روزنامه صمت شماره 266
روزنامه صمت شماره 266
درمیانهازادسازی
وانتظاراتمردم
هفتهنامهخبری،تحلیلی /سال پنجم /شماره دویست و شصت وشش23 /خرداد 88/1394صفحه5000/تومان
اقتصاد ایران در دوره روحانی
چگونه اداره شده است؟
درگفتوگو بامحمد
اصالحطلبان از روحانی
عبورنمیکنند
خوشچهره و حسین راغفر
مناظره فیاض زاهد
و پرویز امینی
درباره دولت روحانی
دولتاستثنایی
در پروندهای ویژه به مناسبت 24خرداد به این سواالت پاسخ دادهایم؛
ایا دولت یازدهم ،دولتی در میانه
اقتدارگرایی بوروکراتیک و لیبرال
دموکراسی است؟
ورزش در دولت حسن روحانی
چه وضعیتی داشته است؟
ایا عملکرد دولت روحانی در سیاست
خارجی مناسب بوده است؟
ایا چپگرایان اسالمی و سوسیال
دموکراسی دو رقیب اصلی حسن
روحانیهستند؟
همراهباگفتوگوهاویادداشتهاییاز:سیدرضااکرمی،لطفاللهفروزنده،عباسسلیمینمین،ناصرایمانی،پیروز
مجتهدزاده،زهرهطبیبزاده،ناصرهادیان،مهدیمطهرنیا،علیخرم،ابراهیممتقیوسیدمصطفیهاشمیطبا
بوروکرات های سرمایه ساالر
چه کسانی دولت روحانی را اداره میکنند؟
پروژه اشتی با سرمایه داری
دولت روحانی ،چگونه دولتی است؟
عصر«روحانیمتشکریم»گذشته
مناظره دانشجویی پیرامون دولت روحانی
ورودبهمهمانیالهی
وکذلکجعلنکمامهوسطالتکونواشهداعلیالناس
ویکونالرسولعلیکمشهیدا
هفته نامه سیاسی ،فرهنگی با رویکرد خبری ،تحلیلی
صاحب امتیاز و مدیر مسئول :مصطفی اجورلو
سردبیر :سعید اجورلو
اگر ما در این ضیافت خدا ،در این سفرهای
که خدای تبارکوتعالی افراشته است برای همه،
اگر ما در اینجا موفق بشــویم بــه اینکه راهمان
بدهند در این میهمانخانۀ بزرگ الهی ،جلویمان
را نگیرند ـ شیاطین ایســتادهاند که راه را نگذارند
برویم ،جلــو گیرند ـ اگــر راهمان بدهنــد به این
ضیافت ممکن است که راهی پیدا بکنیم به انکه
راه انسان است .همۀ راههای دیگر غلط است،
راههای حیوانی است .انســان یک اعجوبهای
استکههمدراوحیوانیتهست،حیوانیشهوی
الی غیرمتناهی و هم در او شــیطنت هست الی
غیرمتناهی .یک موجودی اســت همۀ ابعادش
غیرمتناهی است؛ از هر راهی که برود اخر ندارد ،هر راهی که برود هیچ
اخرنداردوراههاهمهغلط،همهاشتباه،همهمنتهیبهجهنممیشود
ا ّ
ال صراط مستقیم؛ انی که راه انسان است .اگر راهمان بدهند دراین
«ضیافهال ّله»ومستعدشدهباشیمکهواردبشویمدراینضیافتخداو
در این ماه مبارک ،امید است که انشاءال ّل ه یک هدایتی شامل حالمان
بشود .خودتان را تقویت کنید دراین ماه مبارک ،مهیا بشوید برای همۀ
پیشــامدها .در عین حالی که معنویات بود انچه میخواستند ،لکن با
قوتمعنویات ِاعوجاجهاییکهدربشربودودراینقدرتهایبزرگبود،
ّ
ایناعوجاجهارامیخواستندمرتفعکنند.یکچوپان[]11باعصایش
پامیشد میرفت فرعون و ان بساط فرعونی را میرفت دعوت میکرد
کهبیامسلمانشو،بیاادمشو.یکصغیریتیم[]12چوپانزادهیاچوپان
از حجاز پامیشود همۀ دولتها را دعوت میکند که بیایید ادم بشوید؛
برایایناستکهادمکنندهمهرا.مقصدایناستکهماهاادمبشویم
8- 15
خبرنامه
کارشکنیامریکا ،گردوخاکفرانسه،لبخندروسیه
حاشیه هایساپورت پوشیدرمجلس
تهدیدسرداربهانتشاریکفیلم
دستگیرییکمعاوندیگردولتدهم
16- 47
سیاست
دولت استثنایی
پروژهاشتیباسرمایهداری
روحانینمی تواندازشعارتوجهبهاحزابدفاعکند
عصر«روحانیمتشکریم»گذشته
48- 57
اقتصاد
اقتصادایران ،امروزواینساعت
مشکلاقتصاددرتزریقپولنیست
دولتدرعرصهاقتصادمنفعلاست
تداومابهامحتیبااجرا!
مثلث؛ هفته نامه ای خبری ،تحلیلی اســت که سعی دارد روایتی
منصفانه و عادالنه از واقعیت ها ارائه دهد .نامش تمثیل و اشاره ای
اســت به سه ضلع اســتقالل ،ازادی و جمهوری اســامی .مرامش
تقویت گفتمان انقالب اســامی ،چارچوبش اســام ،انقالب ،امام و
رهبری ،ارمانش گسترش و سیادت اســام خواهی در سراسر جهان و
عزت مسلمانان ،توسعه و پیشرفت ایران اسالمی و رفاه مردم شریف
ایــران و رونــق گرفتن عدالت .مــرزش رواداری و تالیــف قلوب اهالی
انقالب و ایستادگی در برابر مقابالن گفتمانی و عملی نظام و سیاق
و مشــرب مان نجابت قلم و روزنامه نگاری مومنانه و تالش در جهت
رونق گرفتن ســنت گفت وگــو میان فرهیختگان و نخبگان کشــور
است .امیدواریم که در روایت مان صادق ،بر مرام مان مستمر و دائم،
بر چارچوب مان مســتقر ،بر ارمان مان مومن ،بر مرزهایمان مراقب و
هوشیاروبرسیاق ماناستواربمانیم.
تحریریه:
دبیرتحریریه:مصطفیصادقی
سیاست :مصطفی صادقی(دبیر) -علی حاجی ناصری -امیدکرمانی ها
ی اسالم
حنیف غفاری -داوود حشمتی -زهره دیانی -مینا عل
فرهنگ و اقتصاد :علیرضا بهرامی(دبیر) -فاطمه کریمخان -
سارا میرشجاعی -شیما غفاری -مسعود نجفی -محمدصادق لواسانی
تاریخ و گفتارها :مصطفی شوقی(دبیر) -زهیر توکلی -حمید عزیزی
بین الملل :سعیده سادات فهری (دبیر)
دیدار :افشین خماند(دبیر)
ورزش :مهدی ربوشه (دبیر)
بازار :محمد شکراللهی (دبیر)
مشاور هنری :نیما ملک نیازی
و مع االسف ،مشکل اســت .یک مثلی هست که میگفتند که
م ّ
ال شدن چهاسان،ادمشدن چهمشکل .مرحوم شیخ ماـرحمه
ال ّل ه ـ مرحوم اشیخ عبدالکریم[]13ـ رحمه ال ّل ه ـ میفرمود که م ّ
ال
شدن چه مشکل ،ادم شدن محال است ،مثل محال میماند.
انبیا امده بودند که این محال را جامۀ عمل به ان بپوشند .اینقدر
دستوپانزنیداینطرفوانطرفبروید.شماخدارامیخواهید،
بروید دنبال همان که میخواهید .فطرت شما توجه به خدا دارد،
خودتان متوجه نیستید .همۀ فطرتها توجه به خدا دارد .این ماه
رمضان و هر مــاه رمضان دیگری مهیا کنید خودتــان را .در این
روز اخر ـ فرض ًا ـ اخر شــعبان است شاید ،بیشتر مهیا کنید و مهیا
کنیم خودمان را برای ورود در «ضیافهال ّله»؛ در مهمانی خدا که
انشاءال ّل هباسالمتنفْس،بانورهدایتخدایتبارکوتعالیوارد
بشویمدراینماهعزیزمعظموفرقبکنیم.دراینماهفرقداشته
باشیمباسایرماههاودنبالاینباشیمکهانشاءال ّل ه«لیلهالقدر»
رادریابیم،برکات«لیلهالقدر»راکهقراندراننازلشدهاست،
همۀ سعادت عا َلم در ان شب نازل شده است و از این جهت ،از
همۀشبهایعا َلمباالتراست،اینرابتوانیمادراکبکنیم،درک
بکنیم.خداوندانشاءال ّله،شماهاراتوفیقبدهدکهباسالمتو
سعادت وارد در «ضیافهال ّله» بشوید و از ان مائدههای اسمانی
کهقرانوادعیهاستانشاءال ّله،همهمانمستفیضبشویموبا
الم
یکروحسالمیواردبشویمو«لیلهالقدر»[را]هم
دریابیم،س ٌ
َ
ِه َی َح ّتی َم ْط َلعِ الف َْجر]14[.
والسالمعلیکمورحمهال ّل هوبرکاته
تاریخ1359/04/21:
محل:تهران،حسینیۀجماران
حضار:اعضایجامعۀاسالمیبانوانشمیران
58- 69
بینالملل
خالء راهبرد مقاومت
ان پاسان مهره بنفش
مهره اصلی در دومینوی هارتلند
«نه» به رویای اردوغان
70-75
ورزش
هیچ توسعه ای نداشته ایم
کارنامه گودرزی مثبت است
بیانیه فدراسیون فوتبال منطقی بود
76-79
دیدار
اوصاف روزه داران
دردسرهای یک قهرمانی
صحنه های داغ در استانه تابستان
ابهام شاعرانه
گرافیک و صفحه ارایی :فاطمه قنائی -علی اجورلو
و افشین جم
پردازش تصاویر :هومن سلیمیان
عکس :امیر طالیی کیوان -عدنان جعفری و محمد برنو
ویرایش :ژیال شاکری -امیر عزیزی و نرگس حاجیلو
حروفچینی :داود حشمتی
مدیر مالی :محمد پالیزدار
سازمان اگهی ها :محمد شکراللهی
بازرگانی و بازاریابی :محمدعلیاجورلو
امور اداری :علیرضا اسدالهی
انفورماتیک :شهرام زحمتی
ناظر چاپ :بابک اسکندرنیا
با تشکر از :دکتر اسماعیل تبار -دکتر ایت اله ابراهیمی -دکترغالمحسنتقینتاج
حسین زندی -احمد طالیی -مهندس صدوقی -حسین مجاهدی -حاج اقاتوکلی
هادیانباردار -منصور شیخ االسالمی -دکتر زارعیان -علیرضا حسن زاده
سیدحمیدخالقی
طراح جلد :مصطفی مرادی
درمیانهازادسازی
وانتظاراتمردم
هفتهنامهخبری،تحلیلی /سال پنجم /شماره دویست و شصت وشش23 /خرداد 88 /1394صفحه5000/تومان
اقتصاد ایران در دوره روحانی
چگونه اداره شده است؟
درگفتوگو بامحمد
اصالحطلبان از روحانی
عبورنمیکنند
خوشچهره و حسین راغفر
مناظره فیاض زاهد
و پرویز امینی
درباره دولت روحانی
دولتاستثنایی
در پروندهای ویژه به مناسبت 24خرداد به این سواالت پاسخ دادهایم؛
ایا دولت یازدهم ،دولتی در میانه
اقتدارگرایی بوروکراتیک و لیبرال
دموکراسی است؟
ورزش در دولت حسن روحانی
چه وضعیتی داشته است؟
سازمان اگهی ها :تلفن0919 - 2341774 :
چاپ :هنر سرزمین سبز -پردازش تصویر رایان
توزیع :نشر گستر امروز
نشانی :تهران ،خیابان شهید عباسپور(توانیر) ،خیابان نظامی گنجوی ،کوچه پناه،
پالک 19
تلفن 88198280 :
ایا عملکرد دولت روحانی در سیاست
خارجی مناسب بوده است؟
ایا چپگرایان اسالمی و سوسیال
دموکراسی دو رقیب اصلی حسن
روحانیهستند؟
همراهباگفتوگوهاویادداشتهاییاز:سیدرضااکرمی،لطفاللهفروزنده،عباسسلیمینمین،ناصرایمانی،پیروز
مجتهدزاده،زهرهطبیبزاده،ناصرهادیان،مهدیمطهرنیا،علیخرم،ابراهیممتقیوسیدمصطفیهاشمیطبا
بوروکرات های سرمایه ساالر
چه کسانی دولت روحانی را اداره میکنند؟
پروژه اشتی با سرمایه داری
دولت روحانی ،چگونه دولتی است؟
عصر«روحانیمتشکریم»گذشته
مناظره دانشجویی پیرامون دولت روحانی
شماره پیامک3000411711 :
اماده باش در وین
خبرنامه
موعد رسیدن به توافق در مذاکرات هسته ای نزدیک شده است.
مذاکرات فشرده ادامه دارد و قرار است به زودی تیم های مذاکره کننده
در ســطح عالی تصمیم نهایی را در این مورد اتخــاذ کنند .در خبرنامه
این هفتــه عالوه بــر این موضوع بــه اظهــارات محمدباقــر قالیباف و
احمدی مقدم نیز پرداخته ایم.
ت
یتر
ا
و
ل
بررسیاخرینتحوالتپروندههسته ای
خبرنامه
8
مثلث | شماره 266
کارشکنیامریکا ،گردوخاکفرانسه،لبخندروسیه
در حالی که کمتر از 20روز تا فرا رسیدن ضرب االجل
10تیرمــاه باقی مانده اســت ،فضــای حاکم بــر مذاکرات
هسته ای همچنان مبهم و در مواردی پیچیده است .برخی
منابع از تمدید مذاکرات هسته ای در تاریخ دهم تیرماه خبر
داده و برخی دیگر نیز نســبت به رســیدن به توافق نهایی تا
این تاریخ ابــراز خوش بینی محتاطانه و مشــروط می کنند.
این در حالی است که کارشکنی های ایاالت متحده امریکا
در قبال موضوعاتی مانند نحوه برداشــته شدن تحریم ها و
بازرسی های فراپادمانی ادامه دارد .از سوی دیگر ،مقامات
فرانسوی نیز همچنان با گاردی بســته و رویکردی منفی در
مذاکرات هســته ای ایران و اعضای 5+1حضور دارند .در
چنین شرایطی مقامات روسی با اعالم اخبار مربوط به فروش
سامانه موشکی اس 300به ایران و بررسی عضویت دائمی
ایران در ســازمان همکاری های شــانگهای ،سیگنال های
مثبتی در مسیر مذاکرات هسته ای مخابره کرده اند .بررسی
مجموعه این موارد در نوع خود قابل توجه است:
سند نهایی ،یک متن و پنج ضمیمه
اظهارات اخیر معاون وزیر امور خارجه کشــورمان در
خصوص روند نــگارش متن توافق نهایی نشــان از موانعی
دارد که همچنــان در این روند و مســیر باقی مانده اســت.
ســید عباس عراقچی اخیرا با بیان اینکــه« :حصول نهایی
توافق هسته ای ،ســندی بســیار مفصل با ضمایمی جامع
خواهد بود ،گفت« :قسمت های مختلف این متن و ضمایم
ان هنوز در پرانتز است ،اختالف هست ،کار پیش می رود،
اما خیلی کند و اهسته.یک ضمیمه مربوط به بحث تحریم ها
است و همه جزئیاتی که مربوط به تحریم ها می شود ،قوانینی
که برداشته می شود و تاثیر این قوانین در عمل با جزئیات در
ضمیمهبحثخواهدشد.ضمیمهدیگر،مربوطبهبحث های
فنی و ابعاد مختلف هسته ای اســت؛ اینکه تصمیماتی که
گرفته شده و راه حل هایی که در لوزان به دست امده ،چگونه
در عمل اجرا می شود».
یک ضمیمه دیگر در خصوصهمکاری های صلح امیز
هسته ای با ایران خواهد بود؛ اینکه کشورها در چه حوزه هایی
می تواننــد با ایــران همکاری کننــد .در حوزه هــای مربوط
به راکتورهای اب ســبک قدرتی ،نیروگاه هــا و راکتورهای
تحقیقاتی ،اب شــیرین کن هســته ای ،تحقیق و توسعه،
گداخت هســته ای و همه مســائلی که در حــوزه صلح امیز
هسته ای قرار می گیرد در این ضمیمه شرح داده خواهد شد.
در صورت رسیدن به توافق نهایی ،یک متن اصلی خواهیم
داشت و فکر می کنم تا پنج ضمیمه برای ان پیش بینی شده
است.انچهمحصولنهاییخواهدبودیکسندبسیارمفصل
و ریزی خواهد بود .حدود بیــش از 20صفحه متن اصلی و
حدود 40و 50صفحه مجموعه ضمائم است و کلمه به کلمه
این سند جای بحث و بررســی دارد و کلمه به کلمه ان بعضا
مورد مشاجره و منازعه و اختالف نظر است».
برگشت پذیری ،اصل مهم در مذاکرات هسته ای
برگشت پذیری فوری Snap Backبه مواضع و موقعیت
اولیه طرفیــن ،یکــی از اصلی ترین دغدغه هــای ایران در
مذاکرات هسته ای محسوب می شــود .برخی تحلیلگران
معتقدنــد میان ســرعت اعمال دوبــاره تحریم ها از ســوی
اعضای 5+1و بازگشــت ایران به موقعیــت اولیه (موقعیت
قبل از امضای توافق) تناســبی وجود ندارد و همین مســاله
کار را برای ما دشوار کرده است .سید عباس عراقچی در این
خصوص معتقد است« :برگشت پذیری یک اصل مهم است
که هر دو طرف روی ان نظر دارند؛ بنای ما در این مذاکرات
بر بی اعتمادی اســت و این یک واقعیت اســت .ما به هیچ
وجه به طرف مقابل اعتماد نداریم ،طرف مقابل هم اعتماد
ندارد و بنابراین همه ترتیبات در توافق به گونه ای خواهد بود
ی بودن توافق هســته ای ایران و
امریکا در خصــوص دائم
اعضای ،5+1موضــوع دیگری بود که بــا واکنش مقامات
کشورمان همراه شد.
تونی بلینکن ،قائم مقام وزیر امور خارجه امریکا اخیرا
در همایش جهانی ساالنه کمیته یهودیان امریکا اظهار کرده
اســت« :موضوعات و تمهیدات پیش بینی شده در توافق
نهایی دائمی خواهد بــود .توافق جامع هســته ای بهترین
راهکار برای جلوگیری از دست یافتن ایران به سالح هسته ای
اســت و این خیالپردازی اســت که اگر تصور کنیم تشــدید
تحریم ها ایران را به تسلیم در برابر همه مطالبات وامی دارد.
ایران باید با نظام نظارت های فشرده و لغو تدریجی تحریم ها
بر اساس نتایج قابل راستی ازمایی موافقت کند».
این اظهارات معاون وزیر امــور خارجه ایاالت متحده
امریکا با واکنش معاون وزیر امور خارجه کشــورمان و عضو
ارشــد تیم مذاکره کننده هسته ای همراه شــد .سید عباس
عراقچی در واکنش به اظهــارات بلینکن می گوید« :توافق
نهایی در صورتی که حاصل شود دارای دوره زمانی مشخصی
خواهد بود و هیچ یــک از تمهیدات پیش بینی شــده در ان
دائمی نخواهــد بود .البتــه تعهداتــی که ایران براســاس
معاهدات بین المللی همچون NPTپذیرفته است تا زمانی که
الحاق ایران به این معاهدات ادامه دارد ،تداوم خواهد داشت
و تمســک طرف امریکایی به این قبیل تعهــدات که برای
مصارف داخلی یا راضی کــردن متحدین صورت می گیرد،
صرفا یک مغالطه بی ارزش است».
گرد و خاک دیپلماتیک سفیر فرانسه در امریکا
وزارتامور خارجهامریکاازتوافقدائمی باایرانمی گوید
اظهارات اخیر معاون وزیر امور خارجه ایاالت متحده
واشنگتن پست از تمدید مذاکرات می گوید
روزنامه امریکایی واشنگتن پست که معموال در استانه
برگزاری هر دور از مذاکرات هســته ای تحلیل هایی ویژه را
درخصوص شــرایط حاکم بــر مذاکرت منتشــر می کند ،در
سیگنال هایمثبتروسیهدرمسیرمذاکراتهسته ای
برگزاری دیــدار ســه جانبه وزرای امور خارجه ایران ،
روسیه و چین در مســکو و اظهاراتی که پس از ان از سوی
مقامات سیاسی دو طرف منتشر شد ،نشان از سیگنال های
مثبتی دارد کــه روســیه در مدت زمــان اندک و حســاس
باقیمانده از مذاکرات هسته ای به سوی ایران ارسال کرده
است .البته الزم است عیار رفتار واقعی مسکو را در پای میز
مذاکرات هسته ای سنجی د خصوصا باتوجه به اینکه روس ها
در چندین دور حساس از مذاکرات هسته ای اقدامات الزم
را در مهار رفتار امریــکا و تروییکای اروپایی صورت نداده و
حتی در مواردی با انها نیز همراه شده اند.
وزیر امور خارجه روســیه از تمایل اعضای ســازمان
همکاری شــانگهای بــرای عضویــت دائم ایــران در این
ســازمان و همچنیــن تحویل موشــک های اس 300خبر
داد« .سرگئی الوروف» پس از اجالس وزرای امورخارجه
کشورهای عضو سازمان همکاری شــانگهای در مصاحبه
مطبوعاتی خود به خبرنگاران گفت« :تمامی کشــورهای
عضو این سازمان تمایل دارند جایگاه ایران را از عضو ناظر
به عضویت دائم ارتقا دهند.
ایران از سال 2005تا کنون به صورت فعاالنه ای در
اجالس این ســازمان مشارکت کرده اســت .همه اعضا به
اتفاق درباره عضویت ایران پس از توافق جامع هســته ای
این کشــور با گروه 5+1اتفاق نظر دارند .همچنین سرگئی
الوروف پــس از دیدار بــا محمدجواد ظریــف وزیر خارجه
ایران در مســکو در رابطه با تحویل موشک های اس 300
به ایران گفت که به زودی ایــن محموله ها در اختیار ایران
قرار خواهد گرفت .وزیر خارجه روسیه در عین حال اعالم
کرد که بحث تحویل اس 300به ایــران در دیدار با ظریف
مطرح نشده است».
مثلث | شماره 266
که هر طرف اگر احساس کند که طرف مقابل در حال نقض
تعهدات است بتواند برگردد و دوباره انچه را قبل از توافق وجود
داشته است ،اجرا کند .ما همه تمهیدهای الزم را پیش بینی
کردیم که این اتفاق بــرای ما هم بیفتد؛ طــرف مقابل هم
درباره تحریم های خودش به طور طبیعی چنین تمهیدهایی
را خواهد داشت».
در هرجلســه تالش ما این اســت که تعداد پرانتزها را
کمتر کنیم .وی افزود« :ممکن است یک یا دو ساعت بحث
کنیم و فقط یک پرانتز برداشته شــود و روی یک پاراگراف و
روی یک جمله می توانیم توافق بکنیم .در نگارش متن یک
موضوعی از لحاظ فنی حل می شود ،اما از لحاظ سیاسی حل
نمی شود؛ یک موضوع از لحاظ سیاسی و فنی حل می شود
اما از نظر حقوقی مشکل دارد ،در اینجا باید حقوقدانان نظر
بدهند.ان شاءاللهاگربتوانیمجمع بندیکنیمهموطنانعزیز
خواهند دید که یک مجموعه مفصلی خواهد بود از متن های
مختلف در ابعاد مختلف کــه روی کلمه به کلمه اش بحث و
دقت نظر شده است».
سفیر فرانسه در ایاالت متحده امریکا از جمله افرادی
اســت که ســعی دارد طی هفته های اخیر خود را در معرض
رســانه ها و دوربیــن خبرنگاران قــرار دهد! البته شــاید این
دستوری است که لوران فابیوس و فرانسوا اوالند از کاخ الیزه
به وی مخابره کرده باشند ! جرارد ارود در ماه مارس در توئیتر
نوشت« :ما به دنبال توافق هستیم .انها [ایرانیان] به توافق
نیاز دارند .شــیوه ها و نتیجه مذاکرات باید نشان دهنده این
عدم تقارن باشد .قدرت های جهانی در زمان تهاجم به عراق
به توصیه فرانسه در مورد اشتباه بودن این اقدام توجه نکردند
اما اکنون باید هشدار فرانســه را درمورد ایران ،کشوری که
توان چانه زنی باالیی دارد ،جدی بگیرند».
اما ســفیر فرانســه در امریکا اخیــرا در جلســه ای در
اندیشکده شــورای اتالنتیک پیش بینی کرد که به احتمال
زیاد تا پیش از پایان مــاه ژوئن یا حتی پس از ان هم توافقی
حاصل نشود .این سخنان خبرساز شد و واکنش اعتراض امیز
وندی شرمن مذاکره کننده ارشــد وزارت امور خارجه امریکا
را برانگیخت.سفیر فرانســه در امریکا پس از ان در توئیتی
درصدد توضیح برامــد و گفت منظورش این بوده اســت که
ایرانیان همانند گذشته تا اخرین لحظه صبر خواهند کرد.
الزم به ذکر است که لوران فابیوس ،وزیر امور خارجه
فرانسه اخیرا تاکید کرده اســت که صرفا در صورت اعطای
مجوز بازرسی از اماکن نظامی امکان امضای توافق نهایی با
ایران وجود خواهد داشت!
تازه ترین مطلب خود از احتمال تمدیــد مذاکرات خبر داده
است .این در حالی اســت که برخی منابع نیز احتمال تمدید
مذاکرات را در شرایط فعلی منتفی می دانند .روزنامه امریکایی
«واشنگتن پست»این گونهتحلیلکردهاستکهبه طورقطع
رئیس جمهور اهرم کافی را در مذاکره هسته ای با ایران ندارد
یا اینکه از ان استفاده نمی کند و احتماال مذاکرات هسته ای
ایران و 5+1بعد از مهلت ۳۰ژوئن تمدید خواهد شد.
«مارک فیتزپاتریک» ،کارشــناس هسته ای موسسه
بین المللی مطالعات راهبردی و یکیازمقامات عدم گسترس
سالح های هسته ای سابق وزارت خارجه امریکا روز پنجشنبه
هفته گذشته در نشستی اعالم کرد که بستری شدن «جان
کری» وزیر خارجه امریکا به دلیل شکسته شدن استخوان
ران وی می تواند خــود دلیلی برای تمدید مذاکــرات بعد از
مهلت 30ژوئن باشــد.وی در اینباره گفت کــه این حادثه و
تمدید مذاکرات برای موقعیت و جایــگاه غرب در مذاکرات
مضر باشــد و گفت« :حادثه کــری ،منافع غــرب را به بازی
می گیرد».
از سوی دیگر ،خبرگزاری اسوشیتدپرس گزارش کرد که
اتحادیه اروپا اعالم کرده است که بدون تحقیقات سازمان
ملل درباره ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته ای ایران ،هیچ
توافق هســته ای صورت نخواهد گرفت« .یوکیــا امانو»،
مدیرکل اژانس بین المللی انرژی اتمی در سخنرانی خود در
شــورای حکام اعالم کرد در صورت اجــرای توافق لوزان،
شفاف سازی مساله ابعاد احتمالی امکان پذیر است.
خبرنامه
تهدید سردار به انتشار یک فیلم
احمدی مقدم :کوتاه نیامدم
گفتند تو را هم با خود پایین
می کشیم
مصدق هم دنبال راضی کردن
بیگانگان بود
که دولتش سقوط کرد
انتقاد قالیباف از دولت روحانی
دستگیری یک معاون دیگر
دولت دهم
بقایی راهی زندان شد
9
تهدیدسرداربهانتشاریکفیلم
احمدی مقدم :کوتاه نیامدم ،گفتند تو را هم با خود پایین می کشیم
اظهارات شگفت اور فرمانده ســابق نیروی انتظامی
توجه همه را به خود جلب کــرد .احمدی مقدم که مدتی در
انظار حضور نداشت با انتشار یک خبر مبنی بر دستگیری اش
به صدر اخبار بازگشت.
این خبر که از سوی یک سایت خار ج نشین منتشر
شــده بــود ،بالفاصلــه توســط ســخنگوی قو ه قضائیه
تکذیب شــد .فردای همــان روز احمد ی مقدم در جمع
ایثارگران جهاد و شــهادت شــرکت کرد تا به شــایعات
خاتمه دهد .اما این داستان ســر باز ایستادن نداشت.
سه شــنبه شــب او به برنامه شــبکه یک امد و بار دیگر و
صراحتا به عد م دســتگیری اش تاکید کــرد .اما در عین
حال خبر داد که اواخر دوره خدمتش در نیروی انتظامی
با یک پرونده فساد روبه رو شده است؛ پروند ه ای که در
ان از ســوی متخلفان مورد تهدید نیز قرار گرفته بود.
او به جزئیــات ایــن پرونده اشــاره کــرد و گفت:
«مــا در چهار مــاه پایــان دوره تصــدی ،یــک پرونده
فســاد اقتصادی در بنیــاد تعــاون برخوردیــم .متوجه
شــدیم اقایــان سوءاســتفاده کرد ه اند شــرکت هایی را
در بیرون تاســیس کرد ه اند و در شــرکت های خودشان
ســرمایه گذاری می کننــد .بــه اقایــان گفتیــم این کار
خالف است و شما اموال را برگردانید و ما هم مسامحه
می کنیــم .اول قبــول کردند و بعــد گفتند کارشناســی
کنیم .بعد دیدند این شــرکت ها ســوداور بــوده و گفتند
باید بخرید .دیدیم د ه هــا میلیارد تومان باید پول بدهیم
این شرکت ها را بخریم».
احمدی مقــدم گفته اســت کــه انهــا وی را تهدید
کردند و گفتند« :اگر با مــا در بیفتی ما خودمان را هم با تو
می کشــیم پایین .فیلم گرفته ایم و می گذاریم در اینترنت
تا مردم بریزند در موسســه قوامین .گفتیم حاال که تهدید
می کنی «بلــغ ما بلغ» دنبــال می کنیم .مــن از دادگاه ها
ناامید شده بودم .رفتم سراغ اقای ایت الله املی الریجانی
رئیس قوه قضائیه .حاج اقای خلفی هم تشریف داشتند».
ســردار همچنین از تغییر قاضی پرونده ســخن گفته بود
و در پاسخ به این پرســش که چطور این امر ممکن است
توضیح داده بود که «پول معجزه می کنــد» .اما در عین
حال او موضــوع را رها نکرده و بــا دســتور ایت الله املی
الریجانی پرونده به یک قاضی ویژه ســپرده شــده است.
احمدی مقدم گفته بود که شــایعه دســتگیری وی نیز کار
همین تیم بوده است.
مصدق هم دنبال راضی کردن بیگانگان بود
که دولتش سقوطکرد
خبرنامه
10
مثلث | شماره 266
انتقاد قالیباف از دولت روحانی
محمدباقرقالیبافمهمترینوجدی ترینرقیبروحانی
در انتخابات ســال 92بود .او که نفر دوم انتخابات شد حاال
درباره رفتارهای انتخاباتی دولت در مذاکرات هشــدار داده
است .گفته شده اســت که قالیباف این ســخنان را در جمع
فارغ التحصیالن دانشگاه تهران بیان کرده است .به اعتقاد
قالیباف رفتار دولت این را نشان می دهد که تنها هدفش جلب
نظر مردم در انتخابات اتی است« :متاسفانه رویکرد مدیریتی
دولت در دو ســال گذشــته شــرایط را به گونه ای رقم زده که
جامعه حس می کند انرژی مســئوالن به جای حل مشکالت
انها صرف مساله سازی هایی می شود که هدف از ان وابسته
کردن کشور به مذاکرات هسته ای و گریزناپذیر نشان دادن
توافق به هر قیمت است .گویی هدف دولت برای دستیابی
به توافق ،رفع تحریم ها نیست بلکه جلب ارای سیاسی برای
پیروزی در انتخابات اتی است».یکی از مهمترین انتقاداتی
که این روزها به روحانی و سخنرانی اخیر او صورت می گیرد،
بحثارتباطحلمشکلابوتحریم هاست.درستدرهمین
روزهاقالیبافباانتقادازبرخیرویکردهایکنونیدولتیازدهم
گفت« :از امام یاد گرفتیم دســتمان را روی زانوی خودمان
بگذاریم و بلند شویم .درست است که تحریم ها اقتصادمان
را مختــل کرده ولــی این فقط بــه خاطر تحریم ها نیســت.
بی برنامگی و ضعف مدیریت در این دولت و دولت پیشین از
تحریم ها هم موثرتر است ».شــهردار تهران که در دو سال
گذشــته هیچ انتقادی را به دولت وارد نکرده بود حاال کم کم
سکوتش را می شکند .او البته در سال اول دولت از مذاکرات
هسته ای حمایت کرده بود .قالیباف اشاره ای هم به موضوع
بگم بگم هاوانداختنتقصیربهگردندولتقبلکردهومعتقد
است که این رویه درست نیست و ان را سیاست زدگی معرفی
می کند« :بعضی دلشــان می خواهد همه چیــز را دوقطبی
کنند .باور کنیم مسائل اصلی کشور دوقطبی نیست .انچنان
که در زمان انتخابات مسائل کالن نظام را دوقطبی کردند و
کاش نمی کردند .نباید دوران «بگم بگم» به دوران «تقصیر
قبلی ها بود» تبدیل شــود».رقیب روحانــی در انتخابات 92
گفت«:مابایدتاریخراایینهعبرتخودکنیم.تاریخیکهبهما
همهاموراتکشوربهراضیکردنبیگانگان
می گویدگرهزدن ٔ
نتیجه ای جز سرنگونی دولت ملی دکتر مصدق نداشت .اگر
اقتصاد مبتنی بر توان داخلی در دولت دکتر مصدق عملیاتی
شدهبودونگاهبهخارجازمرزهادرکشورحاکمنمی شد،ریزش
نیروهای اجتماعی به ان حد نمی رسید که کودتای انگلیسی
علیه دولت ملی موفق شود».
تاسیسحزبیکتا
سفرکوتاهامامهم
فاششدنهویتشعاردهندگان
داوری از افراد نزدیک به احمدی نژاد ،تاســیس حزب
«جبهه یاران کارامدی و تحول ایران اسالمی» که قرار است
با نام «یکتا» فعالیت کند را تایید کرد و ان را ابتکاری از طرف
وزیران و معاون رئیس جمهور دولت قبل دانســت .او گفت
برای تاســیس این مجموعه به گفته او هیچ نوع استمزاج و
نظرخواهی از محمود احمدی نژاد صورت نگرفته است .بنا
به گفته داوری ،این حزب از ۱۷
عضو دولت دهم تشکیل شده و
ریاستانبامصطفی محمدنجار
است .داوری از فریدون عباسی،
مسعودزریبافان،کامراندانشجو
و کامران باقری لنکرانی به عنوان
برخی از اعضای حــزب یکتا نام
برده است.
ســفر کوتاه و چند ســاعته
وزیرخارجــه ایــران بــه عمان،
ســفری رازالود بود که درباره ان
هیچ اطالعاتی به دســت نیامده
اســت .اگرچه گفته می شد این
سفر برای دیدار با سلطان قابوس
و به منظور مذاکره با انصار الله و
امریکا ترتیب داده شــده است.
این دومین سفری است که در دوهفته اخیر ظریف به عمان
انجام می دهد .برخی از منابع منطقه ای و غربی مدعی هستند
که هیاتی از انصارالله به وسیله هواپیمای امریکایی به عمان
بردهشدندتاباهیاتیازایرانوامریکابهمذاکرهبنشینند.حریم
هوایی یمن تحت کنترل عربستان اســت .تاکنون مقامات
ایران هیچ اظهارنظر رسمی در این باره صورت نداده اند.
درروزسخنرانیحسنروحانیدرحرم امام،یکباردیگر
شاهداینبودیمکهعده ایسخنرانیویراباشعارهایشانقطع
کردند و رئیس جمهور البته تالش کرد فضا را مدیریت کند ،اما
با این حال سخنرانی اش را زودتر از موعد به پایان رساند .این
موضوع سروصدای زیادی به پا کرد ،حاال مشخص شده که
هویت این افراد چه بوده است .حسین طال ،نماینده مجلس
گفته است کسانی که شعار مرگ
بر منافق سر دادند عده ای بودند
که از یکی شهرســتان ها توسط
یک مقام مسئول ســامان دهی
شــده بودنــد .جهان نیــوز نیــز
در گزارشــی نوشــت کــه ردپای
فتنه گران 88در سازماندهی این
افراددیدهمی شود.
خبرنامه
بقایی راهی زندان شد
مهمترین بمب خبری هفته گذشــته ،خبر دستگیری
معــاون اجرایــی احمدی نژاد بــود .این خبر را ســخنگوی
قوه قضائیه به یکباره اعالم کرد ،درحالی که هیچ کس منتظر
دستگیری وی نبود .انتشار این خبر روزهای سختی را برای
تیم دولت قبل رقم زده اســت .اگرچه در اولین اظهارنظرها
نزدیکان دولت احمدی نژاد از جمله داوری و تمدن نسبت به
ان موضع گیری بی تفاوتی داشتند ،اما احمدی نژاد برعکس
ماجرای دستگیری رحیمی برای بقایی اطالعیه صادر کرد و
از پاکدستی او حمایت کرد!
رسانه ها نیز به طور گسترده ای به این موضوع پرداختند
تا انجا که سایت نزدیک به مشــایی و جوانفکر در یک خبر
ان را جشن روزنامه های چپ و راست و کارگزاران نامید .در
ی از این گزارش ضمن انتشار تصاویر صفحه اول
بخش مهم
روزنامه هایی که این موضوع را به تیتر اصلی خود تبدیل کرده
بودند نوشت« :خبر بازداشــت حمید بقایی ،معاون اجرایی
دولت دهم با اســتقبال کم نظیر روزنامه های چپ ،راســت
و کارگزار روبه رو شــد .برخی تیتر یک و عکس یک کردند،
برخی تیتر دو و گوشــواره و برخی که خوش ذوق تر بودند و
البته خوشحال تر ،به تکاپوی تهیه کاریکاتور و ویژه نامه هم
افتادند .کمیت و کیفیت بازنشــر خبر بازداشت معاون دکتر
احمدی نژاد در بلندگوهای اربابان قدرت و ثروت ،برشی از
واقعیت فضای سیاسی کشور و نگاه زورمندان و زرساالران
نســبت به رئیس جمهور قلب هاســت .رئیس جمهوری که
هفته گذشته از انبوه جمعیت مردم همدان شنید« :به کوری
دشــمنان ،احمدی برمی گرده ».باید بــه پابرهنگان بدون
روزنامــه و تریبون که بزرگمــرد محبوب خود را به بازگشــت
فرامی خوانند ،یاداوری کرد تا بدانند به کجا فرا می خوانند».
روزنامه شــرق درباره دســتگیری بقایی گزارش تندی
را منتشــر کرد که در ان به لیست کســانی که از دولت قبل
پرونده داشــتند یا دســتگیر شــده بودند ،پرداخت .شــرق
زیرعنوان «دست های الوده» نوشــته بود« :خبر بازداشت
حمید بقایی تداعی ساده ای است از توالی فساد زنجیره ای
در دولت های نهــم و دهم؛ دولتــی که به تاکید رئیســش
بنا بود دولت پاکدســتان باشــد و درواقع به مسیری خالف
پاکدستی رفت و حاال انبوهی از پرونده های فساد و تخلف
ی مسئوالن بازداشت شده
به یادگار گذاشته و ردیفی از اسام
که یکی در میان در رسانه ها منتشر می شود .کارنامه دولت
عدالت محور محمود احمدی نژاد روزها از سوی قوه قضائیه
ورق می خورد».
اما باوجودی که عبدالرضا داوری در همان ســاعات
اولیه مشخص شدن بازداشت بقایی گفته بود او اخیرا زیاد
به دفتر ولنجک نمی امد یا مرتضی تمــدن که با ناراحتی به
خبرنگاران گفته بود« :چرا از من سوال می کنید» ،محمود
احمدی نژاد یک اطالعیه صادر کرد و در ان از وی دفاع کرد.
احمدی نــژاد در بخشــی از این پیام ،بقایــی را فردی
مومن ،انقالبی و کامال پاک دست معرفی کرده و اورده بود:
«او در تمام عمر با برکت خود خدمتگزاری صدیق و بی منت
برای کشور ،مردم و انقالب اسالمی بوده و خواهد بود».
همچنیــن در بخــش دیگــری از عد م توانایــی او
برای پاســخگویی به اتهامــات گالیه کرده و نوشــته بود:
«فرصت طلبان با استفاده از شرایط ،انواع اتهامات کذب و
ناجوانمردانه را نثار کسی می کنند که در حبس است و امکان
پاسخگویی و دفاع از خود را ندارد در حالی که مستند به مبانی
حقوقی و اخالقی ،در فرایند اطالع رســانی باید عکس ان
عمل شود ».دفتر احمدی نژاد همچنین به وظایف قانونی
قوه قضائیه نیز اینگونه اشــاره کــرده بــود« :الزم به تاکید
نیســت که مســئولیت حفظ ســامت اقای بقایی و فراهم
اوردن فرصت بایســته و شایســته برای اســتفاده ایشان از
تمامی حقوق قانونی و شــهروندی خود برعهده مســئوالن
ذیربط است».
و در اخر نیز برخالف انچه در مورد رحیمی صورت داد،
خود را موظف دانســت تا پایان از بقایی دفاع کند و نوشت:
«رئیس جمهور دوره های نهم و دهم بر اساس مبانی اخالقی
و انســانی ،دفاع از حق و حقیقت را وظیفه خــود می داند و
به طور قاطع از پاکی ،پاک دســتی و حقانیــت جناب اقای
بقایی تا اخر دفاع خواهد کرد».
دومین کارت زرد وزیر ارشاد
استیضاح دوم در دولت
واکنش توکلی و دادستان
پرونده احمد
توکلــی همچنان
محل کشــمکش
میــان او و
دادستانی است.
بعــد از انکه احمد
توکلــی دربــاره
حکم خود توضیح
داد ،داســتان
تهــران گفــت که
اظهارات او فاقد وجاهت قانونی اســت .او بخش هایی
از کامنت های درج شده در ســایت الف را خواند و گفت
که اینها توهین مســتقیم به قوه قضائیه است .دادستان
همچنین اظهارات او را قابل پیگرد دانست ،اما در پاسخ
توکلی گفت که پاسخ دادســتان را بعد از رسیدگی کامل
به پرونده می دهد.
واژگونیقایقابتکار
معصومــه ابتکار که برای
پیگیــری ریزگردها به اســتان
خوزســتان رفته بود قایقش در
تاالب هورالعظیم واژگون شد.
یکی از قایق هایی که حامل 9
نفر از اعضای هیــات اعزامی
بــود ،کمــی پــس از حرکــت
به داخــل اب واژگون شــد که
خوشبختانه کسی اســیب ندید و همه سرنشینان از جمله
معصومه ابتکار سالم به ســاحل برگشتند .معاونین وزرای
نفت ،کشور ،نیرو ،بهداشت ،معاون وزیر جهاد کشاورزی
و رئیس سازمان جنگل ها و مراتع ،معاون سازمان مدیریت
و برنامه ریزی کشــور و رئیس ســازمان هواشناسی در این
ســفر همراه هیات هســتند .تاالب هورالعظیــم به دنبال
مصوبه بهمن مــاه دولــت یازدهم بــرای مقابله بــا گرد و
غبار ،شــاهد حذف موانع ورود اب بــوده و هیات اعزامی
خواســتار بازدید از مناطقی شــد که ابگیری در ان صورت
گرفته است.
مثلث | شماره 266
علی جنتــی دومین کارت
زرد خود را نیز از مجلس دریافت
کرد .او کــه به منظور پاســخ به
سوال برخی نمایندگان که عمدتا
از جمله اعضای جبهه پایداری
بودند ،به مجلــس رفته بود ،در
مورد محدودیــت مطبوعات در
انتشار اخبار مربوط به کرسنت در
جلسه علنی مجلس توضیحاتی ارائه کرد که پس از اظهارات
میرکاظمی به عنوان نماینده سوال کننده باتوجه به اینکه وی
اعالم کرد از پاسخ های وزیر قانع نشده است این موضوع به
رای گذاشته شد که مجلس عدم رضایت خود از پاسخ های
وزیر را اعالم کرد که بر این اساس مجلس دومین کارت زرد
را به علی جنتی داد.
هیات رئیسهمجلسشورایاسالمیطرحاستیضاحوزیر
اموزش و پرورش ایران را اعالم وصول کرد ۶۴ .نماینده طرح
استیضاح اقای فانی را امضا کرده اند .ایرنا از قول محمدرضا
باهنر ،نوشت که طرح استیضاح وزیر یادشده چهارشنبه هفته
اینده در دســتورکار مجلس قرار خواهد گرفت و وزیر در جلسه
علنی از عملکرد خــود دفاع می کنــد .طرح اســتیضاح وزیر
اموزش و پرورش ۱۰دلیل کلی را شــامل می شود که از جمله
انها مســاله تامین معاش جامعه
فرهنگیانایراناست.نمایندگان
امضاکننده این طرح معتقدند که
علی اصغرفانیدرجلبنظردولت
برای تامین معیشــت فرهنگیان
شــاغل و بازنشســته« ،ناتوان»
بودهاست.
خبرگزاری فارس گزارش
داد که حکم مهدی هاشمی در
دادگاه تجدیدنظــر مورد تایید
قرار گرفته اســت .یــک منبع
اگاه به این خبرگــزاری گفت:
«مهــدی هاشــمی بــه اتهام
اختــاس ،ارتشــا و مســائل
امنیتــی محکوم شــده بود».
این منبع اگاه گفت« :مرجع رسیدگی کننده با رعایت ماده
134قانون مجازات اسالمی حکم صادر شده برای این
فرد را تایید کرد ».پیش از این در تاریخ 24اســفند سال
گذشته جزئیاتی از حکم صادر شده در پرونده بین المللی
«اقازاده جنجالی» شــامل 5 ،7و 3ســال حبس ،جزای
نقدی و انفصال در خبرگزاری فارس منتشر شد .براساس
ان خبر مهدی هاشــمی اقازاده جنجالی به واســطه سه
اتهام در پرونده اش مجموعا به 15ســال حبس محکوم
شده بود.
خبرنامه
دستگیرییکمعاوندیگر
دولت دهم
حکممهدیهاشمیتاییدشد
11
تصویرنگاری
روزانه حجم بســیاری از عکس های خبری به ما می رســد .تعداد این عکس ها
انقدر زیاد اســت که گاهی به راحتی از کنار ان عبور می کنیم اما شاید بهتر باشد روی
بعضی از عکس ها تامل بیشتری داشته باشیم .مثلث در این صفحات ،هفته را با مرور
عکس ها از نو یاداوری می کند.
اولین تصویر از غواصان دست بسته شهید
بزرگداشت ای ت الله جوادی املی
وزیر ارشاد کارت زرد گرفت
دیدار نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور لبنان با والیتی
خبرنامه
12
مثلث | شماره 266
واکنش مردم ترکیه به نتایج انتخابات
خبرنامه
اوباما و مرکل در اجالس جی7
خشم مردم امریکا از رفتار خشن پلیس
تقدیر از پیرترین دشمن داعش
مثلث | شماره 266
برنامهتلویزیونیخندوانه
خبرنامه
اولین تصویر جان کری در بیمارستان
13
شبکه اجتماعی
به ما پیامک بزنید:
3000411711
lمبــادا خط قرمزهایــی کــه رهبــری در برنامــه
هســته ای تعیین کرده اند را فراموش کنیم .یکی
از انها نیاز 19هزار سویی ایران در اینده نه چندان
دور بود.
lوضع مردم خوب نیســت ،ایــن وظیفه دولت
است که رسیدگی کند .مسئوالن دولتی تا به حال
کدامشــان رفتند میــوه بخرند ببینید چقــدر هزینه
دارد؟ این مشکل همه دولت های ماست که وقتی
روی کار می ایند فراموشکار می شوند.
lمی شــود رضایت را درچهره مــردم از برخورد
قوه قضائیه با متخلفان در دولت قبل مشاهده کرد.
lاطالع رســانی اندکی درباره پرونده فســاد در
بنیاد تعاون ناجا صورت گرفته .فقط اینکه چند نفر
دستگیر شــدند .خب چه بوده که دستگیر شدند؟
تخلفشان چه بوده؟ اطالع رســانی شفاف راه را بر
شایعه سازی های خارج از ایران می بندد.
lدیکتاتورهــای منطقــه از جمله ســعودی ها
و متوهمــان ان از سرنوشــت اردوغــان بایــد
درس بگیرنــد .حمایت از تروریســم سرنوشــتش
بی اعتمادی ملت است.
lیادداشت گفت وگو با اســمان درباره شهدا را
چند بار خواندم و لذت بردم.
14
lحادثه ای که برای زائران عربستانی در مشهد
اتفاق افتاد بســیار عجیب بــود .نیرو های امنیتی
اگر پیگیری کنند بد نیست چون بوی توطئه برای
تخریب ایران به مشام می رسد ،شاید هم کار برخی
گروه های ســنی باشــد برای تخریب ایران و البته
ضربه زدن به زائران عربســتانی کــه از یک مرکز
عبادت شیعه زیارت کردند.
مثلث | شماره 266
خبرنامه
lدر ماجــرای پارلمــان اروپایــی کــه خانمی با
لباس نامناسب حضور داشــت باید گفت انها عمدا
اینطور لباس می پوشــند که مسئوالن ما را وادار به
واکنش کنند.
lاین رفتار دولت احمدی نژاد در تبری جســتن
از کسانی که دستگیر می شوند خیلی زشت است.
بقایــی حداقلش ایــن بود که ریاســت دانشــگاه
ایرانیــان را برعهــده داشــت .راســتی کســی از
پول هایی که مردم به حساب این دانشگاه ریختند
خبر ندارد؟
به اینستاگرام مثلث بپیوندید
اینســتاگرام هفته نامه مثلث فعال شــده اســت .کاربران این شــبکه
اجتماعی می توانند با پیوستن به اینستاگرام مثلث تصاویر مربوط به هفته نامه
را مشاهده کنند.
حاشیه هایساپورت پوشیدرمجلس
بعدازدیدارهیاتیباعلیالریجانیوبرخیازنمایندگان،
مهدی کوچک زاده ،نماینــده تهران و عضو جبهــه پایداری
مجلس،درصفحهاینستاگرامشباگذاشتنعکسایندیدار
کهپوششخانمحاضردراینهیات،بهخوبیمشخصاست،
باانتقادازاینموضوع،خواستارموضع گیریعلیمطهریدر
این بارهشد هاست.جالباستبدانیمعلیمطهریدرایندیدار
کزادهباطرحششسوالگفتهدوست
حضورنداشته،ولیکوچ
داردعلیمطهریبهاینسواالتپاسخدهد.علیمطهریبهاو
پاسخدادودرجوابباردیگرکوچک زادهاینموضوعرابهیک
درگیری که در ان علی مطهــری از وی «پس کله ای» خورده
بود در 40سال پیش مرتبط دانست .انتشار تصاویر مربوط به
پوششایننمایندهزنپارلماناروپاجنجالیبودکهنهتنهامیان
مطهریوکوچک زادهبلکهدایرهانبسیاروسیع ترنیزشد.این
تصاویر در شبکه های اجتماعی
بازتاب زیادی داشــت و کاربران
اینشبکه هااینتصاویررامنتشر
کردند و از پوشــش نامناسب ان
همدرمقابلرئیس مجلسانتقاد
کردند .شیخ االســام ،مشــاور
الریجانی به این موضوع واکنش
نشان داد و گفت که مسئول این
مشــکل عدم توجیه ایــن خانم
توسط مســئوالن تشریفات بود.
خانماستخاکهبعدازرفتنازایراننیزدرتوئیترخودنوشتکه
تفاوت ما با اینها (مسئوالن ایرانی) تنها در پوششمان نیست.
ادارهتشریفاتمجلسنیزازاینموضوعانتقادکردودربارهان
توضیحاتی ارائه کرد .کوچک زاده اما در نوشــته اولش اورده
بود« :در حضور دو ایت الله زاده مسئول!!! عکسی که در این
پستمی بینیدازدیداریکنمایندهپارلماناروپابارئیسمجلس
شورای اســامی و در حضور رئیس کمیسیون امنیت ملی که
هر دو از مســئوالن تراز اول در جمهوری اســامی به حساب
می ایند و یکی ،دو نفر دیگر از نمایندگان مجلس گرفته شده
است ».او نوشتهچندسوال ذهنش را مشغولکردهکه« -۱ایا
برای نحوه حضور میهمانان خارجی در مراسم و مالقات های
رسمی با مقامات جمهوری اسالمی ضوابط یا دستورالعمل یا
پروتکلیوجودندارد؟...اگرچنینضوابطیوجوددارداین قدر
ساده لوحانه نوشته شده که به صرف به سر کردن روسری ،هر
نوع پوشش دیگر برای بقیه بدن را مســکوت گذاشته؟ -۲ایا
نماینده پارلمان اروپا این قدر بی تمدن و بی فرهنگ اســت که
فرقبینلباسمالقاترسمیبالباسخوابیالباسمیهمانی
شبرانمی داند؟-۳ایاانجام نشدنمالقاتبااینخانم،بااین
پوشش که مناسب پارتی و رقص شــبانه است ان هم از طرف
رئیسمجلسکههمایت الل هزادهاستوهمدامادایت اللهشهید
مطهریاستوازهمهباالتررئیسمجلسجمهوریاسالمی
است،ان همدرحضورعالالدینبروجردیکهرئیسکمیسیون
امنیت ملی اســت و او هم ،هم ایت الله زاده است و هم داماد
ایت الله است ،منافع ملی را به خطر می انداخت؟» او در پایان
خواستار پاسخ علی مطهری شده است! کوچک زاده به عمد
ایننامهرابرایعلیمطهریفرستادهبودچراکهعلیمطهری
برادر همسر الریجانی اســت .اما در پاسخ علی مطهری گفته
بــود« :اقای الریجانــی ،رئیس
مجلسدرمقابلعملانجام شده
قرار گرفتــه و بعد از جلســه هم
مســئوالن مربوطه را توبیخ کرده
اســت .اینکه می فرماییــد باید
جلسه را ترک می کردند ،باتوجه
بهتبعاتسیاسیاندرستبهنظر
نمی رسد .اصوال ایشان نسبت به
مسائل مربوط به عفاف حساس
اســت و اال داماد ما نمی شد! اگر
انتظارداریدکهدربازگشتبهمنزل،ازطرفهمشیرهباکفگیر
و لنگه کفش مورد استقبال قرار گیرند ،چنین اتفاقی نخواهد
افتاد ».مطهری توضیح داده بود که این خانم در دستشــویی
مجلس روســری خود را با یک کاله تعویض کرده و همچنین
احکام مربوط به پوشش غیرمسلمانان را برشمرده بود .اما در
کزادهدراینستاگرامخودنوشت«:متاسفانه
پاسخباردیگرکوچ
مثل بسیاری از مکتوبات گذشته شان راست و دروغ و لودگی را
لو چندسال
درهمامیختهتاهمکینهپس کله ایخوردهدرچه
قبل در دبیرســتان علوی را التیام بخشد و هم خوراک مناسبی
برای شارالتانیزم رسانه ای فراهم کرده باشد تا تمجیدش کنند
و ارای بوالهوســان را در انتخابات اتی برایش فراهم نمایند».
او نوشته بود که توضیحاتش را برای جلوگیری از فریب افکار
عمومیوبیان«راستودروغولودگیمطالب»مطهریمنتشر
کردهاست.
گالیه سعید معروف
جعل تصویر ظریف
متن اطالعیه ای که به صورت تایپی تهیه شده بود در
فضای مجازی انقدر دست به دست شد که واکنش رسانه ها
را نیز برانگیخت .روزنامه هایی چون ایران و اعتماد به دنبال
تهیه کنندگان و انتشار دهندگان این متن بودند .اگرچه در این
اطالعیه نام حوزه علمیه ایرانی ذکر شــده بود .این متن که
امت حزب الله را به مقابله با زنانی فرامی خواند که قصد دارند
به ورزشــگاه بروند انها را برای انجام این تجمع غیرقانونی و
«خونین» تشویق می کرد.
روزنامــه ایران از انتشــار این متن خبر داد و نوشــت:
«منتظر حضور خونین امــت حزب الله در 29خرداد ســال
...94در ورزشــگاه 12هــزار نفری ازادی هســتیم ».این
جمالت اغازین اطالعیه ای پرینت شده است که به صورت
گســترده ای در تهران و به ویــژه مناطق جنوبــی و مرکزی
پایتخت در حال توزیع اســت .تهیه کنندگان متن ،هدف از
فراخوان خود را «مقابله و رویارویی با حضور زنان در ورزشگاه
و نهی از منکر مسئوالن وزارت ورزش» اعالم کرده اند.
روزنامه اعتماد نیز در همین باره نوشــته است« :حوزه
علمیه ایروانی در تهران با انتشــار اطالعیه ای از «مردم»
دعوت کرد برای اجــرای انچه بند میــم وصیتنامه حضرت
امام(ره) خوانده می شــود مقابــل ورزشــگاه ازادی تجمع
کنند .این دعــوت برای ١٠روز دیگر و همزمــان با برگزاری
مسابقه تیم ملی والیبال ایران و امریکا صورت گرفته است.
دعوت کننده اصلی «حوزه علمیه ایروانــی تهران» عنوان
شده و نام انصار حزب الله نیز به عنوان دعوت کننده دیگر در
این اطالعیه امده است».
اخیرا معــاون حقوقی دولت خبر داد کــه مصوبه ورود
زنان به ورزشگاه برای رشته والیبال صادر شده است .پیش تر
نیز نشــریه «یالثارات» با هشــدار نســبت به صدور مجوز
حضور زنان در ورزشگاه ها از ســکوت «عماریون» که انها
را «جماعت ابن الوقت» خوانده به شدت انتقاد کرده است.
این نشــریه با انتشــار متنی اعالم کرده نیروهای حزب الله
در صــورت حضور زنان در ســالن ۱۲هزار نفــری مجموعه
ازادی در این ورزشگاه «زلزله» به راه خواهند انداخت .این
نشریه افزوده بود که رسانه های «فاسد» از این روند حمایت
می کنند و هورا می کشند.
نوبخت ســخنگوی دولت نیز به این موضوع واکنش
نشــان داد و گفــت که در صــورت لــزوم خانم مــارودی
توضیحات اضافه را ارائه می کند ،اما تاکید داشــت«:اگر
قــرار باشــد راهپیمایــی برگــزار شــود قطعا دولــت چنین
اجازه ای نخواهد داد و از قوه قضائیه خواســته می شود تا با
قانون شکنان برخورد جدی داشته باشد ».بعد از این بود که
خانم مالرودی در مصاحبه با اسوشــیتدپرس ورود زنان به
ورزشگاه را نیز تایید کرد.
مصاحبه ای کــه روزنامه ارمان به نام عباس عبدی منتشــرکرد و
مشخص شــد متعلق به وی نیســت ،جنجال هفته پیش رسانه های
مکتوب بــود .ارمــان در مصاحبه ای که بــه نام عبدی منتشــرکرد به
مســاله تکرار دوم خرداد پرداخته بود و نظرات متفاوت ارائه شــده در
این مصاحبه به سرعت به گوش عباس عبدی می رسد .عبدی ضمن
تکذیب انجام چنین مصاحبه ای در یادداشتی به ارمان خواستار انتشار
ان می شود .اما ارمان به جای ان توضیحاتش را مبنی بر اینکه اشتباهی
در انجام مصاحبه صورت گرفته و خبرنگار اشتباها با معاون یکی از وزرا
گفت وگو کرده و متوجه نشده که ان طرف خط عباس عبدی نیست ،این مصاحبه را منتشر کرده است.
این اتفاق موجب شــد عبدی در یک اطالعیه به این موضوع اعتراض کند .اطالعیه ای که به صورت وسیعی در
رســانه ها بازتاب پیدا کرد .او ضمن اعتراض به جعل مصاحبه با نام او در روزنامه اصالح طلب ارمان تصریح کرد« :این
روزنامه در 10خرداد خبری به کلی جعلی را از بنده منتشر کرد که چنین خطایی در حرفه روزنامه نگاری جای تعجب است و
بنده نیز بر حسب وظیفه تکذیبیه ای زیر را برای انان فرستادم .دو روز هم صبر کردم تا منتشر کنند ولی به هر دلیلی از انتشار
ان استنکاف کرده و متن دیگری را منتشر کرده اند و به غلط اعتراض مرا متوجه شخص ثالث کرده اند».
عبدی خطاب به همکارانش نوشت« :همه شاهد هستیم که در ایران ما ،وضعیت مطبوعات چنان نابهنجار است
که نمی توانیم انتظار داشته باشیم این نهاد چنان که شایسته ان است از پس وظیفه و رسالت خطیر خود براید ».او درباره
مصاحبه جعلی ارمان نوشت« :یکی از موارد این ادعا نحوه رفتار روزنامه ارمان اســت .این روزنامه در 10خرداد خبری
به کلی جعلی را از بنده منتشــر کرد که چنین خطایی در حرفه روزنامه نگاری جای تعجب است و بنده نیز بر حسب وظیفه
تکذیبیه ای را برای انان فرستادم .دو روز هم صبر کردم تا منتشر کنند ولی به هر دلیلی از انتشار ان استنکاف کرده و متن
دیگری را منتشر کرده اند و به غلط اعتراض مرا متوجه شخص ثالث کرده اند .وقتی که ما شهامت نقد خود و اجرای قانون
را نداریم چگونه انتظار داریم مردم و دولت به مطبوعات اعتنا کنند .مخالفت با این گونه رفتارهای غیرحرفه ای بیش و
پیش از همه وظیفه ماست».
پای کارگران چینی به ایران باز شد
روزنامه ابتکار از باز شــدن پای کارگران چینی به بــازار کار ایران
گزارش داده و ان را «شبیخون کارگران چینی به بازار کارگران ایرانی»
توصیف کرده است.
این روزنامه با اشــاره بــه اینکــه «ورود کارگران چینــی در پروژه
فوالدسازی زرند همچنان خبرساز است» ،گزارش داده که فعاالن حقوق
صنفی کارگران «نحوه انعقاد قراردادها را عامــل اصلی ورود کارگران
خارجی به پروژه های ملی و تهدیدی برای امنیت شغلی کارگران پیمانی
ایرانی می دانند».روزنامه ابتکار درباره «ورود کارگران چینی در پروژه فوالدسازی زرند» ،نوشته است« :نیروهای پیمانی
می گویند قرار است بخش کوره بلند و قسمت BFپروژه به یکباره به طرف چینی تحویل داده شود .هنوز مشخص نیست
چه اینده ای در انتظار کارگران پیمانی این پروژه است .گفته می شود تنها در بخش کوره بلند بیش از هشتاد کارگر ایرانی
مشغول به کارند که در صورت انجام نشدن «جایابی» کارشان را ازدست می دهند».
به نوشته این روزنامه ،هنوز مشخص نیست چینی ها از چه زمانی قرار است کار خود را اغاز کنند ،اما «از ابتدای هفته
اجازه کار به نیروهای ایرانی داده نشده است» و طرف چینی «اعالم کرده است تنها می خواهد با کارگران خود کار کند و
تمایلی به کار با کارگر ایرانی ندارد».
کمیته غیرقانونی خودش را دور زد
مثلث | شماره 266
روزنامه کیهان در تیتر یک شماره چهارشنبه خود انتصاب روسای
۲۱دانشــگاه از جمله انتصاب محمود نیلی احمد ابادی را به ریاســت
دانشگاه تهران توسط «کمیته» تشکیل شده در شورای عالی انقالب
فرهنگی را «غیرقانونی» توصیف کرده است.
این روزنامه با اشــاره به اینکه «کمیته پنج نفره برخالف مصوبه
شورا و بدون حضور تمام اعضای خود تشکیل جلسه داده و نسبت به
سرنوشت ۲۱دانشگاه کشور تصمیم گیری کرده است» نوشته است:
«رئیس هیات نظارت و بازرسی شورای عالی انقالب فرهنگی که عضو کمیته محسوب می شود ،هنوز مشخص نشده با
این وجود کمیته ۵نفره که اساس موجودیت یافتنش غیرقانونی است ،با حضور چهار عضو تشکیل جلسه داده ،صالحیت
روسای ۲۱دانشگاه را تایید کرده و در نهایت وزیر علوم هم تمام انها را منصوب کرده است».
کیهان همچنین تاکید کرده است که «سپردن وظیفه بیش از سی عضو شورای عالی انقالب فرهنگی به یک کمیته
پنج نفره ،عمال یعنی دور زدن شورای عالی انقالب فرهنگی».
این روزنامه همچنین حسن روحانی ،رئیس فعلی شورای عالی انقالب فرهنگی ،و اعضای این شورا را مورد انتقاد
قرار داده و نوشته اســت :اعضای شــورای عالی انقالب فرهنگی «پس از دو سال و فرسایشــی کردن موضوع توسط
دولت ،باالخره تسلیم نظر شخصی رئیس شورا و چند نفر انگشت شمار دیگر شده اند و با رخوتی عجیب نسبت به این همه
بی قانونی سکوت پیشه کرده اند و از وظایف ذاتی و قانونی خود شانه خالی می کنند».
خبرنامه
اطالعیه جعلی
بررسی رسانه ای هفته
مصاحبه جعلی عباس عبدی
خبرنامه
15
پرونده
مثل ث دوسالگی دولت حسن روحانی را بح ث و بررسی کرده است
گف ت وگوها و یادداش ت هایی از :
سید رضا اکرمی ،محمد خوش چهره ،حسین راغفر ،لطف الله فروزنده
عباس سلیمی نمین ،ناصر ایمانی ،پیروز مجتهد زاده ،ناصر هادیان
زهره طبیب زاده ،مهدی مطهرنیا ،علی خرم ،ابراهیم متقی
و سید مصطفی هاشمی طبا
ه ویژه
سیاست
اغاز سال سوم
حامیان حسن روحانی دومین سالگرد پیروزی او را جشــن گرفته اند .دولت او به
نیمه رسیده و حاال زمانی برای سنجش میزان موفقیت کابینه و شعارهایی است که او
مطرح کرده بود .او انگونه که موافقان و مخالفانش می گویند بیشترین تالش خود را در
دو سال گذشته معطوف حل پرونده هسته ای کرده که این موضوع تاثیر قابل توجهی
در نگاه او به سیاست داخلی داشته است.
دولتروحانیدرمیانه
اقتدارگراییبوروکراتیکو
لیبرالدموکراسیایستادهاست
دولت استثنایی
چپاسالمیوسوسیالدموکراسی
دورقیبدولتروحانی
سیاست
18
مثلث | شماره 266
روحانی انتظارات اصالح طلبان را
براورده نکرده است
ناصر ایمانی
تضاد نخبه گرایی
با دموکراسی
عباس سلیمی نمین
سعید اجورلو
1
سردبیر
انچه از اطرافیان هاشمی رفسنجانی به عاریت گرفته شده
تکنوکرات هایی مثل جهانگیری و زنگنه و نعمت زاده.
هرچه هســت عقل ابزاری بر این دولت حاکم است و
تالش می کند معناهایی که در اقدامات دولت احمدی نژاد
یافت می شد را تغییر دهد .چنانچه احمدی نژاد یارانه ها را
به موضوعات اعتقادی و معنوی پیونــد زده بود ولی دولت
روحانی ،یارانه را جز گرفتاری بــرای خود چیزی نمی داند.
دولت روحانی دولتیافسون زدا است .برعکس دولت محمود
که دولتی راز الود و افســون زا بود .مخصوصا در چهارسال
دوم که سایه مشایی بر پیکر دولت قابل مشاهده تر از دولت
اول بود .این گونه اســت که اگر دولت هاشمی رفسنجانی
را دولتی اقتدارگــرای بوروکراتیک بدانیم کــه اولین بار در
جمهوری اسالمی عقالنیت ابزاری را بر دولت حاکم کرد و
عقالنیت معطوف به هدف را روح «دولــت کار» قرار داد،
دولت حسن روحانی بازگشــتی به همان عقالنیت معطوف
به هدف قلمــداد می شــود چراکه محافظــه کاران قدیم و
میانه روهــای جدید ان چنــان عملگرا هســتند که هدف را
فدای ارزش نکنند.
بازگشت به عقالنیت معطوف به هدف می گویم ،چرا
که دو دولــت خاتمــی و احمدی نژاد هــر دو رویه ای دیگر
داشتند .دولت اصالحات ارزش هایی چون توسعه سیاسی
که در خود ازادی خواهی ،دموکراسی خواهی ،جامعه مدنی،
ازادی احزاب را حمل می کرد مدنظر قرار داده بود و به ویژه
در چهارســال اول برای رســیدن به ان تــاش می کرد .از
همین زاویه دولت اصالحات و دولــت عقالنیت معطوف
به ارزش بود.
در زمان احمدی نژاد اما دشــمنی اصلــی با عقالنیت
معطوف به هــدف بود .ضدیت با عقل ابــزاری که نمادش
بوروکرات هــا و تکنوکرات هــای عصر هاشــمی و خاتمی
محسوب می شدند .دولت احمدی نژاد به جنگ عقل ابزاری
امده بود .پس قواعد بازی دولت را برهم ریخت که شــاید
مثلث | شماره 266
در وصف دولــت حســن روحانی تا
اینجای کار می توان دولت را دولت
عقالنیت ابزاری نامید .در عین حال
اما نمی توان از بعضی شباهت های
دولتــش بــا دولــت اقتدارگــرای
بوروکراتیک گذشت
تجلی ان انحالل سازمان مدیریت و برنامه ریزی محسوب
می شد .که همراهش نوعی بی قاعدگی در اختصاص بودجه
به دســتگاه های مختلف پدید امد .هرچــه از زمان دولت
احمدی نژاد گذشت ،از حلقه اطرافیانش کاسته شد چراکه
او رفته رفته تبدیل به مراد جمع می شد و مابقی مریدش .از
میزان عقالنیت ابزاری کاسته می شد و برعاطفه و احساس
و کاریزما افزوده می شد .احمدی نژاد امده بود که قاعده ها
را برهم زند.
پس اگر در چهار ســال اول دولتش بــر طبقه پایین و
طیف ارزش گرای جامعه اتکا کرده بود در چهار ســال دوم
به دنبال ترکیب طبقاتی رفت تا طبقه پایین و طبقه متوسط را
علیه بخشی از حاکمیت بسیج کند .پروژه ای که نقطه عطف
و شاید سقط اولیه اش قهر 11روزه و به قول یکی از شیوخ
راست گرا یازده سپتامبر بود.
کاریزما در دوران احمدی نــژاد اوج گرفت .ان گونه
که از جانــب اطرافیــان او نوعی لطف و عنایت قدســی به
احمدی نژاد و مشایی اهدا شــده بود .حاال می توان گفت
که در چهار سال دوم کار عقالنیت ابزاری و حتی عقالنیت
معطوف به ارزش تمام شده بود .جای ماکس وبر خالی بود
که ببیند روند افسون زدایی و بی معنا شدن جهان در ایران و
در دولت احمدی نژاد متوقف شده است .دولت احمدی نژاد
تناقضی برای نظریه وبر بود؛ پایانی برعقالنیت ابزاری.
در دولــت روحانــی چرخه وارونه کــردن ارزش های
احمدی نــژادی به راه افتــاد ،این بار او به جنــگ عاطفه و
کاریزما رفت .نام دولتش را تدبیر و امید گذاشــت که تدبیر
خود ترجمه سیاســی عقالنیت ابزاری بود – شعار اصلی او؛
«هم ســانتریفیوژ ها بچرخد ،هم چــرخ زندگی مردم» هم
نمادی از چنین تفکری.
در وصف دولت حسن روحانی تا اینجای کار می توان
دولت را دولــت عقالنیت ابــزاری نامید .در عیــن حال اما
نمی توان از بعضی شباهت های دولتش با دولت اقتدارگرای
بوروکراتیک گذشــت .در مجموع «دولت استثنایی» او را
این گونه می شود توصیف کرد:
-1گرچه دولت او برامده از گرایش های نظامی درون
حاکمیت نیســت اما ســابقه امنیتی روحانــی و اطالعاتی
اطرافیانش دولت او را به دولتی شبه امنیتی شبیه می کند که
از این زاویه شباهت هایی با این گونه دولت ها دارد.
– 2حساسیت فراوان روحانی به رسانه های مخالف و
همچنین اطرافیان او و به تعبیری حساسیت فراوان نسبت
به مخالفان و منتقدان از دیگر ویژگی هایی است که او را به
دولت های توسعه گرا شبیه می کند.
– 3محتوای دولت روحانی توســعه خواهی اســت.
همانگونه که محتــوای دولت اصالحــات ازادی خواهی
بود و محتوای دولت احمدی نــژاد عدالت خواهی .محتوا
و هدفی که وســیله یعنی مذاکرات هســته ای و تحریم ها
تحت الشعاعش قرار دادند و بر ان سایه انداختند به گونه ای
که برداشتن تحر یم ها خود به محتوا و هدف تبدیل شده.
– 4توســعه خواهی دولــت روحانــی بــا پــروژه
دموکراســی خواهی اصالح طلبان در تضاد اســت .چراکه
هر قــدر او بــه پــروژه دموکراســی خواهی نزدیــک شــود
اعتمــاد الزم را برای پیش بــردن پروژه توســعه خواهی از
دســت می دهد .رفتن او به ســمت پروژه توســعه خواهی
هم بــا دو چالــش جــدی همــراه اســت؛ اول مخالفت و
انتقاد اصالح طلبان و دوم ،مشــکالت ناشــی از برداشته
نشــدن تحریم هــا .چراکــه توســعه مــورد نظر او شــبیه
توســعه کره جنوبی ،مالزی و شاید ســنگاپور باشد .توسعه
«سریع القلمی» که از «توســعه نخبه محور» با میان داری
عقالنیت ابزاری به جای «توســعه جامعه محور» ســخن
می گوید چراکه طبق شــواهد مختلف در کتاب های دکتر
سریع القلم فرهنگ توسعه در کشور ما وجود ندارد .بنابراین
نخبگان ابزاری و سیاســی در پیوند با هم باید پروژه توسعه
سیاست
اگر دولت های اقتدارگرای بوروکراتیک را طبق تعریف
«ادانل» و «ایوانس» دولت هایی بدانیم که ذیل همکاری
مثلث «دولــت توســعه خواه»« ،بورژوازی کمپــرادور» و
«شرکت های خارجی» با خاموش نگاه داشتن جنبش های
چپ پروژه توســعه را پیــش می برنــد ،ایا دولت حســن را
می توانیم دولت «اقتدارگرای بوروکراتیک» بدانیم؟
با چنین تعریفــی حتما نمی تــوان دولــت روحانی را
اقتدارگرای بوروکراتیــک دانســت-گرچه نمی توان منکر
برخی شباهت ها شد-به دو دلیل عمده:
-1دولــت روحانی برامــده از ائتــاف اصالح طلبان
و میانه روهاســت .اگر طبــق گفته های ســعید حجاریان،
بزرگترین ارمان اصالح طلبان را رســیدن به دموکراســی و
محتوای مبارزه شــان را دموکراســی خواهــی بدانیم انگاه
اطالق دولت اقتدارگرا به عنوان دولتی مخالف دموکراسی
به دولت حسن روحانی سخت می شود .به ویژه انکه بخشی
از مخالفان این دولت از جمله اطرافیــان ایت الله مصباح
یزدی سرسازگاری با دمو کراسی ندارند و در فلسفه سیاسی
اســام خواهی را اعلی بر جمهوریت تفســیر می کنند ،هر
چند در عمل سیاســی نمی توانند اســتحاله جمهوریت در
اسالمیت را به واسطه ســاختار سیاسی جمهوری اسالمی
پیش ببرند.
– 2دولت روحانی هنوز پروژه توسعه ایران را اغاز نکرده
است .گرفتار شــدن در بند مذاکرات هسته ای که قدمتی
به اندازه تبدیل شدن حسن روحانی از شیخی راست گرا به
رئیس جمهوری مورد حمایت اصالح طلبان دارد ،همچنان
قفل ها را روی دولتش باز نکرده اســت .به تعبیری دولت او
توســط پرونده هســته ای به گروگان گرفته شده شاهدش
هم ســخنرانی اخیر جناب روحانی که حل شدن مشکالت
محیط زیست و کمبود اب را در گرو برداشته شدن تحریم ها
می داند.
پس دولت روحانی ،دولت اقتدارگــرای بوروکراتیک
نیست .چراکه به واســطه حمایت اصالح طلبان نمی تواند
بی توجه به پروژه دموکراســی خواهی باشد .هرچند که دل
در گرو لیبرالیسم داشته باشــد و نه دموکراسی اما در عیان
نمی تواند از میل نهایی اش پرده بردارد .شــرط دوم و سوم
که شامل شرکت های فراملیتی و بورژوازی کمپرادور است
هم به واســطه وجود تحریم ها در وضعیت کنونی مصداق
ندارد .پس با این وجود دولت روحانی چگونه دولتی است؟
برای پاسخ به این سوال ،چارچوب نظری ماکس وبر
به نظر مناســب می اید .باتوجه به تقســیم بندی ســه گانه
کنش ها که شــامل کنش های ســنتی ،عاطفی و عقالنی
می شود و در پی ان سه نوع دولت سنت گرا ،کاریزماتیک و
قانونی شناسایی می شــود می توان دولت روحانی را دولتی
متکی به عقل ابزاری دانست.
اگر وبــر از عقالنیت معطــوف به هــدف و عقالنیت
معطوف به ارزش سخن گفته بود دولت روحانی را می توان
در دسته هواداران عقالنیت معطوف به هدف دسته بندی
کرد .چراکه گفتمان این دولت برگرفته از عقالنیت ابزاری
اســت ،عقالنیتی که می خواهد از وســیله مناســب برای
رسیدن به هدف استفاده کند .در این میان مذاکره هسته ای
که خود وسیله ای برای رســیدن به هدف یعنی «توسعه»
پنداشته می شد اکنون مرتبه ای باالتر از وسیله یافته و خود
تبدیل به هدف شده است.
روح عقالنیت ابزاری در جســم دولــت روحانیدمیده
شــده .همــان چیــزی کــه فصــل مشــترک بوروکرات ها
و تکنوکرات هــا اســت .انچه دولــت خود در دســت دارد
بوروکرات هایــی مثل ظریف و نوبخت و ســیف هســتند و
دولت حســن روحانــی در میانه
اقتدارگرایــی بوروکراتیــک و
لیبرال دموکراســی بــا مخالفانی
چپ گرا از دو جنــاح اصول گرا و
اصالح طلب قرار
گرفته است
دولت
19
سیاست
مثلث | شماره 266
20
را پیش ببرند و این شــبیه قیف وارونه اســت که از پی این
پیشــرفت ،جامعه رفته رفته توســعه یافته خواهد شد .اگر
توسعه مورد نظر روحانی توسعه بومی و خود اتکا مثل چین
بود شاید داستان فرق می کرد .توسعه ای که مورد نظر برخی
از نظریه پردازان چپ اسالمی است .اکنون دولت روحانی
در میانه توســعه و ازادی گرفتار شده و شــاید برند برداشته
شدن تحریم تنها راه فرار دولت او از این برزخ باشد.
–5اگــر در دادن صفت دموکراســی گشاده دســتی
کنیم ،دولت حسن روحانی را می توان در میانه اقتدارگرایی
بوروکراتیک و لیبرال دموکراسی دانســت .به سنت لیبرال
دموکرات ها ،اصالت بــا اقتصاد بازار ازاد اســت که چنین
نگرشی در نظریه پردازان و مدیران دولت مثل مسعود نیلی و
اسحاق جهانگیری و محمد نهاوندیان وجود دارد.
دولتی در میانه دموکراسی و توســعه که فعال گرفتار
مذاکرات هســته ای اســت .چنین دولتی را حتی می توان
«دولت اســتثنایی» هم نامید .اگر تعبیــر «پوالنزاس» از
دولت اســتثنایی را در تعادل طبقاتی هنگام روی کار امدن
این گونه دولت هــا را عنوان کنیم هم چنــدان درباره دولت
روحانی بیراه نگفته ایم .بهتــر اگر بگوییم دولت روحانی به
این دالیل دولت استثنایی است که؛
– 1در شــرایط پات نیروهای اصالح طلب و اصولگرا
برنده انتخابات شد.
–2حد وســط دولت اقتدارگرای بوروکراتیک و لیبرال
دموکراسی است.
با ایــن دو ویژگی می تــوان دولت روحانــی را دولتی
استثنایی لقب داد که شبیه ترین دولت ،هم به دولت لیبرالی
است هم به دولت اقتدارگرای بوروکراتیک اما هیچ کدام از
این دو نیست.
در استانه دو ســالگی دولت روحانی می توان دوگونه
مخالف برای او محســوب کرد .یکی سوسیال دموکراسی
و دیگری جریان چپ اســامی یا اســام خواه .سوسیال
دموکرات ها یا همــان اصالح طلبان بــا فاصله ای منطقی
نســبت به دولت حرکت می کنند .کامال محافظه کارانه و از
همین رو هم هســت که اســحاق جهانگیری لب به گالیه
می گشاید که؛ «ما را تنها گذاشته اند» شبیه جمالت قبلی
روحانی که از دانشــگاه گالیه می کرد؛ «چــرا از مذاکرات
هسته ای دفاع نمی کنید؟»
انها نسبت به دولت روحانی نیم تیغ ایستاده اند تا اگر
پیروزی نصیب او شد به اغوشش بشتابند و اگر حاصل کار او
ی بود حساب خود را از روحانی جدا
در پایان چهار سال ناکام
کنند .با این حال سوسیال دموکرات های ایران در انتخابات
مجلس دهم در کنار روحانــی خواهند بود تا فعال مجلس را
فتح کنند و بعد در اندیشه دولت بروند.
جریان چپ اسالم گرا اما جریانی در میان اصولگرایان
است که نماد ان را اکنون باید سعید جلیلی دانست؛ جریان
معتقد به عقالنیت ارزش مدار برعکس محمود احمدی نژاد.
اگر جریان راســت اصولگرا با نمایندگانی چــون علی اکبر
والیتی و علــی الریجانی و جریــان میانــه اصولگرایان با
نمایندگــی چــون محمدباقر قالیبــاف و محســن رضایی
جانب احتیاط را در نقد تیم هسته ای و حتی دولت روحانی
رعایت می کنند اما ســعید جلیلی واضح تــر از تمام این دو
سال به نقد دیپلماسی هسته ای روحانی می پردازد -هرچند
موضع گیری جدید محمدباقر قالیباف در نقد دولت او را به
جریان چپ اصولگرایان نزدیک تر می کند -این گونه است
که در غیاب احمدی نژاد در دو انتخابات اینده ،این جریان
چپ اسالمی است که با شعار «نمی توان به کد خدا اعتماد
کرد» وارد صحنه رقابت با حســن روحانی می شود و فضا را
برای راست گرایان و میانه روهای اصولگرا تنگ می کند.
در پایان دو ســالگی دولت روحانی ،اکنــون تصویر
دقیق تری از دولت او و مخالفانش نمایان شده است؛ دولتی
استثنایی با مخالفانی چپ گرا.
م
قاله
پروژه اشتی با سرمایهداری
تحلیلی متفاوت از گفتمان اعتدال
جعفر حسن خانی
پژوهشگر سیاسی
2
عصر روز شنبه 25خرداد وقتی وزارت کشور دولتی که
چهار ســال پیش از ان به تقلب 11میلیونی متهم شده بود
اعالم کرد که حسن روحانی با نسبت ارای چند دهم درصدی
بیش از نیمی از ارا ،پیروز انتخابات ریاســت جمهوری است
تحلیل ها از چیستی ،چرایی و چگونگی این رخداد اغاز شد.
از جمله موضوعات داغ در بازار تحلیل ها پاســخ به ســوال
چیستی اعتدال که شعار اصلی دولت اعتدال بود ،اغاز شد.
اعتدالی که گاه گفتمان خوانده می شد و گاه شبه گفتمان.
حال با گذشت بیش از دو ســال از ان رخداد و تجربه زیسته
دوساله در دولت اعتدال این یادداشــت بر ان است در این
شرایط پاسخی دوباره به چیستی اعتدالگرایی بدهد .بنابر این
است که ابتدا گفتمان های اصولگرایی و اصالح طلبی که در
دهه 70و 80بر جامعه حاکم بودند را مورد کنکاش قرار دهد
واز این رهگذر به چیستی اعتدالگرایی پردازد.
اصولگرایی به مثابه یک گفتمان
اصولگرایی یک گفتمان است .یک منظومه معرفتی
کامل که دال های ان شــامل اســام سیاســی ،اســام
فقاهتی ،والیت فقیه ،عدالت خواهی ،استقالل سیاسی،
استکبار ستیزی ،حمایت از مســتضعفین و ....است .این
گفتمان ریشــه در عقالنیتی دارد که در اولین مواجهه های
ایران با غــرب مدرن شــکل گرفته اســت .در دوران پیش
از مشــروطه ،با ورود مفاهیم مدرن به جهان زیست ایرانی
اســامی (که به دلیل دوری ان از مبانی خود دچار ضعف و
رخوت شده بود) ،کم کم انگیزه ای در خوانش مجدد اسالم
از سوی اندیشمندان و فقها فراهم امد .این بازگشت مجدد
به اسالم ،که در نتیجه شــرایط اضطرار صورت گرفته بود،
موجب شد عقالنیتی وبه تبع ان گفتمانی در جامعه به وجود
اید که نقد خود را به دنیای مدرن از پایگاه اســام ســامان
می داد .اما فارغ از این ریشــه ،گفتمــان اصولگرا به معنی
کنونی ان ،در سال های پس از دوران دفاع مقدس ،با بروز
رفتارهای برامده از نیروهای متاثر از گفتمان اصالح طلبی
یا به بیان دقیق تر گفتمان رفرمیستی که جمهوری اسالمی
را به سوی دنیای مدرنیستی می راند ،بروز کرد و به مقاومت
در برابر ان پرداخت.از منظر این گفتمان ،انقالب اسالمی
اغاز تاریخی در برابر تاریخ دنیای مدرن است که در تمنای
تحقــق تمدن عظیم اســامی اســت؛ تمدنی کــه ابتنای
ان به مبانــی و اصول اســام نــاب قــرار دارد و در تضاد با
ایدئولوژی دنیای مدرن ،یعنی لیبرالیسم است و بنابراین مانع
از تحقق سکوالریسم در جامعه ایران می شود .در گفتمان
اصولگرایی ،جمهوری اسالمی مفهومی بسیط است که از
بطن دین استخراج شده اســت .جمهوری اسالمی هویتی
مستقل از دنیای مدرن دارد و برامده از نظام معرفتی و دانایی
دولت
جهان زیست اسالمی ،ایرانی است .در گفتمان اصولگرایی
نگاهی حداکثری به دین اســام می شود و شــیوه سامان
اجتماعی در حوزه های سیاسی ،فرهنگی و اقتصادی را در
دین جســت وجو می کند .این گفتمان به دنبــال پیوند دین
با عدالت و ظلم ســتیزی اســت .در مجموع درباره گفتمان
اصولگرا می توان گفت این گفتمان می خواهد سیاســت،
انسان و زندگی خصوصی و عمومی را تابع اسالم ناب کند.
اصالح طلبی به مثابه گفتمان
فارغ از ریشه های گفتمان اصالح طلبی ،که می توان
ان را در دوران پیش از مشروطه جست وجو کرد ،در ساحت
سیاســت جمهــوری اســامی ،گفتمــان اصالح طلبی یا
رفرمیســتی در ضمیر نیروهای چپ گرا شکل گرفت که در
سال های انتهایی دهه 60و ابتدای دهه ،70عرصه سیاسی
را مایوســانه به رقیب ســپرده بودند .شــکل گیری گفتمان
رفرمیســتی به دورانی تعلق دارد کــه در عرصه بین المللی،
بلوک کمونیسم به تازگی فروپاشیده بود و تصویری ُپرفروغ
از پیروزی محتوم لیبرالیســم و دموکراســی غربی به چشم
می خورد .همین فضــای جهانی و تصویر ُپرفــروغ بود که
موجب شد نیروهای مایوس چپ گرا ،که خود را در بن بست
می دیدند ،با یک چرخش ،به گفتمان رفرمیســت رهنمون
شــوند .این گفتمان به واقع ،در تمنای مدرنیته اســت .از
این رو ،ایدئولوژی لیبرالیسم (که ایدئولوژی متصلب دنیای
مدرن اســت) بر ان حاکم اســت و بنابراین الجــرم راه حل
رسیدن به تمنای خود را سکوالریسم می داند.
در گفتمان رفرمیســتی با تصور امکان تکــرار تاریخ
غرب در جامعه ایران ،با این همانی اســام و مسیحیت ،در
دهه ،70پروژه پروتستانتیسم اســامی مورد توجه است.
این گفتمان به دنبال قرائتی جدید از اسالم است که سازگار
با دنیای مدرن باشد .سخن از ســازگاری دین و دموکراسی
نیز طی این ســال ها ،از همیــن رو بیان می شــد .گفتمان
رفرمیســتی ،دین را به عرصه فردی می رانَد و دین حداقلی
را توصیه می کند .گفتمان رفرمیســتی ،انقالب اسالمی را
انقالب ناتمام می داند؛ چراکه پروژه این گفتمان تحقق تام
امر دموکراســی سکوالر اســت .در این گفتمان ،جمهوری
اسالمی منقســم از دو بخش جمهوریت و اسالمیت است
و جمهوریت جمهوری اســامی در این گفتمان محصول
تحمیل تاریخ مدرن به تاریخ انقالب اسالمی است .از این
رو ،تالش می شود این تحمیل به حد کمال برسد و در فرایند
جهانی سازی ،جمهوری اســامی را در دنیای مدرن هضم
کند .در مجموع می تــوان گفت که این گفتمان می خواهد
سیاســت ،دین ،فرد و زندگــی خصوصی و عمومــی را تابع
مدرنیته کند.
بحران مشروعیت و عصر مواجهه تئوریسین ها
اعتدالگرایی به مثابه گفتمان یا منش و روش
دو ســال از بروز پدیــده اعتدالگرایی که توانســته بر
اریکه قدرت تکیه زند می گذرد .از ایــن رو ،هنوز نمی توان
دربــاره ان به یقین ســخن گفت ،امــا در این میــان ،انچه
ُپرواضح است اینکه اعتدالگرایی از یک سو دچار فقدان در
جنبه های نظری و تئوریک و از دیگر سو ،به شدت سیاسی
و عمل گراست .انچه در مدت گذشــته عینیت یافته نشان
از این دارد که اعتدالگرایی ،کنشــگر هوشمندی است که
هر ان ،مبتنی بر مصلحــت خود ،موضعــی اختیار می کند
گاه متضاد از موضع پیشــین و تا به اینجا نشــان داده است
که بر اصول و اهداف مشــخصی ابتنا ندارد .بنابراین از این
جهت هــای عینیت یافته می توان مدعی بــود که اعتدال،
بیش از انکه گفتمانی باشد با دال مر کزی و دال های اصلی،
یک منش سیاسی در گســتره بخشــی از نخبگان سیاسی
و مدیریتی کشور اســت .منش یک الیت قدرت است ،که
عمل گرا و پراگماتیســت اســت .در تبیین بهتر ،باید بیان
داشت باتوجه به اینکه پراگماتیسم را می توان در عمل ادامه
مکتب اصالت فایده دانست ،بنابراین منش پراگماتیستی و
اعتدالی ،فارغ از مباحث نظری و فلســفی ،به دنبال تحقق
فایده و ســود بیشــتر برای خود و مترصد تــداوم حضور در
اریکه قدرت اســت .در همین راســتا ،باید به این موضوع
توجه داشــت که منش پراگماتیستی و عمل گرا ،که عنوان
اعتدالی را به یدک می کشد ،در جامعه ،روابط سرمایه ساالر
را بیش از پیش بسط و گسترش می دهد .فیلسوف این منش
ریچارد رورتی اســت که در کتاب «اولویت دموکراســی بر
فلسفه» ،دموکراسی را بر همه چیز ،حتی فلسفه و اندیشیدن،
اولویت می دهد .باتوجه به حاکمیت ایــن منش بر فضای
سیاسی کشــور ،می توان انتظار داشــت الگوی تازه ای از
سیاســت ورزی در ایران در حال تکوین اســت که می تواند
عرصه های مختلف فرهنگی ،اقتصادی و ...را در بر گرفته
و دگرگون سازد .الگویی که در ان سیاست ورزان و کنشگران
سیاســی و مردم در رفتارهای سیاسی شــان ،نــه مبتنی بر
ارمان ها و تمناهایشان و نه مبتنی بر دال های گفتمان مورد
نظرشان ،بلکه مبتنی بر اســاس فایده مندی بیشتر و روابط
سرمایه ســاالر ،تصمیم گیری می کنند .این یعنی یک قدم
نزدیک تر شدن جمهوری اسالمی به دنیای مدرن .البته با ید
دقت داشت که از سوی صاحبان و شارحان اعتدال تالش
بر این بوده که اعتــدال را در قامت یک گفتمــان بازنمایی
کنند .برگزاری همایش ملی اعتدال در مدت اخیر یا برگزاری
با گذر جمهوری اسالمی از بحران هویت ،مشروعیت
و قدری هم بحران مشارکت ،گردنه اصلی نظام اسالمی در
صیرورت خود عبور از بحران کارامدی است .بدین معنا که
خواســت مردم و ملت در این مرحله اثبات فقهی و فلسفی
حضور دین در عرصه اجتماع نیست بلکه خواست عمومی
کارامدی دین و جمهوری اســامی است .شــاید به همین
جهت اعتدالگرایی که نتوانسته بود به گفتمان تبدیل شود
در قاموس یک منــش و الگوی رفتار توانســت مورد اقبال
قرار بگیرد .در دهه هفتاد و هشــتاد ،ساحت سیاست ورزی
مبتنی بر ارمان ها و تمناها شــکل می گرفــت .بنابراین خط
اصالح طلبی و اصولگرایــی ُپررنگ بود ،اما در ســال های
اخیر ،منش عملگرا و پراگماتیستی ،این خطوط را کمرنگ
کرده و عمل گرایی و سودمندی ،معیار رفتارها و تصمیم ها
شده است .در این شــرایط تئوریسین ها به حاشــیه رفته و
تکنســین ها مورد توجه قرار گرفته اند کســانی که صاحب
فن اند نه نظریه .اعتدالگرایی و اصالح طلبی تکنسین های
خود را ذیل فن ساالری و تکنوکراسی دسته بندی کرده و این
در شرایطی اســت که اصولگرایی برای این عصر و عبور از
بحران کارامدی سیاق مد نظر خود برای تکنسین های خود
را صورت بندی نکرده اســت.ضمنا به شــرایط حاضر از دو
منظر می توان به این شرایط نگریست .از یک سو این شرایط
برای جمهوری اسالمی یک فرصت اســت؛ چرا که منازعه
در ساحت عمل و نه نظر ،نشــان از این دارد که مشروعیت
نظام جمهوری اسالمی تثبیت شده و جمهوری اسالمی از
بحران مشــروعیت عبور کرده و امروز سطح منازعه سیاسی
در ســاحت عمل و کارامدی اســت و اگر بحرانی هم باشد،
نه بحران مشــروعیت ،بلکه بحران کارامــدی خواهد بود.
اینکه سیاســت ورزان در منازعات خود ،به کارامدی اجزای
سیســتم بپردازند و نه هستی این اجزا ،نشــان از عبور نظام
سیاسی از بحران مشروعیت دارد .از این رو ،این شرایط برای
جمهوری اسالمی یک گام به جلو محسوب می شود .اما از
دیگر سو ،این شرایط یک تهدید نیز هست؛ چراکه افتادن
سیاســت ورزان ایرانی به ورطه عملگرایی و پراگماتیســم و
تصمیم گیری ایشان بر مبنای ســود و فایده و نه ارمان ها و
ارزش ها ،می تواند جمهوری اسالمی را به سمت دنیای مدرن
و ســکوالر ســوق دهد؛ اتفاقی که اگر محقق شود ،درست
در نقطه مقابل گفتمان اصولگرا ،کــه تمنای تحقق تمدن
اسالمی را دارد ،قرار می گیرد.
فرجام سخن
در مجموع می توان گفت اعتدالگرایی نه یک گفتمان
نظری ،بلکه منشــی اســت رفتاری و عملی کــه گونه ای از
رفتار را تجویز می کند که نه مبتنی بر اصــول و قواعد ،بلکه
مبتنی بر فایده مندی بیشــتر اســت .بنابراین ایــن منش با
کمرنگ کردن دو گفتمان پیشــین ،یعنی گفتمان اصولگرا
و اصالح طلب ،نیروهای خود را از هر دو جذب می کند .این
منش برخالف گفتمان اصالح طلبی که به دنبال تحقق پروژه
«پروتستانتیسم اسالمی و اشــتی دین با دموکراسی» بود،
پروژه «اشتی اسالم و سرمایه داری» را پیگیری خواهد کرد و
این یعنی مدرنیته ،راهبردی نو را در مواجههباانقالباسالمی
اغاز کرده است؛ راهبردی که باید درباره ان تامل کرد.
مثلث | شماره 266
اعتدالگرایی و اصالح طلبی تکنسین های
خود را ذیل فن ســاالری و تکنوکراســی
دسته بندی کرده و این در شرایطی است
که اصولگرایــی برای این عصــر و عبور
از بحــران کارامدی ســیاق مد نظر خود
برای تکنســین های خود را صورت بندی
نکرده است
بحران کارامدی و عصر مواجهه تکنسین ها
سیاست
دهــه 70و ،80مواجهــه دو گفتمــان رفرمیســتی و
اصولگــرا ،ســاحت سیاســت ورزی جمهوری اســامی را
شــکل داد .در ایــن دو دهه ایــن دو گفتمان کــه هر یک
جریان اجتماعی را نیز حول گفتمان خود نیز ســامان داده،
ساحت سیاست ورزی ایران را عرصه مواجهه تئوریسین ها
و نظریه پــردازان کرده و مجادالت بیشــتر در ســاحت نظر
پی گرفته می شــد .در این دوران تئوریســین ها و سخنان
و نظریات ایشــان مورد توجه بــود.در یک ســر طیف این
تئوریســین ها حســین حاج فرج دباغ که خود را عبدالکریم
سروش می خواند و شارح اندیشه های پوپر بود قرار داشت
و در ســر دیگر ان عالمه مصباح یزدی که شــارح فلســفه
اســامی بود .اگر دهه 60را بــه دلیل مناقشــات قومی با
الگــوی بحران های پنج گانه لوســین پــای دوران بحران
هویت قلمداد کنیم که با تثبیــت هویت ملی ذیل جمهوری
اســامی در پایان دفاع مقدس به پایان رســید ،دهه 70تا
میانه دهه 80را می توان دوران بحران مشــروعیت دانست
دورانی در ساحت اندیشه توســط برخی نظریه پردازان که
سعی می شد مشروعیت نظام اســامی ،نهاد والیت فقیه و
حضور دین در عرصه مدیریت اجتماعی زیر سوال برود .سال
84پایان این دوران با تثبیت مشــروعیت نظام اسالمی به
پایان رسید .بعد از سال 84با گذر از بحرانی که هستی نظام
را تهدید می کرد ســاحت سیاســت ورزی ایران وارد بحران
مشــارکت و توزیع(کارامدی) شــد .شــاید بتوان فتنه سال
88را بحران ســازی مخالفین جمهوری اسالمی نه در حوزه
مشروعیت که یک گام عقب نشینی کرده و در حوزه مشارکت
مردم با نظام سیاسی تحلیل کرد .بر اساس همین روند شاید
بتوان ســال 92را دوران ورود جمهوری اسالمی به بحران
توزیع (کارامدی) دانست.
همایش های علمی دیگر نظیر انچه در اسفند 1386تحت
عنوان «چشم انداز بیست ســاله و الزامات سیاست خارجی
توســعه گرا» روی داد و بیشــتر انچه در حوزه فکر و اندیشه
در مرکز تحقیقات اســتراتژیک مجمع تشخیص مصلحت
نظام در قالب مقاله و کتاب منتشــر می شد تالش می کرد تا
اعتدالگرایی را به یک گفتمان تبدیل کند که البته تا کنون این
تالش ها اعتدال را بیشتر شبه گفتمانی که گاهی دال ها ی
دیگر گفتمان ها را به خدمت می گیرد معرفی کرده است.
21
منا
ظ
ر
ه
مناظرهفیاضزاهد وپرویزامینی
درباره دولت روحانی
سیاست
22
مثلث | شماره 266
اصالح طلبان از روحانی
عبورنمی کنند
دولت
3
مناظــره فیاض زاهــد و پرویز امینــی از ان
جهت اهمیت دارد که هر دو از منظر گفتمانی به
بحث در مورد دولت حســن روحانی با نگاهی به
دولت های پیشین پرداخته اند .این مناظره تبدیل
به گفت وگویی جدی درباره چهره های سیاست
ایران شــده اســت .اینکه پرونده هسته ای چه
نقشــی در اینده سیاسی حســن روحانی خواهد
داشت و نسبت او را با جناح های سیاسی چگونه
تعیین خواهــد کرد از مهمتریــن محورهای این
نشست بود .متن مناظره دو ساعته فیاض زاهد و
پرویز امینی از نظرتان می گذرد.
مثلث | شماره 266
خود نیازمند مردان خودش اســت ،کســانی کــه به ایده و
اندیشه دولت پابرجا باشند اما این اتفاق خوب سازماندهی
نشد ،شاید این تلقی بود که ما حوزه خارجی را حل می کنیم
و بعد به حوزه داخلی برمی گردیم تا انتظارات براورده شود.
به نظرم طوالنی شــدن مذاکرات و از طرفــی انتخاب این
استراتژی موجب شــد که تا حدی دولت اقای روحانی در
حوزه داخلی ان نشاط و شادابی و عملگرایی الزم را نداشته
باشــد و من فکر می کنم اگــر بخواهیم یــک معدل کلی
بگیریم می توانیم بگوییم رویکــرد اقای روحانی به جامعه
جهانی و حل منازعات ایران در عرصه بین المللی و کاهش
تنش با همسایگان در ان ســطحی که ممکن بود رویکرد
مناسبی اســت مدیریت علمی ،عقلی و تکنوکراتیک تا حد
زیادی اعمال شد ولی در حوزه سیاسی به این معنا که دولت
بخواهد از خود هویت و شناسنامه مشخصی داشته باشد تا
برنامه های خود را جلو ببرد ضعف هایی دارد.
امینــی :دولــت اقــای روحانــی یــک دولــت
تقلیل گراست ( )reductionismکه می تواند از جنبه هایی
مثبــت و از زوایایــی منفی باشــد ،یعنــی همه مســائل به
تحریم ها و تحریم ها به موضوع هسته ای ،راه حل موضوع
هسته ای به دیپلماسی ،دیپلماسی به مذاکرات و مذاکرات
به شخص وزیر خارجه یا تیم مذاکره کننده تقلیل پیدا کرده
اســت .بنابراین با این اوصاف دولت اقای روحانی دولت
تقلیل گراست .این اتفاق از یک جنبه مثبت است که دولت
بر یک مساله هسته ای تمرکز کرده و می خواهد ان را طبق
اهدافش پیش ببــرد اما در مقابل بســیاری از مســائل در
دستورکار قرار نگرفته است .در واقع االن موضوع هسته ای
مساله اصلی کشــور و حل همه مشــکالت حتی در تعبیر
تازه جناب روحانی اب خوردن مردم هــم به رفع تحریم ها
گره خورده است که این به نظرم اثار سیاسی متفاوتی پیدا
می کند .دولت اقای روحانی یک دولت توسعه گراســت،
توســعه را مقدم بر هر چیز دیگری می داند یعنی هر چیزی
که در مقابل مولفه های اقتصادی همچون رشد اقتصادی
و رفاه باشد مثل عدالت یا استقالل کنار گذاشته می شود.
تعریف دولت از توسعه نیز با لحاظ یکسری تغییرات جزیی
همانی اســت که در کشــورهای اروپای غربی و امریکای
شــمالی و دیگر کشــورها مثل چین و مالزی و کره جنوبی
اتفاق افتاده است.
به عبارت دیگر دولت اقای روحانی معتقد است مسیر
دسترسی به توســعه همان راهی اســت که دیگر کشورها
رفتند و راه دیگری هم نیست .در واقع توسعه کشور منوط
به «همگرایی با کشورهای توسعه یافته» است ،از این رو
اقای روحانی بارها و به کرات بحث ارتباط و تعامل با جهان
را مطرح کرده و منظور از جهان همین کشــورهای اروپای
غربی و امریکای شــمالی اســت .بنابراین مدل مدنظر او
«توسعه برون زا» است که این محل مناقشه و تردید است.
پیامد سیاسی و اجتماعی چنین نگاه نظری و تئوریکی این
است که دولت انتظاراتی در جامعه ایجاد کرده و تحقق همه
سیاست
مثلث :معموال دولت ها سال اول تازه سکان اجرایی
کشور را تحویل گرفتند و هر کاری هم انجام دهند نتیجه و
حاصلش متوجه دولت قبل است ،سال اخر هم که معموال
دولت ها مشغول افتتاح و انتخابات هســتند بنابراین سال
دوم برای قضاوت عملکرد یک دولت نقطه عطف محسوب
می شــود .از این منظر اگر بخواهیــم ورود کنیم به عنوان
مقدمه بفرمایید چه ارزیابی از عملکرد دو ساله دولت اقای
روحانی دارید؟
فیاض زاهد :هر دولتی یک تیم اصلی و یک تیم
فرعی دارد؛ در تیــم فرعی حتی وزرا هم می توانند باشــند
یعنی در ســاختار اصلی دولت تعیین کننده نیســتند و تیم
اصلی رویکرد را تعیین می کند .با این مقدمه می توان گفت
دولت اقای روحانی به این نتیجه رســید بزرگترین مشکلی
که کشور را تهدید می کند بحران هسته ای است .ایران در
تحریم قرار دارد و از نظر انتقال پول ،فروش نفت ،گشایش
اقتصــادی ،جــذب ســرمایه گذاری و واردات تکنولوژی
دچار محدودیت اســت که این مساله مســتقیما بر کارکرد
اقتصادی کشور تاثیر می گذارد.
بخش قابل مالحظه ای از درامدهای نفتی قابل انتقال
نیســت ،تانکرهای ما در دریا با انبارهای نفتی ســرگردان
هستند و مشکالتی که همه از انها مطلع هستیم .استنباط
تیم اصلی دولت اقای روحانی این بود که اگر بر حل مساله
هســته ای تمرکز کنند رفع این مانع موجب باز شدن درب
اقتصادی کشور و ســرریز شــدن پول های بلوکه به ایران
می شــود که این مســاله ما را به ســوی پیوندهــای جدید
بین الملــل و فرصت هــای ســرمایه گذاری در چند بخش
مشخص مخصوصا صنعت خودرو ،گاز ،نفت و پتروشیمی
رهنمون می سازد و رونقی در بخش های دیگر مثل بخش
مســکن و خدمات ایجاد می کند؛ در چنین شــرایطی نیز
دولــت می تواند اهــداف و برنامه های خود را بــرای اداره
کشور به پیش ببرد.
فکر می کنم ابتدا به ســاکن تلقی خوشــبینانه دولت
این بود که می تواند ظرف شــش ماه مذاکرات را به نتیجه
برساند ،بعد این زمان به یکسال رسید و سپس یکسال و نیم
گفت وگوها با 5+1به درازا کشید .خب االن که ما داریم با
هم صحبت می کنیم پیش بینی من این است که در پایان
ماه ژوئن شاید تا 20روز اینده دو طرف بتوانند به یک فرمت
مشخصی برسند ،همچنان امیدوارم که این اتفاق بیفتد تا
دولت بتواند به برنامه های دیگر شیفت کند اما نقطه ضعف
این دولت ان است که بخش اعظم تخم مر غ هایش را در
سبد حل مساله پرونده هسته ای گذاشته است .بدون تردید
من هم با این رویکــرد استراتژیســت های دولت روحانی
موافق هستم که مشــکل اساسی مشــکل بیرونی بود اما
بخش اعظم مشــکالت حاصل از عملکرد دولت قبلی در
بخش سیاسی است.
بنابراین دولــت اقای روحانی یــک خطای راهبردی
مرتکب می شــود .البته امروز شــاید فکر کنیــم این کار از
اول با یک نقشــه بود اما فکــر می کنم در ابتــدا این طور
نبود .اقای روحانی از یک دولت افراطی اصولگرا ســکان
هدایت دســتگاه اجرایی کشور را به دســت گرفت و با یک
مجلســی طرف شــد که اکثریت منتقدان و مخالفان او را
شکل می داد .ان زمان شاید تلقی اقای روحانی این بود که
باید یک دولتی بینابین تشکیل دهد .وقتی دولتی بینابینی
می شــود در ان می تواند یک هماهنگی هــا و پیوندهایی
مثال با اقــای الریجانی هم صورت گیرد کــه نمونه اش را
در بخش سیاســی و در بخش مدیریت میانــی می بینیم.
وقتی سراغ استان ها می رویم کسانی که روحانی را به کاخ
ریاست جمهوری بردند سهم چندانی در این توزیع مدیریت
ندارند ،این چرا اهمیت دارد؟ اهمیتش به این نیســت که
بگوییم باید حتما از طیف قدرت بهره برد ،اهمیتش به این
است که یک دولت برای پیش برد مانیفست و برنامه های
انتظارات را نیز در حل پرونده هسته ای می بیند ،حال انکه
ابتکار عمل حل پرونده هسته ای در اختیار ایران نیست پس
ان وقت اگر توافقی که مورد پذیرش حاکمیت و سیســتم
باشــد صورت نگیرد ،دیگر دولت «دعــوی» موثری برای
انکه مساله و مطالبات مردم را حل کند ندارد و دستش خالی
و دچار اسیب جدی اجتماعی و سیاسی می شود .یاداوری
می کنم که اقای روحانی در انتخابات رای شکننده داشت و
پیروزی اش سیاسی بود تا پیروزی گفتمانی باشد .در واقع
چسبندگی ارا به او از لحاظ کیفی و کمی کم است و همین
مساله اسیب پذیری دولت را تشدید می کند .حاال دولت در
سر این دو راهی می ماند که به هر قیمت و تحت هر شرایطی
توافق کند چون هر توافقی بهتر از عدم توافق است یا اینکه
در برابر توافق بد بایستد و ان را نپذیرد که حالت دوم همان
اسیب های اجتماعی سیاسی یادشده را در پی دارد ،بنابراین
دو راهی سنگین و بزرگی است .البته دیگر اینجا فقط بحث
سرنوشــت اقای روحانی مطرح نیســت چــون بدنه هایی
از محیط های نخبگانی و سیاســی اجتماعــی مثل اقایان
هاشــمی و خاتمی هم به این دولت متصلند بنابراین دلیل
مضاعفی برای تقلیل گرایی پیدا شــد و اقای روحانی دائم
مساله همگرایی با غرب را تیزتر و تندتر مطرح می کند .حاال
باید دید به لحاظ سیاسی و اجتماعی نگاه جامعه چیست و
ایا تحت تاثیر مواضع دولت قرار دارد که اگر توافق بشــود
مسائل حل می شود و اگر نشود مسائل خیلی مشکل پیدا
می کند و الینحل باقی می ماند یا متوقف شده و به بن بست
می رســند .خب این یک اثار و پیامدهایی برای سیســتم
سیاسی کشور دارد و نظام سیاسی را در تصمیم گیری هایش
دچار مشــکل می کند چون دیگر سخت می تواند جامعه را
برای شــرایط عدم توافق اقناع یا امیدوار کند یا انتظاراتی
را برایش به وجود بیاورد؛ به این معنا که می شود برای حل
مشکالت کشور مسیر تازه ای را طی کرد.
بنابرایــن اثــار و عوارضش بــه کلیت سیســتم هم
بر می گردد چون جامعه شرطی شــده که توافق راه نجات
اســت و اگر توافقی نشــود دیگر حداقل دولــت مدعای
تازه ای ندارد بنابراین دولت در مسیری امده و ارزیابی اش
این اســت که اگر توافــق را صورت بدهــد می تواند بافت
اجتماعی -سیاسی را با خود همراه و در کوتاه مدت دست کم
از مبنای نظری خود دفاع کند ،در میان مدت دیگر توافق
برای مردم موضوعیت ندارد بلکه مردم انتظار دارند توافق
راه حل مشکالت اقتصادی شان باشد یعنی ارزیابی می کنند
که توافق چقدر می تواند مســائل اقتصادی کشور را حل
کند .فرض خوشبینانه ما اگر این باشد که همه تعهدات و
تصمیمات را طرف مقابل اجرا کند به نظرم ان وقت دولت
یک مشــکل دیگری پیدا می کند که بایــد «کارامدی لغو
تحریم ها» را در «حل مشکالت» اثبات کند .شاید دولت
در کوتاه مدت با توافق ،بردی به لحاظ اجتماعی سیاسی
به دســت اورد اما در میان مــدت دیگر خــود توافق مهم
نیست بلکه اثار توافق که باید به حل مشکالت بیانجامد،
مهم اســت .ان وقت دولت دوبــاره ارزیابی و مــورد توجه
قرار می گیرد و این روند تــداوم پیدا می کند یا روند دیگری
جایگزین می شود.
مثلــث :نکته ای کــه اقای امینــی دربــاره گفتمان
توســعه دولت یازدهم فرمودند اینجا یک تضادی را ایجاد
می کند .اگر بدنه حامی اقای روحانی اصالح طلبان هستند
و گفتمان اصالحات ازادی اســت و اکنون به نظر می رسد
اقای روحانی در دوگانه توســعه و ازادی گرفتار شده است
اگر خیلی بخواهد به ســمت گفتمــان ازادی و اصالحات
حرکت کند اعتماد بخشی از حاکمیت را از دست می دهد و
اگر خیلی به گفتمان توسعه نزدیک شود از انتظارات بدنه
حامی خود فاصله می گیرد ،این مســاله او را دچار مشکل
می کند ،نظر شما چیست؟
فیاض زاهد :به لحاظ نظری این تئوری درســت
23
سیاست
24
مثلث | شماره 266
است که توســعه در جهان ســوم عموما زمانی موفق شده
که یک توسعه امرانه بوده .هانتینگتون رساله ای به عنوان
«ســرباز دموکراســی» دارد که اواخر دهه هفتاد نوشت.
یک ویژگی مثبــت هانتینگتون مطالعات اقمــاری زیاد او
روی کشورهای حاشیه ای بود .کتاب «سامان سیاسی در
جوامع دســتخوش دگرگونی» او به ما یک مدلی می دهد
که در مقابل تحلیل تروتسکی قرار دارد .تروتسکی معتقد
به انقالب دائمی درونی بود یعنی انقالب را باید با انقالب
ساپورت کنیم .مثل رودخانه ای که همواره باید اب داشته
باشد تا سد را پر کند ،مساله دیگر انکه جنبش های مبتنی بر
فقر ،موجب اکت هــای انقالبی می شــوند .هانتینگتون
ایــن نظریــه را رد کــرد ،او مطالعاتــی در امریکای التین
انجام داد و به این نتیجه رســید که اتفاقــا حلبی ابادها به
جای انکه به احزاب سوسیالیســت رای دهنــد به احزاب
راســت رای می دهند و نتیجه گرفت هیــچ وقت نیروهای
اجتماعی حاشیه نشین سینی نقد را به قیمت حلوای نسیه
رها نمی کنند بنابراین گفت که «فقر و حاشیه نشینی نه تنها
موجب هیچ گونه کنش سیاسی نمی شود بلکه انها را اخته
سیاسی می کند ».حتی یک پژوهش روانشناسی سیاسی
نیز به یک تئوری رسید و ان اینکه تعدادی موش و قورباغه
در محیطی زیر فشار دما قرار گرفتند به این معنی که گرما
به فضای محیطی انها تزریق شد ،در مرحله اول موش ها
شــروع به دویدن کردند وقتــی گرما را افزایــش می دادند
ســرعت انها بیشــتر می شــد اما از یک حدی که به باالتر
می رفت موش کپ می کردند و می ایســتادند و به گرمای
موجود تن می دادند.
این اشــاره به یک اکت اجتماعــی می کند ،مردمی
که ناامیــد می شــوند و معتقدنــد هیچ گونه اکــت بیرونی
در سرنوشــت بیرونــی انهــا تاثیرگــذار نیســت ،از حرکت
باز می ایســتند .این تئــوری جامعه شناســی در یک مقوله
جدیدتری مطرح شــد و ان اینکه برای تقویت دموکراسی
لزوما همیشه نمی شــود از طریق گروه های سیاسی عمل
کرد ،بلکه توســعه را می توان مبتنی بــر بخش خصوصی،
طبقــه متوسط شــهری و نهادمندکردن انهــا و حوزه عمل
نهادهای مدنــی اجتماعی دنبال کــرد؛ کاری که در چین
اتفاق افتاد .بعد از مائو یک ســوم مردم چین از گرســنگی
رنــج می بردنــد .در واقع چین کشــوری فقیر بــود ،وقتی
من جوان بودم یک ســفری به چین رفتــم و با رئیس دفتر
مطالعات اســتراتژیک این کشور که از دوســتان مائو بود
مالقات کــردم .ان مالقــات خیلی برای مــن جالب بود،
این پیرمرد جزء ان گروهی بود که پیاده ان مسیر طوالنی
هزار کیلومتر را همراه یک میلیون نفر طی کرد که وقتی به
سمت دیگر چین رسیدند ،نهصد هزار نفر کشته شده بودند.
او به من گفت «به عنوان یک معلم می گویم هیچ وقت ما
در چین شــیر اب را یکباره باز نمی کنیم بلکــه ما قطره ای
عمل می کنیم ».مرحوم عســگراوالدی یک زمانی در نقد
روش های اصالح طلبــی بر این نکته اشــاره کرد و گفت:
«این را بایــد خیلی تدریجی انجــام داد ».ایــن جمله به
یادگار از طرف من باشد که «چین بدون تردید در 10تا 20
سال اینده شاهد شورش های عمیق سیاسی خواهد بود».
چون نمی شود یک جامعه را مستحکم کرد و به مردم گفت
حق ندارند درباره سیاســت و مطالبات اجتماعی اظهارنظر
فیــاض زاهــد :اصالح طلبان نــه برنامه،
نه انگیزه و نــه دالیل گذر از اقــای روحانی
را دارند .طبیعی اســت که اقــای روحانی
همچنانقوی ترینکاندیدایاصالح طلبان
در انتخابات بعدی خواهــد بود و من هیچ
نشــانه ای غیر از این تمایل در بین اردوگاه
اصالح طلباننمی بینم
امینی :دولت اقای روحانی یک دولت تقلیل گراست ()reductionism
که می توانــد از جنبه هایی مثبت و از زوایایی منفی باشــد ،یعنی همه مســائل
به تحریم ها و تحریم ها به موضوع هســته ای ،راه حل موضوع هســته ای به
دیپلماسی ،دیپلماســی به مذاکرات و مذاکرات به شخص وزیر خارجه یا تیم
مذاکره کننده تقلیل پیدا کرده است
کنند .یا راحت از این استان به استان دیگری بروند ،زمانی
راه های ارتباطی عادی بین ایالت های چین وجود نداشت
دولت کمونیســتی به مردم خود اجازه مسافرت از نقطه ای
به نقطه دیگر را نمی داد اما امروز در پکن و شانگهای مردم
در کلونی ها زندگــی می کنند یعنی وقتی وارد خانه کســی
می شــویم باید به نگهبان نام فرد را بگویی و او اســمت را
می نویسد بعد داخل ســاختمان می شــویم یعنی هنوز ان
ذهنیت وجود دارد .االن جوانان چین در پارک های شــبیه
پارک های اروپایــی و امریکایی تا صبــح تفریح می کنند،
وقتی در خیابان های گوانگجو و شــانگهای و پکن حرکت
کنیم پوشــش ها و لباس ها تفاوتی با نیویــورک و منهتن و
لس انجلس ندارد ،در چنین جامعه ای نمی توان گفت فقط
یک حزب کمونیست وجود دارد که رقابت سیاسی فقط در
داخل حزب کمونیست باشــد این جواب نخواهد داد .من
با پیش بینی کســینجر موافقم که گفت« :این غول زمانی
خیلی بزرگ می شــود و روزی می رســد که طبقه متوســط
می گوید ســهم من کجاست؟» امروز کشــور چین از نظر
شفافیت مالی یکی از بدترین وضعیت ها را در جوامع کنونی
دنیــا دارد .همین هیات حاکمه چین بزرگترین شعارشــان
مبارزه با فســاد اداری اســت اما چین یکی از فاســد ترین
کشــورهای دنیاســت ،برخالف ما که ادم های مساله دار
جابه جا می شــوند و این ور و ان ور می روند در چین اعدام
پاسخ فساد اداری است ولی اعدام مشکل فساد را در چین
حل نکرده است.
االن حزب کمونیست چین بزرگترین راهبردش مبارزه
با فساد اداری است چون در ان جامعه نظام ازاد رسانه ای
و نظارت اجتماعی ،احزاب قدرتمند و مطبوعات مســتقل
وجود ندارد .طبقه متوســط قدرتمند در ایران مشــروطه،
انقالب 57و دوم خرداد را رقم زدند ،وقتی طبقه متوســط
در ایران قوی می شود سریع سراغ مجله خواندن و سینما،
تئاتر مــی رود .اینجا کره شــمالی نیســت بافــت ذهنی و
فرهنگی مردم ما فرق دارد .ما حتی شبیه اروپایی ها زندگی
نمی کنیم .ما شبیه ترین زندگی را به امریکایی ها داریم ،در
واقع در ایران ارزوها ،رویا و خیالپردازی همه چیز امریکایی
است ،در انگلستان و فرانسه است که یک شهروند می رود
یک خیار می خرد ،در امریکا این کار نمی شود .این فرهنگ
که حاال غلط یا درست به ما این اجازه را نمی دهد که طبقه
متوسط قوی باشد مثال بخش خصوصی و کارخانه دار قوی
باشد ولی به مفهوم ازادی فکر نکند .جبنش های اصالحی
امروز در ایــران می دانند اگــر دولتی مثل اقای هاشــمی
یا دولتی مثل اقــای خاتمی روی کار بیایــد ،خروجی اش
چیست .اتفاقا سوال اساســی این است که چه ربطی بین
توسعه سیاســی و بهبود شــرایط زندگی مردم وجود دارد؟
بســیاری به غلط فکر می کنند که این مســاله ازادی های
سیاســی و اجتماعی یا توســعه سیاســی ربطی به اوضاع
اقتصادی ندارد .اتفاقا بیشترین تاثیر را دارد ،کشورهایی
که تن به توســعه اقتصــادی بدهنــد حتما بایــد در جرگه
توسعه سیاسی هم گام بردارند ،حتما باید به یک سطحی
از ازادی های اجتماعی ،سیاســی ،مدنــی ،مطبوعاتی و
حقوق بشــر ،حقوق زنان و حقوق اقلیت ها تن بدهند .اگر
تن ندهند انها ارزش های خود را بر جامعه تحمیل می کنند.
اقای امینی فرمودند دولت اقای روحانی مدلی از توســعه
در ذهــن دارد که در غرب عمل می شــود .مدل دیگری از
توسعه خارج از این چارچوب ها دو سه جا بیشتر نمی بینیم.
کره جنوبی ترکیبی از توسعه امرانه و توسعه سیاسی است،
امروز جامعه کره جنوبی به اســتانداردهای زندگی اروپایی
خیلی نزدیک شده اســت ،ماهاتیر محمد در مالزی امرانه
عمل کرد ولی امروز مســاله ازادی های سیاسی اجتماعی
به شدت دارد در ان کشور مطرح می شود .این چین است
که دچار شــکنندگی و خردکنندگی خواهد شــد ،همه امید
امریکایی ها به این اســت که انجا بتوانند به چین پشت پا
بزنند چون چین از نظر اقتصادی ،امریــکا ،اروپا و ژاپن را
خواهد بلعید .با در نظر گرفتن این توضیحات اقای روحانی
هنوز به ان نقطه فیصله بخش و منازعه ای که تئوری و نظر
می تواند دغدغه افرین باشد اصال وارد نشده است .ما درگیر
مالحظات و منازعات پیشینی هستیم که با حصول ساخت
یک جامعه دکترین توسعه گرا چه توسعه امرانه اقتصادی و
چه توسعه سیاسی فاصله داریم .اگر به انجا برسیم که اصال
بعید است به عمر این دولت قد بدهد .ان وقت برای ان هم
راه حل هایی وجود دارد .در ان زمان خیل وسیع متفکران
در اردوگاه اصالح طلبان چه در جامعه دانشگاهی و فعاالن
سیاسی به دولت در لحظه مناســب کمک خواهند کرد که
بتواند انتخاب درســت را انجام دهد ولی ما هنوز وارد این
نقطه از تعیین نشده ایم که کدام راه و کدام مشی می تواند
برای دولت مفید باشد.
مثلث :اقای امینی نظر شما چیست؟
امینی :نظری ندارم.
مثلث :فکر می کنم نقطه اشــتراک هــر دو نفر این
اســت که دولت همه تخم مر غ هــای خودش را در ســبد
سیاست خارجی چیده و شــاید تعبیر درست تر این باشد که
تالش می کند بعد از حل این مســاله ،به سیاســت داخلی
شیفت کند ،مصداقش هم شاید همان مصاحبه اقای اشنا
باشد که گفت« :وقتی خیال مان از هســته ای راحت شد
برخی وزرا ،استانداران و فرمانداران عوض می شوند ».در
سایه عدم توجه دولت به سیاســت داخلی دو اتفاق افتاد؛
اول انکه مخالفان و منتقــدان اقای روحانی از غفلت او به
سیاست داخلی اســتفاده کردند و متحدتر شــدند و بیشتر
کنار هم قرار گرفتند و دیگر وضعیت 24خرداد 92را ندارند،
اگر ماه های اول دلخوری ها از به ائتالف نرسیدن داشت
االن متحدتر شــده اند ،اما در مقابل حامیان اقای روحانی
انتظاراتی دارند که الاقل در این دو سال براورده نشده؛ مثل
عدم توزیع مسئولیت های مدیریتی در استان ها و جاهای
مختلف .این عدم توجه به سیاست داخلی که به بعد از حل
پرونده هسته ای موکول شد چه هزینه هایی را ممکن است
برای اقای روحانی داشــته باشد؟ ایا دســت اخر می تواند
منجر به این شــود که با منتقدان بســیار قوی تر و حامیان
خیلی ضعیف تر از سال 92مواجه شود؟
فیاض زاهد :خیلی واقع بینانــه به این پدیده نگاه
دولت
فیاض زاهد :اگر دولت نتواند در حوزه داخلی انچنان قدرتمند عمل
کند تا انتظارات را از حوزه داخلی محقق یا تامین کند اقای روحانی مستعد اینکه
دوباره به کاخ ریاست جمهوری نرود است .یعنی از نظر واقعیت سیاسی باید
استراتژیست های دولت حواس شان باشد در یک بوستان و گلستان نیستند،
با یک موج شتابنده مطالبات اجتماعی و اقتصادی روبه رو هستند
مثلث | شماره 266
امینی :اقای روحانی طبیعت سیاسی اش
جوری نبوده که هیــچ گاه مدعای ازادی
برایش برجســته باشــد .هیــچ وقت در
درگیری هایــی کــه درباره ازادی شــده،
طرفیتی نداشته اســت البته برخالفش
داشته است
سیاست
کنیم ،اگر اقای روحانی نتواند هدف اســتراتژیک خود را
جامه عمل بپوشاند و از ان طرف با نشان دادن ناکارامدی
در حوزه سیاســت داخلی طرفــداران و همراهان خود را از
دست بدهد ،طبیعی اســت که این خطر وجود دارد .وقتی
دولتی مستقر می شود کســانی که به دولت راه پیدا نکردند
در کابینه های سایه جمع می شوند و اتفاقا منتقدان چون در
اقلیت قرار دارند یک همپوشانی و اتحادی بین شان شکل
می گیرد .البته معتقدم در اصولگراها به دالیل گفتمانی این
اتفاق نیفتاده است ولی در بین اصالح طلبان فکر می کنم
جدا از انتقادی که گفتم یک استراتژی دیگری وجود دارد
که می تواند مطرح شــود و ان اینکه اصالح طلبان از اول
می دانستند این دولت ،دولت انها نیست و این انتظار را هم
نداشتند که روحانی را زیر فشــار بگذارند که حتما در بازی
قدرت سهیم شوند بنابراین چهره های اصلی اصالح طلب
یا خود نیامدند یا فکــر می کردند زمان ،زمان انها نیســت
بلکه این دوره می تواند دوره گذار باشد تا ان بی اعتمادی
که بین حاکمیــت و اصالح طلبان در حادثه ســال 88رخ
داد به شکلی ترمیم شود .شاید اصالح طلبان راهبردهای
غلطی داشتند و شاید حاکمیت دچار پردازش نامناسبی در
سال 88شد چون در هر صورت این ضربه را به قدرت ملی
ایران وارد کــرد .یعنی حاکمیت را از یک نیروی سیاســی
موثر اجتماعی محروم کرد چون وقتی نیروی سیاســی در
چارچوب های قانونی نتوانســت تعریف شود انرژی خود را
به حوزه های ناشناخته می برد و این اساسا در سیاست یک
امر نسنجیده ای است .استراتژی تبدیل دشمن به منتقد،
منتقد به دوست یک اســتراتژی ثابت و ماندگار برای همه
دولت هاســت ولی همین االن هنوز فرمول یا گالیه جدی
برای اینکــه میان اصالح طلبــان و دولــت روحانی ایجاد
صف بندی کند شکل نگرفته است ،حتی اقای روحانی فراتر
از انتظار اصالح طلبان این گفتمان را پیش برد.
باید ایــن را با صداقــت بگوییم اقــای روحانی هیچ
گاه نگفت مــن اصالح طلبم بلکــه گفتمانی را کــه از ان
حرف زد گفتمان اصالح طلبی اســت ،بدون تردید از روز
سه شنبه 21خرداد تا روز جمعه 24خرداد 92که انتخابات
ریاست جمهوری برگزار شد تمایل اقایان خاتمی و هاشمی
و گروه هــای سیاســی و چهره هــای اصالح طلــب در به
وجود امدن ان ســونامی سیاســی که منجر به رفتن اقای
روحانی به کاخ پاســتور شد تاثیر بســیار بنیادین و عمیقی
داشــت ولی انها به این پدیده اگاه بودنــد ،یعنی ما انتظار
نداشــتیم با دوم خرداد 76رو به رو شــویم .برای ما روشن
بود که این اتفاق نمی افتد ،اقای روحانی تا این لحظه که
صحبت می کنیم به مبانی این گفتمان پایدار مانده و نیروی
سیاســی اصالح طلب و حامیانش همچنان با معذورات او
اشــنایی دارند ،شــاید انتظارات عمل سیاسی محکم تری
از او در بعضی حوزه ها داشتند ولی تا االن به او نمره قبولی
می دهند .اما اگر پرونده هســته ای حل نشود و اگر دولت
نتواند در حوزه داخلی انچنان قدرتمند عمل کند تا انتظارات
را از حوزه داخلی محقق یا تامین کند اقای روحانی مستعد
اینکه دوباره به کاخ ریاست جمهوری نرود است .یعنی از نظر
واقعیت سیاسی باید استراتژیست های دولت حواس شان
باشد در یک بوستان و گلستان نیستند ،با یک موج شتابنده
مطالبات اجتماعی و اقتصادی روبه رو هستند که اگر نتوانند
پاسخ گویند منجر به بازخورد منفی خواهد شد.
مثلــث :امــکان دارد در مــورد شــرایط عدم توافق
صحبت کنید ،چــون در شــرایط توافق تکلیــف تقریبا تا
حدودی مشخص است؟
امینی :درباره بحث هــای دکتر زاهد یک نکته ای
درباره بحث داخلی عرض کنم .اقــای دکتر روحانی بافت
تئوریکی دارد که دموکراســی و ازادی اصال موضوعشان
نیســت ،بلکه معتقدند اتفاقا توســعه هر جا رخ داده دست
کم بــا اقتدارگرایی بــوده ،حال می خواهــد در نمونه های
کالســیک غربی باشــد یا شــرقی مثل مالزی و چین فرق
نمی کند .من دانشــجوی دکتر ســریع القلم بودم .ایشان
معتقد بود که بحث های اقای دکتر بشــیریه تحت عنوان
تقدم توسعه سیاســی ،بحث های سیاســی است ،علمی
نیست .واقعیت این است که توسعه هیچ گاه با دموکراسی
اغاز نشــده و همه جا از اقتدارگرایی شــروع شــده است.
می خواهم بگویــم فضای نظــری انها چیزی نیســت که
ازادی مساله انها باشد .توسعه ،مســاله انهاست بنابراین
تمجیدهایی که از دنگ شیائوپینگ می شود به رغم ماجرای
میــدان تیان ان مــن ،تمجید هایی کــه از ماهاتیر محمد
می شــود به رغم انکه یک دوره طوالنی مدت بیست ساله
در قدرت حاکم بوده اســت ،تمجیدهایی کــه از اردوغان
می شــود به رغم اینکه پشــتیبان گرایش های تروریستی
داعش در سوریه و عراق است در این بافت نظری معنا پیدا
می کند .اقای روحانی طبیعت سیاسی اش جوری نبوده که
هیچ گاه مدعای ازادی برایش برجسته باشد.
هیچ وقــت در درگیری هایی که درباره ازادی شــده،
طرفیتی نداشــته اســت البته برخالفش داشــته اســت.
سخنرانی سال 79که بعدا در مجله راهبرد مجمع تشخیص
در بهار 80چاپ شد حال انکه ان زمان سکه رایج اصالحات
شعار ازادی بود .دو تعبیر انجا داشت« ،حتی در کشورهای
غربی که بحث ازادی جدی است انجا هم اگر یک روزنامه
و مطبوعاتی از خطوط قرمز فراتر بروند ،نه تنها ان مطبوعه
تعطیل می شــود بلکــه کل فعالیت سیاســی عامالن ان
نشریه هم تعطیل می شود ».یک جمله دیگر دارد اینکه؛
«دعوت به تضارب ،دعــوت به گفت وگو بــرای جامعه ما
زود اســت» و ســه ،چهار شــرط برای تحقق تضــارب ارا
و گفت وگــو می گــذارد .بعد می گویــد« :در این شــرایط
دعوت بــه تضــارب و گفت وگو مثــل این اســت که بچه
10-12ســاله ای را ببریــم کالس دکتــری ،البته کالس
دکتری خوب اســت اما نه انکه بچه 10-12ساله را کالس
دکتری ببریم ».یعنی برای جامعه امادگی و شــرایط انکه
این ســطح از بحث ها درباره ازادی مطرح شود زود است.
خب فضای دکتــر روحانی این اســت .در رویه ای که دارد
ازادی کجا معنی پیدا می کند؟ ازادی یعنی ازادی مخالف،
ازادی این نیســت که کســی حــرف مدنظر مــن را بزند و
ان حرف منتشــر شــود بلکه برعکس منتقد اجــازه یابد در
خط قرمزهای من طرح انتقــاد کند .ایا اقــای روحانی در
مدتی که رئیس جمهور بود توانسته ازادی را نمایندگی کند
یا خیر؟ باید دید با منتقدانش چگونه رفتار کرده است؟ نوع
مواجهه اش با منتقدانش چیســت؟ این میزان «خشونت
کالمی» از تعابیری چون بزدل و بیسواد تا چیزهای دیگر
در ادبیات او نسبت به منتقدان است .پس اقای روحانی به
لحاظ شخصیتی هم نمی تواند مدعای ازادی داشته باشد
یعنی مدعای ازادی درباره اقای روحانی منتفی است ،یکی
به لحاظ نظری گفتم و یکی به لحاظ شــخصیتی .ازادی
جایی اســت که حداقل ظاهرا مخالف به رسمیت شناخته
شــود ،به او احترام بگذارند و حرفش را بشنوند ضمن انکه
گفته شود در اداره کشور دیدگاه دیگری وجود دارد که به ان
عمل می شود .االن اقای روحانی هر بار که صحبت می کند
همیشه یک نکته ای نسبت به منتقدان بیان می کند .این
میزان حساسیت به انتقاد برای چیست؟ جاهایی که او در
مجامع شورایی حضور دارد یا اداره کننده است یا عضو ان
مجموعه است مثل شورای عالی انقالب فرهنگی ،رئیس
شوراست اگر ســوال شود چطوری جلســه را اداره می کند
و اگر کســی در نقد او صحبت کند چقدر تحمل می شود؟
محبوب های ان جمــع منتقدان اقای روحانی هســتند یا
موافقان او؟ روشــن می شــود کــه مدعــای ازادی درباره
اقای روحانی منتفی اســت .زمان اقای خاتمی هم وقتی
بزنگاه هایی برای ازادی پیدا شــد او نتوانست به وعده ای
که داد عمل کند .شــعار اقای خاتمی «زنــده باد مخالف
من» بود اما تنها دولتی که یک نهاد انتخاباتی در جمهوری
اسالمی را در تجربه 36ساله «منحل» کرد ،نهادی که از
مردم رای گرفته بود ،دولت اقای خاتمی بود که شــورای
شــهر اول تهران را منحل کرد یا تا قبــل انکه احمدی نژاد
شــهردار شود ،شــهرداران تهران در جلســه هیات دولت
حاضر بودند اما وقتی اقای احمدی نژاد شهردار شد ،ورود
شهردار تهران به جلسه هیات دولت لغو شد .اینجاست که
ازادی و شعار زنده باد مخالف من باید بروز و ظهور کند.
در یکی از سال های صحبت اقای خاتمی در دانشگاه
تهران که به او اعتراض شــد ادبیات او در پاســخ چه بود
«می گم بندازنــت بیــرون!!! ادم باش!! ».حــاال رابطه
اصالح طلبان با اقای روحانی چیست؟ تحلیل من این است
اصالح طلبان پس از یک تجربه طوالنی 10ساله از دومین
شورای شهر تا سال 92که شکست های پیاپی انتخاباتی
در شوراها ،مجلس و ریاســت جمهوری داشتند ،از موضع
ایدئولوژیک به یک موضع پراگماتیســتی شیفت کردند.
انها در دوم خرداد دنبــال چه بودند؟ خــروج از حاکمیت،
عبور از خاتمی و عبور از خود جمهوری اســامی را مطرح
می کردند ،امروز چه هستند؟ امروز به اقای روحانی همان
کسی که سخنران 23تیر بود و هیچ وقت اصالح طلبان روز
23تیر را روز خوشایند برای خودشان قلمداد نمی کنند چون
درست نقطه مقابل 18تیر است به این قناعت کردند یعنی به
«ماقبل خاتمی و هاشمی» رجعت کردند یعنی پراگماتیست
شدند .یعنی جزمیت هایی که داشتند را کنار گذاشتند یعنی
به عمل سیاســی به عنوان یــک پراتیک نــگاه می کنند و
می سنجند که شــرایطی مثل احمدی نژاد برایشان چطور
است .چه امکانات و فرصت هایی ایجاد می کند .شرایطی
مثل روحانی چه فرصت هایی بــرای انها ایجاد می کند؟ با
25
سیاست
مثلث | شماره 266
26
بررسی شــرایط ترجیح می دهند که این از ان شرایط بهتر
اســت .تعبیر من این اســت کــه اصالح طلبــان در حکم
اپاندیس دولت اقای روحانی هســتند یعنی شاید برعکس
صحبت های اقای دکتر چسبندگی اصالح طلبان به دولت
هم ناگزیر اســت یعنی انتخاب دیگــری ندارند تا هر وقت
بخواهند بتواننــد از این انتخاب صرف نظــر و ان انتخاب
بدیل را جایگزین کنند .محتمل می دانم باز روحانی گزینه
اصالح طلبان در انتخابات ریاست جمهوری سال 96خواهد
بود .عبور از روحانی در این دوره اتفــاق نمی افتد چون به
لحاظ پراگماتیستی زمینه اش برای شان فراهم نیست.
مثلث :اقای دکتر فیاض زاهد! شــما قبول دارید که
اصالح طلبان اپاندیس دولت اقای روحانی هستند؟
فیاض زاهد :خیر ،اتفاقــا اصالح طلبان قلب این
دولت هســتند .تصویری که اقای امینی از اقای هاشمی
می سازد تصویر دهه های گذشته است .بله ان زمان مدلی
که اقای هاشمی به توسعه نگاه می کرد ،مدل امرانه بود.
ولی هاشمی امروز هاشمی دیروز نیست ،از نظر گفتمانی،
روحانی هم نیست .در هر حال باید گفته ها و نوشته هایشان
را تحلیل کنیم .اقای سریع القلم همکار من است ،بارها با
هم ســفر رفتیم ،کارهای مشــترک انجام دادیم ،اخرین
کتابش این را تایید نمی کند .ضمن
انکــه دکتــر ســریع القلم در بیــن
نویســندگان و تئوریســین های
توســعه گرا قرار می گیرد اصال مدل
مطالعاتی اش هم مدل توسعه است.
ولی در تمام کارهای اخیر و کارهای
قدیمی کــه انجــام داده نمی توانیم
جایی پیــدا کنیم که نوشــته های او
بگوید« :توسعه اقتصادی بدون میل
به چارچوب ساخت نهادهای مدنی
اجتماعــی و سیاســی امکان پذیــر
است ».اقای روحانی امروز دیگر ان
اقــای روحانی نیســت کــه در دهه
هشــتاد ان ســخنرانی را کرد ،امروز
چیزی که روحانــی می گوید از دلش
گفتمان توســعه در نمی اید ،روحانی
وفادار به گفتمان توســعه است ،اما
االن انچــه بیــان می کنــد ضرورت
تامین و گسترش ازادی های مدنی و
سیاســی و اجتماعی اســت .اصال
بدون این مساله ،دولت اقای روحانی معنی ندارد .اگر تمام
صحبت های او بررسی شــود و کلید واژه ها مورد توجه قرار
گیرد معلوم می شود که حق ازادی برای زنان ،حق ازادی
بــرای اقلیت سیاســی ،مذهبــی و گروه های سیاســی از
بزرگترین شــعارهای اقای روحانی بــرای باز کردن فضای
سیاسی کشور است .او درباره حل مساله حصر و حل مساله
زندانیان سیاسی در دوران انتخابات و پس از ان بارها وقتی
در محافل دانشگاهی حضور پیدا می کند می گوید« :دولت
به عهد خود وفادار است» .شــاید مدلی که دنبال می کند
خیلی جنجالی نیست ولی به این وفادار است و معتقد است
بدون میل بــه ان امکان تحقق اینها وجــود ندارد .در این
دولت است که مسائل مربوط به خانه سینما ،چانه زنی های
جدی برای حل مساله انجمن صنفی مطبوعات ،وضعیت
کتــاب و موســیقی را شــاهد هســتیم .اتفاقــا وقتــی به
دانشــگاه ها ،جامعــه هنــری و محیط های روشــنفکری
می رویــم این تغییــر فضــا را می بینیم .به عنــوان فعاالن
رسانه ای خیلی خوب احساس می کنند چقدر فشار امنیتی و
فشار سیاسی از روی جراید و مطبوعات برداشته شده است،
اگر روحانی در گذشــته در جایی گفته «در غــرب نیز اگر
روزنامــه ای خطا کنــد کل روزنامــه را می بندنــد ».یا این
اظهارنظر را اقای امینی درست منتقل نکرده یا اگر روحانی
گفتــه حــرف درســتی نیســت چــون در هیــچ جامعــه
توسعه یافته ای روزنامه توقیف نمی شود .اساسا همه جنگ
و دعواهــای مســلمانان بــا بســیاری از ایــن جرایــد و
مطبوعه های غربی این اســت که برخی از این رسانه ها به
غلط ازادی بیان را توجیه اقــدام خود می خوانند حال انکه
کار انهــا گذر کــردن از خطــوط قرمزی اســت کــه دارد
امنیت ملــی ان کشــورها را تهدید می کنــد .اتفاقی که در
دانمارک ،فرانسه یا ایاالت متحده امریکا افتاد .ضمن انکه
اگر اقای روحانــی از نظر اقای امینی این قــدر اقتدارگرا و
بی توجه به مفهوم ازادی برای مخالفان و منتقدانش است
پس چه تفاوتی بین اقــای روحانــی و اصولگرایان تندرو
متصور هســتیم .اقای روحانی باید کاندیدای شیک و تر و
تمیز اصولگراهای رادیکال می شــد و می امــد اتفاقا رای
مــی اورد .تعبیــر اســتعاری اینکه من ســرهنگ نیســتم
حقوقدانم ،این تفاوت رویکرد در گفتمان سیاسی را نشان
می دهــد اما من هــم موافقم که شــاید بهتر اســت اقای
رئیس جمهور در استفاده از برخی تعابیر پرهیز یا در مقابل
منتقدان خونســردتر رفتار کند ولی به نظــر من این کمال
بی انصافی بــه تاریخ این مملکت اســت .دولــت خاتمی
متحمل بدترین فشارها بود و در هر 9روز با یک بحران در
حوزه های مختلف رو به رو شــد .بزرگتریــن افتخار دولت
اصالحات این اســت کــه در یک کشــور جهان ســومی
وزارت اطالعــات وادار شــد بیانیه رســمی دهــد و بگوید
کارمندان خودسر من روشنفکران را به قتل رساندند و وزیر
مربوطــه وادار به اســتعفا شــد .اصال دولــت اصالحات
هیچ کاری نمی کرد جز این کار .در ســوئیس و فرانسه که
زندگی نمی کنیم در یک کشوری زندگی می کنیم که تجربه
کمی در مشــق دموکراســی دارد ،اگــر اقــای خاتمی در
دانشــگاه تهران عصبانی شــد و به ان دانشــجویان گفت
«می گویم بندازنتان بیرون» در پایان مراسم دانشجویان با
تاکســی و ارامش خیال به خانه شان رفتند و هیچ کس هم
سراغ شــان نرفت .این دیگران بودند که رفتند دانشــگاه
امیرکبیــر و وقتــی شــعارهایی دادنــد همــه ســتاره دار و
ممنوع التحصیل شــدند .اقــای امینی اگــر مخالفت هم
می کنید حتی اگر با کسی زاویه دارید ،بیهقی به ما یاد داد
که باید با کمال انصــاف این کار صورت گیــرد .خاطرات
خوب وزرای اقای احمدی نژاد منتشر شده ،احمدی نژاد با
اقای متکی چه کار کرد؟ با دانش جعفــری چه کار کرد؟ با
وزیر اموزش و پرورش چه کار کــرد؟ خودمان را جای اقای
روحانی بگذاریم ،صدا و سیما نه تنها همراهی نمی کند که
برخالف زمان دولت قبلی که همه چیز را گل و بلبل نشــان
می داد به یک رسانه منتقد دولت بدل شده ،این همه مستند
در ارتباط با پرونده هسته ای می سازد ان هم در مقابل یک
رئیس جمهور و دولتی که حمایت رهبری انقالب را پشــت
خود دارد .مســتحضرید جواب دادن به تلفن اوباما بدون
تایید حاکمیت امکان پذیر نبود ،اقای خاتمی حاضر نشد در
عکس هزاره در کنار کلینتون بایستد و عکس بگیرد .اقای
کلینتون پای صحبت اقای خاتمی نشست ،اقای خاتمی
برای حفظ مصلحت پای صحبت اقای کلینتون ننشست.
در عکس یادگاری هم حضور پیدا نکرد .هیچ کدام از اقایان
هاشمی ،خاتمی و روحانی 11روز قهر نکردند .البته اقای
احمدی نژاد به عنوان رئیس جمهور حق خودش می دانست
هر گونه کنشــی کند .اگر ما داریم مقایسه می کنیم باید با
شاخص ها مقایسه کنیم .باید بینیم در دوره اصالحات وضع
مطبوعات ،ســینما ،کتاب ،احزاب ،اقلیت های سیاسی و
قومی چه بود و در دوره احمدی نژاد چطور شد .اقای امینی
دورانی بر روشنفکران و فعاالن سیاسی این مملکت گذشت
که جرات نمی کردند با هم استخر بروند ،من از توهم حرف
نمی زنم از واقعیت حرف می زنم .تجربه های شخصی همه
ما داریم ،پنج نفر جرات نمی کردند یک جا جمع شــوند و با
هم شام بخورند ،بعضی از دوســتانی که به یک رستوران
می رفتند احضــار می شــدند که چرا
باهم به یک رســتوران می روید ،من
فکت تاریخــی دارم این قــدر فضا،
فضای سنگینی بود که بخش زیادی
از ایــن نیروهــای سیاســی گرفتــار
پرونده های مختلف شــدند ،عده ای
هنــوز گرفتارنــد ،عــد ه ای
ممنوع الخروجند ،عــده ای صرفا به
جــرم اظهارنظر و بیان نظرات شــان
مشــکل دارنــد .البتــه اگر کســانی
خطایی کردنــد چوبــش را خوردند و
هزینه اش را پس دادنــد ،اما بخش
کوچکی از اصالح طلبان شعار عبور از
خاتمی و عبــور از حاکمیت را دادند،
اقــای کروبی ،اقــای خاتمی ،اقای
عــارف و چهره هــای اصلــی
اصالح طلــب همچــون مصطفــی
تاج زاده که هم اکنون در زندان است،
با این موافق نبودنــد .در یک جامعه
ازاد وقتی سرپوش را برای اظهارنظر
برمی دارند اظهارنظرهای متفاوت هم بروز پیدا می کند ،اگر
این اظهارنظرها را اختصاص دهیم ،به این گفتمان که انها
چنین بودند مــن خیلی بــا ان توافق نــدارم .همین االن
وضعیت اقــای روحانی را در نظر بگیرید تمام رســانه های
رسمی ،تریبون های مختلف ،صد او سیما و برخی نهادها به
دولت یازدهم انتقاد دارند .در مقابل اقای روحانی تنها یک
ابــزار دارد و بــه غلــط دارد بار سیاســی دولــت را بردوش
می کشــد .کســانی که وضعیت کشــور را به حــال امروز
دراوردند انهایی که گفتند شــورای امنیــت انقدر قطعنامه
بدهد تا قطعنامه دانش بترکد و وقتــی عقال گفتند «رفتن
پرونده هسته ای به شورای امنیت چاه ویلی است که خروج
از ان به این اسانی نیست عراق هنوز از شورای امنیت خارج
نشــده اســت» بی توجهی کردنــد ،عمال بــا بی تدبیری و
اظهــارات جنجال افرین نســنجیده در جامعــه بین الملل
وضعیت ما را در بن بست وخیمی قرار دادند که حاال دولت
اقــای روحانی دارد تــاش می کند بخش وســیعی از این
سنگالخ های موجود را از سر راه اداره کشور بردارد .بنابراین
معتقدم اقــای روحانی دیگر اقای روحانی 20ســال پیش
نیســت .امروز پیشــگام گفتمان ازادی ،توجــه به حقوق
مردم ،نهادهای اجتماعی و احزاب چه کسانی هستند؟ هر
بار پای سخنرانی اقای هاشمی بنشینیم ،هر خاطره ای که
دولت
امینی:محتملمی دانمباز
روحانیگزینهاصالح طلبان
درانتخاباتریاست جمهوری
سال96خواهدبود .عبوراز
روحانی در این دوره اتفاق
نمی افتدچونبهلحاظ
پراگماتیستیزمینه اش
برای شانفراهمنیست
مثلث | شماره 266
سیاست
او بیان می کند گویی یک هاشــمی جدیــد دارد اظهارنظر
می کند .این هاشمی با هاشمی 20سال قبل متفاوت است.
طبیعی است در مسیر سیر و تغییر هویت سیاسی ادم ها در
هر نقطه ای از زندگی شان به یک واقعیت سیاسی می رسند.
وقتی کســی از قدرت کنار می رود و قدرت را از بیرون نگاه
می کند بسیاری از معایب و اشکاالت را می بیند ،این لطفی
بود که خواسته و ناخواسته حاکمیت به اصالح طلبان کرد
تا اصالح طلبان بروند ان طرف میز و مجددا خود و حکومت
را نقد کنند .یک نکته ای هم در فرمایش اقای امینی بود که
گفــت اصالح طلبــان از شــورای دوم در ادوار مختلــف
انتخابات شکســت خوردند .یاداور می شوم شوراها محل
یادگاری بود که دولت اصالحات بــا ظرفیتی که در قانون
اساسی وجود داشت ان را به جامعه هدیه کرد تا نهادهای
مدنی تقویت شــوند .حاال در تهران مشکالتی پیش امد و
وزارت کشور تصمیم به انحالل شــورای اول گرفت و ان
نقطه تاریک هم در تاریخ و کارنامه اصالح طلبان است .در
شــورای دوم ما در اکثر انتخابات شوراهای شهر شکست
خوردیــم و اصالح طلبــان رای نیاوردند .شــاید ازادترین
انتخابات پس از انتخابات مجلس اول ،انتخابات دومین
دوره شــوراهای شــهر و روســتا بود که حتی همــه ملی –
مذهبی ها و نهضــت ازادی ها امدند اما شکســت خوردیم
چون مردم از استراتژی ما تبعیت نکردند ،ولی اقای امینی
مستحضر است که در هیچ انتخابات مجلسی بدون وزنه و
مزاحم اصالح طلبان نتوانستند شرکت کنند چون ما در هیچ
انتخاباتــی چهره هــای اصلی جریــان اصالحــات تایید
صالحیــت نشــدند .همیشــه بــه نظــر منابــع چهارگانه
استشهادی عمل نمی شد .در واقع به اصالح طلبان اجازه
رقابت برابر داده نشد ،باید این امکان را به همه گروه های
سیاسی با ظرفیت خودشان داده شود که بیایند و از امکانات
تصویری ،صدا و سیما و مطبوعات به طور برابر برای طرح
افکار خود نزد جامعه استفاده کنند .اگر افکار عمومی مثل
شــورای دوم بــه اصالح طلبــان رای نــداد بالطبــع خود
اصالح طلبان می گویند مردم ما را نخواستند ما کنار می رویم
اما با دست و پای بسته نمی توان در شنای المپیک شرکت
کرد .اصالح طلبــان اپاندیس دولت نیســتند ،دارند نقش
فعال و پویا را برای دولت ایفا می کننــد چون این دولت در
بخش های وســیعی از ســاختار حاکمیت تنهاســت و اگر
می خواهد با قــدرت کار خــود را به پیش ببــرد باید تکیه و
ارتباطش را با نیروی اجتماعی اش حفظ کند ،ان نیروهای
حامی و نیروی اجتماعی موثر که مثــل قلب دارد خون به
بدنه دولــت پمپاژ می کند نیــروی اجتماعی اصالح طلبان
اســت .اقای روحانی باید نگران این باشــد که این پایگاه
اجتماعی را از دست ندهد .با فرمایش اقای امینی موافقم
که اصالح طلبان نه برنامه ،نه انگیزه و نه دالیل گذر از اقای
روحانی را دارند .طبیعی اســت که اقای روحانی همچنان
قوی ترین کاندیــدای اصالح طلبــان در انتخابات بعدی
خواهد بود و من هیچ نشــانه ای غیر از ایــن تمایل در بین
اردوگاه اصالح طلبان نمی بینم.
امینی :البته اقای دکتر در دفاع از دولت اصالحات
یک مقداری احساســاتی شــد ،من هیچ تعصبی نســبت
به اقــای خاتمی و اقــای احمدی نــژاد ندارم ،مــن راجع
به احمدی نــژاد هیچ صحبتــی نکردم .تنها چنــد فکت از
صحبت اقای دکتر فیاض زاهد سوال برانگیز است .گفتند؛
سخنرانی احمدی نژاد در دانشگاه امیرکبیر که منجر به اتش
زدن عکس او شد ،همه انهایی که معترض بودند محروم از
تحصیل شدند .چنین فکتی را من در اختیار ندارم .نشنیدم
کســی را که عکس را اتــش زده دچار مشــکل تحصیلی و
اموزشی شده باشد .شما شنیدید؟
فیاض زاهد :پس این دانشــجویان ســتاره دار از
کجا هستند؟
فیاض زاهــد :کســی از اتش زدن عکــس اقای
احمدی نژاد حرف نزد .من نمی دانــم چنین اتفاقی افتاده
است یا خیر؟ شما چیزی از دانشجویان ستاره دار شنیدید؟
امینــی :بلــه ،امــا ان اتفــاق باعــث ســتاره دار
دانشــجویان شــد؟ بعد اقای دکتــر گفتند اگــر روحانی با
حاکمیت هماهنگ نبود ان مکالمه تلفنــی در امریکا بین
اقای روحانی و اوباما انجام نمی شــد .این حرف نیز محل
اشکال است؛ چون رهبری بعد فرمودند «کارهای نابجایی
در انجــا انجام شــد» و اشاره شــان به همین بحــث بود.
من وارد این بحث ها نمی شــوم .بحث مــن درباره ازادی
بــود .ازادی معیــار دارد .اینکه از حقوق زنــان و اقلیت ها
دفاع کنیم همه متکفــل فضای ازادی اســت ،اما ازادی
یک جایی به قول اگزیستانسیالیست ها به یک «محدوده
مرزی» می رسد که هر چیزی خودش را انچنان که هست
نشان می دهد .سیســتمی که خط قرمزهایش قابل چالش
نباشــد ،نمی توانیم بگوییم ازادی در ان است .بسیاری از
کشورهای اروپای غربی حالتشان این است که چون فاقد
هر نوع امر مقدسی اند که خط قرمز انها باشد ،وقتی در ان
جوامع متاســفانه می شود به مقدســات توهین کرد ،یک
انتقاد از رئیس جمهور چقدر نشانه ازادی است؟ مثال روشن
بزنم شورای شهر یک نهاد انتخاباتی بود ،وقتی احمدی نژاد
شهردار شد ،از حضور او در دولت ممانعت شد .این مثالی
خیلی واضح و روشــن اســت .به عبارت دیگر وقتی ازادی
هزینه دار شــد یعنی من را از نظر سیاسی و اجتماعی دچار
اســیب کرد ،انجا ازادی موضوعیت و مبنــا پیدا می کند.
همین االن همه رسانه های اصالح طلب همچون مهرنامه
مونولوگ هستند این قدر که جریانی که معتقد به روشنفکری
دینی است ،هم معترض این مجله است که نسبت به انها
بی مهری می شــود .من یک تریبون دارم به اندازه همین
باید نشــان دهم که به مخالفم وزن می دهم یا نمی دهم.
روزنامه صبح امروز چه کار می کرد ،هر شنبه سخنرانی اقای
حسنی را منتشر می کرد ،یک هفته زده بود که ببخشید متن
سخنرانی به دست ما نرسیده است .این در راستای تحقیر
مخالف بود .گروهی به نام انصار حزب الله برای خود یک
دیدگاه و فلسفه ای دارد .در مناسباتی که عمل می کند عقبه
تئوریکی برای خودش ساخته است .یکبار محترمانه به انها
بگوییم حرف حساب شما چیست؟ االن مهرنامه یک مجله
تئوریک است جای پدیدارشناسان ،اگزیستانسیالیست ها،
هرمنوتیســین ها و متفکران غیر انگالساکســون و فلسفه
هایدگر در ان کجاست؟ یک مونولوگ کامل است ،این قدر
که صدای ملکیان را هم دراورده است و مهرنامه را تریبون
طباطبایی می داند .روزنامه های دوم خرداد چقدر به مخالف
احترام می گذارند؟ چقدر با مخالف وارد دیالوگ می شوند و
حرف شان را از طریق دیالوگ پیش می برند؟
فیاض زاهد :اقای امینی! شما از سوی چه جریان
سیاسی حضور دارید؟
امینی :من از طرف خودم اینجا هستم.
فیاض زاهد :یعنی اقای امینی چه عقبه سیاســی
دارد؟
امینی :همین حرف هایی که دارم بیان می کنم.
فیاض زاهد :ایــن عقبه حرف هایــی که می زنید
برای من یک رنگ و بویی دارد .مــن می گویم اقای امینی
دارد از یک گفتاری ،گفتمانی دفاع می کند که نقطه مقابل
گفتمانی است که او را مورد نقد قرار می دهد .چون در خالء
که صحبت نمی کنیم .خوشــبینانه ترین حالتش را بگوییم
شما به اردوگاه سیاسی راست اعتقاد دارید.
امینی :باید تقسیم بندی کنیم؟
فیاض زاهــد :خیــر ،ببینیــد یــک بــام و دو هوا
نمی شود.
امینی :محتوایی که می گویم این طور است.
فیاض زاهد :بله ،متدولــوژی بحث خیلی مهمی
است .اینکه شــما چهار نکته کوچک را بگیرید و این همه
بدیهیــات را نادیده بگیرید ،صدا و ســیما بــه فرزندان این
انقالب اجازه نمی دهد از خود دفاع کنند.
امینی :شــما از کجا می دانید مــن مدافع رویکرد
صدا و سیما هستم.
فیاض زاهد :پس درباره چه چیزی حرف می زنید؟
امینــی :مــن معتقدم رســانه واقعــا باید رســانه
باشــد یعنی در «مرز واقعیت» حرکت کند .رســانه های ما
عقب مانده هســتند ،چون در پارادیم واقعیت قرار ندارند.
اتفاقات کوچک و بــزرگ در جامعه مــا می افتد .من یک
رســانه ای هســتم ،یک دیدگاهی دارم کــه در جای خود
محفوظ ،اما چــرا پدیده ای کــه رخ داده را انکار می کنم؟
واقعا ایــن روزنامه ای که تقریبا هــر روز در صفحه یک ان
یک بیلبورد از عکس اقای هاشمی می زند این واقعا واقعیت
بیرون است؟
فیاض زاهد :یک سوال از شــما دارم .اثرگذاری
صدا و سیما بیشتر است یا یک روزنامه؟
امینی :اصال با رویکرد صدا و سیما موافق نیستم.
فیاض زاهد :چقدر صدا و سیما را نقد کردید؟
امینی :خیلی .من مخالف ردصالحیت مصطفی
معین در ســال 84بــودم .مخالــف بعضــی از رفتارهای
احمدی نژاد بــودم ،درباره تقابل احمدی نــژاد -الریجانی
مقاله نوشتم که چرا این دو با هم در تقابل هستند و هر دو را
تحت عنوان سیاست ورزی غریزی ،تعریف کردم که این دو
رفتارشان متاثر از عقالنیت سیاسی نیست .بنابراین مواضع
روشنی دارم .من شــاید یکی از جدی ترین خط قرمزهای
برخی رسانه های اصولگرا هستم .خط قرمز در این حد که
هیچ مطلبی از بنده ولو به نفع انها از من نباید در سایت ها و
رسانه های شان منتشر شود حال انکه قبال منتشر می شد.
فیاض زاهد :چقدر این رسانه ها را نقد کردید؟
امینی :همین دیدگاه ها و مواضع این رسانه ها را
نقد کردم که انها این طور می کنند .بــه اقای احمد توکلی
نامه دادم و گفتم« :جامعه شناســی سیاسی کار می کنم،
شما یک بازیگر سیاسی هســتی می خواهم شما را تحلیل
کنم ».یک نامه تحت عنوان «توصیه سیاســت ورزانه به
احمد توکلی» نوشتم ،انجا شــرح دادم که سیاست ورزی
چه چارچوبی دارد ،مفهوم سازی کردم ،بعد با استدالل های
فراوان نوشــتم «فارغ از چپ یا راست بودن ،اقای توکلی
27
سیاست
مثلث | شماره 266
28
یک سیاست ورز غریزی است و مبنایی برای کنش سیاسی
ندارد ».نامه را محترمانه به خود او دادم و گفتم روی سایت
الف بگذارد ،ادعای ازادی هم که دارد ،چه اتفاقی افتاد؟
فیاض زاهد :احتماال چاپ نشد.
امینی :ان دوســتی که پیگیــری می کرد گفت،
اوال 24ساعت جواب نداد ،بعد از 24ساعت گفت« :چون
این مطلب درباره من اســت بگذارید من درباره انتشار این
مطلب با دوستانم مشورت کنم!!! ».روزنامه کیهان تمام
این دورانی که من حرف زدم حتی یک کلمه از من منتشر
نکرده است .عمده رسانه هایی که به نوعی اداره کنندگان
انها ،سمپات دکتر جلیلی هستند ،همین برخورد را دارند.
فیاض زاهد :شما درباره روزنامه های اصالح طلب
این نقــد را دارید اما این نقد وارد نیســت ،چون وقتی یک
جریده ای منتشــر می شــود برای خودش یک مانیفست و
استراتژی دارد ،من چیزی که از جهان می بینم این است.
من تا حــاال فرصت نکــردم چیزی برای مهرنامه بنویســم
بلکه گفت وگوهــای کوتــاه کردم.واقعیت ان اســت که
چون درگیر حجم زیادی از کار علمی و دانشــگاهی بودم
فرصت نکردم خیلی بخوانم ولی می دانم دوســتان من در
مهرنامه گرایش های لیبرالی دارند .بنابراین طبیعی است
که اثار پوپر و برلیــن را چاپ می کنند .ولی اثــار هایدگر را
اگر هم چاپ کننــد ،نقدش را کار می کننــد می دانید چرا؟
چون هایدگر و اگزیستانسیالیســت ها رســانه خودشان را
دارند .از اول انقالب تا امروز دوســتان فلســفه دانشــگاه
تهران از اقایان رضــا اردکانی ،حدادعادل و صدا و ســیما
فلســفه کل گرایانه دارند تبلیغ می کنند ،کتاب نوشتند ،در
واقع طرفداران فلســفه هایدگر که بدون تریبون نیستند،
در مقابل فلســفه دانان لیبرال هســتند که تریبون ندارند.
این انتظار نادرستی است که ســرمقاله مرا که شرق چاپ
می کند کیهان هم چــاپ کند .این معنی اش این نیســت
که من به ازادی بیان اعتقاد ندارم .من مدعی هســتم که
رفتار اصالح طلبان مخصوصا در دوران هشت ساله دولت
اصالحات یک کارنامه درخشــان و برجســته ای در دفاع
از حقوق مخالفان ،منتقدان ،اقلیت ها و حاشــیه راندگان
سیاســی و نقد قدرت اســت .اخیرا روزی ناهار در روزنامه
اعتماد بودم یکی از نماینده های مجلس انجا امد ،در میان
صحبت هایش گفت «شما نطق مرا علیه اقای احمدی نژاد
شنیدید؟» گفتم« :نه» .گفت «خواهش می کنم بشنوید»،
گفتم« :االن این نطق ها خیلی معنی ندارد» گفت« :شما
از اقای احمدی نژاد خوشت می اید؟» ،گفتم« :من ادمی
هســتم که به افتاده ضربه نمی زنم ».شاهد این گفت وگو
هم وجود دارد .من علیــه احمدی نژاد زمانــی 100مقاله
نوشــتم که کســی جرات نمی کرد این کار را انجام دهد و
اقای احمدی نژاد جزو معدود پاسخ هایی که مستقیم داده
به نوشته من در اعتماد ملی بود .ولی ان موقع نوشتن علیه
اقای احمدی نژاد شهامت می خواست ،اما االن همه دارند
به احمدی نژاد در نمازجمعه و صد او سیما نقد وارد می کنند،
پس از این منظر با شــما موافقم اگر بتوانــی قدرت را نقد
کنی ،یعنی بگویی «فالن نهاد چرا وارد سیاست می شود»
یا «صدا و ســیما چرا از پول بیت المال سال ها برنامه های
مونولوگ می ســازد» این شــهامت می خواهد ،ما در این
موضع مشــترک هســتیم .من می گویم ما اصالح طلبان
همیشه زیر فشارهای مختلف بودیم از سوی نهادهایی که
نباید ما را زیر فشار قرار دهند.
امینی :پس تجربه من را شما ندارید .من در دوره
اصالحات دانشجو بودم.
فیاض زاهد :خب.
امینی :ماجرای سال های 77 ،76و 78در اهواز.
عضو انجمن اسالمی علوم پزشــکی دانشگاه دکتر شهید
چمران اهواز بودم .ان زمان اقای خاتمی سر کار بود ،من
کسی بودم که به دلیل فعالیت سیاسی به کمیته انضباطی
فراخوانده شدم .حدود پنج تا شش نفر از دوستانم تا بیش
از دو ترم از تحصیل محروم شدند .حتی خانواده های برخی
از انها تحت فشار قرار گرفتند.
فیاض زاهــد :مــا داریــم روی گفتمــان حــرف
می زنیم.
امینی :ایــا اقای خاتمــی یک بار بــا مخالفانش
نشست و گفت شماها چه می گویید؟
فیاض زاهد :اولین جلسه ای که اقای خاتمی بعد
از ریاست جمهوری داشت با هیات های موتلفه بود.
امینی :شعار اقای خاتمی زنده باد مخالف من بود.
منظورم با کسانی که هویت انها مخالفت و نقد دولت بود.
فیاض زاهد :مقیــاس بدهید ما داریــم در حوزه
سیاســت حرف می زنیم .شــما مقابل دولت اصالحات در
جمهوری اسالمی نشان بدهید که به ازادی وفادارتر بوده
است ،من دستم را باال می برم.
امینــی :مــن در ازادی رادیکالم یعنــی در حوزه
رســانه معتقدم باید رادیکال ترین ازادی در ســطح رسانه
اعمال شــود .مثال اتفاقی که برای ســتار بهشــتی افتاد
بی تدبیری بود .حکومتی که اجازه می دهد قدرت سیاسی
انتخاب شــود یعنی اقای خاتمی ،هاشمی ،احمدی نژاد و
روحانی رئیس جمهور شوند و بعد هم محاسبات اجتماعی
و سیاسی تحت تاثیر دولت ها تغییر کند حاال ستار بهشتی
که وبالگی نوشته کجای ماجرا اســت؟ بنابراین در بحث
ازادی مشــکل محدودیت نــدارم .چهارشــاخص را برای
عقب ماندگــی پارادیــم رســانه در ایران مطــرح کردم که
یکی از ان شاخص ها مونولوگ بودن است .نباید کسی را
تحقیر کرد ،کســی طرفدار انصار حزب الله است جلساتی
می گذارند ،با هم حــرف می زنند و بعــد تصمیم می گیرند
و با موتور به خیابان می روند انها چــه چیزی را می خواهند
بگویند؟ چه مبنایی دارند؟ کسی از انها سوال کرده است؟
فیاض زاهد :ما بارها حســین الله کــرم را دعوت
کردیم.
امینی :اگر من روزنامه داشته باشم این طور رفتار
می کنم.
فیاض زاهــد :خــود شــما می گوییــد در روزنامه
صبح امروز متن سخنرانی اقای حسنی چاپ می شد.
امینی :برای تحقیر او و خنداندن مخاطب بود.
فیاض زاهد :باالخره این حرف ها را می زد.
امروزچیزیکهروحانی
می گویدازدلشگفتمان
توسعهدر نمی اید.روحانی
وفاداربهگفتمانتوسعه
است،امااالنانچهبیان
می کندضرورتتامینو
گسترشازادی هایمدنیو
سیاسیواجتماعیاست
امینی :اقای حسنی را نماد جریان اصولگرا نشان
می داد.
مثلث :اگر 30امام جمعه مخالف حرف می زدند فقط
اقای حسنی را می زد .صحبت های 29امام جمعه دیگر را
نمی گذاشت .جنگ روانی بود.
فیاض زاهد :مگر در کار رســانه چه کار می کنند؟
همین است.
امینی :مــن می گویم ایــن کار غلط اســت .کار
رســانه ای با کار روانی فــرق می کنــد .کار رســانه بر مرز
واقعیت است.
فیاض زاهــد :اقای امینی ،عــذر می خواهم این
منوط بر مولفه ای دیگر اســت .وقتی مبادی همه صداها
بسته شود ،یکجا ســرریز می کند .مثال جنبش دانشجویی
نمود پیدا می کند .مگر می شود کشــوری 40سال جنبش
دانشجویی داشته باشــد ،ســال 1968در فرانسه جنبش
دانشجویی پدید امد و رفت .بین سال های 1975تا 1985
در کره جنوبی جنبش دانشجویی پدید امد و بعد دانشجویان
ســرکار رفتند ،ازدواج کردند ،تکنوکرات شــدند ،پس ما با
جامعه مشکل دار طرف هستیم که در هر دوره ای می بینیم
که جنبش دانشجویی مساله دارد .چرا؟
امینی :باید ازاد باشیم (خنده).
فیاض زاهد :تا زمانی که پشت درب توالت عمومی
شعار سیاسی می نویسند یکجای کار می لنگد .چون پشت
در توالت عمومی جای نوشتن شــعار سیاسی نیست .ولی
وقتی هیچ جایی نیســت که شعار سیاســی طرح شود این
اتفاق می افتد .روزی شهید بهشــتی در میزگرد تلویزیونی
به کیانوری گفــت «ما به شــما وقت می دهیــم بیایید در
تلویزیون ،شما هم از اتحاد جماهیر شوروی برای ما وقت
بگیرید» ،یا شهید مطهری نیز گفت« :استاد مارکسیست
بیاید در دانشگاه تدریس کند» ،امروز وقتی من در تدریس
فلســفه تاریخ به بحــث مارکس و هگل می رســم اول باید
چهارتا فحش به مارکس و هگل بدهم ،وقتی این مشــکل
اســت یکجا درز می کند .یــک روزنامــه ای می اید نقش
توپخانه را ایفا می کند .صبح امروز این کار را کرد در مقابل
کیهان هم همین کار را می کرد .ان زمان اصالح طلبان هر
روز صبح روزنامه کیهان را بــاز می کردند ببینند این روزنامه
اتش توپخانه را کجا می ریزد.
امینی :من می گویم نظراتم اینهاست .من زمان
دانشجویی خودم دو ،سه کرسی ازاد اندیشی برگزار کردم،
که دکتر سریع القلم بود ،غنی نژاد و سیف زاده دعوت بودند
(مخالف دیدگاه های مثل من) .شــخص من اصال دوره
دانشــجویی و دوم خرداد کمیته انضباطی احضار شــدم،
دوســتان ما از تحصیل محروم شــدند دو ترم .می خواهم
بگویم ما که نباید تعصب و احساســاتی نســبت به خاتمی
و احمدی نژاد داشــته باشــیم .فرق احمدی نــژاد با اقای
خاتمی چیســت؟ فرقش این اســت که اقای احمدی نژاد
هیچ مدعــای ازادی نداشــت بنابراین انتظــاری از اینکه
احمدی نژاد چرا به ازادی عمل می کنی یا نمی کنیم نداریم
ولی کسی که شعار ازادی را بلند می کند ،باید به این مدعا
عمل کند.
فیاض زاهد :که عمل کرده است.
امینــی :امــا بــه نظر مــن عمــل نکرده اســت.
رسانه های دوم خرداد رسانه های مونولوگ هستند.
فیاض زاهد :اقای امینــی از کجا حرف می زنید؟
وقتی 27روزنامه در یک روز توقیف می شوند.
مثلث 17 :روزنامه.
فیاض زاهد :پس 10تای بعدی یادتون رفت.
مثلث :در یک روز 17روزنامه بود.
فیاض زاهد :این همــه روزنامه را بســتند و افراد
بیکار شدند .اقای امینی اینها را حساس نکرد .پس انگشت
اشاره باید بیشــتر بر این موارد باشــد ،چون این حاکمیت
دولت
مثلث | شماره 266
جهت است که در واقع برای دولت ایجاد مزاحمت نشود،
دولت استراتژی دارد که مشکالت خود را در قالب تعامل و
چانه زنی درون سیستمی حل و فصل کند و ما بیاییم پیاز داغ
را زیاد کنیم این حساسیت را افزایش می دهد.
مثلث :اقــای روحانی قبــل از انکه ایــن جمله اش
برجسته شود که مخالفان دولت بیسواد هستند یک جمله
دیگر گفت که «اقایان دانشگاهی بیایید حرف بزنید تا این
منتقدین من که سواد هســته ای ندارند مجال حرف زدن
نداشــته باشــند ».حتی بعد از صحبت اقــای روحانی چرا
دانشگاهیان به میدان نیامدند؟
فیاض زاهد :همان زمان نوشــتم که «اگر اقای
دکتر روحانی می خواهی این معلم های مظلوم دانشــگاه
برای دولت ســپر امن ایجاد کنند جلوی ممنوع التدریسی،
اخراج ،تعلیق و مشــکالت شــان بایســت بعــد از جامعه
دانشــگاهی بخواه که بیایند اظهارنظر کننــد» ،چون انها
نمی توانند این هزینه را پرداخت کنند.
مثلث :اقای امینی نظر شما چیست؟
امینــی :اصالح طلبــان در حمایــت از دولت در
مساله هسته ای وارد شدند چون به دولت چسبندگی دارند،
سیاست
اســت که باید قوه هاضمــه اش را بــاال ببرد .من و شــما
روزنامه نگار ،نویسنده و فعال سیاسی هستیم یک جاهایی
هم ممکن اســت اشــتباه کرده باشــیم ،ولی این ساختار
حاکمیت است که باید چارچوبی را فراهم کند.
امینی :اصال فرض را بر این بگذاریم که حاکمیت
اشتباه می کند .من االن یک روزنامه با تیراژ پنج هزار نسخه
دارم ،همین جا باید نشان دهم به ازادی اعتقاد دارم.
فیاض زاهد :انصاف این اســت کــه در محدوده
ازادی و قــدرت رســانه ای بــه نهادهای باالتــر که کیک
بزرگتری از قدرت رســانه ای را در اختیار دارند 75درصد تا
80درصد انتقادها متوجه انها شود.
امینی :اگــر منظورتان صداو سیماســت معتقدم
صدا و ســیما دارای عیب های زیادی اســت .من با اخبار
صدا و ســیما موافق نیســتم و در واقع خبر صدا و ســیما را
«روابط عمومی حکومت» می دانم که نگاه از باال به پایین
حاکم است.
فیاض زاهد :باالخره هــر دولتی در چاپ کتاب و
ساخت فیلم امار و عدد و رقم دارد.
امینی :اینها معیاری برای ارزیابی ازادی نیست،
ازادی معیارش این است که خط قرمزی وجود دارد و منتقد
اجازه یابد که ان خطر قرمــز را مخدوش کند که این کار در
دوره احمدی نژاد نشد ،در دوره خاتمی هم نشد.
فیاض زاهد :اصال با شما
موافق نیستم.
امینی( :خنده)
مثلــث :شــما می فرماییــد
اصالح طلبــان حکم قلــب دولت
را دارنــد امــا اقــای جهانگیــری
می گویــد «مــا انتظــار داشــتیم
حامیان ما را کمــک کنند دولت را
تنها نگذارند ».در واقع معاون اول
رئیس جمهور شکلی از دولت تنها
را نمایــان کرد ،به طــور مصداقی
بگوییم مخالفــان دولت هر روز در
مجلس ،صد او سیما و تریبون های
دیگر صف می کشــند و قوی ترین
حــوزه عملکــردی دولــت یعنــی
عرصه سیاســت خارجــی را به نقد
می نشینند ،در مقابل تحرک زیادی
در دفاع از دولت نمی بینیم که مثال
اصالح طلبان الاقــل در موضوع
پرونده هسته ای از اقای روحانی و
دولت او حمایت کنند.
فیاض زاهد :ایــن را قبول نــدارم .دولت روزنامه
ایــران را دارد ،روزنامــه ارمــان نیــز نزدیک بــه ایت الله
هاشــمی اســت .ولی در اردوگاه عمومــی اصالح طلبان
تعریف می شــود .روزنامه شرق ،مردمســاالری ،اعتماد،
دنیای اقتصاد ،ابتــکار و افتاب یزد نیز همــه تیتر هایی در
دو سال گذشته زدند و سرمقاله نوشتند که سو و جهت انها
حمایت از دولت اقای روحانی بود.
مثلث :قبول دارید تعداد روزنامه های اصالح طلبان
بیشــتر از روزنامه های اصولگرا اســت .پس انقدر هم که
اصالح طلبان می گوینــد بدون تریبون هســتند ،این طور
نیست.
فیاض زاهد :اگر مثلث را یک مجله ای نزدیک به
محافظه کاری بدانیم چرا مخاطب دارد چون زبان اثرگذار
برای مخاطــب دارد .روش های ســنتی و قهوه خانه ای و
مونولوگ روی مخاطب تاثیرگذار نیست ،ضمن انکه جذب
مخاطب به خیلی از مولفه های دیگر نظیر کاغذ ،طرح جلد،
طراحی ،نوع عکس مربوط است ،همه مواردی که باعث
می شود وقتی نشــریه صدا و مهرنامه را روی دکه می بینم،
حتمــا نگاهی هم بــه مثلث کنــم .ولی اگر این نشــریه از
این فرم و شکل خارج شــود ،دیگر دیده نمی شود .در کل
روزنامه های اصالح طلب اتفاقا از دولت حمایت می کنند.
مثلث :چهره های اصلی اصالح طلب چه طور؟
فیاض زاهد :چهره های اصلی چه کسانی هستند؟
اقای هاشمی و خاتمی که این کار را انجام می دهند.
مثلث :اقای هاشمی که اصالح طلب نیست.
فیاض زاهــد :از اردوگاه اصالحات اقای خاتمی
یعنی رهبــر اصالحات و دیگــر چهره ها ایــن کار را انجام
می دهند .بســیاری از چهره های اصالح طلــب نیز اصال
امــکان اظهارنظر ندارند ،چــون به لحاظ انجــام فعالیت
اجتماعی و سیاسی ممنوعیت دارند.
مثلث :در مقایســه با اقای بذرپاش که منتقد دولت
است اقای تابش در مجلس چند نطق در حمایت از دولت
انجام داده است؟
فیاض زاهــد :محمدرضــا تابش رفیقم اســت.
اصال بگو او چقدر نطق کرده است که حاال درباره موضوع
هسته ای نطق کند .بعضی ادم ها خیلی رسانه ای نیستند.
با رســانه ها ارتبــاط نمی گیرنــد ،ضمن انکــه در مجلس
اقلیت خیلــی قدرتمندی نداریم .دوســتان مــا همچون
اقای پزشکیان این حمایت را انجام داده اند .این حمایت
وجود دارد ،ولی شــاید بخشــی از ســکوت و تامل به این
اپاندیس زائده ای است که تا 2-3سالگی بعد از تولد عامل
ایمنی بخش برای نوزاد است .برای همین چنین تعبیری را
برای اصالح طلبان به کار بردم ،اصالح طلبان حلقه های
اطراف دولــت را در منازعات و دعواها پوشــش می دهند
وگرنه اقای روحانی بدنه اجتماعی -سیاسی مستقلی ندارد
که وارد این ماجراها بشــود .ایــن کار را جریان اصالحات
دارد انجام می دهد یعنی اگر اقای روحانی خودش پایگاه
اجتماعی -سیاسی داشت نوع تعاملش فرق می کرد .با این
وجود در حال حاضر دولت در موضوع هســته ای از جانب
اصالح طلبان مشکل حمایت ندارد.
مثلث :پــس چرا اقــای جهانگیری چنیــن موضعی
گرفت؟
امینی :شاید انتظاراتشــان بیشتر از واقعیت باشد
یا زیر فشار فضای سیاســی -اجتماعی دولت احساس نیاز
به همراهی بیشتر دارد وگرنه از طرف فعاالن دانشجویی،
رســانه و سیاســی اصالح طلــب در حــد کفایــت حمایت
می شــود .اصالح طلبــان در دوره ای هســتند کــه کامال
پراگماتیســت و نتیجه محور در سیاســت عمل می کنند،
می فهمند دولــت روحانی بخواهــد و نخواهــد زمینه ها،
فرصت ها شــرایط بهتری بــرای فعالیــت و بازتولیــد انها
فراهم می کند ،این خیلی روشــن اســت .دربــاره جامعه
دانشگاهی نیز گفتید یک نقد اساســی وجود دارد؛ جامعه
دانشــگاهی کمی پوک اســت به رغم
ظاهر پرطمطراقش از درون خیلی واجد
محتواهای اساسی نیست ثانیا یکی از
موانع ازادی خودشان است .در جلسات
دفاع دکترا و فوق لیسانس استاد راهنما
با دانشــجو هماهنگ می کنــد که اگر
داوران بــه او انتقــادی کردنــد جواب
ندهد و فقط بگوید «من این را اصالح
می کنم» و بعد بــرود بیرون نمره اش را
بگیرد .درست می گویم اقای زاهد؟
فیاض زاهــد :خیــر اشــتباه
می گویید (خنده).
امینی( :خنــده) من هر چقدر
جلسه دفاع دکترا و فوق لیسانس شرکت
کردم همین بود.
فیاض زاهد 23 :سال کار من
این است شــاید ما به دانشجویان خود
توصیه می کنیم که وقتی داور اعتراض
دارد ،یادداشــت کند تا مواجهه ایجاد
نشود که خودش به دردسر عمیق تری
نیفتد .این خیلی فــرق می کند با مطلبی کــه اقای امینی
گفت.
امینی :ولی فرصت ازادی بیان از دانشــجو سلب
می شود.
فیاض زاهد :اتفاقا جامعه دانشــگاهی ما جامعه
مظلومی است .جامعه دانشگاهی یک رابطه ای با احساس
امنیت دارد .مثل جنبش دانشجویی نیست که ارمان خواه
باشد و سرنترس داشته باشد .دانشگاهیان احساس ناامنی
می کنند .با هزار بدبختی دکتــرا گرفته می اید عضو هیات
علمی می شــود و با یک اظهارنظر می رود پیش مســئول
حراســت گزینش که الــف را از ب تشــخیص نمی دهد و
مورد بی احترامی قرار می گیرد .یــا پایش به جای دیگر باز
می شود .ســال های اول وقتی کرســی های ازاد اندیشی
گذاشتند رئیس شورای اجرایی دانشــگاه خودمان شدم.
یک بار پا به ان جلسات نگذاشتم و گفتم این شوخی است.
کدام دانشجو و استاد می تواند بیاید نظریه ارائه کند و بعد
بتواند تبعات ان نظریه را بپذیرد (خنده) .جامعه دانشگاهی
مثل جامعه روزنامه نــگاری و بقیه بخش هــا اگر فرصت و
امکان اظهارنظر پیدا کند انجام می دهد.
29
تضاد نخبهگرایی با دموکراسی
تو گوی مثلث با عباس سلیمی نمین
گف
سیاست
30
مثلث | شماره 266
امید کرمانی ها
روزنامه نگار
دو ســال از پیروزی اقــای روحانــی در انتخابات
ریاســت جمهوری ســال 92می گــذرد .او چقدر
توانسته به شعارهای خود جامه عمل بپوشاند؟
دولــت اقــای روحانی خدماتــی داشــته و دارای
ضعف هایی اســت .خدمات دولت را می توان در ارتباط با
مهار تورم و انقباضی عمل کردن دید .البته بحث انقباضی
عمل کردن موجب رکود در اقتصاد نیز شــده اســت .پیوند
زدن غیر منطقی مسائل داخلی با مسائل بین المللی هم بر
منقبض شدن فرصت های اقتصادی کشور تاثیرگذار بود.
به نظر من یکی از دالیل ضعف ها این است که دولت
بحث گفت وگوها با 5+1را از شورای عالی امنیت ملی خارج
و به وزارت خارجه منتقل کــرد .این امر ضعف های جدی را
موجب شد ؛ اوال وزارت خارجه نتوانست با برگه های مختلف
بازی کند چون قدرت و قوت ایران در سال های اخیر کار با
برگه های مختلف بود ،انچه در دولت اقای روحانی رخ داد
موجب شــد این قابلیت ها و نقاط اتکا چنــدان مورد توجه
قرار نگیرد.
وزارت خارجه عمدتا توجــه اش معطوف به مذاکرات
شد و از ســایر مســائل منطقه غفلت کرد .یاداور می شوم
قوت هــای ایــران در منطقــه موجب شــده بود در ســطح
مذاکرات هســته ای بتواند با در اختیار داشــتن نقاط قوت
ظاهر شود .
امروز هم این نقاط قوت وجود دارد .اگر نبود ،غربی ها
به ســوی راه حل های افراطــی و تهاجمی بیشــتری روی
می اوردند و قطعا ما در این زمینه دارای ابزارهایی هســتیم
که کشــورهای حامی تهدید را وادار می کند از گزینه های
تهاجمی و نظامی فاصله بگیرند ،چراکه نقاط قوت ما ،انها
را از این مساله باز می دارد و گزینه های تهاجمی و نظامی را
برای شان مخاطره امیز می کند.
وقتــی اقای روحانــی ماموریت مذاکره بــا 5+1را به
وزارت خارجه داد تا حدودی دولت او از این قوت ها فاصله
گرفت و تشــخیص این قوت ها و تداوم کمی دچار مشکل
شــد .این هم یکی از ضعف های جدی دولــت یازدهم در
عرصه بین الملل اســت چون باید بدانیم از چه مزیت هایی
برخورداریم و همواره در مسیر به روز نگه داشتن این قوت ها
گام برداریــم .به نظر می رســد دولــت در ایــن زمینه دچار
غفلت هایی باشد برخی غفلت ها ناشی از درگیر شدن تمام و
کمال در این امر است و برخی غفلت ها ناشی از یک نگاه نه
چندان واقع گرایانه نسبت به غربی ها .
در حوزه سیاســت داخلی به ویــژه ازادی احزاب
و مطبوعــات اقــای روحانــی چقدر توانســت به
وعده های خود عمل کند؟
در حــوزه داخلــی از انجــا که بیشــتر مســائل به
مذاکرات گره خورد و دولت احساس شتابزدگی در این امر
دارد ،متا سفانه نتوانست ان پایبندی را به ازادی ها و تقویت
ازادی ها داشته باشــد .یعنی دولت وقتی احساس می کند
باید هرچه ســریعتر مذاکرات را به نتیجه برساند تا موقعیت
خود را نزد افکار عمومی تقویت کنــد در برابر انتقادها حتی
انتقادهای اصولی مقداری شــکننده می شود ،در حالی که
دولت در برابر انتقاد غیر اصولی هــم باید تحمل و بردباری
بســیار زیادی از خود نشــان دهد و انتقادهای غیراصولی
را بهانه ای برای رشــد خود نزد افکار عمومــی بداند .وقتی
حزب یا گروهی انتقاد غیراصولی را مطــرح می کند دولت
با استفاده از ابزارهای مختلف می تواند موجبات رشد خود
را در ذهن کل احاد جامعه ایجاد کند بنابراین همه انتقادها
می تواند برای دولت فرصت باشد چه اصولی که با پذیرش
انها کار خــود را تقویت کند و چــه انتقادهایی که خیلی مبنا
ندارد می تواند برای همراه کردن افــکار عمومی با خود از
انها استفاده کند.
این نکات در حــوزه نقدپذیری دولت اســت .در
حوزه ازادی احــزاب و مطبوعــات اصالح طلبان
معتقدند دولت عملکرد مناســبی نداشته است؛
نظر شما چیست؟
البته من خیلی اصالح طلبان را اهل ازادی و دارای
ظرفیت پذیرش انتقاد از جانب دیگران نمی دانم که مبنای
سخنم را قرائت انها از ازادی قرار دهم .انها در دوره دولت
اصالحات میزان پایبندیشان به این ارزش ها را نشان دادند.
انها معتقدند ازادی رســانه فقط باید مختص رســانه هایی
باشد که کامال در چرخه قدرت انها عمل می کنند ،در خارج
از این دایره انها باوری ندارند .زمــان دولت اصالحات نیز
درصدد اعمال محدودیت های جدی برای چنین رسانه هایی
برامدند بنابراین خیلی درست نمی دانم به نظرات انها توجه
کنم .اصالح طلبان بیشتر نظرشان این است که چرا دولت
روحانی به عناصر تنــدرو انها فرصــت نداد و ایــن را معیار
ســنجش پایبندی دولت یازدهــم به ازادی قــرار می دهند
در حالیکه خیلی مبنای درســتی برای محــک دولت اقای
روحانی نیست.
در حوزه عملکــرد احزاب اقای روحانی توانســته
تغییراتی ایجاد کند؟
بله ،خانــه احزاب دوبــاره فعال و بــا درایت دولت
یازدهم در اختیار عناصر تندرو قرار نگرفته اســت .عناصر
میانی هم اکنون بــر ان حاکمند ،این خود نکته ای اســت
که اصالح طلبان حاضــر به پذیرش ان نیســتند ،من فکر
می کنم گام هایی در این زمینه برداشــته شــده اما انها کال
4
عباس ســلیمی نمیــن می گوید« :اصالح طلبان
بــا اقــای روحانــی بماننــد یــا نماننــد اقــای روحانــی
رئیس جمهوریدودوره ایخواهدبودچوناصالح طلبان
هنوز نتوانســته اند بی اعتمادی های جامعــه به خود را
ترمیم کنند ،مردم هنوز انها را افراد تندرویی می دانند که
اگر وارد حوزه قدرت شوند تالطم های جدی و تنش های
جدی را متوجه جامعه خواهند کرد ».با او در مورد دولت
روحانی و شعارهای رئیس جمهور صحبت کردیم.
بحث عملکرد وزارت کشــور را پســندیده نمی دانند ،علت
عمده اش هم مقداری منطقی عمل کردن وزارت کشور در
دولت یازدهم است .پرهیز از تندروی و افراط گری موجب
عدم رضایت اصالح طلبان از وزارت کشــور دولت یازدهم
اســت .از دید خودم طبیعتا انتقاداتی بــه دولت یازدهم در
زمینه ازادی دارم .معتقدم حتی نیروهای اصالح طلب هم
باید بتوانند سخن خود را بگویند منتها با حفظ مبانی و انکه
کسی تعرضی به انها نداشته باشد ،هم اکنون تعرض متوجه
نیروهای اصولگرا در زمینه انتقاد از عملکرد دولت یازدهم
اســت ،البته برخی از این انتقادها اصولی اســت و از منظر
دفاع از مصالح ملی بیان می شود ،در مقابل بعضی انتقادها
نیز از منظر منافع حزبی است.
متاســفانه دولت یازدهم هــم انتقادهای دلســوزانه
از جانــب برخــی شــخصیت ها مثــل اقــای توکلــی را با
موضع تهاجمی جــواب داد و هم به انتقــادات حزبی مثل
کریمی قدوســی چنین رویکردی داشت .تفاوتی بین رفتار
دولت یازدهم به این دو نوع انتقادها شاهد نیستیم .دولت
یازدهم در حوزه ازادی بیان نتوانســته به یــک نُرم و مبنای
دقیقی برسد.
خط فکری اقای روحانی االن درکدام اردوگاه قرار
دارد؛ اصولگرا ،اصالح طلب یا خط سوم؟
معتقدم تفکــر تکنوکرات بر دولــت یازدهم حاکم
است .چنین نیروهایی را خیلی نمی شود در یک طیف فکری
دســته بندی کرد چراکه خیلی مبانی فکری ندارند و بیشتر
به دنبال اسایش و دور شدن از حوزه تالطم ها هستند .طبق
شــناختی که از گذشــته وجود دارد انها در حوزه اجتماعی
نخبه گرا هســتند .قطعا نخبه گرایی موجب می شود خیلی
به ارای عمومی و توده ها توجه نداشته باشند ،حتی به نظر
من خیلی به دموکراســی هم اعتقاد ندارند چون کسانی که
نخبه گرا هســتند از این جهت به دموکراســی اعتقاد ندارند
که فکر می کنند نخبگان می توانند توده ها را به هر سو ببرند
بنابراین تعارضی بین تفکرشــان با اعتقاد به توده ها وجود
دارد بنابراین خیلی به توانمندی توده ها در عرصه سیاسی،
اقتصادی و اجتماعی قائل نیســتند و تغییرات و تحوالت را
در عرصه دیگری دنبال می کنند.
ایا خط سومند؟
خط سوم نمی توان گفت ،گاهی به این ور و گاهی
به ان ور می روند یعنی اشتراکاتی با جریانات مختلف دارند
و با جریانات مختلف هــم می توانند کار کننــد چون مبانی
نظری خیلی پر رنگی ندارند هرچند حاال جریان اصالح طلب
هــم از این مبانــی مقداری فاصلــه گرفــت و در انتخابات
ریاست جمهوری گذشــته نشــان دادند که قدرت بیش از
فکر برایش مهم اســت ،در طیف های تکنوکرات همچون
کارگــزاران اصل بر حضور در قدرت اســت تــا فکر .چنین
رویکردی را نیز می توانیم برای دولت یازدهم قائل باشیم.
ایــا می تــوان دولــت یازدهــم را تعدیــل شــده
اقتدارگرایــی -بوروکراتیــک دانســت که ســعی
می کند پروژ توسعه را پیش ببرد؟
تا حدودی می شــود این مطلب را گفت ،البته این
تعریف ها خیلی کلیشه ای است.
می تــوان دولت یازدهــم را دولت طبقه متوســط
خواند؟
دولت
بله با برخی اغماض ها
این مساله متاثر از چه موضوعی است؟
متاثر از بحث اعتدال است .یک جریانی امد بحث
اعتدال را مطرح کرد ،در حالیکه خیلی به مبانی اعتدال هم
قائل و پایبند نبود .شعار اعتدال جای یکسری برخوردهای
افراطی را در جامعه باز می کند .اینکه مبانی اقایان منجر به
اعتدال در جامعه می شــود یا نمی شود بحث دیگری است
اما نفس طرح شعار اعتدال موجب گرایش برخی نیروها به
این جریان شد که چندان به سابقه عملکردی اقایان واقف
نبودند .یعنی کسانی که به ســابقه عملکردی اقایان واقف
بودند در این زمینه با تردید می نگریستند و این تردید هم به
نظر من جا داشت.
کســانی که اصــا اعتقــادی در گذشــته بــه ارای
عمومی نداشــتند و نخبه گرایی خود را بــه صورت افراطی
دنبال می کردند خیلــی نمی توانند بحث اعتــدال را مطرح
کنند .اعتدال قطعا بر مبنای توجه به ارای عمومی و اکثریت
جامعه و احترام گذاشــتن به رای مردم است .نخبه گرایان
اصال در یک وادی دیگری ســیر می کنند کــه با این وادی
تفاوت فاحش دارد.
نگاه اقای روحانــی را به انتخابــات مجلس دهم
چگونه می بینید؟ ایا می تواند جریان حامی دولت
را در نهاد قانون گذاری اینده تقویت کند؟
تالش زیادی از جانب دولت ظاهرا صورت می گیرد
یا الاقل تمایل زیادی بــرای این کار وجود دارد ،شــواهد
بیانگر این مطلب اســت که اقایان انتظار دارند از موضوع
مذاکرات هســته ای بــرای تقویت موقعیت خودشــان در
مجلس اینده اســتفاده کننــد .معتقدم این بســیار رویکرد
مخاطره امیزی اســت که بحث ملی در چارچوب مناسبات
شخصی و گروهی پیگیری شود .اینکه ترکیب مجلس اینده
چه باشد بستگی به تالش صاحب نظران و اصحاب سیاسی
و عملکردهــا دارد ،اما نباید از مســائل ملی سوءاســتفاده
شخصی و گروهی شود.
این کار اصــا در مورد احزاب محل تامل اســت چه
برسد به دولتی که بر مسند قدرت است ،اصال نباید گرایش
حزبی خود را بر جامعه تحمیل کرد یا به انتخابات نگاه حزبی
داشــت بلکه باید نگاه دولتی وجود داشته باشد ،البته نگاه
دولتی از جانب همه احــاد جامعه .البته همــه دولت های
گذشته چنین رویکردی را دنبال می کردند و در دولت کنونی
هم وجود دارد .این مساله در برخی کنش های معاون اول
کامال روشن است .
اقایان با استفاده از امکاناتشان می خواهند یک تمایز
را در مجلس اتــی تقویت کنند که این بســیار مخاطره امیز
است به خاطر اینکه دولت نباید به مجلس جهت دهد ،هر
نوع جهــت دادن دولت به مجلس امــری برخالف مصالح
ملی است.
دولت ها از نظارت می گریزند و اگر بتوانند جایگاه های
نظارتی را با امکانات خود جهت دهی کنند قطعا به نفع جامعه
نیست ولو اینکه دولت تصور کند گرایش اش خوب و برای
جامعه مطلوب است ،اما جامعه نباید به تحقق این امر مجال
دهد .این دو مقوله جداگانه است .یک دولتی باور دارد که
گرایش هایش می تواند مصالح جامعه را تقویت کند اما این
نظر اوست و نباید نظر او به گونه ای جاری و ساری شود که
بتواند جایگاه های نظارتی را کمرنگ و تابع خود بسازد چون
چنین اتفاقی مخاطره امیز است و می تواند به نوعی استبداد
رای را در دولت ها تقویت کند.
ایا اقای روحانی رئیس جمهوری دو دوره ای خواهد
موازنهمنفی
محمدرضا یل
پژوهشگر سیاسی
5
تاکتیک دولت در انتخابات مجلس چگونه است؟
مثلث | شماره 266
را در حمایت از دولت می دانند و این سیاست تا جایی ادامه
پیدا خواهد کرد تا بتوانند دستاویزی دیگر برای قدرت نمایی
در فضای سیاســی بیابند و سیاست های اســتقالل طلبانه
خود را اغــاز کنند و این مهم می توانــد در انتخابات مجلس
به وقوع بپیوندد و تغییر ترکیــب مجلس اصولگرا اولین گام
انه ا تلقی شود.
البته به نظر می رســد مجلس مطلــوب دولت یازدهم
مجلسی کامال همسو با گرایشات سیاسی و حزبی خود است
و در صورت عدم تحقق این رویای سیاسی مجلسی ضعیف
بیشتر مورد پسند دولت ضعیف روحانی است .قطعا مجلسی
که اکثریت ان در اختیار یکی از جریان های سیاســی باشد
مانع بزرگی در مقابل دولت ضعیف بنیان یازدهم خواهد بود.
در این راســتا به نظر می رســد خدمات دهی سیاسی
دولت به جریان اصالح طلب کامال کنترل شــده و محدود
خواهد بود و شاید یکی از سناریو های دولت را بتوان چیزی
شبیه موازنه منفی مصدق در مقابل شوروی و امریکا تعریف
کرد ،به طوری که با کمک دو طرفه بــه جریان اصولگرایی
و اصالح طلبــی زمینه نهادینه ســازی اختــاف در مجلس
اینده فراهم شــود و به جای مجلســی هم جهت مجلسی با
تضاد های درونی شــکل گیرد و در این بین قدرت چانه زنی
دولت افزایش خواهد یافت.
این احتمــاالت در صورتی امکان وقــوع پیدا می کند
که دولت بتواند تا قبل از انتخابــات اتی مجلس ،مقبولیت
اجتماعی خود را هرچنــد صورت موقت افزایــش دهد و به
نظر می رســد برای رســیدن به این هدف وســیله ای چون
توافق هسته ای و القای حل مشکالت کشور در دستورکار
دولتمردان قرار گرفته است.
در پایان باید گفت نوع ارتباط تعریف شــده بین دولت
و اصالح طلبــان را می تــوان بیشــتر به تعامل دو شــریک
بی اعتماد به هم تشــبیه کرد که هیچ کــدام نمی خواهند از
حریف خود جا بمانند و البته هر دو نیز می دانند که در صورت
غفلت رقیبشان گوی سبقت را خواهد ربود.
سیاست
قطعا یکی از عوامل پیــروزی روحانی در انتخابات 92
را باید در حمایــت برخی چهره هــای اصالح طلب و نتیجتا
کنار کشــیدن عارف از صحنه انتخابات جســت و جو کرد.
دولتی که از ائتالف چند جریان سیاســی مســتقل پدید اید
با وجود کســب قدرت محدودیت هایی در اعمال ان و اراده
سیاســی خود ایجاد می کند که گاه موجب اخالل در فرایند
اجرای سیاست ها می شود و به نوعی به ضعیف شدن قدرت
دولت منجر می گردد.
جریان اعتدال به رهبری هاشمی رفسنجانی توانست
با تاکتیک های خاص خود چهره مطلوب خود یعنی حسن
روحانی را به عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری در عرصه
رقابت سیاســی حفظ کند و اصالح طلبان را مجاب کند تا با
اجماع روی مهره انان در انتخابات شــرکت کرده و احتمال
پیروزی را باال ببرند.
این اتفــاق در حالــی افتاد کــه دو جریــان اعتدال و
اصالح طلبی به نوعی در شرایط وابستگی متقابل به یکدیگر
قرار داشته و دارند.
از یک طرف اصالح طلبان دچار بحران چهره ســفید
و امکان بازگشت به حاکمیت بودند و از طرف دیگر جریان
اعتدال با وجود چهره هایی چون هاشمی رفسنجانی و حسن
روحانی (که تقریبا موجه و مقبول نظام محسوب می شوند)
از ضعف سرمایه رنج می بردند.
این وابستگی متقابل باعث شــد تا در سایه نوعی بده
بستان سیاسی کاندید درجه دوم اصالح طلبان به نفع نامزد
اعتدال گرایان کنار رود و با ائتالفی سیاسی زمینه پیروزی در
انتخابات ریاست جمهوری یازدهم افزایش یابد.
شــاید در ان بین یکی از خــط قرمز هــای دو جریان
سیاسی را باید در عزم دو طرف در حفظ هویت سیاسی خود
دانســت؛ به این ترتیب که حســن روحانی با عدم انتصاب
عارف به معــاون اولی خود نشــان داد که خواســتار روابط
تعاملی و با فرض به رسمیت شناخته شدن استقالل دولت
است و حاضر نیســت در همان ابتدا قدرت خود را تا این حد
محدود کند.
شاید اگر زیر فشار رسانه ای ان دوران روحانی عارف را
به معاون اولی خود منصوب می کرد دیگر نمی توانست روابط
سیاسی و سطح انتظارات شریک سیاســی خود را مدیریت
کند.حال با گذشــت حدود دو ســال از قــدرت یابی دولت
تدبیر و امید به نظر می رسد یکی از ضعف های اساسی این
دولت را باید در همان ضعف و نیاز اولیه به سرمایه اجتماعی
جست وجو کرد.
دولتــی کــه در دوران به اصطــاح ماه عســل خود
نتوانســت مردم را مجاب به عدم انصراف از یارانه ها کند و
یک شکســت بزرگ سیاســی را پذیرفت امروز نیز با همان
خاطره تلخ به مسیر ادامه می دهد و یکی از دغدغه های خود
را جلب سرمایه اجتماعی بیشــتر برای خود جهت تضمین
حاکمیت خود برای دوره بعدی می بیند.
قطعا یکی از اهداف دولت در پافشــاری نا متعارف در
موضوع توافق هسته ای و رفع تحریم ها کسب یک پیروزی
بزرگ برای افزایش توان اجتماعی خود و با نیت فتح مجلس
بعدی اســت که در این صورت راه بــرای پیش برد اهداف
اعتدال گرایان هموار تر می گردد.
از طرفی اصالح طلبان نیز که با پیروزی روحانی فرصت
بازسازی سیاسی و سازمانی یافته اند در زمان فعلی حیات خود
بود ؛ اصالح طلبان تا چه زمانی با او خواهند ماند؟
فکر می کنم اصالح طلبــان با اقای روحانی بمانند
یا نمانند اقای روحانی رئیس جمهــوری دو دوره ای خواهد
بود چون اصالح طلبان هنوز نتوانسته اند بی اعتمادی های
جامعه به خود ر ا ترمیم کنند ،مردم هنوز انها را افراد تندرویی
می دانند که اگر وارد حوزه قدرت شوند تالطم های جدی و
تنش های جدی را متوجه جامعه خواهند کرد.
هنوز ذهنیت جامعه از دعواهــای زیادی که مجلس
ششم به صورت کاذب به جامعه تزریق می کرد و حتی بعضا
تا حد ســخن گویی مطالبات بیگانه پیــش می رفت و برای
بستن پرونده هسته ای پیشنهاد طرح سه فوریتی داد پاک
نشــده اســت .این مســاله ای نامطلوب بود که جریانی در
داخل کشور و در درون قدرت همان حرفی را بزند که بیگانه
با ابزارهای مختلف می خواهد بر کشور تحمیل کند.
اینهــا چیزهایی نیســت که فراموش شــدنی باشــد
بنابراین خیلی فاصله داریم از اینکــه جریان اصالح طلب
بی اعتمادی های جامعه به خود را برطرف کند؛ به خصوص
اینکه برخی اظهارنظرهــا این نگرانی را در جامعه تشــدید
می کند .البته برخی حرکت های عناصر معقول شان مطلوب
جامعه است و با اســتقبال جامعه مواجه می شود اما برخی
تندروی هایشان خیر .بنابراین خیلی به همراه بودن یا همراه
نبودن اصالح طلبان با دولت یازدهم محل نمی دهم .فکر
نمی کنم این مســاله تاثیر جدی در موقعیت سیاسی اقای
روحانی در انتخابات ریاست جمهوری سال 96داشته باشد
بلکه عوامل دیگری تاثیر دارد که بایــد به ان عوامل توجه
کرد ،در کل با انکه دولت یازدهم قوت ها و ضعف هایی دارد
فکر می کنم دولت اتی هم همچنــان در اختیار این جریان
باقی بماند.
31
روحانی انتظارات
اصالح طلبان را
براورده نکرده است
گفت وگویمثلثباناصرایمانی
امید کرمانی ها
روزنامه نگار
سیاست
32
مثلث | شماره 266
6
دو ســال از پیروزی اقــای روحانــی در انتخابات
ریاست جمهوری ســال 92می گذرد .به نظر شما
ا یشان در چه جناح سیاسی تعریف می شود و چه
نسبتی با اصولگرایان و اصالح طلبان دارد؟
اقای دکتر روحانی از منشعبان جریان اصولگرا است.
ســابقه کار سیاســی او در قالب جامعه روحانیــت مبارز یعنی
جریان اصولگرایی بود اما در هشت دولت اقای احمدی نژاد
از تحرکات اشــکار سیاســی به دور بود .به عبارت دیگر اگر
از فعاالن سیاســی در زمــان ریاســت جمهوری دولت اقای
احمدی نژاد و قبل از ان می پرسیدیم که دکتر حسن روحانی
در کدام جریان سیاسی است همه می گفتند او از اصولگرایان
اســت اما او از جریان اصولگرایی انشعاب کرد .در مدتی که
اقای روحانی ریاســت مرکــز تحقیقات اســتراتژیک مجمع
تشخیص مصلحت نظام را داشت ،مقداری در حاشیه بود و
فعالیت سیاسی بارز و اشکاری نداشت ،البته به احمدی نژاد و
دولت او به شدت انتقاد می کرد .به تدریج این انتقاد به جریان
احمدی نژاد و حمایت های تلویحی اصولگرایان از دولت نهم
و دهم منجر به این شــد که او ارام ارام تغییر رویکرد سیاسی
داد ،البته چون کار او نمادبیرونی نداشــت کسی متوجه این
تغییر رویه نشد اما وقتی در انتخابات ریاست جمهوری اعالم
نامزدی کرد مشخص شد او چقدر از جریان اصولگرا فاصله
گرفته و در واقــع او از جریــان اصولگرایــی مصطلح خارج
ن تردید
شده است .بعد از ان هم که دولت تشــکیل داد بدو
نمی توان گفت دولتش اصولگرا است ،ضمن انکه مجموعه
مواضع و بیانات اقای روحانی در طول دو ســال گذشته هم
قطعا همخوانی بــا مواضع جریان اصولگرا نــدارد .البته من
هیچ قصد ندارم ارزش گذاری کنم که مواضع جریان اصولگرا
درست بوده یا مواضع اقای روحانی ،بلکه فقط می گویم این
دومواضعبایکدیگرهمخوانیندارد.نکتهسوماینکهاوانتقاد
بسیار صریح و اشکاری در این دو سال به مواضع جریان های
اصولگرایی داشت .البته برخی می گویند وجه مشترک اقای
روحانی با اصولگرایان رعایت مواضع و دیدگاه ها و دستورات
رهبری است که معتقدم این مســاله را نیز نباید وجه مشترک
گرفت چون طبیعتا هر فردی که در نظام جمهوری اســامی
ایران رئیس جمهور می شود باتوجه به قانون اساسی و ارایش
سیاسی کشور ملزم به رعایت و اجرای نظرات رهبری است کما
اینکه روسای جمهور گذشته هم همین طور بودند .به عبارت
بهتر روســای جمهوری صرفنظر از دیدگاه سیاسی که دارند
به لحاظ انکه مســئولیت اجرایی می گیرند ملزم به اطاعت از
دستورات رهبری هستند بنابراین این را نمی شود خیلی وجه
مشترک اقای روحانی با اصولگرایان حساب کرد.
نسبت اقای روحانی با جریان اصالحات چیست؟
چینش کابینه و مدیران ارشــد دولت اعــم از وزرا،
معاونان و مدیران میانی از گروهی اســت که اصالح طلب
نامیده می شوند البته نه از تمام طیف های اصالح طلب ،بلکه
از طیف های خاصی از جریان اصالحات که هماهنگیشان با
نظام سیاسی بیشتر است.
یعنی کارگزاران؟
بله بیشتر از خط فکری کارگزاران هستند.
در واقع تکنوکرات ها در دولت اقای روحانی دوباره
دور هم جمع شدند؟
اگر کارگزاران را تکنوکرات محسوب کنیم که البته
سر این موضوع بحث دارم با اغماض می گویم کارگزاران و
تکنوکرات ها بیشتر بدنه دولت را از ان خود کردند که اینها در
چینش فعلی کشور جزو اصالح طلبان محسوب می شوند.
البته این حرف به ان معنا نیســت کــه جریان اصالح طلبی
به همه عملکرد دکتر روحانی مهر تاییــد می گذارد چون او
انتظارات جریان اصالح طلب را براورده نکرد .اما به همین
مقدار هــم اصالح طلبان راضی هســتند چــون اقای دکتر
روحانی یک گام پیش است.
ایا اقای دکتر روحانی یک جریان ســومی را ایجاد
کرد؟
باید دید جریان سوم به چه معناست؟ اولین مساله
پایگاه های فکری و ایدئولوژیک یک جریان است ،مسلما
اصالح طلبان و اصولگرایان دارای پایگاه فکری سیاســی
هستند اگرچه مشی تفکر سیاسی انها نانوشته است ولی در
افکار سیاسیون پایگاه فکری-ایدئولوژیکی اصالح طلبان و
اصولگرایان مشخص است .ایا اقای روحانی با بحث اعتدال
موفق شد یک پایگاه فکری درســت کند؟ به نظر من مطلقا
نتوانســت این کار را انجام دهد چون بحــث اعتدال معلوم
نیســت که مبانی نظری دارد .اگر منظور میانه روی اســت
میانه روی یک روش است نه پایگاه فکری و ایدئولوژیک.
در واقع باید از افراد یا افکار معتدل در اداره کشــور و جامعه
اســتفاده شــود .اگر چه همین بحث اعتــدال را هم اصال
نمی بینیم که در دو ســال گذشــته توســط دکتــر روحانی،
اطرافیان یا تیم او زمینه پردازی درباره ان شده باشد .به لحاظ
اجرایی و عملیاتی اقای روحانی تیمی که در دولت دور هم
گرد اورد بیشتر از افراد معتدل هســتند اما افراد غیر معتدل
هم در میان انها وجود دارد؛ بنابراین فکر نمی کنم به لحاظ
مدیران هم بتوانیم این نظــر را بدهیم کــه از افراد معتدل
استفاده شده ؛ ضمن انکه معتدل فقط در جناح اصالح طلب
وجود ندارد ،اعتدالیون قاعدتا باید در جناح اصولگرایان هم
باشند ولی چرا از انها استفاده نشــد؟ این نشانه ان است که
شــعار اعتدال جدی نبود .اگر بخواهیم اعتدال را به عنوان
یک جریان سوم حســاب کنیم نه پایگاه فکری دارد و نه به
لحاظ اجرایی دولت توانسته به ان جامعه عمل بپوشاند .وقتی
فقط از افراد معتدل یک جناح اســتفاده می شو د به ان معنا
اســت که تیم دولت اعتدال را در یک جریان سیاسی قبول
دارد پس این تعریف اعتدال نمی شــود .بحــث دیگر انکه
برخالف شعار اعتدال مواضع تند و رادیکالی از سوی دولت
در برخی مقاطع مالحظه شده که از شعارهای اعتدال گرایانه
فاصله دارد .مجموعه رویکرد دولت نسبت به منتقدان خود
اعم از اقتصادی ،سیاست خارجی و هسته ای بسیار رادیکال
بود که با شعارهای اعتدالی خیلی فاصله داشت .در واقع اسم
اعتدال می خواست بر نوزادی گذاشته شود که اساسا متولد
نشد .در مجموع قبول ندارم که اقای روحانی موفق شد یک
جریان سومی را در کشور به وجود بیاورد .بیشتر قبول دارم
او تالش کرد بخشــی از مدیران با تجربه و کارکرده جریان
اصالح طلب را به میدان کار اجرایی بیاورد.
فکر می کنید اصالح طلبان تا کجا با اقای روحانی
بمانند؟ اگر توفیقی در مذاکرات هسته ای حاصل
نشود اصالح طلبان راه خود را از اقای روحانی جدا
می کنند؟
اصالح طلبان موضع شان نســبت به اقای روحانی
خائفا یترقب اســت .یعنی صحنــه را نــگاه می کنند ،اقای
روحانی نسبت به تمامی کاندیداهایی که در سال 92بودند
بهتر بــرای اصالح طلبان بود و خواســته های حداقلی انها
را نهایتا توانســت براورده کند .یعنی خواسته های میانی و
حداکثری اصالح طلبان باقی ماند .در واقع یک قدم به جلو
بود و تا زمانی در قبال عملکرد اقای روحانی سکوت می کنند
که ببینند مجموعه شــرایط چه می شــود .اگر ان طور باشد
که ببینند می توانند از طریق دیگری قدرت را به دست گیرند
مســلما از اقای روحانی عبور می کنند چون اقای روحانی به
لحاظ ســابقه سیاســی خیلی برای اصالح طلبان فرد قابل
اعتماد و اتکایی نیست چون کسانی که تغییر ریل می دهند
به هر حال ممکن است دوباره همین کار را انجام دهند.
به نظر شما ماندن اصالح طلبان با روحانی می تواند
ربطی به توافق و عدم توافق هســته ای داشــته
باشد؟
البته اگر توافق هسته ای موفق نشود برای دولت
و شخص اقای روحانی از ابعاد مختلفی ناخوشایند است.
یعنی اصالح طلبان جدا می شوند؟
یعنــی اصالح طلبان یــک نمره منفــی دیگری در
راه حل دولت برای عبور از بحران ها
چیست؟
پیمان فراهانی
روزنامه نگار
7
رقابــت در انتخابــات ریاســت جمهوری 92ان قدر
پیچیده نبود که مــا را در کلیت تحلیل ســبد ارای هر کدام
از افراد حاضــر در این میدان ناتوان کنــد .اما تحلیل روند
جابه جایی ارا کمی مشکل تر و بیشتر مورد اختالف است .ارا
در طول یک هفته اخر چرخشی شگفت انگیز می کند .کمتر
کســی تصور می کرد این چرخش ارا تا حدی اوج بگیرد که
روحانی در دور اول پیروز انتخابات شود.
برخی علت را در عدم وحدت اصولگرایان جست وجو
کردند و تحلیل شــان بر این پایه بود که چون تکثر بر جناح
اصولگرایی حاکم شده بود ،رای ها شکسته و روز به روز به
سبد حســن روحانی ریزش می کرد .عــده ای نیز علت را در
دوگانه سازش – مقاومت شکل گرفته میان روحانی و جلیلی
یافتند و معتقد بودند روحانی با گفتــن ان جمله معروف در
مورد «کدخدا» رای مردم را کســب کــرد و اطالع مردم از
این جملــه هــر روز رای او را فزونی می بخشــید .برخی نیز
باال رفتن به یکباره رای روحانی را معلول کناره گیری عارف
و سرازیر شــدن رای پایگاه اجتماعی اصالح طلبان به سبد
روحانی می دانستند.
در جامعه شناسی سیاسی هیچ گاه نمی توانیم محض
و تک بعدی مســائل را تحلیل کنیم .پس هــر گزاره ای یا
هر نگاهی می تواند قوام بخش و مکمل تحلیل ما باشــد.
بنابراین میزان جامعیت تحلیل هایی که به صورت خالصه
بیان شد موضوع بحث ما نیست ،اما ذکر انها کمک می کند
نوع و زاویه نگاه افرادی که تاکنون به این پدیده نگریسته اند
را دریابیم و نسبت به انها اگاه باشیم.
چرا روحانی رای اورد؟
ایا امروز روحانی به دنبال رای است؟
روحانــی به هرترتیــب در جریــان انتخابــات
ریاست جمهوری 92پیروز رقابت شد و به عنوان کاندیدای
پیروز توانست سکان اجرایی کشــور را به دست بگیرد .اما
روحانی با گزاره ها برنده شــده بود نه بــا گفتمان و هیچ گاه
گزاره ها برای او تولیــد پایگاه اجتماعــی نمی کرد .پایگاه
اجتماعــی دو خاصیت بــرای روحانی دارد ،یکــی به او در
مدیریت کشــور کمک خواهد کرد و دیگــر اینکه مجددا با
انتخاب روحانی در رقابت اتــی ،او را در ادامه برنامه هایش
همراهی می کند.
انتظار مــردم پس از تخریب هایی کــه علیه وضعیت
موجود توسط جریانات رسانه ای اصالح طلب شکل گرفته
و «تدبیر و امید»ی که روحانی شــعارش را داده بود هر روز
باال می رفت .تا مدتی می شد با ســوژه های مختلفی که از
دولت قبلی به دســت می امد انتظارات را عقب بــرد اما راه
فراری وجود نداشت.
به سراغ تبیین گفتمان اعتدال رفتند اما چیزی جز یک
مثلث | شماره 266
یکــی از تحلیل هایــی کــه می توانــد در کنــار دیگر
تحلیل ها روند جابه جایی ارا به نفع حسن روحانی را تحلیل
کند ،بر پایه قدرت روحانی در پایین اوردن ســطح منازعات
است .برای روشن تر شدن مطلب الزم است رقابت گفتمانی
شکل گرفته را به صورت خالصه و ساده مرور کنیم.
در جریان رقابت ریاســت جمهوری 92عارف نماینده
جریان اصالحات و حامــل گفتمانی حداقلی و ســلبی بود
که «تغییر» دال مرکزی ان را تشــکیل مــی داد؛ قالیباف،
والیتی و حــداد نیز نماینــده طیفی از جریانــات اصولگرا و
حامل گفتمانی ایجابی بودند که «پیشــرفت» دال مرکزی
ان را تشــکیل می داد .دو گفتمان تغییر و پیشــرفت دقیقا
در رقابت با یکدیگر قرار گرفتنــد؛ تغییر بر پایه گزاره اصلی
«فرار از وضعیت موجود» و پیشــرفت بر پایــه «حرکت به
سمت اینده مطلوب».
مســلما در این رقابت تغییــر پیروز بــود ،چرا که اوال
گفتمانی سلبی بود و گفتمان سلبی برای مخاطبان جذابیت
بیشتری داشــت و ثانیا تغییر این ظرفیت را داشت که برای
مخاطب علیه پیشرفت پیش فرض سازی کند .بدین معنی
که پیشرفت برای خود مبدا مشــخص نکرده بود ،بنابراین
تغییر از این ضعف استفاده کرد و مبدا پیشرفت را وضعیت
موجود معرفی کــرد و خود مدعی شــد باید از ایــن مبدا به
وضعیتی بهتر فرار کرد .پیشرفت در تکذیب این پیش فرض
ناتوان بود پس به هر میزان وضعیت موجود تخریب می شد
پایه های گفتمان پیشرفت متزلزل تر می شد.
از طرف دیگــر جلیلی کاندیــدای خودجوش جریان
اصولگــرا نیز حامل گفتمانــی رقابتی بود کــه «مقاومت»
دال مرکزی ان را تشــکیل می داد؛ این گفتمان در حقیقت
روحانی را پس از جملــه «امریکا کدخدا اســت ،با امریکا
ببندیم راحت تریم» به رقابت گفتمانــی فراخوان کرد .اما
روحانی هیچ گاه وارد این رقابت نشد و ادعای خود را در حد
یک گزاره نگاه داشت در نتیجه گفتمان جلیلی کارایی خود
را از دســت داد ،چرا که از اساس گفتمان جلیلی ،گفتمانی
رقابتی بود و هویــت خود را در رقابت جســت وجو می کرد.
گرچه بسیار پرمعنی و سنجیده بود اما در نبود حریف بی معنی
جلوه می کرد .رضایی و غرضی نیز کاندیداهایی مســتقل
بودند کــه در واقع نــه از گفتمانی بهره می بردنــد نه حامل
گفتمانی بودند اما در جریان رقابــت به روحانی در تضعیف
گفتمان های پیشــرفت و مقاومت و خصوصا حامالن انها
کمک شــایانی کردند .پس از کنار رفتن عــارف ،گفتمان
تغییر برای روحانی به ارث ماند اما روحانی نماینده ان نبود
بلکه از ان به عنوان ابزاری برای خنثی کردن ائتالف 2+1
به نحو احسن سود جست .از طرف دیگر هیچ گاه خود را در
رقابت گفتمانی نه با جلیلی نه با 2+1وارد نکرد بلکه ســطح
منازعات را پایین اورد و از رقابت در گفتمان به شعار کشاند.
کلید روحانــی باالتــر از هر برنامــه و گفتمانــی قرار
گرفت ،چرا که با سیاست ورزی هر کدام را در برهه به چالش
کشــیده بود .در زمانی که همه گفتمان ها تضعیف شــده و
کارکرد هایشان را از دست داده بودند شعار و وعده ساده ترین
چیزی بود که مردم از روحانی می پذیرفتند و پذیرفتند.
سیاست
کارنامه اقای روحانی خواهند گذاشت.
این نمره منفی به حدی تاثیرگــذار خواهد بود که
از اقای روحانی جدا شــوند و از نامــزد دیگری در
انتخابات ریاست جمهوری 96حمایت کنند؟
بستگی به شــرایط دارد .اگر در اینده ببینند باز هم
شــرایط کشــور به گونه ای اســت که همین اقای روحانی
برای شــان بهتر از گزینه های دیگر اســت باز هــم با اقای
روحانی ادامه خواهند داد .کامال اصالح طلبان از این جهت
عملگرایانه عمل می کنند .اصولگرایان چنین قدرت مانوری
ندارند که اینقدر عملگرایانه به صحنه های سیاســی کشور
نگاه کنند .انها نگاه شان بیشتر اید ئولوژیک است.
فکر می کنید اقای روحانــی نگاهش به انتخابات
مجلس و اتفاقات ان رقابت سیاســی چه خواهد
بود؟ ایا می تواند جریان نزدیک به دولت یازدهم را
در نهاد قانونگذاری تقویت کند؟
طبعا تالشش در این جهت است ،مساله هسته ای
هم کامال بــر انتخابــات ســایه انداخته اســت؛ هرچند بر
انتخابات امریــکا هم تاثیر گذار اســت .البتــه دولت های
گذشته هم چنین ســعی و تالشــی در این جهت داشتند تا
مجلس را با خود هماهنگ تر کنند اما درباره روحانی صحنه
طوری اســت که به خاطر مســاله مذاکرات و لغــو یا ادامه
تحریم ها و همین طور اوضاع و احوال پیچیده منطقه شرایط
بسیار سخت شده است ،دوران هیچ کدام از روسای جمهور
گذشــته چنین حادثه ای نبود که اوضاع منطقــه تا این حد
متشنج باشد .اقای روحانی در شرایط بسیار سختی قرار دارد
از این جهت در قیاس با روســای جمهوری قبلی وضعیت او
بی سابقه است .روســای جمهوری قبلی در استانه برگزاری
انتخابات مجلس این قدر شــرایط شــان پیچیــده نبود ،نه
مذاکرات هسته ای سنگین با قدرت های جهانی داشتند نه
شرایط منطقه ای و نه شــرایط جهانی این قدر پیچیده بود.
اقای روحانی از این جهت انصافا در شرایط سختی قرار دارد.
توفیق یا عدم توفیق در هر کدام از ایــن پارامترها می تواند
بر میزان ورود جریان همسو با دولت به مجلس موثر باشد.
ایا دولت روحانی را می توان دولت طبقه متوســط
نامید؟
طبقه متوسط یک تعبیر اقتصادی است البته عمدتا
واژه مارکسیســتی اســت که در ادبیات سیاســی وارد شد.
جهان کاپیتالیستی چنین تعبیری ندارد .اگر منظور از طبقه
متوسط کسانی است که کمی بیشتر از خط فقر و پایین تر از
پردرامدها هستند به نظر من بله بیشتر پایگاه اقای روحانی
در این گروه اســت تا گروهی که جز و کم درامدهای جامعه
محسوب می شوند ،البته شــرایطی را هم که اقای روحانی
رئیس جمهور شد باتوجه به شرایط قبل از ریاست جمهوری او
باید نگاه کرد .در دوران ریاست جمهوری اقای احمدی نژاد
با ان شــعارهای توده گرایانه و خصومت شدیدی که طبقه
متوسط به باال با دولت و شخص اقای احمدی نژاد پیدا کرد
و این خصومت ها موجب شد که اقشار این طبقه با اشتیاق
برای فرار از شخصی همچون رئیس جمهور سابق به دامن
نامزدی کامال متفاوت پناه ببرند یعنی حتی اگر اقای قالیباف
رئیس جمهور می شد طبقه متوســط به دامن او پناه می برد ،
پس شرایط گذشته را هم باید نگاه کرد.
بزرگترین کامیابی و ناکامی دولــت روحانی در دو
سال گذشته چه بود؟
بزرگترین کامیابی دولت یازدهم این بود که برخی
شــاخص های اقتصادی به ویــژه تورم و رشــد اقتصادی را
اصالح کرد .البته اینکه اینها به چه قیمتی تمام شــد بحث
دیگری اســت .بزرگترین ناکامی عدم تشــکیل یک دولت
هماهنگ و کارامد بود .البته دولت اقای روحانی را ناکارامد
تلقی نمی کنم اما با همین چینش در هماهنگی بین اعضای
کابینه ،تیم فکری و تیم هماهنگ کننده ناکامی های بزرگی
است.
بستن با «کدخدا»
دولت
33
بوروکرات هایسرمایه ساالر
«روش» از ان استخراج نشد .اعتدال ظرفیت تبدیل شدن
به گفتمان را نداشت و تبدیل کردن به یک گفتمان و اقناع
افکار عمومی به پذیرش ان و یافتن حامی برایش کار اسانی
نبود .در کنار همه اینها یک راه ساده برای حل مشکالت و
یافتن پایگاه اجتماعی در نتیجه ان وجود داشت؛ «با امریکا
ببندیم راحت تریم»!
روحانی چقدر به شعارهایش عمل کرده است؟
زهره طبیب زاده
سیاست روحانی در داخل چیست؟
این جملــه روحانی چون بــه اختصار بیان شــده بود
برداشــت های متفاوتی از ان می شــد .برخی لبه تندش را
می گرفتند و ســخت بر روحانی می نواختنــد ،برخی نیز که
ســال ها دل داده و دل شــیفته امریکا بودند رویای خود را
صادقه در خواب روحانی دیدند .اما جدای از همه دوستی ها
و دشمنی ها باید این را می پذیرفتیم که روحانی هیچ یک از
این دو نبود .گرچه اگر هم کسی نمی خواست این را بپذیرد
از درب «دلواپسان» باید «به جهنم» می رفت.
روحانی دقیقا راهی میان این دو را می رود .روحانی
معتقد اســت می شــود از طریق روبه رو شــدن بــا امریکا
و بســتن با او طبق قواعد عــرف بین الملــل تحریم ها را
برداشت و بسیاری از مشکالت داخلی را به همین راحتی
حل کرد .روحانی سختی در این راه را به سختی حل کردن
مشکالت داخلی ترجیح می دهد .روحانی برای انجام این
معامله به واقع بهترین ها را انتخاب کرده اســت ،افرادی
خبره در «بستن».
همچنین بــرای اینکه شــرایط برای انجــام چنین
معامله ای مســاعد شــود ،باید در داخل دهــان برخی را
به وســیله خود مردم «بســته» نــگاه داشــت! این مهم
میســر نیســت مگر با انجام دو مهم .اول ارائــه تصویر
تخیلی مطلوب از شــرایط ایران پســا تحریــم و دیگری
گــره زدن همه مشــکالت بــه تحریم هــا .در تایید این
حرف مروری می کنیــم بر بخشــی از صحبت های اقای
روحانی در مراســم گرامیداشــت هفته محیط زیســت:
«اینکــه می گوییــم تحریم ظالمانــه از بین بــرود برخی
چشــم خود را بیخــود نچرخاننــد ،تحریم ها بایــد از بین
بروند تا سرمایه گذار به کشــور بیاید و باید سرمایه گذاری
انجام شود از مشکل اب خوردن مردم تا مشکالت مالی
و بانکی مردم حل شود».
عضو جبهه پایداری
8
دررابطهبامیزانتوفیق دولت در دستیابیبهازادیاحزاب
و ازادی مطبوعات من فکر می کنم اقای دکتر روحانی و دولتش
با امکانات دولتی که در اختیار دارنــد در جهت اعطای یارانه به
روزنامه های هماهنگ با خودشــان توفیق بسیار زیادی کسب
کرده اند .از انجایی که ایشان حمایت مالی روزنامه های همسو
با خود را در دســتورکار قرار داده اند یارانه روزنامه هایی همچون
وطن امروز را قطع کرده و نشریاتی چون پرتو و 9دی را تعطیل
و با انها برخــورد قانونی کردنــد .در این میان حتــی کیهان که
همواره به ان بودجه تعلق می گرفت را نیز حذف کردند .دولت
روحانی و شــخص رئیس جمهور با روزنامه های دگر اندیش که
علیه مقدسات جمهوری اسالمی مطلب چاپ می کنند و حتی
دارایمحکومیتقضاییهستندبامماشاترفتارمی کندوبهزور
اعتراضات نمایندگان و جریان های ارزشی بعد از کار هتاکی این
قبیل روزنامه ها که مورد انتقاد متدینین و منتقدین قرار می گیرد
وزارت ارشاد متوجه می شود که باید با این نوع روزنامه ها برخورد
کند .روحانی طی دوسال گذشته توفیق خوب و در حد مطلوب
در حمایت از نشریات زرد و نشریات اصالح طلب به دست اورده
است.
روحانی و مذاکرات هسته ای
در رابطه با نقش مذاکــرات هســته ای در دولت در قبال
سیاســت های داخلی نیز به نظر من اســتراتژی دولت روحانی
خاتمه دادن بحث مذاکرات به نفع جریان خاص است .روحانی
روحانی نمی تواند از شعار
توجه به احزاب دفاع کند
سیاست
34
مثلث | شماره 266
چرا باید روحانی احتیاط کند؟
هــدف رئیس جمهور کشــورمان که حل مشــکالت
مردم است ،هدفی واال و بســیار قابل احترام است .مسیر
انتخابی ایشان که برطرف کردن مشکالت از طریق جامعه
بین المللی است نیز به واســطه حمایتی که امروز از طرف
رهبری معظم انقالب دارند قطعا محل اشــکال نمی تواند
باشد .اما روشی که ایشان برای این کار از ان بهره می برند
کمی دچار اشکال است.
در روشی که وضعیت گذشــته تخریب شود ،تشویق
به قناعت در وضعیت موجود نشود ،مردم به سمت اینده ای
توهمی سوق داده شوند و افکارشــان در ایده پردازی برای
ان اینده کنترل نشود و در ان بهبود شرایط و یا حتی ماندن
در وضعیت موجود به لغو تحریم ها گره بخورد ،سطح توقع
جامعه نسبت به برداشــته شــدن تحریم ها به هر قیمتی و
انتظار بهبود معیشــت در وضعیت پســا تحریم ،بدون مرز
باال خواهد رفت.
دولت خود می داند که انچه به دست می اورد محدود
اســت؛ بنابراین اگر به انچه در باال گفته شد که موجب باال
رفتن ســطح توقع جامعه اســت بی اعتنایی شود ،به فرض
تصور نهایتی برای مســیر انتخابی اقــای روحانی ،نهایتا
انتظارات کاذب ایجاد شده در سطحی باالتر از دستاوردها
قرار خواهد گرفت و دولت در پاسخگویی به انتظارات مردم
ناتوان خواهد ماند.
و دولتش بحث انرژی هســته ای در مذاکــرات را نقطه عطفی
می دانند تا به وسیله ان به عنوان برگ برنده برای تغییر مناسبات
سیاسی و احزاب جامعه مصادره به مطلوب بکنند .دولت روحانی
فکر می کند در صورت برنده شدن در این مصاف ولو به هر قیمت
می تواند در واقع به لحاظ سیاسی برگ برنده ای برای خود داشته
باشــد تا موازنه قدرت را در بخش سیاسی جامعه به نفع خودش
تغییردهدوتمامتالش هایخودشراازابتدایحضوردردولت
یازدهم در حل این مشکل معطوف کرده است.
روحانی برای دســتیابی به اهدافش در مساله هسته ای
بدترینتوهین هاوتوهین امیزترینبرخورد هارابامخالفیننظام
که در روند مذاکرات بر توافقاتی که کارگزاران وزارت امور خارجه
انجامداده اندباکشورهای 5+1نقدداشتند،کردهاست.روحانی
بدترین برخوردها و اعتراضات را نسبت به دلســوزان که از سر
دلسوزی برای مصالح ملی اعضای تیم هسته ای را نقد می کنند
داشته و امتیازات ناحقی را به مخالفین خود روا داشته است.
من معتقــدم که برای ایشــان رســیدن به توافق بســیار
استراتژیک است که بیش از هرچیز و هر هدف دیگر پیروزی در
مذاکراتهسته ایرابه عنوانموفقیتبرایخودتلقیمی کنندو
حاضرندبرایرسیدنبهاینپیروزیبسیاریازامتیازاترابهغرب
واگذارکنند.روحانیهموارهدراکثرسخنرانی هایخودبه عنوان
رئیس دولت فراجناحی صحبت نمی کند بلکه همواره در موضع
یکجناحدرسخنرانی هاورودپیدامی کندواززمانرئیس جمهور
شدنش برای یک جناح کار انجام داد و رفتارش تماما در جهت
حمایت از گروه خاصی بوده است.
روحانی در دوران ریاست جمهوری خود تالش کرده تا با
مخالفینش برخورد کند ،این درحالی است که یک رئیس جمهور
نباید در زمــان ریاســت جمهوری اش جناحی رفتار کنــد و باید
رفتارش فراجناحی باشد .اما در زمان ریاست جمهوری روحانی
کامالمشاهدهکردیمکهویجناحیودرداخلیکجناحموضع
سید کمال الدین سجادی
9
سخنگوی جبهه پیروان
حدود دو ســال از عمر دولــت تدبیر و امیــد می گذرد و
می توان تا حدودی عملکرد دولت یازدهــم را در زمینه های
مختلف مورد بحث و بررسی قرار داد .اگر نگاهی به شعارهای
انتخاباتــی حجت االسال مو المســلمین روحانــی بیندازیم
می بینیم که تا چه حدی این دولــت در عمل به انچه به مردم
وعده داده موفق یا ناکام بوده است.
اقای روحانی در ایام انتخابات قدرت و توان رســانه ای
را به اندازه توان هســته ای مهــم عنوان کــرد و گفت که راه
مقابله با فساد ،ازادی دادن به مطبوعات است اما متاسفانه
امروز شــاهد برخورد دو گانه ای از طرف دولت تدبیر و امید با
رسانه ها هستیم به گونه ای که رســانه های موافق دولت هر
چه دلشان می خواهد می نویسند اما رسانه های منتقد دولت
اگر حرف حقی هم داشته باشند و بزنند با انان برخورد خواهد
شد .رسانه های هم راســتا با دولت گاهی در کمال ازادی به
اصولگرایان حمله و توهین می کنند و کســی نیســت بگوید
چرا اینگونه رفتار می کنید اما اگر رســانه منتقد دولت حرفی
بزنند یا انتقادی انجام دهند با ادبیات بســیار نامناسبی انان را
خطاب قرار می دهند بنابراین به اعتقادم در این دولت عدالت
رسانه ای در برخورد با مطبوعات کاهش یافته و تا حد زیادی
به رسانه موافق میدان داده شد.مساله دومی که می توان به
ان پرداخت نحوه عملکرد دولت در مواجهه با احزاب سیاسی
اســت .همگان از نقش احزاب در پیشــرفت و بلوغ سیاسی
مردم اگاه هستند .در دوران تبلیغات انتخاباتی اقای روحانی
شعارهایی را در جهت توجه بیشــتر به احزاب سیاسی دادند
اما امروز به نظرم نمی توان از عملکردشان در این زمینه دفاع
کرد .گروه زیادی تحت عنوان حــزب مجوز فعالیت گرفتند
که بعضا سابقه حضور در احزابی چون حزب منحله مشارکت
را دارند و دیدیم در زمان فتنه 88چه عملکردی داشــتند .در
موردخانهاحزابهمدیدیمکهبعضادرنشست هاییکهبرگزار
شد از کسانی برای ســخنرانی دعوت کردند که باز هم سابقه
حضور در احزاب منحله را داشتند و همین افراد امدند با اسمی
دیگر حزبی راه انداختند و مجوز گرفتند.انتقاد اصلی بنده به
دولت تدبیر و امید در زمینه اقتصــادی و عدم توجه به مقوله
مهم اقتصاد مقاومتی است .در زمینه اقتصادی دولتمردان
دائما به امار استناد می کنند و می گویند که تورم کاهش یافته،
اما مردم این را در جیبشان احساس نمی کنند و شاهد گرانی
سرسام اور هستیم؛ از بنزین گرفته تا نان مردم را گران کردند
و اینها مواردی است که مورد انتقاد جدی ماست .امروز مساله
اقتصاد بسیار مهم است و دشــمن پاشنه اشیل فعالیت خود
دولت
می گیرد و به عنوان یک طــرف مقابله کننده با ســایر جریانات
سیاسی در نقشرئیس جمهورحاضر می شود.
در حالی که در نظام جمهوری اسالمی رئیس جمهور باید
رئیس جمهورکلمردموموافقان،مخالفانومنتقدینخودباشد
ولیایشانتنهالباسحمایتیکجناحرابرتنکردهوبامخالفان
و منتقدانش به مخالفت می پردازد و با منتقدینی که با جناح وی
همسو نیستند مخالف است و به نظر من روحانی فراموش کرده
که با چه میزان رای به کرسی ریاست جمهوری تکیه کرده است
روحانی بداند که رایش 50/7دهم درصد اراء اســت و با همین
میزان رای تالش می کند مخالفین خود با بدترین و زشت ترین
تعابیرتحقیرکند.روحانیکامالدرحکومتکردنجناحیعمل
کرده و این رفتار جناحی اش را می توانیم در انتخاب کردن وزرا
مشــاهده کنیم که برخی از وزرایی را که انتخاب کرده فعال در
جریان فتنه بودند بنابراین ایشان جناح خود را از همان روز اغاز در
انتخاب وزرا مشخص و به مردم معرفی کرد .روحانی در انتخاب
وزرای خود یک نفر را شخصا از جناح مقابل انتخاب نکرد و تنها
فقط در ارتباطات مصالحه ای که با مجلس داشت یکی از وزرا
را با هماهنگــی از مجلس و یکی دیگر را بــا هماهنگی با دولت
قوه قضاییه انتخاب کــرد و در این موضــوع می توانیم به اجبار
قانونیاینهماهنگینیزاشارهکنیم.
در جریان معرفی و استیضاح وزیر علوم بارها رئیس جمهور
اعالم کردند که عناصر وزیر همان عناصر جریان فتنه اســت و
فردیکهدرجریانفتنهحضوراشکارداشتهومجلسنیزبهدلیل
همین حضور افراد پیشنهادی را رد کردند و رای اعتماد ندادند اما
ایشان به صراحت بارها اعالم کردند که خط ما در انتخاب وزیر
علومهمینخطاستوعمالنشاندادندباتعویضچهارمنتخب
خود به عنــوان وزیر به مجلــس از همان طیف فکــری و جناح
سیاسی تندرو و افراطی که کامال وابســته به جریان فتنه بودند
انتخاب و معرفی کردند.رئیس جمهور ظرف دوســال گذشته
اصال فراجناحی برخورد نکردند و تمام افراد انتخابی ایشان اعم
از معاون وزرا و تمام استانداران و مدیران میانی و مدیران ارشد و
روسای دانشگاه ها کسانی هستند که مستقیما فعال در جریان
فتنه بودند یا تعلق شدید سیاسی به جریان اصالحات دارند.
بزرگترین کامیابــی دولت ایجاد تعــادل بودجه برای بیمه
سالمت اســت و از انجایی که من نســبت به این موضوع معتقد
هستم که در خصوص شیوه و ترزیق امکانات در بخش درمان در
کشورمشکالتیراایجادمی کنداماازانجاییکهملتمامشکالت
درمانی بســیار زیاد دارند بنابراین ارائه چنین خدماتی برای مردم
کم توان و دانشگاه ها برای ارئه خدمات رسانی به اقشار جامعه و
یکتوفیقمناسبوقابلتقدیردولتبه شمارمی رود.به رغماینکه
معتقدم این شیوه از ترزیق پول و اعتبارات به درمان کشور را عالج
اساسی بهداشت نمی دانم و به این شیوه و سایر شیوه ها نقد هایی
اســت اما پرداخت پول کمتر از جیب مردم به بخش درمان یک
توفیقی برای دولت است و این را کامیابی دولت روحانی می دانم
که دولت گذشته در اجرای این امر بی توفیق بوده است.
ی دولت روحانی
بزرگترین ناکام
بســیاری از افراد و وزرای دولت تدبیر و امید افراد مسن و
بی انگیزه در حوزه مسئولیت هستند و فکر می کنم انتخاب وزرا
کامال سیاسی از ســوی روحانی صورت گرفته است و این وزرا
شور و نشاط جوانی برای اداره کردن زیر مجموعه خود را ندارند
و استراتژی مشخصی را برای اجرای اقتصاد مقاومتی تعقیب
نمی کنند و کامال عکس ان در کشــور در عرصه اقتصاد عمل و
رفتار می کنند .در مورد وزرای فرهنگی و اموزشــی انها را بسیار
ناکارامد بی توفیق و سرشــار از خطاهای سیاسی و تاکتیکی و
استراتژیکمی دانموکاراییمسئوالنفرهنگیدرجهتعکس
چارچوب های نظام است.
روحانی ،چهار یا هشت سال؟
در یک روش سنتی شاهد هســتیم که دولت ها به غیر از
بنی صدر که از ســوی مجلس بی کفایت اعالم شــد ،ولی بقیه
روسای جمهور در یک دوره هشت ســاله رئیس جمهور بودند و
معموال و سیستم سنتی حاکم در اراء عمومی این طور است که
اینامکانبرایروسایجمهوربرایدودورهبه وجودامدهاست.
به خاطر روش سنتی برگزاری انتخابات اگر بخواهد انجام شود
چراکهدرراستایدستیابیبهاقتصادمقاومتی،نیازمندنیروی
کار بیشتر در کشور هســتیم ،از جمله راهکارهای الزم برای
رفع موانع اشــتغالزایی اعم از تغییر نگــرش دولت به بخش
خصوصی ،ایجاد امنیت اقتصادی ،مبارزه با مفاســد اداری،
کنترل مهاجرت از روستاها به شهرها و از شهرهای کوچک
به شهرهای بزرگ حتی می توان گفت که این دولت نتوانست
نمی توان اصالح طلبان را از روحانی جدا کرد .چرا که منافع
اصالح طلبانباروحانیگرهخوردهاستوهردویاینافراددوسر
یک طیف و جریان هستند بنابراین اصالح طلبان حیات سیاسی
خود را و بازگشت به حکومت و بازگشــت به اقتدار گذشته خود را
منوط به هماهنگی و همکاری با دولت روحانی می دانند .همواره
به عنوان یک دنباله رو پشت سر اقای روحانی قرار گرفته اند و فکر
نمی کنمچهمذاکراتنتیجهبخشمثبتویامنفیباشداینطیف
از روحانی جدا شــود ،چرا که این طیف جهت بازگشت به نظام و
حیات سیاسی خودشــان نیازمند به روحانی هستند و با اقداماتی
که اصالح طلبان بسیار تندرو در جریان فتنه های 77و 88داشتند
چهره ای منفور در بدنه جامعه از این طیف به جا مانده است و مردم
ســابقه چنین فتنه هایی را از این طیف در پیش چشم خود دارند
بنابرایناینجریاننیازمندکاتالیزوریهستندکهزمینهحضورشان
در جامعه مهیا کند و این جریان کاتالیزور و محلل حضور خود در
جامعه را دولت روحانی می دانند بنابراین شرایط مذاکرات هرچه
باشد فکر نمی کنم جریان اصالحات خود را از دولت روحانی جدا
کنند ،خود را به این طنــاب روحانی همچنان متصل خواهند کرد
و اجازه قطع شدن اتصال را میان خود روحانی را نخواهند داد.
روحانی و سرمایه داری
دولت روحانی با شعارهایش شــیوه زندگی و انتخاب وزرا
نشــان داد که طرفدار نظام ســرمایه داری در جامعه هســتند و
نماینده اشرافیت مذهبی جامعه و به شــدت مرفه و سرمایه دار
هســتند و انکاری هم در این زمینه تا کنون نکرده اســت و خود
روحانی نیز هیچ تظاهری به ساده زیستی نمی کند و بسیاری از
وزرا و معاونان روحانی نماینده سرمایه دارها هستند .بنابراین باید
دولت روحانی را یک دولت بوروکراتیک سرمایه دار تعریف کرد و
هیچ گاه ادعایی برای نمایندگی قشر متوسط جامعه ندارد و برای
این قشر کار نمی کند.
کشور حل و فصل خواهد شد چنانچه بسیاری از کارشناسان
معتقدندکهسهمتحریم هادرمشکالتکشورچیزیحدود30
درصد است و هفتاد درصد باقیمانده به مدیریت و برنامه ریزی
مدیران مربوط می شــود .متاسفانه شــاهد هستیم که بیش
از 30دانشگاه کشور با سرپرســت اداره می شوند و با گذشت
حدوددوسالازعمردولتتاکنونرئیسیبرایایندانشگاه ها
انتخاب نشده اســت ،مگر در کشور قحط الرجال
اســت .ایران اســامی مهد پرورش بزرگ مردان
است افرادی متهعد ،متخصص ،پایبند به انقالب
اســامی در این کشــور کم نیســت کــه بتوانند
دانشگاه ها را مدیریت کنند .در دولت تدبیر و امید
فرقی بین زنان و مردان در فرصت های اجتماعی
وجودنخواهدداشت.اینصحبتاقایروحانیدر
زمانتبلیغاتانتخاباتیاستامامتاسفانهدیدمکه
به این شعار عمل نشد و فقط از چند خانم در کابینه
استفاده شد که بعضا هم وابســتگی به یک جناح
دارند .اینکه بخواهیم بگویم مــردم در انتخابات
بعدی هم به اقای روحانی اقبال نشان می دهند یا
خیر؟بهاعتقادمزمانفعلیبرایپاسخگوییبهاین
سوال زودهنگام است چرا که هنوز دو سال تا پایان
عمر دولت باقی مانده است اما به صورت کلی می گویم که
مردم به عملکرد دولت ها بســیار دقت می کنند و اگر ببینند
دولتی تمام هم وغم خود را در جهت حل مشکالتشــان به
کار نگرفته مســلما اقبالی به ان دولت نخواهند داشت اما
اینکه رئیس جمهور وقت رئیس جمهوری دو دوره ای باشد یا
خیر معتقدم پاسخ این سوال به نحوه عملکرد دولت بستگی
دارد.
مثلث | شماره 266
ارتباط خوبی را با بخش خصوصی ایجاد کند و این بخش مهم
را در راستای ســرمایه گذاری در کشور تشــویق نماید.یکی
دیگر از مواردی که به نظرم نقطه قوت خوبی برای این دولت
است همت انان در مذاکرات هسته ای بود ،البته نباید از این
موضوع هم غافل بشویم و الزم اســت تا به دولت هم متذکر
شویم که نباید همه چیز را در ســبد مذاکرات هسته ای بریزد
و گمان کند اگر مذاکرات به نتیجه برســد تمامی مشکالت
نسبت روحانی و اصالحات
سیاست
را در این جهت قرار داده اســت به خاطر همین مساله بود که
مقام معظم رهبری نسخه اقتصاد مقاومتی را همچون طبیبی
حاذق تجویز کردند اما متاسفانه تا به امروز شاهد هستیم که
اقتصاد مقاومتی بــه مرحله مهمی از اجرا نرســیده و فقط به
برگزاری چند همایش در این جهت بسنده کردند .الزم است
تا دولت تدبیر و امید با مدیریتی جهادی در زمان باقی مانده از
مو غم خود را در این جهت به کار
عمر دولت تمام ه
گیرد تا اقتصاد مقاومتی مد نظر مقام معظم رهبری
محققشود.
برای تداوم این نوع اقتصاد ،باید هرچه بیشتر
بهسمتمحدودکردناستفادهازمنابعنفتیورهایی
از اتکای اقتصاد کشــور به این منابــع حرکت کرد.
تاکید مقام معظم رهبری بر ضرورت تداوم تولید ملی
و حمایت از کار و ســرمایه ایرانی ،مبین سه وظیفه
برای دولت ،دست اندرکاران تولید و مردم است؛ سه
حلقه ایکهنحوهتعاملانهارویهم،تاثیرمستقیم
دارد و نتیجه نهایی ان ،به این تعامل وابسته است.
مهمترین کامیابی دولت یازدهــم را در زمینه
بهداشــت و درمان می دانم .به ویژه اینکه فردی را
به عنوان وزیر انتخاب کردند که کارشناس و توانمند
استوتوانستخوبکارکند.اشتغالدرکشورامنیتعمومی
را به دنبال خواهد داشت که می تواند مشکالت را تا حد زیادی
مرتفع کند بنابراین ایجاد فرصت های شــغلی از سوی دولت
امریضروریتلقیمی شود.معتقدمدولتاقایروحانیتوجه
خاصی به مقوله ایجاد اشتغال طی این دو سال نکرد ،بنابراین
در شرایط کنونی افزایش فرصت های شغلی ،یکی از الزامات
و اقدامات مهم مقامات مسئول در دولت محسوب می شود،
بزرگترین کامیابی دولت روحانی
پیشگویی نمی توان کرد ولی احتمال می رود روحانی برای دور
دوم نیز رای بتواند بیاورد.
35
منا
ظ
ر
ه
عصر«روحانیمتشکریم»گذشته
سیاست
36
مثلث | شماره 266
سینا زعیم زاده و ساعده سیما درباره 2سالگی دولت روحانی مناظره کردند
با تشــکر از شــما که دعوت ما را بــرای حضور در
این مناظــره پذیرفتید ،فکر می کنم برای شــروع
بهتر باشــد از همان جمله شــعاری اغاز کنیم که
در روزهای ابتدایی پیروزی اقای روحانی توســط
حامیان و طرفداران اجتماعی ایشــان ســر داده
می شــد .اگر یادتان باشــد در ان روزها هراتفاق
خوبی در هر حوزه ای چه اقتصاد ،چه ورزش و چه
سیاست رخ می داد مردم شعار روحانی متشکریم
را تکرار می کردند .برخی می گفتند این نشانه ای
از امیدی اســت که جامعه پیدا کرده اســت .اما
حاال در دوسالگی دولت این شعار فراموش شده
است ! یعنی هر اتفاقی هم بیفتد دیگر کمتر شاهد
این شعار هستیم و گاهی شاید از سوی منتقدین،
وقتی ضعفی از ســوی دولت دیده شــود به طعنه
این جمله تکرار می شــود .ســوال این اســت که
چه اتفاقی برای ســرمایه اجتماعی اقای روحانی
افتاده است؟
ســینا زعیم زاده :اوال از وقتی که در اختیار ما قرار
دادید ،تشــکر می کنم و دوم اینکه از رویکرد خوب نشــریه
مثلث هم سپاســگزارم .انقدری که توفیق داشــتم و دنبال
کرده ام ،شما گارد باز رسانه ای داشته اید .این واقعا جای امید
دارد و کمتر در رسانه ها دیده می شود .درمورد طرح موضوعی
که عنوان کردید بهتر است یک گام به عقب بر گردم؛ به اینکه
چرا اصال اقای روحانی رای اورد و گفتمان ایشــان چه بود.
و اساســا اینکه ماهیت دولت اقای روحانی چیســت و با چه
شعارهایی بر سر کار امدند .در ادوار مختلف ریاست جمهوری
چه در کشور ما و چه در نقاط مختلف دنیا ،کاندیداها یکسری
شعارهای عمومی و یکسری شــعارهای اختصاصی دارند.
مثال در همه انتخابات هــا کاندیداها می گوینــد که تورم را
پایین خواهند اورد و ...که اقای روحانی و سایر کاندیداهای
ریاست جمهوری در انتخابات سال 92از این دست حرف ها
بیان کردند هرچند راه های رســیدن به ان متفاوت بود .اما
نکته کلیدی شعار اصلی اقای روحانی که وجه ممیزه ایشان
بود ،بحث « ســانتریفیوژها بچرخد و چرخ زندگی مردم هم
بچرخد» بود .فکر می کنم این شعاری بود که در اقشاری از
جامعه امیدافرین شد انهم به واسطه یک دوقطبی که در فضا
شکل گرفته بود .جریان اصولگرا هم با اشتباهات راهبردی
که داشــت کمک کرد این دو قطبی شــکل بگیرد .حاال در
دو سالگی دولت قرار داریم ،زمانی که نقطه عطف حساب
می شود .درواقع اکنون زمانی اســت که می توان عملکرد
دولت را محک زد.
دولت اقــای روحانی دو محــور اصلی داشــت؛ اوال
ســانتریفیوژ به عنوان نماد دانش و فناوری حفظ می شــود.
از یک طرف دیگر معیشت مردم .اکنون به نظرم در جایگاه
ارزیابی یک نکته راهبردی درمــورد دولت وجود دارد ،انهم
تغییر پوزیشــن دولت از اپوزیسیون به پوزیســیون .اقای
روحانی خیلی ویژگی شورانندگی مثل رئیس دولت اصالحات
و احمدی نژاد نداشته اســت .دو عامل اصلی باعث شد که
ایشان رای بیاورد؛ نخست اینکه ایشان روی امتیازات منفی
احمدی نژاد سوار شد .به بیان دیگر بخش عمده ای از ارای
او سلبی بود .بعد دیگر اینکه ایشان نماد تغییر وضع موجود
شــدند و تیم رســانه ای اقای روحانی هم طی دو سال اخیر
درحال بازتولید همین فضــا بوده اند .اینکــه اقای روحانی
در فضــا و درموقعیت پوزیســیون باشــد و در موقعیت نماد
تغییر وضع موجود هم باشــد .اما من فکــر می کنم اکنون
او به نقطه ای رســیده که جامعــه کم کم ایشــان را در حال
تغییرپوزیشن می بیند و او لزوما از دوسالگی به بعد در موقعیت
وضع موجود قرار می گیرد .شعارهای اقای روحانی هرکدام
در جای خود جای بحث دارد اما درمورد همان شــعار اصلی
فکر می کنم انچه در لوزان اتفــاق افتاد و قبل تر در ژنو؛ دو،
سه محور کلیدی دارد .در این مورد تیم رسانه ای دولت نتیجه
خاصی را پمپاژ می کند و منتقدیــن فضای خاص دیگری را
دنبال می کنند ،اما واقعیت این است که ابهامات زیادی در
این خصوص وجود دارد هم در چرخیدن سانتریفیوژها و هم
در چرخیدن چرخ زندگی مردم .یعنی اوال اینکه مباحثی که
مطرح شد ،در مورد نقاط حساســی همانند فردو و ...ابهام
را در قســمت اول زیاد کــرد و هم اینکه ایــا تحریم ها قطع
می شود یا نمی شود مزید بر علت شده است .عالوه بر اینکه
نکات جدیدتری اضافه شده که بحث پی ام دی و بازرسی ها،
لوزان را در بخشــی از افکار عمومی به عنــوان یک تهدید
امنیتی و یک ضدامنیت هم حتی مطرح کرده است .اینکه
از دانشمندان بازجویی شود و مراکز نظامی مورد بازرسی قرار
بگیرد ،مردم را به نقطه ای رسانده که باید قضاوت کنند .یعنی
عالوه بر ان دو مولفه قبلی ،بحث مباحث امنیتی هم اکنون
مطرح شده است.
فکر می کنم جواب سوال شما که چرا شعار «روحانی
متشکریم» کمتر گفته می شــود حداقل این است که فضا
ابهام امیز شده و اقای روحانی از نماد تغییر وضع موجود به
وضع موجود تبدیل می شود هرچند خودش درحال مقاومت
ی انها در مقابل
است .اقایان روحانی ،هاشمی و تیم رسانه ا
این موضوع مقاومت می کنند .نکتــه دیگر مولفه ای به نام
احمدی نژاد است .همانطور که گفتم یکی از عوامل اصلی
رای اوری اقای روحانی ،احمدی نژاد بود .شاید در مدت دو
ســال هم این موضوع کارکرد داشــت .اینکه در رسانه ها از
دولت قبلی انتقاد شود ولی اگر دولت در موقعیت پوزیسیون
قرار بگیرد از جایی به بعد خیلی اثرگذار نیست .درواقع تا جایی
می توانید با پیوست رسانه ای کارها را جلو ببرید و در جاهایی
دیگر برای مردم ملموس می شود .مثال وقتی طرف در پمپ
بنزین سال 92بنزین را لیتری 400تومان پرداخت می کند و
االن یک هزار تومان دیگر خیلی با تبلیغات رسانه ای کاری
ندارد و رسانه ها مرجعیت خود را از دست می دهند ،هرچقدر
هم که بگویند دولت نهم و دهم بد بوده است.
ساعده سیما :مطالبی که فرمودید در مورد اینکه
روحانی چطور به وجود امد را به دو بخش تقســیم می کنم؛
در بخش اول کامال موافقم که مــردم از دولت احمدی نژاد
خســته شــده بودند .اتفاقاتی که می افتاد و وعده هایی که
عملی نشــده بود همگی نظر مــردم را متفاوت کــرده بود.
عقبگردی که در دوران احمدی نژاد داشــتیم انقدر سخت
بود که مردم را به ایجاد تغییر دعوت می کرد و می توانســت
هرکسی باشد که فقط گفتمان احمدی نژاد را نداشته باشد و
اینکه گفتمان چه باشد هم شاید خیلی مهم نبود .اما بخش
ایجابی به این برمی گردد که اصالح طلبان به گونه ای دیگر
مثلث | شماره 266
داخل را به اقای نوبخت و حسام الدین اشنا سپرده تا فضای
اقتصاد را بگرداند و خودشــان تمام تمرکزشــان روی بحث
سیاست خارجی است و به تعبیر شما تمام تخم مرغ هایشان
را در یک سبد گذاشــته اند که یک واقعیت است و از بحث
گفتمانی منشعب می شــود .وقتی اینطور رفتار می کنیم در
داخل در تمام عرصه ها ،یکســری کاســتی ها خواهد بود.
حاال باید بحث شــود که اصالح طلبان چقدر در دولت و در
رای اوری اقای روحانی موثر بودند.
این نکته را بگویم که الزمه بحث فعلی اســت .اقای
روحانی خودمرکزبینی بزرگی دارد و این موضوع را در عرصه
سیاسی از اقای هاشمی به ارث برده است و گویا محور عالم
خودشان هســتند .فکر می کنم در تعامل با اصالح طلبان و
تمایالت و مطالباتشان با همین مدل رفتار می کنند .اینکه
اصالح طلبان از ایشــان حمایــت کردند به نظــرم چاره ای
دیگر نداشــتند! تعبیری که اقای حجاریــان و اقایان دیگر
اصالح طلبان بــه کار می بندند مانند بحــث رحم اجاره ای،
درواقع به نظرم برعکس است .نگاه روحانی به اصالح طلبان
حداکثر یک نگاه اپاندیسی است .اپاندیس عضوی از بدن
اســت که تا زمانی کار می کند و بعد که نیاز نباشــد ،به کنار
می اندازیــد .اینکه گفتید روحانی تمــام تخم مرغ هایش را
در سیاست خارجی گذاشــته از این نکته استفاده می کنم و
می گویم اقای روحانی با نگاهی که به اینده سیاســت دارد
اگر در مســاله توافق به نقطه قابل قبولی برسد ،اصال سر و
بدنش را کامال از اصالح طلبان جدا خواهد کرد و به عنوان
یک عنصر مســتقل بدون هیچ وابســتگی بــه ان جریان و
مطالباتش وارد عرصه خواهد شــد .درمورد توقف حامیان
روحانی می خواستم بحث کنم و در نقطه خودش این مساله
را خواهم گفت کــه حامیان اقــای روحانی کجا هســتند،
چگونه فکر می کنند و اینده سیاســت ورزی اقای روحانی به
چه شــکل خواهد بود اما انچه واضح است ،همین تعبیری
است که شــما به کار می برید .این باعث شد که روحانی در
عرصه سیاست داخلی به نوعی انسداد برسد؛ چه در وزارت
کشــور و چه عرصه دانشــگاه .یعنی انچه اهمیت دارد یک
حمایت حداقلی در دانشگاه و فضای سیاسی از دولت است.
در تئوری دولت اقتدارگرای بوروکراتیک این را می بینیم که
جمعیت محافظه کاران سیاســت و عرصه داخلی را برعهده
می گیرند و اقتصاد باید دست تکنوکرات ها باشد .این نسخه
کامال در دولت اقای روحانی درحال انجام است.
ســاعده ســیما :مــن وارد بحــث اقتدارگرایــی
بوروکراتیک می شــوم و دو نکته را می گویم .نخست اینکه
دولت روحانی را برامده از مخالفــان اقتدارگرایی می دانم.
کسانی که با اقتدارگرایی مخالف بودند به اقای روحانی رای
دادند .اقتدارگرا کسی اســت که نمی تواند صحبت مخالف
را قبول کند و نمی تواند اصال نظر مخالف را بشــنود .کاش
در دولت احمدی نژاد هم فعالین اصالح طلب انقدر عر ضه
داشــتند که بتوانند انتقاد کننــد .اکنون در دولــت روحانی
مذاکرات هســته ای درحال انجام اســت و رهبری حمایت
می کنند و عده ای در خیابان شعار می دهند! اینکه نمی تواند
نشــان از اقتدارگرایی روحانی باشــد .من دولت روحانی را
یک دولت توسعه محور می دانم .درواقع می خواهم بگویم
دولت روحانی به صورت دولت توســعه بوروکراتیک است.
توسعه یک امر بلندمدت اســت و تاثیرش را به هیچ عنوان
در کوتاه مــدت نمی بینیــد .کاری که احمدی نــژاد می کرد
استفاده از شــعارهای پوپولیســتی و کوتاه مدت بود .خیلی
راحت می توانیم در مکانی «سد» احداث کنیم و روستائیان
خوشحال می شــوند درحالی که کمتر فکر می کنند که این
سد باعث بحران اب می شود و حتی تبعات زیست محیطی
دیگری در پی دارد .اقای احمدی نژاد کاری که می توانست
انجام دهد و به نظر م خوب هم توانست انجام دهد ،شعارهای
کوتاه مدت بود که بیشتر برامده از عوام گرایی بود.یعنی به
نوعی رویکرد شــعارها به عوام برمی گشت اما اگر بخواهیم
شعارهای روحانی را به دو دسته تقســیم کنیم؛ یک شعار با
رویکرد به عوام است و شــعار دیگر نسبت به خواص جامعه
داده می شــود .روحانی در ارتباط با مسائل داخلی نتوانسته
درســت کار کند .بزرگترین انتقاد به دولت را وزارت کشور و
سیاست داخلی ان می دانیم.
در این مــورد با یــک پدیــده جالب مواجه هســتیم.
ســخنرانی اقای انصاری ،معاون رئیس جمهور درجایی لغو
می شــود و اقای احمدی نژاد با حمایت استاندار سخنرانی
می کنــد! این نشــان دهنده ضعف اقای روحانی اســت که
معاون خودش در دولت خودش درجایی که برنامه داشــته
باشد نمی تواند صحبت کند.
بحث دیگر کــه در مورد سیاســت داخلی وجود دارد،
موضوع دانشگاهیان است .یکی از شعارهای اقای روحانی،
بازشدن فضای سیاســی دانشــگاه بود .برگرداندن اساتید
بازنشسته و تشــکل های دانشــجویی که نتوانست ان را به
خوبی اجرا کند .به نظر می رسد دانشگاهیان به حد انتظار از
اقای روحانی راضی نیستند.
در ارتباط با سیاســت های خارجی که بر اقتصاد تاثیر
می گذارد ،یک دانشــجو ،یــک روشــنفکر درک می کند و
مشــکلی با این قضیه ندارد اما در ارتباط با خود دانشــگاه و
خواســته دانشــگاهیان ،اقای روحانی ضعیف عمل کرده
است .به نوعی می توانیم بگوییم که اقای روحانی دانشگاه
را واگذار کرده و اصال به ان فکر نمی کند .این یک مشکل در
انتخابات اتی مجلس خواهد بود .چون دانشجویان در اصل
انتخابات خیلی مهم و تاثیرگذارند .بحث دیگر مرتبط با این
موضوع اینکه اتفاقاتی که در زمــان احمدی نژاد رخ داده،
درازمدت است و همه تاثیرش را در ان مقطع نمی گذاشت.
مثال 90درصد بحث بحران اقتصادی که اقای احمدی نژاد
ایجاد کرده ،ناشی از رویکرد اقتصادی اشتباه است .وقتی
200اقتصاددان به ایشان نامه نوشتند و ایشان ارزشی برای
نامه قائل نشــد و کار خود را پیش برد ،این در درازمدت اثار
خود را نشان می دهد .اکنون اقای روحانی کاری را در اقتصاد
انجام می دهد که در کوتاه مدت قابل درک نیســت .مسلما
دولت بعدی در اختیار هرکس که باشد برداشت بهتری از این
عملکرد خواهد داشت.
من نقطه ضعف دیگر دولت را در بحث اطالع رســانی
می دانم .اطالع رســانی دولت اینطور اســت که کار درست
انجام شــده خود را هم نمی تواند به خوبی در میان مردم جا
بیندازد .گران شــدن بنزین الیحه دولت احمدی نژاد بود و
مجلس تصویب هم کرده بود و اکنون باید اجرا می شد .اگر
اقای روحانی اجرا نمی کرد درواقع به قانون عمل نکرده بود.
اما اتفاقی که هست اقای روحانی می توانست این موضوع
را خیلی بهتر بــروز دهد و برای مردم جا بینــدازد .در فضای
مجازی مطرح شد که اگر احمدی نژاد می خواست بنزین را
گران کند ،بنزین ازاد را چهار هزار تومان و بنزین سهمیه ای
را هزار تومان می کــرد و باز مردم خوشــحال بودند از اینکه
بنزین را با قیمت کمتری مصرف می کنند .ولی روحانی یک
سیاست
در انتخابات ســال 92وارد میدان شدند .به طوری که اقای
روحانی ،گزینه اصولگرایان نبود و از ان حمایت هم نشد .اما
اصالح طلبان از اقای روحانی حمایت کردند نه به این دلیل
که صرفا گزینه اصالح طلبان نبــود چراکه گزینه اصلی فرد
دیگری بود .اما اصالح طلبان منافع ملی را درنظر گرفتند و
می خواستند یک نوع خردورزی به جامعه بازگردد ،به همین
دلیل از اقای روحانی که متعادل تر بود ،صرفا به خاطر اینکه
به دوران احمدی نژاد برنگردند حمایت کردند.
در ارتباط با شعار «روحانی متشــکریم» واقعیت این
اســت که مردم ایران حافظه تاریخی ضعیفی دارند .مردم
ایران یک چیزهایی را فراموش می کنند .هرچند مدتی بعد
از شروع به کار دولت روحانی این شعار حالتی طنز پیدا کرده
بود اما یک چیزهایی واقعا جای تشــکر داشت .امیدی که
به جامعه بازگردانده شــده بود واقعا جای ســپاس داشــت.
عقالنیتی که به پاستور برگشت ،جای تشکر داشت .اینکه
مردم به ایرانی بودن خودشــان مجدد در عرصه بین الملل
افتخار می کردند ،جای تقدیر داشت .اما بعد از یک سال که
گذشت برای مردم عادی شد .انها گذشته را فراموش کردند.
مردم ایران فراموش کردند که اگر قــرار بود کار مملکت به
همان سیســتم اقای احمدی نژاد ادامه می یافت در همان
باتالقی که فــرو افتاده بودیم ،غرق شــده بودیم .انها فکر
نمی کنند هر اقدامی که االن اتفاق می افتد باز هم در جاهایی
جای تشــکر دارد .من فکر می کنم مردم ایران باید دوران
احمدی نژاد را به یاد اورند .در مورد همین بحث گران شدن
بنزین گویا مردم فراموش کردند از کجا به کجا رسیدند .نکته
مهم این است که مواردی که باعث دلواپسی برخی می شود
در زمان احمدی نژاد روال عادی بــود و هیچکس دلواپس
نمی شــد و هیچ اعتراضی هم نبود ،اما اکنون کوچک ترین
مشکلی عده ای را دلواپس می کند.
موافقان و مخالفان دولت می گویند دولت روحانی
همه تخم مرغ های خود را در سبد سیاست خارجی
قرار داده است .شــاید همین مساله موجب شده
که در سیاســت داخلی چندان اکت قابل توجهی
از اقــای روحانی نبینیــم .این انتقادی اســت که
بیشتر از جانب اصالح طلبان وارد می شود و البته
شــاید مخالفین و منتقدین دولــت روحانی از این
ضعف دولــت بهترین اســتفاده را می برند .یعنی
از ضعف های اقــای روحانی در سیاســت داخلی
اســتفاده خوبی می کنند .به نظر شما این رویکرد
اقــای روحانی چــه هزینه هایــی بــرای او خواهد
داشت؟
ســینا زعیــم زاده :بهتر اســت دولــت روحانی را
گفتمان شناســی کنیم ،اینکه ایشــان در چه شرایطی رای
اورد .دولت یازدهم نهایتا یک دولت اقتدارگرای بوروکراتیک
اســت .این مدل در علوم سیاســی تاریخچه دارد .درواقع
بعد از جنگ جهانی دوم طرح شــده اســت .یــک فضایی
که دوگانه انســداد سیاســی و اقتصادی اســت ،می شــود
اقتدارگرای بوروکراتیک .کشــورهای لیبرالی و بلوک غرب
برای جهان سومی ها و درجهت عدم نفوذ کمونیسم و دولت
ایدئولوژیک این نسخه را پیچیدند .اقتدارگرایی بوروکراتیک
ویژگی هایی هــم دارد .نخســت اینکه در اقتصــاد برونزا و
برون نگر است .در عرصه سیاست خارجی تالشش این است
که با قدرت های دنیا متعامل باشد؛ قطب لیبرال یا با ادبیات
ان زمان بلوک غرب .به نظرم دولت روحانی تمام ویژگی های
این فرمول را دارد .یعنی هم دوره ،دوره انســداد اقتصادی
است .انسداد اقتصادی به این شکل :سه قفله کردن بانک
مرکزی ،کاهش نقدینگی در جامعه ،کاهش تورم به طریق
دســتوری و به تبع ان رکود وسیع در کشــور .اکنون شرایط
اقتصادی تمام انگاره ها و گزاره ها و امارهای رســمی چنین
چیزی را بیان می کننــد .اقای روحانی در فضای سیاســت
داخلی دنبال همین قضیه است .درواقع تقریبا اقای روحانی
10
تحریریــه مثلث هفته گذشــته میزبــان دو فعال
سیاسی بود .ســینا زعیم زاده و ساعده سیما با حضور
در یــک مناظره درباره دولت حســن روحانی و نســبت
او با جناح های سیاســی بحث کردند .سینا زعیم زاده
از فعاالن سابق دانشجویی اســت که در این بحث در
مقام منتقد حاضر شده است .او می گوید دولت حسن
روحانی مدل اقتدارگرایی بوروکراتیک را دنبال می کند.
ساعده سیما عضو شورای مرکزی ندای ایرانیان است.
او که در قامت مدافع دولت حسن روحانی حاضر شده
البته می گوید که مواضعش ربطی به ندا نداشته و صرفا
به عنوان یک فعال سیاســی انها را بیــان می کند.این
مناظره تفصیلی را در ادامه می خوانید.
دولت
37
سیاست
مثلث | شماره 266
38
کار منطقی و ایده ال انجام داد و بنزین را تک نرخی کرد اما
نتوانست عملکرد خود را در بین مردم به خوبی مطرح کند.
متاسفانه عملکرد رسانه ای سایه بدی بر عملکردهای مثبت
دولت انداخته است.
ســینا زعیم زاده :این خیلی بد اســت که بگوییم
مردم حافظه تاریخی ندارند و فراموش کار شــده اند .اقای
خاتمی ســال ،84بعد از پایــان دوره اصالحات به جلســه
شــورای ســازمان مجاهدین انقالب رفتند و در انجا گفتند
که مردم ما حافظه تاریخی کوتاهی دارند و خطای سیاسی
کردند .ببینید! این بد اســت زمانی که ببینیم شــرایط خوب
اســت بگوییم مردم گل و بلبل و خوب هستند و بعد بگوییم
که مردم حافظه تاریخی ندارند چون به احمدی نژاد گرایش
پیدا کردند .باالخره کدام یک درست اســت؟ در ابتدا بیان
کردم که حامیان دولــت و دولت باید از حالت اپوزیســیون
به حالت پوزیســیون بروند .بعد از دو ســال مردم شعارهای
اپوزیســیونی دادن را قبول نمی کنند .مثال زمان انتخابات
می گفتند که عزت را به پاسپورت ایرانی برمی گردانیم .اقای
حمید ابوطالبی که گرایشات لیبرالی در سیاست خارجی دارد
را امریکا نمی پذیرد .ویزای افغانســتان 200یورو شده و ما
باید کارت بهداشت دریافت کنیم برای ورود به افغانستان!
عزت پاســپورت ایرانی را مردم در تعامالت بعد از دو ســال
متوجه می شوند .نقطه ای که اقای روحانی ممکن است در
ان اسیب ببیند ،همین جاست که این موقعیت را درک نکند و
درست در موقعیت پوزیسیون قرار نگیرد .به مزاح می گویند
که اقای روحانی تمام ویژگی های مثبت رئیس جمهورهای
قبلــی را داراســت؛ هــم ساده زیســتی وعدالت خواهــی
اقای هاشمی ،هم استکبارستیزی رئیس دولت اصالحات
و هم صداقت و راستگویی اقای احمدی نژاد را .انچه خوبان
همه دارنــد اقای روحانی یکجــا دارد .این بــه مزاح مطرح
می شــود ولی مردم بعد از یک مدت ارزیابــی دقیق تری از
دولت پیدا می کنند.
این موضــوع را داخل پرانتز بگویم کــه هر دولتی هر
شــعاری که مطرح کرد ،برعکس عمل کــرد .رئیس دولت
اصالحات ازادی سیاسی را مطرح کرد ولی در دوره او شورای
شهر را منحل کردند .دانشــجویانی را که تجمع می کردند
تهدید امنیتی می کردند .اقای احمدی نژاد که دم از عدالت
می زد ،معاون اولش محمدرضا رحیمی بود .اقای روحانی از
تدبیر سخن می گوید که توزیع سبد کاال را در دوره او شاهد
بودیم .ما 35ســال در جمهوری اســامی ســابقه کوپن را
داریم این سابقه تبدیل به فاجعه شد .استقالل و پرسپولیس
را می خواهند به بخش خصوصی واگذار کنند کار به مزایده
چهارم می رسد! اصال افکار عمومی را درگیر مسائل بیخود
می کنند .اقای روحانی در تبلیغات انتخاباتی بیان می کنند
که ما برای چینی ها اشــتغال ایجاد کردیم ،امروز می بینیم
که واردات ما از چین 2/2برابر شده است .یعنی 220درصد
نسبت به دولت احمدی نژاد رشد کرده است.
ساعده سیما :در زمان احمدی نژاد رکود اقتصادی،
ورشکستگی ،رشد صنعت و سرمایه گذاری خارجی همه صفر
بود اما اکنون در دوران روحانی شاید بتوانیم بگوییم تورم از
40درصد به 15درصد می رســد و رشد اقتصادی از منفی به
صفر می رسد.
ســینا زعیم زاده :با اطالعات کمی که در اقتصاد
دارم جواب شما را اینگونه می دهم که مگر می شود هم تورم
کاهش یابد ،هم رکود برطرف شود؟ اقای روحانی گفتند که
از رکود عبور کردیم درحالی که امار بیکاری بیشتر می شود!
ساعده سیما :امار بیکاری به عنوان میزان اشتغال
اقای روحانی قابل دفاع نیست .من نمی خواهم شعار بدهم.
خلط مبحث نکنید ،من فقط در ارتباط با رشد اقتصادی و مهار
تورم صحبت می کنم.
ســینا زعیم زاده :مجموع ایــن دو باید به کاهش
بیکاری بینجامد که در عمل این اتفاق نیفتاده است.
ســاعده ســیما :کاهش بیکاری عالوه بر بحث
اقتصادی ،بر بحث سیاست خارجی ما هم تاثیرگذار است.
اینکه ما در سیاســت خارجی کاری می کنیــم که تحریم ها
برداشته و سرمایه گذار خارجی وارد ایران شود مطمئن باشید
که بحث اشــتغالزایی هم به رونق خواهد افتاد .درامدهای
نفتی کــه در دوران احمدی نژاد داشــتیم ،در طــول تاریخ
جمهوری اسالمی بی سابقه بود .با پولی که ایشان به دست
اورد و همه را هدر داد ،می شد ایران را مجددا ساخت.
سینا زعیم زاده :این حرف ها برای رسانه هاست،
اگر بخواهیم علمی صحبت کنیم باید دقیق باشد.
ساعده سیما :اینها امار بانک مرکزی است .رشد
اقتصادی بی نظیر بوده اســت و قابل کتمان نیست .شاید
اتفاقی نیفتاده که مردم عادی ببینند اما این اتفاق تاثیر خود
را در پنج سال اینده کشور خواهد گذاشت همانطور که چیزی
که اکنون در ارتباط با اقتصاد می بینیم ،تاثیر عملکرد اقای
احمدی نژاد است.
ســینا زعیم زاده :می گویند در زمــان ناصرالدین
شاه می خواســتند با توپ ســن پترزپورگ را بزنند و توپ در
همان حوالی ترکید .ناصرالدین شاه گفت حاال ببینید اینجا
که این صدا را داد انجا چــه کار کرد؟! وعده های دولت هم
همین گونه است اگر علمی بخواهیم صحبت کنیم ،بحث
دودوتا چهارتاست .نمی توانیم روی هوا حرف بزنیم .اقای
روحانی و حامیانش متوجه باشند که زنگ انشاء تمام شده و
حاال زنگ حساب است .ما می گوییم که تورم به 14درصد
رسیده است درحالی که خودشان سال گذشته در بهمن ماه
اعالم کردند که تورم صفر اســت! ایــن در میان توده مردم
خنده دار اســت .تورم پایین امده ،از رکود هم عبور کردیم و
رشــد اقتصادی هم داشــته ایم اما خود امار بانک مرکزی و
اقتصاددانان حامی دولت و اصالح طلبان می گویند که امار
بیکاری باال رفته است .در کدام دانشکده اقتصاد می توانید
بگویید که ســه تا شــاخص داریم که دو تای ان صعودی و
یکی نزولی است؟ مگر می شــود چنین چیزی اتفاق بیفتد.
بر همین اساس حامیان دولت این موضوعات را درک کنند.
احمدی نژاد مملکت را ویران کرد اما شما چه کار کردید؟ اگر
می خواهید فضای انتقادی را نسبت به دولت قبل گسترش
دهید ،باید هــر اتفاقی که می افتــد را علمی صحبت کنید.
مثال بگویید 50درصد مشکالت اخیر برگردن احمدی نژاد
است یا 90درصد .مثال مســکن مهر را برایتان مثال بزنم؛
اقای اخوندی ،وزیر مســکن در رسانه ملی اعالم کردند که
40درصد تورم به خاطر مسکن مهر اســت .هفته بعد وزیر
اقتصاد عنوان کرد که مسکن مهر باعث شکوفایی اقتصاد
کشــور شــده اســت! رئیس بانک مرکزی گفت :امارهایی
که درخصوص تورم زایی مســکن مهر اعالم شده ،اشتباه
است .وقتی مردم همه اینها را می شنوند به عقالنیت دولت
می خندند درحالی که باید بین دولت هماهنگی وجود داشته
باشــد و وزرا با هم هم جهت و همســو باشــند .می خواهیم
یکسری مشکالت را فرافکنی کنیم و بگوییم که دولت قبل
مشکالتی داشته است که ما نیز نسبت به ان دولت انتقادات
جدی داشــتیم .خصوصا در دو ،ســه ســال اخر که تقریبا
کار به گونه ای رها شــد اما اقای روحانی دو سال از دولتش
می گذرد و زمان حســاب و کتاب اســت .هم نخبگان ،هم
حامیان مردم این را می خواهند .ببینید چه اتفاقی می افتد؟
اقای روحانی صریحا در تریبون می گوید که دانشــگاهیان
از توافق ژنو حمایت کننــد .یک نفر دانشــگاهی نمی اید!
دانشــگاهی حامی توافــق اقای بهشــتی پور اســت وقتی
مناظــره می گذارند با یک جوان 30ســاله ،عامــه مردم به
استدالل های اقای بهشتی پور می خندند .یک نفر دیگر هم
نیست که حمایت کند.
به نکته خوبی اشــاره شــد کــه می توانــد مبنای
ادامه بحث ما باشــد.همانطور که اقای زعیم زاده
اشــاره کردند درخواســت اقای روحانی از جامعه
دانشــگاهی برای حمایت از دولت ایشــان ناکام
مانده اســت .ایــن البتــه بــه دانشــگاه خالصه
نمی شــود .طیف هایی دیگر از حامیان دولت هم
چنین رفتــاری پیــدا کرده اند .اقــای جهانگیری
صراحتا اعالم می کند که دولت تنها مانده است.
خانم ســیما شــما به عنوان یک اصالح طلب این
موضوع را چگونه ارزیابی می کنید؟
ســاعده ســیما :پیش از این هم گفتــم و باز هم
تکرار می کنم جامعه دانشــگاهیان از اقای روحانی ناراضی
اســت .اینکه اقای روحانی همه تمرکز خود را بر سیاســت
خارجی می گــذارد و روی شــعارهای داخلی خیلــی تمرکز
نمی کند ،وضعیت سیاســت داخلی انطور که باید و شاید رو
به بهبود نیست ،دانشــگاهیان ،مردم و حتی اصالح طلبان
فضای بازی را احساس نمی کنند در اینجا دیگر دلیلی برای
حمایت از اقای روحانی نمی بینند و شاید با سکوتشان یک
نوع اعتراض را نشــان می دهند .همانطور که اولین بار هم
اقای روحانــی گفت که این یک دولت اصالحات نیســت.
نمی توانیم بگوییم دولت روحانی ،دولت اصالحات است.
ایشــان یک دولت میانه را ســر کار اورده اســت و خود نیز
دولت
مثلث | شماره 266
سیاست
شعارهای میانه و اعتدال گرایانه سر می دهد .شاید به نوعی
باید گفت اقای روحانی کابینه را تقســیم بندی کرده است؛
یک بخش به اصالحات و بخش دیگر ســهم اصولگرایان
است .جامعه حمایت نمی کند اما می داند توافق ژنو ،توافق
درستی است و سیاست خارجی رو به رشد و جهت درستی را
انتخاب کرده اســت اما اگر حمایت نمی کنــد ،دلیل بر این
نیســت که این سیاســت را قبول ندارد اما حمایت نمی کند
چون از اقای روحانی انطور کــه باید بازخورد دریافت نکرده
است .شاید مشکل اقای روحانی این است که با بدنه جامعه
و دانشــگاهیان ارتباط خوبی برقرار نکرده است .صرفا یک
عده خاصی حمایت صددرصدی از ایشان می کنند و از طرفی
هم اصولگرایــان و به خصوص نمایندگانــی که در مجلس
شــعار می دهند و به قول شــما برای اعتراض به سیاســت
خارجی صف می کشند ،سعی در وارونه جلوه دادن این نوع
سیاســت های خارجی دارند .یعنی جوری بــه مردم بازخورد
می دهند که گویی بحرانی حاصل می شود و اتفاق خیلی بد
و ناگواری درحال رخ دادن است و درواقع واقعیت را به مردم
نمی گویند .اما اینکه می گویید انتقاد وجود دارد به نارضایتی
دانشگاهیان از اقای روحانی بازمی گردد.
شــما می گویید که ما به اقای روحانــی رای دادیم
از ســر اینکه چاره ای نبود و می خواســتیم دوران
احمدی نژاد تکرار نشــود .ســوال من این اســت
که اصالح طلبانــی که با چنین تفســیری به اقای
روحانی رای دادند که هر کســی باشد غیر از اقای
احمدی نــژاد کــه الاقل مــا منفذی بــرای تنفس
داشــته باشــیم ایا از این ســکوت نمی ترســند؟
فرض کنیم نتیجه و هزینه این ســکوت بازگشت
فردی با مختصــات احمدی نژاد باشــد .ایا از این
هزینه هراسی ندارید؟
ســاعده ســیما :هدف اصلی اصالحــات بهبود
وضعیت مردم و تقویت نظام است .شما دلسوزترین افراد را
در بین اصالح طلبان پیدا می کنید .اصالح طلبان اگر اکنون
در مجلس ســکوت می کنند به این دلیل اســت که فعال در
اقلیت هستند .انها اگر بخواهند عملی انجام دهند بیشتر به
تنش منجر می شود .فکر می کنم بیشتر به این فکر می کنند
که ســال ،84شــعارهایی که همین نمایندگان در مجلس
می دادند ،فضا را به حدی رسانده که اکنون اصالح طلبان
را به سکوت وادار کرده است .این ســکوت را شاید بتوانیم
تاکتیک کوتاه مدت ببینیم .هــم اصالح طلبان و هم عامه
جامعه از افراط گری خســته شــده اند و مجلس اینده این را
به ما نشــان خواهد داد .اینکه جامعــه از افراطی گری چه
در اصالح طلبان و چه در اصولگرایان خســته شده ،باعث
می شود که مردم به سمتی بروند که به نوعی حمایتشان را در
انجا نشان دهند .اکنون در کوتاه مدت شعار دادن کمکی به
دولت روحانی نمی کند .نکته دیگر فضای متفاوت رسانه ای
اســت که هنوز هم متاسفانه شــاهد ان هســتیم .حتی در
تریبون های صداوســیما که یک تریبون عام است ،انقدر
که باید طرفداران دولت اجازه ورود ندارند و صرفا یکســری
افراد گزینش شــده اجازه ورود دارند و صحبت می کنند .در
مجلس هم یک مقدار نارضایتی و تنش زدایی وجود دارد و
اینکه اصالح طلبان نمی خواهنــد فعال اقدام خاصی انجام
دهند ضمن اینکه انقدر هم اصالح طلب انچنانی در مجلس
فعلی نداریم که بخواهیم از انها انتظار خاصی داشته باشیم.
ضمنا فکر می کنم اصولگرایان هم باید خودشان را از
افراطیون جدا کنند و اگر این کار را نکنند در اینده انها هستند
که به مشکل برمی خورند.
نکته مهمی که اکنــون می تواند محل بحث ما در
ادامه مناظره باشد تاثیر مولفه نتیجه مذاکره هسته ای
بر بدنه اقای روحانی و تعیین نسبت او با اصالح طلبان
است .اقای زعیم زاده می گوید اقای روحانی در صورت
پیــروزی در مذاکــرات راهــش را از اصالح طلبان جدا
خواهد کرد و دیگر وابســته بــه انها نخواهــد بود .اگر
موافق باشید بحث را از همین جا دنبال کنیم.
ســینا زعیم زاده :طیــف حامیان اقــای روحانی
در ســال ،92طبقه متوسط شهری اســت که به نظرم رو به
گســترش اســت .این طبقه یعنی جریانی که جــان فدای
هیچ گروه سیاسی نیست نه تمایالت ایدئولوژیک انقالبی
خیلی تند و تیز دارد و نه تمایالت ساختارشــکنی .طبقه ای
اســت که از لحــاظ اقتصادی از کــف جامعه کنده شــده و
تمایل به رســیدن به ســطح باالی جامعه را دارد .این عدد
روزانه در حال گسترش است .یا طبقه متوسط مدرن که در
شهرهای بزرگ قابل توجه اســت .بخشی از حامیان عمده
روحانی در انتخابات 92همین ها بودند .البته اقای روحانی
در روستاها هم رای داشــت و پیام معیشتی شان به همه جا
رفته بود .طبقه متوســط در واقع یک طبقه اشتراکی است.
یعنی اقای روحانی این طبقه را با امثال قالیباف و الریجانی
شریک است .به نظرم اینها هم در این طبقه پایگاه اجتماعی
دارند ولی امثال جلیلــی ندارند .نکته دیگــر اینکه حامیان
روحانی تیپ هــای اصالح طلب خیلی رادیــکال بودند که
به نظرم االن جوابشــان را گرفته انــد .دو هفته پیش اقای
ابطحی در اینستاگرامش نامه ای گذاشته بود که به امضای
مســئول دفتر مقام معظم رهبری رســیده بود؛ نامه تسلیت
اقای گلپایگانی به اقای خاتمی و این را به فال نیک گرفته
بود که اقای محمدی گلپایگانی جواب مجمع را داده است.
جریان اصالح طلب در ســال 92که کف مطالبه شــان رفع
حصر ســران فتنه بود االن به این نقطه رسیده است .یعنی
به نظرم ان بدنه اصالح طلب رادیــکال حامی اقای روحانی
تاکنون جوابش را گرفته است .نمی شــود به انها وعده سر
خرمن داد و مثل قضیه توپ و ناصرالدین شــاه حواله اش را
به سن پترزبورگ داد! بحث دانشگاهیان و نکته ای هم که
سرکار خانم اشاره داشــتند این بود که اقای روحانی چند بار
صریحا از دانشگاهیان درخواست کردند .اهمیت موضوع
یک مقدار به دولت و یک مقدار به خود بدنه دانشــگاهیان
و حامیان اقای روحانی برمی گردد .توافق لوزان و ژنو قابل
دفاع نیست و اســتاد دانشــگاه ابروی خود را در این قضیه
خرج نمی کند .االن فکــر می کنم در صداوســیما چند نفر
از اصالح طلبــان امده انــد .اقایان بهشــتی پور ،حضرتی،
منصوری ارانی(نماینــده مجلس) امده اند و بنــد بند توافق
لوزان حالجی شــده اســت .انچــه مورد نظرســنجی حتی
جریان اصالح طلب هم هســت منطق رئیس مدافعین این
قضیه اســت .در واقع در این قضیه چیز قابل دفاعی وجود
نداشته که جریان دانشــگاهی ورود نکرده است .البته اگر
اقتدارگرایی بوروکراتیــک را Hederاقــای روحانی بدانیم
این مدل کنش اقــای روحانی در فضای دانشــگاهی قابل
توجیه است .جلسه استیضاح فرجی دانا به عنوان یک نقطه
پیــک تعامالت اقای روحانــی با دانشــگاهیان بود .جمیع
اصالح طلبان جمع بندی شان این اســت که اقای روحانی
راضی نبود که اقای فرجی دانا در این قضیه بماند و این را در
رسانه هایشــان هم گفتند .نکته دیگر که سرکار خانم گفتند
اینکه دولت روحانی مجموعه اصولگرایان و اصالح طلبان
است که مورد قبول من نیست .دولت روحانی مخرج مشترک
کارگزاران و اصالح طلبان اســت .در فضاهای اقتصادی و
نفت همه کار دست کارگزاران اســت و در فضای اموزشی و
فرهنگی ممکن است که ویترین اقای جنتی باشد ولی بنیاد
فارابی دســت اقوام اقای خاتمی اســت .یعنی یک تقسیم
اینگونه کرده اســت که مباحث اموزشــی و فرهنگی دست
اصالح طلبان باشــد .اینکه می گویید تکلیف اصولگرایان
مشخص است را هم قبول ندارم .برخی مانند اقای الریجانی
هنوز درحال بررسی هستند که در انتخابات مجلس چگونه
ورود کنند .بــه نظرم یک گزینــه پیــش روی الریحانی که
محتمل هم هست ،در صورت عدم حصول نتیجه در بحث
مذاکرات که خیلی جدی است ،ائتالف بین اقای روحانی و
اقای الریجانی است .یعنی دولت به این نتیجه برسد .برخی
هم موضع مشخصی دارند و از مواضع اصولگرایانه خود دفاع
می کنند .درمورد اصالح طلبان اوایل عرایضم گفتم که نگاه
اقای روحانی به اصالح طلبان ،نگاه اپاندیسی است .احزابی
که تازه درست شــدند جدا از اینکه پایگاه اجتماعی دارند یا
ندارند را خیلی جدی نمی گیرد .قســمت های جدی شــان
که اقای روحانی براورد دارد 4 ،3میلیون رای دارند ،همان
میزان که در ســال 84به اقــای معین دادند کــه اگر اقای
روحانی بخواهد مطالبــات اینها را انجام دهــد ،نوع کنش
حاکمیت با اقای روحانی چگونه خواهد بود؟ به هرحال یک
دودوتا چهارتای عقالنی است .اتفاقی که افتاده اینکه عمده
تریبون های جریان اصالح طلب دست جریان های رادیکال
انهاســت .حزب ندای ایرانیــان و اقای خرازی بحثشــان
جداست و خوشحالم که فعال شده اند .ولی ان سازمان رای
اصالح طلبی دست مشارکت و سازمان است .اقای روحانی
در حال بررسی اســت که ایا پای کار امدن مطالبات اینها به
درگیرشدن با بخشــی از حاکمیت که مساله اصلی است به
صرفه است؟
اما جمع بندی بنده این اســت که اگر توافق هسته ای
39
سیاست
40
مثلث | شماره 266
به نقطه قابل قبولی برســد ،نقطه قابل قبول ممکن است در
این توافق نباشد و پیوست های رسانه ای به این کمک کند.
ممکن است از توافق چیزی به دست نیاوریم ولی رسانه ها از
بی بی سی فارسی گرفته تا رسانه های داخلی بخش هایی از
مردم را به این نتیجه برسانند که توافق ،توافق خوبی بود و
مشکل حل شود .اقای روحانی خود را از جریان اصالحات
جدا خواهد کرد و خودش به عنوان یک جریان جدی خواهد
بود .ان وقت از یک طرف اصالح طلبان و از یک طرف امثال
الریجانی که با برخی از اصولگرایان مرزبندی دارد باید دنبال
اقای روحانی باشــند .اما اگر توافق به نقطه مطلوبی نرسد
برعکس ان اتفاق خواهد افتاد و اقای روحانی باید انتخاب
کند که سراغ اصالح طلبانی برود که چالش شورای نگهبان
را هم دارند یا به سمت ائتالف با اقای الریجانی برود؟ البته
باید بگویم مشــکل اقای الریجانی این است که مرد باال به
پایینی است ،مثل روحانی .مشکلش این است که جان فدا
ندارد .اقای الریجانی با احزاب ،شخصیت ها و روحانیت در
ارتباط است .فکر می کنم همه گروه هایی که نام بردم غیر از
اصولگرایان و اصالح طلبانی که تکلیفشان مشخص است،
درحال بررسی هستند که ببینند وضعیت شان برای انتخابات
مجلس چگونه خواهد بود.
ساعده سیما :من فکر می کنم اصالح طلبان دنبال
منافع ملی هستند .ازاداندیشی اصالح طلبان باعث می شود
که رویکرد صفر و یک به دولت روحانی نداشــته باشند .انها
چک ســفیدامضا به اقای روحانی نداده اند مبنــی بر اینکه
هر کاری که کرد ،از او حمایت کنند .اگــر در انتخابات 92
از ایشــان حمایت کردند به دلیل این بود کــه احمدی نژاد
بازنگردد و ائتالفی که شــکل بگیرد ،به نفع مملکت باشد و
خردگرایی به عرصه سیاســت داخلی و خارجــی ما برگردد.
این بحث ها بود که ســبب حمایــت انها از روحانی شــد اما
نشان دهنده این نبود که این دولت ،دولت اصالحات است
و هر اتفاقی کــه در ان بیفتد ،قرار اســت که اصالح طلبان
از ان حمایــت کننــد .بحث دیگر کــه در رابطه بــا حمایت
دانشگاهیان مطرح کردید باید گفت که دانشگاهیان هشت
ســال احمدی نژاد هزینه دادند و به قدری این هزینه ها زیاد
بود که االن اعتمادی به دولــت روحانی ندارند که بخواهند
مجددا وارد شــوند .هزینه هایی که به دانشگاهیان وارد شد
به قدری زیاد بود که نمی شــود از جامعه دانشگاهی انتظار
داشته باشــیم که مجددا ان را تکرار کنند .وقتی سخنرانی
معــاون رئیس جمهور لغو می شــود ،ســخنرانی های اقای
مطهری و خانم کوالیی لغو می شــود نمی توانید از دانشجو
انتظار داشــته باشــید که اجازه صحبت پیدا کند .بحث بعد
اینکه اقای روحانی اعالم کرده که یــک دولت اعتدالگرا و
میانه رو است .اگر کابینه دولت یازدهم را نگاه کنیم ،به نوعی
ساعده سیما :اصالح طلبان
چک سفید امضا به روحانی
نداده اند
می توانیم بگوییم تقســیم بندی شده اســت .وزارت کشور
و دادگســتری را می بینیم که همچنان دســت اصولگرایان
است و وزارت های فرهنگ ،خارجه دســت میانه ها .با این
موضوع موافقم که دولت اقای روحانی در عرصه سیاســت
و فرهنگ اصالح طلبانه فکر می کنــد و در این مورد دقیقا با
شما هم نظر هستم .در ارتباط با اینکه اگر توافق اتفاق بیفتد
سرنوشــت دولت روحانی چه خواهد شد ،می خواهم بگویم
چه توافق صورت بگیــرد و چه نگیرد ،مجلــس اینده تغییر
خواهد کرد و اینطور که اکنون هســت ،نخواهد بود .نکته
مهم این اســت که بدانیم افراطی گری دیگر جایی ندارد.
اینکه فرمودید از بروز حزب ندا خوشحال هستید ،اما ندا خود
را در بین احزاب اصالح طلب تعریف می کند .البته نمی گویم
که اصالح طلبان هم در برهه ای از زمان تندروی نداشته اند
اما االن حزب نــدا خــود را در میانه اصالح طلبــان تعریف
ی یکی با انها دارد .در ارتباط با دولت اقای
طو مش
می کند و خ
روحانی ،امکان جداشدن ایشــان از بدنه اصالحات وجود
دارد و احتمال اینکه بخواهد در مجلــس کاری کند اما من
خیلی پررنگ نمی بینم اینکه اقای روحانی بخواهد اقدامات
شــخصی انجام دهد .هنوز کــه هنوز اســت در اصالحات
یکسری چهره ها هستند که اگر االن هم در انتخابات مجلس
می توانستند شرکت کنند ،مسلم بدانید همان طبقه متوسطی
که از ان نام بردید گرایش بیشــتری نسبت به ان سمت پیدا
خواهند کرد .امــا به هر حــال نمی توانیم مطمئن باشــیم
اصالح طلبان و اقای روحانی در انتخابات اتی مجلس یک
رویکرد کامال مشترک خواهند داشت ،باید در اینده روی این
موضوع صحبت کنیم.
می خواهم صریح بگویید که نسبت اصالح طلبان
با اقای روحانی در حال حاضر چگونه است؟ ایا او
را وسیله ای برای گذار از دوران فعلی می دانند؟
ساعده ســیما :همانطور که گفتم اینطور نیست
که بی برو برگرد هرکار که اقــای روحانی کرد را حمایت کنیم
و بگوییم که حتما این کار درســت اســت و هیچ کار درست
دیگری هم نمی توانسته صورت بگیرد .شاید اقای روحانی
یک رویای شــیرین برای جامعه نباشــد اما دوران قبل یک
کابوس بود که نمی خواهیم تکرار شود .وقتی نخواهیم یک
کابوس را تکرار کنیم ناچاریم یک گزینه جایگزین داشــته
باشیم .اگر مجددا سمت اقای عارف می رفتیم ،شاید در ان
برهه زمانی جامعه ان را قبول نمی کرد به همین دلیل به یک
سمت اعتدالگرایانه روی اوردیم که به نفع جامعه تمام شود.
برایمان خیلی مهم بود که منافع ملی را درنظر بگیریم و بحث
این نباشــد که جناح بندی خودمان را به قــدری ارزش قائل
باشیم که بگوییم صرفا باید اصالح طلبان مجددا به عرصه
سیاست بازگردند و به هر قیمتی که شده حتی اگر از بین رفتن
اعتماد عمومی و منافع کشور یا جایگاه هایی که ممکن است
بعدا در عرصه خارجی به دســت اوریم .بــه همین خاطر در
ارتباط با دولت روحانی سعی کردیم که منصفانه عمل کنیم.
این پیمان تا کجاست؟
ســاعده ســیما :تا جایی که اقای روحانی بر سر
پیمان هایش باشــد .االن در ارتبــاط بــا وعده هایی که در
سیاست خارجی داده ،درست عمل کرده است .مقداری در
بحث رســانه ای دولت می بینیم که ضعیف عمل می کند و
سعی می کنیم در جاهایی بلندگویش باشیم.
ایا در حوزه احزاب ،سیاســت داخلی ،دانشــگاه
و برخی خواســته های حداکثری از اقای روحانی
راضی هستید؟ می خواهم بدانم برخی خواسته ها
کــه حداکثــری و برخی دیگــر کــه حداکثری هم
نیست باعث نمی شود پیمان اصالح طلبان با اقای
روحانی خیلی زودتر گسسته شود؟
ساعده ســیما :فکر می کنم مطالبات حداکثری
مثل رفع حصر زمان بندی مشــخصی داشت اگر قرار بود به
ان عمل شود .االن شاید خیلی دور از باور باشد .نمی گویم
که ایــن مطالبه وجــود نــدارد این هنــوز هــم مطالبه اول
اصالح طلبان است .اما االن دیگر دولت روحانی شاید نتواند
کاری انجام دهد .شاید در اوایل روی کار امدن هم امیدی در
این قضیه وجود داشت و هم اگر شاید تدبیر بیشتری به خرج
می داد ،امکانش میسر بود .بحث دیگر در ارتباط با مطالبات
متوسط جامعه و مطالبات داخلی در جاهایی خوب بوده است
اما این را در نظر بگیرید که همه چیز به طور کامل دست اقای
روحانی هم نیســت .اراده هایی وجود دارد که مانع از انجام
برخی از کارهای روحانی می شود.
یعنی جناح اصالح طلب به این باور رسیده است؟
ساعده ســیما :نه ،به این باور نرسیده است .من
خودم شخصا بر این باور هستم که اقای روحانی در جاهایی
ضعیف عمــل کــرده و همچنان بــه ان انتقاد وارد اســت.
به هیچ عنــوان نمی شــود در قســمت هایی از عملکردش
مخصوصا در تغییر ندادن اســتاندارانی که در وزارت کشور
هســتند دفاع کرد .ما انتخابات مجلس را پیــش رو داریم،
چگونه اقای روحانی می تواند با این وضعیت وزارت کشور،
اعتماد مردم را جلب کند .این مساله در اختیار اقای روحانی
بود و این کار را انجام نداد.
این انتظارات درحدی هســت که تاریخ انقضای
این رابطه خیلی زودتر فرا برسد؟
ساعده ســیما :این رابطه ،تاریخ دار نیست .این
تاریخ به گونه ای نبود که بگوییــم مانند یک پروتکل از ابتدا
چهارساله بسته شــده! بلکه تنها مبنی بر اعتقادات مشترک
بود .باورهای مشترک که اصالح طلبان تجلی ان را در اقای
روحانی دیدند و از او حمایت کردند .تا زمانی که اقای روحانی
به این قرارداد و میثاق پایبند باشــد ،اصالح طلبان هم از او
حمایت می کنند اما اقای روحانی باید بداند زمانی که نتواند
ان خواست حداقلی مطالبات اصالح طلبان را براورد کند ،ان
بدنه را از دست می دهد .شما فراموش نکنید که رئیس جمهور
دولت اصالحات و اقای هاشمی حمایتی که از اقای روحانی
کردند ،عامل بزرگی در رای اوری ایشان بود .ایشان هنوز هم
این حمایت را دارند .اگر این حمایت از اقای روحانی برداشته
شود ،اقای روحانی نمی تواند به صورت قاطعانه در ارتباط با
ریاست جمهوری بعد به خودش مطمئن باشد.
شما فکر می کنید اقای روحانی یک جریان سوم
است یا یک اصالح طلب یا یک فردی که تالش می کند
بین این دو جناح بازی کند؟
ســینا زعیم زاده :اصولگرا و اصالح طلب تعریف
قدیمی خــود را ندارد .نــه تعاریف ،تعاریف قدیمی هســتند
و نــه مصادیق .مثــا اقای ناطق نــوری را چــه می دانید؟
اصولگراست؟!
تعبیر دیگر هم دالور – دلواپس است.
سینا زعیم زاده :البته این بیشتر ژورنالیستی است
و فکر نمی کنم به واقعیت نزدیک باشد .برای اقای روحانی
دوگانه انسداد اقتصادی ،انســداد سیاسی و حیات توسعه
مهم است .این را باید جلو ببرد .حول و حوش این منافعش
تعیین می کند که با چه کســی ائتالف کنــد و چه گفتمانی
در پیش بگیرد .ایشــان جزو جامعه مبارز روحانیت اســت،
سخنران جمع شــدن غائله 18تیر اســت و این سابقه ها را
داراست .امنیتی ترین کابینه جمهوری اسالمی را داراست.
وزرایی که ربطی به مســائل امنیتی ندارند ،امنیتی هستند.
اقــای اخوندی ،معاون امنیتی وزارت کشــور بوده اســت.
اقای چیت چیان ،ســابقه امنیتی دارد و برادر عباد ...وقتی
به کابینه نــگاه می کنید ایا اصالح طلبان فکــر می کنند که
سرشان کاله نرفته است؟ خط ســومی که می گویید خیلی
ســابقه تاریخی خوبی در ایــران ندارد .زمانــی مرحوم حاج
ســیداحمد اقا و یک زمان اقای ری شــهری خط سوم شد.
اقای روحانی به این معنا خط سوم نیســت .اقای روحانی،
دولت مستقر است هم در انتخابات مجلس هم در انتخابات
ریاست جمهوری ،وضع خود را مشخص می کند و گروه های
دولت
مثلث | شماره 266
سینا زعیم زاده :اقای روحانی
جان فدا ندارد
سیاست
فعلی با ایشــان نسبت شان را مشــخص می کنند .یکسری
گروه های اصالح طلب هســتند که اقــای روحانی تحویل
نمی گیرد و شاید خیلی در پایگاه اصالح طلبی تعریف نداشته
باشــد .البته ما از حزبی که خواهران و برادران ندا تاسیس
کردند ،حمایت می کنیم اما اقای صادق خرازی قبال مشاور
اقای قالیباف بود.
ســاعده سیما :ایشــان مشــاور اقای خاتمی هم
هستند.
ســینازعیم زاده :خب همین دیگر! شــما عکس
ایشان را کنار قالیباف بگذارید و بگویید که مطالبه رفع حصر
داشته باشد! یا نسبت هایی که با حاکمیت دارد ،من دوست
دارم عنان کار اصالح طلب را در دست داشته باشد اما بدنه
اصالح طلب نمی تواند چنین باوری داشــته باشد .شخص
اقای روحانی با اقای صادق خرازی مناسباتی دارد .خاطرات
اقای روحانی در مورد مذاکرات اســت که می گوید سفیر ما
در پاریس فرق تعلیــق و لغو را نمی دانــد! کنایه و گالیه ای
است که اقای روحانی مطرح می کند و می گوید من چگونه
مذاکــرات را پیش ببرم؟ مجلس ششــم پروتکل را تصویب
می کند سفیر ما انجا می گوید لغو .خیلی از احزابی که اینگونه
شکل گرفتند را نه روحانی می پذیرد نه بدنه اصالح طلبان.
بدنه واقعی اصالح طلبان مطالبات مشــخصی دارد .اینکه
سرکار خانم عنوان می کنند در تمام عرصه سیاست خارجی
از اقای روحانی حمایت می کنیم ،همین اقای خرازی هفته
گذشــته با یک نشــریه مصاحبه کرده که بــه وزارت خارجه
حمله کرده بود.
ساعده سیما :البته ان مصاحبه تکذیب شد و اقای
خرازی جوابیه دادند.
سینا زعیم زاد :صوتش موجود است و من گوش
کرده ام! اقــای خاتمی ســال 76می گوید که مشــکل من
این اســت که از اصالح طلبی تعریف نداریم .اقای ســعید
حجاریان می گوید اصالحات شده بین العباسین ،از عباس
دوزدوزانی فرمانده سابق سپاه در اصالحات هست تا عباس
عبدی ،یعنی خودشــان تعریف جامعی ندارنــد .مطالبات،
مطالبــات متکثری اســت .در پزشــکی کارکــرد اپاندیس
مشخص است .نسبت و نگاه اقای روحانی به اصالح طلبان
اپاندیسی اســت .اقای روحانی ،تیپ اقای الریجانی است
و جان فدا نــدارد .اقای جلیلی و اصالحــات جان فدا دارند
ولی اقای روحانی چنیــن چیزی ندارد .یعنــی یک رویکرد
منفعت طلبانه نســبت به جریــان اصالح طلبــی دارد .این
اظهر من الشــمس اســت .کابینه اعتدالی نیســت ،اقای
روحانی واقعا خط سوم به معنای خط اعتدال نیست .در میان
کاندیداهایی که در انتخابات 92بودند اقای قالیباف اگر رای
می اورد هم از اصالح طلب و هم اصولگرا استفاده می کرد.
کابینه اقای روحانی ،کارگزارانی -اصالح طلبی است به اضافه
اینکه می خواست کابینه از مجلس رای بیاورد .اقای روحانی
کامال به قضایای تیرماه و توافق نگاه دارد .مشکل توافق هم
همین است .این نکته را عرض کنم که هم طرف ایرانی و هم
طرف امریکایی مذاکرات را بخشی از کمپین انتخاباتی خود
می دانند .اوباما خیلی هوشمندانه رفتار می کند ولی این طرف
متاسفانه اینطور نیست .اقای دکتر ظریف به امریکا می رود
و در نیویورک رسما با خانم هاله اسفندیاری درد دل می کند و
می گوید اگر این توافق نشــود و اوضاع ما خراب شود یکی
مثل احمدی نژاد می اید .ایشــان سابقه این را دارد و قبال به
اقای البرادعی هم چنین موضوعی را بیان کرده است .دولت
یک نگاه کامال انتخاباتی به قضیه توافــق دارد و ابایی هم
از گفتن این مســاله ندارد .شما که می گویید اصالح طلبان
به دنبال منافع ملی هســتند درمورد این قضیه توضیح دهید
که چرا اقای ظریف نزد خانم هاله اسفندیاری که عنادش با
جمهوری اسالمی مشخص است می گوید که شرایطی باید
فراهم شود که مذاکرات به نتیجه برسد و در غیراین صورت
دولت روحانی ضربه می خورد .شــما به این می گویید منافع
ملی؟ اصالح طلبان که برایشان منافع ملی مهم است ،سال
88چه اتفاقی افتاد؟ منافع ملی کجا بود؟ مگر فصل الخطاب
قانون و رهبری نیســت؟ اگر برای اصالح طلبان منافع ملی
مهم اســت ،موضع بگیرند .قضیه مذاکــرات به منافع ملی
لطمه زده است و باعث شده که ما امتیازاتی را بدهیم.
ســاعده ســیما :دوســت عزیزمــان گفتنــد
اصالح طلبان فکر می کنند که خواســت اصالح طلبان چه
بود؟ وقتی اصالح طلبــان به اقای روحانــی رای می دادند
چه می خواستند؟ ایا به ان رســیدند یا نه؟ ان زمان است که
می توانیــم بگوییم اصالح طلبان از حمایــت اقای روحانی
برده اند یا بایــد االن از ایــن حمایت افســوس بخورند .ما
برگشتن خرد به جامعه را یک برد می دانیم .همین که روحانی
باعث شده جلوی سقوط یک کشور را بگیرد شاهکار است و
این را یک موفقیت می دانیم و به همین خاطر از حمایت مان
از اقای روحانی همچنان دفاع می کنیــم .اما همانطور که
گفتم نقدها همچنان به دولت اقای روحانی وارد است و این
به منزله این نیست که اقای روحانی هرکار که دلش خواست،
بکند! اینکه شما فرمودید اگر اقای روحانی در مذاکرات پیروز
شــود ،اصالح طلبان را کنار می گذارد و اگر نشود همچنان
به این پایــگاه اجتماعی نیــاز دارد ،این نکتــه را بگویم که
این اصالح طلبان هســتند که خودشــان را از اقای روحانی
جدا می کنند .یعنی من فکر می کنــم اصالح طلبان اکنون
همچنان به اقای روحانی فرصت می دهند به خاطر شرایطی
که می گویید راس قدرت و اقتدار است به او فرصت می دهند
که کارش را ادامه دهد ،ببینند که چــکار کرد .در انتخابات
ریاست جمهوری بعدی می توانید ببینید که ایا اصالح طلبان
از حمایتشان راضی بودند یا نبودند؟
درباره انتخابــات مجلس این را هــم بگوییم انچه در
تاریخ ایران سابقه داشته این بوده که دولت هایی که مستقر
بوده اند ،مجلس به ســمت انها گرایش پیدا کرده اســت.
مجلس چهــارم برامده از دولت ســازندگی اســت .مجلس
ششم برامده از دولت اصالحات اســت و مجلس دهم اگر
فرض را بر ایــن بگیریم که برامده از دولــت اقای روحانی و
گفتمان اقای روحانی باشد ،چیز عجیبی نیست و نمی توانیم
بگوییم که مختص اقای روحانی اســت .در ارتباط با اینکه
فرمودید ایا اقای روحانی خط سوم اســت یا نه؟ باید بگویم
خط سوم را می بایست به معنای گفتمان سوم درنظر بگیریم،
گفتمانی بین اصالح طلبی و اصولگرایی .این را قبول ندارم
که گفتمان اقای روحانی ،گفتمان جدیدی اســت .اما اگر
بگوییم روش ،روش جدیدی اســت و میانه اســت ،بله .در
چارت بوروکراتیک اداری ،دولت اقای روحانی دولت میانه
است و خودش بارها گفته و سعی کرده که این تعامل را بین
اصالح طلبــان و اصولگرایان انجام دهد و خط مشــیی که
درحال پیش گرفتن است ،خط مشی توســعه است .شاید
بتوانیم بگوییم شــبیه دولت سازندگی اســت تا حدودی که
بحث توسعه سیاسی و اقتصادی را توامان پیش می برد .در
دولت اقای خاتمی توسعه سیاسی اولویت داشت و در دولت
اقای هاشمی ،شاید باید بگوییم توســعه اقتصادی مطرح
بود ولی االن در دولت روحانی بحث توسعه را توامان با هم
پیش می برد.
ایا دولت اقای روحانی ،دولت طبقه متوسط است؟
سینا زعیم زاده :دولت روحانی ،دولت کارگزاران
اســت ،البته در اشــل دیگری با همان مختصــات .یعنی
وقتی اقای هاشــمی رای اوردند ،اول از 4 ،3وزیر چپ هم
استفاده کردند و بعد همان 4 ،3تا را هم کنار گذاشتند .دولت
اقای روحانی هم این ویژگی را دارد .ویژگی اش این اســت
کــه درواقع مبتنی بر منافع کنش سیاســی می کند .هســته
مرکزی اش یک هســته برون گرا و برونزا در اقتصاد و بسته
در سیاست داخلی اســت .خانم گفتند که در دولت هاشمی
تالش شد برای فضای باز سیاسی ،واقعا اینطور نبود .رجوع
کنید به روزنامه های اصالح طلب مثل ســام که می گفتند
دوره ،دوره بســته است و همه چیز بسته شــده است .خانم
می گویند که حافظه ملت کوتاه است.
ساعده سیما :من گفتم توسعه سیاسی شعار بود و
نگفتم که توسعه سیاسی صرفا منحل بود.
سینا زعیم زاده :به هاشمی گفتند که چرا کابینه ات
سیاسی نیســت؟ گفت من قد همه شــان سیاسی ام .اقای
روحانی هم این روحیــات را دارد اما به واســطه اینکه هنوز
نتوانســته برای خودش پایگاه و بدنه بســازد از این ســبک
حرف ها نمی زند .در مورد بحث طبقه متوســط باید بگوئیم
که اگر می گوییم طبقه متوسط یکی از مطالباتشان ،مطالبه
اقتصــادی اســت .مطالبه اقتصــادی لحظــه ای .بخش
قابل توجهی از رای دولت با همین طبقه ای اســت که شما
می بینید .در این شکی نداریم .اما اقای روحانی اینطور رفتار
می کند یا نه؟ باید یک مقدار کار جلوتر برود و شاخص های
ی داشــته باشــیم .مثال مختصات مطالبات اقتصادی
علم
طبقه متوســط چیســت و اقای روحانی چگونــه رفتار کرده
اســت؟ با دو اتفاقی که افتاد و خارج از تدبیر هم بود واقعا،
مجلس گفته که چقدر قیمت بنزیــن را اضافه کنید؟ هر کار
ســاده ای که در دنیا صورت می گیرد افــکار عمومی را قانع
می کنند .اقای روحانی یکباره قیمت افزایش را افزایش داد.
اگر دولت را دولت طبقه متوسط می دانید این اثر سوء بر طبقه
متوسط می گذارد .اینطور رفتارکردن خالف تدبیر است .ولی
علی ایحال پایگاه اصلی اقای روحانی همان طبقه متوسط
است .طبقه متوسط یک ویژگی که دارد اینکه ارایش بسیار
لغزنده است .طبقه متوسط در سال 67به اقای هاشمی رای
داد ،در ســال 76به اقای خاتمی رای داد و به نظرم در سال
84به اقای احمدی نژاد رای داد .ســلیقه سیاسی شــان در
حال تغییر است.
ســاعده ســیما :در ارتباط با طبقه متوســط باید
بگویم که بعد از دولت سازندگی ،یک طبقه متوسط مدرنی
شــکل گرفت که خواســته هایی مثل ازادی احزاب ،رفاه،
نخبه گرایی ،ازادی مطبوعات و ...را داشــت .ما دیدیم که
در دولت اصالحات به نوعی و تا حدودی توانست این افکار
را در دوره 76تا 84نمایندگی کند اما روحانی در سال 92وقتی
رای می اورد با تفکر این طبقه متوسط است .البته نمی گوییم
که همه رایش متعلق به طبقه متوسط است چون روستائیان
هم به اقــای روحانی رای دادند اما خواســته ،برخاســته از
طبقه متوسط است؛ یعنی خواسته رفاه ،خواسته بهترشدن
اوضاع اقتصادی ،اینها حرف هایی است که در طبقه متوسط
زده می شــد و به روســتائیان هم ســرایت کرده است .این
نشان دهنده این نیست که روستائیان هم جزو طبقه متوسط
هســتند اما این خواسته را دارند .شــعار انتخاباتی برایشان
جالب است و به این سمت کشیده می شوند.
41
نقشهراهیکرئیس جمهور
حسن روحانی چگونه این دوسال را پشت سرگذاشته است؟
احسان رستگار
روزنامه نگار
11
تا کنون تحلیل هــا و قضاوت های مختلفــی در مورد
عملکرد دولت در عرصه های مختلف صورت گرفته است.
بسیاری از حرف ها گفته شده و بسیاری از نقاط قوت و ضعف،
از زمان اســتقرار دولــت یازدهم تا کنون ،چه در مناســبات
مختلف و چه پیرو اعالم تصمیمات و سیاست گذاری های
مختلف دولت ،در این قریب دو ســال صورت گرفته است.
از این رو طبیعی اســت که ســعی نگارنده بر این باشــد که
از تکــرار مکررات حتی االمــکان طفره رود و نــکات بکر یا
کم تر گفته شــده اش را تبیین نماید .تقسیم بندی عملکرد
و کنش گری هــای یک دولــت در زمینه هــای مختلف ،تا
حدی سلیقه ای اســت و تالش نویسنده بیشــتر از دقت در
تقسیم بندی ،صرف مداقه در طرح نکات منحصر به فردتر
و ذکر مثال هایی اســت که به خواننده تصویری نسبتا کامل
از شــالوده فکری و ایدئولوژیک دولت و شــمایل ظاهری و
رفتاری ان ارائه دهد .بنابراین ممکن است برخی از مسائلی
که برخی بسیار به ان پرداخته اند ،در این نوشته کم تر مورد
توجه قرار گیرد یا حتی نادیده انگاشته شود .با لحاظ کردن
این مقدمه ،ذکر نکات ذیل مفید به نظر می رسند:
سیاست
42
مثلث | شماره 266
عرصه فرهنگ و جامعه
شبیه ترین عرصه دولت روحانی به دولت احمدی نژاد،
عرصــه فرهنگ اســت .این واقعیــت تلخ ،حتی از چشــم
هنرمندان و شبه روشنفکران نیز مخفی نماند .شاید وقتی از
عبدالرضا کاهانی نقل قــول کنیم که گفته «تفاوت روحانی
با احمدی نــژاد فقط یــک لبخند اســت» خیلــی یک نظر
کارشناسانه محســوب نشود و بیشــتر به عنوان یک تسویه
حساب یا انتقام از دولت یازدهم باشــد چون فیلم او را برای
شرکت در ســی و ســومین جشــنواره فیلم فجر به سودای
سیمرغ انتخاب نکردند ،اما وقتی علیرضا رضاداد ،دبیر دو
دوره اخیر جشــنواره فیلم فجر و نیز دبیر چند دوره جشنواره
فیلم فجــر در دولت خاتمــی ،در مصاحبه با شــماره چهارم
مجله نقد سینما ،در پاسخ به این سوال که تفاوت این دولت
و دولت قبل چیست وی پاســخ داد« :فقط یک لبخند!».
بماند که بعد از انتشــار همین مجله ،رضاداد در حالی که در
همین مصاحبه گفتــه بود که منتظر تمدیــد حکمش برای
سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر است ،در کمال تعجب،
دیگر در این سمت ابقا نشد ،اما مراد از اشاره به این مصاحبه،
نگاهی بود که حتی مدیران فرهنگی همین دولت ،به دولت
یازدهم دارند.
ی عناصــر فرهنگی دولت قبلــی ،در این
تقریبــا تمام
دولت نیــز کم وبیش حضور دارنــد ،با این تفــاوت که وزن
افراد دیپلمات نســبت به قبــل می چربد ،اما هــم مدیرانی
داریم که دستی بر اتش تولید دارند ،هم مدیرانی داریم که
ربطی به مدیریت فرهنگی ندارند و هم مدیرانی داریم که از
سمت های سیاسی باز مانده اند و در نقش مدیر ارشد فرهنگی
گمارده شده اند.
در دولت دهم ،با وزیــری مواجه بودیم کــه خیلی به
عرصه های مختلف فرهنگ اشــراف نداشــت ،ولی از نظر
فکری ،به نگاه انقــاب فرهنگی علقه داشــت ،اما در این
دولت ،با وزیــری مواجهیم که هدفش این اســت که صلح
کامل باشد و همه را راضی کند .خیلی انسان ایدئولوژیکی
نیست و ایدئولوژی مشخصی به عنوان یک پیکره گفتمانی
و یک نظام فکری ندارد .اول می گوید نظارت پیش از چاپ
کتاب را حذف می کنم و بعد در روند یــک مصاحبه ،به این
شک می افتد که این گونه ممکن است کتاب ها خمیر شوند.
یک روز می گوید امسال ســینمای امید است و سینماگران
ما همه شــریفند ،بعد وقتی با موج اعتراضات به فیلم های
موهن با مضامین اجتماعی عجیب و غریب مانند تجاوز پدر
به دختر در جشنواره سی و ســوم فیلم فجر مواجه می شود،
به جای اینکه ســینماگران را نصیحت کند ،خودش و مدیر
سینمایی اش ،حجت الله ایوبی ،منتقدان را دعوت به گالیه
نکردن می کنند.
وضعیت تئاتر چه در تهران و چه حتی در شهری مانند
مشهد به اوضاع اسفناکی می رسد که در برخی تئاترها ،هیچ
عکاسی حق ورود پیدا نمی کند و وقتی مخفیانه عکس های
موبایلی به رسانه ها راه می یابند ،بهت و اعتراض کل فضای
کشــور را فرا می گیرد و کار به جایی می رســد که رهبری در
نمایشگاه کتاب امسال ،حین بازدید ،به اقای وزیر فرهنگ
تذکری جدی در مورد اوضاع زننــده برخی تئاترها می دهند
که گویا منظورشان تئاتری در مشهد بوده که عکس هایش
بسیار جنجالی شد (الزم به ذکر است که رهبری در اقدامی
کم سابقه ،در نمایشــگاه کتاب ســال ۹۳حاضر نشدند که
بسیاری این رفتار ایشان را نوعی اعتراض به اوضاع فرهنگی
نشر و کتاب تحلیل کردند که صحت این تحلیل ،نامعقول
هم به نظر نمی رسید).
الغرض؛ دستور العمل فرهنگی در این دولت این است
که مانند دولت قبل باش ،ولی لبخند بزن ،اما شلخته عمل
کن ،به همه باج بده ،همه را راضی کن ،فکر و نگاه و موضع
نداشته باش و فقط سعی کن با هنرمندان و اصحاب نشر و
خالصه هیچ کس درگیر نشوی.
عرصه سیاست داخلی و خارجی:
مشکل اب هم با رفع تحریم ها برطرف می شود
از پیش بینی هایــی که در همــان ابتدا بــه ان معتقد
بودم ،خطر گره خوردن و ارتباط الینفک سیاســت داخلی و
خارجی با یکدیگر بود که همین طور هم شد .در کشورهای
لیبرال دموکراتیک ،سیاست داخلی و خارجی خیلی ارتباط
تنگاتنگ تری دارند تا در کشوری با نظامی سراپا ایدئولوژیک
مانند جمهوری اســامی ایران ،اما انچه منجر به تفکیک
نســبی نه دقیق و تقریبی نه کامل عرصه سیاست داخلی با
عرصه سیاست خارجی می شــود ،این اســت که در کشور
ما ،فضای حاکم بر مدیریت و کنشــگری مردم و حاکمیت،
متناســب با معیارهایی منحصر به فرد است که در کل دنیا،
به طــور یکپارچه و به عنــوان پیکری واحــد ،فقط خودمان
ان را قبــول داریم و بــر ان اســاس عمل می کنیــم .حال
انکه کشــورهای قاره اروپا و امریکایی ،بسیاری شان شبیه
دولت
عرصه اقتصاد:
امار و ارقام اقتصادی را که دولت قبل اعالم می کرد،
بســیاری از کارشناســان حقوق بگیر دولت وقت و حامیان
ان تایید می کرند ،ولی به جز خود دولت و مزدبگیرانش ،نه
کارشناسان و نه مردم ،اعتقادی به ان امارها نداشتند .منبع
امار خود دولت بود و راوی امار هم خود دولت .طبیعی بود که
علیه خود اماری را اعالم نکند .هرچند پس از تغییر قدرت،
مشــخص شــد که امارها دروغ بوده ،اما انچه تامل برانگیز
است ،حسی است که اتفاقا در حال حاضر هم در میان مردم
کما وبیش وجود دارد و مردم را خیلی به این نتیجه نرســانده
که ما از رکود عبور کرده ایم و رونق فزاینده است .مردم قطعا
مانند کارشناسان اقتصادی نمی نشینند با معادالت پیچیده
اقتصادی ،به بررســی نقطــه ای و مقطعی شــاخص های
اقتصــادی بپردازند ،اما نباید فکر کرد که چون محاســبات
پیچیده و حرفه ای اقتصادی نمی کننــد ،پس قضاوت هم
نخواهند کرد.
مردم قضــاوت می کنند ،اما بر اســاس دخــل و خرج
خودشــان ،قضــاوت می کنند ،ولی بر اســاس احســاس
رضایتمندی خود و خانواده شان مبنی بر بهره مندی از رفاه و
امکانات .درست است که این قضاوت ها ،از جنس نخبگانی
نیست و نمی توان به عنوان محاسباتی دقیق و اکادمیک از
انها دفاع کرد ،اما اتفاقا معموال پر بیراه هم نیست .محاسبات
و معادالت اقتصادی ،حسب طراحی راهبردهای استراتژیک
اقتصــادی و برنامه ریزی هــای کوتاه مــدت ،میان مدت و
بلند مدت جهت سیاست گذاری های خرد و کالن ،از تعیین
قیمت بنزین گرفته تا طراحی و تدوین برنامه های توســعه
به کار می اینــد ،اما این بدان معنا نیســت که حس عمومی
و وضعیت اقتصادی و شــاخص های اقتصادی ان لحظه
را ،با پرسش و نظرســنجی از مردم نمی توان به طور تقریبی
تنها عرصه ای که در ان می توان به دولت حق داد که
از سر بهانه جویی و فرافکنی انتقاد نمی کند ،عرصه مواجهه
رســانه ملی با تصمیمات و مواضع دولت است .این کامال
ملموس است که رویکرد صد او سیما نسبت به دولت یازدهم
از همان ابتدا و به طور محسوس تر از سال ،۹۳شبیه رویکرد
صد او ســیما در دو ســال پایانی احمدی دولت احمدی نژاد
اســت .این رویکرد از اواخر مدیریت ضرغامی که مقارن با
روی کار امدن دولت یازدهم بود ،اغاز شد و به نظر می رسد که
وی از تجربه تلخ همراهی بی چون و چرا با دولت احمدی نژاد
و خودسانســوری جز در دو ســال اخر ،به این نتیجه رسیده
بود که بهتر است از همان ابتدا صدا و سیما از ایجاد فضای
نقد حتی در مورد دولت ،ابایی نداشــته باشــد .این گونه در
مواقع همراهی ،این همراهی محســوس تر می شد و ایضا
صدا و سیما به رســالت واقعی اش که همانا اینه تمام نمای
مطالبات مــردم و نیز انعکاس عملکرد مســئوالن هســت،
نزدیک تر می شــد .با شروع مدیریت ســرافراز ،این رویکرد
ادامه یافــت و تا حدی تقویت شــد ،تا بدانجــا که هفته ای
نیســت که نقدی جدی و بی تعارف از دولت در شــبکه های
مختلف صد او سیما مطرح نشود.
از این رو دولت بر ان شده که تمامی رسانه های ممکن
جز صد او سیما را در حمایت از خود بسیج کند؛ از روزنامه های
مختلف گرفته تا هفته نامه هــا و ماهنامه های اصالح طلب
را .این رویکرد دولت قابل ســرزنش نیست و عکس العملی
کامال طبیعی است.
الغرض؛ اگر دولت تمام رسانه های غیر از صد او سیما
را به نفع خود بســیج می کــرد (که قادر به این کار نیســت و
در حالت فعلــی هم الاقل نیمــی از رســانه های مکتوب و
مجازی ،صریحا دولت را نقد می کنند) ،باز هم نمی توانست
به قــدر دولت نهــم و حتی دو ســال ابتدایــی دولت دهم،
از مواهب حمایت رســانه ملی برخوردار شــود و بخشــی از
عکس العمل های بعضا پرخاشگرایانه دولت را نیز نمی توان
فارغ از این تحلیل کرد ،اما با این حال این پرخاش ها قابل
دفاع نیستند ولی قابل درکند.
مثلث | شماره 266
از دیگر شباهت های این دولت با دولت
قبل ،برقــراری دو قطبی های مختلف
سیاســی ،فرهنگی و اجتماعی است.
در دولت نهم ،فضــای مجلس واقعا با
دولت دهم زاویه ای محسوس داشت
و تــا حــدی دو قطبــی دولت-مجلس
برقرار بود
عرصه رسانه:
سیاست
یکدیگرنــد .این ویژگی جمهوری اســامی ایــران ،باعث
می شــود تا دنیای بیرون و درونش با یکدیگر خیلی بی ربط
باشد .به طور مصداقی تر و ملموس تر ،این نکته را می توان
این طور تبیین کرد که ما در داخل کشور وقتی می خواهیم
حقانیت نگاهمان را ثابت کنیــم ،مثال می گوییم از انجا که
حضرت امام معتقدند «امریکا شــیطان بزرگ اســت» و از
انجا که استاد شهید مطهری بســیار بر استقالل و دوری از
استســباع تاکید دارند و از انجا که شهید بهشتی می فرماید
«اگر نان و پنیر خالی هم بخوریم با امریکا مبارزه می کنیم»،
پس ارتباط ما نباید به این شــیطان بزرگ اعتماد کنیم ،اما
وقتی فضای سیاســت خارجی حاکم می شــود ،کار به انجا
می رســد که وزیر امور خارجــه جمهوری اســامی ایران،
می گوید «به هر حال ما هم باید شــرایط انها را درک کنیم و
بدانیم که انها هم برای مدیریت فضای افکار عمومی شان
و مخالفانشان در کنگره ،باید حرف هایی بزنند که انها را هم
ارام کنند».
این چنین فضایی در معدود کشورهایی از جهان حاکم
اســت و با این غلظت و شدت فقط در کشــور ما .این عیب
نیست و اتفاقا حسن است که ما حسب افکار و جهان بینی و
نگاه ایدئولوژیک خودمان در داخل کشور زندگی کنیم ،ولی
انجا اوضاع وخیم می شود که نگاه خارجی را بخواهی به زور
در داخل تحمیل کنی و به کسی که از تو توقع دارد در حمد
و ستایش مدیریت جهادی سخن برانی ،بگویی مشکل اب
هم با رفع تحریم ها برطرف می شود .این یعنی تا تحریم ها
را بر نداشته اند ،همین اش است و همین کاسه و خالصه از
ما ،به عنوان دولت ،توقعی گزاف نداشته باشید .حال انکه
اگر وعده های انتخاباتی حســن روحانی و اعضای ارشــد
ستاد و نمایندگانش و نیز شــعارهای ابتدای استقرار دولت
یازدهم را بررسی کنیم ،به این نتیجه می رسیم که با مواضع
فعلی شــان ،همان قدر قرابت دارد که مواضع احمدی نژاد
در دولــت نهمش در مــورد اثــر تحریم ها بــا مواضعش در
دولت دهــم شــباهت دارد؛ در دولت نهــم می گفت «اون
قدر قطعنامه صادر کنن که قطعنامه دونشــون پاره بشه» و
می گفت «قطعنامه ها کاغذ پاره است» در دولت بعدی اش
می گفت که «چه کســی می تونه تاثیر تحریم ها رو نادیده
بگیره؟ یعنی مجلس می گه تحریم ها تاثیر نداره؟» چرخش
این دولت دقیقا عکــس چرخش احمدی نژاد بــود ،به این
ترتیب که احمدی نژاد از جهت نگاه منفی مبنی بر اثرگذاری
تحریم ها به ســمت مثبت چرخید و روحانی از جهت مثبت
نســبت به رهگشــا بودن مذاکرات به جهــت منفی گردش
پیدا کرد .این یعنی همان مشــکل همیشــگی کشور ما که
هر رئیس جمهوری که می خواهد رای بگیرد ،شعارهایی را
ســر می دهد که در انتهای دوران حکومتش ،خودش ان را
رد و نقد می کند.
از دیگر شباهت های این دولت با دولت قبل ،برقراری
دو قطبی هــای مختلــف سیاســی ،فرهنگــی و اجتماعی
اســت .در دولت نهم ،فضای مجلس واقعا بــا دولت دهم
زاویه ای محسوس داشت و تا حدی دو قطبی دولت-مجلس
برقرار بــود .اگرچه در ایــن دوقطبی ســازی ،مجلس هیچ
تقصیری نداشــت و تمام تقصیر و اصرار بر دوقطبی سازی
متوجه احمدی نــژاد و تیمش بود و این یکــی از پازل های
دو قطبی ســازی کالن انهــا بود کــه از ابتــدا طراحی کرده
بودند ،اما واقعیت غیر قابل انکار ،تفــاوت فاحش و جنس
متفاوت ان اختالفات بــا این اختالفات اســت؛ دو قطبی
دولت -مجلس قبلی تا این حد وخیم بود که رئیس قوه مجریه
در صدد ریختن ابروی رئیس قوه مقننه در مقابل چشم مردم و
نمایندگان بر می امد و در صحن علنی ،فیلم برادرش را پخش
می کرد و رئیس مجلس هم بعد از دفاع از خود ،به او می گفت
«مشرف!» و او را به بیرون رهنمون می ساخت ،اما در این
دو قطبی دولت -مجلــس ،نهایت اتفاقی کــه رخ می دهد
این است که چند نماینده دولت را تحت فشار قرار می دهند
که گزاره برگ (فکت شیت) را منتشــر کند و نهایتا هم بعد از
صحبت و جلسه با وزیر امور خارجه ،تا حدی قانع می شوند و
برخی شان هم قانع نمی شوند.
الغرض؛ اگرچه نفس دو قطبی سازی در جامعه ،فارغ
از محتوا و موضوعش ،ســمی مهلک اســت ،اما تا حدی
از دو قطبی ســازی را شــاید بتوان طبیعــی و اجتناب ناپذیر
قلمــداد کرد ،اما ایــن رفتــار رئیس جمهور که مثــا امروز
رهبری ســخنرانی می کنند مبنــی بر اینکه «ما بــه امریکا و
غرب خوش بین نیســتیم» و فردا رئیس جمهــور می گوید
خوش بین هستیم ،امروز رهبری می فرمایند که «هر توافقی
خوب نیســت و توافق نکردن بهتــر اســت از توافق بد» و
فردایش رئیس جمهور اعالم می کند که «هر توافقی بهتر از
توافق نکردن است» به معنای اصرار این دولت به برقراری
دوقطبی های قابل تحمل اســت؛ به این ترتیب که مثال در
دولت قبل ،دو قطبی رئیس جمهور در دو سال انتهایی به انجا
می رسید که رئیس جمهور قریب دو هفته خانه نشینی کرد،
ولی در این دولت در همین حد است که گاهی اظهارنظری
مخالف با حاکمیت مطرح شود تا ژســت اپوزیسیون مابانه
روحانی و ارسال سیگنال به بخشــی از مردم مبنی بر میل به
حاکمیت دو گانه از بین نرود و از غیر اصالح طلبان ،متفاوت
به نظر برسد.
براورد کرد.
اینکه با چرخش فرمان یکی از کالن استراتژی های
نظام یعنی مذاکره مســتقیم بــا امریکا ،تا حــدی وضعیت
اقتصادی از اوضاع غیرقابل تحمل قبل بهبود یافته است،
دور از انتظار نیست ،ولی اینکه دولت در این مدت ،متناسب
با ادعایی که دارد ،این همه فتح و ظفر کرده ،شک برانگیز
است .نشان به ان نشــان که اگر چنین اســت ،چرا دولت
مدتی است برخالف گذشته ،تمام وعده ها و نویدهایش را،
نه به صورت یک خبر ،بلکه به عنوان یک حدس مشــروط
مطرح می کند؟ مثال نمی گوید که ما فالن اتفاق را در حوزه
اشتغال رقم می زنیم ،بلکه می گوید باید تحریم ها برداشته
شوند تا اشتغال و اب خوردن مردم حل شود .طبیعتا عکس
این قاعده نیز صادق است که اگر تحریم ها برداشته نشود،
مردم خیلی نباید توقع بهبود وضع اشتغال یا اوضاع معیشتی
و رفاه داشته باشند.
الغرض؛ دولــت از یک ســو موضع می گیــرد که اگر
مذاکرات به نتیجه نرسد ،دولت طرح و برنامه هایی جایگزین
جهت پیشــبرد اهدافــش که همانــا رونق و بهبــود اوضاع
اقتصادی است را اجرا خواهد کرد و از دیگر سو اعالم می کند
که اگر تحریم ها برطرف نشــوند ،مشــکالت نیــز با همان
شدت ،به قوت خود باقی خواهد بود .عجیب اینجاست که
بعضا فاصله زمانی این اظهارات متناقض ،از یک ماه تجاوز
ی موارد ،شــخص موضع گیرنده،
نمی کند و بعضــا در تمام
رئیس جمهور اســت .در چنین وضعیتی ،طبیعی است که
مردم حس خود را شاقول قضاوت قرار دهند و نه امار و ارقام
اعالم شده ار سوی دولت را.
43
دولت یازدهم ،امیدوار به اینده
امیرابراهیم رسولی
12
مدیرمسئول سایت نماینده
دولــت یازدهــم اکنون بــه دو ســالگی رســیده و در
حقیقت نیمی از عمر خود را پایان یافته می بیند .در اســتانه
سومین سال فعالیت این دولت بررســی نقاط مثبت و منفی
می تواند ما را به قضاوتی منصفانه ســوق دهــد .بنابراین با
بررســی عواملی می توانیم بــه کم وکاســتی ها پی برده و به
اینده امیدوار باشــیم؛ فراموش نکنیم که دولت یازدهم نیز
مانند تمامی دولت ها مورد حمایت رهبر انقالب و متعلق به
جمهوری اسالمی ایران است ،پس دلسوزانه نقد می کنیم و
انتظار داریم خوشبینانه ببینند.
سیاست
44
مثلث | شماره 266
.1ساختار
شــاید بتوان گفت دولت یازدهم به لحاظ ســاختاری
شامل مردانی با تجربه و موسفید است که یا وزارت را دیده اند
یا در جایگاه های مهم حضور داشتند .پس طبیعتا نباید اهل
ازمون و خطا بوده و می بایســت در تصمیــم امور ثابت قدم
و با تجربه عمل کننــد .ترکیب چینش مدیریتــی این دولت
متفاوت اســت؛ گرچه عده ای ان را جزیره ای و هر قسمت
را ســهم گروهی می دانند ،اما رئیس محترم دولت با شــعار
فراجناحی بودن و متعلق نبودن به گروهی خاص ،ان بینش
را رد کرده و عملکرد خود را اینگونه تعریف می کند.
با این حال باید ثبات را از ویژگی های مهم مدیریتی در
دولت یازدهم دانســت .عدم تغییر مدیران در فاصله کوتاه
و بر هم نخوردن نظم مدیریتی ،ویژگی مهمی اســت که در
دولت قبل کمتر دیده می شد .در حوزه ساختاری شاید بتوان
ی اســت .شواهد
گفت مدل مدیریتی رئیس جمهور تفویض
نشــان می دهد چنانچه مدیریتــی را به فردی می ســپارد،
وی چنان ازادی و اســتقاللی دارد که گویی نظارتی بر وی
نیســت .ضعف نظارت اما روی دیگر ســکه تفویض است
که می توان ضعــف نظارتی بر دســتگاه ها را از ویژگی های
این دولت دانست .مثال وزارت کشاورزی را در نظر بگیرید ،
اقای حجتی پیش از این وزیر دولت اصالحات بوده و سکان
وزارتخانه را می گیرد ،اما دیگر کســی بــا زیر مجموعه اش
کاری ندارد و کمتر خبری از وی منتشــر می شود .تابه حال
نشده در این دو سال بازخواست ،گزارش یا ...از مجموعه
وی علنی شود .ممکن اســت بگویند بوده اما مخفی است؛
که باز این سوال مطرح می شود که ایا مردم نباید از کیفیت
عملکرد یک وزارتخانه و نحوه اثرگذاری ان و کم وکاستش
باخبر شــوند؟ مگر نه اینکه قســمت مهمی از زندگی مردم
در حوزه کشاورزی تامین می شــود .از گندم و نان گرفته تا
میوه جات و ،...اما تابه حال خبری از نظارت بر این وزارتخانه
مهم و کلیدی و اقتصادی شــنیده اید؟ قیمــت میوه امروز
از شــمال تا مرکز و جنوب شــهر متفاوت اســت چرا؟ چون
نظارتی نیست .یادم می اید یک وقتی رئیس جمهور سابق از
گوجه فرنگی محله خودش می گفت و قیمت ان تا مدت ها
نقل محافل بود .جناب اقای روحانی می داند در محله شان
گوجه فرنگی کیلویی چند است؟
این تنها نمونــه ای از نقطه ضعف نظارت در ســاختار
دولت یازدهم است.
نکتــه دیگــر فقــدان یکپارچگــی اســت .ایــن
عدم یکپارچگی موجب ناهماهنگی شده و در بعضی مواقع
گسست میان اضالع را به وجود می اورد .مثال حوزه رسانه
را در نظر بگیریــد ،جناب صادق ،جناب اســماعیلی ،خانم
قیومی و جناب انتظامی؛ این چهار عضو موثر رسانه در دولت
هستند .حســاب اقای انتظامی که البته جداست چرا که در
پست سازمانی خود کار تشکیالتی و اداری می کند .اما وقتی
با اخبار موجود ،نمونه های فراوان ناهماهنگی سیاستی میان
سه نفر دیگر را رصد می کنیم به فقدان یکپارچگی می رسیم.
نشست خبری رئیس جمهور عراق نمونه ای از عدم هماهنگی
و یکپارچگی میان اجزای رسانه ای دولت بود .نحوه دعوت از
خبرنگاران رسانه ها در جلسات دولت و برنامه ها نمون ه دیگری
است .در مجموع می توان گفت به لحاظ ساختار ،نقطه قوت
دولت ثبات در مدیریت و نقطه ضعــف ان عدم نظارت و نیز
فقدان یکپارچگی اســت که می تواند در اینده نیز مشکل زا
باشد.
.2گفتمان و شعار
دولت یازدهم با شعار های مختلف پا به عرصه انتخابات
گذاشــت و از فضای موجود ان زمان اســتفاده کرد و پیروز
شــد .گرچه پیروزی دولــت روحانی خفیف بــود ،اما دولت
رسمی و قانونی شد .فهرســتی از وعده وعید ها و شعارها را
می توانیم با جست وجو در فضای مجازی دوباره مرور کنیم.
از وعده های اشــتغال جوانان ،رونق اقتصــادی ،مبارزه با
گرانی ،مبارزه با مفاسد ،گسترش فضای رسانه ای ،توسعه
روابط خارجی ،رفاه مردم تا ارزشمند کردن پاسپورت ایرانی
در دنیا و شایسته ساالری و...
اما امروز پــس از دو ســال و نیم از عمــر دولت کدام
شعار عملی شده است؟ شــاید بتوان گفت شعارهای دولت
و شخص رئیس جمهور در زمینه مسائل هسته ای در مرحله
مذاکره اســت هر چند تاکنون هیچ نتیجه جدی و عملیاتی
نداشتند.
-3عملیات و اجرا
در حوزه اجــرا می توان گفــت دولت بــه واقع تالش
می کند .اما این تالش انچنان که بایــد در زندگی مردم اثر
نداشته و به نظر می رسد این مشــکل با ترمیم کابینه بهبود
یابد.دولت البته در حوزه اجرا و در زمینه ســکه و ارز توانسته
ثبات را به بازار بازگرداند و این قابل توجه است .ارزی که در
دولت گذشته سقوط و صعودش معلوم نبود اکنون در مسیر
ثبات قرار دارد و این از اثــار عملکرد موفق اقتصادی دولت
در این حوزه است.
ی که می توان به عنوان ضعف در اجرا به ویژه
نکته مهم
در این یک ماه اخیر به ان اشــاره کرد اجرای دفعی و بدون
زمینه سازی برخی قوانین اســت .دولت به یکباره عده ای را
از یارانه محروم ،بنزین را گران ،ســهمیه تاکسی ها را لغو و
افزایش مالیات را در دســتورکار قرار داد .این در حالی است
که قانون ایــن اقدامات بیــش از این نیز وجود داشــت اما
اینکه اجرای قانون به صورت دفعی و در وقتی محدود انجام
می شود ممکن اســت ،تبعات منفی در جامعه داشته باشد.
امروز با اقدامــات اجرایی دفعی فوق ،فشــار بر مردم طبقه
متوســط و ضعیف افزایش یافته و دولت می بایست فکری
برای عواقب این امور کند.در مجموع می توان گفت حرکت
دولت یازدهم و تالش ایــن دولت در حــوزه اقتصاد گرچه
ستودنی است اما گره زدن ان به مساله هسته ای بزرگترین
نقطه ضعف دولت محسوب می شود .سیاستگذاری منهای
توجه به نتیجه مذاکرات ،هرچه که باشد امری مهم است.
دولت باید بــرای روز پس از توافق یــا عدم توافق برنامه ای
مدون داشــته باشــد تا مجبور نشــود به صــورت دفعی به
اقداماتی دست بزند که نتایج ان نامعلوم باشد.
دولت به سیاست
داخلی بی توجه نبوده
گفت وگو با سید رضا اکرمی
اکنون که در دومین سالگرد پیروزی اقای روحانی
در انتخابات ریاســت جمهوری هســتیم ،به نظر
شما توفیق اقای روحانی در خصوص شعارهایی
از قبیل ازادی احــزاب و ازادی مطبوعــات که در
زمان انتخابات مطرح کردند چه میزان بوده است؟
واقعیت این است که به نظر من مشکل فعلی کشور
ما این مساله نیست .من معتقدم مشکل اصلی ما بیکاری و
نقدینگی سرگردان است .به نظرم زود است که در خصوص
این مسائل صحبتی شــود ،چون اقای روحانی تازه به نیمه
راه رسیده است.
اقای اکرمی ،شــما هم اکنون با دولــت در ارتباط
کاری هســتید .اگر بخواهیــم از زاویه دید شــما
نگاه کنیم ایا قبول دارید که توجــه بیش از اندازه
به سیاســت خارجی ،دولت را از توجه به سیاست
داخلی باز داشته است؟
در خصوص مذاکرات باید چنــد نکته را مورد توجه
قرار داد :اول اینکه تقاضای مذاکره از ناحیه امریکا بوده و
در زمان اقای احمدی نژاد مطرح شده است که در ان زمان
مقام معظم رهبری اجازه مذاکره را دادند االن هم فرموده اند
که من اجازه مذاکرات را می دهم ولی خوش بین نیســتم.
بنابراین اصل مذاکرات از گذشته شروع شده تا به دولت اقای
روحانی رسیده است.
دوم اینکــه در خصوص مذاکرات که بعد از ۳۶ســال
که امریکا با ما قطــع رابطه کرده یا ۱۲ســالی که تحریم ها
تشدید شده است ما نباید انتظار داشته باشیم در مدت زمان
دولت مواجهه خوبی با
منتقدان نداشته است
لطف اهلل فروزنده
14
سخنگوی جمعیت ایثارگران
اقــای رئیس جمهــور در زمــان تبلیغــات انتخاباتی
شــعارهایی را مطرح کردند و بــه مردم قول هایــی دادند،
چنانچه بعد از گذشــت دو ســال می بینیم کــه خیلی از ان
قول ها عملی نشده است به دلیل انکه دولت اشکال تحلیلی
دارد .فکر کرده است می تواند مشــکلش را با استکبار حل
کند؛ اما تاکنون هم می بینیم که نتوانسته اند .همچنان که
می بینیم با وجود انکه تیم مذاکره کننده هسته ای ما صداقت
خود را ثابت کرده ،اما رفتار استکبار روز به روز در مذاکرات
بدتر و زیاده خواهی شان بیشتر می شود.
نقطه ضعف دیگــر دولت تدبیر و امید بــه اعتقادم به
کار گرفتن مدیران در رده ســنی باال است .باید هماهنگی
بهتری میان گروه ها و وزارتخانه های مختلف صورت گیرد
و پیرو ارزش های نظام باشند ،بنابراین با ارائه برنامه روشن
و به کارگیری نیروهای جوان مدیریت جهادی را رقم زنند.
عدم تطبیق شعارهای دولت در زمان انتخابات نسبت
به عملکرد فعلی انان کامال مشهود اســت هرچند که تورم
تا حدی کنترل شــده اما رکود نســبی همچنان وجود دارد و
کوتاه و در این حدود ۱۸ماه همه مســائل حل شــده باشد و
نتیجه بخشی مذاکرات صد در صد باشد.
نکته دیگر این اســت که به باور بنده در مقاطعی و در
مواردی ما از مذاکــرات نتیجه گرفته ایم .انهــا با تبلیغات
درصــدد القای این مســاله بودند که ایران به دنبال ســاح
هســته ای و بمب اتم اســت ولی ما به دنیا اعالم کردیم که
به دنبال ســاح اتمی نیستیم و داشتن و ســاختن ان را هم
حرام می دانیم و توانســتیم دنیا و منطقه را قانع کنیم که ما
به دنبال سالح اتمی نیستیم و این دستاورد بزرگی است ،از
این جهت که دنیا دیگر ایران را به عنوان خطر اتمی نمی داند.
مردم ما هم در طول مدت مذاکرات تقریبا پذیرفته اند که این
طرف مقابل اســت که به دنبال بهانه جویی و زیاده خواهی
اســت چون ما انعطاف نشــان داده ایم و انعطاف ما را همه
دنیا دیده اند.
مســاله دیگر که باید بگوییم این اســت که اگر اصل
مذاکره را پذیرفتیم باید این را هم بپذیریم که در مذاکره باید
امتیاز داد و امتیــاز گرفت .امتیازی که مــا هرگز نمی دهیم
همان خطوط قرمزی اســت که رهبر معظم انقالب اشــاره
فرموده اند امــا اینکه درصد غنی ســازی از ۲۰درصد به پنج
درصد یا ۳/۵درصد برســد اینها مباحث جانبی است که باید
به ان توجه شود .پس هم باید امتیاز داد و هم امتیاز گرفت.
اگر منصفانه نــگاه کنیم مــا در طول ایــن ۱۸ماه
توانستیم حدود ۱۲میلیارد از موجودی خودمان را
بگیریم که در این وانفسای قیمت نفت که به نصف
و میزانش هم به یک میلیون بشــکه رسیده قطعا
برای ما دستاورد خوبی بوده است .این مذاکرات
هم ادامــه دارد تــا ببینیم بــه کجا می رســد .باید
حوصله کرد .واقعیت این است که ما از مذاکرات
تاکنون ضرر نکرده ایم.
حاال با این توضیحات باید به ســوال شما بازگردم.
اینکه مذاکرات موجب شده دولت از توجه به سیاست داخلی
بازداشته شود حرف درستی نیست ،چراکه از هیات دولت که
۱۸نفر هستند یک وزیر مشغول کار سیاست خارجی است و
13
تمام شده ارزان تر از داخل وارد کشــور شود مسلما بخش
داخلی توان رقابت نخواهد داشت.
از نظــر ظرفیــت تولیــد دانــش در کشــور موقعیت
فوق العاده ای داریم .ایرانیان بااستعداد و توانمند هستند و
اگر حمایت شوند چنانچه که نشان دادند می توانند به علوم
روز دنیا حتی در شدیدترین تحریم هم دست پیدا کنند.
در زمینــه فرهنگی اقدام جــدی و خوبی را از ســوی
دولتمردان ندیدیم .گاهی اوقات اقداماتی انجام شــد که
مورد اعتراض مردم و مراجع تقلید قــرار گرفت بنابراین در
عرصه فرهنگی به جای حرکت رو به جلو حرکت رو به عقب
داشتیم و توجه به فرهنگ غنی انقالب اسالمی مورد غفلت
قرار گرفت همچنین از همان ابتدای دولت یازدهم شــاهد
برخورد دوگانه وزارت فرهنگ ارشاد اسالمی و ایجاد فشار و
محدودیت بر رسانه های اصولگرا بودیم.
ما نبایــد در مقابله با اســتکبار کوتاه بیاییــم و به انها
اعتماد کنیــم مثال در جریــان ویزا ندادن امریــکا به اقای
حمید ابوطالبی که از سوی دولت به عنوان نماینده کشورمان
در ســازمان ملل متحد معرفی شــده بود انــان فرد دیگری
را معرفی کردند که عقب نشــینی دولــت را در ذهن تداعی
کرد .رفتارهای جبهه استکبار براســاس منطق استکباری
انــان اســت و انقالب اســامی ایــران طی این ســال ها
همواره در مقابل اســتکبار جهانی ایســتادگی کرده است.
انقالب اســامی نشــان داد که هرگاه از موضــع قدرت با
نظام اســتکبار صحبت کنیم انان عقب نشــینی می کنند و
همان زمانی که امریکا بــرای ابوطالبی ویزا صادر نکرد اگر
دیپلماســی ما قوی برخورد و اقدام انان را محکوم می کرد
اتفاق دیگری می افتاد.
در خصوص برخورد بــا منتقدین دولت ،متاســفانه با
لحن شدید و توهین امیزی برخورد شــد و ادبیات نامناسبی
را برای خطاب قرار دادن منتقدان بــه کار گرفتند؛ از جمله
اینکه گفته شد تازه به دوران رسیده اند ،بزدل هستند ،ترسو
هســتند یا بروند به جهنم و ...انتقاد جدی تر بنده به دولت
در زمینه عدم توجه به اقتصاد مقاومتی است .در این مقطع
از رئیس جمهور انتظار می رود با همت و عنایت بیشتری به
مهم ترین وعده اقتصادی خود در سال گذشته یعنی بهبود
مستمر محیط کســب وکار بپردازد و گزارش رسمی منتشره
توسط مرکز پژوهش های مجلس شورای اسالمی را درباره
اجرایی نشدن بیش از ۶۵درصد از احکام قانون یاد شده،
پیگیری کنند.
از مسئوالن ارشد اقتصادی انتظار داشتیم در اجرای
سیاســت های کلی اقتصاد مقاومتی ،کاهش هزینه های
غیرضروری و تشــریفاتی را در دســتورکار قرار دهند و وقت
و تمرکز خــود را به جای فعالیت های کم اثــر مانند برگزاری
همایش های تکراری و نمایشــی ،صرف پاســخگویی به
مشکالت تولیدکنندگان و صادرکنندگان کشور کنند.
بقیه مانند وزیر نیرو ،وزیر صنعت ،وزیر کشاورزی و امثالهم
همه کار خود را انجام می دهند .خود دولت هر هفته حداقل
دو نشســت دارد که به امــور روزمــره می پردازند .همچنین
سفرهای استانی اقای روحانی هم در راستای فعالیت های
داخلی است و ربطی به مذاکرات ندارد بنابراین من این حرف
را قبول ندارم که تمام توجه دولت معطوف مذاکرات شده و
از کار داخل غافل است.
به هر حال یک مســاله مهم در مورد اقای روحانی
نســبت ایشــان با طیف ها و جناح های سیاســی
است .سوال این است که اقای روحانی را دو سال
پــس از پیــروزی اش در انتخابــات می توان یک
اصالح طلب نامید؟
خود مــن از نظر فکــری و اندیشــه ای معتقدم که
دولت باید فراجناحی باشد زیرا رئیس جمهور بعد از انتخاب
شــدن ،رئیس جمهور همه مردم اســت چه انهایی که به او
رای داده اند و چه کسانی که به دیگران رای داده اند و حتی
کسانی که در رای گیری شرکت نکرده اند .یعنی اقای روحانی
االن رئیس جمهور ۷۸میلیون نفر جمعیت ایران است.
اگر به متن سوگندی هم که رئیس جمهور در مجلس و
در مراسم تحلیف ایراد کرده نگاه کنید ایشان در برابر قران
برای ملت سوگند خورده اســت بنابراین اقای روحانی حتما
باید فراجناحی باشد.
نکتــه دیگــر اینکــه متاســفانه در کشــور مــا برای
در ایــن مقطــع از رئیس جمهــور انتظار
می رود بــا همــت و عنایت بیشــتری به
مهم ترین وعده اقتصادی خود در سال
گذشــته یعنــی بهبــود مســتمر محیط
کســب وکار بپــردازد و گزارش رســمی
منتشــره توســط مرکــز پژوهش هــای
مجلس شورای اسالمی را درباره اجرایی
نشدن بیش از ۶۵درصد از احکام قانون
یاد شده ،پیگیری کند
مثلث | شماره 266
ســید رضا اکرمی می گوید:
«مــن ایــن حــرف را قبول نــدارم
که تمــام توجــه دولــت معطوف
مذاکرات شده و از کار داخل غافل
است ».او معتقد است که دولت
انچنان که منتقــدان می گویند
خود را درگیر پرونده هسته ای نکرده و به حوزه های
دیگر هم توجــه دارد .گفت وگوی ما را بــا این چهره
سیاسی در ادامه بخوانید.
اصالح طلبــی و اصولگرایی یــک تعریــف نظام مند وجود
ندارد که بر طبــق ان بگوییم فالنــی اصالح طلب یا فالنی
اصولگرا است.
چه بســا اصولگرایی که حتما باید اصالح طلب باشد
و چه بســا اصالح طلبی که حتما باید اصول را قبول داشــته
باشد .مشکل ما مشکل تحزب است چون در کشور ما تحزب
و تشــکل قوی و قانونمند و یا در عمل شفاف نداریم .بیشتر
افراد را به اصالح طلب یا اصولگرا تقســیم می کنیم که این
تقسیم جامعی نیست.
شــما بزرگتریــن کامیابــی و بزرگتریــن ناکامــی
دولت اقای روحانی را در طول ۲ســال گذشته چه
می دانید؟
مورد دوم را که هرگز جواب نمی دهم اما بزرگترین
کامیابی را در این می دانم که لباس ریاست جمهوری بر اندام
اقای روحانی رسا است و دیگر اینکه ایشان توانسته ارامش
را در کشور چه از نظر اقتصادی چه از نظر اجتماعی و سیاسی
در داخل و خارج به وجود بیاورد.
بر فرض مشکالتی که در کشور از قبیل گرانی و تورم و
رکود و ...داریم ولی نگرانی در مورد نبود امنیت و یا نوسانات
اقتصــادی و امثــال اینها نداریم کــه من ایــن را بزرگترین
کامیابی می دانم.
و حاال با ایــن تفاســیر می توانیــم بگوییم دولت
روحانی شانس دو دوره ای شدن را دارد؟
فکر می کنم خیلی زود است برای جواب این سوال
و من پاسخ ان را نمی دهم.
سوال اخرم این است که باتوجه به نزدیک بودن
انتخابات مجلس دهم شما فکر می کنید گفتمان
و یا افراد نزدیک به اقای روحانی می تواند ســهم
خوبی از صندلی های پارلمان بگیرد؟
ورود به این مساله هم زود اســت .هنوز انتخابات
کلید نخورده اســت بنابراین مادامی که ثبــت نام ها و تائید
صالحیت ها صورت نگرفته ما نمی توانیم راجع به انتخابات
نگاهی روشن و دقیق داشته باشیم.
سیاست
مردم به وضوح شاهد افزایش قیمت ها هستند مثال زمانی
که مســئوالن اعالم می کنند از رکود عبور کرده ایم با گفتن
و صرف امــار دادن کاری اتفاق نمی افتد .گفتند که رشــد
اقتصادی چهار درصد ایجاد شده چرا ما اثار این رشد چهار
درصدی را نمی بینیم؟
اگر می خواهیم کشور پیشرفت داشــته باشد ،مردم
رضایت پیدا کننــد و رونق اقتصــادی اتفاق بیفتــد باید به
توانمندی داخلی توجه کنیم .به نظرم مشکلی که در حال
حاضر وجود دارد عدم توجه مجموعــه دولت به ظرفیت و
توانمندی داخلی است .تئوریســین های وابسته به دولت
معتقدند که توســعه از طریــق حل مذاکرات هســته ای و
رســیدن به توافق اتفاق می افتــد .ما هم بــا توافق خوب
یعنی توافقی که عزت کشور و اقتدار ملی را خدشه دار نکند
موافق هستیم اما با اینکه همه چیز را به مذاکرات گره بزنیم
و بگوییم اگر توافق نشود پیشرفتی شکل نمی گیرد کامال
مخالفیم چرا که کشــور از زمان انقالب اســامی تاکنون
تحریم بوده و توافقی هم وجود نداشت اما به پیشرفت های
عظیمــی در تمامی حوزه ها دســت پیدا کردیــم .انچه که
مشکالت را ریشه ای حل می کند ،توجه و توجه و توجه به
توانمندی داخلی و استفاده از ظرفیت درونی کشور است.
اما متاســفانه دولت به تولید ملی توجه نــدارد .اکثر
کارخانه هــا تعطیــل و یــا نیمه تعطیــل هســتند ،واردات
به شدت در کشور گســترش یافته ،با قاچاق کاال به صورت
جدی برخورد نمی شــود و تمامی اینها بــه بحث مذاکرات
ربطی ندارد ،بلکه مدیریت صحیــح و برنامه می طلبد که از
واحدهای تولیدی حمایت شــود .اجازه ندهیم هر کاالیی
به کشور وارد شود تا زمانی که کاالی چینی و ترکی با قیمت
دولت
45
سیاست
46
مثلث | شماره 266
دولت
عبدالرضا رحمانی فضلی
سیدمحمود علوی
عبدالرضــا رحمانی فضلی یکــی از معــدود وزرای دولت یازدهم اســت کــه از اردوگاه
اصولگرایان به کابینه پیوسته است .او که از چهره های نزدیک به علی الریجانی رئیس مجلس
به شمار می رود ،از ابتدای فعالیت خود در دولت ،با انتقادات گسترده ای از سوی اصالح طلبان
مواجه بوده است .عمده انتقاداتی که اصالح طلبان به رحمانی فضلی وارد می کنند ،در حوزه
معاونت سیاسی وزارتخانه تحت امر اوست .انها بر این عقیده اند که رحمانی فضلی در این حوزه
انچنان که باید و شاید عمل نکرده و حتی اختالفاتش با سید کاظم میرولد ،منجر به خالی ماندن
نسبتا طوالنی مدت کرسی معاونت سیاسی وزارت شد و سبب شد که مطالبات اصالح طلبان از
مهم ترین نهاد سیاسی دولت ،براورده نشود .این انتقادات اگرچه از زمان انتصاب محمدحسین
مقیمی به معاونت سیاسی فروکش کرده است ،اما این جریان همچنان نسبت به حضور برخی
چهره ها در اســتانداری ها و فرمانداری های دولت یازدهم موضع انتقــادی خود را حفظ کرده
اســت .البته این بدین معنا نیســت که اصولگرایان به عملکرد رحمانی فضلــی انتقاد ندارند؛
چه انکه اصولگرایان بهارستان نشین در برهه ای اســتیضاح او را پیگیری کردند اما بر اساس
شنیده های خبرنگار مثلث ،یکی از چهره های نزدیک و کلیدی وزیر کشور به نمایندگان گفته
بود که مطمئن باشید اگر رحمانی فضلی استیضاح و برکنار شود ،جانشین او یک وزیر اصولگرا
نخواهد بود .وزیر کشــور دولت یازدهم همچنین چندی پیش با اظهــارات خود مبنی بر ورود
پول های کثیف به عرصه سیاست ،خبرساز شد؛ اظهاراتی که حتی واکنش نمایندگان مجلس
نهم را نیز برانگیخت.
ســید محمود علــوی ،وزیــر اطالعــات دولــت یازدهــم از چهره هــای نزدیــک بــه
هاشمی رفسنجانی است که سابقه ریاست سازمان عقیدتی سیاسی ارتش را نیز در کارنامه خود
داراست .در ابتدای کار ،بسیاری معتقد بودند که علوی به دلیل نداشتن سابقه امنیتی در کارنامه
خود ،از عهده این مسئولیت سنگین برنخواهد امد ،اما علوی تالش کرد تا با در پیش گرفتن
مشــی خاص خود در اداره این وزارتخانه ،منتقدان خود را اقناع کنــد .او که در زمان تبلیغات
انتخابات ریاست جمهوری 92یکی از اعضای ارشد ستاد انتخاباتی حسن روحانی بود ،پس
ی که در
از کسب رای اعتماد برای تصدی وزارت اطالعات در مصاحبه ای اعالم کرد که افراد
ستادهای انتخاباتی میرحسین موسوی و مهدی کروبی فعالیت داشتند و در جریان حوادث پس
از انتخابات ریاست جمهوری دهم تخلفی مرتکب نشده اند ،با خیال اسوده به کشور بازگردند و
وزارت اطالعات امنیت انان را تضمین می کند .او همچنین در اردیبهشت ماه سال گذشته در
دهستان دشــت عباس گفت« :اصالح طلب و اصولگرا همه فرزند مملکت هستند و هر کدام
توانایی کار داشته باشند به انها میدان کار داده می شود».
سوم تیر سال ،93حمید رسایی ،نماینده منتســب به جبهه پایداری اعالم کرد که وزیر
اطالعات با اعضای جبهه مشارکت دیدار خصوصی داشته و از وی خواست محتوای این جلسه
را افشا کند .همچنین ماجرای فرزند معنوی وزیر اطالعات یکی دیگر از حاشیه هایی بود که در
دوره وزارت علوی ،او را در رسانه ها مطرح کرد.
اصالح طلبان نیز پس از گذشت یک سال از مسئولیت علوی در وزارت اطالعات ،از او در
حوزه های مختلفی از جمله انچه ازادی های اجتماعی در ایران خواندند ،زبان به انتقاد گشودند
و از نحوه اداره این وزارتخانه انتقاد کردند.
دولت
اسحاق جهانگیری
محمد جوادظریف
اسحاق جهانگیری جدی ترین و تشکیالتی ترین چهره حزبی منتسب به جریان تکنوکرات
اصالح طلبان در دولت حســن روحانی اســت .او با دارا بودن ســابقه وزارت صنایع در دولت
سید محمد خاتمی و همچنین عضویت در بنیاد باران و ریاست شورای مرکزی حزب کارگزاران
سازندگی ،وزنه نسبتا قابل توجهی در میان اصالح طلبان به حساب می اید .جهانگیری که رابطه
نزدیکی با هاشمی رفسنجانی دارد و به عنوان سهمیه مشترک اصالح طلبان و هاشمی در دولت
یازدهم شناخته می شود ،تالش کرده در دوره فعالیت خود در قامت معاون اول رئیس جمهور،
از خود چهره ای کارامد به نمایش بگذارد و وارد حاشیه های سیاسی نشود .او از ابتدای هر هفته
در جلسات کاری و اداری مختلفی شرکت می کند و اگر اقتضا کند ،راهی استان ها نیز می شود.
البته اظهارات او در جلسه حزب کارگزاران سازندگی یکی از موارد استثنا یی است .در این
جلسه ،جهانگیری با بیان اینکه اگر مجلس خوبی شکل نگیرد کار دولت ناتمام خواهد بود ،از
ضرورت تالش برای تشکیل یک مجلس معتدل سخن گفت و با اشاره به تجربه انتخابات ،92
تاکید کرد که باید به یک همگرایی بین اصالح طلبان معتدل و اصولگرایان اصیل اندیشید .او
همچنین در سخنانش بر اهمیت برگزاری انتخابات در سالمت کامل تاکید کرد .این سخنان
جهانگیری با واکنش برخی چهره های شاخص و رسانه های اصولگرا مواجه شد و حتی عده ای
از این اظهارات به عنوان مصداق دخالت دولت در انتخابات یاد کردند.
محمد جواد ظریف یکی از سنگین ترین مســئولیت ها را در دولت یازدهم برعهده دارد؛
چه انکه به زعم منتقدان دولت ،حســن روحانی تمام تخم مرغ های خود را در ســبد سیاست
خارجی چیده است.
قضاوت ها پیرامون وزیر خارجه دولت یازدهم بسیار متناقض است؛ از یکسو عده ای او
را با محمد مصدق عامل ملی شــدن صنعت نفت و یکی از چهره های ملی تاریخ معاصر ایران
قیاس می کنند و از ســوی دیگر ،گروهی او را به کوتاه امدن در برابر زیاده خواهی های طرف
مذاکره کننده متهم می کنند.
ظریف از ابتــدای معرفی به مجلس برای کســب رای اعتمــاد تا به امــروز ،گروهی از
نمایندگان مخالف را پیش روی خود دارد که از میانه راه ،نام «دلواپسان» را برای خود برگزیدند؛
گروهی که خود را اصلی تریــن طیف مخالفان دولــت روحانی معرفی می کنــد .حتی برخی
نمایندگان مجلس که اغلب انها منتســب به جبهه پایداری هستند ابایی ندارند ظریف را برای
طرح سوال ،به صحن علنی بکشانند یا در جلسه مجلس بر سر او فریاد بزنند.
ظریف البته تالش کــرده که در برابر انتقادها سکوت پیشــه کند و فقــط هر از گاهی به
انتقادات مطرح شده پاسخ دهد و مخالفان سیاست خارجی دولت یازدهم را به ارامش دعوت
کند .وزیر خارجه دولت یازدهم ،در برهه ای نیز با انتشار سخنانی که منتسب به او خوانده شد،
در صدر اخبار قرار گرفت؛ سخنانی که بر اســاس انها ظریف گفته بود اگر مذاکرات شکست
بخورد و توافق حاصل نشــود ،جناح میانه رو در انتخابات مجلس و ریاست جمهوری اینده در
برابر تندروها شکست خواهد خورد.
مثلث | شماره 266
سیاست
47
دولت و اقتصاد
بی شــک می توان گفت که اصلی ترین شــعارهای دولــت یازدهم در
زمینه بهبود وضعیت اقتصادی متمرکز بوده که سیاســت خارجی کشور نیز
تاثیرپذیرفته از ان برنامه ریزی شده است .بر این مبنا مدیریت اجرایی در تحقق
وعده های داده شده به یک تیم توانمند و باسابقه نیاز داشته که در این پرونده
میزان موجودیت و عملکرد ان بررسی شده است.
اقتصاد
ت
یتر
اول
اقتصاد ایران ،امروز و این ساعت
نگاهیبهکارنامهدو سالهاقتصادیدولتیازدهم
فاطمه کریمخان
خبرنگار
اقتصاد
48
مثلث | شماره 266
1
می گوینــد رای دادن بــه اقای روحانــی حاصل یک
دو دو تا چهار تای منطقی بود ،اقای روحانی شــعار داده بود
که «چرخ سانتریفیوژ ها باید بچرخد و چرخ زندگی مردم هم
باید بچرخد» ،شرایط نا بسامان اقتصادی عقالنیتی را حاکم
کرد که از دل ان رای به روحانی معتدل خارج شد .روحانی
حتی پیش از مستقر شدن درکاخ ریاست جمهوری هم ،قول
و قرار های اقتصادی با مردم می گذاشت و امید می داد که
با انتخاب او قرار اســت اوضاع اقتصادی کشور و وضعیت
معیشت مردم بهتر شود.
او در اولین نشست مطبوعاتی اش پیش از تنفیذ حکم
ریاســت جمهوری از نگرانی های مردم در اســتانه اغاز ماه
رمضان حــرف زده بود و وعده داده بود کــه تیم دولت او ،با
دولت مســتقر دهم همکاری خواهند کرد تا مردم از همان
اغاز شاه د تالش اقتصادی دولت برای بهبود معیشت شان
باشند.
«دولت شــما یعنی دولت تدبیر و امیــد طبق وعده در
راه نجات اقتصاد کشــور ،احیای اخالق و تعامل سازنده با
جهان با مشــی اعتدالی ،اهداف ملی را دنبال خواهد کرد .
برای حل این مســائل اقتصادی الزم و ضروری اســت که
اقداماتی در دو مرحله مقدماتی انجام شــود .در مرحله اول
باید به فکر نیازهای فوری مردم مثل کاالهای اساسی بود و
برای ایجاد ثبات و ارامش در عرصه اقتصادی باید ظرفیت
اقتصادی در کشــور فعال و موانعی کــه در این زمینه وجود
دارد برطرف شــود .بخش هایی که فعال نیستند باید فعال
شوند و نقدینگی به ســرعت کنترل و به سمت تولید هدایت
شود .مساله اشــتغال مساله بســیار مهم و دغدغه اکثریت
خانواده های ایرانی عزیز است و حل اساسی مساله اشتغال
زمانی است که رونق اقتصادی شکل بگیرد و کسب و کار نیز
رونق پیدا کند ،نرخ بیکاری کاهش یافته و به نرخ قابل قبولی
برســد.در این زمینه قانونی به مجلس بــرای تصویب ارائه
می دهیم ،دولت هم برنامه ریزی می کند که مشکالت دیگر
را رفع کند و ان شاءالله شاهد خواهیم بود که در سال اول اثار
این مساله را ببینیم» .
رئیس جمهور در این جلسه همچنین بر لزوم تعامل با
کشور های دیگر در مورد مسائل اقتصادی هم تاکید کرد :
«در شــرایطی که در دنیــای امروز با معضــات اقتصادی
مواجه هســتیم ،این تحریم به ضرر خود غرب است و اگر
سودی داشته باشد ،برای اســرائیل است و برای هیچ کس
دیگری سود ندارد».
با این وجود بخــش عمده راه حل هــای اقتصادی او
معطوف به داخل بود« :راه حل اساسی اقتصاد ،رونق تولید
و هدایت پس انداز های مردم و همچنین هدایت نقدینگی به
سمت تولید است .مشوق های تولید در این راستا اولین قدم
است ،ضمن اینکه در بخش تولید ظرفیت های الزم باید پر
شود .بحث ســرمایه از یک طرف و بهره وری از سوی دیگر
می تواند حرکت اول را به وجود بیاورد».
بعد از مستقر شــدن دولت ،خیلی ها کابینه اقتصادی
دولت را کابینه جنگ نامیدند .سپید کرده های اداره اقتصاد
کشــور ،افرادی مانند نعمت زاده ،زنگنه و اخوند ی روی کار
امدند تا وعده دولت را محقق کنند اما خیلی زود روشــن شد
که اوضاع به قرائــت دولت ،بد تر از ان چیزی اســت که به
نظر می رسید.
خزانه خالی
در جریان تالش ها بــرای از ســر گیری مذاکرات بود
که رئیس جمهور با یک اظهارنظر جنجالی خودش را سیبل
انتقاد های مخالفان کــرد .او در جریان ســخنرانی اش در
مراســم اغاز ســال تحصیلی در دانشــگاه تهــران ،گفت:
«دولت یازدهم در شــرایطی کار خود را اغاز کرده است که
با یک خزانه خالــی و انبوهــی از بدهکاری مواجه اســت .
هفته گذشــته یک صندوق اعالم کرد که بیش از 50هزار
میلیارد تومــان از دولت طلبکار اســت و صنــدوق دیگری
گفت طلبکاری اش بیش از اینهاست ،البته اینها گوشه ای
از بدهکاری هــای دولت اســت ،امــا دولت با امیــد کامل
و اعتماد به مــردم و عقالنیــت و تدبیر و البتــه کلید همت
فرهیختگان و اندیشمندان و استقامت ملت ایران به تعبیر
مشکل اقتصاد
در تزریق پول نیست
گفت وگو با محمد خوش چهره
استاد اقتصاد
مقام معظم رهبری از این پیچ به خوبی عبور خواهد کرد».
این یک جمله جنجالی تا ماه هــا گریبان دولت را رها
نمی کرد .در اولین واکنش ها ،کاظم انبارلویی در یادداشتی
که چندیــن بــار در رســانه های مختلف اصول گرا منتشــر
شــد ،از رئیس جمهور انتقاد کرد و با بر شــمردن محل های
درامد دولــت و رقم هایی که از ان حاصل می شــود ،اظهار
کرد« :اینکه گفته شــود خزانه کشــور خالی اســت مفهوم
ان این اســت که خزانه دخلی از باب در امد عمومی ،درامد
دارایی های ســرمایه ای و درامد دارایی هــای مالی ندارد،
پس مملکت در این شــش ماه چگونه اداره می شده است!
وقتی دخل مملکت صفر است پس مخارج مملکت را در این
شش ماه فرشتگان تامین کرده اند؟! در این مدت حتی یک
ریال از پرداخت های جاری دولت متوقف نبوده است .این
پرداخت ها با کدام دریافت ها انجام می شود؟ نمی دانم عهد
اقای روحانی با مردم چه شد و این حرف ها چه نسبتی با دولت
راستگویان دارد».
ت ،
بعد موج انتقاد هایی کــه رئیس جمهور را در برگرف
برای مدتی فتیلــه اظهارنظر های اقتصــادی پایین بود ،با
این حال اقدام بعدی دولت ،دوبــاره موجی از انتقاد ها را به
همراه اورد.
بسته امنیت غذایی و درد سر های جدید
زمستان سال ، 92برای اولین بار در دولت جدید طرحی
به نام تامین امنیت غذایی اجرایی شد ،در حالی که گفت وگو
بر سر پرداخت یارانه کاالیی ،به عنوان یکی از راه های پیش
روی دولت برای کمک به اقشار اســیب پذیر و البته راه حل
ا و ضــاع بــورس از ان روز هــای ســو د اوری
شــگفت انگیز فاصله گرفته است .شاخص ها
مدت هاست که بســیار با احتیاط سبز می شوند
و همین موضوع باعث انتقاد های شدید در مورد
عملکرد افرادی مانند رئیس سازمان بورس شده
است اما رکود واقعی در بورس از کجا اب می خورد
مالیاتــی دقیق داریم که ثروتمندان مشــخص باشــند و نه
سیستم تامین اجتماعی که نیازمندان».
«اگر مردم به زحمت افتادند در زمینه ســبد کاال ،من
به عنوان رئیس جمهــور از انان عذرخواهــی می کنم .این
دولت اگر نقص داشته باشد خواهد گفت و ما نقص داشتیم
ی می کنیم ..البته باید اقدامات اساســی انجام
و عذرخواه
شود و اینها مانند مسکن است .نباید مردم به سبد و یارانه نیاز
داشته باشند ولی به هرحال اینها زمان می برد».
با این حال طرح توزیــع کاال در میان مــردم در طول
ماه های بعدی هم ادامه پیدا کرده اســت ،بعــد از اینکه در
جریان فــاز اول توزیع کاال عــده زیادی از مــردم موفق به
دریافت کاال نشــدند بالفاصله فاز دوم طرح هم اجرا شد تا
قبل از پایان زمستان همه مردمی که شامل دریافت این سبد
می شدند کاال های خود را دریافت کرده بودند.
حاشیه های زیاد توزیع ســبد کاال در این مرحله باعث
شد که دولت فاز های بعدی اجرای طرح امنیت غذایی را در
سکوت خبری انجام دهد و به صدور اعالمیه هایی رسمی در
این مورد بسنده کند.
نفت و امید های پیش رو
تک نرخی شدن قیمت سوخت ،پذیرش اجباری
شــاید یکی از مهم ترین چالش های دولت و مردم در
حــوزه وزارت نفت ،مســاله قیمت بنزین باشــد ،موضوعی
که بنا بر رســم این روز های زندگی مردم تاثیر مستقیمی بر
هزینه های جاری خانواده ها می گذارد.
در پایان سال 92هم اعالم شده بود که دولت قیمت
بنزین را در سال 93به 700تومان خواهد رساند با این حال
توزیع بنزین تکنرخی در سال 93در دستورکار قرار نگرفت.
بهار ، 94زمان مورد نظر دولت برای اجرای نهایی طرح
بنز ین تک نرخی بود ؛ اقدامی که به همــان اندازه که برای
دولت فشار های انتقادی به ارمغان اورد از طرف کارشناسان
و اقتصاد دان ها مورد تعریف و تمجید قرار گرفت .دولت با
تکنرخی کردن قیمت بنزین و رســاندن ان به 700تومان ،
در امد 3هــزار میلیارد تومانی از این محــل برای خودش به
دست اورد که گفته می شود باید در محل پرداخت یارانه ها
هزینه شود.
مسکن در حضیض موج سینوسی
اقای روحانی هیچ وقت بنای این را نداشته است که به
صراحت از طرح مسکن مهر انتقاد کند .او که در وعده های
انتخاباتی اش مســکن مهر را طرح خوبی که نیازمند برخی
اصالحات است ،توصیف کرده بود ،بعد از انتخابش هم بر
این موضوع که پروژه مســکن مهر نمی تواند به ان صورتی
که در دولت گذشــته عملیاتی شــده بود ادامه داشته باشد
تاکید کرد.
با این وجــود تالش های دولــت برای اســتقرار یک
طرح مســکن جدید و قابل قبول که در برنامه های وزیر راه و
شهر سازی از ان به عنوان طرح مســکن اجتماعی یاد شده
بود هم بعد از گذشت دو سال از روی کار امدن دولت یازدهم
هنوز بدون هیچ اینده روشنی با عالمت سوال رو به رو است.
در تمام دو سال اخیر انچه که به عنوان غیر متعهد بودن
دولت به وعده ها در مورد تحویل مســکن مهر یاد می شد ،
زمینه های انتقاد به دولت را فراهم کرده است ،با این وجود
بعد از بیانات اخیر رهبری در تاکید بر اینکه طرح مسکن مهر
با تمام انتقاد هایی که به ان وجود دارد وبا تمام مشــکالت
پیش رویش از جمله مساله تامین اعتبار برای اتمام طرح ها ،
باید به سر انجام برسد وزارت راه و شهر سازی را بر ان داشته
مثلث | شماره 266
وضعیت وزارت نفت به عنوان بزرگ ترین تامین کننده
در امد های ارزی کشــور در اغاز بــه کار دولت یازدهم اصال
جالب نبود .عالوه بر گام برداشــتن ارام قیمت نفت در یک
مســیر ســرازیری این وزارتخانه درگیر یکــی از بزرگ ترین
سوء اســتفاده های مالی تاریخ خودش بود و هســت که به
پرونده بابک زنجانی مشهور شده است.
امیرعباس ســلطانی ،عضو کمیسیون انرژی مجلس
شــورای اســامی در مورد اتفاقی که در وزارت نفت دولت
دهم افتاده اســت ،به انجام تحقیق و تفحص در این مورد
اشــاره کرده و می گوید« :پرونده تحقیق و تفحص در مورد
وزارت نفت دوران رستم قاسمی است که تا به حال بیش از
500صفحه سند در مورد ان جمع اوری شده است .صحبت
از بدهی ۱۳هزا ر میلیاردتومانی اقای بابک زنجانی به وزارت
نفت اســت ،ضمن اینکه چهار وزیــر دوران احمدی نژاد،
شــامل وزیر نفت ،وزیــر دارایــی ،وزیر امورخارجــه و وزیر
صنایع ومعادن در این مورد دخیل هســتند و پیگیری در این
مورد ادامه دارد».
وزارت نفت بعد از اینکه به بیژن زنگنه رسید ،برنامه های
ویژه ای برای خروج از این وضعیت و همچنین سامان دادن
به پروژه هــای نیمه کاره ایــن وزارتخانه در ســال های قبل
را تدوین کرد .توســعه پنــج فاز قدیمی تر پــارس جنوبی در
دستورکار قرار گرفت .بعد از ان ساخت و توسعه بخش های
فراساحلی فازهای پارس جنوبی همچون خطوط لوله ،سکو
ت و بعد از ان
و حفاری چاه های دریایی در دستورکار قرار گرف
تالش برای داخلی سازی برخی ابزار و تجهیزات مورد نیاز در
صنعت نفت در دستورکار قرار گرفت.
هر چنــد فعاالن حوزه نفت و پتروشــیمی توســعه کند
صنعت پاالیشــگاهی کشور به خصوص پاالیشــگاه ستاره
خلیج فارس ،افزایش واردات بنزین با توقف تولید ریفرمیت
پتروشــیمی ،پیگیری برای لغــو مصوبه ســتاد تدابیر ویژه
اقتصادی درزمینه قیمت خوراک گاز پتروشــیمی ها ،توقف
فروش نفت توســط بخش خصوصی و عدم پیگیری جدی
برای تصویب سند ملی راهبردی انرژی را از مهم ترین نکات
منفی کارنامه اقای زنگنه می دانند اما تالش های بین المللی
او در دو سال گذشته برای باز کردن پای شرکت های خارجی
به ایران و سرمایه گذاری در صنعت نفت و گاز و پترو شیمی
و از طرف دیگر تاکید مداوم او بر لزوم افزایش تولید و توان
ایران برای باز گشــتن به بازار های جهانــی بالفاصله بعد از
برداشته شدن تحریم ها ،او را به یکی از چهره های محبوب
اقتصادی دولت تبدیل کرده است.
حضور قابل قبــول تیــم دیپلماتیــک وزارت نفت در
عرصه های جهانــی و به خصوص اجــاس اوپک هر چند
زمینه های خوشــبینی به کار وزارت نفــت را فراهم کرده اما
جلو ی انتقاد هــا از این وزارتخانه را نگرفته اســت ،با وجود
اینکه کش و قوس های دیپلماتیک در تمام دو سال گذشته
بار ها صنعت نفت را که درگیر کاهش شدید قیمت نفت هم
هســت ،به رفع موانع فروش نفت امیدوار کرده است ،هنوز
بسیاری از مشکالت بر سر راه فروش نفت ایران باقی مانده
است و از انجا که وزارت نفت نمی تواند تجربه تخت فروش
خصوصی نفت را یک بار دیگر تکرار کند ،وعده های افزایش
تولید نفت تا زمانی که خریداری برای ان وجود ندارد ،عمال
در فهرست قول های دست نیافته وزیر نفت باقی می ماند.
اقتصاد
پیشــنهادی برای مدیریت نحوه پرداخت یارانه به مردم ،از
ابتدای روی کار امدن دولت جدید مطرح بود ،ســبد امنیت
غذایی کــه در اغاز تعداد بســیار زیادی از مردم را پوشــش
می داد و شامل اقالم خوراکی از جمله برنج ،مرغ ،پنیر و تخم
مرغ بود ،به صورت رایگان در بین مردم تو زی ع شد.
ی و
مرحله اول اجرای این طرح که با صف های طوالن
نارضایتی های شــدید از طرف مردم همراه بود ،انتقاد های
بیشماری را هم برای دولت به ارمغان اورد .در مجلس دولت
متهم به نادیده گرفتن کرامات انســانی شــد و بســیاری از
منتقدان اقدام اخیر را بی برنامــه ،بدون منطق اقتصادی و
غیر قابل دفاع توصیف کردند.
رئیس جمهــور مجبور شــد در این مــورد در تلویزیون
توضیح بدهد« :ما دیدیم قشرهای اسیب پذیر جامعه از نظر
سالمت و امنیت غذایی تحت فشار هستند .وقتی در دولت
بحث کردیم عده ای گفتند تامین اعتبار مشــکل است ولی
ما گفتیم به اقشــاری که خیلی در فشار هســتند با سبد کاال
کمک کنیم .سبد کاال برخالف تعبیر عده ای جایگزین یارانه
نمی شود .البته اشــکاالتی بود و من هم به خاطر اشکاالت
متاثر شدم و دســتور دادم هیاتی اشکاالت را بررسی کنند تا
بعدا با این مشکالت روبه رو نباشــیم .اما ما نه یک سیستم
دولت در عرصه اقتصاد
منفعل است
گفت وگو با حسین راغفر درباره
کارنامه دوساله دولت یازدهم
تداوم ابهام
حتی با اجرا!
نگاهی به حاشیه های ادامه دار
توافق نفتی ایران و روسیه
49
است که در این مورد تعجیل کند و تالش کند تا پروژه های
نیمه کاره هر چه سریع تر به سر انجام برسند.
اما پروژه مســکن مهر تنهــا بخش کارنامــه دولت در
زمینه مسکن نیست .موضوعی که بیشترین فشار از طرف
بخش خصوصی را بــه دولت وارد می کند ،رکــود در عرصه
تو ساز و معامله مسکن است.
ساخ
با اینکه فعاالن بازار مســکن می گوینــد رکو د فعلی در
این بازار از بعد از ســال 92تا به حال بی ســابقه بوده است،
دولتی ها و کارشناسان حامی سیاست های انقبا ضی معتقد
هستند که رکود در بازار مسکن در واقع ادامه موج سینوسی
رشد سر ســام اور قیمت مسکن در ســال های پایانی دولت
دهم بوده است.
مسئوالن وزارت راه و شهر سازی البته می گویند که این
رکود نه در صدور مجوز های ساخت و ساز بلکه تنها در داللی
مسکن است با این حال ،روشن اســت که حتی اگر وزارت
را هو شهر سازی یکپارچه قلم بشود و مجوز های ساخت و ساز
امضا کند تا زمانی که فعاالن صنعت ساختمان نمی توانند با
فروش واحد های قبلی ساخته شده سرمایه خود را باز گردانند
ساخت و ســاز های جدید عمال امکان پذیر نخواهد بود و یا
بسیار کند انجام خواهد شد.
قیمت گذاریخودرو ،یقهدولتیازدهمراهمگرفتهاست
اقتصاد
50
مثلث | شماره 266
خودرو را ارابه صنایع سبک کشور می دانند با این حال
دو بنگاه بزرگ صنعتی ایران درکنارگروه های خودرو سازی
کوچک تری که در شهرســتان ها مستقر هستند ،در حاشیه
تحریم و مشــکالت بانکی روز به روز شــرایط ســخت تری
را می گذراننــد ،همزمان تعیین قیمت محصوالتشــان هم
چالشــی مداوم برای همه دولت ها از جملــه دولت یازدهم
بوده و هست.
افزایش مرحلــه ای قیمت خودرو با مصوبه شــورای
رقابت در ســال 93منجر بــه اعتراض های گســترده علیه
دولت شــد اما با ایــن اســتدالل از طــرف تولید کنندگان
همراه بود که با وجود افزایش قیمت ها هنوز حاشــیه سود
خودرو ســازان تامین نشــده اســت ،افزایش قیمت دالر،
تحریم هایی که قیمت واردات مواد اولیه و قطعات خودرو ها
را گران تر می کنــد ،افزایش حقوق کارگــران و بیمه ها ،در
کنار مشکالت جدی در تامین مالی برای صنایع که قیمت
نهایی پول مورد نیاز انها را افزایش می دهد منجر به تالش
خودرو ســازان برای قیمت گذاری خارج از ساختار شورای
رقابت و سپردن کار به دست بازار شده است .با اینکه سال
گذشته در جریان افزایش قیمت خودرو زمزمه هایی در مورد
اعتراض رئیس جمهور به این روند شنیده شد ،اما توقف رشد
قیمت ها میسر نشد.
تالش های وزیر صنعت اما برای خروج قیمت گذاری
خودرو از شورای رقابت و سپردن کار به دست خودرو سازان
ادامه پیدا کرد و منجر بــه نامه نگاری بیــن وزارت صنایع و
معادن ،رئیس جمهور و معاون اول او شــد .اواخر سال 93
پیش بینی ها در مورد افزایش قیمت خودرو در سال 94نشان
می داد که قیمت انتظاری برای خودرو های داخلی می تواند
از ان چیزی که هست باال تر هم باشد.
باوجود اینکه فرمول های ابداعی شورای رقابت معموال
به افزایش قیمت بیشــتر خودرو ها و کاهش قیمت برخی از
انها تاکید می کند ،اما دعوای قیمت گذاری خودرو در دولت
روحانی بیشتر بر سر حق شــورای رقابت در دخالت در مورد
قیمت گذاری خودرو است ،تا ارقام تعیین شده.
با اینکه وزیر صنعت و معدن در استدالل های مفصلی
مدعی شده است که خودرو در ایران کاالیی انحصاری نیست
و الزم نیســت دولت در مورد قیمت گذاری ان دخالت کند،
اخیرا رضا شیوا ،رئیس فعلی شورای رقابت در اظهارنظری
از بحث بر ســر حق این شــورا در مورد قیمت گذاری خودرو
خبر داده است.
«طبق مصوبه مجلــس ،در 4اســفند ۹۳در رابطه با
قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات
مالــی دولت ،این ابهــام وجــود دارد که ایا شــورای رقابت
می تواند در مورد قیمت گذاری خودرو اظهارنظر کند یا خیر.
در ماده ۲۱مصوبــه مجلس ،صحبــت از انحصار خدمات
عمومی مطرح شده که در این مورد با ابهام روبه رو هستیم،
که ایا مجلس می خواهد اجازه قیمت گذاری برای کاالهای
انحصاری را تغییر دهد یا خیر و ایــا ائین نامه مربوط به این
موضوع توسط دولت نوشته خواهد شد یا شورای رقابت».
قیمت خــودرو هنــوز هــم یکــی از عوامل فشــار بر
تیم اقتصــادی دولت روحانی اســت با این حــال حتی این
موضوع هم انقدر ها در رســانه ها مورد بحث قرار نمی گیرد
تا تصمیم گیری در مورد ان با کمترین حاشیه انجام شود.
تابلو های بورس همچنان قرمز مانده اند
می گویند بورس ایینه تمام نمای اقتصاد کشور است،
روز های افزایــش نجومی شــاخص ها و رکــورد زدن های
پی در پی در تاالر های معامله و زمانی که تمام شــاخص ها
یکدســت ســبز بودند ،مقارن با روز های رشــد بدون برنامه
نقدینگی و تــاش دولت برای خصوصی ســازی مصنوعی
بسیاری از دارایی های سرمایه ای اش بود.
حاال در دو سال گذشــته او ضاع بورس از ان روز های
سود اوری شــگفت انگیز فاصله گرفته اســت .شاخص ها
مدت هاســت که بســیار با احتیاط سبز می شــوند و همین
موضوع باعث انتقاد های شدید در مورد عملکرد افرادی مانند
رئیس سازمان بورس شده است اما رکود واقعی در بورس از
کجا اب می خورد.
این سوالی نیست که رئیس جمهور یا وزیر اقتصاد الزم
باشد برای پاسخگویی به ان وارد عمل شوند ،بازار سوداگری
در بورس و جا به جایی ســرمایه بیشت ر تابعی از سیاست های
اقتصادی کالن اســت کــه در دو ســال گذشــته در پیکار
دائمی برای کاهش هر چه بیشتر میزان تورم و نقدینگی در
دست مردم بوده است.
عباس ارگون ،عضو هیات نماینــدگان اتاق بازرگانی
وصنایع ومعادن وکشــاورزی تهران در مورد علت شــرایط
نابســامان بورس در دو سال گذشــته می گوید« :در حالی
که در شــرایط کنونی کشور ،شــاخصه های اصلی اقتصاد
شرایط مناســبی را منعکس نمی کنند ،جای تعجب خواهد
داشــت که رونق و شــرایط مثبت در بورس را انتظار داشته
باشیم .از سال گذشته شاخص بورس و قیمت ها در بازار افت
تدریجی را در پیش گرفته که این امر نشان می دهد بورس
تافته جدا بافته ای از شرایط کلی اقتصاد کشور نیست و این
امر مورد پذیرش نخواهد بود که اقتصاد کشــور در وضعیت
نامناسب باشد و در مقابل ان اوضاع بورس رو به رشد و رونق
باشد .سیاســت های انقبا ضی ،عملکرد عقالنی و منطق د ر
برابر عوامل هیجانی مثل مذاکرات هســته ای ،نبود قدرت
پیش بینی و غیر حرفــه ای بودن فعاالن بازار بورس ،رشــد
شتابان و منطقی قیمت ها در سال ، 91افزایش ناامیدی در
مورد اصالح شرایط بازار و ابهامات و موانع موجود بر سر راه
صنایع مهم بورســی از جمله پاالیشگاهی ،سیمان ،فوالد،
ســنگ اهن ،پتروشــیمی ،بانک و خودرو از جمله عواملی
هستند که باعث شده اند شــاخص ها در بازار بورس شرایط
مناسبی نداشته باشند».
کارشناسان معتقد که شرایط فعلی بازار بورس ناشی از
سیاست های انقباضی دولت است که رشد نقدینگی را مهار
کرده و سعی می کند با کاهش میزان پول در جریان ،از فشار
تورمی ســال های پایانی دولت دهم بکاهد و از انجایی که
مهار تورم برای دولت از هر چیز دیگری بیشتر اولویت دارد ،
بعید است که امیدواری به سبز شدن دوباره شاخص ها در بازار
وزارت تعاون ،کار و رفاه اجتماعی؛ علی ربیعی
وزارت اقتصاد ،دانش و چالش
یکی از چهره های معرفی شده توسط حسن روحانی که
حضورش در فهرست پیشنهادی کابینه به مجلس ،با حرف و
حدیث همراه شــد ،علی ربیعی است .مردی که سال ها فعال
حوزه کارگری بوده و البته مشــاور امنیتــی خاتمی در جریان
پرونده قتل های زنجیــره ای ،کوی دانشــگاه و حوادث قبل
و بعد از ان .او متولــد 1334در تهران بوده ،فوق لیســانس
مدیریت فرهنگــی از دانشــگاه عالمه طباطبایــی و دکترای
تخصصی PHDمدیریت اســتراتژیک دارد .ربیعی در دوره خاتمی مشاور اجتماعی او شد
و در زمان تصدی دبیری شورای عالی امنیت ملی توسط حســن روحانی ،مسئول اجرایی
دبیرخانه و ریاســت کمیته سیاســتگذاری تبلیغــات و کمیته امنیت داخلی شــورا ی عالی
امنیت ملی را عهده دار بود .وی همچنین در ســال های اول انقالب عضو شــاخه کارگری
حزب جمهوری اســامی و عضو کمیســیون تدوین قانون کار در دهه 60و عضو شورای
مرکزی خانه کارگر از بدو تاسیس تا امروز بوده اســت .با این اوصاف ،نه تنها حضور او در
این منصب ،شرایط ویژه ای را در زمینه اشــتغال و نرخ بیکاری تا امروز در بر نداشته ،بلکه
بعضا از سوی جریان های اصالح طلب ،بابت همکاری و نزدیکی با رسانه های اصول گرا،
مورد انتقاد واقع شــده اســت .یکی از چالش های ربیعی با دولت روحانی ،بر سر ماجرای
توزیع ســبد کاال ،با وزارت صنعت ،معدن و تجارت بود و یکی از چالش هایش هم در زمینه
پرداخت یارانه نقدی ،با وزارت نفت.
علــی طیب نیــا متولــد 1339در اصفهــان ،دارای مدرک
کارشناســی اقتصاد از دانشــگاه تهران ،با ارائه پایان نامه خود با
عنوان «الگوی تورم در ایران» موفق به اخذ مدرک کارشناســی
ارشد از همین دانشگاه شــد .دکتری تخصصی خود را با موضوع
رساله «تورم ساختاری در ایران» از دانشــکده اقتصاد دانشگاه
تهران دریافت کرد که بخشــی از این دوره را در مدرســه اقتصاد
لندن گذراند و اکنون نیز عضو هیات علمی دانشگاه تهران است.
دبیری کمیسیون اقتصاد هیات دولت در دولت های پنجم تا هشتم،معاونت طرح و بررسی نهاد
ریاست جمهوری ،معاونت اقتصادی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ،عضویت در شورای
پول و اعتبار ،معاونت هماهنگــی و امور فنی و اقتصادی نهاد ریاســت جمهوری و عضویت در
شورای پژوهشی سازمان امور مالیاتی کشور اشاره کرد .طیب نیا دارای مقاله ها و سخنرانی هایی
در سال های گذشــته بود که نشــان می داد به مقوله اقتصاد ،فراتر از یک علم نوین و با اتکا بر
محاسبات ریاضی ،بلکه به شکل مفهومی با وجوه فرای تصور ظاهری و عمومی می اندیشید.
حتی به اتکای برخی مطالب مطرح شده ،برخی او را معرفت شــناس ترین وزیر اقتصاد ممکن
لقب دادند اما در مقام امور اجرایی برخی هم این بحث را مطرح کردند که صرف داشتن دانش
اکادمیک ،به حل چالش ها و بحران ها در حوزه اقتصاد نمی تواند منجر شــود .ماجرای تداوم
هدفمندی یارانه ها ،حذف یارانه پردرامدها و یک سان ســازی قیمت ســوخت به عالوه برخی
مباحث بانکی ،از چالش های وزیر اقتصاد در دو سال گذشته بوده است.
بورس قابل تحقق باشــد.اهنگ ثبات در بازار ارز و سکه در
حالی که در دولت قبلی ،یکی از مهم ترین منشا های نگرانی
و تشویق مساله تغییر روز به روز قیمت سکه و ارز بود ،تا جایی
که کار به تشکیل صف های طوالنی و شبخوابی در خیابان
برای خری د ارز و سکه رسید ،دولت روحانی این بازار را کال از
اخبار حذف کرده است.
در دو سال گذشــته ارامش تا جایی بر بازار ارز و سکه
حاکم بوده اســت که حتی هیجان و شــور جمعــی در مورد
توافق ژنو هم نتوانسته است این بازار را اندک تکانی بدهد و
قیمت ها را در ان جا به جا کند.
کارشناســان می گویند یکی از مهم ترین دســتاوردها
و نقاط تفاوت ایــن دولــت و دولت قبلی در همین اســت ؛
خود داری از بازی های ارزی برای تامین کســر بودجه و در
نتیجه اش ثبات نسبی در این بازار ،در کنار کنترل نقدینگی
در دســت مردم که حاصل ان رکــود در همــه عرصه های
ســرمایه گذاری و البته بازار های سوداگری این چنینی بوده
است.
رئیس کل بانک مرکزی در مورد ثبات ایجاد شــده در
این بازار می گوید« :در تحلیل نوســانات نرخ ارز باید به بازه
زمانی توجه داشــت .برخی از نوســانات روزانــه در بازار ارز
صرفا ریشه در انتظارات ،شایعات و عوامل تکنیکی داشته و
توسط عوامل بنیادین حمایت نمی شوند .اینگونه نوسانات
نمی تواند پایدار باشد و پس از مدت کوتاهی تعدیل خواهد
شد .در نتیجه اگر فعاال ن صرفا بر اساس اینگونه عوامل وارد
بازار ارز شده باشند ،زیان خواهند دید».
در بعد سیاســتگذاری ،اصالح رویکرد های دولت در
اتخاذ سیاست های اقتصادی و تقید به رعایت اصل توازن و
انضباط بودجه ای و انضباط پولی سبب شده زمینه های ایجاد
ثبات پایدار در بازار ارز از طریق کاهش تورم ماهانه و بهبود
ی فراهم شود».
انتظارات تورم
دلیل دیگری که کارشناسان برای این ثبات به ان اشاره
می کنند ،عقالنی شدن رفتار ها در بازار ارز و سکه ،دوری از
هیجان های مقطعی و افزایش اعتماد به سیاستگذاری های
اقتصادی دولت در مقایسه با دولت قبلی است.
تورم ،سند افتخار دولتی
مسعود نیلی ،مشاور ارشد اقتصادی رئیس جمهوری در
مورد تورم و لزوم کنترل ان می گوید« :چند بار مثال زده ام که
وقتی تورم باالی 40درصد است مانند بیمار در حال خونریزی
است .هرچند این بیمار ممکن است پرونده پزشکی قطوری
داشته باشد اما در مرحله اول ،پزشــک تشخیص می دهد
که خونریزی را قطع کند .بنابراین وقتی دولت کار را شــروع
کرد تورم 44درصد بود و از انجایی که با این تورم هیچ کاری
نمی توان انجام داد به خصوص با التهابی که در بازار ارز بود،
تصمیم به کنترل تورم گرفته شد».
نرخ تورم در 12ماه منتهی به فروردین ماه 1393نسبت
به 12ماه منتهی به فروردین ماه 1392معادل 32/5درصد
اعالم شد و این یعنی کاهشی 2/ 2درصدی.
تورم در 12مــاه منتهی به اردیبهشــت ماه 1393هم
نســبت به 12ماه منتهی بــه اردیبهشــت ماه 1392معادل
30/3درصد محاســبه شــد .به این ترتیب روند کاهش نرخ
تورم در دومین ماه از سال هم ادامه یافت تا اینکه شاخص
بهای کاالها و خدمات مصرفی در مناطق شــهری ایران در
خرداد ماه 1393به عدد 194/0رســید که نسبت به ماه قبل
1/7درصد افزایش نشان می داد.
بنا بــر گــزارش بانــک مرکزی ،شــاخص مذکــور در
خرداد ماه 1393نســبت به ماه مشــابه ســال قبــل معادل
14/6درصد افزایش داشته و به این ترتیب نرخ تورم در 12
ماه منتهی به خرداد ماه 1393نســبت به 12مــاه منتهی به
خرداد ماه 1392معادل 27/7درصد است.
کاهش نرخ تورم در اولین ماه تابســتان سال 93هم
تداوم داشــت؛ نرخ تورم در 12ماه منتهی به تیر ماه 1393
نسبت به 12ماه منتهی به تیرماه 1392معادل 25/3درصد
رسید .نرخ تورم در مرداد و شهریور هم به ترتیب 23/2درصد
و 21/1درصد محاسبه شد تا صدای پای تورم زیر 20درصد
واضح تر به گوش برســد .این اتفاق در نخســتین ماه پاییز
93رخ داد؛ شــاخص بهــای کاالها و خدمــات مصرفی در
مناطق شهری ایران در مهرماه 1393به عدد 204/8رسید
که نســبت به ماه قبل 1/4درصد افزایش یافت .شــاخص
مذکور در مهرماه 1393نسبت به ماه مشابه سال قبل معادل
14/6درصد افزایش داشــت .نرخ تــورم در 12ماه منتهی
به مهرماه 1393نســبت به 12ماه منتهی به مهرماه 1392
معادل19/4درصد است.
نرخ تورم در 12ماه منتهی به ابان ماه 1393نسبت به
12ماه منتهی به ابان ماه 1392معادل 18/2درصد بود و در
اذر ماه به 17/2درصد کاهش یافت تا پاییزی موفق در مهار
تورم رقم خورده باشد.
شــاخص بهای کاالها و خدمات مصرفــی در مناطق
شــهری ایران در دی مــاه 1393به عدد 212/3رســید که
نسبت به ماه قبل 0/3درصد افزایش یافت .شاخص مذکور
در دی ماه 1393نسبت به ماه مشابه سال قبل معادل 15/7
درصد افزایش داشت .نرخ تورم در 12ماه منتهی به دی ماه
1393نسبت به 12ماه منتهی به دی ماه 1392معادل 16/3
درصد بود.نرخ تورم بهمن ماه 1393هم معادل 15/8درصد
اعالم شد تا به ترتیب در اسفند ماه و سراسر سال 93تورم به
15/6درصد کاهش یابد.
این ارقام همان چیزی اســت که دولت بــرای اثبات
پا بر جا بودن بر وعده هایش به انها تکیه می کند .اعالم مداوم
اعداد و ارقامی که نشان می دهد افزایش روز افزون قیمت ها
مهار شده اســت ،البته تنها روی دیگر سکه رکود دامنه دار و
بحران ساز در کشور اســت .منتقدان دولت از اینکه صنایع
هنوز با بحران تامین مالی رو به رو هستند ،وضعیت بازار هایی
مانند مسکن و بورس نا بســامان و درگیر رکود است و تحول
قابل ذکری در مورد اشــتغال زایی ایجاد نشده است ،برای
مورد سوال قرار دادن دولت استفاده می کنند.
برنامه اقتصادی دولت کجاست؟
با وجود تمام خرده تحلیل ها در مورد شرایط اقتصادی
امروز و این ساعت در کشــور ،موضوعی که هنوز در دولت
روحانی روشــن نشــده برنامه اقتصادی این دولت اســت.
ی که دولت سازندگی با برنامه توسعه زیر ساخت ها روی
در حال
کار امد و حاصل کارش جاده و ســد و کارخانه بود و بازسازی
خرابی های ناشــی از جنگ ،دولت اصالحــات چندی بعد
از روی کار امــدن با فراخــوان از اقتصاد دان ها دعوت کرد
تا برای تهیه یــک برنامه اقتصادی به دولــت کمک کنند و
اجرای برنامه های دوم توسعه را در دســتورکار داشت و بعد
از ان برنامه سوم توسعه را طراحی و اجرا کر د و برنامه چهارم
توسعه را برای دولت بعدی نوشت.
دولت احمدی نژاد هم که با شعار اقتصادی عدالت و
توزیع در امد بر سر کار امده بود ،خیلی زود سیاست های مورد
نظرش را اجرایی کرد و طرح های اقتصــادی را یکی بعد از
دیگری کلید زد ،هر چند که می شود در مورد انها نقد هایی به
تیم اقتصادی دو دولت گذشته وارد دانست.
در دولت اقای روحانی ،به رغم اینکه سازمان مدیریت
و برنامه ریزی احیا شده و دو ســال هم از روی کار امدن ان
گذشــته ،هنوز هیچ برنامه دقیقی در حــوزه اقتصادی ارائه
نشــده اســت .تاکید مداوم دولت بر کنترل تورم ،یا گفتن
اینکه کشــور های خارجــی در صف هســتند کــه در ایران
ســرمایه گذاری کنند ،هیچ کدام جای اعالم برنامه دقیق و
دارای زمان بندی در حوزه اقتصادی را نمی گیرد.
مثلث | شماره 266
بی شک ،وزارت راه و ترابری که پس از ادغام انفعالی اش
با وزارت مسکن و شهرسازی نامش شد وزارت راه و شهرسازی،
یکی از حاشــیه دارترین و خبرســازترین وزارتخانه ها در دولت
نهــم و دهم به ویــژه پــس از عزل مهنــدس رحمتــی و امدن
بهبهانی بود .با امدن عباس اخوندی که ششمین وزیر مسکن
و شهرسازی پس از انقالب اسالمی بوده و اداره این وزارتخانه
را از ســال های 72تا 76در دولت دوم هاشمی رفسنجانی نیز
برعهده داشت ،این چالش ها تقریبا تداوم یافت؛ چراکه عملکرد دولت در این زمینه ها درواقع
دنباله رو عملکرد دولت قبل و از منظری نیز رفع و کم اثر کردن برخی مسائل به وجود امده از
جمله طرح مســکن مهر بوده که رئیس جمهور فعلی در سخنان انتخاباتی اش ،از این طرح
به عنوان یکی از عوامل اخالل افرین در اقتصاد کشــور یاد کــرد .اخوندی متولد 1336در
نجف و از پایه گذاران سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور بوده و اکنون عضو هیات علمی
دانشکده مطالعات جهان و اســتاد مطالعات بریتانیاست .وی به غیر از سابقه وزارت مسکن
و شهرسازی ،معاون سیاسی وزارت کشــور در دوران وزارت علی اکبر ناطق نوری نیز بوده و
مسئولیت هایی همچون دبیری شورای امنیت کشور ،رئیس شورای تامین ویژه غرب کشور،
رئیس ستاد مرزها ،رئیس ســتاد مبارزه با مواد مخدر ،رئیس شورای هماهنگی امور افاغنه و
رئیس بنیاد مسکن را برعهده داشته است .اخیرا غالمحسین کرباسچی نیز یکی از منتقدانی
بود که عملکرد اخوندی را غیر قابل افتخار دانسته بود.
بیژن نامدار زنگنه 63ســاله پیش از این دو دوره چهار ساله
وزیر نفت دولت هفتم و هشتم اصالحات بوده و حاال پس از هشت
ســال دوری از دو سال پیش به ســاختمان وزارت نفت در خیابان
طالقانی برگشته است .وی متولد شهر کرمانشاه است و از سال 59
حضور خود را در دولت با سمت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و
ارشاد اسالمی اغاز کرد و در ابان ماه سال 61به عضویت شورای
مرکزی این نهاد درامد .وی همچنین ســابقه پنــج دوره وزارت در
کسوت وزیر جهاد سازندگی دولت چهارم ،وزیر نیروی دولت پنجم و ششم را عالوه بر وزیر نفت
دولت هفتم و هشــتم با خود به همراه دارد .زنگنه عضو هیات علمی دانشــگاه صنعتی خواجه
نصیرالدین طوسی و دانشگاه صنعتی امیرکبیر بوده و عضویت بنیاد باران را هم در کارنامه دارد،
هرچند بیشتر یک کارگزارانی محسوب می شود تا مشارکتی .زنگنه در زمان گرفتن رای اعتماد از
ی که با سابقه
مجلس فعلی با چالش قرارداد کرسنت به شدت مواجه بود و توسط مسعود میرکاظم
دوساله وزارت نفت ،رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسالمی شد ،پای عملکرد به زعم
او شبهه دار در فتنه 88را هم پیش کشید .زنگنه در بدو ورود به وزارت نفت چهره محبوبی نشد؛
مخصوصا که گفته بود گروهبان ها باید از وزارت نفت بروند و ژنرال ها بیایند .او سیاست های خود
را در این دو سال بر احیای روابط بین الملل در حوزه انرژی بنا نهاده و به شدت امیدوار است که با
توافق هسته ای ایران و غرب ،اوضاع در این زمینه رو به بهبود پیش رود .هرچند که او در عرصه
داخلی هم ماجرای یک سان سازی نرخ بنزین را به عنوان یک چالش از سر گذرانده است.
اقتصاد
وزارت راه و شهرسازی؛ هر روز مثل دیروز
وزارت نفت؛ ژنرال امیدوار
51
مشکل اقتصاد در تزریق پول نیست
اقتصاد
52
مثلث | شماره 266
گفت وگو با محمد خوش چهره ،استاد اقتصاد
دو ســال از اغاز بــه کار دولت اقــای روحانی که
مهم تریــن وعده هایــش در عرصه اقتصــادی بودند
گذشته است .در این مدت عملکرد اقتصادی این دولت
را چطور ارزیابی می کنید؟
اگر بخواهیم به صورت منصفانه به عملکرد دولت
اقای روحانی نــگاه کنیم باید از این نکته غافل نشــویم که
دولت اقای روحانی وارث یک شــرایط نامناسب اقتصادی
بود .حجم بــاالی بیکاری ،رکود و تــورم همگی به صورت
گســترده از دولت اقای احمدی نژاد به دولت جدید منتقل
شــد .با این وجود اقای روحانی با درک ایــن وضعیت خود
را کاندیدای ریاســت جمهوری کرده بود و می دانســت چه
وضعیتی در انتظــار دولت جدیــد خواهد بود .بنــده برای
پیدا کــردن راه حل مناســب در این زمینه با اقــای روحانی
جلسه خصوصی داشــتم و در انجا راهکارهای خود را بیان
کردم .بنده در این جلسه عنوان کردم دولت اجازه ندارد در
زمینه اقتصادی اشــتباه کند .دولت باید نسبت به وضعیت
اقتصادی کشــور و موانــع تولید ملی جمع بنــدی و تحلیل
دقیق و مشــخصی داشته باشــد .روش«ازمون و خطا» و
حرکت «الک پشــتی» به دولت و اقتصاد ملی ضرر و زیان
می رساند.
با اینکه در شــروع به کار دولت اقای روحانی از جنبه
«روانی» فضای مثبتی برکشور حاکم بو د و امیدواری هایی
در بین مردم ایجاد شــده بود که دولت می توانست از ان به
شــکل مثبت بهره برداری کند اما حرکت دولت بســیار کند
بود .از طرف دیگر عدم انسجام و نداشتن فرماندهی واحد
در سیاســت های اقتصادی ســبب تکثر در سیاســت های
پولی ،ارزی و تجاری شد .در نتیجه در دولت اقای روحانی
بیــن سیاســت ها واهــداف ،عدم تجانــس و ناهماهنگی
به وجود امد .دولت با فقدان یــک مرکزیت تصمیم گیرنده
2
محمد خوش چهره ،اســتاد اقتصاد و نماینده
دور هفتم مجلس ،از جمله اقتصاد دان های منتقد
به عملکرد دولت است .او هر چند می پذیرد دولت
در ماه های قبل به خصوص در عرصه های جهانی و
در کارزار مجادله های دیپلماتیک عملکردی داشته
که شاید بدون اشکال نباشــد اما قابل دفاع است،
استدالل می کند که دولت اقای روحانی با گذشت
دو ســال از روی کار امدنــش هنوز نتوانســته یک
سیستم اقتصادی قابل مشــاهده را سازمان دهد .
می گویددولتدر برخی عرصه هایسیاست گذاری
از جملــه سیاســت های پولــی و مالــی عملکردی
تناقض امیز دارد و حرکتش کند بوده است.
در زمینه اقتصادی مواجه اســت .در برخی از کشــورها که
روســای جمهور دانش اموخته اقتصاد یا علــوم نزدیک به
ان هســتند شــخص رئیس جمهور مدیریــت اقتصادی را
برعهده می گیــرد .همچنین در برخی از کشــورها معاونت
اقتصادی رئیس جمهــور وجود دارد کــه از یک عقالنیت
الزم برای انسجام سیاست های اقتصادی برخوردار است.
در برخی از کشورها نیز رئیس بانک مرکزی یا وزیر اقتصاد
این مســئولیت را برعهده می گیرد .اما اینها در دولت اقای
روحانی وجود ندارد و همان طور که قبال هم در مصاحبه هایم
گفته ام ،شرایط امروز دولت اقای روحانی شرایط ارکستری
اســت که رهبر ندارد و بنا بــر این صــدای گوش خراش و
ازار دهنده ای از ان به گوش می رسد.
اختالف نظرها و دیدگاه ها در زمینه اقتصادی به راحتی
در دولــت قابل مشــاهده اســت .بنابراین ســازگاری بین
سیاســت ها و اهداف ،به ویژه سیاســت های پولی ،ارزی،
مالی و تجاری با هدف هایی مانند اشتغال و از همه مهم تر
تولید ناخالص ملی وجود نداشــته است .شــاید به صورت
موردی سازگاری هایی در بین تصمیم گیرندگان اقتصادی
دولت وجود داشته ،اما به صورت پایدار و مستمر این اتفاق
رخ نداده است .سازهای ارکســتر اقتصادی باید همزمان،
هم صدا و هم اوا نواخته شود .اگر یک ارکستر رهبر نداشته
باشد و هر کدام از نوازندگان که اتفاقا در کار خود نیز مهارت
دارند بــا بقیه ســاز ناهماهنگ بزنند به جــای ایجاد صدای
موزون و دلنشــین ،صدایــی دلخراش به گوش می رســد.
نکته دیگر اینکه در دوسال گذشــته نقطه ثقل امید دولت
به مناسبات بیرونی و خارجی و رفع تحریم ها بوده است.
این موضــوع تمرکــز دولت روی حل مشــکالت
خارجی انتقاد های زیــادی را هم بــرای دولت به
همراه داشته ،نظر شما در این مورد چیست؟
اگرچه تالش دولت در این زمینه ارزشمند است اما
یک خطای استراتژیک به شــمار می رود .دلیل این مساله
هم این اســت که دولت رونق داخلــی را در محیط بیرونی
دنبال می کند کــه رویکرد صحیحی نیســت .رونق محیط
داخلی باید محوریت اقدامات دولت باشد و در کنار این باید
از محیط بیرونی به عنوان تکمیل کننده سیاست های داخلی
استفاده کند .واقعیت این است که اقتصاد ایران هم اکنون
دارای شرایط ویژه ای است و برای خروج از این شرایط ویژه
باید مدیریتی ویژه اتخاذ کرد .شــدت مشکالت به گونه ای
است که با نســخه های عادی و مدیریت معمولی ،درمان
اقتصاد ایران جواب نمی دهد .شــاید بعضی از دوستان در
دولت از نظر ســابقه ،تجربه و توان مدیریتی کارنامه خوبی
داشته باشند ،اما این موضوع نادیده گرفته می شود که ما در
شرایط مدیریت بحران هستیم .ما به ظرفیت های باالتری
نیاز داریم .برای تغییر وضعیت ،الزم است ،دولت در برخی
نگرش ها و ظرفیت های خود نیز تغییر ایجاد کند .انچه کار
دولت را سخت می کند ،این است که در شرایط سخت وارد
میدان شده و شعار و ادعای سختی هم داشته است؛ شعار
تدبیر و امید .این شعاری اســت که بیانگر فعالیت در مسیر
درست و کارشناسی شده است .یعنی اگر بعضی از اتفاقات
مردم را به ســمت ناامیدی ببرد و بعضی از تصمیمات مبین
عدم تدبیر و تعقل باشد ،هزینه های زیادی را برای این دولت
به دنبال دارد .شاید برای یک دولت دیگر و در یک شرایط
عادی این گونه نباشد ،اما این دولت در شرایط غیرعادی جلو
امده است؛ ضمن اینکه باید دولت را درک و برای حمایت از
دولت تالش کرد .دولت باید با تمرکز بر توان و ظرفیت خود
در محیط بیرونی ،از ظرفیت های محیط داخلی متناسب با
شرایطی که داریم به بهترین نحو استفاده کرده و اشتباهات
دولت قبلی را تکرار نکند.
وجه مشترک همه دولت ها تا به حال این بوده که هر
دولتی بر سر کار امده ،وابســتگی ما را در مورد نفت نسبت
به دولت قبــل افزایش داده اســت .درباره دولــت یازدهم
زود است که در این زمینه قضاوت شــود ولی امارها نشان
می دهد در سال 93دولت یازدهم بیش از 65درصد به نفت
وابسته بوده است.
در دولت قبــل با وجــود اینکه تا ســال ها تالش
می شــد این گونه نشان داده شــود که تحریم ها
هیچ تاثیری در اقتصاد ایران ندارد ،در یک مقطعی
همه نابسامانی های اقتصادی به گردن تحریم ها
انداخته شد ،و هنوز هم در بســیاری موارد گفته
می شــود مشــکل اقتصــاد مــا در تحریم هــای
بین المللی اســت ،اما اگــر امروز ایــن تحریم ها
بر طرف شود ،ان وقت چه اتفاقی خواهد افتاد؟
درست اســت که اقتصاد ما به واسطه تحریم ها با
مشکالتی روبه رو شــده ولی اینکه اگر تحریم ها رفع شود،
در اقتصاد تحول ایجاد می شود ،اظهارنظر غلطی است.
اگر تحریم ها برداشــته شــود یا در خوش بینانه ترین
حالــت دارایی هــای بلوکــه شــده ایران کــه رقمــی بالغ
بر130میلیارد دالر اســت ازاد شود نمی توان مدعی بود که
وضعیت اقتصادی کشور به یک باره متغیر خواهد شد .در
شرایط فعلی مشکل اقتصاد کشــور تزریق پول به سیستم
اقتصادی نیست .مشکل فعلی اقتصاد ما عدم توجه و عدم
درک موانع تولید ملی اســت .بنابراین تا درک و باور الزم در
این زمینه وجود نداشــته باشــد نمی توان به بهبود گسترده
وضعیت اقنصــادی امیــدوار بــود .اقتصاد ما در شــرایط
فعلی کمتر از پنجاه درصــد ظرفیت خود بهــره وری دارد.
این وضعیت به ویــژه در فعالیت های صنعتــی وجود دارد.
بسیاری از واحدهای تولیدی کشــور تعطیل و نیمه تعطیل
هستند و عامل اصلی ان نیز بیش از انکه به محیط بیرونی
مربوط باشد به نوع سیاست گذاری های داخلی باز می گردد.
به عنوان مثال بخش مسکن هم اکنون در یک رکود سنگین
قرار دارد .بسیاری از مصالح و موادی که در بخش مسکن
مورد اســتفاده قرار می گیرد بومی اســت و ربطی به محیط
بیرونی ندارد .تشــخیص مشــکالت اقتصادی یک بحث
است و استفاده از شیوه های صحیح برای درمان نیز بحث
دیگری اســت که هر کدام باید به صورت جدی و جداگانه
مورد توجه قرار بگیرد .از طرف دیگر اگر قرار اســت منابع
خارجی ایران به کشور باز گردد و به ظرفیت سازی اقتصادی
کمک کند قطعــا از زمان شــکل گیری «ایده» تــا مرحله
اجرایی شدن بین سه تا پنج سال طول می کشد .در نتیجه
برداشتن تحریم به این معنا نخواهد بود که کشور به صورت
«یک شبه» با شــکوفایی اقتصادی روبه رو خواهد شد .با
این وجود بازخورد «روانی» برداشتن تحریم ها که به صورت
کوتاه مدت بــر اقتصاد ایــران اثرگذار اســت حائز اهمیت
خواهد بود .این جو روانی اگر بتواند منابع خرد و ســرگردان
و غیرمولد را به منابع مولد در تولید ملی تبدیل کند می تواند
تاثیر مثبتی بر اقتصاد کشور داشته باشد .همه این مسائل
به اما و اگرهایی مبتنی اســت که هنوز نمی تــوان اینده را
براساس ان ترسیم کرد.
خیلی ها نگران هستند در صورت برداشته شدن
تحریم ها هم زمان زیادی طول خواهد کشــید تا
ایران بتواند جای خودش را در بازار هار جهانی باز
کند ،نظر شما در این مورد چیست؟
منظور این عده از بازارهای جهانی عمدتا بازارهای
نفت اســت .این در حالی اســت کــه موارد دیگــری مانند
خشــکبار و کاالهای ســنتی و هنری ایران بازارهای خود را
هیچ گاه از دست نداده و به صورت «رقیق» ادامه پیدا کرده
اســت .اگر به عنوان مثال بازار فرش افول کــرده به دلیل
تحریم ها نیســت و بلکه به دلیل وجود رقبای جدید در این
زمینه است .نکته مهم در این زمینه اینجاست که بازار نفت
مشــتریان ثابت و دائم خود را همچنان حفظ کرده اســت.
امروزه علم اقتصاد ثابت کرده رونق تولید ملی یک کشــور
بســتگی به میزان «تقاضــا» در زمینه داخلــی و در عرصه
بین المللی دارد .در شرایط فعلی رکود در بازارهای جهانی به
دلیل افت «تقاضا» است.
اگر ما در موانع به وجود امــده در تولید ملی خود یک
بازنگری علمی و منطقی داشــته باشــیم ،می توانیم شاهد
رونق تولید داخلی باشــیم .درکنار این مســاله ما همچنین
می توانیم نگاهی نیز به بازارهای خارجی داشــته باشــیم.
بنابراین ریشه مشکالت در بازارهای خارجی نیست و ریشه
در سیاست های داخلی برای مساله تولید دارد.
در مورد تــوان تولیــد داخلی چطور؟ بــه هر حال
همین حاال هم بخش عمده ای از نیاز های جمعیت
ما توسط تولید کننده های خارجی براورده می شود
که این نشــان اشــکال دهنده در فضای تولید و
کسب و کار است.
در تولید ملی ظرفیت فراوانی وجود دارد که باید به
انها توجه شــود .در محیط ملی باید درون زا نگاه کنیم و از
ان غفلت نکنیم .عدم توجه به تولید ملی و ظرفیت داخلی
ما را تضعیــف می کند و طــرف مقابل از ان سوءاســتفاده
خواهد کرد.
جمعیت 80میلیونی ایران یک مزیت اقتصادی برای
تولید به شمار می رود .این در حالی است که جمعیت ایران
در سال های اخیر برای مسائل کلیدی خود مانند مسکن،
خوراک و پوشــاک دچار اختالل بوده و تقاضاهای اجابت
نشــده فراوانی در این زمینه وجود داشته است .اغلب این
مشکالت نیز ریشه در سیاست های غلط اقتصادی در داخل
کشــور دارد .باال بودن قیمت ،عدم قدرت خرید و ضعیف
وزارت صنعت ،معدن و تجارت؛
چالش کهنسالی
وزارت جهاد کشاورزی؛
اصالح طلب در سکوت
مثلث | شماره 266
محمود حجتی،
متولد سال 1334در
نجف ابــاد اصفهان،
ســابقه فعالیــت در
وزارت را ه و ترابــری
را پیــش از ادغــام
وزارتخانه های جهاد
سازندگی و کشاورزی
نیز دارد و پس از تــرکان ،مدتی وزیــر را هو ترابری در کابینه
سید محمد خاتمی بود .در ســابقه وی استانداری سیستان
و بلوچســتان نیز دیده می شــود .او از اعضای همیشــه در
صحنه بنیاد باران و محافل اصالح طلبان در هشــت ســال
دولت احمدی نژاد بود .حجتی که در دولت اصالحات اولین
ی جهاد کشاورزی بود و از چهره های فعال
وزیر وزارت ادغام
اصالح طلب محسوب می شود ،از همان زمانی که از سوی
حسن روحانی به عنوان وزیر پیشنهادی وزارت کشاورزی به
مجلس معرفی شد و رای هم اورد ،به کل سیاست سکوت و
دخالت نکردن در مباحث غیرمرتبط به وزارتخانه متبوعش را
در پیش گرفت .او نیز با همان چالش هایی روبه رو بوده که
وزیران سلفش تجربه کرده بودند.
اقتصاد
محمدرضا نعمت زاده در یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران ریاست ستاد
تبلیغاتی روحانی را برعهده داشت و طبعا حتی جایگاه هایی بیش از وزارت برای او حدس
زده می شد اما درنهایت پس از منتفی شدن وزارت محمد نهاوندیان که برای وزارت صنعت،
معدن و تجارت گزینه اصلی این سمت نام برده می شد ،نعمت زاده سکان این وزارتخانه را
در دست گرفت .وی که 70ساله و متولد تبریز است تحصیالت ابتدایی و متوسطه را در تهران و مدرک کارشناسی خود را در رشته
مهندسی محیط زیست از دانشگاه پلی تکنیک کالیفرنیا و فوق لیسانس رشته مدیریت صنعتی را در دانشگاه کالیفرنیا واحد برکلی
دریافت کرده است .او از مدیران اولیه پس از پیروزی انقالب در همین حوزه بود و حاال می توان گفت که دارای بیش از 40سال
تجربه در مسئولیت های فنی و مدیریتی صنعتی و برنامه ریزی و اداری در بخش های خصوصی و دولتی است .نعمت زاده 10ماه در
سال ۵۸وزیر کار ،بین سال های 59تا 60و سپس از 68تا ۷۶به ترتیب در دولت های محمدعلی رجایی و اکبر هاشمی رفسنجانی
وزیر صنایع ایران بوده است .از دیگر سمت های پیشین وی به عضو هیات مدیره و معاون سازمان صنایع دفاع ،رئیس هیات مدیره
و مدیرعامل شرکت توانیر ،هشت سال مدیرعامل و نایب رئیس هیات مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی و مشاور ارشد وزیر نفت
نیز می توان اشاره کرد .نعمت زاده با روی کار امدن دولت احمدی نژاد هم در میان تعجب همگان ،همراه با اکبر ترکان ،دیگر مرد
موثر این روزهای دولت روحانی ،در وزارت نفت باقی ماند و سمت ریاست شرکت پاالیش و پخش فراورده های نفتی را پذیرفت.
اما در سال 1388کمی پیش از انتخابات پس از اصطکاک هایی ،همزمان با ترکان بازنشسته اعالم شد و با سمت مشاور ارشد وزیر
نفت این وزارتخانه را ترک کرد .او سپس با تاسیس یک شرکت خصوصی به عنوان مدیرعامل ان فعالیت کرد.
با همه این اوصاف و با این سابقه و تجربه مدیریت از همان ابتدا این بحث در میان بود که نعمت زاده از نظر سنی برای مدیریت
وزارتخانه ای با این تنوع و چالش ها ،از چاالکی الزم برخوردار نیست .در همان اوایل هم ماجرای توزیع سبد کاال که حتی مورد
فوتی در جریان ان به وقوع پیوست ،یکی از نمره های منفی کارنامه دولت را رقم زد .همچنین مباحث دیگر در حوزه صنایع و معادن
و نیز ماجرای واگذاری امور اجرایی پاویون ایران در اکسپو 2015میالن برای او حاشیه هایی به وجود اورده که بابت برخی از انها
به استیضاح هم تهدید شده است .در بحث اخیر تغییر در کابینه دولت نیز نام او در صدر احتمال ها قرار داشت.
بودن پول ملی باعث شده که بازارهای داخلی به جای اینکه
در اختیار تولیدات داخلی باشــد در اختیار تولیدات خارجی
قرار داشته باشد .قاچاق کاال ،واردات بی رویه و عدم حمایت
از تولیدات داخلی عامل اصلی از دســت رفتــن بازارهای
داخلی در سال های اخیر بوده است.
غفلت از رونق تولیدات داخلی سبب شده که تولیدات
خارجی بازار داخلی ما را به دســت بگیــرد .به عنوان مثال
درصد بســیار باالیی از تولیــدات بازار پوشــاک ما خارجی
است یا در زمینه مواد غذایی ما بیشتر وارد کننده هستیم تا
صادرکننده .در شرایط فعلی 90درصد روغن نباتی95 ،درصد
چای ،بخش عمده پروتئین مصرفی کشــور ،نصف گندم
کشــور ،بخش قابل توجهی از برنج مورد نیاز کشور و بیش
ی از شکر کشور از خارج وارد می شود .همه این موارد
از نیم
نشان می دهد که ما در زمینه مدیریت اقتصاد داخلی ضعیف
عمل کرده ایم و بازارهای داخلی را به دست خود به تولیدات
خارجی سپرده ایم.
در مورد تالش ها برای به نتیجه رسیدن مذاکرات
با 5+1بر ســر پرونده هســته ای ایــران چه فکر
می کنید؟
مــا االن در مذاکرات در شــرایطی وارد شــده ایم
که چند گل عقب هســتیم و باید تالش کرد تا گل خورده را
جبران کنیم .بسیاری از کشورهای دنیا امروز به ادبیات ما
در مذاکرات هسته ای نمره باالتری می دهند.
باید تاکید کنم که مهم نشســت 5+1و بیانیه لوزان با
ترکیب کشــورهای جهانی این بود که ایران به عنوان یک
قدرت پذیرفته شده اســت .بنابراین باید خوشحال بود که
چانه زنی های سیاسی نتیجه داده است .تحول اقتصادی،
ناشی از سرمایه گذاری هایی است که باید به ثمر بنشینند و
خود را به صورت بسط و گسترش تولید ناخالص ملی نشان
دهند و این اتفاقی نیســت که در کوتاه مدت و انی صورت
بگیرد ،بلکه نتیجه تالش های میان مدت و بلندمدت خواهد
بود .بر این اساس راه رسیدن به یک رشد اقتصادی مستمر،
پویا و شکوفایی اقتصاد کشور ،اولویت با رفع موانع از تولید
ملی و نگاه به داخل و در کنار ان نیز استفاده از ظرفیت های
جدید یا مازاد بیرونی است که می تواند این رونق اقتصادی
را پایدار و مستمر کند.
53
دولت در عرصه اقتصاد منفعل است
گفت وگو با حسین راغفر درباره کارنامه دوساله دولت یازدهم
اقتصاد
54
مثلث | شماره 266
فاطمه کریمخان
خبرنگار
دو سال از روی کار امدن دولت روحانی گذشته است ،
در این مدت دولت هم در صد روزگی اش ،یک برنامه
تبلیغاتی به راه انداخته اســت و هم در ســالگرد ،اما
هنوز بسیاری از کارشــناس های اقتصادی در مورد
عملکرد دولت دچار تردید هستند .ارزیابی کلی شما
از رفتار اقتصادی دولت در دو سال گذشته چیست؟
چه نقطه ضعف ها و چه نقطه های قوتی در رفتار او تا
به حال مشاهده کرده اید؟
به نظرم برای پاسخ دادن به این سوال باید نقطه قوت
دولت را عمدتا در حوزه های سیاست خارجی و فرهنگی تعریف
کرد .اثار سیاست های دولت بر این حوزه ها دربخش اقتصاد هم
خود را نشان داده است .به نظر من اگر موفقیتی هم در اقتصاد
شکل گرفته باشد عمدتا ناشی از ســرریز تالش های دولت در
حوزه سیاست خارجی و فرهنگی بوده اســت .این اتفاق های
مثبت در این دو حوزه باعث شکل گیری یک نوع خوش بینی در
گروه های مختلف اجتماعی که گروه های مرجع هســتند شده
اســت .به زبانی دیگر باید این را بگویم که پژواک تالش های
دولت از طریــق افرادی مانند اســاتید دانشــگاه ،هنرمندان،
دانشــجویان ،کارگردانان و فعاالن اقتصــادی به بخش های
جامعه منتقل شــد؛ وگرنه در سیاســت های اقتصــادی دولت
کارنامه موفقی دیده نمی شــود چرا که این نهاد در این دو سال
بسیار منفعالنه عمل کرده است.
ی در مورد این موضوع توضیح بدهید ،چه چیزی
کم
باعث می شود عملکرد دولت منفعالنه به نظر بیاید؟
واقعیت این است که هیچ حرکت ایجابی موثر و قاطعی
برای زمان بحران ها و مشــکالت اقتصادی به ارث رســیده از
سوی سیاست گذاری های اقتصادی دولت مشاهده نکردیم.
این مساله نگرانی های زیادی بر جا گذاشته است .ضمن اینکه
دراینسیاستگذاری هاکاستی هاییهمبهشدتمشهوداست.
انچه در دسته اول تاثیرهای مثبت اثار سیاست های خارجی و
فرهنگی قرار دارد بر وضعیت اقتصادی کشور به صورت انتظار
بهبود نســبت به اینده شکل گرفته اســت .این انتظار به بهبود
همان سرمایه ای است که به شدت در دولت های نهم و دهم از
بین رفته بود .بی اعتمادی بسیار گسترده ای که نسبت به نقش
دولت و مواضع مســئولین به وجود امده بود و در مقابل اعتماد
به دولت یازدهم خود پارامتر مهمی در اثر بخشی سیاست های
اقتصادی شــد .نفس تغییر دولت از دولت نابهنجار سردرگم و
همراه با سیاست های انارشیستی بحران زا به دولت متفاوت که
با خوش بینی در جامعه شکل گرفت ،اصلی ترین عامل کاهش
تورم در سال های 92و 93است.
تالش دولــت به خصــوص در ماه های پایانی ســال
گذشــته معطوف این بوده که بر کاهــش تورمی که
حاصل کار خودش می داند تاکید کند .دولت همیشه
یکــی از موفقیت هــای بزرگ خــود را کاهــش تورم
می داند .ظاهرا به نظر شما در کاهش تورم هم تغییر
نگاه گروه های مرجع موثر بوده است...
بله .این همان انتظارات مردمی اســت که می تواند
بر چشم انداز روشــن و اینده مثبت پیش روی ما تاثیر بگذارد.
انتظارات مردم در مورد بهبود شــرایط کمــک می کند که نگاه
انها نسبت به اینده مثبت بشــود و کاهش تورم را به دنبال خود
می اورد .خود همین انتظار مثبت نقش بسیار مهمی بر اقتصاد
می گذارد .این افرادی که از انها به عنوان گروه های مرجع یاد
می شود ،تاثیر مثبت خود را در اقتصاد گذاشته اند اما اینکه این
دولت تا چه اندازه بتواند خوب از این ابزار اســتفاده کند محل
3
خبرنگارمثلثدردوسالگیدولتتدبیروامید
باحسین راغفر استاد دانشگاه درباره عملکرد این
دولت در حوزه اقتصاد به گفت وگو نشسته است.
تردید است .چه بسا به نظر می رسد به خاطر کندی رفتار دولت
در اقتصاد انتظار ها و امید ها در بین گروه های مرجع نیز کاهش
یافته است .ولی به طور کلی در کاهش تورم عوامل اقتصادی
دیگر نیز موثر بود .چنانچــه عوامل اقتصادی دیگری حکایت
از این دارند که یکی از دالیل اصلی کاهــش تورم که دولت از
ان به عنوان بزرگترین دســتاورد خود نام می برد به مساله رکود
اقتصادی بر می گردد .متاسفانه ما شــاهد تعطیلی واحد های
اقتصادی در کشور هستیم.
اما تالش دولت در استفاده از این ظرفیت ها چندان
به نتیجه نرسیده است ،اوایل اغاز به کار دولت برنامه
شکست خورده تبلیغ برای انصراف از دریافت یارانه
این موضوع را نشان می دهد...
انتظار می رفت دولت با اصالحاتی در سیاســت های
اقتصادی بتواند بخش قابل توجهی از هزینه های خود را بکاهد
که از جمله انها می توان به برنامه هدفمند کردن یارانه ها اشاره
کرد .دولت از طریق سیاست گذاری در این زمینه زودتر از اینها
می توانست ساالنه مبلغ قابل توجهی از این مبلغ را صرفه جویی
کند .چنانچه اوایل سال 1393و پیش از اجرای برنامه تکمیل
پرسشــنامه ها از ســوی مردم این انتظار به وجود امده و افکار
عمومی اماده بود که در صورتی که دولت برنامه ایجابی موثری
داشت یارانه نقدی جمعیت بزرگی حذف شود و در مقابل دولت
خدمات عمومی به انها ارائه کند .اما ما این جا شــاهد یک نوع
بی دقتی در زمان بندی اعالم برنامه ها و اعالم سیاســت های
دولت بودیم .برای مثال دولت می توانســت سیاست هایی که
امروزه از ان به عنوان طرح تحول سالمت اسم برده شروع کند
و مردم اثار ان را ببینند و بعد اعالم کند که برای ادامه این فرایند
نیاز به منابع مالی دارد .اگرچه هنوز نکات ،اثار و انتظارات مثبتی
در ازادسازی یارانه ها داشته اما دولت می توانست پیش از اینکه
از مردم درخواست کنند یارانه شان را حذف کند یا خودش یارانه
شان را حذف کند ،اقداماتی انجام دهد و بعد به مردم بگوید که
من برای ارائــه این خدمات نیاز مند منابعی هســتم که یکی از
اصلی ترین ان منابع یارانه هاست .به نظر من این تدبیر به اندازه
کافی وجود نداشت و زمان بندی به نحوه مناسبی نبود .هم زمان
با درخواســت برای حذف داوطلبانه مردم ،دولــت این نکته را
اعالم کرد که حامل های انرژی را می خواهد افزایش دهد .ان
زمان مردم به این اعتقاد رسیدند که اگر دولت قرار است هزینه ها
را خودش افزایش دهد پس تامیــن منابع مالی ان هم بر عهده
خودش باشــد .این یکی از دالیلی بود که باعث شد خیلی ها از
حذف یارانه خود هم منصرف شوند .ضمن اینکه دولت هم در
هدفمند کردن خیلی محتاطانه عمل کرد .در حال حاضر به نظر
می رسد 40درصد از کشور استحقاق دریافت یارانه را دارند و بقیه
60درصد باید یارانه شان حذف شود .منابع پولی ازاد شده از قطع
یارانه این افراد منابع قابل توجهی است که دولت با ان می تواند
به تحریک عرضه و تقاضا در بازار کمک کند .برای مثال با ایجاد
اشتغال و پرداخت یارانه تولید به صورت دستمزد به کارفرماها
تعداد زیادی از افراد را شاغل کند و انها را از وضعیت حمایتی،
به بیمه ای هدایت و کمک کند که انها بر اساس دستمزد خود
زندگی کنند .همزمان با این اقدامات هم از سوی دیگر به تولید
کمک کرده بود .برای همین اســت که من اعتقاد دارم دولت
می توانست مساله یارانه را با قاطعیت بیشــتری حل کند اما از
ابتدا با وجود امادگی مردم این کار را با انفعال و کندی شروع کرد.
یعنی شما اعتقاد دارید کاری که دولت کرده شوک به
بو کار
اقتصاد بوده و در مقابل باید ابتدا در فضای کس
امادگی می داده است؟
نه منظور من شوک به اقتصاد نیست .به نظر من زمانی
که افکار عمومی برای حذف امــاده بود دولت بنا بر مالحظات
سیاســی خود یارانه انها را قطع نکرد .یعنی تصــور دولت این
اســت که دولت قبلی یارانه ها را بر اساس مالحظات سیاسی و
کسب رای پرداخت کرده است .حاال اگر این را حذف کند اعتبار
هویتی خود در بین گروه هایی از مردم خدشــه دار می شود که
قطعا این رفتار درستی نیســت .چرا که این رفتار مخالف منافع
ملی است .اگر تصمیمی درست باشــد صرف نظر از اینکه چه
کســی خوشــش بیاید یا نه به صالح مردم اســت .برای مثال
دولت با طرح تحول ســامت عمال خوش بینی هایی را ایجاد
کرده اســت .اما اقدامات دیگری هم در مقابــل انجام داد که
اثار مخربش بیشتر بود .همچنین اقداماتی می توانست انجام
دهد که اثار مثبتش بیشتر است .برای این مورد می توان تعهد
دولت در قانون اساســی برای اموزش و پرورش رایگان را مثال
زد .یعنی می توانست برای همان وعده ای که در قانون اساسی
هم امده برنامه ریزی کند .این تصمیم اگر انجام می شد هزینه
گزافیراهممتوجهدولتنمی کرد.به خصوصگروه هایپایین
درامدی از شهریه کامال معاف می شدند .یا در مثالی دیگر دولت
زمینه هایی را برای کمک به مســکن گروه های پایین درامدی
ایجاد می کرد .تصویب وام 80میلیون تومانی خود گام مثبت
ولی ناکافی است .به نظر من مهم تر از گسترش این برنامه ها،
این بود که چشم اندازی که از عملکرد و اینده فعالیت های دولت
مقابل مردم قرار می گرفت می توانست خیلی مثبت تر از چیزی
باشد که االن بین مردم وجود دارد .ضمن اینکه دولت اقدامات
اشتباه متعددی هم مرتکب شده اســت؛ اقداماتی مانند توزیع
کاال به شــکل نامطلوب یا افزایش قیمت نــان که عمال در دو
مرتبه صورت گرفت.
این انتقــادی که درباره نحوه قطــع یارانه مردم وارد
می کنید ،به افزایش قیمت حامل های انرژی هم وارد
می شود؛ یعنی به نظرتان دولت باید پیش از افزایش
قیمت انرژی امادگی در مردم ایجاد می کرد؟
اتفاقی کــه در افزایش قیمت بنزیــن و گازوئیل افتاد
این بود که افزایش قیمت حامل های انرژی بی انکه تورم را به
معنای واقعی کنترل کرده باشد جامعه را با مارپیچ تورمی روبه رو
می کند .افزایش قیمت حامل های انرژی خود منجر به افزایش
هزینه های تولید ،درنتیجه افزایش قیمت های تولیدی به دنبال
ان منجر به افزایش تورم می شود .اتفاقی که پس از این مراحل
رخ می دهد این است که تورم باال تر هزینه های دولت را به عنوان
بزرگترین تقاضاکننده جامعه باال می برد .بعد از ان عده ای دنبال
افزایش قیمت ارز می روند.باز ســال بعد گفته می شود قیمت
حامل های انرژی ارزان اســت و باید انها را گران کرد .این دور
تسلسل چند ســال اســت بارها و بارها بی هیچ برنامه ای برای
متوقف کردن ان تکرار شــده اســت .ناکار امدی این فرایند از
همین االن کامال معلوم و محکوم به شکســت اســت .با این
مثلث | شماره 266
دولت خودش زیر پای خود را خالی کرده
است .همه ما هم منتظریم دولت اقدامات
مثبتی انجــام دهد اما متاســفانه ما هیچ
تالشی از سوی دولت نمی بینیم .در واقع
به دیگر معنا به نظر می رســد کــه انفعال
دولت بیشتر از هرچیزی در اقتصاد نمایان
است .با این حال نباید منکر این باشیم که
دولت دستاورد های بزرگی داشته است
اقتصاد
حال دولت کماکان همین فرایند شکســت خــورده را بازتکرار
کرده اســت .در خیلی از مــوارد اعالم برخی از شــاخص های
رسمی تردید هایی نسبت به نیت این دولت به وجود اورده است.
شــاخص هایی که یاداورنده برخی از رفتار هایی اســت که بی
شباهت به رفتار دولت قبلی نیست .این رفتار هاست که می تواند
باعث کاهش اعتبار دولت و اعتماد مردم بشود .کاهش اعتماد
به این دولت را می توان اصلی ترین خطری دانست که کابینه را
تهدید کند .برخی از این رفتار ها هیچ ضرورتی نداشــته و عمل
کردن به ان بیشتر ناشی از سیاست های غلط خود دولت بوده
تا اینکه مخالفان او را تحت تاثیر قرار داده باشــند .دولت باید
ارزیابی دقیق تری از سیاست های خود داشــته باشد .چه بسا
به نظر می اید عوامل دولت های گذشــته برای تخریب اعتبار
دولت اقداماتی دارنــد و در درون خود دولــت اقداماتی از این
دست انجام می دهند.
سوالی که بعد از دستور معاون اول رئیس جمهور در
فروردین ماه برای ثبات قیمت ها برای من ایجاد شد
این بود که به لحاظ تئوریک ما با چــه دولتی روبه رو
هستیم؟ دولتی که سبد کاال توزیع می کند ،یا معاون
اول ان دســتور ثابت ماندن قیمت هــا را می دهد و از
سویی دیگر قیمت نان و بنزین را افزایش می دهد؟ ایا
اصال برای اینکه بتوان مشی اقتصادی دولت تدبیر و
امیدرامشخصکردمی توانانرایکمجموعهواحد
و یکدست دانست؟
به نظر من سیاست های عمومی اقتصادی دولت به
سمت ازاد سازی ،خصوصی ســازی و گسترش تفکر بازار ازاد
حرکت می کند ولی اگر اقدامات خالف این را شــما از ســوی
دولت شــاهد هســتید به انتظارات جامعه بر می گردد .دولت
ناگریز از پاســخگویی بــه گروه های بزرگ در جامعه اســت.
افزایش قیمت هــا عمدتا حاکــی از بی برنامگی ،عدم نظارت
دولت ،سوءاستفاده بنگاه ها و واحد های تولیدی است .اینها
همگی اتفاق هایی است که باید از سوی دولت کنترل شود .اما
دولت از یک سو قائل به کنترل قیمت ها نیست و رسما اعالم
کرده یارانه خیلی از کاالها را ازاد کرده اســت و از سوی دیگر
تورم ناشی از ازاد ســازی خیلی دیگر از افراد را دچار می کند.
برای همین دولت این گونه یکی از پایگاه های خود که همان
انتظارات مردم اســت از دســت می دهد و باید به انها پاســخ
دهد .من هم دولت را دچار یک نوع سردرگمی بین ازاد سازی
و انتظارات مردم می دانم .از یک ســو باید به نیاز های جامعه
پاسخ دهد و از سویی دیگر اراده عمومی خود را بر ازاد سازی
و خصوصی سازی قرار داده و حاال بین این دو گیر کرده است.
به نظر من دولت دچار یک نــوع نا اطمینانی در این بخش ها
شده است .اما دیگر ادامه فرایند خصوصی سازی و ازاد سازی
هزینه های گزاف سیاسی و اقتصادی به دنبال خواهد داشت
که باید نسبت به ان تدبیری بیندیشد.
برخــی از کارشناســان بــه ناهماهنگــی دولــت در
سیاست های پولی و مالی اذعان می کنند .نظر شما
چیست؟ ایا بخش های مختلف دولت در حال پیش
بردن برنامه های متناقض در این حوزه است؟
به نظر من ناهماهنگی این سیاست ها در رفتار دولت
در حال حاضر خیلی قابل بحث است .بانک مرکزی از یک سو
بر سیاســت های پولی تاکید دارد ولی همزمان برای نظارت و
کنترلرفتارموسساتپولیومالیاظها ر عجزمی کندوازسویی
دیگرهمدلیوهمسوییمسئوالنپولیکشورراباسیاست های
موسسات پولی مشاهده می کنیم .در این رفتار ها تناقض هایی
مشاهده می شود .به نظر این گونه می رسد که بانک مرکزی بی
انکه به مسئولیت های اصلی خودکهیکی از ان حفظ ارزشپول
ملی است توجه الزم را داشته باشد ،به نماینده منافع گروه قلیلی
در ساختار اقتصاد کشور تبدیل شده است.برای همین است که
رئیس بانک مرکزی دقیقا در مرکز خوش بینی ناشی از مذاکرات
هســته ای رســما اعالم می کند نرخ ارز از یک حدی پایین تر
نمی اید .این همزمان به نفع گروه های خاصی است که منافع
انها لزوما منافع ملی نیست.
با وجــود خوش بینی دولــت به تاثیــرات اقتصادی
ناشی از مذاکرات هسته ای خیلی ها معتقدند نباید
منتظر تغییرات کالن در اقتصاد باشــیم .شما فکر
می کنید توافق های بین المللی تاثیــری بر اقتصاد
کشور دارد؟
به نظر من یک نــوع خوش بینی بعد از شــکل گیری
توافق ها شــکل می گیرد و دولت هــم هیچ برنامــه ای بعد از
تحریم ها نــدارد .من اعتقــادی ندارم که فــردای توافق همه
تحریم ها رفع شود ،یک بخش هایی از ان تحریم ها قطعا باقی
خواهد ماند .ممکن است بعضی از تحریم ها مانند بانک مرکزی
و دیگر تحریم های مهم حذف شــود و ارتباطات تجاری ایران
با دیگر کشورها تسهیل شود .طبیعتا این موقعیت ها گره گشا
هســتند اما مشــکل این اســت که دولت برای بعــد از تحریم
برنامه ای ندارد و می خواهد با فرض اینکه تحریم ها برداشــته
شده بخش خصوصی وارد بازار شــود و فعالیت اقتصادی خود
را شروع کند .در حالی فضای کسب و کار کشور به شدت اسیب
دیده که چنین شرایطی به کل حضور بخش خصوصی را منتفی
کند .امروز نظــام بانکی ما به شــدت ضدفعالیت های تولیدی
و تولید عمل می کند .یعنی هزینه های دسترســی به اعتبارات
بانکی برای بنگاه ها به شــدت باال و برای بنگاه های کوچک و
متوسط به شدت غیر ممکن است .این موضوع باعث شده هر
روز ما شاهد ورشکستگی بنگاه ها درکشور باشیم .این خطری
جدی اســت که دولت باید برای ان فکری کند .رفع تحریم ها
هم صورت بگیرد خود به خود اقتصاد بهبود پیدا نمی کند.حتی
سرمایه گذار هایخارجیهمباامتیاز هایخیلیویژهمی خواهند
وارد کشــور شــوند .این خطر می تواند ما را بــه دوران پیش از
انقالب در سیاست های اقتصادی برگرداند.
خیلی ها اعتقاد دارند بدون ســرمایه گذاری خارجی
و با این شــرایط مالی بانک ها راه دیگری برای کمک
به اقتصاد کشــور نیســت .ولی شــما به نوعی ورود
سرمایه گذار خارجی را یک تهدید می دانید.
بله .در حالی که اگر دولت برنامه روشنی داشته باشد
ابتدا بایــد توجه کنیم کــه تقویت حضور ســرمایه گذار داخلی
بهترین عالمت و نشانه به سرمایه گذار خارجی است که اینجا
محیط مناســبی برای سرمایه گذاری به شــمار می رود .اما اگر
ســرمایه گذاری داخلی در ایران حضور نداشــته باشد سرمایه
گذار خارجی تحت شرایط خاصی می خواهد اینجا فعالیت کند
و تضمین هایی را طلب می کند که نه تنها به نفع اقتصاد کشور
نیست بلکه می تواند به زیان رقبای داخلی باشد.
بــه نظــر شــما دولــت ایــن دســت بــاال را دارد که
سرمایه گذار خارجی را مشروط به استفاده از نیروی
کار داخلی کند؟
بله .ما سرمایه انسانی خوبی داریم .این می تواند یکی
از هدف های سیاست های دولت باشد اما دولت چنین برنامه ای
هم ندارد .در واقع می توان گفت کال دولت هیچ برنامه ای برای
این کار ندارد و نمی داند که سرمایه گذارهای خارجی شامل چه
کسانی شود و چه ظرفیت هایی برای ســرمایه گذاری خارجی
جست و جو می کنند.
دولت بخشی از اتکای خود را بر منابع مالی بلوکه شده
در کشورهای دیگر گذاشته است .ایا به نظرتان در دو
سال اینده می تواند به این موضوع اتکا کند؟
به نظر من دولت چون برنامه ای برای این پول ها ندارد
معلوم نیست چه میزان منابع در کشور های دیگر از ایران بلوکه
شده است .غیر از این موضوع دولت ممکن است این منابع را تا
به حال در شکل های مختلفی مصرف کرده باشد .ممکن است
ما بالغ بر 40میلیارد دالر از چینی ها طلب داشته باشیم اما این
مبلغ پیش از این در قالب تسهیالت اعتباری از سوی چین با ما
وارد معامالت یا به واردات خودروهای بی کیفیت چین صرف
شده باشد .این میزان پول در کشورهای دیگر هم ممکن است
با فعالیت های این گونه از دست رفته باشد .برای همین به نظر
می رسد که تصویر خیلی روشنی از اینها زیاد در دسترس نیست.
برخی از شایعات این اســت که اعتبار چندانی ان سوی مرزها
دیگر باقی نمانده که منتقل شود .اینکه چه میزان پول نقد انجا
وجود دارد مساله بسیار مهمی است و اگر دولت برنامه ای برای
استفاده بر فرض منابع مالی بلوکه شده ما نداشته باشد می تواند
براساسسال هایگذشتهباعثافزایشوارداتدرکشورشود.
همچنین باعث می شود چند واحد تولیدی که در کشور هستند
از بین بروند .این دقیقا اتفاقی است که پس از جنگ تحمیلی
رخ داد .یعنی با افزایش درامدهــای ارزی واردات صعود کرد و
واحد های تولیدی کوچکی که می توانستند پایه توسعه صنعتی
کشور را رقم بزنند از بین رفتند .اگر قرار باشد دولت درامد هایی
که ازاد می شود در جیب کشورهای خارجی بریزد یا واردکننده ها
دست باال را بگیرند و به واردات کاالهای مصرفی در جامعه اقدام
کنندمنجربه تعطیلیواحد هایتولیدیخواهدشد.برایهمین
تبعات است که می توانم بگویم همان بهتر که این منابع بلوکه
شده ازاد نشوند.
با توجه به اینکه دولت سال اخر برنامه خود را بیشتر
معطوف به فعالیت های انتخاباتی خواهد کرد ،به نظر
شمادرمسیرپیشرووفرصتباقیماندهچهاقداماتی
باید انجام دهد؟
در شــرایط کنونی اصلی ترین کاری کــه دولت باید
انجام دهد اصالح نظام بانکی اســت .دولت باید نظام بانکی
را به نحوی اصالح کند که امکان تجهیز منابع کوچک مردم
برای بخــش تولید فراهم شــود .امــا متاســفانه دولت هنوز
نتوانسته بانک ها و موسســات مالی اعتباری را سامان دهی،
بســیاری را حذف یــا ادغام کنــد .همچنیــن در ایــن زمان
کابینه تدبیــر و امید قادر بــه کاهش تعداد ایــن بانک ها و در
نتیجه کاهش هزینه های معامالتی نیز نشــده اســت .دولت
می توانســت با این کار دسترســی به اعتبارات را فراهم کند.
وقتی که اعتبارات بانکی با ســود 30درصدی در اختیار تولید
قرار می گیرد ،تولید کننده داخلی قــدرت رقابت با تولید کننده
خارجی که همین اعتبارات را با سه درصد و دوره زمانی کوتاهی
به دست می اورد نخواهد داشت .واحد های تولیدی ما با نگاه
ازاد سازی از سوی دولت هر روز بیشتر از قبل مقابل تولید کننده
خارجی زانو می زنند و تسلیم می شوند.
البته با وجود خیلــی از انتقادات بــه رفتار اقتصادی
دولت ،عده ای اعتقاد دارند کابینه روحانی تا به حال
اصالحات اجتماعــی را فدای اصالحــات اقتصادی
کردهاست.وقتیمانگاهانتقادیهمبهسیاست های
اقتصادی داشته باشیم دیگر کامل زیر پای دولت را
خالی کرده ایم.
دولت خودش زیر پای خود را خالی کرده است .همه
ما هم منتظریم دولت اقدامات مثبتی انجام دهد اما متاسفانه
ما هیچ تالشی از سوی دولت نمی بینیم .در واقع به دیگر معنا
به نظر می رسد که انفعال دولت بیشــتر از هرچیزی در اقتصاد
نمایان اســت .با این حــال نباید منکــر این باشــیم که دولت
دستاورد های بزرگی داشته است .برای مثال فضای سیاسی و
فرهنگیکشوربهفضایبازتریتبدیلشدهاست.امیدواریمکه
مناسباتبین المللی مانبهبودپیداکند.تاامروزهمدراینزمینه
تالش های موثری کرده و نتایج مفیدی داشته است اما اینها به
تنهایی کافی نیست .چرا که در نهایت این عرصه اقتصاد است
55
گزار
ش ویژه
نگاهیبهحاشیه هایادامه دارتوافقنفتیایرانوروسیه
اقتصاد
56
مثلث | شماره 266
تداوم ابهام حتی با اجرا
حدود 10ماه از امضای تفاهم نامه بین ایران و روسیه
در مســکو می گذرد و انطور که وزیر نفت کشورمان اعالم
کرده قرارداد نفتی دو کشور از این هفته عملیاتی می شود؛
اما در حالی که اعالم شده روسیه از ایران نفت وارد می کند،
روس ها این موضوع را رد کرده انــد و همچنان ابهام هایی
در این قرارداد وجود دارد .در پی تحریم های اعمال شــده
علیه ایران و روسیه ،دو کشور مذاکراتی را با یکدیگر انجام
دادند و سرانجام 14مرداد ماه سال گذشته تفاهمنامه ای در
سکوت کامل خبری توسط بیژن زنگنه ،وزیر نفت کشورمان
و الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه در مسکو به امضا رسید
که هــدف ان همکاری تجــاری و اقتصادی دو کشــور در
تعدادی از بخش ها اعالم شد.
یک ماه پس از این تفاهمنامه هیات روسی به تهران
ســفر کرد که نتیجه ان امضای ســند همکاری مشترک دو
کشــور در حوزه های صنعت ،معدن ،تجارت ،کشاورزی،
گردشگری ،امور بانکی ،فناوری و انرژی و امور مرزی بود،
اما در حالی که انرژی یکی از زمینه های همکاری دو کشور
اعالم شــد ،هیچ یک از طرفین به صورت رسمی اقدام به
تشــریح جزییات این همکاری ها نکردنــد و از همان ابتدا
گمانه زنی ها حاکی از ان بود که توافق بر ســر فروش نفت
ایران از طریق روسیه است .در این زمینه در حالی که بیژن
زنگنه ،وزیر نفت کشــورمان تهاتــر کاالی روس ها با نفت
ایران را همواره رد کرده و اعالم کرده که نمی گوید جزییات
این قرارداد به چه صورت است ،بر اساس اخبار منتشر شده
احتماال این هفته تهاتر نفت و کاال با روسیه اغاز می شود و
روسیه در ازای نفت وارداتی ،گندم و یک سری تجهیزات و
مصالح ساختمانی به ایران صادر خواهد کرد.
زنگنه گفته اســت؛ «ما امیدواریم طرف روســی این
هفته اولین واردات نفت از ایران را شروع کند .بخش عمده
این معامله بر اســاس پول نقد اســت و ما از این پول برای
واردات کاال از روســیه اســتفاده خواهیم کرد .ایران باید
بداند که روســیه به چه مقدار نفت نیاز دارد ».وی با اشاره
به اینکه مقدار واردات نفت روسیه بسیار کمتر از 500هزار
بشــکه در روز و در ازای پول نقد اســت و ایران از این پول
برای خرید کاالهای روسی نظیر فوالد ،گندم و فراورده های
نفتی استفاده خواهد کرد ،اعالم کرده براساس این قرارداد
قزاقستان و بالروس می توانند نفت ایران را از روسیه بخرند
زیرا انها جزو اتحادیه گمرکی اوراسیا هستند.
وزیر نفت ایــران بدون اشــاره به جزئیــات گفته که
روســیه همچنین در ازای واردات نفت در زمینه پروژه های
مختلف با ایران همکاری خواهد کرد .اما الکساندر نواک،
وزیر انرژی روســیه پس از این اظهارات زنگنــه ،گفته که
کشورش برنامه ای برای واردات نفت از ایران ندارد و نفت
ایران برای اجرای قراردادهای شرکت های روسی به وسیله
فعالیت های ســواپ استفاده نخواهد شــد .وی با اشاره به
اینکه با این حــال ،معامله گران روســی می توانند به ایران
در فروش نفت خامــش در بازارهای بین المللی کمک کنند
و ایــران نیز می تواند پــول دریافتی از فــروش نفت خود را
برای خرید کاالهای روسی اســتفاده کند تاکید کرده که ما
خودمان یک کشــور تولیدکننده نفت هستیم و قصد خرید
نفت از ایران را نداریم.
در ایــن زمینــه سید محســن قمصــری ،مدیــر امور
بین الملل شــرکت ملــی نفت ایــران هفته گذشــته درباره
اخرین وضعیت مذاکرات نفتی با روسیه اظهار کرد« :انچه
قرار است انجام شود تهاتر نیســت ».مدیر امور بین الملل
شــرکت ملی نفت در توضیح جزییات توافق نفتی دو کشور
گفته بود« :بنا شده روس ها نفت ما را بخرند و صادر کنند و
از محل وجوه ان ما بتوانیم کاالهای مورد نیاز را از سراســر
دنیا خریداری کنیم».
وزیر نفت کشورمان در نشســت فروردین ماه خود با
خبرنگاران درباره تهاتر نفت ایران با کاالی روسیه که طی
یک سال گذشــته همواره تکذیب شــده و اینکه روس ها
اعالم کرده اند تهاتر نفت ایران با کاال اغاز شــده اســت،
اظهار کــرد« :االن هم می گویــم که چیزی بــرای تهاتر
امضا نکرده ایم .زنگنه درباره ادعای روس ها مبنی بر اینکه
تهاتر اغاز شــده اســت ،گفت« :به حرف من دقت کنید؛
همیشه گفته ام توافقی درباره تهاتر امضا نکرده ایم ،یک
چیزی امضا کرده ایم ،اما عنوانش تهاتر نبوده و حرفم هم
درست است».
شائبه تهاتر از کی به میان امد؟
براین اساس ،داستان تهاتر نفتی ایران و روسیه از سال
۲۰۱۱که فروش نفت ایران با چالش های جدی روبه رو شد،
اغاز شد و در شرایطی که ایران در پی راهکارهایی برای دور
زدن تحریم ها و مقابله با پیامدهای منفی ان بود بیشتر مورد
توجه رسانه ها قرار گرفت .زمستان سال 1392بود که رویترز
از مذاکرات ایران و روسیه به منظور مبادله نفت در برابر کاال
خبــر داد و اعالم کــرد« :در صورتی که دو طــرف به توافق
برسند ،مســکو روزانه بالغ بر 500هزار بشکه از نفت ایران را
به ازای صادرات کاال و تجهیزات خریداری می کند».
اوپک و لغو تحریم های ایران
در این میان اگر ایران و غرب به توافق هسته ای جامع
که به لغو تحریم های ایران می انجامد دست یابند ،واکنش
اوپک به چشم انداز بازگشــت نفت ایران به بازار چه خواهد
بود؟ چراکه در حال حاضر شــرکت های نفتــی بین المللی
همگی مشتاق به بازگشت به ایران هستند .در هفت ه گذشته
روسای شــرکت هایی همچون شــل ،بریتیش پترولیوم و
توتال در دیدار بــا مقامات نفتی ایــران در وین عالقه خود
برای حضور در پروژه های نفت و گاز ایران را اعالم کردند.
بن فان بردن ،مدیرعامل شل در گفت وگو با بلومبرگ
اظهار کرد« :ایران یک کشــور خارق العاده با ذخایر انرژی
عالی است .به محض فراهم شدن فرصت قانونی ما حضور
در ایران را بررســی خواهیم کرد».او همچنین خاطرنشان
کرد«:همه خواهان حضور در ایران هستند .ایران ذخایری
معادل 157میلیارد بشــکه نفت خام(حدود 10درصد کل
ذخایر نفتی جهان) را در اختیار دارد.
این کشــور همچنین دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی
جهان را در خود جای داده اســت که بخــش زیادی از این
ذخایر به دلیل تقابل چند دهه ای با غرب توسعه نیافته اند اما
سازش با غرب در خصوص برنامه هسته ای می تواند تمام
این مسائل را تغییر دهد».کاهش قیمت نفت و تحریم های
شدید به کشورمان لطمه زده اســت ،به همین دلیل تمایل
به لغــو تحریم ها و افزایش ســریع تولید نفــت وجود دارد.
براورد ها در خصوص ســرعت و میزان افزایش تولید نفت
ایران متفاوت است.
مسئوالن وزارت نفت اعالم کرده اند بالفاصله بعد از
لغو تحریم ها روزانه حدود یک میلیون بشکه به تولید نفت
خواهند افزود ،اما شــاید براورد منطقی تر ،افزایش روزانه
400هزار بشکه در کوتاه مدت باشد.
اگر ایران تنها ظرف چند ماه روزانه 400هزار بشکه
به تولید خــود بیفزایــد و تولید خود را تا ســال 2016یک
میلیون بشــکه در روز افزایــش دهد ،ایا اوپــک به ایران
اجازه خواهد داد که بخش بیشــتری از ســهم کلی روزانه
30میلیون بشکه را به خود اختصاص دهد؟ جدا از رقابت
عربســتان با رقیب منطقه ای خــود پیدا کــردن اعضای
دیگری کــه مایل به واگذاری ســهم خود به ایران باشــد
نیز دشــوار می نماید .عربســتان در حال حاضر در سطح
بی ســابقه ای روزانه بیش از 10میلیون بشکه و عراق نیز
در سطوح بی سابقه ای نفت تولید می کند که مطمئنا میزان
تولید خود را تغییر نخواهند داد.
طرح دیگری
برای وام مسکن
مراســم رونمایــی از حســاب صنــدوق پس انــداز
یکــم بانک مســکن ،بــا حضور عبــاس اخونــدی؛ وزیر
راه و شهرسازی ،ولی الله سیف؛ رئیس کل بانک مرکزی،
محمدهاشم بت شــکن ؛ مدیرعامل بانک مسکن و حامد
مظاهریــان ،معــاون مســکن و ســاختمان وزارت راه و
شهرسازی در شــعبه مســتقل مرکزی بانک مسکن برگزار
شد .وزیر راه در این مراســم با تاکید بر لزوم فعالیت بانک
مســکن به عنوان بانکی توسعه ای گفت« :این بانک باید
از حالت بانکی کارگزار که در گذشته کارگزار بانک مرکزی
بود و برای این بانک مشکل ایجاد می شد خارج شود و به
عملکرد اصلی خود بازگردد».
اخوندی بــا انتقــاد از اقدامــات دولت قبــل و با این
اعتقاد که دولت که منابع بانکــی را گرفتار و زمین گیر کرده
بود ،همچنین گفت« :بانک ها در دولت گذشته از جهات
مختلف مانند عدم کفایت ســرمایه ،ورود به تنگنای مالی،
کاهش قدرت وام دهی و غیره دچار مشــکل شدند که این
وضعیت باید اصالح شود».
س هفته
عک
انفعال در برابر انفعال
دلیل سکوت ایران در قبال تصمیم های تکراری اوپک چیست؟
حسین غالمی
5
روزنامه نگار
مثلث | شماره 266
اقتصاد
نشست صدو شــصت و هفتم اوپک تصمیم بر ادامه
روند قبلی به پایان رســید و همانطور که پیش بینی می شــد
گزینه کاهش سقف تولید رای نیاورد .هرچند موضع انفعال
اوپک در حال تبدیل به یک عادت است ولی دلیل سکوت
ایران به عنوان یکی از قدرت های برتــر اوپک در قبال این
موضوع جــای تامــل دارد و دربــاره دالیــل ان می توان به
تحلیل های متفاوتی رسید.
در نشست اخیر اوپک همانند نشست پیش از ان ،حفظ
سقف تولید اوپک یعنی تولید روزانه 30میلیون بشکه نفت از
سوی اعضا به تصویب رسید .این در حالی است که ایران از
چند سال پیش باتوجه به مساله تحریم و مجازات های تعیین
شده از سوی امریکا در قبال خریداران نفت ایران مجبور به
کاهش تولید و به تبع ان حجم صادرات نفت ان نیز با کاهش
بیش از یک میلیون بشک ه در روز مواجه شده است .حال در
شــرایطی که ایران به دنبال نهایی کردن توافق هسته ای با
کشورهای 5+1و در نتیجه برداشته شدن تحریم هاست ،با
این دوراهی روبه رو شده که به دنبال دستیابی به سهمیه قبلی
خود در اوپک باشد یا در پی کاهش سقف تولید این سازمان
برای اثر گذاشتن بر قیمت های جهانی نفت.
شــاید با این اوصاف بهتر بتوان متوجه دلیل سکوت
ایران در قبال تصمیم های سران اوپک به ویژه عربستان و
سه کشور عربی متحدش در قبال کاهش نیافتن سقف تولید
اوپک شد ،ولی به جز اینها مسائل دیگری نیز وجود دارد که
می تواند توجیه کننده موضع فعلی ایران در شــرایط حاضر
باشد که یکی تولید نفت شــیل امریکاست و دیگری مساله
تحریم.امریکا از حدود یک سال پیش اعالم کرده فناوری
جدید تولید نفت را به اندازه ای گســترش داده که با رسیدن
قیمت نفت به هر بشکه 40دالر نیز باز هم تولید نفت از این
طریق برایش صرفه اقتصادی بیشــتری دارد تا خرید ان از
بازار و شاید به همین دلیل بود که در نشست 166اوپک در
وین گزینه کاهش ندادن سقف تولید اوپک با بیشترین درصد
ارا به تصویب رســید .در همان زمان بسیاری از کارشناسان
به هیات حاضر در وین به سرپرستی وزیر نفت انتقاد کردند
که چرا با این تصمیم عربستان نهایت مدارا را به خرج داده
است .این منتقدان حتی پس از نشســت نیز عنوان کردند
که ایران باید برای مقابله با وضع به وجود امده درخواســت
نشست اضطراری دهد و به نوعی با رویکرد عربستان مبنی بر
اینکه بازار تا هر مقداری که نیاز داشته باشد اماده تامین نفت
هستیم مقابله کند.
نکته ای که در ان زمان شــاید کمتر به ان توجه شــد
این بود که هیات نفتی ایران متوجه دلیل اصلی سیاســت
عربستان در قبال عرضه نفت شده بود و برخالف نظر سایر
کارشناسان داخلی که معتقد بودند این اقدام عربستان تنها
ی هماهنگ با امریکا در جهت تامین نشدن
یک اقدام سیاس
منافع ایران در بازار جهانی اســت ،این بار فارغ از شــرایط
هیجانی به این موضوع توجه داشــت که این بار نفت شیل
امریکا شاید بتواند قدرت اوپک در بازار را تحت تاثیر خود قرار
دهد ،بنابراین باید نهایت سیاست را در برخورد با این پدیده
جدید به خرج داد که یکی از این سیاســت ها می توانســت
اتحاد اعضای اوپــک در اتخاذ یک تصمیم واحد باشــد.
البته ناگفته نماند که سران نفتی عربستان و ایران هیچ گاه
این موضوع را تاییــد نکردند که هر واکنشــی جز این جای
تعجب داشت.
موضوع دوم در توجیه سکوت ایران در مقابل کاهش
نیافتن سقف تولید اعضا برخالف انچه نداشتن قدرت کافی
برای چانه زنی و البی گری کشــورمان در حــوزه بین المللی
عنوان می شود ،وضعیت حاکم بر فضای دیپلماسی است.
تیرماه امسال موعد تدوین و امضای توافق هسته ای
ایران با کشــورهای 5+1اســت .همانطور که بارها اعالم
شده ،برداشته شدن تحریم ها در حوزه انرژی چیزی نیست
که نتایج ان یک شبه قابل دیدن باشد .محقق شدن اثرات
کنار گذاشته شدن تحریم ها در حوزه انرژی مستلزم گذشت
زمان است .زمانی بین شش ماه تا یک سال؛ بنابراین شاید
یکــی از دالیل موضع فعلــی ایران در اوپــک ،انتظار برای
عملیاتی شدن رفع تحریم هاست .در شرایطی که صادرات
روزانه نفت ایران بیش از یک میلیون بشکه کاهش یافته،
کوبیدن بر طبل کاهش ســقف تولید شــاید چندان منطقی
نباشد ،چون ممکن اســت در راستای کاهش سهمیه تولید
نفت اعضا ،ســهمیه فعلی ایران بیــش از این کاهش یابد.
هرچند وزیر نفت اصرار دارد کاهش سهمیه اعضا باتوجه به
شرایط به وجود امده ربطی به ما پیدا نمی کند ،ولی اینکه این
نظر در عمل تا چه اندازه محقق شود بستگی به تصمیم سایر
اعضای اوپک دارد که چندان هم نمی تــوان به اتفاق نظر
انها با دیدگاه ایــران در این زمینه دل خوش کــرد؛ بنابراین
منطق می گوید بهتر است ابتدا سهمیه قبلی تولیدمان را پس
بگیریم ،سپس به دنبال کاهش سهمیه تولید اوپک باشیم.
با این اوصاف می توان این گونه نتیجه گیری کرد که
سران نفتی ایران منتظر نتیجه نهایی توافق هسته ای هستند
تا با دست پر به سراغ گزینه های مدنظر خود در اوپک بروند.
نشست بعدی اوپک که اوایل زمستان امسال برگزار می شود
برای هیات اعزامی ایران بسیار قابل اهمیت است .از یک
سو تا ان زمان نتیجه مذاکرات هسته ای و مساله تحریم ها
مشخص شده و باید شاهد قدرت نمایی ایران در همسو کردن
نظرات سایر اعضا بود که کاهش سقف تولید می تواند یکی از
انها باشد .از سوی دیگر ایران می تواند با عملکرد خود ،این
فرضیه که اوپک دچار انفعال شده و از دوران تاثیرگذاری خود
بر بازار نفت فاصله گرفته را باطل کند .شــاید این بار ایران
درخواست نشست اضطراری دهد.
57
اما و اگرهای تنش زدایی
پس از پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری نشانه هایی از مصالحه گرایی و
تنش زدایی با جهان غرب در سیاست خارجی جمهوری اسالمی ایران بروز کرد .یکی از قوی ترین
نشانه ها در حوزه مذاکرات هسته ای ایران با 5+1قابل مشاهده است .اما این سیاست به دلیل
برخی مخالفت های داخلی در طول دوسال گذشــته با افت و خیزهای زیادی همراه بوده است.
چرا که برخی از نیروهای سیاسی ترجیح می دهند به جای تنش زدایی دولتمردان ایرانی از راهبرد
مقاومت در حوزه سیاست خارجی پیروی کنند.
بین الملل
ت
یتر
ا
و
ل
خالء راهبرد مقاومت
مصالحه گراییوتنش زدایینمی تواند
محوراصلیسیاستخارجیایرانباشد
ابراهیم متقی
بین الملل
58
مثلث | شماره 266
1
استاد دانشگاه تهران
روندهــای سیاســت خارجــی ایــران در ســال
های
1392-94عمدتا معطوف به حل و فصل موضوعاتی بوده که
زمینه پایا ن دادن به تحریم های یکجانبه و چندجانبه ناشی از
فعالیت هسته ای ایران را به وجود اورد .چنین نگرشی منجر
به تمرکز همه جانبه سیاست خارجی ایران در مباحث مربوط
به دیپلماسی هســته ای شده اســت .هم اکنون این سوال
مطرح می شود که بعد از دو سال از چنین فرایندی ،روندهای
سیاست خارجی ایران چه نتایج کوتاه مدت یا طوالنی مدتی را
کسب کرده است؟ از سوی دیگر ،این سوال مطرح می شود
که روندهای دیپلماسی هســته ای ایران با چه چالش هایی
روبه رو بوده و ایا روند پایان دادن به تحریم های اقتصادی که
مورد تاکید کارگزاران سیاست خارجی و دیپلماسی هسته ای
ایران قرار داشته به نتایج مطلوبی منجر شده است؟ در چنین
فرایندی ،موضوعات مربوط به امنیت منطقه ای را می توان
در زمره ضرورت های بنیادین سیاست خارجی ایران دانست.
ایا ضرورت هــای مدیریت بحران منطقه ای تحت الشــعاع
موضوعات مربوط به دیپلماسی هسته ای قرار نگرفته است؟
پاسخ به چنین پرسش هایی می تواند ارزیابی جدیدی
در ارتباط با روندهای اینده سیاســت خارجی ایران به وجود
اورد .واقعیــت ان اســت کــه ایــران در حــوزه ژئوپلیتیک
تهدید قــرار گرفته و چنیــن تهدیداتی زمینه شــکل گیری
محدودیت های منطقــه ای و بین المللــی را اجتناب ناپذیر
ســاخته اســت .کشــورهایی کــه در چنین وضعیتــی قرار
می گیرند ،نیازمنــد بهره گیری از «رویکــرد متوازن» درباره
موضوعــات راهبردی خواهنــد بود .علت ان اســت که هر
موضوع سیاســت منطقه ای ایران بر فرایندهای دیپلماسی
هســته ای اثــر متقابل به جــا می گذارد .پاســخ بــه چنین
پرسش هایی نیازمند تحلیل «ادراک کارگزاران دیپلماتیک»
و همچنیــن «فرایندهای کنش سیاســت خارجــی» ایران
خواهد بود.
.1ادراک کارگزاران سیاست خارجی ایران نسبت
به موضوعات و سوژه های راهبردی
اگر کشوری در شرایط تهدید امنیتی قرار دارد ،طبیعی
است که چنین تهدیدی را کارگزاران و سوژه های راهبردی
مختلفی به انجام می رســانند .درک چنین فرایندی نیازمند
وقــوف دقیق تر نســبت بــه واقعیت های کنــش راهبردی
بازیگران منطقــه ای و قدرت های بزرگ اســت .باتوجه به
چنین نشــانه هایی ،مهم ترین موضوع روابط ایران و جهان
غرب را می توان براســاس نــوع ادراک بین المللی نســبت
به جمهوری اســامی ایــران تحلیل کرد .اعمــال تحریم
یکجانبه و تصاعــد یابنده علیــه ایران بیانگر ان اســت که
هیچ گونه نشــانه ای از راهبرد مماشــات ،انعطاف یا کنش
همکاری متقابل در سیاست خارجی امریکا نسبت به ایران
موقعیت خارجه ایران از حالت امنیتی
خارج می شود
ناصر هادیان در گفت وگو با مثلث
است .سیاست مماشــات به مماشات کننده امکان می دهد
که حسن نیت خود را ثابت کند و توازن را به نفع دولت تغییر
دهد که مماشــات می کند ،بنابراین امیــد دارد در نهایت از
تجاوزگری قدرت بزرگ بکاهد .بعید اســت مماشات با یک
دشــمن خطرناک ان را به یک حریف مهربان تر و مالیم تر
ت صلح دوســت تبدیــل کند .در
و از ان بعیدتــر به یک دول
واقع مماشــات اشــتهای دولت تجاوزگر به کشورگشایی را
افزایش می دهد.
مثلث | شماره 266
.2واقعیت ها و نشــانه های عدم مصالحه جهان
غرب و گسترش ادبیات تهدید در برابر ایران
واقعیت ان است که نشانه هایی از تهدید ترکیبی علیه
ایران در حال گســترش اســت .کشــورهایی همانند ایران
به لحاظ ایدئولوژیک ،هویتی و ژئوپلیتیکی چاره ای ندارند جز
اینکه موقعیت خود را از طریق قابلیت های درون ساختاری و
«خودیاری» ارتق ا دهند؛ در حالی که نظام بین الملل همواره
دولت ها و قدرت های بزرگ را تشــویق می کند تا در انتظار
کسب فرصت هایی برای بیشینه سازی قدرت خود باشند .در
چنین روندی ،کشورهای غربی تالش می کنند تا از ابزارهای
افندی برای تحقــق اهداف خود در شــرایط عدم اطمینان
استفاده کنند.
اگرچه بسیاری از کارگزاران سیاست خارجی و امنیتی
کشورهای جهان غرب از سازوکارها و ادبیات مصالحه جویانه
در برخورد با ایران بهره گرفته اند ،اما واقعیت ان اســت که
نیات و اهداف معطوف به مصالحه گرایی کشــورها ممکن
است به سرعت تغییر پیدا کند .عدم اطمینان درباره نیت ها
و رویکردها ،امری گریز ناپذیر در روندهای سیاست خارجی
است .براساس مفروض پنجم مرشایمر؛ قدرت های بزرگ
بازیگرانــی خردمند هســتند .انهــا محیط خارجی شــان را
می شناســند و درباره اینکه چگونه بر دولت های دیگر تاثیر
به جا گذارند ،به تفکر راهبردی مبــادرت می کنند .پیگیری
چنین اهدافی در راستای غلبه و نیل به هژمونی است.
بین الملل
به چشــم نمی خورد .چنین فرایندی ،مشکالت بیشتری را
برای موفقیت کارگزاران و روندهای سیاست خارجی ایران
ایجاد می کند.
اگر روندهای سیاســت خارجی معطوف به همکاری
در چارچوب راهبرد مماشــات باشــد ،در ان شــرایط چنین
راهبردی مشکالت امنیتی جدیدی را برای سیاست خارجی
ایران به وجود می اورد .برخی از نظریه پردازان موضوعات
راهبردی امریکا بر این موضوع تاکید دارند که« :در راهبرد
مماشــات دولتی که در معــرض تهدید قرار گرفته اســت،
امتیازاتی به تجاوزگر می دهد که توازن قدرت را تغییر دهد.
مماشات کننده معموال می پذیرد که همه یا بخشی از قلمرو
بازیگر ثالثی را تسلیم دشمن قدرتمندش کند .هدف از این
اقدام ،تعدیل رفتار تجاوزگر است».
واقعیت های راهبردی بیانگر این موضوع اســت که
سوق دادن تجاوزگر به سمتی مسالمت جویانه تر و احتماال
تبدیل ان به یک قدرت هوادار وضع موجود ،کار دشــواری
ان پاسان مهره بنفش
نگاهی به سبک سیاست خارجی
دولت یازدهم
اولویت سیاست خارجی ایران
رفع تحریم هاست
گفت وگوی مثلث با
پیروز مجتهدزاده
59
بین الملل
60
مثلث | شماره 266
واقعیت های راهبردی در روندهای سیاســت خارجی
کشــورهای مختلف نشــان می دهد کــه مصالحه گرایی و
تنش زدایی به تنهایــی نمی تواند محور اصلــی فرایندهای
سیاست خارجی دولت ها قرار گیرد.
ضرورت های امنیت ملی در روندهای سیاست خارجی
ایران ایجــاب می کند که نشــانه هایی از راهبــرد مقاومت
به موازات الگوهای اعتدال و کنش انعطاف پذیر در دستورکار
قرار گیرد .چنین ضرورتی را می توان در ارتباط با دیپلماسی
هسته ای مورد توجه قرار داد.
بســیاری از مقامات سیاســت خارجی امریــکا بر این
موضوع تاکید داشــتند که بدون اجازه ایران برای بازرســی
اژانس در قالب PMDبا توافق هسته ای موافقت نخواهند
کرد .بنابراین انچه در قالب بازرسی های کنترل شده از سوی
کارگزاران سیاست خارجی ایران مطرح می شود ،اثار و نتایج
عملی نخواهد داشــت ،زیرا ذات بازرســی اژانس که تحت
کنترل قدرت های بزرگ اســت ،با محدودیت های کشــور
هدف مغایرت دارد .شناخت الگوهای راهبردی جهان غرب
می توانــد زمینه های بهره گیــری از راهبردهــای پیچیده و
ابتکاری در سیاست خارجی ایران را به وجود اورد.
.3روندهــای سیاســت خارجــی در شــرایط
عدم اطمینان
واقعیت های محیط راهبردی ایران ،نشــانه هایی از
شرایط عدم اطمینان را منعکس می سازد .شکل گیری چنین
وضعیتــی مخاطــرات و محدودیت های بیشــتری را برای
کشورهای اسیب پذیر به وجود می اورد .در وضعیت مبتنی بر
شرایط عدم اطمینان ،برخی از مقامات اجرایی و کارگزاران
سیاســت خارجی درصدد مماشــات برمی ایند ،برخی دیگر
فکر می کنند که الگوی مقاومت در سیاســت خارجی صرفا
از طریق بــه کارگیری واژه ها و مفاهیم پوپولیســتی حاصل
می گردد.
واقعیت های کنــش راهبــردی در سیاســت خارجی
منعکس کننده این وضعیت است که هرگونه تصمیم گیری
مبتنی بر پیوند همه جانبــه ای با ضرورت هــای امنیت ملی
خواهد داشــت .کشــورهایی کــه روند و الگوی پیشــرفت
هنجاری ،نوسازی و استقالل راهبردی را در دستورکار قرار
داده اند ،بیش از سایر واحدهای سیاسی نیازمند بهره گیری
از ادبیات و مفاهیمی هستند که انعکاس عقالنیت ساختاری
در نظام سیاسی باشد.
عقالنیت ساختاری مبتنی بر محاســبه داده و ستانده
در رونــد دیپلماتیک اســت .اگــر داده و ســتانده ایران در
موضوعات مختلف متوازن نباشد ،طبیعی است چالش ها و
تهدیدات علیه ایران افزایش خواهد یافت.
تاکنون روندهای سیاســت خارجی ایران معطوف به
بهره گیری از ســازوکارهایی برای پایــان دادن به تحریم ها
جهت بهینه سازی زندگی اجتماعی و نیازهای عمومی جامعه
ایران ازجمله موضوعاتی همانند رفاه و امنیت بوده اســت.
کارگزارانی کــه از الگــوی بوروکراتیــک در تحقق اهداف
سیاست خارجی ،امنیتی و راهبردی بهره می گیرند ،تالش
خواهند کرد تا روندهای دیپلماتیک جمهوری اســامی را
براساس مفاهیم و ادبیات همکاری جویانه پیگیری نمایند.
در حالیکه نتایج حاصله معطوف به کســب منابع موثر برای
تامین ضرورت ها و نیازهای راهبردی دولت برای پاسخگویی
به گروه های اجتماعی نبوده است.
طبیعی است که چنین مفاهیمی نیازمند درک متقابل
از سوی سایر بازیگران خواهد بود .اگر دیپلماسی هسته ای
ایــران تبدیل به خیابــان یکطرفه ای بــرای تحقق اهداف
قدرت های بزرگ و بازیگران منطقه ای همانند اســرائیل و
عربستان شود ،در ان شرایط تامین اهداف مورد نظر دولت
کار دشــواری خواهد بــود .مهم ترین ضرورت دیپلماســی
هســته ای و روندهای سیاســت خارجی ایــران را می توان
بهره گیــری از «الگــوی متــوازن در کنــش دیپلماتیک»
دانست.
چنین رویکــردی می تواند اهــداف و مطالبات ایران
و ســایر بازیگران رقیب در محیط منطقه ای و بین المللی را
با یکدیگر متوازن ســازد .در چنین شــرایطی اگر الگوهای
محدودکننده و فرایندهای مقابله جویانه بازیگران رقیب در
مقابله با ایران ادامه پیدا کند ،د ر ان شرایط کنش دیپلماتیک
ایران نخواهد توانست در قالب پارادایم همکاری ،مشارکت
و ائتالف با جهان غرب بــه نتایج راهبردی مطلوبی در حوزه
سیاســت خارجی نائل شــود .یکی دیگر از موضوعاتی که
ارتباط مســتقیم با ســازوکارهای کنش راهبردی در تامین
نیازهای سیاســت خارجی جمهوری اســامی ایران دارد،
پیگیری موضوعات منطقه ای است.
کشوری همانند ایران که درصدد ایفای نقش به عنوان
بازیگــر نوظهور اســت ،نیازمند بهره گیــری از چالش های
منطقه ای قدرت های بزرگ و بازسازی چالش های سیاست
خارجی خود در حوزه منطقه ای است .هرگونه انفعال ،ابهام
ی ا تردید در قابلیت های منطقه ای ایران ،مشکالت جدیدی
برایسیاستخارجیجمهوری اسالمیایجادمی کند.مقابله
با تهدیدات گام اول برای گذار از شرایط عدم اطمینان است.
بســیاری از موضوعات راهبردی جمهوری اســامی ایران
از جمله پایان دادن به تحریم هــا ،تنش زدایی منطقه ای و
بازسازی الگوی جدید روابط در محیط منطقه ای و بین المللی
هنوز در شرایط عدم اطمینان قرار دارد.
نتیجه گیری
تصاعــد بحران در شــرایط عدم اطمینان مشــکالت
راهبردی جدیــدی را بــرای ایــران به وجود اورده اســت.
روندهای سیاست منطقه ای ایران در سال های بعد از اشغال
عراق و افغانستان توسط نیروهای نظامی ایاالت متحده از
پیچیدگی و ابهام راهبردی بیشتری برخوردار شده است .به
این ترتیب ،حل و فصل بحران های منطقه ای را می بایست
بر مبنای واقعیت های جدید هویتــی پیگیری کرد .الگوی
تنش زدایی که در سال 1368منجر به بهینه سازی موقعیت
راهبردی ایران در منطقه گردید ،به دلیل تغییر ماهیت قدرت
و الگوی کنش بازیگران در شــرایط کامال دگرگون شده ای
قرار گرفته است.
هم اکنــون نیروهای جدیــدی در فضــای منطقه ای
ظهور پیدا کرده انــد که از ســازوکارهای مربــوط به جنگ
نیابتی بهره می گیرند .نشــانه های جنگ نیابتی را می توان
در ســازوکار رفتار بازیگرانی همانند «ارتش ازاد ســوریه»،
«جبهه النصره» و «داعش» مورد مالحظه قرار داد .هر یک
از این بازیگران دارای ریشه های ارتباط راهبردی با کارگزاران
امنیتی امریکا بوده اند .الگوی رفتاری امریکا و جهان غرب
در برخورد با ایران معطوف به مصالحه نبوده و نخواهد بود.
چنین رویکردی در اندیشــه راهبردی قدرت هــای بزرگ و
بازیگرانی که درصدد هژمونی هستند ،کمتر مورد توجه قرار
گرفته است.
اگرچه برخی از کارگزاران سیاست خارجی جهان غرب
بر این موضوع تاکید دارند کــه ایران می تواند نقش موثری
در روندهای تصمیم سازی درباره بحران های منطقه ای ایفا
نماید ،اما واقعیت های محیط راهبردی نشــان می دهد که
انان در فرایند کنفرانس هــای بین المللی با معارضین ایران
همکاری داشته اند.
واقعیت هــای موجــود منطقه ای نشــان می دهد که
بحران سوریه منجر به گســترش تضادهای امنیتی ایران با
کشورهای منطقه ای گردیده و عربستان سعودی به عنوان
محور اصلی ایجاد بحران برای حوزه امنیت ملی جمهوری
اســامی ایران ایفای نقــش می کنــد .ترکیــه و مصر نیز
از ســازوکارهای مقابله جویانه بــا اهداف راهبــردی ایران
بهر ه می گیرند .
موقعیتخارجی
ایران از حالت
امنیتیخارج
می شود
ناصر هادیان درگفت وگو با مثلث
سعیده سادات فهری
روزنامه نگار
برخی کارشناســان معتقدنــد که دولــت یازدهم
بیشترین انرژی خود را معطوف به عرصه سیاست
خارجی کرده اســت .ایا شما این مســاله را قبول
دارید؟
خیــر! به نظر من دولت حســن روحانــی عالوه بر
عرصه سیاســت خارجی در عرصه های دیگر نیز اقداماتی
انجام داده است؛ به خصوص امادگی های انجام گرفته در
وزارت نفت ،کنترل تورم و مدیریــت متخصص تری که در
مجموع روی کار امده و شناخت بهتری از وضعیت اقتصاد
داخلی کشور و اقتصاد بین الملل دارند ،دستاوردهای قابل
توجهی هســتند .بنابراین نمی توان گفت که دولت یازدهم
فقط بر مساله سیاست خارجی تمرکز کرده و این باعث شده
که از دیگر حوزه ها غافل شود.
یک نقد دیگری نیز وجود دارد مبنی بر اینکه تمرکز
بیش از حد به موضوع هسته ای ،دستگاه سیاست
خارجــی را از پرداختن به موضوعــات دیگر غافل
کرده است .باتوجه به اهمیت بسیار باالی پرونده
هسته ای و مذاکرات فشرده طی دو سال گذشته،
ایا این نقد صحیح است یا خیر؟
در عرصه سیاست خارجی باید تقسیم بندی صورت
بگیرد که در وهله نخست مساله هسته ای قرار دارد که بخش
اعظمی از انرژی دستگاه دیپلماسی را به خود اختصاص داده
اســت .وزارت خارجه ایران در حال حاضر به شدت مشغول
پرونده هســته ای اســت .البته تردیدی وجود ندارد که این
پرونده بسیار مهم است و باید انرژی زیادی صرف ان شود.
اما این مساله به بهای این تمام شده که در برخی عرصه های
دیگر ،توجه الزم صورت نگیرد .در این رابطه ایراداتی وارد
است زیرا در اینکه پرونده هسته ای مهمترین پرونده کشور
اســت و باید انرژی زیادی صرف ان شــود ،تردیدی وجود
ندارد اما باید تدبیری اندیشــیده می شــد که به پرونده های
دیگر انرژی و وقت الزم تخصیص داده شود .در حال حاضر
مشغولیت اصلی نفر اول ،دوم و سوم سیاست خارجی ایران،
پرونده هســته ای اســت .یعنی اقایان ظریف ،عراقچی و
لو فصل
تخت روانچی تا امروز انرژی اصلی شان را صرف ح
مســاله هســته ای کرده اند .بنابراین باید تدبیری اندیشیده
می شــد تا وزارت خارجه وقت الزم را برای پرداختن و توجه
به حوزه های دیگر نیز داشــته باشد .اما در عرصه هسته ای
در مجموع اقداماتــی که انجام گرفته مناســب بوده و امید
می رود زحماتی که در این عرصه انجام شده است به نتیجه
الزم برسد.
با توجه به گفته های جنابعالی مبنی بر اینکه تاکنون
نفــرات اول وزارت خارجه مشــغول رســیدگی به
مقاومت ،دیپلماسی ایران در قبال بحران سوریه
چیست؟
سیاست جمهوری اسالمی ،تقویت دولت سوریه و
تالش ایران حفظ تمامیت ارضی این کشور است .همچنین
تهران خواهان ان است که داعش و دیگر مخالفان مسلح
دولت سوریه عقب رانده شده و شکست بخورند .در مجموع
ایران به دنبال ان است که اپوزیسیون معقول سوریه نیز در
مثلث | شماره 266
قدرت شریک و در مبارزه با داعش و النصره و دیگر گروه های
رادیکال فعال شود.
ب هادیان! اگــر توافقی میان ایــران و گروه
جنــا
5+1تا چنــد هفته دیگر حاصل شــود ،این توافق
چه تاثیراتی بر ارتباط ایران با کشــورهای عربی و
همچنین موقعیت ایران در منطقه خواهد داشت؟
بین الملل
پرونده هســته ای بودند ،ایــا ایران توانســته در
عرصه های دیگــر به خصوص عرصــه منطقه ای
انطور که باید اقدام کند؟
وزارت خارجه تاحدودی به تعهدات خود عمل کرده
است اما می دانیم که رسیدگی به این حوزه ها کامال در اختیار
وزارت خارجه نیســت .وزارت خارجه مهمترین نهاد تدوین
و اجرای دیپلماسی اســت اما تنها نهاد نیســت و نیروهای
دیگری نیز در کشور وجود دارند که در این سیاست ها دخیل
هســتند .ما باید مجموعه این عوامل را در کنار هم بررسی
کنیم .در این صورت می توان گفت این مجموعه شاید بهتر
از این می توانست عمل کند.
در حال حاضر به واسطه حضور نیروهای داعش در
عراق و کمک های مستشاری ایران به این کشور
برای مبارزه با تروریست ها ،سیاست خارجی ایران
در قبال عراق از اهمیت خاصی برخوردار است .در
کل دیپلماسی ایران در قبال عراق را چطور ارزیابی
می کنید؟
در حال حاضر دیپلماســی ایران در عــراق بر این
مبناســت که دولت مرکزی عراق را تقویــت کنیم و تمامیت
ارضی عراق حفظ شــود .در عین حال داعش نیز شکست
بخورد .به این منظور تشــکیل یک دولــت فراگیر در عراق
ضروری است .بنابراین ایران تالش می کند که دولت کنونی
عراق را تشــویق و ترغیب کند تا اهل ســنت را نیــز بیش از
گذشته در تقسیمات درگیر کند.
این رویکرد می توانــد در عرصه سیاســی زمینه ای را
ایجاد کند کــه وحدت ارضی عــراق حفظ شــود .به لحاظ
نظامی نیز جمهوری اسالمی ایران
در پی ان اســت که ارتش عراق به
ســمت قوی تر و مستحکم تر شدن
پیش برود و اگر از نیروهای شــعبی
در مبارزات استفاده می کنند ،تحت
سازماندهی ارتش واحد عراق باشد.
در نتیجه سیاست ایران شامل حفظ
تمامیت ارضی عراق ،تقویت دولت
فراگیر و شکست داعش است.
بــه دنبــال شــدت گرفتن
بحــران در یمــن در پــی
حمالت نظامی عربســتان
سعودی به این کشور ،دکتر
ظریف طرحی چهار ماده ای
را برای خاتمــه بحران یمن
ارائه کردند .ارزیابی شما از
طرح چهار مــاده ای ایران
برای یمن چیست؟
در ارتباط با یمن همان طرح
چهار مــاده ای که دکتــر ظریف ان
را بیان کردند ،دیپلماســی ایران در
قبال این کشور را شامل می شود .از
نظر ایران ،بحران یمن یک راه حل
یمنی دارد؛ یک دولــت فراگیر باید
در انجــا شــکل بگیــرد؛ حمــات
عربستان سعودی باید متوقف شود
و کشــورهای درگیــر و موثر در یک
کشــور بیطرف به مذاکره بنشــینند
تا راه حلــی را برای تشــکیل دولت
فراگیر یمنی بیابندکه هم دولت سامان یابد و هم جلوی نفوذ
و گسترش القاعده در یمن گرفته شود.
طی ســال های گذشته جمهوری اســامی ایران
همواره یکی از حامیان بشــار اسد ،رئیس جمهور
سوریه محسوب شده اســت .باتوجه به اهمیت
ســوریه بــرای ایــران و همچنیــن حفــظ محور
2
دکتــر ناصــر هادیــان ،اســتاد علوم سیاســی
دانشــگاه تهــران در گفت گو بــا مثلث به بررســی
سیاســت خارجی دولت حســن روحانــی پرداخت
و گفــت که باتوجــه به اهمیــت حل و فصل مســاله
هسته ای ،طی دو سال اخیر بیشترین انرژی و وقت
دســتگاه دیپلماســی کشــور برای حل این پرونده
صرف شــده و در حال حاضر مشــغولیت اصلی نفر
اول ،دوم و ســوم سیاســت خارجی ایــران ،پرونده
هســته ای اســت .او معتقد اســت که باید تدبیری
اندیشیده می شــد تا وزارت خارجه وقت الزم را برای
پرداختــن و توجه بــه حوزه هــای دیگر نیز داشــته
باشــد .همچنین ایــن اســتاد دانشــگاه در رابطه با
تاثیــرات توافق احتمالی بر نقش منطقــه ای ایران و
ارتباط با کشورهای منطقه تاکید کرد که در صورت
دستیابی به توافق هسته ای میان ایران و گروه ،5+1
امکانات گســترده تری برای ایران فراهم می شــود و
وضعیت ایران از «امنیتی» به ســمت «عادی» شدن
پیش می رود .
در صورت دستیابی به توافق هسته ای میان ایران و
گروه ،5+1امکانات گسترده تری برای ایران فراهم می شود
و کشــور ما می تواند حمایت بهتری از کشــورهای دوست
داشته باشــد .البته سیاســت های ایران در ان زمان نیز در
ل می شود فقط احتماال منابع بیشتری در
همین چارچوب دنبا
اختیار خواهیم داشت و وضعیت ایران از «امنیتی» به سمت
«عادی» شدن پیش می رود.
بنابراین در یک وضعیت عادی مــا بهتر می توانیم به
دوســتان خود کمک کنیم و تعارضات و تخاصمات منطقه
را بهتر مدیریت کنیم .به نظر می رســد بالفاصله بعد از این
توافق ایران دست خود را به سمت همسایگان و کشورهای
موثر دراز کند تا بی ثباتی شــکل گرفتــه در منطقه را مرتفع
ن بی ثباتی و ناامنی در
کنیم .ایران تا 15-10سال اینده نگرا
منطقه است بنابراین باید به عنوان مهمترین کشوری که در
جهت برقراری ثبات و تولید امنیت گام بر می دارد نقش خود
را ایفا کند .ایران باید طی سال های اتی در نقش یک کشور
ثبات ساز و تولید کننده امنیت ظاهر شود.
با توجه به برخــی اظهارات خصمانه ســعودی ها
علیه ایران و احتمال دســتیابی به توافق احتمالی
هســته ای که اصال مطلوب ریاض نیســت ،شما
دیپلماسی ایران در قبال عربستان در دولت اقای
روحانی را چطور ارزیابی می کنیــد؟ تا امروز ایران
سیاست دوســتانه تری در قبال ریاض داشته اما
انگار این سیاست خیلی اثرگذار نبوده است؛ نظر
شما درباره روابط ایران با کشــورهای عرب حوزه
خلیج فارس چیست؟
به نظر من نیز عربستان
اصال نگاه دوســتانه ای نســبت
به ایران ندارد و به شــدت نگرانی
دارد .انها عمده نگرانی های شان
نابجاست .به هر حال ایران باید تا
جایی که می توانــد تالش کند تا
از میزان این توهماتی که ایجاد
شــده کاســته شــود و حتی این
توهمات مرتفع شود.
امــروز ایران رابطــه خوبی
بــا عمــان دارد و حســاس ترین
مســائل مان را از طریــق ایــن
کشــور حل و فصــل کرده ایم .با
قطر و کویت نیز هیــچ گاه بحث
جدی نداشــته ایم .اما در رابطه
با عربســتان روابط مــان همواره
فرازونشــیب داشــته اســت.
تنش هایی که با بحرین داریم نیز
عمدتا به دوره اخیر باز می گردد.
فقــط با امــارات طــی این
ســال ها رابطــه تنش الــودی
داشــتیم .البته به رغم این رابطه
تنش الــود ،در عمــل بیشــترین
رابطه را با این کشور داریم .باید
توجه داشت که ایران روزانه بیش
از 10پرواز به مقصــد دبی دارد و
تجار بسیاری در دو کشور در تردد
هستند .بنابراین در عمل باوجود
رابطه تنش الود اما روابط بســیار
گســترده ای با امارات داریم .برخی توهم های عربستان و
امارات از انجا ناشی می شــود که انها تصور می کنند ایران
به دنبال قدرت هژمونی و امپراتوری پارس یا شیعه است .در
مقابل جمهوری اسالمی باید تالش کند این توهمات انها را
رفع کند و دستگاه دیپلماسی ما باید فعاالنه در صدد این براید
که به طرق متفاوت این سوء برداشت ها را مرتفع کند .
61
روحانی در حال
سر و سامان دادن به اشتباهات
دولت گذشته است
گفت وگویمثلثبا علیخرم
بین الملل
62
مثلث | شماره 266
لیال پورصبور
روزنامه نگار
ایا این موضوع که دکتر روحانی تمام تخم مر غ های
خود را د ر سبد سیاست خارجی چیده ،اقدام درستی
است؟
این موضوع را در حالت مجــرد و بدون در نظر گرفتن
سوابقنمی توانبررسیکرد.کشورهازمانیکهدرموقعیتیقرار
می گیرند با یک پیشینه بهسمت و سویی می روند که می تواند به
بن بستبرسدومجبورمی شونددرجایییکاقدامجراحی گونه
انجام بدهند .این به معنی ان است که دولت نهم و دهم اقای
احمدی نژاد انقدر سیاســت های عوامانه و غیر کارشناســی در
بخش داخلی و به ویژه در بخش خارجی اتخاذ کرده بود که ایران
در استانه جنگ و نبرد نظامی نه تنها با قدرت هایی مثل امریکا،
انگلیس و فرانسه قرار گرفت بلکه خانم مرکل وزیر امور خارجه
المان نیز ایران را تهدید کرد .این در حالی بود که کشــورهای
منطقه ای مانند اذربایجان و برخی دیگر از کشــورهای خرد در
منطقه خلیج فارس نیز به خودشــان اجازه دادند ایران را تهدید
نظامی کنند.علــت این موضوع عملکرد اقــای احمدی نژاد و
حامیانشانبودکهامروزهمشیپورراازدهانهگشادشمی زدنند.
یعنی ان موقع خودشان چرخاننده این سیاســت بودند و امروز
خودشان منادی ازادی شدند و درست 180درجه از ان سو حرف
می زنند .به هر جهت انها کشور را با یک سیاست تنش افرین در
محیط بیرونی و محیط بین المللی روبه رو کردند .درست است
یک موقعی الزم است که با یک قدرت بزرگ تنش صورت بگیرد
اما این در صورتی اســت که ایجاد تنش در سوی دیگر هدف و
نتیجه ای را به دنبال داشته باشد .اما دولت نهم و دهم از تولید
سالح هسته ای ســخن گفت اما در عمل کاری انجام نداد به
جز اینکه باعث شد کشور در صحنه خارجی به بن بست برسد.
در حالی که اقای احمدی نژاد طبق نص صریح سند چشم انداز
باید ایران را تبدیل به قدرت اول منطقه ای می کرد اما نتوانست
چنین کاری را انجام دهد و درســت بعد از به قدرت رسیدنش در
عرصهسیاسیاقتصادکشوررادچارمشکالتوفجایعمتعددی
کرد که علت ان پیگیری اشتباه سیاست خارجی در جهان بود.
از سوی دیگر اوایل ریاست جمهوری ایشان در حالی که ایران
قدرت چهارم منطقه بود اما در سال 88به قدرت نهم و بعد از ان
در ســال 92به قدرت چهاردهم منطقه تنزل یافت .بنابراین به
خوبی می توان دید که عملکرد اقای احمدی نژاد عوامانه بود .
به همین چنین برخوردهایی باعث شــ د ایــران در زمان
3
بســیاری معتقدنــد کــه
بیشــترین توجــه دولــت بــه
سیاست خارجی است ،به طوری
که به تعبیری می گویند حســن
روحانــی تمــام تخم مر غ های
خود را در سبد سیاست خارجی
چیده اســت .در این میان بســیاری با مطــرح کردن
بحث مذاکرات هســته ای و توجه بیش از اندازه دولت
در این باره معتقدند که این مدل رفتار دولت باعث شده
در ســایر حوزه ها غفلت صــورت بگیرد .هــر چند این
بحث موافقان و مخالفان بســیاری دارد اما علی خرم،
کارشــناس مســائل سیاســت خارجــی در گفت وگو با
«مثلث» معتقد اســت دولت روحانی به دلیل مطالبات
عمومی که از ســوی مــردم وجود دارد ،مجبور اســت
بیشــترین توجه خود را معطوف به سیاســت خارجی
کند .به اعتقاد وی ،دولت هم اکنون در حال سروسامان
دادن به اشتباهات گذشته است .اشتباهاتی که نه تنها
وضعیت کشور را دچار مخاطره کرده بلکه از اهداف سند
چشم انداز فاصله بسیاری گرفته است .در گفت وگوی
زیر به بررسی سیاست خارجی دولت یازدهم و اقدامات
دولت در این خصوص می پردازیم.
ی دریافت کند.
دولت ایشــان نزدیک به پنج قطعنامه تحریمــ
قطعنامه هاییکهبراساسفصلهفتممنشورسازمانمللبرای
تمام کشور های دنیا الزم االجرا بود و تمام کشورها را در مقابل
ایران قرار داد .این موضوع به معنای ان نیست که مردم ایران
از جنگ و نبرد می ترسند یا اینکه ایران به اندازه خودش قدرت
نظامی ندارد اما این موضوع بســیار با اهمیت اســت که جنگ
اخرین وسیله است نه اولین وسیله.
بنابرایــن به نظر شــما چــون در سیاســت خارجی
به درســتی عمل نشــد بنابراین دولت اقای روحانی
مجبورشداهمیتبسیارزیادیرابهسیاستخارجی
بدهد؟
دقیقا .در دوره اقای احمدی نژاد در سیاســت خارجی
عکس ان چیزی که در سند چشــم انداز بود ،عمل شد .ایشان
باید به اجرای سند چشــم انداز می پرداخت .این سند بر تعامل
سازنده کشور با جهان اشاره کرده بود .اما ایشان به جای تعامل،
تنش غیر سازنده با جهان داشــت .همه این عوامل باعث شد
زمانی که اقای دکتر روحانی کار را در دســت گرفت شــاهرگ
اصلی اب را به اسیاب برگرداند تا اشــتباهات گذشته را جبران
کند که در سیاست خارجی ایران بتواند نه تنها در زمینه هسته ای
بلکه در تمام زمینه ها راه را تصحیح کند .بنابراین اقای روحانی
امروز ایران را دارد ب ه کشوری شریک ،همکار و سازنده در سطح
منطقه و در سطح جهان تبدیل می کند و این به معنای ان نیست
که حقوق یا منابع و امنیت ملی کشــورمان را در منطقه و جهان
جســت وجو نکنیم .اما همه این موضوعــات در جای خودش
قرار دارد زیرا همه به دنبال منافع و امنیت ملی خودشان هستند
ولی نه بــا روش تهاجمی نه با روش تحقیر دیگــران نه با روش
تنش و تشنج بلکه با روش بسیار مالیم و دوستانه چنین کاری
صورت می گیرد .بنابراین در عیــن حالی که باید به دنبال منافع
خود بود باید در فضایی تعاملی و با همکاری با جهان مراودات
سیاسی داشت.
پس یعنی اقدام دولت در این زمینه را درست ارزیابی
می کنید؟
مسلم است زیرا این موضوع اجباری است که به دولت
تحمیل شده و اختیاری نبوده است .بنابراین اگر دکتر روحانی
از طریق تصحیح سیاست خارجی وارد نمی شد ،نمی توانست
پایه های اقتصاد را دوباره در ایــران پایه ریزی کند .برای اینکه
اقتصاد ایران احیا شود و سند چشم انداز به اجرا در اید باید یک
جراحی عمیق در سیاست خارجی انجام شود و از موقیعت ایران
در جهان و منطقــه تنش زدایی صورت بگیــرد .در واقع دولت
کنونی در حال تعامل ســازنده با جهان اســت به طــوری که در
سند چشم انداز تاکید کرده اســت .این سند در مجلس شورای
اسالمی،مجمعتشخیصمصلحتنظامودرتماموزارتخانه ها
بررسی شد و به امضای رهبری رسیده است .بنابراین علت اینکه
تمرکز دولت بر موضوع هســته ای بیش
از حد نیســت و این توجه در حد معقول
و درســتش اســت .تا زمانی که موضوع
هســته ای بــه منــزل مقصــود نرســد و
سیاست خارجی کشور ارام نشود کشور
نمی تواند در زمینه های دیگری به نتیجه
دست یابد
سیاست
ان پاسان مهره بنفش
نگاهی به سبک سیاست خارجی دولت یازدهم
رضا مجیدزاده
مدیرگروه فرابازی توسعه اندیشگاه طرح هزاره
4
ان پاسان ،اصطالحی فرانسوی به معنی در حال حرکت
است و در بازی شطرنج به این معناست که مهره سرباز می تواند
درحرکتیکهمقصدشسربازحریفنیست،انراازبازیحذف
کند؛ اگر سرباز یکی از طرفین در ردیف پنجم خود باشد و سرباز
حریف با یک حرکت بلند در یکی از دو خانه چپ و یا راست قرار
بگیرد ،فقط در حرکت بعد و بالفاصله ســرباز مهاجم می تواند
پشت سرباز حریف رفته و ان را بگیرد یعنی درست مانند موقعی
که ســرباز حریف فقط یک خانه به جلو امده باشد .بازی ایران
در خاورمیانه در چارچوب راهبرد سیاست خارجی دولت یازدهم
نیز مانندان پاساندرشطرنجشکلگرفت هومهمتریننشانهان
نیز عدم گرفتاری در بازی کاذب عربســتان بود که بدون تقابل
مستقیمدرچالشیمنگرفتارشدهاست .
سبدها و تخم مرغ ها
مثلث | شماره 266
دولتیازدهمبیشترینتمرکزخودرابهمذاکراتهسته ای
معطوف داشته ،به طوری که برداشت اکثر مردم و صاحبنظران
این شــد که منظور حســن روحانی از کلید ،دستیابی به توافق
هسته ای بوده است .البته دولت فعلی بیشترین تخم مرغ های
خود را در ســبد سیاســت خارجــی و مذاکرات هســته ای قرار
داده و یک علت اصلی این راهبرد نیز به وابســتگی شــدید به
سیاست های ســه دولت قبلی مربوط می شــود .از اوایل دهه
1380خورشــیدی ،اقتصاد و سیاســت ایــران تحت تاثیر اثر
پروانه ای کاهش شــدید کنترل نهادهای شبه دولتی و سلطه
انان بر اقتصاد ایران از دوران موســوم به سازندگی قرار گرفته
و این اثر پروانه ای موجب شــده تا در صورت اســتمرار ویژگی
بســته بودن اقتصاد ایران در اثر تحریم های بین المللی ،روند
فساد و تبعیض که به خروج سرمایه انسانی و مادی می انجامد
در ایران شــتاب گیرد .از طرف دیگر مشکالت و بحران های
عظیمی همچون فرسایش تند منابع زیست محیطی ،بحران
کم ابی ،فســاد سیاسی و اقتصادی گســترده ،بدهی گسترده
دولت به پیمانکاران طرح های عمرانی و تورم رکودی ناشی از
بیماری هلندی گریبانگیر اقتصاد و سیاست ایران هستند .در
چنین شرایطی دولت می توانســت پنج راهبرد مهم را در پیش
گیرد؛مدیریتانتظاراتوپرهیزازایجادتوقعزیاددربارهسرعت
اصالحات اقتصادی سیاســی ،شفاف ســازی و مبارزه با فساد
در داخل ،مدیریت رکود تورمی و وابســتگی به مسیر اقدامات
دولت قبل ،توجه به احیای منابع زیســت محیطی و سیاســت
خارجی مبتنی بر تعامل .صرف نظر از نقش وابستگی به مسیر
برنامه هدفمندسازی یارانه ها که افزایش های دوره ای قیمت
حامل های انرژی را ایجاب می کند و به واسطه معیار بودن این
حامل ها،که اثار تورمی به همراه دارد دولت توانســت با کنترل
انتظارت تورم را از بیش از 40درصد به کمتر از 20درصد بکاهد
ش عمــده ای از این کاهش به افت شــدید قدرت خرید
اما بخ
مردم در نتیجه تورم شــدید دهه پیشــین مربوط می شود .در
بخشمحیط زیستنیزبیشترینتمرکزبهاحیایدریاچهارومیه
معطوفشدهاست.راهبردشفاف سازیومقابلهبافسادباایجاد
یک ستاد ویژه پیگیری می شود اما نکته ای که باید مدنظر قرار
گیردایناستکهرویکردنهادسازی،نتایجملموسکوتاه مدت
به دنبالندارد.درزمینهبحرانابنیز،حلمسالهابدردستورکار
طراحی برنامه ششم توسعه قرار گرفته و توجه به میزان اب بری
تولیدات کشاورزی در مناطق مختلف کشور و طرح نکاشت در
برخی از مناطق بحرانی نیز در راستای این راهبردها بوده است.
اما در حوزه سیاســت خارجی باید توجه داشت که خاورمیانه در
وضعیت شکار خرگوش قرار دارد؛ ژان ژاک روسو شکار خرگوش
رادربرابرشکارگوزنمطرحکرد؛شکارگوزنبهمعنایدستیابی
بهپاداشیبزرگتردرنتیجههمکاریگروهیوشکیباییاستاما
شکارخرگوشدرنتیجهناشکیبایی،کوته نگریوتکرویحاصل
می شود .در واقع تعادل شکار خرگوش به خاطر ریسک باالی
شــرایط همکاری و کنش گروهی رخ می دهد که در خاورمیانه
همواره باال بوده اســت .در حال حاضر کشــورهای خاورمیانه
مسیرشکارخرگوشراپیشگرفته اندوبههمین خاطر،اولویت
بهسیاست خارجیازمنظرمالحظاتبلندمدتضرورتیحیاتی
دارد .به ویژه غفلت از بند مهم تعامل با جهان در سند ملی برنامه
بشدهتا طیدههاخیرتعاملبهتقابل
چهارمتوسعهکشورموج
غیرمستقیم تبدیل شود .کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس
ضرورت گذار از تعادل خرگوش به گــوزن را دریافته اند اما این
گذار انها به معنای افزایش میل انها در تقابل با ایران به عنوان
قدرت منطقه اســت .بنابراین منطقی است که افزایش تعامل
با کشــورهای جهان ،سیاســت تنش زدایی و جلب همکاری
کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (که پتانسیل زیادی
برای مقابله با قدرت منطقه ای ایران دارند) با ارائه تصویر منافع
بلندمدت همکاری ،به صورت جدی دنبال شــوند .هرچن د باید
توجه داشت برخی از ســناریوهای کنونی به واسطه وابستگی
به مســیر تاریخی مدنظر قــرار گرفته اند و قیدهای ناشــی از
انتخاب هایگذشتهموجبشدهتاازانهاگریزینباشد.بهدیگر
سخن سیاست ها و رویکردهای راهبردی گذشته باعث شده تا
برخیازاینگزینه هاصرفهبهمقیاسداشتهوهزینهجابه جایی،
اصالح یا حذف انها به شدت باال باشد .بنابراین مجموع شرایط
کنونی ایجاب می کند که بزرگترین و بیشترین تخم مرغ ها در
سبد سیاست خارجی قرارگیرند تا با تضمین ثبات و امنیت کشور
در شــرایط بحرانی خاورمیانه به تخم مرغ های ســبد سیاست
داخلی نیز اسیب نرسد .عضویت قریب الوقوع ایران در سازمان
شــانگ های نیز از دیگر نمونه های تالش برای جبران ضعف
داخلیناشیازوابستگیبهمسیرهایطیشدهدرکوتاه مدتو
اصالحاتاقتصادیبلندمدتاست.
بین الملل
اقای دکتر روحانی مجبور بود همه تخم مرغ هایش را در ابتدا در
سبد سیاست خارجی بچیند اجبار و الزامی است که دولت نهم
و دهم جلوی پای ایشــان گذاشته و ایشــان را وادار کرده این
اقدام جراحی گونه را انجام دهد .اگر در زمینه سیاست خارجی و
موضوعهسته ایبتوانیمیکارامشیبرقرارکنیمانموقعاقای
دکتر روحانی تازه می تواند جوابگوی نیازهای داخلی باشد و به
عبارتی دیگر توجه را به سمت سیاست داخلی بیاورد.
یکی از موضوعات مطرح در سیاست خارجی دولت
بحث هســته ای اســت .به طوری که ایــن موضوع
منتقدان و معترضانی نیز دارد که هر بار یک بخش از
موضوع هسته ای را مدنظر قرار می دهند .یکی از این
موضوعات شیوه مذاکرات ایران با گروه 5+1است.
به نظر شــما نقدی به شــیوه مذاکراتی کــه تاکنون
صورت گرفته می توان وارد کرد؟
بزرگترین مساله سیاست خارجی کشور از نظر مردم در
سال 92مساله هسته ای و به نتیجه رسیدن ان بوده است .این
موضوع به تنهایی خواست دکتر روحانی نبوده ،بلکه خواست
مردم بوده اســت .اگر مناظرات انتخاباتی هشــت کاندیدای
ریاست جمهوری در ســال 92بازبینی صورت بگیرد ،به خوبی
می توان دید کــه حتی اصولگرایــان نیز دربــاره حل موضوع
هسته ای صحبت های بسیاری داشتند و به این موضوع توجه
کردند .زیرا این موضوع خواست مردم بوده است .اینکه مردم
خواستار باقی ماندن صنعت هسته ای بودند اما نمی خواستند
وضعیتبهسمتتشنجپیشبرودوبهدلیلصنعتهسته ایدر
جنگی مانند جنگ عراق و امریکا درگیر شوند.
موضوع هســته ای جــز از راه تعامل ســازنده و همکاری
امکان با جهان امکان پذیر نبــود و امکان پذیر نخواهد بود .ما
باید به عنوان اعتمادسازی 10ســال کمربندهایمان را محکم
ببندیم ،یک مقدار داروی تلخ هم بخوریم تا این 10سال بگذرد
تا حرف های نادرســت رئیس جمهــوری ســابق از ذهن های
بین المللیبیرونبرود.
از انجایی که بحث عمده در سیاست خارجی دولت،
مذاکرات هســته ای اســت و به ایــن موضوع توجه
بیشتری داریم از شما این پرسش را دارم که ایا تمرکز
بیش از حد دولت به موضوع هســته ای دیپلماسی
ایران را در سایر حوزه ها دچار غفلت می کند؟
خیــر چنین چیزی نیســت .تمرکز دولــت بر موضوع
هسته ای بیش از حد نیست و این توجه در حد معقول و درستش
است .تا زمانی که موضوع هســته ای به منزل مقصود نرسد و
سیاست خارجی کشور ارام نشود کشور نمی تواند در زمینه های
دیگر به نتیجه ای دست یابد .از انجایی که موضوع اقتصادی
برای مردم بسیار حائز اهمیت اســت ،به همین دلیل است که
موضوعهسته ایرادرصدرخواسته هایخودقراردادندبنابراین
تا زمانی که موضوع هســت ه ای حل نشــود ،پایه های اقتصاد
محکمنمی شودونمی توانیمکشوریتولیدمحورداشتهباشیم.
تا زمانی که نتوانیم در این زمینه ها به موفقیت برسیم نمی توانیم
کشوریمستقلباشیم.
در حال حاضر مذاکرات هســته ای به روزهای پایانی
خود یعنی اعالم نتیجــه نزدیک می شــود اما هنوز
هم انتقاد برخی از مخالفان نســبت به اینکه خطوط
قرمز رعایت نشده ،شنیده می شود .به نظر شما این
موضوع تا چه اندازه صحت دارد؟
در اینکه تیم هسته ای کشــورمان منطبق بر خطوط
قرمز به کار پرداخته موضوع بسیار مشــخصی است .زیرا این
مذاکرات براساس خطوط قرمزی که رهبری تعیین کردند ،اغاز
شد و از سوی دیگر در طول مدت مذاکرات نیز با نظارت ایشان
گفت وگوها صورت گرفت .بنابراین اگر تخطی از خط قرمز در
نظر گرفته شده صورت گرفته ،مطمئن باشید که رهبری تذکر
خود را اعالم می کردند بنابراین بی خودی نباید وقت خود و تیم
هسته ای کشور را صرف موضوعات حاشیه ای کنیم که برخی
مطرح می کنند .چون این مباحث حاصلی ندارد .
63
مذاکرات هسته ای
از منظر راهبرد کلــی دولت یازدهم ،شــیوه مذاکرات
هسته ای با هزینه ای پیش می رود که به واسطه وابستگی به
مسیرهای مزبور تحمیل شده و در قیاس با هزینه هایی مانند
احتمال بروز جنگ شدید منطقه ای و جهانی علیه ایران ،قرار
گرفتن در مختصات انزوای کامل مانند کره شمالی یا خطرات
داخلیوامنیتبلندمدتکشور،وزنچندانباالییندارند .این
دیدگاههزینه-فایدهبهمعنایتسلیمیاسازشباهرخواسته ای
در مذاکرات نیســت و نوعی فرایند بهینه سازی مقید به شمار
می رود .پیش از این و یک دهه قبل ،حسن روحانی تاکتیک
ش زدایی و مذاکره با سه کشــور اروپایی را
اعتمادســازی ،تن
برگزید و به نوعی تعامل بازدارنده با انان پرداخت که حاصل ان
مذاکرات ،صدور بیانیه سعداباد و امضای توافقنامه بروکسل و
پاریسبههمراهتعلیقداوطلبانهغنی سازیازسویایرانبود.
اما سیاســت هوشــمندانه دولت کنونی بــود که میان
دشمنان ایران اختالف ایجاد کرد .یعنی میان امریکا و اروپا،
میانصهیونیست هایمقیمتل اویووصهیونیست هایامریکا
و حتی در میان نماینده های کنگره نیز اختالف ایجاد شد و این
اختالفواقعیاست.زیراعده ایازانهامتقاعدشدن دمی توا نند
از راه دیپلماسی با ایران کنار بیایند و منافعشان اقتضا می کند با
ایران کنار بیایند .البته برخی همچنان مصر هســتن د به ایران
نمی توان اعتماد کرد و باید محکم با این کشــور برخورد کرد.
ضمناینکه اوبامابامدیریتبحران،هشداردادکهباوتوکردن
جلوی این مسیر را می گیرد .اما بد ه بستان عنصر ذاتی هر گونه
مذاکرهاستونمی توانتبادلامتیازرابهمثابهغفلتازخطوط
قرمز انگاشت؛ برای نمونه ازجمله نکات مثبت ،اصرار بر لغو
یکجای تحریم ها و نگذشتن از بحث غنی سازی به هر قیمتی
اســت که این از اهمیت ویژه ای برخوردار است .از این منظر
مهمترین خط قرمز باید تمامیت ارضــی و امنیت اقتصادی،
سیاسی ،زیست محیطی و اجتماعی کشور باشد که در صورت
ادامه روند و عدم دستیابی به توافق قطعا به شدیدترین شکل
ممکن خدشــه دار خواهد شــد .عالوه بر این اگــر مواردی
همچون بازرسی در زمره عبور از خط قرمز باشد قبال نیز از ان در
قالبنمونه برداریازپارچینیامصاحبهبادانشمندانهسته ای
ایران عبور شده اســت .مدیریت گردش کار وزارت خارجه در
شــرایط تمرکز محمد جواد ظریف روی مذاکرات هســته ای
توسط مرتضی سرمدی نشان می دهد که در شرایط استمرار
مذاکرات از دیگر مسائل غفلت نشده است .ضمن انکه سفر
ظریف به چند کشور مانند عمان نشــانگر توجه وزارت خارجه
و دستگاه دیپلماسی ایران به مسائل مهم سیاست خارجی از
جمله تحوالت جاری و جدید خاورمیانه است.
بین الملل
64
مثلث | شماره 266
ان پاسان مهره بنفش در شطرنج خاورمیانه
راهبردهای ایران در قبال سوریه ،یمن و عراق و دیگر
مناطق حساس و عمق راهبردی ایران نسبت به قبل تغییری
نکرده اســت .هر چنــد هنوز هــم اندکی ضعــف در قابلیت
ی کنش های بازیگران منطقه وجود دارد
اطالعاتی و پیش بین
اما واکنش هوشــمندانه و عدم گرفتاری در بازی های کاذب
منطقه از مشخصات خوب راهبرد سیاست منطقه ای دولت
می تواندباشد.حتیدبیرشورایعالیامنیتملیوقتیخطوط
قرمز ایران را بر می شمرد به واکنش قاطعایران در قبالتعرض
به عتبات عالیات اشــاره کــرد .ورود نظامیان یمنی به خاک
عربستان نشان می دهد رویکرد ان پاســان در طراحی های
راهبردی ال سعود به کلی مغفول مانده و راهبرد هوشمندانه
دولت یازدهم در عدم ورود مستقیم به مساله یمن موثر بوده
است چون بدون گرفتاری در شبه بازی عربستان ،هم کمک
به یمن را در دســتورکار قرار داد و هم توقــف روند مذاکرات
که خواســت پنهان اعضای شــورای همکاری کشــورهای
حاشیه خلیج فارس بود رخ نداد .در واقع ان پاسان هوشمندان
ن خاطر است که وارد نیم صفحه رقبای منطقه شده
ایران به ای
وحرکت رو به جلوی انها به طور غیرمستقیمپاسخ می دهد .
اولویتسیاستخارجیایران
رفعتحریم هاست
گفت وگوی مثلث با پیروز مجتهدزاده
صدیقه محمودی
خبرنگار
5
پیروز مجتهدزاده ،استاد ژئوپلیتیک دانشگاه
تهران و دانشــگاه جورج واشنگتن ،جزو مدافعان
سیاســت خارجــی دولــت روحانی اســت .وی در
گفت وگو با «مثلث» معتقد است که عملکرد دولت
روحانی در سیاســت خارجی ،به ویژه در مذاکرات
هسته ای بســیار مثبت بوده اســت .مجتهدزاده
انتقاد برخی نســبت به توجه بیش از اندازه دولت
به سیاست خارجی را نیز موضوع معقولی می داند
و معتقد اســت که کشــور برای انکه بتواند از پیچ
ســخت و تاریخی خود که عبور از مشکالت است
بگذرد باید در ابتدا به حل و فصل پرونده هسته ای
بپردازد و بعد از ان است که باید در زمینه های دیگر
به فعالیت پرداخت .وی همه موضوعات در عرصه
داخل را وابسته به این موضوع می داند.
مثلث | شماره 266
دولت اقای روحانی در روابط خارجی در پیش گرفت این امید
به وجود امد که اوضاع در روابط خارجی بهبود یابد .چراکه
بقیه مسائل ما با دنیا هم به همین سیاست خارجی بستگی
دارد و ما اگر بتوانیم مشــکالت موجــود در روابط خارجی
را حل کنیم ،می توانیم به حل ســایر مســائل با جهان هم
امیدوار باشیم .وضعیت در سال های اخیر به صورتی شده
که همه موضوعات در روابط خارجی ما ،وابسته و موکول به
انرژی هسته ای شد.
هر چنــد در این زمینه مقصر عمده کشــورهای غربی
هســتند .اما نقش عوامل داخلی نیز در این بــاره نیز وجود
دارد .در هــر صــورت در برخی دوره هــا کشــورمان رفتار
نامناسبی را با جهان داشت که منجر به تقویت فضای تشنج
با غرب در روابط خارجی شد .بنابراین عملکرد خودمان نیز
باعث شده امروز تمام سیاست خارجی کشورمان به مساله
هسته ای گره بخورد.مسلم است که در این شرایط ،اولویت
تالش برای رفع مســاله تحریم ها اســت و این کار مستلزم
حضور در مذاکرات هسته ای است.
یکی از موضوعــات مطرح در سیاســت خارجی
دولت بحث هســته ای اســت .به طــوری که این
بین الملل
دیدگاه هــای مختلفی نســبت به عملکــرد دولت
اقای روحانی وجود دارد .بســیاری بــا اقدامات او
در اداره کشــور موافق هســتند امــا در این میان
برخی نیز هســتند که معتقدند دکتر روحانی تمام
تخم مر غ های خود را در ســبد سیاســت خارجی
چیده اســت .تا چه اندازه با ایــن موضوع موافق
هستید؟
اغراق گویــی در تحلیل مســائل سیاســی نتیجه
مطلوبی بــه همراه نــدارد .هر چند به اصول دموکراســی و
حق بیان همگان احترام می گذارم اما ایــن انتقاد به نظرم
بیشــتر اغراق گویی به منظور ایجاد اغتشــاش است .گویا
منتقدان مقداری حافظه تاریخی شــان را از دست داده اند
و به همین دلیل اســت کــه این مســاله را ایــن گونه نگاه
می کنند و معتقدند اقای حسن روحانی همه تخم مر غ ها را
در سبد سیاست خارجی چیده اســت .اگر به خوبی به خاطر
بیاوریم ،دولت اقای روحانی در نتیجــه یک اقدام ملی در
اخرین انتخابات ریاست جمهوری به قدرت رسید .یعنی در
انتخابات ریاست جمهوری دور یازدهم ملت ایران یکپارچه
به سخن درامد و به این دولت جدید ماموریت اصالح روابط
خارجی را داد تا ضمن حل و فصل پرونده هســته ای بتواند
تعامل سازنده ایران با جهان را ایجاد کند .بنابراین اکثریت
قریب به اتفاق ما بــه خوبی به خاطر دارد کــه این موضوع
خواست و مطالبه مردم بوده است.
من گمــان نمی کنم این بــدان معنا باشــد که دولت
یازدهم دولتی بــوده که مانند دیگــر دولت ها برای اهداف
مختلف این جناح و ان جناح به قدرت رســیده باشــد .این
دولت یک ماموریت خاص از ســوی ملت ایران دارد و ان
اصالح روابط خارجی است که برای سال های سال کشور
ما را در تنگنای انزوا و بن بســت قرار داده است .از انجایی
که این تنگنــا و محدودیت از نظر اقتصــادی برای ملت ما
توان فرسا بوده است ،مردم این ماموریت را به دولت دادند
و دولت نیز به دلیل خواســت مردم به پیگیری این موضوع
پرداخت .بنابراین این تهمت نمی تواند وارد باشد که دولت
اقای روحانی به اختیار خودش و به تصمیم خودش خواسته
که همه تخم مرغ ها را در یک سبد بگذارد.
پس شــما نیز معتقدید که شــرایط فعلی کشــور
ایجاب می کند که دولت این گونه عمل کند؟
اراده ملت ایران بر این موضوع بود ه و به این نتیجه
رسید که دولت یازدهم را با ماموریت ویژه برای اصالح روابط
خارجی انتخاب کند .این حرکت و پیگیری نتیجه اراده ملت
ایران است .این پیامی بود که ملت یران به دنیا داد و در ان
به دنیا گفت ما می خواهیم روابط مان را با شما اصالح کنیم
و دنیا نیز جواب مثبت داد.
انها نیز گفتنــد که ما نیز اماده هســتیم که روابطمان
را اصــاح کنیم .توســعه روابط خارجی کشــور ضمن حل
مشکالت داخلی باعث می شود ایران بتواند در جایگاه رفیع
تمدنی اش در خانواده جهانی قرار گیرد و هم تحت تاثیر این
روابط خارجی توســعه یافته ،بتواند روند دموکراتیزه شدن
جامعه و هویت سیاسی را اعتال دهد.
در هر صورت نباید فراموش کنیم که سیاست خارجی
کشورمان در وضعیت خطیری قرار داست اما با رویکردی که
65
بین الملل
66
مثلث | شماره 266
موضوع منتقدان و معترضانــی نیز دارد که هر بار
یک بخــش از موضــوع هســته ای را مدنظر قرار
می دهند .یکی از این موضوعات شیوه مذاکرات
ایران بــا گروه 5+1اســت .به نظر شــما نقدی به
شیوه مذاکراتی که تاکنون صورت گرفته می توان
وارد کرد؟
فکر نمی کنم شــیوه مذاکرات مورد انتقاد باشد .تا
انجایی که من می دانم این شــیوه جدید اســت که با اقبال
عمومی از ابتدا اغاز شد .یعنی ما در ادوار گذشته مذاکرات
در حقیقت یک وضعیــت حیرت انگیزی بــرای خودمان و
طرف های گفت وگو ایجاد می کردیم .ما مذاکره می کردیم
اما مذاکره نمی کردیم .در ادوار گذشــته در بیشــتر موارد
ما می رفتیم برای مذاکره بــدون اینکه تصمیم خاصی را از
قبل اتخاذ و حساب و کتاب مشخصی را روشن کرده باشیم
و بــدون برنامه پیش بینی شــده و نقشــه راه وارد مذاکرات
می شدیم بنابراین یا مذاکره صورت می گرفت یا نمی گرفت.
در بیشتر وقت مذاکرات محدود به ابراز تعارفات و تشریفات
می شــد .اما در مورد مذاکره اخیر براساس شــیوه مرسوم
در همه جای دنیا عمل می شــود .عده ای از قبل مشخص
شده اند که در داخل کشــور با هم بحث می کنند و از سوی
دیگر بــا صاحبان عالیق و احــزاب مختلف به مشــورت و
برنامه ریزی می پردازند بنابراین براســاس برنامه و نقشه راه
پیش می روند و بعد به عرصه مذاکرده وارد می شــوند .این
شــیوه نمی تواند مورد انتقاد کسی باشد زیرا روش مرسوم و
درستی اســت که در همه جای دنیا وجود دارد .این برخورد
دیپلماتیــک مربوط بــه همه جــای دنیا هســت و اعمال
می شود.
در برخی موارد و در خالل مذاکرات شــاهد این بودم
کــه ایرادهایی وارد می شــد که چرا مذاکــرات مخفی نگه
داشــته می شــود و پنهانی اســت .که درانجا خود من هم
تذاکراتی را دادم کــه پنهان ماندن جزئیــات مذاکرات در
حالی که مذاکرات در حال انجام هست باز هم یک نوع نرم
بین المللی و روش عادی دیپلماسی در سراسر جهان است
که مورد پسند پروتکل های مربوط در این زمینه است .ولی
به کسانی که در این زمینه ابراز نگرانی داشتند طبیعتا گفته
می شد که انها هم حق ابراز این نگرانی و حق انتقاد را دارند و
این موضوع زمانی است که نتیجه مذاکرات برای تصویب به
مجلس شورای اسالمی ارائه خواهد شد .پروسه دموکراسی
در جمهوری اسالمی این چنین اســت .بنابراین مذاکرات
در هر زمینه ای با هر کســی باید براساس عرف و معیار رایج
جهانی صورت بگیرد.
در هر صــورت حساســیت های اســتراتژیک باعث
می شود در برخی زمینه ها جزئیات پنهان نگه داشته شود و
سرانجام نتیجه هر چه باشد به صورت علنی تحویل پارلمان
کشور داده شــود که به تصویب برسد .این پروسه ای است
که تاکنون جریان داشــته و انهایی که ابراز نگرانی داشتند
ظاهرا قانع شدند و ان ایرادها را تمام کردند .در حال حاضر
شیوه مذاکرات مورد بحث نیست و بیشتر نتایج اعالم شده
مورد بحث است .البته در این رابطه هم هر ناظری می تواند
ایرادها و انتقادهای مثبت یا منفی داشــته باشــد .داشتن
این نظرات منفی یا مثبت نمی تواند در مورد چنین مســاله
سیاست خارجی کشــورمان در وضعیت
خطیری قرار داشــت اما با رویکردی که
دولــت اقای روحانــی در روابــط خارجی
در پیش گرفت ایــن امید بــه وجود امد
که اوضاع در روابــط خارجی بهبود یابد.
چراکه بقیه مسائل ما با دنیا هم به همین
سیاست خارجی بستگی دارد
با اهمیتی برای اینده کشور در نظر گرفته نشود.
در حال حاضر مذاکرات هسته ای به روزهای پایانی
خود یعنی اعالم نتیجه نزدیک می شــود اما هنوز
هم انتقاد برخی از مخالفان نسبت به اینکه خطوط
قرمز رعایت نشده است ،شنیده می شود .به نظر
شما این موضوع تا چه اندازه صحت دارد؟
کســانی که از ایــن موضوع صحبــت می کنند که
خطوط قرمز رعایت شــده یا نشده اســت باید دقت داشته
باشــند این خطوط قرمز را چه کســی تعیین و اعالم کرده
است .انچه مســلم اســت این که رهبر جمهوری اسالمی
ایران در سخنرانی های متعدد خطوطی را به عنوان خطوط
قرمز نظام اعالم کرده ا ند .طبیعتا وقتــی عالی ترین مرجع
در نظام جمهوری اســامی چنین خطوط قرمزی را مطرح
می کنند فرض بر این اســت که امکانات تشخیص رعایت
این خطوط قرمز با خود همان دســتگاه اســت .طبیعتا من
نمی توانم ادعا کنم که این خطوط قرمزی که رهبر جمهوری
اسالمی ایران مطرح کرده رعایت شده است یا نه چون من
معیارهای الزم را در دســت ندارم .مقامی که خطوط قرمز
را اعالم می کنند و معیارهای الزم را هــم در نظر گرفته اند
بر رعایت این معیارها و خطوط قرمــز نظارت دارند .در این
شرایط ادعای من و امثال من در اینکه خطوط قرمز اعالم
شده از سوی رهبر جمهوری اسالمی ایران رعایت شده یا نه
مقدار زیادی تندروی است.
برخی معتقدند که تمرکز بیــش از حد به موضوع
هسته ای باعث بازماندن از دیگر مسائل در عرصه
سیاست خارجی می شود .شــما نیز چنین نظری
دارید؟
دیپلماسی ایران در 30سال گذشته درکدام حوزه ها
فعال بوده اســت که امروز با مذاکرات هســته ای محدود
شــود یا صدمه ببیند .اگر ناظران واقعی این عرصه باشیم
و تحصیالت الزم را نیز داشــته باشــیم به خوبی می توانیم
ببینیم که دیپلماسی ما در 30سال گذشته به شدت محدود
و بی تحرک بوده است .مگر به یاد نمی اوریم در این مدت
کمک کردیم کشــورمان به انزوای کامل کشانده شود و از
نظر دیپلماسی خارجی در بن بســت قرار بگیرد .امروز تمام
تالش بر این اســت که با حل و فصل پرونده هســته ای از
این بن بست و انزوا خارج شــویم تا دیپلماسی ما در شرایط
شایسته در سطح جهانی گسترش یابد.
در زمینــه روابط مان در منطقه موضــوع را چگونه
می بینید .ایا دولت توانسته در این زمینه نیز نقش
خود را به خوبی ایفا کند؟
در روابط مان با کشورهای عراق و سوریه و فلسطین
و ...فکر نمی کنــم کوتاهی کــرده باشــیم .در زمینه این
کشورها نقش دیپلماسی بسیار محدود است و تا انجایی که
می دانیم در این زمینه نقش تاکتیکی اهمیت دارد که نقش
تاکتیکی ایران نیز بسیار گسترده بوده است .در این موارد
ما نقشــی فراتر از دیپلماسی داشــته و داریم که این نقش
بسیار موفقت امیز هم بوده و توانسته حتی بر نقش افرینی
ایاالت متحده امریکا تاثیر مثبت بگذارد.
چنانچه امروز شــاهد چرخش محسوسی در سیاست
خارجی یا سیاســت خاورمیانــه ای ایاالت متحــده امریکا
هســتیم که درواقع به ســود موقعیت های ایــران ارزیابی
می شود .در این شراط این بحث درست نیست که دیپلماسی
ما در خاورمیانــه تحت الشــعاع مذاکرات هســته ای قرار
گرفته است .بازهم بالعکس تمام تالشی که در ایران برای
حل مســاله هســته ای می گذاریم برای نجات دیپلماسی
کشــور از انزوا و بن بســتی اســت که دچارش شــدیم .در
واقع ما می خواهیم با حل مســاله هســته ای کشورمان به
نقش افرین شایسته اش در ســطح جهانی برسد که در این
صورت دیپلماسی ایران در سطح کل جهان گسترش پیدا
خواهد کرد .
مهره اصلی در
دومینویهارتلند
سرنوشت مذاکرات هسته ای به نظم
جدید در خاورمیانه شکل می دهد
مهدی مطهرنیا
اینده پژوه سیاسی
6
دولت حســن روحانی براســاس جبر برخاسته از بافت
موقعیتی ناشــی از عملکرد دولت احمدی نــژاد در دور نهم
و دهم قــرار گرفتــه و تاکید او بــر سیاســت خارجی بیش
از انکــه محصــول اراده کنشــگران دولت یازدهم باشــد،
برخاســته از واقعیت های موجود در متــن تحوالت دو دوره
ریاست جمهوری احمدی نژاد است .احمدی نژاد با گفتمان
انقالبی خود در عرصه سیاست خارجی اعالم کرد می خواهد
سیاســت خارجی ایران را از وجــوه انفعالی خــارج و به ان
جنبه تهاجمی ببخشد و سیاســت خارجی فعال را در عرصه
بین المللی دنبــال کند .او از کلید واژه هایــی چون مدیریت
جهان اســتفاده برد و سیاســت هایی چون طــرح مقوالتی
مانند هولوکاست را دنبال کرد .ماحصل این سیاست خارجی
فعــال و تهاجمــی ،بزرگنمایی قــدرت ایــران در قالب یک
تهدید منطقه ای و چالش جهانی بود که دو سیاســت کالن
اسالم هراســی در بعد بین المللــی و ایران هراســی در ُبعد
بین الملل
منطقه ای را فعال کرد .همچنین موجب بروز اجماع جهانی
جهت تحریم ایران در بعد موفقیت سیاست اسالم هراسی و
اجماع منطقه ای علیه ایران در بعد ایران هراسی شد و نتیجه
این سیاست تهاجمی فعال بر اساس تحریک این گسل ها،
قطعنامه های شورای امنیت ســازمان ملل علیه ایران و نیز
ایجاد فضای مناسب برای عملیاتی کردن تحریم های قبلی
در قالب پرونده هسته ای شد .به گونه ای که ایران برای رفع
تحریم ها مجبور است اکنون در گام های نهایی حل پرونده
هسته ای از سوی کسانی که اعالم می کردند تحریم ها هیچ
اثری ندارد تحت فشار قرار گیرد و دولت روحانی هم اکنون
تحت فشار کسانی باشد که تحریم ها را بی اثر و حتی دارای
اثر مثبت در اســتقالل اقتصادی ایران می دانستند تا بدین
وســیله او در فشــار این مطلب قرار گیرد که ایــا او خواهد
توانست در این مقطع به یکباره تحریم ها را از سر ایران بردارد
یا نه .همان هایی که تا دیروز تحریم ها را کم اثر می دانستند
و موجب استقالل کشــور می شــماردند امروز این نقد را بر
تفاهمنامه لوزان وارد می کنند که این تفاهمنامه نتوانســته
تحریم ها را به یک باره مرتفع کند و تحریم های غیرهسته ای
هنوز باقی است .پس فشار ناشــی از تحریم ها در وضعیت
کنونی ادبیات سیاسی را در ایران دچار اعوجاج های متفاوت
کرده است .از ســوی دیگر اثار مخرب تحریم ها بر اقتصاد
و به تبع ان در ســاحت های گوناگون به گونــه ای خود را به
نمایش گذاشــته که هم اکنون دیگر نمی توان تحریم ها را
بالاثر خواند و همگی مجبور به اعتراف اثرگذاری تحریم ها
شده اند .حال پرسش این اســت که ایا این دولت می تواند
سیاست خارجی و در مرکز سیاست خارجی ،پرونده هسته ای
را مورد عنایت جدی قرار ندهد؟ از این رو باید گفت که دولت
روحانی ،به اجبــار و نه بر مبنای یک گزینش باید سیاســت
خارجی و در ساحت سیاست خارجی ،پرونده هسته ای را در
مرکز ثقل توجــه خود قرار دهد .پس گریــزی از این معنا در
صحنه واقعیت سیاسی نداشته است.
همچنین انتقاد دیگری نیز بر دولت یازدهم وارد است
که دستگاه سیاســت خارجی به واسطه تمرکز بیش از حد به
موضوع هسته ای از دیگر حوزه ها بازمانده است .این نقد بر
دولت روحانی و دستگاه سیاســت خارجی وارد است اما این
نقد متکی بر نگرش های سطحی در ارتباط با سیاست خارجی
است .هر تحلیل گر منصف و دارای نگرش عمیق به مسائل
مربوط به سیاست بین الملل به خوبی می دان د انچه در منطقه
خاورمیانه و هارتلند نو می گذرد تحت تاثیر شکل گیری اینده
نظم نوین جهانی اســت .بنابراین خاورمیانــه و انچه در ان
می گذرد در ارتباط با این نظم در نقطه گره ای فالت ایران و
خلیج فارس می گذرد .از این منظر پرونده هسته ای در نوک
پیکان منطق اینده نظم نوین جهانی قرار دارد .از این جهت
است که مسائل منطقه و بحران های پیرامونی ما ،از جمله
بحران ســوریه ،یمن ،فلســطین و انچه در لبنان می گذرد
در حوزه پیرامونی بحران هســته ای در ایران قرار می گیرد.
به گونه ای که باید گفت امروز پرونده هســته ای ایران مهره
ی هارتلندنو و ســاخت اینده نظم نوین جهانی
اصلی دومینو
اســت .بنابراین و باتوجه به این اهمیت اســت که ظریف و
دستگاه سیاســت خارجی ایران عزم خود را در جهت حل و
فصل پرونده هســته ای جزم کرده اند تا بدین وسیله بتوانند
با قدرت بیشتری در تعامالت منطقه ای ،بحران های دیگر
را حل و فصل کنند .بدین ترتیب باید گفت پرونده هسته ای
امروز نه تنها پرونده ای در ارتباط با ایران بلکه در ارتباط با نظم
منطقه ای و نظام اینده بین المللی است و از این جهت انقدر
اهمیت پیــدا می کند که جمهوری اســامی ایران در قالب
دولت یازدهم ،پرونده هسته ای را به وزارت امور خارجه سپرد
تا در سطح استراتژی ها ،تاکتیک ها و تکنیک ها ،دیپلمات
برجســته ای به نام محمد جواد ظریف و تیم متخصص وی
همراه با ســازمان انرژی هســته ای موضوع را دنبال کنند.
بررسی سوابق ،میزان تحصیالت و تجارب تیم مذاکره کننده
کنونی در مقایسه با دیگر تیم های مذاکره کننده جای تامل
دارد .در عین حال نفس اینکه جمهوری اسالمی در ساختار
قدرت خود می پذیرد که پرونده هســته ای از شورای امنیت
خارج و به وزارت امور خارجه منتقل شود و پارادایم سیاست
خارجی در چارچوب اعــام دکترینی چون تعامل ســازنده
توسط دولت روحانی با کدگذاری رهبری جمهوری اسالمی
که تحت عنوان نرمش قهرمانانه مطرح شده است ،همگی
نشــانگانی قدرتمنــد و دال هایی قــوی بر اهمیــت پرونده
هسته ای نه تنها در عرصه سیاست خارجی بلکه در مساله ای
به نام حفظ نظام جمهوری اسالمی است و ان را در ساحت
گزاره فقهی معمار انقالب اسالمی قرار می دهد که فرمودند
حفظ نظام از اوجب واجبات است .از این رو پرونده هسته ای
امروز در سطح ملی و فروملی از ژرفای بسیار عمیقی برخوردار
است که در حوزه سیاست داخلی مانند پیچکی ،ریشه های
سیاست داخلی را در خود فرو برده و در سطح فراملی ارتفاع
و شــعاعی به اندازه نظام بین الملل به خود اختصاص داده
است.
بســیاری از معادالت منطقه ای و بین المللی خواسته
یا ناخواسته به پرونده هسته ای ایران گره خورده است .این
در حالی است که بسیاری از جبهه بندی های سیاسی و اینده
سیاسی بسیاری از فعاالن عرصه سیاســت در داخل ایران
نیز متاثر از پرونده هسته ای اســت .این اهمیت امروز قابل
کتمان نیست و بسیاری از مخالفت ها با دیپلماسی هسته ای
در الیه های گوناگون ،فرار رو به جلو ست .چون انهایی که
دیروز ناپخته سخن گفتند دیر یا زود باید پاسخگوی سخنان
ناپخته خود در این عرصه باشند .
گزار
ش ویژه
45روزحیاتیدرانتظارترکیه
«نه» به رویای
اردوغان
به دنبال برگزاری انتخابــات پارلمانی در ترکیه حاکمیت
مطلق اردوغان و حزب عدالت و توســعه پایان یافت .اوایل
هفته گذشته حزب حاکم عدالت و توسعه ،پس از 13سال در
انتخابات پارلمانی شکست خورد و اکثریت خود را از دست داد.
بر اساس نتایج رسمی به دســت امده این حزب در این دوره از
انتخابات در حدود 41درصد از ارای مردم این کشور را به دست
اورد ،این در حالی است که این حزب در انتخابات سال 2007
و 2011در حدود 50درصد رای مردم را به دســت می اورد .در
میان ســایر احزابی که در این انتخابات شــرکت کرده بودند،
حزبسوسیالیستیجمهوریخواهخلقترکیه()CHPباکاهش
یک درصدیدرارایخودمواجهشدهواز 26درصدسال2011
به 25درصد رســیده اســت .حزب حرکت ملی ترکیه که یک
حزب ناسیونالیستی اســت در این دوره با افزایش رای مواجه
بوده و از 13درصد به 16درصد رسیده است .اما حزب کوچک
دموکراتیک خلق کردها در یک زورازمایی در عرصه انتخابات
لیبرال ترکیه توانســتند 13درصد از ارای مردم ترکیه را کسب
کنند .نتایج ب ه دســت امده بیانگر ان است که حزب عدالت و
توسعه 258کرسی ،حزب جمهوری خلق ترکیه 132کرسی،
حزب حرکت ملی 80کرسی و حزب دموکراتیک خلق کردها
هم 80به دست اورده است .پس از این رو باید احتمال تاسیس
دولت تک حزبی را منتفی بدانیم .با این نتیجه دو حالت پیش
ی یا تشکیل یک دولت اقلیت.
می اید :تشکیل دولت ائتالف
حزبعدالتوتوسعهبرایتاسیسدولتبهائتالفیکحزب
نیاز دارد و احزاب دیگر برای تاسیس دولت به دو حزب دیگر.
بین الملل
68
مثلث | شماره 266
پیچ تاریخی
همچنین انتخابات اخیر به نوعی رویــای اردوغان را بر
باد داد .رویایی که هفتم ژوئن ســال 2015به گل نشســت و
به گفته برخی از ناظران ،مردم ترکیه در انتخابات پارلمانی که
حکم یک رفراندوم را پیدا کرده بود ،به تغییر نظام این کشور
«نه» گفتند .به گفته بسیاری از تحلیلگران ،همزمان با اعالم
نتایج انتخابات ،ترکیه وارد یک پیچ تاریخی شد زیرا انتخابات
پارلمانی این کشور قرار بود در مورد خواسته اردوغان در مورد
تغییر نظام این کشور از سیســتم پارلمانی به سیستم ریاستی
پاسخگوباشد.
حزب عدالت و توســعه ،حزبی که نزدیک به 14ســال
در این کشور یکه تاز میدان سیاست بوده اســت ،قرار بود به
نمایندگی از اردوغان این خواسته را پیاده کند .چنانچه حزب
اردوغان می توانست ،بیش از د و سوم کرسی های این کشور
را به دست اورد ،یک قدم به تغییر نظام ترکیه نزدیک شده بود.
حاالباراییکهاینحزببه دستاورده یابایدیکدولتاقلیت
تشکیلدهدوبرایرای گیریچشمشبهافرادمستقلباشدیا
اینکه با یک حزب ائتالف کند.
اولین واکنش
رجب طیب اردوغــان ،رئیس جمهور ترکیــه ،در اولین
واکنشبهنتایجانتخاباتپارلمانیاینکشورباانتشاربیانیه ای
اعالم کرد که باتوجه به نتایج به دســت امــده ،هیچ حزبی به
تنهایی قادر به تشــکیل دولت نیســت .اردوغــان از تمامی
احزاب خواست تا ارزیابی «درست و واقع گرایانه ای» از نتایج
انتخابات داشته باشند و در جهت حفظ فضای اعتماد و ثبات
در کشور حرکت کنند .به نوشته روزنامه گاردین ،اردوغان با این
اظهارنظر نشان داد شکست را در انتخابات پذیرفته و رویای
او بر باد رفته است.
دغدغه تازه اردوغان
ترکیه 45روز حیاتی خواهد داشــت؛ 45روزی که حزب
حاکم وقت دارد تا دولت تاســیس کند .در 13ســال گذشــته،
تشــکیل دولت بــرای حزب عدالــت و توســعه دغدغه مهمی
نبود ،زیرا این حزب می توانســت بدون ائتــاف با حزب دیگر
دولت خود را تاسیس کند اما نتایج انتخابات روز یکشنبه ،حزب
عدالت و توســعه را ناگزیر از این امرکرده است .در عالم تئوری
جا برای همکاری احزاب فراوان است اما در عرصه عمل حتما
با محدودیت هایی روبه رو خواهد شد .دست کم در اظهارنظرها
در وهله نخست حزب دموکراتیک خلق ترکیه گفته با عدالت و
توســعه ائتالف نخواهد کرد ،حزب حرکت ملی گفته در دولت
ائتالفی که دموکراتیک خلق حضور داشته باشد حضور نخواهد
داشــت و حزب جمهوری خلق ترکیه هم گفته بــا حزب عدالت
و توســعه همکاری نخواهد کرد .اما با گذشــت یکی ،دو روز از
اعالم نتایج انتخابات پارلمانی ترکیه ،از خشونت کالمی احزاب
اپوزیســیون در ترکیه کاسته شــده اســت .در حالی که احزاب
اپوزیســیون در روزهای نخســت برای حزب عدالت و توســعه
طو نشان می کشیدند در چرخشــی محسوس اعالم کرده اند
خ
تحت تعیین شروطی حاضر به تشکیل ائتالف با اسالمگرایان
دولت ترکیه هستند.عبدالله گل ،رئیس جمهوری سابق ترکیه
نیزدرنخستینواکنشخودنسبتبهنتایجانتخاباتترکیهگفت
که احزاب باید اولویت خود را به تشــکیل یــک دولت ائتالفی
بدهند تا برگزاری انتخابات زودهنگام .به نوشته روزنامه حریت
دیلی ،رئیس جمهوری سابق ترکیه می گوید که احزاب سیاسی
باید تشکیل یک دولت ائتالفی را به خواست برگزاری انتخابات
زودهنگام ترجیح دهند .او در این بــاره ادامه می دهد« :ما باید
نتایج افتخارامیز انتخابات را بدون تنش و ترس بپذیریم .در هر
حال باید بپذیریم که ما در یک عرصه سیاسی چند حزبی زندگی
می کنیم و چنین نتیجه ای هر زمان ممکن بوده که اتفاق بیفتد.
چنین مواردی را هم در گذشــته دیده و تجربه کرده ایم ».پس
از اعالم نتایج انتخابــات «دولت باغچه لــی» ،دبیرکل حزب
راســتگرای حرکت ملی ترکیــه گفته بود که اگــر حزب عدالت
و توسعه در تشــکیل دولت شکست بخورد خواســتار برگزاری
انتخابات زودهنگام می شود .این ســخنان اما 48ساعت بعد،
رنگ دیگری به خود گرفته و وی گفته اســت با تعیین شروطی
ت .گفتهمی شودایندوحزب
حاضربهتشکیلدولتائتالفی اس
بهدلیلگرایشاتاقتصادینزدیکیکهباهمدارند،محتمل ترین
گزینه ائتالفی خواهند بود .پس از ان نیز حزب جمهوری خلق
ترکیه شانس حضور در دولت ائتالفی را خواهد داشت.
نقش گولن
ح اللــه گولن در ریــزش ارای
در این میان بــه نقش فت
عدالت و توســعه نباید بی توجه بود؛ زمانی که هاکان شوکور،
مهاجم سابق تیم ملی فوتبال ترکیه و عضو پارلمان این کشور
در سال ،2013پس از درگیری اردوغان و گولن ،از سمت خود
اســتعفا داد ،گفت اردوغان بدون گولــن نمی تواند موفقیت
خود را تکرار کند .برخی از ناظران ایــن موضوع را در حد یک
بلوفسیاسیمی دانستند.ایندستهاعتقادداشتندک ههاکان
شوکور باتوجه به ارتباطات نزدیکی که با فتح الله گولن ،رهبر
جنبش جماعت در این کشــور دارد ،به حمایــت از رهبر خود
بر امده است .اما برخی می گوین د ریزش ارای حزب اردوغان در
انتخابات هفتم ژوئن درستی نظری ه هاکان شوکور را به اثبات
می رساند .فتح الله گولن ،واعظ ترکیه ای که در پنسیلوانیای
امریکا زندگی می کند ،سابق بر این یار متحد اردوغان بوده ،اما
ازسال،2012روابطایندوبهتیر گیگراییدودرماجرایفساد
در دولت اردوغان ،نخست وزیر وقت ترکیه مدعی شد در داخل
نیروی پلیس و قوه قضائیه این کشــور دولتی موازی تشکیل
شدهاستکهزیر نظرفتح اللهگولنفعالیتمی کنند.همچنین
فتح الله گولن درست یک روز پس از اعالم نتایج انتخابات ،در
نخستین واکنش خود گفت که حق از همه چیز باالتر است و
بر همه چیز و همه کس پیروز خواهد شد .سایت اکتیف ترکیه
می گوید که فتح الله گولن با استفاده از این گفته در واقع سعی
داشتهتاپاسخاردوغان،رئیس جمهوریترکیهرابدهدکهبارها
گفته تاریخ مصرف گولن در ترکیه به اتمام رسیده و مردم این
کشور دیگر به حامیان وی رای نخواهند داد .در این باره سایت
سوزچو به نقل از وی نوشت« :کسی که یک روز ملت را قربانی
کند ،فردای ان روز خود قربانی ملت خواهد شد».
چشم انداز ترکیه
در این میان دو فرضیه در رابطه با اینده ترکیه وجود دارد.
فرضیه دوران کوتاه مدت :تاریخ مدرن ترکیه نشــان داده که
هیچ دولت ائتالفی یا دولت در اقلیت در این کشــور نتوانسته
کشتی دولت خود را سالم تا انتهای دوره به پیش ببرد و معموال
پس از متالشی شدن ائتالف ها بوده که بحران های سیاسی
و اقتصادی در ترکیه به وجود امده اســت .بحران اقتصادی
و سیاســی در یک دولت ائتالفــی و یا بی ثباتی سیاســی در
دوره 45روزه ممکن است موجب شــود در برگزاری انتخابات
زودرس،مردمدوبارهبهحزبعدالتوتوسعهاقبالنشاندهند
و ترکیه دوباره به سیستم تک حزبی بازگردد .در مقابل احزاب
اپوزیســیون تالش خواهند کرد در انتخاباتی مثل انتخابات
زودرس،حزبعدالتوتوسعهرا مشکلمعرفیکنندوخواستار
افزایش بیشــتر از سوی رای دهندگان شــوند .فرضیه دوران
طوالنی مدت :نتایج به دست امده نشان می دهد ترکیه بسیار
بزرگتر و متنوع تر از ان چیزی اســت کــه اردوغان می پندارد.
معجزه اقتصادی که در دوران اردوغان در این کشور به وجود
امد،هم اینکیقهویراگرفتهاست.اوبهرشدطبقهمتوسطدر
ترکیهکمکشایانیکرد،امااینطبقهدرانتخاباتاخیرعلیهاو
حرکتکردهوبهحزبدموکراتیکخلقترکیهرویخوشنشان
داده است .برای لیبرال ها اردوغان بزرگترین چالش انها بوده
است .در انتخابات اخیر ترکیه می توان شاهد حضور افرادی از
اقلیت های دینی ،سیاسی ،افراد جوان و حضور 20درصدی
زنان در پارلمان بود .این متنوع ترین ترکیب بندی تاریخی در
پارلمان ترکیه بوده است.
پایان عزیز
س هفته
عک
طارق عزیز ،وزیر خارجه و معاون نخســت وزیر عراق
در دوره صدام حســین روز جمعه 15خرداد ماه درگذشت.
طارق عزیز ۷۹ساله از مشاوران نزدیک صدام حسین بود.
به گفته وزارت دادگســتری عراق ،عزیــز در زندان مرکزی
ناصریه درگذشت .طارق عزیز در سال ۲۰۰۳پس از سقوط
حکومت صدام خود را تســلیم نیروهای امریکایی کرد و از
ان زمان در زندان بود .دادگاه عالی عراق در ســال ۲۰۱۰
میالدی عزیز را بــه مرگ محکوم کرد ،امــا این حکم اجرا
نشد .معاون صدام حسین در سال ۲۰۰۹میالدی ابتدا از
سوی دادگاه عالی عراق به جرم دست داشتن در اعدام ۴۲
بازرگان به ۱۵سال زندان محکوم شــد .دادگاه عالی عراق
در سال ۲۰۱۰میالدی بار دیگر عزیز را محاکمه و به مرگ
محکوم کرد ،اما این حکم اجرا نشد .او به عنوان وزیر خارجه
در زمان جنگ تحمیلــی عراق و جنــگ اول خلیج فارس،
سخنگوی عراق بود و این سمت را تا سال ۱۹۹۱در اختیار
داشــت .همچنین معاون دیکتاتور ســابق عــراق به دلیل
وفاداری اش به ارمان های پان عربیســم و ناسیونالیســم
عربی در حکومت صــدام به مناصب قابل توجهی دســت
یافت .طارق عزیز در خانواده ای مســیحی در شمال عراق
به دنیا امد و از این لحــاظ در میان مقام های ارشــد دولت
صدام که عمدتا ســنی مذهب و اغلــب از خاندان تکریتی
بودند ،یک استثنا محسوب می شود .طارق عزیز عهده دار
وظیفه حفظ چهره نظام صدام حسین در سطح جهانی بود،
وجهه ای فرهنگی داشت چون بر خالف دیگر سران حزب
بعث که به نظامی گری شهرت داشتند ،او پیشینه فرهنگی
و روزنامه نگاری داشت .او با داشتن این وجهه چه در زمانی
که مستقیما وزیر خارجه بود و چه هنگامی که معاونت صدام
حســین را به عهده داشــت کارگزار اصلی دستگاه سیاست
خارجی عراق به شمار می رفت.
جمهوریخواهتنها
احزاب دوگانه امریکا از موضع رند پال علیه عربستان حمایت نمی کنند
امیر علی ابوالفتح
کارشناس مسائل امریکا
مثلث | شماره 266
بین الملل
بحث در خصوص نقش عربســتان به شــکل اشکار
یا پنهان در وقوع حادثه 11ســپتامبر سال 2001موضوع
جدیدی نیســت .در تحقیقات به عمل امده از کســانی که
با حمالت 11ســپتامبر ارتباط داشــته اند ،مشخص شده
از 19نفری کــه در این حادثــه هولناک نقش داشــته اند،
15تن از اتباع عربستان ســعودی بوده اند .در بخش هایی
از گزارشــی که یکی ،دو ســال پس از حادثه 11ســپتامبر
توسط کمیته مستقل دو حزبی کنگره امریکا در مورد چرایی
و چگونگی وقوع حادثه 11سپتامبر تهیه شده بود به نقش
عربستان اشــاره شــد .همچنین گفته می شــود حدود 28
صفحه از نزدیک به 500صفحه گزارش مزبور به بررســی
نقش دولت و موسســات غیردولتی در تشــویق یــا تامین
منابع مالی تروریســت ها اختصاص داشت .پیش از انتشار
این گزارش اعضای کنگره اعــام کردند دولت وقت یعنی
دولت جورج دبلیو بــوش بنا به مصالح ملــی و حفظ امنیت
ملی امریکا از کنگره خواســته بود این 28صفحه محرمانه
باقی بماند؛ از این رو زمانی که گزارش منتشر شد 28صفحه
ان از دید افــکار عمومی پنهان ماند و بر اســاس قوانین در
زمره اسناد محرمانه دولت قلمداد شد .در حال حاضر به جز
تهیه کنندگان گزارش ،اعضای وقت کنگره امریکا و مقامات
دولتی در زمان انتشار گزارش ،کسی از جزئیات این بخش
محرمانه اطالعی ندارد.
می تــوان تصــور کرد کــه در ایــن بخش اســنادی
از دخالت دولت عربســتان به شــکل اشــکار یــا پنهان در
حادثه 11ســپتامبر یا روابط تجاری پنهانی میان شــخص
رئیس جمهــور وقت یعنــی جــورج دبلیو بوش بــا خاندان
بن الدن به ویژه شــخص اســامه بن الدن یافت شــده بود
که مقامات مســئول ترجیح دادند برای حفــظ امنیت ملی
امریکا یا حفظ روابط اســتراتژیک میان واشنگتن و ریاض
این بخش پنهان بماند .اما اینکه ســناتور رند پال ،موضوع
رابطه احتمالــی دولت عربســتان با حادثه 11ســپتامبر را
مطرح کرده از دو زاویه قابل توجه اســت؛ نخست اینکه در
چند ســال اخیر مناسبات میان عربســتان و ایاالت متحده
با دست اندازهایی همراه شــده و در داخل امریکا برخی از
سیاستمداران معتقدند عربســتان کانون پرورش تفکرات
افراطی و خشونت ورز اســت که از گروه تروریستی داعش
حمایت می کنــد .این گروه از سیاســتمداران معتقدند اگر
در روزهای پس از حادثه 11ســپتامبر دولــت وقت امریکا
محافظه کاری را کنار می گذاشــت و اشــکارا اسناد مربوط
به نقش احتمالی عربســتان در این حادثه را علنی می کرد
داعش متولد نمی شــد و امریکا با پدیــده ای خطرناک در
منطقه مواجه نمی گشــت .نکته بعدی اینکه افرادی نظیر
رند پال اصوال معتقدند دولت های امریکا چه دموکرات و چه
جمهوریخواه باید از پنهان کاری دست بردارند و حقایق را به
اطالع افکار عمومی برسانند .فراموش نشود همین رند پال
شــخصی بود که یک تنه هم برابر دولت باراک اوباما و هم
اکثریت جمهوریخواه کنگره ایستاد تا قانون میهن پرست
به عنوان اساس سیاست های پنهان کاری و نظارتی دولت
امریکا تمدید نشــود .بنابراین چندان تعجب برانگیز نیست
که وقتــی یک ســناتور امریکایی دولت امریــکا را وادار به
عقب نشینی در موضوع برنامه های شنود اژانس امنیت ملی
امریکا می کند ،در مورد عربستان سختگیری بیشتری داشته
باشد و در مسیری حرکت کند که شاید در نهایت کاخ سفید را
مجبور به افشای بخش های محرمانه تلقی شده کمیسیون
رســیدگی به حادثه 11ســپتامبر نماید .البتــه این موضع،
موضع رســمی جمهوریخواهان ،دموکرات ها و کاخ سفید
نیست و هنوز عربستان به دلیل نقش خود در تامین امنیت
انرژی و به عنوان یکی از ستون های اصلی سیاست خارجی
امریکا در خاورمیانه از انچنان نفوذ و قدرتی در واشــنگتن
برخوردار اســت که اجازه ندهد پای این کشــور به موضوع
حادثه 11سپتامبر باز شود .ضمن اینکه افشای این مساله
چه بسا پای دولتمردان ارشد امریکا را به این ماجرا بکشاند و
قرائتی را ارائه دهد که با قرائت رسمی دولت امریکا در قبال
حادثه 11سپتامبر متفاوت باشد.
69
ورزش
گزارشی از عملکرد وزارت ورزش
محمود گــودرزی درحالی در دولت تدبیر و امید وزیر ورزش شــد کــه پیش از ان
مجلس شورای اسالمی سه گزینه پیشــنهادی دولت را رد کرده بود .او طی دوره
مدیریت خود در وزارت ورزش اگرچه سعی کرد در انتخابات کمیته ملی المپیک
دخالتی نداشته باشد اما به نظر می رسد عملکرد او در طول یکی دو سال اخیر چندان
مورد تایید اهالی ورزش نیست.
ت
یتر
ا
و
ل
برزخ و ورزش
ورزش
70
مثلث | شماره 266
1
محمود گودرزی چگونه ورزش دولت یازدهم را اداره کرده است؟
«فضای ورزش چالشی و رقابتی است و مسئوالن امر
در این میان باید رفتاری داشته باشند که تنش زدایی کنند نه
اینکه به تنش ها چیزی اضافه کنند ».این جمله از ان محمود
گودرزی اســت؛ وزیر ورزش دولت تدبیر و امید؛ مردی که
تعداد دعواهایش با اهالی ورزش و برخی فدراســیون های
ورزشی حاال بیشــتر از صبوری او اســت .تقریبا دو سال از
عمر مدیریت وی بــر وزارت ورزش می گذرد .وزارتخانه ای
بســیار مهم که اگر به وظایف متعدد خود به درســتی عمل
کند می تواند ضامن نشــاط و پویایی در جامعه باشــد .برای
ارزیابی عملکــرد وزارت ورزش بهتر اســت از گزارش های
مسئوالن این وزارتخانه شروع کنیم؛ مرکز روابط عمومی و
اطالع رسانی وزارت ورزش و جوانان اعالم کرده که محمود
گودرزی ،وزیر ورزش و جوانــان در هجده ماه حضورش در
پست وزارت به 31استان ایران سفر کرده و در سال ۲۷۸ ،93
پروژه ورزشی تکمیل و به بهره برداری رسیده است.
وزارت ورزش و جوانان در حالی که پیش بینی می کرد
در سال گذشته 120پروژه ورزشــی را افتتاح کند ،با کمک
ماده ۱۸۰از محل اعتبارات نماینــدگان مجلس ،اعتبارات
سفرهای اســتانی مقام معظم رهبری و ریاست جمهوری و
همین طور کمک های استانی ۲۷۸ ،پروژه را در دولت تدبیر
و امید تکمیل و به بهره برداری رساند.
اما ایــا تکمیــل پروژه هــای نیمه تمــام و اختصاص
بودجه هــای محــدود عمرانــی بــه پروژه های ورزشــی در
اســتان های مختلف می تواند ضامن توسعه ورزش کشور
باشــد .به عبارتی بهتر تکمیل این پروژه ها از ســوی وزارت
ورزش می تواند مالک و معیار درستی برای ارزیابی عملکرد
اقای وزیر باشد؟ در یکی ،دو سال اخیر وزارت ورزش با وجود
اینکه ظاهرا خود را متعلق به همه رشته های ورزشی می داند
طور دیگری عمل کرده است .حساسیت عجیب وزیر ورزش
نســبت به فدراســیون فوتبال و حتی تیم هــای ملی باعث
شده تا برخی فدراســیون های موفق ورزشی به طور اشکار
و نهان از سیاســت های وزیر ورزش انتقــاد کنند .منتقدان
وزیر ورزش اعتقاد دارند او بیــش از حد وقت و انرژی خود را
به امور فوتبال اختصاص داده و حتــی در برخی مواقع خود
را در جزیی ترین امــور مربوط به فوتبــال دخالت می دهد.
اظهارنظرهای متعدد وزیر ورزش درباره ســرمربی پرتغالی
تیم ملی و ابراز نارضایتی از حضور کــی روش در راس کادر
فنی تیم ملی اما شــاهدی بــر این ادعا اســت .هر چند خود
گودرزی نیز واهمه ای ندارد که برچسب ضد فوتبال بودن به
او زده شود .دست کم سیاست های او نشان داده که حتی با
وجود دستور مقامات باالدستی و البته اقبال مردم نسبت به
فوتبال همچنان سعی دارد رای خود را به فوتبال دیکته کند.
اختالفات او با علی کفاشیان به خوبی نشان می دهد که او
به عنوان مقامی باالتر از فدراســیون فوتبال هرگز نتوانسته
رابطه اش را با زیر مجموعه خود به طور حرفه ای تنظیم کند.
البته عدم هماهنگی و همســو بودن در بین مدیران وزارت
ورزش را نیز می توانیم به مشکالت محمود گودرزی اضافه
کنیم .انجا که معاون او سیاســت حمایت از کی روش را در
هیچ توسعه ای نداشته ایم
گفت وگوی مثلث با هاشمی طبا
المپیک و رئیس شــدن کیومرث هاشــمی در این کمیته با
بازخوردهای مثبتی از ســوی اهالی ورزش روبه رو شــد .چه
او سنت غلط روسای پیشــین را کنار گذاشته بود و سیاست
عدم مداخله در امــور کمیته ملی المپیک ایــران را به طور
نسبی در پیش گرفت .او بعد از این انتخابات در یادداشتی
با بیان اینکه ورزش حوزه ای است که میلیون ها نفر از مردم
عالقه مند ایران را با خود درگیــر می کند ،اینگونه از تصمیم
خود دفاع کرد« :با هر موفقیتی در ورزش می توان شــادی
و شعف عمومی را به دست اورد .روابط کمیته ملی المپیک
و وزارت ورزش و پیش تر سازمان تربیت بدنی ،به عنوان دو
سازمان مدیریتی ورزش کشور ،در تمام این سال ها از یک
تابع سینوسی تبعیت کرده اســت .متا سفانه اختالفات بین
این دو دســتگاه در ســال های اخیر تا جایی پیش رفت که
کارکنان دو مجموعه با یکدیگر درگیر شدند .این پیشینه منفی
باعث شــده بود تا ذهن عالقه مندان به ورزش هم نسبت به
انتخابات 30دی مثبت نباشد .موضوع عدم دخالت دولت و
وزارت ورزش در انتخابــات کمیته ملی المپیک برای برخی
باور پذیر نبود ،اما خوشبختانه انچه در روز این انتخابات رخ
داد نمادی از دموکراسی بود .پیش تر همواره مدیران ورزشی
دولت در انتخابات کمیته ملی المپیــک اعمال نظر کرده و
تالش می کردند تا گزینه های مورد نظر خود را بر کرسی های
این کمیته بنشا نند ،اما انچه از مشی و منش دولت اعتدال
بر می امد ،برگزاری یک انتخابات ازاد و برابر بود که به یاری
خدواند متعــال و رفتار متعهدانه همــکاران وزارت ورزش و
جوانان و کمیته ملی المپیک برای نخســتین بار در سی ام
دی ماه به دست امد».
ایا وزیر ورزش می رود؟
مثلث | شماره 266
پایگاه اطالع رســانی انتخاب اخیرا در گزارشی اورده
که به احتمال فراوان دو تــن از وزرای کابینه دکتر روحانی
تغییر خواهند کــرد .این در حالی اســت که شــنیده ها نیز
خبر کنار گذاشته شــدن احتمالی گودرزی از وزارت ورزش
را تاییــد می کند .بــه گــزارش انتخاب ،مهندس اســحاق
جهانگیری ،معاون اول رئیس جمهور طی هفته های اخیر
تالش گسترده ای را برای جا به جایی وزرای صنعت و ورزش
کرده است .منتقدان این دو وزیر معتقدند ،از یک سو وزیر
صنعت به دلیل کبر ســن ،برخی اشکاالت مدیریتی دیگر و
حواشــی مرتبط با وی ،مورد نقد جدی وی اســت و از دیگر
سو ،وزیر ورزش نیز ماه هاست مورد اعتراض اهالی ورزش
و ورزش دوستان قرار دارد .جهانگیری برای وزارت صنعت،
رضا ویسه را پیشنهاد داده که هم اکنون «معاون هماهنگی
و نظارت معاون اول رئیس جمهور» است .همچنین گزینه
جهانگیری برای وزارت ورزش ،محمود اسالمیان است که
چندی پیش با پیشنهاد خود ،مدیرعامل صندوق بازنشستگی
کشوری شده اســت .در این میان« ،اســامیان» تمایلی
برای پذیرفتن پست وزارت ورزش ندارد و «وزارت صنعت»
ر ا ترجیح می دهد .با این حال و در شــرایطی که انتقادات از
عملکرد وزرای صنعت و ورزش به اوج خود رسیده است .باید
منتظر ماند و دید ایا این دو بــا کابینه خداحافظی می کنند و
گزینه های مدنظر جهانگیری به کرسی وزارت می رسند ،یا
اتفاق دیگری خواهد افتاد .
اما همه ایــن گمانه ها باعث نمی شــود کــه محمود
گودرزی فوتبــال را رهــا کنــد .او هفته گذشــته در مجمع
فدراســیون فوتبال حضور پیدا کرد و گفــت« :ما در تالش
هستیم و امیدواریم کارمان را به خوبی انجام دهیم .زحمات
صورت گرفتــه را می بینیــم و می بینیم کــه از فرزندان این
مملکت حمایت می شود .جامعه از ما انتظار دارد و ما باید این
انتظارات را براورده کنیم .ما باید تالش کنیم مردم در نهایت
خوشحال باشــند .انها با موفقیت ها خوشحال هستند و در
ناکامی ها غمگین می شوند ».او که این بار لحن ارام تری را
برای ارتباط با اهالی فوتبال برگزیده بود ،ادامه داد« :جامعه
انتظار دارد ما رشدی فزاینده در ورزش داشته باشیم نه اینکه
ف یا با رشــدی کاهنده باشد.
روندمان ثابت با رشــدی ضعی
انها چشم شان به مدیران اســت و این مساله مسئولیت انها
را افزایش می دهد .باید برنامه ها شفاف باشد و جامعه انتظار
دارد ما با بر نامه ریزی کالن به یک ثبات در رشد برسیم».
وزیر ورزش و جوانان گفت« :فضای ورزش چالشی و
ر قابتی است .ما باید در اتفاقات ان تالش کنیم تا تنش زدایی
کنیم نه تنش زایی .کســانی در ورزش هستند که تنش زایی
می کنند و بایــد جلوی انهــا را بگیریــم .عــده ای به دنبال
مخدوش کردن هستند ».گودرزی همچنین از باشگاه های
فوتبال حمایت کرد و البته اسمی از تیم ملی و کی روش هم به
میان نیاورد .کنایه ای نهان با این نشانه که اصال قرار نیست
در مورد تیم ملی ســخن بگوید .او گفــت« :وقتی در برخی
باشگاه ها مطالعه و تحقیق می کنم از انها لذت می برم .انها
راهکارهای خوبی را در روند رو به رشد خود داشته اند .جامعه
از ما انتظار بر نامه ریزی دارد .باید بــا بر نامه ریزی اعتبارات
الزم را در ورزش جذب کنیم .اگر برنامه ای نداشــته باشیم
روزمره و باری به هر جهت می شویم».
وزیر ورزش و جوانان گفت« :اگر برنامه های ما پیش
نرود انارشیســت ها و برخی نابغه ها اعتراض می کنند .قصد
نصحیت ندارم و به عنوان یک برادر و مسئول معلم در تربیت
این موضوعات را مطرح می کنم و به عنوان کسی که در مجله
ورزش مطلب نوشته باید این موضوعات را جدی بگیریم».
وی اظها ر کرد« :فو تبا ل کمیتی فراگیر شده و مسئوالن در
امر ورزش باید به این امر از ورزش توجه کنند .نارســایی ها،
مشــکالت و انواع بیماری ها به واســطه بی تحرکی است.
فو تبا ل امروز از ورزش خارج شــده و فراتر از ان رفته و پا به
دنیای هنر گذاشته است .مسئوالن باید زیر ساخت های الزم
برای ورزش را فراهم کنند تا مردم از مزیت های ورزش بهره
ببرند ».محمود گودرزی دربــاره دریافت حق پخش گفت:
«این حرکتی است به سمت خصوصی سازی و باید مطالبات
باشگاه ها پرداخت شود .در کشورمان مشکالتی داریم مانند
عدم پرداخت حق پخش ،عدم رعایت کپی رایت و مشکالت
از این قبیل که باید رفع شــوند .باتوجــه به مصوبات مجمع
تشخیص ،مجلس شورای اســامی حق پخش را قانونی
نمی دانست .در صحبت هایی که با ریاست قبلی صدا و سیما
داشتیم او قبول کرد که کمک هایی را به ورزش انجام دهد و
ما ان را توافق و امضا کردیم اما مدیریت بعدی صدا و سیما
خودش را به این توافق متعهد نمی داند .ما گفتیم که ممکن
است جامعه فو تبا ل در ورزش به این عدم تعهد عکس العمل
نشان دهد اما او گفت مشــکلی با این موضوع نداریم .باید
تصمیمی گرفته شود تا حقوق ورزش را دریافت کنیم».
به نظر می رســد به زودی تازه ترین چالش وزیر ورزش
با سازمان صدا و ســیما در خواهد گرفت .انجا که او در گام
ی را متوجه این ســازمان کرده اما
نخســت انتقادهای نرمــ
تجربه نشان داده که لحن اقای وزیر ناگهان همه را غافلگیر
خواهــد کــرد .در پایان دو ســالگی دولت روحانــی به نظر
می رسد که محمود گودرزی نتوانسته توقع جامعه از ورزش
را براورده سازد.
ورزش
پیش گرفته بود ،اما وزیر ورزش مطالبه دیگری داشت و در
طو نشان کشید؛ «انها باید
نهایت نیز برای همه معاونانش خ
با من همسو باشند».
اما دامنه اختالفات گودرزی با فدراســیون های مهم
ورزشی فقط مختص به فوتبال نیست .او با فدراسیون کشتی
هم ســر ناســازگاری دارد .یک بار وقتی به اردوی تیم ملی
فرنگی رفت با امید نوروزی درگیری لفظی پیدا کرد .دومین
دعوا با اهالی کشتی به جریان پس دادن هدایای بازی های
اسیایی توسط مربیان مربوط می شود .مربیان تیم های ملی
به دلیل کم بودن هدایا به حالــت اعتراض امیز انها را پس
فرستاده بودند و این باعث دلخوری وزیر شده بود ،اما بیشتر
ناراحتی گودرزی از رسول خادم بود که چرا در کسوت رئیس
فدراســیون با این مربیان هیچ برخوردی نکرده اســت .اما
سومین بار دلخوری ها به اوج خود رسید .رسول خادم ،رئیس
فدراسیون کشتی ایران با انتشار بیانیه ای نظرات فدراسیون
تحت امرش را نسبت به پیش نویس اساسنامه فدراسیون ها
اعالم کرد .خــادم که هم رئیس فدراســیون اســت و هم
سرمربی تیم ملی کشــتی ازاد خیلی وقت است که محمود
گودرزی وزیــر ورزش و جوانان را مالقات نکرده اســت .او
هم مثل علی کفاشــیان مدت هاســت پایش به وزارتخانه
نرسیده و به طور دقیق مشخص نیست اخرین مالقات او با
وزیر چه زمانی بوده است .این در حالی است که فدراسیون
کشــتی بدون شــک یکی از موفق ترین فدراســیون ها در
سال های اخیر بوده و افتخارات زیادی را برای ایران اورده
است .چندی پیش فدراسیون کشتی در بیانیه ای مخالفت
خود را با کم شــدن اختیارات مجامع فدراســیون ها اعالم
کرد ؛ موضوعی که وزیر ورزش نسبت به ان بی اعتنایی کرد.
امــا یکــی دیگــر از نقطه ضعف هــای وزارت ورزش
عدم توفیق در امر خصوصی ســازی دو باشــگاه استقالل و
ل این دو باشگاه چهار بار به مزایده
پرسپولیس است .تا به حا
گذاشته شده اند اما به فروش نرسیده اند .با این حال معاون
وزیر ورزش در اظهارنظری تکراری می گوید« :عدم موفقیت
چهار مزایده بزرگی که تا کنون برای واگذاری دو تیم پایتخت
انجام شــد باید دقیق بررسی شــود .پیشــنهاد می شود در
کارگروهی مشــکل ریشه یابی شــود .البته روند انجام کار و
پروسه واگذاری نباید متوقف شود بلکه باید با در نظر داشتن
مســائل حائز اهمیت ،با کمک متخصصان این حوزه این
مهم را به ثمر بنشانیم ».مناف هاشمی با بیان این نکته که
دولت و ملت نسبت به نگهداری ،رشد و توسعه این سرمایه
عظیم و محبوب سرخابی ها بی تفاوت نیستند ،می گوید« :با
لو انتقاالت که تاثیری شگرف روی
توجه به اهمیت فصل نق
وضعیت تیم ها دارد ،قرار اســت در بازه زمانی سه ماهه این
دو تیم به روش قبل توسط وزارت ورزش و جوانان مدیریت
شود تا با محوریت کارگروه مذکور بهترین تصمیم برای انها
اخذ و اجرا شود».
نکته اما اینجا است که به نظر می رسد وزارت ورزش راه
درستی برای واگذاری سرخابی ها پیدا نکرده ،اما همچنان
اصــرار دار د روش مزایــده را در مورد خصوصی ســازی این
دو باشــگاه پر طرفدار اجرا کند .عملکرد گودرزی اما درباره
کمیته ملی المپیک مثبت است .او بر خالف اکثر دوره های
پیشین که روسای ســازمان تربیت بدنی یا وزرای ورزش در
انتخابات کمیته ملی المپیک دخالــت می کردند نه خود را
نامزد این انتخابات کرد و نه به صورت مستقیم گزینه ای از
وزارت ورزش برای تصاحب این پســت وارد انتخابات شد.
محمود گودرزی پس از پایان یافتــن انتخابات کمیته ملی
وزیر ورزش علیه فرزند خوانده ها
کارنامه گودرزی مثبت است
بیانیه فدراسیون فوتبال منطقی بود
جرمی تحت عنوان سفر غیر ضروری
وجود ندارد
71
هیچ توسعه ای نداشته ایم
ورزش
72
مثلث | شماره 266
گفت وگوی مثلث با هاشمی طبا
وزارت ورزش در گزارشی اعالم کرد ه در خصوص
کامل کردن پروژه های نیمه تمام ورزشی عملکرد
خیلی خوبی داشته است .ایا این موضوع می تواند
مالک درستی برای ارزیابی عملکرد وزارت ورزش
طی دو سال اخیر باشد؟
این موضوع که نمی تواند مالک دقیق و درســتی
باشد .اصال بر فرض که این امار کامال درست باشد که البته
من هیچ گاه به این مساله قائل نبوده ام .حتی در دوره ریاست
خودم هم چنــدان به این امــار دل خوش نبــودم .بنابراین
می خواهم بگویم بحث من شــخصی نیســت .چــون امار
معموال به طور کلی مطرح می شود.
به عنوان مثال یک پروژه ای کف پوش نداشته و وزارت
ورزش برایش کف پوش گذاشــته اســت .این را نمی توان
مالک مهمی بــرای ارزیابی کار وزارت ورزش دانســت .در
اصل بــرای خیلــی از مخاطبان هم
این امار مبهــم اســت و بالطبع این
سوال پیش می اید که منظور از اینکه
پروژه های نا تمام را تمام کردیم دقیقا
چیست.
به نظــر شــما وزارت ورزش
باید وقت خود را بیشــتر به
چه مسائلی اختصاص دهد؟
موضوع مهمی کــه باید در
ن که
مورد وزارت ورزش عرض کنم ای
این وزارتخانه وظایف بسیار وسیعی
در گستره ایران دارد .تاکید می کنم
وزارت ورزش وظایفــی به وســعت
گســتره کشــورمان دارد و دوستان
نبایــد فکــر کننــد کار کــردن فقط
مختص تهران اســت یا اینکه فکر
کنند توجه شــان به چند فدراسیون
و یکی ،دو باشــگاه کافی است .نه
این طور نیســت .این فکــر غلطی
اســت .اگر دوســتان مــا در وزارت
ورزش پروژه هایی که نیمه تمام بوده
را تمــام کردند دستشــان درد نکند.
واقعا زحمت کشیده اند اما این یک
واقعیت است که دست وزارت ورزش
و به طــور کلــی در مــورد اعتبارات
عمرانــی بســته اســت .اعتبــارات
عمرانی بســیار کم و محدود است.
دولت هم در این شرایط تمرکزش را
روی مسائل دیگری گذاشته است.
در حالی که به عقیده بنده دولت باید
در درجه اول مســاله یارانه ها را حل
کند و با تسویه کردن بدهی های خود
خون تازه ای به جریان سرمایه گذاری
ببخشــد تا پیمانکاران دوبــاره جان
تــازه ای بگیرنــد و پــای کار بیایند و
دست به سرمایه گذاری بزنند .در این شرایط باید بپذیریم که
دست وزارت ورزش هم بسته است و کار چندانی نمی تواند
صورت دهد.
ایا این مساله صرفا به این وزارتخانه برمی گردد؟
متاســفانه این موضوع تنهــا به این دولــت و این
وزارتخانــه مربوط نمی شــود .در همه دوره هــا این معضل
وجود داشــته که مدیران ورزش کشور بیشــتر وقت خود را
صرف فوتبال و به خصوص دو باشگاه استقالل و پرسپولیس
کرده اند .االن هم وزارت ورزش همین کار را انجام می دهد
و بیشــترین وقت و انرژی خود را صرف امور این دو باشگاه
کرده ،در حالی که در ورزش کشــورمان مســائل به مراتب
مهم تر و بزرگتری وجود دارد.
چرا مدیــران ورزش کشــور در دوره های مختلف
خواه ناخواه چنین سیاستی را در پیش می گیرند
و بیش از حد به موضوع دو باشــگاه اســتقالل و
پرسپولیس می پردازند؟
همه چیز از یک توهم نشات می گیرد .اقایان فکر
می کنند چون این دو باشگاه طرفداران میلیونی دارند بنابراین
می توانند در مسائل امنیتی و اوضاع جامعه تاثیر بسیار زیادی
داشــته باشــند .در صورتی که عمده هــواداران چنین طرز
فکری ندارند .انها خالصانه تیم محبوب شان را دوست دارند
و اصال با این تحلیل ها ارتباطی پیــدا نمی کنند .می گویند
اگر این بازی مســاوی شــود چه می شــود و چه نمی شود یا
خیلی از توهمات دیگری کــه مطرح می کنند .حتی یکی از
اقایان چند وقت پیش گفته بود به ما دســتور رسیده بود که
دربی مساوی تمام شود .این حرف ها توهم است .الاقل در
دوره ریاست بنده در سازمان تربیت بدنی ابدا چنین توهماتی
وجود نداشــت .االن هم برخی از اقایان مطرح می کنند که
2
وزارت ورزش در دو ســال اخیــر چگونه عمل
کرده؟ ایا برخوردهای دکتر گودرزی با مسائل مهم
ورزش کشــور مبتنی بر علم گرایی بــوده؟ وزارت
ورزش بیشــترین وقت خود را به چــه موضوعاتی
اختصاص داده و ایا این وزارتخانه در جهت توسعه
ورزش کشــور گام هــای جدی برداشــته اســت؟
اینها پرســش هایی اســت که مهنــدس مصطفی
هاشمی طبا نظرات خود را به صراحت درباره شان
مطرح کرده است .متن گفت وگوی مثلث با رئیس
اسبق سازمان تربیت بدنی را می خوانید.
دستور رسیده که خودروسازان این دو باشگاه را بخرند .چرا
جامعه را به سمت چنین شایعات بی اساسی سوق می دهیم؟
تاسف برانگیز اســت که این همه وقت را صرف دو باشگاه
می کنیم .من هفته گذشــته در روزنامه شــرق هم مقاله ای
نوشتم و در انجا به این موضوع اشاره کردم که اساسا نحوه
برخورد با دو باشگاه استقالل و پرسپولیس غلط است .اساسا
نوع واگذاری شان غیر قانونی است .باید بپذیریم که این دو
باشــگاه قبل از هر چیز باید تغییر ســاختار بدهند و بعد وارد
مرحله ای بشــوند که بتوانیــم انها را
به بخش خصوصی واگذار کنیم .از
سال 82تا کنون دولت شعار واگذاری
این دو باشگاه را داده .چه زمانی قرار
اســت این مساله ســرانجام روشنی
داشته باشد؟ من به شــما می گویم
این اتفاق رخ نمی دهد چون این دو
باشگاه نه در بورس ،نه در فرابورس و
نه در مزایده قابل واگذاری نیستند.
اما دوستان به این حرف ها اعتنایی
نمی کنند .چهــار بار مزایــده ترتیب
می دهند و بعد اعالم تنفس می کنند.
این روش ها صحیح نیست.
این روش چــه تاثیــرات منفی به
همراه دارد؟
بدیهی تریــن تاثیــر منفی این
روش ها این است که مردم را دلسرد
می کنیــم .جامعــه بــه ایــن نتیجه
می رســد کــه حتمــا اراده ای برای
واگذاری اســتقالل و پرســپولیس
وجــود نــدارد؛ اینکــه توهماتی نزد
مجریان کار واگذاری وجود دارد که
باعث می شود در دقیقه نود سیاست
دیگری را در قبال این دو باشــگاه در
پیش بگیرند .ایــن روش های غلط
فایــده ای جز این نخواهد داشــت.
البته من درباره این روش تلویحا نظرم
را به گــوش اقای خادم رســانده ام و
او را متوجه این مســاله مهم کرده ام
که کار شما و وظیفه شما اساسا چیز
دیگری است .شما معاونت پارلمانی
وزارت ورزش هستید و باید وقت خود
را صرف مسائل حقوقی و پرونده های
بیشــمار وزارت ورزش کنیــد امــا
متاسفانه در شرایط فعلی دوستان ما
بیشترین وقت خود را صرف استقالل و پرسپولیس می کنند
و اینگونه اســت که انرژی و توان نیروهــای کارامد وزارت
ورزش هدر می رود.
یکی از مسائل مهم ورزش ما رسیدن به کرسی ها
و جایگاه های بین المللی اســت .ایا وزارت ورزش
در این زمینه عملکرد قابل قبولی داشــته است؟ از
سویی دیگر می توان سوالی دیگر را موازی با این
کارنامه گودرزی مثبت است
عبدالحمید احمدی
3
مشاور عالی وزیر ورزش
مثلث | شماره 266
با توجه به مسائل و چالش هایی که ورزش کشور ما با ان
روبه روبود،به ویژهبعدازاینکهسازمانتربیت بدنیبهوزارتخانه
تبدیل شــد ،گمان می کنم وزارت ورزش در طول این مدت
توانســته گام های خوبی در جهت حل برخی از مسائل مهم
ورزش کشور بردارد .مسائلی که در دوره های قبل هرگز برای
حلانهیچگامی ازسویمدیرانورزشبرداشتهنشدهبوداما
اقایدکترگودرزیوتیمشدرطولاینمدتگام هایموثری
در این زمینه ها برداشته اند .هر چند برخی از این گام ها هنوز به
نتیجهمطلوبنرسیدهامامی شودامیدواربودکهبانهاییشدن
اینگام هاورزشکشورازوضعیتبسیاربهتریبرخوردارشود.
مواردیهستکهقبالبهانتوجهنشدهبود.قبلازهرچیزباید
به قانون خود وزارت ورزش اشــاره کنم؛ باید عرض کنم هیچ
قدمی برای تدوین این قانون برداشته نشده بود .اولین اقدام
ما این بود که طی زمانی کوتاه این قانون را تدوین کردیم و به
زودی نیز این قانون را برای تصویب به مجلس محترم شورای
اسالمیتقدیمخواهیمکرد.وزارتورزشدرحوزه هایمالی،
اداریوحوزه هایمربوطبهایین نامه هایمختلفکهمی شدبا
روزامدکردنشانورزشرا درشرایطبهتریقرار داد،گام های
خوبی برداشته است .شــوراهای راهبردی را در وزارتخانه و
اســتان ها فعال کردیم .به طوری که در حال حاضر همه در
قالب یک برنامه عملیاتــی کارهای خــود را دنبال می کنند.
ضمن اینکه همین شوراهای راهبردی شرایطی را ایجاد کرده
که ما می توانیــم از توانمندی های مختلف در اســتان های
مختلف کشور استفاده کنیم .یعنی مدیران ورزش استان ها
حاال به طور وســیعی در تصمیم گیری های کالن مشارکت
دارند .در این مدت موفق شــدیم برای پروژه های نیمه تمام
تامین اعتبار کنیــم 400 .پروژه نیمه تمام را بــه بهره برداری
رساندیم؛ نه پروژه های 90درصدی بلکه پروژه هایی که پیش
از این فقط 50درصد پیشــرفت داشــته اند را تمام کرده ایم
و جالب اینکه بخشــی از این اعتبارهای عمرانی را از بخش
خصوصی تامین کرده ایم تا تعهد مالی اضافی بر دوش دولت
نگذاریم .همچنیــن در طول این مــدت در ورزش همگانی
رویکرد تازه ای را حاکم کردیم؛ به طوری که ورزش همگانی
جزو اولویت های ما قرار گرفته است .معاونت ورزش همگانی
در وزارت ورزش ایجاد شــد .فدراســیون ها را موظف کردیم
که ورزش همگانی را در برنامه های خودشــان داشته باشند.
این بخش به طور جدی مــورد توجه قرار گرفــت .در ورزش
قهرمانی باتوجه به شرایطی که بر برخی فدراسیون ها حاکم
بود ،باید تصمیمات درســتی اتخاذ می شــد که خوشبختانه
چنین هم شد .بالتکلیفی برخی فدراسیون ها را حل کردیم.
انتخابات شان را برگزار کردیم .مجامع ساالنه فدراسیون ها
حاال به طور منظم برگزار می شــود ،بدین ترتیب حاال مجامع
نظارت بیشتری بر عملکرد روسای فدراسیون ها دارند و این
اتفاق خوبی است .کاروان ورزش کشور ما با وجود تنگناهای
مالی در بازی های اســیایی اینچئون و پارا اســیایی عملکرد
مطلوبی به دست اورد .این موضوع نشان می دهد که وزارت
ورزشرویکردکیفیداشتهوبههمیندلیلنسبتبهدوره های
قبلنتایجبهتریکسبکردیم.همچنینقهرمانی هایدیگر
در کشتی ،تکواندو و سایر رشته ها نشان می دهد که روند رو به
رشدی داشته ایم.نکته مهمی که باید عرض کنم این که اگر
ما بتوانیم در برخی رشته های ورزشی مدیریت بهتری داشته
باشیم و شاهد حضور روسایی علم گرا ،بدون حاشیه و کارامد
باشیم قطعا نتایج بهتری در این رشته های ورزشی نیز به دست
خواهد امد .همین طور در بخش ورزش بانوان باید بپذیریم
که اتفاقات خیلی خوبی در طول همین یکی ،دو ســال اخیر
رخ داده و وزارت ورزش با رویکرد تازه ای ورزش بانوان را مورد
توجه و تاکید قرار داده است .ظرفیت ها و امکانات بهتری در
اختیار ورزش بانوان قرار گرفته است .انها در بخش همگانی
و قهرمانی خوب عمل کردنــد .به طوری که کمیت و کیفیت
حضور بانوان ما در میادین بین المللی بهتر از دوره های قبل
شده اســت .نکته دیگری که باید به ان اشاره کنم این است
که در طول این مدت سعی کردیم گفتمان فرهنگی مناسبی
را در فضــای ورزش ایجاد کنیم؛ به ســمت فرهنگی بودن و
اخالقی بودن پیش برویــم .به طوری کــه مدیریت ها مقید
باشند که ارزش های فرهنگی را رعایت کنند .البته این مقوله
فرهنگی زمان بر است اما کارهای خوبی در طول همین مدت
انجام شــده .در طول کمتر از دو سال ورزشــکاران چهار بار
با رئیس جمهور دیدار داشــته اند و جناب اقای دکتر روحانی
پیشنهادهای بســیار ارزنده ای برای ورزشــکاران داشته اند.
نکته دیگر ،دیدار قهرمانان ورزشی با مقام معظم رهبری بوده
است .ایشان رهنمودهای بسیار ارزشــمندی را برای جامعه
ورزش داشــتند و این نقطه عطفی در کارنامــه این وزارتخانه
محسوب می شود که مقام معظم رهبری جامعه ورزش کشور
را مورد تایید و حمایت خود قرار دادند و البته رهنمودهای بسیار
راهگشایی برای ما داشتند .در مورد خصوصی سازی نیز باید
بگویم مصداق بارز این ماجرا واگذاری استقالل و پرسپولیس
اســت .در این دوره وزارت ورزش اراده و عزم خودش را برای
خصوصی سازی این دو باشگاه نشان داده .وزیر ورزش یکی
از معاونان را برای حل این موضوع مامور کرده است .بیش از
10سالازخصوصی سازیحرفزدهشدهبوداماپروندهایندو
باشگاه روی میز مسئوالن سازمان خصوصی سازی نرفته بود.
اما ما حتی مزایده را برگزار کردیم حاال اینکه چرا فعال فروش
نرفته نباید وزارت ورزش را مقصر بدانیم .این مساله به زودی با
همکاریوهماهنگیچندنهادمسئولدراینزمینهحلخواهد
شد .هر چند دیگر نهادها باید پاسخگو باشند که چرا در مرحله
نهایی مزایده ســرانجامی نداشته است .شــاید خیلی ها این
موضع را مطرح کنند که چرا وزارت ورزش تا این حد به فوتبال
می پردازد؟ برخی عدم شــفافیت ها در حوزه مدیریت فوتبال
باعث شــده تا وزارت ورزش وقت بیشتری را صرف این رشته
ورزشی کند .قرارداد فوتبالی ها تابو نیست که هیچ کس نتواند
درباره اش حرف بزند .سنت غلطی بود که وزارت ورزش ان را
کنار زد .مردم از این شفاف ســازی استقبال کردند .هنوز هم
فوتبال ما درگیر مسائلی استکه بایددرموردانهاشفاف سازی
صورت بگیرد .وزارت ورزش در طول این مدت طوری عمل
کرده که همه فدراسیون ها خود را مســئول و البته پاسخگو
بدانند .بدانند که مردم عملکرد انها را به دقت دنبال می کنند و
درپاره ایمواقعازانهاتوضیحاتقانع کنندهمی خواهند.سعی
ما در وزارت ورزش این بوده که نگاه متوازنی به همه رشته های
ورزشیداشتهباشدوبهنظرمجناباقایدکترگودرزیکارنامه
قابل قبولی داشته است .به نظر می رسد که در اینده نه چندان
دور از یک فضای مطلوب تر و مناســب تری در ورزش کشور
برخوردار باشیم به شرط انکه عوامل حاشیه ساز کنترل شوند.
در طول این ســال ها به خصوص از وقتی کــه پول در ورزش
قهرمانیجدی تروبرجسته ترشدشاهدحضورفرزندخوانده ها
و چســبیده های ورزش بودیم .انهایی که عالقه مندند بدون
کمک به ورزش از ورزش کشــور نفع مالی داشته باشند .این
افراد همچنان می خواهنــد در ورزش حضور جدی داشــته
باشند .اگر این عوامل را کنترل کنیم ورزش ما در مسیر بهتر و
سالم تری قرار خواهد گرفت.
ورزش
پرسش مطرح کرد؛ ایا ورزش ما در داخل توسعه
یا رشدی داشته است؟
در مــورد ایجــاد ظرفیت هــای بین المللــی که به
صراحت بایــد بگویم ابــدا موفــق نبوده ایم .اصــا توان
وزارت ورزش ما در این مورد ضعیف اســت .شــما به برخی
فدراســیون ها نــگاه نکنیــد کــه جایگاه هــای بین المللی
خوبی کســب کرده اند .این موضوع به کفایت روسای این
فدراســیون ها برمی گردد .مثــل اقایان امینــی در واترپلو
و کامبوزیــا در شــطرنج که از قدیــم البی هایــی در عرصه
بین المللی ایجاد کرده اند امــا در مورد این موضوع که ما در
ورزش مان توسعه یا جهشی صورت گرفت ه یا خیر باید عرض
کنم که پاسخم به این سوال هم منفی است .هیچ توسعه ای
بدان معنا که ما به طور عینی شاهد ان باشیم در این دو سال
صورت نگرفته است .ما شاهد توسعه ورزش نبوده ایم .اینکه
اقایان کتابچه ای را چاپ کنند حال انکه این کتابچه هزاران
عیب و ایراد هم دارد نمی تواند بر توســعه ورزش کشور طی
دو سال اخیر داللت داشته باشد .نوشــتن چهار برگ کاغذ
که توسعه ورزش نیست .البته این را بگویم که ورزش ما در
برخی موارد توسعه یافته است؛ مواردی که مردم در ان رشته
ورزشی مشــارکت کرده اند .مردم ما به فوتبال عالقه دارند.
فرزندان ما در کوچه و خیابان فوتبال بازی می کنند .مردم ما
فرزندان خودشان را در باشگاه های کوچک تکواندو و کاراته
در محالت مختلف شهرشــان ثبت نام می کنند .بنابراین در
این رشته ها ما شاهد توسعه هســتیم اما دولت و تشکیالت
اجرایی ان از جملــه در زمان مدیریت بنده نتوانســته برای
ورزش رشد یا توسعه ای پیش بینی کند.
چرا؟
چون رشد ورزش به دو موضوع ارتباط پیدا می کن د؛
توجه بــه مــدارس و توجه بــه ورزش هــای پایه .مــا نه در
مدارس مان و نه در ورزش های پایه مان (شــنا ،د وو میدانی
و ژیمناستیک) هیچ رشدی نداشته ایم .این را هم بگویم که
مدارس ما مقصر نیستند .انها امکانات و تجهیزاتی که باید
داشته باشــند را ندارند .برخی دوستان شاید بگویند ما طرح
جامع نوشتیم .من کاری به این حرف ها ندارم چون به وقت
خودش درباره طــرح جامع هم نظراتم را به روشــنی مطرح
کرده ام .همه حرفم این است که با نوشتن چهار برگ کاغذ
مسائل ورزش ما حل نمی شود .چون در همه برنامه های ما
ورزش های پایه و البته توجه به مدارس باید در اولویت قرار
بگیرد .در این صورت می توانیم امیدوار باشیم که ورزش مان
توسعه پیدا می کند .در حال حاضر وزارت ورزش ابدا در این
مسیر قرار نگرفته است.
ایا با حضور چهره ای دانشگاهی در راس مدیریت
وزارت ورزش می توانیم ادعا کنیم که طی دو سال
اخیر روش های علمی در امــور مربوط به ورزش و
توسعه ان به کار گرفته شده است؟
نمی دانــم منظور دوســتان ما از فرد دانشــگاهی
چیست؟ اگر بخواهیم تعبیر درســتی در این باره ارائه کنیم
باید بگوییم روش دانشــگاهی یعنی روشــی مبتنی بر علم.
اما اینکه یک نفــر از دانشــگاه بیاید و وزیر ورزش شــود را
نمی توانیم به مثابه علمی شدن ورزش در نظر بگیریم .اگر
ان شــخص خیلی به اصول و روش های علمی معتقد باشد
هم باز نمی توانیم بگوییم ورزش مان علمی شده .چون کار
توسعه به این سادگی ها نیست.
ورزش ما فعال علمی نشده و من متاســفم که از سال
80به بعد ما اموزش و تعلیم را در ورزش کشــورمان تعطیل
کردیم .شاید فدراســیون ها چهار دوره کالس اموزشی هم
برای مربیان شان بگذارند اما اســم این کار برخورد علمی با
ورزش نیست .من در شرایط فعلی هیچ اثری از برخورد علمی
با ورزش کشــور نمی بینم و تنها زمانی می توانیم به ســوی
بالندگی پیــش برویم که به مــدارس و ورزش های پایه مان
توجه ویژه داشته باشیم.
وزیر ورزش علیه فرزند خوانده ها
73
گزار
ش ویژه
کیش به فدراسیون
ورزش
74
مثلث | شماره 266
گزارشکمیسیوناصل90
دربارهفدراسیونفوتبالمنتشرشد
فساد در فوتبال؛ تا همین چند ماه پیش این تیتر بدون
هیچ توضیحی میان اهالی مجلس و نهادهای نظارتی بر کار
فدراسیون فوتبال زبان به زبان می چرخید اما حاال کمیسیون
اصل 90گزارش خود را در این باره کامل کرده است .بررسی
پرونده فساد در فوتبال ایران ،در کمیسیون اصل ۹۰مجلس
ایران به پایان رسیده و این پرونده برای قرائت در صحن علنی
درهفتهجاریتحویلهیات رئیسهمجلسشدهاست.بهگفته
حسین اذین ،نماینده مجلس ایران و عضو کمیسیون اصل
،90براساس این گزارش «تخلفات فدراسیون فوتبال محرز
است» و عملکرد این فدراســیون تبعات «مالی ،اجتماعی و
اخالقی» داشــته اســت .مواردی از این گزارش که نیازمند
رسیدگی قضایی باشــد ،به قوه قضا ئیه فرستاده خواهد شد.
اذین می گوید« :موضوع فســاد در فوتبال ایــران ،از اواخر
سال ۱۳۹۲در این کمیسیون در دست بررسی بوده و در همین
ارتباط با ۷۰نفر از افراد مرتبط بــا حوزه های مختلف فوتبال
مصاحبه شده اســت ».او به طیف گســترده ای از «فساد و
تخلف» که در این گزارش مطرح شده اشاره کرده و می گوید:
«نه تنها مقررات فدراســیون فوتبال «نقض» شــده ،بلکه
اساسنامه فعلی فدراسیون فوتبال به تایید فیفا و هیات وزیران
نرسیده و وجاهت قانونی ندارد ».نماینده مجلس ایران درباره
تخلفاتمالیدرفوتبالایرانمدعیشدکهساالنهحدودهزار
میلیاردتوماندرلیگبرترولیگدستهیکازبیت المالهزینه
می شود اما گردش مالی ان غیر شفاف است .از موارد اصلی
تخلف مالی در فوتبال ایران ،خرید و فروش بازیکنان اســت
که به گفته حسین اذین ،مدیران عامل ،بازیکنان ،مربیان،
و واسطه های رسمی یا غیررسمی (شامل خبرنگاران ورزشی،
پیشکسوتان و کارمندان) به طور مستقیم یا غیر مستقیم در
ان دخالت دارند .اذین ادامه می دهد« :برخی رسانه های زرد
در فساد در فوتبال ایران نقش دارند و پشت تیترهای خالف
واقع برای بزرگنمایی بازیکنان و مربیان ،تبانی های مالی بوده
است ».او تاکید کرد که این تخلفات به بیرون زمین فوتبال
محدود نبوده و تبانی بین بازیکنان و مدیران تیم ها ،بین داور و
مدیران تیم ها و بازیکنان هم در جریان بوده است ۲۵.میلیارد
تومان فرار مالیاتی که باعث ممنوع الخروج شــدن ۲۸۸نفر
شده ،سفرهای خارجی غیرضروری (از جمله ۱۸۸سفر اقای
کفاشــیان و ۲۱۸ســفر دبیر فدراسیون) ،شــرط بندی های
غیرمجــاز در قهوه خانه هــای تهران ،فعالیت ۱۰۰مدرســه
غیرمجاز فوتبال و جعل مــدارک پایان خدمت ســربازی ،از
دیگر تخلفات مورد ادعای اذین اســت .اما در ســوی مقابل
این فدراسیون فوتبال است که موضع سرسختانه ای گرفته
است.علیکفاشیانادعامی کندکهفدراسیوناوپاکاست.
فدراسیون فوتبال خیلی زود در خصوص مصاحبه سخنگوی
اصل 90مجلس شورای اسالمی واکنش نشان داد.
متن بیانیه فدراسیون فوتبال به این شرح است:
.1در بخــش اغازین شــرح پرونده مربــوط به فوتبال
«تحت عنوان فساد در فوتبال» امده است :اساسنامه فعلی
فدراســیون از نظر قانونی مورد تایید نبوده و بــه تایید فیفا و
هیات محترم وزیران نرسیده است.
الزم به توضیح است که نخستین اساسنامه فدراسیونفوتبال در تاریخ 86/5/24به تصویب هیات محترم وزیران
رسیده است.
بند یک ماده 32اساسنامه تصویبی در هیات محترموزیــران تصریــح دارد که «مســئولیت اصالح اساســنامه
بر عهــده مجمع اســت (در صــورت لــزوم ،ایین نامه نحوه
اصالح اساســنامه و ترتیب مقرر در ان ،توسط مجمع وضع
خواهد شد)».
همچنین ماده 34همان اساســنامه تاکیــد دارد کهمصوبات مجمع باید حداکثر ظرف مدت 30روز پس از پایان
مجمع به مورد اجرا گذاشته شــود .مگر اینکه مجمع تاریخ
دیگری را برای اجرای مصوبه در نظر بگیرد.
بنابرایــن به اطــاع عموم مــردم می رســاند اصالح
اساسنامه فدراســیون فوتبال و اجرایی شــدن موارد مربوط
به ان مطابق با نص صریح اساســنامه فدراســیون مصوب
هیات محترم وزیــران در تاریخ 86/5/26صــورت گرفت ه و
مطابق همان اساسنامه ،فدراسیون 30روز پس از تصویب،
اصالحات باید به مورد اجرا در اید و اعمال تغییرات جدید تنها
و تنها نیاز بــه تصویب مجمع فدراســیون دارد و نیاز به تایید
مجدد هیات محترم وزیران ندارد.
در بخش بعدی این پرونده و مطابــق با مصاحبه درج
شده در رسانه ها امده است« :ایین نامه انضباطی فدراسیون
با مقررات مغایرت دارد و این امر سبب صدور احکام به صورت
سلیقه ای می شود».
الزم به توضیح است که در همان اساسنامه اولیه کهمورد تصویب هیات محترم وزیران نیز بوده ،بند 2ماده 61ان
تصریح دارد که «در برخی از موارد (که در ایین نامه انضباطی
تصریح شده باشد) رئیس کمیته انضباطی می تواند شخصا
تصمیمات الزم را اخذ نماید.
.2موضوع ســوم طرح شــده در مصاحبــه فوق الذکر
مربوط به انتصــاب افراد سیاســی و غیر متخصص در حوزه
فوتبال و در فدراسیون فوتبال و باشگاه ها ست.
بنابر نــص صریح اساســنامه فدراســیون ،کمیته هاتشــکیالت سیاســتگذار و دپارتمان هــا ،ســازمان های
اجرایی هســتند و هیچ فرد غیرمتخصصــی در کمیته های
فدراســیون مشــغول به کار نبوده و همگی از متخصصان و
دانش اموختگان حوزه ورزش هستند.
.3بخــش چهــارم صحبت ها مربــوط به منابــع مالی
غیر شفاف و ارتزاق از بیت المال در فدراسیون فوتبال است.
بنا بر ماده 69اساسنامه پیشین فدراسیون (که به تاییدهیات محترم وزیران رسیده است) و بنا بر ماده 72اساسنامه
فعلی فدراســیون 13 ،مــورد از منابع درامدی فدراســیون
اشاره شــد ه که اعم از کمک های مالی سازمان ها و مجامع
ملی و بین المللی بدون تاثیرپذیری از انها ،عواید حاصل از
بلیت فروشــی ،برگزاری دوره های اموزشــی ،حق عضویت
ســاالنه ،حق عضویت ،حق پخــش تلویزیونــی ،تبلیغات
محیطی و...
منابع مالی فدراسیون از موارد فوق بوده است و بنابراین
کســب درامد از هر کدام از انها مطابق اساسنامه فدراسیون
صورت گرفته و تحت هیچ عنوان ارتزاق از بیت المال در ان
مشاهده نمی شود.
.4موضوع بعــدی بحث نقل و انتقــاالت بازیکنان به
واسطه حضور کارگزاران است.
الزم به توضیح است که واسطه گری به موجب بند 3ماده 2قانون تجارت یک حرفه تجاری تلقی شــده و قانون
تجارت اجازه فعالیــت انها را صادر کرده و حتــی انها را تاجر
معرفی می کند.
.5فرار بازیکن از مالیات که باعث ممنوع الخروج شدن
انها می شود ،به عهده فردی ان بازیکن است نه فدراسیون
فوتبال .در واقع هر فردی در مقابل اداره مالیات مسئولیتی
مستقل و واحد دارد و این مسئولیت به اشخاص ثالث تسری
پیدا نمی کند.
.6موضوع بعدی اشــاره شــده به ان «شــرط بندی»
است .الزم به توضیح است این فدراسیون هیچ دخالتی در
تخلفات احتمالی برخی از اشخاص در خصوص شرط بندی
نداشته است.
.7در موضــوع بعدی باید اعــام کنیم کــه ارائه امار
188ســفر غیر ضروری ،غیر منتظره و تعجب اور اســت .به
مفهوم بهتر حتما کمیســیون محترم به امار باالتری رسیده
که برخی را ضروری و فقط 188سفر را غیر ضروری می داند
یا اینکه دبیرکل 218سفر انجام داده اند ،این امار مخدوش و
غیر واقعی است و صحت ندارد.
.8فدراسیون فوتبال از سال 1387اقدام به ساماندهی
مدارس فوتبال سراســر کشــور کرده اســت .همچنین این
فدراســیون به منظور جلوگیری از گســترش مدارس فوتبال
غیر مجازوهمچنینتربیتنیرویمتخصص،اقدامبهبرگزاری
دوره های اموزشی کرده است.اماانتشاراینبیانیهمفصلهم
باعث نشد تا علی کفاشیان خود مســتقیما وارد عمل نشود.
رئیس فدراسیون فو تبا ل با اشــاره به گزارش اخیر سخنگوی
کمیسیوناصل 90مجلسدربارهپروندهفساددرفوتبالگفت
که هیچ فســادی در فوتبال وجود نــدارد .او همچنین تعداد
سفرهایخارجی اشرانیزبسیارکمتراز 188سفراعالمکرد.
کفاشیانگفت«:ازسال 90تا 93تمامی سفرهایمنبهعدد
40می رسید .البته سال گذشــته به دلیل پست نایب رئیسی
ی ســفرهای
ی انجام دادم .تمام
در AFCســفرهای اضافه ا
من مجوز برون مرزی داشته اند و به خاطر دعوت ها و جلسات
صورت گرفته در اسیا بوده است ».رئیس فدراسیون فو تبا ل
درباره صحبت های مطرح شده مبنی بر وجود فساد در فو تبا ل
تصریح کرد« :افراد برای تایید فساد در فو تبا ل مدرک بیاورند.
هیچ فسادی در فو تبا ل نیست و فقط تخلفاتی صورت گرفته
است.ورزشکاریکهمالیاتخودراپرداختنمی کندچهربطی
به فدراســیون فو تبا ل دارد؟» او گفت« :می گویند در فو تبا ل
فساد وجود دارد و ذهن مردم نســبت به این رشته تغییر کرده
است .در فو تبا ل فساد نداریم شاید تخلفی باشد اما فسادی در
این رشته وجود ندارد .این کلمه «فساد » کلمه مناسبی نیست
که دربارهفو تبا لمطرحشود نیست.مندرفدراسیونفو تبا ل
حضور دارموفسادی دراننمی بینم».
ورزش
سه گانهبارسا
س هفته
عک
بارسلونا در فینال لیگ قهرمانان اروپا حریف سرسختی
را مقابل خــود می دیــد اما حتــی شــاگردان ال گری هم
نتوانستند بارسلونا را از رسیدن به سه گانه معروف بازدارند.
بنابر ایــن این مهنــدس ژاوی هرناندز بود که پیش چشــم
جی جی بوفون کاپیتان اســطوره ای یونتوس جام را باالی
سر برد .بارسلونا تیم شایسته لیگ قهرمانان بی تردید حاال
خود را مدیون تفکــرات جاه طلبانه لوییــز انریکه می بیند.
شاگردان انریکه حاال ســه جام را در دستان خود می بینند؛
قهرمانی اللیگا ،قهرمانی جام حذفــی و قهرمانی در لیگ
قهرمانان اروپا.
بیانیه فدراسیون فوتبال منطقی بود
جرمی تحت عنوان سفر غیر ضروری وجود ندارد
احمدرضا براتی
کارشناس حقوقی
مثلث | شماره 266
ورزش
بیانیه فدراســیون فوتبــال در واکنش بــه اظهارات
سخنگوی محترم کمیســیون اصل نود کامال درست بود.
اوال تا زمانی که گزارش رســمی کمیســیون اصــل نود در
صحن مجلس به طور علنی قرائت نشــود بــه صرف اینکه
برخی نمایندگان اظهاراتی را پیرامون مساله فساد در فوتبال
داشــته اند نمی تواند باعث قضاوتی از ســوی ما باشد .در
ثانی ،طبق اساسنامه وظیفه اداره فدراسیون فوتبال بر عهده
هیات رئیسه و رئیس فدراسیون است که از مجمع انتخاباتی
رای اعتماد گرفته اند .تا جایی که تصمیمات هیات رئیسه
یا رئیس فدراسیون فوتبال با قوانین جاری کشور ما مغایرت
نداشته باشد باید به ان احترام بگذاریم و در واقع اصل را بر
درست بودن این تصمیمات بگذاریم .حاال اگر کسی می اید
و ادعا می کند که این تعداد ســفرهایی کــه رئیس یا دیگر
اعضای هیات رئیسه داشــته اند غیر قانونی یا غیر ضروری
بوده اســت باید برای ادعــای خود دالیــل قانع کننده ارائه
دهد .بر اســاس چه پارامتری و بر اســاس چه معیاری این
ادعا مطرح می شود؟ بر اساس چه نوع کارشناسی دوستان
تشخیص داده اند که سفر شماره فالن به کشور فالن غیر
ضروری بوده اســت؟ این برای من مبهم است و بهتر است
خود اقایان در این مورد توضیح بدهند .خود اهالی فوتبال
و اهالی رســانه به ســختی می توانند ضروری بودن یا غیر
ضروری بودن یک ســفر خارجی از سوی رئیس فدراسیون
فوتبال را تشخیص دهند و اینگونه است که ابهام ها در مورد
اظهارات سخنگوی کمیسیون اصل نود شدت بیشتری هم
به خود می گیرد .به اصطالح مــا حقوقدان ها جرم انگاری
و جرم افرینی امر غلطی اســت .قانون مجــازات می گوید
جرم ان چیزی اســت که در قانون برایــش مجازات تعیین
شده اســت .به عنوان مثال اینکه شــما پای خود را مقابل
بزرگتر خود دراز کنید جرم نیســت .عمل زشــتی هست اما
جرم نیســت و برایش مجازاتی در نظر گرفته نشــده است.
اما قانون می گوید اگر دستت را در جیب دیگری ببری این
عمل تو جرم است و مجازات دارد .بنابراین جرم چیزی است
که در قانون مجازات به صراحت به ان اشاره شده است .ایا
ما در قانون مان جرمی به نام سفرهای غیرضروری داریم؟
نداریم.
بنابراین دقیقا باید مصــداق مجرمیت رئیس یا دیگر
اعضای فدراســیون فوتبــال را بگویند .حساســیت اهالی
محترم مجلس در مورد مســاله فســاد در فوتبال ارزشــمند
است .خیلی خوب اســت که انها می خواهند این موضوع
را پیگیری کنند اما بهتر اســت تا گزارش خود در این زمینه
را کامل نکرده اند یا در صحن مجلس گزارش رســمی شان
قرائت نشده است به افراد حقیقی یا حقوقی اتهام های بدون
سند وارد نکنند یا اگر از فردی اسم می برند باید به پارامترها
و معیارهای قضاوت شان اشــاره کنند که ابهام ها برطرف
شود .مورد دیگری که می خواهم به ان اشاره کنم اظهارنظر
سخنگوی کمیسیون اصل نود درباره اساسنامه غیر قانونی
فدراسیون فوتبال است .به نظرم پاسخ فدراسیون فوتبال
به این مورد کامال منطقی اســت .من ســال گذشته هم در
این باره به نکاتی اشاره کردم و عرض کردم در اساسنامه ای
که در دوران فعالیــت کمیته انتقالی مــورد تصویب هیات
وزیران قرار گرفت به صراحت قید شد که نسخه های بعدی
اساســنامه و اصالحات بعــدی صرفا باید بــه تائید مجمع
عمومی برسد.
بر اســاس منشــور کمیته بین المللی المپیک IOCو
همچنین بر اســاس مقــررات فیفا دخالت افراد سیاســی و
دولت ها در امور داخلی فدراســیون ها غیر قابل قبول است
و تبعات ســختی را باعث خواهد شــد .بنابراین نمی توانیم
بگوییم اساســنامه و اصالحاتی که بعدها در ان ایجاد شد
باید دوبــاره به تائید هیات وزیران می رســید چــون در این
صورت این قانــون را نادیده گرفته ایم .اگر چنین می شــد
مصداق بارز این بود که ما اشــخاص ثالث یا دولت و افراد
سیاسی را در امور مربوط به فدراسیون ها دخالت داده ایم و
از این دخالت استقبال کرده ایم .حتی فیفا هم در این زمینه
کمترین دخالت ممکن را دارد .دفعه قبل که فیفا نماینده اش
را فرستاد فوتبال ما در حالت تعلیق به سر می برد .انها فقط
می خواستند اطمینان حاصل کنند که انتخابات و اساسنامه
ما روندی دموکراتیــک را طی کند .همین وگــر نه برخی از
قانون ها و اصالحات باتوجه به شرایط و قانون هر کشوری
می تواند به اساسنامه فدراســیون فوتبال ان کشور اضافه
شــود .لزومی ندارد که همه مقررات ما منطبــق بر مقررات
فیفا باشــد .یک مواردی مثل دوپینگ ،رشوه و تبانی است
که ما باید طبق مدل و مقررات فیفا پیش برویم و یک موارد
دیگری هم هست که کامال محلی است و اختیارش دست
خود ما است.
75
اوصاف روزه داران
متن کامل خطبه شعبانیه حضرت رسول اکرم (ص)
ماه رمضان ماهی است که از هزار ماه ارزشی افزون تر
دارد ،ماهی که دروازه هــای خیر و برکت بــرای مومنان باز
می شود و فرصتی است تا با شرکت در ضیافت خداوند متعال
به تزکیه نفس و روح بپردازند.
اما مثل هر ضیافت دیگری این میهمانی هم قواعد و
الزاماتی دارد که برای بیشــترین بهره بری از ان ،باید انها را
دانســت و مهیا کرد .روزه دار باید چه اوصافی داشته باشد؟
در این زمینه ائمه و معصومین توصیه هــا و فرامین موکد و
متعددی داشــتند و یکی از مشــهورترین انها ،خطبه ای به
نام شعبانیه است که پیامبر اکرم(ص) در ان به طور جامع به
تشریح صفت های یک روزه دار واقعی پرداخته اند.در این
خطبه جایگاه ماه خدا ،دعا و نیایــش در ماه رمضان ،اداب
ت و پیوند با اهل بیت (ع)
زندگی روزه داران ،نشانه ای از قیام
تشریح شده است».
دیدار
76
مثلث | شماره 266
متن خطبه شعبانیه
کتاب وسایل الشیعه متن خطبه شعبانیه را به شرح زیر
اورده است« :علی بن موسی الرضا (علیه السالم) به روایت
از پدرش علی بن ابی طالب (علیه الســام) از اخرین جمعه
از ماه شعبان یکی از ســال های پربرکت رســالت نبی اکرم
خبر داده اســت که پیامبر در جمع پیروانش خدا را حمد و ثنا
گفت و درباره عظمت ماه مبارک رمضان فرمود« :اى مردم!
همانا ماه خدا ،همراه با برکت و رحمت و امرزش ،به شما روى
اورده است؛ ماهى که نزد خدا برترین ماه هاست و روزهایش
برترین روزها ،شب هایش برترین شب ها و ساعاتش برترین
ساعات است».
ماهى است که در ان به میهمانى خدا دعوت شده اید و
از شایستگان کرامت الهى قرار داده شده اید.
نفس هایتان در ان ،تســبیح اســت ،خوابتان در ان،
ن مورد
عبــادت ،عملتــان در ان پذیرفتــه و دعایتــان در ا
اجابت است.
پس با نیت هاى راست و دل هاى پاک ،از پروردگارتان
بخواهید تــا بــراى روزه دارى ان و تالوت کتــاب خویش،
توفیقتان دهد؛ چرا که بدبخت ،کســى است که در این ماه
بزرگ ،از امرزش الهى محروم بماند.
با گرســنگى و تشــنگى خود در این ماه ،گرســنگى و
تشــنگى روز قیامت را یاد کنید؛ به نیازمنــدان و بینوایانتان
صدقه بدهید؛ به بزرگان خود احترا م و بر کوچک هایتان ترحم
و به بستگانتان نیکى کنید؛ زبانتان را نگه دارید؛ چشم هایتان
را از انچه نگاه به ان حالل نیست ،بپوشانید؛ گوش هایتان را
از انچه شنیدنش حالل نیست ،فرو بندید؛ به یتیمان مردم،
محبت کنید تا بر یتیمان شما محبت ورزند؛
از گناهانتــان به پیشــگاه خداوند توبه کنیــد؛ هنگام
نمازها ،دستانتان را بر استان او به دعا بلند کنید ،که ان هنگام
(وقت نماز) ،برترین ساعت هاســت و خداوند با نظر رحمت
به بندگانش مى نگرد و هر گاه با او مناجات کنند ،پاسخشان
مى دهد و چون او را صدا بزنند ،جوابشان مى گوید و چون او
را بخوانند ،اجابتشان مى کند.
اى مردم! جان هاى شــما در گرو کارهاى شماست،
پس با طلب امرزش ،انها را ازاد ســازید و پشت هاى شما از
بار گناهانتان سنگین است ،پس با طول دادن سجده هاى
خود ،انها را ســبک کنید ،بدانیــد که خداونــد -که یادش
واالســت -به عزت خو د سوگند خورده اســت که نمازگزاران
و ســجده کنندگان را عذاب نمى کند و در روزى که مردم در
پیشگاه پروردگار جهانیان [براى حساب] مى ایستند ،انان را
با اتش ،هراسان نمى سازد.
اى مردم! هر که از شما در این ماه ،روزه دارى را افطار
دهد ،پاداش او براى ان عمل نزد خدا ،همچون ازاد کردن
یک برده و امرزش گناهان گذشته اوست».
پس گفتند :اى پیامبر خدا! همه مــا توانایى این کار
را نداریم!
پیامبر صلى الله علیه و اله فرمود :خــود را از اتش نگه
دارید ،هر چند با یک دانه خرمــا؛ خود را از اتش نگه دارید،
هر چند با یک جرعه اب.
اى مردم! هر کس اخالقش را در این ماه ،نیکو سازد،
براى او وسیله عبور از صراط خواهد بود ،در ان روز که گام ها
بر صراط مى لغزد ؛ و هر کس در این ماه بر بردگان خود اسان
بگیرد ،خداوند حساب او را سبک خواهد گرفت ؛ و هر کس
در این ماه ،شر خود را [از دیگران] باز دارد ،خداوند در روز
دیدارش ،غضب خویش را از او باز خواهد داشت؛ و هر که
در این ماه ،یتیمى را گرامى بــدارد ،در روز دیدار ،خداوند،
گرامى اش خواهد داشت؛ و هر که در ان به خویشاوند خود
نیکى کنــد ،در روز دیــدار ،خداوند با رحمتــش به او نیکى
بخشی از خطبه شعبانیه:
با گرســنگى و تشــنگى خود در این ماه
گرسنگى و تشنگى روز قیامت را یاد کنید؛
به نیازمندان و بینوایان صدقه بدهید؛ به
بزرگان خود احترام و بــر کوچک هایتان
ترحم و به بستگانتان نیکى کنید
خواهد کرد؛ و هر کس در ان از خویشان خود ُببرد ،خداوند
در روز دیدار ،رحمتــش را از او قطع خواهد کرد؛ و هر کس
در ان ،نماز مستحبى بخواند ،براى او دورى از اتش نوشته
مى شود؛ و هر کس واجبى را در ان ادا کند ،پاداش کسى را
دارد که هفتاد واجب را در ماه هاى دیگر ادا کرده اســت؛ و
هر کس در ان بر من زیاد صلوات بفرستد ،خداوند در روزى
که وزنه اعمال ،سبک مى شود ،وزنه اعمال او را بیفزاید؛ و
هر کس در ان ،ایه اى از قران تالوت کند ،پاداش کسى را
دارد که در ماه هاى دیگر ،ختم قران کرده است.
اى مردم! در این مــاه ،درهاى بهشــت بازند .پس از
پروردگارتان بخواهید که انها را بر شما نبندد؛ و درهاى دوزخ،
بســته اند .پس ،از پروردگارتان بخواهید که انها را بر شــما
نگشاید؛ و شیطان ها در بندند .پس ،از پروردگارتان بخواهید
که انها را بر شما مسلط نسازد».
من(امیرالمومنین علیه السالم ) برخاستم و گفتم :اى
پیامبر خدا! برترین کارها در این ماه چیست؟
فرمود« :اى ابو الحســن! برترین کارهــا در این ماه،
پرهیز از حرام هاى الهى است» .سپس گریست.
گفتم :اى پیامبر خدا! سبب گریه شما چیست؟
فرمود« :اى على! بر این مى گریم که حرمت تو را در
این ماه مى شکنند .گویا مى بینم تو در حال نماز براى پروردگار
خویشى ،که نگون بخت ترین اولین و اخرین ،همو که برادر
پى کننده ناقه قوم ثمود اســت ،برمى خیزد و بر فرق سرت
ضربتى مى زند و محاسنت ،از خون سرت رنگین مى شود».
گفتم :اى پیامبر خــدا! ایا در ان حالت ،دینم ســالم
است؟
فرمود« :دینت ،سالم است».
ســپس فرمود« :اى على! هر کس تو را بکشــد ،مرا
کشته است و هر کس تو را دشمن بدارد ،مرا دشمن داشته
است و هر کس تو را ناسزا گوید ،مرا ناسزا گفته است؛ چرا که
تو از من هستى ،همچون جان من .روح تو ،از روح من است
و سرشت تو ،از سرشت من.
خداى متعال ،من و تو را افرید و من و تو را برگزید و مرا
براى پیامبرى ،و تو را براى امامــت ،انتخاب کرد ،هر کس
امامت تو را انکار کند ،نبوت مرا انکار کرده است.
اى على! تو وصــى من ،پــدر فرزندان من ،همســر
دختر من و جانشــین من بر امتم هســتى ،در حال حیاتم و
پس از مرگم.
فرمان تو ،فرمان من است و نهى تو ،نهى من است.
ســوگند به خدایى که مرا به نبوت برانگیخــت و مرا بهترین
افریدگان قرار داد ،تو حجت پروردگار بر خلق اویى و امین او
بر رازش و جانشین او بر بندگانش».
قصه هاییازحضرتمحمد(ص)
غرب شناسی
«قصه هایی از حضرت محمد(ص)» شامل ۱۰بخش از زندگی نبی مکرم اسالم(ص)
است که با نثری روان و دلکش از محمدرضا سرشار منتشر شده است.
این مجموع ه داستان های اخالقی و مذهبی ،فراز و فرودهای ارزشمند و مهمی از زندگی
حضرت محمد(ص) به زبانی ساده و روان است و توانسته گوشه ای از زندگی پیامبر اسالم،
یکی از بزرگترین مردان دین را به تصویر بکشــد .این کتاب می تواند به عنوان مرجعی برای
کودکان و نوجوانان مورد استفاده قرار گیرد.
محمدرضا سرشار از جمله نویســندگانی اســت که تاکنون چند اثر درباره زندگی پیامبر
اکرم(ص) نوشته که از جمله این موارد کتابی تازه منتشــر شده از او با عنوان «قصه هایی از
حضرت محمد(ص)» اســت .این کتاب که در 10جلد منتشر شــده دربردارنده بخش های
مختلفی از زندگی نبی مکرم(ص) است که با نثری ساده و روان و دلکش نوشته شده است.
تولد ،زندگی در صحرا ،یک ســال با مــادر ،با پدربزرگ ،ســفر به شــام ،ازدواج با خدیجه،
محمدامین ،پیامبری ،دعوت خویشــان و دعوت همگان نام روایت هایی اســت که در این
سری از کتاب ها با تصویرگری سیدحســام الدین طباطبایی به دست عالقه مندان رسید .در
بخش هایی از این کتاب در بخش تولد حضرت می خوانیم« :نزدیک های غروب بود ،برکه
تازه کارهای خانه را تمام کرده بود ،حیاط را اب پاشیده و جارو کرده بود امنه روی تختی کنار
دیوار نشسته بود و استراحت می کرد .بزرگ شدن کودکی که در شکم داشت ،نشان می داد
که وقت به دنیا امدنش نزدیک اســت .امنه مجبور بود برای او هم که شــده بیشتر مواظب
خودش باشد»....
مجموعه شش جلدی غرب شناسی برای دومین بار از سوی انتشارات سروش روانه بازار
نشر شد .کتاب «تکنولوژی رها» نخستین جلد از مجموعه شش جلدی غرب شناسی است.
نویسندگان این اثر با مرور بر چند رویداد اشنا در جهان امروز فناوری نشان می دهند که فناوری
پیشرفته حاشــیه هایی مبهم و نواقصی جدی دارد که ناشی از عدم قطعیت علوم امروز است
که بستر انهاست .کتاب «غرب چگونه غرب شد؟» دومین کتاب از مجموعه غرب شناسی
این انتشــارات اســت که با نقد ادعاهای غرب در مسیر پیشرفت و توســعه ،عوامل اصلی
دســتاوردهای غرب را از زبان یک دانشمند غربی بیان می کند .ســومین کتاب از مجموعه
غرب شناسی «شبکه فریب» نام دارد که نویسنده با نگاهی مستقل از عملکرد احزاب حاکم و با
استفاده از منابع و مدارکی فراتر از ادعاهای رسانه های غالب و با گشودن پرونده های برنامه ها
و نقشه های دولت ،واقعیت نقش انگلستان در گذشــته و حال دنیا را نشان می دهد .کتاب
«نخبگان سایه» چهارمین کتاب از مجموعه و نوعی انسانشناسی اجتماعی است .پنجمین
کتاب از مجموعه غرب شناسی «درس های دیپلماسی» نام دارد .این اثر خاطرات شغلی جان
َبردی کیسلینگ از دوران بیست ساله فعالیتش در سمت دیپلمات وزارت امور خارجه امریکا
در چند کشور خاورمیانه و خاور نزدیک است ،ششمین کتاب از مجموعه غرب شناسی کتاب
«اسالم هراسی» اســت که مولفان ان با مرور بر مجموعه ای از کاریکاتورها و دسته بندی و
تحلیل محتوای انها ،در کنار بازگویی واقعیات حیات مســلمانان امروز خواسته اند بر وضع
جاری ،که فراتر از ســطح احزاب لیبرال یا محافظه کار تبدیل به مســاله ای ملی شده است،
نقدی علمی داشته باشند.
زندگی پیامبر به روایت محمدرضا سرشار
چاپ دوم یک مجموعه شش جلدی
بادیگارد
اخریناخبارازفیلمحاتمی کیا
فیلم ســینمایی «بادیگارد» هجدهمین فیلم سینمایی
ابراهیم حاتمی کیا ست که به تازگی پروانه ساخت دریافت کرده
است .پیش تولید این فیلم ســینمایی از نیمه اردیبهشت ماه
و با برگزاری جلســات فیلمنامه خوانی و همزمان با بازنویســی
نهایی فیلمنامه و انتخاب عوامل فیلم اغاز شــده و بر اســاس
برنامه ریزی ها تا پایان خرداد ماه نیز ادامه خواهد یافت .این
روزها خبرهایی در مورد تکمیل بازیگــران این فیلم به گوش
می رســد .پس از پرویز پرســتویی و مریال زارعی که پیش تر
حضورشــان در این فیلم قطعی شــده بود ،بابک حمیدیان و
فرهاد قائمیان هم به عنوان بازیگر به این پروژه پیوستند .این
سومین تجربه همکاری قائمیان با ابراهیم حاتمی کیا است .او
پیش از این در فیلم های «به رنگ اغوان» و «دعوت» ساخته
این کارگردان بازی کرده بــود .قائمیان در «به رنگ ارغوان»
یکی از بهترین بازی های خود را ارائه داد و حضورش در نقش
شفق ،سرکرده یک گروه تروریستی که تصمیم می گیرد پس
از ســال ها برای دیدار با دخترش به ایران برگردد ،مورد توجه
قرار گرفــت .گرچه هنــوز اطالعاتی درباره نقــش جدید این
بازیگر در فیلم «بادیگارد» رســانه ای نشده است ،اما حضور
جدید او در فیلم حاتمی کیا می تواند نوید یک همکاری خوب
پیشخوان جهانی
قرص های
مسکن بحران
جدید امریکا
سوژه این
شماره تایم
دیگر را بدهد .فرهــاد قائمیان ،بازیگر تلویزیون و ســینمای
ایران کــه بازی هــای او را در ســریال وفــا و فیلم هایی چون
قارچ سمی ،شهر زیبا و اســترداد به یاد داریم ،این روزها فیلم
«اسب سفید پادشاه» ساخته محمدحسین لطیفی را روی پرده
سینماها دارد .همچنین تماشــاگران می توانند با فرارسیدن
عید سعید فطر نقش افرینی دیگری از او را در فیلم «رستاخیز»
ساخته احمدرضا درویش ببینند.
بابک حمیدیان برنده ســیمرغ بلوریــن بهترین بازیگر
مکمل مرد برای فیلم «چ» و «روز رستاخیز» از سی و دومین
جشــنواره فیلم فجر هم بــه تیم فیلمســازی حاتمی کیا برای
فیلم ســینمایی «بادیــگارد» پیوســت .بازیگر نقــش اصغر
خاورمیانه ای
که امریکا گم
کرده است
روی جلد
اکونومیست
وصالی در فیلم «چ» ،این بار در «بادیگارد» دومین همکاری
ســینمایی اش را بــا حاتمی کیا تجربــه می کند .فیلــم اخیر
حاتمی کیــا مضمونی اجتماعــی دارد که در فضای شــهری
می گذردهمانگونهکهازنامفیلم«بادیگارد»پیداستاینفیلم
درباره محافظ شخصی است؛ این محافظ شخصی در بخشی
از داستان از جان یکی از شخصیت های مهم نظام محافظت
می کند اما در جایی و براســاس حوادثی متوجه می شود که او
بیش از انکه به فکر نظام باشــد به فکر منافع شخصی است.
محافظ شخصی دچار تشکیک می شود و...
کسانی که فیلم «چ » را دیده اند ،یکی از نقاط قوت ان
را جلوه های ویژه ان می دانند ؛ اتفاقی که قرار اســت در فیلم
«بادیگارد» هم تکرار شود .ســیدهادی اسالمی که پیش تر
برایاولینهمکاریخودباابراهیمحاتمی کیادرفیلمسینمایی
«چ» موفق به دریافت سیمرغ بلورین بهترین جلوه های ویژه
بصری از سی و دومین جشنواره بین المللی فیلم فجر شد ،در
مورد برنامه هایی که برای بادیگارد دارند به تسنیم گفته است:
«خوشبختانه با رویکرد خردمندانه کارگردان و مجری طرح که
خواستار حضور فعال تیم جلوه های بصری از زمان پیش تولید
فیلم بودند ،این روزها همزمان با بازنویســی فیلمنامه و انجام
پیش تولید ضمن برگزاری جلســات مفصل گفت وگو و تبادل
نظربااقایحاتمی کیابرایپیداکردنحسوحالسکانس ها،
ت نوری و رنگی ()concept
ی و طراحی کانسپ
مشغول فضا ساز
هستیم .امیدوارم با تصویری متفاوت و جذاب از صحنه های
اکشن در یک فیلم ایرانی میزبان مخاطبان فیلم باشیم».
تروریست ها و
اشپیگل
مثلث | شماره 266
دیدار
77
دردسرهای یک
قهرمانی
دیدار
78
مثلث | شماره 266
استقالل طلبان کاتاالن چگونه از سه گانه
بارسا استفاده کردند
برای خیلی ها ان حرکت نمادین محســوب می شــد،
هنوز دقایقی از پیروزی بارسلونا در فینال لیگ قهرمانان اروپا
مقابل بارســلونا نگذشته بود که عکســی در فضای مجازی
میان هواداران کاتاالنی دو اتشه دست به دست می گشت.
عکســی که جرارد پیکه مدافع این تیم ،بازیکنی که متولد
ایالت کاتاالن اســت ،در کنار میالن پســر خردســال خود
ایستاده بود .پسرک پرچم ایالت کاتاالن را در دست گرفته
بود و می چرخاند .برای این عکس تفسیرهای زیادی میان
جدایی طلبان وجود داشــت .انهایی کــه ذهن خالق تری
داشتند ،ان را نمادی از انتقال روحیه استقالل از پدران به
پسران می دانستند؛ اتفاقی که سال هاست در کاتاالن یک
اتفاق طبیعی محســوب می شــود اما این فقط نمای درون
زمین بود ،نمایی که خیلی زود با عکس های دیگری تکمیل
شد ،عکس هایی از لوییز انریکه سرمربی تیم بارسلونا که در
کنار کودکانی ایســتاده که پرچم کاتاالن را در دست دارند،
همه و همه از بعدی فراتر از فوتبال در این بازی خبر می داد.
این اولین بار نبود که بازیکنان بارسا در این میادین تمایالت
کاتالونی خود را به نمایش می گذاشتند .پیش از این هم بارها
چهره های متولد کاتاالن در این گونه مسائل دخالت مستقیم
داشتند .در جریان همه پرسی برای استقالل کاتاالن شاهد
بودیم عالوه بر همه چهره های معروف بارسا ،پپ گواردیوال
سرمربی ســابق این باشــگاه هم در حرکتی نمادین در این
همه پرسی شرکت کرد.
...اما اگــر از درون زمین فوتبال به ســمت ســکوها
می رفتیم ،تحــرکات اســتقالل طلبان کاتاالنی را بیشــتر
می دیدیم ،لباس هایی که برتن تماشاگران بود ،پرچم هایی
که در دستشــان بود و ...همه از این نکته حکایت داشــت
که بارسایی ها ،بیشتر از انکه خود را نماینده اسپانیا بدانند،
نماینده ایالت خودشــان یعنــی کاتاالن می داننــد ...تیم
بارســلونا این فصل یکی از رویایی تریــن فصل های خود را
پشت سر گذاشت .تیمی متشــکل از یک خط حمله اتشین
که از مثلثی التین (مسی ،ســوارس و نیمار) تشکیل شده
بود یک بازده صد درصدی داشتند و تمام جام های ممکن را
به دست اوردند ،اما این موفقیت ورزشی ،برای مردم ایالتی
که تیم بارسلونا را محلی برای نشان دادن تمایل برای جدایی
از اسپانیا می دانند ،بازهم مجالی برای نمایش بود .اوج این
اتفاق در بازی فینال جام حذفی اسپانیا افتاد ،جایی که تیم
بارســلونا توانســت در یک بازی برتر یک تیم متعلق به یک
ایالت استقالل طلب دیگر یعنی باســک به پیروزی برسد.
دیدار دو تیم بارسا و اتلتیکو بیلبائو برای خیلی ها نماد دو نوع
استقالل طلبی در اسپانیاست .باسکی ها محیطی بسته برای
خود ایجاد کردند و بر استفاده از بازیکنان باسکی اصرار دارند
اما بارســایی ها در یک محیط باز بر اســتفاده از ستاره های
جهانی تاکید دارنــد ،بازی را به طور طبیعی بارســلونا برد اما
اتفاق اصلی در سکوها رخ داد.
در دیدار فینــال کوپــا دل ری بود که هنــگام پخش
ســرود ملی اســپانیا تماشــاگران ایالت کاتالونیا ،با سوت
زدن های مداوم به نوعی به اســپانیا و خاندان سلطنتی اش
توهین کردند .دراین فینال فیلیپه ششــم پادشاه اسپانیا در
ی مردم کاتالونیا
ورزشگاه حضور داشت و بابت این بی احترام
سخت ازرده شــد به گونه ای که حتی با وجود دعوت رسمی
یوفا برای تماشای فینال لیگ قهرمانان اروپا که یک پایش
بارســلونا بود ،به برلین نرفت تا به نوعی پاســخ حرکت مردم
جدایی طلب اسپانیا را داده باشد .اما قهرمانی بارسلونا در اروپا
و تجمع مردم در خیابان های کاتالونیا برای جشن و پایکوبی
بار دیگر نشــان داد این ایالت بیش از هر زمــان دیگری به
جدایی نزدیک شده و پادشاه اسپانیا پاسخ عدم حضور خود
در برلین برای حمایت از بارسلونا را به بدترین شکل گرفت.
چند منبع خبری در اســپانیا نیز از حضور دن فیلیپ در
اســتادیوم برلین نوشــتند ،اما این حضور را چند دقیقه ای و
به احترام دعوت رســمی المان عنوان کردنــد .در هر حال
غیبت کامل یا یک نیمه ای پادشــاه اســپانیا در اســتادیوم
برلیــن ،واکنش هــواداران بارســلونا را نیز در پی داشــت.
هواداران بارسلونا با در دست داشــتن پالکاردهای زیادی
شعار «کاتالونیا اسپانیا نیســت» را زنده کرده و بارها ان را با
صدای بلند در اســتادیوم فریاد زدند .پادشاه اسپانیا در کنار
یوونتوس دیگر بازنده فینال اروپایی بود .حاال این پادشــاه
جوان باز هم منفوریت بیشــتری نزد مردم ایــن ایالت پیدا
کرد .مردمی که از فوتبال همواره استفاده سیاسی کرده اند،
به طوری که در هفده دقیقه و چهارده ثانیه بعد از شــروع هر
نیمه از دیدارهاى بارسلونا در نیوکمپ به طور کامال ناگهانى
صداى تشویق شــدید هواداران حاضر در اســتادیوم فارغ
از نتیجه بــازى و نحوه بازى خوب یا بد بارســلونا طنین انداز
مى شــود ،در حقیقت این تشــویق ها به فوتبال هیچ ربطى
نداشته و ریشــه اى کامال سیاســى و تاریخى دارند .چون
در تاریخ یازدهم ســپتامبر ســال 1714میــادى مقاومت
مدافعین قهرمان بارسلونا در برابر محاصره شدن شهر توسط
نیروهاى ارتش در جنگ هاى داخلى بر سر کسب پادشاهى
در هم شکســته شــد تا فیلیپ پنجم به عنوان پادشاه پیروز
بتواند حکومتى مرکزى را در اسپانیا بنیان گذارد .بعد از روى
دادن چنین اتفاقى خود مختارى کاتاالن ها از سوى پادشاه
سلب شد و انها به عنوان ایالتى در شمال شرقى اسپانیا تابع
حکومت مرکزى شدند تا بزرگترین کابوس تاریخ کاتاالن ها
رقم خورد .حاال وارثان ان نســل از مردمی که هویت شــان
از بین رفت ،به دنبال هویت خود هســتند انهم پس از 300
سال .در میان نزاع کاتاالن با حکومت سلطنتی تنها چیزی
که به خوبی دســت نخورده باقی مانــده ،فرهنگ کاتاالنی
اســت که البته حامیــان اســتقالل می گویند اســپانول ها
حتی در پی نابود کردن این فرهنگ هســتند .در این میان
بارســلونا یکی از برجســته ترین نمادهایی اســت که برای
این ایالت بر جای مانده اســت .هــواداران و بازیکنان این
باشــگاه با یکدیگر کاتاالنی صحبت می کنند تا زبان شــان
را زنده نگه دارند .پرچم ایالت نه تنها در نقاط مختلف شــهر
دیده می شود ،بلکه در ورزشگاه نیوکمپ هم به جای پرچم
اسپانیا نصب شده و هر چیزی که به اسپانیا مربوط می شود
به طور کامــل و موکدا در این ایالت ممنوع اســت« .ان ماه
باشگاه» معروفترین شعار هواداران بارسا است که شاید از
همه شعارهای ورزشی دنیا معروف تر باشد.وقتی هواداران
بارسا شروع به خواندن ان می کنند ،تنها زمانی است که شما
می توانید درک کنید که تا چه اندازه بارســا در میان فرهنگ
کاتاالنی اهمیت دارد »Cant Del Barca «.ســرود رسمی
باشگاه است که دومین سرود رســمی منطقه هم محسوب
می شــود و کودکان از همان ســنین هر بچگی ان را بارها و
بارها می شــنوند .انها از هر فرصتی برای خواندن این شعار
استفاده می کنند .فرقی نمی کند در جشن پیروزی در میدان
برلین باشد و مراسم استقبال در شهر بارسلونا .استقالل طلبی
در کاتاالن ســال های سال اســت که جنبه خشونت ندارد و
به صورت مسالمت امیزی پی گیری می شود .در کاتاالن در
خیلی از موارد این باشگاه بارسلوناســت که حرف مردم را با
زبان فوتبال به دیگران می رساند .انها در شادترین روزهای
خود و در شرایطی که تیمی دارند که می تواند همه حریفان را
شکست دهد ،بازهم به حکومت مادرید می خواهند ثابت کنند
که ان تیمی که پیراهنی راه راه و ابی اناری برتن دارد ،متعلق
به یک ایالت است؛ ایالتی که فرق ندارد روی دیوار یک خانه
در قلب شهر بارسلونا این شعار را بنویسد یا در پالکاردهایی
که در ورزشگاه در دست دارد .این ایالت می خواهد بگوید:
«کاتالونیا ،اسپانیا نیست».
صحنه های داغ دراستانه تابستان
حضور چهره های مشهور در سالن تئاتر
این روزها باز هم حضور چهره های مشــهور سینمایی
و تلویزیونی در ســالن های تئاتر باعث شــده این ســالن ها
روزهای داغی را تجربه کنند .چهره هایی که همه می شناسند،
شاید باعث شوند این ســالن های معموال خالی و اجراهای
بی تماشــاگر جانی بگیرند و روزهای بهتــری را تصور کنند.
نمایش هایی که بخشی از زمان اجرایشان مصادف
با ماه مبارک رمضان است که اجرای شبانه و پس از
افطار انها در این مدت حال و هوای متفاوتی را برای
دوستداران تئاتر ایجاد خواهد کرد .هرچند ذکر این
نکته همیشه ضروری است که استفاده از چهره های
صاحب نام لزوما به معنای رونق این چرخه نیست و
به طور طبیعی تئاتر برای رونق نیاز به نمایش هایی با
فرم و محتوای مطلوب دارد تا بتواند مخاطب دائم
برای خود جذب کند.نگاهی داریم به چهره هایی که
این روزها روی صحنه های تئاتر کار دارند.
ی هم
مشهور این کار نیست .در کنار معتمد اریا ،شبنم مقدم
روی صحنه می رود ،بازیگری که او را با فیلم امروز ســاخته
ی یا به نام پدر به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا
رضا میرکریم
دیده ایــم« .تونل» تازه تریــن نمایش گروه تئاتــر ترمینال
هرشب ساعت ۱۹:۳۰در تماشاخانه باران به صحنه می رود.
هیچ کس نبود بیدارمان کند
پیامدهکردی،بازیگرسینماوتئاتروکارگردان
ایرانی و مــدرس فن بیان و بازیگری اســت .وی از
بازیگرانی موفق در عرصه تئاتر بوده و در ســینما و
تلویزیون نیز کارهای تاثیرگذاری از خود به جا گذاشته است.
دهکردی این روزها یک نمایش پر بازیگر به نام «هیچ کس
نبود بیدارمان کند» روی صحنــه دارد .در این نمایش فریبا
متخصص ،الهــام پاوه نژاد ،پیام دهکــردی ،رضا موالیی،
خاطره حاتمی ،محمدرضا علی اکبــری ،عارفه لک ،نیکی
نصیریــان ،نیلوفر دربنــدی و اماندا موســوی نقش افرینی
می کنند« .هیچ کس نبود بیدارمان کند» نوشته محمدامیر
یاراحمدی اســت و زندگی خانواده ای در سال های دهه 30
را روایت می کند؛ روایتی از انســان معاصــر و رنج هایش...
نمایش هیچ کس نبــود بیدارمان کند هر روز ســاعت 21در
تماشاخانه باران به صحنه می رود.
تونل
فاطمه معتمد اریا در نمایش تونل به کارگردانی سیامک
احصایی یکی از بازیگران اصلی اســت ،امــا او تنها بازیگر
ابهام شاعرانه
ایا اشعار نیما یوشیج کپی بود؟
«سه جلسه تراپی» تازه ترین کار افسانه ماهیان از روز
یکشنبه در سالن چهارســو مجموعه تئاترشهر اجرا می شود.
این نمایش که تا 12تیر روی صحنه می ماند ،نوشــته نغمه
ثمینیاست.درایننمایشصابرابر،احمدساعتچیانوالهام
کردا به عنوان بازیگر حضور دارنــد .در این اثر با روایت های
دراماتیک همراه با تخیل به مســاله رجعت انســان امروزی
به یک ســری از اصول بنیادی زندگی که بــه خاطر زندگی و
مدرنیسم انها را گم کرده ،پرداخته می شود و این روایت ها در
چارچوب قصه از زبان زنی که دچار چنین مشکالتی
در زندگی اش شــده مطــرح می شــود.این نمایش
اقتباسی از داســتان «میمون شــیناگاوا» هاروکی
موراکامی است که پس از گذشت دو سال از نگارش و
اجرای ان در جشنواره تئاتر فجر با تغییرات عمده ای
یر سد.ماهیان در مورد تغییراتی
به اجرای عمومی م
که در این نمایش داده شده اســت گفته «:با اینکه
دو سال از اجرای یک نمایش می گذرد مطمئنا برای
اجرای مجدد ،کار دچار تغییــرات عمده ای خواهد
شــد .اصوال یک کارگردان دوســت دارد کارش را با
تغییرات تازه ای روبه رو کند و ان را متناسب با فضای
جامعهبهمخاطبارائهدهد.ایننمایشنیزنسبتبه
اجرای جشنواره دچار تغییرات بنیادینی شده است».
نمایش«سهجلسه تراپی»هرروزساعت 19درسالن
چهارسو تئاتر شهر روی صحنه می رود.
فهرست
مرداب) و حتی پیش از ان در( ۱۳۱۲شعر ستاره صبح) عرضه
کرد و نیما ،در ارزش احساسات ان شعر را در میان تجربه های
نو معاصران ،دلچسب و حساس خواند ،یکی از پیشاهنگان
این تحول بوده است
حرف اصلی شــفیعی کدکنی اینجا خودش را نشــان
می دهد که« :قدری شجاعت الزم دارد و اندکی هم احتیاط
که کســی امروز بگوید و از غوغای «عوام روشنفکر» نترسد
که شاید بشود تاثیر اندکی از بعضی شــعرهای خانلری را بر
بعضی از شعرهای نیما ،در سال های بعد از شهریور ،۱۳۲۰
دید.ظاهرا در تاریخ ادب فارسی ،کفری صریح چنین که من
حدجنون،
گفتمکسینگفتهاستوچنینخرقاجتماعی،در ّ
هیچکس مرتکب نشده است که دست کم ،در یکی دو شعر،
نیما را متاثر از خانلری بداند ولی برای من -با همه ارادتی که
به نیما دارم و با همه ستایشی که نسبت به عظمت او همیشه
نشان داده ام -یک مساله همیشه جای بحث بوده است و من
از مطرح کردن ان هیچ پرهیز و پروایی ندارم تا نسل های اینده
درباره ان به شــیوه های علمی تحقیق کنند؛ اینده مطالعات
ادبی و علوم انســانی از کشــف این گونــه حقیقت ها عاجز
نخواهد بود .ان کفر بزرگ و ان ذنب الیغفر این است که «در
مورد اثار نیما یوشــیج» چه نظم او و چه نثر او ،مالک اعتبار
«تاریخ نشر» ان هاست و نه تاریخی که در پای انها نهادهشده
است» .نیما با نامه ها و یادداشت های روزانه اش به ما ثابت
کرده است که با همه مقام شامخ هنری اش ،در رعایت «حق
وحقیقت»چندانهم«عادلومعصوم»نبودهاستوبعضااز
تهمت زدن به دیگران ،گویا در لحظه های خشم و کین ،پروا
و پرهیز نداشته است .به همین دلیل تاریخ ان نامه ها و تاریخ
حد زمان انتشارشان اعتبار دارد و الغیر».
ان شعرها ،فقط در ّ
او همچنین برای اثبات حرفــش ،نمونه های دیگری
هم دارد« :پیشــنهاد یا پرسش یا شــبهه یا هر چه اسمش را
می خواهید بگذارید ،من می خواهم بگویم که احتماال نیما
یوشیج شعر «با غروبش» را بعد از خواندن شعر خانلری سروده
اســت؛ چنان که تردیدی ندارم که «حرف های همسایه»
را – با هر تاریخی که در زیر انها نهاده -به تاثیر از «چند نامه به
شاعری جوان» ریلکه و ترجمه خانلری که در ،۱۳۲۰انتشار
یافته نوشته است؛ البته بنده غافل از این نیستم که نیما هم
زبان فرانســه تا حدی می دانســته و ممکن است نامه های
ریلکه را در زبان فارسی خوانده باشد و بگذارید این کفر دیگر
را همین جا بگویم که به نظر من بخش های اصلی و محوری
«ارزشاحساسات»هم ترجمهازادو«بفهمی نفهمی»ازیک
کتاب فرانسوی است که مطالبی از کتابی نظیر دایره المعارف
اســام (چاپ اول) ،درباره شــعر معاصر ترک و عرب بر ان
افزوده شده است».
مثلث | شماره 266
نمایش «زبان اصلی» به نویسندگی و کارگردانی رسول
کاهانی با بازی ازاده صمدی ،بهرنگ علوی و سعید زارعی از
۲۰خرداد در تماشاخانه باران روی صحنه رفته است .نمایش
«زبان اصلی» یک داستان رئالیستی است که با قاب های تو
در تو تلفیق شده و قصه زندگی یک زوج را نشان می دهد که
بعد از گذشت چند سال از زندگی مشترک شان با مشکل روبه رو
شده اند و قرار است از هم طالق بگیرند.
کاهانی کارگــردان جوان ایــن تیم در مــورد انتخاب
بازیگران تئاترش گفته است« :خانم صمدی بازیگر بسیار
خوبی هستند و نیازی به گفتن من در این مورد نیست .ایشان
قبال خودشــان را ثابت کرده انــد .بقیه گــروه بازیگران هم
همین طور.بر اساسمتنتک تکبازیگرهاانتخابشده اند.
هم متن این گروه بازیگری را می طلبید و هم خودشان متن
را دوست داشتند».
البته ســالن های تئاتــر در ایــن روزها تنهــا متعلق به
چهره های نامی نیســت و بازیگران جوان هــم فرصت این
را دارنــد که هنر خــود را به نمایــش بگذارند در یکــی از این
نمایش ها ،رضا ثروتی که انتظــار می رفت نمایش «رومی»
خود را سرانجام امسال به صحنه بیاورد ،با نمایش دیگری با
نام «فهرست» میزبان مخاطبان خود خواهد بود« .فهرست»
هم از روز یکشــنبه هر شــب از ســاعت 21با مجموعه ای از
بازیگرانی که بیشــتر انها برای اولین بار به صحنه می روند در
تاالر حافظ میزبان عالقه مندان است .نویسندگی این نمایش
را به جز رضا ثروتی ،پیمان قدیمی و امیراحمد قزوینی برعهده
داشته اند« .فهرست» روایت رهبر ارکستری است که در صدد
ساخت قطعه ای برای مردگان است ؛ قطعه ای که او را به انزوا
می کشاند و با مردگانش مواجه می کند.
دیدار
مقاله ای که دکتر محمدرضا شفیعی کد کنی به عنوان
مقدمه برکتاب «گزیده اشعار ناتل خانلری» نوشته خبر ساز
شــد .شــفیعی کدکنی در ایــن مقالــه می گویــد« :نیما با
یادداشــت های روزانه اش به مــا ثابت کرده کــه در رعایت
«حــق و حقیقت» چندان هــم «عادل و معصــوم» نبوده و
برخی اشعارش را پس از خوانش اشعار ناتل خانلری سروده
است ».شفیعی کدکنی در ابتدای مقاله به نقش ناتل خانلری
در ادبیات معاصر اشــاره می کند ومی نویسد «:خانلری را در
کنار نیما و گلچین گیالنی باید از نخستین شاعرانی به شمار
اورد که مفهوم تجدد در شعر را عمال ادراک کردند و برای به
سامان رساندن ان کوشیدند.
راستیدربرابرحجمانبوهحرف هاییکهدربرابرنیمازده
شده است و عوامل سیاسی و شخصی را بعدها باید از حق ان
بزرگ جدا کرد .برای خانلری هیچ حقی نباید قائل شد؟ هیچ
عاقل نپسندد که چنین داوریی داشته باشیم .حق این است
که خانلری با نمونه هایی از شعر نو ،که از ( ۱۳۱۶شعر ماه در
زبان اصلی
سه جلسه تراپی
79
بازار
بانک انصار حامی سی امین دوره مسابقات
قران کریم نیروهای مسلح
سی امین دوره مسابقات سراسری قران کری م نیروهای
مســلح که در 10رشته شــامل حفظ جزء 20 ،15 ،10 ،5و
حفظ کل قران کریم و رشــته های تحقیــق ،ترتیل ،اذان
و مفاهیم ســطح یک و دو و با شــرکت بیــش از 200نفر از
حافظان ،قاریان و اشــنایان با مفاهیم قرانی پایور و وظیفه
منتخب از ارتش ،سپاه پاسداران ،نیروی انتظامی و وزارت
دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ،به میزبانی سپاه پاسداران
انقالب اسالمی برگزار شده بود ،به پایان رسید و بانک انصار
با حمایت خود از ایــن رویداد قرانی ،بار دیگــر تعهد خود را
نسبت به انجام مسئولیت های اجتماعی و فرهنگی خود ،به
ویژه حافظان امنیت و مرزهای کشو ر نشان داد.
به گــزارش اداره کل بازاریابی و تبلیغات ،در مراســم
اختتامیه این رقابت ها که با حضور حجت االسالم صفایی،
رئیس دفتــر عقیدتی -سیاســی فرماندهی معظــم کل قوا،
حجت االسالم ال هاشم ،رئیس سازمان عقیدتی -سیاسی
ارتش و جمعی از فرماندهان و مســئوالن نیروهای مســلح
در محل ستاد فرماندهی سپاه پاســداران برگزار شد؛ ارتش
جمهوری اسالمی ایران هم در بخش کارکنان پایور ،هم در
بخش کارکنان وظیفه و هم در مجموع رقابت های تیمی در
بین نیروهای مسلح رتبه اول را به دست اورد.
امام جمعه اصفهان در دیدار با مدیران بانک مهر اقتصاد:
بازار
80
مثلث | شماره 266
همه باید به اسالمی شدن بانک ها کمک کنیم
مدیرعامــل و معاونیــن بانک مهر اقتصاد بــا نماینده
ولی فقیه در استان اصفهان دیدار کردند.
به گزارش روابــط عمومی بانک مهر اقتصاد اســتان
اصفهان ،ایت اللــه طباطبایی نــژاد -نماینــده ولی فقیه در
استان و عضو مجلس خبرگان رهبری -در این دیدار با تقدیر
ک گفــت« :بانک مهر اقتصاد به عنوان یک
از اقدامات بان
بانک ارزشــی و با دارا بودن نیروهای والیی ،باید به عنوان
الگویی مناسب برای سایر بانک های کشور تبدیل شود».
ایت الله طباطبایی نژاد افــزود« :بانک مهر اقتصاد با
مدیران انقالبی و کارکنان بسیجی که در اختیار دارد می تواند
همانند گذشــته در اجرای منویات رهبر انقالب در سیستم
بانکی کشور نقش افرین باشد».
امام جمعه اصفهان با بیان اینکه برخی از عملیات های
بانکی به ظاهر اسالمی است اما در باطن با ربا فرقی ندارد،
افزود« :شــما مدیران ارزشی باید در راســتای ارائه الگوی
کامل بانکداری اســامی بیش از پیش تالش کنید و اجازه
ندهید حتی گوشــه ای از فعالیت های بانکی غیر اســامی
باشد».
وی خاطر نشــان کــرد« :حتــی اگــر 90درصــد از
فعالیت های بانکی بدون ربا باشد ولی 10درصد از ان دارای
ایراد فقهی باشــد ،تمــام فعالیت های بانکی را زیر ســوال
می برد».
نماینده ولی فقیه در اســتان اصفهــان تصریح کرد:
«همه باید دست به دســت هم دهیم تا به اســامی شــدن
بانک ها و انجام وظایف اصلی که همان صیانت از پول های
مردم است کمک نماییم».
وی تاکید کرد« :مجموعه بانک مهر اقتصاد به عنوان
یک مجموعه انقالبی و ارزشی باید همانند گذشته با تاسی
از منویات مقام معظم رهبری به وظایف خود در قبال حمایت
از تولید عمل کند».
عضو مجلس خبرگان رهبری در پایان وظیفه مجموعه
بانک مهر اقتصاد را بســیار سنگین دانســت و یاداور شد:
«تمام مشــکالت کنونی کشــور مربوط به عمل نکردن به
دستورات اســامی اســت و امیدواریم بانک مهر اقتصاد
همانند گذشــته در اجرای دســتورات اســامی در سیستم
بانکی پیشرو باشد».
گفتنی اســت ،دکتر غالمحســن تقی نتاج در ابتدای
این دیدار ضمن ارائه گزارشی با اشاره به اقدامات بانک مهر
اقتصاد در راســتای قانون عملیات بانکی بــدون ربا و ارائه
امار اقدامات انجام شده در راســتای سند اقتصاد مقاومتی
بیان کــرد« :چنانچه موازین شــرعی به طــور صحیح اجرا
شــوند ،بانک ها و صنعت به راحتی می توانند با رعایت جنبه
اقتصادی ،به فعالیت خود ادامه دهند».
وی افزود« :در این راســتا تا کنــون دو مرتبه در متن
قراردادها بازنگری اساسی صورت گرفته و بر اساس فتوای
امام راحل و مقام معظم رهبری تنظیم شده است».
مدیرعامل بانک مهر اقتصاد گفت« :قانون عملیات
بانکی بدون ربا تا کنــون در بانک مهر اقتصاد اجرا شــده و
این مرحله مقدمه ای برای پیاده ســازی و اجرای بانکداری
اسالمی است و در صدد هســتیم تا اقدامات اساسی در این
زمینه انجام دهیم».
نتاج همچنین ابراز کرد« :در حــوزه اقتصاد مقاومتی
با هماهنگی ســازمان بسیج سازندگی تســهیالت 10تا 30
میلیون تومانی در راستای کمک به اقتصاد خانوارها و بخش
کشاورزی به عموم واجدین شرایط ارائه شده است».
در ادامه دکتر حمیدرضا نجف پــور – معاون اعتبارات
بانک -با اشــاره به رویکردهای اقتصادی و خدماتی بانک
در ارائه تســهیالت به مشــتریان و مرد م بیان کرد« :بانک
مهر اقتصاد با رویکرد خدماتی برای رفع نیازهای احاد مردم
در حوزه تحصیل ،مسکن ،اشــتغال و طرح های مولد52 ،
هزار میلیارد تومان طی بیش از 10میلیون فقره تسهیالت
به مشــتریان پرداخت کرده که این حجم باالی تسهیالت
برای تحقق عدالت محوری به اقشار مختلف پرداخت شده
است».
معاون اعتبارات بانک مهر اقتصــاد بیان کرد« :این
بانک همچنین با رویکرد اقتصادی بــا اختصاص 18هزار
میلیارد تومان تسهیالت به صورت مستقیم به بخش تولید و
مولد کشور پرداخت کرده است».
وی ادامه داد« :بانک مهر اقتصاد با رویکرد خدماتی
و اقتصادی توانســته در مجمــوع 70هزار میلیــارد تومان
تسهیالت به بخش تولیدی و مولد کشور اعطا کند».
نجف پور بــه تحقیقــات و پژوهش های انجام شــده
توسط بانک مهر اقتصاد در خصوص اجرای صحیح قانون
عملیات بانکی بدون ربا از سال 86تا کنون اشاره کرد و افزود:
«تمامی قراردادهای بانک مهر اقتصاد به تایید شرعی حوزه
نمایندگی ولی فقیه رسیده است».
بازار
معاون اول رئیس جمهور از مدیرعامل بانک دی
تقدیر کرد
معاون اول رئیس جمهور در مراسم رونمایی از سامانه
چکاوک در بانک مرکزی ضمن تشــکر از دســت اندرکاران
اجرای این سامانه از مدیرعامل بانک دی تقدیر کرد .
به گــزارش اداره کل روابــط عمومی بانــک دی؛ در
مراسم رونمایی از ســامانه چکاوک بانک مرکزی جمهوری
اســامی ایران که مقــارن با میــاد نیمه شــعبان و رحلت
حضرت امام خمینی(ره) برگزار شد ،دکتر اسحاق جهانگیری
معاون اول رئیس جمهور به مدیرعامل بانک دی دکتر احمد
شفیع زاده به عنوان بانک پیشــگام در اجرایی کردن سامانه
چکاوک بانک مرکزی لوح تقدیری اهدا و از زحمات ایشان
قدردانی کرد.
معاون اول رئیس جمهور در مراسم رونمایی از سامانه
چکاوک و مزایای استفاده از این ســامانه در امور مربوط به
چک گفت« :چک یک ابزار مهم مالی برای تســهیل امور
تجاری و معامالتی اســت و هرچه بتوانیــم امنیت و اعتماد
در زمینه چک را افزایش دهیم ،از مسائل و تبعات منفی ان
کاسته خواهد شد».
وی در خصوص نظام بانکی کشور تصریح کرد« :نظام
بانکی کشور به دلیل بار سنگینی که برای پیشبرد توسعه بر
دوش دارد ،نیازمند ابزارها و فناوری های نوین است و باید با
به کارگیری این ابزارها بســیاری از مشکالت که هم اکنون
مسئوالن و کارکنان بانک ها و نیز مردم را ازار می دهد از میان
برداشته شود».
جهانگیری بانــک مرکزی را پیشــتاز در اجرای دولت
الکترونیک توصیــف کرد و گفت :دولت بــه صورت جدی
به دنبال اجرای کامل برنامه های دولت الکترونیک است و
برای تسهیل امور و اسایش بیشتر مردم بعد از استقرار این
نوع سامانه ها ،نظام الکترونیکی قابل قبولی در بانک ها اجرا
خواهد شد».
وی با تاکید بر لزوم ورود کشور به دوره رونق اقتصادی،
الزمه تحقق این امــر را تامین منابع مالی دانســت و گفت:
«یکــی از محدودیت هــای اصلی بنگاه هــای اقتصادی،
محدودیت منابع مالی است و باتوجه به مشکالتی که دولت
به دلیل تحریم ها و کاهش بهای نفت با ان مواجه اســت،
نمی توان انتظار زیادی از حوزه دولت برای تامین سرمایه در
گردش بنگاه های افتصادی داشت».
معاون اول رئیس جمهور اضافه کرد« :در سال 94باید
راهکارهایی پیدا کنیم که نظام بانکی بتواند در جهت کمک
به تامین مالی بنگاه های اقتصادی و رونق اقتصادی کشور
گام های اساسی بر دارد».
در ادامه مراسم از مدیرعامل بانک دی به عنوان بانک
پیشگام در راستای عملیاتی کردن ســامانه چکاوک بانک
مرکزی قدردانی و لوح تقدیری به وی اهدا شد.
از ابتدای این طــرح که چهارم دی ماه 93اغاز شــد،
اقداماتی از سوی بانک دی به شرح ذیل به عمل امد:
تهیه نرم افزار گزارش ساز چکاوک توسط کارشناسانبانک دی
واریز متمرکز وصولی ها در اداره خزانه به تعداد 214هــزار و 927فقره به مبلغ 16هــزار میلیارد ریــال از ابتدای
اغاز طرح
تعیین وضعیت چک های بانــک دی به تعداد 150هزار فقره به مبلــغ 100هزارمیلیارد ریال چک های عادی و
رمزدار از ابتدای طرح
تهیه CDاموزشی برای کارشناسان شعب پشتیبانی اموزشی و نرم افزاری شعب انجــام فعالیت هــای کلــر در اداره خزانــه که باعثصرفه جویی در وقت شعب شده است
به دلیل اجرای موفق طرح چکاوک انجام شد
تقدیر رئیس کل بانک مرکزی از مدیرعامل
بانک صادرات ایران
مثلث | شماره 266
رئیس کل بانک مرکزی اجرای طــرح ملی چکاوک را
یکی از افتخارات نظام بانکی در نمایان کردن توانمندی های
اجرایی و فنــی در جهت پیشــبرد طرح های ملــی عنوان و
خاطرنشان کرد« :عملیاتی شدن این طرح ملی با هماهنگی
تعامل و راه اندازی ســامانه در بیش از ٢٠هزار شعبه و واحد
بانکی امــوزش بیش از ٥٠هــزار نفر از کارکنــان بانک ها و
تعداد کثیری از همکاران ستادی نظام بانکی بانک مرکزی و
شرکت خدمات انفورماتیک تنها در مدت هشت ماه صورت
گرفته است».
شایان ذکر اســت؛ این بانک در راستای اجرای طرح
مزبور نســبت به برپایی دوره های اموزشی برای کاربران در
تهران و استان ها مبادرت کرده و با ایجاد فض ا و تالش در بین
همکاران واحد های مختلف و تعامل سازنده با بانک مرکزی
ج.ا.ا موجب پیشرفت عملکرد مطلوب در زمینه اجرای طرح
ملی چکاوک شده ا ست».
بازار
در مراســم افتتاح طرح ملــی چکاوک که بــا حضور
دکتــر جهانگیری معــاون اول رئیس جمهور ،دکتر ســیف
رئیس کل بانک مرکــزی ،مدیران عامــل و اعضا ی هیات
مدیره بانک های کشــور و شــماری از نماینــدگان مجلس
شورای اسالمی در بانک مرکزی ج.ا.ا برگزار شد با اهدا ی
لوح تقدیر به مدیرعامل بانک صادرات ایران به دلیل نقش
و عملکرد مطلوب این بانک در اجــرای موفق طرح مذکور
تقدیر به عمل امد.
به گــزارش روابط عمومــی بانک صــادرات ایران در
مراســمی که با حضور معاون اول رئیس جمهوری ،رئیس
کل بانک مرکزی و مدیران شبکه بانکی برگزار شد از سامانه
تصویربرداری فیزیک چک (چکاوک) رونمایی و با اهدای
لوح تقدیر به اسماعیل لـــله گانی ،مدیرعامل این بانک به
دلیل اجرای موفق و بستر سازهای الزم در خصوص استقرار
طرح مذکور تقدیر به عمل امد.
ی در ســخنانی نظام بانکــی را دارای
دکتــر جهانگیر
مسئولیت سنگین در پیشبرد توســعه کشور معرفی و عنوان
کرد« :برای انجام این مسئولیت بانک ها باید به فناوری های
نوین مجهز و مسلط شوند و با به کارگیری این ابزارها بسیاری
از دغدغه های شبکه بانکی و مسئوالن برطرف خواهد شد».
وی افزود« :طبق گزارش های بانک مرکزی با استقرار
٩سامانه تا پایان سال ١٣٩٤نظام بانکداری الکترونیک در
شبکه بانکی کامل خواهد شد ».معاون اول رئیس جمهور
از زحمات بانک مرکــزی به عنوان نهاد اصلــی و تاثیرگذار
در هدفگــذاری کاهش تــورم قدردانی و تصریــح کرد« :با
سیاســت های دولت و بانــک مرکزی توانســتیم انضباط را
در سیستم پولی و مالی کشــور ایجاد کنیم اما هنوز از بابت
برداشــت های نظام بانکی از منابع بانــک مرکزی که عامل
اصلی رشد پایه پولی است ،دغدغه هایی داریم».
معــاون اول رئیس جمهــور هدفگــذاری مهم دولت
برای ســال جاری را رونــق اقتصادی عنوان کــرد و گفت:
«سیاســت های رونق اقتصادی به صــورت کامل و دقیق
در ١٧٧بند تدوین و وظایف دولت و دســتگاه ها برای رونق
اقتصادی کشور به طور مشخص در ان تصریح شده است».
سیف در ســخنانی با تاکید بر اهمیت عملیاتی شدن
چــکاوک به عنــوان اخریــن حلقــه تکمیل کننــده زنجیره
پرداخت های غیر نقدی در منظومه سامانه های الکترونیکی
افزود« :با راه اندازی چکاوک در استان خراسان رضوی که
پنجم خرداد ماه صورت گرفــت ،تمام چک های بین بانکی
در سراسر کشور در چارچوب طرح نظام جامع پرداخت و به
صورت الکترونیکی مبادله و تسویه می شوند».
سیف ایجاد ســامانه چکاوک را طرحی بلند پروازانه با
زمان بندی کوتاه مدت توصیف کرد و گفت« :سامانه چکاوک
مطابق بــا اخرین دســتاوردهای فنی در ســطح بین الملل
تصویربرداری از چک و انتقال داده و تصاویر بین واحد های
بانکی در ســاختاری متمرکز و یکپارچه در سراســر کشور با
استفاده از زیر ســاخت قدرتمند شــبکه ارتباطی بین بانکی
مد نظر قرار گرفت».
81
84
بازار
مثلث | شماره 266
بازار