روزنامه صمت شماره 278

‫نقشه دوم‬ ‫هفتهنامهخبری‪،‬تحلیلی‪ /‬سال ششم‪ /‬شماره دویست و هفتاد وهشت‪21/‬شهریور‪ 88/1394‬صفحه‪5000/‬تومان‬ ‫ایا حسن روحانی به سمت‬ ‫نامزد شدن ناطق نوری در‬ ‫مجلسپیشمیرود؟‬ ‫روحانی‬ ‫درمیانه لیبرالها‬ ‫وسوسیالها‬ ‫حسنروحانی‪،‬رئیسجمهور‬ ‫توسعهاستیادموکراسی؟‬ ‫مثلث با گفتهها و نوشتههایی از محمد عطریانفر‪ ،‬حسین راغفر‬ ‫محمد قوچانی‪ ،‬عبدالله گنجی‪ ،‬حمیدرضا ترقی‪ ،‬مصطفی هاشمیطبا‬ ‫ناصر ایمانی‪ ،‬احمد شیرزاد‪ ،‬حشمتالله فالحتپیشه‪ ،‬علیرضا صدرا‬ ‫صادق کوشکی و رضا مجیدزاده به این سئوال پاسخ میدهد‬ ‫لویاتانایرانی‬ ‫مثلث رابطه روشنفکران و‬ ‫رضاخان را بررسی میکند‬ ‫فکت شیت پارلمان‬ ‫مجلس با برجام چگونه برخورد‬ ‫خواهدکرد؟‬ ‫ضربه به همگرایی‬ ‫چرا المان پذیرای مهاجران‬ ‫خاورمیانهای شده است؟‬ ‫اوبامایسفیدپوست‬ ‫برنی سندرز‬ ‫در نظرسنجیها جهش‬ ‫فراوانی داشته است‬ ‫لزوممراعاتمصالحدرنشریات‬ ‫‪..‬‬ ‫وکذلک جعلناکم امه وسطا لتکونوا شهداء علیالناس‬ ‫ویکون الرسول علیکم شهیداً‬ ‫هفته نامه سیاسی‪ ،‬فرهنگی با رویکرد خبری‪ ،‬تحلیلی‬ ‫صاحب امتیاز و مدیر مسئول‪ :‬مصطفی اجورلو‬ ‫سردبیر‪ :‬سعید اجورلو‬ ‫در باب نشریات‪ ،‬خودتان می‏دانید که‬ ‫نقش نشــریات در هر کشوری از همۀ چیزها‬ ‫باالتر است‪ .‬روزنامه‏ها و مجالت می‏توانند‬ ‫یک کشوری را رشد بدهند و هدایت بدهند به‬ ‫راهی که صالح کشــور است و می‏توانند که‬ ‫ِ‬ ‫ایران‬ ‫به عکس عمل بکنند‪ .‬مع االسف‪ ،‬در‬ ‫ان زمان‪ ،‬بی‏استثنا‪ ،‬نشریات و نوشته‏ها غیر‬ ‫اسالمی بود‪.‬‬ ‫انان برای برنامه‏ای که انحراف جوانان‬ ‫بود‪ ،‬به هر راهی تمســک کردند؛ از جمله به‬ ‫نشریات‪ .‬مجالت ان روز جوانان را به فساد‬ ‫می‏کشاند‪ .‬و پس از انکه انها رفتند و نشریات‬ ‫این طرف شروع شد‪ ،‬بسیاریشان انحرافات ان‏طوری اگر‬ ‫نداشتند‪ ،‬لیکن انحرافات جور دیگری داشتند؛ یعنی‪ ،‬اگر‬ ‫دیدند که نمی‏شــود مجالت را با ان روش ســابق انتشار‬ ‫دهند‪ ،‬مقاالتی جانشــین انها کردند که در راهی است که‬ ‫راه قدرتهای بزرگ است‪.‬‬ ‫ابتدای انقالب‪ ،‬که درها به روی همۀ اشرار باز بود‪،‬‬ ‫انها از ازادی سوء استفاده کردند؛ شروع کردند به کارهایی‬ ‫که شــما خودتان بهتر می‏دانید‪ .‬یک وقت متوجه شــدند‬ ‫به اینکه مجــات یک بابی هســتند که بــاب تاخت و تاز‬ ‫به یکدیگر و این به او اشــکال کردن‪ ،‬نه اشــکال سالم‪،‬‬ ‫بلکه انتقام! و این برای کشــوری که می‏خواهد جمهوری‬ ‫اسالمی باشد مقتضی نبوده و نیست‪ .‬مجالت و روزنامه‏ها‬ ‫باید در محیطی اســامی و با جهت اســامی باشند؛ باید‬ ‫‪8- 15‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫درسال‪ 88‬ازحق الناسدفاعکردیم‬ ‫افسانهنفوذ‬ ‫رازهایسربه مهر‬ ‫سخنانجنجالیجلیلیدرکمیسیونبرجام‬ ‫‪16- 19‬‬ ‫گفتارها‬ ‫مطلبیانتقادی‪،‬صرفاجهتیاداوری‬ ‫سیاستایران‪،‬عرصهواقعیت هاست‬ ‫بازیاصلی‪،‬بازیفرعی‬ ‫‪20- 47‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫روحانی؛درمیانهلیبرال هاوسوسیال ها‬ ‫ماقائلبهتقدمتوسعهاقتصادیهستیم‬ ‫تاکیددولتبایدبراصالحاتسیاسیباشد‬ ‫اتحادلیبرال هاوسوسیال ها‬ ‫مثلث؛ هفته نامه ای خبری‪ ،‬تحلیلی اســت که سعی دارد روایتی‬ ‫منصفانه و عادالنه از واقعیت ها ارائه دهد‪ .‬نامش تمثیل و اشاره ای‬ ‫اســت به سه ضلع اســتقالل‪ ،‬ازادی و جمهوری اســامی‪ .‬مرامش‬ ‫تقویت گفتمان انقالب اســامی‪ ،‬چارچوبش اســام‪ ،‬انقالب‪ ،‬امام و‬ ‫رهبری‪ ،‬ارمانش گسترش و سیادت اســام خواهی در سراسر جهان و‬ ‫عزت مسلمانان‪ ،‬توسعه و پیشرفت ایران اسالمی و رفاه مردم شریف‬ ‫ایــران و رونــق گرفتن عدالت‪ .‬مــرزش رواداری و تالیــف قلوب اهالی‬ ‫انقالب و ایستادگی در برابر مقابالن گفتمانی و عملی نظام و سیاق‬ ‫و مشــرب مان نجابت قلم و روزنامه نگاری مومنانه و تالش در جهت‬ ‫رونق گرفتن ســنت گفت وگــو میان فرهیختگان و نخبگان کشــور‬ ‫است‪ .‬امیدواریم که در روایت مان صادق‪ ،‬بر مرام مان مستمر و دائم‪،‬‬ ‫بر چارچوب مان مســتقر‪ ،‬بر ارمان مان مومن‪ ،‬بر مرزهایمان مراقب و‬ ‫هوشیاروبرسیاق ماناستواربمانیم‪.‬‬ ‫تحریریه‪:‬‬ ‫دبیرتحریریه‪:‬مصطفیصادقی‬ ‫سیاست‪ :‬مصطفی صادقی(دبیر)‪ -‬علی حاجی ناصری‪ -‬امیدکرمانی ها‬ ‫ی اسالم‬ ‫حنیف غفاری‪ -‬داوود حشمتی ‪ -‬زهره دیانی ‪ -‬مینا عل ‬ ‫فرهنگ و اقتصاد‪ :‬علیرضا بهرامی(دبیر) ‪ -‬فاطمه کریمخان ‪-‬‬ ‫سارا میرشجاعی ‪ -‬شیما غفاری ‪ -‬مسعود نجفی ‪ -‬محمدصادق لواسانی‬ ‫تاریخ و گفتارها‪ :‬مصطفی شوقی(دبیر)‪ -‬زهیر توکلی ‪ -‬حمید عزیزی‬ ‫بین الملل ‪ :‬سعیده سادات فهری (دبیر)‬ ‫دیدار‪ :‬افشین خماند(دبیر)‬ ‫ورزش‪ :‬مهدی ربوشه (دبیر)‬ ‫بازار‪ :‬محمد شکراللهی (دبیر)‬ ‫مشاور هنری ‪ :‬نیما ملک نیازی ‬ ‫مطالب نشــریات رو به انتقاد ســالم و مصلحت اندیشی و‬ ‫هدایت باشــد‪ .‬گاهی ممکن اســت یک انتقادی از باب‬ ‫اینکه با سالمت نفس نوشته نشده است‪ ،‬باعث بدتر شدن‬ ‫وضع شده باشد‪.‬‬ ‫انتقادی وضع را ارامش می‏دهــد که از روی مصالح‬ ‫باشد و نویســنده توجه به این داشته باشــد که مسئولیت‬ ‫الهی دارد و پیش خدا مســئول اســت‪ .‬کســی که قلم به‬ ‫دست می‏گیرد بداند که مورد سوال قرار می‏گیرد که اینکه‬ ‫نوشتی چه بود‪.‬‬ ‫انســان از خودش همیشه غافل اســت‪ ،‬نمی‏تواند‬ ‫ادراک کند که چه‏کاره اســت‪ .‬ممکن اســت چهل پنجاه‬ ‫ســال یکی فکر کند که برای خدا کار می‏کند و ان که به او‬ ‫القا می‏کند شیطان باشد‪.‬‬ ‫مجله[در اوردن]مســئولیتی بزرگ دارد؛ هم‬ ‫پیش خدای تبارک و تعالی‪ ،‬هم پیش مردم‪ .‬ممکن‬ ‫است اینها مملکتی را به تباهی بکشانند‪ ،‬اگر کوشش‬ ‫نکنند در اینکه اصالح کنند‪.‬‬ ‫و اگر ان کــه می‏نویســد از روی صالحدید و‬ ‫مبانی غیر نفسانی و رسوا نکردن مسلمان و این‏طور‬ ‫مسائل باشد‪ ،‬مجله‏ها مفید خواهند بود و مردم رو به‬ ‫تباهی نمی‏روند‪.‬‬ ‫تاریخ‪1360/03/10 :‬‬ ‫حسینیۀ جماران‬ ‫محل‪ :‬تهران‪،‬‬ ‫ّ‬ ‫حضار‪ :‬نویسندگان و کارکنان مجلۀ عروه‬ ‫الوثقی (نشریه دانش اموزان حزب جمهوری‬ ‫اسالمی) و اعضای هیات تحریریه‬ ‫گرافیک و صفحه ارایی‪ :‬فاطمه قنائی ‪ -‬علی اجورلو‬ ‫و افشین جم‬ ‫پردازش تصاویر‪ :‬هومن سلیمیان‬ ‫عکس‪ :‬امیر طالیی کیوان‪ -‬عدنان جعفری و محمد برنو‬ ‫ویرایش‪ :‬ژیال شاکری ‪ -‬امیر عزیزی و نرگس حاجیلو‬ ‫حروفچینی‪ :‬داود حشمتی‬ ‫مدیر مالی‪ :‬محمد پالیزدار‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬محمد شکراللهی‬ ‫بازرگانی و بازاریابی‪ :‬محمدعلیاجورلو‬ ‫امور اداری‪ :‬علیرضا اسدالهی‬ ‫انفورماتیک‪ :‬شهرام زحمتی‬ ‫ناظر چاپ‪ :‬بابک اسکندرنیا‬ ‫با تشکر از‪ :‬دکتر اسماعیل تبار ‪ -‬دکتر ایت اله ابراهیمی‪ -‬دکترغالمحسنتقینتاج‬ ‫حسین زندی ‪ -‬احمد طالیی ‪ -‬مهندس صدوقی ‪ -‬حسین مجاهدی ‪ -‬حاج اقاتوکلی‬ ‫هادیانباردار‪ -‬منصور شیخ االسالمی‪ -‬دکتر زارعیان ‪ -‬علیرضا حسن زاده‬ ‫سیدحمیدخالقی‬ ‫‪48- 57‬‬ ‫سیاست‬ ‫فکتشیتپارلمان‬ ‫دومجلس‪،‬دوسند‪،‬یکتصمیم‬ ‫برجام‪،‬مهرماهبهصحنمی رود‬ ‫شایدازماده‪ 177‬استفادهکنیم‬ ‫‪58-63‬‬ ‫تاریخسیاسی‬ ‫لویاتان ایرانی‬ ‫رضاخان نیازمند روشنفکران حامی در مجلس بود‬ ‫روشنفکران دولت گرا‬ ‫همه چیز از شکست مشروطه شروع شد‬ ‫‪64-71‬‬ ‫بین الملل‬ ‫اوبامای سفیدپوست‬ ‫کلینتون هنوز شانس دارد‬ ‫شانس بقای سوسیال دموکراسی‬ ‫ضربه به همگرایی‬ ‫طراح جلد‪ :‬مصطفی مرادی‬ ‫عکس جلد‪ :‬محمد برنو‬ ‫نقشه دوم‬ ‫هفتهنامهخبری‪،‬تحلیلی‪ /‬سال ششم‪ /‬شماره دویست و هفتاد وهشت‪21/‬شهریور‪ 88/1394‬صفحه‪5000/‬تومان‬ ‫ایا حسن روحانی به سمت‬ ‫نامزد شدن ناطق نوری در‬ ‫مجلسپیشمیرود؟‬ ‫اوبامایسفیدپوست‬ ‫برنی سندرز‬ ‫در نظرسنجیها جهش‬ ‫فراوانی داشته است‬ ‫روحانی‬ ‫درمیانه لیبرالها‬ ‫وسوسیالها‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬تلفن‪0919 - 2341774 :‬‬ ‫چاپ‪ :‬هنر سرزمین سبز ‪ -‬پردازش تصویر رایان‬ ‫توزیع‪ :‬نشر گستر امروز‬ ‫نشانی ‪ :‬تهران‪ ،‬خیابان شهید عباسپور(توانیر)‪ ،‬خیابان نظامی گنجوی‪ ،‬کوچه پناه‪،‬‬ ‫پالک ‪19‬‬ ‫تلفن ‪88198280 :‬‬ ‫حسنروحانی‪،‬رئیسجمهور‬ ‫توسعهاستیادموکراسی؟‬ ‫مثلث با گفتهها و نوشتههایی از محمد عطریانفر‪ ،‬حسین راغفر‬ ‫محمد قوچانی‪ ،‬عبدالله گنجی‪ ،‬حمیدرضا ترقی‪ ،‬مصطفی هاشمیطبا‬ ‫ناصر ایمانی‪ ،‬احمد شیرزاد‪ ،‬حشمتالله فالحتپیشه‪ ،‬علیرضا صدرا‬ ‫صادق کوشکی و رضا مجیدزاده به این سئوال پاسخ میدهد‬ ‫لویاتانایرانی‬ ‫مثلث رابطه روشنفکران و‬ ‫رضاخان را بررسی میکند‬ ‫فکت شیت پارلمان‬ ‫مجلس با برجام چگونه برخورد‬ ‫خواهدکرد؟‬ ‫ضربه به همگرایی‬ ‫چرا المان پذیرای مهاجران‬ ‫خاورمیانهای شده است؟‬ ‫شماره پیامک‪3000411711 :‬‬ ‫ناگهان جلیلی‬ ‫خبرنامه‬ ‫سعید جلیلی در کمیســیون ویژه برجام حرف هایی جنجالی زده‬ ‫اســت‪ .‬او از توافق وین انتقاد کرده و البته گفته اســت که او در الماتی‬ ‫دســتاوردهای بهتری داشــته اســت‪ .‬ســخنان او با واکنش های تیم‬ ‫مذاکره کننده‪ ،‬علی اکبر والیتی‪ ،‬علی اکبر صالحی و شمخانی مواجه‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫ت‬ ‫یتر‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫رهبرمعظمانقالبدریکسخنرانیمهمموضوعات‬ ‫اساسیسیاستخارجیوسیاستداخلی راتبیینکردند‬ ‫خبرنامه‬ ‫‪8‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫در سال ‪ 88‬از حق الناس دفاع کردیم‬ ‫حضرت ایت الله خامنه ای رهبر معظم انقالب اسالمی‬ ‫در دیدار پرشــور هزاران نفر از قشــرهای مختلــف مردم‪ ،‬با‬ ‫هشدار درباره تالش های فریبکارانه امریکا برای نفوذ از برخی‬ ‫روزنه ها‪« ،‬اقتصاد قوی و مقاوم»‪« ،‬توسعه روزافزون علم» و‬ ‫«حفظوتقویتروحیهانقالبی گریبه خصوصدرجوانان»را‬ ‫سه عامل مقابله مقتدرانه با دشمنی های پایان ناپذیر شیطان‬ ‫بزرگ اعالم کردند و با بیــان برخی نکات دربــاره انتخابات‬ ‫اسفند ‪ ،94‬افزودند‪« :‬نتیجه هر انتخابات نیز مانند تک تک‬ ‫ارای مردم‪ ،‬حق الناس است و با همه وجود‪ ،‬از این حق ملت‪،‬‬ ‫دفاع خواهد شد‪ ».‬حضرت ایت الله خامنه ای با اشاره به ایام‬ ‫پربرکت ماه ذیقعده و لــزوم بهره منــدی از این فرصت های‬ ‫گرانبها‪ ،‬ماه شهریور را نیز حاوی خاطراتی پرمعنا خواندند و‬ ‫خاطرنشان کردند‪« :‬در همه حوادث این ماه از جمله کشتار‬ ‫مردم بیگناه به دست رژیم پهلوی در‪ 17‬شهریور‪ ،57‬شهادت‬ ‫رئیس جمهور و نخســت وزیر کشور در ‪ 8‬شــهریور ‪ ،60‬ترور‬ ‫شهید ایت الله قدوسی و شــهید ایت الله مدنی در همین ماه‬ ‫و حمله صدام به ایران در ‪ 29‬شهریور ‪ ،59‬ردپای مستقیم یا‬ ‫غیرمستقیم امریکا مشاهده می شود‪ ».‬ایشان با ابراز نگرانی‬ ‫ازفراموش شدنتدریجیاین خاطراتتامل برانگیزبهویژه در‬ ‫ذهن جوانان کشور‪ ،‬از کم کاری دستگاه های مسئول در این‬ ‫زمینه انتقاد کردند و افزودند‪« :‬این گونه حوادث عبرت اموز‬ ‫نباید در حافظه تاریخی ملت کمرنگ شود‪ ،‬چرا که اگر نسل‬ ‫جوان از شناخت و ریشــه یابی این گونه خاطرات تاریخی و‬ ‫ملی‪ ،‬بازماند در شناخت ِ‬ ‫راه حل و اینده کشور دچار خطا خواهد‬ ‫شد‪ ».‬حضرت ایت الله خامنه ای با بازخوانی برخی نشانه ها از‬ ‫حاکمیتمطلقامریکایی هادردورانرژیمپهلویخاطرنشان‬ ‫کردند‪« :‬همه ارکان حکومت طاغوت از جمله هیات دولت و‬ ‫شخص شاه تابع امریکا بودند و مقامات امریکایی از طریق‬ ‫دست نشــاندگان خود همچون فرعون بر ملت مظلوم ایران‬ ‫حکومت می کردند‪ ،‬اما امام بزرگوار همچون موسای زمان‪ ،‬به‬ ‫پشتوانه ملت‪ ،‬ان بساط را از این سرزمین کهن برچید‪ ».‬رهبر‬ ‫انقالب‪ ،‬پایان یافتن منافع نامشروع امریکایی ها در ایران را‬ ‫علت اصلی کینه ورزی و دشمنی پایان ناپذیر انها با جمهوری‬ ‫اســامی و ملت ایران برشــمردند‪ .‬حضرت ایت الله خامنه‬ ‫ای‪ ،‬اقدام تاریخی امام خمینی(ره) در دادن لقب «شیطان‬ ‫بزرگ» به امریکا را حرکتی بسیار پرمغز برشمردند و افزودند‪:‬‬ ‫«رئیس همه شــیطان های عالم‪ ،‬ابلیس اســت‪ ،‬اما ابلیس‬ ‫کارش فقط اغوا و فریب اســت‪ ،‬در حالی که امریکا هم اغوا‬ ‫می کند‪ ،‬هم کشتار هم تحریم و هم فریب و ریاکاری‪ ».‬رهبر‬ ‫انقالب با انتقاد شدید از کسانی که سعی می کنند چهره بدتر‬ ‫از ابلیس امریکا را فرشته نجات جلوه دهند‪ ،‬گفتند‪« :‬دین و‬ ‫انقالبی گری به کنار‪ ،‬وفاداری به مصالح کشــور و عقل چه‬ ‫می شــود؟ کدام عقل و وجدان اجازه می دهد ما جنایتکاری‬ ‫مانندامریکارابزککنیمودوستومورداعتمادجلوهدهیم؟»‬ ‫ایشان با هشدار درباره سیاســت ها و روش های نفوذ امریکا‬ ‫افزودند‪« :‬شیطانی را که ملت از در بیرون کردند درصدد است‬ ‫از پنجره برگردد و ما نباید اجازه این کار را بدهیم‪».‬‬ ‫رهبر انقــاب دشــمنی امریکایی ها را با ملــت ایران‪،‬‬ ‫پایان ناپذیر خواندند و به عنوان نمونه خاطرنشان کردند‪« :‬در‬ ‫همین روزهای بعد از برجام و توافقی که هنوز سرنوشتش در‬ ‫ایران و امریکا درست معلوم نیســت‪ ،‬امریکایی ها در کنگره‬ ‫مشــغول توطئه و طراحی مصوبه ای برای مشکل تراشــی‬ ‫علیه ایران هستند‪ ».‬ایشان تنها راه پایان یافتن توطئه های‬ ‫امریکایی ها را‪ ،‬اقتدار ملی ایرانیان خواندند و افزودند‪« :‬باید‬ ‫به گونه ای قوی شــویم که شــیطان بزرگ از نتیجه بخشی‬ ‫دشــمنی های خود مایوس شــود‪ ».‬رهبر انقالب در تبیین‬ ‫راه های دســتیابی به اقتدار ملی بر ســه نکته تاکید کردند‪:‬‬ ‫«اقتصاد قوی و مقــاوم»‪« ،‬علم پیشــرفته و روزافزون» و‬ ‫«حفظ و تقویت روحیه انقالبی گری به خصوص در جوانان»‪.‬‬ ‫ایشــان درباره نکته اول افزودند‪« :‬اقتصاد قوی و مقاوم‪ ،‬از‬ ‫طریق اجرای عینی و بدون تاخیر سیاســت های ابالغ شده‬ ‫اقتصاد مقاومتی امکان پذیر می شود که البته دولت کارهایی‬ ‫هم در دســت اجرا دارد‪ ».‬رهبر انقالب توسعه علمی و حفظ‬ ‫شتاب پیشرفت علمی را نیز مهم دانستند و افزودند‪« :‬تقویت‬ ‫روحیه انقالبی و ایستادگی در مردم‪ ،‬از بهترین راه های تقویت‬ ‫درونی است و مسئوالن باید جوانان انقالبی را گرامی بدارند‪».‬‬ ‫حضرت ایت الله خامنه ای با اشــاره به تالش دشــمن برای‬ ‫الابالی و بی تفاوت کردن جوانان افزودند‪« :‬انها می خواهند‬ ‫روحیه حماسی و انقالبی را در جوانان ُبکشند و در داخل نیز‬ ‫عده ای مدام جوانان حزب اللهی را با تعابیری نظیر افراطی‬ ‫می کوبند که این کار بسیار غلط است‪ ».‬رهبر انقالب پس از‬ ‫تبیین راه های دستیابی به اقتدار روزافزون و مایوس کردن‬ ‫دشــمنان افزودند‪« :‬امریکایی ها‪ ،‬اکنون با نوعی تقســیم‬ ‫وظایف‪ ،‬با ایران‪ ،‬دوگانه رفتار می کنند‪ .‬برخی لبخند می زنند‬ ‫و برخی در حال تهیه مصوبه علیه ایران هســتند‪ ».‬ایشــان‬ ‫تالش امریکایی ها برای مذاکره با ایران را بهانه ای برای نفوذ‬ ‫و تحمیل خواسته های کاخ سفید خواندند و تاکید کردند‪« :‬ما‬ ‫فقطدرقضیههسته ایان همبهدالیلمشخصواعالم شده‬ ‫اجازه مذاکره دادیم که بحمدالله مذاکره کنندگان نیز در این‬ ‫عرصه خوب ظاهر شــدند اما در زمینه های دیگــر با امریکا‬ ‫مذاکره ای نمی کنیم‪».‬‬ ‫رازهای سربه مهر‬ ‫تهدید مصلحی از سوی‬ ‫احمدی نژادی ها‬ ‫حضرت ایت الله خامنه ای افزودنــد‪« :‬البته ما با همه‬ ‫کشــورها به جز شیطان بزرگ در ســطوح مختلف «دولتی‪،‬‬ ‫اقوام و ادیــان» اهل مذاکره و تفاهم هســتیم‪ ».‬ایشــان‬ ‫همچنین با اشاره به جعلی بودن دولت صهیونیستی افزودند‪:‬‬ ‫«برخی صهیونیســت ها گفته اند باتوجه به نتایج مذاکرات‬ ‫هسته ای‪ 25 ،‬سال از دغدغه ایران اسوده شده ایم اما ما به‬ ‫انها می گوییم شما ‪ 25‬سال اینده را اصوال نخواهید دید و به‬ ‫فضل الهی‪ ،‬چیزی به نام رژیم صهیونیستی در منطقه وجود‬ ‫نخواهد داشت‪ ».‬رهبر انقالب تاکید کردند‪« :‬در همین مدت‬ ‫نیز روحیه اسالمی مبارز‪ ،‬حماسی و جهادی‪ ،‬صهیونیست ها‬ ‫را راحت نخواهد گذاشــت‪ ».‬حضرت ایت الله خامنه ای در‬ ‫بخش پایانی سخنانشان به بیان نکاتی مهم درباره انتخابات‬ ‫اسفند ‪ 94‬پرداختند‪ .‬ایشان با انتقاد از کسانی که از یک سال‬ ‫و نیم قبل درصدد انتخاباتی کردن فضای کشــور برامده اند‬ ‫گفتند‪« :‬این موضوع به مصلحت کشــور نیست‪ ،‬زیرا وقتی‬ ‫فضای رقابت و تعارضات انتخاباتی اصل می شــود‪ ،‬مسائل‬ ‫اصلی به حاشیه می رود و این به نفع مردم و کشور نیست اما‬ ‫اکنون زمان طرح برخی نکات انتخاباتی فرا رسیده است‪».‬‬ ‫رهبر انقالب‪ ،‬مســاله انتخابات را بسیار مهم و مظهر حضور‬ ‫و اعتماد مردم و نماد مردم ســاالری دینــی و واقعی در ایران‬ ‫خواندند‪ .‬ایشان افزودند‪« :‬به دلیل همین اهمیت بی بدیل‪،‬‬ ‫برگزاری انتخابات در ایران در ‪ 37‬سال گذشته‪ ،‬به هیچ علتی‬ ‫و در هر شرایط سخت و دشوار‪ ،‬حتی یک روز به تاخیر نیفتاده‬ ‫است البته برخی سیاست بازان در مقاطعی در این زمینه تالش‬ ‫کردند اما جلوی انها گرفته شد‪ ».‬حضرت ایت الله خامنه ای‬ ‫با اشاره به تبلیغات بی وقفه امریکا و عواملش ضد انتخابات در‬ ‫ایران خاطرنشان کردند‪« :‬انها در همه دوران رژیم طاغوت‬ ‫حتی یک بــار به انتخابات فرمایشــی و نمایشــی‪ ،‬اعتراض‬ ‫نکردند و اکنون هم به رژیم های دیکتاتور و وراثتی منطقه‪،‬‬ ‫هیچ اعتراضی نمی کنند اما ایــران را با وجود ده ها انتخابات‬ ‫ی و واقعی‪ ،‬مــدام در معرض تبلیغات منفی قرار‬ ‫کامال مردم ‬ ‫می دهند‪ ».‬حضرت ایت الله خامنه ای با تاکید بر سالم بودن‬ ‫همه انتخابات‪ 37‬سال گذشته افزودند‪« :‬انتخابات در ایران‪،‬‬ ‫با معیارهای متعارف بین المللی نیز از ســالم ترین و بهترین‬ ‫انتخابات است اما متاسفانه عده ای در داخل در اقدامی غلط‬ ‫در سالمت انتخابات خدشه می کنند و حتی از قبل از انتخابات‬ ‫از تقلب و دغدغه ناسالم بودن انتخابات حرف می زنند‪ ».‬رهبر‬ ‫انقالب حضور پرشــور ملت در همه انتخابات ‪ 3‬دهه اخیر را‬ ‫نشانه اعتماد به نظام دانستند و افزودند‪« :‬چرا عده ای با طرح‬ ‫دغدغه های دروغین و مباداگویی های بی مبنا‪ ،‬این اعتماد را‬ ‫خدشه دار می کنند؟»‬ ‫حضرت ایت الله خامنه ای افزودند‪« :‬بدیهی است که‬ ‫در موضوع سالمت انتخابات مراقبت های شدیدی به عمل‬ ‫می اید و به کســی اجازه چنین کارهایی داده نمی شود‪ ،‬پس‬ ‫تکرار این حرف ها با چه هدفی صورت می گیرد؟»‬ ‫ایشان در بحث مراقبت از سالمت انتخابات‪ ،‬به نقش‬ ‫قانونی و موثر شــورای نگهبان اشــاره کردند و افزودند‪« :‬از‬ ‫بزرگترین برکات شورای نگهبان این است که مراقب هر گونه‬ ‫خطا و اشــتباه است که البته دســتگاه های دیگر هم در این‬ ‫زمینه‪ ،‬فعــال هســتند‪ ».‬رهبر انقــاب در تبیین ســامت‬ ‫انتخابات پس از انقالب خاطرنشان کردند‪« :‬البته در برخی‬ ‫انتخابات گزارش هایی در مورد اشــکال در انتخابات وجود‬ ‫داشت که دستور بررسی دقیق داده و معلوم شد ان گونه نبوده‬ ‫است‪ ،‬ضمن اینکه گاه در گوشه و کنار‪ ،‬مشکالتی و تخلفاتی‬ ‫نیز وجود داشته اما هیچ کدام در نتیجه انتخابات موثر نبوده‬ ‫اســت‪ ».‬رهبر انقالب‪ ،‬رای مردم را به معنــای واقعی کلمه‬ ‫افسانهنفوذ‬ ‫رابطه ایران و امریکا به کدام سو می رود؟‬ ‫فرشاد مهدی پور‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫اینها طبیعی اســت و احتماال کســی ســر گردنه ای در بازار‬ ‫ایجاد نکرده که کاسبی سایرین را کساد کند و بر رونق اجباری‬ ‫تجارت خــودش بیفزاید‪ .‬ایــن تغییر‪ ،‬در عالــم واقعی رقم‬ ‫نمی خورد و ذهنیت و زیست جهان شما را دگرگون می کند؛ ‬ ‫عناصر معرفتی و شــناختی را مجددا برمی سازد و به صورتی‬ ‫انها را بازتولیــد می کند که زمین گرد و ناهمــوار را همچون‬ ‫حریمی مسطح و یکدســت می بینید که گویی فاصله همه‬ ‫افراد تا نقطه مورد نظر‪ ،‬با هم برابر است و اگر اندکی درنگ‬ ‫کنند‪ ،‬می توانند برادر هم باشند‪ .‬در این جهان‪ ،‬ظلم و عدل‬ ‫و خیر و شــر‪ ،‬صورتی خیالی و زاده شده دارند و تعاریف شان‬ ‫متغیر و بی ثبات است و هیچ کسی نه دوســتان ثابت دارد و‬ ‫نه دشــمنان ثابت و اصل دوستی و دشــمنی هم در بهترین‬ ‫حالت (اگر نفی نشود) نسبی اســت و مبهم‪ .‬با این حساب‬ ‫تکلیف رابطه با امریکا هم روشــن اســت؛ رخنــه در همان‬ ‫ساحتی صورت می گیرد که بناست تفکر و توجه را برانگیزد‬ ‫و این الیه‪ ،‬پنهان تر و نامکشــوف تر از بازار و روابط تجاری‬ ‫میان معامله گران است‪ .‬نه امریکا «گرگ» است که دریدن‬ ‫خوی و صفت ان باشد و نه ما «میش» که در معرض تهاجم‬ ‫و اگر قوی نباشیم و از خودمان حفاظت نکنیم‪ ،‬ممکن است‬ ‫حیات مان رنگ ممــات بگیرد‪ .‬نفوذ‪ ،‬باورهــا و نگرش ها را‬ ‫تغییر می دهد و عرصه هــای مختلف و گوناگونی که بخش‬ ‫اصلی اش را ســبک زندگی و مجموعه تعامالت و ارتباطات‬ ‫و رفتارها شــکل می دهد که نمونه اش در ورود پیشاهنگان‬ ‫فرهنگی نظام ســلطه اســت که راه های حضورشــان را در‬ ‫موسیقی و خوراک و پوشاک و امثالهم می جویند‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫داستان ایران و امریکا حکایت گرگ و میش است و‬ ‫مگر می شود ماهیت اشیا و چیزها را به همین سادگی دگرگون‬ ‫کرد؟ و چون نمی شود‪ ،‬برخی ها می گویند که باید زاویه دید‬ ‫و منظرمان را تغییر دهیم و اگــر ان را دگرگون کنیم‪ ،‬رابطه‬ ‫مذکور هم گونه ای دیگر تفسیر خواهد شد‪ .‬فرض کنید که‬ ‫یک بازار در معنای کامل و دقیــق ان‪ ،‬به مثابه یک الگوی‬ ‫ایده ال وجود داشته باشــد؛ چنین بازاری محل داد و ستد و‬ ‫عرضه و تقاضاست و همه امور در شرایطی برابر رخ می دهد‪:‬‬ ‫بازار باال و پایین و جای خوب و بد ندارد ؛ شــحنه ها ازاری به‬ ‫کسی نمی رسانند و زوری نمی گویند؛ همه سود متناسبی از‬ ‫کاال می خواهند و مشتری و فروشــنده درصدد کاله گذاری‬ ‫و برداری نیستند و شاخص های دیگری یک بازار ارمانی را‬ ‫شکل می دهد‪ .‬در چنین بازاری‪ ،‬رقابت وجود دارد و دوستی؛‬ ‫کسی بنای زیراب زدن و دورزدن و پیچاندن سایرین را ندارد؛‬ ‫چک ها به موقع پاس می شود و همه کاالها به تناسب تقسیم‬ ‫و‪ ...‬اگر کسی دم از دشمنی و ضدیت و خباثت بزند‪ ،‬حذف‬ ‫خواهد شــد‪ ،‬چون با منطق چنین بازاری همخوان نیست و‬ ‫جایی در ان دارد‪ .‬حال پرسش اینجاست که ایا دنیای واقعی‬ ‫هم این گونه است و بازارها همچون اقیانوسی ابی هستند که‬ ‫در معرض دید و خرید همگان قرار داشته باشند و دسترسی‬ ‫بدان ها یکسان باشد؟ واقعیت ها از چنین ادعاهایی پشتیبانی‬ ‫نمی کند و اشکار است که بازارها‪ ،‬درگیر و دار سهم خواهی ها‬ ‫و یارگیری ها و نامردی های مختلف‪ ،‬ســامان یافته اند‪ .‬در‬ ‫این بازارها‪ ،‬رقابتــی وجود دارد که محصــول همین روابط‬ ‫نابرابر است‪ ،‬چه میان تولیدکنندگان و چه مصرف کنندگان‪.‬‬ ‫اسم این رقابت در اغلب موارد‪ ،‬دیگر معامله گری و تجارت‬ ‫نیست‪ ،‬بلکه کامال رنگ و بوی تحمیل گری و اسارت دارد‪.‬‬ ‫مثال بارزش همین شــرایطی اســت که در خرید بسیاری از‬ ‫محصوالت و فن اوری های موجود در بازار جهانی است که‬ ‫برخی ها می توانند انها را بخرند و بعضی ها نه و اگر به طریقی‬ ‫بخرند‪ ،‬مشمول جریمه و زندان و تحریم خواهند شد‪.‬‬ ‫حاال ایا می شود چنین شرایطی را دگرگونه تحلیل کرد؟‬ ‫پاسخ مثبت است‪ .‬مثال شــما می توانید چشمان تان را روی‬ ‫زد و بندهای پشت و روی صحنه و رشــوه ها و پورسانت ها و‬ ‫اخاذی ها ببندید و تصور کنید که همه انها «گربه اســت»‪،‬‬ ‫بعد از این مرحله نیازی نیست که مرتبا نگران حذف ناعادالنه‬ ‫مغازه مجاورتان یا کم شدن خریداران تان باشد‪ ،‬چون همه‬ ‫«حق الناس» خواندند و تاکید کردنــد‪« :‬مراقبت از رای هر‬ ‫ایرانی‪« ،‬واجب شرعی و اســامی» است و هیچ کس حق‬ ‫ندارد در این امانت خیانت کند‪ ،‬ضمن اینکه «نتیجه ارای»‬ ‫مردم نیز مظهر کامل حق الناس است و همه باید در مراقبت‬ ‫و دفاع از ان تالش کنند‪ ».‬رهبر انقالب ایستادگی در مقابل‬ ‫اصرار عده ای برای باطل اعالم شدن نتیجه انتخابات ‪ 88‬را‬ ‫نمونه ای از صیانت از نتایج ارای ملــت و دفاع از حق الناس‬ ‫برشــمردند و افزودند‪ 40« :‬میلیون نفر با حضور پرشــور‪ ،‬به‬ ‫میدان امدند‪ ،‬نتیجه انتخابات نیز هرچه بود ما به طور کامل‬ ‫از ان دفاع می کردیم‪ ،‬همچنان کــه در همه انتخابات دیگر‬ ‫نیز پشــت نتایج ارای ملت‪ ،‬هرچه باشــد‪ ،‬می ایستم و اجازه‬ ‫خدشه در ان را نمی دهم‪ ».‬رهبر انقالب با اشاره به حرف های‬ ‫ بی منطقی که در باب انتخابات درباره وزارت کشور و شورای‬ ‫نگهبان زده می شود‪ ،‬تاکید کردند‪« :‬شورای نگهبان چشم‬ ‫بینای نظام در انتخابات اســت و در همه دنیا‪ ،‬چنین نهادی‬ ‫با اســم ها و عناوین متفاوت وجود دارد‪ ».‬ایشــان افزودند‪:‬‬ ‫«نظارت شــورای نگهبان در انتخابات‪ ،‬اســتصوابی و موثر‬ ‫است و این نظارت بخشی از همان حق الناس است و باید ان‬ ‫را رعایت و حفظ کرد‪ ».‬رهبر انقالب با تاکید بر ضرورت احراز‬ ‫صالحیت ها در انتخابات افزودند‪« :‬شورای نگهبان مراقبت‬ ‫می کند که اگر به علت برخی کوتاهی ها‪ ،‬افراد بی صالحیت‪،‬‬ ‫به عنوان نامزد وارد عرصه انتخابات شدند‪ ،‬جلویش را بگیرد و‬ ‫این حق قانونی‪ ،‬منطقی و عقلی شورا است‪».‬‬ ‫حضرت ایت اللــه خامنه ای حضور پرشــور مــردم در‬ ‫انتخابات را ضامن حفظ کشور خواندند و افزودند‪« :‬جمهوری‬ ‫اسالمی به شرط وحدت و انسجام ملت و پرهیز از دو دستگی‪،‬‬ ‫بدون تردید شامل نصرت الهی شده و بر همه دشمنان پیروز‬ ‫خواهد شد‪».‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫انتقاد شدید‬ ‫سعید جلیلی به شدت از‬ ‫توافق وین انتقاد کرده است‬ ‫ریابکوف‪ :‬موانع مرتفع شد‬ ‫قرارداد اس ‪300‬‬ ‫امضا می شود‬ ‫‪9‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫رازهایسربه مهر‬ ‫تهدیدمصلحیازسویاحمدی نژادی ها‬ ‫دولت بهار که سایت نزدیک به تیم احمدی نژاد است‬ ‫در مقاله ای به مخالفت های علیه احمدی نژاد پاسخ داد‪ .‬او‬ ‫در این مسیر احمد توکلی و باهنر را هدف گرفته اما مهمتر‬ ‫از ان گفته های حیدر مصلحــی را مخالف کور می خواند و‬ ‫با بازخوانی مصاحبه های اخیر در اظهارنظری غیر منطقی‬ ‫توکلی‪ ،‬باهنر و مصلحی را عقب افتادگان سیاسی و مصلحی‬ ‫را وقیح می داند‪ .‬دولــت بهار با اهانت بــه وزیر اطالعات‬ ‫دوره احمدی نژاد که به گفته انها دروغ استعفای او موجب‬ ‫تنش های بسیاری در کشور شد نوشت‪« :‬حیدر مصلحی در‬ ‫ســخنانی که واژه وقاحت قادر به اداکردن حق ان نیست‪،‬‬ ‫کوشیده دولت دهم را در دوسال پایانی اش متهم به تحریف‬ ‫خط امام کند و این مقطع را در ردیف اقدامات ضد خط امام ‬ ‫ی‬ ‫دولت های اکبر هاشمی رفسنجانی و ســید محمد خاتمی‬ ‫قرار دهد‪ ».‬در این مقاله همچنین به مصاحبه احمد توکلی‬ ‫با مثلث نیز اشــاره شــده و در مورد او و باهنر نوشــته شده ‪:‬‬ ‫«عناصر اصولگرایی که تا کنون واکنش هایی تند به پروژه‬ ‫محمود احمدی نژاد نشان داده اند‪ ،‬در رفتار سیاسی کمترین‬ ‫فاصله گذاری با اصل پرهیز از بدویت سیاسی از خود نشان‬ ‫نداده اند؛ عقب افتادگی سیاسی حاد که مهمترین نماد ان‬ ‫ابراز مخالفت کور‪ ،‬عصبی و فاقد اســتدالل همراه با انکار‬ ‫بدیهیات اســت اصلی ترین پی رنگ در واکنش های احمد‬ ‫توکلی‪ ،‬محمد رضا باهنر و به ویژه حیــدر مصلحی به پروژه‬ ‫«بازخوانی خط امام» است‪ ».‬این سایت همچنین در ادامه‬ ‫با اهانت به وزیر اطالعات دوره احمدی نژاد که به نوشــته‬ ‫انها دروغ اســتعفای او موجب تنش های بسیاری در کشور‬ ‫شد می نویسد‪« :‬حیدر مصلحی در سخنانی که واژه وقاحت‬ ‫قادر به اداکردن حق ان نیســت‪ ،‬کوشیده دولت دهم را در‬ ‫دوسال پایانی اش متهم به تحریف خط امام کند و این مقطع‬ ‫را در ردیف اقدامات ضد خط امامی دولت های اکبر هاشمی‬ ‫رفسنجانی و ســید محمد خاتمی قرار دهد‪ ».‬دولت بهار در‬ ‫پایان این مقاله مصلحی را تهدیــد می کند که نقاط رازالود‬ ‫تا ابد سر به مهر نخواهد ماند و می نویسد‪ ...« :‬پیش بینی‬ ‫اینده سیاسی عناصر دم دستی و پیش پا افتاده‪ ،‬کاری است‬ ‫سهل‪ .‬با این وجود باید به انها یاداوری کرد که قرار نیست‬ ‫نقاط راز الود در مقطع هشت ساله دولت های نهم و دهم تا‬ ‫ابد سر به مهر باقی بماند‪».‬‬ ‫ریابکوف اعالم کرد‬ ‫موانع مرتفع شد‬ ‫قرارداد اس ‪300‬‬ ‫امضا می شود‬ ‫معاون وزیر خارجه روســیه از رفع همه موانع تحویل‬ ‫اس‪ ۳۰۰‬خبر داد و گفت کــه در اینده نزدیــک این معامله‬ ‫اجرایی می شود‪ .‬به نوشته اسپوتنیک «سرگئی ریابکوف»‬ ‫که در جمع خبرنگاران صحبت می کرد ادامه داد‪« :‬مذاکرات‬ ‫در جریان است و قرارداد در اینده نزدیک امضا می شود‪ .‬همه‬ ‫تصمیمات سیاسی اتخاذ شده و هیچ مانعی وجود ندارد‪».‬‬ ‫تحویل سامانه اس ‪ 300‬به ایران درحالی صورت گرفته بود‬ ‫که امریکا فاش می کرد‪ ،‬انتقال این ســامانه با درخواســت‬ ‫امریکا از مدودوف متوقف شــده اســت‪ .‬روسیه اعالم کرد‬ ‫که این سامانه را به علت مغایرتش با قطعنامه ‪ 1921‬شورای‬ ‫امنیت به ایران تحویل نخواهد داد‪ .‬سال گذشته اما والدیمیر‬ ‫پوتین پیش از توافق لوزان اعالم کرد که محدودیت ارسال‬ ‫این ســامانه دفاعی به ایران را لغو کرده اســت‪ .‬با این حال‬ ‫تا امروز شــرایط برای تحویل ان به ایران مهیا نشده است‪.‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫‪10‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫واردات ‪ 14‬تن سنگ پا‬ ‫خبرگزاری ایلنا با اشاره به مساله واردات کاال در دولت‬ ‫قبل بــه واردات اقالم جالبی اشــاره کــرد‪« :‬دولت محمود‬ ‫احمدی نژاد می توانســت با بهره گیری درست از درامدهای‬ ‫نفتی و غیر نفتی‪ ،‬کشور را به سمت توسعه هدایت کند و مانع‬ ‫از فقیر و فقیرتر شدن بسیاری از ایرانیان شود‪ .‬براساس اعالم‬ ‫سازمان توسعه تجارت ایران در ان مقطع زمانی اجناس چینی‬ ‫از جمله ‪ 830‬تن مدادتراش و تیغه‪ 247 ،‬تن مدادپاک کن‪،‬‬ ‫‪ 780‬تــن میــخ‪ 780 ،‬کیلــو‬ ‫رخت اویز چوبی‪ 713 ،‬تن سیر‪،‬‬ ‫‪ 160‬تن قرقره و ماســوره‪160 ،‬‬ ‫کیلو خمیر بــازی‪ ،‬یک تن انواع‬ ‫شمع‪ 14 ،‬تن ســنگ پا‪ 16 ،‬تن‬ ‫واکس کفش‪ 10 ،‬تن زیپ و ‪35‬‬ ‫تن سوزن دوزندگی بوده است‪.‬‬ ‫ایران در سال ‪ ،2011‬شرکت دولتی صادر کننده تسلیحات‬ ‫«روســوبورون اکســپورت ‪ » Rosoboronexport‬روسیه‬ ‫را در دیــوان داوری بین المللــی مــورد پیگــرد قانونی قرار‬ ‫داد‪ .‬این اقدام ایــران پس از ان صورت گرفت که مســکو‬ ‫قرارداد تحویل پنج ســامانه «اس ‪ »300‬را به حالت تعلیق‬ ‫در اورد‪ .‬این منبع اگاه دولت روسیه در این باره به خبرگزاری‬ ‫اســپوتنیک گفته بود‪« :‬یکی از شــرایط مهم برای صورت‬ ‫پذیرفتن تصمیم مربوط به تامین ســامانه های اس ‪،300‬‬ ‫صرف نظر کردن ایران از این شکایت است‪ .‬انها هنوز چنین‬ ‫موضوعی را به صورت مکتوب در نیاورده اند‪ .‬ما در انتظار به‬ ‫سر می بریم‪ .‬ما نمی توانیم در فرایند های قضایی مربوط به‬ ‫این قرارداد مشارکت کنیم و (به صورت همزمان) تحویل این‬ ‫سامانه ها را انجام دهیم‪».‬‬ ‫البته هنوز مشخص نیست که روسیه قرار است به ایران‬ ‫کدام سامانه را تحویل دهد‪ .‬چرا که بعد از مطرح شدن بحث‬ ‫شکایت ایران‪ ،‬انها اعالم کردند که این سامانه مدتی است‬ ‫که در روسیه تولید نمی شود‪ ،‬بنابراین قصد دارند در صورت‬ ‫پیش گرفتن شــکایت از سوی ایران ســامانه جدیدی را در‬ ‫اختیار ایران قرار دهند‪ .‬ســامانه جدید انتی ‪ 2500‬یا ‪S300‬‬ ‫‪ VM‬مدل جدید اس ‪ 300‬است که کارایی بیشتر دارد‪ .‬اما با‬ ‫این حال امریکا و اسرائیل به شدت با در اختیار گذاشت این‬ ‫سامانه از سوی روسیه به ایران مخالفند‪.‬‬ ‫روایت المانیتور از بازار داغ فروش‬ ‫ کلی ه در ایران‬ ‫تهدیدروحانیتوسطیکاصالح طلب‬ ‫ســایت تحلیلی المانیتور‬ ‫با انتشار گزارشــی مدعی شد که‬ ‫ایرانتنهابازارقانونیفروش کلیه‬ ‫ را در جهان دارد‪ .‬المانیتور با اشاره‬ ‫شکلیهدرایرانبه‬ ‫بهوضعیتفرو ‬ ‫نقلازخبرنگارشمدعیمی شود‪:‬‬ ‫«رویدیواربیمارستانتخصصی‬ ‫هاشمی نژاددرمیدانونکتهران‬ ‫با اعالمیه های نامعمولی مواجه می شویم که از امادگی برای‬ ‫ت کلیه تا‬ ‫فروش کلیه حکایت دارد‪ .‬از اشــاره کردن به وضعی ‬ ‫گذاشتنشمارهتلفنهمراهتااینکهفروشندهحاضراستبرسر‬ ‫قیمتانمذاکرهکند‪».‬المانیتوردرادامهاشارهمی کندکهبازار ‬ ‫کلیه درایرانقانونی‪،‬درحالرشدوپرسوداست‪.‬‬ ‫حجت االســام ابوالفضل شــکوری‪ ،‬عضو شــورای‬ ‫مرکزی حزب اعتماد ملی در گفت وگو با فارس‪ ،‬به برنامه ها و‬ ‫سیاست های حزب متبوع خود برای دهمین دوره انتخابات‬ ‫مجلس شورای اسالمی اشاره کرد و اظهار داشت‪« :‬حزب‬ ‫اعتماد ملی امــکان دارد بــرای انتخابات مجلس لیســتی‬ ‫مســتقل در تهران ارائه دهد‪ ».‬عضو شورای مرکزی حزب‬ ‫اعتمــاد ملــی بــا بیــان اینکه‬ ‫رئیس جمهور در قبــال زحمات‬ ‫حزب اعتمــاد ملــی در جریان‬ ‫انتخابــات ریاســت جمهوری‬ ‫‪ ۹۲‬ادای «دین» نکرده است‪،‬‬ ‫گفت‪« :‬اقای روحانی باید بداند‬ ‫انتخابات دیگــری هم در پیش‬ ‫خواهد بود‪».‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫سعید جلیلی به شدت از توافق وین انتقاد کرده است‬ ‫سعید جلیلی که هفته گذشته میهمان جلسه برجام بود‬ ‫با انتشار متن اظهاراتش در جلسه کمیسیون ویژه و همزمان‬ ‫با ان انتشار یک پســت در اینســتاگرامش به طور رسمی از‬ ‫الک دفاعی خارج شــد‪ .‬او کــه به طور ناگهانــی در اخرین‬ ‫دقایق ثبت نام وارد وزارت کشــور شد تا سیاست هایش را در‬ ‫پاســتور ادامه دهد‪ ،‬دوگانه مهمی را به انتخابات وارد کرد‪.‬‬ ‫برخی بعد از انتخابات اتفاقا بر این باورند که او و هوادارانش‬ ‫با کشیدن پای مساله هسته ای به انتخابات و ساختن دوگانه‬ ‫مقاومت – سازش‪ ،‬سبب باخت اصولگرایان و روی کار امدن‬ ‫حسن روحانی شدند‪ .‬هرچه بود جلیلی بعد از روی کارامدن‬ ‫روحانی از پرونده هسته ای کنار رفت اما تا کنون در قامت یک‬ ‫مخالف این چنین ظاهر نشــده بود‪ .‬او تنها به ضرورت وارد‬ ‫این موضوع شده و نکاتی را بیان کرده بود‪ ،‬اما با دعوت او به‬ ‫کمیسیون ویژه رسیدگی به برجام شرایط تغییر کرد‪ .‬او حاال‬ ‫به مطلع ترین و فنی ترین منتقد بر جام تبدیل شده است که در‬ ‫اظهارنظر مهمی معتقد است که برجام پنج ایراد اساسی دارد‬ ‫و در ان از «‪ 100‬حق مسلم خود در برجام گذر کرده ایم‪».‬‬ ‫جلیلی در مجلس از شــرایطی که پرونــده را به دولت‬ ‫یازدهم تحویل داده بود ســخن گفت‪ .‬شــرایطی که در ان‬ ‫دستاوردهای بســیاری وجود داشــت‪ .‬از جمله غنی سازی‬ ‫بیست درصد‪ ،‬فعالیت نزدیک به بیســت هزار سانتریفیوژ و‬ ‫فعالیت غنی سازی در فردو‪.‬‬ ‫به گفته جلیلــی مطابق محاســبه‪ ،‬برای رســیدن به‬ ‫‪ 190‬هزار سو حدود ‪ 40‬سال طول می کشد تا با این دو نوع‬ ‫سانتریفیوژ به ان برسیم‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬پذیرفتیم که بعد از‬ ‫هشت ســال‪ ،‬همه ســوخت مصرفی مورد نیاز باید به خارج‬ ‫ارسال شــود‪ ،‬ایران از اب ســنگین برای همیشــه محروم‬ ‫می شود‪ ،‬از غنی ســازی ‪20‬درصد محروم می شود‪( ،‬تامین‬ ‫نیاز راکتور تهران هم با محموله های ‪ 5‬کیلوگرمی در اختیار‬ ‫ایران قرار داده می شود و اگر هم ندهند ما حق ساخت ان را‬ ‫نداریم‪ 5 .‬کیلوی بعدی هم زمانی داده می شود که ‪ 5‬کیلوی‬ ‫قبلی مصرف شده باشد‪).‬‬ ‫او این موارد را در پســتی در صفحه شــخصی خود در‬ ‫اینستاگرام نیز منتشــر کرد و نوشــت‪« :‬ﺩﺭ ﺷﺮﺍﯾﻄﯽ ﭘﺮﻭﻧﺪه‬ ‫ﻫﺴﺘﻪ ﺍﯼ ﺗﺤویــل ﺩﻭﻟﺖ ﯾﺎﺯﺩﻫﻢ ﺩﺍﺩه ﺷﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻬﻮﺭﯼ‬ ‫ﺍﺳﻼ ﻣﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺩﺭ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺻﻨﻌﺖ ﻫﺴﺘﻪ ﺍﯼ‬ ‫فساد‪80‬میلیاردی‬ ‫ستادسوخت‬ ‫نظرمحسنرضاییدرباره حاجقاسم‬ ‫محســن رضایی درباره حضور ایــران در عراق گفت‪:‬‬ ‫«ایران هیچ نیروی نظامی سازمان یافته مثل تیپ و لشکری‬ ‫را در هیچ کشور منطقه ندارد‪ ».‬وی افزود‪« :‬کمک های ایران‬ ‫در تقویت ارتش سوریه و عراق عمدتا کمک های مستشاری‬ ‫است‪ ».‬رضایی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه فرماندهی‬ ‫اقای قاســم ســلیمانی را چگونه می بینید‪ ،‬گفت‪« :‬قاســم‬ ‫ســلیمانی از فرماندهان موفق دفاع مقدس هســتند و از ان‬ ‫زمان تا کنون هم ماموریت های‬ ‫خود را به خوبی انجام داده است‪،‬‬ ‫فردی با تجربه است و از دوستان‬ ‫صمیمی من هســتند عالقه من‬ ‫به ایشــان مثل عالقه ای است‬ ‫که من به حسین خرازی و احمد‬ ‫کاظمی داشتم‪».‬‬ ‫دل جویی ناجا از معترضین به‬ ‫بازگشاییسفارتانگلیس‬ ‫بعد از اتفاقی که در جریان‬ ‫بازگشــایی ســفارت انگلیــس‬ ‫افتــاد ســردار منتظرالمهدی‪،‬‬ ‫معاون اجتماعی و ســخنگوی‬ ‫ناجا با برخی از دانشجویانی که‬ ‫در مقابــل ســفارت انگلیــس با‬ ‫برخــورد برخی مامــوران پلیس‬ ‫مواجــه شــده بودند دیــدار و از‬ ‫انها دلجویی کــرد‪ .‬در این جلســه ســردار منتظرالمهدی‬ ‫گفت‪« :‬بایــد ضمن حفظ اقتدار و شــانیت ناجــا‪ ،‬از برخی‬ ‫تصویرســازی های غلطی کــه از پلیس در افــکار عمومی‬ ‫می شــود‪ ،‬جلوگیری کرد‪ ».‬معاون اجتماعــی ناجا در این‬ ‫نشست که در فضایی صمیمی و دوستانه برگزار شد‪ ،‬تاکید‬ ‫کرد‪« :‬پلیس قطعا با هرگونــه بی قانونی درون خود قاطعانه‬ ‫برخورد می کنــد‪ ».‬برخی از نمایندگان مجلــس نیز به رفتار‬ ‫پلیس در این زمینه معترض بودند‪.‬‬ ‫هیچ گاهموتلفهباهاشمی‬ ‫پیماننمی بندد‬ ‫محمدکاظــم انبارلویی با‬ ‫اشــاره به اتاق های فکــر لندن‬ ‫گفته‪« :‬رفتــار ضد انقالب ترین‬ ‫افــراد تــا انقالبی تریــن افراد‬ ‫در اتــاق فکر لنــدن به گونه ای‬ ‫اســت که گویــا تمام انهــا کنار‬ ‫هــم هســتند ولی مــا بــا وجود‬ ‫وجه اشــتراک های بسیار نظیر‬ ‫اصولگرایی‪ ،‬اعتقاد به اســام و ولی فقیــه‪ ،‬این همگرایی‬ ‫را نداشــته ایم‪ ».‬انبارلویی پیرامون حمایت حزب موتلفه از‬ ‫هاشمی رفسنجانی با بیان اینکه شما هیچ گاه نخواهید دید‬ ‫که کسی از موتلفه اسالمی با هاشمی پیمان ببندد‪ ،‬گفت‪:‬‬ ‫«اقای هاشمی هیچ وقت بعد از دولت اصالحات در جریان‬ ‫اصولگرایی نبود‪ ،‬از زمان تشکیل کارگزاران ایشان خودش‬ ‫را از اصولگرایی جدا کرد البته نباید در مخالفت با هاشمی از‬ ‫رهبری جلو زد‪».‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫موســوی نژاد‪ ،‬عضــو‬ ‫کمیســیون انــرژی می گویــد‪:‬‬ ‫«یکی از اعضای ســتاد مبارزه با‬ ‫مفاســد اقتصادی از فساد مالی‬ ‫‪ ٨٠‬میلیاردی در ســتاد مدیریت‬ ‫حمل ونقلسوختکشورپردهبرداشتامابه دلیلانکهمبلغاین‬ ‫فساد پایین بود‪ ،‬این پرونده در ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی‬ ‫یکهاصلبایداینباشدکههر‬ ‫قابلیتطرحپیدانکرد‪،‬درصورت ‬ ‫پرونده ای با هر مقدار در مفاسد اقتصادی نقش داشته است‪،‬‬ ‫موردبرخوردوپیگردقراربگیردوصرفابهایندلیلکهمبلغاین‬ ‫فساد پایین است‪ ،‬از ورود به ان خودداری نشود‪ ».‬او باتوجه به‬ ‫اینکهامکانوقوعفساددرستادسوختکشوربسیارزیاداست‪،‬‬ ‫خواستارنظارتدستگاه هاینظارتیبرحوزهسوختشد‪.‬‬ ‫ﺭﺳﯿﺪه ﺑﻮﺩ ﺍﻣﺎ ﺑﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺑﺮﺟﺎﻡ ﺍﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﯾﮑﺼﺪ ﺣﻖ ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫ﺧﻮﺩ ﺻﺮﻑ ﻧﻈﺮ ﮐﺮﺩه ﺍﯾﻢ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺗﻮﺍﻓﻖ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺍﯾﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﯾﮏ ﺍﺳﺘﺜﻨﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﻗﺒﻮﻝ‬ ‫کردیــم ﺣﻘﻮﻕ ﮐﻤﺘﺮ ﻭ ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ ﺑﯿﺸﺘﺮﯼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ‬ ‫ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﻫﺴﺘﻪ ﺍﯼ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﻭ ﺑﺪﺗﺮ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺣﺘﯽ‬ ‫ﺍﺯ ﺣﻘﻮﻕ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻮﺍﻓﻖ ﮊﻧﻮ ﻫﻢ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﯿﻨﯽ‬ ‫ﮐﺮﺩه ﺍﯾﻢ‪».‬‬ ‫یکــی دیگــر از ایراداتی کــه جلیلی به برجــام گرفت‬ ‫نحوه تعیین تکلیف بســیاری از محدودیت ها بود‪ ،‬او معتقد‬ ‫اســت‪« :‬ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﻣﺤﺪﻭﺩﯾﺖ ﻫﺎﯼ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﺻﻨﻌﺖ‬ ‫ﻫﺴﺘﻪ ﺍﯼ ﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﺭﺳﺘﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﻧشــده ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﺭﺳﯿﺪﻥ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﺪ ﻭ ﻧﻮﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻮ ﻏﻨﯽ ﺳﺎﺯﯼ ﮐﻪ ﺭﻫﺒﺮ ﺍﻧﻘﻼ ﺏ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﮐﺮﺩﻧﺪ‬ ‫ﻧﯿﺎﺯ ﮐﺸﻮﺭ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺍﯾﻦ ﻭﺿﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻝ ﺯﻣﺎﻥ ﻧﯿﺎﺯ‬ ‫ﺩﺍﺭﯾﻢ! ﯾﮑﯽ ﺩﯾﮕﺮ ﺍﺯ ﺧﻄﻮﻁ ﻗﺮﻣﺰ ﻧﻈﺎﻡ ﺭﻋﺎﯾﺖ ﺿﻮﺍﺑﻂ ﺍﻣﻨﯿﺘﯽ‬ ‫ﺑﻮﺩ ﻭﻟﯽ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺟﺎﻡ ﺩﺳﺘﺮﺳﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺎﺭﺕ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﺳﯽ ﻫﺎﯼ‬ ‫ﻏﯿﺮﻣﺘﻌﺎﺭﻑ ﺭﺍ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺩﺳﺘﺮﺳﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﺍﻃﻼ ﻋﺎﺕ ﮐﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮﻥ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺑﺮﺟﺎﻡ ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﺷﮑﻞ ﺑﮕﯿﺮﺩ‪ ،‬ﻋﻠﯿﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﺯﯾﺮﺍ ﻣﺜﻼ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﮔﯿﺮﯼ‬ ‫ﯾﮏ ﮐﺸﻮﺭ ﻋﻀﻮ ﮐﻤﯿﺴﯿﻮﻥ ﻣﺜﻞ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﯾﺮﺍﻥ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮﺩه؛ به راحتی ﮐﻠﯿﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻫﺎ ﻋﻠﯿﻪ‬ ‫ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‬ ‫ﺍﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺪﺕ ‪ 10‬ﺳﺎﻝ ﺫﯾﻞ ﺑﻨﺪ ﭼﻬﻞ ﻭ ﯾﮏ ﻓﺼﻞ‬ ‫ﻫﻔﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﭘﺮﻭﻧﺪه ﻫﺴﺘﻪ ﺍﯼ ﺗﺎ ‪ 10‬ﺳﺎﻝ ﺩﯾﮕﺮ ﺩﺭ‬ ‫ﺩﺳﺘﻮﺭ ﮐﺎﺭ ﺷﻮﺭﺍﯼ ﺍﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﻠﻞ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪».‬‬ ‫جلیلی با بیــان اینکــه مصادیق روشــن در نظارت ها‬ ‫تعدادشــان زیاد اســت توضیح داده بــود‪« :‬مــا در برجام‬ ‫دسترسی‪ ،‬نظارت و بازرســی های غیر متعارف را پذیرفتیم‬ ‫که برخالف خطوط قرمز تعیین شده است‪ .‬از جمله اجرای‬ ‫کامــل درخواســت های فراپروتکلــی اژانس کــه مطالبه‬ ‫غیر متعارفی اســت چــرا که امکان دسترســی بــه خیلی از‬ ‫اطالعات کشور را فراهم می کند‪».‬‬ ‫مذاکره کننده ســابق ایران و ‪ 5+1‬همچنین در پایان‬ ‫مطلبــی که منتشــر کرده بــود خواســتار این شــده بود که‬ ‫سخنانش در جمع اعضای کمیسیون برجام در صداوسیما‬ ‫به طور کامل پخش شود‪.‬‬ ‫سایت عصر خبر مدعی شد‬ ‫هفته گذشــته جلســه راهبردی‬ ‫شــورای رســانه رئیس جمهور‬ ‫ســابق بــا حضــور محمــود‬ ‫احمد ی نــژاد در دفتــر وی در‬ ‫ولنجک برگزار شد‪ .‬گویا در این‬ ‫جلسه اعضای شــورای مرکزی‬ ‫کمیته رسانه شامل غالمحسین‬ ‫الهام‪ ،‬مهدی کلهــر‪ ،‬مجتبی هاشــمی ثمره‪ ،‬ســیدضیاء‬ ‫نورالدینی‪ ،‬مرتضی تمدن‪ ،‬عبدالرضا داوری‪ ،‬ابوالحســن‬ ‫فقیه‪ ،‬علی اکبر جوانفکر‪ ،‬محمدجعفر بهداد و محمدشیخان‬ ‫حضور داشتند‪ .‬در این جلســه مقرر شد جهت سازماندهی و‬ ‫برنامه ریزی الزم برای ایجاد و توســعه رسانه های مکتوب و‬ ‫مجازی‪ ،‬اقدام الزم صورت گیرد که مهمترین تصمیم این‬ ‫جلسه بود‪ .‬مسئولیت ایجاد و توسعه رسانه های مکتوب به‬ ‫عهده الهام و مســئولیت ایجاد رســانه ها در عرصه فضای‬ ‫مجازی بر عهده جوانفکر گذاشته شد‪.‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫انتقادشدید‬ ‫الهام با روزنامه احمدی نژاد می اید‬ ‫‪11‬‬ ‫تصویرنگاری‬ ‫روزانه حجم بســیاری از عکس های خبری به ما می رســد‪ .‬تعداد این عکس ها‬ ‫انقدر زیاد اســت که گاهی به راحتی از کنار ان عبور می کنیم اما شاید بهتر باشد روی‬ ‫بعضی از عکس ها تامل بیشتری داشته باشیم‪ .‬مثلث در این صفحات‪ ،‬هفته را با مرور‬ ‫عکس ها از نو یاداوری می کند‪.‬‬ ‫دیدار رئیس جمهور اتریش با رهبر معظم انقالب‬ ‫استقبال رسمی روحانی از رئیس جمهور اتریش‬ ‫حجاب همسر رئیس جمهور اتریش در مهراباد‬ ‫خبرنامه‬ ‫‪12‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫احمدی نژاد بر مزار مادرش‬ ‫صادق خرازی در اغوش ظریف‬ ‫جشن تکلیف ارمیتا‬ ‫اعتراض زن فلسطینی به ساخت و ساز‬ ‫شهرک های یهودی نشین‬ ‫خاورمیانه غرق در خاک شد‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫خشونت علیه پناهجویان در اروپا‬ ‫تخریب ساخت و سازهای غیرمجاز در «حیران»‬ ‫‪13‬‬ ‫شبکه اجتماعی‬ ‫به ما پیامک بزنید‪:‬‬ ‫‪3000411711‬‬ ‫‪ l‬وقتی برای تاریخ خود ارزشی قائل نیستیم‪ ،‬موالنا‬ ‫و نظامی ترک می شوند‪ ،‬ابن سینا عرب! «از ماست‬ ‫که بر ماست!»‬ ‫‪ l‬ای خدا! یعنی یک روز می شود در اخبار بگویند‬ ‫مشــکل بیکاری در ایران در حال ریشه کنی است؟‬ ‫واقعا بیکاری بیداد می کند!‬ ‫‪ l‬ای مردم عزیز و صبور ایران ! شــما که هشــت‬ ‫سال ســختی ها را تحمل کردید پس چرا با روی کار‬ ‫امدن دکترروحانی کوچک ترین مســائل را از چشم‬ ‫ایشــان می بینید و اعتراض می کنید؟ اندکی صبور‬ ‫باشید‪ ،‬قضاوت عجوالنه کار درستی نیست‪ .‬نه افت‬ ‫ناگهانی قیمت طال ربطی به اقای روحانی دارد و نه‬ ‫این حوادث و حواشــی اخیر از جمله افزایش بهای‬ ‫برق مصرفی و‪!...‬‬ ‫‪ l‬اقای روحانی! شــما گفته بــودی در کنار یارانه‬ ‫نقدی‪ ،‬یارانه کاال هم اختصــاص می دهی اما هیچ‬ ‫خبری که نیست‪ ،‬بلکه یک سری هم حذف شدند‪.‬‬ ‫‪ l‬جناب دکترروحانــی! از قدیم االیام باالی ســر‬ ‫بعضی افراد بایســتی زور باشــد اگر نباشد فرمانبری‬ ‫نخواهند داشت مثل دوران گذشته با لباس مبدل وارد‬ ‫بازار شوید تا نبض بازار دست تان بیاید!‬ ‫‪ l‬همان طــور که نماینــدگان ملــت پیگیر حقوق‬ ‫از دســت رفته ملت ایران در کودتــای ‪ ۲۸‬مرداد از‬ ‫امریکا هستند‪ ،‬پیگیر مطالبه غرامت جنگی از عراق‬ ‫نیز باشند!‬ ‫‪ l‬اقای رسایی با حضور بی دعوتشان به کمیسیون‬ ‫ویژه برجام نشــان دادند تا چه اندازه مشتاق حضور‬ ‫بودند اما ایشان را جزو اعضا انتخاب نکردند‪.‬‬ ‫‪ l‬دوستان عزیز! حق الناس تنها این نیست که حق‬ ‫کسیرانخوریم‪.‬حفاظتازمحیطزیستونگهداری‬ ‫از ان برای نســل های اینده کــه بچه های خودمان‬ ‫هستند حقی است که به گردن همه ماست‪.‬‬ ‫به اینستاگرام مثلث بپیوندید‬ ‫اینســتاگرام هفته نامه مثلث فعال شــده اســت‪ .‬کاربران این شــبکه‬ ‫اجتماعی می توانند با پیوستن به اینستاگرام مثلث تصاویر مربوط به هفته نامه‬ ‫را مشاهده کنند‪.‬‬ ‫واکنششبکه هایاجتماعیبهغرق شدنکودکسوری‬ ‫عکس های کودک سوری به صورت گسترد ه در توئیتر‬ ‫و دیگر شبکه های اجتماعی منتشر شده است‪ ،‬کودکی با بلوز‬ ‫ج دریــا ان را نوازش می دهد‪ .‬بنا‬ ‫قرمز و دوپای کوچک که مو ‬ ‫بر اعالم گارد ساحلی و رسانه های ترکیه دست کم ‪ ۱۲‬مهاجر‬ ‫سوری عازم یونان در اثر غرق شدن قایق هایشان در اب های‬ ‫ترکیه جان باخته اند‪ .‬گارد ســاحلی ترکیــه در بیانیه ای اعالم‬ ‫کرد ایــن دو قایق که به طور مجزا از شــبه جزیره بــدروم عازم‬ ‫جزیره ای یونانی در دریــای اژه بودند‪ ،‬بامداد روز چهارشــنبه‬ ‫غرق شدند‪ .‬اجســاد ‪ ۱۲‬مهاجر‬ ‫از جمله پنج کــودک و یک زن از‬ ‫اب گرفته شد و ‪ ۱۵‬نفر نیز نجات‬ ‫پیدا کردند‪ .‬رســانه های ترکیه با‬ ‫انتشار تصویر کودکی که در این‬ ‫حادثه جان باخته اســت‪ ،‬اعالم‬ ‫کردند اکثــر این افراد ســاکنان‬ ‫شهرکوبانیبودندکهبرایفراراز‬ ‫خشونت تروریست های داعش‪،‬‬ ‫سالگذشتهواردترکیهشدهبودند‪.‬‬ ‫انتشــار تصاویر کودک سه ساله‬ ‫سوری درشبکه هایاجتماعیورسانه هایبین المللی بازتاب‬ ‫گسترده ایداشتهاست‪.‬فعاالناجتماعیتصاویردلخراشاین‬ ‫کودکراکهرویسواحلبدرومترکیهافتادهاستعنوانیبرای‬ ‫رنج هایپناه جویانسورینامیدند‪.‬روزنامهایندپیندنتزیراین‬ ‫عکسنوشت‪«:‬اگرعکساینکودکغرق شدهموضعاروپارا‬ ‫دربرابرمهاجرانتغییرندهد‪،‬چهچیزیتغییرخواهدداد؟»این‬ ‫عکس‪ ،‬تمام اوارگی سوریه را خالصه می کند؛ سفرهای مرگ‬ ‫و قایق های رنج را‪ .‬عکس‪ ،‬خشــم هر بیننده ای را می انگیزد‪،‬‬ ‫خشــم از جهانی که به نظاره نشسته اســت‪ ،‬از سازمان های‬ ‫ناتوان تا مجامع بین المللی کــه تکفیری های داعش و جبهه‬ ‫النصره بیایند و جنایاتشــان را علیه مردم مظلوم سوریه انجام‬ ‫دهند‪ .‬دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان‬ ‫اعالم کرد در ســال جاری بیش از دو هزار و‪ ۵۰۰‬نفر در تالش‬ ‫برایعبورازدریایمدیترانهجان‬ ‫باخته اند‪ .‬در همین حال‪ ،‬براورد‬ ‫سازمان های امدادرسانی حاکی‬ ‫از ان اســت کــه در ماه گذشــته‬ ‫میالدیروزانهحدوددوهزارنفربا‬ ‫استفاده از شناورهای پالستیکی‬ ‫کوچک درصدد رســاندن خود به‬ ‫جزایر شــرقی یونــان برامده اند‪.‬‬ ‫همچنینکریستیانورونالدوستاره‬ ‫پرتغالی رئال مادرید هم از دیدن‬ ‫اینصحنهبهدردامد‪.‬اودرصفحه‬ ‫اجتماعیخوددرتو ئیترنوشت‪«:‬همهبازیکنانتیم ملیفوتبال‬ ‫پرتغــال از دیدن این صحنه جــا خوردند‪ .‬ایــن تصویر همه را‬ ‫غافلگیر کرد و به درد اورد‪ .‬نهایت همــدردی خود را با اوار گان‬ ‫سوریاعالممی کنیم‪».‬اینبراینخستینبارنیستکهرونالدو‬ ‫ازکودکانسوریحمایتوباانهاهمدردیمی کند‪.‬‬ ‫عزت الله ضرغامی‪ ،‬رئیس پیشین رسانه ملی مطلبی‬ ‫را درخصوص جلســه اخیــر اعضای شــورای عالی فضای‬ ‫مجازی با رهبر انقالب در صفحه شخصی اینستاگرامش با‬ ‫عنوان «فضای مجازی‪ ،‬عرصه زندگی جدید انسان هاست»‬ ‫منتشر کرد و نوشت‪« :‬اعضای شورای عالی فضای مجازی‪،‬‬ ‫بعد از سه سال و نیم مجددا خدمت رهبری رسیدند تا روشن‬ ‫شــود به رغم برخی اقدامات‪ ،‬تا چه اندازه عقب هستند! من‬ ‫هم مثل بقیه! از عدم تشکیل جلسه اصلی شورا که روسای‬ ‫جمهور به طور جدی نســبت به ان تعلل داشتند تا مخدوش‬ ‫شدن اصل تمرکز در این حوزه و معطل ماندن پروژه زیربنایی‬ ‫«شــبکه ملی اطالعات»‪ ،‬مورد بحث ایشــان بــود‪ .‬از نوع‬ ‫برخورد رهبری دریافتم که فرمایشــات ایشان از نصیحت و‬ ‫ارشاد گذشته و به طور جدی اعضا را ملزم به انجام دستورات‬ ‫می فرمایند‪ .‬دفاع از حقوق مردم و ضرورت برخورداری انان‬ ‫از سرویس های فضای مجازی ان هم با سرعت باال و کیفیت‬ ‫خوب و در عین حال تامین حداقل امنیت انان‪ ،‬از بخش های‬ ‫برجسته فرمایشات ایشان بود‪ .‬فضای مجازی‪ ،‬عرصه زندگی‬ ‫جدید انسان هاســت‪ .‬سیاســتگذاری‪ ،‬مدیریــت صحیح‪،‬‬ ‫حمایت موثر و نظارت همه جانبه‪ ،‬حداقل وظایف حاکمیت‬ ‫است که مردم از دولتمردان انتظار دارند ‪ » .‬‬ ‫تاکیدرهبرانقالببرارائهسرویس هایفضایمجازی‬ ‫باسرعتباالوکیفیتخوب‬ ‫پاسخ بعیدی نژاد به جلیلی‬ ‫خبرنامه‬ ‫‪14‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫‪ l‬تا کــی باید حرف های مســئوالن عربســتان را‬ ‫گوش کنیم و تا مغز اســتخوانمان اثر بگذارد و هیچ‬ ‫کاری نکنیم؟!‬ ‫‪ l‬درود بر دریا که دســت الوده به جنایات حامیان‬ ‫دروغ حقوق بشر را رو کرد!‬ ‫‪ l‬از دهه شصت شاید هم پیش تر یادم هست روی‬ ‫در تمام خودروهای اداره ها نوشــته بودند «استفاده‬ ‫اختصاصی ممنوع» یــادش به خیر ولــی االن باید‬ ‫گاهی نوشت «استفاده اداری ممنوع!»‬ ‫سالگرد سفر رهبری به سوریه‬ ‫چنــد وقتی اســت کــه مطلبــی بــا عنــوان «حضور‬ ‫احمدی نــژاد در برنامه خندوانه» از ســوی برخی ســایت ها‬ ‫نقل و به عنــوان یک خبر جنجالی در شــبکه های اجتماعی‬ ‫منتشر می شود‪ .‬انتشــار این خبر جعلی کافی بود تا به بهانه‬ ‫ان موجی از طنز های سیاســی در شــبکه های اجتماعی به‬ ‫راه بیفتد‪ .‬اما واقعیت چیست؟ چندی پیش رامبد جوان طی‬ ‫گفت وگویی که از سوی چند سایت داخلی منتشر شده بود در‬ ‫پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه ممکن است در برنامه خنداونه‬ ‫از رئیس جمهور هم روزی دعــوت کنید؟ عنوان می کند که‪:‬‬ ‫«بله‪ ،‬من گفته ام از همه دعوت می کنم ولی االن زود است‪.‬‬ ‫حتی برنامه ای هم دارم که از اقای احمدی نژاد رئیس جمهور‬ ‫سابق کشورمان دعوت کنم»‪ .‬این سخن رامبد جوان کافی‬ ‫بود تا برخی سایت های داخلی با برداشت اشتباه اعالم کنند‬ ‫که رامبد جوان از احمدی نژاد برای حضور در خندوانه دعوت‬ ‫کرده اســت؛ همین مطلب در برخی از سایت ها نیز با عنوان‬ ‫حضور احمدی نژاد در خندوانه منعکس می شود تا مخاطب‬ ‫باور کند که به زودی قرار اســت احمدی نژاد به عنوان یکی‬ ‫از میهمانان خندوانه در این برنامه حاضر بشــود‪ .‬انتشار خبر‬ ‫حضور احمدی نژاد در برنامه خندوانــه در حالی همچنان از‬ ‫سوی برخی سایت ها منتشر و سپس در شبکه های اجتماعی‬ ‫بازنشر می شود که علی شهیدیان مسئول روابط عمومی پروژه‬ ‫«خندوانه» چندی پیش ضمن تکذیب حضور احمدی نژاد‬ ‫در این برنامه تلویزیونی عنوان کرد ‪« :‬رامبد جوان از حضور‬ ‫افراد سیاسی در برنامه خندوانه استقبال می کند ولی بیان این‬ ‫مطلب از سوی یکی از رســانه ها که احمدی نژاد می خواهد‬ ‫به برنامه خندوانه بیاید‪ ،‬فقط یــک گمانه زنی بوده و صحت‬ ‫ندارد‪» .‬‬ ‫ی ب ه منتقدانش‬ ‫خ رسای ‬ ‫پاس ‬ ‫عطریانفر در گفت وگو با ارمان به مسائل روز پاسخ داده و ضمن‬ ‫بیان اینکه کارگزاران لیست جدا در انتخابات نخواهند داد‪ ،‬به موضوع‬ ‫افشــاگری احمدی مقدم اشــاره می کند و می گوید‪« :‬گمانه زنی روی‬ ‫انگیزه این نــوع اظهارات کــه قائلین ان تــا دیروز از عوامــل موثر و‬ ‫تقویت کننده رئیس جمهور پیشین بوده اند‪ ،‬کاری ناصواب و بی ارزش‬ ‫است‪ .‬البته دور از انتظار نیســت که وجدان های خفته ای بیدار شده‬ ‫باشــند و خود را در برابر خــدا و مردم ســرزنش نمایند و از بــاب توبه و‬ ‫انتباه و بازگشت به دامان مردم‪ ،‬برائت خود را به گوش خلق رســانند و زمینه ای را برای اصالح پیش روی خود گشایند‪.‬‬ ‫اصالح طلبان باید هوشیار باشند که روی این گونه اظهارنظرها حســاب جدی باز نکنند و با ان به احتجاج بر نخیزند‪ ،‬چرا‬ ‫که نیازی به این نوع استدالل ها و کدهای خبری نیســت‪ .‬احتجاج با این ابزارها‪ ،‬در شان اصالح طلبی نیست‪ .‬حجم و‬ ‫ابعاد و ارتفاع مشکالتی که در دوره مدیریت رئیس جمهور پیشــین در حق ملت شد‪ ،‬نیازی به اقامه دالیلی از این دست‬ ‫ندارد‪ .‬حجت بر همگان اشکار است و نحوه عملکرد انها امروز برای همگان نمایان شده است‪ ».‬این عضو با سابقه حزب‬ ‫کارگزاران درباره احمدی نژاد نیز معتقد است‪« :‬سنت قدرت طلبان دنیاست که مخالفان خود را همواره «شرذمه قلیله»‬ ‫(گروه اندک) بنامند و برای کاهیدن قدرت ذاتی انها‪ ،‬دست به تحقیر و تقلیل زنند‪ .‬جامعه ایرانی پاسخ مردانه و معنا دار‬ ‫خود به این نوع اظهارات نامرتبط را در مقام عمل سیاسی در انتخابات ‪ 92‬داد‪ .‬احمدی نژاد و عوامل او به جای ‪2‬هزار نفر‪،‬‬ ‫‪200‬هزار نفر از بهترین مدیران کشور را از بدنه دولت کنار گذاشتند‪ .‬اما اخر چه شد؟ کدام اوضاع مطلوب گشت؟ اوضاع‬ ‫به زیان مردم و نفع سوداگران و البته انها رقم خورد که امروز یکی پس از دیگری در انظار عمومی محاکمه می شوند‪ ».‬او‬ ‫همچنین درباره دادگاه بقایی گفته‪« :‬اتهامات وارده بر بقایی‪ ،‬تصویر نگران کننده ای برای نزدیکان او فراهم کرده است‪.‬‬ ‫به نظر می رسد ظاهرا بقایی پیش از انکه تصمیم گیرنده اصلی باشــد‪ ،‬کارگزار بوده است‪ .‬اگر دادگاه او علنی برپا شود‪،‬‬ ‫احمدی نژاد جرات حضور در این عرصه را دیگر نخواهد داشت‪».‬‬ ‫عمو بانکی‬ ‫«روزنامه شرق» در یک مطلب تحلیلی با اشاره به سه نرخی شدن‬ ‫نرخ ارز‪ ،‬در گزارشی با تیتر ««عمو بانکی» جای «جمشید بسم‪‎‬الله»‬ ‫نشست‪ ،‬می نویسد‪« :‬اخرین روز مهر ســال ‪ ،٩١‬محمدرضا رحیمی‪،‬‬ ‫معاون اول رئیس‪‎‬جمهور وقت‪ ،‬در جمع خبرنگاران از بازداشت جمشید‬ ‫بسم الله خبر داد و او را عامل اختالل در بازار ارز ایران دانست‪ .‬رحیمی ‬ ‫ادعا کرد جمشید بسم الله روی چهارپایه می ایستد و قیمت ارز را تعیین‬ ‫می کند‪ .‬حاال برخی افراد که به گفته فعاالن بازار از عوامل بانکی هستند بعضی از ساعات روز در بازار حاضر شده و نرخ‬ ‫سوم بازار را تعیین می‪‎‬کنند‪.‬‬ ‫البته این بار از چهارپایه خبری نیست‪ ،‬اما یک دستگاه کارتخوان (پوز) همیشه کنارشان هست و کارت ملی‪‎‬ها را هم‬ ‫چک می‪‎‬کنند‪ .‬می‪‎‬گویند قبال یک خطی (یک میلیون) یا دو خطی دالر عرضه می‪‎‬کردند‪ ،‬اما حاال مشــخص نیست چرا‬ ‫میزان ان را به ‪ ٣٠٠‬تا ‪٤٠٠‬هزار دالر در روز کاهش داده اند‪ .‬حدود هفت‪ ،‬هشت ماهی است که حضور دولتی‪‎‬ها به حضور‬ ‫فردی مبدل شده و در واقع طیف جدیدی از دولتی‪‎‬ها یا همان پارسیانی‪‎‬ها وارد بازار شده‪‎‬اند‪ .‬ناگفته نماند چندان اصراری‬ ‫هم ندارند هر روز در بازار حاضر شوند‪».‬‬ ‫این گزارش در ادامه به علت نوسان بازار و حضور ورود این افراد می پردازد و می نویسد‪« :‬گویا تنها زمانی وارد عمل‬ ‫می‪‎‬شوند که دالر نزدیک به سه هزارو ‪ ٣٠٠‬تومان شده است و کاری به نرخ دالر زیر این قیمت ندارند‪ .‬حاال که دالر سه هزارو‬ ‫‪ ٤٠٠‬تومان را تجربه می‪‎‬کند‪ ،‬حضورشان دائمی شده و اصرار دارند هر روز در برخی ساعات روز خودنمایی کنند‪ .‬برخی از‬ ‫فعاالن بازار البته می‪‎‬گویند هر وقت بازار نوسانی‪‎‬تر می‪‎‬شود‪ ،‬نرخ‪‎‬گذاری‪‎‬شان چندبار در روز می‪‎‬شود‪ .‬رئیس انجمن سکه‬ ‫و صرافی تهران نیز چندی پیش در یک نشست خبری از ارز سه نرخی خبر داده بود و علت ان را حضور عامالن بانکی یا‬ ‫همان پارسیانی‪‎‬ها در بازار ارز برشمرده بود‪».‬‬ ‫دهن کجی به قانون اساسی‬ ‫روزنامه کیهان در تیتر یک شــماره چهارشــنبه خود معتقد است‬ ‫که دولت روحانی به قانون اساســی «دهن کجــی» می کند‪ .‬کیهان‬ ‫همزمان در سرمقاله خود نوشته است که حسن روحانی رئیس جمهوری‬ ‫و اعضای تیم مذاکره کننده هسته ای «در جایگاه و مرتبه ای نیستند که‬ ‫بخواهند یا بتوانند قانون اساسی را دور بزنند‪».‬‬ ‫حسین شریعتمداری با عنوان «بهانه های تکراری» نوشته است‪:‬‬ ‫ی که برای رئیس جمهور محترم‪ ،‬برادران عضو تیم مذاکره کننده و سخنگوی دولت قائل هستیم این نکته‬ ‫«با همه احترام ‬ ‫را نیز گفتنی و تاکید کردنی می دانیم که انان در جایگاه و مرتبه ای نیستند که بخواهند یا بتوانند قانون اساسی را دور بزنند‬ ‫و این میثاق برخاسته از خون دادن ها و خون دلخوردن های ملت را نادیده بگیرند‪».‬‬ ‫کیهان در این شــماره در خصوص اظهارات محمدباقر نوبخت و نیز سخنان مشــابه عباس عراقچی و علی اکبر‬ ‫صالحی درباره «مخالفت دولت با ورود جدی مجلس به برجام» اعــام کرده بود که اعضای تیم مذاکره کننده ایران در‬ ‫دفاع از «برجام» و نیز سخنان حســن روحانی درباره عدم ضرورت ارائه «الیحه برجام» به مجلس سبب «کف و سوت‬ ‫ضدانقالب» شده است‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫ش در جلس ه بررسی‬ ‫رسایی در پاسخ ب ه منتقدین حضور ‬ ‫برجام تصریح کرد‪« :‬مطابق قانون‪ ،‬هر نماینده می تواند در‬ ‫جلســات کمیســیون هایی که عضو انها نیست‪ ،‬بدون حق‬ ‫رای شرکت کند و درباره موضوعات جلسه اظهارنظر کند‪».‬‬ ‫حمید رســایی‪ ،‬نماینده مــردم تهــران در مجلس به‬ ‫انتقادات تعــدادی از روزنامه هــای اصالح طلب و کاربران‬ ‫شــبکه های مجازی مبنی بــر غیرقانونی بــودن حضور این‬ ‫نماینده مجلس در کمیسیون ویژه بررسی برجام پاسخ داد‪.‬‬ ‫ویدراینبارهدرصفحهشخصیاینستاگرامشنوشت‪:‬‬ ‫«امروز برخی رسانه های اصالح طلب به حضور بنده و برخی از‬ ‫همکاراننمایندهکهعضوکمیسیونبرجامنیستندامادرجلسات‬ ‫ان شرکت می کنند‪ ،‬اعتراض کرده بودند‪ .‬زمینه این تیترها نیز‬ ‫از دل مصاحبه با یک نماینده اصالح طلب عضو کمیســیون‬ ‫امنیت ملی فراهم شــده بود‪ .‬این نماینده محترم (که االن در‬ ‫تعطیالتتابستانیبهسرمی برد)ورسانه هایهمسو‪،‬حضور‬ ‫بنده و دوستان دیگر در کمیسیون برجام را غیر قانونی دانسته‬ ‫بودند‪.‬برایمجایتعجبداشتکهچطورایندوستانباقانون‬ ‫اشنا نیســتند!مطابق قانون‪ ،‬هر نماینده می تواند در جلسات‬ ‫کمیسیون هایی که عضو انها نیســت‪ ،‬بدون حق رای شرکت‬ ‫کندودربارهموضوعاتجلسهاظهارنظرکند‪.‬البتهاالنمجلس‬ ‫تعطیلاستوطبقایین نامه‪،‬نمایندگاندرتعطیالتتابستانی‬ ‫بهسرمی برندوبرخیهمدرحوزهانتخابیهخودمشغولفعالیت‬ ‫هستند‪ .‬نمی دانم این نماینده محترم در تعطیالت تابستانی و‬ ‫سفرزیارتییاسیاحتیاستیادرحوزهانتخابیه‪،‬امامی دانمکه‬ ‫ایشانهممی توانستنددراینجلساتشرکتکنند‪.‬اینکهایشان‬ ‫االنکجاست‪،‬نمی دانموالبتهکنکاشهمنمی کنمچوناگر‬ ‫درسفرسیاحتیهمباشدکارخالفقانوننکردهمثلماکهبه‬ ‫تعطیالتنرفته ایمودرجلساتکمیسیونشرکتمی کنیم‪.‬ولی‬ ‫پیشنهادمی کنمایینداخلیمجلسرابیشترمطالعهکند‪.‬‬ ‫دادگاه بقایی علنی باشد احمدی نژاد نمی رود‬ ‫خبرنامه‬ ‫احمدی نژاد در خندوانه‬ ‫بررسی رسانه ای هفته‬ ‫‪15‬‬ ‫عارف یا ناطق؟‬ ‫گفتارها‬ ‫صادقزیباکالمبازهمجنجالیشدهاست‪.‬اوالبتههمیشهحرفهایی‬ ‫می زند که او را متفاوت از دیگران نشــان می دهد‪ .‬او ایــن بار نامه ای را‬ ‫خطاب به محمدرضا عارف نوشته و با گالیه از یکی از رسانه های نزدیک‬ ‫به او فرصتی پیدا کرده است تا باز مخالفت هایش را با ذکر دلیل نسبت‬ ‫به محمدرضا عارف اعالم کند‪.‬‬ ‫مطلبی انتقادی‪ ،‬صرفا جهت یاداوری‬ ‫اقای عارف نمی خواهد شو بازی کند‬ ‫طیف راست اصالح طلبان برای‬ ‫وارد کردن ناطق نوری به عرصه‬ ‫انتخابات تالش می کنند‬ ‫علیرضا خامسیان‬ ‫مدیرمسئول سایت امیدنامه‬ ‫انتخابات در ایران به ویژه انتخابات مجلس شــورای‬ ‫اسالمی کنشگران متعددی دارد و جریانات مختلف سیاسی‬ ‫عمدتا راهبری جریان متبوع خــود را با همراهی بزرگان خود‬ ‫انجام می دهند‪ .‬در این بین تحلیلگران سیاسی به واســطه‬ ‫رصد اوضاع جریان های مختلف سیاسی به تحلیل اوضاع‬ ‫و چشــم اندازه اینده می پردازند و مطمئنا برای تحلیل خود‬ ‫فاکتورهــای الزم را در نظر می گیرند‪ .‬در ایــران هم عمدتا‬ ‫رســانه ها برای واکاوی اوضاع سیاســی به ویژه در اســتانه‬ ‫انتخابات های مهم سراغ شخصیت ها و تحلیلگرانی می روند‬ ‫که بنا به ســوژه خود بتوانند اظهارنظرهای «کارشناســانه»‬ ‫ان تحلیلگر را منتشــر کنند و افکار عمومی هــم مطمئنا با‬ ‫خواندن اظهارنظرهای انها اگر ان را با واقعیات روز جامعه‬ ‫منطبق دیدند مجددا تحلیل های ان کارشناس را در فواصل‬ ‫زمانی مختلف دنبــال خواهند کــرد و اگر ان را ســطحی و‬ ‫قوام نیافته احساس کنند دیگر اظهارنظر ان فرد برای شان‬ ‫از درجه اهمیتی برخوردار نخواهد بــود‪ .‬نگارنده از انجا که‬ ‫دانش اموخته رشته علوم سیاسی است و اثار دکتر زیباکالم‬ ‫در خصوص تاریــخ معاصر ایران را به عنــوان یکی از منابع‬ ‫مورد نیاز مطالعه کرده است‪ ،‬خود را به نوعی شاگرد ایشان‬ ‫می داند و تالش بر این بوده همیشــه حرمت اســتاد را نگه‬ ‫دارم که تاکنون این گونــه بوده و ان شــاالله در اینده هم بر‬ ‫همین منوال خواهد بود‪ .‬زمانی که خود در مطبوعات بودم‬ ‫نیز از دکتر زیبــاکالم تقاضای نگارش یادداشــت هایی در‬ ‫حیطه تخصصی ایشــان می کردم که اغلب با روی گشاده‬ ‫دکتر زیباکالم مواجه می شــدم ولی تالشــم بــر این بود در‬ ‫حوزه هایی برای ایشان ایجاد مزاحمت کنم که در چارچوب‬ ‫مطالعات شان باشد‪.‬‬ ‫متاســفانه یکی از ایراداتی که می شــود به همکاران‬ ‫رســانه ای گرفت این است که برای ســوژه های خود سراغ‬ ‫افرادی می روند که شاید ورودی به ان موضوع نداشته باشند‬ ‫ولی یا با اصرار خبرنگار یا با تمایل مصاحبه شونده اظهاراتی‬ ‫سیاست ایران‪ ،‬عرصه واقعیت هاست‬ ‫چرا ناطق نوری را به عارف ترجیح می دهم‬ ‫صادق زیباکالم‬ ‫گفتارها‬ ‫‪16‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫کارشناس سیاسی‬ ‫عرصه سیاســی ایــران ویژگی های خاص خــود را به‬ ‫لحاظ ســاختار قدرت دارد کــه باید ان را متفاوت از ســاختار‬ ‫قدرت پاکستان‪ ،‬ترکیه ‪ ،‬هند‪ ،‬ژاپن و سایر کشورها دید‪ .‬نقش‬ ‫رقابت هایی که بعضا بیــن روحانیون وجــود دارد‪ ،‬نیروهای‬ ‫نظامی‪،‬مذهب‪،‬نیروهایمذهبی‪،‬روحانیتوخیلیازعوامل‬ ‫دیگر را نمی توان در ســاختار قــدرت ایران نادیــده گرفت و‬ ‫گفت مستقل از این پارامترها می شود مسائل سیاسی ایران‬ ‫را تجزیه و تحلیــل کرد‪ .‬به همین علت مــن فرض می‪‎‬گیرم‬ ‫بنا بــه دالیلی اقای روحانــی در انتخابات ریاســت جمهوری‬ ‫‪ 92‬رد صالحیت می شــد همچنان کــه هیچ بعیــد نبود این‬ ‫اتفاق بیفتد‪ ،‬در چنین حالتی فقط اقای عارف می ماند و همه‬ ‫نیروهای اصالح طلب و اقشار تحصیلکرده همه از او حمایت‬ ‫می کردند؛ چه بســا اقای عارف از اقای روحانی هم بیشــتر‬ ‫رای می اورد مثال می توانســت ‪ 22‬میلیــون رای جمع کند و‬ ‫رئیس جمهور شــود‪ ،‬معتقدم کابینه ای که اقای دکتر عارف‬ ‫معرفیمی کردچهره هاییشبیهبهاعضایکابینهدکترروحانی‬ ‫بودند‪ .‬سوال اساسی این است که عملکرد دولت دکتر عارف‬ ‫بعد از دو ســال چقدر متفاوت از عملکرد دولت دکتر روحانی‬ ‫در مدت مشــابه می شــد؟ به هر حال دولت اقای روحانی در‬ ‫این دو سال پیشرفت هایی داشت‪ .‬اگر از مخالفان او سوال‬ ‫شود می گویند دولت یازدهم هیچ پیشــرفتی نداشته است‪،‬‬ ‫منتقدان‪ ،‬پیشرفت دولت روحانی را کم ارزیابی می کنند و خود‬ ‫اقای روحانی شاید معتقد باشد که روند عملکردی دولتش با‬ ‫شیب مالیم در حال پیشرفت بوده است‪ .‬فارغ از اینکه اقای‬ ‫روحانی در پیشبرد سیاست هایش چقدر موفق بوده‪ ،‬واقعیت‬ ‫امر این است که او توانسته گام هایی را رو به جلو بردارد و این‬ ‫گام ها محدود و منحصر در توافق هسته ای نیست‪ ،‬اگر چه‬ ‫همین مساله نیز خیلی مهم است ولی در زمینه های دیگر هم‬ ‫دکترروحانیپیشرفت هاییداشتهاست‪ .‬منبه عنوانصادق‬ ‫زیباکالممعتقدمیکیازبزرگترینپیشرفت هایاقایروحانی ‬ ‫دست گذاشتن روی نظارت اســتصوابی شورای نگهبان بود‬ ‫که مادر خیلی از مشــکالت و معضالت جامعه ایران است‪.‬‬ ‫سوال این است که ایا اقای دکتر عارف هم می توانست چنین‬ ‫کاری انجام دهد؟ ایا دکتر عارف می توانســت در روز روشن‬ ‫ نظارت استصوابی شورای نگهبان را زیر سئوال ببرد؟ به نظر‬ ‫من نمی شد‪ ،‬نمی توانســت و نمی کرد‪ ،‬اما اقای روحانی این‬ ‫کار را انجام داد‪ .‬ایا اقای دکتر عارف می توانست کسی مثل‬ ‫دکتر ظریف را وزیر خارجه قرار دهد و بــرادر خودش را هم به‬ ‫مذاکراتبفرستدوبگویدبایداینتوافقصورتبگیرد‪،‬بهنظر‬ ‫چنیناتفاقیاگراقایدکترعارفرئیسدولتیازدهممی شد‬ ‫بعیدبوداتفاقبیفتد‪.‬درواقعدکترعارفنمی توانستقاطعیت‬ ‫لو فصل‬ ‫و حمایت قرص و محکمی که اقای روحانی برای ح ‬ ‫پرونده هسته ای داشت را نشان دهد‪ .‬در عین حال خطر دیگر‬ ‫اینبودکهامکانداشتاساسادولتدکترعارفیکوضعیت‬ ‫دوقطبی در عرصه سیاسی کشور به وجود اورد یعنی هرچقدر‬ ‫همکهدکترعارفمی خواستازاصالح طلبانواقایخاتمی‬ ‫گفتارها‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫واقایهاشمیفاصلهبگیردولیعمالیکوضعیتدوقطبی‬ ‫به رغم عدم تمایل او در کشــور ایجاد می شــد‪ .‬من معتقدم‬ ‫مخالفت هابادولتاقایعارفبهخاطراصالح طلبوبهفتنه‬ ‫نزدیک بودن خیلی خیلی بیشــتر بود چون دولت او خواسته‬ ‫یا ناخواسته زیر سایه نام اقای خاتمی قرار می گرفت‪ .‬ضمن‬ ‫انکه توان اقای عارف برای انجام کارهایی که اقای روحانی‬ ‫کرد کمتر می بود‪ .‬اما در مقابــل چه بخواهیم و چه نخواهیم‬ ‫بخشــی از روحانیت و بخشــی از اصولگرایان اقای روحانی‬ ‫را یک اصالح طلب‪ ،‬دوم خردادی و مرتبط با دگر اندیشــان‬ ‫و ملی‪ -‬مذهبی ها نمی دانند به همین خاطر خیلی نســبت به‬ ‫اقای روحانی بغض و کینه نشــان نمی دهند چون خیلی او را‬ ‫بیرون از دایره روحانیت و اصولگرایــی نمی بینند‪ .‬این موارد‬ ‫به نظر من نکاتی اســت که نمی توانیم به کمک تئوری های‬ ‫سیاسی استنباط‪ ،‬تبیین و درک داشته باشیم‪ .‬به همین خاطر‬ ‫من در خرداد ‪ 92‬به جای انکه از اقای دکتر عارف پشــتیبانی‬ ‫کنم با تمام وجود از اقای دکتر روحانی حمایت کردم که باعث‬ ‫تکدر خاطر بسیاری از دوستان اصالح طلب و حتی فرزندان‬ ‫خودم شد‪ .‬فرزندانم می گفتند اگر قرار به شرکت در انتخابات‬ ‫ریاست جمهوریباشدچرابهروحانیرایدهیمالاقلرایخود‬ ‫رابهسبدعارفبیندازیم‪.‬انزماندرجامعهچنیننگاهیخیلی‬ ‫زیاد و پررنگ بود که البته االن هم وجود دارد‪ .‬طرفداران اقای‬ ‫دکتر عارف‪ ،‬اصالح طلبان جوان و رادیکال امروز هم من را‬ ‫سرزنش می کنند که چرا می گوییم «اقای ناطق نوری باید در‬ ‫راس مجلس دهم قرار گیرد نه اقای عارف»‪ .‬ا نها معتقدند که‬ ‫اقای عارف باید سرلیست اصالح طلبان در تهران شود و بعد‬ ‫رئیس مجلس دهم لقب گیرد اما من معتقدم به همان دلیل‬ ‫که کارایی اقای روحانی خیلی بیشــتر از اقای عارف است به‬ ‫همان دلیل که نســبت به اقای روحانی کمتر بغض و کینه از‬ ‫جانب اصولگرایــان وجود دارد اگر اقــای ناطق نوری رئیس‬ ‫مجلسایندهشودپیشرفتاعتدالومیانه رویدرکشورخیلی‬ ‫خیلیبیشترخواهدشدچراکهمشابهاینوضعیتوتجربهراما‬ ‫یک بار دیگر نیز داشتیم‪ .‬وقتی ‪ 1379‬مجلس ششم تشکیل‬ ‫شدهمهمانتیجهبرخوردزشت‪،‬بچگانهوناپختهاصالح طلبان‬ ‫تندورادیکالرابااقایهاشمی رفسنجانیبابند بندوجودمانو‬ ‫پوستوگوشتوخونماناحساسکردیم‪،‬اگرانروزتندروی‬ ‫نمی شد و اقای هاشمی بر کرسی مجلس ششم می نشست‬ ‫همان مجلســی که پر از اصالح طلبان بود دستاوردش برای‬ ‫مملکت‪ ،‬جامعه مدنی‪ ،‬اصالحات و دموکراسی خیلی خیلی‬ ‫بیشتر از مجلس ششمی می شد که در راسش مهدی کروبی‬ ‫و محمدرضا خاتمی قرار داشتند‪ .‬اینها واقعیت هایی غیر قابل‬ ‫انکاراست ‪.‬سال‪1379‬منتنهاکسیبودمکهازاقایهاشمی‬ ‫دفاع می کردم و همان زمان چه چیزهایی که اصالح طلبان‬ ‫تندروبهمننگفتند‪ .‬عرصهسیاستدرایرانعرصهارمانگرایی‬ ‫و عرصه ایده الیسم نیست‪ .‬من در مقاله‪،‬دفاع و نامه اعتراض‬ ‫به دکتر عارف نوشــتم که اقای روحانی و اقای ناطق را قطعا‬ ‫صفرخان قهرمانی‪ ،‬عباس امیرانتظام‪ ،‬واسالوهاول‪ ،‬نلسون‬ ‫ماندال‪ ،‬سیدحســن مدرس‪ ،‬دکتر محمد مصدق یا مهندس‬ ‫مهدی بازرگان نمی دانم اما واقعیت های جامعه سیاسی ایران‬ ‫این اســت که ناطق نوری می تواند ما را یک متر به جلو ببرد‪.‬‬ ‫البته منظور من این نیســت که اگر اقای ناطق نوری رئیس‬ ‫مجلس دهم شود ایران تبدیل به فرانسه‪ ،‬المان‪ ،‬نروژ یا ژاپن‬ ‫می شود نه فقط او می تواند کشور را یک مقدار به جلو ببرد‪ .‬اگر‬ ‫سوال شــود که ایا اقای دکتر عارف هم رئیس مجلس شود‬ ‫می تواند ما را یک متر جلو تر ببرد؟ پاســخ این است که خیلی‬ ‫بعیداست‪،‬اگرنیممترهمجلوببردمنکالهمراباالمی اندازم‬ ‫ولی ناطق حتما ما را یک متر جلو تر خواهد بــرد‪ .‬البته اگر با‬ ‫وجود همه اصرارها اقای ناطق نوری نامزد انتخابات مجلس‬ ‫دهم نشود شرایط طور دیگری می شــود‪ ،‬در این صورت من‬ ‫با همه وجود در ستاد اقای عارف خدمت می کنم‪ ،‬منتها باید‬ ‫واقعیت ها را در نظر بگیریم‪.‬‬ ‫صادق زیباکالم در نامه ای به‬ ‫محمدرضا عارف انتقادات تندی‬ ‫نسبت به او مطرح کرده است‬ ‫گفتارها‬ ‫منتشر می شــود که عدم انتشــار ان مطمئنا به نفع طرفین‬ ‫است‪ .‬موضع گیری سایت امیدنامه نسبت به مواضع اقای‬ ‫دکتر زیباکالم در این چارچوب و با مصالح اشــاره شده بود‪.‬‬ ‫مصادیق ذکر شــده در مطلب مورد اشاره ســایت امیدنامه‬ ‫صرفا از جنس یاداوری به جناب زیبــاکالم بود چه انکه اگر‬ ‫یک شــخصیت غیر اصالح طلب اظهاراتــی از این جنس‬ ‫مطرح می کرد لزومی به موضع گیری نبود‪ .‬از انجا که اقای‬ ‫زیباکالم در چارچوب تفکر اصالح طلبی شــناخته می شود‬ ‫طرح مطالبی که تناقضاتی در ان مشاهده می شود به صالح‬ ‫ایشان نیست‪ .‬علت موضع گیری سایت امیدنامه نه صرفا به‬ ‫خاطر اظهارات ایشان درباره دکتر عارف بود چه انکه ان زمان‬ ‫هم که دکتر زیباکالم مطالبی در حمایت از دکتر عارف مطرح‬ ‫می کند در ســایت امیدنامه بازنشر داده نمی شــود ولی ان‬ ‫هنگام که در موضوعاتی مانند مشروطه و نظایر ان اظهارنظر‬ ‫می کنند با اســتقبال رو به رو می شــود‪ .‬البته مصاحبه اخیر‬ ‫ایشان با روزنامه ارمان علیه دکتر عارف تلقی نمی شود که به‬ ‫دلیل ان سایت امیدنامه مبادرت به موضع گیری کرد‪ ،‬بلکه‬ ‫استقبال رسانه های جناح مقابل و بازنشر ان با تیترهایی در‬ ‫جهت انشقاق جریان اصالح طلب بود که امیدنامه را مجاب‬ ‫کرد از حیث تذکری دوستانه به استاد زیباکالم تاکید کند که‬ ‫طرح چنین مباحثی با استقبال چه گروه هایی مواجه می شود ‪،‬‬ ‫همان گونه که ایشان از بازنشــر مطلب امیدنامه در کیهان‬ ‫مکدر شــدند‪ .‬البته دکتر زیباکالم در نامه ای به دکتر عارف‬ ‫(که مخاطب قرار دادن ایشان از سوی اقای زیباکالم خود‬ ‫جای تعجب دارد) مطالبی را عنوان کردند که بســیار باعث‬ ‫حیرتم شد‪ .‬ایشان عنوان کردند سایت مورد اشاره‪ ،‬ایشان را‬ ‫وابسته و‪ ...‬دانسته‪ .‬هر خواننده ای که مطلب ‪ 429‬کلمه ای‬ ‫سایت امیدنامه را خوانده باشد‪ ،‬می تواند قضاوت کند که ان‬ ‫مطلب به هیچ وجه توهین امیز تلقی نمی شود و در هیچ جای‬ ‫ان به اقای زیباکالم عناوینی همچون وابسته و‪ ...‬اطالق‬ ‫نشده است‪ .‬مشی و مرام سایت امیدنامه اخالق گرایی است‬ ‫و متعجبیم که اقای زیباکالم از کدام قســمت مطلب مورد‬ ‫اشاره استنباط توهین کردند‪.‬‬ ‫در نامه اقای زیباکالم با پوزش از ایشان باز هم تناقض‬ ‫دیده می شود که به دلیل انکه خواستار عدم ادامه این گونه‬ ‫مباحث هســتم از ذکــر ان اجتناب می کنم‪ ،‬ولــی از اقای‬ ‫دکتر زیباکالم این اســتدعا را دارم که حتمــا مواضع اقای‬ ‫عارف را با یک جست وجوی ســاده اینترنتی دنبال کنند که‬ ‫ببینند ان زمان که برخی مدعیان به دالیلی از موضع گیری‬ ‫علیه ستاره دار کردن دانشــجویان اجتناب می کردند دکتر‬ ‫عارف شــجاعانه در این خصوص موضع گیری کرد‪ .‬نظایر‬ ‫این مواضع درخصــوص چالش های مختلف سیاســی در‬ ‫داخل کشــور با رعایت مصالح مورد نظر ایشــان اتخاذ شد‬ ‫که مطمئنا به دلیل کثرت مشغله های اقای زیباکالم از یاد‬ ‫ایشان رفته است‪ .‬ولی تنها یک نکته باید به دکتر زیباکالم و‬ ‫برخی دوستان دیگر یاداور شد که اقای دکتر عارف به دنبال‬ ‫«شو بازی کردن» و هیاهوی های کاذب نیست‪ .‬دکتر عارف‬ ‫به راحتی می تواند مانند دیگر دوستان زمانی که در محافل‬ ‫دانشجویی و نظایر ان حضور پیدا می کند با طرح اظهارات‬ ‫هیجانی سوت و کف دانشجویان را به دنبال داشته باشد و در‬ ‫اصطالح «در بورس» باشد ولی ایا این «در بورس» بودن‬ ‫به حل مشکالت کمک می کند؟ ایا رایزنی برای حل مساله‬ ‫زندانیان بدون رسانه ای کردن ان بهتر است یا موضع گیری‬ ‫کردن دائم در رســانه ها؟ ایا باید دنبال حل مشــکل بود یا‬ ‫برای خوشــایند عده ای به طرح مطالب حساسیت برانگیز‬ ‫و وخیم تر کردن مشــکالت اقدام کرد؟ اقــای دکتر عارف‬ ‫واقعا دکتر عارف است‪ .‬خودش است و نمی خواهد «شو»‬ ‫بازی کند‪.‬‬ ‫‪17‬‬ ‫گفتارها‬ ‫نقشه دوم‬ ‫ایا روحانی‪ ،‬ناطق نوری را به دوگانه عارف‪-‬الریجانی ترجیح می دهد؟‬ ‫پیمان فراهانی‬ ‫پژوهشگر سیاسی‬ ‫انطور که از شــواهد اعم از فعالیت هــا و اظهارنظرها‬ ‫پیداست‪ ،‬تقریبا تمامی جریانات سیاسی مشروع حال حاضر‬ ‫کشور بدون هیچ اســتثنایی خود را برای حضور در انتخابات‬ ‫مجلس شــورای اســامی اتی اماده کرده اند‪ .‬برای تحلیل ‬ ‫دقیق تــر وضعیت عمومــی ایــن جریانات با لحــاظ کردن‬ ‫انتخابات هــای ریاســت جمهوری ســال ‪ 88‬و ‪ 92‬می توان‬ ‫از چهار دســته گرایش سیاســی نام برد که به صورت جفت‬ ‫با یکدیگر ضدیت دارند‪ .‬این چهار دســته شامل دو جریان‬ ‫سنتی اصولگرا – اصالح طلب و دو جریان جدید احمدی نژاد‬ ‫– روحانی اســت‪ .‬همان طور که اشــاره شــد با لحاظ کردن‬ ‫دوران دوم ریاســت جمهوری اقای احمدی نژاد و نیمه اول‬ ‫ریاســت جمهوری اقای روحانی می بایســت در عرض مدل‬ ‫قدیمی اصولگرا – اصالح طلب (که جــدال ایدئولوژیک‬ ‫داشتند)‪ ،‬نه ذیل انها‪ ،‬دو جریان جدید احمدی نژاد – روحانی‬ ‫(که جدال در عمل دارند) را تعریف کرد‪.‬‬ ‫در این مدل نمی توان احمدی نژاد را ذیل اصولگرایان‬ ‫تعریــف کــرد‪ ،‬چر اکــه اصولگرایــان حاضــر بــه پذیرش‬ ‫احمدی نــژاد و هزینه هایش نیســتند‪ ،‬همچنیــن به لحاظ‬ ‫ایدئولوژی در اواخر دولتش با اصولگرایان فاصله گرفت‪ ،‬اما‬ ‫ازانجهتکهاحمدی نژادبخشعمده ایازشبکهاجتماعی‬ ‫حامی اش با اصولگرایان یکسان است می توان او را موازی‬ ‫با اصولگرایان تعریف کرد‪ .‬همچنین این وضعیت در نسبت‬ ‫روحانی با اصالح طلبان نیز صادق است‪ .‬بر اساس این مدل‬ ‫می توان تمامی ائتالف ها اعم از ممکن و محال را تصور کرد‪.‬‬ ‫تقسیم بندی این ائتالف ها در تصویر پیوست ذکر شده و شرح‬ ‫ان در ادامه خواهد امد‪.‬‬ ‫گفتارها‬ ‫‪18‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫اتئالف های ممکن‬ ‫‪ -1‬هر روز که به انتخابات مجلس شــورای اســامی‬ ‫نزدیک تر می شــویم شــاهد تاکید و توصیــه اصالح طلبان‬ ‫بر تکــرار مــدل ائتــاف انتخابــات ریاســت جمهوری ‪92‬‬ ‫هســتیم‪ .‬از زوایه نــگاه غیر دقیــق این ائتــاف محصول‬ ‫حمایت هــای کارگزاران‪ ،‬بــه صورت خــاص ورود پر هزینه‬ ‫ی و حمایت های اصالح طلبان‪ ،‬به صورت‬ ‫هاشمی رفسنجان ‬ ‫ی از حســن روحانی بود‪ .‬اما از‬ ‫خاص حمایت تلویحی خاتم ‬ ‫زاویه نگاهی دقیق تر اگر بخواهیم بــه این ائتالف بنگریم‬ ‫عالوه بر این دو ضلع می بایســت به خود روحانی که برامده‬ ‫از جریــان اصولگرایی هســت نیز توجــه کــرد‪ .‬عموما در‬ ‫تحلیل ها عنصــر فردی روحانی که ســال ها عضــو یکی از‬ ‫بزرگ ترین تشــکیالت های اصولگرایان بوده است حذف‬ ‫می شــود‪ .‬حال اگر تصور بر این باشــد که الگــوی ائتالف‬ ‫انتخابات ریاســت جمهوری ‪ 92‬بخواهد برای مجلس اتی و‬ ‫به صورت خاص ریاست ان تکرار شود‪ ،‬طبق تاکیداتی که در‬ ‫ماه های اخیر از سوی هر سه جناح کارگزاران‪ ،‬اصولگرایان و‬ ‫اصالح طلبان وجود دارد‪ ،‬ناطق نوری گزینه معادل روحانی‬ ‫در انتخابــات ریاســت جمهوری یازدهم بــرای مجلس اتی‬ ‫خواهد بود که بر این اســاس ائتالف میان اصالح طلبان و‬ ‫اصولگرایان ممکن و گزینه محتمل ان نیز ناطق نوری است‪.‬‬ ‫نکته‪:‬شایدبرخیازجهتبهکاربردنلفظائتالفمیان‬ ‫اصولگرایان و اصالح طلبان ایراد کنند و استنادشــان بر ‪92‬‬ ‫باشد که کسی به ان وضعیت ایجاد شده میان اصالح طلبان‬ ‫و اصولگرایان ائتالف نمی گوید بلکه رقابتی تمام عیار بود‪.‬‬ ‫این ایراد وارد است اما بنا به تعاریف متفاوت‪ ،‬اگر تعریف ما از‬ ‫ائتالف‪،‬همبستگی(بهمعنایوجودپیوندواتصال)درمقابل‬ ‫وحدت (به معنای یگانه و یکسان شدن) باشد‪ ،‬می توانیم از‬ ‫واژه ائتالف برای این مهم استفاده کنیم‪.‬‬ ‫‪ -2‬مجلس فعلی شــورای اســامی از این جهت که با‬ ‫هر دو دولت اقایان احمدی نــژاد و روحانی ‪ -‬هر کدام حدودا‬ ‫دو سال ‪ -‬همکاری کرده بسیار حائز اهمیت است؛ اینکه این‬ ‫مجلس را نیز مجلسی عموما اصولگرا بدانیم بر اهمیت ماجرا‬ ‫می افزاید‪ .‬چرا که افراد بیرونی را می تواند به راحتی در مقام‬ ‫قضاوت پیرامون عملکرد این مجلس بنشاند‪.‬‬ ‫شــاید در ابتدای شــروع کار دولت روحانی ایرادات به‬ ‫این مجلس از ســوی جریانات اصالح طلب بیشــتر بود اما‬ ‫رفته رفته از حجم این انتقادات کم شــد‪ .‬در این میان البته‬ ‫شــیب انتقادات به رئیس فعلی مجلس بــا حمایت هایی که‬ ‫الریجانیدربرهه هایزمانیخاصهمچونمسالهاستیضاح‬ ‫فرجی دانا و‪ ...‬از دولت انجام داد با سرعت بیشتری کم شد و‬ ‫در مواردی به حمایت نیز تبدیل شد‪ .‬مطابق انچه بیان شد‪،‬‬ ‫حال اگر فرض ما بر این باشــد که اصالح طلبان و روحانی با‬ ‫معیارهای خودشان‪ ،‬در میان اصولگرایان شخص الریجانی‬ ‫را فردی معتدل و میانه رو بدانند ‪ ،‬می شود مدل بدلی از ائتالف‬ ‫انتخابات ‪ 92‬را با جابه جایی جریانات سیاسی گرد ان‪ ،‬این بار‬ ‫ روی الریجانی متصور شد‪ .‬همچنین اصولگرایان با وضعیت‬ ‫نامعلومی که امروز پیش می روند اگر نتوانند به مدل وحدت‬ ‫یکپارچه ای برسند و تا ماه های اخر انتخابات در این وضعیت‬ ‫نامعلوم به ســر برند راهی جز حفظ وضــع موجود در مجلس‬ ‫نخواهد داشت‪ .‬پس ائتالف اصولگریان با روحانی ائتالفی‬ ‫ممکن و گزینه محتمل ان نیز الریجانی است‪.‬‬ ‫‪ -3‬اصالح طلبان در انتخابات مجلس گذشــته شرکت‬ ‫نکردند و سهم چشــمگیری نیز از مجلس فعلی ندارند اما در‬ ‫مقابل اصولگرایان دو فراکسیون عمده مجلس را در اختیار‬ ‫دارند‪ ،‬این مساله شاید در ابتدا برای اصالح طلبان بی اهمیت‬ ‫جلوه می کرد اما با گذشت زمان کمی‪ ،‬اصالح طلبان به این‬ ‫جمع بندیرسیدندکهقهرازسپهرسیاست ورزیکشورمعادل‬ ‫حذف خویشتن از این عرصه است‪ ،‬پس رفته رفته تالش ها‬ ‫برای بازگشت به سیاست اغاز شد‪ .‬این تالش ها در سال ‪92‬‬ ‫به انتخابات ریاست جمهوری یازدهم و دوگان ه عارف – روحانی‬ ‫رسید و عارف بنا به درخواست سران اصالحات به نفع روحانی‬ ‫اگر ائتالف را نوعی همبستگی‬ ‫در مقابل وحدت بدانیم انگاه‬ ‫می شود انتخابات مجلس را‬ ‫بدلی از انتخابات ‪ 92‬با محوریت‬ ‫الریجانی و ذیل ائتالف معتدلین‬ ‫اصالح طلب و اصولگرا‬ ‫فرض کرد‬ ‫کنار رفت‪ .‬کنار رفتن عارف نیز یک دلیل مشــخص بیشــتر‬ ‫ندارد که هم سخن بودن تحلیلگران سیاسی اجازه می دهد‬ ‫بر ان استناد کنیم؛ گرچه روحانی گزینه ای متساوی با مرام‬ ‫اصالح طلبی نبــود اما باتوجه بــه وقایع ســال ‪ 88‬و محدود‬ ‫شدن عرصه سیاسی برای اصالح طلبان‪ ،‬گزینه حداکثری‬ ‫(عارف) الزاما نمی توانست به صورت حداکثری مطالبات و‬ ‫خواســت اصالح طلبان را براورده کند‪ .‬با توجه به انچه بیان‬ ‫شــد اصالح طلبان امتیازی بزرگ را در اختیار حسن روحانی‬ ‫قرار دادند (و البته شــاید از ســر اجبار) و از گزینه اصلی خود‬ ‫خواستند به نفع او کنار برودکهقطعااینمسالهخواستواقعی‬ ‫و حداکثری انان نبود‪ .‬در شرایط کنونی باتوجه به فضای باز‬ ‫سیاســی که دولت روحانی برای اصالح طلبان فراهم کرده‬ ‫– مخصوصا در شرایط پساتوافق – انان می توانند مسیر خود را‬ ‫از روحانی جدا کرده و در انتخابات مجلس اتی به دنبال رقابت‬ ‫با روحانی و نائل شدن به خواست حداکثری خود باشند‪ .‬اما‬ ‫ایا رقابت با روحانی تنها راه و عقالنی ترین مسیر رسیدن به این‬ ‫خواست است؟ قطعا پاسخ منفی است‪ ،‬چرا که اصالح طلبان‬ ‫می توانند به وسیله ائتالف با روحانی روی گزینه عارف برای‬ ‫ریاستمجلسبهاینخواستحداکثریبرسندوتنهانکته ای‬ ‫که می ماند پذیرش یا عدم پذیــرش روحانی و تیمش بر این‬ ‫ماجراســت! پس ائتالف اصالح طلبان با روحانی ائتالفی‬ ‫ممکن و گزینه محتمل ان نیز عارف است‪.‬‬ ‫‪ -4‬اگر اصالح طلبان ائتالف خود با روحانی را بر حضور‬ ‫حداکثری خود ترجیح ندهنــد و با همان گزینــه عارف وارد‬ ‫انتخابات مجلس شورای اسالمی بشوند و مواضع انتقادی‬ ‫به دولت و اصولگرایــان بگیرند‪ ،‬جریــان اصولگرایی دچار‬ ‫احساس خطر شــده و احتماال جریان اجتماعی حامی ان‪،‬‬ ‫یعنی اصولگرایی‪ ،‬مطالبه ورود حداکثری با معرفی یک نفر‬ ‫در مقابل عارف می کند‪ .‬گرچه در جــدول مذکور این گزینه‬ ‫حاصل ائتالف اصولگرایان با احمدی نژاد معرفی شده است‪،‬‬ ‫اما بیشــتر از انکه احمدی نژاد در این ائتالف نقش داشــته‬ ‫باشد‪ ،‬جریان سوم تیر که شــعارهایش الاقل در ابتدای امر‬ ‫مطابق با شــعارهای احمدی نژاد بود و هنوز نتوانسته بدلی‬ ‫برای این شعاردهنده بیابد نقش و اهمیت خواهد داشت‪ .‬در‬ ‫مجلسفعلینیزشکلنگرفتنیکفراکسیونیکپارچهبرای‬ ‫اصولگرایان و قرار گرفتن فراکســیونی اصولگرا اما موازی‬ ‫با ان و در مواردی رقابــت الریجانی و حدادعادل در مجلس‬ ‫که احتماال بر کسی پوشیده نیست احتمال شکل گیری این‬ ‫گفتارها‬ ‫ائتالف را بیشتر می کند‪ .‬همچنین تصویب برجام در مجلس‬ ‫نیز یکی از نقطه های تعیین کننده احتمال شکل گیری این‬ ‫ائتالف خواهد بود‪ ،‬اگــر الریجانی برجــام را در مجلس به‬ ‫تصویب برساند اما نمایندگانی که احتماال اکثرا از فراکسیون‬ ‫اصولگرایان حاضر در مجلس هستند از این مساله قانع نشوند‬ ‫ی خواهد بود‪.‬‬ ‫این ائتالف حتم ‬ ‫در مقابل نیــز اگر فراکســیون اصولگرایــان مجلس‬ ‫بتوانند تصویب یــا عدم تصویب ان در مجلس را در دســت‬ ‫بگیرند – کــه در حال حاضر بــا ورود تمام قــد زاکانی به این‬ ‫مساله توانسته اند تا حد زیادی این مهم را انجام دهند – و در‬ ‫نهایت ان را به ســمت عدم تصویب ببرند جریان سوم تیر به‬ ‫سمت انان گرایش حداکثری پیدا خواهد کرد‪ .‬پس ائتالف‬ ‫اصولگریانبااحمدی نژادائتالفیممکنوگزینهمحتملان‬ ‫نیز حدادعادل اســت‪ .‬حتی می توان احتمال داد در صورت‬ ‫عدم ورود حدادعادل این جریان به سمت گزین ه حداقلی چون‬ ‫زاکانی که در مقام ریاست کمیسیون ویژه برجام نقش کلیدی‬ ‫ایفاخواهدکردنیزبرود‪،‬شایدعلتاصلیهجمه هایبسیاری‬ ‫که امروز به او می شود نیز با این مساله بی ارتباط نباشد!‬ ‫اتئالف های محال‬ ‫انچه در باال بیان شد ارائه مدلی برای تحلیل وضعیت‬ ‫سیاسی احتمالی اینده کشــور معطوف به انتخابات مجلس‬ ‫اتی بود که مطابــق ان احتمــال صفر و یکــی ائتالف این‬ ‫جریان هــا از نظر گذرانده اســت‪ .‬اما در پایان قصــد دارم با‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫جمع بندی‬ ‫ارائه تحلیلی شخصی با گزاره هایی مشخص این احتماالت‬ ‫را ارزش گذاری کنــم‪ .‬در رقابت انتخاباتی ســال ‪ 92‬پس از‬ ‫کنار رفتن عــارف به نفع روحانی انتظــار می رفت روحانی در‬ ‫دولت خود جایگاه مطلوبی برای عارف در نظر بگیرد و با این‬ ‫کار از او قدردانــی کند‪ .‬در این مدت قطعــا انتظار نمی رفت‬ ‫روحانی رقبای انتخاباتی خــود را به دولت راه بدهد اما عارف‬ ‫با روحانی رقابــت نکرد‪ ،‬در صورتی که می توانســت این کار‬ ‫را بکند و حداقل هزینه این رقابت رفتــن روحانی به دور دوم‬ ‫انتخابات بود که احتمال پیروزی اش را کاهش می داد‪ .‬حال‬ ‫اگر اصالح طلبان بخواهند گزینه حداکثری خود یعنی عارف‬ ‫را برای انتخابات مجلــس اتی فعال کننــد و گزینه ائتالف‬ ‫را پیــش روی روحانی بگذارند؛ روحانی میــان گزینه موجود‬ ‫اصولگرایان یعنی الریجانی و گزینه مطلوب اصالح طلبان‬ ‫گیر خواهد کرد و پرسش اصلی ان است که روحانی به سمت‬ ‫کدامیک خواهد رفت؟‬ ‫اگــر روحانی‪ ،‬عــارف را انتخــاب کند بایــد بپذیرد که‬ ‫اصالح طلبان به خواسته حداکثری خود می رسند‪ ،‬از این رو‬ ‫مطالباتشان نیز حداکثری خواهد شد با این تفاوت که تا دیروز‬ ‫ن را مطالبه می کردند‬ ‫خارج از قدرت و تنها از طریق رســانه ا ‬ ‫اما امروز با قدرت‪ ،‬جایگاه‪ ،‬قانونی و رسمی این کار را خواهند‬ ‫کرد‪.‬اختالفنظرجدیاصالح طلبانباروحانیبرسرمسائل‬ ‫سیاست داخلی اســت‪ .‬روحانی دو ســال به بهانه مذاکرات‬ ‫هسته ای و حل مشکالتمان با جهان توانست اصالح طلبان‬ ‫را راضی نــگاه دارد اما همان طور که شــاهدیم در شــرایط‬ ‫پسا توافق یک چالش بزرگ میان دولت و اصالح طلبان در‬ ‫خصوص اولویت و تقدم مســائل اقتصادی – سیاسی ایجاد‬ ‫شده است‪ .‬دولت روحانی با پشــتوانه کارگزارانی اش تمایل‬ ‫دارد تمرکز خود را روی مسائل اقتصادی معطوف سازد اما هر‬ ‫روز فشــارها برای ورود او به سیاست داخلی بیشتر می شود‪.‬‬ ‫وارد شــدن روحانی در ایــن وادی به معنای شــروع چالش‬ ‫برای دولت یازدهم خواهد بود‪ ،‬به طــور مثال در هفته های‬ ‫گذشته اظهارنظر رئیس جمهور در خصوص شورای نگهبان‬ ‫که مطابق میــل اصالح طلبان بــود اما اعتراضات بســیار‬ ‫گسترده ای را علیه دولت روحانی به پا کرد و هزینه بزرگی به‬ ‫پای او نوشته شد!‬ ‫حال اگر قــرار باشــد روحانی میان نســبت فعلی که با‬ ‫اصولگرایان از طریق الریجانی دارد و اصالح طلبان و چالشی‬ ‫که برایش به وجود خواهد امد یکی را انتخاب کند‪ ،‬احتماال‬ ‫حفظ وضعیت فعلی برایش مطلوب تر خواهد بود‪.‬‬ ‫همچنین باتوجه به اینکه روحانی شعار خود را اعتدال‬ ‫قراردادهاست ‪،‬شایدگزینهمعتدلاصولگرایانبرایروحانی‪،‬‬ ‫الریجانی باشــد اما عارف بدان علت که منافع جناحی خود‬ ‫را در اولویــت قرار می دهــد و بنا به تجربــه انتخابات فردی‬ ‫اهل جدال است احتماال گزینه معتدل اصالح طلبان برای‬ ‫روحانی نخواهد بود‪ .‬در این شرایط اصالح طلبان می توانند‬ ‫گزینه خود را در واپســین لحظات انتخابات بــرای رقابت با‬ ‫الریجانی تغییر دهند‪ .‬این گزینه احتماال باید این قدر مطمئن‬ ‫باشد که ارزش ریسک و ارزش کنار گذاشتن عارف را داشته‬ ‫باشد‪ .‬در میان گزینه های موجود ناطق تنها فردی است که‬ ‫می تواند این نقش را ایفا کند و بنا به روابط دوستانه الریجانی‬ ‫ی ورود ناطق به عرصه رقابت به معنای کنار رفتن‬ ‫– ناطق نور ‬ ‫قطعی الریجانی خواهد بود‪ .‬کمی به عقب با زگردیم ؛ سوالی‬ ‫دیگر مطرح می شــود انکه ایا روحانی راه سومی جز دوگانه‬ ‫الریجانی – عارف نخواهد داشــت؟ به نظر می رسد روحانی‬ ‫می تواند ســراغ بازی ســومی برود که در ان هیچ کدام از دو‬ ‫جریان اصولگرا و اصالح طلب سود حداکثری در ان ندارند و‬ ‫با این وصف روحانی کمترین امتیاز را به دیگران خواهد داد‪.‬‬ ‫روحانی می تواند به ســراغ فــردی برود کــه همانند او‬ ‫امروز دیگر نه اصالح طلب اســت و نه اصولگــرا‪ ...‬فردی‬ ‫همچون ناطق نوری قطعا نسبت به اقایان الریجانی و عارف‬ ‫که هر کــدام منافع جناحــی دارند برای روحانــی مطلوب تر‬ ‫خواهد بود‪ .‬همچنین با اضافه شــدن ناطق نوری به ســپهر‬ ‫سیاست ورزی کشور شعار اعتدال روحانی تقویت می شود و‬ ‫روحانی اولین دولتی خواهد بــود که بدون چالش با مجلس‬ ‫جناحی احتماال خواهد توانست در چهار سال دوم کشور خود‬ ‫را مدیریت کند!‬ ‫البته انچه بیان شد یک وضعیت مطلوب برای روحانی‬ ‫است که برای تبدیل شدن ان به واقعیت با چالش ها و موانع‬ ‫بزرگی رو به روســت‪ ،‬هم نظر کردن مردم با خود بزرگ ترین‬ ‫چالش اوست‪ .‬همچنین مشــخصا گزینه ناطق نوری نقطه‬ ‫ایده ال تمامی جریانات سیاســی موجود نیست بلکه صرفا‬ ‫نقطه مشترک انهاست که توانسته ما را به این تحلیل برساند‪،‬‬ ‫شــاید در اینده با فعال شــدن ظرفیت های جدیــد جدال از‬ ‫اشتراکات به ایدال ها برســد‪ ...‬حال باید منتظر ماند و دید‬ ‫که دفتر انتخابات دهم مجلس شورای اسالمی چگونه ورق‬ ‫خواهد خورد‪.‬‬ ‫گفتارها‬ ‫‪ -1‬روی کار امدن احمدی نژاد پس از دولت حداکثری‬ ‫اصالح طلبان از ســال ‪ 76‬تا ‪ 84‬برای اصالح طلبان بســیار‬ ‫گران امد‪ .‬احمدی نژاد شعارهایش دقیقا ‪ 180‬درجه برعکس‬ ‫اصالح طلبان قرار گرفت و بنابراین در دولت اول خود تمامی ‬ ‫فعالیت هایش را در تضاد با انان تنظیم کرد‪.‬‬ ‫شــاید علت اصلــی وقایــع ســال ‪ 88‬و اعتراضات به‬ ‫انتخابات ان سال را‪ ،‬جدای از فتنه ای که از سوی جریانات‬ ‫خارجی انجــام گرفت‪ ،‬باید مقاومــت اصالح طلبان در برابر‬ ‫ادامه اقدامات احمدی نژاد در چهار سال اول دولتش دانست‪.‬‬ ‫این رنجش به قدری باال بود که اصالح طلبان حاضر شدند‬ ‫برسر وجودشــان در عرصه سیاست ورزی کشــور در مقابل‬ ‫نبودن احمدی نــژاد قمار کنند‪ .‬شــکاف ایجاد شــده میان‬ ‫اصالح طلبان و احمدی نژاد به قدری عمیق است که بعد از‬ ‫گذشــت حدود دو ســال از کنار رفتن دولت او اگر روزنامه ها‬ ‫را ورق بزنیــم مطالب بســیاری در انتقاد به دولت گذشــته و‬ ‫عملکرد و اعتقادش یافت می شــود و ائتالف اصالح طلبان‬ ‫با احمدی نژاد عناصر هویتی انان را دچار اشکال خواهد کرد‬ ‫از این رو ائتــاف اصالح طلبان با احمدی نــژادی ائتالفی‬ ‫محال است‪ .‬اما باتوجه به ویژگی غیرقابل پیش بینی بودن‬ ‫احمدی نژاد شاید بتوان تصور ائتالف احمدی نژاد با گروهی ‬ ‫یگانه از اصالحات و شــخصی همچون صادق خرازی را از‬ ‫نظر گذراند‪ .‬البته همان طور که باالتر عنوان شد این ائتالف‬ ‫از محاالت اســت اما گمانه زنی ان برای در نظر گرفتن همه‬ ‫احتماالت – ان هم در حوزه غیر قابل پیش بینی ‪ -‬الزم بود!‬ ‫‪ -2‬همان طور که احمدی نژاد شعارها و عملکردش را در‬ ‫تضاد با دولت اصالحات قرار داده بود‪ ،‬روحانی نیز برای روی‬ ‫کارامدنوجلبنظراصالح طلبانتصمیمگرفت شعارهایش‬ ‫را در تضاد بــا احمدی نژاد قرار دهد و در دو ســال اخیر تمام‬ ‫توانش را برای اصرار بر این موضع با تکرار انتقادات رو زافزون‬ ‫به دولت احمدی نژاد به کار گرفته است‪.‬‬ ‫همچنین هنوز ان قدر زمان نگذشته که بتوانیم بگوییم‬ ‫مولفه هــای رقابتــی روحانی بــا احمدی نژاد رنــگ باخته و‬ ‫فراموش شده که ائتالف انها را ممکن بدانیم‪ .‬این ائتالف‬ ‫در تضاد با هویت و موجودیت دولت روحانــی خواهد بود از‬ ‫این رو ائتالف روحانی با احمدی نژاد ائتالفی محال است‪.‬‬ ‫‪19‬‬ ‫پرونده‬ ‫پرونده ویژه مثلث درباره نسبت روحانی با توسعه اقتصادی و توسعه سیاسی‬ ‫گفت وگوها و یادداشت هایی از‪:‬‬ ‫محمد عطریانفر‪ ،‬حسین راغفر‪ ،‬محمد قوچانی‪ ،‬عبدالله گنجی‬ ‫حمیدرضا ترقی‪ ،‬مصطفی هاشمی طبا‪ ،‬ناصر ایمانی‪ ،‬احمد شیرزاد‬ ‫حشمت الله فالحت پیشه‪ ،‬محمدصادق کوشکی‪ ،‬رضا مجیدزاده‬ ‫داریوش قنبری و علیرضا صدرا‬ ‫ه ویژه‬ ‫روحانی؛ درمیانه لیبرال ها و سوسیال ها‬ ‫حسنروحانی‪،‬رئیس جمهورتوسعهاستیادموکراسی؟‬ ‫داوود حشمتی‬ ‫سیاست‬ ‫‪22‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫‪1‬‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫بحثبرسرتقدموتاخرتوسعهسیاسیوتوسعهاقتصادی‬ ‫همیشه در میان تئوریســین ها مطرح بوده اســت‪ .‬این بحث‬ ‫خصوصابعدازبیرونامدنایرانازجنگتحمیلیوهشت ساله‬ ‫قوتگرفت‪.‬انهاکهدردولتسازندگیمشغولفعالیتبودند‪،‬به‬ ‫مدل توسعه اقتصادی و امرانه ای اعتقاد داشتند که در ان یک‬ ‫فردبه عنواننمادتوسعه‪،‬لقب«سرداری»می گرفت‪.‬هماو‪،‬در‬ ‫نگاهاطرافیانشمقامامیرکبیریدررشدوشکوفاییهدیهگرفت‪.‬‬ ‫ازهماننقطهبودکهاتفاقااختالفاتمیانانهاکهدموکراسیو‬ ‫توسعهسیاسیرابرتوسعهاقتصادیمقدممی شمردند‪،‬اغازشد‪.‬‬ ‫جالبانجاکهبوداقایهاشمیحتیواژه«توسعهسیاسی»هم‬ ‫بهگوششنخوردهبود‪.‬چراکهبعدازمطرحشدنانتوسطسعید‬ ‫حجاریان سوال کرده بود‪« :‬توسعه سیاسی چیزی است که در‬ ‫دنیا وجود دارد یا اینکه خودتان از روی واژه توسعه اقتصادی ان‬ ‫رادرستکر ده اید؟»(حجاریان‪،‬اندیشهپویا‪،‬شماره‪)2‬‬ ‫هم ان جابودکهچپگرایانسنتیانروزهاازبرخیمناصب‬ ‫دولتیخارجشدندودرنهادهایمطالعاتیاکادمیکبهتحصیل‬ ‫و تئوریزه کردن مدل توســعه خود برای ایــران پرداختند‪ .‬این‬ ‫مساله ای مخفیانه نبود و بعدها ســعید حجاریان به تفصیل در‬ ‫موردانسخنگفت‪.‬اوتوضیحدادهبودکهچطوراوودوستانش‬ ‫دلمشغول توسعه سیاسی در ایران بودند و از همین رو در مرکز‬ ‫تحقیقاتاستراتژیکمجمعتشخیصمصلحتنظامگردهم‬ ‫امدند تا این بحث ها را دنبال کنند‪ .‬ایــن درحالی بود که دولت‬ ‫در دستان «سردار سازندگی» بود و چپ سنتی ان روزها منتقد‬ ‫اصلی هاشمی‪ .‬با روی کار امدن حســن روحانی بار دیگر این‬ ‫چالشدرمیاننخبگانوفعاالنسیاسیدرگرفتهاست‪.‬اگرچه‬ ‫هنوز به ســطح عمومی چندان انتقال پیدا نکرده اما اگر خوب‬ ‫دقتکنیم‪،‬درمیانهمناظره هایبهظاهرهمسووتحتعناوین‬ ‫دیگر می توانیم این بحث ها را ردیابی و رصد کنیم‪ .‬از مهمترین‬ ‫نمونه های ان می توان به دو میزگرد در دو مجله تئوری پرداز در‬ ‫میان اصالح طلبان اشاره کرد‪ .‬جایی که محمود سریع القلم در‬ ‫کنارمسعودنیلیبهمجلسمهرنامهمی رودتا برایمدلتوسعه‬ ‫ایران «الگوی» مناســب ارائه کنند و در طرف دیگر میزگردی‬ ‫است که در نشــریه اندیشــه پویا با حضور محمدرضا خاتمی‪،‬‬ ‫علوی تباروابراهیمیزدیبرگزارمی شود‪.‬‬ ‫انگاراکنوندر‪ 2‬سالگیدولتروحانیاصالحطلبانفراغ‬ ‫بالیافتهاندتاباعبورازشرایطدهه‪ 80‬وابتدایدهه‪ 90‬گروهی‬ ‫توسعهسیاسیراطلبکنندوگروهیدیگرتوسعهاقتصادیرا‪.‬‬ ‫انگاردوطیفراستوچپاصالحطلبانبخواهندهریکدولت‬ ‫روحانی را به سمت خود بکشانند‪ .‬طیف راست شامل لیبرال ها‬ ‫طلبتوسعهاقتصادیواقتصاددارندوطیفچپوسوسیالها‬ ‫طلب سیاست و توسعه سیاسی‪ .‬این دو مناظره نشانه ای است‬ ‫ازخواستهایلیبرال هاوسوسیالهایاصالحطلبازدولت‬ ‫حسنروحانی‪.‬‬ ‫در اینجا قصــد داریم به واکاوی ایــن مناظره ها پرداخته‬ ‫و مهمترین مطالب ارائه شــده درباره تقــدم و تاخر مدل های‬ ‫توســعه ای را از دل انهــا بیــرون بیاوریــم تا مشــخص کنیم‬ ‫رویکردهای مخالفی را که به ســان اتش زیرخاکستر در میان‬ ‫گروه های طرفدار دولت در جریان اســت‪ .‬جدالی است که در‬ ‫نهایتمی توانازانجداییواختالف نظرمیاندولتوحداقل‬ ‫طیفچپاصالح طلبانراازانانتظارداشت‪.‬‬ ‫مدل های توسعه‬ ‫با پیدایش توسعه در کشــورها و تعریف توسعه یافتگی و‬ ‫عدم توسعه یافتگی کشور‪ ،‬یکی از اساسی ترین بحث هایی که‬ ‫پیرامون این موضوع اغاز شــد‪ ،‬بحث مطالعه در مورد توسعه و‬ ‫مدل هایتوسعهبود‪.‬اینکهکشورهاتوسعهراازکجااغازکردندو‬ ‫درکجابهتوسعه یافتگیدستپیداکرده اند‪.‬اینجدالخصوصا‬ ‫بعد از جنگ جهانی دوم بیشــتر دیده شــد‪ .‬امریکا از یک سو و‬ ‫شورویازسویدیگرتالشکردندتابلوکیازکشورهارابهتوسعه‬ ‫سوقدهند‪.‬درسمتغربتوسعه هاییامرانههمچونایراندر‬ ‫دستورکارقرارداشتودرشرقتوسع هاقتصادیکهکشورهای‬ ‫همچون یوگسالوی‪ ،‬کره و المان شرقی را شامل می شد‪ .‬اما‬ ‫به طور کلی در مدل های توســعه‪ ،‬یک سو توسعه گرایانی قرار‬ ‫دارند که قائل به اولویت توســعه اقتصادی بر توسعه سیاسی‬ ‫هستند‪ .‬این دسته مهمترین نظریه پردازان توسعه را تشکیل‬ ‫می دهند‪ .‬اما در طرف دیگر دموکرات هایی ایستادند که قائل‬ ‫بهتقدمتوسعهسیاسیبراقتصادیهستند‪.‬بهباورانهاتازمانی‬ ‫که دموکراسی حاکم نشود نمی توان به توسعه رسید‪ .‬در میان‬ ‫این دو دسته مکتبی ترکیبی از این دو مدل توسعه وجود دارد‪.‬‬ ‫مکتبی که در ان توسعه سیاسی به معنای دموکراسی نیست و ‬ ‫هانتینگتون و فرید زکریــا ان را تبیین می کنند‪ .‬در این مکتب‪،‬‬ ‫ترکیبی از توسعه اقتصادی‪ ،‬دولت ســازی و حاکمیت قانون را‬ ‫نسبت به دموکراسی یا بسیج اجتماعی اولویت بندی می کنند‪ .‬‬ ‫هانتینگتون و فرید زکریا اشــاره می کنند همبستگی قوی تری‬ ‫بینظرفیتدولتوحاکمیتقانونبارشداقتصادیوجوددارد‬ ‫نسبتبهوجودهمبستگیبیندموکراسیبارشد‪،‬کهاستداللبه‬ ‫نفعیکه ساالریلیبرالنسبتبهمردم ساالریغیرلیبرالبه عنوان‬ ‫سکویی برای رشد اقتصادی است‪ .‬این البته راهبردی است که‬ ‫دولت های توسعه ای مثل کره جنوبی و تایوان در پیش گرفتند‪.‬‬ ‫هانتینگتون در کتاب «توسعهسیاسیوزوالسیاسی» در سال‬ ‫‪1965‬م چهار استدالل را در نفی اساسی نظریه های کالسیک‬ ‫توسعه سیاسی مطرح و با این دالیل‪ ،‬مبانی اصلی نظریه خود‬ ‫را بیان کرد‪ .‬چهار دلیل او عبارتند از‪ -1 :‬نفی برگشــت ناپذیری‬ ‫توسعه سیاسی ‪ - 2‬همه زمانی و همه مکانی بودن حوزه تحلیل‬ ‫توســعه گرایی‪ - 3‬متوقف نبودن توســعه سیاســی بر توســعه‬ ‫اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و فرهنگی ‪ - 4‬جدا بودن تعریف توســعه‬ ‫سیاســی از دیگر پدیده های اقتصادی و اجتماعی‪ .‬او فراتر از‬ ‫نظر انان که نهادینه کــردن تدریجی برخوردها را پیش شــرط‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫امر دموکراسی سیاسی و توسعه سیاسی را مستلزم دگرگونی از‬ ‫طریق ساختارهای نهادی می دانستند‪ ،‬نهادینه کردن را معیار‬ ‫ی نظریه خود را بر‬ ‫منحصر به فرد توسعه سیاسی دانست و تمام ‬ ‫این مبنا بنا کرد‪ .‬مهمترین کتاب هانتینگتون «سامان سیاسی‬ ‫درجوامعدستخوشتغییر»است‪.‬اوبراینباوراستکهسامان‬ ‫سیاسینتیجهخودکارفرایندنوسازینیست‪.‬بلکهبدونسامان‬ ‫سیاسی نه فرایند توسعه اجتماعی موفق خواهد شد و نه توسعه‬ ‫اقتصادی‪.‬همینامر‪،‬پایه ایشدبراییکاستراتژیتوسعهکه‬ ‫بعدا «توسعه اقتدارگرا» خوانده شد‪ .‬شکلی از توسعه که در ان‬ ‫یک دیکتاتور توسعه گرا نظم سیاسی و حکومت قانون را شکل‬ ‫می دادوبسترهایتوسعهاقتصادیواجتماعیرافراهممی کرد‪.‬‬ ‫وقتی که این پایه ها استوار می شدند‪ ،‬دیگر وجوه مدرنیته مانند‬ ‫دموکراسی و مشارکت مدنی می توانستند روی ان سوار شوند‪.‬‬ ‫فرید زکری ا شاگر د هانتینگتون‪ ،‬در کتاب «اینده ازادی» که در‬ ‫سال‪ ۲۰۰۳‬نوشت‪،‬نسخهتاحدیروزامداینبحثراارائهکرد‪.‬‬ ‫مدل دیگری از توســعه که توســعه گرایی اقتدارگرایی‬ ‫بوروکراتیــک نامیده می شــود که از ســوی ادانــل و ایوانس‬ ‫تئوری پردازی شد اما سابقه شــکل گیری در کشورهایی مانند‬ ‫برزیل و کره جنوبی را دارد‪ .‬در این توســعه با سرکوب سیاست و‬ ‫اتحاد شــرکت های فراملیتی‪ ،‬دولت اقتدارگرای بوروکراتیک‬ ‫و بورژوازی کمپرادور‪ ،‬کار توســعه را به پیش می برند‪ .‬الگویی‬ ‫که سطح تعدیل شده اش مدنظر دولت کارگزاران بود و اکنون‬ ‫تئوریسین هایدولتیازدهمانرابهروحانیتوصیهمی کنند‪.‬‬ ‫رویارویی از جنس تاکتیک‬ ‫غربی به عنوان الگوی توسعه یافتگی مطرح می شوند‪ ،‬از این‬ ‫رو کشورهای دیگر باید بر اســاس این معیارها خود را بسنجند‪.‬‬ ‫ازمنظرسریع القلمتوسعه یافتگیدارایمعیارهایینظیردولت‬ ‫حداقلی‪،‬صنعتی شدن‪،‬توجهفراگیربهعلموعقالنیت‪،‬بخش‬ ‫خصوصی فعــال‪ ،‬نظام اموزشــی کاربردی‪ ،‬نخبــگان ابزاری‬ ‫منســجم‪ ،‬مردم پرکار و مســئولیت پذیر‪ ،‬دولت پاسخگو و‪...‬‬ ‫اســت‪ .‬از این رو جامعه ایرانی با مدل غربی تصور شده ایشان‬ ‫بسیارفاصلهدارد‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫محمود سریع القلم تئوریسین‬ ‫توسعه از باال با فرض اتحاد‬ ‫نخبگان ابزاری و نخبگان سیاسی‬ ‫است‪ .‬او نسبت به توسعه از پایین‬ ‫در ایران ناامید است‬ ‫مسعود نیلی از کسانی است که‬ ‫رشد باالی اقتصادی را زمینه ساز‬ ‫توسعه سیاسی می داند‪ .‬او از‬ ‫اهالی مکتب نیاوران‬ ‫در توسعه است‬ ‫پایان جنگ‪ ،‬اغاز توسعه اقتصادی‬ ‫سیاست‬ ‫با همین پیش زمینه می توان به ســراغ سیاســت داخلی‬ ‫ایران رفت‪ .‬یک طرف چپ های سنتی ایران قرارداشتند که از‬ ‫دورانجنگخارجشدهبودندوهمچنانبهاقتصاداسالمیامابا‬ ‫سویه هایدولتیاعتقادداشتندوطرفدیگرهاشمی رفسنجانی‬ ‫بود که به اقتصــاد ازاد نگاهی با عطوفت داشــت‪ .‬در هر حال‬ ‫اگرچهکارگزارانوچپ هاازنظرجبهه بندیهردوخودرامتعلق‬ ‫بهجبههاصالحاتمی دانند‪،‬اماتفاوت هایشاندراینبخشاز‬ ‫ک سیاسی نقطه اختالف شدیدی میان انها ایجاد کرده‬ ‫تاکتی ‬ ‫است‪ .‬کارگزاران خود را محرک و پیشــتاز اصالحات می داند‪،‬‬ ‫هرچند ســایرین به ان اعتقادی ندارند‪ .‬با این حال انچه مسلم‬ ‫است اختالف میان تقدم و تاخر در مساله توسعه سیاسی یک‬ ‫اختالف نظربسیارمهمدرمیانایندوطیفسیاسیاست‪.‬‬ ‫در دوران اصالحــات ایــن کارگزاران و مدل توســعه ای‬ ‫انها بود که در اقلیت قرار داشــت‪ .‬صدای اصلی و بلندی که از‬ ‫اصالحات شــنیده می شد‪ ،‬خواســتار برقراری توسعه سیاسی‬ ‫بود‪ .‬اما با روی کار امدن حسن روحانی امروز این شرایط به نفع‬ ‫کارگزارانتغییریافتهاست‪ .‬اگرهاشمی رفسنجانیدرسال های‬ ‫اولیه دهه هفتاد اساســا چیزی به اسم «توســعه سیاسی» به‬ ‫گوشش نخورده بود‪ ،‬اما الاقل این روزها انها خواستار برقراری‬ ‫توسعه اقتصادی هستند و حداقل انجام «توسعه سیاسی» را‬ ‫قبول دارند‪ .‬تنها با این تفاوت که ان را نــه در اولویت ‪ ،‬بلکه در‬ ‫«اخرین» مرحله از توسعه می پسندند‪ .‬مساله ای که اظهارنظر‬ ‫صریح ســریع القلم در مهرنامه ان را به ما نشان می دهد‪ .‬انجا‬ ‫که صراحتا می گوید‪« :‬توسعه سیاسی‪ ،‬در واقع اخرین مرحله‬ ‫توسعه است‪ ».‬بعدها به اینکه چرا او توسعه سیاسی را به مرحله‬ ‫اخر توسعه انتقال می دهد بحث خواهیم کرد اما عجالتا اینکه‬ ‫نبایدفراموشکنیمسریع القلمبه عنوانیکیازتئوریسین های‬ ‫دولت اعتدال مطرح است‪ .‬هرچند دولت او را به عنوان مشاور‬ ‫قبولنداشتهباشدیاخوداوبادلخوریازهمانسال اولبهخاطر‬ ‫انکهبرایدولتحاشیهپدیدنیایدازدولتفاصلهگرفتامابااین‬ ‫حالبهاعتقادبسیاریهمچناناوازمتنفذترینتئوریسین هایی‬ ‫اســت که اعتدالگرایان به او و نظراتش چشم دوخته اند‪ .‬سیر‬ ‫تفکرات او در کتاب های «عقالنیت و توسعه یافتگی ایران»‪،‬‬ ‫«فرهنگ سیاسی ایران» و «اقتدارگرایی ایرانیدر عهدقاجار»‬ ‫بهروشنیمی گویدکهدرنگاهاومدلتوسعهدرواقعهمانچیزی‬ ‫است که در غرب وجود دارد‪ .‬در دیدگاه او کشورهای اروپایی و‬ ‫راه چپ و راست مدرن از اغاز توسعه سازندگی از یکدیگر‬ ‫تقریبا جدا شد و دوم خرداد بر بستر مطالعاتی شکل گرفت که از‬ ‫همین جا کلید خورده بود‪ .‬بررسی سابقه جدال دو تفکر که یکی‬ ‫به توسعه اقتصادی می اندیشید و یکی توسعه سیاسی‪ ،‬از انجا‬ ‫اهمیتزیادیپیدامی کندکهمانندیکگرانیگاهدرروابطمیان‬ ‫دولتواصالح طلباندرایندهنزدیکبسیارحائزاهمیتخواهد‬ ‫بود‪ .‬انروزهاچپگرایانسنتیدرایران‪،‬ازنهادهایدولتیبامیل‬ ‫یابدونمیلشخصی‪،‬خارجشدهبهمحیط هایاکادمیکروی‬ ‫اوردند‪.‬همانسال هاییکهدولتهاشمی رفسنجانیسازندگی‬ ‫بود و به اقتصاد ازاد می اندیشید‪ ،‬سعید حجاریان و دوستانش‬ ‫در مرکز تحقیقات اســتراتژیک به توســعه سیاسی و همزمان‬ ‫تحصیالت دانشگاه مشــغول بودند‪ .‬خود او درباره دو جریانی‬ ‫که در ان زمان به راه افتاده بود و می توان انها را نمادی از توسعه‬ ‫فرهنگی و اقتصادی دانست‪ ،‬همچنین نقش خودشان در این‬ ‫میانه این گونه توضیح می دهد‪« :‬دو پروژه شــروع شده بود که‬ ‫به نظر من نتیجه بخش نبودند‪ .‬یکی روشنفکری دینی که دکتر‬ ‫سروش شروع کرده بود و دیگری هم توسعه اقتصادی که اقای‬ ‫هاشمی و تیم اقای طبیبیان شروع کرده بودند‪ .‬من پیش بینی‬ ‫می کردمکهبدونتوجهبهیکرفرمسیاسیهردویاینپروژه ها‬ ‫به لحاظ اجتماعی به بن بست می رسند و بدون توسعه سیاسی‬ ‫نمی توان اصالح دینی و اقتصادی کرد‪ .‬پروژه توسعه سیاسی‬ ‫این طور کلید خورد‪ .‬پروژه من شد نو ســازی سیاسی در ایران‪.‬‬ ‫همان اصالحات‪ .‬من بودم و یک مشت اطالعات تئوریک و‬ ‫ارتباطبابرخیچهره هایسیاسی‪.‬بنابراینبهایننتیجهرسیدم‬ ‫کهبرومدرسبخوانم‪.‬مثلبچهادمکنکوردادمورفتمدانشگاه‬ ‫و از هیچ سهمیه ای و مصوبه ای هم استفاده نکردم‪ .‬دور اولی‬ ‫بود که بعد از انقالب فرهنگی برای فوق لیسانس کنکور برگزار‬ ‫شــد و تعداد شــرکت کننده ها زیاد بود‪ .‬کنکور دادم و دانشگاه‬ ‫تهران قبول شدم‪ .‬بورســیه هیچ جا نبودم‪ .‬دولت هیچ چیز به‬ ‫من نداد‪ .‬االن حقوق بازنشستگی ام را هم نمی دهند‪ .‬خالصه‪،‬‬ ‫فوق لیسانس و دکترای علوم سیاســی خواندم‪( ».‬مصاحبه با‬ ‫اندیشهپویاشماره‪)2‬‬ ‫او می گوید که پیش اقای هاشمی می رود و به او می گوید‬ ‫که قصد دارد روی پروژه توسعه سیاسی کار کند و هاشمی به او‬ ‫می گوید‪« :‬توسعه سیاسی چیزی اســت که در دنیا وجود دارد‬ ‫یا اینکــه خودتان از روی واژه توســعه اقتصادی ان را درســت‬ ‫کر ده اید؟» پاسخی که نشان می دهد که سردار سازندگی تا چه‬ ‫اندازه از ان فاصله داشت و با ان بیگانه بود‪ .‬حجاریان مشخصا‬ ‫عنوان می کند کــه این فعالیت هــا و مطالعات را نــه در جهت‬ ‫مخالفت ب ا هاشمی‪ ،‬بلکه برای انکه بتوانند مدل سیاسی برای‬ ‫دولت هاشــمی ارائه کنند پیگیری می کردند اما هاشمی به ان‬ ‫عالقه اینداشت‪«:‬مابخشتوسعهسیاسیرادرمرکزتحقیقات‬ ‫استراتژیکراه اندازیکردیمتااینپروژهراپیشببریم‪.‬معاونت‬ ‫ما پنج گروه داشــت‪ .‬گروه انقالب اســامی‪ ،‬گروه دولت که‬ ‫می خواســت بپردازد به اینکه ماهیت دولت در ایران چیست‪،‬‬ ‫گروه رفتار سیاســی‪ ،‬گروه فرهنگ سیاســی و گروه نو ســازی‬ ‫سیاسی‪.‬مامی خواستیمازدلاینبحث هایک«پالیسیپیپر»‬ ‫در بیاید برای اقای هاشمی‪ .‬منتها اقای هاشمی عالقه ای به‬ ‫اینمباحثنداشت‪».‬‬ ‫حجاریان این نگاه را همچنان حفظ کــرده بود‪ .‬با وجود‬ ‫انکه او بعدها در روزنامه صبح امروز روشی به شدت در مخالفت‬ ‫با هاشمی پیمود اما معتقد اســت که در ان زمان به همکاری با‬ ‫هاشمی اعتقاد داشــته و از این رو او و بهزاد نبوی تا دوم خرداد‬ ‫‪ 76‬همچنان در مجمع باقی ماندند‪« :‬ما معتقد بودیم که اقای‬ ‫هاشمیهرنظریرامی خواهدداشتهباشدامامابایدکارخودمان‬ ‫را بکنیم و ایشــان هم باالخره خواهد فهمید کــه پروژه اش به‬ ‫بن بست می رســد و توســعه اقتصادی عوارضی دارد که ناچار‬ ‫پیش نیاز رفع انها توســعه سیاســی خواهد بود‪ .‬اقای هاشمی‬ ‫دور دوم که رای اورد دیگر با اقای خوئینی ها کار نکرد‪ .‬مجمع‬ ‫روحانیون مبارز با اقای هاشمی مشکل پیدا کرده بود‪ .‬دور دوم‪،‬‬ ‫مجمع از اقای هاشــمی دفاع کرد اما اقای هاشــمی گفت که‬ ‫مجمع اگر از من دفاع نمی کرد به زبالــه دان رفته بود و مجبور‬ ‫بودند از من حمایت کنند‪ .‬اقای هاشمی مجمع را مسخره کرد‪.‬‬ ‫اقایموسوی خوئینی هاهمروزنامهسالمبرایشجدیشدهبود‬ ‫ووقتشرادرسالممی گذاشت‪.‬کمترمی امد‪.‬اقایهاشمیهم‬ ‫اقایروحانیرارئیسمرکزکرد‪».‬باامدنحسنروحانیشرایط‬ ‫برایانهاتغییرکردهبودامانهتاانحدکهازمجمعبروند‪،‬اوگفته‬ ‫بود‪«:‬منوبهزادنبویتادومخرداددرمرکزتحقیقاتبودیم‪.‬ما‬ ‫می گفتیمکهباهاشمیبایدکارکردونبایداورارهاکرد‪.‬احساس‬ ‫می کردم که هاشمی کم کم به ما و توسعه سیاسی می رسد‪ .‬من‬ ‫روز ها در مرکز تحقیقات بودم و عصر ها می رفتم روزنامه سالم و‬ ‫هفته نامهعصر ما‪[.‬ارگانسازمانمجاهدینانقالب]»(همان)‬ ‫حجاریان ســال ها بعد گفت ان مرکز برونداد نداشــت و‬ ‫دلیلش را مخالفت هاشمی رفســنجانی با ان عنوان کرد‪« :‬به‬ ‫همراه بهزاد نبوی‪ ،‬محســن ارمین ‪ ،‬هاشــم اغاجری‪ ،‬عباس‬ ‫عبدی‪،‬علیرضاعلوی تبار‪،‬حسینبشیریهوبرخیدیگرازاساتید‬ ‫دانشگاه روی این پروژه ها کار کردیم اما حاصل این کار چندان‬ ‫مورد استفاده مسئوالن قرار نگرفت‪ ،‬به همین خاطر خودمان‬ ‫تصمیمگرفتیمکهاینپروژهرااجراکنیم‪».‬‬ ‫او توضیح داده بود که «پروژه توســعه سیاسی ما حداقل‬ ‫‪23‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫عبدالله نوری به عنوان اولین‬ ‫وزیر کشور خاتمی کسی بود‬ ‫که پروژه توسعه سیاسی را‬ ‫به صورت افراطی پیش می برد‬ ‫حجاریان معتقد است که پایه و‬ ‫بنیان تفکرات روحانی ربطی به‬ ‫دموکراسی ندارد‪ ،‬گرچه ممکن است‬ ‫عواقب دموکراتیک داشته باشد‬ ‫متدش کامال مشخص بود که چه می خواهیم» و تاکید کرده‬ ‫بود که با امدن روحانی «پروژه انها متوقف شده بود»‪ .‬حجاریان‬ ‫می گفت‪« :‬در راه نوسازی بومی معلوم بود که چه می خواهیم‪.‬‬ ‫همهچیزتعریفشدهبود‪،‬فسادادارییعنیچه؟مشارکتیعنی‬ ‫چه؟ رقابت یعنی چه؟ جامعه مدنی یعنی چه؟ چرا ضعیف است‬ ‫و‪...‬حتیبرایمسائلراهحلداشتیم»‪(.‬همان)‬ ‫او همچنین تاکید داشــت کــه فاصله میان خودشــان‬ ‫و روحانی را مشــخص کنــد‪ .‬اگرچــه روحانی حــاال در قدرت‬ ‫بود‪« :‬مــدل من با مــدل روحانــی فرق می کنــد‪ .‬اصالحاتی‬ ‫که مــن می گویم بن اش دموکراســی اســت‪ .‬ممکن اســت‬ ‫اصالحــات اقای روحانــی هم بالطبع دموکراســی بیــاورد اما‬ ‫بن اش دموکراســی نیســت‪ .‬خودش همچنین ادعایی ندارد‪.‬‬ ‫نمی گوید که مــن اصالح طلبــم‪ ».‬از همین رو می تــوان در‬ ‫واقع تفــاوت اصالح طلبــان و روحانی را به روشــنی در همان‬ ‫«بن مایهقراردادندموکراسی»تعریفکرد‪ .‬بهمعنایواضح تر‬ ‫اصالحات و توســعه ای کــه اصالح طلبان مدنظرشــان بود‪،‬‬ ‫اصالحاتیمبتنیبرتغییراتدموکراتیکبوداماراستمدرنکه‬ ‫درکارگزارانوهمچنینحزباعتدال وتوسعهتعریفمی شود‪،‬‬ ‫به مدل دیگری که همان تقدم توســعه اقتصادی باشد اعتقاد‬ ‫داشت‪ .‬سرنوشــت توسعه سیاســی در اصالحات بعد از وقایع‬ ‫‪ ١٨‬تیــر و ترور ســعید حجاریان بــه محاق رفــت‪ .‬دولت دوم‬ ‫سیدمحمدخاتمینیزبیشتربه دنبالرونقاقتصادیبودتاتوسعه‬ ‫سیاسی‪،‬اگرچهانهاهرگزاینپروژهرارهانکردند‪.‬‬ ‫می گفت‪،‬هاشمیحرف هاییمی زدکهبی شباهتبهحرف های‬ ‫روحانی ‪ ٩٢‬نبود‪ .‬تاکید بر تورم‪ ،‬اشــتغال و سیاست خارجی در‬ ‫کالم او مشــهود بود‪« :‬تورم زندگی مردم را سخت کرده است‪.‬‬ ‫اشتغال به عنوان یک دغدغه ذهن جوانان و خانواده های انان‬ ‫رامشغولکردهاست‪.‬درسیاستخارجیهجمهشدیدیتوسط‬ ‫قدرت های بزرگ علیه ایران صورت می گیــرد‪ ».‬اما در مقابل‬ ‫معین وعده می داد که در ریاســت جمهوری معاونت ویژه ای را‬ ‫به «امر مهم حقوق بشــر» اختصاص خواهد داد‪ .‬محتشمی‬ ‫ نیز که به عنوان رئیس ستاد انتخاباتی کروبی فعالیت می کرد به‬ ‫نوع نگاه هاشمی و اطرافیانش انتقاد داشت و می گفت‪« :‬انها‬ ‫یکهباانتقادات‬ ‫می خواهندامیرکبیریخودراتمامکنند‪ ».‬هاشم ‬ ‫اصالح طلبان چه از ناحیه ستاد معین و چه از ناحیه ستاد کروبی‬ ‫رو به رو شده بود‪ ،‬اندکی تغییر مواضع در او مشاهده می شد‪ .‬او‬ ‫برنامه ایبرایانتخاباتبه عنوانبرنامهکاریریاست جمهوری‬ ‫بهمردمعرضهکرد باعنوان«توسعهدموکراتیک»‪.‬برنامه ایکه‬ ‫کارتهیهوتدوینانبرعهدهنجفیبود‪.‬اوهمچنینمعتقدبودکه‬ ‫خاتمیهمانمسیراوراادامهدادوبهناچارازطرفداردموکراسی‬ ‫بودنشبهمجلهتایمگفت‪«:‬منطرفداردموکراسیهستم‪.‬ولی‬ ‫فکر می کنم این مسیر را باید ارام ارام طی کرد‪ ».‬او حاال اذعان‬ ‫می کرد که «حرکت در مسیر دموکراسی اجتناب ناپذیر است» و‬ ‫اینراصراحتادرحسینیهجماراندرمیانمردماعالممی کرد‪.‬اما‬ ‫تماماینحرف هابیشازهمهازمقتضایزمانناشیمی شود‪.‬‬ ‫هاشمی همان طور که محتشمی پور گفته بود‪ ،‬امده بود تا کار‬ ‫امیرکبیری را تمام کند‪ .‬خودش نیز ان را مخفی نکرده و از دوره‬ ‫دوم سازندگی سخن می گفت‪« :‬در تمامی بخش های کشور‬ ‫برنامه هاییدارمتابااجرایسازندگیدومایرانرابهسویتوسعه‬ ‫وپیشرفتبرسانم‪».‬پروندهانتخابات‪ ٨٤‬نیزباچرخشحداقلی‬ ‫ایت اللهوشکستدرمقابلمحموداحمدی نژادبستهشدودوره ‬ ‫هشتسالهریاست جمهوریاحمدی نژادفرارسید‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫‪24‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫چرخش به سوی دموکراسی‬ ‫چپگرایان در انتخابات دور نهم همچنان بر همان عقیده‬ ‫بودند‪ .‬مقــداری لبه تیز حرکــت را کند کردند اما ایــن اتفاق در‬ ‫اردوگاههاشمی رفسنجانیدچارتغییراتدیگریشد‪ .‬انتخابات‬ ‫ســال ‪ ،٨٤‬انتخاباتی بود که در ان اصالح طلبان دچار تشتت‬ ‫زیادی شدند‪ .‬یک سمت کاندیدای اصالح طلبان پیشرو قرار‬ ‫داشت و سمت دیگر کروبی بود با انتقادی که به تندروی برخی‬ ‫در دوره اصالحات صــورت می داد‪ .‬در میــان این دو طیف اما‬ ‫هاشمی رفسنجانی عزم انتخابات کرده بود‪ .‬هاشمی سال‪ ٨٤‬با‬ ‫رویکردیجدیدبهمیانامدهبود‪.‬اواگرچههمچنانبرازادسازی‬ ‫اقتصادی اعتقاد داشــت اما این بار برنامه هایش ســویه های‬ ‫دموکراتیکبیشتریبهخودگرفتهبود‪.‬اینکهچرادرانانتخابات‬ ‫شکست خورد بحث دیگری اســت‪ ،‬اما هاشمی در ان سال در‬ ‫بیانیه حضورش به اصالحات انتقاد کرده و خود را منجی کشور‬ ‫معرفی کرده بود‪ .‬بیانیه ای که این گونه با واکنش کروبی روبه رو‬ ‫شده و عنوان شده بود که بسیاری از بحران ها ناشی از عملکرد‬ ‫خوداوبود‪«:‬باتوجهبهاینکهاقایهاشمیدربیانیهحضورخود‪،‬‬ ‫عملکرد هشت ساله دولت اصالحات را زیر سوال برده‪ ،‬از طرد‬ ‫نیروها ابراز نگرانی کرده و خود را تنها منجی کشور از بحران ها‬ ‫معرفی کرده بود‪ ،‬الزم دیدم به ایشان یاداوری کنم که بسیاری‬ ‫از این بحران ها ناشــی از عملکرد ایشان بوده است‪ ».‬درحالی‬ ‫کهانروزهایستادمصطفیمعینازپیشبرددموکراسیسخن‬ ‫بازگشت طرفداران توسعه اقتصادی‬ ‫حوادث ‪ ٨٨‬و بعد از ان رســیدن به انتخابات ‪ ٩٢‬شــرایط‬ ‫را برای طرفداران توسعه سیاسی اگرچه ســخت کرده بود اما‬ ‫حمایت ان در میان برخی نخبگان همچنان دیده می شــد‪ .‬از‬ ‫همین جا بود که ایت الله هاشــمی این بار نه با هدف سازندگی‬ ‫دوبــاره‪ ،‬بلکه بــا نگرش ســاخت فضای سیاســی کشــور در‬ ‫انتخابات ‪ ٩٢‬کاندیدا شــد‪ .‬از ســوی دیگر عارف را نمی توان‬ ‫کاندیدایچپگرایانسنتیدانستامااصالحاتدوگزینهبعداز‬ ‫ردصالحیتهاشمی رفسنجانیدراختیارداشت‪.‬رفتنپشتسر‬ ‫عارفوایستادنتابهاخر‪،‬یابهتعبیریفداکاریعارفبرایرای‬ ‫اورن روحانی‪ .‬اصالحات مسیر دوم را انتخاب کرد؛ انتخابی که‬ ‫بسیاری با اهمیت بود و سرنوشت صندوق رای ‪ ٩٢‬را رقم زد‪ .‬به‬ ‫عبارت روشن تر اصالح طلبان در خرداد ‪ ٩٢‬به این باور رسیدند‬ ‫که نگرانی های اقتصادی و توســعه ای مردم به واسطه شدت‬ ‫تحریم ها و همچنین توقف رشــد اقتصادی و تورم باال ان قدر‬ ‫زیاد شده که شعارهای توسعه سیاسی نمی تواند کاربرد الزم را‬ ‫داشته باشد‪ .‬از همین رو عارف کنار رفت تا حسن روحانی که از‬ ‫یک سو از «قانونگرایی» سخن می گفت و از سوی دیگر از حل‬ ‫مشکالتمعیشتیمردم‪،‬بهقدرتبرسد‪.‬‬ ‫لیســت شــعارها و دموکراســی خواهی روحانــی در این‬ ‫انتخابات کم نبود‪ .‬او به جوانــان و اصناف و احزاب وعده های‬ ‫ی که توانست‬ ‫ازادی داد‪ .‬اما بعد از رسیدن به پاستور تنها اقدام ‬ ‫انجامدهد‪،‬بازگشاییقفلخانهسینمابودویکمنشورمتروکو‬ ‫خاک خورده ب ا عنوان «منشور حقوق شهروندی»‪ .‬منشوری که‬ ‫روحانی وعده داده بود ان را اجرایی کند اما با گذشت دو سال از‬ ‫ریاست جمهوریاوهیچخبریازاندردسترسنیست‪.‬اولویت‬ ‫اول و اخر دولت روحانی مهار تورم و توافق در زمینه هســته ای‬ ‫بودکهبههردودستپیداکرد‪.‬اصالح طلبانالبتهازاوشناخت‬ ‫داشتند‪.‬شایدازهمینروستکهحجاریاندراخریناظهارنظر‬ ‫باکنایهمی گویدکهروحانیفعالبایدبهمسالهحلمشکلحضور‬ ‫بانواندراستادیوم هابپردازد‪(.‬اندیشه پویاشماره‪) 28‬‬ ‫سایراصالح طلباننیزوضعیتمشابهیداشتند‪.‬نکته ای‬ ‫که علوی تبار نیز به ان اشــاره کرده و از زاویه خودشان روحانی‬ ‫ت بودن» حمایــت از او می گویــد‪ .‬او گفته که‬ ‫درباره «ســخ ‬ ‫نیروهــای اصالح طلــب و بهبودی خواه در ســال‪ 92‬حداکثر‬ ‫فداکاریرادردفاعازروحانیانجامدادندودرموردخودشتاکید‬ ‫می کند‪«:‬برایمنخیلیسختبودکهاطالعیهدهموازاقای‬ ‫روحانی دفاع کنم‪ ،‬ولی به رغم ســوابق درگیری ای که داشتیم‬ ‫این کار را کردم‪ .‬همه نیروها این کار را کردند‪ ».‬و در پاســخ به‬ ‫این ســوال که‪« :‬معتقدید اقای روحانی به رغم ان حمایت ها‬ ‫کاری را از پیش نبردند؟» به ترکیب تئوریسین های دولت اشاره‬ ‫می کند‪«:‬بههرحالبهترکیبدولتکهنگاهکنیدمی بینیدافراد‬ ‫صاحب تئوری اش مثل اقای نیلی به تقدم توسعه اقتصادی بر‬ ‫توسعه سیاسی قائل اند‪ » .‬تئوریسین های دولت حاال معتقدند‬ ‫با شــرایط به وجود امده الزم اســت تا دولت به ســمت توسعه‬ ‫اقتصادی گام بردارد‪ .‬با همین رویکرد است که حزب کارگزاران‬ ‫سازندگی به صورت گسترده فعالیتش را اغاز می کند‪ .‬حزبی که‬ ‫هاشمی رفسنجانی پدر معنوی اش تلقی می شود و به شدت از‬ ‫حسنروحانیحمایتمی کند‪.‬‬ ‫بار دیگر اختالفات اغاز می شود‬ ‫هنوز توافق هســته ای به امضای نهایی نرســیده است‬ ‫و هنوز هیــچ اثر مشــهودی از حصول توافــق در داخل حس‬ ‫نمی شــود‪ ،‬با این حال تئوریســین های نزدیک به نگاه دولت‬ ‫همچون؛ موسی غنی نژاد‪ ،‬محمود سریع القلم و مسعود نیلی‬ ‫حرکت به ســمت اولویت بندی دولت را اغــاز کرده اند‪ .‬یکی از‬ ‫اساسی ترین مخالفت ها و مقاومت ها در این زمینه را رفته رفته‬ ‫نه از ســوی اصولگرایان‪ ،‬بلکه از ســوی اصالح طلبان شاهد‬ ‫خواهیمبود؛اصالح طلبانیکهباتالشفراوانوریسکباالی‬ ‫دولت روحانی سرانجام توانستند مجوز حزب اتحاد ملت ایران‬ ‫را از دولت روحانی کســب کنند‪ .‬به نظر می رســد این حزب در‬ ‫نهایت به مخالف اصلی سیاست های اقتصادی دولت روحانی‬ ‫تبدیل خواهد شد‏‪ ،‬همان طور که در دهه‪ ٧٠‬با پرچم مخالفت با‬ ‫سیاست هایاقتصادازادهاشمیتوانستبهدومخردادبرسد‪.‬‬ ‫دو مناظره مهم در دو مجله‬ ‫در هفته های گذشــته دو نشســت در دو مجله متعلق به‬ ‫اصالح طلبان برگزار شد‪ .‬نشست هایی که واکاوی ان می تواند‬ ‫نشــان دهد که رویارویی رفته رفته اغاز خواهد شد‪ .‬در نشست‬ ‫اول مســعود نیلی و محمود ســریع القلم در مجله مهرنامه به‬ ‫بررسی مدل توسعه پرداختند و در نشست دوم ابراهیم یزدی‪،‬‬ ‫محمدرضاخاتمیوعلوی تباردوریکمیزدرمجلهاندیشهپویا‬ ‫نشستند تا سیاست های دولت روحانی را پس از تحریم بررسی‬ ‫کنند‪ .‬بررسیایندونشستنشانمی دهدکهشکافمیاندولت‬ ‫و اصالح طلبان چپ رفته رفته علنی تر خواهد شد‪ .‬همان طور‬ ‫که پیش تر گفتیم طرفداران اولویت داشتن توسعه اقتصادی‬ ‫برتوسعهسیاسیرامی توانطرفداراننگاهبهخارجدانست‪.‬به‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫اینمعناکهبرایانهابیشازانکهتغییروتنظیممناسباتداخلی‬ ‫یا به طور روشــن تر سیاست داخلی اهمیت داشــته باشد‪ ،‬این‬ ‫سیاست خارجی است که در اولویت قرار می گیرد‪ .‬برای همین‬ ‫همدولتروحانیرابرخیبراینسبکوسیاقدانستهومعتقدند‬ ‫دولت او دولتی است که توسعه اقتصادی را بر توسعه سیاسی‬ ‫حمی داند‪.‬باهمیننوعنگاهاستکهاندیشهپویاازعلوی تبار‬ ‫ارج ‬ ‫سوال می کند‪« :‬به نظر شما اقای روحانی کار درستی انجام داد‬ ‫کهقبلازاینکههیچپروژهسیاسی ایراشروعکندکارخودشرا‬ ‫در عرصه سیاست خارجی جلو برد؟» اما پاسخ علوی تبار حاوی‬ ‫کمی کنایه اما واقع بینانه اســت‪ .‬او معتقد است که روحانی در‬ ‫برخی زمینه ها اجــازه ورود نداشــته و خودش ایــن را به خوبی‬ ‫می داند‪« :‬به نظرم اقای روحانی خوب می دانست که محدوده‬ ‫اختیارات و محدوده ای که از او حمایت می کنند تا کجاست و از‬ ‫کجااگرجلوتربرودممکناستتنشهمشروعشود‪.‬توجهکنیم‬ ‫کهدراینپروژهکهباانهمراهیمی شود‪.‬توسعهسیاسیاصال‬ ‫تعریف نشده است‪ ».‬شاید بتوان برای توضیح این بخش‪ ،‬از‬ ‫مسالهعدمورودروحانیبهصورتعلنیبرایرفعحصرکهیکی‬ ‫ازمطالباتعمدهاصالح طلبانبود‪،‬یادکرد‪.‬‬ ‫به اعتقاد علوی تبار دولت روحانی را باید این گونه تصویر‬ ‫کرد‪« :‬این دولت بهبود خواه است‪ .‬ترکیب دولت فعلی عمدتا‬ ‫هدفش را بر رشــد رونق اقتصادی گذاشته اســت‪ .‬نه توسعه‬ ‫فرهنگی و نه توسعه سیاسی در اهدافش جای ندارد‪ .‬با دولتی‬ ‫مواجه هســتیم که ضمــن اینکه بهبود خواه اســت‪ ،‬اساســا‬ ‫ی و طراح رشــد و رونق اقتصادی باشــد‪».‬‬ ‫فقط می تواند حام ‬ ‫علوی تبارتاکیدداردکهدولتکم کممشغولزمینه سازیاستو‬ ‫نظریه پردازیمی کند‪.‬اشاره ایکهبهنظرمی رسدبهفعالیت های‬ ‫حزب کارگزاران و ارگان های مطبوعاتی انها بــاز می گردد‪ .‬او‬ ‫صراحتامی گوید«حتیکم کمداردبرایتقدمتوسعهاقتصادی‬ ‫بر توســعه سیاســی نظریه پردازی هم می کند‪ ».‬به طور حتم‬ ‫علوی تبارنیزنشست هایطرفمقابلرادیدهاستکهاین گونه‬ ‫با صراحت از تئوری پردازی حرف می زند‪ .‬این فعال سیاســی‬ ‫اصالح طلب صراحتا داوری خود را در مورد دولت یازدهم بیان‬ ‫می کندوبهدرستیاشارهمی کندکهدولتیازدهمبه دنبالتوسعه‬ ‫سیاسی نیست‪« :‬به نظر من ترکیب دولت فعلی حامل خواسته‬ ‫توسعه سیاسی نمی تواند باشــد‪ ».‬و در ادامه حتی بین توسعه‬ ‫و رونق اقصادی نیز تفکیک قائل شــده و می گوید‪« :‬بنابراین‬ ‫دولت کماکان تمرکزش را روی رونق اقتصادی و رشــد خواهد‬ ‫گذاشت‪».‬وتاکیدمی کند‪«:‬منحتینمی خواهمرویمفهوم‬ ‫توسعه تاکید کنم و عمدا هم می گویم رشد و رونق اقتصادی‪».‬‬ ‫علوی تبارکابینهروحانیرااین گونهترکیب بندیمی کند‪.‬ترکیبی‬ ‫که در ان چپ سنتی حضور ندارد‪« :‬کابینه اقای روحانی ترکیبی‬ ‫استازبخشعملگرایراستمدرنبهاضافهبخشعملگرای‬ ‫راست محافظه کار‪ ».‬او چهار طیف فکری سیاسی را در ایران‬ ‫اینگونه تعریف می کند‪« :‬چپ مدرن‪ ،‬راســت مدرن‪ ،‬راســت‬ ‫رادیکال و راست محافظه کار‪ .‬در میان این تقسیم بندی البته‬ ‫جایچپسنتیهمچنانخالیاستومشخصنیستچپ های‬ ‫سنتیکهمحوربسیاریازفعالیتشانرابرتوسعهسیاسیقرارداده‬ ‫بودند و با همین محور در س ال های میانی دهه ‪ 70‬فعالیت را از‬ ‫سر گرفته و هشت سال قدرت را در دست داشتند‪ ،‬االن در چه‬ ‫وضعیتی هستند‪ .‬ایا به ســمت چپ مدرن میل پیدا کردند‪ ،‬یا‬ ‫بخشیازانهادرراستمدرنحلشدندوکارگزارانیشدند؟»‬ ‫را نمی دانم ولی به لحاظ کاربردی باتوجه به هوش و درایتی که‬ ‫ایشان دارد به نظرم به این نتیجه رسیده که اگر بخواهد موفق‬ ‫بشودومحبوبیتشبرقرارباشدودوره اشهمتمدیدشود‪،‬بایدبه‬ ‫توسعه سیاسی به عنوان یک ابزار و مساله کاربردی توجه کند‪،‬‬ ‫در غیر این صورت امکان ادامه کارش وجود نخواهد داشت‪».‬‬ ‫نظرات محمدرضا خاتمی را می توان حد میانه دو طرف قلمداد‬ ‫کرد‪ .‬او معتقد است که روحانی می توانست «همزمان ب ا ترمیم‬ ‫سیاست خارجی به گشایش سیاسی در داخل کشور هم توجه‬ ‫کند»واگراینکاررامی کرد«دستشدرچانه زنیباامریکایی ها‬ ‫واروپایی هاپرترمی بودوامتیازبیشتریهممی توانستبگیرد‪».‬‬ ‫البته خود او با تردید سوال می کند‪« :‬اما اگر این کار را می کرد‪،‬‬ ‫اصال اجازه ورود به این معامله به او داده می شد؟» این سوالی‬ ‫است که باید به ان جواب داد‪.‬‬ ‫به همین معنا یزدی نیز معتقد به ثبات سیاسی است و ان‬ ‫را مقدم می داند‪ .‬او معتقد است که کشور در حال حاضر با سه‬ ‫بحران روبه روست‪« :‬بحران سیاسی‪ ،‬بحران اقتصادی و یک‬ ‫بحران مدیریت» و اساس این ســه بحران را «قانون گریزی»‬ ‫عنوان می کنــد و ادامه می دهــد‪« :‬منابع کلیــدی دراز مدت‬ ‫کشورهای بزرگ جهان توســعه یافته در نیم کره شمالی روابط‬ ‫اقتصادی دراز مدت با ســایر کشوهاســت‪ .‬روابط و همکاری‬ ‫اقتصادی راهبردی پیش شــرط دارد و ان هم ثبات سیاســی‬ ‫اســت‪ ....‬اگر ثبات سیاســی تبلور پیدا نکند‪ ،‬چیــزی تغییر‬ ‫نمی کند‪ ».‬البته او در تعریف رسیدن به ثبات سیاسی در نهایت‬ ‫به اولویت قرار گرفتن توسعه سیاسی رسیده و عنوان می کند‪:‬‬ ‫«بعد از دوران جنگ ســرد ثبات سیاســی در دموکراتیزه شدن‬ ‫تعریف می شود‪ .‬در این فضای سیاسی موجود‪ ،‬دولت امریکا با‬ ‫کشوریمثلعربستانکهماهیتارتجاعیدارددیگرنمی تواند‬ ‫کار کند‪ ».‬البته علوی تبــار در مورد اینکــه دموکراتیزه کردن و‬ ‫ثباتسیاسیبهچهطریقمی توانداتفاقبیفتدبهنقدگفته های‬ ‫یزدیپرداختومعتقداستدموکراتیزهکردنهمبدونتوسعه‬ ‫سیاسیشدنینیست‪.‬اودرپاسخبهاینسوالکه‪«:‬شماگفتید‬ ‫اقایروحانیشایداعتقادیهمبهتوسعهسیاسینداشتهباشد‪.‬‬ ‫اگر بخواهیم پیشــینه اقای روحانی را با اقای هاشمی مقایسه‬ ‫کنیم‪ ،‬می توانیم بگوییم که اتفاقی هایی در کشور افتاده که در‬ ‫حال حاضر اقای هاشمی هم که شاید زمانی به ضرورت توسعه‬ ‫سیاسیتوجهنداشت‪،‬امروزبهتوسعهسیاسیتوجهدارد‪.‬ایاشما‬ ‫اصرارداریدکهبگوییداقایروحانیعالقه ایبهتوسعهسیاسی‬ ‫ندارد؟ضمناهمچنانکهدکتریزدیاشارهکردندشرطبهنتیجه‬ ‫رسیدنتوافقصورتگرفته‪،‬دموکراتیزاسیونوثباتاست‪...‬‬ ‫اقایروحانیمی داندتنهاراهمواجههباجریانرادیکالمقابلش‬ ‫استفاده از نیروهای سیاسی تحول خواه است و تنها راه رسیدن‬ ‫به این مطلوب نیز گشــایش در فضای سیاســی»‪ ،‬می گوید‪:‬‬ ‫«برای دموکراتیزاســیون در ایران دو راه مســالمت امیز بیشتر‬ ‫وجود ندارد‪ .‬یا بهبود خواهی حکومتی یا جنبش اجتماعی‪ ،‬هر‬ ‫وقت این دو با هم وجود داشــته‪ ،‬دموکراتیزاسیون در ایران به‬ ‫خوبی پیش می رفت چون هم به بهبود خواهی دولتی داشتیم‬ ‫و هم جنبش اجتماعی و این دو با هم پیوند خوردند‪ .‬مشکل از‬ ‫وقتی پدید امد که این دو رابطه هایشان با هم مخدوش شد‪ .‬در‬ ‫دوره اقای هاشمی بهبودخواهی حکومتی حداقل در برخی از‬ ‫وزارتخانه ها مثل ارشاد و اموزش و پرورش و خیلی جاهای دیگر‬ ‫وجود داشت ولی جنبش اجتماعی موجود نبود‪ .‬اقای روحانی‬ ‫اگر بخواهد فرایند دموکراتیزاسیون را پیش ببرد‪ ،‬ناگزیر است‬ ‫با جنبش اجتماعی ارتباط داشته باشد‪ ».‬ظاهرا نگاه طرفداران‬ ‫توسعه سیاسی همچنان تفاوتی با گذشــته نداشته است‪ .‬اگر‬ ‫نگاهیبهاظهاراتعلوی تباربیندازیمکهحتیبانگاهمحمدرضا‬ ‫خاتمی نیز به عنوان دبیرکل ســابق یکــی از مهمترین احزاب‬ ‫اصالح طلب چه اختالف فاحشی دارد می توانیم این موضوع‬ ‫را بهتر درک کنیم‪ .‬علوی تبار معتقد است‪« :‬اصال امکان ندارد‬ ‫بتوانیدخط مشیاقتصادیکارامداجرابکنیدمگراینکهبتوانید‬ ‫ازانظرفیت هاییدرجامعهایجادکنید‪.‬بخشیازاینظرفیت ها‬ ‫سیاسی است‪ .‬توسعه سیاسی سه شــاخصه اصلی دارد‪ :‬یک؛‬ ‫افزایش مشارکت‪ ،‬دو؛ گسترش رقابت مسالمت امیز و سوم هم‬ ‫مدرن شدن حکومت‪ .‬دولت قبلی سعی کرد دولت مدرن را در‬ ‫ایرانبهدورهقبلازمدرن اشبرگرداند‪.‬بنابراینمابهیکبرنامه‬ ‫برایتوسعهسیاسیاحتیاجداریم‪».‬اماخاتمیبراینباوراست‬ ‫که حتی بدون توسعه سیاســی هم می توان پیشرفت داشت و‬ ‫ان را الزمه توســعه نمی داند‪« :‬توسعه سیاسی برای پیشرفت‬ ‫دموکراسی و یک پیشرفت دائمی و مستمر شاید الزم باشد‪ ،‬اما‬ ‫شرط الزم برای حکمرانی نیست‪ .‬نمونه های تاریخی اش را در‬ ‫کشــورهای مختلف می بینیم که وضعیت دموکراسی را ندارند‬ ‫اما توانسته اند خودشان را در نظام جهانی قراردهند و پیشرفت‬ ‫اقتصادی هم داشته باشند‪ .‬ثبات سیاسی برای سرمایه گذاری‬ ‫که می خواهد بــه عرصه بیاید اهمیت دارد‪ .‬اما ثبات سیاســی‬ ‫به معنای ثبات سیاســی دموکراتیک نیست‪ .‬به نظر من هم در‬ ‫موقعیت کنونی ایران بعــد از اینکه بحران های زیادی از ســر‬ ‫گذرانده شده‪ ،‬دیگر مردم هم فهمیده اند که شعار ساختارشکن‬ ‫ندهندوقدرتهمفهمیدهکهمثلقبلبرخوردنکند‪».‬باتوجهبه‬ ‫ایننشستمی تواناین گونهبرداشتکردکهبخشیازنیروهای‬ ‫اصالح طلب با نزدیک شدن به تئوری ثبات سیاسی‪ ،‬یا ان طور‬ ‫که حجاریان می گوید «نرمالیزه کردن اوضاع» قصد حمایت از‬ ‫روحانیرادارند‪.‬درمقابلدوستانیازخودشانهمچنانبرتقدم‬ ‫توسعهسیاسیبرتوسعهسیاسیاصرارمی ورزند‪.‬‬ ‫تقدم ازادی بر مردمساالری‬ ‫به طور حتم در ماه های اینده و خصوصا با نزدیک شــدن‬ ‫به انتخابات مجلس و اجرایی شدن احتمالی توافق هسته ای‪،‬‬ ‫می توان پیش بینی کرد که دولت با حمایت دو حزب نزدیک به‬ ‫خود یعنی کارگزاران و اعتدال و توسعه‪ ،‬به سمت اقتصاد ازاد و‬ ‫توسعه اقتصادی حرکت خواهد کرد‪ .‬اولین نشانه های ان را در‬ ‫اظهارنظر مسئوالن حزب کارگزاران از جمله محمد عطریانفر‬ ‫حدفاصل چپ و راست مدرن‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫دکتر طبیبیان از نظریه پردازان‬ ‫تعدیل در دولت سازندگی‬ ‫معتقد به تقدم‬ ‫توسعه اقتصادی است‬ ‫حسین بشیریه را می توان‬ ‫اصلی ترین استاد علوم سیاسی‬ ‫در حوزه نظریه پردازی‬ ‫توسعه سیاسی دانست‬ ‫سیاست‬ ‫اینجا تقریبا محمدرضا خاتمی کمی از علوی تبار فاصله‬ ‫می گیرد‪.‬اودرپاسخبهاینسوالکهشمامعتقدیداقایروحانی‬ ‫می توانســت روی نقطه مرزی که بین مطالبات بهبودخواهانه‬ ‫و اســتانه تحمل طرف مقابل وجود دارد حرکت کند‪ ،‬اما اقای‬ ‫علوی تبارمعتقداستاقایروحانیلزومابهبرخیازاینمطالبات‬ ‫مثلتوسعهسیاسیاعتقادیهمندارد‪،‬می گوید‪«:‬مابهتوسعه‬ ‫سیاسی زمانی به عنوان یک مساله ایدئولوژیک نگاه می کنیم و‬ ‫زمانیبه عنوانیکمسالهکاربردی‪.‬منایدئولوژیاقایروحانی‬ ‫‪25‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫شروع کند‪ .‬در این دوره دولت کره جنوبی به طور کامل هدایت‬ ‫اقتصاداینکشوررادراختیارداشتودخالتمی کرد‪».‬‬ ‫تقدم و تاخیر توسعه سیاسی از نگاه نیلی‬ ‫محمود سریع القلم در مناظره مهرنامه می گوید که‬ ‫توسعه سیاسی اخرین مرحله توسعه است‬ ‫و محمد قوچانی می توان دید و همچنین می توان به نشســت‬ ‫نیلی و ســریع القلم در نشریه مهرنامه اشــاره کرد‪ .‬نیلی در این‬ ‫نشست به صراحت از تقدم بنگاه های اقتصادی ازاد به عنوان‬ ‫مقدمه توسعه سخن می گوید و عنوان می کند‪« :‬تجربه غرب‬ ‫به ما نشــان می دهد که انجا اول بنگاه اقتصادی به وجود امد‬ ‫و بعد مقدمات کار سیاســی در چارچوب تشکل سیاسی ایجاد‬ ‫شد‪».‬درطرفدیگرنیزمحمدقوچانیحضورداردکهبه عنوان‬ ‫عضو شــورای مرکزی کارگزاران در نشست اعضای این حزب‬ ‫صراحتا عنوان می کند که این حزب «ازادی را بر مردمساالری‬ ‫مقدم می دانند» چرا که « معتقد بــه حقوق غیرقابل انکار افراد‬ ‫هستیم که انان را در مقابل اســتبداد اقلیت و استبداد اکثریت‬ ‫حفظ می کند‪ ».‬به گفته او برای انها «زمانی مردم ساالری قابل‬ ‫دفاع است که ناقض حقوق فردی نباشد» و از همین روست که‬ ‫خودشان را «لیبرال دموکرات مسلمان» می دانند‪ .‬او البته پا را‬ ‫فراتر گذاشته و همان طور که عطریانفر در مصاحبه با ارمان از‬ ‫پیشتاز بودن کارگزاران در اصالحات سخن گفته و ان را «رکن‬ ‫رکین»اصالحاتدانستهمعتقداستکهاصالحاتازبرنامهاول‬ ‫توسعه در ایران و با دولت هاشمی اغاز شده و بعدها در مجلس‬ ‫پنجموبافرستادنفائزههاشمیدرمقابلراستایستاده اند‪.‬او‬ ‫اینانتخاباترامقدمهدومخرداددانستهوازاقداماتکرباسچی‬ ‫و عطاءالله مهاجرانی به عنوان وجوه دیگری از توسعه محوری‬ ‫حزب کارگزاران ســازندگی یاد می کند‪ .‬قوچانــی البته در این‬ ‫مسیر به درستی اشــاره به مدیران توسعه محور عصر سازندگی‬ ‫می کند‪.‬افرادیچونمرحومنوربخشوعادلیدربانکمرکزی‬ ‫و همچنین مدیرانی که امروز بار دیگر به قدرت بازگشته اند که از‬ ‫اندستهمی توانبهجهانگیری‪،‬زنگنهونجفیهماشارهکرد‪.‬در‬ ‫مقابلمدیرانیازدولتخاتمیبودندکهبهتوسعهسیاسیاعتقاد‬ ‫و باور داشتند‪.‬تفاوتاندورانیزدرسازمانتحتمدیریت شان‬ ‫می توان دیدید‪ .‬عالقه مندان به توســعه اقتصادی بیشــتر در‬ ‫مدیریت سازمان ها و وزارتخانه های اقتصادی فعال هستند اما‬ ‫حرکت در مسیر توسعه سیاسی به دو وزارتخانه کشور و اموزش‬ ‫عالی باز می گــردد‪ .‬برای همین منظور بــود که اصالح طلبان‬ ‫مدیرانیچونعبداللهنوریومصطفیتاج زادهرادروزارتکشور‬ ‫ومصطفیمعینرادروزارتعلومقراردادهوپروژه هایخودشان‬ ‫رادنبالمی کردند‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫‪26‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫اصول محوری در توسعه‬ ‫بههرتقدیرانچهواضحاستتئوریسین هایاقتصاد محور‬ ‫نزدیک به دولت رفته رفته فعالیتشان گسترده تر می شود‪ .‬این‬ ‫موضوعخصوصابعدازحصولتوافقاحتمالیرشدچشمگیری‬ ‫داشــته اســت‪ .‬در نگاه انها ارتباط با جهان پیرامون و ادغام با‬ ‫نظام بین المللی یکیاز مهمترین مولفه هایتوسعهاقتصادی‬ ‫است‪ .‬از همین رو با انجام توافق یکی از مهمترین موانع نیز از‬ ‫سر راه برداشته شده اســت‪ .‬انها حاال به گفت وگو می نشینند تا‬ ‫مدلموردنظربرایتوسعهرامعرفیکنند‪.‬یکیازاینمدل های‬ ‫مدل توسعه سوئد است که این روزها طرفدارانی هم پیدا کرده‬ ‫است‪ .‬اما مسعود نیلی معتقد اســت که مهمتر از مدل توسعه‪،‬‬ ‫این اصول حاکم بر توسعه است که اهمیت دارد‪ .‬او در نشست‬ ‫مهرنامهمی گوید‪«:‬مهمترینپرسشیکهمطرحشداینبودکه‬ ‫مبانییااصولمشترککشورهایتوسعه یافتهیادر حال توسعه‬ ‫چیســت؟ چه اصولی در این کشورها رعایت شــده که با وجود‬ ‫اصول توسعه در همه کشورها یکسان اســت‪ ،‬اما این الگوی‬ ‫توسعهاستکهمی تواندتفاوتداشتهباشد‪».‬بنابراینبهباوراو‬ ‫می توانهرمدلیازتوسعهرابرگزیدامااصولبایددرانیکسان‬ ‫باشد‪.‬نیلیمعتقداست‪«:‬اصولومبانیتوسعههمان هاهستند‬ ‫که در اقتصاد انگلیس‪ ،‬ژاپن‪ ،‬استرالیا‪ ،‬مالزی و چین به صورت‬ ‫مشــترک وجود دارند‪ .‬اگر این اصول را از سیاست گذاری این‬ ‫کشورها حذف کنید‪ ،‬پیشرفت حاصل نمی شود و مردم به رفاه‬ ‫نمی رسند‪ ».‬او این چهار اصل را این گونه بر می شمرد‪ .‬اصولی‬ ‫که به اعتقاد او در همه کشورهای توسعه یافته مشترک است‪:‬‬ ‫«اصل اول‪ ،‬حیطه ازادی عمل بخش خصوصی است‪ .‬اصل‬ ‫دوم حیطه دخالت های دولت اســت‪ .‬اصل سوم نحوه تعامل‬ ‫با دنیاســت‪ .‬اصل چهارم تعریف نظام حمایتی است‪ .‬اصولی‬ ‫که نشان دهنده تقدم نگاه توسعه اقتصادی بر توسعه سیاسی‬ ‫است‪ ».‬یکی از مهمترین مدل های توسعه در دهه های اخیر‬ ‫مدل توسعه ای اسیای شرقی است‪ .‬نیلی در مورد این مدل از‬ ‫توسعه که در ان کمی اقتدارگرایی نیز مشاهده می شود توضیح‬ ‫می دهد‪« :‬در الگوی توسعه کشورهای شرق اسیا که یکی‪ ،‬دو‬ ‫دهه طرفدار داشت‪ ،‬نظم اقتدارگرا یا نظم مرکزی‪ ،‬منبع و منشا‬ ‫توسعهبودهاست‪.‬دولتمرکزیدراینمدل‪ ،‬بازیگری قدرتمند‬ ‫بود که می توانســت با اقتدار نتیجه بازی را تغییر دهد و اصول‬ ‫بازی را تعیین کند‪ .‬ولی در عین حال نخبگانی حضور داشــتند‬ ‫کهتوسعه گرابودند‪،‬اگر چهاقتدارگراهمبودند‪ .‬نکته دوم اینکه‬ ‫سیاستخارجیبرونگرا‪،‬بعدازپروسهجهانیشدن‪،‬خیلیقوت‬ ‫گرفت‪ .‬قبل از ان‪ ،‬شاهد سیاست خارجی تقابلی بین دو قطب‬ ‫شرق و غرب بودیم که در ان کمتر به اقتصاد بها داده می شد‪.‬‬ ‫شایدبعدازدهه‪ 80‬بودکهسیاستخارجیبرونگرارایجشدومورد‬ ‫استفادهقرارگرفت‪.‬بههمیندلیلگفتهمی شودبرخیکشورها‪،‬‬ ‫قبلازدهههشتادبدوناتخاذسیاستخارجیبرونگرابهتوسعه‬ ‫رسیدند‪.‬ایاچنینبرداشتیدرستاست؟»‬ ‫بهنظرمی رسدبخشیازدولتچندانبهاینمدلازتوسعه‬ ‫بی میل نباشند‪ .‬شــاید بتوان گفت زمزمه هایی که در دوره دوم‬ ‫ریاست جمهوری هاشمی از تمدید دوران ریاست جمهوری او‬ ‫شنیدهمی شدنیزباهمیننوعنگاهسازگاربود‪.‬البتهبعیداستدر‬ ‫دورانحاضرشرایطیپیشبیایدکهروحانیوهاشمیبتواننددر‬ ‫اینمدلایفاینقشکنند‪.‬نکته ایکهنیلینیزبهاناشارهکرد‬ ‫ومی گوید‪«:‬هیچکشوریقرارنیستبهدهه‪ 1960‬کر جنوبیو‬ ‫دوره زمامداری ژنرال «پارک چونگ هی» برگردد و از این نقطه‬ ‫دکتر نیلی در این بحث نشــان می دهد که چندان هم به‬ ‫مقولهتوسعهسیاسیبی توجهنیست‪.‬اونظراتافراطیدرزمینه‬ ‫توسعهاقتصادیرانیزقبولنداردودرمقابلسوالتقدموتاخیر‬ ‫توسعهاقتصادیوسیاسیتوضیحمی دهد‪«:‬درادبیاتاقتصاد‬ ‫سیاسیوبحث هایحول وحوشانتخابعمومی‪،‬دربارهنسبت‬ ‫توسعهاقتصادیوتوسعهسیاسیبحثونظرهایزیادیوجود‬ ‫دارد‪ .‬یک سری نظرات به نوعی افراطی معتقد است منحصرا‬ ‫توسعه اقتصادی اســت که تبدیل به توسعه سیاسی می شود‪.‬‬ ‫یعنی‪،‬توسعهاقتصادیاستکهتوسعهسیاسیرابه دنبالدارد‪.‬‬ ‫به این شــکل که حکمرانی خوب و برقــراری روابط مدرن بین‬ ‫احاد مردم و بین مردم و حکومت‪ ،‬به نوعی شبیه کاالی لوکس‬ ‫است‪ .‬به این شکل که کشش درامدی تقاضای کاالی لوکس‬ ‫بزرگ تر از عدد یک است‪ .‬این شــاخص یکی از معروف ترین‬ ‫روش هایتوضیح دهندهرشدبخشعمومیاستکهمی گوید‬ ‫با رشد درامد ســرانه در هر نظام اقتصادی‪ ،‬اندازه نسبی بخش‬ ‫عمومی نیز افزایش می یابد‪ .‬این شــاخص معــروف به قانون‬ ‫واگنر است و توسط یک اقتصاددان المانی به نام واگنر مطرح‬ ‫شده است‪ .‬قانون واگنر می گوید وقتی ســطح درامد افزایش‬ ‫پیدا می کند‪ ،‬مطالبات مردم از حکومت‪ ،‬دیگر نمی تواند همان‬ ‫مطالباتقبلیباشد‪.‬مردمانتظاردارندکهحقوقانهابهرسمیت‬ ‫شناخته شــود‪ ،‬انتظار دارند دسترســی انها به اطالعات بیشتر‬ ‫باشد و انتطار دارند نمایندگان انها‪ ،‬در تصمیم گیری ها‪ ،‬حضور‬ ‫داشتهباشند‪.‬درنقطهمقابل‪،‬عده ایمی گویندتوسعهسیاسی‪،‬‬ ‫پیش شرطتوسعهاقتصادیاستواگردموکراسینباشد‪،‬توسعه‬ ‫اقتصادی‪،‬نمی تواندپایدارباشد‪.‬حاالاگربخواهیمدیدگاهدوم‬ ‫را تحلیل کنیم‪ ،‬انگاه خیلی از افرادی که مشاهدات بیرونی را‬ ‫مثالمی زنند‪،‬مثال هاینقضزیادیراارائهمی کنندکهبهوقوع‬ ‫نپیوستهاست‪.‬دراینمیانممکناستمنبگویمخوباست‬ ‫که توسعه سیاسی‪ ،‬پیش شرط توسعه اقتصادی باشد‪ .‬زمانی‬ ‫هم ممکن است که بگویم‪ ،‬نه‪ ،‬بدون توسعه سیاسی‪ ،‬توسعه‬ ‫اقتصادیهماتفاقنمی افتدکهدراینزمینهمثال هاییمشاهده‬ ‫می کنیم که ادرس دیگری به ما می دهد‪ .‬ممکن است عده ای‬ ‫بگویند اقتصاد چین اگر به همین شکل ادامه پیدا کند‪ ،‬روزی‬ ‫تغییرات عمده ای در ان اتفاق می افتد‪ ».‬نیلی در این بخش به‬ ‫مساله مهمی اشاره می کند‪ .‬موضوع چین که در ان طرفداران‬ ‫نظریه تقدم توسعه سیاســی به عنوان نمونه ان را بیان کرده و‬ ‫معتقدند اگر توسعه اقتصادی می تواند به توسعه سیاسی منجر‬ ‫شود‪،‬چرادرچینایناتفاقنیفتادهاست؟اماتوضیحسریع القلم‬ ‫این است که این روند در نهایت منجر به توسعه سیاسی در چین‬ ‫نیز خواهد شــد‪ .‬دکتر نیلی نیز معتقد است که «این نهادهای‬ ‫اقتصادی هســتند که در نهایــت نهادهای سیاســی را ایجاد‬ ‫اسحاق جهانگیری نماد جریان‬ ‫توسعه خواه اقتصادی است‬ ‫که سال ها وزیر صنعت و اکنون‬ ‫معاون اول رئیس جمهور است‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫می کنند نه برعکس»اودرزمینهدموکراسینیزبراینباوراست‬ ‫که «روشنفکران‪ ،‬به دموکراسی‪ ،‬به دلیل اصالت دادن به رای و‬ ‫نظر مردم ارزش مستقلی می دهند‪ .‬چون با رای مردم‪ ،‬دولت یا‬ ‫مجلسشکلمی گیرد‪،‬رایهرفردمی تواندواجدارزشباشد‪».‬‬ ‫اودرنهایتداوری اشرادربارهتقدموتاخرتوسعهسیاسی‬ ‫درایننشستودرپاسخبهاینسوالکه«شمانظرتانایناست‬ ‫کهمنبعومنشاتوسعهازاقتصادشروعمی شود؟»این گونهبیان‬ ‫می کند‪« :‬من توسعه سیاســی را در دو مرحله تعریف می کنم؛‬ ‫یک مرحله از توسعه سیاسی‪ ،‬قطعا پیش نیاز توسعه اقتصادی‬ ‫استوان‪،‬رسیدنبهشرایطیاستکهنهاد هایسیاسیبتوانند‬ ‫نهاد های اقتصادی معطوف به توسعه و پیشرفت اقتصادی را‬ ‫ایجاد کنند‪ ».‬و ادامه می دهد‪« :‬ما همه توسعه سیاسی را این‬ ‫نبینیم که در واقع فعالیت احزاب در ان رونق داشته باشد‪ ،‬بلکه ‬ ‫باید فکر کنیم کیفیت نهادهای سیاســی به حدی رسیده باشد‬ ‫که اجازه شــکل گیری نهادهای اقتصادی را بدهد‪ .‬حاال این‬ ‫شکل گیری به هر انگیزه ای که باشد مهم نیست‪ .‬چه با انگیزه‬ ‫ذی نفع بودن در فرایند توســعه و چه با انگیزه ترس از انقراض‬ ‫حکومت‪ .‬هر چه باشــد‪ .‬به این ترتیب می خواهــم بگویم اگر‬ ‫نهادهای سیاســی‪ ،‬در حدی توســعه پیدا نکنند که نهادهای‬ ‫اقتصادیرابه وجودبیاورند‪،‬توسعهاقتصادیهماتفاقنخواهد‬ ‫افتاد‪.‬اگراینمعیارماباشد‪،‬توسعهسیاسی‪،‬الزمهشکل گیری‬ ‫توســعه اقتصادی اســت‪ .‬اما اگر توسعه سیاســی را به معنی‬ ‫مرحله دوم و مصطلح خودش بگیریم که احزاب فعالیت کنند و‬ ‫دموکراسی با هدف اثرگذاری رای مردم شکل بگیرد‪ ،‬به نظرم‪،‬‬ ‫در شرایطی که اقتصاد هنوز توسعه پیدا نکرده‪ ،‬توسعه سیاسی‬ ‫همنمی تواندپایدارباشد‪».‬‬ ‫نگاه سریع القلم به توسعه ‬ ‫همان طور که پیش تر عنوان شــد‪ ،‬در نگاه ســریع القلم‬ ‫توسعهخارجازتعریفغربیاناساساامکان پذیرنیست‪.‬تاکید‬ ‫او بر این نکته استوار می شــود که مابقی مدل های توسعه در‬ ‫واقع نمونه های تجربه شده بیرونی از مدل توسعه غرب است‪:‬‬ ‫«می خواهم بگویم توسعه در قالب و چارچوب خاص تاریخی و‬ ‫در جغرافیایی خاص تعریف شد‪ ،‬شکل گرفت و تکامل یافت و‬ ‫بهامریکایشمالی‪،‬ژاپنودیگرکشورهارسید‪.‬بعدبهتدریجدر‬ ‫قرن ‪ 20‬در اسیا و افریقا و امریکای التین‪ ،‬نمونه ها و مصادیق‬ ‫مختلفی پیدا کرد‪ ».‬نگاه باز در امــور بین المللی را در نظریات‬ ‫سریع القلم به راحتی می توان مشاهده کرد‪ .‬او بر این باور است‬ ‫که «هیچ کشــوری را پیدا نمی کنید که توسعه پیدا کرده‪ ،‬ولی‬ ‫دایره عملکرد ان بین المللی نبوده است‪ ».‬او نیز همچون نیلی‬ ‫بر این اصل معتقد است که این نهادهای اقتصادی بودند که‬ ‫نهادهای سیاسی را می ســازند و تجربه غرب این موضوع را به‬ ‫خوبینشانمی دهدوبهانهاکهمعتقدبهتقدمتوسعهسیاسیبر‬ ‫اقتصادیهستندمی گوید‪«:‬تجربهغرببهمامی گویدکهانجا‬ ‫اول‪ ،‬بنگاه اقتصادی به وجود امد و بعد مقدمات کار سیاسی در‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫تشکل سیاسی ایجاد شده است‪ .‬کار سیاسی در تشکل است‪.‬‬ ‫پیشرفتهانهمحزباست‪.‬کجامردمیکجامعهیادمی گیرند‬ ‫کهباهمکارکنند؟درقرن‪ 18‬دراروپاوامریکابنگاهاقتصادیبه‬ ‫وجودامد‪.‬تشکیالتاقتصادیبهوجودامدوهزاراننفردرانجا‬ ‫مشغولکارشدند‪».‬‬ ‫اگر تاریخ دموکراســی را بخواهید به صورت خطی روی‬ ‫کاغذ بیاورید‪ ،‬می بینید ریشه دموکراسی در غرب‪ ،‬در استقالل‬ ‫تدریجی اقتصــادی مــردم‪ ،‬از حاکمیت ها بوده اســت‪ .‬اگر‬ ‫نوشته های«ژانبدن»رابخوانیدبااینپرسشمواجهمی شوید‬ ‫که چرا باید یک پادشاهی نرخ مالیات مشخص کند و مردم این‬ ‫را قبول کنند‪ .‬نه‪ .‬این گونه نباید باشد‪ .‬مردم باید نماینده داشته‬ ‫باشند‪ .‬تشکل داشته باشند‪ .‬نرخ مالیات را باید نمایندگان مردم‬ ‫انتخاب کننــد و بعد حاکمیــت‪ ،‬این مالیات را جمــع کند‪ .‬این‬ ‫فضایگفت وگو‪،‬تعامل‪،‬امتیازدهیوامتیازگیری‪،‬دریکقالب‬ ‫اقتصادیصورتگرفتهاست‪.‬درواقعاینرابایددرنظربگیرید‬ ‫که وقتی مردم احســاس کردند‪ ،‬نیازی به حاکمیت ها ندارند‪،‬‬ ‫ازادانه هم فکر کردند‪ .‬بین خودشــان تشــکل ایجاد کردند‪.‬‬ ‫بعد‪ ،‬حاکمیت ها مجبور شــدند به مردم امتیاز بدهند‪ .‬در ادامه‬ ‫این مسیر وقتی از غرب اروپا و شــمال امریکا بیرون می اییم‪،‬‬ ‫نیروی محرکه توســعه‪ ،‬فقط حاکمیت ها هســتند‪ .‬در ژاپن در‬ ‫اواخر قرن‪ 19‬حاکمیت تصمیم می گیرد صنعتی شود‪ .‬مردم را‬ ‫بااجبارواردفرایندصنعتیشدنمی کند‪.‬چین‪،‬ویتنام‪،‬کامبوج‪،‬‬ ‫سنگاپور‪ ،‬مالزی‪ ،‬اندونزی‪ ،‬تایلند و تایوان‪ .‬از شرق اسیا بیرون‬ ‫بیاییم‪ .‬در ترکیه حاکمیت تصمیم گرفت‪ .‬در امریکای التین و‬ ‫در کشورهای مکزیک‪ ،‬شیلی‪ ،‬برزیل و ارژانتین‪ ،‬موتور محرکه‬ ‫توسعه‪ ،‬حاکمیت بود‪ .‬نکته جالب در رابطه با خارج از اروپا‪ ،‬این‬ ‫است که در برخی کشورها نظامیان نیروی محرکه اولیه توسعه‬ ‫بودند‪ .‬ولی برای تحکیم توســعه و دموکراسی از صحنه بیرون‬ ‫رفتند‪ .‬این رویه را در ترکیه می بینید‪ .‬در کره می بینید و در برزیل‬ ‫و شیلی می بینید‪ ».‬او همچنین در پاسخ به این سوال که چین‬ ‫با وجود تجربه ای بیش از ‪3‬دهه از توســعه هنوز به دموکراسی‬ ‫نرسیده است؟ توضیح می دهد‪« :‬به هرحال حاکمیت دارد یاد‬ ‫می گیرد‪ .‬حاکمیت ها خیلی تعیین کننده هســتند‪ ».‬فرهنگ‬ ‫مدارانیزدرنگاهسریع القلمبه عنوانیکیازمهمترینمحورهای‬ ‫توســعه مدنظر قرار دارد‪ .‬او در این باره می گوید‪« :‬توسعه‪ ،‬در‬ ‫نهایت یک سیســتم می خواهد‪ .‬ممکن اســت نیروی محرکه‬ ‫توســعه‪ ،‬یک نفر مثل ماهاتیر محمد باشد‪ ،‬اما ماهاتیر محمد‬ ‫هم باید یک سیستم ایجاد کند تا توســعه محقق شود‪ .‬ریشه‬ ‫سیستم در همکاری است؛ همکاری برای تولید‪ ،‬برای توزیع‪،‬‬ ‫برایمدارایاجتماعی‪،‬برایرعایتقانونوهمهچیز‪.‬فرهنگ‬ ‫کنفوسیوســی و فرهنگ بودایی‪ ،‬کال‪ ،‬فرهنگ مداراســت‪».‬‬ ‫یکی از پارادوکس های اصلی در مدل تقدم توســعه اقتصادی‬ ‫بر سیاسی‪ ،‬به نقش دولت باز می گردد‪ .‬چالش اصلی اینجاست‬ ‫که هم دکتر نیلی و هم سریع القلم‪ ،‬معتقدند که باید برای دولت‬ ‫حد و حدود قائل شد‪ ،‬اما از سوی دیگر «اراده حاکمیت را نیروی‬ ‫پیشرانتوسعهمی شناسند»‪.‬سریع القلمبهاینتناقضاین گونه‬ ‫پاسخمی دهد‪«:‬وقتیحاکمیتیتصمیمبهتوسعهگرفت‪،‬نقش‬ ‫دولت باید بازتعریف شود‪ .‬این یکی از اصول توسعه است‪ .‬پس‬ ‫مهم‪ ،‬تصمیمی اســت که حاکمیت باید با قاطعیت بگیرد‪ .‬اما‬ ‫ممکن است حاکمیتی عالقه داشته باشــد که وضع موجود را‬ ‫حفظ کند‪ .‬در این صورت‪ ،‬تعریف دولت همان اســت که شما‬ ‫نگران ان هستید‪ .‬در این صورت دولت همه جا حضور دارد‪ .‬در‬ ‫حالی که رشد و توسعه یعنی حاکمیت بپذیرد که وضع موجود را‬ ‫تغییر دهد‪ .‬حداقل اینکه حاکمیت بپذیــرد برای دولت‪ ،‬حدود‬ ‫و ثغوری قائل شود‪ .‬در کشورهایی مثل چین‪ ،‬برزیل‪ ،‬شیلی و‬ ‫مکزیکوقتیحاکمیتتصمیمبهتوسعهمی گیرد‪،‬برایدولت‬ ‫نقش ناظم یا تنظیم کننــده در نظر گرفته می شــود‪ .‬یا نهادی‬ ‫که قانون را اجرا می کند اما دولت‪ ،‬کاسبی نمی کند و رفته رفته‬ ‫به ســوی واگذاری امور حرکت می کند‪ .‬ممکن است عملیاتی‬ ‫کردن این سیاســت‪ ،‬دو دهه طول بکشد و شــاید اجرای این‬ ‫سیاست‪ ،‬فراز و نشیب زیادی داشته باشد‪ .‬بارها و بارها قوانین‬ ‫را عوض کنند تا جلوی سوءاستفاده های مالی را بگیرند‪ .‬جلوی‬ ‫رشوه را بگیرند‪ .‬این فرایند حتما زمان خواهد برد‪ .‬نقطه پایانی‬ ‫در این مقوله را سریع القلم بدون هیچ پرده پوشی بیان می کند‬ ‫تا نگاه توســعه گرایان نزدیک به دولت را شــرح داده باشد‪ .‬او‬ ‫توسعه سیاســی را اخرین مرحله از توســعه می داند‪« :‬توسعه‬ ‫سیاسی‪ ،‬در واقع اخرین مرحله توسعه است‪ .‬چون سخت ترین‬ ‫وپیچیده ترینمرحلهاست‪.‬فراترازحوزهاجتماعیواقتصادی‬ ‫است‪.‬در ترسیمنمودارتوسعه‪،‬اولبایدبهتوسعهاجتماعینقش‬ ‫داد‪،‬بعدتوسعهفرهنگیوبعدتوسعهاقتصادیدرنهایتبایک‬ ‫فاصلهبایدبهتوسعهسیاسینقشداد‪» .‬اینجاستکهمی توانیم‬ ‫بهانجملهعلوی تباردرگفت وگوبااندیشهپویاباز گردیم؛جایی‬ ‫که از تئوریزه کردن تقدم توســعه اقتصادی بر توسعه سیاسی‬ ‫از سوی تئوریسین های نزدیک به دولت ســخن گفته بود‪ .‬از‬ ‫مجموعهنظراتبیانشدهونگاهیکهدولتخصوصادرمساله‬ ‫توافقوایرانپساتوافقدرنظردارند‪،‬می توانبهروشنیدیدکه‬ ‫نگاه اقتصاد ازاد و توسعه اقتصادی محور قرار خواهد گرفت‪.‬‬ ‫شاید از همین روست که برخی در داخل نگران نفوذ بنگاه های‬ ‫اقتصادی بزرگ در روزگار پس از توافق هستند‪ .‬بد نیست یک‬ ‫بار دیگر تمایل دولت ایران و اشتیاق مک دونالد را به یاد داشته‬ ‫باشیم و بپرســیم ایا فرایند جدایی اصالح طلبان از روحانی به‬ ‫موازاتتوسعهاقتصادی اغازشدهاست؟‬ ‫هر چه هست اما به نظر سوســیال های اصالح طلب با‬ ‫گفتماندموکراسیولیبرالهایاصالحطلبباگفتمانتوسعه‬ ‫هریکمیخواهندحسنروحانیرابهیکسمتبکشند‪.‬هردو‬ ‫طیف اصالح طلبان در تالشند و دولت روحانی هم خود گرچه‬ ‫کارکرد اقتصادی دارد اما نمی خواهد از فرایند دموکراســی هم‬ ‫بازبماند‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫بیژن زنگنه را به واسطه ساخت‬ ‫عسلویه از مهم ترین نمادهای‬ ‫مدیریت لیبرال های سیاست‬ ‫ایران می دانند‬ ‫علیرضا علوی تبار در مناظره اندیشه پویا می گوید که ترکیب دولت فعلی حامل خواست توسعه سیاسی نیست‬ ‫‪27‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫ماقائلبهتقدمتوسعهاقتصادیهستیم‬ ‫گفتوگویمثلثبامحمدعطریانفر‬ ‫سیاست‬ ‫‪28‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫معصومه اصطالمی‬ ‫خبرنگار‬ ‫تعریف شما از توســعه اقتصادی و توسعه سیاسی‬ ‫چیست؟ به نظر شما کدام یک از این موارد در اولویت‬ ‫است؟‬ ‫مقولهتوسعهمقوله ایچندجانبهاست‪.‬نمی توانایندو‬ ‫مقولهراازیکدیگرتفکیککرد‪.‬توسعهسیاسی‪،‬توسعهاقتصادی‬ ‫و‪ ...‬بیشتر برای فهم موضوع پیشرفت و منزلت ملی‪ ،‬معنوی و‬ ‫معیشتیمردموبهعبارتدیگربرایساده ترشدنانتقالمفاهیم‬ ‫اقدام به دســته بندی هایی کردیم‪ .‬اینکه ایا توسعه سیاسی بر‬ ‫توسعهاقتصادیمقدماستیاتوسعهاقتصادیدراولویتاست‪،‬‬ ‫به اقتضای شرایط مختلف و جوامع گوناگون‪ ،‬تفاوت های خود‬ ‫را دارد‪ .‬نمی توان حکم کلی برای تمام شرایط و جوامع ارائه داد‪.‬‬ ‫ولیکن انچه به عنوان تجربه بشری امروز در اختیار ملت هاست‪،‬‬ ‫این اســت که اگر ســطح برخورداری جوامع همزیست‪ ،‬یعنی‬ ‫جوامعی که در کنار یکدیگر یک جغرافیای جمعیتی را تشکیل‬ ‫می دهند‪ ،‬بســیار پایین باشــد به این معنا که تمام فکر‪ ،‬ذهن و‬ ‫درگیریمردممعطوفبهتامیننیازهایاولیهباشد‪،‬حکممی کند‬ ‫تا این جامعه نتواند مسائل ابتدایی و اولیه و مقدماتی اقتصادی‬ ‫و معیشتی خود را تامین کند و اگر به چنین نقطه ای دست پیدا‬ ‫نکند‪ ،‬اساسا چندان ذهنش معطوف و درگیر موارد دیگر از جمله‬ ‫توسعه اجتماعی‪ ،‬سیاسی و‪ ...‬نمی شود‪ .‬بر اساس نکته مذکور‬ ‫تقریبا امروز در دنیا به یک جمع بندی عمومی رسیدند و نوعا این‬ ‫امرقابلقبولاستکهاگرمانتوانیمنیازهایاولیهمردمراتامین‬ ‫کنیم و مردم نتوانند ذهن خود را از حداقل های زندگی ازاد کنند‪،‬‬ ‫به عوامل و مسائل دیگر به هیچ عنوان نمی اندیشند‪ .‬برای فهم‬ ‫این مساله اگر بخواهیم مثالی بزنیم‪ ،‬می توان گفت خانواده ای‬ ‫را در نظر بگیرید که پدر متولی یک مجموعه کوچک است که‬ ‫سلولاجتماعیبه نامخانوادهاست‪،‬اگرمنابعمحدودیدراختیار‬ ‫داشتهباشد‪،‬اینمنابعمحدودخودراچگونهتوزیعمی کند؟برای‬ ‫این خانواده انچ ه شایســته به نظر می رســد این است که منابع‬ ‫محدود خود را در ابتدا در جهت تامین نیازهای معیشتی صرف‬ ‫می کنندکهشاملنیازهاییهمانندخوردوخوراکوپوشاکو‪...‬‬ ‫خواهد شــد‪ .‬در گام بعد ذهن این خانواده معطوف به سرپناه و‬ ‫محلیبرایزندگیخواهدشد‪.‬درگامسومذهنخانوادهدرجهت‬ ‫تامین بهداشت و درمان خواهد رفت‪ .‬در مرحله چهارم خانواده‬ ‫به خصوص پدر به عنوان متولی خانواده درگیر مســاله و مقوله‬ ‫اموزش و ارتقای ســطح علمی فرزندان خواهد شد‪ .‬در مراحل‬ ‫بعد به مسائل و موارد دیگر اعم از تفرجات‪ ،‬تفریحات‪ ،‬حضور‬ ‫فعال اجتماعی‪ ،‬سیاسی و‪ ...‬خواهد رسید‪ .‬از این دست موارد را‬ ‫می تواندرالیه هایپنجموششمدرنظرگرفت‪.‬اگرهمینواحد‬ ‫‪2‬‬ ‫محمد عطریانفر بر این باور است که در هرج ا‬ ‫کهبهتوسعهاقتصادیتوجهشودزمینهبرایتوسعه‬ ‫سیاسی و اجتماعی فراهم خواهد شد و هر جا به هر‬ ‫نسبتی که در توسعه اجتماعی و سیاسی پیشرفت‬ ‫داشــتید رفتار جامعــه در مقام تامین معیشــت و‬ ‫فربه شدن وضعیت معیشت و رفاه تاثیرگذار خواهد‬ ‫بود‪ .‬با او دراین باره به گفت وگو پرداخته ایم‪.‬‬ ‫کوچکخانوادهرابزرگکنیدطبیعیاستکهمقولهاقتصادیدر‬ ‫تقدمباشد‪.‬اگرفردبتواندمسائلومعیشتاولیهخودراتامینکند‬ ‫طبیعتا به مسائل دیگر نیز خواهد پرداخت‪ .‬بحث اولویت بندی‬ ‫توسعه از منظر سیاسی و اقتصادی و‪ ...‬از زمانی اغاز شد که ما‬ ‫جنگ ایران و عراق را پشت ســر گذاشتیم‪ .‬مطلع هستید که در‬ ‫سال هایشصتهفتوشصت وهشتکهجنگخاتمهیافت‪،‬‬ ‫بر اساسجداولیکهسازمانمللمنتشرکردهاستوانهاراتایید‬ ‫می کند‪،‬مابالغبرسیصدمیلیاردهزینهپرداختکردیم‪،‬به عبارت‬ ‫دیگر ملت ما به دلیل جنگ ناعادالنه ای که نسبت به ان روا شد‪،‬‬ ‫متقبل پرداخت خسارت و هزینه های میلیاردی شد‪ .‬در نتیجه ما‬ ‫درنقطه ایقرارگرفتیمکهشرایطجنگیحکممی کرد‪.‬درپایان‬ ‫جنگمردمانتظارداشتندوضعیتمعیشتانهاروبهبهبودبرود‪.‬‬ ‫در دولــت اول و دوم اقای هاشمی رفســنجانی این گام‬ ‫را به خوبی برداشتیم و با بحث مســاله سازندگی کشور توانست‬ ‫زیرســاخت های خود را و همچنین خســارت هایی کــه به زیر‬ ‫ساخت ها وارد شده بود را به سطح قابل قبولی از زندگی متمدنانه‬ ‫خودبرساند‪.‬دردولتسید محمدخاتمیاینبحثمطرحشدکه‬ ‫در سطوحی از توسعه عقب مانده هستیم به این معنا که جامعه‬ ‫باید بتواند در سطوحی همچون ملی‪ ،‬اجتماعی و‪ ...‬مشارکت‬ ‫داشــته باشــد‪ .‬این بحث ها در ان مقطع مطرح شد‪ .‬فی الواقع‬ ‫توسعه سیاســی را به صورت پررنگ در دولت دوم خرداد شاهد‬ ‫هستیم‪ .‬اما به طور طبیعی در دولت دوم خرداد که شخص اقای‬ ‫خاتمی رئیس جمهور بودند سخن از توســعه متوازن داشتند‪.‬‬ ‫توســعه متوازن پیامی اســت که ما در تراز یک جامعه اسالمی‬ ‫همانند جامعه ما باید به تمام سطوح مختلف از توسعه پرداخته‬ ‫شــود و جامعه را به منزلت اجتماعی خود برسانیم‪ .‬در نتیجه در‬ ‫شــرایط کنونی جامعه ما که با بحران های اقتصادی بســیاری‬ ‫مواجه است‪ ،‬یعنی جامعه ای که مســائل و معیشت اولیه خود‬ ‫را نمی تواند تامین کند‪ ،‬طبیعتا توســعه اقتصــادی یا با ادبیات‬ ‫منطقی تر می توان گفت نوسازی اقتصادی از نوسازی سیاسی‬ ‫پیشی می گیرد‪ .‬اما با اندکی تامل درمی یابیم این مقوالت رابطه‬ ‫رفت و برگشتی دارد‪ .‬در هرج ا که به توسعه اقتصادی توجه شود‬ ‫زمینهبرایتوسعهسیاسیواجتماعیفراهمخواهدشدوهر جابه‬ ‫هرنسبتیکهدرتوسعهاجتماعیوسیاسیپیشرفتداشتیدرفتار‬ ‫جامعهدرمقامتامینمعیشتوفرب هشدنوضعیتمعیشتورفاه‬ ‫تاثیرگذار خواهد بود‪ .‬وقتی صحبت از توسعه می شود در ذهن‬ ‫واژه وسعت بخشیدن شکل می گیرد‪ .‬وسعت بخشیدن به این‬ ‫معناست که ما بتوانیم نیازهای جامعه را در حد منزلت ان جامعه‪،‬‬ ‫باتوجهبهاینکهدرجوامعمختلفمتفاوتاست‪،‬یعنیدرجوامع‬ ‫شهری به یک شــکل و در جوامع روستایی به شکل دیگر نمود‬ ‫می یابد‪ ،‬به طوری که عزت ان جامعه و منزلت انسان هایی که در‬ ‫ان جامعه زندگی می کنند در همه سطوح به گونه ای تامین شود‬ ‫کهحسحقارت‪،‬بدبختی‪،‬عقب ماندگی‪،‬بیچارگیو‪...‬نداشته‬ ‫یاجتماعی‪،‬سیاسیو‪...‬و‬ ‫باشند‪.‬حسسالمتفرهنگی‪،‬معنو ‬ ‫همچنینسالمتیکهتنهامختصاننسلنیستونسل هایبعد‬ ‫ازخودرانیزپوششمی دهد‪،‬وبادرنظرگرفتنتماماینموارددر‬ ‫کنار هم می توان مفهوم توسعه را دریافت کرد‪ .‬در بحث توسعه‬ ‫اقتصادیبرخیبراینعقیدههستندکهتوسعهاقتصادیامری‬ ‫مجزاازرشداقتصادیاست‪.‬دراینمقاممامناقشه اینمی کنیم‪.‬‬ ‫چهبگوییمرشد‪،‬چهبگوییمپیشرفتوچهبگوییمتوسعهبایددر‬ ‫نظرداشتازاینمفاهیمچهمعانیرااستنباطمی کنیم‪ .‬ادبیاتی‬ ‫کهازسویمقاممعظمرهبریمطرحمی شودایناستکهبیشتر‬ ‫از لفظ پیشــرفت استفاده شود‪ .‬در واقع کســانی که صحبت از‬ ‫یکهازنظرمعناییبرپیشرفتبار‬ ‫توسعهمی کنندهمانمفاهیم ‬ ‫می شودرامدنظردارند‪.‬چهبگوییمتوسعهوچهبگوییمپیشرفت‬ ‫تفاوت چندانی ندارد‪ .‬ولیکن در بحث کسانی که صحبت از این‬ ‫مقوله می کنند در بحث کمی ســخن دارند‪ .‬به عبارت دیگر این‬ ‫افراد بر این باورند اگر از لحاظ کمیت در اقتصاد توانا شــویم به‬ ‫معنای رشد اقتصادی بهتر اســت‪ .‬اگر موضوع را تنها به بحث‬ ‫کمی خالصه نکنیم‪ ،‬حرکت کمی در این مقوله نیز مدنظر قرار‬ ‫گیردبه عنوانتوسعهازانیادمی شود‪.‬‬ ‫بهنظرمی رسدحزبکارگزارانسازندگیوحتیدولت‬ ‫تدبیروامیدتوسعهاقتصادیرامقدمیامقدمهتوسعه‬ ‫سیاسیمی دانند‪،‬دراین بارهچهنظریدارید؟‬ ‫اینکهامریبرایمادربحــثاقتصادتقدمداردهمانند‬ ‫وضعیت بعد از جنگ تحمیلی است‪ .‬اگر در ان زمان از مخاطب‬ ‫ومردممی خواستیددرزمینه هایغیرازاقتصادیاعمازسیاسی‬ ‫و‪...‬مشارکتداشتهباشند‪،‬می گفتنداجازهدهیدابتدازندگیخودرا‬ ‫سروساماندهیم‪،‬نیازخانوادهخودراتامینکنیم‪،‬شغلمناسبپیدا‬ ‫کنیمو‪...‬اماوقتیماازایننقطهعبورکردیمخیلینمی توانبهاین‬ ‫مسالهومقولهتقدمداد‪.‬بایدایندومقولهپابهپاییکدیگرپیش‬ ‫رود‪.‬همان طورکهتوسعهاقتصادیپیدامی کنیدبایددرنوسازیو‬ ‫توسعهسیاسینیزقدمبرداریدوجلوروید‪ .‬ازانچیزیکهدردوره‬ ‫فعلیازانناممی بریدوحقباشمااستوبندهنیزتاییدمی کنم‪،‬‬ ‫نوعیاولویتبهتوسعهاقتصادیدادهشدهاست‪،‬بحقوبجاست‪.‬‬ ‫علت نیز این اســت که در مقاطع دولت های نهم و دهم یعنی در‬ ‫دولت های جناب اقای احمدی نژاد به رغم اینکه منابع زیرزمینی‬ ‫و به طور مشخص نفت و دیگر درامدهای سرشار ارزی داشتیم و‬ ‫اینسرمایه هامی توانستدرزیرساخت هاوتامینهزینه هامربوط‬ ‫به ان قرار گیرد‪ ،‬بخش سنگینی از این منابع ملی و مالی ما از بین‬ ‫رفت‪.‬هزینه هایــیدردولت هاینهمودهــمصورتگرفتکه‬ ‫امروزنمی توانیدردواثاریازانهابیابید‪.‬نمی دانیدهزینه هاییکه‬ ‫می توانستیددرانزماندرزیرساخت هابه کارببرید‪،‬درکجاصرف‬ ‫شدهاست‪.‬همان طورکهکارشناساناماروصاحبنظراناقتصاد‬ ‫مطرحمی کنندازرقمهفتصدمیلیارددالردرامدارزیدریکمدت‬ ‫زمانهشتسالهبیشازپانصدوپنجمیلیارداناساساناپیداست‬ ‫و نمی توان ردی از ان یافت‪ .‬این رقم به یک سری محصوالت و‬ ‫تولیداتیتبدیلشدکهخوردهوتمامشد‪.‬ازانچهبرسرنوشتمادر‬ ‫دولت هاینهمودهمگذشتهاست‪،‬ایناحساسمی شودکهما‬ ‫دریکفقراساسیگرفتارهستیم‪.‬سطحبرخورداریوانتظارات‬ ‫مردم‪،‬هزینه ها‪،‬قیمت ها‪،‬مشکلبیکاریوفرصتشغلی‪،‬نرخ‬ ‫تورم و‪ ...‬افزایش داشته است و بسیار نگران کننده است‪ .‬انطور‬ ‫کهکارشناسانبیانمی کننددچاریکرکودتورمی هستیمورشد‬ ‫اقتصاد ما منفی شده است و کشوری که می توانسته رشد هشت‬ ‫الیدهدرصدراتجربهکندتماماینمواردبهارزووارمانتبدیلشده‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫است‪.‬فی الواقعدچارمصیبتبزرگیشده ایم‪.‬اینامررادردورهقبل‬ ‫ازدولت هایاقایاحمدی نژادنمی تواننادیدهگرفتکهجامعه‬ ‫ماعالقه منداستکهدرسرنوشتخودمشارکتکند‪.‬تالشدارد‬ ‫سازمان هایغیر دولتیخودرافعالکندوازخودصالحیت هاییرا‬ ‫عرضهداشتهاستکهمی توانگفتباریازحاکمیترابهدوش‬ ‫می کشدوکمکمی کند‪.‬بهنظرمی رسدامروزدرنقطهتلخیقرار‬ ‫گرفتیم‪.‬ازاینجهتمردمانتظاردارندنقشملیوحضورخودرا‬ ‫درعرصه هایملیفقطبهحضوردرانتخاباتمختصنکنند‪.‬در‬ ‫الیه هایدیگرزندگیخودعالقه مندندمشارکت هاییداشتهباشند‬ ‫وفعالباشندونقشایفاکنند‪.‬درکناراینامردردرونخانواده هاو‬ ‫درونجامعهدچارفقرملیوگرفتاریاقتصادیشده ایم‪.‬‬ ‫مطلع هســتید عمده دغدغه خانواده ها حتــی به لحاظ‬ ‫مناسباتداخلیکهتاثیراتمنفیگذاشتهاست‪،‬جوانانیهستند‬ ‫که به سن ازدواج رسیده اند ولیکن چون شغل و معیشت مناسب‬ ‫ندارند در این مساله دچار نوعی تردید شده اند‪ .‬این وضعیت تلخ‬ ‫و نگران کننده در نتیجه از بین رفتن منابع در هشت سال قبل از‬ ‫اقای روحانی اســت‪ .‬باید همت ها را تضمین کرد و عزم ملی را‬ ‫توسعه دهیم و باتوجه به فرصت تاریخی که ایجاد شده است و‬ ‫مشکلتحریمبهاینشکلحلشدهاستوماعمالازنگرانی ها‬ ‫ودغدغه هایهسته اینیزرهایییافتیم‪،‬االنمی توانمنابعی‬ ‫را که از دست رفته و در اختیار جامعه قرار نگرفته است با همتی‬ ‫مجدد جامعه را تقویــت کنیم‪ .‬این همت بایــد در جهت تامین‬ ‫نیازهاینسل هایایندهباشد‪.‬به طورطبیعیاینمواردومسائل‬ ‫ما را به سمتی می برد که یک توسعه اقتصادی گسترده را ایجاد‬ ‫کنیم‪ .‬این مصیبتی که اقای روحانــی در هر روز و هر فرصتی از‬ ‫ان نام می برد ناشی از همین گرفتاری اســت که شما نیز به ان‬ ‫اشارهداشتید‪.‬‬ ‫حزب تازه تاسیس اتحاد ملت ایران که تقریبا همان‬ ‫ترکیب حزب مشارکت را دارد‪ ،‬بنابر خط مشی گذشته‬ ‫خود توسعه سیاســی را دارای اولویت می دانند‪ ،‬اگر‬ ‫چنینباشدنسبتاینبخشبادولتدرایندهچگونه‬ ‫خواهدبود؟‬ ‫انچهشمااشارهکردیدشایدبرداشتشخصیشماباشد‪،‬‬ ‫چراکه من این مساله را از ناحیه کســانی که در شورای مرکزی‬ ‫حزباتحادملتایرانهستند‪،‬نشنیدم‪.‬اینگونهنیست‪.‬درست‬ ‫است که افرادی که در مسئولیت این حزب قرار گرفتند کسانی‬ ‫اعتدال گرایان و اصالح طلبان اختالف ندارند‬ ‫توسعه سیاسی اصالح طلبان شکست نخورده است‬ ‫داریوش قنبری‬ ‫فعال سیاسی‬ ‫‪3‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫پول نفت بر سر سفره های مردم که علنا با این اقدامات سفرهای‬ ‫مردم را تهی کرد‪ ،‬نرخ تورم را باال برد‪ ،‬نــرخ بیکاری را افزایش داد‬ ‫و بالیی بر سر اقتصاد ایران اورد که اثار این مشکالت تا ‪ 20‬سال‬ ‫دیگر ادامه خواهد داشت‪ .‬اما در مورد اختالفی که گفته می شود‬ ‫انواعتوسعهمدنظراصالح طلبانواعتدالگرایان قرار داردواینکه‬ ‫ایا باعث شکاف بین انها خواهد شد یا نه‪ ،‬به نظر من اعتدالگرایان‬ ‫و اصالح طلبان یک نگاه علمی به این مقوله دارند و باتوجه به این‬ ‫نگاه علمی مبانی مشترکی هم دارند‪ ،‬پس با این تفاسیر نمی شود‬ ‫گفتکهایندوازهمجداهستند‪.‬اعتدالدرذاتاصالحاتنهفته‬ ‫است‪،‬انهاروش هایاعتدال گونهرابرایتحوالتاجتماعیدنبال‬ ‫می کنند‪ ،‬بنابراین اعتدال و اصالحات از هم جدا نیستند‪ .‬این نظر‬ ‫مخالفان جریان اعتدال و اصالحات است که می خواهند این دو‬ ‫را از هم تفکیک کنند اما تا کنون موفــق نبوده اند‪ .‬درباره معایب و‬ ‫مزایایمدل هایتوسعهسیاسیوتوسعهاقتصادیاینموردقابل‬ ‫ذکراستکهالگوهایتوسعهاقتصادیاگردریکچارچوبپیاده‬ ‫شوند‪ ،‬معایب شان به حداقل ممکن می رســد و در مجموع اگر با‬ ‫نگاه علمی به انها پرداخته شود هیچ گونه عیبی نخواهند داشت‪.‬‬ ‫توسعه در واقع یک ارزش و حسن است‪ .‬ما دو راه در پیش داریم؛‬ ‫یکیراهعقب ماندگیاستودیگریراه علم گراییوتوسعهاست‪.‬‬ ‫کشورهاییکهدرمسیرعقالنیاتوعلم گراییقرارگرفته اندتوسعه‬ ‫یافته اند و بالعکس کشــورهایی که به این دومقوله عقل گرایی و‬ ‫علم گرایی بی توجهبوده اندکشورهایعقب مانده ایهستند‪.‬بهنظر‬ ‫مندرانکشورهانهبوییازازادیوجودداردونهبوییازامنیتونه‬ ‫رفاهاقتصادی‪،‬درصورتیکهاینهاالزموملزومهمدیگرهستند‪.‬اما‬ ‫درمجامعدیگریکهبهعقالنیاتوعلم گراییتوجهشدهکشورهای‬ ‫توسعه یافته ای هستند‪ .‬همین جا الزم می دانم یک نکته دیگر را‬ ‫همبگویمواناینکهازنظربندهاتفاقامدلاقتصادیچینبهنوعی‬ ‫توسعه سیاسی را ایجاد کرده اســت‪ .‬چینی ها یک نظم خاصی را‬ ‫فراهمکرده اند‪.‬درستاستکهشایددرچین‪،‬ازادیزیادیوجود‬ ‫ندارد منتها امنیت و قانونگرایی در چین از اجزای توســعه سیاسی‬ ‫هستند‪ .‬این نشان می دهد که نظمی در یک چارچوب خاصی در‬ ‫پیش گرفته شــده که توسعه ایجاد شده اســت‪ .‬درست است که‬ ‫چیندرحالحاضریکاقتصادبزرگجهانیاستاماسرانهدرامد‬ ‫را که مورد تحقیق قرار می دهیم در می یابیم که نسبت به خیلی از‬ ‫کشورهای توسعه یافته پایین تر است‪ .‬بنابراین نمی توان چین را‬ ‫جزو کشورهای توسعه یافته اقتصادی قرار داد زیرا هنوز مردم در‬ ‫رفاهاجتماعینیستند‪.‬دریکمقایسهاگرتولیدناخالصملیچین‬ ‫وامریکاراموردبررسیقراردهیممی بینیمکهبرابرهستنداماوقتی‬ ‫جمعیت را مورد بررسی قرار می دهیم در می یابیم که وضعیف رفاه‬ ‫اجتماعی چین نسبت به امریکا پایین تر است‪ .‬اما در کل می شود‬ ‫گفت که این دو کشــور باالترین تولید ناخالص ملــی در جهان را‬ ‫دارند‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫قبل از پاسخ به این سوال که بین توسعه اقتصادی و توسعه‬ ‫سیاســی کدام را بر دیگری مقــدم می دانم ابتدا ایــن موضوع را‬ ‫می گویم؛اینکهمی گویندبیناصالح طلبانواعتدالگرایاندراین‬ ‫زمینه اختالف نظر وجود دارد‪ ،‬من اساسا چنین چیزی را نمی بینم‪.‬‬ ‫اما اینکه کدام یک از اینها مقدم بر دیگری هستند کال توسعه یک‬ ‫ی ابعاد از جمله سیاسی‪،‬‬ ‫مفهوم کلی داد‪ .‬توسعه دربرگیرنده تمام ‬ ‫اقتصادیواجتماعیاست‪.‬نمی شودماازتوسعهصحبتکنیماما‬ ‫بعد سیاسی و اجتماعی ان را نادیده بگیریم‪ .‬نمی شود ما از توسعه‬ ‫صحبت کینم اما شکم مردم گرسنه باشد‪ .‬همه اینها الزم و ملزوم‬ ‫همدیگر هســتند‪ .‬به هر حال هر کدام از توسعه سیاسی‪ ،‬توسعه‬ ‫اجتماعی و توسعه اقتصادی الزم و ملزوم همدیگر هستند‪ .‬هیچ‬ ‫کشوریپیشرفتهنمی شودمگراینکهازجنبه هایمختلفتوسعه‬ ‫پیدا کند‪ .‬زمانی کشوری ثروتمند می شود و رشد اقتصادی خوبی‬ ‫پیدا می کند اما این رشــد اقتصادی توســعه محسوب نمی شود‪.‬‬ ‫زمانی تبدیل به توسعه می شــود که این رشد تبدیل به یک مساله‬ ‫پایدار شــود و از جنبه های مختلف تحوالتی شکل گرفته یاشد‪.‬‬ ‫یهمه جانبهاستونمی شودابعادسیاسی‪،‬‬ ‫بنابراینتوسعهمفهوم ‬ ‫اقتصادیواجتماعیانراازهمتفکیککرد‪ .‬بههرحالبایداین‬ ‫ی است که باید شکل‬ ‫را گفت که الزمه توسعه اقتصادی یک نظم ‬ ‫بگیرد‪ .‬تا قانونگرایی نباشــد و به قانون توجه نشود و تا معیارهای‬ ‫قانونی درست و حسابی برای رشد ثروت شکل نگیرد‪ ،‬توسعه هم‬ ‫معناومفهومی پیدا نمی کند‪.‬بایدابتدایکامنیتیدرجامعهوجود‬ ‫داشته باشد‪ .‬اگر ازادی و امنیت وجود نداشته باشد هیچ پیشرفتی‬ ‫پیدانخواهدشد وتوسعهنمی یابد‪.‬اگرقانوننباشدکسیمالکیتی‬ ‫پیدانخواهدکردوتاکسیدرجامعهاحساسمالکیتنکندتوسعه‬ ‫اقتصادی هم به وجود نمی اید‪ .‬الزمه توسعه اقتصادی این است‬ ‫کهشرایطیخاصدرفضایسیاسیجامعهبه وجوداید‪.‬یکسری‬ ‫زیر ساخت هایسیاسیبرایتوسعهاقتصادیالزماستکهشامل‬ ‫امنیت‪ ،‬ازادی و قانون است‪ .‬اگر توسعه سیاسی نباشد ثروت یک‬ ‫جامعه به جیب مردم ان جامعه نمی رود‪ ،‬بلکه در جیب افراد خاص‬ ‫می رود‪ .‬مانند همین سوءاستفاده های میلیاردی که در دولت قبل‬ ‫اتفاقافتاد‪.‬اینهماننشانهعقب ماندگیدرتوسعهسیاسیاست‪.‬‬ ‫بنابراین نمی شود از توسعه صحبت کرد اما از زیر ساخت های ان‬ ‫صحبتی به میان نیاورد‪ .‬توسعه سیاسی مقدمه توسعه اقتصادی‬ ‫استوبایداینرابدانیمکهبرایرسیدنبهتوسعهاقتصادی‪،‬توسعه‬ ‫سیاسی الزم است‪ .‬حاال در پاسخ به این سوال که نگرش گروه ها‬ ‫وجناح هایمختلفکنونیدرجامعهمانسبتبهتوسعهاقتصادی‬ ‫چگونه است باید بگویم به هر حال بعضی ها شاید با نگاه خاص با‬ ‫هوچی گریبهتخریبرقیبخودبپردازندواین طوروانمودکنندکه‬ ‫فالنحزبیافالنجناحبهازادیسیاسیچسبیدهوازاقتصادغافل‬ ‫شده است‪ .‬مثال در زمان قبل از اقای احمدی نژاد برخی دوستان‬ ‫اصولگرا این هجمه را علیه دوستان اصالح طلب راه انداختند که‬ ‫اصالح طلبان به توسعه سیاسی می اندیشند و از توسعه اقتصادی‬ ‫غافل شده اند‪ .‬در صورتی که ما اگر شاخص های اقتصادی را در‬ ‫دولت اصالحات تحلیل کنیم می بینیم شاخص های اقتصادی‬ ‫به مراتب خیلی بهتر از دوران اقای احمدی نژاد اســت‪ .‬دلیل ان‬ ‫هم این است که به قانون گرایی‪ ،‬امنیت و ازادی شهروندان بیشتر‬ ‫توجه شد‪ .‬بنابراین اگر در دوران اصالحات به دنبال ان بودند که به‬ ‫توسعه سیاسی اهمیت بدهند به این دلیل بود که زیرساخت های‬ ‫الزم را برای توسعه اقتصادی فراهم کنند‪ .‬اصالح طلبان همواره‬ ‫متهم شده اند که فقط به دنبال توسعه سیاسی هستند و از توسعه‬ ‫اقتصادی غافل شــده اند‪ ،‬در صورتی کــه اصالح طلبان به دنبال‬ ‫تحکیم مبانی توسعه سیاسی برای توسعه اقتصادی هستند‪ .‬اگر‬ ‫تاریختوسعهوجامعه شناسیرادرکشورهایمختلفموردمطالعه‬ ‫قرار دهیم متوجه می شویم که از مسیری که منجر به شکل گیری‬ ‫دولتمدرنشدهاستیعنیبحثتوسعهسیاسی‪،‬توسعهاقتصادی‬ ‫هماغازشدهاستوتفکراصالح طلبانازاینلحاظتفکریعلمی‬ ‫ ومتناسبباتحوالتیاستکهدرجوامعتوسعه یافتهصورتگرفته‬ ‫است‪.‬اصالح طلبانبههیچ وجهمعتقدبهاینکهانواعمختلفتوسعه‬ ‫راازهمتفکیککنندنیستند‪.‬امابهنظرانانیک سریزیر ساخت ها‬ ‫بایدبرایتوسعهاقتصادیفراهمشودکهبحثقانونگراییوامنیت‬ ‫و ازادی از ان جمله است که اینها مبانی توسعه سیاسی محسوب‬ ‫می شوند‪ .‬اما در پاسخ به این سوال اساسی که چرا توسعه سیاسی‬ ‫مد نظراصالح طلبانشکست خوردهاستبایدبگویمچنینسوال‬ ‫و گزاره ای از اســاس بی بنیان و نادرست اســت‪ .‬توسعه سیاسی‬ ‫اصالح طلبان شکست نخورده است؛ توسعه سیاسی نیازی است‬ ‫که جامعه ما دارد اما ناکام شد از بعضی جهات و دلیل این ناکامی‬ ‫ هم به خاطر کارشکنی های رقیب و کارشکنی هایی است که اجازه‬ ‫ندادند اصالح طلبان در مجلــس تصمیمات را عملی کنند‪ .‬به هر‬ ‫حال فلسفه دولت اقای احمدی نژاد این بود که عدالت ایجاد کند‬ ‫و توسعه اقتصادی را رقم بزند ان هم از طرق مختلف مانند اوردن‬ ‫هستند که در گذشته فعالیتی داشــته اند ولی از قول دبیرکل ان‬ ‫حزب و از برخی اعضای دیگر شنیده شده است قرار نیست این‬ ‫حزب همان مســیری را طی کند که در گذشــته حزب مشارکت‬ ‫طی کرده است‪ .‬حزب اتحاد ملت ایران برنامه های مشخصی‬ ‫برای خود دارند و در زمان فعلی بسیار واقع بین هستند‪ .‬احساس‬ ‫می کنم رویکرد این حزب نسبت به دولت و شخصا اقای روحانی‬ ‫که شاید از منظری اصولگراست‪ ،‬همدلی و همکاری و همراهی‬ ‫استوهرمقدارکهبتوانندکمکخواهندکرد‪.‬ازاینجهتفکر‬ ‫نمی کنممساله ایکهشمابیانکردیدنسبتیباحزباتحادملت‬ ‫ایران پیدا کند‪ .‬تجربیاتی که حزب کارگزاران از تجارب دور دارد‬ ‫امروز برای بسیاری از همفکران در جبهه اصالحات که اقایان‬ ‫را در سطح اجرایی کشور به سمت درست تری هدایت کردند به‬ ‫این معنا که مردم را به امنیت خاطر در بخش معیشت و اقتصاد‬ ‫و مسائل مقدماتی رسانده اســت‪ ،‬به گونه ای که پذیرفته اند تا‬ ‫در زمینه مســائل مقدماتی مردم را تامین نکنند‪ ،‬ذهن مردم در‬ ‫زمینه های دیگر درگیر نخواهد شد‪ .‬حزب اتحاد ملت ایران که‬ ‫به طور غریزی خود را از این جریان می داند‪ ،‬این جمع بندی را به‬ ‫رسمیتمی شناسند‪.‬‬ ‫‪29‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫‪4‬‬ ‫دکتــر حســین راغفــر معتقد اســت که هــر دو‬ ‫اصالحات اعم از سیاسی و اقتصادی ضرورت دارد‪ .‬این‬ ‫دو اصالحات باید با یکدیگر انجام شود لیکن باید توجه‬ ‫داشت تحقق و موفقیت اصالحات و توسعه اقتصادی‬ ‫منوط به فراهم اوردن زمینه های توسعه سیاسی است‪.‬‬ ‫او البته می گوید‪ « :‬باتوجه به اینکه اقتصاد ما اقتصادی‬ ‫است که گرفتار مشکالت و مسائل و معضالت سیاسی‬ ‫است‪ ،‬از این جهت به نظر می رسد که مشکالت کنونی‬ ‫کشــور راه حل های سیاســی را می طلبــد‪ .‬بنابراین در‬ ‫ابتدای امر باید زمینه های حل مشــکالت در این حوزه‬ ‫فراهم شود‪ ».‬با او در این مورد گفت و گو کردیم‪.‬‬ ‫تاکید دولت باید براصالحات سیاسی باشد‬ ‫سیاست‬ ‫‪30‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫معصومه اصطالمی‬ ‫خبرنگار‬ ‫دکتر حسین راغفر درگفت وگو با مثلث‬ ‫برای ســوال نخســت بفرمایید به نظر شما برای‬ ‫توسعه کشور اولویت با توســعه سیاسی است یا‬ ‫توسعه اقتصادی؟‬ ‫در هیچ جای دنیا اقتصاد از سیاست جدا و الینفک‬ ‫نیست و همچنین سیاست از اقتصاد جدا شدنی نیست و این‬ ‫امر تنها مختص به اقتصاد ایران نیست‪ ،‬بلکه می توان گفت‬ ‫در همه جای دنیا این گونه اســت که اقتصاد و سیاســت از‬ ‫یکدیگر جداشدنی نیستند‪ .‬اما باید به این نکته توجه داشت‬ ‫که مساله اقتصاد ما به شدت سیاسی شــده و علت این امر‬ ‫فساد بسیار گسترده ای است که متاسفانه در اقتصاد ایران‬ ‫پدید امده و می توان گفت اقتصاد ایران بیش از هر کشــور‬ ‫دیگری سیاسی شده است‪ .‬به عبارت دیگر برای حل مساله‬ ‫فساد در اقتصاد کشور ضرورت دارد تصمیمات و برنامه های‬ ‫ی اتخاذ شود تا بتوان با مشکلی که در‬ ‫سیاسی جدی و محکم ‬ ‫کشور بروز کرده‪ ،‬برخور د و این مساله را حل کرد‪.‬‬ ‫باید توجه داشــت بدون حل مشکالت نهادی موجود‬ ‫در اقتصاد ایران امکان خروج از بحرانی که اقتصاد کشــور‬ ‫در ان گرفتار شده اســت‪ ،‬وجود ندارد‪ .‬بنابراین باید توسعه‬ ‫سیاسی در برنامه توسعه کشــور در اولویت قرار داده شود‪.‬‬ ‫هر چند بنده اعتقاد دارم تفکیک توسعه اقتصادی و توسعه‬ ‫سیاسی تفکیک درستی نیست‪ .‬البته این دو مساله با یکدیگر‬ ‫ارتباطــات تنگاتنگی دارنــد‪ .‬به عبارت دیگــر تصمیمات و‬ ‫برنامه ریزی هایی که در حوزه سیاســت طرح ریزی می شود‬ ‫قطعا تاثیرات تعیین کننــده و جدی بر حــوزه اقتصاد دارد‪.‬‬ ‫باتوجه بــه اینکه اقتصــاد ما اقتصادی اســت کــه گرفتار‬ ‫مشکالت و مسائل و معضالت سیاسی است‪ ،‬از این جهت‬ ‫به نظر می رســد که مشــکالت کنونی کشــور راه حل های‬ ‫سیاســی را می طلبد‪ .‬بنابراین در ابتدای امر باید زمینه های‬ ‫حل مشکالت در این حوزه فراهم شود‪ .‬پس می توان گفت‬ ‫مساله سیاست نکته بسیار بسیار مهمی است‪.‬‬ ‫جناب دکتر راغفر! به نظر می رسد رویکرد دولت و‬ ‫اساسا کارگزارانی ها توســعه اقتصادی از منظری‬ ‫لیبرالیستی باشد‪ .‬دیدگاه شما در این باره چیست؟‬ ‫در خصوص دیدگاه دولت یا کارگزارانی ها نسبت به‬ ‫توسعه اقتصادی نمی توانم نظری بدهم ولی مساله اساسی‬ ‫و مهم این است که ایا اینها برای اقتصاد جمهوری اسالمی‬ ‫ایران اقدامــی انجام می دهنــد یا برای اقتصاد کشــور کار‬ ‫می کنند یا نمی کنند؟ این مســاله مهمی است که نوع نگاه‬ ‫ما به اقتصاد چگونه است و به ســازوکارهایی که در اقتصاد‬ ‫ما کارایی دارد و پاســخگوی سیستم ما ســت‪ ،‬چگونه نگاه‬ ‫می کنیم‪ .‬هر سیاســتی کــه بخواهد برای سیاســت ایران‬ ‫طراحی شود بدون توجه به ناکارامدی های نهایی در اقتصاد‬ ‫کشور قطعا با شکست مواجه خواهد شد و نتیجه ای در پی‬ ‫نخواهد داشت و این امر کامال مشخص است‪.‬‬ ‫چارچوب هــای نهادی در اقتصاد کشــور ما راهکارها‬ ‫و راه حل های متناســب با خود را می طلبد‪ .‬متاســفانه ما به‬ ‫لحاظ چارچوب های نهادی با مشکالت و معضالت جدی‬ ‫و اساســی درگیر هســتیم‪ .‬از این جهت اصالحات نهادی‬ ‫همزمان با اقدامات دیگری که ارائه می شود باید با یکدیگر‬ ‫دیده شود و مدنظر قرار گیرد‪.‬‬ ‫در ضمن باید بــه این نکتــه توجه کرد که مــا نیازمند‬ ‫اصالحات ســاختاری هســتیم‪ .‬این موارد نکاتی است که‬ ‫ی و دست نامرئی یا‬ ‫صرفا با رها کردن اقتصاد به مسائل توهم ‬ ‫ازادی اقتصادی یا سازوکارهای خودجوش در اقتصاد کشور‬ ‫به نتیجه نخواهیم رســید و اینها نوعا باورهای اقتصادهای‬ ‫لیبرال است‪ .‬در شرایط کنونی اقتصاد ایران قطعا جوابگو و‬ ‫نتیجه بخش نخواهد بود‪ .‬با وجود اینکه جای تردید دارد این‬ ‫نوع باورها در جای دیگری نیز جوابگو باشد یا کارایی داشته‬ ‫باشد ولی می توان با قطعیت گفت در مورد اقتصاد ایران این‬ ‫نوع نگاه کارایی نخواهد داشت‪ .‬بنابراین باید توجه داشت که‬ ‫بسترهای اقتصاد سیاسی ایران چیست و در کجا سیاست ها‬ ‫در حال طراحی و تدارک است‪.‬‬ ‫با توجه به انچه گفته شــد بفرماییــد دولت در این‬ ‫زمینه چه مالحظاتی را باید مدنظر قرار دهد؟‬ ‫در این خصوص نکات بسیاری وجود دارد که دولت‬ ‫باید در تدابیر و تصمیم گیری های خود لحاظ کند‪ .‬در ابتدا‬ ‫صرف نظر از اینکه دولت باید چه اقداماتی را انجام دهد‪ ،‬باید‬ ‫تصویری از توسعه اقتصادی در ایران داشته باشیم‪ .‬بنابراین‬ ‫مساله استراتژی توسعه صنعتی ایران باید مشخص شود و‬ ‫این امری است که اصال وجود خارجی ندارد‪ .‬باید در این امر‬ ‫مشخص شود که دولت بر چه محورهایی متمرکز است که‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫می توان گفت دولت باید حداکثــر روی ‪ 4-5‬محور در حوزه‬ ‫صنعت متمرکز شــود‪ .‬بقیه محورهای حوزه صنعت را نباید‬ ‫دولت منابع عمومی را در ان عرصه ها مصروف نماید و باید‬ ‫تمام هم و غم خود را بر ‪ 4-5‬محور قرار دهد‪.‬‬ ‫رشد اقتصادی در ‪ 4-5‬محور حوزه صنعت می تواند هم‬ ‫به افزایش تولید در کشور کمک کند و هم اشتغال در کشور‬ ‫را بهبود ببخشد و افزایش دهد‪ .‬رشد این بخش ها به عنوان‬ ‫بخش های پیش برنده می تواند پیش برنده بخش های دیگر‬ ‫در اقتصاد کشــور باشــد‪ .‬به نظر من‪ ،‬دولت باید از رویکرد‬ ‫برنامه ریزی های جامع دســت بردارد و این مســیری است‬ ‫که بارها در اقتصاد خود ایران تجربه شده و شکست خورده‬ ‫اســت‪ .‬ضمن اینکه تاکید تجربه موفقیت های کشورهای‬ ‫دیگــر در حوزه صنعتــی نیز بر همین اســت کــه باید کاری‬ ‫کرد که تنها بر محورهای خاصی متناســب با ظرفیت های‬ ‫اقتصاد ایران و اینده رشــد علم و تکنولوژی متمرکز شــد و‬ ‫جهت گیری ها با این موارد همســو باشــد‪ .‬در نتیجه باید در‬ ‫حوزه هــای خاصی ســرمایه گزاری کرد و پیشــرفت در این‬ ‫حوزه ها زمینه را برای پیشرفت و حضور بخش خصوصی در‬ ‫حوزه های دیگر فراهم می کند‪.‬‬ ‫من معتقد هســتم که حتی درک درســتی نســبت به‬ ‫سیاســت های لیبرال در اقتصاد جمهوری اســامی ایران‬ ‫وجود ندارد‪ .‬می توان گفت بیشــتر منافع گروه های خاصی‬ ‫است که سیاست ها را رقم می زند‪ .‬به نظر من این نوع دیدگاه‬ ‫هیچ تناسبی با اقتصاد ایران ندارد و قطعا نقش دولت در این‬ ‫میان باید نقش بسیار برجسته و تعییین کننده ای باشد و این‬ ‫نقش باید به صورت فعال توسط دولت پیگیری شود‪ .‬اما در‬ ‫حال حاضر متاسفانه ما هم یک حضور گسترده ای از دولت‬ ‫را شاهد هستیم و هم اینکه این حضور بسیار ناکارامد است‪.‬‬ ‫در میان رویکردهای توسعه سیاسی و اقتصادی‪،‬‬ ‫توصیه شما به عنوان یک استاد اقتصاد برتر برای‬ ‫برنامه توسعه کشور چیست؟‬ ‫در نهایت می توان گفت نمی توان مساله را تنها به‬ ‫الگوی «مکتب تاریخی المان» در برابر‬ ‫الگوی توسعه اقتصادی لیبرال های ایران ‬ ‫محمد سلیمان دارابی‬ ‫دانشجوی دکترای مسائل ایران‬ ‫‪5‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫مکتــب تاریخــی المــان توانســت‬ ‫راه حل های خود را به اقتصاد کشور مسلط‬ ‫کند و اقتصــاد المان را دگرگــون نماید‪.‬‬ ‫لیســت مخالف واردات نبــود‪ ،‬اما قطعا‬ ‫همچون طرفداران بازار ازاد در کشور ما‬ ‫به درامد حاصل از ان توجه نداشت‬ ‫طرح دیدگاه هایی درباره پیشــرفت المــان پرداختند‪ .‬انان‬ ‫به شدت خصلتی ضد انگلیسی داشتند‪ .‬بزرگترین سردمدار‬ ‫این تفکر فردریک لیســت بود که بعدها به عنوان رهبر این‬ ‫جریان شــناخته شــد‪ .‬انچه انان به دنبال ان بودند رشــد و‬ ‫شــکوفایی یک اقتصاد داخلی مبتنی بر توان داخلی بود‪.‬‬ ‫انان به زمینه های بومی بسیار اهمیت می دادند‪ .‬نگاهشان‬ ‫بــه اقتصاد نه جهان شــمول بلکــه مبتنی بر مشــاهدات و‬ ‫تجربیات داخل بــود‪ .‬از این رو به جای انکه معتقد باشــند‬ ‫قواعد اقتصادی در همه جا به شکلی یکسان عمل می کند‪،‬‬ ‫قائل به این بودند که بر اساس تجربه و شرایط خاص کشور‬ ‫خود به مساله اقتصاد و توســعه توجه کنند‪ .‬به عبارت دیگر‬ ‫لیســت و همکارانش که بعدها رویکردشــان بــه «مکتب‬ ‫تاریخی المان» شهره شد‪ ،‬به جای انکه به رویکرد قیاسی‬ ‫اولویت بدهند‪ ،‬به نگاه استقرائی به اقتصاد و توسعه اصالت‬ ‫می دادند‪.‬‬ ‫مکتب تاریخی المان توانست راه حل های خود را به‬ ‫اقتصاد کشور مسلط کند و اقتصاد المان را دگرگون نماید‪.‬‬ ‫لیســت مخالف واردات نبود‪ .‬اما قطعا همچون طرفداران‬ ‫بازار ازاد در کشــور ما به درامد حاصل از ان توجه نداشت‪.‬‬ ‫هزینه تعرفه و گمرک انچنان باال می رفت که جنس و کاالی‬ ‫داخلی بتواند قد علم کند و در مقابل کاالی خارجی دست به‬ ‫رقابت بزند‪ .‬واردات لغو نمی شد زیرا لیست معتقد بود در این‬ ‫صورت شرکت سازنده کاالی داخلی‪ ،‬بازار داخلی را منحصر‬ ‫به خــود می بیند و بر بی کیفیتــی اصرار می کنــد و به بیانی‬ ‫دیگر درجا و به فکر بهبود کیفیت نمی افتد بنابراین راه حلی‬ ‫بینابینی انتخــاب شــد و تجربه هایی چــون کارخانه های‬ ‫خودرو سازی ایران در المان تجربه نشــد! تجربه ای که از‬ ‫دهه پنجاه ناکار امدی خود را در ایران به نمایش گذاشته و‬ ‫البته همچنان ادامه دارد‪.‬‬ ‫طرفداران مکتب تاریخی بسیار به فرهنگ و خصایص‬ ‫اجتماعی خــود توجه داشــتند و در یک کالم تاریخ شــان‬ ‫برایشــان مهم بود‪ .‬بنابراین با گرته بــرداری صرف از دیگر‬ ‫نظام های اقتصادی به شــدت مخالف بودنــد‪ .‬به تکنیک‬ ‫صرف اعتقاد نداشــتند‪ .‬جالب انکه کشورهایی چون ژاپن‬ ‫نیز از تجربه المان ها بعدها سود جستند‪.‬‬ ‫همه انچه گفته شــد از ان رو اهمیــت دارد که بدانیم ‬ ‫ما نیز می بایست از توجه به رویکردهای تکنیکی مسلط بر‬ ‫اقتصاد محض و نگاه بازار ازاد اجتناب کنیم‪ .‬سیاست های‬ ‫بازار ازاد که معروف ترین انان رویکرد تعدیل ساختاری بود‬ ‫به خوبی نشــان می دهد که راه هرگونه بهبود وضع از درون‬ ‫می گذرد و برونگرایی تنها می تواند نقش مکمل را داشــته‬ ‫باشد‪ .‬پس حاال که به دوران پسا توافق نزدیک می شویم‪،‬‬ ‫دریابیم که راه خطــا را در پیش نگیریم‪ ،‬چرا کــه ازموده را‬ ‫ازمودن خطاست‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫توســعه در ایران به یک مســاله غامض تبدیل شده‬ ‫است‪ .‬مساله ای غامض که به نظر می رسد مهمترین مشکل‬ ‫ان استفاده از سیکلی از اشتباهاتی است که تکرار و تکرار‬ ‫می شــود زیرا ما بر این تکرار مصر هســتیم‪ .‬در نزاع میان‬ ‫پارادایم های موجود برای بازسازی شرایط اقتصادی کشور‪،‬‬ ‫ت که از قضا میان‬ ‫رویکردی بر فضای علمی کشور مسلط اس ‬ ‫برنامه نویســان و مجریان ما نیز حاکم است‪ .‬پارادایمی که‬ ‫البته ســبقه ان به پیش از انقالب باز می گردد و توسعه را با‬ ‫رشد اقتصادی برابر می داند‪.‬‬ ‫البته برنامه نویسان و مجریان این دیدگاه به صراحت‬ ‫قائل به این نکته نیستند‪ .‬اما مساله مهم این است که انان‬ ‫در عمل توسعه را به مثابه ساختمان‪ ،‬پل‪ ،‬کارخانه‪ ،‬جاده و‬ ‫سد می بینند‪ .‬در نگاه این طراحان و البته مجریان‪ ،‬اقتصاد‬ ‫در همه جا به یک شکل عمل می کند‪ .‬کافی است که با دنیا‬ ‫ارتباط برقرار کنیم و بتوانیم با کشورهای قدرتمند تبادالت‬ ‫مالی داشــته باشــیم‪ .‬مبتنی بر اقتصاد ازاد و در چارچوب‬ ‫وابســتگی متقابل خواهیم توانســت‪ ،‬به بازی بــرد ‪ -‬برد با‬ ‫این کشورها دســت یابیم‪ .‬از نظر انها اصل مزیت نسبی و‬ ‫توانی که هر کشــور در تولید دارد می تواند به عنوان چراغ‬ ‫راهنمایی برای ما باشد‪ .‬در این دیدگاه دولت ایده ال دولت‬ ‫«پاسبان شب» است‪ .‬دولتی که ذاتا شر است و می بایست‬ ‫محدوده اختیــارات ان را به حداقل رســاند‪ .‬دولت مجری‬ ‫عدالت به معنای دقیق ان نیست‪ .‬در درون جامعه می توان‬ ‫با «دست نامرئی» به عدالت دست یافت‪ .‬کافی است که به‬ ‫سرمایه گذار داخلی فرصت دهیم‪ .‬در این صورت هم او سود‬ ‫می برد و هم کارگر ذی نفع می شــود‪ .‬اگر هم کسی در این‬ ‫میان حقی از دست داد‪ ،‬مهم نیست‪ .‬زیرا انچه اصالت دارد‬ ‫حرکت «ماشین توسعه» است که با کمال تاسف و متاسفانه‬ ‫ممکن است از جنازه برخی از بی بضاعت ترین مردمان این‬ ‫سرزمین نیز عبور کند‪.‬‬ ‫همــه انچه در ســطور باال امــد به عنــوان راهنمای‬ ‫سیاســتگذاری توســعه در دولت ســازندگی مدنظر بود‪.‬‬ ‫اگرچه شــرایط ایران امکان اجرای همه انها را نمی داد‪.‬‬ ‫در ایــن میــان زمینه هــای فرهنگــی‪ -‬اجتماعی توســعه‬ ‫اهمیت نداشــت‪ .‬دســتیابی بــه الگویی که خــاص این‬ ‫کشور باشــد مهم نبود‪ .‬توسعه یک اســتراتژی و تکنیک‬ ‫دارد که قابل وارد کردن اســت‪ .‬می توان ان را به وســیله‬ ‫متخصصان دیگر کشــورها به ایران نیــز اورد‪ .‬می توان‬ ‫به تئوریســین های بانک جهانی و موسســات بین المللی‬ ‫اعتماد کرد‪ .‬مســاله ای که به طور ویژه در دولت سازندگی‬ ‫به ازمون گذاشــته شــد و البته نتیجــه خود را نیز نشــان‬ ‫داد‪ .‬خاص گرایــی و بومی گرایــی از منظــر تکنوکرات ها‬ ‫ بی معناست‪ .‬نگاه‪ ،‬مبتنی بر مهندسی است‪ .‬همان طور که‬ ‫می توان فرمول ساخت اسفالت جاده را به کشور وارد کرد ؛‬ ‫شو پرورش‬ ‫می توان طریق ساخت یک شهر و ساختار اموز ‬ ‫را نیز از اروپا به ایران اورد‪.‬‬ ‫متاســفانه این نگاه‪ ،‬امروزه با غلظتــی کمتر مجددا‬ ‫در کشــور حاکم شــده اســت‪ .‬بســیاری از رجال سیاسی ‪-‬‬ ‫اقتصادی کــه در کانون یا در ســایه‪ ،‬دولت هاشــمی را با‬ ‫رویکرد تکنوکراســی یاری می کردند امــروز نیز در کانون یا‬ ‫حاشــیه دولت کنونی نیز حضور دارند‪ .‬تنهــا اتفاقی که رخ‬ ‫داده‪ ،‬حضور دیگرانی اســت کــه به دلیل حمایــت از این‬ ‫دولت در به قدرت رسیدن‪ ،‬ســهمی از پارادایم های رقیب‬ ‫را با درجه ای کمرنگ به خود اختصــاص داده اند‪ .‬افرادی‬ ‫که در واقع نقش تماشاگران و گاهی منتقدان و نه تصمیم‬ ‫گیران اصلی را دارند‪ .‬اما به راستی راهکار تکراری مبتنی بر‬ ‫«تکنوکراسی» و «اقتصاد محض» به چه میزان می تواند‬ ‫راهگشای ما در تحقق توسعه و پیشرفت ایران باشد؟‬ ‫تجربه یک کشــور دیگر شــاید بتواند چراغ راهنمای‬ ‫ما باشــد‪ :‬بیش از یــک قرن پیــش‪ ،‬زمانی که المــان تازه‬ ‫به عنوان یک کشــور متحــد وارد عرصه بین الملل شــده‬ ‫بود‪ ،‬عده ای از تئوریســین های اقتصــادی و اجتماعی به‬ ‫توسعه سیاسی معطوف کرد و در پی ان توسعه اقتصادی را‬ ‫در نتیجه ان مشاهده کنیم یا عملکرد و اولویت عکس را در‬ ‫پیش گیریم‪ .‬این دو مساله تعامل بسیار نزدیکی با یکدیگر‬ ‫دارند اما نقش اصالحات سیاسی نقش بسیار تعیین کننده ای‬ ‫است‪ .‬این نقش در فراهم شدن بسترهای الزم برای توسعه‬ ‫اقتصادی قابل توجه است‪ .‬بنابراین در اولویت های شرایط‬ ‫کنونی‪ ،‬به نظر من‪ ،‬تاکید اصلی بر اصالحات سیاسی است‬ ‫که بتواند زمینه های الزم را برای اصالحات اقتصادی فراهم‬ ‫سازد‪ .‬بنابراین باید توسعه سیاسی انجام شود تا به دنبال ان‬ ‫توسعه اقتصادی شکل گیرد‪  .‬‬ ‫می توان گفــت هر دو اصالحــات اعم از سیاســی و‬ ‫اقتصادی ضرورت دارد‪ .‬این دو اصالحــات باید با یکدیگر‬ ‫انجام شــود لیکــن بایــد توجه داشــت تحقــق و موفقیت‬ ‫اصالحات و توســعه اقتصــادی منــوط به فراهــم اوردن‬ ‫زمینه های توسعه سیاسی است‪.‬‬ ‫‪31‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫نهادگرایاننبایدعدالترا‬ ‫مقابلتوسعهقراردهند‬ ‫پاسخ هایمحمدقوچانیبهپرسش های‬ ‫هفته نامهمثلثدربابتوسعه‬ ‫سیاست‬ ‫‪32‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫امید کرمانی ها‬ ‫خبرنگار‬ ‫نگرش گروه ها و جناح های سیاسی موجود به مساله‬ ‫توسعهسیاسیوتوسعهاقتصادیچیست؟‬ ‫جناح های سیاســی و فکــری موجــود در جمهوری‬ ‫اسالمی ایران را می توان بر حســب فکر توسعه به چهار گروه‬ ‫تقسیمکرد‪:‬‬ ‫اول ‪ -‬جناح ها و گروه هایی که قائل به «توسعه» نیستند‬ ‫و ان را از اســاس نفی می کنند و در واقع توسعه و ترقی را چون‬ ‫جلوه ای از «تجدد» محصول و ر ها ورد نامبارک غرب می دانند‬ ‫که با اسالم قابل جمع نیست‪ .‬از نظر این افراد و احزاب همین‬ ‫که دولت اسالمی امور ملت اسالمی را تمشیت کند و معیشت‬ ‫انان را تامین کند؛ با اندکی احساس استغنا و زهد و تقوا نسبت‬ ‫به مواهب دنیا‪ ،‬کافی است و الزم نیســت امت اسالم در دام‬ ‫توســعه غربی بیفتد‪ .‬انان مصرف گرایی را حــرام و قناعت را‬ ‫اساسواقتصادمعیشتیراکافیمی دانند‪.‬اینجناحرامی توان‬ ‫«سنت گرا» خواند که هم در بیرون از نظام جمهوری اسالمی و‬ ‫همدردرونانپیروانیدارند‪.‬دکترسیدحسیننصرکهمعتقدند‬ ‫س ترقی و تجدد با اسالم و تشیع در تضاد است مهمترین‬ ‫از اسا ‬ ‫متفکران این جریان به حساب می اید و برخی فقیهان سنت گرا‬ ‫در چارچوب این تفکر می گنجند و پــاره ای از اعضای جامعه‬ ‫مدرسینحوزهعلمیهقمونیزافرادیازمکتبمدرسیخراسان‬ ‫هم مدافع این تفکرند‪ .‬شــاید برخی اعضای جامعه روحانیت‬ ‫مبارز و حزب موتلفه اسالمی هم این گونه فکر کنند هرچند به‬ ‫نظر می رسد اقبال این تفکر در جناح های سیاسی موجود اندک‬ ‫شده و بیشتر در حلقه های فکری سنتی حوزوی و دانشگاهی‬ ‫(از نوع سنت گرایی) این فکر به زیست خود ادامه می دهد البته‬ ‫مخالفت این افراد با توسعه به معنای مخالفت انان با سعادت‬ ‫نیستبلکهسعادترادرتوسعهنمی جویند‪.‬‬ ‫دوم – جناح هــا و گروه هایی که قائل به لفظ «توســعه»‬ ‫نیستند و به سنت و سیره فردیدی با تغییر و تعبیر و تفسیر ان به‬ ‫«تعالی»می کوشنداینمفهومغربیراشرقییااسالمیوشیعی‬ ‫کنند‪ .‬نسبت «تعالی» و «توســعه» همان نسبت «ازادگی» و‬ ‫«ازادی» است‪ .‬در واقع برخی متفکران اسالمی در دهه های‬ ‫پنجاه و شــصت کوشــیدند تا با تاویل «ازادی» (که مفهومی‬ ‫ لیبرالی تلقی می شد) به «ازادگی» (از ناحیه راست – افرادی که‬ ‫مشربعرفانیداشتند)یاتفسیر«ازادی»به«رهایی»(ازناحیه‬ ‫چپ ‪ -‬افراد که مشرب سوسیالیستی داشــتند) ازادی را حالل‬ ‫کنند‪ .‬غافل از انکه ازادی فردی با ازادگی عرفانی (رهایی از خود‬ ‫و فنا شــدن در خدا) و رهایی سوسیالیستی (رهایی از خود و فنا‬ ‫شدن در خلق) نه تنها تفاوت دارد که گاه (در غرب) تزاحم دارد‪.‬‬ ‫با وجود این تجربه ناموفق (که ناشی از عدم درک مفهوم ازادی‬ ‫است) این جناح همان کار را با توسعه انجام داده و ُر ِ‬ ‫شد مادی‬ ‫(توسعه) را با «تعالی» یعنی رشد معنوی خلط کرده و از درون ان‬ ‫یا وردکهدرعملدشمنتوسعهاست‪.‬‬ ‫نوعیبنیادگراییبیرونم ‬ ‫بدین ترتیب که به جای گسترش حق انتخاب فرد‪ ،‬او را در برابر‬ ‫خدا و خلق (جداگانه یا ترکیبی از انها) چنان مجبور می کند که با‬ ‫فکرشیعیالجبروالتفویضبال اال ُمربین االمرینتضادمی یابد‬ ‫و البته وجود حق تعالی را هم در سلوک خود محصور می کنند و‬ ‫اراده خلق را هم در اقتدار خود می جویند و در واقع نه حق فرد را‬ ‫ادا می کنند و نه تکلیف فرد در برابر خدا و خلق را روشن می کند‪.‬‬ ‫در واقع بنیادگرایی نوعی خداانگاری برخی جناح های سیاسی‬ ‫و فکری اســت که نمادهایی از ان را در بنیادگرایان سنی مانند‬ ‫القاعده‪ ،‬داعش و طالبان می توان دید و در بنیادگرایان شیعه نیز‬ ‫مصادیقی از ایشان وجود دارد و حتی در سال های اخیر صاحب‬ ‫احزاب سیاسی شده اند‪ .‬بنیادگرایان با توســعه برخورد ابزاری‬ ‫می کنند و صورت تکنولوژیک ان را برای از بین بردن تجدد مورد‬ ‫استفاده قرار می دهند‪.‬‬ ‫سوم–جناح هاوگروه هاییکهبدوناستفادهازلفظتوسعه‬ ‫بهنامپیشرفتمی کوشندمیانصورتومحتوایتوسعهفاصله‬ ‫ایجاد کنند‪ ،‬اینان تکنولوژی و فناوری و پزشــکی و مهندســی‬ ‫مدرن را قبول دارند اما توسعه و دموکراسی و حقوق بشر و حقوق‬ ‫شهروندی را با اما و اگر قبول می کنند و بر ان تخصیص می زنند‬ ‫و سعی می کنند نام انها را هم عوض کنند‪ .‬البته بنیادگرایان هم‬ ‫بهره مندی از تکنولوژی را انکار نمی کنند اما این گروه اخیر که‬ ‫به عقل ابزاری اعتقاد یا اعتماد بیشــتری دارنــد‪ ،‬این تفاوت را‬ ‫با بنیادگرایــان دارند که در نهایت به جز تکنولــوژی‪ ،‬تجدد ‪ -‬به‬ ‫مثابه جوهر توســعه‪ -‬را هم قبول می کنند امــا تجددخواهان و‬ ‫توسعه گرایانیشرمنده اند‪.‬فکرمی کنمتکنوکرات هایاصولگرا‬ ‫مانند حامیان محمدباقر قالیباف و نیز محافظه کاران اصولگرا‬ ‫مانندحامیانعلیالریجانیازایندستهباشند‪.‬‬ ‫چهارم – جناح هــا و گروه هایی که میان توســعه و تدین‬ ‫و از ان باالتــر میان تجدد و تدین تضــادی نمی بینند و ضمن‬ ‫حفظ سنت های فرهنگی و اسالمی از توسعه یافتگی و مدرن‬ ‫شدن دفاع می کنند و طیف گسترده ای از اصالح طلبان را در‬ ‫بر می گیرند‪ .‬این جناح البته خود به دو گروه تقسیم می شوند‪:‬‬ ‫الف‪ -‬توســعه گرایانی که رشــد سیاســی را مقدم بر رشد‬ ‫اقتصــادی می داننــد و معتقدند تا دموکراســی شــکل نگیرد‬ ‫امکان توسعه وجود ندارد‪ .‬این جناح سوسیال دموکرات های‬ ‫اصالح طلب مانند جبهه مشارکت‪ ،‬حزب اتحاد ملت و نیروهای‬ ‫ملی ‪ -‬مذهبی را شامل می شود‪.‬‬ ‫ب‪ -‬توســعه گرایانی که رشــد اقتصادی را مقدمه رشــد‬ ‫سیاسی (نه مقدم بر رشد سیاسی) می دانند و معتقدند ازادی و‬ ‫رشد اقتصادی الجرم و ناگزیر به ازادی و رشد سیاسی منتهی‬ ‫می شود و اصطالحا جناح لیبرال دموکرات های اصالح طلب‬ ‫مانند حزب کارگزاران سازندگی ایران‪ ،‬حزب اعتدال و توسعه و‬ ‫برخی از پایه گذاران و نظریه پردازان نهضت ازادی ایران (مانند‬ ‫مرحوم مهندس بازرگان) و همچنین گروهی از روشنفکران و‬ ‫اقتصاددانان ازادیخواه را شامل می شود‪ .‬جناح الف البته در‬ ‫نهایت نسبتی با اقتصاد ازاد و رشد اقتصادی ندارد و توسعه را‬ ‫شامل رشد سرمایه داری‪ ،‬ثروت و سرمایه ملی نمی داند در حالی‬ ‫که جناح ب میان اقتصاد ازاد و حکومت ازاد به نسبت و تناسب‬ ‫ذاتی معتقد است‪.‬‬ ‫از نظر شــما کدام یک از انواع توســعه بــر دیگری‬ ‫مقدم است؟ توسعه سیاسی بر اقتصادی یا توسعه‬ ‫اقتصادیبرسیاسی؟‬ ‫فکر می کنم اساس این پرسش نادرست است‪ .‬چون‬ ‫توسعهدرادبیاتعلوماجتماعییکمفهومجامعومانعشامل‬ ‫رشــد همه جانبه و متوازن سیاســی‪ ،‬اقتصــادی‪ ،‬اجتماعی و‬ ‫فرهنگی است که هیچ کدام بر دیگری مقدم نیست اما تجربه‬ ‫توســعه در جهان مدرن ثابت کرده است که به صورت طبیعی‬ ‫(نه مصنوعی و دستوری) پس از رشد اقتصادی (یعنی افزایش‬ ‫تولید‪ ،‬رشد مصرف‪ ،‬تشکیل بازار‪ ،‬افزایش صادرات و تجمیع‬ ‫ثروت و ســرمایه ملی) ناگزیــر طبقه های اجتماعــی تازه ای‬ ‫به خصوص طبقه متوســط و نیز طبقه هــای کارافرین و کارگر‬ ‫شکل می گیرند که با ســازمان یافتگی سیاسی و اجتماعی به‬ ‫احزاب سیاسی و اصناف اجتماعی (سندیکاها و اتحادیه ها)‬ ‫بدلمی شدند‪.‬اینسازمانسیاسیجدیددرعملنظامسیاسی‬ ‫تازه ایراایجادمی کندکهدموکراسیخواندهمی شودوظاهرااز‬ ‫منظر نظریه پردازان توسعه‪ ،‬ارمان توسعه و رشد سیاسی است‪.‬‬ ‫در اینجا رشد اقتصادی مقدمه رشــد سیاسی است نه مقدم بر‬ ‫رشــد سیاســی‪ .‬یعنی ما در برابر دو انتخاب قرار نداریم‪ ،‬یک‬ ‫انتخاب بیشتر وجود ندارد‪ :‬توسعه یافتگی یا توسعه نیافتگی‪.‬‬ ‫در این تلقی «بخش خصوصی» همان «جامعه مدنی» است‬ ‫و تا بخش خصوصی وجود نداشته باشد امکان استقالل نهاد‬ ‫سیاست از نهاد دولت وجود ندارد و عمال رشد سیاسی ناممکن‬ ‫اســت‪.‬این البته نگــره لیبرال دموکرات هاســت و سوســیال‬ ‫دموکرات ها (دست کم در ایران) تلقی دیگری دارند‪.‬‬ ‫الگــوی اجرا شــده از مدل هــای سیاســی در کدام‬ ‫کشورها را برای ایران توصیه می کنید؟ ان کشورها‬ ‫چه شباهت هایی با ایران دارند؟‬ ‫منالگویهیچکشوریرابرایایرانتوصیهنمی کنم‪.‬‬ ‫در واقع ما بیش از «الگوی توســعه» نیازمند «فکر توســعه»‬ ‫هستیم‪.‬فکرتوسعهبهمامی گویدهمهکشورهایتوسعه یافته‬ ‫اول به رشــد اقتصادی دســت یافته اند انگاه به رشد سیاسی‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫پرسش شما را اینگونه بازسازی می کنم که اصالح طلبی‬ ‫رادیکال شکســت خورد اما اصالح طلبی شکست نخورد‪ .‬در‬ ‫واقع ما در حــزب کارگزاران ســازندگی ایــران برخالف برخی‬ ‫احــزاب اصالح طلب که اصالح طلبی را اســم مســتعار خود‬ ‫می دانند و متاسفانه اصولگرایان هم سعی می کنند این افسانه‬ ‫را جا بیندازند‪ ،‬معتقدیم که اصالح طلبی یک روش سیاســی‬ ‫است که می تواند مصادیق مختلفی داشته باشد‪ .‬برخی از این‬ ‫مصادیق شکست خورده است اما اصالح طلبی هرگز شکست‬ ‫نخورده است‪.‬‬ ‫اینروزهاگاهگفتهمی شودکهاصالح طلبییکگفتمان‬ ‫و اعتدال گرایی یک روش اســت اما فکر می کنم که برعکس‬ ‫اســت! اصالح طلبی یک روش و اعتدال گرایی یک گفتمان‬ ‫اســت که دارای نظریــه سیاســی و حکومتی اســت (به این‬ ‫نظریه سیاســی در ســرمقاله شــماره ‪ 43‬مهرنامه پرداخته ام)‬ ‫اما اصالح طلبی یــک روش برخورد با تحوالت سیاســی و در‬ ‫تقابل با محافظــه کاری (کندروی) و رادیکالیســم (تندروی)‬ ‫است‪ .‬در واقع نرمالیزاسیون اســاس اصالح طلبی است و نه‬ ‫بدیل اصالح طلبی و شرط اول توســعه‪ ،‬که خود هدف اصلی‬ ‫اصالح طلبی اســت‪ ،‬ایجاد ثبات سیاســی اســت‪ .‬متاسفانه‬ ‫پروژه (و نه پروســه) توسعه (رشد) سیاســی در سال های دهه‬ ‫‪ 70‬و ‪ 80‬به گونه ای طرح شــد که در مصداق به ضد خود بدل‬ ‫شــد و از درون ان محمود احمدی نــژاد درامــد‪ .‬در حالی که‬ ‫پروسه اصالح طلبی و رشد سیاســی هرگز متوقف نشده است‬ ‫و اخرین نمود ان خود «حســن روحانی» است که در تکامل‬ ‫اصالح طلبــی و در واقع «اصــاحِ اصالح طلبــی» جلوتر از‬ ‫اصالح طلبان سنتی قرار گرفته است‪ .‬حسن روحانی به ادبیات‬ ‫جبهه مشارکت‪ ،‬اصالح طلب محسوب نمی شود اما به ادبیات‬ ‫فکر اصالحات‪ ،‬یک اصالح طلب تمام عیار است که از درون‬ ‫جامعه روحانیت مبارز بیــرون امده اســت‪ .‬در چنین تلقی ای‬ ‫هدفغاییاصالح طلبی‪،‬توسعه گراییاستومدلیکهحسن‬ ‫روحانی از ان حمایت می کند یعنی تالزم رشد اقتصادی با رشد‬ ‫سیاسی یک مدل پیشروتر اســت که اصالح طلبی سنتی را به‬ ‫اصالح طلبیمدرنتبدیلمی کند‪.‬‬ ‫ایا الزمه توســعه اقتصادی مدنظر دولــت روحانی‬ ‫نمی تواندمنجربهلیبرالیسمشود؟‬ ‫برامدنلیبرالیسمسیاسیازدرونلیبرالیسماقتصادی‬ ‫به دولت حســن روحانی اختصاصی ندارد و این قاعده طبیعی‬ ‫علوم اجتماعی اســت اما اینکه دولت روحانی مجال عمل به‬ ‫اموزه های لیبرالیســم اقتصادی را بیابد‪ ،‬فعال سخت و دشوار‬ ‫است‪ .‬به چند علت‪:‬‬ ‫اوال این دولت به شدت با بحران نقدینگی و درامد مواجه‬ ‫است و تا زمانی که پول نباشد قدرت تصمیم گیری های بزرگ‬ ‫را ندارد‪.‬‬ ‫ثانیا در فقــدان بخــش خصوصی واقعــی یک بخش‬ ‫خصوصی حاکمیتی شکل گرفته اســت که افزون بر ثروت‪،‬‬ ‫قدرت هــم دارد و دولــت نمی تواند بــه راحتــی از این بخش‬ ‫خصوصی غیرواقعی بخواهد تن به قواعد بازار ازاد بدهد‪.‬‬ ‫ثالثادربخشاقتصادیدولتیکراهبرداقتصادیواحد‬ ‫وجود ندارد و میان نهادگرایان و ازادیخواهان اختالف دیدگاه‬ ‫وجودداردودولتبهعلتجبهه ایبودنوائتالفیبودنپایگاه‬ ‫اجتماعی و سیاســی خود نمی تواند تا انتخابات مجلس دهم‬ ‫(که ممکن است وزن هر گروه کمتر یا بیشتر شود) میان این دو‬ ‫دکترین اقتصادی به انتخاب دست زند‪.‬‬ ‫رابعا جامعه روشــنفکری ایران (برخــاف جامعه حزبی‬ ‫ایران) از نظر ذهنی و فکری امادگــی الزم برای پذیرش لوازم‬ ‫توسعه به خصوص لیبرالیسم سیاسی و اقتصادی را ندارد‪.‬‬ ‫در نهایت فکــر می کنم که بــرای این گذار یــک دوره‬ ‫دو یا چهارساله بســیار کم اســت و روحانی مانند همه رهبران‬ ‫توسعه گرای موفق در جهان مدرن به یک دوره طوالنی تر (‪8‬‬ ‫ساله)کهدراناجماعنخبگانبرسرتوسعهشکلگرفتهباشد‪،‬‬ ‫نیازمند است‪ .‬در چنین صورتی است که می توان گفت دولت‬ ‫جرات لیبرال بودن را پیدا می کند‪.‬‬ ‫اساسا لیبرالیسم مقدمه زیر بنای توسعه اقتصادی‬ ‫هستیانه؟‬ ‫لیبرالیسممفهومکالنیاستامارشداقتصادیمقدمه‬ ‫رشد سیاسی است و هر دو نشانه رشد فکری جامعه هستند که از‬ ‫ان به فکر ازاد یاد می شود و شاید بتوان ان را لیبرالیسم نامید‪.‬‬ ‫واقعیت این است که رسیدن به این تفکر که «انسان»‬ ‫در درجه اول یک «فرد» اســت که در درون اجتماع و در برابر‬ ‫دولت دارای «حق» اســت؛ خود محصول یک تحول فکری‬ ‫است که در تطابق با منافع فردی و نیازهای انسانی به ثروت‪،‬‬ ‫قدرت‪ ،‬منزلت و پیشرفت به لیبرالیسم تعبیر می شود‪ .‬من البته‬ ‫تاکید می کنم که ما در ایران بیش از انکه به اسم لیبرالیسم نیاز‬ ‫داشته باشیم‪ ،‬به رسم لیبرالیسم نیاز داریم یعنی تاکید بر حقوق‬ ‫فردی و حکومت قانون و‪ ...‬که قبال بارها توضیح داده شــده‬ ‫است‪،‬مهم ترازاسملیبرالیسماستکهنبایدبهیکایدئولوژی‬ ‫بدل شود‪.‬‬ ‫بحث اختالف بر موضــوع انواع توســعه می تواند‬ ‫موجب شکاف اصالح طلبان و اعتدالگرایان شود؟‬ ‫همان طور که گفتم اعتدال گرایی نــه یک جناح در‬ ‫مقابل اصالح طلبی که در درون فکر اصالح طلبی است‪ .‬اجازه‬ ‫دهید به جای جناح بندی های مهــم به جناح بندی های عینی‬ ‫رجوع کنیم‪ :‬حزب اعتدال و توسعه به عنوان حزب نزدیک به‬ ‫دولت دکتر حســن روحانی در دکترین توسعه خود نزدیکترین‬ ‫حزب به کارگزاران سازندگی ایران به شمار می رود که به تناسب‬ ‫و توازن رشد سیاسی و رشد اقتصادی معتقد است و حزب اتحاد‬ ‫ملت ایران اسالمی هم نسبت به جبهه مشارکت ایران اسالمی‬ ‫دیدگاه های معتدل تری در اقتصاد سیاسی دارد که مانع از هر‬ ‫نوع شکاف در عرصه عمومی (حداقل تا زمانی که اصولگرایان‬ ‫به توسعه گرایی روی خوش نشان نمی دهند) می شود‪ .‬در جناح‬ ‫چپاسالمیافرادیمانندبهزادنبویومحسنصفایی فراهانی‬ ‫وجود دارند که در نظریه توسعه مانند کارگزاران و اعتدال گرایان‬ ‫می اندیشــند و هرگز از تقدم رشــد سیاسی بر رشــد اقتصادی‬ ‫دفاع نکرده اند‪ .‬ضمن انکه در گــذار از رقابت درون گفتمانی‬ ‫دولت های هاشمی – خاتمی این نوع بحث ها تکراری‪ ،‬عبث‬ ‫و تاریخ مصرف گذشته تلقی می شود و اجماع نسبی میان این‬ ‫احزاببرضرورتتالزمرشدسیاسیورشداقتصادیوجوددارد‬ ‫وحتیبرخیاصولگرایاننیزچنینمی اندیشند‪.‬‬ ‫ف بر ســر ایــن برنامه ها را‬ ‫بنابراین مــن احتمال شــکا ‬ ‫منتفی می دانم و تنها احتمال موجود حرف های یک حلقه از‬ ‫اقتصادداناناصالح طلبنزدیکبهجبههمشارکتوبیشازان‬ ‫حلقهمهندسمیرحسینموسویاستکهبهمکتبنهادگرایی‬ ‫تعلق خاطر دارند و این روزها در نقد برنامه های اقتصادی دولت‬ ‫گاهبه گونه ایسخنمی گویندکهبااقبالروزنامهکیهانمواجه‬ ‫می شوند‪.‬البتهمواضعسیاسیایناساتیدمورداستقبالکیهان‬ ‫قرار نمی گیرد اما فکر می کنم جناح چپ اسالمی نباید اشتباه‬ ‫گذشته را تکرار کند که عدالت را در برابر توسعه قرار دهد‪ .‬تله‬ ‫قرار گرفتن عدالت در برابر توسعه همان چیزی بود که از درون‬ ‫ان اصولگرایی درامد و موتور توســعه را در دولت دوم هاشمی‬ ‫رفسنجانی خاموش کرد و در واقع غیر از اقتصاددانان نهادگرا‬ ‫خطر اصلی برای ایجاد شکاف نه برخی دوستان اصالح طلب‬ ‫که همچنان اصولگرایان هستند که اپوزیسیون اصلی دولت‬ ‫روحانیهستند‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫رسیده اند‪.‬مامی دانیمکهحتیبریتانیاوایاالتمتحدهامریکاتا‬ ‫نیمهقرنبیستمبهمعنایایده الیستیکلمه(کهنزدروشنفکران‬ ‫مرسوم اســت) دموکراتیک نبودند‪ .‬یعنی حق رای عمومی یا‬ ‫حقوق مدنی در بسیاری از این کشورها تا پس از جنگ جهانی‬ ‫دوم محل بحث بوده است‪ .‬در واقع اگر قائل به پنج موج توسعه‬ ‫در تاریخ عصر جدید باشــیم هر پنج موج کم و بیش از همین‬ ‫قاعده پیروی کرده است‪:‬‬ ‫موج اول – توســعه بریتانیا‪ ،‬امریکا‪ ،‬هلند و فرانســه که‬ ‫دموکراســی های مدرن اولیه بودنــد و در همه انها اول رشــد‬ ‫اقتصادی (به خصوص انباشت سرمایه) به وجود امد و بعد رشد‬ ‫سیاسی(حاکمیتملت)‪.‬‬ ‫موج دوم – توســعه المان و ژاپن و ایتالیا و شــاید اسپانیا‬ ‫که پس از جنگ دوم جهانی به دموکراســی بدل شدند و البته‬ ‫مدت ها قبل از ان صنعتی شده بودند (یعنی به رشد اقتصادی‬ ‫رسیده بودند)‬ ‫موج سوم – توســعه روسیه (شــوروی) و چین که چه در‬ ‫صورت «اســتالین – مائــو» و چه در صــورت «پوتین – دنگ‬ ‫شــیائوپینگ» هنوز در مرحله گذار از رشــد اقتصادی به رشد‬ ‫سیاسی به سر می برند و حداقل اینکه دموکراسی قبل از توسعه‬ ‫در انها پدیدار نشــده و دموکراســی های ناپایدار کرنسکی در‬ ‫روسیه و ســون یات سن در چین به توســعه نینجامیده است‪.‬‬ ‫در حالی که توســعه چین در دوره دنگ به سوی دموکراسی در‬ ‫حال حرکت است و بی گمان اگر صنعتی شدن روسیه در دوره‬ ‫استالین رخ نمی داد همین اندازه دموکراسی هم در دوره پوتین‬ ‫وجود نداشت و در واقع اقتدارگرایی پوتین هم محصول همان‬ ‫صنعتیشدنناقصاست‪.‬‬ ‫موجچهارم–توسعهکره‪،‬تایوان‪،‬سنگاپور‪،‬هنگ کنگو‬ ‫مالزی هم در پناه نوعی اقتدارگرایی شکل گرفت و این کشورها‬ ‫هنوز در مرحله گذار به دموکراسی به سر می برند‪.‬‬ ‫شــاید برخی تجربه هند را مثال نقض این ادعا بدانند در‬ ‫حالی که دموکراسی هند خود در دوران حکمرانی جواهر لعل‬ ‫نهرو و خانم ایندیرا گاندی نوعــی اقتدارگرایی را تجربه کرد (و‬ ‫البته هنوز در توسعه یافتگی هند بحث وجود دارد) چنان که در‬ ‫بررسی تجربه افریقای جنوبی‪ ،‬برزیل‪ ،‬شیلی و ترکیه به عنوان‬ ‫نسل تازه (موج پنجم) دولت های توســعه یافته هم می توان‬ ‫تاریخ توسعه را با تاریخ اقتدارگرایی همزاد دانست‪ ،‬گرچه همه‬ ‫این کشورها (از جمله جمهوری خلق چین) ناگزیر به گذار به‬ ‫دموکراسی هستند؛ چنانکه اکنون رهبری جمهوری خلق چین‬ ‫موقتی (‪ 10‬ساله) و انتخابی (به وسیله کنگره حزب کمونیست‬ ‫که در ان سرمایه داران هم عضو هستند!) شده است و احتماال‬ ‫در اینده همین شکاف به تکوین احزاب سیاسی در چین منتهی‬ ‫خواهد شد‪ .‬بنابراین ما در ایران نمی توانیم چرخ را از نو اختراع‬ ‫کنیم و این راه را طی خواهیم کرد (که البته به نظر من بخشی از‬ ‫این راه طی شده است)‪.‬‬ ‫چرا توسعه سیاسی مد نظر اصالح طلبان شکست‬ ‫خورد؟‬ ‫توسعه (رشد) سیاســی به معنای «پروژه» یک حزب‬ ‫سیاسی شاید شکست خورده باشد‪ ،‬اما به معنای «پروسه»ی‬ ‫یک اندیشه سیاســی هرگز شکست نخورده اســت‪ .‬روزگاری‬ ‫بود که محافظه کاران توســعه سیاســی را به عنوان وادادگی‬ ‫سیاسی تلقی می کردند اما امروزه خود انان حداقل در نظریه‪،‬‬ ‫خود را به همه لوازم توسعه سیاســی مانند انتخابات‪ ،‬قانون‪،‬‬ ‫احزاب‪ ،‬جامعه مدنی و‪ ...‬پایبند معرفی می کنند‪ .‬اگر منظور از‬ ‫شکست اصالح طلبان برامدن پوپولیست ها باشد باید بگویم‬ ‫در فرایند رشد سیاسی پدیده ای مانند محمود احمدی نژاد یک‬ ‫ت ناگزیر است و پدیده ای مانند حسن روحانی یک تحول‬ ‫واقعی ‬ ‫روشن و اشکار‪ .‬اصالح طلبی دو منزلت دارد؛ اول یک جناح و‬ ‫حزب سیاسی و دوم یک فکر و اندیشه سیاسی‪ .‬ممکن است‬ ‫«اصالح طلبان» در یک یا دو انتخابات یا حتی در راهبرد خود‬ ‫شکست بخورند اما «اصالح طلبی» حتی با پیروزی حریف (به‬ ‫شرط رعایت شرایط رقابت) می تواند پیروز قلمداد شود‪.‬‬ ‫‪6‬‬ ‫محمد قوچانی می گوید‪« :‬توسعه گرایانی که‬ ‫رشد سیاسی را مقدم بر رشد اقتصادی می دانند و‬ ‫معتقدند تا دموکراسی شکل نگیرد امکان توسعه‬ ‫وجود ندارد‪ .‬ایــن جناح سوســیال دموکرات های‬ ‫اصالح طلب ماننــد جبهه مشــارکت‪ ،‬حزب اتحاد‬ ‫ملت و نیروهای ملی ‪ -‬مذهبی را شــامل می شود‪».‬‬ ‫گفت وگوی مثلث با محمد قوچانی در مورد توسعه‬ ‫سیاسی و توسعه اقتصادی می خوانیم‪.‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫‪33‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫اولویت را به مسائل سیاسی می دهند‬ ‫ما باید برای دوران پسابرجام اماده باشیم‬ ‫دکتر عبدالله گنجی‬ ‫سیاست‬ ‫‪34‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫‪7‬‬ ‫مدیرمسئول روزنامه جوان‬ ‫زمانی می توان دوران پسابرجام را به خوبی و به درستی‬ ‫دریافت و برای ان برنامه ریزی کرد که تجربه خود را در این‬ ‫مساله که منجر به برجام شد‪ ،‬پیش رو و در نظر داشته باشیم‪.‬‬ ‫به عبارت دیگر گذشته ای که در ان ما چالش طوالنی مدت‬ ‫با کشورهای غربی داشــتیم و در نهایت منجر به برجام شد‬ ‫و همچنین دالیلی که سبب شــد ما به سمت مذاکره برویم‪،‬‬ ‫گرچه طرف مقابل نیز برای خود دالیلی برای مذاکره کردن‬ ‫داشت‪ ،‬نشان می دهد‪ ،‬در شرایط بعد از تحریم باید فضایی‬ ‫باشد که تجربه گذشته را مدنظر داشــته باشیم و مسیری را‬ ‫طی کنیم که دوباره با چنین مسائلی درگیر و روبه رو نشویم‪.‬‬ ‫به همین سبب تمرکز بر داخل برای حل مسائل کشور با‬ ‫گشایش هایی که احتماال اتفاق خواهد افتاد ‪ ،‬همانند اقتصاد‬ ‫درون زا و برون گــرا‪ ،‬به نظر من‪ ،‬می توانــد در اولویت های‬ ‫دولت اقای روحانــی برای زمان بعد از برجام باشــد‪ .‬به رغم‬ ‫احساس روانی که ‪ ،‬چه توسط رسانه های غربی و چه بخشی‬ ‫از حاکمیت‪ ،‬در بین مردم ایجاد شــده اســت‪ ،‬موجب شده‬ ‫مــردم در انتظار یک گشــایش عینی در حوزه های ســخت‬ ‫خود باشــند‪ ،‬یک انتظار غیر واقعی است و به هر حال دولت‬ ‫می تواند این مساله را اصالح کند‪ .‬من گمان می کنم دولت‬ ‫اقای روحانی با همین تقلیل میزان دالرهای مسکوت شده‬ ‫ی را انجام دهد‪.‬‬ ‫به نوعی قصد دارد چنین اقدام ‬ ‫می خواهم این امر را مطرح کنم کــه در دوران بعد از‬ ‫تحریم ‪ ،‬اگر قرار است سرمایه گذاری در کشور صورت گیرد‪،‬‬ ‫باید سرمایه گذاری در تکنولوژی باشد‪ .‬این مساله را به این‬ ‫علت عنوان می کنم که ما در کشور مشکل پول نداریم‪ ،‬بلکه‬ ‫باید تکنولوژی وارد کشور شود‪ .‬باید سرمایه گذاری ها با هدف‬ ‫ورود تکنولوژی به کشور باشد‪ .‬همچنین باید در نظر داشت‬ ‫که ما باید به ســمت تولید برون گرا حرکــت کنیم‪ .‬به عبارت‬ ‫دیگر به سمت تولیدی برویم که نه تنها مسائل داخل کشور‬ ‫را حل می کند‪ ،‬بلکه صادرات را بــرای ما به ارمغان اورد و به‬ ‫عبارت دیگر تولید باید برای ما ارزاوری داشته باشد‪.‬‬ ‫ما برای دوران بعد از برجام‪ ،‬به ایــن علت که ماهیت‬ ‫انقالب اســامی ایران ماهیتی اســت که ممکن است ما‬ ‫دوباره درگیر موضوعات و مسائل دیگر از قبیل حقوق بشر‪،‬‬ ‫تروریسم و‪ ...‬شویم‪ ،‬باید مسیری را طی کنیم که در شرایط‬ ‫سخت روی پای خود بایستیم و مســیری را برای خود تکرار‬ ‫نکنیم که نتیجه ان مشکالت و معضالتی باشد که یک بار‬ ‫با ان درگیر بودیم‪.‬‬ ‫به عبارت دیگر ما باید برای دوران پسابرجام این مساله‬ ‫را در نظر داشــته باشــیم که اقتصاد ما باید مقاوم شود تا در‬ ‫مقابل حمالت و تندبادها بتواند مقاوم عمل کند‪ .‬نباید اقتصاد‬ ‫ما در دوران پســابرجام به گونه ای باشــد که اگر مشکالت‬ ‫دیگر برای ما رقم خورد مجبور به تســلیم و سکون در مقابل‬ ‫مشکالت باشیم‪ .،‬به عبارت دیگر باید مسیری را طی کنیم‬ ‫که در دراز مدت بتوان در مقابل مشکالت ایستادگی کرد‪.‬‬ ‫بایــد ایــن مســاله را در نظر داشــت که کشــورهای‬ ‫سرمایه پذیر یعنی کشورهایی که سرمایه به انها وارد می شود‪،‬‬ ‫مشــکل ورود تکنولوژی به عنوان مثال تکنولوژی هایپک‬ ‫یا تکنولوژی مادر به کشــور خود را دارند‪ .‬کشورهای دنیا یا‬ ‫مشکل سرمایه دارند یعنی در کشــور پول ندارند‪ ،‬در نتیجه‬ ‫کشــورهای دیگر پول را وارد و در ان کشور سرمایه گذاری‬ ‫می کنند یا گروه دیگر هستند که پول و سرمایه در کشور دارند‬ ‫همانند ایران‪ ،‬عربستان و‪ ...‬که مشــکل پول و سرمایه در‬ ‫کشور ندارند‪ ،‬ولیکن مشــکل ورود تکنولوژی دارند‪ .‬ما باید‬ ‫از این منظر از موقعیت ایجاد شــده استفاده کنیم و این امر‬ ‫را مدنظر قــرار دهیم که غرب ایران را محــل انبار کاالهای‬ ‫تولیدی خود نســازد‪ .‬ما باید زمینه تولید در کشــور را فراهم‬ ‫کنیم‪.‬‬ ‫نباید انتظار داشت ورود تکنولوژی به کشور به سرعت‬ ‫اتفاق افتد چرا که هنوز برجام مســیری را طی نکرده است‪.‬‬ ‫انچه مسلم است این است که کشورهای غربی با حرکتی که‬ ‫در خصوص ایران انجام دادند نوعی بازی را با ایران شــروع‬ ‫کردند‪ .‬به عبارت دیگر کشورهای غربی در این بازی امیدی‬ ‫را برای ایران ایجاد کردند که اکنون پشــت این امید چیزی‬ ‫هویدا نیست‪.‬‬ ‫شاهد هستید از سوی کشورهای غربی تیم اقتصادی‬ ‫وارد کشور می شود ولیکن در این مسیر صحبت از به رسمیت‬ ‫شناختن اسرائیل اســت یا وزیر خارجه از اروپا به ایران سفر‬ ‫می کند و در این سفر صحبت از حقوق بشر می کند‪ .‬این امور‬ ‫نشان می دهد کشورهای غربی مســائل حاشیه ای را دنبال‬ ‫می کنند که مدنظر ما نیست‪ .‬نگرانی بیشتر بر این امر است‬ ‫که کشــورهای غربی بخواهند کاالهای تولیدی خود را به‬ ‫ایران صادر کنند؛ این نوع رابطه و این برجام در همین نقطه‬ ‫می تواند به ما ضربه بزند اگر بخواهند صرفا به ما کاال بدهند‪.‬‬ ‫بنابراین باید به همین صورت منتظر بود و همچنین می توان‬ ‫در درازمدت نگاه خوش بین داشــت به ســبب مشــکالت‬ ‫اساسی که غربی ها با ما دارند‪.‬‬ ‫در انتها باید بگویم به عنوان یک روزنامه نگار که به طور‬ ‫دائم و مستمر خبرهای کشور را دنبال می کنم و رسانه های‬ ‫جریانات مختلف را پیگیر هستم ‪ ،‬می بینم که دغدغه جریان‬ ‫اصالحات مســاله معیشــت‪ ،‬اقتصاد یا رفاه مردم نیست‪.‬‬ ‫می توان گفت دغدغه و تالش جریــان اصالحات رابطه با‬ ‫غرب اســت و قصد دارند از برجام کالهی بــرای انتخابات‬ ‫برای خود بدوزند و حتی در خصوص انتخابات خبرگان این‬ ‫مساله مشهود است‪.‬‬ ‫بنابراین انها اولویت را بر مســائل سیاســی می دهند‬ ‫و هدف انهــا از طرح مســائل سیاســی مبــارزه و چالش با‬ ‫سیاست های کلی نظام در حوزه هایی که قبول ندارند‪ ،‬است‪.‬‬ ‫قابل توجه است که بخشی از عدم پذیرش سیاست های کلی‬ ‫نظام‪ ،‬مبنایی است و این به معنای خارج بودن از دایره نظام‬ ‫است‪ .‬هر چند همه را نمی توان با این نسخه پیچید اما کسانی‬ ‫که مدعی اصالح طلبی ناب هستند نگاهی دارند از این قرار‬ ‫که باید جریان های اپوزیسیون وارد قدرت شوند و این نیازمند‬ ‫امر توسعه سیاسی است‪.‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫هاشمی رفسنجانی را بزرگ ترین مدافع توسعه اقتصادی‬ ‫درایرانمی دانند؛کسیکهمی گفتمنتنهافردسیاسی‬ ‫دولتم هستم‪ .‬او توسعه اقتصادی را می خواست به شیوه‬ ‫ماهاتیرمحمدهمتایمالزیایی اشدرایراناجراکند‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫سیاست‬ ‫‪35‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫دولت روحانی‬ ‫در شرایط قبل از‬ ‫توسعه اقتصادی است‬ ‫مصطفی هاشمی طبا‬ ‫معاون سابق رئیس جمهور‬ ‫سیاست‬ ‫‪36‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫‪8‬‬ ‫در شــرایط روی کار امــدن د ولــت حســن روحانی و‬ ‫همچنین شرایط پساتوافق‪ ،‬این مساله مطرح شد که دولت‬ ‫فعلی باید برای پیشبرد امور کشور توسعه سیاسی را در اولویت‬ ‫قرار دهد یا توســعه اقتصادی‪ .‬من با وجــودی که همواره با‬ ‫بحث توســعه موافق بوده ام اما معتقدم در برهه فعلی دولت‬ ‫ایران در شرایطی نیست که بخواهد به توسعه بیندیشد بلکه‬ ‫باید به فکر حفظ ســرزمین و اقلیم ایران باشد‪ .‬به بیان دیگر‬ ‫شرایط ایران در حال حاضر به گونه ای است که هر دوی این‬ ‫نظریه ها را بایــد نادیده گرفت زیرا هیچ کــدام در برهه فعلی‬ ‫کارساز نیست‪ .‬اوال منظور از توسعه اقتصادی این است که از‬ ‫منابع مان برای سازندگی هر چه بیشتر کشور استفاده کنیم اما‬ ‫توسعه سیاسی به این معناست که روابط خارجی مان را همراه‬ ‫با توسعه فرهنگ دموکراسی در کشور دنبال کنیم‪ .‬اما به نظر‬ ‫من اکنون مساله اصلی ما چنین مواردی نیست‪ ،‬بلکه حفظ‬ ‫سرزمین و اقلیم ایران است‪ .‬زیرا اگر ما جایی نداشته باشیم‬ ‫که در ان زندگی و کار کنیم‪ ،‬دیگر این بحث ها اضافه است‪.‬‬ ‫ایران ســرزمینی اســت که مدت ها از طرف دشمن خارجی‬ ‫مورد هجوم بوده و اکنون نیز به طور بالقوه مورد هجوم است‪.‬‬ ‫یعنی گمان نمی کنم هیچ کدام از همسایگان اطراف ایران‬ ‫و گروه های داخلی در کشورهای همســایه نسبت به کشور‬ ‫ما حسن نیت داشته باشند‪ .‬همچنین کشورهای دیگری که‬ ‫ف در طول‬ ‫دورتر از مرزهای ایران حضور دارند به دالیل مختل ‬ ‫تاریخ به سرزمین ایران چشم داشته اند‪ .‬طی جنگ تحمیلی‬ ‫هشت ســاله رژیم بعثی عراق علیه ایران با فــداکاری مردم‬ ‫و هزینه های بســیار زیاد از این جنگ ســربلند بیرون امدیم‬ ‫و ایران را حفــظ کردیم‪ .‬االن ایران دشــمنان خارجی اش را‬ ‫متوقف کرده است اما از درون دچار برخی مشکالت شده ایم‪.‬‬ ‫بنابراین باید به حل مشکالت داخلی روی بیاوریم‪ .‬سرزمین‬ ‫ما به دلیل برخی رفتارهای نادرست مانند سیاست های دولت‪،‬‬ ‫رفتار مجلس یا سوداوری برخی افراد و گروه ها دچار بیماری به‬ ‫نام بحران اقلیم ایران شده است‪ .‬به نظر من بحث هایی که‬ ‫در مورد توسعه سیاسی و اقتصادی صورت می گیرد باید درون‬ ‫طرحی به نام حفظ سرزمین ایران گنجانده شود‪.‬‬ ‫برخی نیز حضور هیات های اقتصادی بعد از توافق در‬ ‫ایران و استقبال کشور از این مساله را دلیلی برای در اولویت‬ ‫بودن توسعه اقتصادی نزد دولت تلقی می کنند‪.‬‬ ‫اما در خصوص حضور این هیات ها باید توجه داشت‬ ‫که طبیعی است چون بعد از مدت ها ایران توافقنامه ای امضا‬ ‫کرده است هر کشوری مایل اســت که روابط خود را با ایران‬ ‫افزایش دهد‪ ،‬به خصوص در مســائل اقتصــادی که امروز‬ ‫کل دنیا با نوعی رکود مواجه شده است‪ .‬بنابراین کشورهای‬ ‫اروپایی چون ایتالیا‪ ،‬اتریش و المان مایل هســتند شرکای‬ ‫تجاری خود را گســترش دهند و از همین رو فرصت را برای‬ ‫اعزام هیات های اقتصادی به ایران مناسب دیده اند‪ .‬البته‬ ‫من به شــخصه اصوال دیدگاه توســعه گرا دارم و حضور این‬ ‫هیات ها در ایران را فرصتی می دانم‪ .‬اما باز هم تاکید می کنم‬ ‫که توسعه در ایران یعنی حفظ سرزمین و اقلیم ایران‪ .‬یعنی‬ ‫ما باید بیشــتر نیرو و انرژی مان را در زمینــه راندمان انرژی‪،‬‬ ‫مصرف اب‪ ،‬احیای اب‪ ،‬احیای دشــت ها و سیاســت های‬ ‫داخلی مان معطوف کنیم‪ .‬حال اگر کشورهای اروپایی نیز در‬ ‫این راستا بخواهند با ایران همکاری داشته باشند بدون شک‬ ‫مورد استقبال است‪ .‬اما اگر قرار اســت در این شرایط برای‬ ‫ایران جاده ســازی کنند یا کارخانه اتومبیل ســازی تاسیس‬ ‫کنند حضورشــان دردی از مــا درمان نمی کنــد‪ .‬مگر اینکه‬ ‫حداقل در ســواحل دریای ازاد ایران بحث صادرات مطرح‬ ‫شود و انها نیز در این حوزه ســرمایه گذاری کنند‪ .‬همچنین‬ ‫در این سرمایه گذاری مسئولیت دخل و خرج شان را برعهده‬ ‫بگیرند‪ .‬اگر ایران سرمایه بدهد و انها کارخانه تاسیس کنند‬ ‫که فایده ای ندارد‪ .‬در نتیجه تمامــی رویکردها و اعمال ما‬ ‫باید در جهت حفظ و بقای ســرزمین ایران باشد و این حفظ‬ ‫ســرزمین الزمه حفظ جمهوری اسالمی اســت‪ .‬زیرا اگر ما‬ ‫سرزمین نداشــته باشــیم نظام مان نیز دچار مشکل خواهد‬ ‫شد‪ .‬به عالوه اگر به این مسائل توجه نشود همچنان شاهد‬ ‫کوچ مردم از شهرها و روستاهای کوچک به سمت شهرهای‬ ‫بزرگ هستیم که این مساله مشکل افرین خواهد شد‪ .‬به نظر‬ ‫منظور از توسعه اقتصادی این است که‬ ‫از منابع مان برای سازندگی هر چه بیشتر‬ ‫کشور استفاده کنیم اما توسعه سیاسی‬ ‫به این معناســت که روابط خارجی مان را‬ ‫همراه با توســعه فرهنگ دموکراسی در‬ ‫کشور دنبال کنیم‬ ‫من جامعه ما اکنون واقعا نیاز به ریاضــت اقتصادی دارد و‬ ‫شرایط ســختی را باید تحمل کنیم تا بتوانیم سرزمین مان‬ ‫را حفظ کنیم‪ .‬ما باید ببینیم دنبال چه هســتیم؛ ما در شعار‬ ‫به دنبال اموزه های اسالمی هستیم و هدف مان این است‬ ‫که جامعه ای بسازیم که مطابق با مقررات و قوانین اسالمی‬ ‫باشد‪ .‬برخی معتقدند که توســعه اقتصادی منجر به ایجاد‬ ‫طبقه متوسط قوی می شود این حرف شاید درست باشد اما‬ ‫خیلی محکم نیست‪ .‬زیرا در بسیاری از جوامع مخالف این‬ ‫رویکرد عمل شده است و به نتیجه نیز دست یافته اند‪ .‬یکی‬ ‫از جهان شناســان گفته بود دموکراســی در سرزمین هایی‬ ‫که در حقیقت درامد ناخالص ملی شــان بر هر نفر به عنوان‬ ‫مثال کمتر از ‪ 1800‬دالر باشــد ‪ democrazy‬اســت یعنی‬ ‫نوعی دیوانگی در این کشورها اتفاق خواهد افتاد‪ .‬بسیاری‬ ‫از طرح هایــی که تاکنــون ارائه شــده در جهــت تخریب‬ ‫زیر ســاخت های طبیعتی ایران اســت که به نظر من چنین‬ ‫طرح هایی به ضرر کشور تمام می شود‪.‬‬ ‫در شــرایط فعلی که پرونده هســته ای ایران به نوعی‬ ‫لو فصل شــده و ایران وارد مرحله جدیدی شده است این‬ ‫ح ‬ ‫پرسش مطرح می شــود که دولت حسن روحانی باید توسعه‬ ‫اقتصــادی را در اولویت قرار دهد یا توســعه سیاســی را‪ .‬به‬ ‫نظر من دولت روحانی اصال نمی تواند در راســتای توســعه‬ ‫اقتصادی گام بردارد زیرا از پیش‪ ،‬انقــدر هزینه های جاری‬ ‫دولت سنگین شده و ایشان نیز تسلیم این وضعیت شده اند‪،‬‬ ‫دیگر جایی برای توسعه اقتصادی باقی نمانده است‪ .‬بنابراین‬ ‫رئیس جمهور ایران هر کوششــی با هدف توسعه اقتصادی‬ ‫انجام دهد در این شــرایط موفق نخواهد بود‪ .‬باز هم تاکید‬ ‫می کنم من به توسعه اعتقاد دارم اما به رویکردهای توسعه ای‬ ‫برای حفظ ســرزمین ایران‪ .‬بنابراین اگر قرار باشــد توسعه‬ ‫اقتصادی هم صــورت بگیرد باید با محوریت و شــرط حفظ‬ ‫سرزمین و اقلیم ایران باشد‪.‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫اتحاد لیبرال ها و سوسیال ها‬ ‫رقیب قدرتمندی به نام اصولگرایان‬ ‫دو گروه توسعه گرای سیاسی و اقتصادی را متحد کرد‬ ‫دکتر احمد شیرزاد‬ ‫‪9‬‬ ‫فعال اصالح طلب‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫سیاست‬ ‫این تفکیک که کسانی قائل به توسعه سیاسی باشند‬ ‫و کســانی قائل به توســعه اقتصــادی از اغاز بــه کار حزب‬ ‫کارگزاران شروع می شود‪ .‬تشکیل دهندگان حزب کارگزاران‬ ‫گروهی از مدیران دولت اقای هاشمی رفسنجانی بودند که‬ ‫با امضای جمعی از کارگزاران سیاسی وارد این حزب شدند‪.‬‬ ‫تیتر کوچک این تشــکل جمعیــت کارگزاران بــود و کلمه‬ ‫سازندگی هم از نام دولت اقای هاشــمی رفسنجانی گرفته‬ ‫شد ؛ دولتی که مبنای ان فعالیت های اقتصادی بود‪.‬‬ ‫این گروه در مجلس پنجم اقلیت قدرتمندی بودند که‬ ‫حدود ‪ 60-70‬نفر از اعضا را تشکیل می دادند و بسیار با نفوذ‬ ‫و باقدرت عمل می کردند و این امر در مجلس پنجمی بود که‬ ‫اکثریت ان را اصولگرایان تشکیل می داد‪.‬‬ ‫البتــه ان زمان نــام اصولگرایان وجود نداشــت و بعد‬ ‫از تشــکیل دولت اصالح طلبی اقای خاتمی یک مقداری‬ ‫زاویه و تفــاوت بین دولت جدید و دولت قبــل به وجود امد‪.‬‬ ‫ولی می توان گفت این زاویه بزرگ و چشم گیر نبود‪ .‬دولت‬ ‫اصالحات با تاکید بر توســعه سیاسی بر ســر کار امد‪ .‬انها‬ ‫توانســتند به قانون احزاب جانــی تازه بدهند و با شــروع به‬ ‫کارشان احزاب مختلف و گوناگونی در کشور تشکیل شود‪.‬‬ ‫ت و فضای باز‬ ‫در ایــن دولت ان جی او هــا رونق گرفــ ‬ ‫سیاسی در کشــور پدید امد‪ .‬قانون شــوراها به اجرا در امد و‬ ‫مشارکت های مردمی بســیاری صورت گرفت‪ .‬به طور کلی‬ ‫دولت اصالحات سید محمد خاتمی‪ ،‬وزارت کشور پرتحرک و‬ ‫فعالی داشت و همین امر سبب ش د دولت اقای خاتمی متمایز‬ ‫با دولت اقای هاشمی رفسنجانی باشد‪.‬‬ ‫ولی این تمایز و تفکیک خیلی طوالنی و مدت دار نبود‬ ‫و بعد از تشــکیل مجلس ششــم این دو گروه به هم نزدیک‬ ‫شدند و برنامه عمل مشترکی در مجلس ششم ارائه کردن د که‬ ‫می توان به قوانین بودجه‪ ،‬قانون برنامه توســعه و‪ ...‬اشاره‬ ‫کرد و این مساله باعث شــد پس از مدتی در فضای سیاسی‬ ‫کشــور حزب کارگزاران ســازندگی جزیی از اصالح طلب ها‬ ‫تلقی شود‪.‬‬ ‫دو دلیل وجود داشــت تا این دو گروه هرچه بیشتر به‬ ‫هم نزدیک شوند‪ :‬دلیل اول اینکه در جریان کار‪ ،‬کسانی که‬ ‫تاکیدشان روی شعار توسعه اقتصادی بود متوجه شدن د موانع‬ ‫ی که در جامعه وجود دارد‪ ،‬دارای چشمه و ریشه ای‬ ‫اقتصاد ‬ ‫سیاسی اســت همانند رانت خواری هایی که وجود داشت‪.‬‬ ‫بنابراین برای رسیدن به توســعه اقتصادی نمی توان چشم‬ ‫بر سیاســت و اهرم هایی که جوامع برای توسعه سیاسی در‬ ‫اختیار دارند اعم از روزنامه ها‪ ،‬جراید‪ ،‬رسانه ها و‪ ...‬بست‪ .‬در‬ ‫واقع برای دستیابی به یک توسعه اقتصادی ورود به عرصه‬ ‫نشاط و شادابی سیاسی ضروری است‪.‬‬ ‫برای مثال الگوی توســعه کشــور چین بــرای ایران‬ ‫قابل اجرا نبود و می توان گفت ناکارامد بود‪ .‬کشــور چین با‬ ‫وجود نداشــتن احزاب سیاســی متنوع و مختلف اما دارای‬ ‫ازادی های بســیار دیگری بود که به پیشــرفت و توسعه در‬ ‫بخش اقتصاد و سیاست کمک شایانی می کرد‪.‬‬ ‫از طــرف دیگر کســانی که به فکر توســعه سیاســی‬ ‫بودند متوجه شــدند که نمی شود چشــم بر معیشت‪ ،‬رفاه و‬ ‫اسایش اقتصادی مردم بست و این مسائل را نادیده گرفت و‬ ‫هم چنین انتظار پیشرفت در عرصه سیاست را هم داشت‪ .‬در‬ ‫واقع جامعه ای که در زمینه اقتصادی به اسایش نرسیده باشد‬ ‫انگیزه ای برای شرکت در زمینه فرهنگ و سیاست ندارد‪.‬‬ ‫این گروه های توسعه گرا متوجه شدند که نه تنها باید‬ ‫با هم بلکه باید در کنــار هم حرکت کننــد و در این راه وجود‬ ‫رقیب مشــترک سر ســخت و قدرتمندی به نام اصولگرایان‬ ‫انها را با هم متحدتر کــرد و باعث شــد در عرصه انتخابات‬ ‫دســت به ائتالف زده و لیست مشــترکی از نامزدهای مورد‬ ‫نظر ارائه دهند‪.‬‬ ‫با این تفاسیر مجلس ششم تشکیل شد و در نتیجه ان‬ ‫دوستی هایی بود که در این مجلس به وجود امد و حمالتی‬ ‫که از طرف برخی اصولگرایان که در حدود ‪ 10‬ســال اخیر‬ ‫صورت گرفته‪ ،‬سبب شــد بیش از پیش این دو گروه به هم‬ ‫نزدیک شــوند‪ .‬به عبارت دیگر باعث شد در عرصه سیاسی‬ ‫کشــور این دو گروه را جزیی از هم بداننــد و همان طور که‬ ‫می دانیــد در انتخابات ریاســت جمهوری ســال ‪ 92‬قبل از‬ ‫رد صالحیت اقای هاشمی رفســنجانی‪ ،‬ایشان نامزد حزب‬ ‫اصالح طلبان معرفی شدند‪.‬‬ ‫در رابطه با اینکه اولویت در توســعه سیاســی اســت‬ ‫یا توســعه اقتصادی نمی توان گفت کدام یــک بر دیگری‬ ‫مقدم تر است‪ .‬عقل و منطق حکم می کند که هر دو توسعه‬ ‫اعم از سیاسی و اقتصادی در کنار هم و در راستای یکدیگر‬ ‫پیش برده شوند‪.‬‬ ‫در واقع در هر مقطعی اولویت بر این است که ببینیم چه‬ ‫کاری شدنی تر و دســت به نقدتر است‪ .‬اولویت و هدف باید‬ ‫خدمت رسانی به مردم ایران باشد تا جایی که رفاه و اسایش‬ ‫بیشتری برای مردم فراهم اورده شود‪ .‬این امر چه می خواهد‬ ‫از مسیر توســعه اقتصادی باشــد و چه می خواهد از مسیر‬ ‫توسعه سیاسی باشد ‪ ،‬شاید در نظر عموم با پرداختن به بحث‬ ‫اقتصادی و توســعه ان بتوان به رفاه و اسایش مردم کمک‬ ‫کرد اما این زمانی است که موج اقتصادی خوبی وجود داشته‬ ‫باشد که ان هم بستگی به شرایط جامعه و چگونگی شرایط‬ ‫احزاب ان جامعه دارد‪.‬‬ ‫ما در مجلس ششــم برای طرح های سیاســی ای که‬ ‫داشــتیم با مانع شدید شــورای نگهبان مواجه شــدیم و تا‬ ‫حدی که توانستیم لوایح را جلو بردیم اما از یک جایی به بعد‬ ‫دیگر این امکان وجود نداشت‪ .‬به همین علت روی مسائل‬ ‫اقتصادی تمرکز کردیم که متاســفانه در ان زمان دیده نشد‬ ‫اما از خود اصولگرایان و از کسانی که در اتاق بازرگانی ایران‬ ‫بودند می توان به اقای خاموشی و اقای عسگر اوالدی اشاره‬ ‫کرد‪ ،‬اذعان داشتند که بهترین مصوبات اقتصادی ایران در‬ ‫مجلس ششم شورای اسالمی صورت گرفته است‪.‬‬ ‫قانون مالیات های مســتقیم‪ ،‬قانون یکسان ســازی‬ ‫نرخ ارز‪ ،‬قانون مالیات بر ارزش افزوده‪ ،‬قانون برنامه چهارم‬ ‫توســعه از جمله قوانینی بود که در مجلس ششــم تصویب‬ ‫شد اما متاسفانه در دولت اقای احمدی نژاد روی زمین ماند‬ ‫و اقدامی برای ان انجام نشــد‪ .‬همچنیــن دیگر مصوبات‬ ‫اقتصادی مهم و ارزشــمند دیگر که نشان داد اگر نمی شود‬ ‫در یک زمینه ای کار کرد و اقدامی پیش برد‪ ،‬در زمینه دیگر‬ ‫باید دست به کار شد و حرکت کرد‪.‬‬ ‫به هر حال بنده تقدم هیچ کدام از این توسعه ها ‪ -‬توسعه‬ ‫اقتصادی و توسعه سیاسی ‪ -‬را بر دیگری قبول ندارم و معتقد‬ ‫هستم پیشرفت و توسعه هر کدام از اینها در کنار دیگری و در‬ ‫راستای هم امکان پذیر و شدنی است‪.‬‬ ‫‪37‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫توسعهمتوازن‬ ‫سیاست‬ ‫‪38‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫گفت وگوی مثلث با علیرضا صدرا‬ ‫باتوجه به عملکرد دولت یازدهم در طول دو ســال‬ ‫گذشته و پیگیری مذاکرات هسته ای و در نهایت‬ ‫دستیابی به توافق هسته ای با شش قدرت جهان‪،‬‬ ‫به نظر شما سیاســت این دولت بر تقدم توسعه‬ ‫اقتصادی بر توسعه سیاسی است یا تاخر ان؟‬ ‫باید این ســوال را از خود دولتمردان بپرسید‪ .‬انها‬ ‫بهتر می دانند‪ .‬اما به طور کلی در برخی کشورها مانند مالزی‬ ‫به خصوص در دوران نخست وزیری ماهاتیر محمد توسعه‬ ‫اقتصادی بیشــتر مطرح بود و توانست این کشور را به یک‬ ‫کشــور توســعه یافته در جهان تبدیل کند اما در جمهوری‬ ‫اسالمی ایران هر سه توسعه سیاسی‪ ،‬فرهنگی و اقتصادی‬ ‫با هم انجام می گیرد‪.‬‬ ‫بر همین اســاس در برنامه های پنج ســاله توســعه‪،‬‬ ‫شاهد توســعه سیاســی و اقتصادی‪ ،‬فرهنگی و اجتماعی‬ ‫هستیم‪ .‬داشتن توســعه به صورت توامان یک اصل کلی‬ ‫در جمهوری اسالمی ایران است‪ .‬در برنامه ششم که دولت‬ ‫تا چند ماه دیگر قرار اســت ارائــه دهد نیز بایــد همین مبنا‬ ‫مد نظر قرار گیرد‪ .‬اما یکی از مباحث موجود این اســت که‬ ‫در طول چند سال گذشــته تحریم های اعمالی یک سری‬ ‫محدودیت هایی را برای مــا به خصوص در حوزه اقتصادی‬ ‫ایجاد کرده است‪.‬‬ ‫اگرچه تحریم های اعمالی علیــه ایران در طول چند‬ ‫سال گذشته از سوی کشــورهای غربی تعیین کننده نیست‬ ‫اما تاثیرات منفی بر کشــور داشته اســت که شرایط حاکم‬ ‫بر پســاتحریم می توانــد ایــن محدودیت ها را کــم کند‪.‬‬ ‫بر اســاس توســعه اقتصادی مقاومتی و جهادی که مورد‬ ‫تاکیــد مقام معظم رهبری و دولتمردان کشــور اســت‪ ،‬ما‬ ‫باید بر توســعه درون زا و خوداتکا بر پایه ظرفیت های ملی‬ ‫کشورمان و با نگاه به جهان و استفاده از تکنولوژی و دانش‬ ‫فنی تاکید کنیم‪.‬‬ ‫توســعه درون زا به جای توســعه بــرون زا‪ ،‬وارداتی و‬ ‫مصرفی گســترش یابد زیرا ممکن است غرب به دنبال این‬ ‫باشد که به جای اینکه به ایران دانش و تکنولوژی دهد تنها‬ ‫کاال وارد کند که سیاست غلطی است‪ .‬البته هم مقام معظم‬ ‫رهبری و هم دولتمردان در این باره توجه کافی دارند‪.‬‬ ‫در همیــن راســتا اکنــون شــاهد رفــت و امــد‬ ‫ســرمایه گذاران و تجــار از ســوی کشــورهای‬ ‫اروپایــی و صف کشــی‬ ‫انها بــرای همــکاری و‬ ‫سرمایه گذاری در ایران‬ ‫هســتیم‪ .‬این مســاله‬ ‫را می تــوان بــه معنای‬ ‫برجســتگی توســعه‬ ‫اقتصــادی در کشــور‬ ‫دانست؟‬ ‫ســرمایه گذاری از‬ ‫سوی کشــورهای دیگر باید به‬ ‫صورت مشارکتی انجام گیرد تا‬ ‫بتوانیم در بازارهــای جهانی با‬ ‫مشــارکت انها حضور گسترده و‬ ‫چشمگیری داشته باشیم‪ .‬اینکه‬ ‫بخواهیم بحث توسعه سیاسی‬ ‫و اقتصــادی را رو در روی هــم‬ ‫قــرار دهیم به نظر مــن چندان‬ ‫ضرورتی ندارد‪.‬‬ ‫باتوجــه بــه اظهــارات‬ ‫شــما‪ ،‬به نظر می رســد اکنــون در دوران پس از‬ ‫حصــول توافق هســته ای میان ایــران و ‪ 5+1‬در‬ ‫کشور‪ ،‬توســعه اقتصادی اولویت دارد‪ .‬نظر شما‬ ‫چیست؟ از طرف دیگر‪ ،‬برخی معتقدند که توجه‬ ‫بیش از حد به توسعه اقتصادی ممکن است باعث‬ ‫ریزش محبوبیت دولت روحانی شود و چالش هایی‬ ‫را در فضای سیاسی کشور به وجود اورد‪.‬‬ ‫توســعه اقتصادی اولویت دارد اما اصالت ندارد‪.‬‬ ‫اگر مشکالت کشور بر اســاس اقتصاد مقاومتی‪ ،‬مدیریت‬ ‫جهادی و توسعه درون زا حل شود‪ ،‬در این صورت‪ ،‬نه تنها‬ ‫طرفداران دولت کم نمی شــود بلکه افزایش هم می یابد‪.‬‬ ‫در حال حاضر ما شــاهد رکود تورمی بی سابقه ای در داخل‬ ‫کشــور هســتیم‪ .‬این مســاله به این دلیل نبوده اســت که‬ ‫ما قــدرت تولید منابــع نداشــته ایم‪ ،‬بلکه تولید به ســمت‬ ‫تقاضا رفته است‪ ،‬بدون اینکه اشــتغال زایی کند یا کاالیی‬ ‫تولید شــود‪ .‬این موضوع باعث رکود تورمی شده که بسیار‬ ‫خطرناک است‪.‬‬ ‫به طور طبیعی اگر ما بتوانیم این رکود را کاهش دهیم‪،‬‬ ‫مردم در زندگی عادی شان تاثیرات ان را احساس خواهند‬ ‫کرد‪ .‬اما باید مواظب باشیم که این رکود را با توسعه درون زا‬ ‫و مولد از بین ببریم‪ .‬غیر از این اگر تصــور کنیم که فقط با‬ ‫امدن ســرمایه می توانیم این مشــکل را حل کنیم‪ ،‬اشتباه‬ ‫کرده ایم؛ نمونه این مســاله در یونان وجود دارد‪ .‬اتحادیه‬ ‫اروپا به این کشــور بالغ بــر ‪ ٢٥٠‬میلیارد یــورو تزریق کرده ‬ ‫است‪ .‬اخیرا ‪ ٨٥‬میلیارد یورو اتحادیه اروپا وعده داده است‬ ‫که تزریق کند اما نه تنها بحران رکود و تورم یونان حل نشده‬ ‫بلکه بدتر شده است‪.‬‬ ‫در حال حاضر در داخل کشــور ارامشی برقرار شده و‬ ‫تورم تا حدودی با اعمال سیاست های انقباضی مهار شده‬ ‫است اما دیگر دولت باید کم کم وارد مرحله بعدی شود که‬ ‫رونق را در بازار وارد کند که به شــکل اشــتغال زایی و تولید‬ ‫کاال نمود پیدا کند‪.‬‬ ‫از زمان شــروع به کار دولت روحانــی‪ ،‬این انتقاد‬ ‫از ســوی منتقدان دولــت همواره وجود داشــته ‬ ‫که دولت تمــام توجه خود را به توافق هســته ای‬ ‫معطوف کرده و چندان بر توســعه سیاسی تاکید‬ ‫نکرده است‪ .‬ارزیابی شما در این باره چیست؟‬ ‫‪10‬‬ ‫شایدپاسخبهاینسوالکه«توسعهسیاسیمقدم‬ ‫بر توسعه اقتصادی است یا برعکس؟ » مشابه پاسخ به‬ ‫سوال «علم بهتر است یا ثروت؟» باشد‪ .‬بعد از روزهای‬ ‫دوران تحصیالت ابتدایــی و با یافتن اندک شــناختی‬ ‫نســبت به جهان اطراف‪ ،‬تقریبــا همه مخاطبــان این‬ ‫موضوع تکراری انشــا به این جمع بندی می رسند که نه‬ ‫بدون پول می توان زندگی کرد و نه بدون دانش و اگاهی‪.‬‬ ‫به طور کلی‪ ،‬در توصیه های بزرگان دین و در اموزه های‬ ‫اسالمی نیز توجه به دنیا و اخرت یا به تعبیری ساده تر‪،‬‬ ‫توجه به مادیات و معنویات به صورت متناسب و متوازن‪،‬‬ ‫مورد تاکید قرار گرفت ه و نگاه توحیدی و جهان بینی الهی‬ ‫نیز مفید همین معناست‪.‬باذکراینمقدمه سادهوباورود‬ ‫به جهان معاصر‪ ،‬می بینیم که همواره دو مقوله اقتصاد‬ ‫و سیاســت مورد توجه و برنامه ریزی تصمیم ســازان و‬ ‫تصمیم گیران امــور مملکتی و سیاســت گذاران کالن‬ ‫جوامع است و به تبع ان‪ ،‬توسعه اقتصادی که مستقیما‬ ‫به زندگی مادی ملت ها ربط دارد و توســعه سیاســی که‬ ‫با زندگی مدنی انســان ها و حقــوق و ازادی های فردی‬ ‫در ارتباط اســت‪ ،‬همواره محل بحث اســت‪ .‬بر همین‬ ‫مبنا‪ ،‬این روزها تقدم یا تاخر توسعه اقتصادی و توسعه‬ ‫سیاسی نسبت به یکدیگر در سیاســت کالن کشور ما‬ ‫بحث داغی را در کشور میان نخبگان‪ ،‬اساتید دانشگاه‬ ‫و صاحب نظران بــه راه انداخته اســت‪ .‬برخی معتقد به‬ ‫تقدم توسعه سیاســی بر توســعه اقتصادی هستند و‬ ‫برخی کامال نظر متفاوتی دارند و اســتدالل می کنند که‬ ‫پس از توسعه اقتصادی امکان توسعه در حوزه سیاست‬ ‫ایجاد می شود‪ .‬علیرضا صدرا‪ ،‬استاد دانشگاه تهران در‬ ‫گفت وگو با مجله مثلث‪ ،‬با رد این دو طیف فکری‪ ،‬بر این‬ ‫باور است که توسعه در این دو مقوله توامان است و باید‬ ‫هر دو به طور همزمان انجام گیرد که می توان این توسعه‬ ‫را «توسعه متعالی» نامید‪ .‬مشــروح این گفت وگو را در‬ ‫ادامه می خوانید‪.‬‬ ‫بحث تحریم و تهدیــد مجموعا حــدود ‪ ٢٠‬تا ‪٢٥‬‬ ‫درصد بر کشــور تاثیر گذاشــته امــا جنبه روانــی ان تاثیر‬ ‫بیشــتری داشــته اســت‪ .‬به هر حال این تاثیرات چشــم‬ ‫پرکن و گلوگیر بوده اســت‪ .‬بر همین اســاس می بایســت‬ ‫این مســاله را در درجه اول حل می کردند‪ .‬از سوی دیگر‪،‬‬ ‫مذاکرات هســته ای از دوره های قبل شروع شــده بود اما‬ ‫دولت جدید توانســت این مســاله را به ســرانجام برساند‪.‬‬ ‫همچنیــن نمی توان گفــت که در‬ ‫کشور جنجال سیاســی وجود دارد‬ ‫بلکه جناح هایی هســتند که هر از‬ ‫گاهــی در برخی مســائل مخالفت‬ ‫می کنند‪.‬‬ ‫لطف در این اســت کــه این‬ ‫جناح هــا فعالیت کننــد و مخالفت‬ ‫انجام گیــرد‪ .‬از طــرف دیگر‪ ،‬باید‬ ‫نماینــدگان مجلــس حتــی درباره‬ ‫عملکرد دولــت به خصوص توافق‬ ‫هسته ای نظر دهند و حتی مخالفت‬ ‫کننــد‪ .‬ایــن مســاله را می تــوان‬ ‫به عنوان رقابت سیاسی نه جنجال‬ ‫در نظــر گرفــت‪ .‬در برخــی مواقع‬ ‫ممکــن اســت کــه رقابت شــکل‬ ‫تنازعــی بگیــرد و ما منافــع ملی را‬ ‫فدای بازی های جناحــی و باندی‬ ‫کنیم‪ ،‬این اتفاق خطرناکی اســت‬ ‫اما در شــرایط کنونی تمام نیروها و‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫گروه های دلسوز نظام جمهوری اسالمی ایران بر این باور‬ ‫نیستند که نباید درباره برنامه هســته ای ایران مذاکره کرد‪.‬‬ ‫البته درباره مســاله هســته ای باید این واقعیت را بپذیریم‬ ‫که غــرب تصور می کرد کــه تحریم های اعمالــی ایران را‬ ‫فلج می کند اما فلج نکرد تنها تاثیرگذار و محدودکننده بود‪.‬‬ ‫همه باید درباره توافق نظر بدهند‪ ،‬حتی مجلس و حتی‬ ‫اگر نیازی نباشــد که توافق را تصویب کند زیرا نظرات انها‬ ‫تقویت کننده موضع ایران در عرصه بین المللی است‪ .‬اکنون‬ ‫این مشــارکت نمایندگان در مجلس و جناح های سیاسی با‬ ‫یکدیگر و با دولت نشان از رشد باالی فکری و سیاسی دارد‪.‬‬ ‫ایا می توان تعامل میان دســتگاه ها بــا یکدیگر‪،‬‬ ‫به طور مثال تعامــل مجلس و دولت بــا یکدیگر و‬ ‫با ارگان های مختلف را نشــان از توسعه سیاسی‬ ‫دانست؟‬ ‫به طور حتم این نشــانه توسعه سیاســی در ایران‬ ‫است‪ .‬مهم این نیســت که میان علما اختالف نباشد بلکه‬ ‫نکته مهم این اســت که این اختالفات توســط علما به چه‬ ‫شکل حل شود‪ .‬اگر عقب افتادگی سیاسی و توسعه ای در‬ ‫این حوزه صورت نگرفته باشد‪ ،‬در این صورت ممکن است ‬ ‫فضا را به تهدید تبدیل کننــد و به تخریب یکدیگر بپردازند‪.‬‬ ‫توســعه سیاســی به معنای ان نیســت که همه صداهای‬ ‫موجود موافق باشند زیرا در این صورت عقالنیتی در جامعه‬ ‫وجود ندارد‪.‬‬ ‫بلکه توسعه سیاسی به معنای تعادل است و اکنون‬ ‫این توسعه به خوبی مشــاهده می شــود؛ البته نقدهایی‬ ‫وجود دارد کــه چندان هــم تاثیرگذار نیســت‪ .‬مهم این‬ ‫اســت که همــه مســائل در چارچــوب نظــام جمهوری‬ ‫اســامی ایران اتفــاق می افتد و این خود نشــان دهنده‬ ‫رشد سیاسی است‪.‬‬ ‫ایا شما معتقد به تقدم یا تاخیر توسعه سیاسی و‬ ‫اقتصادی در یک کشور هستید یا معتقدید که این‬ ‫دو مقوله باید در کنار هم باشند؟‬ ‫انطور که در بدن انســان هم باید جســم رشد پیدا‬ ‫کند و هم ذهن و روح‪ ،‬این رشــد و نمو باید توامان و در یک‬ ‫راســتا انجام گیرد؛ بنابراین همــواره در فرمایشــات مقام‬ ‫معظم رهبری از واژه پیشــرفت و عدالــت در کنار یکدیگر‬ ‫استفاده می شود‪.‬‬ ‫البته طیف های مختلفی در ســطح جامعه و در میان‬ ‫نخبگان سیاســی و صاحب نظران در این بــاره وجود دارد‪.‬‬ ‫برخی معتقدند که ابتدا کشــور را توسعه دهیم و بعد عدالت‬ ‫را اجرا کنیم و برخی دیگر بر این باورند کــه باید مانند نظام‬ ‫سوسیالیستی ابتدا عدالت برقرار شــود و پس از ان توسعه‬ ‫ایجاد شود‪.‬‬ ‫اما نگاه ما یک نگاه توحیدی است‪ .‬توسعه اقتصادی‬ ‫همانند لزوم رشد جسم انسان است که این مغایرتی با رشد‬ ‫ذهن که در اینجا همان توسعه سیاسی است‪ ،‬ندارد‪ .‬حتی‬ ‫خطابه درمانی‬ ‫روحانی چگونه میان لیبرال ها و سوسیال ها تعادل ایجاد می کند؟‬ ‫مسعود ندافان‬ ‫خبرنگار‬ ‫‪11‬‬ ‫از انسداد همیشــگی توسعه سیاســی در جامعه ایرانی خبر‬ ‫می داد و «خروج از حاکمیت» را از سوی دفتر سیاسی حزب‬ ‫منحله مشارکت برای دولتمردان اصالحات پیشنهاد داد تا‬ ‫در این مقطع زمانی توسعه سیاسی با بحران سازی سیاسی‬ ‫همپوشانی معنایی پیدا کند‪.‬‬ ‫انتخابــات ‪ 1384‬طــرح وارونه از توســعه اقتصادی‬ ‫و توســعه سیاســی دولت های گذشــته بــود؛ حامیان هر‬ ‫دو قطــب بــرای حضــور در پاســتور نماینــده داشــتند‪.‬‬ ‫حجت االسالم هاشمی رفسنجانی و دکتر معین که با حکم‬ ‫حکومتی از عدم احراز صالحیت رهانیده شده بود ‪ ،‬در میانه‬ ‫این هیاهوها مردی تنها از منطقه نارمک با شــعار عدالت و‬ ‫مهرورزی در کارزار انتخابات حاضر شده بود‪ .‬افکار عمومی‬ ‫توسعه سیاسی را تعبیر به اشوب خیابانی و شکاف طبقاتی را‬ ‫محصول توسعه اقتصادی دانستند و دل در گرو شعار عدالت‬ ‫توزیعی شهردار تهران دادند تا از منظر مخالفان توسعه به‬ ‫محاق برود‪ .‬اما رســم دولت یازدهم با ســلف خود متفاوت‬ ‫اســت؛ روحانی توســعه را تابع گشــایش پرونده هسته ای‬ ‫می داند و گزاره معروف خود «چرخیدن سانتریفیوژها بسیار‬ ‫خوب است اما به شرط انکه چرخ تمام کارخانه ها و اقتصاد‬ ‫نیز بچرخد» را در کوران مناظره های انتخابات ‪ 92‬در مقابل‬ ‫رویکرد متضاد حل این پرونده بیان داشت‪.‬‬ ‫حســن روحانی خطیبی تواناســت و موانع رسیدن به‬ ‫اهداف پروژه ترســیمی خود را با کالم رفــع می کند؛ خطابه‬ ‫خطیر و گفتاردرمانی با ضرب اهنگ کلمات دوپهلو که گاه از‬ ‫حصر و گاه گالیه از نظارت استصوابی دارد‪ ،‬اردوگاه حامیان‬ ‫توســعه سیاســی را ارام نگه می دارد و از سوی دیگر حضور‬ ‫عملگرایان در کابینه و به خصوص مســند معاون اول طیف‬ ‫مقابل را برای رســیدن به اولویت های ذهنی راضی می کند‬ ‫تا روحانی اشــتباه ســلف خود را تکرار نکند و هــر دو قطب‬ ‫توسعه گرا به استمرار وضعیت فعلی تمایل پیدا کنند‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫پی نوشت‪:‬‬ ‫‪ .1‬مصاحبه حجت االسالم هاشمی رفســنجانی با‬ ‫روزنامه جمهوری اسالمی؛ ‪1376/4/24‬‬ ‫‪ .2‬منشور ســازندگی و ازادی؛ هفته نامه صدا‪24،‬‬ ‫مرداد ‪ ،1394‬صفحه ‪33‬‬ ‫سیاست‬ ‫توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی به عنوان دو متغیر‬ ‫تعیین کننــده در سیاســت های کالن اعالمــی دولت هــا‬ ‫محسوب می شود؛ طی این ســه دهه تکاپوهای تئوریک‪،‬‬ ‫جدال هــای کالمی و انباشــت تجربه برای تقــدم رتبه انها‬ ‫صورت گرفته است‪ .‬در این یادداشــت به صورت موجز به‬ ‫بررسی انگاره توسعه در ادوار دولت می پردازیم‪.‬‬ ‫هاشــمی علمدار توســعه اقتصادی در کشور است؛‬ ‫از منظر او توســعه اقتصــادی زیربنای تحــول همه جانبه‬ ‫محسوب می شود و به همین خاطر خود را تنها عضو سیاسی‬ ‫کابینه اش معرفی کرد و اعضای کابینه را ســربازان توسعه‬ ‫اقتصادی دانســت‪ .‬ســردار ســازندگی مرد تغییرهاســت‪.‬‬ ‫هاشمی رفسنجانی که در دهه ‪ 60‬از منبر نماز جمعه به تبیین‬ ‫عدالت اجتماعــی و مذمت ســرمایه داری می پرداخت ‪ ،‬در‬ ‫دهه ‪ 70‬را با ترجیع بند توســعه اقتصادی بــرای نمازگزاران‬ ‫دانشــگاه تهران اغاز کــرد‪ .‬ان هنگامی کــه از هزینه یک‬ ‫طبقه برای تحقق توسعه ســخن گفت ‪ ،‬ناظران سیاسی ان‬ ‫را فاصله گیری او از سوسیالیسم اســامی و ذبح عدالت به‬ ‫پای توسع ه اقتصادی تعبیر کردند ‪ .‬هاشمی رفسنجانی پس‬ ‫از پایان صدارت هشت ســاله اش بر قوه مجریه در پاسخ به‬ ‫اینکه برنامه توسعه اثر محسوســی در زندگی مردم نداشته‬ ‫است ‪ ،‬اظهار داشــت‪« :‬من این حرف را هم قبول ندارم که‬ ‫محسوس نشده‪ ،‬بسیار هم محسوس است‪ .‬اگر این توسعه‬ ‫نبود‪ ،‬باید شما می فهمیدید که در زندگی مردم چه خبر بود؟‬ ‫مثال اگر برق نداشتید و حاال باز هم ظهرها خاموشی داشتید‪،‬‬ ‫شب ها خاموشی داشــتید‪ ،‬کارخانه هایتان کار نمی کردند‪،‬‬ ‫یا اگر ما گاز نکشیده بودیم و شــما االن بایستی نفت سفید‬ ‫وارد کنیــد‪ .‬ما االن به انــدازه یک میلیون بشــکه نفت گاز‬ ‫طبیعی مصرف می کنیم‪ .‬ما برای رسیدن به این وضعیت‪،‬‬ ‫هزینه های بســیار هنگفتی صرف کرده ایم‪ .‬البته اگر لوله‬ ‫گاز نکشیده بودیم‪ ،‬پاالیشگاه را نساخته بودیم‪ ،‬شما االن‬ ‫باید چه مقدار بنزیــن و گازوئیل و نفت ســفید از خارج واد‬ ‫می کردید و به مردم می دادید؟»(‪ )1‬سرانجام فن ساالرانی‬ ‫که ردای توسعه اقتصادی بر دوش داشتند برای بقا در قامت‬ ‫حزب کارگزاران ســازندگی وارد سپهر سیاست کشور شدند‬ ‫و با مواجهه با رخدادهای سیاســی ‪ -‬اجتماعی به بازسازی‬ ‫تئوریک خود پرداختند و ســرانجام پس از بیســت سال در‬ ‫کنگره خــود ازادخواهی را نیز مانند توســعه اقتصادی وارد‬ ‫قاموس سیاسی خود کردند و در منشــور سازندگی و ازادی‬ ‫نوشتند‪« :‬ازادیخواهی در گفتمان کارگزاران سازندگی ان‬ ‫روی توسعه گرایی است و از این رو نام این منشور‪« ،‬منشور‬ ‫ســازندگی و ازادی» پیشــنهاد شده اســت‪ .‬نظریه ای که‬ ‫کارگزاران طی بیست ســال ان را از عرصه تجربه به عرصه‬ ‫اندیشه اورده است‪ .‬ما ذهنیت را به عینیت بدل نکرده ایم که‬ ‫دچار ذهن گرایی شویم ما عینیت را به ذهنیت بدل ساخته ایم‬ ‫که این عین واقع گرایی است‪)2(».‬‬ ‫توسعه سیاســی با رخداد خرداد ‪ 76‬به ادبیات سیاسی‬ ‫کشــور وارد شــد؛ ان هنگامی که مجمع روحانیــون مبارز‬ ‫انتخابات را نفیــر اقلیت اردوگاه چپ بــرای حاکمیت تلقی‬ ‫می کردند اما دســت زمانــه انــان را پیروز بیســت میلیونی‬ ‫انتخابات کرد‪ .‬تحلیلگران سیاســی پذیرش شــعار توسعه‬ ‫سیاســی از ســوی مردم را «نه» به رفتار دولت هاشمی در‬ ‫حوزه عمومی دانســتند‪ .‬بعد از دوم خرداد توســعه سیاسی‬ ‫پربسامدترین واژه در ادبیات سیاستمداران محسوب شد‪.‬‬ ‫ســعید حجاریان و عباس عبدی جلودار ایــن صف بودند؛‬ ‫حجاریان با انگاره فتح «ســنگر به ســنگر» راهکار و بستر‬ ‫رسیدن به توسعه سیاسی را نشان می داد ولی عباس عبدی‬ ‫این دو مقوله روی یکدیگر می توانند تاثیرگذار باشند‪ ،‬یعنی‬ ‫هر چه توسعه اقتصادی افزایش یابد‪ ،‬به همان اندازه زمینه‬ ‫مشــارکت سیاســی مردم در کشــور افزایش می یابد و رشد‬ ‫سیاسی انجام می گیرد‪ .‬در واقع مشــارکت مردم محروم و‬ ‫فقیر چندان تاثیری ندارد زیرا ممکن اســت با هزینه بسیار‬ ‫کمی رای انها خریداری شــود‪ .‬بنابراین در ادبیات خود من‬ ‫این توسعه توامان سیاسی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی را متعالی‬ ‫می دانم‪.‬‬ ‫البته شــرایط حاکم بر کشور بســیار مهم و تاثیرگذار‬ ‫بر این تاخر و تقدم می تواند باشــد؛ به طور مثال در دوران‬ ‫جنگ‪ ،‬دیگر توسعه سیاسی و نظامی مدنظر بوده و توسعه‬ ‫اقتصادی و عمرانی در اولویت دوم قرار می گیرد‪ .‬بر همین‬ ‫اساس ممکن است اولویت بندی انجام گیرد اما اصالتی در‬ ‫ان وجود ندارد‪.‬‬ ‫اکنون شرایط کنونی به گونه ای است که باید توسعه‬ ‫اقتصادی به سبب اعمال چندین ســاله تحریم ها از سوی‬ ‫غرب به خصوص در حوزه اقتصادی‪ ،‬برجســته تر شــود تا‬ ‫رکود و تورم به طور کلی از کشور ریشــه کن شود زیرا رکود‪،‬‬ ‫بحران افرین است‪ .‬پس از ان دیگر توسعه سیاسی و تعالی‬ ‫فرهنگــی امکان پذیر خواهد بــود‪ .‬در واقــع نمی توان در‬ ‫شرایط بحران‪ ،‬انتظار توسعه سیاســی داشت‪ .‬در نهایت‪،‬‬ ‫هدف عالی از توسعه سیاسی و اقتصادی‪ ،‬توسعه فرهنگی‬ ‫و اخالقی است‪.‬‬ ‫‪39‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫میراث فریدمن درسرزمین ما‬ ‫نگاهیبهراهبرددولتیازدهمدرتقدمتوسعهاقتصادیبهتوسعهسیاسی‬ ‫رضا مجیدزاده‬ ‫‪12‬‬ ‫مدیر گروه فرابازی توسعه اندیشگاه طرح هزاره‬ ‫بهبود فضای کسب و کار‪ ،‬یکی از مهمترین وعده های‬ ‫انتخاباتی حســن روحانی در کارزار انتخاباتی ســال ‪1392‬‬ ‫بود؛ این وعده روحانی و اقدامات او طی دو سال گذشته که‬ ‫وزن بیشتر را به اصالح امور اقتصادی داده است‪ ،‬انگشت‬ ‫گذاشتن بر اســتراتژی توســعه بر اســاس تقدم فاز توسعه‬ ‫اقتصادی در رویکرد دولت یازدهم را نشان می دهد‪ .‬هرچند‬ ‫ حل مناقشه برنامه هسته ای ایران در سیاست خارجه و تعامل‬ ‫به جای تقابل و دشمن زایی نیز از راهبردها و اقدامات بسیار‬ ‫مهم دولت یازدهم به شــمار می رود اما به نظر می رســد که‬ ‫باتوجه به ســاختار درونی ایران‪ ،‬رهیافت توسعه اقتصادی‬ ‫متقدم بر توسعه سیاســی با تاکید بیشــتری دنبال می شود‪.‬‬ ‫گرچه صحبــت از تقدم فاز هــر یک از خرده سیســتم های‬ ‫اقتصادی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اجتماعی یا سیاسی منسوخ شده است‬ ‫اما دولت ها در عمل این رویکردها را پیش گرفته اند‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫‪40‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫راهبرد توسعه در دولت یازدهم‬ ‫کنترل تورم‪ ،‬بهبود فضای کســب و کار‪ ،‬حل مشکل‬ ‫تحریم های بین المللی برای ورود سرمایه خارجی به کشور‬ ‫و افزایش مبــادالت اقتصــادی از مهمتریــن رویکردهای‬ ‫دولت یازدهم بوده انــد که در قالب عبــارات و اصطالحات‬ ‫کالسیک توســعه‪ ،‬استراتژی «تقدم توســعه اقتصادی بر‬ ‫توســعه سیاســی» از طریق تقویت طبقه متوسط و اصالح‬ ‫ساختار سیاسی بر مبنای قدرت گیری اقتصادی اعضای این‬ ‫طبقه قابل توصیف است‪ .‬گزاره معروف و اغلب مقدس برای‬ ‫برخی از اقتصاددانان‪ ،‬یعنی «ازادی اقتصادی‪ ،‬پیش شرط‬ ‫تحقق ازادی سیاسی است» فریدمن‪ ،‬مبنای اصلی تجویز‬ ‫چنین راهبردی به شمار می رود‪ .‬تجربه توسعه شیلی به مثابه‬ ‫یک اقتصاد نوظهور موجب شد ه تا بسیاری از اقتصاددانان‬ ‫ایرانی با برداشــت اثربخشــی این راهبــرد فریدمنی‪ ،‬روی‬ ‫تقدم توســعه اقتصادی تاکید کنند‪ .‬با این وجود‪ ،‬فریدمن‬ ‫به تنهایی الهام بخش چنین رویکردی نیســت بلکه قرائت‬ ‫گروهی از اقتصاددانان از فرایند توســعه و استقرار سیستم‬ ‫سرمایه داری در غرب نیز این انگاره را تقویت کرده است‪ .‬از‬ ‫دید چنین اقتصاددانانی‪ ،‬طبقات سرمایه دار نه تنها برای از‬ ‫میان برداشــتن بقایای امتیازات فئودالی مبارزه می کردند‪،‬‬ ‫بلکــه در پی جدا کردن هر چه بیشــتر اقتصــاد از دولت نیز‬ ‫بودند‪ .‬به گونه ای که انها را از هرگونه خطر مداخله سیاسی‬ ‫دل خواســته دور نگاه دارنــد‪ .‬در چنین فرصتی اســت که‬ ‫طبقات قدرت گیرنده اقتصادی غالبا به طبقات اصالح طلب‬ ‫قرن هــای هجده و نــوزده تبدیل شــدند و در پــی یکپارچه‬ ‫کردن مبارزه بــرای ایجاد یک عرصه اقتصادی مســتقل و‬ ‫تشکیل دولت نمایندگی بر امدند‪ .‬ساز و کار اصلی این پیوند‬ ‫تالش برای تدوین حقوق مدنی و سیاسی بود‪ .‬برقرار کردن‬ ‫این حقوق‪ ،‬کوشــش به منظور تضمیــن ازادی انتخاب در‬ ‫عرصه های متنوع شخصی‪ ،‬خانوادگی‪ ،‬کاری و سیاسی بود‪.‬‬ ‫دنبال کردن حقوق مدنی و سیاسی در طول زمان به باز سازی‬ ‫ماهیت دولت و اقتصاد منجر شــد و دولت را به سمت نوعی‬ ‫نظام لیبرال دموکراتیک و اقتصاد نظام بازار ســرمایه داری‬ ‫ســوق داد‪ .‬اما معنای عضویت در دولت مدرن یعنی شــان‬ ‫شهروندی همچنان مورد منازعه بر جای ماند‪ .‬در این زمینه‬ ‫رهبران سیاســی نگران حفظ موقعیت و مزایای سنتی خود‬ ‫بودند و گروه های اجتماعی نیرومند نیز امیدوار بودند منافع‬ ‫خود را در چارچوب نظام سیاسی تامین کنند‪.‬‬ ‫البتــه مهمترین اولویت هــای دولت یازدهــم نیز‪ ،‬نه‬ ‫به طور کامل اما تا حد زیادی با این نگرش همخوانی دارد؛‬ ‫حل مناقشه هسته ای ایران‪ ،‬کنترل تورم‪ ،‬مهار نقدینگی در‬ ‫جامعه‪ ،‬تامین یارانه های نقدی‪ ،‬بازگشت ارزش ریال و دالر‬ ‫تک نرخی‪ .‬در واقع رویکرد دولت حسن روحانی به طور کامل‬ ‫به سمت تقدم توسعه اقتصادی معطوف نیست اما احاله حل‬ ‫مشکالت اقتصادی به حل مساله توافق هسته ای و انتظار‬ ‫گشایش در مبادالت اقتصادی‪ ،‬وزن بیشتر مولفه اقتصادی‬ ‫در رویکرد دولت او را نشان می دهد‪ .‬یا اینکه در موارد بسیاری‬ ‫که نیازمند اتخاذ اقدامات اصالحی در بخش سیاســت نیز‬ ‫هســت‪ ،‬صرفا به ابعاد اقتصادی توجه داده می شود‪ .‬برای‬ ‫نمونه‪ ،‬روحانی یکی از دالیل بد بودن فضای کســب وکار را‬ ‫نبود ســرمایه گذاری بخش غیردولتی در ایــران می داند در‬ ‫حالی که بسیاری از مسائل ساختاری و نهادی باید حل شوند‬ ‫تا امکان سرمایه گذاری و رغبت بخش غیردولتی واقعی برای‬ ‫حضور جدی و مولد در اقتصاد ایران شکل بگیرد‪.‬‬ ‫اما رویکرد تقدم توسعه اقتصادی‪ ،‬تنها به خاطر اهمیت‬ ‫همسنگ توسعه سیاسی قابل انتقاد نیست بلکه اساسا اتخاذ‬ ‫رویکردهای طیفی و افراطی از این دست در دنیای امروزی‬ ‫و باتوجه به نظریات جدید توسعه منسوخ شده است‪ .‬ضمن‬ ‫اینکــه می توان با زدن عینکی متفاوت به چشــم‪ ،‬شــواهد‬ ‫تاریخی را به گونه ای تفسیر کرد که تقدم توسعه اقتصادی‬ ‫بر توسعه سیاسی از انها استخراج نشود!‬ ‫افسانه فریدمن و شیلی‬ ‫امروزه شیلی در زمره اقتصادهای نوظهور قرار گرفته‬ ‫است و بر اســاس مطالعات اینده پژوهی‪ ،‬انتظار می رود که‬ ‫اقتصاد چند دهه اتی جهان‪ ،‬نقش برجسته ای ایفا کند‪ .‬گرچه‬ ‫کشورهایی همچون برزیل نیز در این مسیر گام برداشته و با‬ ‫حضور در گروه بریکس‪ ،‬از شیلی جلوترند اما تجربه شیلی‪،‬‬ ‫به واسطه توصیه پســران شیکاگو (دانشــجویان میلتون‬ ‫فریدمن) و به مثابه تجربه موفق تقدم توســعه اقتصادی بر‬ ‫توسعه سیاسی‪ ،‬مورد تاکید بسیاری از اقتصاددانان است‪ .‬اما‬ ‫این به اصطالح شگفتی‪ ،‬از دو منظر قابل نقد است؛ مداقه‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫بیشتر در تاریخ شیلی و بافتار تاریخی ایران‪.‬‬ ‫از نظر تاریخی‪ ،‬نخستین تحرکات مربوط به نوسازی‬ ‫ساختار شیلی در سال ‪ 1972‬رخ داد؛ یعنی یکسال پیش از‬ ‫اینکه اگوستو پینوشــه با یک کودتای خونین که با حمایت‬ ‫امریکا شکل گرفته بود قدرت را به دست گیرد‪ .‬این در حالی‬ ‫اســت که مدافعان تقدم فاز توســعه اقتصادی (بر توسعه‬ ‫سیاســی یا هر خرده سیســتم دیگر)‪ ،‬برای اثبــات مدعای‬ ‫خود‪ ،‬براهینی از اثربخشی توصیه های فریدمن به پینوشه‬ ‫ارائه می دهند‪ .‬در واقع اصالحات توسعه ای در شیلی‪ ،‬حتی‬ ‫در زمانی پیش تر از سالواد ور النده بنیان گذارده شد‪ .‬در دهه‬ ‫‪ ،1960‬شــیلی از سیستم های اموزشــی و بهداشتی بسیار‬ ‫کارایی برخوردار بود‪ .‬فریدمن و پسران شیکاگو اقتصاد بازار‬ ‫ازاد در کنار سیاست انحصاری و نظامی را توصیه کردند اما‬ ‫طبق دیدگاه توازن دوگانه‪ ،‬ازادی و رقابت اقتصادی‪ ،‬زمانی‬ ‫وجود خواهد داشــت که ازادی و رقابت سیاســی نیز وجود‬ ‫داشته باشد یا اینکه مجموعه ای از اقدامات اصالحی موجب‬ ‫شــود تا هر دوی این حاالت به صورت همزمان و با تقویت‬ ‫یکدیگر‪ ،‬به منصه ظهور برسند‪.‬‬ ‫اگر اســیر واژه ها و اصطالحــات رویکــرد نیوتنی در‬ ‫تبییــن و تجویز برای توســعه نشــویم‪ ،‬می تــوان گفت که‬ ‫مســیر توســعه امریکای جنوبی (التین) با کنترل خشونت‬ ‫و نظامی گری هموار شده اســت‪ .‬تکوین و تشکیل احزاب‬ ‫سیاســی در امریکای التیــن‪ ،‬متفاوت از غرب اســت‪ .‬در‬ ‫غرب‪ ،‬اتحادیه های صنفی‪ ،‬تعاونی ها‪ ،‬انجمن ها و مجامع‪،‬‬ ‫هسته اولیه ظهور احزاب سیاسی بوده اند‪ ،‬اما در امریکای‬ ‫ی مسلح با گردامدن حول رهبری واحد‪ ،‬نهایتا‬ ‫التین‪ ،‬گروه ها ‬ ‫حزب تشکیل داده اند‪ .‬بنابراین حتی احزاب امریکای التین‬ ‫نیز در پیوند نزدیک با نیروهای مسلح قرار داشته اند و عمدتا‬ ‫ارتش یا کلیسا خط کشی احزاب را تعیین می کرده اند‪ .‬قبل‬ ‫از پیدایش احزاب سیاســی‪ ،‬عمدتا کادیلوئیسم شیوه رایج‬ ‫بوده است‪ .‬کادیلوها رهبران و فرماندهان نظامی در حاکمیت‬ ‫بودند و کاسیک ها (امرای محلی‪ ،‬رهبران سیاسی کوچک)‬ ‫قدرت را در مناطق بومی در دســت داشــتند‪ .‬این شرایط با‬ ‫استقالل اکثر این کشورها در قرن بیستم یا اواخر قرن ‪19‬‬ ‫تغییر یافت و سه نسل از احزاب را در این کشورها ایجاد کرد‪.‬‬ ‫نســل اول‪ ،‬احزاب تاریخی بودند که عمدتا محافظه کار یا‬ ‫لیبرال به شمار می امدند‪ .‬نسل دوم‪ ،‬احزاب مدرن با دغدغه‬ ‫عدالت اجتماعی بودند که سوسیالست ها یا انقالبیون اولیه‬ ‫از جمله انه ا به شــمار می روند و نسل ســوم‪ ،‬احزاب معاصر‬ ‫هســتند که بین ‪ 1950‬و ‪ 1960‬پا به عرصــه وجود نهادند‪.‬‬ ‫نسل اول در این کشورها توانســتند زیرساخت های نهادی‬ ‫مناســب برای گذار به نظم اجتماعی بالــغ را فراهم اورند و‬ ‫کنترل نظامی گری در زمان حضور نسل سوم‪ ،‬مولفه ای بود‬ ‫که امکان حاکمیت قانون و اســتقرار سازمان های مدرن را‬ ‫گسترش داد‪ .‬به همین ترتیب‪ ،‬مسیر توسعه کشوری مانند‬ ‫برزیل بر مبنای کنترل نظامیان و فساد اصالح شده و برزیل‬ ‫از نظر ساختار نهادی کمی باالتر از شیلی قرار دارد و از این‬ ‫روی عملکرد ان در زمینه صادرات فناوری برتر‪ ،‬جذب فناوری‬ ‫در بنگاه و همــکاری تحقیقاتی صنعت و دانشــگاه از دیگر‬ ‫کشورهای این گروه باالتر است‪.‬‬ ‫راهبرد گشایش دسترسی به حق مالکیت‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫طبقات و افراد قدرتمند نیز ولو در صــورت نزدیکی به راس‬ ‫قدرت (امثال خاندان برمکی)‪ ،‬غارت و اعدام بوده اســت‪.‬‬ ‫بنابراین‪ ،‬هر رویکردی که اصــاح ناامنی در ایران امروزی‬ ‫را نادیده انگارد در اصالح مسیر توسعه ان‪ ،‬توفیق چندانی‬ ‫کسب نخواهد کرد‪.‬‬ ‫دولت یازدهم یا هر دولت دیگری‪ ،‬در صورتی می تواند‬ ‫ی مثبــت برای توســعه بردارد کــه از رویکــرد نیوتنی و‬ ‫گام ‬ ‫تک بعدی به سمت رویکردی فراگیر چرخش کند که مبتنی بر‬ ‫تقدم فاز یک جنبه و غفلت از جنبه دیگری از توسعه نباشد و‬ ‫توسعه را به مثابه فرایند گشــایش تدریجی و مستمر به حق‬ ‫مالکیت برای همه افــراد بدون توجه بــه هویت فیزیکی‪،‬‬ ‫مذهبی‪ ،‬قومیتی‪ ،‬نژادی‪ ،‬خانوادگی و اجتماعی انها پیش‬ ‫برد‪ .‬از این روی برای تحقق توســعه و دسترســی باز به حق‬ ‫مالکیت‪ ،‬الزم است تا ‪8‬مولفه زیر به صورتی هم فاز و موزون‬ ‫اصالح شوند‪:‬‬ ‫• درجــه تخصص گرایــی و تقســیم کار تخصصی؛‬ ‫افزایش درجه تقســیم کار تخصصی (نه صرفا مدیریتی) و‬ ‫افزایش درجه تخصص باعث می شود تا بین افراد عدم تقارن‬ ‫اطالعات به وجود بیاید‪ .‬به عبارت دیگر افزایش تخصص‬ ‫به واســطه اموزش یــا مهارت حرفــه ای به معنــای فزونی‬ ‫اطالعات تخصصی و حرفه ای یک طرف قــرارداد مبادله‬ ‫ی حین‬ ‫نسبت به طرف دیگر و وجود انگیزه بالقوه فرصت طلب ‬ ‫قرارداد است که دسترسی طرف دیگر به حق مالکیت خود‬ ‫را محدود می کند‪.‬‬ ‫• فناوری؛ پیشــرفت فناوری به کاهش هزینه اجرای‬ ‫قراردادها‪ ،‬تشخیص تخلف از قراردادها و افزایش دقت در‬ ‫سنجش حق مالکیت منجر می شــود‪ .‬همزمان با پیشرفت‬ ‫فناوری‪ ،‬می توان ابعــاد دارایی را بهتر و دقیقتر ســنجید و‬ ‫مقیاس سنجش را استاندارد کرد‪ .‬در نتیجه‪ ،‬ردیابی تخلف از‬ ‫ابعاد دارایی در مبادله اسانتر و اجرای قواعد کاراتر می شود‪.‬‬ ‫• سازه ذهنی؛ مســاله ســازه ذهنی نه تنها به باورها‪،‬‬ ‫ ترجیحــات و یادگیــری کنشــگران بــرای تصمیم گیری و‬ ‫انتخاب ارتباط دارد بلکه به مفهوم پردازی یا نظریه پردازی‬ ‫(کلی) انها در رویارویی با نااطمینانی محض و عمل به باورها‬ ‫نیز می پردازد‪ .‬افسانه ها‪ ،‬اساطیر‪ ،‬تابوها و محتوای مذاهب‬ ‫نشان می دهد که بشر نیاز داشته تا از جهان رمزگشایی کرده‬ ‫و ان را توضیح دهد‪ .‬باورها هم درباره چگونگی گردش امور‬ ‫جهان مادی و اجتماعی هســتند و هم درباره اینکه چگونه‬ ‫باید باشد و از این روی انسان را در انتخاب هدایت می کنند‪.‬‬ ‫در واقع باورها در نــوع نگرش به قراردادهــای اجتماعی یا‬ ‫پذیرش انها‪ ،‬روش های کامیابی‪ ،‬برابری‪ ،‬خشونت و احترام‬ ‫به قراردادها و نوع حکومت مطلوب نقش اساسی دارند‪.‬‬ ‫• حکمرانی؛ در ســاختار حکمرانی غیررقابتی‪ ،‬منافع‬ ‫حاصل از رشد اقتصادی به واسطه نهادهای استخراجی به‬ ‫سمت گروه های ذی نفوذ انحراف پیدا می کند و همه به طور‬ ‫یکسان از فرصت ها برخوردار نمی شــوند‪ .‬از این ر و ساختار‬ ‫حکمرانی می تواند زمینه تعریف و اجرای کارامد و عادالنه تر‬ ‫قواعد نهادی و دسترسی به حق مالکیت را ایجاد کند‪.‬‬ ‫• ســازمان؛ تجربه کامیابی بازرگانان مغربی در ایجاد‬ ‫شبکه تجاری گسترده از اروپا تا اسیا به نقش پررنگ اصناف‬ ‫تجــاری و ســازمان های مردم نهاد اشــاره کــرده و اهمیت‬ ‫استقالل سازمان های صنفی را در توانایی تعریف ائتالفی‬ ‫که حق مالکیت را به صورتی مستقل و مستقیم و مانع تعدی‬ ‫تعریف می کند برجسته می سازد‪.‬‬ ‫• بــازار؛ عرضــه و تقاضای بــازار‪ ،‬مبنای ســوداوری‬ ‫تعریف حق مالکیت است و هرچه مقیاس بازار بزرگتر باشد‬ ‫انگاه تعریف حق مالکیت به صورت دقیقتر و تضمین ان نیز‬ ‫سوداورتر خواهد بود‪.‬‬ ‫• جغرافیــا؛ هرچه امــکان تعدی به یک ســرزمین به‬ ‫واسطه ســاختار جغرافیایی ان کمتر باشــد‪ ،‬انگاه تعریف و‬ ‫اجرای حق مالکیت در ان سرزمین بسیار کارامدتر و قدرت‬ ‫ان بیشتر خواهد بود‪.‬‬ ‫• رسانه؛ اثر سازه ذهنی روی احترام به حق مالکیت در‬ ‫بلندمدت ساختارمند می شود اما رسانه از این قابلیت برخوردار‬ ‫است که توجه افکار عمومی را به ابعاد خاصی از حق مالکیت‬ ‫معطوف کند و از این ر و در عصر ارتباطات و انقالب اطالعات‬ ‫به عنوان مولفه ای متمایز و موثــر در توجه افکار عمومی به‬ ‫حق مالکیت موثر است‪.‬‬ ‫‪ُ 8‬بعد باال در یک پیوند ابرریسمانی با یکدیگر قرار دارند‬ ‫و هیچ یک به تنهایی نمی توانند با ِر تعریف یا توضیح مسائل‬ ‫توسعه را به دوش بکشند بلکه پیوند ابرریسمانی انهاست که‬ ‫می تواند مبین فرایند توسعه باشــد؛ اگر ایران را به مثابه یک‬ ‫اقیانوس منابع در نظر بگیریم انگاه می توان ســاکنان ان را‬ ‫به مثابه هستارهای اســفنجی در نظر گرفت که در بستر این‬ ‫اقیانوس می توانند اب (منابع) جذب کنند و سنگین تر شوند؛‬ ‫البتهمیزانجذبابهریکازایرانیانبهابعادانهاونوعتوزیع‬ ‫اب اقیانوس یا وجود برخی از مواد مانــع جذب اب در برخی‬ ‫از نواحی ان بستگی دارد‪ .‬چنین فضایی‪ ،‬یک میدان کنش‬ ‫اســت یعنی ایران‪ ،‬مخزنی از منابع اســت و ایرانیان به دنبال‬ ‫جذب حداکثری از این منابع برای تبدیل ان (به عنوان دارایی‬ ‫خود) به سرمایه و تبدیل سرمایه حاصل به ثروت هستند‪ .‬پس‬ ‫برایتوانمندیوبرخورداریحداکثریالزماستمخزنمنابع‬ ‫ایران‪ ،‬شناسایی و تحلیل شود؛ ضمن انکه ایرانیان از قابلیت‬ ‫کارافرینی یا نگرش خالق در زمینه تشــخیص دارایی و نوع‬ ‫نگرش به منابع‪ ،‬تبدیل دارایی به ســرمایه و تبدیل سرمایه به‬ ‫ثروت برخوردار باشند و در صورتی که بخواهند این قابلیت را به‬ ‫فعلیت برسانند از اجرای کارامد و عادالنه قراردادهای رسمی و‬ ‫عرفی تمامی مراحل اطمینان یابند‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫اما از منظر بافتار تاریخی ایــران‪ ،‬ازادی اقتصادی نه‬ ‫تنها به ازادی سیاسی منجر نشــده بلکه غارت مستمر را به‬ ‫همراه داشته اســت‪ .‬هجوم مســتمر گروه های غارتگر به‬ ‫ایران و عدم اســتقرار یک نظام حقوقی در ایــران تا دوران‬ ‫مشروطیت‪ ،‬به رغم وجود ازادی اقتصادی گسترده و طبقات‬ ‫اقتصادی قدرتمند‪ ،‬نشــان می دهد کــه در صورت ضعف‬ ‫ساختار نهادی و ساختار ناکارای دسترسی به حق مالکیت‪،‬‬ ‫ازادی اقتصادی به توســعه منجر نمی شــود و دلیلی برای‬ ‫تکرار تجربه غرب ســرمایه داری وجود ندارد‪ .‬سرانجام این‬ ‫برخی از نئولیبرال ها در ایران‬ ‫مدل فریدمن را برای توسعه‬ ‫ایران تجویز می کنند‬ ‫ازادی اقتصادی در ایران در‬ ‫بسیاری اوقات با فساد فراوان‬ ‫همراه بوده است‬ ‫‪41‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫ناصر ایمانی درگفت وگو با مثلث‬ ‫با مدل چین مخالفم‬ ‫اکنونکهتوافقهسته ایحاصلشده‪،‬دوبحثمیان‬ ‫طرفداران دولت به وجود امده است؛ برخی از اصالح‬ ‫طلبان بر این باورند که باید بدون هیچ درنگی به سراغ‬ ‫توسعهسیاسیرفتوبرخیدیگر ازانهامی گویندباید‬ ‫ابتدا به توسعه اقتصادی پرداخته شود‪ .‬از نظر شما‬ ‫در شرایط فعلی کدام توسعه بر دیگری تقدم دارد؟‬ ‫در نظریات جدیدی که در غرب مطرح اســت اساســا‬ ‫تقدم و تاخری وجود ندارد‪ .‬اساسا االن به بحث توسعه که همان‬ ‫توسعهکاملوتوسعهپایداراستمی پردازند‪.‬توسعهکاملشامل‬ ‫توسعه اقتصادی‪ ،‬توسعه سیاســی‪ ،‬توسعه اجتماعی و توسعه‬ ‫فرهنگی است‪ .‬ما حتی اگر توسعه سیاسی را مقدم بدانیم شما‬ ‫از مساله توســعه فرهنگی غافل هستید‪ .‬چون توسعه فرهنگی‬ ‫زیر بنایهمه اینهاست‪ .‬بنابراین اساسا این بحث توسعه سیاسی‬ ‫و توسعه اقتصادی مثل موضوع مرغ و تخم و مرغ که کدام در‬ ‫درجه اول باید باشــند بحث قدیمی اســت‪ .‬این حرف ها اصال‬ ‫معنایی ندارند‪ .‬در عین حال این را هم عرض بکنم که بنده خودم‬ ‫فکرمی کنمکهتوسعهسیاسیاهمیتبسیاریدارد‪.‬بندهاعتقاد‬ ‫دارم توسعه سیاسی مهم است و باید توجه زیادی به ان کرد‪ .‬بر‬ ‫خالف بعضی از دوستان که اساسا فکر می کنند در یک فضایی‬ ‫که توسعه نایافتگی سیاســی داشته باشــیم می توانیم توسعه‬ ‫اقتصادی پیدا کنیم این حرف‪ ،‬حرف غلطی است‪ .‬البته بعضی‬ ‫دوستان که اعتقاد دارند که بود و نبود توسعه سیاسی ضرورت و‬ ‫تفاوتی ندارد مثل مدل چین می ماند‪.‬که می گویندچین از لحاظ‬ ‫سیاسی به نسبت توسعه اقتصادی اش کشوری عقب افتاده ای‬ ‫است‪.‬اماکشوریکامالمتمرکزبدوناینکهدرانمردم ساالریو‬ ‫دموکراسیاجراشود‪.‬دراینکشوریکحزبکامالزماماموررادر‬ ‫دست دارد‪ .‬مردم هم از طریق انتخابات نمی توانند حکام خود را‬ ‫انتخاب کنند و فقط حزب است که توان و قدرت دارد‪ .‬اما در عین‬ ‫حال از لحاظ توسعه اقتصادی بسیار پیشرفته است‪.‬‬ ‫حاال اگر قرار باشــد به صورت مصداقی وارد شــویم‬ ‫ســوالی به میان می اید مبنــی بر اینکه چرا توســعه‬ ‫اقتصادی در چین منجر به توسعه سیاسی ان نشده‬ ‫است؟‬ ‫این بحث (مدل چین) همان بحثی است که به صورت‬ ‫نظری بین خیلی از اندیشــمندان و متفکرین سیاسی و توسعه‬ ‫مطرح اســت‪ .‬البته ما کشــورهایی داریم تقریبا شبیه چین که‬ ‫توسعه اقتصادی انها خیلی پیشرفته تر از توسعه سیاسی شان‬ ‫شده اســت‪ .‬برخی هم معتقدند که چین به یک توسعه سیاسی‬ ‫رسیدکهتوانستتوسعهاقتصادیراانجامدهد‪.‬یعنیبسیاریاز‬ ‫ارمان هایش را کنار گذاشت تا توانست به این توسعه اقتصادی‬ ‫دست پیدا کند‪ .‬مانند ارمان های مبارزه با امپریالیسم و‪ ...‬که در‬ ‫مائوئیسم خیلی رواج زیادی داشت‪ .‬اساسا مائو به کنار زده شد‬ ‫که توانستند به این توسعه اقتصادی برسند‪ .‬اما این سوال باقی‬ ‫می ماند که اگر توسعه سیاســی مقدم است چرا در چین توسعه‬ ‫سیاسیازتوسعهاقتصادیضعیف تراستوبااینتفاسیرتوسعه‬ ‫اقتصادیانجامشدولیبعضی هااینتوسعهاقتصادیراناپایدار‬ ‫می دانند تا زمانی که توسعه سیاسی انجام نشود‪ .‬ولی با تمام این‬ ‫تفاسیرهیچ کدامازاینمباحثمطلقنیست‪.‬یکیازاشتباهات‬ ‫ما در این است که این مباحث را ســخر و صغیر نگاه می کنیم‪.‬‬ ‫اینکه یک نفر به توسعه اقتصادی معتقد باشد به این معنا نیست‬ ‫که به توسعه سیاسی اعتقادی نداشته باشد‪ .‬در مقدم بودن این‬ ‫دو به یکدیگر تفاوت نظر بســیار اســت چرا که در مباحث علوم‬ ‫اجتماعی مطلق وجود نداردو بیشتر نسبیاست‪.‬‬ ‫نگرش گروه ها و جناح های سیاسی موجود در کشور‬ ‫اعتدال گرایان مخالف توسعه سیاسی یک جانبه هستند‬ ‫سیاست‬ ‫‪42‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫زینب میراخوری‬ ‫خبرنگار‬ ‫گفت وگوی مثلث با حمیدرضا ترقی‬ ‫ی ترقی! برای بحث در مورد انتخاب میان توسعه‬ ‫اقا ‬ ‫سیاسی و توسعه اقتصادی برای دوران پسا توافق‪،‬‬ ‫حتما باید نگاهی هم به گذشــته داشــته باشیم‪ .‬در‬ ‫دوران اصالحات توسعه سیاسی بر توسعه اقتصادی‬ ‫مقدم دانسته شد‪ .‬بهتر است گفت وگو را از همین جا‬ ‫اغازکنیم‪.‬‬ ‫ما در یک دوره هشت ســاله توسعه سیاسی را به وسیله‬ ‫اصالح طلبانازمایشکردیمکهماحصلانعقب ماندگیوعدم‬ ‫پیشــرفت در عرصه های مختلف بود‪ .‬ضمن اینکه این توسعه‬ ‫سیاسیموجبتفرقهو تشتتودرگیری هایمختلفسیاسیدر‬ ‫داخلوهرزرفتنانرژیمردمومشغولشدنمردمبهموضوعاتی‬ ‫شد از جمله حوادث‪ 18‬تیر تا مسائلی که در داخل کشور رخ داد و‬ ‫هرروزدرواقعشاهدناارامی ودرگیری هایسیاسیوجنبش های‬ ‫اجتماعی در کشور بودیم‪ .‬پس توسعه سیاسی تا کنون جز ضرر‬ ‫نفع دیگری برای کشــور ما نداشته اســت‪ .‬اکثر کشورهایی که‬ ‫بعد از انقالبشــان به یک قدرت منطقه ای و اقتدار ملی دســت‬ ‫پیدا می کنند اینها توسعه اقتصادی و فرهنگی را مقدم بر توسعه‬ ‫سیاسیدانسته اندبنابراینماامروزهمبهتوسعهفرهنگیوهمبه‬ ‫توسعهاقتصادیدرکشورماننیازداریم‪،‬خصوصااینکهدرجنگ‬ ‫اقتصادیباکشورهستیم‪.‬درشرایطیکهدشمنازطریقجنگ‬ ‫اقتصادیداردباجمهوریاسالمیمقابلهمی کندوسیاست های‬ ‫یوفشاراقتصادی اشعلیهماوتهاجمفرهنگی اشبرای‬ ‫تحریم ‬ ‫نفوذ به کشور ما بر اساس یک برنامه ریزی حساب شده طراحی‬ ‫شدهاستسخنگفتنازتوسعهسیاسیمثلایناستکهگلوله‬ ‫رابهجایدشمنبهخودیبزنیم‪.‬بنابرایناین طوربهنظرمی رسد‬ ‫اولویتباتوسعهاقتصادیوفرهنگیاستوهیچنیازیبهتوسعه‬ ‫سیاسیدرشرایطکنونینداریم‪.‬‬ ‫اما درســت همین جاســت که برخی بحث توســعه‬ ‫اقتصادی چین را به میان می اورند و می گویند ما باید‬ ‫از مدل چین برای دوران پســا توافق استفاده کنیم‪.‬‬ ‫نظرشماچیست؟‬ ‫برای اینکه چین می خواهد به یک قدرت جهانی تبدیل‬ ‫شــود به همین خاطر هنوز اجازه نداده اســت توسعه سیاسی در‬ ‫کشوربه وجودبیاید‪.‬ولیماکهبه دنبالتبدیلشدنبهیکقدرت‬ ‫اقتصادیجهانینیستیممادرحداقتصاداولمنطقهچشم انداز‬ ‫‪ 20‬ســاله را طراحی کرده ایم بنابراین ضمن اینکه قبال توســعه‬ ‫سیاسی را به انجام رسانده ایم هشت سال به صورت ویژه در زمان‬ ‫انقالب توسعه سیاسی در کشور ما وجود داشته است یعنی همه‬ ‫عالئم و شاخصه های توسعه سیاسی از نظر وجود احزاب وجود‬ ‫ان جیاو ها‪،‬نهاد هایمدنیوهمهاینهادرکشورمابه وجودامده‪،‬‬ ‫بنابراینکمبودوکسریدرزمینهتوسعهسیاسینداریموحتیاگر‬ ‫به دنبال یک توسعه متوازن باشیم باز ضرورت دارد که ما توسعه‬ ‫اقتصادی و فرهنگی مان را الاقل به حد توسعه سیاسی در کشور‬ ‫برســانیم‪ .‬من همین جا می خواهم بگویم که اصوال گروه های‬ ‫اصالح طلبچونهدفشانتوسعهاقتصادیوبهبودوضعمردم‬ ‫در کشور نیست انها قائل به اســتقالل اقتصادی نیستند‪ .‬انها‬ ‫‪13‬‬ ‫ناصــر ایمانــی بــر ایــن امــر معتقــد اســت که‬ ‫اصالح طلبان به این دلیل در مدل توسعه سیاسی مورد‬ ‫نظرشان شکست خوردند که اساس بحث انها بر سر‬ ‫حاکمیت دوگانه است‪ .‬انها می گویند جمهوری اسالمی‬ ‫دو پایه مشروعیت دارد؛ یک مشروعیت مردمی و یک‬ ‫مشروعیت الهی‪ .‬منظورشان این است که مشروعیت‬ ‫الهی پایه های مشروعیت مردمی ندارد‪ .‬با او در این باره‬ ‫به گفت وگو پرداختیم‪.‬‬ ‫در رابطه با توسعه اقتصادی و سیاسی چگونه؟‬ ‫در جناح اصولگرا عمدتا نظرشان به توسعه اقتصادی‬ ‫است و توجه کمتری به توسعه سیاسی و فرهنگی دارند‪.‬‬ ‫درجناحاصالح طلبنظرشانبهتوسعهسیاسیاستامابا‬ ‫نگرشیمتفاوتان همبهاینمعناکهبنیان هاینظریجمهوری‬ ‫اسالمی باید تغییر پیدا کند تا توســعه سیاسی در کشور محقق‬ ‫شود‪ .‬به هر حال ما به یک نوعی دموکراســی داریم و صندوق‬ ‫رای داریم حاال اگر چه از نظر انان محدودیت هایی وجود دارد‬ ‫اما به نسبت خیلی از کشورهای دیگر پیشرفته تر هستیم اما انها‬ ‫منظورشان از توسعه سیاسی این نیست‪ ،‬ان اصالح طلبانی که‬ ‫نگاهی متفاوت دارند منظورشــان از توسعه سیاسی این است‪.‬‬ ‫ما طیف های دیگری نیــز در اصالح طلبان داریــم مانند جناح‬ ‫کارگزاران که اینها اساسا دیدگاهشان دیدگاه اقتصادی توام با‬ ‫دیدگاهنئو لیبرالیاقتصادیاست‪.‬انهابهمباحثتوسعهسیاسی‬ ‫توجهی ندارند‪ .‬یعنی می خواهم بگویم در طیف اصالح طلب ما‬ ‫دیدگاه های متفاوتی داریم‪ .‬طیف های انها از این جهت نسبت‬ ‫به اصولگرایان وسیع تر است‪ .‬محدودیت اصولگرایان به لحاظ‬ ‫نظریدرطیف هایمختلفکمتراست‪.‬‬ ‫حاال که به اینجای بحث رســیده ایم می خواهم این‬ ‫سوال را مطرح کنم که چرا توســعه سیاسی مد نظر‬ ‫اصالح طلبان در دوره خودشان شکست خورد؟‬ ‫به دلیــل اینکه بنیان هــای نظری انقالب اســامی‬ ‫‪14‬‬ ‫حمیدرضا ترقی می گوید در شرایط فعلی اولویت‬ ‫با توســعه اقتصادی و فرهنگی اســت و فعال نیازی به‬ ‫توسعه سیاسی نداریم‪ .‬او نقدهایی به دوران اصالحات‬ ‫در این مورد نیز دارد‪.‬‬ ‫وابستگی اقتصادی را ترجیح می دهند به استقالل اقتصادی به‬ ‫همین خاطر عنوان می کنند که ما نیازی نداریم که کشورمان را‬ ‫توسعه اقتصادی بدهیم‪ ،‬سعی می کنیم مصرف کننده کاالهای‬ ‫خارجیباشیم‪،‬نفترامی فروشیموکاالواردمی کنیموهمینما‬ ‫را تامین می کند پس نیازی نیست به سمت استقالل اقتصادی‬ ‫در عرصه های مختلف برویم‪ .‬انها اولویت را توســعه سیاســی‬ ‫می دانند چرا که در جهت تغییر نظام و سکوالریزه کردن کشور و‬ ‫لیبرالیزهکردنفرهنگحرکتمی کنند‪.‬بنابراینچونبهلیبرالیسم‬ ‫اقتصادیپایبندهستندبنابراینهیچضرورتیبرتوسعهاقتصادی‬ ‫نمی بینند‪ .‬در حالی که نیروهای انقالبی و اصولگرا و کسانی که‬ ‫پایبند به ارمان های انقالب هستند همان طور که از ابتدا به شعار‬ ‫انقالبپایبندبودند‪،‬یعنیاستقالل‪،‬ازادیوجمهوریاسالمی‪،‬‬ ‫استقالل را در تمامی عرصه ها الزمه تحقق ارمان های انقالب‬ ‫می دانندووابستگیرایکننگوذلتبرایکشورتلقیمی کنند‪.‬‬ ‫البته در خود اصالح طلبان گروه هایی مثل کارگزاران‬ ‫یا اعتدالگرایان توسعه اقتصادی ر ا ترجیح می دهند‪.‬‬ ‫نظرتانراجعبهاینچیست؟‬ ‫ان توسعه اقتصادی که انها در پیش گرفته اند توسعه‬ ‫اقتصادیبهمفهومواقعیکلمهنیست‪.‬انهاتوسعهاقتصادیبه‬ ‫مفهومبازارازادرادنبالمی کنندکهدرواقعبهثروتمندشدنبخشی‬ ‫از جامعه و مردم و کشور منجر می شــود‪ .‬در این عدالت نیست‪.‬‬ ‫توسعه اقتصادی که انقالب به دنبال ان است توسعه اقتصادی‬ ‫اســت که محوریتش عدالت و تحقق عدالت اجتماعی است و‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫و بنیان هــای فکــری امــام (ره) اســتحکام زیــادی دارد امــا‬ ‫اصالح طلبان نتوانستند این موضوع حاکمیت دوگانه را تئوریزه‬ ‫بکنند‪ .‬چون اســاس بحث انها بر ســر حاکمیت دوگانه است‪.‬‬ ‫انها می گویند جمهوری اســامی دو پایه مشروعیت دارد‪ .‬یک‬ ‫ی و یک مشروعیت الهی دارد‪ .‬منظورشان این‬ ‫مشروعیت مردم ‬ ‫ی ندارد‪.‬‬ ‫است که مشروعیت الهی پایه های مشــروعیت مردم ‬ ‫برایهمینهممادونوعحاکمیتدرجمهوریاسالمیخواهیم‬ ‫داشت‪ .‬این دو حاکمیت امکان بقای با همدیگر را ندارند‪ .‬چنین‬ ‫دیدگاهی بین اصالح طلبان دگر اندیش وجود دارد‪ .‬این دیدگاه‬ ‫خیلی مبانی عملی واقعی دارد‪ .‬به این دلیل که نظام جمهوری‬ ‫اسالمی نظامی اســت که درست اســت معتقدیم مشروعیت‬ ‫ی در ان وجــود دارد‪ .‬به همین‬ ‫الهی دارد اما مشــروعیت مردم ‬ ‫دلیل که این مبانی نظری نتوانست اجرایی شود اصالح طلبان‬ ‫متحمل این شکست شــدند‪ .‬به هر حال در جمهوری اسالمی‬ ‫بسیاری از مردم و سیاسیون ما معتقد به امام(ره)‪ ،‬خط امام(ره) و‬ ‫دیدگاه های امام(ره) هستند‪.‬‬ ‫به هر حال اکنون حسن روحانی در میان دو تفکر قرار‬ ‫دارد‪ .‬اعتدالگرایان به این اصرار دارند که باید ابتدا به‬ ‫توسعهاقتصادیپرداختاماگروه هایچپاصالحات‬ ‫باورشان بر این است که روحانی باید ابتدا به توسعه‬ ‫سیاسی اهمیت داده و ان را در راس برنامه هایش قرار‬ ‫دهد‪.‬ایاایناختالفبینانواعتوسعهمی تواندموجب‬ ‫شکاف بین اصالح طلبان و اعتدالگرایان شود؟‬ ‫اصال چیزی به نام اعتدالگرایان برای من محل بحث‬ ‫است‪.‬بندهاعتدالگرابهاینمعناکهدرجامعههستنمی شناسم‪.‬‬ ‫چون اعتدالگرایی یک مکتب نظری نیست‪ .‬اصالح طلبی یک‬ ‫مکتبنظریاست‪.‬اعتدالگراییمبانینظریندارد‪.‬اعتدالگرایی‬ ‫یک روش و شــیوه در اداره حکومت و نوع نگاه به مسائل جامعه‬ ‫است‪.‬اعتدالگراییحداکثربههمینمعناستکههمینهممحل‬ ‫بحثدارد‪.‬ایندومقولهاعتدالگراییواصالح طلبیکامالازهم‬ ‫جدا هستند‪ .‬اصولگرایی هم مبانی نظری دارد‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫سیاست‬ ‫استقاللاقتصادیرابر اساسعدالتدنبالمی کند‪.‬‬ ‫من می خواهم تاکید کنم که در توســعه سیاســی مدنظر‬ ‫اطالح طلب ها اوال حرکت به سمت ســکوالریزه کردن کشور و‬ ‫تفکیک دین از سیاست در واقع دنبال می شود‪ ،‬ثانیا ارمان های‬ ‫انقالببهبایگانیسپردهمی شود‪،‬ثالثاسیاست هاورهنمودهای‬ ‫امام(ره) به فراموشی سپرده می شود و رابعا اینکه توسعه سیاسی‬ ‫دقیقا مبتنی بر دموکراسی خواهی غربی است نه مبتنی بر توسعه‬ ‫سیاسیاسالمی‪.‬‬ ‫ایا اختالف بین توســعه اقتصادی و توسعه سیاسی‬ ‫می توانــد موجــب شــکاف بیــن اصالح طلبــان و‬ ‫اعتدالگرایانشود؟‬ ‫قطعا اعتدالگرایان معتقد بر توســعه متوازن هستند نه‬ ‫توسعه یکجانبه در عرصه سیاسی‪ .‬اعتدالگرایان در واقع معتقد‬ ‫هستند که توسعه باید در تمامی این عرصه ها به صورت متوازن‬ ‫دنبال بشود و ما اگر امروز توســعه اقتصادی مان از برنامه عقب‬ ‫است باید تمام انرژی مان برای جبران این عقب ماندگی بگذاریم‬ ‫یااگردرتوسعهفرهنگیعقب ماندگیداریمانرژی مانرابرایرفع‬ ‫توسعهعقبماندگیفرهنگیبگذاریم‪.‬‬ ‫شماالگویسیاسیاجراشدهکدامکشوررابرایایران‬ ‫توسعهمی کنید؟‬ ‫ما در شرایط کنونی الگویی را که با معیارهای جمهوری‬ ‫اسالمیتطبیقپیداکندرانداریم‪.‬هرکدامازاینالگو هانواقصی‬ ‫دارند‪.‬جمهوریاسالمیبایدبه دنبالالگویخاصخودشباشد‬ ‫یعنیهمانتوسعهاسالمی‪-‬ایرانیکهمقام معظم رهبریانرادر‬ ‫ابعادمختلفتبیینکردندوکارشناسانتابهحالدرابعادمختلف‬ ‫ان قلم فرسایی کرده اند و جلسات کارشناسی مختلفی تشکیل‬ ‫شدهاست‪.‬تنهاتوسعه ایکهمی تواندجامع االطرافباشدهمان‬ ‫توسعه و پیشرفت ایرانی ‪ -‬اسالمی است که ابعادش تا اندازه ای‬ ‫برایکشورمامشخصشدهاست‪.‬‬ ‫حسن روحانی گرچه شبیه هاشمی رفسنجانی اصالت را‬ ‫به توسعه اقتصادی می دهد اما اتحادش با اصالح طلبان‬ ‫باعث شــده نتواند از چالش توســعه سیاســی به راحتی‬ ‫بگریزد‬ ‫‪43‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫سیاست‬ ‫‪44‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫محمود احمدی نژادکهازدلجمهوریوایماردولتاصالحاتبیرونامد‬ ‫اساسااعتقادیبهتوسعهسیاسینداشت‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫توسعه سیاسی خاتمی به ظهور احمدی نژاد منجر شد‬ ‫زینب میراخوری‬ ‫خبرنگار‬ ‫گفت وگوی مثلث با محمدصادق کوشکی‬ ‫‪15‬‬ ‫محمد صادق کوشــکی بــر این باور اســت که‬ ‫کسانی خود را متولی توسعه می دانند که متاسفانه‬ ‫شــناخت علمی دقیقــی از مفهوم توســعه‪ ،‬تحول‬ ‫و حتی تاریــخ جهان نداشــتند‪ .‬بــا او در این رابطه‬ ‫گفت وگو کردیم‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫شما الگوی اجرا شده از مدل های سیاسی در کدام‬ ‫کشورها را برای ایران توصیه می کنید؟‬ ‫الگوی هیچ کشــوری برای کشــور دیگــری مفید‬ ‫نیست‪ .‬هر کشــوری ویژگی ها و امکانات خاص خودش را‬ ‫دارد‪ .‬به همین خاطر الگوی توسعه هیچ کشوری برای کشور‬ ‫دیگر مناسب نیست‪ .‬هر کشوری خصوصیات‪ ،‬توانمندی ها‬ ‫و نقاط ضعف و قوتــی دارد‪ .‬مردم هر جامعه ای نگرشــی‪،‬‬ ‫سابقه ای‪ ،‬تاریخی و طبیعتی دارند‪ .‬در واقع الگوی توسعه‬ ‫شــبیه پیراهنی اســت که برای هر تنی باید اندازه همان تن‬ ‫دوخته شود‪ .‬نمی شود پیراهن کســی را قرض گرفت و تن‬ ‫کسی دیگر کرد‪ .‬البته کلیات و اصول توسعه می تواند یکی‬ ‫باشد‪ .‬مثال ما می بینیم در تمدن غرب یک کلیات و اصولی‬ ‫بعد از رنسانس برای توسعه مطرح شده است‪ .‬اما ان الگوی‬ ‫توسعه ای که مثال در فرانسه اجرا شــده است از قرن ‪ 17‬تا‬ ‫االن با الگوهایی که در انگلیس و المان اجرا شده همه اینها‬ ‫با مدل اجرا شــده در امریکا تفاوت هایی دارند‪ .‬هر چند که‬ ‫اصول و کلیات یکی اســت ولی در نحوه پیاده شدن حسب‬ ‫اقتضائات محیطــی و فرهنگ مردم متفاوت می شــود‪ .‬به‬ ‫همین خاطر هر کشــوری باید بتواند الگوی توسعه بومی و‬ ‫درونزای خودش را تولید کند و به اجرا بگذارد‪.‬‬ ‫به عنوان سوال اخر چرا مدل اقتصادی اجرا شده‬ ‫در چین نتوانسته به توسعه سیاسی در این کشور‬ ‫منجر شود؟‬ ‫این خــودش نشــان دهنده همان موضوع اســت‬ ‫که هیچ کشــوری شــبیه کشــوری دیگر نیســت‪ .‬چینی ها‬ ‫باتوجه به اینکه در حوزه فرهنگ و حــوزه اقتصاد به صورت‬ ‫موازی شــروع به ایجاد تحول و کنار گذاشــتن مارکسیست‬ ‫در جامعه شان کردند‪ ،‬اما در حوزه سیاسی به همین سرعت‬ ‫پیش نرفتند‪ .‬اما باتوجه به اقتضا ئات فرهنگی و اقتصادی‬ ‫که در جامعه شان ایجاد شده دیر یا زود چینی ها مجبورند که‬ ‫در حوزه سیاسی هم تحوالتی ایجاد کنند‪ .‬االن جامعه چین‬ ‫به صورت مصنوعی جلوی تحوالت سیاسی را بسته است‪.‬‬ ‫اما دیگر نمی تواند به این کار ادامــه دهد‪ .‬چینی ها و حزب‬ ‫کمونیست کاری که کردند در مرحله اول مخصوصا ‪1974‬‬ ‫به بعد‪ ،‬به تدریج مبانی فکری شان و رفتارهای فرهنگی شان‬ ‫را تغییر دادند‪ .‬پدیده انقالب فرهنگی را به فراموشی سپردند‬ ‫و فضای فکری‪ ،‬فرهنگی را برای ورود به بازار ازاد و اقتصاد‬ ‫ســرمایه داری اماده کردنــد‪ .‬در حد ‪100‬میلیــون از جامعه‬ ‫چین هنوز در فضای مارکسیســت حرکت می کرد‪ .‬االن که‬ ‫نگاه می کنیم هنوز اکثریت مردم چین اقتصاد ازاد را تجربه‬ ‫نکردند‪ .‬به همین خاطر ان فضای حاکمیت حزب کمونیسم‬ ‫توانســته در کل چین دوام بیاورد‪ .‬اما به تدریج که تحوالت‬ ‫فکری‪ ،‬فرهنگی کنار گذاشــتن مارکسیست در حوزه فکر و‬ ‫فرهنگ در کل کشــور جلو می رود به همــان میزان اقتصاد‬ ‫سرمایه داری هم جلو می رود‪ .‬به همین میزان اما با سرعت‬ ‫کمتر تحوالت سیاسی هم ایجاد خواهد شد‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫ در شــروع گفت وگــو لطفــا بفرمایید از نظر شــما‬ ‫کدامیک از انواع توســعه بر دیگری مقدم است؟‬ ‫توسعه سیاســی بر توســعه اقتصادی یا توسعه‬ ‫اقتصادی بر توسعه سیاسی؟‬ ‫توســعه چه معنای مدرنیته باشد یعنی مدرن شدن‬ ‫جامعه انچه بعــد از رنســانس در اروپا اتفاق افتــاد و چه به‬ ‫معنای ابادی و بهبود وضعیت معیشــت باشد در هر دو مورد‬ ‫زیر ساخت و گام اول توسعه‪ ،‬توسعه علمی و فرهنگی است‪.‬‬ ‫یعنی اگر نتوانیم نگاه مردم را به جهان و زندگی تغییر و بهبود‬ ‫دهیم امکان ندارد بتوانیم در عرصه اقتصادی یا سیاســی‬ ‫تحولی در زندگی مردم ایجاد کنیم‪ .‬تحول در زندگی انسان ها‬ ‫و جوامع قبل از هر چیز باید در ذهن‪ ،‬طرز تفکر و نگاهشان‬ ‫به زندگی رخ دهد‪ .‬ان وقت از درون خود این حرکت توسعه یا‬ ‫تحول فرهنگی به تدریج توسعه اقتصادی‪ ،‬توسعه سیاسی‪،‬‬ ‫توســعه اجتماعی و بقیه موارد اتفاق خواهد افتاد‪ .‬کسانی‬ ‫که می گویند باید ا ز توســعه اقتصادی یا از توســعه سیاسی‬ ‫شــروع کرد خودشــان همه این راه ها را امتحان کرده اند‪.‬‬ ‫یعنی هشت سال ما توسعه سیاسی را امتحان کردیم و هشت‬ ‫سال توسعه اقتصادی امتحان شــد اما هیچ کدام به نتیجه‬ ‫نرسید‪ .‬چون برای طی کردن پله های یک نردبان نمی شود‬ ‫از پله های اخر شروع کرد‪ .‬پله اول این نردبان تحول جامعه‬ ‫توسعه فرهنگی و فکری است‪ .‬نکته هم اینجاست کسانی‬ ‫خود را متولی توسعه می دانند که شــاید دلسوز هم بوده اند‬ ‫اما متاسفانه شناخت علمی دقیقی از مفهوم توسعه‪ ،‬تحول‬ ‫و حتی تاریخ جهان نداشــتند‪ .‬یعنی حتــی اگر تاریخ تمدن‬ ‫غرب را هم به خوبی مطالعه می کردند متوجه می شــدند که‬ ‫انچه موجب توسعه مدرن و ترویج مدرنیزاسیون در غرب شد‬ ‫رنســانس به عنوان یک تحول علمی و فرهنگی بود‪ .‬از دل‬ ‫رنسانس توسعه اقتصادی‪ ،‬توسعه فناوری و توسعه سیاسی‬ ‫در اروپا پدید امد‪.‬‬ ‫با ایــن تفاســیر از نظــر شــما نگــرش گروه ها و‬ ‫جناح های سیاســی موجــود در ایران به مســاله‬ ‫توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی چگونه است؟‬ ‫به نظر می رسد درک دوستان‪ ،‬جناح ها و گروه های‬ ‫مختلف در حد سطحی و ناقص باشــد‪ .‬در واقع این مساله‬ ‫بیشتر بهانه و شعاری برای کسب قدرت است‪ .‬یعنی جناح ها‬ ‫و طیف هایی که از توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی صحبت‬ ‫می کنند وقتی بحثشان را مطرح می کنند مشخص می شود‬ ‫که درک درست‪ ،‬دقیق و علمی هم از انچ ه می گویند ندارند‪.‬‬ ‫برای مثال وقتی دوســتان اصالح طلب از توســعه سیاسی ‬ ‫و جامعه مدنی صحبت می کردند بــه تعداد اصالح طلب ها‬ ‫تعریف متفاوت و مختلف از جامعه مدنی بود‪ .‬البته تعاریفی‬ ‫که با هم متناقض بود‪ .‬یا دوســتانی که از توسعه اقتصادی‬ ‫صحبت می کردند به تعداد انها تعریف و برداشت از توسعه‬ ‫اقتصادی وجود داشــت‪ .‬در حالی که در جامعه نمی توانیم‬ ‫ده ها تعریف متفاوت را پیاده کنیم‪ .‬باید یک استاندارد و یک‬ ‫الگو در جامعه پذیرفته و پیاده شود‪ .‬جامعه که ازمون اشباح‬ ‫نیست بخواهیم هر روز یک شیوه را در ان به ازمون بگذاریم‪.‬‬ ‫فرصت ازمون و خطا در جامعه نیست‪ .‬باید در جامعه الگویی‬ ‫را با بحث و اندیشه ورزی علمی ایجاد کنیم یا یک الگو را از‬ ‫جایی فراهم اوریم یا تقلید کنیم یا خودجوش و درون زا باشد‪.‬‬ ‫یک الگو زمانی که خیلی دقیق مورد بررسی قرار گرفت و همه‬ ‫جوانب ان سنجیده شد ان زمان می توان در جامعه ان را اجرا‬ ‫کرد‪ .‬منته ا زمانی که صحبت از جامعه مدنی و توسعه سیاسی‬ ‫می شــود اما ده ها تعاریف مختلف از جامعه مدنی و توسعه‬ ‫سیاسی‪ ،‬اقتصادی ارائه می شود‪ .‬در اینجا مطمئن می شویم‬ ‫ظاهرا دوستان نمی دانند که چه می خواهند‪ .‬یک واژه ای را‬ ‫یاد گرفتند و ان را تکرار می کنند‪ .‬نتیجه این اشفتگی ها هم‬ ‫هشت سال شعار توسعه اقتصادی منجر به تورم ‪50‬درصدی‬ ‫سال های ‪ 75‬و ‪ 76‬دوران اقای هاشمی شد‪ .‬توسعه سیاسی‬ ‫و جامعه مدنی اقای خاتمی به بن بســت ســال ‪ 84‬و ظهور‬ ‫احمدی نژاد منجر شد‪.‬‬ ‫حاال در ادامه همین بحث شــما فکر می کنید چرا‬ ‫توســعه سیاســی مدنظر اصالح طلبان شکست‬ ‫خورد؟‬ ‫علتش ان است که اوال هیچ تحول اساسی در جامعه‬ ‫رخ نمی دهد مگر اینکه زیر بناها و ساختارهای فرهنگی جامعه‬ ‫تغییر کند‪ .‬شما نمی توانید درخت میوه ای داشته باشید مگر‬ ‫انکه قبلش نهالی کاشته باشید‪ .‬نهال را ابیاری کرده باشید و‬ ‫بعد از درخت میوه را بهره برداری کنید‪ .‬درخت میوه یک شبه‬ ‫ظاهر نمی شود‪ .‬مراحلی دارد و باید از ریشه به درستی از ان‬ ‫ی یا توسعه اقتصادی‬ ‫مراقبت شود‪ .‬کسانی که توسعه سیاس ‬ ‫ابتدابهساکنصحبتمی کنندمثلکسیاستکهمی خواهد‬ ‫به یک زمین بایر وارد شــود و همین االن یــک درخت میوه‬ ‫داشته باشد که این اصال امکان پذیر نیست‪ .‬نگاهشان یک‬ ‫نگاه کاریکاتوری است و درکی ناقص از این مساله دارند‪.‬‬ ‫به هر حال اکنون در میان حامیان دولت دو دیدگاه‬ ‫وجود دارد‪ .‬یک طیف یعنی بخش چپ اصالحات‬ ‫معتقد اســت که اکنون بعــد از توافق هســته ای‬ ‫باید بالفاصله به ســراغ توسعه سیاســی برویم‪.‬‬ ‫امــا از جانــب دیگر طیف راســت اصالحــات مثل‬ ‫تکنوکرات ها بر این باورند که اکنون بیش از هر چیز‬ ‫دیگری باید به توسعه اقتصادی پرداخت‪ .‬به یک‬ ‫معنا اکنون از دو سو به روحانی برای انتخاب رویه‬ ‫بعد از توافق هسته ای فشار وارد می شود‪ .‬از نظر‬ ‫شما بحث اختالف بین انواع توسعه باعث شکاف‬ ‫بین اصالح طلبان و اعتدال گرایان خواهد شد؟‬ ‫این اختالف ها و شکاف ها بیشتر بر سر کسب قدرت‬ ‫است نه به واسطه اختالف نظری‪ .‬چون درک این دوستان‬ ‫از توســعه کال و از پایه غلط اســت‪ .‬یعنی اختالف نظر اینها‬ ‫اصال علمی نیســت‪ .‬اختالف نظر سر کســب کرسی های‬ ‫قدرت اســت‪ .‬به همین خاطر می بینیم که دوستان وقتی به‬ ‫کرسی های قدرت می رسند دیگر ان شعارهایشان هم تجلی‬ ‫پیدا نمی کند‪ .‬انها که شعار توسعه سیاسی می دهند خودشان‬ ‫انسداد سیاسی ایجاد می کنند و انها که از توسعه اقتصادی‬ ‫صحبتمی کنندخودشانمانعقدرتگرفتنبخشخصوصی‬ ‫می شوند‪.‬باشعارازادیاقتصادیوتوسعهسیاسیمی اینداما‬ ‫خودشان دست بخش خصوصی را برای تولید و رونق اقتصاد‬ ‫می بندند‪ .‬این یعنی اینکه در کل دعوا بر سر تصاحب قدرت‬ ‫بوده است نه بر سر مفاهیم توسعه اقتصادی یا سیاسی‪.‬‬ ‫در همین راســتا بگویید کــه به نظر شــما معایب‬ ‫و مزایای توســعه سیاســی و توســعه اقتصادی‬ ‫چیست؟‬ ‫اصال قبل از اینکه این پدیده بخواهد وجود داشته‬ ‫باشد هیچ کس بذری و نهالی نکاشته است‪ ،‬ان وقت می شود‬ ‫درباره معایــب و مزایای ان صحبت کــرد‪ .‬اصال اتفاقی رخ‬ ‫نداده است‪ .‬مثل اینکه بگوییم پدری نیست‪ ،‬مادری نیست‬ ‫حاال این بچه چه عیبی دارد؟! بچه محصول تشکیل خانواده‬ ‫است‪ .‬وقتی خانواده ای تشکیل نشده و ریشه ای وجود ندارد‬ ‫در مورد عیب کدام بچه حرفی بزنیم‪.‬‬ ‫‪45‬‬ ‫رویای تکنوکرات ها؛ ژاپن اسالمی‬ ‫گونه شناسی جریان های « بهبود خواه» در ایران‬ ‫جعفر حسن خانی‬ ‫سیاست‬ ‫‪46‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫‪16‬‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫جنــگ ایــران و روس را می تــوان مهم تریــن مواجهه‬ ‫ایران با غرب مدرن دانســت‪ .‬مواجهه ای که شکست نظامی‬ ‫ایران در برابر غــرب مدرن را برای «ما» رقــم زد‪ .‬این «ما» ی‬ ‫شکست خوردهایرانیدرستدرهمینمقطعبودکهبهاینفهم‬ ‫رسید که غرب قدرتمند است و او ناتوان و کم قدرت‪ .‬در همین‬ ‫راســتا میل بهبود خواهی ایرانیان برای توانمند شــدن شروع‬ ‫به رستن کرد‪ .‬شاید بتوان سوال عباس میزرا ولیعهد قجری و‬ ‫سردار ایرانی در جنگ ایران و روس از ژوبر (فرستاده ناپلئون به‬ ‫ایران)‪‎،‬کهازویپرسیدهبود‪«:‬علتقدرتشماو دلیلضعف‬ ‫ما چیست؟ مگر افتاب زود تر از ما بر شما می درخشد؟» اولین‬ ‫بارقه هایمیلبهبود خواهیایراندربرابرغربمدرندانست‪.‬‬ ‫همچنینعالقهایرانیانبه«توپ»–کهعاملشکستایشان‬ ‫از قشون روس بود – و نامگذاری مهم ترین میدان شهر به نام‬ ‫«توپخانه» و رنگ دینی دادن به ان و اعالم سحر و افطار ماه‬ ‫رمضانباتوپرانیزبتوانصورتیازتمنایایرانیانبرایقدرتمند‬ ‫شدنومیلبهبود خواهیایشاندانست‪.‬درمواجههایرانیانبا‬ ‫دنیایمدرنغرب‪،‬کهباشکستایشانهمراهبودواکنش های‬ ‫متفاوتیازسویایرانیانبروزکردکهشایدبتواناینواکنش ها‬ ‫کهازمیلبهبود خواهیبهوجودامدهایرانیاننشاتمی گرفترا‬ ‫درسهدستهتقسیمکردوهمچنینشایدبتواننقطهاشتراکاین‬ ‫سهدستهواکنشراهمانروحیهومیلبهبود خواهیدانستکه‬ ‫درنتیجهمقایسهجامعهایرانیباتمدنغربشکلگرفتهبود‪.‬‬ ‫‪.1‬دستهاولبهبود خواهانبهصورتکاملمقهورغرب‬ ‫شدهو«ازفرقسرتانوکپاغربیشدن»رابرایجامعهتجویز‬ ‫کردند‪ .‬میرزاملکم خان‪ ،‬اخوندزاده و تقی زاده از اولین کسانی‬ ‫بودندکهسعیکردندایرانیانرابراینمشقتمریندهند‪.‬‬ ‫‪ .2‬دســته دوم بهبود خواهانــی بودنــد کــه از ســویی‬ ‫انباشته های تمدنی و پیشین شــان برای شان قدری مهم بود‬ ‫اماازدیگرسوایندهراتفوقعلی االطالقمدرنیتهمی دانستند؛‬ ‫بنابراین در این میان به دنبال ســازگاری با تمدن غرب بودند و‬ ‫سخنازسازگاریدینبادنیایمدرن‪،‬دینبادموکراسی‪،‬سنت‬ ‫بامدرنیتهبهمیانمی اوردند‪.‬‬ ‫‪ .3‬دسته ســوم بهبود خواهان زمانی که با تمدن غرب‬ ‫مواجه شــدند و ان را توانمند دیده و خــود را در رخوت یافتند‪،‬‬ ‫رجوعدوبارهبهدینراتجویزکردندتابامداقه ایعمیقدردین‬ ‫و با زدودن غبار خرافه از ان تمدن اسالمی را دوباره باز افرینی‬ ‫کنند‪«.‬بازگشتبهاسالم»کلیدواژه محوریاینجریانبود‪.‬‬ ‫این سه دسته بهبودخواهان به مرور در قامت سه جریان‬ ‫فکری در جامعه ایرانی بروز و ظهور یافت و هریک تالش کرد‬ ‫ایندهموردعالقهخودرادرجامعهایرانتحققبخشد‪:‬‬ ‫‪.1‬جریانفکریسکوالریسمتام‪:‬اینجریانفکری‬ ‫صورتبندی شده دسته اول بهبود خواهان بود که تمنای تکرار‬ ‫تمدن غرب بدون ک مو کاســتی را در جامعه ما دنبال می کرد‪.‬‬ ‫محصول کنش اجتماعی این جریان روی کار امدن سلطنت‬ ‫پهلوی بود‪ .‬این جریان در طول دوران رژیم پهلوی به عنوان‬ ‫نظریه پردازان و مشاوران و برنامه نویســان این رژیم فعالیت‬ ‫می کردند‪.‬‬ ‫‪.2‬جریانفکریروشنفکریدینی‪:‬اینجریانفکری‬ ‫بر امده از دســته دوم بهبودخواهان ایرانی است‪ .‬دال مرکزی‬ ‫گفتمان این جریان «سازگاری» است‪ .‬این جریان بران است‬ ‫تمدن مدرن را با حفظ و رقیق کردن برخی مختصات بومی و‬ ‫دینیشکلدهد‪.‬سخنازژاپناسالمییاتجویزالگویترکیه‬ ‫و مالزی بر امده از این مشرب فکری است‪ .‬شاید بتوان قدری‬ ‫دولتسازندگیوازانمهم تردولتاصالحاترابرامدهازاین‬ ‫جریانفکریتحلیلکرد‪.‬‬ ‫‪ .3‬جریــان فکــری احیاگــری دینی‪ :‬دســته ســوم‬ ‫بهبود خواهان که منادی بازگشــت به اســام هستند‪ ،‬هدف‬ ‫تو جو می کنند و‬ ‫نهایی خود را در تحقق تمدن اســامی جس ‬ ‫اساسامدرنیتهراچیزیجزعاملانگیزانندهبرایرجوعدوبارهبه‬ ‫اسالمبهعنوانمنبعتمدن زایینمی دانند‪.‬انقالباسالمیکه‬ ‫بزرگ ترینکنشجمعیایرانیاندرطولتاریخبودهرامی توان‬ ‫ذیلجریانفکریاحیاگریدینیکهسرشناس ترینچهره اش‬ ‫امامخمینی (ره)استتحلیلکرد‪.‬‬ ‫نگرش این سه جریان به توســعه متفاو ت از هم بوده و‬ ‫هریکازالگویخاصیبرایبهبودیشرایطسخنمی گویند‪:‬‬ ‫‪ .1‬جریان فکری اول‪ ،‬توســعه را حرکتی همیشگی در‬ ‫مســیر راهی که غرب پیش تر طی کــرده‪ ،‬می داند و تحقق‬ ‫ایستار هاوارزش هایغربیرادرهمهجوامعالزامی می شمارد‬ ‫وبرایانسان هایدیگرجوامع‪،‬نقشیجزتسهیل کنندگیاین‬ ‫روندقائلنیست‪.‬‬ ‫‪ .2‬جریان فکری دوم‪ ،‬با به رسمیت شناختن مختصات‬ ‫فرهنگ های دیگر جوامع با نام سنت گرایی‪ ،‬به همزیستی ان‬ ‫با ایســتارها و ارزش های غربی‪ ،‬با نــام نوگرایی تاکید می کند‬ ‫که در نهایت این جوامع مبتنی بر این مدل توســعه‪ ،‬در قالب‬ ‫خرده فرهنگ هادرفرایندجهانی سازیدرجامعهجهانیهضم‬ ‫می شوند‪.‬‬ ‫‪ .3‬جریان فکری ســوم‪ ،‬توســعه را نه در تحقق لیبرال‬ ‫دموکراسی‪ ،‬بلکه مبتنی بر چارچوب تمدن سازی اسالمی و در‬ ‫راستایاندیشهمهدویتتعریفمی کندوبه دنبالجهانی سازی‬ ‫اسالم است‪ .‬اساسا این جریان تمایلی برای غربی شدن ندارد‬ ‫و بنابراین استاندارد های توسعه را رد می کند و در جهت انکه در‬ ‫بین مسئوالن‪ ،‬نخبگان‪ ،‬دانشگاهیان و دیگر احاد جامعه بین‬ ‫لفظ مورد اشاره خود با ان دو نگرش نخست توسعه‪ ،‬انگاره این‬ ‫همانیشکلنگیردبهجایلغت«توسعه»ازلغت«پیشرفت»‬ ‫استفاده می نمایید و از الگوی اسالمی ایرانی پیشرفت سخن‬ ‫می گوید‪ .‬الگویی که نه اینکه استانداردهای متداول توسعه‬ ‫سیاسی و اقتصادی را کســب کند بلکه مبتنی بر تمدن مورد‬ ‫تمنای خود اقدام بــه تعریف اســتانداردهای جدید مبتنی بر‬ ‫اقتضاتبومی والزاماتاسالمیمی نماید‪.‬‬ ‫انچه امروز تحت عنوان نیروهای توسعه گرا در جریان‬ ‫اصالحات که بر امده از جریان فکری روشنفکری دینی است‬ ‫و در قالب دو نگرش ‪ .1‬اولویت توسعه اقتصادی و ‪ .2‬اولویت‬ ‫توسعه سیاسی به فعالیت می پردازد‪ ،‬به دنبال سازگاری دین با‬ ‫دنیای مدرن دارد و دغدغه اش زیست زندگی مومنانه (اسالم‬ ‫فردی)دردنیایمدرناست‪.‬درنقطهمقابلانچهتحتعنوان‬ ‫نیروهای تحولخواه و پیشرفت خواه در جریان اصولگرایی در‬ ‫قالبتجویزالگویاسالمیایرانیپیشرفتبرایجامعهایرانی‬ ‫دنبال می شــود‪ ،‬به دنبال تکامل تاریخ و عبور از عالم مدرن و‬ ‫تحققتمدناسالمیاست‪.‬بههمینجهتانچهتحتعنوان‬ ‫پیشرفت سیاســی و اقتصادی در جمهوری اسالمی از سوی‬ ‫اصولگرایاندنبالمی کندمتمایزازتوسعهسیاسیواقتصادی‬ ‫است که اصالح طلبان پی می گیرند‪ .‬به همین جهت جریان‬ ‫سوم باید در این شرایط که جریان دوم الگوهای تجربه شده ‬ ‫دنیای مدرن را توصیه می کنند و بر اجرای ان اصرار می ورزند‪،‬‬ ‫مکانیزم و الگوی مد نظر خود برای مشارکت و گزینش سیاسی‬ ‫درجامعهاسالمیوهمچنینالگویمناسببرایتحققتولید‬ ‫وبهبوداقتصادارائهنمای د تاسامانسیاسیواجتماعیبرامده‬ ‫از انقالب اسالمی قوام بیشــتر یافته و متکامل تر شود‪ .‬با ید‬ ‫دقت داشت که غرب ‪ 500‬سال اســت اجزای تمدن و تاریخ‬ ‫خود را شــکل داده و ما پس از انقالب اسالمی در اغاز راه قرار‬ ‫داریمبنابراینفرصتوتالشبایدتااهدافانقالباسالمیو‬ ‫شارحانجریاناحیاگریدینیمحققشود‪.‬‬ ‫حشمت اللهفالحتپیشهدرگفتوگوبامثلث‬ ‫دولت روحانی شبیه دولت‬ ‫اول اصالحات است‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫نســبت این دو طیــف از نیروهای توســعه گرای‬ ‫اصالح طلب یعنی طیفی که اولویت را به توســعه‬ ‫سیاســی می دهد یعنی مشــارکتی ها و طیفی که‬ ‫اولویــت را به توســعه اقتصــادی می دهــد یعنی‬ ‫کارگزارانی ها با هم چگونه است؟‬ ‫من بــا تقســیم بندی اصالح طلب ها بــه دو گروه‬ ‫کارگزارانی ها و مشارکتی ها موافق نیستم‪ .‬چون کار گزاران‬ ‫را جزیی از جریان اصالح طلبی نمی دانم بلکه ان را جریانی‬ ‫می دانم که از دل جریان اصولگرایی یا از دل جریان راست‬ ‫شکل گرفته اســت‪ .‬باتوجه به واکنش های تندی که در ان‬ ‫زمان‪ ،‬جریان های راست نسبت به انها نشان دادند یعنی در‬ ‫انتهای دوره دوم ریاست جمهوری اقای هاشمی رفسنجانی‪،‬‬ ‫اینها به تدریــج در جناح مخالف جریان راســت قرار گرفتند‬ ‫و نزدیک و هم راســتا ی طیف چپ اصالح طلب شدند‪ .‬نه‬ ‫فقط از لحاظ شکلی‪ ،‬بلکه از لحاظ راهبردی و عمل و رفتار‬ ‫ب نزدیک شــدند‪.‬‬ ‫انتخاباتــی این ها به جریــان اصالح طل ‬ ‫کمااین که ما دیدی م در دوران مجلس ششم همین کارگزاران‬ ‫با اقای هاشمی همراه شــدند و به تبع ان لیست نامزد های‬ ‫جناح راست مقابل لیست نامزد های جناح چپ در انتخابات‬ ‫مجلس ششم تهران قرار گرفت‪.‬‬ ‫خب بنابرایــن اگر ما بخواهیــم کارگــزاران را تعریف‬ ‫کنیم اعتقاد شــخصی من بر این اســت که کار گزاران یک‬ ‫ت که نتیجه عمل و رفتار سیاسی‬ ‫جریان عملگرا در کشور اس ‬ ‫برایشان بسیار مهم اســت و بنابراین طبق ان نتیجه ای که‬ ‫به دنبالش هســتند ما می بینیم که بعضا همراه می شــوند با‬ ‫شعار های سیاســی و بعضا پیش قراول می شــوند در حوزه‬ ‫شــعار های توســعه ای و اقتصــادی‪ .‬این تعریــف خاصی‬ ‫است که از انها می شود ارائه کرد‪ .‬اما جریان اصالح طلبی‬ ‫همان طــور که قبال عرض کــردم بیش از هرچیــز در زمینه‬ ‫توسعه سیاسی در کشور کار کرده است‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫دو نگرش در نیروهای توسعه گرایی که خود را ذیل‬ ‫جریان اصالح طلبی تعریــف می کنند وجود دارد‪.‬‬ ‫گروهی از این نیرو ها توسعه اقتصادی را اولویت‬ ‫می دهد و گروهی دیگر توســعه سیاســی را‪ .‬طی‬ ‫ده های گذشته این نیرو ها چه عملکردی از خود به‬ ‫جای گذاشته اند؟‬ ‫در مــورد عملکــرد نیروهــای توســعه گرا از نــوع‬ ‫نگاه اصالح طلــب اگر منظور شــما مســائل دو دهه اخیر‬ ‫اســت‪ ،‬معتقــدم در دو دهه اخیر چیــزی که در دســتورکار‬ ‫اصالح طلب ها بوده بیشــتر توسعه سیاســی بوده تا توسعه‬ ‫اقتصــادی و بیشــتر در ان قالب عمــل کرده انــد‪ .‬به طور‬ ‫مشخص تر اگر بیاییم موضوع را بررســی کنیم و و در دوره‬ ‫دوم وقتــی با خواســته های روز‪ ،‬خواســته های اقتصادی‬ ‫و توســعه ای مواجه شــد‪ ،‬نــگاه مدیریتی و نــگاه مبتنی بر‬ ‫توسعه اقتصادی را در دســتورکار خودش قرار دا د‪ .‬اما باید‬ ‫دقت داشــت که هیچ وقت توســعه سیاســی از دســتورکار‬ ‫اصالح طلب ها از سال ‪ 1376‬خارج نشده است‪.‬‬ ‫نســبت این دو جریان توســعه گرای اقتصادی و‬ ‫سیاسی با انقالب اسالمی چگونه بوده است؟‬ ‫برای اینکه بدانیم این دو جریان توسعه چه نسبتی با‬ ‫انقالب اسالمی دارند باید بگویم به هر حال نگاه سیاسی در‬ ‫ت یا همان اصالح طلب و اصولگرا‬ ‫کشور از منظر چپ یا راس ‬ ‫و اینها برگرفته از دل و بطن انقالب اســامی ایران اســت ‬ ‫و هرچند که بعد از اینکه شــکافی ایجاد شــد بین دو جریان‬ ‫اصولگرا ها و اصالح طلبان در ایران‪ ،‬طرفین اتهاماتی را به‬ ‫هم وارد کردند و هر کدام خودشان را به بنیان های اصلی و‬ ‫شعار های اصلی انقالب اسالمی نزدیک تر و پایبند تر اعالم‬ ‫کردند‪ ،‬اما بنده اعتقادم بر این اســت که انقالب اســامی‬ ‫ایران به هر حال یک انقالب تمام شمولی بود و در حوزه های‬ ‫اقتصادی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی زمینه های مختلف‬ ‫و گوناگونی را داشــت‪ .‬منتها در نظر داشته باشید تحوالتی‬ ‫که در کشــور شــکل گرفت و در نتیجه ان اصالح طلبان یا‬ ‫اصولگرایان بر یک نهاد سیاسی تفوق یافتند؛ می بینیم که‬ ‫شعارهایشان متفاوت شد ‪ :‬بخشی از ان وارد سیاست شد و‬ ‫بخشی شعار های اقتصادی را طرح کردند‪.‬‬ ‫اما واقعیت این اســت که دو جریــان اصالح طلب و‬ ‫اصولگرا‪ ،‬جریان هایی هستند که االن می شود گفت مسن تر‬ ‫و باسابقه تر های انان که از دل انقالب سر بر اورده اند و بعد از‬ ‫ان نیروهای نسل دوم و االن نسل سوم که جوان تر هستند‪،‬‬ ‫اینها به هر حال مرتبط و وابسته به همان نیروهای نسل اول‬ ‫و درس اموخته در مکاتب سیاســی و رسانه ای انها هستند و‬ ‫به گونه ای با انقالب اسالمی مرتبطند‪.‬‬ ‫‪17‬‬ ‫حشــمت الله فالحت پیشــه‬ ‫می گوید‪«:‬مــن دولت تدبیر و امید‬ ‫را شــبیه بــه دولــت اول اصالحات‬ ‫می دانم‪ .‬دولت اصالحــات دولتی‬ ‫بوده که به هر حال حاصل نزدیکی‬ ‫جریان کارگزار و جریان چپ یــا اصالح طلبان ان زمان‬ ‫بوده است‪ .‬در دوره دوم دولت اصالح طلبان دیدیم که‬ ‫رئیس جمهور وقــت مقداری از جریــان کارگزاران دور‬ ‫شد‪ ».‬با او در این مورد گفت و گو کرده ایم‪.‬‬ ‫اگر بخواهیــم دولت تدبیر و امیــد را تحلیل کنیم‬ ‫این دولت در کدام ســوی این دو نگرش قرار دارد ‬ ‫و طرفداران نگرش مقابل چه رفتاری را در اینده از‬ ‫خود نشان خواهند داد؟‬ ‫مــن دولــت تدبیر و امیــد را شــبیه به دولــت اول‬ ‫اصالحات می دانم‪ .‬دولــت اصالحات دولتی بــوده که به‬ ‫هر حال حاصــل نزدیکی جریــان کارگزار و جریــان چپ یا‬ ‫اصالح طلبــان ان زمــان بــوده اســت‪ .‬در دوره دوم دولت‬ ‫اصالح طلبــان دیدیم کــه رئیس جمهور وقت مقــداری از‬ ‫جریان کارگزاران دور شد‪.‬‬ ‫دولت اقــای روحانی هــم دولتی اســت که بیشــتر‬ ‫بر اســاس یک دشمن مشــترک یا به تعبیری بر اساس یک‬ ‫رقیب مشترک شکل گرفت‪ .‬در انتخابات ریاست جمهوری‬ ‫ســال ‪ 92‬هدف این بود که شــخصی از جریــان اصولگرا‬ ‫تشکیل ریاست جمهوری بدهد اما ما دیدیم که عمال دولتی‬ ‫ت دولتی است متشکل از کارگزاران سازندگی‬ ‫که شکل گرف ‬ ‫که در واقع میانه رو هســتند و به نظر مــن از لحاظ نخبگی‬ ‫بیشترین اعضای نزدیکان اقای روحانی را تشکیل داده اند‬ ‫و جریان اصالح طلب بیشــتر ســعی کردند بدنه اجتماعی‬ ‫را در زمینه هــای انتخاباتــی به حرکت وادارنــد ؛ این طیف‬ ‫دوم بودند‪.‬‬ ‫و یک طیفی هم این بار به اقای روحانی اضافه شد که‬ ‫به نظر من حداقل نقش ان چیزی حدود شــاید یک چهارم‬ ‫از ارای اقای روحانــی بود‪ ،‬این طیــف اصولگرایانی بودند‬ ‫که از دوران هشت ساله اقای دکتر احمدی نژاد زده یا رانده‬ ‫شــده بودند‪ .‬تکرار می کنم زده یا رانده شده بودند و بنابراین‬ ‫سعی کردند که به گونه ای اعتراض خودشان را نشان دهند‬ ‫که به هیــچ کاندیدای اصولگرایی رای ندهنــد و به جریانی‬ ‫رای دهند که این جریــان به هر حال به نوعــی پایان بدهد‬ ‫به فضای سیاســی ای که در زمان ریاســت جمهوری اقای‬ ‫دکتر احمدی نژاد در کشور شکل گرفته بوده است؛ فضای‬ ‫سیاسی و فضای انتصابی یعنی مدیران نصب شده و‪...‬‬ ‫من اعتقادم بر این است که نوع نگاه غالب در جریان‬ ‫اصلی اصولگرایان در اینده یک نگاه عملگرا خواهد شد یعنی‬ ‫انها هم ســعی می کنند کما کان در عرصــه مدیریت جامعه‬ ‫حضور داشته باشند و اگر احساس کنن د اقای روحانی توانسته‬ ‫که نقش قــوی ای را برای مدیریت جامعــه بر عهده بگیرد و‬ ‫نتایج ملموسی را به دست اورد‪ ،‬من معتقدم که اصولگرایان‬ ‫معتدل به سمت رقابت با دولت اقای روحانی نمی روند و حتی‬ ‫کمک هم نخواهند کرد که جریان افراطی اصولگرایان که‬ ‫حتما در جریان انتخابات حضور خواهند داشت‪ ،‬موفق شوند‬ ‫و یک رقابت جدی را شکل دهند‪.‬‬ ‫‪47‬‬ ‫سیاست‬ ‫فرجام برجام‬ ‫برنامه جامع هسته ای که پس از کش و قوس های فراوان به مجلس‬ ‫رســیده اکنون در کمیسیون برجام در حال بررسی اســت‪ .‬در همین راستا‬ ‫اعضای تیم مذاکره کننده فعلی و قبلی و نیز دبیر شورای عالی امنیت ملی و‬ ‫رئیس سازمان انرژی اتمی میهمان این کمیسیون ویژه بوده اند تا در مورد‬ ‫سرنوشت برجام تصمیم گیری کنند‪.‬‬ ‫مجلس چگونهدربارهبرجامتصمیممیگیرد؟‬ ‫فکت شیت پارلمان‬ ‫برجام‪،‬مهرماه‬ ‫به صحن م ی رود‬ ‫سیاست‬ ‫‪48‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫شاید از ماده ‪177‬‬ ‫استفادهکنیم‬ ‫اب راهیمکارخان ه ای‬ ‫محمداسماعیلکوثری‬ ‫علی حاجی ناصری‬ ‫‪1‬‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫پس از اعــام توافق هســته ای میان ایــران و ‪5+1‬‬ ‫در ‪ 23‬تیرماه امســال‪ ،‬نظرات متفاوتی پیرامون بررســی و‬ ‫تصویب ان از سوی مجلس مطرح شد‪ .‬از ان زمان تاکنون‪،‬‬ ‫کشــمکش ها و بحث و جدل های فراوانی پیرامون بررسی‬ ‫این توافق در مجلس یا تصویب ان ایجاد شده و موافقان و‬ ‫مخالفان‪ ،‬استدالل های خود را پیرامون این مساله مطرح‬ ‫می کنند‪.‬‬ ‫جدال ها بر سر وارد شدن مجلس به بررسی و تصویب‬ ‫برجام البته پیش از انکه دیپلمات های ایران و ‪ 5+1‬بر ســر‬ ‫ان به توافق برســند‪ ،‬اغاز شــده بود‪ .‬در واپســین روزهای‬ ‫بهار امســال بود که نماینــدگان مجلس طــرح صیانت از‬ ‫دســتاوردهای هســته ای را در صحن بهارســتان تصویب‬ ‫کردند تا بر عزم جدی خود بر وارد شــدن به بررســی برجام‬ ‫تاکید کننــد؛ طرحی که براســاس ان‪ ،‬باید لغــو تحریم ها‬ ‫به طور یکجــا و کامل در متن توافقنامه درج شــده و در روز‬ ‫اغاز اجرای تعهدات ایران انجام شود‪ ،‬اژانس در چارچوب‬ ‫توافقنامه پادمان مجــاز به انجام نظارت هــای متعارف از‬ ‫سایت های هسته ای است و دسترســی به اماکن نظامی‪،‬‬ ‫امنیتی و حساس غیر هسته ای‪ ،‬اسناد و دانشمندان ممنوع‬ ‫اســت‪ ،‬هیچ محدودیتی برای کســب دانــش و فن اوری‬ ‫صلح امیز هســته ای و تحقیق و توســعه پذیرفته نیســت‪،‬‬ ‫نتیجه مذاکرات باید به مجلس شورای اسالمی ارائه شود‬ ‫ان گونه که ا زحواشــی امر برمی اید به نظر‬ ‫نمی رسد مجلس قصد تصویب یا رد برجام‬ ‫را داشته باشــد و احتماال چیزی شبیه فکت‬ ‫شیت یا کاغذی که حاوی اشکاالت و نقاط‬ ‫قوت برجام باشــد از ســوی مجلس صادر‬ ‫خواهدشد‬ ‫و در نهایــت‪ ،‬وزیر امــور خارجه موظف اســت روند اجرای‬ ‫توافقنامه را هر شش ماه یک بار به مجلس گزارش کند‪.‬‬ ‫بالفاصله پس از تصویب این طرح در مجلس‪ ،‬علی‬ ‫الریجانی رئیس مجلس نهم درباره تصویب یا بررسی برجام‬ ‫در مجلس این گونــه اظهارنظر کرد‪« :‬موضوع هســته ای‬ ‫جزو مسائلی اســت که به شــورای عالی امنیت ملی مربوط‬ ‫می شــود و شــورای عالی امنیت ملــی نیز دربــاره این گونه‬ ‫مــوارد نظراتــی دارد‪ ،‬بنابرایــن بایــد این گونــه طرح ها با‬ ‫هماهنگی شــورای عالی امنیت ملی به تصویب برســد‪ .‬ما‬ ‫می خواهیم در کشور به یکدیگر کمک کنیم نه اینکه مساله‬ ‫جدیدی برای کشــور بســازیم‪ .‬شــورای عالی امنیت ملی‬ ‫یک ســری چارچوب های مشــخصی دارد و ما باید در این‬ ‫زمینه هماهنگی الزم را داشته باشــیم‪ .‬چون بحث فروش‬ ‫سیب زمینی در کشــور که نیســت بلکه بحث یک موضوع‬ ‫مهم کشور است‪».‬‬ ‫مخالفان و موافقان چه می گویند؟‬ ‫تیم هســته ای روزهای مهمی را‬ ‫در بهارستان سپری کرده است‬ ‫گفت وگوی ویژه خبری سیما حاضر شد تا صراحتا نظر خود‬ ‫را در این خصوص اعالم کند‪« :‬به لحاظ منافع ملی کشور‬ ‫صالح نیست برجام در مجلس به تصویب برسد‪».‬‬ ‫محمدباقر نوبخت‪ ،‬ســخنگوی دولت یازدهم‪ ،‬یکی‬ ‫دیگر از چهره هــای دولتی بود که درباره بررســی برجام در‬ ‫مجلس موضع گیری کرد‪ .‬بیســت و هفتم مرداد درحالی که‬ ‫خبرنگاران بر ســر میز نشســت هفتگی ســخنگوی دولت‬ ‫نظر او را پیرامون درخواســت برخی نماینــدگان برای ارائه‬ ‫برجام در قالب الیحه به مجلس جویا شدند‪ ،‬این گونه پاسخ‬ ‫شــنیدند‪« :‬درخواســت برخی نمایندگان برای ارائه برجام‬ ‫در قالب الیحه به مجلس بر خالف قانون اساســی است‪.‬‬ ‫از انجا که هیــچ امضایی از ســوی رئیس جمهور در توافق‬ ‫صورت نمی گیرد‪ ،‬طبق قانون نبایــد این توافق به مجلس‬ ‫ارسال شود‪».‬‬ ‫مخالفان توافق در کمیسیون ویژه بررسی برجام‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫که پیشاپیش مخالفان بررسی برجام در مجلس‪ ،‬اعالم کرد‪:‬‬ ‫«ما هیچ توافقی را امضا نکرده ایم که بخواهیم به مجلس‬ ‫بفرســتیم‪ ».‬این اما تنهــا اظهارنظر مخالفان یــا موافقان‬ ‫بررسی برجام در مجلس نبود‪.‬‬ ‫هفتم مرداد ماه بود که الهام امین زاده معاون حقوقی‬ ‫رئیس جمهور در نشســت هم اندیشــی بانوان وکیل کشور‬ ‫درباره ســند برجام بــه اظهارنظر حقوقــی پرداخت و گفت‬ ‫که در این ســند‪ ،‬چیزی به نام تصویــب مجلس پیش بینی‬ ‫نشده و ظرف ‪ ۹۰‬روز نیز این سند اجرایی می شود‪ .‬زیرا این‬ ‫سند‪ ،‬معاهده بین المللی نیست که نیاز به تصویب مجلس‬ ‫داشته باشد‪.‬‬ ‫از سوی دیگر‪ ،‬حسین مظفر از نمایندگان مجلس نهم‬ ‫که از قضا عضو فراکسیون اصولگرایان هم هست‪ ،‬بیستم‬ ‫مرداد اطالعیــه ای صادر کرد کــه در ان تصویب برجام در‬ ‫مجلس را «خالف مصالح ملی» دانست‪« :‬در مورد تصویب‬ ‫توافق نامه هســته ای در مجلس در میان سیاستمداران و‬ ‫مسئوالن کشور دو نظر متفاوت وجود دارد‪ .‬عده ای با طرح‬ ‫و تصویب توافق نامه در مجلس مخالفند و عده ای دیگر ان‬ ‫را ضروری و الزامی می دانند‪ .‬اما بنــده تصویب توافق نامه‬ ‫در مجلــس را خــاف مصالح ملــی می دانم و بــا تصویب‬ ‫ان در مجلــس مخالفــم‪ .‬هرچند اصــول ‪ ٧٧‬و ‪ ١٢٥‬قانون‬ ‫اساسی تصویب عهد نامه ها‪ ،‬موافقت نامه ها و قراردادهای‬ ‫بین المللی در مجلس را ضروری می داند اما براساس اصل‬ ‫‪ ١٧٦‬همین قانون‪ ،‬شــورای عالی امنیت ملی نیز می تواند‬ ‫به لحاظ حساسیت مساله‪ ،‬مسئولیت بررسی و اظهارنظر در‬ ‫این خصوص را برعهده داشته باشد‪ .‬به ویژه اینکه مصوبات‬ ‫این شورا نیز به تایید مقام معظم رهبری می رسد‪».‬‬ ‫نماینــده تهــران و معــاون نظــارت مجلــس در این‬ ‫اطالعیه مهم‪ ،‬تصریح کرد‪« :‬به نظر می رســد کسانی که‬ ‫دلواپس توافق نامه هســتند نباید موافق تصویب برجام در‬ ‫مجلس باشــند زیرا تصویب توافق نامه در مجلس الزامات‬ ‫قانونی را برای ملت ایران به وجود می اورد و دست دولت و‬ ‫ملت را در مواجهه با تخلفات و خلف وعده های نظام سلطه و‬ ‫مخالفان ایران را می بندد و مضایق قانونی و نهادینه شده ای‬ ‫را برای ملت ایران به وجود می اورد‪ ،‬ازاین رو به صالح است‬ ‫مساله بررسی توافق نامه به شــورای عالی امنیت ملی احاله‬ ‫شده تا بر اساس مصالح ملی تصمیم گیری شود‪».‬‬ ‫سید عباس عراقچی‪ ،‬معاون امور حقوقی و بین المللی‬ ‫وزارت امور خارجه و عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته ای‪،‬‬ ‫فرد دیگری بود که در برهه های مختلف پیرامون بررســی‬ ‫برجام در مجلس موضع گیری کرد‪ .‬بیســتم مــرداد‪ ،‬او در‬ ‫در واپســین های روزهای مرداد ماه اما اتفاق مهمی‬ ‫ رخ داد‪ .‬درحالی کــه یــک مــاه از ارائــه گــزارش وین به‬ ‫بهارستان نشــینان می گذشــت‪ ،‬کمیســیون ویژه بررسی‬ ‫برجام در مجلس تشکیل شــد؛ کمیسیونی که حدود نیمی‬ ‫ از اعضای ان را منتقدان روند مذاکرات هسته ای تشکیل‬ ‫می دهند‪ .‬به وجود امدن چنین ترکیبی البته به این دلیل بود‬ ‫که دو فراکســیون اصولگرایان و رهروان والیت نتوانستند‬ ‫بر سر فهرست مشــترک پانزده نفره برای این کمیسیون به‬ ‫تفاهم برسند‪.‬‬ ‫در نهایت سید حسین نقوی حسینی‪ ،‬سید محمدحسن‬ ‫ابوترابی فرد‪ ،‬ابراهیم کارخانــه ای‪ ،‬عالء الدین بروجردی‪،‬‬ ‫عباسعلی منصوری ارانی‪ ،‬منصور حقیقت پور و وحید احمدی‬ ‫از فراکسیون اصولگرایان رهروان والیت‪ ،‬محمداسماعیل‬ ‫کوثری‪ ،‬حســین نجابت‪ ،‬محمدمهدی زاهــدی‪ ،‬علیرضا‬ ‫زاکانی‪ ،‬سید محمود نبویان‪ ،‬مهرداد بذرپاش از فراکسیون‬ ‫اصولگرایان و مسعود پزشــکیان و غالمرضا تاجگردون از‬ ‫چهره های اصالح طلب نمایندگانــی بودند که به عضویت‬ ‫این کمیسیون درامدند‪.‬‬ ‫با تشکیل این کمیسیون‪ ،‬اظهارنظرها شدت بیشتری‬ ‫پیدا کرد‪ .‬از جمله این اظهارنظرها‪ ،‬گفت وگوی محمدجواد‬ ‫ظریف‪ ،‬وزیر امور خارجه با ســایت خبری تحلیلی الف بود‪.‬‬ ‫او در این گفت وگو با بررسی برجام در مجلس مخالفت کرد‬ ‫و ابراز عقیده کرد که برجام یک توافق بین المللی نیست که‬ ‫نیاز به تصویب مجلس داشته باشــد‪« :‬به عنوان فردی که‬ ‫چند وقتی حقوق درس داده است عرض می کنم که برجام‬ ‫در واقع نحوه مدیریــت تعدادی از قطعنامه های شــورای‬ ‫امنیت است که توســط یک قطعنامه دیگر‪ ،‬قطعنامه های‬ ‫قبلــی را لغو کرده و نشــان می دهد که االن بایــد چه کاری‬ ‫صورت گیرد‪».‬‬ ‫او درباره جنبه سیاســی این مساله نیز اظهارنظر کرد؛‬ ‫انجا که گفت‪« :‬وقتی هیچ یــک از اعضای دیگر ‪ 5+1‬این‬ ‫را در مجلس خــود تصویب نمی کنند چرا ایــران باید این را‬ ‫در مجلس تصویب کند؟ دوســتان مثال امریکا را می زنند؛‬ ‫امریکا برای تصویب این موضوع ان را به مجلس خود ارائه‬ ‫نکرده اســت؛ مجلس امریکا امده برای خودش یک حقی‬ ‫قائل شده که بتواند این را رد بکند که اگر ان را رد بکند هنوز‬ ‫رئیس جمهور می تواند ان را اجرا کند و این نکته ای است که‬ ‫خیلی ها به ان توجه نمی کنند‪».‬‬ ‫مجید تخت روانچی‪ ،‬معاون محمدجــواد ظریف در‬ ‫وزارت امور خارجه نیز موضع مشابهی اتخاذ کرد و گفت که‬ ‫برجام نیازی به تصویب مجلس ندارد‪« :‬فکر می کنیم نیازی‬ ‫به تصویب برجام توسط مجلس نیست؛ یعنی فکر نمی کنیم‬ ‫که الزم باشد مجلس برجام را تصویب کند؛ چراکه اگر این‬ ‫کار صورت بگیرد مانند قوانین داخلی خودمان خواهد شد؛‬ ‫برجام ماهیتی مانند یک پروتکل و یک معاهده بین المللی‬ ‫سیاست‬ ‫از زمــان اعــام توافق بر ســر برجــام‪ ،‬ان گــروه از‬ ‫نماینــدگان مجلس کــه بر بررســی متن برجــام در صحن‬ ‫بهارستان اصرار داشتند‪ ،‬به اصول ‪ 77‬و ‪ 125‬قانون اساسی‬ ‫استناد می کردند اما در عین حال گروه دیگری از نمایندگان‬ ‫مجلــس و چهره های منتســب به دولــت‪ ،‬نظــر متفاوتی‬ ‫پیرامون این مساله داشــتند‪ .‬شــاه بیت این اظهارنظرها‪،‬‬ ‫سخنان حجت االسالم حســن روحانی‪ ،‬رئیس جمهور بود‬ ‫برجام در‬ ‫بهارستان‬ ‫پارلمان‬ ‫‪49‬‬ ‫پارلمان‬ ‫ندارد و طرف های دیگر ما یعنی شش کشور دیگر هم برجام‬ ‫را تصویب نمی کنند‪».‬‬ ‫معــاون وزیر امــور خارجــه ادامــه داد‪« :‬براســاس‬ ‫مصوبه ای که مجلس داشته‪ ،‬شورای عالی امنیت ملی نیز‬ ‫بر همان اساس کار خود را پیش می برد و فکر می کنیم اگر‬ ‫همین مسیر پیموده شده و شــورای عالی امنیت ملی برجام‬ ‫را تصویب کند و به تایید رهبر معظم انقالب برســد‪ ،‬ســیر‬ ‫قانونی در کشور ما طی خواهد شد‪ .‬نمی توان به مجموعه‬ ‫برجام چیزی افزود یا از ان کــم کرد‪ ،‬کل ان یا باید پذیرفته‬ ‫شود یا نشود و چیزی که در کشورهای دیگر هم رخ می دهد‬ ‫همین است‪».‬‬ ‫سیاست‬ ‫‪50‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫روحانی‪ :‬هنوز چیزی امضا نکرده ایم‬ ‫بی شک یکی از مهم ترین اظهارنظرها درباره بررسی‬ ‫برجام در مجلس اما سخنان حجت االسالم حسن روحانی‪،‬‬ ‫رئیس جمهور بود‪ .‬هفتم شــهریور او درحالی که خبرنگاران‬ ‫را در مقابل خود می دید‪ ،‬در پاسخ به سوال خبرنگار روزنامه‬ ‫اصولگرای کیهان مبنی بر فرســتادن برجام به مجلس در‬ ‫قالب الیحه‪ ،‬چنین پاسخ داد‪« :‬طبق قانون اساسی و اصل‬ ‫‪ ۷۷‬که اشاره کردید و اصل ‪ ۱۲۵‬که تبیین می کند می گوید‬ ‫وقتی توافقی را رئیس جمهور یــا نماینده اش امضا می کند‬ ‫برای تصویب به مجلس می فرســتد‪ .‬ما که چیزی را امضا‬ ‫نکردیم‪ .‬انچه امروز دارد انجام می گیرد نســبت به اجرای‬ ‫معاهده ای است که قبال ایران ان را پذیرفته است‪».‬‬ ‫روحانی با تاکید بر اینکه امروز هیچ معاهده جدیدی‬ ‫نیست‪ ،‬اظهار داشــت‪« :‬در برجام هم می گوید به صورت‬ ‫داوطلبانه ایران کارهایی انجام دهد‪ .‬هیچ یک از اعضای‬ ‫‪ ۱+۵‬هم به پارلمان خود نبرده‪ .‬ضمــن اینکه اگر ببریم به‬ ‫پارلمان چه می شــود؟ یک الزامی برای دولت می شــود‪.‬‬ ‫یعنــی کار را به نفع انهــا انجام داده ایم‪ .‬رفتــن به مجلس‬ ‫یعنی چیزی کــه وزیر خارجه و رئیس جمهــور تا حاال امضا‬ ‫نکرده‪ ،‬امضا کنیم‪.‬‬ ‫یعنی بــر خودمــان الزاماتی کنیم که هیچ کشــوری‬ ‫نکــرده اســت‪ .‬بقیه کشــورها هــم رئیس جمهــور و وزیر‬ ‫خارجه شان امضا نکرده‪ .‬چرا می خواهیم فشاری را از لحاظ‬ ‫حقوقی بر مردم ایران وارد کنیم که هیچ الزامی ندارد؟»‬ ‫محمدرضــا باهنــر‪ ،‬نایب رئیس مجلــس نهم‪ ،‬یکی‬ ‫دیگر از نمایندگان مجلس بــود که در این رابطه اظهارنظر‬ ‫کرد‪« :‬دولت تاکنون به وظایــف قانونی اش عمل کرده و‬ ‫نظر شــخصی من در رابطه با بررســی برجام این است که‬ ‫ضرورتی ندارد که برجام شــکل الیحه مطرح شود؛ چراکه‬ ‫دســت دولت را در اجرا و چانه زنی می بنــدد‪ .‬نباید برخی از‬ ‫دوســتان نگران باشــند‪ .‬دولت‪ ،‬مجلس و شــورای عالی‬ ‫امنیت ملی در بررســی برجام همه به یک نتیجه می رســیم‬ ‫و نگرانــی در این بــاره وجود نــدارد و همان طــور که مقام‬ ‫معظم رهبری بیان کردند‪ ٬‬داستان برجام نباید دستاویزی‬ ‫برای اختالف های داخلی باشــد و معتقدیــم برجام باید به‬ ‫سرنوشت خوبی برسد‪».‬‬ ‫مصطفی پورمحمدی‪ ،‬وزیر دادگستری دولت یازدهم‬ ‫نیز یکی دیگر از اعضای کابینه بود که موضع حقوقی خود‬ ‫را در این باره بیان کرد‪.‬‬ ‫او در خصوص مباحث مطرح شــده پیرامــون برجام‬ ‫گفت‪« :‬در خصوص بحث های دیگر هم همین حساسیت‬ ‫و بلکه بیشتر وجود دارد؛ به عقیده دولت برجام یک توافق‬ ‫سیاسی و بحث سیاسی اســت و نیازی به ارجاع به مجلس‬ ‫ندارد‪».‬‬ ‫وزیر دادگستری که به مناسبت هفته دولت‪ ،‬دیداری‬ ‫با گروهی از مدیران رســانه برگزار کرده بود ادامه داد‪« :‬از‬ ‫نظر دولــت این موضوع حقوقی نیســت و نیــازی به ارجاع‬ ‫به مجلس نــدارد هر چند ‪ 201‬نماینده مجلــس نامه داده و‬ ‫خواستار ارجاع این توافق نامه به مجلس شده اند‪».‬‬ ‫علی اکبــر صالحی‪ ،‬معــاون رئیس جمهــور و رئیس‬ ‫ســازمان انرژی اتمی نیز که اغلــب از نگاه فنــی و فارغ از‬ ‫دیدگاه سیاسی‪ ،‬برجام را تبیین می کند‪ ،‬تاکید کرد‪« :‬برجام‬ ‫یک توافــق بین المللی نیســت‪ ،‬به همین خاطــر نیازی به‬ ‫تصویب در مجلس ندارد‪».‬‬ ‫رئیس ســازمان انرژی اتمی با اشــاره به درخواســت‬ ‫نمایندگان برای تصویب برجام در مجلس‪ ،‬گفت‪« :‬این متن‬ ‫هنوز موافقتنامه‪ ،‬کنوانســیون یا معاهده بین المللی تلقی‬ ‫نمی شود‪ ،‬از این روســت که این متن را برنامه جامع اقدام‬ ‫مشترک نامگذاری کرده اند‪».‬‬ ‫فصل الخطاب رهبری‬ ‫انچه در نهایت به کشمکش های موافقان و مخالفان‬ ‫بررســی برجام در مجلــس پایان بخشــید‪ ،‬فصل الخطاب‬ ‫رهبر معظم انقالب بود‪.‬‬ ‫حضرت ایت الله خامنــه ای در دیدار رئیس و اعضای‬ ‫مجلس خبرگان با اشــاره بــه بحث های اخیــر درباره نقش‬ ‫مجلــس شــورای اســامی در بررســی برجــام‪ ،‬گفتنــد‪:‬‬ ‫«درخصوص ابعاد حقوقی و قانونی این موضوع و اقتضائات‬ ‫ان‪ ،‬باید صاحبنظران و کارشناسان حقوقی نظر دهند اما از‬ ‫نگاه کلی‪ ،‬من معتقدم و به اقای رئیس جمهور هم گفته ام‬ ‫که مصلحت نیســت مجلس شورای اســامی از موضوع‬ ‫بررسی برجام کنار گذاشته شود‪».‬‬ ‫ایشان با تاکید بر لزوم ورود مجلس به موضوع بررسی‬ ‫برجام‪ ،‬در عین حال خاطرنشان کردند‪« :‬من در مورد نحوه‬ ‫بررسی و اینکه ان را رد کنند یا تصویب کنند هیچ توصیه ای‬ ‫به مجلس نــدارم و این‪ ،‬نماینــدگان ملت هســتند که باید‬ ‫تصمیم بگیرند‪».‬‬ ‫پس از بیانــات رهبر معظــم انقــاب‪ ،‬دولت موضع‬ ‫جدیــدی پیرامون ارســال برجام بــه مجلس اتخــاذ کرد‪.‬‬ ‫محمدباقــر نوبخــت‪ ،‬ســخنگوی دولت در نشســت هفته‬ ‫گذشــته خود با خبرنگاران‪ ،‬با اشــاره به بیانات رهبر معظم‬ ‫انقالب درباره رســیدگی بــه برجام گفت‪« :‬بیانات ایشــان‬ ‫فصل الخطاب است و باتوجه به اینکه برجام در حال بررسی‬ ‫در مجلس است‪ ،‬دولت از هیچ کمک و ارائه اطالعات دریغ‬ ‫نخواهد کرد و نیازی هم به ارائه الیحه نیست‪».‬‬ ‫او ادامه داد‪« :‬در حال حاضر شورای عالی امنیت ملی‪،‬‬ ‫برجام را در دست بررسی دارد و در اینده نزدیک گزارش ان‬ ‫را خواهــد داد‪ .‬بنابرایــن اطمینان می دهم شــورای عالی‬ ‫امنیت ملی با جدیت روی متن برجام دقت کافی داشته و ان‬ ‫را در فضای غیررسانه ای بررسی کند‪».‬‬ ‫میهمانان ویژه‬ ‫هفته گذشته جلسات کمیسیون ویژه بررسی برجام با‬ ‫حضور چهره های ارشــد تیم مذاکره کننده و دبیران فعلی و‬ ‫سابق شورای عالی امنیت ملی برگزار شد؛ جلساتی که برخی‬ ‫از انها با حاشیه هایی نیز همراه بودند‪.‬‬ ‫سید حســین نقوی حســینی‪ ،‬ســخنگوی کمیسیون‬ ‫ویژه بررسی برجام در تشریح جلسه این کمیسیون‪ ،‬حضور‬ ‫عراقچی و تخت روانچی در این جلســه را این گونه روایت‬ ‫کرده است‪« :‬در بخشــی از جلســه اعضای کمیسیون به‬ ‫طرح سواالت و نقطه نظراتشــان در ارتباط با ابعاد حقوقی‬ ‫برجام پرداختند‪ .‬نبویان‪ ،‬بذرپاش‪ ،‬زارعی‪ ،‬کوثری‪ ،‬رسایی‪،‬‬ ‫کارخانه ای‪ ،‬امیرابادی‪ ،‬زاهــدی‪ ،‬اقامحمدی‪ ،‬ابوترابی و‬ ‫منصوری ارانی از جمله نمایندگانی بودند که سواالت حقوقی‬ ‫خود را مطرح کردنــد و عراقچی پیرامون ســواالت مطرح‬ ‫توضیح کامل داد‪».‬‬ ‫همچنین وحید احمدی‪ ،‬عضو دیگر این کمیسیون با‬ ‫اشاره به حواشی این جلسه و درگیری لفظی میان عراقچی‬ ‫و یکی از نمایندگان‪ ،‬اظهار داشت‪« :‬به هرحال ممکن است‬ ‫در هر بحثی ســوءتعبیر از گفته های طرفین پیش بیاید که‬ ‫این اتفاق‪ ،‬باتوجه به حساســیت و ســطح باالی این بحث‬ ‫برجام به لحاظ تخصصی کامال طبیعی است‪».‬‬ ‫او با تاکید بر لزوم حفظ فضای عاقالنه از سوی تمام‬ ‫جریان های سیاسی یاداور شد‪« :‬طرح مباحث این چنینی و‬ ‫دامن زدن به حواشی بررسی برجام را درست و به صالح نظام‬ ‫نمی دانم و معتقدم اگر احیانا مباحث جزئی همچون انچه‬ ‫امروز در کمیسیون ویژه برجام شاهد بودیم‪ ،‬پیش امد ‪ ،‬نباید‬ ‫بیش از حد به ان بال و پر بدهیم‪».‬‬ ‫احمدی در توضیح انچــه موجب درگیری لفظی یکی‬ ‫از نمایندگان و اقای عراقچی در این جلسه شد‪ ،‬خاطرنشان‬ ‫کرد‪« :‬بحث بر ســر برداشــت های متفاوت از یک مفهوم‬ ‫و موضوع ثابت اســت‪ .‬ممکن است برداشــت من از متن‬ ‫برجام با برداشــت نماینده دولت که به عنوان مذاکره کننده‬ ‫در مذاکرات حضور داشــته و قطعا بیــش از من به جزئیات‬ ‫اشراف دارد‪ ،‬متفاوت باشد‪».‬‬ ‫یــک روز پــس از حضــور عراقچی‪ ،‬تخــت روانچی‬ ‫و قشــقاوی در نشست کمیســیون ویژه بررســی برجام در‬ ‫مجلس‪ ،‬نوبت به ســعید جلیلی دبیر پیشــین شورای عالی‬ ‫امنیت ملی و مسئول سابق تیم مذاکره کننده رسید تا در این‬ ‫کمیسیون حاضر شود‪ .‬ان گونه که سید حسین نقوی حسینی‬ ‫گفته است‪ ،‬دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی در این جلسه‬ ‫گفت‪« :‬در «برجام» حتی از حقوق تصریح شده در توافق‬ ‫ژنو هم عقب نشینی شده است‪».‬‬ ‫ســخنگوی کمیســیون ویژه برجام مجلس همچنین‬ ‫گفت کــه میهمانان این جلســه اقایان جلیلی دبیر ســابق‬ ‫شــورای عالی امنیت ملی و رئیس تیم مذاکره کننده قبلی‪،‬‬ ‫فریدون عباســی رئیس سابق ســازمان انرژی اتمی و علی‬ ‫باقری‪ 0‬معاون سابق شورای عالی امنیت ملی بودند‪.‬‬ ‫سه شنبه گذشته نیز علی شمخانی‪ ،‬دبیر شورای عالی‬ ‫امنیت ملی میهمان کمیسیون ویژه برجام در مجلس بود‪.‬‬ ‫سید حسین نقوی حسینی‪ ،‬در بیان جزئیات این جلسه‬ ‫چنین گفته است‪« :‬شمخانی در این جلسه گفت که بررسی‬ ‫برجام در مجلس فرصت خوبی در جهت منافع ملی اســت‬ ‫و اینجانب از این بابت خوشــحالم‪ .‬مجلــس به عنوان یک‬ ‫نهاد اثرگذار هم برای حال و هم بــرای اینده باید در موضع‬ ‫هسته ای حاضر باشد و نقش ایفا کند‪ .‬همچنان که تاکنون‬ ‫هم مجلس منقطع از مباحث هسته ای نبوده و تعارض هم‬ ‫وجود ندارد که هم شورای عالی امنیت ملی و هم مجلس به‬ ‫موضوع بپردازد‪.‬‬ ‫بعد از توافق ژنــو‪ ،‬کمیته ای با عنوان شــورای عالی‬ ‫هسته ای شــکل گرفت و گاهی اوقات جلســاتی داشت و‬ ‫گزارشاتی هم به این کمیته ارائه می شد ولی همه تصمیمات‬ ‫در انجا گرفته نمی شد‪».‬‬ ‫او در بخــش دیگری از ســخنان خود گفــت‪« :‬دبیر‬ ‫شــورای عالی امنیت ملی توصیه کرد که کمیســیون فقط‬ ‫برجام را بررسی نکند بلکه حداقل متون چهارگانه را بررسی‬ ‫کند و ابعاد سیاسی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬امنیتی و دفاعی ان را مدنظر‬ ‫قرار دهد‪ .‬به هرحال برجام فرصت ها و تهدیدات را به همراه‬ ‫دارد‪ .‬محور مذاکرات و توافق برای دو طرف اعتماد سازی‬ ‫و راستی ازمایی اســت و چنین موضوعی برای ما که هرگز‬ ‫به دنبال استفاده غیر صلح امیز از پرونده هسته ای نیستیم‪،‬‬ ‫این مثبت است‪».‬‬ ‫به گفته نقوی حســینی‪ ،‬قرار بر این شــد که جلســه‬ ‫دیگری با حضور شمخانی در کمیسیون برگزار شود‪.‬‬ ‫اینکه حاال فرجام برجام چه خواهد شد‪ ،‬درگیر فاکتور‬ ‫زمان است‪.‬‬ ‫در نهایت ان گونه که ا زحواشــی امر برمی اید به نظر‬ ‫نمی رســد مجلس قصد تصویب یا رد برجام را داشــته باشد‬ ‫و احتماال چیزی شــبیه فکت شــیت یا کاغــذی که حاوی‬ ‫اشکاالت و نقاط قوت برجام باشــد از سوی مجلس صادر‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫پارلمان‬ ‫دو مجلس‪ ،‬دو سند‪ ،‬یک تصمیم‬ ‫برجامچهسرنوشتیدرپارلمانپیداخواهدکرد؟‬ ‫حنیف غفاری‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫در کنار مجلس ســنا‪ ،‬مجلس نماینــدگان امریکا نیز‬ ‫مشغول بررسی توافق هسته ای میان ایران و اعضای ‪5+1‬‬ ‫است‪ .‬مجلس نمایندگان امریکا متشــکل از ‪ 435‬نماینده‬ ‫است‪ .‬جهت مقابله با حق وتوی اوباما‪ ،‬باید بیش از د و سوم‬ ‫مجلس نمایندگان یعنی ‪ 290‬نفر از انها به توافق رای منفی‬ ‫دهند‪ .‬تاکنون حدود ‪ 110‬نماینده دموکرات‪ ،‬موافقت خود‬ ‫را با توافق اعالم کرده اند‪ .‬این در حالی است که هنوز رای‬ ‫حدود ‪ 80‬نماینده دموکرات دیگــر در این خصوص اعالم‬ ‫نشــده اســت‪ .‬از این رو دموکرات ها در مجلس نمایندگان‬ ‫نیز راه اســانی برای حفظ حق وتوی اوباما دارند‪ .‬حتی اگر‬ ‫‪ 40‬تن از اعضای دموکرات مجلس نمایندگان نیز به توافق‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫ورود عینی تر مجلس شــورای اسالمی‬ ‫ایران به حوزه بررســی توافق هسته ای‬ ‫ایران و اعضــای ‪ 5+1‬درســت در زمانی‬ ‫صورت گرفته است که به واسطه حمایت‬ ‫نسبی سنا از توافق هســته ای‪ ،‬در عمل‬ ‫طرف امریکایی به اجرایی شــدن توافق‬ ‫رای مثبت داده است‬ ‫اوردگاه قانونی دوم؛ مجلس نمایندگان امریکا‬ ‫سیاست‬ ‫مقدمه‪ :‬این روزها موضوع چگونگی بررســی توافق‬ ‫هسته ای در مجلس شــورای اسالمی نســبت به هر زمان‬ ‫دیگری پررنگ تر شده اســت‪ .‬در حالی که در اخر تابستان‬ ‫ســال ‪ 1394‬قرار داریــم و در تاریخ ‪ 22‬تیرمــاه جمع بندی‬ ‫مذاکرات هســته ای ایران و اعضای ‪ 5+1‬صورت گرفته‪،‬‬ ‫چگونگی بررسی توافق هسته ای توســط مجلس شورای‬ ‫اسالمی به نقطه ای مبهم تبدیل شده است‪.‬‬ ‫اخیرا مقام معظــم رهبری در ســخنان حکیمانه خود‬ ‫در جمع اعضای مجلــس خبرگان‪ ،‬بر لزوم بررســی توافق‬ ‫هسته ای ایران و اعضای ‪ 5+1‬در مجلس شورای اسالمی‬ ‫تاکید فرمودند‪ .‬سخنان رهبر انقالب دقیقا زمانی بیان شد‬ ‫که تنها چند ســاعت از تکمیل پازل اوباما در سنای امریکا‬ ‫(جهت وتوی رای منفی جمهوریخواهان به برجام) سپری‬ ‫شده بود‪ .‬سنای امریکا طی یک ماه اخیر به بازیگر بالمنازع‬ ‫و اصلی صحنه بررســی و تصویب برجام تبدیل شــده بود‪.‬‬ ‫بیانیه هایی که هر یک از ســناتورهای دو حزب دموکرات و‬ ‫جمهوریخواه در رد یا قبول جمع بندی مشــترک مذاکرات‬ ‫هســته ای ایــران و اعضــای ‪ 5+1‬منتشــر می کردند‪ ،‬به‬ ‫صورتی گسترده مورد توجه همه رسانه های دنیا قرار گرفته‬ ‫بود‪ .‬درســت روز پنج شنبه‪ ،‬ســناتور «میکولسکی» سناتور‬ ‫دموکرات ایالت مریلند به عنوان ســی و چهارمین سناتور‪،‬‬ ‫حمایت خــود را از برجام اعــام کرد‪ .‬به ایــن ترتیب اوباما‬ ‫توانست با جلب ارای ‪ 34‬ســناتور دموکرات حق وتوی خود‬ ‫را برای اجرایی کردن توافق تثبیت نماید‪ .‬پس از ان‪ ،‬جان‬ ‫کری وزیر امور خارجه امریکا و دیگر مقامات این کشور در‬ ‫کسوت تمام کنندگان پروسه بررســی برجام اعالم پیروزی‬ ‫کردند‪ .‬همه این فعل و انفعاالت در حالی صورت گرفت که‬ ‫طی یک ماه اخیر نقش مجلس شورای اسالمی در بررسی‬ ‫برجام تناسبی با نقش افرینی پررنگ کنگره امریکا در قبال‬ ‫این پدیده نداشــت‪ .‬باید اذعان کرد که تا قبل از ســخنان‬ ‫اخیر مقام معظم رهبری‪ ،‬جایگاه مجلس شورای اسالمی در‬ ‫معادله مهم «بررسی برجام» کمرنگ‪ ،‬مبهم و در مغایرت با‬ ‫جایگاه تعیین شده برای قوه مقننه در قبال معاهدات تعریف‬ ‫شــده بود‪ .‬با این حال اشــاره صریح مقام معظم رهبری به‬ ‫لزوم نقش افرینی مجلس در بررسی برجام‪ ،‬به نوعی احیای‬ ‫جایگاه و ابروی قوه مقننه در این معادله محسوب می شد‪ .‬از‬ ‫سوی دیگر‪،‬رئیس جمهور و مقامات کنگره امریکا که تا سه‬ ‫روز قبل خود سرنوشت برجام را در گروی اخم و لبخند و رای‬ ‫مثبت و منفی خود می دانســتند‪ ،‬هم اکنون با نقش افرینی‬ ‫پررنگ مجلس شــورای اسالمی در بررســی برجام مواجه‬ ‫شده اند‪ .‬به عبارت بهتر‪ ،‬بر خالف انچه مقامات امریکایی‬ ‫ماه ها در صدد ان بودند‪ ،‬واشنگتن سوت پایان بازی برجام را‬ ‫به صدا در نخواهد اورد و جهت امضا و اجرایی شدن برجام‪،‬‬ ‫خوان اخــر دیگری به نام «بررســی برجام توســط مجلس‬ ‫شــورای اســامی ایران» باید گذرانده شــود‪ .‬جان بینر‪،‬‬ ‫مک کانل‪ ،‬هری رید‪،‬نانسی پلوسی و دیگر مقامات ارشد دو‬ ‫مجلس سنا و نمایندگان امریکا هرگز تصور نمی کردند نقش‬ ‫مطلق انها در بررسی برجام این چنین به چالش کشیده شود!‬ ‫صورت بندی معادله چگونه است؟‬ ‫هم اکنــون توافق هســته ای ایــران و اعضای ‪5+1‬‬ ‫به صورت همزمان در ســه اوردگاه قانونی در حال بررســی‬ ‫اســت‪ .‬در ایاالت متحــده امریکا‪ ،‬مجلس ســنا و مجلس‬ ‫نمایندگان هر سه مشغول بررســی متن توافق نهایی بوده‬ ‫و قرار اســت تاکمتــر از ‪ 10‬روز دیگر رای گیــری نهایی در‬ ‫خصوص برجام در هر دو مجلس صورت گیرد‪ .‬در ســنای‬ ‫امریکا‪ ،‬اوباما موفق شده اســت رای الزم برای استفاده از‬ ‫حق وتوی خود در برابر جمهوریخواهان را کســب کند‪ .‬در‬ ‫این میان سناتورهای دموکرات با جلب ‪ 41‬رای الزم‪ ،‬ترفند‬ ‫«فیلی باستر» را در تقابل با مخالفان توافق هسته ای اجرا‬ ‫می کنند‪ .‬فیلی باســتر پروسه ای اســت که در ان سناتورها‬ ‫با به تاخیر انداختــن طرح یک موضــوع‪ ،‬در عمل ان را از‬ ‫دستورکار خارج می کنند‪ .‬دموکرات ها در شرایطی قرار دارند‬ ‫که می توانند این ترفند را جرا کنند‪ ،‬خصوصا اینکه حتی اگر‬ ‫سنا این توافق را رد می کرد‪ ،‬رای الزم را برای مقابله با حق‬ ‫وتوی اوباما در اختیار نخواهد نداشت‪ .‬بی دلیل نیست که‬ ‫این روزها هری رید‪ ،‬رهبر دموکرات های ســنا بر استفاده از‬ ‫فیلی باستر تاکید می ورزد‪.‬‬ ‫‪51‬‬ ‫پارلمان‬ ‫رای منفی دهند‪ ،‬اوباما قادر خواهد بود با استناد به رای دیگر‬ ‫نمایندگان دموکرات از حق وتوی خود استفاده کند‪ .‬با این‬ ‫حال رئیس جمهــور ایاالت متحده امریــکا و دیگر مقامات‬ ‫کاخ سفید در صددند بازی را در مجلس سنا به سود خود پایان‬ ‫دهند‪ .‬به عبارت بهتر‪ ،‬در بازی طراحی شــده از سوی کاخ‬ ‫سفید در قبال کنگره‪« ،‬ســنا» به دلیل برخورداری از تعداد‬ ‫کمتر اعضا و همچنین وزن باالتری که نســبت به مجلس‬ ‫نمایندگان دارد از اهمیت بســیار باالیی برخوردار است‪ .‬از‬ ‫این رو مجلس نمایندگان هم اکنون در حاشــیه بازی اوباما‬ ‫قرار دارد‪ .‬باتوجه به اینکه جهــت مقابله با حق وتوی اوباما‬ ‫مخالفت باالی دو سوم هر دو مجلس سنا و نمایندگان الزم‬ ‫اســت‪ ،‬هم اکنون خیال رئیس جمهور ایــاالت متحده در‬ ‫قبال بازی غیر قابــل پیش بینی مجلــس نمایندگان راحت‬ ‫اســت زیرا حتی اگر همه اعضای مجلس نمایندگان نیز به‬ ‫توافق رای منفی دهند به علت برخورداری اوباما از حمایت‬ ‫بیش از یک ســوم ســناتورها‪ ،‬وی موفق بــه اجرایی کرده‬ ‫توافق خواهد شد‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫‪52‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫نقشی که پررنگ تر شده است‬ ‫ورود عینی تر مجلس شــورای اسالمی ایران به حوزه‬ ‫بررســی توافق هســته ای ایران و اعضای ‪ 5+1‬درست در‬ ‫زمانی صورت گرفته است که به واسطه حمایت نسبی سنا از‬ ‫توافق هسته ای‪ ،‬در عمل طرف امریکایی به اجرایی شدن‬ ‫توافق رای مثبت داده است‪ .‬از این رو نظر مجلس شورای‬ ‫اســامی کشــورمان در ادامه مســیری که از «جمع بندی‬ ‫مشترک مذاکرات» تا «امضای توافق» نهایی پیش بینی‬ ‫شده بسیار مهم و تعیین کننده خواهد بود‪.‬‬ ‫همان گونه که اشاره شد‪،‬این روزها نوع و نحوه ورود‬ ‫مجلس شورای اســامی به موضوع برجام به چالشی مهم‬ ‫در مناسبات دولت و قوه مقننه تبدیل شده است‪ .‬این چالش‬ ‫دارای ماهیتی حقوقی ـ سیاســی بوده و هــر روز بر ابعاد و‬ ‫دامنه ان افزوده می شــود‪.‬برخی معتقدند ورود مجلس به‬ ‫حوزه بررســی برجام باید بر اســاس رای گیری و تصویب یا‬ ‫عدم تصویب جمع بندی مشترک باشد‪ .‬استدالل طرفداران‬ ‫«تصویب توافق نهایی در مجلس شورای اسالمی» از یک‬ ‫سو مبتنی بر نص صریح قانون اساســی مبنی بر لزوم ورود‬ ‫قوه مقننه به موارد تعهد اور(اعــم از قرار دادها‪ ،‬توافقات و‬ ‫معاهدات) و از سوی دیگر حفظ استقالل مجلس در بررسی‬ ‫و تصویب اســناد معتبر بین المللی است‪ .‬برخی نمایندگان‬ ‫خانه ملت بر اســاس متــن و نــص صریح قانون اساســی‬ ‫خواســتار بررســی و تصویب برجام و اعالم نظر در قبال ان‬ ‫هســتند‪ .‬در قانون اساسی تصریح شــده است که تصویب‬ ‫هرگونه قرارداد الزام |اور‪ ،‬تعهد نامه و مقاوله نامه ای که بین‬ ‫ایران و سایر کشورها منعقد می شود و برای ایران تعهد اور‬ ‫است ـ مطابق اصول ‪ ۷۷‬و ‪ ۱۲۵‬ـ بر عهده مجلس است‪.‬‬ ‫با این حال‪ ،‬برخی با اســتناد به همیــن اصل قانونی‬ ‫اســتدالل می کنند که ورو د مجلس به حوزه تصویب برجام‬ ‫منجر به الزام اور شــدن کل مفاد ان و عدم امکان اصالح‬ ‫ان در اینده خواهد شد‪ .‬بر این اساس دستان مجلس بعدی‬ ‫در قبال توافق نهایی صــورت گرفته کامال بســته خواهد‬ ‫بود‪ .‬موضوع دیگری که مخالفان بررســی و تصویب برجام‬ ‫در مجلس شورای اسالمی مطرح می کنند ناظر به «شکل‬ ‫ی و تصویب‬ ‫برجام» است‪ .‬بر اساس استدالل مخالفین بررس ‬ ‫برجام در مجلس شورای اسالمی‪ ،‬برجام اساسا مقاوله نامه‬ ‫یا معاهده نیســت و در قالب حقوقی این مــوارد نیز تنظیم‬ ‫نگردیده است‪ .‬بر این اساس برجام یک تعهد نامه‪ ،‬قرارداد یا‬ ‫یک مقاوله نامه محسوب نمی شود و قواعد و قوانین حقوقی‬ ‫مترتب بر بررســی معاهدات در قبال برجام صادق نیست‪.‬‬ ‫با این حال موافقان بررســی و تصویــب جمع بندی نهایی‬ ‫مذاکرات هسته ای در مجلس شورای اسالمی معتقدند در‬ ‫اینجا شکل مساله اصالت و موضوعیتی ندارد‪ ،‬بلکه ماهیت‬ ‫سعید جلیلی درکمیسیون برجام ناگفته هایی از مذاکرات الماتی را مطرح کرده که‬ ‫واکنش های فراوانی را در پی داشته است‬ ‫موضوع اهمیت دارد‪ .‬بر این اساس حتی اگر برجام به لحاظ‬ ‫شکلی در قالب معاهدات و مقاوله نامه ها تنظیم نشده باشد‪،‬‬ ‫به لحاظ ماهوی مانند انها و حتی در ماورای گســترده تر از‬ ‫ی خواهد بود‪.‬‬ ‫انها «تعهد اور» و اجرای ان برای کشور الزام ‬ ‫از این رو الزام اور و تعهد اور بودن برجام لزوم ورود مجلس‬ ‫شورای اسالمی به این معادله را دوچندان می سازد‪.‬‬ ‫در ذیل برجام‪ ،‬بحــث «حقوق» و «تکالیف» متقابل‬ ‫مطرح می شود‪ .‬از این رو توافق هســته ای مصداق عینی‬ ‫سندی تعهد اور و مبنایی است‪ .‬برجام به یک تعهد نامه است‬ ‫زیرا جمهوی اسالمی ایران در ذیل ان یک سلسله تعهدات‬ ‫و تکالیف را پذیرفته و از طرف مقابل نیــز حقوقی را انتظار‬ ‫دارد‪ .‬همین رابطه حقوقی متقابل‪ ،‬برجام را از یک قرار داد‬ ‫سیاسی به یک تعهدنامه حقوقی تبدیل کرده است‪.‬‬ ‫موضوع بعدی که لزوم ورود مجلس به معادله بررسی‬ ‫برجام را پررنگ تر می سازد‪ ،‬اصل «قرینه سازی» میان نحوه‬ ‫بررسی برجام در ایران و امریکاست‪ .‬همانگونه که در مقدمه‬ ‫بحث ذکر شــد ‪ ،‬برجام هم اکنون در دو مجلس نمایندگان‬ ‫و ســنای امریکا به صورتی جدی و دقیق مورد بررسی قرار‬ ‫می گیرد‪ .‬کنگره امریکا هم اکنون این حق را دارد که با ارای‬ ‫باالی دو سوم نمایندگان و سناتورها‪ ،‬نه تنها توافق نهایی را‬ ‫رد کند بلکه مانع از اجرای ان توســط رئیس جمهور امریکا‬ ‫شــود‪ .‬در اینجا اهمیتی ندارد که در نهایت این کار توسط‬ ‫کنگره صورت می گیرد یا خیر اما مهم این اســت که کلیت‬ ‫حق مخالفت با اجرایی شدن توافق و از ان مهم تر‪ ،‬قدرت‬ ‫اعمال این تصمیم سلبی به ســود کنگره به قوت خود باقی‬ ‫است‪ .‬بدیهی است که در مقابل حق کنگره امریکا در قبال‬ ‫برجام‪،‬مجلس شورای اســامی ایران نیز باید حق ورود به‬ ‫معادله را به صورتی جزء به جزء داشته باشد‪.‬‬ ‫نکته دیگری که بحث ورود مجلس شورای اسالمی‬ ‫به بررســی برجام را داغ تر می کند‪ ،‬برخی مواردی است که‬ ‫در برجام ذکر شده و اساسا باید تنها از طریق مجلس شورای‬ ‫اسالمی به قانون تبدیل شود‪ .‬یکی از این موارد‪ ،‬تصویب‬ ‫طرفداران رای گیری در خصوص برجام‬ ‫در صحن علنی و رد یا تصویب ان توسط‬ ‫مجلــس شــورای اســامی‪ ،‬معتقدنــد‬ ‫همچنان که مجلس شــورای اســامی‬ ‫در قبــال بررســی پروتکل الحاقــی باید‬ ‫به موضــوع ورود پیدا کند‪،‬بایــد در قبال‬ ‫سندی که اجرای پروتکل الحاقی متاثر‬ ‫از ان است نیز ورود پیدا کند‬ ‫پروتکل الحاقی در مجلس شــورای اســامی کشــورمان‬ ‫است‪ .‬مطابق انچه قبال توســط قوه مقننه(مجلس شورای‬ ‫اســامی) تصویب شــده اســت‪ ،‬اجرایی کــردن پروتکل‬ ‫الحاقی منوط و مشروط به تصویب مجلس شورای اسالمی‬ ‫خواهد بود‪ .‬مطابق انچه در متن برجام امده است‪ ،‬دستگاه‬ ‫سیاســت خارجی و دیپلماســی کشــور تعهد داده است که‬ ‫پروتکل الحاقی را پذیرفته و ان را اجرا کند‪ .‬بدیهی است که‬ ‫اجرای پروتکل الحاقی‪ ،‬ولو به شــکل داوطلبانه‪ ،‬تصویب‬ ‫و موافقت مجلس شــورای اســامی را می طلبد‪ .‬از این رو‬ ‫نمی توان مجلس را از ورود به حوزه بررسی برجام منع کرد‪.‬‬ ‫با این حال به نظر می رســد اصلی ترین چالشی که در اینجا‬ ‫میان موافقان و مخالفان وجود دارد‪ ،‬مربوط به «چگونگی‬ ‫بررسی برجام توســط مجلس» است‪ .‬به عبارت بهتر‪ ،‬روی‬ ‫کلیت و لزوم بررسی توافق توسط مجلس شورای اسالمی‬ ‫میان طرفین اتفاق نظر وجــود دارد‪ .‬اما در خصوص اینکه‬ ‫بررسی برجام در نهایت باید به چه نحوه ای باشد و ایا مجلس‬ ‫باید ان را به صحن علنی اورده و به مثابه و مانند یک معاهده‬ ‫تصویب کند یا خیر چالش های زیادی وجود دارد‪.‬‬ ‫حتی این ســوال در میان نمایندگان مجلس شورای‬ ‫اســامی نیز بــه صورتی جــدی مطــرح گردیــده و میان‬ ‫نماینــدگان خانه ملــت در این خصوص اتفــاق نظر وجود‬ ‫ندارد‪ .‬برخی روی نقش «بررســی» مجلــس و برخی دیگر‬ ‫روی «تصویب برجام» توسط قوه مقننه تاکید می ورزند‪.‬‬ ‫طرفــداران رای گیری در خصــوص برجام در صحن‬ ‫علنی و رد یا تصویب ان توســط مجلس شورای اسالمی‪،‬‬ ‫معتقدنــد همچنان که مجلس شــورای اســامی در قبال‬ ‫بررسی پروتکل الحاقی باید به موضوع ورود پیدا کند‪،‬باید‬ ‫در قبال سندی که اجرای پروتکل الحاقی متاثر از ان است‬ ‫نیز ورود پیدا کند‪ .‬بــه عبارتی گویاتر‪ ،‬مجلــس هم باید در‬ ‫مقدمه‪ ،‬هم در متن و هم در نتیجه ماجرا (که نتیجه نهایی‬ ‫ان تصویــب و پذیرش پروتکل الحاقــی خواهد بود) اجازه‬ ‫ورود و نظردهی الزام اور داشته باشد‪.‬‬ ‫اما فراتر از حقــوق حقه نمایندگان مجلس شــورای‬ ‫اســامی و قوه مقننــه در قبال تمامــی متون تعهــد اور در‬ ‫سیاست خارجی و داخلی کشورمان‪ ،‬در اینجا مالحظاتی نیز‬ ‫وجود دارد که نمی توان به سادگی از کنار ان گذشت‪ .‬دقت‬ ‫به همین مالحظات سبب شده است تا برخی نمایندگان خانه‬ ‫ملت نیز در عین تاکید بر «بررسی توافق» در مجلس شورای‬ ‫اسالمی‪ ،‬منوط کردن اجرایی شــدن ان به تصویب برجام‬ ‫در صحن علنی یا کمیته بررســی برجام را به صالح ندانند‪.‬‬ ‫همان گونه که اشــاره شــد‪ ،‬یکی از این مالحظات‪ ،‬اصل‬ ‫«تثبیت تعهدات» خواهد شد‪ .‬بر خی معتقدند تصویب متن‬ ‫پارلمان‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫علی اکبر صالحی‪ ،‬رئیس سازمان انرژی اتمی به سخنان سعید جلیلی واکنش نشان داده‬ ‫و ان را رد کرده است‬ ‫سیاست‬ ‫برجام در مجلس شورای اسالمی به دلیل تثبیت تعهداتی‬ ‫که در توافق امده است به مصلحت کشور نیست‪ .‬عده ای‬ ‫به صورتی جز یی تر استدالل می کنند باتوجه به تعهداتی که‬ ‫برجام برای بازه های زمانی طوالنی مدت (‪۱۰ ،۱۵ ،۲۰ ،۲۵‬‬ ‫و ‪ ۸‬سال) بر عهده کشور قرار داده است نباید این تعهدات‬ ‫در مجلس به «تصویب» برسد‪ .‬در اینجا بار دیگر به صورت‬ ‫اصلی مناقشــه می رســیم یعنی تفکیک میان «بررسی» و‬ ‫«تصویب» برجام در مجلس شورای اسالمی و اینکه بررسی‬ ‫برجام در مجلس شورای اسالمی باید به چه طریقی صورت‬ ‫گیرد که در عین عدم زیر سوال رفتن استقالل قوه مقننه و‬ ‫لزوم ورود این مجموعه به حوزه بررسی برجام‪ ،‬از اسیب های‬ ‫تبعی ناشی از تثبیت تعهدات خود در برجام مصون بمانیم‪.‬‬ ‫در این خصوص نیز راهکارهای مختلفی ارائه شده است که‬ ‫یکی از انها ارائه فکت شیت (ناظر به متن توافق و با هدف‬ ‫جلوگیری از کارشکنی طرف مقابل در اجرای توافق) است‪.‬‬ ‫نکته مهم دیگری که در این خصوص مطرح می شود‪،‬‬ ‫«اصالح ناپذیر بودن متن توافقنامه» در مجلس شــورای‬ ‫اسالمی اســت‪ .‬تغییر مفاد توافق در بررسی و حتی پروسه‬ ‫تصویب نهایی مجلس شورای اسالمی امکانپذیر نیست‪.‬‬ ‫به عبارت بهتر‪ ،‬متن و مفاد توافق غیر قابل اصالح است اما‬ ‫کل توافق مطابق اختیارات مجلس شورای اسالمی قابل رد‬ ‫کردن است‪ .‬شاید برخی تصور کنند اصالح متون معاهدات‬ ‫ی متون تعهد اور در زمره اختیارات مجلس‬ ‫و توافقان و تمام ‬ ‫شورای اسالمی اســت ‪ ،‬اما در مواردی‪ ،‬اجرایی شدن یک‬ ‫توافق منوط به پذیــرش و عدم اجرایی شــدن ان منوط به‬ ‫عدم پذیرش قوای مقننه و پارلمان های کشــورهای طرف‬ ‫قرار داد خواهد بــود‪ .‬این قاعده در قبــال برجام نیز صادق‬ ‫اســت‪ .‬مجلس شــورای اســامی می تواند در برهه فعلی‬ ‫توافــق را به طور کامــل رد کنــد‪.‬در اینجا مطابــق توافق‬ ‫ایران و اعضای ‪ 5+1‬موافقت مشــروط بــه اصالح متن یا‬ ‫«تغییر تعهدات و تکالیف» وجود ندارد‪ .‬در اینجا باید میان‬ ‫«اصالحیــه» و «الحاقیــه» نیز تفاوت قائل شــد‪ .‬توافق‬ ‫هســته ای می تواند مانند ســایر توافقات صــورت گرفته‬ ‫دارای الحاقیه باشــد (الحاقیه ناقض توافق نیســت بلکه‬ ‫در راستای شفاف ســازی بیشــتر توافق صورت می گیرد و‬ ‫با رضایت طرفین همراه اســت ) اما ماننــد برخی توافقات‬ ‫معمول نمی تواند دارای اصالحیه باشد زیرا طرفین هنگام‬ ‫جمع بنــدی نهایی مذاکــرات توافــق را «ابطال پذیر» اما‬ ‫«غیر اصالح پذیر» دانسته اند‪.‬‬ ‫طی هفته های اخیر استدالل دیگری نیز در خصوص‬ ‫«عدم بررســی توافــق در پارلمان های دیگر کشــورهای‬ ‫‪ »5+1‬مطرح شده است‪ .‬باید توجه داشت که عدم بررسی‬ ‫توافق هسته ای توســط دیگر پارلمان ها مترادف و منبعث‬ ‫از بی اهمیتی نقش پارلمان در این کشورها نیست زیرا اگر‬ ‫پارلمان های ان کشــورها نیز بخواهند و اراده کنند قادر به‬ ‫بررســی توافق نهایی خواهند بود‪ .‬با این حال باید اهمیت‬ ‫توافق هســته ای را برای جمهوری اســامی ایران در نظر‬ ‫گرفت‪.‬‬ ‫میزان اهمیت توافق هســته ای برای ایران نســبت‬ ‫به طــرف مقابل(همه اعضــای ‪ )5+1‬به مراتــب باالتر و‬ ‫پر اهمیت تر است‪ .‬جمهوری اســامی ایران طرف اصلی‬ ‫این معادله و طرف پذیرنده تعهدات است‪ .‬از این رو بررسی‬ ‫توافق هسته ای در کشورمان باید با وسواس بسیار بیشتری‬ ‫نسبت به دیگر کشورهای عضو ‪ 5+1‬صورت گیرد‪.‬‬ ‫مالحظاتــی در خصوص بررســی برجــام در مجلس‬ ‫شورای اسالمی‪:‬‬ ‫‪ -1‬انچه مسلم اســت اینکه کمتر شک و شبهه ای در‬ ‫لزوم بررســی برجام توسط مجلس شــورای اسالمی وجود‬ ‫ندارد‪ .‬نص صریح قانون اساســی‪ ،‬تعهد اور بودن برجام‪،‬‬ ‫حساســیت توافق هســته ای در حوزه های مختلف و‪....‬‬ ‫دالیل کافی برای ورود مجلس به این معادله است‪ .‬با این‬ ‫حال نحوه ورود مجلس شــورای اســامی به ایــن معادله‬ ‫بسیار تعیین کننده اســت‪ .‬ورود مجلس شورای اسالمی به‬ ‫حوزه بررسی برجام‪ ،‬باید ورودی هوشــمندانه‪ ،‬مدبرانه و با‬ ‫در نظر گرفتن منافع و مصالح ملی کشورمان باشد‪.‬در اینجا‬ ‫باید دقت کرد تا در عین بررســی دقیق و موشکافانه برجام‬ ‫و قطعنامــه ‪ 2231‬و درک نقاط قوت و ضعــف ان‪،‬تصمیم‬ ‫مناســبی در خصــوص نحوه اعــام نظر مجلس شــورای‬ ‫اســامی در قبال برجام در نظر گرفته شود‪ .‬به عنوان مثال‬ ‫اگر قرار اســت به جای تصویب توافق نهایی‪ ،‬در قبال ان‬ ‫«فکت شیت اجرایی» منتشر شود‪ ،‬باید حدود و ثغور ان به‬ ‫صورت دقیق تبیین شود‪.‬‬ ‫در نهایــت اینکــه در هر ســه حــوزه «سیاســی»‪،‬‬ ‫«حقوقی» و «راهبردی» ما نیاز به شناخت و بررسی بیشتر‬ ‫و با حوصله تــر پدیــده «جمع بندی مذاکرات» هســته ای‬ ‫داریم‪ .‬تجزیه و تحلیل دقیق‪ ،‬ریزبینانــه و همه جانبه این‬ ‫موضوع الزامی اســت که همگان باید نســبت به ان پایبند‬ ‫باشند‪ .‬شــرط الزم موفقیت و بهره برداری موثر ما در قبال‬ ‫این پدیــده نیز صرفا برخــورد عقالنی و بــه دور از هیجان‬ ‫ما با اســناد برجام و قطعنامه ‪ ۲۲۳۱‬اســت‪« .‬شــتاب» بر‬ ‫ســر تایید صد درصدی متــن برجام نقطه اســیب مواجهه‬ ‫حقوقی‪ ،‬راهبردی و سیاسی ما نسبت به این پدیده محسوب‬ ‫می شود‪ .‬در ان سوی مرزها‪ ،‬هر روز شاهد تنش و جنجال‬ ‫نمایندگان و سناتورهای کنگره و کاخ سفید بر سر تک تک‬ ‫مفاد‪ ،‬ضمایم و تبصره های برجام و قطعنامه ‪ ۲۲۳۱‬هستیم‪.‬‬ ‫در عیــن حال بایــد مراقب دســتاوردهای مثبــت برجام و‬ ‫جمع بندی مشترک مذاکرات به سود منافع ملی کشورمان‬ ‫بود‪ .‬از این رو ورود مســئوالنه مجلس شورای اسالمی به‬ ‫پروسه بررســی برجام باید در ســایه رعایت مصالح کشور‬ ‫و همچنیــن در راســتای صیانــت از دســتاوردهای ما در‬ ‫مذاکرات هسته ای و شناســایی دقیق نقاط اسیب و بستن‬ ‫راه سوءاستفاده از انها در مرحله اجرا باشد‪ .‬به عبارت بهتر‪،‬‬ ‫ورود مجلس شورای اســامی به پروسه بررسی برجام باید‬ ‫در عین حفظ اصالت متن (چنانچه مورد تعهد طرفین بوده‬ ‫است ) مسیر را برای سوءاســتفاده طرف مقابل در مرحله‬ ‫اجرا ببندد‪ .‬در ایــن خصوص قالب بندی هــا و روش های‬ ‫متنوعی وجــود دارد‪ .‬در هر صورت تقویــت نقش مجلس‬ ‫شورای اســامی در بررســی برجام قدرت مانور حقوقی و‬ ‫سیاسی ما را در برابر هرگونه اقدام طرف مقابل یعنی کنگره‬ ‫امریکا و دولت این کشــور افزایش خواهــد داد‪ .‬از این رو‬ ‫نباید نقــش قوه مقننه را در این معادله ســلبی یــا بازدارنده‬ ‫دانست‪.‬برخی تصور می کنند بررسی برجام توسط مجلس‬ ‫شورای اسالمی به معنای رد ان است اما این گزاره صادق‬ ‫نیست‪ .‬از ســوی دیگر‪ ،‬مجلس شورای اســامی نیز باید‬ ‫مالحظات تیــم مذاکره کننده هســته ای و نکات ضروری‬ ‫تبین شده توســط انان را در پروسه بررسی خود مدنظر قرار‬ ‫دهد‪ .‬از ایــن رو بهترین نتیجه ممکن برای کشــورمان در‬ ‫سایه همکاری بدون تنش مجلس و دولت در پروسه بررسی‬ ‫برجام رخ خواهد داد‪ .‬از این رو مجلس و دولت باید در این‬ ‫معادله حکــم مکمل یکدیگر را داشــته و مقامات دولتی و‬ ‫نمایندگان مجلس نیز از اظهاراتی که مولد تنش در طرف‬ ‫مقابل اســت و متعاقبا مخل بررســی هوشــمندانه توافق‬ ‫نهایی باشــد‪ ،‬پرهیز کنند‪ .‬این رابطه متقابــل باید در برهه‬ ‫فعلی شکل گیرد‪.‬‬ ‫در اینجا نه «زیر ســوال بــردن نقش مهــم مجلس‬ ‫شــورای اســامی در بررســی برجام» مطلوب اســت و نه‬ ‫«ورود غیر هوشــمندانه مجلس به صحنه بررسی برجام»‪.‬‬ ‫انچه در این برهه اصالت دارد ورود هوشمندانه و مدبرانه و‬ ‫نقش افرینی پررنگ مجلس شورای اسالمی با هدف صیانت‬ ‫از نقاط قوت برجام و مقابله با سوءاستفاده دشمن در مرحله‬ ‫اجرایی کردن برجام است‪ .‬کشور عزیزمان در هر سه حوزه‬ ‫«سیاســی»‪« ،‬حقوقی» و «راهبردی» نیاز به شــناخت و‬ ‫بررسی بیشتر و با حوصله تر پدیده «جمع بندی مذاکرات»‬ ‫هسته ای دارد‪ .‬تجزیه و تحلیل دقیق‪ ،‬ریزبینانه و همه جانبه‬ ‫این موضوع الزامی است که همگان باید نسبت به ان پایبند‬ ‫باشــند‪ .‬شــرط الزم موفقیت و بهره برداری موثر ما در قبال‬ ‫این پدیده نیز صرفا برخورد عقالنی و بــه دور از هیجان ما‬ ‫با اســناد برجام و قطعنامه ‪ ۲۲۳۱‬اســت‪« .‬شــتاب» بر سر‬ ‫تایید صد درصدی متن برجام نقطه اسیب مواجهه حقوقی‪،‬‬ ‫راهبردی و سیاسی ما نسبت به این پدیده محسوب می شود‪.‬‬ ‫در ان سوی مرزها‪ ،‬هر روز شاهد تنش و جنجال نمایندگان و‬ ‫سناتورهای کنگره و کاخ سفید بر سر تک تک مفاد‪،‬ضمایم‬ ‫و تبصره های برجام و قطعنامه ‪ ۲۲۳۱‬هستیم‪ .‬در اینجا باید‬ ‫میان دو قوه مقننه و مجریه و مخصوصا قوه مقننه و اعضای‬ ‫تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان همفکری و ارتباطی‬ ‫صمیمانه و پیش برنده وجود داشته باشد تا در سایه هدایت‬ ‫هر دو قوه معادله بررســی برجام به بهترین نحو ممکن و به‬ ‫ســود منافع ملی کشــور پیش برود‪.‬بدیهی است که نقش‬ ‫مجلس شــورای اســامی (به عنوان راس امــور) و دولت‬ ‫(به عنوان مجری توافق) در این معادله باید محفوظ بماند‬ ‫و این مهم تنها د رســایه همکاری متقابل این دو و عدم زیر‬ ‫سوال بردن نقش و وظایف اساســی هر یک از این دو قوه‬ ‫میسر خواهد بود‪.‬‬ ‫‪53‬‬ ‫پارلمان‬ ‫سیاست‬ ‫‪54‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫امید کرمانی ها‬ ‫خبرنگار‬ ‫برجام‪ ،‬مهرماه به صحن می رود‬ ‫تو گوی مثلث با محمد اسماعیلکوثری‬ ‫گف ‬ ‫کمیســیون ویــژه مجلس بــرای نحوه بررســی‬ ‫برنامه جامع اقدام مشــترک چه تصمیمی گرفته است‬ ‫و می خواهد خروجی کار خــود را در قالب چه مکانیزمی‬ ‫ دنبال کند؟‬ ‫اعضای کمیسیون ویژه فعال در حال بررسی برجام‬ ‫هســتند به همین منظــور از مســئوالن تیــم مذاکره کننده‬ ‫هسته ایوتیممذاکرکنندهقبل‪،‬دبیرخانهشورایعالیامنیت‬ ‫ملی‪ ،‬ســازمان انرژی اتمی‪ ،‬کارشناســان حقوقی و امنیتی‬ ‫دعوت شد که در نشست های کمیســیون ویژه حضور پیدا‬ ‫کنند‪ .‬این سلسله نشست ها این هفته از یکشنبه ‪ 22‬شهریور‬ ‫تا چهارشنبه ‪ 25‬شهریور ادامه پیدا می کند‪ .‬در مجموع فعال‬ ‫درحالدریافتاطالعاتبه طورکاملهستیم‪.‬میهمانانیکه‬ ‫به کمیسیون می ایند نمایندگان از انها طرح سوال می کنند تا‬ ‫ابهامات برطرف شود تا اینکه در نهایت ببینیم به چه نتیجه ای‬ ‫می رسیم‪ ،‬ان زمان است که تصمیم گرفته می شو د ایا باید از‬ ‫دولت الیحه بخواهیم یا انکه خودمان طرحی را تهیه کنیم‬ ‫یا اصال هیچ کــدام از ان دو قالب نباشــد و تصمیم دیگری‬ ‫بگیریم‪ .‬همانطور که گفتم هنوز به مرحله جمع بندی نهایی‬ ‫نرسیدیم و در حال بررسی همه جانبه موضوع هستیم‪.‬‬ ‫رهبر معظــم انقالب در دیدار رئیــس و نمایندگان‬ ‫مجلس خبرگان با تاکید بر لــزوم ورود مجلس به‬ ‫موضوع بررســی برجــام‪ ،‬فرمودنــد‪« :‬مصلحت‬ ‫ت مجلس شورای اسالمی از موضوع بررسی‬ ‫نیس ‬ ‫برجام کنار گذاشته شود‪ .‬من در مورد نحوه بررسی‬ ‫و اینکه ان را رد کنند یا تصویب کنند هیچ توصیه ای‬ ‫به مجلس ندارم و این‪ ،‬نمایندگان ملت هستند که‬ ‫بایدتصمیمبگیرند‪».‬پیشازصحبت هایمعظم له‬ ‫دو دیدگاه و استدالل وجود داشت؛ یکی ان دسته‬ ‫از کسانی بودند که می گفتند نباید الیحه برجام به‬ ‫مجلس شورای اسالمی برود ودیدگاه دوم بر ارائه‬ ‫الیحه برجــام در نهاد قانونگذاری تاکید داشــت‪.‬‬ ‫منطق هر کدام از این دو دیدگاه چه بود؟‬ ‫دولت و مسئوالن دولتی دارند اعالم می کنند که ارائه‬ ‫الیحه به مجلس شورای اسالمی ضرورت ندارد زیرا تصویب‬ ‫ان تعهدات ایران را در برجام الــزام اور می کند اما همانطور‬ ‫که گفتم هنوز کمیســیون ویژه چنین بحثی در این موضوع‬ ‫نداشته اســت‪ .‬دیدگاه دیگری که بر ارائه الیحه تاکید دارد‬ ‫منطقش قابل قبول اســت چون براساس اصول ‪ 125 ،77‬و‬ ‫‪ 153‬قانوناساسیجمهوریاسالمیایراناگراینتوافقنامه‬ ‫بخواهد اجرا شود یک تعهد به چند کشور است پس در قالب‬ ‫موافقتنامه تعریف می شــود‪ .‬طبق اصل ‪ 77‬قانون اساسی‬ ‫عهدنامه‏ها‪ ،‬مقاوله‏نامه‏هــا‪ ،‬قراردادهــا و موافقتنامه‏های‏‬ ‫ی اسالمی‬ ‫س شورا ‏‬ ‫ب مجل ‏‬ ‫ی باید به‏تصوی ‏‬ ‫بین‏الملل ‏‬ ‫برســد‪ .‬همچنین اصل ‪ 125‬نیــز تصریح دارد‬ ‫کــه «امضــای عهدنامه‏هــا‪ ،‬مقاوله‏نامه‏ها‪،‬‬ ‫ن با‬ ‫ت ایرا ‏‬ ‫ی دولــ ‏‬ ‫موافقتنامه‏هــا و قراردادهــا ‏‬ ‫سایر دولت ها و همچنین‏ امضای پیمان‏های‏‬ ‫س‬ ‫یپ ‏‬ ‫ی بین‏الملل ‏‬ ‫مربوط ب ‏ه اتحادیه‏ها ‏‬ ‫ی اسالمی‬ ‫س شورا ‏‬ ‫ب مجل ‏‬ ‫از تصوی ‏‬ ‫با رئیس‏جمهور یا نماینده‏ قانونی‏‬ ‫اوســت‏‪ ».‬اصــل ‪ 153‬قانــون‬ ‫اساسی نیز می گوید‪« :‬هرگونه‏‬ ‫ب سلط ‏ه بیگان ‏ه‬ ‫قرارداد ک ‏ه موج ‏‬ ‫بر منابع طبیعــی‏ و اقتصادی‏‪،‬‬ ‫فرهنگ‏‪ ،‬ارتش‏ و دیگر شئون‏‬ ‫‪ 2‬محمداســماعیل کوثری‪ ،‬عضو کمیسیون ویژه‬ ‫برجام مجلس می گوید‪ «:‬کمیسیون ویژه هفته اینده‬ ‫از یکشنبه ‪ 22‬شهریور تا چهارشنبه ‪ 25‬شهریور جلسه‬ ‫دارد و مســئوالن و کارشناســانی می اینــد‪ ،‬بعــد از ان‬ ‫نحوه جمع بندی مشخص می شود‪ ».‬با او در این مورد‬ ‫گفت و گو کرده ایم‪.‬‬ ‫کشور شود ممنو ‏ع است‪ ».‬بنابراین الزمه برجام برای اجرایی‬ ‫شدن این است که در مجلس به تصویب برسد‪.‬‬ ‫اما منطق تیم مذاکره کننده این است که تصویب‬ ‫برجــام در مجلــس ان را تبدیل به تعهــد الزام اور‬ ‫می کند‪ .‬بر همین اساس توصیه دارند که مجلس‬ ‫بعد از بررسی برجام اقدام به تصویب ان نکند‪ ،‬نظر‬ ‫شما درباره این دیدگاه چیست؟‬ ‫خب وقتی که تصویب نشود‪ ،‬قانون نیز نمی شود‪،‬‬ ‫اما همچنان تعهدی الزام اور اســت که دولــت مثل توافق‬ ‫مقدماتی ژنو ان را اجرا می کند‪ .‬یک سال و نیم پیش وقتی ان‬ ‫توافق انجام شد‪ ،‬ایران پذیرفت که نصف اورانیوم ‪ 20‬درصد‬ ‫غنی شده خود را اکسیده و نصف دیگر را هم تبدیل به سوخت‬ ‫‪ 5/ 3‬تا‪ 5‬درصد کند ضمن انکه پس از ان حتی یک گرم هم به‬ ‫میزان اورانیوم غنی شده خود نیفزاید و تعداد سانتیریفیوژها را‬ ‫نیز اضافه نکند‪ .‬در مقابل انها یکسری تعهدات به ایران داده‬ ‫بودند که به خیلی از تعهدات شــان عمــل نکردند‪ .‬بنابراین‬ ‫اگر مجلس برجام را تصویب کند می توانــد بر نحوه اجرای‬ ‫ان نظارت کند‪.‬‬ ‫یعنی شما می گویید اگر برجام در مجلس تصویب‬ ‫شود و در قالب قانون در اید‪ ،‬نظارت پذیر خواهد شد‬ ‫یعنی االن نظارت پذیر نیست؟‬ ‫خیــر‪ ،‬در ژنو چنیــن اتفاقــی نیفتاد‪ ،‬گفتــه بودند‬ ‫طی شــش ماه هر ماه ‪ 700‬میلیون دالر پــول خودمان را از‬ ‫کشورهای شرق اســیا که بلوکه شــده بود بر می گردانند که‬ ‫درســت اســت این کار انجام شــد اما با هزار زحمت پول را‬ ‫برگردادند‪ .‬بعد هــم که توافق ژنو ‪ 4‬ماه تمدید شــد اما دیگر‬ ‫موارد تعهدی ‪ 5+1‬همچون تحریم هــای قطعات خودرو‪،‬‬ ‫هواپیما و بیمه کشتی ها هیچ کدام لغو نشد‪.‬‬ ‫برخی تحلیــل می کنند کــه اگر مجلس شــورای‬ ‫اســامی برجام را رد کند شکست مذاکرات به نام‬ ‫ایران تمام می شــود‪ .‬شــما چنین تحلیلی را قبول‬ ‫دارید؟‬ ‫هنوز به ان مرحله نرسیده ایم که بخواهم اظهارنظر‬ ‫کنم‪.‬‬ ‫چه زمانی جمع بندی می کنید؟‬ ‫همانطور که گفتم کمیســیون ویژه هفتــه اینده از‬ ‫یکشنبه ‪ 22‬شهریور تا چهارشنبه ‪ 25‬شــهریور جلسه دارد و‬ ‫مسئوالن و کارشناســانی می ایند بعد از ان نحوه جمع بندی‬ ‫مشخص می شود‪.‬‬ ‫یعنیتا‪ 25‬شهریورکاربررسیبرجامدرکمیسیون‬ ‫ویژه نهایی خواهد شد؟‬ ‫حاال دیگر بســتگی دارد ببینیم از کســان‬ ‫دیگری می خواهیم دعوت کنیم یا همان اندازه‬ ‫کافی است‪.‬‬ ‫زمان ارائــه گزارش کمیســیون ویژه‬ ‫بررسیبرجامبهصحنعلنیمجلس‬ ‫شورایاسالمیچهزمانیاست؟‬ ‫اولیــن هفته کاری یــا اولین‬ ‫هفته مهرماه این کار انجام می شود‪.‬‬ ‫روزهای پرچالش‬ ‫اقای زاکانی‬ ‫این روزها علیرضا زاکانی در میانه‬ ‫سیاست ایران قرارگرفته است‬ ‫این روزها علیرضا زاکانی در جایگاه مهمی نشسته و‬ ‫بیش از گذشته موردتوجه رســانه ها قرار گرفته است‪ .‬این‬ ‫نماینــده اصولگرای مجلــس نهم کــه در دوره های هفتم‬ ‫و هشتم نیز بر کرســی های سبز بهارســتان تکیه زده بود‪،‬‬ ‫حاال در قامت رئیس کمیســیون ویژه بررسی برجام‪ ،‬نقش‬ ‫مهم تری در پارلمان پیدا کرده است‪.‬‬ ‫علیرضا زاکانی کیست؟‬ ‫علیرضا زاکانی در اسفند ‪ ۱۳۴۴‬در خانواده ای مذهبی‬ ‫در جنوب تهران‪ ،‬میدان خراسان متولد شد‪ .‬پدرش مرحوم‬ ‫حاج حسین زاکانی از ورزشکاران با سابقه شهر ری و تهران‪،‬‬ ‫داور بین المللی درجه یک کشــتی و از دوســتان صمیمی‬ ‫ جهان پهلوان تختی و از پیشکسوتان ورزش های باستانی‬ ‫و کشتی پهلوانی بود‪.‬‬ ‫علیرضا زاکانی ســه فرزند دختر دارد که دو نفرشــان‬ ‫ازدواج کرده اند‪ .‬او از ابتدای انقالب و در ســال ‪ 56‬که ‪12‬‬ ‫ســاله و دانش اموز بود‪ ،‬وارد عرصه مبارزه بــا رژیم پهلوی‬ ‫شــد و در نوجوانی همزمان با اوج گرفتن انقالب اسالمی‬ ‫اولین حضــور اجتماعی خــود را با شــرکت در تظاهرات و‬ ‫راهپیمایی هــای مردمــی تجربه کرد‪ .‬در ابتــدای پیروزی‬ ‫انقالب بــا حضــور در فعالیت هــای جهادی از یک ســو و‬ ‫ســازماندهی مردمی محالت از ســوی دیگر ایفای نقش‬ ‫کرد‪ .‬مســجدی که زاکانــی در ان فعالیت می کــرد‪ ،‬ابتدا‬ ‫مسجد لرزاده تهران با محوریت ایت الله عمید زنجانی بود‬ ‫و پس از ان اغلب فعالیت هایش از سال ‪ 59‬به بعد در مسجد‬ ‫همت اباد بــا محوریــت ایت الله تنکابنی شــکل گرفت‪ .‬با‬ ‫شروع جنگ تحمیلی‪ ،‬در ماه های اغازین دفاع مقدس عازم‬ ‫جبهه های نبرد شــد و پس از ‪ 62‬ماه حضور در جبهه ها‪ ،‬به‬ ‫درجه جانبازی نائل امد‪.‬‬ ‫گ تحمیلی‪ ،‬در سال ‪ 68‬در کنکور سراسری‬ ‫پس از جن ‬ ‫دانشگاه ها شــرکت کرد و در رشته پزشــکی دانشگاه علوم‬ ‫پزشــکی تهران پذیرفته شــد‪ .‬او در تابســتان ‪ 76‬دکترای‬ ‫عمومــی را اخذ کرد و ســپس به عنــوان دانشــجوی دوره‬ ‫تخصصی پذیرفته شد‪.‬‬ ‫در ســال ‪ 80‬دوره تخصصی پزشکی هسته ای را اغاز‬ ‫و در ســال ‪ 83‬ان را به پایان رساند‪ .‬زاکانی اکنون به عنوان‬ ‫عضو هیات علمی دانشــگاه علوم پزشکی تهران و در مرکز‬ ‫پزشکی هسته ای مجتمع بیمارســتانی امام خمینی(ره) و‬ ‫بیمارستان شریعتی فعالیت می کند‪ .‬او همزمان با تحصیل‬ ‫در دانشــگاه ها‪ ،‬فعالیت هــای اجتماعی خــود را در قالب‬ ‫حضور در تشکل های دانشجویی سامان داد‪ .‬زاکانی پس‬ ‫از یک ســال عضویت در شــورای مرکزی انجمن اسالمی‬ ‫دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران‪ ،‬به تاسیس بسیج‬ ‫دانشجویی مبادرت ورزید‪.‬‬ ‫دوره مسئولیت زاکانی در بسیج دانشجویی تا خرداد‬ ‫‪ 76‬مصادف با دولت سازندگی بود‪ .‬زاکانی در اواخر سال ‪77‬‬ ‫مسئولیت بسیج دانشجویی دانشگاه های استان تهران و از‬ ‫سال ‪ 79‬تا ‪ 82‬مسئولیت سازمان بسیج دانشجویی کشور را‬ ‫برعهده گرفت‪.‬‬ ‫حضور زاکانی در عرصه سیاست رسمی‬ ‫علیرضا زاکانی در انتخابات مجلــس هفتم در قالب‬ ‫فهرست موســوم به ابادگران ایران اســامی‪ ،‬از پایتخت‬ ‫نامزد شــد و به عنوان نماینده تهران‪ ،‬به مجلس راه یافت‪.‬‬ ‫حضور در هیات رئیسه کمیسیون اموزش‪ ،‬شورای مرکزی‬ ‫فراکسیون اصولگرایان‪ ،‬مسئولیت دبیرخانه مبارزه با مفاسد‬ ‫اقتصادی مجلس‪ ،‬عضویت در کمیسیون ماده ‪ 10‬احزاب‪،‬‬ ‫انجام تحقیق و تفحص از دانشگاه ازاد‪ ،‬تحقیق و تفحص‬ ‫از ازمون دستیاری و نیز مشارکت در تحقیق و تفحص از قوه‬ ‫قضائیه‪ ،‬از مهم ترین نکاتی است که می توان در خصوص‬ ‫حضور زاکانــی در مجلــس هفتم به انها اشــاره کــرد‪ .‬در‬ ‫انتخابات مجلس هشتم‪ ،‬عضو شورای مرکزی جبهه متحد‬ ‫اصولگرایان بود و توانست بار دیگر به مجلس راه یابد‪.‬‬ ‫او این بار به کمیســیون اصل ‪ 90‬مجلس رفت تا در‬ ‫بعد نظارتی ایفای نقش کنــد‪ .‬زاکانی در انتخابات مجلس‬ ‫نهم نیز عضو شــورای مرکزی جبهه متحد اصولگرایان بود‬ ‫که این بار رئیس ستاد انتخاباتی ان شد و خود نیز به مجلس‬ ‫راه یافت‪ .‬در مجلس نهم‪ ،‬به کمیسیون اجتماعی و شوراها‬ ‫رفت و ریاســت کمیته احزاب ان را بر عهده گرفت‪ ،‬رئیس‬ ‫فراکسیون ســازمان های مردم نهاد شد و همچون مجلس‬ ‫هفتم به عضویت کمیسیون ماده ‪ 10‬احزاب درامد‪.‬‬ ‫او در شکل گیری فراکســیون اصولگرایان نیز ایفای‬ ‫نقش کرد و خود سخنگوی این فراکسیون شد‪ .‬زاکانی از ان‬ ‫زمان تا به امروز در جرگه افراد محوری جریان اصولگرایی‬ ‫زاکانی به واســطه راهبــری جریان‬ ‫منتقد‪ ،‬توانســته اســت به ریاست‬ ‫کمیسیون ویژه بررسی برجام برسد؛‬ ‫کمیســیونی که اکثریت اعضای ان‬ ‫از جریــان منتقــد دولــت یازدهم و‬ ‫سیاست های ان هستند‬ ‫بوده اســت‪ .‬در انتخابــات مجلــس هفتم محــور بخش‬ ‫سازماندهی اقشاری شورای هماهنگی نیروهای انقالب و‬ ‫مسئول ستاد ابادگران بود‪.‬‬ ‫در انتخابات ریاســت جمهوری نهم‪ ،‬پــس از جدایی‬ ‫بخش های اقشــار و احزاب از یکدیگر و تشکیل و امضای‬ ‫میثاق نامه چهار نفره میان احمد توکلی‪ ،‬محســن رضایی‪،‬‬ ‫محمــود احمدی نــژاد و محمدباقر قالیباف‪ ،‬رئیس ســتاد‬ ‫ائتالف شد و سپس ریاست ســتاد انتخاباتی قالیباف را بر‬ ‫عهده گرفت‪ .‬همچنین در انتخابات شــورای شــهر سوم‪،‬‬ ‫مسئول ستاد ائتالف بزرگ اصولگرایان بود و همزمان ستاد‬ ‫انتخاباتی مرحوم ایت الله خوشوقت را در انتخابات مجلس‬ ‫خبرگان رهبری‪ ،‬اداره کرد‪.‬‬ ‫زاکانی همزمــان بــا حضــور در پارلمــان‪ ،‬دبیرکلی‬ ‫جمعیت رهپویان انقالب اسالمی را نیز برعهده دارد؛ یک‬ ‫تشکل سیاســی اصولگرا که براساس یک قانون نانوشته‪،‬‬ ‫برادرخوانــده جمعیــت ایثارگران یکــی از دو بــال جریان‬ ‫تحولخواه در جریان اصولگراست‪ .‬این جریان در دور دوم‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری نهم و انتخابات ریاست جمهوری‬ ‫دهــم از محمود احمدی نــژاد حمایت کــرد و در انتخابات‬ ‫‪ 92‬عضو جریان حامی ســعید جلیلی و محمدباقر قالیباف‬ ‫بود‪ .‬هفته نامه پنجره و ســایت خبری تحلیلــی جهان نیوز‬ ‫با مدیریت علیرضــا زاکانی‪،‬از رســانه های نزدیک به این‬ ‫جریان هستند‪.‬‬ ‫او همچنین سابقه عضویت در شورای عالی جمعیت‬ ‫هالل احمــر را نیز در کارنامه خــود دارد‪ .‬زاکانی در‬ ‫انتخابات ریاســت جمهوری یازدهم در ســال ‪92‬‬ ‫عزم نامزدی کرد و حتی ســتادهای خود را برای‬ ‫حضور در این انتخابات سامان بخشید اما پس‬ ‫از اعالم نظر شــورای نگهبان پیرامون اعالم‬ ‫اسامی نامزدهای تاییدشده‪ ،‬نام او در میان‬ ‫تاییدشــدگان نهایی به چشــم نمی خورد‪.‬‬ ‫در حالی که بسیاری بر این باور بودند که‬ ‫زاکانی به واســطه همراهی با غالمعلی‬ ‫حدادعادل در فراکسیون اصولگرایان‬ ‫و سخنگویی این فراکسیون‪ ،‬حامی ‬ ‫این نامزد اصولگرا خواهد بود‪ ،‬اما او‬ ‫اعالم کرد که از نظر گفتمانی‪ ،‬خود را‬ ‫به سعید جلیلی نزدیک تر می داند و از‬ ‫او حمایت خواهد کرد‪.‬‬ ‫نقش زاکانی در راهبری‬ ‫جریان منتقد دولت یازدهم‬ ‫نامدار زنگنه وزیر پیشــنهادی نفت رخ داد ‪ -‬و گاهی نیز در‬ ‫پشت پرده‪ ،‬مخالفت با وزیر پیشنهادی را هدایت می کرد‪.‬‬ ‫هر چه زمان جلوتر می رفت‪ ،‬انتقــادات زاکانی صریح تر و‬ ‫جدی تر می شد؛ به گونه ای که پس از توافق ایران و ‪ 5+1‬در‬ ‫ژنو در اذر ‪ ،1392‬مساله توافق هسته ای نیز به انتقادات او‬ ‫از دولت افزوده شد‪ .‬حاال زاکانی به واسطه راهبری جریان‬ ‫منتقد‪ ،‬توانسته است به ریاست کمیسیون ویژه بررسی برجام‬ ‫برسد؛ کمیســیونی که اکثریت اعضای ان از جریان منتقد‬ ‫دولت یازدهم و سیاست های ان هستند‪.‬‬ ‫گفت وگوی خبری جنجالی‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫در ابتــدای هفته گذشــته‪ ،‬نــام زاکانی بــار دیگر در‬ ‫رســانه ها مطرح شــد؛ این بار اما نه فقط به ایــن دلیل که‬ ‫جلسات کمیسیون ویژه به ریاســت او برگزار می شد‪ ،‬بلکه‬ ‫به دلیل لغــو یک مناظــره هســته ای‪ .‬ماجــرا از انجا اغاز‬ ‫شــد که خبرهایی مبنی بر لغــو مناظره حمیــد بعیدی نژاد‪،‬‬ ‫مدیرکل سیاســی و امنیــت بین الملل وزارت امــور خارجه‬ ‫با علیرضا زاکانی رئیس کمیســیون ویژه بررســی برجام در‬ ‫شبکه های اجتماعی منتشر شد؛ خبری که در فاصله کمتر‬ ‫از یک ســاعت روی خروجــی ســایت ها و خبرگزاری ها نیز‬ ‫قرار گرفت‪ .‬بالفاصله ســایت های اصولگــرا به حمایت از‬ ‫زاکانی برخاستند و «حاشــیه ای بر یک حاشیه سازی برای‬ ‫دکتر زاکانی» را روی خروجی خود فرســتادند‪ .‬زاکانی این‬ ‫ماجرا را اینگونه روایت کرده است‪« :‬از دعوت شدن اقای‬ ‫بعیدی نژاد اطالع نداشتم و به من گفته بودند که فقط شما‬ ‫میهمان هســتید و قرارمان این بود که من به عنوان رئیس‬ ‫کمیسیون ویژه برجام‪ ،‬روش کار کمیسیون و ورود مجلس به‬ ‫موضوع را تشریح کنم‪ .‬ما در کمیسیون ویژه تصمیم گرفته‬ ‫بودیم که به هیچ وجه مناظره نداشــته باشــیم و له یا علیه‬ ‫برجــام‪ ،‬اظهارنظری نکنیم‪ ».‬او به خبرگــزاری اصولگرای‬ ‫مهر چنین گفت‪« :‬با وجود این مســاله‪ ،‬در مسیر حرکت و‬ ‫در ماشــین بودم که با من تماس گرفتند و گفتند قرار است‬ ‫اقای بعیدی نژاد هم در گفت وگو باشد که من بنا به دلیلی که‬ ‫توضیح دادم‪ ،‬مخالفت کــردم‪ .‬علت مخالفت من با حضور‬ ‫اقای بعی دی نژاد در گفت وگوی ویژه خبری شبکه دو‪ ،‬مصوبه‬ ‫کمیسیون ویژه بوده است که اعضا وارد مناظره ها نشوند‪».‬‬ ‫زاکانی ادامه داد‪« :‬مــا هیچ گونه تعــارض و بگو مگویی با‬ ‫دوســتان وزارت خارجه نداریم‪ ،‬اما وارد فضای مناظره هم‬ ‫نمی شویم و من نیز از جریان ســازی برخی رسانه ها درباره‬ ‫این اتفاق تعجب کردم‪».‬‬ ‫این اتفاق حتی با واکنش عباس عراقچی نیز مواجه‬ ‫ی که در کمیسیون ویژه‬ ‫شد‪ .‬معاون وزیر امور خارجه هنگام ‬ ‫بررســی برجام در مجلس حاضر شد‪ ،‬ســخنانش را اینگونه‬ ‫اغاز کرد‪« :‬متاسفم از ســوء تفاهمی که بین وزارت خارجه‪،‬‬ ‫صداوسیما و مجلس پیش امد‪.‬‬ ‫عصر پنجشــنبه از ما هم دعوت شــد کــه باتوجه به‬ ‫فرمایشــات رهبری درباره برجام‪ ،‬وزارت خارجه دیدگاهش‬ ‫را ارائه کند و عنوان شــد که اقای زاکانــی دیدگاه مجلس‬ ‫و کمیســیون ویژه را مطرح خواهد کرد‪ .‬اقــای روانچی در‬ ‫ماموریت خارج از کشــور بود و من هم عازم مشــهد بودم‪،‬‬ ‫متاسفانه امکان اینکه شخصا حضور یابم نداشتم و از اقای‬ ‫بعیدی نژاد خواستیم در جلسه حضور پیدا کند‪ ».‬عراقچی با‬ ‫بیان اینکه بعیدی نژاد از همکاران بسیار حرفه ای و مسلط و‬ ‫دیپلمات های درجه یک جمهوری اسالمی و بسیار متواضع‬ ‫و اخالق مدار است‪ ،‬ادامه داد‪« :‬محصول کار کارشناسی‬ ‫ایشان و همکارانشان در جلسات ما مطرح می شد و از نظر‬ ‫شخصی انسان وارسته ای است و عالوه بر کار دیپلماتیک‬ ‫در حد اجتهاد مدرک دارد‪ .‬ما از ایشــان خواستیم در جلسه‬ ‫شرکت کند و به ما نگفتند بحث مناظره است‪».‬‬ ‫هرچه هست امروز زاکانی در میانه سیاست ایران قرار‬ ‫گرفته است‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫بــا اغاز بــه کار دولــت یازدهــم‪ ،‬دوره جدیــدی از‬ ‫سیاســت ورزی علیرضا زاکانی اغاز شــد‪ .‬او که در دوره‬ ‫فعالیت دولت نهم و دهم‪ ،‬به اصالح در دولت به واسطه‬ ‫کنار گذاشته شدن جریان موسوم به انحرافی معتقد بود‪،‬‬ ‫از ابتدای معرفی کابینه حجت االســام حسن روحانی و‬ ‫در جلسات رای اعتماد به کابینه پیشــنهادی‪ ،‬انتقادات‬ ‫تندی را روانه دولت جدید کرد‪ .‬زاکانی گاهی خود شخصا‬ ‫پشــت تریبون مجلس قــرار می گرفت و بــه مخالفت با‬ ‫وزیر پیشنهاد می پرداخت ‪ -‬مانند انچه در خصوص بیژن‬ ‫پارلمان‬ ‫‪55‬‬ ‫پارلمان‬ ‫شاید از ماده ‪ 177‬استفاده کنیم‬ ‫گفت وگوی مثلث با عضو کمیسیون ویژه بررسی برجام‬ ‫سیاست‬ ‫‪56‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫امید کرمانی ها‬ ‫خبرنگار‬ ‫نگاه و رویکرد کمیســیون ویژه در بررسی برجام‬ ‫چگونه اســت و در قالب چه مکانیزمی می خواهد‬ ‫کار را جمع بندی کند؟‬ ‫حضرت اقا در دیدار بــا نمایندگان مجلس خبرگان‬ ‫رهبری بــا تاکید بر لــزوم ورود مجلس به موضوع بررســی‬ ‫برجــام‪ ،‬گفتند «بــه اقــای رئیس جمهور هم گفتــه ام که‬ ‫مصلحت نیست مجلس شورای اسالمی از موضوع بررسی‬ ‫برجام کنار گذاشته شــود‪ .‬من در مورد نحوه بررسی و اینکه‬ ‫ان را رد کنن د یا تصویب کنند هیچ توصیه ای به مجلس ندارم‬ ‫و این‪ ،‬نمایندگان ملت هستند که باید تصمیم بگیرند‪ ».‬روح‬ ‫این سخن ان است که باید الیحه برجام تقدیم مجلس شود‬ ‫تا مجلس درباره ان تصمیم گیری کند اما با این وجود هنوز‬ ‫برخی توجیهاتی را بیان می کنند تا این اتفاق نیفتد‪.‬‬ ‫توجیه دولت برای ندادن الیحه برجام به مجلس‬ ‫چیست؟‬ ‫به نظرم دولت می خواهــد برجام به همین صورتی‬ ‫که هست باقی بماند و مجلس شورای اسالمی در ان دخل‬ ‫و تصرفی نداشــته باشــد چون این احتمال وجود دارد که‬ ‫وقتی الیحه برجــام به مجلس بیاید و مصوب شــود مرحله‬ ‫بعد ان است که شــورای نگهبان مصوبه مجلس را بررسی‬ ‫می کند و اگر شورای نگهبان مواردی از برنامه اقدام جامع‬ ‫مشترک مغایر قانون اساسی‪ ،‬امنیت ملی و استقالل کشور‬ ‫تشــخیص دهد به وظیفه قانونی خود عمــل می کند‪ ،‬پس‬ ‫انهایی که نظرشــان بر اجرای صد در صدی برجام است از‬ ‫این بابت نگران هستند‪.‬‬ ‫اینکه دولت مخصوصا اعضای تیم مذاکره کننده‬ ‫می گوینــد پارلمان هــای کشــورهای ‪ 5+1‬برجام‬ ‫را تصویب نمی کننــد‪ ،‬بنابراین مجلس شــورای‬ ‫اسالمی نیز به صالح نیست این کار را انجام دهد‬ ‫چقدر منطقی است؟‬ ‫‪2‬‬ ‫ابراهیــم کارخانــه ای‪ ،‬عضــو کمیســیون ویژه‬ ‫بررسی برجام معتقد است ‪ « :‬با وجود جمع بندی نهایی‬ ‫مذاکرات هســته ای‪ ،‬تهدیدهــای امریکایی ها خیلی‬ ‫بیشتر شده اســت‪ .‬حتی جان کری به صراحت اعالم‬ ‫کرد کــه «مــا به دنبال خلع ســاح جمهوری اســامی‬ ‫ایران هســتیم و برجام این تضمین را به ما می دهد‪».‬‬ ‫سخنگوی کاخ ســفید می گوید «ما به وســیله برجام‬ ‫می توانیم به اماکــن نظامی جمهوری اســامی ایران‬ ‫دسترســی پیدا کنیم» بنابراین‪  ‬برجام چیزی نیســت‬ ‫که اگر مــا ان را از دســت بدهیم منافع مــا از بین برود‬ ‫خیر این طور نیست همین االن امریکایی ها براساس‬ ‫برجام منافع ما را دارند مورد تهدیــد قرار می دهند‪ ».‬با‬ ‫او درمورد اتفاقاتی کــه این روزها در کمیســیون ویژه‬ ‫برجام رخ داده و حاشیه های پیرامون ان به گفت و گو‬ ‫پرداخته ایم‪.‬‬ ‫اتحادیه اروپــا و امریکا طرف هــای تحریم کننده‬ ‫ایران هســتند‪ .‬در متن برجام امده اســت که اتحادیه اروپا‬ ‫باید برنامه جامع اقدام مشترک را تایید کند و این کار انجام‬ ‫شد همچنین کنگره امریکا نیز برجام را در دست بررسی دارد‬ ‫و حاال طرف مقابل انها ایران است‪ .‬ضمن انکه ما با دیگر‬ ‫کشورها کاری نداریم و براســاس قوانین‪ ،‬منافع‪ ،‬مصالح و‬ ‫امنیت ملی خود در این موضوع اقدام می کنیم‪ .‬طبق اصل‬ ‫‪ 77‬قانون اساســی عهدنامه‏هــا‪ ،‬مقاوله‏نامه‏ها‪ ،‬قراردادها‬ ‫و موافقتنامه‏هــای‏ بین‏المللــی‏ بایــد به‏تصویــب‏ مجلس‏‬ ‫شورای‏ اســامی برســد‪ .‬همچنین اصل ‪ 125‬نیز تصریح‬ ‫دارد «امضای عهدنامه‏ها‪ ،‬مقاوله‏نامه‏هــا‪ ،‬موافقتنامه‏ها‬ ‫و قراردادهــای‏ دولت‏ ایران‏ با ســایر دولت هــا و همچنین‏‬ ‫س‬ ‫یپ ‏‬ ‫ی بین‏الملل ‏‬ ‫ی مربوط ب ‏ه اتحادیه‏ها ‏‬ ‫ی پیمان‏ها ‏‬ ‫امض ا ‏‬ ‫ی اسالمی با رئیس‏جمهور یا نمایند ‏ه‬ ‫س شورا ‏‬ ‫ب مجل ‏‬ ‫از تصوی ‏‬ ‫قانونی‏ او اســت»‪ .‬در همین رابطه یک بررســی تحلیلی از‬ ‫پژوهشکده شورای نگهبان منتشر شــده که در انجا امده‪،‬‬ ‫مفاد برجــام باید در مجلس شــورای اســامی به تصویب‬ ‫برسد چراکه موافقتنامه تلقی و مشــمول اصول ‪ 77‬و ‪125‬‬ ‫قانون اساسی می شود‪ .‬اکنون اعضای تیم مذاکره کننده و‬ ‫برخی اعضای دولت عنوان معتقدند «اگر برجام به تصویب‬ ‫مجلس شــورای اســامی برســد دیگر جنبه حقوقی پیدا‬ ‫می کند و اجرای ان برای ایران الزام اور می شود‪ ،‬در حالی‬ ‫که برجام یک اقدام مشترک داوطلبانه است»؛ در مقابل‪،‬‬ ‫این بحث مطرح می شود که وقتی عدم پایبندی به هر کدام‬ ‫از بندهای جزیی و کلی می تواند منجر به شــکایت هر یک‬ ‫از اعضای ‪ 5+1‬به کمیســیون مشــترک و در نهایت ارجاع‬ ‫شکایت به شــورای امنیت سازمان ملل شــود دیگر اجرای‬ ‫برجام داوطلبانه نیست‪ .‬اجرای داوطلبانه برجام زمانی است‬ ‫که ما توافق نکرده بودیم و داوطلبانه یکســری تعهدات را‬ ‫انجام می دادیم ولی وقتی توافق شد دیگر برجام داوطلبانه‬ ‫نیست‪ .‬موضوع هسته ای از بدو به وجود امدن محل اتحاد‬ ‫ملت بود و بنابراین فقط مربوط به یک جناح سیاسی یا دولت‬ ‫نیست بلکه به همه کشور و ملت ارتباط پیدا می کند پس باید‬ ‫در خانه ملت مورد بررسی و تصمیم گیری قرار گیرد‪.‬‬ ‫نحوه بررسی برجام در مجلس چگونه خواهد بود‪،‬‬ ‫ایا کمیسیون ویژه فقط یک طرح گزارش از نقاط‬ ‫قوت و ضعف برجام به صحن علنی مجلس ارائه‬ ‫می دهد یا انکه درباره پذیــرش برجام رای گیری‬ ‫می شــود که در ایــن حالت هــر دو احتمــال رد یا‬ ‫تصویب وجود دارد‪ ،‬به کدامیــک از این دو روش‬ ‫عمل خواهد شد؟‬ ‫برجام مانند همــه موافقتنامه هایی که در مجلس‬ ‫مطرح می شو د روند قانونی بررسی خود را طی می کند‪.‬‬ ‫روال مجلس این اســت کــه موافقتنامه ها بدون‬ ‫تغییر جزئیات متون انها به رای گذاشته می شوند‬ ‫ایا در مورد برجام هم همین اتفاق می افتد؟‬ ‫عموم موافقتنامه ها روند رد یــا تایید را در مجلس‬ ‫شورای اسالمی طی می کنند ولی برابر با ماده ‪ 177‬ایین نامه‬ ‫قانون هم امد که «براســاس اصول هفتــاد و هفتم (‪)77‬‬ ‫و یکصد و بیســت و پنجــم (‪ )125‬قانون اساســی‪ ،‬نتیجه‬ ‫مذاکرات باید به مجلس شــورای اسالمی ارائه شود‪ .‬وزیر‬ ‫امور خارجه نیز موظف شــد رونــد اجــرای توافقنامه را هر‬ ‫شش ماه یک بار به مجلس شورای اسالمی گزارش دهد‪».‬‬ ‫پس این قانون به روشنی مشخص می کند که اگر الزامات‬ ‫یادشــده در متن توافق رعایت نشده باشد پس برجام معتبر‬ ‫نیست‪.‬‬ ‫اگر مجلس شــورای اســامی به این جمع بندی‬ ‫برسد که چون الزامات قانون الزام دولت به حفظ‬ ‫دستاوردها و حقوق هسته ای ملت ایران در متن‬ ‫برجام رعایت نشــده و بر همین اســاس ان را رد‬ ‫کند این به شکســت انجامیدن ‪ 2‬سال مذاکرات‬ ‫فشــرده با ‪ 5+1‬در عرصه بین الملل بــه نام ایران‬ ‫تمام نمی شود؟‬ ‫تامین منافــع‪ ،‬مصالح و امنیت ملی مهم اســت‪.‬‬ ‫اگر می خواســتیم مصالح نظام خود را براســاس خواست‬ ‫نظام بین الملل‪ ،‬شــورای امنیت‪ ،‬امریکا و اروپا دنبال کنیم‬ ‫که کشــور به اینجا نمی رســید‪ .‬غــرب از ابتــدای انقالب‬ ‫خیلی چیزها از ایران می خواســت که ما نپذیرفتیم‪ .‬همین‬ ‫االن بــا وجــود جمع بنــدی نهایــی مذاکرات هســته ای‪،‬‬ ‫تهدیدهای امریکایی ها خیلی بیشتر شده است‪ .‬حتی جان‬ ‫کری بــه صراحت اعالم کــرد که «ما به دنبال خلع ســاح‬ ‫جمهوری اسالمی ایران هســتیم و برجام این تضمین را به‬ ‫ما می دهد‪ ».‬سخنگوی کاخ ســفید می گوید «ما به وسیله‬ ‫برجام می توانیم به اماکن نظامی جمهوری اسالمی ایران‬ ‫دسترسی پیدا کنیم» بنابراین برجام چیزی نیست که اگر ما‬ ‫ان را از دست بدهیم منافع ما از بین برود خیر این طور نیست‬ ‫همین االن امریکایی ها براساس برجام منافع ما را دارند مورد‬ ‫تهدید قرار می دهند‪.‬‬ ‫اقای عراقچی مذاکره کننده ارشــد کشورمان در‬ ‫مقابل دیدگاه افرادی همچون شما در کمیسیون‬ ‫ویژه گفت کــه برجــام مزایــا و امتیازهایی برای‬ ‫ایران دارد‪ ،‬باید از انها استفاده حداکثری کرد اما‬ ‫اگر این امتیازها نادیده گرفته یا تضعیف شــوند‬ ‫فقط تهدیدهایش می ماند‪ ،‬شما این منطق اقای‬ ‫عراقچی را قبول دارید؟‬ ‫از انجا که حتی نقطه و ویرگول موجود در یک جمله‬ ‫می تواند در تفسیر ان موثر باشد پس صحبت های شفاهی‬ ‫مســئوالن مالک نیســت بلکه انچه در مفاد برجــام امده‬ ‫مالک و معیار تصمیم گیری قرار می گیرد چون طرف مقابل‬ ‫براساس انچه در برجام امده از ما تقاضا می کند‪.‬‬ ‫با همه این تفاســیر ایا مجلــس می خواهد عامل‬ ‫شکست توافق با ‪ 5+1‬لقب بگیرد؟‬ ‫اینجا مســاله شکســت یا پیروزی مطرح نیست‪.‬‬ ‫باالخره مجلس مسئولیتی دارد و همچون موضوعات دیگر‬ ‫به وظیفه خــود عمل می کنــد‪ .‬البته اینجــا موضوع خیلی‬ ‫مهم تر اســت و مجلس باید براســاس مصالح و منافع ملی‬ ‫برجام را بررسی کند و تصمیم بگیرد‪.‬‬ ‫االن یــک عــده از همــکاران شــما در مجلــس‬ ‫می گوینــد «فــارغ از انکــه کمیســیون ویژه چه‬ ‫جمع بنــدی خواهد داشــت‪ ،‬اکثریــت مجلس با‬ ‫برجام موافقند و به ان رای مثبت می دهند»‪ ،‬پس‬ ‫وقتی نظر اکثریت موافق برجام اســت چه دلیلی‬ ‫دارد که کمیســیون ویژه اینقدر با حساســیت به‬ ‫جزئیات و نقطه و ویرگول متن برجام با دید تردید‬ ‫می نگرد؟‬ ‫خیر این طور نیست‪ ،‬وقتی گزارش کمیسیون ویژه‬ ‫در صحن علنی مجلس قرائت شد ممکن است در یک ان‬ ‫نظرات خیلی عوض شود‪.‬‬ ‫اینکه اقــای الریجانی گفته که کمیســیون های‬ ‫دیگر هم وارد شوند و نظراتشان را بدهند تضعیف‬ ‫کمیسیون ویژه برجام نیست؟‬ ‫ان کمیســیون اصلی که در نهایــت باید گزارش‬ ‫خود را به صحــن علنی مجلس ارائه دهد کمیســیون ویژه‬ ‫است‪ .‬بقیه کمیســیون ها نیز اگر دیدگاهی دارند می توانند‬ ‫به کمیسیون ویژه تحویل دهند‪.‬‬ ‫این امکان وجود دارد که در صحن علنی مجلس‬ ‫یــک کمیســیون فرعــی دیدگاهــش جایگزین‬ ‫گزارش کمیسیون ویژه بررسی برجام شود یعنی‬ ‫نمایندگان رای بدهند که نظر کمیســیون فرعی‬ ‫به رای گذاشته شود نه گزارش کمیسیون ویژه؟‬ ‫انچه تعیین کننده اســت نظر نماینــدگان مجلس‬ ‫اســت‪ .‬یاداور می شــوم مقام معظــم رهبری در دیــدار با‬ ‫نماینــدگان مجلــس خبــرگان فرمودند‪« :‬اگــر تحریم ها‬ ‫برداشــته نشــود‪ ،‬پس معامله ای هــم در کار نخواهد بود‪،‬‬ ‫بنابراین باید تکلیف این موضوع مشخص شود‪ ».‬معتقدم‬ ‫معظم له تنگه احد برجام را نشــان دادند و مسئوالن کشور‬ ‫نیز باید به این مســاله دقــت کنند که این رهنمــود مدنظر‬ ‫قرار گیرد‪.‬‬ ‫ابراهیم کارخانه ای معتقد‬ ‫است که اگر الزامات در‬ ‫متن توافق رعایت نشده‬ ‫باشد پس برجام معتبر‬ ‫نیست‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫سیاست‬ ‫داخلی نهاد قانونگذاری نیز می شــود عمل کرد چون طبق‬ ‫این ماده درصورتى که مجلس قید اهمیت را تصویب کند‪،‬‬ ‫رسیدگى به یک موافقتنامه دو شــورى خواهد بود‪ ،‬به این‬ ‫ترتیب که در شــور اول درباره کلیات‪ ،‬با در نظرگرفتن مواد‬ ‫مربوطه‪ ،‬بحث و اعتراضات وارده به بعضى از شرایط و مواد‬ ‫قرارداد به عنوان پیشنهاد کتبى به کمیسیون ارجاع خواهد‬ ‫شد‪ .‬این پیشنهادها باید بیست و چهار ساعت قبل از طرح‬ ‫در کمیســیون‪ ،‬چاپ و بین نمایندگان توزیع شود‪ .‬در شور‬ ‫دوم کمیسیون‪ ،‬موارد اعتراض و پیشنهادهاى نمایندگان و‬ ‫همچنین نظرخود را درباره این موارد‪ ،‬همراه با تصویب یا رد‬ ‫مواد‪ ،‬بدون واردکردن تغییرات‪ ،‬در مجلس مطرح مى‏کند‪،‬‬ ‫انگاه درباره مــوارد اعتراض نمایندگان کــه به طور کتبى و‬ ‫در مهلت مقرر به کمیســیون داده شده باشــد‪ ،‬به‏ترتیب‪،‬‬ ‫نماینده اعتراض کننده‪ ،‬یک مخالف و یک موافق‪ ،‬هرکدام‬ ‫به مدت پنــج دقیقه‪ ،‬صحبت مى‏کنند و ســپس درباره وارد‬ ‫بودن یا نبودن اعتراض راى‏گیرى به عمل مى‏اید‪ .‬پس از‬ ‫پایان یافتن راى‏گیرى نسبت به اعتراضات‪ ،‬در صورتى که‬ ‫مجلس انها را وارد بداند‪ ،‬دولت موظف مى‏شود در مسائل‬ ‫مورد اعتراض با طرف مقابل مجددا وارد مذاکره و گفت وگو‬ ‫شــود‪ .‬در این صورت‪ ،‬الیحه تا پایــان مذاکرات مجدد در‬ ‫دستور مجلس باقى خواهد بود‪ .‬در صورت قبول اعتراضات‬ ‫و پیشــنهادها متن اصالحى تصویب شده تلقى خواهد شد‬ ‫و در غیراین صورت‪ ،‬اخرین پیشــنهاد دولت در مورد اصل‬ ‫قرارداد با صحبت یک مخالف و یک موافق هریک به مدت‬ ‫پنج دقیقه‪ ،‬در مجلس به راى گذاشته خواهد شد‪.‬‬ ‫اما اگــر طبق ماده ‪ 177‬ایین نامــه داخلی مجلس‬ ‫عمل شــود باید دید که این امادگــی برای مذاکره‬ ‫دوبــاره در طــرف مقابل نیــز وجود دارد یــا خیر؟‬ ‫هم اکنــون دولتمــردان اوبامــا چــه در دیــدار با‬ ‫نمایندگان کنگره و سنا و چه در مواضعی که اتخاذ‬ ‫می کننــد بارها یاداور شــدند که گزینه بازگشــت‬ ‫دوباره به میز مذاکره امری محال است و مخالفان‬ ‫و منتقدان برجــام در امریکا باید ایــن تصور را از‬ ‫ذهن خود پاک کنند؛ با این اوصاف شما مذاکرات‬ ‫را برگشت پذیر می دانید یا خیر؟‬ ‫رد برجام در کنگره امریکا به رای گذاشته می شود‬ ‫و گفته شده اگر کنگره برجام را رد کند اوباما تصمیم کنگره‬ ‫را وتو خواهد کرد‪ .‬در مجلس شــورای اســامی همانطور‬ ‫که گفتــم یک راه تصویب یــا رد موافقتنامه اســت‪ ،‬گزینه‬ ‫دوم اســتفاده از ماده ‪ 177‬ایین نامه داخلی مجلس است‪.‬‬ ‫البته راهکار ســومی هم وجود دارد؛ مواردی که درباره انها‬ ‫تفســیرهایی صورت می گیرد و مورد ایراد و اشکال هستند‬ ‫به دولت اعالم شود که دولت با شرط الزام به انها‪ ،‬مجلس‬ ‫این را پذیرفته اســت البته این روش هم مشکالت خاص‬ ‫خــود را دارد‪ .‬در مجموع یاداور می شــود کــه دوم تیرماه‬ ‫امســال مجلس شــورای اســامی قانون الــزام دولت به‬ ‫حفظ دستاوردها و حقوق هســته ای ملت ایران را تصویب‬ ‫کرد‪ .‬در ماده واحده این قانون امده اســت‪« :‬در راســتای‬ ‫صیانت از منافع ملی و رعایــت مقررات پادمان معاهده منع‬ ‫گسترش ســاح های هســته ای‪ ،‬هرگونه نتایج مذاکرات‬ ‫هسته ای با کشــورهای ‪ 5+1‬درصورتی معتبر است که لغو‬ ‫تحریم ها باید به طور یکجا و کامــل در متن توافقنامه درج‬ ‫شده و در روز اغاز اجرای تعهدات جمهوری اسالمی ایران‬ ‫انجام شــود‪ .‬اژانس بین المللی انرژی اتمــی در چارچوب‬ ‫توافقنامه پادمان‪ ،‬مجاز به انجــام نظارت های متعارف از‬ ‫سایت های هسته ای است و دسترســی به اماکن نظامی‪،‬‬ ‫امنیتی و حساس غیرهسته ای‪ ،‬اسناد و دانشمندان ممنوع‬ ‫است و باید مصوبات شورای عالی امنیت ملی رعایت شود‪.‬‬ ‫هیچ محدودیتی نیز برای کسب دانش و فناوری صلح امیز‬ ‫هسته ای و تحقیق و توسعه‪ ،‬پذیرفته نیست و باید مصوبات‬ ‫شورای عالی امنیت ملی رعایت شود‪ ».‬در تبصره های این‬ ‫اجــرای داوطلبانــه برجام زمانی اســت‬ ‫که ما توافق نکــرده بودیــم و داوطلبانه‬ ‫یکسری تعهدات را انجام می دادیم ولی‬ ‫وقتی توافق شــد دیگر برجام داوطلبانه‬ ‫نیست‪ .‬موضوع هسته ای از بدو به وجود‬ ‫امدن محل اتحاد ملت بود و بنابراین فقط‬ ‫مربوط به یــک جناح سیاســی یا دولت‬ ‫نیست‬ ‫پارلمان‬ ‫‪57‬‬ ‫رضاخان و روشنفکران‬ ‫تاریخ سیاسی‬ ‫اشغالکشورتوسطمتفقینسرنوشترضاخانرارقمزد‪.‬درعرضچهارروز‪،‬فروغی‬ ‫بهنخستوزیریمنصوبشدتابامتفقینمذاکرهکند‪.‬درعرضیکهفته‪،‬نخست‬ ‫وزیر جدید درخواست صلح کرد و در نهان از متفقین می خواست که رضاشاه را کنار‬ ‫بگذارند‪ .‬طی سه هفته یعنی در ‪ 25‬شهریور‪ 1320‬شمسی ‪ ،‬رضاشاه برگ استعفای‬ ‫خود را که به وســیله فروغی تنظیم شــده بود امضا کرد ‪ .‬به مناسبت سالگرد خلع‬ ‫رضاخان از قدرت در پرونده ای رابطه روشنفکران با او را بررسی کرده ایم‪.‬‬ ‫ت‬ ‫یتر‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫لویاتانایرانی‬ ‫رضاخان چگونهازدوستروشنفکرانبهدشمنانانتبدیلشد؟‬ ‫سیاست‬ ‫‪58‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫‪1‬‬ ‫روشنک میراعالیی‬ ‫پژوهشگر تاریخ معاصر‬ ‫رضاخان وقتی در موریس افریقای جنوبی مرد؛ شاهی‬ ‫در تبعید بود که نزد قوای متفق کمتر از فاشیست های دخیل‬ ‫در جنگ جهانی دوم نبود؛ او را نمی توان هیتلر و موســولینی‬ ‫نامید اما بی شک اندیشه ای در سر داشت مدل کاریکاتوری از‬ ‫برتری انها در اروپا و گیتی بود‪ .‬رضاخان که مخالفان او را قلدر‬ ‫و بیسواد می نامند و موافقانش معمار ایران نوین‪ ،‬در دوراهی‬ ‫قضاوت های تاریخی نمی توان میانــه ای برای او یافت‪ ،‬چه‬ ‫انکه از نگاه روشنفکران و تجدد خواهان او بی شک فریبکار‬ ‫است و نابکار‪ ،‬ایده ایران مدرن را به مدرنیته امرانه ای تبدیل‬ ‫کرد که بیش از همه چیز پروژه مدرنیزاسیون ایران به کژراهه‬ ‫رفت و هیچ گاه به راه راست نرفت‪ .‬رضاخان از این رو رابطه ای‬ ‫ســخت تیره و تاریک با انهــا دارد‪ ،‬به همین دلیل اســت که‬ ‫رضاخان از نگاه انها در روزهای طالیی ازادی و تحزب قلدری‬ ‫بود که از ایده های نو شــدن ایران‪ ،‬تکیه ای جویده شــده را‬ ‫برگزیدهوتنهاپوسته اینوبرتنایرانکهنه عصرقجریکرد‪.‬‬ ‫در ابتدای کار رضاخان انچه بیش از هر چیزی رخ نمایان کرده‬ ‫بود؛ شخصیتی بارز از میان مردم بود که خود به جای اینکه در‬ ‫سلسهمراتبالیگارشیسنتیایرانقرارداشتهباشدبهمناصب‬ ‫قدرت رسیده است‪ .‬موافقان او همین مساله را به شدت تبلیغ‬ ‫می کردند‪ .‬جالب اینکه ایران زمانی که رضاخان برای اولین‬ ‫باربهسریرقدرترسید‪،‬منتظرشخصیتیهماننداوبود‪.‬فساد‬ ‫عمیق ادارات‪ ،‬ظلم بی اندازه در والیات و تحقیر ملی ایرانیان‬ ‫پس از قرارداد‪ ،1919‬دیگری رمقی برای ایران نگذاشته بود‪.‬‬ ‫درگوشهوکنارشورش هایمحلیواستقالل خواهیبهسبک‬ ‫چریک هایسوسیالیستیرونقیافتهبود‪.‬ازجمهوریجنگل‬ ‫تا قیام ملی اذربایجان و خودمختاری خراســان و خوزســتان‬ ‫چیزی از مفهوم کشــور باقی نگذاشته بود و بیشــتر ایران به‬ ‫ایرانستان تبدیل شده بود‪ .‬مدل اصالحات مشروطیت نیز در‬ ‫مسیری‪ 15‬ساله از بین رفته بود و نابسامانی و بی عدالتی بیش‬ ‫ازتشکیلعدالتخانهشدهبود‪.‬رضاخانوسید ضیاءطباطبایی‬ ‫در سوم اسفند ‪ 1299‬به دنبال تحویل پیش از موعد سال نو و‬ ‫قرن جدید بودند‪ .‬شعار رادیکالی انها و شیوه عمل شان فضا‬ ‫را به ســمتی برد که گویی کودتا‪ ،‬انقالب اصالح ایران جدید‬ ‫است‪ .‬این اتفاق نیفتاد و سید ضیا با ارزوهایش از ایران بیرون‬ ‫شد اما صحنه سیاسی ایران چهره ای جدید را در خود می دید؛‬ ‫شورش های محلی با قدرت و شدت ســرکوب شد‪ ،‬والیات با‬ ‫نخست وزیری رضاخان دیگر سرسپرده پایتخت بودند‪ ،‬ارتش‬ ‫منظم شــد و قدرت نظامی را با سیاست پیوند زد؛ روشنفکران‬ ‫که چهره جدید را در میان رسانه های خود تبلیغ می کردند‪ ،‬مرد‬ ‫قدرتمند ایران را یافته بودند و به همیــن دلیل در کنارش قرار‬ ‫گرفتند‪.‬ازمحمد علیفروغیکهازغمتاریخیراهندادنایران‬ ‫به کنفرانس صلح پاریس یادداشت کرده بود و در صندوقچه‬ ‫گذاشته بود تا علی اکبر داور‪ ،‬سید حسن تقی زاده که در المان‬ ‫با مجله کاوه‪ ،‬کاوه اهنگری جست وجو می کرد و تیمور تاش‬ ‫قدرت طلب همه دور او حلقــه زدند‪ .‬رضاخان طرح جمهوری‬ ‫را به مجلس برد؛ او به دنبال شــاه شــدن نبود و نسخه ای که‬ ‫روشنفکران برایش نوشته بودند را خوانده بود‪ ،‬رئیس جمهور‬ ‫مادام العمر شــاید اما وقتی که نمایندگان مخالفت کردند‪ ،‬او‬ ‫درهای قصرهای قجری را گشــود و خود را شاه ایران نامید‪.‬‬ ‫شاه شدن همان و بر تخت استبداد نشستن همان‪ .‬برپاکردن‬ ‫جامعه ای شــبی ه جوامع غربی که نزد عوام فرنگی مابی گفته‬ ‫می شــد‪ ،‬روح حاکم بر تجدد عصر رضاشاه است؛ این مدلی‬ ‫بود که روشنفکران به شاه جدید پیشنهاد داده بودند‪ .‬در کنار‬ ‫ان پروژه اعزام دانشجویان به غرب‪ ،‬کادر سازی دولت مدرن‬ ‫رضاخان را در پی داشت‪ .‬مهمترین طرح های رضاخان برای‬ ‫نوسازی ایران به این شرح است‪:‬‬ ‫ـ الغــای القــاب و منصب مخصــوص نظــام و القاب‬ ‫کشور(‪.)1304‬‬ ‫ـمتحد الشکلکردنالبسهاتباعایراندرداخلمملکت‬ ‫(‪.)1307‬‬ ‫ـ برنامه های رادیو ایران (‪)1319‬‬ ‫ دستور تهیه لباس رسمی کارکنان دولت به سبک البسه‬‫فرنگی (‪.)1304‬‬ ‫ـکشفحجاب‬ ‫ـ تاسیس سازمان پرورش افکار‬ ‫پروژه دیگری که رضاشاه پی گرفته بود؛ ایرانگرایی بود؛‬ ‫نام خانوادگی خود را از سوادکوهی به پهلوی تغییر داد‪ .‬جالب‬ ‫اینجاســت که بر همین اســاس قوانین جاری را نیز مصوب‬ ‫کرد؛ تصمیم نماینــدگان مجلس راجع به دعــوت دولت به‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫سیاست‬ ‫تعمیر مقبره حکیم ابوالقاسم فردوسی (‪ ،)1303‬قانون سجل‬ ‫احوال (‪ ،)1304‬قانون یکصد هزار تومان اعتبار برای مخارج‬ ‫جشن جلوس و تاج گذاری (‪ ،)1304‬ماده ‪ 81‬قانون مجازات‬ ‫عمومیتوهینبهشخصاولمملکت(‪،)1310‬تفسیراصل‬ ‫‪ 37‬متممقانوناساسیموضوعکلمهایرانی االصل(‪،)1317‬‬ ‫قانون تبدیل بروج بــه نام های فارســی (‪ ،)1304‬ایین نامه‬ ‫به کارگیری سال شمسی به جای سال قمری (‪ ،)1306‬به کار‬ ‫بردن ایران به جای پرس و پرشیا (‪ ،)1309‬سالم شاهنشاهی‬ ‫و سرود ملی ایران (‪ ،)1314‬تغییرات اسامی نقاط و شهرهای‬ ‫کشور به فارسی و نام های باستان (‪ ،)1314‬مراسم سالم در‬ ‫حضور شاه (‪ ،)1312‬نحوه انتخابات اسامی‪ ،‬نقاشی از تمثال‬ ‫پادشاه (‪ ،)1315‬ســازمان پرورش افکار (‪ ،)1317‬سازمان‬ ‫پیشاهنگی (‪ ،)1314‬تاسیس انجمن لغت و ادبیات فارسی‬ ‫(‪ ،)1313‬اساسنامه فرهنگ زبان فارسی (‪ )1314‬و اساسنامه‬ ‫فرهنگســتان زبان ایران (‪ )1314‬قوانین و مقررات مذکور با‬ ‫تکیه بر ارزش خاصی‪ ،‬ضرورت یافت که در این تحقیق تحت‬ ‫عنوان ایران گرایی و شاه دوستی از ان یاد شود‪ .‬شاید برخی از‬ ‫این امور به نفع ایران باشد و لزوم توجه به ان نیز می توانست‬ ‫در جهت اصالح امور قرار دهد‪ .‬مواردی چون قانون ســجل‬ ‫احوال‪ ،‬تاســیس انجمن لغت و ادبیات فارســی و اساسنامه‬ ‫فرهنگستانزبانایران‪،‬اقداماتفرهنگیواجتماعیمناسبی‬ ‫رامی توانستدرپیداشتهباشداماشایدجنجالی ترینموضوع‬ ‫که به عمیق تر شدن شــکاف میان دولت و مردم منتهی شد‬ ‫و همین اقدامات را نــزد عموم بی اعتبار کرد‪ ،‬مســاله مبارزه‬ ‫ســلبی دولت با دین و مذهب بود‪ .‬اوج این مســاله در کشتار‬ ‫مردم مشهد در واقعه کشــف حجاب بود‪ .‬ماجرای گوهرشاد‬ ‫نقطه عطف و خط پایانی بر داســتان تعامل دیــن و دولت در‬ ‫ایران عصر رضاشاه بود‪ .‬اگر در یک دوره ابتدایی هماهنگی‬ ‫و همیاری هایی بین دولت و جامعه ســنتی وجود داشت‪ ،‬در‬ ‫فاصلهبینسال های‪ 1307‬تا‪ 1314‬کشمکشوچالشسنت‬ ‫و تجدد امرانه به شدت در جریان بود و ماجرای گوهرشاد و به‬ ‫تبع ان داستان کشــف حجاب نقطه پایانی این چالش بود‪.‬‬ ‫پس از کشف حجاب در یک دوره کمتر از شش سال‪ ،‬جامعه‬ ‫ســنتی و دینی ایران مغلوب و منزوی شد‪ .‬با این همه‪ ،‬انجام‬ ‫سیاست های جدید فرهنگی و مدنی از طریق اعمال خشونت‬ ‫و بدون توجه به مطالبــات‪ ،‬ضرورت ها و نیازهای اجتماعی‪،‬‬ ‫اگرچه در کوتاه مدت به ضعف و انزوای جامعه مذهبی ایران‬ ‫منجر شد‪ ،‬ولی در درازمدت به رشد و تقویت نیروهای مذهبی‬ ‫و خروج اجباری رضا شــاه از صحنه قدرت در ایران انجامید‪.‬‬ ‫رضاخان دیگر ناجی نبود‪ ،‬بلکه بی دین شــده بود و شمشیر‬ ‫روی ملت کشیده بود‪ .‬جالب اینجاست که رضاخان هم برای‬ ‫مردم دیگر ناجی نبود و هم برای موافقان پرصدای دیروزش‪.‬‬ ‫روشنفکران در میانه حکومت رضاخان او را غولی مهار نشدنی‬ ‫می دیدندکهحتیبهانهانیزرحمنمی کندوبسیاریازموافقان‬ ‫دیروزش را به جرم های اندک به زندان انداخته یا وادار به عزلت‬ ‫و ســکوت کرده بود‪ .‬گویا او تبدیل به لویاتان ایرانی شده بود‬ ‫‪ .‬این مساله البته تنها برای روشــنفکران نبود‪ ،‬بلکه بسیاری‬ ‫از حامیان قدرتمند او همانند صمصــام بختیاری و مخالفان‬ ‫دیروزش میرزا عبدالحسین خان فرمانفرما یا کشته یا در خانه‬ ‫زندانی شدند‪ .‬روشنفکران پس از ماه عسل خود با رضاخان به‬ ‫سکوت و انزوا کشانیده شدند؛ محمد علی فروغی بعد از واقعه‬ ‫مسجد گوهر شــاد که پدر دامادش اعدام شــد‪ ،‬در حکومت‬ ‫جایی نگرفت و تا شــهریور ‪ 20‬که رضاخان بــرای رهایی از‬ ‫متفقین درخانه اش را زد‪ ،‬نامی از او برده نشــد‪ ،‬سید حســن‬ ‫تقی زاده نیز به عنوان کارگزار و سفیر مورد استفاده قرار گرفت‬ ‫و در سال های انتهایی ســلطنت مغضوب و مرعوب بود‪ .‬در‬ ‫ســوی دیگر اما برخی روشــنفکران که عمدتا از درون اعزام‬ ‫محصلین به خارج از کشور سر بیرون اورده بودند‪ ،‬راهی جدا از‬ ‫روشنفکرانرسمیودولتییافتند‪.‬تجلیاینگروهروشنفکری‬ ‫درگروه‪ 53‬نفربهرهبریتقیایرانیشکلرسمییافت‪.‬گرچه‬ ‫حکومت‪ 53‬نفر را سرکوب کرد و به زندان انداخت اما نطفه ای‬ ‫که انها در جامعه روشنفکری ایران کاشتند‪ ،‬تا سال های سال‬ ‫رژیم پهلوی را ازار داد‪.‬‬ ‫نسل جدیدی از روشنفکران مخالفازپسانهاپدیدامد‬ ‫که بعد از ســقوط رضاخان و عصر طالیی تحزب در شهریور‬ ‫‪ 20‬مجالی برای روشنفکران دولتی باقی نگذاشته بود‪ .‬رابطه‬ ‫رضاخان با روشــنفکران موافقش‪ ،‬رابطــه ای پیچیده نبود؛‬ ‫رضاخان رفته رفته دریافت که برای بســط و گسترش قدرت‬ ‫خود باید طرحی نو در اندازد‪ ،‬روشــنفکران مهندســان طرح‬ ‫رضاخانبودنداماوقتیسازمانجدیدومدرنحکومتپهلوی‬ ‫را ساختند‪ ،‬دیگر نیازی به انها نبود؛ صاحبخانه همانطور که‬ ‫دوست داشت در صدد تزئین خانه مردن برامده بود‪.‬‬ ‫‪59‬‬ ‫سیاست‬ ‫رضاخان نیازمند روشنفکران حامی در مجلس بود‬ ‫ارش نهاوندی‬ ‫خبرنگار‬ ‫رضاخان پس از کودتای‪ ،1299‬در زمان نخست وزیری‬ ‫و در دوره پادشاهی بدون شک نمی توانست بدون همراهی‬ ‫روشنفکران اشنا به سیاست و طرفدار اصالحات اساسی در‬ ‫کشــور‪ ،‬در اقدامات خود موفق عمل کند‪ .‬پدیده روشنفکر‬ ‫یا ان گونه که ان موقع به ان منورالفکر اطالق می شــد‪ ،‬در‬ ‫استانه انقالب مشروطه و در سال های پس از این انقالب در‬ ‫ایران مجال بروز یافت‪ ،‬اگرچه در ان زمان بیشتر یک قشر‬ ‫بود تا یک طبقه‪ .‬دانشجویان اعزامی در سال های پیش از‬ ‫مشروطه و پس از مشروطه به اروپا با علوم و فناوری جدید روز‬ ‫و وسایل ارتباط جمعی ان زمان نظیر روزنامه اشنا بودند و به‬ ‫مدد حضور در دانشگاه های اروپا از اخرین تحوالت سیاسی‬ ‫قاره اروپا و از روند اجرای سیاســت در کشــورهای این قاره‬ ‫مطلع شــده بودند و به دلیل اگاهی های خود از نحوه اداره‬ ‫جوامع دموکراتیک در اروپا در انقالب مشروطه نقش مهمی‬ ‫ را ایفاکرده بودند‪.‬‬ ‫‪2‬‬ ‫سیاست‬ ‫‪60‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫مرحله اول‬ ‫همراهی روشنفکران با رضاخان‬ ‫بر پایی نظام جمهوری نیز به این شیوه توسل جسته بود‪.‬‬ ‫در بعد سیاسی نیز رضاخان نیاز به حضور روشنفکران‬ ‫حامی و همفکر خود در مجلس داشت تا بتواند با حفظ ظاهر‬ ‫هم که شده با یک حرکت قانونی از طریق مصوبه مجلس به‬ ‫سلطنت قاجارها پایان دهد‪ .‬در این راه نصرت الدوله فیروز‬ ‫و تدین از همراهان مهم رضاخــان در مجلس بودند‪ .‬پس‬ ‫از به ســلطنت رســیدن نیز رضاخان در فکر انجام تغییرات‬ ‫سیاســی‪ ،‬مدنی و حقوقی بود تا بتوانــد پایه های حکومت‬ ‫خویش را بر اســاس جدیدی اســتوار کند‪ .‬برای نیل به این‬ ‫منظور رضاخان نیاز به قشر روشــنفکر و تحصیلکرده و اشنا‬ ‫به سیاســت و حقوق داشــت‪ ،‬علی اکبــر داور نمونه ای از‬ ‫این روشــنفکران تحصیلکرده اشــنا به حقوق بود که اولین‬ ‫تغییرات دوره رضاخانی با ایجاد دادگستری و انجام تغییر و‬ ‫تحوالت نظام حقوقی و جزائی کشــور را رقم زد‪ .‬اصالحات‬ ‫دیگر رضاخان نظیر ایجاد یک دولت متمرکز با ده وزارتخانه‪،‬‬ ‫تغییر کاله و لباس‪ ،‬اغاز ساخت راه اهن سراسری‪ ،‬تغییرات‬ ‫اساسی در بافت و کالبد شهرها‪ ،‬تاسیس فرهنگستان زبان‬ ‫فارسی و اقدامات مقدماتی جهت احداث دانشگاه تهران و‬ ‫تاســیس بانک ملی ایران با همراهی و مشاوره روشنفکران‬ ‫رقم خورد‪.‬‬ ‫در ســال های پایانی دهه ‪ 1290‬باتوجه به تجربیات‬ ‫سیاسی که این گروه از دانش جویان نو اندیش کسب کرده‬ ‫و باتوجه به اشــنایی که با جامعه ایران پیدا کرده بودند‪ ،‬به‬ ‫درســت یا غلط به این نتیجه رســیدند که نمی توانند صرفا‬ ‫با اتکا به توده ها امنیت را در کشــور پیاده کنند و اصالحات‬ ‫را ان گونه که مدنظرشان اســت پیش ببرند و به این نتیجه‬ ‫رسیدند که برای برپایی امنیت و از بین بردن ملوک الطوایفی‬ ‫در کشــور و ایجاد زمینه بــرای اغاز روند انجــام اصالحات‬ ‫گســترده نیاز به یک فرد و حکومت متمرکــز قدرتمند دارند‬ ‫که با قــدرت و نفوذ ایــن فرد بتواننــد کشــور را ارام کنند و‬ ‫اصالحات مدنظر خود را پیش ببرند‪ .‬کودتای ســال ‪1299‬‬ ‫نظر روشنفکرانی نظیر محمد علی فروغی‪ ،‬تدین و تا حدی‬ ‫تقی زاده و علی اکبــر داور را بــه رضاخان معطــوف کرد و‬ ‫متوجه شدند که جهت رســیدن به امال و مقصود خویش‪،‬‬ ‫بهتر اســت از این قدرت نوظهور حمایت کنند‪ .‬از ســویی‬ ‫دیگر رضاخان نیز به منظور پیشــبرد اهداف خود در زمینه‬ ‫بر پایی حکومــت جدید و پایــان دادن به دوران ســلطنت‬ ‫‪ 135‬ســاله قاجارها در ایران نیازمند حمایت قشر روشنفکر‬ ‫بود‪ .‬قشر روشنفکر می توانست با اتکا به روزنامه های خود‪،‬‬ ‫اخبار اقدامــات رضاخــان در زمینه از بین بــردن وضعیت‬ ‫ملوک الطوایفی و تاسیس ارتش و برقراری ارامش نسبی در‬ ‫کشور را به طور مستقیم در اختیار خوانندگان خود بگذارد و‬ ‫به طور غیر مستقیم اذهان را اماده حضور فردی قدرتمند در‬ ‫راس حاکمیت کند‪ ،‬همان گونه که در هنگامه تالش برای‬ ‫به تدریج و با گذر چند ســال از اغاز سلطنت رضاخان‬ ‫و پس از تثبیت پایه های ســلطنت جدید بر قــدرت ارتش‪،‬‬ ‫بوروکراســی متمرکز و دربــار قوی‪ ،‬رضاخــان خلق و خوی‬ ‫استبدادی خود را با انتخاب مستقیم نخست وزیر و اعضای‬ ‫کابینه و معرفی انها جهت کسب رای اعتماد از مجلس اشکار‬ ‫ســاخت‪ .‬پیش از این طبق قانون مشروطه‪ ،‬نخست وزیر از‬ ‫سوی مجلس انتخاب و اعضای کابینه نیز توسط وی تعیین‬ ‫می شدند و پس از کسب رای اعتماد نخست وزیر در مجلس‪،‬‬ ‫پادشاه فرمان نخست وزیری را تنفیذ و صادر می کرد‪ ،‬اما در‬ ‫دوره رضاخان انتخاب نخست وزیر و کابینه توسط وی انجام‬ ‫می گرفت و مجلس صرفا به طور صوری به وی و کابینه اش‬ ‫رای اعتماد می داد‪ .‬از سویی دیگر نظام انتخابات مجلس نیز‬ ‫دستخوش تغییرات شد و استانداران و فرمانداران رضاخان‬ ‫در اســتان های جدید‪ ،‬فهرســتی از معتمدان حکومت در‬ ‫استان ها و شهرســتان ها را به دربار می دادند و با هماهنگی‬ ‫دربار زمینه انتخاب انها از حوزه های انتخابیه با مداخله کامل‬ ‫وزارت کشور و فرمانداری ها فراهم می شد‪ ،‬در نتیجه مجالس‬ ‫دوره رضاخان نیز تبدیل به مجالسی فرمایشی به منظور تائید‬ ‫اقدامات و تصمیمات پادشــاه شــدند‪ .‬رضاخان همچنین‬ ‫اشتهای ســیری ناپذیر خود را به تملک زمین به هر قیمتی‪،‬‬ ‫حتی با مصادره زمین های زمین داران و اشــراف سابق و به‬ ‫تیمورتاش از جمله عوامل موثر‬ ‫در تحکیم قدرت و سلطنت‬ ‫رضاخان بود‬ ‫تقی زاده فکر میکرد برای رسیدن به‬ ‫امال و مقصود خویش‪ ،‬بهتر است از‬ ‫رضاخان حمایت کند‬ ‫مرحله دوم‬ ‫اغاز دوره استبدادی و زمینه مخالفت روشنفکران‬ ‫چنگ اوردن زمین ها به روش تطمیع یا تهدید نشان داد‪ .‬در‬ ‫این زمان او به ساخت کاخ ها و بناهای جدیدی نیز پرداخت‬ ‫که بخشی از وجوه مورد نیاز ســاخت این بناهای جدید را از‬ ‫مالیات های دریافتی از زمین ها و بخش دیگری را با فروش‬ ‫زمین های به زور غصب شده به دست اورد‪.‬‬ ‫مرحله سوم‬ ‫مخالفت روشنفکران با اقدامات رضاخان‬ ‫این سیاست ها در روشنفکران تولید نارضایتی می کرد‪،‬‬ ‫چرا که انان می دیدند اقدامات رضاخان با ارزوهای دیرینه‬ ‫انان در زمینه برقراری اصالحات و ایجاد بستر مناسب برای‬ ‫استقرار سلطنت مشــروطه و برپایی نوعی حکومت مشابه‬ ‫مشروطه سلطنتی بریتانیا در تعارض قرار دارد‪ .‬به تعبیر دیگر‪،‬‬ ‫روشــنفکران تا زمان اشکار شــدن خلق و خوی استبدادی‬ ‫رضا شاه با سیاســت های وی در زمینه سرکوب کردن قبایل‬ ‫و طوایف و از بین بردن ملوک الطوایفی و ایجاد یک ارتش‬ ‫متمرکز و انجام اصالحــات حقوقی و تغییــرات فرهنگی و‬ ‫اجتماعی موافق بودند‪ ،‬اما اکنون با فرمایشی شدن دولت‬ ‫و مجلس و اشکار شدن اشتهای ســیری ناپذیر رضاخان به‬ ‫تصرف زمین ها در اکثر مناطق ایران به ویژه مناطق پر بارش‬ ‫و خوش اب و هوای شمال کشور و اشکار شدن انواع و اقسام‬ ‫تعدیات وظلم ها به مالکین و روستاییان‪ ،‬دیگر نمی توانستند‬ ‫به موافقت خود با سیاست های رضا شاه ادامه دهند‪.‬‬ ‫از سویی دیگر نیز رضا خان بسیاری از روشنفکران نظیر‬ ‫نصرت الدوله فیروز‪ ،‬عبدالحسین تیمورتاش و سردار اسعد‬ ‫بختیاری که از جمله عوامل موثر در تحکیم قدرت و سلطنت‬ ‫وی بودند را به دلیل پایگاه اجتماعی شــان رقیبی خطرناک‬ ‫برای ســلطنت خود فرض می کرد و حتی بر این باور بود که‬ ‫امکان دارد انها در دوره سلطنت اینده برای پسرش محمد رضا‬ ‫نیز تولید اشکال کنند‪ ،‬درنتیجه رضاخان که هم از نارضایتی‬ ‫روشــنفکران اگاهی یافته بود و هم انان را به مثابه رقیبانی‬ ‫خطرناک برای سلطنت تازه تاسیس خود می دید‪ ،‬از راه های‬ ‫مختلفی دست به کشتن و نابودی سیاسی و فیزیکی انان زد‪.‬‬ ‫مرحله چهارم‬ ‫سرکوب روشنفکران جوان‬ ‫اما دســته ای دیگر از روشــنفکران نیــز در این دوره‬ ‫مجال حضور یافته بودند که اغلب انان از جمله اولین سری‬ ‫دانشجویان اعزامی به اروپا در عصر رضاخان بودند‪ ،‬بسیاری‬ ‫روشنفکران دولت گرا‬ ‫محمدعلی بهمنی قاجار‬ ‫‪3‬‬ ‫از این روشنفکران با نسل اول روشنفکران این دوره مخالف‬ ‫بودند و اساســا منتقد اصالحات رضاخان بودنــد و ذاتا وی‬ ‫را یک مســتبد می دانســتند و اصالحات انجام گرفته را نیز‬ ‫صرفا جهت تحکیم پایه های قدرت سلطنت جدید ارزیابی‬ ‫می کردند و به شــدت با سیاســت زمین خواری رضاخان نیز‬ ‫مخالف بودند‪.‬‬ ‫بســیاری از این روشــنفکران جدید دارای گرایشات‬ ‫سوسیالیستی بودند و از دیدگاه های مارکس و انگلس و لنین‬ ‫که در ان زمان در قالب حکومت اتحاد جماهیر شوروی متبلور‬ ‫شــده بود‪ ،‬حمایت می کردند‪ .‬بســیاری از این دانشجویان‬ ‫نیز در گردهمایی های دانشــجویان ایرانی خارج از کشور با‬ ‫موضوع مخالفت با سلطنت رضاخان شــرکت کرده بودند‪،‬‬ ‫برخی دیگر از این دانشجویان نیز طرفدار نظریه جمهوری‬ ‫دموکراتیک بودنــد‪ ،‬واکنش حکومت به این روشــنفکران‬ ‫جدید‪ ،‬شــدت عمــل و حتی تالش بــرای محــدود کردن‬ ‫فعالیت انان در خارج از کشــور بود‪ .‬در داخل نیز بسیاری از‬ ‫دانشجویان روشنفکر تازه بازگشته به کشور به طرفداری از‬ ‫نظریه جمهوری و مرام اشــتراکی مارکس متهم شدند و در‬ ‫نتیجه گروهی از دانشــجویان به اتهام تبلیغ مرام اشتراکی‬ ‫دستگیر شدند که در سال های بعد به ‪ 53‬نفر موسوم شدند‪،‬‬ ‫مهمترین این دانشــجویان دکتر تقی ارانــی و بزرگ علوی‬ ‫بودند‪.‬‬ ‫تفاوت رضاخان با اتاتورک‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫جریان روشــنفکری در ایران تا انجایی که مــا می دانیم و‬ ‫منابعی که در دســترس اســت‪ ،‬در واکنش به جنگ های ایران و‬ ‫روسیه و با اشــنایی مردم ایران با تمدن غرب شکل گرفت‪ .‬البته‬ ‫ما رگه هایی از جریان روشــنفکری را پیش از اینها هم می بینیم‪.‬‬ ‫برای مثال در قرن ‪ 12‬هجری زمان کریم خان زند بعد از نادر شاه‬ ‫ل هاتف اصفهانی انجمن های ادبی را‬ ‫عده ای در اصفهان امثــا ‬ ‫درســت می کنند‪ .‬این انجمن ها برای ساده نویسی در نثر فارسی‬ ‫شکلگرفتهبودواینخودشحرکتروشنفکریجدیمحسوب‬ ‫می شود‪ .‬شاید در داخل و بدون تاثیرگرفتن از اروپایی ها جریان‬ ‫روشنفکری در ایران شکل گرفته است‪ .‬حتی ملک الشعرای بهار‬ ‫بهاینحرکت هااشارهمی کندومی گویدکهجنبشمشروطهایران‬ ‫ناشیازهمانجنبشسادهنویسینثرفارسیبود‪.‬درواقعنمی شود‬ ‫نقش ساده نویسی در نثر فارســی را انکار کرد‪ .‬زیرا زمانی که نثر‬ ‫فارسیسادهشدزمینهرابرایانتقالافکارجدیدهمبه وجوداورد‪.‬‬ ‫به هر حال‪ ،‬هر چه روشنفکری ایرانی نامیده می شد از زمان‬ ‫عباس میرزا و فتحعلی شاه به بعد این اندیشه روشنفکری به وجود‬ ‫امد که ما باید اصالحاتی به سبک و ســیاق روسیه و به طور کلی‬ ‫اصالحات روسیه را در ایران اعمال کنیم‪ .‬این اتفاق برای گذر از‬ ‫مرحله پیشــامدرن به مرحله مدرن صورت گرفت‪ .‬این فکر ابتدا‬ ‫در ســر خود عباس میرزا وجــود دارد و او دانشــجویان را به اروپا‬ ‫می فرستد‪ .‬همین طور عده ای از رجال خود و جوانانی که دستگاه‬ ‫دیوانی خودش حضور داشتند را به اروپا می فرستد‪ .‬بدین ترتیب‪،‬‬ ‫از این عده دیپلمات هــا و تحصیلکرده هایی به وجــود می ایند‪،‬‬ ‫ماننــد میرزاجعفرخان مشــیرالدوله‪ .‬بعد از عباس میــرزا به دوره‬ ‫قائم مقام می رسیم‪ ،‬پس از ان امیرکبیر اندیشه های روشنفکری‬ ‫را پی می گیرد‪ ،‬پس از ان سپهســاالر چنین اموری را به دســت‬ ‫می گیرد‪ .‬در واقع این خط فکری نیرومندی بود که عصاره کالم‬ ‫انها این بود که ایران باید از روزگار گذشــته بیرون بیاید و جامه نو‬ ‫بپوشد‪ .‬برایهمیندرگامنخستدرایرانحکومتمنظمبه وجود‬ ‫بیاید‪ .‬مانند وزارتخانه ها‪ ،‬ادارات دولتی و از دیوان ساالری سنتی‬ ‫به دیوان ساالری نوین‪ .‬دوم اینکه در ایران قانون به وجود بیاید‪.‬‬ ‫سوماینکهسیستممالیات گیریدرایرانروزامدشود‪.‬چهارماینکه‬ ‫سیستمنظامیدچارتحولشودوارتشونیرویمسلححرفه ایو‬ ‫دائمی در ایران داشته باشیم‪ .‬حتی در مورد مسائل معرفتی‪ ،‬فکر‬ ‫و اندیشــه هم بحث پیش می اید و تاکید انها بر مسائل انسانی و‬ ‫ایندنیاییاست‪ .‬همهاینهاخطفکریروشنفکریایرانتااواخر‬ ‫دوره ناصرالدین شاه را تشکیل می دهد‪ .‬در این دوران یک قدرت‬ ‫نیرومنددرنظراستکهتغییراتراانجامدهد‪.‬امابهتدریج‪،‬برخی‬ ‫از روشنفکران به این نتیجه می رسند که می شود به جای داشتن‬ ‫قدرت نیرومند‪ ،‬دولت مشروطه داشــت‪ .‬بعد از جنبش مشروطه‬ ‫ســرخوردگی در ســال های‪ 1290‬به وجود می اید‪ .‬یعنی جنبش‬ ‫مشروع پیروز شده‪ ،‬محمدعلیشاه هم خلع شده و پادشاه جدید‬ ‫هم احمدشاه است‪ .‬احمدشــاه هم کودک و بعد نوجوانی است‬ ‫که در عمل دخالتی در امور سیاسی ندارد‪ .‬در واقع این طور به نظر‬ ‫می رسد که جنبش مشــروطه به انچه می خواسته رسیده است‪.‬‬ ‫اما این جنبش قدرت چندانی برای تغییر ندارد‪ .‬مشروطه خواهان‬ ‫قوانینمناسبیراارائهمی دهند‪،‬امامشکلاینجاستکهضمانت‬ ‫اجراییندارد‪ .‬بنابراینهماناندیشهمستبدبهقدرتبازمی گردد‪.‬‬ ‫البته بعد از ان دوباره اندیشه روشنفکری نیرومند می شود‪ .‬ابتدا ما‬ ‫درمجلهکاوهبرلنمی بینیمکهبه وسیلهاقایتقی زادهوکاظم زاده‬ ‫ایرانشهر نشر می شد‪ .‬محمود افشاری یزدی هم از این اندیشه ها‬ ‫تبعیت و در واقع این اندیشه را تبلیغ می کرد‪ .‬عصاره کالم این سه‬ ‫نفراینبودکهمامی توانیمیکقدرتنیرومندبه وجودبیاوریمکه‬ ‫در راس ان یک دیکتاتور باشد‪ .‬کار دولت این باشد که یک ارتش‬ ‫وانتظامی نیرومندفعالیتکنند‪.‬سیستممالیات گیریقویداشته‬ ‫باشد‪.‬قوهاقتصادیدچارتحولشودوهمچنینتحوالتفرهنگی‬ ‫همبه طورگستردهشکلبگیرد‪.‬مادرنطقتیمورتاشدرمجلس‬ ‫چهارممی توانیمدقیقامانیفستیازاینجریانوجنبشراببینم‪.‬‬ ‫این جنبش احتیاج به یک بازوی اجرایی داشت که این بازو‬ ‫همان رضاخان بود‪ .‬رضاخان در اسفند ‪ 1299‬زیر سایه سیدضیا‬ ‫طباطبایی کودتا کرد‪ .‬رضاخــان هم با این جریان روشــنفکری‬ ‫همراه می شــود‪ .‬منتها به پدیده رضاخان دو گروه از روشنفکران‬ ‫واکنش نشــان دادند‪ .‬یکسری روشــنفکران مشــروطه خواه و‬ ‫یکسری هم روشنفکران دولت گرا‪ .‬روشنفکران مشروطه خواه یا‬ ‫ازادی خواه اهمیت برایشان ازادی بود و فکر می کردند اعتالی‬ ‫ایران و حس تمامیت ایران هم از همین راه به دســت می اید‪ .‬از‬ ‫جمله انها می توان به مرحوم دکتر مصدق اشــاره کرد یا می شود‬ ‫به میرزاده عشقی‪ ،‬فرخی یزدی‪ ،‬ملک الشعرای بهار‪ ،‬رحیم زاده‬ ‫صفوی و حائری زاده یزدی اشــاره کرد‪ .‬انها با رضاخان تا انجایی‬ ‫که وزیر جنگ مشروطه باشد مشکلی نداشتند ولی نمی خواستند‬ ‫رضاخان تبدیل به یک دیکتاتوری شود که به هیچ قانونی پایبند‬ ‫نباشد‪ .‬عده دیگری امیدوار هستند که رضاخان به قدرتی دست‬ ‫یابد و بتوانند از این طریق خواســته های خــود را عملی کنند‪ .‬در‬ ‫این دسته نفراتی چون تیمورتاش‪ ،‬داور‪ ،‬کسروی و فروغی بودند‬ ‫که از مشــروطه عبور کرده و دولت گرا محســوب می شدند‪ .‬انها‬ ‫می خواســتند رضاخان یک دیکتاتور به تمام معنا باشد تا بتواند‬ ‫نهادهایسیاسیمانندشورایمشروطهراهرزمانیخواستکنار‬ ‫بزند‪ .‬این دسته می خواستند رضاخان تمام قدرت ها را کنار بزند و‬ ‫انها به خواسته های خود دست یابند‪ .‬این دو جریان روشنفکری‬ ‫در مجلس چهارم و پنجم و قبل از ســلطنت رضاخان با هم جدل‬ ‫می کردند‪ .‬مشــروطه خواهان چون از رضاخان می ترسیدند که‬ ‫گردنکششودوازقانونعبورکندباتغییرسلطنتقاجاریهوایجاد‬ ‫جمهوری در ایران که رضاخان به تبعیت از اتاتورک می خواست‬ ‫انجامدهد‪،‬مخالفتکردند‪.‬تغییرحکومتبهجمهوریشکست‬ ‫خورد امااینجریانباتغییرسلطنتقاجاریهبهپهلوینیزمخالف‬ ‫بودند؛ چون می دانستند اخرین خاکریز دفاع از قانون مشروطه‬ ‫نظامدرباراحمد شاهاست‪.‬پسازاینهادرمقابلرضاخانحمایت‬ ‫می کنند‪ .‬این روشــنفکران مشــروطه خواه در این راه کشته هم‬ ‫می دهند که نماد اینها میرزاده عشقی است‪ .‬اما روشنفکران دیگر‬ ‫برایبهسلطنترسیدنرضاخانتالشمی کنندودرتغییرسلطنت‬ ‫نیز نقش مهمی دارند‪ .‬بعد از پادشــاهی رضاخان روشــنفکران‬ ‫مشــروطه خواه به تدریج از نهادها هم حذف می شــوند‪ .‬اخرین‬ ‫بقایایانهادرمجلسششمحضورداشتوپسازمجلسششم‬ ‫دیگر نیستند‪ .‬البته اگر هم با سیستم رضاشاه کاری نداشتند‪ ،‬اما‬ ‫سیستم پلیسی و امنیتی رضاشــاه با انها کار داشت‪ .‬اینکه ملک‬ ‫الشعرایبهارراچندینباربدوندلیلزندانیمی کنند‪.‬‬ ‫اماروشنفکراندولت گراکهتمامیت خواههمبهانهامی شود‬ ‫گفت‪،‬درخدمترضاشاهقرارمی گیرند‪.‬انهابازویفکریوعنصر‬ ‫اندیشه پرداز حکومت رضاشاه می شوند و رضاشاه مجری افکار‬ ‫انهامی شود‪.‬البتهبهتدریجپایبندیبهانهاراکنارمی گذاردووقتی‬ ‫می بیند که تیمورتاش دارای تشخصی غیر از خودش است‪ ،‬او را‬ ‫بهطرزفجیعیبهقتلمی رساند‪.‬ازداوراستفادمی کندواومجری‬ ‫اصالحات در دادگســتری و دارایی است‪ .‬در این راستا علی اکبر‬ ‫داور تالش می کند اقشار بازار را تضعیف کند ولی وقتی نمی تواند‬ ‫به طورکلیبرنامه هایرضاشاهراپیشببرد‪،‬بارضاشاهدچارتضاد‬ ‫می شود‪ .‬در واقع رضاشاه انتظارات غیرمعقولی دارد که نمی تواند‬ ‫داور در دارایی ان را اجرا کند‪ .‬چنانکه رضاشاه به او گفت که برو و‬ ‫بمیر و داور هم از ترس اینکه به سرنوشت تیمورتاش دچار نشود‪،‬‬ ‫واقعا رفت و ُمرد‪ .‬بنابراین‪ ،‬این روشنفکران به تدریج با رضاشاه به‬ ‫مشکل می خورند و ِ‬ ‫خود محمدعلی فروغی هم عنصر مهمی در‬ ‫این سیســتم بود‪ ،‬ســال ‪ 1314‬مجبور به اســتعفا و خانه نشینی‬ ‫می شود‪.‬در‪ 6،5‬سالاخرحکومترضاشاه‪،‬اودیکتاتوریمافوق‬ ‫این جریان هاســت‪ .‬در واقع هیچ جریانی مســتقل از خودش را‬ ‫نمی پذیرفت‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫یرواند ابراهامیــان در کتاب خود با عنــوان ایران بین‬ ‫دو انقالب هم به نقاط اشــتراک میان اتاتــورک و رضاخان‬ ‫اشــاره می کند و تفاوت بارز میان این دو را اشــکار می کند‪.‬‬ ‫ی خود‬ ‫در حالی که اتاتورک به روشــنفکران هم عقیده و حام ‬ ‫بها داده بود و انان را در حــزب جمهوری گرد هم اورده بود و‬ ‫توانسته بود حامیان خود را در یک گروه سیاسی متمرکز کند‪.‬‬ ‫رضاخان تمامی روشنفکران حامی خود را یا از بین برد یا تبعید‬ ‫کرد‪ ،‬در نتیجه حزب و گروه خاصی به طــور متمرکز و واحد‬ ‫از رضاخان و دیدگاه های وی حمایــت نمی کرد و رضاخان‬ ‫با از بین بردن حزب اصالح طلب تجدد‪ ،‬خود را از داشــتن‬ ‫حامیان و مشــاوران قوی و با تجربه سیاســی محروم کرده‬ ‫بود‪ ،‬در نتیجه در بزنگاه تاریخی ماه های منتهی به شهریور‬ ‫‪ 1320‬وی از مشاوران سیاسی اگاه برخوردار نبود که بتوانند‬ ‫با مشــورت های خود وی را از تصمیمات اشتباه در ان برهه‬ ‫حساس بر حذر دارند‪.‬‬ ‫پژوهشگر‬ ‫سیاست‬ ‫‪61‬‬ ‫سیاست‬ ‫همه چیز از شکست مشروطه شروع شد‬ ‫چرا نسل دوم روشنفکران از رضاخان حمایت و با او همکاری کردند؟‬ ‫مصطفی شوقی‬ ‫سیاست‬ ‫‪62‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫‪4‬‬ ‫روزنامه نگار حوزه تاریخ‬ ‫«ای ایرانیــان! ای برادران عزیز من! تا کی این مســتی‬ ‫خائنانهشماراخوابخواهدکرد؟اینمستیبساست‪.‬سرهایتان‬ ‫را بلند کنید‪ .‬چشم هایتان را باز کنید‪ .‬به اطراف خود نگاه کنید و‬ ‫ببینیدکهدنیاچقدرمتمدنشدهاست‪».‬‬ ‫ایرانبیندوانقالب‪،‬شرحیازیکیازاسنادوزارت‬ ‫امورخارجهبریتانیا‪-‬صفحه‪106‬‬ ‫انقالب مشــروطیت به عنوان نقطه عطــف تاریخ ایران‬ ‫پس از صفویه که ســر و کار ایرانیان با دولت های خارجی افتاد‪،‬‬ ‫تالشی برای رسیدن به انچه تمدن گفته می شد‪ ،‬بود‪ .‬ایران در‬ ‫نگاهبسیاریازسیاحانوخاطره نویسانغربیسرزمینیپرنعمت‬ ‫و بکری بــا مردمان به غایت ســاده اندیش که ایــن گمانه را نزد‬ ‫بســیاری از انها به وجود اورده بود که می توان به راحتی بر انان‬ ‫حکمرانیکرد‪.‬نوعنگاهروسوانگلیسبه عنواندورقیباصلی‬ ‫در زمین ایران در تعامل با رجال ایرانی نیز به همین صورت بود؛‬ ‫نزد انها‪ ،‬اشراف ایرانی کســانی بودند که به راحتی با سکه ای و‬ ‫تابعیت می توان با انها کارکرد‪ .‬بر همین اساس بود که قراردادها‬ ‫و معاهده ها میان ایران و روس و نیز میان ایران و انگلیس بسته‬ ‫شد؛ همه شئون کشور در اختیار کمپانی ها و اشخاص با تابعیت‬ ‫خارجیونیروینظامیکشورنیزبراثرزدوبندهایسیاسیومالی‬ ‫در اختیار افسران روس و بلژیکی قرار گرفت‪ .‬در اواخر سلطنت ‬ ‫ناصرالدین شاه دیگر چیزی از اقتصاد‪ ،‬سیاست و امنیت کشور‬ ‫در دست حکومت مرکزی نبود که حکمرانی کند؛ همه چیز تیول‬ ‫دولخارجیبودوگاهیهمدریدقدرتالیگارشیوفئودال هایی‬ ‫که عمدتا تحت الحمایه انگلیس و روس بودند‪ .‬از کشــور تنها‬ ‫یک دارالخالفه تهران بود که شاه در تختگاهش حاکم حرمش‬ ‫بود تا حاکم واقعی ایران‪ .‬اگر تیر ســید رضا کرمانی شاه کش به‬ ‫ناصرالدیناصابتنمی کرداوگرچهپنجاهمینسالسلطنترارد‬ ‫کردهبودامااثراتویرانیایرانرابهچشمخودباسقوطازسلطنت‬ ‫می دید‪ .‬مظفر الدین شاه همچنان که وارث شاه قبلی شده بود‪،‬‬ ‫وارثویرانی هایاونیزبودامانه تنهاتالشیبرایرفعاننکردکه‬ ‫ان قدر برای نشستن روی تخت مروارید در تبریز مشق ولیعهدی‬ ‫کرده بود که اشتیاقی به اصالحات نداشت و بیشتر می خواست‬ ‫در باقیمانده عمرش شاه باشد تا یک اصالحگر‪ .‬شاه جدید برای‬ ‫پر کردن خزانه تعرفه های مالیاتی را افزایش داد‪ ،‬مستمری های‬ ‫درباری و علما را کاهش داد و از همه مهمتر همان سیاست غلط‬ ‫و مورد انتقاد سابق درگرفتن وام های کالن برای خوشگذرانی‬ ‫در فرنگ را پیشگرفت‪ .‬شــاید یکی از بدترین کارهای او که در‬ ‫مشــروطیت گریبانش را گرفت؛ گرفتــن وام کالن و به تبع ان‬ ‫ریاستیکبلژیکیبرگمرکاتایرانبود‪.‬سیاست هایمسیونوز‬ ‫ضد بازار انها را بر اشفت؛ احمد کسروی در تاریخ مشروطه ایران‬ ‫می نویسدازانجاکهمردموروحانیون‪،‬تعرفه‪‎‬هارابهزیانمی دیدند‬ ‫ووجودیکخارجیرابرمصدرامورنمی‪‎‬پذیرفتند‪،‬ناخشنودبودند‪.‬‬ ‫بلژیکی ها در عوض به سختگیری و بدرفتاری با ایرانیان (به ویژه‬ ‫مسلمانان) می پرداختند و میان یک ایرانی و یک خارجی و حتی‬ ‫یکایرانیمسیحیویکایرانیمسلمانتبعیضمی گذاشتند‪.‬‬ ‫این مسائل باعث منفوریت وی شــد‪ .‬بازاری ها و بازرگانان که با‬ ‫نوز مشکل داشــتند‪ ،‬به بهانه تعارف مشــروب در جلوی در یک‬ ‫مشروب‪‎‬فروشی به یک روحانی؛ بازار را بستند و غوغا به پا شد‪ .‬در‬ ‫عصرمظفریبازشدنانجمن هایبهظاهرفرهنگیولیدرباطن‬ ‫انجمن هایروشنگری‪،‬یکیازمهمتریندالیلتشکیالتی شدن‬ ‫جنبشمشروطیتوالبتهموفقیتانبود‪.‬‬ ‫اگرمشروطهدوبالداشتهباشد؛یکیروشنفکرانودیگری‬ ‫علمایمذهبیهستندکهاتفاقاافتراقوجداییانهایکیازدالیل‬ ‫اصلی شکست جنبش مشروطیت بود‪ .‬در این دوران گروه های‬ ‫روشنفکردرگروه هاوانجمن هایپنهانیمتشکلشدند‪.‬ازجمله‬ ‫این انجمن ها فراموشخانه متعلق به میرزا ملکم خان‪ ،‬لژ بیداری‬ ‫ایران‪،‬انجمنادمیتوانجمن ترقیبودکهبررسوممخفیولزوم‬ ‫اصالحات در کشور تاکید می کرد‪ .‬مشروطه خواهان منورالفکر‬ ‫با پخش اعالمیه ها و انتشار روزنامه ها افکا ر ترقی خواهانه خود‬ ‫را منتشر می کردند‪ .‬این گروه به لزوم اصالحات سیستم ارضی‬ ‫و اداری و کم شدن دخالت دولت در اقتصاد جامعه و نیز محدود‬ ‫ساختنحاکماندرچارچوبقانونتاکیدمی کردند‪.‬مشروطهکه‬ ‫بایداحوالایرانیانرادگرگونمی کرداماازفردایتشکیلامضای‬ ‫«عدلمظفر»روبهتندرویگذاشت؛درفردایمشروطیت‪،‬فضا‬ ‫را چنان الودند که همه دلسوزان و عالمان اگاه به جای رسیدگی‬ ‫به امور مهم کشوری‪ ،‬ناگزیر به پاسخ گویی و درگیر شدن با این‬ ‫مهاجمان بی رحم و مرزنشناس فرهنگی‪ ،‬پرداختند‪ .‬از جمله این‬ ‫روزنامه ها که به اعتقادات و باورهای مردم مسلمان‪ ،‬کینه توزانه‬ ‫توهینمی کرد‪،‬روزنامهمالنصرالدینبودکهتوسطجلیلمحمد‬ ‫قلیزادهدرقفقازمنتشرمی شدوبهایرانهممی امد‪.‬اینروزنامه‬ ‫در ناسزاگویی کار را به جایی رساند که علمای تبریز و نجف ان را‬ ‫«اوراقمضله»شمردندواعالمکردندکهنوشته هایاینروزنامه‬ ‫کفرامیز از شمشیر شــمر بدتر اســت‪ .‬مقاله های این روزنامه‪،‬‬ ‫در روزنامه ها و نشــریه های ایرانی نیز کارگر افتاد و روزنامه صور‬ ‫اسرافیل‪ ،‬در موارد گوناگون‪ ،‬سوژه های خود را از ان می گرفت‬ ‫و مقاله های تندی علیه اسالم و علما نشــر می داد‪ .‬در شماره‪،4‬‬ ‫هشتمجمادی االول‪ 1325‬روزنامهصوراسرافیل‪،‬بهقلمدهخدا‬ ‫مقاله تندی علیه اسالم و روحانیت نشــر داد که خشم علما را بر‬ ‫انگیختوسید محمدطباطبایی‪،‬نویسندهمقالهراکافردانستهو‬ ‫بهخاطرتوهینویبهاسالم‪،‬ویراواجب القتلمعرفیمی کند‪.‬‬ ‫از مسائلی که بسیار خش م شیخ فضل الله نوری را برانگیخت و به‬ ‫مناسبت هایگوناگونانرایاداورمی شود‪،‬همینازادی بی حد‬ ‫وحصر و مهار گسیخته مطبوعات و روزنامه ها بود‪ .‬از سوی دیگر‬ ‫تندروی های انجمن های سری؛ فضا را به شدت تند و رادیکال‬ ‫کرده بود؛ شاید در اغاز تاســیس برخی از این انجمن ها‪ ،‬انجام‬ ‫کارها و تالش هایی در جهت دفاع از مردم و مبــارزه با پاره ای از‬ ‫نابسامانی ها در نظر بوده ولی کم کم‪ ،‬چنان مهارگسیخته شدند‬ ‫کهبههیچچیز‪،‬جزمصالحگروهیخودفکرنمی کردندوهر کس‬ ‫را مخالف خود می دیدند‪ ،‬زیر رگبار انتقاد می گرفتند؛ از این روی‪،‬‬ ‫خطرجدیبرایمملکتشدندومشکالتیبرایمردمومجلس‪،‬‬ ‫به بار اوردند تا انجا که ســید محمد طباطبایی پیشــنهاد اصالح‬ ‫انجمن هاونمایندگانمرتبطبهانهارادرمجلسمطرحکرد‪.‬‬ ‫روشــنفکران مشــروطه حتی پس از فتح تهران و سقوط‬ ‫استبدادمحمد علیشاهینیزنتوانستندبرمشکالتیکهبرایان‬ ‫انقالب کرده بودند فائق ایند‪ .‬حکمرانان محلی همان حاکمان‬ ‫قدیمی بودندوباهمانشیوهسابق‪،‬الیگارشیسنتیوفئودال ها‬ ‫نه تنها از نفوذشان کاسته نشــد‪ ،‬بر مناصب قدرت نشستند و تا‬ ‫رئیس الوزرایینیزرفتند‪،‬ایالتوعشایرکهتاپیشازایندرناحیه‬ ‫و محلی که اقامت داشتند از نفوذ و قدرت سنتی برخوردار بودند‬ ‫همانندبختیاری هاپایشانبهسیاستپایتختهمکشیدهشد‪،‬از‬ ‫نفود قدرت های روس و انگلیس نه تنها کاسته نشد که دو قرارداد‬ ‫‪ 1907‬و ‪ 1919‬حاکمیت نیم بند ملــی ایران را نیز تهدید کردند‪.‬‬ ‫اعالم بیطرفی کشور در جنگ اول جهانی مورد توجه نیروهای‬ ‫متخاصمقرارنگرفتوکشورموردحملهنظامیروس‪،‬انگلیسو‬ ‫عثمانیقرارگرفت‪.‬کشورنا امنبود‪،‬شورش هایمحلیمی رفت‬ ‫کهایرانراتکهتکهکند‪،‬اقتصادکشورویرانبود‪،‬سیاستداخلی‬ ‫در اوج بی ثباتی و گروه بندی های ان قرار گرفته بود و حتی عمر‬ ‫برخی از رئیس الوزرا به چند ماه و چند روز نمی رسید‪ .‬از ‪ 1285‬که‬ ‫مشروطیتبهپیروزیرسیدتاکودتای‪ 1299‬سید ضیاءطباطبایی‬ ‫‪ 28‬نخست وزیر بر سر کار امد‪ ،‬برخی از انها برای چندین دوره از‬ ‫پسنخست وزیریدیگر‪،‬رئیسدولتمی شد‪.‬‬ ‫در چنین زمانی اســت که رضاخان پا به عرصه سیاســت‬ ‫ایران می گــذارد‪ .‬در واقع شکســت ارمان های مشــروطیت و‬ ‫حل شدنروشنفکراننسلاولدرفضایسیاسیایران‪،‬تند روی‪،‬‬ ‫ بی انگیز گیودریککالمفترتایرانپسازمشروطیتدرحالی‬ ‫کهبایدبااینانقالب‪،‬ایرانروبهاصالحاتبیاورداماچنیننشد؛‬ ‫روشنفکراننسلدومراوادارکردکهباچراغدرروزروشنبه دنبال‬ ‫ناجی بگردند‪ .‬ان فرد رضاخان میر پنــج‪ ،‬فرمانده بریگارد قزاق‬ ‫بود‪ .‬در فرم مطالبات نسل دوم روشنفکران با روشنفکران نسل‬ ‫اول در مشروطیت یگانه است اما در محتوا و برنامه اجرایی انها‬ ‫میراثتلخمشروطهراپیشروداشتند‪،‬بدینترتیببودکهضامن‬ ‫اجرایی را در کنار محتوا الزم و ملزوم همدیگر می پنداشتند‪ .‬انها‬ ‫با الگو گیری از غرب سعی داشــتند که مفاهیم جدید غربی را در‬ ‫ایران پیاده سازند‪ .‬سیاست همگن ســازی فرهنگی و اجتماعی‬ ‫در ان دوره محبوبیــت فراوانی یافته بود زیــرا در غرب نیز چنین‬ ‫ایده هاییطرفدارانبسیاریداشته است‪.‬ایجادنهادهایجدید‬ ‫مانند مدرسه و دانشگاه از اولین اقدامات این گروه بود‪ .‬نسل دوم‬ ‫برخالف نســل اول نه تنها در جهت غربی شدن تالش نمی کرد‬ ‫برعکس بر ظرفیت های فرهنگی و تاریخی ایران تکیه می کرد‪.‬‬ ‫از انجایی که تفکر ان دوران برمبنای کشور تک فرهنگی استوار‬ ‫بودهبنابراینسرکوبیسایرفرهنگ هایکشوربهاوجخودرسید‪.‬‬ ‫ایده هایی نظیر ایران بزرگ و تاریخ هزاران ساله و غیره محصول‬ ‫این نسل از روشنفکران بوده است‪ .‬سیاست یگانه سازی ایران در‬ ‫قوانینیمثلقانونسربازیعمومیکهبیشازاینوجودخارجی‬ ‫نداشت و همین خالء باعث شــده بود که یگان های نظامی در‬ ‫اختیاردولخارجیباشد‪،‬قانوناجباریداشتننامونامخانوادگی‬ ‫ایرانی‪ ،‬تمرکز گرایی بیش از اندازه دولت بر والیات و استان های‬ ‫کشوربهدلیلسابقهبدتیول داریدرسراسرایران‪،‬یکپارچهشدن‬ ‫اموزش های عمومی پیش از دانشگاه ذیل اداره و وزارتخانه ای‬ ‫مشخص‪،‬قانوناجباریشدنلباسومتحد الشکلبودنالبسه‪،‬‬ ‫قانوناجباریکشفحجابو‪...‬همهدرجهتغربیشدنکشور‬ ‫ورسیدنبهتمدنبود‪.‬اگردرمشروطهضامناجراییقدرتمندی‬ ‫همانند رضاخان بود‪ ،‬شاید راه و شیوه روشنفکران در ا نجا به انتها‬ ‫می رسید و برنامه انها محقق می شــد‪ ،‬لزوم قدرت اجرایی برای‬ ‫اجرایی کردن چنین برنامه هایی از ویژگی های روشنفکران نسل‬ ‫دوم است‪ .‬گویی انها راه را یافته بودند و همین باعث می شد که‬ ‫ بی محابا بدون در نظر گرفتن شرایط فرهنگی و مذهبی بر اسب‬ ‫تمدن بتازند‪ .‬البته همین مساله باعث شد که اکثریت جامعه در‬ ‫نهایت از اقدامات ضد فرهنگی و دینی انها روی برگردانند و یکی‬ ‫ازدالیلشکستانهاهمیننگاه هایسلبیورادیکالدرموضوع‬ ‫مدرن کردن ایران بود‪ .‬رابطه روشنفکران با رضاخان اما به انتها‬ ‫نرسید‪ .‬انها در میانه راه اســیر خودکامگی او شدند و برنامه های‬ ‫نوسازی شانبهنفعاستبدادرضاخانیمصادرهشد‪.‬تجربهشکست‬ ‫تلخمشروطیتبرایروشنفکراننسلاولدرتجربهاستبدادمنور‬ ‫او نیز تکرار شد‪ .‬گویی همه چیز از مشروطه شروع شده بود و اگر‬ ‫انبهثمرمی نشست‪،‬دیگراصالحاتحاکمبرجامعهتوفان زده‬ ‫ایران‪،‬کشوررابهساحلامناستبدادرضاخانینمی برد‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫ایندانشگاهبیرونمی ایند‪،‬باستان گراوناسیونالیستباشند‪.‬‬ ‫یعنیهمانچیزیکهغربمی خواهد‪.‬رضا خاندوساختمان‬ ‫ساخت که اجاز بدهید جریان ان را بازگو کنم؛ یکی کاخ وزارت‬ ‫دادگستری و کاخ دارایی‪ .‬اما این ساختمان ها را کجا ساخت؟‬ ‫این ساختمان ها را درســت جلوی بازار ســاخت‪ ،‬در جایی که‬ ‫شلوغ اســت و تقریبا تمام خیابان هایش بســته بود‪ .‬من سال‬ ‫‪ 1329‬به تهران امدم و ان موقع خیابان ناصرخســر و ترافیک‬ ‫بود‪ .‬همه دنیا کاخ دادگســتری و دارایی دارنــد‪ ،‬اما هیچ کدام‬ ‫در بازار ‪،‬کاخ دادگستری نساختند‪ .‬کدام معماری به رضا خان‬ ‫چنینتوصیه هاییمی کردوجزایناستکهبگوییمخارجی ها‬ ‫بهاوخطمی دادند؟‬ ‫رضاخان‪ ،‬روشنفکران باستانگرا تربیت کرد‬ ‫محمدمهدی عبدخدایی ‬ ‫‪5‬‬ ‫فعال سیاسی‬ ‫من به یک پیشینه تاریخی اشــاره می کنم و ان اینکه در‬ ‫ایرانودرزمانقاجارهمهمعتقدبودندکهماازنظرصنعتیعقب‬ ‫ماندهایم‪.‬پسازاندودستهپیداشدند؛یکدستهمعتقدبودند‬ ‫کهاگربخواهیم ترقیکنیمبایددینومذهبراکناربگذاریم؛‬ ‫مانند اروپایی ها که کلیســا را کنار گذاشــتند‪ ،‬ما هم مسجد‪،‬‬ ‫محراب‪،‬حسینیهو‪...‬راکناربگذاریم‪.‬رهبرانانهادروهلهاول‬ ‫نظامملکمخان‪،‬اخوندزادهومستشارالدولهبودند‪.‬نسلدومبه‬ ‫ ‬ ‫حسنتقی زاده‪،‬محمدعلیفروغی‪،‬سعیدنفیسی‪،‬تدینوداور‬ ‫می رسدکهانهاهمبههمینمسالهاعتقادداشتند‪ .‬نسلدیگر‬ ‫معتقدبودندکهاصوالمذهبشیعهیکمذهبپیشرو‪،‬مترقی‬ ‫ویکمذهبانقالبیاست‪.‬اینکهتکنولوژیارتباطیبامذهب‬ ‫شیعه ندارد‪ .‬رهبران انها در راس سیدجمال الدین اسدابادی‪،‬‬ ‫اخوندخراسانی‪ ،‬عالمه محمد حسین نائینی و دیگران بودند‪.‬‬ ‫انها معتقد بودند که کشور باید مترقی بشود اما فرهنگ کشور‬ ‫بایدحفظشود‪.‬متاسفانهدرکشوروضعیبه وجودامدکهشرایط‬ ‫روی کار امدن رضا خان مهیا شــد‪ .‬ما یک کشــور کثیرالمله‬ ‫هستیم‪.‬اقواممختلفدراینکشورزندگیمی کنند ‪،‬مانندترک‪،‬‬ ‫لر‪،‬کرد‪،‬عرب‪،‬گیلکیوغیره‪.‬‬ ‫از بین رفتن امنیت داخلی‬ ‫قبــل از اینکــه رضا خــان روی کار بیایــد‪ ،‬متاســفانه‬ ‫مشروطه خواهانکهازسالشمسی‪1287‬پیروزشدند‪،‬امنیت‬ ‫داخلی کشور از بین رفت‪ .‬در هر جای کشور یک نفر بلند شد و‬ ‫داعیه دار بود‪ .‬مثال محمد خیابانی در اذربایجان‪ ،‬شیخ خزعل‬ ‫درخوزستان‪،‬صمصام السلطنهدرلرستان‪،‬نایبحسینکاشی‬ ‫درکاشان‪،‬سردارنظرخاندربلوچستانودرشهرهایدیگرنیز‬ ‫وضعیتبههمینمنوالبود‪.‬دراینوضعیتاشخاصبودندکه‬ ‫می خواستندامنیتبهوجودبیاورندودراینگیرودارانگلیسی ها‬ ‫واردمعرکهشدند‪.‬انگلیسی هانمی توانستندباهمهصحبتکنند‬ ‫وبرایهمینبهفکرمی افتندکهبایکنفرمذاکرهکنند‪.‬قرعه‬ ‫به نام رضا خان افتاد و او به تهران سفر کرد و تهران را به دست‬ ‫گرفت‪ .‬مردم برایش کف زدند‪ .‬پیروزمندانه شهر ری را گرفت و‬ ‫گفتحکممی کنم‪.‬توانستدرعرضچندسالسلطنتقاجار‬ ‫رامنحلکندودرحالیکهقانونیکهبهمجلساوردخالفقانون‬ ‫بود‪،‬خودشراپادشاهایرانلقبداد‪.‬‬ ‫راه اهندرهمانزماننزدیکبه‪ 260‬میلیوندالرهزینه‬ ‫برداشت‪ .‬با این مبلغ تمام جاده های ایران شسته می شد‪ ،‬اما‬ ‫خطی ســاختند که نیروهای متفقین از ان اســتفاده کنند‪ .‬در‬ ‫همان موقع عده ای از کارشناسان مردمی پیشنهاد کردند که‬ ‫خط راه اهن تهران – تبریز یا اصفهان‪ ،‬شــیراز‪ ،‬مشهد و‪ ...‬را‬ ‫راه اندازیکنند‪.‬گوشنکردندوخطاهنتاشاهرودامدوبهقول‬ ‫خودشانجنوبرابهشمالوصلکردند‪.‬اماجنوبیرابهشمال‬ ‫وصلکردکهزمینهقحطیدرایرانرابهوجوداورد‪.‬نمی فهمید‪،‬‬ ‫جلویش نقشه را می گذاشتند و رضا خان امضا می کرد‪ .‬چون‬ ‫دیکتاتور بود‪ ،‬بله قربان گوها به قدری بودند که نمی شــد به او‬ ‫بفهمانندکهنمی فهمد‪.‬یکقرارداد‪ 1933‬امضاکردکهحسن‬ ‫تقی زاده بعدها گفت که در این قرارداد کاره ای نبود‪ .‬رضا خان‬ ‫گفت امضا کن و من امضا کــردم‪ .‬درامد ایران به مراتب کمتر‬ ‫از مالیاتی بود که شرکت نفت ایران به دولت انگلیس پرداخت‬ ‫می کرد‪.‬مااگربخواهیمتاریخرا بیطرفانهنگاهکنیم‪،‬حرف های‬ ‫بسیاری اســت‪ .‬رضا خان دانشگاه هم ســاخت‪ ،‬اما تحت چه‬ ‫شرایطی؟بااینسیاستدانشگاهراساختکهمسئوالنیکهاز‬ ‫رضا شــاه کجا معمار بود؟ معمار تخریب‬ ‫ایران بود‪ .‬روزی که وارد تهران شد‪ ،‬یک‬ ‫ملک پدری داشــته اما روزی که از تهران‬ ‫می رفت‪ 35 ،‬هزار سند منگوله دار داشت‪.‬‬ ‫غارتگر بوده و چندین صنــدوق عتیقه و‬ ‫پول با خودش برد که در کشــتی تجاری‬ ‫نشســته بود و فرمانده انگلیسی ها امد و‬ ‫احترام نظامی گذاشــت و گفت رضا خان‬ ‫باید با کشتی نظامی به ژوهانسبورگ برود‬ ‫متحد الشکلکردنجامعه‬ ‫در متحد الشکل کردن جامعه چه کسانی نظر داشتند؟‬ ‫ایا انگلیســی ها به مصرف نرفته بودند که با کارگر ارزان تولید‬ ‫مازاد بر مصرف کرده بودند و دلشــان می خواست پارچه های‬ ‫فاســتونی را با پارچه هایی که تولید کردن د بفروشند؟ به عنوان‬ ‫نترقیامدنددرایرانبهزورکاله‬ ‫متحد الشکلکردنوبه عنوا ‬ ‫پهلویولباسیکهرضا خانمی گفتتحمیلکردند‪.‬یکمقدار‬ ‫بهاقتصاداندورانانگلیسبایدنظرانداختوببینیمانهادرچه‬ ‫وضعیبودند‪.‬بنابراینیکبهیکمی توانیمکارهایرضا خان‬ ‫را تحلیل و نقد کنیم‪ .‬بزرگترین دلیلش این بود که بیسواد بود‪.‬‬ ‫البتهنهبهاینمعناکهخواندنونوشتنبلدنبود‪.‬نهاینکهبهزبان‬ ‫فارسی عالقه مند نبود‪ .‬اتفاقا چون بیسواد بود عالقه زیادی به‬ ‫زبانفارسیداشت‪.‬بههمینجهتدرزماناوبدترینکاریکه‬ ‫انجامنگرفتوخوببودبحثحروفالفبابود‪.‬اینکهغربی ها‬ ‫می خواستند الفبای فارسی را به التین تغییر دهند و رضا خان‬ ‫چنیناجازه اینداد‪.‬متاسفانهدرترکیهایناتفاقافتادواینهم‬ ‫نتیجهناسیونالیستیرضا خانبودکهالفبایفارسیتغییرنکرد؛‬ ‫نهاینکهباتغییرندادنالفبایفارسیفرهنگگذشتهحفظشود‪.‬‬ ‫اصالاینمسائلرارضا خاننمی فهمید‪.‬بااینکهسعیدنفیسیو‬ ‫دیگرانفشاراوردندکهالفبارابهالتینتغییردهدولیایناتفاق‬ ‫نیفتاد‪ .‬این از کارهای خوبی بود که انجام شــد و ارتباط ما را با‬ ‫فرهنگگذشتهقطعنکرد‪.‬‬ ‫‪ 35‬هزار سند منگوله دار‬ ‫رضا شاه کجا معمار بود؟ معمار تخریب ایران بود‪ .‬روزی‬ ‫کهواردتهرانشد‪،‬یکملکپدریداشتهاماروزیکهازتهران‬ ‫می رفت‪ 35،‬هزارسندمنگوله دارداشت‪.‬غارتگربودهوچندین‬ ‫صندوقعتیقهوپولباخودشبردکهدرکشتیتجارینشسته‬ ‫بود و فرمانده انگلیسی ها امد و احترام نظامی گذاشت و گفت‬ ‫رضا خانبایدباکشتینظامیبهژوهانسبورگبرود‪.‬اینعتیقهو‬ ‫پولبهکجارفت؟سرازانگلیسدراورد‪.‬قطعازوایهپنهانیهم‬ ‫وجود دارد‪ .‬این مسائل چیزهایی است که اشکار شده و قطعا‬ ‫چیزهایدیگریوجودداردکهپنهانماندهاست‪.‬اینهاحاصل‬ ‫جهل رضا خان بود که به اینجا رسید‪ .‬این ادم پادشاه شده بود‪،‬‬ ‫چونمجسمهجهلونادانیبود‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫پساز انبودکهرضاشاهبهقولخودششروعبهنوسازی‬ ‫ایران کرد‪ .‬از انجا که سواد نداشــت‪ ،‬شعور سیاسی نداشت و‬ ‫چونبله قربان گوزیادداشت‪،‬دیکتاتورپرورشیافت‪.‬همیشه‬ ‫دیکتاتورهانادانهستند‪.‬مثالهمینراه اهنیکهرضاخاناورد‬ ‫را می گویم‪ .‬مملکت راه اهن نیاز داشت‪ ،‬اما اینکه خط راه اهن‬ ‫هزینه‪ 260‬میلیون دالری راه اهن‬ ‫متاسفانه عده ای از روشنفکران‪ ،‬باســتان گرا بودند‪ .‬در‬ ‫حالیکهباستان گراییازاروپاامدهبود‪.‬افراطیبودند‪.‬عده ای‬ ‫از روشنفکران ما دغدغه کمونیسم داشــتند‪ .‬مثل دکتر تقی‬ ‫هرانی‪ ،‬دکتر مرتضی یزدی و اقای کیانوری‪ .‬بعد از شــهریور‬ ‫‪ 1320‬روشنفکرانیکهبهقولجاللال احمداروغروشنفکری‬ ‫می زدند‪،‬دانشگاهراگرفتند‪.‬اگرنبودانقالباسالمیایرانکه‬ ‫مسالهتوحیدرامطرحکندوکمونیسمرابهفرمودهامامبهموزه ها‬ ‫ببرد‪ ،‬سرنوشت ملت هایی که زیر سلطه هستند چه می شد؟ ما‬ ‫خوشبختانه توانستیم از زیر سلطه بیرون بیاییم‪ .‬دیپلمات ما‬ ‫کشتیمی گیردباششدیپلماتقویغرب‪.‬نمی دانمکهپیروز‬ ‫شدیم یا نه اما می خواهم بگویم که این کشتی گرفتن در سایه‬ ‫انقالبدینیبودکهدرایرانبهکارافتادهاست‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫نوسازی ایران‬ ‫از کجا به کجا باشد اهمیت دارد‪ .‬ایا می بایست خط راه اهن از‬ ‫بندر خرمشهر تا بندر شاه ان روز یا بندر ترکمن امروز باشد؟ بعد‬ ‫از سال‪ 1314‬که‪ 80‬سال از ان تاریخ می گذرد این خط مسافر‬ ‫چندانی ندارد‪ .‬در واقع خط جنگی بود که تمام اذوقه ایران را در‬ ‫میکردندوبهقفقاز‬ ‫جنگجهانیدومسوارکانتینرهایراهاهن ‬ ‫ی یک لیتر‬ ‫می بردند‪ .‬نفت ایران را هم همین طــور‪ .‬مردم حت ‬ ‫نفتبرایروشنکردن چراغنداشتند‪.‬مردمدانهخرمارااسیاب‬ ‫می کردندومی خوردند‪.‬ایندرصددجهلانساناتفاقافتادواو‬ ‫اینچیزهارانمی فهمید‪.‬اینکهوضعدنیاچطوریاست‪.‬خودش‬ ‫راسال‪ 1318‬بیطرفاعالمکردوهمین بیطرفیباعثشدکه‬ ‫کشوراشغالشو دوصدهامیلیوندالربهکشورصدمهواردشد‪.‬‬ ‫روزی که از ایران بیرون رفت‪ ،‬کل جمعیت کشور‪ 12‬میلیون و‬ ‫هفتصدهزارنفربود‪.‬برایاینجمعیتکهدشتمغانوگنبدش‬ ‫پر از گندم بود و گیالن و مازندرانش پر از برنج بود ایا بد نبود که‬ ‫دانهخرمااسیابکنندوبخورند؟امامردمبهفالکتیافتادهبود‬ ‫کهدانهخرمامی خوردند‪.‬اکنونرضاخانچهجورمعمارازنظر‬ ‫سیاسیبرایکشوربهحسابمی اید؟‬ ‫روشنفکران باستان گرا‬ ‫‪63‬‬ ‫بخت شوم هیالری‬ ‫باافشایرسواییهیالریکلینتون دردورهوزارتامورخارجهوهمچنینانتشاراخبارمربوطبهدرامدهای‬ ‫میلیون دالری بنیاد کلینتون ها به نظر می رسد شانس پیروزی همســر بیل کلینتون در اردوگاه دموکرات ها‬ ‫بیش از پیش کاهش یافته است‪ .‬در این میان رشد خیره کننده برنی سندرز که به جریان چپ حزب دموکرات‬ ‫متعلقاست رقابت هایانتخاباتریاست جمهوریامریکاراباشوکمواجهکردهاستشایدحدوددوماهپیش‬ ‫هیچ کسانتظارنداشتدررقابت هایدرونیحزبدموکراتهیالریکلینتونگویرقابترابهرقیبناشناس‬ ‫خود واگذار کند‪ ،‬اما شعارهای ســندرز در حمایت از طبقه متوسط امریکا و تاکید بر افزایش مالیات طبقات‬ ‫ثروتمندجامعهشانسسوسیالیست هایحزبدموکراترابرایپیروزینهاییدرانتخاباتافزایشدادهاست‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫ت‬ ‫یتر‬ ‫ی‬ ‫ک‬ ‫اوبامایسفیدپوست‬ ‫برنیسندرزطیهفتههایگذشتهجهشقابلتوجهی‬ ‫درنظرسنجیدموکراتهاداشتهاست‬ ‫بین الملل‬ ‫‪64‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫‪1‬‬ ‫برنی سندرز‪ ،‬سناتور مســتقل ایالت ورمونت‪ ،‬واقع در‬ ‫شمال شــرق امریکا اردیبهشت ماه رســما برای حضور در‬ ‫انتخابات سال ‪ 2016‬اعالم کاندیداتوری کرد؛ سندرز پس‬ ‫از هیالری کلینتون‪ ،‬دومین نامزد دموکرات ها در انتخابات‬ ‫اتی ریاست جمهوری امریکا محسوب می شود‪ .‬او کاهش‬ ‫نابرابری درامدها‪ ،‬رسیدگی به موضوع تغییرات اب و هوایی‬ ‫و حذف نفوذ مالی در سیاست را شــعارهای انتخاباتی خود‬ ‫قرار داده است‪.‬‬ ‫«سندرز» درباره اعالم کاندیداتوری خود گفت‪« :‬پس‬ ‫از سال ها مسافرت‪ ،‬بحث و مذاکره‪ ،‬سرانجام تصمیم گرفتم‬ ‫با نام یک نماینده دموکرات در انتخابات ریاســت جمهوری‬ ‫شرکت کنم‪ .‬فکر می کنم زمان ان فرا رســیده باشد تا مردم‬ ‫امریکا به موقعیت های اقتصادی یکسانی دست پیدا کنند‪.‬‬ ‫اقتصادی پویا که برای همه اقشار جامعه مفید باشد و نه فقط‬ ‫برای سرمایه گذاران میلیاردر‪».‬‬ ‫در ابتدا بسیاری از تحلیلگران شانسی برای این کاندیدا‬ ‫قائل نبودند اما طبق اخرین نظرسنجی ها او به رقیبی جدی‬ ‫برای هیالری کلینتون تبدیل شــده اســت و افکار عمومی‬ ‫را با این پرســش مواجه کرده که ایا برنی سندرز یک تهدید‬ ‫برای هیالری کلینتون است؟ مردی در منتهی الیه نیروهای‬ ‫چــپ دموکرات ها‪ ،‬با افزایــش ارای خود در نظرســنجی ها‬ ‫توانســته نظر سیاســیون را جلب و خود را به عنــوان رقیب‬ ‫تازه ای برای هیالری کلینتون مطرح کند‪ .‬برخی اما اعتقاد‬ ‫دارند که افزایش ارای ســندرز‪ ،‬در نظرســنجی های داخل‬ ‫حزب نمی تواند تهدیدی دائمی بــرای هیالری کلینتون به‬ ‫حساب اید‪.‬‬ ‫خطر دیگر برای هیــاری نیز جو بایدن اســت که در‬ ‫صورت اعالم کاندیداتوری کار این نامزد را بســیار دشــوار‬ ‫خواهــد کــرد‪ .‬برنی ســندرز در میــان سوسیالیســت های‬ ‫دموکرات ها خواهان بیشــتری دارد‪ ،‬این در حالی است که‬ ‫جو بایدن در میان قشر لیبرال این حزب طرفدار دارد‪.‬‬ ‫کمپین انتخاباتی «ســندرز» از ‪ 26‬مه رســما فعالیت‬ ‫خود را اغاز کرد‪ .‬او طرفداران زیادی در میان دموکرات های‬ ‫لیبرال دارد‪ .‬در حالی که هیالری کلینتون با انتقاد هایی چون‬ ‫استفاده از ایمیل شخصی خود برای فرستادن ایمیل های‬ ‫اداری روبه رو است‪ ،‬برمحبوبیت برنی سندرز افزوده می شود‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫«سوسیالیست دموکراتیک»‬ ‫َسندرز به صراحت خود را‬ ‫می داند‪ .‬او بر موضــوع اختالف طبقاتی شــدید در جامعه‬ ‫امریکا تاکید دارد‪ .‬ســندرز خودش را نماینده خانواده های‬ ‫متوسط و طبقات پایین جامعه امریکا می نامد نه میلیاردر ها‪.‬‬ ‫در تمام شعار های انتخاباتی و سخنرانی هایش به این نکته‬ ‫اشاره می کند که امریکا کشوری است متعلق به تمام مردم و‬ ‫اقشار متوسط نه صرفا میلیاردر ها‪ .‬سندرز با تاکید روی مبارزه‬ ‫با کاهش درامد طبقه متوسط وارد مبارزات انتخاباتی درون‬ ‫حزبی دموکرات ها شــده اســت‪ .‬در ضمن در سخنرانی ها و‬ ‫صحبت هایش تاکید می کند که می خواهد با افزایش شکاف‬ ‫طبقاتی مبارزه کند‪ .‬سندرز که این روزها در فضاهای عمومی‬ ‫بیشتر سخنرانی می کند و به خوبی از ظرفیت های شبکه های‬ ‫اجتماعی همچون توییتر و فیس بوک برای پیشبرد کمپینش‬ ‫اســتفاده کرده اســت نماد گردش به چپ در جامعه امریکا‬ ‫است‪ .‬ســندرز در کمپین مبارزاتی اش بر این موضوع تاکید‬ ‫دارد که تحصیل رایگان و بهداشــت همگانــی را حق تمام‬ ‫شهروندان امریکا می داند‪ .‬او مخالف قوانین ضد مهاجرتی‬ ‫اســت‪ .‬در مورد محیط زیســت بحث های جنبش های سبز‬ ‫و محیط زیســتی را پیگیری می کند‪ .‬وی اعالم کرده مردم‬ ‫معمولی و طبقه متوسط امریکایی ســاعت های زیادی کار‬ ‫می کنند و دســتمزد کمی می گیرند‪ .‬این رونــد باید عوض‬ ‫شــود‪ .‬امریکا از نظر او متعلق به تمام شــهروندان است نه‬ ‫فقط میلیاردرها‪ .‬البته هنوز زود است که راجع به اینده نامزدها‬ ‫در انتخابات ســخن گفت و باید منتظر باشیم و ببینیم که ایا‬ ‫ســندرز به پدیده انتخاباتی دموکرات ها تبدیل خواهد شد یا‬ ‫خیر‪ .‬ایا او به عنوان اوبامای سفیدپوست نامزد دموکرات ها‬ ‫خواهد شد؟‬ ‫ضربه به همگرایی‬ ‫چرا رویکرد المان در پذیرش مهاجران با‬ ‫دیگر کشورهای اروپایی متفاوت است؟‬ ‫شانس بقای سوسیال دموکراسی‬ ‫امیر علی ابوالفتح‬ ‫در گفت وگو با مثلث‬ ‫کلینتون هنوز شانس دارد‬ ‫نادرانتصاردرگفت وگوبامثلث‬ ‫فرشاد گلزاری‬ ‫خبرنگار‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫موافقت هایی به دست بیاورند ولی باید این را در نظر داشت‬ ‫که تیم و ماشــین انتخاباتی که خانم کلینتون تشکیل داده‬ ‫است‪ ،‬بسیار قوی بوده و از لحاظ مالی و چهره های سیاسی‬ ‫هم ستون فقرات بسیار قدرتمندی دار د ‪ .‬بنابراین در مقطع‬ ‫کنونی نمی توانیم بگوییم که خانم کلینتون کارش تمام شده‬ ‫و نفر دیگری به روی کار خواهد امد‪.‬‬ ‫مساله دیگر این است که در نظرســنجی که چند روز‬ ‫گذشته توسط روزنامه ‪ USA TODAY‬منتشر شد‪ ،‬گفته شده‬ ‫بود که اگر انتخابات ریاست جمهوری امریکا همین امروز‬ ‫برگزار شــود و دونالد ترامپ در مقابل کلینتــون قرار بگیرد‪،‬‬ ‫بی شک ترامپ برنده میدان خواهد شد‪ .‬البته این اظهارنظر‬ ‫هم تا حدودی غلط اســت چراکه تا روز برگزاری انتخابات‬ ‫بیش از یک ســال باقی مانده اســت و وضعیت ترامپ هم‬ ‫تا ان روز دستخوش تغییر خواهد شــد‪ .‬بنابراین این موارد‬ ‫نمایانگر این موضوع است که محبوبیت کلینتون در میان‬ ‫دموکرات ها و ســایر مردم امریکا تا حــدودی پایین امده و‬ ‫اینکه در ماه های اینده خانم کلینتون چه روشی را باید اتخاذ‬ ‫کند تا مجددا محبوبیتش را افزایش دهد‪ ،‬بحثی اســت که‬ ‫به گذر زمان نیاز دارد‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫جنــاب انتصــار ! باتوجه بــه براوردهایــی که در‬ ‫هفته های اخیــر صورت گرفته اســت و منجر به‬ ‫انتشار یکسری از گزارشات در خصوص کاهش‬ ‫ارا ی هیالری کلینتــون و افزایش ارای ســناتور‬ ‫برنی سندرز در سطح امریکا شده‪،‬می توان گفت‬ ‫که یک جابه جایی در لیست دموکرات ها در حالت‬ ‫فعلی رخ داده است؟‬ ‫نظراتی که در این مقطع زمانی اظهار می شــود و‬ ‫یا نظرسنجی هایی که از ســوی موسسات ارائه می شود‪ ،‬تا‬ ‫حدود زیادی دور از قطعیــت خواهد بود و باید بگویم که در‬ ‫حالت فعلی خیلی زود اســت که بخواهیم اظهارنظر کنیم‬ ‫چراکه معلوم نیســت در ســه یا شــش ماه اینده چه اتفاقی‬ ‫خواهد افتاد‪.‬‬ ‫اما در زمــان کنونی چنــد پارامتر را می توان بررســی‬ ‫کرد‪ .‬برتری که خانــم کلینتــون در ارای عمومی خصوصا‬ ‫در میان دموکرات ها و حتی در یک ماه قبل داشــته ‪ ،‬دچار‬ ‫افت و سقوط شدید شده است‪ .‬گرچه هیالری کلینتون در‬ ‫میان امریکایی ها و به خصوص دموکرات ها نسبت به دیگر‬ ‫نامزدها دارای برتری اســت‪ ،‬اما باید گفــت که این برتری‬ ‫کمتر شده است‪.‬‬ ‫در انتخابــات مقدماتــی کــه در ایالت نیوهمپشــایر‬ ‫اتفاق خواهد افتاد‪ ،‬این موضوع نمایان می شــود که برنی‬ ‫ســندرز‪ ،‬ر قیب خانم کلینتون از وی جلو افتاده است‪ .‬البته‬ ‫نیو همپشایر یک ایالت کوچک به حساب می اید و با ایالت‬ ‫ورمانت که خاستگاه سندرز محسوب می شود هم مرز است‪.‬‬ ‫بنابراین روی ان منطقه نمی شــود زیاد حســاب کرد‪ .‬ولی‬ ‫در اینکه محبوبیت کامل کلینتــون در میان دموکرات ها تا‬ ‫حدودی افت پیدا کرده است حرفی نیست‪.‬‬ ‫دالیل اصلی و عمده ای کــه موجب افت مقبولیت‬ ‫هیــاری کلینتــون شــده ‪ ،‬مشــخصا حــول چه‬ ‫محورهایی می گردد؟‬ ‫دالیــل مختلفی بــرای این موضــوع می توان در‬ ‫نظر گرفــت‪ .‬یکی از ایــن علت ها‪ ،‬موضــوع ایمیل هایی‬ ‫اســت که هیالری کلینتون در زمان تصدی وزارت خارجه‬ ‫ایاالت متحده از انها استفاده کرده اســت‪ .‬به گونه ای که‬ ‫تعدادی از ایمیل های محرمانه را در ایمیل های شخصی‬ ‫خودش قرار داد یا اینکه انها را از طریق ایمیل شخصی خود‬ ‫ارسال یا دریافت می کرد و این موضوع از مسائلی است که‬ ‫مخالفانش مرتبا روی ان مانور می دهند‪.‬‬ ‫دلیل اینکــه مخالفــان کلینتــون چنین مــواردی را‬ ‫علیه وی مطــرح می کننــد و بــه کار می گیرند این اســت‬ ‫که می خواهند به افــکار عمومی امریــکا بگویند کلینتون‬ ‫شخصی نیســت که بتوان به او اعتماد کرد و هدفشان این‬ ‫اســت که با مخدوش کردن اعتماد به کلینتون‪ ،‬محبوبیت ‬ ‫وی را پایین بیاورند که البته مخالفان تا حدی توانســته اند‬ ‫‪2‬‬ ‫بیــش از یــک ســال بــه‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری ‪2016‬‬ ‫ایاالت متحده وقت باقی است اما‬ ‫فهرستی که دو حزب اصلی امریکا‬ ‫منتشــر کرده اند تا جایی می تواند‬ ‫حاکم اینده کاخ سفید را مشخص‬ ‫کند ولــی معادالت سیاســی در داخل امریــکا انهم در‬ ‫قبــال بزرگترین تورنمنت سیاســی این کشــور بدون‬ ‫شــک ثابت نخواهد بود‪ .‬به طوری که روز به روز و حتی‬ ‫ساعت به ساعت ممکن است مهره های دموکرات ها و‬ ‫جمهوریخواهان در لیست ارائه شده از سوی طرفین‬ ‫جابه جا شوند و از همین رو باید گفت هیچ سناریویی تا‬ ‫لحظات یا حداقل تا یک هفته مانده به انتخابات ‪2016‬‬ ‫قابل تایید و پیش بینی نیســت‪ .‬اما نکته ای که در چند‬ ‫روز اخیر موجب برانگیخته شدن تعجب افکار عمومی‬ ‫جهان به صورت عام و مردم امریــکا به صورت خاص‬ ‫شده اســت افول مقبولیت و کاهش ارا ی کلینتون و از‬ ‫سوی دیگر افزایش ارا ی برنی سندرز سناتور برخاسته‬ ‫از جناح چپ دموکرات است‪ .‬از این رو هفته نامه مثلث‬ ‫به گفت وگو با «پروفسور نادر انتصار» رئیس دانشکده‬ ‫علوم سیاسی دانشگاه االبامای امریکا پرداخته است‪.‬‬ ‫انتصار معتقد اســت که با تمامی سناریوهای پیش رو‬ ‫باز هم هیالری کلینتون در جناح دموکرات ها پیشــتاز‬ ‫خواهد بود اما خطر برنی سندرز را هم باید جدی گرفت‪.‬‬ ‫وی معتقد اســت دونالد ترامپ می تواند رقیب بســیار‬ ‫جدی برای کلینتون و حتــی هم حزبی های خود یعنی‬ ‫جمهوریخواهان باشد‪.‬‬ ‫علت اینکه ارا ی سناتور سندرز در مقابل کلینتون‬ ‫افزایش پیدا کرده چیســت؟ ایا تنها هجمه هایی‬ ‫مانند حادثه ســفارت امریکا در بنغازی و کشــته‬ ‫شــدن ســفیر این کشــور یا موضوع اســتفاده‬ ‫کلینتون از ایمیل ها موجــب افزایش محبوبیت و‬ ‫ارا ی سندرز شد ه یا اینکه پارامترهای مطرح شده‬ ‫از سوی سندرز و تیمش موجب افزایش ارا ی وی‬ ‫شده است؟‬ ‫محورهایی کــه ارائه شــد از محورهــای مهم در‬ ‫جهت کاهش محبوبیت کلینتون است اما چند فکت دیگر‬ ‫در این بین وجــود دارد‪ .‬به طوریکه مخالفــان کلینتون در‬ ‫حزب دموکــرات و جمهوریخواه روی ایــن موضوع تاکید‬ ‫دارند که گرچه وی بعضی از مســائل عمومی و پوپولیســم‬ ‫را مطرح می کند اما کسی است که با طبقه قدرتمند امریکا‬ ‫همواره رابطه بسیار نزدیکی داشته همین موضوع موجب‬ ‫خواهد شــد که اگــر وی روی کار بیاید نمی توانــد به طبقه‬ ‫کارگر و حتی مردم عادی و متوســط کمک کند چراکه طرز‬ ‫تفکرش با مسائلی که مردم امریکا با ان مواجه هستند کامال‬ ‫متفاوت است‪.‬‬ ‫از این رو اقای برنی سندرز راحت تر می تواند روی این‬ ‫موضوع مانور دهد چراکه موضوعاتی که وی مطرح می کند‬ ‫از محورهایی اســت که مردم ایاالت متحده طی روز با انها‬ ‫درگیر هستند‪ .‬مسائلی مانند بیمه تامین اجتماعی‪ ،‬اشتغال و‬ ‫مواردی از این دست که به بدنه جامعه مدنی ایاالت متحده‬ ‫بر می گردد‪.‬‬ ‫ امــا جمهوریخواهــان روی ایــن مــوارد و محورها‬ ‫نمی توانند تمرکز کنند و دلیلش هم این است که انها بیش‬ ‫از کلینتون با افراد ثروتمنــد و همان جمعیت یک درصدی‬ ‫امریــکا در ارتباط هســتند و کســانی که در ایــن چارچوب‬ ‫هستند نمی توانند بیایند کلینتون را هدف قرار دهند چراکه‬ ‫انها خودشان در این چارچوب قرار گرفته اند اما اقای سندرز‬ ‫می تواند انتقاداتی را وارد کنــد چراکه در این چارچوب قرار‬ ‫ندارد و در مقابل هم باید به این نکته توجه داشــت که اگر‬ ‫در ایاالت متحده در چارچوب مذکور نباشید تا یک حدودی‬ ‫می توانی د پیش بروید خصوصا اینکه اگر در امریکا میلیاردها‬ ‫دالر پول نداشته باشید و پشــتیبانی وال استریت و افرادی‬ ‫که در سطح باالی اقتصادی هستند را نداشته باشید‪ ،‬امکان‬ ‫پیروزی شــما در انتخابــات تقریبا به صفر می رســد‪.‬اقای‬ ‫ســندرز هم مقداری پشتیبان دارد اما پشــتیبان هایی مانند‬ ‫بانک های بزرگ یا سرمایه داران امریکایی را ندارد و اگر این‬ ‫پشتیبان ها را نداشته باشد تا یک حدی می تواند جلو برود‪،‬‬ ‫بنابراین فکر نمی کنم که بتوانیم روی اثای ســندرز ان هم‬ ‫در دراز مدت بحث کنیــم و ان را رقیب بزرگی برای هیالری‬ ‫کلینتون بدانیم‪.‬‬ ‫اخبــار پراکنــد ه ای د ر خصــوص ورود معــاون‬ ‫اوبامــا یعنــی جــو بایــدن بــه عرصــه انتخابات‬ ‫ریاســت جمهوری ‪ 2016‬ایاالت متحده مخابره و‬ ‫منتشر شــده است‪ .‬عده ای وارد شــدن بایدن را‬ ‫مردود اعــام می کنند و عده ای هــم بر ان صحه‬ ‫می گذارند‪ .‬ایا بایدن شــرایط و شانس اینکه وارد‬ ‫انتخابات شود و رای بیاورد را دار د؟‬ ‫همانطور که اشــاره کردید جو بایــدن هم حرفایی‬ ‫مبنی بر ورودش به عرصه انتخابات ســال اینده امریکا زده‬ ‫اســت و احتماالتی از ســمت وی و کمپینش مطرح شــده‬ ‫‪65‬‬ ‫بین الملل‬ ‫اســت اما اگر خودش هم بخواهد و تایید کند که وارد این‬ ‫عرصه خواهد شد‪ ،‬فکر نمی کنم در دراز مدت بتواند رقیب‬ ‫مهمی برای کلینتون باشد‪.‬‬ ‫دالیل زیادی هم در این خصوص وجود دارد به نحوی‬ ‫که ســن جو بایدن باال اســت و چندین بار هم در انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری شرکت کرده اســت اما نتوانسته کاری از‬ ‫پیش ببرد‪ .‬بنابراین دموکرات ها در خط اخر مجبورن د کلینتون‬ ‫را به عنوان نماینده خود انتخاب کنند اما باید دید که تا موعد‬ ‫برگزاری انتخابــات کلینتــون چقدر زخمی شــده و صدمه‬ ‫سیاسی دیده است‪.‬‬ ‫اگر صدمات سیاسی تا شش الی هفت ماه دیگر خیلی‬ ‫زیاد باشــد‪ ،‬ان موقع اســت که احزاب جمهوریخواه سعی‬ ‫می کنند ضربات بســیار جدی و نهایی را بــه خانم کلینتون‬ ‫وارد کنند‪ .‬نباید از یاد برد که کلینتــون به هر حال چهره ای‬ ‫کارکشــته اســت‪ ،‬در انتخابات زیادی شــرکت داشته و به‬ ‫سادگی از میدان بیرون نخواهد رفت‪.‬‬ ‫مــواردی ماننــد بیمه تامین اجتماعی و مســائلی‬ ‫که مربوط به بدنه مردمــی و محورهای مربوط به‬ ‫ان می شــود‪ ،‬غالبا از کانال برنی ســندرز مطرح‬ ‫می شــود‪ .‬در ایــن بــاره می توانیــم ایــن فرض‬ ‫را وارد بدانیــم کــه دلیــل اظهارنظرهــای وی در‬ ‫محورهای مذکــور به علت تعلق ســندرز به جناح‬ ‫چپ دموکرات ها ست؟‬ ‫بله‪ .‬شــکی در این نیست که ســندرز نماینده طرز‬ ‫تفکر جناح چپ دموکرات در ایاالت متحده است و از فضای‬ ‫بیرون چپ دموکرات انقدر مورد حمایت نخواهد بود‪ .‬به هر‬ ‫حال باتوجه به اینکه در ســال های اخیر تغییرات مهمی در‬ ‫حزب دموکــرات و خصوصــا از زمــان روی کار امدن بیل‬ ‫شانس بقای سوسیال دموکراسی‬ ‫بین الملل‬ ‫‪66‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫امیر علی ابوالفتح درگفت وگو با مثلث‬ ‫باتوجه به اخباری که چند روز گذشــته در خصوص‬ ‫جلو افتادن برنی سندرز از هم حزبی خودش یعنی‬ ‫هیالری کلینتون در رســانه های داخلی و خصوصا‬ ‫رسانه هاومطبوعاتخارجیمنتشرشده ‪،‬وضعیت‬ ‫اردوگاه دموکرات ها و نامزدهای این حزب در حالت‬ ‫فعلیچگونهاست؟‬ ‫در حالت کنونی باید بگوییم که فعال جامعه سیاسی‬ ‫امریکا و احزاب این کشور در مرحله رقابت های درون حزبی‬ ‫قرار دارند کــه از اول ژانویــه ‪ 2016‬میالدی ایــن انتخابات‬ ‫وارد مرحله انتخابات درون حزبی می شــو د‪ .‬دموکرات ها در‬ ‫حدود شــش هفت نفر از چهره های خود را معرفی کرده اند و‬ ‫شاخص ترین انها هیالری کلینتون است که بیش از دو دهه‬ ‫است در بدنه سیاسی امریکا در سمت هایی مانند بانوی اول‬ ‫امریکا‪ ،‬ســناتور ایالت نیویورک و همچنین وزیر امور خارجه‬ ‫امریکا ایفای نقش کرده و از حامیان متعصب و بســیار قوی‬ ‫در درون حزب دموکرات برخوردار اســت‪ .‬وی در سال ‪2008‬‬ ‫تا استانه رسیدن به جایگاه نهایی حزب‬ ‫دموکرات پیش رفت و حدود ‪ 17‬میلیون‬ ‫رایدرمقابلباراکاوباماکسبکردودر‬ ‫نهایت عرصه را به اوباما واگذار و سمت‬ ‫وزارت امور خارجه را از دولت باراک اوباما‬ ‫به دست اورد‪.‬‬ ‫تا چند هفته پیش به نظر می رسید‬ ‫که شــانس هیالری کلینتون به عنوان‬ ‫نامزد پیشــتاز دموکرات ها در انتخابات‬ ‫سال ‪ 2016‬تضمین شده یا اینکه رقیب‬ ‫جدی در مقابل وی وجود ندارد‪ .‬در بین‬ ‫چنــد نامزدی کــه در این بین نامشــان‬ ‫مطرح شده است‪ ،‬بیشترین توجهات به‬ ‫سمت برنی سندرز معطوف شده است‪.‬‬ ‫سندرز به عنوان یک سوسیال دموکرات‬ ‫مواضع چپگرانــه دارد و همیشــه خود‬ ‫را به عنوان یک سوسیالیســت معرفی‬ ‫می کند و تحت انتقاد شــدید ساختار و‬ ‫نظام سرمایه داران امریکایی است و مورد عالقه و توجه طبقه‬ ‫جوانان و نسل جوان ایاالت متحده قلمداد می شود‪.‬‬ ‫امار نشان می دهد که با گسترش تبلیغات و فعالیت برنی‬ ‫سندرز جایگاه هیالری کلینتون تا حدودی افول کرده است‪.‬‬ ‫اما هنوز مشخص نیست که ایا جو بایدن وارد عرصه رقابت ها‬ ‫خواهد شــد یا نه‪ .‬به طور ســنتی کســی که در نظام سیاسی‬ ‫امریکا جایگاه معاون رئیس جمهور را داشته باشد‪ ،‬از شانس‬ ‫و وضعیت بهتری برای کسب ار ا برخوردار است بنابراین گفته‬ ‫می شود که اگر بایدن وارد عرصه انتخابات شود به دلیل اینکه‬ ‫هشت سال معاون اول رئیس جمهور بوده و روابط قوی هم با‬ ‫سران حزب دموکرات دارد می تواند رقیب جدی برای هیالری‬ ‫کلینتون شود با اینکه هنوز مشخص نیســت وارد انتخابات‬ ‫خواهد شد یا نه‪.‬‬ ‫اوضاع اردوگاه جمهوریخواهان و نامزدهای انها به‬ ‫چه صورت است؟‬ ‫در جناح محافظــه کاران به دلیل تعــدد نامزدها که‬ ‫چیــزی در حــدود ‪ 17‬نفر می باشــند‪ ،‬باید گفت کــه مطابق‬ ‫نظرسنجی ها ار ا پراکنده شده است اما دونال د ترامپ میلیاردر‬ ‫امریکایی در صدر این نظرسنجی ها قرار دارد و دلیلش هم این‬ ‫اســت که اظهاراتش کامال متفاوت با سایر نامزدهای دیگر‬ ‫است‪ .‬به گونه ای که صحبت هایی را مطرح می کند که خیلی‬ ‫ازسیاستمدارانبهدلیلوابستگیبهمنابعمالیدیگرانانجام‬ ‫نمی دهند ولی ترامپ به دلیل اینکه ثروتمند است باعث شده‬ ‫تا چنین اظهارنظرهایی را داشته باشــد و در همین راستا هم‬ ‫توانسته توجه رای دهندگان امریکا را به سوی خود جلب کند‪.‬‬ ‫پس از دونالــ د ترامپ افــراد دیگری ماننــد جب بوش‬ ‫مطرح می شوند‪ .‬بوش متعلق به یک خاندان بسیار سرشناس‬ ‫و بانفوذ سیاسی اســت و از جمله افرادی اســت که در حزب‬ ‫جمهوریخواهان نگاه های زیادی به سمت وی معطوف شده‬ ‫اســت‪ .‬اما در خصوص این جناح نمی توان با اطمینان گفت‬ ‫کلینتون به وجود امده است ‪ ،‬ولی هنوز جناح چپ این حزب‬ ‫جناح مهمی در ساختار سیاسی امریکا محسوب می شود اما‬ ‫باید گفت که جناح حاکم به حســاب نمی اید‪ .‬بنابراین باید‬ ‫به این نکته توجه داشت که هر شــخصی که قرار است در‬ ‫انتخابات از اردوگاه دموکرات ها برخیزد‪ ،‬حتی اگر نخواهد‬ ‫به حرف ها و تصمیمات جناح چــپ عمل کند؛ حداقل باید‬ ‫حرف های این جناح را گوش دهد‪.‬به همین جهت می بینیم‬ ‫که حتی خانم کلینتون در دو‪ ،‬ســه هفتــه اخیر حرف های‬ ‫سندرز را بازگو می کند‪.‬‬ ‫دلیلش هم این است که متوجه شده که اگر بخواهد‬ ‫در سطح کشــوری رقابت قابل قبولی را با جمهوریخواهان‬ ‫داشته باشــد باید توجه تمامی جناح های حزب دموکرات را‬ ‫به سمت خود جلب کند‪.‬‬ ‫باتوجه به فهرست سنگینی که جمهوریخواهان‬ ‫که چه کسی شانس باالتری دارد‪ .‬حتی شاید موقعیت دونال د‬ ‫ترامپهمباگذشتزمانافولکند‪.‬بهدلیلاینکههیچسمتی‬ ‫در سطوح ملی مانند سناتور‪ ،‬فرماندار یا معاون رئیس جمهور‬ ‫نداشــته اســت در صورتی که کســانی شــانس باالتری در‬ ‫انتخابات ایاالت متحده دارند که در این سه سطح فرماندار‪،‬‬ ‫سناتور یا معاون قبال دارای سمتی بوده باشند‪.‬‬ ‫ایابهغیرازحوادثیمانندبنغازیواستفادهکلینتون‬ ‫از ایمیل هــای شــخصی‪ ،‬فکت های دیگــری در‬ ‫کاهش مقبولیت وی و افزایش ارا ی سناتور سندرز‬ ‫وجود دارد؟‬ ‫قطعا پرونده کشته شدن سفیر ایاالت متحده امریکا‬ ‫دربنغازیبههمراهاستفادههیالریکلینتونازایمیلشخصی‬ ‫خودبرایارسالاسنادیاپیام هایمحرمانهدرکاهشمقبولیت‬ ‫وی موثر بوده و این نشان می دهد که هیالری کلینتون عالوه‬ ‫بر اینکه ســهل انگار و بی مســئولیت است‪ ،‬سلســله مراتب‬ ‫ایمنی و امنیتی را برای حراســت از اطالعات محرمانه دولت‬ ‫امریکا به کار نگرفته است‪ .‬در بحث بنغازی هم اینگونه بوده ‬ ‫و ناتوانی در تامین امنیت جان سفیر و هیات امریکایی مستقر‬ ‫در لیبی‪ ،‬متوجه باالترین مقام دستگاه دیپلماسی یعنی خانم‬ ‫کلینتون بــود‪ .‬اما باید گفــت که تنها این عوامــل نمی تواند‬ ‫موجب تضعیف جایگاه کلینتون شود و اگر بخواهیم عوامل‬ ‫موثر دیگری در این موضوع را بررســی‬ ‫کنیم باید در درجــه اول یک نگاهی به‬ ‫نام خانوادگی و عنوان هیالری کلینتون‬ ‫داشته باشیم‪ .‬چراکه این مولفه ریشه در‬ ‫گذشــته دارد‪ .‬در حافظه تاریخی مردم‬ ‫امریکا به خصوص نســل جــوان این‬ ‫کشور‪ ،‬دوران بیل کلینتون یک دوران‬ ‫طالیی محسوب می شــود چراکه بیل‬ ‫کلینتــون در دوران ریاســت جمهوری‬ ‫خــود‪ ،‬در عرصــه سیاســت داخلــی و‬ ‫سیاست خارجی عملکرد موفقی داشته‬ ‫اســت تا جایی که بیل کلینتون در بین‬ ‫رای دهندگان به دموکرات ها مانند یک‬ ‫قهرمانجلوهمی کند‪.‬امااینموضوعبه‬ ‫نظرم نگاهی به گذشته است یعنی مردم‬ ‫امریکا در صدد هستند تا یک کلینتون‬ ‫دیگررابرگزینندکهاینیکموجموروثی‬ ‫را در جامعه سیاسی و اجتماعی امریکا‬ ‫ی حتی بحث واپســگرایی و برگشت به‬ ‫به راه می اندازد و برخ ‬ ‫گذشــته را مطرح می ســازند‪ .‬به این معنی که مــردم امریکا‬ ‫شانسی برای انتخاب افراد و ایده های جدید ندارند و مجبورند‬ ‫که مجددا به یک کلینتون رای دهند و راه گذشته را پی بگیرند‬ ‫و اینکه اگر هیالری کلینتون خیلی بر اوضاع تســلط داشته‬ ‫باشد و در کارهایش موفق باشد‪ ،‬شاید بتواند یک بیل کلینتون‬ ‫دیگری بشود و عمال امریکا به ‪ 20‬سال گذشته بازگشته است‬ ‫بین الملل‬ ‫‪3‬‬ ‫دستگاه اجرایی امریکا شناخته شده است و ماه ها تبلیغ برای‬ ‫اثبات و شناســاندن خودش الزم ندارد‪ ،‬اما به هر حال تا االن‬ ‫وارد عرصه نشده است‪ .‬حتی تعدادی از سران حزب دموکرات‬ ‫نگران هســتند که ورود معاون رئیس جمهــور کنونی امریکا‬ ‫در انتخاباتی که کلینتــون در ان حضور دارد‪ ،‬می تواند باعث‬ ‫ن در درون‬ ‫دو پاره شدن حزب دموکرات شود و یک جنگ خونی ‬ ‫حزب دموکرات به راه بیندازد که باعث شکســت هر دو نامزد‬ ‫دموکرات شود‪.‬‬ ‫در ســال ‪ 2008‬گرچــه ایــن جنــگ داخلــی بــه راه‬ ‫افتاد امــا جامعه امریکا به قــدری از عملکرد جــورج بوش و‬ ‫جمهوریخواهان عصبانی و ناراحت بود کــه پیروز ان جنگ‬ ‫داخلی هم شــانس باال امدن در جدول انتخابات را داشت‪.‬‬ ‫اما ســال ‪ 2016‬کــه هشت ســال از حکومــت دموکرات ها‬ ‫می گذرد و نارضایتی هایی نســبت به عملکــرد دولت کنونی‬ ‫امریکا وجود دارد‪ ،‬اگر در چنین شــرایطی یک جنگ داخلی‬ ‫در حــزب دموکرات به وقــوع بپیوندد و حامیــان کلینتون در‬ ‫مقابل طرفداران جــو بایدن قرار بگیرند‪ ،‬می توانند شــانس‬ ‫جمهوریخواهان را باال ببرند‪.‬‬ ‫این محاسبه شاید باعث شده تا جو بایدن تصمیم جدی‬ ‫برای ورود به عرصه انتخابات نگیرد و شاید هم در انتخابات‬ ‫شرکت نکند به این امید که دموکرات ها در پایان هشت سال‬ ‫حضوردرکاخسفیدهمچنانشانسباقیماندندرقوه مجریه‬ ‫را داشته باشــند و این موضوع را شاید بتوان یک دوراندیشی‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫که شاید این ماجرا صورت خوشی نداشته باشد‪ .‬ضمن اینکه‬ ‫مســاله زن بودن هیالری کلینتون هم یکی از مواردی است‬ ‫که در این بین مورد توجه باید قرار گیــرد چراکه مردم امریکا‬ ‫در ســال ‪ 2008‬نشــان دادند که بین یک مرد سیاهپوست و‬ ‫زن سفید پوســت‪ ،‬زن نبودن رئیس جمهور را بر ســیاه بودن‬ ‫رئیس جمهور اولویت بندی کردند و ترجیح دادند که یک مرد‬ ‫حتیسیاهپوستبه عنواننامزدنهاییحزبدموکراتمعرفی‬ ‫شود تا یک زن سفید پوست‪.‬‬ ‫در وضعیت فعلی هنوز مشــخص نیســت کــه ایا این‬ ‫خط کشــی در جامعه امریکا تغییر کرده است یا خیر‪ .‬ضمن‬ ‫اینکه برخی معتقدند برنی سندرز همان اوبامای سفید پوست‬ ‫است‪ .‬یعنی همان ایده ها‪ ،‬جســارت ها و همان تغییراتی که‬ ‫در ساختار سیاسی – اجتماعی امریکا توســط اوباما در سال‬ ‫‪ 2008‬مطرح شد و یک جنبش اجتماعی را به عالوه یک امید‬ ‫قپشت سرخودشبهراه انداختکهنهایتاموجبپیروزی‬ ‫عمی ‬ ‫خیره کننده وی شد‪ ،‬برای سندرز هم متصور دانسته اند‪.‬‬ ‫به گونه ای که باید گفت سیاســت ها و راه و منش اوباما‬ ‫را در جناح دموکرات ها برنی سندرز پیگیری می کند و در جناح‬ ‫جمهوریخواهــان هم دونالــ د ترامپ این نقــش را به عنوان‬ ‫شخصی که به دنبال تغییرات اساسی در ساختارها است‪ ،‬ایفا ‬ ‫می کند و ترامپ به نحوی به دنبال این اســت که قالب های‬ ‫ســنتی در امریکا شکسته شــود تا گروه های نخبه در امریکا‬ ‫حکومت کنند که این موضوع باعث شــده تا از وی به عنوان‬ ‫اوبامای جمهوریخواه نام برده شود‪.‬‬ ‫براین مبنا اگر جامعه امریکا نیاز به تغییر داشته باشد و‬ ‫همچنان بخواهد راه و رسم اوباما را دنبال و پیگیری کند‪ ،‬باید‬ ‫گفتکهکسیکهمانندکلینتوننامورسمشباگذشتهعجین‬ ‫شده است؛ خیلی نمی تواند موفق باشد که همین حالت هم‬ ‫برای جب بوش صادق است یعنی اگر بخواهند به یک بوش‬ ‫دیگر رای بدهند به یک نوعی پایبندی بر یک ســری اصول‬ ‫خواهد بود و ضمن اینکه مردم امریکا برعکس اروپایی ها به‬ ‫صورتموروثیوتکرارینظامسیاسیخودراتعریفنمی کنند‬ ‫و اینکه یک خاندان بخواهد بر کشورشان حکومت کند خیلی‬ ‫بر نمی تابند و اصوال به دنبالچهره های جدید هستند‪.‬‬ ‫با توجه به شکســت هایی کــه جو بایــدن در ادوار‬ ‫گذشته داشته‪ ،‬ایا این چهره دموکرات وارد عرصه‬ ‫انتخابات خواهد شد؟‬ ‫به طور ســنتی در پایــان هر دوره هشت ســاله یک‬ ‫ریاست جمهور معاونش از شانس باالیی برای تکیه بر صندلی‬ ‫کاخ سفید برخوردار اســت به گونه ای که پس از دوران رونالد‬ ‫ریگانهمهمینموضوعاتفاقافتاد‪.‬بنابرایناگرپسازدوره‬ ‫هشت ســاله اوباما معاونش وارد عرصه انتخابات شود امری‬ ‫بعید و تازه به نظر نمی اید‪ .‬باید این نکته را هم در نظر بگیریم‬ ‫که جو بایدن کمی دیر اقدام به ورود خواهد کرد چراکه م اه ها‬ ‫قبل فعالیت ها شروع شده و افرادی مانند برنی سندرز هم وارد‬ ‫گردونه رقابت ها شــده اند‪ .‬گرچه جو بایدن به عنوان نفر دوم‬ ‫باوجودی که هنوز ماه ها تــا برگزاری انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری امریکا زمان باقی مانده‪ ،‬اما رقابت‬ ‫میان جمهوریخواهان و دموکرات هــا چه در عرصه‬ ‫درون حزبــی و چــه با یکدیگــر به صــورت جدی در‬ ‫جریان است‪ .‬نظرســنجی ها نیز هر روز ابعاد تازه ای‬ ‫از این انتخابات را نشان می دهند‪.‬‬ ‫به عنــوان مثال جهــش یکباره برنی ســندرز و‬ ‫کاهش چشمگیر محبوبیت هیالری کلینتون ان هم‬ ‫در اردوگاه دموکرات هــا یکــی از ابعــاد تــازه و البته‬ ‫متغیر این رویداد حساس سیاسی است‪ .‬امیر علی‬ ‫ابوالفتح‪ ،‬کارشــناس و تحلیلگر مســائل امریکا در‬ ‫گفت وگو با مثلث به بررسی ابعاد این پرونده پرداخته‬ ‫کــه در ادامه از نظر می گــذرد‪ .‬ابوالفتــح از احتمال‬ ‫حضور جو بایدن‪ ،‬معاون باراک اوباما در رقابت های‬ ‫انتخاباتی می گوید و تاکید می کند به طور ســنتی‬ ‫در پایان هر دوره هشــت ســاله یک ریاست جمهور‬ ‫معاونش از شــانس باالیی برای تکیه بر صندلی کاخ‬ ‫ســفید برخوردار اســت به گونه ای که پس از دوران‬ ‫رونالد ریگان هم همین موضوع اتفاق افتاد‪ .‬به گفته‬ ‫این کارشــناس بنابراین اگر پس از دوره هشت ساله‬ ‫اوباما معاونش وارد عرصه انتخابات شود امری بعید‬ ‫و تازه به نظر نمی اید‪.‬‬ ‫نامیدکهازطرفحزبدموکراتدنبالشودتابایدنراازحضور‬ ‫در انتخابات منصرف کند‪.‬‬ ‫یکی از محورهای اصلی در مناظره ها و اظهاراتی که‬ ‫در تبلیغات نامزدهای هر دو جناح مطرح می شود‪،‬‬ ‫موضوع ایران و پرونده هسته ای کشورمان و اتخاذ‬ ‫استراتژیرفتاریباجمهوریاسالمیایرانازسوی‬ ‫رئیس جمهور اینده امریکا ست‪ .‬نظر نامزدهای هر‬ ‫دو جناح در خصوص این مسائل چیست؟‬ ‫در ابتدا باید بگویم این تحلیل را که جمهوریخواهان‬ ‫ضد ایران و برجام و برنام ه هســته ای هســتند و دموکرات ها‬ ‫همــگام با ایــران هســتند را قبــول نــدارم‪ .‬ان چیــزی که‬ ‫تفاوت ایجاد کرده‪ ،‬قرار داشــتن یا قرار نداشــتن در موضع‬ ‫اداره ایاالت متحــده امریــکا اســت‪ .‬چــون در حالت فعلی‬ ‫جمهوریخواهــان در جایــگاه اپوزیســیون و اجرایی امریکا‬ ‫هســتند‪ ،‬شــدیدترین انتقادات خود را بر دموکرات هایی که‬ ‫حاکم کاخ سفید هســتند وارد می کنند و باید دانست که این‬ ‫مخالفت ها تنها در بحث هسته ای نیست بلکه در محورهایی‬ ‫مانند بیمه های درمانی‪ ،‬ازدواج همجنس گراها‪ ،‬مهاجرت ها‪،‬‬ ‫افزایش مالیات ها و افزایش حداقل دستمزد کارگران هم این‬ ‫انتقادات صدق می کند و تمام برنامه های دولت اوباما ر ا زیر‬ ‫سوال می برند‪.‬‬ ‫اینبهاینمعنانیستکهتمامانهاموضعشانمشخص‬ ‫اســت بلکه تنها بحث مخالفت با دولت در ایــن بین مطرح‬ ‫است و مساله هســته ای هم به همین شــکل است و اصال‬ ‫اعتقادی بــه این موضوع ندارم که جمهوریخواهان بیشــتر‬ ‫از دموکرات هــا ضد ایران هســتند‪ .‬نباید فرامــوش کنیم که‬ ‫شدیدترین تحریم هایی که کشور امریکا علیه ایران در طول‬ ‫تاریخ وضع و به اجرا گذاشــته شده است‪ ،‬توسط دولت های‬ ‫دموکرات صورت گرفته و اتفاقا در دولت اوباما بوده است‪.‬ان‬ ‫تحریم هایی که خانم کلینتون به انها تحریم های هوشــمند‬ ‫می گفت و اظهار کرده بود که کمر ایران را می شکند در زمان‬ ‫دموکرات ها و حتی دولت بیل کلینتون بوده است‪.‬‬ ‫اگر این ســناریو برعکس بود و جمهوریخواهان بر سر‬ ‫کار بودند‪ ،‬طبیعتا این مخالفت ها از ناحیه دموکرات ها سر باز‬ ‫می کرد‪ .‬ضمن اینکه قدم های اولیه مذاکراتی که در نهایت‬ ‫منجر به تدویــن صلح نامه وین شــد‪ ،‬در زمــان جورج بوش‬ ‫برداشته شد‪.‬بنابراین اگر جمهوریخواهان در انتخابات سال‬ ‫‪ 2016‬به پیروزی برســند و دموکرات ها در موضع اپوزیسیون‬ ‫قرار بگیرند و دولت مستقر هم راهی را برود که دموکرات ها ان‬ ‫را هموار کرده اند‪ ،‬قطعا دموکرات ها انتقاداتی را وارد خواهند‬ ‫ساختوموضعتوجیهمصالحهباایرانراپیشخواهندگرفت‬ ‫و تمامی این مطالب به این جهت بازگو شــد که خیال نکنیم‬ ‫دموکرات هادوستوهم سوباایرانوجمهوریخواهاندشمن‬ ‫ایران خواهند بود چراکه تاریخ ‪ 35‬ســاله جمهوری اسالمی‬ ‫نشــان داده که همکاری با دول جمهوریخواه راحت تر بوده‬ ‫است‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫اعالم کرده اند و نظــر به اینکه یک عقبه بســیار‬ ‫گســترده ای از حمایتهای مالی و سیاسی پشت‬ ‫نامزدهــای ایــن حــزب قــرار دارد ایــا می توان‬ ‫رئیس جمهــور اتــی ایاالت متحــده را از ایــن‬ ‫حــزب دانســت؟ اساســا چهره هــای شــاخص‬ ‫جمهوریخواهان در انتخابات پیش رو چه کسانی‬ ‫هستند؟‬ ‫هر کدام از جمهوریخواهانی که روی کار بیایند‪ ،‬به‬ ‫جز کسانی که خیلی از مقبولیت برخوردار نیستند؛ بی شک‬ ‫رقیب دموکرات ها خواهند بود‪.‬‬ ‫کاندیداتــوری چهره هایــی ماننــد جــب بــوش و‬ ‫دونالد ترامپ از ســمت مــردم امریکا جدی گرفته نشــده‬ ‫اســت اما می بینیم که در افکار عمومی رتبه این اشخاص‬ ‫باال اســت و ایــن نشــان می دهــد کــه پشــتیبانی هایی‬ ‫از این اشــخاص صورت می گیرد و شــاید هم بتــوان نام‬ ‫ان را "پشــتیبانی نرم" گذاشــت‪ .‬از کســانی که در حزب‬ ‫جمهوریخــواه هســتند بــه نظــرم جــب بــوش و دونالــد‬ ‫ ترامــپ اگر به عنــوان کاندیــدای نهایی حزب خودشــان‬ ‫انتخــاب شــوند‪ ،‬می توانند تا حــدود زیادی ر قیب بســیار‬ ‫جدی برای هیالری کلینتون به حســاب بیایند‪ .‬در اردوگاه‬ ‫جمهوریخواهــان بــه نظــرم تنها بــوش و ترامــپ حرفی‬ ‫برای گفتن دارند و کســانی مانند اســکات واکر‪ ،‬هاکبی و‬ ‫چهره های دیگر به انــدازه کافی در افــکار عمومی امریکا‬ ‫جا نیفتاده انــد کــه بخواهند رقیــب مهمی بــرای کلینتون‬ ‫باشند‪ .‬موضوع دونالد ترامپ یک بحث جالبی در انتخابات‬ ‫امریکا اســت‪ .‬چراکه این شــخص میلیاردها دالر سرمایه‬ ‫دارد و احتیاجی به کمک مالی اشــخاص دیگر ندارد و هر‬ ‫حرفی که به ذهنش بیاید را بازگو می کند که همین موضوع‬ ‫باعث شــده تا محبوبیت زیادی در میان جمهوری خواهان‬ ‫بــرای او شــکل بگیــرد چراکــه در داخــل ایاالت متحده‬ ‫می گویند ترامپ شخصی است که از کسی ترسی ندارد و هر‬ ‫حرفی را که بخواهد می زند و عمده دلیل انهم ســرمایه دار‬ ‫بودن و عــدم نیاز وی بــه پشــتیبانی های مالی اســت اما‬ ‫باید در نظر داشــت که برنامه جامع و مدونی از ســوی وی‬ ‫ارائه نشده است‪.‬‬ ‫م برنامه اقتصادی وی چیست‬ ‫به عنوان مثال نمی دانی ‬ ‫و تنهــا موضوع مهاجــرت مکزیکی ها به امریــکا را مطرح‬ ‫کرده اســت که به باور تمامی افکار عمومی ایاالت متحده‬ ‫نمی توان تنها روی این موضوع تکیه کرد‪.‬یعنی باید وی به‬ ‫صورت کامل و دقیق مشخص کند که وضع معیشتی مردم‬ ‫را چگونه بهبود خواهد بخشید یا اینکه چه برنامه هایی برای‬ ‫اقتصاد کشور خواهد داشت‪.‬‬ ‫‪67‬‬ ‫دومینوی بحران‬ ‫بین الملل‬ ‫اگرچه المان و اتریش با توافق دوجانبه ای که در روزهای گذشته به ان رسیده اند در عمل از مرحله‬ ‫اولبحرانمهاجرتازخاورمیانهبهاروپاگریختنداماباتداومروندمهاجرتبرخیکارشناسانپیش بینی‬ ‫می کنند که در میان مدت اتحادیه اروپا با بحران امنیتی و تشدید شکاف های اجتماعی مواجه شود؛‬ ‫امریکهمی توانددوبارهاروپارادرگیرشورشحاشیهعلیهمتنوهمچنینجنبش هایرادیکالاجتماعی‬ ‫وسیاسیکند‪.‬‬ ‫ضربه به همگرایی‬ ‫سعید خالوزاده‬ ‫بین الملل‬ ‫‪68‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫‪1‬‬ ‫استاددانشگاهوکارشناسمسائلاروپا‬ ‫اروپا طی سال های اخیر با بزرگترین بحران مهاجرت‬ ‫مواجه شــده است‪ .‬طرح های مختلف کشــورهای اروپایی‬ ‫تاکنون چندان چاره ساز نبوده و از طرفی بحران های مختلف‬ ‫در کشــورهای خاورمیانه زمینه ساز هجوم بســیاری افراد به‬ ‫کشورهای اروپایی اســت‪ .‬کمیســیون اروپا در جدیدترین‬ ‫گزارشی که منتشر کرده وضعیت کنونی را وخیم ترین بحران‬ ‫مهاجرت به اروپــا از هنگام جنــگ دوم جهانی تابــه امروز‬ ‫دانسته است‪.‬‬ ‫مهاجرت از کشورهای بحران زده به سمت اروپا پدیده‬ ‫جدیدی نیست اما در سال گذشــته موج عظیم مهاجرت به‬ ‫کشورهای اروپایی این قاره را با چالش جدیدی روبه رو کرده‬ ‫است‪ .‬با گســترش جنگ و ناامنی در کشــورهای خاورمیانه‬ ‫بحران پناهجویان در قالب بی سابقه ترین معضل مهاجرتی‬ ‫جهان پس از جنگ جهانی دوم‪ ،‬در حال درنوردیدن مرزهای‬ ‫اروپاســت‪ .‬باتوجه به اوضاع امنیتی و اقتصادی کشورهای‬ ‫افریقا و خاورمیانه که صحنه خشــونت‪ ،‬ناارامــی و فعالیت‬ ‫گروه های تروریستی اســت‪ ،‬نمی توان انتظار داشت سیل‬ ‫پناهجویان از این کشورها به ســمت اروپا فروکش کند‪ .‬امار‬ ‫سازمان اروپایی کنترل مرزها وابسته به اتحادیه اروپا نشان‬ ‫می دهد که تعداد پناهجویان غیرقانونی که راهی کشورهای‬ ‫عضو اتحادیه اروپا شــده اند‪ ،‬بین ماه های ژانویــه تا فوریه‬ ‫‪ 2015‬نسبت به مدت مشابه ســال ‪ 2014‬حدود ‪ 250‬درصد‬ ‫افزایش یافته است‪.‬‬ ‫وزرای کشور و دادگســتری اتحادیه اروپایی در تاریخ‬ ‫‪ 14‬سپتامبر اینده نشســتی اضطراری برای مقابله با بحران‬ ‫مهاجرت برگزار خواهند کرد‪ .‬موضوع مباحثات این نشست‬ ‫فوق العاده شامل همکاری داخلی‪ ،‬مقابله با قاچاق مهاجران‪،‬‬ ‫و سیاست بازگرداندن انها خواهد بود‪ .‬فقط در ماه ژوئیه ‪۱۰۷‬‬ ‫هزار و‪ ۵۰۰‬مهاجر به مرزهای اتحادیه اروپا رسیدند که به نوبه‬ ‫خود یک رکورد به حساب می اید‪ .‬به نظر می رسد بحران های‬ ‫منطقه ای و به خصوص ادامه مناقشــه در سوریه یک عامل‬ ‫عمده در پس افزایش شمار مهاجران است‪ .‬اتحادیه اروپایی‬ ‫هنوز از یک سیاســت مشــترک در قبال پذیرش مهاجرین و‬ ‫پناهندگانبرخوردارنیست‪.‬ازماهژانویهتاکنونحداقل‪۲۵۰۰‬‬ ‫مهاجر مرده اند که بیشتر انها در اثر غرق کشتی ها در مدیترانه‬ ‫بوده است‪ .‬سهمیه بندی مهاجرین برای کشورهای عضو نیز‬ ‫با استقبال چندانی مواجه نشــده و برخی اعضا شدیدا با این‬ ‫سیاست مخالف هستند‪.‬‬ ‫لوکزامبورگ ریاست دوره ای اتحادیه اروپای برای مقابله‬ ‫استقبال المانی ها از مهاجران خاورمیانه ای‬ ‫اینمقالهبهدوسئوالپاسخمی دهد‪-1:‬چرارویکردالماندرپذیرش‬ ‫مهاجرانبادیگرکشورهایاروپاییمتفاوتاست؟‪-2‬ایاورود‬ ‫مهاجرانجدیدبهاروپاباعثتقویتراستافراطیمی شود؟‬ ‫با بحران رو به وخامــت مهاجرانی که عازم اروپا می شــوند‪،‬‬ ‫نشســت اضطراری اعالم کرده است‪ .‬ریاست اتحادیه اروپا‬ ‫عنوان داشته که وزرای کشور و دادگستری ‪ ۲۸‬عضو اتحادیه‬ ‫روز ‪ ۱۴‬ســپتامبر یک نشســت اضطراری خواهند داشــت‪،‬‬ ‫زیرا این بحران دچار «ابعاد بی سابقه» شده است‪ .‬موضوع‬ ‫مباحثات این نشست فوق العاده شــامل همکاری داخلی‪،‬‬ ‫مقابله با قاچاق مهاجران‪ ،‬و سیاست بازگرداندن انها خواهد‬ ‫بود‪ .‬المان‪ ،‬فرانســه و بریتانیا گفته اند که اتحادیه اروپا باید‬ ‫فهرستی از «کشورهای مبدایی که امن هستند» تهیه کند تا‬ ‫امکان بازگرداندن بعضی مهاجران فراهم شود‪.‬‬ ‫قاره اروپا طی چند هفتــه اخیر با حوادث مرگباری برای‬ ‫مهاجران روبه رو شــده اســت‪ .‬در این حوادث تعداد زیادی‬ ‫در مدیترانه غرق و اجساد ‪ ۷۱‬نفر در کامیونی در اتریش پیدا‬ ‫شده است‪ .‬اخیرا بان کی مون‪ ،‬دبیرکل سازمان ملل متحد‪،‬‬ ‫خواستار یک واکنش جمعی برای مقابله با این بحران شد و‬ ‫از کشورهای مواجه با سیل مهاجران خواست «مسیرهای‬ ‫ایمن و قانونی» برای انها درســت کنند‪ .‬وی کشــف اجساد‬ ‫‪ ۷۱‬نفر در اتریش را «هولناک و مایه دلشکستگی» خواند‪.‬‬ ‫تصور می شود این افراد از جنگ سوریه گریخته بودند‪ .‬از ماه‬ ‫ژانویه تاکنون حداقل ‪ ۲۵۰۰‬مهاجر مرده اند که بیشــتر انها‬ ‫در اثر غرق کشتی ها در مدیترانه بوده است‪ .‬این تعداد زیاد‬ ‫کشتگان یعنی افرادی که از شرایط سخت زندگی در کشور‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫بین الملل‬ ‫خود اواره شده و وارد باصطالح کشــورهای امن و پیشرفته‬ ‫اروپایی شده اند‪ ،‬افکار عمومی جهان را شوکه کرده است‪.‬‬ ‫این در حالی اســت که تمایل بــرای ورود به مرزهای‬ ‫اتحادیه اروپــا روز به روز افزایش می یابد‪ .‬ماه گذشــته ‪۱۰۷‬‬ ‫هزار و ‪ ۵۰۰‬مهاجر به مرزهای اتحادیه اروپا رسیدند که به نوبه‬ ‫خود یک رکورد به حساب می اید‪ .‬به نظر می رسد بحران های‬ ‫منطقه ای و به خصوص ادامه مناقشــه در سوریه یک عامل‬ ‫عمده در پس افزایش شــمار مهاجران است‪ .‬در این میان‪،‬‬ ‫بازرسی های مرزی در یونان‪ ،‬ایتالیا و مجارستان برای متوقف‬ ‫کردن سیل مهاجران نه فقط از سوریه بلکه باقی کشورهای‬ ‫خاورمیانه و افریقا افزایش یافته است‪ .‬لکن این موضوع هم‬ ‫تاکنون چاره کار نبوده و نه از هجوم شدید مهاجرین کاسته‬ ‫و نه مانع از کاهش تلفات انســانی شده است‪ .‬سهمیه بندی‬ ‫مهاجرین برای کشورهای عضو نیز با استقبال چندانی مواجه‬ ‫نشده و برخی اعضا شدیدا با این سیاست مخالف هستند‪.‬‬ ‫در بیانیه ریاســت اتحادیه اروپا امده است ‪« :‬وضعیت‬ ‫پدیده مهاجرت در خــارج و داخل اتحادیه اروپــا اخیرا ابعاد‬ ‫ بی سابقه ای گرفته است»‪ .‬براساس امار ســازمان اروپایی‬ ‫فرانتکس‪ ،‬در ماه ژوئیه برای اولین بار شــمار مهاجرانی که‬ ‫به مرزهای اتحادیه اروپا رسیدند از ‪ ۱۰۰‬هزار نفر فراتر رفت‬ ‫که سه برابر ژوئیه سال گذشــته بود‪ .‬المان انتظار دارد شمار‬ ‫پناهجویانی که به این کشور می ایند در سال‪ ۲۰۱۵‬چهار برابر‬ ‫شده و به حدود ‪ ۸۰۰‬هزار نفر برسد‪.‬‬ ‫انگلیس و فرانسه مواضع مشترکی را در قبال مهاجرت‬ ‫غیر قانونی دارند ‪ .‬ترزا می‪ ،‬وزیر کشــور بریتانیا چندی پیش‬ ‫در لندن میزبان همتای فرانســوی خود برنــار کازنوو بود و با‬ ‫وی درباره کاســتن از موج مهاجرت به ســمت کشــورهای‬ ‫عضــو اتحادیه اروپــا و به خصوص کنترل بیشــتر بــر تردد‬ ‫مهاجرین به ســوی بریتانیا از طریق اروتونل (تونل مانش)‬ ‫گفت وگو کرد‪ .‬ترزا می بعد از این مالقات به خبرنگاران گفت‪:‬‬ ‫«امروز توافق کردیم تا با یکدیگــر کار کنیم و مهاجران را به‬ ‫کشورهایشــان بازگردانیم به خصوص افرادی را که از غرب‬ ‫افریقا امده اند‪ .‬با این اقدام افراد متوجه می شــوند که سفر‬ ‫غیر قانونی انها به اروپا بی نتیجه است و انها نمی توانند در اروپا‬ ‫مستقر شوند‪ ».‬برنار کازنوو نیز تصریح کرد‪« :‬هفتاد درصد از‬ ‫افرادی که از اغاز ســال جاری تالش کرده اند وارد محدوده‬ ‫اتحادیه اروپا شوند‪ ،‬مهاجران غیر قانونی اقتصادی هستند‪.‬‬ ‫نباید حق ماندن در اروپا به انها داده شود‪».‬‬ ‫این در حالی اســت کــه در المــان دیدگاه هــا در این‬ ‫خصوص متفاوت اســت‪ .‬از ســوی دیگر وزیــر امور خارجه‬ ‫المان موانع قانونی بــرای جلوگیری از مهاجــرت را چندان‬ ‫کارساز نمی داند‪ .‬فرانک اشتاین مایر اخیرا اظهار داشت که‬ ‫تمام کشورها این احساس را دارند که سیاست افزایش موانع‬ ‫برای ورود مهاجران در بیرون از مرزها پاســخگوی مشکل‬ ‫روزافزون پناهجویان نیســت و باید راه حل هــای دیگری را‬ ‫مد نظر قرار داد‪.‬‬ ‫انگال مــرکل‪ ،‬صدر اعظم المان به نوبه خــود اخیرا در‬ ‫برلین بــه خبرنگاران گفت‪« :‬اگر اروپا هم بســته باشــد و ما‬ ‫همچنین نسبت به دیگران بخواهیم ابراز همبستگی کنیم‪،‬‬ ‫در ان صورت االن وقت نشــان دادن ان اســت‪ ».‬مشکل‬ ‫اینجاست که اتحادیه اروپایی هنوز از یک سیاست مشترک‬ ‫در قبال پذیرش مهاجرین و پناهندگان برخوردار نیست‪ .‬برخی‬ ‫دولت های عضو از پذیرش پناهجویان خودداری کرده اند و‬ ‫در برابر پیشنهادهای اتحادیه اروپا بر سر یک طرح مشترک‬ ‫مقاومت نشان داده اند‪ .‬سایر کشورها درحال سخت تر کردن‬ ‫سیاســت های مهاجرت در زمینه پناهجویی و امنیت مرزی‬ ‫هستند که گاهی به خاطر افزایش احساسات ضدمهاجرین‬ ‫در داخل این کشورهاست‪.‬‬ ‫در ارتباط بــا انگلیس که به پیمان شــنگن نپیوســته‬ ‫وضعیت متفاوت است‪ .‬در تاریخ ‪ 1394/6/8‬ترزا می‪ ،‬وزیر‬ ‫کشور انگلیس‪ ،‬گفت افزایش بحران مهاجران نتیجه نظام‬ ‫مرزهای ازاد ‪ -‬شنگن ‪ -‬در حوزه این اتحادیه است‪ .‬او خواستار‬ ‫اعمال تدابیر ســخت تر مرزی در اتحادیه اروپا شده است‪.‬‬ ‫ماتئورنزی‪،‬نخست وزیرایتالیاهمکهکشورشبه عنواننقطه‬ ‫ورودی بسیاری از مهاجران به اروپا تحت فشار زیادی است‪،‬‬ ‫گفت اتحادیه اروپا باید یک سیاست واحد اروپایی ایجاد کند‪،‬‬ ‫نه سیاست هایی به تعداد کشورهای عضو اتحادیه‪.‬‬ ‫در شــرایط کنونی‪ ،‬بســیاری از اروپایی ها این خطر را‬ ‫احساس می کنند که از سوی پناهندگان و مهاجران خارجی‬ ‫که فقیرترین فقرا هســتند‪ ،‬مورد هجوم قــرار گرفته اند‪ .‬در‬ ‫سراسر اروپا بیگانه هراسی و نژادپرســتی اوج گرفته و حتی‬ ‫احزاب راســت افراطی قدرت گرفته اند‪ .‬بنابر مقاله ای که از‬ ‫سوی یوشکا فیشر‪ ،‬وزیر خارجه اســبق المان انتشار یافته‪،‬‬ ‫این تنها اغاز یک بحران اســت چون شــرایطی که منجر به‬ ‫تحریک مردم برای فرار از وطنشان می شود تنها بدتر می شود‬ ‫و اتحادیه اروپا که بسیاری از اعضای ان بزرگترین و بهترین‬ ‫سیســتم رفاهی در جهان را دارند‪ ،‬به نظر می رســد از لحاظ‬ ‫سیاســی‪ ،‬اخالقی و اداری در حال غرق شــدن است‪ .‬این‬ ‫از کار افتادگی‪ ،‬خطر مهمی برای اتحادیه اروپا است‪ .‬بسیاری‬ ‫از دولت های عضو تالش مشــترک اروپایــی را رد می کنند‪،‬‬ ‫موضوع که تهدیدی پرسرعت برای فرسایش همبستگی در‬ ‫اتحادیه اروپا اســت و موجب تقویت روند فعلی می شود که‬ ‫می تواند منجر به فروپاشی اتحادیه شود‪.‬‬ ‫اقای فیشــر معتقد اســت در حال حاضر مهاجرت به‬ ‫اروپا ســه علت عمده دارد‪ :‬اوضاع بد اقتصادی کشورهای‬ ‫بالکان غربی‪ ،‬ناارامی های منطقــه خاورمیانه و جنگ های‬ ‫داخلی و درگیری های افریقا‪ .‬تشــدید یا گسترش جنگ در‬ ‫شرق اوکراین می تواند به ســرعت تبدیل به چهارمین علت‬ ‫شــود‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬تمام معضل مهاجرتی که اروپا با ان‬ ‫روبه رو اســت به خاطر بحران های همسایگانش است و در‬ ‫حال حاضر اتحادیه اروپا توانایی چندانی برای مقابله با انها‬ ‫ندارد‪ .‬به وضوح روشن است که اتحادیه اروپا برای رسیدگی‬ ‫موثر به بحران مهاجرت بایدسیاست خارجی و امنیتیخودش‬ ‫را به طور قابل توجهی تقویت کند‪ .‬مشــخص است که اروپا‬ ‫با ضعفی که در زمینه سیاســت خارجــی دارد‪ ،‬تنها می تواند‬ ‫تاثیر اندکی بر جنگ هــا و درگیری های افریقــا و خاورمیانه‬ ‫داشته باشد‪.‬‬ ‫سیاست های متفاوت کشورهای اروپایی در برابر نوع‬ ‫برخورد بــا مهاجرین خارجی یکی از ضعف هــای عمده این‬ ‫اتحادیه در اتخاذ یک سیاست مشترک اروپایی در این رابطه‬ ‫اســت‪ .‬برخی کشــورها که از نیروی تولیدی بســیار باالیی‬ ‫برخوردار هستند مانند المان و یا نیازمند افرادی که کارهای‬ ‫پســت را در جامعه عهده دار شــوند یا نیازمنــد کارگران فنی‬ ‫هستند با قضیه مهاجرت رفتار بهتری دارند و سعی می کنند‬ ‫از بین مهاجرین خارجی افرادی را انتخاب و نیازمندی های‬ ‫خود را از ان طریق حل کنند‪ .‬برخی کشــورها مثل فرانسه و‬ ‫انگلیس اساسا دیدگاه دیگری در این رابطه دارند و با اعمال‬ ‫محدودیت های زیــاد مایلند بگویند کشورشــان جایی امن‬ ‫برای مهاجرین خارجی نیســت و خارجیان نبایــد فکر کنند‬ ‫می توانند ســرپناهی برای خود در این کشــورها بیابند‪ .‬رشد‬ ‫منفی جمعیت و کاهش شدید زاد و ولد در کشورهای پیشرفته‬ ‫اروپایی همچون المان نیز از دالیل نوع رفتار این کشورها در‬ ‫پذیرش مهاجرین خارجی است‪ .‬این کشورها متقاعد شده اند‬ ‫که برای داشــتن جمعیت تولیدی کافی الزم است تعدادی‬ ‫مهاجرین خارجی را بپذیرند‪ .‬المان بزرگترین کشور اروپا از نظر‬ ‫اقتصادی‪ ،‬مالی‪ ،‬صنعتی و جمعیت است‪ .‬بنابراین همیشه به‬ ‫تعداد زیادی نیروی فنی ماهر نیازمند است تا ماشین عظیم‬ ‫تولیدی و صادراتی خــود را راه بیندازد‪ .‬از ایــن منظر المان‬ ‫سیاست منعطف تری برای پذیرش مهاجرین دارد‪ .‬البته سعی‬ ‫می کند افرادی را بپذیرد یا کارگران و تکنســین های ماهری‬ ‫باشند یا تحصیالت دانشــگاهی داشته باشــند یا از توان و‬ ‫قدرت سرمایه گذاری برخوردار باشــند‪ .‬اتریش نیز موضعی‬ ‫ســخاوتمندانه و نزدیک به المان برای پذیــرش مهاجرین‬ ‫داشته است‪.‬‬ ‫نگرانی کشــورهای اروپایی از ان است که مساله ورود‬ ‫پناهجویان به این قاره که تا پیش از این‪ ،‬عادی و مرسوم بود‪،‬‬ ‫در پی بروز ناامنی و بی ثباتی در کشورهای مختلف خاورمیانه‬ ‫و شــمال افریقا‪ ،‬به حــدی از کنترل خارج شــده که به طور‬ ‫مستقیم‪ ،‬امنیت ملی کشورهای عضو اتحادیه اروپا را تهدید‬ ‫می کند‪ .‬از یک منظر‪ ،‬تداوم این امــر در بلندمدت می تواند‬ ‫نه تنها کشــورهای اروپایی را از درون در معرض تهدید قرار‬ ‫دهد‪ ،‬بلکه اختالف نظرها درباره این موضوع می تواند اساس‬ ‫اتحاد در میان دولت های اروپایی را نیز با خطر مواجه سازد‪.‬‬ ‫شــمار زیاد پناهجویان و مقاومت برخی کشورها از پذیرش‬ ‫پناهجو‪ ،‬از مهم ترین مشکالت اتحادیه اروپاست‪ .‬اتحادیه‬ ‫اروپا امروز تالش می کنــد بر اختالفات چندماهــه در مورد‬ ‫تقسیم پناهجویان بین کشــورهای عضو غلبه کند‪ .‬سازمان‬ ‫ملل می گوید‪ ،‬ادامه مناقشــه ســوریه یک عامــل عمده در‬ ‫افزایش شمار مهاجران بوده است‪ ،‬به خصوص بازرسی های‬ ‫مرزی در یونان‪ ،‬ایتالیا و مجارستان برای متوقف کردن سیل‬ ‫مهاجران نه فقط از ســوریه بلکه باقی خاورمیانه و افریقا در‬ ‫تالش بوده اند‪.‬‬ ‫هنوز در میان کشــورهای اروپایی رویکرد مشــترک و‬ ‫هماهنگی درباره نحوه برخورد با این موضــوع وجود ندارد و‬ ‫بــه ویژه اختــاف میــان کشــورهایی چون مجارســتان و‬ ‫صربســتان به عنوان مبادی ورود پناهجویان و کشــورهای‬ ‫اروپایی به عنــوان مقصــد انهــا‪ ،‬وضعیــت را پیچیده تر از‬ ‫پیش کرده اســت‪ .‬دولت راست گرای مجارســتان با وجود‬ ‫مخالفت ها‪،‬حصاریدرمرزخودباصربستانکشیدهتاازورود‬ ‫پناهجویان به اروپای جنوبی و غربی جلوگیری کند‪.‬‬ ‫ژان کلود یونکــر‪ ،‬رئیس کمیســیون اتحادیــه اروپا‪،‬‬ ‫در صدد ارائــه طرح جدیدی برای ســهمیه بندی و تقســیم‬ ‫پناهجویان بین کشورهای عضو این اتحادیه است‪ .‬بر اساس‬ ‫طرح جدید‪ ۱۶۰،‬هزار پناهجو بین کشورهای اروپایی تقسیم‬ ‫می شوند‪ .‬این تعداد فقط بخشــی از صدها هزار پناهجویی‬ ‫است که در ماه های گذشته از اســیا و افریقا خودشان را به‬ ‫خاک اروپا رســانده اند‪ .‬تنها در ماه گذشته‪ ۱۰۰ ،‬هزار نفر به‬ ‫المان پناه برده انــد و انتظار می رود که شــمار پناهندگان به‬ ‫المان تا پایان سال جاری به‪ ۸۰۰‬هزار نفر برسد‪ .‬المان مقصد‬ ‫اصلی اکثــر مهاجــران خاورمیانه ای و پناهجویان ســوری‬ ‫است‪ .‬بسیاری از ساکنان مونیخ و شهرهای دیگر مشتاقانه‬ ‫به اســتقبال پناهجویان امده اند‪ .‬مرکل‪ ،‬صدر اعظم المان‪،‬‬ ‫بحران مهاجران و پناهجویان را بســیار عمیق و متاثرکننده‬ ‫دانسته و در عین حال به شهروندان المان اطمینان داده است‬ ‫که دولت او می تواند این بحران را مدیریت کند و بر مشکالت‬ ‫ناشی از ان فائق اید‪.‬‬ ‫بحران اخیر مهاجریــن در اروپا نشــان از یک نگرانی‬ ‫جدی میــان حامیــان وحــدت اروپــا دارد‪ ،‬مبنی بــر اینکه‬ ‫سیاست های سفت و سخت در موضوع پناهجویان‪ ،‬به اصل‬ ‫همگرایی اروپایی ـ که چندین دهه بــرای تحقق ان تالش‬ ‫شده ـ صدمه بزند‪ ،‬زیرا از میان رفتن مرزها میان کشورهای‬ ‫عضو اتحادیه اروپا و عبور و مرور ازاد افراد‪ ،‬کاالها و سرمایه‪،‬‬ ‫یکی از محورهای اساسی همگرایی اروپا را تشکیل می دهد‪.‬‬ ‫نگرانی کشــورهای اروپایی در حــوزه اجتماعی و ناشــی از‬ ‫مسائلیهمچون بر هم خوردن بافتجمعیتیونیزتهدیداتی‬ ‫اســت که این جمعیت تازه و اغلب ناشــناخته بــرای جوامع‬ ‫اروپایی به همراه دارند‪ .‬در ایــن رابطه‪ ،‬باید گفت که باتوجه‬ ‫به عدم امــکان کنترل دقیق و همه جانبــه همه پناهجویانی‬ ‫که به کشورهای اروپایی وارد می شوند‪ ،‬این احتمال هست‬ ‫که عناصر افراط گرا نیز در پوشش پناهجویان وارد شده و در‬ ‫اینده ای نه چندان دور‪ ،‬بحران های امنیتی جدی برای این‬ ‫کشورها به وجود اورند‪.‬‬ ‫درخواســت ها بــرای پذیرفتــن اوارگان ســوری در‬ ‫‪69‬‬ ‫بین الملل‬ ‫‪70‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫بین الملل‬ ‫کشورهای نفتی ثروتمند خلیح فارس در حال افزایش است‪.‬‬ ‫در خود جهان عرب این دیدگاه وجود دارد که انها کار زیادی‬ ‫برای این کشــورها انجام نداده اند‪ .‬با این حال این کشورها‬ ‫واقعامقصدمناسبیبهدلیلنزدیکیفرهنگیبرایپناهجویان‬ ‫ســوری که از جنگ فرار می کنند‪ ،‬هستند‪ .‬کشورهای عربی‬ ‫منطقه خلیج فارس اکثرا کنوانســیون اوارگان سازمان ملل‬ ‫جهت پذیرش مهاجرین را امضا نکرده اند‪ ،‬بنابراین اوارگانی‬ ‫که وارد این کشورها می شوند به طور رسمی پناهنده محسوب‬ ‫نمی شوند‪.‬اکثریت اوارگان سوری مسلمانان سنی هستند‪.‬‬ ‫جمعیت عربســتان هم عمدتا ســنی هســتند‪ .‬بــا این حال‬ ‫نکته ای که وجود دارد اینکه بســیاری از مناطق سنی نشین‬ ‫سوریه پایگاهی برای داعش هستند‪ ،‬یعنی جایی که نیروی‬ ‫هوایی ســعودی و امارات بــه بمباران ان کمــک می کنند‪.‬‬ ‫داعش دشــمن رژیم ســعودی اســت و این برای انها مهم‬ ‫اســت که این پناهندگان که در حال فرار از داعش هستند‪،‬‬ ‫بمب گذار نباشند‪ .‬مشکالت فرقه ای موجب ایجاد ناراحتی‬ ‫در کشورهای مسلمانی شده است که میزبان اوارگان سوری‬ ‫هستند‪ .‬در ترکیه باتوجه به ترکیب قومیتی علوی ها و کردها‪،‬‬ ‫این نگرانی وجود دارد که در بلندمدت این اوارگان به عنوان‬ ‫تهدید شناخته می شوند‪ .‬در لبنان‪ ،‬جایی که توازن میان شیعه‬ ‫و سنی به طور ویژه ای خوب اســت‪ ،‬مقامات نگرانند که این‬ ‫مسالهمنجربهتقویتسنی هاشود‪.‬درمصر‪،‬درابتداسوری ها‬ ‫مورد اســتقبال قرار گرفتند‪ ،‬اما رژیم عبدالفتاح السیســی‪،‬‬ ‫مشکوک اســت که پناهندگان با اخوان المســلمین ارتباط‬ ‫داشته باشند‪ ،‬گروهی که السیسی قول داده است ان را از بین‬ ‫ببرد‪ ،‬به همین دلیل ورود انها دشوارتر شده و اخراج خواهند‬ ‫شد‪ .‬در کشورهای خلیج فارس‪ ،‬مشکل احتمالی که اوضاع را‬ ‫پیچیده تر می کند جمعیت باالی افراد خارجی است؛ در برخی‬ ‫از این کشورها تعداد جمعیت کارگران خارجی هندی و اسیای‬ ‫جنوب شرقی بیشتر از افراد محلی اســت‪ .‬در این کشورها‪،‬‬ ‫خارجی ها سهمی از ثروت نفت نمی برند و تنش های سیاسی‪،‬‬ ‫نژادی‪ ،‬قومی و فرقه ای را افزایش می دهند‪.‬‬ ‫انچه در بحث از بحران پناهجویان‪ ،‬کمتر مورد اشاره‬ ‫قرار می گیــرد‪ ،‬ریشــه ها و عوامــل زیربنایی شــکل گیری‬ ‫این بحران اســت‪ .‬در این زمینه‪ ،‬نگاهی بــه بافت جمعیتی‬ ‫پناهجویان وارد شده به اروپا طی ماه های اخیر‪ ،‬می تواند بهتر‬ ‫بیانگر روند واقعی اوضاع باشد‪ .‬مطابق گزارش ها‪ ،‬بیشترین‬ ‫پناهجویانی که این روزها تالش دارند به هر طریقی خود را به‬ ‫اروپابرسانند‪،‬ازدوکشورجنگ زدهسوریهوسپسلیبیهستند‬ ‫کهکشورنخست‪،‬بیشترینپناهجویانراروانهمرزهایشرقی‬ ‫این قاره کرده و کشور دوم نیز مبدا بیشتر پناهجویانی است که‬ ‫سعی دارند از جنوب و به ویژه ایتالیا خود را وارد اروپای غربی‬ ‫کنند‪ .‬در اینجا یک مساله اصلی و زیربنایی نمودار می شود؛‬ ‫کشورهایاروپاییاکنوندرحالپرداختنهزینهبحران هایی‬ ‫هستند که خود در کشورهای خاورمیانه و شمال افریقا به راه‬ ‫انداخته اند‪ .‬می توان گفت‪ ،‬اگر حمله نیروهای بین المللی و‬ ‫ناتو به لیبی و ســپس رها کردن این کشور به حال خود نبود و‬ ‫اگر کشورهای غربی با اصرار خود بر براندازی دولت سوریه‬ ‫و صرف هزینه های کالن برای حمایت از شورشیان‪ ،‬اتش‬ ‫جنگ داخلی در ســوریه را شــعله ورتر نمی کرد‪ ،‬اکنون این‬ ‫میزان اواره در تالش برای یافتن وطنی جدید‪ ،‬راهی شمال و‬ ‫غرب سرزمین های خود نمی شدند‪ .‬بر این اساس‪ ،‬باید گفت‬ ‫اتحادیه اروپا اکنون با بحرانی روبه روســت که از یک ســو‪،‬‬ ‫پیچیدگی ابعاد مربوط به سیاستگذاری ان‪ ،‬کشورهای عضو‬ ‫این اتحادیه را در انتخاب میان تشدید سیاست های سفر و‬ ‫رفت و امد ازاد دچا ر تردیدهای جدی کرده و از سوی دیگر‪،‬‬ ‫تهدیدی امنیتی را برای این کشورها به وجود اورده که جرقه‬ ‫اولیه ان را خود در جایی دیگر زده اند؛ بنابراین‪ ،‬به نظر می رسد‬ ‫حتی در صورت یافتن راه حلی مشترک برای این موضوع‪ ،‬باز‬ ‫هم اتحادیه اروپا ســال ها با پیامدهای روند جاری دست به‬ ‫گریبان خواهد بود‪.‬‬ ‫همهمخالفان‪،‬نئونازیستنیستند‬ ‫گفت وگوی مثلث با مجید تفرشی‬ ‫با توجه به ســرازیر شــدن ســیل پناهجویان به‬ ‫ســمت اروپا ارزیابی شــما از وضعیت کشورهای‬ ‫پناهجوپذیر نظیر المان چیست؟‬ ‫مساله سیاست پذیرش پناهجو در اتحادیه ارپا بغرنج‬ ‫و دارای ابعاد و زوایای مختلفی است و کشورهای عضو این‬ ‫اتحادیه سیاست واحدی در این زمینه ندارند‪ .‬این موضوع‬ ‫چند وجه دارد؛ اول اینکه این کشــورها یک سری تعهدات‬ ‫بین المللــی و منطقــه ای دارند مبنــی بر اینکــه نمی توانند‬ ‫مرزهایشان را به طور کامل به روی پناهندگان خارجی ببندند‪.‬‬ ‫دوم اینکه به هر حال کشــوری مثل المان از انجا که رشــد‬ ‫جمعیت نزدیک به صفر و حتی گاهی منفی دارد و هم چنین‬ ‫ســاالنه تعداد زیادی از شهروندانش به کشــورهای دیگر‬ ‫مهاجرت می کنند‪ ،‬نیاز به پذیرش مهاجر دارد‪ .‬به خصوص‬ ‫در دو بعد نیروی کارامد و متخصص و همچنین کارگر‬ ‫ارزان‪ .‬بر این اساس در حال حاضر پذیرش پناهندگان‬ ‫ســوری و غیر ســوری چندان خالی از سیاست های‬ ‫راهبــردی اتحادیه اروپــا و جمهوری فــدرال المان‬ ‫نیست‪ ،‬شاید به همین دلیل است که برخی در ایام‬ ‫اخیر به طعنه می گفتند که سیاســت جدید‬ ‫المان بــرای پذیرش پناهنده‪ ،‬سیاســت‬ ‫نوعی اشاعه برده داری نوین است‪.‬‬ ‫مساله ســوم این اســت که المان‬ ‫در شــرایطی نیســت کــه مرزهایــش را‬ ‫بتواند ببندد‪ .‬زیرا کشــورهای جدیدالورود‬ ‫به اتحادیــه اروپا به خصوص کشــورهای‬ ‫اروپای شــرقی‪ ،‬مانند مجارســتان و کرواســی از نگاه اکثر‬ ‫پناهنده هــا به عنوان یک گذرگاه برای رفتن به کشــورهای‬ ‫دیگر نظیر المان و بریتانیا تلقی می شــود‪ .‬بر این اســاس‬ ‫اگر المان بخواهد مرزهایش را ببندد طبیعتا تنش ها تشدید‬ ‫می شــود و تســهیل ورود پناهجو ها از ســوی کشــورهای‬ ‫جدیدالــورود به اتحادیــه اروپا یک چالش جدیــد امنیتی و‬ ‫اجتماعی برای المــان و نظیــر ان ایجاد می کنــد‪ .‬بر این‬ ‫اساس المان چاره ای ندارد جز اینکه به جای مقابله با ورود‬ ‫پناهندگان‪ ،‬ایــن پدیده را هدایت و مدیریت کند‪ .‬از ســوی‬ ‫دیگر‪ ،‬اگر المان بخواهد مرزهای خود را به سوی پناهجویان‬ ‫به طور کامل باز بگذارد‪ ،‬در واقع دست و زبان اعضای تند و‬ ‫راست افراطی را باز گذاشته اســت‪ .‬راست گرایان معتقدند‬ ‫که ورود بیش از حد پناهنده های خارجی فرصت های شغلی‬ ‫و امکانات را از شهروندان المانی می گیرد و بار جدیدی را‬ ‫بر دوش مالیات دهندگان کشورهای غربی به خصوص‬ ‫المان تحمیل می کند‪.‬‬ ‫دولت المــان برای بهبــود وضعیــت پناهجوها و‬ ‫مقابله با نگاه ضد پناهجویی ها احزاب راستگرا چه‬ ‫سیاستی را می تواند اتخاذ کند؟‬ ‫باید بــه این نکتــه توجه داشــت که همه‬ ‫مخالفان ورود پناهندگان به المان لزوما فاشیســت‬ ‫یا نئو نازیست نیستند‪ .‬برخی از احزاب راست گرای‬ ‫میانه نیز در میان منتقدان ورود پناهندگان هستند‬ ‫که معتقدند پذیرش بی حد و حصر پناهجویان به‬ ‫سیاست های این کشور در حوزه های اقتصادی‪،‬‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫را یک ژست سیاسی به ویژه در مقابل کشورهایی‬ ‫نظیر امریکا و انگلیس برای بازیابی وجهه خود در‬ ‫جهان ارزیابی کرد؟‬ ‫باید به این نکته توجه داشت که امریکا‪ ،‬بریتانیا و‬ ‫فرانسه نیز با درصد ها و نرخ های متفاوت متعهد به پذیرش‬ ‫پناهجویان هســتند اما المان در حال حاضــر بیش از تعهد‬ ‫خود اقدام به پذیرش پناهجویان کرده است‪ ،‬به هر حال این‬ ‫می تواند بخشی از سیاست فتح قلوب و اذهان یا دیپلماسی‬ ‫عمومی المــان بــرای ترمیم چهــره جهانــی و منطقه این‬ ‫بین الملل‬ ‫امنیتی و اســتراتژیک لطمه وارد می کند‪ .‬شــاید با نگاهی‬ ‫منصفانه بتوان بخشی از استدالل های این طیف را پذیرفت‪،‬‬ ‫چراکه به عنوان مثال در کشــوری ماننــد بریتانیا افرادی از‬ ‫کشــورهای افریقایی نظیر ســومالی امده اند که یک مرد با‬ ‫دو زن و هشت فرزند است‪ .‬در این مورد دولت موظف است‬ ‫که مسکن نسبتا مناسب و بزرگی در اختیار چنین خانواده ای‬ ‫قرار دهد و تا زمانی که کار پیدا کنند‪ ،‬به انان ماهانه حقوقی‬ ‫برای زندگی بدهد که این ها مجموعا گاهی تا چهار هزار پوند‬ ‫می شود‪ .‬این رقم هم تراز با دستمزد یک مدیر ارشد است‪.‬‬ ‫تازه این همه ماجرا نیســت‪ ،‬زیرا مشاهده می شود که بعد از‬ ‫مدتی همین افراد سر از بوکوحرام‪ ،‬القاعده یا سایر گروه های‬ ‫تروریستی در می اورند‪.‬‬ ‫بر همین مبناســت کــه افــکار عمومی در ایــن مورد‬ ‫تحت تاثیر راستگرا ها قرار می گیرند چنانکه در کشور ما هم‬ ‫عده ای از افراد مهاجران خارجی را باعث مشکالت عدیده‬ ‫اقتصادی و اجتماعی می دانند‪ .‬اینکه چنین نگاهی درست‬ ‫است یا غلط بحث دیگری است اما به هر حال در غرب هم‬ ‫چنین نگاهی وجود دارد یعنی مــردم در مجموع صرف نظر‬ ‫از دیدگاه های حقوق بشــری که کارکردش محدود است‪،‬‬ ‫از جهت زندگی‪ ،‬معیشت و امنیت خود چندان دل خوشی از‬ ‫پناهندگان و میهمانان خارجی ندارند‪ .‬گروه های راستگرا نیز‬ ‫از این احساس مردم سوء استفاده می کنند و تحریکات انها‬ ‫در این راستا منجر به رشد گروه های نژاد پرست و تندروهای‬ ‫نئو نازیست می شود‪ .‬بر اساس انچه گفته شد می توان نتیجه‬ ‫گرفت که دولت هایی نظیر المان برای پذیرش پناهجویان‬ ‫در تنگنا قرار دارند که یک ســوی ان تعهدات بین المللی و‬ ‫نیازهای استراتژیک است و سوی دیگر ان افکار عمومی و‬ ‫تحریکات رسانه ای گروه های دست راستی‪.‬‬ ‫ایا می توان اقدام المان برای پذیرش پناهجویان‬ ‫‪2‬‬ ‫با ورود موج عظیم پناهجویان سوری و عراقی به‬ ‫اروپا‪ ،‬رهبران کشورهای اروپایی دســتپاچه شده اند‪.‬‬ ‫شاید فراموش کرده اند روزهایی را که بر طبل جنگ در‬ ‫خاورمیانه می کوبیدند‪ .‬حاال در این میان المان نسبت به‬ ‫کشورهای دیگر با اعتماد به نفس هر چه تمام تر سینه‬ ‫جلو داده و اعالم کرده که ســاالنه ‪ 800‬هزار پناهجو را‬ ‫می تواند بپذیرد‪ ،‬اما سیاستمداران ژرمنی در این میان‬ ‫چندان فکر تندروهای نئونازی خود را نکرده بودند که‬ ‫پناهجویانی که از ناچاری و درماندگی ناشی از جنگ به‬ ‫المان ‪ -‬به عنوان کشــور اقتصاد اول اروپا ‪ -‬پناه برده اند‬ ‫اکنون با خشــونت راســتی ها مواجه شــده اند‪ ،‬مجید‬ ‫تفرشــی پژوهشــگر و تاریخ نگار درگفت وگو با مجله‬ ‫مثلث در این باره معتقد اســت که المان برای پذیرش‬ ‫پناهجویان در یــک تنگنا قرار دارد‪ ،‬که یک ســوی ان‬ ‫تعهــدات بین المللی و نیازهای اســتراتژیک اســت و‬ ‫ســوی دیگر ان افکار عمومی و تحریکات رســانه ای‬ ‫گروه های دســت راســتی مشــروح این مصاحبه را در‬ ‫ادامه می خوانید‪.‬‬ ‫کشور باشد‪ .‬اما نباید این مســاله را فراموش کرد که نه فقط‬ ‫امریکا بلکه کشــورهای خاورمیانه نیز که مسئول مستقیم‬ ‫بروز جنــگ و درگیری در ســوریه هســتند مانند عربســتان‬ ‫سعودی و متحدانش یا کشــورهای شــمال افریقا و ترکیه‬ ‫هیچ کدام حاضر به پذیرش پناهندگان سوری نیستند و این‬ ‫فاجعه‪ ،‬بزرگ تر از فاجعه عدم پذیرش پناهجویان از ســوی‬ ‫امریکاست‪.‬‬ ‫به عقیده شــما نتیجه و ســرانجام پدیده بحران‬ ‫پناهجویان سوری در اروپا چیست؟‬ ‫به عقیــده من اتفاقی کــه به ســرعت در حال رخ‬ ‫دادن است این است که کشــورهای غربی و عربی به این‬ ‫جمع بندی رســیده اند که اصرارشــان بر تغییر حکومت در‬ ‫سوریه جواب نداده و حکومت بشــار اسد با همه مشکالت‬ ‫ایستاده است‪ .‬بر همین اساس در حال حاضر راه حل هایی‬ ‫که بخشــی از این راه حل ها دولت کنونی ســوریه اســت‪،‬‬ ‫مــورد توجه مجدد قــرار گرفتــه و در واقع خــط بطالنی بر‬ ‫سیاست های صفر و صدی غرب و کشورهای عربی کشیده‬ ‫است‪ .‬تصور این کشور ها در ابتدا این بود که دولت سوریه‬ ‫نیز به ســرعت ســقوط می کند و بهار عربــی گریبان دولت‬ ‫بشــار اســد را می گیرد ولی با مقاومت دولت سوریه ضمن‬ ‫حمایت های ایران و روســیه‪ ،‬درگیری ها فرسایشــی شد و‬ ‫پیش بینی های غرب و کشورهای عربی غلط از اب در امد‪.‬‬ ‫همین امر باعث شد که این کشورها بازبینی در سیاست های‬ ‫خود را به صورت جدی در دستورکار قرار دهند و بر همین مبنا‬ ‫می توان گفت که هجوم پناهندگان سوری می تواند یکی از‬ ‫عناصر و مولفه های جدی باشد که منجر به تجدید نظر طلبی‬ ‫اتحادیه اروپا در قبال سیاست هایش در قبال سوریه است‪.‬‬ ‫تا شاید دســت از سیاســت ها و رویکردهای تمامیت خواه‬ ‫خود بردارند‪.‬‬ ‫‪71‬‬ ‫ورزش‬ ‫پوست اندازی در تیم ملی‬ ‫تیم ملی اگرچه برابر ترکمنستان متوقف شــد و شروع خوبی در بازی های‬ ‫مقدماتی جام جهانی نداشت اما با شکست گوام و هند موفق شد تحسین‬ ‫افکار عمومی را برانگیزد‪ .‬بی تردید پایین امدن میانگین سنی تیم ملی در‬ ‫موفقیت های اخیرکی روش و تیمش تاثیر فراوانی داشته است‪.‬‬ ‫تی‬ ‫تر‬ ‫یک‬ ‫انقالبکارلوس‬ ‫کی روشفازجدیدجوانگرایی‬ ‫راکلیدزدهاست‬ ‫ورزش‬ ‫‪72‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫‪1‬‬ ‫جوانگرایی؛ این تازه ترین سیاســت کارلوس کی روش‬ ‫در تیم ملی است‪ .‬گویا نقالب کارلوس اغاز شده است‪.‬امروز‬ ‫اما موافقان و مخالفانش این سیاست را تایید می کنند و ان را‬ ‫تصمیمی به موقع برمی شمرند‪ .‬شاید مقتضیات و شرایط روز‬ ‫فوتبالدنیانیزدرسیاستگذاریجدیدکی روش بی تاثیرنبوده‪.‬‬ ‫انجاکهبسیاریازتیم هایملیدرسراسردنیابهسمتاستفاده‬ ‫از بازیکنان جوانان حرکت کرده اند‪ .‬سیاستی که فوایدش ان‬ ‫قدر زیاد است که به ریســک کردن مربیان می ارزد؛ از جمله‬ ‫استفادهازانگیزهونیرویجوانیکهبهموفقیتیکتیمکمک‬ ‫زیادیخواهدکرد‪.‬فوتبالایرانهمبرایرسیدنبهشرایطبهتر‬ ‫والبتهبرطرفکردننگرانی هادرموردمیانگینباالیسنیبه‬ ‫جوانگرایی نیاز داشت‪ .‬این اتفاق اما در دیدار با ترکمنستان و‬ ‫گواموهمینطوربازیبرابرهندعملیشد‪.‬‬ ‫ضرورت جوانگرایی‬ ‫لیگ فوتبال ایران؛ در این لیگ گل های کمی به ثمر‬ ‫می رسد‪ .‬در لیگ هایی همچون اسپانیا یا انگلیس هر هفته‬ ‫بیش از ‪ 20‬گل به ثمر می رســد اما در ایران تعداد گل های‬ ‫زده بعضی اوقات در هر هفته به ‪ 10‬گل هم نمی رسد‪ .‬زمانی‬ ‫زمین های خاکی بی شماری در کشورمان وجود داشت‪ .‬در‬ ‫این زمین ها بسیاری از بزرگان فوتبال کشورمان رشد کردند‬ ‫اما در حال حاضر تمام این زمین های خاکی به ساختمان و‬ ‫برج تبدیل شده اســت‪ .‬در همین حال باشگاه های فوتبال‬ ‫کشورمان به رده های پایه شان کمتر اهمیت می دهند‪ .‬این‬ ‫باشگاه ها تنها به دنبال کسب نتیجه در کوتاه مدت هستند‪.‬‬ ‫انها مدرسه فوتبال یا اکادمی ندارند که بتوانند از محصوالت‬ ‫خودشان اســتفاده کنند بنابراین فدراسیون فوتبال به دنبال‬ ‫بازیکن سازی می رود‪ .‬فدراسیون فوتبال اما وظیفه ای برای‬ ‫بازیکن سازی ندارد‪ .‬در این بین اما برخی توقعات از کی روش‬ ‫به محل سوال یا حتی مناقشه تبدیل شده است؛ ایا کی روش‬ ‫معجزه گر است؟ هر شخص دیگری هم به جای کی روش‬ ‫بود هرگز نمی توانســت با ایــن شــرایط‪ ،‬کار خاصی انجام‬ ‫بدهد؛ مخالفت شدید وزارت ورزش با این مربی و نبود برخی‬ ‫امکانات ضروری برای اماده سازی تیم ملی اصلی ترین دالیل‬ ‫به هم ریختگی وضع موجود اســت‪ .‬با ایــن حال کی روش‬ ‫توانسته از تمام ظرفیت فوتبال ایران به خوبی استفاده کند و‬ ‫جوانگرایی را در بهترین زمان ممکن کلید بزند‪.‬‬ ‫نکته مهم اینجا ست که منتقدان کی روش نیز سیاست‬ ‫جوانگرایی او را مورد تایید قرار می دهند هر چند برخی از انها‬ ‫تبصره هایی را در کنار حرف های خود مطرح می کنند‪ .‬امیر‬ ‫قلعه نویی می گوید‪« :‬به هــر حال تیم ملی به ایــن کار نیاز‬ ‫داشت تا جوان شود که کی روش هم در حال انجام همین کار‬ ‫است‪ .‬اما به نظر من جوانگرایی باید توام باشد با نتیجه گرایی‬ ‫تا به مشــکالت احتمالی برنخورد‪ .‬اینکه صرفا دنبال جوان‬ ‫کردن تیم باشــیم ممکن اســت در کســب نتایج کارمان را‬ ‫دشوار کند و به ما در سطح ملی ضربه بزند و نتایج این تیم را‬ ‫تحت الشعاع خود قرار دهد‪ .‬اگر این اقدام در جهتی باشد که‬ ‫نتایج مان را تضعیف نکند خیلی هم خوب است‪».‬‬ ‫ورزش‬ ‫حال خوب تیم ملی در سال ‪2018‬‬ ‫گفت وگوی مثلث با بهتاش فریبا‬ ‫سرمربی اسبق تیم ملی مشخصا در مورد بازی تیم ملی‬ ‫برابر گوام اینگونه اظهارنظر می کنــد‪« :‬باید بگویم که تیم‬ ‫گوام در رنکینگ بین المللی فیفا جزو کشورهایی محسوب‬ ‫می شــود که در جمع پیشــرفت کرده ها از بهترین هاست‪.‬‬ ‫این تیم توانسته چند بازیکن امریکایی بگیرد و با رزومه ای‬ ‫که از بازیکنانش دیدیم مشخص شــد که این تیم بی دلیل‬ ‫در دو بازی اولش شــش امتیاز کامل را کســب نکرده است‬ ‫و می توانســت برای ما دردسرســاز شــود امــا تیم ملی هم‬ ‫خوشبختانه بازی را با پیروزی پشت سر گذاشت‪».‬‬ ‫علی دایی اما یکی دیگر از مربیان فوتبال ایران است‬ ‫که در دوره مربیگری اش در تیم ملی همواره به جوانگرایی‬ ‫اهمیت می داد‪ .‬او همواره ســعی کرده در امر استعداد یابی‬ ‫ان قدر قوی ظاهر شود که کسی خالء ستاره ها را در تیمش‬ ‫جوانگرایی؛ این تازه ترین سیاست کارلوس‬ ‫کی روشدرتیم ملیاست‪.‬امروزاماموافقان‬ ‫و مخالفانش این سیاســت را تایید می کنند‬ ‫و ان را تصمیمی به موقع برمی شمرند البته‬ ‫شاید مقتضیات و شرایط روز فوتبال دنیا نیز‬ ‫در سیاســتگذاری جدید کی روش بی تاثیر‬ ‫نبودهاست‬ ‫هر چن د ممکن است ســن انها باال باشــد اما اگر در امادگی‬ ‫کامل باشد باید به انها میدان داده و از انها استفاده کرد‪».‬‬ ‫نظر کی روش در مورد جوانگرایی‬ ‫تصمیم کی روش مبنی بر‬ ‫جوان ترکردن تیم ملی حاال‬ ‫تایید اهالی فوتبال را باعث شده‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫سرمربی تیم ملی ایران می گوید فوتبال اسیا باید بداند‬ ‫که هواداران ایران بی نظیر هستند اما جوانگرایی می تواند‬ ‫خطراتی را نیز به همراه داشته باشد‪.‬‬ ‫کی روش که پیش از بازی برابــر هند فرصت یافته بود‬ ‫تا درباره سیاســت جوانگرایی اش در تیم ملی ایران ســخن‬ ‫بگوید در این باره تاکید کرد‪« :‬در حال حاضر بازیکنان جوان‬ ‫فرصت کسب تجربه از بازیکنانی چون تیموریان‪ ،‬سید جالل‬ ‫حسینی‪ ،‬پژمان منتظری و خسرو حیدری به عنوان بازیکنان‬ ‫با تجربه ای که طراوت و نشــاط بازی شــان را حفظ کردند‪،‬‬ ‫خواهند داشت‪ .‬اگر این بازیکنان را نداشتیم امکان جلو رفتن‬ ‫تیم نبود و در حقیقیت این بازیکنانی که نام بردم روحیه جوانی‬ ‫تیم ما هســتند‪ .‬بازیکنان دیگر که به لحــاظ عددی جوان‬ ‫هستند باید از این بازیکنان الگو بگیرند‪ .‬این دوران انتقالی‬ ‫و تصمیم های استراتژیک می تواند مانند همه قسمت های‬ ‫زندگی خطرناک باشــد‪ .‬وقتی شما سه ساله هســتید و تازه‬ ‫می خواهید در جاده زندگی قدم بردارید‪ ،‬ممکن است بارها‬ ‫زمیــن بخورید اما به کارتــان با اســتفاده از تجربیات ادامه‬ ‫می دهید‪ .‬فوتبال هم همینطور است اما ما داریم این کار را‬ ‫در میانه رقابت های انتخابــی جام جهانی انجام می دهیم و‬ ‫ممکن است این موضوع خطرناک باشد‪ .‬بعضی از بازیکنان‬ ‫ما اکنون ‪ 36 ،35‬سال سن دارند و شاید در وسط مسابقات‬ ‫اعالم بازنشستگی کنند یا خدایی ناکرده مصدوم شوند و ما از‬ ‫ان طرف بازیکنان جوانی را در اختیار داریم که تجربه ندارند‬ ‫بنابراین باید تعادل را بر قرار کنیم‪ .‬هم باید خوب کار کنیم‪،‬‬ ‫هم دعا تا کارها به خوبی پیش برود‪ .‬در نهایت باید بگویم که‬ ‫مهمترین مطلب اطمینانی است که به کارمان و بازیکنانمان‬ ‫داریم و مطمئن هســتم کاری که در پیش گرفته ایم درست‬ ‫است و امیدوارم خداوند هم به ما کمک کند‪ ».‬سرمربی ایران‬ ‫در پاسخ به این سوال که فوتبال ایران چه کاری انجام داده‬ ‫که مدت هاســت در صدر رده بندی برترین تیم های اسیایی‬ ‫قرار گرفته‪ ،‬گفت‪« :‬این موضوع خوشحال کننده ای برای‬ ‫ماست اما جایگاه ایران در توســعه فوتبال و فوتبال پایه در‬ ‫رتبه نخست قرار ندارد‪ .‬ژاپن‪ ،‬کره جنوبی و استرالیا شایستگی‬ ‫بیشتری در رده بندی دارند‪ .‬البته فوتبال ایران پتانسیل این را‬ ‫دارد که با کشورهای بزرگ وارد چالش شود‪ .‬البته منظور من‬ ‫المان یا برزیل نیست اما می تواند به سطح اروگوئه‪ ،‬یونان‪،‬‬ ‫سوئد و دانمارک برسد‪».‬‬ ‫کارلــوس کــی روش پــس از درخشــش جوانــان در‬ ‫جام ملت های اسیا تصمیم گرفت در مقدماتی جام جهانی‬ ‫‪ 2018‬روســیه با میدان دادن بــه جوانان اینــده دار فوتبال‬ ‫ایران در مســابقات حاضر شــود‪ .‬مربی چیره دست پرتغالی‬ ‫که سابقه درخشانی در زمینه کار با بازیکنان جوان و اینده دار‬ ‫دارد بــرای دو دیــدار تیم ملی ایــران در مرحلــه مقدماتی‬ ‫جام جهانی با گوام و هندوستان اسامی ‪ 23‬بازیکن را اعالم‬ ‫کرد که در میان ایــن تعداد بازیکن دعوت شــده نزدیک به‬ ‫‪ 15‬بازیکن جوان و اینده دار قرار دارد که به اردوی تیم ملی‬ ‫دعوت شــده اند تا در کنار بازیکنانی مانند اشــکان دژاگه‪،‬‬ ‫ســیدجالل حســینی و پژمان منتظری تجربــه بازی های‬ ‫بین المللی را کسب کنند‪ .‬زمانی که به فهرست بازیکنان نگاه‬ ‫می کنیم‪ ،‬می بینیم سرمربی تیم ملی فوتبال ایران با یک نگاه‬ ‫بلندمدت در تمام خطوط‪ ،‬بازیکنان بااستعداد فوتبال ایران‬ ‫را به تیم ملی فراخوانده است‪ ،‬علیرضا بیرانوند و محمدرضا‬ ‫اخباری جایگزین دانیال داوری و رحمان احمدی شــده اند‬ ‫که این روزها در کنــار علیرضا حقیقی‪ ،‬وظیفــه نگهبانی از‬ ‫دروازه تیم ملی را به عهده دارند ‪ .‬اعتماد کی روش به جوانان‬ ‫فوتبال ایران به خط دروازه ختم نمی شود و وقتی به اسامی‬ ‫ بازیکنان خــط دفاعی تیم ملــی نگاه می کنیــم به مرتضی‬ ‫پورعلی گنجی‪ ،‬وریا غفوری‪ ،‬محمدحسین کنعانی‪ ،‬میالد‬ ‫محمدی‪ ،‬رامین رضائیــان و مهرداد قنبری برمی خوریم که‬ ‫این نفرات می توانند با اعتماد کی روش در تیم ملی‪ ،‬سالیان‬ ‫سال بازی کنند‪ .‬کی روش پرتغالی که در دو مقطع زمانی طی‬ ‫سال های ‪ 2002‬تا ‪ 2003‬و ‪ 2004‬تا ‪ 2008‬سابقه همکاری با‬ ‫الکس فرگوسن در منچستریونایتد را دارد‪ ،‬به خوبی با پرورش‬ ‫چ ترســی‬ ‫بازیکنان در ترکیب تیم های بزرگ اشناســت و هی ‬ ‫بابت میدان دادن به بازیکنانی مانند سردار ازمون و مرتضی‬ ‫پورعلی گنجی ندارد‪ .‬اعتماد به نفسی که کی روش به این دو‬ ‫بازیکن تزریق کرد‪ ،‬باعث شد این نفرات در رقابت های بزرگی‬ ‫همچون جام ملت ها به عنوان یک ســتاره خود را به فوتبال‬ ‫اســیا معرفی کنند‪ .‬اوج کار زمانی اســت که در حضور انبوه‬ ‫بازیکنان نامدار فوتبال ایران در جام ملت های اسیا مرتضی‬ ‫پورعلی گنجی‪ ،‬جوان اینده دار فوتبال کشورمان تنها نماینده‬ ‫ایران در ترکیب تیم منتخب جام ملت های اسیا قرار می گیرد‪.‬‬ ‫دغدغه مهم کی روش برای استفاده از این جوانان با انگیزه‬ ‫که در دیدار گوام بــازی خوبی هم به نمایش گذاشــتند‪ ،‬به‬ ‫فاز هجومی در خط هافبک و حمله هم ارتباط پیدا می کند‪.‬‬ ‫سعید عزت اللهی‪ ،‬کاوه رضایی ‪ -‬به جای علیرضا جهانبخش‪-‬‬ ‫سردار ازمون‪ ،‬مهدی طارمی‪ ،‬امید عالیشاه‪ ،‬وحید امیری و‬ ‫مهدی ترابی نفراتی بودند که در اخرین فهرســت بازیکنان‬ ‫دعوت شده از ســوی کی روش به چشــم می خورد و حضور‬ ‫این تعداد بازیکن جوان نشان دهنده پرورش نسل جدیدی‬ ‫از فوتبال ناب ایرانی در فاز تهاجمی اســت که می توانند با‬ ‫دانش و تمرینات کارلوس کی روش بــه علی دایی‪ ،‬مهدی‬ ‫مهدوی کیا‪ ،‬علی کریمی و کریم باقری های نســل گذشته‬ ‫تبدیل شــوند‪ ،‬اما تبدیل شــدن این اســتعداد های ناب به‬ ‫مهره های با تجربه و کلیدی فوتبال در ســطح ملی مستلزم‬ ‫داشــتن برنامه ای بلندمدت‪ ،‬کمپ های تمرینی مناســب‪،‬‬ ‫دیدارهــای تدارکاتی با تیم های مطرح دنیــا و انتخاب تیم‬ ‫باشگاهی ایده ال بوده و کارلوس کی روش به تنهایی قادر به‬ ‫انجام این ماموریت بزرگ نیست‪.‬‬ ‫ورزش‬ ‫احساس نکند‪ .‬این ویژگی او باعث شده امروز ستاره هایی در‬ ‫زمین فوتبال ببینیم که بدون حضور دایی‪ ،‬بعید بود حداقل‬ ‫به این زودی ها به چنین سطحی برسند‪.‬‬ ‫ی فوق العــاده اش را‬ ‫برانکــو امروز این مثلــث هجوم ‬ ‫مدیون علی دایی است؛ ‪ 3‬بازیکنی که در یک سوم دفاعی‬ ‫حریف هر کاری می کنند و به راحتی جوالن می دهند و البته‬ ‫میالد کمندانی که حــاال در اردوی امیدها ســت‪ .‬دایی که‬ ‫همواره یکی از حامیان کی روش محســوب می شود این بار‬ ‫نیز سیاست این مربی در خصوص جوانگرایی و تغییر نسل‬ ‫در تیم ملی را مورد تایید قــرار می دهد‪« :‬تیم ملی با هدایت‬ ‫کی روش مرحله پوســت اندازی خود را ســپری می کند و به‬ ‫نظر می رســد در هر بازی باید با استفاده از تجربیات گذشته‬ ‫در مســیری حرکت کرد تا موفقیت روزافزون برای تیم ملی‬ ‫کشورمان رقم بخورد‪».‬‬ ‫او با بیان اینکه در بازی مقابل ترکمنســتان با تکیه بر‬ ‫نیروی جوان موفق عمل نکردیم اما در بازی با گوام با توجه به‬ ‫بهره گیری از جوانان و بازیکنان باتجربه بازی هوشمندانه ای‬ ‫را به نمایش گذاشــتیم‪ ،‬ادامــه می دهد‪« :‬خود ســرمربی‬ ‫تیم ملی نیز بــه این اصل اعتقاد دارد که صرف اســتفاده از‬ ‫جوانان در یک بازی نمی تواند نتیجه دهــد‪ ،‬چراکه تزریق‬ ‫جوانان باید به تدریج انجام شود و همچنان بازیکنان باتجربه‬ ‫و توانمند مورد توجه قرار گرفته و به انها میدان داده شــود‪.‬‬ ‫زمانی که در نیمه اول مقابل گوام نتیجه گرفتیم ســرمربی‬ ‫تیم ارام ارام از نیروهای جوان خود استفاده کرد تا روند بازی‬ ‫شکل کیفی تری به خود بگیرد‪».‬‬ ‫دایی تاکید می کنــد‪« :‬در این دو ســال اخیر جوانان‬ ‫خوبی به تیم ملی معرفی شــده اند اما بنده اعتقــاد دارم که‬ ‫صرف جوان گرایی نتیجه نمی دهد‪ ،‬اما اگر در کنار جوانان‬ ‫بازیکنــان باتجربه نیز مــورد توجه قرار گیرنــد قطعا امکان‬ ‫بهره گیری بیشتر از این توان و ظرفیت فراهم خواهد امد اما‬ ‫بنده در این تجربه چندین ساله به این نتیجه رسیده ام که باید‬ ‫در هر بازی از بازیکنانی استفاده کرد که در مرز امادگی هستند‬ ‫استعدادیابی وارونه‬ ‫باشگاه ها از جوانگراییکی روش‬ ‫بهره می برند‬ ‫جوانگراییکی روش به موقع بود‬ ‫استفاده صحیح از استعدادها‬ ‫‪73‬‬ ‫ورزش‬ ‫حال خوب تیم ملی در سال‪2018‬‬ ‫ورزش‬ ‫‪74‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫گفت وگوی مثلث با بهتاش فریبا‬ ‫کــی روش در تیم ملی دســت بــه جوانگرایی زده‬ ‫است‪ .‬شما این تصمیم را چطور ارزیابی می کنید؟‬ ‫اگر بخواهیم مقطعی به این تصمیم اقای کی روش‬ ‫نگاه کنیم به نظرم ایشان تصمیم درستی گرفتند و به موقع‬ ‫دست به جوانگرایی زدند‪.‬‬ ‫منظورتان از ارزیابی مقطعی چیست؟‬ ‫اولین موضوعی که در مــورد این تصمیم به ذهنم‬ ‫می رســد این اســت که کی روش برای هر یــک از حریفان‬ ‫تیم ملی اســتراتژی خاصی دارد‪ .‬او برای هر بازی می داند‬ ‫که باید با چه شــکل و ارایشــی تیمش را به میدان بفرستد‪.‬‬ ‫مشــخصا در مورد گوام و هند باید بگویم کی روش به خوبی‬ ‫می دانست که این دو تیم حریفان خیلی سرسختی نیستند‬ ‫و نمی توانند ما را به دردسر بیندازند‪ .‬استفاده از جوان ها در‬ ‫این دو بازی به نظرم خیلی کار درســتی بود‪ .‬به خصوص در‬ ‫مورد بازی با گوام چنین نظری دارم‪ .‬چون هند کمی متفاوت‬ ‫از گوام بود‪ .‬هند تیم بهتری نسبت به گوام بود‪ .‬انها همیشه‬ ‫سختکوش بوده اند‪ .‬انها اخیرا در ورزش رشد داشته اند‪ .‬شما‬ ‫به کشــتی و والیبال هند که نگاه کنید متوجه این پیشرفت‬ ‫خواهید شد‪ .‬بنابراین انها نسبت به گوام بهتر بودند اما باز هم‬ ‫حریفی نبودند که ما بخواهیم از انها واهمه داشــته باشیم‪.‬‬ ‫طبیعتا انچه بــرای ما و کــی روش اهمیــت دارد حضور در‬ ‫مسابقات جام جهانی روسیه است‪ .‬شاید خیلی از بازیکنانی‬ ‫کــه االن برای تیم ملــی ما بــازی می کنند در ســال ‪2018‬‬ ‫جام جهانی روسیه را تجربه نکنند چون پا به سن می گذارند‪.‬‬ ‫بنابرایــن کی روش بــه ان مرحله فکــر کرده و بــا دعوت از‬ ‫بازیکنان جوان قصد دارد تیم ملی ‪ 2018‬را به درستی بسازد‪.‬‬ ‫در این صورت ما در جام جهانی روسیه تیمی خواهیم داشت‬ ‫که جوان اســت اما بی تجربه نیســت و حتی کم تجربه هم‬ ‫نیست‪ .‬این اتفاق خوبی است و باید از این تصمیم کی روش‬ ‫حمایت کنیم‪.‬‬ ‫البته برخی از بازیکنان جوان تیم ملی هم چندان‬ ‫ بی تجربه نیستند‪ .‬اینطور نیست؟‬ ‫بله‪ ،‬در حال حاضــر در تیم ملی ما جوان هایی مثل‬ ‫حاج صفی‪ ،‬ابراهیمــی و یکی دو بازیکن دیگر هســتند که‬ ‫جزو جوان هــای باتجربــه تیم ملی هســتند‪ .‬بازیکنانی که‬ ‫سال ها ست در عرصه باشــگاهی خوب کار کرده اند و برای‬ ‫‪2‬‬ ‫بــا تــک گل بهتــاش فریبا‬ ‫بود که تیم ملــی جوانان ایران در‬ ‫ســال ‪ ۱۳۵۵‬در تایلنــد به عنوان‬ ‫قهرمانی رســید‪ .‬او عنوان اقای‬ ‫گل مســابقات ایــن دوره از جام‬ ‫ملت های اســیا را به دست اورد‪.‬‬ ‫بهتــاش فریبا در بازی هــای مقدماتی المپیک مســکو‬ ‫در ســال ‪ ۱۳۵۸‬خوش اســتیل ترین هافبــک ‪ -‬مهاجم‬ ‫تیم ملی بود و در دیدار پایانی در مقابل سنگاپور یکی از‬ ‫فنی ترین گل هــای بازی ها را به ثمر رســاند‪ .‬او تا پایان‬ ‫دوران فوتبالش در سال ‪ ۱۳۶۵‬در استقالل بود و مدتی‬ ‫هم بازوبند کاپیتانی این تیم را به بازو بســت و سپس از‬ ‫فوتبال خداحافظی کرد‪ .‬پس از دوران بازیگری مدتی را‬ ‫در کادر مربیان استقالل بود و زمانی هم مربیگری تیم‬ ‫سایپا را بر عهده داشت‪ .‬بهتاش فریبا به مهارت در زدن‬ ‫ضربات کاشته شهرت داشت و بازیکن بسیار با اخالقی‬ ‫بود به طوری که در تمام دوران ورزشی اش فقط دو کارت‬ ‫زرد دریافــت کرده اســت‪ .‬او حاال یکی از کارشناســان‬ ‫فوتبال ایران اســت که همواره از مربیان تیم ملی دفاع‬ ‫کرده‪ .‬او به خصوص یکی از حامیان درجه یک کی روش‬ ‫محســوب می شــود‪ .‬خود او که از تیم ملــی جوانان به‬ ‫فوتبال ایران معرفی شد حاال سیاست کی روش در مورد‬ ‫ایجادنسلی جدید در تیم ملیرا تاییدمی کند‪.‬گفت وگوی‬ ‫مثلث با این مربی فوتبال را می خوانید‪.‬‬ ‫تیم ملی هم خوب بازی می کنند‪ .‬با همه اینها باید عرض کنم‬ ‫که استفاده از بازیکنان جوان در مسابقات رسمی است که‬ ‫باعث می شود انها تجربه کســب کنند و بعدها به مهره های‬ ‫کلیدی کی روش تبدیل شوند‪.‬‬ ‫عده ای می گویند بهتر بود این جوانگرایی در جام‬ ‫ملت های اسیا انجام می شد‪ .‬نظر شما چیست؟‬ ‫چه فرقی می کنــد که بگوییم ان کار درســت بوده‬ ‫یا غلط‪ .‬ما همیشــه به کــی روش انتقــاد می کردیم که چرا‬ ‫دســت به جوانگرایی نمی زند‪ .‬حاال هم که این کار را انجام‬ ‫داده اســت مســاله دیگری را مطرح می کنیم‪ .‬باید بگویم‬ ‫متاسفانه عده ای از ما همواره دوســت دارند انتقاد کنند‪ .‬در‬ ‫حالی که منتقد با انصاف کسی است که اقدامات مثبت مربی‬ ‫ی که امروز‬ ‫تیم ملی را هــم بگوید‪ .‬اینکه کــی روش تصمیم ‬ ‫برای تیم ملی گرفته و دست به جوانگرایی زده را می بایست‬ ‫در جام ملت ها انجام می داد چقدر اهمیت دارد؟ به نظر من‬ ‫که اهمیت زیادی ندارد‪ .‬او این طور تشخیص داده‪ .‬جالب‬ ‫اینکه اگر بر فــرض کی روش در ان مقطــع تیم ملی را مثل‬ ‫امروز جوان می کرد همین دوســتان مصاحبــه می کردند و‬ ‫می گفتند چــرا کی روش به طور ناگهانی ایــن همه تغییر در‬ ‫تیم ملی ایجاد کرده و نباید ناگهان تیمش را جوان می کرد‪.‬‬ ‫خالصه اینکه به کی روش می تاختند و او را تحت فشار قرار‬ ‫می دادند‪ .‬باید منطقی باشــیم‪ .‬چه اهمیتی دارد که در جام‬ ‫ملت ها چگونه بودیم و چه نتیجه ای گرفتیم‪.‬‬ ‫به نظــر شــما اصلی تریــن موضوعی کــه باید به‬ ‫دغدغه اهالی فوتبال در مورد تیم ملی تبدیل شود‬ ‫چه چیزی است؟‬ ‫به نظرم موضوع مهم این است که تیم ملی ما قرار‬ ‫است از این به بعد چگونه بازی و چطور خود را مهیای رسیدن‬ ‫به جام جهانی روســیه کند‪ .‬این انتقادها نسبت به کی روش‬ ‫چیزی را بــه فوتبال ما اضافــه نمی کند‪ .‬واقعیت هــا را باید‬ ‫بپذیریم؛ سال ها ست که بعضی ها نقش منتقد را دارند و هیچ‬ ‫کمکی هم به فوتبال ملی نکرده اند‪ .‬خود من همواره سعی‬ ‫کرده ام هوای تیم ملی مملکتم را داشــته باشم و از مربیان‬ ‫تیم ملی حمایت کنم‪ .‬این بدان معنا نیســت که چشم هایم‬ ‫را به روی ضعف مربیان تیم ملی بسته باشم‪ .‬نه ابدا این طور‬ ‫نیست‪ .‬از امیر قلعه نویی حمایت کردم همان طور که از محمد‬ ‫مایلی کهن حمایت کردم‪ .‬حامی دایی بوده ام همان طور که‬ ‫عالقه مندم کی روش با تیم ملی کشورم نتایج خوبی بگیرد و‬ ‫موفق باشــد‪ .‬هیچ نفع مالی هم در این بین به من نمی رسد‬ ‫اما دلم برای تیم ملی کشورم می سوزد و دوست دارم فوتبال‬ ‫ایران همیشه موفق باشد‪ .‬باید ببینیم چه اینده ای پیش روی‬ ‫ما ست‪ .‬باید برای اینده برنامه ریزی کنیم و به فکر باشیم‪.‬‬ ‫بنابراین شما از سیاست کی روش و تغییر نسل‬ ‫در تیم ملی در مقطع کنونی دفاع می کنید؟‬ ‫به طور کلی این کار را می پسندم و از ان دفاع می کنم‪.‬‬ ‫ضمن اینکه باید بپذیریم که تیم ملی در حال حاضر بازیکنان‬ ‫با تجربه هم دارد‪ .‬کــی روش تیمــش را از با تجربه ها خالی‬ ‫نکرده اســت‪ .‬خســرو حیدری‪ ،‬سید جالل حســینی‪ ،‬اندو‬ ‫تیموریــان‪ ،‬پژمان منتظــری و دیگر بازیکنــان با تجربه در‬ ‫تیم ملی حضور دارند و در کنار جوان ها تیم خوب و هماهنگی‬ ‫ساخته اند‪.‬‬ ‫مربیان و باشــگاه ها در مورد این موج جوانگرایی‬ ‫چقدر نقش داشته اند؟‬ ‫قطعا نقش داشته اند‪ .‬شاید برخی تیم ها سهم شان‬ ‫بیشــتر اســت‪ .‬به فوالد که نگاه کنید متوجه می شــوید که‬ ‫همیشه جوانگرا بوده است‪ .‬استقالل اهواز تیم اقای ویسی‬ ‫را ببینید‪ .‬استقالل تهران هم همین طور‪ .‬برخی باشگاه ها‬ ‫مجبورند اســتفاده کنند اما برخی باشــگاه ها مثل سپاهان‬ ‫بازیکن دارند اما به سراغ جوان ها هم می روند‪ .‬در خط حمله‬ ‫ســپاهان منهای خلعتبری بقیه بازیکنــان همگی جوان و‬ ‫ی و یک بازیکن دیگر‬ ‫کم سن و سال هستند؛ شریفی و کریم ‬ ‫که متاسفانه اسمش را فراموش کرده ام‪ .‬در هر صورت همه‬ ‫ما مربیان وظیفه داریم که به جوان ها بها بدهیم‪ .‬ورزش به‬ ‫جوان ها تعلق دارد‪ .‬ما سه دوره قهرمان جام ملت های اسیا‬ ‫شدیم‪ .‬این قهرمانی ها دقیقا در دوره هایی بوده که تیم ملی‬ ‫جوانان ما هم قهرمان شــده و نتایج خیره کننده ای داشــته‬ ‫است‪ .‬وقتی جوان های ما قهرمان شده اند بزرگان ما نیز به‬ ‫قهرمانی رسیده اند‪ .‬اخرین قهرمانی را هم در سال ‪ 55‬خود‬ ‫ما برای ایران به ارمغان اوردیم و ‪ 70‬درصد ان تیم تا سال ها‬ ‫برای تیم ملی بازی کردند و خوش درخشــیدند؛ جوانگرایی‬ ‫یعنی همین‪.‬‬ ‫استعدادیابی وارونه‬ ‫باشگاه ها از جوانگراییکی روش بهره می برند‬ ‫هومن افاضلی‬ ‫‪3‬‬ ‫مربی فوتبال‬ ‫جوانگرایی در تیم ملی؛ این اتفاق خوبی است‪ .‬فوتبال‬ ‫ما به این جوانگرایی نیاز داشت‪ .‬البته یک تیم واقعی همیشه‬ ‫باید باالنس باشد؛ تلفیقی از با تجربه ها و بازیکنان جوان اما‬ ‫اینکه مربیان این نســبت را چگونه تنظیم می کنند موضوع‬ ‫مهم است‪ .‬تصمیم گیری مربیان نشان می دهد که ان مربی‬ ‫چقدر به استفاده از جوان ها و چقدر به استفاده از بازیکنان‬ ‫با تجربه اهمیت می دهد‪.‬‬ ‫مربیانی هستند که صرفا به دنبال استفاده از جوان ها‬ ‫می رونــد‪ .‬اینها مربیان شــجاعی هســتند که خیلــی دوام‬ ‫نمی اورند چــون ان بازیکن تا بــه بلوغ فکری برســد وقت‬ ‫مربی اش را به پایان رسانده اســت‪ .‬تیم این مربیان معموال‬ ‫خوب بازی می کند امــا نتیجه نمی گیــر د‪ .‬بنابراین با وجود‬ ‫ارائه فوتبالی زیبا می بازند و مربی شجاع می رود‪ ،‬به خصوص‬ ‫فوتبال ایران این تیپ مربیان را خیلی تحمل نمی کند‪.‬‬ ‫در تیم ملی اما این پروسه برای کی روش اجباری شده‬ ‫اســت‪ .‬منظورم این اســت که او اگر می توانست دست به‬ ‫جوانگرایی نزند این کار را انجــام نمی داد چون کی روش از‬ ‫ان دسته مربیانی است که به با تجربه ها بیشتر میدان داده‬ ‫تا به جوان ها‪.‬‬ ‫او در تیم ملی و در طول این ســال ها بازیکنان جوان‬ ‫را بــه تدریج و خیلی اهســته به تیم ملی اورده‪ .‬او به شــدت‬ ‫به بازیکنــان با تجربه عالقه داشــته و دارد امــا در واقع با از‬ ‫کار افتادن و کمرنگ شــدن توانایی هســته اصلی که او در‬ ‫تیم ملی ایجاد کرده بود مجاب شد که به سمت جوانگرایی‬ ‫حرکت کند‪ .‬بنابراین این واقعیت را باید بپذیریم که کی روش‬ ‫در حال حاضر به عنوان یک مربی حرفــه ای خود را ملزم به‬ ‫جوانگرایی می داند تا تیمش بتواند همچنان با طراوت فوتبال‬ ‫بازی کند‪ .‬او تیمی را در اختیار داشت که از ‪ 11‬بازیکن تقریبا‬ ‫‪ 8‬بازیکن باالی‪ 32‬سال سن داشتند و او طبیعتا نمی توانست‬ ‫در جام جهانی بعدی با بازیکنان ‪ 38 ،37‬ساله وارد بازی های‬ ‫جام جهانی شود به همین دلیل سیاست خودش را تغییر داد‬ ‫و تیمش را تا حد زیادی جوان کرد‪.‬‬ ‫من با ســه تیم المپیک کار کردم‪ .‬یکی از این تیم ها‬ ‫زیر ‪ 23‬ســاله ها بود‪ .‬یکی دیگر از ایــن تیم ها تیم المپیک‬ ‫‪ 89 ،88‬بود و اخرین بار هم با تیمــی کار کردم که االن زیر‬ ‫نظر اقای خاکپور است‪.‬‬ ‫االن اقای کــی روش خیلی به این تیــم امید ما توجه‬ ‫می کند و از بازیکنان این تیم اســتفاده می کند در حالی که‬ ‫ان دو تیم دیگر هم که من از نزدیک بــا انها کار کرده بودم‬ ‫بازیکنان بسیار مستعدی داشت که می توانستند به تیم ملی‬ ‫بزرگســاالن ما کمک کنند اما به هر دلیلی اقای کی روش از‬ ‫بازیکنان ان دو تیم اســتفاده نکرد‪ .‬البته دلیلش روشن بود‬ ‫چون همان طور کــه گفتم کی روش هســته اصلی تیمش‬ ‫را شناخته و بســته بود‪ .‬نکته ای که می خواهم درباره تغییر‬ ‫نسل عرض کنم این است که به نظرم ما یک مقطع مهم را از‬ ‫دست دادیم‪ .‬فاز جوانگرایی در تیم ملی اگر در جام ملت های‬ ‫ اسیا کلید می خورد می توانست فواید به مراتب بیشتری برای‬ ‫تیم ملی ما داشته باشد‪ .‬به خصوص باتوجه به نتایجی که در‬ ‫جام ملت ها به دست اوردیم بهتر بو د جوان تر شدن تیم ملی‬ ‫ان هم به شکل و میانگینی که امروز وجود دارد را در ان مقطع‬ ‫تجربه می کردیم‪ .‬به نظرم من ان مقطع را از دست دادیم‪.‬‬ ‫در ان مقطع وریا غفوری و وحید امیــری به تیم ملی دعوت‬ ‫شدند‪ .‬این بازیکنان خیلی جوان نیستند اما چون چهره های‬ ‫تازه ای در تیم ملی بودند و عملکرد خیلی خوبی هم داشتند‬ ‫کی روش توانست به خوبی از این موضوع استفاده کند‪ .‬این‬ ‫بازیکنان ‪ 25‬یا ‪ 26‬ساله هســتند و نسبت به ان هسته اصلی‬ ‫تیم کی روش بازیکنان جوانی محسوب می شوند‪ .‬من بازی‬ ‫المان و اسکاتلند را نگاه می کردم‪ .‬نکته اینجا ست که اوزیل‬ ‫‪ 26‬ساله تا کنون دو جام جهانی را تجربه کرده است بنابراین‬ ‫‪26‬سال ان قدر هم که ما فکر می کنیم برای یک فوتبالیست‬ ‫ســن پایینی نیســت‪ .‬در حال حاضر امــا تصمیم کی روش‬ ‫تصمیــم بجایی اســت و بایــد ان را به فا ل نیــک بگیریم‪.‬‬ ‫به عنوان مثال کاوه رضایی که بازیکن جوانی است باید خیلی‬ ‫وقت پیش به تیم ملی دعوت می شد اما همین که کی روش‬ ‫باالخره او را دیده و از قلم نینداخته اتفاق ارزشمندی است‪.‬‬ ‫این بازیکن سه رده اقای گل اســیا بوده است و حاال‬ ‫شایستگی این را دارد که در تیم ملی باشد‪.‬‬ ‫با تصمیماتی که کــی روش گرفته مــا صاحب تیمی‬ ‫جوان خواهیم بود که می تواند تا ‪ 2018‬با تجربه تر شــود و‬ ‫مفید واقع شــود‪ .‬اما مربیان ایرانی در این موج چقدر سهم‬ ‫دارند؟ ایا مربیان ایرانی در تغییر نســل تیم ملی به درســتی‬ ‫نقش خود را ایفا کرده اند؟ به نظرم با طرح این سوال ما باید‬ ‫به سراغ مواردی برویم که در فوتبال ما استثنا هستند‪ .‬در بین‬ ‫مربیان ایرانی علی دایی چهره ای اســت که به جوانگرایی‬ ‫شهرت دارد‪ .‬در تیم ملی هم همین طور بود‪ .‬در ان مقطع هم‬ ‫ی بودند اما واقعیت‬ ‫یک سری بازیکن بودند که نام های بزرگ ‬ ‫این بود کــه دیگر بازیکنان جوانی محســوب نمی شــدند؛‬ ‫مهدوی کیا‪ ،‬باقــری‪ ،‬کریمی‪ ،‬هاشــمیان و برخی دیگر از‬ ‫نام ها‪ .‬ایــن بازیکنان اســکلت اصلی تیم ملی را تشــکیل‬ ‫می دادند اما میانگین ســنی تیم ملی را به باالی ‪ 30‬ســال‬ ‫برده بودند‪ .‬علی دایی اما تصمیمــش را گرفت و تیم ملی را‬ ‫جوان کرد امــا در مقطعی این کار را انجــام داد که تیم ملی‬ ‫در مسابقات مقدماتی جام جهانی بود ان هم در ابتدای راه‬ ‫بلکه در حساس ترین زمان ممکن یعنی در میانه مسابقات در‬ ‫تیم ملی دست به جوانگرایی زد‪ .‬علی دایی البته در بازی های‬ ‫ورزش‬ ‫رســمی نتایج خوبی داشــت و تنها یک بازی را باخت اما در‬ ‫نهایت جوانگرایی او باعث شــد تا بیش از پیش تحت فشار‬ ‫قرار بگیرد و کارش را از دســت بدهد‪ .‬به همین دلیل است‬ ‫که همیشــه جوان کردن تیم یک کار پر خطر است‪ .‬گاهی‬ ‫مربی از این خطرات نجات پیدا می کند و گاهی هم نه‪ .‬کی‬ ‫روش احتماال از این خطر نجات پیدا می کند چون در زمان‬ ‫درستی در تیمش دســت به جوانگرایی زده است‪ .‬البته این‬ ‫را هم بگویم که دایی در میانه راه تیم ملی برای رســیدن به‬ ‫جام جهانی تیم ملی را تحویل گرفت اما کی روش حاال چند‬ ‫سال اســت که این تیم را در اختیار دارد و این را باید بدانیم‬ ‫که کــی روش در وضعیت بهتری قــرار دارد و بــرای تیمی‬ ‫که سال ها ســت در اختیار دارد بالطبــع برنامه ریزی بهتری‬ ‫خواهد داشــت‪ .‬کی روش تیمش را در زمانــی که حریفان‬ ‫ اســانی روبه روی تیم ملی قرار دارند جوان کرده است‪ .‬این‬ ‫بازیکنان تجربه کسب می کنند و به مرور بهتر کار می کنند‪.‬‬ ‫موضوع دیگر اینکه مربیان داخلی در بها دادن به بازیکنان‬ ‫جوان چقدر نقش دارند؟ به نظــرم نمی توانند نقش زیادی‬ ‫داشــته باشــند چون فوتبال ما به شــدت نتیجه گرا ســت و‬ ‫این واقعیت را همه مــا می دانیم که در شــرایط کنونی این‬ ‫باشگاه های ما هستند که از محصوالت تیم ملی بهره می برند‬ ‫نه بر عکس‪ .‬در حالی که در شــرایط حرفه ای تیم ملی باید‬ ‫از محصوالت باشــگاه ها اســتفاده کند‪ .‬هر چنــد در میان‬ ‫مربیان داخلی استثناهایی نیز وجود دارد؛ مربیانی که فلسفه‬ ‫کارشان میدان دادن به بازیکنان جوان و ساختن تیم هایی‬ ‫است که فوتبال بازی می کنند‪ .‬در فوتبال ما یا بهتر بگویم در‬ ‫باشگاه های مهم ما نیز شرایط به گونه ای نیست که مربیان‬ ‫بتوانند دست به جوانگرایی بزنند‪ .‬شاید هواداران استقالل و‬ ‫ پرسپولیس مدام از جوانگرایی و ضرورت این کار حرف بزنند‬ ‫اما واقعیت این اســت که خود انها نیز این تغییر و تحول را‬ ‫نمی پذیرند و تحمل نمی کنند‪ .‬مثال عینی ان در حال حاضر‬ ‫ پرسپولیس است‪.‬‬ ‫تیم جوان شده است اما هنوز نتیجه نگرفته و هواداران‬ ‫تحمل شان تمام شده است‪ .‬در حالی که باید صبور باشند‪.‬‬ ‫همه اینهــا به ما می گویــد که مــا جامعه صبــوری در مورد‬ ‫تحــوالت اینچنینی نداریــم‪ .‬ضمن اینکه باشــگاه های ما‬ ‫نیز اصال برای انجــام چنین تغییراتــی در فوتبال طراحی و‬ ‫برنامه ریزی ندارند‪.‬‬ ‫ورزش‬ ‫گزار‬ ‫ش‬ ‫و‬ ‫ی‬ ‫ژه‬ ‫چراغ خاموش‬ ‫ورزش‬ ‫‪76‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫پشت پردهاختالفکاشانیبا‬ ‫کی روشچیست؟‬ ‫مســابقات قهرمانــی غــرب اســیا اوایل مهرمــاه به‬ ‫میزبانی قطر و با شرکت ‪ 10‬تیم برگزار خواهد شد که مراسم‬ ‫قرعه کشــی این رقابت ها در شــهر دوحه برگزار شــد و طی‬ ‫ان امیدهای ایران در گروهی دشــوار با عربستان و بحرین‬ ‫همگروه شدند تا با این قرعه کادرفنی تیم امید در فکر حضور‬ ‫با ترکیب کامل خود باشــد چون همیــن تورنمنت می تواند‬ ‫تدارک مناسبی برای مسابقات انتخابی المپیک و قهرمانی‬ ‫اسیا باشد؛ مسابقاتی که اواخر دی ماه در کشور قطر برگزار‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫رقابت های قهرمانی زیر ‪ 23‬سال غرب اسیا از هشتم‬ ‫تــا بیســت و دوم مهرمــاه برگزار می شــود‪ .‬تاریخــی که با‬ ‫اردوی اماده ســازی تیم ملی برای بازی حساس با عمان در‬ ‫انتخابی جام جهانی ‪ 2018‬و بازی دوستانه با ژاپن در تهران‬ ‫همزمان خواهد شد‪ .‬همزمانی بازی های تیم امید با اردوی‬ ‫تیم ملی بزرگساالن و جدال حساس با عمان که حکم فینال‬ ‫صدرنشــینی گــروه را دارد شــائبه هایی درخصوص حضور‬ ‫ملی پوشان زیر ‪ 23‬سال مد نظر کارلوس کی روش و محمد‬ ‫خاکپور در اردوی دو تیم را رقم زده است‪ .‬در ماه های گذشته‬ ‫بارها تنش هایــی میان مربیان و مســئوالن تیم های امید و‬ ‫بزرگســاالن برای حضور ملی پوشــان مشــترک رقم خورده‬ ‫که اخریــن مورد ان به همیــن اردوی اخر تیم هــای امید و‬ ‫بزرگســاالن برمی گردد؛ اظهارات و انتظاراتی که باعث شد‬ ‫اختالفاتی میان کی روش و خاکپور رقم بخورد چون هر دو‬ ‫مربی انتظار دارند فدراســیون زمینه حضور ترکیب اصلی را‬ ‫برای شــان فراهم کند که به نظر می رسد در این نزاع موازنه‬ ‫قدرت به نفع کی روش و تیم ملی بزرگســاالن باشد تا به نفع‬ ‫خاکپور و تیم المپیک‪.‬‬ ‫به همیــن دلیل قابل پیش بینی اســت کــه بازیکنان‬ ‫کلیدی مد نظر کی روش در تورنمنت غرب اســیا تیم امید را‬ ‫همراهی نکنند‪ .‬به خصوص که از عمان به عنوان جدی ترین‬ ‫رقیب تیم ملی در راه صدرنشینی و صعود از گروه مقدماتی نام‬ ‫برده می شود‪ .‬نفراتی مثل سردار ازمون‪ ،‬علیرضا جهانبخش‪،‬‬ ‫مهدی ترابی‪ ،‬محمدرضا اخباری و یکی دو بازیکن دیگر از‬ ‫جمله نفرات مورد نظر کی روش و خاکپور هستند که همزمان‬ ‫هم در لیســت تیم امید حضور دارند هم در لیست کارلوس‬ ‫کی روش! با این تفاســیر اما این بازیکنــان اجازه همراهی‬ ‫امیدهای ایران در تورنمنت غرب اســیا را نخواهند داشــت‬ ‫چون باید در اردوی بعدی تیم ملی که از تاریخ پنجم مهرماه‬ ‫اغاز می شود به تیم ملی بزرگساالن ملحق شوند؛ اردویی که‬ ‫با اعزام تیم امید به قطر برای رقابت با تیم های عربستان و‬ ‫بحرین در رقابت های قهرمانی غرب اســیا همزمان خواهد‬ ‫شد‪.‬‬ ‫مســئوالن فدراســیون فوتبــال و در راس انهــا علی‬ ‫کفاشیان درخصوص همزمانی این اردوها و تصمیم گیری‬ ‫برای تقسیم بازیکنان مشترک امید و بزرگساالن معتقدند به‬ ‫احتمال فراوان تا اواخر شــهریورماه نشست مشترکی میان‬ ‫کادر سرپرســتی و فنی امید و بزرگســاالن برگزار خواهد شد‬ ‫تا کارلوس کی روش و محمد خاکپور به دور از هرگونه تنش‬ ‫و در فضایی توام بــا ارامش با یکدیگر تصمیمات درســتی‬ ‫اتخاذ کنند‪.‬‬ ‫اسفندماه ‪ 93‬بود که اختالف میان تیم ملی بزرگساالن‬ ‫و المپیک اغاز شــد؛ به دلیــل حضور دو بازیکن مشــترک‬ ‫به نام هــای ســردار ازمون و علیرضا جهانبخــش‪ .‬تیم ملی‬ ‫بازی های تدارکاتی را پیش رو داشت و تیم المپیک باید در‬ ‫مسابقاتی رسمی شرکت می کرد‪ .‬اختالف ها خیلی زود شکل‬ ‫علنی به خود گرفت‪ ،‬ان هم در رســانه ها و البته فدراسیون‬ ‫فوتبال‪ .‬مســئوالن تصمیم گیرنده امــا در ان زمان‪ ،‬ازمون‬ ‫و جهانبخش را در اختیار تیم المپیــک قرار دادند چون این‬ ‫تیم بازی رسمی پیش رو داشــت و تیم ملی بزرگساالن بازی‬ ‫تدارکاتی‪.‬‬ ‫قرار بود ایــن اختالف فروردین ماه به پایان برســد اما‬ ‫دوباره این نــزاع با اظهارات حبیب کاشــانی علیه کی روش‬ ‫کلید خورد‪ .‬اختالف اما قابل توجه بــود؛ به دلیل دعوت از‬ ‫هشت بازیکن تیم خاکپور به تیم ملی بزرگساالن نزاع میان‬ ‫مسئوالن تیم امید با کی روش شدت بیشتری به خود گرفت‪.‬‬ ‫البته خاکپور مخالف این دعوت نیست‪ ،‬او درهای تیم ملی‬ ‫بزرگساالن را به روی بازیکنانش باز گذاشته تا هر وقت دعوت‬ ‫شدند به اردو بروند و زیر نظر کی روش فعالیت کنند‪ .‬اختالف‬ ‫جدید اما به دلیل دعوت از علی کریمی سر باز کرد؛ هافبک‬ ‫سپاهان که مراحل اداری حضورش در اردوی تیم المپیک‬ ‫در هلند انجام شــده بود به یکباره در لیســت کی روش قرار‬ ‫گرفت تا به اردوی تیم ملی برود‪ .‬همین خشم حبیب کاشانی‪،‬‬ ‫مدیر تیم المپیــک را در پــی داشــت‪ .‬او در مصاحبه های‬ ‫مختلف از کی روش انتقاد کرد و البته سرمربی تیم ملی هم‬ ‫به این انتقادها واکنش نشان داد‪.‬‬ ‫با کنــار هــم قــرار دادن مصاحبه ها می شــود متوجه‬ ‫شد جنجال تیم ملی بزرگســاالن و المپیک همچنان ادامه‬ ‫خواهد داشــت‪ .‬این اختالف به قدری جدی است که حتی‬ ‫به جلسه شورای برون مرزی فدراسیون ها نیز می رسد و انجا‬ ‫مورد بحث قرار می گیرد‪ .‬علیرضا اســدی‪ ،‬دبیر فدراسیون‬ ‫فوتبال که در این جلسه شرکت کرده بود‪ ،‬در پایان با نصرالله‬ ‫سجادی گفت وگوی کوتاهی انجام داد و البته از مشکالت‬ ‫موجود در فدراسیون گفت‪ .‬مشــکالتی که جدی ترین انها‬ ‫اختالف میان تیم ملــی و تیم المپیک بــود‪ .‬روزنامه ایران‬ ‫ورزشی در این باره نوشته است که نصرالله سجادی در این‬ ‫جلسه پیشنهاد جالبی به اســدی می دهد‪ .‬او خطاب به دبیر‬ ‫فدراسیون می گوید‪« :‬کاری ندارد که‪ .‬من یک پیشنهاد دارم‬ ‫و فکر می کنم اگر ان را انجام بدهید دیگر هیچ کدامشــان‬ ‫اعتراض نخواهند کرد‪ .‬یک مسابقه بین انها بگذارید‪ .‬یک‬ ‫طناب جور کنید و بین کی روش و کاشانی مسابقه طناب کشی‬ ‫بگذارید‪ .‬داور هم بیاورید تا عدالت رعایت شــود‪ .‬قرار هم‬ ‫بگذارید که هر کدام زورشان بیشتر بود و توانستند طناب را‬ ‫به سمت خود بکشند بتوانند خواسته های شان را اجرا کنند‪».‬‬ ‫ایــن روزنامــه در ادامــه گزارش خــود اورده اســت‪:‬‬ ‫سجادی که این بار دست از شوخی برداشته می گوید‪« :‬چرا‬ ‫نمی توانید مدیریت کنید؟ مدیریت شما چه مدلی است که ما‬ ‫مانده ایم؟ مسئول اداره فوتبال هستید اما در حل یک مشکل‬ ‫کوچک درمانده اید! اینکه نشد کار‪ .‬محکم و با قاطعیت یک‬ ‫تصمیم بگیرید و قضیه را خاتمه دهید‪».‬‬ ‫اما از قرار معلوم فدراسیون فوتبال در این بین به همین‬ ‫ســادگی هم نمی تواند تصمیم گیری کند؛ تیــم المپیک با‬ ‫هدایت خاکپــور می خواهد رکــورد چهار دهــه عدم حضور‬ ‫ایران در المپیک را بشــکند اما مشــکالت کوچک و بزرگی‬ ‫پیش رویش اســت‪ .‬از طرفی کارلوس کی روش نیز پس از‬ ‫پایان جام جهانی و پشت سر گذاشــتن جام ملت های اسیا‬ ‫مبنا را بر تغییر نســل فوتبال ایران گذاشته؛ خواسته ای که‬ ‫فدراسیون فوتبال ایران روی ان اصرار بسیار داشت و حاال‬ ‫سرمربی تیم ملی با دعوت از پدیده ها به انها بهای بیشتری‬ ‫می دهد‪ .‬پدیده هایی که قریب به اتفاق شان در تیم المپیک‬ ‫حضور دارند‪ .‬همین موضوع به مشکلی جدی میان کارلوس‬ ‫کی روش و حبیب کاشانی تبدیل شده است و البته فدراسیون‬ ‫فوتبال هم اراده ای برای حلش ندارد‪ .‬فدراســیونی که تیم‬ ‫المپیک را به حبیب کاشانی سپرده و تیم ملی را به کی روش‪.‬‬ ‫علی کفاشیان اما در تازه ترین واکنش خود درباره این‬ ‫اختالف می گویــد‪« :‬یکی دیگر از موضوعات این جلســه‬ ‫بحث هماهنگی و تعامل تیم امید و تیم ملی بزرگساالن بود که‬ ‫قرار شد نشستی با حضور کی روش و خاکپور در تهران برگزار‬ ‫کنیم و هماهنگی الزم را برای برقراری تعامل انجام دهیم تا‬ ‫برای اردوها و مسابقات بعدی مشکلی وجود نداشته باشد‪».‬‬ ‫این در حالی است که مخالفت ادامه دار کاشانی با کی روش‬ ‫و ائتالف ناخواســته او با سیاســت های وزیر ورزش نشان‬ ‫می دهد که این جهت گیری ها شاید با انتخابات اینده ریاست‬ ‫فدراسیون فوتبال چندان هم بی ارتباط نباشد انجا که علی‬ ‫کفاشیان سخت مدافع کی روش و مقابل وزیر ورزش ایستاده‬ ‫اما موضع حبیب کاشانی به وزارت ورزش نزدیک است‪.‬‬ ‫ورزش‬ ‫شگفتی به سبک سوریان‬ ‫س هفته‬ ‫عک‬ ‫طالی جهان و المپیک از دست رفت‬ ‫برای حمید سوریان نگرفتن طالی جهان کار بسیار سختی بود اما او‬ ‫حذف شد‪ ،‬سهمیه المپیک را نگرفت و همه را شگفت زده کرد‪ .‬فرنگی کار‬ ‫وزن ‪ 59‬کیلوگرم ایران با شکســت مقابــل حریف خود ازکره شــمالی از‬ ‫رقابت های قهرمانی جهان کنار رفت و سهمیه المپیک را نیز از دست داد‪.‬‬ ‫حمید سوریان پر افتخارترین کشتی گیر ایران درگروه بازنده های‬ ‫وزن ‪ 59‬کیلوگرم کشــتی فرنگی قهرمانی جهان مقابل وون یون چول از‬ ‫کره شمالی با نتیجه ‪ 6‬بر ‪ 5‬شکســت خورد و سهمیه المپیک ‪ 2016‬را نیز‬ ‫از دست داد‪.‬‬ ‫سوریان در این مبارزه و در جریان کشتی با سر به صورت کشتی گیر‬ ‫کره شــمالی زد و ضمن گرفتن اخطار و تذکر جدی از سوی داور ‪ 2‬امتیاز‬ ‫نیز به حریف خــود داد‪ .‬وی که از حریف خود پیش بود و می توانســت به‬ ‫راحتی پیروز شــود اما همانند کشــتی مقابل روشــن بایراموف که باعث‬ ‫شد دیســکالیفه شــود با خطایی که روی حریف داشــت با دادن امتیاز و‬ ‫ی در کســب‬ ‫تجدید قــوای حریفش به واســطه توقف مبارزه‪ ،‬نقش مهم ‬ ‫این باخت داشت‪ .‬ســوریان در این مرحله در حالی که با نتیجه ‪ 2‬بر صفر‬ ‫از روشــن بایراموف‪ ،‬دارنده مدال های طالی جهان و نقــره المپیک از‬ ‫اذربایجان عقب بود؛ بعد از دریافت اخطار دوم‪ ،‬با تصمیم رئیس تشک‬ ‫ی رخ داد‬ ‫دیسکالیفه شد و با قطع مسابقه بازنده اعالم شد‪ .‬این اتفاق در حال ‬ ‫که معموال یک کشتی گیر با دریافت سه اخطار بازنده خواهد شد‪ .‬سوریان‬ ‫که شش مدال طالی جهان و یک مدال طالی المپیک را در کارنامه خود‬ ‫دارد پس از باخت مقابل روشــن بایراموف اذربایجانی و باتوجه به صعود‬ ‫حریفش به فینال رقابت های قهرمانی جهان این فرصت را پیدا کرد تا در‬ ‫گروه بازنده ها برای کسب سهمیه المپیک و کسب مدال برنز تالش کند‬ ‫اما این نماینده کشورمان در گروه شانس مجدد نیز با نتیجه شش بر پنج‬ ‫مغلوب وون یون چول از کره شمالی شد و نه تنها شانس حضور در دیدار‬ ‫رده بندی بلکه جواز حضور در المپیک برزیل را نیز از دست داد‪ .‬این نتیجه‬ ‫در حالی رقم خورد که سوریان با نتیجه پنج بر صفر از حریفش پیش بود‪،‬‬ ‫اما در نهایت بازنده شد‪.‬‬ ‫استفاده صحیح از استعدادها‬ ‫جوانگرایی کی روش به موقع بود‬ ‫امیرحاج رضایی‬ ‫کارشناس فوتبال‬ ‫نقش لیگ در بهبود شرایط تیم ملی‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫گذشته قوی تر بود ولی امروز اصال قابل قیاس با تیم ملی ما‬ ‫نیست‪ .‬شاید هند در کریکت بتواند ایران را شکست دهد اما‬ ‫این اتفاق در فوتبال رخ نخواهد داد‪.‬‬ ‫به قول یواخیم لوو شــاید فوتبال انگلیس‬ ‫هزینه هــای زیادی برای جذب ســتاره های دنیا‬ ‫می کند‪ ،‬اما بــه فوتبال ملی خــود لطمه می زند‪.‬‬ ‫در این لیگ فقط ‪ 21‬درصد بازیکنان انگلیســی‬ ‫هستند‪ .‬لیگ ایران امسال شــروع بسیار خوبی‬ ‫داشته و ما توانستیم در لیگ مان پیشرفت کنیم‪.‬‬ ‫بایــد امکانات خــود را افزایش دهیــم‪ ،‬زیرا این‬ ‫مساله هم در رشد فوتبال ما کمک خواهد کرد‪.‬‬ ‫حضــور مربیــان جــوان مثــل یحیــی‬ ‫گل محمــدی‪ ،‬ویســی‪ ،‬علیرضــا منصوریان و‬ ‫رسول خطیبی در رشــد لیگ ما تاثیر گذار بوده و‬ ‫خوشحالیم که چهره های تحصیلکرده ای مثل‬ ‫انها به فوتبال ما امده اند و باید همه انها را حفظ کنیم‪.‬‬ ‫فوتبال ایران سرشار از استعداد است و تنها باید انها را‬ ‫مدیریت و حفظ کنیم‪.‬‬ ‫ورزش‬ ‫سرمربی تیم ملی فوتبال ایران در جوان کردن تیم ملی‬ ‫بسیار موفق بوده و زمان مناسبی را برای این کار‬ ‫انتخاب کرد‪.‬‬ ‫بعد از هر جام جهانی تیم ها تالش می کنند‬ ‫که تغییراتی را درخــود ایجاد کننــد‪ ،‬زیرا برخی‬ ‫بازیکنان ســن خوبــی برای جــام جهانــی بعد‬ ‫نخواهند داشــت و کــی روش نیز ایــن کار را به‬ ‫خوبی انجام داد‪.‬‬ ‫کی روش نشان داد استعداد های فوتبالی‬ ‫در ایران بسیار زیاد است و اگر استفاده صحیحی‬ ‫از انها شود فوتبال ما اینده خود را ساخته است‪.‬‬ ‫تیم ملی ما بسیار جوان‪ ،‬شاداب و با برنامه‬ ‫اســت و کار کارلوس کی روش قطعا مورد تایید‬ ‫است‪ .‬جوان نیاز به فرصت دارد و باید به پای انها‬ ‫ایستاد و نباید خیلی زود از عملکرد انها انتقاد کرد‪.‬‬ ‫تیم ما کــم کم تــوان رقابت بــا تیم های‬ ‫بزرگ را به دســت می اورد و کی روش زمان مناســب را برای‬ ‫جوانگرایــی انتخــاب کــرد‪ .‬در جام جهانــی یا حتــی جام‬ ‫ملت ها نمی توان جوانگرایی کرد‪ ،‬انجا جای بازی کردن با‬ ‫تجربه ها ســت‪ .‬حضور بازیکنان با تجربه مانند سید جالل‬ ‫حسینی و اندرانیک تیموریان به تیم ملی ما کمک کرده است‬ ‫و تلفیق این بازیکنان با جوانان بــه کی روش کمک زیادی‬ ‫می کند‪ .‬ما قطعا در این بازی مشکلی نخواهیم داشت زیرا‬ ‫کالس فوتبال ایران با هند قابل قیاس نیست‪ .‬هند شاید در‬ ‫خواســته های کی روش را اگر در چارچوب وظایفش‬ ‫باشــد منطقی می دانم‪ .‬در فوتبال هر کسی مسئولیت هایی‬ ‫دارد و اگر این خواسته ها برای پیشرفت فوتبال ایران باشد‬ ‫منطقی است‪.‬‬ ‫بعد از توافق هسته ای خیلی از گره ها باز خواهد شد و‬ ‫قطعا ما در فوتبال هم می توانیم خواســته های کی روش را‬ ‫بهتر انجام دهیم‪.‬‬ ‫برخی مسائل سیاسی به فوتبال ما لطمه زد که امیدوارم‬ ‫با شرایط ایجاد شده در زمینه مالی و ارتباطات شرایط فوتبال‬ ‫ما بهبود یابد‪.‬‬ ‫‪77‬‬ ‫اسمان غریبان‬ ‫دیدار‬ ‫‪78‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫از دو اثر استاد فرشچیان رونمایی شد‬ ‫برای ما که «عصر عاشــورا» و « ضامن اهو» نهایت‬ ‫هنر است ان هم هنری که تعهد و زیبایی را در هم می امیزد تا‬ ‫جاودانگی را ترسیم کند‪ ،‬رونمایی از هر اثری از استاد محمود‬ ‫فرشچیان یک اتفاق خاص و ویژه محسوب می شود‪.‬اثاری‬ ‫که در هرکدام از انهــا مینیاتور به عنوان یــک هنر ایرانی‪،‬‬ ‫کردی در اوج قرار دارد‪ .‬یکی از خبرهای خوش هفته ای که‬ ‫گذشت این بود که دو اثر تازه از اســتاد فرشچیان رونمایی‬ ‫شد‪ .‬تابلوهای «شام غریبان» و« اسمان چهارم» تازه ترین‬ ‫اثار استاد فرشــچیان هستند که در موزه اســتاد فرشچیان‬ ‫واقع درکاخ گلستان رونمایی شد‪.‬در این مراسم چهره هایی‬ ‫چون محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه‪ ،‬علی مرادخانی‬ ‫معاون هنری وزارت ارشاد و چند تن از مسئوالن و هنرمندان‬ ‫به همراه جمع زیادی از عالقه مندان به هنر استاد فرشچیان‬ ‫حضور داشتند‪.‬‬ ‫فرشچیان در مراســم رونمایی درباره تابلو های «شام‬ ‫غریبان» و «اسمان چهارم» گفت‪« :‬این اثار را برای تقدیم‬ ‫به استان مقدس امام رضا(ع) کشیده ام‪ .‬از کودکی گرایش‬ ‫زیادی به مسائل مذهبی داشتم‪ .‬خوشبختانه استان قدس‬ ‫هم قدر این اثار را دانســته و در صحن گلشــن تــاالری باز‬ ‫کرده اند تا اثارم را بــه نمایش عمومی بگذارنــد‪ .‬اندازه این‬ ‫تابلوها‪ 105‬در‪ 86‬سانتیمتر است‪ .‬کشیدن این تابلوها بیشتر‬ ‫از دو سه سال طول کشــیده است‪ .‬هر اثری که می کشم به‬ ‫خاطر دل خودم و اعتقادات مذهبی ام است‪».‬‬ ‫او درباره ویژگی های تابلوی «شــام غریبان» هم این‬ ‫گونه توضیح داد‪« :‬شام غریبان اتفاق بسیار غم انگیزی است‬ ‫و من سعی کردم در تابلوی خود حسی را که این اتفاق داشت‬ ‫به صورت مستتر بیان کنم‪« .‬شــام غریبان» در زمانی بین‬ ‫ِ‬ ‫است‪.‬کشیدن این تابلو از نظر رنگ بندی بسیار‬ ‫غروب و شب‬ ‫مشکل بود‪ .‬صورتی در تابلو نیست‪ .‬دست ها‪ ،‬حرکت و پاها‬ ‫ِ‬ ‫خاندان عصمت و طهارت‬ ‫نشان دهنده فاجعه ای است که بر‬ ‫گذشته است‪ .‬سعی کرده ام که با حرکت های دست‪ ،‬فاجعه‬ ‫را نشان دهم بدون اینکه صورتی در ان باشد‪».‬‬ ‫فرشــچیان دربــاره تابلــوی «اســمان چهارم »هــم‬ ‫گفت‪« :‬در تابلوی «اســمان چهارم» که مربــوط به معراج‬ ‫پیامبر(ص) می شود‪ ،‬پیامبر(ص) به دیدار خداوند می رود‪.‬‬ ‫پیامبر(ص) در این معراج به اسمان چهارم می رسند و انجا‬ ‫جبرئیل که در معراج همراه ایشــان بوده است می گوید من‬ ‫دیگر نمی توانم باالتر بیایم و اگر باالتر بیایم پرهایم می سوزد‬ ‫و ان حضرت خودشان به معراج می روند‪ .‬این تابلو به هنگامه‬ ‫رســیدن به اســمان چهارم می پردازد‪ .‬در تابلوی «اسمان‬ ‫چهارم» من حالت سوختن در پرهای جبرائیل نشان نداده ام‬ ‫اما اگر دقت کنید پرها در حال ریزش است‪».‬‬ ‫انتظار برای تابلوی بعدی فرشچیان از هم اکنون شروع‬ ‫شده است اما الاقل این دلخوشــی وجود دارد که سوژه ان‬ ‫مشخص اســت‪ ،‬هرچند نه به صورت مشخص و سوژه وار‪.‬‬ ‫اســتاد درباره موضوع اثار اینده اش گفت‪ «:‬کار بعدی ام در‬ ‫نفسانیات است و درباره جنگ خوبی و بدی‪ .‬دلم می خواهد‬ ‫که در مملکتمان خوبی گســترش پیدا کند و محبت بیشتر‬ ‫شــود‪ .‬ما ایرانیان می توانیم خیلی خوب باشــیم‪ .‬به همین‬ ‫دلیل دارم در این باره کار می کنم تا به موضوع ســتیز با ظلم‬ ‫و وسوسه های شــیطانی بپردازم‪.‬اثر بعدی ام ِتم اجتماعی‬ ‫می گیرد و در عین حال روحانی و نفسانی نیز است‪».‬‬ ‫محمود فرشــچیان در پایان مراســم رونمایی گفت‪:‬‬ ‫«زبان من هنر و نقاشــی اســت‪ ،‬اما با تمام وجــود از تمام‬ ‫دوستانی که به این مراسم تشــریف اوردند تشکر می کنم‪.‬‬ ‫من خودم را خاک پای هموطنان و خادم این ملت می دانم‬ ‫و اگر کاری انجــام داده ام هذا من فضل ربی‪ .‬این مراســم‬ ‫موجب می شود که من در این سن و سال تشویق شوم تا باز‬ ‫هم کار کنم‪».‬‬ ‫روایت ظریف‬ ‫محمدجواد ظریف‪ ،‬وزیر امور خارجــه از حاضران در‬ ‫مراسم رونمایی با بیان اینکه استاد فرشچیان سهم بسزایی‬ ‫در نشــان دادن فرهنگ و هنر و دیدگاه باالی مردم این مرز‬ ‫و بوم به دنیا دارد‪ ،‬گفت‪« :‬کتاب مجموعه اثار فرشچیان را‬ ‫به عنوان یکی از هدایای ارزشمند به میهمانانم در وزارت امور‬ ‫خارجه اهدا می کنم و این افراد در واکنش از دیدن اثار استاد‬ ‫شگفت زده می شــوند‪ .‬از زمانی که برادر بزرگوارمان صادق‬ ‫خرازی در نمایندگی جمهوری اســامی ایران در ســازمان‬ ‫ملل متحد حضور داشتند‪ ،‬اثار استاد فرشچیان را به عنوان‬ ‫هدیه برای نمایندگان خارجی می فرستادند‪ .‬من این افتخار‬ ‫را داشتم که به عنوان سفیر ایران و چه اکنون‪ ،‬مجموعه اثار‬ ‫استاد فرشچیان را به عنوان مهم ترین هدیه به میهمانان و‬ ‫سایر سفرا و کسانی که دوست داشتم با فرهنگ ایران اشنا‬ ‫شوند ‪ ،‬داده ام‪ .‬مجموعه دوم اثار اســتاد فرشچیان را برای‬ ‫همه سفرا و مجموعه سوم استاد را برای سفیران کشورهای‬ ‫اسالمی فرســتاده ام‪ ،‬همان اثاری که توسط یونسکو چاپ‬ ‫شده است را به هر وزیری داده ام و گاهی فکر می کنم بیش از‬ ‫دو بار یک اثر را به انها هدیه کرده ام‪ .‬زیرا اثار استاد فرشچیان‬ ‫معنویت هنر ایرانــی را جلوه می دهد و هر بــار که این اثار به‬ ‫دیگران هدیه شده است ‪ ،‬همه متحیر و در واقع از حرف تهی‬ ‫مانده اند‪ .‬به فردی که برای ما الف قدرت می زد ‪ ،‬کتاب استاد‬ ‫را هدیه دادم تا بداند با ایرانی که چنین هنرمندی را پرورش‬ ‫می دهد‪ ،‬نمی توان جز با اکرام و بزرگــی صحبت کرد‪ .‬این‬ ‫افتخار‪ ،‬غرور و احساس خودباوری که به همه ما اعطا کردند‬ ‫واقعا سزاوار است که همه ما به احترام او بایستیم و از خداوند‬ ‫بزرگ برای او طول عمر و سعادت ارزو کنیم‪».‬‬ ‫زندگینامه استاد‬ ‫محمــود فرشــچیان در ســال ‪ 1308‬در اصفهان به‬ ‫دنیا امد‪.‬پدر فرشــچیان که نماینده فرش اصفهــان بود با‬ ‫دیدن استعداد فرزندش‪ ،‬وی را به کارگاه نقاشی استاد حاج‬ ‫میرزا اقــا امامی برد‪.‬فرشــچیان پس از اموزش نزد اســتاد‬ ‫امامی و بهادری و دانش اموختگی از مدرسه هنرهای زیبای‬ ‫اصفهان‪ ،‬برای گذراندن دوره هنرســتان هنرهــای زیبا به‬ ‫اروپا سفر کرد و چندین سال به مطالعه اثار هنرمندان غربی‬ ‫در موزه ها پرداخت‪ .‬وی در موزه های اروپا‪ ،‬اول کســی بود‬ ‫که وارد موزه می شــد با بســته ای از کتاب و قلم و در نهایت‬ ‫اخر از همــه‪ ،‬خود او بود کــه از موزه خارج می شــد‪.‬پس از‬ ‫بازگشت به ایران‪ ،‬فرشچیان کار خود را در اداره کل هنرهای‬ ‫زیبای تهران اغاز کــرد و به مدیریت اداره ملی و اســتادی‬ ‫دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران برگزیده شد‪.‬محمود‬ ‫فرشچیان در امریکا ساکن است و سفرهای دوره ای و فصلی‬ ‫به ایران دارد‪.‬‬ ‫‪ .‬برخی از اثار برجسته استاد عبارتند از‪:‬‬ ‫«ضامن اهو»‪ :‬اســتاد فرشــچیان در مورد نحوه‬ ‫طراحی شــمایل امام رضا(ع) در این اثــر می گوید‪« :‬اول‬ ‫می خواستم امام را از پشت سر طراحی کنم‪ ،‬ولی مقتضیات‬ ‫تابلو ایجاب می کرد که ایشان را ازروبه رو تصویر نمایم‪ .‬وقتی‬ ‫به صورت حضرت رســیدم‪ ،‬نتوانستم انگونه که می خواهم‬ ‫طرح را کارکنم‪ .‬صورت‪ ،‬روزها و ســاعت ها دســت نخورده‬ ‫ماند‪ .‬بعدازظهر یک روز‪ ،‬مثل همیشــه که هنگام نقاشــی‬ ‫وضو می گیرم‪ ،‬وضو گرفتم و رو به مشــهد ایستادم و زیارت‬ ‫خاصه حضرت را خواندم‪ ،‬بعد رفتم سراغ تابلو و قلم را گرفتم‬ ‫و شروع کردم‪ .‬بدون انکه قلم را بردارم یا طرح را عوض کنم‪،‬‬ ‫صورت را ساختم‪ .‬وقتی هم که تمام شد دیگر تغییری در ان‬ ‫ایجاد نکردم‪».‬‬ ‫«پنجمیــن روز افرینــش»‪ :‬در ایــن تابلو همه‬ ‫مخلوقات زمینی و اسمانی به ســتایش پروردگار مشغولند‪.‬‬ ‫ماهی ها و پرندگان واقعی و تخیلی در دریاهای توفانی شناور‬ ‫و بر اسمان ابری در پروازند‪.‬‬ ‫«عصر عاشورا»‪ :‬استاد در مورد نحوه طراحی این‬ ‫اثر می گوید‪«:‬سه سال پیش از انقالب روز عاشورا مادرم مرا‬ ‫نصیحت کرد و گفت‪ :‬روضه گوش کــن تا چند کلمه حرف‬ ‫حساب بشنوی‪ .‬و من به ایشان گفتم‪ :‬من اول در اتاقم کاری‬ ‫دارم بعد خواهم رفت‪ .‬حال عجیبی به من دســت داد‪ .‬وارد‬ ‫اتاق شدم‪ ،‬قلم را برداشــتم و تابلوی عصر عاشورا را شروع‬ ‫کردم‪ .‬قلم را که برداشــتم تابلویی شد که االن هست بدون‬ ‫هیچ تغییری‪».‬‬ ‫تکه های سنگین سرب‬ ‫نمایشی با محوریت زندگی شهید مصطفی چمران‬ ‫شخصیت شــهید چمران یک شــخصیت چند بعدی‬ ‫اســت و از همین منظر می تواند به عنوان یک شــخصیت‬ ‫دراماتیک در کارهای نمایشی مورد توجه قرار بگیرد‪.‬پس از‬ ‫موفقیت فیلم «چ» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا‪ ،‬شهید‬ ‫چمران به عنوان شــخصیت اول در چنــد کار دیگر از جمله‬ ‫سریال و مستند در دستورکار قرار گرفت‪ .‬اخرین تصویری که‬ ‫از این عارف مجاهد روی صحنه رفته‪ ،‬یک تئاتر به کارگردانی‬ ‫ایوب اقا خانی اســت‪ .‬نمایــش «تکه های‬ ‫سنگین سرب» با بازی پیام دهکردی و عارفه‬ ‫لک‪ ،‬از دوازدهم شهریورماه ساعت ‪ 20‬در‬ ‫تاالر چهارسوی تئاترشهر در حال اجراست‪.‬‬ ‫اقاخانی‪ ،‬نویســنده و کارگردان «تکه های‬ ‫سنگین سرب» ســعی کرده در این نمایش‬ ‫بخشی از زندگی شهید مصطفی چمران را در‬ ‫‪ 70‬دقیقه روی صحنه ببرد و به گفته خودش‬ ‫ســعی کرده بخشــی را زیر ذربیــن ببرد که‬ ‫هیچ کس به ان توجهی نداشــته و زاویه ای‬ ‫را برای درام و نمایشــی شدن انتخاب کرده‬ ‫که تصور می کند برای مخاطب امروز جذاب‬ ‫است‪ .‬اقاخانی این جنگ را از خالل یکی از‬ ‫نامدارترین چهره های جنگ یعنی مصطفی‬ ‫چمران روایــت می کند‪ ،‬ان هم نــه روایت‬ ‫جنگی‪ ،‬بلکه روایتی شــخصی و عاشقانه از‬ ‫زندگــی مصطفی چمــران‪.‬در بطن فضای‬ ‫عاشقانه ای که در نمایش وجود دارد‪ ،‬سوالی‬ ‫هم دیده می شود که تا پایان نمایش‪ ،‬شهید‬ ‫چمران را رهــا نمی کنــد؛ چندین بــار این‬ ‫دیالــوگ را از زبان پیام دهکردی یا شــهید‬ ‫چمران می شــنویم که «وظیفه چیست؟»‬ ‫از ابتدا تا پایان این سوال مطرح می شود‪،‬‬ ‫تا انجا که تبدیل به سوالی چالشی در ذهن‬ ‫انسان می شود مبنی بر اینکه واقعا در زندگی‬ ‫هر کدام از ما وظیفه چیست؟ ایا هر کدام از‬ ‫ما در شرایط بحرانی یا عادی زندگی وظیفه خود را به درستی‬ ‫تشخیص می دهیم؟ ایا مصالح و منافع خود را بر وظیفه مان‬ ‫ ترجیح می دهیم یا نه؟‬ ‫دغدغه های کارگردان‬ ‫دسترس نیستند‪ .‬ایا جوان از رشد و بلوغ ناامید نمی شود؟»‬ ‫او درباره شاخصه های این اثر برای جذب نسل جوان‬ ‫عنوان کرده‪« :‬حضــور تم پررنــگ عاشــقانه در نمایش و‬ ‫همین طور راز و رمز مستتر در ساختمان روایت‪ ،‬این جاذبه‬ ‫را برای نســل جوان رقم می زند که به تماشــای نمایشی با‬ ‫موضوع جنگ بنشینند‪ .‬ضمن اینکه قصد ما نیز از اجرای این‬ ‫اثر این بود که این نوع نگاه به شخصیت دکتر چمران برای‬ ‫مخاطبانی که بعد از جنگ به دنیا امده اند هم جذاب باشد‪.‬‬ ‫چالش عشــق‪ ،‬وظیفه و اخالق چیزی است که این نسل از‬ ‫جامعه درگیرش هستند‪».‬‬ ‫حرف های بازیگر‬ ‫مهدی چمران‪ ،‬رئیس شورای شهر تهران در دیدار با‬ ‫عوامل این نمایش با ذکر خاطراتی از حضور برادر شهید خود‬ ‫در لبنان و هشت سال دفاع مقدس‪ ،‬گفت‪« :‬پیرامون زندگی‬ ‫شهید چمران کتاب ها و مقاالت متعددی نوشته شده که یا‬ ‫به شدت غلو شده هستند یا انچنان که باید ایده ال ما نبودند‪.‬‬ ‫اما در این مدت تمام تالش خود را انجام دادیم که نسبت به‬ ‫روایت زندگی شــهید چمران بهترین و واقعی ترین مطالب‬ ‫را به مخاطبــان و مردم ارائه دهیم‪ .‬امیــدوارم گروه اجرایی‬ ‫«تکه های ســنگین ســرب» نیز برای اجــرای این نمایش‬ ‫نهایت تــاش خود را انجــام دهند که فضــای این نمایش‬ ‫در برگیرنده واقعی تریــن و بهترین تصویر از زندگی شــهید‬ ‫مصطفی چمران باشد؛ چرا که ما باید همه تالش خود را به‬ ‫کار بگیریم تا هیچ گونه تحریف و زیاده روی در این زمینه های‬ ‫حساس صورت نپذیرد‪».‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫پیام دهکردی در عرصه تئاتر یک چهره کامال شناخته‬ ‫شده است‪ ،‬درست اســت که او در رشته های دیگر نمایشی‬ ‫از جمله برنامه های تلویریونی هم حضوری فعال داشــته‪،‬‬ ‫دهکردی با وجود این همه تجربه و ســابقه‪ ،‬بازی کردن در‬ ‫نقش شهید چمران را یک چالش جدی برای خود می داند‪،‬‬ ‫این را از مقدمه یادداشــتی کــه برای این نمایش نوشــته‪،‬‬ ‫می توان فهمید‪ .‬یادداشت دهکردی با این جمالت شروع‬ ‫می شود‪« :‬اولین باری که مهدی چمران مرا در شمایل برادر‬ ‫شــهیدش‪ ،‬مصطفی چمران دید‪ ،‬من متوجه شــدم چقدر‬ ‫منقلب و متاثر شده اســت‪ .‬همان لحظه با خودم گفتم این‬ ‫تاثر به خاطر دیدن تو نیســت؛ بلکه به خاطر دیدن شمایل‬ ‫و ریختاری از برادرش است و او را به خاطراتی برمی گرداند‬ ‫توصیه برادر شهید چمران‬ ‫دیدار‬ ‫ایوب اقاخانی از جمله نمایشنامه نویسان موفق تئاتر‬ ‫ایران است که اکثر اثار خود را در مقام کارگردان نیز به صحنه‬ ‫برده و به عنوان بازیگر هم طی سال های اخیر در اثار تئاتری‬ ‫و تلویزیونی تجربیات مستمری داشــته است‪ .‬اقاخانی در‬ ‫مورد نمایش «تکه های ســنگین ســرب » در مصاحبه ای‬ ‫گفته است‪« :‬الزامات تولید یک اثر هنری که روایت خالقه‬ ‫دارد‪ ،‬نیازمند دگردیسی در ابعاد مختلف واقعیات دارد که ما‬ ‫نیز برای اجرای این نمایش به ان توجه داشتیم‪ .‬یعنی شاید‬ ‫در جایی برخی از نکات زندگی شهید چمران درشت نبوده اما‬ ‫به جهت اینکه می خواستیم با زبان جوان هایی صحبت کنیم‬ ‫که چند سال بعد از جنگ به دنیا امده اند‪ ،‬بنابراین با عدسی‬ ‫درشت تری به برخی از این روایت ها نگاه کردیم‪ .‬یک سال‬ ‫و نیم تالش کــردم ببینم از کــدام بزنگاه می تــوان به این‬ ‫شخصیت پرداخت که قبال در شکل های سطحی و صوری‬ ‫ایدئولوژیک نغلتیده باشد‪ .‬اینجا از لشکرکشی های مصطفی ‬ ‫چمران خبری نیست‪ ،‬اما شــخصیتی را به مخاطب معرفی‬ ‫می کنم که حتی اگر تماشــاگر متولد دهه ‪ 70‬هم به ســالن‬ ‫بیاید متوجه شــود چمران که بود‪ ،‬چه کرد‪ ،‬چگونه اندیشید‬ ‫و چطور شهید شد‪».‬‬ ‫اقاخانی همچنیــن اعتقاد دارد‪« :‬کلیشــه ها موجب‬ ‫می شود مخاطب از این شخصیت های تاریخی فاصله بگیرد‬ ‫ولی ما می گوییم چمران شدن در یک قدمی است‪ ،‬فقط باید‬ ‫چیزهای بیشتری را کنار بگذارید و به مراقبه بیشتر بپردازید‪.‬‬ ‫اینکه مثل بعضی اثار ایدئولوژیک شــخصیت را قدســی و‬ ‫غیرقابل دسترس کنیم بیشتر ضدتبلیغ به نظر می رسد‪ .‬چه‬ ‫تبلیغی ا ست که بگوییم امیرکبیر‪ ،‬شهید همت و ابن سینا در‬ ‫که شاید یاداوری اش هم برایش تلخ باشد‪ .‬مواجهه غریبی‬ ‫بود؛ با خودم می گفتم این فرد قرار است برادرش را در قالب‬ ‫نقش افرینی یک بازیگر ببیند و اضطراب عجیبی داشتم‪ .‬در‬ ‫تمام لحظاتی که ما یکدیگر را در اغوش گرفتیم و صحبت‬ ‫کردیم‪ ،‬حس عجیبی داشتم که برایم قابل توصیف نیست؛‬ ‫چراکه من اقای چمران را از قبل می شناختم‪ ،‬هیچ وقت نه‬ ‫اضطرابی داشتم نه حال عجیب و غریبی ولی این بار برایم‬ ‫متفاوت بود‪ .‬نگران بودم زیرا می دانســتم‬ ‫رابطه مهــدی و مصطفی چمــران چگونه‬ ‫بود‪».‬‬ ‫دهکــردی در مصاحبه هایی هم که‬ ‫داشــته این حس متفاوت را تشــریح کرده‬ ‫و ســختی این نقش را ایــن گونه توصیف‬ ‫کرده اســت‪« :‬واقعیت ان است که وقتی‬ ‫زندگینامه فردی چون چمران را می خوانیم‪،‬‬ ‫متوجه می شویم که او ‪ 49‬سال زندگی کرده‬ ‫اســت ولی در همین سن و ســال محدود‬ ‫انقدر زندگی پرباری داشــته که انســان با‬ ‫مقایســه زندگی خود با او شرمنده می شود‪.‬‬ ‫انسانی که بهترین شرایط زندگی را به لحاظ‬ ‫مالــی و امکانات در امریکا داشــته اســت‬ ‫ولی همــه را رها می کند و بــه لبنان می رود‬ ‫تا سرپرســت یک یتیم خانه باشــد‪ .‬بعد از‬ ‫پیروزی انقالب اســامی نیز به کشــورش‬ ‫می اید و با شــروع جنگ تحمیلی در صف‬ ‫اول جنگ قرار می گیرد و حتــی زمانی که‬ ‫مجروح می شــود‪ ،‬حاضر نیســت بر تخت‬ ‫بیماری بخوابــد که مبادا روحیه ســربازان‬ ‫ایرانی با دیدن او در ایــن حالت افت کند‪.‬‬ ‫وجود همه این ویژگی ها در کنار طبع لطیف‬ ‫و شاعرانه او برایم بســیار جذاب بود‪ .‬البته‬ ‫زاویه ای که در این نمایش برای پرداختن به‬ ‫شخصیت چمران انتخاب شده است‪ ،‬یک‬ ‫سویه مرسوم و شناخته شده که همه از چمران سراغ دارند‪،‬‬ ‫نیســت‪ .‬درواقع ان چیزی که در گام نخست حضور در این‬ ‫کار برای من اهمیت دارد‪ ،‬فقط شخصیت چمران است و به‬ ‫هیچ عنوان قصد بازافرینی شخصیت چمران را نداشتم بلکه‬ ‫دوست دارم در نقش های مختلف خوانش خودم را نیز از ان‬ ‫شخصیت داشته باشــم‪ .‬گویی در این نمایش یک چمران‬ ‫متفاوت وجــود دارد‪ ،‬مثــل «پیام چمران» یــا «مصطفی‬ ‫دهکردی» که امیزه ای از هر دو شخصیت است‪».‬‬ ‫‪79‬‬ ‫شکستمدیربرنامه‬ ‫مندس‪ ،‬مردی از جنس پول و قدرت‬ ‫هیلدا حسینی خواه‬ ‫مترجم‬ ‫تا زمانی کــه رئال مادرید هنوز در پروســه جذب دیوید‬ ‫دخیا با یک شکســت بــزرگ و مضحک روبه رو نشــده بود‬ ‫خورخه مندس در حال تجربه کــردن یکی دیگر از روزهای‬ ‫خوب خودش بود‪ .‬مندس‪ ،‬این ایجنت پرتغالی بزرگ دنیای‬ ‫فوتبال که جز ‪ 100‬چهــره بانفوذ و قدرتمنــد دنیای کنونی‬ ‫فوتبال محسوب می شود پیش از این در پرونده انتقال ‪6/ 21‬‬ ‫میلیون پوندی مارتیال از موناکو به منچســتریونایتد کامال‬ ‫موفق عمل کرده بود‪ .‬دخیا نیز پرونده بســیار چرب و نرمی‬ ‫ برای مندس به شــمار می امد‪ .‬قرار بود از این انتقال باز هم‬ ‫مندس صاحب منفعت زیادی شود ؛ مندسی که روزانه ده ها‬ ‫بار تلفن را برمی دارد و شماره فلورنتینو پرس را می گیرد‪ .‬رقم‬ ‫مجموعه قراردادهای بازیکنانی که مندس مدیربرنامه های‬ ‫انها بوده از مرز یک میلیارد دالر عبور کرد ه اما دخیا کمکی به‬ ‫افزایش این رقم نکرد‪ .‬معادله پیچیــده انتقال نافرجام این‬ ‫دروازه بان به تیم ســلطنتی پایتخت اســپانیا اعتبار و قدرت‬ ‫مندس را در دنیای فوتبال کاهش خواهد داد‪ .‬اما چطور؟!‬ ‫یک دروازه بان غمگین‬ ‫مندس پادشــاه مدیربرنامه های کل دنیاســت‪ .‬اما با‬ ‫ان حجم از پرونده های قطور در انتقــال موفق بازیکنان به‬ ‫تیم های بزرگ حاال یک موکل غمگین روی دست مندس باد‬ ‫کرده است‪ .‬دیوید دخیا‪ ،‬دروازه بانی که رویای قرار گرفتن در‬ ‫دروازه رئال مادرید ان هم در سانتیاگو برنابئو را داشت اکنون‬ ‫غمگین ترین بازیکن منچستریونایتد است‪ .‬او فقط به این‬ ‫دلیل رئالی نشد که برگه های مربوط به قرارداد وی با تاخیر‬ ‫چهل دقیقه ای به سازمان لیگ اسپانیا رسید‪ ،‬یعنی وقتی که‬ ‫مهلت نقل و انتقاالت به پایان رسیده بود و دیگر هیچ کاری‬ ‫نمی شد کرد‪ .‬مندس مثل همیشــه در حال انجام دادن کار‬ ‫خود بود اما به هم خوردن انتقال دخیا به رئال واقعا شــوک‬ ‫بزرگی به او وارد کــرد‪ .‬مندس باهوش‪ ،‬منــدس حرفه ای‪،‬‬ ‫مندس تیزبین چگونه این اشتباه بزرگ را مرتکب شد؟ اصال‬ ‫این شکست را باید به پای این مرد ‪ 49‬ساله پرتغالی نوشت؟‬ ‫دیدار‬ ‫‪80‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫مهره کلیدی یک انتقال‬ ‫مندس همانند بسیاری دیگر از مدیر برنامه های دنیای‬ ‫فوتبال‪ ،‬مجاز اســت از انتقال یک بازیکــن تنها پنج درصد‬ ‫سود ببرد اما اگر مذاکرات کافی انجام شود او می تواند نفع‬ ‫بیشــتری از این انتقال ببرد ؛ موضوعی که به نظر می رســد‬ ‫در انتقال مارتیال از موناکو به منچســتریونایتد اتفاق افتاد‬ ‫و این مرد پرتغالــی مبلغی باالتر از حد مجــاز به عنوان حق‬ ‫کمیسیون دریافت کرد‪ .‬منچستریونایتد زمانی که در پروسه‬ ‫انتقال مارتیال قرار داشت ارسنال وارد گود رقابت شد تا «اد‬ ‫وووارد» مدیر اجرایی یونایتد به شــدت احســاس خطر کند‬ ‫به خصوص اینکه مارتیال در یکی از گفت وگوهایش اظهار‬ ‫ داشت که کار کردن با مربی بزرگی به نام ارسن ونگر(سرمربی‬ ‫ارسنال) ارزوی اوســت‪ .‬اینجا بود که مندس نشان داد چرا‬ ‫قدرتمندترین مدیربرنام ه فوتبالی دنیاست‪ .‬ونگر تالش خود‬ ‫را برای جذب مارتیال انجام داد اما در نهایت مندس بود که‬ ‫در این میان نقش کلیدی را ایفا کرد و در نهایت این بازیکن‬ ‫راهی جمع شــیاطین سرخ شــد‪ .‬مندس ‪ 49‬ســاله اما فقط‬ ‫به دلیل مارتیال ‪ 19‬ســاله نیســت که یکی از قدرتمندترین‬ ‫چهره های فوتبالی به شمار می رود‪ .‬او یک برنده واقعی است‬ ‫هر چند اخیرا یک شکست سهمگین در پرونده انتقال دخیا‬ ‫متحمل شده است‪ .‬او مردی از جنس قدرت و پول است که‬ ‫به ندرت حساب و کتاب هایش با مشکل مواجه می شود هر‬ ‫چند این بار سنگین ترین شکست را تجربه کرد‪.‬‬ ‫دو اتفاق بزرگ با قدرتمندترین ایجنت‬ ‫منــدس در ایــن تابســتان تــا توانســت در بــازار‬ ‫لو انتقاالت اتفاقات بزرگی رقم زد‪ .‬نخست انکه مقدمات‬ ‫نق ‬ ‫انتقال‪ 44‬میلیون پوندی انخل دی ماریا از منچستریونایتد به‬ ‫پاری سن ژرمن را فراهم کرد و سپس باعث انتقال ‪ 32‬میلیون‬ ‫پوندی نیکــوالس اوتامندی از والنســیا به منچسترســیتی‬ ‫شــد‪ .‬این ایجنت ‪ 49‬ســاله عادت نــدارد دربــاره جزئیات‬ ‫پرونده های پر ســر و صدای خود حرفی بزند اما مشــخص‬ ‫اســت که وی از این انتقاالت پر ســر و صدا میلیون ها پوند‬ ‫به جیب زده اســت‪ .‬موضوعی که مخالفــان او را در دنیای‬ ‫فوتبال بیشتر کرده اســت‪ .‬این مخالفان بخشی از جریانی‬ ‫هستند که مدیربرنامه های رونالدو و بسیاری دیگر از ستاره ها‬ ‫را در سراشــیبی قدرت قرار خواهد داد‪ .‬پپــه مدافع پرتغالی‬ ‫رئال مادرید که او هم مدیربرنامه هایش خورخه مندس است‬ ‫او را بزرگ ترین ایجنت فوتبالی توصیف می کند‪ ،‬کســی که‬ ‫می تواند غیر ممکن را در بازار نقــل و انتقاالت ممکن کند‪.‬‬ ‫پپه انتقال خودش به رئال را یکی دیگر از کارهایی توصیف‬ ‫می کند که غیر ممکن بود اما مندس ان را شدنی کرد‪.‬‬ ‫روابط تیر هو تار‬ ‫چهره قدرتمنــد دنیای فوتبال بر خالف گذشــته حاال‬ ‫روابط تیره وتاری با پرز پیدا کرده که دلیلش چیزی نیســت‬ ‫جز شکســت بزرگ در انتقال دخیا به این باشگاه مادریدی‪.‬‬ ‫در واقع پرز مخالف افزایش قدرت مندس در فوتبال است‪.‬‬ ‫نه تنها پرز بلکه بســیاری دیگر از چهره های مطرح فوتبال‬ ‫از جمله مدیران باشــگاه های بزرگ اروپایــی بابت قدرتمند‬ ‫شدن بیش از اندازه مندس نگران هســتند و روی خوش به‬ ‫این مساله نشان نمی دهند‪ .‬بســیاری از ستاره های فوتبال‬ ‫بــدون منــدس کاری نمی کنند و تمــام امور خــود را به وی‬ ‫واگذار کرده اند کــه در صدر انهــا کریســتیانو رونالدو قرار‬ ‫دارد‪ .‬این پرتغالی ‪ 49‬ســاله به راحتی می تواند نقشــه های‬ ‫باشگاه های مختلف را نقش بر اب کند‪ .‬پرز خسته شده است‬ ‫که تعدادی از ستاره های تیم تحت ریاستش مدیربرنامه شان‬ ‫کســی نیســت جز مندس‪ .‬وی حتی با بســیاری از مربیان‬ ‫مطرح هم ارتباط خوبی دارد کــه در راس انها خوزه مورینیو‬ ‫سرمربی چلسی قرار دارد که سال هاست مندس را به عنوان‬ ‫مدیربرنامه های خــود انتخاب کرده اســت‪ .‬مجموعه این‬ ‫اتفاقات باعث شــده تا جوی علیه وی به وجود بیاید که این‬ ‫جو تالش می کند منــدس را از رده چهارمین چهره قدرتمند‬ ‫دنیای فوتبال پایین بکشد‪.‬‬ ‫تاثیر گذاری روی رختکن‬ ‫مندس به عنوان قدرتمندترین مدیربرنامه های فوتبالی‬ ‫حتی می تواند روی رختکن رئال مادرید هم تاثیر گذار باشد‪.‬‬ ‫تعداد رئالی های حاضر در مراسم ازدواج مندس این موضوع‬ ‫را نشان داد ستاره های کهکشــانی تا چه اندازه تحت تاثیر‬ ‫این مرد قرار دارند‪ .‬اما پس همه این روزهای خوب و افزایش‬ ‫قدرت در فوتبال حاال او با یک شکســت بسیار بزرگ روبه رو‬ ‫شــده اســت‪ ،‬شکســت در زمینه انتقال دخیا به رئال‪ .‬این‬ ‫شکســت چقدر برای او گران تمام می شود؟ مسلما او بابت‬ ‫این شکست بزرگ تبعات منفی زیادی را شاهد خواهد بود‪.‬‬ ‫مردی که بــه گفته رونالدو صادق‪ ،‬ســختکوش و حرفه ای‬ ‫است نمی تواند از زیر بار این شکســت تا مدت ها فرار کند‪.‬‬ ‫این شکست قدرت او را در دنیای فوتبال کم خواهد کرد‪.‬‬ ‫تاریخ مصرف یک پرتغالی‬ ‫مندس بخش زیادی از قدرت خود را از رونالدو و مورینیو‬ ‫می گیرد‪ .‬اما بدون انها هم به کار خود ادامه می دهد‪ .‬قدرت‬ ‫این مدیربرنامه در ســال های اخیر رشد چشمگیری داشته‬ ‫اما به همان میزان می تواند به سرعت پایین بیاید و شکست‬ ‫در پرونده دخیــا می تواند نقش تســریع کننده را ایفا کند‪ .‬در‬ ‫واقع مندس مثل یــک بازیکن تاریخ مصــرف دارد‪ .‬زمانی‬ ‫می رســد که او دیگر مورد مقبول مدیران باشگاه ها نخواهد‬ ‫بود به خصوص اینکه حرف او نزد بسیاری همانند پرز دیگر‬ ‫خریدار ندارد‪ .‬از سویی برخی از انتقال های مندس با شکست‬ ‫مواجه شده است‪ .‬همانند انتقال بی سرانجام رادامل فالکائو‬ ‫ل گران قیمت تاریخ‬ ‫به منچستریونایتد ولی در مقابل سه انتقا ‬ ‫کار اوســت‪ .‬نخســت انتقال ‪ 80‬میلیون پوندی کریستیانو‬ ‫رونالدو از منچســتریونایتد به رئال مادرید در ســال ‪،2009‬‬ ‫دوم انتقال ‪ 60‬میلیون پوندی خامس رودریگوئز از موناکو‬ ‫به رئال مادرید در سال ‪ 2014‬و ســوم انتقال ‪ 7/ 59‬میلیون‬ ‫پوندی انخل دی ماریا از رئال مادرید به منچستر یونایتد در‬ ‫سال ‪ .2014‬شاید او در سراشیبی قرار داشته باشد اما مسلم‬ ‫است که اکنون چنان قدرتی دارد که بسیاری از ستاره های‬ ‫شــاخص دنیای فوتبال به پای او نمی رســند‪ .‬اقای مندس‬ ‫همچنان در حال پول پارو کردن است‪.‬‬ ‫منبع‪ :‬دیلی میل‬ ‫ می شود از اینجا هم فرارکرد؟ ‬ ‫غرش رعد‬ ‫«می شــود از اینجا هم فرارکرد؟» عنوان کتابی از مریم ســادات ذکریایی است‪ .‬این‬ ‫کتاب خاطرات دوران اســارت علی احدی نژاد را به تصویر می کشــد‪ .‬احدی نژاد در جریان‬ ‫اجرای عملیات کربالی پنج به اسارت نیرو های عراقی درامد‪ .‬در خالل خاطرات احدی نژاد‬ ‫مخاطب با جزئیات زندگی اسیران ایرانی زندان های عراق در سال های جنگ تحمیلی اشنا‬ ‫می شود‪ ،‬علی احدی نژاد از ازادگان جنگ تحمیلی در ابتدای این کتاب گفته است‪« :‬سال‬ ‫سوم جنگ تحمیلی‪ ،‬همکالسی هام دیگر به سنی رسیده بودند که می توانستند بروند جبهه‪.‬‬ ‫دوستانم یکی یکی می رفتند و شهید می شدند‪ .‬علیرضا خشک رود منصوری هم شهید شد‪.‬‬ ‫یک روز فیروز کوده حاتمیان امد‪ ،‬گفت‪ :‬مــن دارم می روم جبهه‪ .‬علی! تــو هم بیا‪ .‬گفتم‪:‬‬ ‫درس دارم‪ .‬ناراحت شد‪ .‬گفت‪ :‬درس را بهانه نکن‪ .‬می ترسی‪ .‬پدر فیروز‪ ،‬قبل از او رفته بود‬ ‫جبهه‪ .‬فکر می کردم فیروز هم به زودی درس و مدرسه را رها می کند و می رود جبهه‪ .‬رفت در‬ ‫عملیات بیت المقدس شرکت کرد و شهید شد‪ .‬وقتی در تشییع جنازه دوستانم شرکت می کردم‪ ،‬‬ ‫کم کم حس کردم دیگر شهر جای ماندن نیســت‪ ،‬باید بروم جبهه‪ .‬من و پسرعمه ام ‪ -‬بهروز‬ ‫گلین مرادیان ‪ -‬همسن و همکالس و رفیق بودیم‪ .‬من و بهروز تصمیم گرفتیم برویم جبهه‪.‬‬ ‫با خانواده هامان صحبت کردیــم‪ .‬پدر و مــادرم اول مخالفت کردند‪ ،‬اما طولی نکشــید که‬ ‫راضی شان کردم‪ .‬اولین دفعه ای که رفتم جبهه‪ ،‬سال ‪ 1362‬بود‪ .‬اوایل بهمن ماه بود‪».‬در‬ ‫پایان این کتاب‪ ،‬تصاویر سیاه و سفیدی از احدی نژاد‪ ،‬پیش و پس از اسارت امده است‪.‬‬ ‫کتاب «غرش رعد» نوشــته محمد معما به تازگــی به چاپ دوم رســید‪ .‬این کتاب به‬ ‫خاطرات «عبدالحمیــد نجفی» یکی از خلبان هــای دوران دفاع مقدس می پــردازد که در‬ ‫ایاالت متحده امریکا دوره اموزشی خود را گذرانده بود‪ .‬وی یکی از خلبان های هواپیمای ‪F5‬‬ ‫ت که رتبه دوم ثبت رکورد پروازهای برون مرزی را با ‪ ۱۳۲‬پرواز در دوران دفاع مقدس پس‬ ‫اس ‬ ‫از شهید اردستانی در کارنامه دارد‪.‬‬ ‫نجفی‪ ،‬از خلبانــان ثابت قرارگاه رعــد در دوران دفاع مقدس بود و توانســت موفق به‬ ‫دریافت مدال فتح در سال‪ ۶۹‬از دستان مقام معظم رهبری شود‪ .‬در صفحه‪ 169‬کتاب «غرش‬ ‫رعد» و در مطلبی با عنوان «پایگاه ناصریه در گرد و غبار» می خوانیم‪« :‬صبح زود بریفینگ‬ ‫نهایی انجام شد و راس ساعت هشت و نیم صبح پنجشنبه نوزدهم اذرماه(‪ )1360‬با دو فروند‬ ‫اف ‪ 5‬ای به قصد بمباران پایگاه ناصریه از باند پروازی پایگاه امیدیه به پرواز درامدیم‪ .‬قرار بود‬ ‫با حداقل سرعت حدود ‪ 360‬نات پرواز کنیم‪ .‬تازه پرواز کرده بودیم که به نادری گفتم‪« :‬فکر‬ ‫کنم در محاسبه سوخت مصرفی اشتباه کرده ایم‪ .‬بهتر است باالتر پرواز کنیم تا سوخت کمتر‬ ‫مصرف شود‪ ».‬حدود ساعت ‪ 9‬صبح‪ ،‬در حوالی مرز طوفان شن شدیدی درگرفت‪ .‬به همین‬ ‫علت مجبور شدیم ارتفاع را بیشتر کنیم که همین مســاله احتمال شناسایی شدن ما توسط‬ ‫هواپیماهای گشتی عراقی را بیشتر می کرد‪ ،‬ولی خوشبختانه از انها خبری نبود‪ .‬به رغم شلیک‬ ‫متعدد پدافند به پایگاه ناصریه رسیدیم‪» ...‬‬ ‫خاطرات اسارت احدی نژاد‬ ‫خلبانی که بیشترین پرواز را در دفاع مقدس داشت‬ ‫پاس گل به پناهجویان‬ ‫فوتبال وظیفه انسانی خود را انجام داد‬ ‫‪ 80‬باشــگاه اروپایی در نامه ای به کنفدراســیون فوتبال‬ ‫اروپا (یوفا) اعالم کردند که هر کــدام از انها حاضرند به ازای‬ ‫هر بلیتی که در مسابقات انها در لیگ قهرمانان اروپا به فروش‬ ‫می رسد‪ ،‬یک یورو را به پناهجویان ســوری اختصاص دهند‪.‬‬ ‫فوتبال در هفته ای که گذشت از این دست خبرها کم نداشت و‬ ‫وظیفه خود را در قبال این مساله انسانی به شکل کامل و تمام‬ ‫ادا کرد‪ .‬تصویر ایالن کوچولو ان قدر تکان دهنده و دلخراش‬ ‫بود که فوتبالی ها به فکر کمک به پناهندگان افتادند‪ .‬جماعتی‬ ‫گریخته از ســوریه‪ ،‬افغانستان و ســایر ممالک بحران زده که‬ ‫در اروپا سرگردانند‪ .‬باشــگاه بایرن مونیخ یکی از اولین ها بود و‬ ‫اعالم کرد به پناهندگان سوری که به خاک المان وارد شده اند‪،‬‬ ‫یکمیلیونیوروکمکمی کند‪.‬اینباشگاههمچنینقراراست‬ ‫یک کمپ تمرینی را به کودکان پناهنده اختصاص بدهد که در‬ ‫انجا می توانند غذا بخورند و در کالس های زبان المانی شرکت‬ ‫کنند‪ .‬کارل هاینس رومنیگه‪ ،‬مدیرعامل باشــگاه در بیانیه ای‬ ‫گفت‪« :‬اف سی بایرن وظیفه اجتماعی خودش می داند که از‬ ‫کودکان‪ ،‬زنان و مردان اواره و زجردیده حمایت و به اسکان شان‬ ‫در المان کمک کند‪ ».‬بازیکنان بایرن قرار است در بازی بعدی‬ ‫تیم شــان مقابل اگزبورگ همراه با کودکان پناهنده وارد زمین‬ ‫شوند و باشگاه می خواهد بازی دوستانه ای با هدف جمع اوری‬ ‫پیشخوان جهانی‬ ‫نگاه‬ ‫اکونومیست به‬ ‫حضور ترامپ‬ ‫در کاخ سفید‬ ‫یک میلیون یورو ترتیب دهد‪ .‬بوروسیا دورتموند‪ ،‬دیگر باشگاه‬ ‫مطرح المانی هم از ‪ 200‬پناهنده دعوت کرد که بازی این تیم‬ ‫با «اودز بالکلوب» دانمارک را از نزدیــک ببینند‪ .‬دورتموند در‬ ‫بیانیه ای تاکید کرد که المان به پناهندگان نیاز دارد‪ .‬هواداران‬ ‫باشگاه های المانی هم در روزهای گذشته در پالکاردهایی با‬ ‫ش امدید»‪ ،‬از جنگ زدگان ســوری‬ ‫مضمون «پناهندگان خو ‬ ‫حمایت کردند‪ .‬باشگاه های المانی از پناهندگان برای تماشای‬ ‫بازی ها دعوت کردند و همزمان به جمع اوری کمک های مالی‬ ‫و لباس پرداختند‪ .‬رئال مادرید هم اعالم کرد یک میلیون یورو‬ ‫به پناهندگانی که وارد اسپانیا شده اند‪ ،‬کمک می کند‪ .‬در بیانیه‬ ‫اینباشگاهاسپانیاییامدهاست‪«:‬باشگاهبهتعهدیکهبهامور‬ ‫خیریهداردوفاداراستوازمردان‪،‬زنانوکودکانیکهبرایفرار‬ ‫زندان به‬ ‫روایت‬ ‫نیوزویک‬ ‫ازجنگومرگمجبوربهفرارازخانه های شانشده اند‪،‬حمایت‬ ‫می کند‪ .‬فلورنتینو پرز‪ ،‬رئیس باشگاه جمعه با ماریانو راخوی‪،‬‬ ‫رئیس دولت اسپانیا تلفنی صحبت کرد‪ .‬انها درباره این تصمیم‬ ‫و روش هایی که باشگاه می تواند به این پناهندگان کمک کند‪،‬‬ ‫صحبتکردند‪».‬فقطباشگاه هانبودندکهدراینمسالهپیشقدم‬ ‫شدند‪ ،‬ســتاره های فوتبال هم از شبکه های اجتماعی نهایت‬ ‫اســتفاده را بردند و از پناهجویان حمایت کردند‪ .‬کریســتیانو‬ ‫رونالدو‪ ،‬ستاره رئال یک روز پیش از بازی تیمش مقابل البانی از‬ ‫اردویپرتغالپیامدادکه«هیچ کسدرتیم ملینسبتبهبحران‬ ‫پناهندگان در اروپا بی تفاوت نیســت‪ .‬ما به این انسان ها فکر‬ ‫می کنیم‪ ».‬رقیب او یعنی لیونل مسی‪ ،‬ستاره ارژانتینی بارسلونا‬ ‫اینجا در کنار رونالدو بود و در پیغامی در صفحه شــخصی خود‬ ‫در فیسبوک از پناهجویان سوریه ای حمایت کرد‪ .‬او با بازنشر‬ ‫عکسی از پناهجویان نوشت‪« :‬چنین اتفاقاتی در قرن بیست و‬ ‫یکمغیرقابلتصوراست‪».‬پاولپوگب اهافبکمسلمانتیم ملی‬ ‫فرانسه و باشگاه یوونتوس نیز نسبت به اقدامات صورت گرفته‬ ‫علیه پناهندگان سوریه واکنش تندی نشان داده است‪ .‬او یک‬ ‫عکس معنا دار را در فیسبوک خود منتشر کرده و برای ان نوشته‬ ‫است‪« :‬مردم کشــورهای قطر‪ ،‬امارات‪ ،‬عربستان سعودی‪،‬‬ ‫کویت‪ ،‬عمــان و بحرین هیچ محل اســتقراری به پناهندگان‬ ‫ســوریه ندادند‪ .‬این کشــورها مشــکلی را حل نمی کنند بلکه‬ ‫عامل وجود مشکل هستند‪ .‬انها باشگاه های منچستر سیتی و‬ ‫پی اس جی را با پول حرام خود خریدند تا این تیم ها نقابی روی‬ ‫صورتشان باشد‪».‬‬ ‫مرکل روی‬ ‫جلد لوپوئن‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫دیدار‬ ‫‪81‬‬ ‫بازار‬ ‫بازار‬ ‫‪82‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫اقدامات راهبردی بانک مهراقتصاد‬ ‫در حوزه بانکداری اسالمی‬ ‫تماما از سر عشق بوده است نه نمایش‬ ‫پیاده سازی بانکداری اسالمی چگونه می تواند‬ ‫بستر ساز اقتصاد مقاومتی باشد و نقش بانک ها‬ ‫در این خصوص چیست؟‬ ‫بانک هــا در اقتصــاد تمــام کشــورهای دنیــا‬ ‫کارکردهــای مشــخص ومختلفــی دارنــد‪ ،‬از جملــه‬ ‫ســرمایه گذاری در بخش های گوناگــون‪ ،‬حمایت مالی‬ ‫از صنایع برای افزایش تولید‪ ،‬کمک به افزایش نرخ رشد‬ ‫اقتصادی و کنترل تورم در اقتصاد‪ .‬با اجرای سیاست های‬ ‫انقباضــی و انبســاطی توســط دولت هــا در دوره هــای‬ ‫گوناگــون‪ ،‬بانک مرکزی کشــورها تــورم را اندازه گیری‬ ‫و کنترل می کننــد‪ .‬بنابراین اجرای سیاســت های پولی‬ ‫دولت هم یکی از ان کارکردهایی است که بانک ها دارند‪.‬‬ ‫بسیاری از این نکات که عرض کردم در اقتصاد متعارف‬ ‫هم وجود دارد‪ ،‬اما اقتصاد اســامی کارکردهای ویژه و‬ ‫خاصی دارد‪ .‬یکــی از ان کارکردها ایجاد محیط کســب‬ ‫و کار حالل اســت که با اقتصاد واقعی و رونق اشــتغال‬ ‫به صورت کامال واقعی و مبتنی بر موازین شــرع محقق‬ ‫می شود‪ .‬توجه به توزیع عادالنه درامد و ثروت در جامعه و‬ ‫حکومت اسالمی و ایجاد رفاه اجتماعی از دستاوردهای‬ ‫به بهانه فرا رســیدن هفتــه بانکداری اســامی‬ ‫گفت وگویــی بــا دکتــر حمید رضــا نجف پــور – معاون‬ ‫اعتبارات و تجهیز منابــع بانک مهر اقتصــاد – انجام‬ ‫دادیم‪ .‬او معتقد است اگر بانک ها در اتخاذ رویکردها‪،‬‬ ‫جهت گیری ها و اســتراتژی های خودشــان همراستا‬ ‫با سیاســت های کالن اقتصاد مقاومتی عمل کنند‪ ،‬به‬ ‫درســتی پازل بزرگ اقتصاد مقاومتی شــکل می گیرد‪،‬‬ ‫از این رو در چنین شرایطی است که بانک ها بستر ساز‬ ‫تحقــق اقتصــاد مقاومتی خواهنــد بود‪ .‬در نشســت‬ ‫صمیمی بــا وی از حوزه بانکــداری اســامی گفتیم و‬ ‫شنیدیم که ماحصل ان را در زیر می خوانید‪.‬‬ ‫دیگر ان اســت‪ .‬یکــی از کارکردهای برجســته اقتصاد‬ ‫اسالمی کمک به شکل گیری و حاکمیت سیاسی اسالم‬ ‫اســت‪ .‬تحکیم ارزش های معنــوی و اخالقی و تحکیم‬ ‫عدالت اجتماعی‪ ،‬عدم وابستگی به کشورها و خودکفایی‬ ‫اقتصادی از کارکردهای اقتصاد اسالمی است‪.‬‬ ‫حــال اگر قرار باشــد در کشــور اســامی‪ ،‬بــا این‬ ‫مالحظــات توانمندی هــای اقتصــادی ایجاد شــود و‬ ‫حاکمیت سیاسی شکل بگیرد و ایجاد اقتدار سیاسی کند‪،‬‬ ‫کدام اقتصاد می تواند کمک کند‪ .‬براساس دیدگاه مقام‬ ‫معظم رهبری اقتصاد مقاومتی است که می تواند کشور را‬ ‫از هر حیث با این مالحظات مقاوم کند‪ .‬امار و اطالعات‬ ‫نشــان می دهد در جمهوری اســامی ایــران حدود ‪65‬‬ ‫درصد تــا ‪ 68‬درصد اقتصاد مبتنی بر بازار پول اســت‪ .‬در‬ ‫یک جمله اقتصاد کشور‪ ،‬اقتصاد پول محور است و بستر‬ ‫این اقتصاد‪ ،‬بانک است‪ .‬در چنین حالتی صرفا بانکداری‬ ‫اســامی می تواند این امــر را محقق کند‪ ،‬زیــرا یکی از‬ ‫مهمترین ویژگی های بانکداری اسالمی تحقق اقتصاد‬ ‫واقعی اســت‪ .‬مقام معظم رهبری در سیاســت های کلی‬ ‫‪ 24‬گانه اقتصاد مقاومتــی فرمودند از ظرفیت همه مردم‬ ‫استفاده شود‪ .‬نظام بانکداری اسالمی می تواند با رویکرد‬ ‫عدالت محوری نظام و توزیع عادالنه منابع و انجام واقعی‬ ‫معامالت و عقود اسالمی این ظرفیت را ایجاد کند تا همه‬ ‫مشارکت فعال کنند‪ .‬بر این اساس اقتصاد کشور با الهام از‬ ‫سیاست های اقتصاد مقاومتی‪ ،‬مردمی می شود‪.‬‬ ‫از ویژگی های بانکداری اسالمی‪ ،‬پذیرش ریسک و‬ ‫بازار‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫بازار‬ ‫توزیع عادالنه سود مبتنی بر مشارکت های واقعی است‪.‬‬ ‫این رویکردها به ما کمک می کند که مشــارکت ها شکل‬ ‫بگیرد و اقتصاد مقاومتی را بتوانیم در کشــور معنا کنیم‪.‬‬ ‫بنابراین اگر بانک ها در اتخاذ رویکردها‪ ،‬جهت گیری ها‬ ‫و استراتژی های خودشــان‪ ،‬همراســتا با سیاست های‬ ‫کالن اقتصاد مقاومتی حتی به اندازه ظرفیت خودشان‬ ‫عمل کنند‪ ،‬به درستی قطعات پازل بزرگ اقتصاد مقاومتی‬ ‫شــکل می گیرد‪ ،‬بنابراین در چنین شــرایطی اســت که‬ ‫بانک ها‪ ،‬بستر ســاز تحقق اهــداف اقتصــاد مقاومتی‬ ‫خواهند بود‪.‬‬ ‫بانک مهر اقتصاد در این حــوزه اقدامات راهبردی‬ ‫و برجســته ای را انجام داده است‪ .‬یکی از کلید واژه های‬ ‫اقتصــاد مقاومتی حمایــت از تولید اســت‪ .‬مــا امروز با‬ ‫مجموعــه تولیــدی بزرگی کــه کاالهای داخلــی تولید‬ ‫می کند‪ ،‬در جهت ترویج اســتفاده از کاالهای اساسی و‬ ‫لوازم خانگی توافق کردیم و یک الگوی عملی مناسبی را‬ ‫طراحی و عملیاتی کردیم به طوری که هزینه تولید کاال را‬ ‫برای انها کاهش دادیم‪ ،‬مردم را تشویق و ترغیب کردیم تا‬ ‫با اخذ کارت اعتباری و تسهیالت ارزان قیمت ‪ 16‬درصدی‬ ‫کاالهای تولید داخل را مصرف کنند تا جریان سازی برای‬ ‫اصالح الگوی مصرف که از ویژگی های اقتصاد مقاومتی‬ ‫است انجام پذیرد‪ .‬بدیهی اســت در این صورت به جای‬ ‫اینکه منابع بانک دست یک عده محدودی باشد و ثروت‬ ‫مختص افراد خاصی شود‪ ،‬در سطح جامعه در اختیار احاد‬ ‫مردم قرار گرفته و توزیع عادالنه منابع هم شکل می گیرد‪،‬‬ ‫همچنین قدرت مالی انــان را افزایش می دهد که این از‬ ‫ویژگی های اقتصاد مقاومتی است‪.‬‬ ‫ما در مرحله نخســت باید به دنبال اجرای قانون‬ ‫عملیــات بانکی بــدون ربا باشــیم و در صورت‬ ‫موفقیت به بانکداری اســامی دست یابیم‪ .‬در‬ ‫حال حاضر بنا بر اذعان بسیاری از کارشناسان‬ ‫حــوزه بانکی ما بــا بانکــداری اســامی فاصله‬ ‫بســیاری داریم‪ .‬با عنایت به ایــن فاصله چطور‬ ‫می توانیــم اقتصاد مقاومتی را کــه بحث امروز‬ ‫جامعه است اجرا کنیم؟‬ ‫اگر قانــون عملیات بانکــی بدون ربــا با وجود‬ ‫نقدهایــی که به لحــاظ قوانین و مقــررات و کارکردی بر‬ ‫ان وارد اســت عملیاتی شود‪ ،‬اثرات بســیاری دارد‪ .‬مرز‬ ‫شفاف ســازی بانکداری متعارف و بانکــداری ربوی این‬ ‫اســت که در گام نخســت ربا بایــد حذف شــود‪ .‬زیبنده‬ ‫حکومت اسالمی نیســت که قانونی حدود ‪ 32‬سال قبل‬ ‫مصوب شــود که طبق قانون مقرر بود حداکثر پنج سال‬ ‫به صورت ازمایشــی اجــرا شــود و بعد به ســمت تدوین‬ ‫قانون جامع بانکداری اســامی بروند کــه هنوز اجرایی‬ ‫نشده باشد‪.‬‬ ‫نکته دیگر این است که با همین بستر فعلی قانون‬ ‫عملیات بانکی بدون ربا می شود بسیاری از شاخص های‬ ‫مورد نظر بانکداری اســامی را عملی کرد‪ ،‬مشــروط بر‬ ‫اینکه اراده و عزم جدی برای اجرا وجود داشته باشد‪.‬‬ ‫با این مالحظات ما در بانک مهر اقتصاد یک تجربه‬ ‫بزرگ حداقل ‪ 12‬ســاله را برای اجرای تمام ابعاد قوانین‬ ‫عملیات بانکداری بــدون ربا داریم و معتقدیم می شــود‬ ‫در تحقق اهداف اقتصــاد مقاومتی نقش اساســی ایفا‬ ‫کرد‪ .‬اگر سیســتم بانکی کشــور در سیاســتگذاری ها و‬ ‫طرح ریزی ها و توزیــع منابع خود با اعتقاد و همراســتا با‬ ‫اهداف نظام حرکت کند و نظارت و کنترل سیستمی داشته‬ ‫باشد‪ ،‬هیچ تعارضی با قانون عملیات بانکی بدون ربا ندارد‬ ‫و این مهم می تواند بسترساز اقتصاد مقاومتی باشد‪.‬‬ ‫چند سالی است که بانک ها و موسسات مالی و‬ ‫اعتباری دغدغه پیاده سازی بانکداری اسالمی‬ ‫را مطرح می کنند و برخــی از بانک ها به صورت‬ ‫جدی در این حوزه ورود پیدا کردند‪ .‬شاید برای‬ ‫برخی این ســوال مطرح باشــد کــه بانکداری‬ ‫اسالمی به واقع دغدغه بانک مهر اقتصاد است‬ ‫یا تالشــی برای تولید یک برند تجاری و کسب‬ ‫اعتماد مردم متدین برای سرمایه گذاری؟‬ ‫من به عنوان مســئول فرایند اجــرای بانکداری‬ ‫اســامی در بانک مهر صادقانه عــرض می کنم که این‬ ‫بانک همواره دغدغه بانکداری اسالمی را طی ‪ 14‬سال‬ ‫گذشــته داشــته اســت‪ ،‬بانک مهر اقتصاد با تمام توان‬ ‫در حــال برنامه ریزی برای تحقق ارزش هــای بانکداری‬ ‫اســامی در ســطح بانک‪ ،‬در ســطح جامعه و الیه های‬ ‫گوناگون اســت‪ .‬سیســتم بانکی کشــور برای این مهم‬ ‫تالش ها و زحمت های زیادی کشیده و بانک مرکزی هم‬ ‫اقداماتی انجام داده‪،‬اما اعتقاد و عزم جدی که بانکداری‬ ‫اسالمی را با همه پیچیدگی هایش اجرایی می کند کمتر‬ ‫وجود دارد‪ .‬مــا در بانک مهر اقتصاد با عشــق به میدان‬ ‫امدیم و با عقالنیــت تمام در این راه گام برداشــتیم‪ .‬در‬ ‫تدوین راهبردها و برنامه های این حوزه زحمت شبانه روزی‬ ‫چندین ســاله کشــیدیم‪ ،‬بنابراین در یک جمله می توان‬ ‫گفت انچه در بانک مهر اقتصاد انجام شده کار نمایشی‬ ‫نیست بلکه تماما از سر عشق بوده است‪.‬‬ ‫بانک مهر اقتصاد‪ ،‬بانکداری اسالمی را به عنوان‬ ‫هدف کالن در برنامه های خود در نظر گرفته و به‬ ‫نظر می رسد مهمترین هدف بانک مهر اقتصاد‬ ‫تحقق بانکداری اسالمی در این بانک است‪ .‬چه‬ ‫اقداماتی برای محقق شدن بانکداری اسالمی‬ ‫در این بانک تاکنــون انجام گرفته و پیش بینی‬ ‫شــما برای تحقق کامــل این امــر در بانک مهر‬ ‫اقتصاد چیست؟‬ ‫همانطور که در مقدمه سوال قبلی عرض کردم‬ ‫اولین و مهمترین راهبــرد بانک مهر اقتصاد اســتقرار و‬ ‫توسعه بانکداری اسالمی اســت‪ .‬برای این مهم حدودا‬ ‫طی ‪ 14‬ســال گذشــته کارهای اصولی انجــام گرفته تا‬ ‫قانون عملیات بانکی بدون ربا اجرایی شود‪.‬‬ ‫اولین گام‪ ،‬طراحی مدل عملی اســتقرار بانکداری‬ ‫اســامی بوده که با خالقیــت ونواوری طراحی شــده و‬ ‫حدود پنج سال این مدل در حال اجرا است‪ .‬ما این مدل‬ ‫و موفقیت های ان را به صورت رســمی به مدیران بانکی‬ ‫کشــور ارائه کردیم و معتقدیم این مدل می تواند معضل‬ ‫سیســتم بانکی کشــور را در جهت اجرایی شــدن قانون‬ ‫عملیات بانکداری بدون ربا حل کند‪.‬‬ ‫برای اجرایی شــدن این مــدل برنامه های جامع و‬ ‫بلندمدت تدوین شــده و پیش بینی ما این بوده که ظرف‬ ‫حداقل پنج ســال این مدل را در بانک اجرایی کنیم و به‬ ‫دلیل مالحظات و پیچیدگی هایی که سیستم بانکی کشور‬ ‫دارد با کمی تاخیر و ان شا الله حداکثر تا پایان سال ‪1395‬‬ ‫این مدل را کامال عملیاتی می کنیم‪.‬‬ ‫ اما جا دارد با رویکرد ترویجی و فرهنگ ســازی به‬‫برخی از اقدامات بزرگ بانک‪ ،‬همراستا با مدل مزبوراشاره‬ ‫کنم‪:‬‬ ‫‪ -1‬ایجاد ســاختار بانکداری اســامی برای اولین‬ ‫بــار در نظام بانکی کشــور و اســتقرار کمیســیون عالی‬ ‫پیاده سازی بانکداری اسالمی‪.‬‬ ‫‪ -2‬تدوین ســند جامع اموزش بانکداری اسالمی و‬ ‫ارائه اموزش بمیزان ‪ 392.000‬نفر ســاعت به مدیران و‬ ‫کارکنان بانک‪.‬‬ ‫‪ -3‬برگزاری همایش های تخصصــی و کاربردی با‬ ‫نمایندگان ولی فقیه استان ها برای اسیب شناسی عملیات‬ ‫اجرای قانون و اتخاذ راهکارها‪.‬‬ ‫‪ -4‬راه اندازی مرکز پاســخگویی به سواالت شرعی‬ ‫کارکنان و مشتریان در حوزه بانکداری اسالمی‪.‬‬ ‫‪ -5‬راه اندازی کمیته مهندســی شرعی قراردادهای‬ ‫بانکی واخذ تائیدیه شــرعی تمامی قراردادهای بانکی از‬ ‫دفتر تایید شرعی حوزه نمایندگی ولی فقیه‬ ‫‪ -6‬تدویــن و چاپ انواع کتاب به ویــژه کتاب عقود‬ ‫اســامی بانکی با تاکید بر نکات کاربردی نحوه اجرای‬ ‫ان در بانک مهر‪.‬‬ ‫‪ -7‬بررسی وضعیت سوداوری بانک و تعیین میزان‬ ‫سود تحقق یافته ‪ 14‬سال گذشته و پرداخت مبلغ ‪2/042‬‬ ‫میلیارد ریال (مابه التفاوت ســود علی الحســاب و ســود‬ ‫قطعی) به حدود ‪ 8/872/620‬نفر از سپرده گذاران‪.‬‬ ‫‪ -8‬برگــزاری بیــش از ‪ 100‬نمایشــگاه الزامــات‬ ‫پیاده ســازی بانکــداری اســامی به صــورت فیزیکی و‬ ‫مجازی در وزارتخانه ها‪ ،‬سازمان ها و مصالهای سراسر‬ ‫کشور و‪...‬‬ ‫‪ -9‬تدوین و اجرای طرح ستاد ویژه هفته بانکداری‬ ‫اسالمی در شهریور ماه هر سال‪( .‬از سال ‪ 91‬تاکنون)‬ ‫یکــی از اقداماتی کــه باید در راســتای بانکداری‬ ‫بدون ربا انجام شود‪ ،‬پرداخت ما به التفاوت سود‬ ‫علی الحســاب و ســود قطعی به ســپرده گذاران‬ ‫است‪ ،‬طی چند ســال اخیر بانک مهر اقتصاد چه‬ ‫اقدامی انجام داده است؟‬ ‫یکی از وظایف بانک های کشــور این است که‬ ‫بعد از برگزاری مجامع‪ ،‬که وضعیت ســوداوری بانک ها‬ ‫مشخص می شود‪ ،‬براســاس الزامات بانک مرکزی باید‬ ‫حقوق سپرده گذاران و سهامداران را توزیع کنند‪ .‬حقوق‬ ‫سپرده گذاران این است که در بخش سپرده های وکالتی‬ ‫که سپرده های سرمایه گذاری را شامل می شود‪ ،‬بانک ها‬ ‫چه میزان سود علی الحساب به سپرده گذاران پرداخت‬ ‫کردند و ایا حقوق دیگری دارند یا خیر؟‬ ‫مــا در بانک‪ ،‬براســاس عقــد وکالت‪ ،‬یــک میزان‬ ‫بازدهــی از محل فعالیت هــای اقتصــادی را پیش بینی‬ ‫می کنیم و سود علی الحساب را بصورت ماهانه به مشتری‬ ‫پرداخت می کنیم‪ .‬طبق موازین شرع مقدس و مقررات‬ ‫بانک مرکزی در پایــان دوره مالی باید بعد از بررســی ها‬ ‫اعالم کنیم که سود واقعی بانک چه میزان بوده است‪ .‬ایا‬ ‫برابر سود علی الحساب و یا کمتر از سود علی الحساب و‬ ‫یا بیشتر از سودی که پرداخت کرده بوده است؟ اگر برابر‬ ‫نرخ سود علی الحساب شــد بانک هیچ تکلیفی ندارد که‬ ‫دوباره سود بیشتری بپردازد‪ .‬اگر سود واقعی کمتر باشد‪،‬‬ ‫سود مازادی که به مشتریان پرداخت کردیم عمال از منافع‬ ‫بانک در حق مشتریان صلح می کنیم و حتی از حق الوکاله‬ ‫بانک می گذریم‪.‬‬ ‫فقــط درحالت ســوم اگــر ســود واقعی بیشــتر از‬ ‫سود علی الحســاب شــد و به عبارتی بانک بیش از سود‬ ‫علی الحساب پرداختی‪ ،‬سود کرده باشد انجا یک تکلیف‬ ‫شــرعی دارد که بایســتی بعد از انجام دقیق محاســبات‬ ‫مالی‪ ،‬ما به التفاوت ســود علی الحســاب و سود قطعی را‬ ‫با کســر مبلغ حق الوکاله بانک‪ ،‬به حساب سپرده گذاران‬ ‫واریز کند‪.‬‬ ‫بانک مهر اقتصــاد طی چند ســال گذشــته انچه‬ ‫پیش بینــی کرده بود نســبتا محقق شــد‪ .‬مــا پیش بینی‬ ‫می کردیم که تا پایان سال مالی چند درصد سود می کنیم‬ ‫و عمال سودی که تا پایان ســال مالی محقق می شود را‬ ‫ماهانه به سپرده گذاران پرداخت کردیم‪.‬‬ ‫بنابرایــن در ســال های ‪ 1392‬و ‪ 1393‬براســاس‬ ‫محاســباتی که انجام شد‪ ،‬ســود علی الحساب پرداخت‬ ‫شده به سپرده گذاران‪ ،‬یا برابر با سود قطعی بود یا بیشتر‬ ‫از ســود قطعی‪ .‬و امروز ســپرده گذاران عزیز بانک هیچ‬ ‫طلبی از این بابت ندارند‪ .‬ضمنا همانطوری که قبال گفته‬ ‫شد طی دهه ‪ 1380‬حدود ‪ 204‬میلیارد تومان سود مازاد‬ ‫(مابه التفاوت سود قطعی و سود علی الحساب پرداختی)‬ ‫‪83‬‬ ‫بازار‬ ‫‪84‬‬ ‫مثلث | شماره ‪278‬‬ ‫بازار‬ ‫در میان حدود هشت میلیون و ‪ 870‬هزار سپرده گذاران‬ ‫توزیع شد‪.‬‬ ‫درخصوص حمایت از احاد مردم و تولیدکنندگان‪،‬‬ ‫بانک مهر اقتصاد چه اقداماتــی کرده و در این‬ ‫حوزه چه مبلغی تسهیالت پرداخت شده است؟‬ ‫به طور کلــی بانک در انجام عملیــات بانکی دو‬ ‫نــوع رویکرد کالن اتخاذ کرده اســت‪ .‬رویکرد نخســت‬ ‫رویکرد خدماتی مبتنــی بر رویکرد کالن نظــام در حوزه‬ ‫عدالت محوری اســت‪ .‬رویکرد دوم هم اقتصادی است‬ ‫که ان هم برگرفته و الهام گرفته از فرمایشات مقام معظم‬ ‫رهبری در جهت حمایــت از اقتصاد مقاومتــی و تولید و‬ ‫شکوفا کردن اقتصاد ملی است‪ .‬در رویکرد نخست بانک‬ ‫بخش قابل توجهی از منابع خود را به صورت تســهیالت‬ ‫خرد و تا ســقف ‪ 200‬میلیون ریال در اختیــار همه مردم‬ ‫قرار می دهد که بتوانند در جهــت مردمی کردن اقتصاد‬ ‫نقش داشته باشــند و تا امروز حجم تسهیالتی که بانک‬ ‫در رویکرد خدماتی اختصاص داده‪ ،‬حدود ‪ 48‬درصد و به‬ ‫میزان ‪357‬هزارمیلیارد ریال که همه ساله به طورمتوسط‬ ‫حدود ‪ 700‬هزار نفر از این خدمات بهره مند می شوند و از‬ ‫طرفی در بخش اقتصاد کالن حدود ‪ 52‬درصد از مصارف‬ ‫و حدود ‪ 386‬هزار میلیارد ریال را نیــز به صنعت خودرو‪،‬‬ ‫صنعت پتروشــیمی‪ ،‬صنعت کاالیی‪ ،‬صنایع زیرساختی‬ ‫مثل حوزه انرژی و حمل و نقل ســوق دادیم و الحمدلله‬ ‫اثار خوبی به همراه داشته است‪.‬‬ ‫به طور مصداقی ما بــرای اصالح الگوی مصرف و‬ ‫ایجاد فرهنگ مصرف کاالهای داخلی‪ ،‬به گروه انتخاب‬ ‫(که محصوالت اسنوا را تولید می کند) ضمن اینکه برای‬ ‫ســرمایه در گردش و توسعه کســب و کار و تولیداتشان‬ ‫تسهیالت گوناگون پرداخت کردیم‪ ،‬همزمان مدلی را هم‬ ‫طراحی کردیم تحت عنوان کارت اعتباری کاالی ایرانی‬ ‫که به هر متقاضی در ســقف ‪ 5‬و‪ 10‬میلیون تومان اعتبار‬ ‫خرید محصوالت این شــرکت را اختصاص می دهیم که‬ ‫می تواند با کارت اعتباری کاالی ایرانی از فروشگاه های‬ ‫طرف قرارداد محصوالت با برند اسنوا را با نرخ ‪ 16‬درصد‬ ‫و اقساط ‪ 25‬ماهه خریداری کنند‪.‬‬ ‫با این کار ما عمال حدود چهار درصد قیمت تمام شده‬ ‫تولید محصــوالت ایرانــی را کاهش دادیــم و عالوه بر‬ ‫این بحمدالله از سال گذشــته که این طرح اجرایی شده‬ ‫قریب هفت هزار نفر از مشــتریان را تحت پوشش کارت‬ ‫اعتباری قرار دادیم و البته این فرصــت برای همه مردم‬ ‫فراهم است که به شعب بانک مراجعه کنند و با تسهیالت‬ ‫کارت اعتباری کاالی ایرانی از مزایای این طرح بهره مند‬ ‫شــوند‪ ،‬از این رو امیدواریم که توانســته باشیم در جهت‬ ‫حمایت از تولیدات داخلی و اقتصاد ملی سهم مان را ایفا‬ ‫کرده باشیم‪.‬‬ ‫مــا در هفته بانکداری اســامی قــرار داریم که‬ ‫فرصت مناسبی برای شبکه بانکی فراهم شده‬ ‫تا به این مقوله مهم بپردازند‪ .‬بانک مهر اقتصاد‬ ‫به عنوان یــک نهاد پولــی برای ایــن هفته چه‬ ‫برنامه هایی داشته است؟‬ ‫یکی از مهمترین وظیفه نظام بانکی کشور در ماه‬ ‫اخیر حرکت هدفمند در جهت عملی شدن سیاست های‬ ‫کلی اقتصاد مقاومتی اســت‪ ،‬از طرفــی اجرای صحیح‬ ‫بانکداری اسالمی موجب بســتر سازی اقتصاد مقاومتی‬ ‫می شود از این رو براساس مدل عملی استقرار بانکداری‬ ‫اســامی که در بانــک مهر اقتصــاد طراحــی گردیده‪،‬‬ ‫گام های اساســی در درون بانک برای ایجاد ســاختار‪،‬‬ ‫سازمان‪ ،‬شورای فقهی‪ ،‬کمیته های فنی در جهت تبیین‬ ‫و اموزش مباحث بانکداری اســامی‪ ،‬سیاســتگذاری‪،‬‬ ‫برنامه ریزی ایجاد ارمان مشــترک در بدنه کارکنان بانک‬ ‫برداشــته شــده اســت و طبق مدل مزبور چندین اقدام‬ ‫مختص بیرون بانک است و برای اگاهی مشتریان‪ ،‬احاد‬ ‫مردم و مســئوالن از مباحث بانکداری اسالمی‪ ،‬مستلزم‬ ‫ایجاد مرکز مشاوره فقهی مشتریان و برنامه جامع نهادینه‬ ‫کردن فرهنگ بانکداری اسالمی در سطح جامعه است‪.‬‬ ‫از این جهت یکی از طرح های ابتکاری و کامال خالقانه‬ ‫بانک مهر اقتصاد این بوده که به مناسبت هفته بانکداری‬ ‫اســامی و برای افزایش اگاهی احاد مــردم‪ ،‬مجموعه‬ ‫برنامه هایی را در قالب ستاد ویژه هفته بانکداری اسالمی‪،‬‬ ‫مثل هفته دفاع مقدس‪ ،‬طراحی و هر یک روز از روزهای‬ ‫هفته را نام گذاری کردیم و متناسب با هر یک از ایام‪ ،‬برای‬ ‫هر روز برنامه های خاصــی را پیش بینی کردیم‪ .‬قریب به‬ ‫‪ 65‬برنامه در این هفت روز هفته پیش بینی شده که عموما‬ ‫جنبه ترویجی‪ ،‬اموزشــی‪ ،‬اطالع رســانی برای کارکنان‪،‬‬ ‫مشتریان و احاد مردم دارد‪ .‬امیدواریم که مدیران محترم‬ ‫نظام بانکی کشور هم با بهره گیری از تجربه خوب بانک‬ ‫مهر اقتصاد‪ ،‬اینگونه طرح های نواورانه را درجهت تحقق‬ ‫اهداف مقدس نظام درسیســتم پولی عملیاتی و توسعه‬ ‫دهند‪.‬برخــی از برنامه های هفته بانکداری اســامی به‬ ‫این شرح است‪:‬‬ ‫‪ -1‬اجــرای طرح ســفیران هدایت (انجــام نظارت‬ ‫شرعی از استان ها توسط گروهی از علما و متخصصین‬ ‫حرفه ای)‬ ‫‪ -2‬اطالع رسانی و تشریح وضعیت مابه التفاوت سود‬ ‫علی الحساب و سود قطعی سال ‪ 1393‬و سنوات گذشته‬ ‫‪ -3‬رونمایی از ســند برنامه جامع اموزشی بانکداری‬ ‫اسالمی‬ ‫‪ -4‬برگزاری ازمون الکترونیکی بانکداری اسالمی از‬ ‫تمامی کارکنان بانک‬ ‫‪ -5‬برگزاری مســابقه سراســری بانکداری اسالمی‬ ‫برای احاد مردم‬ ‫‪ -6‬توزیع کتابچه عقود اســامی به منظور اشنایی‬ ‫مردم با عقود بانکی‬ ‫‪ -7‬برپایی نمایشگاه بانکداری اسالمی در نمازجمعه‬ ‫و حوزه های علمیه و‪..‬‬ ‫‪ -8‬ارســال پیامک های اموزشی بانکداری اسالمی‬ ‫به مشتریان‬ ‫‪ -9‬رونمایی از کتــاب الکترونیکی عقود اســامی‬ ‫بانکی‬ ‫‪ -10‬رونمایــی از برخــی از نرم افزارها در راســتای‬ ‫پیاده سازی بانکداری اسالمی‬ ‫برخی تصور می کنند بانکداری اســامی یعنی‬ ‫پرداخت وام های قرض الحســنه بــا نرخ چهار‬ ‫در صد و بانک هایی که تســهیالت با نرخ باالتر‬ ‫پرداخت می کنند در واقع یک کار غیرشــرعی و‬ ‫ربوی انجام می دهند و حتما برخی فراتر می روند‬ ‫و می گویند بانک های غربی وام هایی را با بهره‬ ‫دودرصد می دهند و در واقع خیلی اســامی تر‬ ‫از ما عمــل می کنند‪ .‬ایــن تفاوت هــا و تمایزی‬ ‫که وجــود دارد را تشــریح کنیــد و بفرمایید چه‬ ‫تفاوت هایی در این موضوع وجود دارد؟‬ ‫این برداشــت ناصحیح از کارکردهای بانکداری‬ ‫اســامی اســت چرا که ان همه ویژگی ها و کارکردهای‬ ‫اقتصاد اسالمی‪ ،‬صرفا با منابع اندک قرض الحسنه که ان‬ ‫هم برگرفته از منابع قرضی مردم هست محقق نمی شود‪.‬‬ ‫از دیدگاه اسالم در بحث قرض الحسنه نرخ سود مطرح‬ ‫نیست بلکه صرفا مزد کار واقعی مطرح است‪ .‬اگر مزد کار‬ ‫در نظام بانکی کشور که طبق ابالغیه بانک مرکزی چهار‬ ‫درصد است‪ ،‬حتی دو درصد گرفته شود اما مشروط به یک‬ ‫شرطی شده باشد‪ ،‬اسالم این را زیاده بر قرض می داند و‬ ‫ربوی است‪.‬‬ ‫از منظر اسالم سود یک امر کامال مباح و مورد تاکید‬ ‫برای توسعه زیرساخت های کشور اسالمی است‪ .‬اسالم‬ ‫به دنبال این است که این ســبک کارها عالوه بر قرض و‬ ‫انفاق در جامعه رونق داشته باشد بنابراین معامالت انواع‬ ‫عقود اسالمی مانند مشارکت‪ ،‬مضاربه‪ ،‬فروش اقساطی‪،‬‬ ‫جعاله و ســلف‪ ،‬در اســام تعریف شــده و اینها مواردی‬ ‫نیســت که نظام بانکی خودشــان تعریف کرده باشند از‬ ‫این رو اســت که اگر در قالب عقدی از عقود اســامی‪،‬‬ ‫معامله واقعی انجام شود و سود متعارف گرفته شود کامال‬ ‫شرعی است‪.‬‬ ‫حــاال می خواهد ان ســود ‪ 21‬درصد باشــد یا حتی‬ ‫بیشتر‪ ،‬البته اسالم تاکید دارد که نباید با نرخ سود زیاد بر‬ ‫طرف دیگر معامله اجحاف شود‪ .‬که این مطلب در جای‬ ‫خود یک گناه محسوب می شود‪ .‬پس میزان نرخ سود در‬ ‫معامالت باعث نمی شــود که یک معامله‪ ،‬شرعی یا غیر‬ ‫شرعی اطالق شود‪.‬‬ ‫بانــک مهــر اقتصــاد عــاوه بــر تســهیالت‬ ‫عقود اســامی به طور مشــخص در حوزه وام‬ ‫قرض الحســنه چــه میــزان وام پرداخت کرده‬ ‫است؟‬ ‫طبق ضوابط بانک مرکزی‪ ،‬بانک ها باید تا حدود‬ ‫‪ 90‬درصــد ازمنابع قرض الحســنه را وام قرض الحســنه‬ ‫پرداخــت نماینــد‪ ،‬بنابرایــن هرچــه کــه مــردم منابــع‬ ‫قرض الحسنه شان را بیشــتر در اختیار بانک ها بگذارند‪،‬‬ ‫قدرت بانک ها بــرای پرداخت وام های قرض الحســنه‬ ‫بیشتر می گردد‪.‬‬ ‫براســاس ایــن ضابطــه‪ ،‬بانک مهــر اقتصــاد تا‬ ‫امروز موفق شــد صد درصــد منابع قرص الحســنه را به‬ ‫سپرده گذاران و احاد مشتریان نیازمند وام قرض الحسنه‬ ‫پرداخت نماید‪ .‬این یکی از افتخــارات بزرگ بانک مهر‬ ‫اقتصاد اســت که با رویکرد تقویت ســنت زیبای قرض‪،‬‬ ‫حتی باالتــر از ضوابط بانک مرکزی وام قرض الحســنه‬ ‫پرداخت کرد‪.‬‬ ‫از این رو به حمدالله تا امروز قریب به ‪ 60‬هزار میلیارد‬ ‫ریال وام قرض الحسنه به سه میلیون و چهارصدو بیست‬ ‫هزار متقاضی پرداخت شــده اســت‪ .‬ضمنــا بانک مهر‬ ‫اقتصاد توفیق داشت طی این مدت فعالیت خود را حدود‬ ‫‪ 769‬هزار میلیارد ریال وام و تسهیالت را به ‪ 10‬میلیون و‬ ‫‪ 680‬هزار نفر از مشتریان پرداخت کند‪.‬‬ ‫حرف اخر‬ ‫شواهد حاکی از این است که مراجع عظام تقلید‪،‬‬ ‫مقام معظم رهبری (دام عزه)‪ ،‬علمــا و احاد مردم متدین‬ ‫دغدغه اجرای موازین شرع در حوزه بانکداری اسالمی را‬ ‫دارند و از طرفی این مهم انقدر با اهمیت است که می تواند‬ ‫بسترساز اقتصاد مقاومتی باشــد‪ ،‬بنابراین نیازمند عزم و‬ ‫اراده همگانی شامل مدیران و کارکنان الیه های گوناگون‬ ‫و مسئوالن ارشد نظام بانکی‪ ،‬مسئوالن اقتصادی کشور‪،‬‬ ‫دولتمردان‪ ،‬نمایندگان مجلس شورای اسالمی‪ ،‬دستگاه‬ ‫قضایــی کشــور‪ ،‬حوزه های علمیــه‪ ،‬مراکــز فرهنگی‪،‬‬ ‫صد او سیمای جمهوری اسالمی است تا با رویکرد تبیینی‬ ‫و ترویجی‪ ،‬موجبات پیاده ســازی بانکداری اســامی در‬ ‫کشور فراهم شود‪.‬‬ ‫بنابراین موضوع اجرای صحیح بانکداری اسالمی‬ ‫فقط مختص سیســتم بانکی‪ ،‬مدیران و کارکنان بانکی‬ ‫نیست‪ ،‬بلکه همه مسئولیت دارند‪ .‬بنابراین خواهش حقیر‬ ‫این است که همگان احســاس تکلیف کنند تا بانکداری‬ ‫اسالمی با ابعاد وســیع ان در کشــور عملیاتی شود زیرا‬ ‫معتقدیم بانکداری اسالمی موجب تحقق اهداف اقتصاد‬ ‫مقاومتی‪ ،‬توسعه رزق حالل و رونق کسب و کار در کشور‬ ‫خواهد شد و حتما این اقدام راهبردی در کنار سایر وظایف‬ ‫مهم دیگر بســتر ظهور امام زمان (عج) را فراهم خواهد‬ ‫کرد‪ .‬ان شا الله‪.‬‬