ماهنامه توسعه فناوری های نوین پزشکی شماره 24

1 صفحه 1 2 صفحه 2 3 صفحه 3 4 صفحه 4 5 صفحه 5 6 صفحه 6 7 صفحه 7 8 صفحه 8 9 صفحه 9 10 صفحه 10 11 صفحه 11 12 صفحه 12 13 صفحه 13 ‫شــماره بیسـت وچهارم ‪/‬اذر ماه ‪1400‬‬ ‫صاحب امتیاز و مدیر مسئول‪ :‬دکتر سید اصف مهدوی اردکانی‬ ‫شورای سیاست گذاری‪ :‬دکتر سیداصف مهدوی اردکانی‪ ،‬دکتر کاملیا علوی‪ ،‬دکتر بهروز حاجیان تهرانی‪ ،‬دکتر امیر صدری‬ ‫هیئت تحریریه‪ :‬دکتر فرزانه کیوان فرد‪ ،‬دکتر مریم هاشمی‪ ،‬رویا کاکاوند‪ ،‬سیما هاشمی‬ ‫دبیر علمی‪ :‬دکتر فاطمه روستا‬ ‫ویراستار‪ :‬مریم هاشمی‬ ‫مشاور هنری‪ :‬مجید میراب زاده‬ ‫ناظر چاپ‪ :‬مهراب حامی رضوی‬ ‫طراحی و گرافیک‪ :‬سید علی موسوی‬ ‫سازمان اگهی ها‪ ،‬امور داخلی و اشتراک‪ :‬فاطمه گودرزی‬ ‫نشانی‪ :‬تهران‪ ،‬کوی نصر(گیشا)‪ ،‬کوچه فاضل شمالی‪ ،‬پالک ‪، 91‬کدپستی‪1447653664 :‬‬ ‫تلفن‪021-88272492 :‬‬ ‫‪: www.modernmed.ir‬تارنما‬ ‫نمابر ‪021-88272502 :‬‬ ‫‪: info@modernmed.ir‬نشانی الکترونیکی‬ ‫چاپ و صحافی‪ :‬چاپ نور حکمت‬ ‫چاپ نورحکمت تهران‪ ،‬خیابان ابوریحان‪ ،‬بین شهدای ژاندارمری و شهید وحیدنظری‪ ،‬نبش کوچه خداپرست‪ ،‬پالک ‪،70‬‬ ‫شماره تماس‪66966654 :‬‬ ‫همکاران این شماره‪ :‬دکتر فریدون مهبودی‪ ،‬دکتر مجید روحی‪ ،‬دکتر احسان شمسی گوشکی‪ ،‬دکتر سید علی معبودی‬ ‫دکتر پوریا نسیمی‪ ،‬مهدی خدادادی‪ ،‬زهرا حشمتی‬ ‫عکاس خبری این شماره‪ :‬محمد معین موالیی‬ ‫شاپا‪ISSN 2645-7490 :‬‬ ‫فهرست‬ ‫سخن مدیر مسئول‬ ‫یادداشت ماه نگاهی به نیازهای حوزه های تولید و ارائه خدمات سالمت در دوران پساکرونا؛‬ ‫دکتر امیر صدری؛ پزشک و روزنامه نگار و مدیر روابط عمومی نظام پزشکی تهران بزرگ‬ ‫اذر در قاب اخبار و فناوری‬ ‫تولید‪ ،‬موانع و راهکارها‬ ‫محدودیت ها برای ما انگیزه ایجاد کرد‪:‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪16‬‬ ‫گفت وگو با دکتر مجید روحی‪ ،‬مدیر عامل شرکت دانش بنیان کوشا فن پارس و رئیس هیئت مدیره‬ ‫دانش در مسیر فناوری‬ ‫انجمن صنفی تولیدکنندگان و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی‪ ،‬دندان پزشکی‪ ،‬علوم ازمایشگاهی و ملزومات دارویی‬ ‫هم گرایی در علم و فناوری‪ ،‬مقاله ای از دکتر سید علی معبودی‬ ‫فناوری های نوین محل پرسش های فراوان اخالق در پزشکی است‪:‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪46‬‬ ‫گفت وگو با دکتر احسان شمسی گوشکی‪ ،‬پزشک و متخصص اخالق پزشکی و دبیر کمیته ملی اخالق‬ ‫در پژوهش وزارت بهداشت‪ ،‬درمان و اموزش پزشکی‬ ‫رگوالتوری در حوزه فناوری اطالعات پزشکی‬ ‫سالمت الکترونیک بدون پرونده الکترونیک به بن بست می رسد‪:‬‬ ‫گفت وگو با دکتر پوریا نسیمی؛ بنیان گذار سامانه هوش مصنوعی پزشکی تریتاهاب‬ ‫‪56‬‬ ‫گفت وگو با مهدی خدادادی مسئول کارگروه استارتاپ های پزشکی سازمان نظام صنفی رایانه‬ ‫‪61‬‬ ‫ه دور شکست خوردند‪:‬‬ ‫‪ 90‬درصد استارتاپ های پزشکی از را ‬ ‫باشگاه فناوری‬ ‫اهمیت و میزان ضرورت تزریق دُ ز بوستر واکسن‪ ،‬مقاله ای از دکتر مریم هاشمی‬ ‫باشگاه علمی‬ ‫تولید داروی بیوتک باید صنعتی و بیش از رفع نیاز کشور باشد؛‬ ‫کلینیک موفقیت‬ ‫سیستم های نورومانیتورینگ؛ الکترودهای بیوپتانسیل‪ ،‬مقاله ای از دکتر فاطمه روستا‬ ‫گفت وگو با دکتر فریدون مهبودی‪ ،‬رئیس هیئت مدیره شرکت سیناژن‬ ‫جرعه ای دمنوش با طعم کتاب‬ ‫‪14‬‬ ‫‪50‬‬ ‫انچه پرنده کوچک به من اموخت‬ ‫‪64‬‬ ‫‪67‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪78‬‬ صفحه 14 ‫سخن مدیر مسئول‬ ‫اخریــن مــاه پاییــزی را در حالــی ســپری کردیــم کــه پــس‬ ‫از فروکــش نســبی کرونــا‪ ،‬منتظــر شــگفتانه دولــت جدیــد در‬ ‫حــوزه ســامت بودیــم‪ .‬در شــرایطی کــه تحریم هــای ظالمانــه‬ ‫و مشــکالت ارزی‪ ،‬بســیاری از تولیدکننــدگان و تامین کننــدگان‬ ‫فراورده هــای ســامت محور‪ ،‬به ویــژه در حــوزه دارو و تجهیــزات‬ ‫پزشــکی را بــا چالش هــای جــدی مواجــه کــرده‪ ،‬کنــدی تغییــرات‬ ‫مدیریتــی و نبــود برنامــه صحیــح بــرای مدیریــت تامیــن و رفــع‬ ‫کمبودهــا‪ ،‬بــه ایــن موضــوع دامــن زده اســت‪ .‬توجــه جــدی‪،‬‬ ‫تخصصــی و مبتنــی بــر برنامــه در ایــن حــوزه‪ ،‬تنهــا راه جلوگیــری‬ ‫از ایــن نابسامانی هاســت‪ .‬در صورتــی کــه نیــاز داخلــی بــا چالــش‬ ‫مواجــه شــود‪ ،‬صــادرات و ارزاوری و درنهایــت رشــد تولیدکننــدگان‬ ‫ممکــن نخواهــد بــود‪ .‬طــی ایــن ســال ها تجربیــات گران قــدری‬ ‫بــه دســت امــده اســت کــه اســتفاده از ان هــا به منظــور جلوگیــری‬ ‫از تــاش مجــدد مدیریتــی و درنهایــت‪ ،‬تکــرار مســیرهای قب ـ ً‬ ‫ا‬ ‫طی شــده‪ ،‬ضــروری بــه نظــر می رســد‪ .‬ایــن تجربیــات را‬ ‫می تــوان از جهاتــی زیرســاخت های مدیریتــی قلمــداد کــرد کــه‬ ‫خــود‪ ،‬ســرمایه کشــور بــه حســاب می ایــد‪.‬‬ ‫در دوران کرونــا‪ ،‬ماهنامــه «توســعه فناوری هــای نویــن‬ ‫پزشــکی» در تــاش بــود تــا بــا گفت وگــو بــا دســت اندرکاران‬ ‫تولیــد و صــادرات‪ ،‬برخــی تامین کننــدگان بــزرگ در حــوزه دارو‬ ‫و تجهیــزات پزشــکی و نیــز فعــاالن حــوزه فنــاوری اطالعــات‬ ‫پزشــکی و اســتارتاپ های نوپــا‪ ،‬تجربیــات ارزشــمند ایــن عزیــزان‬ ‫را بــه رشــته تحریــر دراورد و در اختیــار مخاطبــان عزیــز قــرار‬ ‫دهــد‪ .‬اســتفاده از ایــن تجربیــات و دیدگاه هــا بــرای مدیــران‬ ‫ایــن حــوزه بســیار کارامــد خواهــد بــود تــا مانــع از تکــرار برخــی‬ ‫خطاهــای مدیریتــی شــوند کــه ممکــن اســت در اینــده تبعــات‬ ‫جبران ناپذیــری بــرای جامعــه داشــته باشــد‪.‬‬ ‫همچــون گذشــته‪ ،‬نــگاه تخصصــی بــه حــوزه فناوری هــای‬ ‫ســامت شــامل بررســی وضعیــت موجــود‪ ،‬نیازهــا‪ ،‬اقدامــات‬ ‫صورت گرفتــه‪ ،‬فرصت هــا و چالش هــا و ارائــه اخریــن اخبــار‬ ‫و گزارش هــا را رســالت خــود می دانیــم و از عالقه منــدان‬ ‫بــه مشــارکت در ایــن حــوزه دعــوت بــه همــکاری می کنیــم‪.‬‬ ‫همچنیــن‪ ،‬فعــاالن ایــن حــوزه می تواننــد ارا‪ ،‬دیدگاه هــا و‬ ‫تجربیاتشــان را در قالــب یادداشــت در اختیــار ماهنامــه قــرار دهنــد‪.‬‬ ‫امیــد اســت ایــن ماهنامــه بتوانــد در نقــش راهنمــا و مرجــع بــرای‬ ‫تمامــی سیاســت گذاران و ذی نفعــان شــناخته شــود‪.‬‬ ‫ســبب مســرت و امتنــان اســت کــه به تازگــی و بــا کمــک همــکاران‬ ‫خوبــم‪ ،‬توانســته ایم الیوهــای اینســتاگرامی تخصصــی دربــاره کاربــرد‬ ‫فناوری هــای ســامت در تشــخیص و درمــان برخــی بیماری هــا و‬ ‫نیــز توســعه فنــاوری برپــا کنیــم کــه خوشــبختانه‪ ،‬بســیار از ان هــا‬ ‫اســتقبال شــد و شــورای سیاسـت گذاری ماهنامــه ایــن مهــم را جــزو‬ ‫برنامه هــای اصلــی نشــریه قــرار داد‪ .‬در تالشــیم در ادامــه‪ ،‬بــا انتخــاب‬ ‫موضوعــات کاربــردی دیگــر بــه تقویــت و تــداوم ایــن کار اقــدام کنیم‪.‬‬ ‫در اذرمــاه امســال رویدادهــای مهمــی همچــون اییــن تقدیــر از‬ ‫صادرکننــدگان برتــر‪ ،‬نمایشــگاه ایران ســاخت و صنعــت بیمارســتانی‬ ‫هاســپیتکس برگــزار شــد‪ .‬در رویــداد نخســت دو مجموعــه عزیــز‬ ‫از حــوزه فناوری هــای ســامت موفــق بــه دریافــت ایــن نشــان‬ ‫شــدند و بــرای ایــن حــوزه افتخــار افریدنــد‪ :‬شــرکت «پیشــتاز طب‬ ‫زمــان» بــه مدیریــت موفــق جنــاب اقــای دکتــر بهــروز حاجیــان‬ ‫تهرانــی و شــرکت «ســیناژن» بــه مدیریــت بانــوی موفــق‪،‬‬ ‫ســرکار خانــم دکتــر هالــه حامــدی فــر‪ .‬اینجانــب به نمایندگــی‬ ‫از همــکاران خــود کســب ایــن موفقیــت را در ایــن شــرایط خــاص‬ ‫کشــور بــه ایــن دو بزرگــوار تبریــک عــرض می کنــم و برایشــان‬ ‫ارزوی پیروزی هــای بیشــتر دارم‪ .‬بــا توجــه بــه برگــزاری هــر ســه‬ ‫رویــداد در هفتــه پایانــی اذرمــاه‪ ،‬گزارش هــای مربــوط در شــماره‬ ‫دی مــاه خدمــت مخاطبــان گرامــی تقدیــم خواهــد شــد‪.‬‬ ‫بــه امیــد رشــد و توســعه پایــدار اقتصــادی کشــورمان‪ ،‬به ویــژه در‬ ‫حــوزه اقتصــاد دانش بنیــان و اقتصــاد ســامت‪.‬‬ ‫‪15‬‬ صفحه 15 ‫یادداشــت مــاه‬ ‫نگاهــی بــه نیازهای‬ ‫حــوز ه تولیــد و ارائه‬ ‫خدمات ســامت در‬ ‫دوران پساکرونا‬ ‫دکتر امیر صدری‬ ‫پزشک و روزنامه نگار و مدیر روابط عمومی‬ ‫نظام پزشکی تهران بزرگ‬ ‫جهــان در حــال چالــش بــا کروناســت؛ برخــی از نقــاط دنیــا‬ ‫روزهــای تقریبــ ًا ارامــی را پشــت ســر می گذراننــد و درعــوض‪،‬‬ ‫جهــان غــرب در حــال تجربــه مــوج جدیــد کروناســت؛ موجــی کــه‬ ‫حتــی قبـل از رســیدن ســویه اومیکــرون ســر بــراورد و علت هــای‬ ‫زیــادی بــرای شــکل گیری ان مطــرح شــد؛ بــه نظــر هــم می رســد‬ ‫کــه نتــوان علــت مشــخصی بــرای ان یافــت‪ .‬ایــن مــوج جدیــد و‬ ‫ظهــور ســویه جدیــد اومیکــرون ایــن تــرس را در جهــان ایجــاد‬ ‫کــرد کــه جهش هــای جدیــد‪ ،‬ویــروس را واکســن گریز کنــد‪،‬‬ ‫امــا بــا وجــود تمــام ایــن تهدیدهــا‪ ،‬حــاال در مجمــوع‪ ،‬بــه نظــر‬ ‫می رســد شــرایط به نفــع خوش بینــی اســت تــا بدبینــی‪ .‬گویــا‬ ‫میــان کارشناســان و متخصصــان حوزه هــای مختلــف پزشــکی‬ ‫خوش بینــی بیشــتر از بدبینــی اســت و امیــد بــه پایــان‪ ،‬قوی تــر از‬ ‫دنبال ـه دار شــدن داســتان اســت‪.‬‬ ‫چنیــن بــه نظــر می ایــد کــه دانــش توانســته اســت بــا‬ ‫شــکل دادن پلتفرم هــای مختلــف واکســن و تزریــق گســترده‬ ‫ان بــه مــردم سراســر جهــان بیــش از پیــش بــه پایــان کرونــا‬ ‫نزدیــک شــود‪ .‬حــاال ســناریوی تبدیــل پاندمــی بــه اپیدمــی و‬ ‫بعــد تک گیــری‪ ،‬ســناریوی محتملــی بــه نظــر می رســد‪ .‬حــس‬ ‫خوشــایند اینکــه علــم توانســته اســت چش ـم انداز امیدوارکننــده ای‬ ‫را پیــش روی بشــر قــرار دهــد‪ ،‬جــذاب اســت و درمجمــوع‪ ،‬بــا‬ ‫‪16‬‬ ‫وجــود مــوج شــدید فعلــی و ظهــور ســویه های جدیــد‪ ،‬می تــوان‬ ‫بــه زندگــی بــدون تهدیــد شــدید کرونــا در بهــار و تابســتان اینــده‬ ‫امیــدوار بــود‪.‬‬ ‫امــا انچــه ضــروری اســت‪ ،‬امــاده شــدن ســریع بــرای دوران‬ ‫پساکروناســت‪ .‬قطعــ ًا بایــد همچنــان بادقــت مراقــب وضعیــت‬ ‫بیمــاری و بیمــاران بــود‪ .‬شــرایط را رصــد و تمــام پروتکل هــا را‬ ‫رعایــت کــرد‪ ،‬امــا برنامه ریــزی ســریع و هدفمنــد بــرای اســتفاده‬ ‫از شــرایط پســاکرونا بســیار مهــم اســت‪ .‬بــا توجــه بــه شــرایط‬ ‫به وجودامــده و محدودیت هایــی کــه جهــان در دو ســال اخیــر‬ ‫تجربــه کــرده اســت‪ ،‬همــه فعــاالن سیاســی‪ ،‬اقتصــادی‪ ،‬اجتماعــی‬ ‫و فرهنگــی جهــان بــه گشــایش های پــس از کرونــا و رفــع‬ ‫محدودیت هــا امیــد دارنــد‪.‬‬ ‫ـادی عمدتـ ًا ناشــی‬ ‫ـ‬ ‫اقتص‬ ‫ـکالت‬ ‫ـ‬ ‫مش‬ ‫ـر‬ ‫ـ‬ ‫ایــران‪ ،‬کشــوری کــه درگی‬ ‫ِ‬ ‫از تحریم هــای ظالمانــه و فشــارهای خارجــی اســت و فشــار‬ ‫مضاعــف کرونــا را نیــز تجربــه کــرده اســت‪ ،‬به شــدت امیــد‬ ‫دارد کــه بــا برطرف شــدن محدودیت هــای کرونایــی‪ ،‬گشــایش‬ ‫در مذاکــرات اروپایــی و برقــراری ارتباطــات بین المللــی‪ ،‬بتوانــد‬ ‫جایــگاه خــود را در منطقــه و حتــی در جهــان احیــا کنــد و پ ـس ‬ ‫از دوران ســخت رکــود اقتصــادی دوره ای طالیــی را رقــم بزنــد‪.‬‬ ‫صنعــت ســامت ایــران در شــاخه ها و حوزه هــای مختلــف خــود‪،‬‬ صفحه 16 ‫بــا توجــه بــه ایــن چالش هــا‪ ،‬سیاســت گذاران عرصــه کالن‬ ‫اقتصــاد کشــور بایــد برنامه ریزی هــای دقیقــی بــرای رفــع موانــع‬ ‫و شــکوفایی تولیــد و ســپس صــادرات در حوزه هــای تولیــدی و‬ ‫معرفــی ســبد خدمــات در ســطح منطقــه و جهــان تــدارک ببینــد‬ ‫تــا نظــر مشــتریان بالقــوه را بــه اســتفاده از ایــن خدمــات جلــب‬ ‫کننــد‪ .‬فرصــت کوتــاه اســت و پــس از تهدیــد عظیــم کرونــا‪ ،‬نبایــد‬ ‫فرصــت پســاکرونا را از دســت بدهیــم‪ .‬هــم در حــوزه تولیــد و هــم‬ ‫در حــوزه ارائــه خدمــات ســامت‪ ،‬بایــد تمــام امکانــات و داشــته ها‬ ‫را بــه میــدان اورد و بــرای امــاده کــردن شــرایط‪ ،‬شــبانه روزی و‬ ‫بــدون تعطیلــی کار کــرد‪.‬‬ ‫یکــی از اصلی تریــن منابــع مدنظــر بــرای بازگشــت بــه دوران‬ ‫خــوش پیشــین اســت‪ .‬حوزه هــای دارو و تجهیــزات پزشــکی‪،‬‬ ‫دوراپزشــکی‪ ،‬توریســم ســامت و حضــور پزشــکان و متخصصــان‬ ‫در کشــورهای مختلــف‪ ،‬بخش هــای عمــده اتــکای صنعــت‬ ‫ســامت کشــورمان بــرای گشــایش های بعــد از کروناســت‪.‬‬ ‫امــا اســتفاده از چنیــن فرصتــی پــس از تهدیــد عظیــم کرونــا‬ ‫نیازمنــد برنامه ریــزی و اســتفاده دقیــق و درســت از تمامــی‬ ‫ظرفیت هاســت‪ .‬در دوره فعلــی‪ ،‬افزایــش رونــد مهاجــرت پزشــکان‪،‬‬ ‫اعضــای کادر درمــان و متخصصــان صنایــع دارویــی و تجهیــزات‬ ‫پزشــکی‪ ،‬مشــکالت ناشــی از تامیــن نشــدن ارز مناســب بــرای‬ ‫نوســازی و بهســازی و بــه روز کــردن تجهیــزات و ابــزاراالت‬ ‫صنایــع مختلــف به همــراه مشــکالت تحریمــی‪ ،‬از مشــکالت‬ ‫اصلــی‪ ،‬موانــع فعالیت هــای اینــده و تهدید کننــده فرصت هــای‬ ‫پیــش رو هســتند‪.‬‬ ‫‪17‬‬ صفحه 17 ‫اذر در قــاب‬ ‫اخــبــار و فـنــاوری‬ ‫پیشنهاد افزایش ‪65‬درصدی تعرفه ها‬ ‫در نظام پزشکی‬ ‫دکتــر محمــد رئیــس زاده‪ ،‬رئیــس کل ســازمان نظــام‬ ‫پزشــکی‪ ،‬روز دوشــنبه اول اذرمــاه ‪ ،۱۴۰۰‬در نشســتی‬ ‫خبــری کــه برخــی از معاونــان ســازمان نظــام پزشــکی‬ ‫نیــز در ان حضــور داشــتند‪ ،‬برنامه هــا و سیاســت های‬ ‫جدیــد ســازمان نظــام پزشــکی را تشــریح کــرد و در‬ ‫ادامــه بــه ســواالت خبرنــگاران پاســخ داد‪.‬‬ ‫محمــد رئیــس زاده گفــت‪« :‬بیــش از ‪ ۱۴۰‬نفــر از پزشــکان مــا‬ ‫کل‬ ‫در عرصــه مبــارزه بــا کرونــا‪ ،‬جانشــان را از دســت دادنــد و در ِ‬ ‫جامعــه پزشــکی‪ ،‬بیــش از ‪ ۲۵۰‬نفــر شــهید تقدیــم کرده ایــم کــه‬ ‫البتــه امــار غیررســمی و ثبت نشــده‪ ،‬حتمــ ًا بیــش از ایــن اســت‪.‬‬ ‫وقتــی ایــن امــار را بــا دوران دفــاع مقــدس مقایســه می کنیــم‪،‬‬ ‫می بینیــم کــه تعــداد پزشــکان شــهید در دوره کرونــا‪ ،‬بیــش از‬ ‫ســه برابر ان دوران بــوده اســت‪ .‬در دوران دفــاع مقــدس پنجــاه‬ ‫تــا شــصت نفــر شــهید داشــتیم‪ ،‬امــا در بیســت ماهه مبــارزه بــا‬ ‫کرونــا‪ ۱۴۸ ،‬پزشــک تقدیــم کردیــم کــه نشــان می دهــد جامعــه‬ ‫پزشــکی مــا شــجاعانه در خــط مقــدم مبــارزه بــا کرونــا ســینه ســپر‬ ‫کرده انــد‪ .‬ایــن تعــداد شــهید نشــانگر جامعــه پزشــکی شــریف و‬ ‫مردم دوســت ماســت و گویاتریــن ســندی اســت کــه نشــان‬ ‫می دهــد کــه قاطبــه جامعــه پزشــکی مــا همانــی هســتند کــه‬ ‫مــردم از حکیمــان انتظــار دارنــد‪».‬‬ ‫رئیـس زاده ادامــه داد‪« :‬در حــال حاضــر‪ ،‬در مقایســه بــا بســیاری از‬ ‫کشــورهای منطقــه و دنیــا‪ ،‬نــگاه بســیار مثبــت و احترام امیــزی بــه‬ ‫جامعــه پزشــکی ایــران وجــود دارد کــه ماحصــل زحمــات اســتادان‪،‬‬ ‫دانشــجویان‪ ،‬کادر بهداشــت و درمــان و‪ ...‬اســت‪ .‬ایــن نــگاه بایــد‬ ‫روزبـه روز تقویــت شــود و بــه ســمتی نرویــم کــه بــه ایــن ســرمایه‬ ‫اســیب بزنیــم‪ .‬حتم ـ ًا جامعــه پزشــکی‪ ،‬خــدوم و پیشــرو اســت و‬ ‫امــار شــهدایی کــه هــم در دوران دفــاع مقــدس و هــم در مبــارزه‬ ‫بــا کرونــا داشــتیم‪ ،‬ایــن را نشــان می دهــد‪».‬‬ ‫او افــزود‪« :‬هــدف غایــی ما در ســازمان نظام پزشــکی‪ ،‬ارتقای ســطح‬ ‫ســامت جامعــه اســت و ایــن میســر نمی شــود‪ ،‬جــز بــا حمایــت از‬ ‫جامعــه پزشــکی و ایــن دو مقولــه‪ ،‬الزم و ملــزوم یکدیگرند‪».‬‬ ‫رئیــس زاده در پایــان از اصحــاب رســاله و مســئوالن کشــور‬ ‫درخواســتی کــرد‪« :‬بــا توجــه بــه مبــارزه نفس گیــر و ســخت کادر‬ ‫درمــان و پزشــکان بــا کرونــا و خســتگی روح و روان پزشــکان‪ ،‬انصاف‬ ‫نیســت در چنیــن شــرایطی و در بحبوحــه چنیــن مبــارزه ای گاه وبیــگاه‬ ‫بحث هــای حاشــیه ای مطــرح شــود و بــا روان جامعــه پزشــکی بــازی‬ ‫کنــد‪ .‬در همیــن پنج شــش مــاه‪ ،‬بیــش از پنــج طــرح در جاهــای‬ ‫مختلــف‪ ،‬به ویــژه در جامعــه پزشــکی مطــرح شــد کــه همــه جامعــه‬ ‫پزشــکی بــا ان مخالــف کردنــد‪ ».‬او ایــن طرح هــا را چنیــن برشــمرد‪:‬‬ ‫‪18‬‬ ‫تشکیل نظام طب سنتی در مجلس‬ ‫تشکیل نظام طب مکمل در مجلس‬ ‫افزایش ظرفیت ها در کمیسیون عالی انقالب فرهنگی‬ ‫اصالح اموزش پزشکی در مجلس‬ ‫ادغام اموزش پزشکی در وزارت علوم‬ ‫او در ادامــه گفــت‪« :‬زمــان مناســبی بــرای مطــرح کــردن ایــن‬ ‫بحث هــا نیســت‪ .‬مطــرح کــردن بحث هــای حاشــیه ای بــه بدنــه‬ ‫نظــام پزشــکی در ایــران اســیب می زنــد‪ .‬ابتــدا بایــد اجــازه بدهنــد‬ ‫جامعــه پزشــکی از ایــن بحران هــا عبــور کنــد و بعــد بــه ایــن‬ ‫موضوعــات پرداختــه شــود‪».‬‬ ‫رئیـس زاده دربــاره شــیوه رســیدگی قضایــی بــه شــکایات پزشــکی‬ ‫توضیــح داد‪« :‬در واحدهــای انتظامــی مــا حتمـ ًا از افــرادی اســتفاده‬ ‫می شــود کــه انســان های ســالمی اند‪ ،‬نگــران ســامت مردمنــد‬ ‫و حافــظ حیثیــت همکارانشــان هســتند‪ .‬عــاوه بــر ایــن‪ ،‬در ایــن‬ ‫هیئت هــا شــخص ثالــث هــم وجــود دارد و چــون ایــن پرونده هــا‪،‬‬ ‫از نــوع پزشــکی اســت‪ ،‬بایــد کارشناســان متخصــص ایــن رشــته‬ ‫باشــند‪ .‬در انتخــاب ایــن افــراد مالک هــای جــدی مدنظــر قــرار‬ ‫می گیــرد و در ایــن هیئت هــا‪ ،‬متخصصانــی هــم از پزشــکی‬ ‫قانونــی حضــور دارنــد‪ .‬وظیفــه اصلــی ســازمان نظــام پزشــکی‬ ‫دفــاع از حقــوق بیمــاران اســت‪ .‬رســیدگی های انتظامــی هــم بــرای‬ ‫دفــاع از ســامت مــردم اســت و هــم صیانــت از جامعــه پزشــکی‪.‬‬ ‫ســازوکارها نیــز بــه گونــه ای دیــده شــده اســت کــه تعــارض‬ ‫منافــع ایجــاد نشــود‪ .‬هیئت هــای مختلــف و در کنــار ان قضــات‬ ‫و نماینــدگان پزشــکی قانونــی هــم حضــور دارنــد‪ .‬به هیچ وجــه بــه‬ ‫دلیــل دفــاع صنفــی‪ ،‬حــق بیمــار را نادیــده نمی گیریــم‪ .‬مطمئــن‬ ‫باشــید پرونده هــای پزشــکی هــر جایــی جــز نظــام پزشــکی بــرود‪،‬‬ ‫اوضــاع بدتــر می شــود؛ زیــرا اقدامــات تخصصــی اســت‪ .‬در نظــام‬ ‫پزشــکی‪ ،‬در مقایســه بــا اینکــه پرونده هــا در جــای دیگــر بررســی‬ ‫شــوند‪ ،‬احتمــال دخل و تصــرف و بی عدالتــی کمتــر اســت‪».‬‬ ‫او دربــاره مهاجــرت پزشــکان و پرســتاران نیــز عنــوان کــرد‪:‬‬ ‫«مهاجــرت پزشــکان و پرســتاران ارتباطــی بــه کرونــا نــدارد‪ ،‬از‬ ‫قبــل بــوده اســت و اکنــون هــم هســت‪ .‬البتــه بــه نســبت امــار‬ ‫کلــی جامعــه پزشــکی‪ ،‬امــار مهاجــرت چنــدان زیــاد نیســت‪ ،‬امــا‬ ‫یــک مــورد مهاجــرت هــم بــرای مــا مهــم اســت‪ .‬بــرای تربیــت هر‬ ‫یــک نفــر پزشــک‪ ،‬هزینــه ســنگینی پرداختــه شــده اســت‪ .‬این هــا‬ ‫بایــد بماننــد و بــه مــردم خدمــات ارائــه دهنــد‪ .‬ایــن موضــوع بــرای‬ ‫مــا نگران کننــده اســت‪ .‬در ایــن زمینــه دالیــل متعــددی وجــود‬ ‫دارد‪ .‬یکــی از دالیــل اصلــی ایــن اســت کــه شــرایط ادامــه کار در‬ ‫رشــته خودشــان را در کشــور خیلــی مناســب نمی بیننــد‪».‬‬ ‫رئیــس کل ســازمان نظــام پزشــکی افــزود‪« :‬در ســال های اخیــر‬ صفحه 18 ‫تعرفه هــا‪ ،‬غیرواقعــی دیــده شــده و دوره هــای دســتیاری‪ ،‬تخصصــی‬ ‫و فوق تخصصــی دشــوارتر شــده اســت‪ .‬ایــن تمایــل کــه پزشــکان‬ ‫عمومــی در کشــور بماننــد‪ ،‬به عنــوان پزشــک عمومــی خدمــت‬ ‫کننــد‪ ،‬یــا بــه عنــوان رزیدنــت وارد دوره هــای تخصصــی یــا‬ ‫فوق تخصصــی شــوند‪ ،‬کاهــش یافتــه اســت‪ .‬درنهایــت‪ ،‬انچــه‬ ‫پزشــک را بــرای طــی فراینــد دشــوار مهاجــرت متقاعــد می کنــد‪،‬‬ ‫ایــن مســائل اســت‪ .‬در حــال حاضــر‪ ،‬به هیچ وجــه شــرایط‬ ‫اقتصــادی بــرای فعالیــت پزشــکان عمومــی در کشــور مهیــا نیســت‬ ‫و نتوانســته ایم ایــن افــراد را در قالــب پزشــک خانــواده و سیســتم‬ ‫ارجــاع بــه کار بگیریــم‪ .‬حتــی اگــر مطــب هــم داشــته باشــند‪ ،‬چون‬ ‫سیســتم ارجاعمــان معیــوب و تعرفه هایمــان غیرواقعــی اســت‪ ،‬بــاز‬ ‫هــم ایــن موضــوع امکان پذیــر نیســت‪».‬‬ ‫او ادامــه داد‪« :‬اگــر یکــی از پزشــکان عمومــی در کالن شــهری‬ ‫مطــب بزنــد‪ ،‬نمی توانــد از طریــق ویزیــت مطبــش را بچرخانــد‪.‬‬ ‫اگــر هــم بخواهــد بــه دوره هــای تخصصــی وارد شــود‪ ،‬گذرانــدن‬ ‫دوره رزیدنتــی هــم از نظــر فشــار کاری و هــم از نظــر معیشــتی‬ ‫بســیار مشــکل شــده اســت‪ .‬البتــه از دســتور مقــام معظــم رهبــری‬ ‫بــرای افزایــش حقــوق دســتیاران تشــکر می کنــم‪ .‬وزیــر بهداشــت‬ ‫ایــن دســتور را بالفاصلــه عملیاتــی کردنــد؛ هرچنــد بــاز هــم ایــن‬ ‫عــدد چشــمگیر نیســت‪ .‬دســتیار‪ ،‬پزشــک عموم ـی ای اســت کــه‬ ‫بیشــتر ار ‪ ۲۷‬ســال دارد و ممکــن اســت متاهــل باشــد‪ .‬او بایــد‬ ‫بــا حقــوق حداکثــر چهارمیلیــون و دویســت تومانــی‪ ،‬ان هــم بــا‬ ‫حداقــل ده شــب کشــیک در مــاه‪ ،‬کار ســنگین در بیمارســتان و‬ ‫حجــم زیــاد درس زندگــی کنــد؛ ایــن قابــل قبــول نیســت‪».‬‬ ‫ویزیت باید حداقل ‪ ۱۲۰‬هزار تومان باشد‬ ‫او تاکیــد کــرد‪« :‬در برخــی حوزه هــا در جامعــه پزشــکی در‬ ‫زمیــن‪ ،‬تجهیــزات و فناوری هــای پزشــکی‪ ،‬بیــش از دویســت‬ ‫درصــد افزایــش هزینــه داشــتیم کــه تناســبی بــا تــورم ‪ ۴۵‬تــا ‪۵۰‬‬ ‫درصــدی نــدارد‪ .‬در حــوزه لــوازم مصرفــی تــا ‪ ۱۳۰‬درصــد رشــد‬ ‫کرده ایــم‪ .‬در زمینــه نیــروی انســانی‪ ،‬حقــوق و دســتمزدها در‬ ‫برخــی مراکــز تــا ‪ ۵۷‬درصــد رشــد کرده ایــم‪ ،‬ان وقــت از افزایــش‬ ‫ده تــا بیســت درصــدی تعرفه هــا صحبــت می کنیــم‪ .‬ایــن قابــل‬ ‫قبــول نیســت‪ .‬اگــر اکنــون مطبــی بخواهــد ســرپا بمانــد‪ ،‬ان هــم‬ ‫بــدون ســود‪ ،‬ویزیــت بایــد دس ـت کم ‪ ۱۲۰‬هــزار تومــان باشــد و‬ ‫بــا کمتــر از ایــن‪ ،‬ارائــه خدمــات اصــ ً‬ ‫ا امکان پذیــر نیســت‪ .‬تــا‬ ‫ایــن شــرایط در کشــور درســت نشــود‪ ،‬بــا بیســت برابر کــردن‬ ‫تعــداد فــارغ التحصیــان هــم اتفاقــی نمی افتــد‪ .‬بــا ایــن شــرایط‪،‬‬ ‫افزایــش ظرفیــت بی مالحظــه‪ ،‬ضامــن دسترســی بیشــتر مــردم‬ ‫بــه خدمــات نخواهــد بــود‪ .‬بــا رونــدی کــه وزارت بهداشــت شــروع‬ ‫کــرده اســت‪ ،‬امیــد م ـی رود ایــن وضعیــت بهبــود یابــد‪».‬‬ ‫او دربــاره وضعیــت تعرفه گـذاری پزشــکی در ســال اینــده و پیشــنهاد‬ ‫ســازمان نظــام پزشــکی مبنی بــر افزایــش تعرفه گلوبــال ‪65‬درصــدی در‬ ‫ایــن زمینــه گفــت‪« :‬بــر اســاس کار کارشناســی‪ ،‬در زمینه تعرفه هــا میزان‬ ‫‪ 65‬درصــد مدنظرمــان بــود‪ .‬در برخــی حوزه هــای پزشــکی ‪ ۲۱۷‬درصــد‬ ‫رشــد کرده ایــم‪ .‬بــا توجــه بــه ش ـرایط اقتصــادی جامعــه‪ ،‬ایــن عــدد را‬ ‫پیشــنهاد دادیــم کــه تضمین کننــده خدمــات بــا کیفیــت در ســال اینــده‬ ‫باشــد‪ .‬همچنیــن اعــام کردیــم اگــر ایــن عــدد از حــد مشــخصی کمتر‬ ‫شــود‪ ،‬ســازمان نظــام پزشــکی مخالــف اســت و مخالفــت هــم کردیم‪».‬‬ ‫از طب سنتی علمی حمایت می کنیم‬ ‫رئیـس زاده در پاســخ بــه پرســش ایســنا دربــاره رویکــرد ســازمان‬ ‫نظــام پزشــکی در زمینــه مدعیــان طــب اســامی و ســنتی توضیــح‬ ‫داد‪« :‬در حــوزه طــب ســنتی نظــر ســازمان کامـ ً‬ ‫ا شــفاف اســت‪ .‬ما‬ ‫طــب ســنتی را زیــر سیاس ـت های ســامت ابالغــی مقــام معظــم‬ ‫رهبــری قبــول داریــم؛ نــه یــک کلمــه کمتــر و نــه یــک کلمــه‬ ‫بیشــتر از ان‪ .‬انچــه در ایــن سیاســت ها امــده اســت‪ ،‬تقویــت‬ ‫و ترویــج طــب ســنتی بــا بــه روز کــردن و اســتاندارد کــردن‬ ‫روش هــای تشــخیصی و درمانــی و تحــت تولیــت وزارت بهداشــت‬ ‫بــوده اســت؛ بنابرایــن در ایــن راســتا حامــی طــب ســنتی مبتنــی‬ ‫بــر دانــش و بــر اســاس شــواهد علمــی هســتیم‪ ،‬امــا خــارج از‬ ‫ان را قبــول نداریــم‪ .‬در ایــن مــدت ســه جلســه در ایــن زمینــه‬ ‫داشــته ایم‪ .‬انچــه بــا ان مخالفیــم‪ ،‬ادعاهایــی اســت کــه هیچ جــا‬ ‫اثبــات نشــده اســت و انتظــار دارنــد کــه مــا ان هــا را قبــول کنیــم‪.‬‬ ‫مشــخص اســت کــه قبــول نمی کنیــم‪ .‬نمی توانیــم اجــازه دهیــم‬ ‫هرکــس بــا هــر ادعایــی وارد درمــان شــود‪ .‬نگرانــی دیگــر مــا ایــن‬ ‫اســت کــه افــراد غیرپزشــک در کار درمــان دخالــت می کننــد و‬ ‫ایــن کام ـ ً‬ ‫ا غیرقانونــی اســت‪».‬‬ ‫معــاون تحقیقــات و فنــاوری وزارت‬ ‫بهداشــت منصــوب شــد‬ ‫وزیــر بهداشــت‪ ،‬درمــان و امــوزش پزشــکی در حکمــی دکتر‬ ‫یونــس پناهــی را بــه معاونــت تحقیقــات و فنــاوری وزارت‬ ‫بهداشــت و ریاســت موسســه ملــی توســعه تحقیقــات علوم‬ ‫پزشــکی جمهــوری اســامی ایــران (نیمــاد) منصــوب کــرد‪.‬‬ ‫بــه گــزارش ایرنــا‪ ،‬در متــن حکــم دکتــر بهــرام عین اللهی خطــاب به‬ ‫معــاون تحقیقات و فنــاوری جدید وزارت بهداشــت امده اســت‪« :‬خدمتگزاری‬ ‫در نظــام مقــدس جمهــوری اســامی ایـران فرصتی مغتنم و نعمتــی بزرگ‬ ‫اســت کــه خداونــد متعــال به بنــدگان خویــش اعطا فرمــوده و شــکر نعمت‬ ‫اســت کــه از ایــن فرصــت گران قــدر در جهــت خدمــت بــه مــردم شــریف‬ ‫میهــن اســامی نهایــت اســتفاده بــه عمــل ایــد‪».‬‬ ‫او در ایــن حکــم تاکیــد کــرد‪« :‬در ایــن راســتا و باتوجــه بــه‬ ‫تعهــد‪ ،‬تخصــص و سـوابق علمــی و اجرایــی ارزنــده جنابعالــی‪ ،‬به موجب‬ ‫ایــن ابــاغ به عنـوان معــاون تحقیقــات و فنــاوری و رئیس موسســه ملی‬ ‫توســعه تحقیقــات علــوم پزشــکی جمهــوری اســامی ایـران منصــوب‬ ‫می شــوید تــا بــا رعایــت مقــررات قانونی و شــرعی انجــام وظیفــه کنید‪».‬‬ ‫بــه گــزارش ایرنــا‪ ،‬از ابتــدای اذر ســال گذشــته‪ ،‬دکتــر فریــد‬ ‫نجفــی بــه معاونــت تحقیقــات و فنــاوری وزارت بهداشــت‪ ،‬درمــان‬ ‫و امــوزش پزشــکی منصــوب شــده بــود‪.‬‬ ‫‪19‬‬ صفحه 19 ‫ایجــاد خــط تولیــد پانســمان بیمــاران‬ ‫پروانــه ای در ایــران‬ ‫محمــود قفقــازی‪ ،‬مدیرعامــل یکــی از شــرکت های‬ ‫دانش بنیــان مســتقر در بــرج فنــاوری امیرکبیــر‪،‬‬ ‫بومی ســازی پانســمان های پیشــرفته زخــم را یکــی از‬ ‫دســتاوردهای ایــن شــرکت اعــام کــرد‪.‬‬ ‫بــه گــزارش ایســنا‪ ،‬مدیرعامــل ایــن شــرکت دربــاره چگونگــی‬ ‫شــکل گیری خــط تولیــد ایــن نــوع از پانســمان ها گفــت‪:‬‬ ‫«توســعه زیرســاخت ها در ایــن شــرکت ســبب شــد کــه مــا در‬ ‫زمینــه تامیــن پانســمان زخم هــای دیابتــی‪ ،‬زخــم بســتر‪ ،‬زخــم‬ ‫ســوختی و زخم هــای حــاد و مزمــن کــه نیــاز بــه مراقبت هــای‬ ‫ویــژه دارنــد‪ ،‬کشــور را در برابــر تحریم هــا ایمــن کنیــم و بــه‬ ‫یکــی از تامین کننــدگان پانســمان های پیشــرفته تبدیــل شــویم‪».‬‬ ‫او ادامــه داد‪« :‬متاســفانه در ایــن مــدت زیرســاختی بــرای پانســمان‬ ‫بیمــاران پروان ـه ای (‪ )EB‬مهیــا نشــده اســت و بــا توجــه بــه اینکــه مــا‬ ‫در شــرکتمان توانســتیم فناوری هــای پیشــرفته ای را در ایــن حــوزه بومی‬ ‫کنیــم‪ ،‬بــه دنبــال بومی ســازی پانســمان های ایــن گــروه از بیمارانیــم‪».‬‬ ‫قفقــازی از انجــام مذاکراتــی بــا معاونــت علمــی و فنــاوری‬ ‫ریاســت جمهــوری بــرای تولیــد پانســمان بیمــاران مبتــا بــه ‪EB‬‬ ‫خبــر داد و گفــت‪« :‬دکتــر ســتاری حمایــت خــود را از ایــن طــرح‬ ‫اعــام کــرد و امیدواریــم بــا حمایــت معاونــت علمــی و فنــاوری‬ ‫ریاســت جمهــوری‪ ،‬خــط تولیــد پانســمان بیمــاران پروانـه ای را کــه‬ ‫فنــاوری ان در انحصــار یکــی از شــرکت های ســوئدی اســت‪،‬‬ ‫به عنــوان دومیــن کشــور راه انــدازی کنیــم‪».‬‬ ‫مدیرعامــل ایــن شــرکت دانش بنیــان بــا اشــاره بــه ویژگــی‬ ‫پانســمان بیمــاران ‪ EB‬توضیــح داد‪« :‬پانســمانی کــه در حــال‬ ‫حاضــر‪ ،‬بیمــاران ‪ EB‬بــه ان وابســته اند و اعمــال تحریم هــا علیــه‬ ‫کشــور‪ ،‬ان هــا را دچــار مشــکل کــرده اســت‪ ،‬شــامل فوم هایــی‬ ‫بــا خــواص ویــژه می شــود‪ .‬از انجــا کــه میــزان کالژن پوســت‬ ‫بیمــاران ‪ EB‬کــم اســت‪ ،‬پوستشــان شــکننده می شــود و بــر اثــر‬ ‫اصطکاکــی کــه بــا لبــاس یــا ســطوح دیگــر دارد‪ ،‬زخــم می شــود‪».‬‬ ‫او ادامــه داد‪« :‬پانســمان بیمــاران ‪ EB‬فــوم نچســبی حــاوی الیــه‬ ‫ســیلیکونی و بــا چســبندگی مناســب بــرای ایــن دســته از بیمــاران‬ ‫اســت‪ .‬زمانــی کــه ایــن فــوم روی پوســت مســتعد زخــم شــدن یــا‬ ‫زخمــی کــه روی پوســت ایجــاد شــده اســت‪ ،‬قــرار می گیــرد‪ ،‬از‬ ‫ایجــاد زخــم بــر پوســت جلوگیــری می کنــد و چــون کل پوســت‬ ‫ایــن بیمــاران مســتعد زخــم اســت‪ ،‬ایــن پانســمان هــم می توانــد‬ ‫از ایجــاد زخــم جلوگیــری کنــد و هــم قســمت هایی را کــه نیــاز‬ ‫بــه درمــان دارد‪ ،‬مــداوا کنــد‪».‬‬ ‫قفقــازی بــا بیــان اینکــه نمونــه اولیــه پانســمان بیمــاران پروانه ای‬ ‫ســاخته شــده و مدل هــای مختلفــی از فــوم تــا مراحــل مختلــف‬ ‫تجاری ســازی پیــش رفتــه اســت‪ ،‬خاطــر نشــان کــرد‪« :‬راه انــدازی‬ ‫خــط تولیــد ایــن محصــول نیــاز بــه ســرمایه گذاری زیــادی دارد؛‬ ‫‪20‬‬ ‫زیــرا تجهیــزات ان بایــد خریــداری و نصــب شــود‪».‬‬ ‫مدیرعامــل ایــن شــرکت دانش بنیــان یــاداور شــد‪« :‬مــا نمونــه‬ ‫اولیــه را ســاخته ایم و ازمایش هــای ان اجرایــی شــده اســت و‬ ‫امیدواریــم بــا حمایــت معاونــت علمــی ریاســت جمهــوری ایــن‬ ‫محصــول را در کنــار محصــوالت دیگــر بــه بــازار عرضــه کنیــم‪».‬‬ ‫بیمــاری پروانـه ای یــا ‪ Epidermolysis Bullosa‬بیمــاری ارثــی‬ ‫بافت هــای پوســتی اســت کــه در پوســت و غشــای مخاطــی‪،‬‬ ‫تاول هــای خون ریزی دهنــده دردنــاک ایجــاد می کنــد‪ .‬ایــن‬ ‫بیمــاری ناشــی از نوعــی جهــش ژنتیکــی در کراتیــن یــا کالژن‬ ‫اســت کــه در ان پوســت به شــدت شــکننده می شــود و بــا‬ ‫کوچک تریــن خراشــی الیه الیــه و کنــده می شــود‪ .‬تاول هــای‬ ‫زیــاد از بارزتریــن عالئــم ایــن بیمــاری اســت‪.‬‬ ‫شــدت بیمــاری در مبتالیــان پیش رونــده و افزاینــده اســت و حتــی‬ ‫ممکــن اســت بــه مــرگ منتهــی شــود و درصــد ابتــا بــه ان در‬ ‫تمامــی مــردان و زنــان و نژادهــای گوناگــون بشــری برابــر اســت‪.‬‬ صفحه 20 ‫ورود چهــل شــرکت ایرانــی فعــال در‬ ‫حــوزه فنــاوری نانــو بــه بازارهــای جهانی‬ ‫یکــی از برنامه هــای معاونــت علمــی و فنــاوری ریاســت‬ ‫جمهــوری در حــوزه نانــو‪ ،‬توســعه برنامه هــای صادراتــی‬ ‫ایــن حــوزه اســت؛ اقداماتی کــه بــازار مناســب و درخوری‬ ‫بــرای محصــوالت و خدمــات نانــوی ایران ســاخت در‬ ‫دنیــا ایجــاد می کنــد‪.‬‬ ‫بــه نقــل از معاونــت علمــی و فنــاوری ریاســت جمهــوری‪ ،‬ایــن‬ ‫برنامه هــا در چنــد ســال اخیــر‪ ،‬بــه فراهــم شــدن بســتری مناســب‬ ‫بــرای ورود ایــن محصــوالت و خدمــات بــه بازارهــای جهانــی منجر‬ ‫شــده اســت‪ .‬در حــال حاضــر و بــر اســاس امارهــای موجــود‪ ،‬بیــش‬ ‫از چهــل شــرکت دانش بنیــان و خــاق فعــال در حــوزه نانوفنــاوری‬ ‫توانســته اند محصــوالت و خدمــات خــود را بــه دیگــر کشــورها‬ ‫معرفــی و بــرای ان هــا بــازاری بیــرون از مرزهــا ایجــاد کننــد‪.‬‬ ‫از میان برداشتن سدها‬ ‫بــا تغییــر در وضعیــت جهانــی و محدودیت هــا‪ ،‬بازارهــای‬ ‫جهانــی دچــار چالش هایــی شــد؛ چالش هایــی کــه توســعه حــوزه‬ ‫نانوفنــاوری را نیــز بــا معضــات فراوانــی مواجــه کــرد‪ .‬عــاوه بــر‬ ‫ایــن‪ ،‬مشــکالت جــدی دیگــری مثــل تحریم هــا و موانــع صادراتــی‬ ‫فــراروی ایــن صنعــت قــرار دارد‪ .‬همیــن مشــکالت در ســال های‬ ‫اخیــر ســبب شــده اســت کــه فقــط شــش درصــد بــازار محصــوالت‬ ‫نانــوی کشــور راهــی دیگــر کشــورها شــود؛ عــددی کــه بــا‬ ‫ظرفیت هــای موجــود در کشــور فاصلــه دارد‪.‬‬ ‫افزایش بازارهای مقصد‬ ‫بــا توجــه بــه تنــوع و گســتردگی تولیــدات و خدمــات‬ ‫ایران ســاخت‪ ۴۱ ،‬کشــور متقاضــی محصــوالت نانوفنــاوری‬ ‫کشــورمان هســتند‪ .‬مهم تریــن ان هــا عبارتنــد از‪ :‬عــراق‪ ،‬ترکیــه‪،‬‬ ‫افغانســتان‪ ،‬ازبکســتان‪ ،‬گرجســتان و اذربایجــان‪ .‬بــر اســاس‬ ‫امارهــای موجــود‪ ،‬حــوزه ساخت وســاز بــا ‪ ۴۸‬درصــد‪ ،‬در صــدر‬ ‫محصــوالت نانــوی ایران ســاخت صادرشــده بــه ایــن کشــورها‬ ‫قــرار دارد‪ .‬رتبه هــای بعــدی نیــز به ترتیــب بــه اپتوالکترونیــک‬ ‫بــا ‪ ۲۳‬درصــد و دارو و ســامت‪ ،‬پلیمــر و کامپوزیــت تعلــق دارد‪.‬‬ ‫ســتاد توســعه فنــاوری نانــو معاونــت علمــی و فنــاوری ریاســت‬ ‫جمهــوری‪ ،‬برنامــه توســعه صــادرات محصــوالت و خدمــات‬ ‫نانوفنــاور ایران ســاخت را در دســتور کار دارد و بــا تعریــف‬ ‫ســرفصل های حمایتــی‪ ،‬ایجــاد تعامــل و معرفــی دســتاوردهای‬ ‫داخلــی بــه کشــورهای دیگــر‪ ،‬تــاش می کنــد ایــن مســیر‬ ‫بیــش از گذشــته همــوار شــود‪.‬‬ ‫ســاخت پالســمای ســرد توســط‬ ‫محققــان دانشــگاهی‬ ‫محققــان دانشــگاه صنعتــی اراک بــا همــکاری عضــو‬ ‫مرکــز تحقیقــات جهــاد کشــاورزی موفــق بــه ســاخت‬ ‫دســتگاه پالســمای ســرد شــدند‪.‬‬ ‫بــه گــزارش ایســنا‪ ،‬ســینا امیــری‪ ،‬دانشــجوی دانشــگاه صنعتــی‬ ‫اراک بــا هدایــت و مشــاوره دکتــر محمــد گهــری‪ ،‬عضــو هیئــت‬ ‫علمــی ایــن دانشــگاه و همــکاری دکتــر منــا طهماســبی‪ ،‬عضــو‬ ‫مرکــز تحقیقــات جهــاد کشــاورزی موفــق بــه ســاخت دســتگاه‬ ‫پالســمای ســرد شــد‪.‬‬ ‫فنــاوری نویــن پالســمای ســرد کاربردهــای گســترده ای در‬ ‫پزشــکی‪ ،‬صنایــع بســته بندی و صنایــع غذایــی دارد‪ .‬بــا توســعه‬ ‫ایــن دســتگاه می تــوان از محصــوالت کشــاورزی بــدون اســتفاده‬ ‫از ترکیبــات شــیمیایی در مقابلــه بــا قارچ هــا و کپک هــا محافظــت‬ ‫کــرد و عمــر مانــدگاری مــواد غذایــی را افزایــش داد‪.‬‬ ‫از دیگــر کاربردهــای ایــن فنــاوری کاهــش اســیب های وارده‬ ‫بــه دلیــل مــرگ ســلول های پوســتی در بیمــاران دیابتــی‬ ‫اســت‪ .‬فناوری هــای پالســمای ســرد بــرای ضدعفونــی کــردن‬ ‫زخم هــای مزمــن و کمــک بــه احیــای بافت هــای مــرده بســیار‬ ‫موثــر و از فناوری هــای نویــن در ایــن حــوزه اســت‪ .‬همچنیــن‬ ‫ایــن نمونــه مولــد پالســما بــا گاز ارگــون کار می کنــد و بلنــدی‬ ‫شــعله پالســمای ان بــه شــش ســانتی متری می رســد‪.‬‬ ‫مراحــل نمونه ســازی صنعتــی ایــن دســتگاه بــرای مصــارف‬ ‫پزشــکی در دســتور کار قــرار گرفتــه و مراحــل تحقیقــات بــازار ان‬ ‫در حــال انجــام اســت‪.‬‬ ‫‪21‬‬ صفحه 21 ‫چهــل فنــاور و پژوهشــگر بــا تولیــد‬ ‫تراشــه ایران ســاخت اثــار پارکینســون‬ ‫را کاهــش می دهنــد‬ ‫تولیــد نوعــی عصــاره گیاهــی بــرای‬ ‫کاهــش قنــد خــون‬ ‫یکــی از فعالیت هــای ســتاد توســعه علــوم و فناوری هــای‬ ‫شــناختی در حــوزه ایمپلنت هــای مغــزی‪ ،‬تشــکیل گــروه‬ ‫تحریــک عمقــی مغــز به منظــور ســاخت دســتگاه‬ ‫تحریــک مــورد نیــاز بــرای بیمــاران پارکینســونی اســت‪.‬‬ ‫یکــی از دانشــجویان دانشــگاه مراغــه در شــیوه ای جدیــد‬ ‫بــا بهره گیــری از گیاهــان دارویــی‪ ،‬عصــاره ای خوراکــی‬ ‫بــرای کاهــش قنــد خــون تولیــد کــرد‪.‬‬ ‫بــه گــزارش ایســنا‪ ،‬معــاون غــذا و داروی دانشــکده علــوم‬ ‫پزشــکی مراغــه گفــت‪« :‬معاونــت غــذا و داروی دانشــگاه علــوم‬ ‫پزشــکی بــرای تولیــد ایــن عصــاره خوراکــی مجــوز صــادر کــرده و‬ ‫ســرمایه گذار ایــن طــرح بــرای تولیــد صنعتــی عصــاره ارجنــوم در‬ ‫مراغــه مجــوز درخواســت کــرده اســت‪».‬‬ ‫مهــدی قربانــی‪ ،‬دانشــجوی دانشــگاه مراغــه‪ ،‬روی نــوزده عصــاره‬ ‫خوراکــی از گیاهــان دارویــی کار تحقیقاتــی می کنــد کــه از ایــن‬ ‫تعــداد‪ ،‬پنــج عصــاره تولیــدی در مرحلــه اخــذ مجــوز از وزارت‬ ‫بهداشــت و درمــان هســتند‪.‬‬ ‫ایــن دانشــجوی کارشناســی ارشــد بیوتکنولــوژی دانشــگاه مراغــه‬ ‫گفــت‪« :‬عصــاره خوراکــی تولیــدی ارجنــوم از ســه گیــاه بومــی‬ ‫کشــور‪ ،‬در قالــب طــرح فناورانــه و دانش بنیــان بــا حمایــت مرکــز‬ ‫رشــد مراغــه تجاری ســازی شــده اســت‪».‬‬ ‫قربانــی گفــت‪« :‬ایــن عصــاره تولیدشــده بــا فرموالســیون جدیــد‬ ‫جایگزیــن مناســبی بــرای قرص هــای کنتــرل قنــد خــون خواهــد‬ ‫بــود و پــس از مدتــی می توانــد میــزان قنــد خــون را کامــ ً‬ ‫ا‬ ‫کنتــرل کنــد‪».‬‬ ‫او ادامــه داد‪« :‬بــرای تولیــد ایــن عصــاره گیاهــی ســه ســال کار‬ ‫تحقیقاتــی انجــام شــده و نزدیــک بــه یــک ســال اســت بــا حمایت‬ ‫مرکــز رشــد واحدهــای فنــاور مراغــه‪ ،‬بــه مرحلــه تجاری ســازی‬ ‫رســیده اســت‪».‬‬ ‫دانشــجوی کارشناســی ارشــد بیوتکنولــوژی دانشــگاه مراغــه‬ ‫افــزود‪« :‬ایــن عصــاره بــه صــورت شــربت خوراکــی بــرای‬ ‫نخســتین بار در کشــور تولیــد و تجاری ســازی شــده اســت‪.‬‬ ‫ایــن محصــول تولیدشــده بــا همــکاری یکــی از کارخانه هــای‬ ‫داروســازی‪ ،‬مجــوز غــذا و دارو را بــه صــورت تولیــد قــراردادی‬ ‫کســب کــرده اســت‪».‬‬ ‫در همیــن حــال‪ ،‬مدیــر مرکــز رشــد واحدهــای فنــاور مراغــه نیــز‬ ‫اعــام کــرد کــه نمونــه محصــول ایــن مرکــز بــا پرداخــت هشــتاد‬ ‫میلیــون تومــان بــا موفقیــت بــه مرحلــه تولیــد رســیده اســت‪ .‬بنــا‬ ‫بــر اعــام روابــط عمومــی وزارت علــوم‪ ،‬رســول معروفــی اذر‬ ‫گفــت‪« :‬امســال نیــز ایــن مرکــز بــرای تجاری ســازی محصــول‪،‬‬ ‫هشــتاد میلیــون تومــان دیگــر را تصویــب کــرده اســت‪».‬‬ ‫‪22‬‬ ‫بــه نقــل از مرکــز ارتباطــات و اطالع رســانی معاونــت علمــی و‬ ‫فنــاوری ریاســت جمهــوری‪ ،‬تحریــک هســته های عمقــی مغــز‪،‬‬ ‫یکــی از روش هــای مفیــد بــرای غلبــه بــر پارکینســون اســت‬ ‫کــه بــا توجــه بــه ظرفیت هــای مهندســی و پزشــکی موجــود در‬ ‫کشــور‪ ،‬دسترســی بــه ایــن فنــاوری امکان پذیــر شــده اســت‪ .‬در‬ ‫تدویــن پــروژه تحریــک عمقــی مغــز ســعی شــده اســت تمامــی‬ ‫ابعــاد طراحــی سیســتم تحریــک عمقــی مغــز در نظــر گرفته شــود‪.‬‬ ‫ایــن پــروژه ملــی شــامل زیرپروژه هــای اصلــی همچــون طراحــی‬ ‫و پیاده ســازی مدارهــای مجتمــع انالــوگ و دیجیتــال مــورد نیــاز‪،‬‬ ‫طراحــی و ســاخت بســته بندی هرمتیــک بــرای سیســتم تحریــک‪،‬‬ ‫بهبــود و توســعه الکتــرود فلزی‪ ،‬ایجــاد مــدل پارکینســون در میمون و‬ ‫ازمایــش سیســتم ساخته شــده روی میمــون پارکینســونی اســت‪.‬‬ ‫هــدف از انجــام ایــن پــروژه‪ ،‬ســاخت قطعـه ای اســت کــه بــا کاشــت‬ ‫ان داخــل بــدن انســان‪ ،‬اثــار بیمــاری پارکینســون کاهــش یابد‪.‬‬ ‫ایــن پــروژه شــامل دو بخــش فنـی ‪ -‬مهندســی و پزشــکی اســت‪.‬‬ ‫بخــش فن ـی ‪ -‬مهندســی‪ ،‬فعالیت هــای مربــوط بــه ســاخت قطعــه‬ ‫را دربرمی گیــرد کــه شــامل ســاخت مــدار مجتمــع و بوردهــای‬ ‫الکترونیکــی‪ ،‬ســاخت الکتــرود فلــزی و ســاخت جعبــه قابــل‬ ‫کاشــت در بــدن موجــود زنــده می شــود‪ .‬ایــن بخــش بــا همــکاری‬ ‫دانشــگاه تهــران‪ ،‬دانشــگاه صنعتــی ســهند تبریــز و دو شــرکت‬ ‫دانش بنیــان انجــام می شــود‪.‬‬ ‫بخــش پزشــکی‪ ،‬فعالیت هــای مربــوط بــه کاشــت قطعــه در‬ ‫بــدن موجــود زنــده (میمــون) را دربرمی گیــرد کــه شــامل تهیــه‬ ‫و نگهــداری میمون هــا‪ ،‬ایجــاد حالــت بیمــاری‪ ،‬جراحــی بــرای‬ ‫کاشــت قطعــه در بــدن میمــون‪ ،‬رســیدگی های پــس از عمــل و‬ ‫ارزیابــی عملکــرد قطعــه در بهبــودی میمــون اســت‪ .‬ایــن بخــش‬ صفحه 22 ‫محصولــی ایران ســاخت بــرای درمــان‬ ‫نابــاروری ســاخته شــد‬ ‫محصولــی دانش بنیــان در کشــور تولیــد شــده اســت کــه‬ ‫بــا تزریــق و عملیــات درون ســلولی و بــا فنــاوری حرکتــی‬ ‫بســیار دقیــق‪ ،‬نابــاروری را درمــان می کنــد‪.‬‬ ‫بــا همــکاری پژوهشــگاه رویــان‪ ،‬دانشــگاه علــوم پزشــکی ایــران و‬ ‫دانشــگاه علــوم پزشــکی شــهید بهشــتی انجــام می شــود‪.‬‬ ‫وســعت پــروژه و ماهیــت بین رشــته ای ان‪ ،‬همــکاری نزدیــک‬ ‫بیــن چندیــن موسســه بــزرگ علمــی و همچنیــن دو شــرکت‬ ‫دانش بنیــان صنعتــی کشــور را می طلبــد کــه در نــوع خــود‬ ‫منحصربه فــرد اســت و می توانــد الگــوی خوبــی بــرای پروژه هــای‬ ‫مشــابه در ســطح ملــی باشــد‪.‬‬ ‫ایــن طــرح پیـش ران‪ ،‬پــس از تخصیــص بودجــه الزم‪ ،‬از ابتــدای‬ ‫بهــار ســال ‪ 1398‬اغــاز بــه کار کــرد و اولیــن جلســه رســمی و‬ ‫معارفــه گــروه ناظــران بــه گــروه مجــری نیــز در اردیبهش ـت ماه‬ ‫همــان ســال برگــزار شــد‪ .‬بــر اســاس گزارش هــای گــروه مجــری‪،‬‬ ‫تــا پایــان ســال ‪ 1399‬میــزان پیشــرفت طــرح‪ 75 ،‬درصــد بــراورد‬ ‫شــده بــود‪ .‬انتظــار مـی رود ایــن پــروژه امســال به ســرانجام برســد‪.‬‬ ‫همچنیــن بــر اســاس قــرارداد بیــن ســتاد توســعه علــوم و‬ ‫فناوری هــای شــناختی معاونــت علمــی و فنــاوری ریاســت‬ ‫جمهــوری و یکــی از شــرکت های فعــال در حــوزه میکروالکترونیک‬ ‫کشــور به منظــور ســاخت مدارهــای مجتمــع طراحی شــده در ایــن‬ ‫پــروژه و بــا توجــه بــه برنامه ریــزی صورت گرفتــه‪ ،‬اولیــن فــاز‬ ‫ســاخت مدارهــای مجتمــع در اواســط پاییــز ســال ‪ 1398‬اغــاز شــد‬ ‫و انتظــار مـی رود در ابتــدای زمســتان امســال‪ ،‬نتایــج ازمایش هــای‬ ‫مدنظــر روی تراشــه های ساخته شــده امــاده انتشــار شــود‪.‬‬ ‫در ایــن پــروژه بــزرگ ملــی کــه هــدف ان بــه کارگیــری سیســتم‬ ‫طراحی شــده روی میمــون و درنهایــت و در صــورت امــکان‪ ،‬روی‬ ‫انســان اســت‪ ،‬چهــل محقــق‪ ،‬شــامل پانــزده عضــو هیئــت علمــی‬ ‫از هشــت رشــته دانشــگاهی مشــغول بــه فعالیــت تحقیقاتی انــد‪.‬‬ ‫بــه نقــل از مرکــز ارتباطــات و اطالع رســانی معاونــت علمــی و‬ ‫فنــاوری ریاســت جمهــوری‪ ،‬ســعید خداخانــی‪ ،‬مدیرعامــل شــرکت‬ ‫«توســع ه راهکارهــای فنــی دانــا ترفنــد» بــا اشــاره بــه اینکــه‬ ‫کاربــرد اصلــی میکرومانیپوالتــور درمــان نابــاروری اســت‪ ،‬گفــت‪:‬‬ ‫«ایــن محصــول در لقــاح مصنوعــی یــا ‪ ،ICSI‬نمونه بــرداری از‬ ‫داخــل هســته ســلول‪ ،‬نمونه بــرداری از ســلول های بنیــادی‬ ‫جنیــن‪ ،‬ترنســژن انتقــال هســته ســلول و به طــور کلــی در درمــان‬ ‫نابــاروری‪ ،‬جنین شناســی‪ ،‬اصــاح ن ـژاد و زیس ـت فناوری کاربــرد دارد‪».‬‬ ‫بیشــترین کاربــرد دســتگاه میکرومانیپوالتــور‪ ،‬در روش ‪ICSI‬‬ ‫یــا همــان تزریــق اســپرم داخــل سیتوپالســم تخمــک اســت‪ .‬از‬ ‫ایــن روش در مواقعــی اســتفاده می شــود کــه اســپرم توانایــی الزم‬ ‫بــرای حرکــت را نــدارد و بــه ایــن ســبب قــادر بــه امیــزش بــا‬ ‫تخمــک و بــارور کــردن ان نیســت‪.‬‬ ‫دســتگاه میکرومانیپوالتــور همچنین در میکروبیولــوژی و تحقیقات‬ ‫ســلولی انســانی‪ ،‬دامــی و گیاهــی‪ ،‬تحقیقــات ســلول های بنیــادی‪،‬‬ ‫تحقیقــات ژنتیــک و اصــاح نــژاد‪ ،‬صنعــت اپتیــک‪ ،‬چیدمــان‬ ‫میکرولنزهــا‪ ،‬انبــرک نــوری‪ ، 1‬میکــرو اســمبلی‪ ،‬نانوتکنولــوژی و‬ ‫میکروالکترونیــک نیــز کاربردهایــی دارد‪.‬‬ ‫اجــزای دســتگاه شــامل دو دســت بــازوی ســه محوره بــرای‬ ‫جابه جایــی ســوزن ها‪ ،‬جــوی اســتیک و دو پمــپ میکرواینجکشــن‬ ‫بــرای تزریــق داخــل ســلول می شــود کــه تمــام ایــن قطعــات‬ ‫داخــل کشــور طراحــی و ســاخته شــده اســت‪.‬‬ ‫پیــش از تولیــد ایــن دســتگاه در ایــران‪ ،‬نمونه هــای المانــی و ژاپنــی‬ ‫ان بــه کشــور وارد می شــد کــه بــا بومی ســازی ایــن دســتگاه‪ ،‬واردات‬ ‫ان قطــع شــد‪ .‬قطعــات زیــادی از ایــن دســتگاه بومی ســازی شــده‬ ‫اســت‪ .‬مهم تریــن مزیــت ایــن محصــول کیفیــت مطلــوب و همچنین‬ ‫پشــتیبانی مناســبی اســت کــه از ایــن محصــول می شــود‪.‬‬ ‫بــا تولیــد ایــن دســتگاه‪ ،‬حــدود یــازده نفــر به طــور مســتقیم مشــغول به‬ ‫فعالیت انــد‪ .‬قیمــت نمونــه خارجی ایــن محصول حــدود دو میلیــارد تومان‬ ‫اســت؛ امــا ایــن دســتگاه ایران ســاخت در مقایســه بــا نمونه هــای خارجی‬ ‫خــود قیمــت کمتــری دارد و مانــع از خــروج ارز نیز شــده اســت‪.‬‬ ‫نیاز به افزایش مراکز درمان ناباروری در کشور‬ ‫صنــدوق حمایــت از ســرمایه گذاری زیســت فناوری در راســتای‬ ‫ماموریــت خــود در ایــن حــوزه و بــا هــدف حمایــت از تولیــدات ملــی‪،‬‬ ‫در ســاخت و تولیــد ایــن دســتگاه مشــارکت کــرده اســت‪ .‬مدیرعامــل‬ ‫شــرکت توســع ه راهکارهــای فنــی دانــا ترفنــد بــا بیــان اینکــه‬ ‫حمایت هــای معاونــت علمــی و فنــاوری ریاســت جمهــوری به رشــد‬ ‫شــرکت های دانش بنیــان کمــک خوبــی کــرده و شــرکت او نیــز از‬ ‫ایــن کمک هــا اســتفاده کــرده اســت‪ ،‬افــزود‪« :‬اگــر معاونــت علمــی‬ ‫و فنــاوری ریاســت جمهــوری در ســطوح باالتــر دولتــی هماهنگــی‬ ‫بهتــری انجــام دهــد و نهادهــای مختلــف و مرتبــط بــا کسـب وکارها‬ ‫را توجیــه کنــد‪ ،‬نتیجــه بهتــری نیــز حاصــل می شــود‪».‬‬ ‫‪1. Optical tweezer‬‬ ‫‪23‬‬ صفحه 23 ‫‪ .3‬مواد اولیه خطوط تولید تجهیزات پزشکی‬ ‫یکــی از مهم تریــن نیازهــای حــوزه بهداشــت و ســامت در کشــور‬ ‫تولیــد مـواد اولیــه خطــوط تولید تجهیزات پزشــکی اســت‪ .‬ســتاد توســعه‬ ‫زیسـت فناوری معاونــت علمــی و فناوری ریاســت جمهــوری در نظــر دارد‬ ‫بــا تعریــف ده پــروژه ملــی‪ ،‬قــدم موثــری بـرای بومی ســازی ایــن مـواد‬ ‫بــردارد؛ کاری کــه با گذشــت ســه ســال پــس از اجـرا‪ 150 ،‬نفــر از مزایای‬ ‫اشــتغا لزایی ان بهــره خواهنــد بــرد‪.‬‬ ‫‪ .4‬تولید دستگاه قند خون و نوار تست قند خون‬ ‫پنــج برنامــه ملی بــه تولیــد تجهیزات‬ ‫پزشــکی رونق می بخشــد‬ ‫تجهیــزات پزشــکی جــزو جدایی ناپذیــر حــوزه درمــان و‬ ‫ســامت کشــور اســت و بومی ســازی ان هــا ضمــن خلــق‬ ‫اشــتغال و ارزش افــزوده از خــروج ارز پیشــگیری می کنــد‪.‬‬ ‫بــه نقــل از مرکــز ارتباطــات و اطالع رســانی معاونــت علمــی و‬ ‫فنــاوری ریاســت جمهــوری‪ ،‬برنامــه تولیــد تجهیــزات و ملزومــات‬ ‫پزشــکی به منظــور «تولیــد دســتگاه های تصویربــرداری»‪« ،‬تولیــد‬ ‫اســتنت قلب وعــروق»‪« ،‬مــواد اولیــه خطــوط تولیــد تجهیــزات‬ ‫پزشــکی»‪« ،‬تولیــد دســتگاه قنــد خــون و نــوار تســت قنــد خــون»‬ ‫و «زیســت مــواد» تدویــن شــده اســت کــه در صــورت تامیــن‬ ‫منابــع‪ ،‬تــا پنــج ســال اینــده ارزش افــزوده زیــادی ایجــاد خواهــد‬ ‫کــرد‪.‬‬ ‫بومی ســازی ایــن تجهیــزات یکــی از اولویت هایــی اســت‬ ‫کــه ســتاد توســعه زیســت فناوری معاونــت علمــی و فنــاوری‬ ‫ریاســت جمهــوری انتخــاب کــرده اســت تــا بــا اجرایــی کــردن‬ ‫ان‪ ،‬تجهیــزات مــورد نیــاز ایــن حــوزه را بــه شــکلی بومــی تامیــن‬ ‫کنــد‪ .‬ایــن کار بــا اســتفاده از تــوان شــرکت های دانش بنیــان و‬ ‫خــاق اتفــاق خواهــد افتــاد‪.‬‬ ‫‪ . 1‬تولید دستگاه های تصویربرداری‬ ‫یکــی از برنامه هــای ســتاد بــرای تامیــن داخلــی ایــن تجهیــزات‪،‬‬ ‫تولیــد دســتگاه های تصویربــرداری پزشــکی اســت کــه خریــد‬ ‫ان هــا از بازارهــای جهانــی‪ ،‬ارز زیــادی از کشــور خــارج می کنــد‪.‬‬ ‫دســتگاه هایی گران قیمــت بــا هزینــه واردات زیــاد‪ .‬بــر همیــن‬ ‫اســاس‪ ،‬شــش پــروژه ملــی بــرای تامیــن ایــن دســتگاه ها تعریــف‬ ‫شــده اســت‪ .‬اجــرای کامــل ان هــا طــی ســه ســال بــرای پنجــاه‬ ‫نفــر اشــتغال زایی خواهــد کــرد‪.‬‬ ‫‪ .2‬تولید استنت قلب وعروق‬ ‫پــروژه ای ملــی بــرای تولیــد اســتنت قلب وعــروق در کشــور‬ ‫تعریــف شــده اســت‪ .‬تجهیزاتــی کــه رابطــه مســتقیمی بــا‬ ‫ســامت و جــان بیمــاران دارد‪ .‬بومی ســازی ایــن تجهیــزات‬ ‫می توانــد کشــور را تــا حــدودی از وابســتگی بــه بــازار واردات‬ ‫برهانــد؛ کاری کــه در دو ســال بــرای پنجــاه نفــر شــغل پایــدار‬ ‫ایجــاد خواهــد کــرد‪.‬‬ ‫‪24‬‬ ‫یکــی از بیماری هایــی کــه عــوارض مالــی و جانــی زیــادی در جامعه‬ ‫دارد و جمعیــت امــار مبتالیــان بــه ان زیــاد اســت‪ ،‬بیمــاری دیابــت یــا‬ ‫قنــد خــون اســت؛ بیمــاری پنهــان و خطرناکــی کــه بــا جــان افــراد‬ ‫بســیاری بــازی می کنــد‪ .‬بــه دلیــل جامعــه هــدف بزرگــی کــه ایــن‬ ‫بیمــاری دارد‪ ،‬بومی ســازی و تولیــد داخلــی تجهیــزات مــورد اســتفاده‬ ‫در ایــن زمینــه‪ ،‬یکــی از اولویت هــا بــرای توســعه بخــش بهداشــت و‬ ‫درمــان اســت‪ .‬بــر همیــن اســاس‪ ،‬تولیــد دســتگاه قنــد خــون و نــوار‬ ‫تســت قنــد خــون در قالــب چهــار پــروژه ملــی اجرایــی خواهــد شــد تا‬ ‫صــد اشــتغال پایــدار بــرای کشــور ایجــاد کنــد‪.‬‬ ‫‪ .5‬زیست مواد‬ ‫از دیگــر مــوارد مدنظــر ایــن پــروژه‪ ،‬توســعه تولیــد مــواد زیســتی‬ ‫اســت‪ .‬ایــن طــرح بــا اجرایــی کــردن چهــار پــروژه ملــی عملیاتــی‬ ‫خواهــد شــد؛ کاری کــه درنهایــت‪ ،‬پــس از پنــج ســال دویســت‬ ‫اشــتغال بــرای فعــاالن ایــن حــوزه ایجــاد خواهــد کــرد‪.‬‬ صفحه 24 ‫بــا کمــک ‪ 21‬راهبــرد ملــی مدیریــت‬ ‫حــوزه گیاهــان دارویــی ارتقــا می یابــد‬ ‫در ســند ملــی گیاهــان دارویی و طــب ســنتی‪ 21 ،‬راهبرد‬ ‫و ‪ 76‬اقــدام ملــی بــرای سیاس ـت گذاری و برنامه ریــزی در‬ ‫حــوزه گیاهــان دارویی تعیین شــده اســت‪.‬‬ ‫بــه نقــل از مرکــز ارتباطــات و اطالع رســانی معاونــت علمــی و‬ ‫فنــاوری ریاســت جمهــوری‪ ،‬ایــن ســند بــا همــکاری بیــش از هــزار‬ ‫متخصــص داخلــی طراحــی شــده اســت‪ .‬در ایــن ســند نقــش و وظیفه‬ ‫همــه نهادهــای موثــر در ایــن حــوزه بــه شــکلی مجــزا و بــر اســاس‬ ‫وظایــف و رســالت های ان هــا تعریــف شــده اســت‪ .‬در ایــن ســند‬ ‫‪ 21‬راهبــرد ملــی بــرای همــه بازیگــران ایــن حــوزه تعییــن شــده‬ ‫اســت تــا بــا هم افزایــی و تالشــی همه جانبــه‪ ،‬مســیر توســعه صنعــت‬ ‫گیاهــان دارویــی همــوار شــود‪ .‬ایــن کار از موازی کاری هــا و مغفــول‬ ‫مانــدن ایده هــا و خالقیت هــا جلوگیــری می کنــد‪ .‬بــه ایــن معنــا کــه‬ ‫فضــا بــرای ارائــه توانمندی هــا و دانــش موجــود در کشــور بــاز خواهــد‬ ‫شــد و بــا اســتفاده درســت از ایــن دارایی هــا‪ ،‬صنعــت گیاهــان دارویــی‬ ‫توســعه همه جانبــه و منطقــی خواهــد یافــت‪.‬‬ ‫بــرای مثــال‪ ،‬در ســند ملــی گیاهــان دارویــی و طــب ســنتی بــرای‬ ‫ســتاد توســعه علــوم و فناوری هــای گیاهــان دارویــی و طــب ســنتی‬ ‫معاونــت علمــی و فنــاوری ریاســت جمهــوری‪ ،‬وظیفه سیاسـت گذاری‬ ‫اجرایــی و پایــش ابعــاد عملکــردی ســند در نظــر گرفتــه شــده اســت‪.‬‬ ‫صنعــت گیاهــان دارویــی یکــی از صنایــع درامــدزا و ارزش افریــن در‬ ‫کشــور اســت و بــا توجــه بــه اینکــه اقلیم هــای مختلــف کشــور مســتعد‬ ‫پــرورش و تولیــد انـواع و اقســام مختلفــی از ایــن گیاهــان اســت‪ ،‬توجــه‬ ‫درســت بــه ایــن حــوزه درامــد زیــادی نصیــب کشــور می کنــد کــه البتــه‬ ‫ایــن کار بــا تــاش نهادهــای مختلــف بــه ثمــر خواهــد نشســت‪.‬‬ ‫بــر همیــن اســاس و بــا توجــه بــه اهمیــت ایــن صنعــت بــا قدمــت‬ ‫در کشــور‪ ،‬نهادهــای موثــر بــه کمــک متخصصــان ســندی ملــی بـرای‬ ‫هماهنــگ کــردن اقدامــات و برنامه هــا در ایــن حــوزه تعریــف کرده انــد‪.‬‬ ‫شــورای عالی انقــاب فرهنگــی‪ ،‬نهــادی کــه وظیفــه سیاســت گذاری‬ ‫کالن را در کشــور بــه عهــده دارد‪ ،‬ناظــر اجـرای ایــن ســند اســت‪.‬‬ ‫در همیــن راســتا‪ ،‬ســتاد توســعه علــوم و فناوری هــای گیاهــان دارویــی‬ ‫و طــب ســنتی معاونــت علمــی و فناوری ریاســت جمهــوری طــی دوران‬ ‫سیزده ســاله ای کــه از زمــان تشــکیل ان می گــذرد‪ ،‬همیشــه در تــاش‬ ‫بــوده تــا بــا تکیــه بــر نقــش ویــژه ای کــه در تعامــات بیــن دســتگاهی‬ ‫داشــته اســت‪ ،‬در راســتای جهت دهــی و همگون ســازی فعالیت هــای‬ ‫متعــدد ایــن حــوزه اقدامــات حمایتــی و هدایتــی انجــام دهــد‪.‬‬ ‫ســتاد در ایــن زمینــه عــاوه بــر اجــرای دو بنــد از وظایــف منــدرج‬ ‫در ســند کــه شــامل ارائــه حمایت هــای مــادی‪ ،‬معنــوی و تشــویقی‬ ‫فعالیت هــای علمــی و فنــاوری و اقتصــاد دانــش بنیــان می شــود‪،‬‬ ‫شــش ماموریــت نیــز بــرای حمایــت از ســاختار زنجیــره ارزش‬ ‫صنعــت گیاهــان دارویــی‪ ،‬از فــاز مرجعیــت علمــی تــا توســعه بــازار‬ ‫محصــوالت دانش بنیــان و فناورانــه‪ ،‬بــه عهــده دارد‪.‬‬ ‫‪25‬‬ صفحه 25 ‫پمــاد ایران ســاخت بــه درمــان زخــم‬ ‫ناشــی از قنــد خــون کمــک کــرد‬ ‫یکــی از شــرکت های دانش بنیــان داخلــی موفــق بــه‬ ‫تولیــد پمــادی شــده اســت کــه بــه درمــان زخــم پــای‬ ‫بیمــاران دیابتــی کمــک می کنــد و عــاوه بــر بهبــود‬ ‫زخــم‪ ،‬قنــد خــون بیمــار را نیــز کنتــرل می کنــد‪.‬‬ ‫بــه نقــل از مرکــز ارتباطــات و اطالع رســانی معاونــت علمــی‬ ‫و فنــاوری ریاســت جمهــوری‪ ،‬علــی شــریعتمداری مدیرعامــل‬ ‫شــرکت «دارو درمــان ســلفچگان» بــا اشــاره بــه تولیــد محصولــی‬ ‫دانش بنیــان بــرای پیشــگیری‪ ،‬کنتــرل و درمــان عــوارض قنــد‬ ‫خــون گفــت‪« :‬فعــاالن فنــاور ایــن شــرکت دانش بنیــان در زمینــه‬ ‫داروهــای انســانی‪ ،‬دام پزشــکی‪ ،‬فراورده هــای ارایشــی و بهداشــتی‬ ‫فعالیــت می کننــد‪ .‬دارو هــای تولیــدی ایــن شــرکت نــود درصــد‬ ‫گیاهــی و ده درصــد شــیمیایی اســت‪».‬‬ ‫ایــن فــراورده دارویــی ســبب کاهــش التهــاب و تــورم و تســریع‬ ‫رونــد طبیعــی درمــان می شــود و از عفونــت زخــم دیابــت جلوگیری‬ ‫می کنــد‪ .‬مــواد موثــره موجــود در فرموالســیون ایــن پمــاد خــواص‬ ‫ضدقارچــی‪ ،‬ضدمیکروبــی و ضدالتهابــی دارد‪.‬‬ ‫ترکیبــات انتی اکســیدانی موجــود در پمــاد موجــب بــه دام‬ ‫انداختــن رادیکال هــای ازاد می شــود کــه نقــش مهمــی در ترمیــم‬ ‫زخــم و جلوگیــری از عفونــت زخــم دیابتــی دارد‪ .‬همچنیــن وجــود‬ ‫مــوم زنبــور عســل در ایــن ترکیــب‪ ،‬اثــار درمانــی ان را در ترمیــم‬ ‫زخــم دیابتــی دوچنــدان کــرده اســت‪.‬‬ ‫توانمندی در بازسازی بافت های بیمار‬ ‫برخــاف دارو هــا و پماد هــای دیگــر موجــود در بــازار به منظــور‬ ‫اســتفاده بیمــاران دیابتــی کــه بــرای درمــان زخــم پــا بایــد قنــد‬ ‫خــون کنتــرل شــده باشــد‪ ،‬ایــن پمــاد بــه دلیــل قــدرت بازســازی‬ ‫بی نظیــری کــه دارد‪ ،‬حتــی در صــورت غفلــت بیمــار در تنظیــم‬ ‫قنــد خــون یــا عفونــت عروقــی‪ ،‬می توانــد زخــم را بازســازی کنــد‪.‬‬ ‫عــاوه بــر ایــن‪ ،‬جلــوی بــروز زخم هــای جدیــد را نیــز می گیــرد‪.‬‬ ‫ایــن ویژگــی در بســیاری از محصــوالت دیگــر وجــود نــدارد‪ ،‬زیــرا‬ ‫قــادر بــه تنظیــم قنــد خــون بیمــار نیســتند و فراینــد ترمیــم بــا‬ ‫مشــکل روبــه رو می شــود‪.‬‬ ‫‪26‬‬ ‫ایــن شــرکت دانش بنیــان توانســته اســت بــرای شــصت نفــر‬ ‫اشــتغال زایی مســتقیم ایجــاد کنــد و هفــت شــرکت نیــز مســئول‬ ‫پخــش تولیــدات ایــن شــرکت در کشــورند‪.‬‬ ‫ایــن محصــول دارودرمــان ســلفچگان بــه کشــورهای اروپایــی‪ ،‬شــرق‬ ‫اســیا‪ ،‬امریــکا و المــان صــادر شــده اســت و متقاضیــان دریافــت ان‬ ‫روزبــه روز در حــال افزایشــند؛ حتــی محصــوالت ایــن شــرکت در‬ ‫کشــورهای خارجــی بــا برنــدی بــه فــروش می رســد کــه در انجــا ثبــت‬ ‫شــده اســت‪.‬‬ ‫بــه گفتــه مدیرعامــل ایــن شــرکت دانش بنیــان‪ ،‬داروی‬ ‫ایران ســاخت بــرای درمــان عــوارض دیابــت‪ ،‬در مقایســه بــا‬ ‫دارو هــای دیگــر موجــود در بــازار برتــری دیگــری دارد و فــرد‬ ‫دیابتــی بــه اســتفاده از دارو هایــی دیگــر هم زمــان بــا اســتفاده‬ ‫از ایــن دارو نیــاز نــدارد‪ ،‬ولــی شــرکت های دیگــر بــا ترکیبــی از‬ ‫داروهــا فــرد را درمــان می کننــد‪.‬‬ ‫فنــاوری توســعه یافته و داروی ســه بعدی‬ ‫کــه ســرعت درمــان را افزایــش می دهــد‬ ‫حجــم چشــمگیر خدمــات هــوش مصنوعــی بــه جامعــه‪،‬‬ ‫زمینــه ای ایجــاد کــرده اســت تــا بــا طراحــی و تولیــد‬ ‫داروهــای ســه بعدی‪ ،‬درمــان بــه صــورت هدفمنــد و‬ ‫ســریع ممکــن شــود‪.‬‬ ‫هــوش مصنوعــی‪ ،‬کمک هــای بســیاری بــه گســترش علــم‬ ‫و اختــراع ادوات جدیــد کــرده اســت‪ .‬ایــن مجموعــه خدمــات‬ ‫هوشــمند ســبب شــده اســت تــا زندگــی انســان ها راحت تــر و‬ ‫ابعــاد شــناختی ایــن فنــاوری نیــز گســترده تر شــود‪.‬‬ ‫ورود به عرصه کشف دارو‬ ‫در چنــد ســال اخیــر‪ ،‬هــوش مصنوعــی بــه حــوزه کشــف دارو‬ ‫وارد شــده اســت‪ .‬طراحــی داروی هــوش مصنوعــی می توانــد‬ ‫از رشــته ای مولکــول خطــی ســاده تــا شــبکه عصبــی نمــوداری‬ ‫توســعه یافته ای باشــد کــه دقــت و کارایــی کشــف طراحــی‬ ‫داروهــای جدیــد را بهبــود می بخشــد‪ .‬ایــن فنــاوری‪ ،‬عــاوه بــر‬ ‫طراحــی داروهــا بــر اســاس مــدل یادگیــری عمیــق‪ ،‬بــه پیش بینــی‬ صفحه 26 ‫هشــت هزار تکنیــک ســلول درمانی‬ ‫بــه کار بســته شــد تــا بیماری هــای‬ ‫درمان ناپذیــر مــداوا شــوند‬ ‫درمــان ســلولی یــا ســیتوتراپی‪ ،‬نوعــی درمــان اســت کــه‬ ‫در ان ســلول های بنیــادی بــه بیمــار پیونــد زده می شــود‪.‬‬ ‫ارتروســنتز و خــواص دارویــی نیــز کمک هــای بســیاری می کنــد‪.‬‬ ‫بــه همیــن دلیــل اســت کــه هــوش مصنوعــی بــه روش‬ ‫امیدوارکننــده ای بــرای یافتــن نامزدهــای دارویــی بیشــتر و افزایــش‬ ‫میــزان موفقیــت ازمایش هــای بالینــی ایــن نامزدهــا تبدیــل می شــود‪.‬‬ ‫در خدمت طراحی داروی سه بعدی جدید‬ ‫برخــی از پژوهشــگران ایــن حــوزه اعتقــاد دارنــد کــه ایــن‬ ‫هوشــمندی‪ ،‬طراحــی داروی ســه بعدی جدیــد را بــا توجــه بــه‬ ‫داده هــای موجــود از داروی یک بُعــدی یــا دوبُعــدی‪ ،‬ممکــن‬ ‫می کنــد‪ .‬گروهــی از فنــاوران‪ ،‬نرم افــزاری را توســعه داده انــد کــه‬ ‫می توانــد لیگاندهــای س ـه بعدی را در اهــداف بیمــاری بــا کمــک‬ ‫هــوش مصنوعــی و الگوریتم هــای کالســیک طراحــی کنــد‪.‬‬ ‫ابزارهــای متنوعــی بــرای کاربــردی کــردن هــوش مصنوعــی‬ ‫در درمــان اســتفاده می شــوند‪ .‬یکــی از ایــن ابزارهــا‪ ،‬در دانــش‬ ‫مغــز و اعصــاب کاربــرد دارد و کمک کننــده ای کارامــد مبتنــی‬ ‫بــر شــبکه های عصبــی پیچشــی اســت‪ .‬از ایــن نــوع شــبکه های‬ ‫عصبــی‪ ،‬عمدتــ ًا بــرای تجزیه وتحلیــل تصاویــر بصــری اســتفاده‬ ‫می شــود‪ ،‬زیــرا می تواننــد بــرای طراحــی مــدل اتصــال مولکولــی‬ ‫بــه کار رونــد‪.‬‬ ‫همچنیــن‪ ،‬شبیه ســازی دینامیــک مولکولــی‪ ،‬وســیله پویایــی‬ ‫اســت کــه دقــت طراحــی دارو را بهبــود می بخشــد‪ .‬شبیه ســازی‬ ‫بــه ایــن شــیوه‪ ،‬در مقایســه بــا طراحــی داروی جدیــد ثابــت‪ ،‬روش‬ ‫دقیق تــری اســت‪.‬‬ ‫بــه نقــل از مرکــز ارتباطــات و اطالع رســانی معاونــت علمــی و‬ ‫فنــاوری ریاســت جمهــوری‪ ،‬ایــن کار‪ ،‬گاهــی بــا تزریق ســلول های‬ ‫زنــده و دس ـت نخورده انجــام می شــود‪ .‬بــرای نمونــه‪ ،‬ســلول های‬ ‫«تــی» کــه قادرنــد از طریــق ایمنــی بــا واســطه های ســلولی‪ ،‬بــا‬ ‫ســلول های ســرطانی مبــارزه کننــد‪ ،‬می تواننــد به منظــور ایجــاد‬ ‫ایمنــی در دوره درمــان‪ ،‬بــه بیمــار تزریــق شــوند‪.‬‬ ‫مناســب بــرای بیمارانــی کــه بخشــی از عملکــرد بافتــی را‬ ‫از دســت داده اند‬ ‫ایــن روش‪ ،‬شــاخه ای از علــم پزشــکی ترمیمی اســت کــه در ان از‬ ‫تزریــق ســلول های فراوری شــده در خــارج از بــدن بــرای ترمیــم‬ ‫بافــت یــا اعضــای بــدن بیمــار اســتفاده می شــود‪ .‬پژوهش هــا‬ ‫نشــان داده انــد کــه می تــوان از ســلول درمانی بــرای درمــان‬ ‫بیماری هــای خونــی‪ ،‬انــواع ســرطان و بیماری هــای دیگــری‬ ‫کــه علــت اصلــی ان هــا از دســت دادن بخشــی از عملکــرد بافتــی‬ ‫اســت‪ ،‬اســتفاده کــرد‪.‬‬ ‫در ایــن شــیوه‪ ،‬ســلول ها در محــل اســیب قــرار می گیرنــد‪،‬‬ ‫مــواد محــرک رشــد را ترشــح می کننــد و در بعضــی مــوارد بــه‬ ‫ســلول های دیگــری تبدیــل می شــوند‪ .‬ایــن انطباق پذیــری ســبب‬ ‫می شــود ســلول درمانی به طــور قدرتمنــدی عمــل کنــد و امــکان‬ ‫زیــادی بــرای مــداوای بیماری هــای درمان ناپذیــر فراهــم شــود‪.‬‬ ‫تسریع فرایند تولید دارو‬ ‫هــوش مصنوعــی الهام بخــش دانشــگاهیان و فنــاوران حــوزه‬ ‫صنعــت اســت تــا ابزارهــای بیشــتری را بــرای کشــف دارو توســعه‬ ‫دهنــد و از هزینــه و زمــان ورود بــه بــازار بکاهنــد‪ .‬به طــور کلــی‪،‬‬ ‫هــوش مصنوعــی به تدریــج در هــر مرحلــه از کشــف دارو‪ ،‬ازجملــه‬ ‫مطالعــات پیش بالینــی و ازمایش هــای بالینــی وارد شــده اســت‪.‬‬ ‫ایــن فنــاوری ســرعت توســعه دارو را تســریع خواهــد کــرد و بــه‬ ‫بشــر کمــک می کنــد بــر بیماری هــای بیشــتری غلبــه کنــد‪.‬‬ ‫بــا توجــه بــه اهمیــت هــوش مصنوعــی و کاربردهــای گســترده‬ ‫ان در شــاخه های مختلــف علــوم و صنایــع‪ ،‬معاونــت علمــی و‬ ‫فنــاوری ریاســت جمهــوری‪ ،‬بــا اســتفاده از بــازوی حمایتــی‬ ‫ســتادهای توســعه فنــاوری‪ ،‬حمایــت از شــرکت های دانش بنیــان‬ ‫و خــاق فعــال در ایــن حــوزه را جــزو اولویت هــای اصلــی‬ ‫خــود ق ـرار داده اســت‪ .‬ایــن شــرکت ها بــا انجــام تع ـداد چشــمگیری از‬ ‫پژوهش هــای کاربــردی‪ ،‬مســیر توســعه ایــن فنــاوری را همـوار می کنند‪.‬‬ ‫نتایج درخشان در بیماران ضایعه پوستی‬ ‫پیونــد ســلول درمانــی بــه ســلول زنــده از خــود فــرد یــا فــرد‬ ‫ســالم دیگــر‪ ،‬بــا هــدف بازســازی و درمــان‪ ،‬روش نســبت ًا جدیــدی‬ ‫اســت کــه در جهــان بــه کار م ـی رود‪ .‬در کشــور مــا از ایــن روش‬ ‫بــرای درمــان بعضــی از ضایعــات و بیماری هــای پوســتی نظیــر‬ ‫لک وپیــس و درمــان بیمــاری ارتــروز اســتفاده می شــود کــه‬ ‫نتایــج بســیار خــوب و درخشــانی داشــته اســت‪.‬‬ ‫‪27‬‬ صفحه 27 ‫توســعه فناوری هــای کنتــرل کارکــرد مغــز‬ ‫بــرای درمــان بیمــاران عصبــی و حرکتی‬ ‫بــر اســاس امارهــا‪ ،‬حــدود هشــت هــزار تکنیــک ســلول درمانی‬ ‫در بیمارســتان ها و ازمایشــگاه ها انجــام می شــود کــه بــه کمــک‬ ‫ان هــا می تــوان بیماری هــای زیــادی نظیــر ســرطان خــون و‬ ‫بیماری هــای مرتبــط بــا پالکــت خــون را درمــان یــا گلبول هــای‬ ‫ســفید خــون را ترمیــم کــرد‪ .‬همچنیــن پیونــد ســلول های بنیادیــن‬ ‫بــرای خون ســازی و ایجــاد مغــز اســتخوان‪ ،‬جــزو شــیوه های‬ ‫رایــج ســلول درمانی اند‪.‬‬ ‫بی خطر و بدون نیاز به جراحی‬ ‫البتــه ســلول درمانی ماننــد هــر درمــان دیگــری دســته بندی دارد‪.‬‬ ‫ایــن دســته بندی ها بــر اســاس قــدرت ســلول های مــورد اســتفاده‬ ‫بــرای درمــان اســت و بــه دو گــروه بزرگ تــر ســلول های پرتــوان‬ ‫و چندتــوان تقســیم می شــوند‪ .‬ســلول های جنینــی‪ ،‬ســلول های‬ ‫القایــی بزرگ ســاالن و ســلول های جنینــی پارتنوژنتیــک از‬ ‫دســته ســلول های پرتــوان و ســلول های خون ســاز‪ ،‬ســلول های‬ ‫مزانشــیمی‪ ،‬ســلول های اپیتلیــال و ســلول های عصبــی‪ ،‬از دســته‬ ‫ســلول های چندتــوان بــه حســاب می اینــد‪.‬‬ ‫ســلول درمانی مزیت هــای بســیاری نیــز دارد کــه ســبب تمایــز‬ ‫ایــن روش درمانــی از شــیوه های دیگــر می شــود کــه از ان جملــه‬ ‫می تــوان بــه بی خطــر بــودن‪ ،‬درمــان ســرپایی‪ ،‬نیــاز نداشــتن بــه‬ ‫بســتری یــا عمــل جراحــی اشــاره کــرد‪.‬‬ ‫ســتاد توســعه علــوم و فناوری هــای ســلول های بنیــادی معاونــت‬ ‫علمــی و فنــاوری ریاســت جمهــوری بــا حمایــت از شــرکت های‬ ‫دانش بنیــان و خــاق‪ ،‬پژوهشــگران و مراکــز تحقیقاتــی در ایــن‬ ‫راســتا‪ ،‬زمینــه را بــرای توســعه و پیشــرفت دانــش و فنــاوری‬ ‫ســلول درمانی ایجــاد کــرده اســت‪.‬‬ ‫‪28‬‬ ‫یکــی از موضوعــات مهــم در فیزیولــوژی عصبــی‬ ‫اســتفاده از تحریــک مدالیته هــای حســی و حرکتــی‬ ‫بــرای کنتــرل کارکــرد مغــز اســت‪.‬‬ ‫بــه نقــل از مرکــز ارتباطــات و اطالع رســانی معاونــت علمــی‬ ‫و فنــاوری ریاســت جمهــوری‪ ،‬از کاربردهــای ایــن روش فناورانــه‬ ‫می تــوان بــه کنتــرل ایــن مــوارد اشــاره کــرد‪ :‬دردهــای مزمــن‪،‬‬ ‫رعشــه‪ ،‬بیمــاری پارکینســون‪ ،‬افســردگی و همچنیــن کنتــرل‬ ‫حیوانــات از راه دور و جهت دهــی ان هــا در مســیرهای مشــخص‪.‬‬ ‫شناسایی نقاط هدف با رفتار حیوان‬ ‫در تمامــی کاربردهــای یادشــده‪ ،‬شناســایی نقــاط هــدف بــرای‬ ‫تحریــک مناســب در ناحیــه مغــز اهمیــت زیــادی دارد‪ .‬بــرای‬ ‫مثــال‪ ،‬در حیوانــات بــا تنظیــم فعالیت هــای نورونــی نواحــی‬ ‫خــاص می تــوان رفتــار ان هــا را بــا ســه رویکــرد متفــاوت شــامل‬ ‫ایجــاد انگیــزه حرکــت بــر مبنــای پــاداش مجــازی‪ ،‬القــای جهــت‬ ‫حرکــت بــر مبنــای حــس مجــازی و تحریــک مســتقیم نواحــی‬ ‫حرکتــی کنتــرل کــرد‪.‬‬ ‫تحقیقــات در زمینــه کنتــرل حیوانــات‪ ،‬به ویــژه جونــدگان‪ ،‬بــا‬ ‫اســتفاده از روش هــای گوناگــون‪ ،‬در دنیــا در حــال انجــام اســت‪ .‬ســتاد‬ ‫توســعه علــوم و فناوری هــای شــناختی معاونــت علمــی و فنــاوری‬ ‫ریاســت جمهــوری تمرکــز ویــژه ای بــر ایــن موضــوع کــرده و تاکنون‬ ‫ضمــن حمایــت از چنــد پــروژه در ایــن فنــاوری‪ ،‬پژوهشــگران مختلف‬ ‫را بــرای فعالیــت در ایــن حــوزه ترغیــب کــرده اســت‪.‬‬ ‫جهت دهی به حیوان از طریق تحریک الکتریکی مغز‬ ‫یکــی از ایــن طرح هــا کــه در دانشــگاه علم وصنعــت ایــران‬ ‫به صــورت سلســله پــروژه در حــال انجــام اســت‪ ،‬طــرح‬ ‫جهت دهــی بــه حیــوان از طریــق تحریــک الکتریکــی مغــز‬ صفحه 28 ‫اســت‪ .‬بــا وجــود شــباهت هایی کــه میــان ایــن مجموع ـ ه طــرح‬ ‫بــا کارهــای دیگــر در ایــن زمینــه‪ ،‬ماننــد تحریک هــای راهنمــا‬ ‫یــا پــاداش وجــود دارد‪ ،‬در کمترمطالعــه ای به طــور جامــع‪ ،‬اثــار‬ ‫تحریــک و یافتــن مولفه هــای بهینــه تحریــک ازجملــه دامنــه‪،‬‬ ‫پهنــای پالــس و فرکانــس تحریــک بررســی شــده اســت‪ .‬همچنیــن‬ ‫تاکنــون در هیــچ مطالعــه ای دربــاره اثــار تحریــک پــاداش در‬ ‫بلندمــدت و تطبیق پذیــری حیــوان پژوهــش نشــده اســت‪.‬‬ ‫پــروژه ســوم ایــن گــروه تحقیقاتــی در ســال ‪ 1400‬بــه اتمــام‬ ‫می رســد و نتایــج و دســتاوردهای ایــن طــرح فناورانــه منتشــر‬ ‫می شــود‪ .‬ایــن امیــدواری وجــود دارد کــه بــا توجــه بــه نوپــا‬ ‫بــودن موضــوع تحریــک مدالیته هــای حســی بــرای کنتــرل‬ ‫کارکــرد مغــز در ایــران‪ ،‬عــاوه بــر طراحــی سیســتم جهت دهــی‬ ‫مغــز در حیــوان‪ ،‬پژوهشــگران بــه زودی بــه شــناخت دقیق تــری‬ ‫از کاربردهــا و قابلیت هــای تحریــک مدالیته هــای حســی دســت‬ ‫پیــدا کننــد و ابعــاد جدیــدی از ایــن موضــوع در کشــور کشــف و‬ ‫بررســی شــود‪.‬‬ ‫کارگــروه توســعه فناوری هــا و ابزارهــای نویــن بــرای ارتبــاط دو‬ ‫ســویه بــا مغــز تــاش می کنــد تــا بــا اعــام اولویت هــای خــود در‬ ‫فراخوان هــای عمومــی اتــی ســتاد توســعه علــوم و فناوری هــای‬ ‫شــناختی معاونــت علمــی و فنــاوری ریاســت جمهــوری‪ ،‬به طــور‬ ‫ویــژه از طرح هایــی کــه در ایــن زمینــه دریافــت می کنــد‪،‬‬ ‫حمایــت کنــد تــا در زمینــه تحقیقــات در ایــن حــوزه در کشــور‬ ‫رشــد چشــمگیری حاصــل شــود‪.‬‬ ‫بیمــاری‪ ،‬تاثیرگــذاری خــود را نشــان داد ه اســت‪ .‬بــر اســاس ایــن‬ ‫پژوهش هــا‪ ،‬ســلول های بنیــادی مزانشــیمی در کاهــش التهــاب‬ ‫سیســتمیک و محافظــت در برابــر ویــروس ســارس‪-‬کووید موثرنــد‪.‬‬ ‫روزنه های امید‬ ‫ســلول های بنیــادی مزانشــیمی می تواننــد بــر چالش هــای‬ ‫بالینــی کــه بیمــاران تنفســی الــوده دارنــد‪ ،‬به ویــژه بــر افــرادی کــه‬ ‫به شــدت بیمارنــد و بــه درمان هــای معمــول پاســخ نمی دهنــد‪،‬‬ ‫غلبــه کننــد‪.‬‬ ‫ایــن ســلول ها ایــن توانمنــدی را دارنــد کــه بــه انــواع گوناگونــی‬ ‫از ســلول ها تمایــز پیــدا کننــد و بــه همیــن روش‪ ،‬می تواننــد‬ ‫نقــش افزایــش تــوان دفاعــی و ایمنــی را بــه عهــده بگیرنــد‪.‬‬ ‫اگرچــه داده هــای بالینــی موجــود انگیزه بخــش اســت‪ ،‬پیش بینــی‬ ‫ظرفیــت درمانــی دربــاره کرونــا بــه کمــک ســلول های بنیــادی در‬ ‫گام هــای ابتدایــی قــرار دارد؛ بنابرایــن‪ ،‬مطالعــات بیشــتر در گــروه‬ ‫بزرگ تــری از بیمــاران به عنــوان پیش شــرط بــرای تاییــد‬ ‫اثربخشــی بالقــوه ایــن ســلول ها ضــرورت دارد‪.‬‬ ‫زیست بوم هایی برای پژوهش های کاربردی‬ ‫ازمایشــگاه های عضــو شــبکه ازمایشــگاهی فناوری هــای‬ ‫راهبــردی‪ ،‬مراکــز نــواوری‪ ،‬پژوهشــکده ها و مراکــز جامــع‬ ‫ســلول های بنیــادی مســیر درمــان کرونــا‬ ‫را همــوار کــرد‬ ‫یافته هــای علمــی محققــان در اثربخشــی بهره منــدی‬ ‫از ســلول های بنیــادی در درمــان کرونــا‪ ،‬روزنه هــای‬ ‫امیــدی را بــه روی جامعــه علمــی جهــان گشــوده اســت‪.‬‬ ‫بــه نقــل از مرکــز ارتباطــات و اطالع رســانی معاونــت علمــی و‬ ‫فنــاوری ریاســت جمهــوری‪ ،‬بــا همه گیــر شــدن ویــروس کرونــا‪،‬‬ ‫محققــان سراســر جهــان بــه دنبــال راهــکاری بــرای درمــان قطعی‬ ‫ایــن بیمــاری‪ ،‬پژوهش هــای علمــی گســترده ای را اغــاز کردنــد؛‬ ‫پژوهش هایــی کــه بــه تولیــد واکســن های مختلفــی انجامیــد‪،‬‬ ‫امــا همچنــان جــای خالــی روش علمــی موثــری بــرای درمــان‬ ‫قطعــی و ریشــه کنی ایــن بیمــاری نوظهــور حــس می شــود‪.‬‬ ‫واکســن ها‪ ،‬اگرچــه به عنــوان فراورده هایــی بــا هــدف کاهــش‬ ‫مرگ ومیــر ناشــی از ایــن بیمــاری بــه تولیــد می رســند‪ ،‬همچنــان‬ ‫درمــان قطعــی یــا تضمین کننــده جلوگیــری از ابتــا بــه ایــن‬ ‫بیمــاری نیســتند‪ .‬از ســوی دیگــر‪ ،‬جلوگیــری از عفونــت حــاد‬ ‫دســتگاه تنفســی بــه دلیــل ابتــا بــه کرونــا کــه خطرناک تریــن‬ ‫مرحلــه منجــر بــه افزایــش مرگ ومیــر اســت‪ ،‬اهمیــت زیــادی دارد‪.‬‬ ‫بــر همیــن اســاس‪ ،‬پژوهش هــا و مطالعــات فناورانــه بــرای‬ ‫شــناخت درمــان قطعــی یــا کاهــش اثــار ایــن بیمــاری در سراســر‬ ‫جهــان در جریــان اســت‪ .‬در بســیاری از ایــن پژوهش هــا‪ ،‬نقــش‬ ‫فنــاوری ســلول های بنیــادی در کاهــش اثــار شــدید ایــن‬ ‫ســلول های بنیــادی‪ ،‬زیســت بوم هایی بــرای پژوهش هــای‬ ‫کاربــردی در ایــن حوزه انــد کــه می تواننــد بــه فراورده هــای‬ ‫دارویــی یــا روش هــای درمانــی اثربخــش در درمــان بیماری هــای‬ ‫نوظهــوری ماننــد کرونــا کمــک کننــد‪.‬‬ ‫نتیجــه ایــن پژوهش هــا بــه توســعه فناوری هــا و همچنیــن تولیــد‬ ‫محصــوالت و ســازوکارهای درمانــی بــرای درمــان بیماری هــای‬ ‫خــاص همچــون ســرطان منجــر شــده اســت‪ .‬از همیــن رو‪ ،‬ایــن‬ ‫امیــدواری بــرای درمــان بیماری هــای ویروســی یــا افزایــش‬ ‫مقاومــت سیســتم ایمنــی بــرای مقابلــه بهتــر و کاهــش اثرپذیــری‬ ‫از ویروس هــا نیــز وجــود دارد‪.‬‬ ‫ســتاد توســعه علــوم و فناوری هــای ســلول های بنیــادی‬ ‫معاونــت علمــی و فنــاوری ریاســت جمهــوری از اغــاز اپیدمــی ایــن‬ ‫بیمــاری‪ ،‬عــاوه بــر حمایــت از طرح هــای ســامت محور ایــن‬ ‫حــوزه‪ ،‬پژوهش هــای گســترده ای را بــرای شــناخت درمــان قطعــی‬ ‫یــا کاهــش اثــار ایــن بیمــاری اغــاز کــرده اســت‪.‬‬ ‫‪29‬‬ صفحه 29 ‫اختــاالت گفتــاری پــس از ســکته‬ ‫مغــزی درمــان می شــود‬ ‫اختــاالت گفتــاری یکــی از تبعــات ســکته های مغــزی‬ ‫اســت کــه حــاال بــا طــرح پژوهشــگرانه ایرانــی‪ ،‬نتایــج‬ ‫مثبتــی از توان بخشــی شــناختی ایــن اختــال بــه‬ ‫دســت امــده اســت‪.‬‬ ‫بــه نقــل از مرکــز ارتباطــات و اطالع رســانی معاونــت علمــی‬ ‫و فنــاوری ریاســت جمهــوری‪ ،‬بــا افزایــش ســکته های مغــزی‪،‬‬ ‫تبعــات حاصــل از ایــن عارضــه نظیــر اختــال در گفتــار نیــز‬ ‫افزایــش یافتــه اســت‪ .‬برخــی از افــرادی کــه دچــار ســکته مغــزی‬ ‫می شــوند‪ ،‬ممکــن اســت بــا اختــاالت زبانــی مواجــه شــوند‪.‬‬ ‫در ایــن حالــت‪ ،‬توانایــی تولیــد کالم یــا درک زبــان را از دســت‬ ‫می دهنــد یــا اینکــه بــا هــر دو مشــکل روبــه رو می شــوند‪.‬‬ ‫تحریک الکتریکی مغز از روی جمجمه‬ ‫ایــن نقصــان فراگیــر ســبب شــد تــا نُــه نفــر از اســتادان و‬ ‫پژوهشــگران ایرانــی ضمــن طرحــی تحقیقاتــی‪ ،‬بــا اســتفاده از‬ ‫تحریــک الکتریکــی مغــز از روی جمجمــه‪ ،‬بــه نتایــج چشــمگیری‬ ‫در زمینــه افازیــا یــا توان بخشــی شــناختی اختــال گفتــار در‬ ‫بیمــاران مبتــا بــه ســکته مغــزی برســند‪.‬‬ ‫بــر اســاس ایــن پژوهــش‪ ،‬بــا اســتفاده از شــکل و محــل‬ ‫قــرار گرفتــن الکترودهــا و عبــور میــزان جریان دهــی برحســب‬ ‫مشــخصات و اناتومــی بیمــاران مبتــا بــه ســکته مغــزی در‬ ‫جمجمــه انــان‪ ،‬می تــوان بــه بهبــود افزایــش توان بخشــی‬ ‫شــناختی اختــال گفتــار در ایــن گــروه از بیمــاران امیــدوار بــود‪.‬‬ ‫افزایش امیدواری ها‬ ‫نتایــج مطالعــات و شبیه ســازی در رونــد ازمایش هــا و بررسـی های‬ ‫میدانــی روی تصاویــر ام ارای مغــزی چنــد بیمــار ســکته مغــزی‬ ‫مبتــا بــه افازیــا بــه دلیــل اشــکال الکتــرودی مختلــف و همچنیــن‬ ‫جریان دهــی متفــاوت‪ ،‬نشــان داد کــه اجــرای ایــن اقدامــات ممکــن‬ ‫اســت ســبب بهبــود فراینــد توان بخشــی شــود و میــزان موثــر‬ ‫بــودن ان را به طــرز چشــمگیری افزایــش دهــد‪.‬‬ ‫نتایــج اجــرای ایــن طــرح پژوهشــی نشــان داد کــه بهبــود قــدرت‬ ‫تکلــم بیمــاران تحــت درمــان بــا دســتگاه‪ ،‬بیشــتر از بیمــاران بدون‬ ‫دریافــت ایــن شــیوه درمانــی اســت‪ .‬ایــن طــرح پژوهشــی کــه در‬ ‫نشــریات معتبــر بین المللــی نیــز منتشــر شــده‪ ،‬بــا حمایــت ســتاد‬ ‫‪30‬‬ ‫توســعه علــوم و فناوری هــای شــناختی معاونــت علمــی و فنــاوری‬ ‫ریاســت جمهــوری بــه ثمــر نشســته اســت‪.‬‬ ‫فناوری هــای همگــرا بــه شــناخت اختالالت‬ ‫بــدن حیــن خــواب کمــک می کند‬ ‫بــا حمایــت مرکــز راهبــردی فناوری هــای همگــرا‪،‬‬ ‫فنــاوران داخلــی دســتگاهی را تولیــد کرده انــد کــه‬ ‫بــرای بهبــود خــواب و رصــد شــرایط حیاتــی بــدن حیــن‬ ‫خــواب قابــل اســتفاده اســت‪.‬‬ صفحه 30 ‫بــه نقــل از مرکــز ارتباطــات و اطالع رســانی معاونــت علمــی و‬ ‫فنــاوری ریاســت جمهــوری‪ ،‬ایــن دســتگاه را کــه شــرکت طراحــی‬ ‫«نگاراندیشــگان» تولیــد و بــه بــازار عرضــه کــرده‪ ،‬نوعــی دســتگاه‬ ‫پلی ســومنوگرافی اســت کــه بــا تســت چندپارامتــری‪ ،‬عملکــرد‬ ‫تعــدادی از اعضــا و سیســتم های بــدن را در خــواب ضبــط می کنــد‪.‬‬ ‫تست بدن حین خواب‬ ‫ایــن تســت کــه متداول تریــن ازمایــش در مراکــز اختــاالت‬ ‫خــواب بــه حســاب می ایــد‪ ،‬شــامل نــوار مغــز‪ ،‬نــوار قلــب‪ ،‬نــوار‬ ‫عضلــه‪ ،‬نــوار چشــم‪ ،‬جریــان هــوای تنفســی‪ ،‬تــاش تنفســی و‬ ‫درصــد اشــباع اکســیژن خــون می شــود‪ .‬همچنیــن ایــن تســت‬ ‫بــرای تشــخیص بســیاری از اختــاالت خــواب‪ ،‬اســتاندارد و‬ ‫طالیــی محســوب می شــود کــه ازجملــه ان هــا می تــوان بــه‬ ‫ســندرم اپنــه خــواب انســدادی‪ ،‬ســندرم اپنــه خــواب مرکــزی‪،‬‬ ‫نارکولپســی‪ ،‬تشــخیص اختالل هــای خــواب ماننــد بی خوابــی‪،‬‬ ‫پرخوابــی‪ ،‬تشــخیص اختالل هــای تشــنج‪ ،‬میگــرن و دیگــر‬ ‫ســردردهای عروقــی و نیــز اختــال افســردگی مــاژور اشــاره کــرد‪.‬‬ ‫از داده هــای پلی ســومنوگرافی می تــوان اطالعــات زیــادی بــه‬ ‫دســت اورد؛ ماننــد میــزان تاخیــر خــواب‪ ،‬مراحــل و کیفیــت ان و‬ ‫بی نظمی هــای تنفســی نظیــر اپنــه و هایپوپنــه‪.‬‬ ‫تشخیص ناهنجاری های خواب‬ ‫مطالعــات خــواب‪ ،‬تشــخیص اختالل هــای خــواب ماننــد‬ ‫بی خوابــی‪ ،‬پرخوابــی‪ ،‬قطــع تنفــس در خــواب‪ ،‬تشــخیص‬ ‫ناهنجاری هــای ریتــم قلبــی‪ ،‬وضعیــت بــدن و الگــوی حرکــت‬ ‫در خــواب‪ ،‬تشــخیص اختالل هــای تشــنج وابســته بــه خــواب‪،‬‬ ‫تحقیقــات بررســی علــل بــروز ســردردهای میگرنــی و عصبــی‬ ‫ازجملــه کاربردهــای ایــن دســتگاه اســت‪.‬‬ ‫ایــن محصــول ایران ســاخت کــه بــا حمایــت مرکــز راهبــردی‬ ‫فناوری هــای همگــرا در معاونــت علمــی و فنــاوری ریاســت‬ ‫جمهــوری بــه تولیــد رســیده‪ ،‬ضمــن صرفه جویــی ارزی بــا وارد نکــردن‬ ‫نمونه هــای مشــابه خارجــی‪ ،‬بــا اســتقبال خــوب جامعــه متخصصــان‬ ‫نورولــوژی و محققــان اختــاالت خ ـواب مواجــه شــده اســت‪.‬‬ ‫ازمایــش ســیار خــون بــا دســتگاه‬ ‫ایران ســاخت ممکــن شــد‬ ‫پژوهشــگران فناوری هــای همگــرا دســتگاهی تولیــد‬ ‫کرده انــد کــه بــا یــک قطــره خــون‪ ،‬نــوزده مولفــه خونــی‬ ‫فــرد را به ســرعت اندازه گیــری می کنــد‪.‬‬ ‫بــه نقــل از مرکــز ارتباطــات و اطالع رســانی معاونــت علمــی‬ ‫و فنــاوری ریاســت جمهــوری‪ ،‬شــمارش کامــل خــون‪،‬‬ ‫پرســفارش ترین ازمایــش خــون در ازمایشگاه هاســت کــه طــی‬ ‫ان‪ ،‬تعــداد گلبول هــای ســفید و قرمــز خــون‪ ،‬ســطح هموگلوبیــن‬ ‫و دیگــر ترکیبــات خونــی اندازه گیــری می شــود‪.‬‬ ‫کاهش زمان نتیجه ازمایش به ده دقیقه‬ ‫از نشــانه های دنیــای جدیــد‪ ،‬دغدغه منــدی بیــش از حــد افــراد‬ ‫بــرای وضعیــت سالمتی شــان اســت‪ .‬انســان معاصــر از ابزارهــای‬ ‫بســیاری بــرای اطــاع از وضعیــت ســامتی خــود بهــره می بــرد‪.‬‬ ‫فراینــد مراجعــه اولیــه بــه پزشــک تــا دریافــت نتیجــه ازمایــش از‬ ‫ازمایشــگاه‪ ،‬بیــش از چنــد روز زمــان می بــرد‪ ،‬امــا مدتــی اســت‬ ‫محققــان کشــورمان دســتگاهی بــا فنــاوری پیشــرفته ســاخته اند کــه‬ ‫ایــن دســتگاه تنهــا بــا یــک قطــره خــون و بــدون نیــاز بــه خون گیری‬ ‫وریــدی‪ ،‬در مــدت ده دقیقــه‪ ،‬ازمایــش را انجــام می دهــد‪.‬‬ ‫توجــه بــه ایــن نیــاز ســبب شــد تــا دســتگاه ازمایــش شــمارش‬ ‫کامــل خونــی در ایــران ســاخته شــود؛ دســتگاهی کــه در کمتــر از‬ ‫ده دقیقــه‪ ،‬نــوزده مولفــه خونــی را اندازه گیــری مــی کنــد‪ .‬روش‬ ‫کار بــا ایــن دســتگاه نیــز ســاده اســت و تنهــا بــه یــک قطــره‬ ‫خــون کاربــر نیــاز دارد‪.‬‬ ‫بــا اندازه گیــری ایــن نــوزده مولفــه کــه تعــداد گلبول هــای‬ ‫ســفید و قرمــز‪ ،‬پالکت هــا و هموگلوبیــن‪ ،‬برخــی از شــاخصه های‬ ‫ان هســتند‪ ،‬می تــوان متوجــه نقصان هایــی چــون کم خونــی‪،‬‬ ‫عفونــت و انعقــاد خــون شــد‪.‬‬ ‫تولید انبوه تا یک سال‬ ‫ایــن دســتگاه ایران ســاخت‪ ،‬به طــور کامــل بــا فناوری هــای‬ ‫بومــی تولیــد شــده اســت‪ .‬فنــاوری مرکــزی ان مرتبــط بــا حــوزه‬ ‫ریزســیاالت اســت و در ان از فناوری هــای دیگــری ماننــد هــوش‬ ‫مصنوعــی نیــز اســتفاده شــده اســت‪.‬‬ ‫ایــن محصــول در حــال حاضــر در مرحلــه نیمه صنعتــی اســت‬ ‫و نمونــه اولیــه ان نیــز تولیــد شــده اســت کــه پــس از نهایــی‬ ‫شــدن مرحلــه ازمایــش و دریافــت تاییدیه هــا و مجوزهــای الزم‪،‬‬ ‫بــه بــازار می ایــد‪ .‬بــر اســاس پیش بینی هــا‪ ،‬نســخه هموگلوبیــن‬ ‫ایــن دســتگاه‪ ،‬شــش مــاه و نســخه سی بی ســی ان نیــز حــدود‬ ‫یــک ســال دیگــر بــه تولیــد انبــوه می رســد‪.‬‬ ‫دســتگاه ازمایــش شــمارش کامــل خــون کــه بــا حمایــت مرکــز‬ ‫فناوری هــای همگــرا در معاونــت علمــی و فنــاوری ریاســت جمهوری‬ ‫تولیــد شــده اســت‪ ،‬در مقایســه بــا نمونه هــای کمیــاب خارجــی قیمت‬ ‫مقرون به صرفه تــری دارد و در مطب هــا‪ ،‬خانه هــای بهداشــت و‬ ‫ســامت‪ ،‬اورژانــس و امبوالنــس کاربــردی اســت‪ .‬بــا اســتفاده از ایــن‬ ‫دســتگاه می تــوان از وضعیــت ســامت افــراد در هــر لحظــه و مــکان‬ ‫اگاهــی پیــدا کــرد‪.‬‬ ‫‪31‬‬ صفحه 31 ‫راهــکار دانشــمندان ایرانــی‪ ،‬اســتفاده از پوششــی از جنــس‬ ‫نانوالیــاف ژالتیــن و حــاوی داروی انتــی باکتری سیپروفلوکساســین‬ ‫اســت کــه بــه روش الکتروریســی روی الیــاژ منیزیــم پوشــش داده‬ ‫شــده اســت‪ .‬وجــود ایــن پوشــش نانوالیافــی ســبب شــد تــا ســرعت‬ ‫خوردگــی منیزیــم کنتــرل شــود؛ راهــکار مفیــدی کــه بــه افزایــش‬ ‫زیست ســازگاری الیــاژ منیزیــم ختــم شــده اســت‪.‬‬ ‫جایگزیــن زیســتی اســتخوان بــه‬ ‫یــاری بیمــاران امــد‬ ‫ایمپلنت هــای اســتخوانی قابــل جــذب‪ ،‬نیــازی بــه خــارج‬ ‫کــردن از بــدن ندارنــد و ضمــن ســازگاری بــا بــدن‪ ،‬بیمــار‬ ‫را متحمــل دردهــا و هزینه هــای بعــدی نمی کننــد‪.‬‬ ‫بــه نقــل از مرکــز ارتباطــات و اطالع رســانی معاونــت علمــی و‬ ‫فنــاوری ریاســت جمهــوری‪ ،‬دانشــمندان ایــران‪ ،‬چندســالی اســت‬ ‫ایمپلنت هایــی تولیــد کرده انــد کــه نیــازی بــه جراحــی ثانویــه‬ ‫بــرای برداشــتن از محــل ایمپلنت شــده ندارنــد‪ .‬ایــن ایمپلنت هــا‬ ‫قابــل جــذب در بــدن‪ ،‬زیست ســازگار‪ ،‬انتی باکتریــال و از جنــس‬ ‫الیــاژ منیزی ـم هســتند‪.‬‬ ‫مشکالت ایمپلنت های فلزی‬ ‫ســاالنه‪ ،‬بیــش از ده میلیــون عمــل ایمپلنــت در جهــان انجــام‬ ‫می شــود‪ .‬بیمــار بایــد پــس از طــی دوره ای‪ ،‬دوبــاره بــه پزشــک‬ ‫مراجعــه کنــد تــا ان ابــزار را از بدنــش خــارج کنــد؛ زیــرا به خاطــر‬ ‫ســاختار فلزی شــان‪ ،‬در روش هــای تشــخیصی ماننــد ام ارای‬ ‫و سی تی اســکن مشــکالتی ایجــاد می کننــد‪ .‬ضمــن اینکــه‬ ‫در جراحــی خــروج ایمپلنت هــای فلــزی از بــدن‪ ،‬بیمــار عــاوه‬ ‫بــر رنــج بســتری و درد زیــاد‪ ،‬متحمــل هزینه هــای گزافــی نیــز‬ ‫خواهــد شــد‪.‬‬ ‫مجموعــه ایــن مصائــب ســبب شــد تــا پژوهشــگران بــه‬ ‫طراحــی ایمپلنت هــای زیست ســازگاری برســند کــه مشــکالت‬ ‫نمونه هــای فلــزی را نداشــته باشــد‪.‬‬ ‫ورود ایمپلنت های نسل جدید‬ ‫ایمپلنت هــای جدیــد عــاوه بــر اســتحکام مکانیکــی زیــاد‪،‬‬ ‫انعطافــی همچــون بافــت اســتخوان دارنــد‪ .‬بــدن به صــورت کامــل‬ ‫ان را جــذب می کنــد و ســپس توســط کلیه هــا دفــع می شــوند‪.‬‬ ‫در طراحــی ایــن ایمپلنت هــا به گونـه ای عمــل شــده اســت کــه بــا‬ ‫بهره منــدی هوشــمندانه از فنــاوری نانــو‪ ،‬خــواص انتی باکتریــال‬ ‫و زیست ســازگاری الیــاژ منیزیــم حفــظ شــود و درنتیجــه‪ ،‬مــرگ‬ ‫ســلولی اتفــاق نیفتــد‪.‬‬ ‫‪32‬‬ ‫کاهش ریسک عفونت‬ ‫بــا کمــک رهایــش کنترل شــده داروی سیپروفلوکساســین‪،‬‬ ‫خــواص انتی باکتریــال الیــاژ منیزیــم بــه شــکل چشــمگیری‬ ‫افزایــش پیــدا کــرده اســت‪ .‬برخــورداری از خاصیــت انتی باکتریــال‬ ‫ســبب خواهــد شــد کــه خطــر عفونــت بســیار کاهــش پیــدا کنــد‪.‬‬ ‫ایــن محصــول کاربــردی در زمینه مهندســی پزشــکی و ایمپلنت های‬ ‫اســتخوانی‪ ،‬بــا حمایــت مرکــز راهبــردی فناوری هــای همگــرا در‬ ‫معاونــت علمــی و فنــاوری ریاس ـت جمهوری تولیــد شــده اســت‪.‬‬ ‫حرکــت دانش بنیان هــا در مســیر تولیــد‬ ‫داروهــای گران قیمــت ضدســرطان از‬ ‫منشــا گیاهــی‬ ‫بــا توجــه بــه تاثیــر کشــت ســلول های گیاهــی‬ ‫کــه خاصیــت ضدســرطانی دارنــد‪ ،‬پژوهشــگران بــه‬ ‫دنبــال تولیــد ایــن مــواد موثــره ثانویــه در شــرایط‬ ‫ا ز ما یشــگا هی ا ند ‪.‬‬ ‫بــه نقــل از معاونــت علمــی و فنــاوری ریاســت جمهــوری‪،‬‬ ‫مختــار جاللــی‪ ،‬پژوهشــگر حــوزه ســلول های بنیــادی گفــت‪:‬‬ ‫«فراورده‏هــای حاصــل از عملکــرد ثانویــه گیاهــان‪ ،‬از گران بهاتریــن‬ ‫ترکیبــات شــیمیایی اند‪ .‬ارزش برخــی از داروهــای گیاهــی ازجملــه‬ ‫ن چندهــزار دالر‬ ‫تاکســول بــه انــدازه‏ ای اســت کــه هــر گــرم ا ‏‬ ‫قیمــت دارد‪».‬‬ ‫داروهای ضدسرطان با منشا گیاهی‬ ‫تاکســول یــا پاکلیتاکســل‪ ، ۱‬نوعــی دی ‏ترپنوئیــد پرکاربــرد‬ ‫ضدســرطان اســت کــه بــا متابولیســم ثانویــه درختــان ســرخدار تولیــد‬ ‫می‏شــود‪ .‬تنهــا مقادیــر محــدودی از تاکســول و متابولیت ‏هــای‬ ‫وابســته دیگــر کــه بــا عنــوان تاکســوئیدها شــناخته می شــوند‪ ،‬از‬ ‫منابــع در دســترس کنونــی قابــل دســتیابی اند‪ .‬به تازگــی کروناتیــن‬ ‫و سیکلودکســترین به عنــوان الیســیتورهای ‪ 2‬بســیار موثــر‬ ‫بــر متابولیســم ثانویــه در کشــت ســلو ل‏ های گیاهــی‬ ‫شــناخته شــد ه ‏اند‪.‬‬ ‫او بــا اشــاره بــه ارزش افــزوده زیــاد داروهــای گیاهــی بــا منشــا‬ ‫ضدســرطان گفــت‪« :‬داروهــای ارزشــمندی چــون تاکســول‪،‬‬ ‫وین بالســتین‪ ،‬وین کریســتین‪ ،‬کامپتوتســین‪ ،‬پودوفیلوتوکســین‬ ‫و اجمالیســین‪ ،‬از مهم‏تریــن داروهــای ضدســرطان بــا منشــا‬ ‫گیاهی انــد کــه در ایــن میــان‪ ،‬تاکســول و ترکیبــات هم‏خانــواده‬ ‫ان؛ یعنــی تاکســان ‏ها اهمیــت ویــژه ‏ای دارنــد‪».‬‬ ‫‪1. Paclitaxel‬‬ ‫‪2. Elicitor‬‬ صفحه 32 ‫رشد بازار داروهای مشتق شده از گیاهان‬ ‫جاللــی دربــاره ارزش زیــاد ایــن داروهــای گیاهــی در مقایســه بــا‬ ‫مــاده خــام اولیــه گفــت‪« :‬ارزش ایــن داروهــا بــه انــدازه‏ ای اســت کــه‬ ‫هــر گــرم از ان هــا چندهــزار دالر قیمــت دارد‪ .‬بــر اســاس امارهــای‬ ‫موجــود‪ ،‬ارزش بــازار جهانــی داروهــای مشتق شــده از گیاهــان در‬ ‫ســال ‪ ۲۰۰۲‬و درحالی کــه ایــاالت متحــده امریــکا بیــش از پنجــاه‬ ‫درصــد ایــن بــازار را بــه خــود اختصــاص داده بــود‪ ،‬بــا رشــدی معــادل‬ ‫‪ ۶/۲‬درصــد نســبت بــه ســال پیــش از ان‪ ،‬بــه ‪ ۱۳/۷‬میلیــارد دالر‬ ‫افزایــش یافــت‪».‬‬ ‫رونــد روبه رشــد ایــن بــازار هم‏چنــان ادامــه داشــت‪ .‬ایــن مقــدار‬ ‫در ســال ‪ ۲۰۰۷‬بــه رقمــی معــادل ‪ ۱۸/۸‬میلیــارد دالر رســید و‬ ‫ان گونــه کــه ایــن پژوهشــگر حــوزه ســلول های بنیــادی عنــوان‬ ‫می کنــد‪ ،‬انتظــار مــی رود ارزش جهانــی ایــن بــازار تــا ســال‬ ‫‪ ۲۰۵۰‬میــادی بــه حــدود پنــج تریلیــون دالر برســد‪ .‬فراورده هــای‬ ‫حاصــل از متابولیســم ثانویــه گیاهــان جــزو گران بهاتریــن ترکیبــات‬ ‫شــیمیایی اند‪ .‬امــروزه بــا اســتفاده از سیســتم‏ های کشــت ســلولی‬ ‫می ‏تـوان متابولیت‏ هــای ثانویــه را در شـرایط ازمایشــگاهی تولیــد کــرد‪.‬‬ ‫ایــن پژوهشــگر حــوزه ســلول های بنیــادی بــه حمایــت از‬ ‫پژوهش هــای ایــن حــوزه اشــاره کــرد و گفــت‪« :‬ایــن فراینــد‬ ‫علمــی و فناورانــه کــه اینــده درخشــانی را از نظــر تولیــد ثــروت‬ ‫و دانــش پزشــکی در اختیــار کشــورها قــرار می دهــد‪ ،‬ازجملــه‬ ‫اولویت هــای پژوهشــی و تحقیقاتــی ســتاد توســعه علــوم و‬ ‫فناوری هــای ســلول های بنیــادی معاونــت علمــی و فنــاوری‬ ‫ریاســت جمهــوری محســوب می شــود‪».‬‬ ‫عامــل ابتــا بــه الزایمــر پــس از‬ ‫صدســال کشــف شــد‬ ‫منشــا بیمــاری الزایمــر بیــش از یــک قــرن اســت کــه‬ ‫دانشــمندان را گیــج کــرده اســت‪ ،‬امــا تحقیقــات جدیــد ادعا‬ ‫می کننــد کــه عامــل ان را پیــدا کرده انــد‪.‬‬ ‫بــه نقــل از دیلی میــل‪ ،‬تحقیقــات جدیــد نشــان می دهــد کــه کنــد‬ ‫شــدن توانایــی ســلول ها بــرای تمیــز کــردن خــود‪ ،‬ممکــن اســت‬ ‫منجــر بــه الزایمــر شــود‪ .‬دانشــمندان می گوینــد‪ ،‬ایــن همــان‬ ‫چیــزی اســت کــه احتمــا ًال ســبب ایجــاد مغــز ناســالم می شــود؛‬ ‫کنــدی در افــراد حــدوداً ‪ ۶۵‬ســال شــروع می شــود؛ یعنــی زمانــی‬ ‫کــه ابتــای بســیاری از افــراد بــه الزایمــر تشــخیص داده می شــود‪.‬‬ ‫منشــا بیمــاری الزایمــر بیــش از یــک قــرن اســت که دانشــمندان‬ ‫را گیــج کــرده اســت‪ ،‬امــا تحقیقــات جدیــد ادعــا می کننــد‬ ‫کــه عامــل ان را پیــدا کرده انــد؛ بــروز ایــن بیمــاری براســاس‬ ‫یافته هــای جدیدتریــن مطالعــات‪ ،‬ممکــن اســت ناشــی از کنــد‬ ‫شــدن توانایــی ســلول ها بــرای تمیــز کــردن خــود باشــد‪.‬‬ ‫بیمــاری الزایمــر نوعــی بیمــاری تخریب کننــده سیســتم عصبــی‬ ‫وابســته بــه ســن اســت کــه ســبب ناتوانی هــای پیشــرونده در‬ ‫توانایی هــای شــناختی می شــود‪ .‬نقــش عواملــی همچــون‬ ‫اســترس اکســیداتیو‪ ،‬تجمــع پروتئین هــای فاقــد عملکــرد طبیعــی‬ ‫و اختــال در فراینــد اتوفــاژی در نوروپاتولــوژی ایــن بیمــاری اخیــراً‬ ‫ثابــت شــده اســت‪.‬‬ ‫محققــان دانشــگاه کالیفرنیــا‪ ،‬ریورســاید ‪ UCR‬دریافتنــد کــه‬ ‫کنــدی در افــراد بیــش از ‪ ۶۵‬ســال ــــ ســن اولیــه تشــخیص ــــ‬ ‫دیــده می شــود و احتمــا ًال همــان چیــزی اســت کــه ســبب بــروز‬ ‫ایــن بیمــاری تخریب کننــده سیســتم عصبــی می شــود‪ .‬کنــدی‬ ‫به عنــوان اتوفــاژی شــناخته می شــود‪.‬‬ ‫رایــان جولیــان‪ ،‬پروفســور شــیمی ایــن دانشــگاه کــه ایــن مطالعــه‬ ‫را سرپرســتی کــرده اســت‪ ،‬می گویــد‪« :‬بــرای بهبــود اتوفــاژی‪،‬‬ ‫داروهایــی در حــال ازمایشــند و اگــر ایــن دلیــل الزایمــر باشــد‪ ،‬در‬ ‫اینــده نزدیــک شــاهد داروی پیشــگیرانه بالقــوه ای خواهیــم بــود‪.‬‬ ‫حــدود ‪ 6/۲‬میلیــون امریکایــی تــا ایــن ســال بــا بیمــاری الزایمــر‬ ‫زندگــی می کننــد‪.‬‬ ‫‪33‬‬ صفحه 33 ‫ریزپالســتیک ها تــا عمــق مغــز نفــوذ‬ ‫می کننــد‬ ‫تولیــد واکســن های ‪ mRNA‬بــرای‬ ‫کرونــای «اومیکــرون» ســرعت گرفــت‬ ‫ریزپالســتیک هایی کــه انســان ها در طبیعــت رهــا می کننــد‪،‬‬ ‫خطــرات زیــادی بــرای ســامت بشــر دارد‪ .‬ایــن مــواد ممکن‬ ‫اســت تــا عمــق مغــز نفــوذ کننــد و خطرافرین شــوند‪.‬‬ ‫هم زمــان بــا انتشــار اخبــاری دربــاره نســخه جهش یافتــه‬ ‫جدیــد ویــروس کرونــا‪ ،‬رقابــت شــرکت های ســازنده‬ ‫واکســن بــرای تولیــد واکس ـن های ‪ mRNA‬نابودگــر ان‬ ‫اغــاز شــده اســت‪.‬‬ ‫بــه نقــل از نیواطلــس‪ ،‬از جملــه ایــن شــرکت ها می تــوان بــه‬ ‫فایــزر و مدرنــا اشــاره کــرد کــه هــر دو در حــال رقابــت بــرای‬ ‫به روزرســانی واکســن های ‪ mRNA‬خــود هســتند‪ .‬در شــرایطی‬ ‫کــه هنــوز مشــخص نیســت واکســن های کوویــد‪ ۱۹‬فعلــی‬ ‫تــا چــه انــدازه از افــراد در برابــر گونــه اومیکــرون محافظــت‬ ‫می کننــد‪ ،‬ســازندگان دارو در حــال اماده ســازی فرمول هــای‬ ‫جدیــد ‪ mRNA‬بــرای گونه هــای جدیــد ویــروس کرونــا هســتند‪.‬‬ ‫اســتفان بانســل‪ ،‬مدیرعامــل مدرنــا می گویــد‪« :‬از ابتــدا گفتــه‬ ‫بودیــم در تالشــیم کرونا را شکســت دهیــم و ضروری اســت هنگام‬ ‫تکامــل ویــروس‪ ،‬فعــال باشــیم‪ .‬جهش هــای گونــه اومیکــرون‬ ‫نگران کننده انــد‪ .‬مــا چندیــن روز‪ ،‬بــا بیشــترین ســرعت ممکــن‬ ‫در حــال حرکــت بــرای اجــرای راهــکار خــود بــرای رســیدگی بــه‬ ‫ایــن موضــوع بودیــم‪».‬‬ ‫بررســی های ازمایشــگاهی ویــروس اومیکــرون به ســرعت در‬ ‫برخــی شــرکت های واکسن ســازی اغــاز شــده اســت و محققــان‬ ‫همچنیــن در حــال بررســی ایــن موضوعنــد کــه واکســن های‬ ‫قبلــی ‪ mRNA‬تــا چــه حــد روی اومیکــرون موثرنــد‪ .‬بــرای مقابلــه‬ ‫بــا این گونــه از کرونــا ســه گزینــه تزریــق دوز تقویتــی‪ ،‬تزریــق‬ ‫دوزهــای تقویتــی ترکیبــی چنــد ظرفیتــی و تولیــد واکســنی کامـ ً‬ ‫ا‬ ‫جدیــد در نظــر گرفتــه شــده اســت‪.‬‬ ‫شــرکت المانــی بیون تــک هــم کــه اولیــن واکســن ‪mRNA‬‬ ‫جهــان را تولیــد کــرده‪ ،‬در حــال انجــام ازمایش هــای ازمایشــگاهی‬ ‫بــرای تعییــن میــزان مقاومــت ایــن نــوع جدیــد در برابــر واکســن‬ ‫فعلــی کروناســت‪.‬‬ ‫‪34‬‬ ‫بــه نقــل از نیواطلــس‪ ،‬هــر ســال میلیون هــا تُــن پالســتیک‬ ‫در طبیعــت رهــا می شــود کــه بســیاری از ان هــا در دریاهــا بــه‬ ‫قطعــات بســیار ریزتــر تقســیم و درنهایــت‪ ،‬بــه اشــکال مختلــف‬ ‫وارد بــدن انســان می شــوند‪ .‬بررســی های محققــان در کــره‬ ‫جنوبــی نشــان می دهــد کــه ورود ایــن ریزپالســتیک ها بــه چرخــه‬ ‫غذایــی انســان ها بســیار خطرنــاک اســت‪ .‬ایــن قطعــات کوچــک‬ ‫می تواننــد بــه مغــز انســان ها وارد شــوند‪ ،‬ماننــد ذرات ســمی‬ ‫عمــل کننــد و حیــات افــراد را بــه مخاطــره بیندازنــد‪.‬‬ ‫مطالعــات متعــددی در ســال های اخیــر تهدیــدات ریزپالســتیک ها‬ ‫بــرای انــواع موجــودات دریایــی را ثابــت کــرده اســت کــه ازجملــه‬ ‫ان هــا می تــوان بــه تضعیــف توانایــی چســبندگی ماهیچه هــا‪،‬‬ ‫اختــال در توانایــی شــناختی خرچنگ هــا و ایجــاد تغییــرات‬ ‫تولیدمثلــی در ماهی هــا اشــاره کــرد‪ .‬تحقیقــات همچنیــن نشــان‬ ‫داده اســت کــه ریز پالســتیک ها می تواننــد شــکل ســلول های‬ ‫ریــه انســان را تغییــر دهنــد‪.‬‬ ‫پژوهــش تــازه ای کــه در ایــن زمینــه روی موش هــا انجــام شــده‪،‬‬ ‫حاکــی از ان اســت ریز پالســتیک ها در صــورت ورود بــه زنجیــره‬ ‫غذایــی ایــن حیوانــات‪ ،‬حتــی می تواننــد از ســد طبیعــی کــه در‬ ‫مغــز‪ ،‬بــر ســر راه ورود اشــیای بیگانــه بــه خــون وجــود دارد‪ ،‬عبــور‬ ‫کننــد و خــون موش هــا را نیــز الــوده کننــد کــه نتیجــه ایــن‬ ‫موضــوع بســیار خطرنــاک اســت‪.‬‬ ‫ورود ریز پالســتیک ها بــه خــون در مغــز ســبب می شــود‬ ‫ســامت سیســتم عصبــی بــه خطــر بیفتــد و ایــن مســئله‬ ‫می توانــد باعــث ازکارافتــادن مغــز و حتــی مــرگ شــود‪ .‬محققــان‬ ‫معتقدنــد در صــورت ورود ریزپالســتیک ها بــه بــدن انســان‪،‬‬ ‫رونــد مشــابهی طــی می شــود و میکروپالســتیک ها‪ ،‬به ویــژه‬ ‫میکروپالســتیک های بــا انــدازه دو میکرومتــر یــا کمتــر‪ ،‬در عــرض‬ ‫هفــت روز در مغــز رســوب می کننــد کــه منجــر بــه التهــاب‬ ‫در مغــز‪ ،‬اختــال در سیســتم ایمنــی و حتــی مــرگ می شــود؛‬ ‫بنابرایــن بایــد در ایــن زمینــه دقــت کافــی شــود‪.‬‬ صفحه 34 ‫نابودی میکروب های خطرناک با پالس های لیزری بی ضرر‬ ‫محققــان روشــی جدیــد بــرای مقابلــه بــا باکتری هــای خطرنــاک ابــداع کرده انــد کــه‬ ‫مبتنــی بــر اســتفاده از پالس هــای فوق کوتــاه لیــزری اســت‪.‬‬ ‫بــه نقــل از نیواطلــس‪ ،‬انتی بیوتیک هــا یکــی از مهم تریــن‬ ‫اختراعــات قــرن بیســتم بودنــد‪ ،‬امــا اثربخشــی ان هــا بــه دلیــل‬ ‫مقاومــت باکتری هــا در برابرشــان‪ ،‬در حــال کاهــش اســت‪ .‬محققــان‬ ‫دانشــگاه واشــنگتن در ســنت لوئیس‪ ،‬نشــان داده انــد کــه پالس هــای‬ ‫فوق کوتــاه نــور لیــزر می تواننــد باکتری هــا و ویروس هــا را بــدون‬ ‫اســیب رســاندن بــه ســلول های انســانی از بیــن ببرنــد‪.‬‬ ‫ظهــور «ابرمیکروب هــای مقــاوم بــه چنــد دارو»‪ ،‬در حــوزه‬ ‫بهداشــت و درمــان بــه بحــران تبدیــل شــده اســت‪ .‬بــر اســاس‬ ‫برخــی مطالعــات‪ ،‬ایــن ابرمیکروب هــا ممکــن اســت تــا ســال‬ ‫‪ ۲۰۵۰‬ســاالنه جــان ده میلیــون نفــر را بگیرنــد‪ .‬برخــی از‬ ‫گونه هــای باکتــری در حــال حاضــر در برابــر هــر انتی بیوتیکــی‬ ‫مقاومنــد‪ .‬بنابرایــن پزشــکان بــه دنبــال یافتــن راه حلــی تازه انــد‪.‬‬ ‫انتــی بیوتیک هــای جدیــد نیــز نمی تواننــد مشــکل مذکــور را‬ ‫به طــور کامــل حــل کننــد‪ .‬بــرای حــل ایــن مشــکل دانشــمندان‬ ‫بــه دنبــال ابــداع روش هــای تــازه ای هســتند تــا مقاومــت‬ ‫باکتری هــا را درهــم بشــکنند؛ ازجملــه ایــن روش هــا می تــوان‬ ‫بــه اســتفاده از مــواد دندانــه دار‪ ،‬پلیمرهــای مصنوعــی‪ ،‬مته هــای‬ ‫مولکولــی‪ ،‬خردکننده هــای فلــزی مایــع‪ ،‬مولکول هــای مســموم و‬ ‫پوشــش های فســفر ســیاه اشــاره کــرد‪.‬‬ ‫پالس هــای فوق کوتــاه نــور لیــزر نه تنهــا می تواننــد‬ ‫ویروس هــا و باکتری هــای معمولــی را از بیــن ببرنــد‪ ،‬بلکــه‬ ‫می تواننــد باکتری هــای مقــاوم بــه انتی بیوتیــک و همچنیــن‬ ‫هاگ هــای باکتریایــی را نیــز کــه به ســختی از بیــن می رونــد‪،‬‬ ‫نابــود می کننــد‪.‬‬ ‫ایــن گــروه تحقیقاتــی تمرکــز خــود را روی دو گونــه خــاص‬ ‫ابرمیکــروب معطــوف کــرد‪ :‬اســتافیلوکوکوس اورئــوس مقــاوم بــه‬ ‫چنــد دارو ‪ MRSA‬و ‪ E. coli‬؛ پالس هــای لیــزری بیــش از‬ ‫‪ 99/۹‬درصــد از هــر دو نــوع میکــروب را از بیــن بردنــد‪ .‬ایــن گــروه‬ ‫می گویــد کــه ایــن شــیوه بــه ایــن دلیــل موثــر اســت کــه لیزرهــا‬ ‫ســاختارهای پروتئینــی درون ویروس هــا و باکتری هــا را تحریــک‬ ‫می کننــد و باعــث می شــوند برخــی از پیوندهــای مولکولــی ان هــا‬ ‫شکســته شــوند و از کار بیفتنــد‪.‬‬ ‫نکتــه مهــم ایــن اســت کــه پالس هــای لیــزری بــه ســلول های‬ ‫انســانی اســیب نمی رســانند و بــرای اینکــه تهدیــدی بــرای انســان ها‬ ‫باشــند‪ ،‬بایــد چندیــن مرتبــه قدرتمندتــر باشــند؛ بنابرایــن‪ ،‬می تــوان‬ ‫ان هــا را به عنــوان ضدعفونی کننده هــای ایمــن علیــه مــواد شــیمیایی‬ ‫خطرنــاک‪ ،‬تشعشــعات یــا گرمــا بـه کار گرفــت‪.‬‬ ‫‪35‬‬ صفحه 35 ‫پانســمان نقــره ای زخــم کــودکان را‬ ‫درمــان می کنــد‬ ‫شــش اســتارتاپ حوزه ســامت دیجیتال‬ ‫در طــرح «هلثینو» پذیرفته شــدند‬ ‫طرح هــای اعالم شــده شــش اســتارتاپ حــوزه ســامت‬ ‫دیجیتــال در طــرح «هلثینــو» معاونــت علمــی و فنــاوری‬ ‫ریاســت جمهــوری‪ ،‬مشــمول حمایــت شــدند‪.‬‬ ‫بــه نقــل از ســتاد توســعه فناوری هــای اقتصــاد دیجیتــال و‬ ‫هوشمندســازی معاونــت علمــی و فنــاوری ریاســت جمهــوری‪،‬‬ ‫نتایــج طــرح حمایــت از اســتارتاپ های حــوزه ســامت دیجیتــال‬ ‫(هلثینــو) اعــام شــد‪.‬‬ ‫طــرح «هلثینــو» کــه بــا هــدف حمایــت از اســتارتاپ های‬ ‫ســامت دیجیتــال برگــزار شــد‪ ،‬مجموع ـ ًا میزبــان ‪ ۳۵‬طــرح بــود‬ ‫کــه پــس از دو مرحلــه داوری و یــک جلســه ارائــه‪ ،‬در پایــان بــه‬ ‫شــش اســتارتاپ ختــم شــد‪.‬‬ ‫ایــن اســتارتاپ ها موفــق بــه ارائــه طرح هایــی ماننــد‬ ‫«اپلیکیشــن ورزش کــودکان بــا کمــک هــوش مصنوعــی جهــت‬ ‫اعتبارســنجی حرکــت ورزشــی»‪« ،‬شبیه ســاز احیــای قلبــی ریــوی‬ ‫بــا اســتفاده از تکنولوژی هــای واقعیــت ترکیبــی‪ ،‬پــردازش تصویــر‪،‬‬ ‫رباتیــک و هــوش مصنوعــی»‪« ،‬هــوش مصنوعــی در ورزش بــرای‬ ‫ســامتی»‪« ،‬اســتفاده از فنــاوری واقعیــت مجــازی در حــوزه‬ ‫روان شناســی» و «اســتفاده از بازی هــا بــرای بهبــود توانایــی‬ ‫یادگیــری در کــودکان» شــدند‪.‬‬ ‫گروه هــا و اســتارتاپ های متخــب طــرح «هلثینــو» پــس‬ ‫از نهایــی شــدن تســهیالت دریافتــی‪ ،‬فــرم هزینه کــرد و‬ ‫شــاخص های کلیــدی عملکــرد خــود را بــه ســتاد اقتصــاد‬ ‫دیجیتــال و هوشمندســازی معاونــت علمــی و فنــاوری ریاســت‬ ‫جمهــوری تحویــل دادنــد و در حــال معرفــی بــه صندوق هــای‬ ‫پژوهــش و فناوری انــد‪.‬‬ ‫‪36‬‬ ‫محققــان نوعــی پانســمان جدیــد بــرای زخــم ابــداع‬ ‫کرده انــد کــه در صــورت وجــود عفونــت‪ ،‬نقــره ازاد‬ ‫می کنــد تــا ان را درمــان کنــد‪.‬‬ ‫بــه نقــل از نیواطلــس‪ ،‬ایــن در حالــی اســت کــه نقــره عنصــری‬ ‫بســیار کارامــد بــرای از بیــن بــردن باکتری هاســت‪ ،‬امــا مقــدار‬ ‫زیــاد ان بــرای بــدن انســان ســمی اســت‪ .‬در حــال حاضــر‪،‬‬ ‫محققــان دانشــگاه جنــوب اســترالیا مشــغول توســعه این پانســمانند‬ ‫کــه در کل‪ ،‬بــرای کــودکان بــا جراحــات ســوختگی کارامــد اســت؛‬ ‫زیــرا کــودکان به طــور معمــول در معــرض خطــر زیــاد ابتــا بــه‬ ‫عفونــت و سپســیس قــرار دارنــد‪.‬‬ ‫پانســمان مذکــور از نوعــی هیــدروژل تشــکیل شــده کــه حــاوی‬ ‫نانــوذرات نقــره و محتویاتــی اســت کــه بــه تغییــرات ‪ pH‬و دمــا‬ ‫حساســند؛ تــا زمانــی کــه زخــم فراینــد عــادی درمــان را طــی‬ ‫می کنــد‪ ،‬ذرات نقــره داخــل هیــدروژل باقــی می ماننــد؛ امــا اگــر‬ ‫عفونــت ســبب شــود ‪ pH‬و دمــای زخــم تغییــر کنــد‪ ،‬نانــوذرات‬ ‫به طــور خــودکار روی بافــت بــدن ازاد می شــوند‪ .‬در مرحلــه بعــد‬ ‫ایــن ذرات باکتری هــای خطرنــاک را نابــود می کننــد و هم زمــان‬ ‫التهــاب را کاهــش و ترمیــم بافــت را ارتقــا می دهنــد‪.‬‬ ‫زالتکــو کوپســکی‪ ،‬محقــق ارشــد پژوهــش‪ ،‬می گویــد‪:‬‬ ‫«محصــوالت درمــان زخــم مبتنــی بــر نقــره از رشــد باکتــری‬ ‫جلوگیــری می کننــد‪ ،‬امــا هنگامــی کــه مقــدار زیــادی از ایــن‬ ‫عنصــر وارد زخم هــا می شــود‪ ،‬مســمومیت بــه وجــود مــی اورد‪.‬‬ ‫روش درمــان مــا بــه ویژگی هــای انتی باکتریایــی نقــره اتــکا دارد‬ ‫و بــا فعال ســازی ان هــا‪ ،‬در صــورت رصــد عفونــت‪ ،‬از مضــرات ان‬ ‫اجتنــاب می کنــد‪».‬‬ ‫هم اکنــون برنامــه ای بــرای زمــان اغــاز ازمایــش بالینــی یــا‬ ‫عرضــه تجــاری ایــن پانســمان اعــام نشــده اســت‪.‬‬ صفحه 36 ‫محصولی ایرانی انتقال جنین ازمایشــگاهی‬ ‫به رحــم مــادر را ممکــن کرد‬ ‫محققــان در یکــی از شــرکت های دانش بنیــان‬ ‫محصولــی تولیــد کرد ه انــد کــه وظیفــه اش انتقــال‬ ‫جنیــن ازمایشــگاهی بــه رحــم مــادر اســت‪.‬‬ ‫همــان اســتانداردهایی اســت کــه نمونه هــای امریکایــی و اروپایــی‬ ‫ملــزم بودنــد اخــذ کننــد‪ ،‬گفــت‪« :‬ایــن محصــول اســتانداردهای‬ ‫خــود را از پژوهشــگاه رویــان دریافــت کــرده اســت؛ بنابرایــن از‬ ‫لحــاظ کیفیتــی و خــواص شــیمی و فیزیکــی تمــام اســتانداردهای‬ ‫جهانــی را دارد و اقبالــی کــه بــازار بــه ایــن محصــول نشــان داده‬ ‫اســت‪ ،‬ایــن موضــوع را تاییــد می کنــد‪».‬‬ ‫بــه گفتــه مدیــر ایــن شــرکت‪ ،‬ایــن کاتتــر انتقــال جنیــن از نظــر‬ ‫قیمتــی ــــ بــه دلیــل اینکــه در ایــران تولیــد می شــود و تمامــش‬ ‫بومی ســازی شــده اســت ــــ در مقایســه بــا نمونه هــای خارجــی‬ ‫ارزان تــر اســت‪ .‬ایــن محصــول کمتــر از یــک ســال اســت کــه در‬ ‫بــازار ایــران وارد شــده و توانســته اســت بیــش از ‪ ۳۵‬درصــد ایــن‬ ‫بــازار را پوشــش دهــد و از خــروج ارز جلوگیــری کنــد‪.‬‬ ‫رهایــی حــدود ســی هــزار نفــر از‬ ‫معلولیــت بــا پیونــد نســوج در ایــران‬ ‫بــه نقــل از مرکــز ارتباطــات و اطالع رســانی معاونــت علمــی و‬ ‫فنــاوری ریاســت جمهــوری‪ ،‬محســن خــدادادی‪ ،‬مدیرعامل شــرکت‬ ‫تولیدکننــده ایــن محصــول گفــت‪« :‬مهندســان ایــن شــرکت پیــش‬ ‫از اغــاز طراحــی کاتتــر رادا‪ ،‬مــدت زیــادی را صــرف بررســی و‬ ‫ارزیابــی کاتترهــای انتقــال جنیــن موجــود در بــازار کردنــد و بــا‬ ‫تحلیــل قطعــات کاتترهــای خارجــی موجــود در بــازار‪ ،‬قوت هــا و‬ ‫ضعف هــای هــر یــک از ایــن کاتترهــا را اســتخراج کردنــد‪».‬‬ ‫او بــا بیــان اینکــه اولیــن کاتتــر انتقــال جنیــن را در ایــن شــرکت‬ ‫تولیــد کرده انــد‪ ،‬گفــت‪« :‬ایــن محصــول بیشــتر در عمــل لقــاح‬ ‫خــارج از رحــم اســتفاده می شــود و زوج هــای نابــارور از راه هــای‬ ‫مختلــف می تواننــد صاحــب فرزنــد شــوند‪ .‬معمــو ًال افــرادی کــه‬ ‫بقیــه روش هــا برایشــان جــواب نمی دهــد‪ ،‬مجبورنــد از ایــن عمــل‬ ‫اســتفاده کننــد‪ .‬ایــن کاتتــر انتقــال جنیــن محصولــی بــرای انتقــال‬ ‫جنیــن ازمایشــگاهی بــه داخــل بــدن مــادر اســت‪».‬‬ ‫بــه گفتــه او‪ ،‬بعــد از اینکــه تخمــک از مــادر گرفتــه و کارهایــی‬ ‫روی ان انجــام می شــود و لقــاح در ازمایشــگاه صــورت می گیــرد‪،‬‬ ‫بــا کمــک ایــن محصــول‪ ،‬جنیــن بــه داخــل بــدن مــادر انتقــال‬ ‫پیــدا می کنــد‪.‬‬ ‫خــدادادی افــزود‪« :‬تقریب ـ ًا ســی ســال اســت کــه ایــن عمــل در‬ ‫ایــران انجــام می شــود و در طــول ایــن ســال ها‪ ،‬محصــول انتقــال‬ ‫جنیــن از کشــورهایی ماننــد امریــکا‪ ،‬فرانســه و المــان وارد کشــور‬ ‫می شــد؛ حتــی برندهــای هنــدی هــم وارد بــازار شــدند‪ ،‬امــا چــون‬ ‫ایــن محصــول حساســیت زیــادی دارد‪ ،‬نتوانســتند موفــق بشــوند و‬ ‫از بــازار حــذف شــدند‪ .‬هیــچ مشــابه ایرانــی قبــل از مــا نبــوده و مــا‬ ‫تنهــا تولیدکننــده ایــن محصــول در کشــوریم‪».‬‬ ‫او بــا بیــان اینکــه اســتانداردهایی کــه این محصــول گرفتــه‪ ،‬دقیق ًا‬ ‫نایــب رئیــس انجمــن اهــدای عضــو ایرانیــان گفــت‪« :‬بــا‬ ‫ی هــزار نفــر‬ ‫تصمیــم مــردم نوع دوســت ایــران حــدود سـ ‬ ‫در ســال گذشــته بــا اســتفاده از پیونــد نســوج و بافت های‬ ‫اهدایــی‪ ،‬از معلولیــت رهایــی پیــدا کرده انــد‪».‬‬ ‫بــه گــزارش ایســنا‪ ،‬دکتــر امیــد قبــادی در اســتانه روز جهانــی‬ ‫معلولیــن‪ ،‬بــا بیــان اینکــه حــدود ســی هــزار نفــر در ســال گذشــته‬ ‫بــا اســتفاده از پیونــد نســوج و بافت هــای اهدایــی از معلولیــت‬ ‫رهایــی پیــدا کرده انــد‪ ،‬گفــت‪« :‬نوع دوســتی صفــت بــارز و‬ ‫نهادینه شــده مــردم ایــران در همــه نقــاط تاریخــی اســت و‬ ‫خوشــبختانه‪ ،‬ســال گذشــته بــا تصمیــم بزرگوارانــه خــود و رضایــت‬ ‫بــه اهــدا‪ ،‬حــدود ســی هــزار نفــر از خطــر معلولیــت رهایــی یافتنــد‪.‬‬ ‫بنــا بــر اعــام روابــط عمومــی انجمــن اهــدای عضــو ایرانیــان‪ ،‬او‬ ‫ادامــه داد‪« :‬از طریــق پیونــد نســوج و بافت هایــی کــه افــراد مــرگ‬ ‫مغــزی و مــرگ قلبــی اهــدا می کننــد‪ ،‬انــواع معلولیت هــا ازجملــه‬ ‫نابینایــی‪ ،‬ســوختگی‪ ،‬نارســایی قلبــی و مشــکالت جســمی‪-‬حرکتی‬ ‫قابـل درمــان اســت‪».‬‬ ‫نائــب رئیــس انجمــن اهـدای عضــو ایرانیــان گفــت‪« :‬بیشــترین پیونــد‬ ‫نســوج مربــوط بــه مشــکالت جســمی‪-‬حرکتی و پوســتی بــوده اســت‪».‬‬ ‫‪37‬‬ صفحه 37 ‫راهکار محقق ایرانی برای بهبود اختالل بینایی با نور فروسرخ‬ ‫دکتــر پردیــس کی نــژاد‪ ،‬محقــق ایرانــی کالــج دانشــگاهی لنــدن و همکارانــش در مطالعــه جدیــدی نشــان داده انــد‬ ‫کــه قــرار گرفتــن کوتاه مــدت در معــرض نــور نزدیــک بــه مــادون قرمــز‪ ،‬می توانــد اختــال بینایــی را بهبــود ببخشــد‪.‬‬ ‫بــه نقــل از نیواطلــس‪ ،‬بــا افزایــش ســن‪ ،‬قــدرت بینایــی مــا‬ ‫به طــور طبیعــی کاهــش می یابــد‪ ،‬امــا مطالعــه جدیــدی نشــان‬ ‫داده اســت کــه قــرار گرفتــن کوتاه مــدت شــبکیه چشــم در‬ ‫معــرض نــور قرمــز عمیــق می توانــد بــه بهبــود بینایــی کمــک کنــد‪.‬‬ ‫ایــن تحقیــق نشــان می دهــد کــه تنهــا ســه دقیقــه قــرار گرفتــن‬ ‫در معــرض نــور قرمــز عمیــق بــا طــول مــوج ‪ ۶۷۰‬نانومتــر در‬ ‫صبــح‪ ،‬می توانــد بینایــی کنتراســت رنــگ را تقریبـ ًا بیســت درصــد‬ ‫بهبــود بخشــد‪.‬‬ ‫ســال گذشــته گروهــی از محققــان کالــج دانشــگاهی لنــدن‬ ‫گــزارش دادنــد کــه قــرار دادن چشــم در معــرض پرتــوی نــور‬ ‫قرمــز عمیــق ‪ ۶۷۰‬نانومتــری بــه صــورت روزانــه‪ ،‬بــه مــدت فقــط‬ ‫دو هفتــه‪ ،‬بینایــی را در افــراد مســن بهبــود بخشــیده اســت‪ .‬ایــن‬ ‫مطالعــه جدیــد کــه اکنــون در نشــریه «‪»Scientific Reports‬‬ ‫منتشــر شــده اســت‪ ،‬ایــن پدیــده را بیشــتر بررســی کــرده و تاثیــر‬ ‫قــرار گرفتــن در معــرض نــور نزدیــک بــه فروســرخ را طــی ســه‬ ‫دقیقــه ارزیابــی کــرده اســت‪.‬‬ ‫‪38‬‬ ‫درون تمــام ســلول های مــا کارخانه هــای انــرژی بــه نــام‬ ‫«میتوکنــدری» وجــود دارد و ایــن کارخانه هــای کوچــک‪،‬‬ ‫مولکولــی بــه نــام «ادنوزیــن تری فســفات»‪ ۱‬تولیــد می کننــد‬ ‫کــه ســوخت ســلول های مــا را تامیــن می کنــد‪.‬‬ ‫بــا افزایــش ســن‪ ،‬عملکــرد میتوکنــدری به تدریــج کاهــش‬ ‫می یابــد و ‪ ATP‬کمتــری تولیــد می شــود کــه در نهایــت منجــر‬ ‫بــه کاهــش عملکــرد ســلولی می شــود‪ .‬شــبکیه های مــا بــا‬ ‫ ســرعتی باورنکردنــی پیــر می شــوند و برخــی براوردهــا نشــان‬ ‫می دهنــد کــه تولیــد ‪ ATP‬توســط ســلول های گیرنــده نــوری در‬ ‫چشــم‪ ،‬می توانــد تــا هفتــاد درصــد در طــول عمــر انســان کاهــش یابــد‪.‬‬ ‫گلــن جفــری‪ ،‬نویســنده مســئول ایــن مطالعــه جدیــد در حــال‬ ‫بررســی راه هایــی بــرای بهبــود عملکــرد میتوکنــدری در شــبکیه‬ ‫چشــم اســت‪ .‬او می گویــد کــه تحقیقــات حیوانــی قبلــی نشــان‬ ‫داده اســت کــه طــول موج هــای خاصــی از نــور می توانــد‬ ‫عملکردهــای میتوکنــدری‪ ،‬ازجملــه تقویــت تولیــد ‪ ATP‬را‬ ‫تحریــک کنــد‪.‬‬ ‫‪1. ATP‬‬ صفحه 38 ‫جفــری توضیــح می دهــد‪« :‬میتوکندری هــا حساســیت های‬ ‫خاصــی بــه نــور بــا طــول مــوج بلنــد دارنــد کــه بــر عملکــرد‬ ‫ان هــا تاثیــر می گــذارد‪ .‬طــول موج هــای طوالنی تــر کــه ‪۶۵۰‬‬ ‫تــا ‪ ۹۰۰‬نانومتــر را دربرمی گیرنــد‪ ،‬عملکــرد میتوکنــدری را بــرای‬ ‫افزایــش تولیــد انــرژی بهبــود می بخشــند‪».‬‬ ‫در ایــن مطالعــه بیســت نفــر انتخــاب شــدند و بیــن ســاعت‬ ‫هشــت تــا نُــه صبــح بــه مــدت ســه دقیقــه در معــرض نــور قرمــز‬ ‫عمیــق ‪ ۶۷۰‬نانومتــری قــرار گرفتنــد‪ .‬بینایــی ان هــا بــا اســتفاده‬ ‫از «تســت کرومــا» طراحی شــده بــرای ارزیابــی کنتراســت رنــگ‬ ‫اندازه گیــری شــد‪.‬‬ ‫محققــان به طــور میانگیــن چندیــن ســاعت پــس از قــرار گرفتــن‬ ‫افــراد در معــرض نــور قرمــز‪ ،‬بهبــودی هفده درصــدی را در‬ ‫نمــرات ایــن ازمایــش مشــاهده کردنــد‪ .‬در افــراد مسـن تر‪ ،‬درصــد‬ ‫بهبــودی بیــش از بیســت درصــد بــود و مشــخص شــد کــه اثــر‬ ‫ایــن کار حداقــل یــک هفتــه دوام دارد‪.‬‬ ‫جالــب اینجاســت کــه محققــان چندیــن مــاه بعــد همیــن ازمایش‬ ‫را بــا گــروه کوچک تــری انجــام دادنــد‪ ،‬امــا ایــن بــار ان را اوایــل‬ ‫بعدازظهــر انجــام دادنــد و در کمــال تعجــب هیــچ بهبــودی در‬ ‫داوطلبــان مشــاهده نشــد‪ .‬ایــن موضــوع نشــان می دهــد کــه‬ ‫چرخه هــای شــبانه روزی نقــش مهمــی در واکنــش میتوکنــدری‬ ‫بــه نــور قرمــز عمیــق ایفــا می کننــد‪.‬‬ ‫جفــری می گویــد‪« :‬اســتفاده از یــک دســتگاه ال ای دی ســاده‬ ‫بــه صــورت یــک بــار در هفتــه‪ ،‬سیســتم انــرژی کاهش یافتــه در‬ ‫ســلول های شــبکیه چشــم را شــارژ می کنــد؛ شــبیه شــارژ کــردن‬ ‫باتــری‪».‬‬ ‫او افــزود‪« :‬قــرار گرفتــن صبحگاهــی در معــرض ایــن نــور بــرای‬ ‫دســتیابی بــه بهبــود بینایــی کامـ ً‬ ‫ا کلیــدی اســت‪ ،‬زیــرا همان طــور‬ ‫کــه قبــ ً‬ ‫ا در مگس هــا دیده ایــم‪ ،‬میتوکندری هــا الگوهــای‬ ‫کاری خــود را تغییــر می دهنــد و در بعدازظهــر بــه نــور بــه شــکل‬ ‫یکســان پاســخ نمی دهنــد‪ .‬ایــن موضــوع در ایــن مطالعــه نیــز‬ ‫تاییــد شــد‪».‬‬ ‫محققــان خاطرنشــان می کننــد کــه تنــوع زیــادی در بهبــود‬ ‫بینایــی بیــن افــراد حاضــر در ایــن مطالعــه مشــاهده شــد و احتمــا ًال‬ ‫متغیرهــای ناشــناخته ای وجــود دارنــد کــه می تواننــد بــر موفقیــت‬ ‫ایــن درمــان تاثیــر بگذارنــد؛ بنابرایــن‪ ،‬تحقیقــات بیشــتری بــا‬ ‫گروه هــای بزرگ تــر مــورد نیــاز اســت تــا بهتــر مشــخص شــود‬ ‫کــه ایــن درمــان بــرای چــه کســانی بیشــترین کارامــدی را دارد و‬ ‫چگونــه می تــوان به طــور بهینــه ایــن روش درمانــی را ارائــه کــرد‪.‬‬ ‫بــا وجــود ایــن‪ ،‬محققــان خوش بیــن هســتند زمانــی کــه ایــن‬ ‫درمــان اصــاح شــود‪ ،‬بتوانــد بــه راهــی ارزان و اســان بــرای‬ ‫بهبــود بینایــی در ســالمندان تبدیــل شــود‪ .‬ایــن فنــاوری‪ ،‬ایمــن و‬ ‫غیرتهاجمــی اســت و ایــن روشــی امیدوارکننــده بــرای بــه تعویــق‬ ‫انداختــن کاهــش بینایــی مرتبــط بــا افزایــش ســن اســت‪.‬‬ ‫جفــری در پایــان می گویــد‪« :‬بــا توجــه بــه ســادگی ایــن‬ ‫روش‪ ،‬مطمئنــم کــه دســتگاهی بــا کاربــری اســان را می تــوان‬ ‫بــا هزینــه ای مقرون به صرفــه در اختیــار عمــوم مــردم قــرار داد‪.‬‬ ‫در اینــده نزدیــک‪ ،‬یــک بــار در هفتــه ســه دقیقــه قــرار گرفتــن‬ ‫در معــرض نــور قرمــز عمیــق را می تــوان موقــع تهیــه قهــوه یــا‬ ‫رفــت و امــد بــا گــوش دادن بــه موســیقی انجــام داد و چنیــن‬ ‫کار ســاده ای‪ ،‬می توانــد مراقبــت از چشــم و بینایــی را در سراســر‬ ‫جهــان متحــول کنــد‪.‬‬ ‫‪39‬‬ صفحه 39 ‫درمــان و پیشــگیری از دیابــت نــوع یــک‬ ‫بــا قــرص جدیــد‬ ‫قــرص انســولین جدیــدی کــه محققــان دانشــگاه‬ ‫ییــل‪ 1‬ســاخته اند‪ ،‬موفــق شــد دیابــت نــوع یــک را در‬ ‫موش هــا درمــان و حتــی از ان پیشــگیری کنــد‪.‬‬ ‫بــه نقــل از نیــو اطلــس‪ ،‬دانشــمندان دانشــگاه ییــل داروی‬ ‫خوراکــی جدیــدی ســاخته اند کــه می توانــد بــه درمــان و حتــی‬ ‫پیشــگیری از دیابــت نــوع یــک کمــک کنــد‪.‬‬ ‫محققــان ایــن دانشــگاه در ازمایش هایــی کــه روی موش هــا‬ ‫انجــام دادنــد‪ ،‬مشــاهده کردنــد کــه ایــن دارو نه تنهــا به ســرعت‬ ‫ســطح انســولین را در بدنشــان تنظیــم کــرد‪ ،‬بلکــه عملکردهــای‬ ‫متابولیــک ان هــا را نیــز بازیابــی و التهــاب را معکــوس کــرد و‬ ‫بنابرایــن‪ ،‬راه بالقــوه ای بــرای پیشــگیری از بیمــاری بــاز کــرد‪.‬‬ ‫دیابــت نــوع یــک زمانــی شــروع می شــود کــه سیســتم ایمنــی‬ ‫فــرد بــه ســلول های بتــای لوزالمعــده حملــه می کنــد و ان هــا‬ ‫را از بیــن می بــرد‪ .‬ایــن ســلول های حیاتــی مســئول تولیــد‬ ‫انســولین هســتند؛ هورمونــی کــه گلوکــز را بــه انــرژی تبدیــل‬ ‫می کنــد و بــه همیــن دلیــل بیمــاران بــه چندین بــار تزریــق‬ ‫انســولین در روز نیــاز دارنــد‪.‬‬ ‫مصــرف خوراکــی انســولین‪ ،‬کار بســیار ســاده تر و غیر تهاجمی تــری‬ ‫خواهــد بــود‪ ،‬امــا متاســفانه‪ ،‬انســولین قبــل از اینکــه بتوانــد بــه‬ ‫جریــان خــون برســد‪ ،‬در معــده از بیــن مــی رود‪ .‬بســیاری از‬ ‫دانشــمندان در حــال ازمایــش روش هــای مختلفــی بــرای کمــک‬ ‫بــه بقــای ان در سیســتم گــوارش هســتند و راه هــای مختلفــی‬ ‫را ازموده انــد؛ از جملــه پوشــش های محافــظ‪ ،‬کپســول هایی بــا‬ ‫میکروســوزن هایی کــه مســتقیم ًا انســولین را از راه مخــاط معــده‬ ‫تزریــق می کننــد و حتــی نانوذراتــی کــه وارد جریــان خــون‬ ‫می شــوند و ســپس فقــط زمانــی انســولین ازاد می کننــد کــه‬ ‫ســطح گلوکــز بــاال باشــد‪.‬‬ ‫امــا دانشــمندان دانشــگاه ییــل در ایــن مطالعــه جدیــد‪ ،‬وســیله‬ ‫حمل ونقــل دارویــی بــا نانــوذرات جدیــد ابــداع کردنــد کــه‬ ‫نه تنهــا می توانــد انســولین را به طــور ایمــن بــه لوزالمعــده‬ ‫برســاند‪ ،‬بلکــه پوشــش ان نیــز فوایــد درمانــی دارد‪ .‬ایــن پوشــش‬ ‫از اســید اورسودوکســیکولیک کــه اســید صفــراوی اســت و‬ ‫به طــور طبیعــی در بــدن تولیــد می شــود‪ ،‬ســاخته شــده اســت‬ ‫و محققــان ان را پلیمریــزه کرده انــد‪ .‬ایــن کار بــه پیونــد بهتــر‬ ‫ان بــا گیرنده هــای لوزالمعــده کمــک می کنــد‪ ،‬عملکردهــای‬ ‫‪40‬‬ ‫‪1. Yale‬‬ ‫متابولیــک را بهبــود می بخشــد و مهم تــر از همــه‪ ،‬حتــی‬ ‫ســلول های ایمنــی ســرکش را کــه در وهلــه اول ســلول های‬ ‫بتــا را از بیــن می برنــد‪ ،‬کاهــش می دهــد‪.‬‬ ‫طــارق فهمــی‪ ،‬نویســنده مســئول ایــن مطالعــه‪ ،‬می گویــد‪« :‬انچــه‬ ‫کــه مــن را هیجــان زده می کنــد‪ ،‬ایــن اســت کــه ایــن رویکــردی‬ ‫دوجانبــه اســت‪ .‬ایــن کار ســبب تســهیل متابولیســم طبیعــی و‬ ‫همچنیــن اصــاح نقایــص ایمنــی در درازمــدت می شــود؛ بنابرایــن‬ ‫شــما در واقــع در حــال درمــان بیمــاری هســتید‪ ،‬درحالی کــه‬ ‫هم زمــان ســطح انســولین را نیــز حفــظ می کنیــد‪».‬‬ ‫ایــن گــروه ایــن نانــوذرات را روی موش هــای مبتــا بــه دیابــت‬ ‫نــوع یــک ازمایــش کردنــد و دریافتنــد کــه ان هــا به خوبــی‬ ‫در بهبــود ســطح انســولین کار می کننــد‪ ،‬درحالی کــه اســید‬ ‫صفــراوی‪ ،‬التهــاب را کاهــش می دهــد و عملکــرد متابولیــک را‬ ‫بازســازی می کنــد‪.‬‬ ‫ایــن گــروه همچنیــن دریافــت کــه انســولینی کــه از طریــق ایــن‬ ‫کپســول های خوراکــی بــه لوزالمعــده تحویــل داده می شــود‪،‬‬ ‫حــدود هفت برابــر ســریع تر از تزریــق زیــر جلــدی اســتاندارد‬ ‫عمــل می کنــد‪ .‬نکتــه مهــم اینکــه نتایــج مشــابهی نیــز در‬ ‫ازمایش هــای روی خوک هــا مشــاهده شــد‪.‬‬ ‫محققــان می گوینــد نتایــج کامــ ً‬ ‫ا امیدوارکننــده اســت‪ ،‬امــا‬ ‫بایــد کار و تحقیقــات بیشــتری صــورت گیــرد تــا بررســی شــود‬ ‫کــه ایــا انســان ها هــم فوایــد مشــابهی را تجربــه خواهنــد کــرد‬ ‫یــا نــه‪ .‬ایــن گــروه می گوینــد کــه از ایــن نانــوذرات می تــوان‬ ‫بــرای حمــل مولکول هــای دیگــر نیــز اســتفاده کــرد کــه به طــور‬ ‫بالقــوه بــه درمــان بیماری هــای دیگــر کمــک خواهــد کــرد‪.‬‬ ‫فهمــی می گویــد‪« :‬ظرفیــت ایــن نانــوذرات بــرای درمــان‬ ‫دیابــت و بیماری هــای دیگــر بســیار زیــاد اســت‪ .‬امیــدوارم‬ ‫کــه ایــن پیشــرفت فنــی در توســعه راه حل هــای فــوری بــرای‬ ‫چالش هــای دشــوار فعلــی در بیماری هــای خودایمنــی‪ ،‬ســرطان‪،‬‬ ‫الرژی هــا و عفونت هــا اســتفاده شــود‪ .‬ایــن مطالعــه در نشــریه‬ ‫«‪ »Nature Biomedical Engineering‬منتشــر شــده اســت‪.‬‬ صفحه 40 ‫واکســنی که پاســخ ایمنــی به رشــد تومور‬ ‫ســرطانی را تقویــت می کند‬ ‫گروهــی از محققانــی کــه در مرکــز علــوم بهداشــتی‬ ‫دانشــگاه نیومکزیکــو امریــکا فعالیــت می کننــد‪ ،‬بــا‬ ‫پوشــاندن ســلول های ســرطانی در ســیلیس و تزریــق‬ ‫ان هــا بــه موش هــای ازمایش شــده‪ ،‬موفــق بــه ســاخت‬ ‫واکســنی شــدند کــه ســرطان را مهــار می کنــد‪.‬‬ ‫بــه گــزارش مدیــکال اکســپرس‪ ،‬واکســن ضدســرطان در هریــک‬ ‫یــا همــه اشــکال ان هــدف اصلــی دانشــمندان پزشــکی اســت و‬ ‫در ایــن زمینــه پیشــرفت هایی نیــز حاصــل شــده اســت‪ .‬بــرای‬ ‫مثــال‪ ،‬واکســنی کــه بــا ویــروس پاپیلــوم انســانی مبــارزه می کنــد‪،‬‬ ‫راه بســیار موثــری بــرای جلوگیــری از ابتــای زنــان بــه ســرطان‬ ‫دهانــه رحــم اســت‪ ،‬امــا قبــل از ســاخت واکســنی کــه مســتقیم‬ ‫علیــه تومورهــای ســرطانی عمــل کنــد‪ ،‬کارهــای بیشــتری بایــد‬ ‫انجــام شــود؛ ماننــد جلوگیــری از تشــکیل ان هــا یــا ریشــه کنی‬ ‫ان ‪ ،‬زمانــی کــه از قبــل تشــکیل شــده اند‪.‬‬ ‫ســلول های تومــور می شــود‪ .‬ایــن فراینــد شــامل حفــظ‬ ‫انتی ژن هــای تومــور بازیابی شــده از بیمــار بــا پوشــاندن ان ‬ ‫بــا الیــه بســیار ریــز ســیلیس اســت؛ روشــی کــه انتی ژن هــا را‬ ‫به گونــه ای حفــظ می کنــد کــه ان را بــرای اســتفاده بعــدی در‬ ‫دســترس قــرار می دهــد و بــه دنبــال ان پوشــش همگون کننــده‬ ‫بیماری زایــی اضافــه می شــود و پوشــش نهایــی بــرای فعــال‬ ‫کــردن ســلول های دندریتــی محــرک انتی ژن هــا در برابــر‬ ‫ســلول های «تــی» عمــل می کنــد‪.‬‬ ‫محققــان ایــده خــود را بــا ســاخت واکس ـن های شــخصی بــرای‬ ‫موش هــای مبتــا بــه ســرطان تخمــدان ازمایــش کردنــد‪ .‬انــان‬ ‫دریافتنــد واکســن بــر اســاس برنامــه عمــل می کنــد‪ ،‬ســلول های‬ ‫«تــی» در حملــه بــه ســلول های ســرطانی ــــ کــه تومــور و ایمنــی‬ ‫ســلول های «تــی» اختصاصــی انتــی ژن را ایجــاد می کننــد‬ ‫تهاجمی تــر شــد‪ .‬نتیجــه نهایــی‪ ،‬ریشــه کنی کامــل‬ ‫تومورهــا در مو ش هــا بــود‪ .‬نتایــج ایــن تحقیــق در نشــریه‬ ‫«‪ »Nature Biomedical Engineering‬منتشــر شــده اســت‪.‬‬ ‫بیشــتر چنیــن تحقیقاتــی مبتنــی بــر ایــده تحریــک سیســتم‬ ‫ایمنــی بــدن بــه روش هایــی اســت کــه باعــث می شــود بــا‬ ‫شــدت بیشــتری ســلول های ســرطانی را دنبــال کنــد‪ .‬متاســفانه‪،‬‬ ‫همان طــور کــه محققــان در ایــن تــاش جدیــد نیــز اشــاره‬ ‫کرده انــد‪ ،‬بــدن انتی ژن هــای تومــور فراگیــری را کــه بتــوان‬ ‫بــرای چنیــن واکســنی اســتفاده کــرد‪ ،‬بیــان نمی کنــد‪ .‬محققــان‬ ‫کار خــود بــر اســاس تالش هــای قبلــی انجــام داده انــد کــه نشــان‬ ‫می دهــد ســلول های تومــور اتولــوگ (ســلول های جمــع اوری‬ ‫شــده از یــک بیمــار) ممکــن اســت بــرای ســاخت واکس ـن های‬ ‫منحصربه فــرد چنــد کلونــی در انــواع خاصــی از ســرطان ها‬ ‫اســتفاده شــوند‪ .‬ایــن روش مشــکل پیــدا کــردن انتــی ژن‬ ‫بیان شــده فراگیــر را حــل می کنــد‪.‬‬ ‫بــرای ایــن منظــور محققــان رویکــرد جدیــدی را امتحــان‬ ‫کرده انــد کــه شــامل اســتفاده از ســلول های تومــور اتولــوگ‬ ‫پوشیده شــده بــا ســیلیس و به طــور خــاص سیلیس ســازی برودتــی‬ ‫‪41‬‬ صفحه 41 ‫تـولـیـد‪ ،‬مـوانـع‬ ‫و راهــکــارها‬ ‫تهیه وتنظیم‪ :‬زهرا حشمتی‬ ‫دکتر مجید روحی؛‬ ‫مدیر عامل شرکت دانش بنیان کوشا فن پارس‪:‬‬ ‫محدودیت ها برای ما انگیزه ایجاد کرد‬ ‫تولیــد ملــی و حمایــت از تولیدگــران از مهم تریــن‬ ‫دغدغه هــای ســال های اخیــر اقتصــاد پُرفــراز و فــرود‬ ‫ایــران بــوده اســت‪ .‬بــه جرئــت می تــوان گفــت‬ ‫کــه تولیدکننــدگان ایرانــی کــه بــا وجــود همــه‬ ‫چالش هــا‪ ،‬توانســته اند در ایــن ســال ها در عرصــه‬ ‫تولیــد ملــی بماننــد و پایــداری کننــد‪ ،‬در ایــن دوره‪،‬‬ ‫ســخت ترین و پرچالش تریــن روزهــای خــود را ســپری‬ ‫کرده انــد‪ .‬یکــی از ایــن حوزه هــای پرچالــش‪ ،‬عرصــه‬ ‫محصــوالت تجهیــزات پزشــکی‪ ،‬دندان پزشــکی و علوم‬ ‫ازمایشــگاهی اســت؛ محصوالتــی کــه در پاندمــی کرونا‪،‬‬ ‫در مــدت زمــان کوتاهــی‪ ،‬به خوبــی نیازهــای داخلــی‬ ‫کشــور را رفــع کردنــد‪.‬‬ ‫در گفت وگــوی ایــن بخــش‪ ،‬میزبــان دکتــر مجیــد روحــی‪،‬‬ ‫رئیــس هیئت مدیــره انجمــن صنفــی تولیدکننــدگان و‬ ‫صادرکننــدگان تجهیــزات پزشــکی‪ ،‬دندان پزشــکی و‬ ‫علــوم ازمایشــگاهی و همچنیــن مدیــر عامــل شــرکت‬ ‫دانش بنیــان «کوشــا فــن پــارس» بودیــم و دربــاره تولیــد‬ ‫و چالش هــای ان بــا او بــه بحــث و تبــادل نظــر پرداختیــم‪.‬‬ ‫ابتدا از خودتان و سوابق کاری تان بگویید‪.‬‬ ‫بــرادرم در ســال ‪ 1364‬شــرکت دانش بنیــان کوشــا فــن پــارس را‬ ‫به صــورت کارگاه کوچکــی تاســیس کــرد‪ .‬مــن ان زمــان در دانشــگاه‬ ‫شــیراز در رشــته الکترونیــک مشــغول تحصیــل بــودم‪ .‬زمــان جنــگ‬ ‫بــود‪ .‬بعــد از فارغ التحصیلــی‪ ،‬در مرکــز تحقیقــات جنــگ جهــاد‬ ‫دانشــگاهی مشــغول به کار شــدم‪ ،‬تــا اینکه در ســال ‪ ،1368‬بــه کارگاه‬ ‫بــرادرم امــدم و بــا ایشــان همــکاری کــردم و در همــان کارگاه کوچک‬ ‫مانــدگار شــدم‪ .‬ســال ‪ 1368‬بــرای همــان کارگاه بــه نــام شــرکت‬ ‫«کوشــا فــن پــارس» مجــوز فعالیــت صنعتــی گرفتیــم و ســال ‪1373‬‬ ‫هــم شــرکت را بــه همیــن نــام ثبــت کردیــم‪ .‬ایــن گذشــته و شــروع‬ ‫کار مــا در کارگاهــی کوچــک بــود‪ .‬ایــن را می گویــم کــه جوانانــی کــه‬ ‫قصــد شــروع کار دارنــد‪ ،‬فکــر نکننــد کــه حتم ـ ًا بایــد کارشــان را از‬ ‫جــای بزرگــی شــروع کننــد‪.‬‬ ‫مــا کارمــان را بــا کارگاه کوچکــی در حومــه کــرج شــروع‬ ‫کردیــم‪ .‬چنــد دســتگاه ســاده مکانیکــی و الکترونیکــی در ان بــود و‬ ‫وســایل خاصــی نداشــت‪ .‬مــن در همــان بخــش مکانیــک فعالیــت‬ ‫می کــردم‪ .‬کم کــم بــه دلیــل عالقــه شــخصی‪ ،‬ســاخت اولیــن‬ ‫دســتگاه کوره هــای پرســلن بــرای ســاخت پروتزهــای دندانــی را‬ ‫شــروع کــردم‪ .‬ایــن دســتگاه در ایــران نبــود و همیشــه از امریــکا و‬ ‫المــان می امــد‪ .‬کشــورهای دیگــر هــم ان را تولیــد نمی کردنــد و‬ ‫‪42‬‬ صفحه 42 ‫بــه خاطــر تحریــم‪ ،‬بــا قیمــت بســیار زیــادی وارد می شــد‪ .‬زمانــی‬ ‫کــه دســتگاه را دیــدم‪ ،‬بــه تولیــد ان عالقه منــد شــدم‪ .‬بعــد از‬ ‫ان‪ ،‬طراحــی و ســاخت ایــن دســتگاه را شــروع کردیــم و بعــد از‬ ‫ثبــت شــرکت در ســال ‪ ،1373‬موفــق شــدیم نمونــه ان را بســازیم‬ ‫و وارد بــازار کنیــم‪ .‬از ان زمــان تاکنــون‪ 22 ،‬نــوع محصــول تولیــد‬ ‫کردیــم‪ .‬در حــال حاضــر هــم همــان ‪ 22‬محصــول را داریــم‪.‬‬ ‫ســال ‪ 1375‬بــه شــهرک صنعتــی شــمس اباد امدیــم و‬ ‫کارخانه مــان را در زمینــی بــه وســعت شــش هــزار متــر‪ ،‬فــاز بــه‬ ‫فــاز ســاختیم‪ .‬اول ششــصد تــا هشــتصد متــر از فضــا را ســاختیم‪.‬‬ ‫بعــد ان را توســعه دادیــم و ســالن های مختلــف ســاخته شــدند‪.‬‬ ‫هــدف مــا ایــن بــود محصوالتــی را تولیــد کنیــم کــه در کشــور‬ ‫وجــود ندارنــد؛ مثــل تجهیــزات دندان پزشــکی‪ .‬کشــور مــا در حــوزه‬ ‫تولیــد و ســاخت تجهیــزات دندان پزشــکی بــرای بخش هــای‬ ‫پروتــز البراتوارهــای دندان پزشــکی در محدودیــت بــود و بــه‬ ‫ایــن تجهیــزات نیــاز داشــت‪ .‬در حــال حاضــر‪ ،‬مــا صددرصــد نیــاز‬ ‫کشــور را بــرای ایــن تجهیــزات رفــع می کنیــم؛ حتــی می توانیــم‬ ‫صــادرات هــم داشــته باشــیم‪.‬‬ ‫تا چه حد خود را فرد موفقی می دانید؟‬ ‫موفقیــت موضوعــی نســبی اســت؛ البتــه کار مــا فــردی نیســت‪،‬‬ ‫بلکــه کار گروهــی اســت‪ ،‬امــا مــن فکــر می کنــم مــا موفــق‬ ‫بوده ایــم‪ .‬همیــن کــه رشــد و پیشــرفت کردیــم و دســتاوردهایی‬ ‫داشــتیم‪ ،‬همگــی موفقیــت بــه شــمار می اینــد‪ .‬شــرکت های‬ ‫بــزرگ دنیــا همگــی از صفــر شــروع کرده انــد‪ .‬مــا هــم از ان دســت‬ ‫شــرکت ها هســتیم‪ .‬عالقــه و پشــتکار مــن‪ ،‬برادرانــم‪ ،‬خانــواده ام‬ ‫و همکارانــم بــه موفقیــت مــا کمــک کــرده اســت‪ .‬شــرکت مــا‬ ‫خانوادگــی اســت‪ .‬همگــی مــا و همــه اعضــای هیئت مدیــره بــا‬ ‫هــم تــاش می کنیــم و توانســته ایم بــه دســتاوردهای خوبــی برســیم‪.‬‬ ‫از چــه زمانــی شــرکت شــما تبدیــل بــه شــرکتی‬ ‫دانش بنیــان شــد؟‬ ‫حــدود ده ســال پیــش اوج شــروع فعالیــت شــرکت های‬ ‫دانش بنیــان بــود‪ .‬مــا هــم گروهــی دانش بنیــان بودیــم‪ .‬در ســال‬ ‫‪ ،1394‬بررســی‪ ،‬تحقیــق‪ ،‬طراحــی و ســاخت ایمپلنت هــای دندانــی‬ ‫را اغــاز کردیــم‪ .‬در حــال حاضــر‪ ،‬ایــن پــروژه بــا موفقیــت کامــل‬ ‫بــه انجــام رســیده اســت‪ .‬در بهمن مــاه ســال ‪ ،1399‬دکتــر ســتاری‬ ‫از ان به عنــوان پــروژه ای دانش بنیــان و اولیــن پــروژه ســاخت و‬ ‫تولیــد ایمپلنت هــای دندانــی در کشــور رونمایــی کــرد‪ .‬در واقــع‪،‬‬ ‫دانش بنیانــی مــا در ایــن راســتا بــود‪ .‬ابتــدا بــرای دســتگاه های‬ ‫مــا بــود و ســپس بــرای سیســتم ایمپلنت هایمــان‪.‬‬ ‫بــه نظــر شــما‪ ،‬شــرکت های دانش بنیــان توانســته اند‬ ‫بــه تولیــد شــتاب دهنــد؟‬ ‫اینکــه بگوییــم شــرکت های دانش بنیــان تــازه بــه وجــود امدنــد‪،‬‬ ‫شــاید چنــدان گــزاره درســتی نباشــد‪ .‬هــر کاری کــه در ان نــواوری‬ ‫باشــد و بــر اســاس دانــش و در مســیر علــم باشــد‪ ،‬دانش بنیــان بــه‬ ‫شــمار می ایــد‪ .‬در حــال حاضــر‪ ،‬بیشــتر نیــاز کشــور را در زمینــه‬ ‫تجهیــزات پزشــکی‪ ،‬همیــن شــرکت ها و تولیــدات داخلــی اداره‬ ‫می کننــد‪ .‬حــدود هــزار تولیدکننــده داخلــی در حــوزه تجهیــزات‬ ‫پزشــکی وجــود دارنــد کــه در وزارت بهداشــت ثبــت شــده اند‪.‬‬ ‫بســیاری از ایــن شــرکت ها عمــ ً‬ ‫ا دانش بنیــان هســتند‪ ،‬امــا‬ ‫ممکــن اســت ایــن نــام را نداشــته باشــند‪ .‬اینکــه «های تــک»‬ ‫باشــیم؛ یعنــی دانــش نوینــی داشــته باشــیم کــه در کشــور وجــود‬ ‫نــدارد‪ ،‬موضــوع متفاوتــی اســت‪ .‬بســیاری از محصــوالت پزشــکی‬ ‫مــا‪ ،‬حتــی اگــر محصــول خیلــی ســاده ای هــم باشــند‪ ،‬از علــم بــه‬ ‫خوبــی اســتفاده کرده انــد‪.‬‬ ‫اهمیتــی کــه معاونــت علمــی و فنــاوری و به ویــژه شــخص‬ ‫دکتــر ســتاری و گروهشــان بــه ایــن کار دادنــد‪ ،‬بســیار موثــر و‬ ‫مثبــت بــوده اســت‪ .‬ایشــان بــه پروژه هــای مختلــف کمک هــای‬ ‫مالــی کرده انــد کــه قطعــ ًا در رشــد ایــن شــرکت ها تاثیرگــذار‬ ‫بــوده اســت‪ .‬ایــن کمــک کاســتی ها را جبــران کــرد‪ .‬خیلــی از‬ ‫شــرکت ها نــام دانش بنیــان را ندارنــد‪ ،‬فراینــد دانش بنیــان‬ ‫شــدن را طــی نکرده انــد و نمی تواننــد از امتیازهــای ان اســتفاده‬ ‫کننــد‪ ،‬ولــی مــا بــه خاطــر مســئولیتی کــه در انجمــن صنفــی‬ ‫داریــم‪ ،‬از ان شــرکت ها شــناخت داریــم و می دانیــم کــه کامــ ً‬ ‫ا‬ ‫دانش بنیــان هســتند‪ .‬ایــن شــرکت ها بــرای معرفــی درســت‬ ‫خــود اموزش هــای الزم را ندیده انــد‪ .‬نمی داننــد چگونــه خــود‬ ‫را در ســامانه دانش بنیانــی ثبــت کننــد‪ .‬بــرای ایــن دوســتان‬ ‫برنامه هایــی در انجمــن صنفــی تولیدکننــدگان و صادرکننــدگان‬ ‫تجهیــزات پزشــکی‪ ،‬دندان پزشــکی‪ ،‬ازمایشــگاهی و ملزومــات‬ ‫دارویــی تــدارک دیده ایــم؛ به ویــژه بــرای شــرکت هایی کــه نوپــا‬ ‫هســتند و ایده هــای جدیــد دارنــد‪ ،‬برنامه هــای اموزشــی در نظــر‬ ‫داریــم تــا بتواننــد فراینــد دانش بنیــان شــدن را طــی کننــد و از‬ ‫امتیــازات ان بهــره ببرنــد‪.‬‬ ‫‪43‬‬ صفحه 43 ‫در شــرکت کوشــا فــن پــارس به عنــوان شــرکتی‬ ‫دانش بنیــان‪ ،‬نحــوه گزینــش گــروه تولیــد و جایــگاه‬ ‫علمــی و پژوهشــی اعضــای ان چگونــه اســت ؟‬ ‫مــا ابتــدا در زمینــه تیــم تولیــد ضعــف داشــتیم‪ ،‬امــا کم کــم‬ ‫توانســتیم ایــن ضعــف را برطــرف کنیــم‪ .‬پروژه هــا را بایــد بــر‬ ‫اســاس تخصــص تقســیم بندی کــرد‪ .‬در حــوزه تجهیــزات‬ ‫پزشــکی مکانیــک‪ ،‬ســخت افزار‪ ،‬نرم افــزار‪ ،‬علــم مــواد‪ ،‬شــیمی‪،‬‬ ‫متالــوژی‪ ،‬مهندســی پزشــکی‪ ،‬مــواد زیست ســازگار‪ ،‬شــناخت مــواد‪،‬‬ ‫ماشــین االت‪ ،‬مهندســی ســاخت و تولیــد و تخصص هــای مختلــف‬ ‫وجــود دارد‪ .‬عــاوه بــر همــه این هــا بحــث مدیریــت کالن مطــرح‬ ‫اســت کــه بایــد رهبــری ایــن پروژه هــا را عهــده دار شــود‪ .‬این هــا‬ ‫گروه هــای مختلفــی هســتند‪.‬‬ ‫مــا بــرای ایــن کار و به ویــژه در حــوزه ایمپلنــت دندانــی‪،‬‬ ‫نیروهایمــان را از بهتریــن فارغ التحصیــان کشــور انتخــاب‬ ‫کردیــم و دانــش فنــی و امکانــات الزم را در اختیارشــان گذاشــتیم‪.‬‬ ‫بــا تحقیــق روی پــروژه‪ ،‬ایــن کار را بــه صــورت کامــ ً‬ ‫ا علمــی‬ ‫پیــش بردیــم و توانســتیم کار را بــا کیفیــت بهتــری در مقایســه‬ ‫بــا بســیاری از کشــورها‪ ،‬بــه ســرانجام برســانیم؛ زیــرا بــه منابــع‬ ‫انســانی بـه صــورت تخصصــی توجــه کردیــم‪ .‬همچنیــن بــا توجــه‬ ‫بــه اینکــه تحریــم بودیــم‪ ،‬مجبــور شــدیم بــر تــوان داخلــی تکیــه‬ ‫‪44‬‬ ‫کنیــم‪ .‬محدودیت هــا بــرای مــا انگیــزه ایجــاد کــرد‪ .‬کشــورهای‬ ‫دیگــری هــم بوده انــد کــه محدودیت هــای جنگــی و مشــکالتی‬ ‫از ایــن قبیــل را تجربــه کرده انــد؛ مثــل ژاپــن‪ ،‬ویتنــام‪ ،‬کــره‬ ‫جنوبــی‪ ،‬امریــکا یــا المــان‪ .‬المــان قبــل از جنــگ را بــا المــان‬ ‫بعــد از جنــگ مقایســه کنیــد‪ .‬بــه خاطــر مشــکالتی کــه داشــتند‪،‬‬ ‫در صنعــت خــود انقــاب ایجــاد کردنــد‪ .‬مــا نیــز در ایــران‪ ،‬هــم‬ ‫بــا مشــکالت جنــگ روبــه رو بودیــم و هــم بــا تحریم هــا‪ .‬ایــن‬ ‫محدودیت هــا ســبب شــدند در صنایــع نظامــی و صنایــع مختلــف‬ ‫در حــوزه تجهیــزات پزشــکی رشــد خوبــی کنیــم و هم اکنــون‪،‬‬ ‫در مقایســه بــا بســیاری از کشــورهای منطقــه جایــگاه خوبــی‬ ‫داریــم‪ .‬مــا در منطقــه به عنــوان کشــوری طــرا ِز اول در ایــن حــوزه‬ ‫شــناخته می شــویم‪.‬‬ ‫محصــوالت دیگــر شــرکت شــما چیســت و تولیــد‬ ‫ان هــا چــه بازخــوردی داشــته اســت؟‬ ‫محصــوالت مــا بیشــتر در حــوزه ســاخت پروتزهــای دندانــی‬ ‫ثابــت و متحــرک‪ ،‬به ویــژه پروتزهایــی بــود کــه روی پایــه دنــدان‬ ‫تراش خــورده یــا بی دنــدان قــرار می گرفتنــد‪ .‬تجهیزاتــی کــه‬ ‫بــرای تولیــد و ســاخت ایــن دندان هــا ب ـ ه کار می رفتنــد‪ ،‬یــا بــرای‬ ‫دانشــکده های دندان پزشــکی بــود یــا بــرای پری کلینیک هــا کــه‬ صفحه 44 ‫دانشــجویان در انجــا امــوزش می بیننــد‪ .‬ابتــدا میزهایــی امــاده کردیم‬ ‫کــه بــه ان هــا فانتــوم گفتــه می شــود‪ .‬ســال ‪ 1382‬کار را شــروع‬ ‫کردیــم و اولیــن ســری را در ســال ‪ 1385‬بــه دانشــکده دندان پزشــکی‬ ‫تهــران تحویــل دادیــم‪ .‬همین طــور‪ ،‬در البراتوارهــا از میزهایــی‬ ‫اســتفاده می شــود کــه بتواننــد همــه کاری روی ان انجــام دهنــد‪.‬‬ ‫همــه محصــوالت مــا از نظــر کمیــت و کیفیــت در ســطح‬ ‫مطلوبــی قــرار دارنــد‪ .‬مــا همــواره ســعی کرده ایــم نیــاز کشــور را‬ ‫در اولویــت قــرار دهیــم و بازخــورد خوبــی هــم دریافــت کرده ایــم‪.‬‬ ‫دســتگاه هایی کــه س ـی وچند ســال پیــش ســاخته ایم‪ ،‬هنــوز هــم‬ ‫خدمــات ارائــه می دهنــد‪ .‬دســتگاه های تولیــدی مــا هــم داخــل‬ ‫کشــور و هــم خــارج از کشــور کیفیــت خــود را ثابــت کرده انــد‪.‬‬ ‫مــا همیشــه ســعی کرده ایــم‪ ،‬بازخــورد بــازار و مصرف کننــده‬ ‫را بــه بخــش فنــی منتقــل کنیــم‪ .‬ایــن بازخوردهــا و نیازهــای‬ ‫مصرف کننــدگان‪ ،‬در کنگره هــا و در رویدادهــای علمــی کــه‬ ‫خودمــان برگــزار یــا شــرکت می کردیــم‪ ،‬دیــده می شــد‪ .‬مــا‬ ‫همیشــه موضــوع بهبــود مســتمر را مدنظــر داریــم‪.‬‬ ‫مــن توصیـه ام بــه کســانی کــه می خواهنــد شرکتشــان پــا بگیــرد‪،‬‬ ‫ایــن اســت کــه روی کیفیــت محصــول طــوری کار کننــد کــه‬ ‫قابلیــت صــادرات داشــته باشــد‪ .‬بایــد بــه تولیــد صادرات محــور فکر‬ ‫کننــد‪ .‬بــه اینکــه چــه کاالیــی می تواننــد تولیــد کنند که بعــد از ســاخت‪،‬‬ ‫ان را در بــازار کشــورهای دیگــر هــم بــه فروش برســانند‪ .‬خوشــبختانه در‬ ‫حــال حاضــر‪ ،‬معاونــت علمــی و فنــاوری‪ ،‬شــتاب دهنده ها‪ ،‬پارک هــای‬ ‫فنــاوری و مراکــز رشــد‪ ،‬همگــی هدفمنــد کار می کننــد‪ .‬ضعــف مــا ایــن‬ ‫اســت کــه ارتبــاط درســتی بیــن صنعــت و دانشــگاه وجــود نـدارد و بیــن‬ ‫مراکــز علمــی کــه در حــال تولیــد علم هســتند و صنعــت‪ ،‬ارتبــاط خوبی‬ ‫برقرار نشــده اســت‪.‬‬ ‫پیشــنهاد شــما به عنــوان تولیدکننــده چیســت؟ اگــر‬ ‫تصمیم گیرنــده بودیــد‪ ،‬بــرای ایــن موضــوع خــاص چــه‬ ‫تدبیــری می اندیشــیدید؟‬ ‫بــرای ایــن کار نســخه های امــاده وجــود دارد‪ .‬کشــورهای‬ ‫مختلفــی نظیــر چیــن‪ ،‬امریــکا و المــان ایــن امــوزش را از مهــد‬ ‫کــودک شــروع می کننــد‪ .‬افــراد از مهــد کــودک یــاد می گیرنــد‬ ‫کــه چگونــه بــا هــم حــرف بزننــد و کار گروهــی انجــام دهنــد‪.‬‬ ‫مــا در کار گروهــی ضعــف داریــم‪ .‬مــن اگــر جــای مســئوالن‬ ‫کشــور بــودم‪ ،‬امــوزش همــکاری و تبــادل افــکار را از کودکــی‬ ‫اجبــاری می کــردم‪ .‬بایــد روش هــای اموزشــی کشــورهای موفــق‬ ‫را پیاده ســازی کنیــم‪ .‬فرزنــدان مــا بایــد بــه ســمتی هدایــت شــوند‬ ‫کــه کشــور نیــاز دارد و خودشــان هــم بــه ان عالقــه و در ان‬ ‫توانایــی دارنــد‪.‬‬ ‫بایــد بــر اســاس نیــاز کشــور بدانیــم کــه چــه تعــداد مهنــدس‬ ‫و در چــه رشــته هایی نیــاز داریــم‪ ،‬بــرای ایــن موضــوع بایــد‬ ‫برنامه ریــزی کنیــم‪ .‬در حــال حاضــر یکــی از چالش هــای‬ ‫شــرکت ها‪ ،‬موضــوع منابــع انســانی اســت‪ .‬مــا در مصاحبه هــای‬ ‫کاری متوجــه می شــویم کــه انچــه ایشــان در دانشــگاه‬ ‫‪45‬‬ صفحه 45 ‫اموخته انــد‪ ،‬بــر اســاس نیازهــای صنعــت نیســت‪ .‬اگــر ارتبــاط‬ ‫دانشــگاه و صنعــت را سروســامان ببخشــیم‪ ،‬بــا جهــش مواجهــه‬ ‫می شــویم‪ .‬بایــد الگــوی درســت را بــه دانشــجویان نشــان دهیــم‬ ‫و فقــط بــه فکــر مســائل اقتصــادی نباشــیم‪.‬‬ ‫در بخش هــای مختلــف بایــد ازمایش هــای مختلــف انجــام‬ ‫می شــد‪ .‬بایــد بــرای تمــام این هــا زیرســاخت ایجــاد می کردیــم‪ .‬در‬ ‫ایــن راســتا‪ ،‬شــرکتی هــم در المــان ثبــت کردیــم کــه در بخــش‬ ‫داخــل کشــور‪ ،‬فنــاوری و بازرگانــی بــه مــا کمــک زیــادی کــرد‪.‬‬ ‫بــه اعتقــاد مــن‪ ،‬بــه خاطــر همیــن زیرســاخت ها توانســتیم اولیــن‬ ‫پــروژه موفــق باشــیم‪.‬‬ ‫چنــد شــرکت قبــل از مــا در ایــن زمینــه کار کــرده و زحمــت زیــادی‬ ‫هــم کشــیده بودنــد‪ ،‬ولــی مــا اولیــن پــروژه موفــق بودیــم کــه در‬ ‫بهمن مــاه ‪ 1399‬افتتــاح شــد‪ .‬ان زمــان رســم ًا اعــام کردنــد کــه‬ ‫ایــن پــروژه موفــق اســت‪ .‬مــا تمــام حلقه هــای الزم و بخش هــای‬ ‫مختلــف را از ماشــین االت‪ ،‬نیــروی انســانی و فنــاوری بــه دســت اورده‬ ‫بودیــم‪ .‬ارتبــاط تنگاتنگــی بــا شــرکت های سوئیســی‪ ،‬المانــی و ژاپنــی‬ ‫داشــتیم‪ .‬بــه جــای تولیــد ســریع‪ ،‬دو ســال کامــل روی تحقیــق و‬ ‫یو چندســاله شــرکت‬ ‫برنامه ریــزی ایــن پــروژه کار کردیــم‪ .‬تجربــه س ‬ ‫مــا‪ ،‬کارکنــان و مدیــر پــروژه کــه قبــ ً‬ ‫ا بــا پروژه هــای مشــابه کار‬ ‫کــرده و بــا صنعــت‪ ،‬دغدغه هــا و چالش هــای پــروژه جدیــد اشــنا‬ ‫بودنــد‪ ،‬بــه موفقیــت پــروژه کمــک کــرد‪.‬‬ ‫پــروژه ایمپلنــت از نظــر وســعت ســرمایه گذاری علمــی کار‪،‬‬ ‫ماشــین االت‪ ،‬ابزارهــا‪ ،‬نرم افزارهــا و اســتانداردها‪ ،‬کار بســیار‬ ‫دشــواری بــود‪ .‬بــر اســاس اســتانداردهای اروپــا‪ ،‬چهــل اســتاندارد را‬ ‫گذراندیــم؛ از ازمایش هــای فنــی تــا ازمایش هــای زیست ســازگاری‪،‬‬ ‫در واقــع فنــاوری را از کشــورهای دیگــر گرفتیــد و‬ ‫اینجــا بــه کار بردیــد؟‬ ‫نمونــه ایرانــی ایمپلنــت شــما قبـ ً‬ ‫ا ســاخته شــده بــود‬ ‫یــا شــما اولیــن نمونــه ایرانــی بودیــد؟‬ ‫‪46‬‬ ‫ایمپلنــت دندانــی را مــا اختــراع نکرده ایــم‪ .‬در ایتالیــا حداقــل‬ ‫چهارصــد شــرکت در ایــن حــوزه فعالیــت می کننــد‪ .‬البتــه همــه‬ ‫ان هــا برنــد نیســتند و کارهــای مختلفــی می کننــد‪ ،‬امــا هرکــدام‬ ‫در زمینــه یکــی از ایــن گونه هــای ایمپلنــت کار می کننــد و‬ ‫درگیــر ســاخت ایــن محصولنــد‪ .‬پنجــاه ســال اســت کــه بــا‬ ‫کشــف خاصیــت تیتانیــوم‪ ،‬ایمپلنــت در دنیــا شــناخته شــده اســت‪.‬‬ ‫در کشــور مــا حــدود ســی ســال اســت کــه از ایــن محصــول‬ ‫اســتفاده می شــود‪ .‬اولین بــار دانشــکده علــوم پزشــکی تهــران‬ ‫ایــن محصــول را بــه کار بــرد‪.‬‬ ‫مــا بــر اســاس ایــن ســابقه و نیــاز کشــور و همچنیــن بــر‬ ‫اســاس بهتریــن فنــاوری دنیــا‪ ،‬ایــن کار را شــروع کردیــم‪ .‬تمــام‬ ‫فناوری هــای کشــورهای مطــرح دنیــا را بررســی و سیســتمی را‬ ‫تحــت برنــد «اویتــا» طراحــی کردیــم‪ .‬ایده هایــی را پیــاده و بــا‬ صفحه 46 ‫شــرکتی سوئیســی مشــارکت کردیــم‪ .‬ســه ســال هــم فعالیــت‬ ‫داشــتیم‪ .‬ایــن یکــی از افتخــارات شــرکت ماســت کــه توانســتیم‬ ‫بــا شــرکتی بســیار موفــق و بین المللــی در دنیــا همــکاری کنیــم‪.‬‬ ‫پــروژه ای هــم بــا ایــن شــرکت داشــتیم کــه متاســفانه بــه خاطــر‬ ‫تحریــم ادامــه پیــدا نکــرد‪ .‬امــا پــروژه ایمپلنــت دندانــی اویتــا‬ ‫در بهمن مــاه ‪ 1399‬افتتــاح شــد‪ .‬همــه اســتانداردهای داخلــی‬ ‫و خارجــی اش را اخــذ کردیــم و در نهایــت‪ ،‬وزارت بهداشــت‬ ‫مجوزهــای ان را صــادر کــرد‪ .‬خوشــبختانه‪ ،‬ایــن پــروژه موفقیــت‬ ‫زیــادی برایمــان بــه همــراه داشــت‪.‬‬ ‫برای اخذ مجوز با چالش خاصی مواجه نشدید؟‬ ‫بــا وزارت بهداشــت و اداره کل تجهیــزات پزشــکی چالش هــای‬ ‫زیــادی داشــتیم‪ .‬بایــد مجــوز‪ ،‬پروانــه ســاخت و پروانــه صنعتــی‬ ‫ایــن محصــول را می گرفتیــم‪ .‬ایــن رونــد حــدود یک ســال یــا‬ ‫شــاید هــم بیــش از یــک ســال طــول کشــید‪ .‬مــا منابــع دقیقــی‬ ‫در اداره کل نداشــتیم‪ .‬اســتانداردها و قوانیــن مشــخصی وجــود‬ ‫نداشــت‪ .‬اگــر کارشــناس تجهیــزات پزشــکی کــه می خواهــد‬ ‫مجــوز را صــادر کنــد‪ ،‬چک لیســتی بــرای ایــن کار داشــته باشــد‪،‬‬ ‫ایــن رونــد راحت تــر انجــام می شــود‪ .‬مــا همــه ایــن مراحــل را‬ ‫در ازمایشــگاه های خــارج از کشــور هــم گذرانــده بودیــم‪ ،‬امــا ایــن‬ ‫رونــد در داخــل بســیار طوالنی تــر بــود‪.‬‬ ‫به نظر شما‪ ،‬تسریع این مراحل امکان پذیر است؟‬ ‫اگــر اطالعــات و فراینــد مجوزدهــی تدویــن شــده باشــد‪ ،‬روند کار‬ ‫ســریع تر خواهــد شــد‪ .‬مشــخص کــردن اســتانداردهای محصــوالت‬ ‫بــه کــم شــدن زمــان ایــن رونــد کمــک می کنــد‪ .‬هــر محصولــی‬ ‫اســتانداردهای مشــخصی دارد‪ .‬بــر اســاس ان اســتانداردها می تــوان‬ ‫کار را پیــش بــرد‪ .‬البتــه بایــد برای اســتانداردها ســخت گیری شــود‪.‬‬ ‫اگــر زیرســاخت های مدیریتی مــان را در ایــن حــوزه بهتــر کنیــم و‬ ‫بــه تجهیــزات پزشــکی اهمیــت بیشــتری بدهیــم‪ ،‬مشــکالت کمتــر‬ ‫می شــود‪ .‬مــا اعتقــاد داریــم کــه تجهیــزات پزشــکی ســهم بزرگــی‬ ‫در اقتصــاد کشــور دارد و می توانــد ارزاوری خوبــی داشــته باشــد‪.‬‬ ‫بــا توجــه بــه اینکــه در دنیــا هــم بــه تجهیــزات پزشــکی اهمیــت‬ ‫بســیاری می دهنــد و جنبــه ارزاوری و ارزش افــزوده خوبــی هــم‬ ‫دارد‪ ،‬بهتــر اســت معاونــت مســتقلی در حــوزه تجهیــزات پزشــکی‬ ‫داشــته باشــیم‪.‬‬ ‫ایمپلنــت دندانــی اویتــا چنــد درصــد از ســهم بــازار‬ ‫ایــران را تصاحــب خواهــد کــرد؟‬ ‫هــدف مــا ایــن اســت کــه هــر ســال رشــد کنیــم‪ .‬بــرای ســال‬ ‫اول بیــن ده تــا پانــزده درصــد بــازار را در نظــر گرفته ایــم و قصــد‬ ‫داریــم هــر ســال حداقــل بیســت تــا ســی درصــد بــه ایــن عــدد‬ ‫اضافــه کنیــم‪ .‬ایــن بــه امکانــات مــا بســتگی دارد کــه البتــه‬ ‫ظرفیــت ان را هــم داریــم‪.‬‬ ‫مزیــت محصــول شــما چیســت کــه فکــر می کنیــد‬ ‫ایــن ظرفیــت را دارد؟‬ ‫اول از همــه موضــوع قیمــت اســت‪ .‬دومیــن مســئله ایــن اســت‬ ‫کــه ایــن محصــول در کشــور تولیــد می شــود‪ .‬بــه خاطــر تحریــم‪،‬‬ ‫مشــکالت واردات و تحریم هــای داخلــی‪ ،‬زنجیــره تامیــن کــه‬ ‫همــان تولیــد و واردات اســت‪ ،‬مســلم ًا بایــد بــه تولیــد اهمیــت‬ ‫بیشــتری بدهــد‪ .‬تولیــد در مرحلــه اول اســت‪ .‬تحریم هــا ســبب بــه‬ ‫تاخیــر افتــادن واردات می شــود‪ .‬نیــاز مــا بــه ایــن محصــول ســبب‬ ‫تولیــد ان در کشــور شــده اســت‪ .‬وقتــی مــا صنعــت تولیــد ان را‬ ‫داشــته باشــیم‪ ،‬می توانیــم بــا نــواوری‪ ،‬ان را توســعه دهیــم‪ .‬یکــی‬ ‫از مزایــای ان‪ ،‬ایــن اســت کــه ایده هــای دندان پزشــک های‬ ‫مــا در ایــران اجــرا می شــود؛ به ویــژه در حــوزه پروتــز‪ .‬بخــش‬ ‫مهندســی و پژوهشــی مــا می توانــد بــا کمــک اســتادان دانشــگاه‬ ‫پــروژه جدیــدی را طراحــی و اجــرا کنــد تــا بتوانیــم در منطقــه‬ ‫رتبــه اول را کســب کنیــم‪ .‬مــا از ابتــدا بــه صــادرات فکــر کردیــم‪.‬‬ ‫یکــی از اهــداف اصلــی مــا صــادرات اســت‪.‬‬ ‫ایــا معاونــت علمــی و فنــاوری ریاســت جمهــوری از‬ ‫شــما حمایــت کــرده اســت؟‬ ‫معاونــت علمــی و فنــاوری یکــی از ســازمان ها و معاونت هایــی‬ ‫اســت کــه زیرنظــر ریاســت جمهــوری اداره می شــود و در حــوزه‬ ‫دانش بنیان هــا فعــال اســت‪ .‬ایــن ســازمان در زمینــه حمایــت از‬ ‫نــواوری و اســتارتاپ ها کمــک زیــادی کــرده اســت‪ .‬کمتــر ســازمانی‬ ‫را می شناســیم کــه بــه ایــن خوبــی بــه وظایــف خــود رســیدگی کنــد‪.‬‬ ‫البتــه کمتــر ســازمانی وجــود دارد کــه چالــش نداشــته باشــد‪ ،‬امــا‬ ‫در معاونــت علمــی و فنــاوری‪ ،‬به ویــژه بــا مدیریــت دکتــر ســتاری‪،‬‬ ‫مــا بــا کمتریــن چالــش مواجــه بودیــم‪ .‬ایشــان از بــزرگان ایــن کار‬ ‫هســتند‪ .‬ایــن معاونــت یکــی از بهتریــن ســازمان های مــا از نظــر دیــد‬ ‫مدیریــت‪ ،‬شــفافیت و ایجــاد نکــردن گلــوگاه بــرای شرکت هاســت‪ .‬بــا‬ ‫اغــوش بــاز و بــا همــت عالــی کار می کننــد و زحمــت می کشــند‪.‬‬ ‫هــم ایشــان و هــم تمــام معاونــان و کارشناســان ایــن مرکــز واقع ـ ًا‬ ‫همــت عالــی داشــتند کــه جــای قدردانــی و تشــکر دارد‪.‬‬ ‫صنــدوق نــواوری و شــکوفایی هــم یکــی از مراکــزی اســت‬ ‫کــه در حــوزه منابــع مالــی‪ ،‬هدایــت و اقتصــادی کــردن پروژه هــا‪،‬‬ ‫به ویــژه در عرصــه صــادرات تــاش زیــادی کــرده اســت کــه‬ ‫جــای تشــکر دارد‪ .‬کار ایــن صنــدوق بســیار شــفاف و اصولــی بــوده‬ ‫اســت و در پــروژه مــا هــم بســیار کمکمــان کردنــد کــه همــه‬ ‫این هــا جــای ســپاس دارد‪.‬‬ ‫در پایــان‪ ،‬اگــر نکتــه خاصــی باقی مانــده اســت‪ ،‬بفرمایید‪.‬‬ ‫قیمت گــذاری دســتوری بــه کار مــا لطمــه می زنــد‪ .‬اگــر مطالبــات‬ ‫شــرکت ها از دولــت پرداخــت شــود‪ ،‬بزرگ تریــن کمــک اســت‪.‬‬ ‫اگــر دولــت مطالبــات معوق مانــده شــرکت ها را پرداخــت کنــد‪،‬‬ ‫بســیاری از شــرکت ها نیــازی بــه دریافــت وام نخواهنــد داشــت‪.‬‬ ‫‪47‬‬ صفحه 47 ‫دانــش در‬ ‫مسـیـر فـنـاوری‬ ‫هم گرایی در علم و فناوری‬ ‫تهیه وتنظیم‪ :‬دکتر سید علی معبودی‬ ‫جســت وجو و تــاش بــرای رویارویــی و رفــع‬ ‫مشــکالت زندگــی بشــر منشــا پیدایــش و‬ ‫گســترش علــوم و فناوری هــای مختلــف‬ ‫بــوده اســت‪ .‬به تدریــج رشــته های تخصصــی و‬ ‫مهارت هــای فنــی شــکل گرفتــه و در بســتر‬ ‫تاریــخ رشــد و توســعه یافته انــد؛ تــا جایــی کــه‬ ‫امــروزه‪ ،‬شــاهد رشــد فناوری هــای برتــر‪ 1‬بــرای‬ ‫پاســخ گویی بــه نیازهــای پیچیده تــر هســتیم‪.‬‬ ‫در چنــد دهــه اخیــر‪ ،‬مجــاورت و هم نشــینی دو یــا‬ ‫چنــد رشــته تخصصــی یــا حــوزه فنــی در مواجهــه‬ ‫بــا چالشــی مشــترک‪ ،‬اتفاقــات جدیــدی در نــگاه‬ ‫بــه مســئله و ســپس پاســخ گویی بــه ان رقــم‬ ‫زده اســت‪ .‬در واقــع‪ ،‬در ایــن رویکــرد‪ ،‬همــکاری‬ ‫دانشــمندان‪ ،‬پژوهشــگران و صنعتگــران در رفــع‬ ‫مشــکالت امــروزه زندگــی بشــر بــه توســعه‬ ‫حوزه هــای بین رشــته ای‪ 2‬منجــر شــده اســت‬ ‫ افزایــی راه حل هــای موجــود در‬ ‫و در نتیجــه هم‬ ‫ِ‬ ‫هریــک از ان حوزه هــای یکتــا‪ ،‬راه حــل نهایــی‬ ‫بــرای رفــع نیــاز کنــکاش و ارائــه می شــود‪.‬‬ ‫ایــن از ان رو اســت کــه امــروز‪ ،‬دیگــر یــک رشــته‬ ‫یــا زمینه فنــی خــاص‪ ،‬بــدون تلفیــق و همگرایی طیف‬ ‫وســیعی از علــوم و فناوری هــا‪ ،‬نمی توانــد بــرای حــل‬ ‫چالش مشــترک فرارشــته ای اســتفاده شود‪.‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪1. High Tech‬‬ ‫‪2. Interdisciplinarity‬‬ ‫بــا ایــن مقدمــه‪ ،‬منظــور از همگرایــی‪ 3‬ادغــام عمیــق دانــش‪،‬‬ ‫ابــزار و دیگــر اجــزای مرتبــط بــا فعالیت هــای انســانی بــرای‬ ‫هدفــی مشــترک اســت تــا بــرای جامعــه امــکان پاســخ بــه‬ ‫ســواالت جدیــدی به منظــور تغییــر اکوسیســتم فیزیکــی یــا‬ ‫اجتماعــی را فراهــم کنــد‪ .‬چنیــن تغییراتــی در اکوسیســتم مربوطــه‬ ‫روندهــا‪ ،‬مســیرها و فرصت هــای جدیــدی را در فازهــای جدیــد‬ ‫فراینــد بــاز می کنــد [‪.]۱‬‬ ‫زمینه های فناوری همگرا‬ ‫ســرواژه ‪ NBIC4‬مخفــف نانوفنــاوری‪ ،‬زیســت فناوری‪ ،‬فنــاوری‬ ‫اطالعــات و علــوم شــناختی اســت کــه رایج تریــن ترکیــب بــرای‬ ‫فناوری هــای همگــرا شــناخته می شــود‪ .‬هرچنــد مخفف هــای‬ ‫مختلــف دیگــری نیــز بــرای همیــن مفهــوم ارائــه شــده اســت‬ ‫ماننــد‪ :GNR5 :‬ژنتیــک‪ ،‬نانوفنــاوری و رباتیــک و‪ :GRAIN6‬ژنتیــک‪،‬‬ ‫رباتیــک‪ ،‬هــوش مصنوعــی‪ ،‬فنــاوری اطالعــات و نانوفنــاوری‪.‬‬ ‫‪3. Convergence‬‬ ‫‪4. Nanotechnology, Biotechnology, Information technology and Cognitive science‬‬ ‫‪5. Genetic, Robotic, Information, and Nano processes‬‬ ‫‪6. Genetics, Robotics, Artificial Intelligence, and Nanotechnology‬‬ صفحه 48 ‫فراورده هــای گوناگــون ایجــاد یــا اصــاح می شــوند‪ .‬پیش بینــی‬ ‫می شــود ارزش بــازار جهانــی زیســت فناوری تــا ســال ‪۲۰۲۵‬‬ ‫میــادی بــه ‪ 727/1‬میلیــارد دالر امریــکا برســد‪.‬‬ ‫از دیگــر حوزه هــای منشــعب از زیس ـت فناوری بــه چنــد نمونــه‬ ‫اشــاره می کنیــم‪:‬‬ ‫‪7‬‬ ‫زیســت فناوری پزشــکی در تســهیل تولیــد پروتئین هــای‬ ‫درمانــی و دیگــر داروهــای زیســتی نقــش بســزایی دارد‪ .‬ســنتز‬ ‫انســولین‪ ،‬هورمون هــای رشــد مصنوعــی و تس ـت های تشــخیصی‬ ‫بــرای شناســایی بســیاری از بیماری هــا‪ ،‬تنهــا نمونه هــای کوچکــی‬ ‫از کاربردهــای مهــم زیســت فناوری در پزشــکی محســوب‬ ‫می شــوند‪ .‬عــاوه بــر ایــن‪ ،‬تاکنــون کاربردهــای فنــاوری زیســتی‬ ‫در بخش هــای مختلفــی ماننــد صنایــع تصفیــه اب‪ ،‬محیــط زیســت‬ ‫و تولیــد محصــوالت کشــاورزی بهبودیافتــه تاییــد شــده اســت‪.‬‬ ‫زیســت انفورماتیک تولیــد پایــگاه داده ژنوم هــا‪ ،‬توالی یابــی‬ ‫پروتئیــن‪ ،‬مدل ســازی فرایندهــای پیچیــده زیســتی از جملــه‬ ‫سیســتم های زیســتی را دربــر می گیــرد‪.‬‬ ‫در نانوزیســت فناوری تــاش بــر ایــن اســت تــا از ابزارهــا و‬ ‫فرایندهــای تولیــد در مقیــاس نانو‪/‬میکــرو بــرای مطالعــه و تولیــد‬ ‫سیســتم های زیســتی و کاربردهایــی در دارورســانی‪ ،‬تشــخیص‬ ‫بیمــاری و‪ ...‬اســتفاده شــود‪.‬‬ ‫نانوفناوری‬ ‫نانوفنــاوری عبــارت اســت از توانایــی ســاخت‪ ،‬کنتــرل و‬ ‫اســتفاده از مــاده در ابعــاد نانومتــری‪ .‬انــدازه ذرات و دانه هــای‬ ‫تشــکیل دهنده مــواد در نانومقیــاس بســیار مهــم اســت‪ ،‬زیــرا در‬ ‫ایــن مقیــاس‪ ،‬ابعــاد مــاده در خــواص و ویژگی هــای ان بســیار‬ ‫تاثیرگــذار اســت‪ .‬خــواص فیزیکــی‪ ،‬شــیمیایی و بیولوژیکــی‬ ‫تک تــک اتم هــا و مولکول هــا بــا خــواص تــوده مــاده متفــاوت‬ ‫اســت‪ .‬ایــن انــدازه در مــواد مختلــف متفــاوت اســت‪ ،‬امــا به طــور‬ ‫معمــول‪ ،‬نانومــواد بــه مــوادی گفتــه می شــود کــه حداقــل یکــی‬ ‫از ابعــاد ان هــا کوچک تــر از صــد نانومتــر باشــد‪ .‬در ســال ‪،۲۰۱۷‬‬ ‫ارزش بــازار جهانــی فنــاوری نانــو تقریبــ ًا ‪ ۴۹‬میلیــارد دالر بــوده‬ ‫اســت و تخمیــن زده می شــود تــا ســال ‪ ۲۰۲۰‬بــه حــدود‬ ‫‪ ۷۶‬میلیــارد دالر برســد‪.‬‬ ‫فناوری اطالعات و ارتباطات‬ ‫به طــور خالصــه‪ ،‬فنــاوری اطالعــات و ارتباطــات‪ ، 8‬بــه مجموعــه‬ ‫امکانــات ســخت افزاری‪ ،‬نرم افــزاری‪ ،‬شــبکه ای و ارتباطــی به منظــور‬ ‫دســتیابی مطلــوب بــه اطالعــات گفتــه می شــود‪ .‬ایــن فنــاوری‬ ‫شــامل مشــخصه یابی‪ ،‬طراحــی و توســعه‪ ،‬تلفیــق و یکپارچه ســازی‬ ‫سیســتم ها‪ ،‬ابزارهــا و کاربردهایــی می شــود کــه موضــوع اصلــی‬ ‫انــان‪ ،‬انتقــال داده‪ ،‬نمادبنــدی کدهــا (رمزگــذاری و کدخوانــی)‪،‬‬ ‫قابلیــت دسترســی‪ ،‬پــردازش‪ ،‬امنیــت سیســتم های ارتباطــی‪،‬‬ ‫انتقــال داده‪ ،‬تبــادل بین شــبکه ای داده هــا‪ ،‬عرضــه اطالعــات‪،‬‬ ‫زیست فناوری‬ ‫توســعه یــا تولیــد محصــوالت یــا هرگونــه کاربــرد فناورانــه بــا‬ ‫اســتفاده از ســامانه های زیســتی‪ ،‬جانــداران یــا مشــتقات ان در‬ ‫حــوزه زیســت فناوری دیــده می شــود‪ .‬در ایــن رویکــرد کــه‬ ‫اخیــراً‪ ،‬پاک تریــن و اقتصادی تریــن فناوری هــای عضــر حاضــر‬ ‫شــناخته می شــود‪ ،‬بــا نگاهــی هوشــمندانه در افرینــش‪ ،‬فرایندهــا یــا‬ ‫مدیریــت داده هــا‪ ،‬ســازمان دهی داده هــا‪ ،‬ذخیره ســازی و بازیابــی‬ ‫اطالعــات و داده هاســت‪ .‬تمامــی جنبه هــای فرهنگــی‪ ،‬اجتماعــی و‬ ‫زبانــی (ســازگار بــا زبــان) مــوارد ذکرشــده نیــز جزئــی از موضوعــات‬ ‫فنــاوری اطالعــات و ارتباطــات اســت‪.‬‬ ‫در واقــع‪ ،‬ســه فنــاوری پایــه (فنــاوری اطالعــات‪ ،‬لــوازم‬ ‫الکترونیکــی مصرفــی و مخابــرات) به گونــه ای همگــرا می شــوند‬ ‫‪7. Medical Biotechnology‬‬ ‫‪8. ICT‬‬ ‫‪49‬‬ صفحه 49 ‫کــه کاربــرد هــر یــک از انــان در تمامــی ســه حــوزه محســوس‬ ‫باشــد‪ .‬نتیجــه ایــن نــوع همگرایــی کــه همگرایــی افقــی نامیــده‬ ‫می شــود‪ ICT ،‬اســت‪.‬‬ ‫علوم و فناوری های شناختی‬ ‫موضــوع ایــن علــم ذهــن اســت‪ .‬دانشــی میان رشــته ای‪ ،‬نویــن‪ ،‬پویــا‬ ‫و معطــوف بــه اینــده کــه در ان‪ ،‬دربــاره مغــز‪ ،‬فرایندهــا و کارکردهــای‬ ‫شــناختی ان مطالعــه روشــمند‪ ،‬منظــم و علمــی انجــام می شــود‪ .‬علوم‬ ‫شــناختی تالشــی بــرای یکپارچه ســازی دیدگاه هــای فکــری مرتبــط‬ ‫بــا مطالعــات روان شناســی‪ ،‬زبان شناســی‪ ،‬انسان شناســی‪ ،‬فلســفه‪،‬‬ ‫علــوم کامپیوتــر و علــوم اعصــاب اســت‪ .‬فناوری هــای برامــده از ایــن‬ ‫دانــش در تعامــل بــا دیگــر دانش هــا و فناوری هــای همگــرا (زیســتی‪،‬‬ ‫نانــو و اطالعــات) می توانــد بــه ارتقــای کیفیــت زندگــی بشــر‪ ،‬رفــع‬ ‫کاســتی های ناشــی از اســیب های مغــزی‪ ،‬تولیــد ســامانه های‬ ‫هوشــمند و اســتفاده بهینــه از ذهــن و قــوای فکــری انســان کمــک‬ ‫کنــد‪ .‬در کشــورهای مختلــف ســرمایه گذاری و رقابــت شــدیدی بــرای‬ ‫دســتیابی بــه جنبه هــای ناشــناخته ایــن ســاحت از علــم بــه جریــان‬ ‫افتــاده اســت‪.‬‬ ‫‪50‬‬ ‫چشــم انداز تحوالتــی کــه از رهگــذر فناوری هــای همگــرا‬ ‫تحقــق خواهــد یافــت‪ ،‬بســیار شــگرف و بنیادیــن خواهــد بــود‪.‬‬ ‫مهم ترین ان ها را می توان به این صورت دسته بندی کرد‪:‬‬ ‫توسعه ارتباطات و فرایند ادراک انسان‬ ‫ارتقای سالمت و توانمندی فیزیکی انسان‬ ‫تقویت بازده فعالیت های گروهی و اجتماعی‬ ‫افزایش امنیت و همگرایی علم و اموزش‬ ‫در ســایه تحــوالت به وجودامــده در زمینــه رهیافــت سیســتمی‪،‬‬ ‫ریاضیــات و محاســبات همــراه بــا ‪ ،NBIC‬بــرای نخســتین بار ایــن‬ ‫امــکان فراهــم می شــود تــا جهــان طبیعــی و پژوهــش علمــی‬ ‫را به مثابــه نظام هــای پیچیــده و سلســله مراتبــی درک کنیــم‬ ‫کــه به طــور تنگاتنگــی بــه هــم متصــل شــده اند‪ .‬در ایــن بزنــگاه‬ ‫تاریخــی‪ ،‬دســتاوردهای فنــی و بهبــود عملکــرد انســان از طریــق‬ ‫یکپارچه ســازی فناوری هــا ممکــن می شــود‪ .‬نمونه هایــی از‬ ‫دســتاوردهای اینــده عبارتنــد از‪ :‬بهبــود بازدهــی کار و یادگیــری‪،‬‬ ‫تقویــت توانایی هــای حســی و شــناختی افــراد‪ ،‬تغییــرات بنیــادی در‬ ‫بهداشــت و درمــان‪ ،‬بهبــود خالقیــت فــردی و جمعــی‪ ،‬شــیوه های‬ ‫ارتباطــی بســیار موثــر همچــون تعامــل مغــز بــا مغــز‪ ،‬کامــل شــدن‬ صفحه 50 ‫و زیســت فناوری رخ داده اســت‪ .‬همچنیــن مــواردی ماننــد‬ ‫زیست تراشــه های زیســتی‪10‬به عنــوان نوعــی تراشــه مطــرح اســت‬ ‫کــه می توانــد جایگزیــن تراشــه های سیلیســی شــود‪ .‬در مدارهــای‬ ‫اصلــی ایــن تراشــه ها از زیســت مولکول ها یــا پروتئین هــا اســتفاده‬ ‫می شــود؛ بنابرایــن از لحــاظ مصــرف انــرژی ماننــد بســیاری از‬ ‫ســامانه های زیســتی بازدهــی زیــادی دارنــد‪ .‬در مهندســی پزشــکی‪،‬‬ ‫ایــن تراشــه در بــدن موجــود زنــده کار گذاشــته می شــود و از طریــق‬ ‫برق کافت هــا بــه تبــادل اطالعــات بــا اندام هــای زنــده می پــردازد‪.‬‬ ‫ایــن پردازنده هــا مســیرهای زیســتی پیچیــده ای را برنامه ریــزی‬ ‫می کننــد کــه روندهــای ســلولی را روی تراش ـه ای تقلیــد می کننــد‪.‬‬ ‫از دیگــر حوزه هــای پویــا و پرطرفــدار بیــن پژوهشــگران متمرکــز‬ ‫بــر ایــن چنــد حــوزه از فناوری هــای همگــرا می تــوان بــه تحقیقــات‬ ‫روی درک نحــوه عملکــرد ژن هــا و ســاختارهای شــیمیایی و فیزیکــی‬ ‫مرتبــط بــا ان هــا در بــدن اشــاره کــرد‪ .‬ان هــا بــرای ایــن کار از فناوری‬ ‫رایانــه ای اســتفاده می کننــد کــه تصویربــرداری از درون ســلول و‬ ‫فرایندهــای در جریــان ان را امکان پذیــر می کنــد‪ .‬بــا ایــن شــیوه‬ ‫می تــوان بــه جزئیــات رویدادهــای ســاختار پروتئینــی و دیگــر اجــزای‬ ‫درون ســلولی پــی بــرد‪.‬‬ ‫زمینه هــای مشــترک انســان و ماشــین ماننــد مهندســی عصب گــون‪،‬‬ ‫تقویــت توانمندی هــای انســان بــرای هدف هــای دفاعــی‪ ،‬رســیدن‬ ‫بــه توســعه پایــدار بــا اســتفاده از ابزارهــای ‪ NBIC‬و بهبــود توانایــی‬ ‫جســمی و شــناختی معمــول در دوره کهن ســالی‪.‬‬ ‫بــا وجــود اینکــه دانشــمندان در هریــک از چهــار حــوزه فعــال و‬ ‫در حــال پیشــرفت ‪ ،NBIC‬به تنهایــی بــه دســتاوردهای بزرگــی‬ ‫دســت یافته انــد‪ ،‬در پیشــرفت خــود در حوزه هــای نوظهــور‬ ‫متعــددی نیازمنــد ارتبــاط بــا دیگــر حوزه هــا هســتند‪ .‬بــرای‬ ‫مثــال‪ ،‬حــوزه علــوم شــناختی و کشــف اســرار ســاختار و عملکــرد‬ ‫مغــز انســان بــا بهره گیــری از فنــاوری تصویربــرداری رزونانــس‬ ‫مغناطیســی کارکــردی‪ 9‬شــاهد تحــول و پیشــرفت های بزرگــی‬ ‫بــوده اســت‪ .‬بــا وجــود ایــن‪ ،‬در ایــن روش هــا از بیشــترین قــدرت‬ ‫میــدان مغناطیســی اســتفاده می شــود کــه بــرای بــدن انســان‬ ‫مشــکلی ایجــاد نمی کنــد؛ بنابرایــن‪ ،‬بــرای افزایــش و بهبــود‬ ‫وضــوح تصاویــر به دســت امده از ایــن روش تصویربــرداری بــا‬ ‫چالش هــای مختلفــی روبــه رو هســتیم‪ ،‬نظیــر ایجــاد مســیرهای‬ ‫جدیــد رایان ـه ای بــرای ایجــاد امــکان کســب اطالعــات بیشــتری‬ ‫از داده هــای تصویربــرداری کــه بتوانــد در مقیــاس بســیار کوچــک‬ ‫اطالعــات مجــاورت ســلول را کــه شــامل تعــداد زیــادی از نــورون‬ ‫اســت‪ ،‬بــه مــا بدهــد‪ .‬توســعه روش هــای تصویربــرداری مولکولــی‬ ‫نیــز بــه همیــن منظــور بــا شــتاب فزاینــده ای در حال پیشــرفت اســت‪.‬‬ ‫نمونــه دیگــری از همگرایــی دو حــوزه مختلــف ذکــر می کنیــم‪.‬‬ ‫همان گونــه کــه می دانیــم ســلول زنــده‪ ،‬سیســتم پیچیــده‬ ‫پویایــی مشــتمل بــر اجــزا و فرایندهــای مختلــف اســت کــه در‬ ‫مقیــاس نانومتــری فعالیــت می کنــد‪ .‬در چنــد دهــه گذشــته‪،‬‬ ‫توســعه فناوری هــای جالب توجهــی در فصــل مشــترک نانوفنــاوری‬ ‫‪[1] Roco, M., Bainbridge, W. Converging Technologies for Improving Human‬‬ ‫‪Performance: Integrating From the Nanoscale. Journal of Nanoparticle‬‬ ‫‪Research 4, 281–295 (2002).‬‬ ‫)‪9. Functional Magnetic Resonance Imaging (FMRI‬‬ ‫‪10. Biochip‬‬ ‫در یادداشـت های اینــده بنــا داریــم نمونه هــای جــذاب‬ ‫و نوینــی از همگرایــی فناوری هــای روز‪ ،‬جنبه هــای‬ ‫نواورانــه ان و لــزوم اینده نگــری داشــتن در ایــن مســیر‬ ‫را بررســی کنیــم‪.‬‬ ‫منابع ‪:‬‬ ‫‪51‬‬ صفحه 51 ‫دانــش در‬ ‫مسـیـر فـنـاوری‬ ‫دکتر احسان شمسی گوشکی‪ ،‬متخصص اخالق در پزشکی‪:‬‬ ‫فناوری های نوین محل پرسش های فراوان اخالق در پزشکی است‬ ‫تهیه وتنطیم‪ :‬رویا کاکاوند‬ ‫«زمانــی کــه در شــیراز دانشــجوی پزشــکی بــودم‪،‬‬ ‫روزی بــرای احیــای قلبــی و ریــوی بــه بالیــن‬ ‫بیمــاری فراخوانــده شــدم‪ .‬بیمــار بــه ســرطان‬ ‫پیشــرفته ریــه مبتــا بــود و بــا متاســتازهای متعــدد‬ ‫در بیمارســتان‪ ،‬مراحــل اخــر حیــات را می گذرانــد‪.‬‬ ‫بــر اســاس روال بیمارســتان ایــن کار را کــردم‪ ،‬امــا‬ ‫ایــن پرســش برایــم پیــش امــد کــه چــرا بیمــاری‬ ‫کــه ایــن وضعیــت را دارد و در ســیر طبیعــی مــرگ‬ ‫قــرار گرفتــه اســت‪ ،‬ان هــم بــا توجــه بــه زمینـه ای‬ ‫کــه دارد‪ ،‬بایــد احیــا شــود؟ به ویــژه کــه معمــوالً‬ ‫هــم احیــای ایــن افــراد موفقیت امیــز نیســت‪ .‬اگــر‬ ‫هــم بــه زندگــی برگردنــد‪ ،‬بــرای مــدت کوتاهــی‬ ‫اســت و دوبــاره همــان ســیر طبیعــی مــرگ طــی‬ ‫می شــود‪ .‬وقتــی بــه دنبــال پاســخ ایــن پرســش‬ ‫بــودم‪ ،‬اســتادان دانشــگاه علــوم پزشــکی شــیراز‪،‬‬ ‫مــن را راهنمایــی کردنــد کــه ایــن ســواالت در‬ ‫‪52‬‬ ‫حــوزه اخــاق پزشــکی پاســخ داده می شــود‪».‬‬ ‫«مــن بــه علــوم انســانی هــم عالقه منــد بــودم‪،‬‬ ‫امــا تصمیــم ســختی بــود کــه از رشــته پزشــکی‬ ‫کــه بالینــی اســت و در ارتبــاط بــا بیمــار مفهــوم‬ ‫پیــدا می کنــد‪ ،‬وارد رشــته اخــاق پزشــکی شــوم‬ ‫کــه رنگ وبــوی علــوم انســانی دارد‪ .‬گاهــی فکــر‬ ‫می کــردم کــه ایــن همــه درس خوانــدم و دوره‬ ‫گذرانــدم کــه روزی بــه ثمــر بنشــیند؛ کاش از همــان‬ ‫اول علــوم انســانی خوانــده بــودم‪ .‬اما بعدهــا دریافتم‬ ‫همیــن کــه پزشــک بــودم و متخصــص اخــاق‬ ‫پزشــکی شــدم‪ ،‬موجــب شــد دیــدگاه دقیق تــری بــه‬ ‫ایــن موضــوع داشــته باشــم؛ زیــرا در مقام پزشــک‪،‬‬ ‫شــرایط را بهتــر لمــس می کنــم؛ درک واقعی تــر از‬ ‫شــرایط حــوزه ســامت و به ویــژه حــوزه بالینــی‪،‬‬ ‫کمــک می کنــد در حــوزه اخــاق پزشــکی بهتــر‬ ‫فکــر کنــم و تصمیماتــم راحت تــر باشــد‪».‬‬ صفحه 52 ‫احســان شمســی گوشــکی‪ ،‬پزشــک و نخســتین فارغ التحصیــل‬ ‫دوره دکتــرای اخــاق پزشــکی دانشــگاه های ایــران‪ ،‬پــس از‬ ‫بیــان چگونگــی ورودش بــه عرصــه تخصصــی اخــاق پزشــکی‬ ‫می گویــد‪« :‬این گونــه بــود کــه بــه ایــن حــوزه کشــیده شــدم و‬ ‫هــر روز بــه ان بیشــتر عالقـه پیــدا کــردم‪ .‬ایــن حــوزه چالش هــای‬ ‫زیــادی دارد؛ هرکــدام از ایــن چالش هــا ذهــن را درگیــر می کنــد‪،‬‬ ‫انســان را بــه تفکــر وامـی دارد و مجبــور می کنــد بیشــتر از فکــرش‬ ‫اســتفاده کنــد‪ .‬همیــن مشــخصه ها بــود کــه مــن را بیشــتر‬ ‫مجــذوب ایــن رشــته کــرد‪».‬‬ ‫او تحصیــات عمومــی پزشــکی را در دانشــگاه علــوم پزشــکی‬ ‫شــیراز گذرانــده و دوره دکتــرای تخصصــی اخــاق پزشــکی را در‬ ‫دانشــگاه علــوم پزشــکی شــهید بهشــتی بــه اتمــام رســانده اســت‪.‬‬ ‫دکتــر شمســی مدتــی را هــم در بخــش اخــاق پزشــکی ســازمان‬ ‫جهانــی بهداشــت در ژنــو حضــور داشــته‪ ،‬یــک دوره فرصــت ‬ ‫مطالعاتــی در دانشــگاه زوریــخ ســوئیس داشــته و بعــد از ان هــم‬ ‫یــک دوره مطالعــات پژوهشــی را در دانشــگاه جورج تــاون در‬ ‫ایــاالت متحــده امریــکا گذرانــده اســت‪ .‬عنــوان پایان نامــه دوران‬ ‫دکتــرای او در پاســخ بــه دغدغ ـه ای بــود کــه او را بــه ایــن وادی‬ ‫کشــاند‪« :‬جنبه هــای اخالقــی‪ ،‬حقوقــی و فقهــی دســتور عــدم‬ ‫احیــای قلبــی ـ تنفســی در نظــام ســامت ایــران»‪.‬‬ ‫دکتــر احســان شمســی گوشــکی هم اکنــون عضــو هیئــت علمــی‬ ‫دانشــگاه علــوم پزشــکی تهــران‪ ،‬دبیــر کمیتــه ملــی اخــاق در‬ ‫پژوهــش وزارت بهداشــت درمــان و امــوزش پزشــکی‪ ،‬عضــو گــروه‬ ‫اخــاق در پزشــکی فرهنگســتان علــوم پزشــکی‪ ،‬معــاون بیــن‬ ‫الملــل مرکــز تحقیقــات اخــاق و تاریــخ پزشــکی در دانشــگاه‬ ‫علــوم پرشــکی تهــران‪ ،‬عضــو کمیتــه ملــی اخــاق بالینــی وزارت‬ ‫بهداشــت‪ ،‬عضــو کمیتــه ملــی واکســن کرونــا و کمیتــه علمــی‬ ‫کرونــای کشــور‪ ،‬عضــو کمیتــه اخــاق در پژوهــش دفتــر منطقه ای‬ ‫ســازمان جهانــی بهداشــت در قاهــره‪ ،‬عضــو کمیتــه اخــاق در‬ ‫پژوهــش ســتاد مرکــزی ســازمان جهانــی بهداشــت در ژنــو و عضــو‬ ‫کمیتــه بین المللــی اخــاق زیســتی در ســازمان یونســکو اســت‪.‬‬ ‫او دربــاره عالقـه اش بــه ایــن حــوزه می گویــد‪« :‬نکتــه دیگــری‬ ‫کــه مــن را بســیار بــه اخــاق پزشــکی عالقه منــد کــرد‪ ،‬ایــن‬ ‫بــود کــه متوجــه شــدم حــوزه اخــاق پزشــکی در ایــران تــا حــدی‬ ‫مغفــول مانــده اســت‪ .‬اگرچــه بــه همــت تعــدادی از اســتادان کــه‬ ‫زحمــات زیــادی در ایــن زمینــه کشــیده بودنــد‪ ،‬دوره دکتــرای ایــن‬ ‫رشــته برپــا شــد و از ســال ‪ 1370‬دوره هــای بســیاری در ایــن زمینه‬ ‫برگــزار شــده بــود‪ ،‬امــا بررســی مــن نشــان م ـی داد بــا راهنمایــی‬ ‫اســتادانی کــه ایــن حــوزه را دنبــال می کردنــد‪ ،‬می تــوان کارهــای‬ ‫زیــادی بــرای مــردم و نظــام ســامت کشــور کــرد‪».‬‬ ‫دکتــر شمســی تاکیــد می کنــد‪« :‬بــه نظــر می رســید کــه حــوزه‬ ‫اخــاق پزشــکی چــه بــه لحــاظ دانشــگاهی و چــه بــه لحــاظ‬ ‫تولیــدات علمــی و ســازوکارهای نهادینــه کــردن اصطالحــات اخالقی‪،‬‬ ‫به انــدازه کافــی در کشــور مــا پیشــرفت نکــرده اســت و نواقصــی در‬ ‫ایــن زمینــه وجــود دارد‪ .‬همــه این هــا مــن را عالقه منــد کــرد کــه‬ ‫بــه حــوزه اخــاق پزشــکی بپیونــدم؛ به ویــژه کــه می دیــدم افــراد‬ ‫زیــادی به طــور تخصصــی در ایــن حیطــه فعال نیســتند‪ .‬خوشــبختانه‪،‬‬ ‫در ان دوره درک درســتی در ســطح سیاســت گذاری کشــور ایجــاد‬ ‫شــد و وزارت بهداشــت دوره تخصصــی ایــن رشــته را برپــا کــرد‪ .‬امروز‬ ‫امــکان تحصیــل در ایــن رشــته فراهــم شــده اســت؛ اتفاقــی کــه‬ ‫می توانــم بگویــم بســیار به موقــع بــود‪».‬‬ ‫نقش اخالق پزشکی در کنترل پاندمی کرونا‬ ‫او در ادامــه‪ ،‬بــرای تبییــن نقــش اخــاق در پزشــکی بــه پاندمــی‬ ‫کرونــا و شــیوع ســویه جدیــد اومیکــرون اشــاره می کنــد و‬ ‫می گویــد‪« :‬به تازگــی‪ ،‬ســویه جدیــد کرونــا بــه نــام اومیکــرون در‬ ‫افریقــای جنوبــی شناســایی شــده اســت‪ .‬همــه نگراننــد کــه ایــن‬ ‫ســویه واکســن گریز باشــد و دوبــاره پاندمــی در دنیــا‪ ،‬به ویــژه‬ ‫در جاهایــی کــه بــا تزریــق واکســن کنتــرل شــده بــود‪ ،‬شــعله ور‬ ‫شــود‪ .‬وقتــی بــه علــت ایــن موضــوع نــگاه می کنیــم‪ ،‬متوجــه‬ ‫می شــویم کــه متخصصــان اخــاق پزشــکی مدت هــا پیــش‬ ‫دربــاره ایــن موضــوع هشــدار داده بودنــد کــه تــا وقتــی همــه افــراد‬ ‫دنیــا واکســینه نشــوند‪ ،‬هیچ کــس کام ـ ً‬ ‫ا در امــان نیســت‪».‬‬ ‫او می افزایــد‪« :‬هنگامــی کــه مــردم در جایی واکســینه نشــده باشــند‪،‬‬ ‫چرخــش زیــاد ویــروس درنهایــت‪ ،‬ســبب ایجــاد جهش هــای متعــدد‬ ‫در ان می شــود‪ .‬گاهــی ایــن جهش هــا می تواننــد بــه نقطــه ای‬ ‫برســند کــه ویــروس را از حیطــه اثــر واکس ـن ها خــارج و بــه نــوع‬ ‫جدیــدی تبدیــل کننــد کــه واکســن بــر ان بی اثــر باشــد‪ .‬ایــن نشــان‬ ‫می دهــد کــه در جهــان معاصــر مــا و در دنیــای پزشــکی امــروز‪،‬‬ ‫راه حــل برون رفــت از خطــر پاندمــی ــــ در کنــار ســاخت واکس ـن ها‬ ‫و داروهــا ــــ وجــود همبســتگی بین المللــی و درک اهمیــت دسترســی‬ ‫عادالنــه و منصفانــه بــه واکســن بــرای همــه ابنــای بشــر اســت‪ .‬الگو‬ ‫و نــگاه غالــب پزشــکی ناگزیــر و ارام ارام بــه ســمت اخــاق پزشــکی‬ ‫خواهــد رفــت و مــا امــروز‪ ،‬شــاهد ایــن اتفــاق هســتیم‪».‬‬ ‫ایــن متخصــص اخــاق پزشــکی دربــاره تجربــه ایــران در ایــن‬ ‫زمینــه می گویــد‪« :‬وقتــی پاندمــی کرونــا شــروع شــد‪ ،‬بحــث‬ ‫اخــاق در همــه مراحلــش اهمیــت بســیار زیــادی داشــت‪ .‬در‬ ‫ابتــدای پاندمــی مــا بــا بیمــاری تــازه ای مواجــه بودیــم‪ .‬وقتــی بــا‬ ‫بیمــاری نوپدیــد مواجــه می شــویم‪ ،‬یکــی از نخســتین چالش هــا‬ ‫ایــن اســت کــه چــه داروهایــی بــرای درمــان ایــن بیمــاری وجــود‬ ‫دارد؟ نبــود قطعیــت در ایــن زمینــه مشــکل اصلــی بــود‪ .‬داروی‬ ‫مخصوصــی وجــود نداشــت و هــر روز‪ ،‬یــک نــوع دارو پیشــنهاد‬ ‫می شــد‪ ،‬امــا هیچ کــدام از ان پیشــنهادها بــر اســاس شــواهد‬ ‫علمــی ازمایــش نشــده نبــود‪ .‬بــه همیــن دلیــل‪ ،‬از همــان روز‬ ‫اول پاندمــی‪ ،‬نیــاز بــه اخــاق پزشــکی اهمیــت زیــادی یافــت‪.‬‬ ‫‪53‬‬ صفحه 53 ‫اینکــه چــه داروهایــی اســتفاده کنیــم و چگونــه در ایــن شــرایط از‬ ‫روش هایــی اســتفاده کنیــم کــه بــه ان هــا اطمینــان نداریــم‪ ،‬جــای‬ ‫تردیــد داشــت؛ به ویــژه کــه بعضــی از ایــن روش هــا پرخطــر بودنــد‪.‬‬ ‫چطــور بایــد ســود و زیــان را تــوازن می بخشــیدیم؟ یــا موازنــه‬ ‫ســود و زیــان ایــن روش هــا چگونــه بــود؟ در میــان پیشــنهادهای‬ ‫بســیار زیــادی کــه بــرای درمــان می شــد بــه کــدام توجــه کنیــم؟‬ ‫بــرای نجــات جــان بیمــار چــه کارهایی موجــه اســت؟ مثـ ً‬ ‫ا در همان‬ ‫روزهــای نخســت‪ ،‬بــرای بیمــار کورتــون تجویــز می شــد؛ درحالی کــه‬ ‫هیــچ ازمایــش بالینـی ای بــرای اثبــات اثــر ان وجــود نداشــت‪».‬‬ ‫او می افزایــد‪« :‬مســئله دیگــر محدویت هایــی بــود کــه بایــد بــرای‬ ‫جلوگیــری از ســرایت اعمــال می کردیــم‪ .‬محــدود کــردن ازادی افــراد‬ ‫در جامعــه و مهمانــی‪ ،‬اجبــار بــه اســتفاده از ماســک و لــزوم رعایــت‬ ‫فاصلــه اجتماعــی؛ همــه این هــا جنبــه اخالقــی دارد و در ان هــا‬ ‫بحــث اخــاق در ســامت عمومــی مطــرح اســت‪ .‬ایــا مــا می توانیــم‬ ‫تلفــن همــراه افــرادی را کــه جــواب ازمایششــان مثبــت می شــود‬ ‫یــا مشــکوک بــه ابتــا بــه کرونــا هســتند‪ ،‬دنبــال کنیــم؟ تــا کجــا‬ ‫می تــوان این گونــه رفتارهــا را ادامــه داد؟ پــس موضــوع محرمانگــی‬ ‫و حریــم خصوصــی ادم هــا چــه می شــود؟ پنهــان کــردن بیمــاری چــه‬ ‫حکمــی دارد؟ این هــا همــه ســواالتی اســت کــه پاسخ هایشــان در‬ ‫حــوزه اخــاق پزشــکی پیــدا می شــود و جنبــه اخالقــی دارنــد؛ حتــی‬ ‫از نظــر حقوقــی هــم قابــل بررس ـی اند‪».‬‬ ‫دکتــر شمســی در ادامــه همیــن موضــوع می گویــد‪« :‬کمــی بعــد‬ ‫در ایــران بحــث واکسـن هایی مطــرح شــد کــه از خــارج وارد شــده‬ ‫بودنــد و اینکــه نحــوه توزیــع ان هــا و اولویــت تزریــق بایــد چگونــه‬ ‫باشــد‪ .‬بحث هــای متعــدد اخالقــی کــه در ایــن زمینــه وجــود‬ ‫داشــت‪ ،‬موجــب شــد کــه همــه نهادهــای اخــاق پزشــکی کشــور‬ ‫فعــال شــوند‪ .‬کمیتــه اخــاق بالینی وزارت بهداشــت و شــورای عالی‬ ‫اخــاق پزشــکی‪ ،‬ســند اولویت بنــدی واکســن در ایــران را تهیــه‬ ‫کردنــد کــه بــه تصویــب ســتاد ملــی کرونــا رســید‪ .‬مــن و گروهــی‬ ‫از همکارانــم در دانشــگاه های مختلــف ان ســند را بــا اســتفاده از‬ ‫تجربیــات گروهــی در جاهــای مختلــف دنیــا تهیــه و ارائــه کردیــم‪.‬‬ ‫ایــن یکــی از موقعیت هایــی بــود کــه اخــاق پزشــکی عمــ ً‬ ‫ا‬ ‫نقــش خــود را ایفــا کــرد‪ .‬گــروه اخــاق پزشــکی فرهنگســتان‬ ‫هــم راهنمــای اخالقــی مواجــه بــا همه گیــری بیماری هــای عفونــی‬ ‫را منتشــر کــرد‪ .‬بعــد از ان نوبــت بــه پژوهش هایــی رســید کــه در‬ ‫ایــن زمینــه انجــام شــده بــود‪ .‬کمیتــه ملــی اخــاق در پژوهــش و‬ ‫کمیته هــای اخالقــی دانشــگاه ها و مراکــز علمــی‪ ،‬مراقــب بودنــد‬ ‫جنبه هــای علمــی و اخالقــی پژوهش هایــی کــه روی مــردم انجــام‬ ‫می شــود‪ ،‬به درســتی رعایــت شــده باشــد‪ .‬اوایــل شــیوع کرونــا‪ ،‬رقابــت‬ ‫پژوهشــی ایجــاد شــده بــود و همــه بــرای کمــک کــردن بــه موضــوع‬ ‫فکــر می کردنــد کــه بایــد همــه مــواد یــا داروهایــی را کــه ممکــن‬ ‫اســت بــه مــردم کمــک کنــد‪ ،‬ازمایــش کننــد‪ .‬کمیته هــای اخــاق‬ ‫در پژوهــش در اینکــه ایــن مــواد و داروهــا چطــور ازمایــش و چگونــه‬ ‫انتخــاب می شــوند‪ ،‬نقــش بســیار مهمــی داشــتند‪».‬‬ ‫او مهم تریــن نقــش کمیته هــای اخــاق در پژوهــش را در مراحــل‬ ‫کارازمایــی بالینــی واکســن های کوویــد ایرانــی می دانــد و‬ ‫می گویــد‪« :‬از همــان روزهــای نخســت شــرکت ها و دانشــمندان‬ ‫مختلفــی در ایــران کارشــان را روی واکســن شــروع کردنــد و ایــن‬ ‫در حالــی بــود کــه تــا قبــل از ایــن واکسـن ها‪ ،‬هیــچ واکســن جدید‬ ‫یــا مولکــول دارویــی جدیــدی را در ایــران توســعه نــداده و تولیــد‬ ‫نکــرده بودیــم‪ .‬همــه چیزهایــی کــه تــا پیــش از ان می ســاختیم‪،‬‬ ‫بــر اســاس چیزهــای دیگــری بــود کــه در کشــورهای دیگــر‬ ‫‪54‬‬ ‫ســاخته شــده بــود‪ .‬در واقــع‪ ،‬ایــن خودبــاوری تــا قبــل از کرونــا در‬ ‫ایــران تــا ایــن حــد وجــود نداشــت‪ .‬خوشــبختانه‪ ،‬در ایــن دوره ایــن‬ ‫فضــا ایجــاد شــد و چندیــن شــرکت بــا کمــک دانشــمندان مختلــف‬ ‫ســاخت واکســن را شــروع کردنــد‪ .‬بــر اســاس مصوبه ای کــه همان‬ ‫زمــان تصویــب شــد‪ ،‬کارازمایــی بالینــی تمــام ایــن واکسـن ها بایــد‬ ‫در کمیتــه ملــی اخــاق در پژوهــش تصویــب می شــد‪ .‬کمیتــه ملــی‬ ‫اخــاق در پژوهــش هــم بــه صــورت تمام وقــت کار می کــرد‪ .‬همــه‬ ‫پروپوزال هــا و پــس از ان شــرایط تولیــد واکســن ها‪ ،‬ابتــدا بایــد در‬ ‫ســازمان غــذا و دارو و بخش هــای مربــوط تاییــد می شــد‪ .‬بعــد از‬ ‫اتمــام ایــن مراحــل‪ ،‬واکســنی کــه در ان شــرایط اســتاندارد تولید شــده‬ ‫بــود‪ ،‬روی برخــی افــراد در فازهــای مختلــف ازمایــش می شــد‪ .‬در‬ ‫ایــن مرحلــه‪ ،‬نحــوه انجــام کارازمایــی بالینــی و شــرایط مختلــف ان‬ ‫ازجملــه رضایــت فــرد ازمایش شــونده مهــم بــود‪ .‬البتــه بــا روش هایــی‬ ‫ســعی شــد تــا حــد ممکــن مراحــل کارازمایی هــای بالینــی کــه‬ ‫معمــو ًال مــدت زیــادی طــول می کشــد‪ ،‬کوتــاه شــود‪ ،‬امــا ایــن کوتــاه‬ ‫شــدن کیفیــت مراحــل کارازمایــی بالینــی را تحــت تاثیــر جــدی و‬ ‫نپذیرفتنــی قــرار نــداد؛ زیــرا مســئله اصلــی‪ ،‬ســامت شــرکت کنندگان‬ ‫در کارازمایــی بالینــی و ســامت اســتفاده کنندگان از واکســن بــود‪.‬‬ ‫بــرای مثــال اگــر فــاز دو ازمایــش انجــام می شــد‪ ،‬الزم نبود بــرای وارد‬ ‫شــدن بــه فــاز ســه حتمـ ًا منتظــر تمــام شــدن فــاز دو بمانیــم؛ همیــن‬ ‫کــه گــزارش میانــی کارازمایــی فــاز دو منتشــر می شــد‪ ،‬اجــرای فــاز‬ ‫ســه شــروع می شــد‪».‬‬ ‫نقش پررنگ فقه و شرع در اخالق پزشکی‬ ‫هنگامــی کــه صحبــت از اخــاق می شــود‪ ،‬بایدونبایدهــای‬ ‫بســیاری وارد ماجــرا می شــود؛ بایدونبایدهایــی کــه ریشــه در‬ ‫فلســفه ها و نظریه هــای گوناگــون دارد‪ .‬فرهنــگ‪ ،‬ســنت‪ ،‬قانــون‪،‬‬ ‫فقــه و شــرع‪ ،‬بخش هــای جدایی ناپذیــر از نظــام بایدهاونبایدهــای‬ ‫اخالقــی در ایــران هســتند‪ .‬حــوزه اخــاق پزشــکی هــم از ایــن‬ ‫قاعــده مســتثنی نیســت‪.‬‬ ‫دکتــر شمســی در ایــن زمینــه می گویــد‪« :‬اخــاق در پزشــکی‬ ‫قســمتی نظــری دارد کــه تعییــن می کنــد در نظــام ســامت چــه‬ ‫کاری درســت و چــه کاری نادرســت اســت‪ .‬ایــن رشــته حــوزه ای‬ ‫بین رشــته ای اســت و بــرای اینکــه بتوانــد بــه ایــن ســواالت‬ ‫پاســخ دهــد‪ ،‬بایــد هنجارهــای اخــاق حرف ـه ای یــا هنجارهــای‬ ‫اختصاصــی اخالقــی در حــوزه ســامت را بیــان کنــد‪ .‬بــرای چنیــن‬ صفحه 54 ‫کاری قاعدتـ ًا نیــاز بــه منابــع مختلفــی اســت و ایــن موضــوع بایــد‬ ‫از جنبه هــای مختلــف دیــده شــود‪ .‬مباحــث مهمــی کــه حــوزه‬ ‫اخــاق پزشــکی را تشــکیل می دهنــد‪ ،‬عبارتنــد از‪ :‬فلســفه‪ ،‬فقــه‬ ‫و الهیــات‪ ،‬حقــوق‪ ،‬جامعه شناســی و روانشناســی‪ .‬مثــ ً‬ ‫ا موضــوع‬ ‫پایان نامــه مــن دربــاره ایــن بــود کــه ایــا می تــوان دســتور‬ ‫پزشــکی عــدم احیــای قلبــی و تنفســی را بــرای برخــی از بیمــاران‬ ‫در ایــران اجــرا کــرد؟ بــا توجــه بــه نظــام تصمیم گیــری و نظــام‬ ‫فکــری کــه در ســپهر ســامت ایــران وجــود دارد‪ ،‬ایــن موضــوع‬ ‫بایــد بررســی می شــد‪ .‬در واقــع‪ ،‬توجیه پذیــر بــودن چنیــن‬ ‫دســتورات پزشــکی ای کــه به نوعــی قطــع برخــی از مداخــات‬ ‫پزشــکی اســت کــه ظاهــراً حیــات را نجــات می دهــد‪ ،‬منــوط بــه‬ ‫بررســی جنبه هــای فقهــی موضــوع بــود‪ .‬عــاوه بــر ایــن‪ ،‬کســی‬ ‫کــه می خواهــد ایــن کار را کنــد‪ ،‬بایــد نشــان دهــد کــه ان کار‬ ‫خــاف قوانیــن کشــور نیســت‪».‬‬ ‫او ادامــه می دهــد‪« :‬ایــن موضــوع در ایــران‪ ،‬در مقایســه بــا‬ ‫بســیاری از کشــورهای دیگــر متفــاوت اســت؛ چــون در ایــران‬ ‫قوانیــن به نوعــی مبتنــی بــر شــرع اند و نمی توانیــم بــدون‬ ‫پرداختــن بــه جنبه هــای فقهــی ایــن موضــوع کاری را کــه فکــر‬ ‫می کنیــم درســت اســت انجــام بدهیــم‪ .‬در واقــع کارمــان بایــد از‬ ‫لحــاظ فقهــی و شــرعی هــم توجیه پذیــر و درســت باشــد‪ .‬بــه‬ ‫همیــن دلیــل‪ ،‬نهادهــای فقهــی و حقوقــی می تواننــد بــه مباحــث‬ ‫اخالقــی کمــک کننــد‪».‬‬ ‫ایــن متخصــص اخــاق پزشــکی تاکیــد می کنــد‪« :‬یکــی از‬ ‫مســائل مهــم ایــن اســت کــه در حوزه هــای علــوم دینــی و‬ ‫حقوقــی دربــاره ســواالت حــوزه اخــاق پزشــکی بحــث و ایــن‬ ‫ارتبــاط بیــن متخصصــان رشــته های مختلــف ایجــاد شــود‪ .‬ان‬ ‫زمــان می تــوان بــه ایــن پرســش ها پاســخ داد‪ .‬البتــه در علــوم‬ ‫انســانی‪ ،‬ازجملــه در زمینــه اخــاق‪ ،‬به ســختی می تــوان ماننــد‬ ‫علــوم تجربــی پاســخ های عــددی و دقیــق داد‪ .‬نــوع پرســش ها‬ ‫و پاســخ ها در علــوم انســانی مســتلزم بهره گیــری از حوزه هــای‬ ‫مختلــف معرفتــی اســت‪ .‬بــه ایــن دلیــل هرچــه حوزه هــای‬ ‫مختلــف معرفتــی را بیشــتر درگیــر ایــن مســئله کنیــم‪ ،‬پاسـخ های‬ ‫بهتــری پیــدا می کنیــم و احتمــا ًال بهتــر هــم بــه ان هــا عمــل‬ ‫می شــود‪ .‬همچنیــن‪ ،‬هنجارهــای حاصــل از ایــن اندیش ـه ورزی ها‬ ‫بهتــر هــم در جامعــه جــا می افتــد و پیــش مــی رود‪».‬‬ ‫دکتــر شمســی بــا اشــاره بــه تجربیــات دیگــر کشــورها در ایــن‬ ‫زمینــه ادامــه می دهــد‪« :‬یکــی از جنبه هــای مهمــی کــه در حــوزه‬ ‫اخــاق بــه ان توجــه می کنیــم‪ ،‬عرصــه علــوم دینــی‪ ،‬الهیــات و‬ ‫معنویــت اســت‪ .‬در کشــورهای دیگــر هــم ایــن ارتبــاط وجــود دارد‪.‬‬ ‫ممکــن اســت برخــی فکــر کننــد کــه در کشــورهای دیگــر کــه‬ ‫قوانیــن اساســی و نظــام اداره کشــور نظــام ســکوالری اســت‪،‬‬ ‫دیــن نقشــی در ایــن موضوعــات بــازی نمی کنــد؛ درحالی کــه‬ ‫ایــن طــور نیســت و در جوامــع مختلــف‪ ،‬ادیانــی وجــود دارنــد و‬ ‫به ویــژه ادیــان غالــب‪ ،‬تاثیــر مهمــی در گفتمــان اخــاق پزشــکی‬ ‫دارنــد‪ .‬بــرای مثــال‪ ،‬در ادبیــات اخــاق پزشــکی معاصــر در غــرب‬ ‫ردپــای تاثیــرات کاتولیــک یــا کلیســای رومــن کاتولیــک کام ـ ً‬ ‫ا‬ ‫بــارز اســت و در پیــدا و پنهــان ان را می بینیــم؛ یــا در نــگاه فلســفی‬ ‫بســیاری از فیلســوفانی کــه متدیــن بــه یکــی از ادیــان هســتند‪،‬‬ ‫می تــوان ردپــای رویکــرد دینــی و الهیــات ان هــا را دیــد؛ بنابرایــن‬ ‫ایــن تفکیــک دقیقــی نیســت‪».‬‬ ‫او می افزایــد‪« :‬تفــاوت مــا بــا ان کشــورها در ایــن اســت کــه‬ ‫نظــام حقوقــی ایــران تبعیــت خــود را از مذهــب شــیعه به طــور‬ ‫شــفاف نشــان می دهــد و اگــر بــه اصــل موضــوع نــگاه کنیــم‪،‬‬ ‫متوجــه می شــویم کــه اگرچــه در فــرا اخــاق اختالفــات زیــاد‬ ‫اســت‪ ،‬وقتــی بــه اخــاق هنجــاری می رســیم‪ ،‬شــباهت ها‬ ‫بســیار زیــاد اســت‪ .‬در همــه جــای دنیــا‪ ،‬دروغ گفتــن و خیانــت‬ ‫نکوهیــده شــده و سپاســگزاری‪ ،‬وفــاداری‪ ،‬صداقــت و سودرســانی‬ ‫ممــدوح و موجــه اســت؛ بنابرایــن‪ ،‬وقتــی بــه الیه هــای هنجــاری‬ ‫می رســیم‪ ،‬بــا دنیــا مشــترکات زیــادی داریــم‪ .‬ایــن در کدهــای‬ ‫اخــاق در پژوهــش بیشــتر هــم می شــود؛ بــه ایــن علــت کــه‬ ‫در ان حــوزه بــا مســائل فنــی مواجه ایــم کــه از نظــر اخالقــی‬ ‫بررســی می شــوند‪ .‬مث ـ ً‬ ‫ا در همــه جــای دنیــا کارازمایــی بالینــی‬ ‫بــرای تولیــد داروی جدیــد بــه یــک شــکل انجــام می شــود‪ .‬بــه‬ ‫نظــرم یکــی از دالیلــش ایــن اســت کــه رویکــرد فقــه شــیعه‬ ‫بــه اخــاق بســیار عقل گراســت و بــه رویکــرد کالمــی معتزلــه‬ ‫نزدیــک اســت و از ایــن نظــر‪ ،‬نقــاط اشــتراک قابــل توجــه اســت‪».‬‬ ‫او بــا اشــاره بــه اینکــه پژوهــش‪ ،‬نوعــی رونــد اســتاندارد بین المللــی‬ ‫اســت‪ ،‬ادامــه می دهــد‪« :‬انچــه اهمیــت دارد‪ ،‬در نظــر گرفتــن‬ ‫جنبه هــای بومــی اســت‪ ،‬بــرای مثــال‪ ،‬اگــر فــردی بخواهــد در ایــران‬ ‫تحقیقــی روی نمونه هــای اســپرم انجــام بدهــد‪ ،‬نمی توانــد ایــن‬ ‫نمونه هــا را از افــراد مجــرد دریافــت کنــد‪ ،‬بلکــه بایــد ان هــا را در‬ ‫شــرایطی کــه منطبــق بــا قوانیــن و شــرایط داخلــی کشــور و شــرع‬ ‫اســت‪ ،‬دریافــت کنــد‪ .‬از ایــن دســت مثال هــا بســیار اســت‪ .‬هرچنــد‬ ‫در اصــول‪ ،‬اشــتراکات بســیار زیــادی بــا مراجــع بین المللــی داریــم‪،‬‬ ‫امــا هرجایــی کــه الزم باشــد‪ ،‬بایــد بــا نظــام حقوقــی و مبانــی فقهــی‬ ‫و شــرعی تطابــق ایجــاد شــود و ان جنبه هــا در نظــر گرفتــه شــود‪.‬‬ ‫اینجاســت کــه بــه راهنماهــای خودمــان نیــاز داریــم؛ بنابرایــن‪ ،‬در‬ ‫حــوزه اخــاق در پژوهــش بایــد نــگا ه بومــی داشــته باشــیم‪».‬‬ ‫فناوری جدید یعنی مواجه با پرسش های جدید اخالقی‬ ‫یکــی از مباحــث مهــم علــوم اخــاق بــه کاربــرد فنــاوری در‬ ‫پزشــکی مربــوط می شــود‪ .‬امــروزه‪ ،‬پزشــکی بــدون اســتفاده از‬ ‫ایــن فناوری هــا تصور پذیــر نیســت‪ ،‬امــا ورود همیــن فناوری هــا‬ ‫بــه پزشــکی شــرایطی را بــه وجــود اورده کــه حامــل پرسـش های‬ ‫متعــدد و پیچیــده ای اســت‪.‬‬ ‫دکتــر شمســی دربــاره ایــن موضــوع می گویــد‪« :‬در همــه‬ ‫حوزه هــای ارائــه خدمــات ســامت بــه اخــاق پزشــکی توجــه‬ ‫می شــود‪ ،‬امــا برخــی حوزه هــا ســواالت بیشــتری دارد؛ به ویــژه‬ ‫حوزه هایــی کــه بــا فنــاوری ســروکار دارنــد‪ .‬مثـ ً‬ ‫ا در حــوزه پیونــد‬ ‫اعضــا‪ ،‬چــون فنــاوری جدیــد اســت‪ ،‬ســواالت جدیــدی هــم مطــرح‬ ‫شــده اســت‪ ،‬ماننــد فنــاوری تنفــس مصنوعــی یــا فنــاوری احیــا‪1‬‬ ‫کــه ســبب شــده اســت پدیــده مــرگ مغــزی بــه وجــود بیایــد‪.‬‬ ‫تــا قبــل از فنــاوری تنفــس مصنوعــی‪ ،‬کســی کــه دچــار مــرگ‬ ‫مغــزی می شــد‪ ،‬خیلــی زود ایســت قلبــی می کــرد؛ بنابرایــن‬ ‫مــرگ مغــزی قبــل از ایــن فنــاوری اصــ ً‬ ‫ا معنــی نداشــت؛ امــا‬ ‫حــاال فناوری هایــی داریــم کــه بــه کمــک ان هــا می توانیــم‬ ‫افــرادی را کــه قبــ ً‬ ‫ا به طــور طبیعــی از بیــن رفته انــد‪ ،‬نگــه‬ ‫داریــم‪ .‬هم اکنــون‪ ،‬فنــاوری شــرایطی را ایجــاد کــرده اســت کــه‬ ‫پرســش های بســیاری مطــرح می شــوند‪ .‬فناوری هــای دیگــری‬ ‫ماننــد هــوش مصنوعــی‪ ،‬فنــاوری کمــک بــاروری‪ ،‬فنــاوری‬ ‫ژنتیــک و دســتکاری های ژنتیکــی‪ ،‬توان افزایی هــای ژنتیکــی و‬ ‫ماننــد این هــا‪ ،‬تاثیــرات بســیار عمیقــی در پزشــکی دارنــد و از‬ ‫‪1. CPR‬‬ ‫‪55‬‬ صفحه 55 ‫نظــر اخالقــی ســواالت پیچیــده ای بــه وجــود می اورنــد‪ .‬این هــا‬ ‫مــواردی اســت کــه در دنیــا کمــاکان بــه ان فکــر می شــود و در‬ ‫ایــران هــم بــر ســر ان بحــث اســت‪».‬‬ ‫او ادامــه می دهــد‪« :‬مــا در جایــی کــه از فنــاوری اســتفاده کنیــم‪،‬‬ ‫تــاش می کنیــم جنبه هــای اخالقــی ان را هــم روشــن کنیــم‪ .‬ایــن‬ ‫تکاپوهــای علمــی و معرفتــی در کشــور مــا ادامــه دارد‪ ،‬امــا قطعــ ًا‬ ‫کافــی نیســت و همچنــان نیــاز اســت کــه گونه هــای مختلــف دانــش‬ ‫و حوزه هــای مختلــف‪ ،‬بیشــتر بــه ایــن مســئله توجــه کننــد‪».‬‬ ‫فناوری های کمک باروری و پرسش های پیچیده اخالقی‬ ‫یکــی از حوزه هــای به شــدت متاثــر از فنــاوری جدیــد‪ ،‬حــوزه‬ ‫کمک بــاروری و درمــان نابــاروری اســت‪ .‬تــا همیــن چنــد دهــه‬ ‫قبــل‪ ،‬به صــورت ســنتی‪ ،‬معمــو ًال پــدر و مــادری کــه بــه لحــاظ‬ ‫اجتماعــی والدیــن کســی بودنــد‪ ،‬در واقــع همــان والدیــن ژنتیکــی‬ ‫او هــم بودنــد و مــادر بچــه را در دوران بــارداری حمــل می کــرد‪،‬‬ ‫امــا فنــاوری بــاروری ســبب شــده اســت کــه ایــن پیوســتگی تغییــر‬ ‫کنــد‪ .‬امــروزه‪ ،‬اهــدا گامــت یــا ســلول های جنســی افــراد دیگــر‬ ‫بــرای بــارور شــدن ســلول های جنســی دیگــران‪ ،‬لقــاح خــارج‬ ‫از رحــم‪ ، 1‬رحــم جایگزیــن و روش هــای زیــادی از ایــن قبیــل‪،‬‬ ‫حــوزه بــاروری را تحــت تاثیــر قــرار داده اســت‪ .‬ایــن روش هــا‬ ‫پرسـش های متعــددی را در پــی دارد کــه چقــدر در اســتفاده از ایــن‬ ‫روش هــا اخــاق رعایــت می شــود‪.‬‬ ‫ایــن متخصــص اخــاق پزشــکی می گویــد‪« :‬ایــن موضوع بســیار‬ ‫پیچیــده اســت‪ .‬پاســخ بــه ایــن پرســش ها نمی توانــد منحصــر‬ ‫بــه بلــه یــا نــه باشــد‪ .‬نــوع خدمــات فناوری هــای کمک بــاروری‬ ‫متنــوع و ســخت اســت و در حــال حاضــر در ایــران‪ ،‬زیــاد اســتفاده‬ ‫می شــود‪ .‬برخــی ابعــاد اخالقــی ایــن فنــاوری روشــن اســت‪،‬‬ ‫ولــی بعضــی ابعــاد ان همچنــان ابهامــات زیــادی دارد‪ .‬نهادهــای‬ ‫قانونــی بایــد وارد شــوند و هنجارهــای اخــاق حرفـه ای را در ایــن‬ ‫حــوزه مشــخص کننــد‪ .‬مثـ ً‬ ‫ا برخــی از ایــن کارهــا بــا اســتناد بــر‬ ‫فتواهــای صادرشــده انجــام می شــوند‪ ،‬امــا موضــوع بــه همین جــا‬ ‫ختــم نمی شــود‪ .‬پرسـش های زیــادی باقــی می مانــد‪ .‬ماننــد اینکــه‬ ‫فــردی کــه از گامــت یــا ســلول جنســی اهدایــی بــه دنیــا می ایــد و‬ ‫بــا پــدر و مــادری کــه بزرگــش می کننــد‪ ،‬ارتبــاط ژنتیکــی نــدارد‪،‬‬ ‫در برابــر مســائل مختلــف قانونــی و شــرعی مثــل ارث‪ ،‬ازدواج‪،‬‬ ‫محرمیــت و‪ ...‬چــه تکلیفــی دارد؟ ایــا می تــوان ســلول های جنســی را‬ ‫خریــد و فــروش کــرد و ایــن کار درســتی اســت؟»‬ ‫دکتــر شمســی اضافــه می کنــد‪« :‬البتــه برخــی از ابعــاد ایــن‬ ‫فناوری هــا قانونمنــد شــده اســت‪ .‬مث ـ ً‬ ‫ا اهــدای جنیــن قانونمنــد‬ ‫اســت؛ یعنــی کســانی کــه لقــاح خــارج از رحــم می کننــد‪،‬‬ ‫می تواننــد تخمک هــای اضافــه را بــه دیگــران اهــدا کننــد‪،‬‬ ‫ولــی اینکــه می تواننــد در قبالــش هزینــه ای دریافــت کننــد یــا‬ ‫نــه‪ ،‬هنــوز مشــخص نیســت‪ .‬دربــاره رحــم جایگزیــن ــــ متاســفانه‬ ‫در اذهــان عمومــی از ان بــه نــام رحــم اجــاره ای یــاد می شــود‬ ‫کــه اشــتباه اســت و بــار اخالقــی منفــی دارد ــــ هــم ســوالی کــه‬ ‫مطــرح می شــود‪ ،‬ایــن اســت کــه ایــا کســی می توانــد بــرای در‬ ‫اختیــار گذاشــتن رحــم جایگزیــن پــول دریافــت کنــد یــا نــه؟ ایــا‬ ‫ایــن سیاســت درســتی اســت یــا نــه؟ این هــا مســائلی اســت کــه‬ ‫هنــوز بــه ان هــا پاســخی داده نشــده اســت‪ .‬پرســش ســاده دیگری‬ ‫کــه معمــو ًال در ایــن موقعیــت پرســیده می شــود‪ ،‬ایــن اســت کــه‬ ‫ایــا کســی کــه در رحــم فــرد دیگــری رشــد کــرده و بــه دنیــا امــده‬ ‫‪56‬‬ ‫‪1. IVF‬‬ ‫یــا بــا اســپرم و تخمــک اهدایــی متولــد شــده اســت‪ ،‬بایــد بدانــد‬ ‫کــه پــدر و مــادر ژنتیکــی اش افــراد دیگــری هســتند یــا نــه؟‬ ‫همیــن حــق دانســتن‪ ،‬یکــی از موضوعاتــی اســت کــه در فنــاوری‬ ‫کمک بــاروری دربــاره ان بحــث می شــود‪».‬‬ ‫ی هســتند‪ .‬بــه تمــام‬ ‫او تاکیــد می کنــد‪« :‬این هــا مســائل پیچیــده ا ‬ ‫این هــا‪ ،‬ســواالت بی شــمار دیگــری را هــم اضافــه کنیــد‪ .‬الزم اســت‬ ‫راهنمــای مفصلــی بــر اســاس مســائلی کــه بحــث شــد‪ ،‬منطبــق بــا‬ ‫شــرایط کشــور و ســازگار بــا قوانیــن باالدســتی‪ ،‬تدویــن و جنبه هــای‬ ‫مختلــف ایــن نــوع فناوری هــای پزشــکی مشــخص شــود‪».‬‬ ‫اخالق پژوهش را محدود نمی کند‬ ‫یکــی از دغدغه هــا دربــاره دخالــت اخــاق در پژوهــش ‪ ،‬ایــن‬ ‫اســت کــه ایــن رونــد مطالعــات بالینــی و فناوری هــای کاربــردی‬ ‫را بــا محدودیــت مواجــه کنــد‪ .‬ورود اخــاق بــه حوزه هایــی ماننــد‬ ‫پزشــکی و پژوهــش‪ ،‬فــارغ از نــگاه انســانی‪ ،‬چــه مزایایــی دارد؟‬ ‫ایــن متخصــص اخــاق پزشــکی دربــاره ایــن دغدغــه می گویــد‪:‬‬ ‫«اخــاق قصــد نــدارد راه را بــر انجــام پژوهــش ببنــدد‪ .‬ایــن تعبیــر‬ ‫دقیقــی نیســت‪ .‬در واقــع‪ ،‬کمیته هــای اخــاق یــا چارچوب هــای‬ ‫اخالقــی‪ ،‬وظیفه شــان ایــن اســت کــه کمــک کننــد پژوهــش در‬ ‫چارچوب هــای درســت خــودش انجــام شــود‪ .‬وقتــی اخــاق در‬ ‫پژوهــش را رعایــت کنیــم‪ ،‬اعتمــاد مــردم بیشــتر می شــود و در‬ ‫اجــرای پژوهش هــا بیشــتر همــکاری می کننــد‪ .‬ایــن رونــد کمــک‬ ‫می کنــد کــه مــردم مشــارکت در اجــرای پژوهش هــا را منفــی‬ ‫تلقــی نکننــد یــا فکــر نکننــد کــه مــوش ازمایشــگاهی اند‪ ،‬بلکــه‬ ‫شــرکت در تحقیــق را رفتــاری دیگرخواهانــه‪ ،‬نوع دوســتانه و‬ ‫ت و اخالقــی تلقــی می کننــد؛ بنابرایــن‪ ،‬اخــاق‬ ‫کاری پرفضیلــ ‬ ‫پژوهشــی کــه مدنظــر ماســت‪ ،‬بیشــتر موجــب مصونیــت اســت و‬ ‫نــه محدودیــت‪ .‬البتــه اگــر کاری مبنــای درســت علمــی و اخالقــی‬ ‫نداشــته باشــد‪ ،‬حــوزه اخــاق پژوهــش اجــازه نمی دهــد روی‬ ‫مــردم ازمایــش شــود‪ .‬ایــن نهــادی اســت کــه جوامــع پیشــرفته‬ ‫بــرای جلوگیــری از ایــن مشــکالت درســت کرده انــد‪».‬‬ ‫او می افزایــد‪« :‬اصــو ًال خــود محققــان چنیــن پیشــنهادهایی‬ ‫نمی دهنــد یــا به نــدرت ممکــن اســت چنیــن پیشــنهادهایی‬ ‫وجــود داشــته باشــد‪ .‬بــه همیــن دلیــل بیشــتر پیشــنهادهایی کــه‬ ‫بــه کمیته هــای اخــاق می ایــد‪ ،‬تصویــب می شــود‪ .‬در واقــع‪،‬‬ ‫کمیته هــای اخــاق در پژوهــش پــس از دریافــت پروپــوزال یــک‬ ‫پژوهــش‪ ،‬ان را بررســی می کننــد؛ اگــر پژوهــش را بپذیرنــد‪ ،‬تاییدیه‬ ‫را صــادر می کننــد‪ .‬اگــر هــم نیــاز بــه اصالحــات باشــد‪ ،‬اصالحــات‬ ‫را پیشــنهاد می دهنــد و بعــد از اعمــال اصالحــات‪ ،‬تاییدیــه را صــادر‬ ‫می کننــد‪ .‬ایــن تاییدیــه کمیته هــای اخــاق‪ ،‬کــد اخــاق نــام‬ ‫دارد‪ .‬در ایــران نیــز ســامانه ملــی درســت شــده اســت کــه کــد‬ صفحه 56 ‫اخــاق در ان صــادر می شــود و افــراد می تواننــد تاییدیــه کمیتــه‬ ‫اخــاق را به صــورت انالیــن دریافــت کننــد؛ زیــرا بــرای انتشــار‬ ‫نتایــج پژوهش هــا در نشــریات بــه ایــن کــد اخــاق نیــاز دارنــد‪.‬‬ ‫نشــریات زیــادی بخــش انگلیســی دارنــد یــا بین المللی انــد؛ بــه‬ ‫همیــن دلیــل‪ ،‬ایــن ســامانه کــد اخــاق را هــم بــه زبــان فارســی‬ ‫و هــم انگلیســی در اختیــار افــراد قــرار می دهــد‪».‬‬ ‫او دربــاره کمیتــه ملــی اخــاق در پژوهــش ایــران این چنیــن‬ ‫توضیــح می دهــد‪« :‬ســازمان جهانــی بهداشــت و همــه نهادهــای‬ ‫بین المللــی ایــن کمیتــه را کامـ ً‬ ‫ا بــه رســمیت می شناســد و یکــی‬ ‫از کمیته هــای اخــاق مــورد توجــه در ســطح بین المللــی اســت‪.‬‬ ‫کمیتــه ملــی اخــاق در پژوهــش ایــران یکــی از نظام هــای بســیار‬ ‫پیشــرفته در ســطح دنیاســت‪ .‬می تــوان گفــت هیــچ شــباهتی بــه‬ ‫کشــورهای توســعه نیافته یــا حتــی درحال توســعه نــدارد و در‬ ‫باالتریــن ســطح ممکــن و در حــد کشــورهای پیشــرفته اســت‪ .‬بــه‬ ‫همیــن دلیــل‪ ،‬کدهــای اخالقــی کــه کمیته هــای اخــاق معتبــر‬ ‫در ایــران صــادر می کننــد‪ ،‬مــورد قبــول همــه مراجــع جهانــی‪،‬‬ ‫ازجملــه همــه نشــریات و ســازمان های بین المللــی اســت‪».‬‬ ‫ســامانه ملــی اخــاق در پژوهــش ایـران مهرمــاه ســال ‪ 1397‬رونمایــی‬ ‫شــد‪ .‬تمــام ســامانه های پژوهشــی دانشــگاه های کشــور بــه ان وصــل‬ ‫هســتند و بــه محــض اینکــه کمیته هــای اخــاق در پژوهــش در هــر‬ ‫دانشــگاهی‪ ،‬کــد اخــاق صــادر کنــد‪ ،‬در ایــن ســامانه نمایــه می شــود و‬ ‫بـرای همــه در داخــل کشــور در دســترس اســت‪ .‬بــه ایــن ترتیــب‪ ،‬هــر‬ ‫لحظــه می تــوان دیــد چــه پژوهش هایــی در چــه دانشــگاه هایی‬ ‫تصویــب شــده اند‪ .‬البتــه انچــه در ســامانه بــه نمایــش درمی ایــد‪ ،‬عنـوان‬ ‫پژوهــش اســت و امــکان کپی بــرداری وجــود ن ـدارد‪.‬‬ ‫قانــون مقابلــه بــا تقلــب در پژوهــش‪ ،‬جایــگاه کمیتــه‬ ‫اخــاق را تقویــت می کنــد‬ ‫موضــوع ابطــال مقــاالت در همــه کشــورها وجــود دارد‪ ،‬امــا در‬ ‫ایــران اتفاقاتــی رخ داد کــه در ســطح بین المللــی برجســته شــد‪.‬‬ ‫ســال ‪ ،2016‬تعــداد ‪ 58‬مقالــه از نویســندگان ایرانــی بــا هــم ابطــال‬ ‫شــد‪ .‬ایــن نــوع اتفاقــات در ســایت های خبری‪-‬علمــی مثــل‬ ‫نیچرنیــوز‪ 1‬یــا ســاینس‪ 2‬و ماننــد این هــا منعکــس شــد و تاثیــر‬ ‫منفــی بســیاری روی شــهرت علمــی کشــور گذاشــت‪.‬‬ ‫دکتــر شمســی می گویــد‪« :‬ایــن اتفــاق به نوعــی انگیــزه بیشــتری‬ ‫ایجــاد کــرد کــه در ایــران‪ ،‬هرچــه ســریع تر قانــون ممانعــت از‬ ‫تقلــب در پژوهش هــای علمــی پیــش بــرده شــود‪ .‬پــس از ان‬ ‫کارهایــی در ســازمان های مختلــف و به ویــژه وزارت بهداشــت‬ ‫انجــام شــد کــه مانــع تقلــب در مقــاالت دیگــر شــود‪ .‬بایــد خیلــی‬ ‫مراقــب رخ دادن چنیــن اتفاقاتــی باشــیم‪ .‬ایــن اتفاقــات فقــط‬ ‫نویســندگان ان مقــاالت را درگیــر نمی کنــد‪ ،‬بلکــه بــه حیثیــت‬ ‫علمــی کشــور لطمــه می زنــد و بایــد بــا ایــن مســئله‪ ،‬برخــورد‬ ‫مناســب شــود‪ .‬مهم تریــن موضــوع ایــن اســت کــه بــه اعضــای‬ ‫هیئــت علمــی‪ ،‬دانشــجویان تحصیــات تکمیلــی و محققــان درباره‬ ‫ایــن کار امــوزش بدهیــم؛ زیــرا مبحــث بســیار جــدی و مهمــی‬ ‫اســت‪ .‬الیحــه ای بــا عنــوان قانــون مقابلــه بــا تقلــب در تهیــه‬ ‫اثــار علمــی بــه مجلــس رفــت و خوشــبختانه تصویــب شــد کــه در‬ ‫ســال ‪ 1398‬بــه تصویــب هیئــت وزیــران رســید‪».‬‬ ‫او دربــاره ایــن قانــون می افزایــد‪« :‬بــه نظــرم ایــن قانــون‬ ‫ماننــد هــر قانــون دیگــری می توانــد محــل نقــد و نظــر باشــد‬ ‫و جنبه هــای مثبــت و منفــی دارد‪ ،‬حتمــ ًا هــم می توانســت‬ ‫‪1. Nature News‬‬ ‫‪2. Science‬‬ ‫بهتــر از ایــن باشــد‪ ،‬امــا به عنــوان نخســتین قانــون ایــن حــوزه‪،‬‬ ‫قانــون خوبــی اســت؛ به ویــژه کــه در ایین نامــه اجرایــی ایــن‬ ‫قانــون کمیته هــای اخــاق در پژوهــش رســمیت قانونــی پیــدا‬ ‫کرده انــد و بحــث ضابطــان دادگســتری بــرای برخــورد بــا افــراد‬ ‫غیردانشــگاهی کــه در نظــام علمــی اخــاق ایجــاد می کننــد‪ ،‬در‬ ‫ایــن موضــوع مطــرح شــده کــه از نظــر قانونــی پشــتوانه مهمــی‬ ‫بــرای حــوزه اخــاق در پژوهــش اســت‪ .‬از ایــن نظــر ایــن قانــون‬ ‫و ایین نامــه اجرایــی ان را مثبــت می دانــم؛ زیــرا ســبب تقویــت‬ ‫جایــگاه قانونــی کمیتــه اخــاق در پژوهــش شــده اســت‪».‬‬ ‫بــه گفتــه دکتــر شمســی‪ ،‬کمیته هــای اخــاق در پژوهــش ترکیــب‬ ‫اســتانداردی دارنــد کــه در ایین نامــه اجرایــی قانــون مقابلــه بــا تقلــب‬ ‫در تهیــه اثــار علمــی امــده اســت‪ .‬ایــن ترکیــب شــامل مجموعـه ای‬ ‫از پژوهشــگران‪ ،‬نماینــده جامعــه حقوق دانــان‪ ،‬روحانیــان و مســئوالن‬ ‫موسســه مربوطــه ماننــد معــاون پژوهشــی و رئیــس ان موسســه‬ ‫می شــود‪ .‬اعضــای ایــن کمیتــه بــر اســاس اســتانداردهای مختلــف‬ ‫تصمیــم می گیرنــد و معمــو ًال هــم تصمیماتشــان همه جانب ـ ه اســت‪.‬‬ ‫در ایین نامــه ایــن کمیته هــا مشــخص اســت کــه هرکــس بــا چــه‬ ‫تحصیالتــی می توانــد ایــن موقعیت هــا را در کمیتــه اخــذ کنــد‪.‬‬ ‫بررسی تخلفات پژوهشی نیاز به شاکی ندارد‬ ‫یکــی از نقــاط قــوت کمیته هــای اخــاق در پژوهــش ایــن اســت کــه‬ ‫بـرای بررســی پژوهش هــا از نظــر اخالقــی‪ ،‬نیــاز بــه شــاکی ندارنــد‪.‬‬ ‫ایــن متخصــص اخــاق در پزشــکی ایــن موضــوع را چنیــن عنــوان‬ ‫می کنــد‪« :‬گاهــی در پژوهشــی تخلفاتــی رخ می دهــد و ایــن تخلفــات‬ ‫ذی نفــع دارد‪ .‬مث ـ ً‬ ‫ا فــردی ادعــا می کنــد کــه مطلبــش یــا نتیجــه‬ ‫کارش ســرقت علمــی شــده یــا از کارش اســتفاده غیرمجــاز شــده‬ ‫اســت‪ .‬گاهــی هــم شــاکی نــدارد‪ ،‬ولــی به هرحــال‪ ،‬تخلفــی اســت کــه‬ ‫خــود کمیته هــای اخــاق در پژوهــش‪ ،‬بــرای حفــظ حیثیــت علمــی‬ ‫کشــور بــه ان رســیدگی می کننــد‪ .‬در واقــع‪ ،‬این گونــه تخلفــات بــه‬ ‫دلیــل لطمـه ای کــه بــه حیثیــت علمــی کشــور می زننــد‪ ،‬باید بررســی‬ ‫شــوند؛ بنابرایــن‪ ،‬وجــود شــاکی خصوصــی در کمیته هــای اخــاق در‬ ‫پژوهــش الزامــی نیســت‪».‬‬ ‫او ادامــه می دهــد‪« :‬دســتورالعمل مفصلــی بــرای رســیدگی‬ ‫بــه تخلفــات پژوهشــی در وزارت بهداشــت وجــود دارد کــه در‬ ‫ان‪ ،‬ســازوکار شــکایت و دفــاع از افــرادی کــه از ان هــا شــکایت‬ ‫می شــود‪ ،‬دیــده شــده اســت‪ .‬مهم تریــن رکــن ان هــم حفــظ‬ ‫حرمــت و ابــروی افــراد‪ ،‬بــا توجــه بــه محرمانگــی مســائل و دادن‬ ‫فرصــت کافــی بــه طرفیــن اســت‪ .‬بســیاری از مشــکالت ناشــی از‬ ‫نااگاهــی افــراد اســت و مهم تریــن کار‪ ،‬امــوزش اســت‪».‬‬ ‫دکتــر شمســی تاکیــد می کنــد‪« :‬مباحــث اخــاق در پژوهــش‬ ‫حتم ـ ًا بایــد در محتــوای درســی همــه برنامه هــای اموزشــی کــه‬ ‫درنهایــت‪ ،‬در ان هــا پژوهــش وجــود دارد‪ ،‬گنجانــده شــود؛ ماننــد‬ ‫دوره هــای کارشناســی ارشــد‪ ،‬دوره هــای دکتــری‪ ،‬دوره هــای‬ ‫دســتیاری پزشــکی‪ ،‬دوره هــای پزشــکی عمومــی‪ ،‬دوره هــای‬ ‫دکتــرای حرفــه ای و بــرای هرکــس کــه پایان نامــه می نویســد و‬ ‫قصــد دارد کار پژوهشــی کنــد‪ .‬ممکــن اســت مقرراتشــان بــا هــم‬ ‫متفــاوت باشــد‪ ،‬ولــی وجــودش الزم اســت‪ .‬در حــال حاضــر‪ ،‬در‬ ‫ایــران‪ ،‬بســیاری از رشــته ها ایــن مباحــث را در محتــوای درســی‬ ‫خــود گنجانده انــد و توصیــه می شــود رشــته هایی کــه ایــن‬ ‫مبحــث را ندارنــد‪ ،‬ان را‪ ،‬چــه بــه صــورت محتــوای درســی رســمی‬ ‫و چــه بــه شــکل ارائــه محتــوا‪ ،‬امــوزش دهنــد‪».‬‬ ‫‪57‬‬ صفحه 57 ‫رگوالتوری در حوزه‬ ‫فناوری اطالعات پزشکی‬ ‫بنیان گذار سامانه هوش مصنوعی پزشکی تریتا هاب‪:‬‬ ‫سالمت الکترونیک‬ ‫بدون پرونده الکترونیک به‬ ‫بن بست می رسد‬ ‫تهیه وتنظیم‪ :‬رویا کاکاوند‬ ‫«مراجعــه بیــش از هفتــاد درصــد افــراد بــه پزشــک‪،‬‬ ‫فقــط بــه دلیــل اگاهــی کــم دربــاره سالمتی شــان‬ ‫اســت و واقعــاً نیــازی بــه ایــن کار ندارنــد‪ .‬در ایــن‬ ‫میــان‪ ،‬ممکــن اســت مقــداری هــم خدمــات القایــی‬ ‫دریافــت کننــد‪ ».‬ایــن را پوریــا نســیمی می گویــد کــه‬ ‫پزشــک اســت و ســال ها در ایــن زمینــه تجربــه دارد‪.‬‬ ‫چندتــن از همــکاران نزدیکــش هــم بــا ایــن نظــر او‬ ‫موافــق بودنــد‪ .‬بــه همیــن دلیــل‪ ،‬بــه فکــر افتادنــد کــه‬ ‫بــرای رفــع ایــن مشــکل کاری کننــد‪ .‬تصــور کنیــد‬ ‫راهــی وجــود داشــته باشــد کــه مراجعــان پیــش از‬ ‫مراجعــه بــه پزشــک بتواننــد پرســش های خــود را‬ ‫مطــرح کننــد و پاســخ بگیرنــد‪ .‬در چنیــن شــرایطی‪،‬‬ ‫بــار بزرگــی از روی دوش کادر درمــان برداشــته خواهــد‬ ‫شــد‪ .‬همیــن فکــر جرق ـه ای شــد تــا فکــر راه انــدازی‬ ‫ســامانه «ترتیــا هــاب» بــه ذهــن این پزشــکان برســد‪.‬‬ ‫بــه ایــن ترتیــب‪ ،‬پوریــا نســیمی و دوســتانش در ســال‬ ‫‪ 1396‬شــرکت فنــاوری «الگــوی داده» را راه انــدازی‬ ‫کردنــد تــا در ایــن شــرکت ســامانه هــوش مصنوعــی‬ ‫پزشــکی تریتــا هــاب را اجــرا کننــد‪.‬‬ ‫‪58‬‬ ‫در حــال حاضــر‪ ،‬ایــن مــدل ســامانه ها در دنیــا بســیار مطــرح‬ ‫اســت و ســامانه های مشــابه ان در ســطح دنیــا معرفــی شــده اند‬ ‫و اســتفاده می شــوند‪ ،‬ماننــد اینترمدیــکا‪ ، ۱‬کــی هلــث‪ ۲‬و‪ ...‬این هــا‬ ‫ســامانه های مشــابهی هســتند کــه در ان هــا عالئــم بیمــار ثبــت‬ ‫و شــرح حال گرفتــه می شــود‪ .‬تعــدادی تشــخیص های افتراقــی‬ ‫داده می شــود و خدماتــی هــم بــه کاربــر ارائــه می شــود‪ .‬ایــن‬ ‫شــیوه خدمت رســانی نســل جدیــد خدمــات ســامت الکترونیــک‬ ‫اســت و قطعــ ًا باقــی ســامانه ها هــم بــه ایــن ســمت حرکــت‬ ‫می کننــد‪ .‬بســیاری از ایــن ســامانه ها در ســاختارهای ســامت‬ ‫بســیار منضبــط‪ ،‬ماننــد انگلیــس و اتحادیــه اروپــا ایجــاد شــده اند‬ ‫کــه نشــان می دهــد فوایــد چنیــن ســامانه هایی بســیار بیشــتر از‬ ‫مضراتــش اســت و می توانــد ســبب ارتقــای ســامت جامعــه شــود‪.‬‬ ‫پوریــا نســیمی‪ ،‬مدیرعامــل شــرکت فنــاوری الگــوی داده و‬ ‫بنیان گــذار ســامانه هــوش مصنوعــی پزشــکی تریتــا‪ ،‬می گویــد‪:‬‬ ‫«بــر اســاس مقاالتــی کــه بــرای شــروع کار می خوانــدم‪ ،‬در‬ ‫شــبکه های درمانــی کــه ایــن نــوع ســامانه ها روی سیســتم‬ ‫بیمارســتان ها و مراکــز درمانــی کار گذاشــته شــده بــود‪ ،‬مراجعــه‬ ‫بیمــاران کاهــش پیــدا کــرده بــود‪ .‬عــاوه بــر ایــن‪ ،‬بســیاری از‬ ‫بیمــاران بــا این گونــه ســامانه ها راحت تــر ارتبــاط برقــرار‬ ‫می کننــد‪ ،‬چــون حریــم خصوصی شــان بیشــتر رعایــت می شــود‪.‬‬ ‫بیمــاران ممکــن اســت در حالــت حضــوری نتواننــد خیلــی‬ ‫مشــکالت را بــه پزشــک بگوینــد‪ ،‬ولــی در چنیــن ســامانه هایی‬ ‫مشکالتشــان را راحت تــر مطــرح می کننــد‪».‬‬ ‫او ادامــه می دهــد‪« :‬رویکــرد مــا ایــن بــود کــه ســامانه هــوش‬ ‫مصنوعــی بــر اســاس عالئمــی کــه کاربــر ثبــت می کنــد و‬ ‫شــرح حالی کــه از کاربــر می گیــرد‪ ،‬بتوانــد بیمــاری و مشــکالت‬ ‫احتمالــی کاربــر را تشــخیص دهــد و فهرســتی از تشــخیص های‬ ‫افتراقــی را بــه کاربــر نمایــش دهــد‪ .‬ابتــدا‪ ،‬بــه دلیــل اینکــه ایــن‬ ‫کار‪ ،‬تــازه بــود و پیــش از ایــن در ایــران انجــام نشــده بــود‪،‬‬ ‫بایــد کارهــای زیرســاختی انجــام می دادیــم‪ .‬بــه همیــن دلیــل‪،‬‬ ‫‪1. Intermedica‬‬ ‫‪2. K Health‬‬ صفحه 58 ‫یک ســال ونیم فقــط مشــغول جمــع اوری داده و اطالعــات‪،‬‬ ‫پاک ســازی و ســاختارمند کــردن و پیاده ســازی ان هــا بودیــم‪».‬‬ ‫یــک گــروه پزشــکی تمــام اطالعــات ســامانه را از نظــر صحــت‬ ‫و ســقم اطالعاتــی کــه ارائــه می کنــد و تشــخیص هایی کــه‬ ‫می دهــد‪ ،‬بررســی می کنــد‪ .‬گــروه پزشــکی دیگــری هــم بــه‬ ‫صــورت دوره ای اطالعــات ســامانه را به روزرســانی می کنــد‪.‬‬ ‫نســیمی می افزایــد‪« :‬شــش مــاه هــم انجین(موتــور برنامــه) ‪۳‬‬ ‫نوشــتیم تــا ایــن ســرویس به صــورت عملیاتــی وارد بــازار شــود‪.‬‬ ‫جــدای از ان‪ ،‬ســرویس دیگــری هــم بــرای تفســیر ازمایــش‬ ‫پیاده ســازی کردیــم کــه در ان کاربــر می توانــد ازمایشــش را‬ ‫ثبــت کنــد و ازمایــش به صــورت الکترونیــک در سیســتم وارد‬ ‫می شــود‪ .‬ســپس ازمایــش بــر اســاس دانــش پزشــکی تفســیر و‬ ‫تشــخیص افتراقــی مربــوط بــه ان اعــام می شــود‪».‬‬ ‫نســیمی بیــان می کنــد‪« :‬ســرانجام در اذرمــاه ســال ‪ 1398‬کار را بــه‬ ‫بــازار معرفــی کردیــم‪ .‬پــس از ان‪ ،‬رفته رفتــه موضوعــات بیشــتری را‬ ‫در مراحــل اجــرای کار یــاد گرفتیــم و کار بهتــر و بهتــر شــد‪ .‬در حــال‬ ‫حاضــر‪ ،‬هــوش مصنوعــی تریتــا هــاب بــا خطایــی ‪ 10‬تــا ‪ 15‬درصدی‬ ‫می توانــد تشــخیص دهــد بیمــاری کاربــر شــامل چــه مــواردی اســت‬ ‫و فهرســتی از تشــخیص های محتمــل بــا درصــد احتمــال ابتــا بــه‬ ‫هرکــدام را بــه او نشــان می دهــد‪ .‬ایــن روش را در دنیــا بــه نــام‬ ‫ســامانه بررســی عالئــم می شناســند‪».‬‬ ‫او بــه بخــش دیگــری از ســامانه تریتــا هــاب اشــاره می کنــد و‬ ‫ادامــه می دهــد‪« :‬ســامانه دیگــری هــم بــه نــام ســامانه بررســی‬ ‫شــرایط بیمــار وجــود دارد کــه مــا ان را هــم در ســال ‪ 1398‬روی‬ ‫سیســتممان پیاده ســازی کردیــم‪ .‬در ایــن بخــش‪ ،‬ســامانه بــر‬ ‫اســاس بیمــاری ای خــاص از کاربــر شــرح حال می گیــرد و ایــن‬ ‫احتمــال را کــه بــه ان بیمــاری مبتــا باشــد‪ ،‬بــه کاربــر نشــان‬ ‫می دهــد‪ .‬ایــن ســرویس پیــش از شــروع اپیدمــی کرونــا و در‬ ‫زمــان اپیدمــی انفوالنــزا در ایــران؛ یعنــی در اذر و دی مــاه ســال‬ ‫‪ 1398‬در سیســتم کار گذاشــته شــد‪ .‬همچنیــن بانــک اطالعاتــی از‬ ‫بیماری هــای مختلــف در ســامانه موجــود اســت‪ .‬بــه ایــن ترتیــب‪،‬‬ ‫کاربــر می توانــد پــس از تشــخیص بیمــاری اش در ســامانه‪ ،‬دربــاره‬ ‫ان جس ـت وجو و مــوارد مربــوط بــه ان بیمــاری را مطالعــه کنــد‪،‬‬ ‫ماننــد کمک هــای اولیــه‪ ،‬اینکــه چــه زمانــی بایــد بــه پزشــک‬ ‫مراجعــه کنــد‪ ،‬چطــور می توانــد از خــودش مراقبــت کنــد و‪. ...‬‬ ‫البتــه تمــام ایــن موضــوع را در نظــر گرفته ایــم کــه اگــر مشــکل‬ ‫اورژانســی یــا جــدی اســت‪ ،‬کاربــر حتمـ ًا بــه پزشــک مراجعــه کنــد‬ ‫و دائــم توصیــه می کنیــم کــه ایــن اطالعــات صرفـ ًا بــرای اگاهــی‬ ‫اســت و جــای پزشــک را نمی گیــرد و اگــر شــرایطتان به گون ـه ای‬ ‫اســت کــه احســاس می کنیــد بایــد پزشــک شــما را معاینــه کنــد‪،‬‬ ‫حتم ـ ًا بــه مرکــز درمانــی مراجعــه کنیــد‪».‬‬ ‫در ســامانه تریتــا هــاب ســرویس دیگــری نیــز در حــال‬ ‫اماده ســازی اســت کــه بــه کاربــر کمــک می کنــد تــا پزشــک‬ ‫مرتبــط بــا بیمــاری خــود را بیابــد تــا او را معاینــه کنــد‪ .‬ایــن‬ ‫ســرویس احتمــا ًال تــا پایــان امســال یــا اوایــل ســال اینــده بــه‬ ‫ســامانه افــزوده خواهــد شــد‪.‬‬ ‫مدیرعامــل شــرکت فنــاوری الگــوی داده تاکیــد می کنــد‪:‬‬ ‫«بیشــترین رویکــرد مــا ایــن اســت کــه بتوانیــم شــهروندان‬ ‫را از نظــر اطالعــات ســامت ارتقــا دهیــم و بــه همیــن دلیــل‪،‬‬ ‫رویکردمــان در طراحــی سیســتم ایــن بــود کــه تــا جــای ممکــن‬ ‫‪3. Engine‬‬ ‫کاربــر را از ســامتی‪ ،‬عالئــم و شــرایطش اگاه کنیــم‪».‬‬ ‫تریتــا هــاب در حــال حاضــر شــصت هــزار کاربــر ثبت نام شــده‬ ‫دارد کــه از ایــن تعــداد ده هــزار کاربــر فعالنــد‪ .‬روزانــه چهارصــد‬ ‫تــا پانصــد نفــر بــه بخــش بررســی عالئــم مراجعــه می کننــد‪.‬‬ ‫بخــش تفســیر ازمایــش هــم حــدود چهارصــد مراجــع در روز دارد و‬ ‫تمــام ســرویس های ســامانه تریتــا هــاب‪ ،‬روزانــه‪ ،‬حــدود دو هــزار‬ ‫مراجعه کننــده دارد‪ .‬البتــه ایــن شــرکت هنــوز تبلیغــات و معرفــی‬ ‫عمومــی ایــن ســامانه را شــروع نکــرده اســت‪ ،‬چــون درصــدد‬ ‫اســت ابتــدا طراحــی زیرســاخت پرونــده الکترونیــک را بــرای ایــن‬ ‫ســامانه اجــرا کنــد تــا بتوانــد خدمــات کامل تــری بــه کاربــران‬ ‫خــود ارائــه دهــد‪.‬‬ ‫نســیمی دربــاره ایــن موضــوع می گویــد‪« :‬در زمینــه ســامت‬ ‫الکترونیــک‪ ،‬اگــر پرونــده الکترونیــک نداشــته باشــید‪ ،‬تقریبــ ًا‬ ‫بــه بن بســت می رســید و نمی توانیــد خدمــات دیگــری بــه‬ ‫کاربــر ارائــه دهیــد‪ .‬ایــن جــزو الزامــات اســت کــه کاربــر پرونــده‬ ‫الکترونیــک داشــته باشــد تــا بتوانیــد بــا ســامانه ها و ســازمان های‬ ‫مرتبــط دیگــر ارتبــاط داشــته باشــید‪».‬‬ ‫جمع اوری داده‪ ،‬بزرگ ترین چالش‬ ‫مدیرعامــل ســامانه تریتــا هــاب کــه بــا مشــکالت بســیاری‬ ‫بــرای راه انــدازی هــوش مصنوعــی پزشــکی در ایــران مواجــه‬ ‫بــوده اســت‪ ،‬بزرگ تریــن چالــش پیــش روی ایــن سیســتم را‬ ‫نبــود بســتر مشــخص و یکپارچــه در زمینــه پرونــده الکترونیــک‬ ‫در کشــور می دانــد‪.‬‬ ‫او می گویــد‪« :‬ســامانه های مختلــف زیــادی وجــود داشــتند‪.‬‬ ‫داده هــای بیمــاران یک جــا تجمیــع نبــود و نمی شــد روی ان کار‬ ‫مطالعاتــی انجــام داد‪ .‬مــا مجبور شــدیم بــرای جمـع اوری اطالعات‬ ‫بیماری هــا‪ ،‬کتاب هــای پزشــکی را وارد سیســتم کنیــم تــا بخوانــد‬ ‫و از داخلــش مفاهیــم را اســتخراج کنــد‪ .‬بعــد بــه کمــک پزشــکان‬ ‫و افــراد مطلــع‪ ،‬ایــن اطالعــات را در پایــگاه داده وارد کنــد تــا‬ ‫ارزیابــی شــوند‪ .‬بــه همیــن دلیــل‪ ،‬شــروع کار مــا بســیار زمان بــر و‬ ‫بزرگ تریــن چالــش مــا همیــن جم ـع اوری داده هــا بــود‪».‬‬ ‫نســیمی ادامــه می دهــد‪« :‬مشــکل بعــدی مــا چالش هــای‬ ‫مالــی بــود کــه تقریبـ ًا در شــروع تمــام کارهــا وجــود دارد‪ .‬چالــش‬ ‫جــدی دیگــری کــه درگیــرش بودیــم‪ ،‬مشــکالت فنــی بــود‪ .‬در‬ ‫زمینــه هــوش مصنوعــی تعــداد کمــی برنامه نویــس حرفــه ای‬ ‫وجــود دارد‪ .‬ســامانه هایی هــم کــه ادعــا می کننــد بــر اســاس‬ ‫هــوش مصنوعــی کار می کننــد‪ ،‬در واقــع‪ ،‬الگوریتمــی ســاده و‬ ‫پیش بینی شــدنی دارنــد کــه نمی تــوان گفــت هــوش مصنوعــی‬ ‫اســت‪ .‬مشــکالتی کــه در ایــن زمینــه داشــتیم‪ ،‬کار زیرســاختی‬ ‫کــه بایــد در ایــن زمینــه انجــام می دادیــم و جمــع کــردن گــروه‬ ‫حرف ـه ای در ایــن زمینــه‪ ،‬زمــان زیــادی بــرد‪».‬‬ ‫بی قانونــی در حــوزه ســامت الکترونیــک خطــر ســرمایه گذاری‬ ‫را افزایــش می دهد‬ ‫«یکــی دیگــر از مشــکالت جــدی مــا در راه انــدازی ســامانه ایــن‬ ‫بــود کــه چــون موضــوع کار در اکوسیســتم ســامت ایــران موضوع‬ ‫جدیــدی بــود‪ ،‬رگوالتــوری در ایــن زمینــه وجــود نداشــت‪».‬‬ ‫نســیمی بــا بیــان ایــن مطلــب ادامــه می دهــد‪« :‬مــا بــرای ارزیابی‬ ‫ســامانه چنــد بــار بــه وزارت بهداشــت نامــه نوشــتیم‪ ،‬امــا پاســخ‬ ‫‪59‬‬ صفحه 59 ‫شــفافی ندادنــد‪ .‬بــرای چنیــن کارهایــی حتــی مجــوز هــم وجــود‬ ‫نــدارد‪ .‬زمــان شــیوع کرونــا یکـی دو ســامانه بــرای ارزیابــی کرونــا‬ ‫ایجــاد شــد کــه ســبب شــد مفهــوم ســامت الکترونیــک در کشــور‬ ‫مطــرح شــود‪ .‬البتــه هنــوز هــم قانــون و دســتورالعملی بــرای ایــن‬ ‫بخــش نیامــده اســت‪ ،‬ولــی همیــن کــه باالخــره گفتمانــش ایجــاد‬ ‫شــده اســت‪ ،‬جــای خوشــحالی دارد و امیدواریــم ایین نامه هــای‬ ‫مربــوط بــه ان هــم بـه زودی تدویــن شــود‪».‬‬ ‫او بــه ایین نام ـه ای بــه نــام «پــاد» کــه ســال گذشــته در ایــن‬ ‫زمینــه ایجــاد شــده اســت‪ ،‬اشــاره می کنــد و می افزایــد‪« :‬در‬ ‫ان ایین نامــه برخــی نــکات مطــرح نشــده بــود کــه بســیار هــم‬ ‫اهمیــت دارنــد‪ .‬مثــل اینکــه در ایــن گونــه ســامانه ها سیســتم‬ ‫احــراز هویــت پزشــک چگونــه بایــد انجــام شــود؛ زیــرا ممکــن‬ ‫اســت بیمــاری کــه درخواســت پزشــک کــرده اســت‪ ،‬بــه کســی‬ ‫متصــل شــود کــه واقعــ ًا پزشــک نیســت‪ .‬ایــن را چــه کســی و‬ ‫چگونــه اعتبارســنجی می کنــد کــه شــخص پشــت سیســتم واقع ـ ًا‬ ‫پزشــک اســت یــا نــه؟ برخــی از ایــن ســامانه ها بــه جــای پزشــک‬ ‫از مامــا یــا کارشــناس اســتفاده می کننــد‪ .‬ایــن کار خیانــت بــه‬ ‫بیمــار اســت کــه هــم اطالعاتــش بــه ادم دیگــری نمایــش داده‬ ‫می شــود و هــم از کســی مشــاوره می گیــرد کــه اص ـ ً‬ ‫ا صالحیــت‬ ‫انجــام ایــن کار را نــدارد‪».‬‬ ‫بــه گفتــه نســیمی در دســتورالعمل ایین نامــه پــاد نوشــته شــده‬ ‫اســت کــه پزشــکان بایــد گواهــی صالحیــت انجــام دوراپزشــکی‬ ‫بگیرنــد‪ ،‬امــا در عمــل چنیــن چیــزی وجــود خارجــی نــدارد‪ .‬او‬ ‫می گویــد‪« :‬مــن خــودم به عنــوان پزشــک بــه معاونــت اموزشــی‬ ‫و معاونــت درمــان وزارت بهداشــت رفتــم‪ ،‬امــا هیچ جــا از ایــن‬ ‫گواهــی صالحیــت خبــر نداشــتند؛ حتــی نظــام پزشــکی هــم در‬ ‫ایــن زمینــه اطالعاتــی نداشــت‪ .‬جالــب اســت کــه دســتورالعملی‬ ‫می دهنــد کــه ســازوکارش اص ـ ً‬ ‫ا طراحــی نشــده اســت‪ .‬در واقــع‪،‬‬ ‫ایــن دســتورالعمل ها فقــط ایده هایی انــد کــه اعــام شــده اند‪،‬‬ ‫بــدون اینکــه شــیوه اجــرا و کســانی کــه بایــد ان را اجــرا کننــد‪،‬‬ ‫‪60‬‬ ‫مشــخص باشــد‪ .‬بازخــورد ایــن رونــد در حــوزه ســامت نامناســب‬ ‫اســت و می توانــد اعتبــار وزارت بهداشــت را خدش ـه دار کنــد‪ .‬ایــن‬ ‫موضــوع ســبب می شــود کــه اگــر بعدهــا هــم ایین نامــه خوبــی‬ ‫تدویــن شــد‪ ،‬بــه ان توجــه نشــود و کنــار گذاشــته شــود‪».‬‬ ‫نســیمی ادامــه می دهــد‪« :‬از ســوی دیگــر‪ ،‬در ایــن ایین نامــه‬ ‫شــرح خدمــات پزشــک مشــخص نیســت‪ .‬معلــوم نیســت که پزشــک‬ ‫چگونــه بایــد خدمــات خــود را ارائــه کنــد و اگــر معاینــه حضــوری‬ ‫الزم بــود‪ ،‬چگونــه و بــا چــه قیمتــی انجــام شــود‪ .‬همچنین مشــخص‬ ‫نیســت کــه وضعیــت پرونــده بیمــار و نســخه ای کــه برایــش نوشــته‬ ‫می شــود‪ ،‬چگونــه خواهــد بــود‪ .‬بیمــار یک بــار در ســامانه معاینــه‬ ‫می شــود‪ .‬هنــگام مراجعــه بــه مطــب پزشــک‪ ،‬پرونــده موجــود در‬ ‫ســامانه بــا پرونــده موجــود در مطــب پزشــک فــرق می کنــد و بــا‬ ‫زیرســاخت واحــد بــه هــم وصــل نیســتند‪ .‬ایــن یکپارچــه نبــودن‬ ‫پرونــده‪ ،‬ســامت بیمــار را به هــم می ریــزد‪».‬‬ ‫او می گویــد‪« :‬در یکــی از همیــن اپلیکیشــن ها‪ ،‬پزشــک بیمــار‬ ‫را معاینــه می کــرد و بــرای ان حق الزحمــه ای می گرفــت‪.‬‬ ‫بعــد نســخه می نوشــت و بــرای ان هــم دوبــاره حــق ویزیــت‬ ‫حضــوری می گرفــت؛ حتــی بــرای امضــای الکترونیــک هــم‬ ‫همیــن مشــکالت وجــود دارد‪ .‬از انجــا کــه پزشــکان احــراز‬ ‫هویــت نشــده اند‪ ،‬پاییــن نســخه ها یــا ویزیت هایشــان امضــای‬ ‫الکترونیــک را هــم درج نمی کننــد و اگــر پزشــک توصیـه ای کنــد‬ ‫کــه باعــث شــود مشــکلی بــرای بیمــار بــه وجــود بیایــد‪ ،‬بیمــار‬ ‫نمی توانــد هیــچ شــکایتی کنــد؛ زیــرا پزشــک می توانــد منکــر‬ ‫شــود و هیــچ راهــی بــرای اثباتــش نیســت‪ .‬درســت اســت کــه‬ ‫پزشــک عضــو ســازمان نظــام پزشــکی اســت‪ ،‬امــا بایــد بــرای‬ ‫کار در ســامت الکترونیــک هــم احــراز هویــت شــود و امضــای‬ ‫الکترونیــک داشــته باشــد‪».‬‬ ‫مدیرعامــل تریتــا هــاب بــا اشــاره بــه اینکــه پروانــه کار پزشــک‬ ‫کــه نظــام پزشــکی صــادر می کنــد‪ ،‬بــر اســاس مــکان اســت و او‬ ‫فقــط می توانــد در یــک مــکان جغرافیایــی خــاص طبابــت کنــد‪،‬‬ ‫افــزود‪« :‬در ایــن ایین نامــه بــه ایــن محدودیــت مکانــی پرداختــه‬ ‫نشــده اســت و معلــوم نیســت ایــا پزشــکان می تواننــد فــارغ از‬ ‫محــدوده ای کــه پروانــه کارشــان مشــخص کــرده اســت‪ ،‬در همــه‬ ‫کشــور فعالیــت کننــد یــا نــه؟ درصورتی کــه بی توجهــی بــه ان‬ ‫ممکــن اســت مشــکل افرین باشــد‪ .‬چالشــش هــم ایــن اســت کــه‬ ‫اگــر پزشــکی بیمــاری را بــه صــورت مجــازی معاینــه کــرد و الزم‬ ‫شــد معاینــه حضــوری انجــام شــود‪ ،‬اگــر مثـ ً‬ ‫ا بیمــار اهــواز باشــد و‬ ‫پزشــک مشــهد‪ ،‬دسترسی شــان بــه هــم بســیار ســخت خواهــد بــود‪».‬‬ ‫او بــا ایــن موضــوع کــه ارائــه ایــن نــوع خدمــات موجــب‬ ‫گســترش عدالــت ســامت در کشــور می شــود‪ ،‬مخالــف اســت‬ ‫و می گویــد‪« :‬بــه نظــر مــن‪ ،‬ایــن موضــوع بیشــتر تفکــرات روی‬ ‫کاغــد اســت‪ .‬اینکــه سیســتم پزشــکی از راه دور ســبب می شــود‬ ‫پزشــک حاذقــی بتوانــد بیمــاری را در دویس ـت کیلومتریش معاینــه‬ ‫کنــد‪ ،‬تقریبــ ًا رخ نمی دهــد؛ چــون معمــو ًال ان پزشــک خیلــی‬ ‫حــاذق اصــ ً‬ ‫ا وقــت نمی کنــد از ایــن نــوع ســامانه ها اســتفاده‬ ‫کنــد‪ .‬چالش هــای زیــادی در ایــن زمینــه وجــود دارد کــه برایشــان‬ ‫فکــری نشــده و قاعــده و قانونــی تعییــن نشــده اســت‪ .‬همیــن‬ ‫رونــد ســبب شــده اســت بســیاری از ســامانه ها و اپلیکیش ـن هایی‬ ‫کــه در ایــن حــوزه کار می کننــد‪ ،‬موفــق نباشــند و درامــد قابــل‬ ‫توجهــی نداشــته باشــند‪».‬‬ صفحه 60 ‫نســیمی معتقــد اســت همیــن بی قاعده وقانــون بــودن حــوزه‬ ‫ســامت الکترونیــک موجــب شــده اســت کــه ســرمایه گذاران‬ ‫تمایلــی بــه حضــور در ایــن بخــش نداشــته باشــند‪ .‬وقتــی قوانیــن‬ ‫ایــن بخــش مشــخص نیســت‪ ،‬خطــر حضــور در ان هم زیاد اســت‪.‬‬ ‫بــه همیــن دلیــل‪ ،‬ســرمایه گذاری هایی کــه در ایــن بخــش انجــام‬ ‫می شــود‪ ،‬معمــو ًال یــا خانوادگــی اســت یــا بــرای تجمیــع خدمــات‪.‬‬ ‫ماننــد سوپراپلیکیشــن هایی کــه خدماتــی ماننــد تاکســی رانی‪،‬‬ ‫خریــد مــواد غذایــی و‪ ...‬دارنــد و بــرای تجمیــع خدماتشــان‪ ،‬خدمــت‬ ‫ویزیــت انالیــن پزشــک را هــم ارائــه می دهنــد‪».‬‬ ‫پزشکی از راه دور با پزشک خانواده منافات دارد‬ ‫پوریــا نســیمی یکــی دیگــر از ضعف هــای موجــود در شــکل‬ ‫فعلــی فعالیــت ســامانه های پزشــکی از راه دور را منافــات ان بــا‬ ‫پزشــک خانــواده می دانــد‪.‬‬ ‫او می گویــد‪« :‬اینکــه شــخص بیمــاری از زاهــدان توســط پزشــکی‬ ‫در تبریــز معاینــه شــود‪ ،‬بحــث پزشــک خانــواده را بــه چالــش‬ ‫می کشــد؛ درحالی کــه پزشــک خانــواده و نظــام ارجــاع جــزو ارکان‬ ‫نظــام ســامت در همــه جــای دنیاســت و بایــد حتمـ ًا اســتقرار پیــدا‬ ‫کننــد تــا نظــام ســامت بــه بلــوغ برســد‪ .‬بیشــتر مواقــع‪ ،‬وقتــی‬ ‫بیمــاران در اپلیکیشــن معاینــه می شــوند و ســپس بــه مطــب‬ ‫ارجــاع داده می شــوند‪ ،‬اگــر فاصلــه بیمــار بــا پزشــک زیــاد باشــد‪،‬‬ ‫ارائــه ادامــه خدمــات بــا مشــکل مواجــه می شــود‪ .‬بــه همیــن‬ ‫دلیــل‪ ،‬معتقــدم هماننــد مطب هــای فیزیکــی‪ ،‬کار در ســامانه های‬ ‫الکترونیــک ســامت هــم بایــد بــر اســاس مــکان باشــد؛ یعنــی‬ ‫پزشــکان بایــد خدمــات پزشــکی از راه دور خــود را فقــط بــه‬ ‫بیمــاران موجــود در محــدوده تعیین شــده ارائــه دهنــد‪ .‬البتــه ایــن‬ ‫روش جامعــه هــدف را کوچک تــر می کنــد‪ ،‬ولــی سیاســت گذاران‬ ‫ســامت بایــد بــرای حــل ایــن مشــکل برنامه ریــزی کننــد تــا‬ ‫یــک منطقــه جغرافیایــی از نظــر افــراد متخصــص و کادر درمــان‬ ‫غنــی باشــد و بتوانــد جمعیــت ان منطقــه را پشــتیبانی کنــد‪ .‬در‬ ‫واقــع‪ ،‬از طریــق تله مدیســین اصــ ً‬ ‫ا نمی تــوان عدالــت ســامت‬ ‫ً‬ ‫را ایجــاد کــرد و ایــن مباحــث کام ـا از هــم جــدا هســتند‪».‬‬ ‫رشد سالمت الکترونیک در دوران کرونا‬ ‫تعــداد کاربــران تریتــا هــاب در دوران اپیدمــی کرونــا به ســرعت رشــد‬ ‫کــرد و تقریبـ ًا دوبرابــر شــد‪ .‬تقریبـ ًا تمــام اپلیکیشـن ها و ســامانه های‬ ‫ســامت الکترونیــک در ایــن دوران‪ ،‬ایــن تجربــه را داشــته اند‪.‬‬ ‫نســیمی می گویــد‪« :‬کرونــا موجــب شــد زیرســاخت های اینترنــت‬ ‫در کشــور تقویــت شــود و در نتیجــه‪ ،‬خدمــات مبتنــی بــر وب و‬ ‫اینترنــت‪ ،‬بیشــتر ارائــه شــود‪ .‬ایــن موضــوع شــرکت های موجــود‬ ‫در حــوزه ســامت الکترونیــک را توانمندتــر کــرد تــا خدمــات‬ ‫بیشــتری ارائــه دهنــد‪ .‬همــه این هــا بــه رشــد حــوزه الکترونیــک‬ ‫ســامت کمــک کــرد‪ .‬البتــه هنــوز چنــان کــه بایــد رشــد نکــرده‬ ‫اســت و مســائل و مشــکالت مربــوط بــه ویزیــت انالیــن کم کــم‬ ‫مشــخص می شــود تــا در فــاز بعــدی‪ ،‬ســامت الکترونیــک بــه‬ ‫ســمت هــوش مصنوعــی حرکــت کنــد‪».‬‬ ‫‪61‬‬ صفحه 61 ‫دولت باید زیرساخت های سالمت الکترونیک را مهیا کند‬ ‫مدیرعامــل شــرکت فنــاوری الگــوی داده معتقــد اســت ســامت‬ ‫الکترونیــک اینــده بســیار خوبــی دارد و حــوزه ای اســت کــه بــا‬ ‫شــتاب‪ ،‬در حــال توســعه اســت‪ ،‬ولــی ایــن دولــت اســت کــه‬ ‫می توانــد رونــد رشــد ایــن توســعه را بیشــتر کنــد‪ .‬او می گویــد‪:‬‬ ‫«ایجــاد زیرســاخت پرونــده الکترونیــک بســیار هزینه بــر اســت‬ ‫و بــه دانــش بســیار زیــادی نیــاز دارد‪ .‬دولــت بــا راه انــدازی‬ ‫زیرســاخت های ســنگین و هزینه بــر در ایــن حــوزه‪ ،‬ماننــد پرونــده‬ ‫الکترونیــک ســامت‪ ،‬می توانــد ایــن رونــد رشــد را ســرعت‬ ‫ببخشــد؛ یعنــی اگــر زیرســاخت واحــدی بــرای پرونــده الکترونیــک‬ ‫ســامت داشــته باشــیم و فــرض کنیــم ایــن زیرســاخت اطالعــات‬ ‫را تجمیــع می کنــد‪ ،‬کار تبــادالت را انجــام می دهــد و بــا اســتفاده‬ ‫از وب ســرویس ها‪ ،‬اطالعاتــی در اختیارتــان می گــذارد کــه بــه‬ ‫کاربــران ارائــه دهیــد‪ ،‬ســرعت رشــد شــرکت ها بیشــتر می شــود‪.‬‬ ‫از ســوی دیگــر‪ ،‬بــرای تبــادل اطالعــات ماننــد تصویــر‪ ،‬عکــس و‬ ‫تمــاس انالیــن‪ ،‬شــرکت های مادرتخصصــی و شــرکت هایی کــه‬ ‫ســرمایه مضاعــف دارنــد‪ ،‬می تواننــد به عنــوان نوعــی مســئولیت‬ ‫اجتماعــی وارد ایــن حــوزه شــوند‪ ،‬زیرســاخت های الزم را ایجــاد‬ ‫کننــد و بــه اســتارتاپ هایی کــه تــوان مالــی یــا فنــی الزم را‬ ‫ندارنــد کــه زیرســاخت تمــاس انالیــن ایجــاد کننــد‪ ،‬کمــک کننــد‪.‬‬ ‫فقــط چنیــن همــکاری ای سیســتم ســامت الکترونیــک را بــه‬ ‫پختگــی می رســاند‪».‬‬ ‫نســیمی تاکیــد می کنــد‪« :‬حــوزه ســامت یکــی از حوزه هــای‬ ‫در اختیــار دولــت اســت کــه بایــد روی ان ســرمایه گذاری کنــد و‬ ‫بــر ان نظــارت دقیــق داشــته باشــد‪ ،‬چــون حــوزه بســیار مهمــی‬ ‫اســت‪ .‬توســعه اکوسیســتم ســامت و اســتارتاپ های ســامت بایــد‬ ‫‪62‬‬ ‫جــزو وظایــف دولــت باشــد و در ایــن زمینــه ســرمایه گذاری های‬ ‫خوبــی کنــد تــا ارتقــای اســتارتاپ های ســامت بــه پیشــرفت‬ ‫ســامت جامعــه کمــک کنــد‪ .‬امــا چــرا می گویــم دولــت‪ ،‬نــه‬ ‫بخــش خصوصــی؟ بــه خاطــر اینکــه او ًال بخــش خصوصــی دنبــال‬ ‫منافعــش اســت و قطعــ ًا بــه تجارتــش بیشــتر فکــر می کنــد تــا‬ ‫ســامت مــردم‪ .‬ایــن ســبب می شــود ســرویس هایی را توســعه‬ ‫دهــد کــه بیشــتر از نظــر اقتصــاد بهینــه باشــند تــا از نظــر ســامت‪.‬‬ ‫از ســوی دیگــر‪ ،‬ایــن حــوزه دانــش تخصصــی زیــادی می خواهــد‬ ‫و هنــوز تجــارت خوبــی برایــش طراحــی نشــده اســت؛ بنابرایــن‬ ‫ســرمایه گذاران بخــش خصوصــی چنــدان رغبــت نمی کننــد در ان‬ ‫ســرمایه گذاری کننــد‪ .‬حــوزه ســامت‪ ،‬مســئولیت اجتماعــی دولــت‬ ‫و ســازمان هایی اســت کــه بــه صــورت عمومــی فعالیــت می کننــد‪».‬‬ ‫او در پایــان می گویــد‪« :‬پیشــنهاد می کنــم دولــت بــه ســمت‬ ‫ایــن موضــوع بیایــد و کمــک کنــد زیرســاخت های ایــن بخــش‬ ‫ماننــد پرونــده الکترونیــک و زیرســاخت های تبــادل اطالعــات راه‬ ‫بیفتــد و بعــد در اختیــار اســتارتاپ ها قــرار بگیــرد‪ .‬همچنیــن بایــد‬ ‫ســرمایه ای در اختیــار ان هــا بگــذارد یــا اگاهشــان کنــد‪ .‬دولــت باید‬ ‫راهنماهایــی (منتــور) را در اختیــار اســتارتاپ های ســامت قــرار‬ ‫دهــد کــه حــوزه ســامت را خــوب بشناســند تــا ایــن اســتارتاپ ها‬ ‫بــه شــکل اصولــی و قانونمنــد رشــد کننــد‪ .‬نــه مثــل حــاال کــه‬ ‫اســتارتاپ های زیــادی وجــود دارنــد کــه یــا ورشکســته شــده اند‬ ‫یــا سیســتم هایی را راه انــدازی کرده انــد کــه شــیوه اســتانداردی‬ ‫ندارنــد‪ .‬اگــر ســازمان ها و دولــت به عنــوان مســئولیت اجتماعــی‬ ‫در ایــن حــوزه ســرمایه گذاری نکننــد‪ ،‬ادامــه رونــد فعلــی در اینــده‬ ‫بــه ضــرر حــوزه ســامت تمــام خواهــد شــد‪».‬‬ صفحه 62 ‫رگوالتوری در حوزه‬ ‫فناوری اطالعات پزشکی‬ ‫مسئول کارگروه استارتاپ های‬ ‫سالمت سازمان نظام صنفی رایانه کشور‪:‬‬ ‫‪ 90‬درصد استارتاپ های‬ ‫پزشکی از را ه دور شکست خوردند‬ ‫تهی هو تنظیم‪ :‬رویا کاکاوند‬ ‫در ســال های اخیــر‪ ،‬اســتارتاپ های زیــادی کار در‬ ‫حــوزه پزشــکی و ســامت را شــروع و ســعی کرده اند‬ ‫همــگام بــا تحــوالت‪ ،‬دانــش و فنــاوری روز‪ ،‬بســتر‬ ‫اینترنــت و فضــای مجــازی را بــرای فعالیــت خــود‬ ‫انتخــاب کننــد‪ ،‬امــا شــروع ایــن راه نــو بــا مشــکالت‬ ‫و چالش هــای فراوانــی همــراه بــود؛ تــا جایــی کــه‬ ‫کار در فضایــی کامــ ً‬ ‫ا بی قانــون پیــش می رفــت و‬ ‫رگوالتــوری ایــن بخــش؛ یعنــی وزارت بهداشــت‪،‬‬ ‫درمــان و امــوزش پزشــکی هیــچ توجــه و نظارتــی‬ ‫بــه ایــن حــوزه نداشــت‪ .‬اســتارتاپ های پزشــکی و‬ ‫ســامت عمـ ً‬ ‫ا در فضایــی غبارالــود و گنــگ کار خــود‬ ‫را شــروع کردنــد و ادامــه دادنــد و ســعی کردنــد بــا‬ ‫ن و خطــا راه خــود را بیابنــد‪ .‬نتیجــه ایــن رونــد‪،‬‬ ‫ازمــو ‬ ‫شکســت و خــروج از دور رقابــت بخــش بزرگــی از‬ ‫ایــن کســب وکارهای مجــازی بــود‪ .‬اپیدمــی کرونــا‬ ‫کــه موجــب اقبــال روزافــزون مــردم بــه پزشــکی‬ ‫از راه دور شــد‪ ،‬ناگهــان بــار مضاعفــی را بــر دوش‬ ‫ایــن بخــش از کســب وکارهای مجــازی گذاشــت و‬ ‫موجــب شــد کم وکاســتی های ایــن حــوزه بیــش از‬ ‫پیــش خــود را نشــان دهــد‪.‬‬ ‫اواخــر ســال ‪ 1398‬کارگــروه «اســتارتاپ های ســامت» ســازمان‬ ‫نظــام صنفــی رایان ـه ای بــا همــکاری وزارت بهداش ـت راه انــدازی‬ ‫شــد‪ .‬ایــن کارگــروه متشــکل از شــش عضــو اســت کــه ســه‬ ‫عضــو ان را ســازمان نظــام صنفــی رایان ـه ای و ســه عضــو دیگــر‬ ‫را ســازمان نظــام پزشــکی تشــکیل می دهنــد‪ .‬در حــال حاضــر‪،‬‬ ‫مهــدی خــدادادی‪ ،‬مدیرعامــل ســامانه دکتــر ســاینا‪ ،‬مســئولیت‬ ‫کارگــروه اســتارتاپ های ســامت ســازمان نظــام صنفــی رایانـه ای‬ ‫کشــور را بــر عهــده گرفتــه اســت‪.‬‬ ‫بــه گفته خـدادادی‪ ،‬در زمینه پزشــکی از راه دور‪ ،‬تاکنون ‪ 45‬اســتارتاپ در‬ ‫ایــران فعــال شــده اند کــه از ایــن تعــداد حــدود چهــل اســتارتاپ بــا‬ ‫مشــکل مواجه انــد‪ ،‬فعالیــت جــدی ندارنــد و عمـ ً‬ ‫ا فقــط اسمشــان‬ ‫باقــی مانــد ه اســت‪ .‬او معتقــد اســت فقــط اســتارتاپ هایی ماننــد‬ ‫دکتــر ســاینا‪ ،‬اســنپ دکتــر‪ ،‬پزشــکت‪ ،‬مشــ ِو َرپ‪ ،‬پذیــرش ‪24‬‬ ‫و منشــی ‪ ،724‬جــزو ده درصــد اســتارتاپ های پزشــکی از راه‬ ‫دوری انــد کــه همچنــان فعــال مانده انــد و نــود درصــد دیگــر‬ ‫اســتارتاپ های ایــن حــوزه از دور خــارج شــده اند‪ .‬او عوامــل‬ ‫مختلفــی را دلیــل شــرایط موجــود می دانــد‪ ،‬ولــی مهم تریــن‬ ‫ان هــا را تــرک فعــل دولــت عنــوان می کنــد‪.‬‬ ‫خــدادادی می گویــد‪« :‬چالش هــای پیــش روی کســب وکارهای‬ ‫مجــازی حــوزه پزشــکی را می تــوان بــه چنــد دســته تقســیم‬ ‫کــرد‪ .‬برخــی چالش هــا از جنــس توســعه فرهنگــی اســت و نیــاز‬ ‫بــه تغییــر نگــرش در مــردم و پزشــکان دارد‪ ،‬کــه البتــه طبیعــی‬ ‫‪63‬‬ صفحه 63 ‫اســت و در هــر بــازاری مقاومت هایــی وجــود دارد‪ .‬در حــال حاضــر‬ ‫نیــز تغییراتــی در ایــن زمینــه در حــال رخ دادن اســت کــه بایــد‬ ‫به مــرور زمــان حــل شــود‪ .‬جــذب نکــردن ســرمایه در ایــن حــوزه‬ ‫هــم یکــی دیگــر از مشــکالت موجــود اســت کــه نتیجــه درســت‬ ‫نبــودن شــیوه کس ـب وکار اســت؛ تــا جایــی کــه حتــی در شــرایط‬ ‫فعلــی بــازار کــه به خاطــر کرونــا رشــد زیــادی کــرده و فرصــت‬ ‫مغتنمــی بــوده اســت‪ ،‬نتوانســته اند از شــرایط اســتفاده و رشــد کننــد‪».‬‬ ‫او ادامــه می دهــد‪« :‬امــا جنــس دیگــری از چالش هــا کــه مــا‬ ‫به عنــوان اســتارتاپ های پزشــکی از راه دور بــا ان هــا دسـت وپنجه‬ ‫نــرم می کنیــم‪ ،‬تــرک فعل هــای مســئوالن در حوزه هــای کاری‬ ‫خودشــان و در نظــام درمــان در برابــر اســتارتاپ های ســامت‬ ‫اســت کــه شــرایط را خیلــی ازاردهنــده می کنــد و نتایــج خوبــی‬ ‫به همــراه نــدارد‪».‬‬ ‫او بــا اشــاره بــه اینکــه در همــه دنیــا قوانیــن‪ ،‬چارچوب هــا و‬ ‫اســتانداردهای حــوزه تله هلــث‪ ،‬تله مدیســن و پزشــکی از راه دور‪،‬‬ ‫تدویــن و امــاده شــده و بــرای اســتفاده متقاضیــان در دســترس‬ ‫اســت‪ ،‬ادامــه می دهــد‪« :‬متاســفانه‪ ،‬در کشــور مــا‪ ،‬بــا اینکــه‬ ‫بیــش از چهــار ســال اســت از ورود بــه ایــن حــوزه می گــذرد‪،‬‬ ‫هنــوز مســئوالن گامــی بــه جلــو برنداشــته اند‪ .‬صرفــ ًا اســفندماه‬ ‫ســال گذشــته وزارت بهداشــت بــه پیشــنهاد معاونــت درمــان‬ ‫ایین نامـه ای را بــه نــام پــاد یــا همــان پزشــکی از راه دور تصویــب‬ ‫کــرد و قــرار شــد بــر اســاس ان فعالیــت در ایــن زمینــه را شــروع‬ ‫کنــد‪ ،‬کــه ان هــم ماننــد خیلــی از اتفاقــات دیگــر کــه باعــث‬ ‫موفــق نشــدن حاکمــان ماســت‪ ،‬رهــا شــد و در حــال حاضــر‪ ،‬هیــچ‬ ‫خبــری از اجــرای ان نیســت‪».‬‬ ‫برخــی از دســت اندرکاران ایــن حــوزه همیــن ایین نامــه‬ ‫تدوین شــده را هــم ناکافــی می داننــد و معتقدنــد مســائل و زوایــای‬ ‫بســیاری در حــوزه پزشــکی از راه دور در ان نادیــده گرفتــه شــده‬ ‫اســت‪ ،‬امــا مســئول کارگــروه اســتارتاپ های ســامت ســازمان‬ ‫نظــام صنفــی رایان ـه ای کشــور اعتقــاد دیگــری دارد؛ او می گویــد‪:‬‬ ‫«دوســتانی کــه ایــن ایین نامــه را ناکافــی می داننــد‪ ،‬در واقــع‬ ‫‪64‬‬ ‫ســعی می کننــد ناکارامــدی و بی فعالیتــی خودشــان را گــردن‬ ‫حاکمیــت بیندازنــد؛ درحالی کــه از نظــر مــن‪ ،‬انچــه تصویــب شــده‬ ‫تــا هفتــاد درصــد گام روبه جلــو اســت‪ .‬البتــه معتقــدم انچــه خیلــی‬ ‫خــوب در ان دیــده نشــده و مغفــول مانــده اســت و ســهم بزرگــی‬ ‫هــم دارد‪ ،‬مشــارکت نکــردن بخــش خصوصــی در تدویــن‪ ،‬اســتقرار‬ ‫و نظــارت بــر ایــن ایین نامــه اســت‪ .‬در حالــی کــه هم اینــک‪،‬‬ ‫بخــش خصوصــی ســهم بزرگــی در حــوزه پزشــکی از راه دور دارد‪،‬‬ ‫ولــی دولــت هنــوز ایــن بخــش را بــه رســمیت نشــناخته اســت‪.‬‬ ‫مشــکالتی هــم کــه در ایین نامــه دیــده می شــود‪ ،‬بــه دلیــل‬ ‫همیــن مشــارکت نکــردن بخــش خصوصــی اســت‪».‬‬ ‫او ادامــه می دهــد‪« :‬البتــه وزارت بهداشــت بارهــا از مــا‪ ،‬به عنــوان‬ ‫کارگــروه اســتارتاپ های ســامت ســازمان نظــام صنفــی رایانـه ای‬ ‫کشــور‪ ،‬دعــوت کــرده‪ ،‬ولــی ایــن دعوت هــا بیشــتر نمایشــی‬ ‫اســت‪ .‬مســئوالن خیلــی دوســت دارنــد مــا را در ویتریــن بگذارنــد‬ ‫و بــه همــه نشــان بدهنــد‪ ،‬امــا تعاملــی کــه بخواهــد بــه نتیجــه‬ ‫برســد‪ ،‬بــا هــم نداشــته ایم‪».‬‬ ‫بــا وجــود ایــن‪ ،‬خــدادادی کلیــات ایین نامــه را گامــی روبه جلــو‬ ‫و پســندیده می دانــد و می افزایــد‪« :‬دســت اندرکاران بخــش‬ ‫خصوصــی هــم بایــد توجــه کننــد کــه وقتــی وارد فضایــی‬ ‫می شــویم‪ ،‬بایــد قانــون انجــا را بپذیریــم‪ .‬بــرای وارد شــدن‬ ‫بــه ایــن فضــا بایــد گفت وگــو و مشــارکت کنیــد‪ .‬قطع ـ ًا ممکــن‬ ‫اســت برخــی خواســت های شــما را نپذیرنــد‪ .‬پــس نبایــد ســریع‬ ‫عقب نشــینی کنیــد و مصــر باشــید کــه بــا هرچــه می خواهیــد‬ ‫موافقــت شــود‪».‬‬ ‫خــدادادی یکــی از بخش هــای مهــم مغفــول در ایــن ایین نامــه‬ ‫را پوشــش بیمــه می دانــد و می گویــد‪« :‬توجــه نکــردن بــه تحــت‬ ‫پوشــش قــرار دادن خدمــات پزشــکی از راه دور توســط بیمه هــای‬ ‫پایــه و تکمیلــی‪ ،‬یکــی از نقــاط ضعــف ایــن بخــش اســت کــه در‬ ‫ایــن ایین نامــه بــه ان توجــه نشــده اســت و بایــد حتمــ ًا بــه ان‬ ‫پرداختــه شــود‪».‬‬ صفحه 64 ‫اطالعات فرم اشتراک‬ ‫نام نام خانوادگی‪ ........................................................................... :‬نام شرکت‪....................................................................... :‬‬ ‫ادرس دقیق ‪ +‬کدپستی(برای شهرستان)‪:‬‬ ‫‪.................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪...................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪...................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫شماره تلفن ثابت‪ .................................................................................. :‬همراه‪:‬‬ ‫ادرس ایمیل‪:‬‬ ‫‪.......................................................................‬‬ ‫‪...........................................................................................................................................................................‬‬ ‫نوع اشتراک انتخابی‬ ‫شش ماهه چاپی ‪ 360‬هزار تومان‬ ‫شش ماهه پی دی اف ‪ 210‬هزار تومان‬ ‫یک ساله چاپی ‪ 720‬هزار تومان‬ ‫یک ساله پی دی اف ‪ 420‬هزار تومان‬ ‫دانشجویان (‪25‬درصدتخفیف) با اپلود کارت دانشجویی‬ ‫خواننده گرامی؛‬ ‫لطفا ً به جای ارسال پستی فرم اشتراک و به منظور جلوگیری از مصرف‬ ‫روزافزون کاغذ در کشور‪ ،‬تخریب جنگل ها‪ ،‬فرسایش خاک‪ ،‬الودگی هوا و‬ ‫هزاران اثر مخرب دیگر بر محیط زیست‪ ،‬تصویر فرم تکمیل شده را به ادرس‬ ‫ایمیل ‪ modernmed.mag@gmail.com‬ارسال کنید یا برای تسریع در ثبت‬ ‫اشتراک‪ QR CODE ،‬مقابل را اسکن و فرم اشتراک را به راحتی تکمیل فرمایید‪.‬‬ ‫همچنین مستدعی است برای دریافت نسخه چاپی تا پیش از‬ ‫پانزدهم هر ماه درخواست خود را به ایمیل مجله ارسال کنید‪.‬‬ ‫‪modernmed.mag@gmail.com‬‬ ‫‪65‬‬ صفحه 65 ‫باشـگاه فـنـاوری‬ ‫تهیه وتنظیم‪ :‬دکتر فاطمه روستا‬ ‫سیستم های نورومانیتورینگ؛ الکترودهای بیوپتانسیل‬ ‫همان گونــه کــه در مقالــه پیشــین بررســی کردیــم‪ ،‬سیســتم های نورومانیتورینــگ بــا ثبــت پتانســیل های‬ ‫الکتریکــی دســتگاه عصبــی و ماهیچ ـه ای حیــن عمــل جراحــی بــه پایــش فیزیولوژیــک بیمــار هنــگام اعمــال‬ ‫حســاس کمــک می کننــد‪ .‬بــر ایــن اســاس‪ ،‬مهم تریــن قســمت تجهیــزات نورومانیتورینــگ قســمت ثبــت و‬ ‫تقویــت بیوپتانســیل های بــدن انســان اســت‪.‬‬ ‫بــرای اندازه گیــری و ثبــت پتانســیل ها یــا جریان هــای الکتریکــی‬ ‫بــدن انســان‪ ،‬بایــد مــرز مشــترکی بیــن بــدن و سیســتم های‬ ‫الکتریکــی وجــود داشــته باشــد‪ .‬ایــن مــرز مشــترک بــه برقــراری‬ ‫جریــان داخــل مــدار اندازه گیــری در طــول ثبــت کمــک می کنــد‪.‬‬ ‫جریان هــای داخــل بــدن انســان از نــوع جریان هــای یونــی‬ ‫هســتند؛ درحالی کــه جریان هــای قابــل اندازه گیــری در مدارهــای‬ ‫اندازه گیــری از نــوع الکترونی انــد؛ بنابرایــن‪ ،‬مــرز مشــترک بایــد‬ ‫بتوانــد جریان هــای یونــی بــدن انســان را بــه جریان هــای رایــج‬ ‫الکترونــی تبدیــل کنــد‪ .‬چنیــن مبدل هایــی بــا نــام الکترودهــای‬ ‫بیوپتانســیل (شــکل ‪ )1‬شــناخته می شــوند‪ .‬یون هــا‪ ،‬جریــان را‬ ‫در بــدن حمــل می کننــد؛ درحالی کــه در ســیم های مســی بــه‬ ‫کمــک الکترون هــا جابه جــا می شــود‪ .‬الکترودهــا جریان هــای‬ ‫یونــی را بــه جریان هــای الکتریکــی تبدیــل می کننــد‪.‬‬ ‫شکل ‪ :1‬مدار معادل الکترودهای بیوپتانسیل‬ ‫‪66‬‬ ‫الکترودهای بیوپتانسیل‬ ‫بیوپتانســیل های تولیدشــده در اندام هــای مختلــف بــدن‬ ‫انســان روی ســطح پوســت قابــل دریافــت هســتند‪ .‬الکترودهــای‬ ‫بیوپتانســیل رویدادهــای بیوالکتریــک تولیدشــده در بــدن را ثبــت‬ ‫می کننــد‪ .‬ســیگنال های دریافت شــده بــه تقویت کننــده داده‬ ‫می شــود و ســپس بــه نمایــش درمی ایــد‪ .‬به طــور کلــی‪ ،‬دو‬ ‫نــوع الکتــرود وجــود دارد کــه عبارتنــد از‪ :‬الکترودهــای ســطحی‬ ‫و الکترودهــای ســوزنی‪ .‬الکتــرود ســطحی اختــاف پتانســیل را‬ ‫از ســطح پوســت و بــدون اســیب رســاندن بــه بافــت زنــده ثبــت‬ ‫می کنــد‪ .‬الکترودهــای ســوزنی مقــدار پتانســیل الکتریکــی را از‬ ‫داخــل ســلول نشــان می دهــد‪.‬‬ صفحه 66 ‫ویژگی های الکترودهای پتانسیل زیستی‬ ‫پتانســیل الکتریکــی تولیدشــده در بــدن پتانســیل یونــی اســت‪.‬‬ ‫مبدل هــا (الکترودهــا) جریــان یونــی بــدن را بــه جریــان الکترونیکــی‬ ‫تبدیــل می کننــد کــه از طریــق الکتــرود عبــور می کنــد و بــه‬ ‫تقویت کننــده می رســد‪ .‬ســپس بــه مــدار اندازه گیــری هدایــت‬ ‫می شــود‪ .‬در ایــن ســاختار مایــع بین ســلولی به عنــوان الکترولیــت‬ ‫عمــل می کنــد و جریــان از ایــن ســطح مشــترک بیــن الکتــرود و‬ ‫الکترولیــت عبــور می کنــد‪.‬‬ ‫شکل ‪ :2‬مرز مشترک الکترود‪-‬الکترولیت‬ ‫در رابــط الکترود‪-‬الکترولیــت‪ ،‬جریــان از چــپ بــه راســت ادامــه‬ ‫می یابــد‪ .‬الکتــرود اتم هــای فلــزی ‪ M‬را دارد‪ .‬الکترولیــت دارای‬ ‫کاتیون هــای فلــز الکتــرود ‪ M+‬و انیون هــای ‪ A-‬اســت‪ .‬اتم هــا‬ ‫در اکسیداســیون الکتــرون خــود را از دســت می دهنــد و هنــگام‬ ‫کاهــش‪ ،‬الکتــرون می گیرنــد‪.‬‬ ‫پتانسیل نیم سلول‬ ‫پتانســیل نیم ســلول ولتــاژ تولیدشــده در مــرز مشــترک‬ ‫الکترود‪-‬الکترولیــت اســت‪ .‬در رابــط فلز‪-‬محلــول‪ ،‬پتانســیل‬ ‫الکتــرود در دو حالــت بــه وجــود می ایــد‪ )1 :‬زمانــی کــه یون هــا‬ ‫از فلــز بــه محلــول می رونــد؛ ‪ )2‬زمانــی کــه یون هــای موجــود‬ ‫در محلــول بــا الکترون هــای موجــود در فلــز ترکیــب می شــوند و‬ ‫اتــم فلــز را تشــکیل می دهنــد‪ .‬از ایــن رو‪ ،‬هنگامــی کــه الکتــرود‬ ‫فلــزی و مایــع بــدن بــا هــم تعامــل دارنــد‪ ،‬الکتــرود یون هــا را‬ ‫بــه محلــول تخلیــه می کنــد‪ .‬در همــان مثــال‪ ،‬یون هــای موجــود‬ ‫در الکترولیــت بــا الکتــرود ترکیــب می شــوند‪ .‬ایــن بــه تولیــد‬ ‫گرادیــان شــارژ الکتریکــی منجــر می شــود‪.‬‬ ‫برخــی از الکترودهــا بــرای اعمــال جریــان الکتریکــی بــه بــدن‬ ‫طراحــی شــده اند‪ .‬در ایــن صــورت و هنگامــی کــه جریــان اعمــال‬ ‫می شــود‪ ،‬شــارژ الکتریکــی از طریــق الکترولیــت فلــزی منتقــل‬ ‫نمی شــود و الکترودهــای رابــط کامــ ً‬ ‫ا قطبی شــده هســتند‪ .‬در‬ ‫ایــن حالــت‪ ،‬الکترودهــا ماننــد خازن هــا رفتــار می کننــد‪ .‬مثــال‬ ‫ایــن موضــوع الکتــرود پالتیــن اســت‪ .‬در تحریــک بــه کمــک ایــن‬ ‫الکترودهــا از پالریزاســیون ان هــا کمــک گرفتــه می شــود‪.‬‬ ‫هنــگام ثبــت ســیگنال‪ ،‬حرکــت بــار در سراســر رابــط فلز‪-‬الکترولیت‬ ‫بــدون مانــع اتفــاق می افتــد و الکترودهــا کام ـ ً‬ ‫ا غیرقطبی انــد‪ .‬در‬ ‫اینجــا الکترون هــا و یون هــا ازادانــه در ســطح مشــترک جریــان‬ ‫دارنــد‪ .‬مثــال ان الکتــرود ‪ Ag/AgCl‬اســت کــه بــرای کاربردهــای‬ ‫ثبــت ســیگنال به وفــور اســتفاده می شــود‪.‬‬ ‫هنگامــی کــه غشــای نیمه تــراوا دو محلــول یونــی مختلــف را بــا‬ ‫دو غلظــت متفــاوت جــدا می کنــد‪ ،‬پتانســیل الکتریکــی در سراســر‬ ‫غشــا ظاهــر می شــود‪ .‬معادلــه نرنســت‪ 1‬پتانســیل نیم ســلولی را‬ ‫کــه در شــکل ‪ 2‬نشــان داده شــده اســت‪ ،‬تعییــن می کنــد‪.‬‬ ‫‪1. Nernst‬‬ ‫جایــی کــه ‪ a1‬و ‪ a2‬فعالیت هــای یونــی در هــر طــرف غشــا‬ ‫هســتند‪ .‬فعالیــت یونــی شــرایطی اســت کــه تحــت ان‪ ،‬گونه هــای‬ ‫یونــی در محلــول وارد واکنــش می شــوند‪.‬‬ ‫پوســت بیرونــی بــدن خشــک و نارساناســت؛ بنابرایــن‪ ،‬پوســت بــا‬ ‫الکترودهــا تمــاس الکتریکــی برقــرار نمی کنــد‪ .‬بــرای جلوگیــری از‬ ‫ایــن مشــکل‪ ،‬از ژل در محــل قــرار دادن الکتــرود اســتفاده می شــود‪.‬‬ ‫انواع الکترودهای سطحی‬ ‫الکتــرود ســطحی پتانســیل موجــود از ســطح پوســت را‬ ‫اندازه گیــری می کنــد‪ .‬ایــن الکترودهــا ســیگنال های ناشــی از‬ ‫قلــب‪ ،‬مغــز و اعصــاب را حــس می کننــد‪ .‬الکترودهــای ســطحی‬ ‫بزرگ تــر بــرای ثبــت ســیگنال های ‪ ECG‬بــه کار می رونــد‪.‬‬ ‫بــرای ثبــت ســیگنال هــای ‪ EMG‬و ‪ EEG‬از الکترودهای ســطحی‬ ‫کوچک تــر اســتفاده می شــود‪ .‬انــواع الکترودهــای ســطحی بــه‬ ‫شــرح زیــر اســت‪:‬‬ ‫الکترودهای صفحه فلزی‬ ‫ایــن الکترودهــا از صفحــه مســتطیلی یــا دایــره ای شــکلی از مــواد‬ ‫نیــکل‪ ،‬نقــره یــا نقــره المانــی ســاخته شــده اند‪ .‬ناحیــه تمــاس‬ ‫کمتــری دارنــد و به طــور کامــل روی پوســت بیمــار نمی چســبند‪.‬‬ ‫تمــاس ایــن الکترودهــا بــا اســتفاده از ژل روی پوســت کامــل‬ ‫می شــود‪ .‬لغــزش الکتــرود و جابه جایــی صفحــه دو عیــب عمــده‬ ‫ایــن نــوع الکتــرود اســت‪ .‬ان هــا بســیار حساســند و ایــن موضــوع‬ ‫منجــر بــه خطاهــای اندازه گیــری می شــود‪.‬‬ ‫از انجــا کــه ایــن نــوع الکتــرود بــرای اســتفاده در چهــار انــدام‬ ‫بــدن مناســبند‪ ،‬الکتــرود انــدام نیــز نامیــده می شــوند‪ .‬همچنیــن‬ ‫چــون در طــول عمــل جراحــی اندام هــای بیمــار بی حرکتنــد‪،‬‬ ‫ایــن الکترودهــا بــرای ثبــت در حیــن جراحــی بــه کار می رونــد‪.‬‬ ‫الکترودهــای قفســه ســینه بــا جراحــی تداخــل دارنــد‪ ،‬بنابرایــن بــرای‬ ‫اندازه گیــری ‪ ECG‬اســتفاده نمی شــوند‪ .‬درعین حــال‪ ،‬بــرای نظــارت‬ ‫طوالنی مــدت بیمــار از الکترودهــای انــدام اســتفاده نمی شــود‪.‬‬ ‫شکل ‪ :3‬الکترودهای صفحه فلزی‬ ‫‪67‬‬ صفحه 67 ‫الکترودهای مکنده یا ولش کاپ الکترود‬ ‫بــرای اندازه گیــری ســیگنال از موقعیت هــای مختلــف از‬ ‫الکترودهــای مکنــده اســتفاده می شــود‪ .‬ایــن الکترودهــا بــرای‬ ‫اســتفاده روی ســطح صــاف بــدن و در نواحــی ای مناســبند کــه‬ ‫بافــت نــرم وجــود دارد‪ .‬بــا توجــه بــه خاصیــت مکندگــی‪ ،‬ســطح‬ ‫تمــاس خوبــی دارنــد‪ .‬از نظــر فیزیکــی بزرگنــد‪ ،‬امــا پوســت فقــط‬ ‫بــا لبــه الکتــرود تمــاس دارد‪ .‬امپدانــس ورودی ایــن الکترودهــا‬ ‫بســیار باالســت کــه در حــدف نویــز و تقویــت ســیگنال موثــر‬ ‫اســت‪ .‬ان هــا یــک پــوار پالســتیکی و قســمتی فلــزی دارنــد‪.‬‬ ‫در ســال های اخیــر بــه دلیــل امــکان انتقــال عفونــت‪ ،‬از ایــن‬ ‫الکترودهــا اســتفاده نمی شــود‪.‬‬ ‫شکل ‪ :4‬الکترودهای مکنده‬ ‫الکترودهای خودچسب‬ ‫مشــکل الکترودهــای ســطحی‪ ،‬به ویــژه الکترودهــای صفحه فلــزی‪،‬‬ ‫تمــاس ناقــص بــا پوســت بیمــار در برخــی از قسمت هاســت‪ .‬بــرای‬ ‫جلوگیــری از ایــن مشــکل از الکترودهــای خودچســب اســتفاده‬ ‫می شــود‪ .‬ایــن الکترودهــا از صفحــه فلــزی ســبکی ســاخته‬ ‫شــده اند کــه پشــت ان هــا پــد حــاوی ژل و نوعــی چســب قــرار‬ ‫دارد‪ .‬ایــن پــد‪ ،‬چســبنده الکتــرود را در جــای خــود محکــم نگــه‬ ‫مـی دارد‪ .‬همچنیــن بــه جلوگیــری از تبخیــر الکترولیــت موجــود در‬ ‫خمیــر الکتــرود کمــک می کنــد‪.‬‬ ‫شکل ‪ :5‬الکترودهای خودچسب‬ ‫‪68‬‬ ‫الکترودهای شناور‬ ‫ارتیفکت هــای حرکتــی مشــکل رایــج بســیاری از الکترودهــای‬ ‫ســطحی اند‪ .‬الکترودهــای شــناور ایــن مشــکل را حــل کرده انــد‪.‬‬ ‫ارتبــاط ان هــا بــا بافــت از طریــق ژل تثبیــت می شــود‪ .‬الکترودهای‬ ‫شــناور مســتقیم ًا بــا بافــت انســان تمــاس ندارنــد‪ .‬مزیــت ایــن نــوع‬ ‫الکتــرود پایــداری مکانیکــی ان اســت‪.‬‬ ‫در ایــن نوشــتار کوتــاه الکترودهــای ثبــت بیوپتانســیل و انــواع ان‬ ‫را معرفــی کردیــم‪ .‬ایــن الکترودهــا در تمــام حوزه هــای تشــخیصی‬ ‫و درمانــی کاربــرد دارنــد و نقــش مهمــی در شناســایی بیمــاری و‬ ‫پایــش بیمــاران ایفــا می کننــد‪ .‬امــروزه‪ ،‬فناوری هــای نویــن مــا‬ ‫را موفــق بــه ســاخت الکترودهایــی در ابعــاد بســیار کوچــک بــا‬ ‫حساســیت بســیار زیــاد کرده انــد کــه بــه مــا امــکان پایــش مــداوم‬ ‫بیمــاران و کنتــرل از راه دور بیمــاری را می دهنــد‪ .‬ایــن الکترودهــا‬ ‫نقــش بســیار مهمــی در توســعه سیســتم های مراقبــت از راه دور‬ ‫و تله مدیســین دارنــد‪.‬‬ صفحه 68 ‫باشـگاه عـلـمی‬ ‫اهمیت و میزان ضرورت تزریق ُدز بوستر واکسن‬ ‫در مقالــه قبلــی‪ ،‬دربــاره تیتــر انتی بــادی بعــد از تزریــق‬ ‫واکســن صحبــت کردیــم‪ .‬در ایــن شــماره قصــد داریــم‬ ‫میــزان اهمیــت تزریــق دز بوســتر را بررســی کنیــم‪.‬‬ ‫دز بوستر واکسن‬ ‫منظــور از دز بوســتر یــا همــان دز یــاداور‪ ،‬واکسیناســیونی اســت‬ ‫کــه پــس از واکسیناســیون قبلــی انجــام می شــود و کمــک می کنــد‬ ‫پاســخ ایمنــی محافظت کننــده‪ ،‬حفــظ شــود یــا افزایــش یابــد‪.‬‬ ‫واکســن در مرحلــه اول‪ ،‬میــزان زیــادی ســلول های ایمنــی تولیــد‬ ‫می کنــد و در نتیجــه‪ ،‬ســطح انتی بــادی و مولکول هــای دیگــر‬ ‫افزایــش می یابــد‪ .‬ایــن رونــد پــس از مدتــی نزولــی می شــود‬ ‫و میــزان انتی بادی هــای موجــود در بــدن کاهــش می یابــد؛‬ ‫البتــه بخــش کمــی از ســلول های دســتگاه ایمنــی بــا نــام‬ ‫لنفوســیت های «بــی» و «تــی» مانــدگار می شــوند کــه نوعــی‬ ‫حافظــه طوالنی مــدت دارنــد تــا در اینــده‪ ،‬در صــورت روبــه رو‬ ‫شــدن دوبــاره بــا عامــل بیمــاری زا از بــدن محافظــت کننــد‪.‬‬ ‫دز بوســتر واکســن ســبب چندبرابــر شــدن لنفوســیت های «بــی»‬ ‫می شــود و مقــدار انتی بادی هــا را یک بــار دیگــر علیــه عامــل‬ ‫بیمــاری زا افزایــش می دهــد‪ .‬پــس از چنــد مــاه‪ ،‬بــا گذشــت زمــان‬ ‫از مقــدار انتی بادی هــا کاســته می شــود‪ ،‬امــا بــا تزریــق دز ســوم‬ ‫واکســن کرونــا‪ ،‬تعــداد لنفوســیت های «بــی» بیــش از گذشــته‬ ‫در بــدن ایجــاد خواهــد شــد‪ .‬ایــن لنفوســیت ها بــه غــدد لنفــاوی‬ ‫تهیه وتنظیم‪ :‬دکتر مریم هاشمی‬ ‫می رونــد‪ ،‬در انجــا ارتقــا می یابنــد و انتی بادی هــای قوی تــری‬ ‫را در برابــر ویــروس کرونــا تولیــد می کننــد‪ .‬بــه ایــن صــورت بــدن‬ ‫در برابــر بیمــاری کرونــا مصونیــت بیشــتری پیــدا می کنــد‪.‬‬ ‫مقــدار لنفوســیت های «بــی» در افــرادی کــه دز تقویتــی واکســن‬ ‫کرونــا را دریافــت کرده انــد‪ ،‬بســیار بیشــتر از افــرادی اســت کــه‬ ‫دز ســوم را تزریــق نکرده انــد‪ .‬دز بوســتر واکســن کرونــا بــه بهبــود‬ ‫ایمنــی ناشــی از دو دز قبلــی واکســن یــاری می رســاند‪ .‬دز بوســتر‬ ‫کمــک می کنــد تــا بــدن در درازمــدت در برابــر بیمــاری شــدید‬ ‫کرونــا محافظــت شــود و ایمنــی ان باقــی بمانــد‪.‬‬ ‫مطالعــات نشــان می دهــد کــه پــس از گذشــت زمــان از‬ ‫واکسیناســیون علیــه کرونــا‪ ،‬ممکــن اســت محافظــت در برابــر‬ ‫ویــروس کاهــش یابــد و واکســن کمتــر بتوانــد در برابــر انــواع جدیــد‬ ‫ایــن ویــروس ماننــد نــوع دلتــا از بــدن محافظــت کنــد‪ .‬واکسـن های‬ ‫کوویــد‪ ۱۹‬به خوبــی از بیماری هــای شــدید‪ ،‬بســتری شــدن در‬ ‫بیمارســتان‪ ،‬مــرگ و حتــی در برابــر نــوع گســترده دلتــا پیشــگیری‬ ‫می کننــد‪ .‬بااین حــال‪ ،‬کارشناســان بهداشــت عمومــی کاهــش‬ ‫محافظــت و ایمنــی در برابــر بیماری هــای خفیــف و متوســط را‬ ‫به ویــژه در میــان بعضــی گروه هــای خــاص مشــاهده کرد ها نــد‪.‬‬ ‫‪69‬‬ صفحه 69 ‫انواع واکسن برای دز سوم‪ :‬از ‪ mRNA‬تا پروتئین نوترکیب‬ ‫فناوری هــای مختلــف کــه بــرای تولیــد واکســن کرونــا توســعه‬ ‫یافتــه و اســتفاده شــده اند‪ ،‬شــامل ‪ ،mRNA‬وکتــور ویروســی‪،‬‬ ‫ویــروس غیرفعال شــده و پروتئیــن نوترکیــب می شــوند‪ .‬ویــروس‬ ‫کرونــا بــه کمــک اســپایک‪ ،‬بــا اتصــال بــه گیرنــده خاصــی در بــدن‬ ‫(‪ ،)ACE2‬وارد ســلول های بــدن می شــود و عفونــت کوویــد‪ ۱۹‬را‬ ‫ایجــاد می کنــد (شــکل ‪ .)1‬بــه همیــن دلیــل هــدف بیشــتر واکسـن ها‬ ‫تولیــد پاســخ ایمنــی در بــدن علیــه پروتئیــن اســپایک اســت‪.‬‬ ‫پروتئیــن اســپایک از مهم تریــن پروتئین هــای ســطحی ویــروس‬ ‫کروناســـت کـــه شــامل بخــش های ‪ )RBD,RBM,NTD) S1‬و ‪S2‬‬ ‫می شــود‪ .‬پاســخ های ایمنــی در بــدن در برابــر تمامــی بخش هــای‬ ‫اســپایک ویــروس کرونــا رخ می دهــد‪ .‬ازایـن رو‪ ،‬ایــن پروتئیــن جایــگاه‬ ‫ویــژه ای در طراحــی واکســن ها علیــه بیمــاری کرونــا دارد‪.‬‬ ‫چرا باید دز بوستر واکسن کرونا را تزریق کرد؟‬ ‫ایــن پرســش کــه چــرا بایــد دز تقویتــی واکســن کرونــا را تزریــق‬ ‫کــرد‪ ،‬ذهــن بســیاری را بــه خــود مشــغول کــرده اســت‪ .‬بــا ظهــور‬ ‫جهش هــای جدیــد ویــروس کرونــا‪ ،‬ماننــد جهــش دلتــا و المبــدا‬ ‫و مشــاهده مقاومــت ایــن جهش هــا در برابــر ایمنــی ایجادشــده‬ ‫توســط ابتــای قبلــی بــه بیمــاری کرونــا و بــه دنبــال تزریــق‬ ‫واکســن‪ ،‬بررســی ها بــرای پیــدا کــردن راه حــل مناســب ایــن‬ ‫مشــکل اغــاز شــد‪ .‬ایمنــی حاصــل از واکســن‪ ،‬پــس از گذشــت‬ ‫چنــد مــاه از تزریــق نوبــت دوم‪ ،‬افــت زیــادی می کنــد‪ .‬همچنیــن‬ ‫در برخــی افــراد کــه سیســتم ایمنــی ضعیفــی دارنــد نیــز ممکــن‬ ‫اســت بــا تزریــق دزهــای مرســوم واکســن‪ ،‬ایمنــی کافــی ایجــاد‬ ‫نشــود‪ .‬بــا مطــرح شــدن ایــن موضوعــات‪ ،‬دانشــمندان تزریــق دز‬ ‫ســوم یــا دز تقویتــی را مطــرح کردنــد‪.‬‬ ‫تزریــق دز بوســتر واکســن کرونــا بیشــتر در افــرادی اهمیــت دارد که‬ ‫از واکس ـن های بــا فنــاوری مرســوم ویــروس غیرفعال شــده اســتفاده‬ ‫کرده انــد؛ زیــرا ایــن نــوع از واکس ـن ها در مقایســه بــا انــواع دیگــر‬ ‫واکس ـن های موجــود‪ ،‬ایمنــی ضعیف تــری ایجــاد می کننــد‪ .‬ایمنــی‬ ‫ان هــا نیــز زودتــر کاهــش می یابــد یــا از بیــن مـی رود‪.‬‬ ‫ایا دز سوم با دز تقویتی واکسن کرونا متفاوت است؟‬ ‫دز ســوم بــا دز تقویتــی واکســن کرونــا متفــاوت اســت‪.‬‬ ‫تفاوت هــای دز ســوم بــا دز تقویتــی واکســن کرونــا در ادامــه‬ ‫به طــور کامــل ذکــر شــده اســت‪:‬‬ ‫شکل ‪ :1‬ساختمان ویروس کرونا‬ ‫‪70‬‬ ‫دز ســوم واکســن کرونــا‪ :‬افــرادی کــه نقــص سیســتم‬ ‫ایمنــی متوســط تــا شــدید زمینــه ای دارنــد‪ ،‬نمی تواننــد انتی بــادی‬ صفحه 70 ‫محافظت کننــده کافــی را در برابــر دز اول و دوم واکســن کرونــا‬ ‫تولیــد کننــد؛ بنابرایــن‪ ،‬ایمنــی کافــی بــرای جلوگیــری از مرگ ومیــر‬ ‫و بیمــاری شــدید در ایــن افــراد ایجــاد نمی شــود‪ .‬درنتیجــه‪ ،‬ایــن افــراد‬ ‫بــرای ایجــاد ایمنــی کافــی در برابــر بیمــاری شــدید‪ ،‬بســتری شــدن و‬ ‫مرگ ومیــر‪ ،‬بــه تزریــق دز ســوم واکســن کرونــا نیــاز دارنــد‪.‬‬ ‫دز تقویتــی واکســن کرونــا‪ :‬برخــاف دز ســوم واکســن‬ ‫کرونــا‪ ،‬دز تقویتــی ایــن واکســن بــه افــرادی تزریــق می شــود‬ ‫کــه ســالم هســتند و بــا تزریــق دز اول و دوم واکســن کرونــا‪،‬‬ ‫ایمنــی کافــی در بدنشــان ایجــاد شــده اســت‪ .‬دز تقویتــی واکســن‬ ‫کرونــا حداقــل یــک مــاه پــس از تزریــق دز دوم بــرای جلوگیــری‬ ‫از کاهــش و تثبیــت ایمنــی در طــول زمــان‪ ،‬تزریــق می شــود‪.‬‬ ‫چهکسانیبایددزسومواکسنکرونارادریافتکنند؟‬ ‫همان طــور کــه پیش تــر توضیــح داده شــد‪ ،‬افــرادی کــه نقــص‬ ‫ایمنــی زمینـه ای متوســط تــا شــدید دارنــد‪ ،‬بایــد دز ســوم واکســن‬ ‫کرونــا را دریافــت کننــد؛ امــا اینکــه ایــن گــروه دقیقـ ًا شــامل چــه‬ ‫کســانی می شــود‪ ،‬در ادامــه امــده اســت‪:‬‬ ‫افــرادی کــه بــه دلیــل داشــتن تومــور یــا ســرطان خــون‪ ،‬در‬ ‫حــال دریافــت داروهــای شــیمی درمانی اند‪.‬‬ ‫افــرادی کــه در گذشــته پیونــد عضــو انجــام داده انــد و در حــال‬ ‫دریافــت داروهــای ســرکوب کننده سیســتم ایمنی انــد‪.‬‬ ‫افــرادی کــه طــی دو ســال گذشــته پیونــد مغــز اســتخوان انجام‬ ‫داده انــد و در حــال دریافــت داروهــای ســرکوب کننده ایمنی انــد‪.‬‬ ‫افـراد مبتــا بــه بیماری هــای نقــص سیســتم ایمنــی اولیــه‪ ،‬متوســط‬ ‫تــا شــدید‪ ،‬ماننــد ســندروم دی جــورج یــا ســندروم ویســکوت الدریچ‬ ‫افراد مبتال به عفونت اچ ای وی پیشرفته یا درمان نشده‬ ‫افــرادی کــه داروهــای کورتیکواســتروئیدی (کورتــون) بــا دز بــاال‬ ‫یــا هرگونــه داروی ســرکوبگر سیســتم ایمنــی مصــرف می کننــد‪.‬‬ ‫ایا دز تقویتی واکسن کرونا خطر دارد؟‬ ‫بــه نظــر می رســد بیشــتر عــوارض دز ســوم یــا تقویتــی واکســن‬ ‫کرونــا نیــز ماننــد دو نوبــت اول ان محــدود بــه درد محــل تزریــق‪،‬‬ ‫خســتگی‪ ،‬تــب و ماننــد این هــا باشــد‪ .‬احتمــال بــروز عــوارض‬ ‫جــدی و خطرنــاک بــا تزریــق دز تقویتــی واکســن کرونــا نــادر‪،‬‬ ‫ولــی هماننــد دو نوبــت قبلــی به نــدرت امکان پذیــر اســت‪.‬‬ ‫دز تقویتی واکسن سینوفارم‬ ‫ایمنــی واکســن چینــی ســینوفارم کــه از نــوع ویــروس‬ ‫غیرفعال شــده اســت‪ ،‬در مقایســه بــا انــواع دیگــر واکســن ها‬ ‫(واکســن های ‪ mRNA‬و واکســن های حامــل وکتــور ویروســی)‬ ‫کمتــر اســت؛ بنابرایــن بســیاری از ازکشــورها تزریــق دز تقویتــی‬ ‫واکســن ســینوفارم را بــا یکــی از انــواع واکس ـن های ‪ mRNA‬یــا‬ ‫واکســن های پروتئینــی اجبــاری اعــام کرده انــد‪.‬‬ ‫در مجمــوع‪ ،‬بــه دلیــل دائمــی نبــودن ایمنــی واکس ـن ها و افــت‬ ‫ســطح انتی بــادی بــا گذشــت زمــان از یک ســو و مقاومــت نســبی‬ ‫واکسـن ها در برابــر ســویه دلتــا و جهــش المبــدا از ســوی دیگــر‪،‬‬ ‫تزریــق دز تقویتــی یــا ســوم واکســن کرونــا‪ ،‬گزینــه ای منطقــی‬ ‫بــرای تقویــت سیســتم ایمنــی در برابــر کروناســت‪.‬‬ ‫‪71‬‬ صفحه 71 ‫کلینیک موفقیت‬ ‫گفت وگوبادکترفریدونمهبودی؛رئیسهیئت مدیرهسیناژن‬ ‫تولید داروی بیوتک باید صنعتی‬ ‫و بیش از رفع نیاز کشور باشد‬ ‫تهیه وتنظیم‪ :‬زهرا حشمتی‬ ‫همــه مــا داســتان خون هــای الــوده فرانســوی را شــنیده ایم‪ .‬دولــت‬ ‫فرانســه چهــل ســال قبــل مجــوز صــادرات خون هــای الــوده را بــه‬ ‫ده کشــور جهــان ازجملــه ایــران صــادر کــرد‪ .‬ایــن خون هــا جــان‬ ‫هــزاران نفــر را گرفــت و هــزاران نفــر را بیمــار کــرد‪ .‬میزبــان ایــن مــاه‬ ‫«کلینیــک موفقیــت» ماهنامــه‪ ،‬کســی اســت کــه توانســت بــا روش‬ ‫علمــی بــه راز ایــن خون هــای الــوده پــی ببــرد و بــا دالیلــی محکــم‬ ‫و مســتدل منشــا خون هــای الــوده را پیــدا کنــد‪ .‬دکتــر فریــدون‬ ‫مهبــودی‪ ،‬هنــوز هــم از اینکــه توانســته اســت از حقــوق جان هــای‬ ‫بی دفــاع هم وطنانــش دفــاع کنــد‪ ،‬خشــنود اســت‪ .‬ایــران بــا یافتــن‬ ‫منشــا خون هــای الــوده‪ ،‬فرانســه را محکــوم بــه پرداخــت غرامــت‬ ‫کــرد؛ کاری کــه هرچنــد رفتــگان این فاجعــه را بــه زندگــی برنگرداند‪،‬‬ ‫امــا از مظلومیتشــان دفــاع کــرد‪.‬‬ ‫دکتــر مهبــودی از نخســتین روزهــای پاگیــری صنعــت زیسـت فناوری‬ ‫در ایــران حضــور داشــته اســت‪ .‬تاریخچــه و شــکل گیری ایــن‬ ‫صنعــت در ایــران چنــان بــه زندگــی او امیختــه شــده اســت کــه‬ ‫تفکیــک ان در فکــر و روحــش مقــدور نیســت‪ .‬دکتــر مهبــودی‪،‬‬ ‫متولــد ســال ‪ ،1338‬در منطقــه قشــقایی کازرون و دانش اموختــه‬ ‫دبیرســتان حاجــی قــوام شــیراز اســت‪ .‬بعــد از اتمــام دبیرســتان‬ ‫در دانشــکده علــوم پزشــکی شــیراز لیســانس تکنولــوژی پزشــکی‬ ‫گرفــت و ســپس در دانشــگاه ســن دیگو کالیفرنیــا موفــق بــه‬ ‫اخــذ درجــه فوق لیســانس شــد‪ .‬بعــد از ان نیــز دوره دکتــرای‬ ‫ایمونولــوژی مولکولــی را در دانشــگاه پزشــکی و دندان پزشــکی‬ ‫نیوجرســی ســپری کــرد‪.‬‬ ‫دکتــر فریــدون مهبــودی ابتــدا دو ســال در مقــام هیئــت علمــی‬ ‫دانشــگاه شــیراز بــه امــوزش می پــردازد و پــس از ان‪ ،‬به عنــوان‬ ‫عضــو هیئــت علمــی انســتیتو پاســتور تهــران‪ ،‬مشــغول بــه‬ ‫تدریــس و تحقیــق می شــود‪ .‬از جملــه فعالیت هــای او ایجــاد‬ ‫شــبکه تحقیقــات بیوتکنولــوژی در کشــور اســت کــه از ســال ‪1380‬‬ ‫تاســیس شــده اســت؛ کاری کــه بــه گفتــه خــودش در پیشــبرد‬ ‫‪72‬‬ ‫تحقیقــات زیســت فناوری و اتصــال دانشــگاه های دارای ایــن‬ ‫رشــته بــه یکدیگــر تاثیرگــذار بــوده اســت‪.‬‬ ‫در ســال ‪ 1373‬و بــه علــت تحریــم زیســت فناوری ایــران‪،‬‬ ‫تصمیــم می گیــرد کــه راه تولیــد را در جایــی غیــر از نهادهــای‬ ‫دولتــی همــوار کنــد‪ .‬شــرکت «ســیناژن» محصــول ایــن تصمیــم‬ ‫درســت و به هنــگام بــوده اســت‪ .‬تــا امــروز نیــز به عنــوان رئیــس‬ ‫هیئت مدیــره و مســئول تحقیقــات و توســعه شــرکت های ســیناژن‬ ‫و «اریــو ژن» و هم اکنــون‪ ،‬شــتاب دهنده «پرســیس ژن» مشــغول‬ ‫بــه فعالیــت اســت‪ .‬بــا وجــود ایــن‪ ،‬همچنــان در دوره دکتــرا نیــز‬ ‫تدریــس می کنــد‪.‬‬ ‫زمانــی کــه از لوح هــا و تندیس هــای دریافتــی او می پرســم‪،‬‬ ‫تنهــا بــه دریافــت لوحــی از بیمــاران ‪ MS‬و هموفیلــی بــرای‬ ‫قدردانــی از تولیــد داروی ایــن بیمــاران اشــاره می کنــد و می گویــد‬ ‫زمانــی کــه متوجــه شــده در زندگــی روزمــره مــردم اثرگــذار بــوده‪،‬‬ ‫چقــدر حــس لذت بخــش و دلگرم کننــده ای داشــته اســت‪ .‬او‬ صفحه 72 ‫اعتقــاد دارد کــه ایــن لوح هــا و تندیس هــا نشــانه دیــده شــدن‬ ‫زحمــت محقــق و پژوهشــگر اســت و بــرای ادامــه کار تحقیقــات‬ ‫و البتــه هــر کار ســازنده دیگــری‪ ،‬به منزلــه مشــوق اســت‪.‬‬ ‫ایــن مــاه در بخــش «کلینیــک موفقیــت» پــای صحبت هــای‬ ‫دکتــر فریــدون مهبــودی می نشــینیم؛ بــه امیــد دانســتن قــدر همــه‬ ‫ت می کوشــند‪.‬‬ ‫ان هــا کــه در راه اعتــای دانــش و تولیــد ایــران ســخ ‬ ‫کمــی دربــاره پیشــینه کاری و نحــوه ورودتــان بــه‬ ‫دنیــای بیوتــک توضیــح دهیــد؟‬ ‫مــن در ســال ‪ 1373‬عضــو هیئــت علمــی دانشــگاه علــوم‬ ‫پزشــکی شــیراز بــودم و در ســال ‪ 1375‬بــه بخــش زیسـت فناوری‬ ‫انســتیتو پاســتور منتقــل شــدم و به عنــوان عضــو هیئــت علمــی‬ ‫ایــن ســازمان فعالیــت خــود را اغــاز کــردم‪ .‬ان زمــان دانــش‬ ‫زیسـت فناوری تــازه در ایــران رشــد کــرده بــود‪ .‬یکـی دو ســال بعد‬ ‫از انقــاب تحریــم شــده بودیــم‪ ،‬مــواد و تجهیــزات زیسـت فناوری‬ ‫در ایــران نبــود و نیــاز بــه ان احســاس می شــد‪ .‬ایــن علــم در‬ ‫ســال ‪ 1980‬بــه دنیــا عرضــه شــد‪ .‬ایــن تکنولــوژی کاربــرد‬ ‫دوگانــه ای داشــت؛ هــم بــرای ســامت و هــم بــرای جنگ هــای‬ ‫بیولوژیــک‪ .‬بــه همیــن دلیــل‪ ،‬مــا از روز اول تحریــم بودیــم‪.‬‬ ‫زیســت فناوری در پزشــکی کاربــرد وســیعی داشــت؛ هــم در‬ ‫زمینــه تولیــد داروهــای نوترکیــب کــه دنیــا تــازه بــه ایــن‬ ‫حــوزه وارد شــده بــود و داروهــای مطمئنــی بودنــد و هــم در‬ ‫حــوزه ژنتیــک کــه جــزو دســته بندی زیســت فناوری بــود و در‬ ‫تشــخیص بیماری هــای ژنتیکــی مثــل تاالســمی و هموفیلــی‬ ‫رشــد بســیار خوبــی داشــت‪ .‬ایــن نــوع بیماری هــا بــار بزرگــی روی‬ ‫دوش کشــور بــود؛ نــوزادان مبتــا بــه هموفیلــی بایــد تمــام عمــر‬ ‫دارو مصــرف می کردنــد‪ .‬نوزادانــی کــه درگیــر تاالســمی بودنــد‪،‬‬ ‫بایــد مادام العمــر خــون تزریــق می کردنــد کــه بســیار زجــراور‬ ‫بــود‪ .‬بــه همیــن دلیــل‪ ،‬مــا ابتــدا در ایــن دو فــاز در ایــران شــروع‬ ‫بــه کار کردیــم‪ ،‬امــا در پژوهش هــا بــه مــوادی مثــل انزیم هــا‬ ‫نیــاز داشــتیم کــه در ان زمــان‪ ،‬تنهــا تولیده کننــده اش امریــکا بــود و‬ ‫به خاطــر تحریــم‪ ،‬نمی توانســتیم ایــن مــواد را بــه کشــور وارد کنیــم‪.‬‬ ‫ایــن بــود کــه تصمیــم گرفتیــم تولیــد را در ایــران شــروع کنیــم‪.‬‬ ‫تولیــد از انســتیتو پاســتور شــروع شــد‪ ،‬امــا ســاختار دولتــی اجــازه‬ ‫تولیــد نمـی داد‪ .‬یکــی از همــکاران مــا کــه جــزو شــرکای ســیناژن‬ ‫بــود‪ ،‬تولیــد مــواد مــورد نیــاز زیس ـت فناوری را اغــاز کــرد‪ .‬یــک‬ ‫ســال بعــد‪ ،‬مــن بــه ایــن شــرکت وارد شــدم و از انجــا تهیــه‬ ‫مــواد مــورد نیــاز در زمینــه زیســت فناوری را شــروع کــردم‪.‬‬ ‫تحقیقــات در ایــران کم کــم پــا گرفــت‪ .‬مرکــز ملــی ژنتیــک‪،‬‬ ‫دانشــگاه علــوم پزشــکی تهــران و دانشــگاه تربیــت مــدرس نیــز‬ ‫بــه عرصــه زیس ـت فناوری وارد شــدند‪ .‬بعــد از ایــن مرحلــه‪ ،‬علــم‬ ‫زیسـت فناوری در ایــران رشــد کــرد‪ .‬یکــی از اقداماتــی کــه بــرای‬ ‫ترویــج ایــن رشــته صــورت گرفــت‪ ،‬انتشــار بولتــن زیس ـت فناوری‬ ‫بــود کــه بــا همــکاری بــا مرکــز ریاســت جمهــوری چــاپ می شــد‪.‬‬ ‫در ایــن ماهنامــه تخصصــی بــه اهمیــت زیســت فناوری و تاثیــر‬ ‫ان در اقتصــاد کشــور و امنیــت ملــی پرداختیــم‪ .‬هم زمــان انســتیتو‬ ‫پاســتور بــرای تولیــد واکســن هپاتیــت بــا کوبــا شــروع بــه‬ ‫همــکاری کــرد‪ .‬در حــال حاضــر‪ ،‬ان واکســن تولیــد می شــود‪ ،‬امــا‬ ‫خــط تولیــد چنــد داروی دیگــر بــه دالیلــی متوقــف شــد‪.‬‬ ‫کمیتــه زیســت فناوری فعالیــت در وزارت بهداشــت و وزارت‬ ‫صنعــت را شــروع کــرد‪ .‬ان زمــان تمــام پژوهش هــا در جایــی‬ ‫بــه نــام شــورای پژوهش هــای علمــی کشــور مدیریــت می شــد‪.‬‬ ‫زیس ـت فناوری در ایــن شــورا به عنــوان یــک کمیتــه مطــرح شــد‪.‬‬ ‫بعــد از ان‪ ،‬کمیتــه تکنولــوژی در وزارت بهداشــت کــه زیرنظــر‬ ‫خــودش بــود‪ ،‬اولویت هــای زیســت فناوری را تعریــف می کــرد‪.‬‬ ‫زیسـت فناوری انــواع مختلفــی دارد‪ :‬زیسـت فناوری محیــط زیســت‬ ‫صنعتــی‪ ،‬زیس ـت فناوری کشــاورزی و زیس ـت فناوری پزشــکی‪ .‬در‬ ‫زیســت فناوری پزشــکی اولویــت اول مــا بــا داروهایــی بــود کــه‬ ‫ارزاوری بیشــتری داشــتند‪ .‬اولویــت دوم بــا داروهایــی بــود کــه‬ ‫یــک تولیدکننــده در دنیــا داشــتند‪ .‬یکــی از ایــن داروهــا‪ ،‬داروی‬ ‫ام اس بــود‪ .‬بیمــاران مبتــا بــه ام اس هــر روز بــا مشــکل تهیــه‬ ‫ایــن داروهــا مواجــه بودنــد‪ .‬گاهــی تــا چنــد مــاه دارو وارد نمی شــد‬ ‫و همیــن موضــوع ســبب تنــش و بدتــر شــدن وضــع بیمــاری‬ ‫می شــد؛ بنابرایــن اولیــن تصمیمــی کــه گرفتیــم‪ ،‬ایــن بــود کــه‬ ‫ایــن دارو را تولیــد کنیــم‪.‬‬ ‫پیــش از مــا‪ ،‬شــرکت پویــش در زمینــه تهیــه دارو بــرای بیمــاران‬ ‫ناراحتــی کبــد سیروســی و هپاتیــت «ب» فعالیــت می کــرد‪ .‬مــا‬ ‫‪73‬‬ صفحه 73 ‫دومیــن شــرکتی بودیــم کــه بــه ایــن عرصــه پــا گذاشــتیم‪ .‬در نظــر‬ ‫داشــتیم ســیناژن را بــه قطــب زیس ـت فناوری پزشــکی در منطقــه‬ ‫تبدیــل کنیــم کــه در دنیــا جایــگاه خاصــی داشــته باشــد‪ .‬بعــد از‬ ‫ان نیــز در برنامه هــای کالن کشــوری مثــل ســند چشــم انداز‬ ‫‪ 1404‬ایــران یــا مطالعاتــی کــه بــرای ســند باالدســتی بــرای وزارت‬ ‫بهداشــت و حــوزه ســامت تعریــف شــد‪ ،‬همــواره زیس ـت فناوری‬ ‫به عنــوان اولویتــی ملــی در نظــر گرفتــه شــد‪ .‬اینجــا دو نــگاه‬ ‫حاکمیتــی وجــود داشــت؛ یکــی ســند باالدســتی مســئوالن‬ ‫کشــوری و دیگــری شــورای عالی انقــاب فرهنگــی کــه هــر دو‬ ‫بــه ایــن مقولــه اهمیــت می دادنــد‪.‬‬ ‫در ســال ‪ 1382‬دولــت ســند ملــی زیســت فناوری را به طــور‬ ‫عــام تاییــد کــرد‪ .‬در هیئــت دولــت تصویــب شــد و ســپس شــورای‬ ‫انقــاب فرهنگــی هــم ان را تاییــد کــرد و به عنــوان نقشــه راه‬ ‫در کشــور پذیرفتــه شــد‪ .‬در ان ســند ملــی‪ ،‬ظرفیتــی نیــز بــرای‬ ‫دانشــجویان مقطــع دکتــرای محصــوالت زیســت فناوری در‬ ‫نظــر گرفتــه شــده بــود‪ .‬در ســال های ‪ 1373‬و ‪ 1374‬در کشــور‬ ‫فقــط چهــار یــا پنــج نفــر دانشــجوی دکتــرای زیســت فناوری‬ ‫بودنــد‪ .‬در راســتای ایــن ســند‪ ،‬ســال های بعــد تعــداد ایــن‬ ‫دانشــجویان نزدیــک بــه ســالی ‪ 130‬تــا ‪ 140‬نفــر شــده بــود‪.‬‬ ‫در دنیــا بــه دانشــجوی مقطــع دکتــرا بــ ه چشــم ارزش افــزوده‬ ‫نــگاه می شــود؛ یعنــی بــرای رشــد صنعــت بــه نیــروی انســانی‬ ‫نیــاز داریــد و نیــروی انســانی دو گــروه اســت‪ .‬یکــی از ایــن‬ ‫گروه هــا خــوب فکــر می کنــد‪ ،‬نقشــه راه تعییــن می کنــد و راه‬ ‫نشــان می دهــد‪ .‬ایــن بخــش وظیفــه دانشــجوی دکتراســت‪ .‬مــا‬ ‫در ایــران‪ ،‬در ایــن زمینــه کمبــود داشــتیم کــه بــا برنامه ریــزی‬ ‫وزارت بهداشــت‪ ،‬نیــروی مــورد نیــاز را تامیــن کردیــم‪ .‬در دوره‬ ‫دکتــرا ســد محدودیــت در گرفتــن دانشــجو شکســته شــد‪ .‬از‬ ‫طرفــی‪ ،‬وزارت صمــت صندوقــی بــا نــام «صنــدوق صنایــع نویــن»‬ ‫تشــکیل داد کــه بــه شــرکت های زیســت فناوری وام بــا بهــره ‬ ‫م ـی داد‪ .‬از ســوی دیگــر‪ ،‬دفتــر همکاری هــای ریاســت جمهــوری‬ ‫بــا برنامه ریــزی بــرای حمایت هــای مالــی در افزایــش پذیــرش‬ ‫دانشــجوی دکتــرا حرکتــی ملــی را شــروع کردنــد‪.‬‬ ‫یکــی از دالیــل موفقیــت زیس ـت فناوری برخــورداری از حمایــت‬ ‫همه جانب ـ ه بــود‪ .‬دولــت‪ ،‬بخش هــای خصوصــی و امــوزش‪ ،‬همــه‬ ‫دست به دســت هــم دادنــد و ایــن حرکــت را ایجــاد کردنــد‪.‬‬ ‫پــس ایــران در ایــن صنعــت چنــدان از دنیــا عقــب‬ ‫نبــود‪ ،‬چــه از نظــر زمــان شــروع اســتفاده از صنعــت‬ ‫زیســت فناوری و چــه از نظــر ســرعت رشــد؟‬ ‫دقیق ـ ًا‪ .‬اگــر در زمــان مناســب بــه حوزه هــای جدیــد علــم و فنــاوری‬ ‫وارد شــوید‪ ،‬می توانیــد تــا حــدودی در ان حــوزه بــه موفقیــت برســید‪.‬‬ ‫اصلی تریــن موضــوع ایــن اســت کــه زمــان مناســب وارد عرصــه شــوید‪.‬‬ ‫ســال ‪ ،1980‬اولیــن محصــول زیس ـت فناوری بــه بــازار عرضــه شــد و‬ ‫مــا بــا فاصل ـه ای ده تــا پانزده ســاله به صــورت جــدی وارد ایــن حــوزه‬ ‫شــدیم‪ ،‬امــا در صنعتــی مثــل نســاجی دویســت ســال از دنیــا عقبیــم یــا‬ ‫در بعضــی از صنایــع مثــل الکترونیک‪ ،‬دوره ای پیشــرفت خوبی داشــتیم و‬ ‫دوبــاره چهــل یــا پنجــاه ســال عقــب افتادیــم‪ .‬امــا مرکــز علمــی ژنتیک‪،‬‬ ‫ســال ‪ 1367‬تاســیس شــد؛ یعنــی هفــت یــا هشــت ســال بعــد از اینکــه‬ ‫زیســت فناوری عمــ ً‬ ‫ا بــه بــازار امــد‪ .‬بخــش زیســت فناوری‬ ‫انســتیتو پاســتور نیــز در ســال ‪ 1372‬تشــکیل شــد‪.‬‬ ‫‪74‬‬ ‫بــه عبــارت دیگــر‪ ،‬عــاوه بــر زمــان مناســب ورود‪،‬‬ ‫ســرعت رشــد مــا هــم در ایــن زمینــه مناســب بــوده اســت‪.‬‬ ‫بلــه؛ ان زمــان مدیریــت انســتیتو پاســتور حمایــت خوبــی کــرد‪.‬‬ ‫دکتــر زالــی معــاون پژوهشــی و دکتــر اذرنــوش رئیــس انســتیتو‬ ‫پاســتور تجهیــزات بســیار زیــادی بــرای زیسـت فناوری وارد کردنــد‪.‬‬ ‫دکتــر محمــد فرهــادی‪ ،‬وزیــر بهداشــت حمایت هــای خوبــی از از‬ ‫توســعه ایــن تکنولــوژی کردنــد‪ .‬بــه همیــن صــورت‪ ،‬زمــان دکتــر‬ ‫کامــران باقــری لنکرانــی اقدامــات خوبــی بــرای توســعه نیــروی‬ ‫انســانی صــورت گرفــت‪ .‬وزرا‪ ،‬فــارغ از اینکــه واقعـ ًا در کــدام جنــاح‬ ‫بودنــد‪ ،‬همــه در توســعه فنــاوری کمــک کردنــد‪ .‬مــا‪ ،‬هــم از لحــاظ‬ ‫زمانــی و هــم از نظــر ســرعت رشــد‪ ،‬در موقعیــت مناســبی بودیــم‪.‬‬ ‫از طــرف دیگــر‪ ،‬ایــران کشــوری وارداتــی اســت‪ .‬بــا نگاهــی بــه‬ ‫تاریــخ‪ ،‬متوجــه می شــویم کــه ایــران همیشــه نقــش تاجــر منطقــه‬ ‫را بــازی کــرده و واردکننــده بــوده اســت‪ .‬ایــن نقطــه قــوت بــود‪،‬‬ ‫البتــه تحریــم نیــز بــود کــه هــم اثــر منفــی داشــت و هــم اثــر‬ ‫مثبــت‪ .‬اگــر مــواد اولیــه در دســترس بــود‪ ،‬شــاید هرگــز ســراغ‬ ‫تولیــد نمی رفتیــم‪.‬‬ ‫ایــا تحریــم در ســال های بعــد هــم همــان اثــر مثبــت‬ ‫را داشــت؟‬ ‫اوایــل‪ ،‬تحریــم اثــر مثبــت داشــت و ســبب حرکــت شــد‪ ،‬اما بعــد اثر‬ ‫منفــی ان نمــود پیــدا کــرد‪ .‬مــا رشــد کــرده بودیم‪ ،‬بــه تجهیزاتــی نیاز‬ ‫داشــتیم کــه تنهــا تولیدکننــده اش امریــکا بــود و چــون فقــط بــه دو یا‬ ‫ســه عــدد از ان تجهیــزات نیــاز داشــتیم‪ ،‬منطقــی نبــود خودمــان ان ها‬ ‫را تولیــد کنیــم؛ شــاید هــم تــوان الزم را بــرای تولیــد نداشــتیم‪ .‬بایــد‬ ‫از امریــکا وارد می شــد‪ ،‬امــا بــه مشــکل برخــورده بودیــم‪ .‬تجهیــزات‬ ‫ت بــه دســتمان می رســید‪ .‬پــس‬ ‫موردنیازمــان بــا چندبرابــر قیمــ ‬ ‫تحریــم در شــروع کار بــه نفعمــان بــود‪ ،‬ولــی در درازمــدت کــه وارد‬ ‫صــادرات شــدیم‪ ،‬بــه ضررمــان شــد‪.‬‬ ‫حــوزه دارو بســیار پیچیــده بــود‪ .‬در زیسـت فناوری‪ ،‬هــر زمــان کــه‬ ‫کار را شــروع می کنیــد تــا زمــان رســیدن بــه محصــول‪ ،‬بیــش از‬ ‫هشــتاد فراینــد داریــد‪ ،‬امــا در داروی شــیمیایی ایــن تعــداد کمتــر از‬ صفحه 74 ‫در فــاز بعــدی در ســیناژن‪ ،‬تصمیــم گرفتیــم دارویــی تولیــد‬ ‫کنیــم کــه واقعـ ًا در امنیــت ملــی مــا تاثیرگــذار باشــد‪ .‬اگــر دارویــی‬ ‫تولیدکننــده منحصربه فــرد از امریــکا‪ ،‬اروپــا یــا ژاپــن دارد‪ ،‬مــا‬ ‫می توانیــم دومیــن ان باشــیم‪ ،‬چــون پیش بینــی می کردیــم کــه‬ ‫تحریــم موضوعــی نیســت کــه به ســرعت حــل شــود‪ .‬ســامت‬ ‫ملــت همــواره بــرای مــا در اولویــت بــوده و هســت‪ .‬همیشــه‬ ‫نگرانــی از تامیــن نشــدن دارو وجــود دارد‪ .‬حــدود ســال های ‪1388‬‬ ‫و ‪ 1389‬داروی گران قیمــت ســرطان کمیــاب بــود‪ ،‬ولــی امــروز‬ ‫اص ـ ً‬ ‫ا ان کمبــود وجــود نــدارد‪.‬‬ ‫شــرکت ســیناژن چگونــه شــکل گرفــت و اهــداف ایــن‬ ‫شــرکت ابتــدا چــه بــود؟‬ ‫ده عــدد اســت‪ .‬ایجــاد فراینــد خوبــی کــه بتوانــد محصــول خــوب‬ ‫تولیــد کنــد‪ ،‬اســان تر از تولیــد خــود محصــول نیســت‪ .‬مــا در‬ ‫ســیناژن فراینــد زیسـت فناوری را در کشــور بومــی کردیــم؛ یعنــی‬ ‫تعــدادی نیــرو را به صــورت فــردی‪ ،‬از اروپــا‪ ،‬روســیه‪ ،‬امریــکا و‬ ‫هنــد دعــوت کردیــم‪ .‬بــرای تولیــد اولیــن محصولمــان بــا شــرکتی‬ ‫المانــی همــکاری کردیــم کــه نیمه دولتــی و نیمه خصوصــی بــود‪.‬‬ ‫بخــش اول کار ژن و تهیــه ســلول از ان شــرکت بــود و بعــد‬ ‫از ان‪ ،‬فرایندهــای خالص ســازی را مــا انجــام دادیــم‪ .‬البتــه در‬ ‫برهـه ای در تولیــد انبوهــش بــه مشــکل خوردیــم کــه بــا اســتفاده‬ ‫از نیروهــای کشــور روســیه توانســتیم نقــش اساســی در توســعه‬ ‫زیســت فناوری ایفــا کنیــم‪.‬‬ ‫مــا دو هــدف اصلــی داشــتیم‪ :‬یکــی اینکــه در جهــان نقش افریــن‬ ‫باشــیم و دیگــر اینکــه بتوانیــم جایگاهــی کســب کنیــم‪ .‬بــرای‬ ‫همیــن ســراغ داروهایــی می رفتیــم کــه ان هــا تولیــد می کردنــد‬ ‫و بــا ایــن دیــد جلــو می رفتیــم کــه بتوانیــم بــه صــادرات برســیم‪.‬‬ ‫اولیــن موضــوع بــرای امــکان صــادرات ایــن اســت کــه از نظــر‬ ‫کیفیــت‪ ،‬قــدرت رقابــت داشــته باشــیم‪ .‬کیفیــت محصــول در‬ ‫صــادرات بســیار مهــم اســت‪ .‬هــر چقــدر هــم محصولتــان را ارزان‬ ‫بدهیــد‪ ،‬وقتــی کیفیــت نداشــته باشــد‪ ،‬بی فایــده اســت‪ .‬در صنعــت‬ ‫دارو‪ ،‬کشــور خریــدار بایــد خــط تولیــد شــما را تاییــد کنــد‪ .‬مــا‬ ‫اولیــن شــرکتی هســتیم کــه توانســته ایم ‪ GMP‬اتحادیــه اروپــا را‬ ‫بگیریــم؛ یعنــی اتحادیــه اروپــا خــط تولیــد مــا را تاییــد می کنــد یــا‬ ‫برزیــل از نظــر رگوالتــوری کشــوری در حــد امریکاســت کــه خــط‬ ‫تولیــد مــا را بــرای صــادرات تاییــد کــرده اســت یــا مکزیــک هــم‬ ‫همین طــور‪ .‬بیــش از بیســت کشــور ‪ GMP‬مــا را تاییــد کرده انــد‬ ‫و محصــوالت مــا بــه بیــش از بیســت کشــور صــادر می شــود‪.‬‬ ‫ترکیــه کمتــر از اتحادیــه اروپــا نیســت‪ ،‬بــرای روســیه هــم روال‬ ‫بــه همیــن صــورت اســت‪.‬‬ ‫شــما در ایــن پروژه هــا بیشــتر بــا اشــخاص در تمــاس‬ ‫بودیــد یــا اینکــه توانســتید بــا شــرکت های چندملیتــی‬ ‫هــم پــروژ ه مشــترک انجــام دهیــد؟‬ ‫در واقــع‪ ،‬شــرکت شــما بــا وجــود تحریم هــا در حــوزه‬ ‫صــادرات موفــق بــوده اســت‪ ،‬ایــا موانعــی هــم بــرای‬ ‫صــادرات داشــته اید؟‬ ‫شــرکت های چندملیتــی بــه مــا کار نمی دادنــد؛ در عرصــه‬ ‫زیســت فناوری به خاطــر رقابــت اقتصــادی ای کــه وجــود دارد و‬ ‫همچنیــن حفــظ فراینــد‪ ،‬شــرکت ها معمــو ًال همــکاری نمی کننــد‪.‬‬ ‫پــس ایــن به خاطــر مســائل سیاســی نبــوده و دالیــل‬ ‫دیگــری داشــته اســت؟‬ ‫بلــه؛ در حــال حاضــر در هیــچ کجــای دنیــا تکنولــوژی داروی‬ ‫زیســت فناوری را نمی فروشــند‪ ،‬بــه جــز شــرکت های زیرپلــه ای‬ ‫یــا محصــوالت خیلــی قدیمــی کــه دیگــر ســال ها در بــازار‬ ‫بوده انــد‪ ،‬امــا دربــاره محصــوالت جدیــد و بـه روز هرگــز ایــن اتفــاق‬ ‫نمی افتــد‪ ،‬مگــر شــرکت های چینــی یــا هنــدی کــه حرفــی بــرای‬ ‫گفتــن ندارنــد‪ .‬برخــی از ایــن مــواد اولیــه محصــول شــرکت هایی‬ ‫بــا عمــر طوالنــی‪ ،‬حــدود ســی ســال اســت و شــاید ان را در اختیــار‬ ‫دیگــران قــرار دهنــد‪ ،‬ولــی داروهــای دیگــر مثــل فاکتــور ‪ 7‬جایــی‬ ‫پیــدا نمی شــود‪ .‬ایــن حرکــت مــا ســبب شــد بتوانیــم در صحنــه‬ ‫رقابــت جهانــی حرفــی بــرای گفتــن داشــته باشــیم؛ زیــرا تنهــا‬ ‫رقیــب مــا امریــکا بــود‪.‬‬ ‫مــا بــرای رفــع ایــن مشــکل از فراینــد خودمــان اســتفاده کردیــم‬ ‫و توانســتیم محصوالتمــان را بــا کیفیــت بــاال تولیــد کنیــم‪.‬‬ ‫خوشــبختانه‪ ،‬دارو در تحریــم نیســت‪ ،‬بلکــه تبــادل مالــی تحریــم‬ ‫اســت‪ .‬تحریــم هــم خارجــی اســت و هــم داخلــی؛ بیشــتر از اینکــه‬ ‫تحریــم خارجــی روی کار مــا اثــر داشــته باشــد‪ ،‬تحریم هــای داخلی‬ ‫بــر مــا اثــر گذاشــته اســت‪ .‬داروهــای جدیــد کــه ظرفیــت صادراتی‬ ‫زیــادی دارنــد‪ ،‬وارد فهرســت داروهــای کشــور نمی شــوند‪ .‬در‬ ‫هیــچ کجــای دنیــا بــرای تولیــد دارو از وزارت بهداشــت اجــازه‬ ‫نمی گیرنــد‪ .‬ابتــدا دارو تولیــد می شــود و ســپس مطالعــات بالینــی‬ ‫بــه وزارت بهداشــت اعــام می شــود‪ .‬انجــا اطالعــات را بررســی‬ ‫و دارو را تاییــد می کننــد‪ .‬کار وزارت بهداشــت تاییــد کیفیــت دارو‬ ‫اســت و دخالتــی در تولیــد یــا صــادرات ان نــدارد‪.‬‬ ‫فرایند تولید دارو در دنیا چگونه است؟‬ ‫در تمــام دنیــا وزارت صنعــت مجــوز صنعتــی شــدن را می دهــد و‬ ‫بــا ان می توانیــد شــرکت خــود را تاســیس کنیــد‪ .‬بعــد از تاســیس‬ ‫شــرکت بــه وزارت بهداشــت اعــام می کنیــد کــه شــرکتتان‬ ‫‪75‬‬ صفحه 75 ‫مجــوز تولیــد دارو دارد و رگوالتــوری اجــازه تولیــد دارو در ان‬ ‫ســایت را بــه شــما می دهــد‪ .‬شــرکت خصوصــی کارش را شــروع‬ ‫می کنــد و بعــد از تولیــد دارو‪ ،‬بــرای مطالعــات بالینــی پروپوزالــی‬ ‫تهیــه می کنــد و تاییــد مطالعــات بالینــی را می گیــرد‪ .‬بعــد از‬ ‫انجــام مطالعــات بالینــی‪ ،‬بــا تاییــد خــود وزارت بهداشــت یــا ‪CRO‬‬ ‫ان‪ ،‬وجــود دارو را اعــام می کنیــد‪ .‬اگــر دارو تاییــد شــد‪ ،‬بعــد از‬ ‫بررســی خــط تولیــد‪ ،‬مجــوز تولیــد دارو در ســایت صــادر می شــود‪.‬‬ ‫کار وزارت بهداشــت تاییــد کیفیــت دارو و ســایتی اســت کــه دارو در‬ ‫ان تولیــد می شــود کــه حتمـ ًا نیازمندی هــای خــط تولیــد را تامیــن‬ ‫کنــد‪ .‬شــرکت خصوصــی بعــد از تولیــد بــه دنبــال بیمــه م ـی رود‬ ‫و تاییــد بیمــه را هــم می گیــرد‪ .‬بیمــه بــه قیمت هــا و میــزان‬ ‫نیــاز توجــه می کنــد‪ ،‬اگــر داروی تولیــدی شــما از نظــر قیمــت و‬ ‫کیفیــت تــوان رقابــت داشــته باشــد‪ ،‬بیمــه ان را تاییــد می کنــد‪.‬‬ ‫قیمت گذاری سازمان های دولتی را تایید می کنید؟‬ ‫به هیچ وجــه‪ .‬ایــن موضــوع خــارج از حــوزه مســئولیت وزارت‬ ‫بهداشــت اســت‪.‬‬ ‫بــا توجــه بــه حساســیت این گونــه اقــام‪ ،‬اگــر‬ ‫نهادهــای دولتــی یــا باالدســتی قیمت گــذاری را عهــده دار‬ ‫نشــوند‪ ،‬از نظــر اخالقــی و بــازار ســیاه مشــکلی ایجــاد‬ ‫نمی شــود؟‬ ‫از انجــا کــه بیمــار و شــرکت بیمه گــر هزینــه ایــن اقــام را‬ ‫پرداخــت می کننــد‪ ،‬بهتــر اســت دولــت وارد ایــن مباحــث نشــود‪.‬‬ ‫در واقــع شــما وزارت بهداشــت را فقــط متولــی ســامت‬ ‫می دانیــد و معتقدیــد کــه نبایــد بــه مســائل مالــی وارد شــود؟‬ ‫اگــر شــرکت های خصوصــی ببیننــد کــه دارویشــان بــه بــازار‬ ‫‪76‬‬ ‫نمی رســد‪ ،‬قیمــت را کاهــش می دهنــد تــا بیمه هــا ان را‬ ‫بپذیرنــد‪ .‬نکتــه دیگــر اینکــه در تمــام دانشــکده های پزشــکی مــا‬ ‫از منابــع غربــی اســتفاده می شــود‪ .‬ایــا در طــب ســنتی هــم بخــش‬ ‫پاتولــوژی‪ ،‬فیزیولــوژی‪ ،‬اناتومــی و فیزیوپاتولــوژی وجــود دارد؟ مــا‬ ‫همــه نســخه ها را بــه زبــان انگلیســی می نویســیم‪ .‬چطــور در‬ ‫چنیــن موقعیتــی غــرب و علمــش را قبــول داریــم‪ ،‬امــا در تولیــد‬ ‫دارو و قیمت گــذاری از ان هــا اطاعــت نمی کنیــم؟ هزینه هــای‬ ‫درمــان در ســوئیس‪ ،‬انگلســتان و ســوئد از ایــران کمتــر اســت‪،‬‬ ‫زیــرا مدیریــت درســتی دارنــد‪ .‬پزشــکان اروپایــی هرگــز بــه انــدازه‬ ‫پزشــکان ایرانــی انتی بیوتیــک تجویــز نمی کننــد‪.‬‬ ‫مــا نقــاط کــوری داریــم کــه نــه مــردم توجــه می کننــد و نــه‬ ‫دولــت و فقــط جاهایــی کــه بعضــی دولتی هــا بخواهنــد‪ ،‬روی ان ها‬ ‫تمرکــز می کننــد‪ .‬بایــد بــه مســئله بهداشــت بـه چشــم یــک نظــام‬ ‫نــگاه کنیــم؛ نمی توانیــم امــوزش و بیمــه را از دارو جــدا کنیــم‪.‬‬ ‫ســازمان های مرتبــط دیگــری هــم وجــود دارنــد؛ ســازمان توســعه‬ ‫تجــارت‪ ،‬صنــدوق توســعه صــادرات و‪ ،...‬بایــد دیــد هرکــدام بــا‬ ‫چــه هدفــی راه انــدازی شــده اند و در چارچــوب هدفشــان فعالیــت‬ ‫کننــد تــا خللــی در زنجیــره خدمــات ایجــاد نشــود‪ .‬اکنــون همــه‬ ‫ایــن وظایــف بــه عهــده ســازمان غــذا و داروســت؛ درحالی کــه‬ ‫ایــن ســازمان بــا ایــن همــه مشــکالت نمی توانــد وظیفــه اصلــی‬ ‫خــود را انجــام دهنــد‪.‬‬ ‫بــا توجــه بــه اینکــه امــوزش از ایــن مبحــث جــدا‬ ‫نیســت‪ ،‬ایــا دانشــگاه های مــا واقعــاً از نظــر علمــی‬ ‫توانســته اند بــا صنعــت زیســت فناوری هم ســطح شــوند؟‬ ‫از نظــر علمــی‪ ،‬تعــداد مقاالتــی کــه امــروزه در دانشــکده های‬ ‫داروســازی چــاپ می شــوند‪ ،‬در مقایســه بــا قبــل از نظــر کمــی‬ ‫و کیفــی افزایــش قابل توجهــی داشــته اند‪ .‬اســتادان مــا بســیار‬ صفحه 76 ‫چــرا ایــن قوانیــن هنــوز باقــی مانــده؟ کســی نبــوده‬ ‫اســت کــه این هــا را یــاداوری کنــد؟‬ ‫برجســته اند؛ در شــرکت های داروســازی‪ ،‬عــاوه بــر فنــاوری‪،‬‬ ‫هیئــت علمی هــا در مطالعــات و ازمون هــای داروهــای گیاهــی‬ ‫یــا دارروهــای شــیمیایی نیــز اجــازه ورود پیــدا کرده انــد و‬ ‫توانســته اند تحــول بزرگــی ایجــاد کننــد‪ .‬مدیــران عامــل خوبــی‬ ‫در صنعــت داریــم‪ ،‬مدیرعاملــی کــه اســتاد دانشــگاه بــوده‪ ،‬بــه رشــد‬ ‫شــرکت کمــک کــرده اســت؛ ماننــد شــرکت «اســوه» کــه ابتــدا‬ ‫مدیرعاملــش فــردی صنعتــی بــود و شــرکت فروشــش کــم بــود‪،‬‬ ‫امــا زمانــی کــه دکتــر کبریایــی زاده‪ ،‬کــه از اســتادان دانشــگاه‬ ‫بــود‪ ،‬بــه مدیریــت ایــن شــرکت منصــوب شــد‪ ،‬میــزان فــروش‬ ‫از چهارپنــج میلیــارد بــه هفتادهشــتاد میلیــارد رســید‪ .‬همین طــور‬ ‫مدیریــت دانش محــور در مرکــز رشــد دانشــگاه علــوم پزشــکی‬ ‫تهــران در خیابــان کارگــر واقعــ ًا نقــش تاثیرگــذار و خوبــی ایفــا‬ ‫کــرده اســت‪.‬‬ ‫شما نقش این مراکز را تایید می کنید ؟‬ ‫دقیقـ ًا‪ .‬مــا نقــش خوبــی داریــم ولــی قوانیــن دسـت وپاگیر اجــازه‬ ‫حرکــت نمی دهنــد‪.‬‬ ‫دربــاره اینکــه برخــی قوانیــن نقــش بازدارندگــی دارنــد‪،‬‬ ‫بیشــتر بگویید؟‬ ‫دغدغــه مدیــر کل دارو تمــام روز ایــن اســت در بانــک مرکــزی‬ ‫دنبــال ارز باشــد‪ ،‬بعــد نوبــت گمــرک می رســد‪ .‬پــس وظیفــه‬ ‫وزارت بازرگانــی چیســت؟ در گذشــته هــم ســازمانی وجــود داشــت‬ ‫کــه کارش واردات دارو بــود‪ .‬ایــن درســت نیســت کــه هر ســازمانی‬ ‫جداگانــه مشــکالت ارزی را رفــع کنــد‪ .‬مگــر ذرت را وزارت جهــاد‬ ‫کشــاورزی وارد می کنــد؟ ذرت را وزارت بازرگانــی وارد می کنــد‪.‬‬ ‫برخــی قوانیــن از زمــان جنــگ باقــی مانــده اســت‪ .‬ان زمــان قصــد‬ ‫داشــتیم چابــک باشــیم و بــه کارهــا ســرعت ببخشــیم‪ ،‬امــا االن‬ ‫جنــگ تمــام شــده و ایــن قوانیــن باقــی مانــده و همیــن چارچــوب‬ ‫اســت کــه بــه مــا اجــازه حرکــت نمی دهــد‪.‬‬ ‫ایــن ذات ماســت کــه نمی خواهیــم از انچــه داریــم جــدا شــویم‬ ‫و در مقابــل تغییــر‪ ،‬مقاومــت می کنیــم‪ .‬درصورتی کــه ایــن کارهــا‬ ‫اصــ ً‬ ‫ا وظیفــه ســازمان غــذا و دارو نیســت‪ .‬تغییــر ایــن قوانیــن‬ ‫بــه مدیریــت قــوی در ســازمان غــذا و دارو یــا وزیــری قــوی‬ ‫نیــاز دارد کــه بــا قاطعیــت وظیفــه ایــن ســازمان را حفــظ داروی‬ ‫ســالم اعــام کنــد‪ .‬بســیاری از کمبــود داروهــای ایــران به صــورت‬ ‫قاچــاق از ترکیــه وارد می شــود‪ ،‬ایــن وضعیــت راه قاچــاق را بــاز‬ ‫و دوبــاره بــرای ســازمان مشــکل ایجــاد می کنــد‪ .‬اگــر ســازمان‬ ‫مجبــور نباشــد قیمــت را افزایــش دهــد‪ ،‬راه قاچــاق از کشــورهای‬ ‫همســایه بــاز نمی شــود‪.‬‬ ‫هیــچ راهــی وجــود نــدارد‪ .‬وظایــف غــذا و دارو بایــد برون ســپاری‬ ‫شــود‪ .‬صــادرات بــه متولیــان صــادرات و واردات هــم بــه متولیــان ان‬ ‫ســپرده شــود‪ ،‬بــرای قیمت گــذاری نیــز متولــی داریــم‪ .‬کمیســیون‬ ‫مــاده ‪ 20‬بــرای ســال ‪ 1334‬اســت‪ .‬چــرا این هــا بازبینــی نمی شــوند؟‬ ‫ایــن یعنــی ایــران در ایــن زمینــه شــصت ســال بــدون تغییــر مانــده‬ ‫اســت؛ درصورتی کــه مــا در حــوزه فنــاوری اطالعــات پیشــرفت‬ ‫زیــادی کرده ایــم‪ .‬در ایــران تراکنــش مالــی پیشــرفته تر از اروپاســت‪.‬‬ ‫در اروپــا ایــن حجــم تبــادل مالــی از طریــق اینترنــت انجــام نمی شــود‬ ‫ک از بانک هــا وجــود نــدارد‪ ،‬امــا همیــن اقــدام‬ ‫و ایــن میــزان پیام ـ ‬ ‫در حــوزه پزشــکی ایــران صــورت نمی گیــرد‪ .‬در نســخه الکترونیکــی‬ ‫اســتاندارد‪ ،‬وقتــی پزشــک نســخه را می نویســد‪ ،‬همان جــا به صــورت‬ ‫خــودکار اطالعــات نســخه بــه سیســتم مرکــزی و بیمــه منتقــل‬ ‫می شــود‪ .‬سیســتم نظارتــی می دانــد کــه کــدام پزشــک نســخه را‬ ‫نوشــته و کــدام قلــم دارو از کــدام داروخانــه کــم شــده اســت‪ .‬مــا‬ ‫به راحتــی می توانیــم ایــن سیســتم را در ایــران پیــاده کنیــم‪ .‬چنیــن‬ ‫شــفافیتی از فســاد جلوگیــری می کنــد‪.‬‬ ‫ده ســال اســت کــه دربــاره نســخه الکترونیــک صحبــت می کننــد‪.‬‬ ‫نســخه الکترونیــک ایــن روزهــا کار ســاده ای اســت‪ .‬یــک شــرکت‬ ‫خصوصــی می توانــد برنامــه ان را بنویســد‪ .‬اپلیکیشــن های‬ ‫حســابداری زیــادی وجــود دارد‪ .‬گاهــی انــگار فرامــوش می کنیــم‬ ‫کــه نســخه الکترونیــک فقــط اپلیکیشــینی معمولــی اســت‪.‬‬ ‫بــا همــه این هــا‪ ،‬ایــا همچنــان ایــن صنعــت بــرای‬ ‫بخــش خصوصــی جذابیــت الزم را بــرای ورود دارد؟ ایــن‬ ‫جذابیــت بــرای نخبــگان دانشــگاهی در چــه حــدی اســت؟‬ ‫در حــال حاضــر‪ ،‬در سیســتم مــا بیــش از چهــار هــزار نفــر کار‬ ‫می کننــد‪ .‬بــا هــر شــغل ایــن سیســتم تقریبـ ًا ســه شــغل به صــورت‬ ‫غیرمســتقیم در ارتبــاط اســت کــه تقریبـ ًا حــدود دوازده هــزار نفــر‬ ‫می شــوند‪ .‬در گــروه مــا بیــش از ‪ 150‬نفــر دکتــرا و فوق دکتــرا‬ ‫دارنــد و متخصص انــد‪ ،‬بیــش از هشــتاد نفــر رتبــه بــاالی کنکــور‬ ‫بوده انــد کــه همــه این هــا جذابیــت ایــن شــغل اســت‪ .‬جذابیــت‬ ‫بعــدی کار مــا اثرگــذاری مســتقیممان بــر زندگــی مــردم اســت‪ .‬از‬ ‫نظــر درامــد نیــز حقــوق خوبــی بــه کارکنــان می دهیــم و بــا همیــن‬ ‫اوضــاع و مشــکالت نیــز صــادرات مــا وضعیــت خوبــی دارد‪.‬‬ ‫برنامــه مــا ایــن بــود کــه در ســال ‪ 1400‬در صــادرات رشــد‬ ‫بســیار زیــادی داشــته باشــیم‪ .‬امســال شــاید بــا تــاش زیــاد بــه‬ ‫‪ 45‬میلیــون دالر برســیم‪ ،‬جلــوی ورود مــا بــه موضوع صــادرات گرفته‬ ‫شــده اســت‪ .‬اجــازه تولیــد نمی دهنــد‪ .‬ســه ســال اســت کــه بــرای‬ ‫‪77‬‬ صفحه 77 ‫صــادرات مجــوز می دهنــد‪ .‬حــدود پنج شــش ســال بــه محصــوالت‬ ‫زیســت فناوری اجــازه صــادرات نمی دادنــد؛ درصورتی کــه دارو‬ ‫صنعــت اســت‪ ،‬وقتــی چیــزی بــه صنعــت تبدیــل شــد‪ ،‬در درامــد‬ ‫ناخالــص ملــی تاثیرگــذار اســت و جنبــه ارزاوری پیــدا می کنــد‪.‬‬ ‫حوزه زیست فناوری تا چه میزان ارزاوری دارد؟‬ ‫زمانــی کــه کاالیــی تبدیــل بــه صنعــت شــد‪ ،‬بایــد بــه ان بــه‬ ‫چشــم درامــد ارزی نــگاه کــرد؛ اگــر تولیــد فقــط بــه انــدازه رفــع‬ ‫نیــاز کشــور باشــد‪ ،‬جنبــه صنعــت و ارزاوری را از دســت می دهــد‪.‬‬ ‫اگــر قصــد داریــم ایــن صنعــت را بــه ارزاوری برســانیم‪ ،‬بایــد بــه‬ ‫جنبه هــای صادراتــی ان نیــز توجــه کنیــم و تنهــا بــه رفــع نیــاز‬ ‫کشــور محــدود نشــویم‪.‬‬ ‫شــرکت های دانش بنیــان در ایــن اقتصــاد و صنعــت‬ ‫چــه نقشــی ایفــا کرده انــد؟‬ ‫شــرکت های دانش بنیــان در زمــان اقــای دکتــر ســتاری شــروع‬ ‫بــه کار کردنــد‪ .‬مدتــی طــول کشــید تــا پذیرفتــه شــوند‪ .‬در حــوزه‬ ‫زیسـت فناوری‪ ،‬در حــال حاضــر‪ ،‬بیــش از چهــل شــرکت دانش بنیــان‬ ‫وجــود دارد؛ درصورتی کــه در گذشــته و تــا همیــن هفت هشــت ســال‬ ‫پیــش‪ ،‬شــاید ســه یــا چهــار شــرکت بیشــتر وجــود نداشــت کــه البتــه‬ ‫همیــن شــرکت ها تولیــدات مختلفــی داشــتند‪.‬‬ ‫تعــداد ایــن شــرکت ها و نقشــی کــه ایفــا می کننــد‪ ،‬از‬ ‫نظــر شــما قابــل قبول اســت؟‬ ‫بــه نظــر مــن‪ ،‬ایــران تــا ده پانــزده ســال اینــده ــــ اگــر دوبــاره‬ ‫کســی جلویشــان را نگیــرد و سیســتم از ان هــا حمایــت کنــد ــــ‬ ‫بالــغ بــر ســه یــا چهــار شــرکت در حــد ســیناژن خواهــد داشــت‬ ‫و در ســطح جهانــی می توانــد جــزو ده کشــور اول باشــد‪ .‬نیــروی‬ ‫انســانی بســیار خوبــی هــم در ایــن زمینــه داریــم‪ .‬فارغ التحصیــان‬ ‫دکتــرای دانشــگاه تهــران کــه رتبــه زیــر صــد داشــتند‪ ،‬در خــط‬ ‫تولیــد مــا پــروژه مســتقل دارنــد‪ .‬دکتــر ســتاری نیــز از ایــن طــرح‬ ‫حمایــت کــرد‪ .‬ایــن نیروهــا شــرکت تاســیس کردنــد و مــا هــم در‬ ‫کنــارش بــه ان هــا امــوزش دادیــم‪ .‬ایــن دوســتان و گــروه ســیناژن‬ ‫تولیــد و تامیــن واکســنی مثــل انفوالنــزا را کــه همیشــه مشــکل‬ ‫کشــور بــود‪ ،‬به خوبــی اداره کردنــد‪.‬‬ ‫در واقــع‪ ،‬ایــن طــرح هــا بــه جلوگیــری از مهاجــرت‬ ‫نخبــگان هــم کمــک کــرده اســت؟‬ ‫مهاجــرت نخبــگان زمانــی اتفــاق می افتــد کــه شــخص دانــش‬ ‫و تخصــص دارد‪ ،‬ولــی کســی بــه او اهمیــت نمی دهــد‪ .‬مــا‬ ‫ســعی کردیــم در قالــب شــرکت های دانش بنیــان از ایــن فاجعــه‬ ‫جلوگیــری کنیــم و بــه شــخصیت ایــن ادم هــا اهمیــت دهیــم‪.‬‬ ‫مــا اگــر در همیــن مــدت کوتــاه بــه حــوزه واکســن ورود پیــدا‬ ‫نمی کردیــم‪ ،‬موضــوع سیاســی می شــد‪.‬‬ ‫ان اوایــل در دنیــا مواجهــه بــا کوویــد‪ 19‬بــرای همه دشــوار‬ ‫و همیــن وضعیــت کمابیــش همه جــا حاکــم بود‪ .‬شــرکت شــما‬ ‫چگونــه توانســت ایــن پــروژه را مدیریــت کند؟‬ ‫مــا ابتــدا ورود نکردیــم‪ .‬مســئوالن زیــادی از مــا درخواســت‬ ‫پلتفــرم کردنــد‪ .‬پلتفــرم مــا در ســطح باالیــی قــرار دارد؛ روســیه‪،‬‬ ‫‪78‬‬ ‫هنــد و برزیــل نتوانســتند انتقــال تکنولــوژی را انجــام دهنــد‪ ،‬امــا ما‬ ‫زیرســاخت های الزم را داشــتیم و در بهمن مــاه کــه بــه مــا بــرای‬ ‫ورود فشــار اوردنــد‪ ،‬اعــام کردیــم کــه اگــر از صفــر شــروع کنیــم‪،‬‬ ‫دوبــاره هفت هشــت مــاه طــول می کشــد‪ .‬شــرکتی اســترالیایی‬ ‫کــه فــاز یــک را انجــام داده و در اســترالیا ازمایــش کــرده بــود‪ ،‬بــا‬ ‫مــا قــرارداد بســت و درخواســت کــرد واکســن مشــترک را صنعتــی‬ ‫کنیــم‪ .‬زمانــی کــه ظرفیــت تولیــد خطــوط مــا را دیدنــد‪ ،‬به راحتــی‬ ‫کار را بــه مــا واگــذار کردنــد‪.‬‬ ‫مــا در ایــران بــه خاطــر بوروکراســی اداری مشــکالت زیــادی‬ ‫داشــتیم؛ البتــه نــه اینکــه ســازمان غــذا و دارو مــا را اذیــت کــرده‬ ‫باشــد‪ ،‬حتــی شــاید در دوره ای ایــن ســازمان بهتریــن پشــتیبان مــا‬ ‫بــود‪ .‬گاهــی اوقــات اص ـ ً‬ ‫ا نمی دانســتیم چــه کســی جلــوی کار را‬ ‫گرفتــه اســت‪ ،‬امــا ســازمان غــذا و دارو از مــا حمایــت کــرد‪ .‬گاهــی‬ ‫الزم بــود در کمیتــه علمــی و پژوهشــی وزارت بهداشــت پنجــاه نفر‬ ‫راجــع بــه پروتــکل بالینــی مــا تصمیــم بگیرنــد‪ .‬در نهایــت‪ ،‬همــه را‬ ‫گــردن ســازمان غــذا و دارو می اندازنــد‪ .‬هرکــس می گویــد کــه‬ ‫ان یکــی مســبب اســت‪ .‬هــر گوشـه ای کمیتـه ای داشــت کــه کار‬ ‫را بــه دیگــری حوالــه می کــرد‪ .‬در معاونــت پژوهشــی‪ ،‬معاونــت‬ ‫بهداشــتی و‪ ...‬یــک ســازمان تصمیم گیــر وجــود نــدارد و ایــن‬ ‫ســاختار ناکارامــد اســت‪ .‬درنهایــت‪ ،‬بایــد اذعــان کــرد کســانی کــه‬ ‫مشــکل تامیــن و مدیریــت واکســن را در دولــت گذشــته داشــته اند‪،‬‬ ‫کمــاکان در مصــدر قدرت انــد‪ ،‬ایــن یعنــی دوبــاره بایــد شــاهد‬ ‫نابســامانی در ایــن بیمــاری باشــیم‪.‬‬ صفحه 78 ‫در نهایت موفق شدید وارد بازار شوید‪.‬‬ ‫اولیــن قــرارداد مــا حــدود شــش میلیــون دز بــود کــه ان را‬ ‫به تازگــی تحویــل داده ایــم و در حــال حاضــر‪ ،‬در بیشــتر نقــاط‬ ‫کشــور وجــود دارد‪ .‬بــه نظــر مــن نســبت بــه زمانــی کــه کار را‬ ‫شــروع کردیــم‪ ،‬توانســتیم خــوب عمــل کنیــم‪.‬‬ ‫نقشــه راه شــما بــرای اینــده ایــن پاندمــی و درمــان‬ ‫ان چیســت؟‬ ‫یکــی از پزشــکان بــا مــن تمــاس گرفــت و دربــاره دارویــی بــه نــام‬ ‫الکتــرا پرس وجــو کــرد کــه شــنیده بــود در درمــان کرونــا تاثیرگــذار‬ ‫اســت‪ .‬خوشــبختانه‪ ،‬مــا ســال ‪ 1392‬ایــن دارو را تولیــد کــرده بودیــم‪،‬‬ ‫امــا ســازمان غــذا و دارو ان زمــان بــه مــا مجــوز نــداد‪ .‬ایــن دارو‬ ‫را از مــا گرفتنــد و بــرای کســانی کــه در وضعیــت بحرانــی بودنــد‪،‬‬ ‫اســتفاده کردنــد‪ .‬واقعـ ًا معجــزه کرد‪ .‬کمبــود ایــن دارو در دنیا احســاس‬ ‫می شــد‪ .‬مــا یکــی از تولیدکننــدگان ان بودیــم‪ .‬حــدود شــهریور یا مهر‬ ‫بــه مــا مجــوز دادنــد‪ ،‬از اســفند تــا شــهریور‪ ،‬یعنــی حــدود شــش مــاه‪،‬‬ ‫اجــازه مصــرف نداشــتیم و ایــن بــه خاطــر رونــد اداری بــود‪ .‬ایــن دارو‬ ‫واقع ـ ًا در کاهــش مرگ ومیــر کرونــا تاثیرگــذار بــود‪ .‬در حــال حاضــر‪،‬‬ ‫اندونــزی‪ ،‬فیلیپیــن و ترکیــه بــه وزیــر بهداشــت نامــه زده انــد و ایــن‬ ‫دارو را درخواســت کرده انــد‪ .‬مــا چــون اجــازه صــادرات نداشــتیم‪ ،‬قبــول‬ ‫نکردیــم‪ .‬االن هفت ـه ای هــزار بســته از ایــن دارو بــه ایــن کشــورها‬ ‫پخــش می کنیــم‪ .‬قیمــت ایــن دارو کــه کاهــش پیــدا کــرد‪ ،‬مــا ان‬ ‫را وارد بــازار کردیــم‪ ،‬امــا نــگاه مالــی نداشــتیم و خوشــحالیم کــه نقــش‬ ‫موثــری در پیشــگیری از نــرخ مرگ ومیــر کرونــا داشــتیم‪ .‬نقــش شــرکت‬ ‫مــا در ایــن کاهــش شــایان توجــه بــود و از ایــن بابــت بســیار خرســندیم‪.‬‬ ‫بــرای کســانی کــه در ایــن حــوزه هســتند‪ ،‬چــه‬ ‫توصیــه ای داریــد؟‬ ‫انچــه کشــور را نجــات می دهــد‪ ،‬ســاختار اســت‪ .‬ســازمان بایــد بــه‬ ‫رســالت اصلــی خــودش برگــردد و فقــط بــه فکر ســامت و بهداشــت‬ ‫باشــد‪ .‬نبایــد بــه قیمــت و بــازار و چنیــن موضوعاتــی فکــر کنــد‪.‬‬ ‫اگــر همیــن االن تحریم هــا برداشــته شــود‪ ،‬ایــران چــه‬ ‫جایگاهــی در منطقــه یــا جهــان می توانــد کســب کنــد؟‬ ‫تحریــم در صــادرات هیــچ اثــری نــدارد؛ زیــرا مشــکل داخلــی‬ ‫اســت‪ .‬تحریــم داخلــی و مشــکل قوانیــن وجــود دارد و البتــه‬ ‫ســازمان غــذا و دارو هــم بــا ایــن نیــروی انســانی کــم‪ ،‬واقعـ ًا بــه‬ ‫هیــچ کاری نمی رســد‪ .‬اجــازه نیــرو گرفتــن هــم ندارنــد‪ ،‬چــون‬ ‫می گوینــد دولــت را بــزرگ می کنیــد‪.‬‬ ‫شــما چگونــه توانســتید بــه یکــی از چهره هــای‬ ‫صنعــت زیســت فناوری تبدیــل شــوید؟‬ ‫چنــد عامــل بــود؛ اول اینکــه مــا منافــع ملــی را بر منافع شــخصی‬ ‫ارجــح دانســتیم‪ .‬دنبــال مــواردی بودیــم کــه کشــور بــه ان هــا نیــاز‬ ‫دارد و از همــه مهم تــر‪ ،‬توانســتیم گــروه تشــکیل دهیــم؛ یعنــی‬ ‫از نیروهــای علمــی کشــور اســتفاده کردیــم‪ .‬گــروه اجرایــی مــا‬ ‫بســیار قــوی بــود‪ .‬هرگــز نترســیدیم کســی قوی تــر از مــا بیایــد و‬ ‫علــم مــا را بــدزدد‪ .‬در واقــع‪ ،‬علمــی برخــورد کردیــم‪ ،‬نــه رقابتــی‪.‬‬ ‫هــر کــس کــه وارد مجموعــه مــا می شــد‪ ،‬متوجــه بــود کــه بــرای‬ ‫ســود خودمــان نمی جنگیــم؛ مــا ســود می بردیــم‪ ،‬امــا ده درصــد‬ ‫از ســود را تقســیم می کردیــم و نــود درصــد باقی مانــده را دوبــاره‬ ‫صــرف توســعه کار می کردیــم‪ .‬مــا ایــن فضــا را طــی ســال ها‬ ‫ســاختیم و فضــای کاری بســیار خوبــی ایجــاد کرده ایــم‪.‬‬ ‫شــیوه گزینشــی مجموعــه شــما بــرای اســتخدام افــراد‬ ‫از نظــر علمــی چــه بــود؟‬ ‫مــا بــرای اســتخدام نخبــگان دانشــگاهی ابتــدا مصاحبــه شــخصی‬ ‫انجــام می دهیــم‪ ،‬ســه مــاه هــم دوره اموزشــی داریــم‪ .‬البتــه بیشــتر‬ ‫گزینــش مــا بــا توجــه بــه مصاحبـه ای اســت کــه بــا شــخص داریــم‪.‬‬ ‫بــه جوانانــی کــه وارد ایــن صنعــت می شــوند‪ ،‬چــه‬ ‫نصیحتــی می کنیــد؟‬ ‫بــه جــای اینکــه اهــداف شــخصی بــرای خودشــان در نظــر بگیرنــد‪،‬‬ ‫منافــع ملــی را هدف گــذاری کننــد‪ ،‬کشــور و منافــع ان برایشــان‬ ‫اهمیــت داشــته باشــد‪ ،‬بــه رفــع نیازهــای مــردم فکــر کننــد‪ ،‬مادی گرا‬ ‫نباشــند‪ .‬بــه فکــر ایــران باشــند و عــزم کننــد خودشــان و ایــران را در‬ ‫جهــان مطــرح و در دنیــا نقش افرینــی کننــد‪.‬‬ ‫در پایان‪ ،‬اگر نکته ای باقی مانده است‪ ،‬بفرمایید‪.‬‬ ‫از جوان ها می خواهم اهداف بلند غیرمادی داشته باشند‪.‬‬ ‫مصاحبــه تمــام شــده اســت‪ ،‬از دفتــر ســیناژن بیــرون می ایــم‬ ‫و چشم درچشــم تهــران تــا گریبــان فرورفتــه در غبــار می شــوم‪.‬‬ ‫بــه پرســش هایم فکــر می کنــم و پاســخ هایی کــه شــنیده ام‪ .‬از‬ ‫بیــن همــه پاســخ ها‪ ،‬یکــی در گوشــم می پیچــد‪« :‬بــه جوان هــا‬ ‫می گویــم منافــع ملــی را بــه منافــع شــخصی ترجیــح دهنــد‪ .‬بــه‬ ‫جوان هــا می گویــم ارمان خــواه باشــند‪ ».‬فکــر می کنــم چنــد‬ ‫نفــر از مــا بایــد ایــن پاســخ را بشــنوند؟ چنــد نفــر؟ تهــران مــن‪،‬‬ ‫ایــران مــن‪ ،‬بــه چنــد جــوان ارمان خــوا ِه وطن دوســت نیــاز دارد‬ ‫تــا بتواننــد طرحــی نــو و نقشــی نــو در جهــان جدیــد پــی افکننــد؟‬ ‫بــه تهــران غبارالــود نــگاه می کنــم و نفســم می گیــرد‪ .‬ایــن‬ ‫شــهر زادگاه مــن اســت و ایــن کشــور خانــه اجــدادی ام‪ ،‬خانــه‬ ‫اجــدادی همــه مــا‪ .‬مــن ایــن خانــه اجــدادی را روشـن تر و ابادتــر‬ ‫می خواســتم و می خواهــم‪ .‬دلــم می خواســت راه بیفتــم‪ ،‬کوچــه‬ ‫ به کوچــه‪ ،‬شهربه شــهر‪ ،‬بــه همــه دانشــگاه ها‪ ،‬اموزشــگاه ها‪،‬‬ ‫کارخانه هــا و اداره هــا ســر بزنــم و بلندبلنــد داد بزنــم کــه‬ ‫بیاییــد منافــع ملــی را بــر منافــع شــخصی ترجیــح دهیــم‪ ،‬بیاییــد‬ ‫ارمان خــواه باشــیم‪ ،‬بیاییــد بــرای ســربلند کــردن نــام ایــران از‬ ‫جــان مایــه بگذاریــم‪ .‬نگوییــم مــن تنهــا یــک تنــم‪.‬‬ ‫تو مگو همه به جنگند و ز صلح من چه اید‬ ‫تو یکی نه ای هزاری تو چراغ خود برافروز‬ ‫‪79‬‬ صفحه 79 ‫جرعـه ای دمـنـوش‬ ‫با طـعـم کــتــاب‬ ‫نام کتاب‪ :‬انچه پرنده کوچک به من اموخت‬ ‫نگارشگر‪ :‬بیز استون‬ ‫برگردان به پارسی‪ :‬شایان سادات‬ ‫انتشارات‪ :‬میلکان‬ ‫تاریخ نشر‪1395 :‬‬ ‫تعداد صفحات‪208 :‬‬ ‫قطع کتاب‪ :‬وزیری‬ ‫قیمت فعلی در بازار‪ ۳۶ :‬هزار تومان‬ ‫قابلیت خرید اینترنتی‪ :‬دارد‬ ‫مدت زمان پیشنهادی برای مطالعه‪ :‬سه تا چهار روز‬ ‫موضــوع‪ :‬خاطــرات مدیــر موســس توییتــر از تاســیس ایــن‬ ‫شــرکت‪ ،‬تولــد یــک اســتارتاپ در زیرزمیــن و رشــد و گســترش‬ ‫ان در سراســر جهــان‬ ‫انچــه کــه مرزهــای سیاســی و جغرافیایــی ایــن روزهــای جهان را‬ ‫کم رنــگ و بی اعتبــار می کنــد‪ ،‬تولــد دنیــای رنگارنــگ‪ ،‬وســیع و‬ ‫بی انتهایــی اســت بــه نــام دنیــای مجــازی؛ شــبکه اطالع رســانی‬ ‫قــوی و پرشــتابی کــه می توانــد تــا جایــی تاثیرگــذار باشــد کــه‬ ‫در انتخابــات ریاســت جمهــوری ایــاالت متحــده امریــکا بــه محــل‬ ‫بحــث و درگیــری نامزدهــای انتخابــی تبدیــل شــود‪.‬‬ ‫اشــتهای ســیری ناپذیر جهــان بــرای معرفــی برنامه هــای جدیــد‬ ‫و خلــق بســترهای متفــاوت و فضاهــای گوناگــون ســبب شــده‬ ‫اســت تــا نحــوه زندگــی مــا به ســرعت تغییــر و دگرگونــی یابــد‪.‬‬ ‫شــرکت های بــزرگ رقابتــی جهــان‪ ،‬هرکــدام ســعی می کننــد‬ ‫هدایــت بازارهــای رســانه ای جهــان را بــه دســت بگیرنــد‪ .‬میــزان‬ ‫تاثیرگــذاری و قــدرت نفــوذ این گونــه شــرکت ها در ســبک‬ ‫زندگــی‪ ،‬اقتصــاد بــازار‪ ،‬تولیــد دانــش‪ ،‬ایجــاد همبســتگی یــا حتــی‬ ‫نفــرت بیــن ملت هــا و اقــوام و گســترش اندیشــه های نویــن‬ ‫چنــان بــوده کــه حتــی پــای سیاســتمداران را بــه ایــن عرصــه‬ ‫کشــانده اســت‪ .‬یکــی از مهم تریــن و پرنفوذتریــن ایــن شــبکه ها‬ ‫توییتــر اســت‪ ،‬بــا اقبالــی جهانــی و اشــتراکی میلیونــی‪.‬‬ ‫توییتــر یکــی از شــبکه های اجتماعــی محبــوب در جهــان اســت‬ ‫کــه بــر اســاس اخریــن تحقیقــات‪ ،‬پــس از فیســبوک مهم تریــن و‬ ‫محبوب تریــن شــبکه مجــازی در جهــان شــناخته می شــود‪ .‬ایــن‬ ‫شــبکه ترکیبــی از وبالگ نویســی‪ ،‬ســایت خبــری‪ ،‬رســانه های‬ ‫اجتماعــی و شــبکه های اجتماعــی اســت‪.‬‬ ‫کارب ـران در توییتــر می تواننــد متن هــای مدنظرشــان را در ‪ 140‬حــرف‬ ‫بنویســند‪ ،‬تصویــر یــا ویدیــوی مربــوط بــه توییــت را بــه ان‬ ‫ضمیمــه و در صفحــه خــود منتشــر کننــد‪ .‬بــه ایــن نوشــته در‬ ‫‪80‬‬ ‫توییتــر به اصطــاح توییــت می گوینــد‪ .‬در ایــن شــبکه‪ ،‬روزانــه‬ ‫حــدود ‪ 360‬میلیــون پســت منتشــر می شــود‪ .‬بــه توییتــر لقــب‬ ‫پیامــک اینترنتــی داده انــد‪ .‬در حــال حاضــر‪ ،‬ارزش توییتــر پانصــد‬ ‫میلیــون دالر محاســبه شــده اســت‪.‬‬ ‫شــعار ایــن شــبکه اینترنتــی «چــه کار می کنــی؟» اســت‪ .‬در‬ ‫ایــن برنامــه می توانیــد بــه هــر تعــداد کــه می خواهیــد توییــت‬ ‫بزنیــد و هــر کاربــری را کــه موردپســندتان اســت‪ ،‬دنبــال کنیــد یــا‬ ‫افــراد دیگــر شــما را دنبــال کننــد‪.‬‬ ‫کتــاب «انچــه پرنــده کوچــک بــه مــن اموخــت» نوشــته بیــز‬ ‫اســتون‪ ،‬متولــد ســال ‪ ۱۹۷۴‬و بنیان گــذار توییتــر اســت‪ .‬ایــن‬ ‫کتــاب داســتان خلــق ایــن شــرکت پــس از ناکامــی بیــز اســتون در‬ ‫اســتارتاپ زنگاســت‪ .‬بیــز اســتون شــغل خــود را از وبالگ نویســی‬ ‫در شــرکتی بــه نــام «پابــرا» اغــاز می کنــد‪ .‬او در ســال ‪1999‬‬ ‫جــزو اولیــن کســانی اســت کــه یکــی از محصــوالت تــازه پابــرا‬ ‫را ازمایــش می کنــد‪ .‬ایــن محصــول نوعــی ابــزار وبالگ نویســی‬ ‫بــه نــام بالگــر بــود‪ .‬او می گویــد‪« :‬بــرای مــن مثــل خیلی هــای‬ ‫دیگــر‪ ،‬وبالگ نویســی تازگــی داشــت یــا حتــی چیــزی شــبیه‬ ‫انقــاب بــود‪ ،‬نوعــی برقــراری دموکراســی اطالعــات کــه بــه‬ ‫شــکلی کلی تــر و تازه تــر اتفــاق افتــاده بــود‪».‬‬ ‫بیــز اســتون بعدهــا انجــا را تــرک می کنــد و بــر اســاس گفتــه‬ ‫خــودش‪ ،‬ورشکســته و بی هــدف در زیرزمیــن خانــه مــادرش بــه‬ ‫حاشــیه انقــاب رانــده می شــود‪ .‬او می گویــد‪« :‬تنهــا نقطــه روشــن‬ ‫در ایــن زندگــی نســبت ًا حرف ـه ای‪ ،‬وبالگ نویســی شــخصی ای بــود‬ ‫کــه بــرای خــودم انجــام مـی دادم‪ .‬ایــن وبــاگ ذات دوم مــن بــود‪ .‬بــا‬ ‫داشــتن ان اعتمادبه نفــس ازدس ـت رفته خــود را حفــظ می کــردم‪».‬‬ صفحه 80 ‫«داســتان اینکــه چطــور گــوگل مــن را خریــد یــا در واقــع‬ ‫اســتخدام شــدم‪ ،‬نشــان می دهــد چطــور راهــم را در دنیــای جدیــد‬ ‫بــاز کــردم‪ .‬شکســت بخشــی از مســیر بــود و ارزش خطــر کــردن‬ ‫را داشــت‪ .‬شکســت بخشــی ضــروری از رشــد اســت؛ بــا اشــتراک‬ ‫ان بــا کاربــران‪ ،‬اعتماد مــان را بــه خــود و موفقیــت نهایی مــان‬ ‫نشــان می دادیــم‪ .‬مــا کوتــاه نمی امدیــم و امیــد داشــتیم ایــن‬ ‫اطمینــان مــا‪ ،‬دیگــران را هــم امیــدوار کنــد‪ .‬احتمــا ًال دوســت‬ ‫نداریــد شکســت هایتان را در بوق وکرنــا کنیــد‪ ،‬ولــی پنهــان‬ ‫کــردن ان هــا هــم تــا انــدازه ای فری ـب کاری اســت‪ .‬وقتــی اجــازه‬ ‫می دهیــد کاربرهــا بداننــد کــه شــما هــم بــا ان هــا فرقــی نداریــد‬ ‫و سرشــار از احساســاتید‪ ،‬امــا کامــل هــم نیســتید‪ ،‬در مقابــل‪ ،‬نظــر‬ ‫مثبــت ان هــا را دریافــت می کنیــد‪».‬‬ ‫«مــن بــه صداقــت ایمــان دارم و معتقــدم کــه توضیــح اشــتباهات‬ ‫بــرای کســانی کــه از ســرویس مــا اســتفاده می کننــد‪ ،‬بهتریــن راه‬ ‫بــرای خلــق رابطــه طوالنی مــدت بــا ان هاســت‪ .‬بــرای رفــع اثــر‬ ‫منفــی قطعی هــای توئیتــر‪ ،‬عکــس نهنگــی را در اینترنــت پیــدا‬ ‫کــردم کــه پرنده هــا ســعی می کردنــد ان را بــه هــوا بلنــد کننــد؛‬ ‫ان را در صفحـه ی پیغــام خطــا قــرار دادم‪ .‬نهنــگ خطــای مــا را بــه‬ ‫شــکل جمعــی کوچــک‪ ،‬امــا متعهــد نشــان مـی داد کــه بــه شــکل‬ ‫گروهــی می کوشــیم وزن ایــن نهنــگ را تحمــل کنیــم‪».‬‬ ‫«یــک روز کاســه صبــرم لبریــز شــد‪ .‬وقتــی جــک (جــک‬ ‫دورســی‪ ،‬مدیرعامــل توئیتــر) گفــت کــه انتظــار دارد مــن روحیــه‬ ‫شــرکت را حفــظ کنــم‪ ،‬متوجــه شــدم خوش بینــی مــن گرچــه‬ ‫قابــل اندازه گیــری نیســت‪ ،‬بســیار اهمیــت دارد‪ .‬مــن فقــط برنــدی‬ ‫بــرای جهــان بیرونــی خلــق نمی کــردم‪ ،‬مســئول فرهنــگ شــرکت‬ ‫هــم بــودم‪».‬‬ ‫وقتــی همه چیــز خــراب اســت و هیچ چیــز کار نمی کنــد‪،‬‬ ‫به جــای پافشــاری روی چیزهایــی کــه خرابنــد‪ ،‬بایــد دیــد چــه‬ ‫چیزهایــی هنــوز کار می کننــد و بــر اســاس ان هــا پیــش رفــت‪.‬‬ ‫در میــان منفی بافی هــای بی پایــان‪ ،‬دنبــال نیمــه ُپــر لیــوان‬ ‫باشــید‪ .‬اگــر بــه دنبــال بخــش مثبــت بگردیــد‪ ،‬راه حــل خــودش را‬ ‫نشــان می دهــد‪ .‬فــرض کنیــد هیــچ فرصتــی بــرای تمیــز کــردن‬ ‫گاراژ پیــدا نمی کنیــد‪ .‬چــه کاری را همیشــه ســر وقــت انجــام‬ ‫می دهیــد؟ پرداخــت صورت حســاب ها؟ چــرا؟ چــون در تقویــم‬ ‫خــود مشــخص کرده ایــد؟ یــا هــر شــب بخشــی از ان را انجــام‬ ‫می دهیــد؟ ســعی کنیــد از همیــن راهــکار در تمیــز کــردن گاراژ‬ ‫هــم اســتفاده کنیــد‪ .‬جــدا از مســائل علمــی‪ ،‬نظریــه نیمــه ُپــر‬ ‫لیــوان اساس ـ ًا بــر پایــه داشــتن تفکــر مثبــت اســت‪.‬‬ ‫بیــز اســتون در ایــن کتــاب شــرح داده اســت کــه چگونــه از‬ ‫کارافریــن ناموفــق کــه اولیــن اســتارتاپش بــا شکســت روبــه رو‬ ‫شــده بــود‪ ،‬بــه مدیــری موفــق و ثروتمنــد تبدیــل شــد‪ .‬بیــز‬ ‫اســتون در اغــاز ایــن کتــاب می نویســد‪« :‬ایــن کتــاب چیــزی‬ ‫داســتان یک شبه پولدار شــدن مــن اســت‪ .‬ایــن داســتان‬ ‫بیشــتر از‬ ‫ِ‬ ‫خلــق چیــزی از نیســتی و هیــچ اســت‪ ،‬دربــاره هماهن ـگ کــردن‬ ‫توانایی هــای خــود بــا ارزوهایتــان و اینکــه وقتــی بــا دوربیــن‬ ‫احتمــاالت بی پایــان بــه جهــان نــگاه می کنیــد‪ ،‬چــه چیزهایــی‬ ‫را یــاد می گیریــد‪ .‬سخت کوشــی هــم مهــم اســت‪ ،‬ولــی بیشــتر‪،‬‬ ‫ایــن ایده هــا هســتند کــه مــا را در جایــگاه انســان‪ ،‬شــرکت‪ ،‬کشــور‬ ‫و جامعــه جهانــی بــه جلــو می راننــد‪ .‬خالقیــت اســت کــه مــا را‬ ‫متفــاوت‪ ،‬باانگیــزه و سرشــار از حــس رضایتمنــدی می کنــد‪ .‬ایــن‬ ‫کتــاب می گویــد کــه چطــور خالقیــت خــود و محیــط اطــراف را‬ ‫مهــار کنیــد و از ان بهــره ببریــد‪ .‬مــن نابغــه نیســتم‪ ،‬ولــی همیشــه‬ ‫بــه خــودم ایمــان داشــته ام و به عنــوان انســان‪ ،‬ایــن موضــوع‬ ‫بســیار مهمــی اســت‪».‬‬ ‫«مهم تریــن مهــارت مــن کــه در طــول ســال ها ان را پــرورش هــم‬ ‫داده ام‪ ،‬توانایــی گــوش ســپردن بــه دیگــران اســت‪ :‬گوش کــردن‬ ‫بــه تجربیــات خوره هــای گــوگل‪ ،‬کاربــران شــاکی توییتــر‪،‬‬ ‫همــکاران مهم تــرم و همســر عزیــزم‪ .‬داســتان های شــخصی در‬ ‫ایــن کتــاب کــه مربــوط بــه کودکــی‪ ،‬دوران کاری و زندگــی ام‬ ‫می شــوند‪ ،‬همگــی دربــاره فرصــت‪ ،‬خالقیــت‪ ،‬شکســت‪ ،‬همــدردی‪،‬‬ ‫نوع دوســتی‪ ،‬اســیب پذیری‪ ،‬بلندپــروازی‪ ،‬جهــل‪ ،‬دانــش‪ ،‬روابــط‪،‬‬ ‫احتــرام و انچــه تا به حــال یــاد گرفتــه ام و از انســانیت دیــده ام‪،‬‬ ‫هســتند‪ .‬بصیرتــی کــه از ایــن تجربیــات بــه دســت اورده ام‪ ،‬بــه‬ ‫مــن دیــدگاه منحصربه فــردی دربــاره کســب وکار و تعریفــم از‬ ‫موفقیــت در قــرن بیس ـت ویکم‪ ،‬راجــع بــه خوشــبختی و وضعیــت‬ ‫انســان ها داده اســت‪».‬‬ ‫کتــاب «انچــه پرنــده کوچــک بــه مــا اموخــت» بــرای همــه‬ ‫کارافرینــان‪ ،‬دوســتداران فضــای مجــازی‪ ،‬صاحبــان صنایــع کوچک‬ ‫کــه در ارزوی تبدیــل شــدن بــه نامــی جهانی انــد‪ ،‬دانشــجویان‬ ‫ناامیــد اخراج شــده ای کــه در فضایــی غیــر از محیط هــای علمــی‬ ‫در جســت وجوی خلــق جهــان خــود هســتند و همــه ان هــا کــه‬ ‫فکــر می کننــد بــرای رشــد‪ ،‬بایــد بــه انســان ها نگریســت و نــه‬ ‫فنــاوری تولیدشــده بــه دســت ان هــا‪ ،‬جــذاب‪ ،‬ســرگرم کننده و‬ ‫البتــه اموزنــده اســت‪.‬‬ ‫‪81‬‬ صفحه 81 82 صفحه 82 83 صفحه 83 84 صفحه 84 85 صفحه 85 86 صفحه 86 87 صفحه 87 88 صفحه 88 89 صفحه 89 90 صفحه 90 91 صفحه 91 92 صفحه 92 ‫شــفافی ندادنــد‪ .‬بــرای چنیــن کارهایــی حتــی مجــوز هــم وجــود‬ ‫نــدارد‪ .‬زمــان شــیوع کرونــا یکـی دو ســامانه بــرای ارزیابــی کرونــا‬ ‫ایجــاد شــد کــه ســبب شــد مفهــوم ســامت الکترونیــک در کشــور‬ ‫مطــرح شــود‪ .‬البتــه هنــوز هــم قانــون و دســتورالعملی بــرای ایــن‬ ‫بخــش نیامــده اســت‪ ،‬ولــی همیــن کــه باالخــره گفتمانــش ایجــاد‬ ‫شــده اســت‪ ،‬جــای خوشــحالی دارد و امیدواریــم ایین نامه هــای‬ ‫مربــوط بــه ان هــم بـه زودی تدویــن شــود‪».‬‬ ‫او بــه ایین نام ـه ای بــه نــام «پــاد» کــه ســال گذشــته در ایــن‬ ‫زمینــه ایجــاد شــده اســت‪ ،‬اشــاره می کنــد و می افزایــد‪« :‬در‬ ‫ان ایین نامــه برخــی نــکات مطــرح نشــده بــود کــه بســیار هــم‬ ‫اهمیــت دارنــد‪ .‬مثــل اینکــه در ایــن گونــه ســامانه ها سیســتم‬ ‫احــراز هویــت پزشــک چگونــه بایــد انجــام شــود؛ زیــرا ممکــن‬ ‫اســت بیمــاری کــه درخواســت پزشــک کــرده اســت‪ ،‬بــه کســی‬ ‫متصــل شــود کــه واقعــ ًا پزشــک نیســت‪ .‬ایــن را چــه کســی و‬ ‫چگونــه اعتبارســنجی می کنــد کــه شــخص پشــت سیســتم واقع ـ ًا‬ ‫پزشــک اســت یــا نــه؟ برخــی از ایــن ســامانه ها بــه جــای پزشــک‬ ‫از مامــا یــا کارشــناس اســتفاده می کننــد‪ .‬ایــن کار خیانــت بــه‬ ‫بیمــار اســت کــه هــم اطالعاتــش بــه ادم دیگــری نمایــش داده‬ ‫می شــود و هــم از کســی مشــاوره می گیــرد کــه اص ـ ً‬ ‫ا صالحیــت‬ ‫انجــام ایــن کار را نــدارد‪».‬‬ ‫بــه گفتــه نســیمی در دســتورالعمل ایین نامــه پــاد نوشــته شــده‬ ‫اســت کــه پزشــکان بایــد گواهــی صالحیــت انجــام دوراپزشــکی‬ ‫بگیرنــد‪ ،‬امــا در عمــل چنیــن چیــزی وجــود خارجــی نــدارد‪ .‬او‬ ‫می گویــد‪« :‬مــن خــودم به عنــوان پزشــک بــه معاونــت اموزشــی‬ ‫و معاونــت درمــان وزارت بهداشــت رفتــم‪ ،‬امــا هیچ جــا از ایــن‬ ‫گواهــی صالحیــت خبــر نداشــتند؛ حتــی نظــام پزشــکی هــم در‬ ‫ایــن زمینــه اطالعاتــی نداشــت‪ .‬جالــب اســت کــه دســتورالعملی‬ ‫می دهنــد کــه ســازوکارش اص ـ ً‬ ‫ا طراحــی نشــده اســت‪ .‬در واقــع‪،‬‬ ‫ایــن دســتورالعمل ها فقــط ایده هایی انــد کــه اعــام شــده اند‪،‬‬ ‫بــدون اینکــه شــیوه اجــرا و کســانی کــه بایــد ان را اجــرا کننــد‪،‬‬ ‫‪60‬‬ ‫مشــخص باشــد‪ .‬بازخــورد ایــن رونــد در حــوزه ســامت نامناســب‬ ‫اســت و می توانــد اعتبــار وزارت بهداشــت را خدش ـه دار کنــد‪ .‬ایــن‬ ‫موضــوع ســبب می شــود کــه اگــر بعدهــا هــم ایین نامــه خوبــی‬ ‫تدویــن شــد‪ ،‬بــه ان توجــه نشــود و کنــار گذاشــته شــود‪».‬‬ ‫نســیمی ادامــه می دهــد‪« :‬از ســوی دیگــر‪ ،‬در ایــن ایین نامــه‬ ‫شــرح خدمــات پزشــک مشــخص نیســت‪ .‬معلــوم نیســت که پزشــک‬ ‫چگونــه بایــد خدمــات خــود را ارائــه کنــد و اگــر معاینــه حضــوری‬ ‫الزم بــود‪ ،‬چگونــه و بــا چــه قیمتــی انجــام شــود‪ .‬همچنین مشــخص‬ ‫نیســت کــه وضعیــت پرونــده بیمــار و نســخه ای کــه برایــش نوشــته‬ ‫می شــود‪ ،‬چگونــه خواهــد بــود‪ .‬بیمــار یک بــار در ســامانه معاینــه‬ ‫می شــود‪ .‬هنــگام مراجعــه بــه مطــب پزشــک‪ ،‬پرونــده موجــود در‬ ‫ســامانه بــا پرونــده موجــود در مطــب پزشــک فــرق می کنــد و بــا‬ ‫زیرســاخت واحــد بــه هــم وصــل نیســتند‪ .‬ایــن یکپارچــه نبــودن‬ ‫پرونــده‪ ،‬ســامت بیمــار را به هــم می ریــزد‪».‬‬ ‫او می گویــد‪« :‬در یکــی از همیــن اپلیکیشــن ها‪ ،‬پزشــک بیمــار‬ ‫را معاینــه می کــرد و بــرای ان حق الزحمــه ای می گرفــت‪.‬‬ ‫بعــد نســخه می نوشــت و بــرای ان هــم دوبــاره حــق ویزیــت‬ ‫حضــوری می گرفــت؛ حتــی بــرای امضــای الکترونیــک هــم‬ ‫همیــن مشــکالت وجــود دارد‪ .‬از انجــا کــه پزشــکان احــراز‬ ‫هویــت نشــده اند‪ ،‬پاییــن نســخه ها یــا ویزیت هایشــان امضــای‬ ‫الکترونیــک را هــم درج نمی کننــد و اگــر پزشــک توصیـه ای کنــد‬ ‫کــه باعــث شــود مشــکلی بــرای بیمــار بــه وجــود بیایــد‪ ،‬بیمــار‬ ‫نمی توانــد هیــچ شــکایتی کنــد؛ زیــرا پزشــک می توانــد منکــر‬ ‫شــود و هیــچ راهــی بــرای اثباتــش نیســت‪ .‬درســت اســت کــه‬ ‫پزشــک عضــو ســازمان نظــام پزشــکی اســت‪ ،‬امــا بایــد بــرای‬ ‫کار در ســامت الکترونیــک هــم احــراز هویــت شــود و امضــای‬ ‫الکترونیــک داشــته باشــد‪».‬‬ ‫مدیرعامــل تریتــا هــاب بــا اشــاره بــه اینکــه پروانــه کار پزشــک‬ ‫کــه نظــام پزشــکی صــادر می کنــد‪ ،‬بــر اســاس مــکان اســت و او‬ ‫فقــط می توانــد در یــک مــکان جغرافیایــی خــاص طبابــت کنــد‪،‬‬ ‫افــزود‪« :‬در ایــن ایین نامــه بــه ایــن محدودیــت مکانــی پرداختــه‬ ‫نشــده اســت و معلــوم نیســت ایــا پزشــکان می تواننــد فــارغ از‬ ‫محــدوده ای کــه پروانــه کارشــان مشــخص کــرده اســت‪ ،‬در همــه‬ ‫کشــور فعالیــت کننــد یــا نــه؟ درصورتی کــه بی توجهــی بــه ان‬ ‫ممکــن اســت مشــکل افرین باشــد‪ .‬چالشــش هــم ایــن اســت کــه‬ ‫اگــر پزشــکی بیمــاری را بــه صــورت مجــازی معاینــه کــرد و الزم‬ ‫شــد معاینــه حضــوری انجــام شــود‪ ،‬اگــر مثـ ً‬ ‫ا بیمــار اهــواز باشــد و‬ ‫پزشــک مشــهد‪ ،‬دسترسی شــان بــه هــم بســیار ســخت خواهــد بــود‪».‬‬ ‫او بــا ایــن موضــوع کــه ارائــه ایــن نــوع خدمــات موجــب‬ ‫گســترش عدالــت ســامت در کشــور می شــود‪ ،‬مخالــف اســت‬ ‫و می گویــد‪« :‬بــه نظــر مــن‪ ،‬ایــن موضــوع بیشــتر تفکــرات روی‬ ‫کاغــد اســت‪ .‬اینکــه سیســتم پزشــکی از راه دور ســبب می شــود‬ ‫پزشــک حاذقــی بتوانــد بیمــاری را در دویس ـت کیلومتریش معاینــه‬ ‫کنــد‪ ،‬تقریبــ ًا رخ نمی دهــد؛ چــون معمــو ًال ان پزشــک خیلــی‬ ‫حــاذق اصــ ً‬ ‫ا وقــت نمی کنــد از ایــن نــوع ســامانه ها اســتفاده‬ ‫کنــد‪ .‬چالش هــای زیــادی در ایــن زمینــه وجــود دارد کــه برایشــان‬ ‫فکــری نشــده و قاعــده و قانونــی تعییــن نشــده اســت‪ .‬همیــن‬ ‫رونــد ســبب شــده اســت بســیاری از ســامانه ها و اپلیکیش ـن هایی‬ ‫کــه در ایــن حــوزه کار می کننــد‪ ،‬موفــق نباشــند و درامــد قابــل‬ ‫توجهــی نداشــته باشــند‪».‬‬ صفحه 60 ‫نســیمی معتقــد اســت همیــن بی قاعده وقانــون بــودن حــوزه‬ ‫ســامت الکترونیــک موجــب شــده اســت کــه ســرمایه گذاران‬ ‫تمایلــی بــه حضــور در ایــن بخــش نداشــته باشــند‪ .‬وقتــی قوانیــن‬ ‫ایــن بخــش مشــخص نیســت‪ ،‬خطــر حضــور در ان هم زیاد اســت‪.‬‬ ‫بــه همیــن دلیــل‪ ،‬ســرمایه گذاری هایی کــه در ایــن بخــش انجــام‬ ‫می شــود‪ ،‬معمــو ًال یــا خانوادگــی اســت یــا بــرای تجمیــع خدمــات‪.‬‬ ‫ماننــد سوپراپلیکیشــن هایی کــه خدماتــی ماننــد تاکســی رانی‪،‬‬ ‫خریــد مــواد غذایــی و‪ ...‬دارنــد و بــرای تجمیــع خدماتشــان‪ ،‬خدمــت‬ ‫ویزیــت انالیــن پزشــک را هــم ارائــه می دهنــد‪».‬‬ ‫پزشکی از راه دور با پزشک خانواده منافات دارد‬ ‫پوریــا نســیمی یکــی دیگــر از ضعف هــای موجــود در شــکل‬ ‫فعلــی فعالیــت ســامانه های پزشــکی از راه دور را منافــات ان بــا‬ ‫پزشــک خانــواده می دانــد‪.‬‬ ‫او می گویــد‪« :‬اینکــه شــخص بیمــاری از زاهــدان توســط پزشــکی‬ ‫در تبریــز معاینــه شــود‪ ،‬بحــث پزشــک خانــواده را بــه چالــش‬ ‫می کشــد؛ درحالی کــه پزشــک خانــواده و نظــام ارجــاع جــزو ارکان‬ ‫نظــام ســامت در همــه جــای دنیاســت و بایــد حتمـ ًا اســتقرار پیــدا‬ ‫کننــد تــا نظــام ســامت بــه بلــوغ برســد‪ .‬بیشــتر مواقــع‪ ،‬وقتــی‬ ‫بیمــاران در اپلیکیشــن معاینــه می شــوند و ســپس بــه مطــب‬ ‫ارجــاع داده می شــوند‪ ،‬اگــر فاصلــه بیمــار بــا پزشــک زیــاد باشــد‪،‬‬ ‫ارائــه ادامــه خدمــات بــا مشــکل مواجــه می شــود‪ .‬بــه همیــن‬ ‫دلیــل‪ ،‬معتقــدم هماننــد مطب هــای فیزیکــی‪ ،‬کار در ســامانه های‬ ‫الکترونیــک ســامت هــم بایــد بــر اســاس مــکان باشــد؛ یعنــی‬ ‫پزشــکان بایــد خدمــات پزشــکی از راه دور خــود را فقــط بــه‬ ‫بیمــاران موجــود در محــدوده تعیین شــده ارائــه دهنــد‪ .‬البتــه ایــن‬ ‫روش جامعــه هــدف را کوچک تــر می کنــد‪ ،‬ولــی سیاســت گذاران‬ ‫ســامت بایــد بــرای حــل ایــن مشــکل برنامه ریــزی کننــد تــا‬ ‫یــک منطقــه جغرافیایــی از نظــر افــراد متخصــص و کادر درمــان‬ ‫غنــی باشــد و بتوانــد جمعیــت ان منطقــه را پشــتیبانی کنــد‪ .‬در‬ ‫واقــع‪ ،‬از طریــق تله مدیســین اصــ ً‬ ‫ا نمی تــوان عدالــت ســامت‬ ‫ً‬ ‫را ایجــاد کــرد و ایــن مباحــث کام ـا از هــم جــدا هســتند‪».‬‬ ‫رشد سالمت الکترونیک در دوران کرونا‬ ‫تعــداد کاربــران تریتــا هــاب در دوران اپیدمــی کرونــا به ســرعت رشــد‬ ‫کــرد و تقریبـ ًا دوبرابــر شــد‪ .‬تقریبـ ًا تمــام اپلیکیشـن ها و ســامانه های‬ ‫ســامت الکترونیــک در ایــن دوران‪ ،‬ایــن تجربــه را داشــته اند‪.‬‬ ‫نســیمی می گویــد‪« :‬کرونــا موجــب شــد زیرســاخت های اینترنــت‬ ‫در کشــور تقویــت شــود و در نتیجــه‪ ،‬خدمــات مبتنــی بــر وب و‬ ‫اینترنــت‪ ،‬بیشــتر ارائــه شــود‪ .‬ایــن موضــوع شــرکت های موجــود‬ ‫در حــوزه ســامت الکترونیــک را توانمندتــر کــرد تــا خدمــات‬ ‫بیشــتری ارائــه دهنــد‪ .‬همــه این هــا بــه رشــد حــوزه الکترونیــک‬ ‫ســامت کمــک کــرد‪ .‬البتــه هنــوز چنــان کــه بایــد رشــد نکــرده‬ ‫اســت و مســائل و مشــکالت مربــوط بــه ویزیــت انالیــن کم کــم‬ ‫مشــخص می شــود تــا در فــاز بعــدی‪ ،‬ســامت الکترونیــک بــه‬ ‫ســمت هــوش مصنوعــی حرکــت کنــد‪».‬‬ ‫‪61‬‬ صفحه 61 ‫دولت باید زیرساخت های سالمت الکترونیک را مهیا کند‬ ‫مدیرعامــل شــرکت فنــاوری الگــوی داده معتقــد اســت ســامت‬ ‫الکترونیــک اینــده بســیار خوبــی دارد و حــوزه ای اســت کــه بــا‬ ‫شــتاب‪ ،‬در حــال توســعه اســت‪ ،‬ولــی ایــن دولــت اســت کــه‬ ‫می توانــد رونــد رشــد ایــن توســعه را بیشــتر کنــد‪ .‬او می گویــد‪:‬‬ ‫«ایجــاد زیرســاخت پرونــده الکترونیــک بســیار هزینه بــر اســت‬ ‫و بــه دانــش بســیار زیــادی نیــاز دارد‪ .‬دولــت بــا راه انــدازی‬ ‫زیرســاخت های ســنگین و هزینه بــر در ایــن حــوزه‪ ،‬ماننــد پرونــده‬ ‫الکترونیــک ســامت‪ ،‬می توانــد ایــن رونــد رشــد را ســرعت‬ ‫ببخشــد؛ یعنــی اگــر زیرســاخت واحــدی بــرای پرونــده الکترونیــک‬ ‫ســامت داشــته باشــیم و فــرض کنیــم ایــن زیرســاخت اطالعــات‬ ‫را تجمیــع می کنــد‪ ،‬کار تبــادالت را انجــام می دهــد و بــا اســتفاده‬ ‫از وب ســرویس ها‪ ،‬اطالعاتــی در اختیارتــان می گــذارد کــه بــه‬ ‫کاربــران ارائــه دهیــد‪ ،‬ســرعت رشــد شــرکت ها بیشــتر می شــود‪.‬‬ ‫از ســوی دیگــر‪ ،‬بــرای تبــادل اطالعــات ماننــد تصویــر‪ ،‬عکــس و‬ ‫تمــاس انالیــن‪ ،‬شــرکت های مادرتخصصــی و شــرکت هایی کــه‬ ‫ســرمایه مضاعــف دارنــد‪ ،‬می تواننــد به عنــوان نوعــی مســئولیت‬ ‫اجتماعــی وارد ایــن حــوزه شــوند‪ ،‬زیرســاخت های الزم را ایجــاد‬ ‫کننــد و بــه اســتارتاپ هایی کــه تــوان مالــی یــا فنــی الزم را‬ ‫ندارنــد کــه زیرســاخت تمــاس انالیــن ایجــاد کننــد‪ ،‬کمــک کننــد‪.‬‬ ‫فقــط چنیــن همــکاری ای سیســتم ســامت الکترونیــک را بــه‬ ‫پختگــی می رســاند‪».‬‬ ‫نســیمی تاکیــد می کنــد‪« :‬حــوزه ســامت یکــی از حوزه هــای‬ ‫در اختیــار دولــت اســت کــه بایــد روی ان ســرمایه گذاری کنــد و‬ ‫بــر ان نظــارت دقیــق داشــته باشــد‪ ،‬چــون حــوزه بســیار مهمــی‬ ‫اســت‪ .‬توســعه اکوسیســتم ســامت و اســتارتاپ های ســامت بایــد‬ ‫‪62‬‬ ‫جــزو وظایــف دولــت باشــد و در ایــن زمینــه ســرمایه گذاری های‬ ‫خوبــی کنــد تــا ارتقــای اســتارتاپ های ســامت بــه پیشــرفت‬ ‫ســامت جامعــه کمــک کنــد‪ .‬امــا چــرا می گویــم دولــت‪ ،‬نــه‬ ‫بخــش خصوصــی؟ بــه خاطــر اینکــه او ًال بخــش خصوصــی دنبــال‬ ‫منافعــش اســت و قطعــ ًا بــه تجارتــش بیشــتر فکــر می کنــد تــا‬ ‫ســامت مــردم‪ .‬ایــن ســبب می شــود ســرویس هایی را توســعه‬ ‫دهــد کــه بیشــتر از نظــر اقتصــاد بهینــه باشــند تــا از نظــر ســامت‪.‬‬ ‫از ســوی دیگــر‪ ،‬ایــن حــوزه دانــش تخصصــی زیــادی می خواهــد‬ ‫و هنــوز تجــارت خوبــی برایــش طراحــی نشــده اســت؛ بنابرایــن‬ ‫ســرمایه گذاران بخــش خصوصــی چنــدان رغبــت نمی کننــد در ان‬ ‫ســرمایه گذاری کننــد‪ .‬حــوزه ســامت‪ ،‬مســئولیت اجتماعــی دولــت‬ ‫و ســازمان هایی اســت کــه بــه صــورت عمومــی فعالیــت می کننــد‪».‬‬ ‫او در پایــان می گویــد‪« :‬پیشــنهاد می کنــم دولــت بــه ســمت‬ ‫ایــن موضــوع بیایــد و کمــک کنــد زیرســاخت های ایــن بخــش‬ ‫ماننــد پرونــده الکترونیــک و زیرســاخت های تبــادل اطالعــات راه‬ ‫بیفتــد و بعــد در اختیــار اســتارتاپ ها قــرار بگیــرد‪ .‬همچنیــن بایــد‬ ‫ســرمایه ای در اختیــار ان هــا بگــذارد یــا اگاهشــان کنــد‪ .‬دولــت باید‬ ‫راهنماهایــی (منتــور) را در اختیــار اســتارتاپ های ســامت قــرار‬ ‫دهــد کــه حــوزه ســامت را خــوب بشناســند تــا ایــن اســتارتاپ ها‬ ‫بــه شــکل اصولــی و قانونمنــد رشــد کننــد‪ .‬نــه مثــل حــاال کــه‬ ‫اســتارتاپ های زیــادی وجــود دارنــد کــه یــا ورشکســته شــده اند‬ ‫یــا سیســتم هایی را راه انــدازی کرده انــد کــه شــیوه اســتانداردی‬ ‫ندارنــد‪ .‬اگــر ســازمان ها و دولــت به عنــوان مســئولیت اجتماعــی‬ ‫در ایــن حــوزه ســرمایه گذاری نکننــد‪ ،‬ادامــه رونــد فعلــی در اینــده‬ ‫بــه ضــرر حــوزه ســامت تمــام خواهــد شــد‪».‬‬ صفحه 62 ‫رگوالتوری در حوزه‬ ‫فناوری اطالعات پزشکی‬ ‫مسئول کارگروه استارتاپ های‬ ‫سالمت سازمان نظام صنفی رایانه کشور‪:‬‬ ‫‪ 90‬درصد استارتاپ های‬ ‫پزشکی از را ه دور شکست خوردند‬ ‫تهی هو تنظیم‪ :‬رویا کاکاوند‬ ‫در ســال های اخیــر‪ ،‬اســتارتاپ های زیــادی کار در‬ ‫حــوزه پزشــکی و ســامت را شــروع و ســعی کرده اند‬ ‫همــگام بــا تحــوالت‪ ،‬دانــش و فنــاوری روز‪ ،‬بســتر‬ ‫اینترنــت و فضــای مجــازی را بــرای فعالیــت خــود‬ ‫انتخــاب کننــد‪ ،‬امــا شــروع ایــن راه نــو بــا مشــکالت‬ ‫و چالش هــای فراوانــی همــراه بــود؛ تــا جایــی کــه‬ ‫کار در فضایــی کامــ ً‬ ‫ا بی قانــون پیــش می رفــت و‬ ‫رگوالتــوری ایــن بخــش؛ یعنــی وزارت بهداشــت‪،‬‬ ‫درمــان و امــوزش پزشــکی هیــچ توجــه و نظارتــی‬ ‫بــه ایــن حــوزه نداشــت‪ .‬اســتارتاپ های پزشــکی و‬ ‫ســامت عمـ ً‬ ‫ا در فضایــی غبارالــود و گنــگ کار خــود‬ ‫را شــروع کردنــد و ادامــه دادنــد و ســعی کردنــد بــا‬ ‫ن و خطــا راه خــود را بیابنــد‪ .‬نتیجــه ایــن رونــد‪،‬‬ ‫ازمــو ‬ ‫شکســت و خــروج از دور رقابــت بخــش بزرگــی از‬ ‫ایــن کســب وکارهای مجــازی بــود‪ .‬اپیدمــی کرونــا‬ ‫کــه موجــب اقبــال روزافــزون مــردم بــه پزشــکی‬ ‫از راه دور شــد‪ ،‬ناگهــان بــار مضاعفــی را بــر دوش‬ ‫ایــن بخــش از کســب وکارهای مجــازی گذاشــت و‬ ‫موجــب شــد کم وکاســتی های ایــن حــوزه بیــش از‬ ‫پیــش خــود را نشــان دهــد‪.‬‬ ‫اواخــر ســال ‪ 1398‬کارگــروه «اســتارتاپ های ســامت» ســازمان‬ ‫نظــام صنفــی رایان ـه ای بــا همــکاری وزارت بهداش ـت راه انــدازی‬ ‫شــد‪ .‬ایــن کارگــروه متشــکل از شــش عضــو اســت کــه ســه‬ ‫عضــو ان را ســازمان نظــام صنفــی رایان ـه ای و ســه عضــو دیگــر‬ ‫را ســازمان نظــام پزشــکی تشــکیل می دهنــد‪ .‬در حــال حاضــر‪،‬‬ ‫مهــدی خــدادادی‪ ،‬مدیرعامــل ســامانه دکتــر ســاینا‪ ،‬مســئولیت‬ ‫کارگــروه اســتارتاپ های ســامت ســازمان نظــام صنفــی رایانـه ای‬ ‫کشــور را بــر عهــده گرفتــه اســت‪.‬‬ ‫بــه گفته خـدادادی‪ ،‬در زمینه پزشــکی از راه دور‪ ،‬تاکنون ‪ 45‬اســتارتاپ در‬ ‫ایــران فعــال شــده اند کــه از ایــن تعــداد حــدود چهــل اســتارتاپ بــا‬ ‫مشــکل مواجه انــد‪ ،‬فعالیــت جــدی ندارنــد و عمـ ً‬ ‫ا فقــط اسمشــان‬ ‫باقــی مانــد ه اســت‪ .‬او معتقــد اســت فقــط اســتارتاپ هایی ماننــد‬ ‫دکتــر ســاینا‪ ،‬اســنپ دکتــر‪ ،‬پزشــکت‪ ،‬مشــ ِو َرپ‪ ،‬پذیــرش ‪24‬‬ ‫و منشــی ‪ ،724‬جــزو ده درصــد اســتارتاپ های پزشــکی از راه‬ ‫دوری انــد کــه همچنــان فعــال مانده انــد و نــود درصــد دیگــر‬ ‫اســتارتاپ های ایــن حــوزه از دور خــارج شــده اند‪ .‬او عوامــل‬ ‫مختلفــی را دلیــل شــرایط موجــود می دانــد‪ ،‬ولــی مهم تریــن‬ ‫ان هــا را تــرک فعــل دولــت عنــوان می کنــد‪.‬‬ ‫خــدادادی می گویــد‪« :‬چالش هــای پیــش روی کســب وکارهای‬ ‫مجــازی حــوزه پزشــکی را می تــوان بــه چنــد دســته تقســیم‬ ‫کــرد‪ .‬برخــی چالش هــا از جنــس توســعه فرهنگــی اســت و نیــاز‬ ‫بــه تغییــر نگــرش در مــردم و پزشــکان دارد‪ ،‬کــه البتــه طبیعــی‬ ‫‪63‬‬ صفحه 63 ‫اســت و در هــر بــازاری مقاومت هایــی وجــود دارد‪ .‬در حــال حاضــر‬ ‫نیــز تغییراتــی در ایــن زمینــه در حــال رخ دادن اســت کــه بایــد‬ ‫به مــرور زمــان حــل شــود‪ .‬جــذب نکــردن ســرمایه در ایــن حــوزه‬ ‫هــم یکــی دیگــر از مشــکالت موجــود اســت کــه نتیجــه درســت‬ ‫نبــودن شــیوه کس ـب وکار اســت؛ تــا جایــی کــه حتــی در شــرایط‬ ‫فعلــی بــازار کــه به خاطــر کرونــا رشــد زیــادی کــرده و فرصــت‬ ‫مغتنمــی بــوده اســت‪ ،‬نتوانســته اند از شــرایط اســتفاده و رشــد کننــد‪».‬‬ ‫او ادامــه می دهــد‪« :‬امــا جنــس دیگــری از چالش هــا کــه مــا‬ ‫به عنــوان اســتارتاپ های پزشــکی از راه دور بــا ان هــا دسـت وپنجه‬ ‫نــرم می کنیــم‪ ،‬تــرک فعل هــای مســئوالن در حوزه هــای کاری‬ ‫خودشــان و در نظــام درمــان در برابــر اســتارتاپ های ســامت‬ ‫اســت کــه شــرایط را خیلــی ازاردهنــده می کنــد و نتایــج خوبــی‬ ‫به همــراه نــدارد‪».‬‬ ‫او بــا اشــاره بــه اینکــه در همــه دنیــا قوانیــن‪ ،‬چارچوب هــا و‬ ‫اســتانداردهای حــوزه تله هلــث‪ ،‬تله مدیســن و پزشــکی از راه دور‪،‬‬ ‫تدویــن و امــاده شــده و بــرای اســتفاده متقاضیــان در دســترس‬ ‫اســت‪ ،‬ادامــه می دهــد‪« :‬متاســفانه‪ ،‬در کشــور مــا‪ ،‬بــا اینکــه‬ ‫بیــش از چهــار ســال اســت از ورود بــه ایــن حــوزه می گــذرد‪،‬‬ ‫هنــوز مســئوالن گامــی بــه جلــو برنداشــته اند‪ .‬صرفــ ًا اســفندماه‬ ‫ســال گذشــته وزارت بهداشــت بــه پیشــنهاد معاونــت درمــان‬ ‫ایین نامـه ای را بــه نــام پــاد یــا همــان پزشــکی از راه دور تصویــب‬ ‫کــرد و قــرار شــد بــر اســاس ان فعالیــت در ایــن زمینــه را شــروع‬ ‫کنــد‪ ،‬کــه ان هــم ماننــد خیلــی از اتفاقــات دیگــر کــه باعــث‬ ‫موفــق نشــدن حاکمــان ماســت‪ ،‬رهــا شــد و در حــال حاضــر‪ ،‬هیــچ‬ ‫خبــری از اجــرای ان نیســت‪».‬‬ ‫برخــی از دســت اندرکاران ایــن حــوزه همیــن ایین نامــه‬ ‫تدوین شــده را هــم ناکافــی می داننــد و معتقدنــد مســائل و زوایــای‬ ‫بســیاری در حــوزه پزشــکی از راه دور در ان نادیــده گرفتــه شــده‬ ‫اســت‪ ،‬امــا مســئول کارگــروه اســتارتاپ های ســامت ســازمان‬ ‫نظــام صنفــی رایان ـه ای کشــور اعتقــاد دیگــری دارد؛ او می گویــد‪:‬‬ ‫«دوســتانی کــه ایــن ایین نامــه را ناکافــی می داننــد‪ ،‬در واقــع‬ ‫‪64‬‬ ‫ســعی می کننــد ناکارامــدی و بی فعالیتــی خودشــان را گــردن‬ ‫حاکمیــت بیندازنــد؛ درحالی کــه از نظــر مــن‪ ،‬انچــه تصویــب شــده‬ ‫تــا هفتــاد درصــد گام روبه جلــو اســت‪ .‬البتــه معتقــدم انچــه خیلــی‬ ‫خــوب در ان دیــده نشــده و مغفــول مانــده اســت و ســهم بزرگــی‬ ‫هــم دارد‪ ،‬مشــارکت نکــردن بخــش خصوصــی در تدویــن‪ ،‬اســتقرار‬ ‫و نظــارت بــر ایــن ایین نامــه اســت‪ .‬در حالــی کــه هم اینــک‪،‬‬ ‫بخــش خصوصــی ســهم بزرگــی در حــوزه پزشــکی از راه دور دارد‪،‬‬ ‫ولــی دولــت هنــوز ایــن بخــش را بــه رســمیت نشــناخته اســت‪.‬‬ ‫مشــکالتی هــم کــه در ایین نامــه دیــده می شــود‪ ،‬بــه دلیــل‬ ‫همیــن مشــارکت نکــردن بخــش خصوصــی اســت‪».‬‬ ‫او ادامــه می دهــد‪« :‬البتــه وزارت بهداشــت بارهــا از مــا‪ ،‬به عنــوان‬ ‫کارگــروه اســتارتاپ های ســامت ســازمان نظــام صنفــی رایانـه ای‬ ‫کشــور‪ ،‬دعــوت کــرده‪ ،‬ولــی ایــن دعوت هــا بیشــتر نمایشــی‬ ‫اســت‪ .‬مســئوالن خیلــی دوســت دارنــد مــا را در ویتریــن بگذارنــد‬ ‫و بــه همــه نشــان بدهنــد‪ ،‬امــا تعاملــی کــه بخواهــد بــه نتیجــه‬ ‫برســد‪ ،‬بــا هــم نداشــته ایم‪».‬‬ ‫بــا وجــود ایــن‪ ،‬خــدادادی کلیــات ایین نامــه را گامــی روبه جلــو‬ ‫و پســندیده می دانــد و می افزایــد‪« :‬دســت اندرکاران بخــش‬ ‫خصوصــی هــم بایــد توجــه کننــد کــه وقتــی وارد فضایــی‬ ‫می شــویم‪ ،‬بایــد قانــون انجــا را بپذیریــم‪ .‬بــرای وارد شــدن‬ ‫بــه ایــن فضــا بایــد گفت وگــو و مشــارکت کنیــد‪ .‬قطع ـ ًا ممکــن‬ ‫اســت برخــی خواســت های شــما را نپذیرنــد‪ .‬پــس نبایــد ســریع‬ ‫عقب نشــینی کنیــد و مصــر باشــید کــه بــا هرچــه می خواهیــد‬ ‫موافقــت شــود‪».‬‬ ‫خــدادادی یکــی از بخش هــای مهــم مغفــول در ایــن ایین نامــه‬ ‫را پوشــش بیمــه می دانــد و می گویــد‪« :‬توجــه نکــردن بــه تحــت‬ ‫پوشــش قــرار دادن خدمــات پزشــکی از راه دور توســط بیمه هــای‬ ‫پایــه و تکمیلــی‪ ،‬یکــی از نقــاط ضعــف ایــن بخــش اســت کــه در‬ ‫ایــن ایین نامــه بــه ان توجــه نشــده اســت و بایــد حتمــ ًا بــه ان‬ ‫پرداختــه شــود‪».‬‬ صفحه 64 ‫اطالعات فرم اشتراک‬ ‫نام نام خانوادگی‪ ........................................................................... :‬نام شرکت‪....................................................................... :‬‬ ‫ادرس دقیق ‪ +‬کدپستی(برای شهرستان)‪:‬‬ ‫‪.................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪...................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪...................................................................................................................................................................................................‬‬ ‫شماره تلفن ثابت‪ .................................................................................. :‬همراه‪:‬‬ ‫ادرس ایمیل‪:‬‬ ‫‪.......................................................................‬‬ ‫‪...........................................................................................................................................................................‬‬ ‫نوع اشتراک انتخابی‬ ‫شش ماهه چاپی ‪ 360‬هزار تومان‬ ‫شش ماهه پی دی اف ‪ 210‬هزار تومان‬ ‫یک ساله چاپی ‪ 720‬هزار تومان‬ ‫یک ساله پی دی اف ‪ 420‬هزار تومان‬ ‫دانشجویان (‪25‬درصدتخفیف) با اپلود کارت دانشجویی‬ ‫خواننده گرامی؛‬ ‫لطفا ً به جای ارسال پستی فرم اشتراک و به منظور جلوگیری از مصرف‬ ‫روزافزون کاغذ در کشور‪ ،‬تخریب جنگل ها‪ ،‬فرسایش خاک‪ ،‬الودگی هوا و‬ ‫هزاران اثر مخرب دیگر بر محیط زیست‪ ،‬تصویر فرم تکمیل شده را به ادرس‬ ‫ایمیل ‪ modernmed.mag@gmail.com‬ارسال کنید یا برای تسریع در ثبت‬ ‫اشتراک‪ QR CODE ،‬مقابل را اسکن و فرم اشتراک را به راحتی تکمیل فرمایید‪.‬‬ ‫همچنین مستدعی است برای دریافت نسخه چاپی تا پیش از‬ ‫پانزدهم هر ماه درخواست خود را به ایمیل مجله ارسال کنید‪.‬‬ ‫‪modernmed.mag@gmail.com‬‬ ‫‪65‬‬ صفحه 65 ‫باشـگاه فـنـاوری‬ ‫تهیه وتنظیم‪ :‬دکتر فاطمه روستا‬ ‫سیستم های نورومانیتورینگ؛ الکترودهای بیوپتانسیل‬ ‫همان گونــه کــه در مقالــه پیشــین بررســی کردیــم‪ ،‬سیســتم های نورومانیتورینــگ بــا ثبــت پتانســیل های‬ ‫الکتریکــی دســتگاه عصبــی و ماهیچ ـه ای حیــن عمــل جراحــی بــه پایــش فیزیولوژیــک بیمــار هنــگام اعمــال‬ ‫حســاس کمــک می کننــد‪ .‬بــر ایــن اســاس‪ ،‬مهم تریــن قســمت تجهیــزات نورومانیتورینــگ قســمت ثبــت و‬ ‫تقویــت بیوپتانســیل های بــدن انســان اســت‪.‬‬ ‫بــرای اندازه گیــری و ثبــت پتانســیل ها یــا جریان هــای الکتریکــی‬ ‫بــدن انســان‪ ،‬بایــد مــرز مشــترکی بیــن بــدن و سیســتم های‬ ‫الکتریکــی وجــود داشــته باشــد‪ .‬ایــن مــرز مشــترک بــه برقــراری‬ ‫جریــان داخــل مــدار اندازه گیــری در طــول ثبــت کمــک می کنــد‪.‬‬ ‫جریان هــای داخــل بــدن انســان از نــوع جریان هــای یونــی‬ ‫هســتند؛ درحالی کــه جریان هــای قابــل اندازه گیــری در مدارهــای‬ ‫اندازه گیــری از نــوع الکترونی انــد؛ بنابرایــن‪ ،‬مــرز مشــترک بایــد‬ ‫بتوانــد جریان هــای یونــی بــدن انســان را بــه جریان هــای رایــج‬ ‫الکترونــی تبدیــل کنــد‪ .‬چنیــن مبدل هایــی بــا نــام الکترودهــای‬ ‫بیوپتانســیل (شــکل ‪ )1‬شــناخته می شــوند‪ .‬یون هــا‪ ،‬جریــان را‬ ‫در بــدن حمــل می کننــد؛ درحالی کــه در ســیم های مســی بــه‬ ‫کمــک الکترون هــا جابه جــا می شــود‪ .‬الکترودهــا جریان هــای‬ ‫یونــی را بــه جریان هــای الکتریکــی تبدیــل می کننــد‪.‬‬ ‫شکل ‪ :1‬مدار معادل الکترودهای بیوپتانسیل‬ ‫‪66‬‬ ‫الکترودهای بیوپتانسیل‬ ‫بیوپتانســیل های تولیدشــده در اندام هــای مختلــف بــدن‬ ‫انســان روی ســطح پوســت قابــل دریافــت هســتند‪ .‬الکترودهــای‬ ‫بیوپتانســیل رویدادهــای بیوالکتریــک تولیدشــده در بــدن را ثبــت‬ ‫می کننــد‪ .‬ســیگنال های دریافت شــده بــه تقویت کننــده داده‬ ‫می شــود و ســپس بــه نمایــش درمی ایــد‪ .‬به طــور کلــی‪ ،‬دو‬ ‫نــوع الکتــرود وجــود دارد کــه عبارتنــد از‪ :‬الکترودهــای ســطحی‬ ‫و الکترودهــای ســوزنی‪ .‬الکتــرود ســطحی اختــاف پتانســیل را‬ ‫از ســطح پوســت و بــدون اســیب رســاندن بــه بافــت زنــده ثبــت‬ ‫می کنــد‪ .‬الکترودهــای ســوزنی مقــدار پتانســیل الکتریکــی را از‬ ‫داخــل ســلول نشــان می دهــد‪.‬‬ صفحه 66 ‫ویژگی های الکترودهای پتانسیل زیستی‬ ‫پتانســیل الکتریکــی تولیدشــده در بــدن پتانســیل یونــی اســت‪.‬‬ ‫مبدل هــا (الکترودهــا) جریــان یونــی بــدن را بــه جریــان الکترونیکــی‬ ‫تبدیــل می کننــد کــه از طریــق الکتــرود عبــور می کنــد و بــه‬ ‫تقویت کننــده می رســد‪ .‬ســپس بــه مــدار اندازه گیــری هدایــت‬ ‫می شــود‪ .‬در ایــن ســاختار مایــع بین ســلولی به عنــوان الکترولیــت‬ ‫عمــل می کنــد و جریــان از ایــن ســطح مشــترک بیــن الکتــرود و‬ ‫الکترولیــت عبــور می کنــد‪.‬‬ ‫شکل ‪ :2‬مرز مشترک الکترود‪-‬الکترولیت‬ ‫در رابــط الکترود‪-‬الکترولیــت‪ ،‬جریــان از چــپ بــه راســت ادامــه‬ ‫می یابــد‪ .‬الکتــرود اتم هــای فلــزی ‪ M‬را دارد‪ .‬الکترولیــت دارای‬ ‫کاتیون هــای فلــز الکتــرود ‪ M+‬و انیون هــای ‪ A-‬اســت‪ .‬اتم هــا‬ ‫در اکسیداســیون الکتــرون خــود را از دســت می دهنــد و هنــگام‬ ‫کاهــش‪ ،‬الکتــرون می گیرنــد‪.‬‬ ‫پتانسیل نیم سلول‬ ‫پتانســیل نیم ســلول ولتــاژ تولیدشــده در مــرز مشــترک‬ ‫الکترود‪-‬الکترولیــت اســت‪ .‬در رابــط فلز‪-‬محلــول‪ ،‬پتانســیل‬ ‫الکتــرود در دو حالــت بــه وجــود می ایــد‪ )1 :‬زمانــی کــه یون هــا‬ ‫از فلــز بــه محلــول می رونــد؛ ‪ )2‬زمانــی کــه یون هــای موجــود‬ ‫در محلــول بــا الکترون هــای موجــود در فلــز ترکیــب می شــوند و‬ ‫اتــم فلــز را تشــکیل می دهنــد‪ .‬از ایــن رو‪ ،‬هنگامــی کــه الکتــرود‬ ‫فلــزی و مایــع بــدن بــا هــم تعامــل دارنــد‪ ،‬الکتــرود یون هــا را‬ ‫بــه محلــول تخلیــه می کنــد‪ .‬در همــان مثــال‪ ،‬یون هــای موجــود‬ ‫در الکترولیــت بــا الکتــرود ترکیــب می شــوند‪ .‬ایــن بــه تولیــد‬ ‫گرادیــان شــارژ الکتریکــی منجــر می شــود‪.‬‬ ‫برخــی از الکترودهــا بــرای اعمــال جریــان الکتریکــی بــه بــدن‬ ‫طراحــی شــده اند‪ .‬در ایــن صــورت و هنگامــی کــه جریــان اعمــال‬ ‫می شــود‪ ،‬شــارژ الکتریکــی از طریــق الکترولیــت فلــزی منتقــل‬ ‫نمی شــود و الکترودهــای رابــط کامــ ً‬ ‫ا قطبی شــده هســتند‪ .‬در‬ ‫ایــن حالــت‪ ،‬الکترودهــا ماننــد خازن هــا رفتــار می کننــد‪ .‬مثــال‬ ‫ایــن موضــوع الکتــرود پالتیــن اســت‪ .‬در تحریــک بــه کمــک ایــن‬ ‫الکترودهــا از پالریزاســیون ان هــا کمــک گرفتــه می شــود‪.‬‬ ‫هنــگام ثبــت ســیگنال‪ ،‬حرکــت بــار در سراســر رابــط فلز‪-‬الکترولیت‬ ‫بــدون مانــع اتفــاق می افتــد و الکترودهــا کام ـ ً‬ ‫ا غیرقطبی انــد‪ .‬در‬ ‫اینجــا الکترون هــا و یون هــا ازادانــه در ســطح مشــترک جریــان‬ ‫دارنــد‪ .‬مثــال ان الکتــرود ‪ Ag/AgCl‬اســت کــه بــرای کاربردهــای‬ ‫ثبــت ســیگنال به وفــور اســتفاده می شــود‪.‬‬ ‫هنگامــی کــه غشــای نیمه تــراوا دو محلــول یونــی مختلــف را بــا‬ ‫دو غلظــت متفــاوت جــدا می کنــد‪ ،‬پتانســیل الکتریکــی در سراســر‬ ‫غشــا ظاهــر می شــود‪ .‬معادلــه نرنســت‪ 1‬پتانســیل نیم ســلولی را‬ ‫کــه در شــکل ‪ 2‬نشــان داده شــده اســت‪ ،‬تعییــن می کنــد‪.‬‬ ‫‪1. Nernst‬‬ ‫جایــی کــه ‪ a1‬و ‪ a2‬فعالیت هــای یونــی در هــر طــرف غشــا‬ ‫هســتند‪ .‬فعالیــت یونــی شــرایطی اســت کــه تحــت ان‪ ،‬گونه هــای‬ ‫یونــی در محلــول وارد واکنــش می شــوند‪.‬‬ ‫پوســت بیرونــی بــدن خشــک و نارساناســت؛ بنابرایــن‪ ،‬پوســت بــا‬ ‫الکترودهــا تمــاس الکتریکــی برقــرار نمی کنــد‪ .‬بــرای جلوگیــری از‬ ‫ایــن مشــکل‪ ،‬از ژل در محــل قــرار دادن الکتــرود اســتفاده می شــود‪.‬‬ ‫انواع الکترودهای سطحی‬ ‫الکتــرود ســطحی پتانســیل موجــود از ســطح پوســت را‬ ‫اندازه گیــری می کنــد‪ .‬ایــن الکترودهــا ســیگنال های ناشــی از‬ ‫قلــب‪ ،‬مغــز و اعصــاب را حــس می کننــد‪ .‬الکترودهــای ســطحی‬ ‫بزرگ تــر بــرای ثبــت ســیگنال های ‪ ECG‬بــه کار می رونــد‪.‬‬ ‫بــرای ثبــت ســیگنال هــای ‪ EMG‬و ‪ EEG‬از الکترودهای ســطحی‬ ‫کوچک تــر اســتفاده می شــود‪ .‬انــواع الکترودهــای ســطحی بــه‬ ‫شــرح زیــر اســت‪:‬‬ ‫الکترودهای صفحه فلزی‬ ‫ایــن الکترودهــا از صفحــه مســتطیلی یــا دایــره ای شــکلی از مــواد‬ ‫نیــکل‪ ،‬نقــره یــا نقــره المانــی ســاخته شــده اند‪ .‬ناحیــه تمــاس‬ ‫کمتــری دارنــد و به طــور کامــل روی پوســت بیمــار نمی چســبند‪.‬‬ ‫تمــاس ایــن الکترودهــا بــا اســتفاده از ژل روی پوســت کامــل‬ ‫می شــود‪ .‬لغــزش الکتــرود و جابه جایــی صفحــه دو عیــب عمــده‬ ‫ایــن نــوع الکتــرود اســت‪ .‬ان هــا بســیار حساســند و ایــن موضــوع‬ ‫منجــر بــه خطاهــای اندازه گیــری می شــود‪.‬‬ ‫از انجــا کــه ایــن نــوع الکتــرود بــرای اســتفاده در چهــار انــدام‬ ‫بــدن مناســبند‪ ،‬الکتــرود انــدام نیــز نامیــده می شــوند‪ .‬همچنیــن‬ ‫چــون در طــول عمــل جراحــی اندام هــای بیمــار بی حرکتنــد‪،‬‬ ‫ایــن الکترودهــا بــرای ثبــت در حیــن جراحــی بــه کار می رونــد‪.‬‬ ‫الکترودهــای قفســه ســینه بــا جراحــی تداخــل دارنــد‪ ،‬بنابرایــن بــرای‬ ‫اندازه گیــری ‪ ECG‬اســتفاده نمی شــوند‪ .‬درعین حــال‪ ،‬بــرای نظــارت‬ ‫طوالنی مــدت بیمــار از الکترودهــای انــدام اســتفاده نمی شــود‪.‬‬ ‫شکل ‪ :3‬الکترودهای صفحه فلزی‬ ‫‪67‬‬ صفحه 67 ‫الکترودهای مکنده یا ولش کاپ الکترود‬ ‫بــرای اندازه گیــری ســیگنال از موقعیت هــای مختلــف از‬ ‫الکترودهــای مکنــده اســتفاده می شــود‪ .‬ایــن الکترودهــا بــرای‬ ‫اســتفاده روی ســطح صــاف بــدن و در نواحــی ای مناســبند کــه‬ ‫بافــت نــرم وجــود دارد‪ .‬بــا توجــه بــه خاصیــت مکندگــی‪ ،‬ســطح‬ ‫تمــاس خوبــی دارنــد‪ .‬از نظــر فیزیکــی بزرگنــد‪ ،‬امــا پوســت فقــط‬ ‫بــا لبــه الکتــرود تمــاس دارد‪ .‬امپدانــس ورودی ایــن الکترودهــا‬ ‫بســیار باالســت کــه در حــدف نویــز و تقویــت ســیگنال موثــر‬ ‫اســت‪ .‬ان هــا یــک پــوار پالســتیکی و قســمتی فلــزی دارنــد‪.‬‬ ‫در ســال های اخیــر بــه دلیــل امــکان انتقــال عفونــت‪ ،‬از ایــن‬ ‫الکترودهــا اســتفاده نمی شــود‪.‬‬ ‫شکل ‪ :4‬الکترودهای مکنده‬ ‫الکترودهای خودچسب‬ ‫مشــکل الکترودهــای ســطحی‪ ،‬به ویــژه الکترودهــای صفحه فلــزی‪،‬‬ ‫تمــاس ناقــص بــا پوســت بیمــار در برخــی از قسمت هاســت‪ .‬بــرای‬ ‫جلوگیــری از ایــن مشــکل از الکترودهــای خودچســب اســتفاده‬ ‫می شــود‪ .‬ایــن الکترودهــا از صفحــه فلــزی ســبکی ســاخته‬ ‫شــده اند کــه پشــت ان هــا پــد حــاوی ژل و نوعــی چســب قــرار‬ ‫دارد‪ .‬ایــن پــد‪ ،‬چســبنده الکتــرود را در جــای خــود محکــم نگــه‬ ‫مـی دارد‪ .‬همچنیــن بــه جلوگیــری از تبخیــر الکترولیــت موجــود در‬ ‫خمیــر الکتــرود کمــک می کنــد‪.‬‬ ‫شکل ‪ :5‬الکترودهای خودچسب‬ ‫‪68‬‬ ‫الکترودهای شناور‬ ‫ارتیفکت هــای حرکتــی مشــکل رایــج بســیاری از الکترودهــای‬ ‫ســطحی اند‪ .‬الکترودهــای شــناور ایــن مشــکل را حــل کرده انــد‪.‬‬ ‫ارتبــاط ان هــا بــا بافــت از طریــق ژل تثبیــت می شــود‪ .‬الکترودهای‬ ‫شــناور مســتقیم ًا بــا بافــت انســان تمــاس ندارنــد‪ .‬مزیــت ایــن نــوع‬ ‫الکتــرود پایــداری مکانیکــی ان اســت‪.‬‬ ‫در ایــن نوشــتار کوتــاه الکترودهــای ثبــت بیوپتانســیل و انــواع ان‬ ‫را معرفــی کردیــم‪ .‬ایــن الکترودهــا در تمــام حوزه هــای تشــخیصی‬ ‫و درمانــی کاربــرد دارنــد و نقــش مهمــی در شناســایی بیمــاری و‬ ‫پایــش بیمــاران ایفــا می کننــد‪ .‬امــروزه‪ ،‬فناوری هــای نویــن مــا‬ ‫را موفــق بــه ســاخت الکترودهایــی در ابعــاد بســیار کوچــک بــا‬ ‫حساســیت بســیار زیــاد کرده انــد کــه بــه مــا امــکان پایــش مــداوم‬ ‫بیمــاران و کنتــرل از راه دور بیمــاری را می دهنــد‪ .‬ایــن الکترودهــا‬ ‫نقــش بســیار مهمــی در توســعه سیســتم های مراقبــت از راه دور‬ ‫و تله مدیســین دارنــد‪.‬‬ صفحه 68 ‫باشـگاه عـلـمی‬ ‫اهمیت و میزان ضرورت تزریق ُدز بوستر واکسن‬ ‫در مقالــه قبلــی‪ ،‬دربــاره تیتــر انتی بــادی بعــد از تزریــق‬ ‫واکســن صحبــت کردیــم‪ .‬در ایــن شــماره قصــد داریــم‬ ‫میــزان اهمیــت تزریــق دز بوســتر را بررســی کنیــم‪.‬‬ ‫دز بوستر واکسن‬ ‫منظــور از دز بوســتر یــا همــان دز یــاداور‪ ،‬واکسیناســیونی اســت‬ ‫کــه پــس از واکسیناســیون قبلــی انجــام می شــود و کمــک می کنــد‬ ‫پاســخ ایمنــی محافظت کننــده‪ ،‬حفــظ شــود یــا افزایــش یابــد‪.‬‬ ‫واکســن در مرحلــه اول‪ ،‬میــزان زیــادی ســلول های ایمنــی تولیــد‬ ‫می کنــد و در نتیجــه‪ ،‬ســطح انتی بــادی و مولکول هــای دیگــر‬ ‫افزایــش می یابــد‪ .‬ایــن رونــد پــس از مدتــی نزولــی می شــود‬ ‫و میــزان انتی بادی هــای موجــود در بــدن کاهــش می یابــد؛‬ ‫البتــه بخــش کمــی از ســلول های دســتگاه ایمنــی بــا نــام‬ ‫لنفوســیت های «بــی» و «تــی» مانــدگار می شــوند کــه نوعــی‬ ‫حافظــه طوالنی مــدت دارنــد تــا در اینــده‪ ،‬در صــورت روبــه رو‬ ‫شــدن دوبــاره بــا عامــل بیمــاری زا از بــدن محافظــت کننــد‪.‬‬ ‫دز بوســتر واکســن ســبب چندبرابــر شــدن لنفوســیت های «بــی»‬ ‫می شــود و مقــدار انتی بادی هــا را یک بــار دیگــر علیــه عامــل‬ ‫بیمــاری زا افزایــش می دهــد‪ .‬پــس از چنــد مــاه‪ ،‬بــا گذشــت زمــان‬ ‫از مقــدار انتی بادی هــا کاســته می شــود‪ ،‬امــا بــا تزریــق دز ســوم‬ ‫واکســن کرونــا‪ ،‬تعــداد لنفوســیت های «بــی» بیــش از گذشــته‬ ‫در بــدن ایجــاد خواهــد شــد‪ .‬ایــن لنفوســیت ها بــه غــدد لنفــاوی‬ ‫تهیه وتنظیم‪ :‬دکتر مریم هاشمی‬ ‫می رونــد‪ ،‬در انجــا ارتقــا می یابنــد و انتی بادی هــای قوی تــری‬ ‫را در برابــر ویــروس کرونــا تولیــد می کننــد‪ .‬بــه ایــن صــورت بــدن‬ ‫در برابــر بیمــاری کرونــا مصونیــت بیشــتری پیــدا می کنــد‪.‬‬ ‫مقــدار لنفوســیت های «بــی» در افــرادی کــه دز تقویتــی واکســن‬ ‫کرونــا را دریافــت کرده انــد‪ ،‬بســیار بیشــتر از افــرادی اســت کــه‬ ‫دز ســوم را تزریــق نکرده انــد‪ .‬دز بوســتر واکســن کرونــا بــه بهبــود‬ ‫ایمنــی ناشــی از دو دز قبلــی واکســن یــاری می رســاند‪ .‬دز بوســتر‬ ‫کمــک می کنــد تــا بــدن در درازمــدت در برابــر بیمــاری شــدید‬ ‫کرونــا محافظــت شــود و ایمنــی ان باقــی بمانــد‪.‬‬ ‫مطالعــات نشــان می دهــد کــه پــس از گذشــت زمــان از‬ ‫واکسیناســیون علیــه کرونــا‪ ،‬ممکــن اســت محافظــت در برابــر‬ ‫ویــروس کاهــش یابــد و واکســن کمتــر بتوانــد در برابــر انــواع جدیــد‬ ‫ایــن ویــروس ماننــد نــوع دلتــا از بــدن محافظــت کنــد‪ .‬واکسـن های‬ ‫کوویــد‪ ۱۹‬به خوبــی از بیماری هــای شــدید‪ ،‬بســتری شــدن در‬ ‫بیمارســتان‪ ،‬مــرگ و حتــی در برابــر نــوع گســترده دلتــا پیشــگیری‬ ‫می کننــد‪ .‬بااین حــال‪ ،‬کارشناســان بهداشــت عمومــی کاهــش‬ ‫محافظــت و ایمنــی در برابــر بیماری هــای خفیــف و متوســط را‬ ‫به ویــژه در میــان بعضــی گروه هــای خــاص مشــاهده کرد ها نــد‪.‬‬ ‫‪69‬‬ صفحه 69 ‫انواع واکسن برای دز سوم‪ :‬از ‪ mRNA‬تا پروتئین نوترکیب‬ ‫فناوری هــای مختلــف کــه بــرای تولیــد واکســن کرونــا توســعه‬ ‫یافتــه و اســتفاده شــده اند‪ ،‬شــامل ‪ ،mRNA‬وکتــور ویروســی‪،‬‬ ‫ویــروس غیرفعال شــده و پروتئیــن نوترکیــب می شــوند‪ .‬ویــروس‬ ‫کرونــا بــه کمــک اســپایک‪ ،‬بــا اتصــال بــه گیرنــده خاصــی در بــدن‬ ‫(‪ ،)ACE2‬وارد ســلول های بــدن می شــود و عفونــت کوویــد‪ ۱۹‬را‬ ‫ایجــاد می کنــد (شــکل ‪ .)1‬بــه همیــن دلیــل هــدف بیشــتر واکسـن ها‬ ‫تولیــد پاســخ ایمنــی در بــدن علیــه پروتئیــن اســپایک اســت‪.‬‬ ‫پروتئیــن اســپایک از مهم تریــن پروتئین هــای ســطحی ویــروس‬ ‫کروناســـت کـــه شــامل بخــش های ‪ )RBD,RBM,NTD) S1‬و ‪S2‬‬ ‫می شــود‪ .‬پاســخ های ایمنــی در بــدن در برابــر تمامــی بخش هــای‬ ‫اســپایک ویــروس کرونــا رخ می دهــد‪ .‬ازایـن رو‪ ،‬ایــن پروتئیــن جایــگاه‬ ‫ویــژه ای در طراحــی واکســن ها علیــه بیمــاری کرونــا دارد‪.‬‬ ‫چرا باید دز بوستر واکسن کرونا را تزریق کرد؟‬ ‫ایــن پرســش کــه چــرا بایــد دز تقویتــی واکســن کرونــا را تزریــق‬ ‫کــرد‪ ،‬ذهــن بســیاری را بــه خــود مشــغول کــرده اســت‪ .‬بــا ظهــور‬ ‫جهش هــای جدیــد ویــروس کرونــا‪ ،‬ماننــد جهــش دلتــا و المبــدا‬ ‫و مشــاهده مقاومــت ایــن جهش هــا در برابــر ایمنــی ایجادشــده‬ ‫توســط ابتــای قبلــی بــه بیمــاری کرونــا و بــه دنبــال تزریــق‬ ‫واکســن‪ ،‬بررســی ها بــرای پیــدا کــردن راه حــل مناســب ایــن‬ ‫مشــکل اغــاز شــد‪ .‬ایمنــی حاصــل از واکســن‪ ،‬پــس از گذشــت‬ ‫چنــد مــاه از تزریــق نوبــت دوم‪ ،‬افــت زیــادی می کنــد‪ .‬همچنیــن‬ ‫در برخــی افــراد کــه سیســتم ایمنــی ضعیفــی دارنــد نیــز ممکــن‬ ‫اســت بــا تزریــق دزهــای مرســوم واکســن‪ ،‬ایمنــی کافــی ایجــاد‬ ‫نشــود‪ .‬بــا مطــرح شــدن ایــن موضوعــات‪ ،‬دانشــمندان تزریــق دز‬ ‫ســوم یــا دز تقویتــی را مطــرح کردنــد‪.‬‬ ‫تزریــق دز بوســتر واکســن کرونــا بیشــتر در افــرادی اهمیــت دارد که‬ ‫از واکس ـن های بــا فنــاوری مرســوم ویــروس غیرفعال شــده اســتفاده‬ ‫کرده انــد؛ زیــرا ایــن نــوع از واکس ـن ها در مقایســه بــا انــواع دیگــر‬ ‫واکس ـن های موجــود‪ ،‬ایمنــی ضعیف تــری ایجــاد می کننــد‪ .‬ایمنــی‬ ‫ان هــا نیــز زودتــر کاهــش می یابــد یــا از بیــن مـی رود‪.‬‬ ‫ایا دز سوم با دز تقویتی واکسن کرونا متفاوت است؟‬ ‫دز ســوم بــا دز تقویتــی واکســن کرونــا متفــاوت اســت‪.‬‬ ‫تفاوت هــای دز ســوم بــا دز تقویتــی واکســن کرونــا در ادامــه‬ ‫به طــور کامــل ذکــر شــده اســت‪:‬‬ ‫شکل ‪ :1‬ساختمان ویروس کرونا‬ ‫‪70‬‬ ‫دز ســوم واکســن کرونــا‪ :‬افــرادی کــه نقــص سیســتم‬ ‫ایمنــی متوســط تــا شــدید زمینــه ای دارنــد‪ ،‬نمی تواننــد انتی بــادی‬ صفحه 70 ‫محافظت کننــده کافــی را در برابــر دز اول و دوم واکســن کرونــا‬ ‫تولیــد کننــد؛ بنابرایــن‪ ،‬ایمنــی کافــی بــرای جلوگیــری از مرگ ومیــر‬ ‫و بیمــاری شــدید در ایــن افــراد ایجــاد نمی شــود‪ .‬درنتیجــه‪ ،‬ایــن افــراد‬ ‫بــرای ایجــاد ایمنــی کافــی در برابــر بیمــاری شــدید‪ ،‬بســتری شــدن و‬ ‫مرگ ومیــر‪ ،‬بــه تزریــق دز ســوم واکســن کرونــا نیــاز دارنــد‪.‬‬ ‫دز تقویتــی واکســن کرونــا‪ :‬برخــاف دز ســوم واکســن‬ ‫کرونــا‪ ،‬دز تقویتــی ایــن واکســن بــه افــرادی تزریــق می شــود‬ ‫کــه ســالم هســتند و بــا تزریــق دز اول و دوم واکســن کرونــا‪،‬‬ ‫ایمنــی کافــی در بدنشــان ایجــاد شــده اســت‪ .‬دز تقویتــی واکســن‬ ‫کرونــا حداقــل یــک مــاه پــس از تزریــق دز دوم بــرای جلوگیــری‬ ‫از کاهــش و تثبیــت ایمنــی در طــول زمــان‪ ،‬تزریــق می شــود‪.‬‬ ‫چهکسانیبایددزسومواکسنکرونارادریافتکنند؟‬ ‫همان طــور کــه پیش تــر توضیــح داده شــد‪ ،‬افــرادی کــه نقــص‬ ‫ایمنــی زمینـه ای متوســط تــا شــدید دارنــد‪ ،‬بایــد دز ســوم واکســن‬ ‫کرونــا را دریافــت کننــد؛ امــا اینکــه ایــن گــروه دقیقـ ًا شــامل چــه‬ ‫کســانی می شــود‪ ،‬در ادامــه امــده اســت‪:‬‬ ‫افــرادی کــه بــه دلیــل داشــتن تومــور یــا ســرطان خــون‪ ،‬در‬ ‫حــال دریافــت داروهــای شــیمی درمانی اند‪.‬‬ ‫افــرادی کــه در گذشــته پیونــد عضــو انجــام داده انــد و در حــال‬ ‫دریافــت داروهــای ســرکوب کننده سیســتم ایمنی انــد‪.‬‬ ‫افــرادی کــه طــی دو ســال گذشــته پیونــد مغــز اســتخوان انجام‬ ‫داده انــد و در حــال دریافــت داروهــای ســرکوب کننده ایمنی انــد‪.‬‬ ‫افـراد مبتــا بــه بیماری هــای نقــص سیســتم ایمنــی اولیــه‪ ،‬متوســط‬ ‫تــا شــدید‪ ،‬ماننــد ســندروم دی جــورج یــا ســندروم ویســکوت الدریچ‬ ‫افراد مبتال به عفونت اچ ای وی پیشرفته یا درمان نشده‬ ‫افــرادی کــه داروهــای کورتیکواســتروئیدی (کورتــون) بــا دز بــاال‬ ‫یــا هرگونــه داروی ســرکوبگر سیســتم ایمنــی مصــرف می کننــد‪.‬‬ ‫ایا دز تقویتی واکسن کرونا خطر دارد؟‬ ‫بــه نظــر می رســد بیشــتر عــوارض دز ســوم یــا تقویتــی واکســن‬ ‫کرونــا نیــز ماننــد دو نوبــت اول ان محــدود بــه درد محــل تزریــق‪،‬‬ ‫خســتگی‪ ،‬تــب و ماننــد این هــا باشــد‪ .‬احتمــال بــروز عــوارض‬ ‫جــدی و خطرنــاک بــا تزریــق دز تقویتــی واکســن کرونــا نــادر‪،‬‬ ‫ولــی هماننــد دو نوبــت قبلــی به نــدرت امکان پذیــر اســت‪.‬‬ ‫دز تقویتی واکسن سینوفارم‬ ‫ایمنــی واکســن چینــی ســینوفارم کــه از نــوع ویــروس‬ ‫غیرفعال شــده اســت‪ ،‬در مقایســه بــا انــواع دیگــر واکســن ها‬ ‫(واکســن های ‪ mRNA‬و واکســن های حامــل وکتــور ویروســی)‬ ‫کمتــر اســت؛ بنابرایــن بســیاری از ازکشــورها تزریــق دز تقویتــی‬ ‫واکســن ســینوفارم را بــا یکــی از انــواع واکس ـن های ‪ mRNA‬یــا‬ ‫واکســن های پروتئینــی اجبــاری اعــام کرده انــد‪.‬‬ ‫در مجمــوع‪ ،‬بــه دلیــل دائمــی نبــودن ایمنــی واکس ـن ها و افــت‬ ‫ســطح انتی بــادی بــا گذشــت زمــان از یک ســو و مقاومــت نســبی‬ ‫واکسـن ها در برابــر ســویه دلتــا و جهــش المبــدا از ســوی دیگــر‪،‬‬ ‫تزریــق دز تقویتــی یــا ســوم واکســن کرونــا‪ ،‬گزینــه ای منطقــی‬ ‫بــرای تقویــت سیســتم ایمنــی در برابــر کروناســت‪.‬‬ ‫‪71‬‬ صفحه 71 ‫کلینیک موفقیت‬ ‫گفت وگوبادکترفریدونمهبودی؛رئیسهیئت مدیرهسیناژن‬ ‫تولید داروی بیوتک باید صنعتی‬ ‫و بیش از رفع نیاز کشور باشد‬ ‫تهیه وتنظیم‪ :‬زهرا حشمتی‬ ‫همــه مــا داســتان خون هــای الــوده فرانســوی را شــنیده ایم‪ .‬دولــت‬ ‫فرانســه چهــل ســال قبــل مجــوز صــادرات خون هــای الــوده را بــه‬ ‫ده کشــور جهــان ازجملــه ایــران صــادر کــرد‪ .‬ایــن خون هــا جــان‬ ‫هــزاران نفــر را گرفــت و هــزاران نفــر را بیمــار کــرد‪ .‬میزبــان ایــن مــاه‬ ‫«کلینیــک موفقیــت» ماهنامــه‪ ،‬کســی اســت کــه توانســت بــا روش‬ ‫علمــی بــه راز ایــن خون هــای الــوده پــی ببــرد و بــا دالیلــی محکــم‬ ‫و مســتدل منشــا خون هــای الــوده را پیــدا کنــد‪ .‬دکتــر فریــدون‬ ‫مهبــودی‪ ،‬هنــوز هــم از اینکــه توانســته اســت از حقــوق جان هــای‬ ‫بی دفــاع هم وطنانــش دفــاع کنــد‪ ،‬خشــنود اســت‪ .‬ایــران بــا یافتــن‬ ‫منشــا خون هــای الــوده‪ ،‬فرانســه را محکــوم بــه پرداخــت غرامــت‬ ‫کــرد؛ کاری کــه هرچنــد رفتــگان این فاجعــه را بــه زندگــی برنگرداند‪،‬‬ ‫امــا از مظلومیتشــان دفــاع کــرد‪.‬‬ ‫دکتــر مهبــودی از نخســتین روزهــای پاگیــری صنعــت زیسـت فناوری‬ ‫در ایــران حضــور داشــته اســت‪ .‬تاریخچــه و شــکل گیری ایــن‬ ‫صنعــت در ایــران چنــان بــه زندگــی او امیختــه شــده اســت کــه‬ ‫تفکیــک ان در فکــر و روحــش مقــدور نیســت‪ .‬دکتــر مهبــودی‪،‬‬ ‫متولــد ســال ‪ ،1338‬در منطقــه قشــقایی کازرون و دانش اموختــه‬ ‫دبیرســتان حاجــی قــوام شــیراز اســت‪ .‬بعــد از اتمــام دبیرســتان‬ ‫در دانشــکده علــوم پزشــکی شــیراز لیســانس تکنولــوژی پزشــکی‬ ‫گرفــت و ســپس در دانشــگاه ســن دیگو کالیفرنیــا موفــق بــه‬ ‫اخــذ درجــه فوق لیســانس شــد‪ .‬بعــد از ان نیــز دوره دکتــرای‬ ‫ایمونولــوژی مولکولــی را در دانشــگاه پزشــکی و دندان پزشــکی‬ ‫نیوجرســی ســپری کــرد‪.‬‬ ‫دکتــر فریــدون مهبــودی ابتــدا دو ســال در مقــام هیئــت علمــی‬ ‫دانشــگاه شــیراز بــه امــوزش می پــردازد و پــس از ان‪ ،‬به عنــوان‬ ‫عضــو هیئــت علمــی انســتیتو پاســتور تهــران‪ ،‬مشــغول بــه‬ ‫تدریــس و تحقیــق می شــود‪ .‬از جملــه فعالیت هــای او ایجــاد‬ ‫شــبکه تحقیقــات بیوتکنولــوژی در کشــور اســت کــه از ســال ‪1380‬‬ ‫تاســیس شــده اســت؛ کاری کــه بــه گفتــه خــودش در پیشــبرد‬ ‫‪72‬‬ ‫تحقیقــات زیســت فناوری و اتصــال دانشــگاه های دارای ایــن‬ ‫رشــته بــه یکدیگــر تاثیرگــذار بــوده اســت‪.‬‬ ‫در ســال ‪ 1373‬و بــه علــت تحریــم زیســت فناوری ایــران‪،‬‬ ‫تصمیــم می گیــرد کــه راه تولیــد را در جایــی غیــر از نهادهــای‬ ‫دولتــی همــوار کنــد‪ .‬شــرکت «ســیناژن» محصــول ایــن تصمیــم‬ ‫درســت و به هنــگام بــوده اســت‪ .‬تــا امــروز نیــز به عنــوان رئیــس‬ ‫هیئت مدیــره و مســئول تحقیقــات و توســعه شــرکت های ســیناژن‬ ‫و «اریــو ژن» و هم اکنــون‪ ،‬شــتاب دهنده «پرســیس ژن» مشــغول‬ ‫بــه فعالیــت اســت‪ .‬بــا وجــود ایــن‪ ،‬همچنــان در دوره دکتــرا نیــز‬ ‫تدریــس می کنــد‪.‬‬ ‫زمانــی کــه از لوح هــا و تندیس هــای دریافتــی او می پرســم‪،‬‬ ‫تنهــا بــه دریافــت لوحــی از بیمــاران ‪ MS‬و هموفیلــی بــرای‬ ‫قدردانــی از تولیــد داروی ایــن بیمــاران اشــاره می کنــد و می گویــد‬ ‫زمانــی کــه متوجــه شــده در زندگــی روزمــره مــردم اثرگــذار بــوده‪،‬‬ ‫چقــدر حــس لذت بخــش و دلگرم کننــده ای داشــته اســت‪ .‬او‬ صفحه 72 ‫اعتقــاد دارد کــه ایــن لوح هــا و تندیس هــا نشــانه دیــده شــدن‬ ‫زحمــت محقــق و پژوهشــگر اســت و بــرای ادامــه کار تحقیقــات‬ ‫و البتــه هــر کار ســازنده دیگــری‪ ،‬به منزلــه مشــوق اســت‪.‬‬ ‫ایــن مــاه در بخــش «کلینیــک موفقیــت» پــای صحبت هــای‬ ‫دکتــر فریــدون مهبــودی می نشــینیم؛ بــه امیــد دانســتن قــدر همــه‬ ‫ت می کوشــند‪.‬‬ ‫ان هــا کــه در راه اعتــای دانــش و تولیــد ایــران ســخ ‬ ‫کمــی دربــاره پیشــینه کاری و نحــوه ورودتــان بــه‬ ‫دنیــای بیوتــک توضیــح دهیــد؟‬ ‫مــن در ســال ‪ 1373‬عضــو هیئــت علمــی دانشــگاه علــوم‬ ‫پزشــکی شــیراز بــودم و در ســال ‪ 1375‬بــه بخــش زیسـت فناوری‬ ‫انســتیتو پاســتور منتقــل شــدم و به عنــوان عضــو هیئــت علمــی‬ ‫ایــن ســازمان فعالیــت خــود را اغــاز کــردم‪ .‬ان زمــان دانــش‬ ‫زیسـت فناوری تــازه در ایــران رشــد کــرده بــود‪ .‬یکـی دو ســال بعد‬ ‫از انقــاب تحریــم شــده بودیــم‪ ،‬مــواد و تجهیــزات زیسـت فناوری‬ ‫در ایــران نبــود و نیــاز بــه ان احســاس می شــد‪ .‬ایــن علــم در‬ ‫ســال ‪ 1980‬بــه دنیــا عرضــه شــد‪ .‬ایــن تکنولــوژی کاربــرد‬ ‫دوگانــه ای داشــت؛ هــم بــرای ســامت و هــم بــرای جنگ هــای‬ ‫بیولوژیــک‪ .‬بــه همیــن دلیــل‪ ،‬مــا از روز اول تحریــم بودیــم‪.‬‬ ‫زیســت فناوری در پزشــکی کاربــرد وســیعی داشــت؛ هــم در‬ ‫زمینــه تولیــد داروهــای نوترکیــب کــه دنیــا تــازه بــه ایــن‬ ‫حــوزه وارد شــده بــود و داروهــای مطمئنــی بودنــد و هــم در‬ ‫حــوزه ژنتیــک کــه جــزو دســته بندی زیســت فناوری بــود و در‬ ‫تشــخیص بیماری هــای ژنتیکــی مثــل تاالســمی و هموفیلــی‬ ‫رشــد بســیار خوبــی داشــت‪ .‬ایــن نــوع بیماری هــا بــار بزرگــی روی‬ ‫دوش کشــور بــود؛ نــوزادان مبتــا بــه هموفیلــی بایــد تمــام عمــر‬ ‫دارو مصــرف می کردنــد‪ .‬نوزادانــی کــه درگیــر تاالســمی بودنــد‪،‬‬ ‫بایــد مادام العمــر خــون تزریــق می کردنــد کــه بســیار زجــراور‬ ‫بــود‪ .‬بــه همیــن دلیــل‪ ،‬مــا ابتــدا در ایــن دو فــاز در ایــران شــروع‬ ‫بــه کار کردیــم‪ ،‬امــا در پژوهش هــا بــه مــوادی مثــل انزیم هــا‬ ‫نیــاز داشــتیم کــه در ان زمــان‪ ،‬تنهــا تولیده کننــده اش امریــکا بــود و‬ ‫به خاطــر تحریــم‪ ،‬نمی توانســتیم ایــن مــواد را بــه کشــور وارد کنیــم‪.‬‬ ‫ایــن بــود کــه تصمیــم گرفتیــم تولیــد را در ایــران شــروع کنیــم‪.‬‬ ‫تولیــد از انســتیتو پاســتور شــروع شــد‪ ،‬امــا ســاختار دولتــی اجــازه‬ ‫تولیــد نمـی داد‪ .‬یکــی از همــکاران مــا کــه جــزو شــرکای ســیناژن‬ ‫بــود‪ ،‬تولیــد مــواد مــورد نیــاز زیس ـت فناوری را اغــاز کــرد‪ .‬یــک‬ ‫ســال بعــد‪ ،‬مــن بــه ایــن شــرکت وارد شــدم و از انجــا تهیــه‬ ‫مــواد مــورد نیــاز در زمینــه زیســت فناوری را شــروع کــردم‪.‬‬ ‫تحقیقــات در ایــران کم کــم پــا گرفــت‪ .‬مرکــز ملــی ژنتیــک‪،‬‬ ‫دانشــگاه علــوم پزشــکی تهــران و دانشــگاه تربیــت مــدرس نیــز‬ ‫بــه عرصــه زیس ـت فناوری وارد شــدند‪ .‬بعــد از ایــن مرحلــه‪ ،‬علــم‬ ‫زیسـت فناوری در ایــران رشــد کــرد‪ .‬یکــی از اقداماتــی کــه بــرای‬ ‫ترویــج ایــن رشــته صــورت گرفــت‪ ،‬انتشــار بولتــن زیس ـت فناوری‬ ‫بــود کــه بــا همــکاری بــا مرکــز ریاســت جمهــوری چــاپ می شــد‪.‬‬ ‫در ایــن ماهنامــه تخصصــی بــه اهمیــت زیســت فناوری و تاثیــر‬ ‫ان در اقتصــاد کشــور و امنیــت ملــی پرداختیــم‪ .‬هم زمــان انســتیتو‬ ‫پاســتور بــرای تولیــد واکســن هپاتیــت بــا کوبــا شــروع بــه‬ ‫همــکاری کــرد‪ .‬در حــال حاضــر‪ ،‬ان واکســن تولیــد می شــود‪ ،‬امــا‬ ‫خــط تولیــد چنــد داروی دیگــر بــه دالیلــی متوقــف شــد‪.‬‬ ‫کمیتــه زیســت فناوری فعالیــت در وزارت بهداشــت و وزارت‬ ‫صنعــت را شــروع کــرد‪ .‬ان زمــان تمــام پژوهش هــا در جایــی‬ ‫بــه نــام شــورای پژوهش هــای علمــی کشــور مدیریــت می شــد‪.‬‬ ‫زیس ـت فناوری در ایــن شــورا به عنــوان یــک کمیتــه مطــرح شــد‪.‬‬ ‫بعــد از ان‪ ،‬کمیتــه تکنولــوژی در وزارت بهداشــت کــه زیرنظــر‬ ‫خــودش بــود‪ ،‬اولویت هــای زیســت فناوری را تعریــف می کــرد‪.‬‬ ‫زیسـت فناوری انــواع مختلفــی دارد‪ :‬زیسـت فناوری محیــط زیســت‬ ‫صنعتــی‪ ،‬زیس ـت فناوری کشــاورزی و زیس ـت فناوری پزشــکی‪ .‬در‬ ‫زیســت فناوری پزشــکی اولویــت اول مــا بــا داروهایــی بــود کــه‬ ‫ارزاوری بیشــتری داشــتند‪ .‬اولویــت دوم بــا داروهایــی بــود کــه‬ ‫یــک تولیدکننــده در دنیــا داشــتند‪ .‬یکــی از ایــن داروهــا‪ ،‬داروی‬ ‫ام اس بــود‪ .‬بیمــاران مبتــا بــه ام اس هــر روز بــا مشــکل تهیــه‬ ‫ایــن داروهــا مواجــه بودنــد‪ .‬گاهــی تــا چنــد مــاه دارو وارد نمی شــد‬ ‫و همیــن موضــوع ســبب تنــش و بدتــر شــدن وضــع بیمــاری‬ ‫می شــد؛ بنابرایــن اولیــن تصمیمــی کــه گرفتیــم‪ ،‬ایــن بــود کــه‬ ‫ایــن دارو را تولیــد کنیــم‪.‬‬ ‫پیــش از مــا‪ ،‬شــرکت پویــش در زمینــه تهیــه دارو بــرای بیمــاران‬ ‫ناراحتــی کبــد سیروســی و هپاتیــت «ب» فعالیــت می کــرد‪ .‬مــا‬ ‫‪73‬‬ صفحه 73 ‫دومیــن شــرکتی بودیــم کــه بــه ایــن عرصــه پــا گذاشــتیم‪ .‬در نظــر‬ ‫داشــتیم ســیناژن را بــه قطــب زیس ـت فناوری پزشــکی در منطقــه‬ ‫تبدیــل کنیــم کــه در دنیــا جایــگاه خاصــی داشــته باشــد‪ .‬بعــد از‬ ‫ان نیــز در برنامه هــای کالن کشــوری مثــل ســند چشــم انداز‬ ‫‪ 1404‬ایــران یــا مطالعاتــی کــه بــرای ســند باالدســتی بــرای وزارت‬ ‫بهداشــت و حــوزه ســامت تعریــف شــد‪ ،‬همــواره زیس ـت فناوری‬ ‫به عنــوان اولویتــی ملــی در نظــر گرفتــه شــد‪ .‬اینجــا دو نــگاه‬ ‫حاکمیتــی وجــود داشــت؛ یکــی ســند باالدســتی مســئوالن‬ ‫کشــوری و دیگــری شــورای عالی انقــاب فرهنگــی کــه هــر دو‬ ‫بــه ایــن مقولــه اهمیــت می دادنــد‪.‬‬ ‫در ســال ‪ 1382‬دولــت ســند ملــی زیســت فناوری را به طــور‬ ‫عــام تاییــد کــرد‪ .‬در هیئــت دولــت تصویــب شــد و ســپس شــورای‬ ‫انقــاب فرهنگــی هــم ان را تاییــد کــرد و به عنــوان نقشــه راه‬ ‫در کشــور پذیرفتــه شــد‪ .‬در ان ســند ملــی‪ ،‬ظرفیتــی نیــز بــرای‬ ‫دانشــجویان مقطــع دکتــرای محصــوالت زیســت فناوری در‬ ‫نظــر گرفتــه شــده بــود‪ .‬در ســال های ‪ 1373‬و ‪ 1374‬در کشــور‬ ‫فقــط چهــار یــا پنــج نفــر دانشــجوی دکتــرای زیســت فناوری‬ ‫بودنــد‪ .‬در راســتای ایــن ســند‪ ،‬ســال های بعــد تعــداد ایــن‬ ‫دانشــجویان نزدیــک بــه ســالی ‪ 130‬تــا ‪ 140‬نفــر شــده بــود‪.‬‬ ‫در دنیــا بــه دانشــجوی مقطــع دکتــرا بــ ه چشــم ارزش افــزوده‬ ‫نــگاه می شــود؛ یعنــی بــرای رشــد صنعــت بــه نیــروی انســانی‬ ‫نیــاز داریــد و نیــروی انســانی دو گــروه اســت‪ .‬یکــی از ایــن‬ ‫گروه هــا خــوب فکــر می کنــد‪ ،‬نقشــه راه تعییــن می کنــد و راه‬ ‫نشــان می دهــد‪ .‬ایــن بخــش وظیفــه دانشــجوی دکتراســت‪ .‬مــا‬ ‫در ایــران‪ ،‬در ایــن زمینــه کمبــود داشــتیم کــه بــا برنامه ریــزی‬ ‫وزارت بهداشــت‪ ،‬نیــروی مــورد نیــاز را تامیــن کردیــم‪ .‬در دوره‬ ‫دکتــرا ســد محدودیــت در گرفتــن دانشــجو شکســته شــد‪ .‬از‬ ‫طرفــی‪ ،‬وزارت صمــت صندوقــی بــا نــام «صنــدوق صنایــع نویــن»‬ ‫تشــکیل داد کــه بــه شــرکت های زیســت فناوری وام بــا بهــره ‬ ‫م ـی داد‪ .‬از ســوی دیگــر‪ ،‬دفتــر همکاری هــای ریاســت جمهــوری‬ ‫بــا برنامه ریــزی بــرای حمایت هــای مالــی در افزایــش پذیــرش‬ ‫دانشــجوی دکتــرا حرکتــی ملــی را شــروع کردنــد‪.‬‬ ‫یکــی از دالیــل موفقیــت زیس ـت فناوری برخــورداری از حمایــت‬ ‫همه جانب ـ ه بــود‪ .‬دولــت‪ ،‬بخش هــای خصوصــی و امــوزش‪ ،‬همــه‬ ‫دست به دســت هــم دادنــد و ایــن حرکــت را ایجــاد کردنــد‪.‬‬ ‫پــس ایــران در ایــن صنعــت چنــدان از دنیــا عقــب‬ ‫نبــود‪ ،‬چــه از نظــر زمــان شــروع اســتفاده از صنعــت‬ ‫زیســت فناوری و چــه از نظــر ســرعت رشــد؟‬ ‫دقیق ـ ًا‪ .‬اگــر در زمــان مناســب بــه حوزه هــای جدیــد علــم و فنــاوری‬ ‫وارد شــوید‪ ،‬می توانیــد تــا حــدودی در ان حــوزه بــه موفقیــت برســید‪.‬‬ ‫اصلی تریــن موضــوع ایــن اســت کــه زمــان مناســب وارد عرصــه شــوید‪.‬‬ ‫ســال ‪ ،1980‬اولیــن محصــول زیس ـت فناوری بــه بــازار عرضــه شــد و‬ ‫مــا بــا فاصل ـه ای ده تــا پانزده ســاله به صــورت جــدی وارد ایــن حــوزه‬ ‫شــدیم‪ ،‬امــا در صنعتــی مثــل نســاجی دویســت ســال از دنیــا عقبیــم یــا‬ ‫در بعضــی از صنایــع مثــل الکترونیک‪ ،‬دوره ای پیشــرفت خوبی داشــتیم و‬ ‫دوبــاره چهــل یــا پنجــاه ســال عقــب افتادیــم‪ .‬امــا مرکــز علمــی ژنتیک‪،‬‬ ‫ســال ‪ 1367‬تاســیس شــد؛ یعنــی هفــت یــا هشــت ســال بعــد از اینکــه‬ ‫زیســت فناوری عمــ ً‬ ‫ا بــه بــازار امــد‪ .‬بخــش زیســت فناوری‬ ‫انســتیتو پاســتور نیــز در ســال ‪ 1372‬تشــکیل شــد‪.‬‬ ‫‪74‬‬ ‫بــه عبــارت دیگــر‪ ،‬عــاوه بــر زمــان مناســب ورود‪،‬‬ ‫ســرعت رشــد مــا هــم در ایــن زمینــه مناســب بــوده اســت‪.‬‬ ‫بلــه؛ ان زمــان مدیریــت انســتیتو پاســتور حمایــت خوبــی کــرد‪.‬‬ ‫دکتــر زالــی معــاون پژوهشــی و دکتــر اذرنــوش رئیــس انســتیتو‬ ‫پاســتور تجهیــزات بســیار زیــادی بــرای زیسـت فناوری وارد کردنــد‪.‬‬ ‫دکتــر محمــد فرهــادی‪ ،‬وزیــر بهداشــت حمایت هــای خوبــی از از‬ ‫توســعه ایــن تکنولــوژی کردنــد‪ .‬بــه همیــن صــورت‪ ،‬زمــان دکتــر‬ ‫کامــران باقــری لنکرانــی اقدامــات خوبــی بــرای توســعه نیــروی‬ ‫انســانی صــورت گرفــت‪ .‬وزرا‪ ،‬فــارغ از اینکــه واقعـ ًا در کــدام جنــاح‬ ‫بودنــد‪ ،‬همــه در توســعه فنــاوری کمــک کردنــد‪ .‬مــا‪ ،‬هــم از لحــاظ‬ ‫زمانــی و هــم از نظــر ســرعت رشــد‪ ،‬در موقعیــت مناســبی بودیــم‪.‬‬ ‫از طــرف دیگــر‪ ،‬ایــران کشــوری وارداتــی اســت‪ .‬بــا نگاهــی بــه‬ ‫تاریــخ‪ ،‬متوجــه می شــویم کــه ایــران همیشــه نقــش تاجــر منطقــه‬ ‫را بــازی کــرده و واردکننــده بــوده اســت‪ .‬ایــن نقطــه قــوت بــود‪،‬‬ ‫البتــه تحریــم نیــز بــود کــه هــم اثــر منفــی داشــت و هــم اثــر‬ ‫مثبــت‪ .‬اگــر مــواد اولیــه در دســترس بــود‪ ،‬شــاید هرگــز ســراغ‬ ‫تولیــد نمی رفتیــم‪.‬‬ ‫ایــا تحریــم در ســال های بعــد هــم همــان اثــر مثبــت‬ ‫را داشــت؟‬ ‫اوایــل‪ ،‬تحریــم اثــر مثبــت داشــت و ســبب حرکــت شــد‪ ،‬اما بعــد اثر‬ ‫منفــی ان نمــود پیــدا کــرد‪ .‬مــا رشــد کــرده بودیم‪ ،‬بــه تجهیزاتــی نیاز‬ ‫داشــتیم کــه تنهــا تولیدکننــده اش امریــکا بــود و چــون فقــط بــه دو یا‬ ‫ســه عــدد از ان تجهیــزات نیــاز داشــتیم‪ ،‬منطقــی نبــود خودمــان ان ها‬ ‫را تولیــد کنیــم؛ شــاید هــم تــوان الزم را بــرای تولیــد نداشــتیم‪ .‬بایــد‬ ‫از امریــکا وارد می شــد‪ ،‬امــا بــه مشــکل برخــورده بودیــم‪ .‬تجهیــزات‬ ‫ت بــه دســتمان می رســید‪ .‬پــس‬ ‫موردنیازمــان بــا چندبرابــر قیمــ ‬ ‫تحریــم در شــروع کار بــه نفعمــان بــود‪ ،‬ولــی در درازمــدت کــه وارد‬ ‫صــادرات شــدیم‪ ،‬بــه ضررمــان شــد‪.‬‬ ‫حــوزه دارو بســیار پیچیــده بــود‪ .‬در زیسـت فناوری‪ ،‬هــر زمــان کــه‬ ‫کار را شــروع می کنیــد تــا زمــان رســیدن بــه محصــول‪ ،‬بیــش از‬ ‫هشــتاد فراینــد داریــد‪ ،‬امــا در داروی شــیمیایی ایــن تعــداد کمتــر از‬ صفحه 74 ‫در فــاز بعــدی در ســیناژن‪ ،‬تصمیــم گرفتیــم دارویــی تولیــد‬ ‫کنیــم کــه واقعـ ًا در امنیــت ملــی مــا تاثیرگــذار باشــد‪ .‬اگــر دارویــی‬ ‫تولیدکننــده منحصربه فــرد از امریــکا‪ ،‬اروپــا یــا ژاپــن دارد‪ ،‬مــا‬ ‫می توانیــم دومیــن ان باشــیم‪ ،‬چــون پیش بینــی می کردیــم کــه‬ ‫تحریــم موضوعــی نیســت کــه به ســرعت حــل شــود‪ .‬ســامت‬ ‫ملــت همــواره بــرای مــا در اولویــت بــوده و هســت‪ .‬همیشــه‬ ‫نگرانــی از تامیــن نشــدن دارو وجــود دارد‪ .‬حــدود ســال های ‪1388‬‬ ‫و ‪ 1389‬داروی گران قیمــت ســرطان کمیــاب بــود‪ ،‬ولــی امــروز‬ ‫اص ـ ً‬ ‫ا ان کمبــود وجــود نــدارد‪.‬‬ ‫شــرکت ســیناژن چگونــه شــکل گرفــت و اهــداف ایــن‬ ‫شــرکت ابتــدا چــه بــود؟‬ ‫ده عــدد اســت‪ .‬ایجــاد فراینــد خوبــی کــه بتوانــد محصــول خــوب‬ ‫تولیــد کنــد‪ ،‬اســان تر از تولیــد خــود محصــول نیســت‪ .‬مــا در‬ ‫ســیناژن فراینــد زیسـت فناوری را در کشــور بومــی کردیــم؛ یعنــی‬ ‫تعــدادی نیــرو را به صــورت فــردی‪ ،‬از اروپــا‪ ،‬روســیه‪ ،‬امریــکا و‬ ‫هنــد دعــوت کردیــم‪ .‬بــرای تولیــد اولیــن محصولمــان بــا شــرکتی‬ ‫المانــی همــکاری کردیــم کــه نیمه دولتــی و نیمه خصوصــی بــود‪.‬‬ ‫بخــش اول کار ژن و تهیــه ســلول از ان شــرکت بــود و بعــد‬ ‫از ان‪ ،‬فرایندهــای خالص ســازی را مــا انجــام دادیــم‪ .‬البتــه در‬ ‫برهـه ای در تولیــد انبوهــش بــه مشــکل خوردیــم کــه بــا اســتفاده‬ ‫از نیروهــای کشــور روســیه توانســتیم نقــش اساســی در توســعه‬ ‫زیســت فناوری ایفــا کنیــم‪.‬‬ ‫مــا دو هــدف اصلــی داشــتیم‪ :‬یکــی اینکــه در جهــان نقش افریــن‬ ‫باشــیم و دیگــر اینکــه بتوانیــم جایگاهــی کســب کنیــم‪ .‬بــرای‬ ‫همیــن ســراغ داروهایــی می رفتیــم کــه ان هــا تولیــد می کردنــد‬ ‫و بــا ایــن دیــد جلــو می رفتیــم کــه بتوانیــم بــه صــادرات برســیم‪.‬‬ ‫اولیــن موضــوع بــرای امــکان صــادرات ایــن اســت کــه از نظــر‬ ‫کیفیــت‪ ،‬قــدرت رقابــت داشــته باشــیم‪ .‬کیفیــت محصــول در‬ ‫صــادرات بســیار مهــم اســت‪ .‬هــر چقــدر هــم محصولتــان را ارزان‬ ‫بدهیــد‪ ،‬وقتــی کیفیــت نداشــته باشــد‪ ،‬بی فایــده اســت‪ .‬در صنعــت‬ ‫دارو‪ ،‬کشــور خریــدار بایــد خــط تولیــد شــما را تاییــد کنــد‪ .‬مــا‬ ‫اولیــن شــرکتی هســتیم کــه توانســته ایم ‪ GMP‬اتحادیــه اروپــا را‬ ‫بگیریــم؛ یعنــی اتحادیــه اروپــا خــط تولیــد مــا را تاییــد می کنــد یــا‬ ‫برزیــل از نظــر رگوالتــوری کشــوری در حــد امریکاســت کــه خــط‬ ‫تولیــد مــا را بــرای صــادرات تاییــد کــرده اســت یــا مکزیــک هــم‬ ‫همین طــور‪ .‬بیــش از بیســت کشــور ‪ GMP‬مــا را تاییــد کرده انــد‬ ‫و محصــوالت مــا بــه بیــش از بیســت کشــور صــادر می شــود‪.‬‬ ‫ترکیــه کمتــر از اتحادیــه اروپــا نیســت‪ ،‬بــرای روســیه هــم روال‬ ‫بــه همیــن صــورت اســت‪.‬‬ ‫شــما در ایــن پروژه هــا بیشــتر بــا اشــخاص در تمــاس‬ ‫بودیــد یــا اینکــه توانســتید بــا شــرکت های چندملیتــی‬ ‫هــم پــروژ ه مشــترک انجــام دهیــد؟‬ ‫در واقــع‪ ،‬شــرکت شــما بــا وجــود تحریم هــا در حــوزه‬ ‫صــادرات موفــق بــوده اســت‪ ،‬ایــا موانعــی هــم بــرای‬ ‫صــادرات داشــته اید؟‬ ‫شــرکت های چندملیتــی بــه مــا کار نمی دادنــد؛ در عرصــه‬ ‫زیســت فناوری به خاطــر رقابــت اقتصــادی ای کــه وجــود دارد و‬ ‫همچنیــن حفــظ فراینــد‪ ،‬شــرکت ها معمــو ًال همــکاری نمی کننــد‪.‬‬ ‫پــس ایــن به خاطــر مســائل سیاســی نبــوده و دالیــل‬ ‫دیگــری داشــته اســت؟‬ ‫بلــه؛ در حــال حاضــر در هیــچ کجــای دنیــا تکنولــوژی داروی‬ ‫زیســت فناوری را نمی فروشــند‪ ،‬بــه جــز شــرکت های زیرپلــه ای‬ ‫یــا محصــوالت خیلــی قدیمــی کــه دیگــر ســال ها در بــازار‬ ‫بوده انــد‪ ،‬امــا دربــاره محصــوالت جدیــد و بـه روز هرگــز ایــن اتفــاق‬ ‫نمی افتــد‪ ،‬مگــر شــرکت های چینــی یــا هنــدی کــه حرفــی بــرای‬ ‫گفتــن ندارنــد‪ .‬برخــی از ایــن مــواد اولیــه محصــول شــرکت هایی‬ ‫بــا عمــر طوالنــی‪ ،‬حــدود ســی ســال اســت و شــاید ان را در اختیــار‬ ‫دیگــران قــرار دهنــد‪ ،‬ولــی داروهــای دیگــر مثــل فاکتــور ‪ 7‬جایــی‬ ‫پیــدا نمی شــود‪ .‬ایــن حرکــت مــا ســبب شــد بتوانیــم در صحنــه‬ ‫رقابــت جهانــی حرفــی بــرای گفتــن داشــته باشــیم؛ زیــرا تنهــا‬ ‫رقیــب مــا امریــکا بــود‪.‬‬ ‫مــا بــرای رفــع ایــن مشــکل از فراینــد خودمــان اســتفاده کردیــم‬ ‫و توانســتیم محصوالتمــان را بــا کیفیــت بــاال تولیــد کنیــم‪.‬‬ ‫خوشــبختانه‪ ،‬دارو در تحریــم نیســت‪ ،‬بلکــه تبــادل مالــی تحریــم‬ ‫اســت‪ .‬تحریــم هــم خارجــی اســت و هــم داخلــی؛ بیشــتر از اینکــه‬ ‫تحریــم خارجــی روی کار مــا اثــر داشــته باشــد‪ ،‬تحریم هــای داخلی‬ ‫بــر مــا اثــر گذاشــته اســت‪ .‬داروهــای جدیــد کــه ظرفیــت صادراتی‬ ‫زیــادی دارنــد‪ ،‬وارد فهرســت داروهــای کشــور نمی شــوند‪ .‬در‬ ‫هیــچ کجــای دنیــا بــرای تولیــد دارو از وزارت بهداشــت اجــازه‬ ‫نمی گیرنــد‪ .‬ابتــدا دارو تولیــد می شــود و ســپس مطالعــات بالینــی‬ ‫بــه وزارت بهداشــت اعــام می شــود‪ .‬انجــا اطالعــات را بررســی‬ ‫و دارو را تاییــد می کننــد‪ .‬کار وزارت بهداشــت تاییــد کیفیــت دارو‬ ‫اســت و دخالتــی در تولیــد یــا صــادرات ان نــدارد‪.‬‬ ‫فرایند تولید دارو در دنیا چگونه است؟‬ ‫در تمــام دنیــا وزارت صنعــت مجــوز صنعتــی شــدن را می دهــد و‬ ‫بــا ان می توانیــد شــرکت خــود را تاســیس کنیــد‪ .‬بعــد از تاســیس‬ ‫شــرکت بــه وزارت بهداشــت اعــام می کنیــد کــه شــرکتتان‬ ‫‪75‬‬ صفحه 75 ‫مجــوز تولیــد دارو دارد و رگوالتــوری اجــازه تولیــد دارو در ان‬ ‫ســایت را بــه شــما می دهــد‪ .‬شــرکت خصوصــی کارش را شــروع‬ ‫می کنــد و بعــد از تولیــد دارو‪ ،‬بــرای مطالعــات بالینــی پروپوزالــی‬ ‫تهیــه می کنــد و تاییــد مطالعــات بالینــی را می گیــرد‪ .‬بعــد از‬ ‫انجــام مطالعــات بالینــی‪ ،‬بــا تاییــد خــود وزارت بهداشــت یــا ‪CRO‬‬ ‫ان‪ ،‬وجــود دارو را اعــام می کنیــد‪ .‬اگــر دارو تاییــد شــد‪ ،‬بعــد از‬ ‫بررســی خــط تولیــد‪ ،‬مجــوز تولیــد دارو در ســایت صــادر می شــود‪.‬‬ ‫کار وزارت بهداشــت تاییــد کیفیــت دارو و ســایتی اســت کــه دارو در‬ ‫ان تولیــد می شــود کــه حتمـ ًا نیازمندی هــای خــط تولیــد را تامیــن‬ ‫کنــد‪ .‬شــرکت خصوصــی بعــد از تولیــد بــه دنبــال بیمــه م ـی رود‬ ‫و تاییــد بیمــه را هــم می گیــرد‪ .‬بیمــه بــه قیمت هــا و میــزان‬ ‫نیــاز توجــه می کنــد‪ ،‬اگــر داروی تولیــدی شــما از نظــر قیمــت و‬ ‫کیفیــت تــوان رقابــت داشــته باشــد‪ ،‬بیمــه ان را تاییــد می کنــد‪.‬‬ ‫قیمت گذاری سازمان های دولتی را تایید می کنید؟‬ ‫به هیچ وجــه‪ .‬ایــن موضــوع خــارج از حــوزه مســئولیت وزارت‬ ‫بهداشــت اســت‪.‬‬ ‫بــا توجــه بــه حساســیت این گونــه اقــام‪ ،‬اگــر‬ ‫نهادهــای دولتــی یــا باالدســتی قیمت گــذاری را عهــده دار‬ ‫نشــوند‪ ،‬از نظــر اخالقــی و بــازار ســیاه مشــکلی ایجــاد‬ ‫نمی شــود؟‬ ‫از انجــا کــه بیمــار و شــرکت بیمه گــر هزینــه ایــن اقــام را‬ ‫پرداخــت می کننــد‪ ،‬بهتــر اســت دولــت وارد ایــن مباحــث نشــود‪.‬‬ ‫در واقــع شــما وزارت بهداشــت را فقــط متولــی ســامت‬ ‫می دانیــد و معتقدیــد کــه نبایــد بــه مســائل مالــی وارد شــود؟‬ ‫اگــر شــرکت های خصوصــی ببیننــد کــه دارویشــان بــه بــازار‬ ‫‪76‬‬ ‫نمی رســد‪ ،‬قیمــت را کاهــش می دهنــد تــا بیمه هــا ان را‬ ‫بپذیرنــد‪ .‬نکتــه دیگــر اینکــه در تمــام دانشــکده های پزشــکی مــا‬ ‫از منابــع غربــی اســتفاده می شــود‪ .‬ایــا در طــب ســنتی هــم بخــش‬ ‫پاتولــوژی‪ ،‬فیزیولــوژی‪ ،‬اناتومــی و فیزیوپاتولــوژی وجــود دارد؟ مــا‬ ‫همــه نســخه ها را بــه زبــان انگلیســی می نویســیم‪ .‬چطــور در‬ ‫چنیــن موقعیتــی غــرب و علمــش را قبــول داریــم‪ ،‬امــا در تولیــد‬ ‫دارو و قیمت گــذاری از ان هــا اطاعــت نمی کنیــم؟ هزینه هــای‬ ‫درمــان در ســوئیس‪ ،‬انگلســتان و ســوئد از ایــران کمتــر اســت‪،‬‬ ‫زیــرا مدیریــت درســتی دارنــد‪ .‬پزشــکان اروپایــی هرگــز بــه انــدازه‬ ‫پزشــکان ایرانــی انتی بیوتیــک تجویــز نمی کننــد‪.‬‬ ‫مــا نقــاط کــوری داریــم کــه نــه مــردم توجــه می کننــد و نــه‬ ‫دولــت و فقــط جاهایــی کــه بعضــی دولتی هــا بخواهنــد‪ ،‬روی ان ها‬ ‫تمرکــز می کننــد‪ .‬بایــد بــه مســئله بهداشــت بـه چشــم یــک نظــام‬ ‫نــگاه کنیــم؛ نمی توانیــم امــوزش و بیمــه را از دارو جــدا کنیــم‪.‬‬ ‫ســازمان های مرتبــط دیگــری هــم وجــود دارنــد؛ ســازمان توســعه‬ ‫تجــارت‪ ،‬صنــدوق توســعه صــادرات و‪ ،...‬بایــد دیــد هرکــدام بــا‬ ‫چــه هدفــی راه انــدازی شــده اند و در چارچــوب هدفشــان فعالیــت‬ ‫کننــد تــا خللــی در زنجیــره خدمــات ایجــاد نشــود‪ .‬اکنــون همــه‬ ‫ایــن وظایــف بــه عهــده ســازمان غــذا و داروســت؛ درحالی کــه‬ ‫ایــن ســازمان بــا ایــن همــه مشــکالت نمی توانــد وظیفــه اصلــی‬ ‫خــود را انجــام دهنــد‪.‬‬ ‫بــا توجــه بــه اینکــه امــوزش از ایــن مبحــث جــدا‬ ‫نیســت‪ ،‬ایــا دانشــگاه های مــا واقعــاً از نظــر علمــی‬ ‫توانســته اند بــا صنعــت زیســت فناوری هم ســطح شــوند؟‬ ‫از نظــر علمــی‪ ،‬تعــداد مقاالتــی کــه امــروزه در دانشــکده های‬ ‫داروســازی چــاپ می شــوند‪ ،‬در مقایســه بــا قبــل از نظــر کمــی‬ ‫و کیفــی افزایــش قابل توجهــی داشــته اند‪ .‬اســتادان مــا بســیار‬ صفحه 76 ‫چــرا ایــن قوانیــن هنــوز باقــی مانــده؟ کســی نبــوده‬ ‫اســت کــه این هــا را یــاداوری کنــد؟‬ ‫برجســته اند؛ در شــرکت های داروســازی‪ ،‬عــاوه بــر فنــاوری‪،‬‬ ‫هیئــت علمی هــا در مطالعــات و ازمون هــای داروهــای گیاهــی‬ ‫یــا دارروهــای شــیمیایی نیــز اجــازه ورود پیــدا کرده انــد و‬ ‫توانســته اند تحــول بزرگــی ایجــاد کننــد‪ .‬مدیــران عامــل خوبــی‬ ‫در صنعــت داریــم‪ ،‬مدیرعاملــی کــه اســتاد دانشــگاه بــوده‪ ،‬بــه رشــد‬ ‫شــرکت کمــک کــرده اســت؛ ماننــد شــرکت «اســوه» کــه ابتــدا‬ ‫مدیرعاملــش فــردی صنعتــی بــود و شــرکت فروشــش کــم بــود‪،‬‬ ‫امــا زمانــی کــه دکتــر کبریایــی زاده‪ ،‬کــه از اســتادان دانشــگاه‬ ‫بــود‪ ،‬بــه مدیریــت ایــن شــرکت منصــوب شــد‪ ،‬میــزان فــروش‬ ‫از چهارپنــج میلیــارد بــه هفتادهشــتاد میلیــارد رســید‪ .‬همین طــور‬ ‫مدیریــت دانش محــور در مرکــز رشــد دانشــگاه علــوم پزشــکی‬ ‫تهــران در خیابــان کارگــر واقعــ ًا نقــش تاثیرگــذار و خوبــی ایفــا‬ ‫کــرده اســت‪.‬‬ ‫شما نقش این مراکز را تایید می کنید ؟‬ ‫دقیقـ ًا‪ .‬مــا نقــش خوبــی داریــم ولــی قوانیــن دسـت وپاگیر اجــازه‬ ‫حرکــت نمی دهنــد‪.‬‬ ‫دربــاره اینکــه برخــی قوانیــن نقــش بازدارندگــی دارنــد‪،‬‬ ‫بیشــتر بگویید؟‬ ‫دغدغــه مدیــر کل دارو تمــام روز ایــن اســت در بانــک مرکــزی‬ ‫دنبــال ارز باشــد‪ ،‬بعــد نوبــت گمــرک می رســد‪ .‬پــس وظیفــه‬ ‫وزارت بازرگانــی چیســت؟ در گذشــته هــم ســازمانی وجــود داشــت‬ ‫کــه کارش واردات دارو بــود‪ .‬ایــن درســت نیســت کــه هر ســازمانی‬ ‫جداگانــه مشــکالت ارزی را رفــع کنــد‪ .‬مگــر ذرت را وزارت جهــاد‬ ‫کشــاورزی وارد می کنــد؟ ذرت را وزارت بازرگانــی وارد می کنــد‪.‬‬ ‫برخــی قوانیــن از زمــان جنــگ باقــی مانــده اســت‪ .‬ان زمــان قصــد‬ ‫داشــتیم چابــک باشــیم و بــه کارهــا ســرعت ببخشــیم‪ ،‬امــا االن‬ ‫جنــگ تمــام شــده و ایــن قوانیــن باقــی مانــده و همیــن چارچــوب‬ ‫اســت کــه بــه مــا اجــازه حرکــت نمی دهــد‪.‬‬ ‫ایــن ذات ماســت کــه نمی خواهیــم از انچــه داریــم جــدا شــویم‬ ‫و در مقابــل تغییــر‪ ،‬مقاومــت می کنیــم‪ .‬درصورتی کــه ایــن کارهــا‬ ‫اصــ ً‬ ‫ا وظیفــه ســازمان غــذا و دارو نیســت‪ .‬تغییــر ایــن قوانیــن‬ ‫بــه مدیریــت قــوی در ســازمان غــذا و دارو یــا وزیــری قــوی‬ ‫نیــاز دارد کــه بــا قاطعیــت وظیفــه ایــن ســازمان را حفــظ داروی‬ ‫ســالم اعــام کنــد‪ .‬بســیاری از کمبــود داروهــای ایــران به صــورت‬ ‫قاچــاق از ترکیــه وارد می شــود‪ ،‬ایــن وضعیــت راه قاچــاق را بــاز‬ ‫و دوبــاره بــرای ســازمان مشــکل ایجــاد می کنــد‪ .‬اگــر ســازمان‬ ‫مجبــور نباشــد قیمــت را افزایــش دهــد‪ ،‬راه قاچــاق از کشــورهای‬ ‫همســایه بــاز نمی شــود‪.‬‬ ‫هیــچ راهــی وجــود نــدارد‪ .‬وظایــف غــذا و دارو بایــد برون ســپاری‬ ‫شــود‪ .‬صــادرات بــه متولیــان صــادرات و واردات هــم بــه متولیــان ان‬ ‫ســپرده شــود‪ ،‬بــرای قیمت گــذاری نیــز متولــی داریــم‪ .‬کمیســیون‬ ‫مــاده ‪ 20‬بــرای ســال ‪ 1334‬اســت‪ .‬چــرا این هــا بازبینــی نمی شــوند؟‬ ‫ایــن یعنــی ایــران در ایــن زمینــه شــصت ســال بــدون تغییــر مانــده‬ ‫اســت؛ درصورتی کــه مــا در حــوزه فنــاوری اطالعــات پیشــرفت‬ ‫زیــادی کرده ایــم‪ .‬در ایــران تراکنــش مالــی پیشــرفته تر از اروپاســت‪.‬‬ ‫در اروپــا ایــن حجــم تبــادل مالــی از طریــق اینترنــت انجــام نمی شــود‬ ‫ک از بانک هــا وجــود نــدارد‪ ،‬امــا همیــن اقــدام‬ ‫و ایــن میــزان پیام ـ ‬ ‫در حــوزه پزشــکی ایــران صــورت نمی گیــرد‪ .‬در نســخه الکترونیکــی‬ ‫اســتاندارد‪ ،‬وقتــی پزشــک نســخه را می نویســد‪ ،‬همان جــا به صــورت‬ ‫خــودکار اطالعــات نســخه بــه سیســتم مرکــزی و بیمــه منتقــل‬ ‫می شــود‪ .‬سیســتم نظارتــی می دانــد کــه کــدام پزشــک نســخه را‬ ‫نوشــته و کــدام قلــم دارو از کــدام داروخانــه کــم شــده اســت‪ .‬مــا‬ ‫به راحتــی می توانیــم ایــن سیســتم را در ایــران پیــاده کنیــم‪ .‬چنیــن‬ ‫شــفافیتی از فســاد جلوگیــری می کنــد‪.‬‬ ‫ده ســال اســت کــه دربــاره نســخه الکترونیــک صحبــت می کننــد‪.‬‬ ‫نســخه الکترونیــک ایــن روزهــا کار ســاده ای اســت‪ .‬یــک شــرکت‬ ‫خصوصــی می توانــد برنامــه ان را بنویســد‪ .‬اپلیکیشــن های‬ ‫حســابداری زیــادی وجــود دارد‪ .‬گاهــی انــگار فرامــوش می کنیــم‬ ‫کــه نســخه الکترونیــک فقــط اپلیکیشــینی معمولــی اســت‪.‬‬ ‫بــا همــه این هــا‪ ،‬ایــا همچنــان ایــن صنعــت بــرای‬ ‫بخــش خصوصــی جذابیــت الزم را بــرای ورود دارد؟ ایــن‬ ‫جذابیــت بــرای نخبــگان دانشــگاهی در چــه حــدی اســت؟‬ ‫در حــال حاضــر‪ ،‬در سیســتم مــا بیــش از چهــار هــزار نفــر کار‬ ‫می کننــد‪ .‬بــا هــر شــغل ایــن سیســتم تقریبـ ًا ســه شــغل به صــورت‬ ‫غیرمســتقیم در ارتبــاط اســت کــه تقریبـ ًا حــدود دوازده هــزار نفــر‬ ‫می شــوند‪ .‬در گــروه مــا بیــش از ‪ 150‬نفــر دکتــرا و فوق دکتــرا‬ ‫دارنــد و متخصص انــد‪ ،‬بیــش از هشــتاد نفــر رتبــه بــاالی کنکــور‬ ‫بوده انــد کــه همــه این هــا جذابیــت ایــن شــغل اســت‪ .‬جذابیــت‬ ‫بعــدی کار مــا اثرگــذاری مســتقیممان بــر زندگــی مــردم اســت‪ .‬از‬ ‫نظــر درامــد نیــز حقــوق خوبــی بــه کارکنــان می دهیــم و بــا همیــن‬ ‫اوضــاع و مشــکالت نیــز صــادرات مــا وضعیــت خوبــی دارد‪.‬‬ ‫برنامــه مــا ایــن بــود کــه در ســال ‪ 1400‬در صــادرات رشــد‬ ‫بســیار زیــادی داشــته باشــیم‪ .‬امســال شــاید بــا تــاش زیــاد بــه‬ ‫‪ 45‬میلیــون دالر برســیم‪ ،‬جلــوی ورود مــا بــه موضوع صــادرات گرفته‬ ‫شــده اســت‪ .‬اجــازه تولیــد نمی دهنــد‪ .‬ســه ســال اســت کــه بــرای‬ ‫‪77‬‬ صفحه 77 ‫صــادرات مجــوز می دهنــد‪ .‬حــدود پنج شــش ســال بــه محصــوالت‬ ‫زیســت فناوری اجــازه صــادرات نمی دادنــد؛ درصورتی کــه دارو‬ ‫صنعــت اســت‪ ،‬وقتــی چیــزی بــه صنعــت تبدیــل شــد‪ ،‬در درامــد‬ ‫ناخالــص ملــی تاثیرگــذار اســت و جنبــه ارزاوری پیــدا می کنــد‪.‬‬ ‫حوزه زیست فناوری تا چه میزان ارزاوری دارد؟‬ ‫زمانــی کــه کاالیــی تبدیــل بــه صنعــت شــد‪ ،‬بایــد بــه ان بــه‬ ‫چشــم درامــد ارزی نــگاه کــرد؛ اگــر تولیــد فقــط بــه انــدازه رفــع‬ ‫نیــاز کشــور باشــد‪ ،‬جنبــه صنعــت و ارزاوری را از دســت می دهــد‪.‬‬ ‫اگــر قصــد داریــم ایــن صنعــت را بــه ارزاوری برســانیم‪ ،‬بایــد بــه‬ ‫جنبه هــای صادراتــی ان نیــز توجــه کنیــم و تنهــا بــه رفــع نیــاز‬ ‫کشــور محــدود نشــویم‪.‬‬ ‫شــرکت های دانش بنیــان در ایــن اقتصــاد و صنعــت‬ ‫چــه نقشــی ایفــا کرده انــد؟‬ ‫شــرکت های دانش بنیــان در زمــان اقــای دکتــر ســتاری شــروع‬ ‫بــه کار کردنــد‪ .‬مدتــی طــول کشــید تــا پذیرفتــه شــوند‪ .‬در حــوزه‬ ‫زیسـت فناوری‪ ،‬در حــال حاضــر‪ ،‬بیــش از چهــل شــرکت دانش بنیــان‬ ‫وجــود دارد؛ درصورتی کــه در گذشــته و تــا همیــن هفت هشــت ســال‬ ‫پیــش‪ ،‬شــاید ســه یــا چهــار شــرکت بیشــتر وجــود نداشــت کــه البتــه‬ ‫همیــن شــرکت ها تولیــدات مختلفــی داشــتند‪.‬‬ ‫تعــداد ایــن شــرکت ها و نقشــی کــه ایفــا می کننــد‪ ،‬از‬ ‫نظــر شــما قابــل قبول اســت؟‬ ‫بــه نظــر مــن‪ ،‬ایــران تــا ده پانــزده ســال اینــده ــــ اگــر دوبــاره‬ ‫کســی جلویشــان را نگیــرد و سیســتم از ان هــا حمایــت کنــد ــــ‬ ‫بالــغ بــر ســه یــا چهــار شــرکت در حــد ســیناژن خواهــد داشــت‬ ‫و در ســطح جهانــی می توانــد جــزو ده کشــور اول باشــد‪ .‬نیــروی‬ ‫انســانی بســیار خوبــی هــم در ایــن زمینــه داریــم‪ .‬فارغ التحصیــان‬ ‫دکتــرای دانشــگاه تهــران کــه رتبــه زیــر صــد داشــتند‪ ،‬در خــط‬ ‫تولیــد مــا پــروژه مســتقل دارنــد‪ .‬دکتــر ســتاری نیــز از ایــن طــرح‬ ‫حمایــت کــرد‪ .‬ایــن نیروهــا شــرکت تاســیس کردنــد و مــا هــم در‬ ‫کنــارش بــه ان هــا امــوزش دادیــم‪ .‬ایــن دوســتان و گــروه ســیناژن‬ ‫تولیــد و تامیــن واکســنی مثــل انفوالنــزا را کــه همیشــه مشــکل‬ ‫کشــور بــود‪ ،‬به خوبــی اداره کردنــد‪.‬‬ ‫در واقــع‪ ،‬ایــن طــرح هــا بــه جلوگیــری از مهاجــرت‬ ‫نخبــگان هــم کمــک کــرده اســت؟‬ ‫مهاجــرت نخبــگان زمانــی اتفــاق می افتــد کــه شــخص دانــش‬ ‫و تخصــص دارد‪ ،‬ولــی کســی بــه او اهمیــت نمی دهــد‪ .‬مــا‬ ‫ســعی کردیــم در قالــب شــرکت های دانش بنیــان از ایــن فاجعــه‬ ‫جلوگیــری کنیــم و بــه شــخصیت ایــن ادم هــا اهمیــت دهیــم‪.‬‬ ‫مــا اگــر در همیــن مــدت کوتــاه بــه حــوزه واکســن ورود پیــدا‬ ‫نمی کردیــم‪ ،‬موضــوع سیاســی می شــد‪.‬‬ ‫ان اوایــل در دنیــا مواجهــه بــا کوویــد‪ 19‬بــرای همه دشــوار‬ ‫و همیــن وضعیــت کمابیــش همه جــا حاکــم بود‪ .‬شــرکت شــما‬ ‫چگونــه توانســت ایــن پــروژه را مدیریــت کند؟‬ ‫مــا ابتــدا ورود نکردیــم‪ .‬مســئوالن زیــادی از مــا درخواســت‬ ‫پلتفــرم کردنــد‪ .‬پلتفــرم مــا در ســطح باالیــی قــرار دارد؛ روســیه‪،‬‬ ‫‪78‬‬ ‫هنــد و برزیــل نتوانســتند انتقــال تکنولــوژی را انجــام دهنــد‪ ،‬امــا ما‬ ‫زیرســاخت های الزم را داشــتیم و در بهمن مــاه کــه بــه مــا بــرای‬ ‫ورود فشــار اوردنــد‪ ،‬اعــام کردیــم کــه اگــر از صفــر شــروع کنیــم‪،‬‬ ‫دوبــاره هفت هشــت مــاه طــول می کشــد‪ .‬شــرکتی اســترالیایی‬ ‫کــه فــاز یــک را انجــام داده و در اســترالیا ازمایــش کــرده بــود‪ ،‬بــا‬ ‫مــا قــرارداد بســت و درخواســت کــرد واکســن مشــترک را صنعتــی‬ ‫کنیــم‪ .‬زمانــی کــه ظرفیــت تولیــد خطــوط مــا را دیدنــد‪ ،‬به راحتــی‬ ‫کار را بــه مــا واگــذار کردنــد‪.‬‬ ‫مــا در ایــران بــه خاطــر بوروکراســی اداری مشــکالت زیــادی‬ ‫داشــتیم؛ البتــه نــه اینکــه ســازمان غــذا و دارو مــا را اذیــت کــرده‬ ‫باشــد‪ ،‬حتــی شــاید در دوره ای ایــن ســازمان بهتریــن پشــتیبان مــا‬ ‫بــود‪ .‬گاهــی اوقــات اص ـ ً‬ ‫ا نمی دانســتیم چــه کســی جلــوی کار را‬ ‫گرفتــه اســت‪ ،‬امــا ســازمان غــذا و دارو از مــا حمایــت کــرد‪ .‬گاهــی‬ ‫الزم بــود در کمیتــه علمــی و پژوهشــی وزارت بهداشــت پنجــاه نفر‬ ‫راجــع بــه پروتــکل بالینــی مــا تصمیــم بگیرنــد‪ .‬در نهایــت‪ ،‬همــه را‬ ‫گــردن ســازمان غــذا و دارو می اندازنــد‪ .‬هرکــس می گویــد کــه‬ ‫ان یکــی مســبب اســت‪ .‬هــر گوشـه ای کمیتـه ای داشــت کــه کار‬ ‫را بــه دیگــری حوالــه می کــرد‪ .‬در معاونــت پژوهشــی‪ ،‬معاونــت‬ ‫بهداشــتی و‪ ...‬یــک ســازمان تصمیم گیــر وجــود نــدارد و ایــن‬ ‫ســاختار ناکارامــد اســت‪ .‬درنهایــت‪ ،‬بایــد اذعــان کــرد کســانی کــه‬ ‫مشــکل تامیــن و مدیریــت واکســن را در دولــت گذشــته داشــته اند‪،‬‬ ‫کمــاکان در مصــدر قدرت انــد‪ ،‬ایــن یعنــی دوبــاره بایــد شــاهد‬ ‫نابســامانی در ایــن بیمــاری باشــیم‪.‬‬ صفحه 78 ‫در نهایت موفق شدید وارد بازار شوید‪.‬‬ ‫اولیــن قــرارداد مــا حــدود شــش میلیــون دز بــود کــه ان را‬ ‫به تازگــی تحویــل داده ایــم و در حــال حاضــر‪ ،‬در بیشــتر نقــاط‬ ‫کشــور وجــود دارد‪ .‬بــه نظــر مــن نســبت بــه زمانــی کــه کار را‬ ‫شــروع کردیــم‪ ،‬توانســتیم خــوب عمــل کنیــم‪.‬‬ ‫نقشــه راه شــما بــرای اینــده ایــن پاندمــی و درمــان‬ ‫ان چیســت؟‬ ‫یکــی از پزشــکان بــا مــن تمــاس گرفــت و دربــاره دارویــی بــه نــام‬ ‫الکتــرا پرس وجــو کــرد کــه شــنیده بــود در درمــان کرونــا تاثیرگــذار‬ ‫اســت‪ .‬خوشــبختانه‪ ،‬مــا ســال ‪ 1392‬ایــن دارو را تولیــد کــرده بودیــم‪،‬‬ ‫امــا ســازمان غــذا و دارو ان زمــان بــه مــا مجــوز نــداد‪ .‬ایــن دارو‬ ‫را از مــا گرفتنــد و بــرای کســانی کــه در وضعیــت بحرانــی بودنــد‪،‬‬ ‫اســتفاده کردنــد‪ .‬واقعـ ًا معجــزه کرد‪ .‬کمبــود ایــن دارو در دنیا احســاس‬ ‫می شــد‪ .‬مــا یکــی از تولیدکننــدگان ان بودیــم‪ .‬حــدود شــهریور یا مهر‬ ‫بــه مــا مجــوز دادنــد‪ ،‬از اســفند تــا شــهریور‪ ،‬یعنــی حــدود شــش مــاه‪،‬‬ ‫اجــازه مصــرف نداشــتیم و ایــن بــه خاطــر رونــد اداری بــود‪ .‬ایــن دارو‬ ‫واقع ـ ًا در کاهــش مرگ ومیــر کرونــا تاثیرگــذار بــود‪ .‬در حــال حاضــر‪،‬‬ ‫اندونــزی‪ ،‬فیلیپیــن و ترکیــه بــه وزیــر بهداشــت نامــه زده انــد و ایــن‬ ‫دارو را درخواســت کرده انــد‪ .‬مــا چــون اجــازه صــادرات نداشــتیم‪ ،‬قبــول‬ ‫نکردیــم‪ .‬االن هفت ـه ای هــزار بســته از ایــن دارو بــه ایــن کشــورها‬ ‫پخــش می کنیــم‪ .‬قیمــت ایــن دارو کــه کاهــش پیــدا کــرد‪ ،‬مــا ان‬ ‫را وارد بــازار کردیــم‪ ،‬امــا نــگاه مالــی نداشــتیم و خوشــحالیم کــه نقــش‬ ‫موثــری در پیشــگیری از نــرخ مرگ ومیــر کرونــا داشــتیم‪ .‬نقــش شــرکت‬ ‫مــا در ایــن کاهــش شــایان توجــه بــود و از ایــن بابــت بســیار خرســندیم‪.‬‬ ‫بــرای کســانی کــه در ایــن حــوزه هســتند‪ ،‬چــه‬ ‫توصیــه ای داریــد؟‬ ‫انچــه کشــور را نجــات می دهــد‪ ،‬ســاختار اســت‪ .‬ســازمان بایــد بــه‬ ‫رســالت اصلــی خــودش برگــردد و فقــط بــه فکر ســامت و بهداشــت‬ ‫باشــد‪ .‬نبایــد بــه قیمــت و بــازار و چنیــن موضوعاتــی فکــر کنــد‪.‬‬ ‫اگــر همیــن االن تحریم هــا برداشــته شــود‪ ،‬ایــران چــه‬ ‫جایگاهــی در منطقــه یــا جهــان می توانــد کســب کنــد؟‬ ‫تحریــم در صــادرات هیــچ اثــری نــدارد؛ زیــرا مشــکل داخلــی‬ ‫اســت‪ .‬تحریــم داخلــی و مشــکل قوانیــن وجــود دارد و البتــه‬ ‫ســازمان غــذا و دارو هــم بــا ایــن نیــروی انســانی کــم‪ ،‬واقعـ ًا بــه‬ ‫هیــچ کاری نمی رســد‪ .‬اجــازه نیــرو گرفتــن هــم ندارنــد‪ ،‬چــون‬ ‫می گوینــد دولــت را بــزرگ می کنیــد‪.‬‬ ‫شــما چگونــه توانســتید بــه یکــی از چهره هــای‬ ‫صنعــت زیســت فناوری تبدیــل شــوید؟‬ ‫چنــد عامــل بــود؛ اول اینکــه مــا منافــع ملــی را بر منافع شــخصی‬ ‫ارجــح دانســتیم‪ .‬دنبــال مــواردی بودیــم کــه کشــور بــه ان هــا نیــاز‬ ‫دارد و از همــه مهم تــر‪ ،‬توانســتیم گــروه تشــکیل دهیــم؛ یعنــی‬ ‫از نیروهــای علمــی کشــور اســتفاده کردیــم‪ .‬گــروه اجرایــی مــا‬ ‫بســیار قــوی بــود‪ .‬هرگــز نترســیدیم کســی قوی تــر از مــا بیایــد و‬ ‫علــم مــا را بــدزدد‪ .‬در واقــع‪ ،‬علمــی برخــورد کردیــم‪ ،‬نــه رقابتــی‪.‬‬ ‫هــر کــس کــه وارد مجموعــه مــا می شــد‪ ،‬متوجــه بــود کــه بــرای‬ ‫ســود خودمــان نمی جنگیــم؛ مــا ســود می بردیــم‪ ،‬امــا ده درصــد‬ ‫از ســود را تقســیم می کردیــم و نــود درصــد باقی مانــده را دوبــاره‬ ‫صــرف توســعه کار می کردیــم‪ .‬مــا ایــن فضــا را طــی ســال ها‬ ‫ســاختیم و فضــای کاری بســیار خوبــی ایجــاد کرده ایــم‪.‬‬ ‫شــیوه گزینشــی مجموعــه شــما بــرای اســتخدام افــراد‬ ‫از نظــر علمــی چــه بــود؟‬ ‫مــا بــرای اســتخدام نخبــگان دانشــگاهی ابتــدا مصاحبــه شــخصی‬ ‫انجــام می دهیــم‪ ،‬ســه مــاه هــم دوره اموزشــی داریــم‪ .‬البتــه بیشــتر‬ ‫گزینــش مــا بــا توجــه بــه مصاحبـه ای اســت کــه بــا شــخص داریــم‪.‬‬ ‫بــه جوانانــی کــه وارد ایــن صنعــت می شــوند‪ ،‬چــه‬ ‫نصیحتــی می کنیــد؟‬ ‫بــه جــای اینکــه اهــداف شــخصی بــرای خودشــان در نظــر بگیرنــد‪،‬‬ ‫منافــع ملــی را هدف گــذاری کننــد‪ ،‬کشــور و منافــع ان برایشــان‬ ‫اهمیــت داشــته باشــد‪ ،‬بــه رفــع نیازهــای مــردم فکــر کننــد‪ ،‬مادی گرا‬ ‫نباشــند‪ .‬بــه فکــر ایــران باشــند و عــزم کننــد خودشــان و ایــران را در‬ ‫جهــان مطــرح و در دنیــا نقش افرینــی کننــد‪.‬‬ ‫در پایان‪ ،‬اگر نکته ای باقی مانده است‪ ،‬بفرمایید‪.‬‬ ‫از جوان ها می خواهم اهداف بلند غیرمادی داشته باشند‪.‬‬ ‫مصاحبــه تمــام شــده اســت‪ ،‬از دفتــر ســیناژن بیــرون می ایــم‬ ‫و چشم درچشــم تهــران تــا گریبــان فرورفتــه در غبــار می شــوم‪.‬‬ ‫بــه پرســش هایم فکــر می کنــم و پاســخ هایی کــه شــنیده ام‪ .‬از‬ ‫بیــن همــه پاســخ ها‪ ،‬یکــی در گوشــم می پیچــد‪« :‬بــه جوان هــا‬ ‫می گویــم منافــع ملــی را بــه منافــع شــخصی ترجیــح دهنــد‪ .‬بــه‬ ‫جوان هــا می گویــم ارمان خــواه باشــند‪ ».‬فکــر می کنــم چنــد‬ ‫نفــر از مــا بایــد ایــن پاســخ را بشــنوند؟ چنــد نفــر؟ تهــران مــن‪،‬‬ ‫ایــران مــن‪ ،‬بــه چنــد جــوان ارمان خــوا ِه وطن دوســت نیــاز دارد‬ ‫تــا بتواننــد طرحــی نــو و نقشــی نــو در جهــان جدیــد پــی افکننــد؟‬ ‫بــه تهــران غبارالــود نــگاه می کنــم و نفســم می گیــرد‪ .‬ایــن‬ ‫شــهر زادگاه مــن اســت و ایــن کشــور خانــه اجــدادی ام‪ ،‬خانــه‬ ‫اجــدادی همــه مــا‪ .‬مــن ایــن خانــه اجــدادی را روشـن تر و ابادتــر‬ ‫می خواســتم و می خواهــم‪ .‬دلــم می خواســت راه بیفتــم‪ ،‬کوچــه‬ ‫ به کوچــه‪ ،‬شهربه شــهر‪ ،‬بــه همــه دانشــگاه ها‪ ،‬اموزشــگاه ها‪،‬‬ ‫کارخانه هــا و اداره هــا ســر بزنــم و بلندبلنــد داد بزنــم کــه‬ ‫بیاییــد منافــع ملــی را بــر منافــع شــخصی ترجیــح دهیــم‪ ،‬بیاییــد‬ ‫ارمان خــواه باشــیم‪ ،‬بیاییــد بــرای ســربلند کــردن نــام ایــران از‬ ‫جــان مایــه بگذاریــم‪ .‬نگوییــم مــن تنهــا یــک تنــم‪.‬‬ ‫تو مگو همه به جنگند و ز صلح من چه اید‬ ‫تو یکی نه ای هزاری تو چراغ خود برافروز‬ ‫‪79‬‬ صفحه 79 ‫جرعـه ای دمـنـوش‬ ‫با طـعـم کــتــاب‬ ‫نام کتاب‪ :‬انچه پرنده کوچک به من اموخت‬ ‫نگارشگر‪ :‬بیز استون‬ ‫برگردان به پارسی‪ :‬شایان سادات‬ ‫انتشارات‪ :‬میلکان‬ ‫تاریخ نشر‪1395 :‬‬ ‫تعداد صفحات‪208 :‬‬ ‫قطع کتاب‪ :‬وزیری‬ ‫قیمت فعلی در بازار‪ ۳۶ :‬هزار تومان‬ ‫قابلیت خرید اینترنتی‪ :‬دارد‬ ‫مدت زمان پیشنهادی برای مطالعه‪ :‬سه تا چهار روز‬ ‫موضــوع‪ :‬خاطــرات مدیــر موســس توییتــر از تاســیس ایــن‬ ‫شــرکت‪ ،‬تولــد یــک اســتارتاپ در زیرزمیــن و رشــد و گســترش‬ ‫ان در سراســر جهــان‬ ‫انچــه کــه مرزهــای سیاســی و جغرافیایــی ایــن روزهــای جهان را‬ ‫کم رنــگ و بی اعتبــار می کنــد‪ ،‬تولــد دنیــای رنگارنــگ‪ ،‬وســیع و‬ ‫بی انتهایــی اســت بــه نــام دنیــای مجــازی؛ شــبکه اطالع رســانی‬ ‫قــوی و پرشــتابی کــه می توانــد تــا جایــی تاثیرگــذار باشــد کــه‬ ‫در انتخابــات ریاســت جمهــوری ایــاالت متحــده امریــکا بــه محــل‬ ‫بحــث و درگیــری نامزدهــای انتخابــی تبدیــل شــود‪.‬‬ ‫اشــتهای ســیری ناپذیر جهــان بــرای معرفــی برنامه هــای جدیــد‬ ‫و خلــق بســترهای متفــاوت و فضاهــای گوناگــون ســبب شــده‬ ‫اســت تــا نحــوه زندگــی مــا به ســرعت تغییــر و دگرگونــی یابــد‪.‬‬ ‫شــرکت های بــزرگ رقابتــی جهــان‪ ،‬هرکــدام ســعی می کننــد‬ ‫هدایــت بازارهــای رســانه ای جهــان را بــه دســت بگیرنــد‪ .‬میــزان‬ ‫تاثیرگــذاری و قــدرت نفــوذ این گونــه شــرکت ها در ســبک‬ ‫زندگــی‪ ،‬اقتصــاد بــازار‪ ،‬تولیــد دانــش‪ ،‬ایجــاد همبســتگی یــا حتــی‬ ‫نفــرت بیــن ملت هــا و اقــوام و گســترش اندیشــه های نویــن‬ ‫چنــان بــوده کــه حتــی پــای سیاســتمداران را بــه ایــن عرصــه‬ ‫کشــانده اســت‪ .‬یکــی از مهم تریــن و پرنفوذتریــن ایــن شــبکه ها‬ ‫توییتــر اســت‪ ،‬بــا اقبالــی جهانــی و اشــتراکی میلیونــی‪.‬‬ ‫توییتــر یکــی از شــبکه های اجتماعــی محبــوب در جهــان اســت‬ ‫کــه بــر اســاس اخریــن تحقیقــات‪ ،‬پــس از فیســبوک مهم تریــن و‬ ‫محبوب تریــن شــبکه مجــازی در جهــان شــناخته می شــود‪ .‬ایــن‬ ‫شــبکه ترکیبــی از وبالگ نویســی‪ ،‬ســایت خبــری‪ ،‬رســانه های‬ ‫اجتماعــی و شــبکه های اجتماعــی اســت‪.‬‬ ‫کارب ـران در توییتــر می تواننــد متن هــای مدنظرشــان را در ‪ 140‬حــرف‬ ‫بنویســند‪ ،‬تصویــر یــا ویدیــوی مربــوط بــه توییــت را بــه ان‬ ‫ضمیمــه و در صفحــه خــود منتشــر کننــد‪ .‬بــه ایــن نوشــته در‬ ‫‪80‬‬ ‫توییتــر به اصطــاح توییــت می گوینــد‪ .‬در ایــن شــبکه‪ ،‬روزانــه‬ ‫حــدود ‪ 360‬میلیــون پســت منتشــر می شــود‪ .‬بــه توییتــر لقــب‬ ‫پیامــک اینترنتــی داده انــد‪ .‬در حــال حاضــر‪ ،‬ارزش توییتــر پانصــد‬ ‫میلیــون دالر محاســبه شــده اســت‪.‬‬ ‫شــعار ایــن شــبکه اینترنتــی «چــه کار می کنــی؟» اســت‪ .‬در‬ ‫ایــن برنامــه می توانیــد بــه هــر تعــداد کــه می خواهیــد توییــت‬ ‫بزنیــد و هــر کاربــری را کــه موردپســندتان اســت‪ ،‬دنبــال کنیــد یــا‬ ‫افــراد دیگــر شــما را دنبــال کننــد‪.‬‬ ‫کتــاب «انچــه پرنــده کوچــک بــه مــن اموخــت» نوشــته بیــز‬ ‫اســتون‪ ،‬متولــد ســال ‪ ۱۹۷۴‬و بنیان گــذار توییتــر اســت‪ .‬ایــن‬ ‫کتــاب داســتان خلــق ایــن شــرکت پــس از ناکامــی بیــز اســتون در‬ ‫اســتارتاپ زنگاســت‪ .‬بیــز اســتون شــغل خــود را از وبالگ نویســی‬ ‫در شــرکتی بــه نــام «پابــرا» اغــاز می کنــد‪ .‬او در ســال ‪1999‬‬ ‫جــزو اولیــن کســانی اســت کــه یکــی از محصــوالت تــازه پابــرا‬ ‫را ازمایــش می کنــد‪ .‬ایــن محصــول نوعــی ابــزار وبالگ نویســی‬ ‫بــه نــام بالگــر بــود‪ .‬او می گویــد‪« :‬بــرای مــن مثــل خیلی هــای‬ ‫دیگــر‪ ،‬وبالگ نویســی تازگــی داشــت یــا حتــی چیــزی شــبیه‬ ‫انقــاب بــود‪ ،‬نوعــی برقــراری دموکراســی اطالعــات کــه بــه‬ ‫شــکلی کلی تــر و تازه تــر اتفــاق افتــاده بــود‪».‬‬ ‫بیــز اســتون بعدهــا انجــا را تــرک می کنــد و بــر اســاس گفتــه‬ ‫خــودش‪ ،‬ورشکســته و بی هــدف در زیرزمیــن خانــه مــادرش بــه‬ ‫حاشــیه انقــاب رانــده می شــود‪ .‬او می گویــد‪« :‬تنهــا نقطــه روشــن‬ ‫در ایــن زندگــی نســبت ًا حرف ـه ای‪ ،‬وبالگ نویســی شــخصی ای بــود‬ ‫کــه بــرای خــودم انجــام مـی دادم‪ .‬ایــن وبــاگ ذات دوم مــن بــود‪ .‬بــا‬ ‫داشــتن ان اعتمادبه نفــس ازدس ـت رفته خــود را حفــظ می کــردم‪».‬‬ صفحه 80 ‫«داســتان اینکــه چطــور گــوگل مــن را خریــد یــا در واقــع‬ ‫اســتخدام شــدم‪ ،‬نشــان می دهــد چطــور راهــم را در دنیــای جدیــد‬ ‫بــاز کــردم‪ .‬شکســت بخشــی از مســیر بــود و ارزش خطــر کــردن‬ ‫را داشــت‪ .‬شکســت بخشــی ضــروری از رشــد اســت؛ بــا اشــتراک‬ ‫ان بــا کاربــران‪ ،‬اعتماد مــان را بــه خــود و موفقیــت نهایی مــان‬ ‫نشــان می دادیــم‪ .‬مــا کوتــاه نمی امدیــم و امیــد داشــتیم ایــن‬ ‫اطمینــان مــا‪ ،‬دیگــران را هــم امیــدوار کنــد‪ .‬احتمــا ًال دوســت‬ ‫نداریــد شکســت هایتان را در بوق وکرنــا کنیــد‪ ،‬ولــی پنهــان‬ ‫کــردن ان هــا هــم تــا انــدازه ای فری ـب کاری اســت‪ .‬وقتــی اجــازه‬ ‫می دهیــد کاربرهــا بداننــد کــه شــما هــم بــا ان هــا فرقــی نداریــد‬ ‫و سرشــار از احساســاتید‪ ،‬امــا کامــل هــم نیســتید‪ ،‬در مقابــل‪ ،‬نظــر‬ ‫مثبــت ان هــا را دریافــت می کنیــد‪».‬‬ ‫«مــن بــه صداقــت ایمــان دارم و معتقــدم کــه توضیــح اشــتباهات‬ ‫بــرای کســانی کــه از ســرویس مــا اســتفاده می کننــد‪ ،‬بهتریــن راه‬ ‫بــرای خلــق رابطــه طوالنی مــدت بــا ان هاســت‪ .‬بــرای رفــع اثــر‬ ‫منفــی قطعی هــای توئیتــر‪ ،‬عکــس نهنگــی را در اینترنــت پیــدا‬ ‫کــردم کــه پرنده هــا ســعی می کردنــد ان را بــه هــوا بلنــد کننــد؛‬ ‫ان را در صفحـه ی پیغــام خطــا قــرار دادم‪ .‬نهنــگ خطــای مــا را بــه‬ ‫شــکل جمعــی کوچــک‪ ،‬امــا متعهــد نشــان مـی داد کــه بــه شــکل‬ ‫گروهــی می کوشــیم وزن ایــن نهنــگ را تحمــل کنیــم‪».‬‬ ‫«یــک روز کاســه صبــرم لبریــز شــد‪ .‬وقتــی جــک (جــک‬ ‫دورســی‪ ،‬مدیرعامــل توئیتــر) گفــت کــه انتظــار دارد مــن روحیــه‬ ‫شــرکت را حفــظ کنــم‪ ،‬متوجــه شــدم خوش بینــی مــن گرچــه‬ ‫قابــل اندازه گیــری نیســت‪ ،‬بســیار اهمیــت دارد‪ .‬مــن فقــط برنــدی‬ ‫بــرای جهــان بیرونــی خلــق نمی کــردم‪ ،‬مســئول فرهنــگ شــرکت‬ ‫هــم بــودم‪».‬‬ ‫وقتــی همه چیــز خــراب اســت و هیچ چیــز کار نمی کنــد‪،‬‬ ‫به جــای پافشــاری روی چیزهایــی کــه خرابنــد‪ ،‬بایــد دیــد چــه‬ ‫چیزهایــی هنــوز کار می کننــد و بــر اســاس ان هــا پیــش رفــت‪.‬‬ ‫در میــان منفی بافی هــای بی پایــان‪ ،‬دنبــال نیمــه ُپــر لیــوان‬ ‫باشــید‪ .‬اگــر بــه دنبــال بخــش مثبــت بگردیــد‪ ،‬راه حــل خــودش را‬ ‫نشــان می دهــد‪ .‬فــرض کنیــد هیــچ فرصتــی بــرای تمیــز کــردن‬ ‫گاراژ پیــدا نمی کنیــد‪ .‬چــه کاری را همیشــه ســر وقــت انجــام‬ ‫می دهیــد؟ پرداخــت صورت حســاب ها؟ چــرا؟ چــون در تقویــم‬ ‫خــود مشــخص کرده ایــد؟ یــا هــر شــب بخشــی از ان را انجــام‬ ‫می دهیــد؟ ســعی کنیــد از همیــن راهــکار در تمیــز کــردن گاراژ‬ ‫هــم اســتفاده کنیــد‪ .‬جــدا از مســائل علمــی‪ ،‬نظریــه نیمــه ُپــر‬ ‫لیــوان اساس ـ ًا بــر پایــه داشــتن تفکــر مثبــت اســت‪.‬‬ ‫بیــز اســتون در ایــن کتــاب شــرح داده اســت کــه چگونــه از‬ ‫کارافریــن ناموفــق کــه اولیــن اســتارتاپش بــا شکســت روبــه رو‬ ‫شــده بــود‪ ،‬بــه مدیــری موفــق و ثروتمنــد تبدیــل شــد‪ .‬بیــز‬ ‫اســتون در اغــاز ایــن کتــاب می نویســد‪« :‬ایــن کتــاب چیــزی‬ ‫داســتان یک شبه پولدار شــدن مــن اســت‪ .‬ایــن داســتان‬ ‫بیشــتر از‬ ‫ِ‬ ‫خلــق چیــزی از نیســتی و هیــچ اســت‪ ،‬دربــاره هماهن ـگ کــردن‬ ‫توانایی هــای خــود بــا ارزوهایتــان و اینکــه وقتــی بــا دوربیــن‬ ‫احتمــاالت بی پایــان بــه جهــان نــگاه می کنیــد‪ ،‬چــه چیزهایــی‬ ‫را یــاد می گیریــد‪ .‬سخت کوشــی هــم مهــم اســت‪ ،‬ولــی بیشــتر‪،‬‬ ‫ایــن ایده هــا هســتند کــه مــا را در جایــگاه انســان‪ ،‬شــرکت‪ ،‬کشــور‬ ‫و جامعــه جهانــی بــه جلــو می راننــد‪ .‬خالقیــت اســت کــه مــا را‬ ‫متفــاوت‪ ،‬باانگیــزه و سرشــار از حــس رضایتمنــدی می کنــد‪ .‬ایــن‬ ‫کتــاب می گویــد کــه چطــور خالقیــت خــود و محیــط اطــراف را‬ ‫مهــار کنیــد و از ان بهــره ببریــد‪ .‬مــن نابغــه نیســتم‪ ،‬ولــی همیشــه‬ ‫بــه خــودم ایمــان داشــته ام و به عنــوان انســان‪ ،‬ایــن موضــوع‬ ‫بســیار مهمــی اســت‪».‬‬ ‫«مهم تریــن مهــارت مــن کــه در طــول ســال ها ان را پــرورش هــم‬ ‫داده ام‪ ،‬توانایــی گــوش ســپردن بــه دیگــران اســت‪ :‬گوش کــردن‬ ‫بــه تجربیــات خوره هــای گــوگل‪ ،‬کاربــران شــاکی توییتــر‪،‬‬ ‫همــکاران مهم تــرم و همســر عزیــزم‪ .‬داســتان های شــخصی در‬ ‫ایــن کتــاب کــه مربــوط بــه کودکــی‪ ،‬دوران کاری و زندگــی ام‬ ‫می شــوند‪ ،‬همگــی دربــاره فرصــت‪ ،‬خالقیــت‪ ،‬شکســت‪ ،‬همــدردی‪،‬‬ ‫نوع دوســتی‪ ،‬اســیب پذیری‪ ،‬بلندپــروازی‪ ،‬جهــل‪ ،‬دانــش‪ ،‬روابــط‪،‬‬ ‫احتــرام و انچــه تا به حــال یــاد گرفتــه ام و از انســانیت دیــده ام‪،‬‬ ‫هســتند‪ .‬بصیرتــی کــه از ایــن تجربیــات بــه دســت اورده ام‪ ،‬بــه‬ ‫مــن دیــدگاه منحصربه فــردی دربــاره کســب وکار و تعریفــم از‬ ‫موفقیــت در قــرن بیس ـت ویکم‪ ،‬راجــع بــه خوشــبختی و وضعیــت‬ ‫انســان ها داده اســت‪».‬‬ ‫کتــاب «انچــه پرنــده کوچــک بــه مــا اموخــت» بــرای همــه‬ ‫کارافرینــان‪ ،‬دوســتداران فضــای مجــازی‪ ،‬صاحبــان صنایــع کوچک‬ ‫کــه در ارزوی تبدیــل شــدن بــه نامــی جهانی انــد‪ ،‬دانشــجویان‬ ‫ناامیــد اخراج شــده ای کــه در فضایــی غیــر از محیط هــای علمــی‬ ‫در جســت وجوی خلــق جهــان خــود هســتند و همــه ان هــا کــه‬ ‫فکــر می کننــد بــرای رشــد‪ ،‬بایــد بــه انســان ها نگریســت و نــه‬ ‫فنــاوری تولیدشــده بــه دســت ان هــا‪ ،‬جــذاب‪ ،‬ســرگرم کننده و‬ ‫البتــه اموزنــده اســت‪.‬‬ ‫‪81‬‬ صفحه 81 82 صفحه 82 83 صفحه 83 84 صفحه 84 85 صفحه 85 86 صفحه 86 87 صفحه 87 88 صفحه 88 89 صفحه 89 90 صفحه 90 91 صفحه 91 92 صفحه 92