هفته نامه صدای خاک شماره 5

‫پرونده ویژۀ این شماره‪:‬‬ ‫ماهنامه کشاورزی صدای خاک‬ ‫شـمـاره پنجم تیر مـاه‪98‬‬ ‫قیمت‪ 5000:‬تومان‬ ‫کشت‬ ‫هیدروپونیک‬ ‫صن‬ ‫عت گلخانه دار ی‬ ‫مزایا و معایب گلخانه‬ ‫هیدروپونیک‬ ‫رئیس انجمن تجهیزات و ماشین االت کشاورزی‪:‬‬ ‫رقابت ادوات و تجهیزات‬ ‫کشاورزی ایران با کشورهای‬ ‫اسیایی و اروپایی‬ ‫دکتر علی توسطی‪:‬‬ ‫باید تفکر سیستمی وارد‬ ‫چرخه تولید شود‬ صفحه 1 ‫پوشاک شاپرک در تلگرام‬ ‫‪@ pooshak_shaparak_13‬‬ ‫پس‬ ‫کلی‪،‬زجئی دختراهن‪ ،‬راهن‬ ‫‪55580763‬‬ ‫سردبیر‪ :‬محمود رضا زارع‬ صفحه 2 ‫مریم حضرتی‬ ‫مدیر مسئول‬ ‫سالمی به پاکی دل های موحد تقدیم به محضر گران قدر خوانندگان عزیز و همراهان صمیمی که بذل توجه شان به این نشریه‬ ‫نوپا ستایش برانگیز است‪.‬‬ ‫سالمی به گرمای فصل تابستان که از همین ماه جاری اغاز شده است تقدیم به حضور گرامی و محترم کارشناسان‪ ،‬متخصصان‬ ‫صاحب نظران و فعاالن عرضه خاک و خاک شناسی که در این مدت کوتاهی که از عمر ماهنامه می گذرد‪ ،‬همواره با نقطه نظرات‬ ‫کارشناسانه خود‪ ،‬یاری رسان بنده و همکارانم در انتشار هر چه بهتر و جامع تر ماهنامه صدای خاک بوده اند‪.‬‬ ‫و سرانجام سالمی به بزرگی جایگاه اندیشه ورزان‪ ،‬علم مداران و تمامی فارغ التحصیالن‪ ،‬دانشجویان و اساتید بزرگوار رشته های‬ ‫دانشگاهی مرتبط با بن مایه های اصلی این مجله تخصصی و با ارزوی توفیق و بهروزی مدام برای تمامی این عزیزان‪ ،‬از محضر‬ ‫خداوند متعال برای همه خوانندگان فهیم و همراهان ارزنده ماهنامه صدای خاک ارزوی سعادت و سالمتی روزافزون دارم‪.‬‬ ‫و اما بعد‪...‬‬ ‫در میان متخصصان و کارشناس حوزه خاک شناسی‪ ،‬عقیده ای وجود دارد که طی سه دهه اخیر به نوعی نظریه قطعیت یافته‬ ‫مبدل شده است‪ .‬دنبال کنندگان این نظریه بر این باور هستند که در عرصه کشاورزی استراتژیک‪ ،‬خاک این سرزمین ارزشی‬ ‫هم سنگ طال دارد و می بایست که سرمایه گذاری های شایسته تری در خصوص این خاک طالگونه‪ ،‬به مرحله اجرا گذاشته شود‪.‬‬ ‫هنگامی که شورای سیاست گذاری ماهنامه صدای خاک در جلسات اخیر خود طی یک تصمیم جمعی مبنا را بر این موضوع بنا‬ ‫نهاد که شماره کنونی نشریه صدای خاک‪ ،‬در قالب شماره ای اختصاصی با محوریت هیدروپونیک به مفهوم رشد گیاهان درون‬ ‫اب یا همان کشاورزی ابی منتشر شود‪ ،‬بررسی های به عمل اورده شده توسط این جانب همکاران ارجمند بنده نشان داد که‬ ‫انچه در این سرزمین ارزشی معادل طال و ای بسا گران بهاتر از ان دارد اب است‪ .‬مطالعات‪ ،‬بررسی ها‪ ،‬گفتگوها و مصاحبه هایی‬ ‫که با کارشناسان این حوزه به عمل اوردیم‪ ،‬جملگی موید جایگاه غیرقابل کتمان اب و منابع ابی در کشور ماست و به عنوان‬ ‫مدیرمسئول و سردبیر ماهنامه صدای خاک به جد امید دارم که ماحصل تالش های این جانب و همکاران گرامی ام در این شماره‬ ‫مجله که پیش روی دارید‪ ،‬بتواند این باور اساسی و دیدگاه غیرقابل کتمان را برای یکایک شما عزیزان خواننده‪ ،‬به شکلی علمی‬ ‫و مستدل به اثبات برساند‪.‬‬ ‫در پناه حق و حق نگهدارتان!‬ ‫‪04‬‬ ‫م‬ ‫وقتی از کشاورزی حرف می زنی ‬ ‫رئیس انجمن تجهیزات و ماشین االت کشاورزی‪:‬‬ ‫ی ‪06‬‬ ‫رقابت ادوات و تجهیزات کشاورزی ایران با کشورهای اسیایی و اروپای ‬ ‫‪09‬‬ ‫ک‬ ‫حاصلخیزیخا ‬ ‫دکتر علی توسطی رئیس اتحادیه ماشین االت کشاورزی‪ ،‬صنعتی و ساختمانی تهران‪:‬‬ ‫‪10‬‬ ‫باید تفکر سیستمی وارد چرخه تولید شو د‬ ‫‪14‬‬ ‫ت‬ ‫کشت خاکی یا هیدروپونیک؟ مسئله این اس ‬ ‫‪15‬‬ ‫ک‬ ‫کشت گیاهان در پشم سنگ یا هیدروپونی ‬ ‫‪16‬‬ ‫ت‬ ‫بزرگترین مشکل روش هیدروپونیک هزینه باالی ان اس ‬ ‫صاحب امتیاز و مد یرمسئول‪ :‬مریم حضرتی‬ ‫شورای سیاست گذاری‪:‬ابوالفضل کیمیایی‪،‬‬ ‫مجید عاصمی‪ ،‬یوسف خاکیان‪،‬صدرا صدوقی‪،‬‬ ‫علی رضا احرامیان پور‪ ،‬مهناز رمضانی‬ ‫ک‬ ‫مزایا و معایب گلخانه هیدروپونی ‬ ‫ت‬ ‫راه های کنترل ریزش گل و میوه در مرکبا ‬ ‫بهترین سم برای شته سیاه مرکبات چیست ؟‬ ‫ک‬ ‫معضلی به نام فرسایش خا ‬ ‫ی‬ ‫توصیه های مهم در باغبان ‬ ‫م‬ ‫چگونه برای خودمان خیار بکاری ‬ ‫ی‬ ‫مدیریت منابع اب و مقابله با خشکی در کشاورز ‬ ‫ی‬ ‫شعرهای خاک ‬ ‫ب‬ ‫معرفی کتا ‬ ‫د بیر تحریریه و ویراستار‪ :‬علی رضا احرامیان پور‬ ‫تحریریه‪ :‬زهره حاج حیدری‪ ،‬مریم مشهدی رضا‪،‬‬ ‫ابوالفضل کیمیایی‪ ،‬احمد حضرتی‪ ،‬محمد جواد‬ ‫امیری‪،‬مسعود رحیمی‪ ،‬فاطمه صدیق‪ ،‬علی بشکوه‪،‬‬ ‫محسن احدی‪،‬علیرضانقلی‪ ،‬فریده ذاکری‬ ‫‪17‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪30‬‬ ‫مد یر هنری‪ :‬محمد نباتی نژاد‬ ‫صفحه ارایی‪ :‬مهراس نباتی نژاد‬ ‫مدیر بازرگانی‪ :‬کامیار عابدینی‬ ‫چاپ‪ :‬پیمان نواندیش‬ ‫اد رس‪ :‬خیابان استاد نجات اللهی‪ ،‬کوچه خسرو‪ ،‬پالک ‪ ، 36‬طبقه همکف‬ ‫تلفن‪ 88942253:‬کدپستی‪15988144811:‬‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫شماره پنجم‬ ‫تیر ‪1398‬‬ ‫‪@ s e d a _ k h a k‬‬ ‫صدای خاک در تلگرام‬ ‫‪_ s e d a y _ k h a k‬‬ ‫صدای خاک در اینستاگرام‬ صفحه 3 ‫مقاله‬ ‫وقتی از‬ ‫کشاورزی‬ ‫حرف می زنیم‬ ‫یوسف خاکیان‬ ‫در این مقاله کوتاه بنا دارم در‬ ‫باب مسئله ای قلم فرسایی کنم‬ ‫که از دیرباز نامش را کشاورزی‬ ‫نهاده اند‪ .‬شاید برداشت عامی که از این کلمه به‬ ‫ذهن متبادر می شود این باشد که یک نفر با‬ ‫لباس خاکی بر تن و سرتاس یا کاله حصیری ای‬ ‫بر سر در حالی که بیلی در دست دارد و احیاناً‬ ‫چکمه ای به پا و البته عرق جبینی بر رخسارش‬ ‫خسته و فرتوت در میانه زمینی ایستاده یا‬ ‫نشسته که گرداگرد ان را خاک انبوه‬ ‫فراپوشانده است‪ .‬این شاید مفهومی باشد که‬ ‫پدربزرگ سالخورده من که اتفاقاً خودش نیز‬ ‫کشاورز بود هم در ذهنش از معنا و مفهوم‬ ‫کشا و ر ز ی د ا شت ‪ .‬همو که کله سحر‬ ‫خروس خوان نشده هنوز‪ ،‬در حالی که بقچه ای‬ ‫از نان و کوزه ای از اب در دست داشت بسم اهلل‬ ‫‪6‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ صفحه 4 ‫گویان از خانه خارج می شد و از خدایش طلب‬ ‫روزی حالل برای روزی که در پیش رو داشت‪،‬‬ ‫می کرد‪ .‬زمانه شاید هنوز امثال پدربزرگ من را‬ ‫در انبان خویش داشته باشد اما با گذشت‬ ‫روزگار عالمیان دریافتند که کشاورزی معنا و‬ ‫مفهوم بسی وسیع تر از زمین و بیل و نیروی‬ ‫انسانی دارد و شاید همین موضوع بود که سبب‬ ‫پیشرفت و توسعه مقوله کشاورزی شد و این‬ ‫پیشرفت بیشتر و بیشتر شد اما سهم هر‬ ‫سرزمینی از این پیشرفت به مقدار و اندازه‬ ‫اهمیتی بود که اهالی ان سرزمین اعم از‬ ‫مردمان‪ ،‬دولتمردان برای کشاورزی قائل بودند‪.‬‬ ‫برخی از کشورها تمام هم وغم متخصصان‬ ‫کشاورزی خودشان را بر پایه این موضوع قرار‬ ‫دادند که باید فردای کشاورزی مان از امروزمان‬ ‫بهتر باشد‪ .‬بر پایه همین نیت از گذشته هایی که‬ ‫زمان اکنون هم شامل ان می شد درس هایی را‬ ‫در کوله پشتی تجربه های خود گذاشتند تا فردا‬ ‫به روزتر کارهای کشاورزی خودشان را اغاز‬ ‫کنند و در پایان روز هم تجربه ای جدید در‬ ‫کوله پشتی خود نهاده و با درسی جدید راهی‬ ‫روز دگر شوند‪ .‬پر واضح است که با این تصمیم‬ ‫و البته با دانشی که به واسطه یافتن تجربه های‬ ‫جدید کسب می کردند هر روزشان متفاوت تر از‬ ‫روزهای گذشته شان می شد و این گونه شد که‬ ‫پس از مدتی کشورهایی صاحب سبک‪ ،‬صاحب‬ ‫تکنولوژی‪ ،‬صاحب دانش و صاحب تجربه در‬ ‫حوزه کشاورزی پیدا شدند که تمام کارهایشان‬ ‫در این حوزه به نامبر وان تعبیر شد‪ .‬به زعم ما‬ ‫انان به هدف خویش رسیده بودند اما به زعم‬ ‫خودشان تازه در ابتدای راه بودند‪ .‬پیشرفت‬ ‫چشمگیرشان را در اوج خالقیت و نواوری‬ ‫به عنوان سنگ بنایی برای اینده در نظر گرفتند‬ ‫و این گونه شد که امروز نظار ه گر جایگاه‬ ‫رفیعشان در تمام عرصه های صنعتی‪ ،‬تجاری‬ ‫هستیم که یکی از بخش های ان نیز بخش‬ ‫کشاورزی است‪ .‬به راستی نگاه که می کنیم تازه‬ ‫درمی یابیم که زمانی که از کشاورزی حرف‬ ‫می ز نیم ا ز چه چیز ی حر ف می ز نیم ‪.‬‬ ‫سیستم های ابیاری پیشرفته و فوق مدرن‪،‬‬ ‫سیستم ها ی سم پا شی فو ل ا تو ما ت ‪،‬‬ ‫سیستم های بی نظیر کاشت دانه‪ ،‬سیستم های‬ ‫مجهز و مکانیزه شده برداشت محصول همه و‬ ‫همه حکایت از تالش و کوششی عمیق و‬ ‫خستگی ناپذیر در بخش کشاورزی در‬ ‫کشورهای پیشرفته در این حوزه می کند‪.‬‬ ‫دستگاه هایی که هیچ شباهتی به بیل‪ ،‬سرتاس‪،‬‬ ‫کاله حصیری و چکمه پدربزرگ من ندارند و‬ ‫گاه وقتی به ان ها نگاه می کنی حسن تحسینت‬ ‫تازه گل می کند و به یاد خالقی می افتی که‬ ‫انسان را افرید و سپس به خویش فرمود‪:‬‬ ‫فتبارک اهلل احسن الخالقین‪.‬‬ ‫مدتی گذشت‪ ،‬تکلیف کشورهایی که ذکر‬ ‫خیرشان پیش تر امد که خب مشخص بود‬ ‫راهی که در پیش گرفته بودند را با جدیت و‬ ‫پشتکاری ای وصف ناپذیر ادامه دادند و هیچ‬ ‫مانعی خللی در حرکت روبه جلوی ا ن ها‬ ‫ایجاد نکرد‪ .‬در این میان اما کشورهای دیگری‬ ‫تصمیم گرفتند با الگوبرداری از ان کشورها راه‬ ‫و مسیری را که انان پیموده بودند را بپیمایند‬ ‫بنابراین دست به کار شدند؛ انان در اولین قدم‬ ‫به خود گفتند خب با حلوا حلوا گفتن که‬ ‫دهان ادم شیرین نمی شود‪ ،‬باید هزینه کرد‪،‬‬ ‫باید مطالعه کرد‪ ،‬باید تجزیه وتحلیل کرد‪،‬‬ ‫برای پیشرفت باید مسیری را که کشورهای‬ ‫پیشرفته ان را طی کرد ه اند را قد م به قدم‬ ‫موردبررسی قرار داد‪ .‬به همین دلیل شروع‬ ‫کردند به سرمایه گذاری همه جانبه برای‬ ‫پیشرفت‪ .‬سیل کتا ب ها و مقاالت مختلف‬ ‫بود که به سمت مدارس‪ ،‬اموزشگا ه ها و‬ ‫دانشگاه های کشورهای درحال توسعه گسیل‬ ‫می شد‪ .‬دانشجویان با صرف هزینه های فراوان‬ ‫به کشورهای مبدا رهسپار می شدند تا دانشی‬ ‫که محصول تالش چندین ساله کشورهای‬ ‫پیشرفته بود را فرا گرفته و ان را به کشورهای‬ ‫خودشان می بردند‪ .‬تمام مسیر طی شده توسط‬ ‫کشورهای درحال توسعه طی شد و روزی فرا‬ ‫رسید که مفهوم درحا ل توسعه بودن ترقی‬ ‫پیدا کرد و واژه ای به نام توسعه یافتگی در‬ ‫حوزه کشاورزی برای کشورهای گروه دوم‬ ‫معنی پیدا کرد‪ .‬عقل کوته بین حکم می کرد که‬ ‫خب حال که توسعه یافتیم باید دست از تالش‬ ‫برداریم و به همین مقدار بسنده کنیم چراکه‬ ‫به هدفمان رسیده ایم‪ .‬اما عقل دوراندیش خط‬ ‫بطالن بر روی این تئوری می کشید و می گفت‬ ‫امروز در توسعه یافتگی به درجه ای رسیده ایم‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫که ده سال‪ ،‬بیست سال و حتی بیشتر پیش‬ ‫کشورهای توسعه یافته به انجا رسیده بودند‪،‬‬ ‫ایا ان کشورها امروز در جایگاه ده سال پیش‬ ‫خودشان درجا زده اند یا هنوز ده سال از ما‬ ‫جلوترند‪ .‬این یعنی ادامه دادن تالش و ادامه‬ ‫دادن مسیری که سال ها بود اغاز کرده بودند‪.‬‬ ‫انان دریافته بودند که هنگامی که از کشاورزی‬ ‫حرف می زنیم از چه چیزی حرف می زنیم؟‬ ‫حال دیگر تکنولوژی و خالقیت و نواوری وارد‬ ‫کشورهای انان هم شده بود بنابراین باید به‬ ‫مسیر خود ادامه می دادند‪.‬‬ ‫اینجا و اکنون سال ها پس از مرگ پدربزرگم‬ ‫س ِر زمین او هستیم‪ .‬عمویم با ظاهری شبیه‬ ‫به پدربزرگم در زمین مشغول کار است‪ ،‬تنها‬ ‫تفاوتی که با پدربزرگم دارد این است که بیلی‬ ‫نو در دست دارد و سم پاشی روی دوش‪ .‬مشغول‬ ‫کار است در حالی که نمی داند سیستم های‬ ‫پیشر فته کشا و ر ز ی چیست ؟ نمی د ا ند‬ ‫تکنولوژی چه مفهومی دارد‪ ،‬با دستگاهی به‬ ‫نام سمپاش الکترونیکی بیگانه است‪ ،‬کاشت‬ ‫دانه به روش مکانیزه را نمی شناسد‪ ،‬وقتی که‬ ‫از کشاورزی حرف می زنیم به بیلش اشاره‬ ‫می کند و مشت دانه ای که در انبان خود دارد‪،‬‬ ‫وقتی که از کشاورزی حرف می زنیم به افتاب‬ ‫سوزان اشاره می کند و می گوید‪ »:‬صبح تا شب‬ ‫تو این زمین راه میرم‪ ،‬دونه می کارم‪ ،‬اب می دم‬ ‫مواظبت می کنم تا بلکه دست اخر موقع دروی‬ ‫محصولم یه چیزی گیرم بیاد بتونم باهاش خرج‬ ‫بخورونمیر زندگیمو تامین کنم‪ .‬امسال اگه‬ ‫خدا بخواد و محصول خوب باشه شاید بتونم‬ ‫دور زمین یه حصاری بکشم تا معلوم بشه کجا‬ ‫مال منه و کجا مال من نیست؛ بلکم اینطوری‬ ‫هر کی از راه رسید و از کنار جاده گذشت‬ ‫ناخنک به محصول من نزنه‪.‬‬ ‫به پایان این نوشتار نه چندان کوتاه رسیدیم‪،‬‬ ‫قرارم با خودم بر می نیمال نویسی بود اما درد‬ ‫دل به درازا کشید‪ .‬اگر بخواهم انچه عنوان شد‬ ‫را تنها در یک جمله بیان کنم به سوال ابتدای‬ ‫این نوشتار که ان را به عنوان تیتر برگزیدم باز‬ ‫می گردم و با طرح سوالی ان را دوباره تکرار‬ ‫می کنم که‪:‬‬ ‫به راستی وقتی که از کشاورزی حرف می زنیم از‬ ‫چه حرف می زنیم؟‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫‪7‬‬ صفحه 5 ‫گفت وگو‬ ‫رئیس انجمن تجهیزات و ماشین االت کشاورزی‪:‬‬ ‫رقابت ادوات و تجهیزات کشاورزی ایران‬ ‫با کشورهای اسیایی و اروپایی‬ ‫ابوالفضل کیمیایی‬ ‫انجمن تولیدکنندگان ماشین االت کشاورزی که با نام اتماک شناخته می شود ساالنه با برگزاری یک نمایشگاه ویژه در تهران در جهت‬ ‫در جهت معرفی و عرضه ماشین االت کشاورزی فعالیت مستمر و چشمگیری دارد‪ .‬احتماال با برگزاری نمایشگاه تخصصی در حوزه‬ ‫ماشین االت کشاورزی این محصوالت را در معرض دید جامعه هدف خود قرار می دهد‪ .‬یکی از دستاوردهای مهم درزمینه ماشین االت‬ ‫کشاورزی امضای پروتکل همکاری با انجمن های متقابل در کشورهای ایتالیا و المان چین روسیه بالروس و مجارستان بوده است که در‬ ‫راستای این تفاهم نامه ها بستر همکاری اعضای انجمن اتماک به عنوان بخش خصوصی ایرانی با اعضای انجمن های متقابل در کشورهای‬ ‫یادشده فراهم شده است کمی هم به بخش و توسعه صنعت ماشین االت کشاورزی در داخل کشور خیلی کمک کرده است‪ .‬دو سال قبل‬ ‫انجمن اتماک توانست در تاریخ مکانیزاسیون در کشور برای اولین بار به عضویت انجمن جهانی تولیدکنندگان ماشین االت کشاورزی‬ ‫در بیاید‪ .‬انجمن جهانی ماشین االت کشاورزی ‪ ۱۵‬عضو دارد که عضو پانزدهم این انجمن کشور عزیزمان ایران است‪ .‬کشورمان ایران‬ ‫در کنار کشورهای صاحب صنعت و تکنولوژی در صنایع ماشین های کشاورزی دارای کرسی است و درواقع این جایگاه تنها با تالش‬ ‫بخش خصوصی و بدون کوچک ترین کمکی از حوزه های دولتی به دست امده است‪ .‬پدید امدن این شرایط افتخاری ملی است و مشخص‬ ‫است که ماندن در این شرایط و یا حتی پیشرفت منوط به کمک های دولتی است‪ .‬در این خصوص با حمیدرضا نامی رئیس هیت مدیره و‬ ‫رئیس انجمن تجهیزات و ماشین االت کشاورزی (اتماک) به گفتگو نشستیم که می خوانید‪.‬‬ ‫‪8‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ صفحه 6 ‫سطح رشد تکنولوزی در صنایع‬ ‫ماشین االت کشاورزی چقدر بوده‬ ‫است؟‬ ‫در سال های اخیر رشد چشمگیری در حوزه‬ ‫ادوات کشاورزی داشته ایم که در جای خود‬ ‫قابل ستایش است‪ .‬در حوزه تراکتورسازی نیز‬ ‫رشد داشته ایم اما به اندازه ادوات کشاورزی‬ ‫نبوده که دلیل عمده ان نیز این است که وجود‬ ‫تراکتورسازی در ایران و در شهر تبریز به عنوان‬ ‫یک تولیدکننده شبه دولتی و مگاسایز اجازه‬ ‫رشد و سرمایه گذاری در این زمینه را به‬ ‫بخش های دیگر خصوصی نمی دهد‪ .‬انجا یک‬ ‫شرایط تقریباً انحصاری دارد که مثل گروه های‬ ‫خودروسازی در سایه انداز حرکت های ان‬ ‫بخش خصوصی نتوانسته رشد کند‪ .‬رشد‬ ‫درزمینه صنعت تراکتورسازی مقدار ثابت‬ ‫است ولی در برخی حوزه ها به ویژه ماشین االت‬ ‫خاک ورزی مانند کاشت‪ ،‬داشت و برداشت‬ ‫حوزه کشاورزی باغ و وضعیت بسیار مناسب‬ ‫است‪ .‬این روش نیز در سال های اخیر توسط‬ ‫بخش های خصوصی ایجاد شده است‪ .‬تاکید‬ ‫من بر بخش خصوصی به این جهت است که‬ ‫دولت در این زمینه یعنی ادوات کشاورزی‬ ‫ورود نکرده است؛ می بینیم غذا بر اساس‬ ‫عرضه و تقاضا بین مصرف کننده‪ ،‬کشاورز و‬ ‫عرضه کننده که صنعتگران است در بستر رشد‬ ‫و تولید قرار دارد‪ .‬رشد در بستر کمی و کیفی‬ ‫ماشین االت کشاورزی کام ً‬ ‫ال محسوس است‬ ‫به گفته مسئوالن دولتی‪ ،‬بیش از ‪ ۹۵‬درصد‬ ‫ادوات کشاورزی موردنیاز کشور را در داخل‬ ‫کشور تولید می کنیم‪.‬‬ ‫دربــاره انجمــن تجهیزات و‬ ‫ماشین االت کشاورزی و فعالیت های‬ ‫این انجمن توضیح بفرمایید‪.‬‬ ‫انجمن تولیدکنندگان ماشین االت کشاورزی‬ ‫که با نام اتماک شناخته می شود ساالنه با‬ ‫برگزاری یک نمایشگاه ویژه در تهران در جهت‬ ‫معرفی و عرضه ماشین االت کشاورزی فعالیت‬ ‫مستمر و چشم گیری دارد‪.‬‬ ‫احتماال با برگزاری نمایشگاه تخصصی در حوزه‬ ‫ماشین االت کشاورزی این محصوالت را در‬ ‫معرض دید جامعه هدف خود قرار می دهد‪.‬‬ ‫یکی از دستاوردهای مهم درزمینه ماشین االت‬ ‫کشا و ر ز ی ا مضا ی پر و تکل همکا ر ی با‬ ‫انجمن های متقابل در کشورهای ایتالیا و‬ ‫المان‪ ،‬چین‪ ،‬روسیه‪ ،‬بالروس و مجارستان‬ ‫بوده است که در راستای این تفاهم نامه ها‬ ‫بستر همکاری اعضای انجمن اتماک به عنوان‬ ‫بخش خصوصی ایرانی با اعضای انجمن های‬ ‫متقابل در کشورهای یادشده فراهم شده و‬ ‫کمی هم به بخش و توسعه صنعت ماشین االت‬ ‫کشاورزی در داخل کشور خیلی کمک کرده‬ ‫است‪ .‬دو سال قبل انجمن اتماک توانست‬ ‫در تاریخ مکانیزاسیون در کشور برای اولین‬ ‫بار به عضویت انجمن جهانی تولیدکنندگان‬ ‫ماشین االت کشاورزی در بیاید‪ .‬انجمن جهانی‬ ‫ماشین االت کشاورزی ‪ ۱۵‬عضو دارد که عضو‬ ‫پانزدهم این انجمن‪ ،‬کشور عزیزمان ایران‬ ‫است‪ .‬ایران در کنار کشورهای صاحب صنعت‬ ‫و تکنولوژی در صنایع ماشین های کشاورزی‬ ‫دارای کرسی است و درواقع این جایگاه تنها‬ ‫با تالش بخش خصوصی و بدون کوچک ترین‬ ‫کمکی از حوزه های دولتی به دست امده است‪.‬‬ ‫پدید امدن این شرایط افتخاری ملی است‬ ‫وگرنه مشخص است که ماندن در این شرایط‬ ‫و یا حتی پیشرفت منوط به کمک های دولتی‬ ‫است‪.‬‬ ‫ایا در ایــران از تکنولوژی روز‬ ‫استفاده می شود؟‬ ‫واقعیت این است که در حوزه تخصصی‬ ‫ماشین االت کشاورزی شرکت های بسیار‬ ‫تخصصی داریم که محصوالت این شرکت به‬ ‫صورت بدون نام به اروپا صادر می شود و در‬ ‫اروپا با نام و مارک اروپایی ثبت شده و بعد‬ ‫به کشورهای اطراف صادر می شود‪ .‬وضعیت‬ ‫امروز ادوات و تجهیزات کشاورزی کشور ما‬ ‫قابل رقابت با کشورهای اسیایی و اروپایی‬ ‫است‪ .‬محصوالت و ماشین االت کشاورزی‬ ‫ما از استانداردهای باالیی برخوردار بوده و‬ ‫می تواند با محصوالت خارجی رقابت کند‪ .‬البته‬ ‫سطح تکنولوژی در ماشین االت کشاورزی‬ ‫در ایران از یک سقفی باالتر نرفته است که‬ ‫ان هم دالیل خاص خود را دارد‪ .‬اولین دلیل‬ ‫را می توان این دانست که بقیه ملزومات‬ ‫ارتقاءیافته ماشین االت کشاورزی همگام‬ ‫نبوده به این معنی که اگر بخواهیم دستگاه‬ ‫را پیاده کنیم در مزرعه ای که فرایندی را به‬ ‫طور منظم و هم زمان انجام دهد و ترکیب کند‬ ‫و یا مشخصات خود را با ماهواره تنظیم کرده و‬ ‫هوشمندی خاصی را در این دستگاه بخواهیم‬ ‫ایجاد کنیم این دستگاه هوشمند به خودی خود‬ ‫نمی تواند کاری داشته باشد و بیشتر استفاده‬ ‫از ادوات و ماشین االت روز دنیا باید به صورت‬ ‫زنجیروار در کنار هم قرار بگیرد‪ .‬برای انجام‬ ‫فرایند و تکنولوژی روز در ماشین االت‬ ‫کشاورزی در یک مزرعه باید تمام ماشین االت‬ ‫ان از فناوری روز دنیا برخوردار باشند‪ .‬زمانی‬ ‫می توانیم از یک دستگاه با الگوی متناسب و با‬ ‫تکنولوژی روز استفاده کنیم که در کنار ان‬ ‫الگوهای دیگری مانند اب رسانی کشت و دیگر‬ ‫مراحل کشاورزی نیز از فناوری روز برخوردار‬ ‫باشند‪ .‬دلیل اینکه ما درزمینه ماشین االت‬ ‫برداشت رشد چشمگیری پیدا نکرده ایم نیز بر‬ ‫همین مبناست‪ .‬ما در برداشت های تخصصی‬ ‫مانند برداشت پنبه‪ ،‬چغندر‪ ،‬گوجه فرنگی‪،‬‬ ‫کنجد و محصوالت غیر غالتی می بینیم که‬ ‫ماشین االت جدید در داخل کشور تولید نشده‬ ‫است‪ .‬مضاف بر اینکه دستگاه های خارجی نیز‬ ‫که برای این برداشت ها وارد می شود کارایی‬ ‫ندارند‪ .‬دلیل اصلی عدم کارایی این دستگاه ها‬ ‫نیز این است که شرایط برای کار دستگاه ها‬ ‫مهیا نشده است و این بزرگ ترین دلیلی است‬ ‫که صنعت کشاورزی به تولید و نیز استفاده از‬ ‫این ماشین االت رغبت نشان نمی دهند‪.‬‬ ‫ایا ماشــین االت کشاورزی‬ ‫موجــب الودگی محیط زیســت‬ ‫می شود؟‬ ‫در حوزه صنعت ماشین االت کشاورزی‬ ‫و توجه به محیط زیست و مسائل زیست‬ ‫محیطی در حقیقت کار جدی صورت نگرفته‬ ‫است‪ .‬شرکت ها و بخش های خصوصی در‬ ‫این باره اقداماتی انجام داد ه اند لیکن این‬ ‫اقدامات در جهت توجه به محیط زیست در‬ ‫ساخت ماشین االت کشاورزی عمدتاً به شکل‬ ‫حرکت های نمادین بوده است‪ .‬شاید یکی‬ ‫از بزر گ ترین مشکالت ما در بحث زیست‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫‪9‬‬ صفحه 7 ‫گفت وگو‬ ‫از الودگی زیست محیطی توجه بیشتر به‬ ‫کیفیت تولیدات و جایگزینی ماشین االت‬ ‫فرسوده است‪.‬‬ ‫محیطی ماشین االت کشاورزی‪ ،‬نشت گازوئیل‬ ‫و سوخت های فسیلی در مزارع است یا در قالب‬ ‫تانکرهای گازوئیل یا نفت و یا سوخت که در‬ ‫انبارها برای مصرف تراکتورها و یا خود تراکتور‬ ‫درواقع ریزش سوخت دارد و الودگی را در‬ ‫مزارع برای خاک تولید می کند‪.‬‬ ‫یکی از کارهای بسیار مفیدی در این دو دهه در‬ ‫مزارع کشاورزی انجام شد برقی کردن چاه های‬ ‫اب بود که درواقع الودگی دستگاه های دیزلی‬ ‫را برچید‪ .‬البته این فرایند باید ادامه پیدا‬ ‫می کرد و روند خروج تراکتورهای فرسوده از‬ ‫چرخه کار کشاورزی صورت می گرفت‪ .‬در‬ ‫دولت قبل هیئت دولت مصوبه ای در خصوص‬ ‫نوسازی ماشین االت کشاورزی تصویب کرد‬ ‫که حرکت بسیار مفید و بجایی بود این اقدام‬ ‫بسیار مفید در جهت بهینه سازی مصرف انرژی‬ ‫و کمک شایانی به محیط زیست بود‪.‬‬ ‫درواقع تکنولوژی ساخت تراکتور در تبریز‬ ‫تکنولوژی به روزی نیست و مصرف سوخت‬ ‫نسبت به بازده مفید اص ً‬ ‫ال اقتصادی نیست و‬ ‫الودگی محیط زیستی فراوانی را با االینده هایی‬ ‫که تولید می کنند به همراه دارد‪ .‬از طرف دیگر‬ ‫به علت عدم وجود کیفیت در تراکتورهای‬ ‫تولیدشده مواد و سوخت فسیلی از موتور‬ ‫تراکتورها به زمین و خاک منتقل می شود که‬ ‫همین امر باعث الودگی های زیست محیطی‬ ‫خواهد شد یکی از راه های مهم جهت جلوگیری‬ ‫یکی از مشکالت بزرگ در بخش کشاورزی این‬ ‫است که متولی در حال حاضر مشخص نیست که‬ ‫دولت است یا بخش خصوصی‪ .‬در این میان حلقه‬ ‫مفقوده ای وجود دارد که اگر قبول کنیم که ساختار‬ ‫دولتی است در حوزه کشاورزی دولت به جای‬ ‫نظارت‪ ،‬خود را درگیر فعالیت های تصدی گری کرده‬ ‫و بیشتر خود را مجری می داند تا ناظر‪ .‬اگر قرار است‬ ‫که کشاورزی را در بخش خصوصی ببینیم دولت‬ ‫باید تمام هم وغم خود را برای حمایت از کشاورزان‬ ‫بگذارد که متاسفانه درواقع اینطور نیست‪.‬‬ ‫‪10‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫اقدامات دولت درزمینه کمک‬ ‫به صنعت ماشــین االت کشاورزی‬ ‫چگونه است؟‬ ‫یکی از مشکالت بزرگ در بخش کشاورزی‬ ‫این است که متولی در حال حاضر مشخص‬ ‫نیست که دولت است یا بخش خصوصی‪.‬‬ ‫در این میان حلقه مفقوده ای وجود دارد که‬ ‫اگر قبول کنیم که ساختار دولتی است در‬ ‫حوزه کشاورزی دولت به جای نظارت‪ ،‬خود را‬ ‫درگیر فعالیت های تصدی گری کرده و بیشتر‬ ‫خود را مجری می داند تا ناظر‪ .‬اگر قرار است‬ ‫که کشاورزی را در بخش خصوصی ببینیم‬ ‫دولت باید تمام هم وغم خود را برای حمایت‬ ‫از کشاورزان بگذارد که متاسفانه درواقع‬ ‫اینطور نیست‪ .‬به هرحال کشاورزان برای‬ ‫تامین مایحتاج خود با بخش خصوصی با‬ ‫مشکل روبرو هستند‪ .‬کشاورز برای تهیه یک‬ ‫ماشین جدید در داالن های تودرتوی بانک ها‬ ‫و وزارت جهاد کشاورزی خسته و درمانده‬ ‫می شود‪ .‬نرخ سود ‪ ۱۵‬درصد برای خریداری‬ ‫ماشین االت کشاورزی برای کشاورز نرخ‬ ‫قابل هضمی نیست‪ .‬درواقع اگر قرار بر کمک‬ ‫دولت به کشاورز است دولت باید تفاوتی میان‬ ‫تولیدکنندگان مایحتاج غذایی مردم با دیگر‬ ‫محصوالت قائل باشد‪ .‬به جای دخالت در اجرا‬ ‫حمایت در اجرا را داشته باشد‪ .‬خرید تضمینی‬ ‫محصوالت کشاورزی با قیمتی مناسب در زمان‬ ‫برداشت می تواند کشاورزان را به کاشت زیاد‬ ‫ترغیب کند‪ .‬کشاورزان به عنوان کوچک ترین‬ ‫بخش کلونی بزرگ بخش خصوصی تامین‬ ‫غذایی کشور باید توانمند شوند‪ .‬کشاورزی‬ ‫ضعیف امنیت غذایی کشور را به مخاطره‬ ‫می اندازد‪ .‬دولت باید به این مهم توجه داشته‬ ‫باشد که در باالترین شکل خود نمی توانند‬ ‫متولی خوبی برای اجرای کشاورزی باشد‪.‬‬ ‫متاسفانه چشم انداز خیلی روشن و شفافی‬ ‫در بخش کشاورزی نداریم و این شرایط عدم‬ ‫سرمایه گذاری سرمایه گذاران و کارافرینان را‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫در حوزه کشاورزی به همراه خواهد داشت‪.‬‬ ‫دولت سیاست های خود را در بخش کشاورزی‬ ‫اعمال می کند اما ترکش های این اقدام دولت‬ ‫به بخش خصوصی برخورد می کند و بخش‬ ‫خصوصی نیز با داشتن ظرفیت های محدود‬ ‫در یک نقطه ناامید شده و بازخواهد ایستاد‪.‬‬ ‫دولت تکلیف خود را با برنامه های خود و نوع‬ ‫حمایت از بخش کشاورزی باید روشن کند‬ ‫و مرزبند ی ها در این بخش حذف خواهند‬ ‫شد‪ .‬یکی از کارهای مهم در بخش حمایت از‬ ‫کشاورزان برداشتن موانع پیش روی کارها و‬ ‫بروکراسی اداری است‪.‬‬ ‫راهکاری که می توان در پیش‬ ‫گرفت چیست؟‬ ‫یک کشاورز و صنعتگر بر اساس بازار عرضه و‬ ‫تقاضا در کنار هم قرار می گیرند و با ارتباطی که‬ ‫برقرار شده است کاالیی خریدوفروش می شود‬ ‫اما دولت در میان این دو بخش قرار گرفته و‬ ‫نقش کاتالیزور را ایفا می کند و تسهیل کننده‬ ‫کارها برای دو طرف است که کشاورزان بدون‬ ‫دغدغه کاالی خود را خریداری و صنعتگران‬ ‫نیز بدون مشکل‪ ،‬کاالهای خود را به کشاورز‬ ‫عرضه کنند و سرمایه گذاری مطمئنی داشته‬ ‫باشند اما درواقع این رسالت دولت که در اصل‬ ‫باید تسهیل کننده در بخش کشاورزی میان‬ ‫کشاورزان باشد تبدیل به سد بزرگی به عنوان‬ ‫خریدار و فروشنده شده است‪ .‬بسیار دیده شده‬ ‫است که دولت در اعطای تسهیالت به کشاورز‬ ‫انقدر موانع ایجاد کرده که کشاورزان ترجیح‬ ‫دادند با بخش خصوصی و همان صنعتگران‬ ‫مستقیماً وارد معامله شوند‪ .‬متاسفانه در پنج‬ ‫سال اخیر مسئله بروکراسی اداری و تسهیالت‬ ‫به کشاورزان گسترش یافته و دخالت ها بسیار‬ ‫زیاد شده است‪ .‬دولت به جای کمک به کشاورز‬ ‫برای انتخابی درست‪ ،‬در مناطقی به صورت‬ ‫دستوری کاالهایی را به کشاورزان اعمال‬ ‫کرده است‪ .‬در حقیقت انتظار از دولت‪ ،‬خدمت‬ ‫و حمایت از کشاورزی است‪ .‬اگر دولت خود‬ ‫را از میان کشاورز و صنعتگر بیرون کشیده‬ ‫و عرصه را برای تعامل دو سویه باز گذارد‬ ‫در این بازار شاهد عرضه و تقاضای متعادل‬ ‫خواهیم بود‪.‬‬ صفحه 8 ‫حاصلخیزی خاک‬ ‫خاک به عنوان بستر پرورش گیاه مهم ترین عاملی است که باید قبل از هر چیز به ان توجه شود‪ .‬برای داشتن یک باغچه ایده ال‪ ،‬اولین‬ ‫موردی که در نظر قرار می گیرد ترکیب بافت خاک است‪.‬‬ ‫بافت خاک‬ ‫بهترین خاک خاکی است که دارای ترکیب‬ ‫مناسبی از ماسه‪ ،‬رس و کود باشد‪ .‬در خاک های‬ ‫ماسه ای یا سبک‪ ،‬نگهداری اب به سختی صورت‬ ‫می گیرد‪ .‬از طرفی در خاک های رسی که ظرفیت‬ ‫باالیی برای نگهداری اب دارند زهکشی یا خروج‬ ‫اب های اضافی با مشکل روبه رو می شود‪ .‬مخلوط‬ ‫مناسب این دو نوع خاک (شنی و رسی) و استفاده‬ ‫از کود حیوانی یا خاک برگ ترکیب ایده الی است‬ ‫که موجب حاصلخیزی زمین می شود‪.‬‬ ‫بهداشت خاک‬ ‫اولین قدم برای حفط سالمت گیاهان باغچه و‬ ‫پیشگیری از خسارت افات و بیماری ها توجه به‬ ‫بهداشت خاک و نظافت باغچه است‪ .‬حداقل هر‬ ‫دو هفته یک بار باید باغچه را تمیز کنیم‪.‬‬ ‫تقویت خاک‬ ‫گیاهان باغچه هم زمان با رشد و گلدهی به مواد‬ ‫غذایی کافی احتیاج دارند‪ .‬معموالً کود حیوانی‬ ‫یا خاک برگ به تنهایی جوابگوی نیازهای غذایی‬ ‫گیاه نیست‪ ،‬به همین دلیل ضرورت دارد از‬ ‫کودهای شیمیایی نیز به مقدار کم استفاده شود‪.‬‬ ‫عناصر موردنیاز گیاه‬ ‫سه عنصر فسفر‪ ،‬ازت و پتاسیم به مقدار زیاد‬ ‫موردنیاز گیاهان است‪ ،‬اما در کنار اینها عناصری‬ ‫چون اهن‪ ،‬روی‪ ،‬مولیبدن‪ ،‬منیزیم‪ ،‬منگنز و ‪...‬‬ ‫نیز به مقدار کم باید استفاده شود‪.‬‬ ‫عالیم کمبود مواد غذایی‬ ‫گیاهانی که با کمبود مواد غذایی روبه رو هستند‬ ‫عالیمی از خود اشکار می کنند که از روی ان‬ ‫می توان به کمبودهای غذایی گیاه پی برد‪.‬‬ ‫معموالً زردی و تغییر رنگ برگ ها‪ ،‬کوتاه ماندن‬ ‫گیاه و ریزش و کوچک شدن گل و میوه اثاری از‬ ‫فقر مواد غذایی هستند‪.‬‬ ‫برنامه کودپاشی‬ ‫کود فسفات به سختی در اب حل می شود و‬ ‫جذب ان نیز توسط ریشه به کندی صورت‬ ‫می گیرد‪ .‬به همین دلیل بهتر است در اواخر‬ ‫ن همراه با کودهای پتاسه به زمین داده‬ ‫زمستا ‬ ‫شود تا به تدریج در اب حل شده و در بهار‬ ‫توسط ریشه جذب گردد‪ .‬اوایل بهار در دو‬ ‫نوبت به وسیله کود اوره گیاهان را تقویت کنید‪.‬‬ ‫خوشبختانه کود اوره به اسانی در اب حل و‬ ‫توسط ریشه جذب می شود‪ .‬اما اگر خوب با خاک‬ ‫مخلوط نشده باشد متصاعد شده و از دسترس‬ ‫ریشه خارج می شود‪ .‬سه نوع کود فسفات‪ ،‬پتاس‬ ‫و اوره را به دو یا سه قسمت مساوی تقسیم نموده‬ ‫و در دو یا سه نوبت به زمین بدهید اما فسفات‬ ‫و پتاس یک بار در طول کشت (ابتدای کاشت)‬ ‫کافی است‪.‬‬ ‫عناصر کم مصرف‬ ‫گیاهان به عناصر دیگری چون اهن‪ ،‬مس‪،‬‬ ‫منگنز‪ ،‬روی و مولیبدن هم احتیاج دارند اما‬ ‫نیاز گیاهان به این عناصر به مقدار زیاد نیست؛‬ ‫به همین دلیل اینها را عناصر کم مصرف‬ ‫نامیده اند‪.‬‬ ‫در صورتی که گیاهان‪ ،‬عالیم کمبود را از خود‬ ‫نشان داده و دچار ضعف شوند هر دو هفته یک بار‬ ‫از کودهای کم مصرف استفاده کنید‪.‬‬ ‫روش مصرف کودهای شیمیایی‬ ‫‪ 1‬کود شیمیایی را ابتدا روی زمین پاشیده‬ ‫سپس با چنگک یا بیلچه زیرورو کنید تا در‬ ‫اعماق زمین قرار بگیرد‪.‬‬ ‫‪ 2‬بعد از کودپاشی حتماً زمین را ابیاری کنید‪.‬‬ ‫‪ 3‬در صورتی که کود را در اب حل کنید و با‬ ‫ابپاش پای بوته ها بریزید بهتر جذب می شود‬ ‫‪ 4‬یکی دیگر از روش های استفاده از کودهای‬ ‫شیمیایی محلول پاشی روی برگ هاست‪.‬‬ ‫برای این منظور باید کود را به دقت در اب حل‬ ‫نموده و روی برگ ها اسپری کنید‪.‬‬ ‫در این روش اگر غلظت کود زیاد باشد‪ ،‬برگ ها‬ ‫دچار سوختگی شدید می شوند‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫‪11‬‬ صفحه 9 ‫گفت وگو‬ ‫دکتر علی توسطی رئیس اتحادیه ماشین االت کشاورزی‪ ،‬صنعتی و ساختمانی تهران‪:‬‬ ‫باید تفکر سیستمی وارد چرخه تولید شود‬ ‫یوسفخاکیان‬ ‫کشاورزیسرزمینماایراندرطیدهه هاوشایدسده هایگذشتهروزهایخوبوبدزیادیرابهچشمخوددیدهوازفرازوفرودگذراینروزگار‬ ‫مسائل و مصائب بسیاری را از سر گذرانده است‪ .‬مسائل و مشکالتی که برخی از ان ها براثر اهمال و کم کاری برخی مدیران و مسئوالن ایجاد‬ ‫شدهودرپسامدایجادان هامسائلومشکالتدیگریگریبان گیرقشرکشاورزشدهوزندگیان هاراباحاشیه هایزیادیمواجهکردهاست‪.‬‬ ‫حاشیه هایی که بی شک می شد جلوی ظهور ان ها را گرفت و اجازه نداد که زندگی کشاورزان عرق ریز سرزمین ما دچار لرزه ها و پس لرزه های‬ ‫فراوانشود‪.‬کشاورزیکهخوددرسرزمینوبادست خالیتمامتالششرامی کندتاپسازگذراندندوره هایکاشتوداشتدردورهبرداشت‬ ‫شادی را به خانه خود و نزد همسر و فرزندانش ببرد‪ .‬بی گمان اگر نگاه درستی در پس فعالیت های قشر زحمت کش کشاورز وجود داشته باشد‬ ‫اسیب هایی که به محصول و تالش و کوشش و در درجه بعد به زندگی کشاورز وارد می شود رفته رفته کم و کم و کمتر شده و از این رهگذر هم‬ ‫زندگیکشاورزاندچارتنش هایویرانگرنشدهوهممحصولیکهتولیدمی شودروزبه روزباکیفیت ترشدهبه صورتیکهدرنگاهیکالنتماماین‬ ‫مسائلنویدجامعه ایسالم تررامی دهد‪.‬پرواضحاستکهدنیایامروزدنیایتکنولوژیومدرنیتهاستوهمان گونهکهتمامبخش هایتولیدی‪،‬‬ ‫صنعتی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬سیاسی و ‪ ...‬از این تکنولوژی بهره می گیرند کشاورزی نیز از این موضوع بهره برداری کرده و در جهت‬ ‫پیشرفت و توسعه حرکت می کند‪ .‬یکی از مهم ترین مسائلی که ورود تکنولوژی در حوزه کشاورزی ایجاد کرده بحث تولید و استفاده ماشین‬ ‫االن کشاورزی است‪ .‬ماشین االتی که امده اند برای ایجاد کیفیت‪ ،‬خالقیت‪ ،‬محصول بیشتر و هرانچه موجب می شود کشاورزی رونق تولید‬ ‫بیشتریداشتهباشد‪.‬طبقتالشهمیشگیصدایخاکمبنیبرکوششدرجهتاطالع رسانیوبه روزکردنجامعهکشاورزیوجامعه ایکهبا‬ ‫خاکوابسروکاردارداینبارنیزتصمیمگرفتیمبهسراغیکیازصاحب نظرانوکاربلدانحوزهکشاورزیرفتهوبااوگپوگفتمفصلیبزنیم‪.‬‬ ‫وقتیباعلیتوسطیتماسگرفتیموبااوازقصدومنظورمانسخنبهمیاناوردیمباخوش روییوصبوریمثال زدنی ایگفتگوباماراپذیرفت‪.‬‬ ‫علیتوسطیدکترایتوسعهکشاورزیداردوشایدبرایاینگفتگویخاصمناسب ترینفردباشد‪،‬فردیکهمی تواناطالعاتگران بهاییازدل‬ ‫تجربه هایسالدرازفعالیتدرعرصه هایمختلفکشاورزیاوبهدستاورد‪.‬اوریاستاتحادیهماشین االتکشاورزی‪،‬صنعتیوساختمانی‬ ‫تهرانرابرعهدهدارد‪.‬اوعالوهبراینتخصصبه عنوانرئیسکمیسیونفرهنگی‪،‬اجتماعیوارتباطاتاتاقاصنافتهراننیزفعالیتمی کند‪.‬‬ ‫بی شک اکنون دریافته اید که انچه در ادامه می خوانید تنها به بخشی از دانش و تجربیات او ان هم در زمینه کشاورزی ارتباط دارد‪ .‬گفتگوی‬ ‫یک ساعتهماعالوهبرروشنکردنبرخیمجهوالتدرعرصهکشاورزیمبیناینمطلببودکهاوبه راستیدرجایگاهینشستهکهشایستگی‬ ‫انرادارد‪،‬درطولمصاحبهانچهبیشازهمهبهنظرمی امداندیشهاصالحیبودکهاوبرایبهبودشرایطکشاورزانوکشاورزیومسائلمرتبط‬ ‫با اب وخاک در سر می پروراند‪ .‬توسطی در این گفتگو تنها به بیان ایرادات و مسائل بسنده نکرد بلکه برای برون رفت و حل هر مسئله راه کاری‬ ‫ارائهکرد‪،‬اگرمسئوالنودست اندرکارانحوزهکشاورزیبه دورازمسائلمختلفیکهدرزمینه هایفراوانمدیریتیخوددارندراه کارهایعلی‬ ‫توسطیراموردارزیابیوتجزیه وتحلیلقراردهندوان هارابانکته سنجیخاصخودبه کارگیرندبی شکدراینده اینه چنداندوردیگرشاهد‬ ‫پاکشدنصورت مسئله هایینخواهیمبودکهباحذفشاننه تنهاهیچمشکلیازمشکالتعدیدهبخشکشاورزیحلنخواهدشدکهبران ها‬ ‫افزوده نیز خواهد شد‪ .‬امید که تالش ما درزمینه اطالع رسانی و شفافیت به بار بنشیند و به زودی شاهد و ناظر اتفاقات شگفت انگیزی در حوزه‬ ‫کشاورزیهمبرایکشاورزانوهمبرایهمهاحادمردمسرزمینمانباشیم‪.‬‬ ‫لطف ًا در مورد مشکالت ماشین االت‬ ‫کشاورزیدرکشوربرایماتوضیحدهید‪.‬‬ ‫راستش را بخواهید من ک ً‬ ‫ال با این کلمه مشکالت مشکل‬ ‫دارم وقتی ما به صورت دیفالت در ذهنمان هر مسئله ای‬ ‫اعم از مسائل زیست محیطی مسائل شهری مسائل‬ ‫اجتماعی مسائل اقتصادی و مسائل سیاسی او را با کلمه‬ ‫مشکالت شروع می کنیم درواقع داریم موضوع طوری‬ ‫برخوردمی کنیمکههنوزوارداننشدهدربارهامنفی بافی‬ ‫می کنیم پس بهتر است به جای کلمه مشکالت از کلمه‬ ‫مسائلاستفادهکنیمامامی رسیمبهپاسخپرسششمااگر‬ ‫بخواهیمبه موضوعاتو مسائلکشاورزیبه صورتکالن‬ ‫نگاهیبیندازیموپیشینهتاریخیوسوابقمعیشتیایران‬ ‫زمین را موردبررسی قرار دهیم به این نتیجه می رسیم که‬ ‫مزیت مطلق اقتصادی ایران بدون شک کشاورزی است‬ ‫مزیت مطلق اقتصادی ما خودروسازی نیست اگر چنین‬ ‫‪12‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫بود در طی ‪ ۵۰‬سال گذشته ما معضالتی که امروز داریم‬ ‫را نداشتیم مزیت مطلق اقتصادی ما صنعت و تکنولوژی‬ ‫نیستمزیتمطلقاقتصادیماکشاورزیاست‪.‬‬ ‫سخن شما در حالی بیان می شود که‬ ‫بخش کشاورزی مسائل زیادی دارد مانند‬ ‫مسئله کمبود اب مســئله صدور خاک‬ ‫به کشــورهای حوزه خلیج فارس مسئله‬ ‫معیشتیکشاورزانومسائلیازاین دستایا‬ ‫با تمام این تفاسیر باز هم معتقدید که مزیت‬ ‫اقتصادیماکشاورزیاست‪.‬‬ ‫با وجود تمام مسائل و موضوعاتی که عنوان کردید باز هم‬ ‫معتقدمکهمزیتمطلقکشورماکشاورزیاستمتاسفانه‬ ‫ما در کشورمان ان نگاه منطقی را در تصمیم گیری ها و‬ ‫تصمیم سازی ها و همچنین مدیریت هایمان نداشته ایم‬ ‫پرواضح است که نگاه غیرمنطقی موجب می شود که‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫از شرقی ترین و غربی ترین نقاط ساحل دریای خزر‬ ‫که مقدار ان ‪ ۷۱۵‬کیلومتر است بیش از ‪ ۹۰‬درصد ان‬ ‫به جای استفاده در جهت کشاورزی به ساخت ویال‬ ‫و مسائل تفریحی و سیاحتی و پالژهای خانوادگی و‬ ‫عمومی تبدیل شده است در همین کرانه در بخش های‬ ‫کوچکی از استان های مازندران و گلستان که وسعتشان‬ ‫مشابه وسعت کشور هلند است این در حالی است کشور‬ ‫هلند بعد از کشور امریکا دومین تولیدکننده محصوالت‬ ‫کشاورزیوصادرکنندهمحصوالتکشاورزیدردنیااست‬ ‫و از خاکش به بهترین نحو بهره برداری می کند همان طور‬ ‫که عرض کردم این بهره برداری در حالی صورت می گیرد‬ ‫کهمساحتکلکشورهلندبه اندازهمساحتبخشیازدو‬ ‫استان ما و گلستان است‪ .‬غافل از اینکه ما در همین کشور‬ ‫خودمان مناطق بسیار خوبی در اقصا نقاط شمال شرقی‬ ‫شمالغربیجنوبغربیمناطقمرکزی(منهایمناطقی‬ صفحه 10 ‫از جنوب شرقی که باید تدابیری اندیشیده شود تا از ان‬ ‫مکان هاهمبشوددرراستایمحصوالتتولیدمحصوالت‬ ‫کشاورزی استفاده کرد چراکه هنوز زیرساخت استفاده‬ ‫انمناطقجهتبهره برداری هایکشاورزیامادهنیست)‬ ‫اما با زیرساخت هایی که در طول زمان در مناطق خوب‬ ‫و حاصلخیز سرزمینمان به وجود امده است متاسفانه‬ ‫ما هرگز نتوانسته ایم در دنیا در بخش تولید و در بخش‬ ‫صادرات هیچ جایگاهی راپیداکنیم‪.‬‬ ‫واقع ًا در هیچ محصولی نتوانســتیم‬ ‫جایگاهیپیداکنیم؟‬ ‫خیردرهیچمحصولینتوانستیم‪.‬‬ ‫اما زعفران و پســته ما در دنیا حرف‬ ‫زیادی برای گفتن دارد هرگاه سخن از این دو‬ ‫محصول می شود همه جای دنیا به یاد ایران‬ ‫می افتنداینیعنیماجایگاهخوبیدردنیادر‬ ‫تولیدایندومحصولداریماین طورنیست؟‬ ‫ببینید ما در طول ‪ 100‬سال اخیر که از کشورمان نفت‬ ‫و گاز استخراج می کنیم یک توتال نداریم‪ ،‬در طول این‬ ‫‪ 60،50‬سالی که مشغول تولید خودرو هستیم یک بنز یا‬ ‫بی ام دبلیونداریم‪،‬یعنیماشینینداریمکهخودمانتولید‬ ‫کرده باشیم‪ .‬این موضوع قابل تعمیم به بخش های دیگر‬ ‫نیزاستیعنیهمان طورکهدربخش هایصنایعضعیف‬ ‫عمل کرده ایم و نتوانسته ایم در بازارهای جهانی برندی‬ ‫برای خودمان به دست اوریم به درامدهای پایدار دست‬ ‫پیداکنیمدربخشکشاورزینیزموفقنبودهونتوانستیم‬ ‫به هیچ موفقیت جهانی دست پیدا کنیم‪ .‬اگر واقع بین‬ ‫باشیم می بینیم که به هیچ برندی در جهان درنیافته ایم‬ ‫حتی در زمینه زعفران و پسته‪ .‬ما هیچ برندی در ارتباط با‬ ‫خرما‪ ،‬برنج و چای در دنیا نداریم‪ .‬داروهای گیاهی مان هم‬ ‫به همین صورت است‪.‬‬ ‫این مســئله از چه منبعی سرچشمه‬ ‫می گیرد ؟ مربوط به کشــاورزی ماست؟‬ ‫مربوط به مدیریت های کالن است؟ مربوط به‬ ‫واسطه هاست؟ از کجا نشئت می گیرد ؟ مث ً‬ ‫ال‬ ‫در زمینه همین پسته یا زعفران‪ .‬می بینیم‬ ‫که محصول خوب پسته و زعفران ما به دلیل‬ ‫بسته بندی نادرست در خارج از ایران دوباره‬ ‫بسته بندیمی شودوبه عنوانمحصولیغیر‬ ‫ایرانی در بازارهای جهانی عرضه می شود‪.‬‬ ‫خب در این صورت مشخص است که ما به‬ ‫برندهایجهانیدستنمی یابیم‪.‬‬ ‫جوابش بسیار ساده است‪ .‬سوء مدیریت‪ .‬ببینید کیفیت‬ ‫زعفران یا پسته ما که پایین نیامده است‪ .‬پسته و زعفران‬ ‫ایران در رنکینگ جهانی در رتبه اول قرار دارد‪ .‬این به ان‬ ‫مفهوم است که کشاورز ما کار خودش را درست انجام‬ ‫می دهد‪ ،‬نه کم کاری می کند که کیفیت کاالیش اسیب‬ ‫ببیند و نه از سموم دفع افات بنجل و غیر کارامد استفاده‬ ‫می کند اما سوال اینجاست که چرا ما هنوز به یک برند‬ ‫جهانی دست نیافتیم‪ .‬اینجاست که پای مسئله ای به نام‬ ‫سوء مدیریت ان هم در مقاطع باالتر به میان می اید‪ .‬این‬ ‫سوء مدیریت حاال دیگر در قامت مباحثی مانند صنایع‬ ‫تبدیلی‪ ،‬بسته بندی نادرست‪ ،‬ناکارامد بودن بخش‬ ‫بازرگانی‪ ،‬عرضه محصوالت در نمایشگاه های خارجی‬ ‫موجب بروز این مسئله بشود‪ .‬اینجاست که زعفران ما از‬ ‫ایران خارج می شود به امارات و اسپانیا می رود و در انجا‬ ‫بسته بندی می شود و بدون اینکه نامی از ایران برده شود‬ ‫در بازارهای جهانی به فروش می رسد‪.‬‬ ‫با توجه به اینکــه مقام معظم رهبری‬ ‫امسالراسالرونقتولیدنامیدند‪،‬پرسشمن‬ ‫این است که چه زمانی ما می توانیم این گونه‬ ‫مسائل را حل کنیم و به صورت صفرتا صد‬ ‫از تولید تا بســته بندی و عرضه به نوعی به‬ ‫خودکفایی برسیم و برندی را در جهان برای‬ ‫خودمانایجادکنیم؟‬ ‫مقام معظم رهبری هم سال گذشته و هم امسال به‬ ‫نقاط ضعف اصلی اقتصادی ما اشاره کردند سال گذشته‬ ‫بحث حمایت از کاالی ایرانی را مطرح کردند و امسال‬ ‫هم موضوع رونق تولید را عنوان نمودند درعین حال هم‬ ‫تاکید داشتند که شعار سال گذشته که همان حمایت از‬ ‫کاالی ایرانی بود فراموش نشود‪ .‬ایشان همیشه به مسائل‬ ‫اصلی اشاره می کنند و نگاه تیزبینانه ای در زمینه های‬ ‫مختلفدارند‪.‬گاهباخودمی اندیشماگرروزیاینسعادت‬ ‫نصیب من شود و بتوانم به دیدار ایشان بروم به عنوان یک‬ ‫ایرانی مسلمان مسئولیت پذیر و عالقه مند به اینده این‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫اب وخاکازایشانخواهشمی کردمکهدرفرمایشاتشان‬ ‫این نکته را متذکر شوند که هرکسی که می خواهد کار‬ ‫مدیریتیانجامدهدحداقلدوواحددرستفکرسیستمی‬ ‫را بخواند‪ .‬اگر کشورهای دنیا توانسته اند به دستاوردهای‬ ‫بزرگ و مهمی در حوزه های مختلف فنی‪ ،‬علمی و‬ ‫تکنولوژیدستپیداکنندبهدلیلشناختکاملوبهکار‬ ‫بستنهمینموضوعتفکرسیستمیاست‪.‬‬ ‫کمی درباره تفکر سیستمی توضیح‬ ‫می دهید؟‬ ‫تفکرسیستمیمی گویدهمهاجزاباهمدرارتباطهستند‬ ‫در تفکر سیستمی سیستم های داینامیک اعتقاد بر‬ ‫این است که اگر یک ساعت برای مثال صد چرخ دنده‬ ‫دارد تمام صد چرخ دنده باید درست کار کنند اگر ‪ 99‬تا‬ ‫از این چرخ دنده ها درست کار کنند و تنها یکی درست‬ ‫کار نکند نتیجه کار حتماً ناقص خواهد بود‪ ،‬این یعنی‬ ‫به خاطر خوب کار نکردن همین یک چرخ دنده تالش‬ ‫تمام ‪ 99‬چرخ دنده دیگر بیهوده و بی نتیجه خواهد بود‪.‬‬ ‫تفکر سیستمی می گوید‪ A‬تا‪ ،Z‬صفرتا صد‪ ،‬ابتدا تا انتها‬ ‫یک سیستم باید به صورت منسجم و همسو پیش روند‪.‬‬ ‫چالش‪ ،‬مشکل و معضلی که ما در ایران داریم این است که‬ ‫این تفکر سیستمی حاکم نیست و هرکسی کار خودش‬ ‫را می کند‪ ،‬زحمتی که یک کشاورز ایرانی می کشد شاید‬ ‫چندین برابر زحمتی باشد که یک کشاورز هلندی یا‬ ‫امریکایی می کشد اما خروجی و برایند بهره وری که در‬ ‫انتهایکاردیدهمی شوداص ً‬ ‫البازگوکنندهچنینحقیقتی‬ ‫نیست‪ .‬کشاورز زحمت خودش را می کشد اما به نتیجه‬ ‫نمی رسد‪ ،‬مدیر دارد زحمت خودش را می کشد اما به‬ ‫دلیل اینکه چشمش لینک های پیش رو و پشت سرش را‬ ‫نمی بیند و درواقع توجهی به ان ها ندارد موضوع می شود‬ ‫موضوع پیاز و سیب زمینی‪ .‬واقعاً شرم اور است که مشکل‬ ‫ما در قرن بیست و یکم مشکل پیاز و سیب زمینی است‪.‬‬ ‫مسئله ما در کشور ایران که کشوری است که همیشه با‬ ‫مشکل کم ابی و بی ابی مواجه بوده این است که حجم‬ ‫بزرگی از منابع ابی خودمان را غارت کنیم که هندوانه و‬ ‫خربزه تولیدکنیم‪.‬وقتی باچنین مسائلی روبرو می شویم‬ ‫معنی اش این است که با تفکر سیستمی بیگانه هستیم‪.‬‬ ‫شما می بینید مدیری در وزارت کشاورزی نشسته و‬ ‫مشغول کار خودش است‪ ،‬مدیری در بخش صنعت و‬ ‫معدن نشسته و کار خودش را می کند تعرفه های خود را‬ ‫تعریف می کند‪ ،‬مبانی خودش را به وجود می اورد‪ ،‬بایدها‬ ‫ونبایدهایخودشرادرکارشپیشمی گیرد‪،‬بدوناینکه‬ ‫به مسائلی مانند نوع کاال‪ ،‬شرایط تولید کاال‪ ،‬زمان تولید‬ ‫کاال‪ ،‬محل تولید کاال‪ ،‬اب وهوا و مسائلی ازاین دست توجه‬ ‫داشتهباشد‪.‬وقتیچنیناتفاقیمی افتدناگهانمی بینیم‬ ‫که مث ً‬ ‫ال در زمان تولید برنج در ایران برخی واردکنندگان‬ ‫می روند و برنج تایلندی و هندی وارد می کنند و به‬ ‫تولیدکننده داخلی و محصول داخلی اسیب می رسانند‪.‬‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫‪13‬‬ صفحه 11 ‫گفت وگو‬ ‫وقتیتفکرسیستمیدرجریانباشددرسازمانصنعتو‬ ‫معدن اطالع رسانی می شود که مث ً‬ ‫ال در فالن دوره زمانی‬ ‫باید سیاست های حمایتی صورت بگیرد‪ ،‬در یک دوره‬ ‫زمانیدیگربایدسیاست هاینظارتیدرپیش گرفتهشود‬ ‫و در زمان دیگری سیاست های دخالتی را مورداستفاده‬ ‫قرار داد‪.‬‬ ‫تاکنونهرچهعنوانشدمسائلیمانند‬ ‫خاک و زمین و کشاورز و محصول بود‪ .‬اگر‬ ‫موافق باشیم برویم سر موضوع تکنولوژی‬ ‫و ماشین االت کشــاورزی‪ .‬می خواهم این‬ ‫پرسش را مطرح کنم که نقش تکنولوژی و‬ ‫ماشین االت کشاورزی در حل مسائلی که‬ ‫مطرحکردیدچقدرپررنگاست؟‬ ‫بدون شک نقش پررنگ و بااهمیتی را ایفا می کند‪.‬‬ ‫شما در نظر بگیرید مث ً‬ ‫ال در علم پزشکی شما حتی اگر‬ ‫پروفسور سمیعی را هم برای عمل جراحی بر سر بالین‬ ‫یک بیمار بیاورید اگر امکانات و دستگاه های پزشکی‬ ‫مانندپنس‪،‬قیچی‪،‬یونیت هایجراحیو‪...‬رادراختیارش‬ ‫نگذارید او به تنهایی کار چندانی نمی تواند انجام دهد‪ .‬در‬ ‫حوزه تولید محصوالت کشاورزی هم دقیقاً همین طور‬ ‫است‪ .‬ماشین االت بسیار اهمیت دارد‪ ،‬باید بدانیم که‬ ‫ماشین االتکشاورزیبامکانیزاسیونکشاورزیمتفاوت‬ ‫است‪ .‬ما در ایران یک تعبیری از مکانیزاسیون کشاورزی‬ ‫داریم که بهتر است نام ان را تراکتوریزاسیون بگذاریم‪.‬‬ ‫تصور ما از کشاورزی مکانیزه داشتن کمباین و تراکتور‬ ‫است‪ .‬زمانی که می بینیم بهره بردار ما از درخت نخل‬ ‫خرما باال می رود تا محصولش را بچیند و از ان باال سقوط‬ ‫می کند و اسیب می بیند‪ .‬در کشاورزی نباید فقط نگاه‬ ‫مکانیزاسیونمطرحباشددرمراحلمختلفاعمازابیاری‬ ‫کاشت داشت و برداشت باید از ماشین های متفاوتی‬ ‫استفاده کرد چراکه هرکدام از این مراحل نیازمند ابزار و‬ ‫وسایلمربوطبههمانمرحلهاستپس ازاینمراحلاست‬ ‫کهواردپخش هایبعدیمی شویماینماشین االتعالوه‬ ‫براینکهبایدمرتبطبامرحلهموردنظرباشندبایدبه روزهم‬ ‫باشندیعنیباتکنولوژیروزهماهنگیداشتهباشندشما‬ ‫همین زعفران را در نظر بگیرید ما زعفران خوبید تولید‬ ‫می کنیم اما در بیرون از ایران محصول ما را به نام خودشان‬ ‫بهفروشمی رساننددلیلاینامرایناستکهمادربخش‬ ‫بسته بندی از ماشین االت خوب و به روز بهره می بریم به‬ ‫همین دلیل زعفرانی که تولید می کنیم را با بسته بندی‬ ‫بی کیفیتی به خارج از کشور صادر می کنیم و این موجب‬ ‫می شود که در خارج از مرزهای ما بسته بندی زعفران را‬ ‫دوباره انجام دهند و به نام خودشان در بازارهای جهانی‬ ‫عرضه کنند‪ .‬اگر مادر کشاورزی مان ماشین االت مدرن‬ ‫نداشته باشیم سیستم های ابیاری مدرن داشته باشیم‬ ‫حتماً با مشکل مواجه خواهیم شد االن در دنیا سم پاشی‬ ‫‪14‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫با سیستم های پهپاد انجام می شود درحالی که ما در این‬ ‫کشور سم پاشی را طوری انجام می دهیم که بیشترین‬ ‫اسیببهمحصولمی رسدبه وسیلهتراکتوروسایلدیگر‪.‬‬ ‫درحالی که این روش ها در دنیا بسیار منسوخ شده و دیگر‬ ‫استفاده نمی شوند در دنیای امروز پهپادها با کمترین‬ ‫هزینه و در حقیقت حداقل زمان به صورت کام ً‬ ‫ال علمی‬ ‫تنها با گرفتن‪ ۵‬متر ارتفاع از زمین سم پاشی را به بهترین‬ ‫شیوه انجام می دهند و هیچ مشکلی هم ایجاد نمی شود‬ ‫پهپادهایی که هم قابل کنترل هستند و هم ظرافت‬ ‫فوق العاده باالیی دارند به عالوه این که توان بهره وری‬ ‫بسیار باالیی دارند با تمام این اوصاف کشاورز ما مجبور‬ ‫است سمپاش را به کمرش ببندد پای پیاده راه بیفتد‬ ‫محصولش را سم پاشی کند که با این شیوه هم بخشی از‬ ‫زمین و خاک و محصول هم از بین می روند‪.‬‬ ‫با توجه به فرمایشــات مقام معظم‬ ‫رهبری در نام گذاری سال گذشته و امسال و‬ ‫بامشکالتیکهشمامطرحکردیدمی خواهم‬ ‫اینسوالرامطرحکنمباتوجهبهاتمام حجت‬ ‫مقام معظم رهبری چه دلیلی وجود دارد که‬ ‫این همهمشکلوبهقولشمامسئلهدربخش‬ ‫کشاورزیوجودداردمگرنهاینکهمقاممعظم‬ ‫رهبری راه را نشان داده اند چرا مسیری که‬ ‫مقام معظم رهبری روشن کرده اند را کسی‬ ‫طینمی کند؟‬ ‫شمابازی فوتبال تیم هایپرسپولیس و داماش را دیدید؟‬ ‫این مسابقه چند روز پیش با دو ساعت و نیم تاخیر‬ ‫برگزار شد مسابقه ای که اگر درهر کجای دنیا برگزار‬ ‫شود شورونشاط و شادی را به وجود می اورد هیجان و‬ ‫سرزندگی و مسائلی ازاین دست را در مردم و عالقه مندان‬ ‫ورزش ایجاد می کند ان هم در مکانی که در ان دم از‬ ‫قهرمانی و پهلوانی نیز زده می شود اما مسابقه ای که در‬ ‫کشور ما برگزار شد تا استانه تبدیل شدن به یک فاجعه‬ ‫پیش رفت این نمونه ای است از مدیریت در بخش ورزشی‬ ‫چراکه اگر مدیریت صحیح انجام شده بود این اتفاقات‬ ‫صورتنمی گرفت‪.‬همینماجرارادرشکلیدیگردرحوزه‬ ‫کشاورزی مشاهده می کنیم ما هنوز تصور می کنیم که‬ ‫کشاورز با همان سیستم های سنتی می رود سرزمین و‬ ‫کارش را انجام می دهد و پس از مدتی محصولش را درو‬ ‫می کند و با این روش حتماً به موفقیت دست می یابیم‪.‬‬ ‫وجود پترودالرها درامدهای نفتی هم که سال هاست‬ ‫وجود دارد خیالمان راحت کرده که اگر محصول کشاورز‬ ‫با مشکل مواجه شد و احیاناً از بین رفت بیمه اش را‬ ‫پرداخت می کنیم موضوعاتی مانند خرید تضمینی یا‬ ‫خریدتثبیتیمسئلهرابه صورتیحلمی کنیموپولشرا‬ ‫به او می دهیم‪ .‬شما عبارت کشورهای رانتی را شنیده اید‬ ‫کشورهای رانتی کشورهایی هستند که وابسته به یک‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫محصول هستند مانند نفت متاسفانه تمام کشورهایی‬ ‫که با درامد نفت اقتصادشان را می چرخانند و یا وابسته به‬ ‫یک محصول هستند مسائل مربوط به کشاورزی و بقیه‬ ‫بخش های زیربنایی و بنادین را در حوزه های مختلف‬ ‫جدی نمی گیرند چراکه مشاهده می کنیم در پایان‬ ‫ماجرا با یک امضا‪ ،‬با یک مصوبه و با یک چک همه مسائل‬ ‫را به زعم خودشان حل می کنند و ختم به خیر می کنند‪.‬‬ ‫درحالی که این حل کردن مسئله نیست‪ .‬این پاک کردن‬ ‫صورت مسئلهاست‪.‬مادربخشکشاورزیبهماشیناالن‬ ‫احتیاج داریم‪ ،‬هنوز در الفبای ماشین االت مانده ایم‪ .‬اگر‬ ‫شمابهنمایشگاه هایبین المللیمانندنمایشگاهبولونیای‬ ‫ایتالیا رفته باشید می بینید که در انجا دیگر بحث تولید‬ ‫کاال و ماشین االت به تنهایی مطرح نیست‪ .‬امروزه بحث‬ ‫مدیریت دانش و مدیریت نواوری به میان امده که از‬ ‫مباحث مدیریت بسیار مهم در دنیا محسوب می شود‪.‬‬ ‫درحالی که ما در کشورمان در ساده ترین مسائل در‬ ‫بخش کشاورزی در جا می زنیم در دنیا مشغول مدیریت‬ ‫دانش هستند و از هر راهی برای ایجاد نواوری استفاده‬ ‫می کنندکهباحداقلامکاناتبهحداکثربهره وریبرسند‬ ‫درحالی که ما در اینجا با حداکثر امکانات هم به حداقل‬ ‫بهره وری نمی توانیم برسیم‪ .‬خب این مسائل ایا تقصیر‬ ‫کشاورز است ؟ یا موضوع دیگری به نام سوء مدیریت‬ ‫مطرح است؟‬ ‫ایامادرصنعتماشین االتتوانسته ایم‬ ‫خودکفا شــویم و برای مثال حداقل یک‬ ‫دســتگاه کمباین را به صورت صفرتا صد‬ ‫خودمانتولیدکنیم ؟وایااصوالًموضوعیبه‬ ‫نام مافیای ماشین االت کشاورزی در کشور‬ ‫وجود دارد یا خیر؟ ‬ ‫اجازه دهید ابتدا پاسخ پرسش دومتان را بدهم‪ .‬فکر‬ ‫نمی کنم بحث مافیای به ان معنا در بخش کشاورزی‬ ‫وجود داشته باشد چراکه این بخش منفعت چندانی‬ ‫برای سیستم های مافیایی نداشته و ندارد که بخواهند‬ ‫به خاطر سودش واردش بشوند و سرمایه گذاری کنند‪.‬‬ ‫به زبان دیگر در بخش های دیگر تجاری ان قدر رانت و زد‬ ‫و بند و حاشیه های سود کالن وجود دارد که ان تفکری‬ ‫که در بخش کالن تجارت کشاورزی و صنعت وجود دارد‬ ‫خودش را وارد ماجراهای اینچنینی در بخش کشاورزی و‬ ‫ماشین االتاینبخشنمی کندکهبخواهدمافیاییشکل‬ ‫بگیردومسائلمرتبطباانایجادشود‪.‬برهمیناساسمن‬ ‫عقیده دارم که بخش کشاورزی ما پاک تر از بخش های‬ ‫دیگر است و مافیایی در این بخش وجود نداشته و ندارد‪.‬‬ ‫در بخش های دیگر تا دلتان بخواهد سلطان وجود دارد‬ ‫اما در این بخش هیچ سلطانی وجود ندارد اگر هم گاه‬ ‫شیطنت های ریزی در برخی بخش های کشاورزی وجود‬ ‫داردبایدبپذیریمکهدربقیهبخش هایغیرکشاورزیهم‬ صفحه 12 ‫وجود دارند و گریزی از ان ها نیست‪.‬‬ ‫در زمینــه خودکفا بــودن در بخش‬ ‫ماشین االت کشاورزی هم برایمان توضیح‬ ‫دهید‪.‬‬ ‫اجازه دهید حقیقتی را برای شما بیان کنم به عقیده‬ ‫من در دنیای امروز موضوعی به نام خودکفایی مفهومی‬ ‫ندارد خودکفایی از چه چیزی به نظر من خودکفایی یک‬ ‫پرواز است و از حد کلمه فراتر نمی رود کلمه که فریبنده‬ ‫است شما کشور چین را در نظر بگیرید که به عنوان‬ ‫بزرگ ترین تولیدکننده در جهان هم منمی تواند ادعا‬ ‫کندکهخودکفاستچراکهدربرخیازمواردمجبوراست‬ ‫کاالهای شاخص خارج از کشور خودش وارد کند مث ً‬ ‫ال‬ ‫کاالیی مثل نفت و انرژی بر همگان واضح و مبرهن است‬ ‫که نفت و انرژی یکی از عوامل اولیه و اساسی برای تولید‬ ‫هستند در دنیای امروز همه کشورها به صورت یک شبکه‬ ‫به هم مرتبط هستند و با مراوده دارند‬ ‫اینموضوعکهشمامی فرماییددرست‬ ‫اســت اما در مســائل خورده هم معتقدم‬ ‫ما نتوانســتیم در تولید یک محصول مث ً‬ ‫ال‬ ‫ماشــین االتی به نام کمباین نتوانسته این‬ ‫خودمان مث ً‬ ‫ال وســیله ای به نام کمباین را‬ ‫خودمانصفرتاصدتولیدکنیم‪.‬‬ ‫جواب این سوال شما را با یک سوال می دهم ایا ما در طول‬ ‫این ‪ ۴۰‬سال توانستیم ماشینی مثل پژو را درست کنیم‬ ‫که صد درصد قطعاتش را در داخل تولید کرده باشیم و‬ ‫هیچ کدام از قسمت هایش حتی یک پیچ را از خارج وارد‬ ‫نکرده باشیم این اتفاق در بخش های دیگر هم افتاده است‬ ‫وقتی که تحریم ها شروع می شود شما ناگهان می بینید‬ ‫قیمت ماشین سر به اسمان می کشد و یا می بینیم که‬ ‫هزاران خودرو به دلیل اینکه یک قطعه ندارند در انبارها‬ ‫می مانند و به دست مصرف کننده نمی رسند قلب به این‬ ‫صورت عرضه و تقاضا به هم می ریزد به این دلیل است‬ ‫جماعنتوانستیمصددرصددرانبخشمستقلباشیمما‬ ‫خودمانتولیدکنیم‪.‬اسفبارتراینجاستکهاگرمابخواهیم‬ ‫دوباره ماشینی به نام پیکان را دوباره تولید کنیم بازهم‬ ‫می توانیم به صورت‪ ۱۰۰‬درصد قطعات ان را تولید کنیم و‬ ‫همه را در کشور خودمان بسازیم و محصول کام ً‬ ‫ال ایرانی به‬ ‫مصرف کنندهبدهیم‪.‬بنابراینهیچ وقتنمی توانیممدعی‬ ‫شویم که در هیچ بخشی نیاز به کشورهای دیگر نداریم‬ ‫و همه چیز را خودمان تولید می کنیم خودکفا شدیم‪ .‬ما‬ ‫همیشهنیازمندتعاملودادوستدبادنیایبیرونهستیمتا‬ ‫از ان ها کاال بخریم و به ان ها کاال بفروشیم‪.‬‬ ‫درصدی نیاز و بی نیازی چقدر است‬ ‫نیازمانبهبی نیازیمانمی چربدیابرعکس؟‬ ‫شما خودرویی که سوار می شوید را در نظر بگیرید‬ ‫الکترونیک با مکانیک در ان باهم کار می کنند این در‬ ‫حالی است که درگذشته تمام بخش های یک ماشین‬ ‫مکانیکال بود و تنها بخشی که الکترونیکی بود مث ً‬ ‫ال‬ ‫می توان گفت رادیوضبط ان بود‪ .‬درحالی که در روزگار‬ ‫امروز بسیاری از بخش های اتومبیل الکترونیکی هستند‬ ‫که به وسیله بردها و مین بردها کار می کنند‪ .‬باید قبول‬ ‫کنیم که الکترونیک با مکانیک باهم عجین شده اند‬ ‫و هیچ کدام را نمی توان کنار گذاشت در ماشین االت‬ ‫کشاورزی هم بحث الکترونیک وجود دارد و ما نمی توانیم‬ ‫منکرانشویموبگوییمبعدازاینخودمانتولیدمی کنیم‬ ‫چراکه این موضوع اص ً‬ ‫ال منطقی نیست اما برای تولید‬ ‫یک بخش کوچک خودمان را درگیر مسائلی بکنیم که‬ ‫می شود ان را با قیمت پایین تر از کشورهای خارجی‬ ‫خریداری کرد و روی دستگاه نصب کرد هم کیفیت‬ ‫باالتری دارد و هم هدر رفت سرمایه ندارد سرمایه ای را‬ ‫که می توان در بخش دیگر هزینه کرد چرا باید در بخشی‬ ‫هزینهکنیمکهجوابگونیستبنابراینایننیازوبی نیازی‬ ‫که شما گفتید به صورت صد درصد نمی توان برای ان‬ ‫معیار و مقداری تنگ کرد ما به ناچار با دنیا باید ارتباط‬ ‫داشته باشیم اما بخشی از کاالهایمان را باید خودمان‬ ‫تولید کنیم مث ً‬ ‫ال در حوزه الکتروپمپ های اب رسانی با‬ ‫توجه به اینکه اب وخاک به عنصر مهم و عمده در بخش‬ ‫کشاورزی هستند باید محصوالت خودمان را تولید‬ ‫کنیم که اتفاقاً این کار را هم انجام می دهیم‪ .‬در حوزه‬ ‫خاک شرکت هایی هستند که ماشین االت مرتبط با این‬ ‫بخش مانند تراکتور و دستگاه های مختلفی در ارتباط با‬ ‫مکانیزاسیون کشاورزی را تولید می کنند و همین طور در‬ ‫بخش سم پاشی که باید به همه ان ها دست مریزاد گفت‪.‬‬ ‫در حوزه اب هم شرکت هایی وجود دارند که تولیدکننده‬ ‫الکتروپمپ های اب رسانی هستند و فعالیتشان به قدری‬ ‫موفقیت امیزبودهکه توانسته اندکاالهایشانرابهخارجاز‬ ‫کشورصادرکنند‪.‬تمامشانهمبخشخصوصیهستند‪.‬‬ ‫البتهشرکت هایتولیدکنندهدولتیهممانندپمپایران‬ ‫داریم که کارکردشان شبیه کارکرد شرکت هایی مانند‬ ‫ایران خودرو است‪ .‬اما این شرکت های خصوصی که‬ ‫عموماًمنطقبررفتارشانحاکمبودهتوانسته اندکاالهای‬ ‫خوبی تولید و حتی به کشوری مانند ایتالیا که خودش‬ ‫مهد کارخانه های پمپ سازی است صادر هم بکنند که‬ ‫فکرمی کنمایناتفاقاتباعثافتخارملیبرایتماممردم‬ ‫ایران است و باید به ان بالید‪ .‬افتخارش هم به این دلیل‬ ‫است که هم وطنان ما توانسته اند با دست خالی‪ ،‬با ابتکار‪،‬‬ ‫با بومی سازی‪ ،‬با ازمون وخطا و با وجود تمام تحریم هایی‬ ‫که بر ان ها اعمال شده تا این اندازه پیشرفت کرده باشند‪.‬‬ ‫با تمام این تفاسیر نمی توان منکر دادوستد و مراوده و‬ ‫نیاز به واردات و صادرات شد و این امری الزم و ضروری و‬ ‫اقتصادیاست‪.‬بنابراینپیشنهادمنایناستکهبهماجرا‬ ‫به صورت صفر و یک نگاه نکنیم و اجازه دهیم نگاهی که‬ ‫به تولید در کشورمان وجود دارد نگاه جامع و کاملی باشد‪.‬‬ ‫با وجود ماشــین االت کشاورزی و‬ ‫به روز شــدن ان ها بیمه نمی رود که نیروی‬ ‫انسانی ارام ارام کنار گذاشته شود و جایش‬ ‫را ماشین االت کشاورزی بگیرند این گونه‬ ‫می شود که ارام ارام ســفره خانواده های‬ ‫کارگری کوچک و کوچک و کوچک تر شده‬ ‫و مشکالت معیشتی برای ان ها ایجاد شود‬ ‫شمابااینموضوعموافقید؟‬ ‫این تفکر را اص ً‬ ‫ال قبول ندارم وقتی که ماشین االت‬ ‫کشاورزی و وجود ان ها منجر به تولید بیشتر می شود ما‬ ‫متمرکزمی شویمرویصنایعتبدیلیسوالمناینجاست‬ ‫چرابایددرارومیهسیبیتولیدشودکهارزشجابجاکردن‬ ‫نداشته باشد و این سیب پای درخت دور ریخته شود و از‬ ‫بین برود چرا در یک مقطعی ما ان قدر گوجه فرنگی باید‬ ‫تولیدکنیمقیمتپوکوقیمتیهیچبهفروشبرودامادر‬ ‫مقطع زمانی دیگری برای تولید گوجه فرنگی مشکالت‬ ‫عدیده ای که در سال گذشته ایجاد شد را داشته باشیم؟‬ ‫وقتی که ماشین االت وارد شود تفکر سیستمی هم که‬ ‫از ان یاد کردم وجود داشته باشد محصوالت تولیدشده‬ ‫کشاورزی در صنایع تبدیلی که متاسفانه بخشی از ان ها‬ ‫وارد می شوند فراوری می شوند شغل های جدید ایجاد‬ ‫می کنند ما نباید از وارد شدن ماشین االت کشاورزی و‬ ‫استفاده از ان ها نگران باشیم که خدایی نکرده کارگرمان‬ ‫بیکار شود ما باید نگران این باشیم که محصوالتی که‬ ‫می توان در کشور با صنایع با استفاده از صنایع تبدیلی‬ ‫تولید کرد را از خارج از کشور وارد کنیم محصوالتی‬ ‫مانند مربای ترک اب معدنی فرانسه شکالت سوئیس‬ ‫انواع و اقسام کمپوت های اناناس گالبی تایوان و تایلند و‬ ‫محصوالت این چنینی‪ .‬خدا را شکر ارتباط که در سال‪۹۷‬‬ ‫و‪ ۹۸‬باتوجهبهشوکارزیکهواردشددیگرجلویواردات‬ ‫اینمحصوالتگرفتهشد‪.‬بنابراینبازهممیگویمایننگاه‬ ‫را که ماشین االت کشاورزی ما موجب بیکار شدن نیروی‬ ‫کار می شود را اص ً‬ ‫ال قبول ندارم اگر نگرانی وجود دارد‬ ‫مربوط به مسائل دیگر است که بخشی از ان ها را عنوان‬ ‫کردند دوباره تاکید می کنم اگر ما واقعاً نگران هستیم‬ ‫بیاییم و ان موضوع تفکر سیستمی را وارد قضیه مدیریت‬ ‫خودمان بکنیم تا مسائل یک به یک حل شود بر رونق‬ ‫تولید در کشور ایجاد شود یادمان باشد که صنایع تبدیلی‬ ‫هم می تواند اشتغال در کشور ایجاد کند هم جی دی پی‬ ‫ما را ترمیم کند به هم در عرصه جهانی اعتباری را برای‬ ‫ما ایجاد کند باید باور کنیم که محصوالت غذایی ایرانی‬ ‫مزیت های زیادی دارد اگر همین کتلتی را که ما به عنوان‬ ‫غذاازاناستفادهمی کنیمدرکشورایتالیابودایتالیااکنون‬ ‫بااستفادهازهمینکتلتفروشگاه هایزنجیره ایبسیاری‬ ‫را ایجاد کرده بود اما ما از این موضوع غافل شویم‪.‬‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫‪15‬‬ صفحه 13 ‫گزارش‬ ‫کشت خاکی یا هیدروپونیک؟ مسئله این است‬ ‫ کشت خاکی محصوالت گلخانه ای در کشورهایی که در صنعت گلخانه داری پیشرفت های چشمگیری دارند سالهاست که‬ ‫منسوخ شده و در حال حاضر در هیچ گلخانه مدرن و استانداردی که هدف بهره برداری اقتصادی داشته باشد کشت خاکی انجام‬ ‫نمی شود و به جای ان در دهه های اخیر‪ ،‬کشت هیدروپونیک (کشت در بسترهای خاص و یا کشت در اب با تغذیه هدفمند گیاه) رایج‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫مز ا یا ی فر ا و ا ن کشت‬ ‫هیدروپونیک نسبت به کشت‬ ‫خا کی با عث شد ه که‬ ‫تولیدکنندگان با وجود نیاز به سرمایه گذاری‬ ‫اولیه بیشتر‪ ،‬از کشت خاکی روی گردان شده و‬ ‫به کشت هیدروپونیک عالقه مند گردند‪ .‬این‬ ‫مزایا شامل موارد ذیل می باشد‪:‬‬ ‫‪ 1‬امکان استفاده بهینه از زمین با کاشت تعداد‬ ‫بوته بیشتر در واحد سطح‪.‬‬ ‫‪ 2‬افزایش محصول در واحد سطح تا بیش از‬ ‫‪ 50‬د ر صد و د ر بر خی مو ا ر د بیش ا ز‬ ‫‪ 100‬درصد‪.‬‬ ‫‪ 3‬امکان کنترل افات و بیمار ی ها وعدم‬ ‫‪16‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫اسیب رسانی بیماری ها وافات خاکزاد وخاکزی‪.‬‬ ‫‪ 4‬عدم نیاز به هزینه زیاد برای تغذیه گیاه از‬ ‫طریق خاک که باعث هدر رفتن حجم زیادی از‬ ‫مواد غذایی می گردد‪.‬‬ ‫‪ 5‬بهبود کیفیت محصول با توجه به شرایط‬ ‫کنترلی بهتر در کشت هیدروپونیک ازلحاظ‬ ‫شرایط بهداشتی و‪....‬‬ ‫اهداف کشت هیدروپونیک‬ ‫‪ 1‬تولید میوه و سبزی تازه درزمینه ای خشک‪،‬‬ ‫سنگی‪ ،‬باتالقی و زمین هایی که به هر دلیل‬ ‫غیرقابل کشت هستند‪.‬‬ ‫‪ 2‬بهره برداری از اماکن متروکه مثل انبار‪،‬‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫گاراژ و غیره‬ ‫‪ 3‬کشت گیاهان علوفه ای به طور متوالی برای‬ ‫واحدهای کوچک دامداری‬ ‫‪ 4‬صرفه جویی قابل مالحظه در مصرف اب در‬ ‫مناطق که اب کمیاب است‪.‬‬ ‫‪ 5‬بازده بیشتر در تولید سبزیجات و گل های‬ ‫خارج از فصل در گلخانه‬ ‫‪ 6‬سهولت پیش بینی میزان عملکرد‪.‬‬ ‫‪ 7‬کیفیت بهتر محصوالت‬ ‫‪ 8‬کاهش میزان ابتال به بیماری های ارگانیک‬ ‫و انگلی گیاهان‬ ‫‪ 9‬کاهش هزینه نیروی انسانی به علت حذف‬ ‫عملیاتی که به خاک مربوط می شود‬ صفحه 14 ‫پرونده ویژۀ این شماره‪:‬‬ ‫کشت‬ ‫هیدروپونیک‬ ‫کشت گیاهان در پشم سنگ یا هیدروپونیک‬ ‫می توان به جرئت گفت از بزرگ ترین‬ ‫بخش های مصرف کننده اب در‬ ‫جهان‪ ،‬کشاورزی است و در عصر‬ ‫امروز که مشکل کمبود اب بسیار جدی شده است‪،‬‬ ‫کشت گیاه در بستر پشم سنگ یا هیدروپونیک‪،‬‬ ‫موردتوجه قرارگرفته است‪.‬‬ ‫کشت گیاهان در پشم سنگ‬ ‫طبق نتایج به دست امده کشت گیاهان و گل ها‬ ‫در بستر خاک مصرف اب بسیار زیادی دارد که‬ ‫تقریباً نصف این میزان فقط جذ ب خاک می شود‬ ‫و درنتیجه رشد چشم گیری نیز در گیاهان به‬ ‫وجود نمی اید‪ .‬اما میزان استفاده اب در روش‬ ‫کشت در بستر پشم سنگ نزدیک به ‪ 100‬درصد‬ ‫است‪ .‬عالوه بر این در ابیاری بستر خاکی‪ ،‬تمامی‬ ‫اب مصرفی به ریشه گیاهان نمی رسد و درنتیجه‪،‬‬ ‫فواصل ابیاری متعدد و همچنین میزان اب‬ ‫مصرفی بیشتر می گردد‪ .‬در نقطه مقابل‪ ،‬کشت‬ ‫در پشم سنگ با این قبیل مشکالت مواجه نیست‬ ‫و می توان در هر ابیاری میزان اب اضافه را مجددا ً‬ ‫مورداستفاده و یا ذخیره سازی قرار داد‪ .‬همچنین‬ ‫با روشهای نوین در ابیاری موجود‪ ،‬از اب دهی به‬ ‫گیاهان بیش از حد مطلوب خود جلوگیری کرد‬ ‫و درنتیجه خاک گیاهان نه خشک است نه بیش‬ ‫از اندازه مرطوب‪.‬‬ ‫می توان با میزان اب مصرفی کنونی جهان در حال‬ ‫حاضر به بیش از دو برابر محصول به دست امده‬ ‫رسید‪ ،‬تنها با استفاده از روش کشت پشم سنگ‬ ‫می توانیم میزان مصرف اب را در بخش کشاورزی‬ ‫بیش از ‪ 50‬درصد کاهش دهیم‪ .‬در یک ازمایش‬ ‫برای مقایسه میزان مصرف اب در بستر خاک و‬ ‫پشم سنگ به نتایج چشمگیری رسیدیم‪ .‬حجم‬ ‫اب موردنیاز برای تولید یک کیلو سیب زمینی‬ ‫در بستر خاک خیلی بیشتر از کشت همان میزان‬ ‫سیب زمینی در یک الیه پشم سنگ است و اختالف‬ ‫بیشتر موارد به بیش از دو برابر است‪.‬‬ ‫این روش نوین ابیاری و کشت در بسترهای پشم‬ ‫سنگ هر روز رو به افزایش است و برای بیشتر گل ها‬ ‫و سبزیجات مورد استفاده قرار می گیرد‪ .‬پشم سنگ‬ ‫مصرفی برای کشت هیدروپونیک ازنوعی سنگ‬ ‫طبیعی اتشفشانی تولید می شود که مواد معدنی‬ ‫و عالی را در خود نگه داشته و باعث رشد بیشتر‬ ‫گیاهان نیز می شود‪ ،‬همچنین پشم سنگ در‬ ‫عرصه صنعتی و ساختمان سازی مصارف گوناگون‬ ‫دیگری نیز دارد‬ ‫مزیت های کشت در بستر پشم سنگ‬ ‫بزرگ ترین مزیت های کاشت در بستر پشم سنگ‪،‬‬ ‫کاهش فوق العاده میزان مصرف اب و استفاده مجدد‬ ‫از اب اضافه در هر ابیاری است چون پشم سنگ در‬ ‫اب های جمع اوری پس از ابیاری امالح اضافی‬ ‫را ازاد نمی کند و تا ‪ 21‬درصد باعث صرفه جویی‬ ‫می شود‪ .‬این عبارت می تواند جمله هدر رفتن اب‬ ‫در بخش کشاورزی را کام ً‬ ‫ال از بین ببرد و گفت اب‬ ‫اختصاص یافته به این بخش تماماً جذب گیاهان‬ ‫می شود‪ .‬در این کشت حتی مصرف امالح مغذی‬ ‫توسط گیاهان به بهترین شکل انجام می شود‪.‬‬ ‫مزیت دیگر گیاهان کاشت شده در هر متر مربع‬ ‫میوه هایی باکیفیت بهتری را تولید می کنند‪ .‬پشم‬ ‫سنگ مصرفی در هر سال در صورت نیاز‪ ،‬به راحتی‬ ‫قابل تعویض است و این عمل از شیوع بیماری های‬ ‫موجود برای گیاهان بشدت می کاهد‪ .‬درواقع‬ ‫می توان در هر فصل به دلخواه یک بستر جدید و‬ ‫عاری از میکروب برای گیاهان ایجاد کردکه مواد‬ ‫مغذی بیشتری را داراست و حتی بستر استفاده شده‬ ‫در کشت گیاهان‪ ،‬مجددا ً توسط کمپانی تبدیل به‬ ‫مصالح خام ساختمانی برای تولید اجر شود و قابل‬ ‫بازیابی است‪ .‬یکی کردن عمل کود دهی و غنی‬ ‫کردن خاک و همچنین جابجایی خاک گیاهان‬ ‫برای رشد بهترکاهش نیروهای انسانی و اتوماتیک‬ ‫کردن سیستم ابدهی در صورت کاهش رطوبت‬ ‫خام کاهش فضای موردنیاز برای کشت های انبوه و‬ ‫متمرکز کردن گیاهان در بسترهای جداگانه کاهش‬ ‫انتقال بیماری های گیاهان و کاهش میکروب های‬ ‫موجود در خاک گیاه هوادهی بیشتر به ریشه ها و‬ ‫رشد بهتر گیاه و‪...‬‬ ‫می توان به راحتی گفت این روش تاکنون به عنوان‬ ‫بهترین روش کشت نام گرفته و طبق نتایج‬ ‫به دست امده نه تنها میزان مصرف اب را به حد‬ ‫قابل توجهی کاهش می دهد‪ ،‬بلکه خروجی محصول‬ ‫از این نوع کشت نیز بیش از دو برابر کشت در خاک‬ ‫می باشد‪.‬‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫‪17‬‬ صفحه 15 ‫؟؟؟؟؟؟‬ ‫بزرگترین مشکل روش هیدروپونیک‬ ‫هزینه باالی ان است‬ ‫دیر زمانی از کشاورزی انسان روی زمین می گذرد و ان هم به زمانی بازمی گردد که کوچ نشینان از جابه جایی های مداوم خسته شده‬ ‫بودند و تصمیم گرفتند در یک نقطه سکونت کنند‪ .‬در ان زمان به خوبی دریافت شده بود که کاشت و داشت و برداشت محصوالت‬ ‫کشاورزی در یک هکتار زمین به مراتب باالتر از چند هکتار جنگلی است که به صورت طبیعی محصوالتی را به انسان ها ارائه می کند‪.‬‬ ‫این شد که با ازمون وخطاهای بسیار بر زمین هایی مسلط و در ان ها به کشاورزی مشغول شدند‪ .‬البته باید در نظر گرفت که کشاورزی‬ ‫نتوانست توجه همگان را به خود جلب کند و تصمیم عده ای هم زندگی کوچ نشینی و دامداری بود‪.‬‬ ‫ابوالفضل کیمیایی‬ ‫کشاورزی ابزار و ادوات و‬ ‫وسائلومهمترازانعلمو‬ ‫اگاهی نیاز داشت که‬ ‫به مرور زمان تمام موارد به دست امد و در‬ ‫کنار کشاورزی‪ ،‬صنعتی برای ادوات و‬ ‫تجهیزات کشاورزی پدید امد و انسان‬ ‫رفته رفته درزمینه ادوات و تجهیزات‬ ‫موردنیاز کشاورزی که تسهیل کننده‬ ‫سختی های کشاورزی بود پیشرفت کرد و‬ ‫از وجود ادواتی هرچند ابتدایی در‬ ‫کشاورزی استفاده کرد‪ .‬اکنون صنعت ماشین االت و‬ ‫تجهیزات کشاورزی در جهان پیشرفت های چشمگیر‬ ‫و مهمی کرده است که عالوه بر تسهیل سه مرحله‬ ‫کاشت‪ ،‬داشت و برداشت محصوالت کشاورزی‬ ‫شرایطی ایجاد می کند که محصوالت کشاورزی‬ ‫به دست امده از کیفیت و مرغوبیت بسیار باالیی‬ ‫برخوردار باشد‪.‬‬ ‫صنعت ماشین االت و تجهیزات مدرن کشاورزی در‬ ‫دنیاشرایطیرامهیاکردهاستکهکشاورزتماممراحل‬ ‫کار در مزرعه و وضعیت ماشین االت خود را به صورت‬ ‫انالین کنترل می کند‪ .‬از سوی دیگر استفاده این‬ ‫تجهیزاتازسوختپاک‪،‬عاملیبرحفظمحیط زیست‬ ‫شده است‪ .‬صنعت تجهیزات مدرن با راندمان باال در‬ ‫کشاورزی‪ ،‬قیمت تمام شده محصوالت را کاهش‬ ‫‪18‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫می دهد و بستری برای استفاده بهینه جامعه از‬ ‫محصوالت کشاورزی پدید می اورد‪.‬‬ ‫درصنعتباغدارینیزبههمینمنوالتجهیزات‬ ‫مدرن و به روز توانسته عالوه بر افزایش سرعت‬ ‫و دقت در انجام امور باغداری‪ ،‬کشاورز و باغدار‬ ‫را خسته و درمانده نکرده و هزینه ها را سرشکن‬ ‫ کند‪ .‬طبیعی است در کشاورزی از ابتدا تا اکنون‬ ‫چند عنصر مهم و حیاتی وجود دارد که شامل؛‬ ‫خاک‪ ،‬اب‪ ،‬نور و کود است که برای کشاورزی‬ ‫در هر شکل خود این موارد باید وجود داشته‬ ‫باشند‪ .‬خاک به عنوان بستری مناسب و حیاتی برای‬ ‫قرارگرفتن بذر و رویش ان در دل خاک همیشه‬ ‫موردتوجه بوده است تا مواد الی موجود در خاک به‬ ‫گیاه برسد‪ .‬اب نیز یکی از اجزای مهم و حیاتی چرخه‬ ‫کشاورزی است که وظیفه مهمی به عهده داشته و‬ ‫دارد‪ .‬کود نیز به عنوان یکی دیگر از موارد مهم در‬ ‫چرخه تولید محصوالت کشاورزی کار تقویت بذرها‬ ‫را به عهده دارد‪.‬‬ ‫یکی از روش های نوین کشاورزی‪ ،‬تولید محصوالت‬ ‫کشاورزی بدون استفاده از خاک به عنوان بستر بذر‬ ‫است‪ .‬شاید اگر به گذشتگان می گفتند روزی می رسد‬ ‫که محصوالت کشاورزی را بدون استفاده از خاک تولید‬ ‫خواهیم کرد همه می خندیدند اما درواقع اکنون در این‬ ‫شرایط قرار داریم که بسیاری از محصوالت کشاورزی‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫بدوناینکهدرخاککاشتهشوندتولیدمی شوند‪.‬بستر‬ ‫این گونه محصوالت کشاورزی اب است و گیاه در اب‬ ‫کاشته می شود‪ .‬روش حذف خاک از چرخه کشاورزی‬ ‫و استفاده از اب به جای خاک را هیدروپونیک می نامند‪.‬‬ ‫در هیدروپونیک شاید بتوان خاک را حذف کرد اما‬ ‫در حقیقت نیاز گیاه به مواد الی و کانی موجود در‬ ‫خاک را نمی توان نادیده گرفت؛ از همین رو در روش‬ ‫هیدروپونیک مواد الی و کانی در خاک را به صورت‬ ‫محلول در اب در اختیار گیاه هیدروپونیکی قرار‬ ‫می دهند‪ .‬در این روش به جای استفاده از مساحت زیاد‬ ‫خاک می توان از یک گلخانه با تعبیه سطوح مختلف‬ ‫در ان‪ ،‬گیاهان را در اب کاشت و مواد موردنیاز گیاه‬ ‫را به صورت عصاره مایع به گیاه رساند‪ .‬این روش در‬ ‫مناطقی که مشکل زمین و خاک دارند و یا اینکه‬ ‫خاکشان دچار الودگی است و یا خاک ضعیفی از‬ ‫نظر قوت مواد عالی دارند‪ ،‬مورد استفاده کشاورزان‬ ‫قرار می گیرد‪.‬‬ ‫در روش کاشت هیدروپونیک‪ ،‬گیاهان خاصی‬ ‫می توانند بدون مشکل و با کیفیت بسیار مرغوب‬ ‫تولید شوند‪ .‬محصوالت کشاورزی مانند توت فرنگی‪،‬‬ ‫خیار‪ ،‬گوجه‪ ،‬کاهو و بسیاری از گیاهان مقاوم در روش‬ ‫هیدروپونیک بسیار مرغوب و باکیفیت است‪.‬‬ ‫روش کاشت هیدروپونیک مانند دیگر روش های‬ ‫کاشت در کشاورزی و باغداری معایبی نیز دارد‪ .‬شاید‬ صفحه 16 ‫پرونده ویژۀ این شماره‪:‬‬ ‫کشت‬ ‫هیدروپونیک‬ ‫بزرگ ترین مشکل روش هیدروپونیک به علت فراگیر‬ ‫نشدن ان‪ ،‬هزینه باالی ان است‪ .‬از سویی دیگر این‬ ‫روش عالوه بر نیاز به ادوات خاص به دانش و تخصص‬ ‫خاص نیز نیاز دارد که با ترویج این صنعت و فراگیر‬ ‫شدن روش هیدروپونیک تخصص ان نیز فراگیر شده‬ ‫و از هزینه های این روش کاسته شود‪.‬‬ ‫یک مسئله در صنعت کشاورزی بسیار روشن است و‬ ‫ان اینکه اگر ادوات و وسائل کشاورزی و علم کشاورزی‬ ‫در کشور با توجه به زیرساخت های الزم به روز و مدرن‬ ‫شود و کشاورز با فراغ بال و رضایت کامل در حرفه خود‬ ‫فعالیت کند مطمئناً جامعه از ارزش غذایی باالیی‬ ‫برخوردار خواهد شد و سالمت غذایی به افراد جامعه‬ ‫انتقال خواهد یافت‪.‬اقدام دولت در جهت ارتقای‬ ‫تکنولوژی کشاورزی و افزایش تسهیالت تضمینی‬ ‫برای کشاورزان در تمام مراحل کشاورزی سنتی‬ ‫و علمی می تواند عالوه بر کارافرینی برای جوانان‪،‬‬ ‫سالمتجامعهرانیزتامینکند‪.‬چهبسیارندکشاورزان‬ ‫و دهقانانی که به جهت خشکسالی و نبود امکانات‪،‬‬ ‫راهی شهرها شد ه و حاضرند با تامین حداقل امکانات و‬ ‫تسهیالت کشاورزی به شهر و روستای خود بازگردند و‬ ‫به کشاورزی مشغول شوند‪ .‬اقدام دولت قبل در جهت‬ ‫اعطای تسهیالت به روستائیان و کشاورزان نشان داد‬ ‫کهجمعکثیریازهم وطنانروستاییبهروستایخود‬ ‫بازگشتند و به کشاورزی و دامداری مشغول شدند و‬ ‫عالوه بر رونق کشاورزی و دامداری در ان دوران‬ ‫روستاها نیز اباد شد و شکل ظاهری بیشتر روستاها نیز‬ ‫به سمت نوسازی پیش رفت و زندگی در ان به جریان‬ ‫افتاد‪ .‬طبیعتاً یک روستایی و یک کشاورز شریف اص ً‬ ‫ال‬ ‫تمایلی به کوچ از زادگاه خود به شهرها و انجام کارهای‬ ‫غیرمتعارف و کاذب ندارد‪ .‬تجربه بعضی از دولتمردان‬ ‫که دغدغه ابادانی کشور را دارند نشان داد هر زمان که‬ ‫در روستاها و برای روستاییان و کشاورزان و دامداران‬ ‫سرمایه گذاری شود این قشر شریف و زحمتکش پاسخ‬ ‫ان را با تالش و پشتکار نشان می دهند‪ .‬پس زمان‬ ‫ان است که دولت با برداشتن موانع بزرگ از پیش‬ ‫پای روستاییان‪ ،‬کشاورزان و دامداران کشور‪ ،‬بستر‬ ‫خودکفایی در محصوالت کشاورزی کشور را فراهم‬ ‫کند‪ .‬کشاورزان و دهقانان شریف این مرز و بوم با تالش‬ ‫و پشتکار خود خودکفایی درزمینه تولید کشت گندم‬ ‫کشور را فراهم کردند و عاملی بر تفاخر مسئوالن امر‬ ‫شدند‪ .‬با توجه به کسب تجربه در خودکفایی تولید‬ ‫گندم توسط کشاورزان و غیرت کشاورز و دهقان ایرانی‬ ‫باید گفت پتانسیل رشد کشاورزی در ایران وجود‬ ‫دارد و تماماً به اقدامات و تصمیم اساسی مسئوالن‬ ‫امر بستگی دارد‪.‬‬ ‫مزایا و معایب‬ ‫گلخانه هیدروپونیک‬ ‫مزیت های کشت‬ ‫‪ 1‬صرفه جویی زمانی و نیاز به نیروی کار کمتر؛‬ ‫زیرا در کشت ابی به عملیات تهیه بستر خاک و‬ ‫وجین کردن علف های هرز و غیره نیازی نیست‪.‬‬ ‫‪ 2‬حذف خاک و درنتیجه حذف بیماری ها‬ ‫‪ 3‬مصرف بهینه اب؛ زیرا هیچ ابی به هدر‬ ‫نمی رود و علف هرزی وجود ندارد که از اب‬ ‫استفاده کند‪.‬‬ ‫‪ 4‬کاشت گیاه با تراکم بیشتر و درنتیجه تولید‬ ‫بیشتر‬ ‫‪ 5‬به دلیل نبود خاک و علف هرز عملیات‬ ‫کشاورزی ساده تر است‬ ‫‪ 6‬با حذف خاک‪ ،‬افات موجود در خاک نیز‬ ‫حذف می شود‬ ‫‪ 7‬کنترل شرایط محیطی از جمله نور‪ ،‬دما‪،‬‬ ‫رطوبت و ترکیب هوا بسیار ساده تر است‬ ‫‪ 8‬در جایی که خاک مناسب ندارد یا خاک‬ ‫دچار بعضی بیماری هاست استفاده می شود‬ ‫‪ 9‬برای مناطقی که قیمت زمین گران است‬ ‫برای به دست اوردن بیشترین محصول با تراکم‬ ‫باال کاربرد دارد‪.‬‬ ‫‪ 10‬در این طرح الودگی خاک وجود ندارد و‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫الودگی اب هم کمتر است‪.‬‬ ‫‪ 11‬کنترل شیمیایی منطقه ریشه اسان است‬ ‫‪ 12‬امکان پرورش گیاهان در تمام نقاط وجود‬ ‫دارد‬ ‫‪ 13‬امکان کشت مداوم یک گیاه معین در یک‬ ‫زمین ثابت بدون اینکه احتیاج به ایش باشد‪.‬‬ ‫‪ 14‬یکی شدن عمل ابیاری و کوددهی‬ ‫‪ 15‬کاهش میزان ابتال به بیماری های ارگانیک‬ ‫و انگلی گیاهان‬ ‫معایب این روش‬ ‫‪ 1‬هزینه سرمایه گذاری در روش ابکشت‬ ‫بیشتر از کشت گلخانه ای معمولی است‪ .‬این‬ ‫هزینه اضافی به احداث حوضچه ها‪ ،‬کانال ها و‬ ‫استفاده از پمپ مربوط می شود‪.‬‬ ‫‪ 2‬هزینه برقی که برای به کار انداختن‬ ‫تاسیسات استفاده می شود بیشتر است‪.‬‬ ‫‪ 3‬مشکل تهویه‬ ‫‪ 4‬عدم وجود خاصیت تامپونی (بافری)‬ ‫‪ 5‬ضرورت کمک گرفتن از تکنسین هایی که‬ ‫قادر به تهیه محلول غذایی‪ ،‬تجزیه و ترکیب و‬ ‫بازسازی ان باشد‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫‪19‬‬ صفحه 17 ‫؟؟؟؟؟؟‬ ‫راه های کنترل ریزش‬ ‫گل و میوه در مرکبات‬ ‫تعر یف ر یز ش ‪ :‬جد ا شد ن‬ ‫خودبه خودی اندام های مختلفی‬ ‫مانند برگ‪ ،‬گل و میوه از درخت را‬ ‫ریزش می گویند که اهمیت این پدیده در خصوص‬ ‫گل و میوه بسیار بیشتر از برگ است‪ .‬درختان‬ ‫مرکبات هر ساله قادر به تولید بیش از ‪ ۲۰۰‬هزار گل‬ ‫هستند بدیهی است که بنیه درخت جوابگوی تبدیل‬ ‫تمام این گل ها به میوه قابل برداشت نیست‪ .‬به همین‬ ‫دلیل هر ساله بخش اعظم این گل ها ریزش کرده و‬ ‫فقط حدود کمتر از یک تا دو درصد گل ها به میوه‬ ‫تبدیل می شوند‪ .‬ریزش گل و میوه در مرکبات را‬ ‫می توان به سه دوره مستقل (ریزش گل‪ ،‬میوه چه‪،‬‬ ‫قبل از برداشت) تقسیم کرد‪ .‬البته این دوره ها کام ً‬ ‫ال‬ ‫هم از هم جدا نیستند زیرا ممکن است در طول‬ ‫دوره ای که درخت هنوز گل دارد ریزش میوه شروع‬ ‫شده و با ریزش گل همراه باشد‪ .‬البته باید توجه داشت‬ ‫که ریزش گل و میوه چه‪ ،‬پدیده هایی طبیعی بوده و‬ ‫برای داشتن میوه های درشت و بازارپسند الزم است‪.‬‬ ‫ریزش های غیرطبیعی و دیرهنگام اغلب حاصل بروز‬ ‫تنش های مختلف محیطی از جمله کم ابی‪ ،‬ماندابی‬ ‫شدن خاک‪ ،‬وزش بادهای گرم و خشک در دوره‬ ‫گلدهی یا تشکیل میوه‪ ،‬کمبود عناصری مانند ازت‪،‬‬ ‫پتاسیم‪ ،‬بر‪ ،‬مس و یا بروز افات و امراض هستند‪.‬‬ ‫دوره های ریزش در مرکبات‪ :‬اولین ریزش گل در‬ ‫مرکبات مربوط به پیش از شکوفایی جوانه گل است‬ ‫‪20‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫ولی شدت این ریزش مربوط به سه الی چهار هفته بعد‬ ‫از اغاز ظهور گل هاست‪ .‬در این دوره معموالً گل های‬ ‫ناقص‪ ،‬ضعیف یا گرده افشانی نشده از درخت جدا‬ ‫می شوند‪ .‬به هرحال ریزش گل معمو الً بخش‬ ‫قابل توجهی از گل های درخت مرکبات را شامل‬ ‫می شود و نباید از فراوانی گل های ریخته شده در پای‬ ‫درخت نگران بود‪ .‬پس از گل ها نوبت ریزش‬ ‫میوه چه هاست که بخشی از ان با دوران ریزش گل‬ ‫تداخل دارد و میوه چه هایی را شامل می شود که تلقیح‬ ‫ان ها به خوبی انجام نشده است‪ .‬اندازه این میوه ها در‬ ‫حد نخود و یا کوچک تر است ازانجایی که جنین این‬ ‫میوه ها ناقص و مقدار هورمون های داخلی ان ها کمتر‬ ‫از حد الزم است‪ ،‬درخت توانایی نگهداری این میوه ها‬ ‫را نداشته و از درخت جدا می شوند‪.‬‬ ‫هم پوشانی زمانی شکوفایی گل و تشکیل‬ ‫میوه در مرکبات‬ ‫در مناطق نیمه گرمسیری در ماه های اردیبهشت‬ ‫و خرداد‪ ،‬موج دیگری از ریزش میوه در مرکبات را‬ ‫می توان مشاهده کرد که به ریزش جودرو معروف‬ ‫است که میوه ها بدون ُدم میوه از درخت جدا می شوند‬ ‫و دلیل این ریزش رقابت میوه های جوان برای جذب‬ ‫ترکیبات مختلف غذایی‪ ،‬اب و هورمون هاست‪ .‬البته‬ ‫این ریزش در اثر بروز تنش های مختلف محیطی‬ ‫به ویژه گرمای هوا و یا کمبود اب تشدید خواهد شد‪.‬‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫موج سوم ریزش میوه ها که غیرطبیعی و معروف به‬ ‫ریزش قبل از برداشت است‪ ،‬با فاصله نسبتاً کمی از‬ ‫زمان برداشت اتفاق می افتد که وقوع ان خسارت‬ ‫اقتصادی زیادی را متوجه باغدار می کند‪.‬‬ ‫عوامل موثر در ریزش گل و میوه در‬ ‫مرکبات‪:‬‬ ‫درجه حرارت هوا‪ :‬گرمای زیاد در اوایل تابستان باعث‬ ‫خروج اب فراوان از درخت شده و ان را دچار تنش‬ ‫رطوبتی می کند و باعث تشدید ریزش گل و میوه در‬ ‫مرکبات می شود‪ .‬عالوه بر گرما سردی هوا در دوره‬ ‫قبل از تشکیل میوه می تواند نقش مهمی در تحریک‬ ‫ریزش گل و میوه چه داشته باشد‪ .‬بروز سرما در اوایل‬ ‫فصل رشد باعث کاهش فعالیت زنبورهای عسل و کم‬ ‫کردن تعداد گل های تلقیح شده می شود که خود این‬ ‫امر موجب کاهش درصد تشکیل میوه شده و از این‬ ‫طریق سبب تشدید ریزش گل ها می شود‪.‬‬ ‫کمبود اب‪ :‬کم ابی در درختان مرکبات می تواند‬ ‫ازیک طرف باعث افزایش درصد گل های عقیم شده‬ ‫که به دلیل تبدیل نشدن به میوه می ریزند و از طرفی‬ ‫بر اثر خشکی‪ ،‬اب از میوه ها به طرف برگ ها به حرکت‬ ‫در امده که موجب تحریک ریزش میوه ها می شود‪.‬‬ ‫غرقاب شدن درخت‪ :‬در صورتی که ریشه های درخت‬ ‫مدتی طوالنی در شرایط غرقاب قرار گیرد به دلیل‬ ‫مختل شدن تنفس ریشه ها‪ ،‬تعداد قابل توجهی از گل‬ صفحه 18 ‫یا میوه های درخت دچار ریزش خواهد شد‪ .‬بدیهی‬ ‫است که ادامه این روند باعث مرگ درخت می شود‪.‬‬ ‫ریزش میوه های مرکبات به دلیل غرقاب‬ ‫شدن خاک‬ ‫شرایط تغذیه ای درخت در کنترل ریزش گل و میوه‬ ‫در مرکبات‪ :‬کمبود عناصر بر و روی می تواند ریزش را‬ ‫تحریک کند‪ .‬یکی از عناصر مهم تعیین کننده مقدار‬ ‫ریزش گل و میوه مرکبات‪ ،‬عنصر ازت است‪ .‬اگر ازت‬ ‫زیاد از حد باشد‪ ،‬رشد رویشی و تولید شاخ و برگ‬ ‫افزایش و درنتیجه گلدهی ضعیف خواهد شد‪ .‬اگر‬ ‫درخت دچار کمبود ازت باشد ولی این کمبود خیلی‬ ‫شدید نباشد رشد رویشی کم شده و تا حدودی به‬ ‫گلدهی تشویق می شود‪ ،‬اما تشکیل میوه اندک بوده‪،‬‬ ‫به عبارت دیگر ریزش شدید گل و میوه اتفاق می افتد‪.‬‬ ‫بدیهی است کمبود شدید ازت موجب ضعف رویشی و‬ ‫همچنین کاهش شدید تعداد گل های درخت خواهد‬ ‫شد‪ .‬به این ترتیب می توان مقدار بهینه ازت را در‬ ‫درخت مرکبات بین ‪ ۲٫۵‬تا ‪ ۲٫۷‬درصد وزن خشک‬ ‫برگ ها اعالم کرد‪ .‬با این مقدار ازت درخت مرکبات از‬ ‫گلدهی و تشکیل میوه مناسبی برخوردار خواهد بود‪.‬‬ ‫افت و بیماری ها‪ :‬شته سبز مرکبات (در تراکم زیاد)‪،‬‬ ‫سپردار قهوه ای و سپردار الفی‪ ،‬شپشک های اردالود‬ ‫و استرالیایی‪ ،‬کنه شرقی مرکبات‪ ،‬مگس میوه‬ ‫مدیترانه ای همگی از جمله افاتی هستند که موجب‬ ‫ریزش گل و میوه می شوند‪.‬‬ ‫سپردار قهوه ای مرکبات‬ ‫در بین بیماری های مرکبات‪ ،‬انواع پوسیدگی ها‬ ‫از جمله پوسیدگی قهو ه ای میوه و همچنین‬ ‫بیماری های قارچی از جمله لکه قهوه ای همچنین‬ ‫شانکر و نماتد مرکبات از جمله مهم ترین امراضی‬ ‫هستند که می توانند باعث ریزش شدید گل و میوه‬ ‫در مرکبات شده و خسارت قابل توجهی به باغدار‬ ‫وارد کند‪.‬‬ ‫روش های کنترل ریزش گل و میوه در‬ ‫مرکبات‪:‬‬ ‫هرس صحیح و به موقع درخت‪ :‬با حذف شاخه های‬ ‫اضافی و خشک شده و بیمار می توان از رشد‬ ‫شاخه های نرک و بی بار جلوگیری کرد که باعث‬ ‫رسیدن مواد غذایی بیشتر به بخش های زایشی (گل‬ ‫و میوه) درخت می شود‪ .‬که خود این موضوع باعث‬ ‫کاهش ریزش بر اثر فقر مواد غذایی است‪.‬‬ ‫توجه به برنامه تغذیه ای با تاکید بر مدیریت عرضه‬ ‫ازت‪ :‬الزمه حفظ گل و میوه بر روی شاخه درخت‪،‬‬ ‫حضور نسبت متعادلی از عناصر غذایی در این اندام ها‬ ‫است‪ .‬بنابراین در برنامه کوددهی باید به کلیه عناصر‬ ‫پرمصرف و کم مصرف توجه شده و با توجه به ازمون‬ ‫خاک و برگ‪ ،‬نسبت به عرضه یک برنامه کوددهی‬ ‫متعادل اقدام شود‪ .‬از میان این عناصر ازت عنصر‬ ‫بسیار مهمی هست که کمبود یا زیادبود ان‪ ،‬موجب‬ ‫تقلیل گلدهی و تحریک ریزش گل و میوه خواهد‬ ‫شد‪ .‬در یک توصیه کلی می توان گفت که عرضه کود‬ ‫ازته به درختان مرکبات در زمان سه الی چهار هفته‬ ‫قبل از شکوفایی گل ها می تواند به کاهش ریزش‬ ‫گل و میوه در مرکبات کمک کند‪ .‬مبارزه با افات و‬ ‫بیماری ها‪ :‬مبارزه به موقع با افت های ذکرشده (شته‬ ‫سبز مرکبات‪ ،‬سپردار قهوه ای‪ ،‬شپشک های اردالود‬ ‫و استرالیایی‪ ،‬کنه شرقی و مگس میوه مدیترانه ای)‬ ‫که همگی می توانند در شدت های مختلف باعث‬ ‫ریزش گل و میوه در مرکبات شوند الزم و ضروری‬ ‫است‪.‬‬ ‫بهترین سم برای شته سیاه مرکبات چیست؟‬ ‫شته سیاه مرکبات با نام علمی‬ ‫‪ Toxoptera aurantii‬شیره‬ ‫گیاهی درختان مرکبات را می مکند و‬ ‫با تغذیه از شیره اندام برگ و جوانه گل‬ ‫موجب ضعیف شدن درخت می شوند‪.‬‬ ‫شته سیاه مرکبات با تغذیه از شیره‬ ‫گیاهی می تواند موجب انتقال بیماری‬ ‫ویروس ترستزا از درختان الوده به‬ ‫درختان سالم مرکبات شود‪.‬‬ ‫مواد قندی و شیره حاصل از تغذیه‬ ‫شته ها روی برگ ها محیط مناسب‬ ‫برای فعالیت قارچ فوماژین ایجاد‬ ‫می کند و درنتیجه موجب سیاه شدن‬ ‫سطح برگ هایی شده که با کم شدن‬ ‫ظرفیت فتوسنتزی بر گ ها سبب‬ ‫کاهش کیفیت میوه ها می شود‪.‬‬ ‫طول چرخه زندگی یک نسل شته‬ ‫سیاه مرکبات در دمای ‪ 10‬درجه‬ ‫سانتیگراد ‪ 51‬روز و در دمای ‪32‬‬ ‫درجه سانتی گراد ‪ 8‬روز است و در‬ ‫شرایط محیطی مناسب می تواند در‬ ‫مدت زمان کوتاه جمعیت زیادی‬ ‫تولید نماید‪.‬‬ ‫شته ها دشمنان طبیعی زیادی مانند‬ ‫کفشدوزک ها و بالتوری ها دارند که‬ ‫موجب کاهش جمعیت شته ها روی‬ ‫درخت می گردد‪.‬‬ ‫سم پاشی مکرر توسط حشره کش ها‬ ‫موجب کاهش جمعیت حشرات‬ ‫مفید میشود و در ضمن استفاده از‬ ‫یک نوع سم یا سموم مشابه نیز سبب‬ ‫مقاوم شدن شته ها در برابر سموم‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫حشر ه کش ها ی مو سپیال ن ‪،‬‬ ‫ایمیدا کلوپراید‪ ،‬افوریاو تپکی از‬ ‫شته کش های موثر در کنترل شته‬ ‫سیاه مرکبات هستند‪.‬‬ ‫افزایش غلظت ازت و کاهش غلظت‬ ‫پتاسیم در برگ ها موجب تغذیه بهتر و‬ ‫رشد سریع جمعیت شته ها می گردد و‬ ‫در هنگام سمپاسی با حشره کش های‬ ‫فوق‪ ،‬همراه با ان ها مصرف کودهای‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫یونی کا ‪ 40‬یا تکنو امینو پتاسیم نیز‬ ‫در کاهش جمعیت شته ها موثر است‪.‬‬ ‫سموم حشره کش و کودهای فوق را‬ ‫می توانید از نمایندگی ها شرکت گل‬ ‫سم گرگان یا شرکت رها اندیش کاوان‬ ‫تهیه نمائید‪.‬‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫‪21‬‬ صفحه 19 ‫گزارش‬ ‫معضلی به نام فرسایش خاک‬ ‫احمد حضرتی‬ ‫بعد از شکل گیری کره زمین به مرور زمان در اثر برخورد جریان هوا با صخره ها خاک پدید امد‪ ،‬همین خاک بود که حیات گیاهی اولیه را‬ ‫بر روی زمین میسر ساخت‪ ،‬انگاه که حیات گیاهی گسترش یافت گیاهان خاک را از گزند فرسایش ناشی از باد و اب حفظ کردند‪ .‬پوشش‬ ‫نازک خاک سطحی که در سراسر کره زمین ضخامت ان را به سانتی متر می سنجند در اصل بنیاد تمدن است‪ .‬تمدن های بسیاری به دلیل‬ ‫خاک حاصلخیز قدرت های باورنکردنی یافتند و هستند تمدن هایی که به دلیل از بین رفتن پوشش خاک در اثر فرسایش و مدیریت‬ ‫ناکارامد از روی زمین به کلی ناپدید شده اند‪ ،‬درنتیجه حفاظت صحیح از خاک می تواند از بروز مشکالت خاص اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و‬ ‫سیاسی بکاهد‪ .‬در جهان امروز میل جوامع محلی به تولید مواد غذایی افزایش چشمگیری داشته است؛ به همین دلیل کشاورزان به ناچار‬ ‫به مناطق حاشیه ای و پرشیب کشانده شده اند‪ ،‬شخم زدن زمین های پرشیب در دامنه سبب از بین رفتن پایداری های خاک و در نهایت‬ ‫فرسایش ان خواهد شد‪ ،‬موضوعی که باید از سوی کارشناسان حوزه منابع طبیعی و ابخیزداری تدابیر سزاوارانه ای برای ان اتخاذ شود‪.‬‬ ‫فرسایش خاک چیست؟‬ ‫پیش از انکه به تعریف فرسایش خاک بپردازیم‬ ‫الزم است بدانیم که خاک زمین از الیه های بسیاری‬ ‫تشکیل شده است هنگامی که در الیه رویین و‬ ‫باالیی خاک جابجایی صورت می گیرد و از نقطه ای‬ ‫ به نقطه ای دیگر منتقل می شود اصطالحاً می گویند‬ ‫خاک دچار فرسایش شده است‪ .‬فرسایش فرایندی‬ ‫است که طی ان ذرات خاک از بستر خود جدا شده‬ ‫و به کمک یک عامل انتقال دهنده به مکانی دیگر‬ ‫حمل می شوند‪ .‬در چنین شرایطی نوعی تخریب در‬ ‫خاک صورت گرفته است‪ .‬خاک یکی از مهم ترین‬ ‫منابع طبیعی هر کشور است‪ .‬امروزه فرسایش‬ ‫خاک به عنوان خطری برای رفاه انسان و حتی برای‬ ‫حیات او به شمار می رود‪ .‬در مناطقی که فرسایش‬ ‫کنترل نمی شود‪ ،‬خاک ها به تدریج فرسایش یافته‪،‬‬ ‫حاصلخیزی خود را از دست می دهند‪ .‬فرسایش نه‬ ‫تنها سبب فقیر شدن خاک و متروک شدن مزارع‬ ‫می گردد و از این راه خسارات زیاد و جبران ناپذیری‬ ‫را به جا می گذارد‪ ،‬بلکه با رسوب مواد در ابراهه ها‪،‬‬ ‫مخازن سدها‪ ،‬بنادر و کاهش ظرفیت ابگیری‬ ‫ان ها نیز زیانهای فراوانی را سبب می گردد‪ .‬حال‬ ‫پرسشی که در اینجا مطرح شود این است که اساساً‬ ‫فرسایش خاک به چه صورتی و یا در چه مدت‬ ‫زمانی رخ می دهد؟‬ ‫الف) فرسایش طبیعی خاک‬ ‫فرسایش طبیعی یا فرسایش ژئولوژیکی‪،‬‬ ‫فرایندی کند و بلند مدت بوده و در تمام دورانها‬ ‫بر روی همه خا ک ها رخ می دهد‪ .‬این نوع‬ ‫فرسایش به تشکیل خاک ها و توزیع ان ها بر‬ ‫روی سطح زمین کمک می کند و با فرایندهای‬ ‫‪22‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫تشکیل خاک در تعادل است‪ .‬در حقیقت‬ ‫فرسایش طبیعی‪ ،‬فرایندی است که با سرعتی‬ ‫خیلی اهسته‪ ،‬از زمانی که زمین در ‪ 4/5‬میلیارد‬ ‫سال پیش به وجود امد‪ ،‬در حال رخ دادن است‪.‬‬ ‫از طرفی‪ ،‬فرسایش طبیعی با سائیدن سنگ ها و‬ ‫صخره ها‪ ،‬دره ها و اراضی پست را مملو از رسوبات‬ ‫و خاک های فرسایش یافته‪ ،‬ساخته و دشت ها‬ ‫و جلگه های بسیار غنی را به وجود می اورد‬ ‫که شمار زیادی از نوع بشر را تغذیه می کنند‪.‬‬ ‫بنابراین توقف کامل این فرایند به طور اساسی‬ ‫نه مطلوب و نه ممکن است‪ ،‬بلکه باید سعی کرد‬ ‫ان را تا حد قابل قبولی کاهش داد‪.‬‬ ‫ب) فرسایش غیرطبیعی یا تشدیدشونده‬ ‫این نوع فرسایش‪ ،‬زمانی رخ داد که بشر پا به‬ ‫عرصه گیتی گذاشت و کشاورزی و دامداری‬ ‫را پیشه خود کرد‪ .‬فرسایش تشدیدشونده‬ ‫همانطور که از نامش پیداست سریعتر و شدیدتر‬ ‫از فرسایش طبیعی رخ می دهد‪ .‬به طور کلی این‬ ‫نوع فرسایش به دلیل فعالیت انسان در طبیعت‬ ‫که باعث ایجاد تغییراتی در پوشش گیاهی‬ ‫و شرایط خاک می شود‪ ،‬به وقوع می پیوندد‪.‬‬ ‫فرسایش غیرطبیعی شامل شکسته شدن‬ ‫خاکدانها و تشدید جابجایی و انتقال مواد الی‬ ‫و معدنی درنتیجه رو ش های زراعی و شخم‬ ‫نامناسب و از بین بردن پوشش گیاهی توسط‬ ‫اب و خاک است‪.‬‬ ‫اشکال مختلف فرسایش‬ ‫خاک کره زمین در نقاط و در شرایط مختلف‪،‬‬ ‫به درجات و اشکال گوناگون مورد فرسایش قرار‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫گرفته است‪ .‬اگر بخواهیم تنها نگاهی تیتروار به‬ ‫اشکال مختلف فرسایش داشته باشیم می توانیم‬ ‫به موارد زیر اشاره کنیم‪.‬‬ ‫الف) فرسایش سطحی یا سفره ای‬ ‫این شکل فرسایش بیشتر منشا بادی دارد‪ ،‬ولی‬ ‫ممکن است که اب هم در این نوع فرسایش‬ ‫تاثیرگذار باشد‪.‬‬ ‫ب) فرسایش شیاری یا ابراهه‬ ‫منشا این تخریب اغلب باران است و در پیدایش‬ ‫ان عامل‪ ،‬شیب زمین بسیار موثر می باشد‪.‬‬ ‫ج) فرسایش چاله ای‬ ‫این شکل فرسایش بیشتر منشا بادی دارد‪.‬‬ ‫چاله ها درنتیجه توسعه فرسایش سطحی و‬ ‫بزرگ تر شدن چاله های کوچک نخستین‪ ،‬به‬ ‫وجود می اید‪.‬‬ ‫د) فرسایش خندقی یا نهری‬ ‫منشا این فرسایش‪ ،‬اب است‪ .‬در این فرسایش‬ ‫عمق و عرض زمینهای فرسایش یافته بیشتر از‬ ‫فرسایش شیاری است‪.‬‬ ‫ه) فرسایش سیالبی‬ ‫فرسایش های شیاری و خندقی در مناطق‬ ‫کوهستانی و حتی در زمین های سست جلگه ای‬ ‫ممکن است به فرسایش سیالبی تبدیل گردد‪ .‬در‬ ‫این فرسایش جریان اب به ویژه اب های گل الود‪،‬‬ ‫حامل ریگ و شن و غیره‪ ،‬موجب شسته شدن‬ ‫اطراف ان و حمل مواد بیشتر با خود می گردد‪.‬‬ ‫و) فرسایش توده ای‬ ‫این نوع فرسایش در روی زمین اغلب به شکل‬ ‫عوارض زمین که معرف حرکات خاک در‬ ‫گذشته است ظاهر می گردد‪.‬‬ صفحه 20 ‫ر) فرسایش تونلی‬ ‫یکی از جالب ترین و نادرترین ای فرسایش ها‪،‬‬ ‫فرسایش تونلی می باشد‪ .‬این فرسایش اشکالی‬ ‫را شبیه به النه روباه به وجود اورده است که به نام‬ ‫اشکال فرسایش تونلی معروف هستند‪.‬‬ ‫عوامل فرسایش‬ ‫الف) فرسایش به وسیله اب‬ ‫ا ب مهم تر ین عا مل فر سا یش ا ست و‬ ‫معمول ترین فرسایش ها به وسیله اب جاری‬ ‫نهرها انجام می گیرد‪ .‬البته اب در همه اشکالش‬ ‫فرساینده است‪.‬‬ ‫ب) فرسایش به وسیله باد‬ ‫فرسایشی که به وسیله باد ایجاد می شود به عنوان‬ ‫ایولین (نام خدای بادها در یونان قدیم) شناخته‬ ‫می شود و تقریباً همیشه در صحراها رخ می دهد‪.‬‬ ‫فرسایش ایولین شن بیابان‪ ،‬تا حدودی مسئول‬ ‫تشکیل تپه های شن است‪ .‬قدرت باد‪ ،‬سنگ و‬ ‫شن را می فرساید‪.‬‬ ‫ج) فرسایش به وسیله یخ‬ ‫قدرت فرساینده یخ در حال حرکت‪ ،‬درواقع‬ ‫کمی بیشتر از نیروی اب است اما از ان جایی‬ ‫که اب خیلی بیشتر است‪ ،‬این اب است که‬ ‫مسئول قسمت اعظم فرسایش خاک در سطح‬ ‫زمین است‪.‬‬ ‫د) فرسایش به وسیله امواج‬ ‫امواج اقیانوس ها و سایر بدنه های بزرگ اب‬ ‫موجب فرسایش ساحل می شود‪ .‬قدرت امواج‬ ‫اقیانوسی هولناک است‪ ،‬امواج بزرگ طوفان‬ ‫می تواند ‪ 2000‬پوند (تقریباً ‪ 910‬کیلوگرم)‬ ‫فشار در هر مترمربع ایجاد کند‪ .‬انرژی خالص‬ ‫امواج همراه با محتوای شیمیایی اب ان‬ ‫چیزهایی هستند که سنگ خط ساحلی را‬ ‫فرسایش می دهند‪.‬‬ ‫نظر کارشناسان درباره فرسایش خاک‬ ‫در ایران‬ ‫عیسی کالنتری‪ ،‬رئیس سازمان حفاظت‬ ‫محیط زیست‪ :‬کشور ایران به طور ساالنه ‪۱۲‬‬ ‫تن فرسایش خاک دارد و به همین علت کشور‬ ‫ما در حوزه فرسایش خاک مقام اول را در دنیا‬ ‫داراست‪.‬‬ ‫میردار هریجانی‪ ،‬معاون دفتر ابخیزداری‬ ‫و حفاظت خاک سازمان جنگل ها‪ ،‬مراتع و‬ ‫ابخیزداری‪ :‬فرسایش خاک در کشورهای‬ ‫درحال توسعه در اسیا‪ ،‬امریکای جنوبی و افریقا‬ ‫‪ ۳۰‬تا ‪ ۴۰‬تن در هکتار در سال و در کشورهای‬ ‫توسعه یافته اروپا ‪ ۷‬تا ‪ ۱۳‬تن است‪ ،‬بنابراین‬ ‫ایران مقام اول فرسایش خاک را ندارد‪.‬‬ ‫منوچهر گرجی‪ ،‬استاد دانشگاه تهران و‬ ‫رئیس انجمن علوم خاک ایران‪ :‬در یک بار‬ ‫فرسایش خاک بر اثر سیل ‪ ۲۰‬سانتیمتر خاک‬ ‫از بین می رود‪ .‬تحقیقات وزارت کشاورزی‬ ‫امریکا در سال ‪ ۲۰۱۱‬نشان داده است که هر تن‬ ‫فرسایش خاک ‪ ۲۸‬دالر به این کشور درزمینه‬ ‫الودگی هوا‪ ،‬اب‪ ،‬تولید غذا و سالمت خسارت‬ ‫می زند‪ .‬با این حساب‪ ۵۶ ،‬میلیارد دالر خسارت‬ ‫ناشی از موضوع فرسایش خاک به کشور ما وارد‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫مصطفی بیگدلی‪ ،‬معاونت دفتر امور مراتع‬ ‫سازمان جنگل ها‪ ،‬مراتع و ابخیزداری کشور‪:‬‬ ‫امارها نشان می دهد طی ‪ ۴۰‬سال حدود یک‬ ‫میلیارد تن فرسایش خاک داریم و به گفته‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫‪23‬‬ صفحه 21 ‫گزارش‬ ‫برخی منابع در حال حاضر فرسایش خاک از‬ ‫یک میلیارد تن هم گذر کرده است‪.‬‬ ‫محمد درویش‪ ،‬مدیرکل سابق دفتر‬ ‫مشارکت های مردمی سازمان محیط زیست‪:‬‬ ‫براساس گزارش سازمان ملل در سال ‪2018‬‬ ‫فرسایش خاک در جهان به ‪ 24‬میلیارد تن در‬ ‫سال افزایش یافته است و خاک حاصلخیز جهان‬ ‫با این روند در حال نابودی است‪ .‬نکته نگران کننده‬ ‫این گزارش این است که یک دوازدهم از کل‬ ‫فرسایش خاک در جهان یعنی حدود ‪ 2‬میلیارد‬ ‫تن در کشور ما به تنهایی اتفاق می افتد؛ این در‬ ‫حالی که ایران تنها یک درصد از خشکی جهان‬ ‫را در اختیار دارد‪ .‬یعنی به نسبت وسعت‪ ،‬میزان‬ ‫فرسایش خاک در ایران ‪ 8‬برابر متوسط جهانی‬ ‫است‪ .‬مهم ترین عامل فرسایش خاک در کشور‬ ‫ما تغییر کاربری اراضی است‪ ،‬چراکه ما به بهانه‬ ‫توسعه کشاورزی جنگل ها را نابود کردیم و با هر‬ ‫هکتار از نابودی جنگل ها‪ ،‬فرسایش خاک را ده ها‬ ‫برابر افزایش داده ایم‪ .‬فرسایش خاک در کشور ما‬ ‫به دلیل زیباسازی و استقرار سایت های صنعتی‬ ‫انجام می شود و با این کار اراضی کشاورزی را‬ ‫نابود کردیم‪ .‬درواقع بدون توجه به مالحظات‬ ‫زیست محیطی خطوط اب‪ ،‬برق و نفت را از‬ ‫دل جنگل های زاگرس عبور دادیم‪ .‬با احداث‬ ‫جاده های غیر اصولی از دل جنگل ها و همچنین‬ ‫به بهانه تولید گوشت قرمز فشار دام را در مراتع‬ ‫افزایش دادیم و با این کار پوشش های طبیعی‬ ‫کوهستا ن ها را نابود کردیم‪ .‬همه این عوامل‬ ‫دست به دست هم داد تا با افزایش برهنگی زمین‪،‬‬ ‫فرسایش خاک نیز افزایش یابد‪.‬‬ ‫چگونه می توان از فرسایش خاک‬ ‫جلوگیری کرد؟‬ ‫فرسایش‪ ،‬الودگی‪ ،‬کاهش تنوع زیستی‪،‬‬ ‫شهرنشینی و موارد دیگر سالمت خاک را‬ ‫در اروپا با تهدیدهای متعددی مواجه کرده‬ ‫است‪ .‬دانشمندان در شمال ایتالیا در حال‬ ‫حفر عمیق تر خاک هستند تا درک بهتری‬ ‫از این تهدیدات به دست اورند و راه حل های‬ ‫بهتری برای پیشگیری بیابند‪ .‬متخصصان‬ ‫خاک‪ ،‬زیست شناسان و مهندسان کشاورزی‪،‬‬ ‫همه در تال ش اند تا بفهمند زیر پای ما چه‬ ‫اتفاقی در حال رخ دادن است‪ .‬متخصصانی از‬ ‫‪24‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫سراسر اروپا در این پروژه کار می کنند‪ .‬محققان‬ ‫می گویند که دشمن اصلی خاک فرسایش‬ ‫است‪ .‬باران‪ ،‬روش های نادرست کشاورزی و‬ ‫توپوگرافی هر سال حدود ‪ 2/4‬تن در هر هکتار‬ ‫از سطح خاک حاصلخیز را در سراسر اروپا نابود‬ ‫می کند‪ .‬محققان تالش می کند که تکنیک های‬ ‫پیشگیری از فرسایش خاک را بهبود دهند‪.‬‬ ‫پانوس پاناگوس متخصص فرسایش خاک‬ ‫از مرکز تحقیقات مشترک جی ارسی‪ ،‬طی‬ ‫سخنانی گفته است‪« :‬ما می توانیم توصیه ها‬ ‫و راه های عملی برای متوقف کردن فرسایش‬ ‫خاک را به کشاورزان توصیه کنیم‪ .‬اگر خالصه‬ ‫کنم این روش ها شامل این موارد است‪ :‬تالش‬ ‫برای کاهش شخم زدن خاک‪ ،‬رها کردن‬ ‫گیاهانی که پس از برداشت باقی می مانند‪،‬‬ ‫همچنین ما به کشاورزان توصیه می کنیم از‬ ‫علف های حاشیه زمین مراقبت کنند‪ .‬بهتر‬ ‫است که علف های حاشیه مزرعه باقی بمانند‪».‬‬ ‫اروین جونز‪ ،‬دانشمند خاک از مرکز‬ ‫تحقیقات مشترک جی ارسی نیز معتقد است‪:‬‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫«اکثر مردم فکر می کنند خاک منبع غذاست‬ ‫زیرا برای مثال ‪ 99/9‬درصد کالری که ما مصرف‬ ‫می کنیم از کشاورزی مبتنی بر خاک به دست‬ ‫می اید؛ اما خاک کارکردهای دیگری هم دارد؛‬ ‫مانند تصفیه اب‪ ،‬کاهش اثرات جاری شدن‬ ‫سیل‪ ،‬نقش مثبت در تغییرات اقلیمی با گرفتن‬ ‫دی اکسید کربن اتمسفر و نگه داشتنش در‬ ‫زمین‪ .‬همچنین خاک ما را در برابر الودگی‬ ‫محافظت می کند‪».‬‬ ‫البرتو اورگیازی‪ ،‬بیولوژیست خاک نیز اظهار‬ ‫کرد‪« :‬ما تخمین می زنیم که در یک هکتار‬ ‫خاک در حدود ‪ ۵‬هزار کیلو موجود زنده زندگی‬ ‫می کند که کمابیش هم وزن ‪ ۱۰۰‬گوسفند‬ ‫است‪ .‬توالی مطالعه ‪ DNA‬استخراج شده از‬ ‫خاک ما را قادر به درک این موضوع می کند‬ ‫که چه موجوداتی در خاک زندگی می کنند یا‬ ‫با خاک در ارتباط اند و به این شکل می توانیم با‬ ‫دقت تعیین کنیم این ها چه موجوداتی هستند‪.‬‬ ‫به این ترتیب قادریم تنوع زیستی خاک را‬ ‫تعیین کنیم‪».‬‬ صفحه 22 ‫توصیه های مهم در باغبانی‬ ‫برای داشتن گیاهانی شاداب و سر حال رعایت موارد‬ ‫زیر ضروری می باشد‪:‬‬ ‫‪ 1‬نسبت به حذف علف های هرز همواره اقدام کنید‬ ‫زیرا این علف های هرز رقیب گیاه اصلی در استفاده از‬ ‫امکاناتی همچون نور‪ ،‬غذا‪ ،‬اب بوده و باعث نابودی ان‬ ‫می شوند‪.‬‬ ‫‪ 2‬یکی از روش های از بین بردن پوسته سخت‬ ‫بعضی از بذرها‪ ،‬استفاده از اسید است‪ .‬دقت کنید که‬ ‫از غلظت های بسیار کم استفاده شود و همچنین‬ ‫بذرها را پس از قرار گرفتن در اسید و قبل از کاشت‬ ‫حتماً به خوبی با اب بشویید‪.‬‬ ‫‪ 3‬بر اثر تغذیه گیاهان‪ ،‬به مرور عناصر نامطلوبی که‬ ‫کار مورد استفاده گیاه می باشد در خاک انباشته‬ ‫می شود که بهتر است هرازگاهی با غرقاب نمودن‬ ‫خاک‪ ،‬این مواد زاید را از محدوده ریشه گیاه دور‬ ‫کنید‪.‬‬ ‫‪ 4‬مواد براق کننده باعث مسدود شدن منافذ‬ ‫حیاتی گیاه شده و درنتیجه رشد‬ ‫ان را با اشکال روبرو‬ ‫می سازند‪ ،‬لذا بهتر است تا حد امکان کمتر از ان ها‬ ‫استفاده نمایید‪.‬‬ ‫‪ 5‬بهتر است برای جریان یافتن هوا در محدوده‬ ‫داخلی گیاه‪ ،‬بخش درونی گیاهان پر پشت هرس‬ ‫شوند‪.‬‬ ‫‪ 6‬هنگام هرس‪ ،‬ابتدا باید شاخه های بیمار و‬ ‫خشک را از بین ببرید و سپس باقی گیاه را همان طور‬ ‫که در نظر دارید‪ ،‬هرس نمایید‪.‬‬ ‫‪ 7‬یکی از حساس ترین مواقع‪ ،‬زمان خرید گیاه از‬ ‫مراکز تولید است‪ ،‬رنگ‪ ،‬اندازه‪ ،‬سالم بودن برگها و‬ ‫ساقه‪ ،‬عدم وجود حاشیه های سوخته در برگ و نقاط‬ ‫قهوه ای بر روی ان‪ ،‬کم رنگی و بی حالی برگ‪ ،‬همه و‬ ‫همه از عالئم خطرناکی است که هنگام خرید باید به‬ ‫ان توجه شود‪.‬‬ ‫‪ 8‬هنگام انتقال گیاه از محیطی به محیط دیگر‪،‬‬ ‫چنانچه شرایط دو محیط نسبت به یکدیگر تغییر‬ ‫فاحشی داشته باشد باید گیاه را کم کم به محیط دوم‬ ‫سازگار نمود‪.‬‬ ‫‪ 9‬تا حد امکان گیاه را در هوای بسیار‬ ‫سرد و بسیار گرم جابجا نکنید و اگر‬ ‫مجبور به این کار شدید حتماً از محفظه های خاص‬ ‫استفاده کنید‪ ،‬البته در مورد گیاهان بزرگ تر این‬ ‫کار را می توان با کشیدن پالستیک بر روی ان ها‬ ‫انجام داد‪.‬‬ ‫‪ 10‬در شرایط کمبود نور بسیاری از گیاهانی که‬ ‫دارای برگ ابلق می باشند‪ ،‬برگهایشان به رنگ سبز‬ ‫تغییر رنگ می دهد‪.‬‬ ‫‪ 11‬برای غبارپاشی بهترین زمان صبح و عصر‬ ‫می باشد که بهتر است در سایه انجام گیرد‪.‬‬ ‫‪ 12‬گاهی اوقات که گیاه دچار کم ابی شدید شده و‬ ‫حالتی همچون پژمردگی را به شدت نشان می دهد‬ ‫باید گلدان یا ظرف حاوی گیاه را به مدت ‪ ۱۵‬دقیقه‬ ‫در تشت اب قرار دهید تا کام ً‬ ‫ال سیراب شود‪.‬‬ ‫‪ 13‬قلمه ها را از اندام هوایی بدون گل یا بدون جوانه‬ ‫گل انتخاب کنید‪ ،‬زیرا قلمه های گلدار انرژی را‬ ‫به سوی اندام های زایشی هدایت کرده و درنتیجه‬ ‫ریشه دهی کند می شود‪.‬‬ ‫‪ 14‬هنگام قلمه گیری بهتر است حداقل یک گره در‬ ‫نزدیکی انتهای قلمه وجود داشته باشد زیرا اغلب‬ ‫ریشه ها ابتدا در محل گره ها تشکیل می شوند‪.‬‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫‪25‬‬ صفحه 23 ‫گزارش‬ ‫چگونه برای خودمان‬ ‫خیار بکاریم‬ ‫مریم مشهدی رضا‬ ‫خیار یکی از میوه های خوشمزه و پرطرفدار که در بیشتر میهمانی ها وجود دارد‪ ،‬گرچه عده ای معتقدند خیار هیچ مزه ای ندارد اما پرسش‬ ‫اینجاست که اگر خیار بی مزه است چرا این همه دسرهای مختلف با ان ساخته می شود‪ .‬باید بپذیریم که خیار عطروطعم فوق العاده دارد‬ ‫و هرکسی را وسوسه می کند که از ان همراه غذایش در ساالدها و دسرهای مختلف استفاده کند‪.‬‬ ‫شاید بد نباشد که بدانید خیار‬ ‫گیا ه بو می محصو ل کشو ر‬ ‫هندوستان است و اولین بار از ان‬ ‫کشور راه به بازارهای جهانی یافته و به عنوان‬ ‫منبع غذایی سالم و پرکالری در سراسر جهان‬ ‫مورد استفاده قرار گرفته است؛ اما همانند‬ ‫بسیاری از محصوالت بومی کشورهای مختلف‬ ‫که عمدتاً کشورهای قدیمی هم هستند پس از‬ ‫مدتی این کشورهای دیگر و پیشرفته تر بودند‬ ‫که در نحوه کاشت و برداشت هر محصولی‬ ‫نواوری ایجاد کرده و برای خودشان برندی‬ ‫ساخته و پس ازان سردمدار تولید ان در جهان‬ ‫شدند‪.‬‬ ‫خیار نیز از این ماجرا مستثنی نبود و پس ازانکه‬ ‫از کشور هندوستان راهی بازارهای جهانی شد‬ ‫این امریکایی ها بودند که تولید خیار را در صدر‬ ‫یکی از برنامه های کشاورزی خودشان قرار دادند‬ ‫و دیری نپایید که شدند مهم ترین تولیدکننده‬ ‫در کشور خودشان‪ .‬ان ها دیگر نیازی به واردات‬ ‫خیار از هندوستان نداشتند چراکه فناوری‬ ‫تولید ان را خودشان ایجاد کرده و در این زمینه‬ ‫به خودکفایی رسیده بودند؛ تا جایی که حدود‬ ‫یک سوم خیار کل امریکا در ایالت فلوریدا‬ ‫تولید می شد‪ .‬خیار علیرغم اینکه میوه ای است‬ ‫خوشمزه و خوش عطر و در تهیه ساالد و ماست‬ ‫خیار و همچنین خیارشور از ان استفاده می شود‬ ‫خواص دارویی فوق العاده ای هم دارد‪ .‬شاید‬ ‫بسیاری ندانند که خیار دارای نرم کننده و ملین‬ ‫است و برای دفع کرم کدو بسیار مفید‬ ‫‪26‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫است‪ .‬مصرف این میوه برای کاهش تشویش‬ ‫و دلهره بسیار مفید است و همچنین می تواند‬ ‫به عنوان دارویی گیاهی برای رفع بی خوابی و‬ ‫رفع ناراحتی های عصبی استفاده شود‪ .‬حال‬ ‫که ماه رمضان تمام شد اما تحقیقات نشان داده‬ ‫که مصرف خیار در زمان سحر می تواند به فرد‬ ‫روزه دار در طول روز کمک کند که تشنگی را‬ ‫احساس نکند‪ .‬از خیار به عنوان تصفیه کننده‬ ‫خون هم استفاده می شود و این میوه برای درمان‬ ‫دردهای کلیه بسیار مفید است‪ .‬از دیگر فواید‬ ‫خیار می توان به رفع چاقی و فشارخون‪ ،‬از بین‬ ‫بردن و خرد کردن سنگ های کلیه و مثانه اشاره‬ ‫کرد‪ .‬ضمن اینکه پوست خیار بر رفع لکه های‬ ‫صورت بسیار مفید است‪.‬‬ ‫حال که به صورت مختصر درباره خواص این‬ ‫میوه فوق العاده دانستیم بهتر است کمی به شیوه‬ ‫کشت خیار بپردازیم و بیاموزیم که مراحل تولید‬ ‫خیار شامل چه بخش هایی است‪.‬‬ ‫خیار گیاهی باالرونده است که در مدت زمانی‬ ‫یک ساله رشد ان به ‪ ۱‬تا ‪ ۳‬متر می رسد‪ .‬بوته این‬ ‫میوه دارای برگ هایی گرد و ساقه های گوشه دار‬ ‫است‪ .‬خیار گیاهی پایه ای است به این مفهوم که‬ ‫روی یک پایه قرار دارد و در فصل تابستان که روز‬ ‫بلند است و هوا دمای بیشتری دارد گل های نر‬ ‫بیشتری نسبت به گل های ماده تولید می کند و‬ ‫بالطبع در فصل‬ ‫ز مستا ن و‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫زمانی که روز نسبت به شب کوتاه تر است این‬ ‫گل های ماده هستند که نسبت به گل های‬ ‫نر افزایش بیشتری می یابند‪ .‬گرد ه افشانی‬ ‫خیار معمو الً توسط حشرات خاصه زنبور‬ ‫انجام می شود‪ .‬البته طی تحقیقاتی که‬ ‫توسط کارشناسان کشاورزی مدرن صورت‬ ‫گرفته برخی از ارقام اروپایی خیار‪ ،‬میوه های‬ ‫پا ر تنو کا ر پیک تو لید کر د ه و نیا ز ی به‬ ‫گرده افشانی برای تشکیل میوه ندارند‪.‬‬ ‫کشت خیار به روش مدرن‬ ‫خیار عموماً محصولی است که در فصول گرم‬ ‫سال بهترین رشد را دارد به صورتی که اگر‬ ‫دمای محیط بین ‪ ۱۸‬تا ‪ ۳۰‬درجه سانتیگراد‬ ‫باشد خوشبختی به خیار رو اورده و به نوعی‬ ‫زمان کیف کردن این محصول است‪ .‬بالطبع‬ ‫هنگامی که میوه ای در فصول گرم سال بهترین‬ ‫رشد را داشته باشد سرما برایش مضر خواهد‬ ‫بود‪ .‬به صورتی که اگر دمای محیط زیر ‪۱۰‬‬ ‫درجه سانتیگراد باشد خیار سرمازده شده و‬ ‫دیگر خاصیتی برای مصرف نخواهد داشت‪.‬‬ ‫یکی از بهترین مکان هایی که می توان در ان‬ ‫خیار را پرورش و تولید کرد زمین هایی هستند‬ ‫که خاک های لومی حاصلخیز دارند و می توان‬ ‫امیدوار بود که با زهکشی خوب‬ ‫ا ین ز مینها محیط‬ ‫بی نظیری برای رشد‬ ‫خیار مهیار کرد‪ .‬باید‬ ‫توجه داشت که بذر‬ صفحه 24 ‫خیا ر بر ا ی‬ ‫کشت نیا ز به‬ ‫محیطی ازاد و باز دارد‬ ‫چراکه در این محیط به‬ ‫بهترین شکل ممکن پرورش داده می شود اگر‬ ‫می خواهید در کشور خودمان به تولید خیار‬ ‫مبادرت ورزید بهترین زمان برای اغاز کار‬ ‫اواخر فروردین تا اواخر اردیبهشت ماه است و‬ ‫این درست زمانی است که خطر سرمای بهاری‬ ‫کام ً‬ ‫ال از بین رفته است‪ .‬برای شروع باید زمین‬ ‫را تا عمق ‪ ۶۰‬سانتی متر شخم بزنیم و سپس‬ ‫کود حیوانی پوسیده را به خاک اضافه کرده و‬ ‫کود شیمیایی را به میزان الزم به ان بیفزاییم‪.‬‬ ‫خوب است بدانید کشت خیار در بهار روی‬ ‫پشته هایی که ‪ 1/5‬تا ‪ ۲‬متر از هم فاصله دارند‬ ‫انجام می گیرد‪ .‬این کار باعث می شود که اب‬ ‫ازیک طرف وارد شده و به صورت نشتی به ریشه‬ ‫گیاه برسد‪.‬فراموش نکنید که حتماً قبل از کاشت‬ ‫بذر خیار باید زمین را اب داد تا خط اب‬ ‫مشخص شود‪ ،‬سپس در‬ ‫محل خط اب سوراخ هایی به عمق ‪ ۳‬تا‬ ‫‪ ۴‬سانتیمتر ایجاد کنید و داخل هر سوراخ ‪ ۲‬تا‬ ‫‪ ۳‬بذر به فاصله ‪ ۵۰‬تا ‪ ۷۰‬سانتی متر بکارید‪ .‬ذکر‬ ‫این نکته بسیار الزم و ضروری است که بذرهایی‬ ‫را که برای کاشت استفاده می کنید حتماً باید‬ ‫به مدت ‪ ۲۴‬ساعت در اب خیس خورده باشند‪.‬‬ ‫‪ ۶‬تا ‪ ۸‬روز پس از کاشت بذرها‪ ،‬جوانه زدن ان ها‬ ‫اغاز می شود‪ .‬پس ازان باید صبوری پیشه کنید‬ ‫تا زمانی که بوته ها ‪ ۲‬ای ‪ ۴‬برگ دراورند در ان‬ ‫هنگام می توانیم بوته های ضعیف تر را قطع کرده‬ ‫و بوته های قوی تر را برای میوه دهی نگه دارید‪.‬‬ ‫مدتی بعد بوته خیار ظاهر می شود‪ .‬این زمان‬ ‫بسیار مهم است چراکه باید تحت مراقبت قرار‬ ‫گیرد و مرتب اطراف ان را وجین شود‪ .‬همانطور‬ ‫که پیشتر اشاره شد خیار در فصول گرم سال‬ ‫به بار می نشیند و ازانجاکه هوا گرم می شود‬ ‫باید هر ‪ ۵‬تا ‪ ۷‬روز یک بار ان را ابیاری کنید‪.‬‬ ‫فراموش نکنید که ابیاری باید به‬ ‫اهستگی و ارامی انجام‬ ‫شود؛ به صورتی که اب‬ ‫حداقل تا عمق ‪۶۰‬‬ ‫سانتی متری خاک‬ ‫نفوذ کند‪ .‬یادتان‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫نرود که تحت هیچ شرایطی روی بر گ های‬ ‫بوته های خیار اب نپاشید چراکه این کار موجب‬ ‫تولید قارچ روی برگ ها می شود‪.‬‬ ‫در پایان اجازه دهید حال که این همه درباره‬ ‫فواید خیار سخن به میان اوردیم به برخی‬ ‫مضرات این میوه خوشمزه و خوش بو هم اشاره‬ ‫کنیم‪ .‬اشخاصی که ناراحتی معده دارند نباید‬ ‫در مصرف خیار زیاده روی کنند به این دلیل‬ ‫که ممکن است باعث اختالل در دستگاه هضم‬ ‫گردد‪ .‬یادمان باشد که خیار نفّاخ است چون‬ ‫سریعاً در معده فاسد می شود‪ ،‬همیشه‬ ‫باید ان را قبل از غذا خورد که به‬ ‫هضم غذا کمک کند‪ .‬کسانی‬ ‫که نمی توانند خیار را خوب‬ ‫هضم کنند باید ان را با‬ ‫نمک بخورند‪.‬‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫‪27‬‬ صفحه 25 ‫؟؟؟؟؟؟‬ ‫مدیریت منابع اب و مقابله با‬ ‫خشکی در کشاورزی‬ ‫سمیه جنگ چی کاشانی‪ -‬بخش کشاورزی به دلیل ابیاری محصوالت‪ ،‬میزان زیادی اب مورداستفاده قرار می دهد‪ .‬از سال ‪۱۹۶۰‬‬ ‫میانگین جهانی میزان برداشت اب از منابع به منظور ابیاری زمین ها ‪ ٪۶۰‬افزایش یافته است و این در حالی است که بین ‪ ٪۲۰‬تا ‪٪۳۰‬‬ ‫ان تبخیر یا جاری می شود و به هدر می رود‪ .‬بخش کشاورزی به دلیل ابیاری محصوالت میزان زیادی اب مورداستفاده قرار می دهد‪.‬‬ ‫از سال ‪ ۱۹۶۰‬میانگین جهانی میزان برداشت اب از منابع به منظور ابیاری زمین ها ‪ ٪۶۰‬افزایش یافته است و این در حالی است که بین‬ ‫‪ ٪۲۰‬تا ‪ ٪۳۰‬ان تبخیر یا جاری می شود و به هدر می رود‪ .‬میزان برداشت اب در کشورهای درحال توسعه به علت نداشتن ابزار مناسب‬ ‫دو برابر کشورهای توسعه یافته برای هر هکتار است‪ ،‬درحالی که میزان محصوالت کشاورزی ان ها یک سوم است‪ .‬به عالوه‪ ،‬در اکثر‬ ‫نقاط خشک و نیمه خشک‪ ،‬به علت کمبود بارش های جوی‪ ٪۹۰ ،‬اب موردنیاز برای ابیاری زمین ها از اب شیرین تامین می گردد‪،‬‬ ‫درحالی که کشورهای توسعه یافته این رقم را به ‪ ٪۴۰‬رسانده اند‪ .‬در این مقاله با تاکید بر مدیریت مناسب از منابع اب جهت تولید‬ ‫بیشتر و تاکید بیشتر بر توسعه پایدار دارد‪ .‬روش استفاده در این مقاله به صورت اسنادی بوده است‪ .‬نتیجه این مقاله بیانگر اهمیت‬ ‫به اب به عنوان بک منبع اصلی است‪.‬‬ ‫هم اکنون اب یک عنصر کمیاب است‪ .‬توزیع‬ ‫نامتقارن بارندگی در مناطق مختلف منجر‬ ‫به ظهور اقلیم های خشک و نیمه خشک در‬ ‫مناطق مختلف شده است‪ .‬این مناطق علیرغم‬ ‫برخورداری از توانمندی های بالقوه‪ ،‬در توسعه و‬ ‫پیشرفت خود با عوامل محدودکننده بی شماری‬ ‫مواجه هستند‪ .‬برای رشد و پیشرفت در این‬ ‫‪28‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫مناطق راه ها را نباید بسته دید؛ بلکه با برنامه ریزی‬ ‫دقیق و اعمال مدیریت همه جانبه در این مناطق‬ ‫می توان شاهد شکوفایی اقتصادی‪ ،‬فرهنگی و‬ ‫اجتماعی بود‪ .‬امروزه اب به عنوان یک نعمت‬ ‫الیتناهی و فراوان تلقی نمی شود بلکه دولت ها‬ ‫و دانشمندان به این نکته پی برده اند که از ذخایر‬ ‫ابی باید حداکثر بهره برداری را با کمترین اتالف و‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫ضایعات به عمل اورد‪ .‬مدیریت منابع اب‪ ،‬بخشی‬ ‫از برنامه ریزی توسعه کشورها تلقی می شود و هر‬ ‫کشوری بر مبنای میزان منابع اب در دسترس‪،‬‬ ‫استراتژی و برنامه خاصی برای بهره برداری بهینه‬ ‫از منابع اب موجود اجرا می کند‪.‬‬ ‫به علت ارتباط مستقیم کشاورزی با اب و‬ ‫طبیعت‪ ،‬به شدت از تنش های ابی تاثیر می پذیرد‪.‬‬ صفحه 26 ‫عموماً مناطق خشک که از خصیصه کم ابی و‬ ‫بارندگی کم‪ ،‬رنج می برند در مقایسه با مناطق‬ ‫پرباران از شرایط کشاورزی متفاوتی برخوردار‬ ‫هستند‪ .‬کشاورزی در مناطق خشک به علت‬ ‫بروز خشکسالی‪ ،‬سیل و بیابان زایی در سال های‬ ‫مختلف نیازمند استراتژی و برنامه های سازگار با‬ ‫این نوع اقلیم هاست؛ اما کشورهای درحال توسعه‬ ‫به علت فقدان مدیریت هوشمند بر منابع اب‬ ‫و عدم به کارگیری راهکارها و عملیات فوق‬ ‫به مراتب بیشتر از تنش های ابی و خشکسالی ها‬ ‫اسیب می بینند‪.‬‬ ‫وضعیت منابع اب در کره زمین‬ ‫‪ ٪۹۷‬منابع اب کره زمین را ا ب های شور‬ ‫اقیانوس ها تشکیل می دهند‪ .‬از ‪ ۳‬درصد باقیمانده‪،‬‬ ‫دو سوم ان به صورت توده های یخ در قطب ها و‬ ‫برف در مناطق کوهستانی انباشته شده است‪ .‬با‬ ‫این حساب یک درصد اب های کره زمین را اب‬ ‫شیرین جاری تشکیل می دهد که ‪ ٪۹۸‬ان شامل‬ ‫اب های زیرزمینی می شود‪ .‬در کشورهای غربی و‬ ‫صنعتی ساالنه هر فرد حداقل به ‪ ۲۰۰۰‬مترمکعب‬ ‫اب برای برخورداری از یک استاندارد مطلوب نیاز‬ ‫دارد‪ .‬اگر سرانه اب هر فرد بین ‪ ۱۰۰۰‬تا ‪۲۰۰۰‬‬ ‫مترمکعب باشد ان کشور تحت تنش اب است؛‬ ‫ولی چنانچه سرانه از ‪ ۵۰۰‬مترمکعب در سال‬ ‫کمتر باشد کشور مذکور با کم ابی مواجه است‪.‬‬ ‫در حال حاضر منابع اب موجود می تواند ساالنه‬ ‫‪ ۷۰۰۰‬مترمکعب برای هر فرد اب فراهم نماید‪.‬‬ ‫اگرچه اب کافی حداقل برای سه برابر جمعیت‬ ‫کره زمین موجود است ولی عدم تعادل بین‬ ‫توزیع جمعیت و بارندگی‪ ،‬موجب کمبود اب‬ ‫در بعضی از مناطق شده است‪ .‬امروزه ‪ ۲۶‬کشور‬ ‫جهان جزء کشورهای کم اب قلمداد می شوند‬ ‫که در اکثر ان ها نرخ رشد جمعیت باالست‪ .‬از‬ ‫این ‪ ۲۶‬کشور ‪ ۹‬کشور در خاورمیانه با کم ابی‬ ‫مواجه هستند و افریقا باالترین تعداد کشورهای‬ ‫کم اب را شامل می شود (‪ ۱۱‬کشور)‪ .‬در سال‬ ‫‪ ۲۰۰۰‬تعداد افریقایی هایی که در کشورهای‬ ‫کم اب زندگی می کردند بالغ بر ‪ ۳۰۰‬میلیون نفر‬ ‫بود (پوستل‪ ،)۱۳۷۵ ،‬اقلیم های خشک حدود‬ ‫یک سوم سطح کره زمین و ‪ ۱۵‬درصد جمعیت‬ ‫ان را در برمی گیرند‪ .‬سه چهارم مناطق خشک در‬ ‫قاره های اسیا‪ ،‬افریقا و استرالیا پراکنده هستند‪.‬‬ ‫گیاهان مناطق نیمه خشک‪ ،‬خشک و بسیار‬ ‫خشک به ترتیب ‪ ۲۳ ،۵‬و ‪ ۴‬درصد اراضی کره‬ ‫زمین را به خود اختصاص داده اند‪.‬‬ ‫وضعیت منابع اب در ایران‬ ‫مطالعات و بررسی نشان می دهد که در حال‬ ‫حاضر از کل منابع اب تجدیدشونده کشور ‪۸۸/۵‬‬ ‫میلیارد مترمکعب جهت مصارف بخش های‬ ‫کشاورزی‪ ،‬صنعت و شرب برداشت می شود‪ .‬از‬ ‫این میزان حدود ‪ ۸۳‬میلیارد مترمکعب (‪۹۳/۵‬‬ ‫درصد) در بخش کشاورزی‪ ۴ /۵ ،‬میلیارد‬ ‫مترمکعب برای مصارف شرب و بهداشت و مابقی‬ ‫در صنعت استفاده می شود‪ .‬در کشور ما ‪۹۳/۵‬‬ ‫درصد منابع ابی در کشاورزی مورد بهره برداری‬ ‫قرار می گیرد ابیاری امروزه نقش مهمی در‬ ‫اقتصاد کشورها بازی می کند؛ برای مثال جین‬ ‫و یانگ (‪ )۲۰۰۱‬برای ابیاری در کشاورزی چین‬ ‫نقش های زیر را ذکر می کنند‪:‬‬ ‫‪ 1‬امنیت غذایی‪ :‬تامین امنیت غذایی مردم‬ ‫چین به میزان زیادی به ابیاری بستگی دارد‪.‬‬ ‫‪ 2‬فقرزدایی‪ :‬ابیاری نقش مهمی در افزایش‬ ‫درامد کشاورزان چین بازی می کند‪ .‬افزایش‬ ‫درامد کشاورزان با تولید و عملکرد باال و با کشت‬ ‫بسیاری از محصوالت نقدی تحقق پیدا می کند‪.‬‬ ‫‪ 3‬اهمیت بین المللی‪ :‬چین در بازار غله جهان‬ ‫نقش مهمی ایفا می کند‪ ۷۵ .‬درصد تولید غله‬ ‫چین از زمین های ابی به دست می اید‪.‬‬ ‫در کشورهای خشک و کم اب‪ ،‬حفظ پایداری‬ ‫سیستم های ابی نیازمند به کارگیری اصول و‬ ‫برنامه ریزی دقیق تری است‪ .‬خشکی و کم ابی‬ ‫بر کشاورزی مناطق خشک تاثیر قابل توجهی‬ ‫دارند‪ .‬امروزه مدیریت منابع اب کشاورزی در دو‬ ‫بخش اعمال می شود‪ .‬بخش اول شامل مدیریت‬ ‫عرضه اب و بخش دوم شامل مدیریت تقاضای‬ ‫اب است‪ .‬محدودیت منابع اب و فشار زیاد بر‬ ‫ذخایر ابی موجب شده تا توجه زیادی به مدیریت‬ ‫کارامد و بهینه منابع ابی در بخش تقاضا شود‪.‬‬ ‫مدیریت عرضه شامل عملیاتی همچون انتقال‬ ‫اب از طریق کانال‪ ،‬استفاده از اب زیرزمینی‬ ‫در ابیاری‪ ،‬استفاده تلفیقی از اب کانال ها و‬ ‫زیرزمینی می شود‪.‬‬ ‫مدیریت تقاضا مواردی همچون کاهش مقدار اب‬ ‫مصرفی در ابیاری‪ ،‬تغییرات نهادی و اصالحات‬ ‫سازمانی‪ ،‬مشارکت کشاورزان در امر مدیریت‬ ‫منابع اب می شود (‪.) Kijne ،2001‬‬ ‫امروزه کشاورزی با بحران هایی همچون کمبود‬ ‫اب و الودگی ذخایر ابی انتقال اب کشاورزی‬ ‫به سایر بخش ها و کارایی پایین مصرف اب در‬ ‫کشاورزی روبرو است که نیازمند نگاه دقیق‬ ‫به این موضوعات است (( ‪2001Jin and‬‬ ‫‪ ,Young‬در ادبیات منابع اب و ابیاری دو واژه‬ ‫پرمعنا دیده می شود؛ اولی بازده ابیاری است‪.‬‬ ‫بازده ابیاری حاصل نسبت مقدار اب مفید‬ ‫واقع شده به مقدار ابی است که مصرف می شود‪.‬‬ ‫مث ً‬ ‫ال گفته می شود بازده ابیاری در ایران رقمی‬ ‫حدود ‪ ٪۳۲‬است‪.‬‬ ‫واژه دوم بهر ه وری اب است‪ .‬بهر ه وری اب‬ ‫مفهومی است مربوط به مقدار درامدی که از‬ ‫هر واحد اب مصرفی در کشاورزی عاید می شود‪.‬‬ ‫نزدیک ترین واژه به بهره وری اب‪ ،‬کارایی مصرف‬ ‫اب است‪ .‬کارایی مصرف به مقدار محصولی‬ ‫گفته می شود که از هر واحد حجم اب به دست‬ ‫می اید‪ .‬ارتقای بازده ابیاری‪ ،‬بهره وری اب و‬ ‫کارایی مصرف اب در بخش تقاضای منابع اب‬ ‫ازجمله اهداف مهم و قابل توجه دولت ها است‬ ‫(علیزاده‪ )۱۳۸۰ ،‬و بهره وری اب نقش هر واحد‬ ‫اب را در تولید ناخالص ملی تحت پوشش قرار‬ ‫می دهد‪ .‬بهره وری اب را به چهار روش می توان‬ ‫افزایش داد‪:‬‬ ‫‪ -۱‬بخشی از منابع اب را که تبخیرشده و‬ ‫از دسترس خارج می شود‪ ،‬کاهش داده و‬ ‫اب صرفه جویی شده را در بخش های دیگر‬ ‫مورداستفاده قرار دهیم‪.‬‬ ‫‪ -۲‬با اجرای رو ش های ابیاری بهتر و انجام‬ ‫عملیات صحیح کشاورزی از همان مقدار ابی که‬ ‫در کشاورزی به کار می بریم حداکثر محصول را‬ ‫تولید کنیم‪.‬‬ ‫‪ -۳‬از ا ب هایی که بدون استفاده به دریا‪،‬‬ ‫دریاچه ها و کویرها می ریزند استفاده کنیم‪.‬‬ ‫‪ -۴‬اب را در جایی مصرف کنیم که بهره وری ان‬ ‫زیادتر باشد‬ ‫روش هاوفنونبهره برداریبهینهازاب‬ ‫پرییرا و همکارانش (‪ )۲۰۰۲‬اقدامات زیر را برای‬ ‫کاربرد پایدار منابع اب خصوصاً در نواحی کم اب‬ ‫و خشک پیشنهاد می کنند‪:‬‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫‪29‬‬ صفحه 27 ‫گزارش‬ ‫‪ 1‬پذیرش و اجرای برنامه ریزی تلفیقی و‬ ‫یکپارچه منابع اب و زمین‬ ‫‪ 2‬بهبود سیستم های تامین اب و ابیاری برای‬ ‫استفاده کارامد از اب موجود‬ ‫‪ 3‬پذیرش سیاست های واگذاری اب که باعث‬ ‫حفاظت و کاربرد بهینه این منابع می شوند‪.‬‬ ‫‪ 4‬ارز ش گذاری اب به عنوان یک کاالی‬ ‫اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و محیطی‬ ‫‪ 5‬اقداماتی برای افزایش منابع اب موجود‬ ‫همچون استفاده مجدد از هرز اب ها‪ ،‬زهکش ها‪،‬‬ ‫پساب ها و سایر موارد اتالفی دیگر‬ ‫‪ 6‬پذیرش فن اوری های ابیاری و اب رسانی‬ ‫مناسب که از اتالف و ضایعات اب جلوگیری‬ ‫می کنند‪.‬‬ ‫‪ 7‬ارتقای اگاهی کاربران‪ ،‬پیرامون معضل‬ ‫کمبود اب و افزایش مشارکت انان‪ ،‬مدیریت‬ ‫سیستم ها و منابع اب‪.‬‬ ‫یانگ و جین (‪ )۲۰۰۱‬راه حل های زیر را برای‬ ‫مدیریت بهینه بخش تقاضای منابع اب ذکر‬ ‫می کنند‪:‬‬ ‫‪ 1‬استفاده از تکنولوژی های کارامد و پیشرفته‬ ‫در ابیاری‪ :‬تکنیک های ابیاری قطره ای و بارانی‬ ‫قادرند ضایعات و تلفات اب را به شدت کاهش‬ ‫دهند‪ .‬کانال های بتنی‪ ،‬تا ‪ ۵۰‬درصد و لوله های‬ ‫اب تا ‪ ۹۰‬درصد قادرند تلفات اب را کاهش دهند‪.‬‬ ‫‪ 2‬استفاده مجدد از اب های تلف شده و اضافی‬ ‫در ابیاری‬ ‫‪ 3‬کشت محصوالت ابی کم مصرف تر‪ :‬مث ً‬ ‫ال‬ ‫ذرت و گندم در مقایسه با کتان و برنج اب‬ ‫کمتری نیاز دارند‪.‬‬ ‫بنابراین با توجه به میزان اب موجود باید‬ ‫برنامه ریزی به نفع محصوالت کم مصرف تر انجام‬ ‫پذیرد‪ .‬ساستری (‪ )۲۰۰۰‬استراتژی های مدیریت‬ ‫منابع ابی را در شرایط کمبود اب و در حین‬ ‫خشکسالی به صورت زیر ذکر می نماید‪:‬‬ ‫‪ 1‬استفاده از واریته های مقاوم به کم ابی و‬ ‫خشکسالی‬ ‫‪ 2‬مدیریت علف های هرز‬ ‫‪ 3‬کاربرد ابیاری تکمیلی‬ ‫‪ 4‬برداشت از اب باران و زیرزمینی‪.‬‬ ‫د ر چنین شر ا یطی خصو صاً د ر منا طق‬ ‫خشک و کم اب لزوم به کارگیری رو ش ها و‬ ‫تکنیک های کاهش دهنده تنش های رطوبتی‬ ‫‪30‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫ضروری است‪ .‬حفظ رطوبت و منابع اب با‬ ‫توجه به محدودیت های فعلی امری الزامی و‬ ‫اجتناب ناپذیر است‪.‬‬ ‫نیازمند هستند باید در برنامه ریزی های کشاورزی‬ ‫و حتی غیرکشاورزی جایگزین روش های سنتی‬ ‫در مصرف منابع اب گردد‪.‬‬ ‫نتیجه گیری‬ ‫همان طور که امار و ارقام نشان می دهد کشور ما‬ ‫یک کشور خشک و کم اب است‪ .‬مدیریت بهینه و‬ ‫صحیح منابع اب در کشور ما نیازمند یک تحول‬ ‫عظیم است‪ .‬اگر روند فعلی ان ادامه یابد ان وقت‬ ‫ما در مقابل حوادثی چون خشکسالی چند سال‬ ‫اخیر متزلزل و اسیب پذیر بوده و قافیه را خواهیم‬ ‫باخت‪.‬‬ ‫ً‬ ‫امروزه در مدیریت منابع اب خصوصا در کشاورزی‬ ‫به ابعاد محیطی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و‪ ...‬توجه‬ ‫ویژه ای می شود‪ .‬مدیریت یکپارچه و سیستمی‬ ‫(نظام مند) برای تامین پایداری این منابع جایگاه‬ ‫رفیعی را در برنامه ریزی سران کشورها به دست‬ ‫اورده است‪ .‬در دنیا تالش ها در راستای استحصال‬ ‫بهینه منابع اب و بهره برداری حداکثر و کارامد از‬ ‫این منابع است‪ .‬افزایش سطح اگاهی و مشارکت‬ ‫فعال کاربران در سیاست گذار ی های اب‪،‬‬ ‫به کارگیری تکنولوژی های نوین و کارامد‪ ،‬کاربرد‬ ‫روش های کاهش دهنده تنش کم ابی و خشکی از‬ ‫ارکان مدیریت بخش تقاضا (کشاورزان) است‪ .‬در‬ ‫عالم کشاورزی دیدگاه ها و تفکرات کشاورزان باید‬ ‫از نوع نگرش های سنتی نسبت به منابع اب ازاد‬ ‫شود‪ .‬اب دیگر نباید یک منبع الیتناهی و فراوان‬ ‫تلقی شود‪ .‬روش ها و فنونی که به کمترین میزان‬ ‫اب برای دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده‬ ‫پیشنهاد ها‬ ‫‪ 1‬راهکارهای فنی‪ :‬شامل تسطیح اراضی‪،‬‬ ‫استفاده از روش های ابیاری بارانی‪ ،‬قطره ای‪،‬‬ ‫پشته سازی‪ ،‬در ابیاری به نحوی که از اتالف روان‬ ‫اب جلوگیری شود‪.‬‬ ‫‪ 2‬راهکارهای مدیریتی‪ :‬شامل برنامه ریزی‬ ‫صحیح ابیاری‪ ،‬ابیاری در زمانی که گیاه ازنظر‬ ‫تولید محصول به شدت به اب نیاز دارد‪ ،‬انجام‬ ‫عملیات خا ک ورزی در جهت ذخیره اب در‬ ‫خاک‪ ،‬نگهداری بهتر کانال ها و تجهیزات ابیاری‪.‬‬ ‫‪ 3‬راهکارهای تشکیالتی‪ :‬همچون توسعه‬ ‫تشکیالت غیردولتی برای مشارکت مردمی‪،‬‬ ‫کاهش یارانه های بخش اب و قیمت گذاری‪،‬‬ ‫فراهم اوردن بازارهای مناسب و موثر اب در‬ ‫چارچوب قانون‪.‬‬ ‫‪ 4‬راهکارهای زراعی‪ :‬همچون انتخاب ارقامی‬ ‫که به ازای هر واحد اب مصرفی حداکثر محصول‬ ‫را تولید کنند‪ ،‬ارقام مطابق با شرایط اقلیمی‪ ،‬ارقام‬ ‫مقاوم به خشکی‪ ،‬انجام کشت مخلوط برای‬ ‫استفاده حداکثر از رطوبت اب‪.‬‬ ‫امروزه بخش مهمی از تحقیقات در علوم‬ ‫کشاورزی بر روی راهکارهای زراعی کاهش دهنده‬ ‫مصرف اب متمرکز شده است‪ .‬این راهکارها‬ ‫قادرند رطوبت خاک و محیط اطراف گیاه را تا‬ ‫حداکثر ممکن حفظ نمایند‪.‬‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ صفحه 28 ‫شعرهای خاکی‬ ‫با تورق دیوان شــاعران و سخن ســرایان ایرانی به بیت هایی‬ ‫نغز و پرمعنا می رسیم که با استفاده از کلمه "خاک" در معانی و‬ ‫مفاهیم مختلف بنا بر انچه در شــماره پیشین گفته شد سروده‬ ‫شده است‪ .‬در این شماره نیز شــما را به بخشی از ابیات خاکی‬ ‫میهمان می کنیم‪.‬‬ ‫عطر خالص اکسیر‬ ‫یوسف خاکیان‬ ‫و عشق بازی کودکانه ام‬ ‫و خاک باران خورده و خیس‬ ‫با خاک باران خورده و خیس‬ ‫چه عطری دارد‬ ‫حتی کفشدوزک پیر هم می امد‬ ‫هوای خوش ازادی می دهد انگار‬ ‫شب نشده بود هنوز اما‬ ‫هوای خوش دل کندن و رفتن‬ ‫جیرجیرک پیر هم اوازخوانی می کرد‬ ‫دست سائیده ای تاکنون به ان؟‬ ‫شادی های کودکانه‬ ‫به صدای ریزه شن هایش گوش سپرده ای ایا؟‬ ‫میان من و باغچه و باران‬ ‫کودک که بودم باغچه کوچک حیاط خانه‬ ‫و صدای خنده هایمان‬ ‫مامن و ارامشگاهم بود‬ ‫که بزرگ که شدیم‬ ‫با دست های کوچکم خا ک ها را زیر و می کردم‬ ‫در تاریخ گم شد‬ ‫و کرم ها را که می لولیدند در شیارهای باغچه‬ ‫حال از ان باغچه‬ ‫میان انگشتانم می گرفتم و به نرمی می فرشدم‬ ‫بید مجنون بزرگسالی مانده‬ ‫باران که می امد یا بابا که بــا ابپاش به جان گلبرگ ها‬ ‫و خاکی پایش پیر شد‬ ‫می افتاد و عطرشان را در فضا می پیچاند‬ ‫و بارانی که گاه می بارد‬ ‫بلوایی می شد‬ ‫و منی که دیوانه بوی خاک باران خورده و خیسم‬ ‫من بودم و بید مجنون جوان وسط باغچه‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫‪31‬‬ صفحه 29 ‫معرفی کتاب‬ ‫از این شماره تالش می کنیم تا جدیدترین یا موثرترین کتابهای حوزه خاک و کشاورزی را‬ ‫به شما عالقه مندان معرفی کنیم‪ .‬شما هم می توانید دراین بخش با معرفی کتابهای مرتبط با‬ ‫این حوزه ما را مساعدت کنید‪ .‬ناشران و مولفان محترم نیز می توانند با ارسال یک نسخه از‬ ‫کتابهایشان به دفتر مجله‪ ،‬انها را در این بخش معرفی کنند‪.‬‬ ‫کشت دیم گل محمدی‬ ‫کتابریزشگلومیوهدرمرکباتو‬ ‫راهکارهایکنترلان‬ ‫‪32‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫کتاب کشت دیم گل محمدی به نویسـندگی‬ ‫حسـین محمـدی‪ ،‬زینـب قلـی پـور‪ ،‬یعقـوب‬ ‫ایران منش‪ ،‬حمـزه علـی شـیرمردی‪ ،‬محمـود‬ ‫طالبـی و حسـن جهانبـازی و ویراستاری‬ ‫علیمراد سرافرازی و وجیهه سادات فاطمی‬ ‫تهیه شده در مرکـز تحقیقـات و امـوزش‬ ‫کشـاورزی و منابـع طبیعـی اسـتان چهارمحـال‬ ‫و بختیـاری‪ -‬دفتـر شـبکه ملـی تلویزیونـی‬ ‫کشـاورزی و مدیریـت دانـش در شمارگان‪:‬‬ ‫‪ 1500‬جلد در سال ‪ 1395‬منتشر شد‪.‬‬ ‫این کتاب که با هدف اموزش و اشنایی با روش‬ ‫کشت دیم گل محمدی است‪.‬‬ ‫در پیشگفتار ان از گل محمدی و چرایی به‬ ‫وجود امدن و استفاده از ان تعریف شده است‪.‬‬ ‫در قسمتی از پیشگفتار امده است ‪ :‬گل محمـدی‬ ‫از قدیمی ترین و مهم ترین رزهاسـت کـه در‬ ‫بیشـتر نقـاط ایـران بـه منظـور تولیـد عطـر‬ ‫و گالب و به عنوان گیـاه تزیینـی موردتوجه‬ ‫بسـیار قـرار داشـته و کشـت می شود‪ .‬اسـتخراج‬ ‫گالب از گل محمـدی یکـی از تولیـدات مهـم‬ ‫اقتصـادی کشـور بـوده‪ ،‬به طوری که هـر سـاله‬ ‫گالب تولید شـده و اسـانس حاصـل از ان عالوه‬ ‫بـر مصـرف داخلـی به خـارج از کشـور نیز‬ ‫صـادر می شود‪.‬‬ ‫در مقدمه ان به مقایسه این گل در جهان و سابقه‬ ‫ان در ایران می پردازد‪ .‬در ادامه این کتاب به‬ ‫گیاه شناسی این گل می پردازد و از مصارف ان و‬ ‫همینطور خواص دارویی مطالبی بازگو می شود‬ ‫در کنار کشت دیم گل محمدی به اهمیت و‬ ‫ویژگی های ان در ایران پرداخته شده و از افات و‬ ‫بیماری های مربوط به ان مواردی بازگو می شود‪.‬‬ ‫نویسنده کتاب در بخشی از ان دالیل انتخاب‬ ‫گل محمدی برای کشت دیم را مقاوم بودن‬ ‫این گیاه به شرایط کم ابی‪ ،‬عجیــن بــودن‬ ‫فراورده هــای ایــن محصــول بــا فرهنــگ‬ ‫کشــور ایــران‪ ،‬مقاوم بودن به شـرایط نامساعد‬ ‫محیطی و خاکی‪ ،‬مقـاوم ذکر کرده است‪.‬‬ ‫در این کتاب زمان کشت دیم گل محمدی را در‬ ‫شــرایط دیــم‪ ،‬زمــان کاشــت بــه موقــع و‬ ‫مدیریــت حاصلخیــزی خــاک عنوان می کند‪.‬‬ ‫برداشت گل و زمـان و چگونگـی برداشـت‬ ‫محصـول به جایگاه طبیعـی و ا ب وهوای‬ ‫منطقــه بســتگی دارد‪ .‬میانگیــن مقــدار‬ ‫محصــول یــک درختچــه‪ ،‬دو کیلوگـرم‬ ‫اسـت‪.‬‬ ‫این گیاه بـه سـرعت پژمـرده و فعالیت های‬ ‫تخمیـری در گل ها کـه معمـوالً انبـار و فشـرده‬ ‫می شوند تشـدید می شود‪ .‬لـذا بایـد هرچـه‬ ‫سـریعتر بـه کارگاه های اسـانس گیـری انتقال‬ ‫داده و اسـانس گیـری شـوند‪.‬‬ ‫کتاب ریزش گل و میوه در مرکبات و راهکارهای‬ ‫کنترل ان به تالیف بابک عدولی‪ ،‬بهروز گلعین‬ ‫و سمانه راهب از سوی وزارت جهاد کشاورزی‬ ‫سازمان تحقیقات‪ ،‬اموزش و ترویج موسسه‬ ‫تحقیقات مرکبات کشور منتشر شد‪.‬‬ ‫در مقدمه این کتاب امده است درختان مرکبات‬ ‫به طور طبیعی گل دهی سنگینی داشته و در اغلب‬ ‫سال ها تعداد بسیار زیادی گل تولید می کنند‪ .‬در‬ ‫ادامه راهکارهای الزم برای کاهش خسارت های‬ ‫حاصل از ریزش های طبعی و غیرطبیعی مرکبات‬ ‫عنوان شده است‪ .‬در ابتدا تعریفی از ریزش می شود‬ ‫و سپس دوره های ریزش در مرکبات بیان شده و در‬ ‫ادامه عوامل موثر در ریزش گل و میوه و روش های‬ ‫کاهش ریزش گل و میوه عنوان می شود‪.‬‬ ‫درجه حرارت هوا‪ ،‬کمبود اب‪ ،‬غرقاب شدن‬ ‫درخت‪ ،‬نوع رقم و پایه کشت شده‪ ،‬شرایط تغذیه ای‬ ‫درخت‪ ،‬افات و بیماری ها از جمله عوامل موثر‬ ‫ریزش عنوان می شود‪.‬‬ ‫هرس صحیح و به موقع درخت‪ ،‬توجه به برنامه‬ ‫تغذیه ای با تاکید بر مدیریت عرضه ازت‪ ،‬مبارزه با‬ ‫افات و بیماری ها از جمله روشهای کاهش ریزش‬ ‫گل و میوه عنوان می شود‪.‬‬ ‫این کتاب به صورت الکترونیکی در سال ‪1393‬‬ ‫عرضه شده است‪.‬‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ صفحه 30 ‫ادرس خیریه قمر بنی هاشم بیرجند‪:‬‬ ‫نبش امامت ‪45‬‬ ‫شماره کارت بانک سپه واریز کمک های نقدی‪:‬‬ ‫‪+5892101217130232‬‬ ‫ساعت حضور جهت دریافت کمک ها‪:‬‬ ‫هر روز ‪ 9‬تا ‪ 11‬صبح‬ ‫‪ 5‬تا ‪ 7‬عصر‬ ‫بجز روزهای تعطیل‬ ‫طاقچه‬ ‫نسخه های الکترونیک مجله صدای خاک را‬ ‫از اپلیکیشن کتابخوان طاقچه دریافت کنید‬ ‫‪w w w . t a g h c h e . i r‬‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫‪33‬‬ صفحه 31 صفحه 32 ‫گزارش‬ ‫‪ 1‬پذیرش و اجرای برنامه ریزی تلفیقی و‬ ‫یکپارچه منابع اب و زمین‬ ‫‪ 2‬بهبود سیستم های تامین اب و ابیاری برای‬ ‫استفاده کارامد از اب موجود‬ ‫‪ 3‬پذیرش سیاست های واگذاری اب که باعث‬ ‫حفاظت و کاربرد بهینه این منابع می شوند‪.‬‬ ‫‪ 4‬ارز ش گذاری اب به عنوان یک کاالی‬ ‫اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و محیطی‬ ‫‪ 5‬اقداماتی برای افزایش منابع اب موجود‬ ‫همچون استفاده مجدد از هرز اب ها‪ ،‬زهکش ها‪،‬‬ ‫پساب ها و سایر موارد اتالفی دیگر‬ ‫‪ 6‬پذیرش فن اوری های ابیاری و اب رسانی‬ ‫مناسب که از اتالف و ضایعات اب جلوگیری‬ ‫می کنند‪.‬‬ ‫‪ 7‬ارتقای اگاهی کاربران‪ ،‬پیرامون معضل‬ ‫کمبود اب و افزایش مشارکت انان‪ ،‬مدیریت‬ ‫سیستم ها و منابع اب‪.‬‬ ‫یانگ و جین (‪ )۲۰۰۱‬راه حل های زیر را برای‬ ‫مدیریت بهینه بخش تقاضای منابع اب ذکر‬ ‫می کنند‪:‬‬ ‫‪ 1‬استفاده از تکنولوژی های کارامد و پیشرفته‬ ‫در ابیاری‪ :‬تکنیک های ابیاری قطره ای و بارانی‬ ‫قادرند ضایعات و تلفات اب را به شدت کاهش‬ ‫دهند‪ .‬کانال های بتنی‪ ،‬تا ‪ ۵۰‬درصد و لوله های‬ ‫اب تا ‪ ۹۰‬درصد قادرند تلفات اب را کاهش دهند‪.‬‬ ‫‪ 2‬استفاده مجدد از اب های تلف شده و اضافی‬ ‫در ابیاری‬ ‫‪ 3‬کشت محصوالت ابی کم مصرف تر‪ :‬مث ً‬ ‫ال‬ ‫ذرت و گندم در مقایسه با کتان و برنج اب‬ ‫کمتری نیاز دارند‪.‬‬ ‫بنابراین با توجه به میزان اب موجود باید‬ ‫برنامه ریزی به نفع محصوالت کم مصرف تر انجام‬ ‫پذیرد‪ .‬ساستری (‪ )۲۰۰۰‬استراتژی های مدیریت‬ ‫منابع ابی را در شرایط کمبود اب و در حین‬ ‫خشکسالی به صورت زیر ذکر می نماید‪:‬‬ ‫‪ 1‬استفاده از واریته های مقاوم به کم ابی و‬ ‫خشکسالی‬ ‫‪ 2‬مدیریت علف های هرز‬ ‫‪ 3‬کاربرد ابیاری تکمیلی‬ ‫‪ 4‬برداشت از اب باران و زیرزمینی‪.‬‬ ‫د ر چنین شر ا یطی خصو صاً د ر منا طق‬ ‫خشک و کم اب لزوم به کارگیری رو ش ها و‬ ‫تکنیک های کاهش دهنده تنش های رطوبتی‬ ‫‪30‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫ضروری است‪ .‬حفظ رطوبت و منابع اب با‬ ‫توجه به محدودیت های فعلی امری الزامی و‬ ‫اجتناب ناپذیر است‪.‬‬ ‫نیازمند هستند باید در برنامه ریزی های کشاورزی‬ ‫و حتی غیرکشاورزی جایگزین روش های سنتی‬ ‫در مصرف منابع اب گردد‪.‬‬ ‫نتیجه گیری‬ ‫همان طور که امار و ارقام نشان می دهد کشور ما‬ ‫یک کشور خشک و کم اب است‪ .‬مدیریت بهینه و‬ ‫صحیح منابع اب در کشور ما نیازمند یک تحول‬ ‫عظیم است‪ .‬اگر روند فعلی ان ادامه یابد ان وقت‬ ‫ما در مقابل حوادثی چون خشکسالی چند سال‬ ‫اخیر متزلزل و اسیب پذیر بوده و قافیه را خواهیم‬ ‫باخت‪.‬‬ ‫ً‬ ‫امروزه در مدیریت منابع اب خصوصا در کشاورزی‬ ‫به ابعاد محیطی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و‪ ...‬توجه‬ ‫ویژه ای می شود‪ .‬مدیریت یکپارچه و سیستمی‬ ‫(نظام مند) برای تامین پایداری این منابع جایگاه‬ ‫رفیعی را در برنامه ریزی سران کشورها به دست‬ ‫اورده است‪ .‬در دنیا تالش ها در راستای استحصال‬ ‫بهینه منابع اب و بهره برداری حداکثر و کارامد از‬ ‫این منابع است‪ .‬افزایش سطح اگاهی و مشارکت‬ ‫فعال کاربران در سیاست گذار ی های اب‪،‬‬ ‫به کارگیری تکنولوژی های نوین و کارامد‪ ،‬کاربرد‬ ‫روش های کاهش دهنده تنش کم ابی و خشکی از‬ ‫ارکان مدیریت بخش تقاضا (کشاورزان) است‪ .‬در‬ ‫عالم کشاورزی دیدگاه ها و تفکرات کشاورزان باید‬ ‫از نوع نگرش های سنتی نسبت به منابع اب ازاد‬ ‫شود‪ .‬اب دیگر نباید یک منبع الیتناهی و فراوان‬ ‫تلقی شود‪ .‬روش ها و فنونی که به کمترین میزان‬ ‫اب برای دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده‬ ‫پیشنهاد ها‬ ‫‪ 1‬راهکارهای فنی‪ :‬شامل تسطیح اراضی‪،‬‬ ‫استفاده از روش های ابیاری بارانی‪ ،‬قطره ای‪،‬‬ ‫پشته سازی‪ ،‬در ابیاری به نحوی که از اتالف روان‬ ‫اب جلوگیری شود‪.‬‬ ‫‪ 2‬راهکارهای مدیریتی‪ :‬شامل برنامه ریزی‬ ‫صحیح ابیاری‪ ،‬ابیاری در زمانی که گیاه ازنظر‬ ‫تولید محصول به شدت به اب نیاز دارد‪ ،‬انجام‬ ‫عملیات خا ک ورزی در جهت ذخیره اب در‬ ‫خاک‪ ،‬نگهداری بهتر کانال ها و تجهیزات ابیاری‪.‬‬ ‫‪ 3‬راهکارهای تشکیالتی‪ :‬همچون توسعه‬ ‫تشکیالت غیردولتی برای مشارکت مردمی‪،‬‬ ‫کاهش یارانه های بخش اب و قیمت گذاری‪،‬‬ ‫فراهم اوردن بازارهای مناسب و موثر اب در‬ ‫چارچوب قانون‪.‬‬ ‫‪ 4‬راهکارهای زراعی‪ :‬همچون انتخاب ارقامی‬ ‫که به ازای هر واحد اب مصرفی حداکثر محصول‬ ‫را تولید کنند‪ ،‬ارقام مطابق با شرایط اقلیمی‪ ،‬ارقام‬ ‫مقاوم به خشکی‪ ،‬انجام کشت مخلوط برای‬ ‫استفاده حداکثر از رطوبت اب‪.‬‬ ‫امروزه بخش مهمی از تحقیقات در علوم‬ ‫کشاورزی بر روی راهکارهای زراعی کاهش دهنده‬ ‫مصرف اب متمرکز شده است‪ .‬این راهکارها‬ ‫قادرند رطوبت خاک و محیط اطراف گیاه را تا‬ ‫حداکثر ممکن حفظ نمایند‪.‬‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ صفحه 28 ‫شعرهای خاکی‬ ‫با تورق دیوان شــاعران و سخن ســرایان ایرانی به بیت هایی‬ ‫نغز و پرمعنا می رسیم که با استفاده از کلمه "خاک" در معانی و‬ ‫مفاهیم مختلف بنا بر انچه در شــماره پیشین گفته شد سروده‬ ‫شده است‪ .‬در این شماره نیز شــما را به بخشی از ابیات خاکی‬ ‫میهمان می کنیم‪.‬‬ ‫عطر خالص اکسیر‬ ‫یوسف خاکیان‬ ‫و عشق بازی کودکانه ام‬ ‫و خاک باران خورده و خیس‬ ‫با خاک باران خورده و خیس‬ ‫چه عطری دارد‬ ‫حتی کفشدوزک پیر هم می امد‬ ‫هوای خوش ازادی می دهد انگار‬ ‫شب نشده بود هنوز اما‬ ‫هوای خوش دل کندن و رفتن‬ ‫جیرجیرک پیر هم اوازخوانی می کرد‬ ‫دست سائیده ای تاکنون به ان؟‬ ‫شادی های کودکانه‬ ‫به صدای ریزه شن هایش گوش سپرده ای ایا؟‬ ‫میان من و باغچه و باران‬ ‫کودک که بودم باغچه کوچک حیاط خانه‬ ‫و صدای خنده هایمان‬ ‫مامن و ارامشگاهم بود‬ ‫که بزرگ که شدیم‬ ‫با دست های کوچکم خا ک ها را زیر و می کردم‬ ‫در تاریخ گم شد‬ ‫و کرم ها را که می لولیدند در شیارهای باغچه‬ ‫حال از ان باغچه‬ ‫میان انگشتانم می گرفتم و به نرمی می فرشدم‬ ‫بید مجنون بزرگسالی مانده‬ ‫باران که می امد یا بابا که بــا ابپاش به جان گلبرگ ها‬ ‫و خاکی پایش پیر شد‬ ‫می افتاد و عطرشان را در فضا می پیچاند‬ ‫و بارانی که گاه می بارد‬ ‫بلوایی می شد‬ ‫و منی که دیوانه بوی خاک باران خورده و خیسم‬ ‫من بودم و بید مجنون جوان وسط باغچه‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫‪31‬‬ صفحه 29 ‫معرفی کتاب‬ ‫از این شماره تالش می کنیم تا جدیدترین یا موثرترین کتابهای حوزه خاک و کشاورزی را‬ ‫به شما عالقه مندان معرفی کنیم‪ .‬شما هم می توانید دراین بخش با معرفی کتابهای مرتبط با‬ ‫این حوزه ما را مساعدت کنید‪ .‬ناشران و مولفان محترم نیز می توانند با ارسال یک نسخه از‬ ‫کتابهایشان به دفتر مجله‪ ،‬انها را در این بخش معرفی کنند‪.‬‬ ‫کشت دیم گل محمدی‬ ‫کتابریزشگلومیوهدرمرکباتو‬ ‫راهکارهایکنترلان‬ ‫‪32‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫کتاب کشت دیم گل محمدی به نویسـندگی‬ ‫حسـین محمـدی‪ ،‬زینـب قلـی پـور‪ ،‬یعقـوب‬ ‫ایران منش‪ ،‬حمـزه علـی شـیرمردی‪ ،‬محمـود‬ ‫طالبـی و حسـن جهانبـازی و ویراستاری‬ ‫علیمراد سرافرازی و وجیهه سادات فاطمی‬ ‫تهیه شده در مرکـز تحقیقـات و امـوزش‬ ‫کشـاورزی و منابـع طبیعـی اسـتان چهارمحـال‬ ‫و بختیـاری‪ -‬دفتـر شـبکه ملـی تلویزیونـی‬ ‫کشـاورزی و مدیریـت دانـش در شمارگان‪:‬‬ ‫‪ 1500‬جلد در سال ‪ 1395‬منتشر شد‪.‬‬ ‫این کتاب که با هدف اموزش و اشنایی با روش‬ ‫کشت دیم گل محمدی است‪.‬‬ ‫در پیشگفتار ان از گل محمدی و چرایی به‬ ‫وجود امدن و استفاده از ان تعریف شده است‪.‬‬ ‫در قسمتی از پیشگفتار امده است ‪ :‬گل محمـدی‬ ‫از قدیمی ترین و مهم ترین رزهاسـت کـه در‬ ‫بیشـتر نقـاط ایـران بـه منظـور تولیـد عطـر‬ ‫و گالب و به عنوان گیـاه تزیینـی موردتوجه‬ ‫بسـیار قـرار داشـته و کشـت می شود‪ .‬اسـتخراج‬ ‫گالب از گل محمـدی یکـی از تولیـدات مهـم‬ ‫اقتصـادی کشـور بـوده‪ ،‬به طوری که هـر سـاله‬ ‫گالب تولید شـده و اسـانس حاصـل از ان عالوه‬ ‫بـر مصـرف داخلـی به خـارج از کشـور نیز‬ ‫صـادر می شود‪.‬‬ ‫در مقدمه ان به مقایسه این گل در جهان و سابقه‬ ‫ان در ایران می پردازد‪ .‬در ادامه این کتاب به‬ ‫گیاه شناسی این گل می پردازد و از مصارف ان و‬ ‫همینطور خواص دارویی مطالبی بازگو می شود‬ ‫در کنار کشت دیم گل محمدی به اهمیت و‬ ‫ویژگی های ان در ایران پرداخته شده و از افات و‬ ‫بیماری های مربوط به ان مواردی بازگو می شود‪.‬‬ ‫نویسنده کتاب در بخشی از ان دالیل انتخاب‬ ‫گل محمدی برای کشت دیم را مقاوم بودن‬ ‫این گیاه به شرایط کم ابی‪ ،‬عجیــن بــودن‬ ‫فراورده هــای ایــن محصــول بــا فرهنــگ‬ ‫کشــور ایــران‪ ،‬مقاوم بودن به شـرایط نامساعد‬ ‫محیطی و خاکی‪ ،‬مقـاوم ذکر کرده است‪.‬‬ ‫در این کتاب زمان کشت دیم گل محمدی را در‬ ‫شــرایط دیــم‪ ،‬زمــان کاشــت بــه موقــع و‬ ‫مدیریــت حاصلخیــزی خــاک عنوان می کند‪.‬‬ ‫برداشت گل و زمـان و چگونگـی برداشـت‬ ‫محصـول به جایگاه طبیعـی و ا ب وهوای‬ ‫منطقــه بســتگی دارد‪ .‬میانگیــن مقــدار‬ ‫محصــول یــک درختچــه‪ ،‬دو کیلوگـرم‬ ‫اسـت‪.‬‬ ‫این گیاه بـه سـرعت پژمـرده و فعالیت های‬ ‫تخمیـری در گل ها کـه معمـوالً انبـار و فشـرده‬ ‫می شوند تشـدید می شود‪ .‬لـذا بایـد هرچـه‬ ‫سـریعتر بـه کارگاه های اسـانس گیـری انتقال‬ ‫داده و اسـانس گیـری شـوند‪.‬‬ ‫کتاب ریزش گل و میوه در مرکبات و راهکارهای‬ ‫کنترل ان به تالیف بابک عدولی‪ ،‬بهروز گلعین‬ ‫و سمانه راهب از سوی وزارت جهاد کشاورزی‬ ‫سازمان تحقیقات‪ ،‬اموزش و ترویج موسسه‬ ‫تحقیقات مرکبات کشور منتشر شد‪.‬‬ ‫در مقدمه این کتاب امده است درختان مرکبات‬ ‫به طور طبیعی گل دهی سنگینی داشته و در اغلب‬ ‫سال ها تعداد بسیار زیادی گل تولید می کنند‪ .‬در‬ ‫ادامه راهکارهای الزم برای کاهش خسارت های‬ ‫حاصل از ریزش های طبعی و غیرطبیعی مرکبات‬ ‫عنوان شده است‪ .‬در ابتدا تعریفی از ریزش می شود‬ ‫و سپس دوره های ریزش در مرکبات بیان شده و در‬ ‫ادامه عوامل موثر در ریزش گل و میوه و روش های‬ ‫کاهش ریزش گل و میوه عنوان می شود‪.‬‬ ‫درجه حرارت هوا‪ ،‬کمبود اب‪ ،‬غرقاب شدن‬ ‫درخت‪ ،‬نوع رقم و پایه کشت شده‪ ،‬شرایط تغذیه ای‬ ‫درخت‪ ،‬افات و بیماری ها از جمله عوامل موثر‬ ‫ریزش عنوان می شود‪.‬‬ ‫هرس صحیح و به موقع درخت‪ ،‬توجه به برنامه‬ ‫تغذیه ای با تاکید بر مدیریت عرضه ازت‪ ،‬مبارزه با‬ ‫افات و بیماری ها از جمله روشهای کاهش ریزش‬ ‫گل و میوه عنوان می شود‪.‬‬ ‫این کتاب به صورت الکترونیکی در سال ‪1393‬‬ ‫عرضه شده است‪.‬‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ صفحه 30 ‫ادرس خیریه قمر بنی هاشم بیرجند‪:‬‬ ‫نبش امامت ‪45‬‬ ‫شماره کارت بانک سپه واریز کمک های نقدی‪:‬‬ ‫‪+5892101217130232‬‬ ‫ساعت حضور جهت دریافت کمک ها‪:‬‬ ‫هر روز ‪ 9‬تا ‪ 11‬صبح‬ ‫‪ 5‬تا ‪ 7‬عصر‬ ‫بجز روزهای تعطیل‬ ‫طاقچه‬ ‫نسخه های الکترونیک مجله صدای خاک را‬ ‫از اپلیکیشن کتابخوان طاقچه دریافت کنید‬ ‫‪w w w . t a g h c h e . i r‬‬ ‫ماهنامه کشاورزی‬ ‫تیر ماه‪98‬‬ ‫شمارهپنجم‬ ‫‪33‬‬ صفحه 31 صفحه 32