فصلنامه فقه و حقوق نوین شماره 11

‫الٓراء اخملخوفه حول ضامن امـاکهل یف الٕسالم‬ ‫‪1‬‬ ‫دکتش جؼفش گؼ٘ذٕ‬ ‫استبد توبم سغَح ػبلِ٘‪ ،‬حَصُ ػلوِ٘‪ ،‬لن‪ ،‬اٗشاى‪.‬‬ ‫تاریخ دریافت‪ 1411 .11 .19 :‬تاریخ اصالح‪ 1411 .11 .12 :‬تاریخ پذیزش‪1411 .13 .19 :‬‬ ‫املس خزوط‬ ‫املسوومَه املسهَه ثـین الامزتام ابمخـوًغ ؾن امرضر اشلی ٔبحللَ خشط ما ثضلک مدارش ٔبو غری مدارش تبٓدص تفـهل بٔو إُامهل‬ ‫غریاملخـمس و تـحارت ٔبدصى‪ُ ،‬و ضامن یف کداهل‪ .‬یف امفلَ و احللوق الٕسالمِّه‪ّ ،‬مت اس خزسام لکمه امضامن تس ًل من املسوومَه‪.‬‬ ‫امغصض امصئُیس من ذوق املسوومَه و امضامن ُو ثـوًغ اخلسارت و إکامه امـسل الٕسالیم‪ .‬و مخحلِق ُشا امِسف یف ظسر‬ ‫الٕسالم‪ ،‬ابلٕضافه إىل اجلاین‪ ،‬ثـِس ٔبفصاد و موسساث ُبدص تسفؽ ازلایث یف تـغ احلالث واملوارد‪ ،‬حىت لٍکون اجلاین اشلی‬ ‫ًـوض دعبٍٔ و امرضر وحِس ًا تسفؽ ازلًّه‪ .‬و ابمعحؽ فا ّٕن املاؿست ا ٔلوم َّه وا ٔلساس َه یه ٔبه َّ إذا جسخّه امضرط یف رضر خشیص‬ ‫مدضرط اجلصامئ و امـلوابث ؿیل امفاؿل املحارش‪ ،‬ف ٕاه َّ ُو هفسَ املسوول ؾن امخـوًغ‬ ‫ومایل مضرط بٓدص وفل ًا ملٔظل ا ٔلوىل‬ ‫ّ‬ ‫ِ‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫و دفؽ ازلًه‪ .‬مکن ُشا ا ٔلظل هل اس خثٌائاث‪ ،‬مثل وحوه دفؽ ازلًه من کدل امـاکهل بوضامن اجلصٍصت بو تُتاملال املسومنی‪ .‬ا ّٕن‬ ‫دفؽ ازلًه من ِکدل ٔبفصاد بٔوموسساث غری اجلاین ًًدؽ من ٔبمهَه الٕسالم یف حامًه ازلم و حکصمی امخرش و ٔبؾضائَ‪.‬‬ ‫من املضاای املِمه یف امرشًـه الٕسالمِه کضَه ضامن امـاکهل و مسوومَخِا یف دفؽ ازلًه‪ .‬امـاکهل من لکمه ؾلل ثـین املیؽ و الٕحرتاز‬ ‫و یف الٕظعالخ ًعوق ؿیل امیاس اشلٍن ًضمیون دفؽ ازلًه تس ًل من اجلاین و ُولء امیاس مه ٔبکصابء اشلهور من اموازلٍن‪ٔ ،‬بوا ٔله‬ ‫فلط یف حصثُه ظحلاث الٕرج حبَر لک من ٍصزَ تـس املوث‪ٍ ،‬کوهون مسوومنی ابمدساوی ؾن دفؽ ازلًه‪.‬‬ ‫هتسف ُشٍ ازلراسه إىل مجؽ الٓراء و الاکوال امیت ٔبزریث حول ُشا امیوع من‬ ‫املکامث امصئُس َّه‪ :‬اجلیاًّه‪ ،‬ازلًه‪ ،‬ؿاکهل‪ ،‬الاسالم‪ ،‬املذل اخلعبٔی‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫امضامن ثضلک دکِق‪.‬‬ صفحه 1 7 –22 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11 ‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 8 Differing opinions about the the Al-Aqila Foundation in Islam Abstract Civil liability means the obligation to compensate for the harm caused by one person directly or indirectly to another by his unintentional act or negligence, in other words, he is a guarantor against it. In Islamic jurisprudence and rights, the word guarantee is used instead of responsibility. The main purpose of creating liability and guarantee is to compensate the loss and establish Islamic justice. To achieve this goal in the early days of Islam, in addition to the offender, other individuals and institutions pledged to pay the blood money in some cases and resources, so that the offender who compensates for his mistake and damage is not the only one to pay the blood money. But this principle has exceptions, such as the obligation to pay the blood money by the wise ones, the guarantors of the debtor, or the money of the Muslims. The payment of blood money by individuals or institutions other than the offender stems from the importance of Islam in protecting blood and honoring human beings and its members. One of the important issues in Islamic law is the issue of ensuring the sane woman and her responsibility to pay the blood money. Aqila from the word ‘aql means prevention and precaution, and in the terminology it is called the people who guarantee the payment of blood money instead of the offender, and these people are male relatives of the parents, or only the father in the order of the layers of inheritance so that everyone who inherits it after death, are equally responsible for paying the blood money. This study aims to accurately collect the opinions and sayings that have been raised about this type of guarantee. Keywords: felony, blood money, Islam , Al-Aqila institution , manslaughter. صفحه 2 ‫الٓراء اخملخوفه حول ضامن امـاکهل یف الٕسالم‬ ‫‪9‬‬ ‫املکَاث‬ ‫فصضََ حتلِق‬ ‫مو وحدت ازلًّه‪ ،‬فا ّٕن ٔبول من ًخکفل تسفـِا ُو امضرط اجلاین هفسَ و تـسٍ إذا ثوفصث رشوط مـَیه‪ ،‬فسور امـاکهل‪ُ .‬شا‬ ‫امیوع من امضامن ًخوافق متام ًا مؽ املحادئ امفلِ َّه و املاهوه َّه الٕسالمِّه‪.‬‬ ‫‪ :1-2‬ذوفِّه امححر‬ ‫هؼص ًا ٔلمهَهتا یف امفلَ الٕسالیم‪ ،‬فا ّٕن موضوع دفؽ ازلًه معاملا هؼص فَِ فلِاء املشاُه وؿادت یف لک نخاه فلِیی نخه ورد ذهص‬ ‫مسبٔهل دفؽ ازلًه وهَفِه دفـِا یف نخاه ظل ثـاىل‪ .‬دایث‪ .‬ؿیل سخِل املثال‪ :‬امض َخ امعویس واجن إدرٌس واجن زُصت وفاضونی‬ ‫وصَِسٍن وحملق اثین وظاحه حواُص (رمحِم ظل مجَـ ًا) و‪ .. .‬نخحوا امـسًس من امللالث یف ُشا امعسد‪.‬‬ ‫من انحِه بٔدصى‪ ،‬من تنی ا ٔلظصوحاث و امللالث و امصسائل احلوزوًّه و الٔاکدمیَه‪ ،‬حؼَت مسبٔهل هَفِه دفؽ ازلًه یف الٕسالم‬ ‫ابُامتم ٔبنرب یف امس یواث ا ٔلذریت و ّمت مجؽ امـسًس من الٓاثر املکذوته وس یشهص تـضِا ‪:‬‬ ‫گصیج‪ ،‬اتواملامس‪ ،‬ضامن ؿاکهل‪ ،‬مٌحؽ‪ :‬حق(معامـاث حلویق و کضایی)‪ ،‬پاًزی و زمس خان ‪ ،1366‬صامرٍ‪ 11‬و ‪12‬‬ ‫حِسری‪ ،‬ؾحاسـیل‪ ،‬ىگاُی تَ مس ئومَت ؿاکهل در پصدادت دًَ‪ ،‬جمهل فلَ‪ ،‬صامرٍ ‪ ،45‬پاًزی ‪1384‬‬ ‫حایج دٍ بٓابدی‪ ،‬امحس‪ ،‬کصبٓن و ضامن ؿاکهل‪ ،‬جمهل کصبٓن‪ ،‬فلَ و حلوق اسالمی‪ ،‬سال اول‪ ،‬پاًزی ‪ ،1393‬صامرٍ اول‬ ‫موسوی کصماوضاُی‪ ،‬س َس جساد‪ ،‬ماَُت و احاکم هناد ؿاکهل‪ ،‬جمهل فلَ اُل تُت (ؿوهیم امسالم)‪ ،‬سال هوزدمه‪ ،‬اتثس خان‬ ‫‪ ،1392‬صامرٍ‪74‬‬ ‫ثوهجیی‪ ،‬ؾحسامـیل ‪ /‬اؾامتدی‪ ،‬امری‪ ،‬ؿاکهل‪ ،‬ضامن حصٍصٍ و جمیَ حٌاایث دعای حمغ‪ ،‬پژوُض یامَ حلوق اسالمی‪ ،‬سال‬ ‫صاىزدمه‪ ،‬هبار ‪ ،1394‬صامرٍ‪1‬‬ ‫رسدِل‪ ،‬مصضََ ‪ /‬ؾحسانوِیی‪ ،‬محَسٍ‪ ،‬جصریس ثعحَلی ضامن ؿاکهل اب جمیَ مس ئومَت‪ ،‬دومنی کیفصاوس تنیاملویل مسٍصًت‪،‬‬ ‫اکربٓفصًین و ثوسـَ اکذعادی‪ ،‬مق‪1392 ،‬‬ ‫ظادیق‪ ،‬دمحم و ؿیل‪ ،‬جصریس فلِیی حلویق موارد پصدادت دًَ ثوسط تُت املال‪ ،‬فعویامَ راُربد‪ ،‬سال ‪1391‬‬ ‫ابی‪ ،‬حسٌُـیل‪ ،‬مداین پصدادت دًَ از تُت املال‪ ،‬فعویامَ فلَ و حلوقاٍصان‪ ،‬سال ‪1391‬‬ ‫ص َخ الاسالمی‪ ،‬محَس ‪ /‬ؿومیسول‪ ،‬دمحم ظادق‪ ،‬جصریس موارد پصدادت دًَ از تُت املال در فلَ مشاُه اسالمی‪،‬‬ ‫سال‪1393‬‬ ‫ذاین دمحم ‪ /‬مری سـَسی‪ ،‬س َس مٌعور‪ ،‬مداین فلِیی و حلویق پصدادت دًَ از تُت املال‪ ،‬سال ‪1388‬‬ صفحه 3 ‫‪11‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪7 –22‬‬ ‫ٌضار إىل ٔبه َّ یف امکذه امفلَِه املشهورت‪ٔ ،‬بزری موضوع دفؽ ازلًه إىل خاهه اتواه احلسود و ازلایث و یف خمخوف ا ٔلظصوحاث و‬ ‫امللالث ّمت ثیاول خاهه واحس فلط من املوضوع و مکن یف ُشٍ امصساهل حنن ؿازمون ؿیل إحصاء مس خل ّل و خسًس و هفـل ذضل‬ ‫تعصًله خمخوفه و خسًست متاماً‪.‬‬ ‫‪ :1-3‬ثعحَق هخاجئ امححر‬ ‫هبٔمل یف ُشٍ ازلراسه ٔبه َّ من ذالل ثعیَف املواد و املعامه ترتثُه مٌعلی و ذضل من ذالل رشخ ٔب ّمه املضاای املخـوله تسفؽ‬ ‫ازلًه و حتسًس هعاق رشائط و احاکم مجموؿه امـاکهل و دفؽ امض هباث حومِا‪ ،‬مصفؽ مس خوى اموؾی معاله امـووم ازلًًِّه و ظاله‬ ‫مداحر احللوکِّه املـارصت حول ُشا املوضوع‪.‬‬ ‫‪ .2‬املفاُمی‬ ‫نوغوی نوـاکهل‬ ‫‪ :2-1‬املفِوم ا ّ‬ ‫مغه امـاکهل یه املکمه املوهثه نوفغ امـاکل‪ ،‬من مادت (امـلل) و امیت ثـین لکمه(امـلل) یف انوغه امـصتَه‪ ،‬املیؽ و اذلاًه و الٕغالق‬ ‫و ازلًه‪(.‬ظصحیی‪1362،‬ش‪،‬ح‪،5‬ص‪ )427‬کال ظاحه مسان امـصه‪« :‬امـلل» ازلًَ و َؾ َل َل املذَ َل ًـلهل ؾل ًال‪ :‬وداٍ وؾلل ؾیَ‪:‬‬ ‫ٔبدّى حٌاًخَ‪(».‬اجن مٌؼور‪1414،‬ق‪،‬ح‪،11‬ص‪ )464‬جس خزسم امـاکهل ٔبًض ًا یف انوغه ملـین املرشف و ملسم امصؿاًه‪ٔ ،‬بو امصبٔت‬ ‫زلهیا امکثری من امفکص و امفِم‪(.‬دُزسا‪1372،‬ش‪ ،‬ذًل لکمه ؿاکهل) بٔؾعى امـالمه امرشثوین یف ٔبکصه املوارد مـین بٓدص نوـاکهل‬ ‫و ُو‪ « :‬امـاکهل ثـین کوت امـلل و امخفکص؛ مثل ذاهصت نصلهص»‪(.‬رشثوین‪1385،‬ش‪،‬ح‪،3‬ص‪)647‬‬ ‫ٕظعالیح نوـاکهل‬ ‫‪ :2-2‬املفِوم ال‬ ‫ّ‬ ‫امـاکهل یف الٕظعالخ امفلِیی مه ٔبکاره من ارحکه حٌاًّه کذل غری معس و إظاته ذاظه و ٍکون دفؽ ازلًه ؾن ذضل املذل ٔبو‬ ‫الٕظاتهؿوهیم‪(.‬ظویس‪1447،‬ق‪،‬ح‪،5‬ص‪ّ -277‬‬ ‫حیل‪1414،‬ق‪،‬ح‪،3‬ص‪-331‬جنفی‪1367،‬ش‪،‬ح‪،43‬ص‪434‬‬ ‫ؿامیل‪1434،‬ق‪،‬ح‪،3‬ص‪ )487‬ادذوفت لکامث ٔبحصاتیا یف ثـصًف امـاکهل إىل ٔبکوال زالزَ‪ٕ ،‬ا ّل ٔب ّن املـصوف ؾیسمه مه‬ ‫امـعحه‪،‬ای الٕدوت و ٔبتیاومه و ا ٔلؾامم و بٔتیاومه و ٔبؾامم ا ٔله و بٔتیاومه و بٔؾامم اجلسّ و ٔبتیاومه‪.‬‬ ‫کال امض َخ امعویس‪ « :‬و امـاکهل لکّ ؾعحه دصحت ؾن اموازلٍن و املومودٍن و مه الٕدوٍ و ٔبتیاومه و ا ٔلؾامم و ٔبتیاومه و ٔبؾامم‬ ‫اجلسّ و ٔبتیاومه و بٔؾامم ا ٔله و ٔبتیاومه‪(».‬ظویس‪،‬یب ات‪،‬ح‪،7‬ص‪)171‬‬ ‫‪ :2-3‬وخَ جسم َّخِا ابمـاکهل‬ ‫رس ُشا‬ ‫فامی ًخـوّق مبفِوم امـاکهل تبٔ ّن ملاذا ٔبظوق ؿیل ٔبکاره امضرط اجلاین امـاکهل‪ ،‬فلس کِوت حواهه خمخوفه ؾیَ و ّ‬ ‫الادذالف یف الادذالف یف ٔبظل املـین مِشٍ املکمه و ُو (امـلل)‪ .‬و ىکذفی ُیا تشهص زالزه حواهه مهنا‪:‬‬ ‫‪ .1‬لکمه « امـاکهل » مض خله من مادت (امـلل) تض ّم امـنی و ثـین الٕغالق و امصتط‪ .‬شلا ًُعوق ؿیل احلحل املس خزسم نوصتط‪،‬‬ ‫ؾلل‪ .‬و مِشا امسخه ًُعوق ؿیل ٔبکاره اجلاین بًٔضً ا ؿاکهل‪ ،‬اشلٍن اکهوا ًبٔذشون الٕتل (نسلًّه) إىل مزنل ویل اجملین ؿوََ و رتط‬ ‫ؾیلَ ابمـلال‪(.‬ظصحیی‪1362،‬ش‪،‬ح‪،5‬ص‪-427‬جنفی‪1367،‬ش‪،‬ح‪،42‬ص‪ )416‬نخه املصحوم امضَِس اثین ؾن ُشا امححر‬ ‫یف نخاتَ رشخ انومـه‪ً « :‬عوق ؿوهیم امـاکهل ٔل ّن دفؽ ازلًّه ٕلومَاء امضحَه ثـلل ٔبفواُِم وًُمیـون من ٔبی‬ ‫اؾخساء»‪(.‬ؿامیل‪1434،‬ق‪،‬ح‪،3‬ص‪)487‬‬ صفحه 4 ‫الٓراء اخملخوفه حول ضامن امـاکهل یف الٕسالم‬ ‫‪11‬‬ ‫‪ .2‬امـاکهل مبٔدوذت من (امـلل) تفذح امـنی و حکون مبـین املیؽ و حافؼه و ملسم رؿاًه‪ .‬نخه امضَِس اثین رمحَ ظل یف امخـحری‬ ‫ؾن مٌاس حه ُشا املـین ابمـاکهل‪ٔ « :‬له َّ یف ؾِس اجلاُو َّه اکهت کدَهل املاثل و ٔبکارتَ ٌس خـموون امس َف ملیؽ و حامًه املاثل من‬ ‫ؾضه اموازلٍن امللذومنی‪ ،‬مث یف الٕسالم حتلق ُشا اههنیی تسفؽ املال (ازلًه)‪ .‬مِشا امسخه‪ّ ،‬مت جسم َّه ا ٔلکاره اشلٍن َمٌـوا امرساع‬ ‫تسفؽ ازلًّه ابمـاکهل‪( ».‬ؿامیل‪1434،‬ق‪،‬ح‪،3‬ص‪)487‬‬ ‫‪ٌ .3‬س خزسم امـلل ٔبًض ًا مبـین ازلًه؛ نام ورد یف حسًر الٕمام امعادق (ع) تیفس املـین‪:‬‬ ‫وین َب َّن َب ِم َری امْ ُموْ ِم ٌِ َنی ع َاک َن ً َ ْل ِِض ِیف ُ ِ ّ‬ ‫لک َم ْف ِعلٍ ِم َن ْ َال َظا ِتؽ ِ ِتثُوُ ِر ؾللِ ثوْ َک ْ َال َظا ِتؽ ِ ا َّل ْالهبْ َا َم فَاه َّ َُ َاک َن‬ ‫امس ُک ِ ِ ّ‬ ‫« ِیف ر َِواً َ ِه َّ‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ً َ ْل ِِض ِیف َم ْف ِع ِوَِا ِت ِی ْع ِف ؾللِ ثو َک الهبْ َا ِم ِ َل َّن مَِا َم ْف ِعوَ ْنی‪(».‬اجن ابتوًَ‪1444،‬ق‪،‬ح‪،4‬ص‪)151‬‬ ‫ِ‬ ‫کال ظاحه مسان امـصه یف ُشا امعسد‪ « :‬امـلل یف الکم امـصه ازلًه مسَت ؾل ًال ٔلن ازلًه اکهت ؾیس امـصه یف اجلاُوَه‬ ‫إت ًال ٔلهنّ ا اکهت امواهلم فسمَت ازلًه ؾل ًال ٔل ّن املاثل اکن ٍلکّف ٔبن ٌسوق ازلًه إىل فٌاء ورزه امللذول فِـلوِا ابمـلل و ٌسومِا‬ ‫إىل ٔبومَائَ‪ .‬و اظل امـلل معسر (ؾلوت امحـری ابمـلال‪ٔ ،‬بؾلهل‪ ،‬ؾل ًال) ثثین تَ ًس امحـری إىل رکحدَِ فدضس تَ»‪(.‬اجن‬ ‫مٌؼور‪1414،‬ق‪،‬ح‪،12‬ص‪ )464‬کخه امضَِس امثاین یف ُشا املورد‪ُ « :‬مس َّت امـاکهل تشمک مخحموِّم امـلل و ُو‬ ‫ازلًّه‪(».‬ؿامیل‪1434،‬ق‪،‬ح‪،3‬ص‪)487‬‬ ‫الٓراء اخملخوفه حول ضامن امـاکهل‬ ‫و یف ُشا امعسد‪ ،‬تیا ًء ؿیل ثددؽ الکم امـوامء من املخلسمنی إىل املخبٔدصٍن و املـارصٍن‪ ،‬میکن اموظول إىل ٔبرتؽ هؼصایث یه‬ ‫اکمخایل‪:‬‬ ‫‪ .1‬امیؼصًه ا ٔلوىل و یه امص ٔبی الٔنرث صِصت تنی امفلِاء املخلسمنی و املخبٔدصٍن و حىت املـارصٍن‪ ،‬یه ٔبه َّ نام یف ظسر الٕسالم‬ ‫جیه ٔبن حنمل مسوومَه دفؽ ازلًّه یف کذل اخلعبٔ احملغ ؿیل ؿاثق امـاکهل‪ .‬و من امفلِاء اشلٍن ؿوّلوا ؿیل مس ئومَه امـاکهل یف املذل‬ ‫اخلعبٔی احملغ‪ ،‬اشلی کس زخت ابمحُ ٌّه‪ ،‬تل و ذهص حامؿه ٔبه َّ ل ذالف یف ُشا ا ٔلمص‪ ،‬میکٌیا جسم َّه امض َخ امعسوق(رٍ)‪ ،‬امض َخ‬ ‫امعویس(رٍ)‪ ،‬احمللق ّ‬ ‫احلیل(رٍ)‪ ،‬احمللق ا ٔلردتَیل(رٍ)‪ ،‬ظاحه اجلواُص(رٍ) و الٕمام ارلَین(رٍ) واًض ًا ؿوامء ٔبُل امس یه ٔبدذاروا‬ ‫امضافـی و إسامؾَل جن حیی جن إسامؾَل املرصی و اجن کسامه و اماکساین احلیفی و اتوجکص‬ ‫ُشا امص ٔبی کاظحه‪ ،‬مهنم ٔبتو حٌَفه و‬ ‫ّ‬ ‫امضالی و دمحم جن ؾحسامصمحن ازلمضلی و إجن ُامم و امییوی‪... .‬‬ ‫و وسدضِس‪ ،‬ؿیل سخِل املثال‪ ،‬جلکامث من امـوامء (املخلسمنی‪ ،‬املخبٔدصٍن و املـارصٍن) من ا ٔلمه الٕسالمِّه ثبًَٔس ًا مِشا املول‪:‬‬ ‫‪ .1‬کال امض َخ املفِس ( ٔبؿیل ظل ملامَ)‪ « :‬یف اخلع ٕا احملغ ازلًه و یه مائه من الٕتل مهنا زالزون حله و زالزون تًت محون و‬ ‫ؾرشون تًت خماض و ؾرشون اجن محون ذهص و ثوذش من ؿاکهل املاثل و مه ؾعحخَ امصخال دون‬ ‫امًساء‪(».‬تغسادی‪1412،‬ق‪،‬ص‪)735‬‬ ‫‪ .2‬کال املصحوم ظاحه اجلواُص(رضوان ظل ؿوََ)‪ « :‬یه ؿیل امـاکهل یف اخلعبٔ احملغ هعا و إحامؿا تلسمََ‪ ،‬تل مـهل من‬ ‫املسومنی إل من ا ٔلمص و اخلوارح و کس س حلِم الٕحامع و حللِم‪(».‬جنفی‪1367،‬ش‪،‬ح‪،43‬ص‪)416‬‬ ‫‪ً .3‬خفق بًٓه ظل ماکرم امضریازی (دامت جصاکثَ) ٔبًض ًا مؽ امیؼصًه ا ٔلوىل‪ .‬و کس َحسّ د ٔبرتؽ ِح ََک یف دفؽ دًّه املذل ابخلعبٔ احملغ‪،‬‬ ‫من ِکدل امـاکهل و یه ثخورط فامی ًیل‪:‬‬ صفحه 5 ‫‪12‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪7 –22‬‬ ‫‪ .1‬احلمکه ا ٔلوىل ُی نام ٔب ّن فوسفه امخبٔمنی (امحمیه) یه مسوومَه مذحادهل و ؾهء املضالک و احلوادج ُو مسوومَه مجموؿاث‬ ‫نثریت‪ ،‬نشضل فوسفه امـاکهل؛ و ُو ًـخرب ٔب ّن اهامتء امـاکهل ازلًّه هوع من امخبٔمنی امـائیل‪.‬‬ ‫‪ .2‬و احلمکه امثاهَه ٔب ّن ُشا امضامن یف ملاتل املریاج‪ ،‬دعوظ ًا ٔب ّن تـغ امصواایث اس خـموت مفغ اموارج تس ًل من امـاکهل؛‬ ‫مثل رواًه (ا ّٕن ازلًّه ؿیل ورزخَ)(حصؿامیل‪،‬یب ات‪،‬ح‪،19‬ص‪ )344‬اشلی ًـخربٍ ُشا امرسد من ضامن امـاکهل معساک ًا اىل‬ ‫املاؿست املـصوفه (من هل امغمن فـوََ امغصم)؛ ٔبی ٔب ّن املس خفِس (الٕرج) جیه ؿوََ ٔبًض ًا دفؽ اخلسارت (ازلًه)‪.‬‬ ‫‪ .3‬امثامثه ٔب ّن دفؽ ازلًّه من ِکدل امـاکهل هل ٔبثص رادع؛ ٔله َّ ؾیسما ًـمل ا ٔلکاره بٔهنّ م مسوومون ؾن دفؽ ازلًّه یف حٌاًّه کذل غری‬ ‫امـمس‪ ،‬فإهنّ م ًسؾون تـضِم امحـغ مخویخ احلشر و الٕحذَاط‪.‬‬ ‫‪ .4‬احلمکه ا ٔلذریت ُی ٔب ّن دفؽ ازلًّه یف املذل اخلعبٔی من ِکدل امـاکهل حیفغ دم املسمل و حیرتمَ؛ ٔله َّ إذا مل ٍکن دفؽ ازلًه من‬ ‫مسوومَه امـاکهل‪ ،‬فلس ل ٍمتکن اجلاین یف نثری من احلالث من دفؽ ازلًه‪ٔ ،‬بو کس هیصه و ًخـشر اموظول إمََ و ًضَؽ دم‬ ‫املسمل‪(.‬ماکرم صریازی‪ ،‬جمهل مکذه الٕسالم‪/‬ملاهل احاکم و فوسفَ دایث در اسالم‪ ،‬رمق ‪)17/8‬‬ ‫هلس ا ِحل ََک امواردت یف الکم بًٓه ظل امـؼمیماکرم امضریازی‪ :‬و من ُشٍ ا ِحل ََک‪ ،‬احلمکه امثاهَه امیت اکهت ثـخرب ازلًّه ملاتهل م ٕالرج‬ ‫خسٍصت ابلُامتم و امخوخَ‪ٔ .‬بما احلمکه ا ٔلوىل و یه امخضامن املخلاتل‪ ،‬فِیحغی ٔبن ًلال ا ّٕن امضامن ًخحلق یف امخبٔمنی ابٕدذَار امصنینی‬ ‫الٔساس َدنی و ادذَارُام و ُام املومن واملومن ؿوََ و مکن ُیا‪ ،‬من ا ٔلساس‪ ،‬ل ً ّمت مٌح مثل ُشا الٕمزتام محـضِام امحـغ من‬ ‫ِکدل امعصفنی و امخبٔمنی ؿیل ا ٔلرست معووه إذا اکذضهتا ثلامَس احلَات ا ٔلرسًه امـصفِّه؛ یف حنی ٔب ّن احلَات ا ٔلرسًه امَوم ل ثلذِض‬ ‫مثل ُشا امیشء‪ .‬و فامی ًخـوق حبمکه امصدع(احلمکه امثامثه)‪ ،‬فال تس من املول ٕاه َّ إذا ؿمل ادلَؽ ٔبه َّ یف حاهل ارحاکه اجلیاًّه‪ ،‬حىت‬ ‫یف حاهل اخلعبٔ‪ ،‬فـوهیم دفؽ دسارهتا‪ ،‬فإهنّ م سُذجاوزون اجلواهه الاحرتازًه و رؿاًه حواهه الٕحذَاط اکرث من حِر ًضمن‬ ‫امـاکهل ذضل‪ .‬و من َ َّمث فا ّٕن ردع ُشٍ احلاهل ُو ٔبنرث من احلاهل امیت کامِا حرضثَ‪ .‬و ٔبما احلمکه امصاتـه امیت کِوت ؿیل بٔهنّ ا ل ثضَؽ‬ ‫تسم املسمل ابٕسدٌاد تـغ من امصواایث‪ ،‬فِیحغی ٔبن ًلال ٕاه َّ حىت مو اکهت ازلًّه ؿیل ؿاثق اجلاین هفسَ‪ ،‬فون ًضَؽ دم املسمل و‬ ‫ؿیل إفرتاض ُصوه اجلاین و ثـشر اموظول امََ‪ ،‬إذا اکن زلًَ ٔبموال‪ّ ً ،‬مت دفؽ ازلًّه من ممخواکثَ و إذا مل ٍکن زلًَ مال‪ ،‬فِو مسٍن‬ ‫هل تسفـِا ثسرجیَ ًا‪ ،‬مثل ازلًون ا ٔلدصى و ٔبذری ًا میکن ٔبن ٍکون ُیاک ظصًله ٔبدصى زلفؽ دًّه مثل ُشا امضرط‪.‬‬ ‫احلمکه اموحِست امیت ثحسو ٔبوسه سخه ٕلس متصار ضامن امـاکهل یف لک ؾرص و زمان یه ملاتوخَ م ٕالرج و مکن یف املذل ص حَ‬ ‫امـمس ل میکن ثوزَق هفس امفوسفه مضامن امـاکهل؟ فکِف مل ًـخربوا امـاکهل ضامٌ ًا ُیاک؟ و نشضل یف کذل اخلعبٔ ُل ًـخرب مجَؽ‬ ‫امورزه حزء امـاکهل؛ ابمخاهَس ل؛ ٔل ّن امـاکهل جضمل امصخال فلط‪ .‬ملاذا إذن ل ثیعحق ُشٍ املواهجه ؿیل امًساء امالیت ٍصثن من‬ ‫اجلاین‪ ،‬ذاظه و ٔب ّن ا ٔلمص هفسَ ًیعحق ؿیل املذل اشلی ًثخت ابلؿرتاف‪ ،‬فوامذا ل هـخلس بٔ ّن امـاکهل مه امضامٌون ُیاک؟ و‬ ‫س یعصخ امححر ؾن ُشٍ ا ٔلس ئهل یف امللعس ا ٔلذری مِشٍ امصساهل‪.‬‬ ‫شلضل وفل ًا نویلاط امیت ٔبزریث‪ ،‬میکن املول تبٔه َّ إذا اکن ر ٔبی من ًـخربون ضامن امـاکهل ملاتل الٕرج اشلی ًبٔذشوهَ من اجلاین‬ ‫ؿیل فصض موثَ‪ ،‬حصَح ًا‪ ،‬مفن املیعلی ٔبن ٍکون لک فصد من ٔبفصاد امـاکهل ضامٌ ًا مساو ًای میعَحَ من املریاج؛ ٔبی‪ ،‬إذا ماث‬ ‫اجلاین‪ ،‬فا ّٕن امضرط اشلی ٍصج ُسسس ا ٔلموال املرتوکه‪ُ ،‬یا ٔبًض ًا جیه ٔبن ٍکون ضامٌ ًا مسسس دًه اجلاین؛ یف حنی ٔب ّن ُشا‬ ‫مُس ُو امواکؽ یف ر ٔبهیم‪.‬‬ ‫ثـحسى‬ ‫مؽ لک ُشٍ امخفاظَل ل میکن رشخ حمکه ضامن امـاکهل تَلنی و تَان سخهبا ثضلک کاظؽ و ا ٔلفضل الاؾخلاد تبٔ ّن ُحمکَ ّ‬ ‫و وحوه إظاؾخَ من ِکدل امضارع اثتت‪.‬‬ صفحه 6 ‫الٓراء اخملخوفه حول ضامن امـاکهل یف الٕسالم‬ ‫‪13‬‬ ‫‪ .4‬کال امضواکین ٔبحس ؿوامء امس یه یف ُشا امعسد‪ٔ « :‬بکول‪ :‬اؿمل ٔبهَ کس ٔبمجؽ ٔبُل امـمل ؿیل زحوث امـلل نام حىک ذضل اجن جحص‬ ‫یف فذح امحاری وؿوََ دمت ا ٔلحادًر امعحَحه نام یف امعحَحنی وغریُام‪ٔ :‬بن امص ٔبثنی من ُشًل اکذخوخا وملک واحست مهنام زوح‬ ‫فرب ٔب امزوح واموزل مث ماثت املاثهل جفـل امییب ملسو هیلع هللا ىلص مریاهثا محًهیا و امـلل ؿیل امـعحه‪ ,‬وبٔدصح مسمل وغریٍ من حسًر خاجص کال‪:‬‬ ‫نخه رسول ظل ملسو هیلع هللا ىلص ؿیل لک تعن ؾلوهل مث نخه إهَ ل جیل ٔبن ًخوىل موىل رخل مسمل تغری ٕاذهَ‪ ,‬و ٔبدصح ٔبمحس یف املس یس ؾن‬ ‫ؾحادت‪ٔ :‬بن رسول ظل ملسو هیلع هللا ىلص کِض یف اجلینی امللذول تغصت ؾحس ٔبو ٔبمه‪ ,‬کال‪ :‬فورهثا تـوِا وتیوُا واکن من امص ٔبثََ لکخهیام وزل‪ ,‬کال‪:‬‬ ‫فلال بٔتو املاثهل امللیض ؿوََ‪ :‬ای رسول ظل هَف ٔبغصم من ل ظاخ ول اس هتل ول رشه ول بٔلک مفثل ذضل تعل؟ فلال رسول‬ ‫ظل ملسو هیلع هللا ىلص‪ُ" :‬شا من امکِان"‪(».‬صواکین‪ ،‬یب ات‪،‬ص‪)914‬‬ ‫‪ .5‬واًض ًا کال امضلاوی من امـوامء املـارصٍن من ٔبتیاء امـا ّمه‪ « :‬فس ّل احلسًر ؿیل ٔب ّن دًه اخلعبٔ ؿیل امـاکهل و کس ٔبمجـوا ؿیل‬ ‫ذضل و احلمکه یف ذضل (وظل ٔبؿمل) ٔبن إجیاه ازلًه یف مال اخملعئ فَِ رضر ؾؼمی من غری ذهه ثـمسٍ واخلعبٔ ٍکرث وکوؿَ‪ ،‬ففی‬ ‫حتمَهل ضامن دعئَ إحجاف مباهل ول تس من إجیاه تسل نوملذول؛ ٔلهَ هفس حمرتمه و یف إُسار دمَ ٕارضار تورزخَ‪ ،‬ل س امی ؿائوخَ‪،‬‬ ‫فامضارع احلکمی ٔبوحه ؿیل من ؿوََ موالات املاثل وهرصثَ ٔبن ًـَیوٍ ؿیل ذضل وذضل اکٕجیاه امیفلاث وفاکک ا ٔلسری و ٔلن امـاکهل‬ ‫ٍصزون املـلول ؾیَ مو ماث یف ادلهل‪ ،‬فِم ًخحموون ؾیَ حٌاًه اخلعبٔ من کدل امغمن ابملغصم‪(».‬صلاوی‪،‬یب ات‪،‬ح‪،12‬ص‪)239‬‬ ‫‪ .2‬امیؼصًه امثاهَه و امؼاُص ٔب ّن ُشٍ امیؼصت ثیفصد ؿیل ما ًحسو ابملصحوم بًٓه ظل امعاهـی‪ ،‬رد ًا ؿیل سوال حول احلالث امیت‬ ‫حکون فهیا ازلًّه ؿیل ؿاثق امـاکهل‪ٔ ،‬بفاد ابمخفعَل یف ُشا امعسد کائ ًال‪:‬‬ ‫« تیؼصی ٔبان املسر املخَلن من دًّه امـاکهل‪ ،‬ا ّٕن ازلًّه املـَیه نوـاکهل حکون یف مثل املورد اشلی بٔمهل فَِ امـاکهل مسوومَه حامًه‬ ‫و حفغ املاثل من املذل و اجلصخ؛ مثل امعغری اشلی ل ٍکون ممزی ًا و اشلی حکون امـاکهل مسوو ًل ؾن مٌـَ من املذل و امرضه‬ ‫ؾل ًال‪ٔ ،‬بو مکجیون‪ ،‬یف مثل ُشٍ احلالث‪ ،‬فا ّٕن ضامن حٌاٍهتم من حِر کوت امسخه و دلهل امصواایث ؿیل امـاکهل‪ .‬مکن احلَک‬ ‫ابزلًّه یف معوق املذل اخلعبٔی‪ّ ،‬‬ ‫تغغ امیؼص ؾن هوهَ غری اثتت من حِر ا ٔلدهل و مسان ا ٔلددار‪ ،‬الٕظالق اشلی ٍکون یف ملام‬ ‫ٔ‬ ‫تَان ؾن ُشا الاجتاٍ من بٔخل ثثخِت إظالق حَک امـاکهل یف ُشا امعسد إما ظـه حعوهل بو ممیوع‪ .‬و معومِّه ثطل احلجج و‬ ‫ا ٔلدهل املثخذه ؿیل فصض إزحاث الٕظالق‪ٔ ،‬لهَ ًخـارض مؽ الًٓه امکصمیه‪َ ( :‬ل حَز ُِر َواز َِر ٌت وِزْ َر بُد َْصى)(امفاظص‪،‬بًٓه‪ )18‬و ُو خمامف‬ ‫نوـلل و ُو حمخوى حَک الًٓه‪ .‬ثسخه مـارضه املصبٓن و امـلل و ٔبظول امرشؾ َّه و امـلالهَه امثاتخه و لکِّا هفس موضوع حَک‬ ‫نخاه ظل‪ ،‬فِیی( ٔبدهل إزحاث حَک امـاکهل ؿیل الٕظالق) مُست جحه و ل میکن الٕس خسلل و الٕحذجاح ؿوهیا و ٔل ّن مسان الًٓه‬ ‫ًبٔاب من امخرعَط‪ٍ ،‬کون ح ّل املـارضه مبسبٔهل امخرعَط غری اکمل و غری حصَح‪( » .‬ظاهـی‪1382،‬ش‪،‬ص‪)334‬‬ ‫ُشٍ امیؼصًه ثیسفؽ اب ٔلدهل اخملخوفه‪ ،‬مهنا‪:‬‬ ‫او ًل‪ ،‬مل ً ّمت إزحاث مثل ُشا املسر املخَلن املسؾی من خاهحَ ٔل ّی سخه من ا ٔلس حاه و لًس ّل ؿوََ دمَل‪.‬‬ ‫اثهَ ًا‪ُ ،‬ل مسوومَه إتلاء و حفغ امعغری امغری املمزی‪ٔ ،‬بو حىت ؿیل حس کوهل‪ ،‬اجملیون مؽ لک امـاکهل اشلٍن میکن ٔبن هلول یف‬ ‫مواهجه احامتل الُٕامل بٔو املساحمه‪ ،‬لکِّم ضامٌون؟ فوامذا ًسفؽ الٓدصون مثن إُامل ویل ٔبمص امعفل ٔبو اجملیون؟‬ ‫اثمث ًا‪ :‬إذا ثـول امویل و املامئ ؿیل حفاػه اجملیون یف إتلائَ و ارحکه اجملیون حٌاًّه حسه کوهل ٍکون ُو امضامن ملوت امسخه‪.‬‬ ‫ٔبی بٔهنّ ا هوع من اجلیاًّه‪ ،‬ثًسه إىل امویل ٔبو مس ئول احلفاػه و ثسخه ُشا الٕس یاد ٍکون ُو امضامن ل من هجه کوهَ ؿاکهل‪.‬‬ ‫راتـ ًا‪ ،‬کوهلم ا ّٕن احلَک ابزلًّه مبعوق املذل اخلعبٔی من حِر ا ٔلدهل و مسان ا ٔلددار ل ثثخت نشضل‪ ،‬مُس تعحَح؛ ٔل ّن‬ ‫امصواایث امواردت یف ُشا امضبٔن معوله من اموخَ اشلی ذکصٍ و امؼاُص ٔب ّن امضارع اکن یف موضؽ امحَان و حىت مو کیّا صاننی یف‬ ‫ٔب ّن امضارع خاء یف موضؽ امحَان ٔبم ل‪ ،‬ا ٔلظل کوهَ یف موضؽ امحَان‪.‬‬ صفحه 7 ‫‪14‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪7 –22‬‬ ‫ذامس ًا‪ٔ :‬ب ّن امض َخ امعاهـی ل ًـخرب ازلًّه ؾلوته و جمازات‪ ،‬تل ُی ثـوًغ نورسارت امواردت‪ .‬و من َ ّمث‪ ،‬فا ّٕن اس خسلهل ابلًٓه‬ ‫امکصمیه‪َ ( :‬ل حَز ُِر َواز َِر ٌت وِزْ َر ُبد َْصى)‪ ،‬ل ًحسو حصَح و اکمل؛ ٔل ّن املذل اخلعبٔی ل ًـخرب وزر ًا و ازلًّه امیت ثـخرب هل مُست‬ ‫ؾلوته‪ ،‬حبَر میکن الاسدضِاد ابلًٓه املشهورت میفی ضامن امـاکهل‪.‬‬ ‫شلضل هـخلس ٔب ّن خمامفه امصواایث املخـوله تضامن امـاکهل مؽ حَک امـلل و املصبٓن امکصمی و حىت بٔظول املسو ّمه امرشؾ َّه امیت ل‬ ‫ثلدل اجلسل‪ ،‬لٕزحاث کاؿست ضامن امـاکهل یف تساًه الٕسالم و حبسه رشوط و ملذضَاث ذضل اموکت حسه کوهل‪ ،‬مُست اثتخه‪.‬‬ ‫‪ .3‬و ثخـوق امیؼصًه امثامثه تبًٓه ظل دمحم ظادیق ظِصاین‪ٔ ،‬بحس امـوامء املـارصٍن‪ ،‬اشلی ًـخلس تسفؽ ازلًّه من ثولاء هفس اجلاین یف‬ ‫حاهل اخلعبٔ اهمبحغ و ل ًـخرب امـاکهل ُی امضامٌه و املسووهل ؾن دفؽ دًّه کذل اخلعبٔ احملغ‪ .‬نخه ؾن ذضل یف نخاه ثحرصت‬ ‫امفلِاء و ُو رشخ ٔبو ٔبفضل تبٔن هلول هلس ًا مکذاه ثحرصت املخـومنی نوـالمه ّ‬ ‫احلیل(رمحه ظل ؿوََ)‪:‬‬ ‫« (مفن کذل مومٌ ًا دعبٔ فذحصٍص رکده) لثـین إل ؿوََ هفسَ دون من سواٍ ّمث (دًه مسومه إىل ٔبُهل) و کشمک الامص‪ ،‬فوو‬ ‫اکهت ازلًه و حتصٍص رکده ؿیل غری املاثل ماکن امواحه ذکصٍ ٔله َّ ذالف ضاتعه امـساهل و امـلوَه امسومیه»(هتصاین‪،‬یب‬ ‫ات‪،‬ح‪،2‬ص‪ )397‬و ابمعحؽ یف ُشا امص ٔبی میکن ٔبن ٌسبٔهل امسوال تعحه ٔبه َّ ل ًوخس یف املصبٓن امکصمی إصارت إىل ضامن امـاکهل یف‬ ‫دفؽ ازلًّه ؾن املذل اخلعبٔی‪ ،‬مکن ٔبمُس ذضل وارد ًا و حمسد ًا یف کثری من امصواایث؟! میکن امـثور ؿیل إخاتت ُشا امسوال یف‬ ‫‪1‬‬ ‫هفس امکذاه تبٔ ّن‪ « :‬یف دًّه امـاکهل رواایث ضـَفه الٕس یاد و ازللهل و املخون‪».‬‬ ‫یف اس متصار حبثَ ٌضری إىل رواًخنی مضِورثنی یف ُشا امعسد‪ ،‬مکٌَّ ل حیاول رشخ اجلواهه املخـوله تضـف امس یس و دلهل‬ ‫امصواًّه‪ .‬و کس خادل یف ماکن بٓدص یف کخاخبَ تعصًله کصًحه من وهجه هؼص بًٓه ظل امعاهـی‪ .‬و مؽ ذضل‪ُ ،‬یاک ادذالفاث ؿیل‬ ‫ا ٔلکل یف ثـحری لکامهتام‪ُ .‬و ٍکذه‪:‬‬ ‫« انوِم إل ابمًس حه نولاثل املارص اشلى جیه ؿیل وم ََّ احلفاظ ؿوََ‪ ،‬فإن کرص فَِ فبٔدعبٔ یف کذل سواٍ فـوََ دًخَ ومَ ًا‪،‬‬ ‫لؾعحه و دم املسمل لهیسر‪(».‬هفس املعسر)‬ ‫مث ٔبصار إىل بًٓخنی من املصبٓن کائ ًال‪ « :‬ملا کال املصبٓن‪( :‬فَ َم ْن م َ ْم َجیِسْ فَ ِع ََا ُم صَ ِ َْصٍْ ِن ُمذَ َخا ِت َـ ْ ِنی)(امًساء‪،‬بًٓه‪ )94‬و ُل ًلال ا ّٕن‬ ‫امعوم من مسوومَه امـاکهل؟ بٔو ؾن ُشٍ الًٓه (ثوت ٌه من ِ‬ ‫ظل)(هفس املعسر)‪ُ ،‬ل میکن ٔبن هلول ٔب ّن امـاکهل جیه بٔن ثخوه؟‬ ‫تـس ما رصخ ابمالکم امساتق کال‪ :‬ما مل ٍکن املاثل کادر ًا ؿیل ارحاکه حٌاًخَ مکوهَ کارص ًا و اکن ومََ مسوو ًل ؾن حفؼَ و‬ ‫حامًخَ‪ ،‬ففی ُشٍ احلاهل إذا مل حیفؼَ و ٍصاؾََ و کذل دعبً بٓدص‪ ،‬حکون ازلًّه من ومََ من حِر ٔبه َّ ومََ‪ ،‬ل ٔله َّ ؾعحخَ و ابمخایل‬ ‫فا ّٕن دم املسمل ل ًضَؽ‪ ».‬و ٔبذری ًا ٍکذه سخه رفغ ضامن امـاکهل ؿیل امیحو امخایل‪:‬‬ ‫« ٔلهنا ذالف امکذاه وامس یه امـادهل ول س امی إذا اکن املاثل کحری ًا مورس ًا و امـاکهل مـرست همام اکهت ابمغه ومل حکن مِا‬ ‫مسوومَه احلفاظ ؿیل مصحکه اخلعَئه حىت ًوده تخبٔدًه ازلًه و تخحصٍص رکده‪(» ....‬هتصاین‪،‬یب ات‪،‬ح‪)2،397‬‬ ‫و من الٓایث امیت ًحسو ٔبهنا ثخفق مؽ هؼصٍ و ثخـارض مؽ ضامن امـاکهل‪:‬‬ ‫ٔب‪َ « .‬ل حَ ْک ِس ُه ُ ُّ‬ ‫لک ه َ ْف ٍس الَّ ؿَوَهیْ َا َو َل حَز ُِر َواز َِر ٌت وِزْ َر ُبد َْصى»(اهـام‪،‬بًٓه‪)164‬‬ ‫ِ‬ ‫اَّلل ه َ ْفس ًا الَّ ُو ْس َـَِا مََِا َما کَ َسخَ ْت َو ؿَوَهیْ َا َما ا ْکدَ َسخَ ْت»(تلصت‪،‬بًٓه‪)286‬‬ ‫ه‪َ « .‬ل ٍُ َ ِ ّلک ُف َّ ُ‬ ‫ِ‬ ‫‪1‬‬ ‫‪٘ .‬فؽ إِهسض‬ صفحه 8 ‫الٓراء اخملخوفه حول ضامن امـاکهل یف الٕسالم‬ ‫‪15‬‬ ‫نام نخه یف حصمجه املصبٓن امکصمی یف حاص َه مرتمجه بًٓه ‪ 92‬من سورت امًساء‪:‬‬ ‫« یف ُشٍ الًٓه ل ًشهص إل املاثل و امللذول و ٔبکاره امللذول فلط و امـاکهل نام ًلول املثل املضِور ل ًوـه ٔبتس ًا دور ًا یف دفؽ‬ ‫دًّه املذل؛ ؿیل سخِل املثال یف هناًه الًٓه (ثوته ظل) ما ؿالکه امـاکهل تبٔ ّن اخلعبٔ من املاثل و مُس من الٓدص؟ مؽ ٔب ّن یف الاو ًلد‬ ‫امعغار اشلٍن جیه حفؼِم ؿیل ٔبومَاءمه‪ ،‬إذا ارحکه املذل ثسخه ضـف اموىل و ؿسم مدالت ویل اموزل ( ٔبی امـاکهل)‪ ،‬اشلی‬ ‫جیه ٔبن ٍکون ومََ حافؼ ًا هل‪ ،‬فـوََ دفؽ ازلًّه و ٔبذری ًا‪ ،‬امـاکهل نام ًلول امفلِاء املضِورون بٔتیاء امـم و ٔبتیاء امـماٍن؟ و بٍٔن‬ ‫امولًه ؿیل امعفل اجلاین و یه مسوومَه وم ََّ امرشؾی وحسمه فلط؟»(هتصاین‪،‬یب ات‪،‬حاص َه‪)93‬‬ ‫‪ .4‬امیؼصًه امصاتـه و ا ٔلذریت یف ُشا امححر اشلی ٔبحس دؿات ُشٍ امیؼصًه ُو بًٓه ظل امس َس دمحم حسن مصؾیش صوصرتی‬ ‫اشلی وضری إىل وهجه هؼصٍ ُیا‪.‬‬ ‫ٔبصار یف إحسى ملالثَ تـیوان ضامن امـاکهل (مسوومَه امـاکهل یف دفؽ ازلایث) إىل ٔب ّن ٔبحس اهخلاداث امفلِاء یف موضوع الاحهتاد‬ ‫ُو‪ٔ :‬ب ّن إسدضِادمه یف ا ٔلحاکم امرشؾ َّه ل ًیلط و ل ٍزًس ؾن امصواایث و املعادر امفلَِه‪ ،‬ت ّ‬ ‫ِغغ امیؼص ؾن رشائط امزمان و‬ ‫املاکن‪ ،‬فا ّٕن مسبٔهل دفؽ ازلًّه من ِکدل امـاکهل‪ ،‬نام ٔب ّن مسائل ٔبدصى نلضَه ؾخق رکده امـحس حَک ًخفق مؽ وحود املوضوع و‬ ‫رشوظَ؛ ٔبی‪ :‬ؿیل سخِل املثال‪ :‬ؾیسما ًلول امضارع‪ٔ « :‬بؾخلوا امـحس ؿیل کفارت الٕفعار»‪ ،‬فا ّٕن ُشا احلَک مدین ؿیل وحود‬ ‫موضوع و رشط مـنی‪ .‬فإذا زال موضوع امصق امَوم‪ ،‬فاحلَک یف ؾخق امـحس ٍکون سامحه ابهخفاء املوضوع‪.‬‬ ‫ًـخرب حَک ضامن امـاکهل نشضل؛ و ذضل ٔله َّ هؼص ًا نوؼصوف الاحامتؾَه امسائست یف مـؼم اجملمتـاث امخرشًّه‪ ،‬فا ّٕن کضَه امـاکهل‬ ‫مسددـست و مٌخفِه من ا ٔلساس‪ ،‬فُسددـس احلَک یف ُشٍ املسبٔهل ٔبًض ًا‪ .‬فِکذه ؾن ُشا امعسد کام ًیل‪:‬‬ ‫« ثـود مسوومَه امـاکهل إىل جممتؽ حیمکَ هؼام ِک َدیل‪ .‬شلضل‪ ،‬یف جممتـیا‪ ،‬حِر ل ًوخس مثل ُشا امیؼام و ٍزول امخحـَه املاهوهَه‪،‬‬ ‫ل میکن حتمَل ٔبکاره اجلاین مسوومَه دفؽ ازلًّه‪ .‬إذا اکهت زلًیا صکوک حول املوضوع و ل هـصف ما إذا اکن مثل ُشا احلَک ًًمتی‬ ‫إىل هؼام ِک َدیل ٔبم ل ملثل ُشا امیؼام امفـیل‪ ،‬فا ّٕن ا ٔلظل ؿسم املسوومَه یف حاهل امضم یف املسوومَه ُو ؿسم حتمل ٔب ّی من‬ ‫ٔبکاره اجلاین مثل ُشٍ املسوومَه‪(».‬مصؾضی صوصرتی‪1376،‬ش‪،‬ح‪،2‬ص‪)222‬‬ ‫و ًـخلس بًٓه ظل مصؾیش‪ ،‬یف اس متصار ُشا امححر‪ٔ ،‬ب ّن لکمه "امـاکهل" ثؼِص یف املـین و احلاهل وکت إظسار امصواایث املصثحعه‬ ‫ابمححر و ٔب ّن ُیاک ارثحاظاث کدوَه تنی ا ٔلفصاد یف دفؽ ازلایث‪ .‬حىت ٔبه َّ ًـخلس ٔبه َّ إذا اکن ُیاک ٔب ّی صم یف مثل ُشا امؼِور‪،‬‬ ‫فا ّٕن لکمه امـاکهل ثعحح مجمهل و مؽ إحامل املوضوع من امرضوری الانخفاء ابملسر املخَلن یف احلَک اخملامف ملٔظل و حصاین ٔبظل‬ ‫امرباءت یف حاهل ؿسم امَلنی و امضک‪.‬‬ ‫و اب ٔلذری نخه‪ « :‬ؿیل لک حال‪ ،‬ل ًوخس سخه وحَِ ملسوومَه امـاکهل یف جممتـیا و إحامع ا ٔلحصاه یف مثل ُشٍ احلالث ل‬ ‫ًعح؛ ٔل ّن ُشا الٕحامع ُو إحامع مسر ّیک و مُس حبجه‪(».‬هفس املعسر)‬ ‫ّ‬ ‫ابمصمغ من ٔب ّن امیدِجه امـموَه نویؼصًخنی امثامثه و امصاتـه یه ؿسم ضامن امـاکهل یف دفؽ ازلًّه‪ ،‬إل ٔب ّن الادذالف تنی ُشٍن‬ ‫امص ٔبًنی ُو ٔب ّن بًٓه ظل مصؾیش و من ثحـَ یف امص ٔبی ل ٍصفضون ٔبظل امدرشًؽ اشلی ثضمن امـاکهل یف دفؽ دًّه املذل اخلعبٔی‪ .‬و‬ ‫مکن وفل ًا مرشوط و ملذضَاث امزمان‪ً ،‬ـخلسون تبٔ ّن موضوع امـاکهل مٌخفی کعـ ًا و ابمخایل مل ً ّمت حتمَوِم مسوومَه دفؽ ازلًّه‪.‬‬ ‫و مؽ ذضل‪ ،‬فا ّٕن بًٓه ظل ظِصاین‪ ،‬یف إصارت إىل بٓایث املصبٓن و ؿیل ما ًحسو دون امیؼص ٕاىل رواایث امحاه و امس یّه املعـ َّه‪،‬‬ ‫رشؾی یف‬ ‫کس رفغ ٔبساس امدرشًؽ اخلاص تلاؿست ضامن امـاکهل یف دفؽ ازلًّه و ًحسو ٔبه َّ ًـخرب ضامن امـاکهل خمامف نوـساهل و غری ّ‬ ‫ماکن و زمان‪.‬‬ صفحه 9 ‫‪16‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪7 –22‬‬ ‫و ؿیل ما کِل؛ ًرتایئ ٔب ّن املول اشلی ًحسو ٔبنرث کدو ًل و اس خسل ًل مؽ امؼصوف و امللذضَاث امزماه َّه ُو املول امصاتؽ‪ .‬ؿیل‬ ‫امؼاُص املول اشلی ًلاتل کول امصاتؽ یف کوت الٕس خسلل ُو املول ا ٔلول؛ دمَل املول ا ٔلول ٔب ّن ٔبحاکم امرشًـه جضمل معوماً‬ ‫ذاظه‪ .‬و ُشا‬ ‫اجملمتـاث و ا ٔلماهن و ا ٔلزمٌه اخملخوفه و ابمخایل فا ّٕن حَک ضامن امـاکهل ل ًیعحق ؿیل ٔبزمٌه ٔبو کدائل و صـوه مـَیه ّ‬ ‫ماکن ذاص‪ ،‬فا ّٕن ُشا الاؾخلاد‬ ‫زمن ذاص ٔبو ٍ‬ ‫امص ٔبی ًفصض ٔب ّن امـاکهل ُی امضامٌه‪ ،‬تل و ًلول ٕاه ّیا إذا نیّا هومن ابمخرعَط اىل ٍ‬ ‫ًخـارض مؽ ذامت َّه الٕسالم و ذوود ازلٍن‪ٔ ،‬ل ّن (حالل دمحم حالل إىل ًوم املِامه و حصامَ حصام إىل ًوم املِامه)‪.‬‬ ‫لتس امسوال من ُولء امیاس ؾن احلالل اشلی حتصم ابٕىاکر مس ئومَه امـاکهل یف دفؽ ازلًّه؟ و ُل إىاکر ضامن امـاکهل نسلًّه ًوزم‬ ‫إهخفاء دفؽ ازلًّه ابملکّ ‪ ،‬حىت ًلومون ا ّٕن ذضل ًودی إىل الٕتعال و امِسر زلم املسمل؟ تل امالکم ُو ٔب ّن الٕمزتام اشلی اکن کامئ ًا تنی‬ ‫ا ٔلکاره یف احلَات املدوَه و امعائفِّه و اشلی تیا ًء ؿوََ ًـخرب ا ٔلکاره ٔبهفسِم مسوومنی ؾن حصامئ تـضِم امحـغ‪ ،‬غری موحود یف‬ ‫امیؼام الاحامتؾی و احلَات ا ٔلرسًه امَوم‪.‬‬ ‫شلضل‪ ،‬فا ّٕن مـؼم املدائل ل ثـخرب هفسِا مسووهل ؾن حصامئ تـضِا امحـغ‪ُ .‬ل ذامت َّه و ذوود دٍن الٕسالم ٔب ّن مجَؽ کواؿسٍ‪،‬‬ ‫حىت ثطل امیت ثخـوق تؼصوف و ملذضَاث وکت مـنی‪ ،‬ثؼل دون ثغَری؟ إذا اکن ا ٔلمص نشضل‪ ،‬فبٍٔن دور امزمان و املاکن یف‬ ‫الٕحهتاد املخجسد و امفلَ؟‬ ‫اشلیم‪ ،‬رمغ وحود رواایث ؾن امفصق تنی دًخَ و دًه‬ ‫و ملاذا حیَک نثری من ُولء امـوامء ؿیل املساوات یف ٔبحاکم مثل دًّه اماکفص ّ‬ ‫املسمل؟ حَک دفؽ ازلًّه اثتت‪ ،‬مکن ظصًله ازلفؽ وحساه ملسار ازلًّه ختخوف ابٕدذالف ػصوف لک ؾرص‪ .‬یف امـصف الاحامتؾی‬ ‫مثل ثطل امیت اکهت موحودت یف ا ٔلایم ا ٔلوىل م ٕالسالم‪ ،‬کس ٍکون احلَک کات ًال نوخیفِش و مصغو ًاب‪ .‬مِشا امسخه ىصى ٔبه َّ ؾیسما ًبٔمص‬ ‫احلامک تسفؽ ازلًه من ِک َدل امـاکهل‪ ،‬فال ًوخس ر ّد فـل سویب ٌضری إىل ؿسم کدوهل؛ مکن امؼصوف املـُض َه یف مـؼم اجملمتـاث‬ ‫ٕسالیم‪ ،‬نام کال امحـغ‪ٔ ،‬بن‬ ‫امخرشًه یف امـرص احلایل یه زلرخه ٔب ّن امـاداث ل ثلدل مثل ُشا احلَک‪ ،‬حىت مو ٔبراد امضارع ال ّ‬ ‫ًفصض زلافه امخـاون و الٕحتاد یف اجملمتـاث ابٕظسارٍ احلَک املشهور و ملک من ا ٔلکاره ٔبن ًـخربوا ٔبهفسِم مسوومنی ٔبمام ا ٔلکاره‬ ‫الٓدصٍن؛ ًًدغی ٔبن ًلال‪ ،‬رمغ ٔب ّن احلصنه امثلافِه نوضارع امللسس ًخعوه مثل ُشا امیشء و مکن ُیا هوع من ثـزٍز زلافه امخـاون‬ ‫امیت اکهت موحودت مٌش زمن امـصه اجلاُونی و احلَات املدوَه یف ُیاک اکن تُهنم و تنی الٕسالم ٔبًض ًا ٔبنسّ ذضل و إذا اکن اموضؽ‬ ‫ٕسالیم ابمخبٔهَس ٔبنسّ ذضل‪ .‬ابمعحؽ‪ ،‬ل‬ ‫احلایل ُو ما حـل امیاس ًخحموون املسوومَه ؾن املذل اخلعبٔی ٔلکارهبم‪ ،‬فا ّٕن امضارع ال ّ‬ ‫ٔبحس ًیکص ٔب ّن امخـاون معووه یف ٔبذالق الٕحامتؾی؛ مکن امالکم لکَّ بٔ ّن ػصوف احلَات الاحامتؾَه ل ثخعوه مثل ُشا احلَک و‬ ‫ُشا ل ًـین ثـعَل حَک من ٔبحاکم امرشًـه امساموًه‪ ،‬تل ُیاک ظصق ٔبدصى مِا خاهه دامع و ثـاوین و ثفضوِا امؼصوف‬ ‫الاحامتؾَه امسائست‪ ،‬مهنا امخبٔمنی و ثلوًخَ و اهدضارٍ حبَر ل ًضَؽ دماء ٔب ّی مسمل تـس الٓن‪.‬‬ ‫و کِل ٔبًضا ٔب ّن ُشٍ امفئه من امفلِاء و مه الٔنرثًه‪ ،‬تفوسفاث مضامن امـاکهل یف دفؽ ازلًّه و من ٔب ّمهِا مواهجه ُشا امضامن‬ ‫مبوضوع املریاج‪ ،‬حیاومون املِام تشضل تَان ٔب ّن ُشا احلَک ذارح ؾن امزمان و املاکن مالس متصار یف ضامن امـاکهل یف املذل اخلعبٔی‬ ‫احملغ‪ .‬ابمعحؽ‪ ،‬میکن ؿادت اىهتاک ُشٍ ا ِحل ََک‪ .‬مکن امص ٔبی امصاتؽ‪ ،‬مؽ کدول ٔبظل امدرشًؽ اشلی ًضمن امـاکهل‪ً ،‬ـخرب ٔب ّن موضوع ُشا‬ ‫احلَک حملق وفق رشوط و ملذضَاث احلَات املدوَه و امعائفِه‪ .‬شلضل‪ً ،‬ـخلس ٔبه َّ هؼص ًا مـسم وحود ُشٍ امرشوط حامَ ًا‪ّ ً ،‬مت اهخفاء‬ ‫موضوع ُشا احلَک و ابمخایل سُ ّمت اهخفاء هفس احلَک‪ .‬و ر ّدوا من ذالل امص ّد ؿیل اهخلاداث املـارضه تـسم وحود هط ثضبٔن ختعَط‬ ‫ضامن امـاکهل مؼصوف مـُض َه کدوَه مـَیه‪ .‬إضافه إىل ذضل‪ ،‬فلس وضـوا حکامً مماز ًال یف ُشا امضبٔن و ُو حَک ؾخق امصکده و‬ ‫ًلومون تعحه ؿسم وحود کِس یف احلَک ؿیل مـارضه اخلعوم مخرعَعِا اب ٔلوکاث و امرشوط احملسدت و مکن من املونّس ٔب ّن ُشا‬ ‫مزمن ثوخس فَِ امصکده یف ا ٔلساس‪ .‬فإذا اکهت رضورت امـرص‪ ،‬اکمـسًس من اجملمتـاث یف ؾرصان‪ ،‬یه ؿسم وحود‬ ‫احلَک مٌاسه ٍ‬ ‫امصکده‪ ،‬فِحعل حمکَ ابمخبٔهَس و ُشا املول ل ًخـارض مؽ (حالل دمحم حالل حىت ًوم املِامه)؛ ٔله َّ حبسه کول بًٓه ظل مصؾیش‪:‬‬ ‫« لک حَک اتتؽ موحود موضوؿَ یف اخلارح‪».‬‬ صفحه 10 ‫الٓراء اخملخوفه حول ضامن امـاکهل یف الٕسالم‬ ‫‪17‬‬ ‫مکن تیاء ؿیل ا ٔلدهل املثخذه نولول ا ٔلول من امصواایث و الٕحامؿاث امیت وردث إمَیا و تیا ًء ؿیل ما س َجئ من تَان دفؽ‬ ‫ُشا و ّ‬ ‫ٔ‬ ‫ٔ‬ ‫امض هباث یف امللعس الذری‪ ،‬میکن املول تب ّن ختعَط حَک ضامن امـاکهل غری حصَح و ًوزم امـمل ؿیل ظحق کول املضِور‪.‬‬ ‫بٔدهل مرشوؾَّه ضامن امـاکهل‬ ‫ا ٔلدهل و امرباُنی امیت کسمت لٕزحاث ضامن امـاکهل یه‪:‬‬ ‫ٔب) ُیاک امـسًس من امصواایث امیت ثـخرب مرشوؾ َّه امـاکهل و حتموِم مسوومَه دفؽ ازلًّه ملذل اخلعبٔ احملغ و کس ورد ذهص تـغ‬ ‫ُشٍ امصواایث ٔبزیاء املیاکضاث امساتله املخـوله ابمـاکهل و میکن میا ٔبن هسّ ؾی ثواحصُا املـیوی‪ .‬و ُیا وضری إههیا ثفعَ ًال‪:‬‬ ‫ثیلسم ُشٍ امصواایث إىل کسمنی‪:‬‬ ‫امعائفه ا ٔلوىل‪ :‬امصواایث امیت ثـخرب رصاحه دًه کذل اخلعبٔ من مسوومَه امـاکهل‪ .‬امعائفه امثاهَه‪ :‬امصواایث امیت ثسل ؿیل حبثیا‬ ‫ثضلک غری مس خلمی‪ .‬هشهص من لک مجموؿه مخس رواایث فلط‪:‬‬ ‫امعائفه ا ٔلوىل‪:‬‬ ‫‪ .1‬سومه جن کَِل‪ ،‬من احصاه ٔبمریاملومٌنی ؿیل(ؿوََ امسالم)‪ً ،‬لول‪:‬‬ ‫کذاه َ ْ‬ ‫لحی ُج ُح َُ ؾ َْن مریازِ َِ‬ ‫اکن َر ُخ ٌل ِمهنْ ُ ْم ٍَ ِصزُ َُ َ ُهل َسِْ ٌم ِیف ْام ِ‬ ‫« ُا ِِت َامَریُ املُو ِم ُ‬ ‫ٌنی(ؿوََ امسالم) ج َِص ُخل کَسْ کَذَ َل َر ُخال د ََعبً‪ ...‬فَ ِا ْن َ‬ ‫َا َح ٌس ِم ْن کَصاتَخِ َِ ف َ َامْ ِز ْم َُ ا ّ ِزلً َ َه َو ذ ُْش ٍُ هبِ ا ُجنُوم ًا یف ز َ‬ ‫ینی‪(»...‬حصؿامیل‪،‬یب ات‪،‬ح‪،29‬ص‪)392‬‬ ‫َالج ِس َ‬ ‫اکن دع ًا ُح ِـوَ ِت‬ ‫‪ .2‬ظاحه کخاه «حـفصایث» ًیلل ُکشا من ٔبمری املومٌنی ؿیل(ؿوََ امسالم)‪ِ « :‬یف امیَّ ْف ِس ا ِّزلً َ ُه‪َ ...‬واِذا َ‬ ‫ا ّ ِزلً َ ُه‪ ...‬ؿَ َیل امْـا ِک َ ِهل»(کویف‪،‬یب ات‪،‬ص‪-129‬هوری‪ ،‬یب ات‪،‬ح‪،18‬ص‪)297‬‬ ‫‪ .3‬ظاحه کخاه «دؿامئ الاسالم» ًیلل ؾن ا ٔلمام امعادق(ؿوََ امسالم) و الٕمام ًیلل ؾن بٓابئَ تبٔن‪:‬‬ ‫ٌنی(ؿوََ امسالم) کَِض یف کَذْلِ امْر ََعبٔ ِاب ّ ِزلً َ ِه ؿَ َیل امْـا ِک َ ِهل َو کا َل‪ :‬ثُ َودّى یف ز َ‬ ‫ینی‪ ،‬یف ُ ِ ّ‬ ‫لک َس َی ِه‬ ‫« ِا ّن َا َ‬ ‫َالج ِس َ‬ ‫مری َامْ ُم ْو ِم َ‬ ‫زُوْ ٌر‪(».‬هوری‪،‬یب ات‪،‬ح‪،18‬ص‪)344‬‬ ‫‪ .4‬و ٔبًض ًا ًیلل هفس امضرط ؾن امریاملومٌنی ؿیل (ؿوََ امسالم) ٔبه َّ ًلول‪« :‬مَُ َْس ؿَ َیل امْـا ِک َ ِهل ِدً َ ُه امْ َـ ْم ِس َو ِاهَّام ؿَوَهیْ ِ ْم ِدً َ ُه‬ ‫امْر ََعبٔ‪(».‬هفس املعسر)‬ ‫‪ً .5‬لول امضافـی و ُو ٔبحس ا ٔلمئه ا ٔلرتـه ٔلُل امس یه‪ :‬وخسث رواًه ًلدوِا مجَؽ امـوامء ٔب ّن رواًه ُی ُکشا‪َ « :‬ا َّن َر ُسو َل‬ ‫ِ‬ ‫ظل(ملسو هلاو هیلع هللا ىلص) کَِض یف حِ ٌاً َ ِه امْ ُح ّ ِص امْ ُم ْس ِ ِمل ؿَ َیل امْ ُح ّ ِص د ََعبً ِت ِم َائه ِم ْن الاتِلِ ؿَیل ؿا ِک ِهل امْجاین‪(»...‬جهیلی‪،‬یب ات‪،‬ح‪،8‬ص‪)149‬‬ ‫امیدِجه ٔب ّن امصواایث ارلس املشهورت ٔبؿالٍ و امیت یه حزء من رواایث ُشٍ امعائفه‪ ،‬حـوت رصاحه دًه‬ ‫اخلعبٔ احملغ واحده ؿیل امـاکهل‪.‬‬ ‫امعائفهامثاهَه‪:‬‬ ‫‪ .1‬اتوتعری‪ ،‬بٔحس ٔبحصاه الٕمام امحاکص(ؿوََ امسالم) ًیلل ؾیَ تبٔن‪:‬‬ صفحه 11 ‫‪18‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪7 –22‬‬ ‫«ل ثَضْ ُم ُن امْـا ِک َ ُهل َ ْمعس ًا َو ل ِا ْکصار ًا َو ل ُظوْح ًا‪(».‬حصؿامیل‪،‬یب ات‪،‬ح‪،29‬ص‪)394‬‬ ‫‪ .2‬اتو مصمی ٍصوی ؾن الٕمام امحاکص(ؿوََ امسالم) ُکشا‪:‬‬ ‫ٌنی(ؿوََ امسالم) َا ْن ل ُ ْحی َم َل ؿَ َیل امْـا ِک َ ِهل ِا ّل امْ ُم ِ َ‬ ‫وِض َه فَعا ِؿس ًا‪(».‬هفس املعسر‪،‬ص‪)396‬‬ ‫«کَِض َامریُ امْ ُمو ِم َ‬ ‫ؿیل جن احلسنی(ؿوهیم امسالم) ًیلل ؾن اخسادٍ تبٔن کاموا‪:‬‬ ‫‪ .3‬زًسجن ّ‬ ‫«ل ثَ ْـ ِل ُل امْـا ِک َ ُهل ِا ّل ما کا َم ْت ؿَوَ َْ َِ امْ َح ٌَُِّ ُه‪(».‬هفس املعسر‪،‬ص‪)399‬‬ ‫‪.4‬یف رواًه هلوِا ظاحه دؿامی الاسالم من حرضث ٔبمریاملومٌنی ؿیل(ؿوََ امسالم) ٔب ّن الٕمام کال‪:‬‬ ‫« ِاذا َاکَ َّص َّامص ُخ ُل ِت َلذْلِ د ََعبٔ َو َحصا َحه فَ َـوَ َْ َِ ا ّ ِزل ًُه ِم ْن ِ ِ‬ ‫ماهل یف ز َ‬ ‫ینی‪ ،‬فَ ِا ْن صَ ِِسَ صُ ُِو ٌد َا َّن کَ ْذ َ ُهل د ََعبٔ فَلَسْ َظسَّ کُو ٍُ َو ا ِّزلً َ ُه‬ ‫َالج ِس َ‬ ‫ؿَیل ؿا ِکوَخِ َِ‪(»...‬هوری‪،‬یب ات‪،‬ح‪،18‬ص‪)417‬‬ ‫‪.5‬روی محمّسجن مسمل ؾن الٕمام امحاکص(ؿوََ امسالم)‪ ،‬کال‪:‬‬ ‫اکن َا ْو َ ْمعس ًا‪(».‬حصؿامیل‪،‬یب ات‪،‬ح‪،29‬ص‪)444‬‬ ‫ومٌنی(ؿوََ امسالم) َ ْجی َـ ُل حِ ٌاًَه امْ َم ْـ ُخ َِ ؿَیل ؿا ِکوَخِ َِ د ََعبً َ‬ ‫اکن َامریُ امْ ُم َ‬ ‫« َ‬ ‫و امیدِجه فا ّٕن امصواایث ارلس امساتله (امیت اکهت منوذخ ًا نوعائفه امثاهَه) ٌس خفاد مهنا یف ٔب ّن ٔبظل ضامن امـاکهل واحض و اثتت‪،‬‬ ‫فُسبٔل ٔبحصاه ا ٔلمئه (ؿوهیم امسالم) ؾن فصوؾِا و ثفاظَوِا و ٔبحاکهما‪ ،‬نام ٔب ّن حواه ا ٔلمئه‪ .‬حول ُشٍ املضاای (ا ٔلحاکم و‬ ‫امخفاظَل)‪.‬‬ ‫فِثخت من امصواایث املشهورت ٔبؿالٍ صُئاٍن‪ :‬ا ٔلول‪ :‬امـاکهل ُی امضامٌه زلًّه املذل اخلعبٔ احملغ‪ .‬و امثاین ٔب ّن ضامن امـاکهل هل‬ ‫رشوط ذاظه (کام ًیل حبر امرشائط) و مه غری موزمنی تسفؽ ازلًه ملذل اخلعبٔ احملغ یف لک ماکن‪.‬‬ ‫ه) ضامن امـاکهل ٔبمجؽ ؿوََ مجَؽ فلِاء امفصًلنی؛ شلضل‪ ،‬ل میکن إحلاق ٔبی ذسصه تضامهنا نسلًّه یف املذل اخلعبٔی‪.‬‬ ‫املصحوم امض َخ امعویس «رضوان ظل ثـاىل ؿوََ» کال‪ « :‬دًه کذل اخلعبٔ ؿیل امـاکهل و تَ کال مجَؽ امفلِاء و کال ا ٔلمص‪ٔ :2‬بهَ‬ ‫ًوزم املاثل دون امـاکهل‪ .‬کال اجن املیشر‪ :‬و تَ کامت اخلوارح‪ .‬دمَویا‪ :‬إحامع امفصکه و ٔبددارمه‪ .‬و ٔبًضا إحامع ا ٔلمه(من امـا ّمه و‬ ‫اخلاظه) و ا ٔلمص ل ًـخس تَ‪ ،‬مؽ ان ذالفَ کس اهلصض‪(».‬ظویس‪1447،‬ق‪،‬ح‪،5‬ص‪)275‬‬ ‫کال املصحوم ظاحه اجلواُص(اؿیل ظل ملامَ)‪ « :‬یه( ٔبی ازلًّه) ؿیل امـاکهل یف اخلعبٔ احملغ هع ًا و إحامؿ ًا تلسمََ‪ ،‬تل مـهل‬ ‫من املسومنی إل من ا ٔلمص و اخلوارح و کس س حلِم الٕحامع و حللِم‪(».‬جنفی‪1367،‬ش‪،‬ح‪،43‬ص‪)416‬‬ ‫ًلول اجن کسامه‪ ،‬بٔحس ٔبصِص فلِاء امس یه‪ ،‬یف نخاتَ املغین و ُو من ٔبنرث نخه فلَ امـا ّمه ثفعَ ًال‪ « :‬و ل ىصى ذالف ًا تنی‬ ‫امـوامء یف ٔب ّن دًّه املذل اخلعبٔ احملغ من امـاکهل‪ ».‬مث هلل من اجن مٌشر الٕحامع یف ُشا امعسد‪(.‬جن‬ ‫کسامه‪1443،‬ق‪،‬ح‪،9‬ص‪)515‬‬ ‫ومن امـجَه ٔب ّن اجن کسامه مل ًیلل هؼصًه مـارضه من ٔبحس (و ل حىت ًشکص امس ا ٔلمص و اخلوارح)‪.‬‬ ‫‪ .2‬اؾٕ‪ ٝ‬ػمج‪ ١‬ثٗ ػجساهلل ‪ٔ ٚ‬بت ف‪ ٣‬حس‪ٚ‬ز ؾ‪ٞ 200 ١ٙ‬ـ ق؛ ػّ‪ٞ ٣‬صا وبٖ ٔٗ إِؼبنط‪ِ ٗ٤‬الٔبْ اِهبزق(ػّ‪ ٝ٥‬اِؿالْ)‪.‬‬ صفحه 12 ‫الٓراء اخملخوفه حول ضامن امـاکهل یف الٕسالم‬ ‫‪19‬‬ ‫و من لک ما ورد ؾن ؿوامء امض َـه و امس یه ٔبؿالٍ وس خًذج ٔب ّن‪ُ :‬شٍ املسبٔهل إحامؾ َّه تنی مجَؽ ؿوامء الٕسالم و مُس من فلِاء‬ ‫امض َـه و امس یه إل امیادر امضا ّذ من امیاس (اشلٍن مـارضهتم ل هت ّم ابحلَک)؛ و مل ًـارضوا ُشا احلَک الٕسالیم‪ .‬و ؿوََ فا ّٕن ُشا‬ ‫احلَک ؾیس امفلِاء ل إصاکل فَِ‪.‬‬ ‫ح) من ًـخرب ضامن امـاکهل مـارض ٔلظل اجملازاث امضرعَه خمعئ‪ٔ ،‬ل ّن ازلًّه مُست ؾلوته ثخـارض مؽ ٔبظل خشعَه امـلوته‬ ‫إذا ثـولت ؿیل الٓدصٍن‪ ،‬تل یه هوع من اخلسارت ٔبو ؿیل ا ٔلکل یه میکن املول ٔب ّن ازلًّه ؿیل افرتاض بٔهنّ ا ؾلوته نولاثل ٔبو اجلاین‪،‬‬ ‫فون حکون ؾلوته نوـاکهل‪ .‬کام س َجئ امححر ؾیَ‪.‬‬ ‫د) ؾیسما ًُلذل خشط‪ ،‬جیه ٔبن ثُسفؽ ازلًّه ٔلومَائَ؛ ؿیل ظحق کاؿست (لًحعل دم امصی مسمل)‪ٔ .‬به َّ إذا ارحکه خشط حٌاًّه‬ ‫کذل ؾن ظصًق اخلعبٔ‪ ،‬فوُس ذهه ًخوخَ هل‪ ،‬نام ٔب ّن اشلهه و امخلعری مُسا مذوهجان نوـامله‪ .‬هبشا املـین‪ ،‬املاثل و امـاکهل الکُام‬ ‫جصیء‪ .‬الٓن ؿوَیا ٔبن ىصى بٔهیّ ام ٔبکصه إىل امـساهل إذا دفؽ ازلًّه؟ من امعحَـی ٔبه َّ إذا کامت مجموؿه من ٔبکارتَ تشضل‪ ،‬فس َکون‬ ‫حتمل املضله ٔبسِل جکثری مما مو دفؽ خشط واحس ازلًّه‪.‬‬ ‫ابمعحؽ میکن ثربٍص ُشا املول ؾیسما ٍکون املاثل هفسَ من دافـی ازلًّه و إل فوُس من امـسل حتمَل الٓدصٍن ؾهء املسوومَه‬ ‫و جتاُل ؾهء املسوومَه ؾن املاثل‪ُ .‬شا الٕس خسلل حصَح إذا حکون امـاکهل ُیاک ٔبنرث من خشط واحس و إل فس خکون ُیاک‬ ‫ظـوته لٕزحاث امضامن إذا اکهت امـاکهل ملعورت ؿیل خشط واحس‪.‬‬ ‫ُـ) املاثل اشلی ل ذهه هل یف املذل اخلعبٔی‪ًُ ،‬ـشه مبا فَِ امکفاًه ابمضمری و امکصه امیفیس ثسخه املذل اشلی ارحکدَ و‬ ‫اخلسارت امصوحِّه‪ ،‬شلضل ل جیوز هل حتمل ازلًّه نشضل‪ .‬ابلٕضافه إىل ذضل‪ ،‬فا ّٕن دفؽ ازلًّه من ِکدل ؿاکوخَ سریحیَ کوَ ًال‪.‬‬ ‫و) املسومنی هلم ذمه واحست و ل ًرتک ٔبحسمه الٓدص و صبٔهَ و امخـاون ٔبظل حسن ٔبنستَ الٕسالم و حتمل ازلًّه من ِکدل‬ ‫امـاکهل مثال ؿیل امخـاون‪ .‬کال رسول ظل ظیل ظل ؿوََ و بهل و ّ‬ ‫سمل‪ « :‬املسومون ثخاکفو دماءومه و امواهلم تُهنم حصام و مه ًس‬ ‫ؿیل من سوامه‪ٌ ،‬سـی تشمهتم ادانمه و ٍصد ؿوهیم اکعامه و ل ًلذل ذو ؾِس یف ؾِسٍ و ل ًلذل مسمل جاکفص و ل ٍصج اماکفص‬ ‫املسمل و ل املسمل اماکفص‪(».‬مغصیب‪1383،‬ق‪،‬ح‪،2‬ص‪)444‬‬ ‫ز) امـاکهل مُست اتسُس رشًـه الٕسالم‪ ،‬تل یه ؿادت ؾصفِّه موحودت تنی امیاس و مبا ٔب ّن ُشٍ امـادت‪ٔ ،‬بی مساؿست ا ٔلکاره‬ ‫ؿیل تـضِم امحـغ‪ ،‬حِست فلس ٔبکصُا و ٔبمضاُا الٕسالم‪.‬‬ ‫خ) مسوومَه امـاکهل یف دفؽ ازلًّه مُست ضس امـساهل ٔبظ ًال‪ ،‬تل ثخوافق ٔبًض ًا مؽ امـساهل‪ٔ ،‬ل ّن امـاکهل جیه بٔن جضرتک یف‬ ‫امیفؽ و امرضر‪ ،‬فکِف ٍکون امـسل إذا اکذیت امـاکهل ٔبموال امورًر وکت وفاثَ اشلی إحهتس یف حتعَهل ظَهل حِاثَ و مل ًوزهمم‬ ‫صئ یف ىزمخَ و صسثَ؟ الٕسالم دٍن اکمل ًبٔذش تـنی الٕؾخحار مجَؽ اجلواهه و کس فـل امیشء هفسَ ُیا‪.‬‬ ‫و حبسه ُشٍ ا ٔلدهل و ا ِحل ََک‪ ،‬فا ّٕن ٔبظل امضامن اثتت‪ ،‬رمغ ٔب ّن ا ِحل ََک املـویه غامح ًا ما حکون مـَحه و خمسوصه‪ .‬فا ّٕن امـمست یف‬ ‫امحاه یه هفس امصواایث و الٕحامؿاث و ُشا ٍکفی لٕزحاث امضامن‪.‬‬ ‫الاس خًذاح‬ ‫ا ّٕن ازلًه یف اجلیاایث امـمسًه یف حاهل فلسان رشائط املعاص بٔو الثفاق(ظوح) ؿیل دفؽ ازلًّه و بًٔض ًا یف اجلیاًه ص حَ امـمس‬ ‫یه مسوومَه اجلاین و یف اخلعبٔ احملغ مسوومَه امـاکهل‪.‬‬ صفحه 13 ‫‪21‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪7 –22‬‬ ‫یف موضوع ضامن امـاکهل ٔبرتـه ٔبکوال زلى امـوامء من املخلسمنی و املخبٔدصٍن و املـارصٍن‪ .‬امیؼصًه ا ٔلوىل یه ٔبصِص ما ذُه إمََ‬ ‫امفلِاء من ٔب ّن امـاکهل مثل تساًه الٕسالم حکون یف کذل اخلعبٔ احملغ ُی املس ئوهل ؾن دفؽ ازلًه یف مجَؽ ا ٔلؾعار و ا ٔلزمٌَ و ل‬ ‫حتسد تعسر الٕسالم‪.‬‬ ‫املیاتؽ‬ ‫*املصبٓن امکصمی‬ ‫ اجن مٌؼور‪ ،‬دمحم جن مکصم‪ ،‬مسان امـصه‪ ،‬تریوث‪ ،‬اهدضاراث دار ظادر‪ ،‬چاپ سوم‪1414 ،‬ق‬‫ اتواملامس جنمازلٍن حـفص جن حسن‪ ،‬حملق ّ‬‫حیل‪ ،‬رشائؽ الاسالم یف مسائل احلالل و احلصام‪ ،‬مق‪ ،‬اهدضاراث اس خلالل‪1449 ،‬ق‬ ‫ إجن ابتوًَ مقی‪ ،‬دمحم جن ؿیل‪ ،‬ص َخ ظسوق‪ ،‬من ل حیرضٍ امفلَِ‪ ،‬مق‪ ،‬تَ کوصش ؿیل اکرب غفاری‪1444 ،‬ق‬‫ امحهیلی‪ ،‬بٔتو جکص بٔمحس جن احلسنی جن ؿیل‪ ،‬امسنن امکربى و یف ذًهل اجلوُص امیلی‪ ،‬املکذحه امضامهل‬‫ امرشثوین انوحیاین‪ ،‬سـَس اخلوری‪ ،‬بٔکصه املوارد یف فعح امـصتَه و امضوارد‪،‬اٍصان‪ ،‬اهدضاراث دار الارست‪1385 ،‬ش‬‫ تغسادى‪ ،‬دمحم جن دمحم جن هـامن‪ ،‬ص َخ مفِس‪ ،‬امللٌـه‪ ،‬مق‪ ،‬کیگصٍ هجاین ُزارٍ ص َخ مفِس‪ ،‬چاپ اول‪1412 ،‬ق‬‫ جن کسامه‪ ،‬ؾحس ظل جن بٔمحس جن دمحم‪ ،‬املغین‪ ،‬تریوث‪ ،‬دار امکذاه امـصیب‪1443 ،‬ق‬‫ هتصاین‪ ،‬دمحم ظادق‪ ،‬ثحرصت امفلِاء ؿیل ثحرصت املخـومنی‪،‬اٍصان‪ ،‬اهدضاراث فصُیگ اسالمی‬‫ حص ؿامیل‪ ،‬دمحم جن حسن وسائل امض َـه اىل حتعَل مسائل امرشًـه‪ ،‬تریوث‪ ،‬دار احِاء حصاج امـصیب‬‫ حیل‪ ،‬اجن ادرٌس‪ ،‬امرسائص احلاوی مخحصٍص امفذاوی‪ ،‬مق‪ ،‬دفرت اهدضاراث اسالمی‪ ،‬چاپ دوم‪1414 ،‬ق‬‫ صلاوی‪ ،‬بٔمنی جن ؾحس ظل‪ ،‬ازلرر املیخلات من املکامث املولات‪ ،‬املکذحه امضامهل‬‫ صواکین میین‪ ،‬دمحم جن ؿیل جن دمحم جن ؾحسظل‪ ،‬امس َل اجلصار املخسفق ؿیل حسائق ا ٔلزُار‪ ،‬املکذحه امضامهل‬‫ صواکین میین‪ ،‬دمحم جن ؿیل جن دمحم جن ؾحسظل‪ ،‬فذح املسٍص‪ ،‬دمضق‪ ،‬ورش املکذحه املرصًّه‪1414 ،‬ق‬‫ ظاهـی‪ً ،‬وسف‪ ،‬مٌخره الاحاکم‪ ،‬مق‪ ،‬اهدضاراث مِمث متار‪1382 ،‬ش‬‫ ظصحیی‪ ،‬خفص ازلٍن جن دمحم‪ ،‬مجمؽ امححصٍن‪ ،‬هتصان‪ ،‬چاپ امحس حسُین‪1362 ،‬ش‬‫ ظویس‪ ،‬دمحم جن حسن‪ ،‬اخلالف یف الاحاکم‪ ،‬مق‪ ،‬موسسَ امًرش الاسالمی‪1447 ،‬ق‬‫ ظویس‪ ،‬دمحم جن حسن‪ ،‬املخسوط یف فلَ الامامِّه‪ ،‬مضِس‪ ،‬املکذحه امصضوًّه‬‫ ؿامیل‪ ،‬ص َخ زٍن ازلٍن‪ ،‬صَِساثین‪ ،‬انوصوضهاههبَّه یف رشخ انومـه ازلمضلِّه‪ ،‬ثعحَح اس خاد کارویب ثربٍزی‪ ،‬مق‪ ،‬دار امخفسری‪1434 ،‬ق‬‫‪ -‬اکساین‪ ،‬اتوجکص جن مسـود‪ ،‬تسائؽ امعیائؽ یف حصثُه امرشائؽ‪ ،‬تریوث‪1442 ،‬ق‬ صفحه 14 ‫الٓراء اخملخوفه حول ضامن امـاکهل یف الٕسالم‬ ‫ کویف‪ ،‬دمحم جن اصـر‪ ،‬اجلـفصایث‪ ،‬تریوث‪ ،‬مکذحه هٌُوی احلسًثه‬‫ مغصیب‪ ،‬کایض جن هـامن‪ ،‬دؿامئ الاسالم‪ ،‬مق‪ ،‬اهدضاراث دار املـارف‪1383 ،‬ق‬‫ ملسساردتَیل‪ ،‬امحس جن دمحم‪ ،‬مجمؽ امفائست و امربُان یف رشخ ارصاد الاذُان‪ ،‬مق‪ ،‬خامـَ مسرسنی‪1416 ،‬ق‬‫ موسوی ارلَین‪ ،‬امام روخ ظل‪ ،‬حتصٍص اموس َهل‪ ،‬مق‪ ،‬موسسَ امًرش الاسالمیخامـَ مسرسنی‬‫ جنفی‪ ،‬دمحم حسن‪ ،‬حواُص امالکم یف رشخ رشائؽ الاسالم‪ ،‬هتصان‪ ،‬اهدضاراث دار امکذه الاسالمِّه‪ ،‬چاپ سوم‪1367 ،‬‬‫ هورى‪ ،‬حسنی جن دمحم ثلى‪ ،‬مس خسرک اموسائل و مس خًدط املسائل‪ ،‬مق‪ ،‬حملق ‪ /‬معحح‪ :‬موسسه بل امحُت ؿوهیم امسالم‬‫ هتصاین‪ ،‬دمحم ظادق‪ ،‬حصمجَ کصبٓن کصمی‪،‬ایران‬‫ دُزسا‪ ،‬ؿیل اکرب‪ ،‬مغت انمَ دُزسا‪ ،‬هتصان‪ ،‬اهدضاراث داوضگاٍ هتصان‪ ،‬چاپ اول‪1372 ،‬ش‬‫ مصؾضی صوصرتی‪ ،‬س َس دمحم حسن‪ ،‬دًسگاٍ ُای هو در حلوق کَفصی اسالمی‪ ،‬مق‪ ،‬ورش مزیان‪1376 ،‬ش‬‫ امربجمَاث خامؽ فلَ بُٔل امحُت ؿوهیم امسالم‪ ،‬مصکز حتلِلاث اکمپَوحصی ؿووم اسالمی‬‫ امربجمَاثگیجَیَ اس خفذائاث کضایی‪ /‬مصکز حتلِلاث فلِیی کوٍ کضاًََ‬‫‪ -‬امربجمَاثاملکذحه امضامهل‬ ‫‪21‬‬ صفحه 15 صفحه 16 صفحه 17 صفحه 18 ‫تحَالت اجشإ حمَق ثطش دٍستبًِ دس جٌگّبٕ دسٗبٖٗ‬ ‫‪2‬‬ ‫دکتش پ٘وبى حک٘نصادُ خَئٖ‬ ‫دکتشٕ حمَق ث٘ی الولل ػوَهٖ‪ ،‬استبدٗبس ٍ ػضَ ّ٘ئت ػلوٖ داًطگبُ اصاد اسالهٖ ٍاحذ تجشٗض‪ ،‬تجشٗض‪ ،‬اٗشاى‬ ‫صفِ٘ عالئٖ‬ ‫کبسضٌبسٖ اسضذ حمَق ث٘ی الولل‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ ٍاحذ تجشٗض‪ ،‬تجشٗض‪ ،‬اٗشاى‪.‬‬ ‫تاریخ دریافت‪1411 .12 .19 :‬‬ ‫تاریخ اصالح‪1411 .18 .23 :‬‬ ‫تاریخ پذیزش‪1411 .12 .28 :‬‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫ثب تچً‪٤‬ڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثل ٿجڄبڍ ‪٫‬لؿٷلایی څ عڀبیت ثیِتل ام ا‪٫‬لاؿ‪ ،‬ٿ‪٬‬ڊچٽ عٰچ٭ ثِلؿڅًتبڃڈ ؿک رڊت‬ ‫اعتلاٽ ثڈ ٳلاٿت څاالڍ ثِل ؿک ٿیبځ ٿؾبٓڀڈ څ عتی ث‪٤‬ـ ام اځ‪ ،‬ٷٌتلٍ یب‪٫‬ت‪ .‬ٿیثبیٌت ٳڄچاڃٌیچځډبڍ‬ ‫ثیڂاٻڀټټی ٿچرچؿ ؿک عچمڇډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬عٰچ٭ اڃٌبڃی‪ ،‬عٰچ٭ رڄٶ څ‪ .. .‬څ ٗڀبڃت څ ثٌتل ارلایی ٿِؾْ‬ ‫څ ٿـڅځ پیـا ٳڄڄـ څ ڃچاٯْ څ ؽالډبڍ ٯبڃچڃی څ ارلایی ؿکایڂ ٳڄچاڃٌیچځ ډب ٿِؾْ ُچڃـ څ ثب ًبم څ‬ ‫ٳبکډبڍ ثیڂاٻڀټټی څ تچً‪ ٚ‬ٿلار‪ ٢‬فیٔالط ٿلت‪ ٢٬‬ٷلؿڃـ‪ .‬ؿک رڄٶ ؿکیبیی ام اثناک څ ُیچڇډبڍ ؽبٓی‬ ‫اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ څ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ثڈ ٿغـڅؿ ٳلؿځ احبک ڃبُی ام رڄٶ ٿیپلؿامؿ څ ثڈ ؿالیٺ اڃٌبځ‬ ‫ؿڅًتبڃڈ عٮ ‪ٛ‬ل‪٩‬ډبڍ ٿؾبٓڀڈ کا ؿک اڃتؾبه څ اًت‪٬‬بؿڇ ام اثناکډب څ ُیچڇډبڍ رڄٸی ٿغـڅؿ ٿیٳڄـ‪ .‬اٿلڅمڇ‬ ‫عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ؿک ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ؿکیبیی ثڈ ث‪٤‬ـ اڃٌبڃی ثیِتل تچرڈ ؿاکؿ‪ .‬ؿک ٿٰبٻڈ عبٗل ً‪٤‬ی‬ ‫ثلایڂ اًت ثب کڅٍ تچٓی‪٬‬ی‪-‬تغټیټی څ ٿ‪ٜ‬بٻ‪٤‬ڈ ٳتبثؾبڃڈاڍ‪ ،‬تغچالت ارلاڍ عٰچ٭ ثِلؿڅًتبڃڈ ؿک رڄٶ‬ ‫ؿکیبیی کا ٿچکؿ ثلکًی ٯلاک ؿډیپ‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪ :‬رڄٶ ؿکیبیی‪ ،‬عٰچ٭ ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ‪ ،‬عٰچ٭ ثِل‪ ،‬عٰچ٭ ثِلؿڅًتبڃڈ‪ ،‬تغچالت‪.‬‬ صفحه 19 45 –64 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 24 Developments in the implementation of humanitarian rights in naval wars Abstract With the development of international law based on individualism and greater protection of individuals, the concept of humanitarian law was expanded to respect the high dignity of human beings during and after the conflict. International conventions in the various fields of human rights, war law, etc., and guarantees and executive framework should be found and codified, and legal and executive gaps and gaps in these conventions should be identified and by international mechanisms and by competent authorities. In naval warfare, special tools and methods are used, and humanitarian law restricts the effects of war, and for humanitarian reasons, the parties to the conflict have the right to choose and use the tools and methods of warfare. Restricts. Today, humanitarian law pays more attention to the human dimension in naval conflict. In the present article, we try to examine the developments in the implementation of humanitarian law in the naval war through a descriptive-analytical method and a library study. Keywords: Naval warfare, armed conflict law, human rights, humanitarian law, developments. صفحه 20 ‫تغچالت ارلاڍ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ؿک رڄٶډبڍ ؿکیبیی‬ ‫‪25‬‬ ‫همذهِ‬ ‫رڄٶ ؿکیبیی ثؾَ ٿڊڀیام رڄٶډبڍ ٿ‪٤‬بٓل ثڈ څیوڇ ؿک ً‪ٜ‬ظ ثیڂاٻڀټټی کا تِٴیٺ ٿیؿډـ څ‬ ‫عٰچ٭ رڄٶ ؿکیبیی ام ‪٣‬لٓڈډبڍ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ اًت ٳڈ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬ٿبډیت ٯچا‪٣‬ـ څ ڃچ‪ ١‬ٿڄب‪ ٢٫‬څ‬ ‫ٿٔبٻظ ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ام اډڀیت ثٌنایی ثلاڍ ربٿ‪٤‬ڈ رڊبڃی ثلؽچکؿاک اًت ٳڈ ؿکایڂ کاًتب ثلکًی‬ ‫تغچالت ارلاڍ عٰچ٭ ثِلؿڅًتبڃڈ عبئن اډڀیت ٿیثبُـ‪ .‬ؿک رڄٶ ؿکیبیی ام ُیچڇډب څ څًبئٺ‬ ‫ؽبٓی اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ ام ڃ‪٠‬ل عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ث‪٘٤‬بً ٿِلڅ‪ ١‬څ ث‪٘٤‬بً ڃبٿِلڅ‪ ١‬اًت‪ .‬ٿغـڅؿ‬ ‫ٳلؿځ اثناکډب څ کڅٍډبڍ رڄٸی‪ ،‬ثڈ ٿ‪٤‬ڄی ت‪٤‬بؿٹ ثلٯلاک ٳلؿځ ثیڂ ٗلڅکت ڃ‪٠‬بٿیڅ اًیتډبڍ‬ ‫څاکؿ اٿـڇ ثڈ څًیټڈ ثلپبیی رڄٶ ؿک رڊت عڀبیت ام ا‪٫‬لاؿ ‪٧‬یل کمٿڄـڇ اًت‪ .‬ایڂ کا ٿیتچاځ ؿک‬ ‫ٿٰـٿڈ ٿ‪٤‬بډـڇ الډڈ ‪ 1988‬ؿک ٿچکؿ رڄٶ مٿیڄی ؿیـ‪ .‬ثیِتل ٿڄبث‪ ٢‬عٰچ٭ ثِلؿڅًتبڃڈ عبٳپ ثل رڄٶ‬ ‫ؿکیبیی ٿغٔچٹ ًبٹډبڍ اثتـایی ٯلځ ثیٌتپ ثچؿ ٳڈ ثبایزبؿ ُیچڇډبڍ رـیـ رڄٶ ؿکیبیی ؿیٸل‬ ‫ڃڀیتچاڃٌت ثب‪٣‬ج پیِل‪٫‬ت ‪٫‬ڄبڅکڍ ؿک اثناکډبڍ رڄٶ ؿکیبیی ُچؿ څ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ ڃیبم ثڈ تچً‪٤‬ڈ‬ ‫څ تـڅیڂ ٿٰلکات رـیـ ؿاُت‪ .‬عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ثیڂاٻڀټټی ؿک ‪ٛ‬چٹ تبکیؼ تغت تبحیل ‪ٰ٣‬بیـ‬ ‫ٿقډجی څ ڃ‪٠‬لیبت ‪٫‬ټٌ‪٬‬ی ثچؿڇ اًت‪ .‬ٯچا‪٣‬ـ ‪٣‬ل‪٫‬ی ام ڃؾٌتیڂ ٯچا‪٣‬ـ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ډٌتڄـ ٳڈ ثب‬ ‫څرچؿایڂ تغچالت ام ڃؾٌتیڂ ٯچا‪٣‬ـ عٰچ٭ ‪٣‬ل‪٫‬ی تب اڅٻیڂ آچٹ ثِلؿڅًتبڃڈ ٿٴتچه ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ‬ ‫ډـایت رڄٶ‪ ،‬ثب ٿچاڃ‪ ٢‬میبؿڍ کڅثڈ کڅ ثچؿڇ اًت ثڄبثلایڂ ثیِتل ٯچا‪٣‬ـ رڄٶ ؿکیبیی‪ ،‬ٯچا‪٣‬ـ عٰچ٭‬ ‫ثیڂاٻڀټٺ ‪٣‬ل‪٫‬ی ٿیثبُڄـ‪ .‬ٿچًٌڈ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ؿک ٯبٻت ‪ٛ‬لعی‪ ،‬ثڈ ثلکًی عٰچ٭‬ ‫رڄٶ ؿکیبیی پلؿاؽتڈ اًت ٳڈ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٯچا‪٣‬ـ ٯبثٺ ا‪٣‬ڀبٹ ؿک رڄٶ ډبڍ ؿکیبیی ٿ‪٤‬بٓل‬ ‫ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫عٰچ٭ ثِلؿڅًتبڃڈ ثڈ ٿغـڅؿ ٳلؿځ احبک ڃبُی ام رڄٶ ٿیپلؿامؿ څ ثڈ ؿالیٺ اڃٌبځؿڅًتبڃڈ‪ ،‬عٮ‬ ‫‪ٛ‬ل‪٩‬ډبڍ ٿغبٓلڇ کا ؿک اڃتؾبه څ اًت‪٬‬بؿڇ ام اثناکډب څ ُیچڇډبڍ رڄٸی ٿغـڅؿ ٿیٳڄـ ٳڈ ؿک‬ ‫ڃتیزڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثِلؿڅًتبڃڈ څ کڅٍډب څ اثناکډبڍ رڄٶ ؿکیبیی ٯبثټیت ا‪٣‬ڀبٹ ؽچاډـ‬ ‫ؿاُت‪ .‬ثب ثلکًی ٯچا‪٣‬ـ ‪٣‬ل‪٫‬ی څ ثؾِی ام عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ڃلٽ څ ثڈ ک‪٧‬پ ڃجچؿ ډڄزبکډبڍ ڃچ‪ٟ‬ڊچک‬ ‫ٿ‪٤‬بډـڇ ؿکایڂ مٿیڄڈ ډبیی ثڈ فډڂ ٿتجبؿک ٿیُچؿ ٳڈایب عٰچ٭ ثِلؿڅًتبڃڈ عبٳپ ثل رڄٶ ؿکیبیی‬ ‫ت‪٨‬ییل څ تغچالتی کا تزلثڈ ٳلؿڇ اًت څ یب تچً‪٤‬ڈ ډبیی کا ام ًل ٷقکاڃـڇ اًت‪ ،‬اٷل رچاه ٿخجت‬ ‫اًتایڂ ت‪٨‬ییل څ تغچالت ارلاڍ عٰچ٭ ثِلؿڅًتبڃڈ صڈ تبحیلڍ ثل عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ٿ‪٤‬بٓل ٷقاُتڈ‬ ‫اًت؟ عٰچ٭ رڄٶ ؿکیبیی ٿبڃڄـ عٰچ٭ رڄٶ مٿیڄی ام ٿٰلکات عٰچ٭ ٯلاکؿاؿڍ ثلؽچکؿاک ڃجچؿڇ‬ ‫اًت اٿب عٰچ٭ ‪٣‬ل‪٫‬ی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ٯجالًایزبؿ ُـڇ ثچؿ‪ .‬یٴی ام آچٹ اًبًی عٰچ٭‬ ‫ثیڂاٻڀټٺ ٿ‪٤‬بٓل‪ ،‬تغلیپ رڄٶ څ ٿڄ‪ ٢‬تچًٺ ثڈ مڅک ٿیثبُـ ٳڈ رڄٶ څ تچًٺ ثڈ مڅک اٿلڅمڇ ‪٣‬بٿٺ‬ صفحه 21 ‫‪26‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫ٿؾله کڅاث‪ ٚ‬ثیڂاٻڀټٺ څ ؿک ڃتیزڈ ڃبٯٖ ٿٰلکات عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ څ عٰچ٭ ثِل ٿیثبُـ صلا ٳڈ‬ ‫ڃبؿیـڇ ٷل‪٫‬تڂ ٳلاٿت اڃٌبڃی اًت‪.‬‬ ‫ضیَُّبی جٌگ دریبیی اس هٌظز حمَق ثییالولل ثطزدٍستبًِ‬ ‫رڄٶ ؿک ؿکیب ُلای‪ً ٚ‬ؾتی ؿاکؿ څایڂ ُلای‪ ٚ‬ثڈ ؿڅک ام اًت‪٬‬بؿڇ ام تٴڄیٲډب‪ ،‬ڃیبمٿڄـ ٯچاڃیڂ‬ ‫رـیـتلڍ ٿیثبُـ‪ .‬ا‪٧‬ټتایڂ ٯچا‪٣‬ـ رڄٶ ؿکیبیی ثب ٯچا‪٣‬ـ ؿیٸل رڄٶډب ٿِتلٱ ډٌتڄـ اٿب ٯچا‪٣‬ـ‬ ‫رڄٶ ؿکیبیی پیضیـڇتل ام ؿیٸل رڄٶډب ٿیثبُڄـ‪ .‬ٿڀڄچ‪٣‬یت آچٹ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ٳڈ ؿک عٰچ٭‬ ‫ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ؿک ٯبٻت عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ تـڅیڂ ُـڇ اًت ُبٿٺ ؿڅ آٺ اًبًی ٿیثبُـ‬ ‫ام رڀټڈ ٿڀڄچ‪٣‬یت ٳبکثلؿ ًالطډب څ کڅٍډبیی ٳڈ اًیت ‪٧‬یل ٗلڅکڍ څ کڃذ ثیڊچؿڇ ؿاکڃـ څ‬ ‫ٿڀڄچ‪٣‬یت ٳبکثلؿ کڅٍډب څ اؿڅات ڃ‪٠‬بٿیٳڈ ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌتٰیپ ٯبؿک ثڈ ت‪٬‬ٴیٲ اډـا‪ ٩‬څ اٿچاٹ‬ ‫‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیڃیٌتڄـ‪ .‬ٿغـڅؿ ٳلؿځ اثناکډب څ کڅٍډبڍ رڄٸی‪ ،‬ثڈ ٿ‪٬‬ڊچٽ ت‪٤‬بؿٹ ثلٯلاک ٳلؿځ ثیڂ‬ ‫ٗلڅکت ڃ‪٠‬بٿیڅ اًیتډبڍ څاکؿ اٿـڇ ثڈ څًیټڈ ثلپبیی رڄٶ ثڈ ‪٣‬ټت عڀبیت ام ا‪٫‬لاؿ ‪٧‬یل کمٿڄـڇ‬ ‫اًت‪ .‬ډڀضڄیڂ‪ ،‬ؿک رڄٶ ؿکیبیی ام اثناک څ ُیچڇډبڍ ؽبٓی اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ‪ .‬عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ‬ ‫ثڈ ٿغـڅؿ ٳلؿځ احبک ڃبُی ام رڄٶ پلؿاؽتڈ څ ثڈ رڊت اڃٌبځ ؿڅًتبڃڈ عٮ ‪ٛ‬ل‪٩‬ډبڍ ٿؾبٓڀڈ کا‬ ‫ؿک اڃتؾبه څ اًت‪٬‬بؿڇ ام اثناکډب څ ُیچڇډبڍ رڄٸی ٿغـڅؿ ٿیڃڀبیـ (ًی‪٬‬ی څ ٿزـ‪٫‬ل‪.)39 :1399 ،‬‬ ‫ای٘بًایڄٴڈ‪ ،‬ٷٌتلٍ تزڊینات ؿکیبیی څ پیِل‪٫‬ت ‪٫‬ڂاڅکڍ ؿک ؿکیب‪ ،‬پی ام رڄٶډبڍ رڊبڃی‬ ‫ڃِبڃٸلایڂ اًت ٳڈ کڅٍډبڍ رڄٶ ؿکیبیی ؿک ٿؾبٓڀبتایڄـڇ ډڀبڃڄـ ٯجٺ‪ ،‬ڃَٰ اًبًی ؽچاډڄـ‬ ‫ؿاُت‪.‬ک‪٣‬بیت ٯچا‪٣‬ـ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ؿک ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ؿکیبیی ثب تچرڈ ثڈ ُلای‪ ٚ‬رچڍ‬ ‫څ ٿغی‪ٜ‬ی ام اډڀیت ثڈ ؽٔچٓی ڃٌجت ثڈ مٿیڂ ثلؽچکؿاکڃـ‪.‬عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ عبٳپ ثل ٿؾبٓڀبت‬ ‫ٿٌټغبڃڈ ؿکیبیی ثڈ ٳبکٷیلڍ کڅٍډبڍ رڄٶ ؿکیبیی کا ٿِلڅ‪ ١‬ٯټڀـاؿ ٿیڃڀبیـ څ اځډبکا ٿٴټ‪٪‬‬ ‫ثڈ ک‪٣‬بیت ٯچا‪٣‬ـ ثِل ؿڅًتبڃڈ‪ ،‬عٰچ٭ ثی ‪ٛ‬ل‪٫‬ی څ عٰچ٭ ؿکیبډب ٿیڃڀبیـ څ ٿغـڅؿیتډبڍ ٿجتڄی‬ ‫ثل ٿالع‪٠‬بت ثِل ؿڅًتبڃڈ‪ ،‬آٺ ٗلڅکت‪ ،‬آٺ تڄبًت څ ت‪٬‬ٴیٲ ثل اځډب ٯبثٺ ا‪٣‬ڀبٹ ٿی‪-‬‬ ‫ثبُـ(ًی‪٬‬ی څ ٿزـ‪٫‬ل‪.)53 :1399 ،‬‬ ‫حوبیت اس غیزًظبهیبى در هخبغوبت هسلحبًِ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ډلؿڅ ثڈ رڊت عڀبیت ام عٰچ٭ اڃٌبڃی څ ٿٴټ‪ً ٪‬بؽتڂ‬ ‫ؿڅٻتډب ثڈ ک‪٣‬بیت ٿڄنٻت څ ُاځ اڃٌبڃی تـڅیڂ ُـڇاڃـ څ ٿٴڀٺ ډڀـیٸل ؿکایڂ کاًتب ٿیثبُڄـ‪.‬‬ ‫پلڅتٴٺ اٻغبٯی اڅٹ ٳڄچاڃٌیچځ هڃچ‪ ،‬ٯچا‪٣‬ـڍ کا ٿٰلک ًبؽتڈ اًت ٳڈ ډپ ثڈ ٓچکت ‪٣‬ل‪ ٩‬ؿکاٿـڇ‬ صفحه 22 ‫تغچالت ارلاڍ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ؿک رڄٶډبڍ ؿکیبیی‬ ‫‪27‬‬ ‫څ ډپ ؿک ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ؿاؽټی څ ثیڂاٻڀټټی ٯبثٺ ارلا ٿیثبُـ ام رڀټڈ ُبٿٺ آٺ ت‪٬‬ٴیٲ‬ ‫ٿیبځ ڃ‪٠‬بٿیبځ څ ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیبځ څ اٿچاٹ څ اډـا‪ ٩‬ڃ‪٠‬بٿی‪ ،‬ٿڀڄچ‪٣‬یت عڀټڈ ٳچکٳچکاڃڈ‪ ،‬آٺ تڄبًت ؿک‬ ‫عڀټڈ ؿکثبکڇ ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ ڃ‪٠‬بٿیبځ څ ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیبځ‪ .‬ؿیچاځ ثیڂاٻڀټټی ؿاؿٷٌتلڍ ؿک کوڍ ٿِچکتی‬ ‫‪ ،1996‬ؿک ٯ٘یڈ ًالطډبڍ ډٌتڈاڍ‪ ،‬صڄیڂ ٿٰلک ؿاُت ٳڈ آٺ ت‪٬‬ٴیٲ‪ ،‬یٴی ام آچٹ اًبًی‬ ‫عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ څ یٴی ام آچٹ ‪٧‬یلٯبثٺ تؾ‪ٜ‬ی ؿک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ‪٣‬ل‪٫‬ی ٿیثبُـ‪ .‬ثڈ ډڀیڂ‬ ‫رڊت‪ُ ،‬چکاڍ اٿڄیت ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ ڃین‪ ،‬عڀټڈ ‪٣‬ټیڈ ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیبځ کا ٳڈ ؿک رلیبځ ٿڄبم‪٣‬بت‬ ‫ٿؾتټ‪ ٪‬ؿک ډل ؿڅ عچمڇ ؿکٷیلڍډبڍ ثیڂاٻڀټټی څ ‪٧‬یل ثیڂاٻڀټټی ٿچکؿ اؿ‪٣‬ب ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ‪ ،‬ٿغٴچٽ‬ ‫ڃڀچؿڇ څ ؽبتڀڈ عڀالت کا ؿکؽچاًت ٳلؿڇ اًت‪ .‬ډڀضڄیڂ‪ ،‬ؿک ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈ ‪ 1295‬ٿٔچه ًبٹ ‪،2000‬‬ ‫پیلاٿچځ عڀبیت ام ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیبځ ؿک ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ‪ ،‬ؿکثبکڇ عڀبیت ام ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیبځ ؿک ؿکٷیلڍ‪-‬‬ ‫ډبڍ ٿٌټغبڃڈ‪ُ ،‬چکاڍ اٿڄیت ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ‪ ،‬ؿڅثبکڇ ٿچٗچ‪ ١‬عڀټڈ ‪٣‬ڀـڍ ثڈ ا‪٫‬لاؿ ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیکا‬ ‫ؿک ٿچٯ‪٤‬یتډبڍ رڄٸی ٿچکؿ ٿغٴچٿیت ُـیـ ٯلاک ؿاؿ‪.‬ٿ٘ب‪ ٩‬ثلایڄٴڈ‪٧ ،‬یلڃ‪٠‬بٿیبڃی ٳڈ ؿک‬ ‫ٿؾبٓڀبت ُلٳت ڃـاکڃـ‪ ،‬ثبیٌتی ٿچکؿ اعتلاٽ څ عڀبیت ٯلاک ثٸیلڃـ‪ ،‬اځډب عٮ ؿاکڃـ ٳڈ‬ ‫ُؾٔیت‪ُ ،‬لا‪٫‬ت‪ ،‬عٰچ٭ ؽبڃچاؿٷی‪ ،‬ا‪٣‬تٰبؿات ٿقډجی څ ‪٣‬بؿات څ کًچٿِبځ ٿچکؿ اعتلاٽ ٯلاک‬ ‫ٷیلؿ‪ ،‬عڀبیت ام ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیبځ څ اعتلاٽ ثڈ ٳلاٿت اځډب‪ ،‬ٯٌڀتی ام عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ‪٣‬ل‪٫‬ی المٽ االرلا‬ ‫کا ثچرچؿ ٿی اڅکڃـ څ ‪ٛ‬جٮ ٳڄچاڃٌیچځ صڊبکٽ هڃچ‪ ،‬ت‪٤‬ڊـ ثڈ اعتلاٽ ثڈ اُؾبّ‪ ،‬ٿِتڀٺ ثل ت‪٤‬ڊـ ثڈ‬ ‫عڀبیت څ اعتلاٽ ثڈ تڀبٿیت رٌڀی‪ ،‬فډڄی څ یب ٿ‪٤‬ڄچڍ اځډب اًت څ ډلٷچڃڈ ‪ِ٫‬بک رٌڀییب‬ ‫اؽالٯی ثلاڍ ثڈ ؿًت اڅکؿځ ا‪ٛ‬ال‪٣‬بت ام ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیبځ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت‪ .‬ثڈ ډڀیڂ رڊت‪ُ ،‬ٴڄزڈ ا‪٫‬لاؿ ام‬ ‫ډل رڄجڈاڍ‪ ،‬ٿڀڄچ‪ ١‬څ ث‪٤‬ڄچاځ ڃٰٖ ٳڄچاڃٌیچځډب یب یٲ رڄبیت رڄٸی ٯبثٺ ٿزبمات ٿی‪-‬‬ ‫ثبُـ(ٿغڀـکٗبئی څ ډڀٴبکاځ‪.)276-284 :1399 ،‬‬ ‫حمَق اسیزاى جٌگی در اسٌبد ثییالوللی‬ ‫یٴی ام رڄجڈډبڍ ثبکم عٰچ٭ ثِل ؿک ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ثیڂاٻڀټټی ٳڈ ڃٌجت ثڈ ؿیٸل ٿٰلکات‬ ‫ٿلثچ‪ ٙ‬ام ٯـکت ارلایی ثیِتلڍ کا ؿاکا ٿیثبُڄـ‪ ،‬ٯچا‪٣‬ـ عبٳپ ثل ک‪٫‬تبک ثب اًیلاځ رڄٸی اًت‪ .‬ؿک‬ ‫ؿڅکاځ ثبًتبځ څ ٯلڅځ څً‪ٜ‬ی‪ ،‬اًیل رڄٸی ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ اٿلڅمڍ ڃجچؿ څ ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی ُٴٌت ؽچکؿٷبځ‬ ‫ؿک رڄٶ‪ ،‬ٿغٴچٽ ثڈ ٯتٺ یب ثلؿٷی ثچؿڃـ‪ .‬ثلؿٷی اًیلاځ رڄٸی صڄیڂ ثچؿ ٳڈ اڃبځ ام ٻغب‪ ٝ‬ربڃی څ‬ ‫ٿبٻی ؿک اؽتیبک ُؾْ اًیل ٳڄڄـڇ یب ٿٰبٿبت ڃ‪٠‬بٿیٳِچک اًیل ٳڄڄـڇ ٯلاک ؿاُتڄـ څ ٯبؿک ثچؿڃـ‬ ‫ډل‪ٛ‬چک ٳڈ ثؾچاډڄـ ثب اڃبځ ک‪٫‬تبک ڃڀبیڄـ‪ .‬ٯچا‪٣‬ـ څ ٿٰلکات عٰچٯی عبٳپ ثل ک‪٫‬تبک ثب اًیلاځ رڄٸی تب‬ ‫ٿـتډب رڄجڈ ‪٣‬ل‪٫‬ی ؿاُت‪ ،‬اٿب ؿک عبٹ عبٗل تبث‪ ٢‬ڃ‪٠‬بٿیٿیثبُـ ٳڈ ثڈ ًجت اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی‬ صفحه 23 ‫‪28‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫ٿڊڀیٿ‪٤‬یڂ ُـڇ اًت ٳڈ ام رڀټڈ ٿڊڀتلیڂ اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی ؿک اکتجب‪ ٙ‬ثب اځ ا‪٣‬الٿیڈ ثلڅٳٌٺ‬ ‫‪(1874‬ٿچاؿ ‪ 23‬څ ‪٣ ،)24‬ڊـڃبٿڈ هڃچ ٿچکػ ‪ 27‬هڅئیڈ ‪ 1929‬ؿک مٿیڄڈ ثڊجچؿ ًلڃچُت اًیلاځ رڄٸی‪،‬‬ ‫‪٣‬ڊـڃبٿڈ ًچٽ هڃچ ٿچکػ ‪ 12‬اڅت ‪ 1949‬ؿکثبکڇ ک‪٫‬تبک ثب اًیلاځ رڄٸی ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫څٗ‪٤‬یت عٰچٯی اًیلاځ رڄٸی ثڈایڂ ُٴٺ اًت ٳڈ اڃبځ ام اثتـاڍ ؿًتٸیلڍ‪ٗ ،‬ڀڂ پیلڅڍ ام‬ ‫ٯچاڃیڂ څ ٿٰلکات څ ؿًتچکات ‪٫‬لاٿیڂ ٳِچک اًیل ٳڄڄـڇ څٗ‪٤‬یت عٰچٯی څیوڇاڍ کا ؿاکڃـ ٳڈ ؿک‬ ‫ډیش عبٻتی ڃڀیتچاڃڄـ ام عٰچٯی ٳڈ ‪٣‬ڊـڃبٿڈ ًچٽ ثڈ اڃبځ ؿاؿڇ ًلپیضی ڃڀبیڄـ ٳڈ ام رڀټڈ ک‪٫‬تبک‬ ‫اڃٌبڃی ڃٌجت ثڈ اًیلاځ‪ ،‬ع‪ ٞ٬‬څ ڃٸڊـاکڍ اًیلاځ‪ ،‬ا‪٣‬الٽ ٿِؾٔبت اًیلاځ‪ ،‬ٿڀڄچ‪٣‬یت ٳِچکډب ام‬ ‫ارجبک اًیلاځ ثڈ ؿاؿځ ا‪ٛ‬ال‪٣‬بت‪ ،‬ا‪٣‬الٽ اًبکت ثڈ ٳِچک ٿتجچ‪ ١‬اًیلاځ‪ُ ،‬لای‪ ٚ‬مڃـٷی ؿک اکؿڅٷبڇ‪-‬‬ ‫ډبڍ اًیلاځ‪ ،‬اُت‪٨‬بٹ ثڈ ٳبک اًیلاځ‪ ،‬ٿٔچڃیت اٿچاٹ ُؾٔی اًیلاځ څ ؿیٸل ٿچاکؿ ٿیثبُڄـ‪.‬ٿ٘ب‪٩‬‬ ‫ثلایڄٴڈ‪ ،‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿٰلکات ٿقٳچک‪ ،‬آچالً ثلؽچکؿاکڍ ام څٗ‪٤‬یت اًیلاځ رڄٸی‪ ،‬ام ٻغ‪٠‬ڈ اًبکت تب‬ ‫پبیبځ اځ ٿیثبُـ‪ .‬ٻقا ث‪٘٤‬ی ام ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیبځ ڃین ٿیتچاڃڄـ امایڂ څٗ‪٤‬یت ثلؽچکؿاک ُچڃـ ام رڀټڈ‬ ‫ؽـٿڈ ٳِتیډبڍ ثبمکٷبڃی یب ڃبڅډبڍ ډچایی ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿی‪ ،‬ؽجلڃٸبکاځ رڄٸی څ ثبالؽلڇ ٿـؿٳبکاځ‬ ‫ثڊـاکڍ څ ٿقډجی‪٣.‬الڅڇ ثلاځ‪ ،‬مٿبڃی ٳڈ اًیل رڄٸی ؿک ًلمٿیڂ ؿُڀڂ ‪٫‬چت ٳڄـ یب ‪ٛ‬جٮ ٿ‪٤‬بٿټڈ‬ ‫ٿتٰبثٺ‪ ،‬ثب اًیل رڄٸی ٳِچک ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿؾبٓڀڈ ٿجبؿٻڈ ُچؿ یب ‪٫‬لاک ڃڀبیـ څ ام صبکصچه ٳِچک اًیل‬ ‫ٳڄڄـڇ ؽبکد ٷلؿؿ یب ثلاحل رلاعت څ ثیڀبکڍ ُـیـ اماؿ ُچؿ‪ ،‬اًبکت پبیبځ یب‪٫‬تڈ اًت(ٗیبئی‬ ‫ثیٸـٻی‪.)162-178 :1397 ،‬‬ ‫حمَق هجزٍحبى جٌگی ٍ هػذٍهبى دریبیی‬ ‫ؿکایبٽ ٯـیپ‪ ،‬ا‪٣‬ڀبٹ ٿلاٯجتډبڍ پنُٴی ڃٌجت ثڈ ٿزلڅعبځ څ ثیڀبکاځ رڄٸی ثڈ رڊت ‪٣‬ڊـڃبٿڈ‪-‬‬ ‫ډبڍ څیوڇاڍ اڃزبٽ ٿیٷل‪٫‬ت ٳڈ ؿک رلیبځ ډلرڄٶ ام ًچڍ ‪٫‬لٿبڃـډبځ ڃ‪٠‬بٿی‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ډڀبځ رڄٶ‬ ‫ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٿیٷلؿیـ‪.‬ڃؾٌتیڂ ٯلاکؿاؿ ثیڂاٻڀټټی ؿکثبکڇ ثڊجچؿ ًلڃچُت ٿزلڅعبځ څ ثیڀبکاځ رڄٸی‬ ‫‪٣‬ڊـڃبٿڈ هڃچ ٿچکػ ‪ 22‬اڅت ‪ 1864‬ٿیثبُـٳڈ تاًیی ٓټیت ًلػ رڊبڃی ؿک اځ ٿٰلک ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫ډڀضڄیڂ‪ٛ ،‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 8‬پلڅتٴٺ ُڀبکڇ ‪٣ 1‬ڊـڃبٿڈ هڃچ‪ ،‬ٿزلڅعبځ څ ثیڀبکاځ ُبٿٺ ا‪٫‬لاؿ ڃ‪٠‬بٿیڅ‬ ‫‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیٿیُچؿ ٳڈ ثڈ رڊت رلاعبت‪ ،‬ثیڀبکڍ یب ڃبتچاڃیډبڍ ؿیٸل یب اؽتالالت رٌڀبڃی یب‬ ‫کڅاڃی ڃیبم ثڈ ٿلاٯجتډبڍ پنُٴی ؿاکڃـ څ ام ډلٷچڃڈ ‪٣‬ڀٺ ؽٔڀبڃڈاڍ ٿڀبڃ‪٤‬ت ٿیڃڀبیڄـ‪ .‬آ‪ٜ‬الط‬ ‫ٿٔـڅٽ ؿکیبیی ڃین ُبٿٺ ا‪٫‬لاؿ ڃ‪٠‬بٿیڅ ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیٿیُچؿ ٳڈ ؿک ؿکیب یب ؿیٸل اهډب ؿک یٲ څٗ‪٤‬یت‬ ‫ؽ‪ٜ‬لڃبٱ ٯلاک ؿاکڃـ څ ؿصبک ٿٔیجت څ ثال ٿیُچڃـ‪ ،‬یب ٳِتی یب ډچاڃبڅڍ ٳڈ اڃبځ کا عڀٺ ٿیٳڄـ‬ ‫ٓـٿڈ ثجیڄـ ٳڈ ام ډلٷچڃڈ ‪٣‬ڀٺ ؽٔڀبڃڈاڍ ٿڀبڃ‪٤‬ت ڃڀبیڄـ ٳڈایڂ ا‪٫‬لاؿ ؿک ډڄٸبٽ ڃزبت تب ٳٌت‬ صفحه 24 ‫تغچالت ارلاڍ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ؿک رڄٶډبڍ ؿکیبیی‬ ‫‪29‬‬ ‫یٲ څٗ‪٤‬یت ؿیٸل ث‪٤‬ڄچاځ ٿٔـٽ ؿکیبیی ُڄبؽتڈ ٿیُچڃـ‪٣ .‬الڅڇ ثلاځ‪ ،‬ا‪٘٣‬بڍ ڃیلڅډبڍ ٿٌټظ څ‬ ‫ؿیٸل اُؾبٓی ٳڈ ډڄٸبٽ ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ا‪٣‬پ ام ثیڂاٻڀټټی څ ‪٧‬یل ثیڂاٻڀټټی‪ ،‬ٿزلڅط یب ثیڀبک‬ ‫څ یب ٿٔـڅٽ ؿکیبیی ٿیُچڃـ ٿیثبیٌت ؿک ډل ُلای‪ٜ‬ی ام ت‪٤‬لٕ ٿٔچځ ثڀبڃڄـ‪ .‬ډڀضڄیڂ‪ ،‬ثب‬ ‫ٯلثبڃیبځ ٷ‪٬‬تڈ ُـڇ ؿک ډل ُلای‪ٜ‬ی ثبیـ ک‪٫‬تبک اڃٌبڃی ؿاُت څ کډب ًبؽتڂ ‪٣‬ڀـڍ ثـڅځ اٿـاؿ‬ ‫پنُٴی‪ ،‬ډلٷچڃڈ تج‪٤‬یٖ ؿک ؿکٿبځ‪ًٌ ،‬تی څ ‪٣‬ـٽ اًت‪٬‬بؿڇ ام اٿٴبڃبت ٿچرچؿ ثلاڍ ٿلاٯجت ٿڀڄچ‪١‬‬ ‫ٿیثبُـ‪ .‬ڃڊبیتبًایڄٴڈ‪ ،‬ٿ‪٤‬بډـات ثیڂاٻڀټټی عڀبیت ٳڄڄـڇ‪ ،‬ٳِچکډبڍ ٿتؾبٓپ کا ٿٴټ‪ ٪‬ثڈ ٯجچٹ‪،‬‬ ‫ٿلاٯجت څ ؿکٿبځ ٿزلڅعبځ‪ ،‬ثیڀبکاځ رڄٸی څ ٿٔـڅٿیڂ ؿکیبیی ڃڀچؿڇ اًت(ٗیبئی ثیٸـٻی‪:1397 ،‬‬ ‫‪.)178-181‬‬ ‫تطخیع ًظبهیبى ٍ غیزًظبهیبى در وطتیّبی هتخبغن ٍ غیزهتخبغن‬ ‫یٴی ام آ‪ٜ‬العبتی ٳڈ ؿک ڃ‪٠‬بٽ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ څرچؿ ؿاکؿ آٺ تڀبین یب ت‪٬‬ٴیٲ اًت ٳڈ‬ ‫ثڈایڂ ٿ‪٬‬ڊچٽ ٿیثبُـ ٳڈ ڃ‪٠‬بٿیبځ ثبیٌتی ؿک تڀبٿیمٿبځډب ثیڂ رڀ‪٤‬یت ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیڅ ڃ‪٠‬بٿیبځ ؿُڀڂ څ‬ ‫ثیڂ اډـا‪٧ ٩‬یلڃ‪٠‬بٿیڅ اډـا‪ ٩‬ڃ‪٠‬بٿیتڀبین ٯبئٺ ُچڃـ څ ثـیڂ رڊت‪ ،‬ډلٷچڃڈ عڀټڈ ؽچؿ کا ‪ٰٚ٫‬‬ ‫ٿتچرڈ ڃ‪٠‬بٿیڂ څ اډـا‪ ٩‬ڃ‪٠‬بٿیڃڀچؿڇ څ ام ډل ٷچڃڈ عڀټڈ ‪٣‬ټیڈ ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیبځ څ اډـا‪٩‬‬ ‫‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیٿڀبڃ‪٤‬ت څکمڃـ څ اځډبکا ٿچکؿ ت‪٤‬لٕ ٯلاک ڃـډڄـ‪ .‬ؿک ڃ‪٠‬بٽ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ‪ ،‬آٺ‬ ‫تڀبین ث‪٤‬ڄچاځ یٴی ام ٿڊڀتلیڂ آچٹ عڀبیتی عبٳپ ثل عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ٿچکؿ ُڄبًبیی ٯلاک‬ ‫ٷل‪٫‬تڈ اًت‪ .‬یٴی ام آچٹ اڃٌبڃی عبٳپ ثل رڄٶ اځ اًت ٳڈ ثیڂ ڃ‪٠‬بٿیبځ څ ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیبځ ت‪٬‬ٴیٲ ثڈ‬ ‫‪٣‬ڀٺ اٿـڇ څ ا‪٫‬لاؿ څ رڀ‪٤‬یت ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیٿچکؿ تڊبرپ ٯلاک ڃٸیلڃـ‪ .‬تڀبین ثیڂ ا‪٫‬لاؿ ڃ‪٠‬بٿیڅ ا‪٫‬لاؿ ‪٣‬بؿڍ‬ ‫ٿٌئټڈاڍ ٯـیڀیؿک تبکیؼ رڄٶډب ڃجچؿڇ څ تب ٯلڅځ څً‪ٜ‬ی‪ ،‬ؿک رڄٶډب‪ ،‬تڀبٿیًبٳڄبځ ٳِچک ؿُڀڂ‪،‬‬ ‫ٿبڃڄـ ډپ ثچؿڇ څ ثب ډڀڈ ثڈ یٲ ٿـٹ ک‪٫‬تبک ٿیُـ(‪ٰ٫‬یڈ عجیجی‪.)92 :1395 ،‬‬ ‫تؼْذات دٍلتّب ًسجت ثِ رػبیت حمَق ثطزدٍستبًِ در ّشارُ سَم‬ ‫ام اڃزب ٳڈ مٿیڄڈ ا‪٣‬ڀبٹ ٯچا‪٣‬ـ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ثیڂاٻڀټټی ؿک پڊڄڈ رڄٶډبیی اٿٴبځ پقیل اًت‬ ‫ٳڈ صڊلڇ ؽچؿ کا ثب پیِل‪٫‬ت ‪٫‬ڄچځ کمٿیڅ ُیچڇډبڍ ڃجلؿ ٿؾتټ‪ ٪‬پیـا ٿیٳڄـ‪ ،‬ٷبڇ ٯچا‪٣‬ـایڂ کهیپ ام‬ ‫رڀټڈ ٿبؿڇ یٲ ٿِتلٱ ٳڄچاڃٌیچځډبڍ هڃچ ڃین ڃبصبکاً ؿًتؾچٍ ت‪٨‬ییلاتی ٿیٷلؿؿ ٳڈ اځډب کا ام‬ ‫ٿجبؿڍ اڅٻیڈ ٿتڀبین ٿیًبمؿ‪ .‬ثلاًبى ٿبؿڇ یٲ ٿِتلٱ ٳڄچاڃٌیچځډبڍ صڊبکٷبڃڈ هڃچ څ پلڅتٴٺډبڍ‬ ‫اڅٹ څ ًچٽ اٻغبٯی‪ ،‬ؿڅٻتډبڍ ٿت‪٤‬بډـ ٿټنٽ ثڈ ک‪٣‬بیت څ ت٘ڀیڂ ک‪٣‬بیت ٿٰلکات ٿڄـکد ؿک اځډب‬ ‫ٿیثبُڄـ‪ .‬ثب څرچؿ اًتٰجبٹ امایڂ ت‪٤‬ڊـ ؿک ث‪٘٤‬ی ام اًڄبؿ عٰچ٭ ثِلڍ‪ ،‬ثڈ اٯت٘بڍ ٗلڅکت څ‬ صفحه 25 ‫‪31‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫څاٯ‪٤‬یت کڅاث‪ ٚ‬ثیڂاٻڀټټی‪ ،‬ت‪٬‬بڅتډبیی ڃین ؿک اًڄبؿ عٰچ٭ ثِلڍ څ اًڄبؿ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ثڈ‬ ‫صِپ ٿیؽچکؿ‪ .‬ډڀضڄیڂ‪ ،‬ثلاًبى ٿبؿڇ ‪ 26‬ٳڄچاڃٌیچځ څیڂ ‪ 1969‬ؿکثبکڇ عٰچ٭ ٿ‪٤‬بډـات‪ ،‬ؿڅٻتډب‬ ‫ٿت‪٤‬ڊـ ډٌتڄـ ت‪٤‬ڊـات ؽچؿکا ثب عٌڂ ڃیت ثڈ اڃزبٽ ثلًبڃڄـ‪.‬ایڂ ٯب‪٣‬ـڇ ثڄیبؿیڂ‪ ،‬پبیڈ آټی عٰچ٭‬ ‫ثِل ؿڅًتبڃڈ ی‪٤‬ڄی ک‪٣‬بیت څ ت٘ڀیڂ ک‪٣‬بیت ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ ٳڈ ؿک ٿبؿڇ یٲ ٿِتلٱ ٳڄچاڃٌیچځډبڍ‬ ‫صڊبکٷبڃڈ هڃچ څ پلڅتٴٺ اڅٹ اٻغبٯی ‪ 1977‬څ ًپی ثب اٻٸچ ثلؿاکڍ ام اځ ؿک اًڄبؿ ٿڊپ عٰچ٭‬ ‫ثِلڍ ا‪٣‬پ ام ٿیخب٭ عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی ‪ 1966‬ٿقٳچک ا‪٫‬تبؿڇ اًت ثڈ ډڀیڂ رڊت‪ ،‬مٿبڃی ٳڈ‬ ‫ؿڅٻتډب ؽچؿکا ؿک ثلاثل ٿ‪٤‬بډـڇاڍ ٿت‪٤‬ڊـ ٿیڃڀبیڄـ ‪٫‬لٕ ثل اځ اًت ٳڈ ٯٔـ ارلاڍ اځ کا ڃین‬ ‫ؿاکڃـ څ تٔڀیڀیٿجڄی ثل ڃٰٖ ٿ‪٬‬بؿ اځ کا ڃـاکڃـ‪ .‬ثڈ ؿیٸل ًؾڂ‪ ،‬ؿڅٻتډبڍ ‪٘٣‬چ ٳڄچاڃٌیچځډبڍ‬ ‫صڊبکٷبڃڈ څ پلڅتٴٺډبڍ اٻغبٯی ڃین ٿټتنٽ ثڈ ٻچامٽ څ احبک ت‪٤‬ڊـ ؽچؿ ‪٣‬ټی اٻؾٔچّ ؿک پڊڄڈ ارلاڍ‬ ‫اًڄبؿ ٿنثچک ثڈ ‪ٛ‬چک ‪٣‬بٽ څ ٿبؿڇ یٲ ٿِتلٱ ثڈ ‪ٛ‬چک ؽبّ ډٌتڄـ(ثبٯل ماؿڇ څ کڃزجلیبځ‪:1394 ،‬‬ ‫‪ .)126-127‬ؿکڃتیزڈ‪ ،‬ؿک ‪٘٫‬بڍ اٿلڅم ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی‪ ،‬ؿڅٻتډب ڃڈ ‪ ٰٚ٫‬ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ ت‪٤‬ڊـ ٿ‪٤‬بډـاتی‬ ‫ثټٴڈ ثڈ ٿچرت ت‪٤‬ڊـڍ ‪٣‬ل‪٫‬ی ڃین ثڈ ک‪٣‬بیت ٿچامیڂ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ٿٴټ‪ ٪‬ثچؿڇ څ امایڂ رڊت‬ ‫ٿؾبٓڀبت ثیڂاٻڀټټی تغت پچَُایڂ ت‪٤‬ڊـات ٯلاک ٿیٷیلڃـ(ثبٯل ماؿڇ څ کڃزجلیبځ‪.)133 :1394 ،‬‬ ‫ًمص دیَاى ثییالوللی دادگستزی در تَسؼِ ٍ تحَل حمَق ثطز دٍستبًِ‬ ‫ؿیچاځ ثیڂاٻڀټټی ؿاؿٷٌتلڍ ث‪٤‬ڄچاځ ٿڊڀتلیڂ کٳڂ ٯ٘بیی ٿټٺ ٿتغـ‪ ،‬ڃَٰ ثٌیبک ٿڊڀیؿک تچً‪٤‬ڈ‪-‬‬ ‫ڍ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثِل ؿڅًتبڃڈ ؿاکؿ‪.‬ایڂ ؿیچاځ ثڈ عٰچ٭ الډڈ ؿک اکتجب‪ ٙ‬ثب ٯچا‪٣‬ـ عبٳپ ثیڂ‬ ‫ؿڅٻتډب ؿک کاًتبڍ اًت‪٬‬بؿڇ ام مڅک یب عٰچ٭ څ ‪٣‬ل‪ ٩‬رڄٸی ٳڈ ثڈ ‪ٛ‬چک ًڄتی ڃبٿیـڇ ٿیُچؿ تچرڈ‬ ‫ڃڀچؿڇ اًت څ عٰچ٭ هڃچ ؿک اکتجب‪ ٙ‬ثب عڀبیت ام اُؾبّ ام تبحیلات ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ٳڈ‬ ‫اٳڄچځ ثڈ یٴـیٸل څٓٺ ډٌتڄـ څ ث‪٤‬ڄچاځ یٲ ًیٌتپ پیضیـڇ ٿزنا ٳڈ ؿک عبٹ عبٗل ث‪٤‬ڄچاځ عٰچ٭‬ ‫ثیڂاٻڀټٺ ثِل ؿڅًتبڃڈ یبؿ ٿیُچؿ اًت‪،‬ایزبؿ ُـڇاڃـ‪ .‬ؿیچاځ ثڈ ت‪ٔ٬‬یٺ ؿک ؿڅ ڃ‪٠‬ل ٿِچکتی ؽچؿ‬ ‫ؿک ٯ٘بیبڍ ٿِلڅ‪٣‬یت تڊـیـ یب تچًٺ ثڈ ًالطډبڍ ډٌتڈاڍ ‪ 1996‬څ ٿِلڅ‪٣‬یت ًبؽت ؿیچاک‬ ‫عبئٺ ؿک اکاٗی اُ‪٨‬بٻی ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ ‪ 2004‬څ کوڍ تلا‪٤٫‬ی ؽچؿ ؿک ٯ٘یڈ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ ٿٌټغبڃڈ ؿک‬ ‫ًلمٿیڂ ٳڄٸچ ‪ 2005‬ثڈ ٿچٗچ‪٣‬بت عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ پلؿاؽتڈ اًت(کٗچڍ ‪٫‬لؿ څ ڃچکڅمڍ‪،‬‬ ‫‪.)3-4 :1396‬‬ ‫ؿک کاًتبڍ تچً‪٤‬ڈ ؿاؿٷبڇډبڍ ثیڂاٻڀټټی څ ؽ‪ٜ‬ل ا‪٫‬نایَ ت‪٤‬بکٕ ٓالعیت ؿاؿٷبڇډب‪ ،‬پیِڄڊبؿ‬ ‫ٿ‪٤‬تجل ؿکایڂ اًت ٳڈ اًت‪٬‬بؿڇ ام ‪٣‬ڀټٴلؿ ٿِچکتی ث‪٤‬ڄچاځ یٲ اثناک ٓغیظ ؿک رڊت ت‪ٌ٬‬یل عٰچ٭‬ ‫ثیڂاٻڀټٺ ٗلڅکڍ ٿیثبُـ‪ .‬ؿیچاځ ؿک ڃجچؿ ڃڊبؿ کًڀیٿٌتٰٺ ٯبڃچڃٸقاکڍ ؿک کڅاث‪ ٚ‬ثیڂاٻڀټټی‪ ،‬ٷبڇ‬ صفحه 26 ‫تغچالت ارلاڍ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ؿک رڄٶډبڍ ؿکیبیی‬ ‫‪31‬‬ ‫ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٳبکٷناک تچً‪٤‬ڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ‪٣‬ڀٺ ڃڀچؿڇ اًت‪.‬ډڀضڄیڂ‪ ،‬تچرڈ ثڈ اًتڄبؿ ثیِتل ثڈ اکاء‬ ‫تلا‪٤٫‬ی څ ڃ‪٠‬لیبت ٿِچکتی ؿیچاځ ثیڂاٻڀټټی ؿاؿٷٌتلڍ ڃَٰ ثٌیبک ٿڊڀیٿیتچاڃـ ؿکثبکڇ ک‪٢٫‬‬ ‫اثڊبٿبت څ ٷٌتلٍ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺای‪٬‬ب ڃڀبیـ(کٗچڍ ‪٫‬لؿ څ ڃچکڅمڍ‪.)13 :1396 ،‬‬ ‫ًمص وویتِ ثییالوللی غلیت سزخ در تضویی حمَق ثطزدٍستبًِ‬ ‫ٳڀیتڈ ثیڂاٻڀټټی ٓټیت ًلػ‪ ،‬ؿک ٯټت ڃڊ٘ت ثیڂاٻڀټټی ٓټیت ًلػ څ ډالٹ اعڀل ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ څ‬ ‫ٿچتچک ٿغلٱ څ ٿلٳن حٰٺ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ ثِل ؿڅًتبڃڈ ٿیثبُـ ٳڈ ؿک تلًیپ اٻ‪٬‬جبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫ؿڅًتبڃڈ ثیڂاٻڀټټی څایزبؿ اؿثیبت عٰچٯی‪ ،‬تـڅیڂ څ تچً‪٤‬ڈ ٯچا‪٣‬ـ عڀبیتی‪ ،‬ڃِٰی ٿخجتای‪٬‬ب ڃڀچؿڇ‬ ‫اًت‪.‬ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی‪،‬ام ؿیـٷبڇ ٳڀیتڈ ‪ٛ‬ی‪ ٪‬ٯلثبڃیبځ ؿڅ ؿًتڈ ٿیثبُڄـ ٳڈ ام رڀټڈ ٯلثبڃیبځ ثبٻٰچڇ ٳڈ‬ ‫ؿک ‪٣‬لٓڈ ؿیپټڀبتیٲ ٿچکؿ تچرڈ ډٌتڄـ څ ٯلثبڃیبځ ثبٻ‪٤٬‬ٺ ٳڈ ؿک ٿیـاځ رڄٶ ٿچکؿ عڀبیت ٿی‪-‬‬ ‫ثبُڄـ‪ .‬اځډب‪٫ ،‬لؿ یب ٷلڅډی ام ا‪٫‬لاؿ اڃٌبڃی ډٌتڄـ ٳڈ ؿک احل ؽِچڃت ڃبُی ام رڄٶ څ ڃٰٖ‬ ‫عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ‪ ،‬اًیت پقیلڃـ څ ثبیـ ام ٷنڃـ څ احبک تؾلیجی رڄٶ ٿغ‪٬‬چ‪ ٝ‬ثڀبڃڄـ‪ .‬ؿک ‪٣‬لٓڈ‬ ‫ؿیپټڀبتیٲ‪ ،‬ٳڀیتڈ ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام تزبکثی ٳڈ ؿاکؿ‪ ،‬ثڈ تِچیٮ ثلٷناکڍ ٳڄ‪٬‬لاڃیډبڍ ؿیپټڀبتیٲ‬ ‫ٿتِٴٺ ام ڃڀبیڄـٷبځ ٳِچکډب‪ ،‬اڃزبٽ ٳبکډبڍ ٿٰـٿبتی‪ ،‬تڊیڈ پیَ ڃچیی اًڄبؿ‪ ،‬ٳڀٲ ٿیڃڀبیـ‪،‬‬ ‫ؿیپټڀبًی ثِل ؿڅًتبڃڈ ٳڀیتڈ‪ ،‬اثناکڍ پچیب ثڈ رڊت کًیـځ ثڈ اډـا‪٣ ،َ٫‬ټی اٻؾٔچّ ؿک‬ ‫ٿؾبٓڀبت ‪٧‬یل ثیڂاٻڀټټی اًت‪.‬ایڂ ؿیپټڀبًی ‪٤٫‬بٹ‪٣ ،‬الڅڇ ثل ٳبکثلؿ ؿک ‪٣‬لٓڈ ؿیپټڀبتیٲ‪ُ ،‬بٿٺ‬ ‫ٿقاٳلڇ‪ ،‬ٿٴبتجڈ ثب ٿٰبٿبت ٿٌئچٹ‪ ،‬ثیڂ ٳڀیتڈ څ ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈ ٯلثبڃیبځ کا تغت اٯتـاک ؽچؿ ؿاکڃـ ٿی‪-‬‬ ‫ثبُـ تب ربیی ٳڈ ٿٰبٽ ٳڀیتڈ کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٲ ٿیبڃزی ثی ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ڃنؿ ا‪٫‬ٴبک ‪٣‬ڀچٿیربٿ‪٤‬ڈ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی‬ ‫ڃڀچؿڇ اًت‪.‬ٿ٘ب‪ ٩‬ثلایڄٴڈ‪ ،‬ت‪٬‬بًیل ٳڀیتڈ ام ٿٰلکات ٿچرچؿ‪ ،‬ڃ‪٠‬بکت ثل عٌڂ ارلاڍ ٿٰلکات ثِل‬ ‫ؿڅًتبڃڈ‪ ،‬تل‪٧‬یت څ تِچیٮ ؿڅٻتډب ثڈ اٻتناٽ ‪٣‬ڀټی ثڈ ٿ‪٤‬بډـات‪ ،‬تلڅیذ څ اٿچمٍ ٯچا‪٣‬ـ ثڈ ‪٣‬بٿڈ‬ ‫ٿلؿٽ یب ٷلڅڇډبڍ ؽبّ ٿبڃڄـ ڃ‪٠‬بٿیبځ‪ ،‬اکثبه کًبڃڈډب‪ ،‬ؿاڃِٸبډیبځ څ رچاڃبځ ثِل ؿڅًتی څ‬ ‫اًتٰالٹ اځ کا تٰچیت ڃڀچؿڇ څ اځ کا رڊبځ ُڀچٹ ڃڀچؿڇ اًت(ٿلڅت‪.)360 :1390 ،‬‬ ‫جبیگبُ حمَق ثطزدٍستبًِ در دٍراى هؼبغز‬ ‫ٿچاکؿ ٿڊڀیڅرچؿ ؿاکؿ ٳڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټټی ثِلؿڅًتبڃڈ ؿک عڀبیت ام ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیبځ‪ ،‬مڃـاڃیبځ‪،‬‬ ‫ثیڀبکاځ څ ٿزلڅعبځ څ ٿغـڅؿ ٳلؿځ اًت‪٬‬بؿڇ ام ًالطډبیی ٳڈ ثب‪٣‬ج ٓـٿڈ رـڍ څ ‪٧‬یلٯبثٺ رجلاځ‬ ‫ٿیُچؿ‪ ،‬ت‪٬‬بڅت ثبکمڍایزبؿ ٳلؿڇاًت‪ .‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿبؿڇ ‪ 1‬ٿِتلٱ ٳڄچاڃٌیچځډبڍ هڃچ «‪ٛ‬ل‪٩‬ډبڍ ٿ‪٠٤‬پ‬ ‫ٿت‪٤‬بډـ ٿت‪٤‬ڊـ ثڈ ک‪٣‬بیت څ ت٘ڀیڂ ک‪٣‬بیت ٳڄچاڃٌیچځ عبٗل ؿک تڀبٿیُلای‪ ٚ‬ٿیٷلؿڃـ»‪ ،‬ثڄبثلایڂ‬ صفحه 27 ‫‪32‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫ٳِچکډب ٿچ‪ ٪ٟ‬ډٌتڄـ ثلاڍ ا‪ٛ‬ڀیڄبځ ام ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثیڂاٻڀټټی ثِلؿڅًتبڃڈ اٯـاٿبت المٽ کا‬ ‫اڃزبٽ ؿډڄـ‪ .‬ٳِچکډب ٿٴټ‪٬‬ڄـ ٳڈایڂ ؿًتڈ ٯچاڃیڂ کا ثڈ ڃیلڅډبڍ ٿٌټظ څ ‪٣‬ڀچٽ ٿلؿٽ اٿچمٍ ؿډڄـ‪.‬‬ ‫اڃڊب ثبیـ ام ا‪٣‬ڀبٹ ؽِچڃت ٿڄ‪ُ ٢‬چڃـ یب ؿک ٓچکت ا‪٣‬ڀبٹ اځ‪ ،‬ٿزبمات ُچڃـ‪ .‬ٳِچکډب ډڀضڄیڂ‪،‬‬ ‫ثبیـ ٿزبماتی کا ثلاڍ ڃٰٖ ٳڄچاڃٌیچځډبڍ هڃچ څ پلڅتٴٺډبڍ اٻغبٯی اځ‪ ،‬ٳڈ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ رلایپ‬ ‫رڄٸی ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ٿیُچڃـ‪ ،‬تٔچیت ٳڄڄـ‪.‬‬ ‫ٳِچکډب ډڀضڄیڂ ثبیـ ٯچاڃیڄی کا ثلاڍ ٿغب‪٠٫‬ت ام ڃِبځډبڍ ٓټیت ًلػ څ ډالٹ اعڀل تٔچیت‬ ‫ٳڄڄـ‪ .‬ؿک ؿڅکاځ ٿ‪٤‬بٓل‪ ،‬اٯـاٿبتی ڃین ؿک ً‪ٜ‬ظ ثیڂاٻڀټټی اڃزبٽ ُـڇاًت‪.‬‬ ‫ثلاڍ ٿخبٹ ؿاؿٷبڇډبیی ثلاڍ ٿزبمات ا‪٣‬ڀبٹ ٿلتٴت ُـڇ ؿک ؿڅ ٿؾبٓڀڈ (رڀڊچکڍ ‪٫‬ـکاٹ‬ ‫ًچًیبٻیٌتی یچٷٌالڅڍ څ کڅاڃـا)ایزبؿ ُـڇاڃـ‪.‬‬ ‫یٲ ؿیچاځ ٳی‪٬‬لڍ ثیڂاٻڀټټی ڃین‪ ،‬ثب ٿٌئچٻیت ٿزبمات رلایپ رڄٸی‪ ،‬ڃٌٺٳِی ٿٔـا٭ رڄبیبت‬ ‫‪٣‬ټیڈ ثِلیت څ تزبڅم تچً‪ ٚ‬اًبًڄبٿڈ ‪ 1998‬کٽایزبؿ ُـڇاًت‪٣ .‬الڅڇ ثلایڂ‪ ،‬ڃڊبؿډبڍ فیلث‪ٚ‬‬ ‫ؿڅٻتډب‪ ،‬ٳڀیتڈ ثیڂاٻڀټټی ٓټیت ًلػ‪ ،‬رڀ‪٤‬یتډبڍ ٿټی ٓټیت ًلػ څ ډالٹ اعڀل‪ً ،‬بمٿبځډبڍ‬ ‫‪٧‬یلؿڅٻتی ثِلؿڅًتبڃڈ‪ُ ،‬چکاڍ اٿڄیت ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ څ ٿغبٳپ ٳی‪٬‬لڍ ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫تغییز ٍ تحَالت در سبختبر جبهؼِ ثییالوللی‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی ٿ‪٬‬ڊچٿیپچیب ٿیثبُـ ٳڈ ؿک ً‪ٜ‬ظ ثیڂاٻڀټٺ تغچٹ څ تچً‪٤‬ڈ پیـا ٿیٳڄـ‪ .‬ٿ‪٬‬ڊچٽ‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی ؿک ‪٣‬لٓڈڍ ڃ‪٠‬لڍ څ ‪٫‬ٴلڍ ام کڅیٴلؿ »ٳبڃتی« تب»څڃتی» ؿک کڅاث‪ ٚ‬ثیڂاٻڀټٺ څ‬ ‫عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ت‪٨‬ییلاتی اًبًی ؿاُتڈ اًت‪.‬اٿلڅمڇ‪ ،‬ام ‪ٛ‬لیٮ ؿًتلًی اًبځ څ ًلی‪ ٢‬ثڈ ا‪ٛ‬ال‪٣‬بت‬ ‫څ تچً‪٤‬ڈ اکتجب‪ٛ‬بت څ عق‪ ٩‬تـکیزی ٿلمډبڍ ‪٫‬ٴلڍ څ ر‪٨‬لا‪٫‬یبیی‪ٗ ،‬لڅکت ؿکٱ ؿٯیٮ تل ٿ‪٬‬ڊچٽ‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی اډڀیت ؿڅصڄـاځ پیـا ٿیڃڀبیـ څ ثڈ رڊتایزبؿ احبک رـیـ عٰچٯی څ ثیڂاٻڀټټی‪،‬‬ ‫ٳبکثلؿڍ ڃچیڄی ؿک ‪٣‬لٓڈ رڊبڃی څ ت‪٤‬بٿٺ ٿیبځ ؿڅٻتډب څ ًبمٿبځډب پیـا ٿیڃڀبیـ(‪٣‬ټیناؿڇ څ‬ ‫کعڀبڃی‪.)21 :1395 ،‬‬ ‫ډڀضڄیڂ‪ ،‬آ‪ٜ‬الط ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټٺ ثیبڃٸلایڂ اًت ٳڈ ٿڄبًجبت ٿیبځ ؿڅٻتډب ثب ٿ‪٤‬ڄب څ ؿالٻت‬ ‫ډڄزبکڍ ٿیثبُـ څ ؿڅٻتډب ثبډپ ڃڈ ‪ ٰٚ٫‬ؿک کاًتبڍ ٳِڀٴَ ثل ًل ٯـکت ثټٴڈ ؿک ثٌتل‬ ‫اؿ‪٣‬بډبیی کار‪ ٢‬ثڈ عٰچ٭ څ تٴبٻی‪ ٪‬اکتجب‪ ٙ‬ثلٯلاک ٿیڃڀبیڄـ(‪٣‬ټیناؿڇ څ کعڀبڃی‪.)35 :1395 ،‬‬ ‫سبس ٍوبرّبی هلی ٍ ثییالوللی در خػَظ حمَق ثطز دٍستبًِ‬ صفحه 28 ‫تغچالت ارلاڍ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ؿک رڄٶډبڍ ؿکیبیی‬ ‫‪33‬‬ ‫یٴی ام ٿجبعج ٿڊپ ؿک عبٹ عبٗل ٳڈ ًجت ڃٸلاڃی ربٿ‪٤‬ڈ ثِلڍ ؿک ؿډڈ اڅٹ ٯلځ ثیٌت څ یٴپ‬ ‫اًت‪ ،‬ڃٰٖ عٰچ٭ ثِل ؿک رڊبځ‪ ،‬تچً‪ ٚ‬ؿڅٻتډبڍ ٷچڃبٷچځ‪ ،‬ڃٌجت ثڈ اتجب‪ ١‬ؽچؿ څ ًبیل ٿټیتډب‬ ‫څ اٯچاٽ ٿیثبُـ‪ً .‬بمڅٳبکډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ثیڂاٻڀټټی پی ام رڄٶ رڊبڃی ؿڅٽ څ تاًیی ًبمٿبځ ٿټٺ‪،‬‬ ‫ثلاڍ ٿڀبڃ‪٤‬ت ام ڃٰٖ عٰچ٭ ثِل یب ٳپ ڃڀچؿځ ؿاٿڄڈ اځ‪،‬ایزبؿ ُـڇ اًت ٳڈ ام رڀټڈ تـڅیڂ څ‬ ‫تٔچیت اًڄبؿ ٿت‪٤‬ـؿ ثیڂاٻڀټټی‪ ،‬تجییڂ ٿچامیڂ څ ٿ‪٬‬بډیپ عٰچ٭ ثِل‪ً ،‬چ٭ ؿاؿځ ؿڅٻتډب ثڈ ًڀت‬ ‫تٔچیت اځ اًڄبؿ‪،‬ایزبؿ اٻتناٽ څ ت‪٤‬ڊـ ٯلاکؿاؿڍ ثلاڍ ارلاڍ اځډب څ تاًیی ڃڊبؿډبڍ ٿؾتټ‪٪‬‬ ‫ڃ‪٠‬بکتی څ ارلایی ٳڈ تبمڇ تلیڂ اځډب ُچکاڍ عٰچ٭ ثِل څ ؿیچاځ ٳی‪٬‬لڍ ثیڂاٻڀټټی اًت‪.‬رن ؿیچاځ‬ ‫ٳی‪٬‬لڍ ثیڂاٻڀټټی ٳڈ ٯبؿک اًت تٔڀیڀبت ارلایی ثبمؿاکڃـڇ ثٸیلؿ‪ ،‬ؿیٸل ًبمڅٳبکډبڍ ڃ‪٠‬بکتی‪ ،‬ام‬ ‫ٗڀبڃت ارلایی المٽ ثلؽچکؿاک ڃڀیثبُڄـ(ٿڊلپچک‪.)8 :1388 ،‬‬ ‫جبیگبُ لبػذُ رػبیت ٍ تضویی رػبیت حمَق ثطزدٍستبًِ در حمَق ثییالولل هؼبغز‬ ‫ام اڃزبیی ٳڈ ا‪٣‬ڀبٹ ٯچا‪٣‬ـ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ثیڂاٻڀټټی ؿک پڊڄڈ رڄٶډبیی ٿڀٴڂ اًت ٳڈ‬ ‫صڊلڇ ؽچؿکا ثب تچً‪٤‬ڈ ‪٫‬ڄچځ کمٿیڅ ُیچڇډبڍ ڃجلؿ ٿؾتټ‪ ٪‬ٿییبثـ‪ ،‬ا‪٧‬ټت ٯچا‪٣‬ـایڂ کهیپ ام رڀټڈ‬ ‫ٿبؿڇ یٲ ٿِتلٱ ٳڄچاڃٌیچځډبڍ هڃچ ڃبصبکاً ؿصبک ت‪٨‬ییلاتی ُـڇاڃـ ٳڈ اځډبکا ام آچٹ اڅٻیڈ‬ ‫ٿت‪٬‬بڅت ٿیًبمؿ‪ .‬ډڀضڄیڂ‪ ،‬ثلاًبى ٿبؿڇ یٲ ٿِتلٱ ٳڄچاڃٌیچځډبڍ صڊبکٷبڃڈ هڃچ څ پلڅتٴٺډبڍ‬ ‫اڅٹ څ ًچٽ اٻغبٯی‪ ،‬ؿڅٻتډبڍ ٿت‪٤‬بډـ ٿٴټ‪ ٪‬ثڈ ک‪٣‬بیت څ ت٘ڀیڂ ک‪٣‬بیت ٿٰلکات ٿڄـکد ؿک اځډب‬ ‫ٿیثبُڄـ ٳڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ٿ‪٤‬بٓل اځ کا ام ٯب‪٣‬ـڇډبڍ ‪٣‬ل‪٫‬ی تټٰی ٿیڃڀبیـ(ثبٯل ماؿڇ څ کڃزجلیبځ‪،‬‬ ‫‪.)125 :1394‬‬ ‫ٿ٘ب‪ ٩‬ثلایڄٴڈ‪ ،‬ثی ُٲ ڃٰٖ ٿبؿڇ یٲ ٿِتلٱ ٳڄچاڃٌیچځډبڍ هڃچ ام ًڀت ٳِچکډبڍ ٿت‪٤‬بډـ‬ ‫ٿیتچاڃـ ًجت ‪ٛ‬لط ٿٌئچٻیت اڃبځ ؿک ثلاثل ؽٌبکات څاکؿ ثل ؿیٸل ؿڅٻتډبڍ میبځ ؿیـڇ څ عتی‬ ‫حبٻج څ ڃین اُؾبّ ٯلثبڃی ُچؿ‪ .‬ؿک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ٿ‪٤‬بٓل ٯٌڀت ‪٣‬ڀـڇ ٿغتچاڍ ٿبؿڇ یٲ‬ ‫ٿِتلٱ‪ ،‬ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ اًڄبؿ ٿ‪٤‬بډـاتی فٳل ُـڇ‪٣ ،‬ل‪ ٩‬ثیڂاٻڀټټی څ ٿڄج‪٤‬ج ام آچٹ ٳټی عٰچ٭‬ ‫ثیڂاٻڀټٺ ثِل ؿڅًتبڃڈ څارـ څیوٷی ت‪٤‬ڊـات یٲ ؿڅٻت ؿک ثلاثل ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی اًت‪ .‬ؿک ڃتیزڈ‪،‬‬ ‫ؿک عبٹ عبٗل ؿک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ‪٣‬ل‪٫‬ی‪ ،‬ٯٌڀت ‪٣‬ڀـڇ ٿغتچاڍ ٿبؿڇ یٲ ٿِتلٱ ث‪٤‬ڄچاځ ت‪٤‬ڊـ‬ ‫‪ Erga Omnes‬ثڈ کًڀیت ُڄبؽتڈ ُـڇ اًت څ ام ٻغب‪٣ ٝ‬ل‪٫‬ی‪ ،‬ٯب‪٣‬ـڇ ٿڄـکد ؿک ٿبؿڇ یٲ ٿِتلٱ‬ ‫ثڈ ٿبډیت ٯلیت څ ات‪٬‬ب٭ ٿٰلکات عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ‪ ،‬کڅمڃڈاڍ ثلاڍ څکڅؿ ثڈ ًټٌڈ ٿلاتت ٯچا‪٣‬ـ‬ ‫عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ پیـا ڃڀچؿڇ اًت(ثبٯل ماؿڇ څ کڃزجلیبځ‪.)137 :1394 ،‬‬ ‫تحَالت حمَق ثطزدٍستبًِ در هخبغوبت هسلحبًِ دریبیی اس صًَ تب سبًزهَ‬ صفحه 29 ‫‪34‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ؿک ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ؿکیبیی پی ام اڃ‪ٰ٤‬بؿ ٳڄچاڃٌیچځ ؿڅٽ هڃچ ؿک ‪ 12‬اڅت‬ ‫‪ 1949‬ثلؽال‪ ٩‬عٰچ٭ ٿؾبٓڀبت ؿک ؽِٴی‪ ،‬ام ث‪٤‬ـ ٿ‪٤‬بډـڇاڍ ډیش تغچٻی کا تزلثڈ ڃڄڀچؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ډلصڄـ ٯٌڀتی ام ٿٰلکات پلڅتٴٺ اڅٹ اٻغبٯی ثڈ ٳڄچاڃٌیچځډبڍ ‪ 1949‬هڃچ څ ٳٺ ثؾَ صڊبکٽ اځ‬ ‫پلڅتٴٺ ٯبثٺ ا‪٣‬ڀبٹ ؿک ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ؿکیبیی ڃین اًت‪.‬عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ عبٳپ ثل‬ ‫ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ؿکیبیی‪ ،‬ام اڃزب ٳڈ ثیِتل ٿڄبث‪ ٢‬اځ ٿغٔچٹ ًبٹډبڍ اثتـایی ٯلځ ثیٌتپ ثچؿ‪ ،‬ثب‬ ‫پیـایَ اثناکډب څ ُیچڇډبڍ ڃچیڂ رڄٶ ؿکیبیی ؿیٸل ٯبؿک ڃجچؿ ډڀٸبٽ ثب پیِل‪٫‬ت ‪٫‬ڄبڅکڍ ؿک‬ ‫څًبیٺ څ اثناکډبڍ رڄٶ ؿکیبیی ٷبٽ ثلؿاکؿ څ ثڈ ډڀیڂ رڊت ڃیبمٿڄـ تچً‪٤‬ڈ څ تـڅیڂ ٿٰلکات‬ ‫رـیـ اًت‪.‬ٳڄچاڃٌیچځ ؿڅٽ ام صڊبک ٳڄچاڃٌیچځ هڃچ ٳڈ ؿک ‪ 12‬اڅت ‪ 1949‬ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٷلؿیـ‪ ،‬ؿک ٿچکؿ‬ ‫ثڊجچؿ ُلای‪ ٚ‬ٿزلڅعبځ‪ ،‬ثیڀبکاځ څ ‪٧‬لیٰبځ ڃیلڅډبڍ ٿٌټظ ؿک ؿکیب ثچؿ‪.‬ایڂ ٳڄچاڃٌیچځ‪ ،‬ؿک عٰیٰت‬ ‫ربیٸنیڂ ٳڄچاڃٌیچځ ؿډپ ‪ 1907‬الډڈ ؿکثبکڇ ک‪٣‬بیت ٳڄچاڃٌیچځ ‪ 1864‬هڃچ رڄٶډبیی ؿکیبیی‬ ‫اًت‪.‬ډڀضڄیڂ‪ ،‬عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ عبٳپ ثل ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ؿکیبیی‪ ،‬ؿیٸل ٿڄغٔل ثڈ ٳڄچاڃٌیچځ‬ ‫ؿڅٽ ‪ 1949‬هڃچ ڃجچؿڇ څ تچً‪٤‬ڈډبیی کا ؿک ٯبٻت عٰچ٭ ڃلٽ څ ًؾت تزلثڈ ڃڀچؿڇ اًت‪.‬‬ ‫عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ‪٣‬ل‪٫‬ی عبٳپ ثل ٿچٗچ‪ ١‬ڃِبڃٸل اځ اًت ٳڈ ڃ‪٠‬بٽ ډڄزبکڍ ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ‬ ‫ؿکیبیی ؿک مٿیڄڈډبڍ ٷچڃبٷچڃی ٿخٺ آچٹ ثِل ؿڅًتبڃڈ عبٳپ ثل ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ‪ ،‬ڃ‪٠‬بٽډبڍ‬ ‫عٰچٯی عبٳپ ثل ٿڄب‪ٛ‬ٮ ؿکیبیی‪ ،‬عٰچ٭ ٿغی‪ ٚ‬میٌت ؿکیبیی‪ ،‬عٰچ٭ ثی ‪ٛ‬ل‪٫‬ی څ ؿیٸل ٿچاکؿ‬ ‫تچً‪٤‬ڈ یب‪٫‬تڈ څ ُبډـ څرچؿ ډڄزبکډبڍ اٻناٽ اڅک ڃچیڄی ٿیثبُـ‪.‬ٿ٘ب‪ ٩‬ثلایڄٴڈ‪ ،‬آچٹ کاډڄڀبڍ‬ ‫ًبڃلٿچ‪ ،‬ثـڅځ ؿاُتڂ ٿڄِا پیـایَ څ ٿبډیت تـڅیڂ ٳڄڄـٷبځ اځ ؿک ‪ٛ‬ی ثیٌت څ صڄـ ًبٹ ٳڈ ام‬ ‫تـڅیڂ اځ ٿیٷقکؿ‪ ،‬ثیبڃٸلایڂ اًت ٳڈ ثـڅځایڄٴڈ ٷچاڇ ډڄزبکډبڍ ‪٣‬ل‪٫‬ی ڃچ‪ٟ‬ڊچک ثچؿڇ څ ؿک‬ ‫عٰیٰت تغچالت پـیـ اٿـڇ کا ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٳلؿڇ اًت‪ ،‬ؽچؿ ڃین ًل ٿڄِا تغچالتی رـیـ ٿیثبُـ‪ .‬ٻقا‬ ‫ثب ثیبځ کڅُڂ ثڈ عٰچ٭ ‪٣‬ل‪٫‬ی ٳڀٲ ڃڀچؿڇ څ ډپ ثڈ ا‪٣‬تجبک څ ربیٸبڇ اځ ؿک کڅیڈ ثیڂاٻڀټټی ؿڅٻتډب‬ ‫څ ًبمٿبځډبیی ام رڀټڈ ٳڀیتڈ ثیڂاٻڀټټی ٓټیت ًلػ‪ ،‬تچاڃٌتڈ ٳڈ ثڈ ربیٸبډی ؿًت یبثـ ٳڈ‬ ‫اٻٸچیی ثلاڍ تـڅیڂ ٿٰلکات څ ٯچا‪٣‬ـ‪ ،‬صڈ ؿک ‪٣‬لٓڈ ؿاؽټی څ صڈ ثیڂاٻڀټټی ثبُـ‪٣.‬الڅڇ ثلاځ‪،‬ایڂ‬ ‫آچٹ کاډڄڀب‪ ،‬تڄڊب ًڄـ ربٿ‪ ٢‬ثیڂاٻڀټټی اًت ٳڈ ام ًبٹ ‪ 1913‬ثڈ ث‪٤‬ـ ؿکثبکڇ ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ‬ ‫ؿکیبیی تـڅیڂ ُـڇ څ تچاڃٌتڈ ثڈ ث‪٘٤‬ی ٿٰلکات ؿکثبکڇ رڄٶ ؿکیبیی ؿاؽټی ٳِچکډب‪ ،‬تبحیل ٷقاکؿ‪.‬‬ ‫ثڈ ؿیٸل ًؾڂ‪،‬ایڂ آچٹ ‪ٛ‬جٮ ثیبځ ثلؽی عٰچٯـاڃبځ‪ ،‬اٿتناری ام عٰچ٭ ٿ‪٤‬بډـڇاڍ‪ ،‬ٿالع‪٠‬بت‬ ‫ٯ٘بیی څ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ‪٣‬ل‪٫‬ی ٿیثبُـ ٳڈ ؿک کاًتبڍ اځ ٿیتچاځ ثڈ اکمیبثی ٿت‪٤‬بؿٻی ام ٿبډیت‬ ‫‪٣‬ڀټٴلؿ ؿڅٻتډب ؿًت یب‪٫‬ت(عٌیڄی اماؿ څ ډڀٴبکاځ‪.)1401-1418 :1399 ،‬‬ صفحه 30 ‫تغچالت ارلاڍ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ؿک رڄٶډبڍ ؿکیبیی‬ ‫‪35‬‬ ‫تحَالت ًبظز ثز فٌبٍریّبی هیی دریبیی‬ ‫ٿیڂډب ؿک میل ُبؽڈ ثڊتلیڂ ًالطډبڍ ؿکیبیی ٿیثبُڄـ ٳڈ ثڈ ‪ٛ‬چک ‪٣‬ڀـڇ ؿک ؿًتلى ٿیثبُڄـ څ‬ ‫ثٌیبک ٿچحل ډٌتڄـ‪ٛ .‬جٮ ؿًتچکاٻ‪٤‬ڀٺ ًبځ کٿچ« ٿیڂ ؿکیبیی څًیټڈاڍ اڃ‪٬‬زبکڍ ٿیثبُـ ٳڈ ؿک اه‪،‬‬ ‫ثٌتل یب میلثٌتل ؿکیب ثڈ ‪٣‬ټت څاکؿ ًبؽتڂ ؽٌبکت یب ‪٧‬ل٭ ڃڀچؿځ ٳِتیډب څ یب رټچٷیلڍ ام څکڅؿ‬ ‫ٳِتیډب ثڈ ٯټڀلڅډبڍ ٷچڃبٷچځ ؿکیبیی کیؾتڈ څ یب ٳبُتڈ ٿیُچڃـ»‪.‬ثڈ ډڀیڂ رڊت‪ ،‬اځډب ثڈ ‪٣‬ڄچاځ‬ ‫یٲ ًالط ٿڊپ څ ثب اکمٍ تبٳتیٴی‪٣ ،‬ڀټیبتی څ اًتلاتویٴی ؿک رڄٶ ؿکیبیی ؿاکاڍ اډڀیت ٿی‪-‬‬ ‫ثبُڄـ‪ .‬ثڈ ډڀیڂ ‪٣‬ټت‪ ،‬رڄٶ ٿیڂ‪ ،‬اًت‪٬‬بؿڇ اًتلاتویٲ‪٣ ،‬ڀټیبتی څ تبٳتیٴی ام ٿیڂ څ اٯـاٿبت ٿتٰبثٺ‬ ‫ٗـ ٿیڂ اًت څ رڄٶ ٿیڂ ؿکیبیی‪ ،‬تلٳیجی ام کیؾتڂ ٿیڂډب ثب ډـ‪٧ ٩‬ل٭ ڃڀچؿځ ٳِتیډبڍ‬ ‫ؿُڀڂ یب رټچٷیلڍ ام ؽ‪ٜ‬ل یب ؽٌبکت ثڈ ٳِتی ٿیثبُـ‪.‬ٿیڂډبڍ ؿکیبیی ام ډچا‪ًٜ ،‬ظ ؿکیب څ میل‬ ‫ؿکیب پلتبه ٿیُچڃـ څ ډڄٸبٽ ٿؾبٓڀڈ ٿٌټغبڃڈ ؿکیبیی ؿک ڃَٰډبڍ ٿتڄچ‪٣‬ی ام رڀټڈ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ام ثڄبؿک‬ ‫څ ًچاعٺ‪ ،‬ٿغبٓلڇ ؿکیبیی‪ ،‬رڄٶ ٗـ ٳِتی څ ٗـ میل ؿکیبیی څ رټچٷیلڍ ام ؿًتلًی ؿُڀڂ‬ ‫ثڈ ٿڄب‪ٛ‬ٮ ؿکیبیی ثٴبک ٷل‪٫‬تڈ ٿیُچؿ‪٣.‬الڅڇ ثل ٿ‪ٜ‬بٻت ٿچکؿ فٳل المٽ ثڈ فٳل اًت ٳڈ ٿیڂډبڍ‬ ‫ؿکیبیی ؿڅ ڃچ‪ ١‬ډٌتڄـ ٳڈ ام رڀټڈ ٿیڂډبڍ تڀبًی څ ٿیڂډبڍ ڃ‪٬‬چفڍ(ًی‪٬‬ی څ ډڀٴبکاځ‪.)53 :1396 ،‬‬ ‫اغَل حمَق ثطزدٍستبًِ ثز جٌگ هیی دریبیی‬ ‫عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ثیڂاٻڀټټی‪ ،‬ٯچا‪٣‬ـ ثیڂاٻڀټټیایزبؿ ُـڇ ام کډٸقک ٿ‪٤‬بډـات یب ‪٣‬ل‪٩‬ډبڍ‬ ‫ثیڂاٻڀټټی اًت ٳڈ عٮ ‪ٛ‬ل‪٩‬ډبڍ ٿؾبٓڀڈ کا ثلاڍ اًت‪٬‬بؿڇ ام ُیچڇډب یب څًبیٺ رڄٸی ٿغـڅؿ‬ ‫ٿیڃڀبیـ یب ام ؿڅٻتډبیی ٳڈ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿؾبٓڀڈ ڃیٌتڄـ څ یب اُؾبّ څ اډـا‪٫‬ی ٳڈ ام ٿؾبٓڀڈ تبحیل‬ ‫ٿیپقیلڃـ عڀبیت ٿیُچؿ‪ .‬عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ‪ ،‬ؿاکاڍ آچٹ ثڄیبؿیڂ اًت څ ثڈ رڊت ٿبډیت ؽچؿ‬ ‫ٯچا‪٣‬ـڍ ډٌتڄـ ٳڈ تچً‪ ٚ‬تڀبٿیؿڅٻتډب عتی ؿڅٻتډبیی ٳڈ ٳڄچاڃٌیچځ ٿت٘ڀڂ اځ ٯچا‪٣‬ـ کا تڄ‪٬‬یق‬ ‫ڃڄڀچؿڇاڃـ ثبیٌتی ا‪٣‬ڀبٹ ُچؿ څ ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ٿؾبٓڀڈ ٿٴټ‪ ٪‬ثڈ ک‪٣‬بیت اځ څ عتی ٿت٘ڀڂ ارلاڍ ٯچا‪٣‬ـ‬ ‫اځ ډٌتڄـ‪ .‬عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ؿک ډیش څٗ‪٤‬یتی ٯبثٺ ت‪٤‬ټیٮ ڃڀیثبُـ څ ٿٌئچٻیت ڃٰٖ عٰچ٭ ثِل‬ ‫ؿڅًتبڃڈ ‪٣‬الڅڇ ثل ٳِچکډب‪ ،‬ٿتچرڈ ا‪٫‬لاؿ ڃین اًت‪.‬ثڈ ډڀیڂ رڊت‪ ،‬ؿڅٻتډب ٿت‪٤‬ڊـ ثڈ ‪٣‬ـٽ ڃٰٖ‬ ‫ٯچا‪٣‬ـ اځ ؿک ٳټیڈ اڅٗب‪ ١‬څ اعچاٹ ډٌتڄـ څ ٗلڅکت ڃ‪٠‬بٿیکا ڃڀیتچاځ ث‪٤‬ڄچاځ ٿٌتڀٌٴی ثلاڍ‬ ‫ت‪٤‬ټیٮ عٰچ٭ ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ثیبځ ڃڀچؿ‪٣.‬الڅڇ ثلاځ‪ ،‬ډیش ٿ‪٤‬بډـڇ څ ٿٰلکات ؽبٓی ٳڈ آچٹ‬ ‫ٳټی عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ثیڂاٻڀټټی ٯبثٺ ا‪٣‬ڀبٹ ثل رڄٶ مٿیڄی کا ثڈ رڄٶ ؿکیبیی ٿغچٹ ًبمؿ‬ ‫څرچؿ ڃـاکؿ‪.‬ٿڀٴڂ اًت ٿڊڀتلیڂ آټی ٳڈ څرچؿ ؿاکؿایڂ ٿیثبُـ ٳڈ ؿک ډل ٿؾبٓڀڈ ٿٌټغبڃڈاڍ‬ ‫‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ؿک اڃتؾبه اثناک څ کڅٍډبڍ رڄٸی ٿغـڅؿ ٿیثبُڄـ‪ .‬ډڀضڄیڂ‪ ،‬ؿک عبٹ عبٗل‪ ،‬ثٴبکٷیلڍ‬ صفحه 31 ‫‪36‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫ٿیڂډبڍ ؿکیبیی ؿک ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ثل آچٹ ثڄیبؿیڂ ام رڀټڈ آٺ ت‪٬‬ٴیٲ‪ٗ ،‬لڅکت ڃ‪٠‬بٿی‪،‬‬ ‫تڄبًت‪ ،‬ٿغـڅؿیتډبڍ ‪٣‬ڀټیبتی څ ٿٰلکات عٰچٯی ثڄیبځ ڃڊبؿڇ ُـڇ اًت څ ؿک عٰیٰت‪ ،‬آچٹ‬ ‫ثڄیبؿیڂ عٰچ٭ رڄٶ‪ ،‬ثلاثل ثب رڄٶ مٿیڄی‪ ،‬ؿکیبیی څ ډچایی ا‪٣‬ڀبٹ ٿیُچڃـ(ًی‪٬‬ی څ ډڀٴبکاځ‪،‬‬ ‫‪.)72-73 :1396‬‬ ‫تؼْذ دٍلتّب در ثزلزاری اهٌیت هٌبثغ اثی ٍ هذیزیت اى در هخبغوبت هسلحبًِ‬ ‫ثب تچً‪٤‬ڈ ډلصڈ ثیِتل رچاٿ‪ ٢‬څ ا‪٫‬نایَ رڀ‪٤‬یت‪ ،‬ڃیبم ثڈ ٿٰبؿیل اه ثلاڍ تاٿیڂ ؽچاًتڈډبڍ اځډب‬ ‫ا‪٫‬نایَ ٿییبثـ څ ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ٿڄبث‪ ٢‬ٿغـڅؿ ٿچرچؿ‪ ،‬ٯـکت پبًؾٸچیی ثڈ تڀبٿیڃیبمډبڍ رـیـ کا‬ ‫ڃـاُتڈ څ اعتڀبٹ ؿاکؿ اڃچا‪ ١‬ٷچڃبٷچځ ٳبکثلڍ ؿڅٻتډب ؿک اًت‪٬‬بؿڇ ام اهډبڍ ٿِتلٱ ثب یٴـیٸل‬ ‫ؿصبک ت‪٤‬بکٕ ُچؿ‪ ،‬ثڈ ‪ٛ‬چکڍ ٳڈ عٔچٹ تچا‪٫‬ٮ ؿک ت‪٤‬ییڂ اڅٻچیت اًت‪٬‬بؿڇ ام ٿڄبث‪ ٢‬اثی ٿڀٴڂ‬ ‫ڃجبُـ(‪٘٫‬بئټی څ کُیـڍ‪.)198 :1398 ،‬‬ ‫عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثِل ؿڅًتبڃڈایزبؿ ‪٣‬ڀـڍ ًیالهډب‪ ،‬ثڈ ٯغ‪ٜ‬ی ٳِبڃـځ رڀ‪٤‬یت ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیڅ‬ ‫عڀټڈ ثڈ تاًیٌبت عبڅڍ ڃیلڅډبڍ ؽ‪ٜ‬لڃبٱ ٿبڃڄـ ًـډب څ اه ثڄـډب کا ٿڀڄچ‪ ١‬ا‪٣‬الٽ ٳلؿڇ څ عٰچ٭‬ ‫ثیڂاٻڀټٺ ٳی‪٬‬لڍ اکتٴبه صڄیڂ ا‪٣‬ڀبٻی کا رڄبیت رڄٸی تټٰی ٿیڃڀبیـ( ‪Rome Statute of the‬‬ ‫‪.)international Court,8991:Art.1‬‬ ‫ٿ٘ب‪٫‬بًایڄٴڈ‪ ،‬اه ؿک ؽالٹ ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ڃین ام اډڀیت ٯبثٺ تچرڊی ثلؽچکؿاک اًت میلا‬ ‫اه څ تاًیٌبت اثی ډپ ث‪٤‬ڄچاځ ٯلثبڃی‪ ،‬ډـ‪ ٩‬عڀالت ڃ‪٠‬بٿیٯلاک ٿیٷیلؿ څ ډپ ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ٿؾبٓڀڈ‬ ‫ٿیتچاڃڄـ ام اه ث‪٤‬ڄچاځ تبٳتیٲ څ ًالط رڄٸی ثڈ ُٴٺ تؾلیت تاًیٌبت اثی‪ ،‬ٯ‪ ٢ٜ‬ٻچٻڈډب څ‬ ‫ٳبڃبٹډبڍ اه کًبڃی‪ ،‬ٿٌڀچٽ ًبمڍ څ اٻچؿڇ ٳلؿځ اه‪ ،‬ت‪٨‬ییل ٿٌیل اه رڊت اډـا‪ ٩‬ڃ‪٠‬بٿیڅ یب‬ ‫امثیڂ ثلؿځ عـاٯٺ ُلای‪ ٚ‬المٽ ثلاڍ ثٰب اًت‪٬‬بؿڇ ڃڀبیڄـ (ٳبپچڃئلا څ ڃبڃی‪.)415-416 :1392 ،‬‬ ‫ؿک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثِل ؿڅًتبڃڈ ٯچا‪٣‬ـ ٓلیظ څ ٿٌتٰیپاڃـٳی ثڈ ٿچٗچ‪ ١‬اه اُبکڇ ُـڇ اٿب‬ ‫آچٹ څ ٯچا‪٣‬ـ ‪٣‬بٽ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ٿخٺ آٺ ٿغـڅؿیت کڅٍډب څ اثناک رڄٶ څ ڃبٿغـڅؿ‬ ‫ڃجچؿځ اًت‪٬‬بؿڇ ام ًالطډبڍ ٿؾله ام رڀټڈ ٿچاکؿڍ اًت ٳڈ ٿیتچاڃـ ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿچکؿ ثڊلڇ‬ ‫ثلؿاکڍ ٯلاک ٷیلؿ څ ‪ٛ‬جٮ اځ‪ ،‬اًت‪٬‬بؿڇډبڍ میبځ ثبک ام اه ٿبڃڄـ اڃڊـاٽ ًـډب څ یب ت‪٨‬ییل ٿٌیل‬ ‫کڅؿؽبڃڈډب ٳڈ ًجت ڃٰٖ آچٹ ت‪٬‬ٴیٲ‪ ،‬تڄبًت څ ٗلڅکت ٿیُچؿ ٿڀڄچ‪ ١‬ؽچاډـ ثچؿ(‪٫‬ڊیڀیڅ‬ ‫ٿِڊـڍ‪.)162 :1395 ،‬‬ ‫ډڀضڄیڂ‪ ،‬پی ام پبیبځ یب‪٫‬تڂ ٿؾبٓڀبت ‪٤٫‬بٹ ڃین ثبمٷِت ثڈ عبٳڀیت ٯبڃچځ څ ٓټظ پبیـاک‬ ‫ٿٌئټڈاڍ ٿڊپ اًت ٳڈ ٿیتچاڃـ ثل اٿڄیت اثی تبحیلٷقاک ثبُـ‪.‬ؿک ٿچٗچ‪ ١‬ثبمًبمڍ‪ ،‬اکائڈ ٳڀٲ ثِل‬ صفحه 32 ‫تغچالت ارلاڍ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ؿک رڄٶډبڍ ؿکیبیی‬ ‫‪37‬‬ ‫ؿڅًتبڃڈ ثڈ ٿلؿٽ ًلمٿیڂډبڍ اًیت ؿیـڇ ام ٿڊڀتلیڂ ٿټنڅٿبت ؿک عیڂ څ پی ام ٿؾبٓڀبت‬ ‫ٿٌټغبڃڈ اًت‪.‬ایڂ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ ڃؾٌت ثل‪٣‬ڊـڇ ؿڅٻت عبٳڀیاًت ٳڈ رڄٶ ؿک ًلمٿیڂ اځ ات‪٬‬ب٭ ا‪٫‬تبؿڇ‬ ‫څ ؿک ٓچکت ‪٣‬ـٽ تچاڃبیی‪ ،‬اځ ٳِچک ٿچ‪ ٪ٟ‬ثڈ پقیل‪٫‬تڂ پیِڄڊبؿ ٳڀٲ ام ًچڍ ڃڊبؿډبڍ ثیڂاٻڀټټی‬ ‫ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ٿخٺ ٳڀیتڈ ثیڂاٻڀټټی ٓټیت ًلػ څ ؿک ٿچاکؿڍ ؿڅٻتډبڍ حبٻج اًت‪ .‬ام رڀټڈ ڃڊبؿډبڍ‬ ‫ثیڂاٻڀټټی ٳڈ ؿک اٿل ثبمًبمڍ پی ام ٿؾبٓڀبت‪ ،‬ڃَٰ ٿڊڀیؿک تاٿیڂ څ ت٘ڀیڂ ؿًتلًی ثڈ اه‬ ‫ؿک ‪ٛ‬چٹ څ پی ام ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ‪٣‬ڊـڇؿاک اًت ٳڀیتڈ ثیڂاٻڀټټی ٓټیت ًلػ اًت(‪٘٫‬بئټی‬ ‫څ کُیـڍ‪ ،‬پیِیڂ‪.)216 ،‬‬ ‫لبػذُهٌذسبسی اثشارّب ٍ رٍشّبی جٌگ تَسظ حمَق ثییالولل ثطز دٍستبًِ‬ ‫عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثِلؿڅًتبڃڈ ُبؽڈاڍ ام عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ‪٣‬ڀچٿیاًت ٳڈ ثڈ ٯب‪٣‬ـڇٿڄـ ًبمڍ‬ ‫ک‪٫‬تبک ٿتؾبٓڀبځ ؿک ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ٿیپلؿامؿ‪ .‬ثؾَ ٯبثٺ تچرڊی ام ٯچا‪٣‬ـ عٰچ٭ ثِل‬ ‫ؿڅًتبڃڈ کا ٯچا‪٣‬ـ عبٳپ ثل ٳبکثلؿ اثناکډب څ کڅٍډبڍ رڄٸی تِٴیٺ ٿیؿډڄـ‪ٛ .‬جٮ عٰچ٭‬ ‫ثیڂاٻڀټٺ ثِل ؿڅًتبڃڈ‪ ،‬عٮ ؿڅٻتډب ؿک اڃتؾبه څ ثڈ ٳبکٷیلڍ اثناکډب څ کڅٍډبڍ رڄٸی ڃبٿغـڅؿ‬ ‫ڃڀیثبُـ‪ .‬ؿک ًبٹډبڍ اؽیل‪ ،‬اثناکډب څ کڅٍډبڍ رڄٸی ڃچیڄی پیـا ُـڇاڃـ ٳڈ څیوٷیډبڍ فاتی یب‬ ‫کڅٍ ثڈ ٳبکٷیلڍ اځډب ؿک رجڊڈډبڍ ڃجلؿ‪ ،‬ڃٸلاڃیډبڍ ثِل ؿڅًتبڃڈاڍ کا ًجت ُـڇ څ ٯبثټیت‬ ‫ا‪٣‬ڀبٹ څ ڃڈ ا‪٣‬تجبک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثِل ؿڅًتبڃڈ کا امٿچځ ڃڀچؿڇاڃـ‪.‬ډڀضڄیڂ‪ ،‬ام اڃزبیی ٳڈ ًالط‬ ‫ڃَٰ ثٌیبک ٿڊڀیؿک ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ؿاکؿ څ اثناکڍ ؿک کاًتبڍ اًیت کًبڃـځ ثڈ ا‪٫‬لاؿ څ‬ ‫اډـا‪ ٩‬ڃ‪٠‬بٿیؿُڀڂ ثڈ عٌبه ٿیایـ ثؾَ ٯبثٺ تچرڊی ام ٯچا‪٣‬ـ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ کا ٯچا‪٣‬ـ‬ ‫عبٳپ ثل ثڈ ٳبک ٷیلڍ تٌټیغبت څ کڅٍډبڍ رڄٸی ثڈ څرچؿ ٿیاڅکڃـ ٳڈ ثڈ ډڀیڂ رڊت‪ ،‬ٳڄتلٹ‬ ‫اثناک څ کڅٍډبڍ رڄٸی یٴی ام ٿڊڀتلیڂ ٿجبعج عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثِل ؿڅًتبڃڈ ثڈ ُڀبک ٿی‪-‬‬ ‫کڅؿ(ُلی‪٬‬ی ‪ٛ‬لام ٳچډی څ ٓیبؿ ڃواؿ‪.)551-522 :1399 ،‬‬ ‫عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثِل ؿڅًتبڃڈ آچٹ څ ٯچا‪٣‬ـ ثڄیبؿیڄی ؿاکؿ ٳڈ ثڈ ؿڅک ام مٿبځ څ ٿٴبځ‪ ،‬ثل ډل ڃچ‪١‬‬ ‫اثناک څ کڅٍ رڄٸی ؿک ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ا‪٣‬ڀبٹ ٿیُچڃـ‪ .‬ډڀضڄیڂ‪ ،‬ؿڅٻتډب‪ ،‬ٿٴټ‪ ٪‬ډٌتڄـ ام‬ ‫ثڈ ٳبکٷیلڍ اثناک څ کڅٍډبیی ٳڈ ٯبؿک ثڈ ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ اډـا‪ ٩‬څ اُؾبّ ڃ‪٠‬بٿیڅ ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیڃیٌتڄـ‬ ‫یب ٿچرتایلاؿ ؿکؿ څ کڃذ ثیَ ام عـ څ ‪٧‬یل المٽ ثل ڃ‪٠‬بٿیبځ ؿُڀڂ ٿیٷلؿڃـ‪ ،‬ٿڀبڃ‪٤‬ت څکمڃـ‪.‬‬ ‫ډڀبڃ‪ٜ‬چک ڃین ثبیٌتی ام ٳبکثلؿ اثناک څ کڅٍډبیی ٳڈ ٿیتچاڃڄـ ٿچرتایزبؿ ٓـٿبت ربڃجی ٿبڃڄـ‬ ‫تټ‪٬‬بت اڃٌبڃی څ ٓـٿڈ ثڈ اٿچاٹ ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیُچڃـ ٳڈ ثب ؿًتبڅکؿډبڍ ڃ‪٠‬بٿیٿچکؿ اڃت‪٠‬بک تڄبًت ڃـاکڃـ‬ ‫رټچٷیلڍ ڃڀبیڄـ‪.‬ثڄبثلایڂ‪ ،‬ؿک ډل ُلای‪ٜ‬ی‪ ،‬ٳبکثلؿ اثناک څ کڅٍډبیی ٳڈ صڈ ؿک ٷقُتڈ تچٻیـ ُـڇ‪-‬‬ صفحه 33 ‫‪38‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫اڃـ څ صڈ اثناک څ کڅٍډبیی ٳڈ ؿکایڄـڇ تچٻیـ ؽچاډڄـ ُـ‪ ،‬ثبیٌتی ثلاًبى ٯچا‪٣‬ـ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‬ ‫ثِل ؿڅًتبڃڈ ثبُـ‪٣ .‬الڅڇ ثلاځ‪ ،‬ٯچا‪٣‬ـ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثِل ؿڅًتبڃڈ ‪ ٰٚ٫‬ٳبکثلؿ ثلؽی ام اثناک څ‬ ‫کڅٍډبڍ رڄٸی کا ډڄٸبٽ ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ٿڄ‪ ٢‬ٿیٳڄڄـ ٳڈایڂ ٿڄ‪ ،٢‬ٳب‪٫‬ی ڃیٌت څ ؿک ٓچکتی‬ ‫ٳڈ‪ ،‬ؿڅٻتډب ًالعی کا ؿک اؽتیبک ؿاُتڈ ثبُڄـ اعتڀبٹ ثڈ ٳبک ٷیلڍ اځ ًالط تچً‪ ٚ‬اځډب میبؿ‬ ‫ؽچاډـ ثچؿ‪ ،‬اٿب مٿبڃی ٳڈ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ کهیپ صڄـ ربڃجڈاڍ ٿبڃڄـ ؽټ‪ً ٢‬الط څ ٳڄتلٹ تٌټیغبت ام‬ ‫تچٻیـ‪ ،‬فؽیلڇ ًبمڍ‪ ،‬اڃتٰبٹ ٳبکثلؿ ًالط ؽبٓی ٿڄ‪ُ ٢‬چڃـ‪ ،‬ٿڀڄچ‪٣‬یت ٳبکثلؿ اځ ًالط ډڄٸبٽ‬ ‫رڄٶ‪ ،‬ثڈ ٿڄ‪ ٢‬ؿک اؽتیبک ؿاُتڂ اځ ډڄٸبٽ ٓټظ ؽچاډـ ُـ(ُلی‪٬‬ی ‪ٛ‬لام ٳچډی څ ٓیبؿ ڃواؿ‪:1399 ،‬‬ ‫‪.)571-572‬‬ ‫هٌغ استفبدُ اس سالح ّبی وطتبر جوؼی در جْت حوبیت اس حمَق ثطز‬ ‫ام ٿٔبؿیٮ رڄبیبت رڄٸی ٳڈ اًبًڄبٿڈ ؿیچاځ ٳی‪٬‬لڍ ثیڂاٻڀټټی ثلاځ اُبکڇ ُـڇ ثڈ ٳبکٷیلڍ‬ ‫تٌټیغبتی اًت ٳڈ ٿب ث‪٤‬ڄچاځ ًالطډبڍ ٳِتبک رڀ‪٤‬ی اځ کا ٿیُڄبًیپ ٳڈ ُبٿٺ اڃچا‪ً ١‬الطډبڍ‬ ‫ډٌتڈاڍ‪ُ ،‬یڀیبیی‪ ،‬ٿیٴلڅثی‪ ،‬ثیچٻچهیٴی اًت څ ؿاکاڍ ؽٔچٓیبتی ٿبڃڄـ ‪٣‬ـٽ ت‪٬‬ٴیٲ ثیڂ ڃ‪٠‬بٿیبځ‬ ‫څ ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیبځ څ ٯـکت تؾلیت ثبال ٿیثبُڄـ‪ .‬ؿیچاځ ٳی‪٬‬لڍ ثیڂاٻڀټټی ٳبکثلؿایڂ ڃچ‪ً ١‬الطډبکا‬ ‫ٿٔـا٭ رڄبیبت رڄٸی څ رنڅ ٓالعیت کًیـٷی ؽچؿ تټٰی ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬رڄٶ څ ؿکٷیلڍ ثب تڀبٽ‬ ‫ڃبٿالیڀتیډب څ ٯـکت تؾلیجی ٳڈ ثل ثِلیت څاکؿ ًبؽتڈ ډڀضڄبځ رنڅ ًلڃچُت مڃـٷی ثِلیت‬ ‫ٿیثبُـ‪ .‬ثڈ ډڀیڂ رڊت‪ ،‬ؿک ً‪ٜ‬چط ٷچڃبٷچڃی‪٤ً ،‬ی ٷلؿیـڇ ٳڈ ٯچاڃیڄی ثلاڍ ارتڄبه‪ ،‬ٳبډَ څ‬ ‫ٳڄتلٹ اًیت ڃبُی امایڂ ثالیب ثڈ تٔچیت ثلًـ‪ .‬ٯچاڃیڄی ٳڈ ُیچڇ رڄٶ څ اثناک ثڈ ٳبک ک‪٫‬تڈ ؿک‬ ‫رڄٶ کا تغت ڃ‪٠‬ل ٯلاک ؿاؿڇ څ ثڈ ډڀیڂ رڊت اثناک څ کڅٍډبڍ رڄٸی ٿغـڅؿ ڃڀبیـ څ ُبٿٺ‬ ‫ُیچڇډبیی ٳڈ تټ‪٬‬بت ‪٧‬یلٗلڅکڍایزبؿ ٿیٳڄـ‪ ،‬ڃِچؿ‪ .‬ډڀضڄیڂ‪ً ،‬الطډبڍ ٳِتبک رڀ‪٤‬ی ام رڀټڈ‬ ‫اثناکډبڍ رڄٸی اًت ٳڈ تچً‪ ٚ‬ٯچاڃیڄی ٿؾتټ‪٬‬ی ٿبڃڄـ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ثیڂاٻڀټټی تغت ڃ‪٠‬ل‬ ‫ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت‪ .‬عـڅؿ ڃیپ ٯلځ پی ام ٿغٴڀڈ ڃچکڃجلٵ څ ؿیٸل ؿاؿٷبڇډبڍ ڃ‪٠‬بٿیثیڂاٻڀټټی‪ ،‬ؿک‬ ‫ًبٹ ‪ ،1994‬اڅٻیڂ ثبک اًبًڄبٿڈ ؿیچاځ ٳی‪٬‬لڍ ثیڂاٻڀټټی ٳڈ عبڅڍ رڄبیبت رڄٸی ڃین ثچؿ‪ ،‬تڊیڈ‬ ‫ٷلؿیـ(ثڊلڍ ؽیبڅڍ‪.)98 :1397 ،‬‬ ‫‪٣‬الڅڇ ثلاځ‪ً ،‬الطډبڍ ٳِتبک رڀ‪٤‬ی ؿاکاڍ ٯـکت ثٌیبک ثبالیی اًت ٳڈ ًجت ڃبثچؿڍ ربڃچکاځ څ‬ ‫ٿغی‪ ٚ‬میٌت څ ًبمڇډبڍ ڃ‪٠‬بٿیڅ ‪٧‬یلڃ‪٠‬بٿیٿیُچؿ څ احبک ٿؾله ثټڄـ ٿـتی ثل ٿغی‪ ٚ‬میٌت څ‬ ‫ربڃـاکاځ ؿاکؿ‪٣ .‬ڄبیت ثڈ اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی ثڈ ؽٔچّ ؿیچاځ ٳی‪٬‬لڍ ثیڂاٻڀټټی ڃِبځ ٿیؿډـ ٳڈ ثڈ‬ ‫ٳبکٷیلڍ ًالطډبڍ ٳِتبک رڀ‪٤‬ی ٿڀڄچ‪ ١‬اًت‪ .‬ؿیچاځ ٳی‪٬‬لڍ ثیڂاٻڀټټی ؿک ٿبؿڇ ‪ 8‬اًبًڄبٿڈ ؽچؿ‬ صفحه 34 ‫تغچالت ارلاڍ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ؿک رڄٶډبڍ ؿکیبیی‬ ‫‪39‬‬ ‫ؿک ثڄـډبڍ ‪ 18‬اٻی ‪ 20‬ثڈ ٓلاعت اًت‪٬‬بؿڇ ام ٷبمډبڍ ٿڊټٲ‪ً ،‬ڀییب ؿیٸل ٷبمډب څ تڀبٿیٿبی‪٤‬بت څ‬ ‫ٿچاؿ څ اثناک ٿِبثڈ څ ډڀضڄیڂ ًالطډب څ پلتبثڈډبیی ٳڈ ًجت رلاعت څ ؿکؿ اٗب‪٫‬ی ٿیٷلؿؿ څ‬ ‫ډڀضڄیڂ ‪٧‬یلٯبثٺ ٳڄتلٹ څ ڃبٯٖ ٯچاڃیڂ ثیڂاٻڀټټی ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ کا رنڅ رڄبیبت رڄٸی‬ ‫تټٰی ڃڀچؿڇ څ کًیـٷی ثڈ اځ کا ؿک ٓالعیت ؿیچاځ ٿیپڄـاکؿ(ثڊلڍ ؽیبڅڍ‪.)106 :1397 ،‬‬ ‫الگَ ٍ اّذاف فزهبًذّبى جٌگّبی دریبییایٌذُ‬ ‫رڄٶایڄـڇ څ تلًیپ تٔچیل کڅُڄی ام اځ ډڀچاکڇ ؿٹ ڃٸلاڃی آټی اًتلاتویٌتډب څ تغټیټٸلاځ‬ ‫ٿٌبئٺ ڃ‪٠‬بٿیڅ اًتلاتویٲ ثچؿڇ اًت‪ .‬ٿبډیت رڄٶ ډڀچاکڇ ؿک عبٹ ت‪٨‬ییل څ تغچٹ ثچؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ًل‪٣‬تایڂ ت‪٨‬ییل ؿک ‪ٔ٣‬ل عبٗل ام ډل مٿبځ ؿیٸلڍ ثیِتل ثچؿڇ اًت څ ثب ٷقک مٿبځ څ پیِل‪٫‬ت‬ ‫‪٫‬ڄبڅکڍ ٓغڄڈډبڍ رڄٶ ٷٌتلؿڇتل ٿیٷلؿڃـ‪ .‬ٿ‪ٜ‬بٻ‪٤‬ڈ رڄٶډبڍایڄـڇ څ تچاڃڀڄـڍ ٿٰبثټڈ ثب اځ ؿک‬ ‫ثؾَ ُبیٌتٸیډبڍ ڃیلڅڍ اڃٌبڃی کا المٽ تټٰی ٿیٳڄـ‪ .‬ڃؾٌتیڂ ٯـٽ ؿک کاًتبڍ اٿبؿٷی ؿ‪٫‬ب‪٣‬ی څ‬ ‫ع‪ ٞ٬‬اٯتـاک ڃ‪٠‬بٿیثلاڍ ثلؽچکؿ ثب عچاؿث څ رڄٶډبڍ اعتڀبٻیایڄـڇ‪ ،‬ؿکٱ ٓغیظ څ ‪٫‬ڊپ ڃغچڇ‬ ‫ڃٸلٍ ؿُڀڄبځ ثڈ رڄٶډبڍ اعتڀبٻیایڄـڇ څ ٿیناځ تڊـیـډبڍ اعتڀبٻی ‪٣‬ټیڈ ٳِچک اًت‪ .‬ډڀضڄیڂ‪،‬‬ ‫پیضیـٷیډبڍ ثٌیبک تغچالت ڃ‪٠‬بٽ ثیڂاٻڀټٺ څ ت‪٤‬بٿالت تڄٸبتڄٶ څ ڃنؿیٲ ‪٤٫‬ٺ څ اڃ‪٤٬‬بالت ًیبًی‬ ‫څ ‪٫‬لایڄـډبڍ ڃ‪٠‬بٿی‪ ،‬ٿغی‪ ٚ‬رڄٶډبڍ پیِل‪٫‬تڈ کا ام عبٳڀیت ٿ‪ٜ‬ټٮ تبٳتیٲډب‪ ،‬کڅیڈډب څ کڅٍډبڍ‬ ‫اًتلاتوڍ ڃ‪٠‬بٿیؽبکد ڃڀچؿڇ څ عچمڇ ڃ‪٬‬چف څ تاحیل ‪٣‬چاٿٺ تٴڄچٻچهیٴی‪ ،‬اٯتٔبؿڍ‪ ،‬کڅاڃی‪٫ ،‬لډڄٸی‪،‬‬ ‫ًیبًی کا ؿکایڂ ٿغی‪ ٚ‬ثڈ ُـت تچً‪٤‬ڈ ؿاؿڇ اًت‪.‬ایزبؿ اؽتالٹ ؿک ا‪ٛ‬ال‪٣‬بت ڃ‪٠‬بٿیؿیٸلاځ ام‬ ‫کڅٍ اثناکډبڍ کایبڃڈاڍ څایڄتلڃت‪،‬ایزبؿ اُ‪٬‬تٸی څ ًلؿکٷڀیؿک ‪٫‬لایڄـ تٔڀیپ ٷیلڍ ٷلڅڇډبڍ‬ ‫ډـ‪ ،٩‬تالٍ ثلاڍ ُٴٺ ؿاؿځ ثڈ ا‪٫‬ٴبک ‪٣‬ڀچٿیربٿ‪٤‬ڈ ډـ‪،٩‬ایزبؿ اؽتالٹ ؿک تزڊینات کاؿاکڍ‪،‬‬ ‫ٿچُٴی څ پلؿامٍ څ تغټیٺ ا‪ٛ‬ال‪٣‬بت ام رڀټڈ ٿٔبؿیٮ پیِل‪٫‬تډبڍ اڃٰاله ا‪ٛ‬ال‪٣‬بتی اًت ٳڈ‬ ‫تغت ‪٣‬ڄچاځ ‪٫‬لایڄـډبڍ رڄٶایڄـڇ ا‪ٛ‬ال‪٣‬بت ثٴبک ٷل‪٫‬تڈ ٿیُچؿ(ٻ‪٬ٜ‬ی رالٹ اثبؿڍ څ ډڀٴبکاځ‪،‬‬ ‫‪.)206 :1399‬‬ ‫ٿ٘ب‪ ٩‬ثلایڄٴڈ‪ ،‬ٿڊڀتلیڂ څیوٷیډبڍ ٿچکؿ تاٳیـ ؿک رڄٶایڄـڇ ُبٿٺ ‪٣‬ڀټیبت ؿٯیٮ‪ً ،‬لی‪ ٢‬څ‬ ‫ٯب‪ ،٢ٛ‬اڃزبٽ ‪٣‬ڀټیبت ٿلٳت‪ ،‬اًتڀلاک ‪٣‬ڀټیبت څ اٿخبٹ اځ‪٣ ،‬ټپ څ ‪٫‬ڄبڅکڍ ؿک رڄٶ ډٌتڄـ‪.‬ثبتچرڈ ثڈ‬ ‫اډڀیتی ٳڈ ؿکیب ؿاکؿ‪ ،‬کڅُڂ اًت ٳڈ ؿکیب ٷڊچاکڇ رڄٶ څ ٓټظ اًت څ ٿڄبٯِبت ؿکیبیی‪ ،‬یٴی ام‬ ‫ٯـیڀیتلیڂ اڃچا‪ ١‬ؿکٷیلڍډب څ رڄٶډب ثیڂ ؿڅٻتډب ثچؿڇ څ اًت‪ .‬یٴی ام اٯـاٿبت ٿڊپ ؿک کاًتبڍ‬ ‫رټچٷیلڍ ام ‪٧‬ب‪٫‬ټٸیل ُـځ څ ا‪٫‬نایَ تچاځ ‪٧‬ب‪٫‬ټٸیل ٳلؿځ څ تچً‪٤‬ڈ څ تٰچیت ډچُڀڄـڍ ڃیلڅڍ‬ ‫ؿکیبیی کاډجلؿڍ‪ ،‬ت‪٤‬ییڂ څ آالط رڊت ٷیلڍډب څ تٔڀیپډبڍ تچً‪٤‬ڈ څ اٿچمٍ ‪٫‬لٿبڃـډبځ څ‬ صفحه 35 ‫‪41‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫ٿـیلاځ څ ا‪٫‬نایَ ُبیٌتٸیډبڍ اڃبځ ؿک رڄٶډبڍایڄـڇ اًت(ٻ‪٬ٜ‬ی رالٹ اثبؿڍ څ ډڀٴبکاځ‪،‬‬ ‫‪.)214 :1399‬‬ ‫ًظزیِ ًسجیت گزایی حمَق ثطز‬ ‫یٴی ام ٿجبعج ثڄیبؿیڂ ؿکثبکڇ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬رڊبڃِڀچٹ څ ‪٣‬بٽ ثچؿځ عٰچ٭ ثِل یب ڃٌجی ثچؿځ اځ‬ ‫اًت‪ .‬ؿیـٷبډی ٳڈ ام رڊبڃِڀچٹ ثچؿځایڂ عٰچ٭ ًؾڂ ٿیٷچیـ‪ ،‬ثلایڂ ثبڅک اًت ٳڈ عٰچ٭‬ ‫ٿٔلط ؿک اًڄبؿ عٰچ٭ ثِل څ ‪٣‬ټی اٻؾٔچّ عٰچ٭ ثِل ڃٌٺ اڅٹ ٳڈ ؿکا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭‬ ‫ثِل څ ث‪٘٤‬ی اًڄبؿ ٿڄ‪ٰٜ‬ڈاڍ ٿڄ‪٤‬ٴی ٷلؿیـڇ‪ ،‬عٰچٯی ‪٣‬بٽ څ رڊبڃِڀچٹ اًت(اٯب ثبثبیی‪:1390 ،‬‬ ‫‪.)183‬‬ ‫ډڀضڄیڂ‪ ،‬ڃ‪٠‬لیبت ڃٌجی ٷلایی ثیبځ ٿیٳڄـ ٳڈ ڃڀیتچاځ تڀبٿیاڃٌبځډبکا ثڈ پقیلٍ ٿ‪٬‬ڊچٽ‬ ‫یٴٌبڃی ام عٰچ٭ ثِل تِچیٮ ڃڀچؿ‪ .‬میلا عٰچ٭ ‪٣‬جبکت اًت ام ٯب‪٣‬ـڇ څ ک‪٫‬تبک ارتڀب‪٣‬ی ٳڈ ٿچٻچؿ‬ ‫رچاٿ‪ ٢‬ثِلڍ اًت‪ .‬ؿک ډل ٳزب ربٿ‪٤‬ڈاڍ اًت‪ ،‬عٰچ٭ ډپ ؿک اځ رب څرچؿ ؿاکؿ‪ ،‬ؿک ڃتیزڈ اکمٍ‪-‬‬ ‫ډبڍ رچاٿ‪ ٢‬ٿؾتټ‪ ٪‬ثبډپ ثلاثل ڃیٌتڄـ‪ ،‬ثټٴڈ ډل ربٿ‪٤‬ڈاڍ ثبڅکډب څ ‪٣‬بؿتډبڍ ٿؾٔچّ ثڈ ؽچؿ کا‬ ‫ؿاکؿ‪ .‬ثڈ ډڀیڂ رڊت عٰچ٭ ثِل ثبیٌتی ‪ٛ‬جٮ څیوٷیډبڍ ډل ربٿ‪٤‬ڈاڍ تڄ‪٠‬یپ ُچؿ‪ ،‬ؿک ڃتیزڈ عٰچ٭‬ ‫ثِل رڊبځ ُڀچٹ څرچؿ ڃـاکؿ‪ .‬ثبتچرڈ ثڈایڄٴڈ عٰچ٭ ثِل تچاڃٌتڈ اًت تڀبٽ ‪٫‬لډڄٶډبڍ ٿچرچؿ‬ ‫کا ؿک ثل ٷیلؿ پی ڃڀیتچاڃـ رڊبځ ُڀچٹ ثبُـ‪ .‬ؿیـٷبڇ ڃٌجی ٷلایی ثڈایڂ ڃٴتڈ آلاک ؿاکؿ ٳڈ‬ ‫اٿچمڇډبڍ ‪٫‬لډڄٸی ډل ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٿؾتْ ثڈ ؽچؿ اځ ربٿ‪٤‬ڈ اًت څ ثڈ اًبڃی ڃڀیتچاځ اځ کا ت‪٨‬ییل‬ ‫ؿاؿ پی ثڈ ؿیٸل ًؾڂ‪ ،‬ربٿ‪٤‬ڈ ډڀیِڈ ؿک اڅٻچیت ٯلاک ؿاکؿ اٿب ؿک ڃ‪٠‬لیڈ رڊبڃِڀچٻی ثلاڍ ‪٫‬لؿ‬ ‫عٰچ٭ ٿٌټپ ٯبئٺ ٿیثبُڄـ‪.‬ؿک عبٻی ٳڈ ؿک ڃٌجی ٷلایی ڃڈ ‪ ٰٚ٫‬ثلاڍ ‪٫‬لؿ عٰچٯی ٯبئٺ ډٌتڄـ ثټٴڈ‬ ‫عٰچ٭ ډڀڈ اڃٌبځډب ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٿیٷیلؿ‪ .‬ا‪٣‬تٰبؿ ثڈ ڃٌجی ٷلایی ؿک عٰچ٭ ثِل اعتڀبٹ ؿاکؿ‬ ‫ڃبُی ام ت‪٬‬بڅتډبڍ ٿڄ‪ٰٜ‬ڈاڍ ‪٫‬لډڄٸی‪ ،‬ٿقډجی‪٫ ،‬ټٌ‪٬‬ی یب عتی ًیبًی ثبُـ‪.‬ٿ٘ب‪٫‬بً‪ٛ ،‬ل‪٫‬ـاکاځ‬ ‫ٿٴتت ڃٌجی ٷلایی ثڈ ت‪٤‬ـؿ څ ٳخلت ا‪٣‬تٰبؿ ؿاکڃـ‪ ،‬صچځ ٿڄِا عٰچ٭ ثِل کا ؿک ‪٫‬لډڄٶډبڍ‬ ‫ٷچڃبٷچځ رچاٿ‪ ٢‬رٌت څ رچ ٿیٳڄڄـ‪ .‬ؿک ثلاثلایڂ ڃ‪٠‬لیڈ پیلڅاځ رڊبڃِڀچٻی ٯلاک ؿاکڃـ ٳڈ یٲ‬ ‫عٰچ٭ ثِل ‪٫‬لاٷیل کا ثلاڍ ډڀڈ رڊبځ ؿک ڃ‪٠‬ل ٿیٷیلڃـ‪ .‬ٻقا‪٣ ،‬ـٽ ت‪٬‬ٴیٲ رڊبځ ُڀچٻی ؿک ٿجڄبڍ‬ ‫څرچؿڍ عٰچ٭ ثِل څ ڃٌجیت اځ ؿک ‪٣‬لٓڈ ارلا څ تجټی‪ ٦‬رڊبڃِڀچٻی ثڈ ًل‪٣‬ت ثؾِیـځ ثڈایڂ‬ ‫کڅڃـ ٳڀٲ ڃڀچؿڇ اًت تب ربیی ٳڈ ٷبډی ڃچ‪٣‬ی ت٘بؿ ؿک ٿتڂ اًڄبؿ ثڈ صِپ ٿیؽچکؿ(فڅاٻٰـک څ‬ ‫ٿغڀـماؿڇ‪.)63-67 :1393 ،‬‬ صفحه 36 ‫تغچالت ارلاڍ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ؿک رڄٶډبڍ ؿکیبیی‬ ‫‪41‬‬ ‫ًتیجِگیزی‬ ‫اٿلڅمڇ ثب تٔچیت ٳڄچاڃٌیچځډبڍ صڊبکٷبڃڈ ‪ 1949‬هڃچ ثڈ څیوڇ ٳڄچاڃٌیچځ ؿڅٽ څ پلڅتٴٺډبڍ‬ ‫اٻغبٯی ‪ 1977‬ثڈ څیوڇ پلڅتٴٺ اڅٹ‪ ،‬ثب تچرڈ ثڈ ایڄٴڈ ؿک ثلٷیلڃـڇ ٯچا‪٣‬ـ ‪٣‬ل‪٫‬ی ٿیثبُڄـ څ ثب‬ ‫ٳڄچاڃٌیچځډبڍ الډڈ ڃین ډڀپچُبڃی ؿاکڃـ‪ ،‬اٳخلیت ٳِچکډبڍ رڊبځ ڃین ٿټنٽ ثڈ ک‪٣‬بیت اڃڊب ٿی‪-‬‬ ‫ثبُڄـ‪ ،‬تب عـڅؿڍ ڃچاٯْ ٯچا‪٣‬ـ ٷقُتڈ اځ ډپ ثڈ ‪ٛ‬چک ٿغـڅؿ‪ ،‬ثڈڅیوڇ ؿک عڀټڈ ثڈ اډـا‪ً ٩‬بعټی‬ ‫رجلاځ ٷلؿیـڇاڃـ‪ .‬اٿب ایڂ څاٯ‪٤‬ی٘ت کا ثبیـ ډڀچاکڇ ؿک ڃ‪٠‬ل ؿاُت ثڈ ٯچا‪٣‬ـڍ ٳڈ ډـ‪ِ٫‬بځ ٳڄتلٹ‬ ‫ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ اًت ثڈاڃـامڇ ٳب‪٫‬ی ‪٣‬ڀٺ ڃڀیُچؿ څ ډڀچاکڇ ٿِٴالت رـیـ ایزبؿ ٿیُچڃـ څ‬ ‫ایڂ ؽچؿ ٿٌتټنٽ کڅٍډبڍ رـیـ څ ثغجډبڍ رـیـ ؿک ٿچکؿ ٿتڄبًت څ ٳب‪٫‬ی ثچؿځ ٯچا‪٣‬ـ ٿچرچؿ‬ ‫څ ثڈ ٳبکٷیلڍ اځډب ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب څاٯ‪٤‬ی٘تډبڍ رـیـ ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫ډـ‪ ٩‬عٰچ٭ ثِلؿڅًتبڃڈ ٳبډَ ؿکؿ څ کڃذ اڃٌبځ څ تاٿیڂ ُاځ څ ٳلاٿت څاالڍ اڃٌبځ ؿک‬ ‫ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ٿیثبُـ‪ .‬ؿک عٰیٰت ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ٳڈ ایڂ ډـ‪ ٩‬ؿک ٿیبځ ؿکؿ څ کڃذ رڄٶ‪-‬‬ ‫ډبڍ ثیُڀبک ٿغچ ُـڇ اًت‪ .‬ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی ڃٰٖ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټټی ثِلؿڅًتبڃڈ ثڈ ؿٻیٺ ڃبٳب‪٫‬ی‬ ‫ثچؿځ ٯچا‪٣‬ـ اځ ڃیٌت‪ ،‬ثټٴڈ ثڈ ؿٻیٺ ‪٣‬ـٽ تڀبیٺ ثڈ ک‪٣‬بیت اڃڊب‪٣ ،‬ـٽ څرچؿ تٌڊیالت څ ا‪ٛ‬ڀیڄبځ‬ ‫ثلاڍ ارلاڍ اڃڊب ؿک ثلؽی ام اڅٗب‪ ١‬څ اعچاٹ اًت‪ .‬ٻیٴڂ ثب تڀبٽ ایڂ ت‪٬‬بًیل‪ ،‬ثڈ څیوڇ ثب تڊیڈ‬ ‫کاډڄڀبڍ ًبځ کٿچ ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ٳڈ ٯچا‪٣‬ـ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ رڄٶ ؿکیبیی‪ ،‬ڃیبمٿڄـ ثڈ تـڅیڂ ٿڄٌزپتلڍ‬ ‫ٿیثبُـ څ ثبیـ ؿک ٯبٻت ٿ‪٤‬بډـڇاڍ اٻناٽاڅک ٳڈ ؿک ثلٷیلڃـڇ ٯچا‪٣‬ـ عٰچ٭ ثِلؿڅًتبڃڈ ثبُـ‪ ،‬تـڅیڂ‬ ‫ُچڃـ‪ .‬اٿب تب تٔچیت ٿ‪٤‬بډـڇاڍ اٻناٽاڅک ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ‪ ،‬ثڊتلیڂ کاڇ عٺ تٔـیٮ ؿڅثبکڇ ٯچا‪٣‬ـ ‪٣‬ل‪٫‬ی‬ ‫رڄٶ ؿکیبیی ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫اٿلڅمڇ ڃین‪ ،‬ایزبؿ څ ع‪ٓ ٞ٬‬ټظ څ تاٿیڂ اٿڄی٘ت رڊبڃی‪ ،‬ؿک صبکصچه ارتڀب‪ ١‬رڊبڃی ؿڅٻتډب‬ ‫رٌتزچ ٿیُچؿ ٳڈ ٿجتڄی ثل ډڀٴبکڍ څ یٴپبکصٸی ٿیبځ ؿڅٻتډبًت‪ .‬ایڂ ٿڊپ ؿک صبکصچه‬ ‫ٿچامیڂ څ ًبمڅٳبکډبیی ؿڃجبٹ ٿیُچؿ ٳڈ ام ٿڊڀتلیڂ څ ٗلڅکڍتلیڂ څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬اڃٌبځډب ؿک ا‪٧‬بم‬ ‫ډناکڇ رـیـ تټٰی ُـڇ اًت‪ .‬ام ایڂ کڅ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ڃب‪ٟ‬ل ثل ٿؾبٓڀبت ٿٌټغبڃڈ ؿکیبیی‬ ‫ثٴبکٷیلڍ کڅٍډبڍ رڄٶ ؿکیبیی کا ٿِلڅ‪ ١‬ٯټڀـاؿ ٿیڃڀبیـ څ اڃڊب کا ٿټنٽ ثڈ ک‪٣‬بیت ٯچا‪٣‬ـ‬ ‫ثِلؿڅًتبڃڈ‪ ،‬عٰچ٭ ثی‪ٜ‬ل‪٫‬ی څ عٰچ٭ ؿکیبډب ٿیڃڀبیـ څ ٿغـڅؿی٘تډبڍ ٿجتڄی ثل ٿالع‪٠‬بت‬ ‫ثِلؿڅًتبڃڈ؛ آٺ ٗلڅکت‪ ،‬آٺ تڄبًت څ ت‪٬‬ٴیٲ ثل اڃڊب ٯبثٺ ا‪٣‬ڀبٹ ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯی ثیڂاٻڀټټی یٲ علٳت کڅ ثڈ رټچ رڊت تچً‪٤‬ڈ څ ًبمٿبڃـډی کڅاث‪ ٚ‬څ ت‪٤‬بٿالت‬ ‫ثیڂاٻڀټټی ؿک ًبیڈ تـڅیڂ ٿٰلکات څ ٳڄچاڃٌیچځډبڍ ٿچٗچ‪٣‬ی‪ ،‬کا ا‪٧‬بم ڃڀچؿڇ اًت تب ؿکایڄـڇ‬ صفحه 37 ‫‪42‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫ُبډـ ‪٘٫‬بیی ثبُیپ ٳڈ ؿک اځ ډڀڈ ٳِچکډب ثڈ ڃغچ یٴٌبځ ام ‪ٟ‬ل‪٫‬یتډب څ پتبڃٌیٺډبڍ ٿچرچؿ‬ ‫ثیڂاٻڀټټی رڊت کُـ څ پیِل‪٫‬ت ؽچؿ ثڊلڇٿڄـ ٷلؿڃـ اٿبایڂ ‪٘٫‬ب تغت تبحیل میبؿڍؽچاډیډبڍ‬ ‫ث‪٘٤‬ی ام ٯـکتډبڍ رڊبڃی څ تبحیلٷقاک څ ٿـاؽټڈ ٿٌتٰیپ څ ‪٧‬یل ٿٌتٰیپ اڃڊب ؿک تڄ‪٠‬یپ څ تٔچیت‬ ‫ٿٰلکات څ ٯچاڃیڂ ثیڂاٻڀټټی ثب اٿب څ اٷلډبیی کڅثڈکڅ ثچؿڇ اًت‪ .‬ٳڄچاڃٌیچځډبڍ ثیڂاٻڀټټی ٿچرچؿ‬ ‫ا‪٣‬پ ام ٳڄچاڃٌیچځ عٰچ٭ ؿکیبډب ‪1958‬څ ‪ ،1982‬ٳڄچاڃٌیچځډبڍ صڊبکٷبڃڈ ‪ 1949‬عٰچ٭ ثِلؿڅًتبڃڈ‬ ‫هڃچ‪ ،‬ٳڄچاڃٌیچځډبڍ عٰچ٭ ؿکیبیی‪ ،‬تچا‪ٰ٫‬ڄبٿڈډب څ ٿ‪٤‬بډـڇډبڍ ثیڂاٻڀټټی ؿڅربڃجڈ څ صڄـربڃجڈ‪،‬‬ ‫ٿڄِچک ٿټٺ ٿتغـ‪ ،‬ٳڄچاڃٌیچځډب څ ٳڀیتڈډبڍ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬ؿاؿٷبڇډب څ ؿیچاځډبڍ ثیڂاٻڀټټی الډڈ‬ ‫ثٌتلڍ کا ‪٫‬لاډپ ڃڀچؿڇاڃـ تب ٓټظ څ اٿڄیت پبیـاک ثیڂاٻڀټټی ٿغٰٮ ُچؿ اٿب ؿک ارلا ٿِٴالتی‬ ‫تچً‪ ٚ‬ٯـکتډبڍ اًت‪٤‬ڀبکڍ ٳڈ ډڀچاکڇ ٿڄب‪ ٢٫‬ٿټی ؽچؿ کا ثل ٿٔبٻظ ثیڂاٻڀټټی تلریظ ٿیؿډڄـ ثڈ‬ ‫څرچؿ اٿـ څ ٿٌیل تغٰٮ اډـا‪ ٩‬ثیڂاٻڀټټی کا ڃبډڀچاک ٳلؿ‪ .‬ٻقا ڃیبم اًت ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی ثب ‪٣‬نٽ‬ ‫څاعـ ثیڂاٻڀټټی څ ٿجڄب ٯلاک ؿاؿځ ٳڄچاڃٌیچځډب څ ٿٰلکات ٿٰجچٹ څ ٿِلڅ‪ ١‬ثیڂاٻڀټټی آالعبت‬ ‫المٽ ًبؽتبکڍ څ ٿبډچڍ عٰچٯی څ ٯبڃچڃی کا ٻغب‪ ٝ‬ڃڀبیڄـ څ تلٳیت ڃب‪٣‬بؿالڃڈ ٯـکت ؿک ڃ‪٠‬بٽ‬ ‫ثیڂاٻڀټټی ‪٤٫‬ټی کا ام ثیڂ ثجلڃـ څ ٓټظ څ حجبت پبیـاک څ اٿڄیت ‪٫‬لاٷیل کا ؿک ډڀڈ عچمڇډب څ‬ ‫‪٣‬ټیاٻؾٔچّ ؿکیبډب څ ٿڄبث‪ ٢‬اثی ثلٯلاک ٳڄڄـ تب ُبډـ تچً‪٤‬ڈ پبیـاک ڃ‪٠‬بٽ ثیڂاٻڀټټی ثبُیپ‪.‬‬ صفحه 38 ‫تغچالت ارلاڍ عٰچ٭ ثِل ؿڅًتبڃڈ ؿک رڄٶډبڍ ؿکیبیی‬ ‫‪43‬‬ ‫هٌبثغ فبسسٖ‬ ‫‪-‬‬ ‫اِف‪ -‬وتبه‪ٞ‬ب‬ ‫‪-‬‬ ‫بینالملل ٔربنٕبت ٔؿّحب٘‪ ،ٝ‬چبح پ‪ٙ‬زٓ‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬ا٘تکبضات زا٘کٍب‪ ٜ‬ػالٔ‪ٝ‬‬ ‫‪ -1‬ی‪٥‬بئ‪ ٣‬ث‪ٍ٥‬سِ‪ٔ ،٣‬حٕسضیب(‪ ،)1397‬حم‪ٛ‬ق ‬ ‫َجبَجبئ‪٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -2‬ف‪ ،٣ٕ٥ٟ‬ػع‪٤‬عاِ‪ٝ‬؛ ٔک‪ٟ‬س‪ ،٢‬ػّ‪ ،)1395(٣‬حٕب‪٤‬ت اظ ٔح‪ ٍ٥‬ظ‪٤‬ؿت زض ٔربنٕبت ٔؿّحب٘‪ ٝ‬اظ ٔ‪ٙ‬ظط اؾالْ ‪ ٚ‬حم‪ٛ‬ق‬ ‫بینالملل ثکط ز‪ٚ‬ؾتب٘‪ ،ٝ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬ذطؾ‪ٙ‬س‪٢‬‬ ‫ ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -3‬وبپ‪٘ٛ‬ئطا‪ ،‬زا٘ت‪ ٝ‬اٌ‪ٛ‬ؾت‪ٛ‬؛ ٔبضؾال‪ ،‬ا٘‪ ،)1392(٣‬ان‪ َٛ‬حم‪ٛ‬ق ‪ٔ ٚ‬س‪٤‬ط‪٤‬ت اه‪ ،‬تطرٕ‪ ٚ ٝ‬تحم‪٥‬ک ‪ٔ:‬حؿٗ ػجساِ‪ ٚ ٣ٟ‬انّ‪٣‬‬ ‫ػجبؾ‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ُٔ ٝ‬بِؼبت ‪ ٚ‬پػ‪ٞٚ‬ف‪ٞ‬ب‪ ٢‬حم‪ٛ‬ل‪ ٣‬ق‪ٟ‬ط زا٘ف‬ ‫‪-‬‬ ‫ه‪ٔ -‬مبالت‬ ‫‪-‬‬ ‫بینالملل‪ ،‬ز‪ٚ‬ض‪ٜ‬‬ ‫‪ -4‬الب ثبثب‪ ،٣٤‬حؿ‪٘ ،)1390(ٗ٥‬ؿج‪ٌ ٣‬طا‪ ٣٤‬حم‪ٛ‬ق ثکط ‪ ٚ‬افطاٌ ٌطا‪ٔ ٣٤‬ص‪ٞ‬ج‪ ،٣‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬پػ‪ٞٚ‬ف‪ٞ‬ب‪ ٢‬ض‪ٚ‬اثٍ ‬ ‫٘رؿت‪ ،‬قٕبض‪ ،1 ٜ‬نم ‪183-206‬‬ ‫‪ -5‬ثبلطظاز‪ ،ٜ‬ضی‪ٛ‬اٖ؛ ض٘زجط‪٤‬بٖ‪ ،‬أ‪٥‬طحؿ‪ ،)1394(ٗ٥‬ث‪٥ٙ‬بٖ ارطا‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق ثکط ز‪ٚ‬ؾتب٘‪ :ٝ‬تؼ‪ٟ‬س ز‪ِٚ‬ت‪ٞ‬ب ث‪ ٝ‬ضػب‪٤‬ت ‪ ٚ‬تًٕ‪ٗ٥‬‬ ‫ضػب‪٤‬ت حم‪ٛ‬ق ثکط ز‪ٚ‬ؾتب٘‪ ،ٝ‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬پػ‪ٞٚ‬ف حم‪ٛ‬ق ػٕ‪ ،٣ٔٛ‬ؾبَ قب٘عز‪ ،ٓٞ‬قٕبض‪ ،46 ٜ‬نم‪125-154‬‬ ‫‪-‬‬ ‫بینالملل‪ ٢‬و‪٥‬فط‪ ٚ ٢‬اؾالْ‪،‬‬ ‫‪ -6‬ث‪ٟ‬ط‪ ٢‬ذ‪٥‬ب‪ ،٢ٚ‬ث‪ٕٛٙٔ ،)1397(ٕٟٗ‬ػ‪٥‬ت اؾتفبز‪ ٜ‬اظ ؾالح‪ٞ‬ب‪ ٢‬وکتبض رٕؼ‪ ٣‬اظ ٔ‪ٙ‬ظط ز‪ٛ٤‬اٖ ‬ ‫ٔزّ‪ ٝ‬ػّٕ‪٣‬پػ‪ٞٚ‬ف زض فم‪ ٚ ٝ‬حم‪ٛ‬ق‪ ،‬ؾبَ ؾ‪ ،ْٛ‬قٕبض‪ ،8 ٜ‬نم ‪98-106‬‬ ‫بینالملل ثکط‬ ‫‪ -7‬حؿ‪ ٣ٙ٥‬اظاز‪ ،‬ؾ‪٥‬سػّ‪٣‬؛ ارّ‪ ٣‬ال‪٥ٞ‬ز‪ٟٔ ،٣‬ک‪٥‬س؛ ظحٕتىف‪ٔ ،‬ز‪٥‬س(‪ ،)1399‬غ٘‪ ٛ‬تب ؾب٘طٔ‪ :ٛ‬تح‪ٛ‬الت حم‪ٛ‬ق ‬ ‫ز‪ٚ‬ؾتب٘‪ ٝ‬زض ٔربنٕبت ٔؿّحب٘‪ ٝ‬زض‪٤‬ب‪ ،٣٤‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ُٔ ٝ‬بِؼبت حم‪ٛ‬ق ػٕ‪ ،٣ٔٛ‬ز‪ٚ‬ض‪ ،50 ٜ‬قٕبض‪ ،4 ٜ‬نم ‪1401-1421‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -8‬ش‪ٚ‬اِمسض‪ٔ ،‬بِه؛ ٔحٕس ظاز‪ٚ ٜ‬ح‪٥‬س(‪ ،)1393‬حم‪ٛ‬ق ثکط ‪ ٚ‬ر‪ٟ‬بٖ ث‪ٞ٣ٙ٥‬ب ‪٘ ٚ‬ؿج‪ٌ ٣‬طا‪ ،٣٤‬ز‪ ٚ‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ُٔ ٝ‬بِؼبت حم‪ٛ‬ق ثکط‬ ‫اؾالٔ‪ ،٣‬ؾبَ ؾ‪ ،ْٛ‬قٕبض‪ ،6 ٜ‬نم ‪61-71‬‬ ‫‪-‬‬ ‫بینالملل‪ ٢‬زازٌؿتط‪ ٢‬زض ت‪ٛ‬ؾؼ‪ ٚ ٝ‬تح‪ َٛ‬حم‪ٛ‬ق ثکط ز‪ٚ‬ؾتب٘‪ٚ ٝ‬‬ ‫‪ -9‬ضی‪ ٢ٛ‬فطز‪ ،‬ث‪ٟ‬عاز؛ ٘‪ٛ‬ض‪ٚ‬ظ‪٥ٔ ،٢‬خٓ(‪٘ ،)1396‬مف ز‪ٛ٤‬اٖ ‬ ‫بینالملل‪ ٚ ٢‬ؾ‪ٕٞ ٗ٥ٔٛ‬ب‪٤‬ف ّٔ‪ ٣‬پػ‪ٞٚ‬ف‪ٞ‬ب‪ٔ ٢‬س‪٤‬ط‪٤‬ت ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ا٘ؿب٘‪ ،٣‬زا٘کٍب‪ٜ‬‬ ‫بینالملل و‪٥‬فط‪ ،٢‬ا‪ٕٞ ٗ٥ِٚ‬ب‪٤‬ف ‬ ‫حم‪ٛ‬ق ‬ ‫ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬نم‪1-14‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -10‬ؾ‪٥‬ف‪ ،٣‬ث‪ٟ‬عاز؛ قط‪٤‬ف‪َ ٣‬طاظ و‪ ،٣ٞٛ‬حؿ‪ٗ٥‬؛ ض‪ٚ‬حب٘‪ ،٣‬وبضٖ؛ ٘ه‪٥‬ط‪ ٢‬الض‪ ،٣ٕ٤‬ضیب(‪ ،)1396‬چبِف‪ٞ‬ب‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق حبوٓ ثط‬ ‫اؾتفبز‪ ٜ‬اظ ٔ‪ ٗ٥‬زض ر‪ًٞٙ‬ب‪ ٢‬زض‪٤‬ب‪ ٣٤‬زض پطت‪ ٛ‬ف‪ٙ‬ب‪ٚ‬ض‪ٞ٢‬ب ‪ ٚ‬ض‪ٚ‬ـ‪ٞ‬ب‪ ٢‬رس‪٤‬س‪ ،‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬تحم‪٥‬مبت حم‪ٛ‬ق ذه‪ٛ‬ن‪ ٚ ٣‬و‪٥‬فط‪،٢‬‬ ‫قٕبض‪ ،34 ٜ‬نم ‪49-88‬‬ ‫‪-‬‬ ‫بینالملل ثکط‬ ‫فناوری‪ٞ‬ب‪ ٢‬ر‪ ًٙ‬زض‪٤‬ب‪ ٣٤‬اظ ٔ‪ٙ‬ظط حم‪ٛ‬ق ‬ ‫‪---------- -11‬؛ ٔزسفط‪ ،‬ؾ‪ٟ‬طاه(‪ ،)1399‬ثطضؾ‪ ٣‬ض‪ٚ‬ـ‪ٞ‬ب‪ .‬‬ ‫ز‪ٚ‬ؾتب٘‪ ،ٝ‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬ػّٕ‪٣‬ػّ‪ ٚ ْٛ‬ف‪ٙ‬ب‪ٚ‬ض‪ ٢‬زض‪٤‬ب‪ ،‬قٕبض‪ ،93 ٜ‬نم‪39-55‬‬ ‫بینالملل ثکط ز‪ٚ‬ؾتب٘‪ ٝ‬ثط‬ ‫‪ -12‬قط‪٤‬ف‪َ ٣‬طاظ و‪ ،٣ٞٛ‬حؿ‪ٗ٥‬؛ ن‪٥‬بز ٘ػاز‪ٔ ،‬حٕسحؿ‪ ،)1399(ٗ٥‬اػٕبَ ان‪ َٛ‬ث‪٥ٙ‬بز‪ ٗ٤‬حم‪ٛ‬ق ‬ ‫تؿّ‪٥‬حبت وبٔال ذ‪ٛ‬زوبض ث‪ ٝ‬ػ‪ٛٙ‬اٖ اثعاض ٘‪ ٗ٤ٛ‬ر‪ ،٣ٍٙ‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ُٔ ٝ‬بِؼبت حم‪ٛ‬ق ػٕ‪ ،٣ٔٛ‬ز‪ٚ‬ض‪ ،50 ٜ‬قٕبض‪ ،2 ٜ‬نم ‪-575‬‬ ‫‪551‬‬ ‫‪-‬‬ ‫بینالملل‪،‬‬ ‫بینالملل‪ ٢‬زض حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ض‪ٚ‬اثٍ ‬ ‫‪ -13‬ػّ‪٥‬عاز‪ٔ ،ٜ‬ؿؼ‪ٛ‬ز؛ ضحٕب٘‪ ،٣‬اثطا‪ ،)1395(ٓ٥ٞ‬یط‪ٚ‬ضت زضن تح‪ٔ َٛ‬ف‪ ْٟٛ‬ربٔؼ‪ ٝ‬‬ ‫ٔزّ‪ ٝ‬رؿتبض‪ٞ‬ب‪ ٢‬ؾ‪٥‬بؾ‪ٔ ٣‬ؼبنط‪ ،‬پػ‪ٞٚ‬کٍب‪ ٜ‬ػّ‪ ْٛ‬ا٘ؿب٘‪ُٔ ٚ ٣‬بِؼبت فط‪ ،٣ٍٙٞ‬ؾبَ ‪ٞ‬فتٓ‪ ،‬قٕبض‪ ،4 ٜ‬نم ‪21-39‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -14‬فًبئّ‪ٔ ،٣‬هُف‪٣‬؛ ضق‪٥‬س‪ٟٙٔ ،٢‬بظ(‪ ،)1398‬ثطضؾ‪ ٣‬تؼ‪ٟ‬س ز‪ِٚ‬ت‪ٞ‬ب ٘ؿجت ث‪ ٝ‬أ‪٥ٙ‬ت اه زض حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ‪ ،‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ٝ‬‬ ‫ُٔبِؼبت حم‪ٛ‬ل‪ ،٣‬ز‪ٚ‬ض‪٤ ٜ‬بظز‪ ،ٓٞ‬قٕبض‪ ،2 ٜ‬نم‪193-224‬‬ ‫بینالملل‪ ،٢‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬پػ‪ٞٚ‬ف‪ٞ‬ب‪ ٢‬ؾ‪٥‬بؾ‪٣‬‬ ‫‪ -15‬فم‪ ٝ٥‬حج‪٥‬ج‪ ،٣‬ػّ‪ ،)1395(٣‬رب‪ٍ٤‬ب‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ثکط ز‪ٚ‬ؾتب٘‪ ٝ‬زض اؾالْ ‪ ٚ‬اؾ‪ٙ‬بز ‬ ‫ر‪ٟ‬بٖ اؾالْ‪ ،‬ؾبَ قکٓ‪ ،‬قٕبض‪ ،2 ٜ‬نم ‪81-103‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ُِ -16‬ف‪ ٣‬رالَ اثبز‪ٔ ،٢‬هُف‪٣‬؛ ذ‪٥‬طا٘س‪٤‬ف‪ٟٔ ،‬س‪٢‬؛٘بزض‪ ،٢‬احؿبٖ؛ فط‪ٞ‬بز‪ ،٢‬ػّ‪ ،)1399(٣‬اٍِ‪ ٢ٛ‬قب‪٤‬ؿتٍ‪ ٣‬فطٔب٘س‪ٞ‬بٖ‬ ‫ر‪ًٞٙ‬ب‪ ٢‬زض‪٤‬ب‪٣٤‬ا‪ٙ٤‬س‪ ،ٜ‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬ػّٕ‪٣‬أ‪ٛ‬ظـ ػّ‪ ْٛ‬زض‪٤‬ب‪ ،٣٤‬قٕبض‪ ،22 ٜ‬نم ‪204-218‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ -17‬حٕس ضیبئ‪ ،٣‬ػّ‪٥‬طیب؛ ٔطاز‪ٔ ،٢‬ط‪ٓ٤‬؛ ػؿٍطذب٘‪ ،٣‬اث‪ٔٛ‬حٕس(‪ ،)1399‬ض‪٤ٚ‬ىطز حم‪ٛ‬ق ثکط ‪ ٚ‬حم‪ٛ‬ق ثکط ز‪ٚ‬ؾتب٘‪ ٝ‬ثطا‪٢‬‬ ‫بینالملل‪ ٚ ٢‬تج‪ ٗ٥٥‬ربٔؼ‪ ٝ‬ق‪ٙ‬بذت‪ ٣‬اٖ‪ ،‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬ربٔؼ‪ ٝ‬ق‪ٙ‬بؾ‪٣‬‬ ‫حٕب‪٤‬ت اظ غیرنظامیاٖ زض ٔربنٕبت ٔؿّحب٘‪ ٝ‬‬ ‫ؾ‪٥‬بؾ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪ ،‬ؾبَ ؾ‪ ،ْٛ‬قٕبض‪ ،1 ٜ‬نم ‪276-290‬‬ ‫‪-‬‬ ‫بینالملل‪ ٢‬نّ‪٥‬ت ؾطخ زض حٕب‪٤‬ت اظ لطثب٘‪٥‬بٖ ر‪ ،٣ٍٙ‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬پػ‪ٞٚ‬ف حم‪ٛ‬ق‪،‬‬ ‫‪ٔ -18‬ط‪ٚ‬ت‪ٔ ،‬زتج‪٘ ،)1390(٣‬مف وٕ‪٥‬ت‪ ٝ‬‬ ‫ؾبَ ؾ‪٥‬عز‪ ،ٓٞ‬قٕبض‪ ،32 ٜ‬نم‪329-366‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ صفحه 39 ‫‪44‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫‪-‬‬ ‫بینالمللی‬ ‫بینالملل‪٥ٔ ٚ ٢‬عاٖ ثبظزاض٘سٌ‪ ٣‬اٖ‪ٞ‬ب زض ٘مى حم‪ٛ‬ق ثکط‪ ،‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬‬ ‫‪ٟٔ -19‬طپ‪ٛ‬ض‪،‬حؿ‪ ،)1388(ٗ٥‬ؾبظ‪ٚ‬وبض‪ٞ‬ب‪ ٢‬‬ ‫ض‪ٚ‬اثٍ ذبضر‪ ،٣‬ؾبَ ا‪ ،َٚ‬قٕبض‪ ،4 ٜ‬نم ‪7-42‬‬ ‫هٌبثغ اًگل٘سٖ‬ ‫)‪20- Rome Statute of the International Criminal Court (1998‬‬ ‫‪-‬‬ صفحه 40 ‫‪3‬‬ ‫ًگشضٖ ثش ثحج تَل٘ف دادسسٖ دس حمَق اٗشاى‬ ‫دکتش ػل٘شضب ًَجَاى‬ ‫استبدٗبس‪ ،‬ػضَ ّ٘ات ػلوٖ‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬گشٍُ حمَق‪ ،‬داًطگبُ اصاد‪ ،‬تجشٗض‪ ،‬اٗشاى‬ ‫اسصٍ تذٗی‬ ‫فبسؽ التحص٘ل همغغ کبسضٌبسٖ اسضذ سضتِ حمَق خصَصٖ‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد‪،‬اٗلخچٖ‪ ،‬تجشٗض‪ ،‬اٗشاى‬ ‫تاریخ دریافت‪ 1411 .12 .18 :‬تاریخ اصالح‪ 1411 .14 .19 :‬تاریخ پذیزش‪1411 .16 .16 :‬‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫ؿاؿکًی ‪٣‬بؿالڃڈ یٴی ام عٰچ٭ اًبًی ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ؿ‪٣‬چڍ اًت ٳڈ پی ام ‪ٛ‬لط ؿ‪٣‬چا څ ٿلار‪٤‬ڈ ثڈ ٿلار‪ ٢‬ٯ٘بیی‬ ‫څ ُلڅ‪ ١‬ثڈ کًیـٷی اٿتڄب‪ ١‬څ تچٯ‪ ٪‬ؿ‪٣‬چا ٿتٔچک ڃیٌت څ ؿاؿٷبڇ ٿٴټ‪ ٪‬ثڈ ثلکًی اؿ‪٣‬بډب څ اًڄبؿ څ ٿـاکٱ‬ ‫‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ‪ ،‬کًیـٷی څ ؽتپ ؿ‪٣‬چا اًت‪ .‬ام ًچڍ ؿیٸل ډڀیڂ آٺ ثڄیبؿڍ ثلاڍ تغٰٮ ‪٧‬بیت ؿاؿکًی ؿک ثلؽی‬ ‫ٿچاکؿ ٿٰت٘ی تچٯ‪ ٪‬اًت‪ .‬ٿچاکؿ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثڈ ؿڅٯٌپ تٌٰیپ ٿیُچؿ‪ :‬ڃؾٌت ثڈ ا‪٣‬تجبک ت‪٨‬ییل څٗ‪٤‬یت‬ ‫ُؾٔی آغبه ؿ‪٣‬چا یب ڃڀبیڄـٷبځ اڃڊب‪ ،‬ٳڈ ؿکٿچاؿ (‪ 40 ،39‬څ ‪ 105‬٭‪.‬د) اٿـڇ اًت څ ؿڅٿیٿچاکؿڍ اًت‬ ‫ٳڈ ؽبکد ام څٗ‪٤‬یت ُؾٔی آغبه ؿ‪٣‬چا یب ڃڀبیڄـٷبځ اڃبځ ثچؿڇ ٳڈ ؿک ًبیلٿچاؿ پیَ ثیڄی ُـڇ اًت‬ ‫ؿکؽٔچّ ٿچاکؿ ٯٌپ ڃؾٌت ٿیتچاځ ثڈ ‪٫‬چت څ عزلآغبه ؿ‪٣‬چا‪ ،‬ثبمؿاُت آغبه ؿ‪٣‬چا څ تچٯی‪٪‬‬ ‫ؿاؿکًی ثڈ ًجت ‪٧‬یجت ٿ‪ٰ٬‬چؿ االحل اُبکڇ ٳلؿ څ ؿک ٿچکؿ ٯٌپ ؿڅٽ ٿیتچاځ ثڈ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ڃبُی ام اڃب‪ٛ‬ڈ‪،‬‬ ‫ٯلاکٳبکُڄبًی‪ ،‬ٯلاکٿ‪٤‬بیڄڈ څ تغٰیٮ ٿغټی‪ ،‬تبٿیڂ ؿ‪٣‬چاڍ څاډی څ تبٿیڂ اتجب‪ ١‬ثیٸبڃڈ ڃبٽ ثلؿ‪ .‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی‬ ‫ثڈ ڃ‪ ٢٬‬آغبه ؿ‪٣‬چا ثچؿڇ څ ام ت٘یی‪ ٢‬عٰچ٭ اڃڊب رټچٷیلڍ ٿیٳڄـ‪ .‬ٿچاکؿ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ډپ ؿک ٯبڃچځاییڂ‬ ‫ؿاؿکًی ٿـڃی څ ډپ ؿک ًبیل ٯچاڃیڂ ام ٯجیٺ ٯبڃچځ حجت‪ ،‬ٯبڃچځ اٿچک عٌجی‪ ،‬ٯبڃچځ ؿیچاځ ‪٣‬ـاٻت اؿاکڍ څ‪.. .‬‬ ‫پیَ ثیڄی ُـڇ اًت‪ .‬ؿک تغٰیٮ پیَ کڅ ً‪٤‬ی ثل اځ ُـڇ اًت ٳڈ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ؿک عٰچ٭ایلاځ ٿچکؿ‬ ‫ثلکًی ٯلاک ٷیلؿ‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪ :‬ؿ‪٣‬چا‪ ،‬آغبه ؿ‪٣‬چا‪ً ،‬ڀت‪٫ ،‬چت‪ ،‬عزل‪ ،‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی‪.‬‬ صفحه 41 45 –64 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 46 An attitude on the issue of sequestration of proceedings in Iranian law Abstract A fair trial is one of the fundamental rights of the parties to a lawsuit. After filing a lawsuit and referring to the judicial authorities and starting the proceedings, it is not conceivable to refuse or stop the lawsuit, and the court is obliged to examine the claims and documents of the parties, investigate and end the lawsuit. On the other hand, this fundamental principle is necessary to stop the proceedings in some cases. Cases of sequestration of proceedings are divided into two parts: the first is due to the change in the personal status of the litigants or their representatives, which is stated in articles (39, 40 and 105 of the Islamic Civil Code), and the second is cases that are outside the personal status of the litigants or their representatives. which is foreseen in other articles, regarding the cases of the first category, it is possible to refer to the death and imprisonment of the litigants, the arrest of the litigants and the seizure of the proceedings due to the absence of missing evidence, and in the case of the second category, it is possible to refer to the seizure of the proceedings due to anatah, appointment of experts, appointment of examination and investigation local, provision of fictitious lawsuits and provision of foreign nationals. Seizure of proceedings is in the interest of litigants and prevents their rights from being violated. Cases of seizure of proceedings are foreseen both in the Civil Procedure Law and in other laws such as the Registration Law, the Law on Customary Affairs, the Law on the Administrative Court of Justice, etc. In the upcoming research, an attempt has been made to examine the seizure of proceedings in Iranian law. Keywords: litigation, litigants, position, death, stone, sequestration of proceedings. صفحه 42 ‫ڃٸلُی ثل ثغج تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ؿک عٰچ٭ ایلاځ‬ ‫‪47‬‬ ‫همذهِ‬ ‫ٿبؿڇ یٲ ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ؿاؿٷبډڊبڍ ‪٣‬ڀچٿیڅ اڃٰاله ؿک اٿچک ٿـڃی‪،‬اییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی کا‬ ‫صڄیڂ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ڃڀچؿڇ اًت‪:‬اییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی ٿزڀچ‪٣‬ڈ آچٹ څ ٿٰلکاتی اًت ٳڈ ؿک ٿٰبٽ کًیـٷی‬ ‫ثڈ اٿچک عٌجی څ ٳټیڈ ؿ‪٣‬بڅڍ ٿـڃی څ ثبمکٷبڃی ؿک ؿاؿٷبډڊبڍ ‪٣‬ڀچٿی‪ ،‬اڃٰاله‪ ،‬تزـیـ ڃ‪٠‬ل‪ ،‬ؿیچاځ‬ ‫‪٣‬بٻی ٳِچک څ ًبیل ٿلار‪٤‬ی ٳڈ ثڈ ٿچرت ٯبڃچځ ٿچ‪ ٪ٟ‬ثڈ ک‪٣‬بیت اځ ٿیثبُڄـ ثڈ ٳبک ٿیکڅؿ‪.‬ایڂ‬ ‫ٿزڀچ‪٣‬ڈ آچٹ څ ٿٰلکات کا ڃڊبؿډبڍ عٰچٯی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈاییڂ ؿاؿکًی تِٴیٺ ٿیؿډـ (ام ٯجیٺ‬ ‫ٓالعیت ٿلار‪ ،٢‬اٯبٿڈ ؿ‪٣‬چا‪ ،‬اکاڍ ٿغبٳپ‪ٛ ،‬ل٭ ُٴبیت ام اڃڊب‪ ،‬ؿ‪٫‬ب‪٣‬یبت ؽچاڃـڇ څ‪.).. .‬اییڂ‬ ‫ؿاؿکًی ٗڀبڃت ارلاڍ عٰچٯی کا ثل ‪٣‬ڊـڇ ؿاکؿ ٳڈ ؿک ٿٰلکات ت‪٤‬ییڂ ٳڄڄـڇ ثلاڍ اُؾبّ پیَ‬ ‫ثیڄی ُـڇ اًت ثڄبثلایڂ ډـ‪٩‬ایڂ ٯچا‪٣‬ـ ی‪٤‬ڄی ٿٰلکات ؿاؿکًی ت٘ڀیڂ اعٰب٭ عٰچ٭ ا‪٫‬لاؿ ؿک‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ٿیثبُـ‪ .‬ؿک تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ڃینایڂ ډـ‪ٓ ٩‬ـ٭ ٿیٳڄـ صلا ٳڈ ډـ‪ ٩‬ام څٗ‪ ٢‬صڄیڂ ڃڊبؿڍ‬ ‫ع‪ ٞ٬‬عٰچ٭ ا‪٫‬لاؿ ام ٯجیٺ تبٿیڂ آٺ ؿ‪٫‬ب‪ ،١‬ک‪٣‬بیت آٺ تڄب‪ٟ‬ل څ‪ .. .‬ٿیثبُـ‪ .‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ څٯتی‬ ‫یٴی ام آغبه ؿ‪٣‬چا ٿغزچک ٿیُچؿ ثبیـ ؿاؿکًی ثڈ ‪ٛ‬ل‪٫‬یت څٻی یب ٯیپ یب څٓی اڅ اؿاٿڈ یبثـ څ‬ ‫اؿاٿڈ کًیـٷی ٿڀٴڂ ڃیٌت ٿٸلایڄٴڈ ؿاؿکًی تچٯی‪ُ ٪‬چؿ څ ڃڀبیڄـڇ اڅ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٷلؿؿ‪ ،‬ث‪٤‬ـ ام‬ ‫ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ڃڀبیڄـڇ ؿاؿکًی ؿڅثبکڇ ام ًل ٷل‪٫‬تڈ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂایڂ اٿل ٿچرت ٿیُچؿ ٳڈ آٺ عٮ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬څ آٺ تڄب‪ٟ‬ل ؿک ؿاؿکًی ک‪٣‬بیت ُچڃـ ثڈایڂ‬ ‫ٓچکت ٳڈ صچځ ؽچؿ ٿغزچک تچاځ اؿاٿڈ ؿاؿکًی کا ڃـاکؿ څ ثب اؿاٿڈ صڄیڂ څٗ‪٤‬ی ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ؿک ٿٰبثٺ‬ ‫ؿ‪٣‬چاڍ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ثلاڍ اڅ ‪٧‬یل ٿڀٴڂ ؽچاډـ ثچؿ‪ ،‬ڃڀبیڄـڇ اڅ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬اڅ ؿ‪٣‬چاڍ ٿ‪ٜ‬لڅعڈ کا ثل ‪٣‬ڊـڇ‬ ‫ؽچاډـ ٷل‪٫‬ت‪ .‬ڃڊبؿډبڍ عٰچٯی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی ٷبڇ ؿاؿٷبڇ کا ٿٴټ‪ ٪‬ٿیڃڀبیـ ثڈ‬ ‫ٓل‪ ٩‬څٯچ‪ً ١‬جت څ مٿیڄڈ ارلا ُچڃـ ٷبډی ڃین ؿاؿٷبڇ ثڈ ٓل‪ ٩‬څٯچ‪ً ١‬جت ٿٴټ‪ ٪‬ثڈ ارلا ڃیٌت‬ ‫ثټٴڈ ٿڄچ‪ ٙ‬ثڈ ؿک ؽچاًت فیڄ‪ ٢٬‬اًت‪ .‬ٯلاک تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی رنء اځ ؿًتڈ ام ڃڊبؿ ډبیی ٿیثبُـ ٳڈ‬ ‫ؿاؿٷبڇ ثڈ ٓل‪ ٩‬څٯچ‪ً ١‬جت اځ ٿیثبیٌت اٯـاٽ ثڈ ٓـڅک اځ ڃڀبیـ‪ .‬اُؾبّ فیڄ‪ ٢٬‬ڃین ٿیتچاڃڄـ ام‬ ‫ؿاؿٷبڇ ٓـڅکایڂ ٯلاک کا ثب ثلڅم ًجت اځ ؿکؽچاًت ٳڄڄـ اٿبایڂ ؿکؽچاًت ٓل‪٫‬ب ٿیتچاڃـ ثڈ یٲ‬ ‫یبؿ اڅکڍ ت‪٤‬جیل ُچؿ‪ .‬پی امایڄٴڈ ؿ‪٣‬چایی اٯبٿڈ ُـ ٿڀٴڂ اًت ات‪٬‬بٯبتی پـیـایـ څ ٿچرت ٷلؿؿ‬ ‫ٿلار‪ ٢‬ٯ٘بیی اٯـاٽ ثڈ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ڃڀبیڄـ‪.‬ایڂ اٯـاٽ ؿک ٯبٻت (ٯلاک) تچً‪ ٚ‬ٿلر‪ ٢‬کًیـٷی‬ ‫ٳڄڄـڇ ٓبؿک ٿیُچؿ‪ .‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی یٲ ڃڊبؿ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ؿاؿکًی اًت ٳڈ ام ث‪ٜ‬ڂ اکاڍ ٿغبٳپ ؿک‬ ‫ٿیایـ ی‪٤‬ڄی ٯلاکڍ اًت ٳڈ ؿک ٿچاکؿ ٿ‪٤‬یڂ تچً‪ ٚ‬ٿغٴڀڈ ٓبؿک ٿیُچؿ‪ .‬ٿچاکؿ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی‬ ‫ؿک عٰچ٭ایلاځ ؿک ٯچاڃیڂ ٿؾتټ‪٬‬ی پیَ ثیڄی ُـڇ اًت ام ٯجیٺ ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی‪ ،‬ٯبڃچځ‬ صفحه 43 ‫‪48‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫حجت‪ ،‬ٯبڃچځ اٿچک عٌجی‪ ،‬ٯبڃچځ ؿیچاځ ‪٣‬ـاٻت اؿاکڍ‪ ،‬ٯبڃچځ کًیـٷی ثڈ تؾټ‪٬‬بت اؿاکڍ (اییڂ ڃبٿڈ‬ ‫ارلایی) څ‪... .‬‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٿـڃی ٿجتڄی ثل څرچؿ اًجبه اًت څ ؿاؿٷبڇ ؿک ٓچکتی ثڈ اځ ٿجبؿکت ٿیڃڀبیـ‬ ‫ٳڈ اځ اًجبه ٿچرچؿ ثبُڄـ‪.‬ایڂ اًجبه کا ٿیتچاځ ؿک ؿڅ ٯٌپ ثیبځ ڃڀچؿ‪ :‬ڃؾٌت اًجبثی ٳڈ ڃبُی ام‬ ‫څٗ‪٤‬یت آغبه ؿ‪٣‬چا یب ڃڀبیڄـٷبځ اڃڊب څ ؿڅٿیٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ٿچاکؿڍ ٿیثبُـ ٳڈ ؽبکد ام څٗ‪٤‬یت‬ ‫آغبه ؿ‪٣‬چا یب ڃڀبیڄـٷبځ اڃڊبًت ٿبڃڄـ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ڃبُی ام ٓـڅک ٯلاک اڃب‪ٛ‬ڈ یب ‪٫‬لاډپ‬ ‫ڃٴلؿځ څًبیٺ ارلاڍ ٯلاک ٿ‪٤‬بیڄڈ ٿغٺ یب تغٰیٮ ٿغټی ؿک ؿاؿ ٷبڇ تزـیـ ڃ‪٠‬ل‪ ،‬ٿچکؿ اڅٻی کا ثبیـ‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ڃبٿیـ څ ام ٿچکؿ اؽیل ثڈ ت‪٤‬ټیٮ ؿاؿکًی ت‪٤‬جیل ڃڀچؿ‪.‬‬ ‫ؿاؿکًی ؿک ٓچکتی تچٯی‪ ٪‬ٿیُچؿ ٳڈ ٳټیڈ ُلای‪ ٚ‬ا‪٣‬پ ام ُلای‪ُ ٚ‬ٴټی څ ٿبډچڍ ‪٫‬لاډپ ُچؿ ام‬ ‫ٯجیٺ ٿڄغٔل ثچؿځ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثڈ ٿچاکؿ ٿٔلط ؿک ٯبڃچځ یب اتؾبف تٔڀیپ ؿک ٯبٻت ٯلاک څ‪... .‬‬ ‫ؿک ‪٧‬یلایڂ ٓچکت ؿاؿٷبڇ یب ډل ٿلر‪ ٢‬ٯ٘بیی ٿزبم ثڈ ٓـڅکایڂ ڃچ‪ ١‬ٯلاک ڃڀیتچاڃـ ٿجبؿکت ثڈ‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ڃڀبیـ‪ .‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٿڄغٔل ثڈ ٿلار‪ ٢‬ٯ٘بیی ڃیٌت ثټٴڈ ٿلار‪٧ ٢‬یل ؿاؿٷٌتلڍ‬ ‫ڃین ام ٯجیٺ ؿیچاځ ‪٣‬ـاٻت اؿاکڍ‪ ،‬ډیبت ډبڍ کًیـٷی ثڈ تؾټ‪٬‬بت اؿاکڍ څ‪ .. .‬ٿزبم ثڈ اتؾبف صڄیڂ‬ ‫تٔڀیڀیٿیثبُڄـ‪.‬‬ ‫‪-1-1‬هفَْم تَلیف دادرسی‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ تچٯ‪ ٪‬ؿاؿکًی څ یب ثڈ ٻغب‪ ٝ‬ٻ‪٨‬چڍ ی‪٤‬ڄی ثبم ؿاُتڂ‪ ،‬ڃٸبڇ ؿاُتڂ‪ٗ ،‬ج‪ٚ‬‬ ‫ٳلؿځ څ ‪٧‬یلڇ اًت څ ٿچٗچ‪٣‬ی اًت ٳڈ ٷبډی ؿک ثلؽی ام پلڅڃـڇ ډبڍ ٯ٘بئی‪ ،‬المٽ ثڄ‪٠‬ل ٿیکًـ‪.‬‬ ‫ؿاؿکًی ٿ‪٤‬ڀچالً پی ام ُلڅ‪ ١‬اؿاٿڈ یب‪٫‬تڈ څ ثب ٓـڅک عٴپ پبیبځ ٿییبثـ‪ .‬ٷبډی ٿڀٴڂ اًت ؿ‪٣‬چایی‬ ‫ٳڈ ؽچاډبځ ٿ‪ٜ‬لط ٳلؿڇ ثب ٯلاکډبیی ٿبڃڄـ ٯلاک ‪٣‬ـٽ اًتڀب‪ ،١‬ٯلاک کؿ ؿ‪٣‬چا څ ‪٧‬یلڇ کڅثلڅ ُچؿ‪.‬‬ ‫ډڀضڄیڂ ٿڀٴڂ اًت ؿ‪٣‬چا ثب رڊبتی کڅثلڅ ٷلؿؿ ٳڈ ٿچرت تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ُچؿ‪ .‬ؿک ؽٔچّ‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ت‪٤‬بکی‪ ٪‬ٿؾتټ‪٬‬ی اکائڈ ُـڇ اًت ٳڈ ثڈ صڄـ ڃڀچڃڈ اُبکڇ ٿیٳڄیپ‪ :‬ٿخالً ر‪٬٤‬لڍ‬ ‫ٻڄٸلڅؿڍ ؿک ٳتبه تلٿیڄچٻچهڍ عٰچ٭ (‪ )181 :1383‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی کا صڄیڂ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ڃڀچؿڇ اًت‪:‬‬ ‫« پی ام ُلڅ‪ ١‬ثڈ ؿاؿکًی ؿک ٿچاکؿڍ ٳڈ ٯبڃچځ تٔلیظ ٿیٳڄـ‪ ،‬ٿلر‪ ٢‬کًیـٷی ٿیتچاڃـ ثلاڍ‬ ‫ٿـتی ؿاؿکًی کا ٿتچٯ‪ً ٪‬بمؿ‪ ،‬ٿبڃڄـ ‪٫‬چت یٴی ام آغبه ؿ‪٣‬چا»‪ُ( .‬ڀی‪ )58 :1384 ،‬ؿک ت‪٤‬لی‪٪‬‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی اڅکؿڇ اًت‪« :‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی کا ٿیتچاځ ام علٳت ثبم ؿاُتڂ ؿاؿکًی ؿاڃٌت‪،‬‬ ‫ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ ؿاؿکًی پی ام ُلڅ‪ ١‬ؿک پی کػ ؿاؿڍ ام علٳت ثبم ؿاُتڈ ٿیُچؿ»‪.‬ایِبځ ؿک‬ ‫ت‪٤‬لی‪ ٪‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ؿک ٳتبه عٰچ٭ ٿـڃی (‪ ،1368‬د‪ )655 :2‬صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬ٿڄ‪٠‬چک ام‬ صفحه 44 ‫ڃٸلُی ثل ثغج تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ؿک عٰچ٭ ایلاځ‬ ‫‪49‬‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًیایڂ اًت ٳڈ ثڈ ‪٣‬ټت ‪٣‬بکٗڈاڍ ٳڈ ؿک ؿ‪٣‬چا ‪ٟ‬بډل ٿیٷلؿؿ‪ ،‬ؿاؿکًی ٯ‪ ٢ٜ‬څ ٿتچٯ‪٪‬‬ ‫ٿیُچؿ»‪ .‬ؿک ت‪٤‬لی‪ ٪‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٿیتچاځ ت‪٤‬بکی‪ ٪‬ٿِبثڊی کا ڃین ؿک ٿتچځ عٰچٯی ٳِچکډبڍ‬ ‫ؿیٸل ثـًت اڅکؿ‪ .‬ٿخالً ؿک ؿایلڇ اٻڀ‪٤‬بک‪ ٩‬مثبځ اڃٸټیٌی صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬ؿاؿٷبڇ ثلاڍ ٿتچٯ‪٪‬‬ ‫ًبؽتڂ اٿلڍ ٳڈ ٿبڃ‪ ٢‬ام اؿاٿڈ ؿاؿکًی ٿیُچؿ‪ ،‬ؿکایڂ ؽٔچّ تٔڀیڀیٓبؿک ٿیٳڄـ څ ؿاؿکًی‬ ‫کا ٿتچٯ‪ ٪‬ٿیًبمؿ»‪ .‬یب ؿک ت‪٤‬لی‪ ٪‬ؿیٸلڍ «تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی تٔڀیپ اتؾبف ُـڇ ؿاؿٷبڇ ؿک ‪ٛ‬چٹ‬ ‫رلیبځ ؿ‪٣‬چا ثلاڍ ثڈ ت‪٤‬ټیٮاڃـاؽتڂ یب ت‪٤‬ټیٮ تڀبٽ یب ٯٌڀتی ام ؿاؿکًی اًت ٳڈ ٿیتچاڃـ ؿایڀیثبُـ‬ ‫یب ٿچٯتی»‪.‬‬ ‫ایڂ ت‪٤‬بکی‪ ٪‬ام تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی تبعـڅؿڍ ٳبٿٺ ثڄ‪٠‬ل ٿیکًڄـ اٿب ام ڃ‪٠‬لعٰچ٭ایلاځ ڃڀیتچاځ ثڈ‬ ‫اڃڊب اتٴب ٳلؿ میلا ؿک عٰچ٭ ٿب تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ؿایڀیڅرچؿ ڃـاکؿ څ ڃین تچٯ‪ ٪‬ؿاؿکًی ؿک تڀبٽ‬ ‫ٿچاکؿڍ ٳڈ اًت‪٤‬ڀبٹ ُـڇ اًجبه ت‪٤‬ټیٮ ؿاؿکًی ‪٫‬لاډپ ٷلؿیـڇ اًت‪ .‬ثڄبثلایڂ ؿک یٲ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ڃڊبیی‬ ‫ٿیتچاځ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی کا صڄیڂ ثیبځ ٳلؿ‪٣ :‬جبکت اًت ام ٯلاک ٓبؿکڇ ؿاؿٷبڇ ٿجڄی ثل ؽبکد ُـځ‬ ‫تڀبٽ یب ٯٌڀتی ام ؿاؿکًی ام رلیبځ کًیـٷی ثب عـڅث اًجبه تٔلیظ ُـڇ ؿک ٯبڃچځ‪ ،‬ثڈ ٿـت‬ ‫ڃبٿ‪٤‬ټچٿی‪ ،‬ٿٸل ؿک ٿچاکؿڍ ٳڈ ٿـت ٿ‪٤‬یڂ ُـڇ ثبُـ‪.‬‬ ‫امایڂ کڅ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ تچٯ‪٬‬ی اًت ٳڈ ؿک ‪٫‬لایڄـ ؿاؿکًیایزبؿ ٿیٷلؿؿ ٳڈ اٻجتڈایڂ‬ ‫تچٯ‪ ٪‬ٿڀٴڂ اًت ٿجتڄی ثل آغبه ؿ‪٣‬چڍ ثبُـ څ یبایڂ ٳڈ ٿجتڄی ثل ؽچاًتڈ ؿ‪٣‬چڍ ثبُـ‪ ،‬ٳڈ ؿک‬ ‫ٿجبعج اتیڈ ثڈ ثلکًی ډل ٳـاٽ پلؿاؽتڈ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫‪-2-1‬هفَْم تَلیف‬ ‫تچٯی‪ ٪‬امرڀټڈ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ (ام علٳت ثبمؿاُتڂ) اٿـڇ اًت‪( .‬ٿ‪٤‬یڂ‪ )1169:1360،‬ؿکاییڂ ؿاؿکًی‬ ‫ٿـڃی‬ ‫آ‪ٜ‬الط تچٯی‪ ٪‬ٷبڇ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ت‪٤‬ټیٮ څ ٷبڇ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ اڃٰ‪ٜ‬ب‪ ١‬اًت‪٤‬ڀبٹ ُـڇ اًت ثڈایڂ ٓچکت ٳڈ‬ ‫ډلٷبڇ ثل احل عچاؿحی ٳڈ اکتجب‪ٛ‬ی ثڈ څٗ‪٤‬یت ُؾٔی آغبه ؿ‪٣‬چا یب ڃڀبیڄـٷبځ اڃڊب ڃـاکؿ څٯ‪٬‬ڈ ؿک‬ ‫رلیبځ ؿاؿکًی کػ ؿډـ تچٯی‪ ٪‬ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ت‪٤‬ټیٮ اًت‪ .‬اٿب تچٯی‪ ٪‬ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ اڃٰ‪ٜ‬ب‪ ١‬ؿک ٿچاکؿڍ اًت‬ ‫ٳڈ ت‪٨‬ییلڍ ؿک څٗ‪٤‬یت آغبه ؿ‪٣‬چا ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ ‪٫‬چت یب عزل یب ؿک څٗ‪٤‬یت ڃڀبیڄـٷبځ اڃڊب ثڈ‬ ‫څاً‪ٜ‬ڈ ٿڀڄچ‪٣‬یت څٳیٺ ام څٳبٻت یب مڅاٹ ًڀت ڃڀبیڄـڇ ٯبڃچڃی عبؿث ُچؿ ٳڈ ت‪ٰ٤‬یت ؿاؿکًی ث‪٤‬ـ‬ ‫ام اثال‪ ٥‬ثلٵ ډبڍ المٽ ثڈ څکحڈ یب څٓی یب څٻی یب ٯیپ یب ٿچٳٺ څ ؿؽبٻت ٿٌتٰیپ یب ثب څاً‪ٜ‬ڈایڂ‬ ‫اُؾبّ ٓچکت ٿیٷیلؿ‪( .‬ٿتیڂ ؿ‪٫‬تلڍ‪218 :1342 ،‬څ‪) 219‬‬ صفحه 45 ‫‪51‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫‪ -3-1‬هفَْم دادرسی‬ ‫ٿ‪٬‬ڊچٽ ؿاؿکًی ؿک ٻ‪٨‬ت ثڈ ؿاؿ ٿ‪٠‬ټچٽ کًیـځ‪ ،‬کًیـٷی ثڈ ؿاؿؽچاډی ؿاؿؽچاڇ څ ٿغبٳڀڈ ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫ثڈ ‪٣‬جبکت ؿیٸل‪ ،‬ٳټڀڈ ؿاؿکًی عبٓٺ ٿٔـک اًت څ ؿک ٻ‪٨‬ت ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ثڈ ؿاؿ ٿ‪٠‬ټچٽ کًیـځ‪ ،‬ٯ٘ب‬ ‫څ ٿغبٳڀڈ اًت‪( .‬ٿ‪٤‬یڂ‪ )513 :1382 ،‬څ ڃین کًیـٷی ثڈ ؿاؿؽچاډی ؿاؽچاڇ څ ‪٣‬ڀٺ ؿاؿکى کا‬ ‫ؿاؿکًی ٿیٷچیڄـ‪( .‬ؿډؾـا‪ ،1334 ،‬د ‪ )28 :22‬ؿک آ‪ٜ‬الط عٰچٯی‪ ،‬ؿاؿکًی ثڈ ٿ‪٬‬ڊچٽ ا‪٘٣‬پ‬ ‫کًیـٷی ٿلر‪ ٢‬ٯ٘بیی ثڈ ؿکؽچاًت ؽچاډبځ ؿک رڊت ٓـڅک کاڍ ثب ٻغب‪ ٝ‬پبًؾی ٿیثبُـ ٳڈ‬ ‫‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ ‪٣‬ڄـاالٯت٘بء ٿ‪ٜ‬لط ٿیڃڀبیـ‪( .‬ر‪٬٤‬لڍ ٻڄٸلڅؿڍ‪ )273 :1384 ،‬ثڈ ٓچکت ٳټی ؿاؿکًی‬ ‫ُبٿٺ ؿًتڈاڍ ام ا‪٣‬ڀبٹ ٿیُچؿ ٳڈ ؿک ثلډڈ مٿبڃی ٿِؾٔی اڃزبٽ څ ام ؿکؽچاًت ُلڅ‪ُ ١‬ـڇ څ تب‬ ‫ٓـڅک کاڍ اؿاٿڈ ٿییبثـ‪.‬ایڂ ت‪٤‬لی‪٣ ٪‬الڅڇ ثلایڂ ٳڈ ثل ډل ٿلعټڈ ام ؿاؿکًی ٿٔـا٭ ؿاکؿ‪ُ ،‬بٿٺ‬ ‫تڀبٽ ا‪٣‬ڀبٻی ڃین ٿیُچؿ ٳڈ ام اثتـاڍ اٯـاٽ ؿک ؽچاًت ٳڄڄـڇ ُلڅ‪ُ ١‬ـڇ څ تب ٓـڅک کاڍ اؿاٿڈ‬ ‫ٿییبثـ‪٣ ،‬الڅڇ ثلایڂ تڀبٿیاڃچا‪ ١‬ؿاؿکًی ا‪٘٣‬پ ام ٿ‪٤‬ڀچٻی څ ؽبّ کا ؿک ثل ٿیٷیلؿ‪ُ( .‬ڀی‪:1384 ،‬‬ ‫‪ )117‬ؿاؿکًی ثڈ ٿ‪٬‬ڊچٽ اؽّْ‪ ،‬کًیـٷی ٿلر‪ ٢‬ٯ٘بیی ثڈ ؿ‪٣‬چا یب اٿل ٿ‪ٜ‬لڅعڈ‪ ،‬ی‪٤‬ڄی اؿ‪٘٣‬بډب‪ ،‬اؿٻّڈ‪،‬‬ ‫اًتـالٹډب څ ؽچاًتڈ ؽچاډبځ ؿک رڊت ٓـڅک کاڍ ٯب‪ ٢ٛ‬ٿیثبُـ‪ .‬ٿ‪٬‬ڊچٽ ؿاؿکًی‪ ،‬رن ؿک ٿچاکؿ‬ ‫ڃبؿکڍ ؿاکاڍ پیِچڃـ (رټٌڈ) ثچؿڇ څ ٿ‪٤‬ڀچالً ؿک ٿچاکؿڍ ثڈ ٳبک ٿیکڅؿ ٳڈ ؿاؿکًی ٿ‪٤‬ڀچٻی څ ڃڈ‬ ‫ؿاؿکًیډبڍ ؽبّ ٿچکؿ ڃ‪٠‬ل اًت‪ .‬ؿک عٰیٰت ؿک ؿاؿکًیډبڍ ؽبّ ٿ‪٤‬ڀچالً څاهڇ (کًیـٷی)‬ ‫ؿکایڂ ٿ‪٬‬ڊچٽ ثڈ ٳبک ٿیکڅؿ‪ .‬ؿاؿکًی ؿک ثلؽی ٿچاکؿ ثڈ ٿ‪٬‬ڊچٽ ؿ‪٣‬چا ی‪٤‬ڄی ٿڄبم‪٣‬ڈاڍ ٳڈ ؿک ؿاؿٷبڇ‬ ‫ٿ‪ٜ‬لط کًیـٷی اًت ثڈ ٳبک ک‪٫‬تڈ اًت‪( .‬ډڀبځ‪)119 :‬‬ ‫‪ -2‬تبریخچِ ٍ هجبًی تَلیف دادرسی‬ ‫ؿکایڂ ٿجغج‪ ،‬تبکیؾضڈ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ٿ‪٬‬ڊچٽ څ تٔچیت ٯبڃچځ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ام اثتـاڍ‬ ‫تٔچیت ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی تب ٳڄچځ کا ام ڃ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی ثلکًی ٿیٳڄیپ‪.‬‬ ‫‪-2-1‬تبریخچِ تَلیف دادرسی‬ ‫تچٯی‪ ٪‬رلیبځ ؿاؿکًی ؿک ‪ٛ‬چٹ مٿبځ ؿًتؾچٍ تغچالتی ُـڇ اًت‪ .‬ثڈ ڃغچڍ ٳڈ ؿک ډل ثلډڈ ام‬ ‫ٯبڃچڃٸقاکڍ ٳِچکٿبځ ٿچاکؿڍ ثڈایڂ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ام رڀټڈ ‪ٛ‬چاکڍ مڅاٹ ؿاؿکًی اٗب‪٫‬ڈ یب ام اځ‬ ‫ٳبًتڈ ُـڇ اًت‪ .‬یٴی امایڂ ت‪٨‬ییلات ٿٌبٻڈ تلٱ ت‪ٰ٤‬یت ؿاؿکًی ام ربڃت ٿتـا‪٣‬ییڂ ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫ثڊلعبٹ‪ ،‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ؿک ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی صڈ ؿک ٯچاڃیڂ ًبثٮ‪ ،‬ام ٯجیٺ ٯبڃچځ آچٹ‬ ‫ٿغبٳڀبت څ ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿٔچه ‪ 1318‬څ آالعبت ث‪٤‬ـڍ اځ څ صڈ ؿک ٯبڃچځ رـیـاییڂ‬ صفحه 46 ‫ڃٸلُی ثل ثغج تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ؿک عٰچ٭ ایلاځ‬ ‫‪51‬‬ ‫ؿاؿکًی ٿـڃی ٿٔچه ‪ 1379‬ٳڈ المٽ االرلاًت‪ ،‬ت‪٤‬لی‪ ٪‬ڃِـڇ ثټٴڈ ‪ ٰٚ٫‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځایڂ آ‪ٜ‬الط ؿک‬ ‫ٯچاڃیڂ یبؿ ُـڇ ثڈ ٳبک ک‪٫‬تڈ اًت‪.‬ام ڃ‪٠‬ل ًبثٰڈ تبکیؾی پیـایَ ٿ‪٬‬ڊچٽ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثبیـ ثلاڍ‬ ‫ٳِ‪ ٪‬عٰیٰت اٿل ثڈ ٿتچځ ‪ٰ٫‬ڊی ٿلار‪٤‬ڈ ٳلؿ ٳڈ ام ٻغب‪ ٝ‬تبکیؾی څ ام ٻغب‪ ٝ‬ٯبڃچڃٸقاکڍ ٯبثٺ‬ ‫ثلکًی اًت‪ .‬ثڈ اؽتٔبک ٿیتچاځ ام ڃ‪٠‬ل ًبثٰڈ‬ ‫تبکیؾی ڃ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊبیی ٿبڃڄـ ُڊیـ حبڃی کا رٌتزچ ٳلؿ ٳڈ ؿک ٳتبه ٯ٘بڅت ُلط ٻڀ‪٤‬ڈ صڄیڂ اٿـڇ‬ ‫اًت‪ « :‬اٷل ًٴچت ٿـ‪٣‬ی ‪٣‬ټیڈ ثڈ څًیټڈ ا‪٫‬تی ام ٯجیٺ ٳلڍ یب الٻی ثبُـ ٯبٗی ثلاڍ ‪٫‬ڊڀیـځ پبًؼ‬ ‫اڅ ثڈ اُبکڇ ٿ‪٬‬یـ ٿتچًٺ ٿیُچؿ‪ ،‬ډلصڄـایڂ ٳبک ثڈ ٳڀٲ ؿڅ ٿتلرپ ‪٣‬بؿٹ ثبُـ‪ ،‬اٿب اٷل ًٴچت اڅ‬ ‫ام کڅڍ ‪٣‬ڄبؿ ثبُـ‪ ،‬مڃـاڃی ٿیُچؿ تب ثڈ رچاه ؿکایـ‪ .‬ثڄبثل ٯچٹ ُیؼ ‪ٛ‬چًی ؿک ٳتبه ڃڊبیڈ‪،‬‬ ‫رچاه عٰی اًت څارت ثل اڅ څ اٷل ام اځ اٿتڄب‪ ١‬ٳڄـ‪ ،‬ٿٌتغٮ مڃـاڃی اًت تب اؿاء عٮ ڃڀبیـ»‪.‬‬ ‫ًٴچت ام کڅڍ ‪٧‬لٕ ٿچرت ٿیُچؿ ٯ٘بڅت څ کًیـٷی ثڈ عبٻت ت‪٤‬ټیٮ ؿکایـ څ ام مٿبځ‬ ‫ًٴچت تب ٿچٯ‪٤‬ی ٳڈ ٿـ‪٣‬ی ‪٣‬ټیڈ پبًؼ ؿډـ کًیـٷی ٿتچٯ‪ ٪‬ٿیُچؿ ثڄبثلایڂ ًٴچت ام کڅڍ‬ ‫‪٧‬لٕ څ ؿُڀڄی یٴی ام اًجبه تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ ٯټڀـاؿ ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ ‫ؿک ډڀبځ ٳتبه اٿـڇ اًت‪« :‬ٿٌتغت اًت ٳڈ ٯبٗی ٯجٺ ام ٓـڅک عٴپ ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ؿ‪٣‬چا کا ثڈ ٓټظ‬ ‫تِچیٮ ٳڄـ‪ ،‬اٷل ٓټظ ٿٰـڅک ڃجبُـ‪ ،‬ٯبٗی ٿ‪ٜ‬بثٮ ُل‪ ١‬عٴپ ٿیٳڄـ څ اٷل ُل‪ ١‬عٴپ ٿ‪٤‬ټچٽ‬ ‫ڃجبُـ‪ ،‬ٯبٗی ٓـڅک عٴپ کا ثڈ تبؽیل ٿیاڃـامؿ تب ٯ٘یڈ کڅُڂ ُچؿ‪ .‬ثل اڅ څارت اًت ٳڈ ؿک‬ ‫تغٔیٺ عٴپ ُل‪ ١‬ٳچَُ ٳڄـ»‪ .‬اٷلصڈ ڃڀیتچاځایڂ ٿچکؿ کا تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ آ‪ٜ‬العی‬ ‫ڃبٿیـ‪ ،‬اٿب ؿک مٿلڇ ٿچاکؿ ت‪٤‬ټیٮ ؿاؿکًی ربڍ ٿیٷیلؿ‪.‬ایڂ ٿچکؿ کا ڃڀیتچاځ تچٯی‪ ٪‬عٴپ ڃین‬ ‫ڃبٿٸقاکڍ ٳلؿ صلاٳڈ ؿک تچٯی‪ ٪‬عٴپ‪ ،‬عٴپ ٓبؿک ٿیُچؿ‪ ،‬اٿب ارلاڍ اځ ٿتچٯ‪ ٪‬ٿیٷلؿؿ‪ ،‬ؿک‬ ‫عبٻی ٳڈ ؿک ‪٣‬جبکت یبؿ ُـڇ عٴڀیٓبؿک ڃِـڇ اًت‪.‬‬ ‫ډڀضڄیڂ ؿک ٳتبه ٯ٘بء ُلای‪ ٢‬االًالٽ ٿغٰٮ عټی صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬ډلٷبڇ ٿـ‪٣‬ی څٳیٺ ؿیٸلڍ‬ ‫ثبُـ ٳڈ ٯٌپ ثل څٳیٺ کؿ ڃِچؿ‪ ،‬ؿکایڂ ٓچکت ٿـ‪٣‬ی ‪٣‬ټیڈ ٿیتچاڃـ ڃنا‪ ١‬کا ثڈ تبؽیل ثیبڃـامؿ تب‬ ‫ؽچؿ ٿـ‪٣‬ی عبٗل ُچؿ څ ڃین ډلٷبڇ ٿـ‪٣‬ی ‪٣‬ټیڈ څٳیٺ ؿیٸلڍ ثبُـ‪ ،‬ٿیتچاڃـ ڃنا‪ ١‬کا ثڈ تبؽیل‬ ‫ثیبڃـامؿ تب ؽچؿ ٿـ‪٣‬ی ‪٣‬ټیڈ عبٗل ُچؿ»‪ .‬ؿکایڂ ٯچٹ ٿچکؿڍ ٳڈ ٿچرت ثڈ تبؽیلاڃـاؽتڂ ؿ‪٣‬چا یب‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثڈ آ‪ٜ‬الط اٿلڅمڍ ٿیُچؿ‪ ،‬کؿ ٯٌپ اًت څ عٌت ٿچکؿ تب ع٘چک ٿـ‪٣‬ی یب‬ ‫ٿـ‪٣‬ی ‪٣‬ټیڈ ؿ‪٣‬چا ٿتچٯ‪ ٪‬ٿیٿبڃـ‪ .‬ثبیـ تچرڈ ٳلؿ ٳڈ مٿبځ ع٘چک ډل ؿڅ ُؾْ یبؿ ُـڇ ڃبٿ‪٤‬ټچٽ‬ ‫ثچؿڇ څ ٿڀٴڂ اًت‪ ،‬ٿـت مٿبځ ‪ٛ‬چالڃی ‪ٛ‬چٹ ثٴِـ تب اُؾبّ یبؿ ُـڇ (ٿـ‪٣‬ی یب ٿـ‪٣‬ی ‪٣‬ټیڈ) ؿک‬ ‫ٿغ٘ل ٯبٗی ع٘چک یبثڄـ‪.‬‬ صفحه 47 ‫‪52‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫ثڈ ٻغب‪ً ٝ‬بثٰڈ تبکیؾی ٯبڃچڃٸقاکڍ ڃین ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃیایلاځ ام ٯبڃچځ‬ ‫‪٫‬لاڃٌڈ ٷل‪٫‬تڈ ُـڇ څ ؿک ‪ 812‬ٿبؿڇ ؿک فڍ اٻٰ‪٤‬ـڇ ‪ 1329‬ډزلڍ ٯڀلڍ (‪ 2‬اثبځ ‪ 1290‬ډزلڍ‬ ‫ُڀٌی) ثڈ تٔچیت کًیـڇ اًت‪ .‬ث‪٤‬ـ ام تٔل‪٫‬بتی ٳڈ کار‪ ٢‬ثڈ ٿغبٳپ ٓټغیڈ ؿک ًبٹ ‪1306‬‬ ‫ُڀٌی ُـ‪ ،‬ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی آالط ٷلیـ‪ .‬ٯجٺ ام ٿِلڅ‪ٛ‬یت ؿًتٸبډی ثڈ ڃبٽ ؿیچاځ‬ ‫ؿیچاڃؾبڃڈ ‪٣‬ـٻیڈ ؿک تڊلاځ څرچؿ ؿاُت ٳڈ تبث‪ ٢‬ٿٰلکات حبثت څ ٿـڅځ ڃجچؿڇ څ ٯ‪ ٢ٜ‬څ ‪ٔ٫‬ٺ ؿ‪٣‬بڅڍ‬ ‫ٿلؿٽ ؿکایبالت څ څالیبت ثڈ اؿاکڇ څالت څ عٴبٽ اڃزبٽ ٿیٷل‪٫‬تڈ اًت‪.‬‬ ‫ث‪٤‬ـ ام ٿِلڅ‪ٛ‬یت ٿغٴڀڈ ٿټٴی څ ڃٰـڍ څ ٿغٴڀڈ رنا څ ُ‪٤‬جڈاڍ ډپ ثڄبٽ ٿغٴڀڈ اًتیڄب‪٩‬‬ ‫تِٴیٺ یب‪٫‬تڈ څ ډیبتی ثڄبٽ تڀینٷبڇ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬څمیل ؿ‪٣‬چت ٿیُـڇ څ ٯبڃچڃی ثلاڍ تلتیت ٿغبٳڀبت‬ ‫ڃجچؿڇ اًت‪ .‬ام ًبٹ ‪ُ 1290‬ڀٌی ٿغبٳپایلاځ تبث‪ ٢‬ٯچاڃیڂ څ آچٹ ٿغبٳڀبت ُـ څ ‪ٛ‬یایڂ صڄـ‬ ‫ًبٹ ‪٣‬ـٻیڈ ٯبڃچڃی پی ؿک پی ت‪٨‬ییلاتی ؿکاییڂ ؿاؿکًی کڅڍ ؿاؿڇ څ ثیِتل آالعبت‪ ،‬ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ‬ ‫تبؽیل یب تٌلی‪ ٢‬ٿغبٳڀڈ څ اثتٴبک ‪٣‬ڀٺ ثچؿڇ ٳڈ ؿک ؿًت آغبه ؿ‪٣‬چا ثبُـ یب ٿغٴڀڈ‪.‬اییڂ‬ ‫ؿاؿکًی ‪ 1318‬ام ا‪٫‬لا‪ ٙ‬ثڈ ا‪٣‬تـاٹ ٷلاییـ څ ؿک ؿڍ ٿبڇ ًبٹ ‪ 1331‬آچٹ ٿغبٳڀبت ثل تجبؿٹ ٻچایظ‬ ‫ٯلاک ٷل‪٫‬ت څ ٿغبٳڀبت ُ‪٬‬بډی مایـ تټٰی ٷلؿیـ‪ .‬ام ًبٹ ‪ 1334‬تب ‪ 1339‬آالعبت ؿیٸلڍ کڅڍ‬ ‫ؿاؿ څ ؿک ڃڊبیت ؿک ًبٹ ‪ 1379‬ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی ثڈ تٔچیت کًیـ ٳڈ تبٳڄچځ المٽ االرلا‬ ‫ثچؿڇ اًت‪.‬‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثلاڍ اڅٻیڂ ثبک ؿک تبکیؼ ٯبڃچڃٸقاکڍایلاځ څاکؿ ٯبڃچځ آچٹ ٿغبٳڀبت عٰچٯی‬ ‫ٿٔچه ‪ُ 1290‬ڀٌی ٷلؿیـ‪ .‬اًجبه تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ډپ ؿک ٿبؿڇ ‪ 43‬ٯبڃچځ یبؿ ُـڇ (ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ‬ ‫ٿچاؿ ‪٣‬ڀچٿی) څ ډپ ؿک ٿبؿڇ ‪ 430‬ډڀبځ ٯبڃچځ ؿک ٿجغج ُِپ (تچٯی‪ ٪‬څ ت‪ٰ٤‬یت څ ث‪ٜ‬الځ ٿغبٳڀڈ)‬ ‫اڅکؿڇ ُـڇ اًت‪ .‬ثڈ ٿچرت ٿبؿڇ ‪ 43‬ؿک ٿچاکؿ فیٺ کًیـٷی ثڈ ؿ‪٣‬چا تچٯی‪ ٪‬ٿیُچؿ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ثڈ کٗبیت تڀبٽ ٓبعجبځ ؿ‪٣‬چا‬ ‫‪ -2‬ؿک ٓچکت ‪٫‬چت یب رڄچځ یب ‪ٟ‬ڊچک څ ‪٣‬ـٽ ٓالعیت یٴی ام ٓبعجبځ ؿ‪٣‬چا‬ ‫‪ -3‬ؿک ٓچکتی ٳڈ یٴی ام ات‪٬‬بٯبت ٿقٳچکڇ ؿک ‪ٰ٫‬لڇ ؿڅٽ ڃٌجت ثڈ څٳیٺ یٴی ام ٓبعجبځ ؿ‪٣‬چا ثڈ‬ ‫‪٣‬ڀٺایـ‪.‬‬ صفحه 48 ‫ڃٸلُی ثل ثغج تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ؿک عٰچ٭ ایلاځ‬ ‫‪53‬‬ ‫ثلاًبى ٿبؿڇ ‪ 430‬ډڀبځ ٯبڃچځ تچٯی‪ ٪‬ٿغبٳڀڈ ؿک ٿچاکؿ ٿ‪ٔ٬‬ټڈ فیٺ ثڈ ‪٣‬ڀٺ ٿیایـ‪ -1 :‬ثڈ‬ ‫کٗبیت آغبه ؿ‪٣‬چا‪ -2‬ؿک ٓچکت ‪٫‬چت یب رڄچځ یب ٿٌټچه اٻغٰچ٭ ُـځ یٴی ام ٿتـا‪٣‬ییڂ څ یب‬ ‫څٳیٺ یٴی ام اڃبځ‪ .‬ؿک ًبٹ ‪ 1318‬ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی ثڈ تٔچیت کًیـ څ اًجبه تچٯی‪٪‬‬ ‫ؿاؿکًی ؿک ٿبؿڇ ‪ 290‬اڅکؿڇ ُـ‪ .‬ؿک الیغڈ آالط ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی ؿک ٿچکؽڈ ؿڍ ٿبڇ‬ ‫‪ 1331‬ثڄـ اڅٹ ٿبؿڇ یبؿ ُـڇ عق‪ ٩‬څ ؿڅ ثڄـ ؿیٸل ثڈ ډڀبځ ُٴٺ ثبٯی ٿبڃـ‪ .‬ؿک ڃڊبیت ؿک ًبٹ‬ ‫‪1379‬اییڂ ؿاؿکًی ؿاؿٷبډڊبڍ ‪٣‬ڀچٿیڅ اڃٰاله ؿک اٿچک ٿـڃی ثڈ تٔچیت کًیـ څ اًجبه تچٯی‪٪‬‬ ‫ؿاؿکًی ‪٣‬ڀچٿبً ؿک ٿچاؿ ‪ 40‬څ ‪( 39‬ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ څٳیٺ) څ ‪( 105‬ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ آغبه ؿ‪٣‬چا څ ڃڀبیڄـٷبځ‬ ‫اڃڊب) ٯلاک ٷل‪٫‬ت ٳڈ ؿک ‪ٔ٫‬چٹ ث‪٤‬ـ ؿک ٿچکؿایڂ ٿبؿڇ څ ُلای‪ ٚ‬څ اًجبه تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٓغجت‬ ‫ؽچاډـ ُـ‪.‬‬ ‫‪ -2-2‬هجبًی تَلیف دادرسی‬ ‫ؿک عبٻی ٳڈ ٿ‪٬‬ڊچٽ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثڈ ٿڄنٻڈ ؽتپ ؿ‪٣‬چا ڃیٌت څ ٿڀٴڂ اًت پی ام ک‪ ٢٫‬ٿچاکؿ‬ ‫ڃْٰ یب عزل څ رڄچځ څ یب ډل ؿٻیٺ ؿیٸلڍ ٳڈ المٿڈ رلیبځ ؿاؿکًی ‪٣‬بؿالڃڈ اًت‪ ،‬ڃڀیتچاځ‬ ‫ؿاؿکًی کا ؽبتڀڈ ؿاؿ څ اث‪ٜ‬بٹ پلڅڃـڇ کا ؿکؽچاًت ڃڀچؿ‪.‬ایڂ ‪ٟ‬لا‪٫‬تډبڍ عٰچٯی ثب‪٣‬ج ٷلؿیـ‬ ‫ٿچٗچ‪ ١‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی کا ؿک ثغج مڅاٹ ؿاؿکًی پیَ ٳِیـڇ څ ت‪٬‬بڅتڊب څ اُتلاٳبت ثیڂایڂ ؿڅ کا‬ ‫ٳِ‪ ٪‬ڃڀچؿ‪ .‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی یٲ ڃڊبؿ عٰچٯی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی اًت ٳڈ ٿچرتایزبؿ‬ ‫ڃ‪٠‬پ ؿاؿکًی څ ثڈ تج‪ ٢‬اځ ًجت ٿغ‪٬‬چ‪ ٝ‬ٿبڃـځ عٮ اُؾبّ ٿیٷلؿؿ‪ .‬ثڄبثلایڂ ٿجڄبڍ تچٯی‪٪‬‬ ‫ؿاؿکًی کا ٿیتچاځ ث‪ٜ‬چک ؽالٓڈ صڄیڂ ثیبځ ٳلؿ ٳڈ ډـ‪ ٩‬ک‪٣‬بیت آٺ تڄب‪ٟ‬ل څ ع‪ ٞ٬‬عٰچ٭ ؿ‪٫‬ب‪١‬‬ ‫اُؾبّ ثچؿڇ اًت صڈ اُؾبٓی ٳڈ ؿک ؿ‪٣‬چا ُلٳت ؿاکڃـ څ صڈ اڃڊبیی ٳڈ ؿک‪٣‬چا ُلٳت ڃـاکڃـ‬ ‫څٻی ؿ‪٣‬چا ثلاڍ اڃبځایزبؿ عٮ څ تٴټی‪ ٪‬ٿیڃڀبیـ ٿبڃڄـ ٯبیپ ٿٰبٽ ٯبڃچڃی یبایڂ ٳڈ ثڈ ‪٣‬ټت ‪٣‬ـٽ‬ ‫ع٘چک یب ‪٣‬ـٽ اٷبډی اڃڊب عٰی ام اڃڊب ت٘یی‪ ٢‬ڃٸلؿؿ‪ .‬اٻجتڈ ٷ‪٬‬تڄی اًت ٳڈ ؿک ٿچاکؿڍ ٳڈ آغبه‬ ‫ؿ‪٣‬چا ام رلیبځ ؿاؿکًی اٷبڇ ډٌتڄـ څ ام ع٘چک ؿک ؿاؿکًی ؽچؿؿاکڍ ٿیٳڄڄـ‪ ،‬ثل ‪ٛ‬جٮ ٯب‪٣‬ـڇ‬ ‫اٯـاٽ ثڈ ٗلک ؽچؿ ‪٣‬ڀٺ ٳلؿڇ څ ڃتبیذ اځ ڃین ثل ‪٣‬ڊـڇ ؽچؿُبځ ؽچاډـ ثچؿ‪ .‬ؿک ڃتیزڈ امایڂ رڊت‬ ‫ٻ‪ٜ‬ڀڈاڍ ثڈ آٺ تڄب‪ٟ‬ل څ عٰچ٭ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬اُؾبّ څاکؿ ڃؾچاډـ ُـ‪ .‬آٺ تڄب‪ٟ‬ل څ آٺ عٰچ٭ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ام‬ ‫آچٹ ٿڊپ ؿاؿکًی ثچؿڇ څ ‪٧‬یلٯبثٺ ڃٰٖ ٿیثبُـ‪ .‬آٺ عٰچ٭ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ٿجیڂایڂ ‪ٰ٣‬یـڇ اًت ٳڈ ثبیـ‬ ‫ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ام ٿڄب‪ ٢٫‬آغبه ؿ‪٣‬چا ٿچکؿ عڀبیت څ ت٘ڀیڂ ٯلاک ٷیلؿ؛ (ُڀی‪ )135 :1383 ،‬ثڈ ‪٣‬جبکت‬ ‫ؿیٸل‪ ،‬آٺ تڄب‪ٟ‬لایزبه ٿیٳڄـ آغبه ؿ‪٣‬چا ثتچاڃڄـ تڀبٽ اڃضڈ کا ٳڈ ؿک کًیـځ ثڈ ؽچاًتڈ ډبڍ‬ ‫ؽچؿ څ ٳِ‪ ٪‬څاٯ‪ ٢‬المٽ څ ٿ‪٬‬یـ ٿیؿاڃڄـ‪ ،‬ا‪٣‬پ ام اؿ‪٣‬بډب‪ ،‬اؿٻڈ څ اًتـالالت ثڈ ا‪ٛ‬ال‪ ١‬ٯبٗی ثلًبڃڄـ‬ صفحه 49 ‫‪54‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫څ ؿک ‪٣‬یڂ عبٹ اٿٴبځ ا‪ٛ‬ال‪ ١‬ام اڃضڈ کٯیت ؿکایڂ ؽٔچّ اکائڈ ڃڀچؿڇ څ ڃین ٓغت ٿچکؿ ٿڄبٯِڈ‬ ‫ٯلاک ؿاؿځ اڃڊب کا ؿاُتڈ ثبُـ‪.‬ایڂ آٺ ٳڈ ؿک ڃڊبیت ؿک رڊت تبٿیڂ ثلاثلڍ آغبه ؿ‪٣‬چاًت‪،‬‬ ‫آٺ ‪٣‬بٽ عٰچ٭ ُڀلؿڇ ٿیُچؿ‪.‬ایڂ آٺ ُڀچٹ ‪٣‬بٽ ؿاکؿ څ ثل تڀبٿیؿاؿکًیډب ؿک ٿلار‪ ٢‬ٯ٘بیی‬ ‫ثڈ ٿ‪٬‬ڊچٽ ا‪٣‬پ عبٳپ اًت‪ .‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ ؿک تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثڈ ‪٣‬ټت ‪٫‬چت یٴی ام آغبه ؿ‪٣‬چا‬ ‫آٺ تڄب‪ٟ‬لایزبه ٿیٳڄـ ٳڈ ؿاؿکًی ٿتچٯ‪ُ ٪‬چؿ تبایڂ ٳڈ څکحڈ ٿتچ‪٫‬ی ثتچاڃڄـ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬ٯبیپ ٿٰبٽ‬ ‫ثچؿځ ام عٰچ٭ ؽچؿ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ڃڀبیڄـ ؿک ڃڊبیتایڂ ڃتیزڈ عبٓٺ ٿیُچؿ ٳڈ ٿجڄبڍ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی‬ ‫تبٿیڂ عٰچ٭ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬اُؾبّ څ ک‪٣‬بیت آٺ تڄب‪ٟ‬ل اًت څ ثـیڂ ‪٣‬ټتایڂ ڃڊبؿ عٰچٯی څًی‪ ٢‬تبًیی‬ ‫ٷلؿیـڇ اًت‪.‬‬ ‫‪-3‬ضزایظ تَلیف دادرسی‬ ‫ُلای‪ ٚ‬تچٯی‪ ٪‬رلیبځ ؿاؿکًی ثڈ صڄـ ‪٣‬بٿٺ ثٌتٸی ؿاکؿ‪:‬‬ ‫اٻ‪ - ٪‬ا‪ٛ‬ال‪ ١‬ؿاؿٷبڇ‪:‬‬ ‫ثلاڍ اځ ٳڈ کًیـٷی ثڈ یٲ ؿ‪٣‬چا ٿتچٯ‪ُ ٪‬چؿ المٽ اًت ٳڈ تچٯ‪ ٪‬اځ ام ًچڍ ؿاؿٷبڇ ا‪٣‬الٽ‬ ‫ُچؿ‪ ،‬ا‪٣‬الٽ ٳلؿځ ؿاؿٷبڇ ڃین ٿٌتټنٽ اځ اًت ٳڈ ام یٴی ام ٿچاکؿ تچٯ‪ ٪‬ؿاؿکًی ٿ‪ٜ‬ټ‪ُ ٢‬چؿ‪ .‬ٻقا‬ ‫مٿبڃی ٳڈ یٴی ام ٿچاکؿ ؿاؿکًی کڅڍ ؿډـ‪ ،‬تب څٯتی ٳڈ ؿاؿٷبڇ ام اځ ا‪ٛ‬ال‪٣‬ی ڃیب‪٫‬تڈ اًت ؿاؿکًی‬ ‫ؽچؿ ثڈ ؽچؿ ٿتچٯ‪ ٪‬ڃڀیُچؿ‪.‬ایڂ اٿل ؿک ٿبؿڇ ‪ 105‬ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی ٳڈ ٿالٱ تغٰیٮ ٿب ڃین‬ ‫ډٌت‪ ،‬ڃین ثیبځ ُـڇ اًت څ ام ٿ‪٬‬بؿ اځ ٿیتچاځ اًتڄجب‪ ٙ‬ڃڀچؿ ٳڈ تب مٿبڃی ٳڈ ؿاؿٷبڇ ام ٿچکؿ تچٯ‪٪‬‬ ‫ؿاؿکًی اٷبڇ ڃِـڇ اًت‪ ،‬ؿاؿکًی ثڈ رلیبځ ؽچؿ اؿاٿڈ ٿیؿډـ‪ .‬ٿٴلکاً المٽ ثڈ فٳل اًت ٳڈ تچٯی‪٪‬‬ ‫ؿاؿکًی ام ‪ٛ‬لیٮ ٓـڅک ٯلاک تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٓچکت ٿیٷیلؿ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬عـڅث ٿچکؿ تچٯ‪ ٪‬ث‪٤‬ـ ام ُلڅ‪ ١‬ؿاؿکًی څ ٯجٺ ام ٓـڅک کوڍ ٯ‪٤ٜ‬ی‪:‬‬ ‫ُل‪ ٙ‬ؿیٸل ثلاڍ ٿتچٯ‪ُ ٪‬ـځ ؿاؿکًیایڂ اًت ٳڈ ٿچکؿ تچٯ‪ ٪‬ث‪٤‬ـ ام اځ ٳڈ ؿاؿکًی ُلڅ‪ُ ١‬ـ‬ ‫څ ٯجٺ ام اځ ٳڈ ؿک ٿچکؿ اځ کوڍ ٯ‪٤ٜ‬ی ٓبؿک ُچؿ‪ ،‬ثبیـ ات‪٬‬ب٭ ا‪٫‬تـ‪ .‬ثڄبثلایڂ اٷل ًجت تچٯ‪ ٪‬مٿبڃی‬ ‫ثڈ ؿاؿٷبڇ ا‪٣‬الٽ ُچؿ ٳڈ ؿک ٿلعټڈ ٓـڅک عٴپ ثبُـ‪ ،‬ؿیٸل ؿاؿکًی ٿتچٯ‪ ٪‬ڃڀیُچؿ میلا رلیبڃی‬ ‫ڃـاکؿ ٳڈ ٿتچٯ‪ُ ٪‬چؿ څ ؿکایڂ عبٻت ؿاؿٷبڇ ثبیـ اٯـاٽ ثڈ ٓـڅک عٴپ ٳڄـ‪ .‬ٷقُتڈ ام اځ ‪٫‬چت یب‬ ‫عزل یٴی ام آغبه ؿ‪٣‬چا مٿبڃی ام ٿچرجبت تچٯ‪ ٪‬ؿاؿکًی اًت ٳڈ پی ام ُلڅ‪ ١‬کًیـٷی‬ ‫عبؿث ُچؿ‪ ،‬ؿک ڃتیزڈ اٷل ؿک مٿبڃی ٳڈ ؿ‪٣‬چڍ اٯبٿڈ ٿیُچؿ ؽچاڃـڇ ؿک ٯیـ عیبت ڃجبُـ‪ ،‬ؿاؿٷبڇ‬ صفحه 50 ‫ڃٸلُی ثل ثغج تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ؿک عٰچ٭ ایلاځ‬ ‫‪55‬‬ ‫ٯلاک ‪٣‬ـٽ اًتڀب‪ ١‬ؿ‪٣‬چا ٓبؿک ٿیٳڄـ څ ؿ‪٣‬چا آالً ؿک ؿاؿٷبڇ ُڄیـڇ ڃڀیُچؿ‪( .‬ؿکثڄـڍ‪ ،‬کٗب ماؿڇ‪،‬‬ ‫‪)65-75 :1397‬‬ ‫‪ -1-3‬ثِ هزحلِ غذٍر حىن ًزسیذى دادرسی‬ ‫اًبًبً پی ام ٯ‪٤ٜ‬یت عٴپ‪ ،‬آٺ ثلایڂ اًت ٳڈ ارلاڍ عٴپ تب پبیبځ ‪٣‬ڀټیبت ارلایی اؿاٿڈ یبثـ څ‬ ‫تاؽیل څ تچٯی‪ ٪‬څ یب ت‪ٜ٤‬یٺ ارلاڍ عٴپ ربین ڃیٌت ٿٸلایڂ ٳڈ ٯبڃچڃٸقاکایڂ اٿل کا تزچین ٳلؿڇ‬ ‫ثبُـ؛ ٻٴڂ ؿک ث‪٘٤‬ی ٿچاٯ‪ ،٢‬ډپ ٿچاکؿ ٯبڃچڃی څ ډپ ٿچاکؿ ‪٣‬ڀټی رڊت تچٯی‪ ٪‬ارلاڍ ؿاؿکًی څ‬ ‫ارلاڍ عٴپ ثلڅم ٿیٳڄـ ٳڈ صبکڇاڍ رن تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی څ یب تاؽیل ارلاڍ عٴپ ڃیٌت‪ .‬یٴی امایڂ‬ ‫ٿچاکؿ ٳڈ ٯبڃچڃٸقاک پیَ ثیڄی ٳلؿڇ اًت‪ ،‬اًتلؿاؿ ؿ‪٣‬چڍ ٯجٺ ام کًیـٷی څ ٓـڅک کاڍ اًت‪.‬ایڂ‬ ‫ٿٌبٻڈ ٿڀٴڂ اًت ثڈ ُٴٺ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٓچکت ٷیلؿ څٻی ډڀبځ ٷچڃڈ ؿک ‪ٔ٫‬چٹ پیِیڂ ڃین‬ ‫ثغج ُـ‪ ،‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثڈ ٿڄنٻڈ ؽبتڀڈ ؿاؿکًی ڃیٌت څ ٿڀٴڂ اًت ثلاڍ ثلؽی رلیبځ‬ ‫ؿاؿکًی اؿاٿڈ یبثـ څ ثلاڍ ثلؽی ؿیٸل ؿک ٓچکت ٿت‪٤‬ـؿ ثچؿځ ؽچاډبځ ډب څ ؽچاڃـڇ ډب ٿتچٯ‪٪‬‬ ‫ٷلؿؿ‪( .‬کڃزجل‪ ،‬عٌڂ ‪ٌ٣‬ٸلڍ‪ )138 :1396 ،‬اًتلؿاؿ ؿ‪٣‬چا ؿک ؿڅ عبٻت ٯبثٺ تٔچک اًت‪ :‬اٻ‪-٪‬‬ ‫ؽتپ ؿاؿکًی څ ٿؾتچٿڈ ڃڀچؿځ پلڅڃـڇ ه‪ -‬ت‪ٜ٤‬یټی ٿچٯت ؿاؿکًی ثڈ رڊبت ٿؾتټ‪ ٪‬ٳڈ ٿچکؿ‬ ‫ثغجایڂ پبیبځ ڃبٿڈ اًت‪ .‬ؿکایڂ رب ٿڄ‪٠‬چک ام اًتلؿاؿ ؿ‪٣‬چڍ ؿک ٿ‪٬‬ڊچٽ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٿـڃ‪٠‬ل‬ ‫اًت‪.‬‬ ‫اًتلؿاؿ ؿ‪٣‬چا څ تچٯ‪ ٪‬ؿاؿکًی عٌت ایڂ ٳڈ ؿک صڈ ٿٰ‪٤ٜ‬ی ام ‪٫‬لایڄـ ؿاؿکًی‪ ،‬ٿٌتلؿ ٷلؿؿ ؿڅ احل‬ ‫ٿت‪٬‬بڅت ام عیج ڃچ‪ ١‬ٯلاک ٓبؿکڇ ثڈ ربڍ ؽچاډـ ٷقاُت؛ ٯلاک کؿ ؿ‪٣‬چا څ ٯلاک ًٰچ‪ ٙ‬ؿ‪٣‬چا‪ .‬اٷلصڈ‬ ‫ډل ؿڅ ٿچٗچ‪ ١‬یبؿ ُـڇ ؿک ٯلاکډبڍ پیَ ٷ‪٬‬تڈ‪ ،‬ام ‪٣‬ڄچاځ ٯلاک ثلؽچکؿاکڃـ‪ ،‬ډیش یٲ ڃین ٿِڀچٹ‬ ‫ا‪٣‬تجبک اٿل ٿؾتچٽ څ ٯ٘بڅت ُـڇ‪ ،‬ڃیٌتڄـ څٻی ام رڊت اٿٴبځ ‪ٛ‬لط ؿڅثبکڇ ډڀبځ ؿ‪٣‬چایی ٳڈ ٿڄتڊی ثڈ‬ ‫ٯلاکډبڍ ٿنثچک ُـڇ‪ ،‬احلڍ ٿت‪٬‬بڅت څ ٿؾتټ‪ ٪‬ثڈ ربڍ ٿیٷقاکڃـ؛ ثب ایڂ تلتیت ٳڈ ٿچٗچ‪ ١‬ؿ‪٣‬چایی‬ ‫ٳڈ ٿڄزل ثڈ ٯلاک کؿ ؿ‪٣‬چا ُـڇ کا ٿیتچاځ ام ڃچ اٯبٿڈ ٳلؿ ثـڅځ ایڂ ٳڈ ڃٸلاځ ُڀچٹ ا‪٣‬تجبک اٿل ٯ٘بڅت‬ ‫ُـڇ یب اڃت‪٬‬بء ؿ‪٣‬چا ڃٌجت ثڈ ٿچٗچ‪ ١‬ؿ‪٣‬چڍ ٿنثچک ثچؿ‪ .‬اٿب ؿ‪٣‬چایی ٳڈ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ ٓل‪ ٩‬ڃ‪٠‬ل ٳلؿځ ٳټی‬ ‫ؽچاډبځ ام اځ ؿ‪٣‬چا‪ ،‬ثڈ ٓـڅک ٯلاک ًٰچ‪ ٙ‬ؿ‪٣‬چا ٿڄتذ ٷِتڈ‪ ،‬اٷلصڈ څارـ ا‪٣‬تجبک اٿل ٿؾتچٽ ڃیٌت څٻی‬ ‫ثڈ ًجت ًٰچ‪ ٙ‬څ اڃت‪٬‬بء ؿ‪٣‬چا‪ ،‬ٯبثټیت اٯبٿڈ ؽچؿ کا ثڈ ډڀیڂ ‪٣‬ټت ام ؿًت ٿیؿډـ؛ ثـڅځ اځ ٳڈ ًجت‬ ‫صڄیڂ احل څ څٗ‪٤‬یتی‪ ،‬عٴچٿت څ ُڀچٹ ا‪٣‬تجبک اٿل ٯ٘بڅت ُـڇ ثبُـ‪( .‬تـیڂ‪.)66 :1401،‬‬ ‫امایڂ کڅ‪ ،‬ام اڃزب ٳڈ ‪٫‬چت‪ ،‬عزل څ مڅاٹ ًڀت ؿک ٓچکتی ٿچرت تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٿیُچؿ ٳڈ‬ ‫ؿاؿکًی ُلڅ‪ُ ١‬ـڇ څ ثڈ ٿلعټڈ ٓـڅک کوڍ ٯب‪ ٢ٛ‬ڃین ڃلًیـڇ ثبُـ‪ .‬ثڄبثلایڂ اٷل ؿک مٿبڃی ٳڈ ًجت‬ صفحه 51 ‫‪56‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثڈ ؿاؿٷبڇ ا‪٣‬الٽ ٿیُچؿ‪ ،‬ؿاؿکًی ثڈ ٿلعټڈ ٓـڅک عٴپ کًیـڇ ثبُـ‪ ،‬ؿاؿٷبڇ ثبیـ‬ ‫ڃٌجت ثڈ ٓـڅک کوڍ اٯـاٽ ٳڄـ میلا ؿاؿکًی رلیبځ ڃـاکؿ تب تچٯی‪ُ ٪‬چؿ‪.‬‬ ‫اٷل یٲ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿ‪٣‬چا‪ ،‬ؿاؿکًی څ ؿ‪٣‬چا کا ا‪٧‬بم ڃڀبیـ څ ثڈ ډل ؿٻیټی ڃؾچاډـ ٳڈ ؿاؿکًی ٿنثچک اؿاٿڈ‬ ‫پیـا ٳڄـ‪ ،‬کًیـٷی ؿک ایڂ ٓچکت ٿیتچاڃـ ثلاثل ثب ٿبؿڇ ‪ 38‬ٯچا‪٣‬ـ ؿاؿکًی ٿـڃی ٿتچٯ‪ ٪‬څ ٯ‪٢ٜ‬‬ ‫ٷلؿؿ‪ .‬ؿک ‪٧‬بٻت ؿ‪٣‬بڅڍ‪ ،‬ؽچاډبځ ٯبؿک اًت تب ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٲ عٮ‪ ،‬اځ کا ٯ‪ ٢ٜ‬ڃڀچؿڇ څ ؿ‪٣‬چا کا ٿٌتلؿ‬ ‫ًبمؿ اٿب ؿک ُلای‪ ٚ‬ؽبٓی څ ؿک ث‪٘٤‬ی ٿچاکؿ‪ ،‬اڅ ثبیـ ثلاڍ ٯ‪ ٢ٜ‬ؿ‪٣‬چا‪ ،‬ڃؾٌت ٿزچم ؿاؿٷبڇ کا ثڈ‬ ‫ؿًت اڅکؿ‪ .‬ؿک ٿچاکؿڍ ٳڈ ؽچاډبځ ؿًت ثڈ ٯ‪ ٢ٜ‬څ اًتلؿاؿ ؿ‪٣‬چا ٿیمڃـ‪ ،‬ٯب‪٣‬ـڇ ‪٣‬ڀچٿی اځ اًت ٳڈ‬ ‫اڅ ٿٌئچٹ پلؿاؽت ډنیڄڈډبڍ ؽچاڃـڇ تب مٿبځ ٯ‪ ٢ٜ‬ؿاؿکًی څ ؿ‪٣‬چا اًت اٿب ؿک ‪٣‬یڂ عبٹ ؿاؿٷبڇ ڃین‬ ‫ؿاکاڍ ایڂ اؽتیبک څ ٓالعـیـ اًت ٳڈ ٯلاک څ ؿًتچک ؿیٸلڍ کا ٓبؿک ٳڄـ‪ .‬ٿبؿڇ ‪ 107‬٭‪.‬ا‪.‬ؿ‪.‬ٽ ثڈ ڃ‪٠‬ل‬ ‫ؿک ٿٰبٽ ثیبځ ایڂ ڃٴتڈ ثٌیبک ٿڊپ اًت ٳڈ اًتلؿاؿ ؿ‪٣‬چا ٿڄغٔلاً تب پیَ ام ؽبتڀڈ څ پبیبځ ؿاؿکًی‬ ‫ٿڀٴڂ اًت‪ .‬میلا‪ ،‬پی ام ؽبتڀڈ ؿاؿکًی‪ ،‬ؿاؿٷبڇ عٮ ڃـاکؿ ډیش اٯـاٿی رن ٓـڅک کوڍ اڃزبٽ ؿډـ‪.‬‬ ‫ؽتپ ؿاؿکًی ډڄٸبٿی ا‪٣‬الٽ ٿیُچؿ ٳڈ ؿاؿٷبڇ پی ام اًتڀب‪ ١‬اؿ‪٣‬بډب څ ؿ‪٫‬ب‪٣‬یبت ‪ٛ‬ل‪٩‬ډبڍ ؿ‪٣‬چا څ‬ ‫ډڀضڄیڂ اڃزبٽ اٯـاٿبت څ تغٰیٰبت المٽ‪ ،‬پلڅڃـڇ کا ٿ‪٤‬ـ ٓـڅک کوڍ ثـاڃـ څ اٯـاٽ ٯبڃچڃی ؿیٸلڍ‬ ‫ٿتٔچک ڃجبُـ‪.‬‬ ‫‪-2-3‬اهىبى تَلیف در ولیِ هزاحل دادرسی‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ ٿچاکؿ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٳڈ ؿک ٷ‪٬‬تبکډبڍ ٯجٺ ثڈ اڃڊب اُبکڇ ٷلؿیـ‪ ،‬ڃتیزڈ ثغج اځ اًت‬ ‫ٳڈ اٿٴبځ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ؿک ډڀڈ ٿلاعٺ ؿاؿکًی څرچؿ ؿاکؿ اٿب ث‪٤‬ـ ام ٓـڅک عٴپ ٯ‪٤ٜ‬ی ام‬ ‫ًچڍ ؿاؿٷبڇ‪ ،‬اٿٴبځ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی څرچؿ ڃـاکؿ څ ؿک ٓچکت ا‪٣‬تلإ ثڈ کاڍ ٯ‪٤ٜ‬ی ؿاؿٷبڇ‪ ،‬ؿک‬ ‫ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی‪ٛ ،‬ل٭ ؿیٸلڍ ثلاڍ ا‪٣‬تلإ ثڈ کاڍ څرچؿ ؿاکؿ ٳڈایڂ ‪ٛ‬ل٭ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ڃؾچاډـ ثچؿ‪ .‬ثڄبثلایڂ‪ ،‬ث‪٤‬ـ ام ٓـڅک عٴپ ٯ‪٤ٜ‬ی یب ٯ‪٤ٜ‬ی ُـځ عٴپ آچالً کاڇ‬ ‫ٿ‪٤‬ڀچٹ څ ت‪٤‬لی‪ُ ٪‬ـڇاڍ ثلاڍ ا‪٣‬تلإ ثڈ کاڍ څرچؿ ڃـاکؿ‪ .‬ثب تچرڈ ثڈ ٯچاڃیڂ څ ٿٰلکات ٿلثچ‪ٛ‬ڈ‪،‬‬ ‫ؿڅ کاڇ ُٴبیت ام کاڍ ثڈ کڅٍ ‪٣‬بؿڍ څرچؿ ؿاکؿ‪ :‬څا ؽچاډی څ تزـیـڃ‪٠‬ل ؽچاډی‪ .‬ؿک ٿچکؿایڂ ؿڅ‬ ‫ُیچڇ ؿک ٿ‪ٜ‬بٻت پیِیڂ ثغج ٷلؿیـ اٿب ثڈ رڊت کڅُڂ ُـځ ٿ‪ٜ‬ټت ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ؿک څاؽچاډی‪،‬‬ ‫اٷل اؽ‪ٜ‬بکیڈ ثڈ ٿغٴچٽ ‪٣‬ټیڈ ثڈ ٓچکت څاٯ‪٤‬ی څ ٯبڃچڃی اثال‪ ٥‬ڃِـڇ ثبُـ څ اڅ ؿک ډیش یٲ ام‬ ‫رټٌبت ؿاؿکًی ُلٳت ڃڄڀچؿڇ څ الیغڈاڍ ڃین ثلاڍ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ام ؽچؿ ثڈ ؿاؿٷبڇ اکًبٹ ڃٴلؿڇ ثبُـ کاڍ‬ ‫ٓبؿک ُـڇ ‪٧‬یبثی اًت‪ .‬ثب تچرڈ ثڈ ٿبؿڇ ‪ 306‬ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی څ ډڀضڄیڂ ٿبؿڇ ‪406‬‬ ‫ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٳی‪٬‬لڍ‪ٓ ،‬ـڅک ٯلاک ٯجچٻی څاؽچاډی ثب‪٣‬ج تچٯی‪ ٪‬ارلاڍ عٴپ ٿیُچؿ‪ .‬ؿک‬ صفحه 52 ‫ڃٸلُی ثل ثغج تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ؿک عٰچ٭ ایلاځ‬ ‫‪57‬‬ ‫ٿلعټڈ تزـیـڃ‪٠‬لؽچاډی ثڈ څیوڇ ؿک رلیبځ ؿاؿکًی ٳی‪٬‬لڍ ڃین ٷ‪٬‬ت ٳڈ ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی‬ ‫تزـیـڃ‪٠‬لؽچاډی ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ؿکؽچاًت کًیـٷی ٿزـؿ ثڈ ثڈ کاڍ ٓبؿک ُـڇ تچً‪ ٚ‬یٲ ؿاؿٷبڇ‬ ‫اًت څ یٴی ام کایذ تلیڂ کڅٍ ډبڍ ا‪٣‬تلإ ثڈ کاڍ اًت ٳڈ ؿک ٿبؿڇ ‪ 348‬ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی‬ ‫ٿـڃی څ ډڀضڄیڂ ٿبؿڇ ‪ 434‬ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٳی‪٬‬لڍ ُلای‪ٜ‬ی ثلاڍ اځ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫ډڀضڄیڂ کاڇ ډبڍ ؽبّ څ ‪٧‬یل‪٣‬بؿڍ ُٴبیت ام کاڍ ‪٣‬جبکتڄـ ام‪ :‬ا‪٣‬بؿڇ ؿاؿکًی‪٫ ،‬لربٽ ؽچاډی‪،‬‬ ‫ا‪٣‬تلإ حبٻج (آټی څ ‪ٛ‬بکڍ)‪ ،‬ا‪٣‬تلإ حبٻج ارلایی‪ ،‬ؿکؽچاًت ا‪٣‬ڀبٹ ٿبؿڇ ‪ 477‬٭‪.‬ا‪.‬ؿ‪.‬ٱ‪ .‬ٿچاکؿ‬ ‫‪٫‬چ٭ ؿک ثغج ډبڍ ٯجټی ٿچکؿ ثلکًی ٯلاک ٷل‪٫‬ت څ ثڈ رڊت پلډین ام ا‪ٛ‬بٻڈ ٳالٽ‪ ،‬ام تچٗیغبت‬ ‫ثیِتل ؽچؿؿاکڍ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫‪-3-3‬غذٍر لزار تَلیف دادرسی‬ ‫مٿبڃی ٳڈ یٴی ام آغبه ؿ‪٣‬چڍ ‪٫‬چت ٳڄـ څ یب ٿغزچک ُچؿ څ یب ًڀت یٴی ام اڃبځ ٳڈ ثڈ‬ ‫ٿچرت اځ ًڀت ؿاؽٺ ؿک ؿاؿکًی ُـڇ مایٺ ُچؿ‪ ،‬ؿاؿٷبڇ ثب ٓـڅک ٯلاک تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی‪،‬‬ ‫کًیـٷی کا ٿتچٯ‪ ٪‬څ ٿلاتت کا ثڈ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸل ا‪٣‬الٽ ٿیٳڄـ‪ .‬اٷل ‪٫‬چت یب مڅاٹ ًڀت یٴی ام‬ ‫آغبه ؿ‪٣‬چا‪ ،‬تاحیلڍ ؿک ؿاؿکًی ڃٌجت ثڈ ؿیٸلاځ ڃـاُتڈ ثبُـ‪ ،‬ؿکایڂ ٓچکت ؿاؿکًی ڃٌجت ثڈ‬ ‫ؿیٸلاځ اؿاٿڈ ؽچاډـ یب‪٫‬ت‪ .‬ؿک ڃتیزڈ پی ام ت‪٤‬ییڂ ربڃِیڂ څ ؿکؽچاًت فیڄ‪ ،٢٬‬رلیبځ ؿاؿکًی‬ ‫اؿاٿڈ پیـا ٿیٳڄـ‪ .‬ؿک ٓچکت تچٯی‪ ٪‬یب مڃـاڃی ُـځ یٴی ام آغبه ؿ‪٣‬چڍ یب ‪٣‬نیڀت ثڈ ٿغٺ‬ ‫ٿاٿچکیت ڃ‪٠‬بٿییب ٿاٿچکیت ؿڅٻتی یب ٿٌب‪٫‬لت ٗلڅکڍ‪ ،‬ؿاؿکًی ٿتچٯ‪ ٪‬ڃڀیُچؿ‪ .‬څٻی ؿاؿٷبڇ‬ ‫ٿڊټت ٳب‪٫‬ی ثلاڍ ت‪٤‬ییڂ څٳیٺ ٿیؿډـ‪ .‬ؿک ٓچکت ‪٫‬چت یب ٿغزچک ُـځ څٳیٺ‪ ،‬کڅیڈ ٯ٘بیی صڄیڂ‬ ‫اًت ٳڈ ؿاؿکًی ٿتچٯ‪ ٪‬ڃڀیُچؿ‪ ،‬ثټٴڈ ؿاؿٷبڇ ثڈ آغبه ؿ‪٣‬چڍ یب یٴی ام ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ‪ ،‬ٳڈ څٳیٺ څڍ‬ ‫‪٫‬چت یب ٿغزچک ُـڇ اًت‪ ،‬اؽ‪ٜ‬بک ٿیٳڄـ ٳڈ څٳیٺ ؿیٸلڍ اؽتیبک ٳڄـ‪ .‬ؿک ارلاڍ ٿ‪٬‬بؿ ٿبؿڇ ‪109‬‬ ‫ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی ٿجڄی ثل تاٿیڂ ڃـاؿځ ؽچاډبځ څ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی تب تچؿی‪ ٢‬تاٿیڂ‪ ،‬ٯلاک‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٓبؿک ٿیُچؿ‪ .‬پی ام ٓـڅک ٯلاک تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی څ تچٯی‪ ٪‬اځ‪ ،‬ډل ‪٣‬ڀټی پی ام‬ ‫تبکیؼ ٓـڅک ٯلاک څ ٯجٺ ام ت‪ٰ٤‬یت رـیـ ؿک پلڅڃـڇ څاٯ‪ُ ٢‬چؿ‪ ،‬ٿ‪٤‬تجل ڃیٌت څ ٯبئپٿٰبٽ ٯبڃچڃی‬ ‫ٿتچ‪٫‬ی یب ٿغزچک ٿیتچاڃـ ڃٌجت ثڈ اځ ؿک ٿلر‪ ٢‬ثبالتل ا‪٣‬تلإ ٳڄـ‪ .‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٿبڃ‪ ٢‬ام ت‪٤‬ټٮ‬ ‫ؽٌبکت تاؽیل تاؿیڈ ؿک ٿـت تچٯی‪ ٪‬ڃیٌت‪ .‬ٿٸل ؿک ؽٔچّ ‪٫‬چت ؽچاڃـڇ ٳڈ تبکیؼ ٿغبًجڈ‬ ‫ؽٌبکت تاؽیل تاؿیڈ ام تبکیؼ ٓـڅک عٴپ ثڈ ڃ‪ ٢٬‬ٿـ‪٣‬ی ٿغبًجڈ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫ډڀضڄیڂ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ٯلاک تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٯبثٺ ا‪٣‬تلإ څ ُٴبیت ڃیٌت څ ثڈ آغبه ؿ‪٣‬چڍ‬ ‫ډپ اثال‪ ٥‬ڃؾچاډـ ُـ‪ ،‬ؿک عبٻیٳڈ ٳڈ ٻنڅٿیثڈ اثال‪ ٥‬ڃـاکؿ‪ ،‬ثڈ پبٱڃچیی ُـځ څ ؿاؿڃبٿڈ ُـځ ډپ‬ صفحه 53 ‫‪58‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫ٻنڅٿیڃیٌت څ ‪ ٰٚ٫‬ٳب‪٫‬ی اًت ٳڈ ٯبٗی ؿک ٓچکت ٿزټی ٿغٴڀڈ ٿلاتت تچٯی‪ ٪‬کا فٳل ٳڄـ څ‬ ‫ام کاڇ اؽ‪ٜ‬بکیڈ‪ ،‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی کا ثڈ ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ا‪ٛ‬ال‪ ١‬ؿډـ‪.‬‬ ‫‪ -4‬اثبر تَلیف دادرسی‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثب ُلای‪ٜ‬ی عبٓٺ ٿیُچؿ څ ؿک ؿ‪٣‬چا ٿڀٴڂ اًت احبکڍ ثلاڍ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿ‪٣‬چا ثڈ‬ ‫ډڀلاڇ ؿاُتڈ ثبُـ‪ .‬ډل صڄـ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثب ُلای‪ ٚ‬ؽبّ څ ٿڄغٔل ثڈ ‪٫‬لؿڍ ٿیٌل ٿیُچؿ څٻی‬ ‫صڄبڃضڈ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٓچکت ثٸیلؿ څ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿ‪٣‬چا ‪٣‬ټپ ثڈ احبک تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ڃـاُتڈ ثبُـ‬ ‫ٿڀٴڂ اًت ثب ٿِٴالتی ٿچارڈ ٷلؿؿ څ ُبیـ ؽٌبکاتی ثلاڍ څڍ ثڈ څرچؿ اڅکؿ‪ .‬احل تچٯی‪٪‬‬ ‫ؿاؿکًیایڂ اًت ٳڈ ؿاؿکًی کا ثڈ ‪ٛ‬چک ٿچٯت ٿتچٯ‪ ٪‬ٿیڃڀبیـ ٳڈ اٻجتڈ رڊتی ٳڈ ؿاؿکًی ٿتچٯ‪٪‬‬ ‫ٿیٷلؿؿ اډڀیت ؿاکؿ صلاٳڈ اٷل تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی کار‪ ٢‬ثڈ آغبه ؿ‪٣‬چڍ ثبُـ ثب ٿچاٯ‪٤‬ی ٳڈ‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی کار‪ ٢‬ثڈ رڊت ؽچاًتڈ ؿ‪٣‬چڍ ٿ‪ٜ‬لط ٷلؿؿ‪ ،‬احبک ٿت‪٬‬بڅتی کا ُبٿٺ ٿیٷلؿؿ‪ .‬ٷبډی‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ڃبُی ام آغبه ؿ‪٣‬چڍ ًجت ًٰچ‪ ٙ‬ؿ‪٣‬چڍ ٿیٷلؿؿ څ ٷبډی تب ت‪٤‬ییڂ ربڃِیڂ‬ ‫ؿاؿکًی ٿتچٯ‪ ٪‬ٿیٷلؿؿ څ صڄبڃضڈ ڃبُی ام ؽچاًتڈ ؿ‪٣‬چڍ ڃین ثبُـ ؿک ُلای‪ٜ‬ی اٿٴبځ ٓـڅک ٯلاک‬ ‫کؿ ؿ‪٣‬چڍ څرچؿ ؿاکؿ‪ .‬ثڈ ‪٣‬جبکت ؿیٸل‪ ،‬عٴپ تچٯی‪ ٪‬ثڈٿڄ‪٠‬چک ع‪ ٞ٬‬ٿچٗچ‪ ١‬ؿ‪٣‬چا‪ ،‬پیِٸیلڍ ام‪ ،‬ام‬ ‫ثیڂ ک‪٫‬تڂ ٿچٗچ‪ ١‬ؿ‪٣‬چا یب تبٿیڂ ؽٌبکاتی ٿیثبُـ ٳڈ ؿکایڄـڇ ثلاڅکؿ ٿیٷلؿؿ‪ ..‬ؿک ارلاڍ ٿ‪٬‬بؿ ٿبؿڇ‬ ‫‪ 109‬ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی (ٿجڄی ثل تاٿیڂ ڃـاؿځ ؽچاډبځ څ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی تب تچؿی‪ ٢‬تاٿیڂ) ٯلاک‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٓبؿک ٿیُچؿ‪ .‬احل تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی صڄیڂ اًت‪:‬‬ ‫اٻ‪ ٪‬ـ پی ام ٓـڅک ٯلاک تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی څ تچٯی‪ ٪‬اځ‪ ،‬ډل ‪٣‬ڀټی پی ام تبکیؼ ٓـڅک ٯلاک څ‬ ‫ٯجٺ ام ت‪ٰ٤‬یت رـیـ ؿک پلڅڃـڇ څاٯ‪ُ ٢‬چؿ ٿ‪٤‬تجل ڃیٌت څ ٯبئپ ٿٰبٽ ٯبڃچڃی ٿتچ‪٫‬ی یب ٿغزچک‬ ‫ٿیتچاڃـ ڃٌجت ثڈ اځ ؿک ٿلر‪ ٢‬ثبالتل ا‪٣‬تلإ ٳڄـ‪.‬‬ ‫ه ـ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٿبڃ‪ ٢‬ام ت‪٤‬ټٮ ؽٌبکت تاؽیل تاؿیڈ ؿک ٿـت تچٯی‪ ٪‬ڃڀیثبُـ‪ ،‬ٿٸل ؿک‬ ‫ؽٔچّ ‪٫‬چت ؽچاڃـڇ ٳڈ تبکیؼ ٿغبًجڈ ؽٌبکت تاؽیل تاؿیڈ ام تبکیؼ ٓـڅک عٴپ ثڈ ڃ‪ ٢٬‬ٿـ‪٣‬ی‬ ‫ٿغبًجڈ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫ًااٻی ٳڈ ٿڀٴڂ اًت‪ ،‬پیَ ثیبیـایڂ اًت ٳڈ اٷل پی ام ‪ٛ‬لط ؿ‪٣‬چاڍ رټت حبٻج ؿک ؿیچاځ‪ ،‬یٴی‬ ‫ام ٿچاکؿ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثلڅم ڃڀبیـ‪ ،‬صڈ احلڍ ٿیتچاڃـ ثل ډلیٲ ام ؿ‪٣‬بڅڍ آټی څ رټت ؿاُتڈ‬ ‫ثبُـ؟ ؿک ٯبڃچځ ؿیچاځ ٿبؿڇاڍ ثڈایڂ ثغج اؽتٔبّ ؿاؿڇ ڃِـڇ اًت‪ ،‬اٿب ٿبؿڇ ‪29‬اییڂ ڃبٿڈاییڂ‬ ‫ؿاؿکًی ؿیچاځ ٿیٷچیـ‪« :‬ؿک ٓچکتی ٳڈ ُبٳی یب ٿِتٴی ‪٣‬ڄڈ‪٫ ،‬چت ڃڀبیـ یب ٿغزچک ُچؿ‪ ،‬ؿاؿکًی‬ صفحه 54 ‫ڃٸلُی ثل ثغج تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ؿک عٰچ٭ ایلاځ‬ ‫‪59‬‬ ‫تب ت‪٤‬ییڂ څ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٯبئپ ٿٰبٽ ٯبڃچڃی اڅ ٿتچٯ‪ ٪‬ٿیُچؿ‪ ،‬ٿٸل پلڅڃـڇ ثلاڍ ٓـڅک کوڍ اٿبؿڇ ثبُـ»‪ .‬ٿ‪٬‬بؿ‬ ‫ٿبؿڇ ‪ 105‬ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی ډپ‪ ،‬ثباڃـٳی ت‪٬‬بڅت ډڀیڂ اٿل کا ٿتقٳل ٿیُچؿ‪ .‬اٻجتڈ ٯیـ اؽیل‬ ‫ٿبؿڇ ‪ 29‬ؿک ٿبؿڇ ‪ 105‬ؿیـڇ ڃڀیُچؿ‪ .‬اٻجتڈ ثلؽی عٰچٯـاڃبځ (ُڀی‪ ،‬پیِیڂ‪٣ ،)60 :‬ټیک‪٧‬پ تٔلیظ‬ ‫ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی‪ ،‬ارلاڍایڂ ٯیـ کا ؽٔچّ ؿ‪٣‬بڅڍ ٿـڃی ثـیڊی ٿیؿاڃڄـ‪.‬‬ ‫ت‪٬‬بڅت ؿیٸلڍ ٳڈ ثیڂ ٿبؿڇ ‪ 29‬څ ٿبؿڇ ‪ 105‬څرچؿ ؿاکؿایڂ اًت ٳڈ ٿبؿڇ ‪ 105‬مڅاٹ ًڀت یٴی ام‬ ‫آغبه ؿ‪٣‬چاڍ کا ام ٿچاکؿ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٿیؿاڃـ‪ .‬ٿچکؿ ؿیٸلڍ ٳڈ ثڈ تٔلیظاییڂ ؿاؿکًی ؿیچاځ‪،‬‬ ‫ٿیتچاڃـ ٿچرت تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٿیُچؿ‪ ،‬ؿک ٿبؿڇ ‪32‬اییڂ ڃبٿڈ پیَ ثیڄی ُـڇ اًت‪ .‬ثڄبثلایڂ ٿبؿڇ‬ ‫«ډلٷبڇ کًیـٷی ؿک ؿیچاځ ٿڄچ‪ ٙ‬ثڈ حجچت اٿلڍ ؿک ٿلر‪ٓ ٢‬العیت ؿاک ؿیٸلڍ اًت‪ ،‬کًیـٷی‬ ‫ؿیچاځ تب ا‪٣‬الٽ ڃتیزڈ ٯ‪٤ٜ‬ی کًیـٷی ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿلر‪ ٢‬ٿنثچک ٿتچٯ‪ُ ٪‬ـڇ څ ٿلاتت ثڈ ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ اثال‪٥‬‬ ‫ٷلؿؿ‪ ،‬فیڄ‪ ،٢٬‬ثبیـ ‪ٟ‬ل‪ ٩‬یٲ ٿبڇ ام تبکیؼ اثال‪ ٥‬اؽ‪ٜ‬بکیڈ ؿیچاځ ثڈ ٿلر‪ ٢‬اؽ‪ٜ‬بکیڈ ٿلار‪٤‬ڈ څٷچاډی‬ ‫ؿ‪٫‬تل ٿلر‪ ٢‬ٿنثچک کا ٿجڄی ثل ‪ٛ‬لط ٿچٗچ‪ ١‬ثڈ ؿیچاځ تٌټیپ ڃڀبیـ‪ ،‬ؿک ‪٧‬یل اځ ٓچکت ؿک ٿچکؿ ُبٳی‬ ‫ٯلاک اث‪ٜ‬بٹ ؿاؿؽچاًت ٓبؿک ٿیٷلؿؿ څ ؿک ٿچکؿ ٿِتٴی ‪٣‬ڄڈ اؿ‪٣‬بڍ څڍ ؿک اځ ٯٌڀت ثالاحل تټٰی‬ ‫ٿیُچؿ»‪( .‬ر‪٬٤‬لڍ ٿزـ‪)25-26 :1391 ،‬‬ ‫ؿک ډڀڈ ٿچاکؿڍ ٳڈ ؿ‪٣‬چاڍ آټی یب ؿ‪٣‬چاڍ ‪ٛ‬بکڍ ثڈ یٴی ام ؿالیٺ ثبال تچٯی‪ُ ٪‬چؿ‪ ،‬ؿک ٓچکتی ٳڈ‬ ‫څرڈ تچٯی‪ ٪‬ؿک ؿ‪٣‬چاڍ ؿیٸل څرچؿ ڃـاُتڈ ثبُـ‪ ،‬کًیـٷی ثڈ ؿ‪٣‬چاڍ ؿیٸل اؿاٿڈ پیـا ٿیٳڄـ څ‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ڃڀیُچؿ‪.‬ایڂ اٿل‪ ،‬ؿک ٿچکؿ ‪٣‬ـٽ تچٯی‪ ٪‬ؿ‪٣‬چاڍ آټی څاٗظ اًت څ ؿک ٿچکؿ ؿ‪٣‬چاڍ ‪ٛ‬بکڍ‬ ‫ډپ ثبیـ ٷ‪٬‬ت‪ :‬صچځ ؽچاډبځ ؿ‪٣‬چاڍ ‪ٛ‬بکڍ ؿاؿؽچاًت تٰـیپ ٳلؿڇ اًت‪ ،‬ڃڀیتچاځ ؿ‪٣‬چاڍ اڅ کا‬ ‫څاثٌتڈ ثڈ ؿ‪٣‬چاڍ آټی ؿاڃٌت‪.‬‬ ‫امایڂ ڃ‪٠‬ل‪ ،‬یٲ ٿچکؿ کا ثبیـ اًتخڄبء ٳلؿ څ اځ ډپ ربیی اًت ٳڈ ؿ‪٣‬چاڍ ‪ٛ‬بکڍ‪ ،‬ثلاڍ تٰچیت‬ ‫ٿچٗ‪ ٢‬ربٻت اٯبٿڈ ُـڇ ثبُـ‪ .‬ډڀضڄیڂ څٯتی رڊت تچٯی‪ ،٪‬ؿک ډل ؿڅ ؿ‪٣‬چڍ ٿچرچؿ ثبُـ‪ ،‬ٿخالً‬ ‫مٿبڃی ٳڈ ؽچاډبځ ؿ‪٣‬چاڍ رټت ‪٫‬چت ٿیٳڄـ‪ ،‬ثبیـ کًیـٷی ؿک ډل ؿڅ ؿ‪٣‬چا ٿتچٯ‪ُ ٪‬چؿ؛ ٿٸل پلڅڃـڇ‬ ‫ثلاڍ یٴی ام ؿ‪٣‬بڅڍ یب ډل ؿڅاڃڊب اٿبؿڇ ٓـڅک کوڍ ثبُـ‪.‬‬ ‫ٗلڅکت ؿاکؿ ؿکایڂ ٯٌڀت‪ ،‬ؿک ٿچکؿ احل اًتلؿاؿ ؿاؿؽچاًت‪ ،‬یب ٓل ‪٫‬ڄ‪٠‬ل ٳلؿځ ُبٳی ام ؿ‪٣‬چا‪ ،‬ؿک‬ ‫ؿیچاځایڂ ڃٴتڈ فٳل ُچؿ ٳڈ ؿکایڂ ٿچاکؿ ډپ اًتـالٹ ډبڍ ‪٫‬چ٭ اٻقٳل ا‪٣‬ڀبٹ ٿیُچؿ‪ .‬تچٗیظایڂ ٳڈ‬ ‫اًتلؿاؿ ؿاؿؽچاًت یب ٓل‪ ٩‬ڃ‪٠‬ل ٳلؿځ ام ؿ‪٣‬چاڍ رټت حبٻج تچً‪ ٚ‬ربٻت حبٻج احلڍ ثل ؿ‪٣‬چاڍ‬ ‫آټی ڃـاکؿ څ ثل‪٣‬ٴی‪( .‬پچکاًتبؿ‪ ،‬اٯجبٻی اًٸچیی‪ )511 :1396 ،‬اًتلؿاؿ ؿاؿؽچاًت څ ٓل ‪٫‬ڄ‪٠‬ل‬ ‫ٳلؿځ ام ؿ‪٣‬چا ؿک ٿچاؿ ‪ 30‬څ ‪31‬اییڂ ڃبٿڈاییڂ ؿاؿکًی ؿیچاځ پیَ ثیڄی ُـڇ اًت‪.‬‬ صفحه 55 ‫‪61‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫‪ -5‬رفغ تَلیف دادرسی‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٿچرت ‪٫‬لا‪ ٥‬ؿاؿکى ڃؾچاډـ ثچؿ‪ ،‬میلا تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٿچٯت ثچؿڇ څ ث‪٤‬ـ ام‬ ‫ٿلت‪ُ ٢٬‬ـځ ‪٣‬چاٿٺ تچٯی‪ ،٪‬ٿزـؿاً ؿاؿکًی ؿک ډڀبځ ؿاؿٷبڇ اؿاٿڈ ؽچاډـ یب‪٫‬ت‪٣ .‬چاٿٺ ک‪ ٢٫‬تچٯی‪٪‬‬ ‫ؿاؿکًی ‪٣‬جبکتڄـ ام‪ :‬ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی څاکث‪ ،‬ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی څٻی یب ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ڃڀبیڄـڇ ٯبڃچڃی ؿیٸل‪.‬‬ ‫‪ )1‬اٷل تچٯی‪ ٪‬ثڈ ؿٻیٺ ‪٫‬چت یٴی ام آغبه ؿ‪٣‬چا ثبُـ‪ ،‬ثبیـ څکاث ام ًچڍ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ‬ ‫ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ُچڃـ څٻی ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی څکاث ٿٌتټنٽ اکائڈ ٷچاډی عٔل څکاحت ڃؾچاډـ ثچؿ‪.‬‬ ‫اکائڈ ٷچاډی عٔل څکاحت ام ربڃت ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ ‪٣‬ڀالً ٿٰـڅک ڃیٌت ثټٴڈ ثڈ ډل ؿٻیٺ حبثت‬ ‫ثِچؿ ٳڈ ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیُچڃـ څکاث ٿتچ‪٫‬بڍ ؽچاډبځ یب ؽچاڃـڇ ډٌتڄـ ؿکایڂ ٓچکت‬ ‫ٳ‪٬‬بیت ؽچاډـ ٳلؿ‪.‬‬ ‫‪ )2‬اٷل تچٯی‪ ٪‬ثڈ ؿٻیٺ عزل یٴی ام آغبه ؿ‪٣‬چا ثبُـ‪ ،‬ک‪ ٢٫‬تچٯی‪ ٪‬ثب ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ڃڀبیڄـڇ ٯبڃچڃی‬ ‫ؽچاډـ ثچؿ؛ ٿخالً ٯیپ یب څٻی اڅًت‪.‬‬ ‫‪ )3‬اٷل تچٯی‪ ٪‬ثڈ ؿٻیٺ مڅاٹ ًڀت ثبُـ‪ ،‬ک‪ ٢٫‬تچٯی‪ ٪‬ٿٌتټنٽ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٳٌی ٳڈ ث‪٤‬ـاً ؿاکاڍایڂ‬ ‫ًڀت ڃِـڇ اًت ؽچاډـ ثچؿ‪.‬‬ ‫‪ )4‬اٷل تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثڈ ؿٻیٺ ‪٣‬ـٽ پلؿاؽت ډنیڄڈ یب ؿًتڀنؿ ٳبکُڄبى ثبُـ‪ ،‬ثب پلؿاؽت ډنیڄڈ‬ ‫ٳبکُڄبًی‪ ،‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی پبیبځ ٿییبثـ‪.‬‬ ‫ثلاڍ ک‪ ٢٫‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی‪ ،‬فیڄ‪ ٢٬‬ثبیـایڂ ٿچٗچ‪ ١‬کا ؿکؽچاًت ٳڄـ؛ ی‪٤‬ڄی ‪٣‬الڅڇ ثلایڂ ٳڈ‬ ‫ٿچرجبت تچٯی‪ ٪‬کا ٿلت‪ ٢٬‬ٿیٳڄـ‪ ،‬ٿچاڃ‪ ٢‬ؿاؿکًی کا ام ثیڂ ٿیثلؿ‪.‬‬ ‫فیڄ‪ ٢٬‬ثبیـ ؿکؽچاًت ثٴڄـ ٳڈ ام ؿاؿکًی ک‪ ٢٫‬تچٯی‪ ٪‬ثِچؿ‪ ،‬ثـڅځ ؿکؽچاًت ک‪ ٢٫‬تچٯی‪ ٪‬ام‬ ‫ربڃت فیڄ‪ٓ ٢٬‬ل‪٩‬ایڂ ٳڈ څکاث ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ُـڃـ یب ڃڀبیڄـڇ ٯبڃچڃی ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ُـڃـ‪ ،‬ک‪ ٢٫‬تچٯی‪ ٪‬ام‬ ‫ؿاؿکًی ڃؾچاډـ ُـ‪.‬‬ ‫ث‪٤‬ـ ام پبیبځ ؿاؿکًی اًتلؿاؿ ؿ‪٣‬چا تغت ډیش ُلای‪ٜ‬ی ام ًچڍ ؽچاډبځ پقیل‪٫‬تڈ ڃڀیُچؿ څ‬ ‫ؿاؿٷبڇ ٿٴټ‪ ٪‬اًت ٳڈ ؿک اؿاٿڈ کًیـٷی ؽچؿ تٔڀیپ ڃڊبیی څ ٯب‪ ٢ٛ‬کا اتؾبف ثٴڄـ‪ .‬ؿکؽچاًت‬ ‫اًتلؿاؿ ؿ‪٣‬چا ٿیتچاڃـ ٳتجی یب ُ‪٬‬بډی ثبُـ‪ ،‬ؿک ٓچکتی ٳڈ ؿ‪٣‬چا ٿٌتلؿ ُچؿ ؿاؿٷبڇ ٯلاک کؿ ؿ‪٣‬چا کا‬ ‫ٓبؿک ؽچاډـ ٳلؿ‪( .‬ٿبٻٴی‪ً ،‬ټیڀیبځ‪)8 :1397 ،‬‬ صفحه 56 ‫ڃٸلُی ثل ثغج تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ؿک عٰچ٭ ایلاځ‬ ‫‪61‬‬ ‫ًتیجِ گیزی‬ ‫ثب ثلکًی ٿچٗچ‪٣‬بت ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٿ‪ٜ‬بٻت میل کا ٿیتچاځ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃتیزڈ اکائڈ ڃڀچؿ‪:‬‬ ‫ؿکاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی آ‪ٜ‬الط " تچٯی‪ " ٪‬ٷبڇ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ت‪٤‬ټیٮ څ ٷبڇ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ اڃٰ‪ٜ‬ب‪ ١‬اًت‪٤‬ڀبٹ‬ ‫ُـڇ اًت څ ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی ډل ؿڅ ٿ‪٤‬ڄب تچٯی‪ ٪‬ؽچاڃـڇ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫ٿچاکؿ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثڈ ؿڅٯٌپ تٌٰیپ ٿیُچؿ‪ :‬ڃؾٌت ثڈ ا‪٣‬تجبک ت‪٨‬ییل څٗ‪٤‬یت ُؾٔی آغبه‬ ‫ؿ‪٣‬چا یب ڃڀبیڄـٷبځ اڃڊب‪ ،‬ٳڈ ؿکٿچاؿ (‪ 40 ،39‬څ ‪ 105‬٭‪.‬د) اٿـڇ اًت څ ؿڅٿیٿچاکؿڍ اًت ٳڈ‬ ‫ؽبکد ام څٗ‪٤‬یت ُؾٔی آغبه ؿ‪٣‬چا یب ڃڀبیڄـٷبځ اڃبځ ثچؿڇ ٳڈ ؿکًبیلٿچاؿ پیَ ثیڄی ُـڇ‬ ‫اًت ؿکؽٔچّ ٿچاکؿ ٯٌپ ڃؾٌت ٿیتچاځ ثڈ ‪٫‬چت څ عزلآغبه ؿ‪٣‬چا‪ ،‬ثبمؿاُت آغبه‬ ‫ؿ‪٣‬چا څ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ثڈ ًجت ‪٧‬یجت ٿ‪ٰ٬‬چؿ االحل اُبکڇ ٳلؿ څ ؿک ٿچکؿ ٯٌپ ؿڅٽ ٿیتچاځ ثڈ‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ڃبُی ام اڃب‪ٛ‬ڈ‪ ،‬ٯلاک ٳبکُڄبًی‪ ،‬ٯلاک ٿ‪٤‬بیڄڈ څ تغٰیٮ ٿغټی‪ ،‬تبٿیڂ ؿ‪٣‬چاڍ څاډی څ‬ ‫تبٿیڂ اتجب‪ ١‬ثیٸبڃڈ ڃبٽ ثلؿ څ مٿبڃی ٳڈ یٴی ام آغبه ؿ‪٣‬چڍ ‪٫‬چت ٳڄـ څ یب ٿغزچک ُچؿ څ یب‬ ‫ًڀت یٴی ام اڃبځ ٳڈ ثڈ ٿچرت اځ ًڀت ؿاؽٺ ؿک ؿاؿکًی ُـڇ مایٺ ُچؿ‪ ،‬ؿاؿٷبڇ ثب ٓـڅک ٯلاک‬ ‫تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی‪ ،‬کًیـٷی کا ٿتچٯ‪ ٪‬څ ٿلاتت کا ثڈ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸل ا‪٣‬الٽ ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫اٷل ‪٫‬چت یب مڅاٹ ًڀت یٴی ام آغبه ؿ‪٣‬چا‪ ،‬تاحیلڍ ؿک ؿاؿکًی ڃٌجت ثڈ ؿیٸلاځ ڃـاُتڈ‬ ‫ثبُـ‪ ،‬ؿکایڂ ٓچکت ؿاؿکًی ڃٌجت ثڈ ؿیٸلاځ اؿاٿڈ ؽچاډـ یب‪٫‬ت‪ .‬ؿک ڃتیزڈ پی ام ت‪٤‬ییڂ ربڃِیڂ‬ ‫څ ؿکؽچاًت فیڄ‪ ،٢٬‬رلیبځ ؿاؿکًی اؿاٿڈ پیـا ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ؿک ٓچکت تچٯی‪ ٪‬یب مڃـاڃی ُـځ یٴی ام آغبه ؿ‪٣‬چڍ یب ‪٣‬نیڀت ثڈ ٿغٺ ٿاٿچکیت ڃ‪٠‬بٿییب‬ ‫ٿاٿچکیت ؿڅٻتی یب ٿٌب‪٫‬لت ٗلڅکڍ‪ ،‬ؿاؿکًی ٿتچٯ‪ ٪‬ڃڀیُچؿ‪ .‬څٻی ؿاؿٷبڇ ٿڊټت ٳب‪٫‬ی ثلاڍ‬ ‫ت‪٤‬ییڂ څٳیٺ ٿیؿډـ‪ .‬ؿک ٓچکت ‪٫‬چت یب ٿغزچک ُـځ څٳیٺ‪ ،‬کڅیڈ ٯ٘بیی صڄیڂ اًت ٳڈ ؿاؿکًی‬ ‫ٿتچٯ‪ ٪‬ڃڀیُچؿ‪ ،‬ثټٴڈ ؿاؿٷبڇ ثڈ آغبه ؿ‪٣‬چڍ یب یٴی ام ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ‪ ،‬ٳڈ څٳیٺ څڍ ‪٫‬چت یب ٿغزچک‬ ‫ُـڇ اًت‪ ،‬اؽ‪ٜ‬بک ٿیٳڄـ ٳڈ څٳیٺ ؿیٸلڍ اؽتیبک ٳڄـ‪.‬‬ ‫ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿبؿڇ ‪ 1110‬ٯبڃچځ ٿـڃی ٳڈ ٿٰلک ٿیؿاکؿ‪٧« :‬بیت ٿ‪ٰ٬‬چؿاالحل ٳٌی اًت ٳڈ ام ‪٧‬یجت اڅ‬ ‫ٿـت ثبٻڄٌجڈ ٿـیـڍ ٷقُتڈ څ ام اڅ ثڈ ډیش څرڈ ؽجلڍ ڃجبُـ»‪ُ ،‬ؾْ ٿ‪ٰ٬‬چؿ االحل ڃڈ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ‬ ‫ٿغزچک تټٰی ُـڇ څ ڃڈ اؽتیبک تٔل‪ ٩‬ؿک اٿچاٹ ؽچؿ کا ام ؿًت ؿاؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂ امایڂ رڊت ؿاکاڍ اډټیت ٯبڃچڃی ثچؿڇ څ ت‪ٰ٤‬یت ؿ‪٣‬چڍ ام ربڃت ُؾْ ؿیٸلڍ اٿٴبځ‬ ‫پقیل ڃڀیثبُـ‪ ،‬ؿکڃتیزڈ ٿچرجبت تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ‪٫‬لاډپ ڃڀیثبُـ‪.‬‬ صفحه 57 ‫‪62‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫اًجبثی ٳڈ ًجت تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٿیُچڃـ څ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ څٗ‪٤‬یت ُؾٔی آغبه ؿ‪٣‬چا یب‬ ‫ڃڀبیڄـٷبځ اڃڊب ڃیٌت ثڈ ٓچکت پلاٳڄـڇ ؿک ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی اٿـڇ اًت‪.‬‬ ‫ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿبؿڇ ‪ 19‬ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی‪ ،‬ډلٷبڇ کًیـٷی ثڈ ؿ‪٣‬چا ٿڄچ‪ ٙ‬ثڈ احجبت اؿ‪٣‬بیی ثبُـ ٳڈ‬ ‫کًیـٷی ثڈ اځ ؿک ٓالعیت ؿاؿٷبڇ ؿیٸلڍ اًت‪ ،‬کًیـٷی ثڈ ؿ‪٣‬چا تب اتؾبف تٔڀیپ ام ٿلر‪٢‬‬ ‫ٓالعیتـاک ٿتچٯ‪ ٪‬ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫ؿکای ڂ ٿچکؿ‪ ،‬ؽچاډبځ ٿٴټ‪ ٪‬اًت ‪ٟ‬ل‪ ٩‬یٲ ٿبڇ ؿک ؿاؿٷبڇ ٓبٻظ اٯبٿڈ ؿ‪٣‬چا ٳڄـ څ کًیـ اځ کا ثڈ‬ ‫ؿ‪٫‬تل ؿاؿٷبڇ کًیـٷی ٳڄڄـڇ تٌټیپ ڃڀبیـ‪ ،‬ؿک ‪٧‬یلایڂ ٓچکت ٯلاک کؿ ؿ‪٣‬چا ٓبؿک ٿیُچؿ څ ؽچاډبځ‬ ‫ٿیتچاڃـ پی ام احجبت اؿ‪٣‬ب ؿک ؿاؿٷبڇ ٓبٻظ ٿزـؿا اٯبٿڈ ؿ‪٣‬چڍ ڃڀبیـ‪.‬‬ ‫ؿک ثلؽی ام ٿچٗچ‪٣‬بت‪ُ ،‬ؾْ ؿاؿکى ثب ٿِبډـڇ څ ثلکًی ُؾٔی ؽچؿٍ ٿیتچاڃـ ثڊتل څ‬ ‫ؿٯیٮ تل ثڈ عٰبیٮ پی ثجلؿ څ رنئیبت ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ٿچٗچ‪ ١‬کا ٳِ‪ ٪‬ٳڄـ ثڈ ډڀیڂ ٿڄ‪٠‬چکؿک ٯبڃچځاییڂ‬ ‫ؿاؿکًی ٿـڃی اثناکڍ پیَ ثیڄی ُـڇ اًت تب ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام اځ ٯبٗی ثتچاڃـ ثلؽی ام عٰبیٮ کا‬ ‫ٳِ‪ ٪‬ٳلؿڇ څ ثل اًبى اځ عٴپ ٓبؿک ٳڄـ‪ .‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ڃبُی ام ٯلاک ٿ‪٤‬بیڄڈ څ تغٰیٮ ٿغټی ثڈ‬ ‫ٓلاعت ٿبؿڇ ‪ 256‬٭‪.‬د ‪ ٰٚ٫‬ؿک ٿلعټڈ تزـیـ ڃ‪٠‬ل اٿٴبځ پقیل اًت‪.‬‬ ‫ٷبډی تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٿڀٴڂ اًت ڃبُی اماکرب‪ ١‬ؿ‪٣‬چا ثڈ ؿاڅکڍ ثبُـ‪ .‬ثڈ ٿچرت ٿبؿڇ ‪ 487‬٭‪.‬د‬ ‫«تٔغیظ کاڍ ؿاڅکڍ ؿکعـڅؿ ٿبؿڇ (‪)309‬ایڂ ٯبڃچځ ٯجٺ ام اڃٰ٘بڍ ٿـت ؿاڅکڍ‪ ،‬کاًب ثب ؿاڅک یب‬ ‫ؿاڅکاځ اًت څ پی ام اڃٰ٘بڍ اځ تب پبیبځ ٿڊټت ا‪٣‬تلإ ثڈ کاڍ ؿاڅک ثڈ ؿکؽچاًت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ یب‬ ‫یٴی ام اڃبځ ثب ؿاڅکیب ؿاکڅاځ ٓبؿک ٳڄڄـڇ کاڍ ؽچاډـ ثچؿ‪ .‬ؿاڅکیب ؿاڅکاځ ٿٴټ‪٬‬ڄـ ‪ٟ‬ل‪ ٩‬ثیٌت‬ ‫کڅمامتبکیؼ تٰبٗبڍ تٔغیظ کاڍ اتؾبف تٔڀیپ ڃڀبیڄـ‪.‬‬ ‫کاڍ تٔغیغی ثڈ ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ اثال‪ ٥‬ؽچاډـ ُـ‪ .‬ؿکایڂ ٓچکت کًیـٷی ثڈ ا‪٣‬تلإ ؿک ؿاؿٷبڇ تب اتؾبف‬ ‫تٔڀیپ ؿاڅکیب اڃٰ٘بڍ ٿـت یبؿ ُـڇ ٿتچٯ‪ ٪‬ٿیٿبڃـ »‪ .‬اٿٴبځ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ؿک ډڀڈ ٿلاعٺ‬ ‫ؿاؿکًی څرچؿ ؿاکؿ اٿب ث‪٤‬ـ ام ٓـڅک عٴپ ٯ‪٤ٜ‬ی ام ًچڍ ؿاؿٷبڇ‪ ،‬اٿٴبځ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی څرچؿ‬ ‫ڃـاکؿ څ ؿک ٓچکت ا‪٣‬تلإ ثڈ کاڍ ٯ‪٤ٜ‬ی ؿاؿٷبڇ‪ ،‬ؿک ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی‪ٛ ،‬ل٭ ؿیٸلڍ ثلاڍ‬ ‫ا‪٣‬تلإ ثڈ کاڍ څرچؿ ؿاکؿ ٳڈایڂ ‪ٛ‬ل٭ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ڃؾچاډـ ثچؿ‪.‬‬ ‫احل تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًیایڄٌت ٳڈ ؿاؿکًی کا ثڈ ‪ٛ‬چک ٿچٯت ٿتچٯ‪ ٪‬ٿیڃڀبیـ ٳڈ اٻجتڈ رڊتی ٳڈ‬ ‫ؿاؿکًی ٿتچٯ‪ ٪‬ٿیٷلؿؿ اډڀیت ؿاکؿ صلاٳڈ اٷل تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی کار‪ ٢‬ثڈ آغبه ؿ‪٣‬چڍ ثبُـ ثب‬ ‫ٿچاٯ‪٤‬ی ٳڈ تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی کار‪ ٢‬ثڈ رڊت ؽچاًتڈ ؿ‪٣‬چڍ ٿ‪ٜ‬لط ٷلؿؿ‪ ،‬احبک ٿت‪٬‬بڅتی کا ُبٿٺ‬ صفحه 58 ‫ڃٸلُی ثل ثغج تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ؿک عٰچ٭ ایلاځ‬ ‫‪63‬‬ ‫ٿیٷلؿؿ‪ .‬ٷبډی تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ڃبُی ام آغبه ؿ‪٣‬چڍ ًجت ًٰچ‪ ٙ‬ؿ‪٣‬چڍ ٿیٷلؿؿ څ ٷبډی تب‬ ‫ت‪٤‬ییڂ ربڃِیڂ ؿاؿکًی ٿتچٯ‪ ٪‬ٿیٷلؿؿ څ صڄبڃضڈ ڃبُی ام ؽچاًتڈ ؿ‪٣‬چڍ ڃین ثبُـ ؿک ُلای‪ٜ‬ی‬ ‫اٿٴبځ ٓـڅک ٯلاک کؿ ؿ‪٣‬چڍ څرچؿ ؿاکؿ‪.‬‬ ‫ثڈ ‪٣‬جبکت ؿیٸل‪ ،‬عٴپ تچٯی‪ ٪‬ثڈ ٿڄ‪٠‬چک ع‪ ٞ٬‬ٿچٗچ‪ ١‬ؿ‪٣‬چا‪ ،‬پیِٸیلڍ ام‪ ،‬ام ثیڂ ک‪٫‬تڂ ٿچٗچ‪١‬‬ ‫ؿ‪٣‬چا یب تبٿیڂ ؽٌبکاتی ٿیثبُـ ٳڈ ؿکایڄـڇ ثلاڅکؿ ٿیٷلؿؿ‪ .‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٿچرت ‪٫‬لا‪ ٥‬ؿاؿکى‬ ‫ڃؾچاډـ ثچؿ‪ ،‬میلا تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ٿچٯت ثچؿڇ څ ث‪٤‬ـ ام ٿلت‪ُ ٢٬‬ـځ ‪٣‬چاٿٺ تچٯی‪ ،٪‬ٿزـؿاً ؿاؿکًی‬ ‫ؿک ډڀبځ ؿاؿٷبڇ اؿاٿڈ ؽچاډـ یب‪٫‬ت‪٣ .‬چاٿٺ ک‪ ٢٫‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی ‪٣‬جبکتڄـ ام‪ :‬ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی څاکث‪ ،‬ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی‬ ‫څٻی یب ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ڃڀبیڄـڇ ٯبڃچڃی ؿیٸل‪.‬‬ ‫ثلاڍ ک‪ ٢٫‬تچٯی‪ ٪‬ؿاؿکًی‪ ،‬فیڄ‪ ٢٬‬ثبیـایڂ ٿچٗچ‪ ١‬کا ؿکؽچاًت ٳڄـ؛ ی‪٤‬ڄی ‪٣‬الڅڇ ثلایڂ ٳڈ‬ ‫ٿچرجبت تچٯی‪ ٪‬کا ٿلت‪ ٢٬‬ٿیٳڄـ‪ ،‬ٿچاڃ‪ ٢‬ؿاؿکًی کا ام ثیڂ ٿیثلؿ‪ .‬فیڄ‪ ٢٬‬ثبیـ ؿکؽچاًت ثٴڄـ ٳڈ ام‬ ‫ؿاؿکًی ک‪ ٢٫‬تچٯی‪ ٪‬ثِچؿ‪ ،‬ثـڅځ ؿکؽچاًت ک‪ ٢٫‬تچٯی‪ ٪‬ام ربڃت فیڄ‪ٓ ،٢٬‬ل‪٩‬ایڂ ٳڈ څکاث‬ ‫ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ُـڃـ یب ڃڀبیڄـڇ ٯبڃچڃی ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ُـڃـ‪ ،‬ک‪ ٢٫‬تچٯی‪ ٪‬ام ؿاؿکًی ڃؾچاډـ ُـ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫هٌبثغ ٍ هاخز‬ ‫‪-‬‬ ‫اِف) وتبه‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪-1‬رؼفط‪ٍِٙ ٢‬ط‪ٚ‬ز‪ٔ ،٢‬حٕس رؼفط‪ ،1396 ،‬تطٔ‪ِٛٛٙ٥‬غ‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات ٌ‪ٙ‬ذ زا٘ف‬ ‫‪-2‬زضث‪ٙ‬س‪ٔ ،٢‬بضاَ؛ ضیب ظاز‪ ٜ‬ؾُّبٖ اثبز‪ٔ ،‬حٕس‪ ،1397 ،‬قطا‪ ٚ ٍ٤‬احىبْ ‪ ٚ‬احبض ت‪ٛ‬ل‪٥‬ف زازضؾ‪ ٣‬زضا‪ ٗ٥٤‬زازضؾ‪ٔ ٣‬س٘‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪،‬‬ ‫ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات ٔزس‪ ،‬س ‪1‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪-3‬ز‪ٞ‬رسا‪ ،‬ػّ‪ ٣‬اوجط‪ِ ،1334 ،‬غت ٘بٔ‪ ٝ‬ز‪ٞ‬رسا‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬س‪ ،1‬د‪22‬‬ ‫‪-4‬قٕؽ‪ ،‬ػجساهلل‪ ،1385 ٚ 1384 ،‬ائ‪ ٗ٥‬زازضؾ‪ٔ ٣‬س٘‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات زضان‪ ،‬د ‪ ،2 ٚ 1‬س ‪1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ-5‬ت‪ ٗ٥‬زفتط‪ ،٢‬احٕس‪ ،1381 ،1342 ،‬ائ‪ ٗ٥‬زازضؾ‪ٔ ٣‬س٘‪ ٚ ٣‬ثبظضٌب٘‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬چبپرب٘‪ ٝ‬ثب٘ه ّٔ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪ ،‬د‪1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ-6‬ؼ‪ٔ ،ٗ٥‬حٕس‪ ،1382 ،‬فط‪ ًٙٞ‬فبضؾ‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ضا‪ ٜ‬ضقس‪ ،‬س‪1‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ه) ٔمبِ‪ٝ‬‬ ‫‪ -7‬پ‪ٛ‬ضاؾتبز‪ٔ ،‬ز‪٥‬س؛ الجبِ‪ ٣‬اؾٍ‪٘ ،٣٤ٛ‬سا‪ ،1396 ،‬تزع‪ ٝ٤‬پص‪٤‬ط‪ٚ ٢‬تزع‪٘ ٝ٤‬بپص‪٤‬ط‪ ٢‬زػ‪ٛ‬ا‪ٔ ٢‬س٘‪ ٣‬ثب ُٔبِؼ‪ ٝ‬تُج‪٥‬م‪ ٣‬زض حم‪ٛ‬ق‬ ‫فطا٘ؿ‪ ،ٝ‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ُٔ ٝ‬بِؼبت حم‪ٛ‬ق تُج‪٥‬م‪ ،٣‬ز‪ٚ‬ض‪ ،8 ٜ‬قٕبض‪ ،2 ٜ‬پب‪٥٤‬ع ‪ ٚ‬ظٔؿتبٖ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-8‬رؼفط‪ٔ ٢‬زس‪ٔ ،‬حٕس‪ ،1391 ،‬احىبْ زػ‪ ٢ٛ‬رّت حبِج زض ز‪ٛ٤‬اٖ ػساِت ازاض‪ ،٢‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬زا٘ف حم‪ٛ‬ق ٔس٘‪ ،٣‬ز‪ٚ‬ض‪،1 ٜ‬‬ ‫قٕبض‪ ،2 ٜ‬ظٔؿتبٖ‬ صفحه 59 ‫‪64‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪45 –64‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-9‬ض٘زجط‪ٔ ،‬ؿؼ‪ٛ‬زضیب؛ حؿٗ ػؿٍط‪ ،٢‬ػّ‪ٛٔ ،1396 ،٣‬اضز ت‪ٛ‬ل‪٥‬ف ػّٕ‪٥‬بت ارطا‪ ٢‬احىبْ ٔس٘‪ ،٣‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬لًب‪ٚ‬ت‪ ،‬قٕبض‪ٜ‬‬ ‫‪ ،92‬ظٔؿتبٖ‬ ‫‪ٔ-10‬بِى‪ ،٣‬رّ‪ُ٥‬؛ ؾّ‪٥ٕ٥‬بٖ‪ ،‬اث‪ٛ‬اِفًُ‪ ،1397 ،‬ض‪٤ٚ‬ىطز‪ ٢‬تُج‪٥‬م‪ ٣‬ثط اؾتطزاز زػ‪ٛ‬ا ‪ ٚ‬ؾم‪ ٌٛ‬زػ‪ٛ‬ا‪ ،‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬پػ‪ٞٚ‬ک‪ٟ‬ب‪٢‬‬ ‫حم‪ٛ‬ق تُج‪٥‬م‪ ٣‬ػسَ ‪ ٚ‬ا٘هبف‪ ،‬ؾبَ ‪ ،1‬قٕبض‪ ،2 ٜ‬پب‪٥٤‬ع‬ ‫‪-‬‬ ‫د)پب‪٤‬بٖ٘بٔ‪ٞٝ‬ب‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-11‬تس‪،ٗ٤‬اضظ‪ ،1401،ٚ‬ت‪ٛ‬ل‪٥‬ف زازضؾ‪ ٣‬زض حم‪ٛ‬قا‪٤‬طاٖ‪ ،‬پب‪٤‬بٖ ٘بٔ‪ ٝ‬ثطا‪ ٢‬زض‪٤‬بفت زضر‪ ٝ‬وبضق‪ٙ‬بؾ‪ ٣‬اضقسزض ضقت‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق‬ ‫ٌطا‪٤‬ف ذه‪ٛ‬ن‪ ،٣‬زا٘کٍب‪ ٜ‬اظاز اؾالٔ‪ٚ٣‬احسا‪ّ٤‬رچ‪٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ صفحه 60 ‫تٌظ٘ن خبًَادُ دس اسالم ثب ًگبّٖ ثِ لَاػذ فمْٖ‬ ‫‪4‬‬ ‫ٍ اصَل ػولٖ‬ ‫دکتش س٘ذ جَاد خبتوٖ‬ ‫استبدٗبس‪،‬گشٍُ حمَق‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ حک٘ن سجضٍاسٕ‪ ،‬سجضٍاس‪ ،‬خشاسبى سضَٕ‪ ،‬اٗشاى‬ ‫دکتش هَسٖ حک٘وٖ صذس‬ ‫استبدٗبس‪،‬گشٍُ حمَق‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ حک٘ن سجضٍاسٕ‪ ،‬سجضٍاس‪ ،‬خشاسبى سضَٕ‪ ،‬اٗشاى‬ ‫هحوذ هؼلن ثٌْگٖ‬ ‫داًص اهَختِ اسضذ الْ٘بت ‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ حک٘ن سجضٍاسٕ‪ ،‬سجضٍاس‪ ،‬خشاسبى سضَٕ‪ ،‬اٗشاى‬ ‫تاریخ دریافت‪ 1411 .12 .15 :‬تاریخ اصالح‪ 1411 .19 .11 :‬تاریخ پذیزش‪1411 .11 .25 :‬‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫ا‪٫‬نایَ ڃ‪٬‬چى څ میبؿڍ ٿٌټڀبڃبځ یٲ اٿل ٿ‪ٜ‬ټچه څ پٌڄـیـڇاڍ اًت څمیبؿڍ اځ ٿچرت ثلٳت څ‪٫‬لاڅاڃی‬ ‫ُڀلؿڇ ٿیُچؿ څٳِچکډبڍ پلرڀ‪٤‬یت ٳِچکډبڍ ؽچُجؾتی ثڈ عٌبه ٿیایڄـ اٿب ډڀیڂ کرغبځ میبؿڍ‬ ‫اڅالًؿ څ ا‪٫‬نایَ ڃ‪٬‬چى‪ ،‬ؿک ً‪ٜ‬ظ اٿت اًالٿیٿچکؿ ‪٣‬ڄبیت اًت‪ .‬څٻی ؿک ً‪ٜ‬ظ ؽبڃچاؿڇډب ٿت‪٬‬بڅت اًت‬ ‫ٿڀٴڂ اًت ثلاڍ ثٌیبکڍ ام ؽبڃچاؿڇډب ٳڈ ُلای‪ ٚ‬ٿٌب‪٣‬ـڍ ثلاڍ کُـ څ ثبٻڄـٷی ؽچؿ څ ‪٫‬لمڃـاڃِبځ ؿاکڃـ‬ ‫کرغبځ ؿاُتڈ ثبُـ‪ .‬صلا ٳڈ ؿکیب‪٫‬تڈاڃـ ٳڈ ٿجبڃی ‪٫‬ټٌ‪٬‬ی څ اڅاٿلاؽالٯی څ اعٴبٽ ‪ٰ٫‬ڊی ُلی‪٤‬ت اًالٽ ثب‬ ‫امؿیبؿ ڃٌٺ ثٔچکت ٳټی څ ؿک ُلای‪٣ ٚ‬بؿڍ ڃ‪٠‬ل ٿچا‪٫‬ٮ ؿاکؿ‪ .‬څ ثب اٿل ثڈ تالٍ څ ٳچَُ څ ٳٌت څٳبک‬ ‫عالٹ ؽبڃچاؿڇ ٿٌټڀبځ کا ثڈ ؿاُتڂ څ پلڅکٍ اڅالًؿ ثیِتل تچاڃبتل ٿیًبمؿ‪ .‬اٿب ڃٌجت ثڈ ثٌیبکڍ ام ؽبڃچاؿڇډب‬ ‫ٳڈ اٿٴبڃبت المٽ کا ؿاکا ڃیٌتڄـ څ تچاڃبییایڂ کا ڃـاکڃـ ٳڈ ؿک عـ ٿ‪ٜ‬ټچه ام ‪٣‬ڊـڇ پلڅکٍ ‪٫‬لمڃـاځ ؽچؿ‬ ‫ثلایڄـ څ ٿ‪٤‬تٰـڃـ ٳڈ تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ ڃَٰ ثٌنایی ؿک ثڊجچؿ ٳی‪٬‬یت مڃـٷی مڃبځ څ پلؿاؽتڂ ثڈ اٿچمٍ څ‬ ‫ُلٳت ؿک ‪٤٫‬بٻیتڊبڍ ارتڀب‪٣‬ی څ اًتلاعت څ ت‪٬‬لیظ څ تچرڈ ثڈ اٿچک ٿ‪٤‬ڄچڍ څ ٿلاٯجت څ کًیـٷی ثیِتل ثڈ‬ ‫‪٫‬لمڃـاځ ؿاکؿ‪.‬ایڂ کرغبځ ٿچکؿ تلؿیـ څ ُٲ څاٯ‪ ٢‬ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪ :‬تٌظین‪ ،‬تٌظین خاًَادُ در اسالم‪ ،‬قَاػد فقْی‪ ،‬اصَل ػولیِ‪.‬‬ صفحه 61 65 –76 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 66 Family planning in Islam by looking at jurisprudence and practical principles Abstract An increase in the number and number of Muslims is a desirable and desirable thing, and its increase is considered a blessing and abundance, and populous countries are considered to be happy countries, but the same preference for a large number of children and an increase in the number of people is provided at the level of the Islamic Ummah. But it is different at the level of families, it may be preferred for many families who have favorable conditions for the growth and development of themselves and their children, because they have found that the philosophical, moral, and jurisprudential foundations of the Islamic Sharia agree with the increase of generations in general and under normal conditions. It makes the Muslim family more able to have and raise more children by making efforts and efforts and hard work. But compared to many families who do not have the necessary facilities and do not have the ability to adequately raise their children, they believe that family planning plays a significant role. In improving the quality of life of women and paying attention to education and participation in social activities, rest and recreation, paying attention to spiritual matters and caring for children, it has more importance. This tendency is doubted. Keywords: regulation, family regulation in Islam, legal rules, practical principles. صفحه 62 ‫تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ ؿک اًالٽ ثب ڃٸبډی ثڈ ٯچا‪٣‬ـ ‪ٰ٫‬ڊی څ آچٹ ‪٣‬ڀټی‬ ‫‪67‬‬ ‫همذهِ‬ ‫ٿٌئټڈ تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ ام ؿڅ ڃٸبڇ ؿکؽچک تچرڈ اًت ٳڈ اډڀیت پوڅډَ کا کڅُڂتل ٿیًبمؿ‪.‬‬ ‫ڃؾٌت ام ڃٰ‪ٜ‬ڈڃ‪٠‬ل ٿټی څ عتی رڊبڃی څ ثیڂاٻڀټټی‪ ،‬ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ ثـاڃیپ ٿچٗچ‪ ١‬تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ‬ ‫صٸچڃڈ ثڈڅرچؿاٿـڇ څ ؿٻیٺ پیـایَ اځ صیٌت‪ .‬ثب ڃٸبډی ثڈ ٿجبعج ٿ‪ٜ‬لط ؿک ‪٣‬ټچٽ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ‬ ‫رڀ‪٤‬یت څ اٿبکډب یی ٳڈ ؿک ؽٔچّ کڅڃـ کُـ رڀ‪٤‬یت ٿڄتِل ُـڇ اًت ؿاڃِڀڄـاځ ڃ‪٠‬لیبت‬ ‫ٿؾتټ‪٬‬ی کا ؿک ‪ٛ‬چٹ اؿڅاک ثیبځ ٳلؿڇاڃـ‪٣ .‬ـڇاڍ ڃٸلاځ کُـ ثیکڅیڈ رڀ‪٤‬یت ډٌتڄـ څ ثلاڍ ثل‪ٛ‬ل‪٩‬‬ ‫ٳلؿځایڂ ڃٸلاڃی‪ ،‬کاڇعٺډبیی ثلاڍ ٿجبکمڇ ثب کڅڃـ کُـ رڀ‪٤‬یت پیِڄڊبؿ ٿیٳڄڄـ‪ .‬څ ‪٣‬ـڇاڍ ؿیٸل‬ ‫کُـ رڀ‪٤‬یت کا یٲ کڅڃـ ‪ٛ‬جی‪٤‬ی ثلاڍ اڃٌبځ ٿیؿاڃڄـ څ کاڇعٺ ٿِٴالت پـیـ اٿـڇ ام کُـ‬ ‫رڀ‪٤‬یت کا ؿک ربډبڍ ؿیٸل ثلکًی ٿیٳڄڄـ‪ .‬ډڀڈ ڃٰ‪ٜ‬ڈڃ‪٠‬لات څ اؽتال‪٩‬ډب عچٹایڂ ٿغچک ثچؿڇ څ‬ ‫ډٌت ٳڈ کٯپ رڀ‪٤‬یت صڈ تاحیلڍ ؿک اڅٗب‪ ١‬اٯتٔبؿڍ څ ثڊجچؿ څٗ‪٤‬یت ٿ‪٤‬یِتی څ ک‪٫‬بڇ ٿلؿٽ ؿاکؿ‪.‬‬ ‫مٿبڃی ‪ٛ‬چالڃی ا‪٫‬نایَ رڀ‪٤‬یت ٿچکؿڃ‪٠‬ل ثچؿ څ میبؿڍ اځ‪ ،‬ٿچرت ثلٳت څ ‪٫‬لاڅاڃی ُڀلؿڇ ٿیُـ‪.‬‬ ‫څ ٳِچکډبڍ پلرڀ‪٤‬یت څ ؽبڃچاؿڇډبڍایڂصڄیڄی‪ ،‬ٳِچکډب څ ؽبڃچاؿڇ ډبڍ ؽچُجؾتی ثڈ عٌبه‬ ‫ٿیاٿـڃـ‪ ،‬ٳڈ ام ًچڍ عٴچٿتډب ماؿڅڅٻـ ثیِتل تِچیٮ څ تل‪٧‬یت ٿیُـایڂ ‪ٰ٣‬یـڇ تب پبیبځ ٯلځ‬ ‫ډیزـډپ ‪ٰ٣‬بیـ کایذ ثچؿ څٻی پی ام اُب‪٣‬ڈ ‪ٰ٣‬بیـ یٴی ام ؿاڃِڀڄـاځ اڃٸټیٌی‪ ،‬ثڈ ڃبٽ تچٿبى‬ ‫کاثلت ٿبٻتچى ثـثیڄی ؽبٓی پـیـاک ُـ‪ ،‬میبؿڍ رڀ‪٤‬یت کا ؿٻیٺ ‪ٰ٫‬ل‪ٌ٫ ،‬بؿ اؽال٭ څ ثـثؾتی‬ ‫اڃٌبځډب ٯټڀـاؿ ٳلؿڃـ څ عتی ام اٿٴبځ ڃبثچؿڍ څ ڃیٌتی ثِلیت ًؾڂ ٷ‪٬‬تڄـ‪.‬‬ ‫ؿاڃِڀڄـاځ رڀ‪٤‬یتُڄبى ٿ‪٤‬تٰـڃـ ٳڈ ثیڂ ًبٹډبڍ ډناک څ ڃڊٔـ څ ُٔت تب ًبٹ ؿڅډناک ٿیناځ‬ ‫امؿیبؿ رڀ‪٤‬یت ‪ٛ‬ی صڊبک ؿډڈ ام ٳٺ رڀ‪٤‬یت ٳلڇ مٿیڂ ‪ٛ‬ی ٯلځډب ام ثـڅ پیـایَ ثیِتل ثچؿڇ‬ ‫اًت‪(.‬ٿٰـٿڈ ؿٳتل عٌیڂ پیلڃیب ؿکاٿـڍ ثلاڃـیِڈډب څ ڃ‪٠‬لیبت ڃ‪٠‬لیڈډبڍ رڀ‪٤‬یتُڄبًی اعڀـ‬ ‫ٳتبثی ٓ‪٬‬غڈ ‪)20‬‬ ‫ؿک کیِڈیبثیایڂ کُـ رڀ‪٤‬یتایڂ ٿ‪ٜ‬ټت اُٴبک اًت ٳڈ ؿڅ ٿت‪٨‬یل رڀ‪٤‬یتی ی‪٤‬ڄی ثبکڅکڍ څ‬ ‫ٿلٵڅٿیل ڃَٰ ‪٣‬ڀـڇاڍ ؿک ا‪٫‬نایَ رڀ‪٤‬یت رڊبځ څ ث‪ٜ‬چک اؽْایلاځ ؿاکؿ‪ .‬تب ډڀیڂ ًبٹډبڍ اؽیل‬ ‫میبؿڍ ثبکڅکڍ ثب میبؿڍ ٿلٵڅٿیل ثیاحل ٿیُـ‪ .‬اٿب اعب‪ٛ‬ڈ اڃٌبځ ثل ٯغ‪ٜ‬یډب څ ثیڀبکڍډب څ ثڈ‬ ‫څرچؿ اٿـځ ک‪٫‬بڇ ڃٌجی‪ ،‬ؿک تبکیؼ کُـ رڀ‪٤‬یت ثِل‪ ،‬ڃَٰ ثٌناییای‪٬‬ب ٳلؿڇ اًت‪ .‬ثڈ‪ٛ‬چکڍٳڈ‬ ‫اٿلڅمڇ میبؿڍ رڀ‪٤‬یت ٿ‪٘٤‬ټی ثلاڍ ٳِچکډب‪ ،‬ٿؾٔچٓبً ٳِچکډبڍ تچً‪٤‬ڈ ڃیب‪٫‬تڈ یب ؿک عبٹ‬ ‫تچٓ‪٤‬ڈ ُـڇ اًت ام یٲ ًچ کُـ ُتبثبځ رڀ‪٤‬یت څ ام ًچیی ؿیٸل‪ ،‬ٳڀجچؿ اٿٴبڃبت څ ٿڄبث‪ ٢‬ثلاڍ‬ ‫ًلٿبیڈٷقاکڍ رڊت تٌلی‪ ٢‬ؿک کڅڃـ تچً‪٤‬ڈ څ پیِل‪٫‬ت‪ ،‬ٳِچکډب ٳڄتلٹ رڀ‪٤‬یت کا یب ثڈ ت‪٤‬جیل‬ صفحه 63 ‫‪68‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪65 –76‬‬ ‫ٳبٿٺتل تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ کا ثڈ‪٣‬ڄچاځ یٲ کاڇعٺ ؿک رڊت ٳڄتلٹ رڀ‪٤‬یت ؿک پیِجلؿ تچً‪٤‬ڈ‬ ‫پقیل‪٫‬تڈاڃـ‪.‬‬ ‫ڃٸبڇ ؿڅٽ‪ ،‬ڃٸبڇ ثڈ ٿزڀچ‪٣‬ڈ ؽبڃچاؿڇ اًت‪ ،‬ثب اکتٰبء ً‪ٜ‬ظ ثڊـاُت رٌڀیڅ کڅاڃی ؽبڃچاؿڇ‪،‬‬ ‫ٿؾٔچٓبً مځ‪ ،‬ٳڈ تٰلیجبً ڃیڀیام رڀ‪٤‬یت ډل ربٿ‪٤‬ڈاڍ کا تِٴیٺ ٿیؿډـ ام رڀټڈ اډـا‪ ٩‬تڄ‪٠‬یپ‬ ‫ؽبڃچاؿڇ اًت‪ .‬تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ ڃَٰ ثٌنایی ؿک ثڊجچؿ ٳی‪٬‬یت مڃـٷی مڃبځ‪ ،‬ا‪٫‬نایَ اڅٯبت ‪٫‬لا‪٧‬ت‬ ‫اځډب‪ ،‬ثلاڍ پلؿاؽتڂ ثڈ اٿچمٍ‪ُ ،‬لٳت ؿک ‪٤٫‬بٻیتډبڍ ارتڀب‪٣‬ی‪ ،‬اًتلاعت څ ت‪٬‬لیظ څ پلؿاؽتڂ‬ ‫ثڈ اٿچک ٿ‪٤‬ڄچڍ څ ‪٣‬جبؿت څ ٿلاٯجت څ کًیـٷی ثیِتل ثڈ ‪٫‬لمڃـاځ‪ ،‬ٳڈ ؿک ًبیڈ اځ ٳټیڈ ُئچڃبت‬ ‫اٯتٔبؿڍ‪ ،‬ارتڀب‪٣‬ی ًیبًی‪٫ ،‬لډڄٸی څ تلثیتی‪ ،‬ٳِچک تغتاٻِ‪٤‬ب‪ ١‬ٯلاک ٿیٷیلؿ‪.‬ایڄڊب ډڀڈ مٿبڃی‬ ‫اًت ٳڈ ُلای‪٫ ٚ‬ٴلڍ‪٫ ،‬لډڄٸی څ اٯتٔبؿڍ ٿلؿٽ‪ ،‬ٿؾٔچٓبً ؿک ٳِچک ٿب ثب ٷقُتڈ ‪٫‬ل٭ ډبڍ‬ ‫میبؿڍ ٳلؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ؿک ٷقُتڈ‪ ،‬ؽٔچٓبً ؿک ؿڅکڇ ٯجٺ ام اڃٰاله اًالٿیت‪٤‬ـاؿ ٳڀیام ؿؽتلاځایڂ ٳِچک ٿِ‪٨‬چٹ‬ ‫تغٔیٺ ثچؿڃـ څ ثبٻ‪ٜ‬ج‪ ٢‬ٯِل ‪٠٣‬یڀیام ربٿ‪٤‬ڈ ام ؿؽبٻت ؿک ٳبکډبڍ ارتڀب‪٣‬ی‪٫ ،‬لډڄٸی څ اٯتٔبؿڍ‬ ‫ثـڅک ثچؿڃـ څٻی اٳڄچځ ثڈ ثلٳت اڃٰاله اًالٿیؽیٺ میبؿڍ ام ؿؽتلاځ څ مڃبځایڂ ٳِچک ؿک ٿـاکى‪،‬‬ ‫ؿاڃِٸبڇډب څ ًبیل ٿاًٌبت څ ڃڊبؿډب څ اؿاکات ٳِچک ٿِ‪٨‬چٹ تغٔیٺ څ ؽـٿت ډٌتڄـ ثڄبثلایڂ اٿل‬ ‫تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ ؽچؿثڈؽچؿ فډڂ ثٌیبکڍ ام ٿلؿٽ کا ثڈ ؽچؿ رټت ٿیٳڄـ‪.‬ایڄبځ ٿٌټڀبڃبځ ٿت‪٤‬ڊـڍ‬ ‫ډٌتڄـ ام یٲ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿیثیڄڄـ تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ‪ ،‬ڃبری څ ثڊجچؿ ثؾَ مڃـٷی اًت‪ ،‬تبحیل ثٌنایی ثل‬ ‫ٳی‪٬‬یت مڃـٷی ًالٿت ؽبڃچاؿڇ‪ ،‬ثڊلٿڄـ ُـځ ام ً‪ٜ‬ظ مڃـٷی ثبال ؿک ؿکڅځ ؽبڃچاؿڇ څ اًت‪٬‬بؿڇ ثڊتل‬ ‫ام تچاڃبییډبڍ ا‪٘٣‬بڍ ؽبڃچاؿڇ‪ ،‬ٿِبکٳت ثڊتل څ ‪٤٫‬بٹتل ؿک اٿچک ارتڀب‪٣‬ی‪ ،‬اٯتٔبؿڍ څ ‪٫‬لډڄٸی‬ ‫ؽٔچٓبً ٳٌت څ ‪٫‬لاٷیلڍ ؿاڃَ ؿاکؿ‪ .‬ٿتٰبثالً ؿکیب‪٫‬تڈاڃـ ٳڈ ٿجبڃی ‪٫‬ټٌ‪٬‬ی څ ‪٣‬چاٿٺ اؽالٯی څ‬ ‫اعٴبٽ ‪ٰ٫‬ڊی ُلی‪٤‬ت اًالٽ‪ ،‬ثب امؿیبؿ ڃٌٺ ڃ‪٠‬ل ٿچا‪٫‬ٮ ؿاکؿ ٯلاځ ٳلیپ ثب ثِبکت (ڃغڂ ڃلمٯٴپ)‬ ‫اڃ‪٤‬بٽایڈ ‪ 150‬اڃٌبځ کا ثڈ تاٿیڂ کڅمڍ ام ربڃت ٯبؿک ٿت‪٤‬بٹ ٿ‪ٜ‬ڀئڂ ًبؽتڈ څ اڅ کا ام ڃٸلاڃی اٿال٭‬ ‫کډبڃیـڇ اًت‪ .‬ٿنٿت حلڅتاڃـڅمڍ (تچثڈایڈ ‪ )34‬څ ڃڊی ام تزڀٺ‪ ،‬اًلا‪ ٩‬څ تجقیل (ا‪٣‬لا‪٩‬ایڈ ‪ )31‬څ‬ ‫ٿڄ‪ ٢‬اٻچؿٷیډب څ ثیثڄـڅثبکڍډبڍ اؽالٯی څ رڄٌی (ثٰلڇایڈ‪ )60‬ام یٲ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬څ اٿل ثڈ ً‪٤‬ی څ‬ ‫ٳچَُ څ ٳٌتڅٳبک عالٹ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸل ؽبڃچاؿڇ ٿٌټڀبځ کا ثڈ ؿاُتڂ څ پلڅکٍ اڅالًؿ ثیِتل‬ ‫تچاڃبتل ٿیًبمؿ‪( .‬ؿکاٿـڍ ثلاڃـیِڈډب څ ڃ‪٠‬لیڈډبڍ رڀ‪٤‬یتُڄبًی ّ ‪)26‬ایڄزبًت ٳڈ اڃٌبځ‬ ‫ٿٌټڀبځ ثل ًل ؿڅکاډی ٯلاک ٿیٷیلؿ څ ؿصبک تلؿیـ څ ُٲ ٔ‪٣‬ق‪ٛ‬ز‪ .‬ثڄبثلایڂ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ ؿاکیپ‪ ،‬کڅُڂ‬ ‫ٳڄیپ ٳڈ تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ ؿک ٯبٻت ٳـاٽ یٲ ام اعٴبٽ اٻڊی ٿیٷڄزـ څ ٿِلڅ‪٣‬یت څ ٿِلڅ‪٣‬یتَ کا ام‬ ‫الثڈالڍ اعٴبٽ څ ؿًتچکات ؿیڂ ثیبثیپ ڃٴتڈاڍ ٳڈ ؿکایڂ ڃچُتبک ٯبثٺ ؿٯت اًتایڂٳڈ اڃضڈ ؿکایڂ‬ صفحه 64 ‫تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ ؿک اًالٽ ثب ڃٸبډی ثڈ ٯچا‪٣‬ـ ‪ٰ٫‬ڊی څ آچٹ ‪٣‬ڀټی‬ ‫‪69‬‬ ‫ڃچُتبک ؿکٓـؿ تجییڂ اځ ډٌتیپ تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ ؿک صبکصچه مڃـٷی ُؾٔی څ ‪٫‬لؿڍ اًت ثب ڃٸبڇ‬ ‫ثڈ ٯچا‪٣‬ـ ‪ٰ٫‬ڊی څ آچٹ ‪٣‬ڀټیڈ اًالٽ‪.‬‬ ‫‪-1‬لَاػذفمْی‬ ‫الف)‬ ‫ٯب‪٣‬ـڇ آبٻڈ االثبعڈ (ٿؾتټ‪ ٪‬اٻِی‪٤‬ڈ رټـ ‪٬ٓ 7‬غڈ ‪٣ 112‬الٿڈ عټی ٿٴتت اال‪٣‬الٽ‬ ‫االًالٿی‪)1317‬‬ ‫ڃؾٌتایڂ ٯب‪٣‬ـڇ کا ٿ‪٤‬ڄب څ ربیٸبڇ اځ کا ؿک ‪ٰ٫‬ڈ ثیبځ ٿیٳڄیپ څ ًپی اًت‪٬‬بؿڇ ام اځ کا ؿک‬ ‫ٿچٗچ‪ ١‬تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ تچٗیظ ٿیـډیپ‪ .‬ډل ٷبڇ ؿک عالٹ یب علاٽ ثچؿځ ‪٣‬ڀٺ یب صینڍ تلؿیـ ٳڄیپ‬ ‫آٺ اثبعڈ ربکڍ ٿیُچؿ څ ٿیٷچیـ عالٹ اًت څ ‪٣‬ڀٺ ثڈ اځ ربئن اًت‪ .‬ٿخٺایڂٳڈ علٿت‬ ‫اًت‪٤‬ڀبٹ ؿؽبڃیبت څ ُله تچتچځ کا ڃـاڃیپ ؿک ٯلاځ ٳلیپ څ کڅایبت ډپایڈ یب کڅایتی ثل علٿت اځ‬ ‫ڃیب‪٫‬تیپ‪،‬ایڂرب آبٻت االثبعڈ څ آبٻت اٻغټیڈ ربکڍ ٿیُچؿ څ عٴپ ثڈ رچام اځ ٿیؿډـ‪ .‬ثب تچرڈ‬ ‫ثڈ ٿٌتڄـات آبٻت االثبعڈ (اڃچاک االٓچٹ ڃبٓل ٿٴبکٽ ُیلامڍ صبح اڅٹ ‪)1416‬ایڂ ٯب‪٣‬ـڇ ډپ‬ ‫ُبٿٺ ُجڊبت عٴڀیڈ ٿیُچؿ ډپ ٿچٗچ‪٣‬یڈ‪،‬ایڂٳڈ عٴپ ٿٌئټڈ ثلاڍ ٿٴټ‪ ٪‬ٿزڊچٹ اًت ٿڄِا اځ‪،‬‬ ‫یب ‪٣‬ـٽ ثیبځ‪ ،‬ام ‪ٛ‬ل‪ُ ٩‬بک‪ ١‬اًت یبایڂٳڈ ثیبځ ام ‪ٛ‬ل‪ُ ٩‬بک‪ ١‬څرچؿ ؿاکؿ ثڈ ‪٣‬ټټی ثلاڍ ٿٴټ‪٪‬‬ ‫ارڀبٹ عبٓٺ ُـڇ څ ٿجڊپ اًت یبایڂٳڈ ثیڂ اؿٻڈ ت‪٤‬بکٕ اًت‪.‬‬ ‫ؿک ٿچکؿ ثغج آٺ تٴټی‪ ٪‬څ عٴپ تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ ثلاڍ ٿتِل‪ ١‬اثڊبٽ څ ارڀبٹ ؿاکؿ ڃڈ امیڂ رڊت‬ ‫ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ُ ٩‬بک‪ ١‬ثیبڃی ڃلًیـڇ ثټٴڈ کڅایبت ٿت‪٤‬ـؿڍ اًت ؿک رڊت ٿؾبٻ‪٬‬ت ثب تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ څ‬ ‫ٳڄتلٹ ڃٌٺ ٳڈ عـاٯٺ اځایڂ اًت ٳڈ ٳخلت اڅالًؿ څ ثڈ څرچؿ اڅکؿځ ‪٫‬لمڃـ میبؿ‪ ،‬ٿٌتغت اًت‪ .‬ام‬ ‫‪ٛ‬ل‪٫‬ی کڅایبت ؿیٸلڍ اًت ٳڈ ڃٰ‪ٜ‬ڈ ٿٰبثٺ اځ کڅایبت اًت څ ٿچا‪ٰ٫‬ت ؽچؿٍ کا ثب تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ‬ ‫څ ٳڄتلٹ ڃٌٺ ثیبځ ٿیٳڄـایڂ اًت ٳڈ ثلاڍ ٿٴټ‪ ٪‬ارڀبٹ ثڈ څرچؿ ٿیاڅکؿ څ ٿچرت اثڊبٽ عٴپ څ‬ ‫آٺ تٴټی‪٣ٔ ٪‬ق‪ٛ‬ز ٿجڄی ثلایڂٳڈایب تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ څ ٳڄتلٹ ڃٌٺ ربین اًت یب ربین ڃیٌت آبٻت‬ ‫االثبعڈ ٿیٷچیـ آٺ اڅٻیڈ ؿک ډل صین اثبعڈ څ رچام اًت ثڄبثلایڂ آٺ اثبعڈ ٿیتچاڃـ یٴی ام‬ ‫ٿٌتڄـات څ ؿالیٺ تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ ثبُـ‪.‬‬ ‫ه) لبػذُ ًفی ػسز ٍ حزج‬ ‫ٷبډی صڄبځ ‪٣‬لٓڈ مڃـٷی ثل اؿٽ تڄٶ ٔ‪٣‬ق‪ٛ‬ز څ ‪ِ٫‬بکډبڍ کڅعی څ رٌڀیاڃٌبځ کا ؿک تڄٸڄب‬ ‫ٯلاک ٿیؿډـ‪ ،‬ٳڈ ډڀڈ صین ام اڃٌبځ ًټت ٔ‪٣‬ق‪ٛ‬ز ؿک اڃزبٽ تٴبٻی‪ ٪‬اٻڊی ثب ٿِٰبت څ ًؾتی کڅثلڅ‬ صفحه 65 ‫‪71‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪65 –76‬‬ ‫ٔ‪٣‬ق‪ٛ‬ز‪ ،‬ٳڈ ٯـکت اڃزبٽ اځ کا ڃـاکؿ ثبیـ ؿیـ ؿکایڂ ٿچاکؿ ٯب‪٣‬ـڇ ‪ٌ٣‬ل څ علد ٿیتچاڃـ ٳبکًبم‬ ‫ثبُـ یب ؽیل‪.‬‬ ‫هؼٌی ػسز‪ ،‬حزج ٍ رفغ‬ ‫ام رٌتزچ ؿک ٳټڀبت اډٺ ٻ‪٨‬ت صڄیڂ ثلٿیایـ ٳڈ علد ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ تڄٸڄبیی څ ٗیٮ اًت‪( .‬ٻٌبځ‬ ‫اٻ‪٤‬له ٿبؿڇ علد)‬ ‫هؼٌی ػسر‪ٌ٣ :‬ل ثڈ ٿ‪٤‬ڄی تڄٸڄبیی څ ُـت څ ًؾتی اًت څ ٗـ یٌل اًت‪( .‬اٻٰچا‪٣‬ـ اٻ‪ٰ٬‬ڊیڈ‬ ‫ڃبٓل ٿٴبکٽ ٓ‪٬‬غڈ ‪ً )176‬یز‪٤‬ٺ اهلل ث‪٤‬ـ ‪ٌ٣‬ل یٌلڍ (‪ٛ‬ال٭ایڈ ‪ )7‬ی‪٤‬ڄی ؽـاڅڃـ ثنڅؿڍ پی ام‬ ‫ًؾتی اًبڃی ٯلاک ٿیؿډـ یب ‪٫‬بځ ٿ‪ ٢‬اٻ‪ٌ٤‬ل یٌلڍ اځ ٿ‪ ٢‬اٻ‪ٌ٤‬ل یٌلڍ ًچکڇ (ُلطایڈ ‪ )5‬ډڀبڃب ثب‬ ‫ًؾتی ؿڅ اًبڃی اًت‪ .‬هؼٌی رفغ‪ :‬ک‪ ٢٫‬ؿک ٻ‪٨‬ت ٗـ څٗ‪ ٢‬اًت ک‪ُ ٢٫‬ی ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄبًت ٳڈ اځ کا‬ ‫ام ربڍ ؽچؿٍ ثلؿاکڃـ ثڈ ٷچڃڈاڍ ٳڈ ؿک اځرب ٿچرچؿ ڃجبُـ‪.‬پی ک‪ ٢٫‬علد ؿک ٻ‪٨‬ت ثڈ ٿ‪٤‬ڄی‬ ‫ثل‪ٛ‬ل‪ ٩‬ڃڀچؿځ تڄٸڄبیی څ ؿُچاکڍ اًت‪ ،‬ثڈ ڃغچڍٳڈ څرچؿ ڃـاُتڈ ثبُـ‪ ( ».‬ٻٌبځ اٻ‪٤‬له ٿبؿڇ ک‪)٢٫‬‬ ‫رفغ حزج در اغغالح فمْب‬ ‫ک‪ ٢٫‬علد ؿک آ‪ٜ‬الط ‪ٰ٫‬ڊب ثڈ ٿ‪٤‬ڄی اًبځ ٷل‪٫‬تڂ ثل ٿٴټ‪٬‬یڂ اًت ثڈ څًیټڈ ؽ‪ٜ‬بثبت‪ ،‬ثڈ ٿڄ‪٠‬چک‬ ‫ؿڅک ڃڀچؿځ ًؾتی څ تڄٸڄبیی امایِبځ ؿک تٴبٻی‪ُ ٪‬ل‪٣‬ی‪.‬اڍڇ ‪ً 7‬چکڇ ٿبئـڇ اُبکڇ ؿاکؿ ٿب یلیـ اهلل‬ ‫ٻیز‪٤‬ٺ ‪٣‬ټیٴپ ‪٫‬ی اٻـیڂ ٿڂ علد ی‪٤‬ڄی ؽـاڅڃـ ڃڀیؽچاډـ ٳڈ ُڀب کا ؿک تڄٸڄبیی ٯلاک ؿډـ یبایڈ‬ ‫‪ً 77‬چکڇ عذ څ ربډـڅا ‪٫‬ی اهلل عٮ رڊبؿڇ څارتجب ٳپ څ ٿب ر‪٤‬ٺ ‪٣‬ټیٴپ ‪٫‬ی اٻـیڂ ٿڂ علد‬ ‫(صڄبځٳڈ ثبیـ ؿک کاڇ ؽـا تالٍ ٳڄیـ اڅ ُڀب کا ام ثیڂ اٿپ ثلٷنیـ ؽـاڅڃـ ثلاڍ ُڀب ؿک ؿیڂ‬ ‫ډیشٷچڃڈ علری ٯلاک ڃـاؿڇ) ی‪٤‬ڄی ثل ُڀب اڃضڈ کا ٳڈ ُڀب کا ؿک تڄٸڄبیی څ ؿُچاکڍ څاٯ‪ً ٢‬بمؿ‬ ‫څارت ڃٴلؿڇ اًت‪.‬‬ ‫وبرثزد ٍ سهیٌِ اجزای لبػذُ الحزج‬ ‫اڃچا‪ ١‬څ اٯٌبٿیٳڈ ثلاڍ ٯب‪٣‬ـڇ ٿتٔچک اًت صڊبک ٯٌپ اًت ٳڈ یٲ ٿچکؿ اځ ثڈ ٿغٺ ثغج‬ ‫ٿلثچ‪ ٙ‬اًت‬ صفحه 66 ‫تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ ؿک اًالٽ ثب ڃٸبډی ثڈ ٯچا‪٣‬ـ ‪ٰ٫‬ڊی څ آچٹ ‪٣‬ڀټی‬ ‫‪71‬‬ ‫‪ٌ٣ -1‬ل څ علد ثڈ ٿ‪٤‬ڄی اڃزبٽ ‪٣‬ڀٺ ؿک عـڍ ٳڈ ام تچاځ ٿٴټ‪ ٪‬ؽبکد اًت څ اڃٌبځ ٯبؿک ثڈ‬ ‫اڃزبٽ ؿاؿځ اځ ڃیٌت ٿخٺ پلڅام اڃٌبځ ؿک عبٻت ‪٣‬بؿڍ ثڈ اًڀبځ‪٫( .‬لډڄٶ تِلیغی آ‪ٜ‬العبت‬ ‫آچٹ ٓ‪٬‬غڈ ‪)277‬‬ ‫‪ٌ٣ -2‬ل څ علد ؿک عـڍ اًت ٳڈ اڃزبٽ ؿاؿځ څ ‪٣‬ڀٺ څ تٴټی‪ ٪‬ٿچرت اؽتالٹ ڃ‪٠‬بٽ اًت‪.‬‬ ‫‪-3‬ٳبکډب څ تٴبٻی‪٬‬ی ٳڈ اڃزبٽ اځ ٿچرت ٗلک څ میبځ ٿبٻی ربڃی څ یب ‪٣‬ل‪٫‬ی ثل ٿٴټ‪ ٪‬اًت‬ ‫‪-4‬ٳبکډب څ ا‪٣‬ڀبٻی ٳڈ ثب ٿِٰت څ ًؾتی ډڀلاڇ اًت څ اڃٌبځ کا ؿک تڄٸڄب ٯلاک ٿیٷیلؿ‪.‬‬ ‫ٿلٳن ثغج ؿک ٯب‪٣‬ـڇ العلد ٯٌپ صڊبکٽ ام اٯٌبٽ ‪٫‬چ٭اٻقٳل اًت ی‪٤‬ڄی ا‪٤٫‬بٹ علریڈاڍ ٳڈ ثڈ‬ ‫عـ ٿبالی‪ٜ‬ب٭ ڃلًـ څ ٿچرت اؽتالٹ ڃ‪٠‬بٽ ڃِچؿ څ ؿکثلٷیلڃـڇ ٗلک ڃین ڃجبُـ‪ٓ .‬ل‪٫‬بً ا‪٣‬ڀبٻی ٳڈ‬ ‫اڃٌبځ ؿک اڃزبٽ اځډب ٿتغڀٺ ًؾتی څ ٿِٰت ُچؿ‪ ،‬ٳڈ ‪٣‬ل‪٫‬بً تغڀٺ اځ ًؾت څ کڃذاڅک ثبُـ‪.‬‬ ‫استفبدُ اس دلیل الحزج در جْت تٌظین خبًَادُ‬ ‫اٷل ثلاڍ ٿب احجبت ُـ ٳڈ ٳخلت اڅالًؿ یٲ تٴټی‪ ٪‬اًت ؿک عـ اًتغجبه‪ ،‬صچځ ډیش ‪ٰ٫‬یڊی ڃٸ‪٬‬تڈ‬ ‫اًت ٳڈ میبؿ ٳلؿځ اڅالًؿ ثل ډل ‪٫‬لؿ ٿٌټڀبځ څارت اًت څ یٲ تٴټی‪ ٪‬اٻناٿیاًت‪ً ،‬چاٹایڂ‬ ‫اًت ٳڈایب ؿایلڇ ٯب‪٣‬ـڇ ‪ٌ٣‬ل څ علد ُبٿٺ اعٴبٽ ٿٌتغجی ډپ ٿیُچؿ؟ ثڈ ‪٫‬لٕایڂٳڈ ٯب‪٣‬ـڇ‬ ‫ٿِڀچٹ ٿڄـڅثبت ډپ ثچؿ ُبک‪ ١‬ٿب کا ثڈ‪٣‬ڄچاځ یٲ اٿل ٿڄـڅه اٿل ٿیٳڄـ ٳڈ ثڈ ؿڃجبٹ ٳخلت اڅالًؿ‬ ‫ثلڅیـ‪ ،‬ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی میبؿڍ ‪٫‬لمڃـ ٿچرت ‪ٌ٣‬ل څ علد اًت‪ ،‬ؿکعبٹ عبٗل ُلای‪ ٚ‬مڃـٷی ٿلؿٽ‬ ‫‪ٛ‬چکڍ اًت ٳڈ تچاڃبیی ؿاُتڂ ‪٫‬لمڃـاځ میبؿ څ ثیَ ام ٿت‪٤‬بک‪ ٩‬کا ڃـاکڃـ‪.‬‬ ‫میلا اٷل ثؾچاډڄـ ‪٫‬لمڃـاځایـڇاٹ ٳڈ ٿچکؿ ڃ‪٠‬ل اًالٽ اًت ؿاُتڈ ثبُڄـ ثبیـ ُلای‪ ٚ‬مڃـٷی‬ ‫ٿٌب‪٣‬ـڍ ؿاُتڈ ثبُڄـ ٳڈ ام ‪٣‬ڊـڇ تلثیت څ ٿؾبکد اځډب ثلایڄـ‪ .‬ثب ُلای‪ ٚ‬ٿ‪٤‬یِتی ًؾتی ٳڈ اٿلڅم‬ ‫ثل مڃـٷی ٿلؿٽ عبٳپ اًت‪ ،‬اٷل ثؾچاډڄـ ‪٫‬لمڃـاځ میبؿڍ ؿاُتڈ ثبُڄـ څ اځډب کا ثب ُلای‪ ٚ‬ؽچه څ‬ ‫ؿًتچکات اًالٽ رڊت ک‪٣‬بیت ثڊـاُت څ ت‪٨‬قیڈ ٳبٿٺ څ ثلؽچکؿ ٿغجتاٿین څ پل ام ٓ‪٬‬بڍ پـک څ‬ ‫ٿبؿک ثب ٳچؿٱ څ ‪٫‬لاډپ ٳلؿځ مٿیڄڈ کُـ ‪٫‬ٴلڍ څ تٴبٿٺ ‪٣‬ټڀیڅ ًلٿبیڈٷقاکڍ ‪٫‬چ٭اٻ‪٤‬بؿڇ ثلاڍ‬ ‫‪٫‬لمڃـاځ تب کًیـځ ثڈایڂ عـ ام ثټچ‪٣ ٥‬ټڀی‪ ،‬ثـڅځ ُٲ ؿصبک ًؾتی څ تڄٸڄبڍ ‪ٛ‬بٯت‪٫‬لًبیی‬ ‫ٿیُچڃـ‪ .‬اٷل ُجبڃڈکڅم کا ډپ ٳبک ٳڄڄـ ڃڀیتچاڃڄـایڂٷچڃڈ ُلای‪ ٚ‬کا ‪٫‬لاډپ ٳڄڄـ‪ ،‬ثټی ٿٸل اڃٌبڃی‬ ‫ثبُـ‪ ،‬ٳڈ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈاٍ‪ٓ ،‬ل‪٫‬بً ثڈ ؿڃیب اڅکؿځ ‪٫‬لمڃـاځ ثبُـ څ ‪٧‬قاڍ ثؾچک څ ڃڀیکڍ ثلاڍ اځډب ‪٫‬لاډپ‬ ‫ٳڄـ څ ث‪٤‬ـ ام اڃٴڈ تچاڃٌتڄـ ٷټیپ ؽچؿ کا ام اه ثیلڅځ ثٴِڄـ اځډب کا کډب ٳڄڄـ ثڈ تلثیت څ کُـ‬ صفحه 67 ‫‪72‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪65 –76‬‬ ‫‪٣‬ټڀیاځډب ٳبکڍ ڃـاُتڈ ثبُڄـ ٳڈ اٻجتڈ اًالٽ صڄیڂ ٳخلتی کا اڃت‪٠‬بک ڃـاکؿ‪ .‬ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی اٷل ٯلاک ثبُـ‬ ‫ٿبؿکڍ ډل ؿڅ ًبٹ یٲثبک ‪٫‬لمڃـڍ ثڈ ؿڃیب اڅکؿ مڃـٷی ثلاڍ اڅ ًؾت څ ٗیٮ ؽچاډـ ُـایڄزبًت‬ ‫ٳڈ ٯب‪٣‬ـڇ ال علد ثل اځ عٴپ ڃـثی عبٳپ ٿیُچؿ څ ت‪٤‬ـاؿ ‪٫‬لمڃـاځ کا تب اځرب ٳڈ ٿچرت ‪ٌ٣‬ل څ‬ ‫علد ڃِچؿ څ ثتچاڃـ ام ‪٣‬ڊـڇ ٿٌئچٻیت اځډب ثلایـ ؿک ً‪ٜ‬ظ ٿت‪٤‬بک‪ ٩‬څ ٿت‪٤‬بؿٹ ت‪٤‬ییڂ ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫لبػذُ الضزر ٍال ضزار‪:‬‬ ‫یٴی ؿیٸل ام ٯچا‪٣‬ـڍ ٳڈ ‪ٰ٫‬ڊب اځ کا ؿک رب ربڍ ‪ٰ٫‬ڈ ثڈ ٳبک ثلؿڇاڃـ څ ٿیثلڃـ څ ٿچکؿ اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫‪٣‬ټڀبڍ اًالٿیڅاٯ‪ ٢‬ٿیُچؿ ٯب‪٣‬ـڇ الٗلک څال ٗلاک اًت ٳڈایڂ ٯب‪٣‬ـڇ ؿک کڅایتی ام پیبٿجل ثنکٷچاک‬ ‫اًالٽ‬ ‫(ّ)‬ ‫ؿک ٯ٘یڈ ًڀلڇ ثڂ رڄـه کڅایت ُـډـک عـ تچاتلایڂ کڅایت ثیڂ ًڄی څُی‪٤‬ڈ‬ ‫ٿچکؿاًتڄبؿ ٯلاکٷل‪٫‬تڈ اًت (ٳ‪٬‬بیڈ االٓچٹ‪.‬رټـ ‪٬ٓ 2‬غڈ ‪ 265‬څٿٔجبط االٓچٹ ّ ‪)518‬‬ ‫ام ثلکًی ٳټڀبت اډٺ ٻ‪٨‬ت ثـًت ٿیایـ ٳڈ ٗلک ؽال‪ ٩‬یب ٗـ ڃ‪ ٢٬‬اًت (اٻٰچا‪٣‬ـ اٻ‪ٰ٬‬یڈ‬ ‫ٓ‪٬‬غڈ ‪ 50‬ڃبٓل ٿٴبکٽ) ثلؽی اځ کا ٿ‪٤‬بؿٹ ٗیٮ ٿ‪٤‬ڄب ٳلؿڇاڃـ الٗلک ی‪٤‬ڄی ډیش تڄٸڄبیی څرچؿ‬ ‫ڃـاکؿ ی‪٤‬ڄی ډیش عٴڀیٳڈ اڃزبٽ اځ ٗلک څ تڄٸڄبیی ثلاڍ ٿٴټ‪ ٪‬ؿکثلؿاُتڈ ثبُـ څٗ‪ ٢‬ڃِـڇ اًت‬ ‫اهب ضزار‬ ‫ٳټڀبت ‪ٰ٫‬ڊب ؿکایڂ ؽٔچّ ٿت‪٬‬بڅت اًت ‪ِ٫‬لؿڇ ًؾڂایڂٳڈ‪ ،‬اماڃزبییٳڈ ٗلاک ٿٔـک ثبه‬ ‫ٿ‪٬‬ب‪٣‬ټڈ اًت څایڂ ثبه ٿجیڂ ا‪٣‬ڀبٹ ‪ٛ‬ل‪٫‬یڄی اًت‪ .‬ثڄبثلایڂ ٿڀٴڂ اًت ٿڄ‪٠‬چک ام ٗلاک څکڅؿ ٗلک‬ ‫ام ؿڅ ربڃت ثبُـ‪ .‬څٻی ٿلعچٽ اؽچڃـ ٿیٷچیـ ٗلک څ ٗلاک ډل ؿڅ ثڈ یٲ ٿ‪٤‬ڄبًت څ ٗلاک تبٳیـ‬ ‫ٗلک اًت‪( .‬ٳ‪٬‬بیت االٓچٹ رټـ ‪٬ٓ 2‬غڈ ‪ )266‬څ ثلؽیایڂ ؿڅ کا ثڈ یٲ ٿ‪٤‬ڄب ٷل‪٫‬تڈاڃـ څ ثب یٲ‬ ‫ت‪٬‬بڅتاڃـٱ څ اځایڂٳڈ‪٧ ،‬بٻت اًت‪٤‬ڀبالت‪ٗ ،‬لک ٿبٻی یب ربڃی اًت څٻی ٳبکثلؿ ٗلاک‪ ،‬ؿک ت٘ییٮ‪،‬‬ ‫اډڀبٹ‪ ،‬علد‪ً ،‬ؾتی څ ٳټ‪٬‬ت‪ُ ،‬بی‪ ٢‬اًت‪( .‬تڊقیت االٓچٹ رټـ‪٬ٓ 3‬غڈ ‪)94‬‬ ‫څ ډڀیڂ ‪ٛ‬چک ام ثلکًی ٳتت ‪ٰ٫‬ڈ څ آچٹ ثڈ ؿًت ٿیایـ ٳڈ‪ٗ ،‬لک‪ ،‬ٿڀٴڂ اًت ام ڃبعیڈ‬ ‫ؿیٸلڍ ثبُـ‪ ،‬یب ام ڃبعیڈ ؽچؿ اڃٌبځ‪ ،‬ډڀیڂ ‪ٛ‬چک ٿلاؿ ام ٗلاک ؿک کڅایت ک‪٫‬تبک څ ‪٣‬ڀٺ ٿٴټ‪٪‬‬ ‫اًت څ ڃ‪٬‬یی ٳڈ ثل ‪٤٫‬ٺ ٿٴټ‪ ٪‬څاکؿُـڇ ‪ٟ‬ڊچک ؿک علٿت اځ ؿاکؿ څ ؿکڃتیزڈ ٿ‪٬‬بؿ ٯٌڀت ؿڅٽ‬ ‫کڅایت‪ ،‬تغلیپ میبځ کًبڃـځ‪ ،‬ٿیثبُـ څ میبځ کًبڃـځ ‪٫‬لاٷیل اًت څ ٿچکؿڍ کا ٳڈ ٗلک امربڃت‬ ‫ٿٴټ‪ ٪‬ثل ؽچؿٍ څاکؿ ُچؿ ڃین‪ ،‬ؿک ثل ٿیٷیلؿ المٽ ثڈ فٳل اًت ٳڈ رڀټڈ ال ٗلاک تڄڊب ثل ڃ‪٬‬ی‬ ‫ٗلک ؿک صبکصچه ٯچاڃیڂ ُل‪٣‬ی ؿالٻت ؿاکڃـ څ ثلٷِتایڂ ٯب‪٣‬ـڇ ثل ڃ‪٬‬ی اعٴبٿیاًت ٳڈ ٿٌتټنٽ‬ صفحه 68 ‫تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ ؿک اًالٽ ثب ڃٸبډی ثڈ ٯچا‪٣‬ـ ‪ٰ٫‬ڊی څ آچٹ ‪٣‬ڀټی‬ ‫‪73‬‬ ‫ٗلک ثبُـ‪ ،‬ڃ‪٠‬یل څٗچ یب ډل صڈ ٗلکڍ‪ ،‬ٻیٴڂ ثل علٿت تغڀٺ ٗلک ؿالٻت ڃـاکؿ (‪ٰ٫‬ڈ اډٺثیت‬ ‫ُڀبکڇ ‪ 8‬مٿٌتبځ ‪ 1375‬ٿغڀـ ٿاٿڂ)‬ ‫ٍجِ استذالل‬ ‫ًؾڄی ٳڈایڂرب ٯبثٺ ‪ٛ‬لط اًتایڂ اًت‪ ،‬ٳڈ ٿیتچاځ امایڂ ٯب‪٣‬ـڇ ثڈایڂ ُٴٺ اًت‪٬‬بؿڇ ٳڄیپ‪ ،‬ٳڈ‬ ‫اٷل ثبکؿاکڍ ثلاڍ مځ ٗلک څ میبځ ؿاُتڈ ثبُـ‪ ،‬ٿخٺایڂٳڈ ڃبکاعتی ٯټجی ؿاکؿ ٳڈ ‪ٛ‬جٮ تِؾیْ‬ ‫پنُٲ عبٿټڈ ُـځ ثیڀبکڍ اڅ کا تِـیـ ٿیٳڄـ څ مځ کا ؿک ٿلعټڈ ؽ‪ٜ‬ل ٯلاک ٿیؿډـ‪ ،‬ثٸچییپ‬ ‫ٯب‪٣‬ـڇ الٗلک څال ٗلاک اًتغجبه ماؿ څ څٻـ یب اثبعڈ اځ کا ثلٿیؿاکؿ څ عبٿټڈ ُـځ کا ثلاڍ اڅ علاٽ‬ ‫ٿیٳڄـ څ کاڇډبڍ رټچٷیلڍ کا ثل اڅ څارت ٿیٷلؿاڃـ‪ .‬اٻجتڈ ٯبثٺ فٳل اًت ٳڈ ثٸچییپ ٳبکثلؿایڂ‬ ‫ٯب‪٣‬ـڇ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب کڅٍډبڍ پیِٸیلڍ ام عبٿټڈ ُـځ مځ اًت ٳڈ ام کڅٍډبڍ پیِٸیلڍایڂ اًت‬ ‫ٳڈ مځ یبٿلؿ ؽچؿٍ کا ثڈ ؽب‪ٛ‬ل تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ ‪ٰ٣‬یپ ٳڄـایڂ ‪ٰ٣‬یپًبمڍایب ٿِڀچٹ ٯب‪٣‬ـڇ الٗلک څ‬ ‫الٗلاک ٯلاک ٿیٷیلؿ یب ڃڈایب اڃٌبځ عٮ ؿاکؿ ‪٘٣‬چڍ ام ثـځ ؽچؿٍ کا ام ثیڂ ثجلؿ ثڈ‪ٛ‬چکڍٳڈ ٯبثٺ‬ ‫رجلاځ ڃجبُـ‪ ،‬ٳڈ ثلؽیایڂ ڃچ‪ٰ٣ ١‬یپًبمڍ کا ثلاڍ ٿلؿ یب مځ علاٽ ؿاڃٌتڈاڃـ‪.‬‬ ‫میلاایڂ ‪٣‬ڀٺ ام ٿٔبؿیٮ ٗلک مؿځ ثڈ ڃ‪٬‬ی اًت‪ ،‬ٳڈ ام ٿغلٿبت ُل‪٣‬ی اًت‪ .‬اٻجتڈ ‪٣‬ڀچٿیت‬ ‫علٿت ٗلک مؿځ ثڈ ڃ‪٬‬ی ثڈ ٷچڃڈاڍ ٿ‪ٜ‬ټٮ ام ڃ‪٠‬ل ُل‪٣‬ی کڅُڂ ڃیٌت ډڀضڄیڂ ‪٣‬ڀٺ ‪ٰ٣‬یپًبمڍ‬ ‫ثڈ‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈاڍ امایڂ ‪٣‬ڀچٽ ڃین ٯ‪٤ٜ‬ی ڃیٌت (‪ٰ٫‬ڈ اډٺثیت ُڀبکڇ ‪ 8‬ٿغڀـ ٿاٿڂ)‬ ‫د) اغبلِ الجزائِ‬ ‫آٺ ؿیٸلڍ ٳڈ ٿیتچاڃـ ثل اځ ؿک رڊت تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ اًتـالٹ ٳلؿ آٺ ثلائت اًت ٳڈ یٴی‬ ‫ام آچٹ ‪٣‬ڀټی اًالٽ اًت څ اځ ؿک ٿچاکؿڍ رلیبځ ؿاکؿ ٳڈ ٿٴټ‪ ٪‬ڃٌجت ثڈ آٺ تٴټی‪ ٪‬تلؿیـ‬ ‫ؿاُتڈ ثبُـ پی ؿک ٿچٗچ‪ ١‬آٺ ثلائت ُٲ ؿک تٴټی‪ ٪‬اؽق ُـڇ اًت‪ُ .‬ٲ څ تلؿیـ ٿقٳچک یب‬ ‫څرچثی اًت څ یب تغلیڀیډل یٲ ام اځډب یب عٴڀیڈاڃـ یب ٿچٗچ‪٣‬یڈ‪.‬‬ ‫ُجڊڈ عٴڀیڈ‪ :‬ؿک ربیی ٳڈ عٴپ یٲ ٿچٗچ‪ ١‬ڃبٿِؾْ ثبُـثڈ اځ ُجڊڈ عٴڀیڈ ٷچیڄـ‬ ‫ٿخٺایڂٳڈ ڃڀیؿاڃیپ ًیٸبک ٳِیـځ علاٽ اًت یب ؽیل‬ ‫شبِْ هَضَػیِ‪ :‬ډل ٷبڇ عٴپ ٳټی یٲ ٿچٗچ‪ ١‬ٿِؾْ ثبُـ څٻی تلؿیـ ؿک ٿچٗچ‪ ١‬ؽبّ پیـا‬ ‫ُـڇ ثبُـ ثڈ اځ ُجڊڈ ٿچٗچ‪٣‬یڈ ٷچیڄـ‪ .‬ٿخٺایڂٳڈ ٿ‪٤‬ټچٽ اًت ُله ٿِلڅثبت اٻٴټی علاٽ اًت‪،‬‬ صفحه 69 ‫‪74‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪65 –76‬‬ ‫اٿب ڃڀیؿاڃیپایڂ ٿبی‪ ٢‬ٿٰبثٺ ٿڂ‪ ،‬ٿبی‪ ٢‬اًت یب رنء ٿِلڅثبت اٻٴټی اًت (‪٫‬لائـ االٓچٹ صبح اڅٹ‬ ‫‪ 1375‬رټـ ‪٬ٓ 1‬غڈ ‪) 379‬‬ ‫ؿک ډل ٓچکت ُٲ ؿک عٴڀیڈ یب ٿچٗچ‪٣‬یڈ یب ُٲ ؿک څرچه اًت یب علٿت څ ؿک ت‪٤‬ییڂ‬ ‫څرچه یب علٿت‪٣ ،‬ټت ُٲ یب ‪ٰ٫‬ـاځ ڃْ اًت څ یب ارڀبٹ ڃْ څ یب ت‪٤‬بکٕ ڃٔچّ‪ ،‬ؿکڃتیزڈ‬ ‫ٓچک ُٲ ډیزـڇ ‪٣‬ـؿ ٿیُچؿ‪ .‬ٳڈ ؿکَُ ٓچکت اځ (ٿچاکؿڍ ٳڈ ‪٣‬ټپ ارڀبٻی ثڈ آٺ تٴټی‪٪‬‬ ‫ثبُـ) آبٻت اٻتبؽیل ربکڍ اًت څ ؿڅامؿڇ ٿچکؿ ؿیٸل ربڍ آبٻڈ اٻجلائڈ اًت‪.‬‬ ‫ٿڊپتلیڂ ٿچاکؿ رلیبځ آٺ ثلائت ‪٣‬جبکت اًت ام‪:‬‬ ‫‪ُ-1‬جڊڈ عٴڀیڈ تغلیڀیڈ ث‪٤‬ټت ‪ٰ٫‬ـاځ ڃْ څ ڃجچؿځ ؿٻیٺ ٿخٺایڂٳڈ ڃڀیؿاڃیپ ًیٸبک ٳِیـځ علاٽ‬ ‫اًت یب ڃڈ صچځ ؿٻیٺ ثل علٿت څ یب ‪٣‬ـٽ علٿت ڃـاکیپ‪.‬‬ ‫‪ُ-2‬جڊڈ عٴڀیڈ تغلیڀیث‪٤‬ټت ارڀبٹ ڃْ‬ ‫‪ُ-3‬جڊڈ ٿچٗچ‪٣‬ی تغلیڀیڈ ٿخٺایڂٳڈ ؿٻیٺ ٿیٷچیـ ‪ٰ٫‬ب‪ ١‬علاٽ اًت څ ٿیؿاڃیپ ٳڈ ٿب ت اٻِ‪٤‬یل‬ ‫ډڀبځ ‪ٰ٫‬ب‪ ١‬اًت‪ .‬اٿب تلؿیـ‪ ،‬ؿکایڂ اًت ٳڈ ٿبی‪ ٢‬ٿچرچؿ ډڀبځ ٿباٻِ‪٤‬یل اًت یب ؽیل ؟‬ ‫‪ُ-4‬جڊڈ عٴڀیڈ څرچثیڈ ث‪٤‬ټت ‪ٰ٫‬ـاځ ڃْ‪ ،‬ٿخٺایڂٳڈ ڃڀیؿاڃیپایب ٓـٯڈ ؿاؿځ ؿک اڅٹ ډل ٿبڇ‬ ‫څارت اًت یب ؽیل؟‬ ‫‪ُ-5‬جڊڈ عٴڀیڈ څرچثیڈ ث‪٤‬ټت ارڀبٹ ڃْ‪ ،‬ٿخٺایڂٳڈ ڃڀیؿاڃیپ ‪ٌ٧‬ٺ رڀ‪٤‬ڈ څارت اًت یب‬ ‫ٿٌتغت صچځ ُٲ ؿاکیپایب ډیات اٿل ؿالٻت ثل څرچه ٿیٳڄـ یب اًتٔغبه‬ ‫‪ُ-6‬جڊڈ ٿچٗچ‪٣‬ڈ یب څرچثیڈ ٿخالً ٿیؿاڃیپ اعتلاٽ ٷقاکؿځ ثڈ ؿاڃِڀڄـاځ څارت اًت اٿب ڃڀیؿاڃیپ‬ ‫عٌڂ ؿاڃِڀڄـ اًت یب ؽیل؟‬ ‫ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ٳڈ ٿچکؿ ثغج ٿب ام ٯجیٺ ٯٌپ اڅٹ ثبُـ ی‪٤‬ڄی ُجڊڈ عٴڀیڈ تغلیڀیڈ صڈ ام ڃچ‪١‬‬ ‫ثلائت ُل‪٣‬ی ثبُـ څ یب ‪ٰ٣‬ټی‪ .‬میلا تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ ثڈ‪٣‬ڄچاځ یٲ تٴټی‪ ،٪‬عٴڀَ ث‪٤‬ټت ڃجچؿځ ؿٻیٺ‬ ‫څ ‪ٰ٫‬ـاځ ڃْ ثلاڍ ٿب ٿزڊچٹ اًت‪ ،‬ٳڈایب علاٽ اًت یب ‪٧‬یل علاٽ میلا ډیش ؿٻیټی ثل علٿت تڄ‪٠‬یپ‬ ‫ؽبڃچاؿڇ څرچؿ ڃـاکؿ څ ؿالیٺ فٳلُـڇ ؿک ثبه تِچیٮ څ تاٳیـ ثل امؿڅاد څ میبؿڍ ڃٌٺ ڃڀیتچاڃـ‬ ‫ؿٻیٺ علٿت تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ ثبُـ ث‪٤‬الڅڇ عالٹ ثچؿځ ‪٣‬نٹ ثل اًبى کڅایبت رچام ‪٣‬نٹ څ ًبیل‬ ‫کڅایبتی ٳڈ ٯجالً فٳل ُـ ٿیتچاڃـ ؿٻیٺ ثل تڄ‪٠‬یپ ثبُـ څ ٿٰبثټڈ ٿیٳڄـ ثب ؿالیٺ فٳلُـڇ ؿک ثبه‬ ‫تِچیٮ ثل امؿیبؿ ڃٌٺ‪ ،‬ثڈ ‪٫‬لٕ ٳڈایڂ عټیت ‪٣‬نٹ څ ًبیل کڅایبتی ٳڈ ؿاٹ ثل ٯټت ‪٣‬بیټڈ څ ‪٫‬لمڃـاځ‬ صفحه 70 ‫تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ ؿک اًالٽ ثب ڃٸبډی ثڈ ٯچا‪٣‬ـ ‪ٰ٫‬ڊی څ آچٹ ‪٣‬ڀټی‬ ‫‪75‬‬ ‫ثچؿ حبثت ڃِچؿ څ ڃبکًب ثبُـ ثبم عٴپ ٿٌئټڈ ثڈ ُٴٺ ٿِٴچٱ ثبٯی ٿیٿبڃـ څ آٺ ُل‪٣‬ی‬ ‫ؿکایڂرب ثلائت ام عٴپ تٴټی‪ ٪‬اٻناٿیاًت څ آبٻت اٻجلائڈ ؿکایڂرب ‪٣‬لٕاڃـاٽ ٿیٳڄـ څ ثڈ‬ ‫‪٣‬ڄچاځ یٲ ؿٻیٺ ٯبثٺ ‪ٛ‬لط اًت‪.‬‬ ‫ًتیجِگیزی‪:‬‬ ‫ام اڃضڈ تبٳڄچځ فٳل ُـ ثب تچرڈ ثڈایبتی ٳڈ ام ٯلاځ ؿک رڊت عڀبیت ام تڄ‪٠‬یپ ؽبڃچاؿڇ ثیبځ ُـڇ‬ ‫اًت څ ډڀیڄ‪ٜ‬چک کڅایبتی ٳڈ ؿالٻت ثل رچام (‪٣‬نٹ) ٿیٳڄـ څ ڃین کڅایبت څ اعبؿیخی ٳڈ ٯټت اڅالًؿ‬ ‫کا ًتبیَ ٿیٳڄـ څ ثب ‪٣‬ڄبیت ثڈ ‪٫‬تبڅاڍ ‪ٰ٫‬ڊب څ ٿلار‪ ٢‬ا‪٠٣‬بٽ ؿک کًبٻڈډبڍ ‪٣‬ڀټیڈ ‪٣‬ټیک‪٧‬پ تبٳیـډب‬ ‫څ ً‪٬‬بکٍډبڍ ٿٴلک ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ا‪٫‬نایَ ڃٌٺ څارت ڃجچؿځ اځ ٿٌټپ څ ثیتلؿیـ اًت ثټٴڈ ثلاڍ‬ ‫اڃٌبځ ربین اًت ٳڈ ث‪ٜ‬چک ٳټی ام ؿاُتڂ ‪٫‬لمڃـ ؽچؿؿاکڍ ٳڄـ څ یب ثڈ ډل ت‪٤‬ـاؿ ٳڈ ٿیؽچاډـ ‪٫‬لمڃـ‬ ‫ؿاُتڈ ثبُـ څ اًالٽ ډڀیِڈ څ ؿک ډڀڈ ٿلاعٺ مڃـٷی‪ٛ ،‬ل‪٫‬ـاک ا‪٣‬تـاٹ څ ٿیبڃڈکڅڍ اًت څ ام ا‪٫‬لا‪ٙ‬‬ ‫څ ت‪٬‬لی‪ ،ٚ‬ثِـت ڃٴچډَ ٳلؿڇ اًت ثڄبثلایڂ ٿڀٴڂ اًت ؽبڃچاؿڇ ډبیی تچاڃبیی ؿاُتڂ ‪٫‬لمڃـاځ‬ ‫ٿت‪٤‬ـؿ ثبُڄـ څ ام ‪٣‬ڊـڇ تلثیت اځډب ثلایڄـ‪ ،‬ثـڅځ ُٲ ثلاڍ اځډب صڈ ڃیٴچًت ٳڈ ډلصڈ ثیِتل‬ ‫‪٫‬لمڃـ‪ ،‬ؿاُتڈ ثبُڄـ ‪٫‬لمڃـاځ ٓبٻظ‪ ،‬پبٱ ؿاڃِڀڄـ څ اکاًتڈ ثڈ اکمٍډبڍ اڃٌبڃی څ اٻڊی څ ؽبڃچاؿڇډب‬ ‫میبؿڍ ډٌتڄـ ٳڈ ام ‪٣‬ڊـڇ ‪٫‬لمڃـاځ ٿت‪٤‬ـؿ‪ ،‬ثلڃڀیایڄـ ‪ٰ٣‬ٺ ًټیپ څ کډڄڀچؿډبڍ ٿ‪ٔ٤‬چٿیڂ اځډب کا‬ ‫اکُبؿ ٿیٳڄـ ٳڈ ؿک عـ تچاځ ؽچؿ ؿًت ثڈ تچٻیـ ‪٫‬لمڃـ ثنڃڄـ‪.‬‬ ‫هٌبثغ ٍ هاخذ‬ ‫‪-‬‬ ‫اِىطو‪ ٣‬ػّ‪ ٣‬ثٗ اِحؿ‪ 1411 ٗ٥‬ربٔغ إِمبنس ف‪ ٣‬قطح اِم‪ٛ‬اػس ٔوؾؿ‪ ٝ‬اَ اِج‪٥‬ت‪- .‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ اذ‪٘ٛ‬س ذطاؾب٘‪ ٣‬وفب‪٤‬ت االن‪ َٛ‬رّس نفح‪.266ٚ265 ٝ‬‬‫‪ -‬إِ‪ٛ‬ؾ‪ ٢ٛ‬اِر‪ٛ‬ئ‪ ٣‬اث‪ٛ‬اِمبؾٓ ‪ٔ1417‬هجبح االن‪ٔ َٛ‬ىتج‪ ٝ‬اِطا‪ٚ‬ض‪.٢‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -‬ث‪ٟٙ‬بْ رٕک‪٥‬س رٕؼ‪٥‬ت ق‪ٙ‬بؾ‪ ٣‬ػٕ‪.1346٣ٔٛ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -‬ؾجحب٘‪ ٣‬رؼفط ت‪ٟ‬ص‪٤‬ت االن‪ َٛ‬رّس اؾٕبػ‪٥ّ٥‬بٖ‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ نب٘ؼ‪ ٣‬ؾ‪٥‬سٔ‪ٟ‬س‪ 1378٢‬پػ‪ٞٚ‬ک‪ ٣‬زض تؼّ‪ ٚ ٓ٥‬تطث‪٥‬ت زا٘کٍب‪ ٜ‬فطز‪ٚ‬ؾ‪ٔ ٣‬ک‪ٟ‬س‪.‬‬‫‪ -‬لبئٕ‪٣‬ػّ‪ ٣‬تکى‪ ُ٥‬ذب٘‪ٛ‬از‪ ٜ‬زض اؾالْ ٘کط زا٘ف اؾالٔ‪٣‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -‬وتبث‪ ٣‬احٕس ‪ 1377‬زضأس‪ ٢‬ثطا٘س‪٤‬ک‪ٞٝ‬ب ‪٘ ٚ‬ظط‪ٞٝ٤‬ب‪ ٢‬رٕؼ‪٥‬تق‪ٙ‬بؾ‪ ٣‬پػ‪ٞٚ‬کٍب‪ ٜ‬ػّ‪ ْٛ‬ا٘ؿب٘‪.٣‬‬ صفحه 71 ‫‪76‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪65 –76‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ -‬ىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ٢‬بنط ‪ 1416‬ا٘‪ٛ‬اض االن‪ٔ َٛ‬سضؾ‪ ٝ‬االٔبْ أ‪٥‬طإِؤ‪.ٗ٥ٙ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫پبضؾب‪ ،‬ػّ‪٥‬طیب‪ ،‬فط‪ ًٙٞ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ ٗ٥‬إُِّ‪٘ ،‬کط ل‪ٔٛ‬ؽ‪.1395 ،‬‬ ‫رؼفط‪ ٢‬تجط‪٤‬ع‪ٔ ،٢‬حٕس تم‪ ،٣‬تىبپ‪٢ٛ‬ا٘س‪٤‬ک‪ٞ ٝ‬ب‪.1396 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ر‪ٛ‬از‪ ٢‬أّ‪ ،٣‬ػجس اهلل‪ ،‬فّؿف‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ثکط‪ ،‬اؾطا‪.1375 ،‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫زضٔ‪٥ٙ‬تُ ‪٤ٚ‬ط‪ ،‬پ‪٥‬بْ ‪٘ٛ٤‬ؿى‪ ،ٛ‬الّ‪٥‬ت چ‪٥‬ؿت‪ ،‬تطرٕ‪ٔ ٝ‬حٕس پ‪ٙ٤ٛ‬س‪ ،ٜ‬ز‪ٚ‬ض‪٘ ،24 ٜ‬کط ‪ ،277‬ت‪٥‬طٔب‪1372 ٜ‬‬ ‫ش‪ٚ‬اِؼ‪٘ ،ٗ٥‬بزض‪ٔ ،‬مبِ‪ ٝ‬حٕب‪٤‬ت اظ حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب زض حم‪ٛ‬ق ث‪ ٗ٥‬إُِّ‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬تحم‪٥‬مبت حم‪ٛ‬ل‪ ، ٣‬قٕبض‪.1387 ،15 ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ػٕ‪٥‬س ظ٘زب٘‪ ،٣‬ػجبؾؼّ‪ ،٣‬حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب ثطاؾبؼ لب٘‪ ٖٛ‬لطاضزاز شٔ‪ ،ٝ‬زفتط ٘کط فط‪ ًٙٞ‬اؾالٔ‪ ،٣‬پب‪٥٤‬ع ‪.1393‬‬ ‫‪-‬‬ ‫لع‪ ،٣ٙ٤ٚ‬ػّ‪ٔ ،٣‬جب٘‪٘ ٣‬ظط‪ ٢‬تفب‪ ٓٞ‬اؾالْ ‪ ٚ‬غطه‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬ؾ‪٥‬بؾت ذبضر‪ ،٣‬ؾبَ ز‪ ،ٓٞ‬قٕبض‪.1395 ،9 ٜ‬‬ صفحه 72 ‫‪5‬‬ ‫هَضَع ضٌبسٖ اًَاع الکل ٍ عْبست اى‬ ‫هحوَد سف٘ؼٖ‬ ‫استبد سغَح ػبلٖ‪ ،‬حَصُ ػلوِ٘‪ ،‬لن‪ ،‬اٗشاى‬ ‫تاریخ دریافت‪ 1411 .11 .18 :‬تاریخ اصالح‪ 1411 .11 .15 :‬تاریخ پذیزش‪1411 .15 .23 :‬‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی ؿٯیٮ‪ ،‬یٴی ام اٻناٿبت ‪٣‬ڀټیبت ت‪ٰ٬‬ڈ اًت څ ٗ‪ ٪٤‬ؿک ُڄبؽت ٓغیظ ٿچٗچ‪ ِ١‬عٴپ ُل‪٣‬ی‬ ‫ٿڄزل ثڈ اًتڄجب‪٧ ٙ‬ټ‪ ٚ‬څ ؿک ڃتیزڈ عٴپ ڃبؿکًت ٿیٷلؿؿ‪ .‬ثیتلؿیـ ‪ٰ٫‬ڊب ثڈ ؿٻیٺ ‪٣‬ـٽ تؾْٔ ؿک ‪٣‬ټچٽ پبیڈ‬ ‫اعیبڃب ٿڀٴڂ اًت ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی ٓغیغی ڃـاُتڈ ثبُڄـ‪ .‬ام رڀټڈایڂ ‪٣‬ټچٽ‪٣ ،‬ټپ ُیڀیاًت ٳڈ اعیبڃبً ٿڀٴڂ‬ ‫اًت ‪ٰ٫‬یڊبځ‪ ،‬ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی ٓغیغی ام اٻٴٺ ڃـاُتڈ ثبُڄـ څ ٯب‪٣‬ـتبً ؿک صڄیڂ ٿچاکؿڍ المٿٌت ٿچٗچ‪١‬‬ ‫ُڄبًی کا ثڈ ٳبکُڄبى اځ څاٷقاک ڃڀبیڄـ څ ؿک ٓچکت ‪٣‬ـٽ اعلام ٿچٗچ‪ ،١‬ثڈ ًلا‪ ٥‬آچٹ ثلڅڃـ څ ډڀیڂ‬ ‫ٿٌئټڈ ٿیتچاڃـ ٿڄزل ثڈ ت‪٬‬بڅت اًتـالٹ څ ‪٫‬تچاڍ اڃڊب ٷلؿؿ‪ .‬ڃچیٌڄـڇ ؿکایڂ ٿٰبٻڈ ثب ثلکًی ؿالیٺ ‪ٛ‬ڊبکت‬ ‫اٻٴٺ ؿک صڊبک ٿغچک (آٺ‪٣ ،‬ـٽ ٓـ٭ اًپ‪ ،‬کڅایبت ‪ٛ‬ڊبکت څ اڃٔلا‪ ٩‬ثڈ ٿت‪٤‬بک‪ )٩‬څ ؿالیٺ ڃزبًت اٻٴٺ‬ ‫ؿک صڊبک ٿغچک (آٺ‪ ،‬ارڀب‪ ،١‬کڅایبت ‪٣‬بٽ ڃزبًت څ کڅایت ؽبّ) ٿجڄبڍ ڃزبًت ډڀڈ ٿٌٴلات کا اث‪ٜ‬بٹ‬ ‫ڃڀچؿڇ اًت څ ٯبئٺ ثڈ ‪ٛ‬ڊبکت اٻ ٴٺ اًت‪ .‬ٻٴڂ ؿک پبیبځ ثلاڍ عٺ ٿٌئټڈ ‪ٛ‬جٮ ٿجڄبڍ ٿؾبٻ‪( ٪‬ٿجڄبڍ ڃزبًت‬ ‫ډڀڈ ٿٌٴلات) ثڈ ٿچٗچ‪ُ ١‬ڄبًی ؿٯیٮ اٻٴٺ څ ثلکًی ٿٌٴلیت اٯٌبٽ اځ پلؿاؽتڈ څ صڄیڂ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬تڈ‬ ‫اًت ٳڈ ثڈ رن اٻٴٺ ‪ٛ‬جی –ٳڈ ٿٌٴل څ ًڀیاًت‪ً -‬بیل اٯٌبٽ اٻٴٺ ٿٌٴلیت ڃـاکڃـ څ پبٳڄـ‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪ :‬ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی‪ُ .‬جڊڈ ٿچٗچ‪٣‬یڈ‪ .‬اٻٴٺ‪ .‬ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی اٻٴٺ‪ٛ .‬ڊبکت‪ .‬ڃزبًت‪.‬‬ صفحه 73 77 –100 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11 ‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 78 Thematics of types of alcohol and its purity Abstract Accurate thematics is one of the requirements of Tafqah operations, and weakness in the correct understanding of the subject of the Sharia ruling leads to wrong inference and as a result the wrong ruling. Undoubtedly, the jurists may not have the correct thematics due to their lack of expertise in basic sciences. Among these sciences is the science of chemistry, which may be that the jurists do not have a correct thematics of alcohol, and usually in such cases, it is necessary to leave the thematics to the expert, and if the issue is not verified, they should go to the principles, and the same issue can be lead to differences in their arguments and fatwas. In this article, the author examines the reasons for the purity of alcohol in four axes (principle, inauthenticity of the name, traditions of purity and abandoning the conventional) and the reasons for the impurity of alcohol in four axes (principle, consensus, general traditions of impurity and specific narration), the basis of the impurity of all intoxicants. has invalidated and believes in the purity of alcohol. But in the end, in order to solve the problem according to the opposite basis (the basis of the impurity of all intoxicants), he studied the exact thematics of alcohol and examined the intoxication of its types and concluded that except medical alcohol - which is intoxicating and poisonous - other types of alcohol do not have intoxicants and are clean. Keywords: thematics. Doubt is the subject. alcohol Theology of alcohol. purity impurity . صفحه 74 ‫ٿچٗچ‪ُ ١‬ڄبًی اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ څ ‪ٛ‬ڊبکت اځ‬ ‫‪79‬‬ ‫همذهِ‬ ‫ثل اًبى کڅایبت اًالٿی‪ ،‬اثټیی ام اثتـاڍ تبکیؼ ثلاڍ ٷڀلاڇڃڀچؿځ ثِل ام ُلاه اڃٸچک اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ڃڀچؿ (ٳټیڄی‪ ،1407 ،‬د‪ )394-393ْٓ ،6‬څ ام ډڀبځٿچٯ‪ُ ٢‬لاه ؿک ډڀڈ اؿیبځ اٻڊی علاٽ ُڀلؿڇ‬ ‫ُـ (ډڀبځ‪ )395ّ ،‬څ ٯلاځ ڃین ٓلاعتب اځ کا علاٽ ؿاڃٌتڈ اًت (ٿبئـڇ‪ .)91-90 :‬ٷلصڈ ؿک ‪٣‬ڊـ‬ ‫‪٣‬تیٮِ ٿچرچؿ ٳڈ تغلی‪ ٪‬اځ ٯ‪٤ٜ‬ی اًت (ڃٲ‪ٓ :‬ـڅ٭‪ )425ّ ،1398 ،‬ٿچاکؿڍ ام ُلاهؽچاکڍ‬ ‫اڃجیبڍ اٻڊی ڃ‪٠‬یل ڃچط‪ ،‬ٻچ‪ ٙ‬څ اًغب٭ (‪٣‬ټیڊپاٻٌالٽ) فٳل ُـڇ‪ ،‬اٿب ؿک ربڍ ؿیٸلٍ‪ ،‬ڃڊی ام‬ ‫ڃچُیـځ ُلاه څ ډل ٿٌتٳڄڄـڇ کا ‪٫‬لی٘ڈ اثـڍ ؿک ڃٌٺ ډبکڅځ څ ‪٫‬لمڃـاڃَ ؿاڃٌتڈ اًت (الڅیبځ‪:‬‬ ‫‪ٔ٫‬ٺ‪ )10‬څ یب تلٱ ُلاه څ ٿٌتٳڄڄـڇډب کا رنء ‪٣‬ڊـڍ ؿاڃٌتڈ ٳڈ ؽـاڅڃـ (یٓڊٔچٓڇ) ثڈ څًیټڈ‬ ‫ٿچًی (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) ؿک عچکیت ام ثڄیاًلائیٺ ٷل‪٫‬ت (تخڄیڈ‪ٔ٫ :‬ٺ‪ )29‬څ ډڀضڄیڂ ‪٫‬لٿچؿڇ‪« :‬ٿٌت‬ ‫ُلاه ٿِچیـ ٳڈ ؿک اځ ‪٫‬زچک اًت‪ ،‬ثټٴڈ ام کڅط پل ُچیـ» (ا‪ٌٌ٫‬یبځ‪ٔ٫ :‬ٺ‪.)5‬‬ ‫‪٣‬الڅڇ ثلایڂ عٴپ تٴټی‪٬‬ی ی‪٤‬ڄی علٿت‪ ،‬ارڀبال ٿِؾْ اًت ٳڈ ثلؽی ٿٌٴلات ؿاکاڍ عٴپ‬ ‫څٗ‪٤‬ی ڃزبًت ڃین ډٌتڄـ‪ ،‬اٳخلیت ٯب‪٣ ٢ٛ‬ټڀبڍ اًالٿیُلاه کا ڃزی ٿیؿاڃڄـ څ ٓبعترچاډل‬ ‫ٳڈ اڅ کا ًؾڄٸچڍ ٿِڊچک ٿیؿاڃڄـ (ؽڀیڄی‪ )225ّ ،1384 ،‬ٿ‪٤‬تٰـ اًت ٳڈ ُی‪٤‬ڈ ثل ڃزبًت‬ ‫ؽڀل ارڀب‪ ١‬ؿاکؿ څ ٿؾبٻ‪٪‬ایڂ ٯچٹ‪ ،‬ٯبثٺ ا‪٣‬تڄب ڃیٌت‪ .‬څڍایڂ ارڀب‪ ١‬کا ام «اٻڀجٌچ‪« ،»ٙ‬اٻؾال‪ »٩‬څ‬ ‫ٳتبه اال‪٤ٛ‬ڀڈ «ای٘بط اٻ‪٬‬چائـ» ڃٰٺ ٿیٳڄـ‪ .‬ؿک اؿاٿڈ عی‪ٜ‬ڈ ارڀب‪٣‬ی ثچؿځ ڃزبًت ؽڀل څ ‪٣‬ـٽ ا‪٣‬تڄب‬ ‫ثڈ ٿؾبٻ‪ ٪‬کا‪ ،‬ثڈ رڀی‪ ٢‬ٿٌټڀیڂ ٷٌتلٍ ٿیؿډـ ٗڀڂ ‪٣‬جبکاتی ام ًیـ ٿلت٘ی‪ ،‬اثڂمډلڇ عټجی‪،‬‬ ‫اثڂاؿکیی عټّی‪ ،‬یغیی ثڂ ً‪٤‬یـ عټّی څ ُڊیـ اڅٹ (‪٣‬ټیڊپاٻلعڀڌ) ڃْ ثل ارڀب‪٣‬ی ثچؿځ ٯچٹ ثڈ‬ ‫ڃزبًت ثیڂ رڀی‪ ٢‬ٿٌټڀیڂ څ ثیا‪٣‬تڄبیی ثڈ ٯبئٺ ‪ٛ‬ڊبکت کا ڃٰٺ ٿیٳڄـ څ ڃڊبیتبً ثب ڃٰٺ ًؾڄی ام‬ ‫ُیؼ ثڊبء ٿیٷچیـ‪٣« :‬ټڀبڍ اًالٽ ام ُی‪٤‬ڈ څ اډٺ تٌڄڂ‪ ،‬ډڀڈ ؿکایڂ ٿٌئټڈ (ڃزبًت ؽڀل)‬ ‫ډپا‪٣‬تٰبؿڃـ‪ ،‬رن ٷلڅډی ُبف ام ٿب څایِبځ‪ ،‬ٳڈ ډیش یٲ ام ؿڅ ٷلڅڇ ثڈ ٿؾبٻ‪٬‬تایِبځ ا‪٣‬تڄب‬ ‫ڃٴلؿڇاڃـ» (ڃز‪٬‬ی‪ ،1404 ،‬د‪.)4-2ّ ،6‬‬ ‫ثلؽال‪ُ ٩‬لاه اڃٸچک‪ ،‬صڄیڂ ارڀب‪٣‬ی ؿک ٿچکؿ ًبیل ٿٌتٳڄڄـڇډب ثڈ صِپ ڃڀیؽچکؿ‪.‬ایڂ‬ ‫اؽتال‪ ٩‬ؿک ٿچکؿ ٿٌٴلات ٓڄ‪٤‬تی ثیَ ام ٿٌٴلات ‪ٛ‬جی‪٤‬ی اًت‪ ،‬صلا ٳڈ ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی ؿٯیٰی‬ ‫ؿک ٿچکؿ اځ اڃزبٽ ڃِـڇ اًت‪ ،‬ؿٻیٺایڂ ٿ‪ٜ‬ټت ؿک ؿڅ ڃٴتڈ ٯبثٺ اکائڈ اًت‪ :‬اڅالً ٿتـی٘ڄیڂ ٿ‪٤‬ڀچالً‬ ‫ًلڅٳبکڍ ثبایڂ ٿٌٴلات ڃـاکڃـ تب ثتچاڃڄـ ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی ؿٯیٰی ؿاُتڈ ثبُڄـ؛ حبڃیبًایڂ ٿٌٴلات‬ ‫عبٓٺ ‪٫‬لایڄـډبڍ ُیڀیبیی څ ًبؽتڈُـڇ ؿک الثلاتچکډبڍ ٓڄ‪٤‬تی ډٌتڄـ ٳڈ ‪٧‬یلٿتؾٔٔبځ ام‬ ‫رنئیبتَ ڃباٷبڇاڃـ‪ .‬ٳبکثلؿډبڍ پنُٴی څ ٓڄ‪٤‬تی اٻٴٺ‪ ،‬ٿڄزل ثڈ تغچٹ ٷٌتلؿڇاڍ ؿک ثڈ ٳبکٷیلڍ‬ صفحه 75 ‫‪81‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪77 –100‬‬ ‫اځ څ ا‪ٟ‬ڊبکڃ‪٠‬لډبڍ ٿت‪٤‬ـؿ پیلاٿچځ اعٴبٽ ‪ٰ٫‬ڊی اځ ٷلؿیـڇ اًت څ ډڀیڂ ٿ‪ٜ‬ټت اډڀیت څ ٗلڅکت‬ ‫ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی ؿٯیٮ اځ کا ثیَ ام پیَ اُٴبک ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ثب ثلکًی ؿٯیٮ ٿِؾْ ٿیُچؿ ٳڈ ثٌیبکڍ ام ٿغٰٰیڂ –اٷبډبڃڈ یب ڃباٷبډبڃڈ‪ -‬ثب ڃچ‪٣‬ی‬ ‫پیَؿاڅکڍ څ پقیلٍ ثلؽی پیَ‪٫‬لٗڊب څاکؿ ثغج ‪ٰ٫‬ڊی ُـڇاڃـ‪ .‬ٿخال ٓجچک اکؿڅثبؿڍ ؿک احبک‬ ‫ؽچیَ‪٫ ،‬لٕ کا ثلایڂ ٷل‪٫‬تڈ ٳڈ ا‪ًٙ‬ٴبک ٿ‪٤‬یبک ڃزبًت اًت څ ثـڅځ ثغج ‪ٰ٫‬ڊی‪ ،‬ؿک تؾْٔ‬ ‫ؽچؿ (ُیڀیت‪٨‬قیڈ) ثڈ ثلکًی ٿٔبؿیٮ پلؿاؽتڈ تب عٴپ کا ثل ٿٔبؿیٮ ت‪ٜ‬جیٮ ؿډـ (ٓجچک اکؿڅثبؿڍ‪،‬‬ ‫ثلکًی ‪٫‬لاڅکؿڇډبڍ اٻٴٺ ام ڃ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‪ ،‬ؿکىډبیی ام ٿٴتت اًالٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ‪-916ْٓ ،12‬‬ ‫‪ .)918‬افکثبؿٷبځ ڃین ٿ‪٤‬تٰـ اًت ‪٣‬ټت علٿت څ ڃزبًت ؽڀل څ ًبیل ڃچُیـڃیډبڍ اٻٴټی‪،‬‬ ‫ٿٌتیاڅکڍ اڃڊبًت څڍ ٳڈ ‪٫‬تبڅاڍ ‪ٰ٫‬ڊب ؿک ٿچکؿ ڃزبًت یب ‪ٛ‬ڊبکت اٻٴٺ کا ڃتیزڈ ت‪ٜ‬جیٮ ‪٣‬ڀچٿبت‬ ‫ڃزبًت ؽڀل ثل اٻٴٺ یب ‪٣‬ـٽ ت‪ٜ‬جیٮ ٿیؿاڃـ‪ ،‬ٿ‪٤‬تٰـ اًت اڅالً ُڄبؽت ٗ‪٤‬ی‪ٰ٫ ٪‬ڊب ام اٻٴٺ څ‬ ‫‪٫‬لاڅکؿڇډبڍ اځ‪٣ ،‬بٿٺ آټی اؽتال‪٫ ٩‬تبڅاًت څ حبڃیبً ثلؽی ام اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ ثڈ ‪٣‬ټتی ًڀیثچؿځ‬ ‫‪٧‬یلٯبثٺ ُلهاڃـ څ ثلؽی ؿیٸل ٿٌتیاڅک ڃیٌتڄـ‪ ،‬ثڄبثلایڂ تؾٔٔب ؽبکد ام اؿٻڈ ڃزبًت‬ ‫ٿٌٴلاتاڃـ‪ .‬افکثبؿٷبځ پی ام تجییڂ ًبؽتبک ٿچٻٴچٻی اٻٴٺ‪ ،‬اڃچا‪ ١‬اځ‪ ،‬کڅٍډبڍ تڊیڈ څ ُیچڇ تاحیل‬ ‫اځ ثل ثـځ ڃڊبیتبً ڃ‪٠‬ل ؽچؿ ؿک ‪ٛ‬ڊبکت څ عټیت ثلؽی ٿٔبؿیٮ اٻٴٺ څ ‪٫‬لاڅکؿڇډبڍ اځ کا تجییڂ‬ ‫ٿیٳڄـ څ ‪٫‬تبڅاڍ ‪ٰ٫‬ڊب ؿکایڂ مٿیڄڈ کا ٿجڄبُڄبًی ٿیٳڄـ (افکاثبؿٷبځ‪ ،1381 ،‬ثلکًی ‪٣‬ټڀیڅ ‪ٰ٫‬ڊی‬ ‫اٻٴٺ څ ‪٫‬لاڅکؿڇ ډبڍ اځ‪ٰ٫ ،‬ڈ‪ً ،‬بٹ ڃڊپ‪.)260-183ْٓ ،‬ایڂ ٿٰبٻڈ ‪٬ٓ78‬غڈاڍ ‪٣‬ټیل‪٧‬پ تغٰیٰبت‬ ‫‪٫‬لاڅاځ څ ؿٯیٮ ٳڈ ؿک ڃچ‪ ١‬ؽچؿ ٳپڃ‪٠‬یل اًت‪ ،‬ڃتچاڃٌتڈ تچٯ‪ ٢‬ام یٲ ٿٰبٻڈ ‪٣‬ټڀی‪-‬پوڅډِی کا ثلاڅکؿ‪،‬‬ ‫صلا ٳڈ ام عیج ُٴټی اڅالً ثیِتل ٿچٗچ‪١‬ٿغچک اًت څ ڃڈ ٿٌئټڈ ٿغچک‪ ،‬ثڈ ډڀیڂ رڊت ٿٴلکاً‬ ‫ؿاکاڍ ٿٌبئٺ اًت‪ٜ‬لاؿڍ څ ؽلڅد ام ثغج اًت‪ ،‬حبڃیبً ‪٫‬بٯـ ارناء یٲ ٿٰبٻڈ اًتبڃـاکؿ (صٴیـڇ‪،‬‬ ‫ٳټیـڅاهڇ‪ ،‬ڃتیزڈٷیلڍ‪٫ ،‬ڊلًت ٿڄبث‪ )٢‬اًت څ ڃڀیتچاڃـ ثڈ ؽچاڃڄـڇ‪ُ ،‬ڄبؽت څاٗغی ام ډـ‪،٩‬‬ ‫ًااالت‪ ،‬ڃتبیذ څ ؿًتبڅکؿډبڍ تغٰیٮ څ‪ ...‬اکائڈ ٳڄـ څ ؽچاڃڄـڇ ثبیـ ؽچؿ ٿ‪ٜ‬بٻت ٷچڃبٷچځ کا ثڈ‬ ‫یٴـیٸل کث‪ ٚ‬ؿډـ څ ثڈؿڃجبٹ ٿٌتڄـات ثٸلؿؿ؛ ام عیج ٿغتچایی ڃین اڅالً اؿٻڈ ‪ٛ‬ڊبکت څ ڃزبًت کا‬ ‫ٿ‪ٜ‬لط څ ثلکًی ڃٴلؿڇ څ ثلاڍ ؽچاڃڄـڇ ٿجڊپ اًت ٳڈ ام ٿزڀچ‪ ١‬اؿٻڈ –ڃڈ ؽٔچّ ؿالیټی ٳڈ‬ ‫ڃچیٌڄـڇ فٳل ڃڀچؿڇ‪ -‬صڈ عٴڀیثلؿاُت ٿیُچؿ‪ ،‬حبڃیبً ام اًَڄبؿ کڅایبت ثغج ڃڄڀچؿڇ‪ ،‬حبٻخبً ؿک ٿچکؿ‬ ‫ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی اٻٴٺ –ٳڈ ام کًبٻتډبڍ آټی اځ ٿٰبٻڈ ثچؿڇ‪ -‬ؽ‪ٜ‬ب ٳلؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ؿک ٿیبځ ٳتت ‪ٰ٫‬ڊی څ اًت‪٬‬تبء‪ ،‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ُڊیـ ٓـک ثڊتلیڂ ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی کا ؿک ٿچکؿ اٻٴٺ‬ ‫څ ‪٫‬لاڅکؿڇډبڍ اځ څ صینډبیی ٳڈ ڃچُیـڃَ ڃبٿت‪٤‬بک‪ ٩‬اًت اڃزبٽ ؿاؿڇ څ ٗبث‪ٜ‬ڈ ‪٣‬ټڀیثلاڍ‬ ‫تِؾیْ ٿٌٴل ام ‪٧‬یل اځ کا ٿِؾْ ٿیٳڄـ (ٓـک‪ ،1408 ،‬د‪ )363-354ْٓ ،3‬اٿب ‪ٟ‬بډلاً‬ صفحه 76 ‫ٿچٗچ‪ُ ١‬ڄبًی اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ څ ‪ٛ‬ڊبکت اځ‬ ‫‪81‬‬ ‫ڃٌجت ثڈ ؿڅ اعتڀبٹ ٯبثٺ تچرڈ ام پڄذ اعتڀبٹ ؿک ٿ‪٤‬ڄبڍ آټیتلیڂ کڅایت ثبه (ٓغیغڈ ‪٣‬ټی ثڂ‬ ‫ٿڊنیبک) ‪٬٧‬ټت څکمیـڇ‪ ،‬ډڀضڄیڂ اٯٌبٽ اٻٴٺ کا ثل ٿٔبؿیٮ ؽبکری اځ ت‪ٜ‬جیٮ ڃـاؿڇ اًت؛ ٳڈایڂ ؿڅ‬ ‫ڃٰیٔڈ ؿکایڂ تغٰیٮ ثل‪ٛ‬ل‪ُ ٩‬ـڇ څ ٿ‪٤‬ڄبڍ ٓغیظ کڅایت –ٳڈ ًبمٷبک ثب ‪٣‬جبکات ؿیٸل ‪ٰ٫‬ڊب‬ ‫فیٺایڂ کڅایت څ ٿچا‪٫‬ٮ ثلؽی اؿٻڈ ‪٣‬بٽ اًت‪ -‬تجییڂ ٷلؿیـڇ‪ .‬ڃچیٌڄـڇ ٳتبه اٻٴٺ څ ‪٫‬لاڅکؿڇډبڍ اځ‬ ‫ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیڃین ٷلصڈ تالٍ ثٌیبکؽچثی ؿک تجییڂ اٻٴٺ څ ُڄبؽت اځ څ اؿٻڈ ثبه اڃزبٽ ؿاؿڇ ٳڈ‬ ‫ؿک ڃچ‪ ١‬ؽچؿ ٳپ ڃ‪٠‬یل اًت (څعـتی ُجیلڍ‪ ،)76ّ ،1398 ،‬ٻٴڂ ؿک ثنڃٸبڇ ثغج ثب عڀٺ کڅایبت‬ ‫‪ٛ‬ڊبکت ثل تٰیڈ‪ ،‬اځ ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی ؿٯیٮ کا ثڈ ٳڀٲ ڃٸل‪٫‬تڈ څ ‪٣‬ڀالً ام ثڈٳبکٷیلڍ ‪٣‬ټچٽ کڅم ؿک‬ ‫تِؾیْ ٿچٗچ‪٣‬بت ‪ٰ٫‬ڈ‪ ،‬ارتڄبه ڃڀچؿڇ‪ ،‬ؿکعبٻیٳڈ تچٯ‪ ٢‬ام ٳتبثی ثبایڂ ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی ؿٯیٮ‪٧ ،‬یل‬ ‫امایڂ اًت؛ ډڀضڄیڂ ؿک اًتـالٹډب څ ڃتبیذ ٳتبه ٿقٳچک تڊب‪٫‬ت ٿِبډـڇ ٿیُچؿ‪ ،‬صڄبځٳڈ ؿک‬ ‫ٓ‪٬‬غڈ‪ 77‬څ‪ 86‬ثڈ ڃزبًت اٻٴٺ عٴپ ٿیٳڄـ څ ڃڊبیتبً ڃین ثڈ ٻنڅٽ ارتڄبه ام اٻٴٺ څ علٿت‬ ‫ڃچُیـڃَ عٴپ ٿیٳڄـ‪ ،‬اٿب ؿک ڃتیزڈ پبیبڃی ٳتبه ثـڅځ اًتـالٹ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬تڈ ٳڈ اٻٴٺ پبٱ اًت‬ ‫(څعـتی ُجیلڍ‪ 109 ،99 ،86 ،77ْٓ ،1398 ،‬څ‪.)123‬‬ ‫ایڂ ٿٰبٻڈ ٳڈ ثلٷل‪٫‬تڈ ام کًبٻڈ ً‪ٜ‬ظ‪ 3‬ڃچیٌڄـڇ اًت څ ثب ؿکرڈ ‪٣‬بٻی ؿک عچمڇ ‪٣‬ټڀیڈ ٯپ ؿ‪٫‬ب‪١‬‬ ‫ُـڇ اًت‪٤ً ،‬ی ڃڀچؿڇ ثب ک‪ ٢٫‬تڀبٽایڂ ؽټٺډب څ اًتـالٹ ‪٣‬ټڀیڃِبځ ؿډـ ٳڈ ٿیتچاځ ثب پیچڃـ ٿیبځ‬ ‫‪٣‬ټپ ُیڀیڅ ‪ٰ٫‬ڈ‪ ،‬اٻٴٺ کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿچٗچ‪ ١‬عٴپ څٗ‪٤‬ی ‪ٛ‬ڊبکت یب ڃزبًت ثڊتل ُڄبؽت تب ڃیبمٿڄـ‬ ‫تڀٌٲ ثڈ آٺ یب تڀٌٲ ثڈ ‪٣‬ڀچٿبت یب ٿلرغبت ثبه ت‪٤‬بکٕ څ‪ ...‬ڃِچیپ‪ .‬څ اٻجتڈ ُبډـڍ اًت‬ ‫ثلایڂ ٿ‪ٜ‬ټت ٳڈ ‪٣‬ل‪٫‬ی ثچؿځ ٿچٗچ‪٣‬بت اعٴبٽ‪ ،‬ٿڄب‪٫‬بتی ثب تالٍ ثلاڍ ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی ؿٯیٮ ڃـاکؿ څ‬ ‫ٿیتچاځ ثب ٳڀٲٷل‪٫‬تڂ ام ‪٣‬ټچٽ ؿیٸل‪٣ ،‬ل‪ ٩‬کا ؿک ُڄبؽت ٿِتجڈ یبکڍ ڃڀچؿ څ اځٷبڇ ؿٯتډبڍ‬ ‫‪ٰ٫‬ڊی کا ثلایڂ ٿچٗچ‪٧ ١‬یلٿِتجڈ ثڈ ٳبک ثٔلؿ‪.‬‬ ‫ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ثڊتل اًت ثلاڍ ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی اٻٴٺ څ عٴپ اځ‪ ،‬ٿ‪ٜ‬بٻتایڂ ٿٰبٻڈ ؿک صڊبک ٿلعټڈ‬ ‫اکائڈ ُچؿ‪ -1 :‬ڃٰٺ ‪٫‬تبڅا ؿک ٿچکؿ اٻٴٺ ‪ -2‬ثلکًی اؿٻڈ اعتڀبٻی اځ ‪٫‬تبڅا ‪ -3‬ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی ؿٯیٮ‬ ‫‪ -4‬تجییڂ ‪٫‬تچاڍ ٓغیظ ؿک ٿٌئټڈ‪.‬‬ ‫‪ .1‬هَضَعضٌبسی اًَاع الىل‬ ‫ٿبؿڇ آټی تِٴیٺ ؿډڄـڇ اٻٴٺ‪ ،‬ٳلثڂ اًت‪ .‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ٿلعچٽ ُیؼ عٌیڂ عټی ڃؾٌتیڂ‬ ‫‪ٰ٫‬یڊی اًت ٳڈ ٿٌئټڈ ٿچٗچ‪ُ ١‬ڄبًی اٻٴٺ کا ٿ‪ٜ‬لط ڃڀچؿڇ اًت څ ؿک تٰلیلات ؿکى ‪ٰ٫‬ڊَ‬ ‫ڃبُڄبؽتڈ ثچؿځ ٿبډیت اځ ًؾڂ ٿیٷچیـ (عټی‪ ،1338 ،‬د‪ ،)481ّ ،1‬ډڀیڂ ٿ‪ٜ‬ټت تچً‪ُ ٚ‬ڊیـ‬ ‫ًیـ ٿٔ‪٬ٜ‬ی ؽڀیڄی ڃین فٳل ُـڇ اًت (ؽڀیڄی‪ُ .)90ّ ،1376 ،‬ڊیـ ًیـ ٿغڀـ ٓـک ٿ‪٤‬تٰـ‬ صفحه 77 ‫‪82‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪77 –100‬‬ ‫اًت اًٴبک حڀلڇ څرچؿ اٻٴٺ ؿک ٿچاؿ ٷچڃبٷچځ اًت څ ثڈ ډڀیڂ ًجت ډلصڈ څارـ اٻٴٺ ثبُـ‪،‬‬ ‫عٴپ ٿٌٴلکا کا ؿاکؿ (ٓـک‪ ،1430 ،‬د‪ .)212ّ ،7‬ٿغٌڄی ٯڄـډبکڍ ثب اُبکڇاڍ ارڀبٻی ثڈ‬ ‫ًبؽتبک ُیڀیبیی اٻٴٺ ٳڈ ام تلٳیجبت ډیـکڅٳٌیٺ ٿغٌچه ٿیُچؿ‪ ،‬ٿ‪٤‬تٰـ اًت ٿتؾٔٔیڂ ‪٫‬ڂ‬ ‫اٻٴٺ کا ‪٣‬ڄٔل ٿٌتٳڄڄـڇ ٿٌٴلات ٿیؿاڃڄـ څ اڃٸبڇ ثڈ فٳل ‪ 12‬ٿٔـا٭ ام اٻٴٺ څ ٳبکثلؿ څ‬ ‫ٿ٘لات ډل یٲ اُبکڇ ٿیٳڄـ (ٿغٌڄی ٯڄـډبکڍ‪ ،1382 ،‬د‪.)332- 327ّ ،1‬‬ ‫ُڊیـ ًیـ ٿغڀـثبٯل ٓـک څ ُڊیـ ًیـ ٿغڀـ ٓـک ؿک ٿیبځ ‪ٰ٫‬ڊب ؿٯیٮتلیڂ ٿچٗچ‪ُ ١‬ڄبًی‬ ‫اٻٴٺ کا ٿ‪ٜ‬لط ڃڀچؿڇاڃـ‪.‬ایِبځ اُبکڇاڍ ارڀبٻی څ اٻجتڈ ؿٯیٮ ثڈ پیچڃـ ٳچاالًی ٳلثڂ څ تلٳیجبت‬ ‫ډیـکڅٳٌیٺ ؿاکڃـ (ٓـک‪ ،1408 ،‬د‪360ّ ،3‬؛ ٓـک‪ ،1430 ،‬د‪.)183ّ ،7‬‬ ‫ؿک ‪٧‬یل ٳتت ‪ٰ٫‬ڊی ڃین اًتبؿ اثچاٻغٌڂ ُیؼ ؿک ٳتبه «ُیڀیاٻی (اکٷبڃیٲ)» ؿٯیٮتلیڂ ٿچٗچ‪١‬‬ ‫ُڄبًی کا اڃزبٽ ؿاؿڇاڃـ څ ًپی ًیـ عٌڂ څعـتی ُجیلڍ ؿک ٳتبه «اٻٴٺ څ ‪٫‬لاڅکؿڇډبڍ اځ ؿک‬ ‫‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی» ‪٣‬ڀـتبً ثڈ ڃٰٺ ام ٳتبه «ُیڀیاٻی (اکٷبڃیٲ)» ثڈ ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی ؿٯیٮ اٯٌبٽ اٻٴٺ‬ ‫پلؿاؽتڈ اًت‪.‬‬ ‫ٳلثڂ‪ 3‬ثب ڃبٽ اؽتٔبکڍ‪ C‬ؿک رـڅٹ تڄبڅثی ‪٣‬ڄبٓل ُیڀیبیی ٳڈ ثڈ ‪٣‬لثی «‪٫‬غپ» ڃبٿیـڇ ٿیُچؿ‪ ،‬یٲ‬ ‫‪٣‬ڄٔل اًتخڄبئی ؿک ‪٣‬ټپ ُیڀیاًت‪ .‬ٷٌتلؿٷی څ اډڀیت تلٳیجبت ٳلثڄی ثڈ عـڍ اًت ٳڈ یٴی ام‬ ‫ٷلایَډبڍ کُتڈ ُیڀیکا ‪-‬ثب ‪٣‬ڄچاځ ُیڀیاٻی‪ -4‬ثڈ ؽچؿ اؽتٔبّ ؿاؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ډلٷبڇ اتپ ٳلثڂ ثب ډیـکڅهځ څ اٳٌیوځ‪ ،‬پیچڃـ ٳچاالڃٌی‪ 5‬ثلٯلاک ٳڄـ‪ ،‬تلٳیجبت ډیـکڅٳٌیٺ‪ 6‬یب‬ ‫ډڀبځ اٻٴٺ‪– 7‬ٳڈ ؿاکاڍ اڃچا‪ ١‬ٿؾتټ‪ ٪‬اًت‪ -‬ثڈ ؿًت ٿیایـ‪.‬‬ ‫صڄبځٳڈ فٳل ُـ‪ُ ،‬ڊیـ ًیـ ٿغڀـثبٯل ٓـک څ ُڊیـ ٿغڀـ ٓـک‪ ،‬ثڊتلیڂ ٿچٗچ‪ُ ١‬ڄبًی کا ؿک‬ ‫‪ٰ٫‬ڈ ُی‪٤‬ڈ پیلاٿچځ اٻٴٺ اڃزبٽ ؿاؿڇاڃـ‪،‬ایِبځ ثڈ ؿڅ ٿچکؿ ام تٌٰیڀبت اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ اُبکڇ ٿیڃڀبیڄـ‪:‬‬ ‫اٯٌبٽ اٻٴٺ ام عیج تلٳیت ُیڀیبیی څ اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ ام عیج ُٴٺ ‪٣‬لٗڈ ؿک ً‪ٜ‬ظ ارتڀب‪.١‬‬ ‫ثل اًبًبًیڂ تٌٰیڀبت ٿیتچاځ ٿچٗچ‪ُ ١‬ڄبًی ؿٯیٰی ام اٯٌبٽ اٻٴٺ ؿاُت څ عٴپ ‪ٰ٫‬ڊی اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ډل یٲ کا ڃین ثڈ ؿًت اڅکؿ‪.‬‬ ‫‪ 3‬اِفحٓ‬ ‫‪ 4‬اِى‪٥ٕ٥‬بء اِؼً‪١٤ٛ‬‬ ‫‪٤ 5‬ؼ‪ ٣ٙ‬اقتطان اِىتط‪ٖٞٚ‬ب‪ ٢‬اذط‪ٔ ٗ٤‬ساض‪ ٕٝٞ ٝ٘ ،‬اِىتط‪ٟ٘ٚ‬ب‪.‬‬ ‫‪ 6‬اِفح‪ ْٛ‬اِ‪٥ٟ‬سض‪ٚ‬ر‪١٥ٙ٥‬‬ ‫‪ 7‬اِىح‪َٛ‬‬ صفحه 78 ‫ٿچٗچ‪ُ ١‬ڄبًی اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ څ ‪ٛ‬ڊبکت اځ‬ ‫‪83‬‬ ‫السبم الىل اس حیث تزویت ضیویبیی‪:‬‬ ‫ؿک اڅٻیڂ ؿًتڈثڄـڍ‪ ،‬اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ ثل اًبى ڃغچڇ اتٔبٹ ٳلثڂ ثڈ ٷلڅڇ ډیـکڅٳٌیٺ ثڈ ًڈ ؿًتڈ‬ ‫تٌٰیپ ٿیُچڃـ‪ :‬اٷل ٳلثڂِ ٿتٔٺ ثڈ ٷلڅڇ ډیـکڅٳٌیٺ تڄڊب ثڈ یٲ اتپ ٳلثڂ ؿیٸل ٿتٔٺ ُـڇ ثبُـ‬ ‫اځ کا اٻٴٺ ڃچ‪ ١‬اڅٹ‪ 8 ،‬څ اٷل ثڈ ؿڅ اتپ ٳلثڂ ٿتٔٺ ثبُـ اٻٴٺ ڃچ‪ ١‬ؿڅٽ‪ 9‬څ اٷل ثب ًڈ اتپ ٳلثڂ‬ ‫پیچڃـ ؿاُتڈ ثبُـ اٻٴٺ ڃچ‪ً ١‬چٽ ٿیٷچیڄـ‪.‬‬ ‫اٻٴٺ ڃچ‪ ١‬ؿڅٽ څ اڃچا‪ ١‬ثبالتل‪ً ،‬ڀیڃیٌتڄـ څ عالڅتی ٿبڃڄـ ٿٌتی –ڃڈ ؽچؿ ٿٌتی‪-‬ایزبؿ ٿیٳڄڄـ‪.‬‬ ‫اٿب اٻٴٺډبڍ ڃچ‪ ١‬اڅٹ‪ ،‬ٿچرتایزبؿ ٿٌتی څ ٿٌڀچٿیتاڃـٱ ٿیُچؿ‪ ،‬ٳڈ ثٌتٸی ثڈ ٿیناځ ٳلثڂ‬ ‫ٿچرچؿ ؿک اځ اٻٴٺ ؿاکؿ (کٱ‪ٓ :‬ـک‪ ،1408 ،‬د‪ .)361ّ ،3‬عبٹ ثلاڍ ُڄبؽت ٿٌٴلیت اڃچا‪١‬‬ ‫اٻٴٺ ثبیـ ثڈ ًلا‪ ٥‬ٿٔبؿیٮ اځ ک‪٫‬ت ٳڈ ؿک ٯبٻت ٿغٔچالت ٿؾتټ‪ ٪‬ؿک ً‪ٜ‬ظ ارتڀب‪٣ ١‬لٗڈ‬ ‫ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫اًَاع الکل‬ ‫ڃچ‪ ١‬اڅٹ‬ ‫ڃچ‪ ١‬ؿڅٽ‬ ‫اتٔبٹ ثڈ ؿڅ اتپ ٳلثڂ‬ ‫ڃچ‪ً ١‬چٽ‬ ‫اتٔبٹ ثڈ ًڈ اتپ ٳلثڂ‬ ‫ٿٌڀچٿیت اڅک‪ ،‬ٿٌت ٳڄڄـڇ‬ ‫‪٧‬یل ًڀی‪ ،‬ایزبؿ ٳڄڄـڇ عبٻتی ُجڈ ٿٌتی‬ ‫‪٧‬یل ًڀی‪ ،‬ایزبؿ ٳڄڄـڇ عبٻتی ُجڈ ٿٌتی‬ ‫ڃڀچؿاک ُڀبکڇ‪ :1‬اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ ثل اًبى ڃغچڇ اتٔبٹ ٳلثڂ ثڈ ٷلڅڇ ډیـکڅٳٌیٺ‬ ‫اًَاع الىل اس حیث ضىل ػزضِ در سغح اجتوبع‬ ‫ؿک ؿڅٿیڂ ؿًتڈثڄـڍ اٻٴٺ امرڊت ‪٫‬لایڄـ تچٻیـ څ اًبٿیاځ ثلاڍ ٳبکثلؿډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٿچکؿ ثلکًی ٯلاک ٿیؿډـ؛ اٻٴٺ اٷل ثب ٿبؿڇ ؿیٸلڍ ٿؾټچ‪ ٙ‬ڃِچؿ‪ ،‬اٻٴٺ ُیڀیبیی ڃبٿیـڇ ٿیُچؿ څ‬ ‫اٷل ثب ٿبی‪ ٢‬ؿیٸلڍ ٿؾټچ‪ ٙ‬څ کٯیٮ ُچؿ‪ ،‬ؿک مثبځ ‪٣‬لثی اًپلتچ ڃبٿیـڇ ٿیُچؿ‪ .‬اًپلتچ ڃین ؿڅ ٯٌپ‬ ‫‪ 8‬اِىح‪ َٛ‬االحبز‪ ٢‬ا‪ ٚ‬احبز‪ ١٤‬اِ‪٥ٟ‬سض‪ٚ‬وؿ‪ُ٥‬‬ ‫‪ 9‬اِىح‪ َٛ‬اِخ‪ٙ‬بئ‪ ٣‬ا‪ ٚ‬ح‪ٙ‬بئ‪ ١٥‬اِ‪٥ٟ‬سض‪ٚ‬وؿ‪ُ٥‬‬ صفحه 79 ‫‪84‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪77 –100‬‬ ‫اًت‪ :‬اٻ‪ )٪‬اًپلتچڍ ٓڄ‪٤‬تی‪ .‬یٴی ام اٯٌبٽایڂ اًپلتچ –ٳڈ ام ڃچ‪ ١‬اٻٴټڊبڍ ڃچ‪ ١‬اڅٹ ڃیٌت څ‬ ‫ؿاکاڍ ٳلثڄی ٳڀتل ام ٿٰـاک المٽ ثلاڍ ًٔٴل اًت‪ -‬اتبڃچٹ‪ 10‬ڃبٿیـڇ ٿیُچڃـ‪ .‬اتبڃچٹ ًڈ صڊبکٿَ‬ ‫اٻٴٺ اًت‪ً ،‬ڀیډٌت څ ٿ‪٤‬ڀچالً ؿک ٓڄبی‪ ٢‬ثڈ‪٣‬ڄچاځ عټّبٹ څ ٗـ٘ یؼ ثڈ ٳبک ٿیکڅؿ‪ .‬یٴی ؿیٸل‬ ‫امایڂ اًپلتچ ٳڈ رچډل اٻؾڀل ڃبٿیـڇ ٿیُچؿ‪ ،‬اٻٴټی اًت ‪٧‬ټی‪ ٞ‬ٳڈ ثڈ څًیټڈ تجؾیل اًپلتچ ثڈؿًت‬ ‫ٿی ایـ تب ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ًچؽت اًت‪٬‬بؿڇ ُچؿ ه) اًپلتچڍ ‪ٛ‬جی ٳڈ ڃٔ‪ َ٬‬اٻٴٺ اًت څ ًبمڃـٷبڃَ ثب‬ ‫ا‪٫‬نڅؿځ ٿچاؿ ًڀیثڈ اځ‪ ،‬ٳبکثلؿ اځ کا ؿک اٿچک پنُٴی څ ًالٿت ٿڄغٔل ٳلؿڇ څ ٿبڃ‪ ٢‬ام ثڈٳبکٷیلڍ‬ ‫اځ ؿک ٻڊچ څ اًت‪٬‬بؿڇ ‪ٌ٘٫‬ب٭ ُـڇاڃـ‪ٓ( .‬ـک‪ ،1408 ،‬د‪363-360ّ ،3‬؛ ٳبکٷلڍ څ ډڀلاډی‪،1391 ،‬‬ ‫ّ‪2‬؛ ًبیت ؿاڃِٸبڇ ‪٣‬ټچٽ پنُٴی څ ؽـٿبت ثڊـاُتی ؿکٿبڃی اکاٱ‪.)1398 ،‬‬ ‫ثلؽی ‪ٰ٫‬ڊب ؿک ثیبځ عٴپ اًپلتچ څ رچډل اٻؾڀل ‪-‬ثب تٔچکایڄٴڈایڂ ٿبؿڇ عبٓٺ تجؾیل څ تٔ‪٤‬یـ‬ ‫ؽڀل اًت‪ -‬ٿ‪٤‬تٰـڃـ ډڀبڃ‪ٜ‬چک ٳڈ تجؾیل ثچٹ ٿچرت اًتغبٻڈ څ عٴپ ثڈ ‪ٛ‬ڊبکت ثؾبک ٿیُچؿ‪،‬‬ ‫رچډل اٻؾڀل ڃین پبٱ اًت ٷلصڈایڂ ثؾبک ٿزـؿا ثڈ ٿبی‪ ٢‬تجـیٺ ُچؿ (ؽچئی‪ ،1428 ،‬د‪،3‬‬ ‫ّ‪ )101-100‬اٿبایڂ ٯیبى ٿ‪٢‬اٻ‪٬‬بک٭ اًت؛ صلا ٳڈ ؿک ثؾبک ثچٹ‪ٓ ،‬غجت ؿکثبکڇ عٴپ ارناڍ اثی‬ ‫اًت ٳڈ ام ثچٹ تجؾیل ُـڇ‪ ،‬ڃڈ ؿک ٿچکؿ ثبٯیڀبڃـڇ اځ (ٓـک‪ ،1408 ،‬د‪ .)362ّ ،3‬ثل ډڀیڂ اًبى‬ ‫ٿیتچاځ ؿکیب‪٫‬ت ٳڈایڄٸچڃڈ ‪٫‬تبڅا څ اًتـالٹډب‪ ،‬ڃبُی ام ڃِڄبؽتڂ ٿچٗچ‪ ١‬عٴپ اًت څ ثب‬ ‫ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی ؿٯیٮ‪ ،‬ٿیتچاځ عٴپ څاٯ‪٤‬ی څ اًتـالٹ ٓغیظ کا ‪٫‬ڊڀیـ‪.‬‬ ‫‪٧‬یل ٿِچه (اٻٴٺ‬ ‫‪٧‬یل ٯبثٺ ُله (ًڀی) څ ٿٌٴل‬ ‫ُیڀیبیی)‬ ‫اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ‬ ‫اتبڃچٹ‬ ‫‪٧‬یل ٯبثٺ ُله (ًڀی) آبٻتبً‪ ،‬څ ‪٧‬یل ٿٌٴل‬ ‫آبٻتب‬ ‫ٓڄ‪٤‬تی‬ ‫رچډل اٻؾڀل‬ ‫‪٧‬یل ٯبثٺ ُله (ًڀی) آبٻتبً‪ ،‬څ ‪٧‬یل ٿٌٴل‬ ‫ٿِچه (اًپلتچ)‬ ‫‪ٛ‬جی‬ ‫‪٧‬یل ٯبثٺ ُله (ًڀی) ثبٻ‪٤‬بکٕ‪ ،‬څ ٿٌٴل‬ ‫ڃڀچؿاک ُڀبکڇ‪ :2‬اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ ؿک ‪٫‬لایڄـ تچٻیـ څ ٿٌٴلیت اځ‬ ‫‪ 10‬اِىح‪ َٛ‬إِ‪٥‬تط‪ ١٤‬ا‪ ٚ‬إِ‪٥‬خّ‪ ١٥‬ا‪ ٚ‬اال‪٤‬خ‪ ١٥ّ٥‬ا‪ ٚ‬ا‪٤‬ت‪.ُ٥‬‬ ‫ؿائڀب‬ صفحه 80 ‫ٿچٗچ‪ُ ١‬ڄبًی اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ څ ‪ٛ‬ڊبکت اځ‬ ‫‪85‬‬ ‫‪ .2‬ثزرسی حىن عْبرت الىل‬ ‫پی ام ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی اٻٴٺ‪ ،‬اٳڄچځ ٿیتچاځ ثڈ ت‪ٜ‬جیٮ اعٴبٽ ُل‪٣‬ی ثلایڂ ٿچٗچ‪ ١‬پلؿاؽت‪ .‬ثغج‬ ‫ام ڃزبًت څ ‪ٛ‬ڊبکت اٻٴٺ‪ ،‬ٿڄچ‪ ٙ‬ثڈ ؿڅ ٿ‪ٜ‬ټت اًت‪ -1 :‬احجبت ٿٌٴلیت ‪ -2‬احجبت ڃزی ثچؿځ‬ ‫ٿٌٴلات؛ څ ام اڃزب ٳڈ عٴپ ډڀڈ ٿٌٴلات ‪٫‬ل‪ ١‬ثل عٴپ ؽڀل اًت‪ ،‬ٿغچک ٿجبعج ‪ٰ٫‬ڊی ؿکایڂ‬ ‫مٿیڄڈ‪ ،‬ٿجغج ‪ٛ‬ڊبکت څ ڃزبًت ؽڀل اًت‪.‬‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ ٯبئٺ ثڈ ‪ٛ‬ڊبکت ؽڀل‪ ،‬ٯبئٺ ثڈ ‪ٛ‬ڊبکت ًبیل ٿٌٴلات ڃین ډٌتڄـ‪ .‬رڀ‪٤‬ی ‪ٰ٫‬ڊب ٿ‪٤‬تٰـڃـ ٳڈ‬ ‫ډڀڈ ٿٌٴلات ڃزیاڃـ څ عتی ثلؽیایڂ ‪٫‬تچا کا ٯچٹ ٿِڊچک ؿاڃٌتڈاڃـ (ثغلاڃی‪)24ّ ،1403 ،‬‬ ‫ٷٌتلڇ ٯبئټیڂ ثڈایڂ ٯچٹ ام ُیؼ ٿ‪٬‬یـ (ٿ‪٬‬یـ‪ )73ّ ،1410 ،‬تبایتاهلل ٷټپبیٸبڃی (ٷټپبیٸبڃی‪،1371 ،‬‬ ‫ّ‪ )9‬څایتاهلل ًیٌتبڃی (ًیٌتبڃی‪ ،1414 ،‬د‪ )138ّ ،1‬اًت‪ .‬ٷلصڈایڄبځ ؿک اؿٻڈایڂ ‪٫‬تچا‬ ‫اؽتال‪ ٩‬ؿاکڃـ اٿب اٷل ٿٌٴلیت اٻٴٺ حبثت ُچؿ‪ ،‬ٿچٗچ‪ ١‬عٴپ ڃزبًت ثلایِبځ حبثت ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫ثلؽی ؿیٸل ام ‪ٰ٫‬ڊب ڃین ؿک ٿچکؿ ٿٌٴلات ‪٧‬یل ؽڀل ‪-‬څ ام رڀټڈ اٻٴٺ‪ -‬ٯبئٺ ثڈ ‪ٛ‬ڊبکتاڃـ‪ ،‬ام‬ ‫اثڂ‪ٰ٣‬یٺ (‪٣‬ڀبڃی‪ ،‬ثیتب‪ )20ّ ،‬تب ٿغٰٮ ؽچئی (ؽچئی‪ ،1418 ،‬د‪ )100ّ ،3‬څ اٿبٽ ؽڀڄی‬ ‫(ؽڀیڄی‪ ،1421 ،‬د‪ 258ْٓ ،3‬څ‪.)262‬‬ ‫ٯبئټیڂ ثڈ ‪ٛ‬ڊبکت څ ڃزبًت ثلاڍ ؽچؿ اؿٻڈاڍ فٳل ٳلؿڇاڃـ څ یب ثلاڍ ‪٫‬تچاڍایِبځ اؿٻڈاڍ ٯبثٺ‬ ‫تٔچک اًت‪ .‬اؿٻڈ ٯچٹ ثڈ ‪ٛ‬ڊبکت ‪٣‬جبکتاڃـ ام آٺ‪٣ ،‬ـٽ ٓـ٭ اًپ ؽڀل‪ ،‬کڅایبت ‪ٛ‬ڊبکت ؽڀل څ‬ ‫اڃٔلا‪ ٩‬اؿٻڈ ثڈ ‪٫‬لؿ ٿت‪٤‬بک‪ .٩‬اؿٻڈ ٯچٹ ثڈ ڃزبًت ڃین ‪٣‬جبکت اًت ام آٺ‪ ،‬ارڀب‪ ،١‬کڅایبت‬ ‫ڃزبًت ؽڀل څ کڅایت ؽبّ ؿاٹ ثل ڃزبًت‪ .‬ؿک اؿاٿڈ ثڈ ثلکًی اؿٻڈ ٯبئټیڂ ثڈ ‪ٛ‬ڊبکت اٻٴٺ‪ ،‬اؿٻڈ‬ ‫ٯبئټیڂ ثڈ ڃزبًت اځ څ ڃٰـ ډل یٲ امایڂ اؿٻڈ څ تجییڂ عٴپ ٓغیظ ؿک ٿٌئټڈ پلؿاؽتڈ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫‪ -1-2‬ادلِ لبئلیی ثِ عْبرت الىل‪:‬‬ ‫ثلاڍ ٯبئټیڂ ثڈ ‪ٛ‬ڊبکت اٻٴٺ صڊبک ؿٻیٺ ٯبثٺ ‪ٛ‬لط اًت‪:‬‬ ‫‪ -1-1-2‬اغل‬ ‫ٿلاؿ ام آٺ ؿکایڄزب آٺ ثلائت څ آٺ ‪ٛ‬ڊبکت اًت‪ .‬ؿک تڀٌٲ ثڈ ثلائت صڄیڂ ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت‪:‬‬ ‫ډڄٸبٽ ُٲ ؿک آٺ تٴټی‪ ٪‬ؿک ٓچکتی ٳڈ ‪٫‬غْ ٓچکت ٷل‪٫‬تڈ ثبُـ څ ؿٻیټی یب‪٫‬ت ڃِچؿ‪،‬‬ ‫تٴټی‪ ٪‬اٻناٿیڅرچؿ ڃـاکؿ (اڃٔبکڍ‪ ،1428 ،‬د‪ .)119ّ ،2‬ډڀضڄیڂ ٿیتچاځ ثڈ آبٻڌ اٻ‪ٜ‬ڊبکڋ‬ ‫تڀٌٲ ڃڀچؿ ٳڈ ثلٷل‪٫‬تڈ اًت ام کڅایبتی ٿبڃڄـ «ډڀڈ صین پبٱ اًت تب ٿچٯ‪٤‬ی ٳڈ ثـاڃی ڃزی‬ صفحه 81 ‫‪86‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪77 –100‬‬ ‫اًت‪ ،‬پی ډلٷبڇ ؿاڃٌتی ڃزی اًت څ اڃضڈ ڃـاڃٌتی تٴټی‪٬‬ی ثل تچ ڃیٌت» (‪ٛ‬چًی‪ ،1407 ،‬د‪،1‬‬ ‫ّ‪ )285‬څ « ډڀڈ صین ثل ډڀیڂ عبٹ (اثبعڈ) اًت تب ‪٧‬یل اځ ثل تچ اُٴبک ُچؿ یب ثیڄڈ ثل اځ ٯبئپ‬ ‫ُچؿ» (‪ٛ‬چًی‪ ،1407 ،‬د‪ )226ّ ،7‬ٳڈ ڃِبځ ٿیؿډـ تب ؿٻیٺ ٿ‪٤‬تجل ثل ٿڄ‪ ٢‬اًت‪٤‬ڀبٹ څ احجبت‬ ‫ڃزبًت څرچؿ ڃـاُتڈ ثبُـ‪ ،‬اًت‪٬‬بؿڇ ام ډیش صینڍ ٿڄ‪ ٢‬ڃـاکؿ‪ .‬ٿغٰٮ اکؿثیټی ام ‪ٰ٫‬ڊبیی اًت ٳڈ‬ ‫ثلاڍ احجبت ‪ٛ‬ڊبکت ثڈ آٺ تڀٌٲ ڃڀچؿڇ اًت (اکؿثیټی‪ ،1403 ،‬د‪.)310ّ ،1‬‬ ‫‪ -2-1-2‬ػذم غذق اسن خوز‬ ‫ؽڀل آټیتلیڂ ٿٌٴلات اًت تب ربیی ٳڈ ثلاڍ تجییڂ عٴپ صینډبڍ ؿیٸل‪ ،‬اځډب کا ثڈ ؽڀل‬ ‫تِجیڈ ٳلؿڃـ (‪ٛ‬چًی‪ ،1407 ،‬د‪ )125ّ ،9‬څ یب ډڀڈ یب ثلؽی ٿٌٴلات کا ؽڀل یب ثڈ ٿڄنٻڈ ؽڀل‬ ‫ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ڃڀچؿڃـ (‪ٛ‬چًی‪ ،1407 ،‬د‪.)112-111ّ ،9‬ایڂډب ٿچرت ُـڇ ٳڈ ثلؽی ‪ٰ٫‬ڊب ډڀبڃڄـ‬ ‫ثلؽی ٻ‪٨‬چیچځ (کا‪٧‬ت آ‪٬‬ڊبڃی‪ )299ّ ،1412 ،‬ثب اٻغب٭ ٿچٗچ‪٣‬ی ډڀڈ ٿٌٴلات ثڈ ؽڀل‪ ،‬ؽڀل‬ ‫کا اًڀی‪٣‬بٽ ثلاڍ ډڀڈ ٿٌٴلات (ُڊیـ حبڃی‪ ،‬ثیتب‪164ّ ،‬؛ ثغلاڃی‪ )113-112ّ ،1405 ،‬څ‬ ‫ٓـ٭ اًپ ؽڀل کا ٿ‪٤‬یبک عٴپ څ ‪٣‬ـٽ ٓـ٭ اًپ ؽڀل کا ٿچرت ‪٣‬ـٽ عٴپ ثـاڃڄـ (ؽچئی‪،1418 ،‬‬ ‫د‪ .)100ّ ،3‬ثلایڂ ٿ‪ٜ‬ټت ًڈ اُٴبٹ څاکؿ اًت‪:‬‬ ‫اشکال اٍل‪ :‬ٿ‪ٜ‬بثٮ تٔلیغبت ثلؽی ‪٣‬ټڀبڍ ٻ‪٨‬ت (اثڂًیـڇ‪2000 ،‬ٽ‪ ،‬د‪ )185ّ ،5‬څ ‪٣‬ټڀبڍ‬ ‫‪ٰ٫‬ڈ (‪ٛ‬چًی‪ ،1407 ،‬د‪474ّ ،5‬؛ ‪٣‬بٿټی‪ ،1418 ،‬د‪508-507ْٓ ،2‬؛ ٿغٰٮ ًجنڅاکڍ‪،1247 ،‬‬ ‫د‪ ،)129ّ ،1‬ؽڀل اًڀیثلاڍ ‪ٔ٣‬یل ‪٣‬ڄت اًت څ ڃڈ رڀی‪ ٢‬ٿٌٴلات څ اًت‪٤‬ڀبٹ اځ ثلاڍ ًبیل‬ ‫ٿٌٴلات تٌڀ٘ظ څ ٿٓزبم اًت څ ُچاډـڍ ثلایڂ ٿ‪ٜ‬ټت څرچؿ ؿاکؿ (اثڂًیـڋ‪2000 ،‬ٽ‪ ،‬د‪،5‬‬ ‫ّ‪.)185‬‬ ‫اشکال دٍم‪٣ :‬ل‪ ٩‬ام تڄنیٺ صڈ ٿی‪٫‬ڊڀـ؟ ؿک پبًؼایڂ پلًَ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ‪٣‬ل‪« ٩‬رلیبځ ؿاؿځ‬ ‫تڄنیٺ ام ڃبعیڈ ٿچٗچ‪ »١‬کا ٿی‪٫‬ڊڀـ‪ ،‬ٿخالً څٯتی ٷ‪٬‬تڈ ٿیُچؿ «اٻ‪َّٜ‬چٓا‪ ٔ٩‬ثِبٻْجٓیٕت‪ٓٓ ٙ‬ټَبڋٌ» (ؿاکٿی‪،1421 ،‬‬ ‫د‪٫ )1156ّ ،2‬ڊپ ‪٣‬ل‪٫‬یایڂ اًت ٳڈ ډڀڈ ‪ٛ‬چا‪٩‬ډب ٿبڃڄـ ڃڀبمڃـ‪ ،‬ڃڈایڂ ٳڈ ‪ٛ‬چا‪ ،٩‬ډڀڈ اعٴبٽ‬ ‫ڃڀبم کا ؿاکؿ‪ .‬پی څٯتی ٷ‪٬‬تڈ ٿیُچؿ ٳڈ ٿٌٴلات ؽڀلڃـ‪٫ ،‬ڊپ ‪٣‬ل‪٫‬ی صڄیڂ ٿیُچؿ‪ :‬ډڀڈ ٿٌٴلات‬ ‫ٿبڃڄـ ؽڀل ډٌتڄـ‪ ،‬ڃڈایڄٴڈ ډل عٴڀیؽڀل ؿاُت‪ ،‬اڃڊب ډپ ؿاکڃـ (‪٫‬بٗٺ ٿٰـاؿ‪ ،1404 ،‬د‪،1‬‬ ‫ّ‪.)47‬‬ ‫اشکال سَم‪ :‬څرڈُجڈایڂ تڄنٹ صیٌت؟ ٿیؿاڃیپ ٳڈ ثلاڍ تڄنیٺ‪ ،‬ثبیـ ٿِبثڊتی څرچؿ ؿاُتڈ ثبُـ‬ ‫څ ډلٷبڇ تِجیڈ څ تڄنیٺ ثـڅځ ٯلیڄڈ ؽبّ ثبُـ‪٣ ،‬ل‪٫‬بً اڃٔلا‪ ٩‬پیـا ٿیٳڄـ ثڈ څیوٷی آټی ٿِتلٱ‬ صفحه 82 ‫ٿچٗچ‪ُ ١‬ڄبًی اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ څ ‪ٛ‬ڊبکت اځ‬ ‫‪87‬‬ ‫څ اځ څیوٷی ٯ‪٤ٜ‬ی څ ٿتجبؿک ام ؽڀل ڃنؿ ٿتِل‪٣‬ڈ‪ ،‬عٴپ تٴټی‪٬‬ی علٿت تڄبڅٹ اًت‪ .‬ثڈ ‪٣‬الڅڇ اٷل‬ ‫علٿت ؽڀل ام ٗلڅکیبت اًالٽ ثبُـ –ٳڈ ډٌت‪ -‬ؿیٸل ڃیبمڍ ڃجچؿ ٿ‪ٔ٤‬چٽ (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) ؿک‬ ‫کڅایتی ؽڀل کا ثڈ ٿڄنٻڈ ٿلؿاک (‪ٛ‬چًی‪ ،1407 ،‬د‪ )114ّ ،9‬څ ؿک کڅایت ؿیٸل ثڈ ٿڄنٻڈ ؿٔڃجڈ یب‬ ‫ٷچُت ؽچٱ (‪ٛ‬چًی‪ ،1407 ،‬د‪ )113ّ ،9‬ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٳڄڄـ‪ ،‬ؽٔچٓب ٳڈ علٿت ډڀیڂ ٿچاکؿ ڃین ام‬ ‫ٗلڅکیبت اًالٽ څ ڃٔچّ ٯلاځ اًت‪ .‬پیایڂ تڄنیٺ ثبیـ ٿت٘ڀڂ ٿ‪٤‬ڄبیی ؿیٸل ثبُـ څ اځ صینڍ‬ ‫ڃیٌت رن ڃزبًت‪ .‬پی ‪٫‬ڊپ ‪٣‬ل‪٫‬ی ام ا‪ٛ‬ال٭ تڄنیٺ ؽڀل‪ ،‬صڄیڂ ٿیُچؿ‪« :‬ډڀڈ ؽڀلډب ام رڊت‬ ‫علٿت‪ ،‬ډڀبڃڄـ ٿلؿاک څ ؽچٱ ډٌتڄـ» (ٓـک‪ ،1408 ،‬د‪333-332ّ ،3‬؛ ‪٫‬بٗٺ ٿٰـاؿ‪،1404 ،‬‬ ‫د‪47ّ ،1‬؛ ؽڀیڄی‪ ،1421 ،‬د‪.)264ّ ،3‬‬ ‫‪ -3-1-2‬رٍایبت عْبرت خوز‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبیی ٳڈ کڅایبت ‪ٛ‬ڊبکت ؽڀل کا ثل کڅایبت ڃزبًت تلریظ ؿاؿڇاڃـ ‪-‬ڃ‪٠‬یل ٿغٰٮ اکؿثیټی‬ ‫(اکؿثیټی‪ ،‬ثیتب‪ 627ْٓ ،‬څ‪ -)628‬ٿیتچاڃڄـ ثب تڄٰیظ ٿڄب‪ ٙ‬څ یب ٯیبى اڅٻچیت‪ ،‬ثڈ ‪ٛ‬ڊبکت ًبیل‬ ‫ٿٌٴلات عٴپ ٳڄڄـ‪ .‬تچٗیظ‪ :‬ام اڃزب ٳڈ ٿڄب‪ ٙ‬څ ٿ‪٤‬یبک ؿک ‪ٛ‬ڊبکت ؽڀل (تلریظ اؿٻڈ ‪ٛ‬ڊبکت) ؿک‬ ‫ًبیل ٿٌٴلات ڃین څرچؿ ؿاکؿ‪ ،‬پی عٴڀِبځ یٴٌبځ اًت څ یبایڄٴڈ ٷ‪٬‬تڈ ُچؿ اٷل ؽڀل ‪-‬ٳڈ‬ ‫آټیتلیڂ ٿٌٴلات اًت‪ -‬پبٱ ثبُـ‪ً ،‬بیل ٿٌٴلات ثڈ ‪ٛ‬لیٮ اڅٻی پبٱاڃـ‪ ،‬ثڄبثلایڂ اٻٴٺ ڃین –‬ ‫عتی ثل ‪٫‬لٕ ٿٌٴلیت‪ -‬پبٱ اًت‪ .‬ٿڀٴڂ اًت ثتچاځایڂ ٿ‪ٜ‬ټت کا ام ‪٣‬جبکت ٓبعترچاډل فیٺ‬ ‫تچٗیظ ؿٻیٺ ثیا‪٣‬تڄبیی ٿلعچٽ ًیـ ٿلت٘ی ثڈ ٯچٹ ٿؾبٻ‪ ٪‬ؿک ڃزبًت ٿٌٴلات اًتڄجب‪ ٙ‬ڃڀچؿ‬ ‫(ڃز‪٬‬ی‪ ،1404 ،‬د‪.)4-3ّ ،6‬‬ ‫اُٴبٹ آټی ثلایڂ ًؾڂ اُٴبٹ ٿجڄبیی څ ڃپقیل‪٫‬تڂ تلریظ کڅایبت ‪ٛ‬ڊبکت ؽڀل ثل کڅایبت‬ ‫ڃزبًت اځ اًت ٳڈ ثغج اځ ام ڃ‪ٜ‬ب٭ایڂ ڃچُتڈ ؽبکد اًت (کٱ‪ :‬ک‪٫‬ی‪٤‬ی‪.)66-62ّ ،1399 ،‬‬ ‫‪ -4-1-2‬اًػزاف ادلِ ثِ هسىزات هتؼبرف‬ ‫څاهٷبځ ډڀیِڈ ؿک ٿ‪٤‬ڄبڍ ٿ‪٤‬ڊچؿ څ ٿت‪٤‬بک‪ِ٫‬بځ ڃنؿ ‪٣‬ل‪ ٩‬اًت‪٤‬ڀبٹ ٿیُچڃـ څ اًت‪٤‬ڀبٹ ؿک ‪٧‬یل اځ‬ ‫ڃیبمٿڄـ ٯلیڄڈ اًت‪ .‬ثڄبثلایڂ ٿلاؿ ام څاهڇ «ٿٌٴل» ؿک کڅایبت‪ ،‬ٿٔبؿیٮ ٿت‪٤‬بک‪ ٩‬اځ (ڃ‪٠‬یل ؽڀل څ‬ ‫‪ٰ٫‬ب‪ )١‬اًت څ اؿٻڈ ام ًؾڂ پیلاٿچځ ٿٔبؿیٮ ڃبٿت‪٤‬بک‪ ٩‬ڃ‪٠‬یل اٻٴٺ –ثل ‪٫‬لٕ احجبت ٿٌٴلیت‪-‬‬ ‫ًبٳتاڃـ (ؽچئی‪ ،1428 ،‬د‪ُ .)100ّ ،3‬ڊیـ ٓـک ؿک تاییـایڂ ًؾڂ اًتبؿٍ (اڃٔلا‪ ٩‬ثڈ‬ ‫ٿت‪٤‬بک‪ )٩‬ٿ‪٤‬تٰـ اًت اڅالً ؿٻیٺ ٿٌتٰټی ثل ‪ٛ‬ڊبکت ٿٌٴلڍ ٳڈ ُلثَ ڃبٿت‪٤‬بک‪ ٩‬اًت څرچؿ ڃـاکؿ‬ ‫څ ډلصڈ ډٌت ډڀبځ اؿٻڈ ‪ٛ‬ڊبکت ٿ‪ٜ‬ټٮ ٿٌٴل اًت ٳڈ ؿک ت‪٤‬بکٕ ثب اؿٻڈ ڃزبًت څ ا‪٣ٙ‬ڀبٹ ٿلرظ‬ صفحه 83 ‫‪88‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪77 –100‬‬ ‫‪٣‬الری‪ً ،‬بٯ‪ُ ٚ‬ـڇ اًت‪ .‬حبڃیبً –ثل ‪٫‬لٕ څرچؿ ؿٻیٺ ؽبّ‪ -‬تٰیڈ‪٫ ،‬تچا ثڈ ‪ٛ‬ڊبکت کا اٯت٘ب‬ ‫ٿیٳڄـ؛ میلا ا‪٫ٙ‬تب ثڈ ڃزبًت ‪٧‬یلؽڀل ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ا‪٫ٙ‬تب ثڈ ڃزبًت ؽڀل ډپ ډٌت ‪-‬صچځ ٯ‪٤ٜ‬ب عبٹ‬ ‫ؽڀل ام ٿٌٴلات ‪٧‬یل ؽچؿٍ ثـتل اًت‪ -‬څایڂ ی‪٤‬ڄی کڅیبکڅیی ثب ًال‪ٛ‬یڂ ُبکه اٻؾڀل (ٓـک‪،‬‬ ‫‪ ،1408‬د‪.)359ّ ،3‬‬ ‫اٻجتڈ څڍ ؿک اؿاٿڈ‪ ،‬ؽڂ اًتبؿٍ کا ڃٰـ ٿیٳڄـ صلا ٳڈ ثبیـ ثلکًی ُچؿ ٳڈ ٿڄِاایڂ اڃٔلا‪٩‬‬ ‫صیٌت؟ ‪ -1‬ڃجچؿځ صڄیڂ ٿٌٴلڍ ؿک اځ ؿڅکاځ؛ ‪ -2‬ٿڄبًجت عٴپ څ ٿچٗچ‪ ،١‬ٳڈ ‪٣‬ل‪٫‬ب ٿچٗچ‪١‬‬ ‫ٿٌٴل کا ٿؾتْ ثڈ ٿٌٴلڍ ٿیٳڄـ ٳڈ ثلاڍ ڃچُیـځ تڊیڈ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫اٷل ٿڄِا اڃٔلا‪ٰ٫ ،٩‬ـاځ صڄیڂ ٿٌٴلاتی ؿک اځ مٿبځ اًت‪ ،‬ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٓ‪ٙ‬ل‪٣ ٩‬ـٽ څرچؿ‪ ،‬ؿٻیٺ ثل‬ ‫اڃٔلا‪ ٩‬ڃڀیُچؿ‪ ،‬ثڈ ؿٻیٺ ٓغت عڀٺ څاهڇ ٿٌٴل ثل ٿٌٴل ‪٧‬یل ٿت‪٤‬بک‪ ٩‬څ ‪٣‬ـٽ ٓغت ًټت‬ ‫ٿٌٴل ام اځ‪ ،‬ډڀبڃڄـ ًبیل ٿٌٴلات‪.‬‬ ‫اٷل ٿڄِا اڃٔلا‪ ،٩‬ٿڄبًجت ‪٣‬ل‪٫‬ی ثیڂ عٴپ څ ٿچٗچ‪ ١‬اًت‪ ،‬ثبیـ ٷ‪٬‬ت اکتٴبمات ‪٣‬ل‪٫‬ی صڄیڂ‬ ‫ٿڄبًجبتی کا ؿکٱ ڃڀیٳڄـ څ ‪٣‬ل‪ ٩‬ث‪٤‬یـ ڃڀیؿاڃـ ٳڈ اًٴبک‪ ،‬ؽچؿٍ عٴڀت ڃزبًت ثبُـ ډلصڄـ‬ ‫ڃچُیـځ اځ ٿٌٴل ڃبٿت‪٤‬بک‪ ٩‬ثبُـ‪ .‬ثبایڂ ثیبځ ثڈ ڃ‪٠‬ل ُڊیـ ٓـک اڃٔلا‪ ٩‬ثڈ ‪٫‬لؿ ٿت‪٤‬بک‪٧ ،٩‬ټ‪ ٚ‬اًت‬ ‫(ٓـک‪ ،1408 ،‬د‪.)359ّ ،3‬‬ ‫‪ -2-2‬ادلِ لبئلیی ثِ ًجبست الىل‪:‬‬ ‫اؿٻڈاڍ ٳڈ ثلاڍ ٯبئټیڂ ثڈ ڃزبًت اٻٴٺ فٳل ُـڇ یب ٿڀٴڂ اًت فٳل ُچؿ‪ ،‬ٿزڀچ‪٣‬ب صڊبک ؿٻیٺاڃـ‬ ‫(آٺ‪ ،‬ارڀب‪ ،١‬کڅایبت ‪٣‬بٽ څ کڅایت ؽبّ)‪ .‬ؿک اؿاٿڈ ډلیٲ ام اڃڊب ٿچکؿ ثلکًی ٯلاک ؽچاډـ‬ ‫ٷل‪٫‬ت‪.‬‬ ‫‪ -1-2-2‬اغل‬ ‫اٷل ؿک ٿچکؿ ٿٔـاٯیت اٻٴٺ څ اٿخبٹ اځ ثلاڍ ؽڀل څ ٿٌٴل ُٲ ٳلؿیپ څ پی ام ثلکًی ثبم ډپ‬ ‫ڃتچاڃٌتیپ ثڈ ا‪ٛ‬ڀیڄبځ ثلًیپ ٳڈ اٻٴٺ ٿٔـا٭ ؽڀل څ ٿٌٴل ڃیٌت‪ ،‬المٿٌت رڊت ٿٔچځ ٿبڃـځ ام‬ ‫‪ٰ٣‬به ٿغتڀٺ څ ک‪٣‬بیت عٮ ‪ٛ‬ب‪٣‬ت اعتیب‪ ٙ‬ڃڀبییپ تب ثلائت یٰیڄی امایڂ تٴټی‪ ٪‬عبٓٺ ُچؿ‪.‬‬ ‫ڃ‪٠‬یلای ڂ اًتـالٹ ؿک ‪٣‬جبکات ‪٫‬بٗٺ ٿٰـاؿ ؿک ُلط ٯچٹ ٿغٰٮ عټی ثڈ صِپ ٿیؽچکؿ (‪٫‬بٗٺ‬ ‫ٿٰـاؿ‪ ،1404 ،‬د‪ )145-144ّ ،1‬څ ٿڀٴڂ اًت ثتچاځایڂ ًؾڂ کا ام ‪٫‬تبڅاڍ ثلؽی ٿ‪٤‬بٓلیڂ‬ ‫ثلؿاُت ڃڀچؿ (ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪.)37ّ ،1429 ،‬‬ صفحه 84 ‫ٿچٗچ‪ُ ١‬ڄبًی اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ څ ‪ٛ‬ڊبکت اځ‬ ‫‪89‬‬ ‫‪ -2-2-2‬اجوبع‬ ‫ام ًچڍ ثلؽی ‪ٰ٫‬ڊب اؿ‪٣‬بڍ ارڀب‪ ١‬یب ‪٣‬ـٽ اٻؾال‪ُ ٩‬ـڇ یب ُڊلت ٯچٹ ڃزبًت ٿٌٴلات (‪٣‬ڀبڃی‪،‬‬ ‫ثیتب‪19ّ ،‬؛ ‪ٛ‬چًی‪ ،1387 ،‬د‪36ّ ،1‬؛ عټی‪ ،1413 ،‬د‪ )469ّ ،1‬یب ٿٌٴلات ٿبی‪( ٢‬عټجی‪،‬‬ ‫‪41ّ ،1417‬؛ ڃز‪٬‬ی‪ ،1404 ،‬د‪ )3ّ ،6‬یب ؽٔچّ ٿٌٴلات ٿبی‪ ٢‬ثبالٓبٻڌ (ؽڀیڄی‪ ،1421 ،‬د‪،3‬‬ ‫ّ‪ )265‬ٳڈ ثل ‪٫‬لٕ احجبت ٿٌٴلیت اٻٴٺ‪ ،‬اځ کا ڃین ُبٿٺ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫ډڀضڄیڂ ثلؽی ‪ٰ٫‬ڊب ثب تڀٌٲ ثڈ ارڀب‪ ١‬ٿلٳت ٿ‪٤‬تٰـڃـ ام اڃزب ٳڈ ډڀڈ ٯبئټیڂ ثڈ ڃزبًت ؽڀل‪،‬‬ ‫ٯبئٺ ثڈ ڃزبًت ًبیل ٿٌٴلات ڃین ډٌتڄـ څ ډڀڈ ٯبئټیڂ ثڈ ‪ٛ‬ڊبکت ؽڀل ٯبئٺ ثڈ ‪ٛ‬ڊبکت ًبیل‬ ‫ٿٌٴلات ډٌتڄـ‪ ،‬ثڄبثلایڂ ثب احجبت ڃزبًت ؽڀل‪ ،‬ڃزبًت ًبیل ٿٌٴلات ڃین احجبت ٿیُچؿ‬ ‫(ؽچاڃٌبکڍ‪ ،‬ثیتب‪ ،‬د‪ )222ّ ،4‬ؿک ڃٰـایڂ ًؾڂ ثبیـ ٷ‪٬‬ت صڄیڂ ‪٫‬ڊڀیام ٳالٽ ‪٣‬ټڀب ؿک ڃبعیڈ‬ ‫ٯچٹ ثڈ ڃزبًت ٓغیظ ڃیٌت څ ٿیبځ ٯبئټیڂ ثڈ ڃزبًت ؽڀل ؿک ٿچکؿ ڃزبًت ًبیل ٿٌٴلات‬ ‫اؽتال‪ ٩‬ډٌت‪.‬‬ ‫‪ -3-2-2‬رٍایبت ػبم (ًجبست خوز)‬ ‫اٷل اؿٻڈ ‪ٛ‬ڊبکت څ ڃزبًت ٿٌٴل تٴب‪٫‬ا ڃڀبیڄـ څ کڅایبت ڃزبًت ثڈ ؿٻیټی تلریظ یبثڄـ‪ ،‬اؿٻڈ‬ ‫‪ٛ‬ڊبکت کا ام عزیت یب اکاؿڇ رـڍ ًبٯ‪ ٚ‬ٿیٳڄـ څ ٿ‪٤‬ڄب ڃـاکؿ ٳڈ ‪٫‬لؿ ڃبؿک –ی‪٤‬ڄی ٿٌٴلڍ ٳڈ‬ ‫ُلثَ ڃبٿت‪٤‬بک‪ ٩‬اًت‪ -‬ثیؿٻیٺِؽبّ امایڂ ؿٻیٺ عبٳپ ؽبکد ُچؿ (ٓـک‪ ،1408 ،‬د‪358ّ ،3‬؛‬ ‫ؽچاڃٌبکڍ‪ ،1405 ،‬د‪ )203ّ ،1‬ثڄبثلایڂ کڅایبت ڃزبًت ؽڀل ٿیتچاڃـ ؿٻیٺ ثل ڃزبًت اٻٴٺ‬ ‫ثبُـ‪ ،‬اٻجتڈ ثل ‪٫‬لٕ پقیل‪٫‬تڂِ ٿٌٴلیت اځ‪.‬‬ ‫‪ -4-2-2‬رٍایت خبظ (غحیحِ ػلی ثی هْشیبر)‬ ‫ؿک ٿیبځ کڅایبت ڃزبًت ؽڀل‪ ،‬پڄذ کڅایت ڃْ یب ُجڈ ڃْ ثل ڃزبًت ؽڀل ډٌتڄـ (ک‪٫‬ی‪٤‬ی‪،‬‬ ‫‪ )38-24ّ ،1399‬ٳڈ ؿک یٴی ام اڃڊب (ٓغیغڈ ‪٣‬ټی ثڂ ٿڊنیبک) ‪٣‬الڅڇ ثل ؽڀل څ ڃجیق‪ ،‬ارڀبال ؿک‬ ‫ٿچکؿ ٿٌٴل ڃین ًؾڄی ٷ‪٬‬تڈ ُـڇ اًت‪ ،‬ثڄبثلایڂ آټیتلیڂ ٿٌتڄـ ڃزبًت ٿٌٴلات ُڀلؿڇ ُچؿ‪.‬‬ ‫اٻجتڈ اٷل ؿالٻتایڂ ؿٻیٺ ثل ڃزبًت ٿٌٴلات احجبت ڃِچؿ‪ ،‬ډڄچم ډپ ‪ٛ‬ڊبکت حبثت ڃڀیُچؿ صلاٳڈ‬ ‫ٿڀٴڂ اًت ٷ‪٬‬تڈ ُچؿ ؿٻیٺ ‪ٰ٫‬بډتی ُل‪٣‬ی (ٿبڃڄـ آٺ اعتیب‪ )ٙ‬یب ‪ٰ٣‬ټی (ٿبڃڄـ ٿٌټٲ عٮ اٻ‪ٜ‬ب‪٣‬ڌ)‬ ‫ثتچاڃـ ڃزبًت کا احجبت ٳڄـ‪ .‬پی امایڂ ثیبځ ٳچتبڇ‪،‬ایڄٲ ثڈ ثلکًی ت‪ٔ٬‬یټی ٓغیغڈ ٿقٳچک پلؿاؽتڈ‬ ‫ٿیُچؿ‪.‬‬ صفحه 85 ‫‪91‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪77 –100‬‬ ‫هتی غحیحِ ػلی ثی هْشیبر‬ ‫اٻْغٌٔٓیٕڂُ ثٕڂُ ٿٔغٓڀ‪ٛ‬ـ‪ٓ٣ ٚ‬ڂْ ‪ٓ٣‬جٕـ‪ ٙ‬اٻټَّڈ‪ ٙ‬ثٕڂِ ‪ٓ٣‬بٿ‪ٙ‬لٍ ‪ٓ٣‬ڂْ ‪ٓ٣‬ټ‪ٙ‬یِّ ثٕڂِ ٿٓڊٕنِیٓبکٓ څٓ ٿٔغٓڀ‪ٛ‬ـٔ ثٕڂُ یٓغٕیٓى ‪ٓ٣‬ڂْ وَعٕڀٓـٓ ثٕڂِ‬ ‫ٿٔغٓڀ‪ٛ‬ـ‪ٓ٣ ٚ‬ڂْ ‪ٓ٣‬ټ‪ٙ‬یٍّ څٓ ‪ٓ٣‬ټ‪ٙ‬ی‪ ٜ‬ثٕڂُ ٿٔغٓڀ‪ٛ‬ـ‪ٓ٣ ٚ‬ڂْ ًٓڊٕٺِ ثٕڂِ مِیٓبؿ‪ٓ٣ ٚ‬ڂْ ‪ٓ٣‬ټ‪ٙ‬یِّ =ثٕڂِ ٿٓڊٕنِیٓبکٓ< ٯَبٹَ‪ :‬ٯَلَوْتٔ ‪ٙ٫‬ی ٳ‪ٙ‬تَبهِ ‪ٓ٣‬جٕـ‪ٙ‬‬ ‫اٻټَّڈ‪ ٙ‬ثٕڂِ ٿٔغٓڀ‪ٛ‬ـ‪ ٚ‬بِٻَى وَثِی اٻْغٌٓٓڂِ ‪ :١‬رٔ‪ٙ٤‬ټْتٔ ‪ٙ٫‬ـٓاٱٓ کٓڅٓى مٔکٓاکٓڋُ ‪ٓ٣‬ڂْ وَثِی رٓ‪َ٬ٕ٤‬لٍ څٓ وَثِی ‪ٓ٣‬جٕـ‪ ٙ‬اٻټَّڈ‪ٙ٫ ّ ٙ‬ی‬ ‫اٻْؾَڀٕلِ یٔٔ‪ٙ‬یتٔ حَچٕهٓ اٻلَّرٔٺِ‪ ،‬وَڃَّڊٔڀٓب ٯَبال‪ :‬ٻَب ثٓاْىٓ =ثِ<اَځْ یٔٔٓټَّى ‪ٙ٫‬یڈ‪ ٙ‬بِڃَّڀٓب عٔلِّٽٓ ُُلْثٔڊٓب‪ .‬څٓ کٓڅٓى ‪َ٧‬یٕلُ مٔکٓاکٓڋَ‬ ‫‪ٓ٣‬ڂْ وَثِی ‪ٓ٣‬جٕـ‪ ٙ‬اٻټَّڈ‪ ١ ٙ‬وَڃَّڈٔ ٯَبٹَ‪ :‬بِفَا وَٓٓبهٓ حَچٕثٓٲٓ ؽَڀٕلٌ وَڅٕ ڃَجِیقٌ یٓ‪ٕ٤‬ڄ‪ٙ‬ی اٻْڀٌٕٔٴ‪ٙ‬لَ ‪َ٫‬ب‪ٌْٙ٧‬ټْڈٔ بِځْ ‪ٓ٣‬لَ‪ْ٫‬تٓ ٿٓچٕٗ‪ٓ٤ٙ‬ڈٔ څٓ‬ ‫بِځْ ٻَپٕ تَ‪ٕ٤‬لِ‪ ٕ٩‬ٿٓچٕٗ‪ٓ٤ٙ‬ڈٔ ‪َ٫‬ب‪ٌْٙ٧‬ټْڈٔ ٳُټَّڈٔ څٓ بِځْ ٓٓټَّیٕتٓ ‪ٙ٫‬یڈ‪َ٫ ٙ‬اَ‪ٙ٣‬ـٕ ٓٓټَبتَٲٓ‪َ٫ .‬اَ‪ٕ٣‬ټ‪ٙ‬ڀٕڄ‪ٙ‬ی ٿٓب اؽُقُ ثِڈ‪ٙ‬؟ ‪َ٫‬چٓٯَّ‪ ٓ٢‬ثِؾَ‪ِّٜ‬ڈ‪١ ٙ‬‬ ‫=څٓ ٯَلَوتُڈٓ<‪ :‬ؽُقْ ثَِٰچٕٹِ وَثِی ‪ٓ٣‬جٕـ‪ ٙ‬اٻټَّڈ‪.١ ٙ‬‬ ‫تلرڀڈ‪٣ :‬ټی ثڂ ٿڊنیبک ٿیٷچیـ‪ :‬ؿک ڃبٿڈ ‪٣‬جـاهلل ثڂ ٿغڀـ ع٘یڄی ثڈ اٿبٽ کٗب (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ)‬ ‫ؽچاڃـٽ ٳڈ =صڄیڂ ڃچُتڈ ثچؿ‪٫ <:‬ـایت ُچٽ مکاکڇ ام اثبر‪٬٤‬ل (;اٿبٽ ثبٯل ‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) څ اثب‪٣‬جـاهلل‬ ‫(;اٿبٽ ٓبؿ٭ ‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) ؿک ٿچکؿ ؽڀلڍ ٳڈ ثڈ ٻجبى ثلؽچکؿ ٳڄـ‪ ،‬کڅایت ٳلؿڇ ٳڈ ‪٫‬لٿچؿڃـ‬ ‫«اُٴبٻی ڃـاکؿ ٳڈ ثب اځ ڃڀبم ثؾچاڃـ‪ ،‬صلا ٳڈ ‪ ٰٚ٫‬ڃچُیـڃَ علاٽ ُـڇ اًت» څ ‪٧‬یل مکاکڇ ام‬ ‫اثب‪٣‬جـاهلل کڅایت ٳلؿڃـ ٳڈ ‪٫‬لٿچؿ‪« :‬اٷل ؽڀل یب ڃجیق ‪-‬ٿڄ‪٠‬چکٍ ڃجیق ٿٌٴل ثچؿ‪ -‬ثڈ ٻجبًت ثلؽچکؿ‬ ‫ٳلؿ‪ ،‬اڃزب کا ثِچڍ اٷل ربیَ کا ٿیؿاڃٌتی څ اٷل ٿچٗ‪ ٢‬ثلؽچکؿ کا ڃڀیؿاڃی تڀبٽ ٻجبًت کا‬ ‫ثِچڍ څ اٷل ثب اځ ڃڀبم ؽچاڃـڍ ڃڀبمت کا ا‪٣‬بؿڇ ٳڂ»‪ .‬پی ثڈ ٿڂ ثیبٿچمیـ ٳڈ ٳـاٽیٲ کا ‪٣‬ڀٺ‬ ‫ٳڄپ؟ پی ع٘لت ثب ؽ‪ ٚ‬ؽچیَ ڃچُت ‪-‬څ ٿڂ ډپ ؽچاڃـٽ‪ً :-‬ؾڂ اثب‪٣‬جـاهلل کا ‪٣‬ڀٺ ٳڂ‪( .‬ٳټیڄی‪،‬‬ ‫‪ ،1407‬د‪407ّ ،3‬؛ ‪ٛ‬چًی‪ ،1407 ،‬د‪)281ّ ،1‬‬ ‫ثزرسی سٌذ رٍایت‪:‬‬ ‫ایڂ کڅایت تب ‪٣‬ټی ثڂ ٿڊنیبک‪ً ،‬ڈ ًڄـ ؿاکؿ‪ -1 :‬اٻغٌیڂ ثڂ ٿغڀـ ‪٣‬ڂ ‪٣‬جـاهلل ثڂ ‪٣‬بٿل ‪ -2‬ٿغڀـ‬ ‫ثڂ یغیى ‪٣‬ڂ وعڀـ ثڂ ٿغڀـ ‪٣ -3‬ټی ثڂ ٿغڀـ ‪٣‬ڂ ًڊٺ ثڂ میبؿ‪.‬‬ ‫رڄبه «عٌیڂ ثڂ ٿغڀـ ثڂ ‪٣‬بٿل» څ «ٿغڀـ ثڂ یغیی اٻ‪ٜ٤‬بک» څ «‪٣‬ټی ثڂ ٿغڀـ ثڂ اثلاډیپ‬ ‫ٳټیڄی ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬ثڈ ‪٣‬الځ» ډل ًڈ اًبتیـ ٳټیڄی څ ام حٰبتڄـ (ڃزبُی‪ 66ْٓ ،1407 ،‬څ‪ 353‬څ‪.)260‬‬ ‫ؿک ‪ٛ‬جٰڈ ث‪٤‬ـڍ کڅایبځ‪ ،‬ؿڅ ڃ‪٬‬لُبځ (ی‪٤‬ڄی ‪٣‬جـاهلل ثڂ ‪٣‬بٿل اُ‪٤‬لڍ څ اعڀـ ثڂ ٿغڀـ ثڂ ‪٣‬یٌی‬ ‫اُ‪٤‬لڍ) ام ثنکٷبځ ‪ٰ٫‬ڊبڍ ُی‪٤‬ڈ ؿک ‪ٔ٣‬ل ؽچیَ ثچؿڇاڃـ (ڃزبُی‪218ّ ،1407 ،‬؛ ‪ٛ‬چًی‪ ،‬ثیتب‪،‬‬ ‫ّ‪ .)60‬ڃ‪٬‬ل ًچٽ (ًڊٺ ثڂ میبؿ) ڃین څحبٯتَ ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿب حبثت اًت‪ .‬ٻقا ثبیـ ٷ‪٬‬ت ډل ًڈ ًڄـ‬ ‫کڅایت تبٽ څ ؿک اڅد ا‪٣‬تالًت څ عتی اٷل ٳٌی ؿک ًڊٺ ثڂ میبؿ ٿڄبٯِڈ ٳڄـ څ اځ کا ڃپقیلؿ‪ ،‬ؿڅ‬ صفحه 86 ‫ٿچٗچ‪ُ ١‬ڄبًی اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ څ ‪ٛ‬ڊبکت اځ‬ ‫‪91‬‬ ‫ًڄـ ؿیٸل تبٽ اًت‪ً« .‬ڊٺ ثڂ میبؿ» ام رڀټڈ کاڅیبڃی اًت ٳڈ ثغج کربٻی پیلاٿچځ څڍ‪ ،‬ثٌیبک‬ ‫ٿ‪ٔ٬‬ٺتل ام کًبٻتایڂ تغٰیٮ اًت‪ .‬اٿب ارڀبالً ثیبځ ٿیُچؿ ٳڈ څڍ ؿاکاڍ تچحیٰبت څ ت٘‪٤‬ی‪٬‬بتی‬ ‫اًت ٳڈ ٿڄزل ثڈ اؽتال‪ ٩‬ؿک پقیلٍ څحبٯت څڍ ُـڇ اًت‪ .‬ڃزبُی اڅ کا ٗ‪٤‬ی‪ ٪‬ؿک عـیج څ‬ ‫‪٧‬یلٯبثٺ ا‪٣‬تڀبؿ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیڃڀبیـ (ڃزبُی‪ )185ّ ،1407 ،‬څٻی ُیؼ ٷلصڈ ؿک ‪٫‬ڊلًت اڅ کا‬ ‫ٗ‪٤‬ی‪ ٪‬ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیٳڄـ (‪ٛ‬چًی‪ ،‬ثیتب‪ )228ّ ،‬اٿب ؿک کربٹ ؽچیَ څڍ کا تچحیٮ ڃڀچؿڇ اًت‬ ‫(‪ٛ‬چًی‪ )387ّ ،1427 ،‬ؿک تچحیٮ څڍ ثڈ ‪٣‬جبکات ًیـ ثغلاٻ‪٤‬ټچٽ ثٌڄـڇ ٿیُچؿ ٳڈ ٿِتڀٺ ثل پڄذ‬ ‫ؿٻیٺ ثل تچحیٮ ًڊٺ ثڂ میبؿ اًت؛ اڅٹ‪ :‬ڃْ ُیؼ ‪ٛ‬چًی؛ ؿڅٽ‪ :‬ٳخلت کڅایبت ًڊٺ ؿک آچٹ څ‬ ‫‪٫‬لڅ‪ ،١‬ثڈ ٗڀیڀڈ ا‪٣‬تڀبؿ ثنکٷبځ آغبه عـیج ثڈ اڅ؛ ا‪٫‬لاؿڍ ڃ‪٠‬یل ُیؼ ٓـڅ٭ څ پـکٍ څ ٳټیڄی‬ ‫(‪٣‬ټیڊپ اٻلعڀڌ)؛ ًچٽ‪ً :‬الٿت اڅ ام څرچڇ ٗ‪ ،٪٤‬ٿؾٔچٓبً اکت‪٬‬ب‪( ١‬ا‪٣‬تٰبؿ ثڈ ت‪٬‬چیٖ) څ تؾټی‪ٚ‬‬ ‫(ت‪ٌ٬‬یل ثب‪ٛ‬ڄی ام ُلی‪٤‬ت یب ؿاُتڂ تاٻی‪ ٪‬ؿک ‪ٰ٣‬یـڇ ڃبؿکًت) صڊبکٽ‪ :‬کیِڈیبثی ت٘‪٤‬ی‪( ٪‬ک‪٫‬تبک‬ ‫اعڀـ ثڂ ٿغڀـ ثڂ ‪٣‬یٌی ٯڀیڅ ٯڀیچځ ثب ًڊٺ ثڂ میبؿ) څ کیِڈٳڂ ڃڀچؿځ اځ (ُتبثنؿٷی ٯڀیچځ‬ ‫څ اعڀـ ثڂ ٿغڀـ ثڂ ‪٣‬یٌی ؿک ٯـط څ ‪٤ٛ‬ڂ څ اؽلاد ام ٯپ ثل اًبى تڊڀت څ ُٲ)؛ پڄزپ‪٣ :‬ـٽ‬ ‫ٿقٿت څ ٯـط څ ڃڊی ام ًچڍ ائڀڈ (‪٣‬ټیڊپاٻٌالٽ) ؿک ٿچکؿ څڍ څ اعبؿیخَ‪ ،‬ؿک عبٻی ٳڈ اڅ ٿ‪٤‬بٓل‬ ‫اٿبٽ رچاؿ څ اٿبٽ ډبؿڍ څ اٿبٽ عٌڂ ‪ٌ٣‬ٴلڍ (ًالٽاهلل‪٣‬ټیڊپ) ثچؿ څ ائڀڈ ؿک ٿچکؿ ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈ ث‪٤‬ـډب‬ ‫ثڈ ٗ‪ُ ٪٤‬ڊلت یب‪٫‬تڄـ‪ ،‬صیڂ اٯـاٿیاڃزبٽ ؿاؿڇ ثچؿڃـ (ثغل اٻ‪٤‬ټچٽ ثلڅرلؿڍ‪ ،1405 ،‬د‪،3‬‬ ‫ْٓ‪.)25-23‬‬ ‫ثزرسی داللت رٍایت‬ ‫پیَ ام ثلکًی ؿالٻی کڅایت‪ ،‬ٿٰـٿتبً تچرڈ ثڈ صڄـ ڃٴتڈ المٿٌت ٳڈ ؿک ٳتت ‪ٰ٫‬ڊی ڃڀیتچاځ‬ ‫اځډب کا یٴزب یب‪٫‬ت ٻٴڂ تچرڈ ثڈ اڃڊب ثڈ ‪٫‬ڊپ ثڊتل کڅایت ٳڀٲ ٿیٳڄـ‪:‬‬ ‫هقدهِ اٍل‪ :‬ٿٴبتجڈ ڃڀچؿځ «‪٣‬جـاهلل ثڂ ٿغڀـ اٻغ٘یڄی» ام حٰبت‪ ،‬ثب اٿبٽ کٗب (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) ٳڈ ؿک‬ ‫ڃٌؾڈ تڊقیت «څ ٯلوتُڈ» ڃین ؿاکؿ‪ ،‬ڃِبځ امایڂ اًت ٳڈایڂ عٴپ تب اځ مٿبځ‪ ،‬ام ٿٌټڀبت څ‬ ‫څاٗغبت ڃِـڇ ثچؿڇ اًت څ ڃڀیتچاځ ؿک صڄیڂ ٿٌئټڈاڍ ثڈ ؿڃجبٹ ٳِ‪ ٪‬عٴپ ؿک مٿبځ اٿبٿبځ ًبثٮ‬ ‫څ یب عتی ٿؾبٻ‪٬‬ت ‪٣‬بٿڈ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿلرظ ٷِت‪.‬‬ ‫هقدهِ دٍم‪:‬ایځ کڅایت ام اٿبٽ الع‪ٙ‬ٮ کڅایت ُـڇ څ اعـحیت ام ٿلرغبت ؿک ت‪٤‬بکٕ اؿٻڈ اًت‪،‬‬ ‫ٿخالً اڃزب ٳڈ کاڅڍ ٿیٷچیـ ع٘لت ٓبؿ٭ (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) ام ٿڂ پلًیـ‪ :‬اٷل اٿٌبٹ عـیخی ثلایت‬ ‫ثٸچیپ څ ًبٹایڄـڇ ؽال‪ َ٫‬کا‪ ،‬ثڈ ٳـاٽیٲ ‪٣‬ڀٺ ٿیٳڄی؟ ٷ‪٬‬تپ‪ :‬اؽلڍ‪ .‬ع٘لت ‪٫‬لٿچؿ‪ :‬کعڀت‬ صفحه 87 ‫‪92‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪77 –100‬‬ ‫ؽـا ثل تچ ثبؿ (ٳټیڄی‪ ،1407 ،‬د‪ .)67ّ ،1‬امایڂ کڅ ًؾڂ اٿبٽ کٗب (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) ‪ٔ٫‬ٺ اٻؾ‪ٜ‬به څ‬ ‫کا‪ ٢٫‬ت‪٤‬بکٕ اًت‪.‬‬ ‫هقدهِ سَم‪ :‬ثلؽی ٿ‪٤‬تٰـڃـ ٳڈ ٿٴبتجڈ ثڊتل ام ٿِب‪٫‬ڊڈ اًت (ؽڀیڄی‪ ،1421 ،‬د‪ٟ )257ّ ،3‬بډلاً‬ ‫ثڈایڂ ؿٻیٺ ٳڈ ٿٴبتجڈ ‪٣‬یڄبً اٻ‪٬‬ب‪ ٝ‬ٿ‪ٔ٤‬چٽ (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) اًت ثلؽال‪ ٩‬ٿِب‪٫‬ڊڈ ٳڈ ٿڀٴڂ اًت ڃٰٺ ثڈ‬ ‫ٿ‪٤‬ڄب ُـڇ ثبُـ‪ ،‬پی ا‪ٛ‬الٯبت څ ‪٣‬ڀچٿبت څ ٯیچؿ ٿٴبتجڈ ٯبثٺ ا‪٣‬تڀبؿتل اًت‪ .‬ؿک ٿٰبثٺ ثلؽی ؿیٸل‬ ‫ٳبٿال ثڈ‪٣‬ٴی ٿِب‪٫‬ڊبت کا ٯبثٺا‪٣‬تڀبؿتل ام ٿٴبتجبت ٿیؿاڃڄـ (اکؿثیټی‪ ،1403 ،‬د‪ٟ )310ّ ،1‬بډلاً‬ ‫ثڈایڂ ؿٻیٺ ٳڈ ؿک ٿٴبتجبت اعتڀبٹ تٰیڈ ثیِتل اًت‪ ،‬صچځ ٿڀٴڂ ثچؿ تچً‪ ٚ‬ربًچًبځ ؽټی‪٬‬ڈ‬ ‫ؽچاڃـڇ ُچؿ‪ ،‬ؽٔچٓب ام ؿڅکاځ اٿبٽ کٗب (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) ثڈ ث‪٤‬ـ ٳڈ ائڀڈ (‪٣‬ټیڊپاٻٌالٽ) ٿٌتٰیڀبً‬ ‫تغتڃ‪٠‬ل ثچؿڃـ‪ .‬څٻی ٓغیظایڂ اًت ٳڈ ڃڀیتچاځ رنٿبً څ ٿ‪ٜ‬ټٰبً ډیشیٲ ام ٿٴبتجڈ یب ٿِب‪٫‬ڊڈ کا‬ ‫ٯبثٺا‪٣‬تڀبؿتل ام ؿیٸلڍ ؿاڃٌت‪ ،‬صلاٳڈ امًچیی اڃضڈ ثلاڍ ربًچًبځ ؿًتٸبڇ ؽال‪٫‬ت ٿڊپ ثچؿڇ‪،‬‬ ‫اڅالً ُڄبًبیی ٿلتج‪ٜ‬یڂ ثب اٿبٽ (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) ثچؿڇ څ حبڃیبً ا‪ٛ‬ال‪ ١‬ام ٿ٘ڀچځ ڃبٿڈ څ اعیبڃبً ؿًتٴبکڍ‬ ‫ٿغتچاڍ اځ‪ .‬ثڄبثلایڂ اٷل ٿ٘ڀچځ ٿٴبتجڈ‪ ،‬تڊـیـڍ ثلاڍ ؿًتٸبڇ ؽال‪٫‬ت ڃـاُتڈ ثبُـ (ٿبڃڄـ ډڀیڂ‬ ‫ٿٴبتجڈ ٳڈ ًااٹ ام ڃزبًت اًت) ٯب‪٣‬ـتبً اڃٸینڇاڍ ثلاڍ ؿًتٳبکڍ ڃبٿڈ څرچؿ ڃـاکؿ‪ .‬امًچڍ ؿیٸل‬ ‫ٿِب‪٫‬ڊبت‪ ٙ‬ا‪ٛ‬ڀیڄبځاڅک‪ ،‬کڅایت‪ ٙ‬حٰبت اًت ٳڈ اډتڀبٽ ثڈ ت‪٤‬ج٘ـ ثڈ ‪٫‬لٿبیِبت ٿ‪ٔ٤‬چٿیڂ (‪٣‬ټیڊپاٻٌالٽ)‬ ‫ؿاُتڈاڃـ څ ډڀیڂ ت‪٤‬جـُبځ ٿڄِا اًت‪٬‬تبڍ اڃڊب ٷلؿیـڇ؛ ثڄبثلایڂ ثڈ ڃ‪٠‬ل ڃچیٌڄـڇ ٿٴبتجبت څ ٿِب‪٫‬ڊبت‬ ‫ډڀٸی ؿک ٿٌتچاڍ څاعـڍ ٯلاک ؿاکڃـ څ عتی اٷل ڃٰٺ ثڈ ٿ‪٤‬ڄب ډپ ٓچکت ثٸیلؿ (ٳڈ ؿک ٿچاکؿ‬ ‫‪٫‬لاڅاڃی ڃین صڄیڂ اًت) ٯب‪٣‬ـتب ؿک ٿچاکؿڍ اًت ٳڈ تجـ٘ٹ څاهٷبځ‪ ،‬ؽټټی ثڈ ٿلاؿ ٿ‪ٔ٤‬چٽ څاکؿ ڃٴڄـ‪.‬‬ ‫هقدهِ چْارم‪ :‬رڀټڈ ٿ‪٤‬تلٗڈ «ی‪٤‬ڄی اٻڀٌٴل» ثب ٓی‪٨‬ڈ ٿ‪٬‬لؿ ٿقٳل ‪٧‬بیت ڃِبځ ٿیؿډـ یٴی ام‬ ‫ا‪٫‬لاؿ ٿِتلٱ ؿک ًڄـ (ی‪٤‬ڄی ‪٣‬جـاهلل ثڂ ٿغڀـ ع٘یڄی یب ‪٣‬ټی ثڂ ٿڊنیبک یب ٳټیڄی)ایڂ ‪٣‬جبکت کا‬ ‫ثلاڍ تچٗیظ ‪٫‬لٿبیَ اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) ا‪٫‬نڅؿڇ اًت؛ څٷلڃڈ اٷل ام ؽچؿ اٿبٽ ثچؿ‪ ،‬یب ثـڅځ‬ ‫ٿبؿڇ «‪٣‬ڄی» ٿی‪٫‬لٿچؿ څ ثڈ ربڍ «ڃجیقٌ ی‪٤‬ڄی اٻڀٌٴلَ» ثبیـ ٿی‪٫‬لٿچؿ‪« :‬ڃجیقٌ ٿٌٴلٌ» څ یب ثب ٓی‪٨‬ڈ ٿتٴټپ‬ ‫څعـڇ ٿی‪٫‬لٿچؿ پی ثڈ ربڍ «ڃجیقٌ ی‪٤‬ڄی اٻڀٌٴلَ» ثبیـ ٿی‪٫‬لٿچؿ‪« :‬ڃجیقٌ و‪٣‬ڄی اٻڀٌٴلَ»‪ .‬څ حبڃیبً ڃِبځ‬ ‫امایڂ اًت ٳڈ اځ ‪٫‬لؿ ٿِتلٱ ؿک ًڄـ ٿیؽچاًتڈ ثڈ ًبیلیڂ تقٳل ؿډـ ٳڈ ڃجیق ؿڅ ٯٌپ ٿٌٴل څ‬ ‫‪٧‬یلٿٌٴل ؿاکؿ څ اځ ًااٹ څ رچاه ؿکثبکڇ ٯٌپ ٿٌٴلٍ ثچؿڇ اًت‪ .‬ثلؽی «ی‪٤‬ڄی اٻڀٌٴل» کا‬ ‫اٗب‪٫‬ڈُـڇ ام ًچڍ ڃچیٌڄـڇ ڃبٿڈ (‪٣‬جـاهلل ثڂ ٿغڀـ اٻغ٘یڄی) ٿیؿاڃـ څ اعتڀبٹ ٿیؿډڄـ ُبیـ څڍ‬ ‫ڃڀیؽچاًتڈ ڃجیق کا ت‪ٌ٬‬یل ٳڄـ‪ ،‬ثټٴڈ ٿیؽچاًتڈ ًااٹ کا ثڈ ډڀڈ ٿٌٴلات ت‪٤‬ڀیپ ؿډـ څ ام ڃجیق‬ ‫اٻ‪٨‬بء ؽٔچٓیت ٳڄـ؛ ؿکایڂ ٓچکت‪ ،‬پبًؼ اٿبٽ (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) ثڈ ڃبٿڈ‪ ،‬تٰلیل اځ ت‪٤‬ڀیپ اًت‬ ‫(ؽڀیڄی‪ ،1421 ،‬د‪٫ .)263ّ ،3‬بک‪ ٥‬ام ٿڄبٯِبتی ٳڈ ٿڀٴڂ اًت ثڈایڂ ًؾڂ ثِچؿ‪ ،‬ڃچیٌڄـڇ‬ صفحه 88 ‫ٿچٗچ‪ُ ١‬ڄبًی اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ څ ‪ٛ‬ڊبکت اځ‬ ‫‪93‬‬ ‫ٿ‪٤‬تٰـ اًت ‪٫‬لٯی ڃڀیٳڄـ ٳڈایڂ ‪٣‬جبکت ام ًچڍ صڈ ٳٌی (ڃچیٌڄـڇ ڃبٿڈ یب ًبیل ا‪٫‬لاؿ ٿِتلٱ ؿک‬ ‫ًڄـ) اٗب‪٫‬ڈ ُـڇ ثبُـ‪ ،‬صچځ ٿ‪٤‬ټچٽ اًت ٳڈ ٯ‪٤ٜ‬بً ڃجیق ‪٧‬یلٿٌٴل ډپ ؿاکیپ څ اځ‪ ،‬ٯ‪٤ٜ‬ب ډپ‪ٛ‬لام‬ ‫ؽڀل ڃیٌت ثڈ ؽٔچّ ؿک ډڄٸبٿیٳڈ ډڄچم مٿبځ صڄـاڃی ام اڃجبف ‪-‬ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ کیؾتڂ ٿیچڇ یب‬ ‫‪٤ٛ‬بٿیؿک اه څ ٿـتی ٳڄبکٷقاُتڄَ (امؿڍ‪ ،1387 ،‬د‪ -)1234ّ ،3‬ڃٸقُتڈ ثبُـ؛ ثڄبثلایڂ تڄڊب‬ ‫ڃجیقڍ ٳڈ ٿیتچاڃٌتڈ ٿٰٔچؿ ثبُـ‪ ،‬ٯٌپِ ٿٌٴل اځ اًت‪.‬‬ ‫هقدهِ پٌجن‪ :‬اٷل ثتچاځ ام کڅایت‪ ،‬تڄٰیظ ٿڄب‪ ٙ‬ڃڀچؿ څ عٴپ کا ثڈ تڀبٿیٿٌٴلات ًلایت ؿاؿ‪،‬‬ ‫ٿیتچاځ ثڈ ڃزبًت ٿٌٴلاتی ٳڈ ُلثَ ‪٧‬یلٿت‪٤‬بک‪ ٩‬اًت‪ ،‬عٴپ ڃڀچؿ؛ څٷلڃڈ (ی‪٤‬ڄی اٷل ؿالٻتایڂ‬ ‫کڅایت ‪-‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ آټیتلیڂ کڅایت ڃزبًت ٿٌٴلات‪ -‬ٿؾتْ ؽڀل څ ڃجیق ثبُـ) ؿٻیټی ثل‬ ‫ڃزبًت ٿٌٴلاتی ٳڈ ُلثَ ‪٧‬یلٿت‪٤‬بک‪ ٩‬اًت څرچؿ ڃـاکؿ؛ څ ام اڃزب ٳڈ ٿ‪ٜ‬بثٮ آٺ ‪ٛ‬ڊبکت‪ ،‬ثبیـ‬ ‫ؿک ٿچکؿ ډڀڈ صین عٴپ ثڈ ‪ٛ‬ڊبکت ڃڀچؿ ٿٸل اڃٴڈ ڃزبًتَ احجبت ُچؿ‪ ،‬ثڄبثلایڂ ‪ٰ٫‬ـاځ ؿٻیٺ ثل‬ ‫ڃزبًت‪ ،‬ؽچؿ ؿٻیٺ ثل ‪ٛ‬ڊبکت ٿیُچؿ‪.‬ایڂ آٺ ثلٷل‪٫‬تڈ ام ‪٫‬لام پبیبڃی کڅایت ‪٣‬ڀبک ًبثب‪ٛ‬ی څ‬ ‫کڅایت ٿٌ‪٤‬ـڋ ثڂ ٓـٯڈ څ اٿخبٹایڄڊب ٿیثبُـ‪ .‬ؿک کڅایت ڃؾٌت ع٘لت ثڈ ‪٣‬ڀبک ًبثب‪ٛ‬ی ‪٫‬لٿچؿ‪:‬‬ ‫«ډڀڈ صین پبٱ اًت تب ٿچٯ‪٤‬ی ٳڈ ‪٣‬ټپ ثڈ ڃزبًتَ پیـاٳڄی څ ډلٷبڇ ؿاڃٌتی پی ڃزی اًت څ‬ ‫اڃضڈ ڃـاڃٌتی تٴټی‪٬‬ی ثل تچ ڃیٌت» (‪ٛ‬چًی‪ ،1407 ،‬د‪ )285ّ ،1‬څ ؿک کڅایت ؿڅٽ ‪٫‬لٿچؿ‪« :‬ډڀڈ‬ ‫صین ثل ډڀڂ عٴپ =‪ٛ‬ڊبکت< اًت تب ٿچٯ‪٤‬ی ٳڈ ؽال‪ َ٫‬اُٴبک ُچؿ یب ثی٘ڄڈاڍ ثلؽال‪ َ٫‬ثبُـ»‬ ‫(‪ٛ‬چًی‪ ،1407 ،‬د‪ .)622ّ ،7‬ثبایڂ ٿٰـٿبت تبایڄزب ارڀبال ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت‪ :‬کڅایت ؿاٹ ثل ڃزبًت‬ ‫ٿٌٴلات ٿبی‪ ٢‬ثبالٓبٻڌ اًت څ اٷل ٿٌٴلیت اٻٴٺ حبثت ُچؿ‪ ،‬عٴپ ثل اځ ربکڍ ٿیُچؿ‪ .‬اٳڄچځ‬ ‫ثڈ ًلا‪ ٥‬ٳالٽ ‪ٰ٫‬ڊب فیٺ ٓغیغڈ ٿقٳچک ٿیکڅیپ؛‬ ‫احتوبالت در غحیحِ ػلی ثی هْشیبر‬ ‫ثلؽی ‪ٰ٫‬ڊب ٳڈایڂ کڅایت کا ثڈ ُٴٺ ٿجٌچ‪ ٙ‬ثلکًی ڃڀچؿڇاڃـ‪ ،‬ٿ‪٤‬تٰـڃـ ؿک ٓغیغڈ ‪٣‬ټی ثڂ‬ ‫ٿڊنیبک ثلاڍ ت‪٤‬جیل «ؽق ثٰچٹ وثی‪٣‬جـاٻټّڈ» تچً‪ ٚ‬ع٘لت کٗب (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ)‪ً ،‬ڈ اعتڀبٹ ٿتٔچک‬ ‫اًت ٳڈ ؿڅ اعتڀبٹ ڃؾٌت‪ ،‬ٯبثٺ ؽـُڈ څ اعتڀبٹ ًچٽ‪ ،‬ٿٰٔچؿ اٿبٽ اًت (ٓـک‪ ،1408 ،‬د‪،3‬‬ ‫ْٓ‪.)348- 346‬ایڂ اعتڀبالت څ ڃٰـ اځ تچً‪ ٚ‬ؽچؿ اعتڀبٹپلؿام صڄیڂ اًت‪:‬‬ ‫احتوال اٍل‪ :‬ع٘لت ؿک ٿٰبٽ اٿچمٍ ‪٣‬ڀټی اؽجبک ‪٣‬الریڈ ثلاڍ ُڄبؽت عٴپ ‪ٟ‬بډلڍ ؿک صڄیڂ‬ ‫ٿچاکؿڍ ډٌتڄـ‪.‬‬ ‫ڃٰـ‪ :‬څٯتی پلًَ ام عٴپ څاٯ‪٤‬ی اًت‪ ،‬پبًؼ ثب عٴپ ‪ٟ‬بډلڍ‪ ،‬ؽال‪ٟ ٩‬بډل اًت‪.‬‬ صفحه 89 ‫‪94‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪77 –100‬‬ ‫احتوال دٍم‪ :‬اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) ٯچٹ ثڈ ڃزبًت کا ثلاڍ ت‪ٌ٬‬یل څ تچٗیظ ٿلاؿ ام کڅایبت‬ ‫‪ٛ‬ڊبکت څ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ عبٳپ ثل اؿٻڈ ‪ٛ‬ڊبکت ‪٫‬لٿچؿڇ ثچؿڇ څٻیایڂ ٿ‪ٜ‬ټت ثڈؿکًتی ربڃی‪٬‬تبؿڇ ثچؿ؛ پی‬ ‫المٽ ُـ ٳڈ ع٘لت کٗب (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ)ایڂ عٴچٿت کا اُٴبک ڃڀبیڄـ‪.‬‬ ‫ڃٰـ‪:‬ایڂ ‪٫‬لٕ‪٫ ،‬بٯـ ؿٻیٺ اًت‪ .‬ثڈ ‪٣‬الڅڇ ٳڈ اعتڀبٹ تٰیڈ ؿک ڃٔچّ ‪ٛ‬ڊبکت‪ ،‬رـ٘ا اعتڀبٹ‬ ‫ٗ‪٤‬ی‪٬‬ی اًت‪ ،‬صچځ اٯچاٹ ‪٣‬بٿڈ ؿک ڃجیق ‪ٛ‬چکڍ ڃیٌت ٳڈ ‪٣‬ڄچاځ تٰیڈ څ ٿچا‪ٰ٫‬ت یب ٿؾبٻ‪٬‬ت ثب ‪٣‬بٿڈ‬ ‫ثل اځ ٓـ٭ ٳڄـ‪.‬‬ ‫احتوال سَم‪ :‬ع٘لت کٗب (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) ڃٰٺ اڅٹ کا تٴقیت څ ڃٰٺ ؿڅٽ کا تٔچیت ڃڀچؿڃـ‪.‬‬ ‫ُڊیـ ٓـک پی ام فٳلایڂ اعتڀبالت‪ ،‬اعتڀبٹ ًچٽ کا ٓغیظتلیڂ اعتڀبالت ٿیؿاڃـ څٻی ٿتقٳل‬ ‫ٿیُچؿ ٳڈ ٿلاؿ ام عٴچٿتایڂ کڅایت ثل ٳٺ اؿٻڈ ثبه‪ ،‬ٿلاؿ عٴچٿت آ‪ٜ‬العی ڃیٌت‪ ،‬صلا ٳڈ‬ ‫ؿٻیٺ عبٳپ ثل ‪٫‬لٕ حجچت ؿٻیٺ ٿغٴچٽ ٿ‪٤‬ڄب ؿاکؿ (ٓـک‪ ،1408 ،‬د‪.)348- 346ْٓ ،3‬ایڂ ت‪٤‬جیل‬ ‫(عٴچٿت ٓغیغڈ ‪٣‬ټی ثڂ ٿڊنیبک ثل کڅایبت ثبه) ؿک ًؾڄبځ ؿیٸل ‪ٰ٫‬ڊب ڃین ثڈ صِپ ٿیؽچکؿ ٳڈ‬ ‫فیٺ اعتڀبٹ پڄزپ ؽچاډـ اٿـ‪.‬‬ ‫ثڈ ڃ‪٠‬ل ڃچیٌڄـڇ ‪٣‬الڅڇ ثل اعتڀبالت ٿ‪ٜ‬لطُـڇ ام ًچڍ ُڊیـ ٓـک‪ ،‬ؿڅ اعتڀبٹ ؿیٸل ڃین ٿ‪ٜ‬لط‬ ‫اًت ٳڈ ٿِبثڈ اعتڀبٹ ؿڅٽ ډٌتڄـ‪:‬‬ ‫احتوال چْارم‪ :‬ع٘لت کٗب (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) عٴپ څاٯ‪٤‬ی کا ثب کڅایبت ‪٣‬الری ثیبځ ٳلؿڇاڃـ‪،‬‬ ‫ثڄبثلایڂ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ‪٣ ،‬ڀٺ ثڈ ٯچٹ اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) اًت ٳڈ ٿتاؽل ام پـکُبځ ډٌتڄـ‪ .‬صچځ‬ ‫ډڀبڃ‪ٜ‬چکٳڈ ٿ‪ٜ‬لط ُـ یٴی ام کڅُڊبڍ عٺ ت‪٤‬بکٕ ثیڂ کڅایبت‪ ،‬اؽق ثڈ وعـث اًت (ٳټیڄی‪،‬‬ ‫‪ ،1407‬د‪ )67ّ ،1‬څایڂ کاډٴبک‪ ،‬ٿیتچاڃـ اٿبکیت ؿاُتڈ ثبُـ‪ .‬ٷچیب څاٯ‪٤‬یت ډڀیڂ عٴپ ٿتاؽل‬ ‫اًت ٳڈ ام االځ ثڈ ث‪٤‬ـ ثبیـ ثل اًبى اځ ‪٣‬ڀٺ ڃڀچؿ څ اځ عٴپ ٯجټی (‪ٛ‬ڊبکت) ثڈ ډل ؿٻیټی ٷ‪٬‬تڈ‬ ‫ُـڇ ثچؿ‪ ،‬االځ څٯتَ تڀبٽ ُـڇ اًت‪ .‬ڃ‪٠‬یل اڃضڈ ؿک ٿچکؿ ثٓـاء ٷ‪٬‬تڈ ٿیُچؿ ٳڈ ٿب ثڈؽب‪ٛ‬ل رڊټڀبځ‪،‬‬ ‫‪٫‬ٴل ٿیٳلؿیپ ٳڈ ‪٫‬الځ عٴپ ؿائڀیاًت‪ ،‬ٻقا تجـ٘ٻَ ثلایڀبځ ثـاء ؿک عٴپاهلل کا تـا‪٣‬ی ٳلؿ‪ ،‬ؿک‬ ‫عبٻیٴڈ ثڈ ت‪٤‬جیل اٿبٽ ٓبؿ٭(‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ)ایڂ عٴپ ڃنؿ ؽـاڅڃـ ‪٣‬بٻ‪ٙ‬پ‪ ،‬ام اثتـا مٿبځٿڄـ ثچؿ څٻی‬ ‫مٿبځؿاکثچؿڃَ ثڈ ثڄـٷبځ ٷ‪٬‬تڈ ڃِـڇ ثچؿ (‪٣‬یبُی‪ ،1380 ،‬د‪.)218ّ ،2‬‬ ‫احتوال پٌجن‪ :‬اځع٘لت (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) ؽچؿُبځ ٯچٹ ثڈ ڃزبًت کا ثلاڍ ت‪ٌ٬‬یل څ تچٗیظ‬ ‫کڅایبت ‪ٛ‬ڊبکت څ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ عبٳپ ثل اؿٻڈ ‪ٛ‬ڊبکت‪ ،‬ثیبځ ‪٫‬لٿچؿڇ ثبُـ‪ ،‬ی‪٤‬ڄی ٓـڅک ډل یٲ ام اځ ؿڅ‬ ‫کڅایت ائڀڈ پیِیڂ څرڊی ؿاُتڈ –ٳڈ ڃڀیؿاڃیپ‪ -‬څ االځ ثبیـ ثڈ ‪ٔ٫‬ٺ اٻؾ‪ٜ‬به–ٳڈ ًؾڂ اٿبٽ کٗب‬ صفحه 90 ‫ٿچٗچ‪ُ ١‬ڄبًی اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ څ ‪ٛ‬ڊبکت اځ‬ ‫‪95‬‬ ‫(‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) اًت‪٣ -‬ڀٺ ڃڀچؿ څ ڃڈایڄٴڈایڂ ٳبک تچً‪ ٚ‬اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) اڃزبٽ ُـڇ ثچؿ څ‬ ‫ع٘لت کٗب (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) اُٴبکٳڄڄـڇ ‪ٔ٫‬ٺ اٻؾ‪ٜ‬به ثبُڄـ‪.‬‬ ‫تچٗیظایڂ ٳڈ څٯتی ام اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) ؿکثبکڇ صلایی اؽتال‪ ٩‬ؿک اعبؿیج پلًیـڇ ُـ‪،‬‬ ‫ع٘لت ‪٫‬لٿچؿ‪« :‬ٯلاځ ثل ډ‪٬‬ت څرڈ ڃبمٹ ُـڇ څ ٳپتلیڂ صینڍ ٳڈ ثلاڍ اٿبٽ ډٌت‪٫ ،‬تچا ؿاؿځ ثل‬ ‫ډ‪٬‬ت څرڈ اًت» (ٓـڅ٭‪ ،1362 ،‬د‪ )358ّ ،2‬ثبایڂ تچٗیظ ٳڈ ٿڀٴڂ اًت عٴپ څاٯ‪٤‬ی ؿاکاڍ‬ ‫ٯیـ ٿٴڀټی ثبُـ څ اځ‪ ،‬اڃٰیبؿ څ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت اًت‪ ،‬ثڄبثلایڂ ثڈ ٿٰت٘بڍ کڅایت «ٿیتچاڃی ام ثبه تٌټیپ‬ ‫ثڈ ډلٳـاٽ ‪٣‬ڀٺ ٳڄی» (ٓـڅ٭‪ ،1378 ،‬د‪21ّ ،2‬؛ ٳټیڄی‪ ،1407 ،‬د‪ )66ّ ،1‬ٿیتچاځ ٯبئٺ ثڈ‬ ‫تؾییل ثیڂ ٿت‪٤‬بکٗیڂ ‪٧‬یل ٯبثٺ رڀ‪٣ ٢‬ل‪٫‬ی ُـ‪ .‬ڃچیٌڄـڇ ٿ‪٤‬تٰـ اًت ثلایڂ اًبى ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت‪:‬‬ ‫اٷلایڂ پلًَ څ پبًؼ ت‪٤‬ی٘ڄی ٓچکت ڃڀیٷل‪٫‬ت‪٣ ،‬ڀٺ ثڈ ډل یٲ ثڈ ُل‪ ٙ‬اڃٰیبؿ څ تٌټیپ ربین‬ ‫ثچؿ‪ ،‬اٻجتڈ تؾییل اثتـایی څ ڃڈ اًتڀلاکڍ؛ څ ‪٫‬لٿبیَ اٿبٽ کٗب (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) ٳڈ ‪٫‬لٿچؿڃـ «ؽق ثٰچٹ‬ ‫وثی‪٣‬جـ اهلل ‪ »١‬یٴی ام ؿڅ څرڊی ٳڈ تچً‪ ٚ‬اٿبٿبځ ؿیٸل ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ کا ثلاڍ ُی‪٤‬یبځ ٿت‪٤‬ی٘ڂ ‪٫‬لٿچؿڃـ‪.‬‬ ‫اڃضڈ ثڈ ڃ‪٠‬ل ڃچیٌڄـڇ ا‪ٟ‬ڊل اعتڀبالت ثټٴڈ ‪ٟ‬بډل ام کڅایت اًت‪ ،‬ډڀیڂ اعتڀبٹ پڄزپ اًت ثب‬ ‫تچٗیغی ٳڈ فٳل ُـ‪ .‬ٷلصڈایڂ ٿ‪ٜ‬ټت ثڈایڂ ُٴٺ ؿک ًؾڄبځ ‪٣‬ټڀب تٔلیظ ڃِـڇ اًت څ ‪ ٰٚ٫‬ؿک‬ ‫الثالڍ ٿجبعج ؿکى ؽبکد اًتبؿ ًیـ ٿزتجی عٌیڄی ؽبٿڄڈ یب‪٫‬ت ٷلؿیـ‪ ،‬اٿب ٿیتچاڃـ ام ثڊتلیڂ‬ ‫تجییڂډب ثلاڍ ًؾڂ اځ ؿًتڈ ام ‪ٰ٫‬ڊبیی ثبُـ ٳڈ ٓغیغڈ ‪٣‬ټی ثڂ ٿڊنیبک کا عبٳپ ثل ؿیٸل اؿٻڈ‬ ‫ٿیؿاڃڄـ‪ ،‬اٿب ڃڈ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ عٴچٿت آ‪ٜ‬العی (ڃز‪٬‬ی‪ ،1404 ،‬د‪257ّ ،3‬؛ ٓـک‪ ،1408 ،‬د‪،3‬‬ ‫ّ‪346‬؛ ؽڀیڄی‪ ،1421 ،‬د‪ 187ّ ،3‬څ‪256‬؛ ‪٫‬یبٕ‪ ،‬ثیتب‪ ،‬د‪.)482ّ ،4‬‬ ‫جوغبٌدی داللی رٍایت‪ :‬ثبتچرڈ ثڈ ‪٣‬ـٽ ؿالٻت کڅایت ثل ڃزبًت ډڀڈ ٿٌٴلات څ ؿالٻت اځ ثل‬ ‫ڃزبًت ؽڀل څ ڃجیق ٿٌٴل‪ ،‬ثڄبثلایڂ عتی اٷل ٿٌٴلیت اٻٴٺ اعلام ُچؿ‪ ،‬ثبم ډپ ثڈ ڃزبًت اځ‬ ‫عٴپ ڃڀیُچؿ څ ‪٣‬ټیاٻٰب‪٣‬ـڇ ؿک ٿچکؿ اځ ثبیـ ثڈ ‪٣‬ڀچٿبت ‪٫‬چٯبڃی څ اٷل ڃجچؿ ثبیـ ثڈ آٺ ٿلار‪٤‬ڈ‬ ‫ڃڀچؿ‪ ،‬اٻجتڈایڄزب ‪٣‬بٽ ‪٫‬چٯبڃی ؿاکیپ ی‪٤‬ڄیایڂ ‪٫‬لٿبیَ اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪٣‬ټیڈاٻٌالٽ) ٳڈ ‪٫‬لٿچؿ‪« :‬ډڀڈ صین‬ ‫پبٱ اًت تب ٿچٯ‪٤‬ی ٳڈ ثـاڃی ڃزی اًت‪ ،‬پی ډلٷبڇ ؿاڃٌتی ڃزی اًت څ اڃضڈ ڃـاڃٌتی تٴټی‪٬‬ی‬ ‫ثل تچ ڃیٌت» (‪ٛ‬چًی‪ ،1407 ،‬د‪.)285ّ ،1‬‬ ‫اٿب ثل ‪٫‬لٕ پقیلٍ ؿالٻتایڂ کڅایت ثل ڃزبًت ډڀڈ ٿٌٴلات (اٿټی‪ ،1406 ،‬د‪280ّ ،2‬؛‬ ‫عٌیڄی ڃزچٿی‪ ،‬ثیتب‪94ّ ،‬؛ ‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبیی ٯڀی‪ ،1426 ،‬د‪ )215ّ ،3‬یب اٻغب٭ ٿٌٴلات ثڈ ؽڀل ام‬ ‫عیج عٴپ (‪٫‬بٗٺ اثی‪ ،1417 ،‬د‪50ّ ،1‬؛ ٿغٰٮ عټی‪ ،1407 ،‬د‪58ّ ،1‬؛ عټی‪ ،1414 ،‬د‪،1‬‬ ‫ّ‪ )65‬یب ت‪٤‬ڀیپ اًپ ؽڀل ثل ډڀڈ ٿٌٴلات (ٿ‪٬‬یـ‪ 67ْٓ ،1413 ،‬څ‪73‬؛ ‪ٛ‬چًی‪ ،1387 ،‬د‪،1‬‬ صفحه 91 ‫‪96‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪77 –100‬‬ ‫ّ‪36‬؛ عټی‪ ،1414 ،‬د‪65ّ ،1‬؛ ‪٫‬بٗٺ ٿٰـاؿ‪ ،1425 ،‬د‪ )52ّ ،1‬المٿٌت ثلاڍ ُڄبؽت ؿٯیٮ‬ ‫ٿچٗچ‪ ١‬تالٍ ُچؿ‪ .‬ڃچیٌڄـڇ ؿکایڂ ٿٌیل ثب ٿ‪ٜ‬بٻ‪٤‬ڈ ٿجبعج ‪٣‬ټپ ُیڀیاٻی (ٳڈ پیلاٿچځ ٳلثڂ څ‬ ‫تلٳیجبت اځ ثغج ٿیٳڄـ) څ ثلکًی ت‪ٜ‬جیٰی ًؾڄبځ ‪ٰ٫‬ڊب ثڈایڂ ڃتیزڈ کًیـ ٳڈ تجیڂ ُڊیـ ًیـ‬ ‫ٿغڀـ ٓـک څ ُڊیـ ًیـ ٿغڀـثبٯل ٓـک‪ ،‬اؿ٭ّ ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًیډبڍ ‪ٰ٫‬ڊی ؿک ٿٌئټڈ ؿک ٿچکؿ‬ ‫صیٌتی اٻٴٺ اًت‪ُ .‬ڊیـ ٓـک ثلاڍ ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی ٿٰـٿڈاڍ ؿڅ ٓ‪٬‬غڈاڍ ٿیاڅکؿ ٳڈ ثلاڍ ا‪٫‬لاؿ‬ ‫‪٧‬یل‪٣‬لهمثبځ څ یب ا‪٫‬لاؿ ڃباُڄب ثب ‪٣‬ټپ ُیڀی‪ ،‬پیضیـڇ څ ‪٧‬لیت اًت (ٓـک‪ ،1408 ،‬د‪-360ّ ،3‬‬ ‫‪.)363‬‬ ‫تجییی حىن غحیح در هسئلِ‬ ‫ثل اًبى اڃضڈ ؿک ٿچٗچ‪ُ ١‬ڄبًی اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ فٳل ُـ‪ ،‬اٻٴٺډبڍ ٓڄ‪٤‬تی ٿتّؾَق ام ؽڀل ڃیٌتڄـ تب‬ ‫اؿٻڈ ڃزبًت ؽڀل ُبٿټَ ُچؿ‪ .‬ډڀضڄیڂ ام اڃزب ٳڈ ؿٻیٺ ‪٣‬بٽ یب ؽبٓی ثل ڃزبًت ډڀڈ ٿٌٴلات‬ ‫یب‪٫‬ت ڃِـ‪ ،‬ثڄبثلایڂ اًپلتچڍ ٓڄ‪٤‬تی ٳڈ ام تلٳیجبت ُیڀیبیی ثل کڅڍ اتبڃچٹ پـیـ ٿیایـ‪ ،‬آالً‬ ‫ٿٌٴل ڃیٌت تب –ثل ‪٫‬لٕ پقیلٍ عٴپ ‪٣‬بٽ ڃزبًت ډڀڈ ٿٌٴلات‪ -‬عٴڀَ اًتخڄب ام علٿت څ‬ ‫ڃزبًت ٿٌٴلات ٿغٌچه ُچؿ‪.‬‬ ‫اًپلتچڍ ‪ٛ‬جی یب ډڀبځ اٻٴٺ ‪ٛ‬جی ڃین ٷلصڈ ٿٌٴل اًت څٻی صڄبځٳڈ فٳل ُـ‪ ،‬ثب ا‪٫‬نڅؿځ ٿچاؿڍ‪،‬‬ ‫ٿٌڀچیتاڅک څ ‪٧‬یلٯبثٺُله ٷِتڈ اًت (ٓـک‪ ،1408 ،‬د‪363-360ّ ،3‬؛ ٳبکٷلڍ څ ډڀلاډی‪،‬‬ ‫‪2ّ ،1391‬؛ ًبیت ؿاڃِٸبڇ ‪٣‬ټچٽ پنُٴی څ ؽـٿبت ثڊـاُتی ؿکٿبڃی اکاٱ‪.)1398.12.24 ،‬‬ ‫عبٹ عتی اٷل اٻٴٺ ‪ٛ‬جی ثڈ ڃغچڍ ڃچُیـڇ ُچؿ‪ ،‬ثبم ډپ ثڈ ؿٻیٺ ڃجچؿ ؿٻیټی ثل ڃزبًت ډڀڈڍ‬ ‫ٿٌٴلات‪ ،‬پبٱ اًت‪ .‬ؿک ڃڊبیت ڃین اٷل اؿٻڈ ٯبٓل ام ٓـڅک عٴپ ؿکایڂ ٿٔبؿیٮ ثبُـ‪ ،‬آٺ‬ ‫‪ٛ‬ڊبکت عبٳپ اًت‪.‬‬ ‫جوغثٌذی ٍ ًتیجِگیزی‬ ‫‪ٰ٫ -1‬ڊب ثلاڍ ٯچٹ ثڈ ‪ٛ‬ڊبکت اٻٴٺ ثڈ آٺ ثلائت څ آٺ ‪ٛ‬ڊبکت‪٣ ،‬ـٽ ٓـ٭ اًپ ؽڀل ثل اځ‪،‬‬ ‫کڅایبت ‪ٛ‬ڊبکت ؽڀل څ اڃٔلا‪ ٩‬اؿٻڈ ثڈ ‪٫‬لؿ ٿت‪٤‬بک‪ ٩‬تڀٌٲ ڃڀچؿڇاڃـ څٻی تڀبٽایڂ اًتـالٹډب‬ ‫ٿؾـڅٍاڃـ‪.‬‬ صفحه 92 ‫ٿچٗچ‪ُ ١‬ڄبًی اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ څ ‪ٛ‬ڊبکت اځ‬ ‫‪97‬‬ ‫‪ٰ٫ -2‬ڊب ثلاڍ ٯچٹ ثڈ ڃزبًت ثڈ آٺ اعتیب‪ ،ٙ‬ارڀب‪ ١‬څ ارڀب‪ ١‬ٿلٳت څ کڅایبت ڃزبًت څ‬ ‫ٓغیغڈ ‪٣‬ټی ثڂ ٿڊنیبک تڀٌٲ ڃڀچؿڃـ ٳڈ تڀبٿیایڂ اًتـالٹډب ڃین ٿؾـڅٍ اًت‪.‬‬ ‫‪ -3‬اڃٔلا‪ ٩‬اؿٻڈ ثڈ ‪٫‬لؿ ٿت‪٤‬بک‪٧ ،٩‬ټ‪ ٚ‬اًت؛ صلا ٳڈ ٓ‪ٙ‬ل‪٣ ٩‬ـٽ څرچؿ څ ڃبٿت‪٤‬بک‪ ٩‬ثچؿځ‪ ،‬ؿٻیٺ ثل‬ ‫اڃٔلا‪ ٩‬ڃڀیُچؿ څ ث‪٤‬یـ ڃیٌت ا‪ًٙ‬ٴبک عٴڀت عٴپ ثبُـ‪ .‬ثڄبثلایڂ اؿٻڈ ٿٌٴلات –ثل ‪٫‬لٕ‬ ‫ؿالٻت‪ُ -‬بٿٺ ٿٌٴلاتی ٳڈ ُلثَ ٿت‪٤‬بک‪ ٩‬ڃیٌت ڃین ٿیُچڃـ‪.‬‬ ‫‪ٓ -4‬غیغڈ ‪٣‬ټی ثڂ ٿڊلیبک‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ؿٻیٺ عبٳپ ثل ډڀڈ کڅایبت ثبه ٿٌٴلات‪ ،‬اؿٻڈ ‪ٛ‬ڊبکت کا‬ ‫ام عزیت یب اکاؿڇ رـڍ ًبٯ‪ ٚ‬څ ‪ ٰٚ٫‬ڃزبًت ؽڀل څ ڃجیق ٿٌٴل کا احجبت ٿیٳڄـ‪ ،‬اٿب ڃزبًت ډڀڈ‬ ‫ٿٌٴلات کا احجبت ڃڀیٳڄـ‪.‬‬ ‫‪ -6‬ؿک ُجڊبت ٿٔـاٯیڈ ٿیتچاځ ثب ٿلار‪٤‬ڈ ثڈ ؽجلڇ څ ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی ؿٯیٮ‪ ،‬عٴپ کا اًتڄجب‪ ٙ‬ڃڀچؿ‬ ‫څ ؿکایڂ ډڄٸبٽ ڃچثت ثڈ تڀٌٲ ثڈ ‪٣‬بٽ ‪٫‬چٯبڃی یب ارلاڍ آچٹ ‪٣‬ڀټیڈ ڃڀیکًـ‪.‬‬ ‫‪ -7‬ٿچٗچ‪ُ١‬ڄبًی ؿٯیٮ اٻٴٺ څ ‪٫‬لاڅکؿڇډبڍ اځ ٿچرت یٰیڂ ثڈ ٿٌٴلیت اٻٴٺ ‪ٛ‬جی څ ‪٣‬ـٽ‬ ‫ٿٌٴلیت ًبیل اٯٌبٽ اځ اًت –ٷلصڈ ډڀٸی ٿٌڀچٿیتاڅکڃـ څ ُله ډیش یٲ ٿٰـڅک ڃیٌت‪-‬‬ ‫ٻقا ثڄبثل ٯجچٹ ٿجڄبڍ ڃزبًت ډڀڈ ٿٌٴلات‪ ،‬ثبیـ ٯبئٺ ثڈ ‪ٛ‬ڊبکت څاٯ‪٤‬ی (ڃڈ ‪ٟ‬بډلڍ) ډڀڈ اٯٌبٽ‬ ‫اٻٴٺ څ ڃزبًت څاٯ‪٤‬ی (څ ڃڈ ‪ٟ‬بډلڍ) اٻٴٺ ‪ٛ‬جی ُـ څ ثل ‪٫‬لٕ کؿ ٿجڄبڍ ڃزبًت ډڀڈ ٿٌٴلات‬ ‫–ٳڈایڂ ٓغیظ اًت‪ -‬ٯبئٺ ثڈ ‪ٛ‬ڊبکت څاٯ‪٤‬ی ډڀڈ اٯٌبٽ اٻٴٺ ٿیُچیپ‪.‬‬ صفحه 93 ‫‪98‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪77 –100‬‬ ‫فْزست هٌبثغ‪:‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫لطاٖ وط‪ٓ٤‬‬ ‫ػ‪ٟ‬س ػت‪٥‬ک ‪ ٚ‬ػ‪ٟ‬س رس‪٤‬س‬ ‫‪-‬‬ ‫اثٗؾ‪٥‬س‪ ،٠‬ػّ‪ ٣‬ثٗ اؾٕبػ‪« ،ُ٥‬الوحکن ٍ الوح٘ظ االػظن»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاض اِىتت اِؼّٕ‪ٙٔ ٚ ٝ٥‬ک‪ٛ‬ضات ٔحٕس ػّ‪٣‬‬ ‫ث‪.2000 ،ًٖٛ٥‬‬ ‫‪-‬‬ ‫اضزث‪ ،٣ّ٥‬احٕس ثٗ ٔحٕس‪« ،‬صثذٓ الج٘بى فٖ وحکبم المشاى»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬إِىتج‪ ١‬إِطتً‪ ١٤ٛ‬الح‪٥‬بء ا‪٦‬حبض اِزؼفط‪،١٤‬‬ ‫ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫اضزث‪ ،٣ّ٥‬احٕس ثٗ ٔحٕس‪« ،‬هجوغ الفبئذٓ ٍ الجشّبى فٖ ضشح اسضبد االرّبى‪ ،:‬چبح ا‪ ،َٚ‬لٓ‪ ،‬زفتط ا٘تکبضات اؾالٔ‪،٣‬‬ ‫‪.ٜ 1403‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫اظز‪ ،٢‬ػجساهلل ثٗ ٔحٕس‪« ،‬کتبه الوبء»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ػّ‪ ْٛ‬پعقى‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪ٔ -‬وؾؿ‪ُٔ ٝ‬بِؼبت تبض‪٤‬د پعقى‪،٣‬‬ ‫َت اؾالٔ‪ٔ ٚ٣‬ىُٕ‪.1387 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ا٘هبض‪ٔ ،٢‬طتً‪« ،٣‬فشائذ االصَل»‪ ،‬چبح ٘‪ ،ٟٓ‬لٓ‪ٔ ،‬زٕغ اِفىط اؾالٔ‪.1428 ،٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫اشضثبزٌبٖ‪ ،‬حؿ‪ٙ٥‬ؼّ‪« ،٣‬ثشسسٖ ػلوٍٖ فمْٖ الکل ٍ فشاٍسدُّبٕ اى»‪ ،‬وب‪ٚ‬ق‪ ٛ٘ ٣‬زض فم‪ ،ٝ‬ث‪ٟ‬بض ‪ ٚ‬تبثؿتبٖ ‪1381‬‬ ‫قٕبض‪ ،32ٚ 31 ٜ‬نم‪.260 -183‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أّ‪٥ٔ ،٣‬طظا ‪ٞ‬بقٓ‪« ،‬الوؼبلن الواحَسٓ»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬لٓ‪ ،‬إُِجؼ‪ ١‬اِؼّٕ‪.1406 ،١٥‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ثحط اِؼّ‪ ْٛ‬ثط‪ٚ‬رطز‪ ،٢‬ؾ‪٥‬س ٔ‪ٟ‬س‪« ،٢‬الفَائذ الشجبلِ٘»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٙٔ ،‬ک‪ٛ‬ضات ٔىتج‪ ١‬اِهبزق‪.1405 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ثحطا٘‪ٛ٤ ،٣‬ؾف ثٗ احٕس‪« ،‬الحذائک الٌبضشٓ فٖ وحکبم الؼتشٓ الغبّشٓ»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬لٓ‪ ،‬زفتط ا٘تکبضات اؾالٔ‪.1405 ،٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ثحطا٘‪ٛ٤ ،٣‬ؾف ثٗ احٕس‪« ،‬ضشح الشسبئل الصالت٘ٔ»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬ث‪ٛ‬ق‪ٟ‬ط‪٘ ،‬بقط‪ٔ :‬حٕس ثٗ ق‪٥‬د ػجسإِز‪٥‬س‪.1403 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ثربض‪ٔ ،٢‬حٕس ثٗ اؾٕبػ‪« ،ُ٥‬صح٘ح الجخبسٕ»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬زٔکک‪ ،‬زاض َ‪ٛ‬ق اِ‪ٙ‬زب‪.1422 ،٠‬‬ ‫‪-‬‬ ‫حؿ‪٘ ٣ٙ٥‬ز‪ ،٣ٔٛ‬ؾ‪٥‬س ٔطتً‪« ،٣‬الشسبئل الفمْ٘ٔ»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬لٓ‪ ،‬ث‪٘ ٣‬بقط‪ ،‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫حّج‪ ،٣‬حٕع‪ ٠‬ثٗ ػّ‪ ٣‬ثٗ ظ‪ٞ‬ط‪« ،٠‬غٌ٘ٔ الٌضٍع الى ػلوٖ االصَل ٍ الفشٍع»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬لٓ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ ٝ‬أبْ نبزق‬ ‫(ػّ‪ٝ٥‬اِؿالْ)‪.1417 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫حّ‪ ،٣‬حؿٗ ثٗ ‪ٛ٤‬ؾف ثٗ ُٔ‪ٟ‬ط‪« ،‬تزکشٓ الفمْبء»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬لٓ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ ٝ‬اَ اِج‪٥‬ت (ػّ‪ٟٓ٥‬اِؿالْ) الح‪٥‬بء اِتطاث‪،‬‬ ‫‪.1414‬‬ ‫‪-‬‬ ‫حّ‪ ،٣‬حؿٗ ثٗ ‪ٛ٤‬ؾف ثٗ ُٔ‪ٟ‬ط‪« ،‬هختلف الط٘ؼٔ فٖ وحکبم الطشٗؼٔ»‪ ،‬چبح ز‪ ،ْٚ‬لٓ‪ ،‬زفتط ا٘تکبضات اؾالٔى‪.1413 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫حّ‪ ،٣‬حؿ‪ ٗ٥‬ثٗ ػّ‪« ،٣‬زِ‪ ُ٥‬اِؼط‪ ٠ٚ‬اِ‪ٛ‬حم‪ ،»٣‬ث‪ ٣‬چب‪٘ ،‬زف‪ُٔ ،‬جؼ‪ ١‬اِ‪ٙ‬زف‪1338 ،‬ـ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ذٕ‪ ،٣ٙ٥‬ؾ‪٥‬س ض‪ٚ‬حاهلل‪« ،‬کتبه الخلل فٖ الصالٓ»‪ ،‬چبح ز‪ ،ْٚ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ ٝ‬ت‪ٙ‬ظ‪٘ ٚ ٓ٥‬کط احبض أبْ ذٕ‪( ٣ٙ٥‬لسؼ ؾط‪،)ٜ‬‬ ‫‪.1384‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ذٕ‪ ،٣ٙ٥‬ؾ‪٥‬س ض‪ٚ‬حاهلل‪« ،‬کتبه الغْبسُ»‪ ،‬چبح ا‪ٔ ،َٚ‬وؾؿ‪ ٝ‬ت‪ٙ‬ظ‪٘ ٚ ٓ٥‬کط احبض أبْ ذٕ‪( ٣ٙ٥‬لسؼ ؾط‪ ،)ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪.1421 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ذٕ‪ ،٣ٙ٥‬ؾ‪٥‬س ٔهُف‪« ،٣‬تحشٗش الؼشٍٓ الَحمٖ»‪ ،‬ث‪ ٣‬چب‪ٔ ،‬وؾؿ‪ ٝ‬ت‪ٙ‬ظ‪٘ ٚ ٓ٥‬کط احبض أبْ ذٕ‪( ٣ٙ٥‬لسؼ ؾط‪ ،)ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬‬ ‫‪.1376‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ذ‪ٛ‬ا٘ؿبض‪ ،٢‬البحؿ‪ ٗ٥‬ثٗ ٔحٕس‪« ،‬هطبسق الطوَس فٖ ضشح الذسٍس»‪ ،‬ث‪٣‬چب‪ ،‬ث‪٣‬رب‪ ،‬ث‪٘ ٣‬بقط‪ ،‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ذ‪ٛ‬ا٘ؿبض‪ ،٢‬ؾ‪٥‬س احٕس ثٗ ‪ٛ٤‬ؾف‪« ،‬جبهغ الوذاسن فٖ ضشح هختصش الٌبفغ»‪ ،‬چبح ز‪ ،ْٚ‬لٓ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ ٝ‬اؾٕبػ‪٥ّ٥‬بٖ‪،‬‬ ‫‪.1405‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ذ‪ٛ‬ئ‪ ،٣‬ؾ‪٥‬س اث‪ٛ‬اِمبؾٓ‪« ،‬التٌم٘ح فٖ ضشح الؼشٍُ الَحمٖ»‪ ،‬لٓ‪ ،‬تحت اقطاف ضیب ُِف‪.1418 ،٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫زاضٔ‪ ،٣‬ػجساهلل ثٗ ػجساِطحٕٗ‪« ،‬هسٌذ الذاسهٖ»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬ض‪٤‬بو‪ ،‬زاض إِغ‪.1421 ،٣ٙ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ضف‪٥‬ؼ‪ٔ ،٣‬حٕ‪ٛ‬ز‪« ،‬ثطضؾ‪٘ ٣‬زبؾت ٔؿىطات اظ ٔ‪ٙ‬ظط ٔحمک اضزث‪ ،٣ّ٥‬نبحتر‪ٛ‬ا‪ٞ‬ط‪ ،‬ق‪٥ٟ‬س نسض ‪ ٚ‬أبْ ذٕ‪ ٣ٙ٥‬ػّ‪ٟٓ٥‬‬ ‫اِطحٕ‪ ،»١‬ضؾبِ‪ ٝ‬ؾُح‪ 3‬ح‪ٛ‬ظ‪ ٜ‬ػّٕ‪ ٝ٥‬لٓ‪ ،‬زفبع زض‪.1399‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ؾ‪٥‬ؿتب٘‪ ،٣‬ؾ‪٥‬س ػّ‪« ،٣‬هٌْبج الصبلح٘ی»‪ ،‬چبح ا‪ٔ ،َٚ‬ىتتا‪١٤‬اهلل اِؼظٕى اِؿ‪٥‬س اِؿ‪٥‬ؿتب٘‪ ،٣‬لٓ‪.1414 ،‬‬ صفحه 94 ‫ٿچٗچ‪ُ ١‬ڄبًی اڃچا‪ ١‬اٻٴٺ څ ‪ٛ‬ڊبکت اځ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪99‬‬ ‫ق‪٥ٟ‬س حب٘‪ ،٣‬ظ‪ ٗ٤‬اِس‪ ٗ٤‬ثٗ ػّ‪« ،٣‬سٍض الجٌبى فٖ ضشح اسضبد االرّبى»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬لٓ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ ٝ‬اَ اِج‪٥‬ت‬ ‫(ػّ‪ٟٓ٥‬اِؿالْ) الح‪٥‬بء اِتطاث‪ ،‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نج‪ٛ‬ض اضز‪ٚ‬ثبز‪ ،٢‬احٕس‪« ،‬ثشسسٖ فشاٍسدُّبٕ الکل اص ًظش فمِ اسالهٖ»‪ ،‬زضؼ‪ٞ‬ب‪ ٣٤‬اظ ٔىتت اؾالْ‪ ،‬ؾبَ ؾ‪٥‬عز‪ ٓٞ‬ز‪٢‬‬ ‫‪ 1351‬قٕبض‪ ،12ٜ‬نم‪.918 -916‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نج‪ٛ‬ض اضز‪ٚ‬ثبز‪ ،٢‬احٕس‪« ،‬تشک٘جبت الکل اص ًظش فمِ اسالهٖ»‪ ،‬زاضاِتجّ‪٥‬غ االؾالٔ‪ ،٣‬لٓ‪ ،‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نسض‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔحٕس‪« ،‬هب ٍساء الفمِ»‪ ،‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاض االی‪ٛ‬اء‪.1440 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نسض‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔحٕسثبلط ثٗ ح‪٥‬سض‪« ،‬ثحَث فٖ ضشح الؼشٍُ الَحمٖ»‪ ،‬چبح ز‪ ،ْٚ‬لٓ‪ٔ ،‬زٕغ اِک‪٥ٟ‬سا‪١٤‬اهلل اِهسض اِؼّٕ‪،٣‬‬ ‫‪.1408‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نسض‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔحٕسثبلط ثٗ ح‪٥‬سض‪« ،‬دسٍس فٖ ػلن االصَل»‪ ،‬چبح ز‪ ،ْٚ‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاض إِ‪ٙ‬تظط‪.1986 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نس‪ٚ‬ق‪ٔ ،‬حٕس ثٗ ػّ‪« ،٣‬التَح٘ذ»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬لٓ‪ ،‬زفتط ا٘تکبضات اؾالٔ‪ٜ 1398 ،٣‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نس‪ٚ‬ق‪ٔ ،‬حٕس ثٗ ػّ‪« ،٣‬الخصبل»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬لٓ‪ ،‬زفتط ا٘تکبضات اؾالٔ‪.1362 ،٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نس‪ٚ‬ق‪ٔ ،‬حٕس ثٗ ػّ‪« ،٣‬ػَ٘ى وخجبس الشضب ػلِ٘السالم»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٘ ،‬کط ر‪ٟ‬بٖ‪.1387 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫نس‪ٚ‬ق‪ٔ ،‬حٕس ثٗ ػّ‪« ،٣‬هی ال ٗحضشُ الفمِ٘»‪ ،‬چبح پ‪ٙ‬زٓ‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زاض اِىتت االؾالٔ‪.1390 ،١٥‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َجبَجب‪ ٣٤‬لٕ‪ ،٣‬ؾ‪٥‬س تم‪« ،٣‬هجبًٖ هٌْبج الصبلح٘ی»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬لٓ‪ٙٔ ،‬ک‪ٛ‬ضات لّٓ اِکطق‪.1426 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َ‪ٛ‬ؾ‪ٔ ،٣‬حٕس ثٗ اِحؿٗ‪« ،‬الخالف»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬لٓ‪ ،‬زفتط ا٘تکبضات اؾالٔ‪.1407 ،٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َ‪ٛ‬ؾ‪ٔ ،٣‬حٕس ثٗ اِحؿٗ‪« ،‬الفْشست»‪ ،‬چبح ا‪٘ ،َٚ‬زف‪ ،‬إِىتج‪ ١‬اِطی‪ ،١٤ٛ‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َ‪ٛ‬ؾ‪ٔ ،٣‬حٕس ثٗ اِحؿٗ‪« ،‬الوجسَط فٖ فمِ االهبه٘ٔ»‪ ،‬چبح ؾ‪ ،ْٛ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬إِىتج‪ ١‬إِطتً‪ ١٤ٛ‬الح‪٥‬بء ا‪٦‬حبض اِزؼفط‪،١٤‬‬ ‫‪.1387‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َ‪ٛ‬ؾ‪ٔ ،٣‬حٕس ثٗ اِحؿٗ‪« ،‬تْزٗت االحکبم»‪ ،‬چبح چ‪ٟ‬بضْ‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زاض اِىتت االؾالٔ‪.1407 ،ٝ٥‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َ‪ٛ‬ؾ‪ٔ ،٣‬حٕس ثٗ اِحؿٗ‪« ،‬سجبل الغَسٖ»‪ ،‬چبح ؾ‪ ،ْٛ‬لٓ‪ ،‬زفتط ا٘تکبضات اؾالٔى‪.1427 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ػبّٔ‪ ،٣‬حؿٗ ثٗ ظ‪ ٗ٤‬اِس‪« ،ٗ٤‬هؼبلن الذٗی ٍ هالر الوجتْذٗی»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬لٓ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ ١‬اِفم‪ُِّ ٝ‬جبػ‪ ٚ ١‬اِ‪ٙ‬کط‪.1418 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ػٕب٘‪ ،٣‬حؿٗ ثٗ ػّ‪ ٣‬ثٗ اث‪ ٣‬ػم‪« ،ُ٥‬هجوَػٔ فتبٍٕ اثیاثٖػم٘ل»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬لٓ‪ ،‬ث‪٘ ٣‬بقط‪ ،‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ػ‪٥‬بق‪ٔ ،٣‬حٕس ثٗ ٔؿؼ‪ٛ‬ز‪« ،‬التفس٘ش»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬إُِجؼ‪ ١‬اِؼّٕ‪.1380 ،١٥‬‬ ‫‪-‬‬ ‫فبیُ اث‪ ،٣‬حؿٗ ثٗ اث‪َ ٣‬بِت‪« ،‬کطف الشهَص فٖ ضشح الوختصش الٌبفغ»‪ ،‬چبح ؾ‪ ،ْٛ‬لٓ‪ ،‬زفتط ا٘تکبضات اؾالٔ‪،٣‬‬ ‫‪.1417‬‬ ‫‪-‬‬ ‫فبیُ ٔمساز‪ٔ ،‬مساز ثٗ ػجساهلل‪« ،‬التٌم٘ح الشائغ لوختصش الطشائغ»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬لٓ‪ ،‬ا٘تکبضات وتبثرب٘‪ٝ‬ا‪٤‬تاهلل ٔطػک‪٣‬‬ ‫٘زف‪( ٣‬ض‪.1404 ،)ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫فبیُ ٔمساز‪ٔ ،‬مساز ثٗ ػجساهلل‪« ،‬کٌض الؼشفبى»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬إِىتج‪ ١‬إِطتً‪ ١٤ٛ‬الح‪٥‬بء ا‪٦‬حبض اِزؼفط‪.1425 ،١٤‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ف‪٥‬بو‪ٔ ،‬حٕس اؾحبق‪« ،‬تؼبل٘ک هجسَعٔ ػلى الؼشٍٓ الَحمٖ»‪ ،‬لٓ‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬ا٘تکبضات ٔحالت‪ ،٣‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫وبضٌط‪ ٢‬ػّ‪ٕٞ ٚ ٣‬طا‪ ٣ٞ‬ظ‪ٞ‬طا‪« ،‬کبسثشد تمغ٘ش ٍاکٌطٖ جْت اثگ٘شٕ اص اتبًَل تَسظ کبتبل٘ست جبهذ اس٘ذٕ»‪،‬‬ ‫بینالملل‪٘ ٢‬فت‪ٌ ،‬بظ‪ ،‬پتط‪ٚ‬ق‪٥٘ ٚ٣ٕ٥‬ط‪ٌٚ‬ب‪ ،٣ٞ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ت‪٥‬ط‪.1391‬‬ ‫ا‪ ٗ٥ِٚ‬و‪ٙ‬فطا٘ؽ ‬ ‫‪-‬‬ ‫وّ‪ٔ ،٣ٙ٥‬حٕس ثٗ ‪٤‬ؼم‪ٛ‬ه‪« ،‬الکبفٖ»‪ ،‬چبح چ‪ٟ‬بضْ‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زاض اِىتت االؾالٔ‪ٜ 1407 ،١٥‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٌّپب‪ٍ٤‬ب٘‪ ،٣‬ؾ‪٥‬س ٔحٕسضیب‪« ،‬هختصش االحکبم»‪ ،‬چبح ‪ٞ‬کتٓ‪ ،‬لٓ‪ ،‬زاض اِمطاٖ اِىط‪.1371 ،ٓ٤‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔحؿ‪ ٣ٙ‬ل‪ٙ‬س‪ٞ‬بض‪ٔ ،٢‬حٕسانف‪« ،‬الفمِ ٍ هسبئل عج٘ٔ»‪ ،‬لٓ‪ ،‬ث‪ٛ‬ؾتبٖ وتبه‪.1383 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔحمک حّ‪ ،٣‬رؼفط ثٗ حؿٗ ثٗ ‪٤‬ح‪« ،٣٥‬الوؼتجش فٖ ضشح الوختصش»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬لٓ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ ٝ‬ؾ‪٥‬س اِک‪ٟ‬سا‬ ‫(ػّ‪ٝ٥‬اِؿالْ)‪.1407 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔحمک ؾجع‪ٚ‬اض‪ٔ ،٢‬حٕسثبلط ثٗ ٔحٕسٔؤٗ‪« ،‬رخ٘شٓ الوؼبد فٖ ضشح االسضبد»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬لٓ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ ٝ‬اَ اِج‪٥‬ت‬ ‫(ػّ‪ٟٓ٥‬اِؿالْ) الح‪٥‬بء اِتطاث‪.1247 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔف‪٥‬س‪ٔ ،‬حٕس ثٗ ٘ؼٕبٖ‪« ،‬الومٌؼٔ»‪ ،‬چبح ز‪ ،ْٚ‬لٓ‪ ،‬زفتط ا٘تکبضات اؾالٔ‪.1410 ،٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط‪« ،‬سسبلِ تَض٘ح الوسبئل»‪ ،‬چبح پ‪ٙ‬زب‪ ٚ ٜ‬ز‪ ،ْٚ‬لٓ‪ ،‬ا٘تکبضات ٔسضؾ‪ ٝ‬أبْ ػّى ثٗ اثىَبِت‬ ‫(ػّ‪ٝ٥‬اِؿالْ)‪.1429 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫٘زبق‪ ،٣‬احٕس ثٗ ػّ‪« ،٣‬فْشست وسوبء هصٌفٖ الط٘ؼٔ»‪ ،‬ث‪٣‬چب‪ ،‬لٓ‪ ،‬زفتط ا٘تکبضات اؾالٔى‪.1407 ،‬‬ صفحه 95 ‫‪111‬‬ ‫‪ٔ٫‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪77 –100‬‬ ‫‪-‬‬ ‫٘زف‪ٔ ،٣‬حٕسحؿٗ ثٗ ثبلط‪« ،‬جَاّش الکالم فٖ ضشح ضشائغ االسالم»‪ ،‬چبح ‪ٞ‬فتٓ‪ ،‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاض اح‪٥‬بء اِتطاث اِؼطث‪،٣‬‬ ‫‪.1404‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٚ‬حست‪ ٣‬قج‪٥‬ط‪ ،٢‬ؾ‪٥‬س حؿ‪« ،ٗ٥‬الکل ٍ فشاٍسدُّبٕ اى دس فمِ اسالهٖ»‪ ،‬چبح ا‪ ،َٚ‬لٓ‪ ،‬پػ‪ٞٚ‬کٍب‪ ٜ‬ػّ‪ ٚ ْٛ‬فط‪ًٙٞ‬‬ ‫اؾالٔ‪.1389 ،٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ؾب‪٤‬ت زا٘کٍب‪ ٜ‬ػّ‪ ْٛ‬پعقى‪ ٚ ٣‬ذسٔبت ث‪ٟ‬ساقت‪ ٣‬زضٔب٘‪ ٣‬اضان (‪)www.arakmu.ac.ir‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬ صفحه 96 ‫‪6‬‬ ‫هجبصاتّبٕ هٌصَظ ضشػٖ دس فمِ ٍ س٘بست ک٘فشٕ اٗشاى‬ ‫دکتش سضب اًصبسٕ‬ ‫استبدٗبس‪ ،‬گشٍُ فمِ ٍ اصَل‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬جبهؼِ الوصغفٖ الؼبلوِ٘‪ ،‬لن‪ ،‬اٗشاى‬ ‫ٗبسش اسذٕ‬ ‫داًص اهَختِ کبسضٌبسٖ اسضذ جضا ٍ جشم ضٌبسٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ ض٘شاص‪ ،‬ػضَ هشکض ٍکالٕ لَُ لضبئِ٘‪ ،‬ض٘شاص‪ ،‬اٗشاى‬ ‫تاریخ دریافت‪ 1411 .11 .15 :‬تاریخ اصالح‪ 1411 .13 .1 :‬تاریخ پذیزش‪1411 .15 .1 :‬‬ ‫‪ ،‬اسدث٘ل ‪ ،‬اٗشاى‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪ 1392‬کڅیٴلؿ رـیـڍ ثڈ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ ؿاکؿ څ ثب پیَ ثیڄی ٿچامیڂ ٳی‪٬‬لڍ‬ ‫رـیـ تغچٻی ‪٠٣‬یپ ؿک اکتجب‪ ٙ‬ثب رلٽ څ ٿزبماتایزبؿ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬یٴی امایڂ کڅیٴلؿډبڍ ڃچیڂ ؿک ًیبًت‬ ‫ٳی‪٬‬لڍ کا ثبیـ ٿچاؿ ‪ 115‬څ ‪ 220‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی ثـاڃیپ ٳڈ ثب پیَ ثیڄی اؽتیبک ٯبٗی ؿک کرچ‪ ١‬ثڈ ٿڄبث‪٢‬‬ ‫ُل‪٣‬ی ؿک رلائپ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ًجتای زبؿ اثڊبٿبت ‪٫‬لاڅاڃی ام ث‪٤‬ـ آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلٽ څ ٿزبمات څ‬ ‫آٺ ت‪ٌ٬‬یل ثڈ ڃ‪ ٢٬‬ٿتڊپ ُـڇ اًت‪ .‬میلا ؿک ثٌیبکڍ ام ٿچاکؿ ‪ٰ٫‬ڊب ثب څرچؿ عـڅؿ څ ؿیبت ام څکڅؿ یب پقیلٍ‬ ‫ثڈ رلائپ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؽچؿؿؿاکڍ ٳلؿڇاڃـ څ یب ٿچاکؿ پقیل‪٫‬تڈ ُـڇ تچً‪ ٚ‬اڃڊب ثٌیبک ٿغـڅؿ ٿیثبُـ څ‬ ‫تڄڊب ‪٣‬الٿڈ ٿزټٌی ٿٔبؿیٮای ڂ ڃچ‪ ١‬رلائپ کا تجییڂ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ٿزبمات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ًیبًت‬ ‫ٳی‪٬‬لڍایلاځ ربیٸبډی ٿِبثڈ ثب عـڅؿ ؿاکؿ څؿک ثلؽی ٿچاکؿایڂ رلائپ ؿک ثبه عـڅؿ ٿچکؿ اُبکڇ څ پقیلٍ‬ ‫ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ ٯلاکٷل‪٫‬تڈ اًت‪ ،‬ثبای ڂ څرچؿ ٯبڃچڃٸقاک ثڈ ٯ٘بت اؽتیبک ؿاؿڇ اًت تب ثب رٌتزچ ؿک ٿڄبث‪٢‬‬ ‫ُل‪٣‬ی څ ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام ‪٣‬ټپ ؽچؿ ثڈ تجییڂ څ ت‪٤‬ییڂ ٿزبمات ٿٰلک ؿک ٿڄبث‪ٰ٫ ٢‬ڊی پیلاٿچځ ثلؽی رلائپ اٯـاٽ څ‬ ‫عٴپ ثڈ ٿزبمات کا ٓبؿک ڃڀبیڄـ‪.‬ایڂ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ؿک ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯیایلاځ ؿاکاڍ ًبثٰڈ ٯبڃچڃٸقاکڍ څ‬ ‫ارلایی ٿِبثڈ ڃڀیثبُـ څ ٯبٻت رلائپ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ڃین ثڈ ڃغچڍ اًت ٳڈ ڃچ‪ ١‬رلٽ‪ ،‬ڃچ‪ ١‬ٿزبمات څ‬ ‫ٿیناځ اځ تچً‪ ٚ‬ائڀڈ ت‪٤‬ییڂ څ ثڈ ارڀب‪ ١‬ثلؽی ام ‪ٰ٫‬ڊب ؿک ٿڄبث‪ ٢‬څ ٳتت ‪ٰ٫‬ڊی ٿچکؿ پقیلٍ ٯلاکٷل‪٫‬تڈ اًت‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪ً :‬یبًت ٳی‪٬‬لڍ‪ ،‬ٿزبمات‪ ،‬ت‪٤‬نیلات‪ ،‬ٿزبمات ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‪ ،‬ٿجبڃی‬ ‫‪ٰ٫‬ڊی‪.‬‬ صفحه 97 101 –132 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11 ‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 112 Member of the Judiciary Bar Association Abstract Islamic penal code (IPC) in 1392 has new approach to Iranian penal policy and has made a massive transformation with regard to crime and punishment through predicting new penal standards. One of these new approaches to penal policy are article 115 and 220 of IPC which predict the judge options in referring to patent resources in authorized religious offenses and thus bring some ambiguity in the principle of interpreted in favor of accused person with regard to the principle of legality of crime and punishment. Because in several cases although possessing the Hudud and Diyya to either enter or accept to authorized religious offenses, jurist rejected to do so or they have accepted very limited cases. Authorized religious punishment in Iranian penal policy owns a position similar to that of Hudud and in some cases Iranian penal policy has accepted and referred to these crimes related to Hudud, yet the law giver has given the authority to the judges to explain and determine the provided punishment in juridical sources about some crime through searching in patent resources and using their knowledge, and sentence the accused. This penal policy in Iran’s legal system is not protected by the similar legislative and administrative history and most of authorized religious offenses are in a way that Imams determine the kind of the offense, punishment and the extent of it and some jurists have consensus about it in their juridical books and resources. This is a analytical-descriptive study. Keywords: penal policy, punishment, sanctions, authorized religious offenses, juridical grounds. صفحه 98 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪113‬‬ ‫همذهِ‬ ‫ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٴی ام ٿڊپ تلیڂ ٯچاڃیڂ ٿبډچڍایلاځ‪ ،‬تغچالت ‪٫‬لاڅاڃی کا پِت‬ ‫ًلٷقاُتڈ څ ًبٻیبځ ٿت‪٤‬ـؿ ثڈ ٓچکت امٿبیِی ارلا ُـڇ اًت‪ .‬ؿک ًبٹ ‪ 1386‬الیغڈ ٯبڃچځ‬ ‫ٿزبمات اًالٿیثلاڍ ثلکًی څ تٔچیت ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٲ ٯبڃچځ ؿائڀی‪ ،‬تٰـیپ ٿزټی ُچکاڍ‬ ‫اًالٿیٷلؿیـ څ پی ام تٔچیت ٿزټی‪ ،‬ثب تچرڈ ثڈ آٺ ‪ 85‬ٯبڃچځ اًبًی‪ ،‬ؿک رټٌڈ ‪1392/2/11‬‬ ‫ُچکاڍ ڃٸڊجبځ ڃین ثلکًی ُـ څ ٿ‪٨‬بیل ثب ٿچامیڂ ُل‪ ١‬څ ٯبڃچځ اًبًی ؿاڃٌتڈ ڃِـ‪.‬ایڂ ٯبڃچځ ام‬ ‫رڊبت ٿؾتټ‪٬‬ی ثب ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیًبثٮ ٿت‪٬‬بڅت اًت؛ ٿڊپ تلیڂ څرڈ تڀبین‪ ،‬ڃٸبڇ رـیـ‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک ثڈ عچمڇ ٿزبمات ډبًت‪ ،‬ثڈ ٷچڃڈاڍ ٳڈ ؿکایڂ ٯبڃچځ ثڈ ٿڄ‪٠‬چک ٳبډَ ډنیڄڈ ډبڍ ‪٫‬لؿڍ‪،‬‬ ‫اٯتٔبؿڍ ارتڀب‪٣‬ی څ ًیبًی ٳڈ ٳی‪٬‬ل ثل ربٿ‪٤‬ڈ څ ا‪٫‬لاؿ اځ تغڀیٺ ٿیٳڄـ څ ڃین ثب ډـ‪ ٩‬ٳبډَ ثبک‬ ‫ڃ‪٠‬بٽ ٳی‪٬‬لڍ څ ؿک رڊت ٿتڄچ‪ً ١‬بؽتڂ ٗڀبڃت ارلاڍ رلائپ‪ ،‬ڃڊبؿډبیی ډڀضچځ ٿزبمات ډبڍ‬ ‫ربیٸنیڂ عجی‪ ،‬ت‪٤‬چیٮ ٓـڅک عٴپ څ ڃ‪٠‬بٽ ڃیڀڈ اماؿڍ کا ثڈ کًڀیت ُڄبؽتڈ اًت‪ .‬ثب څرچؿایڂ‪،‬‬ ‫ٯبڃچځ ٿقٳچک ؿاکاڍ ٿ‪٤‬بیجی ام رڀټڈ څرچؿ ت‪٤‬بکٕ ثیڂ ٿچاؿ‪ ،‬ثی ؿٯتی ؿک اڃتؾبه آ‪ٜ‬العبت څ‬ ‫‪٣‬ـٽ تجییڂ اځ ډب‪ ،‬ثیبځ ٿٰلکات ‪٫‬بٯـ ٓج‪٨‬ڈ ٿبډچڍ ٳی‪٬‬لڍ‪ ،‬ثڊلڇ ثلؿاکڍ ڃبؿکًت ام ٿڄبث‪ٰ٫ ٢‬ڊی څ‬ ‫ک‪٣‬بیت ڃِـځ عٰچ٭ ثنډٴبک څ ثنڇ ؿیـڇ اًت‪ً .‬یبًت رڄبیی ؿک ‪ٛ‬ــچٹ ‪٣‬ڀل ؽچؿ یٲ ‪٫‬لایڄـ‬ ‫ٷقاک ام ٿ‪٬‬ڊــچٿی ٿ٘یٮ‪ ،‬ثڈ ٿ‪٬‬ڊچٽ ٷٌتلؿڇ اٿلڅمڍ ؽچؿ کا پِت ًل ٷقاُتڈ اًت‪ .‬ایڂ آ‪ٜ‬الط‬ ‫ثلاڍ اڅٻیڂ ثبک ؿک پبیبځ ًـڇ ڍ ډیزـډپ ٿیالؿڍ ؿک ٿ‪٬‬ڊچٿی ٿتلاؿ‪ ٩‬ثب «ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ» ؿک احبک‬ ‫عٰچٯـاڃبځ اٻڀبڃی ثیبځ ٷلؿیـ‪ .‬اٿب ؿک ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯیایلاځ‪ً ،‬یبًت ثلٷل‪٫‬تڈ ام ُل‪ ١‬اًالٽ ٿیثبُـ‪،‬‬ ‫ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ کیِڈ ؿک تبکیؼ اًالٽ ؿاکؿ څ ډڀلاڇ ثب ثیبځ ٿجبڃی آټی ؿیڂ ی‪٤‬ڄی ٯلاځ څ یب ام‬ ‫ًچڍ پیبٿجل څ اٿبٿبځ ثـاځ تٔلیظ ُـڇ اًت څ ؿاکاڍ ‪٣‬ڀلڍ ثڈاڃـامڇ تبکیؼ اًالٽ ٿیثبُـ‪ ،‬ٿچٗچ‪١‬‬ ‫ٿڊپ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب عٰچ٭ رناییایلاځایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ٿیثبُـ ٳڈ تـڅیڂ څ ڃٸبکٍ ډل ٯبڃچڃی ثبیـ‬ ‫ثلٿجڄبیی ثبُـ ٳڈ ٿ‪٨‬بیل ثب ٿچامیڂ ُل‪٣‬ی اًالٽ ڃجبُـ څایڂ ٿچامیڂ ؽچؿ ؿک ثلٷیلڃـڇ ًیبًت‬ ‫ٳی‪٬‬لڍ اًالٽ ٿیثبُـ‪ .‬آٺ ٿچکؿ تبٳیـ ؿک ؿیڂ څ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیثلٿجڄبڍ آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلٽ څ‬ ‫ٿزبمات څ ثلٯلاکڍ ٯٌ‪ ٚ‬څ‪٣‬ـاٻت ٿیثبُـ‪ ،‬ؿک ٳڄبکایڂ ٿچاکؿ ؿک ثٌیبکڍ ام رلائپ ٿالع‪٠‬ڈ‬ ‫ٿیٷلؿؿ ٳڈ ُبک‪ ١‬تبٳیـ ثٌیبکڍ ثل ثنڇ پچُی څ یب ‪٬٣‬چ څ ثؾَِ ؿاکؿ‪ ،‬ؿک عٰیٰت ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ‬ ‫اًالٽ تڀبیٺ ثل ارلاڍایڂ ٿجبڃی څ صبکصچه ډب ؿاکؿ څ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ا‪٣‬ڀبٹ ٿزبمات ڃین آٺ کا ثل‬ ‫علٿت ؽچځ‪ ،‬ربځ څ اثلڅ ٯلاک ؿاؿڇ اًت‪ .‬ؿک ثٌیبکڍ ام ٿچاکؿ ڃین ثلایڂ ٿچٗچ‪ ١‬تبٳیـ ڃڀچؿڇ اًت‬ ‫څ ؿک ٯبٻجی ام تٌٰیپ ثڄـڍ عٮ ڃبُی ام اکتٴبه رلٽ کا ثلاڍ ثنڇ ؿیـڇ څ ثنډٴبک ثڈ عٮ اهلل څ عٮ‬ ‫اٻڄبى تٌٰیپ ڃڀچؿڇ څ ثڈ تج‪ ٢‬اځ ثلاڍ اڃڊب صبکصچه ډبیی ؿک مٿیڄڈ ‪٬٣‬چ‪ ،‬رجلاځ ؽٌبکت څ‬ صفحه 99 ‫‪ٔ٫ 114‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ تجییڂ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ؿک ‪٣‬ڀٺ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ اًالٽ ؿک ثٌیبکڍ ام ٿچاکؿ ڃچ‪١‬‬ ‫ُؾٔیت ا‪٫‬لاؿ کا ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ څ یب ڃچ‪ ١‬رلٽ کا ٿـڃ‪٠‬ل ٯلاک ؿاؿڇ څ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ډلیٲ اٯـاٽ ثڈ‬ ‫تڀڊیـ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ٿڄبًت ا‪٣‬پ ام ا‪٣‬ڀبٹ ٿزبمات‪٣ ،‬ـٽ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څ رجلاځ ؽٌبکت‬ ‫ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ؿک ٿچاکؿڍ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ اًالٽ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب رلٽ اڃٸبکڍ څ ارلاڍ ٿزبمات اٯـاٽ ثڈ‬ ‫څٗ‪ ٢‬ٿٰلکات څ صبکصچه ډبڍ ؽبّ څ اعٔبء ُـڇاڍ ڃڀچؿڇ اًت ٳڈ ثلاڍ تبٳیـ ثل ارلاڍ اڃڊب‬ ‫څ ٿت‪٬‬بڅت ثچؿځ اڃڊب اٯـاٽ ثڈ څٗ‪ ٢‬عـاٯٺ څ عـاٳخل ٿزبمات څ یب ؿک ٿچاکؿڍ ڃچ‪ ١‬څ ٿیناځ ٿزبمات‬ ‫کا ڃین ت‪٤‬ییڂ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ډـ‪ ٩‬ام اڃزبٽایڂ پوڅډَ اڃزبٽ تغٰیٰی ؿک اکتجب‪ ٙ‬ثبایڄٸچڃڈ رلائپ ؿک‬ ‫ٯبٻت رلائپ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٿیثبُـ ٳڈ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٴی ام رلٽ اڃٸبکڍ ډبڍ رـیـ څ ام‬ ‫ٿچٗچ‪٣‬بت ثغج ثلاڃٸین ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیٿٔچه ‪ 1392‬اًت‪.‬‬ ‫‪-2-1‬ثیبى هسالِ‬ ‫ثلاڍ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ٿ‪٤‬بڃی ٿت‪٤‬ـؿڍ فٳل ُـڇ اًت‪ .‬ثلؽی عٰچٯـاڃبځ اځ کا ٿ‪٤‬بؿٹ ًیبًت‬ ‫رڄبئی ٿیؿاڃڄـ‪ .11‬ام څیوٷی ډبڍ ډل ًیبًت ٳالځ‪ ،‬ډڀبډڄٸی څ اڃٌزبٽ ٿیبځ ‪٣‬ڄبٓل څ ٿچٻ‪٬‬ڈ ډبڍ‬ ‫اځ ٿیثبُـ‪ .12‬اٷل ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ کا ثڈ ٿڄنٻڈ ڍ تـاثیل ٿچارڊڈ ثب رلٽ تټٰی ٳڄیپ‪ ،‬ډیش عٴچٿتی‬ ‫ؿک ‪ٛ‬چٹ تبکیؼ ‪٫‬بٯـ ًیبًت رڄبیی ڃجچؿڇ اًت؛ میلا ثڈ ډلعبٹ ؿک ٿٰبثٺ رلٽ څاٳڄَ ؽبٓی‬ ‫ؿاُتڈ اًت‪.‬‬ ‫اڃـیِڀڄـاځ ؿک اکتجب‪ ٙ‬ثب ًیبًت رڄبیی ت‪٤‬لی‪ ٪‬څاعـڍ اکائڈ ڃـاؿڇاڃـ څ ډڀیڂ اٿل ٿچرت‬ ‫پیـایَ ڃچ‪٣‬ی اثڊبٽ ؿک ٿ‪٬‬ڊچٽایڂ آ‪ٜ‬الط ُـڇ اًت‪ .13‬ؿک ت‪٤‬لی‪ً ٪‬یبًت ٳی‪٬‬لڍ ثبیـ ٷ‪٬‬ت؛‬ ‫ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ‪٣‬جبکت ام‪ :‬ٿڊڄـًی ٳی‪٬‬لڍ ‪٣‬ٴیاٻ‪٤‬ڀٺ ٿڄبًت ؿک ثلاثل رلٽ څ ٿزلٽ څ ؽ‪ٜ‬چ‪ٙ‬‬ ‫ٳټی ‪ٛ‬لم ثلؽچکؿ ٿچ‪ٰ٫‬یتاٿین ؿک ٿچارڊڈ ثب رلٽ ٿیثبُـ‪ .‬ثلاڍایڂ ٳڈ یٲ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ډڀنٿبځ‬ ‫ٳبک اٿـ‪٣ ،‬بؿالڃڈ څ اڃٌبڃی ثبُـ المٽ اًت ؿک پیَثیڄی څ ارلاڍ ٗڀبڃت ارلاډبڍ ٳی‪٬‬لڍ ٿتڄبًت‬ ‫ثب تڄچ‪ ١‬رلایپ‪ ،‬ٷچڃبٷچڃی ٿزلٿبځ څ ت‪٬‬بڅت ُلای‪ ٚ‬اکتٴبه ثنڇ ام اڃچا‪ ١‬څ ٿٰبؿیل ٿؾتټ‪٪‬‬ ‫ٿزبماتډب ثڊلڇ رچیـ څ ډڀچاکڇ ډـ‪ ٩‬آټی ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ثلتل کا ٳڈ ثلٯلاکڍ ‪٣‬ـاٻت ؿک عـ‬ ‫ٿ‪ٜ‬ټچه څ آالط څ ثبمٷلؿاڃـځ ٿزلٿبځ ثڈ ربٿ‪٤‬ڈ ٿیثبُـ کا ٿـ ڃ‪٠‬ل ٯلاک ؿډـ‪ .‬ثلایڂ ٿجڄب ؿکایڂ‬ ‫تغٰیٮ څیوٷیډبڍ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ثلتل (ٿ‪ٜ‬ټچه) ڃین ثلکًی ٿیٷلؿؿ‪ .‬ٯبڃچڃٸقاک ؿک ًیبًت‬ ‫‪11‬‬ ‫رؼفط‪ٍِٙ ٢‬ط‪ٚ‬ز‪ٔ،٢‬حٕسرؼفط‪،‬تطٔ‪ِٛٛٙ٥‬غ‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق‪،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات ٌ‪ٙ‬ذ زا٘ف‪ ،1390،‬ل‪.415‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫تؿّ‪ٔ،٣ٕ٥‬حٕسؾؼ‪٥‬س‪،‬تحّ‪ ُ٥‬فطا‪ٙ٤‬س‪ٞ‬ب‪ ٢‬ذٍ ٔک‪ٌ ٣‬صاض‪ٚ ٢‬تهٕ‪٥ٌ ٓ٥‬ط‪،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬ؾٕت‪،1386،‬ل‪.9‬‬ ‫حؿ‪ ،٣ٙ٥‬ؾ‪٥‬سٔحٕس‪ ،‬ؾ‪٥‬بؾت ر‪ٙ‬ب‪ ٣٤‬زض اؾالْ ‪ٚ‬رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪ ٣‬ا‪٤‬طاٖ‪ ،‬ت‪ٟ‬طٖ‪ ،‬ؾٕت‪ ،1383،‬ل‪.153‬‬ صفحه 100 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪115‬‬ ‫رڄبیی ثلاڍ ٳڄتلٹ رلٽ‪٣ ،‬الڅڇ ثل پبًؼ ډبڍ ٳی‪٬‬لڍ‪ ،‬ام ٿِبکٳت ڃڊبؿډبڍ ارتڀب‪٣‬ی ڃین ثڊلڇ ٿڄـ‬ ‫ٿیُچؿ‪ .‬عٰچ٭ ٳی‪٬‬لڍ یٴی ام اکٳبځ اًبًی ًیبًت رڄبیی اًت؛ اٿب ډڀڈ ڍ اځ کا تِٴیٺ ڃڀیؿډـ‪.‬‬ ‫ًیبًت رڄبیی‪٣ ،‬الڅڇ ثل عٰچ٭ ٳی‪٬‬لڍ‪ ،‬ی‪٤‬ڄی ٿزڀچ‪٣‬ڈ ڍ ٯچا‪٣‬ـ څ ٿٰلکات عبٳپ ثل څاٳڄَ‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی ‪٣‬ټیڈ ثنډٴبکڍ‪ُ ،‬بٿٺ ٯچا‪٣‬ـ عٰچٯی ؿیٸل ڃین ٿیثبُـ‪ .‬څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ ڍ اًبًی ًیبًت رڄبیی ؿک‬ ‫یٲ ٳِچک‪ ،‬ٳڄتلٹ ثنډٴبکڍ اًت‪ً .‬یبًت رڄبیی ؿک ؿڅ ٿ‪٬‬ڊچٽ «ٿ٘یٮ څ «ٿچً‪ » ٢‬ٳبکثلؿ ؿاکؿ ٳڈ‬ ‫ؿک ٿ‪٤‬ڄبڍ ٿ٘یٮ‪ ،‬ډڀبځ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ اًت‪ .‬اٿب ًیبًت رڄبیی ؿک ٿ‪٤‬ڄبڍ ٿچً‪ ،٢‬تڄڊب ثڈ اٯـاٿبت‬ ‫ٳی‪٬‬لڍ ثٌڄـڇ ڃڀیٳڄـ څ تـاثیل ارتڀب‪٣‬ی‪٫ ،‬لډڄٸی‪ ،‬اٯتٔبؿڍ څ ٿبڃڄـ اځ کا ڃین ؿک ثل ٿیٷیلؿ‪ .14‬ؿک‬ ‫اکتجب‪ ٙ‬ثب څاهڇ ((ٿڄٔچّ)) ثبیـ ثیبځ ڃڀچؿ؛ ٿڄٔچّ ؿک ٻ‪٨‬ت اًپ ٿ‪٤٬‬چٹ ام کیِڈ «ڃْ» ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ‬ ‫ثڈ حجچتی کًیـڇ‪ ،‬احجبت ُـڇ څ تٔلیظ ُـڇ اًت‪ .‬ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ثڈ څاٯ‪٤‬ڈاڍ ٷ‪٬‬تڈ ٿیُچؿ ٳڈ‬ ‫عٴپ اځ ثڈ کڅُڄی څ اُٴبک ٿغٰٮ څ ٿ‪٤‬یڂ ثبُـ‪ .15‬ٯبڃچڃٸقاک ؿک ٿبؿڇ ‪ 18‬ٯبڃچځ ٿزبمات‬ ‫اًالٿی‪ 1392‬ت‪٤‬نیل کا ا‪٣‬پ ام ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی څ عٴچٿتی ؿاڃٌتڈ څ ډل ربڍ ٯبڃچځ فٳلڍ ام ت‪٤‬نیل‬ ‫ثڈ ٿیبځ اڅکؿڇ‪ ،‬ٿڄ‪٠‬چک ٿزڀچ‪ ١‬ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی څ عٴچٿتی ثچؿڇ اًت‪ .‬ثڄبثلایڂ ٿٰلکات ت‪٤‬چیٮ‬ ‫ٓـڅک عٴپ‪ ،‬ٿ‪٤‬ب‪٫‬یت ام ٳی‪٬‬ل‪ ،‬ت‪٤‬ټیٮ ارلاڍ ٿزبمات څ ٿلڅک مٿبځ ٳڈ ؿک ٿزبمات ډبڍ ت‪٤‬نیلڍ‬ ‫ٯبثٺ ا‪٣‬ڀبٹ اًت ٿزڀچ‪ ١‬ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی څ عٴچٿتی کا ؿک ثل ٿیٷیلؿ‪ .‬اٿ٘ب ٯبڃچڃٸقاک ثب څٗ‪٢‬‬ ‫تجٔلڇ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪ 115‬ام ډڀیڂ ٯبڃچځ څ ثٴبکٷیلڍ ‪٣‬ڄچاځ «ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی» ا‪٣‬ڀبٹ ثلؽی‬ ‫ٿٰلکات ٯبڃچڃی کا ؿکثبکڇایڂ ؿًتڈ ام ت‪٤‬نیلات‪ ،‬ٿڄت‪٬‬ی ؿاڃٌتڈ اًت‪ .‬ٯبڃچڃٸقاک ثب ٯیـ ٳټڀڈ‬ ‫«ٿڄٔچّ» ث‪٤‬ـ ام ٳټڀڌ ت‪٤‬نیلات ؿک تجٔلڇ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪ 115‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیثڈ ٓچکت ٳبٿالً‬ ‫‪٣‬بٻڀبڃڈ څ اٷبډبڃڈ ؿک پی ت‪٬‬ٴیٲ ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی ثچؿڇ څ ثـیڂ ٓچکت ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی کا‬ ‫ام ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی ٿِؾْ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ډل صڄـ ٯبڃچڃٸقاک ثـڅځ ت‪٤‬ییڂ ٗبث‪ٜ‬ڈاڍ ٿِؾْ ثلاڍ‬ ‫تِؾیْ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ام ‪٧‬یل اځ‪ ،‬ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ کا ام ا‪٣‬ڀبٹ ثلؽی ٿٰلکات‬ ‫ؽبکد ٳلؿڇ اًت څٻی ثب ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڂ ٿڄٔچّ ٿٔبؿیٮ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ کا ڃین ثبیـ ُڄبًبیی‬ ‫ٿیڃڀچؿ‪ ،‬ٿچٗچ‪٣‬ی ٳڈ ؿک ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪ 1392‬ٿ‪٬٨‬چٹ ٿبڃـڇ اًت څ ٯبڃچڃٸقاک ثب ًٴچت‬ ‫ؽچؿ ؿکایڂ مٿیڄڈ ًجت ٷلؿیـڇ اًت تب ثیڂ ٿغٰٰبځ څ ثٌیبکڍ ام ٿلار‪ ٢‬ٳی‪٬‬لڍ ؿک ا‪٣‬ڀبٹایڂ ٿبؿڇ‬ ‫ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیاثڊبٿبت څایلاؿات ٿت‪٤‬ـؿڍ څاکؿ ٷلؿؿ‪ .‬ثب ٿلار‪٤‬ڈ ثڈ ٯچا‪٣‬ـ څ ٿجبڃی ‪ٰ٫‬ڊی څ‬ ‫ڃٔچّ ُل‪٣‬ی ٿیتچاځ ‪٣‬الڅڇ ثل تِؾیْ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ام ت‪٤‬نیلات ‪٧‬یل ٿڄٔچّ‬ ‫ُل‪٣‬ی څ ًبیل ت‪٤‬نیلات ٿڄـکد ؿک ٿڄبث‪ٰ٫ ٢‬ڊی‪ ،‬ٿیتچاځایڂ ٿ‪ٜ‬ټت کا ثیبځ ڃڀچؿ ٳڈ ‪ٰ٫‬ڊب ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی‬ ‫‪14‬‬ ‫‪15‬‬ ‫ػظ‪ ٓ٥‬ظاز‪ ٜ‬اضزث‪ ، ٣ّ٥‬فبئع‪ ٚ ٜ‬حؿبث‪ ،٣‬ؾبض‪«،ٜ‬ؾ‪٥‬بؾت ر‪ٙ‬ب‪ ٚ ٣٤‬تُ‪ٛ‬ض ٔف‪ ٣ٟٔٛ‬اٖ»‪ٔ،‬زّ‪ ٝ‬تؼبِ‪ ٣‬حم‪ٛ‬ق‪ ،‬ؾبَ چ‪ٟ‬بضْ‪ ،‬قٕبض‪ ،1390 ،15 ٜ‬ل‪.113‬‬ ‫ا٘هبض‪ٔ،٢‬حٕس ‪َ ٚ‬ب‪ٞ‬ط‪ٔ، ٢‬حٕسػّ‪ ،٣‬زا٘ک‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ذه‪ٛ‬ن‪،٣‬رّس ؾ‪،ْٛ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬ا٘تکبضات ر‪ ،1388،ٍُٙ‬ل‪.1988‬‬ صفحه 101 ‫‪ٔ٫ 116‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫ا‪٣‬ڀبٹ ت‪٤‬نیل کا ؿک ٿٰبثٺ اکتٴبه ٿغلٿبت ُل‪٣‬ی ام اؽتیبکات عبٳپ ٿیؿاڃڄـ‪ .‬ٻقا ثڈ ت‪٤‬نیلڍ (تڄجیڈ‬ ‫څ تاؿیت) ٳڈ ثب تج‪٤‬یت امایڂ ٯب‪٣‬ـڇ ‪٣‬بٽ ام ًچڍ عبٳپ ثلاڍ اکتٴبه ډل ڃچ‪ ١‬ٿغلٿبت ُل‪٣‬ی ؿک‬ ‫ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ څ ا‪٣‬ڀبٹ ٿیُچؿ ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی ٷ‪٬‬تڈ ٿیُچؿ‪ .‬ثڄبثلایڂ عبٳپ ٿیتچاڃـ ثڈ ت‪٤‬ـاؿ ا‪٤٫‬بٹ څ‬ ‫تلٱ ‪٤٫‬ٺ ډبڍ علاٽ ُل‪٣‬ی‪ ،‬ت‪٤‬نیل ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ څ ت‪٤‬ییڂ ڃڀبیـ‪ .‬اٿ٘ب ؿک ٳڄبکایڂ ٯب‪٣‬ـڇ ‪٣‬بٽ څ ٳټی‪،‬‬ ‫ثلؽی ا‪٣‬ڀبٹ څ ک‪٫‬تبک علاٽ ُل‪٣‬ی ثڈ ٓچکت ؽبّ ؿک «ڃٔچّ ُل‪٣‬ی» ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی څ ثلاڍ‬ ‫ٿلتٴجیڂایڂ ا‪٣‬ڀبٹ ام ًچڍ ُبک‪ ١‬ٿٰـى ت‪٤‬نیل‪ ،‬ا‪٣‬پ امایڂ ٳڈ ڃچ‪ ١‬څ ٿٰـاک ت‪٤‬نیل ٿِؾْ ُـڇ یب‬ ‫ڃِـڇ ثبُـ‪ ،‬ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ُـڇ اًت ٳڈ ثڈایڂ ؿًتڈ ام ت‪٤‬نیلات‪ ،‬ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٷ‪٬‬تڈ‬ ‫ٿیُچؿ؛ ت‪٤‬نیلاتی ٳڈ ؿاکاڍ «ڃْ ُل‪٣‬ی» ډٌتڄـ‪ .‬ڃْ ُل‪٣‬ی ڃین ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی‪ ،‬عٴپ ثلاٿـڇ ام‬ ‫‪ٟ‬بډل ٯلاځ یب کڅایبت کا ٿیٷچیڄـ‪ .‬ؿک ڃتیزڈ ثلاڍ ُڄبًبیی ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ثبیـ ثڈ ٯلاځ‬ ‫څ کڅایبت ٿلار‪٤‬ڈ ڃڀچؿ‪ .‬ثبایڂ تچٗیظ‪٣ ،‬ڀٺ یب ا‪٣‬ڀبٹ ؽبٓی ٳڈ ام ًچڍ ‪ٰ٫‬ڊبء ٿٌتغٮ ت‪٤‬نیل‬ ‫ُڄبؽتڈ ٿیُچؿ ؿک ٓچکتی ت‪٤‬نیل ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی تټٰی ٿیٷلؿڃـ ٳڈ ٿجتڄی ثل کڅایت (ڃْ‬ ‫ُل‪٣‬ی) ثبُـ ؿک ‪٧‬یلایڂ ٓچکت ٓل‪٫‬بً ت‪٤‬نیل ُل‪٣‬ی ثب تج‪٤‬یت ام ٯب‪٣‬ـڋ ٳټی پیَ ٷ‪٬‬تڈ‪ ،‬ٿغٌچه‬ ‫ٿیٷلؿؿ‪ .‬ثب تچرڈ ثڈ تچٗیغبت ‪٫‬چ٭ کاث‪ٜ‬ڌ ثیڂ ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی څ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی کا‬ ‫ثبیـ ام ڃچ‪٣ ١‬ڀچٽ څ ؽٔچّ ٿ‪ٜ‬ټٮ ؿاڃٌت ڃڈ تجبیڂ یب تٌبڅڍ څ یب عتی ‪٣‬ڀچٽ څ ؽٔچّ ٿڂ‬ ‫څرڈ‪ .‬ثڄبثلایڂ ډل ت‪٤‬نیل ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‪ ،‬ت‪٤‬نیل ُل‪٣‬ی اًت اٿ٘ب تڄڊب ثلؽی ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی‪،‬‬ ‫ٿڄٔچّاڃـ‪ .‬پیَ امایڂ ثیبځ ٷلؿیـ ٯبڃچڃٸقاک ٗبث‪ٜ‬ڈاڍ ٿِؾْ ثلاڍ ت‪٬‬ٴیٲ ٿزبمات ٿڄٔچّ‬ ‫ُل‪٣‬ی ام ٿزبمات ُل‪٣‬ی ت‪٤‬ییڂ ڃڄڀچؿڇ اًت‪ .‬ډڀیڂ ٿٌئټڈ ًجتایزبؿ ڃ‪٠‬لیبت څ اکاء ٿت‪٬‬بڅتی ؿک‬ ‫ثـڅ ارلاڍ ٯبڃچځ رـیـ ٿزبمات اًالٿیٷلؿیـ‪ .‬ثڄبثلایڂ ؿک تبکیؼ ‪ 92/5/28‬ڃ‪٠‬لیڈ ٿِچکتی‬ ‫ُڀبکڇ ‪ٓ 45‬بؿک ٷلؿیـ ٳڈ صڄیڂ ثیبځ ٿیڃڀبیـ‪ :‬ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ثڈ ت‪٤‬نیلاتی ٷ‪٬‬تڈ‬ ‫ٿیُچؿ ٳڈ ؿک ُل‪ ١‬ٿٰـى اًالٽ ثلاڍ یٲ ‪٣‬ڀٺ ٿ‪٤‬یڂ‪ ،‬ڃچ‪ ١‬څ ٿٰـاک ٳی‪٬‬ل ٿِؾْ ُـڇ اًت‪،‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ٿچاکؿڍ ٳڈ ثڈ ٿچرت کڅایبت څ یب ډل ؿٻیٺ ُل‪٣‬ی ؿیٸل‪ ،‬ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی څ ٿ‪ٜ‬ټٮ ثلاڍ ‪٣‬ڀټی‬ ‫ت‪٤‬نیل ٿٰلک ُـڇ اًت څٻی ڃچ‪ ١‬څ ٿٰـاک اځ ٿ‪٤‬یڂ ڃٸلؿیـڇ‪ ،‬ت‪٤‬نیل ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٿغٌچه‬ ‫ڃڀیُچؿ‪ .‬ثڈ ډڀیڂ رڊت ٷ‪٬‬تڈ ُـڇ اًت ٳڈ ٿزبمات ډبڍ څٗ‪ُ ٢‬ـڇ ؿک ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیڅ‬ ‫ًبیل اځ (‪٧‬یل ام عـڅؿ‪ ،‬ٯٔبّ څ ؿیبت) ؿک ٓچکتی ٳڈ ام رڊت عٮ اٻڄبى ثچؿځ ٿچٗچ‪ ١‬ٿزلٿبڃڈ‬ ‫ثبُـ ٿزبمات ٿٰلک ثلاڍ اځ ت‪٤‬نیل ُل‪٣‬ی اًت څ اٷل رڄجڈ عٮ اٻغٴچٿڈ ؿک څٗ‪ ٢‬اځ ٿٰلکات ٿـ‬ ‫ڃ‪٠‬ل ثچؿڇ ثبُـ ٿزبمات ٿنثچک ت‪٤‬نیل عٴچٿتی ؽچاډـ ثچؿ‪ .‬ؿکایڂ تغٰیٮ ثڈ ؿڃجبٹ څاٳبڅڍ ًیبًت‬ ‫ٳی‪٬‬لڍای لاځ ٳڈ ؿصبک تغچالت څ ت‪٨‬ییلات ‪٫‬لاڅاڃی ؿک ‪ٛ‬ی صڄـًبٹ اؽیل ٷِتڈ اًت ٿیثبُیپ‪ .‬صلا‬ ‫ٳڈ ًیبًت رڄبیی آچٻی اًت ٳڈ ؿڅٻت څ ربٿ‪٤‬ڈ ثب تچًٺ ثڈ اڃڊب ٿجبکمڇ ‪٣‬ټیڈ ثنڇ څ ثنڇ ٳبکڍ کا‬ صفحه 102 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪117‬‬ ‫ًبمٿبځ ؿډی ٿیڃڀبیـ‪ 16‬څ ٯب‪٣‬ـتب ثڄب ثڈ ٿٔبٻظ څ ٿٰت٘یبت مٿبځ ؿصبک ت‪٨‬ییل څ تغچٹ ٿیٷلؿؿ‪ .‬ؿک‬ ‫اؿاٿڈ ثڈ کاث‪ٜ‬ڈایڂ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ثب ٿزبمات ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی څٿجبڃی ‪ٰ٫‬ڊی اڃڊب ؽچاډیپ‬ ‫پلؿاؽت‪ .‬ثبتچرڈ ثڈ ٿ‪ٜ‬بٻت ‪٫‬چ٭ اٻقٳل څایڄٴڈ ُبک‪ ،١‬ثلؽال‪ ٩‬ٯبڃچڃٸقاک ٳڈ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ٳڈ‬ ‫ڃ‪٠‬لیڈ رـیـڍ ٿیثبُـ کا ثڈ ٳبک ثلؿڇ اًت‪ ،‬ثڈ ؿڃجبٹ تجییڂ څ ٿِؾْ ڃڀچؿځ صبکصچه ٿزبمات‬ ‫ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٳڈ ؿک اٳخل ٿچاکؿ ٿیناځ‪ ،‬ڃچ‪ ١‬څ ٳی‪٬‬یت اځ ٿِؾْ ٿیثبُـ‪ ،‬کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ‬ ‫ٿ‪٤‬یبک څ ٿالٱ ت‪٬‬ٴیٲایڂ ڃچ‪ ١‬ٿزبمات ام ًبیل ٿزبمات ډب ٯلاکؿاؿڇ اًت‪ .‬ٿغٰٮ ثڈ ؿڃجبٹ څاٳبڅڍ‬ ‫کاث‪ٜ‬ڈ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿزبمات ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی څ ٿجبڃی اځ ٿیثبُـ تب ثتچاڃـ‬ ‫ربیٸبڇایڂ ڃچ‪ ١‬ٿزبمات ډبڍ ُل‪٣‬ی کا ؿک ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ تجییڂ څ ٿِؾْ ڃڀبیـ‪ .‬ډڀضڄیڂ ؿک‬ ‫اکتجب‪ ٙ‬ثب ٗڀبڃت ارلاډبڍ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ څ ت‪ٜ‬بثٮ ؿډیایڂ ٗڀبڃت ارلاډب اٯـاٽ ثڈ تغټیٺ څ‬ ‫ثلکًی ڃ‪٠‬لیبت څ ؿیـٷبڇ ‪ٰ٫‬ڊب څ عٰچٯـاڃبځ څ ؿٳتلیڂ ٿچرچؿ ؿک ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ ثڄڀبیـ‪.‬‬ ‫‪-3-1‬اّویت ٍ ضزٍرت تحمیک‬ ‫پوڅډَډبڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ ثڈ ثلکًی ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ څ یب ٿزبمات ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‬ ‫پلؿاؽتڈ ُـڇ اًت اٿب ؿک ٳڀتل پوڅډِی ثڈ څاٳبڅڍ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ څ کاث‪ٜ‬ڈ اځ ثب ٿزبمات‬ ‫ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی پلؿاؽتڈ ُـڇ اًت‪.‬ایڂ تغٰیٮ ثڈ ؿٻیٺایڄٴڈ ام رڄجڈ څ ماڅیڈ رـیـڍ ثڈ ؿڅ‬ ‫ٿجغج ثٌیبک ٿڊپ رناییایلاځ‪ ،‬ی‪٤‬ڄی ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ څ ٿزبمات ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی څ کاث‪ٜ‬ڈایڂ‬ ‫ؿڅ څ ٿت‪٤‬بٯجب تبحیل ډل یٲ ثل ؿیٸلڍ تغٰیٰی رـیـ څ ؿاکاڍ رڄجڈ ڃچاڅکاڃڈ اًت‪ ،‬ٿیتچاڃـ ډپ ثڈ‬ ‫ٿغٰٰبځ ثڈ ؿٻیٺ ڃجچؿ ٿڄج‪ ٢‬ٿجٌچ‪ ٙ‬څ ٳبٿټی ؿکایڂ مٿیڄڈ ٳڀٲ ڃڀبیـ څ ډپ ام ث‪٤‬ـ ‪٣‬ڀټی‪ ،‬تغٰیٰی‬ ‫اًت ٳڈ ثب ًیبًت ډبڍ کڅم څ اکاؿڇ ٯبڃچڃٸقاک ؿک اکتجب‪ ٙ‬ثب ت‪٨‬ییل ًیبًت رڄبیی څ ثڈ تج‪ ٢‬اځ‬ ‫ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿزبمات ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ثٌیبک ڃنؿیٲ څ پیچًتڈ ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫‪-4-1‬سَاثک تحمیک‬ ‫ عٌیڄی‪ ،1391 ،‬ثلکًی ‪ٰ٫‬ڊی ٿبؿڇ‪ 22‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪ ،‬پبیبځ ڃبٿڈ ٳبکُڄبًی اکُـ‬‫ؿاڃِٸبڇ اماؿ څاعـٿلٳنڍ تڊلاځ‪ ،‬ڃتبیذ ثلکًی څ تغٰیٮایبت څ کڅایبت ڃِبځ ٿیؿډـ ٳڈ عبٳپ‬ ‫ٿیتچاڃـ رڄجڈ عٮ اٻټڊی ٿزبمات ډبڍ ت‪٤‬نیلڍ کا ثب ٷقُت ُبٳی څ اٯلاک ٿتڊپ څ ؿاُتڂ اڃٸینڇ‬ ‫ُلا‪٫‬تڀڄـاڃڈ ٿزلٽ څ تچثڈ څ پِیڀبڃی ٿزلٽ څ عٌڂ ًبثٰڈ څ څٗ‪ ٢‬ؽبّ ثنډٴبک‪ ،‬تؾ‪٬‬ی‪ ٪‬ؿډـ څ‬ ‫‪16‬‬ ‫الظضغ‪،‬وطؾت‪ ،ٗ٥‬زضأس‪ ٢‬ث‪ ٝ‬ؾ‪٥‬بؾت ر‪ٙ‬ب‪ ،٣٤‬تطرٕ‪ ،ٝ‬زوتط ػّ‪ ٣‬حؿ‪٘ ٗ٥‬زف‪ ٣‬اثطاثب٘س‪ ،٢‬ا٘تکبضات ٔ‪٥‬عاٖ‪ ،1382 ،‬ل‪.11‬‬ صفحه 103 ‫‪ٔ٫ 118‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫ډڀضڄیڂ ٿڊڀتلیڂ اؿٻڈ ت‪٤‬ڀیپ ٳی‪٬‬یت ډبڍ ٿزبمات ت‪٤‬نیلڍ ثڈ ٿچاکؿ ‪٧‬یل رټـڍ ام ٯجیٺ‪ :‬عجی‪،‬‬ ‫اؽق ٿبٹ‪ ،‬تج‪٤‬یـ‪ ،‬تڊـیـ‪ ،‬تغٰیل‪ ،‬تچثیؼ څ ًلمڃَ ٿزلٽ‪،‬ایبت څ کڅایبتی اًت ٳڈ ثڈ عبٳپ‬ ‫اًالٿیاربمڇ ؿاؿڇ تب اڅ ثتچاڃـ ثب تچرڈ ثڈ ٿٔټغت ٿزلٽ څ ربٿ‪٤‬ڈ اٯـاٽ ثڈ ٓـڅک اڃچا‪ ١‬ٿزبمات‬ ‫ډبڍ ت‪٤‬نیلڍ ڃڀبیـ‪.‬‬ ‫ عٌیڄی‪ ،1381 ،‬ٿ‪٤‬ڄب څٿبډیت ت‪٤‬نیل ؿک اًالٽ‪ ،‬پبیبځ ڃبٿڈ ٳبکُڄبًی اکُـ ؿاڃِٸبڇ ربٿ‪٤‬ڈ‬‫اٻڀٔ‪٬ٜ‬ی اٻ‪٤‬بٻڀیڈ‪ ،‬ډلصڄـ ؿک کڅایبت څ ٳتت ‪ٰ٫‬ڊی ثڈ ٿچاکؿ ٿت‪٤‬ـؿڍ ٳڈ ٿچرت ت‪٤‬نیل ٿیُچؿ‬ ‫اُبکڇ ٷلؿیـڇ اًت‪ ،‬اٿب عٴچٿت اًالٿیٿیتچاڃـ ؿک ‪٧‬یل امایڂ ٿچاکؿ ڃین اٷل ٿچرت اؽالٹ ؿک ڃ‪٠‬بٽ‬ ‫اًالٿییب ڃ‪٠‬پ ارتڀب‪٣‬ی ٷلؿؿ‪ ،‬ت‪٤‬نیلاتی کا اڃزبٽ ؿډـ‪ .‬اٻجتڈ ٳٌی ٿیتچاڃـ ت‪٤‬نیلات کا ربکڍ ڃڀبیـ‬ ‫ٳڈ څالیت ثل اٿچاٹ څ اڃ‪٬‬ی ؿاُتڈ ثبُـ؛ حجچت صڄیڂ څالیتی ڃیبمٿڄـ ؿٻیٺ اًت ٳڈ ٯـک ٿتیٰڂ اځ‪،‬‬ ‫ٿ‪ٔ٤‬چٿیڂ ډٌتڄـ‪.‬ایڂ څالیت اٷلصڈ ٿیتچاڃـ ام ‪ٛ‬ل‪٩‬ایِبځ ثڈ ؿیٸلاځ څاٷقاک ُچؿ اٿب ؿک ٓچکت‬ ‫‪٣‬ـٽ افځ ٓلیظ څ ‪٣‬ـٽ ؿًتلًی ثڈ اٿبٽ‪ ،‬ثڈؿٻیٺ ڃیبم ربٿ‪٤‬ڈ ثڈ ارلاڍ عـڅؿ‪،‬ایڂ عٮ ثلاڍ ‪ٰ٫‬یڈ‬ ‫ربٿ‪٢‬اٻِلای‪ ٚ‬ڃین ام ‪ٛ‬لیٮ ٯـک ٿتیٰڂ حبثت ٿیٷلؿؿ؛ څ ؿک ډلعبٹ‪ ،‬ڃڀیتچاځ اٯبٿڈ عـڅؿ کا ت‪ٜ٤‬یٺ‬ ‫ٳلؿ‪.‬‬ ‫ ًټیڀیصڀٴبٳبیی‪ ،1392 ،‬ثلکًی ت‪ٜ‬جیٰی احبک څ ٯچا‪٣‬ـ ٿزبمات ډبڍ ت‪٤‬نیلڍ ٿڄٔچّ څ‬‫‪٧‬یلٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‪ ،‬پبیبځ ڃبٿڈ ٳبکُڄبًی اکُـ ؿاڃِٸبڇ آ‪٬‬ڊبځ‪،‬ایڂ تغٰیٮ ُبٿٺ صڊبک ‪ٔ٫‬ٺ‬ ‫اًت‪ٔ٫ .‬ٺ اڅٹ ٳټیبت تغٰیٮ ٳڈ ُبٿٺ ٿٰـٿڈاڍ ٳچتبڇ ؿک ٿچکؿ رلایپ ت‪٤‬نیلڍ څ ثبمؿاکڃـڇ‪،‬‬ ‫ًچاالت‪٫ ،‬لٗیڈ ډب څ اډـا‪ ٩‬تغٰیٮ څ ؿک اؿاٿڈ اډڀیت څ اکمٍ تغٰیٮ ٿیثبُـ‪ .‬ؿک اؿاٿڈ پیِیڄڈ ڍ‬ ‫ٿچٗچ‪ ١‬ڃین ٿؾتٔلا ٿچکؿ ثلکًی ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت‪ٔ٫ .‬ٺ ؿڅٽ ُبٿٺ ؿڅ ثؾَ آټی ٿیثبُـ‪ .‬ؿک‬ ‫ثؾَ اڅٹ ثڈ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ٿ‪٬‬بډیپ ت‪٤‬نیلات‪ ،‬ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ‪٧ ،‬یلٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی څ‪ ...‬پلؿاؽتڈ څ ؿک‬ ‫ثؾَ ؿڅٽ ثڈ ًلا‪ ٥‬ثیبځ ٿٔبؿیٮ ٿچاکؿ ٿقٳچک پلؿاؽتڈ ُـڇ اًت‪ .‬ؿک ‪ٔ٫‬ٺ ًچٽ ؿک ٿچکؿ ٯچا‪٣‬ـ‬ ‫عبٳپ ثل ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ څ ‪٧‬یلٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ثیبځ ُـڇ اًت؛ ام رڀټڈ ٯب‪٣‬ـڇ ڍ ٿ‪٤‬یڂ ثچؿځ‬ ‫ڃچ‪ ١‬څ ٿیناځ اځ‪ .‬ؿک ‪ٔ٫‬ٺ پبیبڃی ڃین احبک عبٳپ ثلایڂ تٌٰیپ ثڄـڍ ٿچکؿ ثلکًی ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت‪ ،‬ٳڈ‬ ‫ُبٿٺ ؿڅ ٯٌڀت آټی ٿیثبُـ؛ ثلکًی احبک ام ٻغب‪ٰ٫ ٝ‬ڊی څ ًپی ٯبڃچڃی‪.‬‬ ‫ ٷلڅیی‪ ،1391 ،‬ٿِلڅ‪٣‬یت ٿزبمات عجی ام ؿیـٷبڇ ٿقاډت ؽڀٌڈ‪ ،‬پبیبځ ڃبٿڈ ٳبکُڄبًی‬‫ؿاڃِٸبڇ ٳلٿبځ‪ ،‬ٿزبمات عجی اٿلڅمڇ یٴی ام ُیچڇ ډبڍ ٿڊپ پیِٸیلڍ ام رلٽ څ ٿزبمات‬ ‫ٿزلٿیڂ اًت‪ .‬ثبتچرڈ ثڈایڄٴڈ ؿک یٲ ڃ‪٠‬بٽ اًالٿی‪ ،‬ٳټیڈ ٿٰلکات ثبیٌتی ثلاًبى ٿچامیڂ‬ ‫اًالٿیثبُـ‪ ،‬ثلکًی ٿِلڅ‪٣‬یت ٿزبمات عجی المٽ ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ‪ .‬ثڈ ډڀیڂ ٿڄ‪٠‬چک ؿکایڂ‬ صفحه 104 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪119‬‬ ‫پوڅډَ پی ام ثیبځ ٳټیبتی ام ؿیلیڄڈایڂ ٿزبمات ؿک اًالٽ څ اډـا‪ ٩‬اځ‪ ،‬ثب اًتڄبؿ ثڈ ثلؽی امایبت‬ ‫ٯلاڃی څ کڅایبت څ ثلکًی ڃ‪٠‬لات ٿ‪ٌ٬‬لاځ څ ‪ٰ٫‬ڊبڍ ُی‪٤‬ڈ څ ًڄی ؿک ؽٔچّ اڃڊب څ ڃین اُبکڇ ثڈ‬ ‫ثلؽی ام عـڅؿ څ ت‪٤‬نیلات ٳڈ ؿک اڃڊب ام ٿزبمات عجی اًت‪٬‬بؿڇ ٷلؿیـڇ‪٣ ،‬الڅڇ ثل احجبت‬ ‫ٿِلڅ‪٣‬یتایڂ ٿزبمات ؿک ڃ‪٠‬بٽ ٳی‪٬‬لڍ اًالٽ‪ ،‬رچام تچً‪٤‬ڈ څ ت‪٤‬ڀیپ اځ ثڈ ‪٧‬یل ٿچاکؿ ٿڄٔچّ ڃین‬ ‫حبثت ٷلؿیـڇ اًت‪ .‬ثڈ ‪ٛ‬چکڍ ٳڈ ثب احجبتایڂ ت‪٤‬ڀیپ ٳڈ اٻجتڈ ثبیٌتی ثب ک‪٣‬بیت ثلؽی ام ٯچا‪٣‬ـ کار‪٢‬‬ ‫ثڈ ت‪٤‬نیل ام رڀټڈ ٯب‪٣‬ـڇ ٿڊپ ٿٔټغت ؿک ت‪٤‬نیلات ٓچکت ثٸیلؿ‪ ،‬ٿیتچاځ امایڂ ٿزبمات ثڈ ‪٣‬ڄچاځ‬ ‫یٲ ٿزبمات ثبم ؿاکڃـڇ ڃین اًت‪٬‬بؿڇ ٳلؿ‪.‬‬ ‫ ٷټڈ‪،1390،‬ثلکًی ‪ٰ٫‬ڊی څعٰچٯی ٿڀڄچ‪٣‬یت ٿغبٳڀڈ ٿزـؿ ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اٿبٿیڈ ثب کڅیٴلؿ‬‫اًڄبؿثیڂاٻڀټټی‪،‬پبیبځ ڃبٿڈ ٳبکُڄبًی اکُـ ؿاڃِٸبڇ پیبٽ ڃچکتڊلاځ‪-‬ٯب‪٣‬ـڇ ٿڄ‪ ٢‬ت‪ٰ٤‬یت‪ ،‬ٿغبٳڀڈ څ‬ ‫ٿزبمات ٿزـؿ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٴی ام ٯچا‪٣‬ـ ٿچکؿ ٯجچٹ ؿکاییڂ ؿاؿکًی ٳی‪٬‬لڍ اٳخلیت ٯلیت ثڈ ات‪٬‬ب٭‬ ‫ٳِچکډب ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄبًت ٳڈ اٷل ُؾٔی ثڈ ‪٣‬ټت رلٽ ؽبٓی ٿغبٳڀڈ څ ثڈ ٿچرت عٴپ ٯ‪٤ٜ‬ی‬ ‫ٿغٴچٽ یب تجلئڈ ُـڇ ثبُـ‪ ،‬ؿیٸل ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ ډڀبځ رلٽ ڃڀیتچاځ ٿزـؿاً څڍ کا ٿچکؿ ٿغبٳڀڈ څ‬ ‫ٿزبمات ٯلاک ؿاؿ‪.‬ایڂ آ‪ٜ‬الط ٿٌتؾلد ام آچٹ عٰچٯی کڅٿیٿیثبُـ ثـیڂ ٿ‪٬‬ڊچٽ ٳڈ ډیش ٳی‬ ‫ڃجبیـ ؿڅثبک ثلاڍ یٲ رلٽ ٿغبٳڀڈ ُچؿ‪ .‬ٯلیت ثڈ ات‪٬‬ب٭ ‪ٰ٫‬ڊب ڃین ثڈ اًتڄبؿ ؿالیټی ٿبڃڄـ ثی ا‪٣‬تجبکڍ‬ ‫عٴپ ٯ٘بت رچک‪ ،‬اعٴبٽ ٓبؿکڇ ام ٿغبٳپ ‪٧‬یل ُل‪٣‬ی کا ‪٫‬بٯـ ا‪٣‬تجبک ؿاڃٌتڈ څ څرڊڈ ُل‪٣‬ی ثلاڍ‬ ‫اڃڊب ٯبئٺ ڃیٌتڄـ‪.‬‬ ‫ ٿ‪٬٠‬لڍ‪ ،1375 ،‬ثلکًی څ تغټیٺ ‪ٰ٫‬ڊی څ ٯبڃچڃی پیلاٿچځ ُلای‪ ٚ‬تغٰٮ ثنڇ ٯق‪ ،٩‬ؿاڃِٸبڇ‬‫تڊلاځ‪ ،‬ٿ‪٬‬بډیڀیام ٯجیٺ ٯٔـ‪ ،‬کٗب‪ ،‬اکاؿڇ‪ ،‬اڃٸینڇ‪ً ،‬چء ڃیت ‪٣‬بٽ‪ً ،‬چء ڃیت ؽبّ‪ ،‬تٴلاک ثنڇ‪ ،‬ت‪٤‬ـاؿ‬ ‫ثنڇ څ ُلٳت ؿک رلٽ ام مٿلڇ ٿجبعخی ډٌتڄـ ٳڈ ؿک ثنڇ ٯق‪ ٩‬څ ؿک ٿجغج اڃتٌبه ‪٣‬ڀٺ ٿزلٿبڃڈ ثڈ‬ ‫ٯبف‪ ٩‬تغټیٺ ٿیٳلؿڃـ ‪٣‬ڄٔل ٿبؿڍ ٯق‪ ٩‬ٻ‪ ٞ٬‬ٿزلٿبڃڈاڍ اًت ٳڈ ٓلاعتب ثبیٌتی ؿالٻت ثل ٯق‪٩‬‬ ‫ڃڀبیـ څ ؿک ‪٧‬یلایڂ ٓچکت ثنڇ ٯق‪ ٩‬ٿٌتچرت عـ ُل‪٣‬ی ڃڀیٷلؿؿ امرڀټڈ ‪٣‬ڄبٓل اؽتٔبٓی‬ ‫ٳڈ ؿک ٯق‪ ٩‬څرچؿٍ المٽ اًت ُلای‪ ٚ‬ؽبّ ٿٰلکڇ تچً‪ُ ٚ‬بک‪ ١‬ٿٰـى اًت ٳڈ ثلاڍ ٯبف‪ ٩‬څ‬ ‫ٿٰقڅ‪ ٩‬ثیبځ ٳلؿڇ څ ؿک ٓچکتی ٳڈ ډل یٲ امایِبځ څارـ ُلای‪ ٚ‬ٿٰلکڇ ؿک ُل‪ ١‬ڃجبُڄـ‪ ،‬ٯق‪٩‬‬ ‫ٿٌتچرت عـ ٿغٰٮ ڃِـڇ څ تڄڊب رلٿیت‪٤‬نیلڍ تغٰٮ ٿییبثـ ؿک ؽٔچّ ٿزبمات ٯق‪ ٩‬کاډڊبڍ‬ ‫احجبت څ اًٰب‪ ٙ‬عـ ڃین ُلای‪ ٚ‬ؽبٓی ٿٰلک ُـڇ ٳڈ ؿک ٿچاؿڍ ام ٭‪ .‬ٽ‪ .‬ا‪ .‬ٿچکؿ عٴپ ٿٰڄڂ‬ ‫رنائیایلاځ څاٯ‪ ٢‬ٷلؿیـڇ اًت‪ .‬څ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ ٿ‪ٜ‬بٻجڈ څ یب ‪٬٣‬چ اځ ٯبثٺ اڃتٰبٹ ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫‪-5-1‬اّذاف تحمیک‬ صفحه 105 ‫‪ٔ٫ 111‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫ اُڄبیی څ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی رلائپ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی څ ٿجبڃی ‪ٰ٫‬ڊی اڃڊب‬‫ ثلکًی ٳبکثلؿ ٿڄبث‪ٰ٫ ٢‬ڊی ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿچاؿ ٯبڃچڃی ٿٔلط ؿک ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیپیلاٿچځ‬‫ٿزبمات ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‬ ‫ُڄبًبیی څ اُڄبیی ثب ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ څ ت‪٬‬بڅت ډب څ ُجبډت ډبڍ اځ ثب ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ؿک‬‫ٿزبمات ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‬ ‫ ُڄبًبیی ٿجبڃی ‪ٰ٫‬ڊی څ ٯبڃچڃی ٿزبمات ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی څ ‪٧‬یلٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی څ‬‫اؽتیبکات ٯبڃچڃٸقاک ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب اڃڊب‬ ‫‪-6-1‬رٍش تحمیک‬ ‫ثب تچرڈ ثڈایڄٴڈ ؿکایڂ تغٰیٮ ام کڅٍ تغټیټی ‪ -‬تچٓی‪٬‬ی اًت‪٬‬بؿڇ ُـڇ څ کڅٍ ٷلؿاڅکڍ‬ ‫ا‪ٛ‬ال‪٣‬بت ثڈ ٓچکت ٳتبثؾبڃڈاڍ اًت‪ ،‬اثتـا ثب رٌتزچ ؿک پبیٸبډڊب څ ًبیت ډبڍایڄتلڃتی څ ثبڃٲ‬ ‫ډبڍ ا‪ٛ‬ال‪٣‬بتی څ اًتڄبؿڍ ډڀبڃڄـ پوڅډِٸبڇ ‪٣‬ټچٽ څ ‪٫‬ڄبڅکڍ ا‪ٛ‬ال‪٣‬بتایلاځ‪ ،SID ،‬ٿلٳن تغٰیٰبت‬ ‫ٳبٿپیچتلڍ ‪٣‬ټچٽ اًالٿی‪ ،‬تجیبځ‪ ،‬ٿٶایلاځ څ ًبیت ٿلٳن پوڅډَ ډبڍ ٿزټی ُچکاڍ اًالٿیڅ‬ ‫ًپی ثب ٿلار‪٤‬ڈ ثڈ ٳتبثؾبڃڈ ډبڍ ؿیزیتبٻی پیبٽ ڃچک‪ ،‬ٳتبثؾبڃڈ ؿیزیتبٻی ؿیـ‪ ،‬ٳتبثؾبڃڈ ؿیزیتبٻی ‪٣‬ټچٽ‬ ‫اڃٌبڃی‪ ،‬ٳتبثؾبڃڈ ٿزبمڍایلاځ‪ ،‬ٳتبثؾبڃڈ ؿیزیتبٹ اًتبځ ٯـى کٗچڍ څ ثلؽی ٳتبثؾبڃڈ ډب ٿبڃڄـ‬ ‫ٿلٳن اًڄبؿ ٿټی‪ ،‬ٳتبؽبڃڈ ُڊیـ ؿًت‪٨‬یت‪ ،‬ٳتبثؾبڃڈ ؿاڃِٸبڇ ‪٣‬ټچٽ تغٰیٰبت ‪٫‬بکى ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام‬ ‫ٳټڀبت ٳټیـڍ تغٰیٮ عبٗل ٳڈ ُبٿٺ‪ً :‬یبًت ٳی‪٬‬لڍ‪ ،‬ٿزبمات‪ ،‬ٿزبمات ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‪،‬‬ ‫ٿجبڃی ‪ٰ٫‬ڊی‪ ،‬ڃ‪٠‬بٽ ٳی‪٬‬لڍایلاځ ٿیثبُـ‪ ،‬ؿک ثیڂ ٿڄبث‪ ٢‬ٿؾتټ‪ ٪‬ثب تچرڈ ثڈ ٿچٗچ‪ ١‬اڃتؾبثی څ‬ ‫تغٰیٰبتی ٳڈ اڃزبٽ ٷل‪٫‬تڈ اًت‪ ،‬اثناک ٷلؿ اڅکڍ ا‪ٛ‬ال‪٣‬بت تغٰیٮ ‪٫‬یَ ثلؿاکڍ ٿیثبُـ ٳڈ ُبٿٺ‬ ‫تلرڀڈ‪ ،‬تټؾیْ‪ ،‬ڃٰٺ ٯچٹ ٿٌتٰیپ څ‪٧‬یل ٿٌتٰیپ اًت‪ .‬ؿک ‪ٔ٫‬ٺ ډبڍایڂ تغٰیٮ ثڈ ٿچٗچ‪٣‬بتی ٿبڃڄـ‬ ‫ٿجبڃی ڃ‪٠‬لڍ‪ ،‬ٿ‪٬‬بډیپ څ ربیٸبڇ څ ٳبکثلؿ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ؿک ڃ‪٠‬بٽ ٳی‪٬‬لڍایلاځ څ اکتجب‪ ٙ‬څڅاٳبڅڍ‬ ‫ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ؿک ٯجبٹ اکاؿڇ ٯبڃچڃٸقاک ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ُڄبًبیی څ ارلاڍ ٿزبمات ډبڍ ٿڄٔچّ‬ ‫ُل‪٣‬ی پلؿاؽتڈ ٿیُچؿ‪ .‬ؿک ‪ٔ٫‬ٺ ڃتبیذ ٿچٗچ‪٣‬بت‪ :‬څاٳبڅڍ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿزبمات‬ ‫ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی څ ٿجبڃی ‪ٰ٫‬ڊی اځ ٿچکؿ تغٰیٮ ٯلاک ٿیٷیلؿ څ ثڈ ثلکًی اکتجب‪ٙ‬ایڂ ؿڅ ثب‬ ‫یٴـیٸل څ احلٷقاکڍ ډلیٲ ثل ؿیٸلڍ پلؿاؽتڈ ٿیُچؿ‪ .‬کڅٍ تغٰیٰبت ثٔچکت تغټیټی څ‬ ‫تچٓی‪٬‬ی‪ ،‬ام ‪ٛ‬لیٮ اًت‪٬‬بؿڇ ام ٿڄبث‪ ٢‬ٳتبثؾبڃڈاڍ څ اًڄبؿڍ ثب اثناک ‪٫‬یَ ثلؿاکڍ ٿیثبُـ‪ .‬ؿک ‪ٔ٫‬ٺ‬ صفحه 106 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪111‬‬ ‫ڃتیزڈ ٷیلڍ ثڈ ربیٸبڇ ٿزبمات ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ اُبکڇ ٿیُچؿ څ‬ ‫‪٫‬لٗیڈ ډبڍ تغٰیٮ ٿچکؿ ثغج څ ڃتیزڈ ٷیلڍ ٯلاک ٿیٷیلؿ‪.‬‬ ‫‪-2‬هفبّین ٍ ولیبت‬ ‫‪ -2-2‬ثزرسی سیبست ویفزی جبری در لبًَى هجبسات اسالهی‬ ‫ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ربکڍ ؿک ڃ‪٠‬بٽ ٳی‪٬‬لڍایلاځ ٿجتڄی ثل اًت‪٬‬بؿڇ ام ٿچامیڂ ُل‪٣‬ی ؿک ٯبڃچڃٸقاکڍ څ‬ ‫ا‪٣‬ڀبٹ ٿزبمات ٿیثبُـ‪ ،‬ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ ؿک اثتـا ٯبڃچڃٸقاک ٗڀڂ اکائڈ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ام رلٽ څ ٿزبمات ؿک‬ ‫ٿچاؿ ‪ 1‬اٻی ‪ 2‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیثڈ آچٹ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ثب تٌٰیپ ثڄـڍ رلائپ څ ٿزبمات ډب‬ ‫ٿیپلؿامؿ‪ ،‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿبؿڇ یٲ‪ :‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیٿِتڀٺ ثل رلائپ څ ٿزبمات ډبڍ عـڅؿ‪،‬‬ ‫ٯٔبّ‪ ،‬ؿیبت څ ت‪٤‬نیلات‪ ،‬اٯـاٿبت تاٿیڄی څ تلثیتی‪ُ ،‬لای‪ ٚ‬څ ٿچاڃ‪ ٢‬ٿٌاڅٻیت ٳی‪٬‬لڍ څ ٯچا‪٣‬ـ‬ ‫عبٳپ ثل اڃڊب اًت‪ .‬ډڀضڄیڂ ٿبؿڇ ‪ 2‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیثیبځ ٿیؿاکؿ‪«:‬ډل ک‪٫‬تبکڍ ا‪٣‬پ ام ‪٤٫‬ٺ یب‬ ‫تلٱ ‪٤٫‬ٺ ٳڈ ؿک ٯبڃچځ ثلاڍ اځ ٿزبمات ت‪٤‬ییڂ ُـڇ اًت رلٽ ٿغٌچه ٿیُچؿ»‪ .‬ثب ڃٸبډی ثڈایڂ‬ ‫ؿڅ ٿبؿڇ ٿیتچاځ ‪٫‬ڊڀیـ ٳڈ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ربکڍ ؿک ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯیایلاځ ٿجتڄی ثل ؿڅ آٺ ٯبڃچڃی‬ ‫ثچؿځ رلٽ څ ٿزبمات څ ډڀضڄیڂ آٺ ثلائت ٿیثبُـ‪.‬ایڂ ؿڅ آٺ امایڂ رڊت ؿک تغٰیٮ اٿـڇ‬ ‫اًت ٳڈ ثب ٿچٗچ‪ ١‬تغٰیٮ ی‪٤‬ڄی ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ډڀؾچاڃی ؿاکڃـ څ ډپ ام ث‪٤‬ـ ثلکًی رڄجڈ ډبڍ‬ ‫عٰچٯی ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ڃیبمٿڄـ ثلکًی اڃڊب ډٌتیپ‪ .‬میلا ؿک تجٔلڇ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪ 115‬ٯبڃچځ‬ ‫ٿزبمات اًالٿیٯبڃچڃٸقاک تڄڊب ثڈ ڃبٽ ثلؿځ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی اٳت‪٬‬ب ٿیڃڀبیـ څ ؿک ٿبؿڇ ‪220‬‬ ‫ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیثب اُبکڇ ثڈ آٺ ‪ 167‬ٯبڃچځ اًبًیایڄٸچڃڈ ثیبځ ٿیؿاکؿ‪ «:‬ؿک ٿچکؿ عـڅؿڍ‬ ‫ٳڈ ؿکایڂ ٯبڃچځ فٳل ڃِـڇ اًت ‪ٛ‬جٮ آٺ یٴٔـ څ ُٔت څ ډ‪٬‬تپ (‪ )167‬ٯبڃچځ اًبًی رڀڊچکڍ‬ ‫اًالٿیایلاځ ‪٣‬ڀٺ ٿیُچؿ»‪ .‬ٯجٺ ام ثیبځ ډلٿچٗچ‪٣‬ی ؿک اثتـا ثڈ ثلکًی صبکصچه څ اث‪٤‬بؿ ًیبًت‬ ‫ٳی‪٬‬لڍایلاځ څ اکائڈ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ٿڄبًت ام ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ٿیپلؿامیپ‪ .‬میلا ثب ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ثڈ‬ ‫ؽچثی ٿیتچاځ ثڈ څاٳبڅڍ اځ ٳڈ ٿچٗچ‪ ١‬تغٰیٮ اًت پلؿاؽت‪ .‬ؿک څاٯ‪ً ٢‬یبًت ٳی‪٬‬لڍ ثڈ ا‪٣‬تٰبؿ‬ ‫ثلؽی ٿغٰٰبځ ٿبڃڄـ ٿلٹ څ څیتچ‪ :17‬ٿزڀچ‪ ١‬کڅٍ ډبڍ المٿیاًت ٳڈ ثڈ ٯبڃچڃٸقاک پیِڄڊبؿ ٿیُچؿ‬ ‫یبایڂٳڈ تچً‪ ٚ‬اڅ ؿک یٲ مٿبځ څ ٿٴبځ ؽبّ ٿچکؿ اًت‪٬‬بؿڇ ٯلاک ٿیٷیلؿ تب ثـیڂ ‪ٛ‬لیٮ ثتچاڃـ ‪٣‬ټیڈ‬ ‫ثنډٴبکڍ ثڈ ٿجبکمڇاڍ رـڍ ثپلؿامؿ څ ؿک کیِڈٳڂ ٳلؿځ څ ڃبثچؿڍ اځ تچ‪٫‬یٮ عبٓٺ ٳـڄـ‪ ،‬ثڈ ا‪٣‬تٰبؿ‬ ‫ٿغٰٮ اٿلڅمڇ ٿیتچاځایڂ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ کا ؿک ٯبٻت آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلٽ څ ٿزبمات ؿک ٯبڃچځ‬ ‫‪Merle-Vitu‬‬ ‫‪17‬‬ صفحه 107 ‫‪ٔ٫ 112‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫ٿزبمات ٳی‪٬‬لڍ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ یب‪٫‬ت‪ .‬ثڄبثلایڂ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ٯجٺ ام اڃٴڈ یٲ ‪٣‬ټپ‬ ‫ثبُـ‪٫،‬ڄی ثڈ ُڀبک ٿیایـ ٳڈ ډـ‪ َ٫‬ٳِ‪ ٪‬څ ُٴٺ ؿاؿځ ‪ٰ٣‬الڃی څ ٿڄ‪ٰٜ‬ی ثڈ ثڊتلیڂ ‪ٛ‬لیٮ ٿڀٴڂ‬ ‫ثلاڍ عٺ ٿٌبئٺ ٿؾتټ‪٬‬ی اًت ٳڈ پـیـڇ ٳی‪٬‬لڍ ام ڃ‪٠‬ل ُٴټی څ ‪٣‬ڀٰی ثڈ څرچؿ ٿیاڅکؿ‪.‬ایڂ ؿڅ‬ ‫ٿغٰٮ ٿیا‪٫‬نایڄـ ٳـڈ ؿک ‪ٛ‬چٹ ډناکاځ ًبٹ‪ ،‬ثڊتلیڂ ‪ٛ‬لیٰڈ عٺ ٿٌبئٺ ‪٣‬ڀٰی ٳڈ ثڈ څًیټڈ پـیـڇ‬ ‫ٳی‪٬‬لڍایزبؿ ٿیُـ‪ ٰٚ٫،‬تچًٺ ثڈ مڅک څ اًت‪٬‬بؿڇ ام ٯـکت ثچؿ‪،‬ؿک عبٻی ٳڈ اٿلڅم مڅک څ ٯـکت‬ ‫ربڍ ؽچؿ کا ثِڄبًبیی ‪٣‬ڀیٰی ؿاؿڇ اًت ٳڈ تچً‪ ٚ‬ربٿ‪٤‬ڈُڄبًی ٳی‪٬‬لڍ څ ثیچٻچهڍ ٳـی‪٬‬لڍ څ‬ ‫کڅاڃـِڄبًی ٳی‪٬‬لڍ ٓچکت ٿیٷیلؿ‪.‬رلٽُڄبًی‪٣،‬ټپ رچاځ څ ًلُبک ام اٿیـ څ څ‪٣‬ـڇډبڍ‬ ‫ؿکؽِبڃی ٳڈ مڅایبڍ تبکیٲ پـیـڇ رڄبیی کا کڅُڂ ٿیٳڄـ څ امایڂ ث‪٤‬ـ تِٴیٺؿډڄـڇ ‪٧‬یلٯبثٺ اڃٴبک‬ ‫ڃٰ‪ٜ‬ڈ علٳت ډل ‪٣‬ڀٺ ٿ‪ٜ‬ڀئڄی اًت ٳڈ ٿیتچاڃـ ‪٣‬ټیڈ ا‪٫‬ت رلٽ ثـڈ ٳبک ثلڅؿ‪ .‬ثلکًی ثـنډٴبکاځ‬ ‫ثڈ ٓچکت‪ ،‬اڃٌبڃی ک‪٫‬تبک ٳلؿځ ثب اڃڊب ثـڅځ اڃٴڈ رٌپ څ کڅعِبځ ٿچکؿ ٓـٿڈ ٯلاک ٷیلؿ‪،‬ؽچؿؿاکڍ‬ ‫امایڄٴڈ اڃبځ ثڀبڃڄـ اُیبء ٿچکؿ اًت‪٬‬بؿڇ تزلثی ٯلاک ٷیلڃـ‪...،‬کڅٍ عٰیٰی ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ اًت‪.‬ایڂ‬ ‫ٿٌبئٺ ‪٣‬ڀٰی ثـڅځ ُٲ ٿٌبئټی ام ڃ‪٠‬ل ُـٴټی ثڈ څرچؿ ٿیاڅکؿ‪،‬میلا ارـلاڍ کڅٍ ډبڍ ٓغیظ‬ ‫څ ‪٣‬ڀیٮ ڃیبمٿڄـ ا‪٫‬لیڄَ ؿاؿٷـبډڊبیی اًـت ٳـڈ ثتچاڃـ ؿک ٿچکؿ ًلڃچُت ثنډٴبکاځ ثڈ اعٴبٽ‬ ‫ٓغیغی ؿًت ثنڃـ څ ٯبؿک ثبُـ ؿاؿکًی المٽ کا ‪ٛ‬چکڍ ُٴٺ ثـډـ ٳڈ ثتچاڃـ ثڈ ٓچکتی‬ ‫ا‪ٛ‬ڀیڄبځثؾَ‪ ،‬ٯـکت ‪٣‬ـاٻت کا ؿک ثلاثل اًتجـاؿ تـ٘ڀیڂ ڃـڀبیـ څ اځ کا ‪٣‬ټیڈ اُتجبډبت ٯ٘بیی‬ ‫ٿزڊن ٷلؿاڃـ‪ .18‬پیڄبتٺ‪ 19‬ؿک ت‪٤‬لی‪ ٪‬ام ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ٿیڃچیٌـ ٳڈ ٿـ‪ٜ‬بٻ‪٤‬ڈ کڅاثـ‪ ٚ‬ثیڂ ؿڅ ؿاڃَ‬ ‫رلٽُڄبًی څ عٰچ٭ رنا‪،‬ٿچٗچ‪ ١‬کُتڈ څاً‪ٜ‬ڈاڍ ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ ٳڈ یٲ ډڀبډڄٸی څًی‪٤‬ی کا ثیڂایڂ‬ ‫ؿاڃِڀڄـاځ رنائی څ رلٽُڄبًبځ ثڈ څرچؿ اڅکؿڇ اًت‪.‬ایڂ کُـتڈ څاًـ‪ٜ‬ڈ ٳـڈ ًبؽتڀبڃَ ثل ٿجڄبڍ‬ ‫اٿیؾتٸی ‪ٰ٣‬بیـایڂ ؿاڃِڀڄـاځ پبیڈٷناکڍ ُـڇ اًت‪ً،‬یبًت ٳی‪٬‬لڍ ڃـبٽ ؿاکؿ‪ .20‬ؿک عٰیٰت‬ ‫ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ‪ُ ،‬بٿٺ ٿزڀچ‪٣‬ڈ ُیچڇډبیی ًلٳچثی ٿیُچؿ ٳڈ ؿڅٻت ام ‪ٛ‬لیٮ اځډب څ ثب تچًٺ ثڈ‬ ‫اځډب ‪٣‬ټیڈ رلٽ څاٳڄَ ڃِبځ ٿیؿډـ‪ .21‬ثڄ‪٠‬ل ٿغٰٮ ثڊتلیڂ ڃڀچؿ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ کا ٿیتچاځ ؿک‬ ‫ٿبؿڇ ڃؾٌت ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿییب‪٫‬ت‪ .‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿبؿڇ یٲ ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪ 1392‬ثڈ ربڍ‬ ‫ت‪٤‬لی‪ ٪‬ٿزبمات اُ‪٤‬بک ٿیؿاکؿ‪ «:‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی ٿِتڀٺ ثل رلائپ څ ٿزبماتڊبڍ عـڅؿ‪،‬‬ ‫ٯٔبّ‪ ،‬ؿیبت څ ت‪٤‬نیلات‪ ،‬اٯـاٿبت تاٿیڄی څ تلثیتی‪ُ ،‬لای‪ ٚ‬څ ٿچاڃ‪ ٢‬ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څ ٯچا‪٣‬ـ‬ ‫عبٳپ ثل اڃڊب اًت»‪ .‬ٿـزبمات ؿک ٻ‪٨‬ت ثڈ ٿـ‪٤‬ڄبڍ رنا ؿاؿځ‪ ،‬پبؿاٍ څٳی‪٬‬ل اٿـڇ اًت څ ؿک‬ ‫‪Merl et vitu,ẓTraite? de droit CriminelẒParis 1967.p 7.‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪20‬‬ ‫ث‪٘ ٝ‬مُ اظ ٔظّ‪ٔٛ‬بٖ‪،‬ضیب‪،‬ؾ‪٥‬بؾت و‪٥‬فط‪ ٢‬چ‪٥‬ؿت؟‪ٔ،‬زّ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ٔطزْ‪ ،‬قٕبض‪،30-29 ٜ‬ل‪.48‬‬ ‫الظضػ‪،‬وطؾت‪ ،ٗ٥‬زضأس‪ ٢‬ث‪ ٝ‬ؾ‪٥‬بؾت ر‪ٙ‬ب‪ٔ ،٣٤‬تطرٓ ٘زف‪ ٣‬اثطاثب٘س‪ ،٢‬ػّ‪ ٣‬حؿ‪،ٗ٥‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات ٔ‪٥‬عاٖ‪،1388 ،‬ل‪.14‬‬ ‫‪J.Pinatel‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪18‬‬ صفحه 108 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪113‬‬ ‫آـ‪ٜ‬الط عٰچٯی ت‪٤‬بکی‪ ٪‬ٿت‪٬‬بڅتی ام ٿـزبمات اٿــڇ اًـت‪ « :‬ٿزبمات ‪٣‬جبکت ام تڄجیڈ څ ٳی‪٬‬لڍ‬ ‫اًت ٳڈ ثل ٿلتٴت رلٽ تغڀیٺ ٿیُچؿ‪ .‬ٿ‪٬‬ڊچٽ کڃذ ام ٿ‪٬‬ڊچٽ ٿزبمات ‪٧‬یل ٯبثٺ ت‪٬‬ٴیٲ اًت څ‬ ‫ؿک څاٯ‪ ٢‬کڃذ څ ت‪٤‬ت(ًؾتی) اًت ٳڈ ٿِؾٔڈ عٰیٰی ٿزبمات ٿیثبُـ څ یب «ٿزبمات څاٳڄَ‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ‪٣‬ټیڈ ٿزلٽ » اًت‪ .‬ٿزبمات یب ٳی‪٬‬ل ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍایڂ اًت ٳڈ اٷل ٳٌی ‪٣‬ڀٺ ؽال‪ ٩‬اؽال٭‬ ‫‪٣‬ڀچٿییب ‪٣‬ل‪ ٩‬څ ‪٣‬بؿت اځ ربٿ‪٤‬ڈ یب ؽال‪ ٩‬ٯبڃچځ اڃزبٽ ؿډـ صچځ اځ ‪٣‬ڀٺ ثـ اًت پی ثبیـ‬ ‫‪ٰ٣‬چثت څ پبؿاٍ اځ ‪٣‬ڀٺ کا ثجیڄـ ی‪٤‬ڄی تڄجیڈ ُچؿ څ یب ٿزبمات ُچؿ تب ډپ ؽچؿ څ ډپ ؿیٸلاځ‬ ‫ٿتڄجڈ ُچڃـ څ ؿیٸل اځ ‪٣‬ڀٺ کا اڃزبٽ ڃـډڄـ څ ډڀضڄیڂ ت‪٤‬نیل ی‪٤‬ڄی ٳی‪٬‬لڍ ٳڈ ؿک ُل‪ ١‬ام عیج‬ ‫ٿٰـاک ٿِؾْ ڃیٌت ثل ؽال‪ ٩‬عـ ٳڈ ٿٰـاک اځ ٿ‪٤‬ټچٽ اًت‪ .22‬ؿک ٳٺ ٿیتچاځ ثیبځ ڃڀچؿ؛ ٿزبمات‬ ‫یب ٳی‪٬‬ل ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍایڂ اًت ٳڈ اٷل ٳٌی ‪٣‬ڀٺ ؽال‪ ٩‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیاڃزبٽ ؿډـ ثبیـ ٿزبمات ‪٣‬ڀٺ‬ ‫ؽچؿ کا ثجیڄـ ی‪٤‬ڄی تڄجیڈ ُچؿ تب ډپ ؽچؿ څ ډپ ؿیٸلاځ ٿتڄجڈ ُچڃـ څ ؿیٸل اځ ‪٣‬ڀٺ کا اڃزبٽ ڃـډڄـ‪.‬‬ ‫ی‪٤‬ڄی ثبیـ ٿِٰت اځ ‪٣‬ڀٺ کا ثضِـ څ ٿتچرڈ ُچؿ ڃتیزڈ اځ ‪٣‬ڀٺ ثـ صیٌت‪ .‬عبٹ ٯبڃچڃٸقاک ؿک‬ ‫ٯبڃچځ ثڈ اماڍ ډل ‪٣‬ڀٺ ثـ څ ؽال‪ ٩‬ٳڈ ثیبځ ٳلؿڇ تڄجیڊی ډپ ثیبځ ٳلؿڇ اًت ٳڈ ثڈ اځ تڄجیڈ‪،‬‬ ‫ٿزبمات څ ثڈ اځ ‪٣‬ڀٺ ثـ رلٽ ٿیٷچئیپ‪ .‬ثڈ ثیبځ ًبؿڇ څ ‪٣‬بٿیبڃڈ ٿیٷچئیپ ا‪٣‬ڀبٻی ٳڈ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ‬ ‫اُؾبٓی ڃجبیـ اځ کا اڃزبٽ ؿډڄـ څ ثلاڍ ربٿ‪٤‬ڈ ؽ‪ٜ‬ل ؿاکؿ څ عتی ثلاڍ ام ثیڂ ثلؿځ اکاٿَ ٿلؿٽ څ‬ ‫‪٫‬لاتل ام اځ ثلاڍ ٿلاڅؿات ارتڀب‪٣‬ی ٿلؿٽ ثب ٿلؿٽ څ ٿلؿٽ ثب ربٿ‪٤‬ڈ څ ربٿ‪٤‬ڈ ثب ٿلؿٽ څ ؿڅٻت ثب‬ ‫ٿلؿٽ څ ٿلؿٽ ثب ؿڅٻت عتی کڅاث‪ ٚ‬ثیڂاٻڀټټی څ کڅاث‪٫ ٚ‬لډڄٸی څ ارتڀب‪٣‬ی څ کڅاث‪ ٚ‬اٯتٔبؿڍ څ‪...‬‬ ‫ؽ‪ٜ‬ل ؿاکؿ صڄبڃضڈ ډل ُؾٔی اځ ‪٣‬ڀٺ ٿزلٿبڃڈ کا ٿلتٴت ُچؿ ثب تچرڈ ثڈایڄٴڈ ٿیناځ ٿزبمات اځ‬ ‫‪٣‬ڀٺ ڃین پیَ ثیڄی ُـڇ اًت ٿزبمات ٿیٷلؿؿ‪ .‬ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی ٿی تچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ‬ ‫ؿاکاڍ ؿڅ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ٿ٘یٮ څ ٿچً‪ ٢‬ٿیثبُـ ‪:‬‬ ‫‪ -1-2-2‬هؼٌبی هضیک سیبست ویفزی‬ ‫ت‪٤‬لی‪ ٪‬ٿ٘یٮ ام ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ‪ ،‬ثل پبیڈ ڍ ثلؽچکؿ ٯـیڀی څ ًڄتی ثب رلٽ ثڄب ٷلؿیـ‪ .‬ؿک ایڂ‬ ‫ت‪٬‬ٴل‪ ،‬ڃ‪٠‬بٽ ٳی‪٬‬لڍ ثلاڍ ٿجبکمڇ ثب رلٽ ٳ‪٬‬بیت ٿی ٳلؿ‪ .‬ؿک ایڂ ؿیـٷبڇ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ‪٣‬جبکت اًت‬ ‫ام‪ً :‬یبًت ډبڍ اتؾبفڍ ؿک ٯجبٹ رلٽ ٳڈ ٿڄغٔل ثڈ ثلؽچکؿ ٳی‪٬‬لڍ ام ‪ٛ‬لیٮ ًیٌتپ ٯ٘بیی اًت‪.‬‬ ‫ام اڃزب ٳڈ ؿًتٸبڇ ٯ٘بیی ڃڊبؿڍ ؿڅٻتی ٿی ثبُـ‪« ،‬ؿڅٻتی ثچؿځ» ؿک ایڂ ًیبًت‪ ،‬اٿلڍ ٗلڅکڍ‬ ‫اًت‪ .‬ډڀضڄیڂ ٿجبکمڇ ثب اڃغلا‪ ،٩‬ٿِڀچٹ ایڂ ًیبًت ڃیٌت؛ میلا ًیٌتپ ٳی‪٬‬لڍ تڄڊب ٓالعیت‬ ‫‪Pinatel,ẓLa CriminologieẒParis 1960.p 15.‬‬ ‫‪22‬‬ صفحه 109 ‫‪ٔ٫ 114‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫کًیـٷی ثڈ «رلایپ» کا ؿاکؿ‪ً .‬یبًت ٳی‪٬‬لڍ تڄڊب‪ ،‬ثلؽچکؿڍ عٰچٯی ثب پـیـڇ ڍ رڄبیی اًت څ‬ ‫اثناک اځ ٿزبمات څ اٯـاٽ ډبڍ تاٿیڄی څ تلثیتی اًت‪.‬‬ ‫‪ -2-2-2‬هؼٌبی هَسغ سیبست ویفزی‬ ‫ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ؿک ٿ‪٤‬ڄبڍ ٿچً‪ ،٢‬تڄڊب ثڈ اٯـاٿبت ٳی‪٬‬لڍ ثٌڄـڇ ڃڀی ٳڄـ څ تـاثیل ارتڀب‪٣‬ی‪،‬‬ ‫‪٫‬لډڄٸی‪ ،‬اٯتٔبؿڍ څ‪ ...‬کا ڃین ؿک ثل ٿی ٷیلؿ‪ .‬ثڄبثلایڂ ت‪٬‬ٴل ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ‪ ،‬ٳټیڈ ڍ تـاثیلڍ اًت‬ ‫ٳڈ ؿک ٿٰبثټڈ ڍ ثب رلٽ څ اڃغلا‪ ٩‬تچً‪ ٚ‬ؿڅٻت څ ربٿ‪٤‬ڈ اتؾبف ٿی ُچؿ‪23.‬ؿک ٿ‪٬‬ڊچٽ اؽیل ًیبًت‬ ‫ٳی‪٬‬لڍ ؿک ٯټڀلڅ څًی‪ ٢‬تلڍ ثڈ ڃبٽ «ًیبًت ‪٣‬ڀچٿی» یٲ ٳِچک ثڈ ُڀبک ٿیایـ‪ .‬ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ‬ ‫ٯچاڍ ‪٣‬ڀچٿی یٲ ؿڅٻت ؿک ً‪ٜ‬چط ثبال څ ڃڈ ٓل‪ً٫‬ب ًبمٿبځ ډبڍ ٯ٘بیی څ پټیٌی اځ ثټٴڈ‪ ،‬ؿک ثلڃبٿڈ‬ ‫کینڍ څ ارلاڍ اځ ڃین ُلٳت ؿاکڃـ‪ .‬ثب تچرڈ ثڈ ٿچٻ‪٬‬ڈډبڍ ت‪٤‬لی‪٫ ٪‬چ٭ ام یٲ ًچ څ ٷٌتلؿٷی‬ ‫ٯټڀلڅ عٰچ٭ ٳی‪٬‬لڍ ام ًچڍ ؿیٸل‪ ،‬ثب‪٣‬ج ُـڇ اًت ٳڈ اٿلڅمڇ‪ ،‬ثڈ ثلؿاُت ‪٫‬چیل ثبػ ام ًیبًت‬ ‫رڄبیی‪ ،‬ت‪٤‬جیلڍ ٿ٘یٮ یب ثڈ آ‪ٜ‬الط ډڀبځ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ؿک ٿ‪٤‬ڄبڍ ؽبّ‪ ،‬ا‪ٛ‬ال٭ ٷلؿؿ‪ .‬رلٽ اڅالً‬ ‫تڄڊب پـیـڇاڍ اًت ٳڈ ایڂ اثناکډب ثڈ ٿٰبثټڈ ثب اځ ٿیپلؿامڃـ‪ .‬حبڃیبً ت‪٤‬لی‪ ٪‬څ عـ څ ٿلم رلٽ کا ڃین‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک ٿِؾْ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ثڄبثلایڂ ًبیل ک‪٫‬تبکډبڍ ٿڄغل‪٫‬بڃڈ‪ ،‬ډلصڄـ ٳڈ ام ٻغب‪ ٝ‬اؽالٯی څ‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی ٿقٿچٽ ډپ ثبُڄـ ام ایڂ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ؽبکد ٿیٷلؿڃـ‪.‬ٿچٗچ‪ ١‬ٿجڊڀیٳڈ ؿک ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ‬ ‫ثـاځ ٿیپلؿامیپ‪ ،‬ډڀیڂ ٿجڊپ ثچؿځ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی اًت‪ ،‬میلا ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‬ ‫کا ٯبڃچڃٸقاک ڃڈ ؿک ؿًتڈ ثڄـڍ ٿبؿڇ یٲ ٯلاکؿاؿڇ اًت څ ڃڈ عتی ؿک ؿًتڈ ثڄـڍ رلائپ عـڍ څ‬ ‫ٯبٻجی ت‪٬‬ٴیٴی څ ٿزنا ثلاڍایڂ رلائپ ت‪٤‬ییڂ ڃڀچؿڇ اًت ٳڈ ډپ ٿ‪٨‬بیل ثب آٺ ثلائت اًت څ ډپ‬ ‫ٿ‪٨‬بیل ثب آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلٽ ٿزبمات ٳڈ ؿک ٿجبعج ث‪٤‬ـ ثـاځ ؽچاډیپ پلؿاؽت‪.‬‬ ‫‪-3-2‬سیبست ویفزی جبری در فمِ اهبهیِ‬ ‫ٿجبکمڇ ثب رلٽ څ اڃغلا‪ ،٩‬یٴی ام اډـا‪ ٩‬ډڀڈ ڍ اڃجیبء ثچؿڇ اًت‪ .‬پیِٸیلڍ ام رلٽ څ ٿجبکمڇ ثب‬ ‫ک‪٫‬تبک ٿڄغل‪٫‬بڃڈ څ ڃبډڄزبکڍ ډبڍ ارتڀب‪٣‬ی‪ ،‬ربیٸبڇ څاال څ اکمُڀڄـڍ ؿک اٿچمڇ ډبڍ اًالٿی ؿاکؿ‪.‬‬ ‫اډڀیت ایڂ اٿل تب ربیی اًت ٳڈ یٴی ام ثلڃبٿڈ ډبڍ ډڀڈ ڍ اڃجیبء ٿٰبثټڈ ثب ‪ٟ‬بٻپ څ ٿتزبڅم څ یبکڍ‬ ‫کًبڃـځ ثڈ اُؾبّ ٗ‪٤‬ی‪ ٪‬اًت‪ .‬ؿک ٯلاځ ٳلیپ ڃین ٻیٌتی ام ‪٣‬ڄبڅیڂ ٿزلٿبڃڈ فٳل ُـڇ څ ٗڀبڃت‬ ‫ارلا څ ٿزبمات ایڂ ا‪٣‬ڀبٹ ٿِؾْ ٷلؿیـڇ اًت‪ .‬ایڂ ‪٣‬ڄبڅیڂ ‪٣‬جبکتڄـ ام‪ :‬ا‪ٌ٫‬بؿ‪ ،‬ٳ‪٬‬ل‪ُ ،‬لٱ‪ٟ ،‬ټپ‪،‬‬ ‫‪ٔ٣‬یبځ څ ٿ‪ٔ٤‬یت څ ‪٣‬ـڅاځ‪٫ ،‬غِب‪ ،‬احپ‪ ،‬فڃت‪ ،‬ٯتڈ‪ ،‬ٿڄٴل‪ ،‬رلٽ‪ ،‬رڄبط‪ ،‬اًلا‪ ،٩‬ؽ‪ٜ‬ب‪ٌ٫ ،‬ٮ‪ ،‬ٿٴلڅڇ‪،‬‬ ‫‪23‬‬ ‫ل‪٥‬بؾ‪،٣‬رالَ اِس‪ٔ،ٗ٤‬جب٘‪ ٣‬ؾ‪٥‬بؾت ر‪ٙ‬ب‪ ٣٤‬حى‪ٔٛ‬ت اؾالٔ‪، ٣‬لٓ‪،‬پػ‪ٞٚ‬کٍب‪ ٜ‬ػّ‪ ٚ ْٛ‬فط‪ ًٙٞ‬اؾالٔ‪ ،1385،٣‬نم‪.41-40‬‬ صفحه 110 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪115‬‬ ‫‪٨ٛ‬یبځ څمک‪ ،‬عڄج‪٫ ،‬زچک‪ ،‬ٳڈ ثبٻ‪ ٦‬ثل ٓـډب ایڈ کا ُبٿٺ ٿی ُچڃـ‪ .24‬ٯ‪٤ٜ‬ب ٿٴتجی ٳڈ ‪٣‬الڅڇ ثل‬ ‫ٗڀبڃت ارلاڍ ؿڃیچڍ‪ ،‬ثڈ ٗڀبڃت ارلاڍ اؽلڅڍ ؿک ٯجبٹ اکتٴبه ا‪٣‬ڀبٹ پلؿاؽتڈ څ پیبٿجل ډـ‪٩‬‬ ‫ؽچؿ کا تٴڀیٺ ٳلاٿت ډبڍ اؽالٯی ٿی ؿاڃـ‪ .‬ڃڀی تچاڃـ ڃٌجت ثڈ ٿجبکمڇ ثب پـیـډبیی صچځ رلٽ څ‬ ‫اڃغلا‪ً ٩‬بٳت ثبُـ‪ .25‬ٯلاځ ٳلیپ ثب ‪ٛ‬لاعی یٲ ًیبًت ‪٫‬لاٷیل‪ ،‬ثڈ ٿجبکمڇ ثب رلٽ ثلؽبًتڈ اًت‪.‬‬ ‫ایڂ ٳتبه اًڀبڃی اڃٌبځ کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ اُل‪ ٩‬ٿؾټچٯبت څ ؿاکاڍ اًت‪٤‬ـاؿډبڍ ‪٫‬چ٭ اٻ‪٤‬بؿڇ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی‬ ‫ٳلؿڇ اًت؛ ًپی ثلاڍ ُٴچ‪٫‬ب ُـځ ایڂ اًت‪٤‬ـاؿډب‪ ،‬اٿچمڇ ډبڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ ؿک رڊت تلثیت کڅعی څ‬ ‫ٿ‪٤‬ڄچڍ اکائڈ ؿاؿڇ اًت‪ .‬تچرڈ څ ثڈ ٳبکٷیلڍ ایڂ ؿًتچکات‪ ،‬ڃڈ تڄڊب ٿچرت ت‪٤‬بٻی اڃٌبځ‪ ،‬ثټٴڈ ؿک‬ ‫څډټڈ ڍ ڃؾٌت ٿچرت پیِٸیلڍ ام ا‪٣‬ڀبٹ ٿزلٿبڃڈ څ ٷڄبڇ اٻچؿ ٿی ٷلؿؿ‪ .‬اٿچمڇ ډبڍ پیِٸیلاڃڈ ڍ‬ ‫ٯلاڃی‪ُ ،‬بٿٺ اٿچمڇ ډبڍ ا‪٣‬تٰبؿڍ‪ ،‬اٿچمڇ ډبڍ اؽالٯی څ اٿچمڇ ډبڍ اعٴبٿی اًت‪ .‬ؿک ؿًتڈ ڍ‬ ‫ڃؾٌت‪ ،‬ثب تجییڂ ٿٌاٻڈ ڍ عیبت څ ٿ‪٤‬تٰـ ڃڀچؿځ اڃٌبځ ثڈ ٿجـاء څ ا‪٫‬لیڄَ‪ ،‬اڅ کا ام اکتٴبه‬ ‫ک‪٫‬تبکډبڍ ؽال‪ ٩‬ٿڄنٻت اڃٌبڃی څ ام تزبڅم ثڈ عٰچ٭ ؿیٸلاځ ثل عقک ٿی ؿاکؿ‪.‬‬ ‫یٴی ام ٿڊڀتلیڂ ا‪٣‬تٰبؿات ثبمؿاکڃـڇ ام اکتٴبه ٷڄبډبځ څ رلایپ‪ ،‬ثبڅک ثڈ ‪٣‬ټپ څ اٷبډی ڃبٿغـڅؿ‬ ‫ؽـاڅڃـ ثڈ ډڀڈ ڍ ٿچرچؿات څ ام رڀټڈ اڃٌبځ څ ا‪٣‬ڀبٹ څ ک‪٫‬تبک اڅًت‪ .‬ام ڃ‪٠‬ل ٯلاځ‪ ،‬ډڀڈڍ‬ ‫ٿچرچؿات ؿک ٿغ٘ل ؽـاڅڃـ ٯلاک ؿاکڃـ څ ډیش صینڍ ؿک اًڀبځ څ مٿیڂ ثل ؽـا ٿؾ‪٬‬ی څ پڄڊبځ‬ ‫ڃیٌت‪ .‬اڃٌبځ ڃین ثڈ ‪٣‬ڄچاځ رنیی ام ‪٣‬بٻپ ډٌتی‪ ،‬تغت ڃ‪٠‬بکت څ اعب‪ٛ‬ڈ ڍ ‪٣‬ټڀی ؽـاڍ ٿت‪٤‬بٹ ٯلاک‬ ‫ؿاکؿ‪٣ .‬الڅڇ ثل ا‪٣‬ڀبٹ څ ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بډلڍ اڃٌبځ‪ ،‬ا‪٫‬ٴبک‪ ،‬ڃیبت‪ ،‬ؽ‪ٜ‬چکات ٯټجی څ عـیج ڃ‪ٌ٬‬ی اڅ ڃین‬ ‫ثلاڍ ؽـاڅڃـ ٿ‪٤‬ټچٽ څ ٿِڊچؿ اًت‪ .‬اٿچمڇ ډبڍ ٯلاځ‪ُ ،‬بٿٺ ٯچاڃیڂ څ ٿٰلکات څیوڇ اڍ اًت ٳڈ‬ ‫ډـ‪ ٩‬ام اځ‪ ،‬ٿت‪٤‬بؿٹ ًبؽتڂ ا‪٫‬لاؿ څ ربٿ‪٤‬ڈ څ ‪ٛ‬لؿ مٿیڄڈ ډبڍ رلٽ ما ٿی ثبُـ‪ .‬ایڂ اعٴبٽ ؿک ٯبٻت‬ ‫څارجبت څ ٿغلٿبت ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ اًت ٳڈ یٴی ام څارجبت‪ ،‬ڃڀبم اًت ٳڈ ؿک ٯلاځ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ‬ ‫رټچٷیلڍ ٳڄڄـڇ ام ‪٫‬غِب څ ٿڄٴل ثیبځ ُـڇ اًت‪ .‬ٯلاځ ٳلیپ ًیبًت پیِٸیلڍ ‪٫‬لاٷیل څ څاٯ‪ ٢‬ثیڄبڃڈ‬ ‫اڍ کا ؿک ایڂ مٿیڄڈ اکائڈ ؿاؿڇ څ ایڂ ډڀبځ ؿیـٷبڇ څ ڃتیزڈ اڍ اًت ٳڈ اٿلڅم رلٽ ُڄبًبځ څ‬ ‫عٰچٯـاڃبځ‪ ،‬پی ام ًبٹ ډب ثغج څ رـٹ ثـاځ ؿًت یب‪٫‬تڈ څ کًڀب ا‪٣‬الٽ ٳلؿڇاڃـ ٳڈ ثلاڍ ٿجبکمڇ ثب‬ ‫رلایپ‪ ،‬ثبیـ ام ډڀڈ ڍ کڅٍ ډبڍ پیِٸیلڍ ؿک ٳڄبک ډپ اًت‪٬‬بؿڇ ٳلؿ څ ډڀڈ ڍ اڃڊب ٿٴڀٺ‬ ‫یٴـیٸلڃـ‪ 26‬ام ًچیی ؿک ٯلاځ ثلاڍ تڄجیڈ ثنډٴبکاځ څ ٿتؾټ‪٬‬یڂ‪ ،‬عبٳپ اًالٿیٿیتچاڃـ اڃچا‪١‬‬ ‫ٿزبماتډبڍ ٿتڄبًت ثب رلایپ اکتٴبثی‪ ،‬ڃ‪٠‬یل مڃـاځ‪ ،‬رلیڀڈ ٿبٻی‪ ،‬تج‪٤‬یـ‪ ،‬ڃٸڈ ؿاکڍ ؿک ٿلاٳن تبٿیڄی‬ ‫‪24‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪26‬‬ ‫ػظ‪ ٓ٥‬ظاز‪ ٜ‬اضزث‪ ،٣ّ٥‬فبئع‪ ٚ ٜ‬حؿبث‪ ،٣‬ؾبض‪،ٜ‬پ‪٥‬ک‪،ٗ٥‬ل‪.124‬‬ ‫ل‪٥‬بؾ‪،٣‬رالَ اِس‪،،ٗ٤‬پ‪٥‬ک‪ ،ٗ٥‬ل‪.56‬‬ ‫نفبض‪ ،٢‬ػّ‪ٔ،٣‬جب٘‪٘ ٣‬ظط‪ ٢‬پ‪٥‬ف ٌ‪٥‬ط‪ ٢‬اظ ‪ٚ‬ل‪ٛ‬ع رطْ‪ٔ،‬زّ‪ ٝ‬تحم‪٥‬مبت حم‪ٛ‬ل‪،٣‬قٕبض‪ ،34،1380-33 ٜ‬نم‪.314-313‬‬ صفحه 111 ‫‪ٔ٫ 116‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫څ تلثیتی‪ ،‬ٿغلڅٿیت ام ٿِب‪٧‬ٺ ؿڅٻتی‪ ،‬ت‪ٜ٤‬یټی ٿلاٳن ‪٤٫‬بٻیت څ ٳبک څ ڃ‪٠‬بیل اځ کا ثل عٌت ُلای‪ٚ‬‬ ‫مٿبځ څ ٿٴبځ څ تچاڃبییډبڍ اُؾبّ‪ ،‬ت‪٤‬ییڂ ڃڀبیـ‪ .‬ؿک ‪٧‬بٻت ٳتبهډبڍ ‪ٰ٫‬ڊی ٳی‪٬‬لډبڍ ت‪٤‬نیلڍ ؿک‬ ‫ُٴٺ تبمیبڃڈ ٿڄ‪٤‬ٴی ٷلؿیـڇ اًت‪ .‬ٳڈ ام ڃ‪٠‬ل عـاٯٺ‪ ،‬ٿٰـاک ٿ‪٤‬یڂ ڃـاکؿ څ عـاٳخل اځ ثبیـ ٳڀتل ام‬ ‫ٿٰـاک عـ ثبُـ‪ .‬یب ؿک ٿچاکؿڍ ت‪٤‬نیل ام پبییڂ تلیڂ ٿلتجڈ عـ ُل‪٣‬ی (‪ 75‬تبمیبڃڈ) ڃین ثبیـ ٳڀتل‬ ‫ثبُـ‪ .‬ت‪٤‬نیل ؿک رلایڀیٳڈ ثب رلایپ ؿاکاڍ عـ ُل‪٣‬ی ٿبڃڄـ مڃب څ ٯق‪ ،٩‬تڄبًت ؿاکؿ‪ ،‬ثبیـ ٳڀتل ام‬ ‫عـ اځ ثبُـ‪ ،‬ٿبڃڄـ ثچًیـځ یب ‪٣‬ڀټی ثڈ رن اٿینٍ ثب مځ ارڄجی ٳڈ ثب مڃب تڄبًت ؿاکؿ یب ڃبًناٷچیی‬ ‫ٳڈ ثب ٯق‪ ٩‬تڄبًت ؿاکؿ‪ .‬ثڈ ٓچکت ٳټی ؿک ٿٴبتت اٻڊی ُیچڇ ډبڍ تلثیتی ڃین ‪٣‬الڅڇ ثل ٿزبماتډب‬ ‫ٿچکؿ تاٳیـ ثچؿڇ اًت‪ .‬ؿک اڅایٺ ٯلځ ڃچمؿډپ ثب ت‪٨‬ییل ڃٸلٍ ثڈ پـیـڋ ٿزلٿبڃڈ ؿک اکڅپب‪٣ ،‬چاٿٺ‬ ‫څٯچ‪ ١‬رلٽ ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬ت څ ٿٴبتت رلٽ ُڄبؽتی څ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ارتڀب‪٣‬ی ڃ‪٠‬لیبت ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ‬ ‫رلٽ څ ٿزلٽ کا اثلام ڃڀچؿڃـ‪ .‬ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ؿک ًیبًت رڄبیی اًالٽ ًڈ ُیچڇ ٿجبکمڇ‬ ‫‪٣‬ټیڈ ثنډٴبکڍ څرچؿ ؿاکؿ ٳڈ ٿٴڀٺ یٴـیٸل ډٌتڄـ‪ .‬ایڂ ٿلاعٺ ًڈٷبڃڈ ‪٣‬جبکتاڃـ ام‪:‬‬ ‫اٻ‪ :٪‬ٿلعټڌ ٯجٺ ام تٔڀیپ ٯ‪٤ٜ‬ی ٿزلٽ ثڈ اکتٴبه رلٽ؛‬ ‫ه‪ .‬ٿلعټڈ پی ام تٔڀیپ ٯ‪٤ٜ‬ی ٿزلٽ ثڈ اکتٴبه رلٽ څ ٯجٺ ام تغٰٮ ‪٣‬ڀٺ ٿزلٿبڃڈ؛‬ ‫د‪ .‬ٿلعټڌ پی ام ارلاڍ ‪٫‬ٴل ٿزلٿبڃڈ څ تغٰٮ ثنڇٳبکڍ‪.‬‬ ‫‪-4-2‬ثزرسی اغل لبًًَی ثَدى جزم ٍ هجبسات ٍ اغل ثزائت در ًظبم ویفزیایزاى‬ ‫اڃتؾبهایڂ ؿڅ آٺ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿغٰٮ ثڈایڂ ؿٻیٺ اًت ٳڈ تجٔلڇ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪ 115‬ٯبڃچځ ٿزبمات‬ ‫اًالٿیتڄڊب اٯـاٽ ثڈ ڃبٽ ثلؿځ ام ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ڃڀچؿڇ اًت څ ٿبؿڇ ‪ 220‬ٯبڃچځ ٿزبمات‬ ‫اًالٿیڃین تڄڊب ثڈ ڃبٽ ثلؿځ کرچ‪ ١‬ٯبٗی ثڈ ٿڄبث‪ٰ٫ ٢‬ڊی اٳت‪٬‬ب ڃڀچؿڇ اًت ٳڈایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ؿک ربکڍ‬ ‫ُـځ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ ٿڀٴڂ اًتایزبؿ اثڊبٽ ڃڀبیـ‪ ،‬میلا ٿ‪ٜ‬بثٮ ت‪٤‬لی‪ ٪‬اکائڈ ُـڇ ؿک ڃ‪٠‬بٽ‬ ‫ٳی‪٬‬لڍایلاځ ٿجتڄی ثل ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ربکڍ ؿک ڃ‪٠‬بٽ ٳی‪٬‬لڍایلاځ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ‪ٰ٫‬ڈ اٿبٿیڈ؛ رلٽ‬ ‫ؿک ٻ‪٨‬ت ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ «ٷڄبڇ» اٿـڇ اًت‪27‬څ ؿک آ‪ٜ‬الط‪٣ ،‬ټی ک‪٧‬پ ت‪٤‬بکی‪ ٪‬میبؿڍ ٳڈ ام رلٽ ُـڇ ډڄچم‬ ‫ډپ ایڂ ٿچ‪ٰ٫‬ی٘ت ثـًت ڃیبٿـڇ تب ام رلٽ‪ ،‬اڃضڄبځ ت‪٤‬لی‪٬‬ی ثڈ ‪٣‬ڀٺ ایـ ٳڈ ٿچکؿ ٯجچٹ ډڀٸبځ ٯلاک‬ ‫ٷیلؿ څ ؿک مٿبځ څ ٿٴبځ څارـ اکمٍ ثبُـ څ ؿٻیٺ ایڂ اٿل ڃین ایڄٌت ٳڈ پـیـڋ رلٽ ام ٿڄ‪٠‬ل‬ ‫ؿاڃِڀڄـاځ څ ٿغٰٰبځ ؿاکاڍ ٿجبڃی څ ٓچک ٷچڃبٷچځ ثچؿڇ‪ ،‬ثڈ ًؾڄی ؿیٸل‪ ،‬اڃضڈ ٳڈ ام ڃ‪٠‬ل یٴی رلٽ‬ ‫‪27‬‬ ‫ؾ‪٥‬بح‪ ،‬احٕس‪،‬فط‪ ًٙٞ‬ربٔغ ػطث‪ ،٣‬فبضؾ‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬وتبثفط‪ٚ‬ق‪ ٣‬اؾالٔ‪ ،1368،٣‬ل‪.234‬‬ صفحه 112 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪117‬‬ ‫ٿغٌچه ٿیُچؿ ثل عٌت ؿیٸلڍ ڃڈ تڄڊب ٿڀٴڂ اًت ‪٣‬ڄچاځ رلٽ ثڈ ؽچؿ ڃٸیلؿ‪ ،‬ثټٴڈ اٿٴبځ ؿاکؿ‬ ‫ٳڈ عتی ‪٣‬ڀټی پٌڄـیـڇ ثڈ ُڀبک ایـ‪.28‬‬ ‫ثلؽی رلٽ کا رلیڀڈ‪ ،‬احپ څثنڇ ؿاڃٌتڈاڃـ‪٤٫ .‬ٺ یب تلٱ ٿؾبٻ‪ ٪‬ڃڊی اٻناٿیٳڈ ٯبڃچځ ثلاځ ٳی‪٬‬لڍ‬ ‫ڃڊبؿڇ ثبُـ څ‪٣‬ڄبٓلٍ ام ٯلاک فیٺ اًت‪ :‬اٻ‪-٪‬پیَ ام اځ ‪٤٫‬ٺ یب تلٱ ‪٤٫‬ٺ‪ ،‬ٯبڃچځ ٓلیغب اځ کا‬ ‫رلٽ ُڀلؿڇ ثبُـ(آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلٽ څٿزبمات) پی اثـا‪ ١‬رلٽ ثڈ اًتڄجب‪ ٙ‬څ ت‪ٌ٬‬یل‬ ‫ٯبڃچځ‪،‬احلڍ ڃـاکؿ‪ .‬ه‪٤٫-‬ٺ یب تلٱ ٿ‪٤‬یڂ د‪٣-‬ڀـ(ًچء ڃیت) ؿک رلٽ ؽ‪ٜ‬بیی ًچء ڃیت ڃیٌت‪.29‬‬ ‫‪ -5-2‬ثزرسی اغل لبًًَی ثَدى جزم ٍ هجبسات در ًظبم ویفزیایزاى‬ ‫یٴی ام آچٹ اڅٻیڈ څ ٿٌټّپ عٰچ٭ رنا‪ ،‬آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلائپ څ ٿزبماتډب ٿیثبُـ څ‬ ‫ٿڄ‪٠‬چک ام ایڂ آٺ ثڈ ‪ٛ‬چک ؽالٓڈ ایڄٌت ٳڈ‪:‬‬ ‫اٻ‪ :٪‬ډیش ‪٣‬ڀټی رلٽ ڃیٌت ٿٸل اڃٴڈ ٯجالً ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰڄڂ ثڈ ایڂ ٓ‪٬‬ت ُڄبؽتڈ ُـڇ ثبُـ؛‬ ‫ه‪ :‬ډیش ٿزبماتی ٿڀٴڂ ڃیٌت ٿچکؿ عٴپ ٯلاک ٷیلؿ ٿٸل اڃٴڈ ٯجالً ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰڄڂ ثلاڍ ډڀبځ‬ ‫رلٽ څٗ‪ُ ٢‬ـڇ ثبُـ؛‬ ‫ح‪ :‬ډیش ٿغٴڀڈاڍ ٓبٻظ ثلاڍ کًیـٷی ثڈ رلٿی ڃیٌت ٿٸل اڃٴڈ ٯبڃچځ‪ٓ ،‬العیت اځ ٿغٴڀڈ‬ ‫کا ثلاڍ کًیـٷی ثڈ اځ رلٽ ُڄبؽتڈ ثبُـ؛‬ ‫ت‪ :‬ډیش عٴڀی ام ٿغٴڀڈ ٓبٻظ ‪٣‬ټیڈ ٿتڊڀی ٓبؿک ڃؾچاډـ ُـ ٿٸل پی ام کًیـٷی څ ٿغبٳڀڈ‪،‬‬ ‫اڃڊپ ؿک ُلای‪ ٚ‬پیَ ثیڄی ُـڇ ؿک ٯبڃچځ ٓچکت ٷیلؿ‪.‬‬ ‫ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ایڂ آٺ ؽچؿ رنئی ام آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ عٰچ٭ رنا اًت څ آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ‬ ‫رلائپ څ ٿزبمات ٿڀٴڂ اًت ایڂ تچډپ کا ثڈ څرچؿ اڅکؿ ٳڈ ایڂ آٺ ‪ ٰٚ٫‬ؿک عٰچ٭ رناڍ‬ ‫ٿبډچڍ ٿاحل څ ؿک ًبیل ٯٌڀتډب ام رڀټڈ اییڂ ؿاؿکًی ٳی‪٬‬لڍ تاحیلڍ ڃـاکؿ ؿک عبٻی ٳڈ ؿکاییڂ‬ ‫ؿاؿکًی ٳی‪٬‬لڍ ډپ اٯـاٿبت څ کًیـٷیډب څ ًبیل ٿچاکؿ ثبیـ ‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات څ آچٹ ٯبڃچڃی ثبُـ‪.‬‬ ‫‪28‬‬ ‫قبٔج‪٥‬بت‪ٛٞ ،٣‬ق‪ ،ًٙ‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪ ،٣ٔٛ‬چبح ز‪ٚ‬اظز‪ ،ٓٞ‬د ا‪ ،َٚ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٘ ،‬کط غ‪ٚ‬ث‪ ،1384 ،ٗ٥‬ل‪.213‬‬ ‫‪29‬‬ ‫رؼفط‪ٍِٙ ٢‬ط‪ٚ‬ز‪ٔ ،٢‬حٕس رؼفط‪ٔ ،‬جؿ‪ ٌٛ‬زض تطٔ‪ِٛٛٙ٥‬غ‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق‪،‬چبح ا‪ ،َٚ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٌٙ ،‬ذ زا٘ف‪ ،1390 ،‬ل‪.253‬‬ صفحه 113 ‫‪ٔ٫ 118‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫‪ -6-2‬ثزرسی اغل ثزائت در ًظبم ویفزیایزاى‬ ‫ثلائت ؿک ٻ‪٨‬ت ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ پبٱ ُـځ ام ‪٣‬یت څ تڊڀت‪ ،‬تجلئڈ ُـځ‪ ،‬ؽالّ ُـځ ام ٯلٕ څ ؿیڂ‪،‬‬ ‫کډب ُـځ‪ ،‬اربمڇ‪ ،‬عچاٻڈ‪ ،‬کډبیی‪ ،‬ؽالٓی‪ ،‬ثیناکڍ‪ ،‬ؿڅکڍ‪ ،‬پبٳی اًت‪ .‬څ آٺ ثلائت ؿک عٰچ٭‬ ‫ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄی اًت ٳڈ‪ ،‬ثبیـ ثڄب کا ثل ثیٷڄبډی ا‪٫‬لاؿ ٷقاُت تبایڂٳڈ ثب کًیـٷی ٓغیظ څ ‪٣‬بؿالڃڈ‪،‬‬ ‫رلٽ ٳٌی ؿک یٲ ٿلر‪ٓ ٢‬بٻظ ٯبڃچڃی حبثت ُچؿ‪.30‬آٺ ثلائت یب ‪٫‬لٕ ثیٷڄبډی‪ ،‬ام ثڄیبؿڍ تلیڂ‬ ‫آچٹ ٳټی عبٳپ ثل ؿاؿکًی ‪٣‬بؿالڃڈ څ ٿڄٔ‪٬‬بڃڈ ؿک ڃ‪٠‬بٽډبڍ ڃچیڂ ؿاؿکًی ٳی‪٬‬لڍ اًت‪.‬ثب اًتڄبؿ‬ ‫ثڈایڂ آٺ‪ ،‬ډل اٿلڍ ٳڈ تچرڈ اځ ثڈ ُؾْ ٿٌتټنٽ ڃچ‪٣‬ی معڀت یب میبځ یب ًټت اماؿڍ یبایزبؿ‬ ‫ٿ٘یٰڈ ثبُـ‪ ،‬ؿک ٓچکتی ٳڈ تچرڈ اځ ثڈ ُؾْ ٿغٺ تلؿیـ ثبُـ؛ ثبیـ ُؾْ کا ام ٳټ‪٬‬ت څ‬ ‫معڀت ٿجلا ڃڀچؿ‪ ،‬میلا ثـڅځ ؿٻیٺ ٯب‪ ،٢ٛ‬تغڀیٺ ٳی‪٬‬ل ثڈ اُؾبّ کڅا ڃیٌت‪ .31‬آٺ ثلائت ٳڈ‬ ‫ٿجیڂ څ ٿت٘ڀڂ عٌڂ ڃیت ثڈ ک‪٫‬تبک ارتڀب‪٣‬ی ؿیٸلاځ څ پلډین ام ثـٷڀبڃی څ ًچء ‪ٟ‬ڂ ثڈ ا‪٫‬لاؿ څ‬ ‫اعتلاٽ ثڈ اماؿڍډبڍ ٿِلڅ‪ ١‬څ ع‪ ٞ٬‬عٰچ٭ ُڊلڅڃـڍ اًت ٿڄغٔل ثڈ ٿلعټڈ ؿاؿکًی څ ٓـڅک‬ ‫عٴپ ڃڀیُچؿ؛ ثټٴڈ ٿلعټڈ تغٰیٰبت ٿٰـٿبتی پټیی څ ڃیلڅڍ اڃت‪٠‬بٿی‪ ،‬ٿلعټڈ ت‪ٰ٤‬یت څ ٳِ‪٪‬‬ ‫رلٽ ؿک ؿاؿًلا کا ڃین ؿکثل ٿیٷیلؿ‪ .‬اٷلصڈ ‪٣‬ـاٻت عٰچٯی اٯت٘بء ٿیڃڀبیـ ٳڈ ؿک ٓچکت ‪٣‬ـٽ‬ ‫څرچؿ ؿٻیٺ‪ ،‬ثلائت څ ثیٷڄبډی ٿتڊپ ٿچکؿ عٴپ ٯلاک ٷیلؿ؛ اٿب ؿک ٿچاکؿ ؽبٓی ٿٔبٻظ‬ ‫‪٣‬ڀچٿیایزبه ٿیٳڄـ ٳڈ اٿبکڇ ٿزلٿیت ثل آٺ ثلائت ٿٰـٽ ٷلؿؿ‪ .‬ؿکایڂ ٓچکت‪ ،‬کڅڃـ ؿاؿکًی‬ ‫ت‪٨‬ییل ٳلؿڇ څ ثڈایڂ ‪ٛ‬لیٮ آٺ ثلائت ڃٌجت ثڈ ٿتڊپ مایٺ ٿیٷلؿؿ‪٣.‬ـڅٹ ام آٺ ثلائت ‪٣‬ڀـتبً ؿک‬ ‫ٿچاکؿڍ ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿ ٳڈ‪ :‬اڅالً‪ :‬اکتٴبه رلٽ ٿچرت ٓـٿڈ ُـیـڍ ثڈ ربٿ‪٤‬ڈ ُـڇ څ یب تڊـیـڍ‬ ‫رـڍ ‪٣‬ټیڈ اځ تټٰی ٷلؿؿ‪.‬حبڃیبً‪ :‬احجبت رلٽ ام ًچڍ ؿاؿًتبځ څ ٿٰبٽ ت‪ٰ٤‬یت ثڈ ًجت پیضیـٷیډبڍ‬ ‫ؽبّ رلٽ اکتٴبثی‪ ،‬اٿٴبځ پقیل ڃجبُـ‪ .‬ٯبڃچځ اًبًی رڀڊچکڍ اًالٿیایلاځ ؿک آٺ ًی څ ډ‪٬‬تپ‬ ‫ثڈ ‪ٛ‬چک ٓلیظ آٺ ثلائت کا ٿتقٳل ُـڇ څ ثیبځ ٿیؿاکؿ‪«:‬آٺ‪ ،‬ثلائت اًت څ ډیش ٳی ام ڃ‪٠‬ل‬ ‫ٯبڃچځ ٿزلٽ ُڄبؽتڈ ڃڀیُچؿ ٿٸلایڂٳڈ رلٽ اڅ ؿک ؿاؿٷبڇ ٓبٻظ حبثت ٷلؿؿ»‪.‬ډڀضڄیڂ ؿیٸل آچٹ‬ ‫ٯبڃچځ اًبًی ډڀضچځ ٿچاؿ ‪ 36 ،35 ،33 ،32 ،25 ،23 ،22‬څ ‪ 38‬ڃین ثیبڃٸل پقیلٍ احبک آٺ ثلائت‬ ‫ثڈ ُڀبک ٿیکڅڃـ‪.‬ؿک ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی ڃین ؿک ٿبؿڇ ‪ 197‬صڄیڂ اٿـڇ‪«:‬آٺ ثلائت اًت‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂ اٷل ٳٌی ٿـ‪٣‬ی عٮ یب ؿیڄی ثل ؿیٸلڍ ثبُـ‪ ،‬ثبیـ اځکا احجبت ٳڄـ‪».32‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪ٚ‬و‪ ،ُ٥‬أ‪٥‬طؾبػس ‪ ٚ‬ػؿىط‪ ،٢‬پ‪ٛ‬ض‪٤‬ب‪ ،‬لب٘‪ ٖٛ‬اؾبؾ‪ ٣‬زض ٘ظٓ حم‪ٛ‬ل‪ ٣‬و‪٣٘ٛٙ‬؛ ت‪ٟ‬طاٖ‪ٔ ،‬زس‪ ،1387 ،‬ل ‪.136‬‬ ‫رؼفط‪ٍِٙ ٢‬ط‪ٚ‬ز‪ٔ ،٢‬حٕس؛ تطٔ‪ِٛٛٙ٥‬غ‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق‪ ،‬پ‪٥‬ک‪ ٗ٥‬ل ‪.49‬‬ ‫ؾطٔؿت ث‪ٙ‬به‪ ،‬ثبلط؛ انُ ثطائت زض حم‪ٛ‬ق و‪٥‬فط‪ ،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٘ ،‬کط زازٌؿتط‪ ،1387 ،‬ل ‪.181‬‬ صفحه 114 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪119‬‬ ‫‪ -7-2‬تمسین ثٌذی هجبسات ّب در ًظبم ویفزیایزاى‬ ‫ثب کرچ‪ ١‬ثڈ ٿتڂ ٿبؿڇ یٲ ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیٿالع‪٠‬ڈ ٿیُچؿ ٯبڃچڃٸقاک ٓلاعتب ثیبځ ڃڀچؿڇ‬ ‫اًت‪ « :‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیٿِتڀٺ ثل رلائپ څ ٿزبمات ډبڍ عـڅؿ‪ ،‬ٯٔبّ‪ ،‬ؿیبت څ ت‪٤‬نیلات‪،‬‬ ‫اٯـاٿبت تاٿیڄی څ تلثیتی‪ُ ،‬لای‪ ٚ‬څٿچاڃ‪ ٢‬ٿٌاڅٻیت ٳی‪٬‬لڍ څ ٯچا‪٣‬ـ عبٳپ ثل اڃڊب اًت‪ .‬اٿب‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک ثلاڍ ک‪ ٢٫‬ډلٷچڃڈ اثڊبٽ ؿک ٿبؿڇ ‪ 14‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیصڄیڂ اُ‪٤‬بک ٿیؿاکؿ‪«:‬ٿزبمات‬ ‫ډبڍ ٿٰلک ؿکایڂ ٯبڃچځ صڊبک ٯٌپ اًت‪:‬اٻ‪ -٪‬عـ ه‪ -‬ٯٔبّ ح‪ -‬ؿیڈ ت‪ -‬ت‪٤‬نیل‪ً ،‬چاٻی ٳڈ‬ ‫ؿکایڄزب ٿ‪ٜ‬لط ٿیٷلؿؿایڂ اًت ٳڈ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ٳـاٽ ؿًتڈ ثڄـڍ ٯلاک ٿیٷیلؿ؟‬ ‫اڅٻیڂ ٿچٗچ‪١‬ایڂ اًت ٳڈ ؿک اثتـاایڂ ڃچ‪ ١‬ٿزبمات ام آ‪ٜ‬الط ت‪٤‬نیل اًت‪٬‬بؿڇ ُـڇ اًت‪ .‬ت‪٤‬نیل ؿک‬ ‫عٰچ٭ ٳی‪٬‬لڍایلاځ ‪٣‬جبکت ام ٿزبماتی اًت ٿبؿڅځ حد ُل‪٣‬ی‪ .‬ثڈ ‪٣‬جبکت ؿیٸل ت‪٤‬نیل ٳی‪٬‬لڍ اًت‬ ‫ثلاڍ جرائمی ‪٧‬یل ام اڃڊبئی ٳڈ ؿک حقوق جزای اسالمی ثلاڍ اڃڊب حد‪ ،‬قصاص څ دیه ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ‬ ‫ُـڇاًت‪ .‬ت‪٤‬نیل ؿک شرع ام عیج ٿٰـاک ٿِؾْ ڃیٌت څ ؿک فقه ثڈ ٳی‪٬‬لڍ ٷ‪٬‬تڈ ٿیُچؿ ٳڈ‬ ‫ثلؽال‪ ٩‬عـ‪ ،‬ٯبڃچځٷقاکاڃـامڇاڍ ثلاڍ اځ ت‪٤‬ییڂ ڃٴلؿڇ ثبُـ څ ت‪٤‬ییڂ اځ ثڈ‬ ‫ٓالعـیـ قاضی ٿیثبُـ(ت‪٤‬نیل ثبیـ ٳڀتل ام عـ ثبُـ)‪ .‬ت‪٤‬نیل ؿک ٻ‪٨‬ت ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ت‪٠٤‬یپ‪ ،‬تاؿیت‪،‬‬ ‫ڃٔلت څ ٿڄ‪ ٢‬ٿیثبُـ‪.33‬‬ ‫ٿبؿڇ ‪18‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪ 1392‬ت‪٤‬نیل کاایڄٸچڃڈ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ڃڀچؿڇ اًت‪ «:‬ت‪٤‬نیل ٿزبماتی اًت‬ ‫ٳڈ ٿِڀچٹ ‪٣‬ڄچاځ عـ‪ ،‬ٯٔبّ یب ؿیڈ ڃیٌت څ ثڈ ٿچرت ٯبڃچځ ؿک ٿچاکؿ اکتٴبه ٿغلٿبت ُل‪٣‬ـی‬ ‫یب ڃٰٖ ٿٰلکات عٴچٿتی ت‪٤‬ییڂ څ ا‪٣‬ڀبٹ ٿیٷلؿؿ‪ .‬ڃچ‪ ،١‬ٿٰـاک‪ ،‬ٳی‪٬‬یت ارلاء څ ٿٰلکات ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ‬ ‫تؾ‪٬‬ی‪ ،٪‬ت‪٤‬ټیٮ‪ًٰ ،‬چ‪ ٙ‬څ ًبیل اعٴبٽ ت‪٤‬نیل ثڈ ٿچرت ٯبڃچځ ت‪٤‬ییڂ ٿیُچؿ‪ .‬ؿاؿٷبڇ ؿک ٓـڅک عٴپ‬ ‫ت‪٤‬نیلڍ‪ ،‬ثب ک‪٣‬بیت ٿٰلکات ٯبڃچڃی‪ ،‬ٿچاکؿ میل کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٿیؿډـ‪ :‬اٻ‪ -٪‬اڃٸینڇ ٿلتٴت څ‬ ‫څٗ‪٤‬یت فډڄی څ کڅاڃی څڍ عیڂ اکتٴبه رلٽ ه‪ُ -‬یچڇ اکتٴبه رلٽ‪ ،‬ٷٌتلڇ ڃٰٖ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ څ‬ ‫ڃتبیذ میبڃجبک اځ ح‪ -‬اٯـاٿبت ٿلتٴت پی ام اکتٴبه رلٽ ت‪ً -‬چاثٮ څ څٗ‪٤‬یت ‪٫‬لؿڍ‪،‬‬ ‫ؽبڃچاؿٷی څ ارتڀب‪٣‬ی ٿلتٴت څ تاحیل ت‪٤‬نیل ثل څڍ»‪.‬‬ ‫ؿک ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیعـ صڄیڂ ت‪٤‬لی‪ُ ٪‬ـڇ اًت‪ «:‬عـ ٿزبماتی اًت ٳڈ ٿچرت‪ ،‬ڃچ‪،١‬‬ ‫ٿیناځ څ ٳی‪٬‬یت ارلاڍ اځ ؿک ُل‪ ١‬ٿٰـى‪ ،‬ت‪٤‬ییڂ ُـڇ اًت»‪ُ.‬لای‪٣ ٚ‬ڀچٿیارلاڍ عـڅؿ ڃین‬ ‫ؿکایڄزب ثیبځ ٿیٷلؿؿ؛ ؿک ُلی‪٤‬ت ٿٰـى اًالٽ تڄڊب اڃٌبځ ٿٴټ‪ ٪‬ؿاکاڍ ٿٌاڅٻیت ٳی‪٬‬لڍ اًت څ‬ ‫ُؾْ اٷل ؿاکاڍ ُلای‪٣ ٚ‬بٿڌ تٴټی‪( ٪‬ثټچ‪ٰ٣ ،٥‬ٺ‪ ،‬اؽتیبک‪٣ ،‬ټپ ثڈ علٿت ‪٣‬ڀٺ اکتٴبثی) ثبُـ ؿک‬ ‫‪33‬‬ ‫ز‪ٞ‬رسا‪ ،‬ػّ‪ ٣‬اوجط‪ ،‬فط‪ِ ًٙٞ‬غت‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،1384 ،‬ش‪ٚ ُ٤‬اغ‪ ٜ‬تؼع‪٤‬ط‪.‬‬ صفحه 115 ‫‪ٔ٫ 121‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫ٓچکت اکتٴبه رلٽ ٿزبمات ثل اڅ ا‪٣‬ڀبٹ ٿیُچؿ څایڂ ُلائ‪ ٚ‬ؿک ٳټیڌ رلائپ ُل‪٣‬ی ٗلڅکڍ‬ ‫اًت‪ .‬ؿک ڃ‪٠‬بٽ ٳی‪٬‬لڍ اًالٽ ثلاڍ احجبت ٿٌاڅٻیت ٳی‪٬‬لڍ تڄڊب څٯچ‪ ١‬رلٽ ٳب‪٫‬ی ڃیٌت‪.‬ثټٴڈ تغٰٮ‬ ‫ٿٌاڅٻیت ٳی‪٬‬لڍ ٿڄچ‪ ٙ‬ثڈ اځ اًت ٳڈ ‪٣‬ڀٺ ٿزلٿبڃڈ ڃبُی ام اکاؿڋ اڃٌبځ‪٣ ،‬بٯٺ‪ ،‬ثبٻ‪ ٦‬څ ٿڀین ثبُـ‬ ‫څ اعلام څرچؿایڂ ُلای‪ ٚ‬ؿک ڃنؿ ٿلتٴت رلٽ ؿک عٰچ٭ رناڍ اًالٽ تغت‪٣ ،‬ڄچاځ «ُلای‪٣ ٚ‬بٿڌ‬ ‫تٴټی‪ٗ »٪‬لڅکڍ اًت‪.34‬ثلاڍ ؿکٱ ثڊتل ٿزبمات ت‪٤‬نیلڍ ام ٿزبمات عـڍ ؿک ًیبًت‬ ‫ٳی‪٬‬لڍایلاځ ثڈ ثلکًی ت‪٬‬بڅت ډبڍ آټی عـ څ ت‪٤‬نیل ٿیپلؿامیپ‪:‬‬ ‫اٻ‪-٪‬ت‪٤‬نیلات ٳی‪٬‬لډبڍ ڃبٿ‪٤‬یڂ ډٌتڄـ‪ ،‬اٿب عـڅؿ ٿزبمات ٿ‪٤‬یڂ څ ٿڄٔچّ ثل اًبى ٳتبه څ‬ ‫ًڄت ٿیثبُڄـ‪ .‬ډڀضڄیڂ عـ ٿٰـاک ٿ‪٤‬یڂ ؿاکؿ څٻى ت‪٤‬نیل ٿٰـاک ٿ‪٤‬یڄى ڃـاکؿ‪ ،‬ٿٸل ؿک صڄـ ٿچکؿ‪.‬‬ ‫ٿخال ٳٌى ٳڈ اُٴبکا کڅمڇ ؽچاکى ٳڄـ‪ٗ 25 ،‬لثڈ ُال٭ ؿاکؿ‪.‬‬ ‫ه‪ -‬ثل ؽال‪ ٩‬عـ‪ ،‬ٿٰـاک څٳی‪٬‬یت ت‪٤‬نیل ؿک ٓالعـیـ عبٳپ ُل‪( ١‬ٯبٗی) اًت‪.‬‬ ‫ح‪ -‬ؿک ت‪٤‬نیل ُؾٔیت ٿزلٽ څٗ‪ ٢‬کڅعی څ رٌڀیڅ مٿبځ څ ٿٴبځ ؿؽبٻت ؿاکؿ‪ ،‬ؿک ٓچکتی‬ ‫ٳڈ عـ تبث‪ٓ ٢‬ـ٭ ‪٣‬ڄچاځ اًت‪ .‬ت‪٤‬نیل تبث‪ ٢‬ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اًت‪ ،‬اٷل صڈ ٳبک اڅ ٿ‪ٔ٤‬یت ڃجبُـ؛ ٿبڃڄـ ت‪٤‬نیل‬ ‫‪٬ٛ‬ٺ یب ؿیچاڃڈ‪ ،‬اٿب عـ ٿزبماتى اًت ٳڈ ثل ؽچؿ ٷڄبڇ اًت‪.‬‬ ‫ت‪ -‬ؿک ت‪٤‬نیل‪ ،‬اٿیـ ثڈ آالط څ تاؿیت ٿزلٽ ُل‪ ٙ‬اًت‪ ،‬اٿب ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ارلاڍ عـ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ام ٿٔبٻظ‬ ‫ثڄیبؿیڂ ربٿ‪٤‬ڈ اًت‪.‬‬ ‫ث‪ -‬ت‪٤‬نیل ثب تچثڈ ًبٯ‪ ٚ‬ٿیُچؿ‪ ،‬ؿک عـڅؿ اؽتال‪ ٩‬ڃ‪٠‬ل اًت‪ٟ ،‬بډل ًٰچ‪ ٙ‬اځ اًت ؿک احل تچثڈ‬ ‫ٯجٺ ام کًیـځ ڃنؿ عبٳپ څ ٯیبٽ ثیڄڈ‪ .‬عـ‪ ،‬عٮ اهلل اًت‪ ،‬اٿب ت‪٤‬نیل ٿڄغٔل ثڈ عٮ اهلل ڃیٌت‪ .‬ٿخال‬ ‫ٳٌى ٳڈ ًـ ٿ‪٤‬جل ٳڄـ‪ ،‬عبٳپ ٿىتچاڃـ اڅ کا ت‪٤‬نیل ڃڀبیـ‪.‬‬ ‫د‪ -‬ت‪٤‬نیل ٯبثٺ ُ‪٬‬ب‪٣‬ت اًت‪ ،‬اٿب ؿک عـ څًب‪ٛ‬ت څ ُ‪٬‬ب‪٣‬ت ٿڀڄچ‪ ١‬اًت‪.‬‬ ‫س‪ -‬ؿک ت‪٤‬نیل‪ ،‬عبٳپ اًالٿیعٮ ‪٬٣‬چ ؿاکؿ څٻی ؿک عـ صڄیڂ عٰی ڃـاکؿ‪.35‬‬ ‫ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ثڈ ت‪٤‬نیلاتی ٷ‪٬‬تڈ ٿیُچؿ ٳڈ ؿکُل‪ ١‬ٿٰـى اًالٽ‪ ،‬ثلاڍ یٲ ‪٣‬ڀٺ‬ ‫ٿ‪٤‬یڂ ڃچ‪ ١‬څٿٰـاک ٳی‪٬‬لٿِؾْ ُـڇ ثبُـ‪ ،‬ثڄبثلایڂ ٿچاکؿڍ ٳڈ ثڈ ٿچرت کڅایبت څیب ډل ؿٻیٺ‬ ‫ُل‪٣‬ی ؿیٸل‪ ،‬ث‪ٜ‬چک ٳټی څٿ‪ٜ‬ټٮ ثلاڍ ‪٣‬ڀټی ت‪٤‬نیل ٿٰلک ٷلؿیـڇ اًت څڃچ‪ ١‬څٿٰـاک اځ ٿ‪٤‬یڂ ڃِـڇ‬ ‫اًت‪ ،‬ت‪٤‬نیل ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٿغٌچه ڃڀیُچؿ‪ .‬ثبایڂ تچٓی‪ ٪‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ثڄـڇ ثڈ ت‪٤‬نیلات ٯبڃچځ‬ ‫‪34‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪٥ِٚ‬س‪ٔ ،٢‬حٕسنبِح؛ حم‪ٛ‬ق رعا‪ٔ ،‬ؿو‪٥ِٚ‬ت و‪٥‬فط‪ ،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬أ‪٥‬طوج‪٥‬ط‪ ،1371 ،‬ل ‪.92‬‬ ‫ظضاػت‪ ،‬ػجبؼ‪ ،‬قطح لب٘‪ٔ ٖٛ‬زبظات اؾالٔ‪ ٣‬ثرف تؼع‪٤‬طات‪،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٘ ،‬کط لم‪ٛٙ‬ؼ‪.1388 ،‬‬ صفحه 116 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪121‬‬ ‫ٿزبمات ٯـیپ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی څ تٰلیجب ثڈ ٿزبمات ډبڍ ثبمؿاکڃـڇ ٿٰلک ؿک ٯبڃچځ‬ ‫ٿزبمات ‪ 1375‬ت‪٤‬نیلات ‪٧‬یلٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٿیٷچییپ‪.‬ٿخبٹ ثلاڍ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‪:‬‬ ‫ٳالډجلؿاکڍ‪ ،‬ؽیبڃت ؿک اٿبڃت‪ً ،‬لٯت ت‪٤‬نینڍ‪ ،‬کُبء‪ ،‬اکتِبء‪ ،‬تٔل‪٣ ٩‬ـڅاڃی څ اڃتٰبٹ ٿبٹ‬ ‫‪٧‬یل‪.‬ٿخبٹ ثلاڍ ت‪٤‬نیلات ‪٧‬یلٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‪ :‬رلایپ ٓـڅک صٲ پلؿاؽت ڃِـڃی‪ ،‬ڃٰٖ ٿٰلکات څ‬ ‫ڃ‪٠‬بٿبت ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ کاڃڄـٷی‪،‬ا‪٣‬ڀبٹ ڃبٿِلڅ‪ ١‬څ ًلٯت ت‪٤‬نیلڍ صچځ ؿک مٿبځ پیبٿجل علاٽ ثچؿڇ ډل ؿڅ‬ ‫ت‪٤‬نیل ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٿیثبُڄـ‪.‬‬ ‫ٻقا ثڈ ارڀبٹ څ تڄڊب ثڈ ٓچکت اُبکڇ څاک ثڈ اځ پلؿاؽتڈ ٳڈ ؿک ڃتیزڈ تڄڊب ثب‪٣‬ج ًلؿکٷڀیٯ٘بت‬ ‫څ آغبه ؿ‪٣‬چا ٿیٷلؿؿ ډڀبڃڄـایڂ ٿچکؿ ؿک ثغج اکتـاؿ ڃین ٿ‪ٜ‬لط اًت‪.‬ؿک ثغج اکتـاؿ ڃین ام‬ ‫ًچیی ثلؽال‪ ٩‬الیغڈ اڅٻیڈ ٯبڃچځ ٿزبمات ٳڈ اکتـاؿ کا رنء عـڅؿ ٿ‪ٜ‬لط ٳلؿڇ ثچؿ ؿک ٯبڃچځ‬ ‫ٿزبمات اًالٿیٿٔچه ‪ 1392‬اځ کا عق‪ ٩‬ڃڀچؿ اٿب ؿک ٿبؿڇ ‪ 220‬٭‪.‬ٽ‪.‬ا ؿًت ٯبٗی کا ثب اًتڄبؿ ثڈ‬ ‫آٺ ‪ 167‬ٯبڃچځ اًبًی ؿک رلٽ اڃٸبکڍ څ ت‪٤‬ییڂ ٿزبمات ثلاڍ اکتـاؿ ثبم ٷقاُتڈ اًت‪.‬‬ ‫‪-4‬سیبست ویفزیایزاى پیزاهَى جزم ٍهجبسات‬ ‫‪-4-1‬سیبست ولی ًظبم ویفزیایزاى پیزاهَى هجبسات جزائن‬ ‫ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ ثڈ پیلڅڍ ام ؿیڂ اًالٽ کا ثبیـ یٴی ام ٿڄ‪٠‬پ تلیڂ څ پبیـاک تلیڂ ڃ‪٠‬بٽ ډبڍ‬ ‫ٳی‪٬‬لڍ ؿک تبکیؼ ثِل ؿاڃٌت میلا ثٌیبکڍ ام ٿچامیڂ څ صبکصچه ډبڍ ٳی‪٬‬لڍ څ عٰچٯی اځ تچً‪ٚ‬‬ ‫ٯلاځ څ ًڄت پبیڈ ٷقاکڍ ُـڇ اًت څ ًپی تچً‪ٰ٫ ٚ‬ڊب څ ‪٣‬ټڀبڍ اًالٿیؿک ربٿ‪٤‬ڈ ڃِل څ‬ ‫ٷٌتلٍ یب‪٫‬تڈاڃـ‪ .‬ډلصڄـ ؿک ثبه ثٌیبکڍ ام ٿچٗچ‪٣‬بت ثیڂ ‪ٰ٫‬ڊب څ ‪٣‬ټڀبڍ اًالٿیاؽتال‪ً ٩‬ټیٰڈ څ‬ ‫ڃ‪٠‬ل څرچؿ ؿاکؿ اٿب ؿک ٳٺ ٿیتچاځ ثیبځ ڃڀچؿ ٳڈ ؿک عٰچ٭ رناڍ اًالٿیثڈ ‪ٜ٫‬لت اڃٌبڃی تچ٘رڈ‬ ‫میبؿڍ ُـڇ څ اځ کا پبٱ څ ٿڄنّڇ ٿیؿاڃـ صلا ٳڈ ٿیٷچیـ‪ « .‬څٓڃَ‪َ٬‬غتٔ ‪٫‬یڈ‪ ٙ‬ٿ‪ٙ‬ڂ کٔڅعی » ؿک اځ ام کڅط‬ ‫ؽچؿ ثـٿپ (ًچکڇ عزل‪،‬ایڈ ‪ .)29‬څ ام اڃزبئی ٳڈ ٳڀبٹ رچئی ؿک ‪ٜ٫‬لت اڃٌبځ ٷڄزبڃیـڇ ُـڇ‬ ‫ٿیثبیٌت ‪٣‬ـاٻت ٿ‪ٜ‬ټٮ کا ٳڈ ؿک ٯلاځ ٿزیـ ٳلاکاً ام اځ یبؿ ُـڇ‪ ،‬ثل رڊبځ عٴڀ‪٬‬لٿب ٳڄڄـ تب ثڈ‬ ‫ٿٰٔچؿ ثلًڄـ (ًچکڇ اڃ‪٤‬بٽ‪،‬ایڈ‪ .) 151‬څایڂ ‪٣‬ـاٻت تڄڊب ام ‪ٛ‬لیٮ عبٳڀی٘ت اًالٽ ثل رڊبځ اٿٴبځ‬ ‫پقیل اًت‪ .‬ؿک عبٳڀیت اًالٽ‪ ،‬ثلاڍ اکُبؿ ٿزلٿیڂ کاډڊبڍ ٷچڃبٷچڃی ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ُـڇ څٻی‬ ‫ٷبډی اڅٯبت ؿک اؽلیڂ ٿلعټڈ‪ ،‬اًالٽایڂ اربمڇ کا ؿاؿڇ اًت ٳڈ ٿزلٿیڂ کا ثڈ ٳی‪٬‬ل ا‪٣‬ڀبٹ ؽچؿ‬ ‫ثلًبڃڄـ‪ .‬ث‪ٜ‬چک ٳټی اډـا‪ ٩‬ٿزبمات ام ڃ‪٠‬ل ٯلاځ ٿزیـ ثڈ ُلط میل اًت‪:‬‬ صفحه 117 ‫‪ٔ٫ 122‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫‪.1‬آالط ٿزلٿیڂ ثڈ څًیټڈ تڊقیت ڃ‪٬‬چى څؿڅکڍ ام ٷڄبڇ ام ‪ٛ‬لیٮ تچثڈ‪ « :‬پی ډلٳڈ ث‪٤‬ـ ام‬ ‫ًتڀیٳڈ ٳلؿڇ‪ ،‬تچثڈ ڃڀچؿ څ ٳبک ؽچؿ کا آالط ٳلؿ‪ ،‬ام اځ پی ؽـا اڅ کا ؽچاډـ ثؾِیـ ٳڈ ؽـا‬ ‫ثؾِڄـڇ څ ٿڊلثبځ اًت » (ًچکڇ ٿبئـڇ‪،‬ایڈ ‪.) 38‬‬ ‫‪ .2‬اک‪٣‬به ؿیٸلاځ ؿڅٿیڂ ډـ‪ ٩‬ٿزبمات‪ ،‬ام ڃ‪٠‬ل عٰچ٭ رناڍ اًالٿی‪ ،‬اک‪٣‬به ؿیٸلاځ ثڈ ٿڄ‪٠‬چک‬ ‫رټچٷیلڍ ام اکتٴبه رلٽ اًت‪ « :‬ثٸچ کڅڍ ؿک مٿیڂ ًیل ٳڄیـ تب ثڄٸلیـ ٳڈ ‪٣‬بٯجت ٳب ثـٳبکاځ ثڈ‬ ‫ٳزب ٳِیـ څ صٸچڃڈ ډڀڈ ډالٱ ُـڃـ (ًچکڇ ڃڀٺ‪،‬ایڈ‪) 68‬‬ ‫‪ .3‬رټچٷیلڍ څپیِٸیلڍ ام اکتٴبه رلٽ ؿیڂ اًالٽ ام ‪ٛ‬لیٮ ٯلاکؿاؿځ ٿلاعٺ ٿؾتټ‪٤ً ،٪‬ی‬ ‫څٳچَُ ؿک رټچٷیلڍ څ پیِٸیلڍ ام اکتٴبه رلٽ ؿاکؿ‪ « :‬ٿلؿاځ مڃبځ ٿچٿڂ ډڀڈ یبک څؿڅًتـاک‬ ‫یٴـیٸلڃـ‪ .‬ؽټٮ کا ثڈ ٳبک ڃیٴچ څاؿاکؿ څ ام ٳبک مُت ٿڄ‪ ٢‬ٳڂ »‪ .‬ثڄبثلایڂ ٯلاکؿاؿځ اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ‬ ‫ڃڊی ام ٿڄٴل ٿچرجبت رټچٷیلڍ ام اکتٴبه رلٽ کا ‪٫‬لاډپ ٿیًبمؿ‪.‬‬ ‫ډڀبڃٸچڃڈ ٳڈ ثبال ثیبځ ٷلؿیـ ٯلاځ تڄڊب ثڈ آچٹ څ ٯچا‪٣‬ـ ٿزبمات ٿیپلؿامؿ څ ډڀیڂ اٿل تجـیٺ ثڈ‬ ‫یٴی ام ٿٌبئٺ څ ٿجبعج ٿڊپ ؿک ثیڂ ‪ٰ٫‬ڊب څ ؿک ٿچاکؿ میبؿڍ عٰچٯبڃبځ ُـڇ اًت ثڈ ڃغچڍ ٳڈ‬ ‫ٿٌاٻڈ ٯبثٺ ارلا ثچؿځ ٿٰلکات رنایی ُل‪٣‬ی‪ ،‬ډڀچاکڇ ٿیبځ ‪ٰ٫‬ڊب څ عٰچٯـاڃبځ ٿچکؿ ثغج ثچؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ؿکپبکڇاڍ ام ٿچاکؿ ام ًچڍ ٿٰڄڂ تغلیڀبت ُل‪٣‬ی ٿ‪٤‬بؿٹ رلٽ اڃٸبکڍ تٰڄیڄی ا‪٣‬تجبک ُـڇ اًت‪ .‬ؿک‬ ‫ٿچاکؿ ؿیٸلڍ ثب تچرڈ ثڈ آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلٽ څ ٿزبمات‪ ،‬ٿڄغٔلاً ک‪٫‬تبکډبڍ ٿڀڄچ‪ ١‬ٳڈ ؿک ٯبڃچځ ثڈ‬ ‫اڃڊب تٔلیظ ُـڇ اًت‪ ،‬ٿالٱ څ ٿجڄبڍ ٿزبمات ُڄبؽتڈ ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ -3-4‬لَاػذ ٍ چبرچَه جزائن هٌػَظ ضزػی در لبًَى هجبسات ٍ اًغجبق‬ ‫اى ثب هَاسیی ضزػی‬ ‫ت‪٤‬نیل‪ ،‬یٴی ام اڃچا‪ ١‬ٿزبمات ډبڍ پقیل‪٫‬تڈ ُـڇ ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًت‪ .‬ثٌـیبکڍ ام ‪ٰ٫‬یڊـبځ ثـلایـڂ‬ ‫‪ٰ٣‬یـڇاڃـ ٳڈ تلٱ څارجبت اٻڊى څ اکتٴبه ډلٳـاٽ ام ٷڄبډبځ‪ ،‬ٿٌـتچرت ت‪٤‬نیـل اًـت ٿِـلڅ‪ٙ‬‬ ‫ثلایڄٴڈ عـ ُل‪٣‬ى ڃـاُتڈ ثبُـ (ؿک اؿاٿڈ ثڈ ؿیـٷبڇ ثلؽی امایڂ ‪ٰ٫‬ڊب ٿیپلؿامیپ)؛ اٻجتڈ ٳی‪٬‬یت څ‬ ‫ٿیناځایڂ ٿزبمات تـب عــڅؿ میـبؿڍ ؿک اؽتیـبک ٯبٗی ٯلاکٷل‪٫‬تڈ څایِبځ ثٌتڈ ثڈ ُلای‪ ٚ‬ؽبّ ؿک‬ ‫ارلا څ ٿیناځ اځ ٿؾیل اًت‪ ،‬اٻجتـڈایـڂ اؽتیـبک تبٽ ڃجچؿڇ څ ٿیتچاځ اځ کا تبث‪٤‬ی ام آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ‬ ‫رلٽ څ ٿزبمات ؿاڃٌـت‪ .‬ثـڈ ؿڃجـبٹ تٔـچیت ٯبڃچځ رـیـ ٿزبمات اًالٿیڅ اکًبٹ اځ ثڈ ُچکاڍ‬ ‫ڃٸڊجبځ رڊـت اڃ‪ٜ‬جـب٭ ٿٔـچثڈ ڍ ٿزټـی ثـب ٯبڃچځ اًبًی څ ُل‪ ،١‬امرڀټڈ ٿچاکؿڍ ٳڈ ثؾَ‬ ‫‪٣‬ڀـڇ اڍ امایلاؿات ُچکا کا ثـڈ ؽـچؿ اؽتٔـبّ ؿاؿ ؽال‪ُ ٩‬ل‪ ١‬ثچؿځ ٿچاؿ پیِڄڊبؿڍ ثڈ ؿٻیٺ‬ صفحه 118 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪123‬‬ ‫ا‪ٛ‬الٯی اًت ٳڈ ُڀچٹ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔـچّ ُـل‪٣‬ی کا ډپ ؿک پی ؿاُتڈ اًت؛ایلاؿڍ ٳڈ ُچکا ؿک‬ ‫فیـٺ ثڄــ ‪ 2‬ٿـبؿڇ ‪ ،7‬ثڄــډبڍ ‪ 1‬څ ‪ 2‬ٿـبؿڇ ‪ 8‬څ ٿـچاؿ ‪ 115‬څ ‪27 ،38 ،39 ،44 ،45 ،91 ،92 ،104‬‬ ‫ثـڈ ‪ٛ‬ـلط اځ پلؿاؽتـڈ اًـت‪.36‬‬ ‫ثڈ ‪٣‬جبکت ؿیٸل ُچکاڍ ڃٸڊجبځ ُڀچٹ اعٴبٽ ٿؾتټـ‪ ٪‬ٯـبڃچڃی ڃٌـجت ثـڈ ت‪٤‬نیـلات کا ام اڃزب‬ ‫ٳڈ څاهڇ ت‪٤‬نیلات ا‪ٛ‬ال٭ ؿاکؿ څ ُبٿٺ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ڃین ٿیُچؿ‪ ،‬ؽال‪ُ ٩‬ـل‪١‬‬ ‫تِؾیْ ؿاؿ څ ثلایڂ ڃٴتڈ تاٳیـ ڃڀچؿ ٳڈ اماؿڍ ډبڍ تٰڄیڄی ٳڈ ؿک ٿچکؿ ت‪٤‬نیلات ٯبثټیـت ارـلا‬ ‫ؿاکؿ څ ثبم ثچؿځ ؿًـت ٯـبڃچځ ٷـقاک ؿک تٰڄـیڂ ؿک عی‪ٜ‬ـڈ ڍ ت‪٤‬نیـلات‪ُ ،‬ـبٿٺ ت‪٤‬نیـلات‬ ‫ٿڄٔـچّ ُل‪٣‬ی ڃڀیُچؿ؛ ثڄبثلایڂ ڃجبیـ اؽتیـبکاتی ٳـڈ ثـلاڍ ٯ٘ـبت ؿک ؽٔـچّ ت‪٤‬نیـلات‬ ‫څرـچؿ ؿاکؿ‪ ،‬ڃٌجت ثڈ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ڃین ا‪٣‬ڀبٹ ٷلؿؿ‪.37‬‬ ‫ؿیٸل ایڄٴڈ یٴی ام ُلای‪ ٚ‬ا‪٣‬ڀبٹ ٿزبمات عـڍ ٿڄچ‪ ٙ‬ثڈ ٿٴټ‪ ٪‬ثچؿځ ُؾْ ٿلتٴت ٿی ثبُـ‬ ‫ٳڈ ایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ؿک ٿبؿڇ ‪ 217‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی ٿچکؿ ‪٣‬ڄبیت ٯبڃچڃٸقاک ڃین ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت‪،‬‬ ‫عبٹ اځ ٳڈ ؿک رلایپ ٿچرت ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‪ ،‬ٿٔبؿیٰی اًت ٳڈ عٴبیت ام ٯبثټیت‬ ‫ا‪٣‬ڀبٹ اځ ثل ُؾْ ‪٧‬یلٿٴټ‪ ٪‬ؿاکؿ‪ ،‬ثلاڍ ٿخبٹ ٿی تچاځ ثڈ رلٽ ٿچٗچ‪ ١‬ٿبؿڇ ‪ 253‬ٯبڃچځ ٿزبمات‬ ‫اًالٿی اُبکڇ ٳلؿ ٳڈ اٷل ‪٫‬لؿ ڃبثبٻ‪ ٦‬ثڈ ؿیٸلڍ ڃٌجت مڃب یب ٻچا‪ ٙ‬ؿډـ ت‪٤‬نیل ٿی ُچؿ‪ .‬ډڀضڄیڂ‬ ‫ثلاڍ رلایپ ت‪٤‬نیلڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ‪ ٰٚ٫‬ٿزبمات ُال٭ پیَ ثیڄی ُـڇ‪ ،‬اٿب ؿک رلایپ عـڍ‬ ‫‪٣‬الڅڇ ثل ٿزبمات ُال٭‪ ،‬ثڈ ٿزبمات ډبڍ ؿیٸلڍ ڃ‪٠‬یل ٯ‪٘٣ ٢ٜ‬چ (ٿبؿڇ ‪ٓ ،)268‬ټت‪ ،‬تج‪٤‬یـ څ‬ ‫ا‪٣‬ـاٽ (ٿبؿڇ ‪ )282‬ڃین اُبکڇ ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫اٿب ؿک عٰیٰت ؿک تجٔلڋ ‪ 2‬ٿبؿڋ ‪ 115‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیاڃتٰبؿ رـڍ ثلایڂ کڅیٴلؿ ٯبڃچڃٸقاک‬ ‫ؿک اًتخڄبء ڃڀچؿځ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ام ؿیٸل ت‪٤‬نیلات ؿک ا‪٣‬ڀبٹ ٿٰلکات ت‪٤‬چیٮ ٓـڅک‬ ‫عٴپ‪ ،‬ٿ‪٤‬ب‪٫‬یت ام ٳی‪٬‬ل‪ ،‬ت‪٤‬ټیٮ ارلاڍ ٿزبمات‪ ،‬ٿلڅک مٿبځ څ‪ ....‬څاکؿ اًت‪ ،‬ؿکایڂ ثبکڇ‪٣ ،‬ـٽ ت‪٤‬ییڂ‬ ‫ٗبث‪ٜ‬ڈ ام ًچڍ ٯبڃچڃٸقاک ثلاڍ تِؾیْ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ام ‪٧‬یل اځ اًت‪ .‬ثی تلؿیـ‬ ‫ؽالءایڂ اٿل تِتت څ اؽتال‪ ٩‬ؿیـٷبڇ څ اکاء کا ؿک ثیڂ عٰچٯـاڃبځ څ ٿغبٳپ ثچرچؿ ٿیاڅکؿ څایڂ‬ ‫ثبک ډیات ډبڍ ‪٣‬ڀچٿیؿیچاځ ‪٣‬بٻی ٳِچک څ ٳڀیٌیچځ ډبڍ اؿاکڋ عٰچٯی کا ؿکٷیلایزبؿ څعـت کڅیڈ‬ ‫څ پبًؾٸچیی ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿیٳڄـ‪ .‬ؿک عٰیٰت ٯبڃچڃٸقاک ؿک تجٔلڋ ‪ 2‬ٿبؿڋ ‪ 115‬ٯبڃچځ ٿزبمات‬ ‫اًالٿیت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی کا ام ُڀچٹ ثٌیبکڍ ام ٿٰلکاتی ٳڈ ثلاڍ ٿزبمات ډبڍ ت‪٤‬نیلڍ‬ ‫‪36‬‬ ‫‪37‬‬ ‫اِ‪ٟ‬بْ‪ ،‬غالٔحؿ‪ٔ ٚ ٗ٥‬حؿٗ ثط‪ٞ‬ب٘‪ ،٣‬زضأس‪ ٢‬ثط حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪٘ ،٣ٔٛ‬کط ٔ‪٥‬ـعاٖ‪ ،1392،‬ل‪.288‬‬ ‫ثط‪ٞ‬ب٘‪ٔ، ٣‬حؿٗ ‪٘ ٚ‬بزض‪ ٢‬پ‪ٛ‬ض‪ٔ ،‬ط‪«، ٓ٤‬تؼع‪٤‬طات ٔ‪ٙ‬ه‪ٛ‬ل قطػ‪٣‬؛ٔف‪ ْٟٛ‬فم‪ٔ ٚ ٣ٟ‬هبز‪٤‬ک لب٘‪ ، »٣٘ٛ‬پػ‪ٞٚ‬ف حم‪ٛ‬ق و‪٥‬فط‪،٢‬ؾبَ ؾ‪،ْٛ‬قٕبض‪ ٜ‬ز‪،1394،ٜ‬‬ ‫ل‪.90‬‬ صفحه 119 ‫‪ٔ٫ 124‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ُـڇ‪ ،‬ؽبکد ڃڀچؿڇ اًت څ ؿک څاٯ‪ ٢‬ثلؽچکؿڍ ډڀبڃڄـ رلایپ عـ٘ڍ ثبایڂ ؿًتڈ ام‬ ‫رلایپ ؿاُتڈ ثبایڂ ت‪٬‬بڅت ٳڈ ٓلاعتبایڂ ڃچ‪ ١‬ٿزبمات کا ام ٿزبمات ډبڍ عـڍ ت‪٬‬ٴیٲ ڃڀچؿڇ‬ ‫اًت‪ ،‬ثـڅځایڄٴڈ ٿٔبؿیٮ اځ کا کڅُڂ ڃڀبیـ څ یبایڄٴڈ ثڈ کڅُڄی ٿِؾْ ڃڀبیـ ٳڈایڂ ٿزبمات ډب‬ ‫ؿک ٳـاٽ ؿًتڈ ثڄـڍ ٿٰلک ؿک ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیٿیٷڄزڄـ ثڈ ڃغچڍ ٳڈ اٷل ٯبثټیت ارلایی اځ‬ ‫کا ثؾچاډیپ ثب رلائپ عـڍ یب ت‪٤‬نیلڍ ٿٰبیٌڈ ڃڀبئیپ ثبًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ٯبڃچڃٸقاک څ ُبک‪٣ ،١‬ڀال‬ ‫ٿزبمات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ډڀبځ ٿزبمات عـڍ اًت ٳڈ ‪ٰ٫‬ڊب ڃچ‪ ١‬څ ٿیناځ څ ارلاڍ اځ کا ثڈ‬ ‫ٓچکت اعٔبیی ثلاڍ ډل ٿزبمات‪ ،‬ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ڃچ‪ ١‬ؽبٓی ام رلائپ تججیڂ څ ت‪٤‬ییڂ ڃڀچؿڇاڃـ‪.‬‬ ‫‪ -4-4‬اثْبهبت اهىبى رجَع ثِ هٌبثغ ضزػی در هجبسات هٌػَظ ضزػی‬ ‫ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی ‪ 1392‬ؿک ٿبؿڇ ‪ 220‬ثڈ ؿاؿٷبډڊب ایڂ ارـبمڇ کا ؿاؿڇ اًـت ٳـڈ ؿک ٿچکؿ‬ ‫«عـڅؿڍ ٳڈ ؿک ایڂ ٯبڃچځ فٳل ڃِـڇ اًت» ‪ٛ‬جٮ آٺ ‪ 167‬ٯـبڃچځ اًبًـی ‪٣‬ڀـٺ ٳڄڄـ‪ .‬ؿک څاٯ‪٢‬‬ ‫ٿبؿڇ ٿنثچک ٓلاعتبً ا‪٣‬الٽ ؿاُتڈ اًـت ٳـڈ ٓــڅک کوڍ ٳی‪٬‬ـلڍ ام رڀټـڈ ٿغٴچٿیت ثڈ تغڀٺ‬ ‫ٳی‪٬‬ل اځ ډپ ثڈ اًتڄبؿ ٿڄبث‪ٰ٫ ٢‬ڊی څ ‪٫‬تبڅڍ ٿ‪٤‬تجـل (ثــڅځ ؿاُـتڂ ڃْ ٯبڃچڃی) ٓل‪ً٫‬ب ؿک ؽٔچّ‬ ‫«عـڅؿڍ ٳـڈ ؿک ایـڂ ٯـبڃچځ فٳـل ڃِــڇ اًـت » ٿزـبم ٿی ثبُـ‪ .‬ام ًچڍ ؿیٸل ؿک تجٔلڇ ‪ 2‬ٿبؿڇ‬ ‫‪115‬ا‪٣ٙ‬ڀبٹ ثلؽی اعٴبٽ ٯبڃچڃی (ام ٯجیٺ ٿلڅک مٿبځ‪ ،‬ت‪٤‬چیٮ ٓـڅک عٴپ‪ ،‬ٿ‪٤‬ب‪٫‬یت ام ٳی‪٬‬لډبڍ‬ ‫ؽ‪٬‬ی‪ ،٪‬ت‪٤‬ټیٮ ارلاڍ ٿزبمات څ‪ )...‬ڃٌـجت ثڈ « ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی» کا ٿڀڄچ‪ ١‬ٿـی ؿاڃــ‪.‬‬ ‫ٿ٘ـب‪ً٫‬ب ایڄٴـڈ ؿک ٿـبؿڇ ‪ 135‬ڃیـن ثـب آ‪ٜ‬العی ٿِبثڈ‪ ،‬ؿک ٿچاکؿ ت‪٤‬ـؿ رلٽ‪ ،‬ارلاڍ «ت‪٤‬نیل ٿ‪٤‬یڂ‬ ‫ُل‪٣‬ی » کا ثل ارـلاڍ عــ څ ٯٔبّ ٿٰـٽ ؿاُتڈ اًت‪ .‬ایڂ کڅیڈ ؿک ٯبڃچځ ائیڂ ؿاؿکًی ٳی‪٬‬لڍ‬ ‫ٿٔـچه ‪ 1392 /12/4‬ڃین اؿاٿڈ یب‪٫‬تڈ څ ٯبڃچڃٸقاک ؿک تجٔلڇ ‪ 2‬ٿـبؿڇ ‪ 14‬ایـڂ ٯـبڃچځ رـلائپ‬ ‫ٿچرـت «ت‪٤‬نیـلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی » کا ام ٿٰلکات ٿلتج‪ ٚ‬ثب ٿڄب‪ ٢٫‬ٿڀٴڂ اٻغٔچٹ څ پلؿاؽت‬ ‫ؽٌبکت ٿ‪٤‬ڄچڍ ٿٌتخڄی ٳلؿڇ اًت‪ .‬ٯبڃچڃٸقاک ؿک ایڂ ٿچاؿ ٿ‪٬‬بډیڀی کا ثیبځ ٳـلؿڇ څ تِـؾیْ‬ ‫ٿٔبؿیٮ اڃڊب کا ثل ‪٣‬ڊـڇ ٿٰبٿبت ٯ٘بیی ڃڊبؿڇ اًت‪ .‬ٿٰبٿبت ٯ٘بیی ثڈ ډڄٸـبٽ تِـؾیْ ٿٔبؿیٮِ‬ ‫«عـڅؿ ‪٧‬یلٿقٳچک» څ «ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ» ٿڀٴـڂ اًـت ثـب اثڊبٿـبت ثٌـیبکڍ ٿچارڈ ُچڃـ‪ .‬صلا‬ ‫ٳڈ ؿک ٿتچځ ‪ٰ٫‬ڊی‪ ،‬ثل پبیڌ کڅایبت‪ ٙ‬څاکؿڇ‪ ،‬ثلاڍ ثلؽی رلائپ ٿبڃڄـ اکتـاؿ (ا‪٣‬ـاٽ)‪ً ،‬غل (ا‪٣‬ـاٽ)‪،‬‬ ‫ثـ‪٣‬ت ٷـقاکڍ (ا‪٣‬ــاٽ)‪ ،‬ڃنؿیٴـی ثـب ډڀٌـل ؿک ٿـبڇ کٿ٘ـبځ (‪ُ 25‬ال٭)‪ ،‬اماٻڌ ثٴبکت ثب اڃٸِت‬ ‫(‪30‬تب‪ 77‬یب ‪ُ80‬ال٭)‪ ،‬ع٘چک ثلډڄڈ ؿڅڃ‪٬‬ل ډڀزـڄی میـل پچَُ څاعـ (‪ 30‬تب ‪ُ 99‬ال٭)‪ ،‬ع٘چک‬ ‫ډڀنٿبځ ؿڅ ڃ‪٬‬ل ‪٧‬یل ډڀزڄی میـل پچُـَ څاعــ (‪ 10‬تب ‪ُ 99‬ال٭) څ‪ٛ‬ی (‪ 25‬یب ‪ُ100‬ال٭)‪،‬‬ ‫ٿزبمات ډبڍ ٿٰــک څ ٿ‪٤‬یڄـی ؿک ڃ‪٠‬ـل ٷل‪٫‬تڈ ُـڇ اًت‪ .‬عبٹ اٷل ٿالٱ‪ ٙ‬ت‪٬‬ٴیٲ عــ ام ت‪٤‬نیـل‪،‬‬ صفحه 120 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪125‬‬ ‫ت‪٤‬ـبکی‪ ٪‬اکائـڈ ُــڇ ؿک ٯـبڃچځ ٿزبمات اًالٿی ثبُـ څ ثؾچاډیپ ثڈ ًبؿٷی ثٸچییپ ‪ٛ‬جٮ ٿبؿڇ ‪15‬‬ ‫«عــ ٿزـبماتی اًـت ٳڈ ٿچرت‪ ،‬ڃچ‪ ،١‬ٿیناځ څ ٳی‪٬‬یت ارلاء اځ ؿک ُل‪ ١‬ٿٰـى‪ ،‬ت‪٤‬ییڂ ُـڇ‬ ‫اًـت » څ ت‪٤‬نیـل ڃین «ٿزبماتی اًت ٳڈ ٿِڀچٹ ‪٣‬ڄچاځ عـ‪ ،‬ٯٔبّ یب ؿیڈ ڃجـچؿڇ څ ثڈ ٿچرـت‬ ‫ٯـبڃچځ ؿک ٿچاکؿ اکتٴبه ٿغلٿبت ُل‪٣‬ی یب ڃٰٖ ٿٰلکات عٴچٿتی ت‪٤‬ییڂ څ ا‪٣‬ڀبٹ ٿی ٷلؿؿ »‬ ‫(ٿـبؿڇ ‪ )18‬ثبم ډپ ایڂ ٿِٴٺ ثبٯی اًت ٳڈ اٷل ٿٰٔچؿ ام ت‪٤‬نیـلات ٿڄٔـچّ ُـل‪٣‬ی‪ ،‬اڃڊـبیی‬ ‫اًت ٳڈ ٿچرت څ ڃچ‪ ١‬څ ٿیناځ اڃڊب ؿک ُل‪ ١‬ت‪٤‬ییڂ ُــڇ اًـت اځ ٷـبڇ ت‪٬‬ـبڅت اڃڊـب ثـب عـڅؿ ؿک‬ ‫صیٌت ؟‬ ‫ډل اڃضڈ ٿٰبٽ ٯ٘بیی اځ کا ام ٿٔـبؿیٮ عــڅؿ ‪٧‬یلٿقٳچک تِؾیْ ؿډـ‪ ،‬ثڈ اًتڄبؿ ٿبؿڇ ‪220‬‬ ‫٭‪.‬ٽ‪.‬ا‪ .‬څ آٺ ‪ 167‬ٯبڃچځ اًبًی‪ ،‬ٿی تچاڃـ ثـڅځ څرچؿ ڃْ ٯبڃچڃی‪ ،‬ٿلتٴجیڂ کا ثڈ ٳی‪٬‬لډبڍ‬ ‫ُـل‪٣‬ی ٿغٴـچٽ ڃڀبیــ‪ .‬ډڀضڄـیڂ ډـل اڃضڈ کا ٿٰبٽ ٯ٘بیی ام ٿٔبؿیٮ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‬ ‫تِؾیْ ؿډــ ثبیــ ٿـلتٴجیڂِ اڃڊب کا ام ثٌیبکڍ ام ڃڊبؿډبڍ اک‪٫‬بٯی ٿبڃڄــ ٿلڅکمٿـبځ‪ ،‬ت‪٤‬ټیـٮ‪،‬‬ ‫ت‪٤‬چیـٮ ٓــڅک عٴـپ څ‪ ...‬ٿغلڅٽ ڃڀبیـ‪ .‬ٻقا ت‪ٌ٬‬یل ایڂ ٿ‪٬‬بډیپ اکتجـب‪ ٙ‬ثٌیبک تڄٸـبتڄٸی ثـب‬ ‫عٰـچ٭ څ اماؿڍ ډـبڍ ُڊلڅڃـاځ څ آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلٽ څ ٿزـبمات پیــا ٿـی ٳڄــ‪ .‬ٿ٘ـب‪٫‬بً‬ ‫ایڄٴـڈ ثب تِـؾیْ « عـڍ » یب « ت‪٤‬نیلڍ » ثچؿځِ ډل رلٽ احبک ٿڊپ ؿیٸلڍ ڃین ٿتلتت اًت ٳڈ ام‬ ‫رڀټڌ اڃڊـب ٿی تچاځ ثڈ عٴپِ ت‪٤‬ـؿ څ تٴلاکِ رلٽ (ٿچاؿ ‪ 131‬تـب ‪ 139‬٭‪.‬ٽ‪.‬ا‪ ).‬څ ڃیـن څٗـ‪٤‬یت‬ ‫ٿزـبمات‪ ٙ‬ا‪٫‬لاؿ ثبٻ‪ ٦‬ٳڀتل ام ‪ً 18‬بٹ (ٿبؿڇ ‪ )91‬اُبکڇ ڃڀـچؿ‪.38‬‬ ‫‪ -6-4‬لبػذُ استثٌبیی پیزاهَى جزائن هٌػَظ ضزػی در لبًَى هجبسات اسالهی‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ تجٔلڇ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪ 115‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیٿٔچه ‪ ،1392‬اٿٴـبځ ا‪٣‬ڀـبٹ ڃڊبؿډـبڍ میل‬ ‫ؿک ٿچکؿ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ٿڄت‪٬‬ی اًـت‪ :‬پـقیلٍ اعٴـبٽ ٓـبؿکڇ تچًـ‪ ٚ‬ٿغـبٳپ ؽـبکری‬ ‫(ٿچٗچ‪ ١‬ثڄـ ه ٿبؿڇ ‪ 7‬څ ثڄـډبڍ اٻ‪ ٪‬څ ه ٿبؿڇ ‪ ،)8‬ٿغبًجڈ ڍ ٿـت ثبمؿاُـت ٿچٯـت ؿک عٴـپ‬ ‫ڃڊبیی (ٿچٗچ‪ ١‬ٿبؿڇ ‪ ،)27‬ٿ‪٤‬ب‪٫‬یت ام ٿزبمات ؿک رلایپ ت‪٤‬نیلڍ ؿکرڈ ډ‪٬‬ـت څ ډِـت (ٿچٗـچ‪١‬‬ ‫ٿبؿڇ ‪ ،)39‬ت‪٤‬چیٮ ٓـڅک عٴپ (ٿچٗچ‪ ١‬ٿبؿڇ ‪ ،)40‬ٿ‪٤‬ب‪٫‬یت ام ٿزبمات ؿک ٓچکت ک‪٣‬بیت ُـلای‪ٚ‬‬ ‫ؿک ٿـت ت‪٤‬چیٮ ٓــڅک عٴـپ څ پـی ام ًـپلڍ ُــځ ٿــت ت‪٤‬چیـٮ (ٿچٗـچ‪ ١‬ٿـبؿڇ ‪،)41‬‬ ‫ت‪٤‬ټیـٮ ٿزبمات (ٿچٗچ‪ ١‬ٿبؿڇ ‪ ،)45‬تؾ‪٬‬ی‪ ٪‬څ ت‪٤‬ټیٮ څ ت‪٤‬چیـٮ ٿزـبمات رـلایپ اکتٴـبثی تچًـ‪ٚ‬‬ ‫ا‪٬ٛ‬ـبٹ (ٿچٗچ‪ ١‬ٿچاؿ ‪ 93‬څ ‪ ،)94‬ٿـلڅک مٿـبځ ت‪ٰ٤‬یـت څ ٓــڅک عٴـپ (ٿچٗـچ‪ ١‬ٿـبؿڇ ‪ )105‬څ‬ ‫‪38‬‬ ‫ضحٕب٘‪٥‬بٖ‪،‬حبٔس ‪ ٚ‬حج‪٥‬ت ظاز‪ٔ،ٜ‬حٕسرؼفط‪ٔ «،‬ؼ‪٥‬بضتفى‪٥‬ه حس‪ٚ‬زغ‪٥‬طٔصو‪ٛ‬ض اظ تؼع‪٤‬طات ٔ‪ٙ‬ه‪ٛ‬ل زض لب٘‪ٔ ٖٛ‬زبظات اؾالٔ‪ٔ،1392 ٣‬زّ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ل‪٣‬‬ ‫زازٌؿتط‪،٢‬ؾبَ‪،77‬قٕبض‪،84،1392ٜ‬ل‪.105‬‬ صفحه 121 ‫‪ٔ٫ 126‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫ًـلاڃزبٽ تاحیلٷقاکڍ تچثڈ ؿک ًٰچ‪ ٙ‬ٿزبمات (ٿچٗچ‪ ١‬ٿبؿڇ ‪ .39)115‬ثڄبثل اځ صڈ ٷ‪٬‬تڈ ُـ ٿغٴڀڈ‬ ‫ؽبکری ٓل‪٫‬ب ُبٿٺ ٳِچکډبڍ ٿت‪٤‬بډـ ثب ایلاځ ٳڈ ٿ‪٤‬بٿټڈ ٿتٰبثٺ ؿاکڃـ ڃڀی ُچؿ ثټٴڈ ٿ‪ٜ‬ټٮ‬ ‫ٳِچکډبڍ ‪٧‬یلؽٔپ کا ؿک ثل ٿی ٷیلؿ‪ .‬ٿ‪ٜ‬بثٮ‪ ،‬ٿبؿڇ ‪ 39‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪ ،‬ؿک رلایپ ت‪٤‬نیل‬ ‫ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‪ ،‬ٯبٗی ڃڀی تچاڃـ ٿلتٴت ایڂ رلایپ کا ډڀضچځ ٿلتٴت رلایپ عـڍ‪ ،‬ثڈ ‪ٛ‬چک‬ ‫ٳټی ام ٿزبمات ٿ‪٤‬ب‪ ٩‬ڃڀبیـ‪ ،‬ډڀیڂ ‪ٛ‬چک ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب ٯبڃچځ ایلاځ ٿلتٴجیڂ رلایپ ثب ٿزبمات ډبڍ‬ ‫عـڍ یب ت‪٤‬نیل ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی اٷل ؿک ؽبکد ٳِچک ٿغٴچٽ ثڈ ٿزبمات ُچڃـ اعٴبٽ ٓبؿکڇ‬ ‫ؽبکری تاحیلڍ ثڈ عبٹ ٿلتٴت ڃـاکؿ ٻقا صڄبڃٴڈ ؿک ایلاځ یب‪٫‬ت ُچڃـ تچً‪ ٚ‬ٿغبٳپ ایلاڃی ٿزـؿا‬ ‫ٿغبٳڀڈ څ ٿزبمات ؽچاډڄـ ُـ ٳڈ تغٰیٰبً ٿجتڄی ثل ٿجبڃی ؽبٓی اًت ٳڈ ؿک فیٺ ثڈ اځ پلؿاؽتڈ‬ ‫ُـڇ اًت‪.40‬‬ ‫ثڈ ٓلاعتی ٳڈ ؿک ٿچاؿ ‪ 7‬څ ‪ 8‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی اٿـڇ اًت اعٴبٽ ٓبؿکڇ ٿغبٳپ ؽبکری‬ ‫ؿک ؽٔچّ رلایپ ت‪٤‬نیلڍ اکتٴبثی تچً‪ ٚ‬ایلاڃیبځ ؿک ؽبکد ام ٳِچک ؿاکاڍ ا‪٣‬تجبک اًت څ ایڂ‬ ‫ٿلتٴت ٿزـؿ ؿک ایلاځ ٿغبٳڀڈ‪ ،‬ٿزبمات ڃؾچاډـ ُـ‪ ،‬ٿٌت‪٬‬بؿ ام ایڂ عٴپ ٯبڃچڃٸقاک کار‪ ٢‬ثڈ‬ ‫رلایپ ٿچرت ت‪٤‬نیل څ ًٴچت ٯبڃچځ ؿک ؽٔچّ ؿیٸل ٿزبمات ډب (عـڅؿ څ ٯٔبّ څ ؿیبت)‬ ‫اًتیٔبؿ اًت ٳڈ ٷچیب ٯب‪٣‬ـڇ‪ ،‬ؿک ا‪٣‬تجبک اعٴبٽ ؽبکری اًت ٿٸل ایڄٴڈ ٯبڃچڃٸقاک اًتخڄبئب عٴپ‬ ‫ؽبّ ؿیٸلڍ ؿاُتڈ ثبُـ ثل ایڂ اًبى ثبیـ ٷ‪٬‬ت عٴپ ٿڄـکد ؿک تجٔلڇ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪ 115‬یٲ عٴپ‬ ‫اًتخڄبیی اًت ٳڈ ٿڄ‪ٰٜ‬ب ثبیـ ٿ٘یٮ ت‪ٌ٬‬یل ُچؿ‪ ،‬ٻقا ؿک ؽٔچّ ُلڅ‪ ١‬ثڈ رلٽ ثب ٿزبمات ت‪٤‬نیل‬ ‫ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی تچً‪ُ ٚ‬ؾْ ایلاڃی ؿک ؽبکد ام ٳِچک‪ ،‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿی کًـ‪ ،‬ډلٷبڇ ٳِچک ؽبکری‬ ‫اٯـاٽ ثڈ ت‪ٰ٤‬یت څ ٿغبٳڀڈ څ تغڀیٺ ٿزبمات ثل ُؾْ ایلاڃی ڃڀبیـ عٴپ ٓبؿکڇ ام ًچڍ ٿغٴڀڈ‬ ‫ؽبکری ؿک ٳِچک ایلاځ ؿاکاڍ ا‪٣‬تجبک تټٰی ٷلؿؿ‪ ،‬صچځ ډل صڄـ ؿک ‪٫‬لٗی ٳڈ رلٽ تبٽ تغٰٮ ٿی‬ ‫یب‪٫‬ت‪ ،‬ٿی ثبیٌت ثڈ ٿزبمات ت‪٤‬نیلڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٿغٴچٽ ٿی ُـ‪ ،‬ٻیٴڂ صچځ ٿزبمات ُلڅ‪١‬‬ ‫ثڈ رلٽ ؿاکاڍ ٿزبمات ت‪٤‬نیل ‪٧‬یل ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی اًت څ ام ٿ‪٬‬ڊچٽ ٿؾبٻ‪ ٪‬تجٔلڇ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪115‬‬ ‫ٿٌت‪٬‬بؿ ٿی ُچؿ ٳڈ اعٴبٽ ٳِچک ؽبکری ؿک ؽٔچّ رلایپ ٿچرت ت‪٤‬نیل ‪٧‬یل ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‬ ‫ٿ‪٤‬تجل اًت‪٫ ،‬ټقا ثبیـ عٴپ ٓبؿکڇ څ ارلاء ُـڇ تچً‪ ٚ‬ٿغٴڀڈ ؽبکری کا ؿک ایڂ ؽٔچّ ٿ‪٤‬تجل‬ ‫تټٰی ڃڀچؿ څ ؿک ٿچاکؿڍ ڃ‪٠‬یل ایڂ ٿچکؿ ٯبئٺ ثڈ ا‪٣‬تجبک اعٴبٽ ؽبکری څ ‪٣‬ـٽ ٿزبمات ٿزـؿ‬ ‫ٿلتٴت ایلاڃی ثچؿ‪ .‬ډڀضڄیڂ ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی ُلڅ‪ ١‬ثڈ رلٽ تغت ‪٣‬ڄبڅیڄی ڃ‪٠‬یل ًـ فکای‪ ٢‬ؿک ‪ٰ٫‬ڈ‬ ‫‪39‬‬ ‫ثط‪ٞ‬ب٘‪ٔ، ٣‬حؿٗ ‪٘ ٚ‬بزض‪ ٢‬پ‪ٛ‬ض‪،‬‬ ‫ٔط‪ «، ٓ٤‬تؼع‪٤‬طات ٔ‪ٙ‬ه‪ٛ‬ل قطػ‪٣‬؛ٔف‪ ْٟٛ‬فم‪ٔ ٚ ٣ٟ‬هبز‪٤‬ک لب٘‪ ،»٣٘ٛ‬پػ‪ٞٚ‬ف حم‪ٛ‬ق و‪٥‬فط‪،٢‬ؾبَ ؾ‪،ْٛ‬قٕبض‪ٜ‬‬ ‫ز‪،1394،ٜ‬ل‪.104‬‬ ‫‪40‬‬ ‫قبوط‪، ٢‬اث‪ٛ‬اِحؿٗ ‪ ٚ‬ق‪٥‬طظاز‪ ٢‬فط‪ ،‬فطقبز‪ «،‬ثطضؾ‪ ٣‬ػسْ پص‪٤‬طـ اػتجبض احىبْ و‪٥‬فط‪ ٢‬وک‪ٛ‬ض‪ٞ‬ب‪ ٢‬ذبضر‪ ٣‬زض تؼع‪٤‬طات ٔ‪ٙ‬ه‪ٛ‬ل قطػ‪ ٣‬زض حم‪ٛ‬ق‬ ‫ا‪٤‬طاٖ»‪،‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬پػ‪ٞٚ‬ف ‪ٞ‬ب‪ ٢‬فم‪ ٚ ٝ‬حم‪ٛ‬ق اؾالٔ‪،٣‬ؾبَ ‪٤‬بظز‪، ٓٞ‬قٕبض‪ ،38،1393 ٜ‬ل‪.119‬‬ صفحه 122 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪127‬‬ ‫اډٺ ًڄت ٳڈ تب عـڅؿڍ ٿڄ‪ٜ‬جٮ ثل آ‪ٜ‬الط ٿٰـٿڈ علاٽ ؿک آ‪ٜ‬الط آچٹ ‪ٰ٫‬ڈ ُی‪٤‬ڈ ٿی ثبُـ‪،‬‬ ‫اٿـڇ اًت ٳڈ ؿک ایڂ ٿچاکؿ عٴپ ثڈ ت‪٤‬نیل ٿلتٴت ُـڇ څ ډیش یٲ ام ایڂ ٿچاکؿ ت‪٤‬نیلڍ تغت‬ ‫‪٣‬ڄچاځ ت‪٤‬نیل ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٯلاک ڃڀی ٷیلؿ‪.‬‬ ‫‪ -7-4‬تبثیز گذار ًجَدى تَثِ در هجبسات ّبی هٌػَظ ضزػی‬ ‫ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿبؿڇ ‪ 114‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی ‪ « :1392‬ؿک رلایپ ٿچرت عـ ثڈ اًتخڄبڍ ٯق‪ ٩‬څ‬ ‫ٿغبکثڈ‪ ،‬ډلٷبڇ ٿتڊپ ٯجٺ ام احجبت رلٽ تچثڈ ٳڄـ څ ڃـاٿت څ آالط اڅ ثلاڍ ٯبٗی ٿغلم ُچؿ عـ‬ ‫ام اڅ ًبٯ‪ ٚ‬ٿی ٷلؿؿ ډڀضڄیڂ اٷل رلایپ ‪٫‬چ٭ ‪٧‬یل ام ٯق‪ ٩‬ثب اٯلاک حبثت ُـڇ ثبُـ‪ ،‬ؿک ٓچکت‬ ‫تچثڈ ٿلتٴت عتی پی ام احجبت رلٽ‪ ،‬ؿاؿٷبڇ ٿی تچاڃـ ‪٬٣‬چ ٿزلٽ کا تچً‪ ٚ‬کئیی ٯچڇ ٯ٘بئیڈ ام‬ ‫ٿٰبٽ کډجلڍ ؿکؽچاًت ڃڀبیـ‪.‬‬ ‫تجٔلڇ ‪ :1‬تچثڈ ٿغبکه ٯجٺ ام ؿًتٸیلڍ یب تٌټ‪ ٚ‬ثل اڅ ٿچرت ًٰچ‪ ٙ‬عـ اًت‪.‬‬ ‫تجٔلڇ ‪ :2‬ؿک مڃب څ ٻچا‪ ٙ‬ډلٷبڇ رلٽ ثڈ ‪٣‬ڄ‪ ،٪‬اٳلاڇ یب ثب ا‪٬٧‬بٹ ثنڇ ؿیـڇ اڃزبٽ ٷیلؿ‪ .‬ٿلتٴت ؿک‬ ‫ٓچکت تچثڈ څ ًٰچ‪ ٙ‬ٿزبمات ثڈ ُلط ٿڄـکد ؿک ایڂ ٿبؿڇ‪ ،‬ثڈ عجی یب ُال٭ ت‪٤‬نیلڍ ؿکرڈ َُ‬ ‫یب ډل ؿڅڍ اڃڊب ٿغٴچٽ ٿی ُچؿ‪.‬‬ ‫‪ً-5‬تیجِ گیزی‬ ‫ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ؿک ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪ 1392‬ت‪٨‬ییلات ‪٣‬ڀـڇاڍ ڃٌجت ثڈ ٯبڃچځ ٿزبمات‬ ‫اًالٿی‪ 1375‬ؿاکؿ څ ؿکایڂ ٯبڃچځ ٯبڃچڃٸقاک ثب تچرڈ ثڈ ڃیبمډبڍ ‪٣‬ڀچٿی‪ ،‬ٳی‪٬‬لڍ څ پیِٸیلڍ ام‬ ‫رلٽ څ ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب ٿچٗچ‪ ١‬تغٰیٮ ؿک ثغج آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلٽ څ ٿزبمات ت‪٨‬ییلات ٷٌتلؿڇاڍ‬ ‫کاایزبؿ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪ 1392‬ؿکایڂ ٯبڃچځ ثڈ ا‪٣‬تٰبؿ ٿغٰٮ ٯبڃچڃٸقاک‬ ‫ٗڀڂ ڃچاڅکڍ ډبڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ ٿخٺ ا‪٫‬نڅؿځ ثلؽی ٿچاکؿ ؿک ٳتبه عـڅؿ‪ ،‬ڃٌؼ ٯبڃچځ اٯـاٿبت تبٿیڄی‬ ‫څ تلثیتی ‪ 1339‬څ عق‪ ٩‬ٿزبمات ډبڍ ثبمؿاکڃـڇ‪ ،‬ثب پیَ ثیڄی ٿبؿڇ ‪ 115‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیؿک‬ ‫‪٣‬ڀٺ ت‪٨‬ییل ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ؽچؿ کا تٴڀیٺ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ؿک ٿبؿڇ ‪115‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪1392‬‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک ؿک ثغج عـڅؿ څ رلائپ ٿلتج‪ ٚ‬ثب اځ اٯـاٽ ثڈ ُڄبًبیی تچثڈ څ تبحیل اځ ثل رلائپ ت‪٤‬نیلڍ‬ ‫څ عـڍ ڃڀچؿڇ اًت څ ثب ٯیـ یٲ اًتخڄبء ی‪٤‬ڄی رلائپ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی مٿیڄڈ ًبم اثڊبٿبت ٿت‪٤‬ـؿڍ‬ ‫ُـڇ اًت‪ ،‬میلا ثلؽال‪ ٩‬صبکصچه ٿزبمات ډب ؿک ٿبؿڇ‪14‬ایڂ ٯبڃچځ‪ ،‬رلائپ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی کا ؿک‬ ‫ؿًتڈ ثڄـڍ ٿزبمات ډبڍ آټی ٯلاکڃـاؿڇ اًت څ ثب تچرڈ ثڈایڄٴڈ ٿزبماتڊبڍ تج‪٤‬ی څ تٴڀیټی ڃین‬ ‫ڃیبمٿڄـ ثلُڀلؿڇ ُـڃِبځ تچً‪ ٚ‬ٯبڃچڃٸقاک ؿاکؿ‪،‬ایڂ ٿچٗچ‪٣‬بت ثب‪٣‬ج ٷلؿیـڇ اًت تب ثب ڃچ‪١‬‬ صفحه 123 ‫‪ٔ٫ 128‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫رـیـڍ ام رلٽ اڃٸبکڍ ؿک ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ څ ډڀضڄیڂ ٿزبمات کڅثلڅ ثبُیپ‪ .‬ثڈ ا‪٣‬تٰب ٿغٰٮ‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک ثب پیَ ثیڄی ٿبؿڇ ‪ 115‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیثڈ ؿڃجبٹ مڃـڇ ڃڀچؿځ ڃچ‪٣‬ی ٿزبمات ُل‪٣‬ی‬ ‫ثچؿڇ اًت‪ ،‬ثـڅځایڄٴڈ ثؾچاډـ ثب ارلاڍایڂ ڃچ‪ ١‬ٿزبمات ؿک ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ت‪٨‬ییلڍایزبؿ ڃڀبیـ‪،‬‬ ‫ی‪٤‬ڄی ڃڈ اځ کا ؿک ؿًتڈ ثڄـڍ ٿزبمات ډبڍ آټی ٯلاک ؿډـ څ ڃڈ اځ کا ؿک ؿًتڈ ثڄـڍ عـڅؿ ٯلاک‬ ‫ؿډـ امایڂ ثبه ؿک ؿًتڈ ثڄـڍ عـڅؿ اځ کا تٔچک ٿیڃڀبئیپ ٳڈ ڃچ‪ ١‬څ ًبؽتبک ٿزبمات ٿڄٔچّ‬ ‫ُل‪٣‬ی تِبثڈ ‪٫‬لاڅاڃی ثب عـڅؿ ؿاکؿ‪.‬‬ ‫میلا ؿک ٿبؿڇ ‪15‬ٯبڃچځ ٿزبمات عـ ٿزبماتی اًت ٳڈ ٿچرت‪ ،‬ڃچ‪ ،١‬ٿیناځ څ ٳی‪٬‬یت ارلاڍ اځ ؿک‬ ‫ُل‪ ١‬ٿٰـى‪ ،‬ت‪٤‬ییڂ ُـڇ اًت‪ ،‬ت‪٤‬لی‪ُ ٪‬ـڇ څ ٿ‪ٜ‬بثٮ ت‪٤‬لی‪٬‬ی ٳڈ ام ٿزبمات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی اکائڈ‬ ‫ؿاؿیپ ؿکای ڂ ڃچ‪ ١‬ٿزبمات ڃین ٿچرت ٿزبمات‪ ،‬ڃچ‪ ١‬څ ٿیناځ څ ٳی‪٬‬یت اځ تچً‪ ٚ‬ائڀڈ ت‪٤‬ییڂ ُـڇ‬ ‫اًت څایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ٿچکؿ ت‪٤‬لٕ ‪ٰ٫‬ڊب ٯلاک ڃٸل‪٫‬تڈ اًت‪ ،‬ت‪٬‬بڅت ‪٣‬ڀـڇ عـ څ ت‪٤‬نیل ٿڄٔچّ‬ ‫ُل‪٣‬ی کا ڃین ؿک اثتـا ثبیـ ُبک‪ ١‬اځ ثـاڃیپ ٳڈ ؿکایڄزب ائڀڈ ثڄب ثڈ ڃ‪٠‬ل څ ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿچامیڂ ُل‪٣‬ی اٯـاٽ‬ ‫ثڈ ٯ٘بڅت ؿک ٿچکؿ ؽبّ ڃڀچؿڇاڃـ‪.‬‬ ‫ثلډڀیڂ اًبى ٿچرت‪ ،‬ڃچ‪ ١‬څ ٿیناځ څ ٳی‪٬‬یت ارلاڍ اڃڊب ڃین ٿِؾْ اًت‪ .‬ٿغٰٮ ثب تچرڈ ثڈ‬ ‫تغٰیٰبت ‪٫‬چ٭ ثلایڂ ا‪٣‬تٰبؿ اًت ٳڈ اٷل ثؾچاډیپ ثڊتلیڂ څ ربٿ‪ ٢‬تلیڂ ٿڄج‪ ٢‬ؿک ثیڂ ٿڄبث‪ ٢‬ٿ‪٤‬تجل‬ ‫ُل‪٣‬ی کا ٳڈ ؿک ٿبؿڇ ‪ 220‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪ 1392‬څ آٺ ‪ 167‬ٯبڃچځ اًبًی ثـاځ اُبکڇ ُـڇ‬ ‫اًت‪ ،‬ٿچکؿ ُڄبًبیی ٯلاک ؿډیپ‪ ،‬تغٰیٰبت ٿلعچٽ ‪٣‬الٿڈ ٿزټٌی ٿیثبُـ‪ ،‬میلا ؿک تغٰیٮ ثـاځ ثڈ‬ ‫ٓچکت ٿجٌچ‪ ٙ‬اُبکڇ ٳلؿیپ‪ ،‬تڄڊبایڂ ‪ٰ٫‬یڈ ثڈ تڀبٿیٿڄبث‪ُ ٢‬ل‪٣‬ی څ صبکصچه رلائپ ٿڄٔچّ‬ ‫ُل‪٣‬ی پلؿاؽتڈ اًت څ ٿچرت‪،‬ڃچ‪ ١‬څٳی‪٬‬یت ٿزبمات کا ڃین ثیبځ ڃڀچؿڇ اًت څ ًبیل ‪ٰ٫‬ڊب تڄڊب‬ ‫ثلؽی ٿٔبؿیٮ کا ٿچکؿ پقیلٍ ٯلاکؿاؿڇاڃـ څٻی ٯبٗی ٿ‪ٜ‬بثٮ ‪٣‬ټپ ؽچؿ اؽتیبک ثڈ پقیلٍ یب کؿایڂ‬ ‫ٿڄج‪ ٢‬ربٿ‪ ٢‬کا ڃین ؿاکؿ‪.‬‬ ‫ؿکایڂ ٓچکت ثب ؿڅ کڅیٴلؿ ؿک ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ کڅثلڅ ډٌتیپ یب ڃچ‪ ١‬څ ٿیناځ ٳی‪٬‬ل ؿک ؿًتڈ ثڄـڍ‬ ‫ٿزبمات ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٿیثبُـ څ ٯبٗی ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿبؿڇ ‪ 115‬څ ‪ 220‬ٯبڃچځ ٿزبمات‬ ‫اًالٿیاٯـاٽ ثڈ رلٽ اڃٸبکڍ څ ا‪٣‬ڀبٹ ٿزبمات ٿیڃڀبییـ څ یبایڄٴڈ ثب تچرڈ ثڈ پقیلٍ آٺ ٯبڃچڃی‬ ‫ثچؿځ رلٽ څ ٿزبمات ؿک ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ څ ڃجچؿځ ٿزبمات ٿٰلک ؿک اکتجب‪ ٙ‬ثب ‪٤٫‬ٺ اکتٴبثی تچً‪ٚ‬‬ ‫ٿتڊپ‪ ،‬ٯبٗی اٯـاٽ ثڈ ٓـڅک عٴپ ثلائت ٿیڃڀبیـ‪.‬‬ ‫ڃٴتڈ ٿڊڀیٳڈ ؿک ثبه ٿزبمات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ثبیـ ثیبځ ڃڀچؿایڂ اًت ٳڈ ٯبڃچڃٸقاک ام ٻ‪ٞ٬‬‬ ‫ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی اًت‪٬‬بؿڇ ڃڀچؿڇ اًت‪ ،‬ٳڈ ڃڈ ٿیتچاڃیپ ٿزبمات ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی کا‬ صفحه 124 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪129‬‬ ‫ؿک ٯبٻت ت‪٤‬نیلات عٴچٿتی ؿًتڈ ثڄـڍ ٳڄیپ ڃڈایڄٴڈایڂ ٿزبمات ډب کا ٿِڀچٹ عـڅؿ څ اؽتیبکات‬ ‫ٯبڃچڃی ؿک ثبه ت‪٤‬ټیٮ یب تؾ‪٬‬ی‪ ٪‬ٿزبمات ډبڍ ت‪٤‬نیلڍ ثـاڃیپ‪ .‬میلا ؿک ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ ٿزبمات‬ ‫ت‪٤‬نیلڍ تچً‪ ٚ‬ٯبڃچڃٸقاکایڄٸچڃڈ ت‪٤‬لی‪ُ ٪‬ـڇ اًت‪ ،‬ت‪٤‬نیل ٿزبماتی اًت ٳڈ ٿِڀچٹ ‪٣‬ڄچاځ عـ‪،‬‬ ‫ٯٔبّ یب ؿیڈ ڃیٌت څ ثڈ ٿچرت ٯبڃچځ ؿک ٿچاکؿ اکتٴبه ٿغلٿبت ُل‪٣‬ـی یب ڃٰٖ ٿٰلکات‬ ‫عٴچٿتی ت‪٤‬ییڂ څ ا‪٣‬ڀبٹ ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ ‫ڃچ‪ ،١‬ٿٰـاک‪ ،‬ٳی‪٬‬یت ارلاء څ ٿٰلکات ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ تؾ‪٬‬ی‪ ،٪‬ت‪٤‬ټیٮ‪ًٰ ،‬چ‪ ٙ‬څ ًبیل اعٴبٽ ت‪٤‬نیل ثڈ‬ ‫ٿچرت ٯبڃچځ ت‪٤‬ییڂ ٿیُچؿ‪،‬اٿب ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی تچً‪ ٚ‬ٯبڃچڃٸقاک ڃڈ ٯبثٺ ت‪٤‬ییڂ اًت څ‬ ‫ڃڈ ٯبثٺ تؾ‪٬‬ی‪ ٪‬څ ڃڈ تچثڈ ؿک ثبه اڃڊب ٿچکؿ پقیلٍ ٯلاک ٿیٷیلؿ‪ ،‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ثب کرچ‪ ١‬ثڈ ٿبؿڇ ‪115‬‬ ‫ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیؿک ‪٣‬ڀٺ ٿالع‪٠‬ڈ ٿیٷلؿؿ کڅیٴلؿ ٯبڃچڃٸقاک ت‪٬‬ٴیٲایڂ ڃچ‪ ١‬ٿزبمات ام‬ ‫ًبیل ٿزبمات ډبڍ آټی څ تج‪٤‬ی اًت څ عتی ؿک ثبه پقیلٍ تچثڈ ؿک ثلؽی رلائپ عـڍ‪،‬‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک آٺ کا ثل ‪٣‬ـٽ پقیلٍایڂ ٿچاکؿ ؿک ت‪٤‬نیل ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٯلاکؿاؿڇ اًت‪ .‬ؿک څاٯ‪٢‬‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک ؿک ٿبؿڋ ‪ 18‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیت‪٤‬نیل کا ا‪٣‬پ ام ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی څ عٴچٿتی ؿاڃٌتڈ څ‬ ‫ډل رب ام ٯبڃچځ فٳلڍ ام ت‪٤‬نیل ثڈ ٿیبځ اڅکؿڇ ٿڄ‪٠‬چک ٿزڀچ‪ ١‬ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی څ عٴچٿتی ثچؿڇ‬ ‫اًت‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ٿٰلکات ت‪٤‬چیٮ ٓـڅک عٴپ‪ ،‬ٿ‪٤‬ب‪٫‬یت ام ٳی‪٬‬ل‪ ،‬ت‪٤‬ټیٮ ارلاڍ ٿزبمات څ ٿلڅک مٿبځ ٳڈ ؿک‬ ‫ٿزبماتڊبڍ ت‪٤‬نیلڍ ٯبثٺ ا‪٣‬ڀبٹ اًت ٿزڀچ‪ ١‬ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی څ عٴچٿتی کا ؿک ثل ٿیٷیلؿ‪ .‬اٿب‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک ثب څٗ‪ ٢‬تجٔلڋ ‪ 2‬ٿبؿڋ ‪ 115‬ام ډڀیڂ ٯبڃچځ څ ثٴبکٷیلڍ ‪٣‬ڄچاځ "ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ‬ ‫ُل‪٣‬ی" ا‪٣‬ڀبٹ ثلؽی ٿٰلکات ٯبڃچڃی کا ؿکثبکڋایڂ ؿًتڈ ام ت‪٤‬نیلات‪ ،‬ٿڄت‪٬‬ی ؿاڃٌتڈ اًت‪ .‬ڃٴتڈاڍ‬ ‫ؿکایڄزب ٿغٰٮ ثبیـ ثـاځ اُبکڇ ؿاکؿایڂ اًت ٳڈ اٷل ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی کا ډڀبځ ت‪٤‬نیلات‬ ‫ُل‪٣‬ی ثـاڃیپ څ فٳل ٳټڀڌ ٿڄٔچّ کا مائـ تټٰی ٳڄیپ ؿکایڂ ٓچکت ڃتیزڈ اڍ ٳڈ عبٓٺ‬ ‫ٿیٷلؿؿایڂ اًت ٳڈ؛ ٯبڃچڃٸقاکڍ ٳڈ اثتـا ت‪٤‬نیل کا ا‪٣‬پ ام ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی څ عٴچٿتی ؿاڃٌتڈ څ‬ ‫ٿٰلکات ت‪٤‬چیٮ ٓـڅک عٴپ‪ ،‬ٿ‪٤‬ب‪٫‬یت ام ٳی‪٬‬ل‪ ،‬ت‪٤‬ټیٮ ارلاڍ ٿزبمات څ‪ ...‬کا ڃٌجت ثڈ رلایپ‬ ‫ت‪٤‬نیلڍ ثڈ ٓچکت ٿ‪ٜ‬ټٮ ٯبثٺ ا‪٣‬ڀبٹ ؿاڃٌتڈ اًت ثڈ یٴجبکڇ ؿک اؿاٿڈ ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی کا ام‬ ‫ُڀچٹایڂ ٿٰلکات ؽبکد ٿیڃڀبیـ؟!‬ ‫ؿک عبٻی ٳڈ صڄیڂ اٯـاٽ ‪٣‬زیجی ام ربڃت ٯبڃچڃٸقاک ‪٫‬ڊیپ ث‪٤‬یـ ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ‪ ،‬میلا ٯبڃچڃٸقاک‬ ‫ٿیتچاڃٌت ثڈ کاعتی ډڀبڃڄـ ٯبڃچڃٸقاک ًبٹ ‪ 70‬ت‪٤‬نیلات عٴچٿتی یب ُل‪٣‬ی کا تغت ‪٣‬ڄچاځ‬ ‫ٿٌتٰټی ؿک ٳڄبک رلایپ ؿیٸل ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ڃڀچؿڇ څ اعٴبٽ څ ٿٰلکات ٿٌتٰټی کا ثلاڍایڂ ؿًتڈ رلایپ‬ صفحه 125 ‫‪ٔ٫ 131‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫څٗ‪ ٢‬ڃڀبیـ ‪.‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ٯبڃچڃٸقاک ثب ٯیـ ٳټڀڌ "ٿڄٔچّ" ث‪٤‬ـ ام ٳټڀڌ ت‪٤‬نیلات ؿک تجٔلڋ ‪2‬‬ ‫ٿبؿڋ ‪ 115‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیثڈ ٓچکت ٳبٿالً ‪٣‬بٻڀبڃڈ څ اٷبډبڃڈ ؿک پی ت‪٬‬ٴیٲ ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی‬ ‫ثچؿڇ څ ثـیڂ ٓچکت ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی کا ام ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی ٿِؾْ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬میلا‬ ‫ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿاکاڍ ٿچرت‪،‬ڃچ‪ ١‬څ ٿیناځ ٿزبمات ٿت‪٬‬بڅتی ثب ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی ډٌتڄـ څ‬ ‫اٷل ثڈ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ ثڄٸلیپ ؿک ثٌیبکڍ ام ٿچاکؿ ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی ٿتلاؿ‪ ٩‬ثب عـڅؿ ٿیثبُـ‬ ‫څٻی ډڀبڃٸچڃڈ ٳڈ ثیبځ ٷلؿیـ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٿت‪٬‬بڅت ثب عـڅؿ ٿیثبُڄـ‪.‬‬ ‫ٿتبً‪٬‬بڃڈ ٿڊڀتلیڂ ڃْٰ څاکؿ ؿک ثبه ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٳڈ ٯبڃچڃٸقاک ڃتچاڃٌتڈ اًت ثـاځ‬ ‫پبًؾی ربٿ‪ ٢‬ؿډـ‪،‬ایڂ اًت ٳڈ ٯبڃچڃٸقاک ثب ُڄبًبیی ثلؽی ٿچاکؿ رلائپ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک‬ ‫ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪ 1375‬څ ‪ 1392‬ؿک ‪٣‬ڀٺ ت‪٤‬ییڂ ڃڄڀچؿڇ اًت ٳڈ ؿکایڂ ٿچاکؿ ٯبٗی ؿاکاڍ صڈ‬ ‫اؽتیبک یب ٿغـڅؿیتی اًت میلا ؿک تغٰیٮ ٿٔبؿیٮ ٿت‪٤‬ـؿ څ ٳبٿٺ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ثیبځ‬ ‫ٷلؿیـ څ ثلؽی ام اڃڊب ٳڈ اٿلڅمڇ ثڈ ُٴٺ ٿچاؿ ٯبڃچڃی ؿک اٿـڇاڃـ‪ ،‬ثیبځ ٷلؿیـ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ رـلٽ‬ ‫«ثڈ ډڀٌلڍ ؿکاڅکؿځ ٳڄین ثبڅرچؿ ډڀٌل ٿٌټڀبځ» اًت ٳڈ اًبًبً صڄیڂ رلٿیؿکایـلاځ اٿـلڅم‪،‬‬ ‫ٿچٗچ‪٣‬یت ڃـاکؿ صلاٳڈ ٳڄین څرچؿ ؽبکری ڃـاکؿ‪ .‬رـلٽ «ٯـلاک ٷـل‪٫‬تڂ مځ څ ٿـلؿ ‪٣‬لیـبځ میـل‬ ‫یٲ پچَُ» ام ٿٔبؿیٮ ٿبؿڇ ‪ 637‬ثؾَ ت‪٤‬نیلات اًت ٳڈ ٿٰلک ٿیؿاکؿ‪« :‬ډلٷـبڇ مځ څ ٿـلؿڍ ٳڈ‬ ‫ثیڂ اڃڊب ‪٣‬ټٰڈ مڅریت ڃجبُـ‪ ،‬ٿلتٴت کڅاث‪ ٚ‬ڃبٿِلڅ‪ ١‬یب ‪٣‬ڀٺ ٿڄب‪٫‬ی ‪٬٣‬ت ‪٧‬یل ام مڃب ام ٯجیـٺ تٰجیٺ‬ ‫یب ٿ٘بر‪٤‬ڈ ُچڃـ‪ ،‬ثڈ ُال٭ تب ‪ٗ 99‬لثڈ ٿغٴچٽ ؽچاډڄـ ُــ‪ .»...‬ٯـلاک ٷـل‪٫‬تڂ ؿڅ ٿـلؿ میـل یٲ‬ ‫پچَُ ٳڈ تب پیَ امایڂ ثب ؽال ٯبڃچڃی ٿچارڈ ثـچؿ ؿک ٯـبڃچځ رـیــ ٿِـڀچٹ ٿـبؿڇ ‪ 237‬ٯـلاک‬ ‫ٿیٷیلؿ ٳڈ ٿٰلک ٿیؿاکؿ‪« :‬ډڀزڄٌٸلایی اڃٌبځ ٿقٳل ؿک ‪٧‬یل ام ٻچا‪ ٙ‬څ ت‪٬‬ؾیق ام ٯجیٺ تٰجیـٺ څ‬ ‫ٿالٿٌڈ ام کڅڍ ُڊچت‪ ،‬ٿچرت ‪ 31‬تب ‪ٗ 74‬لثڈ ُال٭ ت‪٤‬نیلڍ ؿکرڈ َُ اًت»‪ .‬ٯق‪ ٩‬ٿٌـټڀبځ‬ ‫تچً‪ُ ٚ‬ؾْ ڃٔلاڃی ڃین ٳڈ تڄڊب تچً‪ ٚ‬یٲ ڃ‪٬‬لام ‪ٰ٫‬ڊب ثڈ ‪٣‬ڄـچاځ ت‪٤‬نیـل ٿڄٔـچّ ُـڄبؽتڈ‬ ‫ُــڇ اًت ثب تچرڈ ثڈ ا‪ٛ‬الٯبت څ ‪٣‬ڀچٿبت ٿچرچؿ ؿک ٿچاؿ ‪ 245‬ثڈ ث‪٤‬ـ ٯبڃچځ ٿزـبمات‬ ‫اًـالٿیٯبثټیـت ٿزبمات کا ؿاکؿ‪.‬‬ ‫فٳل ‪٣‬ڄچاڃی ٿجڊپ ٳڈ څاٷقاک ٳلؿځ ُڄبؽت ٿٔبؿیٮ ثـڈ ا‪٫‬ـلاؿ څ ٿغـبٳپ‪ ،‬تڄڊـب ًلؿکٷڀیًیٌتپ‬ ‫ٯ٘بیی کا ؿک پی ؽچاډـ ؿاُت‪.‬میلا ڃڈ ٿیتچاځ اڃڊب کا ثب کرچ‪ ١‬ثڈ ٿڄبث‪ُ ٢‬ل‪٣‬ی ٳڈ ؿک ٯبٻت‬ ‫ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی اٿـڇاڃـ ڃبؿیـڇ ٷل‪٫‬ت څ ڃڈ ؿک ٯبٻت ت‪٤‬نیلات یب عـڅؿ ام ٯیـ ت‪٤‬نیلات‬ ‫ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؽبکد ثـاڃیپ‪ .‬ثڄ‪٠‬ل ٿیکًـ ؿکایڂ ٿچاکؿ ثبیـ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ کا ٿـڃ‪٠‬ل ٯلاکؿاؿ څ‬ ‫ثیڂ ٿچاکؿڍ ٳڈ ؿک ٿچاؿ ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیثلاڍ اڃڊب رلٽ اڃٸبکڍ ُـڇ څ ؿک ؿًتڈ ت‪٤‬نیلات څ‬ ‫عـڅؿ ٯلاکٷل‪٫‬تڈاڃـ څ ٿچاکؿڍ ٳڈ ؿک ٿڄبث‪ُ ٢‬ل‪٣‬ی ربڍ ؿاکڃـ‪ ،‬ت‪٬‬ٴیٲ ٯبئٺ ُـ ٳڈایڂ اٿل ډپ ثب‬ صفحه 126 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪131‬‬ ‫ًیبًت ٳی‪٬‬لڍای لاځ ؿک ثبه آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلٽ څ ٿزبمات څ ت‪ٌ٬‬یل ثڈ ڃ‪ ٢٬‬ٿتڊپ ؿک ت٘بؿ‬ ‫اًت‪ ،‬میلا صبکصچه څ آٺ ٿچکؿ پقیلٍ ؿک ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬یایڂ اًت ٳڈایڂ ٿزبمات‬ ‫ډب ٯبثٺ ت‪٨‬ییل ڃڀیثبُـ‪ ،‬تچثڈ ؿک اڃڊب ثی احل اًت څ ٯبٗی ثبیـ ثڈ ٿچرت‪ ،‬ٿیناځ څ ڃچ‪ ١‬څ عبٻت‬ ‫ؽبّ ٿتڊپ یب ٿتڊڀیڂ ڃین تچرڈ ٳب‪٫‬ی ڃڀبیـ‪.‬‬ ‫هٌبثغ ٍ هاخذ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -1‬اَ وزجبف‪ ،‬حؿ‪،)1390( ،ٗ٥‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ ذه‪ٛ‬ن‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات ر‪ ،ٍُٙ‬رب‪ٚ‬زا٘‪.ٝ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪-2‬اضزث‪ٔ،٣ّ٥‬حٕسػّ‪،)1386(،٣‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٣٤‬ػٕ‪،٣ٔٛ‬رّس ز‪،ْٚ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٘،‬کطٔ‪٥‬عاٖ‪.‬‬ ‫‪ -4‬اِ‪ٛ‬ا٘‪ٟٔ،٣‬س‪ ٚ ٢‬قط‪٤‬ف ظاز‪،ٜ‬فتبح‪،)1379(،‬فطا‪ٙ٤‬سذٍ ٔک‪ٌ ٣‬صاض‪،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ػالٔ‪َ ٝ‬جبَجبئ‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-5‬اِ‪ٟ‬بْ‪ ،‬غالٔحؿ‪ٔ ٚ ٗ٥‬حؿٗ ثط‪ٞ‬ب٘‪ ،)1392( ٣‬زضأس‪ ٢‬ثط حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪٘ ،٣ٔٛ‬کط ٔ‪٥‬ـعاٖ‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪ -6‬ا٘هبض‪ٔ،٢‬حٕس ‪َ ٚ‬ب‪ٞ‬ط‪ٔ ،٢‬حٕسػّ‪ ،)1388(،٣‬زا٘ک‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ذه‪ٛ‬ن‪،٣‬رّس ؾ‪،ْٛ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬ا٘تکبضات ر‪.ٍُٙ‬‬ ‫‪-7‬ا٘‪ٛ‬ض‪ ،٢‬حؿٗ‪ ،)1381(،‬فط‪ ًٙٞ‬ثعضی ؾرٗ‪ ،‬رّس ‪٘ ،2‬کط ؾرٗ‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-8‬ثبالظاز‪،ٜ‬ظ‪ٞ‬ط‪،)1383(،ٜ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّذه‪ٛ‬ن‪ٔ ٚ ٣‬مطضات ا‪٤‬طاٖ زض ظٔ‪ ٝٙ٥‬تبثؼ‪٥‬ت‪ ،‬البٔتٍب‪ٚ ٚ ٜ‬یؼ‪٥‬ت ث‪ٍ٥‬بٍ٘بٖ»‪،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬‬ ‫٘کطٔطزْ ؾبالض‪.٢‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-9‬پػ‪ٞٚ‬کىس‪ ٜ‬ق‪ٛ‬ضا‪ٍٟ٘ ٢‬جبٖ(‪ ،)1392‬لب٘‪ٔ ٖٛ‬زبظات اؾالٔ‪ٔ٣‬ه‪ٛ‬ه‪1392‬زضپطت‪٘ ٛ‬ظطات ق‪ٛ‬ضا‪ٍٟ٘ ٢‬جبٖ‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬پػ‪ٞٚ‬کىس‪ٜ‬‬ ‫ق‪ٛ‬ضا‪ٍٟ٘ ٢‬جبٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-10‬پ‪ٛ‬ضثبفطا٘‪،٣‬حؿٗ‪)1391(،‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٣٤‬ث‪ٗ٥‬إُِّ‪،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ر‪.ٍُٙ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪-11‬پ‪٥‬ىب‪،‬غضغ‪،) 1370(،‬رطْ ق‪ٙ‬بؾ‪ٔ ،٣‬تطرٓ ػّ‪ ٣‬حؿ‪٘ ٗ٥‬زف‪ ٣‬اثط٘ساثبز‪ ،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ق‪٥ٟ‬سث‪ٟ‬کت‪.٣‬‬ ‫‪ -12‬رؼفط‪ٍِٙ ٢‬ط‪ٚ‬ز‪ٔ،٢‬حٕسرؼفط‪ )1390(،‬تطٔ‪ِٛٛٙ٥‬غ‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق‪،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات ٌ‪ٙ‬ذ زا٘ف‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-13‬زِٕبؼ ٔبضت‪٣ٔ ،٣‬ض‪٘)1387( ،٢‬ظبْ ‪ٞ‬ب‪ ٢‬ثعضی ؾ‪٥‬بؾت ر‪ٙ‬ب‪،٣٤‬تطرٕ‪٘ ٝ‬زف‪ ٣‬اثط٘ساثبز‪ ،٢‬ػّ‪٣‬‬ ‫حؿ‪،ٗ٥‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٘،‬کطٔ‪٥‬عاٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-14‬ز‪ٞ‬رسا‪ ،‬ػّ‪ ٣‬اوجط‪ِ،)1384(،‬غت ٘بٔ‪ ٝ‬ز‪ٞ‬رسا‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-15‬ز‪ٞ‬مبٖ‪ ،‬حٕ‪٥‬س‪ ،)1376(،‬تاح‪٥‬ط ظٔبٖ ‪ٔ ٚ‬ىبٖ ثط ل‪ٛ‬ا٘‪ ٗ٥‬رعائ‪ ٣‬اؾالْ‪ ،‬لٓ‪ ،‬ا٘تکبضات ٔس‪.ٗ٤‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-16‬ظضاػت‪،‬ػجبؼ‪،)1392(،‬قطح ٔرتهط لب٘‪ٔ ٖٛ‬زبظات اؾالٔ‪،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬ا٘تکبضات لم‪ٛٙ‬ؼ‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪-18‬ؾطٔؿت ث‪ٙ‬به‪ ،‬ثبلط؛(‪ ،)1387‬انُ ثطائت زض حم‪ٛ‬ق و‪٥‬فط‪ ،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٘ ،‬کط زازٌؿتط‪.‬‬ ‫‪-19‬ؾّز‪ٛ‬ل‪ٔ ،٣‬حٕ‪ٛ‬ز‪ ،)1385(،‬ثب‪٤‬ؿت‪ٞٝ‬ب‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق ث‪ ٗ٥‬إُِّ ذه‪ٛ‬ن‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٘ ،‬کط ٔ‪٥‬عاٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-20‬ؾ‪٥‬بح‪ ،‬احٕس‪،)1368(،‬فط‪ ًٙٞ‬ربٔغ ػطث‪ ،٣‬فبضؾ‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬وتبثفط‪ٚ‬ق‪ ٣‬اؾالٔ‪.٣‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪-21‬قبٔج‪٥‬بت‪ٛٞ ،٣‬ق‪ ،)1384(،ًٙ‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪ ،٣ٔٛ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٘ ،‬کط غ‪ٚ‬ث‪.ٗ٥‬‬ ‫‪-24‬ف‪٥‬ى‪،‬ػّ‪ ٣‬ضیب‪ٔ)1379(،‬مبض٘‪ ٚ ٝ‬تُج‪٥‬ک زض حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪٣ٔٛ‬اؾالٔ‪،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬فط‪ ٚ ًٙٞ‬اضقبز‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -25‬ل‪٥‬بؾ‪،٣‬رالَ اِس‪ٔ،)1385(،ٗ٤‬جب٘‪ ٣‬ؾ‪٥‬بؾت ر‪ٙ‬ب‪ ٣٤‬حى‪ٔٛ‬ت اؾالٔ‪ ،٣‬لٓ‪،‬پػ‪ٞٚ‬کٍب‪ ٜ‬ػّ‪ ٚ ْٛ‬فط‪ ًٙٞ‬اؾالٔ‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-26‬وط‪ ،٣ٕ٤‬حؿ‪ٛٔ،)1365( ،ٗ٥‬اظ‪ ٗ٤‬لًب‪ ٣٤‬اظ ز‪٤‬سٌب‪ ٜ‬أبْ ذٕ‪ :٣ٙ٥‬حب‪ ٢ٚ‬رس‪٤‬ستط‪ ٗ٤‬اؾتفتبئبت زض ظٔ‪ٔ ٝٙ٥‬ؿبئُ لًب‪،٣٤‬‬ ‫ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬قى‪ٛ‬ض‪.٢‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-27‬وـ‪٥٘٣‬ب‪ٟٔ ،‬س‪،)1386( ،٢‬ػّ‪ ْٛ‬ر‪ٙ‬ب‪ ،٣٤‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٌّ-28‬س‪ٚ‬ظ‪٤‬بٖ‪،‬ا‪٤‬طد‪ )1378(،‬ثب‪٤‬ؿت‪ٞ ٝ‬ب‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق رعا ػٕ‪ ،٣ٔٛ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات ٔ‪٥‬عثبٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-30‬الظضػ‪،‬وطؾت‪ )1382(،ٗ٥‬زضأس‪ ٢‬ث‪ ٝ‬ؾ‪٥‬بؾت ر‪ٙ‬ب‪ ،٣٤‬تطرٕ‪ ،ٝ‬زوتط ػّ‪ ٣‬حؿ‪٘ ٗ٥‬زف‪ ٣‬اثطاثب٘س‪ ،٢‬ا٘تکبضات ٔ‪٥‬عاٖ‪.‬‬ صفحه 127 ‫‪ٔ٫ 132‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ-31‬حمک زأبز‪ٔ ،‬هُف‪)1379(،٣‬ل‪ٛ‬اػس فم‪ ٝ‬ثرف رعا‪ٔ ،٣٤‬طوع ٘کط ػّ‪ ْٛ‬اؾالٔ‪.٣‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪ُٟٔ -32‬ط‪ٔ ،٢‬طتً‪ )1375(،٣‬اق‪ٙ‬ب‪ ٣٤‬ثب ػّ‪ ْٛ‬اؾالٔ‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬نسضا‪.‬‬ ‫‪ٔ-34‬ىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط‪،)1382(،‬تؼع‪٤‬ط ‪ٌ ٚ‬ؿتط‪ ٜ‬اٖ‪،‬لٓ‪،‬ا٘تکبضات ٔسضؾ‪ ٝ‬أبْ ػّ‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٛٔ-35‬ؾ‪،٢ٛ‬ؾ‪٥‬س ضیب‪،)1388(،‬اق‪ٙ‬ب‪ ٣٤‬ثب حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪٣ٔٛ‬اؾالٔ‪ٔ،٣‬ک‪ٟ‬س‪-‬زا٘ف قطق‪ٛٔ:‬ؾؿ‪ ٝ‬چبح ‪ ٚ‬ا٘تکبضات‬ ‫زا٘کٍب‪ ٜ‬فطز‪ٚ‬ؾ‪.٣‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪٘ -36‬زف‪ ٣‬اثط٘ساثبز‪ ،٢‬ػّ‪ ٣‬حؿ‪ٞ ٚ ٗ٥‬بقٓ ث‪ ،٣ٍ٥‬حٕ‪٥‬س‪ ،)1390(،‬زا٘ک‪ٙ‬بٔ‪ ١‬رطْ ق‪ٙ‬بؾ‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات ٌ‪ٙ‬ذ زا٘ف‪.‬‬ ‫‪٘ -37‬زف‪ ٣‬اثط٘س اثبز‪،٢‬ػّ‪ ٣‬حؿ‪،)1388( ،ٗ٥‬و‪٥‬فطق‪ٙ‬بؾ‪-ٛ٘ ٣‬رطْق‪ٙ‬بؾ‪،ٛ٘ ٣‬تبظ‪ٜٞ‬ب‪ ٢‬ػّ‪ ْٛ‬ر‪ٙ‬ب‪،٣٤‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٥ٔ ،‬عاٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪٘ -38‬ه‪٥‬ط‪ٔ ،٢‬حٕس‪،)1381(،‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ ذه‪ٛ‬ن‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات اٌب‪.ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٛ٘-39‬ضث‪ٟ‬ب‪،‬ضیب‪ ،)1391(،‬ظٔ‪ ٝٙ٥‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪ :٣ٔٛ‬ث‪ ٝ‬إً٘بْ ٕ٘‪ٞ ٝ٘ٛ‬ب‪ ٣٤‬اظ ؾ‪ٛ‬االت أتحب٘‪ ،٣‬تهران‪،‬گنج دانش‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٚ -41‬و‪ ،ُ٥‬أ‪٥‬طؾبػس ‪ ٚ‬ػؿىط‪ ،٢‬پ‪ٛ‬ض‪٤‬ب‪ ،)1387(،‬لب٘‪ ٖٛ‬اؾبؾ‪ ٣‬زض ٘ظٓ حم‪ٛ‬ل‪ ٣‬و‪٣٘ٛٙ‬؛ ت‪ٟ‬طاٖ‪ٔ ،‬زس‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪٥ِٚ-42‬س‪ٔ ،٢‬حٕسنبِح؛(‪ ،)1371‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ٔ ،‬ؿو‪٥ِٚ‬ت و‪٥‬فط‪ ،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬أ‪٥‬طوج‪٥‬ط‪.‬‬ ‫‪ٛ٤- 43‬ؾف‪٥‬بٖ‪٘ ،‬ؼٕت اهلل‪ )1367(،‬احىبْ حم‪ٛ‬ل‪ ٣‬اؾالْ‪،‬لٓ‪ٛٔ ،‬ؾؿ‪ ٝ‬تحم‪٥‬مبت ‪٘ ٚ‬کط ٔؼبضف ا‪ ُٞ‬اِج‪٥‬ت (ع)‬ صفحه 128 ‫اّذاف تشث٘ت سحوتهحَس دس ساستبٕ حمَق ثطش‬ ‫‪7‬‬ ‫دکتش ججشائ٘ل اف‬ ‫استبدٗبس‪ ،‬ػضَ ّ٘ئت ػلوٖ‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ ٍ حمَق‪ ،‬داًطگبُ ثبکَ ‪ ،‬ارسثبٗجبى‪.‬‬ ‫تاریخ دریافت‪1411 .12 .19 :‬‬ ‫تاریخ اصالح‪1411 .18 .23 :‬‬ ‫تاریخ پذیزش‪1411 .12 .12 :‬‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫پوڅډَ عبٗل ثب ‪٣‬ڄچاځ اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل اًت ٳڈ ثڈ ٿڄ‪٠‬چک ثلکًی‬ ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت ثل اًبى کعڀت اڃزبٽ ُـڇ اًت ثڈایڂ ٿڄ‪٠‬چک ؿکایڂ تغٰیٮ‪٤ً ،‬ی ثل اځ ُـڇ اًت ٳڈ‬ ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀت ٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ اڃٌبڃی ام ٯلاځ آ‪ٜ‬یبؿ ُچؿ‪.‬‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ ډڄـًڈ ایبت ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ کعڀت کڅُڂ ٿیُچؿ ٳڈ کعڀت اٻڊی ٿڄِا ډڀڈ ا‪٤٫‬بٹ اڅًت‪ .‬څ ثڈ‬ ‫ډڀیڂ رڊت ډـایت څ تلثیت تٴچیڄی څ تِلی‪٤‬ی ‪٣‬بٻپ ډٌتی تغٰٮ یب‪٫‬تڈ اًت‪.‬‬ ‫ایڂ پوڅډَ ثب کڅٍ تچٓی‪٬‬ی څ تغټیټی ثچؿڇ څ ؿک تغټیٺ ٿجبعج ام کڅٍ ت‪ٌ٬‬یل ٿچٗچ‪٣‬ی اًتڄ‪ٜ‬بٯی‬ ‫اًت‪٬‬بؿڇ ٳلؿڇ څ ثڈ ثلکًی ٿچٗچ‪ ١‬پلؿاؽتڈ اًت‪.‬‬ ‫ؿکایڂ تغٰیٮ تالٍ ثلایڂ ثچؿڇ اًت ٳڈ ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام کڅٍ ت‪ٌ٬‬یل ٿچٗچ‪٣‬ی اًتڄ‪ٜ‬بٯی ڃ‪٠‬ل ٯلاځ کا ؿک ٿچکؿ‬ ‫کعڀت څ اډـا‪ ٩‬تلثیتی ثلؽبًتڈ ام اځ ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ا‪٫‬لاؿ ثڈ ؿًت ثیبڅکیپ‪ .‬ؿک ثلکًی اډـا‪ ٩‬تلثیت‬ ‫کعڀتٿغچک ثب تچرڈ ثڈ ایبت ٯلاځ ثل اډـا‪٫‬ی ٿبڃڄـ کًیـځ ثڈ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ؽـاڍ ٿت‪٤‬بٹ‪،‬ایڀبځ ثڈ ٷٌتلڇ کعڀت‬ ‫اٻڊی ڃٌجت ثڈ عٰچ٭ یٴبیٲ ثِل‪ُ ،‬ٴلٷناکڍ‪ ،‬ؿًتیبثی ثڈ تٰچا ؿک ڃٌجت ثڈ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اڃٌبڃڊب څ ٿبڃڄـ‬ ‫اځ ؿًت یب‪٫‬تیپ‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪ :‬تربیت‪ ،‬رحوت‪ ،‬حقَق‪ ،‬قراى‪.‬‬ صفحه 129 133 –158 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11 ‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 134 The goals of mercy-oriented education in line with human rights Abstract The present research is titled as the goals of mercy-oriented education in line with human rights, which was carried out in order to investigate the goals of education based on mercy. For this purpose, in this research, an attempt has been made to find the goals of mercy-oriented education in line with human rights from the Quran. . According to the geometry of the verses related to mercy, it is clear that God's mercy is the source of all His actions. And for this reason, the guidance and education of the formation and legislation of the world of existence has been realized. This research is a descriptive and analytical method, and in the analysis of the topics, it used the inferential interpretation method and investigated the topic. In this research, an attempt has been made to obtain the Qur'an's opinion about mercy and the educational goals arising from it in line with the rights of individuals by using the method of inferential thematic interpretation. In examining the goals of mercy-oriented education, according to the verses of the Qur'an, we found goals such as attaining the knowledge of God Almighty, faith in the extent of God's mercy in relation to the rights of each human being, gratitude, attaining piety in relation to the observance of human rights, and the like. Keywords: education, mercy, law, Quran. صفحه 130 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪135‬‬ ‫همذهِ‬ ‫تلثیت ام ٿڊڀتلیڂ ٿٌبئٺ مڃـٷی اڃٌبځ اًت؛ میلا ُٴچ‪٫‬بیی اًت‪٤‬ـاؿډب څ کًیـځ ثڈ تٴبٿٺ څ‬ ‫ډـ‪ ٩‬ؽټٰت ٿجتڄی ثل اځ اًت‪ .‬امایڂ کڅ تڀبٽ اؿیبځ اًڀبڃی څ پیبٿجلاځ اٻڊی‪ ،‬عتی ډڀڈ ٿٴتتډبڍ‬ ‫ٿچرچؿ ؿک رڊبځ ثڈ اٿل تلثیت اډڀیت ؿاؿڇاڃـ‪ .‬ٿٴتت ډب څ ؿیـٷبڇ ډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬تلثیتی ډل ٳـاٽ ثل‬ ‫اًبى ٿجبڃی ؽبّ ؽچؿ ثڈ تجییڂ اډـا‪ ،٩‬آچٹ‪ ،‬کڅٍډب څ ٿاٻ‪٬‬ڈډبڍ ؿیٸل تلثیت پلؿاؽتڈاڃـ‪.‬‬ ‫ڃ‪٠‬لیڈډبڍ تلثیتی ثِلڍ ٳڈ ثل ‪ٰ٣‬ٺ څ تزلثڈ پبیڈٷقاکڍ ُـڇاڃـ ثڈ ‪٣‬ټت ثی تچرڊی یب ٳپ تچرڊی‬ ‫ثڈ ث‪٤‬ـ ٿ‪٤‬ڄچڍ‪ ،‬کڅعبڃی څ اؽلڅڍ اڃٌبځ ڃتچاڃٌتڈاڃـ ثلڃبٿڈاڍ ٳبٿٺ څ ربٿ‪ ٢‬ثلاڍ ُٴچ‪٫‬بییایڂ‬ ‫ًبعت اکائڈ ؿډڄـ‪ٰ٣ .‬ٺ څ تزلثڈ اڃٌبځ ډلٷن ام څعی‪ ،‬ڃجچت څ اٿـاؿډبڍ ‪٧‬یجی ثیڃیبم ڃیٌت‪ٰ٣ .‬ٺ‬ ‫ٿخٺ صِپ ؿک رٌپ اڃٌبځ اًت ٳڈ ربیٸبڇ ؽبٓی ؿک څرچؿ اڃٌبځ ؿاکؿ؛ صچځ اڃٌبځ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ‬ ‫صِپ عٰیٰتډب کا ٿیتچاڃـ ثجیڄـ‪ .‬څٻی صِپ ثڈ تڄڊبیی ثلاڍ ؿیـځ عٰیٰتډب ٳب‪٫‬ی ڃیٌت؛ صچځ‬ ‫اڃٌبځ ؿک تبکیٴی ثبایڂ ٳڈ صِپ ؿاکؿ‪ ،‬ٯبؿک ثڈ ؿیـځ ڃیٌت؛ ثټٴڈ ڃیبم ثڈ ڃچک تبثڄبٳی ؿاکؿ ٳڈ تبکیٴی‬ ‫څ ‪ٟ‬ټڀبت اڅ کا کڅُڂ ٳڄـ‪.‬‬ ‫‪٧‬لڅک‪ ،‬رڊبٻت څ ‪ ...‬ٿخٺ پلؿڇ رټچ ‪ٰ٣‬ٺ اڃٌبځ ٳِیـڇ ُـڇ څ ٿبڃ‪ ٢‬ؿیـځ اڅ ٿیُچڃـ‪ .‬پی اڃٌبځ‬ ‫ثلاڍ ؿیـځ عٰیٰتډب ا‪٫‬نڅځ ثل ‪ٰ٣‬ٺ‪ ،‬ڃیبمٿڄـ ثڈ ڃچک څعی څ ڃجچت اًت‪ .‬ثلاڍ ثڈ ؿًت اڅکؿځ‬ ‫ڃتیزڈ ٿخجت څ ٿ‪٬‬یـ ؿک اٿل تلثیت المٽ اًت ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام ‪ٰ٣‬ٺ ثڈ ٿڄج‪ ٢‬ؽ‪ٜ‬بڃبپقیل څ ٯ‪٤ٜ‬ی څعی ٳڈ‬ ‫ؿک ٯلاځ ٳلیپ رڀ‪٢‬اڅکڍ ُـڇ اًت‪ ،‬ٿلار‪٤‬ڈ ٳلؿ‪.‬‬ ‫ؿاڃِڀڄـاځ ٿٌټڀبځ ثب کرچ‪ ١‬ثڈ ٯلاځ ٳلیپ ثب تچرڈ ثڈ ڃچ‪ ١‬ڃٸبڇ څ ثلؿاُت ؽچؿ امایبت ڃ‪٠‬بٽ څ‬ ‫ثلڃبٿڈډبڍ تلثیتی ؽبٓی کا اکائڈ ٳلؿڇاڃـ‪ .‬ثلؿاُت ٿب ؿک پوڅډَ عبٗلایڂ اًت ٳڈ ٿچٗچ‪١‬‬ ‫کعڀت ؿک ٯلاځ ٳلیپ ثغخی ٿغچکڍ اًت څ ًبؽتبک ثٌیبکڍ ام ٿجبعج ام رڀټڈ ٿجبعج عٰچٯی‬ ‫اًت‪ .‬ٳبکثلؿ ثیَ ام عـ څاهڇ کعڀت ؿک ٯلاځ‪ ،‬ٿ‪ٜ‬لط ُـځ کعڀت ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ډـ‪ ٩‬ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ‬ ‫ام ا‪٫‬لیڄَ څ ٿتٔ‪ُ ٪‬ـځ ؽـاڅڃـ څ ٿلثیبځ اٻڊی ثڈایڂ ٓ‪٬‬ت‪ ،‬ڃِبځ کڅُڄی ثلاڍ ثلکًی ٿچٗچ‪١‬‬ ‫ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت عٰچٯی ؿک پلتچ کعڀت اًت‪.‬‬ ‫پوڅډَ عبٗل ثب تچرڈ ثڈ ٷٌتلڇ ؿالٻتډبڍ تلثیتیایڂ ٿچٗچ‪ ١‬تڀلٳن ؽچؿ کا ثل اډـا‪ ٩‬تلثیت‬ ‫عٰچٯی ثبایڂ ثلؿاُت ٷقاُتڈ اًت څ ثب کڅٍ تچٓی‪٬‬ی څ تغټیټی اڃزبٽ پقیل‪٫‬تڈ اًت څ ؿک تغټیٺ‬ ‫ٿجبعج اځ ام کڅٍ ت‪ٌ٬‬یل ٿچٗچ‪٣‬ی اًتڄ‪ٜ‬بٯی اًت‪٬‬بؿڇ ُـڇ اًت‪.‬‬ صفحه 131 ‫‪ٔ٫ 136‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫وبرثزد ٍاصُ رحوت در لزاى وزین‬ ‫یٴی ام ٿغچکڍتلیڂ ٓ‪٬‬بت اٻڊی څ ٿجبعج ٯلاځ ٳلیپ کعڀت څ کعڀبڃیت اًت‪ .‬څاهڇ کعڀت‬ ‫یٴی ام پلٳبکثلؿتلیڂ څاهٷبځ ٯلاځ ٳلیپ اًت ٳڈ ؿک ثیَ ام ‪500‬ایڈ ام اځ ًؾڂ ثڈ ٿیبځ اٿـڇ‬ ‫اًت‪ .‬ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ کعڀت کا ثل ؽچؿ څارت ڃڀچؿڇ اًت څ ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬ٳَتَتٓ کٓث‪ٜ‬ٴُپٕ ‪ٓ٣‬ټَی ڃَ‪ٌْٙ٬‬ڈ‪ٙ‬‬ ‫اٻلَّعٕڀٓڌَ»‪( .‬اڃ‪٤‬بٽ ‪ .)12 /‬ډڀضڄیڂ ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬بِٻَّب ٿٓڂْ کٓع‪ٙ‬پٓ کٓث‪ٜ‬ٲ څٓ ٻ‪ٙ‬قٻ‪ٙ‬ٲٓ ؽَټََٰڊٔپ»‪( .‬ډچؿ ‪« .)119 /‬څٓ‬ ‫ٻ‪ٙ‬قٻ‪ٙ‬ٲٓ ؽَټََٰڊٔپ» اُبکڇ ثڈ کعڀت اًت څ ٿ‪٤‬ڄبیَ ایڄٌت ٳڈ ؽالیٮ ثلاى کًیـځ ثڈ کعڀت‬ ‫ؽټٮُـڇاڃـ تب ثـاځ څًیټڈ ثڈ ً‪٤‬بؿت ؽچؿ ڃبئٺ ایڄـ‪ .‬ثلایڂ اًبى‪ ،‬ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ڃ‪٠‬بٽ ا‪٫‬لیڄَ‪،‬‬ ‫ډٌتی څ تٴچیڂ کا ثل پبیڈ کعڀت څاً‪٤‬ڈ ؽچؿ ؽټٮ ٳلؿڇ اًت‪ .‬ا‪٫‬نڅځ ثل ڃ‪٠‬بٽ تٴچیڂ‪ ،‬ڃ‪٠‬بٽ تِلی‪٢‬‬ ‫ڃین ثل پبیڈ کعڀت تـڅیڂ ٷلؿیـڇ اًت‪ .‬اکًبٹ کًٺ ثڈڅیوڇ کًبٻت پیبٿجل اٳلٽ ع٘لت ٿغڀـ‬ ‫(ّ)‬ ‫«څٓ ٿب وَکًٕٓټْڄبٱٓ بِالَّ کٓعٕڀٓڌً ٻ‪ٙ‬ټْ‪٤‬بٻَڀ‪ٙ‬یڂَ» (اڃجیبء ‪ )107 /‬څ اڃناٹ ٳتت ثڈڅیوڇ ٯلاځ ٳلیپ «ډقا ثٓٔبئ‪ٙ‬لُ ٿ‪ٙ‬ڂْ‬ ‫کٓثِّٴُپٕ څٓ ډٔـىٖ څٓ کٓعٕڀٓڌٌ ٻ‪َٰٙ‬چٕٽٍ یٔاْٿ‪ٙ‬ڄُچځ» (ا‪٣‬لا‪ )203 / ٩‬ڃین ثل ډڀیڂ اًبى ثچؿڇ اًت‪ .‬ثب تچرڈ‬ ‫ثڈایڄٴڈ کعڀت اٻڊی ثل ډڀڈ ٓ‪٬‬بت څ ا‪٤٫‬بٹ اٻڊی څً‪٤‬ت ؿاکؿ «څٓکٓعٕڀٓت‪ٙ‬ی څًٓ‪ٓ٤ٙ‬تٕ ٳُٺَّ َُیٕء‪( »ٚ‬ا‪٣‬لا‪٩‬‬ ‫‪ )156 /‬څ تـثیل اٿچکات ‪٣‬بٻپ ثل اًبى کعڀت ٓچکت ٿیٷیلؿ‪ ،‬ؿٯت څ تاٿٺ ؿکایڂ اٿل ٿیتچاڃـ ٿب‬ ‫کا ثڈ یٲ ڃ‪٠‬بٽ تلثیتی کعڀتٿغچک ثب تڀبٽ ٿاٻ‪٬‬ڈډبڍ اځ ڃنؿیٲ ڃڀبیـ‪٤ً .‬ی ٿب ؿکایڂ رٌتبکایڂ‬ ‫اًت ٳڈ اډـا‪ ٩‬تلثیتی کعڀتٿغچک کا امایبت ٯلاځ اًتؾلاد ٳڄیپ‪.‬‬ ‫پی ثل اًبًبًیبت ٯلاځ‪ ،‬ؽټٰت ډٌتی څ اڃٌبځ څ ؿاکاییډبڍ اؿٿیثل اًبى کعڀت اًت‪.‬‬ ‫ډڀضڄیڂ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ اڃضڈ اڃٌبځ ڃیبم ؿاُتڈ اًت ؽـاڅڃـ ؿک اڅ ٯلاک ؿاؿڇ اًت‪.‬‬ ‫څٯتی ٿیتچاڃیپ ثٸچییپ ؽټٰت ثل اًبى کعڀت اًت ٳڈ ډیش ٳڀجچؿڍ څ ڃٰٔی ؿک ؽټٰت ڃجبُـ‪.‬‬ ‫صڄبڃضڈ ؿک ٯلاځ اٿـڇ اًت‪« :‬اٻَّق‪ٙ‬ڍ ؽَټَٮَ ًٓجٕ‪ًٓ ٓ٢‬ڀٓبڅٓات‪ٙٛ ٚ‬جٓبٯًب ٿٓب تَلَى ‪ٙ٫‬ی ؽَټْٮِ اٻلَّعٕڀٓڂِ ٿ‪ٙ‬ڂْ تَ‪َ٬‬بڅٔت‪ٚ‬‬ ‫‪َ٫‬بکٕرِ‪ ِ٢‬اٻْجٓٔٓلَ ډٓٺْ تَلَى ٿ‪ٙ‬ڂْ ‪ُُٜ٫‬چکٍ»‪( .‬ٿټٲ ‪« .)3 /‬ډڀبځ ٳٌی ٳڈ ډ‪٬‬تاًڀبځ کا ثل ‪٫‬لام یٴـیٸل‬ ‫ا‪٫‬لیـ؛ ؿک ا‪٫‬لیڄَ ؽـاڅڃـ کعڀبځ ډیش ت٘بؿ څ ‪٣‬یجی ڃڀیثیڄی! ثبک ؿیٸل ڃٸبڇ ٳڂ‪،‬ایب ډیش ُٴب‪ ٩‬څ‬ ‫ؽټټی ٿِبډـڇ ٿیٳڄی؟!»‬ ‫المٿڈ کعڀت ڃین اځ اًت ٳڈ ؽټٰت څ ا‪٫‬لیڄَ ثیډـ‪ ٩‬ڃجبُـ څٷلڃڈ مڃـٷی ثب ًؾتیډب څ‬ ‫ٿِٴالت ٯبثٺ تچریڈ ڃیٌت‪ .‬علٳت ثـڅځ ٿٰٔـ څ ڃتیزڈ ثیحڀل څ ثی‪٫‬بیـڇ اًت‪ .‬څایڂ ثب کعڀت‬ ‫ڃڀیًبمؿ ٳڈ ٳٌی کا ٿِ‪٨‬چٹ ‪٤٫‬بٻیت ثـڅځ ڃتیزڈ څ حڀل ثٴڄی‪.‬‬ ‫عبال ثل اًبى کعڀتایڂ ٿٰٔـ صیٌت؟ کًیـځ ثڈ ډڀڈ ؽچثیډب‪ ،‬اکاٿَډب څ ٯـکتډبًت‪.‬‬ ‫ډ٘پ څ رقه ُـځ ؿک یٲ ؿکیبڍ ثیٳلاځ ٳڈ ڃبثچؿڍ ڃـاکؿ ٳڈ ډڀبځ ؽـاڅڃـ اًت‪.‬‬ صفحه 132 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪137‬‬ ‫پیطیٌِ تحمیک‬ ‫ؿکایڄزب اُبکڇ ٳچتبډی ثڈ پوڅډَډبیی ٳڈ ؿکایڂ مٿیڄڈ ٓچکت ٷل‪٫‬تڈ اًت ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫‪٣‬ټیلٗب ‪٣‬لاٯیڈ‪ ،‬ؿک ٳتبه تغت ‪٣‬ڄچاځ‪« :‬اډـا‪ ٩‬تلثیت ام ؿیـٷبڇ ائڀڈ ٿ‪ٔ٤‬چٿیڂ (‪ »)١‬ٳچُیـڇ‬ ‫اًت ٳڈ ثب تٴیڈ ثل اعبؿیج ائڀڈ ٿ‪ٔ٤‬چٿیڂ (‪ ،)١‬اډـا‪ُ ٩‬ؾٔی تلثیت څ ڃین اډـا‪ ٩‬تلثیتی‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی‪ ،‬تلثیت اٯتٔبؿڍ‪ ،‬تلثیت ٿ‪٤‬ڄچڍ‪ ،‬تلثیت ‪٫‬لډڄٸی‪ ،‬تلثیت ًیبًی څ تلثیت عٰچٯی ام‬ ‫ؿیـٷبڇ ائڀڈ ٿ‪ٔ٤‬چٿیڂ (‪ )١‬کا ثلکًی ٳڄـ‪.‬‬ ‫پوڅډِٸبڇ عچمڇ څ ؿاڃِٸبڇ‪،‬ایڂ احل ٿزڀچ‪٣‬ڈ «ؿکاٿـڍ ثل ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت اًالٿی» اًت ٳڈ عبڅڍ‬ ‫‪ٛ‬لط ٳټی «اډـا‪ ٩‬تلثیت اًالٿی» څ ٿجبعج ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ اًت‪ .‬ؿک رټـ اڅٹایڂ ٿزڀچ‪٣‬ڈ‪ ،‬ت‪٤‬لی‪٪‬‬ ‫ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت‪ ،‬تبکیؾضڈ څ ٿچٗچ‪ ١‬اځ ثلکًی ُـ څ ؿک رټـ ؿڅٽ اډـا‪ ٩‬تلثیتی ام ؿیـٷبڇ اًالٽ‬ ‫ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت‪ ،‬ڃڈ اډـا‪٫‬ی ٳڈ ؿک ‪٣‬ټچٽ تلثیتی ٿ‪ٜ‬لط اًت‪.‬‬ ‫ًیـ ٿغڀـ ؿٻجلى‪٣ ،‬جبى ٿٔالیى پچک‪ ،‬عٌڂ ٿټٴى‪ ،‬ؿک ٿٰبٻڈ تغت ‪٣‬ڄچاځ «اٻٸچى اډـا‪ ٩‬تلثیت‬ ‫ؿیڄی ٿجتڄى ثل اٿچمڇ ډبى ٯلاځ ٳلیپ» تالٍ ٳلؿڇاڃـ ٳڈ اډـا‪ ٩‬تلثیت ؿیڄی کا ثل اًبًبًیبت ٯلاځ‬ ‫ٿِؾْ ٳڄڄـ‪ .‬اډـا‪ ٩‬تٴچیڂ څ تِلی‪ ٢‬کا ام ډپ رـا ٳلؿڇاڃـ‪ .‬اډـا‪ ٩‬تٴچیڂ کا ثب ‪٣‬ڄچاځ ‪٧‬بیت ډب‬ ‫څ اډـا‪ ٩‬تلثیت ثل اًبى ‪٧‬بیت ډبى ٿٔلط ؿک ؽټٰت اٻڊی (اعٌـڂ ‪٣‬ڀال‪٣ ،‬جبؿت‪ُ ،‬ـٴل څ‬ ‫کعڀت) اڅکؿڇاڃـ‪ .‬اٿب اډـا‪ ٩‬تِلی‪ ٢‬کا ثب ‪٣‬ڄچاځ اډـا‪٫ ٩‬لایڄـ ډـایت ؿک ٯلاځ ٳلیپ (اډتـاء‪٫ ،‬الط‬ ‫څ ‪٫‬چم) ثیبځ ٳلؿڇاڃـ‪ .‬ث‪٤‬ـ فٳل ٿیٳڄڄـ ٳڈ ‪٧‬بیت تلثیت کا «ایڀبځ څ ‪٣‬ڀٺ ٓبٻظ» ٿِؾْ ٿىٳڄـ‪.‬‬ ‫ایڂ ‪٧‬بیت ؿک ٯبٻت ؿڅ ؿًتڈ ډـ‪ ٩‬تغٰٮ ٿى یبثـ؛ اډـا‪٫‬ى ٳڈ ؽچؿ رنئى ام ډـ‪٧ ٩‬بیى ډٌتڄـ‬ ‫ڃ‪٠‬یل ایڀبځ څ ‪٣‬ڀٺ ٓبٻظ (تٰچا ثڈ ٿ‪٤‬ڄبى اٿتخبٹ اڅاٿل څ ڃچاډى) څ اډـا‪٫‬ى ٳڈ څاً‪ٜ‬ڈ څ ٿ‪٤‬جل کًـیـځ‬ ‫ثڈ اډـا‪ ٩‬پیِـیڂ ٿى ثبُـڄـ (اډـا‪ ٩‬اثناکى یب ‪٣‬بٻى)‪٣ .‬ټپ اٿچمى څاڃـیِڈ څکمى (ت‪٬‬ٴل‪ ،‬تقٳل‪،‬‬ ‫ت‪ٰ٤‬ٺ‪ ،‬تـثل‪ٰ٫ ،‬ڈ) ام ایڂ ٷچڃڈاڃـ‪.‬‬ ‫ٿیٴبئیټچ ‪٧‬الٿغٌیڂ‪ً ،‬ټ‪ٜ‬بځ اٻٰلایی ؽټیٺ‪ ،‬ؿک ٿٰبٻڈ تغت ‪٣‬ڄچاځ «اډـا‪ ٩‬څ کڅٍ ډبڍ ت‪٤‬ټیپ څ‬ ‫تلثیت ام ؿیـٷبڇ اًالٽ» ً‪٤‬ی ٳلؿڇاڃـ ٳڈ اډـا‪ ٩‬ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت اًالٿی ؿک ً‪ٜ‬چط ٿؾتټ‪ ٪‬څ‬ ‫کاډٴبکډبڍ المٽ ثلاڍ کًیـځ ثڈ اڃڊب کا ثیبځ ٳڄڄـ‪ .‬ڃتیزڈ پوڅډَ اځډب ؿک ٿچکؿ اډـا‪٩‬اڍځ ثچؿڇ ٳڈ‬ ‫اډـا‪ ٩‬ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت ؿک اًالٽ ؿاکاڍ ٿلاتت ٿؾتټ‪ُ ٪‬بٿٺ اډـا‪٧ ٩‬بیی (‪٣‬جچؿیت‪ ،‬ٯله څ‬ ‫کٗچاځ اٻڊی څ عیبت ‪ٛ‬یجڈ) څ اډـا‪ ٩‬څاً‪ٜ‬ڈ اڍ (ٿغچکیت تچرڈ ثڈ ؽـا‪٫ ،‬لؿ‪ ،‬ؿیٸلاځ څ ‪ٛ‬جی‪٤‬ت)‬ ‫ډٌتڄـ ٳڈ ؿک ڃڊبیت تڀبٿی اڃڊب ثلاڍ عٔچٹ ثڈ اډـا‪٧ ٩‬بیی تڄ‪٠‬یپ ُـڇاڃـ‪.‬‬ صفحه 133 ‫‪ٔ٫ 138‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫ًیـ عٌیڂ ډبُڀی‪ ،‬ؿک ٿٰبٻڈ تغت ‪٣‬ڄچاځ «صیٌتی څ اډـا‪ ٩‬تلثیت» تالٍ ٳلؿڇ اًت ٳڈ اډـا‪٩‬‬ ‫تلثیتی کا ٿِؾْ ٳڄـ‪ .‬ؿکایڂ ٿٰبٻڈ ثڈ اډـا‪ ٩‬تلثیت ام ا‪٫‬ب٭ ٿت‪٬‬بڅت ٿبؿڍ څ ٿ‪٤‬ڄچڍ ڃٸلیٌتڈ ُـڇ‬ ‫څ ٳڀبٹ اڃٌبڃی ام کاڇ تٰله څ ‪٣‬جچؿیت ؽـاڅڃـ څ ثڈ ؿیٸل ًؾڂ ؽـاٷچڃڈ ُـځ‪ ،‬ډـ‪ ٩‬آټی څ‬ ‫ثڄیبؿیڂ تلثیت ام ٿڄ‪٠‬ل ٯلاځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫ام تغٰیٰبت اڃزبٽ ُـڇ ؿک ثبکڇ اډـا‪ ٩‬تلثیتی ثڈ ؿًت ٿیایـ ٳڈ اٳخلا کعڀت کا ام اډـا‪٩‬‬ ‫تلثیتی ثڈ ُڀبک ڃیبڅکؿڇاڃـ څ اٷلصڈ ؿک یٴی ام اځډب ی‪٤‬ڄی ؿک ٿٰبٻڈ «اٻٸچى اډـا‪ ٩‬تلثیت ؿیڄی‬ ‫ٿجتڄى ثل اٿچمڇ ډبى ٯلاځ ٳلیپ» کعڀت ام اډـا‪ ٩‬تلثیتی ٿغٌچه ُـڇ اًت‪ ،‬څٻی ؿک اڃزب ڃین ثل‬ ‫کعڀت صڄیڂ ڃٸبڇ ڃِـڇ اًت ٳڈ ثل اًبى اځ ثتچاځ یٲ ڃ‪٠‬بٽ تلثیتی کعڀتٿغچک ثڈ ؿًت اڅکؿ‬ ‫ٳڈ ؿک اځ‪ ،‬ډـ‪٧ ٩‬بیی کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی ثبُـ څ ثل اًبى اځ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی کعڀتٿغچک‬ ‫اًتؾلاد ُچؿ‪.‬‬ ‫تؼزیف ّذف‬ ‫ؿک ت‪٤‬لی‪ ٪‬ډـ‪ ٩‬ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت‪« :‬ډـ‪ ،٩‬ڃٰ‪ٜ‬ڈاڍ اًت ٳڈ تالٍډبڍ ٿب ثلاڍ کًیـځ ثڈ اځ‪،‬‬ ‫ٿ‪ٜ٤‬چ‪ ٩‬اًت» (عبری ؿڇ اثبؿڍ‪ .)19 ّ ،1377 ،‬یب «ڃڊبیت څ ًلاڃزبٿیٳڈ ٳبک ثڈًچڍ اځ ڃِبڃڈ‬ ‫ٿیکڅؿ» (ٷلڅډی ام ڃچیٌڄـٷبځ‪ .)213 ّ ،1390 ،‬اٻجتڈ ثبیـ فٳل ٳلؿ ٳڈ امڃ‪٠‬ل اکمُی ډـ‪ ٩‬ڃجبیـ‬ ‫صینڍ ٳڈ ٿ‪ٜ‬ټچه ‪٫‬ب‪٣‬ٺ اًت څ ثلاڍ ثڈ ؿًت اڅکؿځ اځ ٳبکڍ کا اڃزبٽ ٿیؿډـ‪ ،‬ثبُـ‪ .‬ثټٴڈ ډـ‪٩‬‬ ‫ثبیـ صینڍ ثبُـ ٳڈ ُبیٌتڈ اًت ٿ‪ٜ‬ټچه اڃٌبځ ٯلاک ٷیلؿ (ٷلڅډی ام ڃچیٌڄـٷبځ‪ّ ،1390 ،‬‬ ‫‪ٗ .)213‬لڅکت ؿاُتڂ ډـ‪ ٩‬ؿک ډل ٳبکڍ اٿل ثـیڊی اًت‪ .‬صچځ ثـڅځایڂٳڈ اڃٌبځ ٿٌیل ډـ‪َ٫‬‬ ‫کا ثـاڃـ‪ ،‬ڃڀی تچاڃـ ٿچ‪٫‬ٮ ثبُـ‪ .‬څٻی ثبیـ ډـ‪ ٩‬ؿکًتی ؿاُتڈ ثبُیپ؛ ی‪٤‬ڄی ډـ‪٫‬ی کا ؿڃجبٹ ٳڄیپ ٳڈ‬ ‫ُبیٌتڈ اًت ٿ‪ٜ‬ټچه ٿب اڃٌبځډب ثبُـ‪.‬‬ ‫ؿک اٿل تلثیت ډلٷن ڃجبیـ ام کعڀت ‪٬٧‬ټت ٳلؿ؛ صچځ تلثیت ثـڅځ کعڀت ٯبثٺتٔچک ڃیٌت‪ .‬ؿک‬ ‫تلثیت کعڀتاٿین‪ ،‬ٿتلثی ثبیـ ثڈٷچڃڈاڍ ثبُـ ٳڈ کڃٶ څ ثچڍ کعڀت ثڈ ؽچؿ ثٸیلؿ‪ .‬اٻجتڈ ثبیـ‬ ‫تچرڈ ؿاُت ٳڈ اڃضڈ ثڈ‪٣‬ڄچاځ ثغج اډـا‪ ٩‬ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿ‪ ،‬ډلصڄـ ثب ڃٸبڇ کعڀتی ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک‬ ‫ٷل‪٫‬تڈ اًت‪ ،‬څٻی ؿک ٿزڀچ‪ ١‬ثب ثٌیبکڍ ام اډـا‪ ٩‬ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ ؿک ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت ڃنؿیٲ اًت‪.‬‬ ‫اًَاع ّذف‬ ‫ؿک اډـا‪ ٩‬تلثیتی ثب ٿالٱ ٯلاک ؿاؿځ اڃٌبځ اډـا‪ ٩‬ثڈ ‪٧‬بئی څ ٿیبڃی تٌٰیپ ٿیُچؿ‪.‬‬ صفحه 134 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪139‬‬ ‫‪1‬ـ ډـ‪٧ ٩‬بئی ؿک ډل ٿٴتجی ٳڀبٹ ٿ‪ٜ‬ټچه اؿٿیاًت څ ثبیـ تڀبٽ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ اڅ ٿتاحل ام اځ‬ ‫ثبُـ‪ .‬څیوٷیډبڍ ډـ‪٧ ٩‬بیی ام ڃ‪٠‬ل اًالٽ ٳڈ ؿک ٳٺ ثڈ اځ ٿبډیت ؽبٓی ثؾِیـڇ اًت‪،‬‬ ‫‪٣‬جبکتاڃـ ام‪ :‬ډڀٌبمڍ ثب ‪ٜ٫‬لت‪ ،‬ربٿ‪٤‬یت‪ ،‬ثلاڃٸینڃـٷی‪٣ ،‬ـٽ ٿغـڅؿیت‪ ،‬څعـت ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی‬ ‫ثبډـ‪ ٩‬مڃـٷی (ا‪٫‬لیڄَ) څ څعـت ډـ‪٧ ٩‬بیی (پوڅډِٴـڇ عچمڇ څ ؿاڃِٸبڇ‪-30 ّ ،1397 ،‬‬ ‫‪ .)32‬ډـ‪٧ ٩‬بیی ام ؿیـٷبڇ اًالٽ عٰیٰت ثیڃڊبیت څ ربٿ‪ ٢‬تڀبٽ اکمٍډب ی‪٤‬ڄی ؽـاڅڃـ اًت‪.‬‬ ‫اڅًت ٳڈ ثیڃڊبیت څ ٳبٿٺ اًت څ ٿیتچاڃـ ٿغچک تڀبٽ ا‪٤٫‬بٹ اڃٌبځ ٯلاک ٷیلؿ‪ .‬ٿڄ‪٠‬چک ام ٿغچکیت‬ ‫ؽـاڅڃـ څ ډـ‪ ٩‬ثچؿځ اڅ ډڀبځ ع٘چک اڅ ؿک ٿتڂ مڃـٷی اًت (پوڅډِٴـڇ عچمڇ څ ؿاڃِٸبڇ‪،‬‬ ‫‪.)34-33 ّ ،1397‬‬ ‫‪2‬ـ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی‪ :‬اډـا‪ ٩‬څاً‪ٜ‬ڈاڍ ٓچکت ٯٌڀتثڄـڍ ُـڇ څ ٿلعټڈاڍ ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی ډٌتڄـ څ‬ ‫ؿک ٳٺ‪ ،‬ډڀبځ ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی کا تِٴیٺ ٿیؿډڄـ‪٣ .‬ټت تٌٰیپثڄـڍ ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی ثڈ اډـا‪ ٩‬څاً‪ٜ‬ڈاڍ‪،‬‬ ‫کڅُڂتل ٳلؿځ څ مؿڅؿځ اثڊبٽ ام اځ اًت تب اڃٌبځ ثڈ ‪ٛ‬چک ٿِؾْ ثـاڃـ ؿک ډل ٿلعټڈاڍ صڈ‬ ‫څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈاڍ ؿاکؿ (پوڅډِٴـڇ عچمڇ څ ؿاڃِٸبڇ‪.)39 ّ ،1397 ،‬‬ ‫‪ّ _1‬ذف غبئی‪:‬‬ ‫ډـ‪٧ ٩‬بئی ام کاڇ رڊبځثیڄی څ ُڄبؽت ا‪٧‬بم څ اڃزبٽ ؽټٰت څ ڃین ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام ٿ‪٤‬ل‪٫‬تډبڍ‬ ‫ثلٷل‪٫‬تڈ ُـڇ ام څعی ُڄبؽتڈ ٿیُچؿ؛ اٿب ڃٴتڈاڍ ٳڈ تقٳل اځ المٽ ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ‪،‬ایڂ اًت ٳڈ‬ ‫ٿٰٔچؿ ام ډـ‪ ٩‬ڃڊبئی ؽټٰت ؿکایڄزب‪،‬ایڂ ڃیٌت ٳڈ ؽـاڅڃـ صلا اڃٌبځ څ ؿیٸل ٿچرچؿات کا ؽټٮ‬ ‫ٳلؿڇ اًت‪ ،‬ثټٴڈ ٿڄ‪٠‬چکایڂ اًت ٳڈ عبٹ ٳڈ ؽټٮ ٳلؿڇ‪ ،‬ڃڊبیت څ پبیبځ علٳت اڅ ٳزبًت څایڂ‬ ‫ًیل ثبیـ ثڈ ٳـاٽ ٿٰٔـ ؽتپ ُچؿ؟ ًااٹ ام ًجت ؽټٰت ڃیٌت‪ ،‬ثټٴڈ امایڂ اًت ٳڈ ٿٰٔـ ڃڊبیی‬ ‫ؽټٰت صیٌت؟ (عبری ؿڇ اثبؿڍ‪.)89 ّ ،1377 ،‬‬ ‫ام ثٌیبکڍ امایبت ٯلاځ اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ ؽټٰت څ ا‪٫‬لیڄَ رڊبځ ډـ‪٫‬ڀڄـ اًت؛ امرڀټڈ‪« :‬څٓ ٿب‬ ‫ؽَټَْٰڄَب اٻٌ‪ٛ‬ڀبءٓ څٓ اٻْاَکٕٕٓ څٓ ٿب ثٓیٕڄَڊٔڀب ال‪ٙ٣‬جِیڂَ»‪( .‬اڃجیبء ‪.)16 /‬‬ ‫ث‪٤‬ـ امایڄٴڈ ثڈ ډـ‪٫‬ڀڄـڍ ا‪٫‬لیڄَ ډٌتی اُبکڇ ٳلؿیپ‪،‬ایڄٲایڂ ًااٹ ثبیـ پبًؼ ؿاؿڇ ُچؿ ٳڈ پی‬ ‫ډـ‪ ٩‬ام ا‪٫‬لیڄَ ډٌتی صیٌت؟‬ ‫ؿک پبًؼایڂ ًااٹ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ډـ‪ ٩‬ام ا‪٫‬لیڄَ ډٌتی کعڀت اٻڊی اًت؛ ی‪٤‬ڄی ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ‬ ‫ثڈ ؽب‪ٛ‬ل کعڀتَایڂ ډٌتی کا ؽټٮ ڃڀچؿڇ اًت‪.‬‬ صفحه 135 ‫‪ٔ٫ 141‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫اٿبٽ ؽڀیڄی (کڇ) ؿکایڂ ثبکڇ صڄیڂ ٿیڃچیٌـ‪٣« :‬بٻپ ڃِٰڈ کعڀت کعڀبڃیڈ اًت‪ .‬څ امایڂ رڊت‪،‬‬ ‫اډٺ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ‪٫‬لٿبیڄـ‪ٟ« :‬ڊل اٻچرچؿ ثجٌپاهلل اٻلعڀڂ اٻلعیپ»‪ .‬څ کعڀت کعڀبڃیڈ څ کعیڀی٘ڈ ٿ‪٬‬تبط‬ ‫ثبه څرچؿ اًت‪ ،‬صڄبڃضڈ ٿ‪٬‬تبط ٳتبه تـڅیڂ اًت» (ؽڀیڄى‪.)319 ّ ،1382 ،‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬لایتاهلل ٿٔجبط ینؿڍ ډـ‪ ٩‬ام تٴلاک «اٻلَّعٕڀڂِ اٻلَّع‪ٙ‬یپِ» ؿک ًچکڇ ‪٫‬بتغڈ‪ ،‬اځ اًت ٳڈ ا‪٫‬نڅځ‬ ‫ثل اډڀیتایڂ ؿڅ ٓ‪٬‬ت اٻڊی‪ ،‬ثڈ ؽب‪ٛ‬ل رڄجڈ ت‪٤‬ټیڀیؿاُتڂایڂ ًچکڇ‪٫ ،‬ټٌ‪٬‬ڈ تٴلاک کعڀبڃیت‬ ‫ؽـاڅڃـ کا ؿک ٿڄِا ؽټٮ ثچؿځ اځ ؿک ډٌتی ثبیـ ؿاڃٌت‪( .‬ٿٔجبط ینؿڍ‪.)195 ّ ،1383 ،‬‬ ‫ٯلاځ ډڀبځ‪ٛ‬چکڍ ٳڈ ثل ډـ‪٫‬ڀڄـڍ ا‪٫‬لیڄَ ډٌتی تاٳیـ ٿیٳڄـ‪ ،‬ثل ډـ‪٫‬ڀڄـڍ ؽټٰت اڃٌبځ ڃین‬ ‫تاٳیـ ٿیٳڄـ‪:‬‬ ‫ؿکایڈاڍ صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬وَ‪َ٫‬غٌٓ‪ٙ‬جٕتُپٕ وَڃَّڀب ؽَټَْٰڄبٳُپٕ ‪ٓ٣‬جٓخبً څٓ وَڃَّٴُپٕ بِٻَیٕڄب ال تُلْرٓ‪ٔ٤‬چځَ»؛ (ٿاٿڄچځ ‪)115 /‬‬ ‫«ایب پڄـاُتڈایـ ٳڈ ُڀبکا ثیڊچؿڇ ا‪٫‬لیـڇایپ څ ثڈًچڍ ٿب ثبمٷِت ڃڀیٳڄیـ؟»‬ ‫ٯلاځ ؿکثبکڇ اډـا‪ ٩‬ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ صڄـ ډـ‪ ٩‬کا فٳل ٿیٳڄـ‪ .‬امرڀټڈ‪:‬‬ ‫امٿبیَ اڃٌبځ‪ :‬ایڂ ٿ‪ٜ‬ټت کا ٿیتچاځ ام ایڈ ډ‪٬‬تپ ًچکڇ ډچؿ ثڈ ؿًت اڅکؿ‪« :‬څٓډٔچٓ اٻَّق‪ٙ‬ڍ ؽَټَٮ‬ ‫اٻٌ‪ٛ‬ڀٓبڅٓات‪ ٙ‬څٓاالکٕٕٓ ‪ٙ٫‬ی ً‪ٙ‬تَّڌِ وی‪ٛ‬بٽٍ څٓٳبځَ ‪ٓ٣‬لُُْڈٔ ‪ٓ٣‬ټَی اٻْڀٓبء ٻ‪ٙ‬یٓجٕټُچٓٳپٕ وی‪ٜ‬ٴپٕ وعٌٕٓڂُ ‪٣‬ڀالً څ‪( .»...‬ډچؿ ‪.)7 /‬‬ ‫ا‪٫‬لیڄَ رڊبځ ٿٰـٿڈاڍ ثلاڍ ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ اًت څ اڃٌبځ ا‪٫‬لیـڇُـڇ اًت تب ًل ؿڅکاډی ٯلاک‬ ‫ثٸیلؿ څ امٿچؿڇ ُچؿ‪ .‬ڃتیزڈ ایڄٴڈ ا‪٫‬لیڄَ رڊبځ ثلاڍ امٿبیَ اڃٌبځ ثچؿڇ اًت (ٿٔجبط ینؿڍ‪،‬‬ ‫‪.)446 ّ ،1389‬‬ ‫‪٣‬جبؿت څ ثڄـٷی‪ :‬ثڈایڂ ډـ‪ ٩‬ؿک ٯلاځ صڄیڂ اُبکڇ ُـڇ اًت‪« :‬څٓٿٓب ؽَټَْٰتٔ اٻْزِڂَّ څٓاٻْهِڃیٓ بِٻَّب‬ ‫ٻ‪ٙ‬یٓ‪ٕ٤‬جٔـٔڅځِ»‪( .‬فاکیبت ‪.)56 /‬‬ ‫ډـ‪ ٩‬ام ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ‪ ،‬پیڀچؿځ ٳـاٽ ٿٌیل ثچؿڇ اًت؟ ایبت ٯلاځ‪ ،‬کاڇ کا ثڈؽچثی ڃِبځ ٿیؿډڄـ‪:‬‬ ‫«څ وځِ ا‪ٕ٣‬جٔـٔڅڃ‪ٙ‬ی ډٓقَا ٓ‪ٙ‬لَا‪ ٌٙ‬ٿ‪ٌٕٜ‬تَٰ‪ٙ‬یپٗ»‪( .‬یی ‪ .)61 /‬ډـ‪ ،٩‬کاڇ ٿٌتٰیپ اًت؛ څٻی صچځ اؽتیبک ډٌت‪،‬‬ ‫ثبیـ ٳوکاډڈ ډپ ثبُـ تب امٿبیَ تغٰٮ یبثـ‪ .‬ثل ډڀیڂ اًبى‪ ،‬ؿک ایڈاڍ ؿیٸل ډـ‪ ٩‬ام ا‪٫‬لیڄَ رڂ‬ ‫څ اڃی‪٣ ،‬جبؿت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیُچؿ» (ٿٔجبط ینؿڍ‪.)457 ّ ،1389 ،‬‬ ‫پی امٿبیَ څ ‪٣‬جبؿت ام اډـا‪ ٩‬ٿتچً‪ ٚ‬ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ اًت‪.‬‬ ‫ایتاهلل ٿٔجبط ډـ‪ ٩‬آټی ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ کا کعڀت ٿیؿاڃـ‪٣ :‬بٻیتلیڂ ډـ‪ ٩‬ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ‬ ‫ثبیـ صینڍ ثلؽبًتڈ ام فات اٻڊی څ ٓ‪٬‬بت ڃیٴچڍ اڅ ثبُـ؛ اٿب ٳـاٽ ٓ‪٬‬ت ٿڄِا ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ‬ صفحه 136 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪141‬‬ ‫ثچؿڇ اًت‪ .‬ایب ؽـا اڃٌبځ کا ا‪٫‬لیـڇ اًت تب ثڈ اڅ کعڀتی ٳڄـ څ اڅ کا ثڈ ثڊِت ثلؿ‪ ،‬یب ثب ٯڊل څ‬ ‫‪٣‬قاه‪ ،‬اڅ کا کڅاڃڌ رڊڄپ ًبمؿ؟ ؿک ثلؽی ام ایبت ٿیؽچاڃیپ ٳڈ ثٌیبکڍ ام اڃٌبځډب ثلاڍ رڊڄپ‬ ‫ا‪٫‬لیـڇ ُـڇاڃـ‪« :‬څٓٻََٰـٕ فَکٓوْڃَب ٻ‪ٙ‬زٓڊٓڄَّپٓ ٳخ‪ٙ‬یلًا ٿِّڂَ اٻْزِڂِّ څٓاالِڃیِ»‪( .‬ا‪٣‬لا‪« .)179 / ٩‬ؿک عٰیٰت‪ ،‬ثٌیبکڍ ام‬ ‫رڄیبځ څ اڃٌبځډب کا ثلاڍ ؿڅمػ ا‪٫‬لیـڇایپ»‪ .‬څٻی ُبیـ ثتچاځ ام ایڈ ‪ 118‬څ ‪ً 119‬چکڇ ډچؿ اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٳلؿ ٳڈ ډـ‪ ٩‬ثبالٓبٻڌ‪ ،‬کعڀت اٻڊی اًت‪« :‬څٓٻَچٕ َُبء کٓث‪ٜ‬ٲ ٻَزٓ‪ٓ٤‬ٺَ اٻڄَّبىٓ وٿ‪ٛ‬ڌً څٓاع‪ٙ‬ـٓڋً څٓالَ یٓنَاٻُچځَ‬ ‫ٿٔؾْتَټ‪ٙ٬ٙ‬یڂَ‪ .‬بِالَّ ٿٓڂ ک‪ٛ‬ع‪ٙ‬پٓ کٓث‪ٜ‬ٲ څٓٻ‪ٙ‬قَٻ‪ٙ‬ٲ ؽَټََٰڊٔپ»‪« .‬څ اٷل پلڅکؿٷبک تچ ٿیؽچاًت‪ ،‬ٯ‪٤ٜ‬بً ډڀڈ ٿلؿٽ کا‬ ‫اٿت څاعـڍ ٯلاک ٿیؿاؿ؛ ؿکعبٻیٳڈ پیچًتڈ ؿک اؽتال‪٩‬اڃـ؛ ٿٸل ٳٌبڃی ٳڈ پلڅکؿٷبک تچ ثڈ اڃبځ‬ ‫کعپ ٳلؿڇ څ ثلاڍ ډڀیڂ اڃبځ کا ا‪٫‬لیـڇ اًت»؛ ثڄبثلایڂ ایڈ‪ ،‬اًبًبً ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ ثلاڍ ثڊلڇٿڄـڍ ام‬ ‫کعڀت اٻڊی ثچؿڇ اًت‪ .‬ایڂ ت‪ٌ٬‬یل ؿک ٓچکتی اًت ٳڈ «فٻٲ» اُبکڇ ثڈ کعڀت ثبُـ (ٿٔجبط‬ ‫ینؿڍ‪.)457 ّ ،1389 ،‬‬ ‫ؿک ٿچکؿایڈ ‪ً 179‬چکڇ ا‪٣‬لا‪ ٩‬ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ اڅالایڂایڈ اُبکڇ ثڈ ډـ‪ ٩‬ثبالٓبٻڌ ڃـاکؿ‪ ،‬ثټٴڈ اُبکڇ‬ ‫ثڈ ډـ‪ ٩‬تج‪٤‬ی ؿاکؿ‪ .‬څ صڄیڂ ڃیٌت ٳڈ ؽـا ؿُڀڄی ؿاُتڈ ثبُـ ٳڈ ام اڅٹ ثٌیبکڍ ام رڂ څ اڃی کا‬ ‫ثلاڍ رڊڄپ ؽټٮ ٳڄـ‪ ،‬ثټٴڈ ثلاڍ ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈ ٷچٍ ثڈ ‪٫‬لٿبځ اٻڊی ڃـاؿڇ څ ٿلتٴت رلٽ څ رڄبیت‬ ‫ٿیُچڃـ ڃین ثبیـ ربیٸبډی کا ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬ت‪ .‬حبڃیب ؿکایڂایڈ ڃیبٿـڇ اًت ٳڈ اٳخل رڂ څ اڃی کا‬ ‫ثلاڍ رڊڄپ ا‪٫‬لیـڇایپ‪ .‬ثټٴڈ ‪٣‬جبکت ٳخیل اٿـڇ اًت؛ ی‪٤‬ڄی ت‪٤‬ـاؿ اڃڊب اڃٸِت ُڀبک ڃیٌت‪.‬‬ ‫تڀبٽ ایبتی ٳڈ اڃٌبځ کا ثڈ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت څ ثڄـٷی ؽـا ٿیؽچاڃڄـ څ ام ڃب‪٫‬لٿبڃی ثل عقک ٿیؿاکڃـ‪ ،‬ٿایـ‬ ‫ایڂ ٿ‪ٜ‬ټتاڃـ ٳڈ ؽـا اڃٌبځډب کا ا‪٫‬لیـڇ اًت تب ٿچکؿ کعڀت څ ٻ‪ ٪ٜ‬ؽچیَ ٯلاک ؿډـ‪ .‬ایڂ‬ ‫کعڀت ٳڈ ٿٰت٘بڍ فات ٳبٿٺ اٻڊی څ ‪٫‬ی٘بٗیت ٿ‪ٜ‬ټٮ اڅًت‪ ،‬پبیبڃی ڃـاکؿ څ ٿاٿڄبځ ٓبٻظ یٴٌلڇ‬ ‫ؿک ثڊِت ام ایڂ کعڀت ثلؽچکؿاک ؽچاډڄـ ثچؿ‪« :‬څٓاٻَّق‪ٙ‬یڂَ اٿٓڄُچاْ څٓ‪ٓ٣‬ڀ‪ٙ‬ټُچاْ اٻٔ‪ٛ‬بٻ‪ٙ‬غٓبت‪ًٓ ٙ‬ڄُـٕؽ‪ٙ‬ټُڊٔپٕ رٓڄَّبت‪ٚ‬‬ ‫تَزٕلِڍ ٿ‪ٙ‬ڂ تَغٕت‪ٙ‬ڊٓب االڃْڊٓبکٔ ؽَبٻ‪ٙ‬ـ‪ٙ‬یڂَ ‪ٙ٫‬یڊٓب وثٓـٖا»‪( .‬ڃٌبء ‪« .)122 /‬څ ٳٌبڃی کا ٳڈ ایڀبځ اڅکؿڃـ څ ٳبکډبڍ‬ ‫ُبیٌتڈ ٳلؿڃـ‪ ،‬ثڈمڅؿڍ ثڈ ثب‪٥‬ډبیی ٿیثلیپ ٳڈ میل ؿکؽتبځ اځ‪ ،‬ڃڊلډب ربکڍ اًت څ ؿک اځ‬ ‫ربڅیـاځاڃـ» (ٿٔجبط ینؿڍ‪.)459-457 ّ ،1389 ،‬‬ ‫ام ٿجبعج ٿقٳچک ثڈایڂ ڃتیزڈ ٿیکًیپ ٳڈ ډـ‪ ٩‬آټی ؽټٰت ډٌتی څ اڃٌبځ کعڀت اًت؛‬ ‫ی‪٤‬ڄی اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی ؽټٮ ُـڇ اًت‪ .‬ی‪٤‬ڄی پبیبځ علٳت اڃٌبځ ؿکایڂ ‪٣‬بٻپ څ‬ ‫ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی څ ‪٧‬بئی ډٌتی کعڀت اٻڊی اًت‪ .‬اٻجتڈ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ اډـا‪ ٩‬ؿیٸلڍ ٿخٺ امٿبیَ څ‬ ‫‪٣‬جبؿت ڃین ثلاڍ ؽټٰت اڃٌبځ فٳل ُـڇ اًت ٳڈ اډـا‪ ٩‬ٿتچً‪ ٚ‬ٿغٌچه ٿیُچڃـ‪.‬‬ صفحه 137 ‫‪ٔ٫ 142‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫ٿڄ‪٠‬چک ام کعڀت اٻڊی ؿک ایڂ تغٰیٮ ثڊلڇٿڄـڍ ام ٷٌتلڇ کعڀت ؽـاڅڃـ ؿک ٿٌبیٺ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ‬ ‫عٰچ٭ ثِل اًت‪.‬‬ ‫اُبکڇ ُـ ٳڈ ٓ‪٬‬ت کعڀت ؿک ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ام څً‪٤‬ت څ ٷٌتلؿٷی ثلؽچکؿاک اًت ثڈ ٷچڃڈ اڍ‬ ‫ٳڈ ډڀڈ ٓ‪٬‬بت اٻڊی څ اًڀبء اڅ میل ٿزڀچ‪٣‬ڈ ایڂ ٓ‪٬‬ت ٯلاک ٿیٷیلڃـ څ ام ایڂ کڅ‪ ،‬کعڀت‬ ‫ؽـاڅڃـ ُبٿٺ ډڀڈ ٿچرچؿات ‪٣‬بٻپ ډٌتی ُـڇ اًت‪ .‬عتی ‪٣‬قاه څ رڊڄپ اٻڊی ثل اًبى کعڀت‬ ‫ا‪٫‬لیـڇ ُـڇ اًت‪ .‬ؽـاڅڃـ کعڀت کا ثل ؽچؿ څارت څ عتڀی ًبؽتڈ اًت څ ثڈ ُٴٺ ‪٣‬بٽ څ ؽبّ‬ ‫ڃٌجت ثڈ ثڄـٷبڃی ٳڈ ثڈ ‪٫‬لاٿیڂ اڅ پبًؼ ٿخجت ٿیؿډڄـ کًبڃـڇ اًت‪ .‬ثل اًبى کعڀت اًت ٳڈ‬ ‫ؽـاڅڃـ ثڈ ډڀڈ ٿچرچؿات ڃیبمډبڍُبځ کا ؿاؿڇ اًت‪ .‬ثڈ څیوڇ ثڈ اڃٌبځ ام ثلتلیڂ اًت‪٤‬ـاؿډب څ‬ ‫اٿٴبڃبت ثلاڍ میٌتی ام کڅڍ ‪ٰ٣‬ٺ څ ‪ٜ٫‬لت څ اؽتیبک ‪ٜ٣‬ب ٳلؿڇ اًت څ ؿک ‪٣‬یڂ عبٹ ؿًتچکات‬ ‫اڃٌبځًبم کا ؿک ٯبٻت ثلڃبٿڈ ډبڍ ٷچڃبٷچځ څ ثڈ ٓچکت کعڀت تِلی‪٤‬ی اکائڈ ٳلؿڇ اًت تب‬ ‫اڃٌبځډب ؿک ؿڃیب ام ثلڃبٿڈاڍ ًبمڃـڇ څ ٯٌ‪ ٚ‬څ ‪٣‬ـاٻت ا‪٫‬لیڂ ثلؽچکؿاک ٷلؿڃـ‪ .‬ثڈ څیوڇ ایڄٴڈ ډـ‪٩‬‬ ‫‪٧‬بیی ایڂ اًت ٳڈ اڃٌبځ ث‪٤‬ـ ام کعټت څ ٿلٵ ڃین ثڈ کعڀت څاً‪٤‬ڈ اٻڊی څ ٯله کعڀبڃی اڅ‬ ‫ؿًت پیـا ٳڄـ‪.‬‬ ‫ؿک ڃتیزڈ‪ ،‬ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی تلثیت کًیـځ ثڈ کعڀت څاً‪٤‬ڈ اًت‪ .‬څ ٷل‪٫‬تڂ کڃٶ څ‬ ‫ثچڍ کعڀت اٻڊی اًت؛ ی‪٤‬ڄی ؽـاڅڃـ کعیپ ٿیؽچاډـ اڃٌبځډبیی کا تلثیت ٳڄـ ٳڈ ؿک ڃڊبیت اٿل‬ ‫ثڈ کعڀت اٻڊی ؿًت پیـا ٳڄڄـ‪ .‬ثڈایڂ ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ تڀبٽاڃـیِڈ څ ٷ‪٬‬تبک څ ٳلؿاکُبځ ی‪٤‬ڄی تڀبٽ ډٌتی‬ ‫اځډب کڃٶ څ ثچڍ کعڀت اٻڊی کا ثل ؽچؿ ٷل‪٫‬تڈ ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ _2‬اّذاف هیبًی‪:‬‬ ‫یٴی ام ٿجبڃی ت‪٤‬ییڂ څ ُڄبؽت اډـا‪ ٩‬ٳټی څ ک‪٫‬تبکڍ‪ ،‬ډڀبځ تچرڈ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی اًت‪ ،‬ثڈایڂ‬ ‫ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ ډڀڈ ډـ‪٩‬ډبڍ ؿیٸل ثبیـ ‪ٛ‬چکڍ ت‪٤‬ییڂ ُچڃـ ٳڈ ٿب کا ثڈ اځ ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی ثلًبڃڄـ څ ډل‬ ‫ډـ‪٫‬ی ٳڈ کًبڃڄـڇ ثڈ اځ ٿٰٔـ ڃڊبیی ڃجبُـ یب ؿڅکٳڄڄـڇ ام اځ ثبُـ‪ ،‬ثبیـ ٳڄبک مؿڇ ُچؿ؛ څایڄزبًت‬ ‫ٳڈ تڀبٿیډـ‪٩‬ډبڍ ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت کڃٶ ؽبّ ‪٧‬بیت کا ثڈ ؽچؿ ٿیٷیلڃـ (عبری ؿڇ اثبؿڍ‪،‬‬ ‫‪ .)89 ّ ،1377‬پی ثبیـ ؿک اڃتؾبه اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ؿٯت ُچؿ ٳڈ اډـا‪٫‬ی کا اڃتؾبه ڃٴڄیپ ٳڈ‬ ‫ڃتچاڃڄـ ٿب کا ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی ثلًبڃڄـ‪.‬‬ ‫ٯبثٺفٳل اًت ٳڈ ؿکایڄزب ً‪٤‬ی ثل اځ اًت ٳڈ اډـا‪ ٩‬کا ‪٫‬لا ًبعتی ثغج ٳڄیپ‪.‬ایڄٲ ثڈ ثلؽی ام‬ ‫اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اُبکڇ ٿیٳڄیپ‪:‬‬ صفحه 138 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪143‬‬ ‫‪ 1-2‬هؼزفت خذای هتؼبل‬ ‫ًااٻی ٳڈ ؿکایڂ ٿچکؿ ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿ اځ اًت ٳڈ اڃٌبځ ٿیتچاڃـ ثڈ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت پیـا‬ ‫ٳڄـ یب ڃڈ؟ ؿک ٯلاځ ٳلیپ ؽـاڍ ٿت‪٤‬بٹ ثڈ ډـ‪ ٩‬ؽټٰت اُبکڇ ٳلؿڇ څ ‪٫‬لٿچؿڇ‪« :‬څ ٿب ؽټٰت اٻزڂ څ‬ ‫االڃی اال ٻی‪٤‬جـڅځ»‪( .‬فاکیبت ‪ .)56 /‬ؿک ت‪ٌ٬‬یلایڈ ڃین اٿـڇ‪« :‬اڍ ٻی‪٤‬ل‪٫‬چځ»؛ (ُیلامى‪ ،1383 ،‬د ‪،1‬‬ ‫ّ ‪ )182‬ی‪٤‬ڄی ؽټٮ ڃٴلؿٽ رڂ څ اڃی کا ٿٸل ثلاڍ ‪٣‬جبؿت‪٣ ،‬جبؿتی ٳڈ ؽچؿ ڃچ‪٣‬ی ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت‬ ‫ؽـاڅڃـ اًت‪.‬‬ ‫المٿڈى ‪٣‬جبؿت‪ ،‬ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ٿ‪٤‬جچؿ اًت‪ ،‬پی ا‪٫‬لیڄَ رڂ څ اڃی ثلاى ُڄبؽت عٮّ څ علٳت ؿک‬ ‫کاڇ ؽـاڅڃـ اًت «ٻ‪ٙ‬یٓ‪ٕ٤‬جٔـٔڅځِ» (ٯلائتى‪ ،1384 ،‬د ‪ .)268 ّ ،11‬پی ٿیتچاڃیپ ثٸچییپ ٳڈ اٷل‬ ‫ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ ؽـا اٿٴبځپقیل ڃجچؿ‪ ،‬ؽـاڅڃـ ډـ‪ ٩‬ام ؽټٰت کا ‪٣‬جبؿت څ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ؽـا ٯلاک ڃڀیؿاؿ‪.‬‬ ‫څ ًااٹ ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ ؿیٸلڍ ڃین ؿکایڂ ٿچکؿایڂ اًت ٳڈ اکتجب‪ ٙ‬ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت اٻڊی ثبکعڀت اٻڊی‬ ‫صیٌت؟ ؿک پبًؼایڂ ًااٹ ډپ ٿیٷچییپ ٳڈ ؽـاڅڃـ صچځ کعڀت ؿاکؿ څ ؿاکاڍ کعڀت څاً‪٤‬ڈ‬ ‫اًت‪ ،‬اربمڇ ؿاؿڇ اًت اؿٿیثڈ ؽنیڄڈ څ ٷڄزیڄڈ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت څ ٿغجت اڅ کاڇ پیـا ٳڄـ‪ .‬څ ثـڅځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ‬ ‫ؽـاڅڃـ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی اٿٴبځپقیل ڃیٌت‪ .‬ثڈ ؽب‪ٛ‬ل ډڀبځ اًت ٳڈ ؽـاڅڃـ ؿکایڈ ٿقٳچک‬ ‫‪٣‬جبؿت څ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت کا ډـ‪ ٩‬ؽټٰت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیٳڄـ‪ .‬څ ثڈ ډڀڈ پیبٽ ٿیؿډـ ٳڈ اڃٌبځ ثـڅځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ام‬ ‫ډـ‪ ٩‬ؽټٰت ی‪٤‬ڄی کعڀت اٻڊی ؿڅک ٿیُچؿ‪ .‬اڃٌبځ ثلاڍ ڃنؿیٲ ُـځ ثڈ کعڀت اٻڊی صبکڇاڍ‬ ‫رنایڂ ڃـاکؿ ٳڈ ثڈ ؽـاڅڃـ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت پیـا ٳڄـ‪ .‬پی اکتجب‪ ٙ‬ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ډـ‪ ٩‬ٿیبڃی ثبکعڀت‬ ‫اٻڊی ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ډـ‪٧ ٩‬بئی ٿِؾْ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ ؽـا ام ٿڊپتلیڂ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت‪ .‬صڄبڃضڈ ع٘لت ‪٣‬ټی (‪ )١‬ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬اڅٹ اٻـیڂ‬ ‫ٿ‪٤‬ل‪٫‬تڈ»‪ً( .‬یـ کٗی‪ ،1393 ،‬ؽ‪ٜ‬جڈ اڅٹ)‪« .‬اڅٹ تـیڂ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ؽـاًت»‪.‬ایڂ عـیج اډڀیت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت‬ ‫کا ٿیکًبڃـ‪ .‬ٿغچکیت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ؽـاڅڃـ کا ثیبځ ٿیٳڄـ‪ .‬څایڂٳڈ ثـڅځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت اڅ اٿٴبځ تـیڂ څرچؿ‬ ‫ڃـاکؿ (پوڅډِٴـڇ عچمڇ څ ؿاڃِٸبڇ‪.)42ّ ،1397 ،‬‬ ‫‪2_2‬ایوبى ثِ خذا ٍ اعبػت اس اٍ ٍ رسَلص‬ ‫اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی ثبیـ ثڈ ؽـاڅڃـایڀبځ اڅکؿڇ څ ام اڅ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ٳڄـ‪ .‬ؿک ٯلاځ ٳلیپ‬ ‫صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬څٓ وَ‪ٙٛ‬ی‪ٔ٤‬چا اٻټَّڈٓ څٓ اٻلًَّٔچٹَ ٻَ‪ٓ٤‬ټَّٴُپٕ تُلْعٓڀٔچځَ»‪( .‬اٹ ‪٣‬ڀلاځ ‪٫« .)132 /‬لٿبځ ؽـا څ‬ ‫پیبٿجل کا ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ٳڄیـ تب ٿِڀچٹ کعڀت اٻڊى ُچیـ»‪.‬‬ صفحه 139 ‫‪ٔ٫ 144‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫ایڂ کا ثبیـ فٳل ٳلؿ ٳڈ اڃٌبځ ثـڅځایڀبځ څ ثبڅک ٯټجی ثڈ ؽـاڅڃـ‪ ،‬ام اڅ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ڃڀیٳڄـ‪ .‬پی‬ ‫ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت څاثٌتڈ ثڈایڀبځ ٯجټی اًت‪ .‬امایڂایڈ ثڈ ؿًت ٿیایـ ٳڈ ثب ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـاڅڃـ څ پیبٿجل‬ ‫(ّ)‬ ‫ٿیتچاځ ثڈ کعڀت اٻڊی کًیـ‪ .‬پیایڀبځ ثڈ ؽـا څ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام اڅ څ ‪٫‬لًتبؿڇاٍ ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ثڈ‬ ‫ُڀبک ٿیکڅؿ ٳڈ ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځ ٿیتچاڃیپ ثڈ کعڀت اٻڊی ثلًیپ‪.‬‬ ‫ؿکایڄزب ًااٻی ٳڈ ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿایڂ اًت ٳڈ ٿٸل ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـا ثب ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام پیبٿجل (ّ) ت‪٬‬بڅتی‬ ‫ؿاکؿ؟ صلا ؿکایڈ ډپ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـا څ ډپ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام پیبٿجل (ّ) ام ٿب ؽچاًتڈ ُـڇ اًت؟‬ ‫ؿک رچاهایڂ ًااٹ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ اٷل ‪ ٰٚ٫‬ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـا ام ٿب ؽچاًتڈ ُچؿ‪ ،‬پیبٿجل (ّ) ثڈ ‪٣‬ڄچاځ‬ ‫ٿٔـا٭ څ ڃڀچڃڈ فٳل ڃِچؿ‪.‬‬ ‫ٳٌبڃی ٳڈ ؿک ٿٰبثٺ پیبٿجل (ّ) ډٌتڄـ‪ ،‬ٿڀٴڂ اًت اؿ‪٣‬ب ٳڄڄـ ٳڈ ٿب ؿاکیپ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـا ٿیٳڄیپ‪.‬‬ ‫ؿاٿڄڈ اؿ‪٣‬ب ٳڈ څًی‪ ٢‬اًت‪ ،‬ډڀڈ ٳی ٿیتچاڃـ ؿا‪٣‬یڈ ؿیڂ څایڀبځ څ تٰچا کا ‪٣‬ټڄی ٳڄـ‪ .‬ؿک مٿبځ پیبٿجل‪،‬‬ ‫ډپ پیبٿجل ٿـ‪٣‬ی ‪٣‬جچؿیت څ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ؽـا ثچؿ‪ ،‬ډپ اځ ٳٌبڃی ٳڈ ؿک رجڊڈ ٿٰبثٺ اڅ‪ ،‬ثب اڅ ٿیرڄٸیـڃـ‬ ‫(ؽبٿڄڈاڍ‪.)34 ّ ،1397 ،‬‬ ‫ایڂایڈ یٲ اُتجبڇ څ پڄـاک ٿب کا ڃین آالط ٿیٳڄـ؛ صچځ تٔچک ٿب ؿک ٿچکؿ کعڀت ؽـا ٯلاک‬ ‫ٷل‪٫‬تڂ ‪٧‬بٻجب مٿبڃی اًت ٳڈ ډیش ‪٣‬ڀټی اڃزبٽ ڃـاؿڇایپ څ ٿلتٴت ٷڄبډبځ میبؿڍ ُـڇایپ‪ .‬ؿکایڂ عبٹ‬ ‫‪ ٰٚ٫‬ثڈ کعڀت اٻڊی اٿیـ ؿاکیپ څ اٿیـڅاک ٿیُچیپ ٳڈ ؽـا ثب کعڀتَ ثب ٿب ثلؽچکؿ ؽچاډـ ٳلؿ‪.‬‬ ‫ؿک څاٯ‪ ٢‬کعڀت اٻڊی کا ؿک ٿٰبثٺ ‪٣‬ڀٺ څ ربیٸنیڂ اځ ٯلاک ٿیؿډیپ‪ .‬ٿیٷچییپ ٳڈ ٷلصڈ ٿب ثب‬ ‫ؿًتچکډبڍ ؽـا ٿؾبٻ‪٬‬ت ٳلؿڇایپ‪ ،‬څٻی اڅ ثب ٿب ثب کعڀتَ ‪٣‬ڀٺ ؽچاډـ ٳلؿ‪ .‬اٿبایڂایڈ ثل ‪٣‬ٴی اځ‬ ‫اًت‪ .‬ٿیٷچیـ ‪٣‬ڀٺ ٳڄیـ‪ ،‬ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ٳڄیـ‪ُ ،‬بیـ ٿچکؿ کعڀت پلڅکؿٷبک ٯلاک ثٸیلیـ (ؽبٿڄڈاڍ‪،‬‬ ‫‪.)35 ّ ،1397‬‬ ‫پی اٿیـ ثڈ کعڀت ؽـا ثـڅځ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام اڅ څ پیبٿجل (ّ) یٲ تٔچک اُتجبډی اًت‪ .‬ثټٴڈ ام ڃ‪٠‬ل‬ ‫ٯلاځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی ثبیـ ‪٣‬ڀٺ څ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ٳلؿ‪.‬‬ ‫څ ڃین ؿکایڈ ؿیٸل ٯلاځ صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬څٓ ٻَچٕ وَځَّ وَډٕٺَ اٻُْٰلى اٿٓڄُچا څٓ اتََّٰچٕا ٻَ‪َ٬‬تَغٕڄب ‪ٓ٣‬ټَیٕڊِپٕ ثٓلَٳبت‪ٚ‬‬ ‫ٿ‪ٙ‬ڂَ اٻٌ‪ٛ‬ڀبء‪ ٙ‬څٓ اٻْاَکِٕٕ»‪( .‬ا‪٣‬لا‪ .)96 / ٩‬امایڂایڈ اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ ٳٌبڃی ٳڈ ثڈ ؽـاایڀبځ اڅکؿڇ څ‬ ‫تٰچا پیِڈ ٿیٳڄڄـ ؿک ٿ‪٤‬لٕ کعڀت اٻڊی ٯلاک ٿیٷیلڃـ‪ .‬څ ؽـاڅڃـ ثل اًبى کعڀت ؽچیَ‬ ‫ثلٳبت مٿیڂ څ اًڀبځ کا ثل کڅڍ اځډب ٿیٷِبیـ‪ .‬پیایڀبځ ثڈ ؽـا یٲ ډـ‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٳڈ اڃٌبځ‬ ‫ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځ ثڈ کعڀت اٻڊی ؿًت پیـا ٿیٳڄـ‪.‬‬ صفحه 140 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪145‬‬ ‫‪ 3-2‬هتوسه ضذى ثِ خذا‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ٯلاځ یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃیایڀبځ څ تڀٌٲ ثڈ ؽـاڅڃـ اًت‪َ٫« :‬اَٿ‪ٛ‬ب اٻَّق‪ٙ‬یڂَ اٿٓڄُچا ثِبٻټَّڈ‪ ٙ‬څٓ‬ ‫ا‪ٕ٣‬تَٔٓڀٔچا ثِڈ‪ٌَٓ٫ ٙ‬یٔـٕؽ‪ٙ‬ټُڊٔپٕ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓڌٍ ٿ‪ٙ‬ڄْڈٔ څٓ ‪َْ٘٫‬ٺٍ څٓ یٓڊٕـ‪ٙ‬یڊِپٕ بِٻَیٕڈ‪ٙٓ ٙ‬لا‪ٛ‬بً ٿٌٕٔتَٰ‪ٙ‬یڀبً»‪( .‬ڃٌبء ‪.)175 /‬‬ ‫پی ‪ٰٚ٫‬ایڀبځ ٯټجی ډپ ٳب‪٫‬ی ڃیٌت‪ ،‬ثبیـ ثڈ ؽـا‪ ،‬ثڈ ؿاٿڂ ؽـا‪ ،‬ی‪٤‬ڄی ثڈ ؿاٿڂاییڂ ؽـا څ کاڇ‬ ‫ؽـایی صڄٶ ثنڃیـ‪ ،‬ٿتڀٌٲ ثِچیـ‪ .‬اٷلایڀبځ ڃـاُتڈ ثبُیـ؛ اٷلایڀبځ ؿاُتڈ ثبُیـ‪ ،‬ا‪٣‬تٔبٽ ڃـاُتڈ‬ ‫ثبُیـ‪ ،‬ت‪٤‬ڊـات ؽچؿتبځ کا ؿک ٿٰبثٺ ؽـا ‪٣‬ڀٺ ڃٴڄیـ؛ ثڈ ًچڍ ؽـا کاڇ ڃڀییبثیـ‪ ،‬اځ کڅُڄبیی‬ ‫ډـایت ؿک ؿٹ ُڀب ‪٫‬لڅ‪ ٥‬ڃڀیا‪٫‬ٴڄـ؛ایڂ ٿؾٔچّ ٿاٿڄیڂ اًت (ؽبٿڄڈاڍ‪ .)116 ّ ،1397 ،‬ؿک‬ ‫ڃتیزڈ اڃٌبځ ثبایڀبځ څ ٿتڀٌٲ ُـځ ثڈ ؽـاڅڃـ ٿیتچاڃـ ثڈ کعڀت اٻڊی ثلًـ‪.‬‬ ‫‪ 4-2‬ػول غبلح‬ ‫صڄبڃضڈ ؿک ثغجایڀبځ ثڈ ؽـا څ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام اڅ ٷ‪٬‬تڈ ُـ اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی‬ ‫ثبیـایڀبځ اڅکؿڇ څ ام اڅ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ٳڄـ‪ .‬ثل اًبى ٯلاځ ثلاڍ کًیـځ ثڈایڂ ډـ‪ ٩‬ثبیـایڀبځ اڅکؿڇ څ‬ ‫‪٣‬ڀٺ ٓبٻظ ڃین ؿاُتڈ ثبُـ‪َ٫« .‬اَٿ‪ٛ‬ب اٻَّق‪ٙ‬یڂَ اٿٓڄُچا څٓ ‪ٓ٣‬ڀ‪ٙ‬ټُچا اٻٔ‪ٛ‬بٻ‪ٙ‬غبت‪َ٫ ٙ‬یٔـٕؽ‪ٙ‬ټُڊٔپٕ کٓث‪ٜ‬ڊٔپٕ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ڈ‪( .»ٙ‬ربحیڈ‬ ‫‪ .)30 /‬ؿک ثلؽیایبت ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ٿی‪٫‬لٿبیـ ٳڈ ٳٌی کا ٳڈ ثؾچاډـ ؿک کعڀت ؽچیَ ؿاؽٺ‬ ‫ٿیٳڄـ‪« .‬یٔـٕؽ‪ٙ‬ٺُ ٿٓڂْ یِٓبءٔ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ڈ‪ ٙ‬څٓ اٻ‪َّ٠‬بٻ‪ٙ‬ڀ‪ٙ‬یڂَ وَ‪ٓ٣‬ـ‪ ٛ‬ٻَڊٔپٕ ‪ٓ٣‬قاثبً وَٻ‪ٙ‬یڀبً»‪( .‬اڃٌبځ ‪.)31 /‬‬ ‫ٯبثٺ تچرڈ اًت ٳڈ ؿک ا‪٧‬بم ایڈ ٿىٷچیـ‪« :‬ډل ٳی کا ثؾچاډـ ؿک کعڀت ؽچؿ څاکؿ ٿىٳڄـ» اٿب‬ ‫ؿک پبیبځ ایڈ‪ ،‬ثڈ ٓلاعت ا‪٣‬الٽ ٿیٳڄـ ٳڈ ثلاڍ ‪ٟ‬بٻڀبځ ‪٣‬قاه ؿکؿڃبٳی کا اٿبؿڇ ٳلؿڇ اًت‪ .‬ایڂ‬ ‫ڃِبځ ؿډڄـڇ اځ اًت ٳڈ ٿِیت څ اکاؿڇ ؽـا ثل ‪٣‬قاه ث‪٤‬ـ ام اځ اًت ٳڈ اڃٌبځ اکاؿڇ ‪ٟ‬ټپ څ ٷڄبڇ‬ ‫ثٴڄـ‪ .‬څ ڃین ثڈ ٯلیڄڈ ٿٰبثټڈ ٿِؾْ ٿىُچؿ ٳڈ ٿِیت څ اکاؿڇ ؽـا ؿک کعڀت ڃین ث‪٤‬ـ ام اځ اًت‬ ‫ٳڈ اڃٌبځ اکاؿڇ ایڀبځ څ ‪٣‬ڀٺ ٓبٻظ ثٴڄـ‪ .‬څ ام عٴیپ اڃت‪٠‬بک ‪٧‬یل امایڂ ڃین ڃڀیتچاځ ؿاُت (ٿٴبکٽ‬ ‫ُیلامى‪ ،1371 ،‬د ‪.)387 ّ ،25‬‬ ‫«څٓ ٻَچٕ ُبءٓ اٻټَّڈٔ ٻَزٓ‪ٓ٤‬ټَڊٔپٕ وُٿ‪ٛ‬ڌً څاع‪ٙ‬ـٓڋً څٓ ٻٴ‪ٙ‬ڂْ یٔـٕؽ‪ٙ‬ٺُ ٿٓڂْ یِٓبءٔ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ڈ‪ ٙ‬څٓ اٻ‪َّ٠‬بٻ‪ٙ‬ڀٔچځَ ٿب ٻَڊٔپٕ ٿ‪ٙ‬ڂْ څٓٻ‪ٙ‬یٍّ څٓ‬ ‫ال ڃَٔ‪ٙ‬یلٍ»‪ُ( .‬چکڍ ‪« .)8 /‬اٷل ؽـا ٿىؽچاًت ډڀڈ اځډب کا اٿت څاعـى ٯلاک ٿىؿاؿ څ ثڈعٴپ ارجبک‬ ‫ډـایت ٿىٳلؿ څ ٿاٿڂ ٿىًبؽت څٻى ؽـاڅڃـ ډل ٳڈ کا ثؾچاډـ ؿک کعڀت ؽچؿ څاکؿ ٿىٳڄـ څ‬ ‫ثلاى ‪ٟ‬بٻڀبځ څٻى څ یبڅکى ڃیٌت»‪٣ .‬الٿڈ ‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبیی ؿک فیٺایڈ صڄیڂ اڅکؿڇ اًت‪« :‬ایڄٴڈ ؿکایڂایڈ‬ ‫ثیڂ «ٿڂ یِبء» څ «اٻ‪٠‬بٻڀچځ» ٿٰبثټڈ ا‪٫‬تبؿڇ‪ ،‬ٿیؽچاډـایڂ کا ثلًبڃـ ٳڈ ٿٰٔـ ام «ٿڂ یِبء» ‪٧‬یل‬ صفحه 141 ‫‪ٔ٫ 146‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫‪ٟ‬بٻڀیڂ اًت‪ .‬پی ٿ‪٤‬ڄبڍایڈ صڄیڂ ٿیُچؿ ٳڈ ؽـاڅڃـ ‪٧‬یل ‪ٟ‬بٻڀیڂ کا ؿاؽٺ کعڀت ؽچؿ ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫‪ٟ‬بٻڀیڂ «څٻی» څ «ڃٔیل» ڃـاکڃـ» (‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبیى‪ ،1390 ،‬د ‪.)19 ّ ،18‬‬ ‫ؿکایڈ ٿچکؿ ثغج ٿب ڃین ُلای‪ ٚ‬څکڅؿ ثڈ کعڀت اٻڊی څ څیوٷیډبڍ اځډب ثیبځ ُـڇ اًت ٳڈایڀبځ‬ ‫څ ‪٣‬ڀٺ ٓبٻظ اًت‪.‬‬ ‫پی ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ؿکایڂایڈ یٴی ؿیٸل ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ثلاڍ کًیـځ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی ثیبځُـڇ‬ ‫اًت‪ .‬اځډپایڀبځ څ ‪٣‬ڀٺ ٓبٻظ اًت‪ .‬څ ثـڅځایڂ ؿڅ کًیـځ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی اٿٴبځپقیل ڃیٌت‪.‬‬ ‫‪5-2‬ایوبى ثِ رٍس لیبهت ٍ اًفبق‬ ‫ثل اًبى ٯلاځ ٳلیپ ؽـاڍ ت‪٤‬بٻی ٳٌی کا ٳڈایڀبځ ثڈ ؽـا څ کڅم ٯیبٿت اڅکؿڇ څ اڃ‪٬‬ب٭ ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿک‬ ‫کعڀت ؽچیَ ؿاؽٺ ٿیٳڄـ‪« .‬څٓ ٿ‪ٙ‬ڂَ اٻْاَ‪ٕ٣‬لاهِ ٿٓڂْ یٔاْٿ‪ٙ‬ڂُ ثِبٻټَّڈ‪ ٙ‬څٓ اٻْیٓچٕٽِ اٻْاؽ‪ٙ‬لِ څٓ یٓتَّؾ‪ٙ‬قُ ٿب یٔڄْ‪ٙ٬‬ٮُ ٯُلُثبت‪ٚ‬‬ ‫‪ٙ٣‬ڄْـٓ اٻټَّڈ‪ ٙ‬څٓ ٓٓټَچات‪ ٙ‬اٻلًَّٔچٹِ وَال بِڃَّڊب ٯُلْثٓڌٌ ٻَڊٔپٕ ًٓیٔـٕؽ‪ٙ‬ټُڊٔپٔ اٻټَّڈٔ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ڈ‪ ٙ‬بِځَّ اٻټَّڈٓ ‪ُ٬َ٧‬چکٗ کٓع‪ٙ‬یپٗ»‪( .‬تچثڈ ‪/‬‬ ‫‪« .)99‬ٷلڅډى ام ایڂ ‪٣‬لهډبڍ ثبؿیڈڃِیڂ ٳٌبڃى ډٌتڄـ ٳڈ ایڀبځ ثڈ ؽـا څ کڅم کًتبؽین ؿاکڃـ‬ ‫ایڂ ٳبک کا څًیټڈ ڃنؿیٴى ثڈ ؽـا څ ٿبیڈ تچرڈ څ ؿ‪٣‬بى پیبٿجل (ّ) ٳڈ ا‪٫‬تؾبک څ ثلٳت ثنکٷى اًت‬ ‫ٿىؿاڃڄـ‪ ،‬اٷبڇ ثبُیـ ٳڈ ایڂ اڃ‪٬‬ب٭ډب ثڈ ‪ٛ‬چک ٯ‪ ٢ٜ‬ٿبیڈ تٰله اځډب ؿک پیِٸبڇ ؽـاڅڃـ اًت‪ ،‬ؽـا‬ ‫اڃبځ کا ثڈمڅؿڍ ؿک کعڀت ؽچؿ ‪٫‬لڅٿیثلؿ‪ ،‬میلا ؽـاڅڃـ اٿلمڃـڇ څ ٿڊلثبځ اًت»‪.‬‬ ‫ٿب ؿک ایڂ ایڈ تاٳیـډبى ٿت‪٤‬ـؿڍ کا ٿِبډـڇ ٿىٳڄیپ‪ .‬ٯبثٺ تچرڈ اًت ٳڈ ٳټڀڈ «اال» څ «اځ» ثلاڍ‬ ‫تاٳیـ اًت‪ .‬څ ڃین رڀټڈ «ًٓیٔـٕؽ‪ٙ‬ټُڊٔپٔ اٻټَّڈٔ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ڈ‪ »ٙ‬ثڈڅیوڇ‪٫« ،‬ى» ٳڈ څکڅؿ ؿک کعڀت اٻڊى کا‬ ‫ٿىکًبڃـ څ ؿک رڀټڈ اؽل ٳڈ ثب «اځ» اٿـڇ څ ؿڅ ٓ‪٬‬ت (‪٬٧‬چک څ کعیپ) کا فٳل ٿىٳڄـ‪ ،‬ثیبځ ٳڄڄـڇ‬ ‫تاٳیـ اًت‪ .‬پی ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ډڀڈایڂ تاٳیـډب ڃڊبیت ٻ‪ ٪ٜ‬څ کعڀت ؽـا کا ؿک ٿچکؿ ایڂ‬ ‫ؿًتڈ ثیبځ ٿیٳڄـ‪٣ .‬ټت اځ ُبیـایڂ ثبُـ ٳڈ اځډب (ثبؿیڈڃِیڄبځ) ثبایڂ ٳڈ ام ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت ٿغلڅٽ‬ ‫ثچؿڇ څ ؿک عـ ٳب‪٫‬ى ؿًتِبځ ثڈ ایبت اٻڊى څ ًؾڄبځ پیبٿجل‬ ‫(ّ)‬ ‫ڃڀیکًیـ‪ ،‬څٻی ثبم ډپ اًالٽ کا‬ ‫پقیل‪٫‬تڈ ثچؿڃـ‪ .‬څ ڃین ثبایڂ ٳڈ اٿٴبڃبت ٿبٻی ؽچثی ڃـاُتڄـ‪ ،‬څٻی ډڀیِڈ ؿک کاڇ ؽـا اڃ‪٬‬ب٭ ٿیٳلؿڃـ‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂایڂ ثبؿیڈڃِیڄبځ ڃٌجت ثڈ ُڊلڃِیڄبځ ُبیٌتٸی ډلٷچڃڈ تٰـیل څ تِچیٮ کا ؿاُتڄـ (ٿٴبکٽ‬ ‫ُیلامى‪ ،1371 ،‬د ‪.)96 ّ ،8‬‬ ‫امایڂایڈ اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ ثلاڍ څکڅؿ ثڈ کعڀت اٻڊی ثبیـ ثڈ ؽـا څ کڅم ٯیبٿتایڀبځ اڅکؿڇ څ‬ ‫اڃ‪٬‬ب٭ ٳڄیپ‪ .‬اڃ‪٬‬ب٭ ؿککاڇ ؽـا ڃتیزڈایڀبځ ثڈ ؽـا څ کڅم ٯیبٿت اًت؛ میلا اڃٌبځ ثب ثبڅک ثڈ ؽبٻٮ‬ ‫کعڀبځ څ ؿاؿٷبڇ ‪٣‬ـٻی ٳڈ ا‪٣‬ڀبٹ ډڀڈ ؿک اڃزب عٌبهکًی ٿیُچؿ‪٤ً ،‬ی ٿیٳڄـ ٳبکډبیی کا اڃزبٽ‬ صفحه 142 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪147‬‬ ‫ثـډـ ٳڈ ٿچکؿ کٗبیت ؽبٻٮ کعڀبځ ثِچؿ څ ؿک ؿاؿٷبڇ ‪٣‬ـٹ ًلثټڄـ ثبُـ څ ٿزچم څکڅؿ ثڈ کعڀت‬ ‫اٻڊی کا ثٸیلؿ‪ .‬څ اڃ‪٬‬ب٭ ؿککاڇ ؽـا ڃین ام ٳبکډبیی اًت ٳڈ اڃٌبځ کا ثڈایڂ ډـ‪ ٩‬ٿیکًبڃـ‪ .‬پیایڀبځ‬ ‫ثڈ ؽـا څ کڅم ٯیبٿت څ اڃ‪٬‬ب٭ ؿککاڇ ؽـا ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچڃـ ٳڈ ثب ثڈٳبکٷیلڍ اځډب‬ ‫ٿب ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی ٿیکًیپ‪.‬‬ ‫‪ّ 6-2‬جزت ٍ جْبد در راُ خذا‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ٯلاځ ٳلیپ اڃٌبځ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈایڀبځ‪ ،‬ډزلت څ رڊبؿ ؿک کاڇ ؽـا ثب ٿبٹ څ ربځ ٿیتچاڃـ ثڈ‬ ‫کعڀت اٻڊی ثلًـ‪« :‬اٻَّقیڂَ اٿٓڄُچا څٓ ډبرٓلُڅا څٓ ربډٓـٔڅا ‪٫‬ی ًٓجیٺِ اٻټَّڈ‪ ٙ‬ثِاَٿٕچاٻ‪ٙ‬ڊِپٕ څٓ وَڃْ‪ٌُٙ٬‬ڊِپٕ وَ‪َ٠ٕ٣‬پٔ ؿٓکٓرٓڌً‬ ‫‪ٙ٣‬ڄْـٓ اٻټَّڈ‪ ٙ‬څٓ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ ډٔپٔ اٻْ‪٬‬بئ‪ٙ‬نُڅځَ»‪( .‬تچثڈ ‪« .)20 /‬ٳٌبڃى ٳڈ ایڀبځ اڅکؿڃـ څ ډزلت ڃڀچؿڃـ څ ؿککاڇ‬ ‫ؽـا ثب ٿبٹ څ ربځ ؽچؿ رڊبؿ ٳلؿڃـ‪،‬ایڂډب ؿک پیِٸبڇ ؽـاڅڃـ ٿٰبٿى ثلتل څ ثنکٵتل ؿاکڃـ څایڂډب‬ ‫ثڈ ا‪٫‬تؾبک ثنکٷى ڃبئٺ ُـڇاڃـ»‪.‬‬ ‫ٿڄ‪٠‬چک ام اډٺای ڀبځ‪ ،‬ډزلت ٳڄڄـٷبځ څ رڊبؿ ٳڄڄـٷبځ ؿک کاڇ ؽـا ثب ٿبٹ څ ربځ صڈ ٳٌبڃی‬ ‫ډٌتڄـ؟ ؿک ت‪ٌ٬‬یل ٿزڀ‪ ٢‬اٻجیبځ ؿکایڂ ٿچکؿ صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬ٿڄ‪٠‬چک ام «اٻَّق‪ٙ‬یڂَ اٿٓڄُچا ‪ »...‬ٳٌبڃی‬ ‫ډٌتڄـ ٳڈ ؽـا کا تٔـیٮ ٳلؿڇ څ ثڈ څعـاڃیت اڅ ا‪٣‬تلا‪ ٩‬ٿیٳڄڄـ‪ .‬ٿڄ‪٠‬چک ام «څٓ ډبرٓلُڅا» ٳٌبڃی‬ ‫ډٌتڄـ ٳڈ ام څ‪ٛ‬ڂډبى ٳ‪٬‬ل ؽچؿ ثڈ ًلمٿیڂ اًالٽ ډزلت ٿیٳڄڄـ‪ .‬څ ٿٰٔچؿ ام «څٓ ربډٓـٔڅا ‪ٙ٫‬ی‬ ‫ًٓجِیٺِ اٻټَّڈ‪ »... ٙ‬ٳٌبڃی ډٌتڄـ ٳڈ ؿک ثلؽچکؿ ثب ؿُڀڄبځ ؿیڂ ًؾتیډب څ ٿِٰتډب کا تغڀٺ ٿیٳڄڄـ»‬ ‫(‪ٛ‬جلًی‪ ،‬ثی تب‪ ،‬د ‪.)24 ّ ،5‬‬ ‫ٯبثٺ تچرڈ اًت ٳڈ ؿکایڈ ث‪٤‬ـڍ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ثلاڍ اډٺایڀبځ‪ ،‬ډزلت ٳڄڄـٷبځ څ رڊبؿ ٳڄڄـٷبځ‬ ‫ؿک کاڇ ؽـا ثب ٿبٹ څ ربځ‪ً ،‬ڈ ثِبکت ٿیؿډـ ٳڈ ڃؾٌتیڂ ثِبکت کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی اًت‪.‬‬ ‫«یٔجِِّٓلُډٔپٕ کٓث‪ٜ‬ڊٔپٕ ثِلَعٕڀٓڌٍ ٿ‪ٙ‬ڄْڈٔ څ کٗچاځ څٓ رٓڄَّبت‪ ٚ‬ٻَڊٔپٕ ‪ٙ٫‬یڊب ڃَ‪ٙ٤‬یپٗ ٿٰٔ‪ٙ‬یپٗ»‪( .‬تچثڈ ‪.)21 /‬‬ ‫پی ثل اًبًبًیڂایبت ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈایڀبځ‪ ،‬ډزلت څ رڊبؿ ؿک کاڇ ؽـا ثب ٿبٹ څ ربځ‪ ،‬ام‬ ‫اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچڃـ ٳڈ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ اڃڊب ثڈ کعڀت اٻڊی ٿیکًیپ‪.‬‬ ‫‪ 7-2‬تمَا‬ ‫تٰچا ام ٿچٗچ‪٣‬بت ٿڊڀیاًت ٳڈ اڃٌبځ ؿک اٿل تلثیت ډل ٷن ثیڃیبم ام اځ ڃیٌت‪ .‬ٯلاځ ڃین ثڈ‬ ‫‪٣‬ڄچاځ ٳتبه تلثیت ثٌیبک ثڈ اځ تاٳیـ ٳلؿڇ اًت‪ .‬تٰچا ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچؿ؛ صچځ‬ ‫څٯتیایبت ٯلاځ کا ثلکًی ٿیٳڄیپ‪ ،‬ٿیثیڄیپ ٳڈ تٰچا ام اډڀیت میبؿڍ ثلؽچکؿاک اًت‪ .‬څٻی ثبایڂ‬ صفحه 143 ‫‪ٔ٫ 148‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫عبٹ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ٿلاتت ثبالتل ثڈ ‪٣‬ڄچاځ څاً‪ٜ‬ڈ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیُچؿ‪ .‬یٴی ام اځ ٿلاتت ثبالتل کعڀت‬ ‫اٻڊی اًت‪ .‬ؿک ٯلاځ ٳلیپ صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬څٓاتَُّٰچا ٻَ‪ٓ٤‬ټَّٴُپٕ تُلْعٓڀٔچځَ»‪( .‬اڃ‪٤‬بٽ ‪.)155 /‬ایبت ؿیٸلڍ‬ ‫ڃین ثلایڂ ٿٌئټڈ ؿالٻت ٿیٳڄـ‪( .‬ا‪٣‬لا‪ ،63 / ٩‬یی ‪ ،45 /‬عزلات ‪ .)10‬امایڂایبت ٿی‪٫‬ڊڀیپ ٳڈ‬ ‫ثلاڍ ؿًتیبثی ثڈ کعڀت اٻڊی ثبیـ تٰچا ؿاُتڈ ثبُیپ‪ .‬پی تٰچا یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٳڈ‬ ‫ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځ‪ ،‬ٿیتچاځ ثڈ کعڀت اٻڊی کًیـ‪.‬‬ ‫ؿکایڈ ؿیٸل صڄیڂ ٿیؽچاڃیپ‪« :‬څٓ ٻَچٕ وَځَّ وَډٕٺَ اٻْٴ‪ٙ‬تبهِ اٿٓڄُچا څٓ اتََّٰچٕا ٻَٴَ‪َّ٬‬لْڃب ‪ٓ٣‬ڄْڊٔپٕ ًٓیِّئبت‪ٙ‬ڊِپٕ څٓ ٻَاَؿٕؽَټْڄبډٔپٕ‬ ‫رٓڄَّبت‪ ٙ‬اٻڄَّ‪ٙ٤‬یپِ»‪( .‬ٿبئـڇ ‪ .)65 /‬امایڂایڈ ڃین ثڈایڂ ٿٌئټڈ پی ٿیثلیپ ٳڈ ؽـاڅڃـ ثڈ ؽب‪ٛ‬ل تٰچاڍ‬ ‫ثڄـٷبڃَ ثب اځډب ثب کعڀتَ ک‪٫‬تبک ٿیٳڄـ‪ .‬صچځ پچُبڃـځ ثـڍډب څ ٷڄبډبځ ثڄـٷبڃَ څ ؿاؽٺ ٳلؿځ‬ ‫اځډب ثڈ ثڊِت ٳڈ پل ام ڃ‪٤‬ڀتډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬اًت‪ ،‬ثـڅځ کعڀت اٿٴبځپقیل ڃیٌت‪ .‬پی ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ‬ ‫تٰچا ٳڈ یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٿیتچاځ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بیی ٳڈ کعڀت اٻڊی اًت ؿًتیب‪٫‬ت‪.‬‬ ‫‪ 8-2‬سوبت‬ ‫ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ؿک ٯلاځ ٳلیپ ام کعڀت څاً‪٤‬ڈ ؽچیَ ثغج ٿیٳڄـ څ ُلای‪ ٚ‬کًیـځ څ ثڈ ؿًت‬ ‫اڅکؿځ اځ کا ڃین ثیبځ ٿیٳڄـ‪« :‬څٓ اٳْتُتٕ ٻَڄب ‪ٙ٫‬ی ډق‪ٙ‬ڇ‪ ٙ‬اٻـ‪ٜ‬ڃْیب عٌٓٓڄَڌً څٓ ‪ٙ٫‬ی اٻْاؽ‪ٙ‬لَڋِ بِڃَّب ډٔـٕڃببِٻَیٕٲٓ ٯبٹَ ‪ٓ٣‬قاثِی‬ ‫وُٓ‪ٙ‬یتٔ ثِڈ‪ ٙ‬ٿٓڂْ وَُبءٔ څٓ کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ی څًٓ‪ٓ٤ٙ‬تٕ ٳُٺَّ َُیٕء‪ٌَٓ٫ ٚ‬اَٳْتُجٔڊب ٻ‪ٙ‬ټَّق‪ٙ‬یڂَ یٓتَُّٰچځَ څٓ یٔاْتُچځَ اٻنَّٳبڋَ څٓ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ ډٔپٕ‬ ‫ثِایبت‪ٙ‬ڄب یٔاْٿ‪ٙ‬ڄُچځَ»‪( .‬ا‪٣‬لا‪ .)156 /٩‬ؿکایڂایڈ ع٘لت ٿچًی (‪ )١‬ام ؽـاڅڃـ ٿیؽچاډـ ٳڈ ؿک ؿڃیب څ‬ ‫اؽلت ثڈ اځډب عٌڄڈ ثـډـ‪ .‬تچثڈ څ ثبمٷِت ؽچؿُبځ کا ڃین یبؿاڅکڍ ٿیٳڄـ‪ .‬ؿک رچاه اڅ ؽـاڍ‬ ‫ٳلیپ ډپ ‪٣‬قاه څ ډپ کعڀت څاً‪٤‬ڈ ؽچیَ کا ثیبځ ٿیٳڄـ‪ .‬څ ؿک پبیبځایڈ ُلای‪ ٚ‬کًیـځ ثڈایڂ‬ ‫کعڀت څاً‪٤‬ڈ کا فٳل ٿیٳڄـ‪ .‬څ اځ ُلای‪٣ ٚ‬جبکتاڃـ ام‪ :‬تٰچا‪ ،‬مٳبت څایڀبځ اڅکؿځ ثڈایبت اٻڊی‪.‬‬ ‫اٿب ٿڄ‪٠‬چک ام تٰچا‪ ،‬مٳبت څایڀبځ ثڈایبت اٻڊی صیٌت؟ ثڈایڂ ًااٹ صڄیڂ پبًؼ ؿاؿڇ ُـڇ اًت‪:‬‬ ‫ٿڄ‪٠‬چک ام «ٻ‪ٙ‬ټَّق‪ٙ‬یڂَ یٓتَُّٰچځَ» ٳٌبڃی اًت ٳڈ ام ٷڄبډبځ څ تلٱ څارجبت ؿڅکى ٿىٳڄڄـ‪ .‬ؿک رڀټڈ «څٓ‬ ‫یٔاْتُچځَ اٻنَّٳبڋَ» ٿڄ‪٠‬چک ام مٳبت عٮ ٿبٻی څ یب ٿ‪ٜ‬ټٮ اڃ‪٬‬بٯی اًت ٳڈ ؿک کاڇ ؽـا ؿاؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ‬ ‫ثچاً‪ٜ‬ڈ اځ ٿبٹ میبؿ‪ ،‬ٿ‪٬‬بًـ ارتڀب‪ ١‬آالط څ ڃچاٯْ اځ تٴڀیٺ ٿیُچؿ‪ .‬څ ٿڄ‪٠‬چک ام «څٓ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ ډٔپٕ‬ ‫ثِایبت‪ٙ‬ڄب یٔاْٿ‪ٙ‬ڄُچځَ» تٌټیپ ُـځ ؿک ٿٰبثٺ تڀبٽایبت څ ڃِبڃڈډبیی اًت ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؽـاڅڃـ کًیـڇ اًت‪.‬‬ ‫صڈ اځایبت ٿبڃڄـ ٿ‪٤‬زنڇډبڍ ٿچًى څ ‪٣‬یٌى څ کًچٹ ؽـا‬ ‫(ّ)‬ ‫ٿ‪٤‬زنڇ ثبُـ څ صڈ ایڄٴڈ ٿبڃڄـ‬ ‫ُلای‪ ٢‬څ ؿًتچکات ٿچًى څ ؿًتچکات ًبیل اڃجیبء (‪ )١‬اعٴبٽ اًڀبڃى ثبُـ‪ .‬څ صڈ ؽچؿ اڃجیبء ثبُڄـ‬ ‫څ یب ڃِبڃڈاڍ ام ڃِبڃڈډبڍ ڃجچت ثبُـ‪ ،‬ٿبڃڄـ ڃِبڃڈډبڍ ع٘لت ٿغڀـ‬ ‫(ّ)‬ ‫ٳڈ ؽـاڅڃـ ؿک ٳتبه‬ ‫ٿچًى څ ‪٣‬یٌى اځډب کا فٳل ٳلؿڇ اًت‪ .‬ډڀڈ ایڂډب ایبت ؽـاڅڃـ ډٌتڄـ ٳڈ ثل ډڀڈ څارت اًت‬ صفحه 144 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪149‬‬ ‫ٳڈ ثڈ اځډبایڀبځ اڅکؿڇ‪ ،‬ؿک ٿٰبثٺ اځډب تٌټیپ ُـڇ څ اځډب کا تٴقیت ڃٴڄـ (‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبیى‪ ،1390 ،‬د ‪،8‬‬ ‫ّ ‪ )277‬څایڂ ٳڈ ؽـاڅڃـایڂ ُلای‪ ٚ‬کًیـځ ثڈ کعڀت څاً‪٤‬ڈ کا ؿک ٿٰبثٺ ‪٣‬قاه ؽچیَ اڅکؿڇ‬ ‫اًت‪ ،‬ٿیتچاڃیپ ڃتیزڈ ثٸیلیپ ٳڈ ٳٌبڃی ٳڈ ؿاکاڍایڂ ُلای‪ ٚ‬ڃجبُڄـ ثڈ ‪٣‬قاه اٻڊی ٿجتال ٿیُچڃـ‪.‬‬ ‫ؿکڅاٯ‪ ٢‬ؿکایڂای ڈ ډپ ثڈ ُلای‪ ٚ‬کًیـځ ثڈ کعڀت څاً‪٤‬ڈ اٻڊی څ ډپ ُلای‪ُ ٚ‬بیٌتٸی ٿجتال ُـځ ثڈ‬ ‫‪٣‬قاه اٻڊی فٳلُـڇ اًت‪ .‬اځډب ڃین ‪٣‬جبکتاڃـ ام‪ :‬ثبتٰچا ڃجچؿځ‪ ،‬پلؿاؽت ڃٴلؿځ مٳبت څایڀبځ‬ ‫ڃیبڅکؿځ ثڈایبت اٻڊی‪.‬‬ ‫پی ڃتیزڈ ٷل‪٫‬تڈ ٿیُچؿ ٳڈ مٳبت‪ ،‬تٰچا څایڀبځ ثڈایبت اٻڊی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچڃـ‬ ‫ٳڈ ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځډب ٿیتچاڃیپ ثڈ کعڀت اٻڊی ثلًیپ‪.‬‬ ‫‪ 9-2‬رسیذى ثِ همبم هحسٌیی ٍ ًیىَوبری‬ ‫ؿک ٯلاځ اٿـڇ اًت ٳڈ ٿغٌڄیڂ ڃنؿیٲ ثڈ کعڀت اٻڊی ډٌتڄـ‪« :‬اؿٕ‪ٔ٣‬چا کٓث‪ٛ‬ٴُپٕ تََ٘لُّ‪٣‬بً څٓ ؽُ‪ْ٬‬یٓڌً بِڃَّڈٔ ال‬ ‫یٔغ‪ٙ‬ت‪ ٜ‬اٻْڀٔ‪ٕ٤‬تَـ‪ٙ‬یڂَ څٓ ال تُ‪ٌْٙ٬‬ـٔڅا ‪ٙ٫‬ی اٻْاَکِٕٕ ثٓ‪ٕ٤‬ـٓ بِٕٓالع‪ٙ‬ڊب څٓ اؿٕ‪ٔ٣‬چڇٔ ؽَچٕ‪٫‬بً څٓ ‪َٛ‬ڀٓ‪٤‬بً بِځَّ کٓعٕڀٓتٓ اٻټَّڈ‪ ٙ‬ٯَلِیتٗ‬ ‫ٿ‪ٙ‬ڂَ اٻْڀٔغٌٕ‪ٙ‬ڄ‪ٙ‬یڂَ»‪( .‬ا‪٣‬لا‪.)56-55 / ٩‬‬ ‫ؿکایڄزب ٯجٺ ام ډڀڈصین ٿیؽچاډیپ ثـاڃیپ ٳڈ ٿغٌڄیڂ صڈ ٳٌبڃی ډٌتڄـ؟ څ ؿاکاڍ صڈ‬ ‫څیوٷیډبیی ډٌتڄـ ٳڈ ٿِڀچٹ کعڀت اٻڊی ٿیُچڃـ؟‬ ‫کا‪٧‬ت ؿک ٿ‪٬‬لؿات صڄیڂ ٿیڃچیٌـ‪« :‬اعٌبځ ثلتل ام ‪٣‬ـاٻت اًت‪ ،‬میلا ‪٣‬ـاٻت اځ اًت ٳڈ اڃٌبځ‬ ‫صینڍ کا ٳڈ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈاٍ اًت‪ ،‬ٿیؿډـ څ ٳڀتل ام اځ کا ٳڈ عٮ اڅًت ٿیٷیلؿ‪ ،‬څٻی اعٌبځایڂ اًت‬ ‫ٳڈ اڃٌبځ ثیِتل ام څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ ؽچیَ کا ٿیؿډـ څ ٳڀتل ام عٮ ؽچیَ کا ٿیٷیلؿ» (کا‪٧‬ت آ‪٬‬ڊبڃى‪،‬‬ ‫‪.)236 ّ ،1412‬‬ ‫اٿب ؿک ٯلاځ ٳلیپ څیوٷیډبڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ ثلاڍ ٿغٌڄیڂ فٳل ُـڇ اًت ٳڈ ثڈ ثلؽی ام اځډب اُبکڇ‬ ‫ٿیٳڄیپ‪:‬‬ ‫«اٻپ ت‪ٙ‬ټْٲٓای بتٔ اٻْٴ‪ٙ‬تبهِ اٻْغٓٴ‪ٙ‬یپِ ډٔـىٖ څٓ کٓعٕڀٓڈٖ ٻ‪ٙ‬ټْڀٔغٌٕ‪ٙ‬ڄ‪ٙ‬یڂَ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ یٰٔ‪ٙ‬یڀٔچځَ اٻٔ‪ٛ‬الڇٓ څٓ یٔاْتُچځَ اٻنَّٳبڇٓ څٓ‬ ‫ډٔپٕ ثِبٻْاؽ‪ٙ‬لَڇ‪ ٙ‬ډٔپٕ یٔچٯ‪ٙ‬ڄُچځَ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ ‪ٓ٣‬ټى ډٔـىٖ ٿ‪ٙ‬ڂْ کٓثِّڊِپٕ څٓ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ ډٔپٔ اٻْڀٔ‪ْ٬‬ټ‪ٙ‬غٔچځَ»‪( .‬ٻٰڀبځ ‪)5-1 /‬‬ ‫ؿکایڂایڈ اٯبٿڈ ڃڀبم‪ ،‬اؿاڍ مٳبت څ یٰیڂ ثڈ اؽلت ام څیوٷیډبڍ ٿغٌڄیڂ ُڀلؿڇ ُـڇ اًت‪ .‬څ‬ ‫ربٻت اًت ٳڈ ؿکایڈ ًلاڃزبٽ اځډب ڃین ثیبځ ُـڇ اًت ٳڈ ؿکڃتیزڈ ؿاکا ثچؿځ ثڈایڂ څیوٷیډب ام‬ ‫ډـایت پلڅکؿٷبک ثلؽچکؿاک ٷِتڈ څ کًتٸبک ٿیُچڃـ‪.‬‬ صفحه 145 ‫‪ٔ٫ 151‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫څ ؿکایڈ ٿچکؿثغج ٿب ڃین ثڈ څیوٷیډبڍ ٿغٌڄیڂ اُبکڇ ٿیُچؿ‪ .‬صڄبڃضڈ ؿک ت‪ٌ٬‬یل «اٻڀیناځ» صڄیڂ‬ ‫اٿـڇ اًت‪« :‬ا‪٣‬تـاٹ ؿک ‪٣‬جبؿت څ ؿڅکڍ ام ‪ٌ٫‬بؿ ؿککڅڍ مٿیڂ ث‪٤‬ـ ام آالط اځ کا «اعٌبځ» ڃبٿیـڇ‬ ‫څ ا‪٫‬لاؿى کا ٳڈ ایڂ ؿًتچکات کا ٯجچٹ ٳلؿڇ څ ‪٣‬ڀٺ ٿیٳڄڄـ «ٿغٌڄیڂ» ٿیؽچاڃـ‪ ،‬ٳڈ کعڀت ؽـا‬ ‫ڃنؿیٲ ثڈ اڃبځ اًت» (‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبیى‪ ،1390 ،‬د ‪.)160 ّ ،8‬‬ ‫پی ڃتیزڈ ٷل‪٫‬تڈ ٿیُچؿ ٳڈ ثل اًبًبًیڂایڈ ثب ٿغٌڂ څ ڃیٴچٳبک ثچؿځ ڃنؿیٲ ثڈ کعڀت اٻڊی‬ ‫ٿیُچیپ څ ٿیتچاڃیپ ثڈ اځ ثلًیپ‪.‬‬ ‫‪ 11-2‬ضىزگشاری‬ ‫ام ایڂ رڊت ٳڈ ثڈ څًیټڈ ُٴلٷناکڍ ثڈ کعڀت اٻڊی ٳڈ ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی اًت ٿیکًیپ‪ ،‬اځ کا ؿک‬ ‫فیٺ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اڅکؿڇایپ‪ .‬اٻجتڈ ٿڀٴڂ اًت ٷ‪٬‬تڈ ُچؿ ُٴلٷناکڍ کاڇ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی‬ ‫اًت‪ .‬اٻجتڈ ایڂ ٿڄب‪٫‬بت ڃـاکؿ ثب ایڂ ٳڈ ډـ‪ ٩‬ډپ ثبُـ؛ صلا ٳڈ ُٴل المٿڈ ډڀڈ ڃ‪٤‬ڀتډبیی اًت‬ ‫ٳڈ ؽـاڅڃـ ثڈ ثڄـٷبځ ؿاؿڇ اًت‪ .‬ډڀضڄیڂ ُٴلٷناکڍ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ ثڄـٷی اًت صڈ ثڈ ٳڀبٹ ثلًبڃـ یب‬ ‫ڃلًبڃـ‪ .‬څ ام ًچڍ ؿیٸل ‪٣‬بٿټی اًت ثلاڍ کُـ څ ت‪٤‬بٻی اڅ‪« .‬ٯبٹَ ډقا ٿ‪ٙ‬ڂْ ‪َْ٘٫‬ٺِ کٓثِّی ٻ‪ٙ‬یٓجٕټُچٓڃی وَوَُْٴُلُ‬ ‫وَٽٕ وَٳْ‪ُ٬‬ل»‪( .‬ڃڀٺ ‪ .)40 /‬ایڈ ُٴل کا ډـ‪ ٩‬ٯلاک ٿیؿډـ ؿک ثلاثل ‪٘٫‬ٺ ؽـاڅڃـ‪.‬‬ ‫ُٴلٷناکڍ ام ٿچٗچ‪٣‬بت ٿڊڀیاًت ٳڈ اڃٌبځ ڃجبیـ ام اځ ‪٬٧‬ټت ٳڄـ‪ُ .‬ٴل ٻ‪٠٬‬ی څ ‪٣‬ڀټی ام‬ ‫اٯٌبٽ ُٴل اًت‪ُ .‬ٴل ‪٣‬ڀټی اځ اًت ٳڈ اڃٌبځ ڃ‪٤‬ڀتډبیی کا ٳڈ ؿک ؿًت ؿاکؿ‪ ،‬ؿک کاڇ کٗبیت‬ ‫اٻڊی ام اځډب اًت‪٬‬بؿڇ ٳڄـ‪ .‬ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ام ڃ‪٠‬ل ٯلاځ ؽـاڅڃـ ثیڃیبم ام ُٴلٷناکڍ اڃٌبځډب اًت‪.‬‬ ‫ُٴلٷناکڍ اځډب ثڈ ڃ‪ ٢٬‬ؽچؿُبځ اًت‪« .‬څٓ ٿٓڂ َُٴَلَ ‪َ٫‬هِڃَّڀٓب یِْٓٴُلُ ٻ‪ٙ‬ڄَ‪ٌْٙ٬‬ڈ»‪( .‬ڃڀٺ ‪.)40 /‬‬ ‫ؿک ٯلاځ صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬څٓ بِفْ تَاَفَّځَ کٓث‪ٜ‬ٴُپٕ ٻَئ‪ٙ‬ڂْ َُٴَلْتُپٕ ٻَاَمِیـٓڃَّٴُپٕ څٓ ٻَئ‪ٙ‬ڂْ ٳَ‪َ٬‬لْتُپٕ بِځَّ ‪ٓ٣‬قاثِی ٻََِـ‪ٙ‬یـٗ»‪.‬‬ ‫(اثلاډیپ ‪ .)7 /‬امایڂایڈ ثڈ ؿًت ٿیایـ ٳڈ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ثل اًبى کعڀت څاً‪٤‬ڈ ؽچیَ‬ ‫ڃ‪٤‬ڀتډبڍ میبؿڍ کا ثڈ اڃٌبځډب ؿاؿڇ اًت‪ .‬څ ڃین ام کڅڍ کعڀتَ ثڈ اځډب ٿی‪٫‬لٿبیـ ٳڈ اٷل ؿک‬ ‫ٿٰبثٺایڂ ڃ‪٤‬ڀتډب ُٴل ٳڄڄـ‪ ،‬ؽچؿ اځډب کا ٿیا‪٫‬نایـ؛ ی‪٤‬ڄی ٿٰبٽ څ ؿکرڈ اځډب کا ثیِتل ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ٯبثٺ تچرڈ اًت ٳڈ ؽـاڅڃـ کعیپ اًت ٳڈ ڃ‪٤‬ڀتډبیَ کا ثـڅځایڂ ٳڈ ٿب ام اڅ ؿکؽچاًت‬ ‫ٳڄیپ‪ ،‬ثڈ ٿب ‪ٜ٣‬ب ٳلؿڇ اًت‪ .‬ڃین ثڈ ٿب ا‪٣‬الٽ ٿیٳڄـ ٳڈ اٷل ؿک ٿٰبثٺایڂ ڃ‪٤‬ڀتډبیی ٳڈ ثڈ ٿب ؿاؿڇ‬ ‫اًت‪ُ ،‬ٴلٷناک ثبُیپ‪ ،‬ٿٰبٽ څ کتجڈ ؽچؿ ٿب کا ٿیا‪٫‬نایـ‪.‬ایڂ ڃِبځ ؿډڄـڇ کعڀت اٻڊی اًت؛ صچځ‬ ‫ثب ؿاؿڇډبڍ ؽچؿٍ ٿیؽچاډـ ٿب کا ثڈ کعڀتَ ثلًبڃـ‪.‬‬ صفحه 146 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪151‬‬ ‫ؿک ثؾَ اؽلایڈ ٿی‪٫‬لٿبیـ‪ :‬څٻی اٷل ثڈ ربڍ ُٴل ٳ‪٬‬ل ٳڄڄـ‪٣ ،‬قاه ٿڂ ُـیـ اًت؛ ی‪٤‬ڄی ؽچؿ‬ ‫کا امایڂ کعڀت ثنکٵ ؿڅک ڃٸڈ ٿیؿاکڃـ‪ .‬څاهڇ ‪٣‬قاه ؿک ٿٰبثٺ کعڀت ٯلاک ٿیٷیلؿ څ ؿک څاٯ‪٢‬‬ ‫‪ٰ٫‬ـاځ کعڀت اًت‪ .‬پی امایڂایڈ اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ اڃٌبځ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ ُٴلٷناکڍ ٿیتچاڃـ کعڀت‬ ‫اٻڊی کا ثل ؽچؿٍ رقه څ ثـڅځ اځ ؽچؿ کا ام کعڀت اٻڊی ٿغلڅٽ ٳڄـ‪.‬‬ ‫ربٻت ایڄٴڈ ؿک ٿچکؿ ُٴل ثب ٓلاعت ٿىٷچیـ «ٻَاَمِیـٓڃَّٴُپٕ»‪ .‬اٿب ؿک ٿچکؿ ٳ‪٬‬لاځ ڃ‪٤‬ڀت ڃڀىٷچیـ‬ ‫ُڀب کا ٿزبمات ٿىٳڄپ ثټٴڈ تڄڊب ٿىٷچیـ «‪٣‬قاه ٿڂ ُـیـ اًت» څ ایڂ ت‪٬‬بڅت ت‪٤‬جیل ؿٻیٺ ثل‬ ‫ڃڊبیت ٻ‪ ٪ٜ‬پلڅکؿٷبک اًت (ٿٴبکٽ ُیلامى‪ ،1371 ،‬د ‪.)274 ّ ،10‬‬ ‫عٰی ٳڈ اڃٌبځ ڃٌجت ثڈ کعڀت ؽـا ؿاکؿ ثلؽچکؿاکڍ ام ٿ‪٠‬بډل کعڀت اًت څ څارجی ٳڈ ؿک‬ ‫اکتجب‪ ٙ‬ثب ؽـاڅڃـ ٿتچرڈ اڅ ٿیُچؿ (ُٴل) ایڂ ٿ‪٠‬بډل کعڀت اًت‪ .‬صڄیڂ ُٴلڍ ڃین ثب ُڄبؽت‬ ‫ایڂ ٳڈ ایڂ ڃ‪٤‬ڀتډب ام اځ ؽـاڅڃـ اًت څ ًپی اتؾبف ٿچٗ‪٢‬ٷیلڍ ؿکڅڃی ؿک ثلاثل ؽـاڅڃـڍ ٳڈ‬ ‫ایڂ ډڀڈ ٿ‪٠‬بډل کعڀت کا ؿک اؽتیبک اڅ ٯلاک ؿاؿڇ اًت (اٿتڄبځ ؿکڅڃی ؿک ثلاثل ؽـاڅڃـ ثڈ ؽب‪ٛ‬ل‬ ‫څرچؿ ایڂ ڃ‪٤‬ڀتډب) څ ث‪٤‬ـ ام اځ ا‪٣‬تلا‪ ٩‬ثڈ ایڂ ڃ‪٤‬ڀتډب ثب مثبځ ٯبٹ څ ًلاڃزبٽ اًت‪٬‬بؿڇ ٳلؿځ ام‬ ‫ایڂ ڃ‪٤‬ڀتډب اځٷچڃڈ ٳڈ ؽـاڅڃـ ؿًتچک ؿاؿڇ اًت تغٰٮ ٿییبثـ‪ .‬څ صچځ ثؾِی ام ایڂ اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٳلؿځ ام ڃ‪٤‬ڀتډب ؿک اکتجب‪ ٙ‬ثب ثڄـٷبځ څ ا‪٫‬لیـٷبځ ؽـاڅڃـ اًت‪ ،‬ثڄبثلایڂ څارت څ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ اڃٌبځ‬ ‫ؽچؿثڈؽچؿ ُبؽڈاڍ ؿیٸل ثڈ ؽچؿ ٿیٷیلؿ څ اځ ایڂ ٳڈ اڅ ثبیـ اځ ڃ‪٤‬ڀتډب کا ؿک اکتجب‪ ٙ‬ثب ثڄـٷبځ‬ ‫ؽـا ثڈٳبکٷیلؿ؛ ی‪٤‬ڄی اڅ ډپ ثبیـ ڃٌجت ثڈ ثڄـٷبځ ؽـا کعیپ ثبُـ‪ .‬ثل ایڂ اًبى اًت ٳڈ ٿاٿڄیڂ‬ ‫ڃٌجت ثڈ ډپ کعیپ ډٌتڄـ‪( :‬کعڀبء ثیڄڊپ) (ًجغبڃی‪.)122 ّ ،1387 ،‬‬ ‫پی ُٴلٷناکڍ یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٳڈ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ اځ ٿیتچاځ ثڈ کعڀت اٻڊی کًیـ‪.‬‬ ‫‪ 11-2‬اهیذٍار ثَدى ثِ رحوت الْی‬ ‫اٿیـڅاک ثچؿځ اڃٌبځ اځٯـک اډڀیت ؿاکؿ ٳڈ اٷل یٴی ‪٫‬بٯـ اځ ثبُـ‪ ،‬مڃـٷیاٍ ثیٿ‪٤‬ڄب ٿیُچؿ‪ .‬څ‬ ‫اڃٌبځ ثب اٿیـ مڃـڇ اًت‪ .‬ؽـاڅڃـ کعڀبځ ڃین ؿک ٯلاځ ٳلیپ ثڄـٷبڃَ کا ام ڃچٿیـ ُـځ ام کعڀت‬ ‫اٻڊی ڃڊی ٿیٳڄـ‪« .‬یب ‪ٙ٣‬جبؿ‪ٙ‬ڍٓ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ وًَٕلَ‪ُ٫‬چا ‪ٓ٣‬ټى وَڃْ‪ٌُٙ٬‬ڊِپٕ ال تَْٰڄَ‪ُٜ‬چا ٿ‪ٙ‬ڂْ کٓعٕڀٓڌِ اٻټَّڈ‪ ٙ‬بِځَّ اٻټَّڈٓ یٓ‪ٙ٬ْ٨‬لُ اٻقُّڃُچهٓ‬ ‫رٓڀ‪ٙ‬ی‪٤‬بً بِڃَّڈٔ ډٔچٓ اٻْ‪ُ٬َ٨‬چکٔ اٻلَّع‪ٙ‬یپٔ»‪( .‬مٿل ‪.)53 /‬‬ ‫ؿکایڂایڈ ا‪٫‬نڅځ ثل ڃڊی ام ڃچٿیـڍ ام کعڀت اٻڊی‪ ،‬ثڈ ٓ‪٬‬بت ٿ‪٬٨‬لت څ کعڀت ؽـاڅڃـ اُبکڇ‬ ‫ٿیُچؿ‪ .‬څایڂ ڃِبڃٸل اځ اًت ٳڈ اڃٌبځ ثب اٿیـڅاک ثچؿځ ٿیتچاڃـ ثڈ کعڀت ؽـاڅڃـ ثلًـ‪.‬‬ صفحه 147 ‫‪ٔ٫ 152‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫څ ؿکایڈ ؿیٸل ٳٌبڃی ٳڈ ام کعڀت اٻڊی ڃچٿیـ ٿیُچڃـ‪ ،‬تڊـیـ ثڈ ‪٣‬قاه ُـڇاڃـ‪« .‬څٓ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ ٳَ‪َ٬‬لُڅا‬ ‫ثِای بت‪ ٙ‬اٻټَّڈ‪ ٙ‬څٓ ٻ‪ٰٙ‬بئ‪ٙ‬ڈ‪ ٙ‬وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ یٓئ‪ٌٔٙ‬چا ٿ‪ٙ‬ڂْ کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ی څٓ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ ٻَڊٔپٕ ‪ٓ٣‬قاهٗ وَٻ‪ٙ‬یپٗ»‪٣( .‬ڄٴجچت ‪ .)23 /‬ؿکڅاٯ‪٢‬‬ ‫ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈایڂایڈ ثلاڍ ثیبځایڈ «یٔ‪ٓ٤‬قِّهٔ ٿٓڂْ یِٓبءٔ څٓ یٓلْعٓپٔ ٿٓڂْ یِٓبءٔ» (‪٣‬ڄٴجچت ‪ )21 /‬اًت؛‬ ‫ی‪٤‬ڄی ؽـاڅڃـ ثڈ ډڀڈ پیبٽ ٿیؿډـ ٳڈ ٳٌی ٳڈ ٿیؽچاډـ ام ‪٣‬قاه اٻڊی ثڈ ؿڅک ٿبڃـ څ ثڈ کعڀت‬ ‫اٻڊی ثلًـ‪ ،‬ڃجبیـ ڃچٿیـ ُچؿ‪.‬‬ ‫ڃین ؽـاڅڃـ کعیپ ؿکایڈ ؿیٸلڍ ام مثبځ ع٘لت ی‪ٰ٤‬چه (‪ )١‬ثڈ ‪٫‬لمڃـاڃَ ؿًتچک ثڈ ٿایچى‬ ‫ڃِـځ ام کعڀت اٻڊی ٿیؿډـ‪« :‬څٓ التَیٕأًَچا ٿ‪ٙ‬ڂْ کٓڅٕطِ اٻټَّڈ‪ ٙ‬بِڃَّڈٔ الیٓیٕاَىٔ ٿ‪ٙ‬ڂْ کٓڅٕطِ اٻټَّڈ‪ ٙ‬بِٻَّب اٻَْٰچٕٽٔ‬ ‫اٻْٴب‪ٙ٫‬لُڅځَ»‪( .‬یچً‪ .)87 / ٪‬ؿکایڂایڈ ًجت ٿایچى ُـځ ام کعڀت اٻڊی ثیبځ ُـڇ اًت ٳڈ اځ ډپ‬ ‫ٳ‪٬‬ل اًت‪ .‬پی اډٺایڀبځ ډلٷن ڃجبیـ ام کعڀت اٻڊی ٿایچى ُچڃـ‪ .‬ثټٴڈ ؿک ډل ُلای‪ٜ‬ی ثبیـ یٲ‬ ‫مڃـٷی ًلُبک ام اٿیـ ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ .‬صچځ رڄبیت ‪٫‬لمڃـاځ ی‪ٰ٤‬چه (‪ )١‬ٿِؾْ اًت‪ .‬څٻی ثبم ثڈ‬ ‫اځډب ٿی‪٫‬لٿبیـ ٳڈ ڃجبیـ ڃچٿیـ ُچیـ‪.‬‬ ‫ام ډڀڈایڂایبت ٿی‪٫‬ڊڀیپ ٳڈ ؽـاڅڃـ ثڈډیشڅرڈ ڃڀیؽچاډـ ٳڈ ثڄـٷبڃَ ام کعڀت اڅ ٿایچى‬ ‫ُچڃـ‪.‬‬ ‫پی اٿیـڅاک ثچؿځ ثڈ کعڀت ؽـاڅڃـ څ ‪٣‬ـٽ ڃچٿیـڍ ام اځ‪ ،‬یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه‬ ‫ٿیُچؿ ٳڈ ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځ‪ ،‬ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی ٿیکًیپ‪.‬‬ ‫‪ 12-2‬حسی ظی داضتی ثِ خذاًٍذ‬ ‫ډڀبځٯـک ٳڈ عٌڂ ‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ ؽـاڍ کعیپ ؽچه اًت‪ً ،‬چء‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ اڅ ڃین ثـ اًت‪.‬‬ ‫صڄبڃضڈ ؽـاڍ ت‪٤‬بٻی ؿک ٯلاځ ٳلیپ ام ٿزبمات اځډب ؽجل ٿیؿډـ‪« :‬څٓ یٔ‪ٓ٤‬قِّهٓ اٻْڀٔڄب‪ٰٙٙ٫‬یڂَ څٓ اٻْڀٔڄب‪ٰٙ٫‬بت‪ٙ‬‬ ‫څٓ اٻْڀِْٔلِٳ‪ٙ‬یڂَ څٓ اٻْڀِْٔلِٳبت‪ ٙ‬اٻ‪َّ٠‬بڃِّیڂَ ثِبٻټَّڈ‪َٟ ٙ‬ڂَّ اٻٌ‪ٛ‬چٕء‪ٓ٣ ٙ‬ټَیٕڊِپٕ ؿائ‪ٙ‬لَڋُ اٻٌ‪ٛ‬چٕء‪ ٙ‬څٓ ‪َٙ٘٧‬تٓ اٻټَّڈٔ ‪ٓ٣‬ټَیٕڊِپٕ څٓ ٻَ‪ٓ٤‬ڄَڊٔپٕ څٓ‬ ‫وَ‪ٓ٣‬ـ‪ ٛ‬ٻَڊٔپٕ رٓڊٓڄَّپٓ څٓ ًبءٓتٕ ٿٓٔ‪ٙ‬یلاً»‪٫( .‬تظ ‪ .)6 /‬امایڂایڈ ثڈ ؿًت ٿیایـ ٳڈ ‪٣‬چاٿٺ ًچء‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ‬ ‫ؽـاڅڃـ ڃ‪٬‬ب٭ څ ُلٱ اًت‪.‬‬ ‫څ ڃین ٿزبماتی کا ثلاڍ اځډب ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ اًت ٳڈ امایڂ ٯلاکڃـ‪ :‬ثب عچاؿث ثـ کڅثڈکڅ ٿیُچڃـ‪.‬‬ ‫ٿِڀچٹ ‪٘٧‬ت اٻڊی ٯلاک ٿیٷیلڃـ‪ .‬ؽـاڅڃـ اځډب کا ٿچکؿ ٻ‪٤‬ڂ ٯلاک ؿاؿڇ څ ام کعڀت ؽچیَ ؿڅک‬ ‫ٿیٳڄـ‪ .‬څ رڊڄپ کا ثلاڍ اځډب اٿبؿڇ ٳلؿڇ اًت‪.‬‬ صفحه 148 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪153‬‬ ‫صڄبڃضڈ ؿک ت‪ٌ٬‬یل ٿزڀ‪ ٢‬اٻجیبځایڂ ٯٌڀتایڈ «څٓ ‪َٙ٘٧‬تٓ اٻټَّڈٔ ‪ٓ٣‬ټَیٕڊِپٕ څٓ ٻَ‪ٓ٤‬ڄَڊٔپٕ» صڄیڂ ٿ‪٤‬ڄب ُـڇ اًت‪:‬‬ ‫«وڍ وث‪٤‬ـډپ ٿڂ کعڀتڈ» (‪ٛ‬جلًی‪ ،‬ثی تب‪ ،‬د ‪ .)171 ّ ،9‬ی‪٤‬ڄی ام کعڀت ؽچیَ اڃڊب کا ؿڅک ٳلؿڇ‬ ‫اًت‪.‬‬ ‫ؿک ت‪ٌ٬‬یل اٻتجیبځ ‪٫‬ی ت‪ٌ٬‬یل اٻٰلاځ ڃین صڄیڂ اٿـڇ اًت‪(« :‬څٓ ‪َٙ٘٧‬تٓ اٻټَّڈٔ ‪ٓ٣‬ټَیٕڊِپٕ) وڍ ٻ‪٤‬ڄڈ ٻڊپ څ‬ ‫‪٣‬قاثڈ (څ ٻ‪٤‬ڄڊپ) وڍ وث‪٤‬ـډپ ٿڂ کعڀتڈ» (‪ٛ‬چًی‪ ،‬ثی تب‪ ،‬د ‪)318 ّ ،9‬‬ ‫«ًچء‪ٟ‬ڂ» ڃین ٿخٺ «عٌڂ ‪ٟ‬ڂ» ًڈ تٌٰیپ ؿاکؿ‪ :‬ٷبډى ڃٌجت ثڈ ؽچیِتڂ‪ ،‬ٷبډى ڃٌجت ثڈ ؿیٸلاځ‬ ‫څ ٷبډی ڃٌجت ثڈ ؽـا ٓچکت ٿیٷیلؿ‪ .‬څٻی ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ًچء‪ٟ‬ڂ ڃٌجت ثڈ ؽچیِتڂ اٷل ثڈ عـ‬ ‫ا‪٫‬لا‪ ٙ‬ڃلًـ‪ً ،‬جت تٴبٿٺ ٿىُچؿ ٳڈ اڃٌبځ ڃٌجت ثڈ ا‪٣‬ڀبٹ ؽچؿ ًؾتٸیلڍ ٿیٳڄـ څ رټچى‬ ‫‪٣‬زت څ ‪٧‬لڅک کا ٿىٷیلؿ‪.‬ایڂ ڃچ‪ً« ١‬چء‪ٟ‬ڂ» ؿک کڅایبت (ًیـ کٗی‪ ،1393 ،‬ؽ‪ٜ‬جڈ ډڀبٽ) ڃین ثڈ‬ ‫‪٣‬ڄچاځ یٴی ام اڅٓب‪ ٩‬پلډینٳبکاځ اٿـڇ اًت‪ .‬اٿب ًچء‪ٟ‬ڂ ؿک ٿچکؿ ٿلؿٽ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت‪ .‬څٻی ثبیـ‬ ‫ؿٯت ٳلؿ ٳڈایڂ تجـیٺ ثڈ ؽچٍثبڅکى ڃِچؿ ٳڈ ؿک ڃتیزڈ اځ‪ٌ٫ ،‬بؿ ثل ربٿ‪٤‬ڈ ‪٧‬ټجڈ ٳڄـ (ٿٴبکٽ‬ ‫ُیلامڍ‪ ،1371 ،‬د ‪.)37-36 ّ ،22‬‬ ‫څ اٿب «ًچء‪ٟ‬ڂ» ڃٌجت ثڈ ؽـاڅڃـ ثٌیبک ثـ اًت‪ ،‬څ ڃِبڃڈ ٗ‪ ٪٤‬ایڀبځ څ ٷبډی عتی ڃِبڃڈ ‪٣‬ـٽ‬ ‫ایڀبځ ٿیُچؿ‪ .‬ٯلاځ ثڈ ٓچکت ٿت‪٤‬ـؿ ام ًچء‪ٟ‬ڂ ا‪٫‬لاؿ ثیایڀبځ څ یب ٗ‪٤‬ی‪٪‬االیڀبځ یبؿ ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ثڈڅیوڇ څٯتی ٳڈ عچاؿث ڃبٷچاک کػ ٿیؿډـ‪ ،‬ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈایڀبڃِبځ ٗ‪٤‬ی‪ ٪‬اًت‪ُ ،‬ٴبیت ٿىٳڄڄـ‬ ‫(ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪ ،1371 ،‬د ‪.)37 ّ ،22‬‬ ‫ٿؾٔچٓبً ڃڀچڃڈ کڅُڄى ام اځ ؿک ٿیـاځ رڄٶ اعناه ډڄٸبٿیٳڈ ٿٌټڀبڃبځ ًؾت تغت‪ِ٫‬بک ٯلاک‬ ‫ٷل‪٫‬تڄـ ‪ٟ‬بډل ُـ څ ؽـاڅڃـ ٷڀبځډبى ًچء ٷلڅډى کا ًؾت ڃٴچډَ ٳلؿ‪« :‬بِفْ ربئُٳُپٕ ٿ‪ٙ‬ڂْ ‪َ٫‬چٕٯ‪ٙ‬ٴُپٕ‬ ‫څٓ ٿ‪ٙ‬ڂْ وًَٕ‪َ٬‬ٺَ ٿ‪ٙ‬ڄْٴُپٕ څٓ بِفْ ما‪َ٧‬ت‪ ٙ‬اٻْاَثٕٔبکٔ څٓ ثٓټَ‪َ٨‬ت‪ ٙ‬اٻُْٰټُچهٔ اٻْغٓڄبرِلَ څٓ تَ‪ُ٠‬ڄُّچځَ ثِبٻټَّڈ‪ ٙ‬اٻ‪ُّ٠‬ڄُچڃَب ډٔڄبٻ‪ٙ‬ٲٓ اثٕتُټ‪ٙ‬یٓ‬ ‫اٻْڀٔاْٿ‪ٙ‬ڄُچځَ څٓ مٔٻْنِٻُچا مِٻْناٻًب ُـیـاً»‪( .‬اعناه ‪.)11-10 /‬‬ ‫عتى ؿک ایڈ ‪ 154‬اٹ‪٣‬ڀلاځ ایڂٷچڃڈ ٷڀبځډب کا «‪ٟ‬ڂ اٻزبډټیڌ» (ٷڀبځډبى ؿڅکاځ ربډټیت) ؽچاڃـڇ‬ ‫اًت‪ .‬ثڈ ډل عبٹ ٿٌئټڈ عٌڂ ‪ٟ‬ڂ ثڈ ؽـا څ څ‪٣‬ـڇ کعڀت څ ٳلٽ څ ٻ‪ ٪ٜ‬څ ‪٣‬ڄبیت اڅ ام ڃِبڃڈډبى‬ ‫ٿڊپ ایڀبځ څ ام څًبیٺ ٿاحل ڃزبت څ ً‪٤‬بؿت اًت (ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪ ،1371 ،‬د ‪.)38 ّ ،22‬‬ ‫ٿِؾْ ُـ ٳڈ اڃٌبځ ثب ًچء‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ ؽـا ؽچؿٍ کا ام کعڀت اٻڊی ؿڅک ٿیٳڄـ‪ .‬پی‬ ‫ڃتیزڈ ٷل‪٫‬تڈ ٿیُچؿ ٳڈ عٌڂ ‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ ؽـاڅڃـ کعیپ ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٳڈ ام ‪ٛ‬لیٮ اځ‬ ‫ٿیتچاځ ثڈ کعڀت اٻڊی کًیـ‪.‬‬ صفحه 149 ‫‪ٔ٫ 154‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫‪ 13-2‬تؼمل ٍ تفىز‬ ‫‪ٰ٣‬ٺ ام ڃ‪٤‬ڀتډبڍ ثنکٷی اًت ٳڈ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ثڈ اڃٌبځ اکماڃی ٳلؿڇ اًت‪ .‬ٯـکت ت‪ٰ٤‬ٺ اځ‬ ‫ٯـک اډڀیت ؿاکؿ ٳڈ ‪٫‬ل٭ اڅ کا ثب ًبیل ٿچرچؿات ٿِؾْ ٿیٳڄـ‪ .‬ډڀبځ‪ٛ‬چک ٳڈ عزت ‪ٟ‬بډلڍ‬ ‫ی‪٤‬ڄی پیبٿجل ؽـا (ّ) ثلاڍ اڃٌبځډب کعڀت اًت (اڃجیبء ‪ ،)107 /‬عزت ثب‪ٛ‬ڄی ی‪٤‬ڄی ‪ٰ٣‬ٺ څ ٯـکت‬ ‫ت‪ٰ٤‬ٺ ڃین ثلاڍ اڃٌبځډب کعڀت اًت‪ .‬ؽـاڅڃـ ثل اًبى کعڀت ؽچیَ ثڈ اڃٌبځډب ‪ٰ٣‬ٺ څ ٯـکت‬ ‫ت‪ٰ٤‬ٺ ؿاؿڇ اًت ٳڈ ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځ‪ ،‬ثتچاڃـ ؽچه څ ثـ کا تِؾیْ ؿاؿڇ څ ډـایت یبثـ‪ .‬څ ؿک ڃتیزڈ اځ‪،‬‬ ‫ً‪٤‬بؿت ؽچیَ کا ت٘ڀیڂ ڃڀبیـ‪ .‬ثـڅځ ت‪ٰ٤‬ٺ اڃٌبځ ٯـکایڂ ڃ‪٤‬ڀت ثنکٵ کا ڃـاڃٌتڈ څ ؽچؿ کا ام‬ ‫ډـ‪٧ ٩‬بئی ی‪٤‬ڄی کعڀت اٻڊی ٿغلڅٽ ٿیٳڄـ‪ .‬ثڈ ؽب‪ٛ‬لایڂ‪ ،‬ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ؿک ٯلاځ اڃٌبځډب کا‬ ‫ٿٴلک ؿ‪٣‬چت ثڈ ت‪ٰ٤‬ٺ ٿیٳڄـ‪.‬ایڄٲ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ صڄـ ڃڀچڃڈ کا فٳل ٿیٳڄیپ‪:‬‬ ‫ؽـاڍ ت‪٤‬بٻی ؿکایبت ٿؾتټ‪ ٪‬ثب تچثیؼ ٳلؿځ ٳٌبڃی ٳڈ ت‪ٰ٤‬ٺ ڃڀیٳڄڄـ‪ ،‬اځډب کا ثب ‪٣‬جبکاتی؛ ٿبڃڄـ‬ ‫«وَ ‪َ٫‬ال تَ‪ٰٕٙ٤‬ټُچځ» (یچً‪« ،)109 / ٪‬وَ ‪َ٫‬ال تَتَ‪َ٬‬ٴَّلُڅځ» (اڃ‪٤‬بٽ ‪ )50 /‬څ «وَ ‪َ٫‬ال یٓتَـٓثّٓلُڅځَ اٻُْٰلْاځ» (ڃٌبء ‪82 /‬؛‬ ‫ٿغڀـ ‪ )24 /‬ؿ‪٣‬چت ثڈ ت‪٬‬ٴل څ ت‪ٰ٤‬ٺ ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫څ ڃین ثب ‪٣‬جبکات «ٻ‪٤‬ټٴپ ت‪ٰ٤‬ټچځ» (‪٧‬ب‪٫‬ل ‪« ،)67 /‬اځ ‪٫‬ی فٻٲ الیبت ٻٰچٽ ی‪ٰ٤‬ټچځ» (ڃغٺ ‪،)12 /‬‬ ‫«ٳقٻٲ ڃ‪ٔ٬‬ٺ االیبت ٻٰچٽ ی‪ٰ٤‬ټچځ» (کڅٽ ‪ )28 /‬څ ‪ ...‬ډڀڈ اڃٌبځډب کا ؿ‪٣‬چت ثڈ ت‪ٰ٤‬ٺ ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ٳب‪٫‬ی اًت ٳڈ اڃٌبځ امایڂ ‪ٰ٣‬ٺ اًت‪٬‬بؿڇ ڃڀچؿڇ څ ت‪ٰ٤‬ٺ ڃڀبیـ‪ .‬ؿکایڂ ٓچکت ٯ‪٤ٜ‬بً ؽچیَ کا ثڈ‬ ‫کعڀت اٻڊی ڃنؿیٲ ٿیٳڄـ‪ .‬پی ت‪ٰ٤‬ٺ څ ت‪٬‬ٴل ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچؿ ٳڈ اڃٌبځ ام ‪ٛ‬لیٮ‬ ‫اځ‪ ،‬ٿیتچاڃـ ثڈ کعڀت اٻڊی ثلًـ‪.‬‬ ‫‪ 14-2‬فزاگیزی ػلن‬ ‫‪٣‬ټپ ؿک مڃـٷی اڃٌبځ ام اډڀیت ؽبٓی ثلؽچکؿاک اًت‪ .‬ثڈ ؽب‪ٛ‬لایڂٳڈ اڅ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ٳڀبٹ‬ ‫ڃیبم ثڈ ‪٣‬ټپ ؿاکؿ‪ .‬صڄبڃضڈ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹایڂ ڃیبم کا ؿک ٯلاځ ثیبځ ٳلؿڇ اًت‪ .‬څ ثلاڍ ثل‪ٛ‬ل‪٩‬‬ ‫ٳلؿځایڂ ڃیبم اڃٌبځ ثڈ اڅ ‪٣‬ټپ اٿچؽتڈ اًت‪ٓ٣« .‬ټَّپٓ اٻْهِڃٌْبځَ ٿب ٻَپٕ یٓ‪ٕ٤‬ټَپ» (‪٣‬ټٮ ‪ .)5‬امایڂایڈ ٿی‪٫‬ڊڀیپ‬ ‫ٳڈ اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ډـ‪ ٩‬ؽټٰت ؽچیَ‪ ،‬ڃیبم ثڈ ‪٣‬ټپ ؿاکؿ‪ .‬څایڂ ‪٣‬ټپ کا ‪ ٰٚ٫‬ؽـاڅڃـ‬ ‫ٿیتچاڃـ ثڈ اڅ ثیبٿچمؿ څ اٿچؽتڂایڂ ‪٣‬ټپ ام ربڍ ؿیٸل ثلاڍ اڅ ٿیٌل ڃیٌت‪.‬‬ ‫ؿکایڈ ؿیٸل ؽـاڍ ت‪٤‬بٻی ؿک ٿچکؿ اؿٽ اثچاٻجِل ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬څٓ ‪ٓ٣‬ټَّپٓ اؿٓٽٓ اٻْإًَڀبءٓ ٳُټَّڊب حُپ‪ٓ٣ ٛ‬لََٗڊٔپٕ‬ ‫‪ٓ٣‬ټَى اٻْڀٓالئ‪ٙ‬ٴَڌِ» (ثٰلڇ ‪ .)31 /‬امایڂایڈ ثڈ ؿًت ٿیاڅکیپ ٳڈ ؽـاڅڃـ ‪٣‬ټپ ٿچکؿ ڃیبم اؿٽ کا ثڈ اڅ ‪ٜ٣‬ب‬ صفحه 150 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪155‬‬ ‫ٳلؿ‪ .‬پی ٿیتچاځ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت ٳڈ اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ٳڀبٹ ؽچیَ ڃیبم ثڈ ‪٣‬ټڀیؿاکؿ ٳڈ ‪ٰٚ٫‬‬ ‫ؽـاڅڃـ ٿیتچاڃـ اځ کا ثڈ اڅ ‪ٜ٣‬ب ٳڄـ‪.‬‬ ‫ایڄزبایڂ ًااٹ ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿ ٳڈ ‪٫‬لاٷیلڍ ‪٣‬ټپ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ډـ‪ ٩‬ٿیبڃی صڈ اکتجب‪ٛ‬ی ثبکعڀت اٻڊی‬ ‫ؿاکؿ؟ ؿک پبًؼایڂ ًااٹ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ صچځ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ؿاکاڍ کعڀت څاً‪٤‬ڈ اًت‪ ،‬ثبیـ‬ ‫ڃیبمډبڍ اڃٌبځ کا ثل‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٳڄـ‪ .‬عبال ډڀبځ‪ٛ‬چک ٳڈ ٷ‪٬‬تیپ یٴی ام ڃیبمډبڍ اڃٌبځ ‪٣‬ټپ اًت‪ .‬څ‬ ‫ؽـاڅڃـ ثل اًبى کعڀت ؽچیَ‪ ،‬اڃٌبځ کا ام ڃ‪٠‬ل ‪٣‬ټڀیتاٿیڂ ٿیٳڄـ‪ .‬څ اڃٌبځ ڃین ثلاڍ کًیـځ ثڈ‬ ‫کعڀت اٻڊی صبکڇاڍ رن ام ‪٫‬لاٷیلڍ ‪٣‬ټپ اٻڊی ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫ٯبثٺ تچرڈ اًت ٳڈ ؿک ًچکڇ «اٻلعڀڂ» ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ کعڀبڃیت ؽچیَ کا ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ؿکڅاٯ‪ ٢‬رچاه ًااٻی کا ٿیؿډـ ٳڈ ٿِلٳبځ ام پیبٿجل (ّ) پلًیـڃـ ٳڈ کعڀبځ صیٌت؟ «څٓ بِفا ٯ‪ٙ‬یٺَ‬ ‫ٻَڊٔپٔ إًزٔـٔڅا ٻ‪ٙ‬ټلَّعٕڀڂِ ٯبٻُچا څٓ ٿٓب اٻلَّعٕڀڂُ» (‪٫‬لٯبځ ‪.)60 /‬‬ ‫ثڈ اځډب صڄیڂ پبًؼ ؿاؿڇ ٿیُچؿ‪« :‬اٻلَّعٕڀڂُ‪ٓ٣ .‬ټَّپٓ اٻُْٰلْاځَ‪ .‬ؽَټَٮَ اٻْهِڃٌْبځَ‪ٓ٣ .‬ټَّڀٓڈٔ اٻْجٓیبځَ»‪ .‬ی‪٤‬ڄی ؽـاڅڃـ‬ ‫کعڀبځ ؿاکاڍایڂ څیوٷیډب اًت‪ .‬څ ربٻت اًت ٳڈ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ اڅٻیڂ څیوٷی ؽـاڅڃـ کعڀبځ عتی‬ ‫ٯجٺ ام ؽټٰت اڃٌبځ ت‪٤‬ټیپ ٯلاځ کا ثیبځ ٿیٳڄـ‪ .‬صچځ ت‪٤‬ټیپ ٯلاځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ٳڀبٹ څ کعڀت‬ ‫اٻڊی ثلاڍ اڃٌبځ ٿڊپتل ام ډڀڈصین اًت ؿک ڃتیزڈ اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی ی‪٤‬ڄی کعڀت‬ ‫اٻڊی‪ ،‬ثبیـ ډـ‪ ٩‬ٿیبڃی ی‪٤‬ڄی ‪٣‬ټپ اٻڊی کا ‪٫‬لاٷیلؿ‪.‬‬ ‫‪ 15-2‬اغالح ثیی ثزادراى‬ ‫آالط ٳلؿځ ثیڂ ثلاؿکاځ څ اُتی ؿاؿځ ثیڂ اځډب ام ٿلعڀت څ ٿڊلثبڃی ڃِات ٷل‪٫‬تڈ اًت؛ ی‪٤‬ڄی‬ ‫اڃٌبڃی ٳڈ ٿڊلثبځ اًت څ ٿلعڀت ؿاکؿ ٿیتچاڃـ اؽتال‪ ٩‬ثلاؿکاځ کا عٺ ٳڄـ‪ .‬څ ڃین ډل اڃٌبڃی ثلاڍ‬ ‫کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی ثبیـ ثیڂ ثلاؿکاځ ؽچیَ کا آالط ٳڄـ‪ .‬صڄبڃضڈ ؿک ٯلاځ ٳلیپ ثڈایڂ ٿٌئټڈ‬ ‫اُبکڇ ُـڇ اًت‪« :‬بِڃَّڀٓب اٻْڀٔاْٿ‪ٙ‬ڄُچځَ بِؽْچٓڋٌ ‪َ٫‬إَٓټ‪ٙ‬غٔچا ثٓیٕڂَ وَؽَچٓیٕٴُپٕ څٓ اتَُّٰچا اٻټَّڈٓ ٻَ‪ٓ٤‬ټَّٴُپٕ تُلْعٓڀٔچځ» (عزلات‬ ‫‪ .)10 /‬امایڂایڈ ثڈ ؿًت ٿیایـ ٳڈ ثلاڍ ثلاؿک ډپ ُـځ څ ؽیلؽچاډی ډڀـیٸل کا ؽچاًتڂ عتڀبً‬ ‫المٽ ڃیٌت ٳڈ ام یٲ پـک څ ٿبؿک ثبُیپ‪ ،‬یب ‪٫‬بٿیٺ یب ام یٲ ڃواؿ څ ٿټت ثبُیپ‪ .‬ثټٴڈ ؿاکاڍ یٲایڀبځ‬ ‫څ ا‪٣‬تٰبؿ ٯټجی ثچؿځ ؿک ثلاؿک یٴـیٸل ثچؿځ ٳب‪٫‬ی اًت‪ .‬ؿیڂ اًالٽ صڈ ٯـک ؿًتچکات څ ثلڃبٿڈډبڍ‬ ‫کعڀت اٿین ؿاکؿ ٳڈ عتی ٳٌبڃی کا ٳڈ ام یٲ ڃواؿ ڃیٌتڄـ څ ؿاکاڍ یٲ کڃٶ څ پچًت ڃیٌتڄـ‪،‬‬ ‫څٻیایڀبځ څاعـ ؿاکڃـ کا ڃین ثب یٴـیٸل ثلاؿک ٿیؿاڃـ‪.‬‬ صفحه 151 ‫‪ٔ٫ 156‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫څ ؿک ٿچکؿ رڀټڈ «‪َ٫‬إَٓټ‪ٙ‬غٔچا ثٓیٕڂَ وَؽَچٓیٕٴُپٕ» ‪٫‬لٿچؿ‪ :‬ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ڃ‪٬‬لٿچؿ ٳڈ «‪٫‬بٓټغچا ثیڂ‬ ‫االؽچیڂ»‪ ،‬صچځ ٿیؽچاًت ٳڈ ٳچتبڇتلیڂ څ ٻ‪ٜ‬ی‪٪‬تلیڂ ثیبځ کا ؿاُتڈ ثبُـ‪،‬ایڂ رڀټڈ ؿڅ ٿ‪ٜ‬ټت کا‬ ‫ٿیکًبڃـ‪ :‬یٴى ایڄٴڈ ؿڅ ڃ‪٬‬لڍ ٳڈ ثبډپ رڄٶ ٿىٳڄڄـ ثلاؿک ډڀـیٸلڃـ څ ثبیـ ثیڂ اځ ؿڅ ڃ‪٬‬ل کا‬ ‫آالط ٳلؿ‪ ،‬ؿڅٽ ایڄٴڈ ٿٌټڀبڃبځ ؿیٸل ڃین ثب اځ ؿڅ ڃ‪٬‬ل ٳڈ رڄٶ ٿیٳڄڄـ ثلاؿک ډٌتڄـ څ اځډب ثبیـ‬ ‫عٮ ثلاؿکى کا اؿا ٳلؿڇ ثیڂ اځ ؿڅ ڃ‪٬‬ل کا آالط ٳڄڄـ (‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبیى‪ ،1390 ،‬د ‪.)315 ّ ،18‬‬ ‫‪ٍ16-2‬فبی ثِ ػْذ‬ ‫ؿک ٯلاځ ؽـاڅڃـ کعیپ ؿک ٿچکؿ ٿزبمات ٳٌبڃی ٳڈ ‪٣‬ڊـ اٻڊی کا ٿیُٴڄڄـ ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬څٓ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ‬ ‫یٓڄُُْٰ٘چځَ ‪ٓ٣‬ڊٕـٓ اٻټَّڈ‪ ٙ‬ٿ‪ٙ‬ڂْ ثٓ‪ٕ٤‬ـ‪ ٙ‬ٿ‪ٙ‬یخبٯ‪ٙ‬ڈ‪ ٙ‬څٓ یْٰٓ‪ٔ٤َٜ‬چځَ ٿب وَٿٓلَ اٻټَّڈٔ ثِڈ‪ ٙ‬وَځْ یٔچٓٓٺَ څٓ یٔ‪ٌْٙ٬‬ـٔڅځَ ‪ٙ٫‬ی اٻْاَکِٕٕ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ‬ ‫ٻَڊٔپٔ اٻټَّ‪ٕ٤‬ڄَڌُ څٓ ٻَڊٔپٕ ًٔچءٔ اٻـ‪ٛ‬اکِ» (ک‪٣‬ـ ‪ .)25 /‬امایڂایڈ صڄیڂ اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ ٳٌبڃی ثب ؽـا ‪٣‬ڊـ ثٌتڈ‬ ‫څ ث‪٤‬ـ اځ کا ٿیُٴڄڄـ څ ثب ؽـا ٯ‪ ٢ٜ‬اکتجب‪ ٙ‬ٿیٳڄڄـ‪ ،‬ؿک مٿیڂ ‪ٌ٫‬بؿ ؽچاډڄـ ٳلؿ‪ .‬پی ‪ٌ٫‬بؿ ؿک‬ ‫مٿیڂ ڃتیزڈ ُٴٌتڂ ‪٣‬ڊـ څ ٯ‪ ٢ٜ‬اکتجب‪ ٙ‬ثب ؽـا اًت څ ٿزبمات اځډب ډپایڂ اًت ٳڈ ٿچکؿ ٻ‪٤‬ڂ‬ ‫ٯلاک ٿیٷیلڃـ څ ًناڅاک اؽلت ثـ ٿیُچڃـ؛ ی‪٤‬ڄی ام کعڀت اٻڊی ؿڅک ٷلؿاڃـڇ ٿیُچڃـ‪ .‬پی‬ ‫صڄبڃضڈ اڃٌبځ ثب ڃـاُتڂ څ‪٫‬بڍ ثڈ ‪٣‬ڊـ ام کعڀت اٻڊی ؿڅکڃٸڈ ؿاُتڈ ٿیُچؿ‪ ،‬ثب ؿاُتڂ څ‪٫‬بڍ ثڈ‬ ‫‪٣‬ڊـ ڃین ثڈ کعڀت اٻڊی ٿیکًـ‪.‬‬ ‫‪ 17-2‬اهز ثِ هؼزٍف ٍ ًْی اس هٌىز‬ ‫اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام ٿڄٴل یٴی ام ٿڊپتلیڂ څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬ارتڀب‪٣‬ی اًت ٳڈ ٯلاځ ٳلیپ ؿکایبت‬ ‫ٿت‪٤‬ـؿڍ ثل اځ تاٳیـ ٿیٳڄـ‪ .‬ٿب ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ثڈ یٲایڈ اُبکڇ ٿیٳڄیپ ٳڈ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ٿچٗچ‪ ١‬اًت‪:‬‬ ‫«څٓ اٻْڀٔاْٿ‪ٙ‬ڄُچځَ څٓ اٻْڀٔاْٿ‪ٙ‬ڄبتٔ ثٓ‪ُٕ٘٤‬ڊٔپٕ وَڅٕٻ‪ٙ‬یبءٔ ثٓ‪ ٍٖٕ٤‬یٓاْٿٔلُڅځَ ثِبٻْڀٓ‪ٕ٤‬لُڅ‪ ٙ٩‬څٓ یٓڄْڊٓچٕځَ ‪ٓ٣‬ڂِ اٻْڀٔڄْٴَلِ څٓ یٰٔ‪ٙ‬یڀٔچځَ‬ ‫اٻٔ‪ٛ‬الڋَ څٓ یٔاْتُچځَ اٻنَّٳبڋَ څٓ یٔ‪ٜٙ‬ی‪ٔ٤‬چځَ اٻټَّڈٓ څٓ کًٓٔچٻَڈٔ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ ًٓیٓلْعٓڀٔڊٔپٔ اٻټَّڈٔ» (تچثڈ ‪.)71 /‬‬ ‫ؿکایڂایڈ ثڈ ثلؽی ام ٓ‪٬‬بت څ څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬ٿاٿڄبځ اُبکڇ ٿیُچؿ‪ .‬څ یٴی ام اځ ٓ‪٬‬بت څ څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬اٿل‬ ‫ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام ٿڄٴل اًت‪.‬‬ ‫څ ؿک پبیبځایڈ ٿٴب‪٫‬بت ٿاٿڄبڃی کا ٳڈ ثڈایڂ څ‪ٟ‬بی‪٣ ٪‬ڀٺ ٿیٳڄڄـ کا ثیبځ ٿیٳڄـ‪ .‬اځ ډپایڂ اًت‬ ‫ٳڈ اځډب کا ثڈ مڅؿڍ ٿِڀچٹ کعڀت ؽچیَ ٯلاک ٿیؿډـ‪.‬‬ ‫پی اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام ٿڄٴل یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٳڈ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ اځ ٿیتچاڃیپ ثڈ‬ ‫کعڀت اٻڊی ثلًیپ‪.‬‬ صفحه 152 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪157‬‬ ‫ًتیجِگیزی‬ ‫ؿکایڂ پوڅډَ ً‪٤‬ی ثل اځ ُـ ٳڈ ثل اًبى تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬اډـا‪٫‬ی‬ ‫ٳڈ ٿب کا ثلاڍ ٿچ‪٫‬ٮ ُـځ ؿک اٿل تلثیت عٰچٯی ٳڀٲ ٿیٳڄڄـ‪ ،‬ام ؿٹایبت اًتؾلاد ُچڃـ‪.‬‬ ‫ډڀبځ‪ٛ‬چک ٳڈ فٳل ُـ‪ ،‬ثلاڍ ٿچ‪ٰ٫‬یت ؿک اٿل تلثیت ډـ‪٧ ٩‬بئی څ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ؿاکیپ‪ .‬ؿکایڂ‬ ‫پوڅډَ ثل ؽال‪ ٩‬ؿیٸلاځ‪ ،‬ډـ‪٧ ٩‬بئی تلثیت کًیـځ ثڈ کعڀت څاً‪٤‬ڈ څ ثی اڃتڊبڍ اٻڊی اًت‪ .‬ؿک‬ ‫عبٻی ٳڈ ؿیٸلاځ ډـ‪٧ ٩‬بئی تلثیت کا ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت څ ثڄـٷی ؽـاڍ ٿت‪٤‬بٹ ٿیؿاڃڄـ‪ .‬اٿب ثلاڍ کًیـځ‬ ‫ثڈایڂ ډـ‪٧ ٩‬بئی ثل اًبى تلثیت کعڀتٿغچک اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی کا ڃین ڃیبم ؿاکیپ‪ .‬څ ؿکایڂ رٌتبک ام‬ ‫ؿٹایبت ٯلاځ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی کا ڃین ثڈ ؿًت اڅکؿیپ ٳڈ امایڂ ٯلاکڃـ‪:‬‬ ‫ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ؽـاڍ ٿت‪٤‬بٹ‪،‬ایڀبځ ثڈ ٷٌتلڇ کعڀت ؽـا څ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام اڅ څ کًچٻَ‪ ،‬ٿتڀٌٲ ُـځ ثڈ‬ ‫ؽـا‪٣ ،‬ڀٺ ٓبٻظ‪،‬ایڀبځ ثڈ کڅم ٯیبٿت څ اڃ‪٬‬ب٭‪ ،‬ډزلت څ رڊبؿ ؿک کاڇ ؽـا‪ ،‬تٰچا‪ ،‬مٳبت‪ ،‬کًیـځ ثڈ‬ ‫ٿٰبٽ ٿغٌڄیڂ څ ڃیٴچٳبکڍ‪ُ ،‬ٴلٷناکڍ‪ ،‬اٿیـڅاک ثچؿځ ثڈ کعڀت اٻڊی‪ ،‬عٌڂ ‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ‬ ‫ؽـاڅڃـ‪ ،‬ت‪ٰ٤‬ٺ څ ت‪٬‬ٴل‪٫ ،‬لاٷیلڍ ‪٣‬ټپ‪ ،‬آالط ثیڂ ثلاؿکاځ‪ ،‬څ‪٫‬بڍ ثڈ ‪٣‬ڊـ څ اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام‬ ‫ٿڄٴل څ ثڈ څیوڇ ُڄبؽت عٰچ٭ اڃٌبځ څ ک‪٣‬بیت اځ ٿ‪ٜ‬بثٮ کعڀت اٻڊی‪ .‬ٯبثٺ فٳل اًت ٳڈ ٷلصڈ‬ ‫ثلؽی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٳڈ ؿکایڂ پوڅډَ فٳل ُـڇاڃـ‪ ،‬ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸلاځ ڃین ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی تلثیت‬ ‫ٿغٌچه ُـڇاڃـ‪ .‬څٻی ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ډڀڈایڂ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ثب اًتڄبؿ ثڈایبت ٯلاځ ٳلیپ اًتؾلاد‬ ‫ُـڇ اًت؛ ی‪٤‬ڄی ام ڃ‪٠‬ل ٯلاځ ٳڈ تلثیت ثبیـ کعڀتٿغچک ثبُـ‪،‬ایڂ اډـا‪ ٩‬ڃین اډـا‪ ٩‬تلثیت‬ ‫کعڀتٿغچک اًت‪ .‬اٿیـ اًت ٳڈ ثب ثلڃبٿڈکینڍ ؿٯیٮ ؿک اٿل تلثیت ثڈ څاً‪ٜ‬ڈایڂ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ثڈ‬ ‫ډـ‪٧ ٩‬بئی ؿًت پیـا ؽچاډیپ ٳلؿ‪.‬‬ ‫ٿڀٴڂ اًت ًااٹ ُچؿ ٳڈ اٷل ٿب تلثیت کعڀتٿغچک کا ڃپقیلیپ اډـا‪ ٩‬تلثیتی ٳڈ ؿکایڂ‬ ‫پوڅډَ ثل اځډب کًیـڇ ُـڇ اًت کا ڃڀیپقیلیپ؟ ثڈ ًؾڂ ؿیٸل اډـا‪٫‬ی ٳڈ ثل اًبى تلثیت‬ ‫کعڀتٿغچک ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ اًت‪ ،‬ؿیٸلاځ ډڀڈ ٿ‪ٜ‬لط ٳلؿڇاڃـ پی ت‪٬‬بڅت یب‪٫‬تڈډبڍ ایڂ پوڅډَ ثب‬ ‫پوڅډَډبڍ پیِیڂ صیٌت؟‬ ‫ؿک پبًؼ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ؿک ٿچکؿ ډـ‪٧ ٩‬بئی تلثیت‪ ،‬ثل اًبى تلثیت کعڀتٿغچک ٷ‪٬‬تیپ ٳڈ‬ ‫ډـ‪٧ ٩‬بئی کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی اًت‪ .‬څٻی ډـ‪٧ ٩‬بیی تلثیت کا اٳخلا ثڄـٷی څ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ ؽـا‬ ‫ٿیؿاڃڄـ‪ .‬ٿب ثڄـٷی څ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ ؽـا کا ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تیپ‪.‬ایڂ ؽچؿٍ ؿیـ ٿب کا ڃٌجت‬ ‫ثڈ تلثیت‪ ،‬ٿت‪٬‬بڅت ٿیٳڄـ‪ .‬ؿک ایڂ پوڅډَ تالٍ ُـڇ اًت ثب تچرڈ ثڈ څاهڇ کعڀت ام ٿتڂ ایبت‬ ‫اډـا‪ ٩‬ثـًت اڅکؿڇ ُچؿ‪ .‬ی‪٤‬ڄی ثب اًتڄبؿ ثڈایبت ٯلاځ فٳل ٳلؿیپ ٳڈ ثلؽی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ثڈ‬ صفحه 153 ‫‪ٔ٫ 158‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫ٓلاعت ثلاڍ کًیـځ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی «کعڀت اٻڊی» ډـ‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچڃـ؛ ی‪٤‬ڄی ؽچؿ‬ ‫ٯلاځ اځډب کا ثلاڍ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿیؿاڃـ ٳڈ ٿب اځډب کا امایبت ٯلاځ‬ ‫اًتؾلاد ٳلؿیپ څ ډڀڈ ایڂ تالُڊب‪ ،‬ث‪٤‬ـ ام تلثیت ؿکًت اڃٌبځ‪ ،‬ؿک رڊت تغٰٮ ثؾِیـځ ثڈ‬ ‫عٰچ٭ ثِل ثب تٴیڈ ثڈ کعڀت ثی پبیبځ ؽـاڅڃـ ثچؿڇ اًت‪.‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫‪-‬‬ ‫«لطاٖ وط‪»ٓ٤‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _2‬پػ‪ٞٚ‬کىس‪ ٜ‬ح‪ٛ‬ظ‪ ٚ ٜ‬زا٘کٍب‪ ،ٜ‬ظ‪٤‬ط ٘ظط حزت االؾالْ ‪ ٚ‬إِؿّٕ‪ ٗ٥‬ػّ‪ ٣‬ضیب اػطاف‪« ،)1397( ،٣‬زضأس‪ ٢‬ثط تؼّ‪ ٚ ٓ٥‬تطث‪٥‬ت اؾالٔ‪،)2(٣‬‬ ‫ا‪ٞ‬ساف تطث‪٥‬ت اظ ز‪٤‬سٌب‪ ٜ‬اؾالْ»‪ ،‬ا٘تکبضات ؾبظٔبٖ ُٔبِؼ‪ ٚ ٝ‬تس‪ ٗ٤ٚ‬وتت ػّ‪ ْٛ‬ا٘ؿب٘‪ ٣‬زا٘کٍب‪ٜٞ‬ب (ؾٕت)‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _3‬حبر‪ ٣‬ز‪ ٜ‬اثبز‪ٔ ،٢‬حٕسػّ‪« ،)1377( ،٣‬زضأس‪ ٢‬ثط ٘ظبْ تطث‪٥‬ت‪ ٣‬اؾالْ»‪ ،‬زفتط تحم‪٥‬مبت ‪ ٚ‬تس‪ٔ ٗ٤ٚ‬ت‪ ٖٛ‬زضؾ‪ٔ ٣‬طوع ر‪ٟ‬ب٘‪ ٣‬ػّ‪ْٛ‬‬ ‫اؾالٔ‪ ،٣‬لٓ‪ ،‬چبح ا‪.َٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _4‬حط أّ‪ٔ ،٣‬حٕس ثٗ حؿٗ‪ 1409( ،‬ق)‪ٚ« ،‬ؾب‪ ُ٤‬اِک‪٥‬ؼ‪٘ ،»ٝ‬بقط‪ٔ :‬وؾؿ‪ ٝ‬اَ اِج‪٥‬ت (ع)‪ ،‬لٓ‪ ،‬ؾبَ چبح‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _5‬ذبٔ‪ٝٙ‬ا‪ ،٢‬ؾ‪٥‬س ػّ‪ ٣‬حؿ‪َ« ،٣ٙ٥‬طح وّ‪٣‬ا٘س‪٤‬ک‪ ٝ‬اؾالٔ‪٣‬زض لطاٖ»‪ ،‬ا٘تکبضات ٔوؾؿ‪ٝ‬ا‪ٕ٤‬بٖ ر‪ٟ‬بز‪ٌ ،٢‬طزا‪ٚ‬ض‪ ٚ ٢‬ت‪ٙ‬ظ‪ ٓ٥‬ن‪ٟ‬جب‪ ،‬چبح‬ ‫قب٘عز‪ٟٔ ٓٞ‬ط ‪.1397‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _6‬ذٕ‪ٙ٥‬ى‪ ،‬ض‪ٚ‬حاهلل‪« ،‬قطح حس‪٤‬ج ر‪ٛٙ‬ز ػمُ ‪ ٚ‬ر‪٘ ،»ُٟ‬بقط‪ٔ :‬وؾؿ‪ ٝ‬ت‪ٙ‬ظ‪٘ ٚ ٓ٥‬کط احبض أبْ ذٕ‪ٙ٥‬ى (ؼ)‪ ،‬لٓ ؾبَ چبح‪ .ٜ 1382 :‬ـ‪،‬‬ ‫چبح‪7 :‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _7‬ضاغت انف‪ٟ‬ب٘ى حؿ‪ ٗ٥‬ثٗ ٔحٕس‪« ،‬إِفطزات ف‪ ٣‬غط‪٤‬ت اِمطاٖ»‪ ،‬زاضاِؼّٓ اِساض اِکبٔ‪ – ١٥‬زٔکک‪ ،‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬چبح ا‪ 1412 ،َٚ‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _8‬ؾجحب٘‪٘ ،٣‬بنط‪« ،‬اؾٕبء اِحؿ‪ٙ‬بء»‪٘ ،‬بقط‪ٔ :‬طزْ ؾبالض‪ ،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬چبح ا‪.1387 ،َٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _9‬ؾ‪٥‬س ضی‪ٟ٘ ،٣‬ذ اِجالغ‪٘ ،ٝ‬بقط ٔزٕغ ر‪ٟ‬ب٘‪ ٣‬ا‪ ُٞ‬ث‪٥‬ت (ع)‪ٔ ،‬تطرٓ ٔحٕس زقت‪.1393 ،٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _10‬ق‪٥‬طاظى‪ ،‬نسضاِس‪ٔ ،ٗ٤‬حٕس ثٗ اثطا‪« ،ٓ٥ٞ‬قطح ان‪ َٛ‬اِىبف‪( ٣‬نسضا)»‪ٔ ،‬حمک ‪ٔ /‬هحح‪ :‬ذ‪ٛ‬ار‪ٛ‬ى‪ٔ ،‬حٕس‪٘ ،‬بقط‪ٔ :‬وؾؿ‪ُٔ ٝ‬بِؼبت ‪ٚ‬‬ ‫تحم‪٥‬مبت فط‪ٍٙٞ‬ى‪ٔ ،‬ىبٖ چبح‪ :‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ؾبَ چبح‪1383 :‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪َ _11‬جبَجب‪٤‬ى‪ٔ ،‬حٕسحؿ‪« ،ٗ٥‬إِ‪٥‬عاٖ ف‪ ٣‬تفؿ‪٥‬ط اِمطاٖ»‪ 20 ،‬رّس‪ٔ ،‬وؾؿ‪ ١‬االػّٕ‪ُِّٕ ٣‬ج‪ٛ‬ػبت ‪ِ -‬ج‪ٙ‬بٖ ‪ -‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬چبح‪.ٜ 1390 ،2 :‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪َ _12‬جطؾ‪ ،٣‬فًُ ثٗ حؿٗ‪ٔ« ،‬زٕغاِج‪٥‬بٖ ف‪ ٣‬تفؿ‪٥‬ط اِمطاٖ»‪ٔ ،‬هحح ‪٤‬عز‪َ ٢‬جبَجب‪ ،٣٤‬ضؾ‪ٞ ٣ِٛ‬بقٓ‪ ،‬ا٘تکبضات ٘بنط ذؿط‪.ٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪َٛ _13‬ؾى‪ٔ ،‬حٕس ثٗ حؿٗ‪ ،‬اِتج‪٥‬بٖ ف‪ ٣‬تفؿ‪٥‬ط اِمطاٖ‪ ،‬زاض اح‪٥‬بء اِتطاث اِؼطث‪ِ - ٣‬ج‪ٙ‬بٖ ‪ -‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬چبح‪ ،1 :‬ث‪ ٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _14‬لطائتى‪ٔ ،‬حؿٗ‪« ،‬تفؿ‪٥‬ط ٘‪ٛ‬ض»‪ ،‬ا٘تکبضات ٔطوع فط‪ٍٙٞ‬ى زضؼ‪ٞ‬ب‪ ٣٤‬اظ لطاٖ ‪ -‬ا‪٤‬طاٖ ‪ -‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬چبح ؾ‪ 1384 ،ْٛ‬ـ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _15‬وّ‪ٙ٥‬ى‪ٔ ،‬حٕس ثٗ ‪٤‬ؼم‪ٛ‬ه‪« ،‬اِىبف‪ٔ ،»٣‬حمک‪ :‬غفبضى ػّى اوجط ‪ ٚ‬اذ‪٘ٛ‬سى‪ٔ ،‬حٕس‪ ،‬تؼساز رّس‪٘ ،8 :‬بقط‪ :‬زاض اِىتت االؾالٔ‪ ،١٥‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬‬ ‫ؾبَ چبح‪ 1407 :‬ق‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٌ _16‬ط‪ ٣ٞٚ‬اظ ٘‪٤ٛ‬ؿ‪ٙ‬سٌبٖ‪ ،‬ظ‪٤‬ط ٘ظطا‪٤‬تاهلل ٔهجبح ‪٤‬عز‪« ،٢‬فّؿف‪ ٝ‬تؼّ‪ ٚ ٓ٥‬تطث‪٥‬ت اؾالٔ‪ ،»٣‬ا٘تکبضات ٔوؾؿ‪ ٝ‬فط‪ٔ ٣ٍٙٞ‬سضؾ‪ ٝ‬ثط‪ٞ‬بٖ‪،‬‬ ‫‪ ،1390‬چبح ا‪.َٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ _17‬زّؿ‪ٔ ،٣‬حٕسثبلط ثٗ ٔحٕستم‪« ،٣‬ثحبضاال٘‪ٛ‬اض»‪٘ ،‬بقط‪ :‬زاض اح‪٥‬بء اِتطاث اِؼطث‪ ،٣‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬ؾبَ ‪ 1403‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ _18‬هجبح ‪٤‬عز‪ٔ ،٢‬حٕستم‪« ،٣‬ث‪ ٝ‬ؾ‪ ٢ٛ‬ت‪ ، »ٛ‬تس‪ٍ٘ ٚ ٗ٤ٚ‬بضـ‪ :‬وط‪ ٓ٤‬ؾجحب٘‪ ،٣‬ـ لٓ‪ ،‬ا٘تکبضات ٔوؾؿ‪ ٝ‬أ‪ٛ‬ظق‪ ٚ ٣‬پػ‪ٞٚ‬ک‪ ٣‬أبْ ذٕ‪٣ٙ٥‬‬ ‫(ض‪.1383 ،)ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ _19‬هجبح ‪٤‬عز‪ٔ ،٢‬حٕستم‪« ،٣‬ذساق‪ٙ‬بؾ‪ٔ( ٣‬زٕ‪ٛ‬ػ‪ ٝ‬وتت أ‪ٛ‬ظق‪ٔ ٣‬ؼبضف لطاٖ ‪ ، »)1‬تحم‪٥‬ک ‪ ٚ‬ثبظٍ٘ط‪ :٢‬أ‪٥‬طضیب اقطف‪ - .،٣‬لٓ‪ :‬ا٘تکبضات‬ ‫ٔوؾؿ‪ ٝ‬أ‪ٛ‬ظق‪ ٚ ٣‬پػ‪ٞٚ‬ک‪ ٣‬أبْ ذٕ‪( ٣ٙ٥‬ض‪.1389 ،)ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ _20‬ىبضْ ق‪٥‬طاظى‪٘ ،‬بنط‪« ،‬تفؿ‪٥‬ط ٕ٘‪ 28 ،»ٝ٘ٛ‬رّس‪ ،‬زاض اِىتت االؾالٔ‪ - ١٥‬ا‪٤‬طاٖ ‪ -‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬چبح‪ 1371 ،10 :‬ـ‪.‬‬ صفحه 154 ‫‪8‬‬ ‫هسئَل٘ت ک٘فشٕ ٍسصشّبٕ پشخغش اص هٌظش‬ ‫فمْٖ ٍ حمَلٖ‬ ‫ػجبس تمَائٖ‬ ‫استبدٗبس گشٍُ هؼبسف اسالهٖ‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ‪ ،‬الّ٘جبى‪ ،‬گ٘الى‪ ،‬اٗشاى‪.‬‬ ‫ػبعفِ لشکجَسٕ‬ ‫استبدٗبس گشٍُ فمِ ٍ حمَق‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ‪ ،‬الّ٘جبى‪ ،‬گ٘الى‪ ،‬اٗشاى‪.‬‬ ‫تاریخ دریافت‪ 1411 .12 .19 :‬تاریخ اصالح‪ 1411 .19 .12 :‬تاریخ پذیزش‪1411 .13 .19 :‬‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫اډڀیت څکمٍ ؿک مٿبڃڈ ٿب ثل ٳٌی پچُیـڇ ڃیٌت ٻقا ٿ‪ٜ‬بٻ‪٤‬بت ٿلتج‪ ٚ‬ثب اځ ؿک عچمڇ ًبئل ‪٣‬ټچٽ ام اډڀیت‬ ‫ثڈ ًنایی ثلؽچکؿاک اًت‪ .‬ؿکایڂ ڃچُتبک ثل اځ ډٌتیپ ٳڈ ثب تچرڈ ثڈ تچً‪٤‬ڈ ؿاٿڄڈ څکمٍ څ تلثیت ثـڃی څ‬ ‫اډڀیت څیوڇ اځ ؿک ُلای‪ ٚ‬ٳڄچڃی رچاٿ‪ ٢‬ثِلڍ‪ ،‬ثڈ ثلکًی ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک څکمٍډبڍ ثب اعتڀبٹ‬ ‫اًیتپقیلڍ ثبال ام ؿیـٷبڇ ‪ٰ٫‬ڊی اًالٽ څ ام ؿیـٷبڇ عٰچٯی څ ٯبڃچڃی ثپلؿامیپ‪٣ .‬ڀـڇ ثغج ؿکایڂ ٿٰبٹ‪،‬‬ ‫ُلای‪ ٚ‬ک‪ٗ ٢٫‬ڀبځ څ ٿٌئچٻیت رنایی ؿکایڂ څکمٍډبًت ٳڈ ‪ٛ‬ج‪٤‬بً ثبایڂ ثغج‪ ،‬ٿٌئټڈ ؿک څکمٍډبڍ‬ ‫ٳپؽ‪ٜ‬لتل څ ثب اعتڀبٹ ٓـٿڈ ٳپتل ڃین عٺ ؽچاډـ ٷلؿیـ‪ .‬ثبیـ تچرڈ ؿاُتڈ ثبُیپ ٳڈ ثغج ام ٿٌئچٻیت څ‬ ‫ٗڀبځ ڃبُی ام عچاؿث څکمُی‪ ،‬ثب تچرڈ ثڈ اځٳڈ «عٰچ٭ څکمٍ» ٿلاعٺ اڅٻیڈ ؽچؿ کا ‪ٛ‬ی ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿک ڃ‪٠‬بٽ‬ ‫عٰچٯی څ ٯچاڃیڂ ٿچرچؿ ٳِچکډب ډڄچم ربیٸبڇ ٿٌتٰټی ڃیب‪٫‬تڈ؛ ‪٫‬ټقا تچً‪٤‬ڈ ثغجډبڍ ‪ٰ٫‬ڊی څ اًت‪٬‬تبئبت ؿیڄی‬ ‫ٿیتچاڃـ ؿک ٷٌتلٍ ؿاٿڄڈ «عٰچ٭ څکمٍ» څ ؿک ڃتیزڈ اًتٰالٹ اځ ڃَٰ څیوڇاڍای‪٬‬ب ٳڄـ‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪ :‬ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل‪ ،‬عٰچ٭ څکمٍ‪ٰ٫ ،‬ڈ‬ ‫څکمٍ‪.‬‬ صفحه 155 159 –176 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11 ‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 161 Criminal liability of high-risk sports from a jurisprudential and legal point of view Abstract The importance of sports and physical exercise is obvious to all. Hence, the related studies even in other sciences are of great importance. In this paper considering the development of sports and physical training and their importance in today's societies, we are going to study the criminal responsibility in high - risk sports from the point of view of Islamic jurisprudence and legal terms. The main point of this study deals with elimination of liability conditions and criminal responsibilities in these sports; indeed with this discussion the issue in low-risk sports will resolve too. We should notice that the discussion of responsibility and liability of sports mishaps is in its infancy because sports laws are developing their initial stages and have not yet reached their status in countries' legislation. Therefore, the development of juridical and religious discussions can have an influential role in the development of sport-law domains and their freedom. Keywords: criminal responsibility, sport, high-risk sports, sport law, sport jurisprudence. صفحه 156 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪161‬‬ ‫همذهِ‬ ‫څکمٍ څ تلثیت ثـڃی ؿک رچاٿ‪ ٢‬ٳڄچڃی ام اډڀیت څ ربیٸبڇ څیوڇ څ ثبالیی ثلؽچکؿاک ٿیثبُـ‪،‬‬ ‫ثڈ ڃغچڍٳڈ ؿک ٯبڃچځ اًبًی ا‪٧‬ټت ٳِچکډب ڃین ٿچکؿ تچرڈ ٷل‪٫‬تڈ اًت؛ ٳڀبایڄٴڈ ؿک ٯبڃچځ اًبًی‬ ‫ٿب ڃین‪ ،‬تلثیتثـڃی کایٸبځ (ؿک ٳڄبک اٿچمٍ څ پلڅکٍ څ اٿچمٍ ‪٣‬بٻی) ثلاڍ ډڀڈ څ ؿک تڀبٽ ً‪ٜ‬چط‬ ‫ام څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬ؿڅٻت رڀڊچکڍ اًالٿیتټٰی ٷلؿیـڇ اًت (ٯبڃچځ اًبًی‪ ،‬آٺ ًچٽ‪ /‬ثڄـ ‪ .)3‬اٿلڅمڇ ٳڈ‬ ‫ثؾَ ‪٣‬ڀـڇاڍ ام ‪٤٫‬بٻیتډبڍ ‪٫‬ینیٴی څ ثـڃی اڃٌبځډب‪ ،‬ؿک ًبیڈ ‪٫‬ڄّبڅکڍډبڍ رـیـ ثڈ ٿبُیڂاالت‬ ‫ٿـکځ تڀبٽ اتچٿبتیٲ څ ڃیڀڈ اتچٿبتیٲ ٿڄتٰٺ ٷلؿیـڇ‪ ،‬اڃٌبځ ٿ‪٤‬بٓل ثؾِی ام ًالٿت ؽچؿ کا‬ ‫ٿـیچځ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ څکمُی اًت‪ .‬اٻجتڈ ٿجبعج ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ثڈ «عٰچ٭ څکمٍ» ٿجبعخی ڃچ ٿغٌچه‬ ‫ٿیُچڃـ؛ ثبایڂ څرچؿ اًالٽ ام ډڀبځ ا‪٧‬بم‪ ،‬ٿچٗ‪٢‬ٷیلڍ ٿِؾْ څ کڅُڄی ڃٌجت ثڈ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ‬ ‫ثـڃی کایذ ؿک ډڀبځ مٿبځ ؿاُت؛ ٗڀڂ اځٳڈ آٺ ؿک اًالٽ ثل عټیت څ ٓغت اًت؛ ثڄب ثلایڂ ثڈ‬ ‫‪ٛ‬چکٳټی تڀبٿی‪٤٫‬بٻیتډبڍ څکمُی ؿک ٿ‪٬‬ڊچٽ کایذ څ ٿ‪٤‬ڀچٹ اځ‪٣ ،‬ټیاالٓچٹ ٿجبط څ عالٹ ُڀلؿڇ‬ ‫ٿیُچڃـ ٿٸل اڃٴڈ ‪٣‬ٴی اځ حبثت ُچؿ‪ .‬ثب ؿٯت ؿک اڃچا‪ ١‬څکمٍډبڍ کایذ‪ ،‬ٿتچرڈ ٿیُچیپ ٳڈ‬ ‫اعتڀبٹ ؽ‪ٜ‬ل‪ ،‬اًیت څ ٗلک ؿک ثلؽی ام څکمٍډب ثیِتل ٿیثبُـ ٳڈ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ ثغج ٿٌئچٻیت‬ ‫ٳی‪٬‬لڍ ؿکایڂ څکمٍډب‪ ،‬ٿؾٔچٓبً اځډبیی ٳڈ رڄجڈ ٿجبکمڇ ؿاکڃـ‪ ،‬ا‪٫‬نایَ ٿییبثـ؛ ٻقا ؿکایڂ ٿٰبٻڈ ثب‬ ‫کڅٍ تچٓی‪٬‬ی څ اًت‪٬‬بؿڇ ام ٿڄبث‪ ٢‬ٳتبثؾبڃڈاڍ ثڈ ثلکًی ُلای‪ ٚ‬ٿٌئچٻیت څ ک‪ ٢٫‬اځ ؿک ؽٔچّایڂ‬ ‫څکمٍډب پلؿاؽتڈایپ‪.‬‬ ‫‪ٍ -1‬رسش ٍ اسیتّبی ًبضی اس اى‬ ‫څاهڇډبڍ «څکمٍ» څ «تلثیتثـڃی» ثڈ ‪ٛ‬چک ٿتـاڅٹ ثڈ ربڍ یٴـیٸل ثڈ ٳبک ٷل‪٫‬تڈ ٿیُچڃـ‪ ،‬ډل‬ ‫صڄـ ٿغٰٰبځ ثڈ ت‪٬‬بڅتډبیی ٳڈ ٿیبځایڂ ؿڅ څرچؿ ؿاکؿ تچرڈ ٳلؿڇاڃـ‪ .‬اځډب ٿ‪٤‬ڀچالً څکمٍ کا ثڈ‬ ‫ٿزڀچ‪٣‬ڈ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ ‪٫‬ینیٴی څ ثـڃی ا‪ٛ‬ال٭ ٿیٳڄڄـ ٳڈ ٿڄزل ثڈ ا‪٫‬نایَ ٯبثټیتډبڍ رٌڀبڃی‪،‬‬ ‫کڅعی څ عتی ٳٌت ٿڊبکتډبڍ ‪٫‬ینیٴی ٿیُچؿ (ؽـاپلًت ًلُٴڈ څ ڃٔیلڍ ٿٰـٽ‪ ،‬ثیتب‪ 6 :‬څ‬ ‫‪ .)7‬ؿک ؿائلڇاٻڀ‪٤‬بک‪ ٩‬اًالٽ پـیب څکمٍ ثڈ «‪٤٫‬بٻیتډب څ ٿڊبکتډبڍ ‪٣‬بؿڍ رٌڀبڃی» ا‪ٛ‬ال٭ ُـڇ ٳڈ‬ ‫«ثل پبیڈ یٲکُتڈ ٯچاڃیڂ ٿچکؿ تچا‪٫‬ٮ ډڀٸبڃی څ ثب اډـا‪ ٩‬ت‪٬‬لیغی یب ثلاڍ ٿٌبثٰڈ‪ ،‬ڃِب‪ُ ٙ‬ؾٔی‪،‬‬ ‫ؿًتیبثی ثڈ څکمیـٷی‪ ،‬ٿڊبرلت رچیی څ یب اٿینڇاڍ امایڂ اډـا‪ ٩‬اڃزبٽ ٿیٷیلؿ څ ت‪٤‬لی‪ ٪‬اځ تبث‪٤‬ی‬ ‫ام ډـ‪ ٩‬څ ٿڄ‪٠‬چک اځ ٿیثبُـ )‪.(islampedia.ir‬‬ ‫اډڀیت څکمٍ ؿک مٿبځ ٿب څ ‪٣‬ټیاٻؾٔچّ ثب ٳبډَ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ کڅمٿلڇ ‪٫‬ینیٴی ٳڈ ؿک‬ ‫مٿبځ ًبثٮ اٿلڍ ٿ‪٤‬ڀچٹ ثچؿ څ اٿلڅمڇ ‪٣‬ڀچٽ اځ ٳبکډب ثڈڅًیټڈ ٿبُیڂډب څ ؿًتٸبڇډبڍ ؽچؿٳبک‬ صفحه 157 ‫‪ٔ٫ 162‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫ٓچکت ٿیٷیلؿ‪ ،‬ثیَامپیَ رڊت ع‪ً ٞ٬‬الٿت اڃٌبځډب ٿچکؿ تچرڈ ٯلاکٷل‪٫‬تڈ اًت (عیـکڍ‬ ‫ڃلاٯی‪ .)43- 44 :1386 ،‬ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸل ثب کُـ صِڀٸیل ‪٤٫‬بٻیتډبڍ څکمُی څ ؿکڃتیزڈ ا‪٫‬نایَ‬ ‫عچاؿث څ ٓـٿبت ڃبُی ام اځ‪ ،‬ٳپٳپ ‪ٛ‬ټی‪٤‬ڈ پیـایَ ٷلایِی ؿک عٰچ٭ تغت ‪٣‬ڄچاځ «عٰچ٭‬ ‫څکمٍ» پیـا ُـ ٳڈ ډڄچم ٿلاعٺ اڅٻیڈ تٴچیڂ ؽچؿ کا پِت ًل ٿیٷقاکؿ‪ .‬عٰچ٭ څکمٍ یٴی ام‬ ‫«ٷلایَډبڍ ‪٣‬ټپ عٰچ٭ اًت ٳڈ ثڈ ثلکًی عچاؿث ؿک څکمٍ ٿیپلؿامؿ» څ ٿڄ‪٠‬چک ام عچاؿث‬ ‫څکمُی «تڀبٿیرلائپ څ ُجڈ رلائڀیاًت ٳڈ تچً‪ ٚ‬څکمُٴبکاځ‪ ،‬ٿ‪٤‬ټڀیڂ‪ ،‬ٿلثیبځ‪ ،‬ٿـیلاځ‪،‬‬ ‫تڀبُبٷلاځ‪ً ،‬بمڃـٷبځ څ تچٻیـٳڄڄـٷبځ ٻچامٽ څ تزڊینات څ اٿخبٹ اځډب ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌتٰیپ یب ‪٧‬یلٿٌتٰیپ‬ ‫څ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب څکمٍ اڃزبٽ ٿیٷیلؿ» (‪ٔ٫‬یغی‪ .)1390،‬اٻجتڈ ‪٣‬ټیل‪٧‬پ ‪٣‬ـٽ تڀبین څ عتی ‪٣‬ـٽ تجییڂ‬ ‫ٿالٱډبڍ تڀبین څ ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬لتل څ ثب اعتڀبٹ اًیتپقیلڍ ثبال ٿؾٔچٓبً‬ ‫اعتڀبٹ اًیت ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ ثب څکمٍډبڍ ٳپؽ‪ٜ‬لتل څ ‪٣‬ټیل‪٧‬پ اځٳڈ اعتڀبٹ اًیت څ عبؿحڈ ؿک‬ ‫ا‪٧‬ټت څکمٍډب (عتی څکمٍډبڍ ثـڅځ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ ڃ‪٠‬یل ٳچډڄچکؿڍ) څرچؿ ؿاکؿ‪،‬ایڂ ٳبٿالً‬ ‫ٿِؾْ څ څاٗظ اًت ٳڈ اعتڀبٹ عبؿحڈ څ اًیت ؿک ثلؽی امایڂ څکمٍډب ڃ‪٠‬یل ثچٳی څ‬ ‫څکمٍډبڍ کمٿیثیِتل ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫‪ -2‬اّویت ٍ ضزٍرت ٍرسش در اسالم‬ ‫ثب ٿ‪ٜ‬بٻ‪٤‬ڈ څ تغٰیٮ ؿک ٿڄبث‪ ٢‬اڅٻیڈ اًالٿیڃ‪٠‬یل ٯلاځ څ ًڄت ٿیتچاځ ثڈ اډڀیت څ ٗلڅکت‬ ‫څکمٍ ؿکایڂ ؿیڂ اٻڊی پی ثلؿ‪ .‬اٻجتڈ ‪ٟ‬بډلاً ؿک ٯلاځ ٳلیپ اُبکڇ ٿٌتٰیڀیثڈ اٿل څکمٍ ڃِـڇ اًت‪،‬‬ ‫ثبایڂ څرچؿایبت ٿت‪٤‬ـؿڍ ؿکایڂ ٳتبه اًڀبڃی ثڈ ‪ٛ‬چک ‪٧‬یلٿٌتٰیپ ٿیتچاڃڄـ ثل اډڀیت څکمٍ‬ ‫ؿالٻت ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ .‬ؿک ثلؽی امایڂایبت «ٯچڍ» (ٿزبؿٻڈ‪21/‬؛ اڃ‪٬‬بٹ‪52/‬؛ ډچؿ‪ )66 /‬څ ؿک ثلؽی‬ ‫«ثٌیبک ٯچڍ» (ڃزپ‪ 5 /‬څ ‪ )6‬ام اًڀبءااهلل ٿ‪٤‬ل‪٫‬یُـڇ اًت څ څٓ‪ ٪‬ڃڀچؿځ ؽـاڅڃـ ثبایڂ ٓ‪٬‬ت‪،‬‬ ‫ڃِبځ ام ثبک ٿخجتایڂ څیوٷی ؿاکؿ‪ .‬ؿک ثلؽی ؿیٸل امایبت ٯلاځ‪« ،‬ٯـکت ثـڃی» ام ٓ‪٬‬بت المٽ (څ ڃڈ‬ ‫اٻجتڈ ٳب‪٫‬ی) ثلاڍ ثلؽی ًڀتډب ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیُچؿ‪ ،‬ٳڀبایڄٴڈ اڃتؾبه ‪ٛ‬بٻچت ثڈ‪٣‬ڄچاځ ‪٫‬لٿبڃـڇ ثڈ ؿٻیٺ‬ ‫اځ ؿاڃٌتڈ ُـڇ ٳڈ څڍ ‪٣‬الڅڇ ثل «ثبک ‪٣‬ټڀیڅًی‪ »٢‬ام «ٯـکت رٌڀبڃی» ڃین ثلؽچکؿاک اًت (ثٰلڇ‪/‬‬ ‫‪ )247‬څ یب ؿٻیٺ اًتؾـاٽ ع٘لت ٿچًی (‪ )١‬تچً‪ ٚ‬ع٘لت ُ‪٤‬یت (‪ )١‬ثبایڂ اًتـالٹ تچریڈ‬ ‫ٿیٷلؿؿ ٳڈ څڍ ‪٣‬الڅڇ ثل «اٿیڂ ثچؿځ» ام «تچاڃبیی ثـڃی» المٽ ثلؽچکؿاک ٿیثبُـ (ٯْٔ‪.)26 /‬‬ ‫اًالٽ ثڈ‪٣‬ڄچاځ ؿیڄی ربٿ‪ ٢‬ثڈ تڀبٿیُئچځ څ اث‪٤‬بؿ عیبت ثِل تچرڈ ؿاکؿ څ ؿکایڂ کاًتب‪ ،‬ډل‬ ‫اڃضڈ ثڈ کُـ ‪ٰ٣‬ټی‪ ،‬رٌڀیڅ کڅعی اڅ ٳڀٲ ٳڄـ کا ٿچکؿ ‪٣‬ڄبیت څیوڇ ؽچؿ ٯلاک ؿاؿڇ اًت‪ .‬ام‬ ‫‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸل ؿک ٳڄبکایڂ «‪٫‬لاٷیلڍ»‪ ،‬اث‪٤‬بؿ ارتڀب‪٣‬ی اًالٽ ڃین ثل ٳٌی پچُیـڇ ڃیٌت‪ .‬اٷل ٯلاځ ٳلیپ‬ صفحه 158 ‫‪163‬‬ ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫ٿٌټڀیڂ کا اٿل ثڈ «اٿبؿٷی ٯچا ؿک عـ تچاځ» ڃڀچؿڇ (اڃ‪٬‬بٹ‪ )60/‬ام ډڀیڂ رڊت اًت څ ٿِبډـڇ‬ ‫ٿیٳڄیپ ٳڈ کًچٹ ؽـا‬ ‫(ّ)‬ ‫یٴی ام ٿٔبؿیٮایڂ اٿبؿٷی کا «تیلاڃـامڍ» ؿاڃٌتڈ اًت (ُیؼ‬ ‫عل‪٣‬بٿټی‪1414،‬٭‪ ،‬د ‪ .)252 /19‬المٿڈایڂ ؿًتچک څ ؿک ٳڄبک اځ ؿًتچک ثڈ «اٿبؿڇ ڃڀچؿځ اًتډبڍ‬ ‫ًچاکڍ»‪ ،‬اُڄبیی ٳب‪٫‬ی ثب ٿڊبکتډبڍ تیلاڃـامڍ څ ًچاکٳبکڍ اًت څایڂ تچٓیڈډب ثب تچرڈ ثڈ‬ ‫ٿغـڅؿیت څکمٍډبڍ ٿلتج‪ ٚ‬ثب تچاځ رٌڀیؿک امٿڄڈ ٷقُتڈ‪ ،‬ٿیتچاڃـ ڃِبڃٸل اځ ثبُـ ٳڈ ثب‬ ‫تچً‪٤‬ڈ ؿاٿڄڈ څکمٍډبڍ ٿلتج‪ ٚ‬ثبایڂ ٿچٗچ‪ ،١‬ٿٔبؿیٮایڈ ‪٫‬چ٭اٻقٳل ڃین تچً‪٤‬ڈ څ ت‪٤‬ڀیپ یب‪٫‬تڈ اًت‪.‬‬ ‫ؿک ٳڄبک ٯلاځ ٳلیپ‪ ،‬ٿزبٿ‪ ٢‬عـیخی څ ؿ‪٣‬بیی ٿب ڃین ثلایڂ اٿل تاٳیـ ؿاکڃـ‪ .‬ام کًچٹ ؽـا‬ ‫(ّ)‬ ‫ڃٰٺُـڇ ٳڈ ؿک ثیبځ ثلؽی عٰچ٭ څارت ثل ٷلؿځ اؿٿیثڈ اثچؿکؿاء ‪٫‬لٿچؿڃـ ٳڈ «ثـځ تچ ڃین ثل تچ‬ ‫عٰی ؿاکؿ» (‪٣‬الٿڈ ٿزټٌی‪1403،‬٭‪ :‬د ‪ )128 /67‬ٳڈ ٿڄ‪٠‬چک ام ثیبځایڂ عٰچ٭‪ ،‬اٻناٽ ثڈ ک‪٣‬بیت اځډب‬ ‫ٿیثبُـ‪ .‬ؿک ‪٣‬ڀچٽ ٳتت ‪ٰ٫‬ڊی څ عـیخی ثڈ ٿٌبثٰڈ کًچٹ ؽـا ثب میـ ثڂ عبکحڈ (ُیؼ عل‪٣‬بٿټی‪،‬‬ ‫‪1414‬٭‪ :‬د ‪251 /19‬؛ ‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبئی ٳلثالیی‪1419،‬٭‪ :‬د ‪405 /9‬؛ ڃز‪٬‬ی‪ :1368 ،‬د ‪ )211 /28‬څ ؿک‬ ‫ثلؽی ام اځډب ؿک ثیبځ ‪٣‬ټتایڂ اٿل‪ ،‬ثڈ ‪٫‬بیـڇډبڍ تیلاڃـامڍ څ ًچاکٳبکڍ رڊت اٿبؿٷی‬ ‫کمٿیاُبکڇُـڇ اًت (‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبئی ٳلثالیی‪1419 ،‬٭‪ :‬د ‪ .)405 /9‬ام ډڀیڂ ثبه اًت ٳڈ کًچٹ ؽـا‬ ‫(ّ)‬ ‫ډڀچاکڇ تاٳیـ ؿاُتڄـ ٳڈ «ؽـاڅڃـ اڃٌبځ ڃیلڅٿڄـ کا ؿڅًت ؿاکؿ» (‪٣‬الٿڈ ٿزټٌی‪1403 ،‬٭‪ :‬د‬ ‫‪ )184 /61‬څ ؽچؿ ٿٌبثٰبت ٿؾتټ‪ ٪‬تلتیت ؿاؿڇ څ عتی رچاینڍ ثلاڍ اځډب ام ڃنؿ ؽچؿ ت‪٤‬ییڂ‬ ‫ٿیڃڀچؿڃـ (ُیؼ عل‪٣‬بٿټی‪1414،‬٭‪ :‬د ‪254-255 /19‬؛ ڃز‪٬‬ی‪ :1368،‬د ‪ .)212 /28‬اځ ع٘لت‬ ‫ٿلؿٽ کا اٿل ٿیٳلؿڃـ ٳڈ ثڈ ‪٫‬لمڃـاځ ؽچؿ ُڄب څ تیلاڃـامڍ کا اٿچمٍ ؿډڄـ (ڃڊذاٻ‪ٔ٬‬بعڈ ام‬ ‫ٿزڀچ‪٣‬ڈ ٳجیل‪ /251 :‬عٴڀت ‪2048‬؛ ډڀبځ‪ /205-206 :‬عٴڀت ‪ )1692‬څ «ٻڊچ» کا ثلاڍ ٿاٿڂ ثب‪ٛ‬ٺ‬ ‫ٿیؿاڃٌت ٿٸل ؿک کاٽ ٳلؿځ اًت څ تیلاڃـامڍ (کڍُڊلڍ‪1416،‬٭‪ :‬د ‪ ،)2804 /4‬ډڀضڄبځ ٳڈ ُڄب‬ ‫کا «ثڊتلیڂ ٻڊچ ثلاڍ ٿاٿڂ» ٿیُڀلؿ (کڍُڊلڍ‪1416،‬٭‪ :‬د ‪2804 /4‬؛ ڃڊذاٻ‪ٔ٬‬بعڈ ام ٿزڀچ‪٣‬ڈ‬ ‫ٳجیل‪ /217 :‬عٴڀت ‪ .)1794‬ام اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪ )١‬ڃین کڅایت ٷلؿیـڇ ٳڈ کًچٹ ؽـا‬ ‫(ّ)‬ ‫څاکؿ ؽبڃڈ‬ ‫ع٘لت ‪٫‬ب‪ٛ‬ڀڈ (ى) ُـڇ څ عٌڂ څ عٌیڂ (‪٣‬ټیڊڀب اٻٌالٽ) کا تِچیٮ ثڈ ٳِتی ٷل‪٫‬تڂ څ ثل مٿیڂ‬ ‫مؿځ یٴـیٸل ڃڀچؿڃـ (‪٣‬الٿڈ ٿزټٌی‪1403 ،‬٭‪ :‬د ‪.)268 /43‬‬ ‫ؿک اؿ‪٣‬یڈ ٿب ڃین «ٯـکت ثـڃی» اٿلڍ ٿڀـڅط ؿاڃٌتڈ ُـڇ ٳڀبایڄٴڈ اٿیلاٻڀاٿڄیڂ (‪ )١‬ؿک ٯٌڀتی‬ ‫ام ؿ‪٣‬بڍ ٳڀیٺ ام ؽـاڅڃـ ٿیؽچاډڄـ ٳڈ «ا‪٘٣‬بڍ ثـڃپ کا ؿک رڊت ؽـٿت ثڈ ؽچؿ‪ ،‬ٯچڍ ٷلؿاځ»‬ ‫(ؿ‪٣‬بڍ ٳڀیٺ ؿک ٳټیبت ٿ‪٬‬بتیظاٻزڄبځ‪ )122-123 :‬څ اٿبٽ ًزبؿ (‪ )١‬ڃین ؿک ‪٫‬لامڍ ام ؿ‪٣‬بڍ اثچعڀنڇ‬ ‫حڀبٻی ام ؽـاڅڃـ ؿک ٳڄبک «ٓغت څ ًالٿت رٌڀبڃی»‪« ،‬ٯـکت ثـڃی» کا ٿ‪ٜ‬بٻجڈ ٿیڃڀبیـ (ؿ‪٣‬بڍ‬ ‫اثچعڀنڇ حڀبٻی ؿک ٳټیبت ٿ‪٬‬بتیظاٻزڄبځ‪.)347 :‬‬ صفحه 159 ‫‪ٔ٫ 164‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫‪ -3‬هسئَلیت ٍ اًَاع اى‬ ‫څاهڇ ٿٌئچٻیت (‪ )Responsibility‬ؿک ٻ‪٨‬ت ٿٔـک ر‪٤‬ټی ام کیِڈ ًاٹ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ثبمؽچاًت‪،‬‬ ‫ٿااؽقڇ‪ٗ ،‬ڀبڃت څ ٗڀبځ څ ؿک آ‪ٜ‬الط «ت‪٤‬ڊـڍ اًت ٳڈ ثڈٿچرت ٗلک څاکؿڇ ثل ‪٧‬یل ثڈ څرچؿ‬ ‫ٿیایـ څ اڃچا‪ ١‬ٿؾتټ‪٬‬ی ؿاکؿ» ٿخٺ ٿٌئچٻیت ٿـڃی (ثب ٯبثټیت اکمیبثی ٿبٻی)‪ ،‬ٿٌئچٻیت ت‪٤‬بٯـڍ‬ ‫(ٗڀڂ ‪ٰ٣‬ـ) څ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ‪ُ ،‬جڈ ٳی‪٬‬لڍ یب تٰٔیلڍ (ڃبُی ام رلٽ څ یب تٰٔیل څ یب رلٽ‬ ‫ٿـڃی) څ‪(...‬اڃٔبکڍ څ ‪ٛ‬بډلڍ‪ :1388 ،‬د ‪ .)1839-1840 /3‬ؿک ؿیٸل ‪٫‬لډڄٶډبڍ تؾٔٔی عٰچ٭‬ ‫ڃین ٿ‪٤‬ڄبڍ ‪٫‬چ٭اٻقٳل ٿچکؿ تبئیـ ٯلاکٷل‪٫‬تڈ ډل صڄـ ٳڈ ؿک ثیبځ اڃچا‪ ١‬ٿٌئچٻیت‪ ،‬ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک‬ ‫ڃٰ‪ٜ‬ڈ ٿٰبثٺ ٿٌئچٻیت ٿـڃی فٳلُـڇ اًت‪ً .‬پی ؿک ثیبځ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ (ٳڈ ٿچٗچ‪١‬‬ ‫ثغج ٿبًت) اځ کا ثڈ «ٿٌئچٻیت ٿلتٴت رلٿیام رلائپ ٿٔلط ؿک ٯبڃچځ» ٳڈ «ُؾْ ٿٌئچٹ ثڈ‬ ‫یٴی ام ٿزبماتډبڍ ٿٰلک ؿک ٯبڃچځ» ٿغٴچٽ ٿیُچؿ‪ ،‬ا‪ٛ‬ال٭ ڃڀچؿڇاڃـ ٳڈ ‪٣‬الڅڇ ثل ت‪٬‬بڅتډبڍ‬ ‫ٿؾتټ‪٬‬ی ٳڈ ثب ٿٌئچٻیت ٿـڃی ؿاکؿ‪ ،‬ؿک اځ ‪٣‬ټیاالٓچٹ ‪٣‬ڀـ (ٯٔـ ڃتیزڈ) ُل‪ ٙ‬آټی تغٰٮ رلٽ‬ ‫څایزبؿ ٿٌئچٻیت ٿیثبُـ (ر‪٬٤‬لڍ ٻڄٸلڅؿڍ‪ .)642-645 :1388 ،‬ثڄب ثلایڂ ٿِبډـڇ ٿیٳڄیپ ٳڈ ثب‬ ‫ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ رلٽ ٿـڃی ام رلٽ رنایی‪ ،‬رلٽ رنایی څ ٳی‪٬‬لڍ کا ٿٰیـ ثڈ ٗڀبڃت‪ ٙ‬ارلاڍ رنایی‬ ‫ی‪٤‬ڄی ٳی‪٬‬ل ٿجتڄی ثل ‪٣‬ڄٔل ٯبڃچڃی رلٽ څ ڃٰٖ ٿتڄی ام ٿتچځ ؽبّ ٯبڃچځ‪ ،‬ؿاڃٌتڈاڃـ (ٷټـڅمیبځ‪،‬‬ ‫‪ :1369‬د ‪ .)144-145 /1‬ثڈ ‪٣‬جبکت ًبؿڇتل‪ ،‬ؿک ُلای‪٣ ٚ‬بؿڍ‪ ،‬ډلٳٌی ٳڈ ثڈ تڄڊبیی یب ثب ٿِبکٳت‬ ‫ؿیٸلاځ ٿلتٴت رلٿیُچؿ‪ ،‬ؽچؿٍ څ ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈ ثب اڅ ؿکایڂ ‪٣‬ڀٺ ٿزلٿبڃڈ ٿِبکٳت ؿاُتڈاڃـ‪،‬‬ ‫ٿٌئچٹ ُڄبؽتڈ ٿیُچڃـ ٳڈ «ایڂ ٿٌئچٻیت ثب تچرڈ ثڈ ٯبڃچځ ٿٴبځ څٯچ‪ ١‬رلٽ‪ُ ،‬بٿٺ ٳټیڈ ا‪٫‬لاؿڍ‬ ‫ٳڈ ؿک ٯټڀلڅ اځ ٳِچک ثڈ ًل ٿیثلڃـ‪ ،‬ٿیٷلؿؿ» (ؿٳتل ڃچکثڊب‪ .)202 :1375 ،‬ؿک عٰچ٭ایلاځ ڃین‬ ‫ډڀبځٷچڃڈ ٳڈ ُلای‪٣ ٚ‬بؿڍ ٿٌئچٻیت ؿک رلائپ ثڈ څًیټڈ ٯبڃچځ ٿِؾْ ٷلؿیـڇ‪ٛ ،‬ج‪٤‬بً ‪٣‬ټٺ ٿچرڈ‬ ‫ٳڄڄـڇ رلٽ څ ‪٣‬ټٺ کا‪ ٢٫‬ٿٌئچٻیت ڃین تچً‪ ٚ‬ؽچؿ ٯبڃچځ ٿ‪٤‬یڂ ُـڇ اًت (ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪،‬‬ ‫ثبه صڊبکٽ‪ ،‬عـڅؿ ٿٌئچٻیت رنایی‪ ،‬ٿچاؿ ‪.)49-62‬‬ ‫‪ -4‬هجٌبی هسئَلیت ویفزی در اسالم‬ ‫ؿک اًالٽ څ ٿتچځ ‪ٰ٫‬ڊی ٿب‪ ،‬ٿٌئچٻیت ؿک ٿ‪٤‬ڄبڍ کایذ عٰچٯی تغت ٻ‪ٗ« ٞ٬‬ڀبځ» ثٴبک ک‪٫‬تڈ څ‬ ‫ٿڄ‪٠‬چک ام ٗڀبځ ډل ڃچ‪ ١‬ٿٌئچٻیت ا‪٣‬پ ام ٿٌئچٻیت ٿبٻی یب ٿٌئچٻیت رنایی څ ٳی‪٬‬لڍ اًت‬ ‫(ر‪٬٤‬لڍ ٻڄٸلڅؿڍ‪ 418 :1388 ،‬څ ‪ .)642‬آچالً ام ٿڄ‪٠‬ل ؿیڄیایڂ ثـیڊی څ ‪ٰ٣‬الیی اًت ٳڈ ؽ‪ٜ‬به‬ ‫ُبک‪ ١‬یب ٯبڃچڃٸقاک ؿک ٯبٻت اٿل ثڈ اڃزبٽ ٳبکڍ یب ڃڊی څ ؿًتچک ثڈ تلٱ یٲ ‪٣‬ڀٺ ثڈ ٿٴټ‪٬‬ی ت‪٤‬ټٮ‬ ‫ثٸیلؿ ٳڈ ثتچاڃـ ٿ‪٤‬ڄی څ ٿ‪٬‬ڊچٽ عبٓٺ ام اځ ؽ‪ٜ‬به کا ثڈ ؿکًتی ؿکٱ ڃڀچؿڇ څ ک‪٫‬تبک څ ٳلؿاک ؽچؿ‬ صفحه 160 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪165‬‬ ‫کا ثب اځ ډڀبډڄٶ ًبمؿ څ المٿڈ اڅٻیڈایڂ اٿل‪ ،‬ؿاُتڂ ُ‪٤‬چک څ اؽتیبک ٿیثبُـ؛ ثڄبثلایڂ ډڀڈ اڃٌبځډب‬ ‫کا ڃڀیتچاځ ٿٌتغٮ ٳی‪٬‬ل ؿاڃٌت (‪٫‬یٖ‪.)244-245 :1370 ،‬‬ ‫اًبى ٿٌئچٻیت ؿک اًالٽ ډڀبځ صینڍ اًت ٳڈ ام اځ ثب ‪٣‬ڄچاځ «ُلای‪٣ ٚ‬بٿڈ تٴټی‪»٪‬‬ ‫یبؿٳلؿڇاڃـ‪ .‬اٻجتڈ ډل صڄـ ثـیڂ ‪٣‬ټت ٳڈ ؿک ٿتچځ ‪ٰ٫‬ڊی ٿب ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌتٰٺ څ رـا ثڈ ٿجبعج ‪٣‬بٽ‬ ‫عٰچ٭ رنا پلؿاؽتڈ ڃِـڇ‪ ،‬ثڈ ‪ٛ‬چک ‪ٛ‬جی‪٤‬ی ؿک ثیبځ تٲتٲ رلائپ څ عتی ٿجبعج ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ؿک عچمڇ‬ ‫‪٣‬جبؿات څ ٿ‪٤‬بٿالت ڃین (‪٣‬الڅڇ ثل ًیبًبت) ثڈ ُلای‪ ٚ‬ٿٴټ‪٬‬بځ ثڈٓچکت رـاٷبڃڈ اُبکڇ ُـڇ څ‬ ‫ثـیڂ تلتیت ٿٴټ‪٬‬بځ ام ‪٧‬یلٿٴټ‪٬‬بځ رـا څ ٿتڀبین ُـڇاڃـ‪ .‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ؿک عچمڇ ‪٣‬جبؿات څ‬ ‫ٿ‪٤‬بٿالت څ ‪٧‬یلڇ‪ ،‬ؿک ثبه مٳبت اٿـڇ ٳڈ مٳبت‪ ٙ‬ٿبٹ ثل ثبٻ‪٣ ،٦‬بٯٺ‪ ،‬اماؿ څ ٿتڀٴڂ ام تٔل‪ ٩‬څارت‬ ‫اًت (ُڊیـ اڅٹ‪ )29 :1377 ،‬څ ؿک ثبه کڅمڇ څرچه کڅمڇ ٿڄچ‪ ٙ‬ثڈ ثټچ‪ٰ٣ ،٥‬ٺ‪٣ ،‬ـٽ عیٖ څ‬ ‫ڃ‪٬‬بى څ ٿٌب‪٫‬ل ڃجچؿځ ُـڇ اًت (ُڊیـ اڅٹ‪ )35 :1377 ،‬ؿک څرچه رڊبؿ ڃین ثټچ‪ٰ٣ ،٥‬ٺ‪ ،‬اماؿ‬ ‫ثچؿځ‪ ،‬ثیڄبیی‪ً ،‬الٿت ام ٿلٕ څ ‪٣‬ـٽ ڃْٰ ؿک پب څ ‪ٰ٫‬یل ڃجچؿځ (ُڊیـ اڅٹ‪ )53 :1377 ،‬څ ؿک ثیبځ‬ ‫ُلای‪ ٚ‬ؿڅ ‪ٛ‬ل‪ٰ٣ ٩‬ـ‪ ،‬ٳڀبٹ (ثټچ‪ ٥‬څ ‪ٰ٣‬ٺ)‪ ،‬اؽتیبک څ ٯٔـ ُل‪ ٙ‬ؿاڃٌتڈ ُـڇ اًت (ُڊیـ اڅٹ‪،‬‬ ‫‪ .)72 :1377‬ؿک ٿجبعج ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ٿزبماتډب څ ًیبًبت څ ؿک ثبه ٿخالً عـڅؿ ڃین ام ُلای‪ ٚ‬ماڃی ثڈ‬ ‫ثټچ‪ٰ٣ ،٥‬ٺ‪٣ ،‬ټپ څ اؽتیبک؛ ام ُلای‪ ٚ‬ٿٰل ثڈ ٻچا‪ ٙ‬ثڈ اؽتیبک‪ ،‬علیت څ ثټچ‪٥‬؛ ام ُلای‪ ٚ‬ٯچاؿ ثڈ ٳڀبٹ‬ ‫څ اؽتیبک؛ ام ُلای‪ ٚ‬ٿٰل ثڈ ٯق‪ ٩‬ثڈ تٴټی‪( ٪‬ثټچ‪ ٥‬څ ‪ٰ٣‬ٺ)‪ ،‬علیت څ اؽتیبک څ ام ُلای‪ ٚ‬ارلاڍ عـ‬ ‫ًلٯت ؿک ٿچکؿ ًبک٭ (‪٣‬الڅڇ ثل ُلای‪ ٚ‬ٿچرچؿ ؿک ًلٯت) ثڈ ثټچ‪ ٥‬څ ‪ٰ٣‬ٺ (ؿک ًبک٭) اُبکڇ ُـڇ‬ ‫اًت (ُڊیـ اڅٹ‪ .)175-181 :1377 ،‬ثڄب ثلایڂ ‪ٰ٫‬ـاځ ډل یٲ امایڂ ُلای‪ ٚ‬ٿیتچاڃـ ارلا څ یب ڃغچڇ‬ ‫ارلاڍ ٿزبمات ؿک ٿچکؿ ُؾْ ‪٫‬ب‪٣‬ٺ اځ ‪٣‬ڀٺ کا تغتاٻِ‪٤‬ب‪ ١‬ؽچؿ ٯلاک ؿډـ‪.‬‬ ‫‪ -5‬هسئَلیت ویفزی در ٍرسشّبی خطی‬ ‫ثلاڍ کڅُڂ ُـځ ثیِتل ثغج المٽ اًت ڃٸبډی ثڈ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک څکمٍډبڍ ثب‬ ‫ؽِچڃت ثبال ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچٯی څ ؿک ٯبڃچځایلاځ ؿاُتڈ ثبُیپ‪ .‬صڄیڂ ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ٳڈ ثغج ام‬ ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک عٰچ٭ایلاځ څ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ‪٤٫‬بٻیتډبڍ څکمُی ثـڅځ تڀبین ٿیبځ څکمٍډبڍ‬ ‫پلؽ‪ٜ‬ل څ ؽِڂ ثب ؿیٸل ُبؽڈډبڍ څکمٍ ٓچکت پقیل‪٫‬تڈ ثبُـ څ ُبیـ ‪٣‬ټتایڂ اٿل ڃبُی ام ‪٣‬ـٽ‬ ‫تچً‪٤‬ڈ ٿجبعج ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ «عٰچ٭ څکمٍ» ثبُـ‪ .‬اٻجتڈ ؿک ثلؽی ٿڄبث‪ ٢‬عٰچٯی ؿک تِلیظ «کٗبیت‬ ‫ٿزڄی‪٣‬ټیڈ» ثڈ‪٣‬ڄچاځ ‪٣‬ټٺ تچریڈٳڄڄـڇ رلٽ‪ ،‬ام ثبه ٿخبٹ «ارلاڍ څکمٍډبڍ ؽِڂ» کا ام ٿچاکؿ‬ ‫ٯبثٺثغج ؿکایڂ کاث‪ٜ‬ڈ ؿاڃٌتڈاڃـ (ڃچکثڊب‪ .)307 :1375 ،‬څاٯ‪٤‬یت اځ اًت ٳڈ ثب تچرڈ ثڈ اعتڀبٹ‬ ‫عبؿحڈ څ اًیت ؿک ډڀڈ څکمٍډب‪ٗ ،‬بث‪ٜ‬ڈ څ ٿالٱ ٿِؾٔی ثلاڍ ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ څکمٍډب ثڈ ٻغب‪ٝ‬‬ صفحه 161 ‫‪ٔ٫ 166‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫اًیتډبڍ څاکؿڇ څرچؿ ڃـاکؿ؛ ثبایڂ څرچؿ ٳبٿالً څاٗظ اًت ٳڈایڂ اعتڀبٹ ؿک ثلؽی څکمٍډب‬ ‫ٿؾٔچٓبً اځډبیی ٳڈ رڄجڈ ٿجبکمڇ ‪٫‬ینیٴی ؿاکڃـ ڃ‪٠‬یل ثچٳی‪ ،‬تٴچاڃـڅ څ اٿخبٻڊپ ثیِتل ٿیثبُـ څ ام‬ ‫‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸلایڂ ٿٌټپ اًت ٳڈ عٺ ٿٌئټڈ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿکایڂ ؿًتڈ ام څکمٍډب‪ ،‬تٴټی‪ ٪‬کا ؿک‬ ‫ؿیٸل څکمٍډب ڃین ٳبٿالً ٿِؾْ ٿیًبمؿ‪.‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ؿٳتل ڃچکثڊب‪ً ،‬ڈ ڃ‪٠‬ل ؿکایڂ ؽٔچّ تچً‪٣ ٚ‬ټڀبڍ عٰچ٭ ٿ‪ٜ‬لط ٷلؿیـڇ ٳڈ ثڈ ُلط‬ ‫میل اًت‪:‬‬ ‫اڅٹ‪ -‬ڃ‪٠‬لیڈ ٿجتڄی ثل ‪٣‬ـٽ څرچؿ ٯٔـ ٿزلٿبڃڈ ٳڈ اعلام اځ ؿک ډڀڈ اڃبت یٲ ٿٌبثٰڈ ٿڀٴڂ‬ ‫ڃیٌت؛‬ ‫ؿڅٽ‪ -‬ڃ‪٠‬لیڈ ٿجتڄی ثل کٗبیت ٿزڄی‪٣‬ټیڈ ٳڈ ؿک اځ ڃین ٿڄبٯِڈ څرچؿ ؿاکؿ ٿخالً ڃڀیتچاڃـ‬ ‫ډڀچاکڇ تچریڈٷل رلٽ ثبُـ څ ثبیـ عـاٯٺ «ٿچرت ت‪٨‬ییل یب عق‪ ٩‬ثلؽی ام ‪٣‬ڄبٓل تِٴیٺؿډڄـڇ‬ ‫رلٽ» ُچؿ؛‬ ‫ًچٽ‪ -‬ڃ‪٠‬لیڈ ٿجتڄی ثل اربمڇ ٯبڃچځ څ ‪٣‬ل‪ ٩‬څ ‪٣‬بؿت ٳڈ اٷل ٯچاڃیڂ ثبمڍ ک‪٣‬بیت ُچؿ‪٣ ،‬ل‪ ٩‬څ‬ ‫‪٣‬بؿت اربمڇ ‪٣‬ـٽ ٿزبمات رلٽ کػؿاؿڇ کا ٿیؿډـ‪ .‬ډل صڄـ ٳڈ ؿک ډڀڈ ٿچاکؿ ًڈٷبڃڈ ٿقٳچک اٷل‬ ‫ٯٔـ ٗله څ رلط یب ٯتٺ څرچؿ ؿاُتڈ ثبُـ‪ ،‬اٿٴبځ ٿزبمات ڃین څرچؿ ؽچاډـ ؿاُت څایڂ ‪٣‬الڅڇ‬ ‫ثل څکمٍډبڍ ؽِڂ‪ ،‬ؿک ٿچکؿ ؿیٸل څکمٍډب ڃین ٓـ٭ ٿیٳڄـ (ڃچکثڊب‪.)306-309 :1375 ،‬‬ ‫عبٹ ثبیـ ثڈ ثلکًی ٿچٗچ‪ ١‬ام ٿڄ‪٠‬ل ٯچاڃیڂایلاځ پلؿاؽت‪ .‬اډڀیتایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ڃین ثڈ ٯـکڍ‬ ‫اًت ٳڈ ثلؽی ام ٿغٰٰبځ ثڈ ثلکًی ًیل تغچالت تبکیؾی ڃٸبڇ ٯبڃچځایلاځ ثڈ ثغج ٿٌئچٻیت‬ ‫رنایی ؿک څکمٍ پلؿاؽتڈاڃـ (اٯبیی ڃیب‪1379 ،‬؛ ‪ٔ٫‬یغی‪ .)1390 ،‬ا‪٧‬بم تچرڈ ٯچاڃیڂایلاځ ثڈایڂ‬ ‫ٿچٗچ‪ ١‬کا ٯبڃچځ ٿزبمات ‪٣‬ڀچٿیٿٔچه ‪ُ 1352‬ڀٌی ؿاڃٌتڈاڃـ څ تبایڂ ًبٹ ؿک ثلکًی عچاؿث‬ ‫څکمُی ثڈ ‪٣‬ڀچٿبت څ ٿجبڃی څ آچٹ عٰچٯی ٿتچًٺ ٿیُـڇاڃـ څ ثب تچرڈ ثڈ ًڄت څ ‪٣‬بؿت‬ ‫ا‪٧‬ڀبٕ څ ‪٣‬ل‪ ٩‬څ ‪٣‬بؿت ٿچرچؿ څ ډڀضڄیڂ کٗبیت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ثڈ ک‪ ٢٫‬ٿٌئچٻیت رنایی عٴپ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ‪ .‬ؿک ًبٹ ‪ 1352‬ؿک ٿبؿڇ ‪ 42‬ٯبڃچځ ٿقٳچک ٿٰلک ٷلؿیـ ٳڈ عچاؿث‪ ٙ‬څکمُی ثب ُل‪٣ ٙ‬ـٽ‬ ‫ڃٰٖ ٿٰلکات ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ څکمٍ ام ‪٣‬ڄچاځ ٿزلٿیت ؽبکد ډٌتڄـ‪ .‬پی ام پیلڅمڍ اڃٰاله‬ ‫اًالٿیٿغتچاڍ ٿبؿڇ ٿقٳچک ثب اٗب‪٫‬ڈ ُـځ ٯیـ «‪٣‬ـٽ ٿ‪٨‬بیلت ٯچا‪٣‬ـ اځ څکمٍ ثب ٿچامیڂ ُل‪٣‬ی»‬ ‫ؿک ٿبؿڇ ‪ 32‬ٯبڃچځ کار‪ ٢‬ثڈ ٿزبمات اًالٿیٿٔچه ‪ 1361‬ٿچکؿ تٔچیت ٿزـؿ ٯلاک ٷل‪٫‬ت‪ً .‬پی‬ ‫ثب تٔچیت ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیؿک ًبٹ ‪ ،1370‬ٿبؿڇ ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ام ُڀبکڇ ‪ 32‬ثڈ ٿبؿڇ ‪ 59‬ت‪٨‬ییل څ ؿک‬ ‫ثڄـ ‪ 3‬اځ عچاؿث څکمُی ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬ت ٳڈ ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب اځ‪« ،‬عچاؿث څکمُی ڃبُی ام‬ صفحه 162 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪167‬‬ ‫‪٣‬ڀټیبت څکمُی ٿِلڅ‪ ٙ‬ثلایڄٴڈ ًجت اځ عچاؿث ڃٰٖ ٿٰلکات ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ څکمٍ ڃجبُـ څایڂ‬ ‫ٿٰلکات ډپ ثب ٿچامیڂ ُل‪٣‬ی ٿؾبٻ‪٬‬ت ڃـاُتڈ ثبُـ»‪ ،‬رلٽ ٿغٌچه ڃڀیُچؿ څ ثـیڂ تلتیت‬ ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ام اځډب ثلؿاُتڈ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫‪ -6‬اسالم ٍ هسئَلیت ویفزی در ٍرسشّبی خطی‬ ‫المٿڈ ثلکًی ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ام ٿڄ‪٠‬ل ؿیڄی پلؿاؽتڂ ثڈ ډڀڈ اث‪٤‬بؿایڂ ٿٌئټڈ ٿیثبُـ‪ .‬ام ڃ‪٠‬ل‬ ‫ٿغٰٰبځ ‪ٰ٫‬ڈ ؿاڃِی «ایڂ رڊبڃی» ٿیثبُـ څ ثب تچرڈ ثڈ ډڀیڂ ٿچٗچ‪ ١‬اًت ٳڈ ٿِبډـڇ ٿیٳڄیپ‬ ‫«اٿلڅمڇ ٿت‪٬‬ٴلاځ ؿیڄی ً‪٤‬ی ؿاکڃـ اکتجب‪ٰ٫ ٙ‬ڈ کا ثب ٿٌبئٺ رـیـ څ ڃچ ڃِبځ ؿډڄـ» (ٿجټ‪٨‬ی‪:1393 ،‬‬ ‫‪ .)7‬ؿکایڂ ٿٰبٻڈ ڃین ثلاڍ ثلکًی ٿٌئټڈ‪ ،‬ٿچٗچ‪ ١‬کا ام ًڈ ٿڄ‪٠‬ل ًبثٰڈ ‪ٰ٫‬ڊی ٯ٘یڈ‪ ،‬ٯچا‪٣‬ـ ‪ٰ٫‬ڊی‬ ‫ٿلتج‪ ٚ‬ثب اځ څ اًت‪٬‬تبئبت رـیـ ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ٿچکؿ ڃٰـ څ ثلکًی ٯلاک ؿاؿڇایپ‪.‬‬ ‫‪ -1-6‬سبثمِ ثحث هسئَلیت ویفزی در ٍرسش اس هتَى فمْی هتمذم‬ ‫‪٣‬ټیل‪٧‬پ ٿغـڅؿیت اڃچا‪ ١‬څکمٍ ؿک مٿبځ ًبثٮ ؿک ‪٤٫‬بٻیتډبیی ڃ‪٠‬یل ُڄب‪ ،‬اًتًچاکڍ‪،‬‬ ‫تیلاڃـامڍ‪ُ ،‬ڀِیلمڃی‪ ،‬ٳِتی څ‪ ،.. .‬ؿک ٯـیڀیتلیڂ ٿتچځ ‪ٰ٫‬ڊی تب ًـڇډبڍ ٿیبڃڈ ٿجبعخی ثڈٓچکت‬ ‫ٿٔـاٯی ؿک ؽٔچّ ٗڀبځ عبٓٺ ام عچاؿث څکمٍ ٿ‪ٜ‬لط ٷِتڈ اًت څ ډل صڄـ ؿکایڂ ٿچاکؿ‬ ‫ت‪٬‬ٴیٴی ٿیبځ څکمٍډب ٓچکت ڃٸل‪٫‬تڈ څٻی ‪٣‬ټیاالٓچٹ ثغج ٗڀبځ ؿک ؽٔچّ څکمٍډبیی‬ ‫ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ ٳڈ اعتڀبٹ اًیتپقیلڍ ؿک اځډب ثبالًت‪٣ .‬الڅڇ ثلایڂ ٿجبعج ٳڈ ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌتٰیپ ثغج‬ ‫ٗڀبځ ؿک اځډب ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ‪ ،‬ؿک ٿجبعج ؿیٸلڍ ڃ‪٠‬یل ثغج ام ٯٔبّ یب ٿجبعج پنُٴی‬ ‫ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ٿ‪٤‬بٻزڈ ڃین ٿچٗچ‪٣‬بتی ٿ‪ٜ‬لط ٷلؿیـڇ ٳڈ ثڈ ‪ٛ‬چک ‪٧‬یلٿٌتٰیپ ثڈایڂ ثغج ٿلتج‪ ٚ‬ٿیُچڃـ‬ ‫ٳڈ ٿب ؿکایڄزب ثڈ ت‪٬‬ٴیٲ ثڈ ‪ٛ‬لط اځډب پلؿاؽتڈایپ‪.‬‬ ‫اٻ‪٣ -٪‬ټڀبڍ ُی‪٤‬ڈ ؿک ؿڅکڇډبڍ ‪ٰ٫‬ڊی ؽچؿ ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌتٰیپ ؿک ٿجبعج ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ًیبًبت څ‬ ‫ٿزبماتډب ثڈ ثغج ٗڀبځ څ یب ‪٣‬ـٽاٻ٘ڀبځ ڃین پلؿاؽتڈاڃـ ٳڈ ثلؽی ٿچاکؿ ٿلتج‪ ٚ‬ام ٿیبځ اځډب ثڈ‬ ‫ُلط میل اًت‪:‬‬ ‫ُیؼ ‪ٛ‬چًی (‪ 460‬ډـ‪.‬٭) ؿک ؽٔچّ څٯبی‪ ٢‬عبؿث ؿک ٿیـاځ تیلاڃـامڍ ٿیڃچیٌـ ٳڈ اٷل‬ ‫ٳٌی ثیڂ تیلاڃـاماځ څ ډـ‪ ٩‬اځډب تلؿؿ ٳڄـ څ تیلڍ ثڈ اڅ ثؾچکؿ‪ ،‬ٯتٺ ؽ‪ٜ‬بیی اًت صلا ٳڈ تیلاڃـام‬ ‫ٯٔـ تیل مؿځ ثڈ اڅ کا ڃـاُتڈ څ ٿیؽچاًتڈ ثڈ ډـ‪ ٩‬ثنڃـ څٻی اٷل ٳٌی ‪٬ٛ‬ٺ کا ثڈ ٿٌیل پلتبه تیل‬ ‫ثجلؿ څ تیل ثڈ ‪٬ٛ‬ٺ ثؾچکؿ‪ٗ ،‬بٿڂ اًت صلا ٳڈ اڅ کا ؿک ٿ‪٤‬لٕ تیل ٯلاک ؿاؿڇ اًت‪ .‬اٻجتڈ ؽچؿ ُیؼ‬ ‫‪ٛ‬چًی ؿک عٴپ اؽیل ا‪ٟ‬ڊبک تلؿیـ ٿیڃڀبیـ (ُیؼ ‪ٛ‬چًی‪ ،‬ثیتب‪ :‬د ‪.)189 /7‬‬ صفحه 163 ‫‪ٔ٫ 168‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫ٯبٗی اثڂثلاد (‪ 481‬ډـ‪.‬٭) ٿیڃچیٌـ ٳڈ اٷل ٳچؿٳبځ ٿِ‪٨‬چٹ ثبمڍ ثبُڄـ څ یٴی ام اځډب ثب‬ ‫څًیټڈ تیلاڃـامڍاٍ ثنڃـ څ ؿڃـاځ ‪٬ٛ‬ٺ ؿیٸل کا ام رب ؿکاڅکؿ څ یب عبؿحڈاڍ ٿبڃڄـایزبؿ اځایزبؿ‬ ‫ٳڄـ‪ ،‬ؿک ٓچکتی ٳڈ ٯجالً ډِـاک ؿاؿڇ ثبُـ‪ ،‬ٯٔبّ ڃڀیُچؿ (ٯبٗی اثڂ ثلاد‪1406 ،‬٭‪ :‬د ‪/2‬‬ ‫‪.)515‬‬ ‫ٓبعت ُلای‪ 676( ٢‬ډـ‪.‬٭) ٿ‪٤‬تٰـ اًت ٳٌی ٳڈ ؿک څً‪ ٚ‬ٿیـاځ تیلاڃـامڍ کاڇ ٿیکڅؿ‪ ،‬اٷل‬ ‫تیلڍ ثڈ اڅ ثؾچکؿ‪ ،‬ؿیڈاٍ ثل ‪٣‬ڊـڇ ‪٣‬بٯټڈ تیلاڃـام اًت څ ؿک ٓچکتی ٳڈ حبثت ُچؿ ٳڈ ٯجٺ ام‬ ‫تیلاڃـامڍ‪ ،‬تیلاڃـام ډِـاک ؿاؿڇ‪ ،‬ثڈ ډیش څرڈ ٗبٿڂ ڃیٌت څ ًپی ثڈ ٿٌتڄـایڂ عٴپ ٳڈ ٿبرلایی‬ ‫ٿِبثڈ ؿک مٿبځ اٿیلاٻڀاٿڄیڂ (‪ )١‬څ کڅایتی امایِبځ اًت‪ ،‬اًتڄبؿ ٿیٳڄـ (ٿغٰٮ عټی‪1409 ،‬٭‪ :‬د‬ ‫‪.)1022 /4‬‬ ‫‪٣‬الٿڈ عټی (‪ 726‬ډـ‪.‬٭) ٿیڃچیٌـ ٳڈ اٷل ٳٌی ؿک ٿیـاځ تیلاڃـامڍ تیل ثؾچکؿ‪ ،‬ام ٿچاکؿ‬ ‫ؽ‪ٜ‬بًت څ اٷل ٯجٺ ام تیلاڃـامڍ ډِـاک ؿاؿڇ ثبُـ څ ُؾْ ٿ٘لڅه ُڄیـڇ ثبُـ څ ثب اٿٴبځ ٳڄبکڇ‬ ‫ٷل‪٫‬تڂ‪ ،‬ٳڄبک ڃل‪٫‬تڈ ثبُـ‪ ،‬تیلاڃـام ٗبٿڂ ڃیٌت‪.‬ایِبځ ثب اُبکڇ ثڈ ُلای‪ٗ ٚ‬بٿڂ ثچؿځ ٿ‪٤‬ټپ ُڄب ثڈ‬ ‫ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ ٿت‪٤‬ټڀیڂ ٿیپلؿامؿ څ ؿک ٓچکت ثټچ‪ُ ٥‬بٷلؿ‪ ،‬ٿلثی کا ‪٫‬بٯـ ٗڀبڃت ٿیؿاڃـ (‪٣‬الٿڈ‬ ‫عټی‪1413 ،‬٭‪ :‬د ‪.)652-653 /3‬‬ ‫ثڈ ڃ‪٠‬ل ُیؼ ثڊبیی (‪ 1031‬ډـ‪.‬٭) ډلٷبڇ ُؾٔی =ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿلثی ُڄب< ‪٬ٛ‬ټی کا ثڈ افځ پـکٍ‬ ‫ت‪٤‬ټیپ ُڄب ؿډـ څ ثضڈ ‪٧‬ل٭ ُچؿ‪ ،‬ٿلثی ٗبٿڂ ؽچځثڊبڍ اځ ‪٬ٛ‬ٺ اًت صڈ تٰٔیل ٳلؿڇ ثبُـ څ صڈ‬ ‫ڃٴلؿڇ ثبُـ څ ث‪٘٤‬ی ام ٿزتڊـاځ ٷ‪٬‬تڈاڃـ ٳڈ اٷل تٰٔیل ڃٴلؿڇ‪ٗ ،‬بٿڂ ڃیٌت (ُیؼ ثڊبیی‪ ،‬ثیتب‪:‬‬ ‫‪.)440‬‬ ‫ُیؼ رچاډلڍ (‪ 1226‬ڇ‪.‬٭) ٗڀڂ ‪ٛ‬لط ٿٌئټڈ ت‪٤‬ټیپ ُڄب ؿک ثبه ؿیڈ‪ ،‬ٿیڃچیٌـ ٳڈ اٷل ٳٌی‬ ‫‪٫‬لمڃـ ؽچؿ کا ام ثبه ٿخبٹ ثڈ ٿ‪٤‬ټپ ُڄب ثٌپبکؿ څ ‪٫‬لمڃـ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ ت‪٬‬لی‪ ٚ‬ٿلثی ُڄب ‪٧‬ل٭ ُچؿ‪ ،‬ٿلثی‬ ‫ٗبٿڂ اًت صلا ٳڈ ٿچرت تټ‪٬ٛ ٪‬ٺ ٷلؿیـڇ‪ ،‬ثټٴڈ ثالؽال‪ ٩‬عتی اٷل ؽچؿ څٻی اڅ کا ت‪٤‬ټیپ ؿډـ‬ ‫څ ‪٬ٛ‬ٺ ثڀیلؿ ډڀیڂٷچڃڈ اًت څ ؿکایڂ اُٴبٻی ڃیٌت‪ .‬اٻجتڈ ثڈ ڃ‪٠‬لایِبځ ام ا‪ٛ‬ال٭ ‪٣‬جبکتډبڍ‬ ‫اکُبؿ =ُیؼ ٿ‪٬‬یـ< څ ٻڀ‪٤‬ڈ =ُڊیـ اڅٹ< ثلٿیایـ ٳڈ ٿ‪ٜ‬ټٰبً =ثب ت‪٬‬لی‪ ٚ‬یب ثـڅځ ت‪٬‬لی‪ٗ <ٚ‬بٿڂ ٿیثبُـ‬ ‫څ ُبیـایڂ ثـاځ رڊت ثبُـ ٳڈ ٿلٵ ‪٬ٛ‬ٺ ؽچؿ ڃِبځ ام ت‪٬‬لی‪ ٚ‬ٿلثیاٍ ؿاکؿ‪ ،‬صلا ٳڈ ‪٬ٛ‬ٺ ثـڅځ‬ ‫ت‪٬‬لی‪ ٚ‬ٿلثی ‪٧‬ل٭ ڃڀیُـ (ڃز‪٬‬ی‪ :1368 ،‬د ‪.)106 /43‬‬ صفحه 164 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪169‬‬ ‫اڃضڈ ام ‪٣‬جبکتډبڍ ‪٫‬چ٭اٻقٳل ثڈ ‪ٛ‬چک ٓلیظ ثلٿیایـ ثغج ‪٣‬ـٽ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ثڈ ‪٣‬ټت‬ ‫‪ٰ٫‬ـاځ ٯٔـ څ یب ام ثبه ٯب‪٣‬ـڇ «ٯـ و‪٣‬قک ٿڂ عقک» ٿیثبُـ څ ؿک ٿچاکؿڍ ٳڈ ٗڀبځ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ٷلؿیـڇ‬ ‫ٓل‪٫‬بً ثغج ام ٗڀبڃت ٿبٻی څ ؿیڈ ٯبثٺ ‪ٛ‬لط اًت‪.‬‬ ‫ه – ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ٳڈ ؿڅ ثغج ٿڊپ ؿک ٿتچځ ‪ٰ٫‬ڊی ٿتٰـٽ ٿیتچاڃـ ثڈ ثغج ٿب ٿلتج‪ ٚ‬ثبُـ‬ ‫ٳڈ یٴی ثغج افځ یب ارجبک ؿک ٯتٺ اًت څ ؿیٸلڍ ثغج اؽق ثلائت ؿک اٿچک پنُٴی‪:‬‬ ‫ؿک ٿچاکؿڍ ٓغجت ام ارجبک یب افځ ؿک ٯتٺ ٿیُچؿ ٿخٺایڄٴڈ ُؾٔی ثڈ ؿیٸلڍ ثٸچیـ ٳڈ‬ ‫«ٿلا ثٴَ څٷلڃڈ تچ کا ٿیٳِپ»‪ ،‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ‪٣‬ڀچٽ ‪ٰ٫‬ڊب ؿکایڂ عبٻت ٯتٺ څڍ ربین ڃیٌت صلا ٳڈ افځ‬ ‫کا‪ ٢٫‬علٿت ڃڀیثبُـ څٻی ثبایڂ عبٹ اٷل اڅ کا ثٴِـ‪ ،‬ٯٔبّ ڃـاکؿ (ٿغٰٮ عټی‪1409 ،‬٭‪ :‬د ‪/4‬‬ ‫‪976‬؛ ٿغٰٮ اکؿثیټی‪ ،‬ثیتب‪ :‬د ‪ .)396 /13‬پی ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی افځ ؿک ٯتٺ ٿچرت رچام ٯتٺ ڃڀیُچؿ‬ ‫څ علٿت کا ام اځ ثلڃڀیؿاکؿ څٻی ٿٌئچٻیت رنائی کا ًټت ٿیٳڄـ (‪٣‬الٿڈ عټی‪1422،‬٭‪ :‬د ‪/5‬‬ ‫‪ ،426‬ٿٌئټڈ ‪.)6986‬‬ ‫ؿک ثغج ٗڀبڃت ؿک ‪ٛ‬جبثت ٷ‪٬‬تڈاڃـ ٳٌی ٳڈ ‪ٛ‬جبثت اڃٌبځ یب عیچاځ ٿیٳڄـ ثبیـ ام څٻی‬ ‫ُؾْ یب ٓبعت عیچاځ ثلائت اؽق ٳڄـ څٷلڃڈ اٷل ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ ‪٤٫‬ٺ ‪ٛ‬جبثت اڅ عبؿحڈاڍ پیَایـ‪،‬‬ ‫ٗبٿڂ ٿیثبُـ څایڂ ؿک ٓچکتی اًت ٳڈ ُؾْ اًیتؿیـڇ ٓ‪٨‬یل یب ٿزڄچځ ثبُـ‪ ،‬اٿب اٷل ‪٣‬بٯٺ‬ ‫ٿٴټ‪ ٪‬ثبُـ څ ‪ٛ‬جیت کا اٿل ثڈ ‪٤٫‬ټی ڃڀبیـ څ ‪ٛ‬جیت ‪ٛ‬جٮ اٿل اڅ ‪٣‬ڀٺ ٳڄـ‪ ،‬عتی اٷل پنُٲ اؽق‬ ‫ثلائت ډپ ڃٴلؿڇ ثبُـ‪ٗ ،‬بٿڂ ڃیٌت څ ؿٻیٺایڂ عٴپ آبٻت ثلائت فٿڈ اًت (اثڂ اؿکیی‬ ‫اٻغټی‪1410،‬٭‪ :‬د ‪ .)373 /3‬ؿک ډل ٓچکت اٷل ٯبئٺ ثڈایڂ ثبُیپ ٳڈ ٗبٿڂ اًت‪ٗ ،‬ڀبځ څ‬ ‫ٿٌئچٻیت ٿبٻی ؿاکؿ څٻیایب اثلاء ٯجٺ ام ‪٣‬الد‪ ،‬ٿچرت ًټت ٿٌئچٻیت ٿیُچؿ؟ ثلؽی ثب اًتڄبؿ ثڈ‬ ‫کڅایت ًٴچڃی ام اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪ )١‬څ ڃٰٺ اٿیلاٻڀاٿڄیڂ (‪ )١‬ؿکایڂ کاث‪ٜ‬ڈ‪ ،‬ٷ‪٬‬تڈاڃـ ٳڈ اکڍ څ اًتـالٹ‬ ‫ٳلؿڇاڃـ ٳڈ ‪ٛ‬جبثت ام اٿچکڍ اًت ٳڈ ثڈ اځ ڃیبمٿڄـیپ څ اٷل اثلاء ٿِلڅ‪٣‬یت ڃـاُتڈ ثبُـ‪ ،‬اڃزبٽ‬ ‫اٿچک پنُٴی ثب ٿِٴٺ ٿچارڈ ٿیُچؿ څ ثلؽی ڃین ٷ‪٬‬تڈاڃـ ٳڈ صچځ اًٰب‪ ٙ‬عٮ ٯجٺ ام حجچت اځ‬ ‫ٿڀٴڂ ڃیٌت‪ ،‬ثلائت عبٓٺ ڃڀیُچؿ (ٿغٰٮ عټی‪1409 ،‬٭‪ :‬د ‪ .)1019-1020 /4‬ؿکایڄـڇ ٿِبډـڇ‬ ‫ٿیٳڄیپ ثغج افځ څ اثلاء ؿک اًت‪٬‬تبئبت رـیـ ؿک ؽٔچّ څکمٍ ٿچکؿ اًتڄبؿ ٯلاکٷل‪٫‬تڈاڃـ‪.‬‬ ‫‪ -2-6‬ثزرسی هسئلِ اس هٌظز لَاػذ فمْی‬ صفحه 165 ‫‪ٔ٫ 171‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫ثلؽی ام ٯچا‪٣‬ـ ‪ٰ٫‬ڊی ؿک ثغج ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک څکمٍ ٿچاکؿ اًتڄبؿ ٯلاک ٿیٷیلڃـ ٳڈ ثڈ‬ ‫ًڈ ڃڀچڃڈ ٿڊپ اځ اُبکڇ ؽچاډیپ ؿاُت‪:‬‬ ‫‪«-1‬ٯب‪٣‬ـڇ بفځ»‪ٗ :‬ڀڂ ٿجبعج ٷقُتڈ اُبکاتی ٷقکا ثڈ احل افځ ؿک ک‪ ٢٫‬ٿٌئچٻیت ُـ‪ .‬ثلؽی‬ ‫ام ٿغٰٰبځ ثب ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ عٴپ تٴټی‪٬‬ی ثب عٴپ څٗ‪٤‬ی څ ثب تچرڈ ثڈ ٯبثٺٷقُت ثچؿځایڂ رلائپ‪،‬‬ ‫احل بفځ کا ؿک ٷلڅڇ ؿڅٽ څ ؿک ڃتیزڈایزبؿ ‪٣‬ـٽ ٗڀبځ ٿچکؿ تاٳیـ ٯلاک ؿاؿڇاڃـ (ٿغڀـماؿڇ کډڄی‪،‬‬ ‫‪ .)1387‬اٻجتڈایڂ اٿلڍ ٿٌټپ اًت ٳڈ عتی افځ ُبک‪ ١‬ڃین ؿک ډڀڈ ٿچاکؿ ڃڀیتچاڃـ ٿچرت ‪٣‬ـٽ‬ ‫ٗڀبځ ثبُـ (اٻغٌیڄی اٻڀلا‪٧‬ی‪1417 ،‬٭‪ :‬د ‪ .)337 /1‬ؿک ډل ٓچکت احل افځ کا ثیِتل ؿک اٿچک ٿبٻی‬ ‫ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿاؿڇ اڃـ ثـیڂ ُٴٺ ٳڈ تٔل‪ ٩‬ؿک ٿبٹ ؿیٸلڍ ٳڈ ُل‪٣‬بً علاٽ څ ٯبڃچڃبً ٿڀڄچ‪١‬‬ ‫ٿیثبُـ‪ ،‬ثب افځ اڅ ٿجبط ُـڇ څ ؿک ڃتیزڈ ٿٌئچٻیت څ ٗڀبځ ام ُؾْ ٿتٔل‪ ٩‬ثلؿاُتڈ ٿیُچؿ‬ ‫(ٻ‪٬ٜ‬ی‪ )123 :1390،‬ثبایڂ څرچؿ ثلؽی ڃین احل افځ کا ؿک ک‪ ٢٫‬علٿت تٔل‪ ٩‬ام ٿبٹ یب ربځ ٿافڅځ‬ ‫ؿاڃٌتڈاڃـ (ر‪٬٤‬لڍ ٻڄٸلڅؿڍ‪ :1378 ،‬د ‪.)236 /1‬‬ ‫‪«-2‬ٯب‪٣‬ـڇ اٯـاٽ»‪:‬ایڂ ٯب‪٣‬ـڇ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٲ ٯب‪٣‬ـڇ عٰچٯی ؿک ٿجبعج ٯچا‪٣‬ـ ‪ٰ٫‬ڊیڈ ٿچکؿ تچرڈ‬ ‫ٯلاکٷل‪٫‬تڈ اًت (ًجغبڃی‪ .)1392 ،‬ٿچٗچ‪١‬ایڂ ٯب‪٣‬ـڇ ڃین ‪٣‬ڀچٿبً ؿک ٿ‪٤‬بٿالت څ ک‪ٗ ٢٫‬ڀبځ ؿک ٗلک‬ ‫ٿبٻی اًت (اٻغٌیڄی اٻڀلا‪٧‬ی‪1417 ،‬٭‪ :‬د ‪)488 /2‬‬ ‫څ ‪ٟ‬بډلاً ٿلعچٽ ُیؼ اڃٔبکڍ ډپ ثڈ ٻغب‪٣ ٝ‬ـٽ ‪٣‬ڀچٿیت څ ډپ ‪٣‬ـٽ څرچؿ ؿٻیٺ ثل ٓغت اځ‪ ،‬اځ‬ ‫کا ڃ‪٬‬ی ڃڀچؿڇ اًت (اٯـاٽ څیٴی ‪ٰ٫‬ڈ) اٯـاٽ ثڈ ٻغب‪ٰ٫ ٝ‬ڊی «‪٣‬جبکت اًت ام ‪٣‬ڀټی ٳڈ میبځ ثڈ ‪٣‬بٿٺ‬ ‫‪٣‬بٿـ ثلًبڃـ څ ًبٯ‪ ٚ‬ٳڄڄـڇ ٗلک څ میبځ ام ؿیٸلاځ ثبُـ» (ر‪٬٤‬لڍ ٻڄٸلڅؿڍ‪:1378 ،‬‬ ‫د ‪ٛ .)528 /1‬جٮایڂ ٯب‪٣‬ـڇ څٯتی ‪٫‬لؿ ثب ‪٣‬ټپ اٷبډی ثڈ اٿٴبځایلاؿ ٓـٿڈ څاکؿ ثل اڅ ؿک عیڂ ‪٣‬ڀټی‬ ‫ڃ‪٠‬یل څکمٍ اٯـاٽ ثڈ اځ ڃڀچؿڇ څ ؿصبک اًیت ُچؿ‪ ،‬ؿیٸل عٮ ٯٔبّ څ ؿیڈ ڃؾچاډـ ؿاُت څ‬ ‫ډڀیڂ اٯـاٽ اڅ ثڈ ‪٣‬ڀٺ ؿک عٰیٰت ‪٣‬بٿټی ثلاڍ اًٰب‪ٗ ٙ‬ڀبځ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ ی‪٤‬ڄی څکمُٴبک ٓـٿڈ‬ ‫مڃڄـڇ ؽچاډـ ثچؿ (ٿغڀـماؿڇ کډڄی‪ .)1387 ،‬صڄیڂ ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ٳڈ ٯب‪٣‬ـڇ اٯـاٽ ثڈ ڃچ‪٣‬ی ٿت٘ڀڂ‬ ‫افځ ثلاڍ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ ثبُـ‪.‬‬ ‫‪-3‬ٯب‪٣‬ـڇ «ٯـ و‪٣‬قک ٿڂ عقک»‪ٛ :‬جٮایڂ ٯب‪٣‬ـڇ‪ ،‬اٷل ٳٌی ٯجٺ ام اڃزبٽ ٳبکڍ‪ ،‬ډِـاک ؿډـ څٻی‬ ‫ُڄچڃـڇ ثڈ ډِـاک اڅ تچرڈ ڃٴڄـ څ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ ‪٣‬ـٽ تچرڈ ثڈایڂ ډِـاک‪ ،‬ٿِٴټی ثلاڍ اڅ پیَایـ‪،‬‬ ‫ډِـاکؿډڄـڇ ‪٫‬بٯـ ٿٌئچٻیت ؽچاډـ ثچؿ ٿبڃڄـ عبٻتی ٳڈ ؿک ٿیـاځ ٿٌبثٰڈ تیلاڃـامڍ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ‬ ‫ثیتچرڊی ثڈ ډِ ـاک تیلاڃـام ؿک ٿچٯ‪٤‬یتی ثڀبڃـ ٳڈ تیلڍ ثڈ اڅ آبثت ٳڄـ (ٿغٰٮ ؿاٿبؿ‪:1376 ،‬‬ ‫‪ .)207‬ٿٌتڄـایڂ ٯب‪٣‬ـڇ کڅایتی اًت ٳڈ ؿک اځ اٿـڇ رچاڃی ؿڃـاځ ؿڅًتَ کا ُٴٌت ؿک عبٻی ٳڈ‬ صفحه 166 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪171‬‬ ‫ٯجٺ اځ ا‪٣‬الٽ ؽ‪ٜ‬ل ٳلؿڇ ثچؿ څایڂ ٿچٗچ‪ ١‬کا ثڈ ٯ٘بڅت ڃنؿ اٿیلاٻڀاٿڄیڂ (‪ )١‬ثلؿڃـ څ ُڊبؿت ؿاؿڇ‬ ‫ُـ ٳڈ رچاځ ام ٯجٺ ډِـاک ؿاؿڇ ثچؿ‪ .‬پی ع٘لت (‪ )١‬ٯٔبّ کا ام اڅ ثلؿاُتڈ څ ٷ‪٬‬تڄـ‪« :‬ډل ٳی‬ ‫ٳڈ ډِـاک ؿاؿڇ اًت‪ ،‬ٿ‪٤‬قڅک ٿیثبُـ» (ٿغٰٮ عټی‪1409 ،‬٭‪ :‬د ‪.)1022 /4‬‬ ‫‪ً -3-6‬ظزیبت ٍ فتبٍای جذیذ (استفتبئبت)‬ ‫اٿلڅمڇ څکمٍ ثب مڃـٷی ثِل ؿکاٿیؾتڈ څ رنئی الیڄ‪٬‬ٲ ام اځ ٿغٌچه ٿیُچؿ‪ .‬ثب تچً‪٤‬ڈ‬ ‫کڅما‪٫‬نڅځ اڃچا‪٤٫ ١‬بٻیتډبڍ څکمُی تب ً‪ٜ‬ظ پیـایَ ٿٌبثٰبت ثیڂاٻڀټټی څ رڊبڃی‪ُ ،‬بډـ تچً‪٤‬ڈ‬ ‫ٿجبعج عٰچٯی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ څ ؿک ڃتیزڈ تچرڈ ثیِتل ثڈ ثغج ٿٌئچٻیت څ ٗڀبځ ڃبُی ام‬ ‫اًیتډبڍ ٗڀڂ اځ ډٌتیپ‪ .‬یٴی ام اٿچکڍ ٳڈ ڃِبڃٸلایڂ اٿل اًت‪ ،‬ا‪٫‬نایَ اًت‪٬‬تبئبت څ اعٴبٽ‬ ‫ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈایڂ ٿچٗچ‪ ١‬اًت ٳڈ ؽچؿ ٿیتچاڃـ ٿڄج‪ ٢‬ٿڊڀیثلاڍ تچً‪٤‬ڈ ٿجبعج عٰچٯی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ‬ ‫ٗڀبځ ‪٣‬ټیاٻؾٔچّ ؿک ٳِچک ٿب‪ ،‬ثبُـ ٻقا ؿکایڄزب څ ام ثبه ڃڀچڃڈ ثڈ ثلؽی ام ٿچاکؿ اځ اُبکڇ‬ ‫ؽچاډیپ ؿاُت‪:‬‬ ‫ایتاهلل ٿٴبکٽ ُیلامڍ ؿک پبًؼ ًااٻی ؿک ؽٔچّ عٴپ څکمٍډبیی ٳڈ ٓـٿبت ڃبُی ام‬ ‫اځډب میبؿ ثچؿڇ څ ؿک ثٌیبکڍ ام ٿچاکؿ ٿچرت ٳجچؿڍ‪ً ،‬لػ ُـځ څ یب ٿبڃڄـ اځ ٿیُچڃـ‪ ،‬پبًؼ‬ ‫ٿیؿډـ ٳڈ «ؿکٓچکتیٳڈ ثلاڍ ؿ‪٫‬ب‪ُ ١‬ؾٔی یب ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ام ٳِچک څ ٳیبځ ٿٌټڀیڂ المٽ ثبُـ‪ ،‬اُٴبٻی‬ ‫ڃـاکؿ څٻی ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ٯجٺ ام ُلڅ‪ ١‬ثبیـ ام یٴـیٸل ثلائت ثزچیڄـ تب ٗبٿڂ ڃجبُڄـ»‪.‬ایِبځ ؿک پبًؼ‬ ‫ًااٻی ؿک ٿچکؿ څکمٍ ثچٳی ٿیٷچیـ ٳڈ «ثب تچرڈ ثڈ ؽ‪ٜ‬لاتی ٳڈ څکمٍ ثچٳی ؿاکؿ‪ ،‬ٿِلڅ‪٣‬یت‬ ‫اځ ٿِٴٺ اًت ٿٸل ؿک ٿچاکؿ ٗلڅکت ٿخٺ ٳٌبڃی ٳڈ ثلاڍ اٿبؿٷی کمٿیایڂ ٳبک کا ٿیٳڄڄـ» څ ؿک‬ ‫ؽٔچّ څکمٍډبڍ کمٿیٿ‪٤‬تٰـ اًت ٳڈایڂ څکمٍډب ؿکٓچکتیٳڈ څاٯ‪٤‬بً رڄجڈ ؿ‪٫‬ب‪٣‬ی ؿاُتڈ‬ ‫ثبُڄـ‪ ،‬ثال ٿبڃ‪ ٢‬ثچؿڇ څ «ؿک ٓچکتیٳڈ ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ [ٿٌبثٰڈ] ثڈ احبک ڃبُی ام اځ کٗبیت ؿاؿڇ ثبُڄـ»‪،‬‬ ‫ٿچرت ؿیڈ ڃڀیُچؿ (‪.)k-torshiz-mihanblog.com‬‬ ‫ایتاهلل ‪٘٫‬ٺاهلل ؿک پبًؼ ًااٻی ٿِبثڈ‪ٗ ،‬ڀڂ اُبکڇ ثڈ ڃیبمډبڍ ؿ‪٫‬ب‪٣‬ی اڃٌبځ‪ ،‬پبًؼ ٿیؿډـ ٳڈ‬ ‫«ٿِٴټی ؿکایڂ څکمٍډب ثڈ ډـ‪ ٩‬ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ڃیٌت» څ ڃتبیذ ٿڄ‪٬‬یایڂ څکمٍډب ډڀبڃڄـ اًیتډبڍ‬ ‫‪٫‬ینیٴی کا ثبیـ ثب ک‪٣‬بیت اعتیب‪ ٙ‬ٿؾٔچٓبً تچً‪ ٚ‬څکمُٴبکاځ عل‪٫‬ڈاڍ ٳڄتلٹ ڃڀچؿ صلا ٳڈ «ثلاڍ‬ ‫اڃٌبځ ربین ڃٌجت ثڈ ؿیٸلڍ عتی ثب کٗبیت ؽچؿ اڅ ثڈٷچڃڈاڍ ت‪٤‬ـڍ ٳڄـ ٳڈ ٗلک ‪٣‬ڀـڇاڍ ٿتچرڈ‬ ‫اڅ ُچؿ»‪ .‬ثڈ ڃ‪٠‬لایِبځ څکمٍډبڍ ثٌیبک ؽِڂ ٿخٺ ثچٳی صیڄی (څکمٍ ٿلٵ) «اٷل ؽ‪ٜ‬ل رـڍ‬ ‫ثلاڍ عیبت اڃٌبځ څ یب ‪٘٣‬چڍ ام ا‪٘٣‬بڍ ثـځ» ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ ،‬ربین ڃیٌتڄـ‪ ،‬ډل صڄـ ؽچؿ ُؾْ‬ ‫ثڈایڂ ؽ‪ٜ‬لډب ٳڈ ام ربڃت ؿیٸلاځ اڅ کا تڊـیـ ٿیٳڄـ‪ ،‬کٗبیت ؿاؿڇ ثبُـ «میلا اڃٌبځ عٮ ڃـاکؿ ثڈ‬ صفحه 167 ‫‪ٔ٫ 172‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫ؿیٸلاځ اربمڇ ؿډـ تب ثڈ اڅ اًیت ثلًبڃڄـ څ یب عیبت اڅ کا ثب ؽ‪ٜ‬ل کڅثلڅ ٳڄڄـ څ ؿیٸلاځ ډپ عٮ‬ ‫ڃـاکڃـ عتی ؿک ٓچکت اربمڇ اڅ‪ٗ ،‬لکڍ ثڈ اڅ ثلًبڃڄـ»؛ اٿب څکمٍډبیی ٳڈ اًیتډبڍ ً‪ٜ‬غی ؿک‬ ‫اځډب ٿڀٴڂ ٿیثبُـ ؿک عـڍ ٳڈ ٯبثٺ تغڀٺ اًت‪« ،‬عتی اٷل ثڈ علٿت میبځ کًبڃـځ ثڈ ؽچؿ یب‬ ‫ثڈ ؿیٸلڍ ٯبئٺ ثبُیپ»‪ ،‬اٷل ٿٔټغت اځ ثل ٿ‪ٌ٬‬ـڇ میبځ ‪٧‬ټجڈ یب‪٫‬ت‪ ،‬ربین اًت )‪.(bayyanat.ir‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬لایتاهلل اکاٳی څکمٍډبیی ٿخٺ ثچٳی ٳڈ ثب ٗلثڈ ډڀلاڇ ثچؿڇ څ ٿچرت رلط ٿیُچؿ‪،‬‬ ‫ؿکٓچکتیٳڈ «ٿبڃڄـ ًجٮ څ کٿبیڈ ثبُـ څ ‪٧‬لٕ ‪ٰ٣‬الیی ثل اځډب ٿتلتت ثبُـ‪ ،‬ٿبڃ‪٤‬ی ڃـاکؿ څ ډلٷبڇ‬ ‫ٿڄزل ثڈ رلط څ ٳٌل ‪٘٣‬چ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ثبُـ‪ ،‬ثب تجلڍ ‪ٟ‬بډلاً ٗڀبځ ڃیٌت» (االکاٳی‪.)572 :1371،‬ایتاهلل‬ ‫کڅعبڃی ؿک ‪٫‬لٕ تټ‪ ٪‬یٴی ام ؿڅ ثچٳیثبم‪ ،‬ٿ‪٤‬تٰـ اًت ٳڈ اٷل ٗبکه ثڈٯٔـ ٳِتڂ ٗلثڈ مؿڇ څ‬ ‫یب ثچٳی ثڈ ڃغچڍ ثبُـ ٳڈ ثڈعٌت ‪٣‬بؿت ٿچرت ٯتٺ ٿیُچؿ څ ٻچایڄٴڈ ٗبکه ٯٔـ ٯتٺ کا‬ ‫ڃـاُتڈ‪٣ ،‬ڀـ اًت څ اٿٴبځ ٯٔبّ یب ٷل‪٫‬تڂ ؿیڈ څرچؿ ؿاکؿ څ اٷل «ثڈعٌت ‪٣‬بؿت ٳِڄـڇ ڃیٌت‬ ‫څ اڅ ډپ ٯٔـ ٳِتڂ ڃـاکؿ‪ ،‬ٯتٺ ‪٧‬یل‪٣‬ڀـ اًت‪ ،‬ثبیـ ثچٳیمځ ؿیڈ ثـډـ څ اعتڀبٹ تټ‪ ٪‬ٿبڃ‪ ٢‬ام‬ ‫میبځ ڃیٌت» (کڅعبڃی‪.)302 :1378 ،‬‬ ‫ډڀبځ‪ٛ‬چک ٳڈ ٿِبډـڇ ٿیٳڄیپ ؿک ا‪٧‬ټت اًت‪٬‬تبئبت ‪٫‬چ٭اٻقٳل ثغج ‪٣‬ـٽ ٯٔـ‪ ،‬اؽق ثلائت څ‬ ‫ا‪٣‬الٽ کٗبیت ٿجڄبڍ ‪٣‬ـٽ ٗڀبځ ٯلاکٷل‪٫‬تڈ اًت ٳڀبایڄٴڈ ام ڃ‪٠‬لایتاهلل ؽبٿڄڈاڍ اٷل «‪٫‬لؿ‬ ‫ٓـٿڈؿیـڇ کٗبیت ؿډـ‪ٗ ،‬ڀبڃی ثلاڍ ؿیڈ څرچؿ ڃـاکؿ» څ ام ڃ‪٠‬لایتاهلل ډبؿڅڍ تڊلاڃی اٷل اؽق‬ ‫ثلائت ُچؿ‪ ،‬ؿیڈ ڃـاکؿ څ ام ڃ‪٠‬لایتاهلل ًیٌتبڃی «اٷل ام ٿٰلکات ثبمڍ تزبڅم ڃِچؿ‪ ،‬اُٴبٹ ڃـاکؿ»‬ ‫(‪islam pedia.ir‬؛‪ ) islamquest.net‬څ ؿک ډڀڈ ٿچاکؿ ٿقٳچک اٷل ُلڅ‪ ٙ‬څ ٿجبڃی فٳلُـڇ (ڃ‪٠‬یل‬ ‫اؽق ثلائت‪ ،‬ا‪٣‬الٽ کٗبیت‪٣ ،‬ـٽ ٯٔـ څ ک‪٣‬بیت ٯچا‪٣‬ـ اځ ثبمڍ) ٓچکت ڃٸیلؿ‪ ٰٚ٫ ،‬ؿک یٲ عبٻت‬ ‫ثغج ٿٌئچٻیت رنایی ٯبثٺ ‪ٛ‬لط ٿیثبُـ څ ؿک ثٰیڈ ٓچکتډب ڃین ؿک ڃڊبیت ثلاڍ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ‬ ‫ٿٌئچٻیت ٿبٻیایزبؿ ٿیٷلؿؿ‪ .‬المٽ ثڈ فٳل اًت ٳڈ ‪٣‬ـڇاڍ ام ٿلار‪ ٢‬ڃ‪٠‬یلایتاهلل ٓب‪٫‬ی (ٿڄبث‪٢‬‬ ‫پیِیڂ)‪،‬ایتاهلل تجلینڍ څایتاهلل ٷټپبیٸبڃی اڃزبٽ څکمٍډبڍ ؽِڂ کا آچالً ربین ڃڀیؿاڃڄـ‬ ‫)‪.(askdin.com‬‬ ‫ًتیجِگیزی‬ ‫ام ٿزڀچ‪ ١‬ٿجبعج ‪ٛ‬لطُـڇ ٿیتچاځ اًتڄتبربت میل کا اؽلاد ڃڀچؿ‪:‬‬ ‫اٻ‪ - ٪‬ثب تچرڈ ثڈ ًجٲ څ ُٴٺ مڃـٷی ؿک مٿبځ ٿب څ ثڄب ثڈ ڃَٰ څکمٍ ؿک ًالٿت څ ٻنڅٽ‬ ‫اٿبؿٷی ؿ‪٫‬ب‪٣‬ی څ ثڈ ‪ٛ‬چکٳټی ‪٧‬لٕډبڍ ‪ٰ٣‬الئی ٿتلتت ثل څکمٍ‪ ،‬ثغج ام ٗلڅکت څ اډڀیت اځ‬ صفحه 168 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪173‬‬ ‫ؿیٸل اٿلڍ ثـیڊی ٿیثبُـ‪.‬ایڂ ت‪٨‬ییل ڃٸلٍ ؿک تچً‪٤‬ڈ تچرڈ ثڈ څکمٍ ؿک ٿتچځ عٰچٯی څ ډڀضڄیڂ‬ ‫ٳتت ‪ٰ٫‬ڊی څ اًت‪٬‬تبئبت رـیـ ٯبثٺ ٿِبډـڇ اًت‪.‬‬ ‫ه – ثب تچرڈ ثڈ آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلائپ څ ٿزبماتډب‪ ،‬اٿلڅم ُبډـ ٿچٗ‪ٓ ٢‬لیظ ٯچاڃیڂ‬ ‫ٳِچکډب ؿکایڂ کاث‪ٜ‬ڈ ډٌتیپ څ ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب ٯچاڃیڂ ٳِچک ٿب‪٣ ،‬ـٽ رلٽ ثچؿځ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ څکمُی ثب‬ ‫ک‪٣‬بیت ٿٰلکات څ ٗچاث‪ ٚ‬ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ډل یٲ څ ثڈ ُل‪٣ ٙ‬ـٽ ٿ‪٨‬بیلتایڂ ٯچا‪٣‬ـ څ ٗچاث‪ ٚ‬ثب ُل‪١‬‬ ‫ٿچکؿ تاٳیـ ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ‪ ،‬ثبایڂ څرچؿ ‪ٛ‬جٮ ٓلاعت ٯبڃچځ ٿزبمات‪ ،‬ٯٔـ ٿزلٿبڃڈ ؿک اعلام ‪٣‬ڀـ‬ ‫ثچؿځ څ ا‪٣‬ڀبٹ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ تاحیلٷقاک ٿیثبُـ ٳڈ اعلام اځ ٿِٴٺ ثچؿڇ څ آچالً څرچؿ اځ ؿک‬ ‫څکمٍډبڍ کایذ څ ٿ‪٤‬ڀچٹ میل ًااٹ ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫د – ثڈ ‪ٛ‬چکٳټی عچاؿث څکمُی ام ٿڄ‪٠‬ل اًالٽ ڃین ډڀضچځ ٯبڃچځ‪٣ ،‬ڀـ ٿغٌچه ڃڀیُچڃـ؛‬ ‫ٻقا ‪٫‬بٯـ ‪٣‬ڄچاځ ٯٔـ ٿزلٿبڃڈ تټٰی ٷلؿیـڇ څ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ام اځډب ثلؿاُتڈ ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫ؿ – ؿک تاحیل افځ‪،‬ایڂ ٯـک ٳڈ افځ ًټتٳڄڄـڇ ٿٌئچٻیت رنایی اًت‪ ،‬ثلاڍ ثغج ٿب ٳب‪٫‬ی‬ ‫ٿیثبُـ‪ .‬پی افځ ثڈ ‪٣‬ڀٺ څ اثلاء ٯجٺ ام ‪٣‬ڀٺ عـاٯٺ ٿٌئچٻیت رنایی کا ثلٿیؿاکؿ‪.‬‬ ‫ڇ – ؿک ٿچاکؿ ؽ‪ٜ‬لا‪٫‬لیڂ څ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل‪ ،‬ا‪٣‬الٽ ډِـاک څ اڃزبٽ اعتیب‪ٙ‬ډبڍ المٽ ؿک‬ ‫ًټت ٿٌئچٻیت رنایی تاحیلٷقاک ٿیثبُـ‪ .‬ام ٿچاکؿایڂ ڃٸبڇ ‪ٰ٫‬ڊی ؿک مٿبځ ٿب‪ ،‬ا‪٣‬ڀبٹ څ تچً‪٤‬ڈ‬ ‫ڃٴبتایڀڄی څ ٯچاڃیڂ ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ؿک ؽٔچّ ډل څکمٍ اًت‪.‬‬ ‫څ‪ -‬ؿک ‪٣‬ڀچٽ ٿچاکؿڍ ٳڈ ؿک ‪ٰ٫‬ڈ ٗڀبځ حبثت ُـڇ ڃین‪ ،‬ثغج ام ٗڀبځ ٿبٻی څ پلؿاؽت ؿیڈ‬ ‫اًت ٳڈ ؿک ثلؽی ٿچاکؿ اځ ڃین پلؿاؽت ؿیڈ ثب ُؾْ ٗبکه ڃیٌت‪.‬‬ ‫م – ‪٣‬ټیل‪٧‬پ ‪٣‬ـٽ تچرڈ رـاٷبڃڈ ثڈ څکمٍ څ ‪ٛ‬ج‪٤‬بً ‪٣‬ـٽ ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ثب‬ ‫ًبیل څکمٍډب (ٳڈ ؿک اځډب ڃین اعتڀبٹ ؽ‪ٜ‬ل څرچؿ ؿاکؿ)‪ ،‬ثب تچرڈ ثڈ ڃ‪٠‬لیبت رـیـ ‪ٰ٫‬ڊی ؿک‬ ‫ؽٔچّ ک‪ ٢٫‬ٿٌئچٻیت رنایی ؿک څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل‪ ،‬ٿٌټڀبً تٴټی‪ٗ ٪‬ڀبځ څ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک‬ ‫ًبیل څکمٍډب ڃین اُٴبک ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ صفحه 169 ‫‪ٔ٫ 174‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪« -‬اِمطاٖ اِىط‪.»ٓ٤‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ «٘‪ٟ‬ذ اِفهبح‪ ،»ٝ‬زض ٔزٕ‪ٛ‬ػ‪ ٝ‬وج‪٥‬ط‪ ،‬تطرٕ‪ ٚ ٝ‬تس‪ ٗ٤ٚ‬وبظٓ ػبثس‪ُّٔ ٣ٙ٤‬ک‪ ،‬ت‪ٛ‬ؾؼ‪ ٝ‬لّٓ‪ ،‬چبح ا‪.1378 ،َٚ‬‬‫‪ٟ٘« -‬ذاِجالغ‪ِ ،»ٝ‬الٔبْ ػّ‪ ٣‬ثٗ اث‪َ٣‬بِت‪ ،‬تهح‪٥‬ح زوتط نجح‪ ٣‬نبِح‪ ،‬زاضاِ‪ٟ‬زط‪ ،ٜ‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ البئ‪٥٘ ٣‬ب‪ ،‬حؿ‪ٔ« ،ٗ٥‬ؿئ‪٥ِٛ‬ت و‪٥‬فط‪٘ ٢‬بق‪ ٣‬اظ ػّٕ‪٥‬بت ‪ٚ‬ضظق‪ٔ ،»٣‬زّ‪ ٝ‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪( ٣‬زا٘کٍب‪ٜ‬‬‫ت‪ٟ‬طاٖ)‪ ،‬قٕبض‪ ،50 ٜ‬ظٔؿتبٖ ‪ ،1379‬اظ نفح‪ 3 ٝ‬تب نفح‪.40 ٝ‬‬ ‫‪ -‬اضاو‪ ،٣‬ق‪٥‬د ٔحٕسػّ‪« ،٣‬ت‪ٛ‬ی‪٥‬ح إِؿبئُ»‪ ،‬لٓ‪ :‬زفتط تجّ‪٥‬غبت ح‪ٛ‬ظ‪ ٜ‬ػّٕ‪ ٝ٥‬لٓ‪.1371 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ اثٗ ازض‪٤‬ؽ حّ‪ ،٣‬اثٗ رؼفط ٔحٕس ثٗ ٔ‪ٙ‬ه‪ٛ‬ض ثٗ احٕس‪« ،‬اِؿطائطاِحب‪ِ ٢ٚ‬تحط‪٤‬طاِفتب‪ ،»٢ٚ‬د ‪ ،3‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬اِ‪ٙ‬کط‬‫االؾالٔ‪٣‬اِتبثؼ‪ِ ٝ‬زٕبػ‪ ٝ‬إِسضؾ‪ ٗ٥‬ثمٓ إِکطف‪ ،ٝ‬اُِجؼ‪ ٝ‬اِخب٘‪( ٝ٥‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 58‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1401 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫اثٗ ثطاد َطاثّؿ‪ ،٣‬ػجساِؼع‪٤‬ع‪« ،‬إِ‪ٟ‬صه»‪ ،‬د ‪ ،2‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ١‬اِ‪ٙ‬کط االؾالٔ‪٣‬اِتبثؼ‪ِ ٝ‬زٕبػ‪ ٝ‬إِسضؾ‪ ٗ٥‬ثمٓ‬‫إِکطف‪،ٝ‬ا‪٤‬طاٖ (ضز‪٤‬ف ‪٘ 50‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1406 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪« -‬احىبْ ‪ٚ‬ضظق‪ ،»٣‬ث‪٣‬تب‪ ،‬زض ؾب‪٤‬ت‪( askdin.com :‬لبثُ زؾتطؾ‪.)1401/4/8 :٣‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ اؾالْ و‪ٛ‬ئؿت ٘ت‪« ،‬فم‪ ٚ ٝ‬احىبْ ‪ٚ‬ضظـ»‪ ،‬ث‪٣‬تب‪ ،‬زض ؾب‪٤‬ت‪( islamquest.net :‬لبثُ زؾتطؾ‪.)1401/4/8 :٣‬‬‫ ا٘هبض‪ٔ ،٢‬ؿؼ‪ٛ‬ز ‪َ ٚ‬ب‪ٞ‬ط‪ ،٢‬زوتط ٔحٕس ػّ‪« ،٣‬زا٘ک‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ذه‪ٛ‬ن‪ ،»٣‬د ‪ ،3‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬ر‪ ٚ ٍُٙ‬رب‪ٚ‬زا٘‪ ،ٝ‬چبح ؾ‪،ْٛ‬‬‫‪.1388‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -‬رؼفط‪ٍِٙ ٢‬ط‪ٚ‬ز‪ ،٢‬زوتط ٔحٕس رؼفط‪« ،‬تطٔ‪ِٛٛٙ٥‬غ‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق»‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬وتبثرب٘‪ٌٙ ٝ‬ذ زا٘ف‪ .‬چبح ث‪٥‬ؿت ‪ ٚ‬ز‪.1388 ،ْٚ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫_______‪ٔ« ،‬جؿ‪ ٌٛ‬زض تطٔ‪ِٛٛٙ٥‬غ‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق»‪ ،‬د ‪ ،1‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬وتبثرب٘‪ٌٙ ٝ‬ذ زا٘ف‪ ،‬چبح ا‪.1378 ،َٚ‬‬ ‫ اِحؿ‪ ٣ٙ٥‬إِطاغ‪ ،٣‬اِؿ‪٥‬س ٔ‪٥‬طػجساِفتبح‪« ،‬اِؼ‪ٙ‬ب‪ ٗ٤ٚ‬اِفم‪ ،»ٝ٥ٟ‬د ‪ ٚ 1‬د ‪ ،2‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬اِ‪ٙ‬کطاالؾالٔ‪٣‬اِتبثؼ‪ِ ٝ‬زٕبػ‪ٝ‬‬‫إِسضؾ‪ ٗ٥‬ثمٓ إِکطف‪( ٝ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 1812 ٚ 1811‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1417 ،‬ق‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ ح‪٥‬سض‪٘ ٢‬طال‪ ،٣‬ػّ‪ٔ ٣‬حٕس‪« ،‬ضؾبِ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق أبْ ؾزبز (ع)»‪ ،‬قطح ٘طال‪ ،٣‬ا٘تکبضات ٔ‪ٟ‬س‪٘ ٢‬طال‪ ،٣‬چبح ‪ٞ‬فتٓ‪.1386 ،‬‬‫ ذساپطؾت ؾطقى‪ ،ٝ‬ؾ‪٥‬ب‪ٚ‬ـ ‪٘ ٚ‬ه‪٥‬ط‪ٔ ٢‬مسْ‪ ،‬زوتط ّٔه اثطا‪« ،ٓ٥ٞ‬ان‪ ٚ َٛ‬فّؿف‪ ٝ‬زض تطث‪٥‬ت ثس٘‪ٚ ٚ ٣‬ضظـ»‪،‬‬‫ال‪٥ٞ‬زبٖ‪ :‬زا٘کٍب‪ ٜ‬اظاز اؾالٔ‪ٚ٣‬احس ال‪٥ٞ‬زبٖ‪ ،‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -‬زا‪٤‬ط‪ ٜ‬إِؼبضف اؾالْ پس‪٤‬ب‪ٚ« ،‬ضظـ»‪ ،1390 ،‬زض ؾب‪٤‬ت‪( islampedia.ir:‬لبثُ زؾتطؾ‪.)1401/4/8 :٣‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ زػب‪ ٢‬وٕ‪ِ ُ٥‬الٔبْ ػّ‪ ٣‬ثٗ اث‪ُ٥‬بِت زض «وّ‪٥‬بت ٔفبت‪٥‬حاِز‪ٙ‬بٖ»‪.‬‬‫‪ -‬زػب‪ ٢‬اث‪ٛ‬حٕع‪ ٜ‬حٕبِ‪ِ ٣‬الٔبْ ظ‪ٗ٤‬اِؼبثس‪ ٗ٤‬ػّ‪ ٣‬ثٗ اِحؿ‪( ٗ٥‬ع) زض «وّ‪٥‬بت ٔفبت‪٥‬حاِز‪ٙ‬بٖ»‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ض‪ٚ‬حب٘‪ ،٣‬ؾ‪٥‬س ٔحٕس نبزق‪« ،‬اؾتفتبئبت ل‪ ٠ٛ‬لًبئ‪ٛٔ ٚ ٝ٥‬ؾؿ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ل‪ٚ ٣‬وال‪ ٢‬ث‪ٗ٥‬إُِّ»‪ ،‬لٓ‪ :‬ؾپ‪ٟ‬ط لٓ‪ ،‬چبح ا‪،َٚ‬‬‫‪.1378‬‬ ‫ ض‪ ٢‬ق‪ٟ‬ط‪ٔ ،٢‬حٕس ٔحٕس‪٥ٔ« ،٢‬عاٖ اِحىٕ‪ ،»ٝ‬د ‪ ،4‬زاضاِحىٕ‪ ،ٝ‬اُِجؼ‪ ٝ‬اال‪( ٣ِٚ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 2649‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪،‬‬‫‪ 1416‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ؾجحب٘‪ .٣‬ق‪٥‬د رؼفط (‪« ،)1392‬ثطضؾ‪ ٣‬لبػس‪ ٜ‬الساْ»‪ ،‬زضؼ ذبضد «ل‪ٛ‬اػس فم‪ٛٔ »ٝ٥ٟ‬ضخ ‪ٔ ،92/12/6‬سضؾ‪ ٝ‬فمب‪ٞ‬ت‪،‬‬‫زض ؾب‪٤‬ت‪( eshia.ir :‬لبثُ زؾتطؾ‪.)1401/4/8 :٣‬‬ ‫‪ -‬ق‪٥ٟ‬س ا‪ .َٚ‬اِک‪٥‬د اث‪ٛ‬ػجساهلل قٕؽاِس‪ٔ ٗ٤‬حٕس‪« ،‬إِّؼ‪ ٝ‬اِسٔکم‪ ،»ٝ٥‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬اِ‪ٟ‬بْ‪ ،‬چبح ا‪.1377 ،َٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪ -‬ق‪٥‬د ث‪ٟ‬ب‪ٔ ،٣٤‬حٕس ثٗ ػجساِهٕس حبضح‪« ،٣‬ربٔغ ػجبؾ‪ ،»٣‬فطا‪ٞ‬ب٘‪( ٣‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 279‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ ،‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ق‪٥‬د حط ػبّٔ‪ٔ ،٣‬حٕس ثٗ اِحؿٗ‪« ،‬تفه‪ٚ ُ٥‬ؾبئُ اِک‪٥‬ؼ‪ ٝ‬اِ‪ ٣‬تحه‪ٔ ُ٥‬ؿبئُ اِکط‪٤‬ؼ‪ ،»ٝ‬د ‪ ،19‬تحم‪٥‬ک ٔ‪ٛ‬ؾؿ‪ ٝ‬اَ‬‫اِج‪٥‬ت (ع) الح‪٥‬بء اِتطاث‪ ،‬اُِجؼ‪ ٝ‬اِخب٘‪( ٝ٥‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 1987‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1414 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ق‪٥‬د َ‪ٛ‬ؾ‪ ،٣‬اث‪ ٣‬رؼفط ٔحٕس ثٗ اِحؿٗ ثٗ ػّ‪« ،٣‬إِجؿ‪ ٌٛ‬ف‪ ٣‬فم‪ ٝ‬االٔبٔ‪ ،»ٝ٥‬د ‪ ،7‬إِىتج‪ ٝ‬إِطتً‪ ٝ٤ٛ‬الح‪٥‬بء‬‫ا‪٦‬حبض اِزؼفط‪( ٝ٤‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 38‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ ،‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ َجبَجبئ‪ ٣‬وطثال‪ ،٣٤‬ؾ‪٥‬س ػّ‪« ،٣‬ض‪٤‬بو إِؿبئُ ف‪ ٣‬ث‪٥‬بٖ احىبْ اِکطع ثبِسالئُ»‪ ،‬د ‪ ،9‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬اِ‪ٙ‬کط االؾالٔ‪،٣‬‬‫اُِجؼ‪ ٝ‬اال‪( ٣ِٚ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 491‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1419 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ػالٔ‪ ٝ‬حّ‪ ،٣‬رٕبَاِس‪ ٗ٤‬اث‪ٙٔ٣‬ه‪ٛ‬ض اِحؿٗ ثٗ ‪ٛ٤‬ؾف ثٗ إُِ‪ٟ‬ط‪« ،‬تحط‪٤‬طاالحىبْ اِکطػ‪ ٝ٥‬ػّ‪ٔ ٣‬ص‪ٞ‬ت االٔبٔ‪ ،»ٝ٥‬د‬‫‪ ،5‬اقطاف ػالٔ‪ ٝ‬إِحمک رؼفطاِؿجحب٘‪ ،٣‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬االٔبْ اِهبزق (ع)‪ ،‬اُِجؼ‪ ٝ‬اال‪( ٣ِٚ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 97‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪،‬‬ ‫‪ 1422‬ق‪.‬‬ صفحه 170 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‬‫‬‫‪-‬‬ ‫‪175‬‬ ‫________‪« ،‬ل‪ٛ‬اػس االحىبْ ف‪ٔ ٣‬ؼطف‪ ٝ‬اِحالَ ‪ ٚ‬اِحطاْ»‪ ،‬د ‪ ،3‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬اِ‪ٙ‬کط االؾالٔ‪ ،٣‬اُِجؼ‪ ٝ‬اال‪( ٣ِٚ‬ضز‪٤‬ف‬ ‫‪٘ 117‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1413 ،‬ق‪.‬‬ ‫ ػالٔ‪ٔ ٝ‬زّؿ‪ ،٣‬إِ‪ٔ ٣ِٛ‬حٕس ثبلط‪« ،‬ثحبضاال٘‪ٛ‬اض اِزبٔغ ِسضض اذجبض ائٕ‪ ٝ‬االَ‪ٟ‬بض»‪ ،‬د ‪ ٚ 43‬د ‪ ٚ 61‬د ‪ ،67‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪:‬‬‫اِ‪ٛ‬فبء‪ ،‬اُِجؼ‪ ٝ‬اِخب٘‪( ٝ٥‬ضز‪٤‬ف‪ٞ‬ب‪٘ 2283،2300،2306 ٢‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1403 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪ -‬فه‪٥‬ح‪ ،٣‬ػجساِربِک‪« ،‬ثطضؾ‪ٔ ٣‬جب٘‪ ٣‬فم‪ ٣ٟ‬ث‪ٙ‬س ‪ٔ 3‬بز‪ 59 ٜ‬لب٘‪ٔ ٖٛ‬زبظات اؾالٔ‪ ،1390 ،»٣‬زض ؾب‪٤‬ت‪alqaza.com :‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ فًُاهلل‪،‬ا‪٤‬تاهلل ؾ‪٥‬س ٔحٕسحؿ‪( ٗ٥‬ث‪٣‬تب)‪« ،‬اؾتفتبئبت‪ٚ-‬ضظـ»‪ ،‬زض پب‪ٍ٤‬ب‪ ٜ‬اَالعضؾب٘‪ ٣‬زفتطا‪٤‬تاهلل ؾ‪٥‬س ٔحٕسحؿ‪ٗ٥‬‬‫فًُاهلل زض ؾب‪٤‬ت‪bayyanat.ir :‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -‬ف‪٥‬ى‪ :‬زوتط ػّ‪٥‬طیب‪ٔ« ،‬مبض٘‪ ٚ ٝ‬تُج‪٥‬ک زض حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪٣ٔٛ‬اؾالْ»‪ ،‬ؾبظٔبٖ چبح ‪ ٚ‬ا٘تکبضات‪ ،‬چبح ز‪.1370 ،ْٚ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ «لب٘‪ ٖٛ‬اؾبؾ‪ ٣‬رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪.»٣‬‬‫‪« -‬لب٘‪ٔ ٖٛ‬زبظات اؾالٔ‪.»٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٌّ -‬س‪ٚ‬ظ‪٤‬بٖ‪ ،‬زوتطا‪٤‬طد‪« ،‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪٣ٔٛ‬ا‪٤‬طاٖ»‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬چبح ؾ‪.1369 ،ْٛ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ُِ -‬ف‪ ،٣‬زوتط اؾساهلل‪« ،‬ل‪ٛ‬اػس فم‪ :ٝ‬حم‪ٛ‬ل‪ ٚ ٣‬رعا‪ ،»٣٤‬ذطؾ‪ٙ‬س‪ ،٢‬چبح ا‪.1390 ،َٚ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ ٔجّغ‪ ،٣‬زوتط احٕس‪« ،‬فم‪ ٝ‬زا٘فا‪ ٗ٤‬ر‪ٟ‬ب٘‪ ٣‬اؾت»‪ ،‬ض‪ٚ‬ظ٘بٔ‪ ٝ‬فط‪٥ٞ‬رتٍبٖ ٔ‪ٛ‬ضخ ‪.93/5/26‬‬‫ ٔحمک اضزث‪ ،٣ّ٥‬إِ‪ ٣ِٛ‬احٕس‪ٔ« ،‬زٕغ اِفبئس‪ ٚ ٜ‬اِجط‪ٞ‬بٖ»‪ ،‬د ‪ ،13‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬اِ‪ٙ‬کط االؾالٔ‪٣‬اِتبثؼ‪ِ ٝ‬زٕبػ‪ٝ‬‬‫إِسضؾ‪ ٗ٥‬ثمٓ إِکطف‪( ٝ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 244‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ ،‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ٔحمک حّ‪ ،٣‬اث‪ٛ‬اِمبؾٓ ٘زٓاِس‪ ٗ٤‬رؼفط ثٗ اِحؿٗ‪« ،‬قطا‪٤‬غ االؾالْ ف‪ٔ ٣‬ؿبئُ اِحالَ ‪ ٚ‬اِحطاْ»‪ ،‬د ‪ٔ ،4‬غ تؼّ‪٥‬مبت‬‫اِؿ‪٥‬سنبزق اِک‪٥‬طاظ‪ ،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬اؾتمالَ‪ ،‬اُِجؼ‪ ٝ‬اِخب٘‪( ٝ٥‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 74‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1409 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ -‬حمک زأبز‪ ،‬زوتط ؾ‪٥‬سٔهُف‪« ،٣‬ل‪ٛ‬اػس فم‪ ،»ٝ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬ؾٕت‪ ،‬چبح ز‪.1376 ،ْٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ٔحٕسظاز‪ ٜ‬ض‪ٔ ،٣ٙٞ‬حٕس ضیب‪« ،‬ثطضؾ‪ ٣‬فم‪ ٣ٟ‬ح‪ٛ‬ازث ‪ ٚ‬نسٔبت ‪ٚ‬ضظق‪ ،»٣‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬ترهه‪ ٣‬فم‪ ٚ ٝ‬تبض‪٤‬د تٕسٖ‪ ،‬ؾبَ‬‫چ‪ٟ‬بضْ‪ ،‬قٕبض‪ ٜ‬قب٘عز‪ ،1387 ،ٓٞ‬اظ نفح‪ 91 ٝ‬تب نفح‪.125 ٝ‬‬ ‫ ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪،٢‬ا‪٤‬تاهلل ٘بنط‪ٔ« ،‬زٕ‪ٛ‬ػ‪ٝ‬ا‪ ٢‬اظ اؾتفتبئبت حًطتا‪٤‬تاهلل ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪ ،»٢‬ث‪٣‬تب‪ ،‬زض ؾب‪٤‬ت‪k- :‬‬‫‪( torshiz.mihanblog.com‬لبثُ زؾتطؾ‪.)1401/4/8 :٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ٘زف‪ ،٣‬ق‪٥‬د ٔحٕس حؿٗ‪« ،‬ر‪ٛ‬ا‪ٞ‬طاِىالْ ف‪ ٣‬قطح قطائغ االؾالْ»‪ ،‬د ‪ ٚ 28‬د ‪ ،43‬تحم‪٥‬ک ‪ ٚ‬تؼّ‪٥‬ک اِک‪٥‬د ػّ‪٣‬‬‫ا‪٦‬ذ‪٘ٛ‬س‪ ٢‬زاضاِىتت االؾالٔ‪ ،ٝ٥‬چبح ؾ‪( ْٛ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 556،571‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪.1368 ،‬‬ ‫‪ٛ٘ -‬ضث‪ٟ‬ب‪ ،‬زوتط ضیب‪« ،‬ظٔ‪ ٝٙ٥‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪ ،»٣ٔٛ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬وب٘‪ٚ ٖٛ‬وال‪ ٢‬زازٌؿتط‪ ،٢‬چبح ز‪.1375 ،ْٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ صفحه 171 ‫‪ٔ٫ 176‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ صفحه 172 ‫‪9‬‬ ‫ٍاکبٍٕ ارى ٍلٖ لْشٕ دس اضتغبل صًبى اص هٌظش فمِ ٍ حمَق‬ ‫ػجذالججبس صسگَش ًست‬ ‫داًط٘بس ‪ ،‬ػضَ ّ٘ئت ػلوٖ‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬گشٍُ الْ٘بت‪ ،‬داًطگبُ اٗالم‪ ،‬اٗالم‪ ،‬اٗشاى‬ ‫هژگبى احوذٕ‬ ‫داًصاهَختِ کبسضٌبسٖ اسضذ‪ ،‬فمِ ٍ هجبًٖ حمَق ‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬گشٍُ الْ٘بت‪ ،‬داًطگبُ اٗالم‪ ،‬اٗالم‪ ،‬اٗشاى‬ ‫تاریخ دریافت‪ 1411 .12 .29 :‬تاریخ اصالح‪ 1411 .14 .21 :‬تاریخ پذیزش‪1411 .16 .19 :‬‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ثڈ اٿچک ؽبکد ام ٿڄنٹ څ ؿکٷیلڍ ډبڍ اٯتٔبؿڍ اڃبځ ام رڀټڈ ٿٌبئټی اًت ٳڈ ُبیٌتڈ تچرڈ څ‬ ‫‪٣‬ڄبیت ثیِتلڍ ؿاکؿ‪ .‬ډـ‪ ٩‬ایڂ پوڅډَ تجییڂ اؿٻڈ ڍ ٿِلڅ‪٣‬یت یب‪٣‬ـٽ ٿِلڅ‪٣‬یت اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؽبکد ام‬ ‫ؽبڃڈ‪ ،‬ؿک ثغج اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ثڈ تڄبًت اعلام ُ‪٨‬ٺ ثب څیوٷی ډبڍ کڅعی څ رٌڀی مڃبځ ُب‪٧‬ٺ څ ډڀضڄیڂ ثڈ‬ ‫ٿٔټغت ربٿ‪٤‬ڈ څ ؽبڃچاؿڇ تچرڈ ُـڇ اًت‪ .‬ڃچُتبک عبٗل ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام کڅٍ تچٓی‪٬‬ی_تغټیټی ثڈ ؿالیٺ‬ ‫‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی ؿک ؽٔچّ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؽبکد ام ؽبڃڈ کا ٿچکؿ تزنیڈ څ تغټیٺ ٯلاک‬ ‫ؿاؿڇ اًت‪ .‬ام رڀټڈ یب‪٫‬تڈ ډبڍ تغٰیٮ ایڂ اًت ٳڈ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؿک ٓچکتی ٳڈ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی‬ ‫څعیخیت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ڃجبُـربین اًت‪ ،‬ؿک ‪٧‬یل ایڂ ٓچکت څٻی ٯڊلڍ ٿیتچاڃـ ؿؽتل څمڃی ٳڈ تغت ًلپلًتی‬ ‫څڍ اًت ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ‪ُ ،‬چډل ڃین عٮ ٿڄ‪ ٢‬مڅرڈ کا ؽچاډـ ؿاُت‪ .‬ثڈ ثیبڃی ؿیٸل ٿِلڅ‪٣‬یت اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ٿ‪ٜ‬ټٮ‬ ‫ڃیٌت ثټٴڈ ٿٰیـ ثڈ ُلڅ‪ٛ‬ی اًت‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪:‬‬ ‫اشتغال زًاى‪،‬اذى ٍلی‪ ،‬هصالح خاًَادگی‪.‬‬ ‫ ‬ صفحه 173 177 –200 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11 ‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 178 Studies of compulsory permission in women's employment from the point of view of jurisprudence and law Abstract Women's employment in affairs outside the home and their economic conflicts are among the issues that deserve more attention and care. The purpose of this research is to explain the legitimacy or non-legitimacy of women's employment outside the home, in the discussion of women's employment, according to the suitability of employment with the mental and physical characteristics of working women, and also the benefit of society and family. The present article has analyzed the use of descriptive-analytical method for jurisprudential and legal reasons regarding the permission of forced guardianship in the employment of women outside the home. Among the findings of the research is that women's employment is permissible if it does not conflict with the family interests and the status of the parties. In other words, the legitimacy of women's employment is not absolute, but is bound by certain conditions. Keywords: women's employment, guardian's permission, family matters صفحه 174 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪179‬‬ ‫همذهِ‬ ‫پـیـڇ اُت‪٨‬بٹ ام اثتـاڍ مڃـٷی ارتڀب‪٣‬ی ثِل ٿچکؿ تچرڈ ثچؿڇ اًت‪٤٫ .‬بٻیت اٯتٔبؿڍ مڃبځ ډڀلاڇ‬ ‫ٿلؿاځ ٯـٿتی ثڈاڃـامڇ ‪٣‬ڀل ثِل ؿاکؿ‪.‬ؿک ُل‪ ١‬ٿٰـى اًالٽ؛ تاٿیڂ ڃیبمډبڍ اٯتٔبؿڍ ؽبڃچاؿڇ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ‬ ‫ٿلؿاځ اًت څ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ٿٴټ‪ ٪‬ثڈ تاٿیڂ ډیش یٲ ام ٿؾبکد مڃـٷی ڃیٌتڄـ‪ .‬ایڂ ربیٸبڇ ثلاڍ‬ ‫مڃبځ څ ؿؽتلاځ ام ربڃت ؽـاڅڃـ عٴیپ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ُـڇ تب اڃڊب ام ٿٌچٻیتډبڍ اٯتٔبؿڍ څ تاٿیڂ‬ ‫ٿؾبکد مڃـٷی ٿ‪٤‬ب‪ ٩‬ثبُڄـ څ ثڈ ‪٣‬الیٮ ُؾٔی ؽچؿ ثپلؿامڃـ‪ .‬اٿب ؿک ډڄٸبٽ ٗلڅکت‪ ،‬مڃبځ څ‬ ‫ؿؽتلاځ ٿیتچاڃڄـ ثب ع‪ ٞ٬‬څ ک‪٣‬بیت عزبه څ ‪٬٣‬ب‪ ٩‬څ ډڀضڄیڂ ثب ک‪٣‬بیت ٿٔټغت ؽبڃچاؿڇ ثڈ‬ ‫اُت‪٨‬بٹ ثپلؿامڃـ څ ثلاڍ ایڄٴبک ڃیبم ثڈ افځ څٻی ؽچؿ ڃـاکڃـ‪ .‬ؿک ایڂ ٿیبځ‪ ،‬ٿِب‪٧‬ټی ٿبڃڄـ اکایِٸلڍ‪،‬‬ ‫ؽیب‪ٛ‬ی‪ ،‬رلاعی‪ ،‬ؿٳتل مڃبځ څ مایڀبځ څ‪ ...‬څرچؿ ڃیبم ارتڀب‪٣‬ی اڃچا‪٣‬ی ٿٌئچٻیت ثلاڍ مڃبځ څ‬ ‫ؿؽتلاځ ایزبؿ ٿیٳڄـ‪..‬ام ایڂ کڅ یٴی ام عٰچ٭ ٿِتلٱ ٿیبځ مڃبځ څ ٿلؿاځ عٮ اُت‪٨‬بٹ اًت ٳڈ ام‬ ‫ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی څاٳبڅڍ څ ثلکًی ُـڇ اًت‪.‬ؿک مٿبځ ډبڍ ٷقُتڈ ثلؽی ام ‪ٰ٫‬ڊبڍ اډٺ‬ ‫ًڄت‪،‬اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ کا اٿلڍ ٿقٿچٽ تټٰی ٳلؿڇاڃـ څ ثلاڍ احجبت ًؾڂ ؽچؿ ثڈ ؿالیٺ‬ ‫ٿؾتټ‪٬‬ی تڀٌٲ ٳلؿڇاڃـ‪،‬ؿک ٿٰبثٺ ‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ثب فٳل ؿالیټی اُت‪٨‬بٹ مڃبځ کا ؿک ثیلڅځ ام ؽبڃڈ ربین‬ ‫ٿیـاڃٌتڄـ‪.‬ؿک ایڂ ڃچُتبک ثب تچرڈ ثڈ ؿیـٷبڇ ثلؽی ام ‪ٰ٫‬ڊب ثڈ ثلکًی ایڂ ٿچٗچ‪ ١‬پلؿاؽتڈ ٿیُچؿ‬ ‫ٳڈ ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اٿبٿیڈ څ عٰچ٭ ایلاځ‪،‬اربمڇ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؿک ثیلڅځ ام ؽبڃڈ صٸچڃڈ اًت؟څ اٷل اُت‪٨‬بٹ کا‬ ‫عٮ مڃبځ ثـاڃیپ ایب ُلڅ‪ ٙ‬څ ٿغـڅیت ډبیی څرچؿ ؿاکؿ؟پبًؼ ایڂ پلًَ ډب کا ؿک ایڂ ڃچُتبک‬ ‫ؽچاډیـ یب‪٫‬ت‪.‬ام‪ٛ‬ل‪٫‬ی ‪ٛ‬جٮ ٿبؿڇ ‪1117‬٭‪.‬ٽ‪،‬ؿیـٷبڇ ا‪٧‬ټت ڃچیٌڄـٷبځ عٰچٯی ثچؿ ٳڈ اٷل ُ‪٨‬ٺ مڃبځ‬ ‫ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ یب عیخیبت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ثبُـ مڅد ٿیتچاڃـ اڅ اُت‪٨‬بٹ ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ څ ٿٰلکات ٳبٿټتل ؿک‬ ‫ٿبؿڇ ‪18‬٭‪.‬ط‪.‬ػ فٳل ُـڇ اًت‪،‬اٿب ثب ت‪٨‬ییل ُلای‪ ٚ‬اٯتٔبؿڍ څ ارتڀب‪٣‬ی‪،‬اٿلڅمڇ مڃبځ ‪٣‬الڅڇ ثل‬ ‫پلؿاؽتڂ ثڈ اٿچک ٿڄنٹ‪ ،‬پقیلاڍ ٿٌئچٻیت ډبڍ ٿڊڀتل ام رڀټڈ اُت‪٨‬بٹ ډٌتڄـ‪.‬اډڀیت پوڅډَ عبٗل‬ ‫ثڈ عـڍ اًت ٳڈ اٷل ایڂ عٰچ٭ تچً‪ ٚ‬ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈ ثڈ ٿٌبئٺ ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی ڃباٷبڇ ډٌتڄـ‪،‬ڃبؿیـڇ‬ ‫ٷل‪٫‬تڈ ُچؿ ثلاڍ ت‪٤‬ییڂ ٿٌئچٻیت مڃبځ ؿک ٿغبٳپ ٿبؿڇ ډبڍ ‪٧‬یل ٿتٰڂ ثـڅځ تچرڈ ثڈ ٿجبڃی څ ٯچا‪٣‬ـ‬ ‫ٓغیظ ٓبؿک ؽچاډـ ُـ‪ .‬ام ایڂ کڅ ثب ډـ‪ ٩‬ک‪ ٢٫‬ایڂ ٿِٴالت‪،‬ؿک ایڂ تغٰیٮ ؿالیٺ ٿچا‪٫‬ٮ څ‬ ‫ٿغبٻ‪ٰ٫ ٪‬ڊبڍ اٿبٿیڈ څ اډٺ ًڄت څ ډڀضڄیڂ ڃ‪٠‬بکت ؿالیٺ عٰچٯی ؿک ؽٔچّ اُت‪٨‬بٹ‬ ‫مڃبځ‪،‬ثلکًی څ ؿک رڊت ک‪ ٢٫‬ایڂ ٿِٴٺ کاڇ عٺ ډبیی اکائڈ ٷلؿیـڇ اًت‪.‬اٿب ٯجٺ ام څکڅؿ ثڈ‬ ‫ٿجبعج تغټیټی اثتـا المٽ اًت ٳڈ ٿ‪٬‬ڊچٽ اُت‪٨‬بٹ‪،‬افځ‪،‬څٻی ٯڊلڍ کا ٿچکؿ ثلکًی ٯلاکؿاؿڇ ٿی ُچؿ ‪.‬‬ ‫‪ٍ.2‬الیت در لغت ٍاغغالح‬ صفحه 175 ‫‪ٔ٫ 181‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫څالیت ؿک ٻ‪٨‬ت؛ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ‪٣‬ڊـڇ ؿاک ُـځ اٿچک ُؾٔی تچً‪ُ ٚ‬ؾٔی ؿیٸل‪ ،‬تٌټ‪ ٚ‬پیـا ٳلؿځ څ‬ ‫تٔل‪ ٩‬ڃڀچؿځ اًت‪٤‬ڀبٹ ُـڇ اًت(اثڂ ٿڄ‪٠‬چک‪1405،‬٭‪،‬ٿبؿڇ څٻی)‪.‬‬ ‫څالیت ؿک آ‪ٜ‬الط؛ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ًټ‪ٜ‬ڈ اڍ اًت ٳڈ پـک څ رـ پـکڍ ثل‪٫‬لمڃـاځ ٿغزچک ؽچؿ‬ ‫ؿاکڃـ‪.‬ایڂ څالیت ام اځ رڊت ٯڊلڍ اًت ٳڈ پـک څ رـ پـکڍ ارجبکاً څ ثڈ عٴپ ٯبڃچځ ثڈ ٿغٖ‬ ‫تچٻـ ‪٬ٛ‬ٺ‪ ،‬ثلاڅ څالیت ؽچاډڄـ یب‪٫‬ت‪.‬‬ ‫ډـ‪ ٩‬تغٰیٮ‪ :‬تجییڂ ُلڅ‪ ٙ‬څؿالیٺ اؽق افځ څ اربمڇ څٻی ٯڊلڍ ثلاڍ ؿؽتل څ مځ ‪٧‬یلٿتبډٺ‪.‬‬ ‫‪.3‬ثزرسی دالیل هخبلفبى اضتغبل سًبى‬ ‫ثڈ ؿالیٺ ٿؾبٻ‪٬‬بځ ثڈ ُلط میل ٿچکؿ ثلکًی ٯلاک ٿی ٷیلؿ‪:‬‬ ‫‪ .1-3‬رٍایبت‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اډٺ ًڄت ثب اًتڄبؿ ثڈ ثلؽی ام کڅایبت ٯبئٺ ثڈ ٿڄ‪ ٢‬رچام اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؿک ثیلڅځ ام ٿڄنٹ‬ ‫ُـڇاڃـ؛ کڅایت اڅٹ‪ :‬کًچٹ ؽـا(ّ)‪٫‬لٿچؿڃـ‪« :‬ٻڂ ی‪٬‬ټظ ٯچٽ څ ٻچ اٿلډپ اٿلاڋٍ» ډڄٸبٿی ٳڈ ثڈ‬ ‫پیبٿجل(ّ) ؽجلکًیـ ؿؽتل ٳٌلاء پبؿُبڇ ایلاڃیبځ ُـڇ‪٫ ،‬لٿچؿڃـ‪« :‬ډلٷن کًتٸبک ڃؾچاډڄـ ُـ ٷلڅډی‬ ‫ٳڈ مٿبٽ اٿچک ؽچیَ کا ثڈ ؿًت مڃی ثٌپبکؿ (ثؾبکڍ‪ ،1401 ،‬د‪136ّ ،5‬؛ تلٿقڍ‪ ،1419 ،‬د‪،3‬‬ ‫ّ‪ .)360‬اڃضڈ ٳڈ ام ایڂ کڅایت ثـًت ٿیایـ ایڂ اًت ٳڈ اماڃزبیی ٳڈ مڃبځ څ ؿؽتلاځ‬ ‫اعٌبًبتی ډٌتڄـ ؿک تـثیل اٿچک ربٿ‪٤‬ڈ ٗ‪٤‬ی‪٣ ٪‬ڀٺ ٿیٳڄڄـ‪ ،‬کیبًت اڃڊب ثلؿیٸلاځ ٿچرت تنٻنٹ‬ ‫څ ڃبډڀبډڄٸی ؿک اٿچک څ ثڈ ت‪٤‬جیل ایڂ کڅایت ٿچرت ‪٣‬ـٽ کًتٸبکڍ ربٿ‪٤‬ڈ ٿیُچؿ ام ایڂ کڅ‬ ‫څاٷقاکڍ مٿبٽ اٿچک ثڈ مڃبځ ‪ٛ‬جٮ ایڂ کڅایت ٿزبم ڃڀیجبُـ‪.‬‬ ‫کڅایت ؿڅٽ‪ :‬کًچٹ ؽـا(ّ)‪٫‬لٿچؿڃـ‪« :‬اٻڄٌبء ‪٣‬چکڋٌ بعجٌچډڂ ‪٫‬ی اٻجیچت»(ډڀبځ)‪ .‬اڃضڈ ام کڅایت‬ ‫ٿقٳچک ثلؿاُت ٿیُچؿ ایڂ اًت ٳڈ ع٘چک مڃبځ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ ٿبؿاٿی ٳڈ ڃبُی ام اُت‪٨‬بٹ څ ٳٌت څ‬ ‫ٳبک اڃڊب ثبُـ ٿچرت ٿقٿت څ ‪٣‬بک ثلاڍ ٿلؿاځ اًت؛ پی المٽ اًت ٳڈ اڃڊب ؿک ؽبڃڈ ثڀبڃڄـ‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ام اڃزب ٳڈ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ ٿچرت اؽتال‪ ٙ‬مڃبځ ثب ٿلؿاځ ارڄجی څ ڃبٿغلٽ ٿیُچؿ ام‬ ‫اُت‪٨‬بٹ ٿڄ‪ُ ٢‬ـڇاڃـ څ المٽ اًت ٳڈ اڃبځ ؿک ؽبڃڈ ثڀبڃڄـ‪.‬‬ ‫ًمذ رٍایبت فَق‬ صفحه 176 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪181‬‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ایڂ کڅایبت کا ٿچکؿ ڃٰـٯلاک ؿاؿڇاڃـ ٳڈ ٯبئټڄـ ؿک کڅایت اڅٹ ٳڈ تٌټ‪ ٚ‬مڃبځ کا ثب‪٣‬ـٽ‬ ‫کًتٸبکڍ ٿالمٽ ٿیـاڃڄـ ام ڃ‪٠‬ل اٿبٿیڈ‪،‬ٿلًٺ اًت(‪ٛ‬چًی‪،1407،‬د‪)33ّ،6‬ام ایڂ کڅ‪ ،‬ٿچکؿ ا‪٣‬تڀبؿ‬ ‫څ څحچ٭ ڃڀی ثبُـ‪ .‬ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ٿبډیت عٴچٿت اٿلڅمڇ ثب ٯلڅځ ٷقُتڈ ت‪٬‬بڅت ؿاکؿ صلاٳڈ ؿک اځ کڅم‬ ‫عبٳڀیت اًتڀـاؿڍ څ ٿ‪ٜ‬ټٰی ثچؿ ثڈ ٷچڃڈ ایی ٳڈ عبٳپ ؽبکد امډلٷچڃڈ ٯیـ څ ثڄـ څ ڃ‪٠‬بکتی ا‪٣‬ڀبٹ‬ ‫ٯـکت ٿیٴلؿ ؿک عبٻیٴڈ اٿلڅمڇ‪،‬عبٳپ ٯـکتی ثی اڃتڊب ڃـاکؿ څ ا‪٣‬ڀبٹ اڅ ؿک صبکصچه ٯبڃچځ څ ٿچکؿ‬ ‫ڃ‪٠‬بکت ٯلاک ٿیٸیلؿ ثڄبثلایڂ ڃڀیتچاځ ام ایڂ عـیج ٿِلڅ‪ ١‬ڃجچؿځ عبٳڀیت ٿغـڅؿ ثلاڍ مڃبځ کا‬ ‫ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت(‪٘٫‬ٺ اهلل‪.)119ّ،1397،‬‬ ‫ؿک ڃٰـ کڅایت ؿڅٽ ٯبئٺ ډٌتڄـ ٳڈ ایڂ کڅایتی ٳڈ ؿًتچک ثڈ پـڇ پچُی څ عزبه مڃبځ ٿیـډـ ثب‬ ‫ااتی ٳڈ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ ڍ اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام ٿڄٴل کا ثلؿڅٍ مځ څ ٿلؿ ٯلاک ؿاؿڇاڃـ ٿڄب‪٫‬بت ؿاکڃـ؛‬ ‫میلا ٯلاځ ع٘چک ارتڀب‪٣‬ی څ ڃ‪٠‬بکت ثل ا‪٣‬ڀبٹ څ ک‪٫‬تبک ا‪٘٣‬بڍ ربٿ‪٤‬ڈ ڍ اًالٿی کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٲ‬ ‫عٮ ثڈ مڃبځ څ ٿلؿاځ ثب ایڀبځ ًپلؿڇ اًت‪«:‬اٻڀچٿڄچځ څ اٻڀچٿڄبت ث‪٘٤‬ڊپ اڅٻیبء ث‪ ٍٖ٤‬یبٿلڅځ‬ ‫ثبٻڀ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ یڄڊچځ ‪٣‬ڂ اٻڀڄٴل»(تچثڈ‪)71،‬ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸل‪ ،‬ایڂ کڅایبت پلؿڇ ‪٫‬لڅُی ثب کڅایبتی ٳڈ‬ ‫ډل‪٘٣‬چڍ ام ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌټڀبڃبځ کا ؿک ٯجبٹ عچائذ څ ؽچاًتڈ ډبڍ ا‪٘٣‬بڍ ؿیٸل ٿٌئچٹ ٿیـاڃڄـ‬ ‫ٿڄب‪٫‬بت ؿاکؿ‪.‬ؿک کڅایتی کا کًچٹ اٳلٽ‬ ‫(ص)‬ ‫ٿی‪٬‬لٿبیڄـ‪ «:‬ٿڂ آجظ څال یتڊپ ثاٿچک اٻڀٌټڀیڂ ‪٫‬ټیی‬ ‫ثڀٌټپ»(ٳټیڄی‪،1367 ،‬د‪ )193ّ،2‬ډڀٌبیٸبځ‪،‬ؽچیِبځ څ ا‪٘٣‬بڍ ربٿ‪٤‬ڈ ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ ؿک ٯجبٹ‬ ‫یٴـیٸل ام عٰچٯی ثلؽچکؿاکڃـ ثب تچرڈ ثڈ ایڂ ُچاډـ تبکیؾی څ ‪٣‬ـٽ ٿڄ‪ ٢‬ٿ‪ٔ٤‬چٿبځ(‪)١‬ام ع٘چک‬ ‫مڃبځ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ‪ ،‬کڅایبت ٿڄ‪ ٢‬ع٘چک مڃبځ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ ثل ٿچکؿڍ عڀٺ میشود ٳڈ ع٘چک مڃبځ ؿک‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ٿچرت ا‪٤٫‬بٹ علاٽ میشود(عل‪٣‬بٿټی‪،1413،‬د‪ .)51ّ،2‬ثڄبثلایڂ ٓل‪ ٩‬اؽتال‪ ٙ‬مڃبځ ثب‬ ‫ٿلؿاځ اٷل ثب ک‪٣‬بیت اؿاه څ عزبه اًالٿی ثبُـ څ ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اڍ ثڈ ؿڃجبٹ ڃـاُتڈ ثبُـ ربین اًت‪.‬‬ ‫‪.2-3‬هغبیزت ضغل سًبى ٍ دختزاى ثب هػبلح خبًَادُ‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ عڀبیت ام ؽبڃچاؿڇ ٿٔچه ‪ :1369‬ؿک ٓچکتی ٳڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ ثبُـ‬ ‫څ ثڈ عیخیت ؽبڃچاؿٷی اًیت ثلًبڃـ‪ ،‬ٿلؿ ٿیتچاڃڄـ ‪ٛ‬جٮ څالیتی ٳڈ ثل ؽبڃچاؿڇ ؿاکؿ ثڈ ؿاؿٷبڇ‬ ‫ٿلار‪٤‬ڈ ٳڄـ څ عٴپ ؿاؿٷبڇ کا ٿجڄی ثل ایڄٴڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ثب ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ ٿ‪٨‬بیلت ؿاکؿ‪ ،‬ٳٌت ٳڄـ؛ څ‬ ‫ؿک ڃتیزڈ ثڈ اُت‪٨‬بٹ اڅ (ؿؽتل یب ډڀٌل ؽچؿ) پبیبځ ؿډـ ‪.‬‬ ‫اٿب ٿبؿڇ ‪ 18‬٭‪.‬ط‪.‬ػ ٿٔچه ‪ 1353‬ٷبٿی ثڈ رټچ ثلؿاُت څ ثڈ مڃبځ عٮ ؿاؿ ٳڈ ؿک ٿِب‪٧‬ٺ‬ ‫ًلپلًت ؽبڃچاؿڇ ؿؽبٻت ٳڄڄـ‪ .‬ثڄـ اڅٹ ایڂ ٿبؿڇ ‪٣‬یڄب ډڀبځ ٿبؿڇ ‪ 10‬ٯبڃچځ عڀبیت ام ؽبڃچاؿڇ‬ ‫اًت‪ ،‬ثب ایڂ ت‪٬‬بڅت رنئی ٳڈ ٳټڀڈ عیخیبت‪ ،‬ؿک ٯبڃچځ رـیـ ثڈ عیخیت تجـیٺ ُـڇ اًت‪ .‬اٷل صڈ‬ صفحه 177 ‫‪ٔ٫ 182‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ؿک اییڂ ڃبٿڈ ارلایی ٯبڃچځ رـیـ عڀبیت ؽبڃچاؿڇ (ٿٔچه ‪ )13 /2 /1356‬ٿبؿڇاڍ ډڀبڃڄـ ٿبؿڇ ‪14‬‬ ‫اییڂ ڃبٿڈ پیِیڂ ؿیـڇ ځمیشود‪ ،‬ٿ‪ ٢‬ډقا‪ ،‬ثب تچرڈ ثڈ ٿتڂ ٿبؿڇ ‪ 18‬ٯبڃچځ رـیـ ٳڈ ٿبڃڄـ ٯبڃچځ ًبثٮ‬ ‫ام «تاییـ ؿاؿٷبڇ» ًؾڂ ٷ‪٬‬تڈ اًت‪ ،‬ثبیـ ٷ‪٬‬ت‪ :‬اٿلڅم ډپ ٳبک‪٫‬لٿب ڃڀیتچاڃـ ثڈ ٓل‪ ٩‬ٿؾبٻ‪٬‬ت ُچډل‬ ‫ثب ٳبک مځ څ ٯجٺ ام ٓـڅک عٴپ ٯ‪٤ٜ‬ی ؿاؿٷبڇ ثڈ ٿڄ‪ ٢‬مځ ام اُت‪٨‬بٹ ثڈ ٳبک‪ ،‬ثڈ ؽـٿت اڅ ؽبتڀڈ‬ ‫ؿډـ ‪.‬‬ ‫ٿ‪٤‬یبک حبثتی ثلاڍ تِؾیْ ٿڄب‪٫‬بت ؿاُتڂ ُ‪٨‬ٺ مځ څ ؿؽتل ثب ٿٌبئٺ ؽبڃچاؿڇ څرچؿ ڃـاکؿ میلا‬ ‫ٿ‪٤‬یبک ډبڍ فٳل ُـڇ‪ ،‬ڃٌجت ثڈ ډڀڈ اُؾبّ څ ‪٣‬ل‪ ٩‬یٴٌبځ ڃیٌت‪ .‬څ فک ایڂ ؿاڅکڍ‪ ،‬اؽال٭‬ ‫‪٣‬ڀچٿی څ څٗ‪ ٢‬ؽبّ ډل ؽبڃچاؿڇ ٿچحل اًت‪ .‬ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ فٳل ٿٔـا٭ ثڈ ٿٔټغت ڃڀیثبُـ‪،‬‬ ‫ٿلر‪ ٢‬تِؾیْ ٿ‪٨‬بیلت ُ‪٨‬ٺ مځ څ ؿؽتل ثب ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ‪ ،‬ؿاؿٷبڇ اًت‪ .‬ؿاؿٷبڇ ثبتچرڈ ثڈ ‪٣‬بؿات‬ ‫څ کًچٽ ربٿ‪٤‬ڈ څ اؽال٭ عٌڄڈ‪ ،‬تِؾیْ ٿیؿډـ ٳڈ ایب ُ‪٨‬ٺ مځ ٿ‪٨‬بیل ٿٌبئٺ ؽبڃچاؿڇ اًت یب ڃڈ‬ ‫(ٳبتچمیبځ‪ ،1371 ،‬د‪.)233 ّ ،1‬‬ ‫ؿک اؿاٿڈ ٿبؿڇ ‪ 7‬ثیبځ ٿیؿاکؿ ٳڈ‪ :‬ثبتچرڈ ثڈ ایڄٴڈ ؿک ډل ربٿ‪٤‬ڈاڍ‪ ،‬ڃیلڅډبڍ ٿتؾْٔ‬ ‫اکمُڀڄـتلیڂ ًلٿبیڈډبڍ ربٿ‪٤‬ڈ ٿغٌچه ٿیُچڃـ څ ثلاڍ اٿچمٍ ‪٣‬ټڀی اڃڊب‪ً ،‬لٿبیڈډبڍ ٳالڃی‬ ‫ٓچکت ٷل‪٫‬تڈ اًت‪ ،‬ثبیـ اڅالً اڃتؾبه تغٔیٺ ٿڄبًت ثب اُت‪٨‬بٹ ثبڃچاځ اٿٴبځ پقیل ُچؿ‪ ،‬حبڃیبً ثلاڍ‬ ‫اًت‪٬‬بؿڇ ام مڃبځ ٿتؾْٔ څ تغٔیټٴلؿڇ‪ ،‬تٌڊیالت المٽ ‪٫‬لاډپ ایـ ‪.‬‬ ‫‪.3-3‬تٌبفی ضغل سى ٍ دختز ثب حیثیبت خَد ٍ خبًَادُ‬ ‫اٷل مځ یب ؿؽتلڍ ثـڅځ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڂ ٿچٯ‪٤‬یت ارتڀب‪٣‬ی ؽچؿ څ یب ؽبڃچاؿڇ اٍ‪٨ُ ،‬ټی کا اڃتؾبه‬ ‫ٳڄڄـ‪ُ ،‬چډل یب څٻی ٿیتچاڃڄـ اڅ کا ام ایڂ ُ‪٨‬ٺ ٿڄ‪ ٢‬ٳڄڄـ‪ .‬ثلاڍ ٿخبٹ ؽبڃچاؿڇ ؿؽتل ؿک ً‪ٜ‬ظ ٿبٻی‬ ‫ٿتچً‪ٜ‬ی ثبُڄـ څ ؿؽتل ثلاڍ تاٿیڂ ڃیبمډبڍ ؽچؿ ثڈ ُ‪٨‬ټی ثپلؿامؿ ٳڈ ٿڄب‪٫‬بت ثب عیخیت څ اثلڅڍ‬ ‫ؽبڃچؿاٷی اٍ ثبیـ څ ًجت ُلٿٌبکڍ څ یب پبییڂ اڅکؿځ ً‪ٜ‬ظ اعتلاٽ ؽبڃچاؿٷی ُچؿ ثبیـ ام اځ‬ ‫ُ‪٨‬ٺ ٓل‪ ٩‬ڃ‪٠‬ل ٳڄـ‪ .‬ٿ‪ٜ‬بثٮ آٺ ‪ 28‬ٯبڃچځ اًبًی‪« :‬ډلٳی عٮ ؿاکؿ ُ‪٨‬ټی کا ٳڈ ثـاځ ٿبیٺ اًت‬ ‫څ ٿؾبٻ‪ ٪‬اًالٽ څ ٿٔبٻظ ‪٣‬ڀچٿی ڃیٌت‪ ،‬ثلٷنیڄـ»‪ .‬ثڄبثلایڂ ‪ٛ‬جٮ ایڂ ٿبؿڇ ډڀڈ اڃٌبځډب ا‪٣‬پ ام ٿلؿ‬ ‫څ مځ ؿک اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ اماؿڍ ؿاکڃـ څ ٿیتچاڃڄـ ثلاڍ ک‪ ٢٫‬ڃیبمډبڍ ؽچؿ ثڈ ُ‪٨‬ټی ثپلؿامڃـ‪ ،‬اٿب ثبیـ‬ ‫‪٫‬لؿ ثبیـ عیخیت ؽبڃچاؿٷی ؽچؿ کا ڃین ؿک ڃ‪٠‬ل ثٸیلؿ څ ثڈ ُ‪٨‬ټی ثپلؿامؿ ٳڈ ٿڄب‪٫‬بتی ثب عیخیت ؽچؿ‬ ‫څ یب ؽبڃچاؿڇ اٍ ڃـاُتڈ ثبُـ‪ .‬اٻجتڈ ثبیـ ثڈ ایڂ ڃٴتڈ تچرڈ ٳلؿ ٳڈ اٷل ُ‪٨‬ٺ ؿؽتل یب مځ ام ڃ‪٠‬ل‬ ‫ُل‪ ١‬ثـڅځ اُٴبٹ ثبُـ اٿب ثب عیخیت ؽچؿ څ ؽبڃچاؿڇ اٍ ٿ‪٨‬بیل ثبُـ څٻی یب ًلپلًت ؽبڃچاؿڇ‬ ‫ٿیتچاڃـ ٿبڃ‪ ٢‬اُت‪٨‬بٹ اڅ ُچؿ‪.‬‬ صفحه 178 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪183‬‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ ثلؽی ام ٿغـڅؿیتډبڍ ُ‪٨‬ټی ثلاڍ مڃبځ‪ ،‬ام رڀټڈ ٿغـڅؿیت اُت‪٨‬بٹ ثڈ ٿِب‪٧‬ٺ‬ ‫ًڄٸیڂ ؿک اکتَ څ ًپبڇ پبًـاکاځ‪ ،‬ثڈ اًتڄبؿ ٿبؿڇ ‪ 33‬ٯبڃچځ اکتَ رڀڊچکڍ اًالٿی ایلاځ ٿٔچه‬ ‫ًبٹ ‪ 61‬څ ٿبؿڇ ‪ 20‬ٯبڃچځ اًتؾـاٿی ًپبڇ پبًـاکاځ اڃٰاله اًالٿی ٿٔچه ًبٹ ‪ 1370‬ڃین ؿک‬ ‫کاًتبڍ څٗ‪٤‬یت ؽبّ مڃبځ تغټیٺ میشود؛ اٷل صڈ ؿک ٿِب‪٧‬ٺ ؿکٿبڃی‪ ،‬ثڊـاُتی څ ڃ‪٠‬بیل اځ ٿزبم‬ ‫ُڀلؿڇ ُـڇ اًت ‪.‬‬ ‫ٿغـڅؿیت تڄچ‪٨ُ ١‬ټی مڃبځ‪ :‬یٴی ام ‪٣‬ڀـڇ تلیڂ ٿٌبئټی ٳڈ ؿک مٿیڄڈ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ٯبثٺ ثلکًی‬ ‫اًت‪ ،‬ٿغـڅؿیت تڄچ‪٨ُ ١‬ټی اڃبځ اًت‪ .‬ؿک ا‪٧‬ټت ڃٰب‪ ٙ‬ؿڃیب‪ ،‬ایڂ تڀبیٺ څرچؿ ؿاکؿ ٳڈ مڃبځ ؿک‬ ‫ٿِب‪٧‬ٺ ؽبٓی ٿخٺ ٿ‪٤‬ټڀی ثب پلًتبکڍ ٳڈ ثب څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬ؽبڃٸی اڃبځ ًبمٷبک اًت ثب ؿک ٓڄبی‪ ٢‬ٳبکثل‬ ‫ؿک ثؾَ ٓبؿکات ٳڈ ڃیبمٿڄـ تٴلاک ٳبک څ ٿڊبکت ؿک ثڈ ٳبک ٷیلڍ ؿًتډب اًت‪ ،‬تڀلٳن یبثڄـ‬ ‫ٿغـڅؿ ثچؿځ مٿیڄڈډبڍ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ٿغـڅؿیتی ٳڈ ؿک ٷٌتل ُڊل یٲ ام ایڂ مٿیڄڈډب څرچؿ ؿاکؿ‬ ‫ام ٿڊپ تلیڂ ؿالئٺ ‪٣‬ـٽ ا‪٫‬نایَ ٯبثٺ تچرڈ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ اًت‪ .‬ثب تچرڈ ثڈ اٿبک ٿیتچاځ ثڈ څٗچط‬ ‫ٿغـڅؿیت تڄچ‪٨ُ ١‬ټی مڃبځ ؿک ایلاځ کا ٿِبډـڇ ٳلؿ (ڃچکڅمڍ‪.)171-170 ْٓ ،1383 ،‬‬ ‫‪.4‬تحلیل ٍ ثزرسی دالیل هَافمبى اضتغبل سًبى‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ثب څرچؿ ُلای‪ ٚ‬ؽبّ‪ ،‬اُت‪٨‬بٹ مڃبځ کا ربین ؿاڃٌتڈاڃـ څ ثب اًتڄبؿ ثڈ اؿٻڈ ڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ‬ ‫ایڂ کاثڈ احجبت کًیـڇ اًت اٳڄچځ ثڈ فٳل ؿالیٺ اځ ډب پلؿاؽتڈ ٿی ُچؿ؛‬ ‫‪.1-4‬ایبت‬ ‫ؿکٯلاځ ٳلیپ‪ ،‬ایبتی څرچؿ ؿاکؿ ٳڈ ؿالٻت ثل یٴٌبځ ثچؿځ رڄی مځ څ ٿلؿ ٿیٳڄـ ثڈ ٷچڃڈ ایی ٳڈ‬ ‫مڃبځ څ ؿؽتلاځ ډڀبڃڄـ ٿلؿاځ ٿیتچاڃڄـ ثڈ اُت‪٨‬بٹ ثپلؿامڃـ څ ڃیبم ثڈ افځ څٻی ڃـاکڃـ‪ .‬ام ٯجیٺ ایڂ‬ ‫ایبت‪ ،‬ایڈ ‪ 195‬اٹ ‪٣‬ڀلاځ اًت‪٫« :‬بًتزبه ٻڊپ کثڊپ اڃی ال اٗی‪٣ ٢‬ڀٺ ‪٣‬بٿٺ ٿڄٴپ ٿڂ فٳل اڅ اڃخی‬ ‫ث‪٘٤‬ٴپ ٿڂ ث‪٘٤‬ڈ‪..‬؛ پی پلڅکؿٷبکُبځ‪ ،‬ؿ‪٣‬بډبڍ اڃبځ کا ٿٌتزبه ٳلؿ څ ‪٫‬لٿچؿ‪ :‬ٳڈ ٿڂ ‪٣‬ڀٺ ډیش‬ ‫ٓبعت ‪٣‬ڀټی کا ام ُڀبکا‪ ،‬ؽچاڇ ٿلؿ یب مځ ٷلصڈ ډڀڈ ام یٴـیٸلیـ تجبڇ ڃڀیٴڄپ‪ .» ..‬ایڂ ایڈ ٳڈ‬ ‫ؿالٻت تبٽ ثل تٌبڅڍ ؿاکؿ‪ ،‬مځ څ ٿلؿ ثڈ ٓچکت یٴٌبځ ثیبځ ُـڇاڃـ‪ .‬ثب ایڂ څرچؿ ؿؽتلاڃی ٳڈ‬ ‫تغت څالیت پـک ډٌتڄـ‪ ،‬ت‪٬‬بڅتی ثب پٌلاځ ڃـاکڃـ څ ٿیتچاڃڄـ ثـڅځ افځ پـک ثڈ اُت‪٨‬بٹ ثپلؿامڃـ‪.‬‬ ‫ث‪ٜ‬چک ٿخبٹ ډلٷبڇ ؿؽتل ‪ً 18‬بٻڈ ایی تٔڀیپ ثڈ اڃزبٽ ٳبکڍ ٷل‪٫‬تڈ ثبُـ څٻی پـک اربمڇڍ ٳبک ٳلؿځ‬ ‫کا ثڈ اڅ ڃـډـ څ ایڂ اربمڇ کا ثڈ پٌلٍ ثـډـ‪ ،‬پـک ؿک څاٯ‪ ٢‬ثڈ ؿؽتل ‪ٟ‬ټپ ٳلؿڇ څ ثب‪٣‬ج تج‪٤‬یٖ ثیڂ‬ ‫ؿؽتل څ پٌل ُـڇ اًت‪.‬‬ صفحه 179 ‫‪ٔ٫ 184‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ؿک ایڈ ‪ً 40‬چکڇ ‪٧‬ب‪٫‬ل ؽـاڅڃـ ثب ٓلاعت ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬ٿٓڂْ ‪ٓ٣‬ڀ‪ٙ‬ٺَ ًٓیِّئَڌً ‪َ٫‬ټَب یٔزٕنَىٰ بِٻَّب ٿ‪ٙ‬خْټَڊٓب ٰ څٓٿٓڂْ‬ ‫‪ٓ٣‬ڀ‪ٙ‬ٺَ ٓٓبٻ‪ٙ‬غٖب ٿ‪ٙ‬ڂْ فَٳَلٍ وَڅٕ وُڃْخَىٰ څٓډٔچٓ ٿٔاْٿ‪ٙ‬ڂٌ ‪َ٫‬اُڅٹَٰئ‪ٙ‬ٲٓ یٓـٕؽُټُچځَ اٻْزٓڄَّڌَ‪...‬؛ ډلٳی ام مځ څ ٿلؿ ‪٣‬ڀٺ‬ ‫ٓبٻظ اڃزبٽ ؿډـ څ ایڀبځ ؿاُتڈ ثبُـ‪ ،‬ؿاؽٺ ثڊِت ؽچاډـ ُـ‪.»...‬‬ ‫ؿک ت‪ٌ٬‬یل ایڂ ایڈ «ایڈ ‪ً 40‬چکڇ ‪٧‬ب‪٫‬ل» اٿـڇ اًت ٳڈ؛ اڃٌبځ ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ ٿؾتبک ا‪٫‬لیـڇ ُـڇ‬ ‫اًت ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄب مڃبځ څ ؿؽتلاڃی ٳڈ ثڈ ًڂ ثټچ‪ ٥‬کًیـڇاڃـ ؿک اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ‪ ،‬عٮ اؽتیبک ؿاکڃـ څ‬ ‫څٻی څ رـ پـکڍ عٮ ڃـاکڃـ اڃڊب کا ثڈ اڃزبٽ ٳبکڍ ٿزجچک ٳڄڄـ‪ ،‬ډڀضڄیڂ ٳبک ؽچه ثڈ رڄٌیت‬ ‫اڃٌبځ ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ کث‪ٜ‬ی ڃـاکؿ څ ایڀبځ ُل‪ ٙ‬ٯجچٻی ‪٣‬ڀٺ اًت‪ .‬ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ اٷل مځ څ‬ ‫ؿؽتلٿچٿڂ ثڈ اڃزبٽ ٳبک ڃیٴچ ٿِ‪٨‬چٹ ثبُڄـ ثڈ افځ څٻی ڃیبمڍ ڃـاکڃـ څ ت‪٬‬بڅتی ثیڂ رڄی ؿؽتلڅ‬ ‫پٌل څرچؿ ڃـاکؿ (ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪ ،1387،‬د‪.)257 ّ ،8‬‬ ‫ؿک ایڈ ‪ً 35‬چکڇ اعناه‪« :‬رڄی مځ څ ٿلؿ ثب ٯیـ ٿٌټڀبځ‪ ،‬ٿچٿڂ‪ ،‬کاًتٸچ‪ ،‬ٿ‪ٜ‬ی‪ٓ ،٢‬بثل‪ ،‬پبٳـاٿڂ‬ ‫ُڀلؿڇ ُـڇ اًت څ اٷل مځ څ ٿلؿ ایڂ څیوٷی ډبکا ؿاُتڈ ثبُـ‪ ،‬ٿچکؿ ٿ‪٬٨‬لت څ پبؿاٍ اٻڊی ٯلاک‬ ‫ٿیٸیلؿ‪ .‬ډڀبڃٸچڃڈ ٳڈ ؿک ڃْ ٓلیظ ٳتبه اٿـڇ اًت‪ ،‬ثلاڍ کًیـځ ثڈ ٿٰبٿبت ٿ‪٤‬ڄچڍ څ ‪٬٧‬لاځ څ‬ ‫پبؿاٍ اٻڊی ډیش ٷچڃڈ ؽٔچٓیبت رڄٌیتی ڃیبٿـڇ اًت ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ مڃبځ ٿٌټڀبځ ٿچٿڂ ٿبڃڄـ‬ ‫ٿلؿاځ ٿیتچاڃڄـ ثڈ اُت‪٨‬بٹ ثپلؿامڃـ‪ .‬ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ؿؽتلاځ څ پٌلاڃی ٳڈ تغت څالیت څٻی ډٌتڄـ ام ڃ‪٠‬ل‬ ‫رڄٌیتی یٴٌبځ ډٌتڄـ څ ڃجبیـ یٴی کا ثل ؿیٸلڍ ٿٰـٽ ثـاڃڄـ‪.‬‬ ‫‪.2-4‬رٍایبت‬ ‫ام ثلؽی کڅایبت ٿِلڅ‪٣‬یت څ عټیت اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک ثیلڅځ ام ؽبڃڈ ثـڅځ افځ څٻی‬ ‫‪٫‬ڊڀیـڇ میشود‪ .‬ؿک ایڂ ٯٌڀت ثڈ ٿڊڀتلیڂ اڃڊب پلؿاؽتڈ میشود‪:‬‬ ‫کڅایتی ٳڈ ثل ٿجڄبڍ ‪ٰ٫‬ڊی ٯب‪٣‬ـڇ تٌټ‪ ٚ‬ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت؛ کڅایت «اَٻڄّبىٔ ٿٌٔٓټَّ‪ٜ‬چځَ ‪ٓ٣‬ټى وٿچاٻ‪ٙ‬ڊِپ»‬ ‫(ٿزټٌی‪ 1410 ،‬٭‪ ،‬د ‪ )1273 ّ ،2‬ٿیثبُـ ٳڈ ًټ‪ٜ‬ڈ ٳبٿٺ ٿبٻٲ ڃٌجت ثڈ اٿچاٻَ کا ثیبځ‬ ‫ٿیٳڄـ‪ ،‬ؽچاڇ ٿبٻٲ ٿلؿ ثبُـ یب مځ؛ میلا ا‪ٛ‬ال٭ ٳټڀڈ «ڃبى» ُبٿٺ ٿلؿاځ څ مڃبځ میشود څ ٿبٻٲ‬ ‫اٿچاٹ ُـځ اؽتٔبٓی ثڈ اکث څ ٿجی‪ ٢‬څ ‪٧‬یلڇ ڃـاکؿ‪ .‬څ ٯ‪٤ٜ‬ب اُت‪٨‬بٹ څ ٳٌت ؿکاٿـ‪ ،‬یٴی ام ؿالیٺ‬ ‫آټی ٿبٻٲ ُـځ اًت؛ ثڄبثلایڂ ثب تچرڈ ثڈ ا‪ٛ‬ال٭ ایڂ عـیج‪ ،‬مڃبځ څ ؿؽتلاځ ثـڅځ اربمڇ څٻی څ‬ ‫ًلپلًت ؽچؿ ٿیتچاڃڄـ ُ‪٨‬ٺ ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ .‬ایڂ کڅایت ٿلًټڈ اًت (ی‪٤‬ڄی ثـٻیٺ ‪ٰ٫‬ـاځ یٴی ام‬ ‫ٿلاعٺ ًټٌټڈ کاڅیبځ څ ‪٣‬ـٽ اتٔبٹ ثڈ ٿ‪ٔ٤‬چٽ‪ ،‬ام ا‪٣‬تجبک ٳب‪٫‬ی ثلؽچکؿاک ڃیٌت)‪ ،‬اٿب ٗ‪ ٪٤‬ایڂ‬ صفحه 180 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪185‬‬ ‫عـیج ثب ‪٣‬ڀٺ ‪٣‬ټڀبڍ اٿبٿیڈ ٳڈ ‪٣‬بؿٹ څ حٰڈ ډٌتڄـ‪ ،‬رجلاځ ُـڇ څ ایڂ عـیج څارـ ٯـکت څ‬ ‫ا‪٣‬تجبک ُـڇ اًت (ٿغٰٮ ؿاٿبؿ‪.)116 ّ ،1372 ،‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ایڂ عـیج ث‪ٜ‬چک ٓلیظ‪ ،‬ثلٿټٴیت مځ ؿالٻت ؿاکؿ څ ٿټٴیت مځ ثڈ ؿٻیٺ اٻتناٿی ثل ًجت‬ ‫اځ‪ ،‬ی‪٤‬ڄی اُت‪٨‬بٹ مځ ؿالٻت ؿاکؿ‪ .‬ام اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪ )١‬عـیخی ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬بفا ٳبڃَت‪ٙ‬‬ ‫بٻڀلَوڋَ ٿٓټ‪ٙ‬ٴَت وٿلِډب تَجِ‪ ٓ٢‬څٓ ڃَِتَلڍ څٓ ثِ‪٤‬تٓ څٓ تَِڊٓـٓ څٓ تَ‪ٜ٤‬ی ٿ‪ٙ‬ڂ ٿب ٻَڊب ٿب ُبءٓت ‪َ٫‬هځ وٿلِډب‪..‬؛ ربینڇ‬ ‫ٿڊلٷبڇ مځ ٓبعت اؽتیبک ؽچیَ ثبُـ څ ثڈ کُـ څ ٳڀبٹ ثلًـ ؿک تڀبٽ ٿٌبیٺ ُؾٔی څ عٰچ٭‬ ‫اٯتٔبؿڍ ٿبڃڄـ ؽلیـ څ ‪٫‬لڅٍ‪ ،‬ٷچاډی ؿاؿځ څ ثؾِیـځ ٿبٹ اماؿ اًت څ ٿیتچاڃـ ثڈ تزبکت‬ ‫ٿِ‪٨‬چٹ ثبُـ» (عل ‪٣‬بٿټی‪ ،1413 ،‬د ‪ .)215 ّ ،14‬ایڂ عـیج‪ ،‬ٿِبکٳت مڃبځ څ ؿؽتلاځ کا ؿک‬ ‫ُ‪٨‬ٺ څ ‪٤٫‬بٻیت اٯتٔبؿڍ ثـڅځ افځ څٻی ربین ؿاڃٌتڈ اًت څ ام اًتٰالٹ ٿبٻٴیت مڃبځ څ ؿؽتلاځ‬ ‫عڀبیت ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ام اثچثٔیل ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ څڍ ٷ‪٬‬ت‪ :‬ام اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪ )١‬ؿکثبکڇ ٳٌت څ ؿک اٿـ مڃبځ ؽچاڃڄـڇ ًچاٹ‬ ‫ٳلؿٽ څ ایِبځ ‪٫‬لٿچؿڃـ‪ :‬اٷل ډڄٸبٿی ؽچاڃڄـٷی مځ‪ ،‬ٿلؿاځ ؿاؽٺ ُچڃـ ایڂ ‪٣‬ڀٺ څ ؿک اٿـ اځ علاٽ‬ ‫اًت څ مځ یب ؿؽتلڍ ٳڈ ؿک ٿزبٻی ‪٣‬لڅًی مڃبڃڈ ؽچاڃڄـٷی ٿیٳڄـ‪ ،‬ایڂ ؽچاڃـځ اُٴبٻی ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫پی ثلاًبى ایڂ عـیج‪ ،‬اٷل مځ یب ؿؽتلڍ ؿک ٿزبٻی ‪٣‬لڅًی ‪ ٰٚ٫‬ثلاڍ مڃبځ ؽچاڃڄـٷی ٳڄـ‪،‬‬ ‫ایڂ ‪٣‬ڀٺ څ ؿکاٿـ عالٹ اًت‪ .‬ایڂ عـیج ڃِبځ ؿډڄـڇ اځ اًت ُ‪٨‬ٺ څ ؿکاٿـ مځ څ ؿؽتل اٷل‬ ‫عالٹ ثبُـ‪ ،‬اُٴبٻی ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫کڅایت ؿیٸلڍ ٳڈ ام اثچثٔیل ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ ؿک اځ کڅایت اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪٫ )١‬لٿچؿڃـ‪ :‬ؿک اٿـ مځ‬ ‫څؿؽتل ڃچعڈ ؽچاڃی ٳڈ ثل ٿیت ٿلحیڈ ٿیؽچاڃـ اُٴبٻی ڃـاکؿ (عل ‪٣‬بٿټی‪ ،1413 ،‬د‪.)127 ّ ،17‬‬ ‫ایڂ عـیج ؿالٻت ؿاکؿ ثل ایڄٴڈ ٿلحیڈ ًلایی یٴی ام ُ‪٨‬ٺډبڍ عالٹ مځ څ ؿؽتل اًت څڃیبمڍ ثڈ‬ ‫افځ څٻی ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫ام اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪ )١‬ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ ‪٫‬لٿچؿڃـ‪ :‬ؿؽتل اکایِٸلڍ ثل کًچٹ ؽـا (ص) څاکؿ ُـ‪ ،‬ع٘لت ام‬ ‫اڅ ًچاٹ ٳلؿ ٳڈ ایب ُ‪٨‬ټت کا تلٱ ٳلؿڇ ایی یب ڃڈ؟ ؿؽتل ٷ‪٬‬ت‪ :‬اڍ کًچٹ ؽـا! ُ‪٨‬ٺ کا ؿاکٽ ٿٸل‬ ‫ایڄٴڈ ٿلا ام ایڂ ٳبک ڃڊی ٳڄی‪ .‬ع٘لت ؿک اؿاٿڈ ‪٫‬لٿچؿ‪ :‬ثڈ اکایِٸلڍ اؿاٿڈ ثـڇ پی ډڄٸبٽ اکایَ‬ ‫ٓچکت کا ثب پبکصڈ پبٱ ڃٴڂ میلا ایڄٴبک‪ ،‬ثلاٯی صڊلڇ کا ام ثیڂ ٿیثلؿ (ډڀبځ‪ .)131 ،‬ایڂ عـیج‬ ‫ؿالٻت ٿیٳڄـ ثل ایڄٴڈ اکایِٸلڍ مڃبځ څ ؿؽتلاځ څ ؿکاٿـڍ ٳڈ ام اځ ٳٌت میکنند عالٹ اًت څ‬ ‫ایڂ ٳبک ثـڅځ افځ څٻی ڃین ربین اًت‪.‬‬ صفحه 181 ‫‪ٔ٫ 186‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ام اٽ اٻغٌڂ ڃؾ‪٤‬ی ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ اٿیل اٻڀاٿڄیڂ ‪٣‬ټی (‪ )١‬ام ٿڂ ‪٣‬جچک ٳلؿ څ ‪٫‬لٿچؿڃـ‪ :‬اڍ اٽ اٻغٌڂ‬ ‫صڈ صینڍ ؿکًت ٿیٴڄی؟ څڍ ٷ‪٬‬ت‪ :‬کیٌڄـٷی ٿیٳڄپ‪ .‬اٿبٽ (‪٫ )١‬لٿچؿ‪ :‬ایڂ ‪٣‬ڀٺ عالٻتلیڂ ُ‪٨‬ٺ‬ ‫څ ٳٌت اًت (ډڀبځ‪ .)132 ّ ،‬اٿبٽ ‪٣‬ټی (‪ )١‬ڃین ‪٫‬لٿچؿ‪ :‬کًچٹ ؽـا (ص) ؿک ٗڀڂ ًؾڂ ‪ٛ‬چالڃی‬ ‫‪٫‬لٿچؿ‪ :‬کیٌڄـٷی ثلاڍ مځ ٓبٻغڈ څ پبٳـاٿڂ‪ً ،‬لٷلٿی ثٌیبک ؽچثی اًت‪.‬‬ ‫پیبٿجل اٳلٽ‬ ‫(ص)‬ ‫‪٫‬لٿچؿ‪َٛ« :‬ټَتٓ اٻغٓالٹِ ‪َ٫‬لیَ٘ڌِ ‪ٓ٣‬ټى ٳُٺِ ٿٌٔټ‪ٙ‬پٍ څٓٿٌٔټ‪ٙ‬ڀٓڌٍ؛ ‪ٛ‬ټت ٿبٹ عالٹ ثچؿځ‪ ،‬ثل‬ ‫ډل ٿلؿ څ مځ ٿٌټڀبځ المٽ څ څارت اًت» (ٿزټٌی‪ ،1410 ،‬د‪ .)9ّ،10‬ثل اًبى ایڂ عـیج‬ ‫ڃجچڍ‪ ،‬ڃڈ تڄڊب ٳبک ٳلؿځ عالٹ ثل ډل مځ څ ٿلؿ ٿٌټڀبځ څارت اًت ثټٴڈ ؿک ٓچکتی ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ څ‬ ‫‪٫‬لؿ ثڈ اځ ٳبک ڃیبم ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ ،‬اڃزبٽ ؿاؿځ اځ ٳبک ثل ٿلؿ څ مځ څارت میشود‪.‬‬ ‫کًچٹ اٳلٽ‬ ‫(ص)‬ ‫‪٫‬لٿچؿ‪« :‬ؽچُب ثڈ عبٹ ٳٌی ٳڈ ُ‪٨‬ټَ پبٱ څ ‪ٛ‬یت ثبُـ» (ٳټیڄی‪1402 ،‬٭‪ ،‬د‬ ‫‪ .)59 ّ ،2‬ثڄبثلایڂ ام ڃ‪٠‬ل اًالٽ ٳبک مڃبځ څؿؽتلاځ ربین اًت څ څٻی څ ًلپلًت ؿک عبٻت‬ ‫‪٣‬بؿڍ ڃڀیتچاڃڄـ ٿبڃ‪ ٢‬ٳبک اڃبځ ُچڃـ میلا ٳبک ٳلؿځ ام عٰچ٭ ٿٌټپ څ ٯ‪٤ٜ‬ی مڃبځ څ ؿؽتلاځ‬ ‫ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫ؿک عـیخی اٿـڇ‪ٛ« :‬ټت اٻغالٹ ‪٫‬لی٘ڈ ‪٣‬ټى ٳٺ ٿٌټپ څٿٌټڀڈ»(ٿزټٌی‪ ،1410 ،‬د ‪)9 ّ ،10‬‬ ‫کڅمڍ عالٹ ثل ډل مځ څ ٿلؿ ٿٌټڀبځ څارت اًت‪.‬‬ ‫عـیج اکؽْ کًچٹ اهلل‬ ‫(ص)‬ ‫«‪٫‬ی ؽلڅد اٻڄٌبء اٻ‪٤‬چائٮ اٻ‪٤‬یـیڂ ٻ‪٤‬لٕ اٻلم٭ »(عل ‪٣‬بٿټی‪،‬‬ ‫‪ ،1413‬د ‪ ،)33 ّ ،17‬ٷچیبڍ ډڀیڂ ٿ‪ٜ‬ټت اًت‪ .‬ام ٿزڀچ‪ ١‬ایڂ کڅایبت ٿیتچاځ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت‬ ‫ٳڈ‪ً :‬یلڇ څ ک‪٫‬تبک پیبٿجل‬ ‫(ص)‬ ‫څ ائڀڈ ٿ‪ٔ٤‬چٿیڂ (‪ )١‬اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ کا ثـڅځ افځ څٻی ثلاڍ‬ ‫اُت‪٨‬بٹ عالٹ اربمڇ ؿاؿڇاڃـ‪.‬‬ ‫ؿک ت‪ٌ٬‬یل اٻڀیناځ اٿـڇ اًت ٳڈ‪« :‬ت‪٤‬ټیپ څ ت‪٤‬ټپ‪ ،‬پلًتبکڍ څ ٿـاڅاڍ ثیڀبکاځ ٳڈ ام اٿچک ‪٧‬یل ‪٣‬بٿڈ‬ ‫ډٌتڄـ‪ ،‬پیبٿجل مڃبځ څ ؿؽتلاځ کا ام ایڂ اٿچک ٿڄ‪ ٢‬ڃٴلؿڇ اًت؛ ثټٴڈ ًیلڇ ڃجچیڈ‪ ،‬ثٌیبکڍ ام اځ ٳبکډب‬ ‫کا اٿ٘ب ٳلؿڇ اًت‪ٛ( » .‬جب‪ٛ‬جبیی‪ ،1402 ،‬د ‪.)76 ّ ،19‬‬ ‫کڅایت ؿیٸل‪ ،‬کڅایت ٳټیڄی ام ‪٣‬ـڇاڍ ام آغبه ٳڈ ؿک اځ کًچٹ اٳلٽ (ص) ثڈ میڄت ‪ٜ٣‬ل ‪٫‬لڅُی‬ ‫تچٓیڈ ڃڀچؿڇ‪ :‬ډلٷبڇ ؽچاًتی صینڍ کا ث‪٬‬لڅُی ٳالډجلؿاکڍ ڃٴڂ څ ڃیٴچیی ٳڂ‪ ،‬ٳڈ ایڂ عـیج‬ ‫ثل ٿِلڅ‪٣‬یت اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؿالٻت ؿاکؿ (ُڀی اٻـیڂ‪.)204 ّ ،1996 ،‬‬ ‫‪.3 -4‬لبػذُ سلغٌت‬ صفحه 182 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪187‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٯب‪٣‬ـڇ ًټ‪ٜ‬ڄت‪ ،‬ډلٳی ام صبکصچه ُلی‪٤‬ت ؽبکد ڃِچؿ‪ ،‬ثلؽچیِتڂ ؽچیَ ٿٌټ‪ ٚ‬اًت‬ ‫(ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪ ،1389 ،‬د‪ .)36 ّ ،2‬ؿک ایڂ کاث‪ٜ‬ڈ‪ ،‬مڃبځ څ ؿؽتلاځ ډڀبڃڄـ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ ثلا‪٣‬ڀبٹ څ‬ ‫ک‪٫‬تبک ؽچؿ تٌټ‪ ٚ‬ؿاکڃـ‪ .‬ث‪ٜ‬چک ٿخبٹ ؿؽتلڍ ٳڈ ثڈ ًڂ ٯبڃچڃی کًیـڇ اًت ثل ا‪٣‬ڀبٹ څ ک‪٫‬تبک ؽچؿٍ‬ ‫ٿٌټ‪ ٚ‬اًت څ ‪ٛ‬جی‪٤‬تب ثڈ ُ‪٨‬ټی ٿیپلؿامؿ ٳڈ ٿڄب‪٫‬ی ثب ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی ؽچؿ ڃجبُـ ثڄبثلایڂ ڃیبم ثڈ‬ ‫افځ څٻی ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪ .4-4‬هجبح ثَدى اضتغبل سًبى(اغل اثبحِ)‬ ‫اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ اٿلڍ ٿجبط څ ربین اًت‪ .‬ٿڄ‪٠‬چک ام اٿچک ٿجبط‪ ،‬اٿچکڍ ډٌتڄـ ٳڈ اڃزبٽ څ‬ ‫تلٱ اځ ثل ٿٴټ‪ ٪‬ٿٌبڅڍ اًت؛ ڃڈ ‪٣‬قاثی ؿاکؿ‪ ،‬ڃڈ پبؿاُی‪ .‬ام ڃ‪٠‬ل اٿبٽ ر‪٬٤‬ل ٓبؿ٭ (‪« :)١‬ډڀڈ‬ ‫اُیبء څ ٳبکډب ٿجبطاڃـ ٿٸل اڃٴڈ ڃڊی ؿک ٿچکؿ اڃڊب څاٯ‪ُ ٢‬ـڇ ثبُـ» (عل ‪٣‬بٿټی‪ ،1413 ،‬د‪ّ ،18‬‬ ‫‪ .)128‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ؛ ً‪٬‬ل ٳلؿځ رڊت اُت‪٨‬بٹ ؿکفات ؽچؿ ٿجبط اًت اٿب اٷل ایڂ ً‪٬‬ل ثلاڍ اڃزبٽ‬ ‫ٳبک علاٽ ثبُـ‪ ،‬علاٽ اًت‪.‬‬ ‫یب ٿخبٹ ؿیٸل ایڄٴڈ اُت‪٨‬بٹ څ ؽلیـ څ ‪٫‬لڅٍ ٿجبط څ ربین اًت اٿب اٷل ایڂ ؽلیـ څ ‪٫‬لڅٍ‪ ،‬ؿک‬ ‫رڊت ٳبک ؽال‪« ٩‬ؽلیـڅ ‪٫‬لڅٍ ٿچاؿ ٿؾـک» ثبُـ‪ ،‬ربین ڃیٌت‪ .‬ؿک کڅایبت څ ٿڄبث‪ ،٢‬ٿجبط ثڈ‬ ‫ٿ‪٤‬ڄبڍ ‪٣‬بٽ ثڈ ٳبک ک‪٫‬تڈ اًت څ ٿلاؿ ام اځ «ربئن څ عالٹ» اًت‪ .‬ثلؽی ام ‪ٰ٫‬ڊب څاهڇ «عالٹ» کا ثب‬ ‫«ٿجبط» ٿتلاؿ‪ ٩‬ؿاڃٌتڈاڃـ (ٿچًٌڈ ؿائلڋ اٻڀ‪٤‬بک‪ ٩‬اٻ‪ٰ٬‬ڈ االًالٿی‪1423 ،‬٭‪ ،‬د‪.)83 ّ ،2‬‬ ‫ثلؽی ؿیٸل ثیڂ ایڂ ؿڅ څاهڇ ‪٫‬ل٭ ٷقاُتڈاڃـ څ ؿڅ ت‪٬‬بڅت ثلاڍ اڃڊب فٳل ٳلؿڇاڃـ‪ ،‬اځ ؿڅ ت‪٬‬بڅت‬ ‫ایڂ اًت ٳڈ‪ )1 :‬عالٹ ‪٣‬بٽتل ام ٿجبط اًت ی‪٤‬ڄی ډل ٿجبعی عالٹ اًت څٻی ډل عالٻی ٿجبط‬ ‫ڃیٌت‪ )2 .‬ٿجبط ام اعٴبٽ تٴټی‪٬‬ی اًت څ ثڈ ا‪٤٫‬بٹ ٿٴټ‪٬‬یڂ ت‪٤‬ټٮ ٿیٸیلؿ‪ ،‬اٿب عالٹ ام اعٴبٽ څٗ‪٤‬ی‬ ‫اًت څ ثڈ څرچؿات ؽبکری ت‪٤‬ټٮ ٿیٸیلؿ (ٓـک‪ ،1418 ،‬د‪.)53 ّ ،1‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ مځ څ ٿلؿ ؿک اڃزبٽ ٳبکډبڍ عالٹ څ ٿِلڅ‪ ١‬یٴٌبځ ډٌتڄـ؛ ٿٰٔچؿ ام ایڂ‬ ‫ثلاثلڍ ایڂ اًت ٳڈ مڃبځ څ ٿلؿاځ ؿک ؿًتلًی ثڈ ډڀڈ اٿٴبڃبت ‪٫‬لډڄٸی‪ ،‬ارتڀب‪٣‬ی‪ ،‬اٯتٔبؿڍ ثڈ‬ ‫ٷچڃڈاڍ ٳڈ ډل یٲ ام ؿڅ رڄی ٿتڄبًت ثب څیوٷیډبڍ مڃبڃڈ څ ٿلؿاڃڈ ام ډڀڈ اٿٴبڃبت ثڈ ٓچکت‬ ‫یٴٌبځ ثلؽچکؿاک ثبُڄـ څ ډیش ٷچڃڈ ًتپ یب ارغب‪٫‬ی ؿک عٮ اڃڊب څاکؿ ڃِچؿ‪ .‬ثڈ ثیبڃی ؿیٸل ؿک‬ ‫ٓچ‪.‬کت ُٲ ؿک رچام څ‪٣‬ـٽ رچام آٺ اثبعڈ ربکڍ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫‪.5-4‬لبػذُ الضزر ٍالحزج‬ صفحه 183 ‫‪ٔ٫ 188‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ٯب‪٣‬ـڇ ڍ الٗلک ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ڃ‪٬‬ی ٿِلڅ‪٣‬یت ډلٷچڃڈ ٗلک څ اٗلاک ؿک اًالٽ اًت؛ څ ٯب‪٣‬ـڇ العلد‬ ‫ی‪٤‬ڄی ډلاڃضڈ ٳڈ ثلاڍ اڃٌبځ ٿِٰت ثٌیبک څ ‪٣‬زن څ ڃبتچاڃی ثڈ ډڀلاڇ ؿاُتڈ ثبُـ ام ڃ‪٠‬ل اًالٽ‬ ‫ٿڀڄچ‪ ١‬ؽچاډـ ثچؿ(ٿِٴیڄی‪ .)203ّ،1394 ،‬ؿک ٯب‪٣‬ـڇ الٗلک څ العلد ایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ٿ‪ٜ‬لط ٿیٸلؿؿ‬ ‫ٳڈ ایب ‪٣‬ـٽ رچام ؽلڅد مڃبځ څ ؿؽتلاځ ام ؽبڃڈ رڊت اُت‪٨‬بٹ ٿچرت ٗلک څ علد میشود؟‬ ‫ؽبکد ُـځ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ام ؽبڃڈ ٿڄزل ثڈ ایزبؿ اًیت کڅعی څ کڅاڃی میشود؟ یب ایڂ اٿل‬ ‫ٿچرت ثی اثلڅیی ٿیٸلؿؿ؟ ایب ؽبکد ڃِـځ مڃبځ څ ؿؽتلاځ اًیت ډبڍ ٿبٻی ثڈ ډڀلاڇ ڃـاکؿ؟ ٳـاٽ‬ ‫یٲ ام ایڂ ٿچاکؿ ٿٔـا٭ ٗلک یب علد ُڀلؿڇ میشود؟ ؿکت‪ٔ٬‬یٺ ٿٌئټڈ ؽلڅد مځ څ ؿؽتل ام‬ ‫ؽبڃڈ ثبیـ ثیبځ ؿاُت ٳڈ اٷل څٻی ٯڊلڍ ا‪٣‬پ ام پـک څ رـ پـکڍ ثب ٿڄ‪ ٢‬ؽلڅد ؿؽتلٍ ام ؽبڃڈ‬ ‫ٿچرت ام ثیڂ ک‪٫‬تڂ ؿاکایی اڅ ُچؿ یب ایڄٴڈ اڅ کا ام ک‪٫‬تڂ ثڈ ؿاؿٷبډی ٳڈ ع‪ ٞ٬‬اثلڅیَ ثڈ اځ‬ ‫ؿاؿٷبڇ څاثٌتڈ اًت ثڈ اځ ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ څ ثب‪٣‬ج ام ثیڂ ک‪٫‬تڂ اثلڅیَ ُچؿ‪ ،‬یب ایڄٴڈ ثب ٿڄ‪ ٢‬څٻی ثب‪٣‬ج ام‬ ‫ثیڂ ک‪٫‬تڂ معڀبتی ُچؿ ٳڈ ؿک پی اٿچؽتڂ ‪٣‬ټڀی ٳِیـڇ اًت‪ .‬ثلاڍ ٿخبٹ ؿؽتلڍ ثلاڍ کًیـځ ثڈ‬ ‫ٿلتجڈ پنُٴی یب ٿ‪٤‬ټڀی معڀبت ‪٫‬لاڅاڃی ٳِیـڇ ثبُـ څ ثلاڍ کًیـځ ثڈ اځ ُ‪٨‬ٺ تالٍ میبؿڍ ٳلؿڇ‬ ‫ثبُـ څ اٷل پـکٍ اڅ کا ام ایڂ ٳبک ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ ڃچ‪٣‬ی ٗلک ثڈ ؿؽتل څاکؿ میشود ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٯب‪٣‬ـڇڍ‬ ‫الٗلک‪ ،‬ٿڄ‪ ٢‬پـک ًبٯ‪ ٚ‬میشود (ک‪.‬ٱ‪ :‬عٌیڄی ؽچاڇ‪ ،1385 ،‬د‪ .)158ّ،1‬ؿک ایڂ کاث‪ٜ‬ڈ صڊبک‬ ‫‪٫‬لٕ څرچؿ ؿاکڃـ ٳڈ ‪٣‬جبکتڄـ ام‪:‬‬ ‫ اٷل څٻی ثڈ ؿؽتلٍ افځ ؽلڅد ثـډـ ؽچؿٍ ٿت٘لک میشود‪.‬‬‫ اٷل څٻی ثڈ ؿؽتلٍ افځ ثـډـ ًچؿڍ کا ام ؿًت ٿیؿډـ‪ ،‬اٿب ٿت٘لک ځمیشود (‪٣‬ـٽ اٻڄ‪.)٢٬‬‬‫ اٷل څٻی ثڈ ؿؽتلٍ افځ ثـډـ ؿصبک ٗلک څ ‪٣‬ـٽ اٻڄ‪ ٢٬‬ځمیشود‪ ،‬ثټٴڈ ٯٔـ اڅ ام افځ ڃـاؿځ‬‫‪ ٰٚ٫‬میبځ کًبڃـځ ثڈ ؿؽتلٍ اًت‪.‬‬ ‫ څٻی ثب افځ ؿاؿځ ثڈ ؿؽتلٍ ڃڈ ٯٔـ میبځ کًبڃـځ ثڈ ؿؽتلٍ کا ؿاکؿ څ ڃڈ ؿصبک ٗلک څ ‪٣‬ـٽ‬‫اٻڄ‪ ٢٬‬میشود ثټٴڈ ثیڊچؿڇ څ ثیؿٻیٺ ؿؽتلٍ کا ام ُ‪٨‬ٺ ٿڄ‪ ٢‬ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ؿک صڄیڂ ُلای‪ٜ‬ی‪ ،‬ؿک ‪٫‬لٕ اڅٹ څ ؿڅٽ ثبیـ افځ څٻی کا ثلاڍ ٿڄ‪ ٢‬ؽلڅد ؿؽتلاځ ام‬ ‫ؽبڃڈ کا ربین ؿاڃٌت څ ډڀضڄیڂ اڅ کا ؿکثلاثل میبځډبیی ٳڈ ثڈ ؿؽتل څاکؿ میشود ٗبٿڂ ڃـاڃٌت‪.‬‬ ‫ثلاًبى اًتـالٹ ٿڄٌچه ثڈ ٿِڊچک ؿک ‪٫‬لٕ اڅٹ څ ؿڅٽ‪ ،‬اٷل څٻی ؿؽتلٍ کا ام ُ‪٨‬ٺ ٿڄ‪ ٢‬ڃٴڄـ‬ ‫څٻی ؿصبک علد میشود څ ‪ٛ‬جٮ ٯب‪٣‬ـڇڍ العلد‪ ،‬ثلاڍ ک‪ ٢٫‬علد ام ؽچؿٍ ثبیـ ؿؽتلٍ کا ٿڄ‪٢‬‬ ‫ٳڄـ اٿب ٯب‪٣‬ـڇڍ الٗلک ٳڈ اڅ کا ام ٗلک کًبڃـځ ثڈ ؿؽتلٍ ٿڄ‪ ٢‬ٿیٳڄـ‪ ،‬عٮ ٿڄ‪ ٢‬ٳلؿځ څٻی کا‬ ‫ٿڄت‪٬‬ی ٿیٳڄـ‪ .‬څ ؿک ت‪٤‬بکٕ ایڂ ؿڅ ٯب‪٣‬ـڇ‪ ،‬ٯب‪٣‬ـڇ العلد ٳڈ ٿڄ‪ ٢‬ٳلؿځ پـک کا ربین ٿیٳلؿ‪ ،‬ٿٰـٽ‬ صفحه 184 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪189‬‬ ‫اًت څ اٷل ایڂ تٰـٽ پقیل‪٫‬تڈ ڃِچؿ‪ ،‬ډل ؿڅ ٯب‪٣‬ـڇ ث‪٤‬ـ ام ت‪٤‬بکٕ تٌبٯ‪ ٚ‬میکنند څ څٻی ثڈ ‪٫‬لٕ‬ ‫‪٣‬ـٽ ٗلک ثبم ٿیٸلؿؿ څ ٿیتچاڃـ ؿؽتلٍ کا ام ثیلڅځ ک‪٫‬تڂ ؿک ٿڄنٹ ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ‪ .‬اٿب ؿک ‪٫‬لٕ ًچٽ څ‬ ‫صڊبکٽ ثڈ اٯت٘بڍ ٯب‪٣‬ـڇڍ الٗلک ٿبڃ‪ُ ٢‬ـځ څٻی ام ؽلڅد ؿؽتلٍ کا علاٽ څ اڅ کا ٗبٿڂ ڃیبمډبڍ‬ ‫ؿؽتلٍ ٿیؿاڃڄـ‪( .‬ک‪.‬ٱ‪:‬اٳجلڍ‪.)145 ّ ،1389 ،‬‬ ‫‪ .6-4‬جَاس اضتغبل جْت تاهیی سًذگی در غَرت ػذم تاهیی ًفمِ تَسظ ٍلی‬ ‫یٴی ام ٯچا‪٣‬ـ اٿلڇ اٻناٽ ثڈ اڃ‪٬‬ب٭ اًت‪« .‬ڃ‪ٰ٬‬ڈ اٯبکه» ُبٿٺ ؽچاکٱ‪ ،‬پچُبٱ‪ ،‬ٿٌٴڂ څ‪ ...‬ٿیثبُـ‬ ‫اٻجتڈ ثبیـ اف‪٣‬بځ ؿاُت ٳڈ ڃ‪ٰ٬‬ڈ ٿڄغٔل ثڈ ٿچاکؿ ٿقٳچک ڃیٌت‪ ،‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ډلصینڍ ٳڈ ثل عٌت‬ ‫‪٣‬ل‪ ٩‬څ ثلاڍ ٷقکاڃـځ مڃـٷی ُؾْ المٽ اًت‪ ،‬رنڅ ڃ‪ٰ٬‬ڈ ٿغٌچه میشود‪ .‬ٳٌی ٿٌتغٮ ڃ‪ٰ٬‬ڈ‬ ‫اًت ٳڈ ‪ٰ٫‬یل ثچؿڇ څ ثڈ څًیټڈ اُت‪٨‬بٹ ثڈ ُ‪٨‬ټی ڃتچاڃـ څًبیٺ ٿ‪٤‬یِت ؽچؿ کا ‪٫‬لاډپ ًبمؿ‪ .‬صڄبڃضڈ‬ ‫ُؾٔی ثلاڍ څاٽ ٷل‪٫‬تڂ ا‪٣‬تجبک ؿاُتڈ ثبُـ‪ ،‬ثبمډپ څارت اٻڄ‪ٰ٬‬ڈ اًت څ ډڀضڄیڂ اٷل ؿؽتلڍ ام‬ ‫ُچډل ٳلؿځ اٿتڄب‪ ١‬ٳڄـ‪ ،‬ایڂ اٯـاٽ څڍ اًتغٰب٭ اڅ کا ثل ٷل‪٫‬تڂ ڃ‪ٰ٬‬ڈ ام ثیڂ ڃڀی ثلؿ (ک‪.‬ٱ‪:‬ٳلیڀی‪،‬‬ ‫‪.)194-169ْٓ،ٍ1398‬‬ ‫‪ٰ٫‬یڊبځ ډڀٸی ات‪٬‬ب٭ ڃ‪٠‬ل ؿاکڃـ ٳڈ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک ؿڅ عبٻت عٮ ؿاکڃـ ثلاڍ ٳبک ٳلؿځ ثڈ‬ ‫ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثلڅڃـ‪ ،‬ؽچاڇ څٻی اربمڇ ثـډـ ؽچاڇ ڃـډـ‪ .‬اځ ؿڅ عبٻت ‪٣‬جبکتڄـ ام‪:‬‬ ‫عبٻت اڅٹ‪ :‬ثیلڅځ ک‪٫‬تڂ ؿؽتل ام ؽبڃڈ رڊت ٳٌت ڃ‪ٰ٬‬ڈ‪ ،‬ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ «ډلٷبڇ پـک یب رـ پـکڍ‬ ‫‪ٰ٫‬یل یب ٿٌتڀڄـ ثبُڄـ څ تچاځ تاٿیڂ ډنیڄڈ مڃـٷی کا ڃـاُتڈ ثبُڄـ‪ ،‬ؿؽتل ٿیتچاڃـ ثـڅځ افځ څٻی یب‬ ‫رـ پـکڍ‪ ،‬ثلاڍ ٳبک ٳلؿځ ثڈ ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثلڅؿ څ ٿؾبکد مڃـٷی ؽچؿ څ ؽبڃچاؿڇاٍ کا تاٿیڂ‬ ‫ٳڄـ‪.‬‬ ‫عبٻت ؿڅٽ‪ :‬ثیلڅځ ک‪٫‬تڂ ؿؽتل ام ٿڄنٹ رڊت ؿکیب‪٫‬ت یب اؿاڍ عٮ ثبُـ؛ رڀڊچک ‪ٰ٫‬یڊبځ ٿیٷچیـ‬ ‫ٳڈ اٷل ؿؽتلڍ ثؾب‪ٛ‬ل ؿکیب‪٫‬ت عٰچ٭ یب اؿاڍ عٮ ؿیٸلڍ‪ ،‬ثلاڍ ٳبک ٳلؿځ ثڈ ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثلڅڃـ‪،‬‬ ‫ڃیبم ثڈ افځ څٻی یب رـ پـکڍ ڃـاکؿ‪ .‬ٿخٺ ایڄٴڈ ؿؽتلڍ ٿ‪٤‬ټپ یب پلًتبک ثبُـ یب ٯجالً ثب ُؾٔی عٰیٮ‬ ‫یب عٰچٯی ٯلاؿاؿڍ کا ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٳلؿڇ ثبُـ څ څٻی ډپ ام اځ ا‪ٛ‬ال‪ ١‬ٯجټی ؿاُتڈ ثبُـ ؿک ایڂ ٓچکت‬ ‫څٻی عٮ ٿڄ‪ ٢‬ؿؽتل کا ام اؿاٿڈ ٳبک ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫ؿک ُلی‪٤‬ت اًالٿی‪ ،‬اُت‪٨‬بٹ ثؾب‪ٛ‬ل ک‪ ٢٫‬ڃیبم ُؾٔی څ ارتڀب‪٣‬ی اًت‪ .‬ٿٌټڀبڃبځ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ‬ ‫پٌل ثلاڍ تغٔیٺ ٿبیغتبد ؽچؿ ام ٯجیٺ ؽچکاٱ‪ ،‬پچُبٱ‪ ،‬ٿٌٴڂ‪ ،‬ڃ‪ٰ٬‬ڈ ثڈ اُت‪٨‬بٹ ثپلؿامڃـ تب ًل‬ ‫ثبک ربٿ‪٤‬ڈ څ ؽبڃچاؿڇ ؽچؿ ڃجبُڄـ‪ .‬ام ًچیی ؿیٸل‪ ،‬ٿچ‪ ٪ٟ‬ډٌتڄـ رڊت ثل‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٳلؿځ ڃیبمډبڍ‬ صفحه 185 ‫‪ٔ٫ 191‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ثلاًبى اًت‪٤‬ـاؿڍ ٳڈ ؽـاڅڃـ ثڈ اڃڊب ثؾِیـڇ اًت‪٫ ،‬ڂ څ عل‪٫‬ڈ ؽچؿ کا ؿک اؽتیبک ا‪٫‬لاؿ‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ٯلاک ؿډڄـ‪ ،‬ؿک ایڂ ٷچڃڈ ٿچاکؿ ُبیـ ُؾْ ڃیبم ثڈ ٳبک ڃـاُتڈ ثبُـ څٻی ربٿ‪٤‬ڈ ثڈ اڅ ڃیبم‬ ‫ؿاکؿ څ ‪ٰ٫‬یڊبځ ٿت‪٬‬ٮ اٻٰچٹاڃـ ٳڈ ٳبک ٳلؿځ ُؾْ ؿک صڄیڂ عبٻتی ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ ثڈ اڅ ڃیبم ؿاکؿ څارت‬ ‫اًت میلا عٰچ٭ ‪٣‬ڀچٿی ثل عٰچ٭ ‪٫‬لؿڍ ٿٰـٽ ډٌتڄـ‪.‬‬ ‫ٿڀٴڂ اًت ثڈ اًتـالٹ ڃیبمڍ ڃجبُـ ٳڈ اُت‪٨‬بٹ‪ ،‬ام عٰچ٭ اڅٻیڈ څ ثڄیبؿیڂ ډل اڃٌبڃی اًت څ ډل‬ ‫اڃٌبڃی ثلاڍ اؿاٿڈ مڃـٷی‪ ،‬ثڈ ٳبک څ تالٍ څ ‪٤٫‬بٻیت ٿیپلؿامؿ‪ .‬یٴی ام ٿٌټڀبت‪ ،‬عٮ اماؿڍ ثلاڍ‬ ‫ډڀڈ اڃٌبځ ډبیی اًت ٳڈ ثڈ تڊیڈ اٿٴبڃبت مڃـٷی ڃیبمٿڄـ ډٌتڄـ څ ؿک ایڄزب ٿیبځ مځ څ ٿلؿ ‪٫‬لٯی‬ ‫څرچؿ ڃـاکؿ؛ میلا ډلؿڅ ثڈ رڀ‪ ٢‬ٿڄب‪ ٢٫‬څ ؿ‪ٗ ٢٫‬لکډب ام مڃـٷی ڃیبمٿڄـ ډٌتڄـ څ ثـڅځ ٳبک څ تالٍ‪،‬‬ ‫ؿ‪ٗ ٢٫‬لک څ تغٔیٺ ٿڄب‪ ٢٫‬ٿڀٴڂ ڃیٌت‪ .‬مٿبڃی اڃٌبځ ٿیتچاڃـ ام ٳبک ٳلؿځ ؽچؿؿاکڍ ٳڄـ ٳڈ ډڀڈ‬ ‫ڃیبمډبڍ مڃـٷی اڃٌبځ ‪٫‬لاډپ ُـڇ ثبُـ څ ایڂ ‪٧‬یلٿڀٴڂ اًت څ ؽټی‪٬‬ڈ ثچؿځ اڃٌبځ ؿک مٿیڂ «بڃی‬ ‫رب‪٣‬ٺ ‪٫‬ی االکٕ ؽټیٰڌ‪( » ..‬ثٰلڇ‪ ،)30 ،‬ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄبًت ٳڈ تب مٿبڃی ٳڈ اڃٌبځ مڃـڇ اًت ثبیـ ٳبک څ‬ ‫تالٍ ٳڄـ څ ؿڃیب کا اثبؿ ڃڀبیـ‪ .‬ؿک ایڂ ٿ‪٬‬بډیپ ډیش ت‪٬‬بڅتی ٿیبځ مځ څ ٿلؿ څرچؿ ڃـاکؿ اٿب تڄڊب‬ ‫ت‪٬‬بڅت ایڂ اًت ٳڈ مځ ام ربڃت ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ثڈ تاٿیڂ ٿ‪٤‬بٍ څ ٳٌت څ ٳبک ٿٴټ‪ ٪‬ڃِـڇ اًت‪.‬‬ ‫ثلاًبى ٿتچځ ٯ‪٤ٜ‬ی ُلی‪٤‬ت ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ٿڄ‪٤‬ی څرچؿ ڃـاکؿ ثټٴڈ ‪٣‬ڀټٴلؿ مڃبځ څ‬ ‫ؿؽتلاځ ؿک ‪ٔ٣‬ل تڄنیٺ‪ ،‬ٷچاډی ٿغٴپ ثلایڂ اًت ٳڈ اُت‪٨‬بٹ اٿلڍ ٿجبط څ تٴټی‪ ٪‬اًت؛ میلا اڃڊب‬ ‫ثب ک‪٣‬بیت ٯچا‪٣‬ـ ڃ‪٠‬پ ارتڀب‪٣‬ی ثڈ ٿِب‪٧‬ټی ام ٯجیٺ‪ :‬ٳِبڅکمڍ‪ ،‬ؿاٿـاکڍ څ ؽـٿبت ‪٣‬ڀچٿی اُت‪٨‬بٹ‬ ‫ؿاُتڈاڃـ‪ .‬ثڄبثلایڂ ٿیتچاځ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت ٳڈ عٴپ ثڈ ٿڄ‪ ٢‬اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتل‪ ،‬ثلاًبى ‪٣‬ل‪،٩‬‬ ‫ًالیٮ څ ُلای‪ ٚ‬ارتڀب‪٣‬ی اًت ٳڈ ٷبډی ‪ٰ٫‬یڊبځ کا څاؿاک ثڈ ایڂ ٷچڃڈ ‪٫‬تبڅڍ میکنند‪.‬‬ ‫‪.7-4‬جَاس اضتغبل هطزٍط ثِ تٌبست ضغل ثب ٍضغ رٍحی ٍ جسوی سًبى ٍ دختزاى‬ ‫یٴی ام ٿٌبئٺ ٿڊپ ؿک ؽٔچّ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ایڂ اًت ٳڈ ٳبک اڃڊب ٿتڄبًت ثب ُئچڃبت‬ ‫څ کڅعیبت اڃڊب ثبُـ‪ .‬ثڈ ٷچڃڈ ایی ٳڈ ثڈ کڅط څ رٌڀِبځ اًیجی ڃلًـ‪ ،‬اٻجتڈ ایڂ ًؾڂ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ‬ ‫ؿڅک ٳلؿځ اڃڊب ام ارتڀب‪ ١‬ڃیٌت صچځ ؿک اځ ٓچکت ؿیٸل ڃجبیـ ثڈ ایزبؿ تٌڊیالت ثلاڍ اُت‪٨‬بٹ‬ ‫مڃبځ څ ؿعتلاځ ثیڄـیِیپ‪ .‬ثلؽی ٿ‪٤‬تٰـڃـ ٿِب‪٧‬ٺ مڃبځ ثڈ ؿٻیٺ ٿٌئچٻیتډبڍ ڃبُی ام څ‪ٟ‬بی‪٪‬‬ ‫ؽبڃچاؿٷی ٳڈ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬تٌٰیپ ٳبک رڄٌیتی څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈڍ آټی څ اڅٻیڈ مڃبځ ثڈ ُڀبک ٿیلڅؿ‪ ،‬ڃچ‪٣‬بً ٿغـڅؿ‬ ‫ثڈ ُ‪٨‬ٺډبیی اًت ٳڈ عـاٳخل ت‪ٜ‬بثٮ څ ٳڀتلیڂ ت‪٤‬بکٕ کا ثب څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬اڃڊب ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ډڀٌل یب ٿبؿک‬ ‫ؿاُتڈ ثبُـ‪ .‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ثڈ ٓچکت یٲ ثبڅک ‪٫‬لډڄٸی ام مڃبځ څ ؿؽتلاځ اڃت‪٠‬بک ٿیلڅؿ ٳڈ ثڈ ًچڍ‬ ‫ٿِب‪٧‬ټی ٷلایَ پیـا ٳڄڄـ ٳڈ ثتچاڃڄـ ڃیبم ربٿ‪٤‬ڈ کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٲ مځ ؽبڃڈ ؿاکثلاڅکؿڇ ڃڀبیڄـ‪ ،‬ثـیڂ‬ صفحه 186 ‫‪191‬‬ ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫تلتیت ‪٘٫‬بڍ ‪٫‬لډڄٸی ربٿ‪٤‬ڈ ؿک ٿچکؿ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ڃ‪٠‬لڍ ٿٰلٗبڃڈ ؿاُتڈ څ ٿڊڀتلیڂ‬ ‫څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ مځ کا ؽبڃڈ ؿاکڍ ٿیؿاڃڄـ څ اڃت‪٠‬بک ؿاکڃـ ؿک ٓچکت ‪٣‬ـٽ تڀبیٺ څٻی څ ډڀٌل‪ ،‬مځ یب ؿؽتل ام‬ ‫ُ‪٨‬ٺ څ ‪٤٫‬بٻیت ؽبکد ام ؽبڃڈ ؿًت ثٴِـ‪ .‬اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ ثب ډـ‪ ٩‬آټی ٳڀٲ ثڈ اٯتٔبؿ ؽبڃچاؿڇ‬ ‫ٓچکت ٿیٸیلؿ څ ُ‪٨‬ٺډبڍ پٌڄـیـڇ ثلاڍ مڃبځ څ ؿؽتلاځ‪ ،‬ٿ‪٤‬ټڀی څ پنُٴی اًت (ؽبٻـ‪،1385 ،‬‬ ‫ْٓ ‪ .)215-216‬ؿک ڃ‪٠‬بٽ اکمُی ‪ٰ٫‬ڈ اٿبٿیڈ‪ ،‬اکمٍ ٿ‪ٜ‬ټٮ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـاًت‪ .‬ؿک ڃتیزڈ صڄبڃضڈ‬ ‫مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک کاڇ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـا څ ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ ایی کا اڃزبٽ ؿډڄـ ثبالتلیڂ اکمٍډب ثڈ اڃڊب ت‪٤‬ټٮ‬ ‫ٿیٷیلؿ‪.‬‬ ‫اٯتـاک څ ٯ٘بڅت‪ ،‬ٳڀبٹ ڃیٌت ثټٴڈ یٲ ٿٰبٽ اًت څ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬ارلایی کا ثب تچرڈ ثڈ‬ ‫ًبؽتبک څرچؿڍ اڃٌبځ تٌٰیپ ٳلؿڇ اًت عتی کًبٻت ڃین ام ٳبکډبڍ ارلایی اًت‪ .‬ثڄبثلایڂ ٿِب‪٧‬ٺ‬ ‫څ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ ارتڀب‪٣‬ی ٳڈ ثڈ ډیش څرڈ ڃڀیتچاڃـ ڃِبځ ؿډڄـڇ ٳڀبٹ ثبُـ‪ ،‬ثلاًب ًبؽتبک ثـځ څ‬ ‫ڃیبمډب تٌٰیپ ٿیُچڃـ (ک‪.‬ٱ‪:‬رچاؿڍ اٿټی‪.)323 ّ ،ٍ1389 ،‬‬ ‫ٿِب‪٧‬ټی ٳڈ ثب ‪ٛ‬جی‪٤‬ت رٌڀی څ کڅعی مڃبځ ًبمٷبک اًت ثڈ ُلط میل ثیبځ ٿیُچڃـ‪:‬‬ ‫‪-1‬تغٔیٺ څ اٿچمٍ‪ :‬ؿک اًالٽ‪ ،‬ٳٌت ‪٣‬ټپ څ تـکیی اډڀیت میبؿڍ ؿاکؿ‪ .‬ٿ‪ٜ‬بٻ‪٤‬بت تئچکیٲ څ‬ ‫‪٣‬ڀټی میبؿڍ ثل تغٔیٺ څ اُت‪٨‬بٹ‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ څًیټڈ ایی ٿڊپ ثلاڍ تغٰٮ ٳڄتلٹ مڃبځ ثل مڃـٷیِبځ‬ ‫تبٳیـ ؿاکڃـ‪.‬مڃبځ څ ؿؽتلاڃی ٳڈ تغٔیټٴلؿڇ ډٌتڄـ څ ؿک ؽبکد ام ٿڄنٹ ثڈ اُت‪٨‬بٹ څ ‪٤٫‬بٻیت‬ ‫ٿیپلؿامڃـ‪ ،‬ؿک تٔڀیپ ٷیلڍډب ڃَٰ ثیِتلڍ کا ای‪٬‬ب میکنند‪ .‬تغٔیالت‪ ،‬اُت‪٨‬بٹ څ ؿکاٿـمایی‬ ‫اًتٰالٹ اٯتٔبؿڍ مڃبځ څ ؿؽتلاځ کا ا‪٫‬نایَ ٿیؿډـ‪ ،‬ٻقا یٴی ام اثناکډبڍ ٿڊپ ؿک تغٰٮ‬ ‫تچاڃڀڄـًبمڍ مڃبځ ډٌتڄـ‪ .‬مڃبځ څ ؿؽتلاځ تغٔیٺ ٳلؿڇ ایی ٳڈ ؿک ‪٣‬ټپ پنُٴی یب ٿ‪٤‬ټڀی ٿڊبکت‬ ‫ٳب‪٫‬ی کا ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ ،‬ٿیتچاڃڄـ ثـڅځ افځ څٻی ثڈ اُت‪٨‬بٹ ؿک ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثپلؿامڃـ‪ .‬تچاڃڀڄـًبمڍ‬ ‫مڃبځ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ٳٌت ٯـکت څ ت‪٬‬ٴل څ اٯـاٽ اماؿاڃڈ‪ ،‬عٮ ٳڄتلٹ مڃـٷی‪ ،‬عٮ اڃتؾبه څ ا‪٣‬تٰبؿ ثڈ‬ ‫تچاڃبیی ایزبؿ ت‪٨‬ییلات ٿ‪ٜ‬ټچه ؿک ؽچؿ ٿیثبُـ‪ .‬یٴی ام اډـا‪ ٩‬کًبٹ پیبٿجل‬ ‫(ص )‬ ‫اٿچمٍ ‪٣‬ټپ‬ ‫څعٴڀت ثچؿ (‪ ...‬څٓیٔ‪ٓ٤‬ټ‪ّٙ‬ڀٔڊٔپٔ اٻْٴ‪ٙ‬تَبهٓ څٓاٻْغ‪ٙ‬ٴْڀٓڌَ‪ ).. .‬اعبؿیج ٿڊڀی ام پیبٿجل اٳلٽ‬ ‫(ص )‬ ‫ؿک ایڂ مٿیڄڈ‬ ‫ثـًتڀبځ کًیـڇ اًت‪ ،‬ث‪٤‬ڄچاځ ٿخبٹ ثڈ کڅایبتی اُبکڇ ٿیٴڄیپ؛ کًچٹ اٳلٽ (ص)‪ ،‬اٿچمٍ څ یبؿٷیلڍ کا‬ ‫ؿک ډیش ٿٴبڃی ٿغـڅؿ ڃٴلؿ‪ .‬ډڀبڃ‪ٜ‬چک ٳڈ ‪٫‬لٿچؿڃـ‪ :‬ثڈ رٌتزچڍ ‪٣‬ټپ څ ؿاڃَ ثلڅیـ عتی اٷل ؿک‬ ‫صیڂ ثبُـ‪ .‬عـیج ؿیٸل «اٻ‪ٙ٤‬ټپ ٿڂَ اٻڀٓڊـ‪ ٙ‬بٻی اٻټَغـ‪ٙ‬؛ ام ٷڊچاکڇ تب ٷچک ثڈ ؿڃجبٹ ؿاڃَ ثبُیـ»‪ .‬ی‪٤‬ڄی‬ ‫یبؿٷیلڍ ‪٣‬ټپ کا تب مٿبځ ٿلٵ ٿتچٯ‪ ٪‬ڃٴڄیـ څ ډڀضڄیڂ پیٸیلڍ ‪٣‬ټپ کا ثڈ رڄی ؽبٓی ٿغـڅؿ‬ ‫ڃٴڄیـ (ٿزټٌی‪ ،1410 ،‬د ‪ .)177 ّ ،1‬ډڀبڃ‪ٜ‬چک ٳڈ ٷ‪٬‬تڄـ ٳٌت ‪٣‬ټپ ثل ډل مځ څ ٿلؿ ٿٌټڀبڃی‬ صفحه 187 ‫‪ٔ٫ 192‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫څارت اًت‪ .‬ؿک ڃتیزڈ اٿچمٍ څ یبؿٷیلڍ ثل ډڀڈ ٿٌټڀبڃبځ ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ څارت اًت‪ .‬ثڈ‬ ‫‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ډلٷبڇ ؿؽتل ٿزلؿڍ ُ‪٨‬ٺ ٿ‪٤‬ټڀی کا اڃتؾبه ٳڄـ‪ ،‬ام اڃزبیی ٳڈ ایڂ ُ‪٨‬ٺ ُ‪٨‬ٺ‬ ‫اڃجیبًت څ ام ڃ‪٠‬ل ُل‪ ١‬څ اًالٽ تاییـ ُـڇ اًت پـک ڃڀیتچاڃـ اڅ کا ام ایڂ ٳبک ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ څ ثلاڍ‬ ‫اؿاٿڈ اځ ٳبک ڃیبم ثڈ افځ څٻی ڃـاکؿ ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ایڂ ُ‪٨‬ٺ ثب کڅعیبت څڍ ت‪ٜ‬بثٮ ؿاکؿ‪.‬‬ ‫‪ً-2‬الٿت‪ :‬ؿک ایڂ ٯٌڀت‪ٗ ،‬لڅکت څ ع٘چک مڃبځ څ ؿؽتلاځ ثیِتل اعٌبى میشود؛ میلا‬ ‫اډڀیت څ عٌبًیت ایڂ ثؾَ ثیِتل اًت‪ .‬ام اڃزبیی ٳڈ ؿک ثلؽی ام ٿچاکؿ ڃیبم ثڈ تڀبى مځ ثبیٲ‬ ‫ٿلؿ ڃبٿغلٽ اًت ؿک صڄیڂ ٿچاکؿڍ‪ ،‬ع٘چک پنُٲ یب پلًتبک ؽبڃپ څ ٿبٿب ٗلڅکڍ اًت‪ .‬ثبتچرڈ ثڈ‬ ‫ایڄٴڈ ډڀڈ اعٴبٽ ‪ٰ٫‬ڊی ٿجتڄی ثل رقه ٿٔټغت څ ؿ‪ ٢٫‬ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اًت صڄبڃضڈ ُلای‪ٜ‬ی کا ثلاڍ‬ ‫تغٔیٺ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک مٿیڄڈ پنُٴی ‪٫‬لاډپ ڃٴڄیپ‪ ،‬ؿصبک ٿِٴٺ ٿیُچیپ‪ .‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ اٷل‬ ‫ؿؽتلاڃی ؿک اٿتغبځ ٳڄٴچک‪ ،‬ؿک کُتڈ ٿبٿبیی ٯجچٹ ُـڇ ثبُڄـ څٻی ‪٣‬ـڇ میبؿڍ ام ؽبڃچاؿڇډب اربمڇ‬ ‫اؿاٿڈ تغٔیٺ ؿک ایڂ ُ‪٨‬ٺ کا ثڈ ایِبځ ڃـډڄـ؛ ربٿ‪٤‬ڈ ثب ٳڀجچؿ پنُٲ ٿبٿب ٿچارڈ میشود څ ثڈ‬ ‫اٯتٔبؿ ربٿ‪٤‬ڈ ٻ‪ٜ‬ڀڈ څاکؿ میشود‪.‬‬ ‫‪-3‬ؽـٿبت‪ً :‬چٿیڂ ٯٌڀتی ٳڈ ام اډڀیت ٳڀتلڍ ثلؽچکؿاک اًت ٯٌڀت ؽـٿبت اًت‪ .‬ایڂ‬ ‫ٯٌڀت ُبٿٺ‪ :‬ٿڄب‪ٛ‬ٮ ت‪٬‬لیغی ثبڃچاځ‪٫ ،‬لڅُٸبڇډبڍ ٻچامٽ اکایِی‪ ،‬ؽیب‪ٛ‬ی‪ ،‬اکایِٸی‪٣ ،‬ٴبًی څ‬ ‫‪٫‬یټڀجلؿاکڍ څ ؿڇډب ؽـٿبت ؿیٸل ٿیثبُـ‪ .‬ثڈ ٿڄ‪٠‬چک تچرڈ ثڈ ٗلڅکت ٳبک ؿؽتلاځ څ مڃبځ ؿک ایڂ‬ ‫ثؾَ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ٿیپلًیپ ٳبک ؿکًت اًت ٳڈ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ٻچامٽ اکایِی څ ٻجبىډبڍ میل‬ ‫کا ام ٿلؿاځ تڊیڈ ٳڄڄـ؟ ایب ٿلؿاځ ڃبٿغلٽ ثبیـ ‪٣‬ٴٌڊب څ ‪٫‬یټپډبڍ ؿؽتلاځ کا ڃِبځ ؿډڄـ؟ ؿک ٿچکؿ‬ ‫ٿٌئټڈ ‪٬٣‬ب‪ ٩‬څ عزبه ٳڈ ؿک ؿیڂ اًالٽ اٻناٿی اًت‪ ،‬ثبیـ ؽچؿ کا ٿٌئچٹ پبًؾٸچیی ثڈ ایڂ‬ ‫ًچاٻڊب ثـاڃیپ (ثلکًی ٿچاڃ‪ ٢‬څ ٿِٴالت عٮ ؿاُتڂ ُ‪٨‬ٺ مڅرڈ ؿک ثؾَډبڍ ؿڅٻتی‪ ،‬تڊلاځ‪،‬‬ ‫ٿ‪٤‬بڅځ پوڅډِی ؿاڃِٸبڇ ُڊیـ ثڊِتی‪ .)2001 ،‬ثڄبثلایڂ ٿیتچاځ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت ٳڈ مڃبځ څ ؿؽتلاڃی‬ ‫ٳڈ ثڈ ُ‪٨‬ٺ ؽیب‪ٛ‬ی څ اکایِٸلڍ ٿِ‪٨‬چٹ ډٌتڄـ څ ایڂ ٿِب‪٧‬ٺ ام ڃ‪٠‬ل اًالٽ پقیل‪٫‬تڈ ُـڇ اًت‪،‬‬ ‫ثلاڍ اُت‪٨‬بٹ ثڈ ایڂ ٷچڃڈ ٿِب‪٧‬ٺ ڃیبمٿڄـ افځ څٻی ڃڀیثبُـ‪ .‬ؿک ڃتیزڈ عڀبیت ؿڅٻت ؿک ایزبؿ ایڂ‬ ‫‪٫‬لډڄٶ څ ایزبؿ اٿٴبڃبت ک‪٫‬بډی څیوڇ ثلاڍ مڃبځ څ ؿؽتلاځ‪ ،‬ثلاڍ ٿڀبڃ‪٤‬ت ام اًیت پقیلڍ ؿؽتلاځ‬ ‫یب مڃبځ ُب‪٧‬ٺ ؿک ایڂ ثؾَډب ٗلڅکڍ څ اٻناٿی اًت‪.‬‬ ‫‪ .5‬هَادلبًًَی ٍدالیل حمَلی ٍالیت لْزی ٍ اضتغبل سًبى ٍ دختزاى‬ ‫ؿک ایڂ مٿیڄڈ ثڈ ٿچاؿ ٯبڃچڃی څ ؿالیٺ عٰچٯی ثڈ ُلط میلپلؿاؽتڈ ٿیُچؿ‪:‬‬ صفحه 188 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪193‬‬ ‫اٻ‪)٪‬ٿ‪٬‬بؿ ثلؽی امٿچاؿ ٯبڃچځ ٿـڃی‬ ‫یٲ ڃڊبؿ عٰچٯی ٳڈ ام ‪ٛ‬جی‪٤‬ت ثِل څ ٿٰت٘یبت مڃـٷی ؽبڃچاؿٷی څ ارتڀب‪٣‬ی ًلصِڀڈ ٿیٸیلؿ‪،‬‬ ‫"څالیت ٯڊلڍ" اًت‪ .‬ایڂ څالیت ثڈ عٴپ ٿٌتٰیپ ٯبڃچځ ثڈ پـک څاٷقاک ُـڇ اًت څ ٿچاؿ ٯبڃچڃی‬ ‫‪ 1180‬تب ‪ 1194‬ام اځ ًؾڂ ُـڇ اًت‪ .‬یٲ څالیت ؿیٸلڍ ٳڈ ٿِڀچٹ څالیت ٯڊلڍ ڃڀیثبُـ‬ ‫څالیت "څٓیی" اًت ٳڈ ام ربڃت پـک یب رـ پـکڍ ثلاڍ ًلپلًتی ٿغزچک ت‪٤‬ییڂ ُـڇ اًت‬ ‫(ٿبؿڇ ‪ 1181‬ٯبڃچځ ٿـڃی)‪ .‬ؿک ایڂ ثؾَ اثتـا څالیت ٯڊلڍ (پـک یب رـ پـکڍ) ؿک ؽٔچّ څالیت‬ ‫ثل ؿؽتل څ اربمڇڍ څڍ ثلاڍ اُت‪٨‬بٹ ؿؽتل کا ٿچکؿ ثغج ٯلاک ؿاؿڇ ایپ څ ًپی ثڈ ثلکًی ؿالیٺ‬ ‫عٰچٯی ٿچا‪ٰ٫‬بځ څٿؾبٻ‪٬‬بځ اُت‪٨‬بٹ ؿؽتل څ مځ پلؿاؽتڈ ایپ‪.‬‬ ‫‪15‬ٿبؿڇ ٯبڃچځ ٿـڃی ؿکثبکڇ څالیت پـک څ رـ پـکڍ څ ٿبؿک ثیبځ ؿاُتڈ ٳڈ ‪٬ٛ‬ٺ ٓ‪٨‬یل تغت‬ ‫څالیت ٯڊلڍ پـک ؽچؿ ٿیثبُـ‪ .‬ؿک ٓچکتی ؿاؿٷبڇ عٮ څالیت کا ام پـک ٿیٸیلؿ څ اځ کا ثڈ رـ‬ ‫پـکڍ یب ٿبؿک ٿی ؿډـ ٳڈ عزل یب ؽیبڃت یب ‪٣‬ـٽ ٯـکت څ ٻیبٯت اڅ ؿک اؿاکڇ اٿچک ٓ‪٨‬یل‪ ،‬یب ‪٫‬چت‬ ‫پـک ثڈ تٰبٗبڍ ؿاؿًتبځ ثڈ تٔچیت ثلًـ‪.‬‬ ‫ٿبؿڇ ‪ 1180‬ٯبڃچځ ٿـڃی ثیبځ ٿیـاکؿ‪٬ٛ« :‬ٺ ٓ‪٨‬یل تغت څالیت ٯڊلڍ پـک یب رـ پـکڍ ٿیثبُـ څ‬ ‫ډڀضڄیڂ ‪٬ٛ‬ٺ ‪٧‬یل کُیـ یب ٿزڄچځ ؿک ٓچکتی ٳڈ ‪٣‬ـٽ کُـ څ رڄچځ اڅ ٿتٔٺ ثڈ ٓ‪٨‬ل ثبُـ تغت‬ ‫څالیت ٯڊلڍ پـک یب رـ پـکڍ اًت»‪.‬‬ ‫ٿبؿڇ‪1182‬٭‪ .‬ٽ‪« :‬ډلٷبڇ ‪٬ٛ‬ټی پـک یب رـ پـکڍ ؿاُتڈ ثبُـ څ یٴی ام اڃبځ ٿغزچک ثبُـ یب ث‪٤‬ټتی‬ ‫ٿڀڄچ‪ ١‬اٻتٔل‪ ٩‬ؿک اٿچاٹ ٿچٻی ‪٣‬ټیڈ ُچؿ څالیت څڍ ًبٯ‪ ٚ‬میشود»‪.‬‬ ‫ٿبؿڇ ‪ 1185‬٭‪ .‬ٽ‪« :‬ٿـ‪٣‬ی اٻ‪٤‬ڀچٽ ؿک ٓچکتی ٿٴټ‪ ٪‬میشود ٳڈ ثلاڍ ‪٬ٛ‬ٺ ٯیڀی ت‪٤‬ییڂ ٳڄـ ٳڈ‬ ‫څٻی ٯڊلڍ ‪٬ٛ‬ٺ ٿغزچک ُـڇ ثبُـ»‪.‬‬ ‫ٿبؿڇ ‪ 1186‬٭‪ .‬ٽ‪« :‬ٿـ‪٣‬ی اٻ‪٤‬ڀچٽ ؿک ٓچکتی ٿٴټ‪ ٪‬اًت ام ٿغٴڀڈ اثتـایی‪ ،‬کًیـٷی ثڈ ‪٣‬ڀټیبت‬ ‫څٻی ٯڊلڍ کا ثؾچاډـ ٳڈ څٻی ٯڊلڍ ڃٌجت ثڈ ؿاکایی ‪٬ٛ‬ٺ اٿبڃت کا ک‪٣‬بیت ڃٴلؿڇ ثبُـ‪ .‬څ ؿک‬ ‫ٓچکتی ٳڈ ‪٣‬ـٽ اٿڄت ؿاکڍ اڅ ٿِؾْ ُـ ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿبؿڇ ‪ 1184‬ثب اڅ ک‪٫‬تبک ٿیڃڀبیڄـ»‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات ؿاؽټی ٳِچک‪ ،‬آٺ اماؿڍ اُت‪٨‬بٹ مځ ثـڅځ تج‪٤‬یٖ رڄٌیتی‪ ،‬پقیل‪٫‬تڈ ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫ٿ‪ٜ‬بثٮ آٺ ‪ 28‬ٯبڃچځ اًبًی " ډڀڈڍ ا‪٫‬لاؿ ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ عٮ ؿاکڃـ ُ‪٨‬ټی کا ٳڈ ثڈ اځ تڀبیٺ‬ ‫ؿاکڃ ـ څ اځ ُ‪٨‬ٺ ٿؾبٻ‪٬‬تی ثب اًالٽ څ ٿٔبٻظ ‪٣‬ڀچٿی څ عٰچ٭ ؿیٸلاځ ڃـاُتڈ ثبُـ‪ ،‬کا ثلٷنیڄڄـ"‬ ‫(ٿزڀچ‪٣‬ڈ ٯچاڃیڂ څ ٿٰلکات عٰچٯی‪.)1029 ّ ،1379 ،‬‬ صفحه 189 ‫‪ٔ٫ 194‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ؿک ٿبؿڇ یٲ ٳڄچاڃٌیچځ ٿغچک ډل ٷچڃڈ اُٴبٹ تج‪٤‬یٖ ‪٣‬ټیڈ مڃبځ ٿٔچه ‪ 1979‬ٿٰلک ُـڇ اًت‪،‬‬ ‫ٳڈ ایڂ تج‪٤‬یٖ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ٿغـڅؿیتڊبڍ ُ‪٨‬ټی مځ ڃیٌت‪ .‬ٿبؿڇ یٲ ٳڄچاڃٌیچځ‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ‪٣‬ټیڈ مڃبځ کا‬ ‫ایڄٸچڃڈ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ٿیٳڄـ‪٣" :‬جبکت تج‪٤‬یٖ ‪٣‬ټیڈ مڃبځ ثڈ ٿ‪٤‬ڄی ډل ٷچڃڈ تڀبین‪ ،‬اًتخڄبء ٯبئٺ ُـځ څ یب‬ ‫ٿغـڅؿیت ثل اًبى رڄٌیت اًت"‪ .‬ثڄبثلایڂ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ‪ 28‬آٺ اًبًی ډل یٲ ام ا‪٫‬لاؿ ثـڅځ‬ ‫تچرڈ ثڈ رڄٌیت‪ ،‬ٿیتچاڃڄـ ُ‪٨‬ټی کا ٳڈ ثڈ اڃزبٽ اځ ‪٣‬الٯڈ ٿڄـ ډٌتڄـ کا اڃتؾبه ٳڄڄـ اٿب ثبیـ ؿک‬ ‫اڃتؾبه اځ‪ ،‬ٿٔبٻظ څ ٿڄب‪ ٢٫‬ؽبڃچاؿڇ څ ‪٣‬ـٽ ٿؾبٻ‪٬‬ت اځ ُ‪٨‬ٺ ثب اًالٽ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ُچؿ‪.‬‬ ‫ثڈ ٿچرت ٿبؿڇ ‪ 79‬ٯبڃچځ ٳبک ٿٔچه ‪ 1369‬ٿچٗچ‪٣‬ی ٳڈ څرچؿ ؿاکؿ ایڂ اًت ٳڈ ثٴبک ٷڀبکؿځ‬ ‫ؿؽتل څ پٌل ثب ًڂ ٳڀتل ام ‪ً 15‬بٹ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ ایڂ ٿڀڄچ‪٣‬یت ثلاڍ ډل ؿڅ رڄی ؿؽتل څ پٌل‬ ‫یٴٌبځ ٿیثبُـ‪ٛ .‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 82‬ٯبڃچځ ٳبک‪ً ،‬ڂ ٯبڃچڃی ڃچرچاځ ؿک ٿچکؿ ٳبکٷلڍ ثیڂ ‪15‬تب‪ً 18‬بٹ‬ ‫ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫اماؿڍ ٿ‪ٜ‬ټٮ ؿک مٿیڄڈ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ڃجبیـ ثڈ ٷچڃڈ اڍ ثبُـ ٳڈ ثڈ عیخیت ؽبڃچاؿٷی یب‬ ‫عتی ثڈ عیخیت ؽچؿ ؿؽتل ؽـُڈ ایی څاکؿ ٳڄـ ام ایڂ کڅ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ثلاڍ اڃتؾبه ُ‪٨‬ټی ٳڈ‬ ‫ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچؿٷی ڃجبُـ ثڈ اربمڇ پـک څ ُچډل ڃیبم ڃـاکڃـ‪ .‬ثڄبثلایڂ اُت‪٨‬بٹ ثبیـ ؿک ٯبٻجی ٯلاک‬ ‫ٷیلؿ ٳڈ ڃڊبؿ ؽبڃچاؿڇ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ څاعـ ٳچصٲ ارتڀب‪٣‬ی ام پیبٿـډبڍ ڃبٷچاک اماؿڍ ٿ‪ٜ‬ټٮ څ‬ ‫ڃبثٌبٿبڃیډبڍ ڃبُی ام اځ ٿٔچڃیت ؿاُتڈ ثبُـ‪.‬‬ ‫ه)ثزاثزی سى ٍ هزد در حک اضتغبل‬ ‫ثڄـ ؿڅامؿډپ آٺ ًچٽ څ ثڄـ ؿڅٽ آٺ صڊٺ څ ًچٽ ٯبڃچځ اًبًی ‪ ،1382‬اٿـڇ اًت ٳڈ‪« :‬ډڀڈ ام‬ ‫عٮ اُت‪٨‬بٹ‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٲ عٮ اڃٌبڃی ثلؽچکؿاک ډٌتڄـ»‪ .‬ؿک ایڂ ٯبڃچځ اُبکڇ ایی ثڈ ت‪٬‬بڅت ثیڂ څ‬ ‫مځ څ ٿلؿ ڃِـڇ اًت څ ډڀڈڍ ا‪٫‬لاؿ ام عٮ اُت‪٨‬بٹ ثلؽچکؿاک ٿیثبُڄـ‪ .‬ٿڄ‪٠‬چک ام ثلاثلڍ رڄٌیتی‬ ‫ایڂ اًت ٳڈ ؿڅ رڄی مځ څ ٿلؿ ام عٰچ٭ یٴٌبڃی ثل اًبى ‪٣‬ـاٻت ا‪٣‬پ ام اُت‪٨‬بٹ څ ؽبڃچاؿڇ‬ ‫ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪ .‬تج‪٤‬یٖ مٿبڃی ات‪٬‬ب٭ ٿیا‪٫‬تـ ٳڈ رڄٌیت ٿبڃ‪ُ ٢‬چؿ ٳڈ ڃٰب‪ ٙ‬ٯچت څ ٗ‪ ٪٤‬ا‪٫‬لاؿ کا‬ ‫ثجیڄیپ څ ایڂ ٿچرت ‪٫‬لٓتډبڍ ٿغـڅؿ ثلاڍ ‪٫‬لؿ میشود‪ .‬ډـ‪٫‬ی ٳڈ ؿک ثلاثلڍ مځ څ ٿلؿ ؿڃجبٹ‬ ‫میشود ایڂ اًت ٳڈ ڃبثلاثلڍډبڍ رڄٌیتی ا‪٣‬پ ام ٿلؿ ًبالکڍ‪ ،‬تج‪٤‬یٖ رڄٌیتی‪ ،‬رڄٌیت ٷلایی‬ ‫څ‪ ...‬کا عق‪ ٩‬ٳڄـ‪.‬‬ ‫"المٽ ثڈ فٳل اًت ٳڈ مځ څ ٿلؿ ام ٻغب‪ ٝ‬رٌڀی څ کڅاڃی ؿاکاڍ ت‪٬‬بڅتډبیی ډٌتڄـ اٿب ایڂ‬ ‫ت‪٬‬بڅتډب ڃجبیـ ٿچرت ٳپ ُـځ اکمٍ مځ یب تج‪٤‬یٖ ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ ثیڂ مځ څ ٿلؿ ٷلؿؿ؛ میلا ایڂ‬ صفحه 190 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪195‬‬ ‫ت‪٬‬بڅتډب ٿجتڄی ثل عٴڀت اٻڊی څ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ کام تـاڅٽ عیبت ثِل ٿیثبُـ" (ٿڄِچک عٰچ٭ څ‬ ‫ٿٌئچٻیتډبڍ مڃبځ ؿک ڃ‪٠‬بٽ رڀڊچکڍ اًالٿی ایلاځ‪ ،‬ٿٔچه ‪ُ 1383‬چکاڍ ‪٣‬بٻی اڃٰاله ‪٫‬لډڄٸی)‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ؿًتچکاٻ‪٤‬ڀٺ ًبمٿبځ ثڊـاُت رڊبڃی‪ ،‬ثلاثلڍ رڄٌیتی ٿچرت ا‪٫‬نایَ ًالٿت ٿلؿاځ‬ ‫میشود؛ میلا ؿک رچاٿ‪٤‬ی ٳڈ ُٴب‪ ٩‬رڄٌیتی څرچؿ ؿاکؿ څ ٿلؿاڃٸی اکمُڀڄـ ُڀلؿڇ میشود ایڂ‬ ‫ٿچکؿ ثب‪٣‬ج میشود ٳڈ ٿلؿاځ ثڈ ثڊبڃڈ ؿاُتڂ ٯـکت ثـڃی ثبالتل‪ ،‬ت‪٨‬قیڈ ڃبًبٻپ تلڍ ؿاُتڈ ثبُڄـ څ‬ ‫ک‪٫‬تبکډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل رڄٌی څ ؽِچڃت ثیِتلڍ ام ؽچؿُبځ ڃِبځ ؿډڄـ څ ؿک ڃڊبیت ًالٿت اڃڊب ثڈ‬ ‫ؽ‪ٜ‬ل ثی‪٬‬تـ‪ .‬ام ایڄلڅ ثبیـ ثلاثلڍ رڄٌیتی ؿک ارتڀب‪ ١‬څ ؽبڃچاؿڇ ثلٯلاک ُچؿ‪ ،‬صلا ٳڈ ٿلؿاځ ؿک‬ ‫ٳِچکډبیی ثب ثلاثلڍ رڄٌیتی‪ ،‬ٳڀتل ثڈ ا‪ٌ٫‬لؿٷی څ ثیڀبکڍډبڍ ٯټجی‪٣-‬لڅٯی ٿجتال ٿیُچڃـ څ اٿیـ‬ ‫ثڈ مڃـٷی ؿک ایڂ ٳِچکډب ا‪٫‬نایَ ٿیبثـ‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ آٺ ثیٌت څ ډِتپ «ٯبڃچځ اًبًی» څ ٿبؿڇڍ َُ «ٯبڃچځ ٳبک» (‪« ،)1384‬عٮ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ‬ ‫ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ اًت ٳڈ ُ‪٨‬ټی ٳڈ ثـاځ ٿبیٺ ډٌتڄـ څ ٿؾبٻ‪ ٪‬اًالٽ څ ٿٔبٻظ ‪٣‬ڀچٿی څ عٰچ٭‬ ‫ؿیٸلاځ ڃجبُـ کا ثلٷنیڄڄـ‪» .‬؛ ثڄب ثل ایڂ‪ ،‬ؿکاڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ ت‪٬‬بڅتی ٿیبځ مځ څ ٿلؿ ڃیٌت څ ډڀڈ ؿک‬ ‫اڃتؾبه اځ اماؿ ډٌتڄـ څٻی ٿغـڅؿیتډبیی ڃین څرچؿ ؿاکؿ ام ٯجیٺ‪٣ :‬ـٽ ٿ‪٨‬بیلت ُ‪٨‬ٺ څ عل‪٫‬ڈڍ‬ ‫اڃتؾبثی ثب اًالٽ‪ ،‬ٿٔبٻظ ‪٣‬ڀچٿی څ عٰچ٭ ؿیٸلاځ څرچؿ ؿاکؿ ٳڈ ایڂ ٿغـڅؿیت ډب ‪ ٰٚ٫‬ٿؾتْ‬ ‫مڃبځ ڃیٌت څ ُبٿٺ ٿلؿاځ ڃین ٿیٸلؿؿ‪.‬‬ ‫ج) اّویت حک اضتغبل سى‬ ‫عٮ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ام ٿجبعج پلاډڀیتی اًت ٳڈ ؿک ٯبڃچځ ٿـڃی ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ اًت‪ .‬ډل‬ ‫‪٫‬لؿ ایلاڃی (ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ) ؿاکاڍ عٮ اُت‪٨‬بٹ‪ ،‬اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ‪ ،‬عٮ تغٔیٺ څ عٮ ت‪٤‬ییڂ ٿغٺ‬ ‫ًٴچڃت اًت‪ .‬ث‪ٜ‬چکیٴڈ ډیش ٳی ڃڀیتچاڃـ ٿت‪٤‬لٕ صڄیڂ عٰچٯی ُچؿ‪ .‬ث‪ٜ‬چک ٿخبٹ اٷل ؿؽتل ‪18‬‬ ‫ًبٻڈ ایی ُ‪٨‬ټی کا اڃتؾبه ٳڄـ ٳڈ ُل‪٣‬بً ٿڄ‪ ٢‬ٯبڃچڃی ڃـاُتڈ ثبُـ ڃیبم ثڈ افځ څٻی ڃـاکؿ څ ثـڅځ افځ‬ ‫څٻی ٿیتچاڃـ ثڈ ُ‪٨‬ټَ اؿاٿڈ ؿډـ څٻی ؿک ٓچکتی ٿیتچاڃـ عٮ اماؿڍ اُت‪٨‬بٹ کا ام ؿؽتل ًټت‬ ‫ٳڄـ ٳڈ ُ‪٨‬ٺ اڃتؾبثی ؿؽتل ٿڄب‪٫‬ی ُل‪ ١‬ثبُـ‪ .‬اٿب ؿک ٯچاڃیڂ ٿچٗچ‪٣‬ڈ ام رڀټڈ ٯبڃچځ ٿـڃی؛ مٿبڃی ٳڈ‬ ‫ؿؽتل امؿڅاد ٳڄـ‪ ،‬ایڂ عٰچ٭ ٿبڃڄـ عٮ تغٔیٺ‪ ،‬عٮ اُت‪٨‬بٹ څعٮ ت‪٤‬ییڂ ٿغٺ ًٴچڃت ٿغـڅؿ‬ ‫میشود څ ُچډل مٿبڃی ٿیتچاڃـ مځ کا ام اُت‪٨‬بٹ ثبمؿاکؿ ٳڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ٿڄب‪٫‬ی عیخیت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ څ‬ ‫ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی ثبُـ (ٿبؿڇ ‪ 1117‬ٯبڃچځ ٿـڃی)‪.‬‬ صفحه 191 ‫‪ٔ٫ 196‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ث‪ٜ‬چک ٳټی ؿؽتل صڈ ؿک مٿبځ تزلؿ څ صڈ ؿک مٿبځ تاډٺ ؿک اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ اماؿ اًت؛ څ تڄڊب مٿبڃی‬ ‫ٿیتچاڃـ تچً‪ ٚ‬څٻی څ ُچډل ام ٳبک ثبمؿاُتڈ ُچؿ ٳڈ ُ‪٨‬ٺ اڃتؾبثی ؿؽتل؛ ٿؾبٻ‪ُ ٪‬ل‪ ،١‬ٯچاڃیڂ‬ ‫اًالٽ څ ٿڄب‪٫‬ی ثب ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی ثبُـ‪.‬‬ ‫ډل ‪٫‬لؿڍ ؿک اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ ؽچؿ اماؿ اًت څ څٻی څ ُچډل ڃڀیتچاڃڄـ ٿبڃ‪ ٢‬اُت‪٨‬بٹ ؿؽتل یب مځ‬ ‫ُچڃـ ٿٸل ایڄٴڈ ؿاؿٷبڇ تاییـ ٳلؿڇ ثبُـ ٳڈ ُ‪٨‬ٺ اڃتؾبثی ؿؽتل یب مځ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ څ‬ ‫ٿؾبٻ‪ُ ٪‬ل‪ ١‬اًت څ ثبیـ ام اځ ُ‪٨‬ٺ اڃٔلا‪ ٩‬ؿډـ؛ اٻجتڈ ایڂ عٮ ثلاڍ ؿؽتلاځ څ مڃبځ ډپ ٿ‪ٜ‬لط‬ ‫اًت څ ٿیتچاڃڄـ ٿلؿ کا ام ُ‪٨‬ټی ٳڈ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ اًت ثبمؿاکڃـ څ ؿاؿٷبڇ تاییـ ٿیٳڄـ ٳڈ‬ ‫ثبیـ ُ‪٨‬ٺ ٿـ ڃ‪٠‬ل تلٱ ُچؿ‪.‬‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ اڃضڈ ٷ‪٬‬تڈ ُـ‪ ،‬ا‪٣‬ڀبٹ عٮ کیبًت ٿلؿ ثل ؽبڃچاؿڇ تڄڊب ؿک کاًتبڍ ٿڄب‪ ٢٫‬څ ٿٔبٻظ‬ ‫ؽبڃچاؿڇ څ ا‪٘٣‬بڍ اځ اًت څ ڃڈ ‪٫‬لاتلام اځ؛ ا‪٫‬نڅځ ثل اځ ٳڈ ثڈ ٿچرت «ٯبڃچځ عڀبیت ؽبڃچاؿڇ»‬ ‫ا‪٣‬ڀبٹ ایڂ عٮ «ٿڄ‪ ٢‬مڅرڈ ام اُت‪٨‬بٹ ثڈ څًیټڈڍ ُچډل»‪ ،‬ڃیبمٿڄـ تاییـ ؿاؿٷبڇ اًت څ ثڈ تِؾیْ‬ ‫‪٫‬لؿڍ ُچډل‪ ،‬ٿجڄی ثل ایڄٴڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ اًت ٳ‪٬‬بیت ڃڀیٴڄـ ثڄبثلایڂ ؿک ٓچکت‬ ‫تبییـ ؿاؿٷبڇ ُچډل ٿیتچاڃـ ام ُ‪٨‬ٺ مځ ٿڀبڃ‪٤‬ت ثڈ ‪٣‬ڀٺ اڅکؿ (ک‪.‬ٱ‪:‬ٳبتچمیبځ‪،1371 ،‬د‪.)234ّ،1‬‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک عٮ څالیت کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ عٰی ٳڈ ٯبثٺ ًټت ڃیٌت‪ ،‬ثل‪٣‬ڊـڇ پـک څ ؿک ‪ٰ٫‬ـاځ اڅ ثل‪٣‬ڊـڇ‬ ‫پـکثنکٵ ٷقاُتڈ اًت‪ .‬ام رڀټڈ احبک څالیت پـک افځ ؽلڅد ام ٳِچک تب ٯجٺ ام امؿڅاد اًت‪ .‬ثـڅځ‬ ‫تلؿیـ ډڀبځ ‪ٛ‬چک ٳڈ ؿک ‪٣‬ل‪ ٩‬ڃین ُبډـ اځ ډٌتیپ اعتلاٽ ثڈ څاٻـیڂ څ کٗبیت ؽب‪ٛ‬ل ام ربڃت اڃبځ‬ ‫ام ًچڍ ‪٫‬لمڃـاځ اٿلڍ ثٌیبک پٌڄـیـڇ اًت‪.‬‬ ‫ؿک عٰچ٭ ایلاځ‪ٛ ،‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 18‬ٯبڃچځ ٷقکڃبٿڈ‪« :‬تڀبٽ ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈ ٳڀتل ام ‪ً 18‬بٹ تڀبٽ ډٌتڄـ څ‬ ‫ٳٌبڃی ٳڈ تغت څالیت څ یب ٯیڀچٿیت ٿیثبُڄـ ثب اربمڇ ٳتجی څٻی (پـک) یب ٯیپ اڃڊب؛ ثلاڍ اڃبځ‬ ‫ٷقکڃبٿڈ ٓبؿک ٿیٸلؿؿ»‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ‪٫‬چ٭ ؿک ٓچکتی ٳڈ عٮ ع٘بڃت څ ڃٸڊـاکڍ ثڈ ٿبؿک څاٷقاک ُچؿ‪ ،‬اربمڇ پـک ثلاڍ‬ ‫ؽبکد ُـځ ام ٳِچک اٻناٿی اًت‪ .‬ثبڃچاځ څ مڃبځ ٿ‪ٜ‬ټٰڈ تب ًٰ‪ً ٪‬ڄی ‪ً 40‬بٹ ثلاڍ ٷل‪٫‬تڂ ٷقکڃبٿڈ‬ ‫ڃیبمٿڄـ اربمڇ څٻی ٯڊلڍ (پـک‪ ،‬رـ پـکڍ) یب ؿاؿٷبڇ ډٌتڄـ‪.‬‬ ‫د) ثزرسی حمَلی حذالل سی اضتغبل ٍ هوٌَػیت اس وبر اججبری هغبثک ثب لبًَى وبر‬ ‫ډڀبځ ٷچڃڈ ٳڈ ٯجالً اُبکڇ ُـ ًڂ ٯبڃچڃی اُت‪٨‬بٹ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿی ‪ً 15‬بٹ څ ثبالتل اًت څ ‪ٛ‬جٮ‬ ‫ٯبڃچځ‪ ،‬ٳبک‪٫‬لٿب ڃجبیـ ا‪٫‬لاؿ میل ‪ً 15‬بٹ کا ث‪٤‬ڄچاځ ٳبکٷل څ یب ڃیلڅڍ ٳبک ؿک ٿِب‪٧‬ٺ ٿؾتټ‪ ٪‬ثٴبک‬ صفحه 192 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪197‬‬ ‫ٷیلؿ‪ .‬ؿک ؽٔچّ ًڂ ثټچ‪ ٥‬څ ًڂ امؿڅاد ٿیبځ ؿؽتلاځ څپٌلا ت‪٬‬بڅت څرچؿ ؿاکؿ‪ .‬اٿب ًچاٻی ٳڈ ؿک‬ ‫ایڄزب ٿ‪ٜ‬لط میشود ایڂ اًت ٳڈ ایب عـاٯٺ ًڂ اُت‪٨‬بٹ ؿک ٿِب‪٧‬ٺ ٳبکڍ ثلاڍ ؿؽتلاځ څپٌلاځ‬ ‫ٿت‪٬‬بڅت اًت؟‬ ‫ثڈ ٿچرت ٿبؿڇ‪ 79‬ٯبڃچځ ٳبک ٿٔچه ‪ 1369‬ثڈ ٳبک ٷڀبکؿځ ا‪٫‬لاؿ ثب ًڂ ٳڀتل ام ‪ً 15‬بٹ تڀبٽ‬ ‫ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ ایڂ ٿچکؿ ؿک ؿؽتلاځ څ پٌلاځ یٴٌبځ اًت‪ .‬ٻیٴڂ ڃچرچاځ څ‪٫‬ٮ ٿبؿڇ ‪ 82‬ډڀبځ‬ ‫ٯب‪٣‬ـڇ‪ ،‬ؿک ٿچکؿ ٳبکٷلڍ اًت ٳڈ ًڂ اڅ ثیڂ ‪ 15‬تب ‪ً 18‬بٹ ثبُـ (ٿبؿڇ ‪ 79‬ٯبڃچځ ٳبک)‪.‬‬ ‫ٯبڃچځ ٳبک‪ ،‬اُت‪٨‬بٹ ڃچرچاڃبځ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل کا ؿک ‪٫‬بٓټڈ ًڄی ٿقٳچک ٿزبم ٿیؿاڃـ څ ثلاڍ‬ ‫ٳبکٷل ڃچرچاځ اٿتیبمڍ ٯبئٺ ُـڇ څ اځ اٿتیبم ایڂ اًت ٳڈ کڅماڃڈ ڃیپ ًب‪٣‬ت ام ًب‪٣‬ت ٳبکڍ اڅ ٳپ‬ ‫ُچؿ‪ .‬ډڀضڄیڂ ثڈ ٿڄ‪٠‬چک ٓیبڃت ام ڃیلڅڍ ٳبک ٳبکٷل ڃچرچاځ‪ ،‬ثلؽی ام ٿڀڄچ‪٣‬یتډب ا‪٣‬ڀبٹ ُـڇ؛ ام‬ ‫رڀټڈ ٿیتچاځ ثڈ ٿڀڄچ‪٣‬یت اکرب‪ ١‬ٳبکډبڍ ًؾت څ میبځ اڅک څ ٿڀڄچ‪٣‬یت ثٴبک ٷیلڍ ٳبکٷل‬ ‫ڃچرچاځ ؿک ُت (ًب‪٣‬ت ‪ 22‬اٻی ‪ٓ 6‬جظ) اُبکڇ ٳلؿ‪ .‬اٿب صڄبڃضڈ ایڂ ٿٰلکات ٿقٳچک ؿکٿچکؿ ٳبکٷل‬ ‫ڃچرچاځ ک‪٣‬بیت ڃِچؿ‪ ،‬ثڈ ٿچرت ٿبؿڇ ‪ 176‬ٯبڃچځ ٳبک‪ ،‬ٳبک‪٫‬لٿبڍ ٿتؾټ‪ ٪‬تغت ت‪ٰ٤‬یت ٳی‪٬‬لڍ ٯلاک‬ ‫ٿیٸیلؿ څ ٯبڃچځ ٷقاک ثلاڍ څڍ رناڍ ڃٰـڍ پیَ ثیڄی ٳلؿڇ اًت څ ؿک ٓچکت تٴلاک رلٽ ثڈ‬ ‫عجی ام ‪ 91‬کڅم تب ‪ 6‬ٿبڇ ٿغٴچٽ میشود (ٿبؿڇ ‪ 176‬ٯبڃچځ ٳبک)‪ً .‬ڂ ثټچ‪ ٥‬ثلاڍ ؿؽتل څ پٌل ٿالٱ‬ ‫ڃیٌت؛ ثڄبثلایڂ ثٴبکٷیلڍ اُؾبّ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل‪ ،‬ٳڀتل ام ًڂ ٯبڃچڃی «‪ً 15‬بٹ»‪ ،‬ث‪٤‬ڄچاځ‬ ‫ٳبکٷل څ ٳبکاٿچم ثڈ ډیش څرڈ ٿزبم ڃیٌت څ ٳبک‪٫‬لٿبڍ ٿتؾټ‪ ٪‬ٿٌتچرت ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ‬ ‫میشود‪ .‬ٿچٗچ‪٣‬ی ٳڈ ٯبثٺ ثغج اًت ایڂ اًت ٳڈ اٷلصڈ ًڂ اُت‪٨‬بٹ ‪ً 15‬بٹ اًت اٿب ؿک ‪٣‬ڀٺ‬ ‫ؿک ثلؽی ٳبکٷبڇ ډب‪ ،‬ٳچؿٳبځ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل میل ًڂ ٯبڃچڃی ثٴبک ٿِ‪٨‬چٻڄـ‪ ،‬ثڄبثلایڂ اٷل ‪٫‬لؿڍ‬ ‫ٳڀتل ام ‪ً 15‬بٹ ثڈ ٓچکت ‪٧‬یل ٯبڃچڃی ؿک ٳبکٷبډی ٿِ‪٨‬چٹ ثڈ ٳبک ثبُـ‪ ،‬تغت پچَُ ٯبڃچځ ٳبک‬ ‫ڃیٌت‪ .‬ٻیٴڂ ٿ‪ٜ‬بثٮ ٯچا‪٣‬ـ ‪٣‬ڀچٿی څ ٯچا‪٣‬ـ ٿـڃی‪ ،‬ٳبک اڅ ؿاکاڍ اکمٍ اًت څ اکمٍ ٳبک اڅ ثبیـ ثڈ‬ ‫څٻی ‪٬ٛ‬ٺ یب ًلپلًت ٯبڃچڃی اڅ پلؿاؽت ُچؿ‪.‬‬ ‫ٯبثٺ فٳل اًت ام اڃزبیی ٳڈ ٳبک ؿؽتل یب پٌل ثضڈ تغت پچَُ ٯبڃچځ ٳبک ڃیٌت‪ ،‬ؿک ٓچکت‬ ‫اؽتال‪ ٩‬ثب ٳبک‪٫‬لٿب‪ ،‬ٿلار‪ ٢‬عٺ اؽتال‪ ٩‬ٯبڃچځ ٳبکٷل څ ٳبک‪٫‬لٿب ثڈ ایڂ اؽتال‪ ٩‬کًیـٷی ڃڀیٳڄـ څ‬ ‫ثبیـ ؿک ٿلار‪٣ ٢‬ڀچٿی ؿاؿٷٌتلڍ ‪ٛ‬لط ؿ‪٣‬چا ثڈ ‪٣‬ڀٺ ایـ‪ .‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ اٷل عٰچ٭ ؿؽتل یب پٌل‬ ‫ثضڈ پلؿاؽت ڃِچؿ څٻی یب ًلپلًت ٯبڃچڃی څڍ ثبیـ ‪٣‬ټیڈ ٳبک‪٫‬لٿب ؿک ٿغبٳپ ؿاؿٷٌتلڍ ‪ٛ‬لط ؿ‪٣‬چا‬ ‫ٳڄـ څ اٷل ایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ؿک ٿلار‪ ٢‬عٺ اؽتال‪ ٩‬ٿ‪ٜ‬لط ُچؿ‪ ،‬پلڅڃـڇ ثب ‪٣‬ـٽ ٓالعیت ثڈ ؿاؿٷبڇډبڍ‬ ‫ؿاؿٷٌتلڍ ٿغچٹ میشود‪.‬‬ صفحه 193 ‫‪ٔ٫ 198‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ثڈ ٿخبٻی ؿک ایڂ مٿیڄڈ ٿیپلؿامیپ؛ اٷل پـک ؽبڃچاؿڇ ‪٫‬چت ُچؿ څ څالیت ؿؽتل ثڈ رـ پـکڍ ثلًـ‬ ‫اٿب رـ پـکڍ اڅ کا ٿزجچک ثڈ ٳبک ٳڄـ ؿک ٓچکتی ٳڈ ًڂ ٯبڃچڃی ؿؽتل ‪ً 15‬بٹ تڀبٽ ڃِـڇ اًت ایب‬ ‫څالیت رـ پـکڍ ًبٯ‪ ٚ‬میشود؟ ؿک ایڂ ثبکڇ ثبیـ ثٸچییپ عٴپ ؿاؿٷبڇ ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب ٯبڃچځ ٳبک‪ ،‬ٿؾبٻ‪٪‬‬ ‫ٳبک ثضڈډبڍ میل پبڃنؿڇ ًبٹ اًت‪ .‬ثڄبثلایڂ ثڈ ایِبځ تقٳل ٿیـډڄـ ٳڈ تب ٯجٺ ام ‪ً 15‬بٻٸی ٳبک‬ ‫ارجبکڍ ثلاڍ ؿؽتل څ پٌل ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ اٷل رـ پـکڍ عٴپ ؿاؿٷبڇ کا ڃبؿیـڇ ثٸیلؿ څ ٿزـؿ ؿؽتل‬ ‫ثضڈ کا ثڈ ٳبک ٿزجچک ٳڄـ ؿک ایڂ ٓچکت ؿاؿٷبڇ‪ٛ ،‬جٮ ٯبڃچځ ٳبک؛ څالیت کا ام رـ پـکڍ ًبٯ‪ٚ‬‬ ‫ٿیٳڄـ‪ .‬ډڀبڃ‪ٜ‬چک ٳڈ ٯجالً فٳل ٳلؿیپ څالیت مٿبڃی ًبٯ‪ ٚ‬میشود ٳڈ ‪٣‬ـٽ ٓالعیت اځ احجبت ُچؿ؛‬ ‫ؿک ایڂ ثبکڇ صچځ رـ پـکڍ ؿؽتلڍ کا ٳڈ ډڄچم ثڈ ًڂ ٯبڃچڃی ڃلًیـڇ ٿزجچک ثڈ ٳبک ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿاؿٷبڇ‬ ‫عٴپ څالیت کا ام اڅ ًټت ٿیٳڄـ میلا ٿ‪ٜ‬بثٮ ٯبڃچځ ٳبک؛ ثٴبک ٷڀبکؿځ صڈ ؿؽتل څ صڈ پٌل ٯجٺ ام‬ ‫‪ً 15‬بٻٸی ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ ؿک ٓچکت ؿاُتڂ ٿبؿک څ یب رـ ٿبؿکڍ څالیت کا ثڈ اڃڊب څاٷقاک ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫یٴی ام ٿڊڀتلیڂ ؿالیٺ پیـایَ ٯچاڃیڂ ڃب‪ٟ‬ل ثل عٰچ٭ ٳبک ؿک ٳِچکډبڍ ٿؾتټ‪« ،٪‬ٿڄ‪ ٢‬ٳبک‬ ‫ارجبکڍ» ؿک ٯلځډبڍ ‪ 18‬څ ‪ 19‬ٿیالؿڍ ثچؿ‪ .‬ثبتچرڈ ثڈ ایڄٴڈ ٳلاٿت ډڀڈ اڃٌبڃڊب ایزبه ٿیٳڄـ ٳڈ‬ ‫تڄڊب ؿک ُلای‪٣ ٚ‬بؿالڃڈ څ ثب ٿیٺ څ ک‪٧‬جت ثڈ ٳبکڍ ٿِ‪٨‬چٹ ُچڃـ څ ؿک ٿٰبثٺ ثڊبڍ ‪٣‬بؿالڃڈ ایی کا‬ ‫ؿکیب‪٫‬ت ٳڄڄـ‪ .‬ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ اٿلڅمڇ‪ ،‬ٯچا‪٣‬ـڍ تڄ‪٠‬یپ ُـڇ اًت تب ‪٣‬الڅڇ ثل ٿڀڄچ‪ ١‬ٳلؿځ ٳبک ارجبکڍ‬ ‫تچً‪ ٚ‬ٳبکٷلاځ‪ ،‬ٿزبماتډبیی ثلاڍ ٳبک ارجبکڍ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ُچؿ‪ .‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ؿک ٯبڃچځ‬ ‫اًبًی ثڈ ٿچرت آچٹ ٿؾتټ‪٬‬ی ٳڈ ثل اماؿڍ ُ‪٨‬ٺ ا‪٫‬لاؿ تبٳیـ ُـڇ څ اڃزبٽ ؿاؿځ ٳبک تچً‪ ٚ‬اڃڊب‬ ‫ثب ٿیٺ څ ک‪٧‬جت ت٘ڀیڂ ٷلؿیـڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ٳبک ثڈ ٳبک ٷڀبکؿځ ٳبکٷلاځ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل ثڈ اڃزبٽ ٳبک ارجبکڍ تچً‪ ٚ‬ٳبک‪٫‬لٿب‬ ‫یب ډل ُؾْ ؿیٸل‪ ،‬ڃچ‪٣‬ی رلٽ ٿغٌچه میشود‪ .‬ثلاًبى ٿبؿڇ ‪ 172‬ٯبڃچځ ٳبک؛ اٷل ٳٌی ؿیٸلڍ‬ ‫کا ثڈ اڃزبٽ ٳبک ارجبکڍ څاؿاک ٳڄـ‪٣ ،‬الڅڇ ثل ایڄٴڈ ٿچ‪ ٪ٟ‬ثڈ پلؿاؽت ارلت اٻڀخٺ یب ؿًتڀنؿ ٳبکٷل‬ ‫اًت‪ ،‬ثڈ ٿزبمات عجی ام ‪ 92‬کڅم تب یٴٌبٹ څ رلیڀڈ ڃٰـڍ ٿ‪٤‬بؿٹ ‪ 200‬ثلاثل عـاٯٺ ٿنؿ کڅماڃڈ‬ ‫ٳبکٷلاځ‪ ،‬ٿغٴچٽ ؽچاډـ ُـ‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ٿیتچاځ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت ٳڈ اٷل ٳبکٷلڍ «ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل» تچً‪ ٚ‬څٻی ٯڊلڍ ثڈ ٳبک‬ ‫ارجبکڍ ٷڀبکؿڇ ُچڃـ‪ٛ ،‬جٮ ٯبڃچځ څٻی ٯڊلڍ ثبیـ ارلت اٻڀخٺ یب ؿًتڀنؿ ٳبکٷل کا ثـډـ څ ثڈ‬ ‫عجی ام ‪ 92‬کڅم تب یٴٌبٹ ٿزبمات ؽچاډـ ُـ‪ .‬میلا ٳبکٷلاځ ا‪٣‬پ ام «ؿؽتل څ پٌل» ؿک اڃتؾبه‬ ‫ُ‪٨‬ٺ اماؿڍ ؿاکڃـ څ ٿیتچاڃڄـ ثـڅځ افځ څٻی ثڈ ُ‪٨‬ټی ٳڈ ثـاځ تڀبیٺ ؿاکڃـ ثپلؿامڃـ ثڈ ُل‪ٛ‬ی ٳڈ اځ‬ ‫ُ‪٨‬ٺ ٿؾب‪ ٩‬اًالٽ څ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی ڃجبُـ‪.‬‬ صفحه 194 ‫‪199‬‬ ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫ًتیجِ گیزی‬ ‫ڃتبیذ ایڂ پوڅډَ ڃِبځ ؿاؿڇ اًت ٳڈ‪٧ ،‬بٻت ‪ٰ٫‬ڊبڍ اډٺ ًڄت ثب اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ٿؾبٻ‪٬‬ڄـ څ ثب اًتڄبؿ‬ ‫ثڈ ایبتی ٿبڃڄـ‪«:‬اٻلربٹ ٯچاٿچځ ‪٣‬ټی اٻڄٌبء》څ کڅایبتی ٳڈ ًټ‪ٜ‬ڈ څ کیبًت مڃبځ ثل ٿلؿاځ کا ربین‬ ‫ڃڀیـاڃڄـ ؿًتچک ثڈ عجی مڃبځ ؿک ؽبڃڈ کا ٿیـډڄـ څ ډڀضڄیڂ ثب تچًٺ ثڈ آٺ ‪٣‬ـٽ رچام اُت‪٨‬بٹ‬ ‫مڃبځ څ ٯیبى اڅٻچیت‪،‬ؿک ٓـؿ احجبت ڃ‪٠‬ل ؽچؿ ٿیجبُڄـ‪.‬‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ثب څرچؿ ُلای‪ٜ‬ی‪ ،‬ثب اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ٿچا‪٫‬ٮ ډٌتڄـ څ ٿ‪٤‬تٰـڃـ ٳڈ اٷل ُلای‪ ٚ‬ٿغی‪ ٚ‬ٳبک‬ ‫ثب اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک ؽبکد ام ؽبڃڈ ٿڄبًت ثبُـ څ ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اڍ ثڈ ډڀلاڇ ڃـاُتڈ ثبُـ ثالٿبڃ‪٢‬‬ ‫اًت څ ؿٻیټی ثل ٿڄ‪ ٢‬اځ څرچؿ ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ٿ‪٤‬تٰـڃـ‪ :‬ثڊتلیڂ ؿٻیٺ ثل رچام اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ایڂ اًت ٳڈ ؿک مٿبځ پیبٿجل‬ ‫(ص)‬ ‫څ ائڀڈ‬ ‫ا‪ٛ‬ڊبک(‪)١‬مڃبځ ؿک ؽبڃڈ عجی ڃڀی ُـڃـ څ ثڈ اُت‪٨‬بٹ ٿی پلؿاؽتڄـ‪.‬ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی‪،‬ع٘چک مڃبځ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ثلاڍ اڃزبٽ اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام ٿڄٴل ثب پلؿڇ ڃِیڄی اڃبځ ٿڄب‪٫‬بت ؿاکؿ‪.‬ؿک ڃتیزڈ اٳخل ‪ٰ٫‬ڊبڍ‬ ‫اٿبٿیڈ‪،‬آٺ اماؿڍ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ کا پقیل‪٫‬تڈاڃـ څ ٿ‪٤‬تٰـڃـ ٳڈ اٷل ُ‪٨‬ٺ مځ څ ؿؽتل ؿک ارتڀب‪ ١‬ثب‬ ‫ک‪٣‬بیت ‪٬٣‬ب‪ ٩‬څ عزبه ثبُـ څ ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اڍ ڃـاُتڈ ثبُـ ربین اًت څ ثلاڍ ایڂ ٳبک افځ څٻی یب‬ ‫ُچډل ُل‪ ٙ‬ڃڀیجبُـ‪.‬‬ ‫ٯبڃچځ ٿـڃی ایلاځ ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب ‪ٰ٫‬ڈ اٿبٿیڈ‪،‬ثغج اُت‪٨‬بٹ مڃبځ کا ٿڄچ‪ ٙ‬ثڈ اربمڇ ډڀٌل ٿی ؿاڃـ‪.‬ثڈ‬ ‫ٿچرت ٿبؿڇ ‪1117‬٭‪.‬ٽ‪( :‬مڅد ٿیتچاڃـ مڅرڈ کا ام عل‪٫‬ڈ یب ٓڄ‪٤‬تی ٳڈ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی یب‬ ‫عیخیبت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ثبُـ ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ)ٿڄ‪٠‬چک ام اٿچک ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی‪،‬اٿچکڍ اًت ٳڈ ٿڄزل ثڈ‬ ‫ًٌتی ثڄیبځ ؽبڃچاؿڇ ٿیُچؿ څ ډڀضڄیڂ ٿڄ‪٠‬چک ام تڄب‪٫‬ی ثب عیخیت مڅریڂ اځ اًت ٳڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ثب‬ ‫ُئچڃبت ډڀٌل ٿڄب‪٫‬بت ؿاُتڈ ثبُـ‪.‬ؿک ایڂ کاًتب ‪ٛ‬جٮ ٿ‪٬‬بؿ ٿبؿڇ ‪18‬٭‪.‬ط‪.‬ػ‪،‬ٿٔچه ‪ 1353‬مڅد ثب‬ ‫تاییـ ؿاؿٷبڇ عٮ ؿاکؿ ډڀٌلٍ ام اُت‪٨‬بٹ ثڈ ُ‪٨‬ټی ٳڈ ثب ٿٔبٻظ څعیخیت اڃڊب ٿڄب‪٫‬بت ؿاکؿ ٿڄ‪٢‬‬ ‫ٳڄـ‪ .‬ٿی تچاځ ٷ‪٬‬ت‪:‬ٿٴتت کډبیی ثؾَ اًالٽ څ عٰچ٭ ایلاځ ٳبک مڃبځ څ ؿؽتلاځ ثڈ ا‪٣‬تجبک ایڄٴڈ ٳبک‬ ‫ثڈ ؽچؿڍ ؽچؿ ‪٣‬ڀٺ ٿِلڅ‪ ١‬څ عالٹ اًت ربین ٿیؿاڃڄـ‪ ،‬اٿب مٿبڃی ٳڈ ٳبک ؿک ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثبُـ‬ ‫څ ثڈ عٰچ٭ څٻی څ ُچډل اًیت ثلًبڃـ‪ ،‬ایڂ ٳبک مٿبڃی ربین اًت ٳڈ څٻی څ مڅد افځ ثـډڄـ ؿک‬ ‫‪٧‬یل ایڄٔچکت ربین ڃؾچاډـ ثچؿ‪.‬‬ صفحه 195 ‫‪ٔ٫ 211‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -‬لطاٖ وط‪.ٓ٤‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫اِف‪ -‬وتت ػطث‪٣‬‬ ‫اثٗ ٔ‪ٙ‬ظ‪ٛ‬ض‪ٔ ،‬حٕس ثٗ ٔىطْ(‪1405‬ق)‪ِ،‬ؿبٖ اِؼطه‪،‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاض اح‪٥‬بء اِتطاث اِؼطث‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ثربض‪ٔ،٢‬حٕسثٗ اؾٕبػ‪1401(ُ٥‬ق)‪،‬نح‪٥‬ح اِجربض‪،٢‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪،‬زاض اثٗ وخ‪٥‬ط‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫تطٔص‪ٔ،٢‬حٕسثٗ ػ‪٥‬ؿ‪1419(٣‬ق)‪،‬لب‪ٞ‬ط‪ ،ٜ‬زاض اِحس‪٤‬ج‪.‬‬ ‫حط ػبّٔ‪ٔ ،٣‬حٕسثٗ اِحؿٗ (‪1413‬ق)‪ٚ،‬ؾبئُ اِک‪٥‬ؼ‪ ،ٝ‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاضاح‪٥‬بء اِتطاث اِؼطث‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫قٕؽ اِس‪ٔ ،ٗ٤‬حٕس ٔ‪ٟ‬س‪،)ْ 1996( ٢‬حم‪ٛ‬ق اِع‪ٚ‬ر‪ ،١٥‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ٛٔ ،‬ؾؿ‪ ٝ‬اِس‪ِّ ٝ٥ِٚ‬سضاؾبت ‪ ٚ‬اِ‪ٙ‬کط‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫نسض‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔحٕسثبلط(‪1418‬ق)‪ ،‬زض‪ٚ‬ؼ ف‪ ٣‬ػّٓ االن‪ ،َٛ‬لٓ‪ ،‬ربٔؼ‪ٔ ٝ‬سضؾ‪.ٗ٥‬‬ ‫َجبَجب‪ ،٣٤‬ؾ‪٥‬س ٔحٕس حؿ‪1402( ٗ٥‬ق) ‪ ،‬إِ‪٥‬عاٖ ف‪ ٣‬تفؿ‪٥‬ط اِمطاٖ‪ ،‬لٓ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ُٔ ٝ‬ج‪ٛ‬ػبت‪ ٣‬اؾٕبػ‪٥ّ٥‬بٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َ‪ٛ‬ؾ‪ٔ ،٣‬حٕسثٗ اِحؿٗ (‪1407‬ق)‪،‬إِجؿ‪ ٌٛ‬ف‪ ٣‬فم‪ ٝ‬االٔبٔ‪ ،ٝ٥‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٔ ،‬ىتج‪ ٝ‬إِطتً‪.ٝ٤ٛ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫فًُ اهلل‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔحٕس (‪1397‬ق)‪،‬تبٔالت اؾالٔ‪ ١٥‬ح‪ َٛ‬إِطا‪ ،٠‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاض إِالن‪.‬‬ ‫وّ‪ٔ ،٣ٙ٥‬حٕسثٗ ‪٤‬ؼم‪ٛ‬ه(‪1367‬ق)‪ ،‬ان‪ٛ‬اَ اِىبف‪،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬زاض اِىتت االؾالٔ‪.١٥‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1402( ........................................‬ق)‪ ،‬اِفط‪ٚ‬ع ٔٗ اِىبف‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زاضاِىتت االؾالٔ‪ ،ٝ٥‬چبح ؾ‪.ْٛ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔوؾؿ‪ ٝ‬زا‪٤‬ط‪ ٜ‬إِؼبضف اِفم‪ ٝ‬االؾالٔ‪1424(٣‬ق)‪ٛٔ،‬ؾ‪ٛ‬ػ‪ ٝ‬اِفم‪ ٝ‬االؾالٔ‪َ ٣‬جمًب ِٕص‪ٞ‬ت ا‪ ُٞ‬اِج‪٥‬ت(ع)‪،‬لٓ‪ٔ،‬وؾؿ‪ ٝ‬زا‪٤‬ط‪ٜ‬‬ ‫إِؼبضف اِفم‪ ٝ‬االؾالٔ‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔزّؿ‪ٔ ،٣‬حٕسثبلط(‪1410‬ق)‪،‬ثحبضاال٘‪ٛ‬اض‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زاضاِىتت االؾالٔ‪.ٝ٥‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط (‪1389‬ـ)‪،‬احىبْ اِ‪ٙ‬ؿبء‪ .‬لٓ‪ٔ :‬سضؾ‪ ٝ‬أبْ ػُ ثٗ اث‪َ ٣‬بِت(ع)‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ه‪-‬وتت فبضؾ‪٣‬‬ ‫ر‪ٛ‬از‪ ٢‬أّ‪،٣‬ػجساهلل(‪1389‬ـ)‪،‬ربٔؼ‪ ٝ‬زض لطاٖ‪،‬لٓ‪٘،‬کط اؾطاء‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫حؿ‪ ٣ٙ٥‬ذ‪ٛ‬ا‪ٔ ،ٜ‬حٕس (‪ 1385‬ـ)‪،‬حک ظٖ زض ذب٘‪ٛ‬از‪ .ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬قٕ‪ ٓ٥‬زا٘ف‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ذبِس‪ ،‬أ‪٥‬ط ضؾتٍبض(‪1385‬ـ)‪ ،‬ذب٘‪ٛ‬ا‪،ٜ‬وبض ‪ٚ‬ر‪ٙ‬ؿ‪٥‬ت‪،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬ق‪ٛ‬ضا‪ ٢‬فط‪ ٣ٍٙٞ‬ارتٕبػ‪ ٣‬ظ٘بٖ ‪ٚ‬ذب٘‪ٛ‬اضز‪.ٜ‬‬ ‫وبت‪ٛ‬ظ‪٤‬بٖ‪٘ ،‬بنط (‪1371‬ـ)‪،‬حم‪ٛ‬ق ٔس٘‪ ٣‬ذب٘‪ٛ‬از‪ ،ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قطوت ؾ‪ٟ‬بٔ‪٣‬ا٘تکبض‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔزٕ‪ٛ‬ػ‪ ٝ‬ل‪ٛ‬ا٘‪ٔ ٚ ٗ٥‬مطضات حم‪ٛ‬ل‪1379 .٣‬ـ‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ٔحمک زأبز‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔهُف‪1372( ٣‬ـ)‪،‬ثطضؾ‪ ٣‬فم‪ ٣ٟ‬حم‪ٛ‬ق ذب٘‪ٛ‬از‪ ،ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٔ ،‬طوع ٘کط ػّ‪ ْٛ‬اؾالٔ‪.٣‬‬ ‫ٔکى‪ ،٣ٙ٥‬ػّ‪1394(٣‬ـ)‪،‬انُالحبت ان‪،َٛ‬تطرٕ‪ ٝ‬ػّ‪٥‬طیب قب‪ ٜ‬فًُ‪،‬لٓ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ ٝ‬ث‪ٛ‬ؾتبٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط( ‪1387‬ـ)‪،‬تفؿ‪٥‬ط ٕ٘‪.ٝ٘ٛ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬زاضاِىتت االؾالٔ‪.ٝ٥‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫٘طْ افعاضٌ‪ٙ‬ز‪ ٝٙ٥‬اضا‪ ٢‬فم‪ -٣ٟ‬لًب‪1379( .٣٤‬ـ)‪ .‬زفتط أ‪ٛ‬ظـ ض‪ٚ‬حب٘‪ ٚ ٖٛ٥‬تس‪ٔ ٗ٤ٚ‬ت‪ ٖٛ‬فم‪ٔ ٣ٟ‬ؼب‪٘ٚ‬ت أ‪ٛ‬ظـ‪.‬‬ ‫د‪ٔ-‬مبالت‬ ‫‪-‬‬ ‫وط‪٘ ،٣ٕ٤‬ؿط‪1398(ٗ٤‬ـ)‪،‬رطْاٍ٘بض‪ ٢‬تطن ا٘فبق زض فم‪ ٚ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ا‪٤‬طاٖ ثب ٍ٘ب‪ ٣ٞ‬ث‪ ٝ‬فم‪ ٝ‬ا‪ ُٞ‬ؾ‪ٙ‬ت‪،‬پػ‪ٞٚ‬ک‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق اؾالٔ‪ ،٣‬قٕبض‪ٜ‬‬ ‫‪،49‬ل ‪ 169‬تب ‪.194‬‬ ‫‪-‬‬ ‫٘‪ٛ‬ض‪ٚ‬ظ‪ ،٢‬الزٖ (‪1383‬ـ)‪ .‬تفب‪ٚ‬ت‪ٞ‬ب‪ ٢‬ر‪ٙ‬ؿ‪٥‬ت‪ ٣‬زض ؾبذتبض قفّ‪ .٣‬پػ‪ٞٚ‬ف ظ٘بٖ‪170-171 ،)1( .2 ،‬‬ ‫ ‬ صفحه 196 ‫‪11‬‬ ‫حمَق الل٘تّب اص هٌظش حمَق ثطش هؼبصش ٍ فمِ اسالهٖ‬ ‫دکتش ًبصش ػضٗضٕ‬ ‫هذسس داًطگبُ‪ ،‬سضتِ حمَق ث٘ی الولل‪ ،‬داًطکذُ حمَق ٍ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ‪ٍ ،‬احذ تْشاى‪ ،‬تْشاى‪ ،‬اٗشاى‬ ‫ًبدٗب هحوذٕ صادرُ‬ ‫داًصاهَختِ سضتِ حمَق ث٘ی الولل‪ ،‬داًطکذُ حمَق ٍ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ‪ٍ ،‬احذ تْشاى‪ ،‬تْشاى‪ ،‬اٗشاى‬ ‫تاریخ دریافت‪ 1411 .11 .19 :‬تاریخ اصالح‪ 1411 .11 .2 :‬تاریخ پذیزش‪1411 .14 .26 :‬‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫څرچؿ اٯټیتډب څاٯ‪٤‬یتی اًت ٳڈ ام ٯلځډب پیَ ؿک ؿاؽٺ ثٌیبکڍ ام ٳِچکډب څرچؿ ؿاُتڈ څ تچرڈ ثڈ‬ ‫عٰچ٭ایڂ اٯټیتډب ثڈ ‪٣‬ڄچاځ رنئی ام عٰچ٭ ثِل‪ٓ ،‬ل‪٫‬ب ام اڅایٺ ٯلځ ثیٌت ٿیالؿڍ ا‪٧‬بم ُـڇ څ ثب تٔچیت‬ ‫ٿڄِچک ٿټٺ ٿتغـ ثڈ اڅد ؽچؿ کًیـڇ اًت‪ .‬عبٹ اڃٴڈ تب ٯجٺ ام ٯلځ ثیٌت ٿیالؿڍ‪ ،‬عٰچ٭ اٯټیتډب رنء‬ ‫ٿٌبئٺ ًیبًی ٿغٌچه ُـڇ څ ؿاؽٺ ؿک ٓالعیت اڃغٔبکڍ ؿڅٻت ډب ثچؿڇ اًت‪ .‬ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتډب‬ ‫یٴی ام ؿ‪٧‬ـ‪٧‬ڈ ډبڍ عٰچ٭ ثِلڍ څ ٳڄچاڃٌیچځډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ثیڂاٻڀټټی اًت‪ .‬ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٽ ڃین ک‪٣‬بیت عٰچ٭‬ ‫اٯټیتډب‪ ،‬ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬ت اًت‪ٰ٫ .‬ڈ اًالٽ‪ ،‬ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام ٿڄبث‪٧ ٢‬ڄی اًالٿیڅ ثب تبٳیـ ثلایبت څ کڅایبت‬ ‫څ ٳالٽ ٿ‪ٔ٤‬چٿبځ‪ ،‬ثبکډب څ ؿک ثغجډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ثل ا‪ٜ٣‬بڍ عٰچ٭ اٯټیت ډب څایزبؿ ُلای‪ ٚ‬ٿ‪ٜ‬ټچه مڃـٷی‬ ‫ثلاڍ اڃبځ تٔلیظ ٳلؿڇ ٳڈ ؿک پلتچ اځ‪ ،‬ثٌیبکڍ ام تڄَ ډب‪٫ ،‬لڅٳَ ٳلؿڇ اًت‪ .‬ثب ؿکٱایڂ ٿلاتت‪،‬ایڂ ٿٰبٻڈ‬ ‫ٳچَُ ٳلؿڇ ٳڈ آچٹ څ ٿجبڃی عبٳپ ثل عٰچ٭ اٯټیتډب څ ام اځ رڀټڈ اٯټیتډبڍ ٿقډجی ؿک عٰچ٭ ثِل‬ ‫ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیکا تزنیڈ څ تغټیٺ ڃڀچؿڇ څ ٗڀڂ ثلکًیاڃـیِڈډب څ ٿٴبًت ؿکایڂ کاًتب‪،‬‬ ‫ٿغـڅؿیتډبڍ اٯټیتډبڍ ؿیڄی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیکا ثلکًی ٳڄـ‪ .‬ؿک ڃڊبیتایڂ ٿٰبٻڈ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬تڈ ٳڈ ثغج څ‬ ‫ٿٰچٻڈڍ تج‪٤‬یٖ ؿک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ؿک ٿچکؿ عٰچ٭ ثِل ڃ‪٬‬ی ُـڇ څ ثلاڍ تغٰٮ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ ؿک عٰچ٭‬ ‫اٯټیتډب ثل آٺ ٿٌبڅات څ ‪٣‬ـٽ ت‪٬‬بڅت تاٳیـ ُـڇ اٿب ؿک عٰچ٭ اًالٿی‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ؿک ٿچکؿ عٰچ٭ ثِل ڃ‪٬‬ی‬ ‫ُـڇ څ ثلاڍ تغٰٮ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ ثل آٺ ‪٣‬ـاٻت څ ‪٣‬ـٽ ‪ٟ‬ټپ تاٳیـ ُـڇ اًت‪ ،‬ثڄبثلایڂ ؿک اٳخلیت ٿچاکؿ څ‬ ‫ٿچٗچ‪٣‬بت عٰچ٭ اٯټیتډب ام ڃ‪٠‬ل ډل ؿڅ ڃ‪٠‬بٽ‪ ،‬ډڀبڃڄـ ډپ‪ ،‬ڃ‪٬‬ی تج‪٤‬یٖ کا ؿک عٰچ٭ ٿٌبڅڍ څ ثـڅځ ت‪٬‬بڅت‬ ‫ؿیـڇاڃـ‪ ،‬اٿب عٰچ٭ اًالٿیؿک ثلؽی ٿچاکؿ ت‪٬‬بڅت ؿک عٰچ٭ کا پقیل‪٫‬تڈ اًت اٿب اځ کا تج‪٤‬یٖ ڃـاڃٌتڈ څ ثب‬ ‫آٺ ‪٣‬ـاٻت ‪ -‬ٳڈ ک‪٣‬بیت اًتغٰب٭ډب ؿک ُلای‪ ٚ‬ٿٌبڅڍ اًت ‪ -‬ډڀبډڄٸی تټٰی ٳلؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪ :‬عٰچ٭ اٯټیتډب‪ ،‬عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‪ ،‬اٯټیتډبڍ ؿیڄی‪ ،‬عٰچ٭ ثِل‪.‬‬ صفحه 197 201 –223 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11 ‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 212 The rights of minorities from the perspective of contemporary human rights and Islamic jurisprudence Abstract The existence of minorities is a reality that has existed in many countries for centuries, and attention to the rights of these minorities as a part of human rights has only begun since the beginning of the 20th century and has reached its peak with the adoption of the United Nations Charter. However, until the 20th century, the rights of minorities were considered political issues and were under the exclusive jurisdiction of governments. Respecting the rights of minorities is one of the concerns of human rights and various international conventions. In Islamic jurisprudence, respect for the rights of minorities has been taken into consideration. Islamic jurisprudence, by using rich Islamic resources and emphasizing on the verses and traditions and the words of the innocents, has stated many times and in various debates on granting the rights of minorities and creating favorable living conditions for them, that in the light of that, many tensions subsided. has done. Understanding this, this article has tried to analyze the principles and foundations governing the rights of minorities, including religious minorities in contemporary human rights and Islamic jurisprudence, and while examining ideas and gains in this direction, the limitations of religious minorities in jurisprudence. Check Islamic. Finally, this article concluded that the discussion and category of discrimination in international law is negated in the case of human rights, and in order to realize nondiscrimination in the rights of minorities, the principle of equality and non-difference is emphasized, but in Islamic law, discrimination in the case of human rights is negated and for The realization of non-discrimination is emphasized on the principle of justice and non-oppression, therefore, in the majority of cases and issues of minority rights, from the point of view of both systems, they have seen the negation of discrimination in equal rights and without difference, but in some cases, Islamic law has differences in rights. accepted it, but did not consider it discrimination and considered it to be in harmony with the principle of justice - which is the observance of rights under equal conditions. Keywords: minority rights, international law, religious minorities, human rights. صفحه 198 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪213‬‬ ‫همذهِ‬ ‫ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتډب څ ٿڄ‪ ٢‬تج‪٤‬یٖ ڃٌجت ثڈ اڃڊب ام رڀټڈ ٿٌبئټی اًت ٳڈ ثڈ څیوڇ ؿک‬ ‫ًبٹډبڍ اؽیل ٿچکؿ تچرڈ څ عڀبیت ڃڊبؿډبڍ ثیڂاٻڀټټی ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت‪ .‬ډل صڄـ رڊبځ ؿک صڄـ‬ ‫ؿډڈ اؽیل ُبډـ ثلؽچکؿډبڍ ؽٔڀبڃڈ څ ؽِچڃت ثبک ٷلڅڇډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬یب پبٳٌبمڍډبڍ‬ ‫ٯچٿیاٯټیتډب ثچؿڇ‪ ،‬تڀڊیـاتی ثلاڍ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتډب څ تاٿیڂ ډڀنیٌتی ٿٌبٻڀت اٿین اٯچاٽ‬ ‫ٿؾتټ‪ ٪‬ڃیناڃـیِیـڇ ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫عٌبًیت عبٿیبځ عٰچ٭ ثِل څ عٰچٯـاڃبځ ڃٌجت ثڈ تج‪٤‬یٖ ؿک ٯجبٹ اٯټیتډب (‪٣‬ڀـتبً اٯټیتډبڍ‬ ‫ٿقډجی) ؽیټی ثیِتل ام ڃٸلاڃی اڃڊب ڃٌجت ثڈ عٰچ٭ مڃبځ څ ا‪٫‬لاؿ ؿیٸل پـیـ اٿـ‪ .‬ؿک ٷقُتڈ مٿبڃی‬ ‫ٳڈ ڃ‪٠‬بٽ ‪٫‬ئچؿاٻی څ ًلٳچه اماؿڍ مڃبځ ډڀضڄبځ پبثلرب ثچؿ‪ ،‬ٿ‪٤‬بډـات څ ٿچا‪ٰ٫‬تڄبٿڈډبڍ ٿ‪٤‬ـڅؿڍ‬ ‫ً‪٤‬ی ؿک ؿاؿځ اٿتیبماتی ثیَ ام پیَ ثڈ اٯټیتډب ؿاُتڄـ‪.‬ایڂ اٿتیبمډب ٓل‪٫‬ب ثڈ ؿالیٺ ًیبًی ‪-‬‬ ‫ٿقډجی ثڈ ٷلڅڇډبڍ اٯټیت ٿقډجی ؿاؿڇ ٿیُـ‪ ،‬صلا ٳڈ ؿک ٓچکت ًل ثبم مؿځ ٳِچک ٿینثبځ ام‬ ‫ارلاڍ ٿ‪٬‬بؿ ٿچکؿ تچا‪٫‬ٮ‪ ،‬ٳِچک ؿیٸل ڃین ام عڀبیت تبث‪٤‬یڂ ٳِچک اڅٹ ؿًت ثلٿیؿاُت؛ ٻقا‪،‬‬ ‫عڀبیت ام اٯټیتډب ثل پبیڈ تلى ام ا‪٣‬ڀبٹ تال‪٫‬ی رچیبڃڈ ٓچکت ٿیٷل‪٫‬ت‪ٛ .‬ج‪٤‬ب‪ ،‬ثڄب ثل اعتیبربت‬ ‫ډل ؿڅکڇاڍ ؿک تبکیؼ‪٣ ،‬ڄبٓل ُٴٺ ؿډڄـڇ تج‪٤‬یٖ ڃین ؿک ٯبٻت ت‪٤‬بکی‪ ٪‬ٷچڃبٷچڃی ٿ‪ٜ‬لط ُـ‪.‬‬ ‫ثڈ ٿلڅک مٿبځ‪ ،‬ؿایلڇ ُڀچٹ ٿ‪٬‬ڊچٽ اٯټیت ثٌیبک ٷٌتلؿڇتل ُـ څ ام عبٻت ٓل‪٫‬ب ٿقډجی ثڈ ٯچٿیت‬ ‫څ ڃواؿ ڃین ت‪٤‬ڀیپ یب‪٫‬ت‪ .‬ؿک ؿڅکاځ ٿب‪ٟ ،‬ڊچک ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ‪ ،‬ڃِٰی اًبًی ؿک ت‪٨‬ییل ڃٸلٍ رڊبځ ڃٌجت‬ ‫ثڈ څٗ‪٤‬یت اٯټیتډب څ عٰچ٭ایِبځ څ ٿ‪٬‬ڊچٽ تج‪٤‬یٖ ؿاُت‪ .‬ؿیچاځ ؿائڀیثیڂاٻڀټټی ؿاؿٷٌتلڍ‪ ،41‬ثب‬ ‫‪ٛ‬لط ثلؽی ٿٌبئٺ عٰچٯی ڃٌجت ثڈایڂ ٿٌاٻڈ‪٫ ،‬ڊپ عٰچٯی رڊبځ کا اکتٰب ؿاؿ‪( .‬پیِجلؿ څ تِچیٮ‬ ‫اعتلاٽ رڊبڃی ثڈ عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی ثلاڍ ډڀٸبځ‪ ،‬ثـڅځ تڀبین ام عیج ڃواؿ‪ ،‬رڄٌیت‪،‬‬ ‫مثبځ یب ٿقډت‪ )34ّ ،‬ثڈ تـکیذ‪ ،‬عڀبیت ام اٯټیتډب ام ٯبٻت ا‪٣‬ڀبٹ تال‪٫‬ی رچیبڃڈ ؽبکد ُـ څ تب‬ ‫عـڍ تغت ًی‪ٜ‬لڇ ٯچاڃیڂ ‪٣‬ڀچٿیعٰچ٭ ثِل ٯلاک ٷل‪٫‬ت‪ ،‬ثڈ ‪ٛ‬چکڍ ٳڈ پی امایڂ ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ‬ ‫ڃ‪٠‬لډبیی کا ؿکایڂ مٿیڄڈ ٓبؿک ٳلؿ‪ ،‬ٿڄِچک ٿټٺ ٿتغـ ام اؽتٔبّ ٿبؿڇاڍ رـاٷبڃڈ ثڈ اځ پلډین څ‬ ‫ثڈ ٷڄزبڃـځ اځ ؿک ٳڄبک ًبیل ٯچاڃیڂ عٰچ٭ ثِلڍ ثٌڄـڇ ٳلؿ‪( .‬پیِجلؿ څ تِچیٮ اعتلاٽ رڊبڃی ثڈ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی ثلاڍ ډڀٸبځ‪ ،‬ثـڅځ تڀبین ام عیج ڃواؿ‪ ،‬رڄٌیت‪ ،‬مثبځ یب ٿقډت‪،‬‬ ‫ّ‪ .)35‬ؿڅٻتډب ثلاڍ ڃِبځ ؿاؿځ پبیجڄـڍ ؽچؿ ثڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‪٧ ،‬بٻجب ثب ا‪ٜ٣‬بڍ عـاٯٺ عٰچ٭‬ ‫ثڈ اٯټیتډب‪ ،‬تج‪٤‬یٖ کا ام کاڇډبڍ پڄڊبځتل څ ثب څٗ‪ ٢‬ٯچاڃیڄی ٳڈ ‪٣‬ڀال ٿچرت ٿغـڅؿیت اٯټیتډب څ‬ ‫)‪Permanent Court of International Justice (PCIJ‬‬ ‫‪48‬‬ صفحه 199 ‫‪ٔ٫ 214‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ا‪٣‬ڀبٹ تج‪٤‬یٖ ‪٧‬یلٿٌتٰیپ ٿیُـ اؿاٿڈ ؿاؿڃـ‪ .‬پی ام تٔچیت ٿڄِچک‪ ،‬تٔچیت ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی‬ ‫عٰچ٭ ثِل‪ 42‬ٷبٿیاًبًی ؿک پیِجلؿ عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی ٿغٌچه ٿیُـ‪.‬‬ ‫ٷبٽ ث‪٤‬ـڍ‪ ،‬تٔچیت ؿڅ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی‪ 43‬څ عٰچ٭ اٯتٔبؿڍ‪ ،‬ارتڀب‪٣‬ی څ‬ ‫‪٫‬لډڄٸی‪ 44‬ثچؿ ٳڈ ثڈ ُیچڇاڍ ‪٣‬ڀټیتل ثڈ عٰچ٭ اٯټیتډب ڃین ٿیپلؿاؽت څ ٿچاکؿڍ کا ٓلیغب یب‬ ‫تټچیغب ثڈ عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتډب اؽتٔبّ ٿیؿاؿ‪ .‬ثب ُلڅ‪ ١‬رڄٶ ًلؿ څ ؿک ‪ٛ‬چٹ اځ‪ ،‬ثڈ ک‪٧‬پ‬ ‫څرچؿ عڀبیتډبڍ رٌتڈ ٷلیؾتڈ څایزبؿ ثلؽی ڃڊبؿډبیی ٳڈ ثڈ ‪ٛ‬چک ‪٫‬ل‪٣‬ی څ ؿک ٳڄبک ًبیل‬ ‫‪٤٫‬بٻیتډبڍ ؽچؿ ثڈ عڀبیت ام اٯټیتډب ٿیپلؿاؽتڄـ‪ ،‬پیِل‪٫‬ت ؽبٓی ؿکایڂ مٿیڄڈ عبٓٺ ڃِـ څ‬ ‫ؿک ؿکٷیلڍډبڍایـئچٻچهیٲ ثیڂاٻڀټټی‪ ،‬عٰچ٭ اٯټیتډب ‪٣‬ڀال ثڈ ‪٫‬لاٿچُی ًپلؿڇ ُـڇ‪ .‬پی ام رڄٶ‬ ‫ًلؿ‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ڃٌجت ثڈ اٯټیتډب ؿک ا‪٫‬لیٰب‪ ،‬یچٷٌالڅڍ څ ثٌیبکڍ ٿڄب‪ٛ‬ٮ ؿیٸل څ ڃین اکتٰب ٳټی ؿاڃَ‬ ‫ثِلڍ ًججی ُـ ثلاڍاڃـیِیـځ ؿڅثبکڇ څ اکتٰب ثیڄَ عٰچٯی رڊبځ ثڈ ٿٰچٻڈ اٯټیتډب‪.‬‬ ‫ثب ُتبه ٷل‪٫‬تڂ پیِل‪٫‬ت ‪٣‬ټپ څ ‪٫‬ڂاڅکڍ ؿک ؿډڈ ‪ 90‬ٳڈ تاحیل میبؿڍ ثل ‪٫‬لډڄٶډبڍ ٿڄ‪ٰٜ‬ڈاڍ څ‬ ‫ؿیـٷبڇډبڍ رڊبڃی ٷقاُت څ ڃین پـیـ اٿـځ کًبڃڈډبڍ رـیـڍ صچځایڄتلڃت څ ُجٴڈډبڍ‬ ‫ٿبډچاکڇاڍ‪ ،‬ا‪٫‬لاؿ ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیت تچاڃٌتڄـ تلیجچڃی ثلاڍ ا‪٣‬الٽ ډچیت ؽچؿ ثڈ ؿیٸلاځ څ اکتجب‪ ٙ‬ثب‬ ‫ډپٷلڅډبځ ؽچؿ ؿک ًلاًل رڊبځ ثڈ ؿًت اڅکڃـ‪.‬ایڂ ت‪٨‬ییلات ُٸل‪ ،٩‬ډڀضڄبځ ٳڈ ؿک اٯتٔبؿ څ‬ ‫ًبیل ‪٣‬ټچٽ کػ ؿاؿ‪ ،‬ؿک ‪٣‬ټپ عٰچ٭ ڃین ثبٻ‪ٜ‬ج‪ ٢‬ؿیـٷبڇډبڍ رـیـڍ کا ثڈ څرچؿ اڅکؿ‪ ،‬ٿبڃڄـ څٗ‪٢‬‬ ‫ٯچاڃیڂ تبمڇ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب کًبڃڈډب ٳڈ ٓلیغبً ٿچاؿڍ کا ثڈ ا‪ٜ٣‬بڍ اٿتیبمات ؽبّ ثڈ اٯټیتډب‬ ‫اؽتٔبّ ٿیؿډـ‪ .‬ام اځرب ٳڈ ڃ‪٠‬بٽ ًیبًی ثل پبیڈ اٳخلیت‪ ،‬ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯی کا عبٳڀیت ٿیثؾِـ‪،‬‬ ‫ًچاٹ ام ربیٸبڇ اٯټیت‪ ،‬یٴی ام ؿ‪٧‬ـ‪٧‬ڈډبڍ ٿڊپ ؿک ٷ‪٬‬تڀبځ ‪٣‬ـاٻت عٰچٯی اًت ٳڈ ؿک ‪٫‬لډڄٶډبڍ‬ ‫ٿؾتټ‪ ،٪‬پبًؼډبڍ ٿت‪٬‬بڅتی ٿیتچاڃـ ؿاُتڈ ثبُـ‪ .‬ثب تچرڈ ثڈایڄٴڈ ؿیڂ ٿجیڂ اًالٽ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؽـاڅڃـ‬ ‫ٿت‪٤‬بٹ ثڈ ٿڄنٻڈ ؿیڂ ؽبتپ څ پیبٿجل اٳلٽ ڃین ثڈ ‪٣‬ڄچاځ پیبٿجل کعڀت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ُـڇ‪ ،‬ڃغچڇ ت‪٤‬بٿٺ ؿیڂ‬ ‫اًالٽ ثب اٯټیتډبڍ ؿیڄی ثیِتل ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت څ عٰچٯی کا ثلاڍ ډڀڈڍ اڃٌبځډب‬ ‫ٿ‪ٜ‬لط ڃڀچؿڇ اًت ٳڈ ډیش ٳی ثـڅځ ؿٻیٺ ُل‪٣‬ی څ ثڈ ؿالیٺ ‪٧‬یلڅاٯ‪٤‬ی عٮ ڃـاکؿ ٿبڃ‪ ٢‬اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫اڃٌبځډب امایڂ عٰچ٭ ُچؿ‪ .‬عٰچ٭ اٯټیتډب ؿک پلتچ ٯلاکؿاؿ فٿڈ‪ ،‬اډٺ ٳتبه څ اٯټیتډبڍ ؿیڄی‬ ‫ؿاکاڍ عٰچٯی ٿیُچڃـ ٳڈ ک‪٣‬بیت اځډب ثل عٴچٿت څ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیالمٽ ٿیثبُـ‪ ،‬ٳڈایڂ عٰچ٭‬ ‫ؿک ٿتڂ ٯلاکؿاؿ فٿڈ فٳل ٿیُچڃـ څ ثلاًبى اځ ٯلاکؿاؿ‪ ،‬ؿڅٻت اًالٿیٿت‪٤‬ڊـ اًت ام اڃبځ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ‬ ‫ُڊلڅڃـ عڀبیت ٳڄـ څ ډیش ٿٌټڀبڃی عٮ ت‪٤‬لٕ ثڈ اڃبځ کا ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪Universal Declaration of Human Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Civil and Political Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪44‬‬ صفحه 200 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪215‬‬ ‫ٻقا ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ؿک آٺ ثڈ کًڀیت ُڄبؽتڂ اٯټیتډب ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیڅ ‪٣‬ـٽ ‪ٛ‬لؿ اڃبځ ام ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫اًالٿیڅ ‪ٛ‬لاعی صبکصچثی ثلاڍ ک‪٫‬تبک ثب اٯټیتډب څ ډڀضڄیڂ ثلؽی ام عٰچ٭ ٿخٺ ٿبٻٴیت ثل ٿبٹ‪،‬‬ ‫‪٫‬لٯی ٿیبځ اٯټیتډب څ ٿٌټڀبڃبځ ڃیٌت څ ڃین ؿک صبکصچه ٯلاکؿاؿ فٿڈ‪ ،‬اٿڄیت ربڃی څ ٿبٻی اڃبځ‬ ‫تچً‪ ٚ‬ٳِچک اًالٿیتاٿیڂ ٿیُچؿ څ ډڀیڄ‪ٜ‬چک ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‪ ،‬ٿچاکؿڍ ٿبڃڄـ اًتٰالٹ ٯ٘بیی یب‬ ‫ٯب‪٣‬ـڇ اٻتناٽ ٿیتچاڃـ ثلاڍ اٯټیتډب ٯبثٺ تچرڈ ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ -2‬هفَْم اللیت‬ ‫اٿلڅمڇ ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ؿک ٷٌتلؿڇاڍ ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿ ٳڈ ثڈ کاًتی اکتجب‪ ٙ‬ڃنؿیٴی ثب څیوٷیڊبڍ ٳټی‬ ‫مٿبځ ٿب ؿاکؿ ؿک ډڀڈ رب ث‪٤‬ڄچاځ څاٳڄِی ‪٣‬ټیڈ ٷلایَ ثڈ رڊبڃی ٳلؿځ‪ ،‬ٿلؿٽ ؿک ٓـؿ ع‪ ٞ٬‬ډچیت‬ ‫ؽچؿ ؿک ٿٰبثٺایڂ ٷچڃڈ یٲ ُٴٺ ًبمڍ ډٌتڄـ‪ .‬امایڂ کڅ ا‪٫‬لاؿ څ ارتڀب‪٣‬بت ثڈ یٲ ٿیناځ اُتیب٭‬ ‫ؽچؿ کا ثڈ ع‪ ٞ٬‬ٿچرچؿیت ؽچیَ‪ ،‬اًت‪٬‬بؿڇ ام تچاڃبییډبڍ ؽالٯبڃڈُبځ څ ؿاُتڂ ڃِٰی ‪٤٫‬بٹ ؿک‬ ‫مڃـٷی ٿټی څ ثیڂاٻڀټټی اثلام ٿیٳڄڄـ‪.‬‬ ‫تڄچ‪٣‬بت ‪٫‬لډڄٸی‪ ،‬مثبڃی څ ٿقډجی رچاٿ‪ ٢‬اٿلڅمڍ ثڈ ربیی کًیـڇ اًت ٳڈ ٿ‪٬‬ڊچٽ اٯټیت ډڀضڄبځ‬ ‫‪ٟ‬بډل اًت‪ .‬آ‪ٜ‬الط اٯټیت ثڈ ربٿ‪٤‬ڈاڍ اُبکڇ ؿاکؿ ٳڈ ؽچؿ کا ثل ٿغچک ډچیتی ٿت‪٬‬بڅت ام ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ث‪٤‬ڄچاځ یٲ ٳٺ ًبمٿبځ ٿیڃڊـ څایڂ ت‪٬‬بڅت کا ‪٣‬ټڄی ثیبځ ٿیٳڄـ څ ؽچاًتبک ثڈ کًڀیت ُڄبؽتڈ‬ ‫ُـځ اځ ٿیُچؿ‪( .‬ٿڊبرلاځ‪ )33ّ ،1372 ،‬کایذتلیڂ ت‪٤‬لی‪ ٪‬امایڂ پـیـڇ کا ُبیـ ربٿ‪٤‬ڈ ُڄبًی‬ ‫ٿ‪٤‬لڅ‪ - ٩‬ٻچئیی څکث‪ 45‬ؿک ًبٹ ‪٣ - 1945‬لٗڈ ٳلؿڇ ثبُـ‪ .‬ثڄ‪٠‬ل څڍ اٯټیت ‪٣‬جبکتٌت ام ٷلڅډی‬ ‫ام اُؾبّ ٳڈ ثڈ ًجت ثلؽی ام ؽٔچٓیبت رٌڀبڃی یب ‪٫‬لډڄٸی ؽچؿ‪ ،‬ثب ثلؽچکؿڍ ٿت‪٬‬بڅت څ‬ ‫ٿتڀبین ثب ؿیٸل ا‪٘٣‬بڍ ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٳڈ ؿک اځ مڃـٷی ٿیٳڄـ کڅ ثڈ کڅ ٿیُچؿ څ ؿک ڃتیزڈ ؽچؿ کا ؿک‬ ‫ٿ‪٤‬لٕ ڃچ‪٣‬ی تج‪٤‬یٖ رڀ‪٤‬ی ٿیثیڄـ‪( .‬ؿکٿڄیتٺ‪)10ّ ،1372 ،‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ؿک ڃ‪٠‬ل څیلت څرچؿ اٯټیت ث‪ٜ‬چک ؽچؿ ثؾچؿ ٿٌتټنٽ څرچؿ یٲ اٳخلیت اًت ٳڈ ام‬ ‫ربیٸبډی ثلتل ثلؽچکؿاک اًت څ ربیٸبڇ ‪٫‬لڅتل اٯټیتډب‪ ،‬اڃبځ کا ام ُلٳت ٳبٿٺ ؿک مڃـٷی‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی ثبم ٿیؿاکؿ‪ ،‬پی ث‪ٜ‬چک ؽالٓڈ ا‪٘٣‬بڍ یٲ اٯټیت ثلاًبى څیوٷیڊبڍ ٿغٌچًی ٿِؾْ‬ ‫ٿیُچڃـ ٳڈ اڃبځ کا ام ؿیٸل ا‪٘٣‬بڍ ډڀبځ ربٿ‪٤‬ڈ رـا ٿیٳڄـ‪ .‬ث‪٘٤‬ی ؿیٸل ډڀضچځ ٿلڅیڂ ډلیی‪،‬‬ ‫اٯټیت ثچؿځ کا ثیِتل ڃبُی ام ڃچ‪٣‬ی تٰـیل ٯ‪ٜ‬لڍ ٿیؿاڃڄـ تب پیبٿـ تزلثڈ مڃـٷی‪ ،‬اٻجتڈایڂ ت‪٤‬لی‪٪‬‬ ‫ٳبکثلؿ ‪٣‬بٽ ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪Wirth , Louis‬‬ ‫‪45‬‬ صفحه 201 ‫‪ٔ٫ 216‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫اٿلڅمڇ پوڅډِٸلاځ ثلاڃڄـ تب ثیِتل ثڈ ًټ‪ٜ‬ڈ ًیبًی اٳخلیت اډڀیت ثـډڄـ‪ .‬ٷلڅڇ ثلتل ثب ؿک اؽتیبک‬ ‫ؿاُتڂ ٿڄبث‪ ٢‬مڃـٷی اٿٴبځ تٌټ‪ ٚ‬ثل ُلای‪ ٚ‬مڃـٷی ؿیٸلاځ کا‪ ،‬ام کډٸقک ٿلاٯجتډبڍ ثڊـاُتی‪ ،‬ٳبک‬ ‫څ ُ‪٨‬ٺ‪ ،‬ٿچاؿ ‪٧‬قایی‪ ،‬اٿچمٍ څ پلڅکٍ څ ؿکاٿـډب پیـا ٿیٳڄـ‪ .‬اٳخلیت ام کډٸقک تٌټ‪ً ٚ‬یبًی‬ ‫اًت ٳڈ ٿیتچاڃـ ثڈ اٯټیت تج‪٤‬یٖ کڅا ؿاکؿ څ ؿک ثلاثل اڅ ک‪٫‬تبکڍ تغٰیلاٿین یب ؽٔڀبڃڈ ؿاُتڈ‬ ‫ثبُـ‪ ،‬ک‪٫‬تبکڍ ٳڈ ٿڀٴڂ اًت ام تڀٌؾل ا‪٧‬بم ٷلؿؿ څ تب اڃڊـاٽ پیَ کڅؿ‪( .‬ؿکٿڄیتٺ‪)11ّ ،1372 ،‬‬ ‫‪ -3‬اللیتّب در حمَق ثطز هؼبغز‬ ‫‪ٍ 1-3‬ضؼیت اللیتّب در جبهؼِ جْبًی لجل اس تاسیس جبهؼِ هلل‬ ‫اعتیبد ثڈ تجبؿٹ ٿغٔچٹ ‪٫‬ٴلڍ څ ٿبؿڍ ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬اڃٌبڃی ‪ -‬ام ڃ‪٠‬ل ؽچځ‪ ،‬مثبځ څ‬ ‫ٿقډت‪ -‬څ کڅط اٿینٍ څ اُڄبئی ثیڂ ٿټتڊب څ عی اماؿٿڄِی څ اؽتجبک ؿک اڃتؾبه ٿٌٴڂ څ‬ ‫اٯبٿتٸبڇ ام ؿیلتلیڂ امٿڄڈ عیبت ارتڀب‪٣‬ی ثِل عبٻت اؽتال‪ ٙ‬ارتڄبه ڃبپقیل ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪٪‬‬ ‫ڃواؿڍ څ ٿقډجی کا ؿک ا‪٧‬ټت ًلمٿیڄڊبڍ ٿٌٴچڃی څ ٳِچکډبڍ تِٴیٺ ُـڇایزبه ڃڀچؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ثلاحل ډڀیڂ اؽتال‪ ٙ‬ٯڊلڍ ٿټتډب‪ ،‬ٳڀتل ٳِچکڍ ٿیتچاځ یب‪٫‬ت ٳڈ ډڀڈ اتجب‪ ١‬اځ ؿاکاڍ ڃواؿ څ ٿقډت‬ ‫څاعـ ثچؿڇ څ ا‪٫‬لاؿ اځ ډڀٸی ام ٿِؾٔبت ٿټی ٿچکؿ ڃ‪٠‬ل ُؾْ څ یب اُؾبّ څ یب اٳخلیت عبٳپ‬ ‫ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)5 ّ،1393 ،‬‬ ‫اٯټیتڊب ؿک ٳِچکډبئیٴڈ تغت عٴچٿت ڃواؿڍ څ یب ٿقډجی اؿاکڇ ٿیُـڃـ رن ؿک ٿچاکؿ ڃبؿک ٿ‪٤‬ڀچالً‬ ‫څٗ‪ ٢‬ڃبٷچاکڍ ؿاُتڄـ څ ڃڈ تڄڊب ام ٿڄبث‪ ٢‬څ عٰچ٭ ڃواؿ څ ٿقډت کًڀیٳِچک ٿغلڅٽ ثچؿڃـ‪ ،‬آچال‬ ‫ڃٌجت ثڈ اڃبځ صڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬عٴچٿتڊب څ صڈ ام ڃبعیڈ ا‪٫‬لاؿ ٿټت ک‪٫‬تبک ڃبپٌڄـ ٿ‪٤‬ڀچٹ ٿیٷلؿیـ څ ثل‬ ‫احل ډڀیڂ ک‪٫‬تبکډب ؿک ثٌیبکڍ ام ٿچاکؿ عچاؿحی کػ ٿیؿاؿ ٳڈ ثڈ ُٴڄزڈ ډب څ ٳِتبکډبڍ ؿًتڈ‬ ‫رڀ‪٤‬ی ٿیبڃزبٿیـ څ ٓغڄڈ ډبڍ کٯت اڃٸینڍ ثجبک ٿیاڅکؿ‪( .‬ډڀبځ‪)7ّ ،‬‬ ‫عٴچٿتڊبڍ یڊچؿڍ ٳڈ ٯجٺ ام ث‪٤‬خت ٿٌیظ ام ٿٰتـکتلیڂ څ پلًبثٰڈتلیڂ عٴچٿتڊبڍ اځ ‪ٔ٣‬ل‬ ‫ثچؿڃـ ڃ‪٠‬ل ثڈ پیچڃـ ؽبٓی ٳڈ ڃواؿ څ ٿقډت ؿک ائیڂ یڊچؿ پیـا ٳلؿڇ څایڂ ائیڂ کا ؿک ‪٣‬یڂ ٿقډجی‬ ‫ثچؿځ ثٔچکت عبؿ ڃواؿڍ ؿکاڅکؿڇ اًت ٿ‪٤‬ڀچالً ام یٲ ًیٌتپ ؽِڂ ڃواؿڍ څ ٿقډجی پیلڅڍ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ څ یب ٷلڅډڊبڍ ‪٧‬یلیڊچؿڍ ثڀڄنٻڈ عیچاڃبت ٳڈ ثبیـ ؿک اؽتیبک ٯچٽ ثلٷنیـڇ یڊچؿ ثبُڄـ‬ ‫ک‪٫‬تبک ٿیڃڀچؿڃـ‪ .‬ؿڅٻت یڊچؿڍ ٳڈ ثلاًبى ثلٷنیـٷی ٿټت یڊچؿ پی کینڍ ٿیُـ څ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ‬ ‫ڃڀیتچاڃٌت تئچکڍ ؿڅٻت ٿتِٴٺ ام ٷلڅڇډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ڃواؿڍ څ ٿقډجی کا ثپقیلؿ څ یب تِٴیٺ یٲ‬ صفحه 202 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪217‬‬ ‫عٴچٿت رڊبڃی کا ډـ‪ ٩‬ؽچؿ ٯلاک ؿډـ ڃبٷنیل ًیبًت اځ ؿک ٿچکؿ تچؿڇډبڍ څًی‪٧ ٢‬یلیڊچؿڍ رن‬ ‫یٴی ام ؿڅ ‪ٛ‬لط میل ڃڀیتچاڃٌت ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ - 1‬ڃبثچؿڍ ا‪٫‬لاؿ ‪٧‬یلیڊچؿڍ څ پبٱ ڃڀچؿځ ًلمٿیڂ ؽچؿ ام ڃواؿ تب پبٱ (‪٧‬یل یڊچؿڍ)‬ ‫‪ -2‬ثڈ ثلؿٷی ٳِیـځ اڃبځ څ ثڊلڇ ثلؿاکڍ ډلصڈ ثیِتل ام ڃیلڅڍایڂ ٷلڅډڊب ثلاڍ ٿٔبٻظ ٿټت‬ ‫ثلٷنیـڇ یڊچؿ‪.‬‬ ‫ام ڃؾٌتیڂ ًبٻڊبڍ ٯلځ صڊبکٽ ٿٌیغی ٳڈ ثتـکیذ ائیڂ ٿٌیغیت ث‪٤‬ڄچاځ ؿیڂ کًڀیاٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ‬ ‫کڅٽ پقیل‪٫‬تڈ څ عٴچٿتڊب څ اٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ ٿٌیغی مٿبٽ اٿچک کا ثـًت ٷل‪٫‬تڄـ‪ ،‬ؿڅکاځ اماؿڍ‬ ‫ٿٌیغیبځ څ اًبکت یڊچؿیبځ یٴزب ا‪٧‬بم ٷلؿیـ‪.‬‬ ‫یڊچؿیبځ صڄـیڂ ثبک ؿک عٴچٿتڊبڍ ٿٌیغی اٿپلا‪ٛ‬چک کڅٽ ٯتٺ ‪٣‬بٽ ُـڃـ څ ؿًتڈ ؿًتڈ ام‬ ‫ًلمٿیڄڊبڍ تغت عٴچٿت کڅٽ اؽلاد ٷلؿیـڃـ څ ؿک یٲ ٿچکؿ ٳچکڅٍ پبؿُبڇایلاځ ثڈ ؿډڊب ډناک‬ ‫یڊچؿڍ اڅاکڇ څ تج‪٤‬یـ ُـڇ پڄبڇ ؿاؿ څ ؿک ٯلځ ُبڃنؿډپ ٿیالؿڍ ڃین عٴچٿت ٿٌټڀبځ ‪٣‬خڀبڃی ډناکاځ‬ ‫یڊچؿڍ کا ٳڈ ام اًپبڃیب څ پلتٰبٹ ثب څٗ‪ ٢‬کٯتجبکڍ کاڃـڇ ُـڇ ثچؿڃـ پقیل‪٫‬ت څ ثڈ اڃبځ ؿک ًلمٿیڄڊبڍ‬ ‫اًالٿیٿاڅڍ ؿاؿ‪(.‬ډڀبځ‪ )9ّ ،‬ؿک ًبٹ ‪ 1648‬ٯبڃچڃی ام پبکٻڀبځ اڃٸټٌتبځ ٷقُت ٳڈ ثل ‪ٛ‬جٮ اځ‬ ‫ډلٳٌی ٳڈ ‪ٰ٣‬یـڇاڍ ٿؾبٻ‪ ٪‬ثب آٺ تخټیج اثلام ڃڀبیـ ٿغٴچٽ ثڈ ا‪٣‬ـاٽ ٿیٷلؿیـ څ ڃین ؿک ًبٹ‬ ‫‪ 1688‬پبکٻڀبځ اڃٸټٌتبځ ٿقډت کًڀیٳِچک کا پلڅتٌتبځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ڃڀچؿ څ ٿٰلک ؿاُت ٳڈ ډیش‬ ‫ٿٌیغی ٳبتچٻیٲ عٮ ڃـاکؿ ؿک ٯټڀلڅ عٴچٿت اڃٸټٌتبځ ثڈ ٿلاًپ ٿقډجی ؽچؿ ‪٣‬ڀٺ ڃڀبیـ‪.‬‬ ‫ؿک ‪٫‬لاڃٌڈ تب اڅاؽل ٯلځ ډ‪٬‬ـډپ ٿٌیغی ‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات ؽبٓی ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬عٴچٿتڊبڍ ٳبتچٻیٲ‬ ‫څٗ‪ُ ٢‬ـڇ ثچؿ پلڅتٌتبڃڊب ؿصبک ت٘ییٰبت ؿُچاکڍ ثچؿڃـ‪ .‬اڃڊب عتى اماؿڍ ثلاڍ ؿ‪٫‬ڂ ٿلؿٷبځ ؽچؿ‬ ‫ڃـاُتڄـ څ تڄڊب ؿک ٿچاٯ‪ ٢‬ٿؾٔچّ صڄیڂ اربمڇاڍ ثڈ اڃڊب ؿاؿڇ ٿیُـ څ ډڄٸبٽ تِیی‪ ٢‬رڄبمڇ تڄڊب ‪30‬‬ ‫ڃ‪٬‬ل اربمڇایڂ ٳبک کا ؿاُتڄـ څ ؿک ٿچاٯ‪٣ ٢‬لڅًی څ ‪ٌ٧‬ٺ ت‪٤‬ڀیـ ڃڀیثبیٌت ا‪٫‬لاؿ (پلڅتٌتبځ) ام ‪12‬‬ ‫ڃ‪٬‬ل تزبڅم ٳڄـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪ )10 ،1393 ،‬ؿک څاٯ‪ ،٢‬ٿٌاٻڈ اٯټیتډب‪ ،‬ام ٻغب‪ ٝ‬تبکیؾی ثڈ ؿڅکاځ‬ ‫ثبًتبځ څ تاًیی اٿپلا‪ٛ‬چکڍ ډبڍ ثنکٵ ثبم ٿیٷلؿؿ څ ثڈ تـکیذ‪ ،‬رڄجڈ ډبڍ ٿؾتټ‪٬‬ی‪ ،‬ا‪٣‬پ ام ٿټی‪،‬‬ ‫ڃواؿڍ څ ؽٔچٓب ؿیڄی ام اثتـاڍ ٯلڅځ څً‪ٜ‬ی ثؾچؿ ٷل‪٫‬تڈ اًت څٻیٴڂ ‪٣‬ټیل‪٧‬پایڂ ًبثٰڈ ؿیلیڄڈ‪،‬‬ ‫ام اڅایٺ ٯلځ عبٗل ثچؿ ٳڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ تچرڈ ؽچؿ کا ثڈایڂ ٿٌاٻڈ ٿ‪ٜ٤‬چ‪ً ٩‬بؽت‪.‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ؿٻیٺایڂ اٿل ثلؿاُتی ثچؿ ٳڈ تب اځ مٿبځ ام ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ٿیُـ‪ ،‬ثلعٌت ‪ٰ٣‬یـڇاڍ‬ ‫کایذ‪ ،‬ام اڃزب ٳڈایڂ ٿٌاٻڈ ‪٣‬ڀـتبً ثڈ کڅاث‪ ٚ‬ٿیبځ ؿڅٻت څ اٯټیتڊبیی ٳڈ ؿک ٯټڀلڅ ًلمٿیڄی اځ ډٌتڄـ‬ صفحه 203 ‫‪ٔ٫ 218‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ٿلثچ‪ ٙ‬ٿیُچؿ‪ ،‬ام رڀټڈ اٿچک ؿاؽټی ؿڅٻتڊب ٿغٌچه ٿیُـڇ څ ٿٰلکات ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ ٓل‪٫‬بً ؿک‬ ‫عچمڇ ٓالعیت ؿڅٻتڊب ٯټڀـاؿ ٿیٷلؿیـڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ٍ 2-3‬ضؼیت اللیتّب در جبهؼِ جْبًی پس اس جبهؼِ هلل‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی اڅٹ څ ؿٷلٷچڃی صڊلڇ ًیبًی اکڅپب ثلاحل ‪٫‬لڅپبُی اٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ کڅًیڈ‪،‬‬ ‫اتلیَ‪ ،‬ٿزبکًتبځ څ ‪٣‬خڀبڃی‪ ،‬ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب اث‪٤‬بؿ رـیـ څ ؿک ‪٣‬یڂ عبٹ څًی‪٤‬تلڍ ثؾچؿ ٷل‪٫‬ت‪ ،‬صچځ‬ ‫ؽچاًتڈ ډبڍ اٯټیتڊب‪ ،‬ؽٔچٓبً اٯټیتڊبئی ٳڈ ‪٫‬لاًچڍ ٿلمډبڍ ًیبًی پلاٳڄـڇ ثچؿڃـ‪ٓ ،‬ټظ څ حجبت‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی کا ؿک ٿ‪٤‬لٕ تڊـیـ ٯلاک ٿیؿاؿ‪ ،‬اډڀیت ثیڂاٻڀټټی اځ ڃڀبیبځ ٷلؿیـ‪ .‬ام اځ پی‬ ‫عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ؿیٸل ڃڀیتچاڃٌت ڃٌجت ثڈایڂ ٿٌاٻڈ ثی ت‪٬‬بڅت ثبٯی ثڀبڃـ‪.‬‬ ‫دٍرُ جبهؼِ هلل‬ ‫ثب تِٴیٺ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ‪ ،‬ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ؿک ً‪ٜ‬ظ ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی ٿ‪ٜ‬لط ٷِت‪ ،‬عتی ؿک اثتـا‬ ‫ٓغجت امایڂ ثڈ ٿیبځ اٿـ ٳڈ ٿیخب٭ایڂ ًبمٿبځ ثیڂاٻڀټټی ثؾِی کا ثڈ تاٿیڂ عٰچ٭ اٯټیتڊب‬ ‫اؽتٔبّ ؿډـ‪ .‬اٿبایڂ ‪ٛ‬لط ثل احل تلؿیـ څ ٿؾبٻ‪٬‬ت ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتڊب‪ ،‬کؿ ٷلؿیـ‪( .‬فڅاٻ‪٤‬یڂ‪،1387 ،‬‬ ‫‪ )440‬ثبایڂ څٓ‪( ٪‬پی ام تِٴیٺ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ) ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ثڈ ‪٫‬لاٿچُی ًپلؿڇ ڃِـ څ ٳڀبٳبځ یٲ‬ ‫ڃ‪٠‬بٽ عڀبیتی ڃٌجیایزبؿ ٷِت ٳڈ ام ٿڄبث‪ ٢‬عٰچٯی ٿت‪٬‬بڅتی ًلصِڀڈ ٿیٷل‪٫‬ت‪:‬‬ ‫الف ‪ -‬ضزط حوبیت اس اللیتْب‬ ‫‪46‬‬ ‫ٯیـڍ ؿک ٿ‪٤‬بډـات ثیڂ ٳِچکډبًت ٳڈ عڀبیت ام اٯټیتڊبڍ ٿټی کا ٿٰلک ٿیؿاکؿ‪ .‬ٿ‪٤‬بډـاتی ٳڈ‬ ‫ث‪٤‬ـ ام رڄٶ اڅٹ رڊبڃی ثیڂ ٿت‪ٰ٬‬یڂ څ ٯچاڍ ٿتغـ څ ثلؽی ٳِچکډبڍ اکڅپبڍ ُلٯی څ ٳِچکډبڍ‬ ‫ٿڄ‪ٰٜ‬ڈ ثبٻٴبځ ی‪٤‬ڄی ٿزبکًتبځ‪ ،‬ثټ‪٨‬بکًتبځ څ تلٳیڈ ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٷلؿیـ‪ ،‬عڀبیت ام اٯټیتڊبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ٿقډجی‬ ‫یب مثبڃی اځ ٳِچکډب کا ٿٰلک ٿیڃڀچؿ‪ .‬صڄیڂ اٯټیتڊبئی ثبیـ ؿک ٿٰبثٺ ٯبڃچځ یٴٌبځ ‪٫‬لٕ ٿیُـڃـ څ‬ ‫عیبت‪ ،‬مثبځ څ ا‪٣‬تٰبؿات ٿقډجی اڃبځ ٿچکؿ عڀبیت ٯلاک ٿیٷل‪٫‬ت‪ .‬ٳڄچاڃٌیچځ ‪ ،1919‬ثیڂ ثټ‪٨‬بکًتبځ‬ ‫څ یچڃبځ‪ ،‬ٿڊبرلت اماؿ اٯټیتڊبڍ ؿڅ ٳِچک اٿ٘بء ٳڄڄـڇ کا ٿزبم ُڄبؽت‪ .‬ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ ٿچ‪ُ ٪ٟ‬ـ ٳڈ‬ ‫ثلاڍ ت‪٤‬ڊـات ڃ‪٠‬بکت څ ًلپلًتی ٳڄـ څ ډلٷچڃڈ ڃٰٖایڂ ت‪٤‬ڊـات‪ ،‬ٿڄزل ثڈ اٯـاٽ ام ًچڍ ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ٿټٺ ٿیٷلؿیـ‪)vieytez, 2008( .‬‬ ‫‪Minority Clause‬‬ ‫‪46‬‬ صفحه 204 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪219‬‬ ‫څٗ‪٤‬یت ٿِبثڊی ؿک پبیبځ رڄٶ ؿڅٽ رڊبڃی ات‪٬‬ب٭ ا‪٫‬تبؿ ٳڈ ؿک ٿ‪٤‬بډـات ٿڄ‪ٰ٤‬ـڇ ثیڂ ٯچاڍ ٿت‪ٰ٬‬یڂ‬ ‫ثب ‪٫‬ڄالڃـ‪،‬ایتبٻیب‪ ،‬ثټ‪٨‬بکًتبځ‪ ،‬ٿزبکًتبځ‪ ،‬کڅٿبڃی څ ث‪٤‬ـډب اتلیَ‪ُ ،‬ل‪ ٙ‬عڀبیت ام اٯټیتڊب‪ ،‬اڅٻیڂ تالٍ‬ ‫ؿک ٯلځ عبٗل ثڈ ٿڄ‪٠‬چک عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثچؿ اٷلصڈ ثب ٿچ‪ٰ٫‬یت صڄـاڃی ٿچارڈ ڃِـڇ اًت‪،‬‬ ‫تالُڊبڍ اڃزبٽ ٷل‪٫‬تڈ ث‪٤‬ـ ام رڄٶ رڊبڃی اڅٹ ؿک ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ٯلثبڃی ا‪٫‬چٹ څ مڅاٹ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ څ‬ ‫کُـ څ ؿیٴتبتچکڍ ؿک ‪٫‬بٓټڈ مٿبڃی ٿیبځ ؿڅ رڄٶ‬ ‫ُـ‪(Robert L. Blodsoe and Boleslow. Both .‬‬ ‫)‪ , 1987, P.77‬ثبیـ ؽب‪ٛ‬لڃِبځ ٳلؿ ٳڈ ُلڅ‪ ٙ‬ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اٯټیتڊب ؿک ٿ‪٤‬بډـات ثب ُلڅ‪ ٙ‬ثڈ ڃغچڇ ک‪٫‬تبک‬ ‫ثب ثیٸبڃٸبځ یٴٌبځ ڃیٌت میلا ؿًتڈ اؽیل ؿک ‪ٛ‬جٰڈ ثڄـڍ اٯټیتڊبڍ ٿټی ٯلاک ڃڀیٷیلڃـ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬ٿ‪٤‬بډـات ٿیبځ اٯټیتڊبڍ ٿٰیپ ؿک ٿلمډبڍ تبمڇ کًپ ُـڇ‪ ،‬ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٷلؿیـ ٳڈ ثڈ ‪٣‬ڊـ ڃبٿڈ ډبڍ‬ ‫اٯټیتڊب ٿچًچٽ ُـڃـ‪.‬‬ ‫د ‪ -‬ا‪٣‬الٿیڈ ډبڍ یٴزبڃجڈ ث‪٘٤‬ی ام ؿڅٻتڊبڍ ‪٘٣‬چ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ (ؿک ٿچکؿ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتڊبڍ‬ ‫ٿټی)‬ ‫ؿ ‪ -‬ؿکد ت‪٤‬ڊـات ؿڅٻتڊب ؿک ٿچکؿ اٯټیتډب ؿک ٯچاڃیڂ اًبًی اڃڊب څ ڃ‪٠‬بکت ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ ثل‬ ‫ارلاڍایڂ ت‪٤‬ڊـات‪( .‬پبکًب‪)102 ّ ،1395 ،‬‬ ‫دٍرُ سبسهبى هلل هتحذ‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی ؿڅٽ څ تِٴیٺ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ‪ ،47‬اڃت‪٠‬بک ٿیک‪٫‬ت عڀبیت ام عٰچ٭‬ ‫اٯټیتډب ؿک ثلڃبٿڈ ٳبک ڃڊبؿ رـیـ ٯلاک ٷیلؿ‪ .‬رڄبیبتی ٳڈ ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتڊب ‪٣‬ټیڈ ٷلڅډڊبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ؿیڄی‬ ‫څ ٿټی ؿک ‪ٛ‬چٹ رڄٶ ٿلتٴت ُـڇ ثچؿڃـ صڄیڂ اٯـاٿیکا ام ًچڍ ًبمٿبځ ٿټٺ ٗلڅکڍ ٿیًبؽت‪،‬‬ ‫ٻیٴڂایڂ ڃڊبؿ ثیڂاٻڀټټی ام اثتـاء ام ؿیـ ؿیٸلڍ ثب ٯ٘یڈ ثلؽچکؿ ٳلؿ څ ثب صِپ تلؿیـ ثڈ اځ‬ ‫ڃٸلیٌت‪ .‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ک‪٫‬تبک ث‪٘٤‬ی ام اٯټیتڊب ٯجٺ ام رڄٶ څ ؿک ‪ٛ‬چٹ رڄٶ څ اًت‪٬‬بؿڇ ډبئی ٳڈ ثلؽی‬ ‫ؿڅٻتڊب ثلاڍ ڃیٺ ثڈ اډـا‪ ٩‬تزبڅمٳبکاڃڈ ؽچؿ ام اڃڊب ٳلؿڃـ (ٿخٺ هکٿڄڊبڍ ٿٰیپ ؽبکد ام ؽبٱ‬ ‫اٻڀبځ) ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی‪ ،‬ثب‪٣‬ج ًټت ا‪ٛ‬ڀیڄبځ ؿڅٻتڊبڍ ‪٫‬بتظ ام اڃبځ څ ٳبډَ اُتیب٭ ثلاڍ رٌتزچڍ کاڇ‬ ‫عټی پیلاٿچځایڂ ٿٌاٻڈ ٷلؿیـ‪( .‬فڅاٻ‪٤‬یڂ‪ )441 ّ،1387 ،‬ث‪٤‬ـ ام تاًیی ًبمٿبځ ٿټٺ‪ ،‬ؿک اثتـا‬ ‫ڃ‪٠‬بٽ ثیڂاٻڀټټی عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتڊب ثلاحل ٿٰلکاتی ٳڈ ثڀڄ‪٠‬چک عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثڈ ‪ٛ‬چک‬ ‫ٳټی څ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ ٿیبځ اڃڊب څٗ‪ ٢‬ٷلؿیـ‪ ،‬پبیڈ کینڍ ٿیُـ‪( .‬ډڀبځ‪ )443ّ ،‬ؿک رڊت ارلاڍ‬ ‫ٿڄِچک ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ ٳڈ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل څ اماؿیڊبڍ اًبًی کا ثلاڍ ډڀڈ‪ ،‬ثـڅځ تج‪٤‬یٖ‬ ‫‪United Nations‬‬ ‫‪47‬‬ صفحه 205 ‫‪ٔ٫ 211‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ڃٌجت ثڈ ڃواؿ‪ ،‬رڄی‪ ،‬مثبځ یب ؿیڂ کا ا‪٣‬الٽ ڃڀچؿڇ اًت (ثڄـ ‪ 3‬څ ‪ 4‬ٿبؿڇ اڅٹ‪ ،‬ٿچاؿ ‪ 55‬څ ‪،)56‬‬ ‫ڃؾٌتیڂ ٿتچځ عٰچٯی ٿٔچهایڂ ًبمٿبځ‪ً ،‬ټٌټڈ آچٻی کا رڊت تاٿیڂ عٰچ٭ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ‪ ،‬ا‪٣‬پ ام‬ ‫اٯټیت څ اٳخلیت‪ ،‬ثڄیبؿ ٷقاُتڈاڃـ‪.‬‬ ‫ایڂ ٿتچځ ثڈ تلتیت تبکیؼ تٔچیت ‪٣‬جبکتڄـ ام‪:‬‬ ‫‪ -1‬پیڀبځ پیِٸیلڍ څ ًلٳچثی رڄبیت ٳِتبک رڀ‪٤‬ی‪ 48‬ٿٔچه ‪ 9‬ؿًبٿجل ‪ 1948‬ٳڈ ډل ‪٣‬ڀټی کا‬ ‫ٳڈ ؿک رڊت ام ثیڂ ثلؿځ تڀبى یب ثؾِی ام یٲ ٷلڅڇ ٿټی‪ ،‬ٯچٿی‪ ،‬ڃواؿڍ یب ؿیڄی اکتٴبه یبثـ ثب‬ ‫ٯب‪٤ٛ‬یت ٿغٴچٽ ٳلؿڇ څ تـاثیلڍ رڊت رټچٷیلڍ ام څٯچ‪ ١‬اځ ث‪٤‬ڀٺ اڅکؿڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ -2‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭ ثِل‪ ،49‬ٿٔچه ‪ 10‬ؿًبٿجل ‪ ،1949‬ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 2‬اځ ډڀڈ اُؾبّ‪،‬‬ ‫ثـڅځ ډیش تج‪٤‬ی٘ی‪ ،‬ٿڂ رڀټڈ (ام ڃ‪٠‬ل) ڃواؿ‪ ،‬کڃٶ (پچًت)‪ ،‬رڄی‪ ،‬مثبځ‪ ،‬ؿیڂ‪ٰ٣ ،‬یـڇ ًیبًی څ ډل‬ ‫‪ٰ٣‬یـڇ ؿیٸلڍ آٺ څ ڃٌت ٿټی یب ارتڀب‪٣‬ی‪ ،‬حلڅت‪ ،‬تچٻـ ثب ډل څٗ‪٤‬یت ؿیٸلڍ ام تڀبٽ عٰچ٭ څ‬ ‫اماؿیڊبڍ ا‪٣‬الٽ ُـڇ ؿکایڂ ا‪٣‬الٿیڈ ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ٳڄچاڃٌیچځ ثیڂاٻڀټټی اٿغبڍ ٳټیڈ اُٴبٹ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ‪1965‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ٳڄچاڃٌیچځ ٳڈ تچً‪ ٚ‬ٳڀیٌیچځ عٰچ٭ ثِل ُچکاڍ اٯتٔبؿڍ‪ ،‬ارتڀب‪٣‬ی ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ تڊیڈ‬ ‫ُـڇ څ ا‪٣‬ڀبٹ تج‪٤‬یٖ ثلاًبى ڃواؿ څ کڅیڈ ډبڍ تج‪٤‬یٖ (ثچیوڇ کرغبځ څ یب تج‪٤‬ی٘بت ٿجتڄی ثل ڃواؿ‬ ‫یب کڃٶ‪ ،‬آټیت‪ ،‬ٿټیت یب ٯچٿیت) کا ٿڄ‪ ٢‬ٿیڃڀبیـ‪ .‬ډڀضڄیڂ ٳڄچاڃٌیچځ‪ ،‬رـاًبمڍ ڃواؿڍ ثب‬ ‫ًیبًتڊبڍ اپبکتبیـ څ ٷلڅډڊبئی ٳڈ ثڈ تلڅیذ تئچکیڊبڍ ثلتلڍ ڃواؿڍ ٿیپلؿامڃـ کا ٿغٴچٽ‬ ‫ٿیڃڀبیـ‪)(Robert L. Bledsoe and Boleslaw A Boczok. 1987 , F,79 .‬‬ ‫‪ -4‬پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی ًیبًی‬ ‫‪51‬‬ ‫څ پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ عٰچ٭ اٯتٔبؿڍ‪،‬‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی څ ‪٫‬لډڄٸی‪ ،52‬ډل ؿڅ ٿٔچه ‪ 1966‬ٳڈ ډل ؿڅ ثل ثلاثلڍ عٰچ٭ څ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ تاٳیـ څ‬ ‫عٰچ٭ یٴٌبځ ثلاڍ اٯټیتڊبڍ څ اٳخلیت ٯبئٺ ډٌتڄـ‪( .‬ثڈ تلتیت ثڄـ اڅٹ ٿبؿڇ ‪ 2‬څ ثڄـ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪.)2‬‬ ‫ؿکایڂ ًیٌتپ‪ً ،‬بمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ‪٤ً ،‬ی ؿاُت ٳڈ ٗڀڂ تلڅیذ څ تجټی‪ ٦‬عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ‬ ‫اًبًی ثلاڍ ډڀڈ اڃٌبڃڊب څ ڃین تجـیٺ ا‪٣‬الٿیڈ ډب څ ثیبڃیڈ ډب ثڈ ٳڄچاڃٌیچځ څ اًڄبؿ اٻناٽ اڅک‪ ،‬عٰچ٭‬ ‫اٯټیتڊب کا ډپ ت٘ڀیڂ ڃڀبیـ‪( .‬پبکًب‪)106ّ ،1395 ،‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪Contract for the Prevention and Suppression of the Crime of Massacre‬‬ ‫‪The Universal Declaration of Human Rights‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪International Convention for the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, 1965‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪International Covenant on Civil and Political Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights,‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪52‬‬ صفحه 206 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪211‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ثڈ ٿلڅک مٿبځ څ ثب تغچٹ ‪ٰ٣‬بیـ‪ ،‬ٿِؾْ ٷلؿیـ ٳڈ عٰچ٭ اٯټیتډب ٓل‪٫‬ب تغت‬ ‫پچَُ عٰچ٭ ‪٣‬بٽ ثِل عٺ ڃڀیٷلؿؿ‪ .‬عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتډب ثـڅځ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڂ رڄجڈ‬ ‫ٷلڅډی څ ؿًتڈ رڀ‪٤‬ی ٿٌاٻڈ اٯټیتډب ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌټپ ڃبٳبٿٺ څ ثی ٿ‪٤‬ڄی ؽچاډـ ثچؿ‪٣ .‬ټیل‪٧‬پ‬ ‫پیضیـٷی ٿٌاٻڈ څ ٷبډی ډپ ٿؾبٻ‪٬‬ت ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتډبڍ ‪٘٣‬چ‪ً ،‬بمٿبځ ٿټٺ ‪٤٫‬بٻیتډبئی کا ؿکایڂ‬ ‫کاًتب ا‪٧‬بم ڃڀچؿ‪ .‬ام رڀټڈ ٷڄزبڃـځ ٿبؿڇاڍ ؿک پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی ‪ 1966‬ی‪٤‬ڄی‬ ‫ٿبؿڇ ‪ ،2753‬ٳڈ ثڈ ٿچاماتایڂ ‪٤٫‬بٻیتډب ٿڄزل ثڈ تـڅیڂ څ تٔچیت ا‪٣‬الٿیڈ ؿکثبکڇ عٰچ٭ اُؾبّ‬ ‫ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیتڊبڍ ٿټی یب ٯچٿی‪ ،‬ؿیڄی یب مثبڃی ٷِتڄـ‪.‬‬ ‫‪ -4‬اللیتّب در فمِ اسالهی‬ ‫ٿٌټڀبڃبځ ام ډڀبځ ا‪٧‬بم ُٴٺ ٷیلڍ عٴچٿت اًالٿیؿک ٿـیڄڈ ثب پیلڅاځ اؿیبځ ؿیٸل کڅثلڅ ُـڃـ‬ ‫څ ٯلاکؿاؿډبیی ڃین ثب اڃڊب ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٳلؿڃـ‪ .‬ٯلاځ ٳلیپ ڃین ؿک صڄـیڂایڈ ام پیلڅاځ اؿیبځ ؿیٸل یبؿ ٿیٳڄـ‬ ‫څ ٿٌبئټی کا ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب اځ ډب فٳل ٿیٳڄـ‪ .‬پی ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ؿیڂ اًالٽ ام ډڀبځ ا‪٧‬بم کًبٻت‬ ‫پیبٿجل (ّ) ثڈ ٿٌبٻڈڍ اٯټیت ډبڍ ؿیڄی تچرڈ ؽبٓی ؿاُتڈ اًت‪.‬اییڂ اًالٽ ام ډڀبځ اثتـا یڊچؿیبځ‪،‬‬ ‫ٿٌیغیبځ‪ ،‬مکتِتیبځ څ ٓبثئیڂ کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ اٯټیتډبڍ ؿیڄی ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیثڈ کًڀیت ُڄبؽت څ‬ ‫پیلڅاځ ؽچیَ کا ثڈ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اڃبځ ٿټنٽ ًبؽت‪ .‬ٿٌټڀبڃبځ ڃین ؿک ‪ٛ‬چٹ تبکیؼ ډلرب مٿبٽ اٿچک‬ ‫کا ؿک ؿًت ٿیٷل‪٫‬تڄـ عٰچ٭ اٯټیت ډبڍ ؿیڄی کا ک‪٣‬بیت ٿیٳلؿڃـ‪ .‬عٰچ٭ څ ت‪٤‬ڊـاتایڂ اٯټیت ډب‬ ‫ام ډڀبځ ا‪٧‬بم تغت ‪٣‬ڄچاځ پیڀبڃی ثڈ ڃبٽ ٯلاکؿاؿ فٿڈ ُڄبؽتڈ ٿیُـ‪( .‬اٿبٿیڅ ڃچکاٻـیڄی‪،1393 ،‬‬ ‫ّ‪)10‬‬ ‫‪ 1-4‬هالن ٍ هؼیبر ػضَیت در جبهؼِ اسالهی‬ ‫ٿچٗچ‪ ١‬اٯټیتڊب ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیثڈ ډیش څرڈ ث‪٤‬ڄچاځ ثیٸبڃڈ څ یب اٯټیتی ٳڈ ؿک ٿٰبثٺ اکاؿڇ څ ٿٔبٻظ‬ ‫اٳخلیت اؽتیبکڍ ؿک ت‪٤‬ییڂ ًلڃچُت څ عٰچ٭ ڃـاکؿ ٿ‪ٜ‬لط ڃیٌت څ ډڀضڄیڂ ډیضٸچڃڈ مٿیڄڈاڍ‬ ‫ثلاڍ ٿِٴٺ اؽتال‪ ٩‬ڃواؿڍ څ اٯټیتی ٳڈ ام ڃ‪٠‬ل ڃواؿ څ مثبځ څ یب ‪٣‬ڄبٓل ؿیٸلڍ (ٳڈ تبث‪٤‬یت ؿک‬ ‫عٰچ٭ ٿ‪٤‬بٓل ثلاًبى اځ ت‪٤‬ییڂ ٿیٷلؿؿ) یب اٳخلیت اؽتال‪ ٩‬ؿاُتڈ ثبُـ څرچؿ ڃـاکؿ‪ .‬ثلاڍ‬ ‫تچٗیظایڂ ٿ‪ٜ‬ټت ثبیـ ثڈ ٿجڄبڍ عٰچٯی څ ڃ‪٠‬لیڈ ؽبّایـئچٻچهڍ اًالٿیؿک ٿ‪٬‬ڊچٽ تبث‪٤‬یت تچرڈ‬ ‫ؿاُت ؿک ٯبڃچځ څایـئچٻچهڍ رڊبځ اًالٽ ٿٌئټڈ تبث‪٤‬یت څ ٿټیت ثلاًبى ؽچځ څ یب مثبځ څ یب ؽبٱ‬ ‫‪.53‬‬ ‫ٔبز‪ " :27 ٜ‬زض وک‪ٛ‬ض‪ٞ‬ب‪ ٣٤‬و‪ ٝ‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪٘ ٢‬ػاز‪ٔ ،٢‬ص‪ٞ‬ج‪٤ ٣‬ب ظثب٘‪ٚ ٣‬ر‪ٛ‬ز زاض٘س‪ ،‬اقربل ٔتؼّک ث‪ ٝ‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪ٔ ٢‬عث‪ٛ‬ض ضا ٕ٘‪ ٣‬ت‪ٛ‬اٖ اظ ا‪ ٗ٤‬حک ٔحط‪ٕٛ٘ ْٚ‬ز و‪ٝ‬‬ ‫ٔزتٕؼب ثب ؾب‪٤‬ط افطاز ٌط‪ ٜٚ‬ذ‪ٛ‬زقبٖ اظ فط‪ ًٙٞ‬ذبل ذ‪ٛ‬ز ٔتٕتغ ق‪٘ٛ‬س ‪ ٚ‬ث‪ ٝ‬ز‪ ٗ٤‬ذ‪ٛ‬ز ٔتس‪ ٗ٤‬ث‪ٛ‬ز‪ ٚ ٜ‬ثط َجک اٖ ػُٕ و‪ٙٙ‬س ‪٤‬ب ث‪ ٝ‬ظثبٖ ذ‪ٛ‬ز تىّٓ ٕ٘ب‪ٙ٤‬س‪".‬‬ صفحه 207 ‫‪ٔ٫ 212‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫څ ًبیل ‪٣‬ڄبٓل ٿبؿڍ ؿیٸل اًتچاک ڃیٌت ثټٴڈ ٿچٗچ‪ ١‬تبث‪٤‬یت یٲ اٿل اؽتیبکڍ څ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ‪ٰ٣‬یـڇ‬ ‫څ ‪ٛ‬لم ‪٫‬ٴل ا‪٫‬لاؿ تِٴیٺ ؿډڄـڇ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿیثبُـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)23 ّ،1393 ،‬‬ ‫ډل ‪٫‬لؿڍ ٳڈ ثڈ ‪ٰ٣‬یـڇ اًالٿیٿ‪٤‬تٰـ ثبُـ رنئی ام ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿغٌچه ُـڇ څ ڃواؿ څ مثبځ څ‬ ‫اٯبٿتٸبڇ څ ًبثٰڈ تبکیؾی څڍ څ ؽبڃـاڃَ ثڈ ډیش څرڈ ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿاحل څ ٿچکؿ ڃ‪٠‬ل ڃیٌت‪.‬‬ ‫څعـت عٰیٰی څ اڃٌبڃی ارتڀب‪ ١‬څ ٷلڅډڊبڍ ٷچڃبٷچځ ثِلڍ ام ڃ‪٠‬ل ٿجبڃی عٰچ٭ اًالٿیتڄڊب ؿک‬ ‫ٓچکت څعـت ‪٫‬ٴل څ اکاؿڇ څ اٿیبٹ ‪ٰ٣‬الڃی ٯبثٺ تغٰٮ ٿیثبُـ څ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ ٿټت څ ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫اًالٿی‪٣ ،‬جبکت ام ٿزڀچ‪٣‬ڈ ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪٬‬ی اًت ٳڈ ثلاًبى ‪ٰ٣‬یـڇ څ ‪٫‬ٴل څاعـ‪ ،‬مڃـٷی‬ ‫ٿِتلٱ څ ډڀبډڄٶ څ ٯبڃچځ څاعـڍ کا ثلاڍ تڄ‪٠‬یپ عیبت ارتڀب‪٣‬ی څ ‪٫‬لؿڍ ؽچؿ اڃتؾبه ڃڀچؿڇاڃـ‪.‬‬ ‫ثـیڂ تلتیت ؿک ٿزتڀ‪ ٢‬ثلاؿکڍ اًالٿیډل ‪٫‬لؿڍ پی ام یٲ پیڀبځ اؽتیبکڍ (ایڀبځ) کًڀبً ثڈ‬ ‫‪٘٣‬چیت ربٿ‪٤‬ڈ ٿتِٴٺ اًالٿیؿک ٿیایـ څ تبث‪٤‬یت اڃلا ث‪٤‬ڊـڇ ٿیٷیلؿ څ ډڀڈ ؿک ثلاثل ٯبڃچڃی ٳڈ‬ ‫ثـاځایڀبځ اڅکؿڇاڃـ ٿٌئچٻیت څ عٰچ٭ ثلاثلڍ ٿییبثڄـ‪ ،‬اٿتیبمات څ اؽتال‪٫‬بت ٿبؿڍ څ ا‪٣‬تجبکڍ ام‬ ‫ثیڂ ٿیکڅؿ‪٣ .‬بٻی څ ؿاڃی‪ٰ٫ ،‬یل څ ‪٧‬ڄی‪ ،‬ثنکٵ څ ٳچصٲ‪٬ً ،‬یـ څ ًیبڇ‪ً ،‬لػ څ مکؿ‪ ،‬ڃواؿ اکیبیی څ‬ ‫ًبٿی‪٣ ،‬له څ ‪٣‬زپ‪ ،‬اًیبئی څ اکڅپبئی‪ ،‬اٿلیٴبئی څ ا‪٫‬لیٰبئی څ‪ ...‬ډڀڈ څ ډڀڈ‪ ،‬ثلاؿک څ ‪٘٣‬چ‬ ‫ٿٌئچٹ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿیُچڃـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)24 ّ ،1393 ،‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٳڈ څعـت ‪٫‬ٴل څ ‪ٰ٣‬یـڇ څ اکاؿڇ ٗبٿڂ څعـت اځ ٿیثبُـ‬ ‫ٿِٴټی ث‪٤‬ڄچاځ اٯټیت څ یب تج‪٤‬یٖ څ یب ٿِٴٺ ڃواؿڍ ٿ‪ٜ‬لط ڃڀیُچڃـ څ ډلٷچڃڈ اٿتیبم ٿچډچٽ ٻ‪٨‬چ څ‬ ‫ٿغٴچٽ ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ ‫‪ 2-4‬دیذگبُ فمِ اسالهیدر هَرد اللیتّبی ًضادی‪ ،‬سثبًی‪ ،‬لَهیٍ هلی‬ ‫ٿالٱ څ ٿ‪٤‬یبک پیچًتڂ ثڈ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیایڀبځ اًت څ آچال ؿیڂ اًالٽ ٿلمثڄـڍ ډبڍ ثلاًبى‬ ‫ڃواؿ‪ ،‬مثبځ‪ ،‬کڃٶ پچًت څ اٿخبٹایڄڊب کا ثڈ کًڀیت ڃڀیُڄبًـ څ ثلایڂ ٿجڄبایبت ُلی‪٬‬ڈ ٯلاځ ٳلیپ‪،‬‬ ‫ًڄت څ اعبؿیج پیبٿجل اًالٽ‪ ،‬ث‪٤‬ڄچاځ ؿڅ ٿڄج‪ ٢‬آٺ عٰچ٭ اًالٿیؿالٻت ؿاکڃـ‪ .‬ٯلاځ ٳلیپ‪ ،‬ا‪٫‬لیڄَ‬ ‫اڃٌبڃڊب ام ٯجبیٺ څ ؿًتڈ ډبڍ ٷچڃبٷچځ کا ٿبیڈ ُڄبًبئی څ رنء پیضیـٷی ډبڍ ؽټٰت ٿیؿاڃـ څ‬ ‫ډلٷچڃڈ اٿتیبم څ ثلتلڍ ثلایڂ اًبى کا کؿ ٿیڃڀبیـ‪« :‬اڍ ٿلؿٽ‪ ،‬ٿب ُڀب کا ام یٲ مځ څ ٿلؿ ا‪٫‬لیـیپ‬ ‫څ ثٔچکت ُ‪٤‬جڈ ډب څ ٯجیټڈ ډبئی ٯلاک ؿاؿیپ تب یٴـیٸل کا ثِڄبًیـ‪ ،‬ثلاًتی ٳڈ ثلتلیڂ ُڀب ڃنؿ‬ ‫ؽـاڅڃـ پلډینٳبکتلیڂ ُڀبًت‪ ،‬ډڀبڃب ؽـاڅڃـ ؿاڃب څ اٷبڇ اًت»‪ً( .‬چکڇ عزلات‪،‬ایڈ ‪)13‬‬ صفحه 208 ‫‪213‬‬ ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫پیبٿجل اًالٽ ڃین پیچًتڈ ثل ڃ‪٬‬ی ډلٷچڃڈ اٿتیبم څ ثلتلڍ ثلاًبى ت‪٬‬بڅت کڃٶ څ مثبځ څ ٿبڃڄـایڄڊب‪،‬‬ ‫تاٳیـ ؿاُتڈ اًت څایڂ ًؾڂ اځ ع٘لت ثٰـک ٳب‪٫‬ی ٷچیب اًت‪ :‬ال ‪٫‬ؾل ٻ‪٤‬لثی ‪٣‬ټى ‪٣‬زڀی‬ ‫څالٻ‪٤‬زڀی ‪٣‬ټى ‪٣‬لثی څال الثیٖ ‪٣‬ټى اًچؿ څال الًچؿ ‪٣‬ټى اثیٖ اال ثبٻتٰچڍ‪.‬ایڂ ًؾڄبځ کا کًچٹ‬ ‫ؽـا (ّ) ؿک ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٿ‪ٜ‬لط ٿیڃڀچؿ ٳڈ اٿتیبمات ڃواؿڍ څ ٯجیټڈاڍ ثل اځ عبٳپ ثچؿ څ ؿک ‪٣‬ڀٺ ڃین‬ ‫ثڈ ‪٣‬بٻی تلیڂ ُٴٺ ٿڀٴڂ‪ ،‬اٻٸچډب څ ڃڀچڃڈ ډبئی ؿک رڊت ٿؾبٻ‪ ٪‬ثبایڂ اٿتیبمات ثلٯلاک ڃڀچؿ‪.‬‬ ‫ع٘چک ثلرٌتٸبڃی ؿک ٿیبځ یبکاځ اځ پیبٿجل‪ ،‬ام ڃواؿډب څ مثبځ ډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬څ ‪ٛ‬جٰبت ٷچڃبٷچځ‬ ‫ثڊتلیڂ ڃڀچڃڈ ثلایڂ ٿ‪ٜ‬ټت اًت‬ ‫اکڍ ؿک ُلای‪ ٚ‬ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ رڊبڃی څ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثیِتلیڂ تالٍ څ ‪٤٫‬بٻیت ډب کا ثلاڍ اٿغبڍ‬ ‫تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ثٴبک ٷل‪٫‬ت څ ات‪٬‬بٯب ٿٔبؿیٮ ثبکم څ کڅُڂ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ؿک رچاٿ‪٧ ٢‬یل ٿٌټڀبځ څ‬ ‫ثټٴڈ ؿک رچاٿ‪٤‬ی ثچؿ ٳڈ پبڍ ٿټٺ ‪٧‬لثی ؿک اځ ع٘چک ؿاُت؛ ٿبڃڄـ تج‪٤‬ی٘بت ‪٣‬ټیڈ ًیبډبځ‬ ‫ؿکایبالت ٿتغـڇ اٿلیٴب‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ؿک ا‪٫‬لیٰبڍ رڄچثی تچً‪ ٚ‬ٿڊبرلیڂ ً‪٬‬یـ پچًت اکڅپبئی‪،‬‬ ‫ؿڅ ڃڀچڃڈ ثبکم اځ اًت‪ .‬ؿکایڂ ُلای‪ُ ٚ‬بډـ ډٌتیپ ٳڈ پیچًتڈ رچاٿ‪ ٢‬اًالٿیام اڃزبٽ څ ا‪٣‬ڀبٹ‬ ‫تج‪٤‬ی٘بت ڃواؿڍ‪ ،‬مثبڃی څ ٿبڃڄـایڄڊب ڃٌجت ثڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ثـڅک ثچؿڇاڃـ‪ .‬ثلؽال‪ ٩‬ا‪ٌ٫‬بڃڈ ډب څ ؽلا‪٫‬بتی‬ ‫ٳڈ ؿک ٿیبځ پبکڇاڍ ام اٯچاٽ څرچؿ ؿاُتڈ څ ُبیـ اٳڄچځ ڃین څرچؿ ؿاُتڈ ثبُـ ٳڈ پبکڇاڍ ام ا‪٫‬لاؿ ثِل‬ ‫کا ؿک ٷچډل اڃٌبڃیت ثلتلڍ ام پبکڇاڍ ؿیٸل ٿیؿاڃڄـ څ ڃین ثلؽال‪ ٩‬اڃضڈ ام ‪٫‬الً‪٬‬ڈ څ ؿاڃِڀڄـاڃی‬ ‫ډڀضچځ ا‪٫‬ال‪ٛ‬چځ ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ ثب ٓلاعت ٿیٷ‪٬‬تڈاڃـ‪ :‬ٷلڅډی ام اڃٌبڃڊب ثلاڍ ثلؿٷی ا‪٫‬لیـڇ ُـڇاڃـ‬ ‫څ ٷلڅڇ ؿیٸلڍ ثلاڍ اٯبئی څ ثلؿڇ ؿاکڍ‪ .‬ؿک اًالٽ ٿ‪ٜ‬ټٰب امایڂ ٿٌبئٺ ًؾڄی ڃیٌت څ اًڄبؿڍ ٳڈ‬ ‫ؿک ثغجډبڍ پیَ اکائڈ ُـ ٳڈ ډڀڈ اڃٌبڃڊب کا ثلاؿک ٿیؿاڃـ څ ډڀڈ کا ُبیٌتڈ څٓچٹ ثڈ عیبت ‪ٛ‬یجڈ‬ ‫څ مڃـٷی پبٱ څ پبٳینڇ ٿیؿاڃـ ٷچاڇ څ ُبډـایڂ ٿـ‪٣‬ب اًت‪( .‬ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪)48ّ ،1390 ،‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ اماؿڍ ثِل څ اعتلاٽ ثڈ عٰچ٭ څ عیخیت فاتی اڃٌبځ څ ؿؽبٻت ڃـاؿځ ‪٣‬چاٿٺ‬ ‫‪٣‬بکٗی ام ٯجیٺ ڃواؿ‪ ،‬مثبځ‪ ،‬کڃٶ‪ ،‬ٿټیت څ ‪٧‬یلڇ ؿک ا‪٣‬تجبک څ اٿتیبم ثلاڍ اڃٌبڃڊب ؿٯیٰب ٿچکؿ تچرڈ‬ ‫اًالٽ اًت څ اًبًبً ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ث‪٤‬خت پیبٿجلاځ څ ثؾٔچّ پیبٿجل اًالٽ‬ ‫(ّ)‬ ‫اماؿ ٳلؿځ اڃٌبځ امایڂ‬ ‫ٷچڃڈ ٯیـ څ ثڄـ څ تچرڈ ؿاؿځ اڅ ثڈ عیخیت فاتی څ ٳلاٿت څ ُلا‪٫‬ت اڃٌبڃی ؽچیَ اًت‪.‬‬ ‫‪ 3-4‬اللیتّبی هذّجی اس دیذگبُ فمِ اسالهی‬ ‫ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿی‪٣ ،‬الڅڇ ثل ٿٌټڀبڃبځ‪ ،‬ډڀچاکڇ ام ثـڅ تاًیی ٿـیڄڈ اٻڄجی تب ثغبٹ‪٧ ،‬یلٿٌټڀبڃبځ‬ ‫ڃین مڃـٷی ٳلؿڇاڃـ څ ڃ‪٠‬بٽ اًالٿیډیضچٯت ؿکٓـؿ ام ثیڂ ثلؿځ څ ثیلڅځ کاڃـځ اڃبځ ام ٿزڀچ‪٣‬ڈ‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیڃجچؿڇ اًت‪ ،‬ثټٴڈ ؿک ٿڄبث‪ ٢‬عٰچ٭ اًالٽ ام رڀټڈ ٯلاځ ٳلیپ څرچؿ اڃبځ کا پقیل‪٫‬تڈ څ‬ صفحه 209 ‫‪ٔ٫ 214‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫کاڇ عٺ څیوڇ ؽچؿ کا ثلاڍ ډڀنیٌتی ٿٌبٻڀت اٿین ا‪٣‬الځ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ام ٻغب‪ ٝ‬ڃ‪٠‬لڍ‪ ،‬ٯلاځ ٳلیپ‪،‬‬ ‫ؽبڃچاؿڇ رڊبڃی کا ثڈ ًڈ ثؾَ تٌٰیپ ٿیٳڄـ‪ً ،‬ڈ ‪٘٣‬چایڂ ؽبڃچاؿڇ ‪٣‬جبکتڄـ ام‪ :‬ٿٌټڀبڃبځ‪ ،‬ٿچعـاځ‬ ‫‪٧‬یلٿٌټڀبځ‪ ،‬ٿټغـاځ‪ .‬اٳڄچځ ؽبڃچاؿڇ رڊبڃی ؿاکاڍایڂ ًڈ ‪٘٣‬چ اًت څ ٯلاځ ثلاڍ ډڀڈ اڃڊب‬ ‫پیبٿیڅیوڇ ؿاکؿ څ عٰچٯی ؽبّ ثلایِبځ ٯبئٺ اًت‪( .‬رچاؿڍ اٿټی‪)150ّ ،1375 ،‬‬ ‫اؿیبځ اٻڊی ٳڈ کیِڈ تچعیـڍ ؿاکڃـ څ ام ٿڄج‪ ٢‬څعی ًلصِڀڈ ٿیٷیلڃـ ؿاکاڍ اعتلاٽ څ اکمٍ‬ ‫څیوڇاڍ ام ؿیـٷبڇ اًالٽ ډٌتڄـ څ ام اڃزب ٳڈ پیبٿجلاځ اٻڊی ٳڈ اځ اؿیبځ کا اڅکؿڇاڃـ ثڈ ډڀلاڇ ؽچؿ‬ ‫ٳتبه اًڀبڃی ؿاُتڈاڃـ ثڈ اډٺ ٳتبه ُڄبؽتڈ ٿیُچڃـ‪ ،‬ؿکایبت ٯلاځ ٳلیپ څ مٿبځ پیبٿجل اًالٽایڂ‬ ‫آ‪ٜ‬الط ثٴبک ک‪٫‬تڈ اًت‪ .‬اډٺ ٳتبه ؿالٻت ؿاکؿ ثل پیلڅاځ ائیڂ ٿچًی (‪ ،)١‬پیلڅاځ ‪٣‬یٌی ٿٌیظ‬ ‫(‪( )١‬ٿٌیغیبځ) څ ڃین مکتِتیبځ (ٿزچى) څ ‪٧‬یلٿٌټڀبڃبځ ‪٧‬یل اډٺ ٳتبه ڃین ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیڃین ام‬ ‫ؿیـ عٰچ٭ اًالٿیڃبؿیـڇ ٷل‪٫‬تڈ ڃِـڇاڃـ څ اعٴبٽ څ عٰچ٭ ؿاکڃـ ٳڈ ثیبځ ؽچاډـ ُـ‪.‬‬ ‫‪ -5‬ػولىزد هوسسبت حمَق ثطز در هَرد حمَق اللیتّب‬ ‫ؽبًتٸبڇ ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭ ثِل ثټٴڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‪ ،‬رچاٿ‪٧ ٢‬لثی ا‪٣‬پ ام اکڅپبیی څ‬ ‫اٿلیٴبئی ډٌتڄـ څ ٯچاٽایڂ عٰچ٭ ٿجتڄی ثل ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی اًت‪ .‬ثغج ام ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی عٰچ٭ ثِل څ‬ ‫ٿجبڃی اځ‪ ،‬ؿکایڂ ڃچُتبک ٳچتبڇ ٳڈ ثڈ ٿٰلکات څ عٰچ٭ تچرڈ ؿاکؿ تب ثڈ ٿجبڃی څ ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ اڃڊب ٿڀٴڂ‬ ‫ڃیٌت‪ ،‬ٿ‪ ٢‬فٻٲ ڃٸبډی ٳچتبڇ ثڈ ‪٣‬ڀټٴلؿ ثبڃیبځ څ ؿڅٻتڊبڍ ٓبعتایڂ ت‪٬‬ٴل ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل‬ ‫ث‪ٜ‬چک ‪٣‬بٽ څ اٯټیتڊب ث‪ٜ‬چک ؽبّ‪ ،‬ٿیتچاڃـ ٿجبعج ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ ؿکایڂ ‪ٔ٫‬ٺ کا ام رڄجڈ ڃ‪٠‬لڍ څ‬ ‫تئچکڍ ٓل‪ ٩‬ؽبکد ڃڀبیـ څ ٷچُڈاڍ ام مڅایبڍ ارلائی څ ‪٣‬ڀټیایڂ ٿجبعج کا ُ‪٬‬ب‪ً ٩‬بمؿ‪.‬ایڂ‬ ‫ثؾَ ٳچتبڇ ډلٷن ؿک ٿٰبٽ ثلکًی ٳبٿٺایڂ ‪٣‬ڀټٴلؿ ڃیٌت څ ڃین ؿکٓـؿ ثیبځ ت‪ٔ٬‬یټی ڃٰب‪ ٙ‬ٯچت څ‬ ‫ٗ‪ ٪٤‬ڃڀیثبُـ‪ ،‬ثټٴڈ تچرڈ ٓبعجبځ ‪٫‬ٴل کا ثڈ ثلؽی ام ڃٰب‪٬٤ٗ ٙ‬ڊب څ ٷلڇډبڍ ٳچک ؿک ٿٌبئٺ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اٯټیتڊب رټت ٿیڃڀبیـ‪.‬‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی ؿڅٽ څ ٳِتبکډب څ رڄبیبت څًی‪٤‬ی ٳڈ ؿک ڃتیزڈایڂ رڄٶ پیَ اٿـ‪ ،‬عڀبیت‬ ‫ثیڂاٻڀټټی ام ا‪٫‬لاؿ ثِل ثڈ ًل‪٣‬ت صِڀٸیلڍ ٷٌتلٍ یب‪٫‬ت‪ .‬اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ثڈ ٿلڅک‬ ‫ؿک ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ ٿ‪ٜ‬لط څ ثڈ تٔچیت کًیـڃـ‪ .‬تب ثغبٹ ثیَ ام یٴٔـ ا‪٣‬الٿیڈ څ ثیبڃیڈ څ‪.. .‬‬ ‫ؿکایڂ ٿچکؿ ٓبؿک ُـڇ اًت‪ .‬ؿک ٿچکؿ ٿیناځ ٿچ‪ٰ٫‬یت ًبمٿبځ ٿټٺ ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل ‪ -‬څ ام‬ ‫رڀټڈ عٰچ٭ اٯټیتڊب ‪ -‬ثلاڍ ڃڀچڃڈ صڄـ ٿچکؿ کا یبؿاڅکڍ ٿیڃڀبئیپ څ ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ‪٣‬ڀټٴلؿ ًیبًی ‪ -‬ڃڈ‬ ‫عٰچٯی ‪ -‬ؿڅٹ ‪٧‬لثی کا ؿکایڂ ٿچاکؿ ُبډـ ډٌتیپ‪.‬‬ صفحه 210 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪215‬‬ ‫‪ 1-5‬ثزخَرد سیبسی ثب هسبئل حمَق ثطز‬ ‫الف ‪ -‬هسئلِ فلسغیی‬ ‫ؿاًتبڃی تٴلاکڍ‪٧ ،‬پ اڃٸین اًت ٳڈ اڅالً اُ‪٨‬بٹ ًلمٿیڂ اځ څ تاًیی ؿڅٻت اُ‪٨‬بٻٸل ثب تاییـ‬ ‫ًبمٿبځ ٿټٺ ثچؿڇ اًت څ ڃین عڀبیت ٿٌتٰیپ ؿڅٻت اًت‪٤‬ڀبکڍ اڃٸټیی څ حبڃیب اًتڀلاک اُ‪٨‬بٹایڂ‬ ‫ًلمٿیڂ څ اڅاکڇ ٳلؿځ ٿټت ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ څ تج‪٤‬یـ اڃبځ څ ثڈ کًڀیت ڃِڄبؽتڂ عٮ ت‪٤‬ییڂ ًلڃچُتایڂ‬ ‫ٿټت تچً‪ ٚ‬یٲ کهیپ اُ‪٨‬بٻٸل ام ٿچکاؿ ڃٰٖ اُٴبک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ٿیثبُـ څ ڃٰٖ عٰچ٭ ثِل‪،‬‬ ‫میل پب ٷقاُتڂ عٰچ٭ اڅٻیڈ ٿلؿٽ ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ ؽچؿ ؿاًتبڃی ٿ‪ٔ٬‬ٺ څ رـا ؿاکؿ‪ٓ .‬ڊیچڃینٽ ًیبًی‪،‬‬ ‫ٿٴتت پـیـ اڅکڃـڇ ؿڅٻت اًلائیٺ‪ ،‬ام ٿټیت پلًتی څ اًت‪٤‬ڀبک ‪٧‬لثی ؿک ٯلځ ڃچمؿډپ ثڈ څرچؿ اٿـ‬ ‫څ یٴی ام ‪٫‬بر‪٤‬ڈ ثبکتلیڂ اُٴبٹ ڃواؿ پلًتی کا ثلاًبى تچریڊبت ٿقډجی څ اً‪ٜ‬چکڇډبڍ تبکیؾی‬ ‫پـیـ اڅکؿ‪ .‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٯچاڃیڂ اًلائیٺ ډل یڊچؿڍ ام ډل ڃٰ‪ٜ‬ڈاڍ ام ؿڃیب څ ثب ډل تبث‪٤‬یت ٳڈ ثبُـ‪ ،‬ؿک‬ ‫ډڀبځ ٻغ‪٠‬ڈاڍ ٳڈ ثڈ ‪٫‬لڅؿٷبڇ اًلائیٺ ٯـٽ ٷقاکؿ‪ ،‬تج‪٤‬ڈ اًلائیٺ ؽچاډـ ُـ څٻی یٲ ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڄی ٿتچٻـ‬ ‫‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ څ ام پـک څ ٿبؿک ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ کا ٿیتچاځ ثی تبث‪٤‬یت تټٰی ٳلؿ‪.‬‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ ډڀیڂ کڅیڈ ڃواؿ پلًتبڃڈ ثچؿ ٳڈ ٿزڀ‪٣ ٢‬ڀچٿیًبمٿبځ ٿټٺ (ثب ‪ِ٫‬بک ٳِچکډبڍ رڊبځ‬ ‫ًچٽ) ؿک ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈ ُڀبکڇ ‪ 3379‬ٿچکػ ‪ 10‬ڃچاٿجل ‪ 1975‬ا‪٣‬الٽ ٳلؿ‪ٓ :‬ڊیچڃینٽ یٴی ام اُٴبٹ ڃواؿ‬ ‫پلًتی څ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ اًت څ صڄبڃٴڈ ٿیؿاڃیپ ٿڀڄچ‪٣‬یت تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ام ٿٔبؿیٮ ثبکم ٯب‪٣‬ـڇ‬ ‫اٿـڇ ؿک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثڈ ُڀبک ٿیکڅؿ‪( .‬ٿ‪٬٠‬لڍ‪ )163 ّ ،1396 ،‬اٿب‪ ،‬ثبایڂ څرچؿ‪ ،‬ثنکٷتلیڂ‬ ‫عبٿیایڂ ٿچرچؿیت اُ‪٨‬بٻٸل ڃواؿپلًت‪ ،‬ام عیج اٯتٔبؿڍ‪ً ،‬یبًی‪ ،‬ٿبٻی‪ ،‬ڃ‪٠‬بٿی‪ ،‬تٴڄچٻچمیٴی څ‪.‬‬ ‫‪٧ ..‬یلڇ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ډٌتڄـ څ ًیٌتپ ًبمٿبځ ٿټٺ ډپ ‪٣‬ڀال ثب ؿؽبٻتایڂ ٳِچکډب‪ ،‬ٯـکت ‪٣‬ٴی‬ ‫اٻ‪٤‬ڀٺ ٯـکتڀڄـ ٿٰبثٺ اځ کا ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬الجشایز‬ ‫ؿڅٻت اٻزنایل‪ٛ ،‬جی‪٤‬ی تلیڂ عٮ ٿټت ؽچؿ کا ٳڈ ‪٣‬جبکت ام عٮ ُلٳت ؿک اؿاکڇ اٿچک ٳِچک څ‬ ‫اڃتؾبثبت اًت میل پب ٷقاُت (ڃٰٖ ٿبؿڇ ‪ 21‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی څ ٿبؿڇ ‪ 25‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭‬ ‫ًیبًی څ ٿـڃی) څ ثب ا‪٣‬ڀبٹ مڅک څ ؿؽبٻت اکتَ ؿک ًبٹ ‪ ،1992‬اڃتؾبثبت کا ثب‪ٛ‬ٺ ٳلؿ څ ؿڅٻت‬ ‫ڃ‪٠‬بٿیکا ‪٣‬ټى ک‪٧‬پ اکاؿڇ اٳخلیت ٿلؿٽ ٿٌټ‪ ٚ‬ٷلؿاڃیـ‪( .‬ٳڈ ڃتیزڈ اځ ڃٰٖ اُٴبک عٰچ٭ ٿلؿٽ‪ ،‬ثلڅم‬ ‫ؽِچڃت ام ًچڍ ؿڅ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬څ ٳِتڈ ُـځ ؿڇډب ډناک ڃ‪٬‬ل تبٳڄچځ ثچؿڇ اًت) اکٷبځډبڍ ًبمٿبځ ٿټٺ‬ ‫ؿک ؽٔچّ ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ څ ٿٌټپ عٰچ٭ ثِل اٯـاٽ ٿچحلڍ اڃزبٽ ڃـاؿڃـ‪ ،‬ڃڈ ڃڀبیڄـڇ څیوڇاڍ ت‪٤‬ییڂ‬ صفحه 211 ‫‪ٔ٫ 216‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ُـ څ ثڈ ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈاڍ ٓبؿک ٷلؿیـ‪ .‬اٻجتڈ ٷناکُٸل څیوڇ عٮ اماؿڍ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ثڈایڂ څٗ‪٤‬یت ؿک‬ ‫اٻزنایل پلؿاؽتڈ څ ٿچاکؿڍ کا ٳڈ ا‪٫‬لاؿڍ ثڈ ٻغب‪ٰ٣ ٝ‬یـڇ څ ثیبځ تڊـیـ ثڈ ٯتٺ ُـڇ څ یب ثڈ ٯتٺ‬ ‫کًیـڇاڃـ ٿچکؿ ثلکًی ٯلاک ؿاؿڇ څ ڃتیزڈ ٷیلڍ ٳلؿڇ‪ ،‬ٳڈایڂ ا‪٫‬لاؿ ؿک احل عڀټڈ تلڅکیٌت ډبڍ‬ ‫ثڄیبؿٷلاڍ اًالٿیثڈ ٯتٺ کًیـڇاڃـ څ ا‪ٟ‬ڊبک اٿیـڅاکڍ ٳلؿڇ ٳڈ ؿڅٻت اٻزنایل ثتچاڃـ اڃڊب کا ُڄبًبیی‬ ‫ٳڄـ څ تغت پیٸلؿ ٯلاک ؿډـ‪ .‬څٻی ڃٌجت ثڈ تؾټ‪ ٪‬اُٴبک اځ ؿڅٻت ام آټیتلیڂ عٰچ٭ اڃٌبڃی‬ ‫ٿټت ؽچؿ څ تج‪٤‬بت څعِتڄبٳی ٳڈ ؿک پی ؿاُتڈ‪ ،‬اٯـاٿیٓچکت ڃٸل‪٫‬تڈ‬ ‫‪p.28‬‬ ‫اًت‪((E/CN , 4/8995/32 , .‬‬ ‫‪٣‬ټت اځ ډپ کڅُڂ اًت‪ ،‬ؿڅٻتڊبڍ ‪٣‬ڀـڇ ‪٧‬لثی ام ‪٣‬ڀٺ ؽال‪ ٩‬عٰچ٭ ثِل ؿڅٻت اٻزنایل‬ ‫عڀبیت ٿیٳڄڄـ څ ډڀبڃڊب ؿک تٔڀیپ ٷیلیڊبڍ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿاحلڃـ‪( .‬ٿڊلپچک‪)357ّ ،1394 ،‬‬ ‫ج ‪ -‬ػزاق‬ ‫‪٣‬لا٭ تب ٯجٺ ام عڀټڈ ثڈ ٳچیت څ کڅیبکڅیی ثب ٿڄب‪ ٢٫‬اٿلیٴب څ ‪٧‬له ام ڃ‪٠‬ل څٗ‪٤‬یت عٰچ٭ ثِل‬ ‫تغت ڃ‪٠‬ل څ ٿلاٯجت څیوڇ ًبمٿبځ ٿټٺ ٯلاک ڃـاُت څ ٳڀیٌیچځ عٰچ٭ ثِل ثلایَ ڃڀبیڄـڇ څیوڇ‬ ‫ت‪٤‬ییڂ ڃٴلؿڇ ثچؿ‪ .‬ثبایڄٴڈ ډڀڈ ُچاډـ ثل ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ عٰچ٭ ثِل ام ًچڍ ؿڅٻت ٿنثچک‪ ،‬ٿؾٔچٓب‬ ‫‪ٛ‬ی ؿڅکاځ رڄٶ اځ ثب رڀڊچکڍ اًالٿیایلاځ‪ ،‬ؿالٻت ؿاُت‪( .‬رڄبیبتی ‪٣‬ټیڈ ثِلیت ٿبڃڄـ ٳِتبک‬ ‫عټجضڈ‪ ،‬ٳڈ اٻجتڈ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ؽچؿ ث‪٤‬ـ ام رڄٶ ٳچیت څ ‪٣‬لا٭‪ ،‬ثڈایڂ ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ ا‪٣‬تلا‪ ٩‬ٳلؿڃـ)‬ ‫څٻی ډڀیڂ ٳڈ ٿڄب‪ ٢٫‬ٯـکتڊبڍ ‪٧‬لثی کا ثڈ ؽ‪ٜ‬لاڃـاؽت څ ثب اڃبځ ام ؿک ٿؾبٻ‪٬‬ت څ تڀلؿ ؿکاٿـ‪ ،‬ډپ‬ ‫‪٫‬چکا ٿڄٴچه ُـ‪ ،‬ډپ ٿغبٓلڇ اٯتٔبؿڍ ٷلؿیـ څ ډپ ام ڃ‪٠‬ل ڃٰٖ عٰچ٭ ثِل ؿک اځ ٳِچک ٿچکؿ‬ ‫اتڊبٽ ٯلاک ٷل‪٫‬ت څ ډل ًبٻڈ ڃڀبیڄـڇ څیوڇ ٷناکٍ څؽیڀیؿک ٿچکؿ څٗ‪ ٢‬ثـ عٰچ٭ ثِل ؿک اځ ٳِچک‬ ‫اکائڈ ٿیؿډـ څ ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈ ‪٣‬ټیڈ اځ ٓبؿک ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ ‫د‪ -‬ثزخَرد حوبیت اهیش ٍ ّوزاُ ثب سىَت‬ ‫ؿڅٻت اٿلیٴب ؿک ٯجبٹ ڃٰٖ ‪٫‬بعَ عٰچ٭ ثِل تچً‪ ٚ‬ٷلڅڇ ‪ٛ‬بٻجبځ ؿک ا‪٨٫‬بڃٌتبځ ڃٌجت ثڈ اٯـاٽ‬ ‫‪٧‬یل پِتچځ ثچیوڇ ُی‪٤‬یبځ ا‪٨٫‬بڃٌتبځ ‪ -‬ٳڈ ؿک اٯټیت ډٌتڄـ ڃڀچڃڈ کڅُڂ ؿیٸلڍ ام ‪٣‬ڀټٴلؿ ٷنیڄِی‬ ‫څ ًیبًی ؿڅٹ ‪٧‬لثی ؿک ٿچکؿ عٰچ٭ ثِل څ اٯټیتڊبڍ ثِلڍ اًت‪( .‬ٿڊلپچک‪)357 ،1394 ،‬‬ ‫‪ 2-5‬ثیتَجْی ثِ هفبّین اخاللی ٍ ارسشّبی هذّجی‬ ‫ٷناکُٸل څیوڇ عٮ اماؿڍ څ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ؿک ٿچکؿ ًټیڀڈ ڃٌلیڂ‪ ،‬ڃچیٌڄـڇ مځ ثڄٸالؿُی ٳڈ ثڈ‬ ‫ٯلاځ ٳلیپ څ ٿٰـًبت اًالٿیتچډیڂ ٳلؿڇ څ ٿ‪ٜ‬بٻت ٳ‪٬‬ل اٿین ٷ‪٬‬تڈ اًت څ ؽِپ ٿلؿٽ ٿٌټڀبځ‬ صفحه 212 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪217‬‬ ‫ثڄٸالؿُی کا ثلاڃٸیؾتڈ اًت‪ ،‬ڃڈ تڄڊب ام ‪٫‬تچاڍ ٓبؿکڇ ‪٣‬ټیڈ څڍ ام ًچڍ یٲ کڅعبڃی ثڄٸالؿُی‬ ‫ا‪ٟ‬ڊبک ڃٸلاڃی ٳلؿڇ‪ ،‬ثټٴڈ ڃٸلاڃی ‪٣‬ڀیٮ ؽچؿ کا ام ٓـڅک ؿًتچک ثبمؿاُت څڍ ثڈ عٴپ یٲ ؿاؿٷبڇ‬ ‫ثلاًبى ٯبڃچځ رناڍ ثڄٸالؿٍ (ٿبؿڇ «اٻ‪ 295 »٪‬ٯبڃچځ رنا) څ ا‪٣‬الٽ ٿغبٳڀڈ څڍ ‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات‬ ‫ٯبڃچځ‪ ،‬ا‪٣‬الٽ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ی‪٤‬ڄی ؿکًت ؿک اڃزب ٳڈ ؿڅٻتی‪ ،‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿٰلکات ٯبڃچڃی څ ؿک ٿغـڅؿڇ‬ ‫ٯبڃچځ ثلاڍ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ام اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿی‪ ،‬ٿتؾټ‪ ٪‬کا تغت ت‪ٰ٤‬یت ٯلاک ٿیؿډـ‪ ،‬ٷناکُٸل څیوڇ اثلام‬ ‫ڃٸلاڃی ٿیٳڄـ څٻی ام ا‪٣‬ڀبٹ ؽال‪ ٩‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیٿلتٴت‪ ،‬ڃٸلاڃی ثڈ ؽچؿ کاڇ ڃڀیؿډـ‪Ibid. p. .‬‬ ‫)‪ )26‬اماؿڍ ‪٫‬لؿڍ ثڈ عٌت ‪ٟ‬بډل ثٌیبک ٿچکؿ تچرڈ څ پِتیجبڃی ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ څ ثیِتلیڂ عڀبیت کا‬ ‫ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿغـڅؿیتډبڍ ٿقډجی ؿاکؿ‪.‬‬ ‫ٿغـڅؿ ٳلؿځ اماؿڍ ‪٫‬لؿڍ ثب ‪٣‬ڄچاځ ثلؽچکؿ څ ٿ‪٨‬بیلت اځ ثب ڃ‪٠‬پ ‪٣‬ڀچٿیڅ اٿڄیت ربٿ‪٤‬ڈ ثڈ‬ ‫کاعتی ٯبثٺ ؿکٱ څ پقیلٍ اًت څٻی ٿغـڅؿ ٳلؿځ اځ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬ثلؽچکؿ اځ ثب‬ ‫ٿٰت٘یبت اؽالٯی څ ٿقډجی ؿک ٿڄ‪ٜ‬ٮ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿچکؿ پقثلٍ ڃجچؿڇ څ ٿغٴچٽ ٿیُچؿ‪ ،‬ٷلصڈ ؿک‬ ‫ا‪٣‬الٿیڈ عٰچ٭ ثِل ٿِلڅ‪٣‬یتایڂ ٿغـڅؿیت تٔلیظ ڃِـڇ اًت‪ .‬اؽلاد ؿؽتلاځ ٿغزجڈ ام ٿـاکى‬ ‫څ ٿغلڅٽ ٳلؿځ اڃڊب ام تغٔیٺ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬ؿاُتڂ عزبه څ الئیٲ ثچؿځ ڃ‪٠‬بٽ رڀڊچکڍ ‪٫‬لاڃٌڈ‪،‬‬ ‫ٿٰبٿبت ًبمٿبځ ٿټٺ کا ثڊتل ٯبڃ‪ ٢‬ٿیٳڄـ تبایزبؿ ٿغـڅؿیت پچَُ ثلاڍ ؽبڃڀڊب ؿک ٿزبٿ‪ ٢‬څ‬ ‫ٿغب‪٫‬ٺ ‪٣‬ڀچٿیثڈ ؽب‪ٛ‬ل ع‪٬٣ ٞ٬‬ت ‪٣‬ڀچٿیڅ ٿچامیڂ اؽالٯی‪( .‬ٿڊلپچک‪ )359ّ ،1394 ،‬ٷناکُٸل‬ ‫څیوڇ عٮ اماؿڍ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ؽچؿ ٿیپقیلؿ ٳڈ ثڄـ ‪ 3‬ٿبؿڇ ‪ 19‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ‬ ‫ًیبًی اماؿڍ ثیبځ کا ثڈ ؽب‪ٛ‬ل ع‪ ٞ٬‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیٿغـڅؿ ٿیٳڄـ څ ثڄبثلایڂ ؿڅٻتڊب ٿیتچاڃڄـ ؿک‬ ‫عـڅؿ ٿٰلکات ٯبڃچڃی ؿک رڊت ع‪ ٞ٬‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیؿک اماؿڍ ثیبځ ٿـاؽټڈ ٳلؿڇ څ ؿک عـ المٽ اځ‬ ‫کا ٿغـڅؿ ٳڄڄـ‪ (ECN. 411995132 ,p.11) .‬ثڄب ثڈ ٷ‪٬‬تڈ ٷناکُٸل ٿنثچک ؿڅ ٿچٗچ‪ ١‬پچکڃچٷلا‪٫‬ی‬ ‫(تجټی‪ ٦‬څ اڃتِبک ٓچک ٯجیغڈ څ ؽال‪٬٣ ٩‬ت) څ ا‪ٟ‬ڊبکات ٳ‪٬‬ل اٿین‪ 54‬ام ٿٔبؿیٮ ؽال‪ ٩‬اؽال٭‬ ‫‪٣‬ڀچٿیثڈ عٌبه اٿـڇ ٳڈ ٿیتچاځ ثـاځ رڊت اماؿڍ ثیبځ کا ٿغـڅؿ ٳلؿ څ ثبایڂ تلتیت اٷل ؿڅٻتی‪،‬‬ ‫ٿغـڅؿیتڊبیی ؿک مٿیڄڈ اڃتِبک ٿ‪ٜ‬بٻت ؽال‪٬٣ ٩‬ت ‪٣‬ڀچٿیڅ تجټی‪٨‬بت ٳ‪٬‬ل اٿین ‪٣‬ټیڈ ا‪٣‬تٰبؿات‬ ‫ٿقډجی څٗ‪ ٢‬ٳڄـ څ ثلاڍ ٿتؾټ‪٬‬یڂ ٿزبمات څٗ‪ ٢‬ڃڀبیـ‪ ،‬ثلؽال‪ ٩‬ٿچامیڂ عٰچ٭ ثِل اٯـاٽ ڃٴلؿڇ‬ ‫اًت څٻی ثب ایڂ څٓ‪ ٪‬ٿِبډـڇ ٿیٳڄیپ‪ ،‬ډڀچاکڇ ام ڃبٯ٘یڂ ایڂ ٯچاڃیڂ عڀبیت ُـڇ څ ام ؿڅٻتی ٳڈ‬ ‫ٿتؾټ‪ ٪‬کا ت‪ٰ٤‬یت ٳلؿڇ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃبٯٖ عٰچ٭ ثِل یبؿ ُـڇ څ ډیضٸبڇ ؿڅٻتی ثڈ ؽب‪ٛ‬ل تِچیٮ څ‬ ‫عڀبیت څ تٌڊیٺ اڃزبٽ پچکڃچٷلا‪٫‬ی ثب ا‪ٟ‬ڊبک څ تجټی‪ ٦‬څ ڃِل ٿ‪ٜ‬بٻت ٳ‪٬‬لاٿین ؽال‪ ٩‬ٿٰـًبت ٿقډجی‬ ‫تٰجیظ ڃِـڇ اًت‪( .‬ډڀبځ‪)359ّ ،‬‬ ‫‪Blasphemy‬‬ ‫‪54‬‬ صفحه 213 ‫‪ٔ٫ 218‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ؽالٓڈایڄٴڈ ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ًیٌتپ عٰچ٭ ثِل ًبمٿبځ ٿټٺ څ ؿک ٳڄبک اځ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ٿـا‪٢٫‬ایڂ‬ ‫ًیٌتپ‪٣ ،‬ڄبیتی ثڈ کُـ اؽالٯی څ پلڅکٍ ٿ‪٤‬تٰـات ٿقډجی ڃـاکڃـ‪ .‬ؿک عبٻی ٳڈ ثیِتلیڂ تچرڈ ثڈ‬ ‫ٳلاٿت څ ُلا‪٫‬ت فاتی اڃٌبځ څ اعتلاٽ ثڈ عٰچ٭ اًبًی اڃڊب ؿک ٿٴبتت ٿقډجی اٻڊی ؿیـڇ ٿیُچؿ څ‬ ‫‪٣‬ڀـڇ ؿًتچکاٻ‪٤‬ڀٺ ډبڍ ٿقډجی ڃین ؿک رڊت ک‪ٟ ٢٫‬ټپ څ تزبڅم څ ت‪٤‬ـڍ ثڈ عٰچ٭ اڃٌبڃی ؿیٸلاځ‬ ‫ٿیثبُـ څایڂ ؽچؿ ٿیتچاڃـ ثڊتلیڂ ‪٣‬بٿٺ ثلاڍ تلڅیذ څ تٰچیت ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ څاٯ‪٤‬ی‬ ‫اځ ثبُـ‪ .‬ډل صڄـ ثلؽی ام ٿٰلکات څ اعٴبٽ ارتڀب‪٣‬ی ث‪٘٤‬ی ام ٿقاډت‪ ،‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ‪٧‬یلٿڄ‪ٜ‬جٮ ثب آچٹ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی اڃٌبځ څ تٌبڅڍ ٿ‪ٰ٤‬چٹ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ ٿیایـ څٻی اځ ٿٰلکات ٯبثٺ‬ ‫ثلکًی څ تجییڂ څ اعیبڃب ثب تچرڈ ثڈ ٿٰت٘یبت مٿبځ څ ٿٴبځ ٯبیٺ ت‪٨‬ییل ډٌتڄـ‪ .‬ٻیٴڂ آٺ کڅعیڈ‬ ‫ٿ‪٤‬ڄچڍ څ ا‪٣‬تٰبؿ ٿقډجی ٿیتچاڃـ‪ ،‬ٿاحلتلیڂ څًیټڈ ثلاڍ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ 3-5‬ثزخَرد ثب اسٌبد ثییالوللی حمَق ثطز‬ ‫ٿ‪٤‬ڀچالً ؿڅٻتڊب ډڄٸبٽ تٔچیت یٲ ًڄـ ثیڂاٻڀټټی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ عٰچ٭ ثِل ام عٮ تغ‪ ٞ٬‬اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٳلؿڇ یب ا‪٣‬الٽ ٯیـ څ یب ٓـڅک ا‪٣‬الٿیڈ‪ ،‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ٯچاڃیڂ ؿاؽټی ؽچؿ کا ٿٰـٽ ؿاُتڈ څ ٿ‪٬‬بډیپ عٰچ٭‬ ‫ثِلڍ ا‪٣‬الٽ ُـڇ ؿک اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی کا اځ ٷچڃڈ ٳڈ ؽچؿ ٿی‪٫‬ڊڀڄـ ت‪ٌ٬‬یل ٿیٳڄڄـ څ ؿکایڂ ت‪ٌ٬‬یل‬ ‫ڃ‪٠‬پ ‪٣‬ڀچٿیڅ اٿڄیت ٿټی ؽچیَ کا ٿٰـٽ ٿیُڀلڃـ‪ .‬ؿکایڂ مٿیڄڈ ربٻت اًت ٳڈ ثڈ ؿڅ ًڈ ڃڀچڃڈ‬ ‫ام ٯیچؿڍ ٳڈ ؿڅٻت اٿلیٴب څ ‪٫‬لاڃٌڈ ثل ٿڊڀتلیڂ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ی‪٤‬ڄی ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی‬ ‫عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی څاکؿ ٳلؿڇاڃـ اُبکڇ ڃڀچؿ‪.‬‬ ‫اڅالً‪ ،‬ت‪٤‬زت ؿکایڂ اًت ٳڈایبالت ٿتغـ‪ ،‬ام مٿلڇ ٳِچکډبڍ ‪٧‬لثی اًت ٳڈ ُڀبک ثٌیبک ڃبصینڍ‬ ‫ام ٳڄچاڃٌیچڃڊبڍ کار‪ ٢‬ثڈ عٰچ٭ ثِل کا اٿ٘بء ٳلؿڇ اًت څ ؿک عبٹ عبٗل‪،‬ایڂ ٳِچک ‪ ٰٚ٫‬اځ‬ ‫ت‪٤‬ـاؿ کا ٳڈ ام اډڀیت صڄـاڃی ثلؽچکؿاک ڃیٌت اٿ٘بء ٳلؿڇ اًت څ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټٺ عٰچ٭ ٿـڃی څ‬ ‫ًیبًی کا ًبٹ ‪ 1992‬تٔچیت ڃڀچؿڇ اًت ی‪٤‬ڄی ‪ً 26‬بٹ پی ام تٔچیت ٿیخب٭ ؿک ٓغڂ ًبمٿبځ‬ ‫ٿټٺ (ٿیخب٭ ؿک ًبٹ ‪ 1966‬تٔچیت ُـڇ اًت)‪( .‬اڃتچڃیچ ٳبًٌڈ‪)339ّ ،1370 ،‬‬ ‫حبڃیبً‪ ،‬ٿبؿڇ ‪ 20‬ٿیخب٭ ٿنثچک ٿیٷچیـ ٳڈ ډلٷچڃڈ تجټی‪ ٦‬ثلاڍ رڄٶ ثڈ ٿچرت ٯبڃچځ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت‪.‬‬ ‫ؿڅٻت اٿلیٴب ثلایڂ ٿبؿڇ تغ‪ ٞ٬‬ؿاکؿ څ ٿیٷچیـ ڃڀیتچاڃـ اماؿڍ ثیبځ څ ارتڀب‪٣‬بت کا ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ‬ ‫اًبًی څ ؿیٸل ٯچاڃیڂ اٿلیٴب عڀبیت ُـڇ ٿغـڅؿ ڃڀبیـ څ ڃین‪ٛ ،‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 5‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭‬ ‫ثِل‪ ،‬ډلٷچڃڈ ُٴڄزڈ یب ٿزبمات یب ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ څ ثلؽال‪ ٩‬اڃٌبڃیت څ ُئچځ ثِلڍ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ‬ ‫ډڀیڂ ٿ‪٤‬ڄی ؿک ٿبؿڇ ‪ 7‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی ڃین تٔلیظ ُـڇ اًت ؿڅٻت اٿلیٴب‬ ‫ؿک ډڄٸبٽ تٔچیت ٿیخب٭ ا‪٣‬الٽ ؿاُتڈ ٳڈ ڃٌجت ثڈ ٿبؿڇ ‪ 7‬ؽچؿ کا ٿټنٽ ٿیؿاڃـ ام ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ څ‬ صفحه 214 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪219‬‬ ‫‪٧‬یلاڃٌبڃی یب ٿزبمات ؽال‪ُ ٩‬ئچځ اڃٌبڃیت ثڈ ٿ‪٬‬ڊچٿیٳڈ ؿک آالعیڈ ډبڍ ٯبڃچځ اًبًی اٿلیٴب‬ ‫اٿـڇ اًت‪ ،‬ؽچؿؿاکڍ ٳڄـ‪( .‬ٿڊلپچک‪)141 – 140 ْٓ ،1394 ،‬‬ ‫ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿبؿڇ ‪ 27‬ٿیخب٭‪ ،‬ڃین ؿڅٻت ‪٫‬لاڃٌڈ تغ‪ ٞ٬‬ؿاکؿ‪ .‬ٿبؿڇ ‪ 27‬ٿیخب٭ ٿیٷچیـ ٳڈ ؿک‬ ‫ٳِچکډبیی ٳڈ اٯټیتډبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ٿقډجی یب مثبڃی څرچؿ ؿاکڃـ‪ ،‬اُؾبّ ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیتډبڍ ٿنثچک‬ ‫کا ڃڀیتچاځ امایڂ عٮ ٿغلڅٽ ڃڀچؿ ٳڈ ٿزتڀ‪٤‬ب ثب ًبیل ا‪٫‬لاؿ څ ٷلڅڇ ؽچؿُبځ ام ‪٫‬لډڄٶ ؽبّ‬ ‫ؽچؿ ٿتڀت‪ُ ٢‬چڃـ څ ثڈ ؿیڂ ؽچؿ ٿتـیڂ ثچؿڇ څ ثل ‪ٛ‬جٮ اځ ‪٣‬ڀٺ ٳڄڄـ یب ثڈ مثبځ ؽچؿ تٴټپ ڃڀبیڄـ‪.‬‬ ‫‪ -6‬ػولىزد جَاهغ اسالهیدر هَرد حمَق اللیتّب‬ ‫‪ 1-6‬اٍلیی تفاّن ًاهِ بیی ادیاى‬ ‫ثڈ ٿغٖ ډزلت ٿٌټڀبڃبځ ام ٿٴڈ ثڈ ٿـیڄڈ څ ډڀنٿبځ ثب کڅمډبڍ اڅٻیڈ ُٴٺ ٷیلڍ ؿڅٻت‬ ‫اًالٿیؿکایڂ ُڊل‪ ،‬ڃؾٌتیڂ ربٿ‪٤‬ڈ صڄـ ‪٫‬لډڄٸی څ صڄـ ٿقډجی تِٴیٺ ُـ څ اڅٻیڂ ت‪٬‬بډپ ڃبٿڈ ثیڂ‬ ‫االؿیبځ ثب تچا‪٫‬ٮ ًلاځ ؿڅ ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌټڀبځ څ یڊچؿڍ ثڈ اٿ٘بء کًیـ‪ .‬ام اځ تبکیؼ ثڈ ث‪٤‬ـ ڃین ٿچا‪ٰ٫‬ت‬ ‫ڃبٿڈ ډبڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ ثب پیلڅاځ ًبیل اؿیبځ ثڈ اٿ٘بء کًیـ‪( .‬ٯنڅیڄی‪ )61ّ ،1395 ،‬ٯبڃچځ اًبًی‬ ‫ٿـیڄڈ ثلاڃـیِڈ ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٿتِٴٺ ام ٿٌټڀبځ څ ‪٧‬یلٿٌټڀبځ ٿڊل تبئیـ مؿ‪ .‬ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿچا‪ٰ٫‬ت ڃبٿڈ‬ ‫ډبیی ثب ٯجبیٺ ٿٌیغی څ یڊچؿڍ ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ُـ څ یڊچؿیبڃی ٳڈ ثڈ ٿٌټڀبڃبځ ٿیپیچًتڄـ‪ ،‬اًتغٰب٭ ٳڀٲ‬ ‫څ عڀبیت ؿاُتڄـ‪ ،‬ثی اڃٴڈ تغت ًتپ څاٯ‪ُ ٢‬چڃـ یب ثڈ ؿُڀڄبځ اڃبځ ٳڀٴی ا‪ٜ٣‬ب ُچؿ‪ .‬ثل ډڀیڂ‬ ‫اًبى‪ ،‬ڃبٿڈاڍ ثڈ اًٰ‪٪‬ډب څ ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌیغی ڃچُتڈ ُـ ٳڈ ٿیٷچیـ‪ :‬ډیش اًٰ‪٬‬ی ام ًڀت‬ ‫ٿقډجیاٍ ثلؿاُتڈ ڃڀیُچؿ څ ڃڈ کاډجی ام ؿیلٍ څ ڃڈ ٳِیِی ام ٿٌئچٻیت څ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈاٍ څایڄٴڈ‬ ‫عڀبیت ؽـا څ کًچٻَ ثلاڍ ډڀیِڈ ُبٿٺ عبٹ اڃبځ ؽچاډـ ثچؿ‪( .‬ٿ‪٬٠‬لڍ‪)32ّ ،1396 ،‬‬ ‫‪ 2-6‬تسبهح دیٌی‬ ‫پیبٿجل اًالٽ ٗڀڂ اڃٴڈ ؽچؿ ڃؾٌتیڂ ‪٫‬لؿڍ ثچؿ ٳڈ ٷ‪٬‬تٸچ کا ثب پیلڅاځ ًبیل اؿیبځ ٿٴتتډبڍ‬ ‫‪ٰ٣‬یـتی ا‪٧‬بم ٳلؿ څ ٓ‪٬‬ت ُبیٌتڈاڍ کا ؿکایڂ مٿیڄڈ پبیڈ ٷقاکڍ ڃڀچؿ‪ ،‬تجبیڂ ڃ‪٠‬ل څ اؽتال‪٩‬‬ ‫ؿیـٷبڇډب کا ثلاڍ پیلڅاځ ؽچؿ کعڀت ٿیؿاڃٌت‪ .‬کًچٹ اٳلٽ (ّ) ثب تجټی‪ ٦‬پیبٽ ؽـا څ ډـایت ٿلؿٽ‪،‬‬ ‫تٌبٿظ ؿیڄی کا ثڈ ٿٌټڀبڃبځ اٿچمٍ ؿاؿ‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ ام ډیئتډبڍ ٿٌیغی‪ ،‬ثؾٔچّ ٿٰبٿبت‬ ‫ٿقډجی ٳڈ ثلاڍ ٿقاٳلڇ څ ٷ‪٬‬تٸچ ثب پیبٿجل ثڈ ٿـیڄڈ ٿیک‪٫‬تڄـ‪ ،‬اًتٰجبٹ ُبیٌتڈاڍ ٿیٳلؿ څ ثڈ اڃڊب‬ ‫اربمڇ ٿیؿاؿ تب ؿک ٷچُڈاڍ ام ٿٌزـ ؿک ٳڄبک ٿٌټڀبڃبځ ٿلاًپ ؿ‪٣‬ب څ ‪٣‬جبؿت ؽچؿ کا ثڈ ربڍ‬ صفحه 215 ‫‪ٔ٫ 221‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫اڅکڃـ‪ .‬ؿک ًبٻڊبڍ ث‪٤‬ـ څ ډڀنٿبځ ثب اڅد اٯتـاک ؿڅٻت اًالٿی‪ ،‬تٌبٿظ ؿیڄی کا ام ٿڊڀتلیڂ‬ ‫څیوٷیڊبڍ اؽالٯی ٿٌټڀبڃبځ ثچؿ‪ .‬ؽټ‪ ٪‬ثڂ ٿخڄی‪ ،‬ام ؿاڃِڀڄـاځ ٯلځ ؿڅٽ ډزلڍ‪ ،‬ڃٰٺ ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿک‬ ‫ُڊل ثٔلڇ‪ ،‬ٿغ‪٬‬ټی کا ؿیـڇ اًت ٳڈ عبٗلاځ ؿک اځ ډل ٳـاٽ ثڈ ڃغټڈاڍ (ٿٴتت څ ٿلاٿی) څاثٌتڈ‬ ‫ثچؿڃـ ام رڀټڈ‪ :‬ؽټیٺ ثڂ اعڀـ ‪٫‬لاډیـڍ‪ُ ،‬ب‪٣‬ل څ ؿاڃِڀڄـ ‪٣‬ټپ ڃغچ (ام پیلڅاځ اډٺ ًڄت)‪،‬‬ ‫عڀیلڍ‪ُ ،‬ب‪٣‬ل (ُی‪٤‬ی)‪ٓ ،‬بٻظ ثڂ ‪٣‬جـاٻٰـڅى (مڃـیٮ)‪٬ً ،‬یبځ ثڂ ٿزبُ‪( ٢‬ام څاثٌتٸبځ ثڈ ‪٫‬لٯڈ‬ ‫ؽچاکد) اثڂ کوى اٻزبٻچت‪ ،‬ٿٰبٽ ٿقډجی (یڊچؿیبځ)‪ ،‬اثڂ ڃ‪٠‬یل‪ ،‬ام ؿاڃِڀڄـاځ ‪٣‬ټپ ٳالٽ (ٿٌیغی)‪،‬‬ ‫‪٣‬ڀلثڂ اٻڀایـ‪ ،‬ؿاڃِڀڄـ (مکتِتی) اثڂ ًڄبځ اٻغلاثی‪ُ ،‬ب‪٣‬ل (پیلڅ ‪٫‬لٯڈ ٓبئجڈ) ثِبک ثڂ ثلؿ‪،‬‬ ‫ُب‪٣‬لایلاڃی االٓٺ (پیلڅ ُ‪٤‬چثیبځ) ډڀٸی ؿڅک ډپ ٷلؿ اٿـڇ ؿکثبکڇ ٿٌبئٺ ٿؾتټ‪ ٪‬ثغج څ ٷ‪٬‬تٸچ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ‪( .‬ٯنڅیڄی‪)63 – 64 ْٓ ،1395 ،‬‬ ‫‪ 3-6‬ثزخَرد ثب غیز هسلوبًبى‬ ‫څٯتی اثچ ‪٣‬جیـڇ ثڈ ‪٫‬لٿبځ ٿلٳن عٴچٿت څٯت پبیتؾت ًچکیڈ کا ٷل‪٫‬ت‪ ،‬ثنکٷبځ اډٺ ٳتبه‪ ،‬یڊچؿ‬ ‫څ ڃٔبکڍ‪ ،‬ؿک ‪ٟ‬ل‪٫‬ڊبیی ‪ٛ‬ال څ ڃٰلڇ څ اٿچاٹ ثٌیبک میبؿڍ کا اڅکؿڇ څ ثڈ ‪٫‬لٿبڃـڇ ًپبڇ ٿٌټڀیڂ تٰـیپ‬ ‫ٳلؿڃـ‪ .‬اڃڊب ډپ ٷل‪٫‬تڈ څ ثڈ ٿاٿچکاځ ٿبٻی ًپلؿڃـ‪ ،‬ٿـتی ثلایڂ ڃٸقُتڈ ثچؿ ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬اٿپلا‪ٛ‬چک‬ ‫کڅٽ ډلٯٺ (ډلاٳیټچى) ثڈ ٿٌټڀبڃڊب ا‪٣‬الځ رڄٶ ُـ‪ .‬اثچ‪٣‬جیـڇ ٳڈ ‪٫‬لٿبڃـاک ثچؿ پی‪٨‬بٽ ‪٫‬لًتبؿڇ څ‬ ‫تڀبٽ کئًب څ ثنکٷبځ یڊچؿ څ ڃٔبکڍ کا ؽچاًت څ ؿًتچک ؿاؿ تڀبٽ ٓڄـڅٯڊبڍ رنیڈ کا ا‪٣‬پ ام ‪ٛ‬ال‬ ‫څ ڃٰلڇ ثیبڅکڃـ څ ثڈ اڃبځ ثـډڄـ‪ .‬ٿب ایڂ رنیڈ کا ٷل‪٫‬تیپ ثلاڍ مڃـٷی ؿًتڈ رڀ‪٤‬ی ؽچؿٿبځ ثچؿڇ څٻی‬ ‫ؿک عبٹ عبٗل تٴټی‪ ٪‬ٿب کڅُڂ ڃیٌت څ ٿڀٴڂ اًت ٿ‪٨‬ټچه ُچیپ څ اځ ٿچٯ‪ ٢‬ڃڀیتچاڃیپ ُڀب کا‬ ‫اؿاکڇ ٳڄیپ‪ .‬ثڄبثلایڂ پچٹ کا ٿب ڃڀیتچاڃیپ ٿبٻٲ ُچیپ‪ .‬اڃڊب ٷ‪٬‬تڄـ‪" :‬مٿبٿـاکڍ ُڀب ثلاڍ ٿغجچثتل‬ ‫اًت ام مٿبٿـاکڍ ٷقُتٸبځ څ ُڀب ثب ٿب ثڈ ‪٣‬ـاٻت ک‪٫‬تبک ٿیٳڄیـ‪ ،‬ٿب ؿکڅامڇ ډبڍ ُڊل کا ٿیثڄـیپ‬ ‫څ تب اؽلیڂ ڃ‪٬‬ل ام ُڀب ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ٿیٳڄیپ څ ٳڀٲ ُڀب ډٌتیپ‪ .‬ث‪٤‬ـ ام ایڄٴڈ ٿٌټڀبځډب ک‪٫‬تڄـ څ پیلڅم‬ ‫ُـڃـ‪ .‬ثڈ پیِچام ٿٌټڀبڃبځ اٿـڃـ څ رنیڈ کا ؿڅثبکڇ تغچیٺ ؿاؿڃـ‪( .‬ر‪٬٤‬لڍ تجلینڍ‪،1396 ،‬‬ ‫ّ‪)187‬‬ ‫‪ 4-6‬دیی ضٌبسی تغجیمی اثتىبر هسلوبًبى‬ ‫اًالٽ ثڈ څرچؿ ‪٫‬لٯڈ ډبڍ ‪٧‬یلٿٌټڀبځ ٿ‪٤‬تل‪ ٩‬ثچؿڇ څ ام اډٺ ٳتبه څ اډٺ فٿڈ ًؾڂ ثڈ ٿیبځ اڅکؿڇ‬ ‫څ عٰچ٭ څ ٿٰلکاتی ثلایِبځ تڄ‪٠‬یپ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬څ ؿک ډڀیڂ کاًتب اًت ٳڈ ‪٣‬ټپ تٰبکځ اؿیبځ څ‬ ‫ٿٰبیٌڈ اؿیبځ ثچرچؿ اٿـڇ اًت‪ ،‬ٯلاځ ٳلیپ اڃٸبڇ اًتچاڃڈایڂ ‪٣‬ټپ کا پبیڈ کینڍ ٿیڃڀبیـ ٳڈ‬ صفحه 216 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪221‬‬ ‫ٿی‪٫‬لٿبیـ‪":‬څال تزبؿٻچا وډٺ اٻٴتبه اال ثبٻتی ډی اعٌڂ" (‪٣‬ڄٴجچت ‪ )46‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ثغج څ ٿقاٳلڇ‬ ‫اماؿاڃڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ عٰیٰیایڂ ‪٣‬ټپ اًت‪.‬‬ ‫ٿِڊچکتلیڂ ٳتبثڊبیی ٳڈ ؿکثبکڇ ٿټٺ څ ڃغٺ ڃٸبُتڈ ُـڇ څ ډڀیڂ ٿچٗچ‪ ١‬کا ‪٣‬ڄچاځ ؽچؿ ڃین‬ ‫ًبؽتڈاڃـ ٳتبه "اٻڀټٺ څ اٻڄغٺ" اثڂ ٿڄٔچک ث‪٨‬ـاؿڍ (‪ 429‬ڇ ٭)‪ ،‬اٻ‪ٔ٬‬ٺ ‪٫‬ی اٻڀټٺ څاالډچاء ‪٫‬ی‬ ‫اٻڄغٺ اثڂ عنٽاڃـٻٌی (‪ 456‬ڇ ٭) څ ڃین "اٻڀټٺ څ اٻڄغٺ" ُڊلًتبڃی (‪ 548‬ڇ‪.‬٭) اًت‪ .‬ؿک ایڂ ٿیبځ‬ ‫ٳتبثی ڃین اثچکیغبځ ثیلڅڃی‪ ،‬تغت ‪٣‬ڄچاځ "تغٰیٮ ٿبٻټڊڄـ‪ ".. .‬تاٻی‪ ٪‬ڃڀچؿڇ اًت ٳڈ صڄبڃضڈ ام‬ ‫ڃبٿَ پیـاًت ٿؾتْ ثڈ اؿیبځ ًلمٿیڂ ډڄـ اًت‪( .‬ٿغٰٮ ؿاٿبؿ‪)17-21 ّ ،1396 ،‬‬ ‫ًتیجِ گیزی‬ ‫ٿچاکؿڍ ٳڈ ؿیـٷبڇ اًالٽ ثب ٿٰلکات عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ډڀؾچاڃی ڃـاکؿ؛ ٳڈ ٿچکؿ ‪٣‬ڀـڇ اځ ؿک‬ ‫ٿجغج تٌبڅڍ ؿک ثلاثل ٯبڃچځ څ ڃین ؿک ٿجغج اماؿڍ ٿقډجی ثچیوڇ اماؿڍ ت‪٨‬ییل ؿیڂ (اکتـاؿ) اًت‪.‬‬ ‫ؿک ٓچکتیٴڈ ٿٰلکات اًالٿی‪ ،‬ٿٌتڄـ ثڈ عٴپ حبثت اٻڊی اًت ؿک صبکصچه آچٻی صچځ آٺ‬ ‫تچعیـ څایڄٴڈ اًالٽ ؿیڂ ‪ٜ٫‬لت څ ٳبٿټتلیڂ ؿیڂ ثلاڍ ً‪٤‬بؿت ثِلڍ اًت څ ثبایڄٴڈ ؿک عٰچ٭‬ ‫اًالٿی‪ ،‬ؿیڂ ا‪٣‬تٰبؿ ؿیڄی رنء ٿ‪٬‬ڊچٽ عبٳڀیت اًالٿیاًت څ ًی‪ٜ‬لڇ څ ارلاڍ ٿٰلکات‬ ‫اًالٿیرنء ٿٌبئٺ عبٳڀیتی اًت ٯبثٺ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ٿیثبُـ څ ؿک ٿچاکؿڍ ٳڈ ام اعٴبٽ حبثت اٻڊی‬ ‫ڃڀیثبُـ ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام آٺ ارتڊبؿ ٿٌتڀل ‪ٰ٫‬ڊبڍ ربٿ‪ ٢‬اٻِلای‪ ٚ‬څ ثب ٻغب‪ ٝ‬آٺ ‪٣‬ـاٻت ث‪٤‬ڄچاځ‬ ‫یٴی ام ٿجبڃی عٰچ٭ اًالٿیڅ تغچالت مٿبځ څ ٿٴبځ ٯبثٺ ثلکًی ٿیثبُـ‬ ‫اؽتیبکات عبٳپ اًالٿیڅ ٿٔټغت ‪٣‬ڀچٿیربٿ‪٤‬ڈ‪ ،‬ڃین ٿیتچاڃـ ؿکایڂ ٿچاکؿ کاډٸِب ثبُـ څ ؿک‬ ‫ډل ٓچکت ثلاڍ عٺ ٿچاکؿ ت‪٤‬بکٕ‪ٗ ،‬ڀڂ تچرڈ څ اًتڄبؿ ثڈ آٺ ‪٣‬ـاٻت‪ ،‬ثبیـ ثڈایڂ ڃٴتڈ تچرڈ‬ ‫ؿاُت ٳڈ ‪٣‬ـاٻت ڃین ٿٰـٿڈاڍ ثلاڍ تغٰٮ تچعیـ اًت څ ؽـا پلًتی څ ُٴٺ ٳبٿٺ څ ربٿ‪ ٢‬څ‬ ‫ڃڊبیی تچعیـ څ ؽـاپلًتی‪ ،‬ؿک ؿیڂ اًالٽ عبٓٺ ٿیُچؿ‪ .‬څ اٻجتڈایڂ اؽتال‪ ٩‬ٿجڄبیی څ اًبًی‬ ‫عٰچ٭ اًالٿیؿک ٿچٗچ‪ ١‬ٿچکؿ ثغج ثب عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ اًت څ ٿلار‪ ٢‬څ ٿلاٳن عٰچ٭ ثِل ا‪٣‬پ ام‬ ‫ًبمٿبځډبڍ ثیڂاٻڀټټی څ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ثبیـ امایڄٴڈ ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ٳڈ ٿجتڄی ثل ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ‬ ‫‪٧‬لثی څ رـایی ؿیڂ ام ارتڀب‪ ١‬څ عٴچٿت څ ڃ‪٠‬بٽ ًٴچالکینٽ اًت کا ثل ډڀڈ ٿټٺ رڊبځ ‪ -‬ثب‬ ‫تڀـځډب څ ‪٫‬لډڄٶ ډبڍ ٿؾتټ‪ - ٪‬تغڀیٺ ڃڀبیڄـ ارتڄبه ٳڄڄـ څایڂ ‪٫‬لٓت کا ‪٫‬لاډپ ڃڀبیڄـ‬ ‫تباڃـیِڀڄـاځ څ ٿت‪٬‬ٴلاځ ڃ‪٠‬بٽډبڍ عٰچٯی رڊبځ ‪ -‬څ ام رڀټڈ ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯی اًالٽ ‪ -‬ٿچٗچ‪٣‬بت‬ ‫عٰچ٭ ثِل کا ٿچکؿ ثغج څ ٷ‪٬‬تٸچ ٯلاک ؿډڄـ څ ُڄبًبیی څ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ څ اماؿڍډبڍ ٿقډجی‬ صفحه 217 ‫‪ٔ٫ 222‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ٿٌتټنٽ پقیلٍ ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی ڃجبُـ ثټٴڈ ٿٰلکات ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ثڈ ڃغچڍ تـڅیڂ ُچؿ ٳڈ ثب اٻٸچډبڍ‬ ‫ٿچرچؿ څ ٿت‪٤‬ـؿ ٯبثٺ ت‪ٜ‬جیٮ ثبُـ‪.‬‬ ‫امایڂ ثغج ٿجڄبیی ڃ‪٠‬لڍ ٳڈ ثٸقکیپ‪ ،‬تب کًیـځ ثڈ ایڂایـڇ اٹ څ ‪٫‬لٓت څ تغٰٮ ٷ‪٬‬تٸچڍ تڀـڃڊب‪،‬‬ ‫ؿک ‪٣‬ڀٺ څ ارلا څ ثلؽچکؿ ثب ٿچٗچ‪٣‬بت عٰچ٭ ثِل ام رڀټڈ عٰچ٭ اٯټیتډبڍ ٿقډجی‪ ،‬ٳِچکډبڍ‬ ‫اًالٿیام رڀټڈ رڀڊچکڍ اًالٿیایلاځ ثبیـ ایڂ ڃٴبت کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿډڄـ‪:‬‬ ‫‪ -1‬اځ ؿًتڈ ام ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬ام رڀټڈ اٯټیتڊبڍ ٿقډجی کا ٳڈ ثب ٿٰلکات‬ ‫اًالٿیت‪٤‬بکٗی ڃـاکؿ ‪ -‬اٳخلیت ٿٰلکاتایڂصڄیڄی اًت – ثڈ ؿٯت څ ثب رـیت ارلا ڃڀچؿڇ څ ؿک‬ ‫مٿیڄڈ اٿچمٍ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬ڃڊبؿیڄڈ ٳلؿځ اځ څ رټچٷیلڍ ام ڃٰٖایڂ ٿٰلکات ؿک ً‪ٜ‬ظ رچاٿ‪٢‬‬ ‫اًالٿی‪ -‬ام رڀټڈ ؿک ثلؽچکؿ ثب اٯټیتډبڍ ٿقډجی ‪ -‬اٯـاٿبت ٿاحلڍ کا ا‪٣‬ڀبٹ ڃڀبیڄـ څ ‪ٛ‬جی‪٤‬ی‬ ‫اًت ٳڈایڂ ‪٣‬ڀٺ ډپ ثب ٿجڄبڍ اڃٌبځ ؿڅًتبڃڈ اًالٽ څ کو‪٫‬ت څ کعڀت اًالٿیًبمٷبک اًت څ ډپ‬ ‫ت‪٤‬بکٕ څ تٰبثٺ ثب ٿزبٿ‪ ٢‬ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل کا ٳڀتل ٿیڃڀبیـ‪.‬‬ ‫‪ -2‬اځ ؿًتڈ ام ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی کا ٳڈ ثب اعٴبٽ اًالٿی ت‪٤‬بکٕ اُٴبک ؿاکؿ کا ثب عٮ ُل‪ٙ‬‬ ‫ثپقیلڃـ څ ؿک ٓچکت ‪٣‬ـٽ اٿٴبځ‪ ،‬ام پقیلٍ اځ ؽچؿؿاکڍ ڃڀبیڄـ څ اٿلڅمڇ ثب تچرڈ ثڈ اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٷٌتلؿڇ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ام عٮ ُل‪ ٙ‬څ یب ‪٣‬ـٽ پقیلٍ ثلؽی اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬اڃبځ‪ ،‬ایڂ ڃچ‪١‬‬ ‫ثلؽچکؿ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٳِچکډبڍ اًالٿی ڃین ٿیتچاڃـ تچریڈ پقیل ثبُـ‪.‬‬ ‫‪٤٫ -3‬بٻیتډبڍ اٳبؿٿیٲ څ ‪٣‬ټڀی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل کا صڈ ؿک ً‪ٜ‬ظ ٿټی څ ؿاؽټی څ صڈ‬ ‫ؿک ً‪ٜ‬ظ ثیڂاٻڀټٺ اًالٿیام ‪ٛ‬لیٮ ڃڊبؿډبڍ څاثٌتڈ ثڈ ًبمٿبځ ٳڄ‪٬‬لاڃی اًالٿیٷٌتلٍ ؿډڄـ څ ثڈ‬ ‫ام ٿجبڃی څ ٿٌتڄـات اعٴبٽ اًالٿیثڈ مثبځ عٰچٯی څ ٿتڄبًت ثب رڊبځ اٿلڅم ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ڃڀبیڄـ څ ٿتٰبثال‬ ‫پیِل‪٫‬تډب څ ڃچاڅکڍډبڍ ٿزبٿ‪٧ ٢‬لثی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل ٳڈ ٿجتڄی ثل ‪ٜ٫‬لت ٓغیظ اڃٌبڃی‬ ‫اًت کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿډڄـ څ ثب ع‪ ٞ٬‬آچٹ اًالٿی‪ ،‬ام اڃڊب ثڊلڇ المٽ کا ثٸیلڃـ‪.‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫فبرسی‪:‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أبٔ‪ٔ ،٣‬حٕس ‪ٛ٘ ٚ‬ضاِس‪ ،٣ٙ٤‬حؿ‪ ،ٗ٥‬ؾ‪٥‬ط‪ ٢‬زض حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٞ‬ب‪ ٢‬ز‪ ٣ٙ٤‬زض اؾالْ اوطْ (ل) ‪ ٚ‬أبْ ػّ‪( ٣‬ع) زض ز‪ٚ‬ض‪ ٜ‬پ‪٥‬بٔجط‪،‬‬ ‫فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬تبض‪٤‬د ٘‪ ،ٛ‬قٕبض‪ٞ ٜ‬فتٓ‪.1393 ،‬‬ صفحه 218 ‫‪223‬‬ ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪-‬‬ ‫ا٘ت‪ ٛ٥٘ٛ‬وبؾؿ‪ ،ٝ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ زض ر‪ٟ‬ب٘‪٘ ٣‬بٔتحس‪ ،‬تطرٕ‪ ٝ‬زوتط ٔطتً‪ ٣‬وال٘تط‪٤‬بٖ‪ ،‬زفتط ذسٔبت حم‪ٛ‬ل‪ ٣‬ث‪ٗ٥‬إِّّ‪٣‬‬ ‫رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪.1370 ،‬‬ ‫پبضؾب‪ ،‬ػّ‪٥‬طیب‪ ،‬فط‪ ًٙٞ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ‪٘ ،‬کط ل‪ٔٛ‬ؽ‪.1395 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫رؼفط‪ ٢‬تجط‪٤‬ع‪ٔ ،٢‬حٕس تم‪ ،٣‬تىبپ‪٢ٛ‬ا٘س‪٤‬ک‪ٞ ٝ‬ب‪.1396 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ر‪ٛ‬از‪ ٢‬أّ‪ ،٣‬ػجس اهلل‪ ،‬فّؿف‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ثکط‪ ،‬اؾطا‪.1375 ،‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫زضٔ‪٥ٙ‬تُ ‪٤ٚ‬ط‪ ،‬پ‪٥‬بْ ‪٘ٛ٤‬ؿى‪ ،ٛ‬الّ‪٥‬ت چ‪٥‬ؿت‪ ،‬تطرٕ‪ٔ ٝ‬حٕس پ‪ٙ٤ٛ‬س‪ ،ٜ‬ز‪ٚ‬ض‪٘ ،24 ٜ‬کط ‪ ،277‬ت‪٥‬طٔب‪1372 ٜ‬‬ ‫ش‪ٚ‬اِؼ‪٘ ،ٗ٥‬بزض‪ٔ ،‬مبِ‪ ٝ‬حٕب‪٤‬ت اظ حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب زض حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬تحم‪٥‬مبت حم‪ٛ‬ل‪ ،٣‬قٕبض‪.1387 ،15 ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ػٕ‪٥‬س ظ٘زب٘‪ ،٣‬ػجبؾؼّ‪ ،٣‬حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب ثطاؾبؼ لب٘‪ ٖٛ‬لطاضزاز شٔ‪ ،ٝ‬زفتط ٘کط فط‪ ًٙٞ‬اؾالٔ‪ ،٣‬پب‪٥٤‬ع ‪.1393‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫لع‪ ،٣ٙ٤ٚ‬ػّ‪ٔ ،٣‬جب٘‪٘ ٣‬ظط‪ ٢‬تفب‪ ٓٞ‬اؾالْ ‪ ٚ‬غطه‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬ؾ‪٥‬بؾت ذبضر‪ ،٣‬ؾبَ ز‪ ،ٓٞ‬قٕبض‪.1395 ،9 ٜ‬‬ ‫ٔحمک زأبز‪ٔ ،‬هُف‪ ،٣‬اؾالْ ‪ ٚ‬زػ‪ٛ‬ت از‪٤‬بٖ ث‪ ٝ‬ضػب‪٤‬ت وطأت ا٘ؿب٘‪٘ ،٣‬کط‪ ٝ٤‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪ ٣‬زا٘کٍب‪ٜ‬‬ ‫ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قٕبض‪.1396 ،37 ٜ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ٔظفط‪ٔ ،٢‬حٕس حؿ‪٘ ،ٗ٥‬بثطزثبض‪ٔ ٢‬ص‪ٞ‬ج‪ٔ ،٣‬وؾؿ‪ ٝ‬فط‪٣ٍٙٞ‬ا٘س‪٤‬ک‪ٔ ٝ‬ؼبنط‪.1396 ،‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط‪ٔ ،‬مبِ‪ٔ ٝ‬ؿاِ‪ٔ ٝ‬ؿب‪ٚ‬ات زض اؾالْ‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪ ٣‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قٕبض‪،27 ٜ‬‬ ‫ث‪.1390 ٕٟٗ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔ‪ٟ‬برطاٖ‪ ،‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪ ٢‬وبؾت‪ٛ‬ض‪٤‬ب٘‪ ٛ‬ض‪ٛ٤‬ا ‪ -‬پ‪٥‬بْ ‪٘ٛ٤‬ؿى‪ ٛ‬تطرٕ‪ٔ ٝ‬حٕس تم‪ ٣‬ظاز‪ُّٔ ٜ‬ک‪ ،‬ز‪ٚ‬ض‪ ،24 ٜ‬قٕبض‪ ،277 ٜ‬ت‪٥‬ط ٔب‪.1372 ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔ‪ٟ‬طپ‪ٛ‬ض‪ ،‬حؿ‪ ،ٗ٥‬حم‪ٛ‬ق ثکط زض اؾ‪ٙ‬بز ث‪ٗ٥‬إِّّ‪ٛٔ ٚ ٣‬یغ رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات اَالػبت‪.1394 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ اٍّ٘‪٥‬ؿ‪:٣‬‬‫‪vieytez, Ruiz, Eduando Javien. Protection of Linguistic Minoyitiles: A Historical ppnoch. Most‬‬ ‫‪Jownal of Multicalteltuval societies. Uol.3. no.8. 2008.‬‬ ‫‪THE INTERNATIONAL LAW DICTIONARY, by Robert L. Blodsoe and Boleslow. Both , 8917‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ صفحه 219 صفحه 220 صفحه 221 ‫‪ٔ٫ 114‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫کًیـٷی ثڈ «رلایپ» کا ؿاکؿ‪ً .‬یبًت ٳی‪٬‬لڍ تڄڊب‪ ،‬ثلؽچکؿڍ عٰچٯی ثب پـیـڇ ڍ رڄبیی اًت څ‬ ‫اثناک اځ ٿزبمات څ اٯـاٽ ډبڍ تاٿیڄی څ تلثیتی اًت‪.‬‬ ‫‪ -2-2-2‬هؼٌبی هَسغ سیبست ویفزی‬ ‫ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ؿک ٿ‪٤‬ڄبڍ ٿچً‪ ،٢‬تڄڊب ثڈ اٯـاٿبت ٳی‪٬‬لڍ ثٌڄـڇ ڃڀی ٳڄـ څ تـاثیل ارتڀب‪٣‬ی‪،‬‬ ‫‪٫‬لډڄٸی‪ ،‬اٯتٔبؿڍ څ‪ ...‬کا ڃین ؿک ثل ٿی ٷیلؿ‪ .‬ثڄبثلایڂ ت‪٬‬ٴل ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ‪ ،‬ٳټیڈ ڍ تـاثیلڍ اًت‬ ‫ٳڈ ؿک ٿٰبثټڈ ڍ ثب رلٽ څ اڃغلا‪ ٩‬تچً‪ ٚ‬ؿڅٻت څ ربٿ‪٤‬ڈ اتؾبف ٿی ُچؿ‪23.‬ؿک ٿ‪٬‬ڊچٽ اؽیل ًیبًت‬ ‫ٳی‪٬‬لڍ ؿک ٯټڀلڅ څًی‪ ٢‬تلڍ ثڈ ڃبٽ «ًیبًت ‪٣‬ڀچٿی» یٲ ٳِچک ثڈ ُڀبک ٿیایـ‪ .‬ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ‬ ‫ٯچاڍ ‪٣‬ڀچٿی یٲ ؿڅٻت ؿک ً‪ٜ‬چط ثبال څ ڃڈ ٓل‪ً٫‬ب ًبمٿبځ ډبڍ ٯ٘بیی څ پټیٌی اځ ثټٴڈ‪ ،‬ؿک ثلڃبٿڈ‬ ‫کینڍ څ ارلاڍ اځ ڃین ُلٳت ؿاکڃـ‪ .‬ثب تچرڈ ثڈ ٿچٻ‪٬‬ڈډبڍ ت‪٤‬لی‪٫ ٪‬چ٭ ام یٲ ًچ څ ٷٌتلؿٷی‬ ‫ٯټڀلڅ عٰچ٭ ٳی‪٬‬لڍ ام ًچڍ ؿیٸل‪ ،‬ثب‪٣‬ج ُـڇ اًت ٳڈ اٿلڅمڇ‪ ،‬ثڈ ثلؿاُت ‪٫‬چیل ثبػ ام ًیبًت‬ ‫رڄبیی‪ ،‬ت‪٤‬جیلڍ ٿ٘یٮ یب ثڈ آ‪ٜ‬الط ډڀبځ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ؿک ٿ‪٤‬ڄبڍ ؽبّ‪ ،‬ا‪ٛ‬ال٭ ٷلؿؿ‪ .‬رلٽ اڅالً‬ ‫تڄڊب پـیـڇاڍ اًت ٳڈ ایڂ اثناکډب ثڈ ٿٰبثټڈ ثب اځ ٿیپلؿامڃـ‪ .‬حبڃیبً ت‪٤‬لی‪ ٪‬څ عـ څ ٿلم رلٽ کا ڃین‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک ٿِؾْ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ثڄبثلایڂ ًبیل ک‪٫‬تبکډبڍ ٿڄغل‪٫‬بڃڈ‪ ،‬ډلصڄـ ٳڈ ام ٻغب‪ ٝ‬اؽالٯی څ‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی ٿقٿچٽ ډپ ثبُڄـ ام ایڂ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ؽبکد ٿیٷلؿڃـ‪.‬ٿچٗچ‪ ١‬ٿجڊڀیٳڈ ؿک ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ‬ ‫ثـاځ ٿیپلؿامیپ‪ ،‬ډڀیڂ ٿجڊپ ثچؿځ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی اًت‪ ،‬میلا ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‬ ‫کا ٯبڃچڃٸقاک ڃڈ ؿک ؿًتڈ ثڄـڍ ٿبؿڇ یٲ ٯلاکؿاؿڇ اًت څ ڃڈ عتی ؿک ؿًتڈ ثڄـڍ رلائپ عـڍ څ‬ ‫ٯبٻجی ت‪٬‬ٴیٴی څ ٿزنا ثلاڍایڂ رلائپ ت‪٤‬ییڂ ڃڀچؿڇ اًت ٳڈ ډپ ٿ‪٨‬بیل ثب آٺ ثلائت اًت څ ډپ‬ ‫ٿ‪٨‬بیل ثب آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلٽ ٿزبمات ٳڈ ؿک ٿجبعج ث‪٤‬ـ ثـاځ ؽچاډیپ پلؿاؽت‪.‬‬ ‫‪-3-2‬سیبست ویفزی جبری در فمِ اهبهیِ‬ ‫ٿجبکمڇ ثب رلٽ څ اڃغلا‪ ،٩‬یٴی ام اډـا‪ ٩‬ډڀڈ ڍ اڃجیبء ثچؿڇ اًت‪ .‬پیِٸیلڍ ام رلٽ څ ٿجبکمڇ ثب‬ ‫ک‪٫‬تبک ٿڄغل‪٫‬بڃڈ څ ڃبډڄزبکڍ ډبڍ ارتڀب‪٣‬ی‪ ،‬ربیٸبڇ څاال څ اکمُڀڄـڍ ؿک اٿچمڇ ډبڍ اًالٿی ؿاکؿ‪.‬‬ ‫اډڀیت ایڂ اٿل تب ربیی اًت ٳڈ یٴی ام ثلڃبٿڈ ډبڍ ډڀڈ ڍ اڃجیبء ٿٰبثټڈ ثب ‪ٟ‬بٻپ څ ٿتزبڅم څ یبکڍ‬ ‫کًبڃـځ ثڈ اُؾبّ ٗ‪٤‬ی‪ ٪‬اًت‪ .‬ؿک ٯلاځ ٳلیپ ڃین ٻیٌتی ام ‪٣‬ڄبڅیڂ ٿزلٿبڃڈ فٳل ُـڇ څ ٗڀبڃت‬ ‫ارلا څ ٿزبمات ایڂ ا‪٣‬ڀبٹ ٿِؾْ ٷلؿیـڇ اًت‪ .‬ایڂ ‪٣‬ڄبڅیڂ ‪٣‬جبکتڄـ ام‪ :‬ا‪ٌ٫‬بؿ‪ ،‬ٳ‪٬‬ل‪ُ ،‬لٱ‪ٟ ،‬ټپ‪،‬‬ ‫‪ٔ٣‬یبځ څ ٿ‪ٔ٤‬یت څ ‪٣‬ـڅاځ‪٫ ،‬غِب‪ ،‬احپ‪ ،‬فڃت‪ ،‬ٯتڈ‪ ،‬ٿڄٴل‪ ،‬رلٽ‪ ،‬رڄبط‪ ،‬اًلا‪ ،٩‬ؽ‪ٜ‬ب‪ٌ٫ ،‬ٮ‪ ،‬ٿٴلڅڇ‪،‬‬ ‫‪23‬‬ ‫ل‪٥‬بؾ‪،٣‬رالَ اِس‪ٔ،ٗ٤‬جب٘‪ ٣‬ؾ‪٥‬بؾت ر‪ٙ‬ب‪ ٣٤‬حى‪ٔٛ‬ت اؾالٔ‪، ٣‬لٓ‪،‬پػ‪ٞٚ‬کٍب‪ ٜ‬ػّ‪ ٚ ْٛ‬فط‪ ًٙٞ‬اؾالٔ‪ ،1385،٣‬نم‪.41-40‬‬ صفحه 110 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪115‬‬ ‫‪٨ٛ‬یبځ څمک‪ ،‬عڄج‪٫ ،‬زچک‪ ،‬ٳڈ ثبٻ‪ ٦‬ثل ٓـډب ایڈ کا ُبٿٺ ٿی ُچڃـ‪ .24‬ٯ‪٤ٜ‬ب ٿٴتجی ٳڈ ‪٣‬الڅڇ ثل‬ ‫ٗڀبڃت ارلاڍ ؿڃیچڍ‪ ،‬ثڈ ٗڀبڃت ارلاڍ اؽلڅڍ ؿک ٯجبٹ اکتٴبه ا‪٣‬ڀبٹ پلؿاؽتڈ څ پیبٿجل ډـ‪٩‬‬ ‫ؽچؿ کا تٴڀیٺ ٳلاٿت ډبڍ اؽالٯی ٿی ؿاڃـ‪ .‬ڃڀی تچاڃـ ڃٌجت ثڈ ٿجبکمڇ ثب پـیـډبیی صچځ رلٽ څ‬ ‫اڃغلا‪ً ٩‬بٳت ثبُـ‪ .25‬ٯلاځ ٳلیپ ثب ‪ٛ‬لاعی یٲ ًیبًت ‪٫‬لاٷیل‪ ،‬ثڈ ٿجبکمڇ ثب رلٽ ثلؽبًتڈ اًت‪.‬‬ ‫ایڂ ٳتبه اًڀبڃی اڃٌبځ کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ اُل‪ ٩‬ٿؾټچٯبت څ ؿاکاڍ اًت‪٤‬ـاؿډبڍ ‪٫‬چ٭ اٻ‪٤‬بؿڇ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی‬ ‫ٳلؿڇ اًت؛ ًپی ثلاڍ ُٴچ‪٫‬ب ُـځ ایڂ اًت‪٤‬ـاؿډب‪ ،‬اٿچمڇ ډبڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ ؿک رڊت تلثیت کڅعی څ‬ ‫ٿ‪٤‬ڄچڍ اکائڈ ؿاؿڇ اًت‪ .‬تچرڈ څ ثڈ ٳبکٷیلڍ ایڂ ؿًتچکات‪ ،‬ڃڈ تڄڊب ٿچرت ت‪٤‬بٻی اڃٌبځ‪ ،‬ثټٴڈ ؿک‬ ‫څډټڈ ڍ ڃؾٌت ٿچرت پیِٸیلڍ ام ا‪٣‬ڀبٹ ٿزلٿبڃڈ څ ٷڄبڇ اٻچؿ ٿی ٷلؿؿ‪ .‬اٿچمڇ ډبڍ پیِٸیلاڃڈ ڍ‬ ‫ٯلاڃی‪ُ ،‬بٿٺ اٿچمڇ ډبڍ ا‪٣‬تٰبؿڍ‪ ،‬اٿچمڇ ډبڍ اؽالٯی څ اٿچمڇ ډبڍ اعٴبٿی اًت‪ .‬ؿک ؿًتڈ ڍ‬ ‫ڃؾٌت‪ ،‬ثب تجییڂ ٿٌاٻڈ ڍ عیبت څ ٿ‪٤‬تٰـ ڃڀچؿځ اڃٌبځ ثڈ ٿجـاء څ ا‪٫‬لیڄَ‪ ،‬اڅ کا ام اکتٴبه‬ ‫ک‪٫‬تبکډبڍ ؽال‪ ٩‬ٿڄنٻت اڃٌبڃی څ ام تزبڅم ثڈ عٰچ٭ ؿیٸلاځ ثل عقک ٿی ؿاکؿ‪.‬‬ ‫یٴی ام ٿڊڀتلیڂ ا‪٣‬تٰبؿات ثبمؿاکڃـڇ ام اکتٴبه ٷڄبډبځ څ رلایپ‪ ،‬ثبڅک ثڈ ‪٣‬ټپ څ اٷبډی ڃبٿغـڅؿ‬ ‫ؽـاڅڃـ ثڈ ډڀڈ ڍ ٿچرچؿات څ ام رڀټڈ اڃٌبځ څ ا‪٣‬ڀبٹ څ ک‪٫‬تبک اڅًت‪ .‬ام ڃ‪٠‬ل ٯلاځ‪ ،‬ډڀڈڍ‬ ‫ٿچرچؿات ؿک ٿغ٘ل ؽـاڅڃـ ٯلاک ؿاکڃـ څ ډیش صینڍ ؿک اًڀبځ څ مٿیڂ ثل ؽـا ٿؾ‪٬‬ی څ پڄڊبځ‬ ‫ڃیٌت‪ .‬اڃٌبځ ڃین ثڈ ‪٣‬ڄچاځ رنیی ام ‪٣‬بٻپ ډٌتی‪ ،‬تغت ڃ‪٠‬بکت څ اعب‪ٛ‬ڈ ڍ ‪٣‬ټڀی ؽـاڍ ٿت‪٤‬بٹ ٯلاک‬ ‫ؿاکؿ‪٣ .‬الڅڇ ثل ا‪٣‬ڀبٹ څ ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بډلڍ اڃٌبځ‪ ،‬ا‪٫‬ٴبک‪ ،‬ڃیبت‪ ،‬ؽ‪ٜ‬چکات ٯټجی څ عـیج ڃ‪ٌ٬‬ی اڅ ڃین‬ ‫ثلاڍ ؽـاڅڃـ ٿ‪٤‬ټچٽ څ ٿِڊچؿ اًت‪ .‬اٿچمڇ ډبڍ ٯلاځ‪ُ ،‬بٿٺ ٯچاڃیڂ څ ٿٰلکات څیوڇ اڍ اًت ٳڈ‬ ‫ډـ‪ ٩‬ام اځ‪ ،‬ٿت‪٤‬بؿٹ ًبؽتڂ ا‪٫‬لاؿ څ ربٿ‪٤‬ڈ څ ‪ٛ‬لؿ مٿیڄڈ ډبڍ رلٽ ما ٿی ثبُـ‪ .‬ایڂ اعٴبٽ ؿک ٯبٻت‬ ‫څارجبت څ ٿغلٿبت ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ اًت ٳڈ یٴی ام څارجبت‪ ،‬ڃڀبم اًت ٳڈ ؿک ٯلاځ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ‬ ‫رټچٷیلڍ ٳڄڄـڇ ام ‪٫‬غِب څ ٿڄٴل ثیبځ ُـڇ اًت‪ .‬ٯلاځ ٳلیپ ًیبًت پیِٸیلڍ ‪٫‬لاٷیل څ څاٯ‪ ٢‬ثیڄبڃڈ‬ ‫اڍ کا ؿک ایڂ مٿیڄڈ اکائڈ ؿاؿڇ څ ایڂ ډڀبځ ؿیـٷبڇ څ ڃتیزڈ اڍ اًت ٳڈ اٿلڅم رلٽ ُڄبًبځ څ‬ ‫عٰچٯـاڃبځ‪ ،‬پی ام ًبٹ ډب ثغج څ رـٹ ثـاځ ؿًت یب‪٫‬تڈ څ کًڀب ا‪٣‬الٽ ٳلؿڇاڃـ ٳڈ ثلاڍ ٿجبکمڇ ثب‬ ‫رلایپ‪ ،‬ثبیـ ام ډڀڈ ڍ کڅٍ ډبڍ پیِٸیلڍ ؿک ٳڄبک ډپ اًت‪٬‬بؿڇ ٳلؿ څ ډڀڈ ڍ اڃڊب ٿٴڀٺ‬ ‫یٴـیٸلڃـ‪ 26‬ام ًچیی ؿک ٯلاځ ثلاڍ تڄجیڈ ثنډٴبکاځ څ ٿتؾټ‪٬‬یڂ‪ ،‬عبٳپ اًالٿیٿیتچاڃـ اڃچا‪١‬‬ ‫ٿزبماتډبڍ ٿتڄبًت ثب رلایپ اکتٴبثی‪ ،‬ڃ‪٠‬یل مڃـاځ‪ ،‬رلیڀڈ ٿبٻی‪ ،‬تج‪٤‬یـ‪ ،‬ڃٸڈ ؿاکڍ ؿک ٿلاٳن تبٿیڄی‬ ‫‪24‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪26‬‬ ‫ػظ‪ ٓ٥‬ظاز‪ ٜ‬اضزث‪ ،٣ّ٥‬فبئع‪ ٚ ٜ‬حؿبث‪ ،٣‬ؾبض‪،ٜ‬پ‪٥‬ک‪،ٗ٥‬ل‪.124‬‬ ‫ل‪٥‬بؾ‪،٣‬رالَ اِس‪،،ٗ٤‬پ‪٥‬ک‪ ،ٗ٥‬ل‪.56‬‬ ‫نفبض‪ ،٢‬ػّ‪ٔ،٣‬جب٘‪٘ ٣‬ظط‪ ٢‬پ‪٥‬ف ٌ‪٥‬ط‪ ٢‬اظ ‪ٚ‬ل‪ٛ‬ع رطْ‪ٔ،‬زّ‪ ٝ‬تحم‪٥‬مبت حم‪ٛ‬ل‪،٣‬قٕبض‪ ،34،1380-33 ٜ‬نم‪.314-313‬‬ صفحه 111 ‫‪ٔ٫ 116‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫څ تلثیتی‪ ،‬ٿغلڅٿیت ام ٿِب‪٧‬ٺ ؿڅٻتی‪ ،‬ت‪ٜ٤‬یټی ٿلاٳن ‪٤٫‬بٻیت څ ٳبک څ ڃ‪٠‬بیل اځ کا ثل عٌت ُلای‪ٚ‬‬ ‫مٿبځ څ ٿٴبځ څ تچاڃبییډبڍ اُؾبّ‪ ،‬ت‪٤‬ییڂ ڃڀبیـ‪ .‬ؿک ‪٧‬بٻت ٳتبهډبڍ ‪ٰ٫‬ڊی ٳی‪٬‬لډبڍ ت‪٤‬نیلڍ ؿک‬ ‫ُٴٺ تبمیبڃڈ ٿڄ‪٤‬ٴی ٷلؿیـڇ اًت‪ .‬ٳڈ ام ڃ‪٠‬ل عـاٯٺ‪ ،‬ٿٰـاک ٿ‪٤‬یڂ ڃـاکؿ څ عـاٳخل اځ ثبیـ ٳڀتل ام‬ ‫ٿٰـاک عـ ثبُـ‪ .‬یب ؿک ٿچاکؿڍ ت‪٤‬نیل ام پبییڂ تلیڂ ٿلتجڈ عـ ُل‪٣‬ی (‪ 75‬تبمیبڃڈ) ڃین ثبیـ ٳڀتل‬ ‫ثبُـ‪ .‬ت‪٤‬نیل ؿک رلایڀیٳڈ ثب رلایپ ؿاکاڍ عـ ُل‪٣‬ی ٿبڃڄـ مڃب څ ٯق‪ ،٩‬تڄبًت ؿاکؿ‪ ،‬ثبیـ ٳڀتل ام‬ ‫عـ اځ ثبُـ‪ ،‬ٿبڃڄـ ثچًیـځ یب ‪٣‬ڀټی ثڈ رن اٿینٍ ثب مځ ارڄجی ٳڈ ثب مڃب تڄبًت ؿاکؿ یب ڃبًناٷچیی‬ ‫ٳڈ ثب ٯق‪ ٩‬تڄبًت ؿاکؿ‪ .‬ثڈ ٓچکت ٳټی ؿک ٿٴبتت اٻڊی ُیچڇ ډبڍ تلثیتی ڃین ‪٣‬الڅڇ ثل ٿزبماتډب‬ ‫ٿچکؿ تاٳیـ ثچؿڇ اًت‪ .‬ؿک اڅایٺ ٯلځ ڃچمؿډپ ثب ت‪٨‬ییل ڃٸلٍ ثڈ پـیـڋ ٿزلٿبڃڈ ؿک اکڅپب‪٣ ،‬چاٿٺ‬ ‫څٯچ‪ ١‬رلٽ ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬ت څ ٿٴبتت رلٽ ُڄبؽتی څ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ارتڀب‪٣‬ی ڃ‪٠‬لیبت ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ‬ ‫رلٽ څ ٿزلٽ کا اثلام ڃڀچؿڃـ‪ .‬ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ؿک ًیبًت رڄبیی اًالٽ ًڈ ُیچڇ ٿجبکمڇ‬ ‫‪٣‬ټیڈ ثنډٴبکڍ څرچؿ ؿاکؿ ٳڈ ٿٴڀٺ یٴـیٸل ډٌتڄـ‪ .‬ایڂ ٿلاعٺ ًڈٷبڃڈ ‪٣‬جبکتاڃـ ام‪:‬‬ ‫اٻ‪ :٪‬ٿلعټڌ ٯجٺ ام تٔڀیپ ٯ‪٤ٜ‬ی ٿزلٽ ثڈ اکتٴبه رلٽ؛‬ ‫ه‪ .‬ٿلعټڈ پی ام تٔڀیپ ٯ‪٤ٜ‬ی ٿزلٽ ثڈ اکتٴبه رلٽ څ ٯجٺ ام تغٰٮ ‪٣‬ڀٺ ٿزلٿبڃڈ؛‬ ‫د‪ .‬ٿلعټڌ پی ام ارلاڍ ‪٫‬ٴل ٿزلٿبڃڈ څ تغٰٮ ثنڇٳبکڍ‪.‬‬ ‫‪-4-2‬ثزرسی اغل لبًًَی ثَدى جزم ٍ هجبسات ٍ اغل ثزائت در ًظبم ویفزیایزاى‬ ‫اڃتؾبهایڂ ؿڅ آٺ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿغٰٮ ثڈایڂ ؿٻیٺ اًت ٳڈ تجٔلڇ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪ 115‬ٯبڃچځ ٿزبمات‬ ‫اًالٿیتڄڊب اٯـاٽ ثڈ ڃبٽ ثلؿځ ام ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ڃڀچؿڇ اًت څ ٿبؿڇ ‪ 220‬ٯبڃچځ ٿزبمات‬ ‫اًالٿیڃین تڄڊب ثڈ ڃبٽ ثلؿځ کرچ‪ ١‬ٯبٗی ثڈ ٿڄبث‪ٰ٫ ٢‬ڊی اٳت‪٬‬ب ڃڀچؿڇ اًت ٳڈایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ؿک ربکڍ‬ ‫ُـځ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ ٿڀٴڂ اًتایزبؿ اثڊبٽ ڃڀبیـ‪ ،‬میلا ٿ‪ٜ‬بثٮ ت‪٤‬لی‪ ٪‬اکائڈ ُـڇ ؿک ڃ‪٠‬بٽ‬ ‫ٳی‪٬‬لڍایلاځ ٿجتڄی ثل ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ربکڍ ؿک ڃ‪٠‬بٽ ٳی‪٬‬لڍایلاځ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ‪ٰ٫‬ڈ اٿبٿیڈ؛ رلٽ‬ ‫ؿک ٻ‪٨‬ت ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ «ٷڄبڇ» اٿـڇ اًت‪27‬څ ؿک آ‪ٜ‬الط‪٣ ،‬ټی ک‪٧‬پ ت‪٤‬بکی‪ ٪‬میبؿڍ ٳڈ ام رلٽ ُـڇ ډڄچم‬ ‫ډپ ایڂ ٿچ‪ٰ٫‬ی٘ت ثـًت ڃیبٿـڇ تب ام رلٽ‪ ،‬اڃضڄبځ ت‪٤‬لی‪٬‬ی ثڈ ‪٣‬ڀٺ ایـ ٳڈ ٿچکؿ ٯجچٹ ډڀٸبځ ٯلاک‬ ‫ٷیلؿ څ ؿک مٿبځ څ ٿٴبځ څارـ اکمٍ ثبُـ څ ؿٻیٺ ایڂ اٿل ڃین ایڄٌت ٳڈ پـیـڋ رلٽ ام ٿڄ‪٠‬ل‬ ‫ؿاڃِڀڄـاځ څ ٿغٰٰبځ ؿاکاڍ ٿجبڃی څ ٓچک ٷچڃبٷچځ ثچؿڇ‪ ،‬ثڈ ًؾڄی ؿیٸل‪ ،‬اڃضڈ ٳڈ ام ڃ‪٠‬ل یٴی رلٽ‬ ‫‪27‬‬ ‫ؾ‪٥‬بح‪ ،‬احٕس‪،‬فط‪ ًٙٞ‬ربٔغ ػطث‪ ،٣‬فبضؾ‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬وتبثفط‪ٚ‬ق‪ ٣‬اؾالٔ‪ ،1368،٣‬ل‪.234‬‬ صفحه 112 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪117‬‬ ‫ٿغٌچه ٿیُچؿ ثل عٌت ؿیٸلڍ ڃڈ تڄڊب ٿڀٴڂ اًت ‪٣‬ڄچاځ رلٽ ثڈ ؽچؿ ڃٸیلؿ‪ ،‬ثټٴڈ اٿٴبځ ؿاکؿ‬ ‫ٳڈ عتی ‪٣‬ڀټی پٌڄـیـڇ ثڈ ُڀبک ایـ‪.28‬‬ ‫ثلؽی رلٽ کا رلیڀڈ‪ ،‬احپ څثنڇ ؿاڃٌتڈاڃـ‪٤٫ .‬ٺ یب تلٱ ٿؾبٻ‪ ٪‬ڃڊی اٻناٿیٳڈ ٯبڃچځ ثلاځ ٳی‪٬‬لڍ‬ ‫ڃڊبؿڇ ثبُـ څ‪٣‬ڄبٓلٍ ام ٯلاک فیٺ اًت‪ :‬اٻ‪-٪‬پیَ ام اځ ‪٤٫‬ٺ یب تلٱ ‪٤٫‬ٺ‪ ،‬ٯبڃچځ ٓلیغب اځ کا‬ ‫رلٽ ُڀلؿڇ ثبُـ(آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلٽ څٿزبمات) پی اثـا‪ ١‬رلٽ ثڈ اًتڄجب‪ ٙ‬څ ت‪ٌ٬‬یل‬ ‫ٯبڃچځ‪،‬احلڍ ڃـاکؿ‪ .‬ه‪٤٫-‬ٺ یب تلٱ ٿ‪٤‬یڂ د‪٣-‬ڀـ(ًچء ڃیت) ؿک رلٽ ؽ‪ٜ‬بیی ًچء ڃیت ڃیٌت‪.29‬‬ ‫‪ -5-2‬ثزرسی اغل لبًًَی ثَدى جزم ٍ هجبسات در ًظبم ویفزیایزاى‬ ‫یٴی ام آچٹ اڅٻیڈ څ ٿٌټّپ عٰچ٭ رنا‪ ،‬آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلائپ څ ٿزبماتډب ٿیثبُـ څ‬ ‫ٿڄ‪٠‬چک ام ایڂ آٺ ثڈ ‪ٛ‬چک ؽالٓڈ ایڄٌت ٳڈ‪:‬‬ ‫اٻ‪ :٪‬ډیش ‪٣‬ڀټی رلٽ ڃیٌت ٿٸل اڃٴڈ ٯجالً ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰڄڂ ثڈ ایڂ ٓ‪٬‬ت ُڄبؽتڈ ُـڇ ثبُـ؛‬ ‫ه‪ :‬ډیش ٿزبماتی ٿڀٴڂ ڃیٌت ٿچکؿ عٴپ ٯلاک ٷیلؿ ٿٸل اڃٴڈ ٯجالً ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰڄڂ ثلاڍ ډڀبځ‬ ‫رلٽ څٗ‪ُ ٢‬ـڇ ثبُـ؛‬ ‫ح‪ :‬ډیش ٿغٴڀڈاڍ ٓبٻظ ثلاڍ کًیـٷی ثڈ رلٿی ڃیٌت ٿٸل اڃٴڈ ٯبڃچځ‪ٓ ،‬العیت اځ ٿغٴڀڈ‬ ‫کا ثلاڍ کًیـٷی ثڈ اځ رلٽ ُڄبؽتڈ ثبُـ؛‬ ‫ت‪ :‬ډیش عٴڀی ام ٿغٴڀڈ ٓبٻظ ‪٣‬ټیڈ ٿتڊڀی ٓبؿک ڃؾچاډـ ُـ ٿٸل پی ام کًیـٷی څ ٿغبٳڀڈ‪،‬‬ ‫اڃڊپ ؿک ُلای‪ ٚ‬پیَ ثیڄی ُـڇ ؿک ٯبڃچځ ٓچکت ٷیلؿ‪.‬‬ ‫ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ایڂ آٺ ؽچؿ رنئی ام آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ عٰچ٭ رنا اًت څ آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ‬ ‫رلائپ څ ٿزبمات ٿڀٴڂ اًت ایڂ تچډپ کا ثڈ څرچؿ اڅکؿ ٳڈ ایڂ آٺ ‪ ٰٚ٫‬ؿک عٰچ٭ رناڍ‬ ‫ٿبډچڍ ٿاحل څ ؿک ًبیل ٯٌڀتډب ام رڀټڈ اییڂ ؿاؿکًی ٳی‪٬‬لڍ تاحیلڍ ڃـاکؿ ؿک عبٻی ٳڈ ؿکاییڂ‬ ‫ؿاؿکًی ٳی‪٬‬لڍ ډپ اٯـاٿبت څ کًیـٷیډب څ ًبیل ٿچاکؿ ثبیـ ‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات څ آچٹ ٯبڃچڃی ثبُـ‪.‬‬ ‫‪28‬‬ ‫قبٔج‪٥‬بت‪ٛٞ ،٣‬ق‪ ،ًٙ‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪ ،٣ٔٛ‬چبح ز‪ٚ‬اظز‪ ،ٓٞ‬د ا‪ ،َٚ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٘ ،‬کط غ‪ٚ‬ث‪ ،1384 ،ٗ٥‬ل‪.213‬‬ ‫‪29‬‬ ‫رؼفط‪ٍِٙ ٢‬ط‪ٚ‬ز‪ٔ ،٢‬حٕس رؼفط‪ٔ ،‬جؿ‪ ٌٛ‬زض تطٔ‪ِٛٛٙ٥‬غ‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق‪،‬چبح ا‪ ،َٚ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٌٙ ،‬ذ زا٘ف‪ ،1390 ،‬ل‪.253‬‬ صفحه 113 ‫‪ٔ٫ 118‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫‪ -6-2‬ثزرسی اغل ثزائت در ًظبم ویفزیایزاى‬ ‫ثلائت ؿک ٻ‪٨‬ت ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ پبٱ ُـځ ام ‪٣‬یت څ تڊڀت‪ ،‬تجلئڈ ُـځ‪ ،‬ؽالّ ُـځ ام ٯلٕ څ ؿیڂ‪،‬‬ ‫کډب ُـځ‪ ،‬اربمڇ‪ ،‬عچاٻڈ‪ ،‬کډبیی‪ ،‬ؽالٓی‪ ،‬ثیناکڍ‪ ،‬ؿڅکڍ‪ ،‬پبٳی اًت‪ .‬څ آٺ ثلائت ؿک عٰچ٭‬ ‫ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄی اًت ٳڈ‪ ،‬ثبیـ ثڄب کا ثل ثیٷڄبډی ا‪٫‬لاؿ ٷقاُت تبایڂٳڈ ثب کًیـٷی ٓغیظ څ ‪٣‬بؿالڃڈ‪،‬‬ ‫رلٽ ٳٌی ؿک یٲ ٿلر‪ٓ ٢‬بٻظ ٯبڃچڃی حبثت ُچؿ‪.30‬آٺ ثلائت یب ‪٫‬لٕ ثیٷڄبډی‪ ،‬ام ثڄیبؿڍ تلیڂ‬ ‫آچٹ ٳټی عبٳپ ثل ؿاؿکًی ‪٣‬بؿالڃڈ څ ٿڄٔ‪٬‬بڃڈ ؿک ڃ‪٠‬بٽډبڍ ڃچیڂ ؿاؿکًی ٳی‪٬‬لڍ اًت‪.‬ثب اًتڄبؿ‬ ‫ثڈایڂ آٺ‪ ،‬ډل اٿلڍ ٳڈ تچرڈ اځ ثڈ ُؾْ ٿٌتټنٽ ڃچ‪٣‬ی معڀت یب میبځ یب ًټت اماؿڍ یبایزبؿ‬ ‫ٿ٘یٰڈ ثبُـ‪ ،‬ؿک ٓچکتی ٳڈ تچرڈ اځ ثڈ ُؾْ ٿغٺ تلؿیـ ثبُـ؛ ثبیـ ُؾْ کا ام ٳټ‪٬‬ت څ‬ ‫معڀت ٿجلا ڃڀچؿ‪ ،‬میلا ثـڅځ ؿٻیٺ ٯب‪ ،٢ٛ‬تغڀیٺ ٳی‪٬‬ل ثڈ اُؾبّ کڅا ڃیٌت‪ .31‬آٺ ثلائت ٳڈ‬ ‫ٿجیڂ څ ٿت٘ڀڂ عٌڂ ڃیت ثڈ ک‪٫‬تبک ارتڀب‪٣‬ی ؿیٸلاځ څ پلډین ام ثـٷڀبڃی څ ًچء ‪ٟ‬ڂ ثڈ ا‪٫‬لاؿ څ‬ ‫اعتلاٽ ثڈ اماؿڍډبڍ ٿِلڅ‪ ١‬څ ع‪ ٞ٬‬عٰچ٭ ُڊلڅڃـڍ اًت ٿڄغٔل ثڈ ٿلعټڈ ؿاؿکًی څ ٓـڅک‬ ‫عٴپ ڃڀیُچؿ؛ ثټٴڈ ٿلعټڈ تغٰیٰبت ٿٰـٿبتی پټیی څ ڃیلڅڍ اڃت‪٠‬بٿی‪ ،‬ٿلعټڈ ت‪ٰ٤‬یت څ ٳِ‪٪‬‬ ‫رلٽ ؿک ؿاؿًلا کا ڃین ؿکثل ٿیٷیلؿ‪ .‬اٷلصڈ ‪٣‬ـاٻت عٰچٯی اٯت٘بء ٿیڃڀبیـ ٳڈ ؿک ٓچکت ‪٣‬ـٽ‬ ‫څرچؿ ؿٻیٺ‪ ،‬ثلائت څ ثیٷڄبډی ٿتڊپ ٿچکؿ عٴپ ٯلاک ٷیلؿ؛ اٿب ؿک ٿچاکؿ ؽبٓی ٿٔبٻظ‬ ‫‪٣‬ڀچٿیایزبه ٿیٳڄـ ٳڈ اٿبکڇ ٿزلٿیت ثل آٺ ثلائت ٿٰـٽ ٷلؿؿ‪ .‬ؿکایڂ ٓچکت‪ ،‬کڅڃـ ؿاؿکًی‬ ‫ت‪٨‬ییل ٳلؿڇ څ ثڈایڂ ‪ٛ‬لیٮ آٺ ثلائت ڃٌجت ثڈ ٿتڊپ مایٺ ٿیٷلؿؿ‪٣.‬ـڅٹ ام آٺ ثلائت ‪٣‬ڀـتبً ؿک‬ ‫ٿچاکؿڍ ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿ ٳڈ‪ :‬اڅالً‪ :‬اکتٴبه رلٽ ٿچرت ٓـٿڈ ُـیـڍ ثڈ ربٿ‪٤‬ڈ ُـڇ څ یب تڊـیـڍ‬ ‫رـڍ ‪٣‬ټیڈ اځ تټٰی ٷلؿؿ‪.‬حبڃیبً‪ :‬احجبت رلٽ ام ًچڍ ؿاؿًتبځ څ ٿٰبٽ ت‪ٰ٤‬یت ثڈ ًجت پیضیـٷیډبڍ‬ ‫ؽبّ رلٽ اکتٴبثی‪ ،‬اٿٴبځ پقیل ڃجبُـ‪ .‬ٯبڃچځ اًبًی رڀڊچکڍ اًالٿیایلاځ ؿک آٺ ًی څ ډ‪٬‬تپ‬ ‫ثڈ ‪ٛ‬چک ٓلیظ آٺ ثلائت کا ٿتقٳل ُـڇ څ ثیبځ ٿیؿاکؿ‪«:‬آٺ‪ ،‬ثلائت اًت څ ډیش ٳی ام ڃ‪٠‬ل‬ ‫ٯبڃچځ ٿزلٽ ُڄبؽتڈ ڃڀیُچؿ ٿٸلایڂٳڈ رلٽ اڅ ؿک ؿاؿٷبڇ ٓبٻظ حبثت ٷلؿؿ»‪.‬ډڀضڄیڂ ؿیٸل آچٹ‬ ‫ٯبڃچځ اًبًی ډڀضچځ ٿچاؿ ‪ 36 ،35 ،33 ،32 ،25 ،23 ،22‬څ ‪ 38‬ڃین ثیبڃٸل پقیلٍ احبک آٺ ثلائت‬ ‫ثڈ ُڀبک ٿیکڅڃـ‪.‬ؿک ٯبڃچځاییڂ ؿاؿکًی ٿـڃی ڃین ؿک ٿبؿڇ ‪ 197‬صڄیڂ اٿـڇ‪«:‬آٺ ثلائت اًت‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂ اٷل ٳٌی ٿـ‪٣‬ی عٮ یب ؿیڄی ثل ؿیٸلڍ ثبُـ‪ ،‬ثبیـ اځکا احجبت ٳڄـ‪».32‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪ٚ‬و‪ ،ُ٥‬أ‪٥‬طؾبػس ‪ ٚ‬ػؿىط‪ ،٢‬پ‪ٛ‬ض‪٤‬ب‪ ،‬لب٘‪ ٖٛ‬اؾبؾ‪ ٣‬زض ٘ظٓ حم‪ٛ‬ل‪ ٣‬و‪٣٘ٛٙ‬؛ ت‪ٟ‬طاٖ‪ٔ ،‬زس‪ ،1387 ،‬ل ‪.136‬‬ ‫رؼفط‪ٍِٙ ٢‬ط‪ٚ‬ز‪ٔ ،٢‬حٕس؛ تطٔ‪ِٛٛٙ٥‬غ‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق‪ ،‬پ‪٥‬ک‪ ٗ٥‬ل ‪.49‬‬ ‫ؾطٔؿت ث‪ٙ‬به‪ ،‬ثبلط؛ انُ ثطائت زض حم‪ٛ‬ق و‪٥‬فط‪ ،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٘ ،‬کط زازٌؿتط‪ ،1387 ،‬ل ‪.181‬‬ صفحه 114 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪119‬‬ ‫‪ -7-2‬تمسین ثٌذی هجبسات ّب در ًظبم ویفزیایزاى‬ ‫ثب کرچ‪ ١‬ثڈ ٿتڂ ٿبؿڇ یٲ ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیٿالع‪٠‬ڈ ٿیُچؿ ٯبڃچڃٸقاک ٓلاعتب ثیبځ ڃڀچؿڇ‬ ‫اًت‪ « :‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیٿِتڀٺ ثل رلائپ څ ٿزبمات ډبڍ عـڅؿ‪ ،‬ٯٔبّ‪ ،‬ؿیبت څ ت‪٤‬نیلات‪،‬‬ ‫اٯـاٿبت تاٿیڄی څ تلثیتی‪ُ ،‬لای‪ ٚ‬څٿچاڃ‪ ٢‬ٿٌاڅٻیت ٳی‪٬‬لڍ څ ٯچا‪٣‬ـ عبٳپ ثل اڃڊب اًت‪ .‬اٿب‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک ثلاڍ ک‪ ٢٫‬ډلٷچڃڈ اثڊبٽ ؿک ٿبؿڇ ‪ 14‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیصڄیڂ اُ‪٤‬بک ٿیؿاکؿ‪«:‬ٿزبمات‬ ‫ډبڍ ٿٰلک ؿکایڂ ٯبڃچځ صڊبک ٯٌپ اًت‪:‬اٻ‪ -٪‬عـ ه‪ -‬ٯٔبّ ح‪ -‬ؿیڈ ت‪ -‬ت‪٤‬نیل‪ً ،‬چاٻی ٳڈ‬ ‫ؿکایڄزب ٿ‪ٜ‬لط ٿیٷلؿؿایڂ اًت ٳڈ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ٳـاٽ ؿًتڈ ثڄـڍ ٯلاک ٿیٷیلؿ؟‬ ‫اڅٻیڂ ٿچٗچ‪١‬ایڂ اًت ٳڈ ؿک اثتـاایڂ ڃچ‪ ١‬ٿزبمات ام آ‪ٜ‬الط ت‪٤‬نیل اًت‪٬‬بؿڇ ُـڇ اًت‪ .‬ت‪٤‬نیل ؿک‬ ‫عٰچ٭ ٳی‪٬‬لڍایلاځ ‪٣‬جبکت ام ٿزبماتی اًت ٿبؿڅځ حد ُل‪٣‬ی‪ .‬ثڈ ‪٣‬جبکت ؿیٸل ت‪٤‬نیل ٳی‪٬‬لڍ اًت‬ ‫ثلاڍ جرائمی ‪٧‬یل ام اڃڊبئی ٳڈ ؿک حقوق جزای اسالمی ثلاڍ اڃڊب حد‪ ،‬قصاص څ دیه ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ‬ ‫ُـڇاًت‪ .‬ت‪٤‬نیل ؿک شرع ام عیج ٿٰـاک ٿِؾْ ڃیٌت څ ؿک فقه ثڈ ٳی‪٬‬لڍ ٷ‪٬‬تڈ ٿیُچؿ ٳڈ‬ ‫ثلؽال‪ ٩‬عـ‪ ،‬ٯبڃچځٷقاکاڃـامڇاڍ ثلاڍ اځ ت‪٤‬ییڂ ڃٴلؿڇ ثبُـ څ ت‪٤‬ییڂ اځ ثڈ‬ ‫ٓالعـیـ قاضی ٿیثبُـ(ت‪٤‬نیل ثبیـ ٳڀتل ام عـ ثبُـ)‪ .‬ت‪٤‬نیل ؿک ٻ‪٨‬ت ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ت‪٠٤‬یپ‪ ،‬تاؿیت‪،‬‬ ‫ڃٔلت څ ٿڄ‪ ٢‬ٿیثبُـ‪.33‬‬ ‫ٿبؿڇ ‪18‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪ 1392‬ت‪٤‬نیل کاایڄٸچڃڈ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ڃڀچؿڇ اًت‪ «:‬ت‪٤‬نیل ٿزبماتی اًت‬ ‫ٳڈ ٿِڀچٹ ‪٣‬ڄچاځ عـ‪ ،‬ٯٔبّ یب ؿیڈ ڃیٌت څ ثڈ ٿچرت ٯبڃچځ ؿک ٿچاکؿ اکتٴبه ٿغلٿبت ُل‪٣‬ـی‬ ‫یب ڃٰٖ ٿٰلکات عٴچٿتی ت‪٤‬ییڂ څ ا‪٣‬ڀبٹ ٿیٷلؿؿ‪ .‬ڃچ‪ ،١‬ٿٰـاک‪ ،‬ٳی‪٬‬یت ارلاء څ ٿٰلکات ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ‬ ‫تؾ‪٬‬ی‪ ،٪‬ت‪٤‬ټیٮ‪ًٰ ،‬چ‪ ٙ‬څ ًبیل اعٴبٽ ت‪٤‬نیل ثڈ ٿچرت ٯبڃچځ ت‪٤‬ییڂ ٿیُچؿ‪ .‬ؿاؿٷبڇ ؿک ٓـڅک عٴپ‬ ‫ت‪٤‬نیلڍ‪ ،‬ثب ک‪٣‬بیت ٿٰلکات ٯبڃچڃی‪ ،‬ٿچاکؿ میل کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٿیؿډـ‪ :‬اٻ‪ -٪‬اڃٸینڇ ٿلتٴت څ‬ ‫څٗ‪٤‬یت فډڄی څ کڅاڃی څڍ عیڂ اکتٴبه رلٽ ه‪ُ -‬یچڇ اکتٴبه رلٽ‪ ،‬ٷٌتلڇ ڃٰٖ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ څ‬ ‫ڃتبیذ میبڃجبک اځ ح‪ -‬اٯـاٿبت ٿلتٴت پی ام اکتٴبه رلٽ ت‪ً -‬چاثٮ څ څٗ‪٤‬یت ‪٫‬لؿڍ‪،‬‬ ‫ؽبڃچاؿٷی څ ارتڀب‪٣‬ی ٿلتٴت څ تاحیل ت‪٤‬نیل ثل څڍ»‪.‬‬ ‫ؿک ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیعـ صڄیڂ ت‪٤‬لی‪ُ ٪‬ـڇ اًت‪ «:‬عـ ٿزبماتی اًت ٳڈ ٿچرت‪ ،‬ڃچ‪،١‬‬ ‫ٿیناځ څ ٳی‪٬‬یت ارلاڍ اځ ؿک ُل‪ ١‬ٿٰـى‪ ،‬ت‪٤‬ییڂ ُـڇ اًت»‪ُ.‬لای‪٣ ٚ‬ڀچٿیارلاڍ عـڅؿ ڃین‬ ‫ؿکایڄزب ثیبځ ٿیٷلؿؿ؛ ؿک ُلی‪٤‬ت ٿٰـى اًالٽ تڄڊب اڃٌبځ ٿٴټ‪ ٪‬ؿاکاڍ ٿٌاڅٻیت ٳی‪٬‬لڍ اًت څ‬ ‫ُؾْ اٷل ؿاکاڍ ُلای‪٣ ٚ‬بٿڌ تٴټی‪( ٪‬ثټچ‪ٰ٣ ،٥‬ٺ‪ ،‬اؽتیبک‪٣ ،‬ټپ ثڈ علٿت ‪٣‬ڀٺ اکتٴبثی) ثبُـ ؿک‬ ‫‪33‬‬ ‫ز‪ٞ‬رسا‪ ،‬ػّ‪ ٣‬اوجط‪ ،‬فط‪ِ ًٙٞ‬غت‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،1384 ،‬ش‪ٚ ُ٤‬اغ‪ ٜ‬تؼع‪٤‬ط‪.‬‬ صفحه 115 ‫‪ٔ٫ 121‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫ٓچکت اکتٴبه رلٽ ٿزبمات ثل اڅ ا‪٣‬ڀبٹ ٿیُچؿ څایڂ ُلائ‪ ٚ‬ؿک ٳټیڌ رلائپ ُل‪٣‬ی ٗلڅکڍ‬ ‫اًت‪ .‬ؿک ڃ‪٠‬بٽ ٳی‪٬‬لڍ اًالٽ ثلاڍ احجبت ٿٌاڅٻیت ٳی‪٬‬لڍ تڄڊب څٯچ‪ ١‬رلٽ ٳب‪٫‬ی ڃیٌت‪.‬ثټٴڈ تغٰٮ‬ ‫ٿٌاڅٻیت ٳی‪٬‬لڍ ٿڄچ‪ ٙ‬ثڈ اځ اًت ٳڈ ‪٣‬ڀٺ ٿزلٿبڃڈ ڃبُی ام اکاؿڋ اڃٌبځ‪٣ ،‬بٯٺ‪ ،‬ثبٻ‪ ٦‬څ ٿڀین ثبُـ‬ ‫څ اعلام څرچؿایڂ ُلای‪ ٚ‬ؿک ڃنؿ ٿلتٴت رلٽ ؿک عٰچ٭ رناڍ اًالٽ تغت‪٣ ،‬ڄچاځ «ُلای‪٣ ٚ‬بٿڌ‬ ‫تٴټی‪ٗ »٪‬لڅکڍ اًت‪.34‬ثلاڍ ؿکٱ ثڊتل ٿزبمات ت‪٤‬نیلڍ ام ٿزبمات عـڍ ؿک ًیبًت‬ ‫ٳی‪٬‬لڍایلاځ ثڈ ثلکًی ت‪٬‬بڅت ډبڍ آټی عـ څ ت‪٤‬نیل ٿیپلؿامیپ‪:‬‬ ‫اٻ‪-٪‬ت‪٤‬نیلات ٳی‪٬‬لډبڍ ڃبٿ‪٤‬یڂ ډٌتڄـ‪ ،‬اٿب عـڅؿ ٿزبمات ٿ‪٤‬یڂ څ ٿڄٔچّ ثل اًبى ٳتبه څ‬ ‫ًڄت ٿیثبُڄـ‪ .‬ډڀضڄیڂ عـ ٿٰـاک ٿ‪٤‬یڂ ؿاکؿ څٻى ت‪٤‬نیل ٿٰـاک ٿ‪٤‬یڄى ڃـاکؿ‪ ،‬ٿٸل ؿک صڄـ ٿچکؿ‪.‬‬ ‫ٿخال ٳٌى ٳڈ اُٴبکا کڅمڇ ؽچاکى ٳڄـ‪ٗ 25 ،‬لثڈ ُال٭ ؿاکؿ‪.‬‬ ‫ه‪ -‬ثل ؽال‪ ٩‬عـ‪ ،‬ٿٰـاک څٳی‪٬‬یت ت‪٤‬نیل ؿک ٓالعـیـ عبٳپ ُل‪( ١‬ٯبٗی) اًت‪.‬‬ ‫ح‪ -‬ؿک ت‪٤‬نیل ُؾٔیت ٿزلٽ څٗ‪ ٢‬کڅعی څ رٌڀیڅ مٿبځ څ ٿٴبځ ؿؽبٻت ؿاکؿ‪ ،‬ؿک ٓچکتی‬ ‫ٳڈ عـ تبث‪ٓ ٢‬ـ٭ ‪٣‬ڄچاځ اًت‪ .‬ت‪٤‬نیل تبث‪ ٢‬ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اًت‪ ،‬اٷل صڈ ٳبک اڅ ٿ‪ٔ٤‬یت ڃجبُـ؛ ٿبڃڄـ ت‪٤‬نیل‬ ‫‪٬ٛ‬ٺ یب ؿیچاڃڈ‪ ،‬اٿب عـ ٿزبماتى اًت ٳڈ ثل ؽچؿ ٷڄبڇ اًت‪.‬‬ ‫ت‪ -‬ؿک ت‪٤‬نیل‪ ،‬اٿیـ ثڈ آالط څ تاؿیت ٿزلٽ ُل‪ ٙ‬اًت‪ ،‬اٿب ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ارلاڍ عـ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ام ٿٔبٻظ‬ ‫ثڄیبؿیڂ ربٿ‪٤‬ڈ اًت‪.‬‬ ‫ث‪ -‬ت‪٤‬نیل ثب تچثڈ ًبٯ‪ ٚ‬ٿیُچؿ‪ ،‬ؿک عـڅؿ اؽتال‪ ٩‬ڃ‪٠‬ل اًت‪ٟ ،‬بډل ًٰچ‪ ٙ‬اځ اًت ؿک احل تچثڈ‬ ‫ٯجٺ ام کًیـځ ڃنؿ عبٳپ څ ٯیبٽ ثیڄڈ‪ .‬عـ‪ ،‬عٮ اهلل اًت‪ ،‬اٿب ت‪٤‬نیل ٿڄغٔل ثڈ عٮ اهلل ڃیٌت‪ .‬ٿخال‬ ‫ٳٌى ٳڈ ًـ ٿ‪٤‬جل ٳڄـ‪ ،‬عبٳپ ٿىتچاڃـ اڅ کا ت‪٤‬نیل ڃڀبیـ‪.‬‬ ‫د‪ -‬ت‪٤‬نیل ٯبثٺ ُ‪٬‬ب‪٣‬ت اًت‪ ،‬اٿب ؿک عـ څًب‪ٛ‬ت څ ُ‪٬‬ب‪٣‬ت ٿڀڄچ‪ ١‬اًت‪.‬‬ ‫س‪ -‬ؿک ت‪٤‬نیل‪ ،‬عبٳپ اًالٿیعٮ ‪٬٣‬چ ؿاکؿ څٻی ؿک عـ صڄیڂ عٰی ڃـاکؿ‪.35‬‬ ‫ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ثڈ ت‪٤‬نیلاتی ٷ‪٬‬تڈ ٿیُچؿ ٳڈ ؿکُل‪ ١‬ٿٰـى اًالٽ‪ ،‬ثلاڍ یٲ ‪٣‬ڀٺ‬ ‫ٿ‪٤‬یڂ ڃچ‪ ١‬څٿٰـاک ٳی‪٬‬لٿِؾْ ُـڇ ثبُـ‪ ،‬ثڄبثلایڂ ٿچاکؿڍ ٳڈ ثڈ ٿچرت کڅایبت څیب ډل ؿٻیٺ‬ ‫ُل‪٣‬ی ؿیٸل‪ ،‬ث‪ٜ‬چک ٳټی څٿ‪ٜ‬ټٮ ثلاڍ ‪٣‬ڀټی ت‪٤‬نیل ٿٰلک ٷلؿیـڇ اًت څڃچ‪ ١‬څٿٰـاک اځ ٿ‪٤‬یڂ ڃِـڇ‬ ‫اًت‪ ،‬ت‪٤‬نیل ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٿغٌچه ڃڀیُچؿ‪ .‬ثبایڂ تچٓی‪ ٪‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ثڄـڇ ثڈ ت‪٤‬نیلات ٯبڃچځ‬ ‫‪34‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪٥ِٚ‬س‪ٔ ،٢‬حٕسنبِح؛ حم‪ٛ‬ق رعا‪ٔ ،‬ؿو‪٥ِٚ‬ت و‪٥‬فط‪ ،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬أ‪٥‬طوج‪٥‬ط‪ ،1371 ،‬ل ‪.92‬‬ ‫ظضاػت‪ ،‬ػجبؼ‪ ،‬قطح لب٘‪ٔ ٖٛ‬زبظات اؾالٔ‪ ٣‬ثرف تؼع‪٤‬طات‪،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٘ ،‬کط لم‪ٛٙ‬ؼ‪.1388 ،‬‬ صفحه 116 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪121‬‬ ‫ٿزبمات ٯـیپ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی څ تٰلیجب ثڈ ٿزبمات ډبڍ ثبمؿاکڃـڇ ٿٰلک ؿک ٯبڃچځ‬ ‫ٿزبمات ‪ 1375‬ت‪٤‬نیلات ‪٧‬یلٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٿیٷچییپ‪.‬ٿخبٹ ثلاڍ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‪:‬‬ ‫ٳالډجلؿاکڍ‪ ،‬ؽیبڃت ؿک اٿبڃت‪ً ،‬لٯت ت‪٤‬نینڍ‪ ،‬کُبء‪ ،‬اکتِبء‪ ،‬تٔل‪٣ ٩‬ـڅاڃی څ اڃتٰبٹ ٿبٹ‬ ‫‪٧‬یل‪.‬ٿخبٹ ثلاڍ ت‪٤‬نیلات ‪٧‬یلٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‪ :‬رلایپ ٓـڅک صٲ پلؿاؽت ڃِـڃی‪ ،‬ڃٰٖ ٿٰلکات څ‬ ‫ڃ‪٠‬بٿبت ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ کاڃڄـٷی‪،‬ا‪٣‬ڀبٹ ڃبٿِلڅ‪ ١‬څ ًلٯت ت‪٤‬نیلڍ صچځ ؿک مٿبځ پیبٿجل علاٽ ثچؿڇ ډل ؿڅ‬ ‫ت‪٤‬نیل ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٿیثبُڄـ‪.‬‬ ‫ٻقا ثڈ ارڀبٹ څ تڄڊب ثڈ ٓچکت اُبکڇ څاک ثڈ اځ پلؿاؽتڈ ٳڈ ؿک ڃتیزڈ تڄڊب ثب‪٣‬ج ًلؿکٷڀیٯ٘بت‬ ‫څ آغبه ؿ‪٣‬چا ٿیٷلؿؿ ډڀبڃڄـایڂ ٿچکؿ ؿک ثغج اکتـاؿ ڃین ٿ‪ٜ‬لط اًت‪.‬ؿک ثغج اکتـاؿ ڃین ام‬ ‫ًچیی ثلؽال‪ ٩‬الیغڈ اڅٻیڈ ٯبڃچځ ٿزبمات ٳڈ اکتـاؿ کا رنء عـڅؿ ٿ‪ٜ‬لط ٳلؿڇ ثچؿ ؿک ٯبڃچځ‬ ‫ٿزبمات اًالٿیٿٔچه ‪ 1392‬اځ کا عق‪ ٩‬ڃڀچؿ اٿب ؿک ٿبؿڇ ‪ 220‬٭‪.‬ٽ‪.‬ا ؿًت ٯبٗی کا ثب اًتڄبؿ ثڈ‬ ‫آٺ ‪ 167‬ٯبڃچځ اًبًی ؿک رلٽ اڃٸبکڍ څ ت‪٤‬ییڂ ٿزبمات ثلاڍ اکتـاؿ ثبم ٷقاُتڈ اًت‪.‬‬ ‫‪-4‬سیبست ویفزیایزاى پیزاهَى جزم ٍهجبسات‬ ‫‪-4-1‬سیبست ولی ًظبم ویفزیایزاى پیزاهَى هجبسات جزائن‬ ‫ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ ثڈ پیلڅڍ ام ؿیڂ اًالٽ کا ثبیـ یٴی ام ٿڄ‪٠‬پ تلیڂ څ پبیـاک تلیڂ ڃ‪٠‬بٽ ډبڍ‬ ‫ٳی‪٬‬لڍ ؿک تبکیؼ ثِل ؿاڃٌت میلا ثٌیبکڍ ام ٿچامیڂ څ صبکصچه ډبڍ ٳی‪٬‬لڍ څ عٰچٯی اځ تچً‪ٚ‬‬ ‫ٯلاځ څ ًڄت پبیڈ ٷقاکڍ ُـڇ اًت څ ًپی تچً‪ٰ٫ ٚ‬ڊب څ ‪٣‬ټڀبڍ اًالٿیؿک ربٿ‪٤‬ڈ ڃِل څ‬ ‫ٷٌتلٍ یب‪٫‬تڈاڃـ‪ .‬ډلصڄـ ؿک ثبه ثٌیبکڍ ام ٿچٗچ‪٣‬بت ثیڂ ‪ٰ٫‬ڊب څ ‪٣‬ټڀبڍ اًالٿیاؽتال‪ً ٩‬ټیٰڈ څ‬ ‫ڃ‪٠‬ل څرچؿ ؿاکؿ اٿب ؿک ٳٺ ٿیتچاځ ثیبځ ڃڀچؿ ٳڈ ؿک عٰچ٭ رناڍ اًالٿیثڈ ‪ٜ٫‬لت اڃٌبڃی تچ٘رڈ‬ ‫میبؿڍ ُـڇ څ اځ کا پبٱ څ ٿڄنّڇ ٿیؿاڃـ صلا ٳڈ ٿیٷچیـ‪ « .‬څٓڃَ‪َ٬‬غتٔ ‪٫‬یڈ‪ ٙ‬ٿ‪ٙ‬ڂ کٔڅعی » ؿک اځ ام کڅط‬ ‫ؽچؿ ثـٿپ (ًچکڇ عزل‪،‬ایڈ ‪ .)29‬څ ام اڃزبئی ٳڈ ٳڀبٹ رچئی ؿک ‪ٜ٫‬لت اڃٌبځ ٷڄزبڃیـڇ ُـڇ‬ ‫ٿیثبیٌت ‪٣‬ـاٻت ٿ‪ٜ‬ټٮ کا ٳڈ ؿک ٯلاځ ٿزیـ ٳلاکاً ام اځ یبؿ ُـڇ‪ ،‬ثل رڊبځ عٴڀ‪٬‬لٿب ٳڄڄـ تب ثڈ‬ ‫ٿٰٔچؿ ثلًڄـ (ًچکڇ اڃ‪٤‬بٽ‪،‬ایڈ‪ .) 151‬څایڂ ‪٣‬ـاٻت تڄڊب ام ‪ٛ‬لیٮ عبٳڀی٘ت اًالٽ ثل رڊبځ اٿٴبځ‬ ‫پقیل اًت‪ .‬ؿک عبٳڀیت اًالٽ‪ ،‬ثلاڍ اکُبؿ ٿزلٿیڂ کاډڊبڍ ٷچڃبٷچڃی ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ُـڇ څٻی‬ ‫ٷبډی اڅٯبت ؿک اؽلیڂ ٿلعټڈ‪ ،‬اًالٽایڂ اربمڇ کا ؿاؿڇ اًت ٳڈ ٿزلٿیڂ کا ثڈ ٳی‪٬‬ل ا‪٣‬ڀبٹ ؽچؿ‬ ‫ثلًبڃڄـ‪ .‬ث‪ٜ‬چک ٳټی اډـا‪ ٩‬ٿزبمات ام ڃ‪٠‬ل ٯلاځ ٿزیـ ثڈ ُلط میل اًت‪:‬‬ صفحه 117 ‫‪ٔ٫ 122‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫‪.1‬آالط ٿزلٿیڂ ثڈ څًیټڈ تڊقیت ڃ‪٬‬چى څؿڅکڍ ام ٷڄبڇ ام ‪ٛ‬لیٮ تچثڈ‪ « :‬پی ډلٳڈ ث‪٤‬ـ ام‬ ‫ًتڀیٳڈ ٳلؿڇ‪ ،‬تچثڈ ڃڀچؿ څ ٳبک ؽچؿ کا آالط ٳلؿ‪ ،‬ام اځ پی ؽـا اڅ کا ؽچاډـ ثؾِیـ ٳڈ ؽـا‬ ‫ثؾِڄـڇ څ ٿڊلثبځ اًت » (ًچکڇ ٿبئـڇ‪،‬ایڈ ‪.) 38‬‬ ‫‪ .2‬اک‪٣‬به ؿیٸلاځ ؿڅٿیڂ ډـ‪ ٩‬ٿزبمات‪ ،‬ام ڃ‪٠‬ل عٰچ٭ رناڍ اًالٿی‪ ،‬اک‪٣‬به ؿیٸلاځ ثڈ ٿڄ‪٠‬چک‬ ‫رټچٷیلڍ ام اکتٴبه رلٽ اًت‪ « :‬ثٸچ کڅڍ ؿک مٿیڂ ًیل ٳڄیـ تب ثڄٸلیـ ٳڈ ‪٣‬بٯجت ٳب ثـٳبکاځ ثڈ‬ ‫ٳزب ٳِیـ څ صٸچڃڈ ډڀڈ ډالٱ ُـڃـ (ًچکڇ ڃڀٺ‪،‬ایڈ‪) 68‬‬ ‫‪ .3‬رټچٷیلڍ څپیِٸیلڍ ام اکتٴبه رلٽ ؿیڂ اًالٽ ام ‪ٛ‬لیٮ ٯلاکؿاؿځ ٿلاعٺ ٿؾتټ‪٤ً ،٪‬ی‬ ‫څٳچَُ ؿک رټچٷیلڍ څ پیِٸیلڍ ام اکتٴبه رلٽ ؿاکؿ‪ « :‬ٿلؿاځ مڃبځ ٿچٿڂ ډڀڈ یبک څؿڅًتـاک‬ ‫یٴـیٸلڃـ‪ .‬ؽټٮ کا ثڈ ٳبک ڃیٴچ څاؿاکؿ څ ام ٳبک مُت ٿڄ‪ ٢‬ٳڂ »‪ .‬ثڄبثلایڂ ٯلاکؿاؿځ اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ‬ ‫ڃڊی ام ٿڄٴل ٿچرجبت رټچٷیلڍ ام اکتٴبه رلٽ کا ‪٫‬لاډپ ٿیًبمؿ‪.‬‬ ‫ډڀبڃٸچڃڈ ٳڈ ثبال ثیبځ ٷلؿیـ ٯلاځ تڄڊب ثڈ آچٹ څ ٯچا‪٣‬ـ ٿزبمات ٿیپلؿامؿ څ ډڀیڂ اٿل تجـیٺ ثڈ‬ ‫یٴی ام ٿٌبئٺ څ ٿجبعج ٿڊپ ؿک ثیڂ ‪ٰ٫‬ڊب څ ؿک ٿچاکؿ میبؿڍ عٰچٯبڃبځ ُـڇ اًت ثڈ ڃغچڍ ٳڈ‬ ‫ٿٌاٻڈ ٯبثٺ ارلا ثچؿځ ٿٰلکات رنایی ُل‪٣‬ی‪ ،‬ډڀچاکڇ ٿیبځ ‪ٰ٫‬ڊب څ عٰچٯـاڃبځ ٿچکؿ ثغج ثچؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ؿکپبکڇاڍ ام ٿچاکؿ ام ًچڍ ٿٰڄڂ تغلیڀبت ُل‪٣‬ی ٿ‪٤‬بؿٹ رلٽ اڃٸبکڍ تٰڄیڄی ا‪٣‬تجبک ُـڇ اًت‪ .‬ؿک‬ ‫ٿچاکؿ ؿیٸلڍ ثب تچرڈ ثڈ آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلٽ څ ٿزبمات‪ ،‬ٿڄغٔلاً ک‪٫‬تبکډبڍ ٿڀڄچ‪ ١‬ٳڈ ؿک ٯبڃچځ ثڈ‬ ‫اڃڊب تٔلیظ ُـڇ اًت‪ ،‬ٿالٱ څ ٿجڄبڍ ٿزبمات ُڄبؽتڈ ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ -3-4‬لَاػذ ٍ چبرچَه جزائن هٌػَظ ضزػی در لبًَى هجبسات ٍ اًغجبق‬ ‫اى ثب هَاسیی ضزػی‬ ‫ت‪٤‬نیل‪ ،‬یٴی ام اڃچا‪ ١‬ٿزبمات ډبڍ پقیل‪٫‬تڈ ُـڇ ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًت‪ .‬ثٌـیبکڍ ام ‪ٰ٫‬یڊـبځ ثـلایـڂ‬ ‫‪ٰ٣‬یـڇاڃـ ٳڈ تلٱ څارجبت اٻڊى څ اکتٴبه ډلٳـاٽ ام ٷڄبډبځ‪ ،‬ٿٌـتچرت ت‪٤‬نیـل اًـت ٿِـلڅ‪ٙ‬‬ ‫ثلایڄٴڈ عـ ُل‪٣‬ى ڃـاُتڈ ثبُـ (ؿک اؿاٿڈ ثڈ ؿیـٷبڇ ثلؽی امایڂ ‪ٰ٫‬ڊب ٿیپلؿامیپ)؛ اٻجتڈ ٳی‪٬‬یت څ‬ ‫ٿیناځایڂ ٿزبمات تـب عــڅؿ میـبؿڍ ؿک اؽتیـبک ٯبٗی ٯلاکٷل‪٫‬تڈ څایِبځ ثٌتڈ ثڈ ُلای‪ ٚ‬ؽبّ ؿک‬ ‫ارلا څ ٿیناځ اځ ٿؾیل اًت‪ ،‬اٻجتـڈایـڂ اؽتیـبک تبٽ ڃجچؿڇ څ ٿیتچاځ اځ کا تبث‪٤‬ی ام آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ‬ ‫رلٽ څ ٿزبمات ؿاڃٌـت‪ .‬ثـڈ ؿڃجـبٹ تٔـچیت ٯبڃچځ رـیـ ٿزبمات اًالٿیڅ اکًبٹ اځ ثڈ ُچکاڍ‬ ‫ڃٸڊجبځ رڊـت اڃ‪ٜ‬جـب٭ ٿٔـچثڈ ڍ ٿزټـی ثـب ٯبڃچځ اًبًی څ ُل‪ ،١‬امرڀټڈ ٿچاکؿڍ ٳڈ ثؾَ‬ ‫‪٣‬ڀـڇ اڍ امایلاؿات ُچکا کا ثـڈ ؽـچؿ اؽتٔـبّ ؿاؿ ؽال‪ُ ٩‬ل‪ ١‬ثچؿځ ٿچاؿ پیِڄڊبؿڍ ثڈ ؿٻیٺ‬ صفحه 118 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪123‬‬ ‫ا‪ٛ‬الٯی اًت ٳڈ ُڀچٹ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔـچّ ُـل‪٣‬ی کا ډپ ؿک پی ؿاُتڈ اًت؛ایلاؿڍ ٳڈ ُچکا ؿک‬ ‫فیـٺ ثڄــ ‪ 2‬ٿـبؿڇ ‪ ،7‬ثڄــډبڍ ‪ 1‬څ ‪ 2‬ٿـبؿڇ ‪ 8‬څ ٿـچاؿ ‪ 115‬څ ‪27 ،38 ،39 ،44 ،45 ،91 ،92 ،104‬‬ ‫ثـڈ ‪ٛ‬ـلط اځ پلؿاؽتـڈ اًـت‪.36‬‬ ‫ثڈ ‪٣‬جبکت ؿیٸل ُچکاڍ ڃٸڊجبځ ُڀچٹ اعٴبٽ ٿؾتټـ‪ ٪‬ٯـبڃچڃی ڃٌـجت ثـڈ ت‪٤‬نیـلات کا ام اڃزب‬ ‫ٳڈ څاهڇ ت‪٤‬نیلات ا‪ٛ‬ال٭ ؿاکؿ څ ُبٿٺ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ڃین ٿیُچؿ‪ ،‬ؽال‪ُ ٩‬ـل‪١‬‬ ‫تِؾیْ ؿاؿ څ ثلایڂ ڃٴتڈ تاٳیـ ڃڀچؿ ٳڈ اماؿڍ ډبڍ تٰڄیڄی ٳڈ ؿک ٿچکؿ ت‪٤‬نیلات ٯبثټیـت ارـلا‬ ‫ؿاکؿ څ ثبم ثچؿځ ؿًـت ٯـبڃچځ ٷـقاک ؿک تٰڄـیڂ ؿک عی‪ٜ‬ـڈ ڍ ت‪٤‬نیـلات‪ُ ،‬ـبٿٺ ت‪٤‬نیـلات‬ ‫ٿڄٔـچّ ُل‪٣‬ی ڃڀیُچؿ؛ ثڄبثلایڂ ڃجبیـ اؽتیـبکاتی ٳـڈ ثـلاڍ ٯ٘ـبت ؿک ؽٔـچّ ت‪٤‬نیـلات‬ ‫څرـچؿ ؿاکؿ‪ ،‬ڃٌجت ثڈ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ڃین ا‪٣‬ڀبٹ ٷلؿؿ‪.37‬‬ ‫ؿیٸل ایڄٴڈ یٴی ام ُلای‪ ٚ‬ا‪٣‬ڀبٹ ٿزبمات عـڍ ٿڄچ‪ ٙ‬ثڈ ٿٴټ‪ ٪‬ثچؿځ ُؾْ ٿلتٴت ٿی ثبُـ‬ ‫ٳڈ ایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ؿک ٿبؿڇ ‪ 217‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی ٿچکؿ ‪٣‬ڄبیت ٯبڃچڃٸقاک ڃین ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت‪،‬‬ ‫عبٹ اځ ٳڈ ؿک رلایپ ٿچرت ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‪ ،‬ٿٔبؿیٰی اًت ٳڈ عٴبیت ام ٯبثټیت‬ ‫ا‪٣‬ڀبٹ اځ ثل ُؾْ ‪٧‬یلٿٴټ‪ ٪‬ؿاکؿ‪ ،‬ثلاڍ ٿخبٹ ٿی تچاځ ثڈ رلٽ ٿچٗچ‪ ١‬ٿبؿڇ ‪ 253‬ٯبڃچځ ٿزبمات‬ ‫اًالٿی اُبکڇ ٳلؿ ٳڈ اٷل ‪٫‬لؿ ڃبثبٻ‪ ٦‬ثڈ ؿیٸلڍ ڃٌجت مڃب یب ٻچا‪ ٙ‬ؿډـ ت‪٤‬نیل ٿی ُچؿ‪ .‬ډڀضڄیڂ‬ ‫ثلاڍ رلایپ ت‪٤‬نیلڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ‪ ٰٚ٫‬ٿزبمات ُال٭ پیَ ثیڄی ُـڇ‪ ،‬اٿب ؿک رلایپ عـڍ‬ ‫‪٣‬الڅڇ ثل ٿزبمات ُال٭‪ ،‬ثڈ ٿزبمات ډبڍ ؿیٸلڍ ڃ‪٠‬یل ٯ‪٘٣ ٢ٜ‬چ (ٿبؿڇ ‪ٓ ،)268‬ټت‪ ،‬تج‪٤‬یـ څ‬ ‫ا‪٣‬ـاٽ (ٿبؿڇ ‪ )282‬ڃین اُبکڇ ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫اٿب ؿک عٰیٰت ؿک تجٔلڋ ‪ 2‬ٿبؿڋ ‪ 115‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیاڃتٰبؿ رـڍ ثلایڂ کڅیٴلؿ ٯبڃچڃٸقاک‬ ‫ؿک اًتخڄبء ڃڀچؿځ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ام ؿیٸل ت‪٤‬نیلات ؿک ا‪٣‬ڀبٹ ٿٰلکات ت‪٤‬چیٮ ٓـڅک‬ ‫عٴپ‪ ،‬ٿ‪٤‬ب‪٫‬یت ام ٳی‪٬‬ل‪ ،‬ت‪٤‬ټیٮ ارلاڍ ٿزبمات‪ ،‬ٿلڅک مٿبځ څ‪ ....‬څاکؿ اًت‪ ،‬ؿکایڂ ثبکڇ‪٣ ،‬ـٽ ت‪٤‬ییڂ‬ ‫ٗبث‪ٜ‬ڈ ام ًچڍ ٯبڃچڃٸقاک ثلاڍ تِؾیْ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ام ‪٧‬یل اځ اًت‪ .‬ثی تلؿیـ‬ ‫ؽالءایڂ اٿل تِتت څ اؽتال‪ ٩‬ؿیـٷبڇ څ اکاء کا ؿک ثیڂ عٰچٯـاڃبځ څ ٿغبٳپ ثچرچؿ ٿیاڅکؿ څایڂ‬ ‫ثبک ډیات ډبڍ ‪٣‬ڀچٿیؿیچاځ ‪٣‬بٻی ٳِچک څ ٳڀیٌیچځ ډبڍ اؿاکڋ عٰچٯی کا ؿکٷیلایزبؿ څعـت کڅیڈ‬ ‫څ پبًؾٸچیی ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿیٳڄـ‪ .‬ؿک عٰیٰت ٯبڃچڃٸقاک ؿک تجٔلڋ ‪ 2‬ٿبؿڋ ‪ 115‬ٯبڃچځ ٿزبمات‬ ‫اًالٿیت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی کا ام ُڀچٹ ثٌیبکڍ ام ٿٰلکاتی ٳڈ ثلاڍ ٿزبمات ډبڍ ت‪٤‬نیلڍ‬ ‫‪36‬‬ ‫‪37‬‬ ‫اِ‪ٟ‬بْ‪ ،‬غالٔحؿ‪ٔ ٚ ٗ٥‬حؿٗ ثط‪ٞ‬ب٘‪ ،٣‬زضأس‪ ٢‬ثط حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪٘ ،٣ٔٛ‬کط ٔ‪٥‬ـعاٖ‪ ،1392،‬ل‪.288‬‬ ‫ثط‪ٞ‬ب٘‪ٔ، ٣‬حؿٗ ‪٘ ٚ‬بزض‪ ٢‬پ‪ٛ‬ض‪ٔ ،‬ط‪«، ٓ٤‬تؼع‪٤‬طات ٔ‪ٙ‬ه‪ٛ‬ل قطػ‪٣‬؛ٔف‪ ْٟٛ‬فم‪ٔ ٚ ٣ٟ‬هبز‪٤‬ک لب٘‪ ، »٣٘ٛ‬پػ‪ٞٚ‬ف حم‪ٛ‬ق و‪٥‬فط‪،٢‬ؾبَ ؾ‪،ْٛ‬قٕبض‪ ٜ‬ز‪،1394،ٜ‬‬ ‫ل‪.90‬‬ صفحه 119 ‫‪ٔ٫ 124‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ُـڇ‪ ،‬ؽبکد ڃڀچؿڇ اًت څ ؿک څاٯ‪ ٢‬ثلؽچکؿڍ ډڀبڃڄـ رلایپ عـ٘ڍ ثبایڂ ؿًتڈ ام‬ ‫رلایپ ؿاُتڈ ثبایڂ ت‪٬‬بڅت ٳڈ ٓلاعتبایڂ ڃچ‪ ١‬ٿزبمات کا ام ٿزبمات ډبڍ عـڍ ت‪٬‬ٴیٲ ڃڀچؿڇ‬ ‫اًت‪ ،‬ثـڅځایڄٴڈ ٿٔبؿیٮ اځ کا کڅُڂ ڃڀبیـ څ یبایڄٴڈ ثڈ کڅُڄی ٿِؾْ ڃڀبیـ ٳڈایڂ ٿزبمات ډب‬ ‫ؿک ٳـاٽ ؿًتڈ ثڄـڍ ٿٰلک ؿک ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیٿیٷڄزڄـ ثڈ ڃغچڍ ٳڈ اٷل ٯبثټیت ارلایی اځ‬ ‫کا ثؾچاډیپ ثب رلائپ عـڍ یب ت‪٤‬نیلڍ ٿٰبیٌڈ ڃڀبئیپ ثبًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ٯبڃچڃٸقاک څ ُبک‪٣ ،١‬ڀال‬ ‫ٿزبمات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ډڀبځ ٿزبمات عـڍ اًت ٳڈ ‪ٰ٫‬ڊب ڃچ‪ ١‬څ ٿیناځ څ ارلاڍ اځ کا ثڈ‬ ‫ٓچکت اعٔبیی ثلاڍ ډل ٿزبمات‪ ،‬ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ڃچ‪ ١‬ؽبٓی ام رلائپ تججیڂ څ ت‪٤‬ییڂ ڃڀچؿڇاڃـ‪.‬‬ ‫‪ -4-4‬اثْبهبت اهىبى رجَع ثِ هٌبثغ ضزػی در هجبسات هٌػَظ ضزػی‬ ‫ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی ‪ 1392‬ؿک ٿبؿڇ ‪ 220‬ثڈ ؿاؿٷبډڊب ایڂ ارـبمڇ کا ؿاؿڇ اًـت ٳـڈ ؿک ٿچکؿ‬ ‫«عـڅؿڍ ٳڈ ؿک ایڂ ٯبڃچځ فٳل ڃِـڇ اًت» ‪ٛ‬جٮ آٺ ‪ 167‬ٯـبڃچځ اًبًـی ‪٣‬ڀـٺ ٳڄڄـ‪ .‬ؿک څاٯ‪٢‬‬ ‫ٿبؿڇ ٿنثچک ٓلاعتبً ا‪٣‬الٽ ؿاُتڈ اًـت ٳـڈ ٓــڅک کوڍ ٳی‪٬‬ـلڍ ام رڀټـڈ ٿغٴچٿیت ثڈ تغڀٺ‬ ‫ٳی‪٬‬ل اځ ډپ ثڈ اًتڄبؿ ٿڄبث‪ٰ٫ ٢‬ڊی څ ‪٫‬تبڅڍ ٿ‪٤‬تجـل (ثــڅځ ؿاُـتڂ ڃْ ٯبڃچڃی) ٓل‪ً٫‬ب ؿک ؽٔچّ‬ ‫«عـڅؿڍ ٳـڈ ؿک ایـڂ ٯـبڃچځ فٳـل ڃِــڇ اًـت » ٿزـبم ٿی ثبُـ‪ .‬ام ًچڍ ؿیٸل ؿک تجٔلڇ ‪ 2‬ٿبؿڇ‬ ‫‪115‬ا‪٣ٙ‬ڀبٹ ثلؽی اعٴبٽ ٯبڃچڃی (ام ٯجیٺ ٿلڅک مٿبځ‪ ،‬ت‪٤‬چیٮ ٓـڅک عٴپ‪ ،‬ٿ‪٤‬ب‪٫‬یت ام ٳی‪٬‬لډبڍ‬ ‫ؽ‪٬‬ی‪ ،٪‬ت‪٤‬ټیٮ ارلاڍ ٿزبمات څ‪ )...‬ڃٌـجت ثڈ « ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی» کا ٿڀڄچ‪ ١‬ٿـی ؿاڃــ‪.‬‬ ‫ٿ٘ـب‪ً٫‬ب ایڄٴـڈ ؿک ٿـبؿڇ ‪ 135‬ڃیـن ثـب آ‪ٜ‬العی ٿِبثڈ‪ ،‬ؿک ٿچاکؿ ت‪٤‬ـؿ رلٽ‪ ،‬ارلاڍ «ت‪٤‬نیل ٿ‪٤‬یڂ‬ ‫ُل‪٣‬ی » کا ثل ارـلاڍ عــ څ ٯٔبّ ٿٰـٽ ؿاُتڈ اًت‪ .‬ایڂ کڅیڈ ؿک ٯبڃچځ ائیڂ ؿاؿکًی ٳی‪٬‬لڍ‬ ‫ٿٔـچه ‪ 1392 /12/4‬ڃین اؿاٿڈ یب‪٫‬تڈ څ ٯبڃچڃٸقاک ؿک تجٔلڇ ‪ 2‬ٿـبؿڇ ‪ 14‬ایـڂ ٯـبڃچځ رـلائپ‬ ‫ٿچرـت «ت‪٤‬نیـلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی » کا ام ٿٰلکات ٿلتج‪ ٚ‬ثب ٿڄب‪ ٢٫‬ٿڀٴڂ اٻغٔچٹ څ پلؿاؽت‬ ‫ؽٌبکت ٿ‪٤‬ڄچڍ ٿٌتخڄی ٳلؿڇ اًت‪ .‬ٯبڃچڃٸقاک ؿک ایڂ ٿچاؿ ٿ‪٬‬بډیڀی کا ثیبځ ٳـلؿڇ څ تِـؾیْ‬ ‫ٿٔبؿیٮ اڃڊب کا ثل ‪٣‬ڊـڇ ٿٰبٿبت ٯ٘بیی ڃڊبؿڇ اًت‪ .‬ٿٰبٿبت ٯ٘بیی ثڈ ډڄٸـبٽ تِـؾیْ ٿٔبؿیٮِ‬ ‫«عـڅؿ ‪٧‬یلٿقٳچک» څ «ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ» ٿڀٴـڂ اًـت ثـب اثڊبٿـبت ثٌـیبکڍ ٿچارڈ ُچڃـ‪ .‬صلا‬ ‫ٳڈ ؿک ٿتچځ ‪ٰ٫‬ڊی‪ ،‬ثل پبیڌ کڅایبت‪ ٙ‬څاکؿڇ‪ ،‬ثلاڍ ثلؽی رلائپ ٿبڃڄـ اکتـاؿ (ا‪٣‬ـاٽ)‪ً ،‬غل (ا‪٣‬ـاٽ)‪،‬‬ ‫ثـ‪٣‬ت ٷـقاکڍ (ا‪٣‬ــاٽ)‪ ،‬ڃنؿیٴـی ثـب ډڀٌـل ؿک ٿـبڇ کٿ٘ـبځ (‪ُ 25‬ال٭)‪ ،‬اماٻڌ ثٴبکت ثب اڃٸِت‬ ‫(‪30‬تب‪ 77‬یب ‪ُ80‬ال٭)‪ ،‬ع٘چک ثلډڄڈ ؿڅڃ‪٬‬ل ډڀزـڄی میـل پچَُ څاعـ (‪ 30‬تب ‪ُ 99‬ال٭)‪ ،‬ع٘چک‬ ‫ډڀنٿبځ ؿڅ ڃ‪٬‬ل ‪٧‬یل ډڀزڄی میـل پچُـَ څاعــ (‪ 10‬تب ‪ُ 99‬ال٭) څ‪ٛ‬ی (‪ 25‬یب ‪ُ100‬ال٭)‪،‬‬ ‫ٿزبمات ډبڍ ٿٰــک څ ٿ‪٤‬یڄـی ؿک ڃ‪٠‬ـل ٷل‪٫‬تڈ ُـڇ اًت‪ .‬عبٹ اٷل ٿالٱ‪ ٙ‬ت‪٬‬ٴیٲ عــ ام ت‪٤‬نیـل‪،‬‬ صفحه 120 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪125‬‬ ‫ت‪٤‬ـبکی‪ ٪‬اکائـڈ ُــڇ ؿک ٯـبڃچځ ٿزبمات اًالٿی ثبُـ څ ثؾچاډیپ ثڈ ًبؿٷی ثٸچییپ ‪ٛ‬جٮ ٿبؿڇ ‪15‬‬ ‫«عــ ٿزـبماتی اًـت ٳڈ ٿچرت‪ ،‬ڃچ‪ ،١‬ٿیناځ څ ٳی‪٬‬یت ارلاء اځ ؿک ُل‪ ١‬ٿٰـى‪ ،‬ت‪٤‬ییڂ ُـڇ‬ ‫اًـت » څ ت‪٤‬نیـل ڃین «ٿزبماتی اًت ٳڈ ٿِڀچٹ ‪٣‬ڄچاځ عـ‪ ،‬ٯٔبّ یب ؿیڈ ڃجـچؿڇ څ ثڈ ٿچرـت‬ ‫ٯـبڃچځ ؿک ٿچاکؿ اکتٴبه ٿغلٿبت ُل‪٣‬ی یب ڃٰٖ ٿٰلکات عٴچٿتی ت‪٤‬ییڂ څ ا‪٣‬ڀبٹ ٿی ٷلؿؿ »‬ ‫(ٿـبؿڇ ‪ )18‬ثبم ډپ ایڂ ٿِٴٺ ثبٯی اًت ٳڈ اٷل ٿٰٔچؿ ام ت‪٤‬نیـلات ٿڄٔـچّ ُـل‪٣‬ی‪ ،‬اڃڊـبیی‬ ‫اًت ٳڈ ٿچرت څ ڃچ‪ ١‬څ ٿیناځ اڃڊب ؿک ُل‪ ١‬ت‪٤‬ییڂ ُــڇ اًـت اځ ٷـبڇ ت‪٬‬ـبڅت اڃڊـب ثـب عـڅؿ ؿک‬ ‫صیٌت ؟‬ ‫ډل اڃضڈ ٿٰبٽ ٯ٘بیی اځ کا ام ٿٔـبؿیٮ عــڅؿ ‪٧‬یلٿقٳچک تِؾیْ ؿډـ‪ ،‬ثڈ اًتڄبؿ ٿبؿڇ ‪220‬‬ ‫٭‪.‬ٽ‪.‬ا‪ .‬څ آٺ ‪ 167‬ٯبڃچځ اًبًی‪ ،‬ٿی تچاڃـ ثـڅځ څرچؿ ڃْ ٯبڃچڃی‪ ،‬ٿلتٴجیڂ کا ثڈ ٳی‪٬‬لډبڍ‬ ‫ُـل‪٣‬ی ٿغٴـچٽ ڃڀبیــ‪ .‬ډڀضڄـیڂ ډـل اڃضڈ کا ٿٰبٽ ٯ٘بیی ام ٿٔبؿیٮ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‬ ‫تِؾیْ ؿډــ ثبیــ ٿـلتٴجیڂِ اڃڊب کا ام ثٌیبکڍ ام ڃڊبؿډبڍ اک‪٫‬بٯی ٿبڃڄــ ٿلڅکمٿـبځ‪ ،‬ت‪٤‬ټیـٮ‪،‬‬ ‫ت‪٤‬چیـٮ ٓــڅک عٴـپ څ‪ ...‬ٿغلڅٽ ڃڀبیـ‪ .‬ٻقا ت‪ٌ٬‬یل ایڂ ٿ‪٬‬بډیپ اکتجـب‪ ٙ‬ثٌیبک تڄٸـبتڄٸی ثـب‬ ‫عٰـچ٭ څ اماؿڍ ډـبڍ ُڊلڅڃـاځ څ آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلٽ څ ٿزـبمات پیــا ٿـی ٳڄــ‪ .‬ٿ٘ـب‪٫‬بً‬ ‫ایڄٴـڈ ثب تِـؾیْ « عـڍ » یب « ت‪٤‬نیلڍ » ثچؿځِ ډل رلٽ احبک ٿڊپ ؿیٸلڍ ڃین ٿتلتت اًت ٳڈ ام‬ ‫رڀټڌ اڃڊـب ٿی تچاځ ثڈ عٴپِ ت‪٤‬ـؿ څ تٴلاکِ رلٽ (ٿچاؿ ‪ 131‬تـب ‪ 139‬٭‪.‬ٽ‪.‬ا‪ ).‬څ ڃیـن څٗـ‪٤‬یت‬ ‫ٿزـبمات‪ ٙ‬ا‪٫‬لاؿ ثبٻ‪ ٦‬ٳڀتل ام ‪ً 18‬بٹ (ٿبؿڇ ‪ )91‬اُبکڇ ڃڀـچؿ‪.38‬‬ ‫‪ -6-4‬لبػذُ استثٌبیی پیزاهَى جزائن هٌػَظ ضزػی در لبًَى هجبسات اسالهی‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ تجٔلڇ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪ 115‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیٿٔچه ‪ ،1392‬اٿٴـبځ ا‪٣‬ڀـبٹ ڃڊبؿډـبڍ میل‬ ‫ؿک ٿچکؿ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ٿڄت‪٬‬ی اًـت‪ :‬پـقیلٍ اعٴـبٽ ٓـبؿکڇ تچًـ‪ ٚ‬ٿغـبٳپ ؽـبکری‬ ‫(ٿچٗچ‪ ١‬ثڄـ ه ٿبؿڇ ‪ 7‬څ ثڄـډبڍ اٻ‪ ٪‬څ ه ٿبؿڇ ‪ ،)8‬ٿغبًجڈ ڍ ٿـت ثبمؿاُـت ٿچٯـت ؿک عٴـپ‬ ‫ڃڊبیی (ٿچٗچ‪ ١‬ٿبؿڇ ‪ ،)27‬ٿ‪٤‬ب‪٫‬یت ام ٿزبمات ؿک رلایپ ت‪٤‬نیلڍ ؿکرڈ ډ‪٬‬ـت څ ډِـت (ٿچٗـچ‪١‬‬ ‫ٿبؿڇ ‪ ،)39‬ت‪٤‬چیٮ ٓـڅک عٴپ (ٿچٗچ‪ ١‬ٿبؿڇ ‪ ،)40‬ٿ‪٤‬ب‪٫‬یت ام ٿزبمات ؿک ٓچکت ک‪٣‬بیت ُـلای‪ٚ‬‬ ‫ؿک ٿـت ت‪٤‬چیٮ ٓــڅک عٴـپ څ پـی ام ًـپلڍ ُــځ ٿــت ت‪٤‬چیـٮ (ٿچٗـچ‪ ١‬ٿـبؿڇ ‪،)41‬‬ ‫ت‪٤‬ټیـٮ ٿزبمات (ٿچٗچ‪ ١‬ٿبؿڇ ‪ ،)45‬تؾ‪٬‬ی‪ ٪‬څ ت‪٤‬ټیٮ څ ت‪٤‬چیـٮ ٿزـبمات رـلایپ اکتٴـبثی تچًـ‪ٚ‬‬ ‫ا‪٬ٛ‬ـبٹ (ٿچٗچ‪ ١‬ٿچاؿ ‪ 93‬څ ‪ ،)94‬ٿـلڅک مٿـبځ ت‪ٰ٤‬یـت څ ٓــڅک عٴـپ (ٿچٗـچ‪ ١‬ٿـبؿڇ ‪ )105‬څ‬ ‫‪38‬‬ ‫ضحٕب٘‪٥‬بٖ‪،‬حبٔس ‪ ٚ‬حج‪٥‬ت ظاز‪ٔ،ٜ‬حٕسرؼفط‪ٔ «،‬ؼ‪٥‬بضتفى‪٥‬ه حس‪ٚ‬زغ‪٥‬طٔصو‪ٛ‬ض اظ تؼع‪٤‬طات ٔ‪ٙ‬ه‪ٛ‬ل زض لب٘‪ٔ ٖٛ‬زبظات اؾالٔ‪ٔ،1392 ٣‬زّ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ل‪٣‬‬ ‫زازٌؿتط‪،٢‬ؾبَ‪،77‬قٕبض‪،84،1392ٜ‬ل‪.105‬‬ صفحه 121 ‫‪ٔ٫ 126‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫ًـلاڃزبٽ تاحیلٷقاکڍ تچثڈ ؿک ًٰچ‪ ٙ‬ٿزبمات (ٿچٗچ‪ ١‬ٿبؿڇ ‪ .39)115‬ثڄبثل اځ صڈ ٷ‪٬‬تڈ ُـ ٿغٴڀڈ‬ ‫ؽبکری ٓل‪٫‬ب ُبٿٺ ٳِچکډبڍ ٿت‪٤‬بډـ ثب ایلاځ ٳڈ ٿ‪٤‬بٿټڈ ٿتٰبثٺ ؿاکڃـ ڃڀی ُچؿ ثټٴڈ ٿ‪ٜ‬ټٮ‬ ‫ٳِچکډبڍ ‪٧‬یلؽٔپ کا ؿک ثل ٿی ٷیلؿ‪ .‬ٿ‪ٜ‬بثٮ‪ ،‬ٿبؿڇ ‪ 39‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪ ،‬ؿک رلایپ ت‪٤‬نیل‬ ‫ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‪ ،‬ٯبٗی ڃڀی تچاڃـ ٿلتٴت ایڂ رلایپ کا ډڀضچځ ٿلتٴت رلایپ عـڍ‪ ،‬ثڈ ‪ٛ‬چک‬ ‫ٳټی ام ٿزبمات ٿ‪٤‬ب‪ ٩‬ڃڀبیـ‪ ،‬ډڀیڂ ‪ٛ‬چک ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب ٯبڃچځ ایلاځ ٿلتٴجیڂ رلایپ ثب ٿزبمات ډبڍ‬ ‫عـڍ یب ت‪٤‬نیل ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی اٷل ؿک ؽبکد ٳِچک ٿغٴچٽ ثڈ ٿزبمات ُچڃـ اعٴبٽ ٓبؿکڇ‬ ‫ؽبکری تاحیلڍ ثڈ عبٹ ٿلتٴت ڃـاکؿ ٻقا صڄبڃٴڈ ؿک ایلاځ یب‪٫‬ت ُچڃـ تچً‪ ٚ‬ٿغبٳپ ایلاڃی ٿزـؿا‬ ‫ٿغبٳڀڈ څ ٿزبمات ؽچاډڄـ ُـ ٳڈ تغٰیٰبً ٿجتڄی ثل ٿجبڃی ؽبٓی اًت ٳڈ ؿک فیٺ ثڈ اځ پلؿاؽتڈ‬ ‫ُـڇ اًت‪.40‬‬ ‫ثڈ ٓلاعتی ٳڈ ؿک ٿچاؿ ‪ 7‬څ ‪ 8‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی اٿـڇ اًت اعٴبٽ ٓبؿکڇ ٿغبٳپ ؽبکری‬ ‫ؿک ؽٔچّ رلایپ ت‪٤‬نیلڍ اکتٴبثی تچً‪ ٚ‬ایلاڃیبځ ؿک ؽبکد ام ٳِچک ؿاکاڍ ا‪٣‬تجبک اًت څ ایڂ‬ ‫ٿلتٴت ٿزـؿ ؿک ایلاځ ٿغبٳڀڈ‪ ،‬ٿزبمات ڃؾچاډـ ُـ‪ ،‬ٿٌت‪٬‬بؿ ام ایڂ عٴپ ٯبڃچڃٸقاک کار‪ ٢‬ثڈ‬ ‫رلایپ ٿچرت ت‪٤‬نیل څ ًٴچت ٯبڃچځ ؿک ؽٔچّ ؿیٸل ٿزبمات ډب (عـڅؿ څ ٯٔبّ څ ؿیبت)‬ ‫اًتیٔبؿ اًت ٳڈ ٷچیب ٯب‪٣‬ـڇ‪ ،‬ؿک ا‪٣‬تجبک اعٴبٽ ؽبکری اًت ٿٸل ایڄٴڈ ٯبڃچڃٸقاک اًتخڄبئب عٴپ‬ ‫ؽبّ ؿیٸلڍ ؿاُتڈ ثبُـ ثل ایڂ اًبى ثبیـ ٷ‪٬‬ت عٴپ ٿڄـکد ؿک تجٔلڇ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪ 115‬یٲ عٴپ‬ ‫اًتخڄبیی اًت ٳڈ ٿڄ‪ٰٜ‬ب ثبیـ ٿ٘یٮ ت‪ٌ٬‬یل ُچؿ‪ ،‬ٻقا ؿک ؽٔچّ ُلڅ‪ ١‬ثڈ رلٽ ثب ٿزبمات ت‪٤‬نیل‬ ‫ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی تچً‪ُ ٚ‬ؾْ ایلاڃی ؿک ؽبکد ام ٳِچک‪ ،‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿی کًـ‪ ،‬ډلٷبڇ ٳِچک ؽبکری‬ ‫اٯـاٽ ثڈ ت‪ٰ٤‬یت څ ٿغبٳڀڈ څ تغڀیٺ ٿزبمات ثل ُؾْ ایلاڃی ڃڀبیـ عٴپ ٓبؿکڇ ام ًچڍ ٿغٴڀڈ‬ ‫ؽبکری ؿک ٳِچک ایلاځ ؿاکاڍ ا‪٣‬تجبک تټٰی ٷلؿؿ‪ ،‬صچځ ډل صڄـ ؿک ‪٫‬لٗی ٳڈ رلٽ تبٽ تغٰٮ ٿی‬ ‫یب‪٫‬ت‪ ،‬ٿی ثبیٌت ثڈ ٿزبمات ت‪٤‬نیلڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٿغٴچٽ ٿی ُـ‪ ،‬ٻیٴڂ صچځ ٿزبمات ُلڅ‪١‬‬ ‫ثڈ رلٽ ؿاکاڍ ٿزبمات ت‪٤‬نیل ‪٧‬یل ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی اًت څ ام ٿ‪٬‬ڊچٽ ٿؾبٻ‪ ٪‬تجٔلڇ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪115‬‬ ‫ٿٌت‪٬‬بؿ ٿی ُچؿ ٳڈ اعٴبٽ ٳِچک ؽبکری ؿک ؽٔچّ رلایپ ٿچرت ت‪٤‬نیل ‪٧‬یل ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی‬ ‫ٿ‪٤‬تجل اًت‪٫ ،‬ټقا ثبیـ عٴپ ٓبؿکڇ څ ارلاء ُـڇ تچً‪ ٚ‬ٿغٴڀڈ ؽبکری کا ؿک ایڂ ؽٔچّ ٿ‪٤‬تجل‬ ‫تټٰی ڃڀچؿ څ ؿک ٿچاکؿڍ ڃ‪٠‬یل ایڂ ٿچکؿ ٯبئٺ ثڈ ا‪٣‬تجبک اعٴبٽ ؽبکری څ ‪٣‬ـٽ ٿزبمات ٿزـؿ‬ ‫ٿلتٴت ایلاڃی ثچؿ‪ .‬ډڀضڄیڂ ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی ُلڅ‪ ١‬ثڈ رلٽ تغت ‪٣‬ڄبڅیڄی ڃ‪٠‬یل ًـ فکای‪ ٢‬ؿک ‪ٰ٫‬ڈ‬ ‫‪39‬‬ ‫ثط‪ٞ‬ب٘‪ٔ، ٣‬حؿٗ ‪٘ ٚ‬بزض‪ ٢‬پ‪ٛ‬ض‪،‬‬ ‫ٔط‪ «، ٓ٤‬تؼع‪٤‬طات ٔ‪ٙ‬ه‪ٛ‬ل قطػ‪٣‬؛ٔف‪ ْٟٛ‬فم‪ٔ ٚ ٣ٟ‬هبز‪٤‬ک لب٘‪ ،»٣٘ٛ‬پػ‪ٞٚ‬ف حم‪ٛ‬ق و‪٥‬فط‪،٢‬ؾبَ ؾ‪،ْٛ‬قٕبض‪ٜ‬‬ ‫ز‪،1394،ٜ‬ل‪.104‬‬ ‫‪40‬‬ ‫قبوط‪، ٢‬اث‪ٛ‬اِحؿٗ ‪ ٚ‬ق‪٥‬طظاز‪ ٢‬فط‪ ،‬فطقبز‪ «،‬ثطضؾ‪ ٣‬ػسْ پص‪٤‬طـ اػتجبض احىبْ و‪٥‬فط‪ ٢‬وک‪ٛ‬ض‪ٞ‬ب‪ ٢‬ذبضر‪ ٣‬زض تؼع‪٤‬طات ٔ‪ٙ‬ه‪ٛ‬ل قطػ‪ ٣‬زض حم‪ٛ‬ق‬ ‫ا‪٤‬طاٖ»‪،‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬پػ‪ٞٚ‬ف ‪ٞ‬ب‪ ٢‬فم‪ ٚ ٝ‬حم‪ٛ‬ق اؾالٔ‪،٣‬ؾبَ ‪٤‬بظز‪، ٓٞ‬قٕبض‪ ،38،1393 ٜ‬ل‪.119‬‬ صفحه 122 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪127‬‬ ‫اډٺ ًڄت ٳڈ تب عـڅؿڍ ٿڄ‪ٜ‬جٮ ثل آ‪ٜ‬الط ٿٰـٿڈ علاٽ ؿک آ‪ٜ‬الط آچٹ ‪ٰ٫‬ڈ ُی‪٤‬ڈ ٿی ثبُـ‪،‬‬ ‫اٿـڇ اًت ٳڈ ؿک ایڂ ٿچاکؿ عٴپ ثڈ ت‪٤‬نیل ٿلتٴت ُـڇ څ ډیش یٲ ام ایڂ ٿچاکؿ ت‪٤‬نیلڍ تغت‬ ‫‪٣‬ڄچاځ ت‪٤‬نیل ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٯلاک ڃڀی ٷیلؿ‪.‬‬ ‫‪ -7-4‬تبثیز گذار ًجَدى تَثِ در هجبسات ّبی هٌػَظ ضزػی‬ ‫ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿبؿڇ ‪ 114‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی ‪ « :1392‬ؿک رلایپ ٿچرت عـ ثڈ اًتخڄبڍ ٯق‪ ٩‬څ‬ ‫ٿغبکثڈ‪ ،‬ډلٷبڇ ٿتڊپ ٯجٺ ام احجبت رلٽ تچثڈ ٳڄـ څ ڃـاٿت څ آالط اڅ ثلاڍ ٯبٗی ٿغلم ُچؿ عـ‬ ‫ام اڅ ًبٯ‪ ٚ‬ٿی ٷلؿؿ ډڀضڄیڂ اٷل رلایپ ‪٫‬چ٭ ‪٧‬یل ام ٯق‪ ٩‬ثب اٯلاک حبثت ُـڇ ثبُـ‪ ،‬ؿک ٓچکت‬ ‫تچثڈ ٿلتٴت عتی پی ام احجبت رلٽ‪ ،‬ؿاؿٷبڇ ٿی تچاڃـ ‪٬٣‬چ ٿزلٽ کا تچً‪ ٚ‬کئیی ٯچڇ ٯ٘بئیڈ ام‬ ‫ٿٰبٽ کډجلڍ ؿکؽچاًت ڃڀبیـ‪.‬‬ ‫تجٔلڇ ‪ :1‬تچثڈ ٿغبکه ٯجٺ ام ؿًتٸیلڍ یب تٌټ‪ ٚ‬ثل اڅ ٿچرت ًٰچ‪ ٙ‬عـ اًت‪.‬‬ ‫تجٔلڇ ‪ :2‬ؿک مڃب څ ٻچا‪ ٙ‬ډلٷبڇ رلٽ ثڈ ‪٣‬ڄ‪ ،٪‬اٳلاڇ یب ثب ا‪٬٧‬بٹ ثنڇ ؿیـڇ اڃزبٽ ٷیلؿ‪ .‬ٿلتٴت ؿک‬ ‫ٓچکت تچثڈ څ ًٰچ‪ ٙ‬ٿزبمات ثڈ ُلط ٿڄـکد ؿک ایڂ ٿبؿڇ‪ ،‬ثڈ عجی یب ُال٭ ت‪٤‬نیلڍ ؿکرڈ َُ‬ ‫یب ډل ؿڅڍ اڃڊب ٿغٴچٽ ٿی ُچؿ‪.‬‬ ‫‪ً-5‬تیجِ گیزی‬ ‫ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ؿک ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪ 1392‬ت‪٨‬ییلات ‪٣‬ڀـڇاڍ ڃٌجت ثڈ ٯبڃچځ ٿزبمات‬ ‫اًالٿی‪ 1375‬ؿاکؿ څ ؿکایڂ ٯبڃچځ ٯبڃچڃٸقاک ثب تچرڈ ثڈ ڃیبمډبڍ ‪٣‬ڀچٿی‪ ،‬ٳی‪٬‬لڍ څ پیِٸیلڍ ام‬ ‫رلٽ څ ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب ٿچٗچ‪ ١‬تغٰیٮ ؿک ثغج آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلٽ څ ٿزبمات ت‪٨‬ییلات ٷٌتلؿڇاڍ‬ ‫کاایزبؿ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪ 1392‬ؿکایڂ ٯبڃچځ ثڈ ا‪٣‬تٰبؿ ٿغٰٮ ٯبڃچڃٸقاک‬ ‫ٗڀڂ ڃچاڅکڍ ډبڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ ٿخٺ ا‪٫‬نڅؿځ ثلؽی ٿچاکؿ ؿک ٳتبه عـڅؿ‪ ،‬ڃٌؼ ٯبڃچځ اٯـاٿبت تبٿیڄی‬ ‫څ تلثیتی ‪ 1339‬څ عق‪ ٩‬ٿزبمات ډبڍ ثبمؿاکڃـڇ‪ ،‬ثب پیَ ثیڄی ٿبؿڇ ‪ 115‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیؿک‬ ‫‪٣‬ڀٺ ت‪٨‬ییل ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ؽچؿ کا تٴڀیٺ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ؿک ٿبؿڇ ‪115‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪1392‬‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک ؿک ثغج عـڅؿ څ رلائپ ٿلتج‪ ٚ‬ثب اځ اٯـاٽ ثڈ ُڄبًبیی تچثڈ څ تبحیل اځ ثل رلائپ ت‪٤‬نیلڍ‬ ‫څ عـڍ ڃڀچؿڇ اًت څ ثب ٯیـ یٲ اًتخڄبء ی‪٤‬ڄی رلائپ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی مٿیڄڈ ًبم اثڊبٿبت ٿت‪٤‬ـؿڍ‬ ‫ُـڇ اًت‪ ،‬میلا ثلؽال‪ ٩‬صبکصچه ٿزبمات ډب ؿک ٿبؿڇ‪14‬ایڂ ٯبڃچځ‪ ،‬رلائپ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی کا ؿک‬ ‫ؿًتڈ ثڄـڍ ٿزبمات ډبڍ آټی ٯلاکڃـاؿڇ اًت څ ثب تچرڈ ثڈایڄٴڈ ٿزبماتڊبڍ تج‪٤‬ی څ تٴڀیټی ڃین‬ ‫ڃیبمٿڄـ ثلُڀلؿڇ ُـڃِبځ تچً‪ ٚ‬ٯبڃچڃٸقاک ؿاکؿ‪،‬ایڂ ٿچٗچ‪٣‬بت ثب‪٣‬ج ٷلؿیـڇ اًت تب ثب ڃچ‪١‬‬ صفحه 123 ‫‪ٔ٫ 128‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫رـیـڍ ام رلٽ اڃٸبکڍ ؿک ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ څ ډڀضڄیڂ ٿزبمات کڅثلڅ ثبُیپ‪ .‬ثڈ ا‪٣‬تٰب ٿغٰٮ‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک ثب پیَ ثیڄی ٿبؿڇ ‪ 115‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیثڈ ؿڃجبٹ مڃـڇ ڃڀچؿځ ڃچ‪٣‬ی ٿزبمات ُل‪٣‬ی‬ ‫ثچؿڇ اًت‪ ،‬ثـڅځایڄٴڈ ثؾچاډـ ثب ارلاڍایڂ ڃچ‪ ١‬ٿزبمات ؿک ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ت‪٨‬ییلڍایزبؿ ڃڀبیـ‪،‬‬ ‫ی‪٤‬ڄی ڃڈ اځ کا ؿک ؿًتڈ ثڄـڍ ٿزبمات ډبڍ آټی ٯلاک ؿډـ څ ڃڈ اځ کا ؿک ؿًتڈ ثڄـڍ عـڅؿ ٯلاک‬ ‫ؿډـ امایڂ ثبه ؿک ؿًتڈ ثڄـڍ عـڅؿ اځ کا تٔچک ٿیڃڀبئیپ ٳڈ ڃچ‪ ١‬څ ًبؽتبک ٿزبمات ٿڄٔچّ‬ ‫ُل‪٣‬ی تِبثڈ ‪٫‬لاڅاڃی ثب عـڅؿ ؿاکؿ‪.‬‬ ‫میلا ؿک ٿبؿڇ ‪15‬ٯبڃچځ ٿزبمات عـ ٿزبماتی اًت ٳڈ ٿچرت‪ ،‬ڃچ‪ ،١‬ٿیناځ څ ٳی‪٬‬یت ارلاڍ اځ ؿک‬ ‫ُل‪ ١‬ٿٰـى‪ ،‬ت‪٤‬ییڂ ُـڇ اًت‪ ،‬ت‪٤‬لی‪ُ ٪‬ـڇ څ ٿ‪ٜ‬بثٮ ت‪٤‬لی‪٬‬ی ٳڈ ام ٿزبمات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی اکائڈ‬ ‫ؿاؿیپ ؿکای ڂ ڃچ‪ ١‬ٿزبمات ڃین ٿچرت ٿزبمات‪ ،‬ڃچ‪ ١‬څ ٿیناځ څ ٳی‪٬‬یت اځ تچً‪ ٚ‬ائڀڈ ت‪٤‬ییڂ ُـڇ‬ ‫اًت څایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ٿچکؿ ت‪٤‬لٕ ‪ٰ٫‬ڊب ٯلاک ڃٸل‪٫‬تڈ اًت‪ ،‬ت‪٬‬بڅت ‪٣‬ڀـڇ عـ څ ت‪٤‬نیل ٿڄٔچّ‬ ‫ُل‪٣‬ی کا ڃین ؿک اثتـا ثبیـ ُبک‪ ١‬اځ ثـاڃیپ ٳڈ ؿکایڄزب ائڀڈ ثڄب ثڈ ڃ‪٠‬ل څ ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿچامیڂ ُل‪٣‬ی اٯـاٽ‬ ‫ثڈ ٯ٘بڅت ؿک ٿچکؿ ؽبّ ڃڀچؿڇاڃـ‪.‬‬ ‫ثلډڀیڂ اًبى ٿچرت‪ ،‬ڃچ‪ ١‬څ ٿیناځ څ ٳی‪٬‬یت ارلاڍ اڃڊب ڃین ٿِؾْ اًت‪ .‬ٿغٰٮ ثب تچرڈ ثڈ‬ ‫تغٰیٰبت ‪٫‬چ٭ ثلایڂ ا‪٣‬تٰبؿ اًت ٳڈ اٷل ثؾچاډیپ ثڊتلیڂ څ ربٿ‪ ٢‬تلیڂ ٿڄج‪ ٢‬ؿک ثیڂ ٿڄبث‪ ٢‬ٿ‪٤‬تجل‬ ‫ُل‪٣‬ی کا ٳڈ ؿک ٿبؿڇ ‪ 220‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪ 1392‬څ آٺ ‪ 167‬ٯبڃچځ اًبًی ثـاځ اُبکڇ ُـڇ‬ ‫اًت‪ ،‬ٿچکؿ ُڄبًبیی ٯلاک ؿډیپ‪ ،‬تغٰیٰبت ٿلعچٽ ‪٣‬الٿڈ ٿزټٌی ٿیثبُـ‪ ،‬میلا ؿک تغٰیٮ ثـاځ ثڈ‬ ‫ٓچکت ٿجٌچ‪ ٙ‬اُبکڇ ٳلؿیپ‪ ،‬تڄڊبایڂ ‪ٰ٫‬یڈ ثڈ تڀبٿیٿڄبث‪ُ ٢‬ل‪٣‬ی څ صبکصچه رلائپ ٿڄٔچّ‬ ‫ُل‪٣‬ی پلؿاؽتڈ اًت څ ٿچرت‪،‬ڃچ‪ ١‬څٳی‪٬‬یت ٿزبمات کا ڃین ثیبځ ڃڀچؿڇ اًت څ ًبیل ‪ٰ٫‬ڊب تڄڊب‬ ‫ثلؽی ٿٔبؿیٮ کا ٿچکؿ پقیلٍ ٯلاکؿاؿڇاڃـ څٻی ٯبٗی ٿ‪ٜ‬بثٮ ‪٣‬ټپ ؽچؿ اؽتیبک ثڈ پقیلٍ یب کؿایڂ‬ ‫ٿڄج‪ ٢‬ربٿ‪ ٢‬کا ڃین ؿاکؿ‪.‬‬ ‫ؿکایڂ ٓچکت ثب ؿڅ کڅیٴلؿ ؿک ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ کڅثلڅ ډٌتیپ یب ڃچ‪ ١‬څ ٿیناځ ٳی‪٬‬ل ؿک ؿًتڈ ثڄـڍ‬ ‫ٿزبمات ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٿیثبُـ څ ٯبٗی ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿبؿڇ ‪ 115‬څ ‪ 220‬ٯبڃچځ ٿزبمات‬ ‫اًالٿیاٯـاٽ ثڈ رلٽ اڃٸبکڍ څ ا‪٣‬ڀبٹ ٿزبمات ٿیڃڀبییـ څ یبایڄٴڈ ثب تچرڈ ثڈ پقیلٍ آٺ ٯبڃچڃی‬ ‫ثچؿځ رلٽ څ ٿزبمات ؿک ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ څ ڃجچؿځ ٿزبمات ٿٰلک ؿک اکتجب‪ ٙ‬ثب ‪٤٫‬ٺ اکتٴبثی تچً‪ٚ‬‬ ‫ٿتڊپ‪ ،‬ٯبٗی اٯـاٽ ثڈ ٓـڅک عٴپ ثلائت ٿیڃڀبیـ‪.‬‬ ‫ڃٴتڈ ٿڊڀیٳڈ ؿک ثبه ٿزبمات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ثبیـ ثیبځ ڃڀچؿایڂ اًت ٳڈ ٯبڃچڃٸقاک ام ٻ‪ٞ٬‬‬ ‫ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی اًت‪٬‬بؿڇ ڃڀچؿڇ اًت‪ ،‬ٳڈ ڃڈ ٿیتچاڃیپ ٿزبمات ډبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی کا‬ صفحه 124 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪129‬‬ ‫ؿک ٯبٻت ت‪٤‬نیلات عٴچٿتی ؿًتڈ ثڄـڍ ٳڄیپ ڃڈایڄٴڈایڂ ٿزبمات ډب کا ٿِڀچٹ عـڅؿ څ اؽتیبکات‬ ‫ٯبڃچڃی ؿک ثبه ت‪٤‬ټیٮ یب تؾ‪٬‬ی‪ ٪‬ٿزبمات ډبڍ ت‪٤‬نیلڍ ثـاڃیپ‪ .‬میلا ؿک ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ ٿزبمات‬ ‫ت‪٤‬نیلڍ تچً‪ ٚ‬ٯبڃچڃٸقاکایڄٸچڃڈ ت‪٤‬لی‪ُ ٪‬ـڇ اًت‪ ،‬ت‪٤‬نیل ٿزبماتی اًت ٳڈ ٿِڀچٹ ‪٣‬ڄچاځ عـ‪،‬‬ ‫ٯٔبّ یب ؿیڈ ڃیٌت څ ثڈ ٿچرت ٯبڃچځ ؿک ٿچاکؿ اکتٴبه ٿغلٿبت ُل‪٣‬ـی یب ڃٰٖ ٿٰلکات‬ ‫عٴچٿتی ت‪٤‬ییڂ څ ا‪٣‬ڀبٹ ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ ‫ڃچ‪ ،١‬ٿٰـاک‪ ،‬ٳی‪٬‬یت ارلاء څ ٿٰلکات ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ تؾ‪٬‬ی‪ ،٪‬ت‪٤‬ټیٮ‪ًٰ ،‬چ‪ ٙ‬څ ًبیل اعٴبٽ ت‪٤‬نیل ثڈ‬ ‫ٿچرت ٯبڃچځ ت‪٤‬ییڂ ٿیُچؿ‪،‬اٿب ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی تچً‪ ٚ‬ٯبڃچڃٸقاک ڃڈ ٯبثٺ ت‪٤‬ییڂ اًت څ‬ ‫ڃڈ ٯبثٺ تؾ‪٬‬ی‪ ٪‬څ ڃڈ تچثڈ ؿک ثبه اڃڊب ٿچکؿ پقیلٍ ٯلاک ٿیٷیلؿ‪ ،‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ثب کرچ‪ ١‬ثڈ ٿبؿڇ ‪115‬‬ ‫ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیؿک ‪٣‬ڀٺ ٿالع‪٠‬ڈ ٿیٷلؿؿ کڅیٴلؿ ٯبڃچڃٸقاک ت‪٬‬ٴیٲایڂ ڃچ‪ ١‬ٿزبمات ام‬ ‫ًبیل ٿزبمات ډبڍ آټی څ تج‪٤‬ی اًت څ عتی ؿک ثبه پقیلٍ تچثڈ ؿک ثلؽی رلائپ عـڍ‪،‬‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک آٺ کا ثل ‪٣‬ـٽ پقیلٍایڂ ٿچاکؿ ؿک ت‪٤‬نیل ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٯلاکؿاؿڇ اًت‪ .‬ؿک څاٯ‪٢‬‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک ؿک ٿبؿڋ ‪ 18‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیت‪٤‬نیل کا ا‪٣‬پ ام ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی څ عٴچٿتی ؿاڃٌتڈ څ‬ ‫ډل رب ام ٯبڃچځ فٳلڍ ام ت‪٤‬نیل ثڈ ٿیبځ اڅکؿڇ ٿڄ‪٠‬چک ٿزڀچ‪ ١‬ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی څ عٴچٿتی ثچؿڇ‬ ‫اًت‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ٿٰلکات ت‪٤‬چیٮ ٓـڅک عٴپ‪ ،‬ٿ‪٤‬ب‪٫‬یت ام ٳی‪٬‬ل‪ ،‬ت‪٤‬ټیٮ ارلاڍ ٿزبمات څ ٿلڅک مٿبځ ٳڈ ؿک‬ ‫ٿزبماتڊبڍ ت‪٤‬نیلڍ ٯبثٺ ا‪٣‬ڀبٹ اًت ٿزڀچ‪ ١‬ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی څ عٴچٿتی کا ؿک ثل ٿیٷیلؿ‪ .‬اٿب‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک ثب څٗ‪ ٢‬تجٔلڋ ‪ 2‬ٿبؿڋ ‪ 115‬ام ډڀیڂ ٯبڃچځ څ ثٴبکٷیلڍ ‪٣‬ڄچاځ "ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ‬ ‫ُل‪٣‬ی" ا‪٣‬ڀبٹ ثلؽی ٿٰلکات ٯبڃچڃی کا ؿکثبکڋایڂ ؿًتڈ ام ت‪٤‬نیلات‪ ،‬ٿڄت‪٬‬ی ؿاڃٌتڈ اًت‪ .‬ڃٴتڈاڍ‬ ‫ؿکایڄزب ٿغٰٮ ثبیـ ثـاځ اُبکڇ ؿاکؿایڂ اًت ٳڈ اٷل ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی کا ډڀبځ ت‪٤‬نیلات‬ ‫ُل‪٣‬ی ثـاڃیپ څ فٳل ٳټڀڌ ٿڄٔچّ کا مائـ تټٰی ٳڄیپ ؿکایڂ ٓچکت ڃتیزڈ اڍ ٳڈ عبٓٺ‬ ‫ٿیٷلؿؿایڂ اًت ٳڈ؛ ٯبڃچڃٸقاکڍ ٳڈ اثتـا ت‪٤‬نیل کا ا‪٣‬پ ام ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی څ عٴچٿتی ؿاڃٌتڈ څ‬ ‫ٿٰلکات ت‪٤‬چیٮ ٓـڅک عٴپ‪ ،‬ٿ‪٤‬ب‪٫‬یت ام ٳی‪٬‬ل‪ ،‬ت‪٤‬ټیٮ ارلاڍ ٿزبمات څ‪ ...‬کا ڃٌجت ثڈ رلایپ‬ ‫ت‪٤‬نیلڍ ثڈ ٓچکت ٿ‪ٜ‬ټٮ ٯبثٺ ا‪٣‬ڀبٹ ؿاڃٌتڈ اًت ثڈ یٴجبکڇ ؿک اؿاٿڈ ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی کا ام‬ ‫ُڀچٹایڂ ٿٰلکات ؽبکد ٿیڃڀبیـ؟!‬ ‫ؿک عبٻی ٳڈ صڄیڂ اٯـاٽ ‪٣‬زیجی ام ربڃت ٯبڃچڃٸقاک ‪٫‬ڊیپ ث‪٤‬یـ ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ‪ ،‬میلا ٯبڃچڃٸقاک‬ ‫ٿیتچاڃٌت ثڈ کاعتی ډڀبڃڄـ ٯبڃچڃٸقاک ًبٹ ‪ 70‬ت‪٤‬نیلات عٴچٿتی یب ُل‪٣‬ی کا تغت ‪٣‬ڄچاځ‬ ‫ٿٌتٰټی ؿک ٳڄبک رلایپ ؿیٸل ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ڃڀچؿڇ څ اعٴبٽ څ ٿٰلکات ٿٌتٰټی کا ثلاڍایڂ ؿًتڈ رلایپ‬ صفحه 125 ‫‪ٔ٫ 131‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫څٗ‪ ٢‬ڃڀبیـ ‪.‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ٯبڃچڃٸقاک ثب ٯیـ ٳټڀڌ "ٿڄٔچّ" ث‪٤‬ـ ام ٳټڀڌ ت‪٤‬نیلات ؿک تجٔلڋ ‪2‬‬ ‫ٿبؿڋ ‪ 115‬ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیثڈ ٓچکت ٳبٿالً ‪٣‬بٻڀبڃڈ څ اٷبډبڃڈ ؿک پی ت‪٬‬ٴیٲ ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی‬ ‫ثچؿڇ څ ثـیڂ ٓچکت ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی کا ام ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی ٿِؾْ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬میلا‬ ‫ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿاکاڍ ٿچرت‪،‬ڃچ‪ ١‬څ ٿیناځ ٿزبمات ٿت‪٬‬بڅتی ثب ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی ډٌتڄـ څ‬ ‫اٷل ثڈ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍایلاځ ثڄٸلیپ ؿک ثٌیبکڍ ام ٿچاکؿ ت‪٤‬نیلات ُل‪٣‬ی ٿتلاؿ‪ ٩‬ثب عـڅؿ ٿیثبُـ‬ ‫څٻی ډڀبڃٸچڃڈ ٳڈ ثیبځ ٷلؿیـ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٿت‪٬‬بڅت ثب عـڅؿ ٿیثبُڄـ‪.‬‬ ‫ٿتبً‪٬‬بڃڈ ٿڊڀتلیڂ ڃْٰ څاکؿ ؿک ثبه ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ٳڈ ٯبڃچڃٸقاک ڃتچاڃٌتڈ اًت ثـاځ‬ ‫پبًؾی ربٿ‪ ٢‬ؿډـ‪،‬ایڂ اًت ٳڈ ٯبڃچڃٸقاک ثب ُڄبًبیی ثلؽی ٿچاکؿ رلائپ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک‬ ‫ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪ 1375‬څ ‪ 1392‬ؿک ‪٣‬ڀٺ ت‪٤‬ییڂ ڃڄڀچؿڇ اًت ٳڈ ؿکایڂ ٿچاکؿ ٯبٗی ؿاکاڍ صڈ‬ ‫اؽتیبک یب ٿغـڅؿیتی اًت میلا ؿک تغٰیٮ ٿٔبؿیٮ ٿت‪٤‬ـؿ څ ٳبٿٺ ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ثیبځ‬ ‫ٷلؿیـ څ ثلؽی ام اڃڊب ٳڈ اٿلڅمڇ ثڈ ُٴٺ ٿچاؿ ٯبڃچڃی ؿک اٿـڇاڃـ‪ ،‬ثیبځ ٷلؿیـ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ رـلٽ‬ ‫«ثڈ ډڀٌلڍ ؿکاڅکؿځ ٳڄین ثبڅرچؿ ډڀٌل ٿٌټڀبځ» اًت ٳڈ اًبًبً صڄیڂ رلٿیؿکایـلاځ اٿـلڅم‪،‬‬ ‫ٿچٗچ‪٣‬یت ڃـاکؿ صلاٳڈ ٳڄین څرچؿ ؽبکری ڃـاکؿ‪ .‬رـلٽ «ٯـلاک ٷـل‪٫‬تڂ مځ څ ٿـلؿ ‪٣‬لیـبځ میـل‬ ‫یٲ پچَُ» ام ٿٔبؿیٮ ٿبؿڇ ‪ 637‬ثؾَ ت‪٤‬نیلات اًت ٳڈ ٿٰلک ٿیؿاکؿ‪« :‬ډلٷـبڇ مځ څ ٿـلؿڍ ٳڈ‬ ‫ثیڂ اڃڊب ‪٣‬ټٰڈ مڅریت ڃجبُـ‪ ،‬ٿلتٴت کڅاث‪ ٚ‬ڃبٿِلڅ‪ ١‬یب ‪٣‬ڀٺ ٿڄب‪٫‬ی ‪٬٣‬ت ‪٧‬یل ام مڃب ام ٯجیـٺ تٰجیٺ‬ ‫یب ٿ٘بر‪٤‬ڈ ُچڃـ‪ ،‬ثڈ ُال٭ تب ‪ٗ 99‬لثڈ ٿغٴچٽ ؽچاډڄـ ُــ‪ .»...‬ٯـلاک ٷـل‪٫‬تڂ ؿڅ ٿـلؿ میـل یٲ‬ ‫پچَُ ٳڈ تب پیَ امایڂ ثب ؽال ٯبڃچڃی ٿچارڈ ثـچؿ ؿک ٯـبڃچځ رـیــ ٿِـڀچٹ ٿـبؿڇ ‪ 237‬ٯـلاک‬ ‫ٿیٷیلؿ ٳڈ ٿٰلک ٿیؿاکؿ‪« :‬ډڀزڄٌٸلایی اڃٌبځ ٿقٳل ؿک ‪٧‬یل ام ٻچا‪ ٙ‬څ ت‪٬‬ؾیق ام ٯجیٺ تٰجیـٺ څ‬ ‫ٿالٿٌڈ ام کڅڍ ُڊچت‪ ،‬ٿچرت ‪ 31‬تب ‪ٗ 74‬لثڈ ُال٭ ت‪٤‬نیلڍ ؿکرڈ َُ اًت»‪ .‬ٯق‪ ٩‬ٿٌـټڀبځ‬ ‫تچً‪ُ ٚ‬ؾْ ڃٔلاڃی ڃین ٳڈ تڄڊب تچً‪ ٚ‬یٲ ڃ‪٬‬لام ‪ٰ٫‬ڊب ثڈ ‪٣‬ڄـچاځ ت‪٤‬نیـل ٿڄٔـچّ ُـڄبؽتڈ‬ ‫ُــڇ اًت ثب تچرڈ ثڈ ا‪ٛ‬الٯبت څ ‪٣‬ڀچٿبت ٿچرچؿ ؿک ٿچاؿ ‪ 245‬ثڈ ث‪٤‬ـ ٯبڃچځ ٿزـبمات‬ ‫اًـالٿیٯبثټیـت ٿزبمات کا ؿاکؿ‪.‬‬ ‫فٳل ‪٣‬ڄچاڃی ٿجڊپ ٳڈ څاٷقاک ٳلؿځ ُڄبؽت ٿٔبؿیٮ ثـڈ ا‪٫‬ـلاؿ څ ٿغـبٳپ‪ ،‬تڄڊـب ًلؿکٷڀیًیٌتپ‬ ‫ٯ٘بیی کا ؿک پی ؽچاډـ ؿاُت‪.‬میلا ڃڈ ٿیتچاځ اڃڊب کا ثب کرچ‪ ١‬ثڈ ٿڄبث‪ُ ٢‬ل‪٣‬ی ٳڈ ؿک ٯبٻت‬ ‫ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی اٿـڇاڃـ ڃبؿیـڇ ٷل‪٫‬ت څ ڃڈ ؿک ٯبٻت ت‪٤‬نیلات یب عـڅؿ ام ٯیـ ت‪٤‬نیلات‬ ‫ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؽبکد ثـاڃیپ‪ .‬ثڄ‪٠‬ل ٿیکًـ ؿکایڂ ٿچاکؿ ثبیـ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ کا ٿـڃ‪٠‬ل ٯلاکؿاؿ څ‬ ‫ثیڂ ٿچاکؿڍ ٳڈ ؿک ٿچاؿ ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیثلاڍ اڃڊب رلٽ اڃٸبکڍ ُـڇ څ ؿک ؿًتڈ ت‪٤‬نیلات څ‬ ‫عـڅؿ ٯلاکٷل‪٫‬تڈاڃـ څ ٿچاکؿڍ ٳڈ ؿک ٿڄبث‪ُ ٢‬ل‪٣‬ی ربڍ ؿاکڃـ‪ ،‬ت‪٬‬ٴیٲ ٯبئٺ ُـ ٳڈایڂ اٿل ډپ ثب‬ صفحه 126 ‫ٿزبماتڊبڍ ٿڄٔچّ ُل‪٣‬ی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ څ ًیبًت ٳی‪٬‬لڍ ایلاځ‬ ‫‪131‬‬ ‫ًیبًت ٳی‪٬‬لڍای لاځ ؿک ثبه آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلٽ څ ٿزبمات څ ت‪ٌ٬‬یل ثڈ ڃ‪ ٢٬‬ٿتڊپ ؿک ت٘بؿ‬ ‫اًت‪ ،‬میلا صبکصچه څ آٺ ٿچکؿ پقیلٍ ؿک ت‪٤‬نیلات ٿڄٔچّ ُل‪٣‬یایڂ اًت ٳڈایڂ ٿزبمات‬ ‫ډب ٯبثٺ ت‪٨‬ییل ڃڀیثبُـ‪ ،‬تچثڈ ؿک اڃڊب ثی احل اًت څ ٯبٗی ثبیـ ثڈ ٿچرت‪ ،‬ٿیناځ څ ڃچ‪ ١‬څ عبٻت‬ ‫ؽبّ ٿتڊپ یب ٿتڊڀیڂ ڃین تچرڈ ٳب‪٫‬ی ڃڀبیـ‪.‬‬ ‫هٌبثغ ٍ هاخذ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -1‬اَ وزجبف‪ ،‬حؿ‪،)1390( ،ٗ٥‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ ذه‪ٛ‬ن‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات ر‪ ،ٍُٙ‬رب‪ٚ‬زا٘‪.ٝ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪-2‬اضزث‪ٔ،٣ّ٥‬حٕسػّ‪،)1386(،٣‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٣٤‬ػٕ‪،٣ٔٛ‬رّس ز‪،ْٚ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٘،‬کطٔ‪٥‬عاٖ‪.‬‬ ‫‪ -4‬اِ‪ٛ‬ا٘‪ٟٔ،٣‬س‪ ٚ ٢‬قط‪٤‬ف ظاز‪،ٜ‬فتبح‪،)1379(،‬فطا‪ٙ٤‬سذٍ ٔک‪ٌ ٣‬صاض‪،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ػالٔ‪َ ٝ‬جبَجبئ‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-5‬اِ‪ٟ‬بْ‪ ،‬غالٔحؿ‪ٔ ٚ ٗ٥‬حؿٗ ثط‪ٞ‬ب٘‪ ،)1392( ٣‬زضأس‪ ٢‬ثط حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪٘ ،٣ٔٛ‬کط ٔ‪٥‬ـعاٖ‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪ -6‬ا٘هبض‪ٔ،٢‬حٕس ‪َ ٚ‬ب‪ٞ‬ط‪ٔ ،٢‬حٕسػّ‪ ،)1388(،٣‬زا٘ک‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ذه‪ٛ‬ن‪،٣‬رّس ؾ‪،ْٛ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬ا٘تکبضات ر‪.ٍُٙ‬‬ ‫‪-7‬ا٘‪ٛ‬ض‪ ،٢‬حؿٗ‪ ،)1381(،‬فط‪ ًٙٞ‬ثعضی ؾرٗ‪ ،‬رّس ‪٘ ،2‬کط ؾرٗ‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-8‬ثبالظاز‪،ٜ‬ظ‪ٞ‬ط‪،)1383(،ٜ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّذه‪ٛ‬ن‪ٔ ٚ ٣‬مطضات ا‪٤‬طاٖ زض ظٔ‪ ٝٙ٥‬تبثؼ‪٥‬ت‪ ،‬البٔتٍب‪ٚ ٚ ٜ‬یؼ‪٥‬ت ث‪ٍ٥‬بٍ٘بٖ»‪،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬‬ ‫٘کطٔطزْ ؾبالض‪.٢‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-9‬پػ‪ٞٚ‬کىس‪ ٜ‬ق‪ٛ‬ضا‪ٍٟ٘ ٢‬جبٖ(‪ ،)1392‬لب٘‪ٔ ٖٛ‬زبظات اؾالٔ‪ٔ٣‬ه‪ٛ‬ه‪1392‬زضپطت‪٘ ٛ‬ظطات ق‪ٛ‬ضا‪ٍٟ٘ ٢‬جبٖ‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬پػ‪ٞٚ‬کىس‪ٜ‬‬ ‫ق‪ٛ‬ضا‪ٍٟ٘ ٢‬جبٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-10‬پ‪ٛ‬ضثبفطا٘‪،٣‬حؿٗ‪)1391(،‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٣٤‬ث‪ٗ٥‬إُِّ‪،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ر‪.ٍُٙ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪-11‬پ‪٥‬ىب‪،‬غضغ‪،) 1370(،‬رطْ ق‪ٙ‬بؾ‪ٔ ،٣‬تطرٓ ػّ‪ ٣‬حؿ‪٘ ٗ٥‬زف‪ ٣‬اثط٘ساثبز‪ ،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ق‪٥ٟ‬سث‪ٟ‬کت‪.٣‬‬ ‫‪ -12‬رؼفط‪ٍِٙ ٢‬ط‪ٚ‬ز‪ٔ،٢‬حٕسرؼفط‪ )1390(،‬تطٔ‪ِٛٛٙ٥‬غ‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق‪،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات ٌ‪ٙ‬ذ زا٘ف‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-13‬زِٕبؼ ٔبضت‪٣ٔ ،٣‬ض‪٘)1387( ،٢‬ظبْ ‪ٞ‬ب‪ ٢‬ثعضی ؾ‪٥‬بؾت ر‪ٙ‬ب‪،٣٤‬تطرٕ‪٘ ٝ‬زف‪ ٣‬اثط٘ساثبز‪ ،٢‬ػّ‪٣‬‬ ‫حؿ‪،ٗ٥‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٘،‬کطٔ‪٥‬عاٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-14‬ز‪ٞ‬رسا‪ ،‬ػّ‪ ٣‬اوجط‪ِ،)1384(،‬غت ٘بٔ‪ ٝ‬ز‪ٞ‬رسا‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-15‬ز‪ٞ‬مبٖ‪ ،‬حٕ‪٥‬س‪ ،)1376(،‬تاح‪٥‬ط ظٔبٖ ‪ٔ ٚ‬ىبٖ ثط ل‪ٛ‬ا٘‪ ٗ٥‬رعائ‪ ٣‬اؾالْ‪ ،‬لٓ‪ ،‬ا٘تکبضات ٔس‪.ٗ٤‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-16‬ظضاػت‪،‬ػجبؼ‪،)1392(،‬قطح ٔرتهط لب٘‪ٔ ٖٛ‬زبظات اؾالٔ‪،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬ا٘تکبضات لم‪ٛٙ‬ؼ‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪-18‬ؾطٔؿت ث‪ٙ‬به‪ ،‬ثبلط؛(‪ ،)1387‬انُ ثطائت زض حم‪ٛ‬ق و‪٥‬فط‪ ،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٘ ،‬کط زازٌؿتط‪.‬‬ ‫‪-19‬ؾّز‪ٛ‬ل‪ٔ ،٣‬حٕ‪ٛ‬ز‪ ،)1385(،‬ثب‪٤‬ؿت‪ٞٝ‬ب‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق ث‪ ٗ٥‬إُِّ ذه‪ٛ‬ن‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٘ ،‬کط ٔ‪٥‬عاٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-20‬ؾ‪٥‬بح‪ ،‬احٕس‪،)1368(،‬فط‪ ًٙٞ‬ربٔغ ػطث‪ ،٣‬فبضؾ‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬وتبثفط‪ٚ‬ق‪ ٣‬اؾالٔ‪.٣‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪-21‬قبٔج‪٥‬بت‪ٛٞ ،٣‬ق‪ ،)1384(،ًٙ‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪ ،٣ٔٛ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٘ ،‬کط غ‪ٚ‬ث‪.ٗ٥‬‬ ‫‪-24‬ف‪٥‬ى‪،‬ػّ‪ ٣‬ضیب‪ٔ)1379(،‬مبض٘‪ ٚ ٝ‬تُج‪٥‬ک زض حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪٣ٔٛ‬اؾالٔ‪،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬فط‪ ٚ ًٙٞ‬اضقبز‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -25‬ل‪٥‬بؾ‪،٣‬رالَ اِس‪ٔ،)1385(،ٗ٤‬جب٘‪ ٣‬ؾ‪٥‬بؾت ر‪ٙ‬ب‪ ٣٤‬حى‪ٔٛ‬ت اؾالٔ‪ ،٣‬لٓ‪،‬پػ‪ٞٚ‬کٍب‪ ٜ‬ػّ‪ ٚ ْٛ‬فط‪ ًٙٞ‬اؾالٔ‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-26‬وط‪ ،٣ٕ٤‬حؿ‪ٛٔ،)1365( ،ٗ٥‬اظ‪ ٗ٤‬لًب‪ ٣٤‬اظ ز‪٤‬سٌب‪ ٜ‬أبْ ذٕ‪ :٣ٙ٥‬حب‪ ٢ٚ‬رس‪٤‬ستط‪ ٗ٤‬اؾتفتبئبت زض ظٔ‪ٔ ٝٙ٥‬ؿبئُ لًب‪،٣٤‬‬ ‫ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬قى‪ٛ‬ض‪.٢‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-27‬وـ‪٥٘٣‬ب‪ٟٔ ،‬س‪،)1386( ،٢‬ػّ‪ ْٛ‬ر‪ٙ‬ب‪ ،٣٤‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٌّ-28‬س‪ٚ‬ظ‪٤‬بٖ‪،‬ا‪٤‬طد‪ )1378(،‬ثب‪٤‬ؿت‪ٞ ٝ‬ب‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق رعا ػٕ‪ ،٣ٔٛ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات ٔ‪٥‬عثبٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-30‬الظضػ‪،‬وطؾت‪ )1382(،ٗ٥‬زضأس‪ ٢‬ث‪ ٝ‬ؾ‪٥‬بؾت ر‪ٙ‬ب‪ ،٣٤‬تطرٕ‪ ،ٝ‬زوتط ػّ‪ ٣‬حؿ‪٘ ٗ٥‬زف‪ ٣‬اثطاثب٘س‪ ،٢‬ا٘تکبضات ٔ‪٥‬عاٖ‪.‬‬ صفحه 127 ‫‪ٔ٫ 132‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪101 –132‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ-31‬حمک زأبز‪ٔ ،‬هُف‪)1379(،٣‬ل‪ٛ‬اػس فم‪ ٝ‬ثرف رعا‪ٔ ،٣٤‬طوع ٘کط ػّ‪ ْٛ‬اؾالٔ‪.٣‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪ُٟٔ -32‬ط‪ٔ ،٢‬طتً‪ )1375(،٣‬اق‪ٙ‬ب‪ ٣٤‬ثب ػّ‪ ْٛ‬اؾالٔ‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬نسضا‪.‬‬ ‫‪ٔ-34‬ىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط‪،)1382(،‬تؼع‪٤‬ط ‪ٌ ٚ‬ؿتط‪ ٜ‬اٖ‪،‬لٓ‪،‬ا٘تکبضات ٔسضؾ‪ ٝ‬أبْ ػّ‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٛٔ-35‬ؾ‪،٢ٛ‬ؾ‪٥‬س ضیب‪،)1388(،‬اق‪ٙ‬ب‪ ٣٤‬ثب حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪٣ٔٛ‬اؾالٔ‪ٔ،٣‬ک‪ٟ‬س‪-‬زا٘ف قطق‪ٛٔ:‬ؾؿ‪ ٝ‬چبح ‪ ٚ‬ا٘تکبضات‬ ‫زا٘کٍب‪ ٜ‬فطز‪ٚ‬ؾ‪.٣‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪٘ -36‬زف‪ ٣‬اثط٘ساثبز‪ ،٢‬ػّ‪ ٣‬حؿ‪ٞ ٚ ٗ٥‬بقٓ ث‪ ،٣ٍ٥‬حٕ‪٥‬س‪ ،)1390(،‬زا٘ک‪ٙ‬بٔ‪ ١‬رطْ ق‪ٙ‬بؾ‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات ٌ‪ٙ‬ذ زا٘ف‪.‬‬ ‫‪٘ -37‬زف‪ ٣‬اثط٘س اثبز‪،٢‬ػّ‪ ٣‬حؿ‪،)1388( ،ٗ٥‬و‪٥‬فطق‪ٙ‬بؾ‪-ٛ٘ ٣‬رطْق‪ٙ‬بؾ‪،ٛ٘ ٣‬تبظ‪ٜٞ‬ب‪ ٢‬ػّ‪ ْٛ‬ر‪ٙ‬ب‪،٣٤‬ت‪ٟ‬طاٖ‪٥ٔ ،‬عاٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪٘ -38‬ه‪٥‬ط‪ٔ ،٢‬حٕس‪،)1381(،‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ ذه‪ٛ‬ن‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات اٌب‪.ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٛ٘-39‬ضث‪ٟ‬ب‪،‬ضیب‪ ،)1391(،‬ظٔ‪ ٝٙ٥‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪ :٣ٔٛ‬ث‪ ٝ‬إً٘بْ ٕ٘‪ٞ ٝ٘ٛ‬ب‪ ٣٤‬اظ ؾ‪ٛ‬االت أتحب٘‪ ،٣‬تهران‪،‬گنج دانش‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٚ -41‬و‪ ،ُ٥‬أ‪٥‬طؾبػس ‪ ٚ‬ػؿىط‪ ،٢‬پ‪ٛ‬ض‪٤‬ب‪ ،)1387(،‬لب٘‪ ٖٛ‬اؾبؾ‪ ٣‬زض ٘ظٓ حم‪ٛ‬ل‪ ٣‬و‪٣٘ٛٙ‬؛ ت‪ٟ‬طاٖ‪ٔ ،‬زس‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪٥ِٚ-42‬س‪ٔ ،٢‬حٕسنبِح؛(‪ ،)1371‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ٔ ،‬ؿو‪٥ِٚ‬ت و‪٥‬فط‪ ،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬أ‪٥‬طوج‪٥‬ط‪.‬‬ ‫‪ٛ٤- 43‬ؾف‪٥‬بٖ‪٘ ،‬ؼٕت اهلل‪ )1367(،‬احىبْ حم‪ٛ‬ل‪ ٣‬اؾالْ‪،‬لٓ‪ٛٔ ،‬ؾؿ‪ ٝ‬تحم‪٥‬مبت ‪٘ ٚ‬کط ٔؼبضف ا‪ ُٞ‬اِج‪٥‬ت (ع)‬ صفحه 128 ‫اّذاف تشث٘ت سحوتهحَس دس ساستبٕ حمَق ثطش‬ ‫‪7‬‬ ‫دکتش ججشائ٘ل اف‬ ‫استبدٗبس‪ ،‬ػضَ ّ٘ئت ػلوٖ‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ ٍ حمَق‪ ،‬داًطگبُ ثبکَ ‪ ،‬ارسثبٗجبى‪.‬‬ ‫تاریخ دریافت‪1411 .12 .19 :‬‬ ‫تاریخ اصالح‪1411 .18 .23 :‬‬ ‫تاریخ پذیزش‪1411 .12 .12 :‬‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫پوڅډَ عبٗل ثب ‪٣‬ڄچاځ اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل اًت ٳڈ ثڈ ٿڄ‪٠‬چک ثلکًی‬ ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت ثل اًبى کعڀت اڃزبٽ ُـڇ اًت ثڈایڂ ٿڄ‪٠‬چک ؿکایڂ تغٰیٮ‪٤ً ،‬ی ثل اځ ُـڇ اًت ٳڈ‬ ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀت ٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ اڃٌبڃی ام ٯلاځ آ‪ٜ‬یبؿ ُچؿ‪.‬‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ ډڄـًڈ ایبت ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ کعڀت کڅُڂ ٿیُچؿ ٳڈ کعڀت اٻڊی ٿڄِا ډڀڈ ا‪٤٫‬بٹ اڅًت‪ .‬څ ثڈ‬ ‫ډڀیڂ رڊت ډـایت څ تلثیت تٴچیڄی څ تِلی‪٤‬ی ‪٣‬بٻپ ډٌتی تغٰٮ یب‪٫‬تڈ اًت‪.‬‬ ‫ایڂ پوڅډَ ثب کڅٍ تچٓی‪٬‬ی څ تغټیټی ثچؿڇ څ ؿک تغټیٺ ٿجبعج ام کڅٍ ت‪ٌ٬‬یل ٿچٗچ‪٣‬ی اًتڄ‪ٜ‬بٯی‬ ‫اًت‪٬‬بؿڇ ٳلؿڇ څ ثڈ ثلکًی ٿچٗچ‪ ١‬پلؿاؽتڈ اًت‪.‬‬ ‫ؿکایڂ تغٰیٮ تالٍ ثلایڂ ثچؿڇ اًت ٳڈ ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام کڅٍ ت‪ٌ٬‬یل ٿچٗچ‪٣‬ی اًتڄ‪ٜ‬بٯی ڃ‪٠‬ل ٯلاځ کا ؿک ٿچکؿ‬ ‫کعڀت څ اډـا‪ ٩‬تلثیتی ثلؽبًتڈ ام اځ ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ا‪٫‬لاؿ ثڈ ؿًت ثیبڅکیپ‪ .‬ؿک ثلکًی اډـا‪ ٩‬تلثیت‬ ‫کعڀتٿغچک ثب تچرڈ ثڈ ایبت ٯلاځ ثل اډـا‪٫‬ی ٿبڃڄـ کًیـځ ثڈ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ؽـاڍ ٿت‪٤‬بٹ‪،‬ایڀبځ ثڈ ٷٌتلڇ کعڀت‬ ‫اٻڊی ڃٌجت ثڈ عٰچ٭ یٴبیٲ ثِل‪ُ ،‬ٴلٷناکڍ‪ ،‬ؿًتیبثی ثڈ تٰچا ؿک ڃٌجت ثڈ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اڃٌبڃڊب څ ٿبڃڄـ‬ ‫اځ ؿًت یب‪٫‬تیپ‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪ :‬تربیت‪ ،‬رحوت‪ ،‬حقَق‪ ،‬قراى‪.‬‬ صفحه 129 133 –158 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11 ‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 134 The goals of mercy-oriented education in line with human rights Abstract The present research is titled as the goals of mercy-oriented education in line with human rights, which was carried out in order to investigate the goals of education based on mercy. For this purpose, in this research, an attempt has been made to find the goals of mercy-oriented education in line with human rights from the Quran. . According to the geometry of the verses related to mercy, it is clear that God's mercy is the source of all His actions. And for this reason, the guidance and education of the formation and legislation of the world of existence has been realized. This research is a descriptive and analytical method, and in the analysis of the topics, it used the inferential interpretation method and investigated the topic. In this research, an attempt has been made to obtain the Qur'an's opinion about mercy and the educational goals arising from it in line with the rights of individuals by using the method of inferential thematic interpretation. In examining the goals of mercy-oriented education, according to the verses of the Qur'an, we found goals such as attaining the knowledge of God Almighty, faith in the extent of God's mercy in relation to the rights of each human being, gratitude, attaining piety in relation to the observance of human rights, and the like. Keywords: education, mercy, law, Quran. صفحه 130 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪135‬‬ ‫همذهِ‬ ‫تلثیت ام ٿڊڀتلیڂ ٿٌبئٺ مڃـٷی اڃٌبځ اًت؛ میلا ُٴچ‪٫‬بیی اًت‪٤‬ـاؿډب څ کًیـځ ثڈ تٴبٿٺ څ‬ ‫ډـ‪ ٩‬ؽټٰت ٿجتڄی ثل اځ اًت‪ .‬امایڂ کڅ تڀبٽ اؿیبځ اًڀبڃی څ پیبٿجلاځ اٻڊی‪ ،‬عتی ډڀڈ ٿٴتتډبڍ‬ ‫ٿچرچؿ ؿک رڊبځ ثڈ اٿل تلثیت اډڀیت ؿاؿڇاڃـ‪ .‬ٿٴتت ډب څ ؿیـٷبڇ ډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬تلثیتی ډل ٳـاٽ ثل‬ ‫اًبى ٿجبڃی ؽبّ ؽچؿ ثڈ تجییڂ اډـا‪ ،٩‬آچٹ‪ ،‬کڅٍډب څ ٿاٻ‪٬‬ڈډبڍ ؿیٸل تلثیت پلؿاؽتڈاڃـ‪.‬‬ ‫ڃ‪٠‬لیڈډبڍ تلثیتی ثِلڍ ٳڈ ثل ‪ٰ٣‬ٺ څ تزلثڈ پبیڈٷقاکڍ ُـڇاڃـ ثڈ ‪٣‬ټت ثی تچرڊی یب ٳپ تچرڊی‬ ‫ثڈ ث‪٤‬ـ ٿ‪٤‬ڄچڍ‪ ،‬کڅعبڃی څ اؽلڅڍ اڃٌبځ ڃتچاڃٌتڈاڃـ ثلڃبٿڈاڍ ٳبٿٺ څ ربٿ‪ ٢‬ثلاڍ ُٴچ‪٫‬بییایڂ‬ ‫ًبعت اکائڈ ؿډڄـ‪ٰ٣ .‬ٺ څ تزلثڈ اڃٌبځ ډلٷن ام څعی‪ ،‬ڃجچت څ اٿـاؿډبڍ ‪٧‬یجی ثیڃیبم ڃیٌت‪ٰ٣ .‬ٺ‬ ‫ٿخٺ صِپ ؿک رٌپ اڃٌبځ اًت ٳڈ ربیٸبڇ ؽبٓی ؿک څرچؿ اڃٌبځ ؿاکؿ؛ صچځ اڃٌبځ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ‬ ‫صِپ عٰیٰتډب کا ٿیتچاڃـ ثجیڄـ‪ .‬څٻی صِپ ثڈ تڄڊبیی ثلاڍ ؿیـځ عٰیٰتډب ٳب‪٫‬ی ڃیٌت؛ صچځ‬ ‫اڃٌبځ ؿک تبکیٴی ثبایڂ ٳڈ صِپ ؿاکؿ‪ ،‬ٯبؿک ثڈ ؿیـځ ڃیٌت؛ ثټٴڈ ڃیبم ثڈ ڃچک تبثڄبٳی ؿاکؿ ٳڈ تبکیٴی‬ ‫څ ‪ٟ‬ټڀبت اڅ کا کڅُڂ ٳڄـ‪.‬‬ ‫‪٧‬لڅک‪ ،‬رڊبٻت څ ‪ ...‬ٿخٺ پلؿڇ رټچ ‪ٰ٣‬ٺ اڃٌبځ ٳِیـڇ ُـڇ څ ٿبڃ‪ ٢‬ؿیـځ اڅ ٿیُچڃـ‪ .‬پی اڃٌبځ‬ ‫ثلاڍ ؿیـځ عٰیٰتډب ا‪٫‬نڅځ ثل ‪ٰ٣‬ٺ‪ ،‬ڃیبمٿڄـ ثڈ ڃچک څعی څ ڃجچت اًت‪ .‬ثلاڍ ثڈ ؿًت اڅکؿځ‬ ‫ڃتیزڈ ٿخجت څ ٿ‪٬‬یـ ؿک اٿل تلثیت المٽ اًت ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام ‪ٰ٣‬ٺ ثڈ ٿڄج‪ ٢‬ؽ‪ٜ‬بڃبپقیل څ ٯ‪٤ٜ‬ی څعی ٳڈ‬ ‫ؿک ٯلاځ ٳلیپ رڀ‪٢‬اڅکڍ ُـڇ اًت‪ ،‬ٿلار‪٤‬ڈ ٳلؿ‪.‬‬ ‫ؿاڃِڀڄـاځ ٿٌټڀبځ ثب کرچ‪ ١‬ثڈ ٯلاځ ٳلیپ ثب تچرڈ ثڈ ڃچ‪ ١‬ڃٸبڇ څ ثلؿاُت ؽچؿ امایبت ڃ‪٠‬بٽ څ‬ ‫ثلڃبٿڈډبڍ تلثیتی ؽبٓی کا اکائڈ ٳلؿڇاڃـ‪ .‬ثلؿاُت ٿب ؿک پوڅډَ عبٗلایڂ اًت ٳڈ ٿچٗچ‪١‬‬ ‫کعڀت ؿک ٯلاځ ٳلیپ ثغخی ٿغچکڍ اًت څ ًبؽتبک ثٌیبکڍ ام ٿجبعج ام رڀټڈ ٿجبعج عٰچٯی‬ ‫اًت‪ .‬ٳبکثلؿ ثیَ ام عـ څاهڇ کعڀت ؿک ٯلاځ‪ ،‬ٿ‪ٜ‬لط ُـځ کعڀت ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ډـ‪ ٩‬ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ‬ ‫ام ا‪٫‬لیڄَ څ ٿتٔ‪ُ ٪‬ـځ ؽـاڅڃـ څ ٿلثیبځ اٻڊی ثڈایڂ ٓ‪٬‬ت‪ ،‬ڃِبځ کڅُڄی ثلاڍ ثلکًی ٿچٗچ‪١‬‬ ‫ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت عٰچٯی ؿک پلتچ کعڀت اًت‪.‬‬ ‫پوڅډَ عبٗل ثب تچرڈ ثڈ ٷٌتلڇ ؿالٻتډبڍ تلثیتیایڂ ٿچٗچ‪ ١‬تڀلٳن ؽچؿ کا ثل اډـا‪ ٩‬تلثیت‬ ‫عٰچٯی ثبایڂ ثلؿاُت ٷقاُتڈ اًت څ ثب کڅٍ تچٓی‪٬‬ی څ تغټیټی اڃزبٽ پقیل‪٫‬تڈ اًت څ ؿک تغټیٺ‬ ‫ٿجبعج اځ ام کڅٍ ت‪ٌ٬‬یل ٿچٗچ‪٣‬ی اًتڄ‪ٜ‬بٯی اًت‪٬‬بؿڇ ُـڇ اًت‪.‬‬ صفحه 131 ‫‪ٔ٫ 136‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫وبرثزد ٍاصُ رحوت در لزاى وزین‬ ‫یٴی ام ٿغچکڍتلیڂ ٓ‪٬‬بت اٻڊی څ ٿجبعج ٯلاځ ٳلیپ کعڀت څ کعڀبڃیت اًت‪ .‬څاهڇ کعڀت‬ ‫یٴی ام پلٳبکثلؿتلیڂ څاهٷبځ ٯلاځ ٳلیپ اًت ٳڈ ؿک ثیَ ام ‪500‬ایڈ ام اځ ًؾڂ ثڈ ٿیبځ اٿـڇ‬ ‫اًت‪ .‬ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ کعڀت کا ثل ؽچؿ څارت ڃڀچؿڇ اًت څ ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬ٳَتَتٓ کٓث‪ٜ‬ٴُپٕ ‪ٓ٣‬ټَی ڃَ‪ٌْٙ٬‬ڈ‪ٙ‬‬ ‫اٻلَّعٕڀٓڌَ»‪( .‬اڃ‪٤‬بٽ ‪ .)12 /‬ډڀضڄیڂ ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬بِٻَّب ٿٓڂْ کٓع‪ٙ‬پٓ کٓث‪ٜ‬ٲ څٓ ٻ‪ٙ‬قٻ‪ٙ‬ٲٓ ؽَټََٰڊٔپ»‪( .‬ډچؿ ‪« .)119 /‬څٓ‬ ‫ٻ‪ٙ‬قٻ‪ٙ‬ٲٓ ؽَټََٰڊٔپ» اُبکڇ ثڈ کعڀت اًت څ ٿ‪٤‬ڄبیَ ایڄٌت ٳڈ ؽالیٮ ثلاى کًیـځ ثڈ کعڀت‬ ‫ؽټٮُـڇاڃـ تب ثـاځ څًیټڈ ثڈ ً‪٤‬بؿت ؽچؿ ڃبئٺ ایڄـ‪ .‬ثلایڂ اًبى‪ ،‬ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ڃ‪٠‬بٽ ا‪٫‬لیڄَ‪،‬‬ ‫ډٌتی څ تٴچیڂ کا ثل پبیڈ کعڀت څاً‪٤‬ڈ ؽچؿ ؽټٮ ٳلؿڇ اًت‪ .‬ا‪٫‬نڅځ ثل ڃ‪٠‬بٽ تٴچیڂ‪ ،‬ڃ‪٠‬بٽ تِلی‪٢‬‬ ‫ڃین ثل پبیڈ کعڀت تـڅیڂ ٷلؿیـڇ اًت‪ .‬اکًبٹ کًٺ ثڈڅیوڇ کًبٻت پیبٿجل اٳلٽ ع٘لت ٿغڀـ‬ ‫(ّ)‬ ‫«څٓ ٿب وَکًٕٓټْڄبٱٓ بِالَّ کٓعٕڀٓڌً ٻ‪ٙ‬ټْ‪٤‬بٻَڀ‪ٙ‬یڂَ» (اڃجیبء ‪ )107 /‬څ اڃناٹ ٳتت ثڈڅیوڇ ٯلاځ ٳلیپ «ډقا ثٓٔبئ‪ٙ‬لُ ٿ‪ٙ‬ڂْ‬ ‫کٓثِّٴُپٕ څٓ ډٔـىٖ څٓ کٓعٕڀٓڌٌ ٻ‪َٰٙ‬چٕٽٍ یٔاْٿ‪ٙ‬ڄُچځ» (ا‪٣‬لا‪ )203 / ٩‬ڃین ثل ډڀیڂ اًبى ثچؿڇ اًت‪ .‬ثب تچرڈ‬ ‫ثڈایڄٴڈ کعڀت اٻڊی ثل ډڀڈ ٓ‪٬‬بت څ ا‪٤٫‬بٹ اٻڊی څً‪٤‬ت ؿاکؿ «څٓکٓعٕڀٓت‪ٙ‬ی څًٓ‪ٓ٤ٙ‬تٕ ٳُٺَّ َُیٕء‪( »ٚ‬ا‪٣‬لا‪٩‬‬ ‫‪ )156 /‬څ تـثیل اٿچکات ‪٣‬بٻپ ثل اًبى کعڀت ٓچکت ٿیٷیلؿ‪ ،‬ؿٯت څ تاٿٺ ؿکایڂ اٿل ٿیتچاڃـ ٿب‬ ‫کا ثڈ یٲ ڃ‪٠‬بٽ تلثیتی کعڀتٿغچک ثب تڀبٽ ٿاٻ‪٬‬ڈډبڍ اځ ڃنؿیٲ ڃڀبیـ‪٤ً .‬ی ٿب ؿکایڂ رٌتبکایڂ‬ ‫اًت ٳڈ اډـا‪ ٩‬تلثیتی کعڀتٿغچک کا امایبت ٯلاځ اًتؾلاد ٳڄیپ‪.‬‬ ‫پی ثل اًبًبًیبت ٯلاځ‪ ،‬ؽټٰت ډٌتی څ اڃٌبځ څ ؿاکاییډبڍ اؿٿیثل اًبى کعڀت اًت‪.‬‬ ‫ډڀضڄیڂ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ اڃضڈ اڃٌبځ ڃیبم ؿاُتڈ اًت ؽـاڅڃـ ؿک اڅ ٯلاک ؿاؿڇ اًت‪.‬‬ ‫څٯتی ٿیتچاڃیپ ثٸچییپ ؽټٰت ثل اًبى کعڀت اًت ٳڈ ډیش ٳڀجچؿڍ څ ڃٰٔی ؿک ؽټٰت ڃجبُـ‪.‬‬ ‫صڄبڃضڈ ؿک ٯلاځ اٿـڇ اًت‪« :‬اٻَّق‪ٙ‬ڍ ؽَټَٮَ ًٓجٕ‪ًٓ ٓ٢‬ڀٓبڅٓات‪ٙٛ ٚ‬جٓبٯًب ٿٓب تَلَى ‪ٙ٫‬ی ؽَټْٮِ اٻلَّعٕڀٓڂِ ٿ‪ٙ‬ڂْ تَ‪َ٬‬بڅٔت‪ٚ‬‬ ‫‪َ٫‬بکٕرِ‪ ِ٢‬اٻْجٓٔٓلَ ډٓٺْ تَلَى ٿ‪ٙ‬ڂْ ‪ُُٜ٫‬چکٍ»‪( .‬ٿټٲ ‪« .)3 /‬ډڀبځ ٳٌی ٳڈ ډ‪٬‬تاًڀبځ کا ثل ‪٫‬لام یٴـیٸل‬ ‫ا‪٫‬لیـ؛ ؿک ا‪٫‬لیڄَ ؽـاڅڃـ کعڀبځ ډیش ت٘بؿ څ ‪٣‬یجی ڃڀیثیڄی! ثبک ؿیٸل ڃٸبڇ ٳڂ‪،‬ایب ډیش ُٴب‪ ٩‬څ‬ ‫ؽټټی ٿِبډـڇ ٿیٳڄی؟!»‬ ‫المٿڈ کعڀت ڃین اځ اًت ٳڈ ؽټٰت څ ا‪٫‬لیڄَ ثیډـ‪ ٩‬ڃجبُـ څٷلڃڈ مڃـٷی ثب ًؾتیډب څ‬ ‫ٿِٴالت ٯبثٺ تچریڈ ڃیٌت‪ .‬علٳت ثـڅځ ٿٰٔـ څ ڃتیزڈ ثیحڀل څ ثی‪٫‬بیـڇ اًت‪ .‬څایڂ ثب کعڀت‬ ‫ڃڀیًبمؿ ٳڈ ٳٌی کا ٿِ‪٨‬چٹ ‪٤٫‬بٻیت ثـڅځ ڃتیزڈ څ حڀل ثٴڄی‪.‬‬ ‫عبال ثل اًبى کعڀتایڂ ٿٰٔـ صیٌت؟ کًیـځ ثڈ ډڀڈ ؽچثیډب‪ ،‬اکاٿَډب څ ٯـکتډبًت‪.‬‬ ‫ډ٘پ څ رقه ُـځ ؿک یٲ ؿکیبڍ ثیٳلاځ ٳڈ ڃبثچؿڍ ڃـاکؿ ٳڈ ډڀبځ ؽـاڅڃـ اًت‪.‬‬ صفحه 132 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪137‬‬ ‫پیطیٌِ تحمیک‬ ‫ؿکایڄزب اُبکڇ ٳچتبډی ثڈ پوڅډَډبیی ٳڈ ؿکایڂ مٿیڄڈ ٓچکت ٷل‪٫‬تڈ اًت ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫‪٣‬ټیلٗب ‪٣‬لاٯیڈ‪ ،‬ؿک ٳتبه تغت ‪٣‬ڄچاځ‪« :‬اډـا‪ ٩‬تلثیت ام ؿیـٷبڇ ائڀڈ ٿ‪ٔ٤‬چٿیڂ (‪ »)١‬ٳچُیـڇ‬ ‫اًت ٳڈ ثب تٴیڈ ثل اعبؿیج ائڀڈ ٿ‪ٔ٤‬چٿیڂ (‪ ،)١‬اډـا‪ُ ٩‬ؾٔی تلثیت څ ڃین اډـا‪ ٩‬تلثیتی‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی‪ ،‬تلثیت اٯتٔبؿڍ‪ ،‬تلثیت ٿ‪٤‬ڄچڍ‪ ،‬تلثیت ‪٫‬لډڄٸی‪ ،‬تلثیت ًیبًی څ تلثیت عٰچٯی ام‬ ‫ؿیـٷبڇ ائڀڈ ٿ‪ٔ٤‬چٿیڂ (‪ )١‬کا ثلکًی ٳڄـ‪.‬‬ ‫پوڅډِٸبڇ عچمڇ څ ؿاڃِٸبڇ‪،‬ایڂ احل ٿزڀچ‪٣‬ڈ «ؿکاٿـڍ ثل ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت اًالٿی» اًت ٳڈ عبڅڍ‬ ‫‪ٛ‬لط ٳټی «اډـا‪ ٩‬تلثیت اًالٿی» څ ٿجبعج ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ اًت‪ .‬ؿک رټـ اڅٹایڂ ٿزڀچ‪٣‬ڈ‪ ،‬ت‪٤‬لی‪٪‬‬ ‫ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت‪ ،‬تبکیؾضڈ څ ٿچٗچ‪ ١‬اځ ثلکًی ُـ څ ؿک رټـ ؿڅٽ اډـا‪ ٩‬تلثیتی ام ؿیـٷبڇ اًالٽ‬ ‫ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت‪ ،‬ڃڈ اډـا‪٫‬ی ٳڈ ؿک ‪٣‬ټچٽ تلثیتی ٿ‪ٜ‬لط اًت‪.‬‬ ‫ًیـ ٿغڀـ ؿٻجلى‪٣ ،‬جبى ٿٔالیى پچک‪ ،‬عٌڂ ٿټٴى‪ ،‬ؿک ٿٰبٻڈ تغت ‪٣‬ڄچاځ «اٻٸچى اډـا‪ ٩‬تلثیت‬ ‫ؿیڄی ٿجتڄى ثل اٿچمڇ ډبى ٯلاځ ٳلیپ» تالٍ ٳلؿڇاڃـ ٳڈ اډـا‪ ٩‬تلثیت ؿیڄی کا ثل اًبًبًیبت ٯلاځ‬ ‫ٿِؾْ ٳڄڄـ‪ .‬اډـا‪ ٩‬تٴچیڂ څ تِلی‪ ٢‬کا ام ډپ رـا ٳلؿڇاڃـ‪ .‬اډـا‪ ٩‬تٴچیڂ کا ثب ‪٣‬ڄچاځ ‪٧‬بیت ډب‬ ‫څ اډـا‪ ٩‬تلثیت ثل اًبى ‪٧‬بیت ډبى ٿٔلط ؿک ؽټٰت اٻڊی (اعٌـڂ ‪٣‬ڀال‪٣ ،‬جبؿت‪ُ ،‬ـٴل څ‬ ‫کعڀت) اڅکؿڇاڃـ‪ .‬اٿب اډـا‪ ٩‬تِلی‪ ٢‬کا ثب ‪٣‬ڄچاځ اډـا‪٫ ٩‬لایڄـ ډـایت ؿک ٯلاځ ٳلیپ (اډتـاء‪٫ ،‬الط‬ ‫څ ‪٫‬چم) ثیبځ ٳلؿڇاڃـ‪ .‬ث‪٤‬ـ فٳل ٿیٳڄڄـ ٳڈ ‪٧‬بیت تلثیت کا «ایڀبځ څ ‪٣‬ڀٺ ٓبٻظ» ٿِؾْ ٿىٳڄـ‪.‬‬ ‫ایڂ ‪٧‬بیت ؿک ٯبٻت ؿڅ ؿًتڈ ډـ‪ ٩‬تغٰٮ ٿى یبثـ؛ اډـا‪٫‬ى ٳڈ ؽچؿ رنئى ام ډـ‪٧ ٩‬بیى ډٌتڄـ‬ ‫ڃ‪٠‬یل ایڀبځ څ ‪٣‬ڀٺ ٓبٻظ (تٰچا ثڈ ٿ‪٤‬ڄبى اٿتخبٹ اڅاٿل څ ڃچاډى) څ اډـا‪٫‬ى ٳڈ څاً‪ٜ‬ڈ څ ٿ‪٤‬جل کًـیـځ‬ ‫ثڈ اډـا‪ ٩‬پیِـیڂ ٿى ثبُـڄـ (اډـا‪ ٩‬اثناکى یب ‪٣‬بٻى)‪٣ .‬ټپ اٿچمى څاڃـیِڈ څکمى (ت‪٬‬ٴل‪ ،‬تقٳل‪،‬‬ ‫ت‪ٰ٤‬ٺ‪ ،‬تـثل‪ٰ٫ ،‬ڈ) ام ایڂ ٷچڃڈاڃـ‪.‬‬ ‫ٿیٴبئیټچ ‪٧‬الٿغٌیڂ‪ً ،‬ټ‪ٜ‬بځ اٻٰلایی ؽټیٺ‪ ،‬ؿک ٿٰبٻڈ تغت ‪٣‬ڄچاځ «اډـا‪ ٩‬څ کڅٍ ډبڍ ت‪٤‬ټیپ څ‬ ‫تلثیت ام ؿیـٷبڇ اًالٽ» ً‪٤‬ی ٳلؿڇاڃـ ٳڈ اډـا‪ ٩‬ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت اًالٿی ؿک ً‪ٜ‬چط ٿؾتټ‪ ٪‬څ‬ ‫کاډٴبکډبڍ المٽ ثلاڍ کًیـځ ثڈ اڃڊب کا ثیبځ ٳڄڄـ‪ .‬ڃتیزڈ پوڅډَ اځډب ؿک ٿچکؿ اډـا‪٩‬اڍځ ثچؿڇ ٳڈ‬ ‫اډـا‪ ٩‬ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت ؿک اًالٽ ؿاکاڍ ٿلاتت ٿؾتټ‪ُ ٪‬بٿٺ اډـا‪٧ ٩‬بیی (‪٣‬جچؿیت‪ ،‬ٯله څ‬ ‫کٗچاځ اٻڊی څ عیبت ‪ٛ‬یجڈ) څ اډـا‪ ٩‬څاً‪ٜ‬ڈ اڍ (ٿغچکیت تچرڈ ثڈ ؽـا‪٫ ،‬لؿ‪ ،‬ؿیٸلاځ څ ‪ٛ‬جی‪٤‬ت)‬ ‫ډٌتڄـ ٳڈ ؿک ڃڊبیت تڀبٿی اڃڊب ثلاڍ عٔچٹ ثڈ اډـا‪٧ ٩‬بیی تڄ‪٠‬یپ ُـڇاڃـ‪.‬‬ صفحه 133 ‫‪ٔ٫ 138‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫ًیـ عٌیڂ ډبُڀی‪ ،‬ؿک ٿٰبٻڈ تغت ‪٣‬ڄچاځ «صیٌتی څ اډـا‪ ٩‬تلثیت» تالٍ ٳلؿڇ اًت ٳڈ اډـا‪٩‬‬ ‫تلثیتی کا ٿِؾْ ٳڄـ‪ .‬ؿکایڂ ٿٰبٻڈ ثڈ اډـا‪ ٩‬تلثیت ام ا‪٫‬ب٭ ٿت‪٬‬بڅت ٿبؿڍ څ ٿ‪٤‬ڄچڍ ڃٸلیٌتڈ ُـڇ‬ ‫څ ٳڀبٹ اڃٌبڃی ام کاڇ تٰله څ ‪٣‬جچؿیت ؽـاڅڃـ څ ثڈ ؿیٸل ًؾڂ ؽـاٷچڃڈ ُـځ‪ ،‬ډـ‪ ٩‬آټی څ‬ ‫ثڄیبؿیڂ تلثیت ام ٿڄ‪٠‬ل ٯلاځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫ام تغٰیٰبت اڃزبٽ ُـڇ ؿک ثبکڇ اډـا‪ ٩‬تلثیتی ثڈ ؿًت ٿیایـ ٳڈ اٳخلا کعڀت کا ام اډـا‪٩‬‬ ‫تلثیتی ثڈ ُڀبک ڃیبڅکؿڇاڃـ څ اٷلصڈ ؿک یٴی ام اځډب ی‪٤‬ڄی ؿک ٿٰبٻڈ «اٻٸچى اډـا‪ ٩‬تلثیت ؿیڄی‬ ‫ٿجتڄى ثل اٿچمڇ ډبى ٯلاځ ٳلیپ» کعڀت ام اډـا‪ ٩‬تلثیتی ٿغٌچه ُـڇ اًت‪ ،‬څٻی ؿک اڃزب ڃین ثل‬ ‫کعڀت صڄیڂ ڃٸبڇ ڃِـڇ اًت ٳڈ ثل اًبى اځ ثتچاځ یٲ ڃ‪٠‬بٽ تلثیتی کعڀتٿغچک ثڈ ؿًت اڅکؿ‬ ‫ٳڈ ؿک اځ‪ ،‬ډـ‪٧ ٩‬بیی کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی ثبُـ څ ثل اًبى اځ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی کعڀتٿغچک‬ ‫اًتؾلاد ُچؿ‪.‬‬ ‫تؼزیف ّذف‬ ‫ؿک ت‪٤‬لی‪ ٪‬ډـ‪ ٩‬ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت‪« :‬ډـ‪ ،٩‬ڃٰ‪ٜ‬ڈاڍ اًت ٳڈ تالٍډبڍ ٿب ثلاڍ کًیـځ ثڈ اځ‪،‬‬ ‫ٿ‪ٜ٤‬چ‪ ٩‬اًت» (عبری ؿڇ اثبؿڍ‪ .)19 ّ ،1377 ،‬یب «ڃڊبیت څ ًلاڃزبٿیٳڈ ٳبک ثڈًچڍ اځ ڃِبڃڈ‬ ‫ٿیکڅؿ» (ٷلڅډی ام ڃچیٌڄـٷبځ‪ .)213 ّ ،1390 ،‬اٻجتڈ ثبیـ فٳل ٳلؿ ٳڈ امڃ‪٠‬ل اکمُی ډـ‪ ٩‬ڃجبیـ‬ ‫صینڍ ٳڈ ٿ‪ٜ‬ټچه ‪٫‬ب‪٣‬ٺ اًت څ ثلاڍ ثڈ ؿًت اڅکؿځ اځ ٳبکڍ کا اڃزبٽ ٿیؿډـ‪ ،‬ثبُـ‪ .‬ثټٴڈ ډـ‪٩‬‬ ‫ثبیـ صینڍ ثبُـ ٳڈ ُبیٌتڈ اًت ٿ‪ٜ‬ټچه اڃٌبځ ٯلاک ٷیلؿ (ٷلڅډی ام ڃچیٌڄـٷبځ‪ّ ،1390 ،‬‬ ‫‪ٗ .)213‬لڅکت ؿاُتڂ ډـ‪ ٩‬ؿک ډل ٳبکڍ اٿل ثـیڊی اًت‪ .‬صچځ ثـڅځایڂٳڈ اڃٌبځ ٿٌیل ډـ‪َ٫‬‬ ‫کا ثـاڃـ‪ ،‬ڃڀی تچاڃـ ٿچ‪٫‬ٮ ثبُـ‪ .‬څٻی ثبیـ ډـ‪ ٩‬ؿکًتی ؿاُتڈ ثبُیپ؛ ی‪٤‬ڄی ډـ‪٫‬ی کا ؿڃجبٹ ٳڄیپ ٳڈ‬ ‫ُبیٌتڈ اًت ٿ‪ٜ‬ټچه ٿب اڃٌبځډب ثبُـ‪.‬‬ ‫ؿک اٿل تلثیت ډلٷن ڃجبیـ ام کعڀت ‪٬٧‬ټت ٳلؿ؛ صچځ تلثیت ثـڅځ کعڀت ٯبثٺتٔچک ڃیٌت‪ .‬ؿک‬ ‫تلثیت کعڀتاٿین‪ ،‬ٿتلثی ثبیـ ثڈٷچڃڈاڍ ثبُـ ٳڈ کڃٶ څ ثچڍ کعڀت ثڈ ؽچؿ ثٸیلؿ‪ .‬اٻجتڈ ثبیـ‬ ‫تچرڈ ؿاُت ٳڈ اڃضڈ ثڈ‪٣‬ڄچاځ ثغج اډـا‪ ٩‬ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿ‪ ،‬ډلصڄـ ثب ڃٸبڇ کعڀتی ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک‬ ‫ٷل‪٫‬تڈ اًت‪ ،‬څٻی ؿک ٿزڀچ‪ ١‬ثب ثٌیبکڍ ام اډـا‪ ٩‬ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ ؿک ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت ڃنؿیٲ اًت‪.‬‬ ‫اًَاع ّذف‬ ‫ؿک اډـا‪ ٩‬تلثیتی ثب ٿالٱ ٯلاک ؿاؿځ اڃٌبځ اډـا‪ ٩‬ثڈ ‪٧‬بئی څ ٿیبڃی تٌٰیپ ٿیُچؿ‪.‬‬ صفحه 134 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪139‬‬ ‫‪1‬ـ ډـ‪٧ ٩‬بئی ؿک ډل ٿٴتجی ٳڀبٹ ٿ‪ٜ‬ټچه اؿٿیاًت څ ثبیـ تڀبٽ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ اڅ ٿتاحل ام اځ‬ ‫ثبُـ‪ .‬څیوٷیډبڍ ډـ‪٧ ٩‬بیی ام ڃ‪٠‬ل اًالٽ ٳڈ ؿک ٳٺ ثڈ اځ ٿبډیت ؽبٓی ثؾِیـڇ اًت‪،‬‬ ‫‪٣‬جبکتاڃـ ام‪ :‬ډڀٌبمڍ ثب ‪ٜ٫‬لت‪ ،‬ربٿ‪٤‬یت‪ ،‬ثلاڃٸینڃـٷی‪٣ ،‬ـٽ ٿغـڅؿیت‪ ،‬څعـت ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی‬ ‫ثبډـ‪ ٩‬مڃـٷی (ا‪٫‬لیڄَ) څ څعـت ډـ‪٧ ٩‬بیی (پوڅډِٴـڇ عچمڇ څ ؿاڃِٸبڇ‪-30 ّ ،1397 ،‬‬ ‫‪ .)32‬ډـ‪٧ ٩‬بیی ام ؿیـٷبڇ اًالٽ عٰیٰت ثیڃڊبیت څ ربٿ‪ ٢‬تڀبٽ اکمٍډب ی‪٤‬ڄی ؽـاڅڃـ اًت‪.‬‬ ‫اڅًت ٳڈ ثیڃڊبیت څ ٳبٿٺ اًت څ ٿیتچاڃـ ٿغچک تڀبٽ ا‪٤٫‬بٹ اڃٌبځ ٯلاک ٷیلؿ‪ .‬ٿڄ‪٠‬چک ام ٿغچکیت‬ ‫ؽـاڅڃـ څ ډـ‪ ٩‬ثچؿځ اڅ ډڀبځ ع٘چک اڅ ؿک ٿتڂ مڃـٷی اًت (پوڅډِٴـڇ عچمڇ څ ؿاڃِٸبڇ‪،‬‬ ‫‪.)34-33 ّ ،1397‬‬ ‫‪2‬ـ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی‪ :‬اډـا‪ ٩‬څاً‪ٜ‬ڈاڍ ٓچکت ٯٌڀتثڄـڍ ُـڇ څ ٿلعټڈاڍ ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی ډٌتڄـ څ‬ ‫ؿک ٳٺ‪ ،‬ډڀبځ ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی کا تِٴیٺ ٿیؿډڄـ‪٣ .‬ټت تٌٰیپثڄـڍ ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی ثڈ اډـا‪ ٩‬څاً‪ٜ‬ڈاڍ‪،‬‬ ‫کڅُڂتل ٳلؿځ څ مؿڅؿځ اثڊبٽ ام اځ اًت تب اڃٌبځ ثڈ ‪ٛ‬چک ٿِؾْ ثـاڃـ ؿک ډل ٿلعټڈاڍ صڈ‬ ‫څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈاڍ ؿاکؿ (پوڅډِٴـڇ عچمڇ څ ؿاڃِٸبڇ‪.)39 ّ ،1397 ،‬‬ ‫‪ّ _1‬ذف غبئی‪:‬‬ ‫ډـ‪٧ ٩‬بئی ام کاڇ رڊبځثیڄی څ ُڄبؽت ا‪٧‬بم څ اڃزبٽ ؽټٰت څ ڃین ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام ٿ‪٤‬ل‪٫‬تډبڍ‬ ‫ثلٷل‪٫‬تڈ ُـڇ ام څعی ُڄبؽتڈ ٿیُچؿ؛ اٿب ڃٴتڈاڍ ٳڈ تقٳل اځ المٽ ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ‪،‬ایڂ اًت ٳڈ‬ ‫ٿٰٔچؿ ام ډـ‪ ٩‬ڃڊبئی ؽټٰت ؿکایڄزب‪،‬ایڂ ڃیٌت ٳڈ ؽـاڅڃـ صلا اڃٌبځ څ ؿیٸل ٿچرچؿات کا ؽټٮ‬ ‫ٳلؿڇ اًت‪ ،‬ثټٴڈ ٿڄ‪٠‬چکایڂ اًت ٳڈ عبٹ ٳڈ ؽټٮ ٳلؿڇ‪ ،‬ڃڊبیت څ پبیبځ علٳت اڅ ٳزبًت څایڂ‬ ‫ًیل ثبیـ ثڈ ٳـاٽ ٿٰٔـ ؽتپ ُچؿ؟ ًااٹ ام ًجت ؽټٰت ڃیٌت‪ ،‬ثټٴڈ امایڂ اًت ٳڈ ٿٰٔـ ڃڊبیی‬ ‫ؽټٰت صیٌت؟ (عبری ؿڇ اثبؿڍ‪.)89 ّ ،1377 ،‬‬ ‫ام ثٌیبکڍ امایبت ٯلاځ اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ ؽټٰت څ ا‪٫‬لیڄَ رڊبځ ډـ‪٫‬ڀڄـ اًت؛ امرڀټڈ‪« :‬څٓ ٿب‬ ‫ؽَټَْٰڄَب اٻٌ‪ٛ‬ڀبءٓ څٓ اٻْاَکٕٕٓ څٓ ٿب ثٓیٕڄَڊٔڀب ال‪ٙ٣‬جِیڂَ»‪( .‬اڃجیبء ‪.)16 /‬‬ ‫ث‪٤‬ـ امایڄٴڈ ثڈ ډـ‪٫‬ڀڄـڍ ا‪٫‬لیڄَ ډٌتی اُبکڇ ٳلؿیپ‪،‬ایڄٲایڂ ًااٹ ثبیـ پبًؼ ؿاؿڇ ُچؿ ٳڈ پی‬ ‫ډـ‪ ٩‬ام ا‪٫‬لیڄَ ډٌتی صیٌت؟‬ ‫ؿک پبًؼایڂ ًااٹ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ډـ‪ ٩‬ام ا‪٫‬لیڄَ ډٌتی کعڀت اٻڊی اًت؛ ی‪٤‬ڄی ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ‬ ‫ثڈ ؽب‪ٛ‬ل کعڀتَایڂ ډٌتی کا ؽټٮ ڃڀچؿڇ اًت‪.‬‬ صفحه 135 ‫‪ٔ٫ 141‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫اٿبٽ ؽڀیڄی (کڇ) ؿکایڂ ثبکڇ صڄیڂ ٿیڃچیٌـ‪٣« :‬بٻپ ڃِٰڈ کعڀت کعڀبڃیڈ اًت‪ .‬څ امایڂ رڊت‪،‬‬ ‫اډٺ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ‪٫‬لٿبیڄـ‪ٟ« :‬ڊل اٻچرچؿ ثجٌپاهلل اٻلعڀڂ اٻلعیپ»‪ .‬څ کعڀت کعڀبڃیڈ څ کعیڀی٘ڈ ٿ‪٬‬تبط‬ ‫ثبه څرچؿ اًت‪ ،‬صڄبڃضڈ ٿ‪٬‬تبط ٳتبه تـڅیڂ اًت» (ؽڀیڄى‪.)319 ّ ،1382 ،‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬لایتاهلل ٿٔجبط ینؿڍ ډـ‪ ٩‬ام تٴلاک «اٻلَّعٕڀڂِ اٻلَّع‪ٙ‬یپِ» ؿک ًچکڇ ‪٫‬بتغڈ‪ ،‬اځ اًت ٳڈ ا‪٫‬نڅځ‬ ‫ثل اډڀیتایڂ ؿڅ ٓ‪٬‬ت اٻڊی‪ ،‬ثڈ ؽب‪ٛ‬ل رڄجڈ ت‪٤‬ټیڀیؿاُتڂایڂ ًچکڇ‪٫ ،‬ټٌ‪٬‬ڈ تٴلاک کعڀبڃیت‬ ‫ؽـاڅڃـ کا ؿک ٿڄِا ؽټٮ ثچؿځ اځ ؿک ډٌتی ثبیـ ؿاڃٌت‪( .‬ٿٔجبط ینؿڍ‪.)195 ّ ،1383 ،‬‬ ‫ٯلاځ ډڀبځ‪ٛ‬چکڍ ٳڈ ثل ډـ‪٫‬ڀڄـڍ ا‪٫‬لیڄَ ډٌتی تاٳیـ ٿیٳڄـ‪ ،‬ثل ډـ‪٫‬ڀڄـڍ ؽټٰت اڃٌبځ ڃین‬ ‫تاٳیـ ٿیٳڄـ‪:‬‬ ‫ؿکایڈاڍ صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬وَ‪َ٫‬غٌٓ‪ٙ‬جٕتُپٕ وَڃَّڀب ؽَټَْٰڄبٳُپٕ ‪ٓ٣‬جٓخبً څٓ وَڃَّٴُپٕ بِٻَیٕڄب ال تُلْرٓ‪ٔ٤‬چځَ»؛ (ٿاٿڄچځ ‪)115 /‬‬ ‫«ایب پڄـاُتڈایـ ٳڈ ُڀبکا ثیڊچؿڇ ا‪٫‬لیـڇایپ څ ثڈًچڍ ٿب ثبمٷِت ڃڀیٳڄیـ؟»‬ ‫ٯلاځ ؿکثبکڇ اډـا‪ ٩‬ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ صڄـ ډـ‪ ٩‬کا فٳل ٿیٳڄـ‪ .‬امرڀټڈ‪:‬‬ ‫امٿبیَ اڃٌبځ‪ :‬ایڂ ٿ‪ٜ‬ټت کا ٿیتچاځ ام ایڈ ډ‪٬‬تپ ًچکڇ ډچؿ ثڈ ؿًت اڅکؿ‪« :‬څٓډٔچٓ اٻَّق‪ٙ‬ڍ ؽَټَٮ‬ ‫اٻٌ‪ٛ‬ڀٓبڅٓات‪ ٙ‬څٓاالکٕٕٓ ‪ٙ٫‬ی ً‪ٙ‬تَّڌِ وی‪ٛ‬بٽٍ څٓٳبځَ ‪ٓ٣‬لُُْڈٔ ‪ٓ٣‬ټَی اٻْڀٓبء ٻ‪ٙ‬یٓجٕټُچٓٳپٕ وی‪ٜ‬ٴپٕ وعٌٕٓڂُ ‪٣‬ڀالً څ‪( .»...‬ډچؿ ‪.)7 /‬‬ ‫ا‪٫‬لیڄَ رڊبځ ٿٰـٿڈاڍ ثلاڍ ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ اًت څ اڃٌبځ ا‪٫‬لیـڇُـڇ اًت تب ًل ؿڅکاډی ٯلاک‬ ‫ثٸیلؿ څ امٿچؿڇ ُچؿ‪ .‬ڃتیزڈ ایڄٴڈ ا‪٫‬لیڄَ رڊبځ ثلاڍ امٿبیَ اڃٌبځ ثچؿڇ اًت (ٿٔجبط ینؿڍ‪،‬‬ ‫‪.)446 ّ ،1389‬‬ ‫‪٣‬جبؿت څ ثڄـٷی‪ :‬ثڈایڂ ډـ‪ ٩‬ؿک ٯلاځ صڄیڂ اُبکڇ ُـڇ اًت‪« :‬څٓٿٓب ؽَټَْٰتٔ اٻْزِڂَّ څٓاٻْهِڃیٓ بِٻَّب‬ ‫ٻ‪ٙ‬یٓ‪ٕ٤‬جٔـٔڅځِ»‪( .‬فاکیبت ‪.)56 /‬‬ ‫ډـ‪ ٩‬ام ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ‪ ،‬پیڀچؿځ ٳـاٽ ٿٌیل ثچؿڇ اًت؟ ایبت ٯلاځ‪ ،‬کاڇ کا ثڈؽچثی ڃِبځ ٿیؿډڄـ‪:‬‬ ‫«څ وځِ ا‪ٕ٣‬جٔـٔڅڃ‪ٙ‬ی ډٓقَا ٓ‪ٙ‬لَا‪ ٌٙ‬ٿ‪ٌٕٜ‬تَٰ‪ٙ‬یپٗ»‪( .‬یی ‪ .)61 /‬ډـ‪ ،٩‬کاڇ ٿٌتٰیپ اًت؛ څٻی صچځ اؽتیبک ډٌت‪،‬‬ ‫ثبیـ ٳوکاډڈ ډپ ثبُـ تب امٿبیَ تغٰٮ یبثـ‪ .‬ثل ډڀیڂ اًبى‪ ،‬ؿک ایڈاڍ ؿیٸل ډـ‪ ٩‬ام ا‪٫‬لیڄَ رڂ‬ ‫څ اڃی‪٣ ،‬جبؿت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیُچؿ» (ٿٔجبط ینؿڍ‪.)457 ّ ،1389 ،‬‬ ‫پی امٿبیَ څ ‪٣‬جبؿت ام اډـا‪ ٩‬ٿتچً‪ ٚ‬ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ اًت‪.‬‬ ‫ایتاهلل ٿٔجبط ډـ‪ ٩‬آټی ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ کا کعڀت ٿیؿاڃـ‪٣ :‬بٻیتلیڂ ډـ‪ ٩‬ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ‬ ‫ثبیـ صینڍ ثلؽبًتڈ ام فات اٻڊی څ ٓ‪٬‬بت ڃیٴچڍ اڅ ثبُـ؛ اٿب ٳـاٽ ٓ‪٬‬ت ٿڄِا ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ‬ صفحه 136 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪141‬‬ ‫ثچؿڇ اًت‪ .‬ایب ؽـا اڃٌبځ کا ا‪٫‬لیـڇ اًت تب ثڈ اڅ کعڀتی ٳڄـ څ اڅ کا ثڈ ثڊِت ثلؿ‪ ،‬یب ثب ٯڊل څ‬ ‫‪٣‬قاه‪ ،‬اڅ کا کڅاڃڌ رڊڄپ ًبمؿ؟ ؿک ثلؽی ام ایبت ٿیؽچاڃیپ ٳڈ ثٌیبکڍ ام اڃٌبځډب ثلاڍ رڊڄپ‬ ‫ا‪٫‬لیـڇ ُـڇاڃـ‪« :‬څٓٻََٰـٕ فَکٓوْڃَب ٻ‪ٙ‬زٓڊٓڄَّپٓ ٳخ‪ٙ‬یلًا ٿِّڂَ اٻْزِڂِّ څٓاالِڃیِ»‪( .‬ا‪٣‬لا‪« .)179 / ٩‬ؿک عٰیٰت‪ ،‬ثٌیبکڍ ام‬ ‫رڄیبځ څ اڃٌبځډب کا ثلاڍ ؿڅمػ ا‪٫‬لیـڇایپ»‪ .‬څٻی ُبیـ ثتچاځ ام ایڈ ‪ 118‬څ ‪ً 119‬چکڇ ډچؿ اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٳلؿ ٳڈ ډـ‪ ٩‬ثبالٓبٻڌ‪ ،‬کعڀت اٻڊی اًت‪« :‬څٓٻَچٕ َُبء کٓث‪ٜ‬ٲ ٻَزٓ‪ٓ٤‬ٺَ اٻڄَّبىٓ وٿ‪ٛ‬ڌً څٓاع‪ٙ‬ـٓڋً څٓالَ یٓنَاٻُچځَ‬ ‫ٿٔؾْتَټ‪ٙ٬ٙ‬یڂَ‪ .‬بِالَّ ٿٓڂ ک‪ٛ‬ع‪ٙ‬پٓ کٓث‪ٜ‬ٲ څٓٻ‪ٙ‬قَٻ‪ٙ‬ٲ ؽَټََٰڊٔپ»‪« .‬څ اٷل پلڅکؿٷبک تچ ٿیؽچاًت‪ ،‬ٯ‪٤ٜ‬بً ډڀڈ ٿلؿٽ کا‬ ‫اٿت څاعـڍ ٯلاک ٿیؿاؿ؛ ؿکعبٻیٳڈ پیچًتڈ ؿک اؽتال‪٩‬اڃـ؛ ٿٸل ٳٌبڃی ٳڈ پلڅکؿٷبک تچ ثڈ اڃبځ‬ ‫کعپ ٳلؿڇ څ ثلاڍ ډڀیڂ اڃبځ کا ا‪٫‬لیـڇ اًت»؛ ثڄبثلایڂ ایڈ‪ ،‬اًبًبً ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ ثلاڍ ثڊلڇٿڄـڍ ام‬ ‫کعڀت اٻڊی ثچؿڇ اًت‪ .‬ایڂ ت‪ٌ٬‬یل ؿک ٓچکتی اًت ٳڈ «فٻٲ» اُبکڇ ثڈ کعڀت ثبُـ (ٿٔجبط‬ ‫ینؿڍ‪.)457 ّ ،1389 ،‬‬ ‫ؿک ٿچکؿایڈ ‪ً 179‬چکڇ ا‪٣‬لا‪ ٩‬ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ اڅالایڂایڈ اُبکڇ ثڈ ډـ‪ ٩‬ثبالٓبٻڌ ڃـاکؿ‪ ،‬ثټٴڈ اُبکڇ‬ ‫ثڈ ډـ‪ ٩‬تج‪٤‬ی ؿاکؿ‪ .‬څ صڄیڂ ڃیٌت ٳڈ ؽـا ؿُڀڄی ؿاُتڈ ثبُـ ٳڈ ام اڅٹ ثٌیبکڍ ام رڂ څ اڃی کا‬ ‫ثلاڍ رڊڄپ ؽټٮ ٳڄـ‪ ،‬ثټٴڈ ثلاڍ ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈ ٷچٍ ثڈ ‪٫‬لٿبځ اٻڊی ڃـاؿڇ څ ٿلتٴت رلٽ څ رڄبیت‬ ‫ٿیُچڃـ ڃین ثبیـ ربیٸبډی کا ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬ت‪ .‬حبڃیب ؿکایڂایڈ ڃیبٿـڇ اًت ٳڈ اٳخل رڂ څ اڃی کا‬ ‫ثلاڍ رڊڄپ ا‪٫‬لیـڇایپ‪ .‬ثټٴڈ ‪٣‬جبکت ٳخیل اٿـڇ اًت؛ ی‪٤‬ڄی ت‪٤‬ـاؿ اڃڊب اڃٸِت ُڀبک ڃیٌت‪.‬‬ ‫تڀبٽ ایبتی ٳڈ اڃٌبځ کا ثڈ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت څ ثڄـٷی ؽـا ٿیؽچاڃڄـ څ ام ڃب‪٫‬لٿبڃی ثل عقک ٿیؿاکڃـ‪ ،‬ٿایـ‬ ‫ایڂ ٿ‪ٜ‬ټتاڃـ ٳڈ ؽـا اڃٌبځډب کا ا‪٫‬لیـڇ اًت تب ٿچکؿ کعڀت څ ٻ‪ ٪ٜ‬ؽچیَ ٯلاک ؿډـ‪ .‬ایڂ‬ ‫کعڀت ٳڈ ٿٰت٘بڍ فات ٳبٿٺ اٻڊی څ ‪٫‬ی٘بٗیت ٿ‪ٜ‬ټٮ اڅًت‪ ،‬پبیبڃی ڃـاکؿ څ ٿاٿڄبځ ٓبٻظ یٴٌلڇ‬ ‫ؿک ثڊِت ام ایڂ کعڀت ثلؽچکؿاک ؽچاډڄـ ثچؿ‪« :‬څٓاٻَّق‪ٙ‬یڂَ اٿٓڄُچاْ څٓ‪ٓ٣‬ڀ‪ٙ‬ټُچاْ اٻٔ‪ٛ‬بٻ‪ٙ‬غٓبت‪ًٓ ٙ‬ڄُـٕؽ‪ٙ‬ټُڊٔپٕ رٓڄَّبت‪ٚ‬‬ ‫تَزٕلِڍ ٿ‪ٙ‬ڂ تَغٕت‪ٙ‬ڊٓب االڃْڊٓبکٔ ؽَبٻ‪ٙ‬ـ‪ٙ‬یڂَ ‪ٙ٫‬یڊٓب وثٓـٖا»‪( .‬ڃٌبء ‪« .)122 /‬څ ٳٌبڃی کا ٳڈ ایڀبځ اڅکؿڃـ څ ٳبکډبڍ‬ ‫ُبیٌتڈ ٳلؿڃـ‪ ،‬ثڈمڅؿڍ ثڈ ثب‪٥‬ډبیی ٿیثلیپ ٳڈ میل ؿکؽتبځ اځ‪ ،‬ڃڊلډب ربکڍ اًت څ ؿک اځ‬ ‫ربڅیـاځاڃـ» (ٿٔجبط ینؿڍ‪.)459-457 ّ ،1389 ،‬‬ ‫ام ٿجبعج ٿقٳچک ثڈایڂ ڃتیزڈ ٿیکًیپ ٳڈ ډـ‪ ٩‬آټی ؽټٰت ډٌتی څ اڃٌبځ کعڀت اًت؛‬ ‫ی‪٤‬ڄی اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی ؽټٮ ُـڇ اًت‪ .‬ی‪٤‬ڄی پبیبځ علٳت اڃٌبځ ؿکایڂ ‪٣‬بٻپ څ‬ ‫ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی څ ‪٧‬بئی ډٌتی کعڀت اٻڊی اًت‪ .‬اٻجتڈ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ اډـا‪ ٩‬ؿیٸلڍ ٿخٺ امٿبیَ څ‬ ‫‪٣‬جبؿت ڃین ثلاڍ ؽټٰت اڃٌبځ فٳل ُـڇ اًت ٳڈ اډـا‪ ٩‬ٿتچً‪ ٚ‬ٿغٌچه ٿیُچڃـ‪.‬‬ صفحه 137 ‫‪ٔ٫ 142‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫ٿڄ‪٠‬چک ام کعڀت اٻڊی ؿک ایڂ تغٰیٮ ثڊلڇٿڄـڍ ام ٷٌتلڇ کعڀت ؽـاڅڃـ ؿک ٿٌبیٺ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ‬ ‫عٰچ٭ ثِل اًت‪.‬‬ ‫اُبکڇ ُـ ٳڈ ٓ‪٬‬ت کعڀت ؿک ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ام څً‪٤‬ت څ ٷٌتلؿٷی ثلؽچکؿاک اًت ثڈ ٷچڃڈ اڍ‬ ‫ٳڈ ډڀڈ ٓ‪٬‬بت اٻڊی څ اًڀبء اڅ میل ٿزڀچ‪٣‬ڈ ایڂ ٓ‪٬‬ت ٯلاک ٿیٷیلڃـ څ ام ایڂ کڅ‪ ،‬کعڀت‬ ‫ؽـاڅڃـ ُبٿٺ ډڀڈ ٿچرچؿات ‪٣‬بٻپ ډٌتی ُـڇ اًت‪ .‬عتی ‪٣‬قاه څ رڊڄپ اٻڊی ثل اًبى کعڀت‬ ‫ا‪٫‬لیـڇ ُـڇ اًت‪ .‬ؽـاڅڃـ کعڀت کا ثل ؽچؿ څارت څ عتڀی ًبؽتڈ اًت څ ثڈ ُٴٺ ‪٣‬بٽ څ ؽبّ‬ ‫ڃٌجت ثڈ ثڄـٷبڃی ٳڈ ثڈ ‪٫‬لاٿیڂ اڅ پبًؼ ٿخجت ٿیؿډڄـ کًبڃـڇ اًت‪ .‬ثل اًبى کعڀت اًت ٳڈ‬ ‫ؽـاڅڃـ ثڈ ډڀڈ ٿچرچؿات ڃیبمډبڍُبځ کا ؿاؿڇ اًت‪ .‬ثڈ څیوڇ ثڈ اڃٌبځ ام ثلتلیڂ اًت‪٤‬ـاؿډب څ‬ ‫اٿٴبڃبت ثلاڍ میٌتی ام کڅڍ ‪ٰ٣‬ٺ څ ‪ٜ٫‬لت څ اؽتیبک ‪ٜ٣‬ب ٳلؿڇ اًت څ ؿک ‪٣‬یڂ عبٹ ؿًتچکات‬ ‫اڃٌبځًبم کا ؿک ٯبٻت ثلڃبٿڈ ډبڍ ٷچڃبٷچځ څ ثڈ ٓچکت کعڀت تِلی‪٤‬ی اکائڈ ٳلؿڇ اًت تب‬ ‫اڃٌبځډب ؿک ؿڃیب ام ثلڃبٿڈاڍ ًبمڃـڇ څ ٯٌ‪ ٚ‬څ ‪٣‬ـاٻت ا‪٫‬لیڂ ثلؽچکؿاک ٷلؿڃـ‪ .‬ثڈ څیوڇ ایڄٴڈ ډـ‪٩‬‬ ‫‪٧‬بیی ایڂ اًت ٳڈ اڃٌبځ ث‪٤‬ـ ام کعټت څ ٿلٵ ڃین ثڈ کعڀت څاً‪٤‬ڈ اٻڊی څ ٯله کعڀبڃی اڅ‬ ‫ؿًت پیـا ٳڄـ‪.‬‬ ‫ؿک ڃتیزڈ‪ ،‬ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی تلثیت کًیـځ ثڈ کعڀت څاً‪٤‬ڈ اًت‪ .‬څ ٷل‪٫‬تڂ کڃٶ څ‬ ‫ثچڍ کعڀت اٻڊی اًت؛ ی‪٤‬ڄی ؽـاڅڃـ کعیپ ٿیؽچاډـ اڃٌبځډبیی کا تلثیت ٳڄـ ٳڈ ؿک ڃڊبیت اٿل‬ ‫ثڈ کعڀت اٻڊی ؿًت پیـا ٳڄڄـ‪ .‬ثڈایڂ ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ تڀبٽاڃـیِڈ څ ٷ‪٬‬تبک څ ٳلؿاکُبځ ی‪٤‬ڄی تڀبٽ ډٌتی‬ ‫اځډب کڃٶ څ ثچڍ کعڀت اٻڊی کا ثل ؽچؿ ٷل‪٫‬تڈ ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ _2‬اّذاف هیبًی‪:‬‬ ‫یٴی ام ٿجبڃی ت‪٤‬ییڂ څ ُڄبؽت اډـا‪ ٩‬ٳټی څ ک‪٫‬تبکڍ‪ ،‬ډڀبځ تچرڈ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی اًت‪ ،‬ثڈایڂ‬ ‫ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ ډڀڈ ډـ‪٩‬ډبڍ ؿیٸل ثبیـ ‪ٛ‬چکڍ ت‪٤‬ییڂ ُچڃـ ٳڈ ٿب کا ثڈ اځ ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی ثلًبڃڄـ څ ډل‬ ‫ډـ‪٫‬ی ٳڈ کًبڃڄـڇ ثڈ اځ ٿٰٔـ ڃڊبیی ڃجبُـ یب ؿڅکٳڄڄـڇ ام اځ ثبُـ‪ ،‬ثبیـ ٳڄبک مؿڇ ُچؿ؛ څایڄزبًت‬ ‫ٳڈ تڀبٿیډـ‪٩‬ډبڍ ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت کڃٶ ؽبّ ‪٧‬بیت کا ثڈ ؽچؿ ٿیٷیلڃـ (عبری ؿڇ اثبؿڍ‪،‬‬ ‫‪ .)89 ّ ،1377‬پی ثبیـ ؿک اڃتؾبه اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ؿٯت ُچؿ ٳڈ اډـا‪٫‬ی کا اڃتؾبه ڃٴڄیپ ٳڈ‬ ‫ڃتچاڃڄـ ٿب کا ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی ثلًبڃڄـ‪.‬‬ ‫ٯبثٺفٳل اًت ٳڈ ؿکایڄزب ً‪٤‬ی ثل اځ اًت ٳڈ اډـا‪ ٩‬کا ‪٫‬لا ًبعتی ثغج ٳڄیپ‪.‬ایڄٲ ثڈ ثلؽی ام‬ ‫اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اُبکڇ ٿیٳڄیپ‪:‬‬ صفحه 138 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪143‬‬ ‫‪ 1-2‬هؼزفت خذای هتؼبل‬ ‫ًااٻی ٳڈ ؿکایڂ ٿچکؿ ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿ اځ اًت ٳڈ اڃٌبځ ٿیتچاڃـ ثڈ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت پیـا‬ ‫ٳڄـ یب ڃڈ؟ ؿک ٯلاځ ٳلیپ ؽـاڍ ٿت‪٤‬بٹ ثڈ ډـ‪ ٩‬ؽټٰت اُبکڇ ٳلؿڇ څ ‪٫‬لٿچؿڇ‪« :‬څ ٿب ؽټٰت اٻزڂ څ‬ ‫االڃی اال ٻی‪٤‬جـڅځ»‪( .‬فاکیبت ‪ .)56 /‬ؿک ت‪ٌ٬‬یلایڈ ڃین اٿـڇ‪« :‬اڍ ٻی‪٤‬ل‪٫‬چځ»؛ (ُیلامى‪ ،1383 ،‬د ‪،1‬‬ ‫ّ ‪ )182‬ی‪٤‬ڄی ؽټٮ ڃٴلؿٽ رڂ څ اڃی کا ٿٸل ثلاڍ ‪٣‬جبؿت‪٣ ،‬جبؿتی ٳڈ ؽچؿ ڃچ‪٣‬ی ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت‬ ‫ؽـاڅڃـ اًت‪.‬‬ ‫المٿڈى ‪٣‬جبؿت‪ ،‬ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ٿ‪٤‬جچؿ اًت‪ ،‬پی ا‪٫‬لیڄَ رڂ څ اڃی ثلاى ُڄبؽت عٮّ څ علٳت ؿک‬ ‫کاڇ ؽـاڅڃـ اًت «ٻ‪ٙ‬یٓ‪ٕ٤‬جٔـٔڅځِ» (ٯلائتى‪ ،1384 ،‬د ‪ .)268 ّ ،11‬پی ٿیتچاڃیپ ثٸچییپ ٳڈ اٷل‬ ‫ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ ؽـا اٿٴبځپقیل ڃجچؿ‪ ،‬ؽـاڅڃـ ډـ‪ ٩‬ام ؽټٰت کا ‪٣‬جبؿت څ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ؽـا ٯلاک ڃڀیؿاؿ‪.‬‬ ‫څ ًااٹ ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ ؿیٸلڍ ڃین ؿکایڂ ٿچکؿایڂ اًت ٳڈ اکتجب‪ ٙ‬ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت اٻڊی ثبکعڀت اٻڊی‬ ‫صیٌت؟ ؿک پبًؼایڂ ًااٹ ډپ ٿیٷچییپ ٳڈ ؽـاڅڃـ صچځ کعڀت ؿاکؿ څ ؿاکاڍ کعڀت څاً‪٤‬ڈ‬ ‫اًت‪ ،‬اربمڇ ؿاؿڇ اًت اؿٿیثڈ ؽنیڄڈ څ ٷڄزیڄڈ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت څ ٿغجت اڅ کاڇ پیـا ٳڄـ‪ .‬څ ثـڅځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ‬ ‫ؽـاڅڃـ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی اٿٴبځپقیل ڃیٌت‪ .‬ثڈ ؽب‪ٛ‬ل ډڀبځ اًت ٳڈ ؽـاڅڃـ ؿکایڈ ٿقٳچک‬ ‫‪٣‬جبؿت څ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت کا ډـ‪ ٩‬ؽټٰت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیٳڄـ‪ .‬څ ثڈ ډڀڈ پیبٽ ٿیؿډـ ٳڈ اڃٌبځ ثـڅځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ام‬ ‫ډـ‪ ٩‬ؽټٰت ی‪٤‬ڄی کعڀت اٻڊی ؿڅک ٿیُچؿ‪ .‬اڃٌبځ ثلاڍ ڃنؿیٲ ُـځ ثڈ کعڀت اٻڊی صبکڇاڍ‬ ‫رنایڂ ڃـاکؿ ٳڈ ثڈ ؽـاڅڃـ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت پیـا ٳڄـ‪ .‬پی اکتجب‪ ٙ‬ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ډـ‪ ٩‬ٿیبڃی ثبکعڀت‬ ‫اٻڊی ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ډـ‪٧ ٩‬بئی ٿِؾْ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ ؽـا ام ٿڊپتلیڂ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت‪ .‬صڄبڃضڈ ع٘لت ‪٣‬ټی (‪ )١‬ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬اڅٹ اٻـیڂ‬ ‫ٿ‪٤‬ل‪٫‬تڈ»‪ً( .‬یـ کٗی‪ ،1393 ،‬ؽ‪ٜ‬جڈ اڅٹ)‪« .‬اڅٹ تـیڂ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ؽـاًت»‪.‬ایڂ عـیج اډڀیت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت‬ ‫کا ٿیکًبڃـ‪ .‬ٿغچکیت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ؽـاڅڃـ کا ثیبځ ٿیٳڄـ‪ .‬څایڂٳڈ ثـڅځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت اڅ اٿٴبځ تـیڂ څرچؿ‬ ‫ڃـاکؿ (پوڅډِٴـڇ عچمڇ څ ؿاڃِٸبڇ‪.)42ّ ،1397 ،‬‬ ‫‪2_2‬ایوبى ثِ خذا ٍ اعبػت اس اٍ ٍ رسَلص‬ ‫اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی ثبیـ ثڈ ؽـاڅڃـایڀبځ اڅکؿڇ څ ام اڅ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ٳڄـ‪ .‬ؿک ٯلاځ ٳلیپ‬ ‫صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬څٓ وَ‪ٙٛ‬ی‪ٔ٤‬چا اٻټَّڈٓ څٓ اٻلًَّٔچٹَ ٻَ‪ٓ٤‬ټَّٴُپٕ تُلْعٓڀٔچځَ»‪( .‬اٹ ‪٣‬ڀلاځ ‪٫« .)132 /‬لٿبځ ؽـا څ‬ ‫پیبٿجل کا ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ٳڄیـ تب ٿِڀچٹ کعڀت اٻڊى ُچیـ»‪.‬‬ صفحه 139 ‫‪ٔ٫ 144‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫ایڂ کا ثبیـ فٳل ٳلؿ ٳڈ اڃٌبځ ثـڅځایڀبځ څ ثبڅک ٯټجی ثڈ ؽـاڅڃـ‪ ،‬ام اڅ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ڃڀیٳڄـ‪ .‬پی‬ ‫ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت څاثٌتڈ ثڈایڀبځ ٯجټی اًت‪ .‬امایڂایڈ ثڈ ؿًت ٿیایـ ٳڈ ثب ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـاڅڃـ څ پیبٿجل‬ ‫(ّ)‬ ‫ٿیتچاځ ثڈ کعڀت اٻڊی کًیـ‪ .‬پیایڀبځ ثڈ ؽـا څ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام اڅ څ ‪٫‬لًتبؿڇاٍ ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ثڈ‬ ‫ُڀبک ٿیکڅؿ ٳڈ ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځ ٿیتچاڃیپ ثڈ کعڀت اٻڊی ثلًیپ‪.‬‬ ‫ؿکایڄزب ًااٻی ٳڈ ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿایڂ اًت ٳڈ ٿٸل ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـا ثب ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام پیبٿجل (ّ) ت‪٬‬بڅتی‬ ‫ؿاکؿ؟ صلا ؿکایڈ ډپ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـا څ ډپ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام پیبٿجل (ّ) ام ٿب ؽچاًتڈ ُـڇ اًت؟‬ ‫ؿک رچاهایڂ ًااٹ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ اٷل ‪ ٰٚ٫‬ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـا ام ٿب ؽچاًتڈ ُچؿ‪ ،‬پیبٿجل (ّ) ثڈ ‪٣‬ڄچاځ‬ ‫ٿٔـا٭ څ ڃڀچڃڈ فٳل ڃِچؿ‪.‬‬ ‫ٳٌبڃی ٳڈ ؿک ٿٰبثٺ پیبٿجل (ّ) ډٌتڄـ‪ ،‬ٿڀٴڂ اًت اؿ‪٣‬ب ٳڄڄـ ٳڈ ٿب ؿاکیپ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـا ٿیٳڄیپ‪.‬‬ ‫ؿاٿڄڈ اؿ‪٣‬ب ٳڈ څًی‪ ٢‬اًت‪ ،‬ډڀڈ ٳی ٿیتچاڃـ ؿا‪٣‬یڈ ؿیڂ څایڀبځ څ تٰچا کا ‪٣‬ټڄی ٳڄـ‪ .‬ؿک مٿبځ پیبٿجل‪،‬‬ ‫ډپ پیبٿجل ٿـ‪٣‬ی ‪٣‬جچؿیت څ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ؽـا ثچؿ‪ ،‬ډپ اځ ٳٌبڃی ٳڈ ؿک رجڊڈ ٿٰبثٺ اڅ‪ ،‬ثب اڅ ٿیرڄٸیـڃـ‬ ‫(ؽبٿڄڈاڍ‪.)34 ّ ،1397 ،‬‬ ‫ایڂایڈ یٲ اُتجبڇ څ پڄـاک ٿب کا ڃین آالط ٿیٳڄـ؛ صچځ تٔچک ٿب ؿک ٿچکؿ کعڀت ؽـا ٯلاک‬ ‫ٷل‪٫‬تڂ ‪٧‬بٻجب مٿبڃی اًت ٳڈ ډیش ‪٣‬ڀټی اڃزبٽ ڃـاؿڇایپ څ ٿلتٴت ٷڄبډبځ میبؿڍ ُـڇایپ‪ .‬ؿکایڂ عبٹ‬ ‫‪ ٰٚ٫‬ثڈ کعڀت اٻڊی اٿیـ ؿاکیپ څ اٿیـڅاک ٿیُچیپ ٳڈ ؽـا ثب کعڀتَ ثب ٿب ثلؽچکؿ ؽچاډـ ٳلؿ‪.‬‬ ‫ؿک څاٯ‪ ٢‬کعڀت اٻڊی کا ؿک ٿٰبثٺ ‪٣‬ڀٺ څ ربیٸنیڂ اځ ٯلاک ٿیؿډیپ‪ .‬ٿیٷچییپ ٳڈ ٷلصڈ ٿب ثب‬ ‫ؿًتچکډبڍ ؽـا ٿؾبٻ‪٬‬ت ٳلؿڇایپ‪ ،‬څٻی اڅ ثب ٿب ثب کعڀتَ ‪٣‬ڀٺ ؽچاډـ ٳلؿ‪ .‬اٿبایڂایڈ ثل ‪٣‬ٴی اځ‬ ‫اًت‪ .‬ٿیٷچیـ ‪٣‬ڀٺ ٳڄیـ‪ ،‬ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ٳڄیـ‪ُ ،‬بیـ ٿچکؿ کعڀت پلڅکؿٷبک ٯلاک ثٸیلیـ (ؽبٿڄڈاڍ‪،‬‬ ‫‪.)35 ّ ،1397‬‬ ‫پی اٿیـ ثڈ کعڀت ؽـا ثـڅځ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام اڅ څ پیبٿجل (ّ) یٲ تٔچک اُتجبډی اًت‪ .‬ثټٴڈ ام ڃ‪٠‬ل‬ ‫ٯلاځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی ثبیـ ‪٣‬ڀٺ څ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ٳلؿ‪.‬‬ ‫څ ڃین ؿکایڈ ؿیٸل ٯلاځ صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬څٓ ٻَچٕ وَځَّ وَډٕٺَ اٻُْٰلى اٿٓڄُچا څٓ اتََّٰچٕا ٻَ‪َ٬‬تَغٕڄب ‪ٓ٣‬ټَیٕڊِپٕ ثٓلَٳبت‪ٚ‬‬ ‫ٿ‪ٙ‬ڂَ اٻٌ‪ٛ‬ڀبء‪ ٙ‬څٓ اٻْاَکِٕٕ»‪( .‬ا‪٣‬لا‪ .)96 / ٩‬امایڂایڈ اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ ٳٌبڃی ٳڈ ثڈ ؽـاایڀبځ اڅکؿڇ څ‬ ‫تٰچا پیِڈ ٿیٳڄڄـ ؿک ٿ‪٤‬لٕ کعڀت اٻڊی ٯلاک ٿیٷیلڃـ‪ .‬څ ؽـاڅڃـ ثل اًبى کعڀت ؽچیَ‬ ‫ثلٳبت مٿیڂ څ اًڀبځ کا ثل کڅڍ اځډب ٿیٷِبیـ‪ .‬پیایڀبځ ثڈ ؽـا یٲ ډـ‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٳڈ اڃٌبځ‬ ‫ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځ ثڈ کعڀت اٻڊی ؿًت پیـا ٿیٳڄـ‪.‬‬ صفحه 140 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪145‬‬ ‫‪ 3-2‬هتوسه ضذى ثِ خذا‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ٯلاځ یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃیایڀبځ څ تڀٌٲ ثڈ ؽـاڅڃـ اًت‪َ٫« :‬اَٿ‪ٛ‬ب اٻَّق‪ٙ‬یڂَ اٿٓڄُچا ثِبٻټَّڈ‪ ٙ‬څٓ‬ ‫ا‪ٕ٣‬تَٔٓڀٔچا ثِڈ‪ٌَٓ٫ ٙ‬یٔـٕؽ‪ٙ‬ټُڊٔپٕ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓڌٍ ٿ‪ٙ‬ڄْڈٔ څٓ ‪َْ٘٫‬ٺٍ څٓ یٓڊٕـ‪ٙ‬یڊِپٕ بِٻَیٕڈ‪ٙٓ ٙ‬لا‪ٛ‬بً ٿٌٕٔتَٰ‪ٙ‬یڀبً»‪( .‬ڃٌبء ‪.)175 /‬‬ ‫پی ‪ٰٚ٫‬ایڀبځ ٯټجی ډپ ٳب‪٫‬ی ڃیٌت‪ ،‬ثبیـ ثڈ ؽـا‪ ،‬ثڈ ؿاٿڂ ؽـا‪ ،‬ی‪٤‬ڄی ثڈ ؿاٿڂاییڂ ؽـا څ کاڇ‬ ‫ؽـایی صڄٶ ثنڃیـ‪ ،‬ٿتڀٌٲ ثِچیـ‪ .‬اٷلایڀبځ ڃـاُتڈ ثبُیـ؛ اٷلایڀبځ ؿاُتڈ ثبُیـ‪ ،‬ا‪٣‬تٔبٽ ڃـاُتڈ‬ ‫ثبُیـ‪ ،‬ت‪٤‬ڊـات ؽچؿتبځ کا ؿک ٿٰبثٺ ؽـا ‪٣‬ڀٺ ڃٴڄیـ؛ ثڈ ًچڍ ؽـا کاڇ ڃڀییبثیـ‪ ،‬اځ کڅُڄبیی‬ ‫ډـایت ؿک ؿٹ ُڀب ‪٫‬لڅ‪ ٥‬ڃڀیا‪٫‬ٴڄـ؛ایڂ ٿؾٔچّ ٿاٿڄیڂ اًت (ؽبٿڄڈاڍ‪ .)116 ّ ،1397 ،‬ؿک‬ ‫ڃتیزڈ اڃٌبځ ثبایڀبځ څ ٿتڀٌٲ ُـځ ثڈ ؽـاڅڃـ ٿیتچاڃـ ثڈ کعڀت اٻڊی ثلًـ‪.‬‬ ‫‪ 4-2‬ػول غبلح‬ ‫صڄبڃضڈ ؿک ثغجایڀبځ ثڈ ؽـا څ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام اڅ ٷ‪٬‬تڈ ُـ اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی‬ ‫ثبیـایڀبځ اڅکؿڇ څ ام اڅ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ٳڄـ‪ .‬ثل اًبى ٯلاځ ثلاڍ کًیـځ ثڈایڂ ډـ‪ ٩‬ثبیـایڀبځ اڅکؿڇ څ‬ ‫‪٣‬ڀٺ ٓبٻظ ڃین ؿاُتڈ ثبُـ‪َ٫« .‬اَٿ‪ٛ‬ب اٻَّق‪ٙ‬یڂَ اٿٓڄُچا څٓ ‪ٓ٣‬ڀ‪ٙ‬ټُچا اٻٔ‪ٛ‬بٻ‪ٙ‬غبت‪َ٫ ٙ‬یٔـٕؽ‪ٙ‬ټُڊٔپٕ کٓث‪ٜ‬ڊٔپٕ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ڈ‪( .»ٙ‬ربحیڈ‬ ‫‪ .)30 /‬ؿک ثلؽیایبت ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ٿی‪٫‬لٿبیـ ٳڈ ٳٌی کا ٳڈ ثؾچاډـ ؿک کعڀت ؽچیَ ؿاؽٺ‬ ‫ٿیٳڄـ‪« .‬یٔـٕؽ‪ٙ‬ٺُ ٿٓڂْ یِٓبءٔ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ڈ‪ ٙ‬څٓ اٻ‪َّ٠‬بٻ‪ٙ‬ڀ‪ٙ‬یڂَ وَ‪ٓ٣‬ـ‪ ٛ‬ٻَڊٔپٕ ‪ٓ٣‬قاثبً وَٻ‪ٙ‬یڀبً»‪( .‬اڃٌبځ ‪.)31 /‬‬ ‫ٯبثٺ تچرڈ اًت ٳڈ ؿک ا‪٧‬بم ایڈ ٿىٷچیـ‪« :‬ډل ٳی کا ثؾچاډـ ؿک کعڀت ؽچؿ څاکؿ ٿىٳڄـ» اٿب‬ ‫ؿک پبیبځ ایڈ‪ ،‬ثڈ ٓلاعت ا‪٣‬الٽ ٿیٳڄـ ٳڈ ثلاڍ ‪ٟ‬بٻڀبځ ‪٣‬قاه ؿکؿڃبٳی کا اٿبؿڇ ٳلؿڇ اًت‪ .‬ایڂ‬ ‫ڃِبځ ؿډڄـڇ اځ اًت ٳڈ ٿِیت څ اکاؿڇ ؽـا ثل ‪٣‬قاه ث‪٤‬ـ ام اځ اًت ٳڈ اڃٌبځ اکاؿڇ ‪ٟ‬ټپ څ ٷڄبڇ‬ ‫ثٴڄـ‪ .‬څ ڃین ثڈ ٯلیڄڈ ٿٰبثټڈ ٿِؾْ ٿىُچؿ ٳڈ ٿِیت څ اکاؿڇ ؽـا ؿک کعڀت ڃین ث‪٤‬ـ ام اځ اًت‬ ‫ٳڈ اڃٌبځ اکاؿڇ ایڀبځ څ ‪٣‬ڀٺ ٓبٻظ ثٴڄـ‪ .‬څ ام عٴیپ اڃت‪٠‬بک ‪٧‬یل امایڂ ڃین ڃڀیتچاځ ؿاُت (ٿٴبکٽ‬ ‫ُیلامى‪ ،1371 ،‬د ‪.)387 ّ ،25‬‬ ‫«څٓ ٻَچٕ ُبءٓ اٻټَّڈٔ ٻَزٓ‪ٓ٤‬ټَڊٔپٕ وُٿ‪ٛ‬ڌً څاع‪ٙ‬ـٓڋً څٓ ٻٴ‪ٙ‬ڂْ یٔـٕؽ‪ٙ‬ٺُ ٿٓڂْ یِٓبءٔ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ڈ‪ ٙ‬څٓ اٻ‪َّ٠‬بٻ‪ٙ‬ڀٔچځَ ٿب ٻَڊٔپٕ ٿ‪ٙ‬ڂْ څٓٻ‪ٙ‬یٍّ څٓ‬ ‫ال ڃَٔ‪ٙ‬یلٍ»‪ُ( .‬چکڍ ‪« .)8 /‬اٷل ؽـا ٿىؽچاًت ډڀڈ اځډب کا اٿت څاعـى ٯلاک ٿىؿاؿ څ ثڈعٴپ ارجبک‬ ‫ډـایت ٿىٳلؿ څ ٿاٿڂ ٿىًبؽت څٻى ؽـاڅڃـ ډل ٳڈ کا ثؾچاډـ ؿک کعڀت ؽچؿ څاکؿ ٿىٳڄـ څ‬ ‫ثلاى ‪ٟ‬بٻڀبځ څٻى څ یبڅکى ڃیٌت»‪٣ .‬الٿڈ ‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبیی ؿک فیٺایڈ صڄیڂ اڅکؿڇ اًت‪« :‬ایڄٴڈ ؿکایڂایڈ‬ ‫ثیڂ «ٿڂ یِبء» څ «اٻ‪٠‬بٻڀچځ» ٿٰبثټڈ ا‪٫‬تبؿڇ‪ ،‬ٿیؽچاډـایڂ کا ثلًبڃـ ٳڈ ٿٰٔـ ام «ٿڂ یِبء» ‪٧‬یل‬ صفحه 141 ‫‪ٔ٫ 146‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫‪ٟ‬بٻڀیڂ اًت‪ .‬پی ٿ‪٤‬ڄبڍایڈ صڄیڂ ٿیُچؿ ٳڈ ؽـاڅڃـ ‪٧‬یل ‪ٟ‬بٻڀیڂ کا ؿاؽٺ کعڀت ؽچؿ ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫‪ٟ‬بٻڀیڂ «څٻی» څ «ڃٔیل» ڃـاکڃـ» (‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبیى‪ ،1390 ،‬د ‪.)19 ّ ،18‬‬ ‫ؿکایڈ ٿچکؿ ثغج ٿب ڃین ُلای‪ ٚ‬څکڅؿ ثڈ کعڀت اٻڊی څ څیوٷیډبڍ اځډب ثیبځ ُـڇ اًت ٳڈایڀبځ‬ ‫څ ‪٣‬ڀٺ ٓبٻظ اًت‪.‬‬ ‫پی ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ؿکایڂایڈ یٴی ؿیٸل ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ثلاڍ کًیـځ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی ثیبځُـڇ‬ ‫اًت‪ .‬اځډپایڀبځ څ ‪٣‬ڀٺ ٓبٻظ اًت‪ .‬څ ثـڅځایڂ ؿڅ کًیـځ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی اٿٴبځپقیل ڃیٌت‪.‬‬ ‫‪5-2‬ایوبى ثِ رٍس لیبهت ٍ اًفبق‬ ‫ثل اًبى ٯلاځ ٳلیپ ؽـاڍ ت‪٤‬بٻی ٳٌی کا ٳڈایڀبځ ثڈ ؽـا څ کڅم ٯیبٿت اڅکؿڇ څ اڃ‪٬‬ب٭ ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿک‬ ‫کعڀت ؽچیَ ؿاؽٺ ٿیٳڄـ‪« .‬څٓ ٿ‪ٙ‬ڂَ اٻْاَ‪ٕ٣‬لاهِ ٿٓڂْ یٔاْٿ‪ٙ‬ڂُ ثِبٻټَّڈ‪ ٙ‬څٓ اٻْیٓچٕٽِ اٻْاؽ‪ٙ‬لِ څٓ یٓتَّؾ‪ٙ‬قُ ٿب یٔڄْ‪ٙ٬‬ٮُ ٯُلُثبت‪ٚ‬‬ ‫‪ٙ٣‬ڄْـٓ اٻټَّڈ‪ ٙ‬څٓ ٓٓټَچات‪ ٙ‬اٻلًَّٔچٹِ وَال بِڃَّڊب ٯُلْثٓڌٌ ٻَڊٔپٕ ًٓیٔـٕؽ‪ٙ‬ټُڊٔپٔ اٻټَّڈٔ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ڈ‪ ٙ‬بِځَّ اٻټَّڈٓ ‪ُ٬َ٧‬چکٗ کٓع‪ٙ‬یپٗ»‪( .‬تچثڈ ‪/‬‬ ‫‪« .)99‬ٷلڅډى ام ایڂ ‪٣‬لهډبڍ ثبؿیڈڃِیڂ ٳٌبڃى ډٌتڄـ ٳڈ ایڀبځ ثڈ ؽـا څ کڅم کًتبؽین ؿاکڃـ‬ ‫ایڂ ٳبک کا څًیټڈ ڃنؿیٴى ثڈ ؽـا څ ٿبیڈ تچرڈ څ ؿ‪٣‬بى پیبٿجل (ّ) ٳڈ ا‪٫‬تؾبک څ ثلٳت ثنکٷى اًت‬ ‫ٿىؿاڃڄـ‪ ،‬اٷبڇ ثبُیـ ٳڈ ایڂ اڃ‪٬‬ب٭ډب ثڈ ‪ٛ‬چک ٯ‪ ٢ٜ‬ٿبیڈ تٰله اځډب ؿک پیِٸبڇ ؽـاڅڃـ اًت‪ ،‬ؽـا‬ ‫اڃبځ کا ثڈمڅؿڍ ؿک کعڀت ؽچؿ ‪٫‬لڅٿیثلؿ‪ ،‬میلا ؽـاڅڃـ اٿلمڃـڇ څ ٿڊلثبځ اًت»‪.‬‬ ‫ٿب ؿک ایڂ ایڈ تاٳیـډبى ٿت‪٤‬ـؿڍ کا ٿِبډـڇ ٿىٳڄیپ‪ .‬ٯبثٺ تچرڈ اًت ٳڈ ٳټڀڈ «اال» څ «اځ» ثلاڍ‬ ‫تاٳیـ اًت‪ .‬څ ڃین رڀټڈ «ًٓیٔـٕؽ‪ٙ‬ټُڊٔپٔ اٻټَّڈٔ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ڈ‪ »ٙ‬ثڈڅیوڇ‪٫« ،‬ى» ٳڈ څکڅؿ ؿک کعڀت اٻڊى کا‬ ‫ٿىکًبڃـ څ ؿک رڀټڈ اؽل ٳڈ ثب «اځ» اٿـڇ څ ؿڅ ٓ‪٬‬ت (‪٬٧‬چک څ کعیپ) کا فٳل ٿىٳڄـ‪ ،‬ثیبځ ٳڄڄـڇ‬ ‫تاٳیـ اًت‪ .‬پی ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ډڀڈایڂ تاٳیـډب ڃڊبیت ٻ‪ ٪ٜ‬څ کعڀت ؽـا کا ؿک ٿچکؿ ایڂ‬ ‫ؿًتڈ ثیبځ ٿیٳڄـ‪٣ .‬ټت اځ ُبیـایڂ ثبُـ ٳڈ اځډب (ثبؿیڈڃِیڄبځ) ثبایڂ ٳڈ ام ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت ٿغلڅٽ‬ ‫ثچؿڇ څ ؿک عـ ٳب‪٫‬ى ؿًتِبځ ثڈ ایبت اٻڊى څ ًؾڄبځ پیبٿجل‬ ‫(ّ)‬ ‫ڃڀیکًیـ‪ ،‬څٻی ثبم ډپ اًالٽ کا‬ ‫پقیل‪٫‬تڈ ثچؿڃـ‪ .‬څ ڃین ثبایڂ ٳڈ اٿٴبڃبت ٿبٻی ؽچثی ڃـاُتڄـ‪ ،‬څٻی ډڀیِڈ ؿک کاڇ ؽـا اڃ‪٬‬ب٭ ٿیٳلؿڃـ‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂایڂ ثبؿیڈڃِیڄبځ ڃٌجت ثڈ ُڊلڃِیڄبځ ُبیٌتٸی ډلٷچڃڈ تٰـیل څ تِچیٮ کا ؿاُتڄـ (ٿٴبکٽ‬ ‫ُیلامى‪ ،1371 ،‬د ‪.)96 ّ ،8‬‬ ‫امایڂایڈ اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ ثلاڍ څکڅؿ ثڈ کعڀت اٻڊی ثبیـ ثڈ ؽـا څ کڅم ٯیبٿتایڀبځ اڅکؿڇ څ‬ ‫اڃ‪٬‬ب٭ ٳڄیپ‪ .‬اڃ‪٬‬ب٭ ؿککاڇ ؽـا ڃتیزڈایڀبځ ثڈ ؽـا څ کڅم ٯیبٿت اًت؛ میلا اڃٌبځ ثب ثبڅک ثڈ ؽبٻٮ‬ ‫کعڀبځ څ ؿاؿٷبڇ ‪٣‬ـٻی ٳڈ ا‪٣‬ڀبٹ ډڀڈ ؿک اڃزب عٌبهکًی ٿیُچؿ‪٤ً ،‬ی ٿیٳڄـ ٳبکډبیی کا اڃزبٽ‬ صفحه 142 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪147‬‬ ‫ثـډـ ٳڈ ٿچکؿ کٗبیت ؽبٻٮ کعڀبځ ثِچؿ څ ؿک ؿاؿٷبڇ ‪٣‬ـٹ ًلثټڄـ ثبُـ څ ٿزچم څکڅؿ ثڈ کعڀت‬ ‫اٻڊی کا ثٸیلؿ‪ .‬څ اڃ‪٬‬ب٭ ؿککاڇ ؽـا ڃین ام ٳبکډبیی اًت ٳڈ اڃٌبځ کا ثڈایڂ ډـ‪ ٩‬ٿیکًبڃـ‪ .‬پیایڀبځ‬ ‫ثڈ ؽـا څ کڅم ٯیبٿت څ اڃ‪٬‬ب٭ ؿککاڇ ؽـا ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچڃـ ٳڈ ثب ثڈٳبکٷیلڍ اځډب‬ ‫ٿب ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی ٿیکًیپ‪.‬‬ ‫‪ّ 6-2‬جزت ٍ جْبد در راُ خذا‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ٯلاځ ٳلیپ اڃٌبځ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈایڀبځ‪ ،‬ډزلت څ رڊبؿ ؿک کاڇ ؽـا ثب ٿبٹ څ ربځ ٿیتچاڃـ ثڈ‬ ‫کعڀت اٻڊی ثلًـ‪« :‬اٻَّقیڂَ اٿٓڄُچا څٓ ډبرٓلُڅا څٓ ربډٓـٔڅا ‪٫‬ی ًٓجیٺِ اٻټَّڈ‪ ٙ‬ثِاَٿٕچاٻ‪ٙ‬ڊِپٕ څٓ وَڃْ‪ٌُٙ٬‬ڊِپٕ وَ‪َ٠ٕ٣‬پٔ ؿٓکٓرٓڌً‬ ‫‪ٙ٣‬ڄْـٓ اٻټَّڈ‪ ٙ‬څٓ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ ډٔپٔ اٻْ‪٬‬بئ‪ٙ‬نُڅځَ»‪( .‬تچثڈ ‪« .)20 /‬ٳٌبڃى ٳڈ ایڀبځ اڅکؿڃـ څ ډزلت ڃڀچؿڃـ څ ؿککاڇ‬ ‫ؽـا ثب ٿبٹ څ ربځ ؽچؿ رڊبؿ ٳلؿڃـ‪،‬ایڂډب ؿک پیِٸبڇ ؽـاڅڃـ ٿٰبٿى ثلتل څ ثنکٵتل ؿاکڃـ څایڂډب‬ ‫ثڈ ا‪٫‬تؾبک ثنکٷى ڃبئٺ ُـڇاڃـ»‪.‬‬ ‫ٿڄ‪٠‬چک ام اډٺای ڀبځ‪ ،‬ډزلت ٳڄڄـٷبځ څ رڊبؿ ٳڄڄـٷبځ ؿک کاڇ ؽـا ثب ٿبٹ څ ربځ صڈ ٳٌبڃی‬ ‫ډٌتڄـ؟ ؿک ت‪ٌ٬‬یل ٿزڀ‪ ٢‬اٻجیبځ ؿکایڂ ٿچکؿ صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬ٿڄ‪٠‬چک ام «اٻَّق‪ٙ‬یڂَ اٿٓڄُچا ‪ »...‬ٳٌبڃی‬ ‫ډٌتڄـ ٳڈ ؽـا کا تٔـیٮ ٳلؿڇ څ ثڈ څعـاڃیت اڅ ا‪٣‬تلا‪ ٩‬ٿیٳڄڄـ‪ .‬ٿڄ‪٠‬چک ام «څٓ ډبرٓلُڅا» ٳٌبڃی‬ ‫ډٌتڄـ ٳڈ ام څ‪ٛ‬ڂډبى ٳ‪٬‬ل ؽچؿ ثڈ ًلمٿیڂ اًالٽ ډزلت ٿیٳڄڄـ‪ .‬څ ٿٰٔچؿ ام «څٓ ربډٓـٔڅا ‪ٙ٫‬ی‬ ‫ًٓجِیٺِ اٻټَّڈ‪ »... ٙ‬ٳٌبڃی ډٌتڄـ ٳڈ ؿک ثلؽچکؿ ثب ؿُڀڄبځ ؿیڂ ًؾتیډب څ ٿِٰتډب کا تغڀٺ ٿیٳڄڄـ»‬ ‫(‪ٛ‬جلًی‪ ،‬ثی تب‪ ،‬د ‪.)24 ّ ،5‬‬ ‫ٯبثٺ تچرڈ اًت ٳڈ ؿکایڈ ث‪٤‬ـڍ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ثلاڍ اډٺایڀبځ‪ ،‬ډزلت ٳڄڄـٷبځ څ رڊبؿ ٳڄڄـٷبځ‬ ‫ؿک کاڇ ؽـا ثب ٿبٹ څ ربځ‪ً ،‬ڈ ثِبکت ٿیؿډـ ٳڈ ڃؾٌتیڂ ثِبکت کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی اًت‪.‬‬ ‫«یٔجِِّٓلُډٔپٕ کٓث‪ٜ‬ڊٔپٕ ثِلَعٕڀٓڌٍ ٿ‪ٙ‬ڄْڈٔ څ کٗچاځ څٓ رٓڄَّبت‪ ٚ‬ٻَڊٔپٕ ‪ٙ٫‬یڊب ڃَ‪ٙ٤‬یپٗ ٿٰٔ‪ٙ‬یپٗ»‪( .‬تچثڈ ‪.)21 /‬‬ ‫پی ثل اًبًبًیڂایبت ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈایڀبځ‪ ،‬ډزلت څ رڊبؿ ؿک کاڇ ؽـا ثب ٿبٹ څ ربځ‪ ،‬ام‬ ‫اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچڃـ ٳڈ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ اڃڊب ثڈ کعڀت اٻڊی ٿیکًیپ‪.‬‬ ‫‪ 7-2‬تمَا‬ ‫تٰچا ام ٿچٗچ‪٣‬بت ٿڊڀیاًت ٳڈ اڃٌبځ ؿک اٿل تلثیت ډل ٷن ثیڃیبم ام اځ ڃیٌت‪ .‬ٯلاځ ڃین ثڈ‬ ‫‪٣‬ڄچاځ ٳتبه تلثیت ثٌیبک ثڈ اځ تاٳیـ ٳلؿڇ اًت‪ .‬تٰچا ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچؿ؛ صچځ‬ ‫څٯتیایبت ٯلاځ کا ثلکًی ٿیٳڄیپ‪ ،‬ٿیثیڄیپ ٳڈ تٰچا ام اډڀیت میبؿڍ ثلؽچکؿاک اًت‪ .‬څٻی ثبایڂ‬ صفحه 143 ‫‪ٔ٫ 148‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫عبٹ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ٿلاتت ثبالتل ثڈ ‪٣‬ڄچاځ څاً‪ٜ‬ڈ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیُچؿ‪ .‬یٴی ام اځ ٿلاتت ثبالتل کعڀت‬ ‫اٻڊی اًت‪ .‬ؿک ٯلاځ ٳلیپ صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬څٓاتَُّٰچا ٻَ‪ٓ٤‬ټَّٴُپٕ تُلْعٓڀٔچځَ»‪( .‬اڃ‪٤‬بٽ ‪.)155 /‬ایبت ؿیٸلڍ‬ ‫ڃین ثلایڂ ٿٌئټڈ ؿالٻت ٿیٳڄـ‪( .‬ا‪٣‬لا‪ ،63 / ٩‬یی ‪ ،45 /‬عزلات ‪ .)10‬امایڂایبت ٿی‪٫‬ڊڀیپ ٳڈ‬ ‫ثلاڍ ؿًتیبثی ثڈ کعڀت اٻڊی ثبیـ تٰچا ؿاُتڈ ثبُیپ‪ .‬پی تٰچا یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٳڈ‬ ‫ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځ‪ ،‬ٿیتچاځ ثڈ کعڀت اٻڊی کًیـ‪.‬‬ ‫ؿکایڈ ؿیٸل صڄیڂ ٿیؽچاڃیپ‪« :‬څٓ ٻَچٕ وَځَّ وَډٕٺَ اٻْٴ‪ٙ‬تبهِ اٿٓڄُچا څٓ اتََّٰچٕا ٻَٴَ‪َّ٬‬لْڃب ‪ٓ٣‬ڄْڊٔپٕ ًٓیِّئبت‪ٙ‬ڊِپٕ څٓ ٻَاَؿٕؽَټْڄبډٔپٕ‬ ‫رٓڄَّبت‪ ٙ‬اٻڄَّ‪ٙ٤‬یپِ»‪( .‬ٿبئـڇ ‪ .)65 /‬امایڂایڈ ڃین ثڈایڂ ٿٌئټڈ پی ٿیثلیپ ٳڈ ؽـاڅڃـ ثڈ ؽب‪ٛ‬ل تٰچاڍ‬ ‫ثڄـٷبڃَ ثب اځډب ثب کعڀتَ ک‪٫‬تبک ٿیٳڄـ‪ .‬صچځ پچُبڃـځ ثـڍډب څ ٷڄبډبځ ثڄـٷبڃَ څ ؿاؽٺ ٳلؿځ‬ ‫اځډب ثڈ ثڊِت ٳڈ پل ام ڃ‪٤‬ڀتډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬اًت‪ ،‬ثـڅځ کعڀت اٿٴبځپقیل ڃیٌت‪ .‬پی ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ‬ ‫تٰچا ٳڈ یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٿیتچاځ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بیی ٳڈ کعڀت اٻڊی اًت ؿًتیب‪٫‬ت‪.‬‬ ‫‪ 8-2‬سوبت‬ ‫ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ؿک ٯلاځ ٳلیپ ام کعڀت څاً‪٤‬ڈ ؽچیَ ثغج ٿیٳڄـ څ ُلای‪ ٚ‬کًیـځ څ ثڈ ؿًت‬ ‫اڅکؿځ اځ کا ڃین ثیبځ ٿیٳڄـ‪« :‬څٓ اٳْتُتٕ ٻَڄب ‪ٙ٫‬ی ډق‪ٙ‬ڇ‪ ٙ‬اٻـ‪ٜ‬ڃْیب عٌٓٓڄَڌً څٓ ‪ٙ٫‬ی اٻْاؽ‪ٙ‬لَڋِ بِڃَّب ډٔـٕڃببِٻَیٕٲٓ ٯبٹَ ‪ٓ٣‬قاثِی‬ ‫وُٓ‪ٙ‬یتٔ ثِڈ‪ ٙ‬ٿٓڂْ وَُبءٔ څٓ کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ی څًٓ‪ٓ٤ٙ‬تٕ ٳُٺَّ َُیٕء‪ٌَٓ٫ ٚ‬اَٳْتُجٔڊب ٻ‪ٙ‬ټَّق‪ٙ‬یڂَ یٓتَُّٰچځَ څٓ یٔاْتُچځَ اٻنَّٳبڋَ څٓ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ ډٔپٕ‬ ‫ثِایبت‪ٙ‬ڄب یٔاْٿ‪ٙ‬ڄُچځَ»‪( .‬ا‪٣‬لا‪ .)156 /٩‬ؿکایڂایڈ ع٘لت ٿچًی (‪ )١‬ام ؽـاڅڃـ ٿیؽچاډـ ٳڈ ؿک ؿڃیب څ‬ ‫اؽلت ثڈ اځډب عٌڄڈ ثـډـ‪ .‬تچثڈ څ ثبمٷِت ؽچؿُبځ کا ڃین یبؿاڅکڍ ٿیٳڄـ‪ .‬ؿک رچاه اڅ ؽـاڍ‬ ‫ٳلیپ ډپ ‪٣‬قاه څ ډپ کعڀت څاً‪٤‬ڈ ؽچیَ کا ثیبځ ٿیٳڄـ‪ .‬څ ؿک پبیبځایڈ ُلای‪ ٚ‬کًیـځ ثڈایڂ‬ ‫کعڀت څاً‪٤‬ڈ کا فٳل ٿیٳڄـ‪ .‬څ اځ ُلای‪٣ ٚ‬جبکتاڃـ ام‪ :‬تٰچا‪ ،‬مٳبت څایڀبځ اڅکؿځ ثڈایبت اٻڊی‪.‬‬ ‫اٿب ٿڄ‪٠‬چک ام تٰچا‪ ،‬مٳبت څایڀبځ ثڈایبت اٻڊی صیٌت؟ ثڈایڂ ًااٹ صڄیڂ پبًؼ ؿاؿڇ ُـڇ اًت‪:‬‬ ‫ٿڄ‪٠‬چک ام «ٻ‪ٙ‬ټَّق‪ٙ‬یڂَ یٓتَُّٰچځَ» ٳٌبڃی اًت ٳڈ ام ٷڄبډبځ څ تلٱ څارجبت ؿڅکى ٿىٳڄڄـ‪ .‬ؿک رڀټڈ «څٓ‬ ‫یٔاْتُچځَ اٻنَّٳبڋَ» ٿڄ‪٠‬چک ام مٳبت عٮ ٿبٻی څ یب ٿ‪ٜ‬ټٮ اڃ‪٬‬بٯی اًت ٳڈ ؿک کاڇ ؽـا ؿاؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ‬ ‫ثچاً‪ٜ‬ڈ اځ ٿبٹ میبؿ‪ ،‬ٿ‪٬‬بًـ ارتڀب‪ ١‬آالط څ ڃچاٯْ اځ تٴڀیٺ ٿیُچؿ‪ .‬څ ٿڄ‪٠‬چک ام «څٓ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ ډٔپٕ‬ ‫ثِایبت‪ٙ‬ڄب یٔاْٿ‪ٙ‬ڄُچځَ» تٌټیپ ُـځ ؿک ٿٰبثٺ تڀبٽایبت څ ڃِبڃڈډبیی اًت ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؽـاڅڃـ کًیـڇ اًت‪.‬‬ ‫صڈ اځایبت ٿبڃڄـ ٿ‪٤‬زنڇډبڍ ٿچًى څ ‪٣‬یٌى څ کًچٹ ؽـا‬ ‫(ّ)‬ ‫ٿ‪٤‬زنڇ ثبُـ څ صڈ ایڄٴڈ ٿبڃڄـ‬ ‫ُلای‪ ٢‬څ ؿًتچکات ٿچًى څ ؿًتچکات ًبیل اڃجیبء (‪ )١‬اعٴبٽ اًڀبڃى ثبُـ‪ .‬څ صڈ ؽچؿ اڃجیبء ثبُڄـ‬ ‫څ یب ڃِبڃڈاڍ ام ڃِبڃڈډبڍ ڃجچت ثبُـ‪ ،‬ٿبڃڄـ ڃِبڃڈډبڍ ع٘لت ٿغڀـ‬ ‫(ّ)‬ ‫ٳڈ ؽـاڅڃـ ؿک ٳتبه‬ ‫ٿچًى څ ‪٣‬یٌى اځډب کا فٳل ٳلؿڇ اًت‪ .‬ډڀڈ ایڂډب ایبت ؽـاڅڃـ ډٌتڄـ ٳڈ ثل ډڀڈ څارت اًت‬ صفحه 144 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪149‬‬ ‫ٳڈ ثڈ اځډبایڀبځ اڅکؿڇ‪ ،‬ؿک ٿٰبثٺ اځډب تٌټیپ ُـڇ څ اځډب کا تٴقیت ڃٴڄـ (‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبیى‪ ،1390 ،‬د ‪،8‬‬ ‫ّ ‪ )277‬څایڂ ٳڈ ؽـاڅڃـایڂ ُلای‪ ٚ‬کًیـځ ثڈ کعڀت څاً‪٤‬ڈ کا ؿک ٿٰبثٺ ‪٣‬قاه ؽچیَ اڅکؿڇ‬ ‫اًت‪ ،‬ٿیتچاڃیپ ڃتیزڈ ثٸیلیپ ٳڈ ٳٌبڃی ٳڈ ؿاکاڍایڂ ُلای‪ ٚ‬ڃجبُڄـ ثڈ ‪٣‬قاه اٻڊی ٿجتال ٿیُچڃـ‪.‬‬ ‫ؿکڅاٯ‪ ٢‬ؿکایڂای ڈ ډپ ثڈ ُلای‪ ٚ‬کًیـځ ثڈ کعڀت څاً‪٤‬ڈ اٻڊی څ ډپ ُلای‪ُ ٚ‬بیٌتٸی ٿجتال ُـځ ثڈ‬ ‫‪٣‬قاه اٻڊی فٳلُـڇ اًت‪ .‬اځډب ڃین ‪٣‬جبکتاڃـ ام‪ :‬ثبتٰچا ڃجچؿځ‪ ،‬پلؿاؽت ڃٴلؿځ مٳبت څایڀبځ‬ ‫ڃیبڅکؿځ ثڈایبت اٻڊی‪.‬‬ ‫پی ڃتیزڈ ٷل‪٫‬تڈ ٿیُچؿ ٳڈ مٳبت‪ ،‬تٰچا څایڀبځ ثڈایبت اٻڊی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچڃـ‬ ‫ٳڈ ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځډب ٿیتچاڃیپ ثڈ کعڀت اٻڊی ثلًیپ‪.‬‬ ‫‪ 9-2‬رسیذى ثِ همبم هحسٌیی ٍ ًیىَوبری‬ ‫ؿک ٯلاځ اٿـڇ اًت ٳڈ ٿغٌڄیڂ ڃنؿیٲ ثڈ کعڀت اٻڊی ډٌتڄـ‪« :‬اؿٕ‪ٔ٣‬چا کٓث‪ٛ‬ٴُپٕ تََ٘لُّ‪٣‬بً څٓ ؽُ‪ْ٬‬یٓڌً بِڃَّڈٔ ال‬ ‫یٔغ‪ٙ‬ت‪ ٜ‬اٻْڀٔ‪ٕ٤‬تَـ‪ٙ‬یڂَ څٓ ال تُ‪ٌْٙ٬‬ـٔڅا ‪ٙ٫‬ی اٻْاَکِٕٕ ثٓ‪ٕ٤‬ـٓ بِٕٓالع‪ٙ‬ڊب څٓ اؿٕ‪ٔ٣‬چڇٔ ؽَچٕ‪٫‬بً څٓ ‪َٛ‬ڀٓ‪٤‬بً بِځَّ کٓعٕڀٓتٓ اٻټَّڈ‪ ٙ‬ٯَلِیتٗ‬ ‫ٿ‪ٙ‬ڂَ اٻْڀٔغٌٕ‪ٙ‬ڄ‪ٙ‬یڂَ»‪( .‬ا‪٣‬لا‪.)56-55 / ٩‬‬ ‫ؿکایڄزب ٯجٺ ام ډڀڈصین ٿیؽچاډیپ ثـاڃیپ ٳڈ ٿغٌڄیڂ صڈ ٳٌبڃی ډٌتڄـ؟ څ ؿاکاڍ صڈ‬ ‫څیوٷیډبیی ډٌتڄـ ٳڈ ٿِڀچٹ کعڀت اٻڊی ٿیُچڃـ؟‬ ‫کا‪٧‬ت ؿک ٿ‪٬‬لؿات صڄیڂ ٿیڃچیٌـ‪« :‬اعٌبځ ثلتل ام ‪٣‬ـاٻت اًت‪ ،‬میلا ‪٣‬ـاٻت اځ اًت ٳڈ اڃٌبځ‬ ‫صینڍ کا ٳڈ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈاٍ اًت‪ ،‬ٿیؿډـ څ ٳڀتل ام اځ کا ٳڈ عٮ اڅًت ٿیٷیلؿ‪ ،‬څٻی اعٌبځایڂ اًت‬ ‫ٳڈ اڃٌبځ ثیِتل ام څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ ؽچیَ کا ٿیؿډـ څ ٳڀتل ام عٮ ؽچیَ کا ٿیٷیلؿ» (کا‪٧‬ت آ‪٬‬ڊبڃى‪،‬‬ ‫‪.)236 ّ ،1412‬‬ ‫اٿب ؿک ٯلاځ ٳلیپ څیوٷیډبڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ ثلاڍ ٿغٌڄیڂ فٳل ُـڇ اًت ٳڈ ثڈ ثلؽی ام اځډب اُبکڇ‬ ‫ٿیٳڄیپ‪:‬‬ ‫«اٻپ ت‪ٙ‬ټْٲٓای بتٔ اٻْٴ‪ٙ‬تبهِ اٻْغٓٴ‪ٙ‬یپِ ډٔـىٖ څٓ کٓعٕڀٓڈٖ ٻ‪ٙ‬ټْڀٔغٌٕ‪ٙ‬ڄ‪ٙ‬یڂَ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ یٰٔ‪ٙ‬یڀٔچځَ اٻٔ‪ٛ‬الڇٓ څٓ یٔاْتُچځَ اٻنَّٳبڇٓ څٓ‬ ‫ډٔپٕ ثِبٻْاؽ‪ٙ‬لَڇ‪ ٙ‬ډٔپٕ یٔچٯ‪ٙ‬ڄُچځَ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ ‪ٓ٣‬ټى ډٔـىٖ ٿ‪ٙ‬ڂْ کٓثِّڊِپٕ څٓ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ ډٔپٔ اٻْڀٔ‪ْ٬‬ټ‪ٙ‬غٔچځَ»‪( .‬ٻٰڀبځ ‪)5-1 /‬‬ ‫ؿکایڂایڈ اٯبٿڈ ڃڀبم‪ ،‬اؿاڍ مٳبت څ یٰیڂ ثڈ اؽلت ام څیوٷیډبڍ ٿغٌڄیڂ ُڀلؿڇ ُـڇ اًت‪ .‬څ‬ ‫ربٻت اًت ٳڈ ؿکایڈ ًلاڃزبٽ اځډب ڃین ثیبځ ُـڇ اًت ٳڈ ؿکڃتیزڈ ؿاکا ثچؿځ ثڈایڂ څیوٷیډب ام‬ ‫ډـایت پلڅکؿٷبک ثلؽچکؿاک ٷِتڈ څ کًتٸبک ٿیُچڃـ‪.‬‬ صفحه 145 ‫‪ٔ٫ 151‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫څ ؿکایڈ ٿچکؿثغج ٿب ڃین ثڈ څیوٷیډبڍ ٿغٌڄیڂ اُبکڇ ٿیُچؿ‪ .‬صڄبڃضڈ ؿک ت‪ٌ٬‬یل «اٻڀیناځ» صڄیڂ‬ ‫اٿـڇ اًت‪« :‬ا‪٣‬تـاٹ ؿک ‪٣‬جبؿت څ ؿڅکڍ ام ‪ٌ٫‬بؿ ؿککڅڍ مٿیڂ ث‪٤‬ـ ام آالط اځ کا «اعٌبځ» ڃبٿیـڇ‬ ‫څ ا‪٫‬لاؿى کا ٳڈ ایڂ ؿًتچکات کا ٯجچٹ ٳلؿڇ څ ‪٣‬ڀٺ ٿیٳڄڄـ «ٿغٌڄیڂ» ٿیؽچاڃـ‪ ،‬ٳڈ کعڀت ؽـا‬ ‫ڃنؿیٲ ثڈ اڃبځ اًت» (‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبیى‪ ،1390 ،‬د ‪.)160 ّ ،8‬‬ ‫پی ڃتیزڈ ٷل‪٫‬تڈ ٿیُچؿ ٳڈ ثل اًبًبًیڂایڈ ثب ٿغٌڂ څ ڃیٴچٳبک ثچؿځ ڃنؿیٲ ثڈ کعڀت اٻڊی‬ ‫ٿیُچیپ څ ٿیتچاڃیپ ثڈ اځ ثلًیپ‪.‬‬ ‫‪ 11-2‬ضىزگشاری‬ ‫ام ایڂ رڊت ٳڈ ثڈ څًیټڈ ُٴلٷناکڍ ثڈ کعڀت اٻڊی ٳڈ ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی اًت ٿیکًیپ‪ ،‬اځ کا ؿک‬ ‫فیٺ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اڅکؿڇایپ‪ .‬اٻجتڈ ٿڀٴڂ اًت ٷ‪٬‬تڈ ُچؿ ُٴلٷناکڍ کاڇ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی‬ ‫اًت‪ .‬اٻجتڈ ایڂ ٿڄب‪٫‬بت ڃـاکؿ ثب ایڂ ٳڈ ډـ‪ ٩‬ډپ ثبُـ؛ صلا ٳڈ ُٴل المٿڈ ډڀڈ ڃ‪٤‬ڀتډبیی اًت‬ ‫ٳڈ ؽـاڅڃـ ثڈ ثڄـٷبځ ؿاؿڇ اًت‪ .‬ډڀضڄیڂ ُٴلٷناکڍ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ ثڄـٷی اًت صڈ ثڈ ٳڀبٹ ثلًبڃـ یب‬ ‫ڃلًبڃـ‪ .‬څ ام ًچڍ ؿیٸل ‪٣‬بٿټی اًت ثلاڍ کُـ څ ت‪٤‬بٻی اڅ‪« .‬ٯبٹَ ډقا ٿ‪ٙ‬ڂْ ‪َْ٘٫‬ٺِ کٓثِّی ٻ‪ٙ‬یٓجٕټُچٓڃی وَوَُْٴُلُ‬ ‫وَٽٕ وَٳْ‪ُ٬‬ل»‪( .‬ڃڀٺ ‪ .)40 /‬ایڈ ُٴل کا ډـ‪ ٩‬ٯلاک ٿیؿډـ ؿک ثلاثل ‪٘٫‬ٺ ؽـاڅڃـ‪.‬‬ ‫ُٴلٷناکڍ ام ٿچٗچ‪٣‬بت ٿڊڀیاًت ٳڈ اڃٌبځ ڃجبیـ ام اځ ‪٬٧‬ټت ٳڄـ‪ُ .‬ٴل ٻ‪٠٬‬ی څ ‪٣‬ڀټی ام‬ ‫اٯٌبٽ ُٴل اًت‪ُ .‬ٴل ‪٣‬ڀټی اځ اًت ٳڈ اڃٌبځ ڃ‪٤‬ڀتډبیی کا ٳڈ ؿک ؿًت ؿاکؿ‪ ،‬ؿک کاڇ کٗبیت‬ ‫اٻڊی ام اځډب اًت‪٬‬بؿڇ ٳڄـ‪ .‬ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ام ڃ‪٠‬ل ٯلاځ ؽـاڅڃـ ثیڃیبم ام ُٴلٷناکڍ اڃٌبځډب اًت‪.‬‬ ‫ُٴلٷناکڍ اځډب ثڈ ڃ‪ ٢٬‬ؽچؿُبځ اًت‪« .‬څٓ ٿٓڂ َُٴَلَ ‪َ٫‬هِڃَّڀٓب یِْٓٴُلُ ٻ‪ٙ‬ڄَ‪ٌْٙ٬‬ڈ»‪( .‬ڃڀٺ ‪.)40 /‬‬ ‫ؿک ٯلاځ صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬څٓ بِفْ تَاَفَّځَ کٓث‪ٜ‬ٴُپٕ ٻَئ‪ٙ‬ڂْ َُٴَلْتُپٕ ٻَاَمِیـٓڃَّٴُپٕ څٓ ٻَئ‪ٙ‬ڂْ ٳَ‪َ٬‬لْتُپٕ بِځَّ ‪ٓ٣‬قاثِی ٻََِـ‪ٙ‬یـٗ»‪.‬‬ ‫(اثلاډیپ ‪ .)7 /‬امایڂایڈ ثڈ ؿًت ٿیایـ ٳڈ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ثل اًبى کعڀت څاً‪٤‬ڈ ؽچیَ‬ ‫ڃ‪٤‬ڀتډبڍ میبؿڍ کا ثڈ اڃٌبځډب ؿاؿڇ اًت‪ .‬څ ڃین ام کڅڍ کعڀتَ ثڈ اځډب ٿی‪٫‬لٿبیـ ٳڈ اٷل ؿک‬ ‫ٿٰبثٺایڂ ڃ‪٤‬ڀتډب ُٴل ٳڄڄـ‪ ،‬ؽچؿ اځډب کا ٿیا‪٫‬نایـ؛ ی‪٤‬ڄی ٿٰبٽ څ ؿکرڈ اځډب کا ثیِتل ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ٯبثٺ تچرڈ اًت ٳڈ ؽـاڅڃـ کعیپ اًت ٳڈ ڃ‪٤‬ڀتډبیَ کا ثـڅځایڂ ٳڈ ٿب ام اڅ ؿکؽچاًت‬ ‫ٳڄیپ‪ ،‬ثڈ ٿب ‪ٜ٣‬ب ٳلؿڇ اًت‪ .‬ڃین ثڈ ٿب ا‪٣‬الٽ ٿیٳڄـ ٳڈ اٷل ؿک ٿٰبثٺایڂ ڃ‪٤‬ڀتډبیی ٳڈ ثڈ ٿب ؿاؿڇ‬ ‫اًت‪ُ ،‬ٴلٷناک ثبُیپ‪ ،‬ٿٰبٽ څ کتجڈ ؽچؿ ٿب کا ٿیا‪٫‬نایـ‪.‬ایڂ ڃِبځ ؿډڄـڇ کعڀت اٻڊی اًت؛ صچځ‬ ‫ثب ؿاؿڇډبڍ ؽچؿٍ ٿیؽچاډـ ٿب کا ثڈ کعڀتَ ثلًبڃـ‪.‬‬ صفحه 146 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪151‬‬ ‫ؿک ثؾَ اؽلایڈ ٿی‪٫‬لٿبیـ‪ :‬څٻی اٷل ثڈ ربڍ ُٴل ٳ‪٬‬ل ٳڄڄـ‪٣ ،‬قاه ٿڂ ُـیـ اًت؛ ی‪٤‬ڄی ؽچؿ‬ ‫کا امایڂ کعڀت ثنکٵ ؿڅک ڃٸڈ ٿیؿاکڃـ‪ .‬څاهڇ ‪٣‬قاه ؿک ٿٰبثٺ کعڀت ٯلاک ٿیٷیلؿ څ ؿک څاٯ‪٢‬‬ ‫‪ٰ٫‬ـاځ کعڀت اًت‪ .‬پی امایڂایڈ اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ اڃٌبځ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ ُٴلٷناکڍ ٿیتچاڃـ کعڀت‬ ‫اٻڊی کا ثل ؽچؿٍ رقه څ ثـڅځ اځ ؽچؿ کا ام کعڀت اٻڊی ٿغلڅٽ ٳڄـ‪.‬‬ ‫ربٻت ایڄٴڈ ؿک ٿچکؿ ُٴل ثب ٓلاعت ٿىٷچیـ «ٻَاَمِیـٓڃَّٴُپٕ»‪ .‬اٿب ؿک ٿچکؿ ٳ‪٬‬لاځ ڃ‪٤‬ڀت ڃڀىٷچیـ‬ ‫ُڀب کا ٿزبمات ٿىٳڄپ ثټٴڈ تڄڊب ٿىٷچیـ «‪٣‬قاه ٿڂ ُـیـ اًت» څ ایڂ ت‪٬‬بڅت ت‪٤‬جیل ؿٻیٺ ثل‬ ‫ڃڊبیت ٻ‪ ٪ٜ‬پلڅکؿٷبک اًت (ٿٴبکٽ ُیلامى‪ ،1371 ،‬د ‪.)274 ّ ،10‬‬ ‫عٰی ٳڈ اڃٌبځ ڃٌجت ثڈ کعڀت ؽـا ؿاکؿ ثلؽچکؿاکڍ ام ٿ‪٠‬بډل کعڀت اًت څ څارجی ٳڈ ؿک‬ ‫اکتجب‪ ٙ‬ثب ؽـاڅڃـ ٿتچرڈ اڅ ٿیُچؿ (ُٴل) ایڂ ٿ‪٠‬بډل کعڀت اًت‪ .‬صڄیڂ ُٴلڍ ڃین ثب ُڄبؽت‬ ‫ایڂ ٳڈ ایڂ ڃ‪٤‬ڀتډب ام اځ ؽـاڅڃـ اًت څ ًپی اتؾبف ٿچٗ‪٢‬ٷیلڍ ؿکڅڃی ؿک ثلاثل ؽـاڅڃـڍ ٳڈ‬ ‫ایڂ ډڀڈ ٿ‪٠‬بډل کعڀت کا ؿک اؽتیبک اڅ ٯلاک ؿاؿڇ اًت (اٿتڄبځ ؿکڅڃی ؿک ثلاثل ؽـاڅڃـ ثڈ ؽب‪ٛ‬ل‬ ‫څرچؿ ایڂ ڃ‪٤‬ڀتډب) څ ث‪٤‬ـ ام اځ ا‪٣‬تلا‪ ٩‬ثڈ ایڂ ڃ‪٤‬ڀتډب ثب مثبځ ٯبٹ څ ًلاڃزبٽ اًت‪٬‬بؿڇ ٳلؿځ ام‬ ‫ایڂ ڃ‪٤‬ڀتډب اځٷچڃڈ ٳڈ ؽـاڅڃـ ؿًتچک ؿاؿڇ اًت تغٰٮ ٿییبثـ‪ .‬څ صچځ ثؾِی ام ایڂ اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٳلؿځ ام ڃ‪٤‬ڀتډب ؿک اکتجب‪ ٙ‬ثب ثڄـٷبځ څ ا‪٫‬لیـٷبځ ؽـاڅڃـ اًت‪ ،‬ثڄبثلایڂ څارت څ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ اڃٌبځ‬ ‫ؽچؿثڈؽچؿ ُبؽڈاڍ ؿیٸل ثڈ ؽچؿ ٿیٷیلؿ څ اځ ایڂ ٳڈ اڅ ثبیـ اځ ڃ‪٤‬ڀتډب کا ؿک اکتجب‪ ٙ‬ثب ثڄـٷبځ‬ ‫ؽـا ثڈٳبکٷیلؿ؛ ی‪٤‬ڄی اڅ ډپ ثبیـ ڃٌجت ثڈ ثڄـٷبځ ؽـا کعیپ ثبُـ‪ .‬ثل ایڂ اًبى اًت ٳڈ ٿاٿڄیڂ‬ ‫ڃٌجت ثڈ ډپ کعیپ ډٌتڄـ‪( :‬کعڀبء ثیڄڊپ) (ًجغبڃی‪.)122 ّ ،1387 ،‬‬ ‫پی ُٴلٷناکڍ یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٳڈ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ اځ ٿیتچاځ ثڈ کعڀت اٻڊی کًیـ‪.‬‬ ‫‪ 11-2‬اهیذٍار ثَدى ثِ رحوت الْی‬ ‫اٿیـڅاک ثچؿځ اڃٌبځ اځٯـک اډڀیت ؿاکؿ ٳڈ اٷل یٴی ‪٫‬بٯـ اځ ثبُـ‪ ،‬مڃـٷیاٍ ثیٿ‪٤‬ڄب ٿیُچؿ‪ .‬څ‬ ‫اڃٌبځ ثب اٿیـ مڃـڇ اًت‪ .‬ؽـاڅڃـ کعڀبځ ڃین ؿک ٯلاځ ٳلیپ ثڄـٷبڃَ کا ام ڃچٿیـ ُـځ ام کعڀت‬ ‫اٻڊی ڃڊی ٿیٳڄـ‪« .‬یب ‪ٙ٣‬جبؿ‪ٙ‬ڍٓ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ وًَٕلَ‪ُ٫‬چا ‪ٓ٣‬ټى وَڃْ‪ٌُٙ٬‬ڊِپٕ ال تَْٰڄَ‪ُٜ‬چا ٿ‪ٙ‬ڂْ کٓعٕڀٓڌِ اٻټَّڈ‪ ٙ‬بِځَّ اٻټَّڈٓ یٓ‪ٙ٬ْ٨‬لُ اٻقُّڃُچهٓ‬ ‫رٓڀ‪ٙ‬ی‪٤‬بً بِڃَّڈٔ ډٔچٓ اٻْ‪ُ٬َ٨‬چکٔ اٻلَّع‪ٙ‬یپٔ»‪( .‬مٿل ‪.)53 /‬‬ ‫ؿکایڂایڈ ا‪٫‬نڅځ ثل ڃڊی ام ڃچٿیـڍ ام کعڀت اٻڊی‪ ،‬ثڈ ٓ‪٬‬بت ٿ‪٬٨‬لت څ کعڀت ؽـاڅڃـ اُبکڇ‬ ‫ٿیُچؿ‪ .‬څایڂ ڃِبڃٸل اځ اًت ٳڈ اڃٌبځ ثب اٿیـڅاک ثچؿځ ٿیتچاڃـ ثڈ کعڀت ؽـاڅڃـ ثلًـ‪.‬‬ صفحه 147 ‫‪ٔ٫ 152‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫څ ؿکایڈ ؿیٸل ٳٌبڃی ٳڈ ام کعڀت اٻڊی ڃچٿیـ ٿیُچڃـ‪ ،‬تڊـیـ ثڈ ‪٣‬قاه ُـڇاڃـ‪« .‬څٓ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ ٳَ‪َ٬‬لُڅا‬ ‫ثِای بت‪ ٙ‬اٻټَّڈ‪ ٙ‬څٓ ٻ‪ٰٙ‬بئ‪ٙ‬ڈ‪ ٙ‬وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ یٓئ‪ٌٔٙ‬چا ٿ‪ٙ‬ڂْ کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ی څٓ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ ٻَڊٔپٕ ‪ٓ٣‬قاهٗ وَٻ‪ٙ‬یپٗ»‪٣( .‬ڄٴجچت ‪ .)23 /‬ؿکڅاٯ‪٢‬‬ ‫ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈایڂایڈ ثلاڍ ثیبځایڈ «یٔ‪ٓ٤‬قِّهٔ ٿٓڂْ یِٓبءٔ څٓ یٓلْعٓپٔ ٿٓڂْ یِٓبءٔ» (‪٣‬ڄٴجچت ‪ )21 /‬اًت؛‬ ‫ی‪٤‬ڄی ؽـاڅڃـ ثڈ ډڀڈ پیبٽ ٿیؿډـ ٳڈ ٳٌی ٳڈ ٿیؽچاډـ ام ‪٣‬قاه اٻڊی ثڈ ؿڅک ٿبڃـ څ ثڈ کعڀت‬ ‫اٻڊی ثلًـ‪ ،‬ڃجبیـ ڃچٿیـ ُچؿ‪.‬‬ ‫ڃین ؽـاڅڃـ کعیپ ؿکایڈ ؿیٸلڍ ام مثبځ ع٘لت ی‪ٰ٤‬چه (‪ )١‬ثڈ ‪٫‬لمڃـاڃَ ؿًتچک ثڈ ٿایچى‬ ‫ڃِـځ ام کعڀت اٻڊی ٿیؿډـ‪« :‬څٓ التَیٕأًَچا ٿ‪ٙ‬ڂْ کٓڅٕطِ اٻټَّڈ‪ ٙ‬بِڃَّڈٔ الیٓیٕاَىٔ ٿ‪ٙ‬ڂْ کٓڅٕطِ اٻټَّڈ‪ ٙ‬بِٻَّب اٻَْٰچٕٽٔ‬ ‫اٻْٴب‪ٙ٫‬لُڅځَ»‪( .‬یچً‪ .)87 / ٪‬ؿکایڂایڈ ًجت ٿایچى ُـځ ام کعڀت اٻڊی ثیبځ ُـڇ اًت ٳڈ اځ ډپ‬ ‫ٳ‪٬‬ل اًت‪ .‬پی اډٺایڀبځ ډلٷن ڃجبیـ ام کعڀت اٻڊی ٿایچى ُچڃـ‪ .‬ثټٴڈ ؿک ډل ُلای‪ٜ‬ی ثبیـ یٲ‬ ‫مڃـٷی ًلُبک ام اٿیـ ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ .‬صچځ رڄبیت ‪٫‬لمڃـاځ ی‪ٰ٤‬چه (‪ )١‬ٿِؾْ اًت‪ .‬څٻی ثبم ثڈ‬ ‫اځډب ٿی‪٫‬لٿبیـ ٳڈ ڃجبیـ ڃچٿیـ ُچیـ‪.‬‬ ‫ام ډڀڈایڂایبت ٿی‪٫‬ڊڀیپ ٳڈ ؽـاڅڃـ ثڈډیشڅرڈ ڃڀیؽچاډـ ٳڈ ثڄـٷبڃَ ام کعڀت اڅ ٿایچى‬ ‫ُچڃـ‪.‬‬ ‫پی اٿیـڅاک ثچؿځ ثڈ کعڀت ؽـاڅڃـ څ ‪٣‬ـٽ ڃچٿیـڍ ام اځ‪ ،‬یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه‬ ‫ٿیُچؿ ٳڈ ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځ‪ ،‬ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی ٿیکًیپ‪.‬‬ ‫‪ 12-2‬حسی ظی داضتی ثِ خذاًٍذ‬ ‫ډڀبځٯـک ٳڈ عٌڂ ‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ ؽـاڍ کعیپ ؽچه اًت‪ً ،‬چء‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ اڅ ڃین ثـ اًت‪.‬‬ ‫صڄبڃضڈ ؽـاڍ ت‪٤‬بٻی ؿک ٯلاځ ٳلیپ ام ٿزبمات اځډب ؽجل ٿیؿډـ‪« :‬څٓ یٔ‪ٓ٤‬قِّهٓ اٻْڀٔڄب‪ٰٙٙ٫‬یڂَ څٓ اٻْڀٔڄب‪ٰٙ٫‬بت‪ٙ‬‬ ‫څٓ اٻْڀِْٔلِٳ‪ٙ‬یڂَ څٓ اٻْڀِْٔلِٳبت‪ ٙ‬اٻ‪َّ٠‬بڃِّیڂَ ثِبٻټَّڈ‪َٟ ٙ‬ڂَّ اٻٌ‪ٛ‬چٕء‪ٓ٣ ٙ‬ټَیٕڊِپٕ ؿائ‪ٙ‬لَڋُ اٻٌ‪ٛ‬چٕء‪ ٙ‬څٓ ‪َٙ٘٧‬تٓ اٻټَّڈٔ ‪ٓ٣‬ټَیٕڊِپٕ څٓ ٻَ‪ٓ٤‬ڄَڊٔپٕ څٓ‬ ‫وَ‪ٓ٣‬ـ‪ ٛ‬ٻَڊٔپٕ رٓڊٓڄَّپٓ څٓ ًبءٓتٕ ٿٓٔ‪ٙ‬یلاً»‪٫( .‬تظ ‪ .)6 /‬امایڂایڈ ثڈ ؿًت ٿیایـ ٳڈ ‪٣‬چاٿٺ ًچء‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ‬ ‫ؽـاڅڃـ ڃ‪٬‬ب٭ څ ُلٱ اًت‪.‬‬ ‫څ ڃین ٿزبماتی کا ثلاڍ اځډب ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ اًت ٳڈ امایڂ ٯلاکڃـ‪ :‬ثب عچاؿث ثـ کڅثڈکڅ ٿیُچڃـ‪.‬‬ ‫ٿِڀچٹ ‪٘٧‬ت اٻڊی ٯلاک ٿیٷیلڃـ‪ .‬ؽـاڅڃـ اځډب کا ٿچکؿ ٻ‪٤‬ڂ ٯلاک ؿاؿڇ څ ام کعڀت ؽچیَ ؿڅک‬ ‫ٿیٳڄـ‪ .‬څ رڊڄپ کا ثلاڍ اځډب اٿبؿڇ ٳلؿڇ اًت‪.‬‬ صفحه 148 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪153‬‬ ‫صڄبڃضڈ ؿک ت‪ٌ٬‬یل ٿزڀ‪ ٢‬اٻجیبځایڂ ٯٌڀتایڈ «څٓ ‪َٙ٘٧‬تٓ اٻټَّڈٔ ‪ٓ٣‬ټَیٕڊِپٕ څٓ ٻَ‪ٓ٤‬ڄَڊٔپٕ» صڄیڂ ٿ‪٤‬ڄب ُـڇ اًت‪:‬‬ ‫«وڍ وث‪٤‬ـډپ ٿڂ کعڀتڈ» (‪ٛ‬جلًی‪ ،‬ثی تب‪ ،‬د ‪ .)171 ّ ،9‬ی‪٤‬ڄی ام کعڀت ؽچیَ اڃڊب کا ؿڅک ٳلؿڇ‬ ‫اًت‪.‬‬ ‫ؿک ت‪ٌ٬‬یل اٻتجیبځ ‪٫‬ی ت‪ٌ٬‬یل اٻٰلاځ ڃین صڄیڂ اٿـڇ اًت‪(« :‬څٓ ‪َٙ٘٧‬تٓ اٻټَّڈٔ ‪ٓ٣‬ټَیٕڊِپٕ) وڍ ٻ‪٤‬ڄڈ ٻڊپ څ‬ ‫‪٣‬قاثڈ (څ ٻ‪٤‬ڄڊپ) وڍ وث‪٤‬ـډپ ٿڂ کعڀتڈ» (‪ٛ‬چًی‪ ،‬ثی تب‪ ،‬د ‪)318 ّ ،9‬‬ ‫«ًچء‪ٟ‬ڂ» ڃین ٿخٺ «عٌڂ ‪ٟ‬ڂ» ًڈ تٌٰیپ ؿاکؿ‪ :‬ٷبډى ڃٌجت ثڈ ؽچیِتڂ‪ ،‬ٷبډى ڃٌجت ثڈ ؿیٸلاځ‬ ‫څ ٷبډی ڃٌجت ثڈ ؽـا ٓچکت ٿیٷیلؿ‪ .‬څٻی ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ًچء‪ٟ‬ڂ ڃٌجت ثڈ ؽچیِتڂ اٷل ثڈ عـ‬ ‫ا‪٫‬لا‪ ٙ‬ڃلًـ‪ً ،‬جت تٴبٿٺ ٿىُچؿ ٳڈ اڃٌبځ ڃٌجت ثڈ ا‪٣‬ڀبٹ ؽچؿ ًؾتٸیلڍ ٿیٳڄـ څ رټچى‬ ‫‪٣‬زت څ ‪٧‬لڅک کا ٿىٷیلؿ‪.‬ایڂ ڃچ‪ً« ١‬چء‪ٟ‬ڂ» ؿک کڅایبت (ًیـ کٗی‪ ،1393 ،‬ؽ‪ٜ‬جڈ ډڀبٽ) ڃین ثڈ‬ ‫‪٣‬ڄچاځ یٴی ام اڅٓب‪ ٩‬پلډینٳبکاځ اٿـڇ اًت‪ .‬اٿب ًچء‪ٟ‬ڂ ؿک ٿچکؿ ٿلؿٽ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت‪ .‬څٻی ثبیـ‬ ‫ؿٯت ٳلؿ ٳڈایڂ تجـیٺ ثڈ ؽچٍثبڅکى ڃِچؿ ٳڈ ؿک ڃتیزڈ اځ‪ٌ٫ ،‬بؿ ثل ربٿ‪٤‬ڈ ‪٧‬ټجڈ ٳڄـ (ٿٴبکٽ‬ ‫ُیلامڍ‪ ،1371 ،‬د ‪.)37-36 ّ ،22‬‬ ‫څ اٿب «ًچء‪ٟ‬ڂ» ڃٌجت ثڈ ؽـاڅڃـ ثٌیبک ثـ اًت‪ ،‬څ ڃِبڃڈ ٗ‪ ٪٤‬ایڀبځ څ ٷبډی عتی ڃِبڃڈ ‪٣‬ـٽ‬ ‫ایڀبځ ٿیُچؿ‪ .‬ٯلاځ ثڈ ٓچکت ٿت‪٤‬ـؿ ام ًچء‪ٟ‬ڂ ا‪٫‬لاؿ ثیایڀبځ څ یب ٗ‪٤‬ی‪٪‬االیڀبځ یبؿ ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ثڈڅیوڇ څٯتی ٳڈ عچاؿث ڃبٷچاک کػ ٿیؿډـ‪ ،‬ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈایڀبڃِبځ ٗ‪٤‬ی‪ ٪‬اًت‪ُ ،‬ٴبیت ٿىٳڄڄـ‬ ‫(ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪ ،1371 ،‬د ‪.)37 ّ ،22‬‬ ‫ٿؾٔچٓبً ڃڀچڃڈ کڅُڄى ام اځ ؿک ٿیـاځ رڄٶ اعناه ډڄٸبٿیٳڈ ٿٌټڀبڃبځ ًؾت تغت‪ِ٫‬بک ٯلاک‬ ‫ٷل‪٫‬تڄـ ‪ٟ‬بډل ُـ څ ؽـاڅڃـ ٷڀبځډبى ًچء ٷلڅډى کا ًؾت ڃٴچډَ ٳلؿ‪« :‬بِفْ ربئُٳُپٕ ٿ‪ٙ‬ڂْ ‪َ٫‬چٕٯ‪ٙ‬ٴُپٕ‬ ‫څٓ ٿ‪ٙ‬ڂْ وًَٕ‪َ٬‬ٺَ ٿ‪ٙ‬ڄْٴُپٕ څٓ بِفْ ما‪َ٧‬ت‪ ٙ‬اٻْاَثٕٔبکٔ څٓ ثٓټَ‪َ٨‬ت‪ ٙ‬اٻُْٰټُچهٔ اٻْغٓڄبرِلَ څٓ تَ‪ُ٠‬ڄُّچځَ ثِبٻټَّڈ‪ ٙ‬اٻ‪ُّ٠‬ڄُچڃَب ډٔڄبٻ‪ٙ‬ٲٓ اثٕتُټ‪ٙ‬یٓ‬ ‫اٻْڀٔاْٿ‪ٙ‬ڄُچځَ څٓ مٔٻْنِٻُچا مِٻْناٻًب ُـیـاً»‪( .‬اعناه ‪.)11-10 /‬‬ ‫عتى ؿک ایڈ ‪ 154‬اٹ‪٣‬ڀلاځ ایڂٷچڃڈ ٷڀبځډب کا «‪ٟ‬ڂ اٻزبډټیڌ» (ٷڀبځډبى ؿڅکاځ ربډټیت) ؽچاڃـڇ‬ ‫اًت‪ .‬ثڈ ډل عبٹ ٿٌئټڈ عٌڂ ‪ٟ‬ڂ ثڈ ؽـا څ څ‪٣‬ـڇ کعڀت څ ٳلٽ څ ٻ‪ ٪ٜ‬څ ‪٣‬ڄبیت اڅ ام ڃِبڃڈډبى‬ ‫ٿڊپ ایڀبځ څ ام څًبیٺ ٿاحل ڃزبت څ ً‪٤‬بؿت اًت (ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪ ،1371 ،‬د ‪.)38 ّ ،22‬‬ ‫ٿِؾْ ُـ ٳڈ اڃٌبځ ثب ًچء‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ ؽـا ؽچؿٍ کا ام کعڀت اٻڊی ؿڅک ٿیٳڄـ‪ .‬پی‬ ‫ڃتیزڈ ٷل‪٫‬تڈ ٿیُچؿ ٳڈ عٌڂ ‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ ؽـاڅڃـ کعیپ ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٳڈ ام ‪ٛ‬لیٮ اځ‬ ‫ٿیتچاځ ثڈ کعڀت اٻڊی کًیـ‪.‬‬ صفحه 149 ‫‪ٔ٫ 154‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫‪ 13-2‬تؼمل ٍ تفىز‬ ‫‪ٰ٣‬ٺ ام ڃ‪٤‬ڀتډبڍ ثنکٷی اًت ٳڈ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ثڈ اڃٌبځ اکماڃی ٳلؿڇ اًت‪ .‬ٯـکت ت‪ٰ٤‬ٺ اځ‬ ‫ٯـک اډڀیت ؿاکؿ ٳڈ ‪٫‬ل٭ اڅ کا ثب ًبیل ٿچرچؿات ٿِؾْ ٿیٳڄـ‪ .‬ډڀبځ‪ٛ‬چک ٳڈ عزت ‪ٟ‬بډلڍ‬ ‫ی‪٤‬ڄی پیبٿجل ؽـا (ّ) ثلاڍ اڃٌبځډب کعڀت اًت (اڃجیبء ‪ ،)107 /‬عزت ثب‪ٛ‬ڄی ی‪٤‬ڄی ‪ٰ٣‬ٺ څ ٯـکت‬ ‫ت‪ٰ٤‬ٺ ڃین ثلاڍ اڃٌبځډب کعڀت اًت‪ .‬ؽـاڅڃـ ثل اًبى کعڀت ؽچیَ ثڈ اڃٌبځډب ‪ٰ٣‬ٺ څ ٯـکت‬ ‫ت‪ٰ٤‬ٺ ؿاؿڇ اًت ٳڈ ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځ‪ ،‬ثتچاڃـ ؽچه څ ثـ کا تِؾیْ ؿاؿڇ څ ډـایت یبثـ‪ .‬څ ؿک ڃتیزڈ اځ‪،‬‬ ‫ً‪٤‬بؿت ؽچیَ کا ت٘ڀیڂ ڃڀبیـ‪ .‬ثـڅځ ت‪ٰ٤‬ٺ اڃٌبځ ٯـکایڂ ڃ‪٤‬ڀت ثنکٵ کا ڃـاڃٌتڈ څ ؽچؿ کا ام‬ ‫ډـ‪٧ ٩‬بئی ی‪٤‬ڄی کعڀت اٻڊی ٿغلڅٽ ٿیٳڄـ‪ .‬ثڈ ؽب‪ٛ‬لایڂ‪ ،‬ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ؿک ٯلاځ اڃٌبځډب کا‬ ‫ٿٴلک ؿ‪٣‬چت ثڈ ت‪ٰ٤‬ٺ ٿیٳڄـ‪.‬ایڄٲ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ صڄـ ڃڀچڃڈ کا فٳل ٿیٳڄیپ‪:‬‬ ‫ؽـاڍ ت‪٤‬بٻی ؿکایبت ٿؾتټ‪ ٪‬ثب تچثیؼ ٳلؿځ ٳٌبڃی ٳڈ ت‪ٰ٤‬ٺ ڃڀیٳڄڄـ‪ ،‬اځډب کا ثب ‪٣‬جبکاتی؛ ٿبڃڄـ‬ ‫«وَ ‪َ٫‬ال تَ‪ٰٕٙ٤‬ټُچځ» (یچً‪« ،)109 / ٪‬وَ ‪َ٫‬ال تَتَ‪َ٬‬ٴَّلُڅځ» (اڃ‪٤‬بٽ ‪ )50 /‬څ «وَ ‪َ٫‬ال یٓتَـٓثّٓلُڅځَ اٻُْٰلْاځ» (ڃٌبء ‪82 /‬؛‬ ‫ٿغڀـ ‪ )24 /‬ؿ‪٣‬چت ثڈ ت‪٬‬ٴل څ ت‪ٰ٤‬ٺ ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫څ ڃین ثب ‪٣‬جبکات «ٻ‪٤‬ټٴپ ت‪ٰ٤‬ټچځ» (‪٧‬ب‪٫‬ل ‪« ،)67 /‬اځ ‪٫‬ی فٻٲ الیبت ٻٰچٽ ی‪ٰ٤‬ټچځ» (ڃغٺ ‪،)12 /‬‬ ‫«ٳقٻٲ ڃ‪ٔ٬‬ٺ االیبت ٻٰچٽ ی‪ٰ٤‬ټچځ» (کڅٽ ‪ )28 /‬څ ‪ ...‬ډڀڈ اڃٌبځډب کا ؿ‪٣‬چت ثڈ ت‪ٰ٤‬ٺ ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ٳب‪٫‬ی اًت ٳڈ اڃٌبځ امایڂ ‪ٰ٣‬ٺ اًت‪٬‬بؿڇ ڃڀچؿڇ څ ت‪ٰ٤‬ٺ ڃڀبیـ‪ .‬ؿکایڂ ٓچکت ٯ‪٤ٜ‬بً ؽچیَ کا ثڈ‬ ‫کعڀت اٻڊی ڃنؿیٲ ٿیٳڄـ‪ .‬پی ت‪ٰ٤‬ٺ څ ت‪٬‬ٴل ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچؿ ٳڈ اڃٌبځ ام ‪ٛ‬لیٮ‬ ‫اځ‪ ،‬ٿیتچاڃـ ثڈ کعڀت اٻڊی ثلًـ‪.‬‬ ‫‪ 14-2‬فزاگیزی ػلن‬ ‫‪٣‬ټپ ؿک مڃـٷی اڃٌبځ ام اډڀیت ؽبٓی ثلؽچکؿاک اًت‪ .‬ثڈ ؽب‪ٛ‬لایڂٳڈ اڅ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ٳڀبٹ‬ ‫ڃیبم ثڈ ‪٣‬ټپ ؿاکؿ‪ .‬صڄبڃضڈ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹایڂ ڃیبم کا ؿک ٯلاځ ثیبځ ٳلؿڇ اًت‪ .‬څ ثلاڍ ثل‪ٛ‬ل‪٩‬‬ ‫ٳلؿځایڂ ڃیبم اڃٌبځ ثڈ اڅ ‪٣‬ټپ اٿچؽتڈ اًت‪ٓ٣« .‬ټَّپٓ اٻْهِڃٌْبځَ ٿب ٻَپٕ یٓ‪ٕ٤‬ټَپ» (‪٣‬ټٮ ‪ .)5‬امایڂایڈ ٿی‪٫‬ڊڀیپ‬ ‫ٳڈ اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ډـ‪ ٩‬ؽټٰت ؽچیَ‪ ،‬ڃیبم ثڈ ‪٣‬ټپ ؿاکؿ‪ .‬څایڂ ‪٣‬ټپ کا ‪ ٰٚ٫‬ؽـاڅڃـ‬ ‫ٿیتچاڃـ ثڈ اڅ ثیبٿچمؿ څ اٿچؽتڂایڂ ‪٣‬ټپ ام ربڍ ؿیٸل ثلاڍ اڅ ٿیٌل ڃیٌت‪.‬‬ ‫ؿکایڈ ؿیٸل ؽـاڍ ت‪٤‬بٻی ؿک ٿچکؿ اؿٽ اثچاٻجِل ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬څٓ ‪ٓ٣‬ټَّپٓ اؿٓٽٓ اٻْإًَڀبءٓ ٳُټَّڊب حُپ‪ٓ٣ ٛ‬لََٗڊٔپٕ‬ ‫‪ٓ٣‬ټَى اٻْڀٓالئ‪ٙ‬ٴَڌِ» (ثٰلڇ ‪ .)31 /‬امایڂایڈ ثڈ ؿًت ٿیاڅکیپ ٳڈ ؽـاڅڃـ ‪٣‬ټپ ٿچکؿ ڃیبم اؿٽ کا ثڈ اڅ ‪ٜ٣‬ب‬ صفحه 150 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪155‬‬ ‫ٳلؿ‪ .‬پی ٿیتچاځ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت ٳڈ اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ٳڀبٹ ؽچیَ ڃیبم ثڈ ‪٣‬ټڀیؿاکؿ ٳڈ ‪ٰٚ٫‬‬ ‫ؽـاڅڃـ ٿیتچاڃـ اځ کا ثڈ اڅ ‪ٜ٣‬ب ٳڄـ‪.‬‬ ‫ایڄزبایڂ ًااٹ ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿ ٳڈ ‪٫‬لاٷیلڍ ‪٣‬ټپ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ډـ‪ ٩‬ٿیبڃی صڈ اکتجب‪ٛ‬ی ثبکعڀت اٻڊی‬ ‫ؿاکؿ؟ ؿک پبًؼایڂ ًااٹ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ صچځ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ؿاکاڍ کعڀت څاً‪٤‬ڈ اًت‪ ،‬ثبیـ‬ ‫ڃیبمډبڍ اڃٌبځ کا ثل‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٳڄـ‪ .‬عبال ډڀبځ‪ٛ‬چک ٳڈ ٷ‪٬‬تیپ یٴی ام ڃیبمډبڍ اڃٌبځ ‪٣‬ټپ اًت‪ .‬څ‬ ‫ؽـاڅڃـ ثل اًبى کعڀت ؽچیَ‪ ،‬اڃٌبځ کا ام ڃ‪٠‬ل ‪٣‬ټڀیتاٿیڂ ٿیٳڄـ‪ .‬څ اڃٌبځ ڃین ثلاڍ کًیـځ ثڈ‬ ‫کعڀت اٻڊی صبکڇاڍ رن ام ‪٫‬لاٷیلڍ ‪٣‬ټپ اٻڊی ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫ٯبثٺ تچرڈ اًت ٳڈ ؿک ًچکڇ «اٻلعڀڂ» ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ کعڀبڃیت ؽچیَ کا ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ؿکڅاٯ‪ ٢‬رچاه ًااٻی کا ٿیؿډـ ٳڈ ٿِلٳبځ ام پیبٿجل (ّ) پلًیـڃـ ٳڈ کعڀبځ صیٌت؟ «څٓ بِفا ٯ‪ٙ‬یٺَ‬ ‫ٻَڊٔپٔ إًزٔـٔڅا ٻ‪ٙ‬ټلَّعٕڀڂِ ٯبٻُچا څٓ ٿٓب اٻلَّعٕڀڂُ» (‪٫‬لٯبځ ‪.)60 /‬‬ ‫ثڈ اځډب صڄیڂ پبًؼ ؿاؿڇ ٿیُچؿ‪« :‬اٻلَّعٕڀڂُ‪ٓ٣ .‬ټَّپٓ اٻُْٰلْاځَ‪ .‬ؽَټَٮَ اٻْهِڃٌْبځَ‪ٓ٣ .‬ټَّڀٓڈٔ اٻْجٓیبځَ»‪ .‬ی‪٤‬ڄی ؽـاڅڃـ‬ ‫کعڀبځ ؿاکاڍایڂ څیوٷیډب اًت‪ .‬څ ربٻت اًت ٳڈ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ اڅٻیڂ څیوٷی ؽـاڅڃـ کعڀبځ عتی‬ ‫ٯجٺ ام ؽټٰت اڃٌبځ ت‪٤‬ټیپ ٯلاځ کا ثیبځ ٿیٳڄـ‪ .‬صچځ ت‪٤‬ټیپ ٯلاځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ٳڀبٹ څ کعڀت‬ ‫اٻڊی ثلاڍ اڃٌبځ ٿڊپتل ام ډڀڈصین اًت ؿک ڃتیزڈ اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی ی‪٤‬ڄی کعڀت‬ ‫اٻڊی‪ ،‬ثبیـ ډـ‪ ٩‬ٿیبڃی ی‪٤‬ڄی ‪٣‬ټپ اٻڊی کا ‪٫‬لاٷیلؿ‪.‬‬ ‫‪ 15-2‬اغالح ثیی ثزادراى‬ ‫آالط ٳلؿځ ثیڂ ثلاؿکاځ څ اُتی ؿاؿځ ثیڂ اځډب ام ٿلعڀت څ ٿڊلثبڃی ڃِات ٷل‪٫‬تڈ اًت؛ ی‪٤‬ڄی‬ ‫اڃٌبڃی ٳڈ ٿڊلثبځ اًت څ ٿلعڀت ؿاکؿ ٿیتچاڃـ اؽتال‪ ٩‬ثلاؿکاځ کا عٺ ٳڄـ‪ .‬څ ڃین ډل اڃٌبڃی ثلاڍ‬ ‫کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی ثبیـ ثیڂ ثلاؿکاځ ؽچیَ کا آالط ٳڄـ‪ .‬صڄبڃضڈ ؿک ٯلاځ ٳلیپ ثڈایڂ ٿٌئټڈ‬ ‫اُبکڇ ُـڇ اًت‪« :‬بِڃَّڀٓب اٻْڀٔاْٿ‪ٙ‬ڄُچځَ بِؽْچٓڋٌ ‪َ٫‬إَٓټ‪ٙ‬غٔچا ثٓیٕڂَ وَؽَچٓیٕٴُپٕ څٓ اتَُّٰچا اٻټَّڈٓ ٻَ‪ٓ٤‬ټَّٴُپٕ تُلْعٓڀٔچځ» (عزلات‬ ‫‪ .)10 /‬امایڂایڈ ثڈ ؿًت ٿیایـ ٳڈ ثلاڍ ثلاؿک ډپ ُـځ څ ؽیلؽچاډی ډڀـیٸل کا ؽچاًتڂ عتڀبً‬ ‫المٽ ڃیٌت ٳڈ ام یٲ پـک څ ٿبؿک ثبُیپ‪ ،‬یب ‪٫‬بٿیٺ یب ام یٲ ڃواؿ څ ٿټت ثبُیپ‪ .‬ثټٴڈ ؿاکاڍ یٲایڀبځ‬ ‫څ ا‪٣‬تٰبؿ ٯټجی ثچؿځ ؿک ثلاؿک یٴـیٸل ثچؿځ ٳب‪٫‬ی اًت‪ .‬ؿیڂ اًالٽ صڈ ٯـک ؿًتچکات څ ثلڃبٿڈډبڍ‬ ‫کعڀت اٿین ؿاکؿ ٳڈ عتی ٳٌبڃی کا ٳڈ ام یٲ ڃواؿ ڃیٌتڄـ څ ؿاکاڍ یٲ کڃٶ څ پچًت ڃیٌتڄـ‪،‬‬ ‫څٻیایڀبځ څاعـ ؿاکڃـ کا ڃین ثب یٴـیٸل ثلاؿک ٿیؿاڃـ‪.‬‬ صفحه 151 ‫‪ٔ٫ 156‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫څ ؿک ٿچکؿ رڀټڈ «‪َ٫‬إَٓټ‪ٙ‬غٔچا ثٓیٕڂَ وَؽَچٓیٕٴُپٕ» ‪٫‬لٿچؿ‪ :‬ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ڃ‪٬‬لٿچؿ ٳڈ «‪٫‬بٓټغچا ثیڂ‬ ‫االؽچیڂ»‪ ،‬صچځ ٿیؽچاًت ٳڈ ٳچتبڇتلیڂ څ ٻ‪ٜ‬ی‪٪‬تلیڂ ثیبځ کا ؿاُتڈ ثبُـ‪،‬ایڂ رڀټڈ ؿڅ ٿ‪ٜ‬ټت کا‬ ‫ٿیکًبڃـ‪ :‬یٴى ایڄٴڈ ؿڅ ڃ‪٬‬لڍ ٳڈ ثبډپ رڄٶ ٿىٳڄڄـ ثلاؿک ډڀـیٸلڃـ څ ثبیـ ثیڂ اځ ؿڅ ڃ‪٬‬ل کا‬ ‫آالط ٳلؿ‪ ،‬ؿڅٽ ایڄٴڈ ٿٌټڀبڃبځ ؿیٸل ڃین ثب اځ ؿڅ ڃ‪٬‬ل ٳڈ رڄٶ ٿیٳڄڄـ ثلاؿک ډٌتڄـ څ اځډب ثبیـ‬ ‫عٮ ثلاؿکى کا اؿا ٳلؿڇ ثیڂ اځ ؿڅ ڃ‪٬‬ل کا آالط ٳڄڄـ (‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبیى‪ ،1390 ،‬د ‪.)315 ّ ،18‬‬ ‫‪ٍ16-2‬فبی ثِ ػْذ‬ ‫ؿک ٯلاځ ؽـاڅڃـ کعیپ ؿک ٿچکؿ ٿزبمات ٳٌبڃی ٳڈ ‪٣‬ڊـ اٻڊی کا ٿیُٴڄڄـ ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬څٓ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ‬ ‫یٓڄُُْٰ٘چځَ ‪ٓ٣‬ڊٕـٓ اٻټَّڈ‪ ٙ‬ٿ‪ٙ‬ڂْ ثٓ‪ٕ٤‬ـ‪ ٙ‬ٿ‪ٙ‬یخبٯ‪ٙ‬ڈ‪ ٙ‬څٓ یْٰٓ‪ٔ٤َٜ‬چځَ ٿب وَٿٓلَ اٻټَّڈٔ ثِڈ‪ ٙ‬وَځْ یٔچٓٓٺَ څٓ یٔ‪ٌْٙ٬‬ـٔڅځَ ‪ٙ٫‬ی اٻْاَکِٕٕ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ‬ ‫ٻَڊٔپٔ اٻټَّ‪ٕ٤‬ڄَڌُ څٓ ٻَڊٔپٕ ًٔچءٔ اٻـ‪ٛ‬اکِ» (ک‪٣‬ـ ‪ .)25 /‬امایڂایڈ صڄیڂ اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ ٳٌبڃی ثب ؽـا ‪٣‬ڊـ ثٌتڈ‬ ‫څ ث‪٤‬ـ اځ کا ٿیُٴڄڄـ څ ثب ؽـا ٯ‪ ٢ٜ‬اکتجب‪ ٙ‬ٿیٳڄڄـ‪ ،‬ؿک مٿیڂ ‪ٌ٫‬بؿ ؽچاډڄـ ٳلؿ‪ .‬پی ‪ٌ٫‬بؿ ؿک‬ ‫مٿیڂ ڃتیزڈ ُٴٌتڂ ‪٣‬ڊـ څ ٯ‪ ٢ٜ‬اکتجب‪ ٙ‬ثب ؽـا اًت څ ٿزبمات اځډب ډپایڂ اًت ٳڈ ٿچکؿ ٻ‪٤‬ڂ‬ ‫ٯلاک ٿیٷیلڃـ څ ًناڅاک اؽلت ثـ ٿیُچڃـ؛ ی‪٤‬ڄی ام کعڀت اٻڊی ؿڅک ٷلؿاڃـڇ ٿیُچڃـ‪ .‬پی‬ ‫صڄبڃضڈ اڃٌبځ ثب ڃـاُتڂ څ‪٫‬بڍ ثڈ ‪٣‬ڊـ ام کعڀت اٻڊی ؿڅکڃٸڈ ؿاُتڈ ٿیُچؿ‪ ،‬ثب ؿاُتڂ څ‪٫‬بڍ ثڈ‬ ‫‪٣‬ڊـ ڃین ثڈ کعڀت اٻڊی ٿیکًـ‪.‬‬ ‫‪ 17-2‬اهز ثِ هؼزٍف ٍ ًْی اس هٌىز‬ ‫اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام ٿڄٴل یٴی ام ٿڊپتلیڂ څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬ارتڀب‪٣‬ی اًت ٳڈ ٯلاځ ٳلیپ ؿکایبت‬ ‫ٿت‪٤‬ـؿڍ ثل اځ تاٳیـ ٿیٳڄـ‪ .‬ٿب ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ثڈ یٲایڈ اُبکڇ ٿیٳڄیپ ٳڈ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ٿچٗچ‪ ١‬اًت‪:‬‬ ‫«څٓ اٻْڀٔاْٿ‪ٙ‬ڄُچځَ څٓ اٻْڀٔاْٿ‪ٙ‬ڄبتٔ ثٓ‪ُٕ٘٤‬ڊٔپٕ وَڅٕٻ‪ٙ‬یبءٔ ثٓ‪ ٍٖٕ٤‬یٓاْٿٔلُڅځَ ثِبٻْڀٓ‪ٕ٤‬لُڅ‪ ٙ٩‬څٓ یٓڄْڊٓچٕځَ ‪ٓ٣‬ڂِ اٻْڀٔڄْٴَلِ څٓ یٰٔ‪ٙ‬یڀٔچځَ‬ ‫اٻٔ‪ٛ‬الڋَ څٓ یٔاْتُچځَ اٻنَّٳبڋَ څٓ یٔ‪ٜٙ‬ی‪ٔ٤‬چځَ اٻټَّڈٓ څٓ کًٓٔچٻَڈٔ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ ًٓیٓلْعٓڀٔڊٔپٔ اٻټَّڈٔ» (تچثڈ ‪.)71 /‬‬ ‫ؿکایڂایڈ ثڈ ثلؽی ام ٓ‪٬‬بت څ څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬ٿاٿڄبځ اُبکڇ ٿیُچؿ‪ .‬څ یٴی ام اځ ٓ‪٬‬بت څ څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬اٿل‬ ‫ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام ٿڄٴل اًت‪.‬‬ ‫څ ؿک پبیبځایڈ ٿٴب‪٫‬بت ٿاٿڄبڃی کا ٳڈ ثڈایڂ څ‪ٟ‬بی‪٣ ٪‬ڀٺ ٿیٳڄڄـ کا ثیبځ ٿیٳڄـ‪ .‬اځ ډپایڂ اًت‬ ‫ٳڈ اځډب کا ثڈ مڅؿڍ ٿِڀچٹ کعڀت ؽچیَ ٯلاک ٿیؿډـ‪.‬‬ ‫پی اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام ٿڄٴل یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٳڈ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ اځ ٿیتچاڃیپ ثڈ‬ ‫کعڀت اٻڊی ثلًیپ‪.‬‬ صفحه 152 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪157‬‬ ‫ًتیجِگیزی‬ ‫ؿکایڂ پوڅډَ ً‪٤‬ی ثل اځ ُـ ٳڈ ثل اًبى تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬اډـا‪٫‬ی‬ ‫ٳڈ ٿب کا ثلاڍ ٿچ‪٫‬ٮ ُـځ ؿک اٿل تلثیت عٰچٯی ٳڀٲ ٿیٳڄڄـ‪ ،‬ام ؿٹایبت اًتؾلاد ُچڃـ‪.‬‬ ‫ډڀبځ‪ٛ‬چک ٳڈ فٳل ُـ‪ ،‬ثلاڍ ٿچ‪ٰ٫‬یت ؿک اٿل تلثیت ډـ‪٧ ٩‬بئی څ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ؿاکیپ‪ .‬ؿکایڂ‬ ‫پوڅډَ ثل ؽال‪ ٩‬ؿیٸلاځ‪ ،‬ډـ‪٧ ٩‬بئی تلثیت کًیـځ ثڈ کعڀت څاً‪٤‬ڈ څ ثی اڃتڊبڍ اٻڊی اًت‪ .‬ؿک‬ ‫عبٻی ٳڈ ؿیٸلاځ ډـ‪٧ ٩‬بئی تلثیت کا ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت څ ثڄـٷی ؽـاڍ ٿت‪٤‬بٹ ٿیؿاڃڄـ‪ .‬اٿب ثلاڍ کًیـځ‬ ‫ثڈایڂ ډـ‪٧ ٩‬بئی ثل اًبى تلثیت کعڀتٿغچک اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی کا ڃین ڃیبم ؿاکیپ‪ .‬څ ؿکایڂ رٌتبک ام‬ ‫ؿٹایبت ٯلاځ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی کا ڃین ثڈ ؿًت اڅکؿیپ ٳڈ امایڂ ٯلاکڃـ‪:‬‬ ‫ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ؽـاڍ ٿت‪٤‬بٹ‪،‬ایڀبځ ثڈ ٷٌتلڇ کعڀت ؽـا څ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام اڅ څ کًچٻَ‪ ،‬ٿتڀٌٲ ُـځ ثڈ‬ ‫ؽـا‪٣ ،‬ڀٺ ٓبٻظ‪،‬ایڀبځ ثڈ کڅم ٯیبٿت څ اڃ‪٬‬ب٭‪ ،‬ډزلت څ رڊبؿ ؿک کاڇ ؽـا‪ ،‬تٰچا‪ ،‬مٳبت‪ ،‬کًیـځ ثڈ‬ ‫ٿٰبٽ ٿغٌڄیڂ څ ڃیٴچٳبکڍ‪ُ ،‬ٴلٷناکڍ‪ ،‬اٿیـڅاک ثچؿځ ثڈ کعڀت اٻڊی‪ ،‬عٌڂ ‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ‬ ‫ؽـاڅڃـ‪ ،‬ت‪ٰ٤‬ٺ څ ت‪٬‬ٴل‪٫ ،‬لاٷیلڍ ‪٣‬ټپ‪ ،‬آالط ثیڂ ثلاؿکاځ‪ ،‬څ‪٫‬بڍ ثڈ ‪٣‬ڊـ څ اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام‬ ‫ٿڄٴل څ ثڈ څیوڇ ُڄبؽت عٰچ٭ اڃٌبځ څ ک‪٣‬بیت اځ ٿ‪ٜ‬بثٮ کعڀت اٻڊی‪ .‬ٯبثٺ فٳل اًت ٳڈ ٷلصڈ‬ ‫ثلؽی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٳڈ ؿکایڂ پوڅډَ فٳل ُـڇاڃـ‪ ،‬ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸلاځ ڃین ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی تلثیت‬ ‫ٿغٌچه ُـڇاڃـ‪ .‬څٻی ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ډڀڈایڂ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ثب اًتڄبؿ ثڈایبت ٯلاځ ٳلیپ اًتؾلاد‬ ‫ُـڇ اًت؛ ی‪٤‬ڄی ام ڃ‪٠‬ل ٯلاځ ٳڈ تلثیت ثبیـ کعڀتٿغچک ثبُـ‪،‬ایڂ اډـا‪ ٩‬ڃین اډـا‪ ٩‬تلثیت‬ ‫کعڀتٿغچک اًت‪ .‬اٿیـ اًت ٳڈ ثب ثلڃبٿڈکینڍ ؿٯیٮ ؿک اٿل تلثیت ثڈ څاً‪ٜ‬ڈایڂ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ثڈ‬ ‫ډـ‪٧ ٩‬بئی ؿًت پیـا ؽچاډیپ ٳلؿ‪.‬‬ ‫ٿڀٴڂ اًت ًااٹ ُچؿ ٳڈ اٷل ٿب تلثیت کعڀتٿغچک کا ڃپقیلیپ اډـا‪ ٩‬تلثیتی ٳڈ ؿکایڂ‬ ‫پوڅډَ ثل اځډب کًیـڇ ُـڇ اًت کا ڃڀیپقیلیپ؟ ثڈ ًؾڂ ؿیٸل اډـا‪٫‬ی ٳڈ ثل اًبى تلثیت‬ ‫کعڀتٿغچک ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ اًت‪ ،‬ؿیٸلاځ ډڀڈ ٿ‪ٜ‬لط ٳلؿڇاڃـ پی ت‪٬‬بڅت یب‪٫‬تڈډبڍ ایڂ پوڅډَ ثب‬ ‫پوڅډَډبڍ پیِیڂ صیٌت؟‬ ‫ؿک پبًؼ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ؿک ٿچکؿ ډـ‪٧ ٩‬بئی تلثیت‪ ،‬ثل اًبى تلثیت کعڀتٿغچک ٷ‪٬‬تیپ ٳڈ‬ ‫ډـ‪٧ ٩‬بئی کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی اًت‪ .‬څٻی ډـ‪٧ ٩‬بیی تلثیت کا اٳخلا ثڄـٷی څ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ ؽـا‬ ‫ٿیؿاڃڄـ‪ .‬ٿب ثڄـٷی څ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ ؽـا کا ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تیپ‪.‬ایڂ ؽچؿٍ ؿیـ ٿب کا ڃٌجت‬ ‫ثڈ تلثیت‪ ،‬ٿت‪٬‬بڅت ٿیٳڄـ‪ .‬ؿک ایڂ پوڅډَ تالٍ ُـڇ اًت ثب تچرڈ ثڈ څاهڇ کعڀت ام ٿتڂ ایبت‬ ‫اډـا‪ ٩‬ثـًت اڅکؿڇ ُچؿ‪ .‬ی‪٤‬ڄی ثب اًتڄبؿ ثڈایبت ٯلاځ فٳل ٳلؿیپ ٳڈ ثلؽی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ثڈ‬ صفحه 153 ‫‪ٔ٫ 158‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫ٓلاعت ثلاڍ کًیـځ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی «کعڀت اٻڊی» ډـ‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچڃـ؛ ی‪٤‬ڄی ؽچؿ‬ ‫ٯلاځ اځډب کا ثلاڍ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿیؿاڃـ ٳڈ ٿب اځډب کا امایبت ٯلاځ‬ ‫اًتؾلاد ٳلؿیپ څ ډڀڈ ایڂ تالُڊب‪ ،‬ث‪٤‬ـ ام تلثیت ؿکًت اڃٌبځ‪ ،‬ؿک رڊت تغٰٮ ثؾِیـځ ثڈ‬ ‫عٰچ٭ ثِل ثب تٴیڈ ثڈ کعڀت ثی پبیبځ ؽـاڅڃـ ثچؿڇ اًت‪.‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫‪-‬‬ ‫«لطاٖ وط‪»ٓ٤‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _2‬پػ‪ٞٚ‬کىس‪ ٜ‬ح‪ٛ‬ظ‪ ٚ ٜ‬زا٘کٍب‪ ،ٜ‬ظ‪٤‬ط ٘ظط حزت االؾالْ ‪ ٚ‬إِؿّٕ‪ ٗ٥‬ػّ‪ ٣‬ضیب اػطاف‪« ،)1397( ،٣‬زضأس‪ ٢‬ثط تؼّ‪ ٚ ٓ٥‬تطث‪٥‬ت اؾالٔ‪،)2(٣‬‬ ‫ا‪ٞ‬ساف تطث‪٥‬ت اظ ز‪٤‬سٌب‪ ٜ‬اؾالْ»‪ ،‬ا٘تکبضات ؾبظٔبٖ ُٔبِؼ‪ ٚ ٝ‬تس‪ ٗ٤ٚ‬وتت ػّ‪ ْٛ‬ا٘ؿب٘‪ ٣‬زا٘کٍب‪ٜٞ‬ب (ؾٕت)‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _3‬حبر‪ ٣‬ز‪ ٜ‬اثبز‪ٔ ،٢‬حٕسػّ‪« ،)1377( ،٣‬زضأس‪ ٢‬ثط ٘ظبْ تطث‪٥‬ت‪ ٣‬اؾالْ»‪ ،‬زفتط تحم‪٥‬مبت ‪ ٚ‬تس‪ٔ ٗ٤ٚ‬ت‪ ٖٛ‬زضؾ‪ٔ ٣‬طوع ر‪ٟ‬ب٘‪ ٣‬ػّ‪ْٛ‬‬ ‫اؾالٔ‪ ،٣‬لٓ‪ ،‬چبح ا‪.َٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _4‬حط أّ‪ٔ ،٣‬حٕس ثٗ حؿٗ‪ 1409( ،‬ق)‪ٚ« ،‬ؾب‪ ُ٤‬اِک‪٥‬ؼ‪٘ ،»ٝ‬بقط‪ٔ :‬وؾؿ‪ ٝ‬اَ اِج‪٥‬ت (ع)‪ ،‬لٓ‪ ،‬ؾبَ چبح‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _5‬ذبٔ‪ٝٙ‬ا‪ ،٢‬ؾ‪٥‬س ػّ‪ ٣‬حؿ‪َ« ،٣ٙ٥‬طح وّ‪٣‬ا٘س‪٤‬ک‪ ٝ‬اؾالٔ‪٣‬زض لطاٖ»‪ ،‬ا٘تکبضات ٔوؾؿ‪ٝ‬ا‪ٕ٤‬بٖ ر‪ٟ‬بز‪ٌ ،٢‬طزا‪ٚ‬ض‪ ٚ ٢‬ت‪ٙ‬ظ‪ ٓ٥‬ن‪ٟ‬جب‪ ،‬چبح‬ ‫قب٘عز‪ٟٔ ٓٞ‬ط ‪.1397‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _6‬ذٕ‪ٙ٥‬ى‪ ،‬ض‪ٚ‬حاهلل‪« ،‬قطح حس‪٤‬ج ر‪ٛٙ‬ز ػمُ ‪ ٚ‬ر‪٘ ،»ُٟ‬بقط‪ٔ :‬وؾؿ‪ ٝ‬ت‪ٙ‬ظ‪٘ ٚ ٓ٥‬کط احبض أبْ ذٕ‪ٙ٥‬ى (ؼ)‪ ،‬لٓ ؾبَ چبح‪ .ٜ 1382 :‬ـ‪،‬‬ ‫چبح‪7 :‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _7‬ضاغت انف‪ٟ‬ب٘ى حؿ‪ ٗ٥‬ثٗ ٔحٕس‪« ،‬إِفطزات ف‪ ٣‬غط‪٤‬ت اِمطاٖ»‪ ،‬زاضاِؼّٓ اِساض اِکبٔ‪ – ١٥‬زٔکک‪ ،‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬چبح ا‪ 1412 ،َٚ‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _8‬ؾجحب٘‪٘ ،٣‬بنط‪« ،‬اؾٕبء اِحؿ‪ٙ‬بء»‪٘ ،‬بقط‪ٔ :‬طزْ ؾبالض‪ ،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬چبح ا‪.1387 ،َٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _9‬ؾ‪٥‬س ضی‪ٟ٘ ،٣‬ذ اِجالغ‪٘ ،ٝ‬بقط ٔزٕغ ر‪ٟ‬ب٘‪ ٣‬ا‪ ُٞ‬ث‪٥‬ت (ع)‪ٔ ،‬تطرٓ ٔحٕس زقت‪.1393 ،٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _10‬ق‪٥‬طاظى‪ ،‬نسضاِس‪ٔ ،ٗ٤‬حٕس ثٗ اثطا‪« ،ٓ٥ٞ‬قطح ان‪ َٛ‬اِىبف‪( ٣‬نسضا)»‪ٔ ،‬حمک ‪ٔ /‬هحح‪ :‬ذ‪ٛ‬ار‪ٛ‬ى‪ٔ ،‬حٕس‪٘ ،‬بقط‪ٔ :‬وؾؿ‪ُٔ ٝ‬بِؼبت ‪ٚ‬‬ ‫تحم‪٥‬مبت فط‪ٍٙٞ‬ى‪ٔ ،‬ىبٖ چبح‪ :‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ؾبَ چبح‪1383 :‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪َ _11‬جبَجب‪٤‬ى‪ٔ ،‬حٕسحؿ‪« ،ٗ٥‬إِ‪٥‬عاٖ ف‪ ٣‬تفؿ‪٥‬ط اِمطاٖ»‪ 20 ،‬رّس‪ٔ ،‬وؾؿ‪ ١‬االػّٕ‪ُِّٕ ٣‬ج‪ٛ‬ػبت ‪ِ -‬ج‪ٙ‬بٖ ‪ -‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬چبح‪.ٜ 1390 ،2 :‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪َ _12‬جطؾ‪ ،٣‬فًُ ثٗ حؿٗ‪ٔ« ،‬زٕغاِج‪٥‬بٖ ف‪ ٣‬تفؿ‪٥‬ط اِمطاٖ»‪ٔ ،‬هحح ‪٤‬عز‪َ ٢‬جبَجب‪ ،٣٤‬ضؾ‪ٞ ٣ِٛ‬بقٓ‪ ،‬ا٘تکبضات ٘بنط ذؿط‪.ٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪َٛ _13‬ؾى‪ٔ ،‬حٕس ثٗ حؿٗ‪ ،‬اِتج‪٥‬بٖ ف‪ ٣‬تفؿ‪٥‬ط اِمطاٖ‪ ،‬زاض اح‪٥‬بء اِتطاث اِؼطث‪ِ - ٣‬ج‪ٙ‬بٖ ‪ -‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬چبح‪ ،1 :‬ث‪ ٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _14‬لطائتى‪ٔ ،‬حؿٗ‪« ،‬تفؿ‪٥‬ط ٘‪ٛ‬ض»‪ ،‬ا٘تکبضات ٔطوع فط‪ٍٙٞ‬ى زضؼ‪ٞ‬ب‪ ٣٤‬اظ لطاٖ ‪ -‬ا‪٤‬طاٖ ‪ -‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬چبح ؾ‪ 1384 ،ْٛ‬ـ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _15‬وّ‪ٙ٥‬ى‪ٔ ،‬حٕس ثٗ ‪٤‬ؼم‪ٛ‬ه‪« ،‬اِىبف‪ٔ ،»٣‬حمک‪ :‬غفبضى ػّى اوجط ‪ ٚ‬اذ‪٘ٛ‬سى‪ٔ ،‬حٕس‪ ،‬تؼساز رّس‪٘ ،8 :‬بقط‪ :‬زاض اِىتت االؾالٔ‪ ،١٥‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬‬ ‫ؾبَ چبح‪ 1407 :‬ق‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٌ _16‬ط‪ ٣ٞٚ‬اظ ٘‪٤ٛ‬ؿ‪ٙ‬سٌبٖ‪ ،‬ظ‪٤‬ط ٘ظطا‪٤‬تاهلل ٔهجبح ‪٤‬عز‪« ،٢‬فّؿف‪ ٝ‬تؼّ‪ ٚ ٓ٥‬تطث‪٥‬ت اؾالٔ‪ ،»٣‬ا٘تکبضات ٔوؾؿ‪ ٝ‬فط‪ٔ ٣ٍٙٞ‬سضؾ‪ ٝ‬ثط‪ٞ‬بٖ‪،‬‬ ‫‪ ،1390‬چبح ا‪.َٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ _17‬زّؿ‪ٔ ،٣‬حٕسثبلط ثٗ ٔحٕستم‪« ،٣‬ثحبضاال٘‪ٛ‬اض»‪٘ ،‬بقط‪ :‬زاض اح‪٥‬بء اِتطاث اِؼطث‪ ،٣‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬ؾبَ ‪ 1403‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ _18‬هجبح ‪٤‬عز‪ٔ ،٢‬حٕستم‪« ،٣‬ث‪ ٝ‬ؾ‪ ٢ٛ‬ت‪ ، »ٛ‬تس‪ٍ٘ ٚ ٗ٤ٚ‬بضـ‪ :‬وط‪ ٓ٤‬ؾجحب٘‪ ،٣‬ـ لٓ‪ ،‬ا٘تکبضات ٔوؾؿ‪ ٝ‬أ‪ٛ‬ظق‪ ٚ ٣‬پػ‪ٞٚ‬ک‪ ٣‬أبْ ذٕ‪٣ٙ٥‬‬ ‫(ض‪.1383 ،)ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ _19‬هجبح ‪٤‬عز‪ٔ ،٢‬حٕستم‪« ،٣‬ذساق‪ٙ‬بؾ‪ٔ( ٣‬زٕ‪ٛ‬ػ‪ ٝ‬وتت أ‪ٛ‬ظق‪ٔ ٣‬ؼبضف لطاٖ ‪ ، »)1‬تحم‪٥‬ک ‪ ٚ‬ثبظٍ٘ط‪ :٢‬أ‪٥‬طضیب اقطف‪ - .،٣‬لٓ‪ :‬ا٘تکبضات‬ ‫ٔوؾؿ‪ ٝ‬أ‪ٛ‬ظق‪ ٚ ٣‬پػ‪ٞٚ‬ک‪ ٣‬أبْ ذٕ‪( ٣ٙ٥‬ض‪.1389 ،)ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ _20‬ىبضْ ق‪٥‬طاظى‪٘ ،‬بنط‪« ،‬تفؿ‪٥‬ط ٕ٘‪ 28 ،»ٝ٘ٛ‬رّس‪ ،‬زاض اِىتت االؾالٔ‪ - ١٥‬ا‪٤‬طاٖ ‪ -‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬چبح‪ 1371 ،10 :‬ـ‪.‬‬ صفحه 154 ‫‪8‬‬ ‫هسئَل٘ت ک٘فشٕ ٍسصشّبٕ پشخغش اص هٌظش‬ ‫فمْٖ ٍ حمَلٖ‬ ‫ػجبس تمَائٖ‬ ‫استبدٗبس گشٍُ هؼبسف اسالهٖ‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ‪ ،‬الّ٘جبى‪ ،‬گ٘الى‪ ،‬اٗشاى‪.‬‬ ‫ػبعفِ لشکجَسٕ‬ ‫استبدٗبس گشٍُ فمِ ٍ حمَق‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ‪ ،‬الّ٘جبى‪ ،‬گ٘الى‪ ،‬اٗشاى‪.‬‬ ‫تاریخ دریافت‪ 1411 .12 .19 :‬تاریخ اصالح‪ 1411 .19 .12 :‬تاریخ پذیزش‪1411 .13 .19 :‬‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫اډڀیت څکمٍ ؿک مٿبڃڈ ٿب ثل ٳٌی پچُیـڇ ڃیٌت ٻقا ٿ‪ٜ‬بٻ‪٤‬بت ٿلتج‪ ٚ‬ثب اځ ؿک عچمڇ ًبئل ‪٣‬ټچٽ ام اډڀیت‬ ‫ثڈ ًنایی ثلؽچکؿاک اًت‪ .‬ؿکایڂ ڃچُتبک ثل اځ ډٌتیپ ٳڈ ثب تچرڈ ثڈ تچً‪٤‬ڈ ؿاٿڄڈ څکمٍ څ تلثیت ثـڃی څ‬ ‫اډڀیت څیوڇ اځ ؿک ُلای‪ ٚ‬ٳڄچڃی رچاٿ‪ ٢‬ثِلڍ‪ ،‬ثڈ ثلکًی ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک څکمٍډبڍ ثب اعتڀبٹ‬ ‫اًیتپقیلڍ ثبال ام ؿیـٷبڇ ‪ٰ٫‬ڊی اًالٽ څ ام ؿیـٷبڇ عٰچٯی څ ٯبڃچڃی ثپلؿامیپ‪٣ .‬ڀـڇ ثغج ؿکایڂ ٿٰبٹ‪،‬‬ ‫ُلای‪ ٚ‬ک‪ٗ ٢٫‬ڀبځ څ ٿٌئچٻیت رنایی ؿکایڂ څکمٍډبًت ٳڈ ‪ٛ‬ج‪٤‬بً ثبایڂ ثغج‪ ،‬ٿٌئټڈ ؿک څکمٍډبڍ‬ ‫ٳپؽ‪ٜ‬لتل څ ثب اعتڀبٹ ٓـٿڈ ٳپتل ڃین عٺ ؽچاډـ ٷلؿیـ‪ .‬ثبیـ تچرڈ ؿاُتڈ ثبُیپ ٳڈ ثغج ام ٿٌئچٻیت څ‬ ‫ٗڀبځ ڃبُی ام عچاؿث څکمُی‪ ،‬ثب تچرڈ ثڈ اځٳڈ «عٰچ٭ څکمٍ» ٿلاعٺ اڅٻیڈ ؽچؿ کا ‪ٛ‬ی ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿک ڃ‪٠‬بٽ‬ ‫عٰچٯی څ ٯچاڃیڂ ٿچرچؿ ٳِچکډب ډڄچم ربیٸبڇ ٿٌتٰټی ڃیب‪٫‬تڈ؛ ‪٫‬ټقا تچً‪٤‬ڈ ثغجډبڍ ‪ٰ٫‬ڊی څ اًت‪٬‬تبئبت ؿیڄی‬ ‫ٿیتچاڃـ ؿک ٷٌتلٍ ؿاٿڄڈ «عٰچ٭ څکمٍ» څ ؿک ڃتیزڈ اًتٰالٹ اځ ڃَٰ څیوڇاڍای‪٬‬ب ٳڄـ‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪ :‬ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل‪ ،‬عٰچ٭ څکمٍ‪ٰ٫ ،‬ڈ‬ ‫څکمٍ‪.‬‬ صفحه 155 159 –176 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11 ‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 161 Criminal liability of high-risk sports from a jurisprudential and legal point of view Abstract The importance of sports and physical exercise is obvious to all. Hence, the related studies even in other sciences are of great importance. In this paper considering the development of sports and physical training and their importance in today's societies, we are going to study the criminal responsibility in high - risk sports from the point of view of Islamic jurisprudence and legal terms. The main point of this study deals with elimination of liability conditions and criminal responsibilities in these sports; indeed with this discussion the issue in low-risk sports will resolve too. We should notice that the discussion of responsibility and liability of sports mishaps is in its infancy because sports laws are developing their initial stages and have not yet reached their status in countries' legislation. Therefore, the development of juridical and religious discussions can have an influential role in the development of sport-law domains and their freedom. Keywords: criminal responsibility, sport, high-risk sports, sport law, sport jurisprudence. صفحه 156 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪161‬‬ ‫همذهِ‬ ‫څکمٍ څ تلثیت ثـڃی ؿک رچاٿ‪ ٢‬ٳڄچڃی ام اډڀیت څ ربیٸبڇ څیوڇ څ ثبالیی ثلؽچکؿاک ٿیثبُـ‪،‬‬ ‫ثڈ ڃغچڍٳڈ ؿک ٯبڃچځ اًبًی ا‪٧‬ټت ٳِچکډب ڃین ٿچکؿ تچرڈ ٷل‪٫‬تڈ اًت؛ ٳڀبایڄٴڈ ؿک ٯبڃچځ اًبًی‬ ‫ٿب ڃین‪ ،‬تلثیتثـڃی کایٸبځ (ؿک ٳڄبک اٿچمٍ څ پلڅکٍ څ اٿچمٍ ‪٣‬بٻی) ثلاڍ ډڀڈ څ ؿک تڀبٽ ً‪ٜ‬چط‬ ‫ام څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬ؿڅٻت رڀڊچکڍ اًالٿیتټٰی ٷلؿیـڇ اًت (ٯبڃچځ اًبًی‪ ،‬آٺ ًچٽ‪ /‬ثڄـ ‪ .)3‬اٿلڅمڇ ٳڈ‬ ‫ثؾَ ‪٣‬ڀـڇاڍ ام ‪٤٫‬بٻیتډبڍ ‪٫‬ینیٴی څ ثـڃی اڃٌبځډب‪ ،‬ؿک ًبیڈ ‪٫‬ڄّبڅکڍډبڍ رـیـ ثڈ ٿبُیڂاالت‬ ‫ٿـکځ تڀبٽ اتچٿبتیٲ څ ڃیڀڈ اتچٿبتیٲ ٿڄتٰٺ ٷلؿیـڇ‪ ،‬اڃٌبځ ٿ‪٤‬بٓل ثؾِی ام ًالٿت ؽچؿ کا‬ ‫ٿـیچځ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ څکمُی اًت‪ .‬اٻجتڈ ٿجبعج ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ثڈ «عٰچ٭ څکمٍ» ٿجبعخی ڃچ ٿغٌچه‬ ‫ٿیُچڃـ؛ ثبایڂ څرچؿ اًالٽ ام ډڀبځ ا‪٧‬بم‪ ،‬ٿچٗ‪٢‬ٷیلڍ ٿِؾْ څ کڅُڄی ڃٌجت ثڈ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ‬ ‫ثـڃی کایذ ؿک ډڀبځ مٿبځ ؿاُت؛ ٗڀڂ اځٳڈ آٺ ؿک اًالٽ ثل عټیت څ ٓغت اًت؛ ثڄب ثلایڂ ثڈ‬ ‫‪ٛ‬چکٳټی تڀبٿی‪٤٫‬بٻیتډبڍ څکمُی ؿک ٿ‪٬‬ڊچٽ کایذ څ ٿ‪٤‬ڀچٹ اځ‪٣ ،‬ټیاالٓچٹ ٿجبط څ عالٹ ُڀلؿڇ‬ ‫ٿیُچڃـ ٿٸل اڃٴڈ ‪٣‬ٴی اځ حبثت ُچؿ‪ .‬ثب ؿٯت ؿک اڃچا‪ ١‬څکمٍډبڍ کایذ‪ ،‬ٿتچرڈ ٿیُچیپ ٳڈ‬ ‫اعتڀبٹ ؽ‪ٜ‬ل‪ ،‬اًیت څ ٗلک ؿک ثلؽی ام څکمٍډب ثیِتل ٿیثبُـ ٳڈ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ ثغج ٿٌئچٻیت‬ ‫ٳی‪٬‬لڍ ؿکایڂ څکمٍډب‪ ،‬ٿؾٔچٓبً اځډبیی ٳڈ رڄجڈ ٿجبکمڇ ؿاکڃـ‪ ،‬ا‪٫‬نایَ ٿییبثـ؛ ٻقا ؿکایڂ ٿٰبٻڈ ثب‬ ‫کڅٍ تچٓی‪٬‬ی څ اًت‪٬‬بؿڇ ام ٿڄبث‪ ٢‬ٳتبثؾبڃڈاڍ ثڈ ثلکًی ُلای‪ ٚ‬ٿٌئچٻیت څ ک‪ ٢٫‬اځ ؿک ؽٔچّایڂ‬ ‫څکمٍډب پلؿاؽتڈایپ‪.‬‬ ‫‪ٍ -1‬رسش ٍ اسیتّبی ًبضی اس اى‬ ‫څاهڇډبڍ «څکمٍ» څ «تلثیتثـڃی» ثڈ ‪ٛ‬چک ٿتـاڅٹ ثڈ ربڍ یٴـیٸل ثڈ ٳبک ٷل‪٫‬تڈ ٿیُچڃـ‪ ،‬ډل‬ ‫صڄـ ٿغٰٰبځ ثڈ ت‪٬‬بڅتډبیی ٳڈ ٿیبځایڂ ؿڅ څرچؿ ؿاکؿ تچرڈ ٳلؿڇاڃـ‪ .‬اځډب ٿ‪٤‬ڀچالً څکمٍ کا ثڈ‬ ‫ٿزڀچ‪٣‬ڈ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ ‪٫‬ینیٴی څ ثـڃی ا‪ٛ‬ال٭ ٿیٳڄڄـ ٳڈ ٿڄزل ثڈ ا‪٫‬نایَ ٯبثټیتډبڍ رٌڀبڃی‪،‬‬ ‫کڅعی څ عتی ٳٌت ٿڊبکتډبڍ ‪٫‬ینیٴی ٿیُچؿ (ؽـاپلًت ًلُٴڈ څ ڃٔیلڍ ٿٰـٽ‪ ،‬ثیتب‪ 6 :‬څ‬ ‫‪ .)7‬ؿک ؿائلڇاٻڀ‪٤‬بک‪ ٩‬اًالٽ پـیب څکمٍ ثڈ «‪٤٫‬بٻیتډب څ ٿڊبکتډبڍ ‪٣‬بؿڍ رٌڀبڃی» ا‪ٛ‬ال٭ ُـڇ ٳڈ‬ ‫«ثل پبیڈ یٲکُتڈ ٯچاڃیڂ ٿچکؿ تچا‪٫‬ٮ ډڀٸبڃی څ ثب اډـا‪ ٩‬ت‪٬‬لیغی یب ثلاڍ ٿٌبثٰڈ‪ ،‬ڃِب‪ُ ٙ‬ؾٔی‪،‬‬ ‫ؿًتیبثی ثڈ څکمیـٷی‪ ،‬ٿڊبرلت رچیی څ یب اٿینڇاڍ امایڂ اډـا‪ ٩‬اڃزبٽ ٿیٷیلؿ څ ت‪٤‬لی‪ ٪‬اځ تبث‪٤‬ی‬ ‫ام ډـ‪ ٩‬څ ٿڄ‪٠‬چک اځ ٿیثبُـ )‪.(islampedia.ir‬‬ ‫اډڀیت څکمٍ ؿک مٿبځ ٿب څ ‪٣‬ټیاٻؾٔچّ ثب ٳبډَ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ کڅمٿلڇ ‪٫‬ینیٴی ٳڈ ؿک‬ ‫مٿبځ ًبثٮ اٿلڍ ٿ‪٤‬ڀچٹ ثچؿ څ اٿلڅمڇ ‪٣‬ڀچٽ اځ ٳبکډب ثڈڅًیټڈ ٿبُیڂډب څ ؿًتٸبڇډبڍ ؽچؿٳبک‬ صفحه 157 ‫‪ٔ٫ 162‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫ٓچکت ٿیٷیلؿ‪ ،‬ثیَامپیَ رڊت ع‪ً ٞ٬‬الٿت اڃٌبځډب ٿچکؿ تچرڈ ٯلاکٷل‪٫‬تڈ اًت (عیـکڍ‬ ‫ڃلاٯی‪ .)43- 44 :1386 ،‬ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸل ثب کُـ صِڀٸیل ‪٤٫‬بٻیتډبڍ څکمُی څ ؿکڃتیزڈ ا‪٫‬نایَ‬ ‫عچاؿث څ ٓـٿبت ڃبُی ام اځ‪ ،‬ٳپٳپ ‪ٛ‬ټی‪٤‬ڈ پیـایَ ٷلایِی ؿک عٰچ٭ تغت ‪٣‬ڄچاځ «عٰچ٭‬ ‫څکمٍ» پیـا ُـ ٳڈ ډڄچم ٿلاعٺ اڅٻیڈ تٴچیڂ ؽچؿ کا پِت ًل ٿیٷقاکؿ‪ .‬عٰچ٭ څکمٍ یٴی ام‬ ‫«ٷلایَډبڍ ‪٣‬ټپ عٰچ٭ اًت ٳڈ ثڈ ثلکًی عچاؿث ؿک څکمٍ ٿیپلؿامؿ» څ ٿڄ‪٠‬چک ام عچاؿث‬ ‫څکمُی «تڀبٿیرلائپ څ ُجڈ رلائڀیاًت ٳڈ تچً‪ ٚ‬څکمُٴبکاځ‪ ،‬ٿ‪٤‬ټڀیڂ‪ ،‬ٿلثیبځ‪ ،‬ٿـیلاځ‪،‬‬ ‫تڀبُبٷلاځ‪ً ،‬بمڃـٷبځ څ تچٻیـٳڄڄـٷبځ ٻچامٽ څ تزڊینات څ اٿخبٹ اځډب ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌتٰیپ یب ‪٧‬یلٿٌتٰیپ‬ ‫څ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب څکمٍ اڃزبٽ ٿیٷیلؿ» (‪ٔ٫‬یغی‪ .)1390،‬اٻجتڈ ‪٣‬ټیل‪٧‬پ ‪٣‬ـٽ تڀبین څ عتی ‪٣‬ـٽ تجییڂ‬ ‫ٿالٱډبڍ تڀبین څ ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬لتل څ ثب اعتڀبٹ اًیتپقیلڍ ثبال ٿؾٔچٓبً‬ ‫اعتڀبٹ اًیت ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ ثب څکمٍډبڍ ٳپؽ‪ٜ‬لتل څ ‪٣‬ټیل‪٧‬پ اځٳڈ اعتڀبٹ اًیت څ عبؿحڈ ؿک‬ ‫ا‪٧‬ټت څکمٍډب (عتی څکمٍډبڍ ثـڅځ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ ڃ‪٠‬یل ٳچډڄچکؿڍ) څرچؿ ؿاکؿ‪،‬ایڂ ٳبٿالً‬ ‫ٿِؾْ څ څاٗظ اًت ٳڈ اعتڀبٹ عبؿحڈ څ اًیت ؿک ثلؽی امایڂ څکمٍډب ڃ‪٠‬یل ثچٳی څ‬ ‫څکمٍډبڍ کمٿیثیِتل ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫‪ -2‬اّویت ٍ ضزٍرت ٍرسش در اسالم‬ ‫ثب ٿ‪ٜ‬بٻ‪٤‬ڈ څ تغٰیٮ ؿک ٿڄبث‪ ٢‬اڅٻیڈ اًالٿیڃ‪٠‬یل ٯلاځ څ ًڄت ٿیتچاځ ثڈ اډڀیت څ ٗلڅکت‬ ‫څکمٍ ؿکایڂ ؿیڂ اٻڊی پی ثلؿ‪ .‬اٻجتڈ ‪ٟ‬بډلاً ؿک ٯلاځ ٳلیپ اُبکڇ ٿٌتٰیڀیثڈ اٿل څکمٍ ڃِـڇ اًت‪،‬‬ ‫ثبایڂ څرچؿایبت ٿت‪٤‬ـؿڍ ؿکایڂ ٳتبه اًڀبڃی ثڈ ‪ٛ‬چک ‪٧‬یلٿٌتٰیپ ٿیتچاڃڄـ ثل اډڀیت څکمٍ‬ ‫ؿالٻت ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ .‬ؿک ثلؽی امایڂایبت «ٯچڍ» (ٿزبؿٻڈ‪21/‬؛ اڃ‪٬‬بٹ‪52/‬؛ ډچؿ‪ )66 /‬څ ؿک ثلؽی‬ ‫«ثٌیبک ٯچڍ» (ڃزپ‪ 5 /‬څ ‪ )6‬ام اًڀبءااهلل ٿ‪٤‬ل‪٫‬یُـڇ اًت څ څٓ‪ ٪‬ڃڀچؿځ ؽـاڅڃـ ثبایڂ ٓ‪٬‬ت‪،‬‬ ‫ڃِبځ ام ثبک ٿخجتایڂ څیوٷی ؿاکؿ‪ .‬ؿک ثلؽی ؿیٸل امایبت ٯلاځ‪« ،‬ٯـکت ثـڃی» ام ٓ‪٬‬بت المٽ (څ ڃڈ‬ ‫اٻجتڈ ٳب‪٫‬ی) ثلاڍ ثلؽی ًڀتډب ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیُچؿ‪ ،‬ٳڀبایڄٴڈ اڃتؾبه ‪ٛ‬بٻچت ثڈ‪٣‬ڄچاځ ‪٫‬لٿبڃـڇ ثڈ ؿٻیٺ‬ ‫اځ ؿاڃٌتڈ ُـڇ ٳڈ څڍ ‪٣‬الڅڇ ثل «ثبک ‪٣‬ټڀیڅًی‪ »٢‬ام «ٯـکت رٌڀبڃی» ڃین ثلؽچکؿاک اًت (ثٰلڇ‪/‬‬ ‫‪ )247‬څ یب ؿٻیٺ اًتؾـاٽ ع٘لت ٿچًی (‪ )١‬تچً‪ ٚ‬ع٘لت ُ‪٤‬یت (‪ )١‬ثبایڂ اًتـالٹ تچریڈ‬ ‫ٿیٷلؿؿ ٳڈ څڍ ‪٣‬الڅڇ ثل «اٿیڂ ثچؿځ» ام «تچاڃبیی ثـڃی» المٽ ثلؽچکؿاک ٿیثبُـ (ٯْٔ‪.)26 /‬‬ ‫اًالٽ ثڈ‪٣‬ڄچاځ ؿیڄی ربٿ‪ ٢‬ثڈ تڀبٿیُئچځ څ اث‪٤‬بؿ عیبت ثِل تچرڈ ؿاکؿ څ ؿکایڂ کاًتب‪ ،‬ډل‬ ‫اڃضڈ ثڈ کُـ ‪ٰ٣‬ټی‪ ،‬رٌڀیڅ کڅعی اڅ ٳڀٲ ٳڄـ کا ٿچکؿ ‪٣‬ڄبیت څیوڇ ؽچؿ ٯلاک ؿاؿڇ اًت‪ .‬ام‬ ‫‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸل ؿک ٳڄبکایڂ «‪٫‬لاٷیلڍ»‪ ،‬اث‪٤‬بؿ ارتڀب‪٣‬ی اًالٽ ڃین ثل ٳٌی پچُیـڇ ڃیٌت‪ .‬اٷل ٯلاځ ٳلیپ‬ صفحه 158 ‫‪163‬‬ ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫ٿٌټڀیڂ کا اٿل ثڈ «اٿبؿٷی ٯچا ؿک عـ تچاځ» ڃڀچؿڇ (اڃ‪٬‬بٹ‪ )60/‬ام ډڀیڂ رڊت اًت څ ٿِبډـڇ‬ ‫ٿیٳڄیپ ٳڈ کًچٹ ؽـا‬ ‫(ّ)‬ ‫یٴی ام ٿٔبؿیٮایڂ اٿبؿٷی کا «تیلاڃـامڍ» ؿاڃٌتڈ اًت (ُیؼ‬ ‫عل‪٣‬بٿټی‪1414،‬٭‪ ،‬د ‪ .)252 /19‬المٿڈایڂ ؿًتچک څ ؿک ٳڄبک اځ ؿًتچک ثڈ «اٿبؿڇ ڃڀچؿځ اًتډبڍ‬ ‫ًچاکڍ»‪ ،‬اُڄبیی ٳب‪٫‬ی ثب ٿڊبکتډبڍ تیلاڃـامڍ څ ًچاکٳبکڍ اًت څایڂ تچٓیڈډب ثب تچرڈ ثڈ‬ ‫ٿغـڅؿیت څکمٍډبڍ ٿلتج‪ ٚ‬ثب تچاځ رٌڀیؿک امٿڄڈ ٷقُتڈ‪ ،‬ٿیتچاڃـ ڃِبڃٸل اځ ثبُـ ٳڈ ثب‬ ‫تچً‪٤‬ڈ ؿاٿڄڈ څکمٍډبڍ ٿلتج‪ ٚ‬ثبایڂ ٿچٗچ‪ ،١‬ٿٔبؿیٮایڈ ‪٫‬چ٭اٻقٳل ڃین تچً‪٤‬ڈ څ ت‪٤‬ڀیپ یب‪٫‬تڈ اًت‪.‬‬ ‫ؿک ٳڄبک ٯلاځ ٳلیپ‪ ،‬ٿزبٿ‪ ٢‬عـیخی څ ؿ‪٣‬بیی ٿب ڃین ثلایڂ اٿل تاٳیـ ؿاکڃـ‪ .‬ام کًچٹ ؽـا‬ ‫(ّ)‬ ‫ڃٰٺُـڇ ٳڈ ؿک ثیبځ ثلؽی عٰچ٭ څارت ثل ٷلؿځ اؿٿیثڈ اثچؿکؿاء ‪٫‬لٿچؿڃـ ٳڈ «ثـځ تچ ڃین ثل تچ‬ ‫عٰی ؿاکؿ» (‪٣‬الٿڈ ٿزټٌی‪1403،‬٭‪ :‬د ‪ )128 /67‬ٳڈ ٿڄ‪٠‬چک ام ثیبځایڂ عٰچ٭‪ ،‬اٻناٽ ثڈ ک‪٣‬بیت اځډب‬ ‫ٿیثبُـ‪ .‬ؿک ‪٣‬ڀچٽ ٳتت ‪ٰ٫‬ڊی څ عـیخی ثڈ ٿٌبثٰڈ کًچٹ ؽـا ثب میـ ثڂ عبکحڈ (ُیؼ عل‪٣‬بٿټی‪،‬‬ ‫‪1414‬٭‪ :‬د ‪251 /19‬؛ ‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبئی ٳلثالیی‪1419،‬٭‪ :‬د ‪405 /9‬؛ ڃز‪٬‬ی‪ :1368 ،‬د ‪ )211 /28‬څ ؿک‬ ‫ثلؽی ام اځډب ؿک ثیبځ ‪٣‬ټتایڂ اٿل‪ ،‬ثڈ ‪٫‬بیـڇډبڍ تیلاڃـامڍ څ ًچاکٳبکڍ رڊت اٿبؿٷی‬ ‫کمٿیاُبکڇُـڇ اًت (‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبئی ٳلثالیی‪1419 ،‬٭‪ :‬د ‪ .)405 /9‬ام ډڀیڂ ثبه اًت ٳڈ کًچٹ ؽـا‬ ‫(ّ)‬ ‫ډڀچاکڇ تاٳیـ ؿاُتڄـ ٳڈ «ؽـاڅڃـ اڃٌبځ ڃیلڅٿڄـ کا ؿڅًت ؿاکؿ» (‪٣‬الٿڈ ٿزټٌی‪1403 ،‬٭‪ :‬د‬ ‫‪ )184 /61‬څ ؽچؿ ٿٌبثٰبت ٿؾتټ‪ ٪‬تلتیت ؿاؿڇ څ عتی رچاینڍ ثلاڍ اځډب ام ڃنؿ ؽچؿ ت‪٤‬ییڂ‬ ‫ٿیڃڀچؿڃـ (ُیؼ عل‪٣‬بٿټی‪1414،‬٭‪ :‬د ‪254-255 /19‬؛ ڃز‪٬‬ی‪ :1368،‬د ‪ .)212 /28‬اځ ع٘لت‬ ‫ٿلؿٽ کا اٿل ٿیٳلؿڃـ ٳڈ ثڈ ‪٫‬لمڃـاځ ؽچؿ ُڄب څ تیلاڃـامڍ کا اٿچمٍ ؿډڄـ (ڃڊذاٻ‪ٔ٬‬بعڈ ام‬ ‫ٿزڀچ‪٣‬ڈ ٳجیل‪ /251 :‬عٴڀت ‪2048‬؛ ډڀبځ‪ /205-206 :‬عٴڀت ‪ )1692‬څ «ٻڊچ» کا ثلاڍ ٿاٿڂ ثب‪ٛ‬ٺ‬ ‫ٿیؿاڃٌت ٿٸل ؿک کاٽ ٳلؿځ اًت څ تیلاڃـامڍ (کڍُڊلڍ‪1416،‬٭‪ :‬د ‪ ،)2804 /4‬ډڀضڄبځ ٳڈ ُڄب‬ ‫کا «ثڊتلیڂ ٻڊچ ثلاڍ ٿاٿڂ» ٿیُڀلؿ (کڍُڊلڍ‪1416،‬٭‪ :‬د ‪2804 /4‬؛ ڃڊذاٻ‪ٔ٬‬بعڈ ام ٿزڀچ‪٣‬ڈ‬ ‫ٳجیل‪ /217 :‬عٴڀت ‪ .)1794‬ام اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪ )١‬ڃین کڅایت ٷلؿیـڇ ٳڈ کًچٹ ؽـا‬ ‫(ّ)‬ ‫څاکؿ ؽبڃڈ‬ ‫ع٘لت ‪٫‬ب‪ٛ‬ڀڈ (ى) ُـڇ څ عٌڂ څ عٌیڂ (‪٣‬ټیڊڀب اٻٌالٽ) کا تِچیٮ ثڈ ٳِتی ٷل‪٫‬تڂ څ ثل مٿیڂ‬ ‫مؿځ یٴـیٸل ڃڀچؿڃـ (‪٣‬الٿڈ ٿزټٌی‪1403 ،‬٭‪ :‬د ‪.)268 /43‬‬ ‫ؿک اؿ‪٣‬یڈ ٿب ڃین «ٯـکت ثـڃی» اٿلڍ ٿڀـڅط ؿاڃٌتڈ ُـڇ ٳڀبایڄٴڈ اٿیلاٻڀاٿڄیڂ (‪ )١‬ؿک ٯٌڀتی‬ ‫ام ؿ‪٣‬بڍ ٳڀیٺ ام ؽـاڅڃـ ٿیؽچاډڄـ ٳڈ «ا‪٘٣‬بڍ ثـڃپ کا ؿک رڊت ؽـٿت ثڈ ؽچؿ‪ ،‬ٯچڍ ٷلؿاځ»‬ ‫(ؿ‪٣‬بڍ ٳڀیٺ ؿک ٳټیبت ٿ‪٬‬بتیظاٻزڄبځ‪ )122-123 :‬څ اٿبٽ ًزبؿ (‪ )١‬ڃین ؿک ‪٫‬لامڍ ام ؿ‪٣‬بڍ اثچعڀنڇ‬ ‫حڀبٻی ام ؽـاڅڃـ ؿک ٳڄبک «ٓغت څ ًالٿت رٌڀبڃی»‪« ،‬ٯـکت ثـڃی» کا ٿ‪ٜ‬بٻجڈ ٿیڃڀبیـ (ؿ‪٣‬بڍ‬ ‫اثچعڀنڇ حڀبٻی ؿک ٳټیبت ٿ‪٬‬بتیظاٻزڄبځ‪.)347 :‬‬ صفحه 159 ‫‪ٔ٫ 164‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫‪ -3‬هسئَلیت ٍ اًَاع اى‬ ‫څاهڇ ٿٌئچٻیت (‪ )Responsibility‬ؿک ٻ‪٨‬ت ٿٔـک ر‪٤‬ټی ام کیِڈ ًاٹ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ثبمؽچاًت‪،‬‬ ‫ٿااؽقڇ‪ٗ ،‬ڀبڃت څ ٗڀبځ څ ؿک آ‪ٜ‬الط «ت‪٤‬ڊـڍ اًت ٳڈ ثڈٿچرت ٗلک څاکؿڇ ثل ‪٧‬یل ثڈ څرچؿ‬ ‫ٿیایـ څ اڃچا‪ ١‬ٿؾتټ‪٬‬ی ؿاکؿ» ٿخٺ ٿٌئچٻیت ٿـڃی (ثب ٯبثټیت اکمیبثی ٿبٻی)‪ ،‬ٿٌئچٻیت ت‪٤‬بٯـڍ‬ ‫(ٗڀڂ ‪ٰ٣‬ـ) څ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ‪ُ ،‬جڈ ٳی‪٬‬لڍ یب تٰٔیلڍ (ڃبُی ام رلٽ څ یب تٰٔیل څ یب رلٽ‬ ‫ٿـڃی) څ‪(...‬اڃٔبکڍ څ ‪ٛ‬بډلڍ‪ :1388 ،‬د ‪ .)1839-1840 /3‬ؿک ؿیٸل ‪٫‬لډڄٶډبڍ تؾٔٔی عٰچ٭‬ ‫ڃین ٿ‪٤‬ڄبڍ ‪٫‬چ٭اٻقٳل ٿچکؿ تبئیـ ٯلاکٷل‪٫‬تڈ ډل صڄـ ٳڈ ؿک ثیبځ اڃچا‪ ١‬ٿٌئچٻیت‪ ،‬ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک‬ ‫ڃٰ‪ٜ‬ڈ ٿٰبثٺ ٿٌئچٻیت ٿـڃی فٳلُـڇ اًت‪ً .‬پی ؿک ثیبځ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ (ٳڈ ٿچٗچ‪١‬‬ ‫ثغج ٿبًت) اځ کا ثڈ «ٿٌئچٻیت ٿلتٴت رلٿیام رلائپ ٿٔلط ؿک ٯبڃچځ» ٳڈ «ُؾْ ٿٌئچٹ ثڈ‬ ‫یٴی ام ٿزبماتډبڍ ٿٰلک ؿک ٯبڃچځ» ٿغٴچٽ ٿیُچؿ‪ ،‬ا‪ٛ‬ال٭ ڃڀچؿڇاڃـ ٳڈ ‪٣‬الڅڇ ثل ت‪٬‬بڅتډبڍ‬ ‫ٿؾتټ‪٬‬ی ٳڈ ثب ٿٌئچٻیت ٿـڃی ؿاکؿ‪ ،‬ؿک اځ ‪٣‬ټیاالٓچٹ ‪٣‬ڀـ (ٯٔـ ڃتیزڈ) ُل‪ ٙ‬آټی تغٰٮ رلٽ‬ ‫څایزبؿ ٿٌئچٻیت ٿیثبُـ (ر‪٬٤‬لڍ ٻڄٸلڅؿڍ‪ .)642-645 :1388 ،‬ثڄب ثلایڂ ٿِبډـڇ ٿیٳڄیپ ٳڈ ثب‬ ‫ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ رلٽ ٿـڃی ام رلٽ رنایی‪ ،‬رلٽ رنایی څ ٳی‪٬‬لڍ کا ٿٰیـ ثڈ ٗڀبڃت‪ ٙ‬ارلاڍ رنایی‬ ‫ی‪٤‬ڄی ٳی‪٬‬ل ٿجتڄی ثل ‪٣‬ڄٔل ٯبڃچڃی رلٽ څ ڃٰٖ ٿتڄی ام ٿتچځ ؽبّ ٯبڃچځ‪ ،‬ؿاڃٌتڈاڃـ (ٷټـڅمیبځ‪،‬‬ ‫‪ :1369‬د ‪ .)144-145 /1‬ثڈ ‪٣‬جبکت ًبؿڇتل‪ ،‬ؿک ُلای‪٣ ٚ‬بؿڍ‪ ،‬ډلٳٌی ٳڈ ثڈ تڄڊبیی یب ثب ٿِبکٳت‬ ‫ؿیٸلاځ ٿلتٴت رلٿیُچؿ‪ ،‬ؽچؿٍ څ ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈ ثب اڅ ؿکایڂ ‪٣‬ڀٺ ٿزلٿبڃڈ ٿِبکٳت ؿاُتڈاڃـ‪،‬‬ ‫ٿٌئچٹ ُڄبؽتڈ ٿیُچڃـ ٳڈ «ایڂ ٿٌئچٻیت ثب تچرڈ ثڈ ٯبڃچځ ٿٴبځ څٯچ‪ ١‬رلٽ‪ُ ،‬بٿٺ ٳټیڈ ا‪٫‬لاؿڍ‬ ‫ٳڈ ؿک ٯټڀلڅ اځ ٳِچک ثڈ ًل ٿیثلڃـ‪ ،‬ٿیٷلؿؿ» (ؿٳتل ڃچکثڊب‪ .)202 :1375 ،‬ؿک عٰچ٭ایلاځ ڃین‬ ‫ډڀبځٷچڃڈ ٳڈ ُلای‪٣ ٚ‬بؿڍ ٿٌئچٻیت ؿک رلائپ ثڈ څًیټڈ ٯبڃچځ ٿِؾْ ٷلؿیـڇ‪ٛ ،‬ج‪٤‬بً ‪٣‬ټٺ ٿچرڈ‬ ‫ٳڄڄـڇ رلٽ څ ‪٣‬ټٺ کا‪ ٢٫‬ٿٌئچٻیت ڃین تچً‪ ٚ‬ؽچؿ ٯبڃچځ ٿ‪٤‬یڂ ُـڇ اًت (ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪،‬‬ ‫ثبه صڊبکٽ‪ ،‬عـڅؿ ٿٌئچٻیت رنایی‪ ،‬ٿچاؿ ‪.)49-62‬‬ ‫‪ -4‬هجٌبی هسئَلیت ویفزی در اسالم‬ ‫ؿک اًالٽ څ ٿتچځ ‪ٰ٫‬ڊی ٿب‪ ،‬ٿٌئچٻیت ؿک ٿ‪٤‬ڄبڍ کایذ عٰچٯی تغت ٻ‪ٗ« ٞ٬‬ڀبځ» ثٴبک ک‪٫‬تڈ څ‬ ‫ٿڄ‪٠‬چک ام ٗڀبځ ډل ڃچ‪ ١‬ٿٌئچٻیت ا‪٣‬پ ام ٿٌئچٻیت ٿبٻی یب ٿٌئچٻیت رنایی څ ٳی‪٬‬لڍ اًت‬ ‫(ر‪٬٤‬لڍ ٻڄٸلڅؿڍ‪ 418 :1388 ،‬څ ‪ .)642‬آچالً ام ٿڄ‪٠‬ل ؿیڄیایڂ ثـیڊی څ ‪ٰ٣‬الیی اًت ٳڈ ؽ‪ٜ‬به‬ ‫ُبک‪ ١‬یب ٯبڃچڃٸقاک ؿک ٯبٻت اٿل ثڈ اڃزبٽ ٳبکڍ یب ڃڊی څ ؿًتچک ثڈ تلٱ یٲ ‪٣‬ڀٺ ثڈ ٿٴټ‪٬‬ی ت‪٤‬ټٮ‬ ‫ثٸیلؿ ٳڈ ثتچاڃـ ٿ‪٤‬ڄی څ ٿ‪٬‬ڊچٽ عبٓٺ ام اځ ؽ‪ٜ‬به کا ثڈ ؿکًتی ؿکٱ ڃڀچؿڇ څ ک‪٫‬تبک څ ٳلؿاک ؽچؿ‬ صفحه 160 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪165‬‬ ‫کا ثب اځ ډڀبډڄٶ ًبمؿ څ المٿڈ اڅٻیڈایڂ اٿل‪ ،‬ؿاُتڂ ُ‪٤‬چک څ اؽتیبک ٿیثبُـ؛ ثڄبثلایڂ ډڀڈ اڃٌبځډب‬ ‫کا ڃڀیتچاځ ٿٌتغٮ ٳی‪٬‬ل ؿاڃٌت (‪٫‬یٖ‪.)244-245 :1370 ،‬‬ ‫اًبى ٿٌئچٻیت ؿک اًالٽ ډڀبځ صینڍ اًت ٳڈ ام اځ ثب ‪٣‬ڄچاځ «ُلای‪٣ ٚ‬بٿڈ تٴټی‪»٪‬‬ ‫یبؿٳلؿڇاڃـ‪ .‬اٻجتڈ ډل صڄـ ثـیڂ ‪٣‬ټت ٳڈ ؿک ٿتچځ ‪ٰ٫‬ڊی ٿب ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌتٰٺ څ رـا ثڈ ٿجبعج ‪٣‬بٽ‬ ‫عٰچ٭ رنا پلؿاؽتڈ ڃِـڇ‪ ،‬ثڈ ‪ٛ‬چک ‪ٛ‬جی‪٤‬ی ؿک ثیبځ تٲتٲ رلائپ څ عتی ٿجبعج ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ؿک عچمڇ‬ ‫‪٣‬جبؿات څ ٿ‪٤‬بٿالت ڃین (‪٣‬الڅڇ ثل ًیبًبت) ثڈ ُلای‪ ٚ‬ٿٴټ‪٬‬بځ ثڈٓچکت رـاٷبڃڈ اُبکڇ ُـڇ څ‬ ‫ثـیڂ تلتیت ٿٴټ‪٬‬بځ ام ‪٧‬یلٿٴټ‪٬‬بځ رـا څ ٿتڀبین ُـڇاڃـ‪ .‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ؿک عچمڇ ‪٣‬جبؿات څ‬ ‫ٿ‪٤‬بٿالت څ ‪٧‬یلڇ‪ ،‬ؿک ثبه مٳبت اٿـڇ ٳڈ مٳبت‪ ٙ‬ٿبٹ ثل ثبٻ‪٣ ،٦‬بٯٺ‪ ،‬اماؿ څ ٿتڀٴڂ ام تٔل‪ ٩‬څارت‬ ‫اًت (ُڊیـ اڅٹ‪ )29 :1377 ،‬څ ؿک ثبه کڅمڇ څرچه کڅمڇ ٿڄچ‪ ٙ‬ثڈ ثټچ‪ٰ٣ ،٥‬ٺ‪٣ ،‬ـٽ عیٖ څ‬ ‫ڃ‪٬‬بى څ ٿٌب‪٫‬ل ڃجچؿځ ُـڇ اًت (ُڊیـ اڅٹ‪ )35 :1377 ،‬ؿک څرچه رڊبؿ ڃین ثټچ‪ٰ٣ ،٥‬ٺ‪ ،‬اماؿ‬ ‫ثچؿځ‪ ،‬ثیڄبیی‪ً ،‬الٿت ام ٿلٕ څ ‪٣‬ـٽ ڃْٰ ؿک پب څ ‪ٰ٫‬یل ڃجچؿځ (ُڊیـ اڅٹ‪ )53 :1377 ،‬څ ؿک ثیبځ‬ ‫ُلای‪ ٚ‬ؿڅ ‪ٛ‬ل‪ٰ٣ ٩‬ـ‪ ،‬ٳڀبٹ (ثټچ‪ ٥‬څ ‪ٰ٣‬ٺ)‪ ،‬اؽتیبک څ ٯٔـ ُل‪ ٙ‬ؿاڃٌتڈ ُـڇ اًت (ُڊیـ اڅٹ‪،‬‬ ‫‪ .)72 :1377‬ؿک ٿجبعج ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ٿزبماتډب څ ًیبًبت څ ؿک ثبه ٿخالً عـڅؿ ڃین ام ُلای‪ ٚ‬ماڃی ثڈ‬ ‫ثټچ‪ٰ٣ ،٥‬ٺ‪٣ ،‬ټپ څ اؽتیبک؛ ام ُلای‪ ٚ‬ٿٰل ثڈ ٻچا‪ ٙ‬ثڈ اؽتیبک‪ ،‬علیت څ ثټچ‪٥‬؛ ام ُلای‪ ٚ‬ٯچاؿ ثڈ ٳڀبٹ‬ ‫څ اؽتیبک؛ ام ُلای‪ ٚ‬ٿٰل ثڈ ٯق‪ ٩‬ثڈ تٴټی‪( ٪‬ثټچ‪ ٥‬څ ‪ٰ٣‬ٺ)‪ ،‬علیت څ اؽتیبک څ ام ُلای‪ ٚ‬ارلاڍ عـ‬ ‫ًلٯت ؿک ٿچکؿ ًبک٭ (‪٣‬الڅڇ ثل ُلای‪ ٚ‬ٿچرچؿ ؿک ًلٯت) ثڈ ثټچ‪ ٥‬څ ‪ٰ٣‬ٺ (ؿک ًبک٭) اُبکڇ ُـڇ‬ ‫اًت (ُڊیـ اڅٹ‪ .)175-181 :1377 ،‬ثڄب ثلایڂ ‪ٰ٫‬ـاځ ډل یٲ امایڂ ُلای‪ ٚ‬ٿیتچاڃـ ارلا څ یب ڃغچڇ‬ ‫ارلاڍ ٿزبمات ؿک ٿچکؿ ُؾْ ‪٫‬ب‪٣‬ٺ اځ ‪٣‬ڀٺ کا تغتاٻِ‪٤‬ب‪ ١‬ؽچؿ ٯلاک ؿډـ‪.‬‬ ‫‪ -5‬هسئَلیت ویفزی در ٍرسشّبی خطی‬ ‫ثلاڍ کڅُڂ ُـځ ثیِتل ثغج المٽ اًت ڃٸبډی ثڈ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک څکمٍډبڍ ثب‬ ‫ؽِچڃت ثبال ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچٯی څ ؿک ٯبڃچځایلاځ ؿاُتڈ ثبُیپ‪ .‬صڄیڂ ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ٳڈ ثغج ام‬ ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک عٰچ٭ایلاځ څ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ‪٤٫‬بٻیتډبڍ څکمُی ثـڅځ تڀبین ٿیبځ څکمٍډبڍ‬ ‫پلؽ‪ٜ‬ل څ ؽِڂ ثب ؿیٸل ُبؽڈډبڍ څکمٍ ٓچکت پقیل‪٫‬تڈ ثبُـ څ ُبیـ ‪٣‬ټتایڂ اٿل ڃبُی ام ‪٣‬ـٽ‬ ‫تچً‪٤‬ڈ ٿجبعج ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ «عٰچ٭ څکمٍ» ثبُـ‪ .‬اٻجتڈ ؿک ثلؽی ٿڄبث‪ ٢‬عٰچٯی ؿک تِلیظ «کٗبیت‬ ‫ٿزڄی‪٣‬ټیڈ» ثڈ‪٣‬ڄچاځ ‪٣‬ټٺ تچریڈٳڄڄـڇ رلٽ‪ ،‬ام ثبه ٿخبٹ «ارلاڍ څکمٍډبڍ ؽِڂ» کا ام ٿچاکؿ‬ ‫ٯبثٺثغج ؿکایڂ کاث‪ٜ‬ڈ ؿاڃٌتڈاڃـ (ڃچکثڊب‪ .)307 :1375 ،‬څاٯ‪٤‬یت اځ اًت ٳڈ ثب تچرڈ ثڈ اعتڀبٹ‬ ‫عبؿحڈ څ اًیت ؿک ډڀڈ څکمٍډب‪ٗ ،‬بث‪ٜ‬ڈ څ ٿالٱ ٿِؾٔی ثلاڍ ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ څکمٍډب ثڈ ٻغب‪ٝ‬‬ صفحه 161 ‫‪ٔ٫ 166‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫اًیتډبڍ څاکؿڇ څرچؿ ڃـاکؿ؛ ثبایڂ څرچؿ ٳبٿالً څاٗظ اًت ٳڈایڂ اعتڀبٹ ؿک ثلؽی څکمٍډب‬ ‫ٿؾٔچٓبً اځډبیی ٳڈ رڄجڈ ٿجبکمڇ ‪٫‬ینیٴی ؿاکڃـ ڃ‪٠‬یل ثچٳی‪ ،‬تٴچاڃـڅ څ اٿخبٻڊپ ثیِتل ٿیثبُـ څ ام‬ ‫‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸلایڂ ٿٌټپ اًت ٳڈ عٺ ٿٌئټڈ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿکایڂ ؿًتڈ ام څکمٍډب‪ ،‬تٴټی‪ ٪‬کا ؿک‬ ‫ؿیٸل څکمٍډب ڃین ٳبٿالً ٿِؾْ ٿیًبمؿ‪.‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ؿٳتل ڃچکثڊب‪ً ،‬ڈ ڃ‪٠‬ل ؿکایڂ ؽٔچّ تچً‪٣ ٚ‬ټڀبڍ عٰچ٭ ٿ‪ٜ‬لط ٷلؿیـڇ ٳڈ ثڈ ُلط‬ ‫میل اًت‪:‬‬ ‫اڅٹ‪ -‬ڃ‪٠‬لیڈ ٿجتڄی ثل ‪٣‬ـٽ څرچؿ ٯٔـ ٿزلٿبڃڈ ٳڈ اعلام اځ ؿک ډڀڈ اڃبت یٲ ٿٌبثٰڈ ٿڀٴڂ‬ ‫ڃیٌت؛‬ ‫ؿڅٽ‪ -‬ڃ‪٠‬لیڈ ٿجتڄی ثل کٗبیت ٿزڄی‪٣‬ټیڈ ٳڈ ؿک اځ ڃین ٿڄبٯِڈ څرچؿ ؿاکؿ ٿخالً ڃڀیتچاڃـ‬ ‫ډڀچاکڇ تچریڈٷل رلٽ ثبُـ څ ثبیـ عـاٯٺ «ٿچرت ت‪٨‬ییل یب عق‪ ٩‬ثلؽی ام ‪٣‬ڄبٓل تِٴیٺؿډڄـڇ‬ ‫رلٽ» ُچؿ؛‬ ‫ًچٽ‪ -‬ڃ‪٠‬لیڈ ٿجتڄی ثل اربمڇ ٯبڃچځ څ ‪٣‬ل‪ ٩‬څ ‪٣‬بؿت ٳڈ اٷل ٯچاڃیڂ ثبمڍ ک‪٣‬بیت ُچؿ‪٣ ،‬ل‪ ٩‬څ‬ ‫‪٣‬بؿت اربمڇ ‪٣‬ـٽ ٿزبمات رلٽ کػؿاؿڇ کا ٿیؿډـ‪ .‬ډل صڄـ ٳڈ ؿک ډڀڈ ٿچاکؿ ًڈٷبڃڈ ٿقٳچک اٷل‬ ‫ٯٔـ ٗله څ رلط یب ٯتٺ څرچؿ ؿاُتڈ ثبُـ‪ ،‬اٿٴبځ ٿزبمات ڃین څرچؿ ؽچاډـ ؿاُت څایڂ ‪٣‬الڅڇ‬ ‫ثل څکمٍډبڍ ؽِڂ‪ ،‬ؿک ٿچکؿ ؿیٸل څکمٍډب ڃین ٓـ٭ ٿیٳڄـ (ڃچکثڊب‪.)306-309 :1375 ،‬‬ ‫عبٹ ثبیـ ثڈ ثلکًی ٿچٗچ‪ ١‬ام ٿڄ‪٠‬ل ٯچاڃیڂایلاځ پلؿاؽت‪ .‬اډڀیتایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ڃین ثڈ ٯـکڍ‬ ‫اًت ٳڈ ثلؽی ام ٿغٰٰبځ ثڈ ثلکًی ًیل تغچالت تبکیؾی ڃٸبڇ ٯبڃچځایلاځ ثڈ ثغج ٿٌئچٻیت‬ ‫رنایی ؿک څکمٍ پلؿاؽتڈاڃـ (اٯبیی ڃیب‪1379 ،‬؛ ‪ٔ٫‬یغی‪ .)1390 ،‬ا‪٧‬بم تچرڈ ٯچاڃیڂایلاځ ثڈایڂ‬ ‫ٿچٗچ‪ ١‬کا ٯبڃچځ ٿزبمات ‪٣‬ڀچٿیٿٔچه ‪ُ 1352‬ڀٌی ؿاڃٌتڈاڃـ څ تبایڂ ًبٹ ؿک ثلکًی عچاؿث‬ ‫څکمُی ثڈ ‪٣‬ڀچٿبت څ ٿجبڃی څ آچٹ عٰچٯی ٿتچًٺ ٿیُـڇاڃـ څ ثب تچرڈ ثڈ ًڄت څ ‪٣‬بؿت‬ ‫ا‪٧‬ڀبٕ څ ‪٣‬ل‪ ٩‬څ ‪٣‬بؿت ٿچرچؿ څ ډڀضڄیڂ کٗبیت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ثڈ ک‪ ٢٫‬ٿٌئچٻیت رنایی عٴپ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ‪ .‬ؿک ًبٹ ‪ 1352‬ؿک ٿبؿڇ ‪ 42‬ٯبڃچځ ٿقٳچک ٿٰلک ٷلؿیـ ٳڈ عچاؿث‪ ٙ‬څکمُی ثب ُل‪٣ ٙ‬ـٽ‬ ‫ڃٰٖ ٿٰلکات ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ څکمٍ ام ‪٣‬ڄچاځ ٿزلٿیت ؽبکد ډٌتڄـ‪ .‬پی ام پیلڅمڍ اڃٰاله‬ ‫اًالٿیٿغتچاڍ ٿبؿڇ ٿقٳچک ثب اٗب‪٫‬ڈ ُـځ ٯیـ «‪٣‬ـٽ ٿ‪٨‬بیلت ٯچا‪٣‬ـ اځ څکمٍ ثب ٿچامیڂ ُل‪٣‬ی»‬ ‫ؿک ٿبؿڇ ‪ 32‬ٯبڃچځ کار‪ ٢‬ثڈ ٿزبمات اًالٿیٿٔچه ‪ 1361‬ٿچکؿ تٔچیت ٿزـؿ ٯلاک ٷل‪٫‬ت‪ً .‬پی‬ ‫ثب تٔچیت ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیؿک ًبٹ ‪ ،1370‬ٿبؿڇ ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ام ُڀبکڇ ‪ 32‬ثڈ ٿبؿڇ ‪ 59‬ت‪٨‬ییل څ ؿک‬ ‫ثڄـ ‪ 3‬اځ عچاؿث څکمُی ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬ت ٳڈ ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب اځ‪« ،‬عچاؿث څکمُی ڃبُی ام‬ صفحه 162 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪167‬‬ ‫‪٣‬ڀټیبت څکمُی ٿِلڅ‪ ٙ‬ثلایڄٴڈ ًجت اځ عچاؿث ڃٰٖ ٿٰلکات ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ څکمٍ ڃجبُـ څایڂ‬ ‫ٿٰلکات ډپ ثب ٿچامیڂ ُل‪٣‬ی ٿؾبٻ‪٬‬ت ڃـاُتڈ ثبُـ»‪ ،‬رلٽ ٿغٌچه ڃڀیُچؿ څ ثـیڂ تلتیت‬ ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ام اځډب ثلؿاُتڈ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫‪ -6‬اسالم ٍ هسئَلیت ویفزی در ٍرسشّبی خطی‬ ‫المٿڈ ثلکًی ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ام ٿڄ‪٠‬ل ؿیڄی پلؿاؽتڂ ثڈ ډڀڈ اث‪٤‬بؿایڂ ٿٌئټڈ ٿیثبُـ‪ .‬ام ڃ‪٠‬ل‬ ‫ٿغٰٰبځ ‪ٰ٫‬ڈ ؿاڃِی «ایڂ رڊبڃی» ٿیثبُـ څ ثب تچرڈ ثڈ ډڀیڂ ٿچٗچ‪ ١‬اًت ٳڈ ٿِبډـڇ ٿیٳڄیپ‬ ‫«اٿلڅمڇ ٿت‪٬‬ٴلاځ ؿیڄی ً‪٤‬ی ؿاکڃـ اکتجب‪ٰ٫ ٙ‬ڈ کا ثب ٿٌبئٺ رـیـ څ ڃچ ڃِبځ ؿډڄـ» (ٿجټ‪٨‬ی‪:1393 ،‬‬ ‫‪ .)7‬ؿکایڂ ٿٰبٻڈ ڃین ثلاڍ ثلکًی ٿٌئټڈ‪ ،‬ٿچٗچ‪ ١‬کا ام ًڈ ٿڄ‪٠‬ل ًبثٰڈ ‪ٰ٫‬ڊی ٯ٘یڈ‪ ،‬ٯچا‪٣‬ـ ‪ٰ٫‬ڊی‬ ‫ٿلتج‪ ٚ‬ثب اځ څ اًت‪٬‬تبئبت رـیـ ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ٿچکؿ ڃٰـ څ ثلکًی ٯلاک ؿاؿڇایپ‪.‬‬ ‫‪ -1-6‬سبثمِ ثحث هسئَلیت ویفزی در ٍرسش اس هتَى فمْی هتمذم‬ ‫‪٣‬ټیل‪٧‬پ ٿغـڅؿیت اڃچا‪ ١‬څکمٍ ؿک مٿبځ ًبثٮ ؿک ‪٤٫‬بٻیتډبیی ڃ‪٠‬یل ُڄب‪ ،‬اًتًچاکڍ‪،‬‬ ‫تیلاڃـامڍ‪ُ ،‬ڀِیلمڃی‪ ،‬ٳِتی څ‪ ،.. .‬ؿک ٯـیڀیتلیڂ ٿتچځ ‪ٰ٫‬ڊی تب ًـڇډبڍ ٿیبڃڈ ٿجبعخی ثڈٓچکت‬ ‫ٿٔـاٯی ؿک ؽٔچّ ٗڀبځ عبٓٺ ام عچاؿث څکمٍ ٿ‪ٜ‬لط ٷِتڈ اًت څ ډل صڄـ ؿکایڂ ٿچاکؿ‬ ‫ت‪٬‬ٴیٴی ٿیبځ څکمٍډب ٓچکت ڃٸل‪٫‬تڈ څٻی ‪٣‬ټیاالٓچٹ ثغج ٗڀبځ ؿک ؽٔچّ څکمٍډبیی‬ ‫ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ ٳڈ اعتڀبٹ اًیتپقیلڍ ؿک اځډب ثبالًت‪٣ .‬الڅڇ ثلایڂ ٿجبعج ٳڈ ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌتٰیپ ثغج‬ ‫ٗڀبځ ؿک اځډب ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ‪ ،‬ؿک ٿجبعج ؿیٸلڍ ڃ‪٠‬یل ثغج ام ٯٔبّ یب ٿجبعج پنُٴی‬ ‫ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ٿ‪٤‬بٻزڈ ڃین ٿچٗچ‪٣‬بتی ٿ‪ٜ‬لط ٷلؿیـڇ ٳڈ ثڈ ‪ٛ‬چک ‪٧‬یلٿٌتٰیپ ثڈایڂ ثغج ٿلتج‪ ٚ‬ٿیُچڃـ‬ ‫ٳڈ ٿب ؿکایڄزب ثڈ ت‪٬‬ٴیٲ ثڈ ‪ٛ‬لط اځډب پلؿاؽتڈایپ‪.‬‬ ‫اٻ‪٣ -٪‬ټڀبڍ ُی‪٤‬ڈ ؿک ؿڅکڇډبڍ ‪ٰ٫‬ڊی ؽچؿ ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌتٰیپ ؿک ٿجبعج ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ًیبًبت څ‬ ‫ٿزبماتډب ثڈ ثغج ٗڀبځ څ یب ‪٣‬ـٽاٻ٘ڀبځ ڃین پلؿاؽتڈاڃـ ٳڈ ثلؽی ٿچاکؿ ٿلتج‪ ٚ‬ام ٿیبځ اځډب ثڈ‬ ‫ُلط میل اًت‪:‬‬ ‫ُیؼ ‪ٛ‬چًی (‪ 460‬ډـ‪.‬٭) ؿک ؽٔچّ څٯبی‪ ٢‬عبؿث ؿک ٿیـاځ تیلاڃـامڍ ٿیڃچیٌـ ٳڈ اٷل‬ ‫ٳٌی ثیڂ تیلاڃـاماځ څ ډـ‪ ٩‬اځډب تلؿؿ ٳڄـ څ تیلڍ ثڈ اڅ ثؾچکؿ‪ ،‬ٯتٺ ؽ‪ٜ‬بیی اًت صلا ٳڈ تیلاڃـام‬ ‫ٯٔـ تیل مؿځ ثڈ اڅ کا ڃـاُتڈ څ ٿیؽچاًتڈ ثڈ ډـ‪ ٩‬ثنڃـ څٻی اٷل ٳٌی ‪٬ٛ‬ٺ کا ثڈ ٿٌیل پلتبه تیل‬ ‫ثجلؿ څ تیل ثڈ ‪٬ٛ‬ٺ ثؾچکؿ‪ٗ ،‬بٿڂ اًت صلا ٳڈ اڅ کا ؿک ٿ‪٤‬لٕ تیل ٯلاک ؿاؿڇ اًت‪ .‬اٻجتڈ ؽچؿ ُیؼ‬ ‫‪ٛ‬چًی ؿک عٴپ اؽیل ا‪ٟ‬ڊبک تلؿیـ ٿیڃڀبیـ (ُیؼ ‪ٛ‬چًی‪ ،‬ثیتب‪ :‬د ‪.)189 /7‬‬ صفحه 163 ‫‪ٔ٫ 168‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫ٯبٗی اثڂثلاد (‪ 481‬ډـ‪.‬٭) ٿیڃچیٌـ ٳڈ اٷل ٳچؿٳبځ ٿِ‪٨‬چٹ ثبمڍ ثبُڄـ څ یٴی ام اځډب ثب‬ ‫څًیټڈ تیلاڃـامڍاٍ ثنڃـ څ ؿڃـاځ ‪٬ٛ‬ٺ ؿیٸل کا ام رب ؿکاڅکؿ څ یب عبؿحڈاڍ ٿبڃڄـایزبؿ اځایزبؿ‬ ‫ٳڄـ‪ ،‬ؿک ٓچکتی ٳڈ ٯجالً ډِـاک ؿاؿڇ ثبُـ‪ ،‬ٯٔبّ ڃڀیُچؿ (ٯبٗی اثڂ ثلاد‪1406 ،‬٭‪ :‬د ‪/2‬‬ ‫‪.)515‬‬ ‫ٓبعت ُلای‪ 676( ٢‬ډـ‪.‬٭) ٿ‪٤‬تٰـ اًت ٳٌی ٳڈ ؿک څً‪ ٚ‬ٿیـاځ تیلاڃـامڍ کاڇ ٿیکڅؿ‪ ،‬اٷل‬ ‫تیلڍ ثڈ اڅ ثؾچکؿ‪ ،‬ؿیڈاٍ ثل ‪٣‬ڊـڇ ‪٣‬بٯټڈ تیلاڃـام اًت څ ؿک ٓچکتی ٳڈ حبثت ُچؿ ٳڈ ٯجٺ ام‬ ‫تیلاڃـامڍ‪ ،‬تیلاڃـام ډِـاک ؿاؿڇ‪ ،‬ثڈ ډیش څرڈ ٗبٿڂ ڃیٌت څ ًپی ثڈ ٿٌتڄـایڂ عٴپ ٳڈ ٿبرلایی‬ ‫ٿِبثڈ ؿک مٿبځ اٿیلاٻڀاٿڄیڂ (‪ )١‬څ کڅایتی امایِبځ اًت‪ ،‬اًتڄبؿ ٿیٳڄـ (ٿغٰٮ عټی‪1409 ،‬٭‪ :‬د‬ ‫‪.)1022 /4‬‬ ‫‪٣‬الٿڈ عټی (‪ 726‬ډـ‪.‬٭) ٿیڃچیٌـ ٳڈ اٷل ٳٌی ؿک ٿیـاځ تیلاڃـامڍ تیل ثؾچکؿ‪ ،‬ام ٿچاکؿ‬ ‫ؽ‪ٜ‬بًت څ اٷل ٯجٺ ام تیلاڃـامڍ ډِـاک ؿاؿڇ ثبُـ څ ُؾْ ٿ٘لڅه ُڄیـڇ ثبُـ څ ثب اٿٴبځ ٳڄبکڇ‬ ‫ٷل‪٫‬تڂ‪ ،‬ٳڄبک ڃل‪٫‬تڈ ثبُـ‪ ،‬تیلاڃـام ٗبٿڂ ڃیٌت‪.‬ایِبځ ثب اُبکڇ ثڈ ُلای‪ٗ ٚ‬بٿڂ ثچؿځ ٿ‪٤‬ټپ ُڄب ثڈ‬ ‫ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ ٿت‪٤‬ټڀیڂ ٿیپلؿامؿ څ ؿک ٓچکت ثټچ‪ُ ٥‬بٷلؿ‪ ،‬ٿلثی کا ‪٫‬بٯـ ٗڀبڃت ٿیؿاڃـ (‪٣‬الٿڈ‬ ‫عټی‪1413 ،‬٭‪ :‬د ‪.)652-653 /3‬‬ ‫ثڈ ڃ‪٠‬ل ُیؼ ثڊبیی (‪ 1031‬ډـ‪.‬٭) ډلٷبڇ ُؾٔی =ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿلثی ُڄب< ‪٬ٛ‬ټی کا ثڈ افځ پـکٍ‬ ‫ت‪٤‬ټیپ ُڄب ؿډـ څ ثضڈ ‪٧‬ل٭ ُچؿ‪ ،‬ٿلثی ٗبٿڂ ؽچځثڊبڍ اځ ‪٬ٛ‬ٺ اًت صڈ تٰٔیل ٳلؿڇ ثبُـ څ صڈ‬ ‫ڃٴلؿڇ ثبُـ څ ث‪٘٤‬ی ام ٿزتڊـاځ ٷ‪٬‬تڈاڃـ ٳڈ اٷل تٰٔیل ڃٴلؿڇ‪ٗ ،‬بٿڂ ڃیٌت (ُیؼ ثڊبیی‪ ،‬ثیتب‪:‬‬ ‫‪.)440‬‬ ‫ُیؼ رچاډلڍ (‪ 1226‬ڇ‪.‬٭) ٗڀڂ ‪ٛ‬لط ٿٌئټڈ ت‪٤‬ټیپ ُڄب ؿک ثبه ؿیڈ‪ ،‬ٿیڃچیٌـ ٳڈ اٷل ٳٌی‬ ‫‪٫‬لمڃـ ؽچؿ کا ام ثبه ٿخبٹ ثڈ ٿ‪٤‬ټپ ُڄب ثٌپبکؿ څ ‪٫‬لمڃـ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ ت‪٬‬لی‪ ٚ‬ٿلثی ُڄب ‪٧‬ل٭ ُچؿ‪ ،‬ٿلثی‬ ‫ٗبٿڂ اًت صلا ٳڈ ٿچرت تټ‪٬ٛ ٪‬ٺ ٷلؿیـڇ‪ ،‬ثټٴڈ ثالؽال‪ ٩‬عتی اٷل ؽچؿ څٻی اڅ کا ت‪٤‬ټیپ ؿډـ‬ ‫څ ‪٬ٛ‬ٺ ثڀیلؿ ډڀیڂٷچڃڈ اًت څ ؿکایڂ اُٴبٻی ڃیٌت‪ .‬اٻجتڈ ثڈ ڃ‪٠‬لایِبځ ام ا‪ٛ‬ال٭ ‪٣‬جبکتډبڍ‬ ‫اکُبؿ =ُیؼ ٿ‪٬‬یـ< څ ٻڀ‪٤‬ڈ =ُڊیـ اڅٹ< ثلٿیایـ ٳڈ ٿ‪ٜ‬ټٰبً =ثب ت‪٬‬لی‪ ٚ‬یب ثـڅځ ت‪٬‬لی‪ٗ <ٚ‬بٿڂ ٿیثبُـ‬ ‫څ ُبیـایڂ ثـاځ رڊت ثبُـ ٳڈ ٿلٵ ‪٬ٛ‬ٺ ؽچؿ ڃِبځ ام ت‪٬‬لی‪ ٚ‬ٿلثیاٍ ؿاکؿ‪ ،‬صلا ٳڈ ‪٬ٛ‬ٺ ثـڅځ‬ ‫ت‪٬‬لی‪ ٚ‬ٿلثی ‪٧‬ل٭ ڃڀیُـ (ڃز‪٬‬ی‪ :1368 ،‬د ‪.)106 /43‬‬ صفحه 164 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪139‬‬ ‫‪1‬ـ ډـ‪٧ ٩‬بئی ؿک ډل ٿٴتجی ٳڀبٹ ٿ‪ٜ‬ټچه اؿٿیاًت څ ثبیـ تڀبٽ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ اڅ ٿتاحل ام اځ‬ ‫ثبُـ‪ .‬څیوٷیډبڍ ډـ‪٧ ٩‬بیی ام ڃ‪٠‬ل اًالٽ ٳڈ ؿک ٳٺ ثڈ اځ ٿبډیت ؽبٓی ثؾِیـڇ اًت‪،‬‬ ‫‪٣‬جبکتاڃـ ام‪ :‬ډڀٌبمڍ ثب ‪ٜ٫‬لت‪ ،‬ربٿ‪٤‬یت‪ ،‬ثلاڃٸینڃـٷی‪٣ ،‬ـٽ ٿغـڅؿیت‪ ،‬څعـت ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی‬ ‫ثبډـ‪ ٩‬مڃـٷی (ا‪٫‬لیڄَ) څ څعـت ډـ‪٧ ٩‬بیی (پوڅډِٴـڇ عچمڇ څ ؿاڃِٸبڇ‪-30 ّ ،1397 ،‬‬ ‫‪ .)32‬ډـ‪٧ ٩‬بیی ام ؿیـٷبڇ اًالٽ عٰیٰت ثیڃڊبیت څ ربٿ‪ ٢‬تڀبٽ اکمٍډب ی‪٤‬ڄی ؽـاڅڃـ اًت‪.‬‬ ‫اڅًت ٳڈ ثیڃڊبیت څ ٳبٿٺ اًت څ ٿیتچاڃـ ٿغچک تڀبٽ ا‪٤٫‬بٹ اڃٌبځ ٯلاک ٷیلؿ‪ .‬ٿڄ‪٠‬چک ام ٿغچکیت‬ ‫ؽـاڅڃـ څ ډـ‪ ٩‬ثچؿځ اڅ ډڀبځ ع٘چک اڅ ؿک ٿتڂ مڃـٷی اًت (پوڅډِٴـڇ عچمڇ څ ؿاڃِٸبڇ‪،‬‬ ‫‪.)34-33 ّ ،1397‬‬ ‫‪2‬ـ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی‪ :‬اډـا‪ ٩‬څاً‪ٜ‬ڈاڍ ٓچکت ٯٌڀتثڄـڍ ُـڇ څ ٿلعټڈاڍ ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی ډٌتڄـ څ‬ ‫ؿک ٳٺ‪ ،‬ډڀبځ ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی کا تِٴیٺ ٿیؿډڄـ‪٣ .‬ټت تٌٰیپثڄـڍ ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی ثڈ اډـا‪ ٩‬څاً‪ٜ‬ڈاڍ‪،‬‬ ‫کڅُڂتل ٳلؿځ څ مؿڅؿځ اثڊبٽ ام اځ اًت تب اڃٌبځ ثڈ ‪ٛ‬چک ٿِؾْ ثـاڃـ ؿک ډل ٿلعټڈاڍ صڈ‬ ‫څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈاڍ ؿاکؿ (پوڅډِٴـڇ عچمڇ څ ؿاڃِٸبڇ‪.)39 ّ ،1397 ،‬‬ ‫‪ّ _1‬ذف غبئی‪:‬‬ ‫ډـ‪٧ ٩‬بئی ام کاڇ رڊبځثیڄی څ ُڄبؽت ا‪٧‬بم څ اڃزبٽ ؽټٰت څ ڃین ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام ٿ‪٤‬ل‪٫‬تډبڍ‬ ‫ثلٷل‪٫‬تڈ ُـڇ ام څعی ُڄبؽتڈ ٿیُچؿ؛ اٿب ڃٴتڈاڍ ٳڈ تقٳل اځ المٽ ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ‪،‬ایڂ اًت ٳڈ‬ ‫ٿٰٔچؿ ام ډـ‪ ٩‬ڃڊبئی ؽټٰت ؿکایڄزب‪،‬ایڂ ڃیٌت ٳڈ ؽـاڅڃـ صلا اڃٌبځ څ ؿیٸل ٿچرچؿات کا ؽټٮ‬ ‫ٳلؿڇ اًت‪ ،‬ثټٴڈ ٿڄ‪٠‬چکایڂ اًت ٳڈ عبٹ ٳڈ ؽټٮ ٳلؿڇ‪ ،‬ڃڊبیت څ پبیبځ علٳت اڅ ٳزبًت څایڂ‬ ‫ًیل ثبیـ ثڈ ٳـاٽ ٿٰٔـ ؽتپ ُچؿ؟ ًااٹ ام ًجت ؽټٰت ڃیٌت‪ ،‬ثټٴڈ امایڂ اًت ٳڈ ٿٰٔـ ڃڊبیی‬ ‫ؽټٰت صیٌت؟ (عبری ؿڇ اثبؿڍ‪.)89 ّ ،1377 ،‬‬ ‫ام ثٌیبکڍ امایبت ٯلاځ اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ ؽټٰت څ ا‪٫‬لیڄَ رڊبځ ډـ‪٫‬ڀڄـ اًت؛ امرڀټڈ‪« :‬څٓ ٿب‬ ‫ؽَټَْٰڄَب اٻٌ‪ٛ‬ڀبءٓ څٓ اٻْاَکٕٕٓ څٓ ٿب ثٓیٕڄَڊٔڀب ال‪ٙ٣‬جِیڂَ»‪( .‬اڃجیبء ‪.)16 /‬‬ ‫ث‪٤‬ـ امایڄٴڈ ثڈ ډـ‪٫‬ڀڄـڍ ا‪٫‬لیڄَ ډٌتی اُبکڇ ٳلؿیپ‪،‬ایڄٲایڂ ًااٹ ثبیـ پبًؼ ؿاؿڇ ُچؿ ٳڈ پی‬ ‫ډـ‪ ٩‬ام ا‪٫‬لیڄَ ډٌتی صیٌت؟‬ ‫ؿک پبًؼایڂ ًااٹ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ډـ‪ ٩‬ام ا‪٫‬لیڄَ ډٌتی کعڀت اٻڊی اًت؛ ی‪٤‬ڄی ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ‬ ‫ثڈ ؽب‪ٛ‬ل کعڀتَایڂ ډٌتی کا ؽټٮ ڃڀچؿڇ اًت‪.‬‬ صفحه 135 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪169‬‬ ‫اڃضڈ ام ‪٣‬جبکتډبڍ ‪٫‬چ٭اٻقٳل ثڈ ‪ٛ‬چک ٓلیظ ثلٿیایـ ثغج ‪٣‬ـٽ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ثڈ ‪٣‬ټت‬ ‫‪ٰ٫‬ـاځ ٯٔـ څ یب ام ثبه ٯب‪٣‬ـڇ «ٯـ و‪٣‬قک ٿڂ عقک» ٿیثبُـ څ ؿک ٿچاکؿڍ ٳڈ ٗڀبځ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ٷلؿیـڇ‬ ‫ٓل‪٫‬بً ثغج ام ٗڀبڃت ٿبٻی څ ؿیڈ ٯبثٺ ‪ٛ‬لط اًت‪.‬‬ ‫ه – ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ٳڈ ؿڅ ثغج ٿڊپ ؿک ٿتچځ ‪ٰ٫‬ڊی ٿتٰـٽ ٿیتچاڃـ ثڈ ثغج ٿب ٿلتج‪ ٚ‬ثبُـ‬ ‫ٳڈ یٴی ثغج افځ یب ارجبک ؿک ٯتٺ اًت څ ؿیٸلڍ ثغج اؽق ثلائت ؿک اٿچک پنُٴی‪:‬‬ ‫ؿک ٿچاکؿڍ ٓغجت ام ارجبک یب افځ ؿک ٯتٺ ٿیُچؿ ٿخٺایڄٴڈ ُؾٔی ثڈ ؿیٸلڍ ثٸچیـ ٳڈ‬ ‫«ٿلا ثٴَ څٷلڃڈ تچ کا ٿیٳِپ»‪ ،‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ‪٣‬ڀچٽ ‪ٰ٫‬ڊب ؿکایڂ عبٻت ٯتٺ څڍ ربین ڃیٌت صلا ٳڈ افځ‬ ‫کا‪ ٢٫‬علٿت ڃڀیثبُـ څٻی ثبایڂ عبٹ اٷل اڅ کا ثٴِـ‪ ،‬ٯٔبّ ڃـاکؿ (ٿغٰٮ عټی‪1409 ،‬٭‪ :‬د ‪/4‬‬ ‫‪976‬؛ ٿغٰٮ اکؿثیټی‪ ،‬ثیتب‪ :‬د ‪ .)396 /13‬پی ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی افځ ؿک ٯتٺ ٿچرت رچام ٯتٺ ڃڀیُچؿ‬ ‫څ علٿت کا ام اځ ثلڃڀیؿاکؿ څٻی ٿٌئچٻیت رنائی کا ًټت ٿیٳڄـ (‪٣‬الٿڈ عټی‪1422،‬٭‪ :‬د ‪/5‬‬ ‫‪ ،426‬ٿٌئټڈ ‪.)6986‬‬ ‫ؿک ثغج ٗڀبڃت ؿک ‪ٛ‬جبثت ٷ‪٬‬تڈاڃـ ٳٌی ٳڈ ‪ٛ‬جبثت اڃٌبځ یب عیچاځ ٿیٳڄـ ثبیـ ام څٻی‬ ‫ُؾْ یب ٓبعت عیچاځ ثلائت اؽق ٳڄـ څٷلڃڈ اٷل ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ ‪٤٫‬ٺ ‪ٛ‬جبثت اڅ عبؿحڈاڍ پیَایـ‪،‬‬ ‫ٗبٿڂ ٿیثبُـ څایڂ ؿک ٓچکتی اًت ٳڈ ُؾْ اًیتؿیـڇ ٓ‪٨‬یل یب ٿزڄچځ ثبُـ‪ ،‬اٿب اٷل ‪٣‬بٯٺ‬ ‫ٿٴټ‪ ٪‬ثبُـ څ ‪ٛ‬جیت کا اٿل ثڈ ‪٤٫‬ټی ڃڀبیـ څ ‪ٛ‬جیت ‪ٛ‬جٮ اٿل اڅ ‪٣‬ڀٺ ٳڄـ‪ ،‬عتی اٷل پنُٲ اؽق‬ ‫ثلائت ډپ ڃٴلؿڇ ثبُـ‪ٗ ،‬بٿڂ ڃیٌت څ ؿٻیٺایڂ عٴپ آبٻت ثلائت فٿڈ اًت (اثڂ اؿکیی‬ ‫اٻغټی‪1410،‬٭‪ :‬د ‪ .)373 /3‬ؿک ډل ٓچکت اٷل ٯبئٺ ثڈایڂ ثبُیپ ٳڈ ٗبٿڂ اًت‪ٗ ،‬ڀبځ څ‬ ‫ٿٌئچٻیت ٿبٻی ؿاکؿ څٻیایب اثلاء ٯجٺ ام ‪٣‬الد‪ ،‬ٿچرت ًټت ٿٌئچٻیت ٿیُچؿ؟ ثلؽی ثب اًتڄبؿ ثڈ‬ ‫کڅایت ًٴچڃی ام اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪ )١‬څ ڃٰٺ اٿیلاٻڀاٿڄیڂ (‪ )١‬ؿکایڂ کاث‪ٜ‬ڈ‪ ،‬ٷ‪٬‬تڈاڃـ ٳڈ اکڍ څ اًتـالٹ‬ ‫ٳلؿڇاڃـ ٳڈ ‪ٛ‬جبثت ام اٿچکڍ اًت ٳڈ ثڈ اځ ڃیبمٿڄـیپ څ اٷل اثلاء ٿِلڅ‪٣‬یت ڃـاُتڈ ثبُـ‪ ،‬اڃزبٽ‬ ‫اٿچک پنُٴی ثب ٿِٴٺ ٿچارڈ ٿیُچؿ څ ثلؽی ڃین ٷ‪٬‬تڈاڃـ ٳڈ صچځ اًٰب‪ ٙ‬عٮ ٯجٺ ام حجچت اځ‬ ‫ٿڀٴڂ ڃیٌت‪ ،‬ثلائت عبٓٺ ڃڀیُچؿ (ٿغٰٮ عټی‪1409 ،‬٭‪ :‬د ‪ .)1019-1020 /4‬ؿکایڄـڇ ٿِبډـڇ‬ ‫ٿیٳڄیپ ثغج افځ څ اثلاء ؿک اًت‪٬‬تبئبت رـیـ ؿک ؽٔچّ څکمٍ ٿچکؿ اًتڄبؿ ٯلاکٷل‪٫‬تڈاڃـ‪.‬‬ ‫‪ -2-6‬ثزرسی هسئلِ اس هٌظز لَاػذ فمْی‬ صفحه 165 ‫‪ٔ٫ 141‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫اٿبٽ ؽڀیڄی (کڇ) ؿکایڂ ثبکڇ صڄیڂ ٿیڃچیٌـ‪٣« :‬بٻپ ڃِٰڈ کعڀت کعڀبڃیڈ اًت‪ .‬څ امایڂ رڊت‪،‬‬ ‫اډٺ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ‪٫‬لٿبیڄـ‪ٟ« :‬ڊل اٻچرچؿ ثجٌپاهلل اٻلعڀڂ اٻلعیپ»‪ .‬څ کعڀت کعڀبڃیڈ څ کعیڀی٘ڈ ٿ‪٬‬تبط‬ ‫ثبه څرچؿ اًت‪ ،‬صڄبڃضڈ ٿ‪٬‬تبط ٳتبه تـڅیڂ اًت» (ؽڀیڄى‪.)319 ّ ،1382 ،‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬لایتاهلل ٿٔجبط ینؿڍ ډـ‪ ٩‬ام تٴلاک «اٻلَّعٕڀڂِ اٻلَّع‪ٙ‬یپِ» ؿک ًچکڇ ‪٫‬بتغڈ‪ ،‬اځ اًت ٳڈ ا‪٫‬نڅځ‬ ‫ثل اډڀیتایڂ ؿڅ ٓ‪٬‬ت اٻڊی‪ ،‬ثڈ ؽب‪ٛ‬ل رڄجڈ ت‪٤‬ټیڀیؿاُتڂایڂ ًچکڇ‪٫ ،‬ټٌ‪٬‬ڈ تٴلاک کعڀبڃیت‬ ‫ؽـاڅڃـ کا ؿک ٿڄِا ؽټٮ ثچؿځ اځ ؿک ډٌتی ثبیـ ؿاڃٌت‪( .‬ٿٔجبط ینؿڍ‪.)195 ّ ،1383 ،‬‬ ‫ٯلاځ ډڀبځ‪ٛ‬چکڍ ٳڈ ثل ډـ‪٫‬ڀڄـڍ ا‪٫‬لیڄَ ډٌتی تاٳیـ ٿیٳڄـ‪ ،‬ثل ډـ‪٫‬ڀڄـڍ ؽټٰت اڃٌبځ ڃین‬ ‫تاٳیـ ٿیٳڄـ‪:‬‬ ‫ؿکایڈاڍ صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬وَ‪َ٫‬غٌٓ‪ٙ‬جٕتُپٕ وَڃَّڀب ؽَټَْٰڄبٳُپٕ ‪ٓ٣‬جٓخبً څٓ وَڃَّٴُپٕ بِٻَیٕڄب ال تُلْرٓ‪ٔ٤‬چځَ»؛ (ٿاٿڄچځ ‪)115 /‬‬ ‫«ایب پڄـاُتڈایـ ٳڈ ُڀبکا ثیڊچؿڇ ا‪٫‬لیـڇایپ څ ثڈًچڍ ٿب ثبمٷِت ڃڀیٳڄیـ؟»‬ ‫ٯلاځ ؿکثبکڇ اډـا‪ ٩‬ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ صڄـ ډـ‪ ٩‬کا فٳل ٿیٳڄـ‪ .‬امرڀټڈ‪:‬‬ ‫امٿبیَ اڃٌبځ‪ :‬ایڂ ٿ‪ٜ‬ټت کا ٿیتچاځ ام ایڈ ډ‪٬‬تپ ًچکڇ ډچؿ ثڈ ؿًت اڅکؿ‪« :‬څٓډٔچٓ اٻَّق‪ٙ‬ڍ ؽَټَٮ‬ ‫اٻٌ‪ٛ‬ڀٓبڅٓات‪ ٙ‬څٓاالکٕٕٓ ‪ٙ٫‬ی ً‪ٙ‬تَّڌِ وی‪ٛ‬بٽٍ څٓٳبځَ ‪ٓ٣‬لُُْڈٔ ‪ٓ٣‬ټَی اٻْڀٓبء ٻ‪ٙ‬یٓجٕټُچٓٳپٕ وی‪ٜ‬ٴپٕ وعٌٕٓڂُ ‪٣‬ڀالً څ‪( .»...‬ډچؿ ‪.)7 /‬‬ ‫ا‪٫‬لیڄَ رڊبځ ٿٰـٿڈاڍ ثلاڍ ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ اًت څ اڃٌبځ ا‪٫‬لیـڇُـڇ اًت تب ًل ؿڅکاډی ٯلاک‬ ‫ثٸیلؿ څ امٿچؿڇ ُچؿ‪ .‬ڃتیزڈ ایڄٴڈ ا‪٫‬لیڄَ رڊبځ ثلاڍ امٿبیَ اڃٌبځ ثچؿڇ اًت (ٿٔجبط ینؿڍ‪،‬‬ ‫‪.)446 ّ ،1389‬‬ ‫‪٣‬جبؿت څ ثڄـٷی‪ :‬ثڈایڂ ډـ‪ ٩‬ؿک ٯلاځ صڄیڂ اُبکڇ ُـڇ اًت‪« :‬څٓٿٓب ؽَټَْٰتٔ اٻْزِڂَّ څٓاٻْهِڃیٓ بِٻَّب‬ ‫ٻ‪ٙ‬یٓ‪ٕ٤‬جٔـٔڅځِ»‪( .‬فاکیبت ‪.)56 /‬‬ ‫ډـ‪ ٩‬ام ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ‪ ،‬پیڀچؿځ ٳـاٽ ٿٌیل ثچؿڇ اًت؟ ایبت ٯلاځ‪ ،‬کاڇ کا ثڈؽچثی ڃِبځ ٿیؿډڄـ‪:‬‬ ‫«څ وځِ ا‪ٕ٣‬جٔـٔڅڃ‪ٙ‬ی ډٓقَا ٓ‪ٙ‬لَا‪ ٌٙ‬ٿ‪ٌٕٜ‬تَٰ‪ٙ‬یپٗ»‪( .‬یی ‪ .)61 /‬ډـ‪ ،٩‬کاڇ ٿٌتٰیپ اًت؛ څٻی صچځ اؽتیبک ډٌت‪،‬‬ ‫ثبیـ ٳوکاډڈ ډپ ثبُـ تب امٿبیَ تغٰٮ یبثـ‪ .‬ثل ډڀیڂ اًبى‪ ،‬ؿک ایڈاڍ ؿیٸل ډـ‪ ٩‬ام ا‪٫‬لیڄَ رڂ‬ ‫څ اڃی‪٣ ،‬جبؿت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیُچؿ» (ٿٔجبط ینؿڍ‪.)457 ّ ،1389 ،‬‬ ‫پی امٿبیَ څ ‪٣‬جبؿت ام اډـا‪ ٩‬ٿتچً‪ ٚ‬ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ اًت‪.‬‬ ‫ایتاهلل ٿٔجبط ډـ‪ ٩‬آټی ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ کا کعڀت ٿیؿاڃـ‪٣ :‬بٻیتلیڂ ډـ‪ ٩‬ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ‬ ‫ثبیـ صینڍ ثلؽبًتڈ ام فات اٻڊی څ ٓ‪٬‬بت ڃیٴچڍ اڅ ثبُـ؛ اٿب ٳـاٽ ٓ‪٬‬ت ٿڄِا ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ‬ صفحه 136 ‫‪ٔ٫ 171‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫ثلؽی ام ٯچا‪٣‬ـ ‪ٰ٫‬ڊی ؿک ثغج ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک څکمٍ ٿچاکؿ اًتڄبؿ ٯلاک ٿیٷیلڃـ ٳڈ ثڈ‬ ‫ًڈ ڃڀچڃڈ ٿڊپ اځ اُبکڇ ؽچاډیپ ؿاُت‪:‬‬ ‫‪«-1‬ٯب‪٣‬ـڇ بفځ»‪ٗ :‬ڀڂ ٿجبعج ٷقُتڈ اُبکاتی ٷقکا ثڈ احل افځ ؿک ک‪ ٢٫‬ٿٌئچٻیت ُـ‪ .‬ثلؽی‬ ‫ام ٿغٰٰبځ ثب ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ عٴپ تٴټی‪٬‬ی ثب عٴپ څٗ‪٤‬ی څ ثب تچرڈ ثڈ ٯبثٺٷقُت ثچؿځایڂ رلائپ‪،‬‬ ‫احل بفځ کا ؿک ٷلڅڇ ؿڅٽ څ ؿک ڃتیزڈایزبؿ ‪٣‬ـٽ ٗڀبځ ٿچکؿ تاٳیـ ٯلاک ؿاؿڇاڃـ (ٿغڀـماؿڇ کډڄی‪،‬‬ ‫‪ .)1387‬اٻجتڈایڂ اٿلڍ ٿٌټپ اًت ٳڈ عتی افځ ُبک‪ ١‬ڃین ؿک ډڀڈ ٿچاکؿ ڃڀیتچاڃـ ٿچرت ‪٣‬ـٽ‬ ‫ٗڀبځ ثبُـ (اٻغٌیڄی اٻڀلا‪٧‬ی‪1417 ،‬٭‪ :‬د ‪ .)337 /1‬ؿک ډل ٓچکت احل افځ کا ثیِتل ؿک اٿچک ٿبٻی‬ ‫ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿاؿڇ اڃـ ثـیڂ ُٴٺ ٳڈ تٔل‪ ٩‬ؿک ٿبٹ ؿیٸلڍ ٳڈ ُل‪٣‬بً علاٽ څ ٯبڃچڃبً ٿڀڄچ‪١‬‬ ‫ٿیثبُـ‪ ،‬ثب افځ اڅ ٿجبط ُـڇ څ ؿک ڃتیزڈ ٿٌئچٻیت څ ٗڀبځ ام ُؾْ ٿتٔل‪ ٩‬ثلؿاُتڈ ٿیُچؿ‬ ‫(ٻ‪٬ٜ‬ی‪ )123 :1390،‬ثبایڂ څرچؿ ثلؽی ڃین احل افځ کا ؿک ک‪ ٢٫‬علٿت تٔل‪ ٩‬ام ٿبٹ یب ربځ ٿافڅځ‬ ‫ؿاڃٌتڈاڃـ (ر‪٬٤‬لڍ ٻڄٸلڅؿڍ‪ :1378 ،‬د ‪.)236 /1‬‬ ‫‪«-2‬ٯب‪٣‬ـڇ اٯـاٽ»‪:‬ایڂ ٯب‪٣‬ـڇ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٲ ٯب‪٣‬ـڇ عٰچٯی ؿک ٿجبعج ٯچا‪٣‬ـ ‪ٰ٫‬ڊیڈ ٿچکؿ تچرڈ‬ ‫ٯلاکٷل‪٫‬تڈ اًت (ًجغبڃی‪ .)1392 ،‬ٿچٗچ‪١‬ایڂ ٯب‪٣‬ـڇ ڃین ‪٣‬ڀچٿبً ؿک ٿ‪٤‬بٿالت څ ک‪ٗ ٢٫‬ڀبځ ؿک ٗلک‬ ‫ٿبٻی اًت (اٻغٌیڄی اٻڀلا‪٧‬ی‪1417 ،‬٭‪ :‬د ‪)488 /2‬‬ ‫څ ‪ٟ‬بډلاً ٿلعچٽ ُیؼ اڃٔبکڍ ډپ ثڈ ٻغب‪٣ ٝ‬ـٽ ‪٣‬ڀچٿیت څ ډپ ‪٣‬ـٽ څرچؿ ؿٻیٺ ثل ٓغت اځ‪ ،‬اځ‬ ‫کا ڃ‪٬‬ی ڃڀچؿڇ اًت (اٯـاٽ څیٴی ‪ٰ٫‬ڈ) اٯـاٽ ثڈ ٻغب‪ٰ٫ ٝ‬ڊی «‪٣‬جبکت اًت ام ‪٣‬ڀټی ٳڈ میبځ ثڈ ‪٣‬بٿٺ‬ ‫‪٣‬بٿـ ثلًبڃـ څ ًبٯ‪ ٚ‬ٳڄڄـڇ ٗلک څ میبځ ام ؿیٸلاځ ثبُـ» (ر‪٬٤‬لڍ ٻڄٸلڅؿڍ‪:1378 ،‬‬ ‫د ‪ٛ .)528 /1‬جٮایڂ ٯب‪٣‬ـڇ څٯتی ‪٫‬لؿ ثب ‪٣‬ټپ اٷبډی ثڈ اٿٴبځایلاؿ ٓـٿڈ څاکؿ ثل اڅ ؿک عیڂ ‪٣‬ڀټی‬ ‫ڃ‪٠‬یل څکمٍ اٯـاٽ ثڈ اځ ڃڀچؿڇ څ ؿصبک اًیت ُچؿ‪ ،‬ؿیٸل عٮ ٯٔبّ څ ؿیڈ ڃؾچاډـ ؿاُت څ‬ ‫ډڀیڂ اٯـاٽ اڅ ثڈ ‪٣‬ڀٺ ؿک عٰیٰت ‪٣‬بٿټی ثلاڍ اًٰب‪ٗ ٙ‬ڀبځ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ ی‪٤‬ڄی څکمُٴبک ٓـٿڈ‬ ‫مڃڄـڇ ؽچاډـ ثچؿ (ٿغڀـماؿڇ کډڄی‪ .)1387 ،‬صڄیڂ ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ٳڈ ٯب‪٣‬ـڇ اٯـاٽ ثڈ ڃچ‪٣‬ی ٿت٘ڀڂ‬ ‫افځ ثلاڍ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ ثبُـ‪.‬‬ ‫‪-3‬ٯب‪٣‬ـڇ «ٯـ و‪٣‬قک ٿڂ عقک»‪ٛ :‬جٮایڂ ٯب‪٣‬ـڇ‪ ،‬اٷل ٳٌی ٯجٺ ام اڃزبٽ ٳبکڍ‪ ،‬ډِـاک ؿډـ څٻی‬ ‫ُڄچڃـڇ ثڈ ډِـاک اڅ تچرڈ ڃٴڄـ څ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ ‪٣‬ـٽ تچرڈ ثڈایڂ ډِـاک‪ ،‬ٿِٴټی ثلاڍ اڅ پیَایـ‪،‬‬ ‫ډِـاکؿډڄـڇ ‪٫‬بٯـ ٿٌئچٻیت ؽچاډـ ثچؿ ٿبڃڄـ عبٻتی ٳڈ ؿک ٿیـاځ ٿٌبثٰڈ تیلاڃـامڍ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ‬ ‫ثیتچرڊی ثڈ ډِ ـاک تیلاڃـام ؿک ٿچٯ‪٤‬یتی ثڀبڃـ ٳڈ تیلڍ ثڈ اڅ آبثت ٳڄـ (ٿغٰٮ ؿاٿبؿ‪:1376 ،‬‬ ‫‪ .)207‬ٿٌتڄـایڂ ٯب‪٣‬ـڇ کڅایتی اًت ٳڈ ؿک اځ اٿـڇ رچاڃی ؿڃـاځ ؿڅًتَ کا ُٴٌت ؿک عبٻی ٳڈ‬ صفحه 166 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪141‬‬ ‫ثچؿڇ اًت‪ .‬ایب ؽـا اڃٌبځ کا ا‪٫‬لیـڇ اًت تب ثڈ اڅ کعڀتی ٳڄـ څ اڅ کا ثڈ ثڊِت ثلؿ‪ ،‬یب ثب ٯڊل څ‬ ‫‪٣‬قاه‪ ،‬اڅ کا کڅاڃڌ رڊڄپ ًبمؿ؟ ؿک ثلؽی ام ایبت ٿیؽچاڃیپ ٳڈ ثٌیبکڍ ام اڃٌبځډب ثلاڍ رڊڄپ‬ ‫ا‪٫‬لیـڇ ُـڇاڃـ‪« :‬څٓٻََٰـٕ فَکٓوْڃَب ٻ‪ٙ‬زٓڊٓڄَّپٓ ٳخ‪ٙ‬یلًا ٿِّڂَ اٻْزِڂِّ څٓاالِڃیِ»‪( .‬ا‪٣‬لا‪« .)179 / ٩‬ؿک عٰیٰت‪ ،‬ثٌیبکڍ ام‬ ‫رڄیبځ څ اڃٌبځډب کا ثلاڍ ؿڅمػ ا‪٫‬لیـڇایپ»‪ .‬څٻی ُبیـ ثتچاځ ام ایڈ ‪ 118‬څ ‪ً 119‬چکڇ ډچؿ اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٳلؿ ٳڈ ډـ‪ ٩‬ثبالٓبٻڌ‪ ،‬کعڀت اٻڊی اًت‪« :‬څٓٻَچٕ َُبء کٓث‪ٜ‬ٲ ٻَزٓ‪ٓ٤‬ٺَ اٻڄَّبىٓ وٿ‪ٛ‬ڌً څٓاع‪ٙ‬ـٓڋً څٓالَ یٓنَاٻُچځَ‬ ‫ٿٔؾْتَټ‪ٙ٬ٙ‬یڂَ‪ .‬بِالَّ ٿٓڂ ک‪ٛ‬ع‪ٙ‬پٓ کٓث‪ٜ‬ٲ څٓٻ‪ٙ‬قَٻ‪ٙ‬ٲ ؽَټََٰڊٔپ»‪« .‬څ اٷل پلڅکؿٷبک تچ ٿیؽچاًت‪ ،‬ٯ‪٤ٜ‬بً ډڀڈ ٿلؿٽ کا‬ ‫اٿت څاعـڍ ٯلاک ٿیؿاؿ؛ ؿکعبٻیٳڈ پیچًتڈ ؿک اؽتال‪٩‬اڃـ؛ ٿٸل ٳٌبڃی ٳڈ پلڅکؿٷبک تچ ثڈ اڃبځ‬ ‫کعپ ٳلؿڇ څ ثلاڍ ډڀیڂ اڃبځ کا ا‪٫‬لیـڇ اًت»؛ ثڄبثلایڂ ایڈ‪ ،‬اًبًبً ا‪٫‬لیڄَ اڃٌبځ ثلاڍ ثڊلڇٿڄـڍ ام‬ ‫کعڀت اٻڊی ثچؿڇ اًت‪ .‬ایڂ ت‪ٌ٬‬یل ؿک ٓچکتی اًت ٳڈ «فٻٲ» اُبکڇ ثڈ کعڀت ثبُـ (ٿٔجبط‬ ‫ینؿڍ‪.)457 ّ ،1389 ،‬‬ ‫ؿک ٿچکؿایڈ ‪ً 179‬چکڇ ا‪٣‬لا‪ ٩‬ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ اڅالایڂایڈ اُبکڇ ثڈ ډـ‪ ٩‬ثبالٓبٻڌ ڃـاکؿ‪ ،‬ثټٴڈ اُبکڇ‬ ‫ثڈ ډـ‪ ٩‬تج‪٤‬ی ؿاکؿ‪ .‬څ صڄیڂ ڃیٌت ٳڈ ؽـا ؿُڀڄی ؿاُتڈ ثبُـ ٳڈ ام اڅٹ ثٌیبکڍ ام رڂ څ اڃی کا‬ ‫ثلاڍ رڊڄپ ؽټٮ ٳڄـ‪ ،‬ثټٴڈ ثلاڍ ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈ ٷچٍ ثڈ ‪٫‬لٿبځ اٻڊی ڃـاؿڇ څ ٿلتٴت رلٽ څ رڄبیت‬ ‫ٿیُچڃـ ڃین ثبیـ ربیٸبډی کا ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬ت‪ .‬حبڃیب ؿکایڂایڈ ڃیبٿـڇ اًت ٳڈ اٳخل رڂ څ اڃی کا‬ ‫ثلاڍ رڊڄپ ا‪٫‬لیـڇایپ‪ .‬ثټٴڈ ‪٣‬جبکت ٳخیل اٿـڇ اًت؛ ی‪٤‬ڄی ت‪٤‬ـاؿ اڃڊب اڃٸِت ُڀبک ڃیٌت‪.‬‬ ‫تڀبٽ ایبتی ٳڈ اڃٌبځ کا ثڈ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت څ ثڄـٷی ؽـا ٿیؽچاڃڄـ څ ام ڃب‪٫‬لٿبڃی ثل عقک ٿیؿاکڃـ‪ ،‬ٿایـ‬ ‫ایڂ ٿ‪ٜ‬ټتاڃـ ٳڈ ؽـا اڃٌبځډب کا ا‪٫‬لیـڇ اًت تب ٿچکؿ کعڀت څ ٻ‪ ٪ٜ‬ؽچیَ ٯلاک ؿډـ‪ .‬ایڂ‬ ‫کعڀت ٳڈ ٿٰت٘بڍ فات ٳبٿٺ اٻڊی څ ‪٫‬ی٘بٗیت ٿ‪ٜ‬ټٮ اڅًت‪ ،‬پبیبڃی ڃـاکؿ څ ٿاٿڄبځ ٓبٻظ یٴٌلڇ‬ ‫ؿک ثڊِت ام ایڂ کعڀت ثلؽچکؿاک ؽچاډڄـ ثچؿ‪« :‬څٓاٻَّق‪ٙ‬یڂَ اٿٓڄُچاْ څٓ‪ٓ٣‬ڀ‪ٙ‬ټُچاْ اٻٔ‪ٛ‬بٻ‪ٙ‬غٓبت‪ًٓ ٙ‬ڄُـٕؽ‪ٙ‬ټُڊٔپٕ رٓڄَّبت‪ٚ‬‬ ‫تَزٕلِڍ ٿ‪ٙ‬ڂ تَغٕت‪ٙ‬ڊٓب االڃْڊٓبکٔ ؽَبٻ‪ٙ‬ـ‪ٙ‬یڂَ ‪ٙ٫‬یڊٓب وثٓـٖا»‪( .‬ڃٌبء ‪« .)122 /‬څ ٳٌبڃی کا ٳڈ ایڀبځ اڅکؿڃـ څ ٳبکډبڍ‬ ‫ُبیٌتڈ ٳلؿڃـ‪ ،‬ثڈمڅؿڍ ثڈ ثب‪٥‬ډبیی ٿیثلیپ ٳڈ میل ؿکؽتبځ اځ‪ ،‬ڃڊلډب ربکڍ اًت څ ؿک اځ‬ ‫ربڅیـاځاڃـ» (ٿٔجبط ینؿڍ‪.)459-457 ّ ،1389 ،‬‬ ‫ام ٿجبعج ٿقٳچک ثڈایڂ ڃتیزڈ ٿیکًیپ ٳڈ ډـ‪ ٩‬آټی ؽټٰت ډٌتی څ اڃٌبځ کعڀت اًت؛‬ ‫ی‪٤‬ڄی اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی ؽټٮ ُـڇ اًت‪ .‬ی‪٤‬ڄی پبیبځ علٳت اڃٌبځ ؿکایڂ ‪٣‬بٻپ څ‬ ‫ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی څ ‪٧‬بئی ډٌتی کعڀت اٻڊی اًت‪ .‬اٻجتڈ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ اډـا‪ ٩‬ؿیٸلڍ ٿخٺ امٿبیَ څ‬ ‫‪٣‬جبؿت ڃین ثلاڍ ؽټٰت اڃٌبځ فٳل ُـڇ اًت ٳڈ اډـا‪ ٩‬ٿتچً‪ ٚ‬ٿغٌچه ٿیُچڃـ‪.‬‬ صفحه 137 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪171‬‬ ‫ٯجٺ اځ ا‪٣‬الٽ ؽ‪ٜ‬ل ٳلؿڇ ثچؿ څایڂ ٿچٗچ‪ ١‬کا ثڈ ٯ٘بڅت ڃنؿ اٿیلاٻڀاٿڄیڂ (‪ )١‬ثلؿڃـ څ ُڊبؿت ؿاؿڇ‬ ‫ُـ ٳڈ رچاځ ام ٯجٺ ډِـاک ؿاؿڇ ثچؿ‪ .‬پی ع٘لت (‪ )١‬ٯٔبّ کا ام اڅ ثلؿاُتڈ څ ٷ‪٬‬تڄـ‪« :‬ډل ٳی‬ ‫ٳڈ ډِـاک ؿاؿڇ اًت‪ ،‬ٿ‪٤‬قڅک ٿیثبُـ» (ٿغٰٮ عټی‪1409 ،‬٭‪ :‬د ‪.)1022 /4‬‬ ‫‪ً -3-6‬ظزیبت ٍ فتبٍای جذیذ (استفتبئبت)‬ ‫اٿلڅمڇ څکمٍ ثب مڃـٷی ثِل ؿکاٿیؾتڈ څ رنئی الیڄ‪٬‬ٲ ام اځ ٿغٌچه ٿیُچؿ‪ .‬ثب تچً‪٤‬ڈ‬ ‫کڅما‪٫‬نڅځ اڃچا‪٤٫ ١‬بٻیتډبڍ څکمُی تب ً‪ٜ‬ظ پیـایَ ٿٌبثٰبت ثیڂاٻڀټټی څ رڊبڃی‪ُ ،‬بډـ تچً‪٤‬ڈ‬ ‫ٿجبعج عٰچٯی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ څ ؿک ڃتیزڈ تچرڈ ثیِتل ثڈ ثغج ٿٌئچٻیت څ ٗڀبځ ڃبُی ام‬ ‫اًیتډبڍ ٗڀڂ اځ ډٌتیپ‪ .‬یٴی ام اٿچکڍ ٳڈ ڃِبڃٸلایڂ اٿل اًت‪ ،‬ا‪٫‬نایَ اًت‪٬‬تبئبت څ اعٴبٽ‬ ‫ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈایڂ ٿچٗچ‪ ١‬اًت ٳڈ ؽچؿ ٿیتچاڃـ ٿڄج‪ ٢‬ٿڊڀیثلاڍ تچً‪٤‬ڈ ٿجبعج عٰچٯی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ‬ ‫ٗڀبځ ‪٣‬ټیاٻؾٔچّ ؿک ٳِچک ٿب‪ ،‬ثبُـ ٻقا ؿکایڄزب څ ام ثبه ڃڀچڃڈ ثڈ ثلؽی ام ٿچاکؿ اځ اُبکڇ‬ ‫ؽچاډیپ ؿاُت‪:‬‬ ‫ایتاهلل ٿٴبکٽ ُیلامڍ ؿک پبًؼ ًااٻی ؿک ؽٔچّ عٴپ څکمٍډبیی ٳڈ ٓـٿبت ڃبُی ام‬ ‫اځډب میبؿ ثچؿڇ څ ؿک ثٌیبکڍ ام ٿچاکؿ ٿچرت ٳجچؿڍ‪ً ،‬لػ ُـځ څ یب ٿبڃڄـ اځ ٿیُچڃـ‪ ،‬پبًؼ‬ ‫ٿیؿډـ ٳڈ «ؿکٓچکتیٳڈ ثلاڍ ؿ‪٫‬ب‪ُ ١‬ؾٔی یب ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ام ٳِچک څ ٳیبځ ٿٌټڀیڂ المٽ ثبُـ‪ ،‬اُٴبٻی‬ ‫ڃـاکؿ څٻی ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ٯجٺ ام ُلڅ‪ ١‬ثبیـ ام یٴـیٸل ثلائت ثزچیڄـ تب ٗبٿڂ ڃجبُڄـ»‪.‬ایِبځ ؿک پبًؼ‬ ‫ًااٻی ؿک ٿچکؿ څکمٍ ثچٳی ٿیٷچیـ ٳڈ «ثب تچرڈ ثڈ ؽ‪ٜ‬لاتی ٳڈ څکمٍ ثچٳی ؿاکؿ‪ ،‬ٿِلڅ‪٣‬یت‬ ‫اځ ٿِٴٺ اًت ٿٸل ؿک ٿچاکؿ ٗلڅکت ٿخٺ ٳٌبڃی ٳڈ ثلاڍ اٿبؿٷی کمٿیایڂ ٳبک کا ٿیٳڄڄـ» څ ؿک‬ ‫ؽٔچّ څکمٍډبڍ کمٿیٿ‪٤‬تٰـ اًت ٳڈایڂ څکمٍډب ؿکٓچکتیٳڈ څاٯ‪٤‬بً رڄجڈ ؿ‪٫‬ب‪٣‬ی ؿاُتڈ‬ ‫ثبُڄـ‪ ،‬ثال ٿبڃ‪ ٢‬ثچؿڇ څ «ؿک ٓچکتیٳڈ ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ [ٿٌبثٰڈ] ثڈ احبک ڃبُی ام اځ کٗبیت ؿاؿڇ ثبُڄـ»‪،‬‬ ‫ٿچرت ؿیڈ ڃڀیُچؿ (‪.)k-torshiz-mihanblog.com‬‬ ‫ایتاهلل ‪٘٫‬ٺاهلل ؿک پبًؼ ًااٻی ٿِبثڈ‪ٗ ،‬ڀڂ اُبکڇ ثڈ ڃیبمډبڍ ؿ‪٫‬ب‪٣‬ی اڃٌبځ‪ ،‬پبًؼ ٿیؿډـ ٳڈ‬ ‫«ٿِٴټی ؿکایڂ څکمٍډب ثڈ ډـ‪ ٩‬ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ڃیٌت» څ ڃتبیذ ٿڄ‪٬‬یایڂ څکمٍډب ډڀبڃڄـ اًیتډبڍ‬ ‫‪٫‬ینیٴی کا ثبیـ ثب ک‪٣‬بیت اعتیب‪ ٙ‬ٿؾٔچٓبً تچً‪ ٚ‬څکمُٴبکاځ عل‪٫‬ڈاڍ ٳڄتلٹ ڃڀچؿ صلا ٳڈ «ثلاڍ‬ ‫اڃٌبځ ربین ڃٌجت ثڈ ؿیٸلڍ عتی ثب کٗبیت ؽچؿ اڅ ثڈٷچڃڈاڍ ت‪٤‬ـڍ ٳڄـ ٳڈ ٗلک ‪٣‬ڀـڇاڍ ٿتچرڈ‬ ‫اڅ ُچؿ»‪ .‬ثڈ ڃ‪٠‬لایِبځ څکمٍډبڍ ثٌیبک ؽِڂ ٿخٺ ثچٳی صیڄی (څکمٍ ٿلٵ) «اٷل ؽ‪ٜ‬ل رـڍ‬ ‫ثلاڍ عیبت اڃٌبځ څ یب ‪٘٣‬چڍ ام ا‪٘٣‬بڍ ثـځ» ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ ،‬ربین ڃیٌتڄـ‪ ،‬ډل صڄـ ؽچؿ ُؾْ‬ ‫ثڈایڂ ؽ‪ٜ‬لډب ٳڈ ام ربڃت ؿیٸلاځ اڅ کا تڊـیـ ٿیٳڄـ‪ ،‬کٗبیت ؿاؿڇ ثبُـ «میلا اڃٌبځ عٮ ڃـاکؿ ثڈ‬ صفحه 167 ‫‪ٔ٫ 172‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫ؿیٸلاځ اربمڇ ؿډـ تب ثڈ اڅ اًیت ثلًبڃڄـ څ یب عیبت اڅ کا ثب ؽ‪ٜ‬ل کڅثلڅ ٳڄڄـ څ ؿیٸلاځ ډپ عٮ‬ ‫ڃـاکڃـ عتی ؿک ٓچکت اربمڇ اڅ‪ٗ ،‬لکڍ ثڈ اڅ ثلًبڃڄـ»؛ اٿب څکمٍډبیی ٳڈ اًیتډبڍ ً‪ٜ‬غی ؿک‬ ‫اځډب ٿڀٴڂ ٿیثبُـ ؿک عـڍ ٳڈ ٯبثٺ تغڀٺ اًت‪« ،‬عتی اٷل ثڈ علٿت میبځ کًبڃـځ ثڈ ؽچؿ یب‬ ‫ثڈ ؿیٸلڍ ٯبئٺ ثبُیپ»‪ ،‬اٷل ٿٔټغت اځ ثل ٿ‪ٌ٬‬ـڇ میبځ ‪٧‬ټجڈ یب‪٫‬ت‪ ،‬ربین اًت )‪.(bayyanat.ir‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬لایتاهلل اکاٳی څکمٍډبیی ٿخٺ ثچٳی ٳڈ ثب ٗلثڈ ډڀلاڇ ثچؿڇ څ ٿچرت رلط ٿیُچؿ‪،‬‬ ‫ؿکٓچکتیٳڈ «ٿبڃڄـ ًجٮ څ کٿبیڈ ثبُـ څ ‪٧‬لٕ ‪ٰ٣‬الیی ثل اځډب ٿتلتت ثبُـ‪ ،‬ٿبڃ‪٤‬ی ڃـاکؿ څ ډلٷبڇ‬ ‫ٿڄزل ثڈ رلط څ ٳٌل ‪٘٣‬چ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ثبُـ‪ ،‬ثب تجلڍ ‪ٟ‬بډلاً ٗڀبځ ڃیٌت» (االکاٳی‪.)572 :1371،‬ایتاهلل‬ ‫کڅعبڃی ؿک ‪٫‬لٕ تټ‪ ٪‬یٴی ام ؿڅ ثچٳیثبم‪ ،‬ٿ‪٤‬تٰـ اًت ٳڈ اٷل ٗبکه ثڈٯٔـ ٳِتڂ ٗلثڈ مؿڇ څ‬ ‫یب ثچٳی ثڈ ڃغچڍ ثبُـ ٳڈ ثڈعٌت ‪٣‬بؿت ٿچرت ٯتٺ ٿیُچؿ څ ٻچایڄٴڈ ٗبکه ٯٔـ ٯتٺ کا‬ ‫ڃـاُتڈ‪٣ ،‬ڀـ اًت څ اٿٴبځ ٯٔبّ یب ٷل‪٫‬تڂ ؿیڈ څرچؿ ؿاکؿ څ اٷل «ثڈعٌت ‪٣‬بؿت ٳِڄـڇ ڃیٌت‬ ‫څ اڅ ډپ ٯٔـ ٳِتڂ ڃـاکؿ‪ ،‬ٯتٺ ‪٧‬یل‪٣‬ڀـ اًت‪ ،‬ثبیـ ثچٳیمځ ؿیڈ ثـډـ څ اعتڀبٹ تټ‪ ٪‬ٿبڃ‪ ٢‬ام‬ ‫میبځ ڃیٌت» (کڅعبڃی‪.)302 :1378 ،‬‬ ‫ډڀبځ‪ٛ‬چک ٳڈ ٿِبډـڇ ٿیٳڄیپ ؿک ا‪٧‬ټت اًت‪٬‬تبئبت ‪٫‬چ٭اٻقٳل ثغج ‪٣‬ـٽ ٯٔـ‪ ،‬اؽق ثلائت څ‬ ‫ا‪٣‬الٽ کٗبیت ٿجڄبڍ ‪٣‬ـٽ ٗڀبځ ٯلاکٷل‪٫‬تڈ اًت ٳڀبایڄٴڈ ام ڃ‪٠‬لایتاهلل ؽبٿڄڈاڍ اٷل «‪٫‬لؿ‬ ‫ٓـٿڈؿیـڇ کٗبیت ؿډـ‪ٗ ،‬ڀبڃی ثلاڍ ؿیڈ څرچؿ ڃـاکؿ» څ ام ڃ‪٠‬لایتاهلل ډبؿڅڍ تڊلاڃی اٷل اؽق‬ ‫ثلائت ُچؿ‪ ،‬ؿیڈ ڃـاکؿ څ ام ڃ‪٠‬لایتاهلل ًیٌتبڃی «اٷل ام ٿٰلکات ثبمڍ تزبڅم ڃِچؿ‪ ،‬اُٴبٹ ڃـاکؿ»‬ ‫(‪islam pedia.ir‬؛‪ ) islamquest.net‬څ ؿک ډڀڈ ٿچاکؿ ٿقٳچک اٷل ُلڅ‪ ٙ‬څ ٿجبڃی فٳلُـڇ (ڃ‪٠‬یل‬ ‫اؽق ثلائت‪ ،‬ا‪٣‬الٽ کٗبیت‪٣ ،‬ـٽ ٯٔـ څ ک‪٣‬بیت ٯچا‪٣‬ـ اځ ثبمڍ) ٓچکت ڃٸیلؿ‪ ٰٚ٫ ،‬ؿک یٲ عبٻت‬ ‫ثغج ٿٌئچٻیت رنایی ٯبثٺ ‪ٛ‬لط ٿیثبُـ څ ؿک ثٰیڈ ٓچکتډب ڃین ؿک ڃڊبیت ثلاڍ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ‬ ‫ٿٌئچٻیت ٿبٻیایزبؿ ٿیٷلؿؿ‪ .‬المٽ ثڈ فٳل اًت ٳڈ ‪٣‬ـڇاڍ ام ٿلار‪ ٢‬ڃ‪٠‬یلایتاهلل ٓب‪٫‬ی (ٿڄبث‪٢‬‬ ‫پیِیڂ)‪،‬ایتاهلل تجلینڍ څایتاهلل ٷټپبیٸبڃی اڃزبٽ څکمٍډبڍ ؽِڂ کا آچالً ربین ڃڀیؿاڃڄـ‬ ‫)‪.(askdin.com‬‬ ‫ًتیجِگیزی‬ ‫ام ٿزڀچ‪ ١‬ٿجبعج ‪ٛ‬لطُـڇ ٿیتچاځ اًتڄتبربت میل کا اؽلاد ڃڀچؿ‪:‬‬ ‫اٻ‪ - ٪‬ثب تچرڈ ثڈ ًجٲ څ ُٴٺ مڃـٷی ؿک مٿبځ ٿب څ ثڄب ثڈ ڃَٰ څکمٍ ؿک ًالٿت څ ٻنڅٽ‬ ‫اٿبؿٷی ؿ‪٫‬ب‪٣‬ی څ ثڈ ‪ٛ‬چکٳټی ‪٧‬لٕډبڍ ‪ٰ٣‬الئی ٿتلتت ثل څکمٍ‪ ،‬ثغج ام ٗلڅکت څ اډڀیت اځ‬ صفحه 168 ‫‪ٔ٫ 142‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫ٿڄ‪٠‬چک ام کعڀت اٻڊی ؿک ایڂ تغٰیٮ ثڊلڇٿڄـڍ ام ٷٌتلڇ کعڀت ؽـاڅڃـ ؿک ٿٌبیٺ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ‬ ‫عٰچ٭ ثِل اًت‪.‬‬ ‫اُبکڇ ُـ ٳڈ ٓ‪٬‬ت کعڀت ؿک ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ام څً‪٤‬ت څ ٷٌتلؿٷی ثلؽچکؿاک اًت ثڈ ٷچڃڈ اڍ‬ ‫ٳڈ ډڀڈ ٓ‪٬‬بت اٻڊی څ اًڀبء اڅ میل ٿزڀچ‪٣‬ڈ ایڂ ٓ‪٬‬ت ٯلاک ٿیٷیلڃـ څ ام ایڂ کڅ‪ ،‬کعڀت‬ ‫ؽـاڅڃـ ُبٿٺ ډڀڈ ٿچرچؿات ‪٣‬بٻپ ډٌتی ُـڇ اًت‪ .‬عتی ‪٣‬قاه څ رڊڄپ اٻڊی ثل اًبى کعڀت‬ ‫ا‪٫‬لیـڇ ُـڇ اًت‪ .‬ؽـاڅڃـ کعڀت کا ثل ؽچؿ څارت څ عتڀی ًبؽتڈ اًت څ ثڈ ُٴٺ ‪٣‬بٽ څ ؽبّ‬ ‫ڃٌجت ثڈ ثڄـٷبڃی ٳڈ ثڈ ‪٫‬لاٿیڂ اڅ پبًؼ ٿخجت ٿیؿډڄـ کًبڃـڇ اًت‪ .‬ثل اًبى کعڀت اًت ٳڈ‬ ‫ؽـاڅڃـ ثڈ ډڀڈ ٿچرچؿات ڃیبمډبڍُبځ کا ؿاؿڇ اًت‪ .‬ثڈ څیوڇ ثڈ اڃٌبځ ام ثلتلیڂ اًت‪٤‬ـاؿډب څ‬ ‫اٿٴبڃبت ثلاڍ میٌتی ام کڅڍ ‪ٰ٣‬ٺ څ ‪ٜ٫‬لت څ اؽتیبک ‪ٜ٣‬ب ٳلؿڇ اًت څ ؿک ‪٣‬یڂ عبٹ ؿًتچکات‬ ‫اڃٌبځًبم کا ؿک ٯبٻت ثلڃبٿڈ ډبڍ ٷچڃبٷچځ څ ثڈ ٓچکت کعڀت تِلی‪٤‬ی اکائڈ ٳلؿڇ اًت تب‬ ‫اڃٌبځډب ؿک ؿڃیب ام ثلڃبٿڈاڍ ًبمڃـڇ څ ٯٌ‪ ٚ‬څ ‪٣‬ـاٻت ا‪٫‬لیڂ ثلؽچکؿاک ٷلؿڃـ‪ .‬ثڈ څیوڇ ایڄٴڈ ډـ‪٩‬‬ ‫‪٧‬بیی ایڂ اًت ٳڈ اڃٌبځ ث‪٤‬ـ ام کعټت څ ٿلٵ ڃین ثڈ کعڀت څاً‪٤‬ڈ اٻڊی څ ٯله کعڀبڃی اڅ‬ ‫ؿًت پیـا ٳڄـ‪.‬‬ ‫ؿک ڃتیزڈ‪ ،‬ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی تلثیت کًیـځ ثڈ کعڀت څاً‪٤‬ڈ اًت‪ .‬څ ٷل‪٫‬تڂ کڃٶ څ‬ ‫ثچڍ کعڀت اٻڊی اًت؛ ی‪٤‬ڄی ؽـاڅڃـ کعیپ ٿیؽچاډـ اڃٌبځډبیی کا تلثیت ٳڄـ ٳڈ ؿک ڃڊبیت اٿل‬ ‫ثڈ کعڀت اٻڊی ؿًت پیـا ٳڄڄـ‪ .‬ثڈایڂ ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ تڀبٽاڃـیِڈ څ ٷ‪٬‬تبک څ ٳلؿاکُبځ ی‪٤‬ڄی تڀبٽ ډٌتی‬ ‫اځډب کڃٶ څ ثچڍ کعڀت اٻڊی کا ثل ؽچؿ ٷل‪٫‬تڈ ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ _2‬اّذاف هیبًی‪:‬‬ ‫یٴی ام ٿجبڃی ت‪٤‬ییڂ څ ُڄبؽت اډـا‪ ٩‬ٳټی څ ک‪٫‬تبکڍ‪ ،‬ډڀبځ تچرڈ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی اًت‪ ،‬ثڈایڂ‬ ‫ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ ډڀڈ ډـ‪٩‬ډبڍ ؿیٸل ثبیـ ‪ٛ‬چکڍ ت‪٤‬ییڂ ُچڃـ ٳڈ ٿب کا ثڈ اځ ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی ثلًبڃڄـ څ ډل‬ ‫ډـ‪٫‬ی ٳڈ کًبڃڄـڇ ثڈ اځ ٿٰٔـ ڃڊبیی ڃجبُـ یب ؿڅکٳڄڄـڇ ام اځ ثبُـ‪ ،‬ثبیـ ٳڄبک مؿڇ ُچؿ؛ څایڄزبًت‬ ‫ٳڈ تڀبٿیډـ‪٩‬ډبڍ ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت کڃٶ ؽبّ ‪٧‬بیت کا ثڈ ؽچؿ ٿیٷیلڃـ (عبری ؿڇ اثبؿڍ‪،‬‬ ‫‪ .)89 ّ ،1377‬پی ثبیـ ؿک اڃتؾبه اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ؿٯت ُچؿ ٳڈ اډـا‪٫‬ی کا اڃتؾبه ڃٴڄیپ ٳڈ‬ ‫ڃتچاڃڄـ ٿب کا ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی ثلًبڃڄـ‪.‬‬ ‫ٯبثٺفٳل اًت ٳڈ ؿکایڄزب ً‪٤‬ی ثل اځ اًت ٳڈ اډـا‪ ٩‬کا ‪٫‬لا ًبعتی ثغج ٳڄیپ‪.‬ایڄٲ ثڈ ثلؽی ام‬ ‫اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اُبکڇ ٿیٳڄیپ‪:‬‬ صفحه 138 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪173‬‬ ‫ؿیٸل اٿلڍ ثـیڊی ٿیثبُـ‪.‬ایڂ ت‪٨‬ییل ڃٸلٍ ؿک تچً‪٤‬ڈ تچرڈ ثڈ څکمٍ ؿک ٿتچځ عٰچٯی څ ډڀضڄیڂ‬ ‫ٳتت ‪ٰ٫‬ڊی څ اًت‪٬‬تبئبت رـیـ ٯبثٺ ٿِبډـڇ اًت‪.‬‬ ‫ه – ثب تچرڈ ثڈ آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلائپ څ ٿزبماتډب‪ ،‬اٿلڅم ُبډـ ٿچٗ‪ٓ ٢‬لیظ ٯچاڃیڂ‬ ‫ٳِچکډب ؿکایڂ کاث‪ٜ‬ڈ ډٌتیپ څ ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب ٯچاڃیڂ ٳِچک ٿب‪٣ ،‬ـٽ رلٽ ثچؿځ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ څکمُی ثب‬ ‫ک‪٣‬بیت ٿٰلکات څ ٗچاث‪ ٚ‬ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ډل یٲ څ ثڈ ُل‪٣ ٙ‬ـٽ ٿ‪٨‬بیلتایڂ ٯچا‪٣‬ـ څ ٗچاث‪ ٚ‬ثب ُل‪١‬‬ ‫ٿچکؿ تاٳیـ ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ‪ ،‬ثبایڂ څرچؿ ‪ٛ‬جٮ ٓلاعت ٯبڃچځ ٿزبمات‪ ،‬ٯٔـ ٿزلٿبڃڈ ؿک اعلام ‪٣‬ڀـ‬ ‫ثچؿځ څ ا‪٣‬ڀبٹ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ تاحیلٷقاک ٿیثبُـ ٳڈ اعلام اځ ٿِٴٺ ثچؿڇ څ آچالً څرچؿ اځ ؿک‬ ‫څکمٍډبڍ کایذ څ ٿ‪٤‬ڀچٹ میل ًااٹ ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫د – ثڈ ‪ٛ‬چکٳټی عچاؿث څکمُی ام ٿڄ‪٠‬ل اًالٽ ڃین ډڀضچځ ٯبڃچځ‪٣ ،‬ڀـ ٿغٌچه ڃڀیُچڃـ؛‬ ‫ٻقا ‪٫‬بٯـ ‪٣‬ڄچاځ ٯٔـ ٿزلٿبڃڈ تټٰی ٷلؿیـڇ څ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ام اځډب ثلؿاُتڈ ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫ؿ – ؿک تاحیل افځ‪،‬ایڂ ٯـک ٳڈ افځ ًټتٳڄڄـڇ ٿٌئچٻیت رنایی اًت‪ ،‬ثلاڍ ثغج ٿب ٳب‪٫‬ی‬ ‫ٿیثبُـ‪ .‬پی افځ ثڈ ‪٣‬ڀٺ څ اثلاء ٯجٺ ام ‪٣‬ڀٺ عـاٯٺ ٿٌئچٻیت رنایی کا ثلٿیؿاکؿ‪.‬‬ ‫ڇ – ؿک ٿچاکؿ ؽ‪ٜ‬لا‪٫‬لیڂ څ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل‪ ،‬ا‪٣‬الٽ ډِـاک څ اڃزبٽ اعتیب‪ٙ‬ډبڍ المٽ ؿک‬ ‫ًټت ٿٌئچٻیت رنایی تاحیلٷقاک ٿیثبُـ‪ .‬ام ٿچاکؿایڂ ڃٸبڇ ‪ٰ٫‬ڊی ؿک مٿبځ ٿب‪ ،‬ا‪٣‬ڀبٹ څ تچً‪٤‬ڈ‬ ‫ڃٴبتایڀڄی څ ٯچاڃیڂ ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ؿک ؽٔچّ ډل څکمٍ اًت‪.‬‬ ‫څ‪ -‬ؿک ‪٣‬ڀچٽ ٿچاکؿڍ ٳڈ ؿک ‪ٰ٫‬ڈ ٗڀبځ حبثت ُـڇ ڃین‪ ،‬ثغج ام ٗڀبځ ٿبٻی څ پلؿاؽت ؿیڈ‬ ‫اًت ٳڈ ؿک ثلؽی ٿچاکؿ اځ ڃین پلؿاؽت ؿیڈ ثب ُؾْ ٗبکه ڃیٌت‪.‬‬ ‫م – ‪٣‬ټیل‪٧‬پ ‪٣‬ـٽ تچرڈ رـاٷبڃڈ ثڈ څکمٍ څ ‪ٛ‬ج‪٤‬بً ‪٣‬ـٽ ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ثب‬ ‫ًبیل څکمٍډب (ٳڈ ؿک اځډب ڃین اعتڀبٹ ؽ‪ٜ‬ل څرچؿ ؿاکؿ)‪ ،‬ثب تچرڈ ثڈ ڃ‪٠‬لیبت رـیـ ‪ٰ٫‬ڊی ؿک‬ ‫ؽٔچّ ک‪ ٢٫‬ٿٌئچٻیت رنایی ؿک څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل‪ ،‬ٿٌټڀبً تٴټی‪ٗ ٪‬ڀبځ څ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک‬ ‫ًبیل څکمٍډب ڃین اُٴبک ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ صفحه 169 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪143‬‬ ‫‪ 1-2‬هؼزفت خذای هتؼبل‬ ‫ًااٻی ٳڈ ؿکایڂ ٿچکؿ ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿ اځ اًت ٳڈ اڃٌبځ ٿیتچاڃـ ثڈ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت پیـا‬ ‫ٳڄـ یب ڃڈ؟ ؿک ٯلاځ ٳلیپ ؽـاڍ ٿت‪٤‬بٹ ثڈ ډـ‪ ٩‬ؽټٰت اُبکڇ ٳلؿڇ څ ‪٫‬لٿچؿڇ‪« :‬څ ٿب ؽټٰت اٻزڂ څ‬ ‫االڃی اال ٻی‪٤‬جـڅځ»‪( .‬فاکیبت ‪ .)56 /‬ؿک ت‪ٌ٬‬یلایڈ ڃین اٿـڇ‪« :‬اڍ ٻی‪٤‬ل‪٫‬چځ»؛ (ُیلامى‪ ،1383 ،‬د ‪،1‬‬ ‫ّ ‪ )182‬ی‪٤‬ڄی ؽټٮ ڃٴلؿٽ رڂ څ اڃی کا ٿٸل ثلاڍ ‪٣‬جبؿت‪٣ ،‬جبؿتی ٳڈ ؽچؿ ڃچ‪٣‬ی ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت‬ ‫ؽـاڅڃـ اًت‪.‬‬ ‫المٿڈى ‪٣‬جبؿت‪ ،‬ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ٿ‪٤‬جچؿ اًت‪ ،‬پی ا‪٫‬لیڄَ رڂ څ اڃی ثلاى ُڄبؽت عٮّ څ علٳت ؿک‬ ‫کاڇ ؽـاڅڃـ اًت «ٻ‪ٙ‬یٓ‪ٕ٤‬جٔـٔڅځِ» (ٯلائتى‪ ،1384 ،‬د ‪ .)268 ّ ،11‬پی ٿیتچاڃیپ ثٸچییپ ٳڈ اٷل‬ ‫ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ ؽـا اٿٴبځپقیل ڃجچؿ‪ ،‬ؽـاڅڃـ ډـ‪ ٩‬ام ؽټٰت کا ‪٣‬جبؿت څ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ؽـا ٯلاک ڃڀیؿاؿ‪.‬‬ ‫څ ًااٹ ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ ؿیٸلڍ ڃین ؿکایڂ ٿچکؿایڂ اًت ٳڈ اکتجب‪ ٙ‬ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت اٻڊی ثبکعڀت اٻڊی‬ ‫صیٌت؟ ؿک پبًؼایڂ ًااٹ ډپ ٿیٷچییپ ٳڈ ؽـاڅڃـ صچځ کعڀت ؿاکؿ څ ؿاکاڍ کعڀت څاً‪٤‬ڈ‬ ‫اًت‪ ،‬اربمڇ ؿاؿڇ اًت اؿٿیثڈ ؽنیڄڈ څ ٷڄزیڄڈ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت څ ٿغجت اڅ کاڇ پیـا ٳڄـ‪ .‬څ ثـڅځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ‬ ‫ؽـاڅڃـ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی اٿٴبځپقیل ڃیٌت‪ .‬ثڈ ؽب‪ٛ‬ل ډڀبځ اًت ٳڈ ؽـاڅڃـ ؿکایڈ ٿقٳچک‬ ‫‪٣‬جبؿت څ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت کا ډـ‪ ٩‬ؽټٰت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیٳڄـ‪ .‬څ ثڈ ډڀڈ پیبٽ ٿیؿډـ ٳڈ اڃٌبځ ثـڅځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ام‬ ‫ډـ‪ ٩‬ؽټٰت ی‪٤‬ڄی کعڀت اٻڊی ؿڅک ٿیُچؿ‪ .‬اڃٌبځ ثلاڍ ڃنؿیٲ ُـځ ثڈ کعڀت اٻڊی صبکڇاڍ‬ ‫رنایڂ ڃـاکؿ ٳڈ ثڈ ؽـاڅڃـ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت پیـا ٳڄـ‪ .‬پی اکتجب‪ ٙ‬ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ډـ‪ ٩‬ٿیبڃی ثبکعڀت‬ ‫اٻڊی ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ډـ‪٧ ٩‬بئی ٿِؾْ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ ؽـا ام ٿڊپتلیڂ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت‪ .‬صڄبڃضڈ ع٘لت ‪٣‬ټی (‪ )١‬ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬اڅٹ اٻـیڂ‬ ‫ٿ‪٤‬ل‪٫‬تڈ»‪ً( .‬یـ کٗی‪ ،1393 ،‬ؽ‪ٜ‬جڈ اڅٹ)‪« .‬اڅٹ تـیڂ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ؽـاًت»‪.‬ایڂ عـیج اډڀیت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت‬ ‫کا ٿیکًبڃـ‪ .‬ٿغچکیت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ؽـاڅڃـ کا ثیبځ ٿیٳڄـ‪ .‬څایڂٳڈ ثـڅځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت اڅ اٿٴبځ تـیڂ څرچؿ‬ ‫ڃـاکؿ (پوڅډِٴـڇ عچمڇ څ ؿاڃِٸبڇ‪.)42ّ ،1397 ،‬‬ ‫‪2_2‬ایوبى ثِ خذا ٍ اعبػت اس اٍ ٍ رسَلص‬ ‫اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی ثبیـ ثڈ ؽـاڅڃـایڀبځ اڅکؿڇ څ ام اڅ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ٳڄـ‪ .‬ؿک ٯلاځ ٳلیپ‬ ‫صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬څٓ وَ‪ٙٛ‬ی‪ٔ٤‬چا اٻټَّڈٓ څٓ اٻلًَّٔچٹَ ٻَ‪ٓ٤‬ټَّٴُپٕ تُلْعٓڀٔچځَ»‪( .‬اٹ ‪٣‬ڀلاځ ‪٫« .)132 /‬لٿبځ ؽـا څ‬ ‫پیبٿجل کا ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ٳڄیـ تب ٿِڀچٹ کعڀت اٻڊى ُچیـ»‪.‬‬ صفحه 139 ‫‪ٔ٫ 174‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪« -‬اِمطاٖ اِىط‪.»ٓ٤‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ «٘‪ٟ‬ذ اِفهبح‪ ،»ٝ‬زض ٔزٕ‪ٛ‬ػ‪ ٝ‬وج‪٥‬ط‪ ،‬تطرٕ‪ ٚ ٝ‬تس‪ ٗ٤ٚ‬وبظٓ ػبثس‪ُّٔ ٣ٙ٤‬ک‪ ،‬ت‪ٛ‬ؾؼ‪ ٝ‬لّٓ‪ ،‬چبح ا‪.1378 ،َٚ‬‬‫‪ٟ٘« -‬ذاِجالغ‪ِ ،»ٝ‬الٔبْ ػّ‪ ٣‬ثٗ اث‪َ٣‬بِت‪ ،‬تهح‪٥‬ح زوتط نجح‪ ٣‬نبِح‪ ،‬زاضاِ‪ٟ‬زط‪ ،ٜ‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ البئ‪٥٘ ٣‬ب‪ ،‬حؿ‪ٔ« ،ٗ٥‬ؿئ‪٥ِٛ‬ت و‪٥‬فط‪٘ ٢‬بق‪ ٣‬اظ ػّٕ‪٥‬بت ‪ٚ‬ضظق‪ٔ ،»٣‬زّ‪ ٝ‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪( ٣‬زا٘کٍب‪ٜ‬‬‫ت‪ٟ‬طاٖ)‪ ،‬قٕبض‪ ،50 ٜ‬ظٔؿتبٖ ‪ ،1379‬اظ نفح‪ 3 ٝ‬تب نفح‪.40 ٝ‬‬ ‫‪ -‬اضاو‪ ،٣‬ق‪٥‬د ٔحٕسػّ‪« ،٣‬ت‪ٛ‬ی‪٥‬ح إِؿبئُ»‪ ،‬لٓ‪ :‬زفتط تجّ‪٥‬غبت ح‪ٛ‬ظ‪ ٜ‬ػّٕ‪ ٝ٥‬لٓ‪.1371 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ اثٗ ازض‪٤‬ؽ حّ‪ ،٣‬اثٗ رؼفط ٔحٕس ثٗ ٔ‪ٙ‬ه‪ٛ‬ض ثٗ احٕس‪« ،‬اِؿطائطاِحب‪ِ ٢ٚ‬تحط‪٤‬طاِفتب‪ ،»٢ٚ‬د ‪ ،3‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬اِ‪ٙ‬کط‬‫االؾالٔ‪٣‬اِتبثؼ‪ِ ٝ‬زٕبػ‪ ٝ‬إِسضؾ‪ ٗ٥‬ثمٓ إِکطف‪ ،ٝ‬اُِجؼ‪ ٝ‬اِخب٘‪( ٝ٥‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 58‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1401 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫اثٗ ثطاد َطاثّؿ‪ ،٣‬ػجساِؼع‪٤‬ع‪« ،‬إِ‪ٟ‬صه»‪ ،‬د ‪ ،2‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ١‬اِ‪ٙ‬کط االؾالٔ‪٣‬اِتبثؼ‪ِ ٝ‬زٕبػ‪ ٝ‬إِسضؾ‪ ٗ٥‬ثمٓ‬‫إِکطف‪،ٝ‬ا‪٤‬طاٖ (ضز‪٤‬ف ‪٘ 50‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1406 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪« -‬احىبْ ‪ٚ‬ضظق‪ ،»٣‬ث‪٣‬تب‪ ،‬زض ؾب‪٤‬ت‪( askdin.com :‬لبثُ زؾتطؾ‪.)1401/4/8 :٣‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ اؾالْ و‪ٛ‬ئؿت ٘ت‪« ،‬فم‪ ٚ ٝ‬احىبْ ‪ٚ‬ضظـ»‪ ،‬ث‪٣‬تب‪ ،‬زض ؾب‪٤‬ت‪( islamquest.net :‬لبثُ زؾتطؾ‪.)1401/4/8 :٣‬‬‫ ا٘هبض‪ٔ ،٢‬ؿؼ‪ٛ‬ز ‪َ ٚ‬ب‪ٞ‬ط‪ ،٢‬زوتط ٔحٕس ػّ‪« ،٣‬زا٘ک‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ذه‪ٛ‬ن‪ ،»٣‬د ‪ ،3‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬ر‪ ٚ ٍُٙ‬رب‪ٚ‬زا٘‪ ،ٝ‬چبح ؾ‪،ْٛ‬‬‫‪.1388‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -‬رؼفط‪ٍِٙ ٢‬ط‪ٚ‬ز‪ ،٢‬زوتط ٔحٕس رؼفط‪« ،‬تطٔ‪ِٛٛٙ٥‬غ‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق»‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬وتبثرب٘‪ٌٙ ٝ‬ذ زا٘ف‪ .‬چبح ث‪٥‬ؿت ‪ ٚ‬ز‪.1388 ،ْٚ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫_______‪ٔ« ،‬جؿ‪ ٌٛ‬زض تطٔ‪ِٛٛٙ٥‬غ‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق»‪ ،‬د ‪ ،1‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬وتبثرب٘‪ٌٙ ٝ‬ذ زا٘ف‪ ،‬چبح ا‪.1378 ،َٚ‬‬ ‫ اِحؿ‪ ٣ٙ٥‬إِطاغ‪ ،٣‬اِؿ‪٥‬س ٔ‪٥‬طػجساِفتبح‪« ،‬اِؼ‪ٙ‬ب‪ ٗ٤ٚ‬اِفم‪ ،»ٝ٥ٟ‬د ‪ ٚ 1‬د ‪ ،2‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬اِ‪ٙ‬کطاالؾالٔ‪٣‬اِتبثؼ‪ِ ٝ‬زٕبػ‪ٝ‬‬‫إِسضؾ‪ ٗ٥‬ثمٓ إِکطف‪( ٝ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 1812 ٚ 1811‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1417 ،‬ق‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ ح‪٥‬سض‪٘ ٢‬طال‪ ،٣‬ػّ‪ٔ ٣‬حٕس‪« ،‬ضؾبِ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق أبْ ؾزبز (ع)»‪ ،‬قطح ٘طال‪ ،٣‬ا٘تکبضات ٔ‪ٟ‬س‪٘ ٢‬طال‪ ،٣‬چبح ‪ٞ‬فتٓ‪.1386 ،‬‬‫ ذساپطؾت ؾطقى‪ ،ٝ‬ؾ‪٥‬ب‪ٚ‬ـ ‪٘ ٚ‬ه‪٥‬ط‪ٔ ٢‬مسْ‪ ،‬زوتط ّٔه اثطا‪« ،ٓ٥ٞ‬ان‪ ٚ َٛ‬فّؿف‪ ٝ‬زض تطث‪٥‬ت ثس٘‪ٚ ٚ ٣‬ضظـ»‪،‬‬‫ال‪٥ٞ‬زبٖ‪ :‬زا٘کٍب‪ ٜ‬اظاز اؾالٔ‪ٚ٣‬احس ال‪٥ٞ‬زبٖ‪ ،‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -‬زا‪٤‬ط‪ ٜ‬إِؼبضف اؾالْ پس‪٤‬ب‪ٚ« ،‬ضظـ»‪ ،1390 ،‬زض ؾب‪٤‬ت‪( islampedia.ir:‬لبثُ زؾتطؾ‪.)1401/4/8 :٣‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ زػب‪ ٢‬وٕ‪ِ ُ٥‬الٔبْ ػّ‪ ٣‬ثٗ اث‪ُ٥‬بِت زض «وّ‪٥‬بت ٔفبت‪٥‬حاِز‪ٙ‬بٖ»‪.‬‬‫‪ -‬زػب‪ ٢‬اث‪ٛ‬حٕع‪ ٜ‬حٕبِ‪ِ ٣‬الٔبْ ظ‪ٗ٤‬اِؼبثس‪ ٗ٤‬ػّ‪ ٣‬ثٗ اِحؿ‪( ٗ٥‬ع) زض «وّ‪٥‬بت ٔفبت‪٥‬حاِز‪ٙ‬بٖ»‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ض‪ٚ‬حب٘‪ ،٣‬ؾ‪٥‬س ٔحٕس نبزق‪« ،‬اؾتفتبئبت ل‪ ٠ٛ‬لًبئ‪ٛٔ ٚ ٝ٥‬ؾؿ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ل‪ٚ ٣‬وال‪ ٢‬ث‪ٗ٥‬إُِّ»‪ ،‬لٓ‪ :‬ؾپ‪ٟ‬ط لٓ‪ ،‬چبح ا‪،َٚ‬‬‫‪.1378‬‬ ‫ ض‪ ٢‬ق‪ٟ‬ط‪ٔ ،٢‬حٕس ٔحٕس‪٥ٔ« ،٢‬عاٖ اِحىٕ‪ ،»ٝ‬د ‪ ،4‬زاضاِحىٕ‪ ،ٝ‬اُِجؼ‪ ٝ‬اال‪( ٣ِٚ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 2649‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪،‬‬‫‪ 1416‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ؾجحب٘‪ .٣‬ق‪٥‬د رؼفط (‪« ،)1392‬ثطضؾ‪ ٣‬لبػس‪ ٜ‬الساْ»‪ ،‬زضؼ ذبضد «ل‪ٛ‬اػس فم‪ٛٔ »ٝ٥ٟ‬ضخ ‪ٔ ،92/12/6‬سضؾ‪ ٝ‬فمب‪ٞ‬ت‪،‬‬‫زض ؾب‪٤‬ت‪( eshia.ir :‬لبثُ زؾتطؾ‪.)1401/4/8 :٣‬‬ ‫‪ -‬ق‪٥ٟ‬س ا‪ .َٚ‬اِک‪٥‬د اث‪ٛ‬ػجساهلل قٕؽاِس‪ٔ ٗ٤‬حٕس‪« ،‬إِّؼ‪ ٝ‬اِسٔکم‪ ،»ٝ٥‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬اِ‪ٟ‬بْ‪ ،‬چبح ا‪.1377 ،َٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪ -‬ق‪٥‬د ث‪ٟ‬ب‪ٔ ،٣٤‬حٕس ثٗ ػجساِهٕس حبضح‪« ،٣‬ربٔغ ػجبؾ‪ ،»٣‬فطا‪ٞ‬ب٘‪( ٣‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 279‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ ،‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ق‪٥‬د حط ػبّٔ‪ٔ ،٣‬حٕس ثٗ اِحؿٗ‪« ،‬تفه‪ٚ ُ٥‬ؾبئُ اِک‪٥‬ؼ‪ ٝ‬اِ‪ ٣‬تحه‪ٔ ُ٥‬ؿبئُ اِکط‪٤‬ؼ‪ ،»ٝ‬د ‪ ،19‬تحم‪٥‬ک ٔ‪ٛ‬ؾؿ‪ ٝ‬اَ‬‫اِج‪٥‬ت (ع) الح‪٥‬بء اِتطاث‪ ،‬اُِجؼ‪ ٝ‬اِخب٘‪( ٝ٥‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 1987‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1414 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ق‪٥‬د َ‪ٛ‬ؾ‪ ،٣‬اث‪ ٣‬رؼفط ٔحٕس ثٗ اِحؿٗ ثٗ ػّ‪« ،٣‬إِجؿ‪ ٌٛ‬ف‪ ٣‬فم‪ ٝ‬االٔبٔ‪ ،»ٝ٥‬د ‪ ،7‬إِىتج‪ ٝ‬إِطتً‪ ٝ٤ٛ‬الح‪٥‬بء‬‫ا‪٦‬حبض اِزؼفط‪( ٝ٤‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 38‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ ،‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ َجبَجبئ‪ ٣‬وطثال‪ ،٣٤‬ؾ‪٥‬س ػّ‪« ،٣‬ض‪٤‬بو إِؿبئُ ف‪ ٣‬ث‪٥‬بٖ احىبْ اِکطع ثبِسالئُ»‪ ،‬د ‪ ،9‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬اِ‪ٙ‬کط االؾالٔ‪،٣‬‬‫اُِجؼ‪ ٝ‬اال‪( ٣ِٚ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 491‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1419 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ػالٔ‪ ٝ‬حّ‪ ،٣‬رٕبَاِس‪ ٗ٤‬اث‪ٙٔ٣‬ه‪ٛ‬ض اِحؿٗ ثٗ ‪ٛ٤‬ؾف ثٗ إُِ‪ٟ‬ط‪« ،‬تحط‪٤‬طاالحىبْ اِکطػ‪ ٝ٥‬ػّ‪ٔ ٣‬ص‪ٞ‬ت االٔبٔ‪ ،»ٝ٥‬د‬‫‪ ،5‬اقطاف ػالٔ‪ ٝ‬إِحمک رؼفطاِؿجحب٘‪ ،٣‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬االٔبْ اِهبزق (ع)‪ ،‬اُِجؼ‪ ٝ‬اال‪( ٣ِٚ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 97‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪،‬‬ ‫‪ 1422‬ق‪.‬‬ صفحه 170 ‫‪ٔ٫ 144‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫ایڂ کا ثبیـ فٳل ٳلؿ ٳڈ اڃٌبځ ثـڅځایڀبځ څ ثبڅک ٯټجی ثڈ ؽـاڅڃـ‪ ،‬ام اڅ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ڃڀیٳڄـ‪ .‬پی‬ ‫ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت څاثٌتڈ ثڈایڀبځ ٯجټی اًت‪ .‬امایڂایڈ ثڈ ؿًت ٿیایـ ٳڈ ثب ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـاڅڃـ څ پیبٿجل‬ ‫(ّ)‬ ‫ٿیتچاځ ثڈ کعڀت اٻڊی کًیـ‪ .‬پیایڀبځ ثڈ ؽـا څ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام اڅ څ ‪٫‬لًتبؿڇاٍ ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ثڈ‬ ‫ُڀبک ٿیکڅؿ ٳڈ ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځ ٿیتچاڃیپ ثڈ کعڀت اٻڊی ثلًیپ‪.‬‬ ‫ؿکایڄزب ًااٻی ٳڈ ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿایڂ اًت ٳڈ ٿٸل ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـا ثب ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام پیبٿجل (ّ) ت‪٬‬بڅتی‬ ‫ؿاکؿ؟ صلا ؿکایڈ ډپ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـا څ ډپ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام پیبٿجل (ّ) ام ٿب ؽچاًتڈ ُـڇ اًت؟‬ ‫ؿک رچاهایڂ ًااٹ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ اٷل ‪ ٰٚ٫‬ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـا ام ٿب ؽچاًتڈ ُچؿ‪ ،‬پیبٿجل (ّ) ثڈ ‪٣‬ڄچاځ‬ ‫ٿٔـا٭ څ ڃڀچڃڈ فٳل ڃِچؿ‪.‬‬ ‫ٳٌبڃی ٳڈ ؿک ٿٰبثٺ پیبٿجل (ّ) ډٌتڄـ‪ ،‬ٿڀٴڂ اًت اؿ‪٣‬ب ٳڄڄـ ٳڈ ٿب ؿاکیپ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـا ٿیٳڄیپ‪.‬‬ ‫ؿاٿڄڈ اؿ‪٣‬ب ٳڈ څًی‪ ٢‬اًت‪ ،‬ډڀڈ ٳی ٿیتچاڃـ ؿا‪٣‬یڈ ؿیڂ څایڀبځ څ تٰچا کا ‪٣‬ټڄی ٳڄـ‪ .‬ؿک مٿبځ پیبٿجل‪،‬‬ ‫ډپ پیبٿجل ٿـ‪٣‬ی ‪٣‬جچؿیت څ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ؽـا ثچؿ‪ ،‬ډپ اځ ٳٌبڃی ٳڈ ؿک رجڊڈ ٿٰبثٺ اڅ‪ ،‬ثب اڅ ٿیرڄٸیـڃـ‬ ‫(ؽبٿڄڈاڍ‪.)34 ّ ،1397 ،‬‬ ‫ایڂایڈ یٲ اُتجبڇ څ پڄـاک ٿب کا ڃین آالط ٿیٳڄـ؛ صچځ تٔچک ٿب ؿک ٿچکؿ کعڀت ؽـا ٯلاک‬ ‫ٷل‪٫‬تڂ ‪٧‬بٻجب مٿبڃی اًت ٳڈ ډیش ‪٣‬ڀټی اڃزبٽ ڃـاؿڇایپ څ ٿلتٴت ٷڄبډبځ میبؿڍ ُـڇایپ‪ .‬ؿکایڂ عبٹ‬ ‫‪ ٰٚ٫‬ثڈ کعڀت اٻڊی اٿیـ ؿاکیپ څ اٿیـڅاک ٿیُچیپ ٳڈ ؽـا ثب کعڀتَ ثب ٿب ثلؽچکؿ ؽچاډـ ٳلؿ‪.‬‬ ‫ؿک څاٯ‪ ٢‬کعڀت اٻڊی کا ؿک ٿٰبثٺ ‪٣‬ڀٺ څ ربیٸنیڂ اځ ٯلاک ٿیؿډیپ‪ .‬ٿیٷچییپ ٳڈ ٷلصڈ ٿب ثب‬ ‫ؿًتچکډبڍ ؽـا ٿؾبٻ‪٬‬ت ٳلؿڇایپ‪ ،‬څٻی اڅ ثب ٿب ثب کعڀتَ ‪٣‬ڀٺ ؽچاډـ ٳلؿ‪ .‬اٿبایڂایڈ ثل ‪٣‬ٴی اځ‬ ‫اًت‪ .‬ٿیٷچیـ ‪٣‬ڀٺ ٳڄیـ‪ ،‬ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ٳڄیـ‪ُ ،‬بیـ ٿچکؿ کعڀت پلڅکؿٷبک ٯلاک ثٸیلیـ (ؽبٿڄڈاڍ‪،‬‬ ‫‪.)35 ّ ،1397‬‬ ‫پی اٿیـ ثڈ کعڀت ؽـا ثـڅځ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام اڅ څ پیبٿجل (ّ) یٲ تٔچک اُتجبډی اًت‪ .‬ثټٴڈ ام ڃ‪٠‬ل‬ ‫ٯلاځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی ثبیـ ‪٣‬ڀٺ څ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ٳلؿ‪.‬‬ ‫څ ڃین ؿکایڈ ؿیٸل ٯلاځ صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬څٓ ٻَچٕ وَځَّ وَډٕٺَ اٻُْٰلى اٿٓڄُچا څٓ اتََّٰچٕا ٻَ‪َ٬‬تَغٕڄب ‪ٓ٣‬ټَیٕڊِپٕ ثٓلَٳبت‪ٚ‬‬ ‫ٿ‪ٙ‬ڂَ اٻٌ‪ٛ‬ڀبء‪ ٙ‬څٓ اٻْاَکِٕٕ»‪( .‬ا‪٣‬لا‪ .)96 / ٩‬امایڂایڈ اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ ٳٌبڃی ٳڈ ثڈ ؽـاایڀبځ اڅکؿڇ څ‬ ‫تٰچا پیِڈ ٿیٳڄڄـ ؿک ٿ‪٤‬لٕ کعڀت اٻڊی ٯلاک ٿیٷیلڃـ‪ .‬څ ؽـاڅڃـ ثل اًبى کعڀت ؽچیَ‬ ‫ثلٳبت مٿیڂ څ اًڀبځ کا ثل کڅڍ اځډب ٿیٷِبیـ‪ .‬پیایڀبځ ثڈ ؽـا یٲ ډـ‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٳڈ اڃٌبځ‬ ‫ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځ ثڈ کعڀت اٻڊی ؿًت پیـا ٿیٳڄـ‪.‬‬ صفحه 140 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‬‫‬‫‪-‬‬ ‫‪175‬‬ ‫________‪« ،‬ل‪ٛ‬اػس االحىبْ ف‪ٔ ٣‬ؼطف‪ ٝ‬اِحالَ ‪ ٚ‬اِحطاْ»‪ ،‬د ‪ ،3‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬اِ‪ٙ‬کط االؾالٔ‪ ،٣‬اُِجؼ‪ ٝ‬اال‪( ٣ِٚ‬ضز‪٤‬ف‬ ‫‪٘ 117‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1413 ،‬ق‪.‬‬ ‫ ػالٔ‪ٔ ٝ‬زّؿ‪ ،٣‬إِ‪ٔ ٣ِٛ‬حٕس ثبلط‪« ،‬ثحبضاال٘‪ٛ‬اض اِزبٔغ ِسضض اذجبض ائٕ‪ ٝ‬االَ‪ٟ‬بض»‪ ،‬د ‪ ٚ 43‬د ‪ ٚ 61‬د ‪ ،67‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪:‬‬‫اِ‪ٛ‬فبء‪ ،‬اُِجؼ‪ ٝ‬اِخب٘‪( ٝ٥‬ضز‪٤‬ف‪ٞ‬ب‪٘ 2283،2300،2306 ٢‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1403 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪ -‬فه‪٥‬ح‪ ،٣‬ػجساِربِک‪« ،‬ثطضؾ‪ٔ ٣‬جب٘‪ ٣‬فم‪ ٣ٟ‬ث‪ٙ‬س ‪ٔ 3‬بز‪ 59 ٜ‬لب٘‪ٔ ٖٛ‬زبظات اؾالٔ‪ ،1390 ،»٣‬زض ؾب‪٤‬ت‪alqaza.com :‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ فًُاهلل‪،‬ا‪٤‬تاهلل ؾ‪٥‬س ٔحٕسحؿ‪( ٗ٥‬ث‪٣‬تب)‪« ،‬اؾتفتبئبت‪ٚ-‬ضظـ»‪ ،‬زض پب‪ٍ٤‬ب‪ ٜ‬اَالعضؾب٘‪ ٣‬زفتطا‪٤‬تاهلل ؾ‪٥‬س ٔحٕسحؿ‪ٗ٥‬‬‫فًُاهلل زض ؾب‪٤‬ت‪bayyanat.ir :‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -‬ف‪٥‬ى‪ :‬زوتط ػّ‪٥‬طیب‪ٔ« ،‬مبض٘‪ ٚ ٝ‬تُج‪٥‬ک زض حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪٣ٔٛ‬اؾالْ»‪ ،‬ؾبظٔبٖ چبح ‪ ٚ‬ا٘تکبضات‪ ،‬چبح ز‪.1370 ،ْٚ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ «لب٘‪ ٖٛ‬اؾبؾ‪ ٣‬رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪.»٣‬‬‫‪« -‬لب٘‪ٔ ٖٛ‬زبظات اؾالٔ‪.»٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٌّ -‬س‪ٚ‬ظ‪٤‬بٖ‪ ،‬زوتطا‪٤‬طد‪« ،‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪٣ٔٛ‬ا‪٤‬طاٖ»‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬چبح ؾ‪.1369 ،ْٛ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ُِ -‬ف‪ ،٣‬زوتط اؾساهلل‪« ،‬ل‪ٛ‬اػس فم‪ :ٝ‬حم‪ٛ‬ل‪ ٚ ٣‬رعا‪ ،»٣٤‬ذطؾ‪ٙ‬س‪ ،٢‬چبح ا‪.1390 ،َٚ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ ٔجّغ‪ ،٣‬زوتط احٕس‪« ،‬فم‪ ٝ‬زا٘فا‪ ٗ٤‬ر‪ٟ‬ب٘‪ ٣‬اؾت»‪ ،‬ض‪ٚ‬ظ٘بٔ‪ ٝ‬فط‪٥ٞ‬رتٍبٖ ٔ‪ٛ‬ضخ ‪.93/5/26‬‬‫ ٔحمک اضزث‪ ،٣ّ٥‬إِ‪ ٣ِٛ‬احٕس‪ٔ« ،‬زٕغ اِفبئس‪ ٚ ٜ‬اِجط‪ٞ‬بٖ»‪ ،‬د ‪ ،13‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬اِ‪ٙ‬کط االؾالٔ‪٣‬اِتبثؼ‪ِ ٝ‬زٕبػ‪ٝ‬‬‫إِسضؾ‪ ٗ٥‬ثمٓ إِکطف‪( ٝ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 244‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ ،‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ٔحمک حّ‪ ،٣‬اث‪ٛ‬اِمبؾٓ ٘زٓاِس‪ ٗ٤‬رؼفط ثٗ اِحؿٗ‪« ،‬قطا‪٤‬غ االؾالْ ف‪ٔ ٣‬ؿبئُ اِحالَ ‪ ٚ‬اِحطاْ»‪ ،‬د ‪ٔ ،4‬غ تؼّ‪٥‬مبت‬‫اِؿ‪٥‬سنبزق اِک‪٥‬طاظ‪ ،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬اؾتمالَ‪ ،‬اُِجؼ‪ ٝ‬اِخب٘‪( ٝ٥‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 74‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1409 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ -‬حمک زأبز‪ ،‬زوتط ؾ‪٥‬سٔهُف‪« ،٣‬ل‪ٛ‬اػس فم‪ ،»ٝ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬ؾٕت‪ ،‬چبح ز‪.1376 ،ْٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ٔحٕسظاز‪ ٜ‬ض‪ٔ ،٣ٙٞ‬حٕس ضیب‪« ،‬ثطضؾ‪ ٣‬فم‪ ٣ٟ‬ح‪ٛ‬ازث ‪ ٚ‬نسٔبت ‪ٚ‬ضظق‪ ،»٣‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬ترهه‪ ٣‬فم‪ ٚ ٝ‬تبض‪٤‬د تٕسٖ‪ ،‬ؾبَ‬‫چ‪ٟ‬بضْ‪ ،‬قٕبض‪ ٜ‬قب٘عز‪ ،1387 ،ٓٞ‬اظ نفح‪ 91 ٝ‬تب نفح‪.125 ٝ‬‬ ‫ ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪،٢‬ا‪٤‬تاهلل ٘بنط‪ٔ« ،‬زٕ‪ٛ‬ػ‪ٝ‬ا‪ ٢‬اظ اؾتفتبئبت حًطتا‪٤‬تاهلل ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪ ،»٢‬ث‪٣‬تب‪ ،‬زض ؾب‪٤‬ت‪k- :‬‬‫‪( torshiz.mihanblog.com‬لبثُ زؾتطؾ‪.)1401/4/8 :٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ٘زف‪ ،٣‬ق‪٥‬د ٔحٕس حؿٗ‪« ،‬ر‪ٛ‬ا‪ٞ‬طاِىالْ ف‪ ٣‬قطح قطائغ االؾالْ»‪ ،‬د ‪ ٚ 28‬د ‪ ،43‬تحم‪٥‬ک ‪ ٚ‬تؼّ‪٥‬ک اِک‪٥‬د ػّ‪٣‬‬‫ا‪٦‬ذ‪٘ٛ‬س‪ ٢‬زاضاِىتت االؾالٔ‪ ،ٝ٥‬چبح ؾ‪( ْٛ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 556،571‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪.1368 ،‬‬ ‫‪ٛ٘ -‬ضث‪ٟ‬ب‪ ،‬زوتط ضیب‪« ،‬ظٔ‪ ٝٙ٥‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪ ،»٣ٔٛ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬وب٘‪ٚ ٖٛ‬وال‪ ٢‬زازٌؿتط‪ ،٢‬چبح ز‪.1375 ،ْٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ صفحه 171 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪145‬‬ ‫‪ 3-2‬هتوسه ضذى ثِ خذا‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ٯلاځ یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃیایڀبځ څ تڀٌٲ ثڈ ؽـاڅڃـ اًت‪َ٫« :‬اَٿ‪ٛ‬ب اٻَّق‪ٙ‬یڂَ اٿٓڄُچا ثِبٻټَّڈ‪ ٙ‬څٓ‬ ‫ا‪ٕ٣‬تَٔٓڀٔچا ثِڈ‪ٌَٓ٫ ٙ‬یٔـٕؽ‪ٙ‬ټُڊٔپٕ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓڌٍ ٿ‪ٙ‬ڄْڈٔ څٓ ‪َْ٘٫‬ٺٍ څٓ یٓڊٕـ‪ٙ‬یڊِپٕ بِٻَیٕڈ‪ٙٓ ٙ‬لا‪ٛ‬بً ٿٌٕٔتَٰ‪ٙ‬یڀبً»‪( .‬ڃٌبء ‪.)175 /‬‬ ‫پی ‪ٰٚ٫‬ایڀبځ ٯټجی ډپ ٳب‪٫‬ی ڃیٌت‪ ،‬ثبیـ ثڈ ؽـا‪ ،‬ثڈ ؿاٿڂ ؽـا‪ ،‬ی‪٤‬ڄی ثڈ ؿاٿڂاییڂ ؽـا څ کاڇ‬ ‫ؽـایی صڄٶ ثنڃیـ‪ ،‬ٿتڀٌٲ ثِچیـ‪ .‬اٷلایڀبځ ڃـاُتڈ ثبُیـ؛ اٷلایڀبځ ؿاُتڈ ثبُیـ‪ ،‬ا‪٣‬تٔبٽ ڃـاُتڈ‬ ‫ثبُیـ‪ ،‬ت‪٤‬ڊـات ؽچؿتبځ کا ؿک ٿٰبثٺ ؽـا ‪٣‬ڀٺ ڃٴڄیـ؛ ثڈ ًچڍ ؽـا کاڇ ڃڀییبثیـ‪ ،‬اځ کڅُڄبیی‬ ‫ډـایت ؿک ؿٹ ُڀب ‪٫‬لڅ‪ ٥‬ڃڀیا‪٫‬ٴڄـ؛ایڂ ٿؾٔچّ ٿاٿڄیڂ اًت (ؽبٿڄڈاڍ‪ .)116 ّ ،1397 ،‬ؿک‬ ‫ڃتیزڈ اڃٌبځ ثبایڀبځ څ ٿتڀٌٲ ُـځ ثڈ ؽـاڅڃـ ٿیتچاڃـ ثڈ کعڀت اٻڊی ثلًـ‪.‬‬ ‫‪ 4-2‬ػول غبلح‬ ‫صڄبڃضڈ ؿک ثغجایڀبځ ثڈ ؽـا څ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام اڅ ٷ‪٬‬تڈ ُـ اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی‬ ‫ثبیـایڀبځ اڅکؿڇ څ ام اڅ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ٳڄـ‪ .‬ثل اًبى ٯلاځ ثلاڍ کًیـځ ثڈایڂ ډـ‪ ٩‬ثبیـایڀبځ اڅکؿڇ څ‬ ‫‪٣‬ڀٺ ٓبٻظ ڃین ؿاُتڈ ثبُـ‪َ٫« .‬اَٿ‪ٛ‬ب اٻَّق‪ٙ‬یڂَ اٿٓڄُچا څٓ ‪ٓ٣‬ڀ‪ٙ‬ټُچا اٻٔ‪ٛ‬بٻ‪ٙ‬غبت‪َ٫ ٙ‬یٔـٕؽ‪ٙ‬ټُڊٔپٕ کٓث‪ٜ‬ڊٔپٕ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ڈ‪( .»ٙ‬ربحیڈ‬ ‫‪ .)30 /‬ؿک ثلؽیایبت ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ٿی‪٫‬لٿبیـ ٳڈ ٳٌی کا ٳڈ ثؾچاډـ ؿک کعڀت ؽچیَ ؿاؽٺ‬ ‫ٿیٳڄـ‪« .‬یٔـٕؽ‪ٙ‬ٺُ ٿٓڂْ یِٓبءٔ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ڈ‪ ٙ‬څٓ اٻ‪َّ٠‬بٻ‪ٙ‬ڀ‪ٙ‬یڂَ وَ‪ٓ٣‬ـ‪ ٛ‬ٻَڊٔپٕ ‪ٓ٣‬قاثبً وَٻ‪ٙ‬یڀبً»‪( .‬اڃٌبځ ‪.)31 /‬‬ ‫ٯبثٺ تچرڈ اًت ٳڈ ؿک ا‪٧‬بم ایڈ ٿىٷچیـ‪« :‬ډل ٳی کا ثؾچاډـ ؿک کعڀت ؽچؿ څاکؿ ٿىٳڄـ» اٿب‬ ‫ؿک پبیبځ ایڈ‪ ،‬ثڈ ٓلاعت ا‪٣‬الٽ ٿیٳڄـ ٳڈ ثلاڍ ‪ٟ‬بٻڀبځ ‪٣‬قاه ؿکؿڃبٳی کا اٿبؿڇ ٳلؿڇ اًت‪ .‬ایڂ‬ ‫ڃِبځ ؿډڄـڇ اځ اًت ٳڈ ٿِیت څ اکاؿڇ ؽـا ثل ‪٣‬قاه ث‪٤‬ـ ام اځ اًت ٳڈ اڃٌبځ اکاؿڇ ‪ٟ‬ټپ څ ٷڄبڇ‬ ‫ثٴڄـ‪ .‬څ ڃین ثڈ ٯلیڄڈ ٿٰبثټڈ ٿِؾْ ٿىُچؿ ٳڈ ٿِیت څ اکاؿڇ ؽـا ؿک کعڀت ڃین ث‪٤‬ـ ام اځ اًت‬ ‫ٳڈ اڃٌبځ اکاؿڇ ایڀبځ څ ‪٣‬ڀٺ ٓبٻظ ثٴڄـ‪ .‬څ ام عٴیپ اڃت‪٠‬بک ‪٧‬یل امایڂ ڃین ڃڀیتچاځ ؿاُت (ٿٴبکٽ‬ ‫ُیلامى‪ ،1371 ،‬د ‪.)387 ّ ،25‬‬ ‫«څٓ ٻَچٕ ُبءٓ اٻټَّڈٔ ٻَزٓ‪ٓ٤‬ټَڊٔپٕ وُٿ‪ٛ‬ڌً څاع‪ٙ‬ـٓڋً څٓ ٻٴ‪ٙ‬ڂْ یٔـٕؽ‪ٙ‬ٺُ ٿٓڂْ یِٓبءٔ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ڈ‪ ٙ‬څٓ اٻ‪َّ٠‬بٻ‪ٙ‬ڀٔچځَ ٿب ٻَڊٔپٕ ٿ‪ٙ‬ڂْ څٓٻ‪ٙ‬یٍّ څٓ‬ ‫ال ڃَٔ‪ٙ‬یلٍ»‪ُ( .‬چکڍ ‪« .)8 /‬اٷل ؽـا ٿىؽچاًت ډڀڈ اځډب کا اٿت څاعـى ٯلاک ٿىؿاؿ څ ثڈعٴپ ارجبک‬ ‫ډـایت ٿىٳلؿ څ ٿاٿڂ ٿىًبؽت څٻى ؽـاڅڃـ ډل ٳڈ کا ثؾچاډـ ؿک کعڀت ؽچؿ څاکؿ ٿىٳڄـ څ‬ ‫ثلاى ‪ٟ‬بٻڀبځ څٻى څ یبڅکى ڃیٌت»‪٣ .‬الٿڈ ‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبیی ؿک فیٺایڈ صڄیڂ اڅکؿڇ اًت‪« :‬ایڄٴڈ ؿکایڂایڈ‬ ‫ثیڂ «ٿڂ یِبء» څ «اٻ‪٠‬بٻڀچځ» ٿٰبثټڈ ا‪٫‬تبؿڇ‪ ،‬ٿیؽچاډـایڂ کا ثلًبڃـ ٳڈ ٿٰٔـ ام «ٿڂ یِبء» ‪٧‬یل‬ صفحه 141 ‫‪ٔ٫ 176‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ صفحه 172 ‫‪ٔ٫ 146‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫‪ٟ‬بٻڀیڂ اًت‪ .‬پی ٿ‪٤‬ڄبڍایڈ صڄیڂ ٿیُچؿ ٳڈ ؽـاڅڃـ ‪٧‬یل ‪ٟ‬بٻڀیڂ کا ؿاؽٺ کعڀت ؽچؿ ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫‪ٟ‬بٻڀیڂ «څٻی» څ «ڃٔیل» ڃـاکڃـ» (‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبیى‪ ،1390 ،‬د ‪.)19 ّ ،18‬‬ ‫ؿکایڈ ٿچکؿ ثغج ٿب ڃین ُلای‪ ٚ‬څکڅؿ ثڈ کعڀت اٻڊی څ څیوٷیډبڍ اځډب ثیبځ ُـڇ اًت ٳڈایڀبځ‬ ‫څ ‪٣‬ڀٺ ٓبٻظ اًت‪.‬‬ ‫پی ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ؿکایڂایڈ یٴی ؿیٸل ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ثلاڍ کًیـځ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی ثیبځُـڇ‬ ‫اًت‪ .‬اځډپایڀبځ څ ‪٣‬ڀٺ ٓبٻظ اًت‪ .‬څ ثـڅځایڂ ؿڅ کًیـځ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی اٿٴبځپقیل ڃیٌت‪.‬‬ ‫‪5-2‬ایوبى ثِ رٍس لیبهت ٍ اًفبق‬ ‫ثل اًبى ٯلاځ ٳلیپ ؽـاڍ ت‪٤‬بٻی ٳٌی کا ٳڈایڀبځ ثڈ ؽـا څ کڅم ٯیبٿت اڅکؿڇ څ اڃ‪٬‬ب٭ ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿک‬ ‫کعڀت ؽچیَ ؿاؽٺ ٿیٳڄـ‪« .‬څٓ ٿ‪ٙ‬ڂَ اٻْاَ‪ٕ٣‬لاهِ ٿٓڂْ یٔاْٿ‪ٙ‬ڂُ ثِبٻټَّڈ‪ ٙ‬څٓ اٻْیٓچٕٽِ اٻْاؽ‪ٙ‬لِ څٓ یٓتَّؾ‪ٙ‬قُ ٿب یٔڄْ‪ٙ٬‬ٮُ ٯُلُثبت‪ٚ‬‬ ‫‪ٙ٣‬ڄْـٓ اٻټَّڈ‪ ٙ‬څٓ ٓٓټَچات‪ ٙ‬اٻلًَّٔچٹِ وَال بِڃَّڊب ٯُلْثٓڌٌ ٻَڊٔپٕ ًٓیٔـٕؽ‪ٙ‬ټُڊٔپٔ اٻټَّڈٔ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ڈ‪ ٙ‬بِځَّ اٻټَّڈٓ ‪ُ٬َ٧‬چکٗ کٓع‪ٙ‬یپٗ»‪( .‬تچثڈ ‪/‬‬ ‫‪« .)99‬ٷلڅډى ام ایڂ ‪٣‬لهډبڍ ثبؿیڈڃِیڂ ٳٌبڃى ډٌتڄـ ٳڈ ایڀبځ ثڈ ؽـا څ کڅم کًتبؽین ؿاکڃـ‬ ‫ایڂ ٳبک کا څًیټڈ ڃنؿیٴى ثڈ ؽـا څ ٿبیڈ تچرڈ څ ؿ‪٣‬بى پیبٿجل (ّ) ٳڈ ا‪٫‬تؾبک څ ثلٳت ثنکٷى اًت‬ ‫ٿىؿاڃڄـ‪ ،‬اٷبڇ ثبُیـ ٳڈ ایڂ اڃ‪٬‬ب٭ډب ثڈ ‪ٛ‬چک ٯ‪ ٢ٜ‬ٿبیڈ تٰله اځډب ؿک پیِٸبڇ ؽـاڅڃـ اًت‪ ،‬ؽـا‬ ‫اڃبځ کا ثڈمڅؿڍ ؿک کعڀت ؽچؿ ‪٫‬لڅٿیثلؿ‪ ،‬میلا ؽـاڅڃـ اٿلمڃـڇ څ ٿڊلثبځ اًت»‪.‬‬ ‫ٿب ؿک ایڂ ایڈ تاٳیـډبى ٿت‪٤‬ـؿڍ کا ٿِبډـڇ ٿىٳڄیپ‪ .‬ٯبثٺ تچرڈ اًت ٳڈ ٳټڀڈ «اال» څ «اځ» ثلاڍ‬ ‫تاٳیـ اًت‪ .‬څ ڃین رڀټڈ «ًٓیٔـٕؽ‪ٙ‬ټُڊٔپٔ اٻټَّڈٔ ‪ٙ٫‬ی کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ڈ‪ »ٙ‬ثڈڅیوڇ‪٫« ،‬ى» ٳڈ څکڅؿ ؿک کعڀت اٻڊى کا‬ ‫ٿىکًبڃـ څ ؿک رڀټڈ اؽل ٳڈ ثب «اځ» اٿـڇ څ ؿڅ ٓ‪٬‬ت (‪٬٧‬چک څ کعیپ) کا فٳل ٿىٳڄـ‪ ،‬ثیبځ ٳڄڄـڇ‬ ‫تاٳیـ اًت‪ .‬پی ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ډڀڈایڂ تاٳیـډب ڃڊبیت ٻ‪ ٪ٜ‬څ کعڀت ؽـا کا ؿک ٿچکؿ ایڂ‬ ‫ؿًتڈ ثیبځ ٿیٳڄـ‪٣ .‬ټت اځ ُبیـایڂ ثبُـ ٳڈ اځډب (ثبؿیڈڃِیڄبځ) ثبایڂ ٳڈ ام ت‪٤‬ټیپ څ تلثیت ٿغلڅٽ‬ ‫ثچؿڇ څ ؿک عـ ٳب‪٫‬ى ؿًتِبځ ثڈ ایبت اٻڊى څ ًؾڄبځ پیبٿجل‬ ‫(ّ)‬ ‫ڃڀیکًیـ‪ ،‬څٻی ثبم ډپ اًالٽ کا‬ ‫پقیل‪٫‬تڈ ثچؿڃـ‪ .‬څ ڃین ثبایڂ ٳڈ اٿٴبڃبت ٿبٻی ؽچثی ڃـاُتڄـ‪ ،‬څٻی ډڀیِڈ ؿک کاڇ ؽـا اڃ‪٬‬ب٭ ٿیٳلؿڃـ‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂایڂ ثبؿیڈڃِیڄبځ ڃٌجت ثڈ ُڊلڃِیڄبځ ُبیٌتٸی ډلٷچڃڈ تٰـیل څ تِچیٮ کا ؿاُتڄـ (ٿٴبکٽ‬ ‫ُیلامى‪ ،1371 ،‬د ‪.)96 ّ ،8‬‬ ‫امایڂایڈ اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ ثلاڍ څکڅؿ ثڈ کعڀت اٻڊی ثبیـ ثڈ ؽـا څ کڅم ٯیبٿتایڀبځ اڅکؿڇ څ‬ ‫اڃ‪٬‬ب٭ ٳڄیپ‪ .‬اڃ‪٬‬ب٭ ؿککاڇ ؽـا ڃتیزڈایڀبځ ثڈ ؽـا څ کڅم ٯیبٿت اًت؛ میلا اڃٌبځ ثب ثبڅک ثڈ ؽبٻٮ‬ ‫کعڀبځ څ ؿاؿٷبڇ ‪٣‬ـٻی ٳڈ ا‪٣‬ڀبٹ ډڀڈ ؿک اڃزب عٌبهکًی ٿیُچؿ‪٤ً ،‬ی ٿیٳڄـ ٳبکډبیی کا اڃزبٽ‬ صفحه 142 ‫‪9‬‬ ‫ٍاکبٍٕ ارى ٍلٖ لْشٕ دس اضتغبل صًبى اص هٌظش فمِ ٍ حمَق‬ ‫ػجذالججبس صسگَش ًست‬ ‫داًط٘بس ‪ ،‬ػضَ ّ٘ئت ػلوٖ‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬گشٍُ الْ٘بت‪ ،‬داًطگبُ اٗالم‪ ،‬اٗالم‪ ،‬اٗشاى‬ ‫هژگبى احوذٕ‬ ‫داًصاهَختِ کبسضٌبسٖ اسضذ‪ ،‬فمِ ٍ هجبًٖ حمَق ‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬گشٍُ الْ٘بت‪ ،‬داًطگبُ اٗالم‪ ،‬اٗالم‪ ،‬اٗشاى‬ ‫تاریخ دریافت‪ 1411 .12 .29 :‬تاریخ اصالح‪ 1411 .14 .21 :‬تاریخ پذیزش‪1411 .16 .19 :‬‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ثڈ اٿچک ؽبکد ام ٿڄنٹ څ ؿکٷیلڍ ډبڍ اٯتٔبؿڍ اڃبځ ام رڀټڈ ٿٌبئټی اًت ٳڈ ُبیٌتڈ تچرڈ څ‬ ‫‪٣‬ڄبیت ثیِتلڍ ؿاکؿ‪ .‬ډـ‪ ٩‬ایڂ پوڅډَ تجییڂ اؿٻڈ ڍ ٿِلڅ‪٣‬یت یب‪٣‬ـٽ ٿِلڅ‪٣‬یت اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؽبکد ام‬ ‫ؽبڃڈ‪ ،‬ؿک ثغج اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ثڈ تڄبًت اعلام ُ‪٨‬ٺ ثب څیوٷی ډبڍ کڅعی څ رٌڀی مڃبځ ُب‪٧‬ٺ څ ډڀضڄیڂ ثڈ‬ ‫ٿٔټغت ربٿ‪٤‬ڈ څ ؽبڃچاؿڇ تچرڈ ُـڇ اًت‪ .‬ڃچُتبک عبٗل ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام کڅٍ تچٓی‪٬‬ی_تغټیټی ثڈ ؿالیٺ‬ ‫‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی ؿک ؽٔچّ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؽبکد ام ؽبڃڈ کا ٿچکؿ تزنیڈ څ تغټیٺ ٯلاک‬ ‫ؿاؿڇ اًت‪ .‬ام رڀټڈ یب‪٫‬تڈ ډبڍ تغٰیٮ ایڂ اًت ٳڈ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؿک ٓچکتی ٳڈ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی‬ ‫څعیخیت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ڃجبُـربین اًت‪ ،‬ؿک ‪٧‬یل ایڂ ٓچکت څٻی ٯڊلڍ ٿیتچاڃـ ؿؽتل څمڃی ٳڈ تغت ًلپلًتی‬ ‫څڍ اًت ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ‪ُ ،‬چډل ڃین عٮ ٿڄ‪ ٢‬مڅرڈ کا ؽچاډـ ؿاُت‪ .‬ثڈ ثیبڃی ؿیٸل ٿِلڅ‪٣‬یت اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ٿ‪ٜ‬ټٮ‬ ‫ڃیٌت ثټٴڈ ٿٰیـ ثڈ ُلڅ‪ٛ‬ی اًت‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪:‬‬ ‫اشتغال زًاى‪،‬اذى ٍلی‪ ،‬هصالح خاًَادگی‪.‬‬ ‫ ‬ صفحه 173 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪147‬‬ ‫ثـډـ ٳڈ ٿچکؿ کٗبیت ؽبٻٮ کعڀبځ ثِچؿ څ ؿک ؿاؿٷبڇ ‪٣‬ـٹ ًلثټڄـ ثبُـ څ ٿزچم څکڅؿ ثڈ کعڀت‬ ‫اٻڊی کا ثٸیلؿ‪ .‬څ اڃ‪٬‬ب٭ ؿککاڇ ؽـا ڃین ام ٳبکډبیی اًت ٳڈ اڃٌبځ کا ثڈایڂ ډـ‪ ٩‬ٿیکًبڃـ‪ .‬پیایڀبځ‬ ‫ثڈ ؽـا څ کڅم ٯیبٿت څ اڃ‪٬‬ب٭ ؿککاڇ ؽـا ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچڃـ ٳڈ ثب ثڈٳبکٷیلڍ اځډب‬ ‫ٿب ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی ٿیکًیپ‪.‬‬ ‫‪ّ 6-2‬جزت ٍ جْبد در راُ خذا‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ٯلاځ ٳلیپ اڃٌبځ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈایڀبځ‪ ،‬ډزلت څ رڊبؿ ؿک کاڇ ؽـا ثب ٿبٹ څ ربځ ٿیتچاڃـ ثڈ‬ ‫کعڀت اٻڊی ثلًـ‪« :‬اٻَّقیڂَ اٿٓڄُچا څٓ ډبرٓلُڅا څٓ ربډٓـٔڅا ‪٫‬ی ًٓجیٺِ اٻټَّڈ‪ ٙ‬ثِاَٿٕچاٻ‪ٙ‬ڊِپٕ څٓ وَڃْ‪ٌُٙ٬‬ڊِپٕ وَ‪َ٠ٕ٣‬پٔ ؿٓکٓرٓڌً‬ ‫‪ٙ٣‬ڄْـٓ اٻټَّڈ‪ ٙ‬څٓ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ ډٔپٔ اٻْ‪٬‬بئ‪ٙ‬نُڅځَ»‪( .‬تچثڈ ‪« .)20 /‬ٳٌبڃى ٳڈ ایڀبځ اڅکؿڃـ څ ډزلت ڃڀچؿڃـ څ ؿککاڇ‬ ‫ؽـا ثب ٿبٹ څ ربځ ؽچؿ رڊبؿ ٳلؿڃـ‪،‬ایڂډب ؿک پیِٸبڇ ؽـاڅڃـ ٿٰبٿى ثلتل څ ثنکٵتل ؿاکڃـ څایڂډب‬ ‫ثڈ ا‪٫‬تؾبک ثنکٷى ڃبئٺ ُـڇاڃـ»‪.‬‬ ‫ٿڄ‪٠‬چک ام اډٺای ڀبځ‪ ،‬ډزلت ٳڄڄـٷبځ څ رڊبؿ ٳڄڄـٷبځ ؿک کاڇ ؽـا ثب ٿبٹ څ ربځ صڈ ٳٌبڃی‬ ‫ډٌتڄـ؟ ؿک ت‪ٌ٬‬یل ٿزڀ‪ ٢‬اٻجیبځ ؿکایڂ ٿچکؿ صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬ٿڄ‪٠‬چک ام «اٻَّق‪ٙ‬یڂَ اٿٓڄُچا ‪ »...‬ٳٌبڃی‬ ‫ډٌتڄـ ٳڈ ؽـا کا تٔـیٮ ٳلؿڇ څ ثڈ څعـاڃیت اڅ ا‪٣‬تلا‪ ٩‬ٿیٳڄڄـ‪ .‬ٿڄ‪٠‬چک ام «څٓ ډبرٓلُڅا» ٳٌبڃی‬ ‫ډٌتڄـ ٳڈ ام څ‪ٛ‬ڂډبى ٳ‪٬‬ل ؽچؿ ثڈ ًلمٿیڂ اًالٽ ډزلت ٿیٳڄڄـ‪ .‬څ ٿٰٔچؿ ام «څٓ ربډٓـٔڅا ‪ٙ٫‬ی‬ ‫ًٓجِیٺِ اٻټَّڈ‪ »... ٙ‬ٳٌبڃی ډٌتڄـ ٳڈ ؿک ثلؽچکؿ ثب ؿُڀڄبځ ؿیڂ ًؾتیډب څ ٿِٰتډب کا تغڀٺ ٿیٳڄڄـ»‬ ‫(‪ٛ‬جلًی‪ ،‬ثی تب‪ ،‬د ‪.)24 ّ ،5‬‬ ‫ٯبثٺ تچرڈ اًت ٳڈ ؿکایڈ ث‪٤‬ـڍ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ثلاڍ اډٺایڀبځ‪ ،‬ډزلت ٳڄڄـٷبځ څ رڊبؿ ٳڄڄـٷبځ‬ ‫ؿک کاڇ ؽـا ثب ٿبٹ څ ربځ‪ً ،‬ڈ ثِبکت ٿیؿډـ ٳڈ ڃؾٌتیڂ ثِبکت کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی اًت‪.‬‬ ‫«یٔجِِّٓلُډٔپٕ کٓث‪ٜ‬ڊٔپٕ ثِلَعٕڀٓڌٍ ٿ‪ٙ‬ڄْڈٔ څ کٗچاځ څٓ رٓڄَّبت‪ ٚ‬ٻَڊٔپٕ ‪ٙ٫‬یڊب ڃَ‪ٙ٤‬یپٗ ٿٰٔ‪ٙ‬یپٗ»‪( .‬تچثڈ ‪.)21 /‬‬ ‫پی ثل اًبًبًیڂایبت ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈایڀبځ‪ ،‬ډزلت څ رڊبؿ ؿک کاڇ ؽـا ثب ٿبٹ څ ربځ‪ ،‬ام‬ ‫اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچڃـ ٳڈ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ اڃڊب ثڈ کعڀت اٻڊی ٿیکًیپ‪.‬‬ ‫‪ 7-2‬تمَا‬ ‫تٰچا ام ٿچٗچ‪٣‬بت ٿڊڀیاًت ٳڈ اڃٌبځ ؿک اٿل تلثیت ډل ٷن ثیڃیبم ام اځ ڃیٌت‪ .‬ٯلاځ ڃین ثڈ‬ ‫‪٣‬ڄچاځ ٳتبه تلثیت ثٌیبک ثڈ اځ تاٳیـ ٳلؿڇ اًت‪ .‬تٰچا ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچؿ؛ صچځ‬ ‫څٯتیایبت ٯلاځ کا ثلکًی ٿیٳڄیپ‪ ،‬ٿیثیڄیپ ٳڈ تٰچا ام اډڀیت میبؿڍ ثلؽچکؿاک اًت‪ .‬څٻی ثبایڂ‬ صفحه 143 177 –200 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11 ‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 178 Studies of compulsory permission in women's employment from the point of view of jurisprudence and law Abstract Women's employment in affairs outside the home and their economic conflicts are among the issues that deserve more attention and care. The purpose of this research is to explain the legitimacy or non-legitimacy of women's employment outside the home, in the discussion of women's employment, according to the suitability of employment with the mental and physical characteristics of working women, and also the benefit of society and family. The present article has analyzed the use of descriptive-analytical method for jurisprudential and legal reasons regarding the permission of forced guardianship in the employment of women outside the home. Among the findings of the research is that women's employment is permissible if it does not conflict with the family interests and the status of the parties. In other words, the legitimacy of women's employment is not absolute, but is bound by certain conditions. Keywords: women's employment, guardian's permission, family matters صفحه 174 ‫‪ٔ٫ 148‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫عبٹ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ٿلاتت ثبالتل ثڈ ‪٣‬ڄچاځ څاً‪ٜ‬ڈ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیُچؿ‪ .‬یٴی ام اځ ٿلاتت ثبالتل کعڀت‬ ‫اٻڊی اًت‪ .‬ؿک ٯلاځ ٳلیپ صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬څٓاتَُّٰچا ٻَ‪ٓ٤‬ټَّٴُپٕ تُلْعٓڀٔچځَ»‪( .‬اڃ‪٤‬بٽ ‪.)155 /‬ایبت ؿیٸلڍ‬ ‫ڃین ثلایڂ ٿٌئټڈ ؿالٻت ٿیٳڄـ‪( .‬ا‪٣‬لا‪ ،63 / ٩‬یی ‪ ،45 /‬عزلات ‪ .)10‬امایڂایبت ٿی‪٫‬ڊڀیپ ٳڈ‬ ‫ثلاڍ ؿًتیبثی ثڈ کعڀت اٻڊی ثبیـ تٰچا ؿاُتڈ ثبُیپ‪ .‬پی تٰچا یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٳڈ‬ ‫ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځ‪ ،‬ٿیتچاځ ثڈ کعڀت اٻڊی کًیـ‪.‬‬ ‫ؿکایڈ ؿیٸل صڄیڂ ٿیؽچاڃیپ‪« :‬څٓ ٻَچٕ وَځَّ وَډٕٺَ اٻْٴ‪ٙ‬تبهِ اٿٓڄُچا څٓ اتََّٰچٕا ٻَٴَ‪َّ٬‬لْڃب ‪ٓ٣‬ڄْڊٔپٕ ًٓیِّئبت‪ٙ‬ڊِپٕ څٓ ٻَاَؿٕؽَټْڄبډٔپٕ‬ ‫رٓڄَّبت‪ ٙ‬اٻڄَّ‪ٙ٤‬یپِ»‪( .‬ٿبئـڇ ‪ .)65 /‬امایڂایڈ ڃین ثڈایڂ ٿٌئټڈ پی ٿیثلیپ ٳڈ ؽـاڅڃـ ثڈ ؽب‪ٛ‬ل تٰچاڍ‬ ‫ثڄـٷبڃَ ثب اځډب ثب کعڀتَ ک‪٫‬تبک ٿیٳڄـ‪ .‬صچځ پچُبڃـځ ثـڍډب څ ٷڄبډبځ ثڄـٷبڃَ څ ؿاؽٺ ٳلؿځ‬ ‫اځډب ثڈ ثڊِت ٳڈ پل ام ڃ‪٤‬ڀتډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬اًت‪ ،‬ثـڅځ کعڀت اٿٴبځپقیل ڃیٌت‪ .‬پی ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ‬ ‫تٰچا ٳڈ یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٿیتچاځ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بیی ٳڈ کعڀت اٻڊی اًت ؿًتیب‪٫‬ت‪.‬‬ ‫‪ 8-2‬سوبت‬ ‫ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ؿک ٯلاځ ٳلیپ ام کعڀت څاً‪٤‬ڈ ؽچیَ ثغج ٿیٳڄـ څ ُلای‪ ٚ‬کًیـځ څ ثڈ ؿًت‬ ‫اڅکؿځ اځ کا ڃین ثیبځ ٿیٳڄـ‪« :‬څٓ اٳْتُتٕ ٻَڄب ‪ٙ٫‬ی ډق‪ٙ‬ڇ‪ ٙ‬اٻـ‪ٜ‬ڃْیب عٌٓٓڄَڌً څٓ ‪ٙ٫‬ی اٻْاؽ‪ٙ‬لَڋِ بِڃَّب ډٔـٕڃببِٻَیٕٲٓ ٯبٹَ ‪ٓ٣‬قاثِی‬ ‫وُٓ‪ٙ‬یتٔ ثِڈ‪ ٙ‬ٿٓڂْ وَُبءٔ څٓ کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ی څًٓ‪ٓ٤ٙ‬تٕ ٳُٺَّ َُیٕء‪ٌَٓ٫ ٚ‬اَٳْتُجٔڊب ٻ‪ٙ‬ټَّق‪ٙ‬یڂَ یٓتَُّٰچځَ څٓ یٔاْتُچځَ اٻنَّٳبڋَ څٓ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ ډٔپٕ‬ ‫ثِایبت‪ٙ‬ڄب یٔاْٿ‪ٙ‬ڄُچځَ»‪( .‬ا‪٣‬لا‪ .)156 /٩‬ؿکایڂایڈ ع٘لت ٿچًی (‪ )١‬ام ؽـاڅڃـ ٿیؽچاډـ ٳڈ ؿک ؿڃیب څ‬ ‫اؽلت ثڈ اځډب عٌڄڈ ثـډـ‪ .‬تچثڈ څ ثبمٷِت ؽچؿُبځ کا ڃین یبؿاڅکڍ ٿیٳڄـ‪ .‬ؿک رچاه اڅ ؽـاڍ‬ ‫ٳلیپ ډپ ‪٣‬قاه څ ډپ کعڀت څاً‪٤‬ڈ ؽچیَ کا ثیبځ ٿیٳڄـ‪ .‬څ ؿک پبیبځایڈ ُلای‪ ٚ‬کًیـځ ثڈایڂ‬ ‫کعڀت څاً‪٤‬ڈ کا فٳل ٿیٳڄـ‪ .‬څ اځ ُلای‪٣ ٚ‬جبکتاڃـ ام‪ :‬تٰچا‪ ،‬مٳبت څایڀبځ اڅکؿځ ثڈایبت اٻڊی‪.‬‬ ‫اٿب ٿڄ‪٠‬چک ام تٰچا‪ ،‬مٳبت څایڀبځ ثڈایبت اٻڊی صیٌت؟ ثڈایڂ ًااٹ صڄیڂ پبًؼ ؿاؿڇ ُـڇ اًت‪:‬‬ ‫ٿڄ‪٠‬چک ام «ٻ‪ٙ‬ټَّق‪ٙ‬یڂَ یٓتَُّٰچځَ» ٳٌبڃی اًت ٳڈ ام ٷڄبډبځ څ تلٱ څارجبت ؿڅکى ٿىٳڄڄـ‪ .‬ؿک رڀټڈ «څٓ‬ ‫یٔاْتُچځَ اٻنَّٳبڋَ» ٿڄ‪٠‬چک ام مٳبت عٮ ٿبٻی څ یب ٿ‪ٜ‬ټٮ اڃ‪٬‬بٯی اًت ٳڈ ؿک کاڇ ؽـا ؿاؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ‬ ‫ثچاً‪ٜ‬ڈ اځ ٿبٹ میبؿ‪ ،‬ٿ‪٬‬بًـ ارتڀب‪ ١‬آالط څ ڃچاٯْ اځ تٴڀیٺ ٿیُچؿ‪ .‬څ ٿڄ‪٠‬چک ام «څٓ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ ډٔپٕ‬ ‫ثِایبت‪ٙ‬ڄب یٔاْٿ‪ٙ‬ڄُچځَ» تٌټیپ ُـځ ؿک ٿٰبثٺ تڀبٽایبت څ ڃِبڃڈډبیی اًت ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؽـاڅڃـ کًیـڇ اًت‪.‬‬ ‫صڈ اځایبت ٿبڃڄـ ٿ‪٤‬زنڇډبڍ ٿچًى څ ‪٣‬یٌى څ کًچٹ ؽـا‬ ‫(ّ)‬ ‫ٿ‪٤‬زنڇ ثبُـ څ صڈ ایڄٴڈ ٿبڃڄـ‬ ‫ُلای‪ ٢‬څ ؿًتچکات ٿچًى څ ؿًتچکات ًبیل اڃجیبء (‪ )١‬اعٴبٽ اًڀبڃى ثبُـ‪ .‬څ صڈ ؽچؿ اڃجیبء ثبُڄـ‬ ‫څ یب ڃِبڃڈاڍ ام ڃِبڃڈډبڍ ڃجچت ثبُـ‪ ،‬ٿبڃڄـ ڃِبڃڈډبڍ ع٘لت ٿغڀـ‬ ‫(ّ)‬ ‫ٳڈ ؽـاڅڃـ ؿک ٳتبه‬ ‫ٿچًى څ ‪٣‬یٌى اځډب کا فٳل ٳلؿڇ اًت‪ .‬ډڀڈ ایڂډب ایبت ؽـاڅڃـ ډٌتڄـ ٳڈ ثل ډڀڈ څارت اًت‬ صفحه 144 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪179‬‬ ‫همذهِ‬ ‫پـیـڇ اُت‪٨‬بٹ ام اثتـاڍ مڃـٷی ارتڀب‪٣‬ی ثِل ٿچکؿ تچرڈ ثچؿڇ اًت‪٤٫ .‬بٻیت اٯتٔبؿڍ مڃبځ ډڀلاڇ‬ ‫ٿلؿاځ ٯـٿتی ثڈاڃـامڇ ‪٣‬ڀل ثِل ؿاکؿ‪.‬ؿک ُل‪ ١‬ٿٰـى اًالٽ؛ تاٿیڂ ڃیبمډبڍ اٯتٔبؿڍ ؽبڃچاؿڇ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ‬ ‫ٿلؿاځ اًت څ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ٿٴټ‪ ٪‬ثڈ تاٿیڂ ډیش یٲ ام ٿؾبکد مڃـٷی ڃیٌتڄـ‪ .‬ایڂ ربیٸبڇ ثلاڍ‬ ‫مڃبځ څ ؿؽتلاځ ام ربڃت ؽـاڅڃـ عٴیپ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ُـڇ تب اڃڊب ام ٿٌچٻیتډبڍ اٯتٔبؿڍ څ تاٿیڂ‬ ‫ٿؾبکد مڃـٷی ٿ‪٤‬ب‪ ٩‬ثبُڄـ څ ثڈ ‪٣‬الیٮ ُؾٔی ؽچؿ ثپلؿامڃـ‪ .‬اٿب ؿک ډڄٸبٽ ٗلڅکت‪ ،‬مڃبځ څ‬ ‫ؿؽتلاځ ٿیتچاڃڄـ ثب ع‪ ٞ٬‬څ ک‪٣‬بیت عزبه څ ‪٬٣‬ب‪ ٩‬څ ډڀضڄیڂ ثب ک‪٣‬بیت ٿٔټغت ؽبڃچاؿڇ ثڈ‬ ‫اُت‪٨‬بٹ ثپلؿامڃـ څ ثلاڍ ایڄٴبک ڃیبم ثڈ افځ څٻی ؽچؿ ڃـاکڃـ‪ .‬ؿک ایڂ ٿیبځ‪ ،‬ٿِب‪٧‬ټی ٿبڃڄـ اکایِٸلڍ‪،‬‬ ‫ؽیب‪ٛ‬ی‪ ،‬رلاعی‪ ،‬ؿٳتل مڃبځ څ مایڀبځ څ‪ ...‬څرچؿ ڃیبم ارتڀب‪٣‬ی اڃچا‪٣‬ی ٿٌئچٻیت ثلاڍ مڃبځ څ‬ ‫ؿؽتلاځ ایزبؿ ٿیٳڄـ‪..‬ام ایڂ کڅ یٴی ام عٰچ٭ ٿِتلٱ ٿیبځ مڃبځ څ ٿلؿاځ عٮ اُت‪٨‬بٹ اًت ٳڈ ام‬ ‫ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی څاٳبڅڍ څ ثلکًی ُـڇ اًت‪.‬ؿک مٿبځ ډبڍ ٷقُتڈ ثلؽی ام ‪ٰ٫‬ڊبڍ اډٺ‬ ‫ًڄت‪،‬اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ کا اٿلڍ ٿقٿچٽ تټٰی ٳلؿڇاڃـ څ ثلاڍ احجبت ًؾڂ ؽچؿ ثڈ ؿالیٺ‬ ‫ٿؾتټ‪٬‬ی تڀٌٲ ٳلؿڇاڃـ‪،‬ؿک ٿٰبثٺ ‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ثب فٳل ؿالیټی اُت‪٨‬بٹ مڃبځ کا ؿک ثیلڅځ ام ؽبڃڈ ربین‬ ‫ٿیـاڃٌتڄـ‪.‬ؿک ایڂ ڃچُتبک ثب تچرڈ ثڈ ؿیـٷبڇ ثلؽی ام ‪ٰ٫‬ڊب ثڈ ثلکًی ایڂ ٿچٗچ‪ ١‬پلؿاؽتڈ ٿیُچؿ‬ ‫ٳڈ ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اٿبٿیڈ څ عٰچ٭ ایلاځ‪،‬اربمڇ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؿک ثیلڅځ ام ؽبڃڈ صٸچڃڈ اًت؟څ اٷل اُت‪٨‬بٹ کا‬ ‫عٮ مڃبځ ثـاڃیپ ایب ُلڅ‪ ٙ‬څ ٿغـڅیت ډبیی څرچؿ ؿاکؿ؟پبًؼ ایڂ پلًَ ډب کا ؿک ایڂ ڃچُتبک‬ ‫ؽچاډیـ یب‪٫‬ت‪.‬ام‪ٛ‬ل‪٫‬ی ‪ٛ‬جٮ ٿبؿڇ ‪1117‬٭‪.‬ٽ‪،‬ؿیـٷبڇ ا‪٧‬ټت ڃچیٌڄـٷبځ عٰچٯی ثچؿ ٳڈ اٷل ُ‪٨‬ٺ مڃبځ‬ ‫ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ یب عیخیبت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ثبُـ مڅد ٿیتچاڃـ اڅ اُت‪٨‬بٹ ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ څ ٿٰلکات ٳبٿټتل ؿک‬ ‫ٿبؿڇ ‪18‬٭‪.‬ط‪.‬ػ فٳل ُـڇ اًت‪،‬اٿب ثب ت‪٨‬ییل ُلای‪ ٚ‬اٯتٔبؿڍ څ ارتڀب‪٣‬ی‪،‬اٿلڅمڇ مڃبځ ‪٣‬الڅڇ ثل‬ ‫پلؿاؽتڂ ثڈ اٿچک ٿڄنٹ‪ ،‬پقیلاڍ ٿٌئچٻیت ډبڍ ٿڊڀتل ام رڀټڈ اُت‪٨‬بٹ ډٌتڄـ‪.‬اډڀیت پوڅډَ عبٗل‬ ‫ثڈ عـڍ اًت ٳڈ اٷل ایڂ عٰچ٭ تچً‪ ٚ‬ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈ ثڈ ٿٌبئٺ ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی ڃباٷبڇ ډٌتڄـ‪،‬ڃبؿیـڇ‬ ‫ٷل‪٫‬تڈ ُچؿ ثلاڍ ت‪٤‬ییڂ ٿٌئچٻیت مڃبځ ؿک ٿغبٳپ ٿبؿڇ ډبڍ ‪٧‬یل ٿتٰڂ ثـڅځ تچرڈ ثڈ ٿجبڃی څ ٯچا‪٣‬ـ‬ ‫ٓغیظ ٓبؿک ؽچاډـ ُـ‪ .‬ام ایڂ کڅ ثب ډـ‪ ٩‬ک‪ ٢٫‬ایڂ ٿِٴالت‪،‬ؿک ایڂ تغٰیٮ ؿالیٺ ٿچا‪٫‬ٮ څ‬ ‫ٿغبٻ‪ٰ٫ ٪‬ڊبڍ اٿبٿیڈ څ اډٺ ًڄت څ ډڀضڄیڂ ڃ‪٠‬بکت ؿالیٺ عٰچٯی ؿک ؽٔچّ اُت‪٨‬بٹ‬ ‫مڃبځ‪،‬ثلکًی څ ؿک رڊت ک‪ ٢٫‬ایڂ ٿِٴٺ کاڇ عٺ ډبیی اکائڈ ٷلؿیـڇ اًت‪.‬اٿب ٯجٺ ام څکڅؿ ثڈ‬ ‫ٿجبعج تغټیټی اثتـا المٽ اًت ٳڈ ٿ‪٬‬ڊچٽ اُت‪٨‬بٹ‪،‬افځ‪،‬څٻی ٯڊلڍ کا ٿچکؿ ثلکًی ٯلاکؿاؿڇ ٿی ُچؿ ‪.‬‬ ‫‪ٍ.2‬الیت در لغت ٍاغغالح‬ صفحه 175 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪149‬‬ ‫ٳڈ ثڈ اځډبایڀبځ اڅکؿڇ‪ ،‬ؿک ٿٰبثٺ اځډب تٌټیپ ُـڇ څ اځډب کا تٴقیت ڃٴڄـ (‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبیى‪ ،1390 ،‬د ‪،8‬‬ ‫ّ ‪ )277‬څایڂ ٳڈ ؽـاڅڃـایڂ ُلای‪ ٚ‬کًیـځ ثڈ کعڀت څاً‪٤‬ڈ کا ؿک ٿٰبثٺ ‪٣‬قاه ؽچیَ اڅکؿڇ‬ ‫اًت‪ ،‬ٿیتچاڃیپ ڃتیزڈ ثٸیلیپ ٳڈ ٳٌبڃی ٳڈ ؿاکاڍایڂ ُلای‪ ٚ‬ڃجبُڄـ ثڈ ‪٣‬قاه اٻڊی ٿجتال ٿیُچڃـ‪.‬‬ ‫ؿکڅاٯ‪ ٢‬ؿکایڂای ڈ ډپ ثڈ ُلای‪ ٚ‬کًیـځ ثڈ کعڀت څاً‪٤‬ڈ اٻڊی څ ډپ ُلای‪ُ ٚ‬بیٌتٸی ٿجتال ُـځ ثڈ‬ ‫‪٣‬قاه اٻڊی فٳلُـڇ اًت‪ .‬اځډب ڃین ‪٣‬جبکتاڃـ ام‪ :‬ثبتٰچا ڃجچؿځ‪ ،‬پلؿاؽت ڃٴلؿځ مٳبت څایڀبځ‬ ‫ڃیبڅکؿځ ثڈایبت اٻڊی‪.‬‬ ‫پی ڃتیزڈ ٷل‪٫‬تڈ ٿیُچؿ ٳڈ مٳبت‪ ،‬تٰچا څایڀبځ ثڈایبت اٻڊی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچڃـ‬ ‫ٳڈ ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځډب ٿیتچاڃیپ ثڈ کعڀت اٻڊی ثلًیپ‪.‬‬ ‫‪ 9-2‬رسیذى ثِ همبم هحسٌیی ٍ ًیىَوبری‬ ‫ؿک ٯلاځ اٿـڇ اًت ٳڈ ٿغٌڄیڂ ڃنؿیٲ ثڈ کعڀت اٻڊی ډٌتڄـ‪« :‬اؿٕ‪ٔ٣‬چا کٓث‪ٛ‬ٴُپٕ تََ٘لُّ‪٣‬بً څٓ ؽُ‪ْ٬‬یٓڌً بِڃَّڈٔ ال‬ ‫یٔغ‪ٙ‬ت‪ ٜ‬اٻْڀٔ‪ٕ٤‬تَـ‪ٙ‬یڂَ څٓ ال تُ‪ٌْٙ٬‬ـٔڅا ‪ٙ٫‬ی اٻْاَکِٕٕ ثٓ‪ٕ٤‬ـٓ بِٕٓالع‪ٙ‬ڊب څٓ اؿٕ‪ٔ٣‬چڇٔ ؽَچٕ‪٫‬بً څٓ ‪َٛ‬ڀٓ‪٤‬بً بِځَّ کٓعٕڀٓتٓ اٻټَّڈ‪ ٙ‬ٯَلِیتٗ‬ ‫ٿ‪ٙ‬ڂَ اٻْڀٔغٌٕ‪ٙ‬ڄ‪ٙ‬یڂَ»‪( .‬ا‪٣‬لا‪.)56-55 / ٩‬‬ ‫ؿکایڄزب ٯجٺ ام ډڀڈصین ٿیؽچاډیپ ثـاڃیپ ٳڈ ٿغٌڄیڂ صڈ ٳٌبڃی ډٌتڄـ؟ څ ؿاکاڍ صڈ‬ ‫څیوٷیډبیی ډٌتڄـ ٳڈ ٿِڀچٹ کعڀت اٻڊی ٿیُچڃـ؟‬ ‫کا‪٧‬ت ؿک ٿ‪٬‬لؿات صڄیڂ ٿیڃچیٌـ‪« :‬اعٌبځ ثلتل ام ‪٣‬ـاٻت اًت‪ ،‬میلا ‪٣‬ـاٻت اځ اًت ٳڈ اڃٌبځ‬ ‫صینڍ کا ٳڈ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈاٍ اًت‪ ،‬ٿیؿډـ څ ٳڀتل ام اځ کا ٳڈ عٮ اڅًت ٿیٷیلؿ‪ ،‬څٻی اعٌبځایڂ اًت‬ ‫ٳڈ اڃٌبځ ثیِتل ام څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ ؽچیَ کا ٿیؿډـ څ ٳڀتل ام عٮ ؽچیَ کا ٿیٷیلؿ» (کا‪٧‬ت آ‪٬‬ڊبڃى‪،‬‬ ‫‪.)236 ّ ،1412‬‬ ‫اٿب ؿک ٯلاځ ٳلیپ څیوٷیډبڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ ثلاڍ ٿغٌڄیڂ فٳل ُـڇ اًت ٳڈ ثڈ ثلؽی ام اځډب اُبکڇ‬ ‫ٿیٳڄیپ‪:‬‬ ‫«اٻپ ت‪ٙ‬ټْٲٓای بتٔ اٻْٴ‪ٙ‬تبهِ اٻْغٓٴ‪ٙ‬یپِ ډٔـىٖ څٓ کٓعٕڀٓڈٖ ٻ‪ٙ‬ټْڀٔغٌٕ‪ٙ‬ڄ‪ٙ‬یڂَ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ یٰٔ‪ٙ‬یڀٔچځَ اٻٔ‪ٛ‬الڇٓ څٓ یٔاْتُچځَ اٻنَّٳبڇٓ څٓ‬ ‫ډٔپٕ ثِبٻْاؽ‪ٙ‬لَڇ‪ ٙ‬ډٔپٕ یٔچٯ‪ٙ‬ڄُچځَ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ ‪ٓ٣‬ټى ډٔـىٖ ٿ‪ٙ‬ڂْ کٓثِّڊِپٕ څٓ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ ډٔپٔ اٻْڀٔ‪ْ٬‬ټ‪ٙ‬غٔچځَ»‪( .‬ٻٰڀبځ ‪)5-1 /‬‬ ‫ؿکایڂایڈ اٯبٿڈ ڃڀبم‪ ،‬اؿاڍ مٳبت څ یٰیڂ ثڈ اؽلت ام څیوٷیډبڍ ٿغٌڄیڂ ُڀلؿڇ ُـڇ اًت‪ .‬څ‬ ‫ربٻت اًت ٳڈ ؿکایڈ ًلاڃزبٽ اځډب ڃین ثیبځ ُـڇ اًت ٳڈ ؿکڃتیزڈ ؿاکا ثچؿځ ثڈایڂ څیوٷیډب ام‬ ‫ډـایت پلڅکؿٷبک ثلؽچکؿاک ٷِتڈ څ کًتٸبک ٿیُچڃـ‪.‬‬ صفحه 145 ‫‪ٔ٫ 181‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫څالیت ؿک ٻ‪٨‬ت؛ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ‪٣‬ڊـڇ ؿاک ُـځ اٿچک ُؾٔی تچً‪ُ ٚ‬ؾٔی ؿیٸل‪ ،‬تٌټ‪ ٚ‬پیـا ٳلؿځ څ‬ ‫تٔل‪ ٩‬ڃڀچؿځ اًت‪٤‬ڀبٹ ُـڇ اًت(اثڂ ٿڄ‪٠‬چک‪1405،‬٭‪،‬ٿبؿڇ څٻی)‪.‬‬ ‫څالیت ؿک آ‪ٜ‬الط؛ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ًټ‪ٜ‬ڈ اڍ اًت ٳڈ پـک څ رـ پـکڍ ثل‪٫‬لمڃـاځ ٿغزچک ؽچؿ‬ ‫ؿاکڃـ‪.‬ایڂ څالیت ام اځ رڊت ٯڊلڍ اًت ٳڈ پـک څ رـ پـکڍ ارجبکاً څ ثڈ عٴپ ٯبڃچځ ثڈ ٿغٖ‬ ‫تچٻـ ‪٬ٛ‬ٺ‪ ،‬ثلاڅ څالیت ؽچاډڄـ یب‪٫‬ت‪.‬‬ ‫ډـ‪ ٩‬تغٰیٮ‪ :‬تجییڂ ُلڅ‪ ٙ‬څؿالیٺ اؽق افځ څ اربمڇ څٻی ٯڊلڍ ثلاڍ ؿؽتل څ مځ ‪٧‬یلٿتبډٺ‪.‬‬ ‫‪.3‬ثزرسی دالیل هخبلفبى اضتغبل سًبى‬ ‫ثڈ ؿالیٺ ٿؾبٻ‪٬‬بځ ثڈ ُلط میل ٿچکؿ ثلکًی ٯلاک ٿی ٷیلؿ‪:‬‬ ‫‪ .1-3‬رٍایبت‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اډٺ ًڄت ثب اًتڄبؿ ثڈ ثلؽی ام کڅایبت ٯبئٺ ثڈ ٿڄ‪ ٢‬رچام اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؿک ثیلڅځ ام ٿڄنٹ‬ ‫ُـڇاڃـ؛ کڅایت اڅٹ‪ :‬کًچٹ ؽـا(ّ)‪٫‬لٿچؿڃـ‪« :‬ٻڂ ی‪٬‬ټظ ٯچٽ څ ٻچ اٿلډپ اٿلاڋٍ» ډڄٸبٿی ٳڈ ثڈ‬ ‫پیبٿجل(ّ) ؽجلکًیـ ؿؽتل ٳٌلاء پبؿُبڇ ایلاڃیبځ ُـڇ‪٫ ،‬لٿچؿڃـ‪« :‬ډلٷن کًتٸبک ڃؾچاډڄـ ُـ ٷلڅډی‬ ‫ٳڈ مٿبٽ اٿچک ؽچیَ کا ثڈ ؿًت مڃی ثٌپبکؿ (ثؾبکڍ‪ ،1401 ،‬د‪136ّ ،5‬؛ تلٿقڍ‪ ،1419 ،‬د‪،3‬‬ ‫ّ‪ .)360‬اڃضڈ ٳڈ ام ایڂ کڅایت ثـًت ٿیایـ ایڂ اًت ٳڈ اماڃزبیی ٳڈ مڃبځ څ ؿؽتلاځ‬ ‫اعٌبًبتی ډٌتڄـ ؿک تـثیل اٿچک ربٿ‪٤‬ڈ ٗ‪٤‬ی‪٣ ٪‬ڀٺ ٿیٳڄڄـ‪ ،‬کیبًت اڃڊب ثلؿیٸلاځ ٿچرت تنٻنٹ‬ ‫څ ڃبډڀبډڄٸی ؿک اٿچک څ ثڈ ت‪٤‬جیل ایڂ کڅایت ٿچرت ‪٣‬ـٽ کًتٸبکڍ ربٿ‪٤‬ڈ ٿیُچؿ ام ایڂ کڅ‬ ‫څاٷقاکڍ مٿبٽ اٿچک ثڈ مڃبځ ‪ٛ‬جٮ ایڂ کڅایت ٿزبم ڃڀیجبُـ‪.‬‬ ‫کڅایت ؿڅٽ‪ :‬کًچٹ ؽـا(ّ)‪٫‬لٿچؿڃـ‪« :‬اٻڄٌبء ‪٣‬چکڋٌ بعجٌچډڂ ‪٫‬ی اٻجیچت»(ډڀبځ)‪ .‬اڃضڈ ام کڅایت‬ ‫ٿقٳچک ثلؿاُت ٿیُچؿ ایڂ اًت ٳڈ ع٘چک مڃبځ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ ٿبؿاٿی ٳڈ ڃبُی ام اُت‪٨‬بٹ څ ٳٌت څ‬ ‫ٳبک اڃڊب ثبُـ ٿچرت ٿقٿت څ ‪٣‬بک ثلاڍ ٿلؿاځ اًت؛ پی المٽ اًت ٳڈ اڃڊب ؿک ؽبڃڈ ثڀبڃڄـ‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ام اڃزب ٳڈ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ ٿچرت اؽتال‪ ٙ‬مڃبځ ثب ٿلؿاځ ارڄجی څ ڃبٿغلٽ ٿیُچؿ ام‬ ‫اُت‪٨‬بٹ ٿڄ‪ُ ٢‬ـڇاڃـ څ المٽ اًت ٳڈ اڃبځ ؿک ؽبڃڈ ثڀبڃڄـ‪.‬‬ ‫ًمذ رٍایبت فَق‬ صفحه 176 ‫‪ٔ٫ 151‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫څ ؿکایڈ ٿچکؿثغج ٿب ڃین ثڈ څیوٷیډبڍ ٿغٌڄیڂ اُبکڇ ٿیُچؿ‪ .‬صڄبڃضڈ ؿک ت‪ٌ٬‬یل «اٻڀیناځ» صڄیڂ‬ ‫اٿـڇ اًت‪« :‬ا‪٣‬تـاٹ ؿک ‪٣‬جبؿت څ ؿڅکڍ ام ‪ٌ٫‬بؿ ؿککڅڍ مٿیڂ ث‪٤‬ـ ام آالط اځ کا «اعٌبځ» ڃبٿیـڇ‬ ‫څ ا‪٫‬لاؿى کا ٳڈ ایڂ ؿًتچکات کا ٯجچٹ ٳلؿڇ څ ‪٣‬ڀٺ ٿیٳڄڄـ «ٿغٌڄیڂ» ٿیؽچاڃـ‪ ،‬ٳڈ کعڀت ؽـا‬ ‫ڃنؿیٲ ثڈ اڃبځ اًت» (‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبیى‪ ،1390 ،‬د ‪.)160 ّ ،8‬‬ ‫پی ڃتیزڈ ٷل‪٫‬تڈ ٿیُچؿ ٳڈ ثل اًبًبًیڂایڈ ثب ٿغٌڂ څ ڃیٴچٳبک ثچؿځ ڃنؿیٲ ثڈ کعڀت اٻڊی‬ ‫ٿیُچیپ څ ٿیتچاڃیپ ثڈ اځ ثلًیپ‪.‬‬ ‫‪ 11-2‬ضىزگشاری‬ ‫ام ایڂ رڊت ٳڈ ثڈ څًیټڈ ُٴلٷناکڍ ثڈ کعڀت اٻڊی ٳڈ ډـ‪ ٩‬ڃڊبیی اًت ٿیکًیپ‪ ،‬اځ کا ؿک‬ ‫فیٺ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اڅکؿڇایپ‪ .‬اٻجتڈ ٿڀٴڂ اًت ٷ‪٬‬تڈ ُچؿ ُٴلٷناکڍ کاڇ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی‬ ‫اًت‪ .‬اٻجتڈ ایڂ ٿڄب‪٫‬بت ڃـاکؿ ثب ایڂ ٳڈ ډـ‪ ٩‬ډپ ثبُـ؛ صلا ٳڈ ُٴل المٿڈ ډڀڈ ڃ‪٤‬ڀتډبیی اًت‬ ‫ٳڈ ؽـاڅڃـ ثڈ ثڄـٷبځ ؿاؿڇ اًت‪ .‬ډڀضڄیڂ ُٴلٷناکڍ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ ثڄـٷی اًت صڈ ثڈ ٳڀبٹ ثلًبڃـ یب‬ ‫ڃلًبڃـ‪ .‬څ ام ًچڍ ؿیٸل ‪٣‬بٿټی اًت ثلاڍ کُـ څ ت‪٤‬بٻی اڅ‪« .‬ٯبٹَ ډقا ٿ‪ٙ‬ڂْ ‪َْ٘٫‬ٺِ کٓثِّی ٻ‪ٙ‬یٓجٕټُچٓڃی وَوَُْٴُلُ‬ ‫وَٽٕ وَٳْ‪ُ٬‬ل»‪( .‬ڃڀٺ ‪ .)40 /‬ایڈ ُٴل کا ډـ‪ ٩‬ٯلاک ٿیؿډـ ؿک ثلاثل ‪٘٫‬ٺ ؽـاڅڃـ‪.‬‬ ‫ُٴلٷناکڍ ام ٿچٗچ‪٣‬بت ٿڊڀیاًت ٳڈ اڃٌبځ ڃجبیـ ام اځ ‪٬٧‬ټت ٳڄـ‪ُ .‬ٴل ٻ‪٠٬‬ی څ ‪٣‬ڀټی ام‬ ‫اٯٌبٽ ُٴل اًت‪ُ .‬ٴل ‪٣‬ڀټی اځ اًت ٳڈ اڃٌبځ ڃ‪٤‬ڀتډبیی کا ٳڈ ؿک ؿًت ؿاکؿ‪ ،‬ؿک کاڇ کٗبیت‬ ‫اٻڊی ام اځډب اًت‪٬‬بؿڇ ٳڄـ‪ .‬ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ام ڃ‪٠‬ل ٯلاځ ؽـاڅڃـ ثیڃیبم ام ُٴلٷناکڍ اڃٌبځډب اًت‪.‬‬ ‫ُٴلٷناکڍ اځډب ثڈ ڃ‪ ٢٬‬ؽچؿُبځ اًت‪« .‬څٓ ٿٓڂ َُٴَلَ ‪َ٫‬هِڃَّڀٓب یِْٓٴُلُ ٻ‪ٙ‬ڄَ‪ٌْٙ٬‬ڈ»‪( .‬ڃڀٺ ‪.)40 /‬‬ ‫ؿک ٯلاځ صڄیڂ اٿـڇ اًت‪« :‬څٓ بِفْ تَاَفَّځَ کٓث‪ٜ‬ٴُپٕ ٻَئ‪ٙ‬ڂْ َُٴَلْتُپٕ ٻَاَمِیـٓڃَّٴُپٕ څٓ ٻَئ‪ٙ‬ڂْ ٳَ‪َ٬‬لْتُپٕ بِځَّ ‪ٓ٣‬قاثِی ٻََِـ‪ٙ‬یـٗ»‪.‬‬ ‫(اثلاډیپ ‪ .)7 /‬امایڂایڈ ثڈ ؿًت ٿیایـ ٳڈ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ثل اًبى کعڀت څاً‪٤‬ڈ ؽچیَ‬ ‫ڃ‪٤‬ڀتډبڍ میبؿڍ کا ثڈ اڃٌبځډب ؿاؿڇ اًت‪ .‬څ ڃین ام کڅڍ کعڀتَ ثڈ اځډب ٿی‪٫‬لٿبیـ ٳڈ اٷل ؿک‬ ‫ٿٰبثٺایڂ ڃ‪٤‬ڀتډب ُٴل ٳڄڄـ‪ ،‬ؽچؿ اځډب کا ٿیا‪٫‬نایـ؛ ی‪٤‬ڄی ٿٰبٽ څ ؿکرڈ اځډب کا ثیِتل ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ٯبثٺ تچرڈ اًت ٳڈ ؽـاڅڃـ کعیپ اًت ٳڈ ڃ‪٤‬ڀتډبیَ کا ثـڅځایڂ ٳڈ ٿب ام اڅ ؿکؽچاًت‬ ‫ٳڄیپ‪ ،‬ثڈ ٿب ‪ٜ٣‬ب ٳلؿڇ اًت‪ .‬ڃین ثڈ ٿب ا‪٣‬الٽ ٿیٳڄـ ٳڈ اٷل ؿک ٿٰبثٺایڂ ڃ‪٤‬ڀتډبیی ٳڈ ثڈ ٿب ؿاؿڇ‬ ‫اًت‪ُ ،‬ٴلٷناک ثبُیپ‪ ،‬ٿٰبٽ څ کتجڈ ؽچؿ ٿب کا ٿیا‪٫‬نایـ‪.‬ایڂ ڃِبځ ؿډڄـڇ کعڀت اٻڊی اًت؛ صچځ‬ ‫ثب ؿاؿڇډبڍ ؽچؿٍ ٿیؽچاډـ ٿب کا ثڈ کعڀتَ ثلًبڃـ‪.‬‬ صفحه 146 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪181‬‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ایڂ کڅایبت کا ٿچکؿ ڃٰـٯلاک ؿاؿڇاڃـ ٳڈ ٯبئټڄـ ؿک کڅایت اڅٹ ٳڈ تٌټ‪ ٚ‬مڃبځ کا ثب‪٣‬ـٽ‬ ‫کًتٸبکڍ ٿالمٽ ٿیـاڃڄـ ام ڃ‪٠‬ل اٿبٿیڈ‪،‬ٿلًٺ اًت(‪ٛ‬چًی‪،1407،‬د‪)33ّ،6‬ام ایڂ کڅ‪ ،‬ٿچکؿ ا‪٣‬تڀبؿ‬ ‫څ څحچ٭ ڃڀی ثبُـ‪ .‬ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ٿبډیت عٴچٿت اٿلڅمڇ ثب ٯلڅځ ٷقُتڈ ت‪٬‬بڅت ؿاکؿ صلاٳڈ ؿک اځ کڅم‬ ‫عبٳڀیت اًتڀـاؿڍ څ ٿ‪ٜ‬ټٰی ثچؿ ثڈ ٷچڃڈ ایی ٳڈ عبٳپ ؽبکد امډلٷچڃڈ ٯیـ څ ثڄـ څ ڃ‪٠‬بکتی ا‪٣‬ڀبٹ‬ ‫ٯـکت ٿیٴلؿ ؿک عبٻیٴڈ اٿلڅمڇ‪،‬عبٳپ ٯـکتی ثی اڃتڊب ڃـاکؿ څ ا‪٣‬ڀبٹ اڅ ؿک صبکصچه ٯبڃچځ څ ٿچکؿ‬ ‫ڃ‪٠‬بکت ٯلاک ٿیٸیلؿ ثڄبثلایڂ ڃڀیتچاځ ام ایڂ عـیج ٿِلڅ‪ ١‬ڃجچؿځ عبٳڀیت ٿغـڅؿ ثلاڍ مڃبځ کا‬ ‫ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت(‪٘٫‬ٺ اهلل‪.)119ّ،1397،‬‬ ‫ؿک ڃٰـ کڅایت ؿڅٽ ٯبئٺ ډٌتڄـ ٳڈ ایڂ کڅایتی ٳڈ ؿًتچک ثڈ پـڇ پچُی څ عزبه مڃبځ ٿیـډـ ثب‬ ‫ااتی ٳڈ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ ڍ اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام ٿڄٴل کا ثلؿڅٍ مځ څ ٿلؿ ٯلاک ؿاؿڇاڃـ ٿڄب‪٫‬بت ؿاکڃـ؛‬ ‫میلا ٯلاځ ع٘چک ارتڀب‪٣‬ی څ ڃ‪٠‬بکت ثل ا‪٣‬ڀبٹ څ ک‪٫‬تبک ا‪٘٣‬بڍ ربٿ‪٤‬ڈ ڍ اًالٿی کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٲ‬ ‫عٮ ثڈ مڃبځ څ ٿلؿاځ ثب ایڀبځ ًپلؿڇ اًت‪«:‬اٻڀچٿڄچځ څ اٻڀچٿڄبت ث‪٘٤‬ڊپ اڅٻیبء ث‪ ٍٖ٤‬یبٿلڅځ‬ ‫ثبٻڀ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ یڄڊچځ ‪٣‬ڂ اٻڀڄٴل»(تچثڈ‪)71،‬ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸل‪ ،‬ایڂ کڅایبت پلؿڇ ‪٫‬لڅُی ثب کڅایبتی ٳڈ‬ ‫ډل‪٘٣‬چڍ ام ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌټڀبڃبځ کا ؿک ٯجبٹ عچائذ څ ؽچاًتڈ ډبڍ ا‪٘٣‬بڍ ؿیٸل ٿٌئچٹ ٿیـاڃڄـ‬ ‫ٿڄب‪٫‬بت ؿاکؿ‪.‬ؿک کڅایتی کا کًچٹ اٳلٽ‬ ‫(ص)‬ ‫ٿی‪٬‬لٿبیڄـ‪ «:‬ٿڂ آجظ څال یتڊپ ثاٿچک اٻڀٌټڀیڂ ‪٫‬ټیی‬ ‫ثڀٌټپ»(ٳټیڄی‪،1367 ،‬د‪ )193ّ،2‬ډڀٌبیٸبځ‪،‬ؽچیِبځ څ ا‪٘٣‬بڍ ربٿ‪٤‬ڈ ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ ؿک ٯجبٹ‬ ‫یٴـیٸل ام عٰچٯی ثلؽچکؿاکڃـ ثب تچرڈ ثڈ ایڂ ُچاډـ تبکیؾی څ ‪٣‬ـٽ ٿڄ‪ ٢‬ٿ‪ٔ٤‬چٿبځ(‪)١‬ام ع٘چک‬ ‫مڃبځ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ‪ ،‬کڅایبت ٿڄ‪ ٢‬ع٘چک مڃبځ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ ثل ٿچکؿڍ عڀٺ میشود ٳڈ ع٘چک مڃبځ ؿک‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ٿچرت ا‪٤٫‬بٹ علاٽ میشود(عل‪٣‬بٿټی‪،1413،‬د‪ .)51ّ،2‬ثڄبثلایڂ ٓل‪ ٩‬اؽتال‪ ٙ‬مڃبځ ثب‬ ‫ٿلؿاځ اٷل ثب ک‪٣‬بیت اؿاه څ عزبه اًالٿی ثبُـ څ ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اڍ ثڈ ؿڃجبٹ ڃـاُتڈ ثبُـ ربین اًت‪.‬‬ ‫‪.2-3‬هغبیزت ضغل سًبى ٍ دختزاى ثب هػبلح خبًَادُ‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ عڀبیت ام ؽبڃچاؿڇ ٿٔچه ‪ :1369‬ؿک ٓچکتی ٳڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ ثبُـ‬ ‫څ ثڈ عیخیت ؽبڃچاؿٷی اًیت ثلًبڃـ‪ ،‬ٿلؿ ٿیتچاڃڄـ ‪ٛ‬جٮ څالیتی ٳڈ ثل ؽبڃچاؿڇ ؿاکؿ ثڈ ؿاؿٷبڇ‬ ‫ٿلار‪٤‬ڈ ٳڄـ څ عٴپ ؿاؿٷبڇ کا ٿجڄی ثل ایڄٴڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ثب ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ ٿ‪٨‬بیلت ؿاکؿ‪ ،‬ٳٌت ٳڄـ؛ څ‬ ‫ؿک ڃتیزڈ ثڈ اُت‪٨‬بٹ اڅ (ؿؽتل یب ډڀٌل ؽچؿ) پبیبځ ؿډـ ‪.‬‬ ‫اٿب ٿبؿڇ ‪ 18‬٭‪.‬ط‪.‬ػ ٿٔچه ‪ 1353‬ٷبٿی ثڈ رټچ ثلؿاُت څ ثڈ مڃبځ عٮ ؿاؿ ٳڈ ؿک ٿِب‪٧‬ٺ‬ ‫ًلپلًت ؽبڃچاؿڇ ؿؽبٻت ٳڄڄـ‪ .‬ثڄـ اڅٹ ایڂ ٿبؿڇ ‪٣‬یڄب ډڀبځ ٿبؿڇ ‪ 10‬ٯبڃچځ عڀبیت ام ؽبڃچاؿڇ‬ ‫اًت‪ ،‬ثب ایڂ ت‪٬‬بڅت رنئی ٳڈ ٳټڀڈ عیخیبت‪ ،‬ؿک ٯبڃچځ رـیـ ثڈ عیخیت تجـیٺ ُـڇ اًت‪ .‬اٷل صڈ‬ صفحه 177 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪151‬‬ ‫ؿک ثؾَ اؽلایڈ ٿی‪٫‬لٿبیـ‪ :‬څٻی اٷل ثڈ ربڍ ُٴل ٳ‪٬‬ل ٳڄڄـ‪٣ ،‬قاه ٿڂ ُـیـ اًت؛ ی‪٤‬ڄی ؽچؿ‬ ‫کا امایڂ کعڀت ثنکٵ ؿڅک ڃٸڈ ٿیؿاکڃـ‪ .‬څاهڇ ‪٣‬قاه ؿک ٿٰبثٺ کعڀت ٯلاک ٿیٷیلؿ څ ؿک څاٯ‪٢‬‬ ‫‪ٰ٫‬ـاځ کعڀت اًت‪ .‬پی امایڂایڈ اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ اڃٌبځ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ ُٴلٷناکڍ ٿیتچاڃـ کعڀت‬ ‫اٻڊی کا ثل ؽچؿٍ رقه څ ثـڅځ اځ ؽچؿ کا ام کعڀت اٻڊی ٿغلڅٽ ٳڄـ‪.‬‬ ‫ربٻت ایڄٴڈ ؿک ٿچکؿ ُٴل ثب ٓلاعت ٿىٷچیـ «ٻَاَمِیـٓڃَّٴُپٕ»‪ .‬اٿب ؿک ٿچکؿ ٳ‪٬‬لاځ ڃ‪٤‬ڀت ڃڀىٷچیـ‬ ‫ُڀب کا ٿزبمات ٿىٳڄپ ثټٴڈ تڄڊب ٿىٷچیـ «‪٣‬قاه ٿڂ ُـیـ اًت» څ ایڂ ت‪٬‬بڅت ت‪٤‬جیل ؿٻیٺ ثل‬ ‫ڃڊبیت ٻ‪ ٪ٜ‬پلڅکؿٷبک اًت (ٿٴبکٽ ُیلامى‪ ،1371 ،‬د ‪.)274 ّ ،10‬‬ ‫عٰی ٳڈ اڃٌبځ ڃٌجت ثڈ کعڀت ؽـا ؿاکؿ ثلؽچکؿاکڍ ام ٿ‪٠‬بډل کعڀت اًت څ څارجی ٳڈ ؿک‬ ‫اکتجب‪ ٙ‬ثب ؽـاڅڃـ ٿتچرڈ اڅ ٿیُچؿ (ُٴل) ایڂ ٿ‪٠‬بډل کعڀت اًت‪ .‬صڄیڂ ُٴلڍ ڃین ثب ُڄبؽت‬ ‫ایڂ ٳڈ ایڂ ڃ‪٤‬ڀتډب ام اځ ؽـاڅڃـ اًت څ ًپی اتؾبف ٿچٗ‪٢‬ٷیلڍ ؿکڅڃی ؿک ثلاثل ؽـاڅڃـڍ ٳڈ‬ ‫ایڂ ډڀڈ ٿ‪٠‬بډل کعڀت کا ؿک اؽتیبک اڅ ٯلاک ؿاؿڇ اًت (اٿتڄبځ ؿکڅڃی ؿک ثلاثل ؽـاڅڃـ ثڈ ؽب‪ٛ‬ل‬ ‫څرچؿ ایڂ ڃ‪٤‬ڀتډب) څ ث‪٤‬ـ ام اځ ا‪٣‬تلا‪ ٩‬ثڈ ایڂ ڃ‪٤‬ڀتډب ثب مثبځ ٯبٹ څ ًلاڃزبٽ اًت‪٬‬بؿڇ ٳلؿځ ام‬ ‫ایڂ ڃ‪٤‬ڀتډب اځٷچڃڈ ٳڈ ؽـاڅڃـ ؿًتچک ؿاؿڇ اًت تغٰٮ ٿییبثـ‪ .‬څ صچځ ثؾِی ام ایڂ اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٳلؿځ ام ڃ‪٤‬ڀتډب ؿک اکتجب‪ ٙ‬ثب ثڄـٷبځ څ ا‪٫‬لیـٷبځ ؽـاڅڃـ اًت‪ ،‬ثڄبثلایڂ څارت څ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ اڃٌبځ‬ ‫ؽچؿثڈؽچؿ ُبؽڈاڍ ؿیٸل ثڈ ؽچؿ ٿیٷیلؿ څ اځ ایڂ ٳڈ اڅ ثبیـ اځ ڃ‪٤‬ڀتډب کا ؿک اکتجب‪ ٙ‬ثب ثڄـٷبځ‬ ‫ؽـا ثڈٳبکٷیلؿ؛ ی‪٤‬ڄی اڅ ډپ ثبیـ ڃٌجت ثڈ ثڄـٷبځ ؽـا کعیپ ثبُـ‪ .‬ثل ایڂ اًبى اًت ٳڈ ٿاٿڄیڂ‬ ‫ڃٌجت ثڈ ډپ کعیپ ډٌتڄـ‪( :‬کعڀبء ثیڄڊپ) (ًجغبڃی‪.)122 ّ ،1387 ،‬‬ ‫پی ُٴلٷناکڍ یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٳڈ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ اځ ٿیتچاځ ثڈ کعڀت اٻڊی کًیـ‪.‬‬ ‫‪ 11-2‬اهیذٍار ثَدى ثِ رحوت الْی‬ ‫اٿیـڅاک ثچؿځ اڃٌبځ اځٯـک اډڀیت ؿاکؿ ٳڈ اٷل یٴی ‪٫‬بٯـ اځ ثبُـ‪ ،‬مڃـٷیاٍ ثیٿ‪٤‬ڄب ٿیُچؿ‪ .‬څ‬ ‫اڃٌبځ ثب اٿیـ مڃـڇ اًت‪ .‬ؽـاڅڃـ کعڀبځ ڃین ؿک ٯلاځ ٳلیپ ثڄـٷبڃَ کا ام ڃچٿیـ ُـځ ام کعڀت‬ ‫اٻڊی ڃڊی ٿیٳڄـ‪« .‬یب ‪ٙ٣‬جبؿ‪ٙ‬ڍٓ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ وًَٕلَ‪ُ٫‬چا ‪ٓ٣‬ټى وَڃْ‪ٌُٙ٬‬ڊِپٕ ال تَْٰڄَ‪ُٜ‬چا ٿ‪ٙ‬ڂْ کٓعٕڀٓڌِ اٻټَّڈ‪ ٙ‬بِځَّ اٻټَّڈٓ یٓ‪ٙ٬ْ٨‬لُ اٻقُّڃُچهٓ‬ ‫رٓڀ‪ٙ‬ی‪٤‬بً بِڃَّڈٔ ډٔچٓ اٻْ‪ُ٬َ٨‬چکٔ اٻلَّع‪ٙ‬یپٔ»‪( .‬مٿل ‪.)53 /‬‬ ‫ؿکایڂایڈ ا‪٫‬نڅځ ثل ڃڊی ام ڃچٿیـڍ ام کعڀت اٻڊی‪ ،‬ثڈ ٓ‪٬‬بت ٿ‪٬٨‬لت څ کعڀت ؽـاڅڃـ اُبکڇ‬ ‫ٿیُچؿ‪ .‬څایڂ ڃِبڃٸل اځ اًت ٳڈ اڃٌبځ ثب اٿیـڅاک ثچؿځ ٿیتچاڃـ ثڈ کعڀت ؽـاڅڃـ ثلًـ‪.‬‬ صفحه 147 ‫‪ٔ٫ 182‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ؿک اییڂ ڃبٿڈ ارلایی ٯبڃچځ رـیـ عڀبیت ؽبڃچاؿڇ (ٿٔچه ‪ )13 /2 /1356‬ٿبؿڇاڍ ډڀبڃڄـ ٿبؿڇ ‪14‬‬ ‫اییڂ ڃبٿڈ پیِیڂ ؿیـڇ ځمیشود‪ ،‬ٿ‪ ٢‬ډقا‪ ،‬ثب تچرڈ ثڈ ٿتڂ ٿبؿڇ ‪ 18‬ٯبڃچځ رـیـ ٳڈ ٿبڃڄـ ٯبڃچځ ًبثٮ‬ ‫ام «تاییـ ؿاؿٷبڇ» ًؾڂ ٷ‪٬‬تڈ اًت‪ ،‬ثبیـ ٷ‪٬‬ت‪ :‬اٿلڅم ډپ ٳبک‪٫‬لٿب ڃڀیتچاڃـ ثڈ ٓل‪ ٩‬ٿؾبٻ‪٬‬ت ُچډل‬ ‫ثب ٳبک مځ څ ٯجٺ ام ٓـڅک عٴپ ٯ‪٤ٜ‬ی ؿاؿٷبڇ ثڈ ٿڄ‪ ٢‬مځ ام اُت‪٨‬بٹ ثڈ ٳبک‪ ،‬ثڈ ؽـٿت اڅ ؽبتڀڈ‬ ‫ؿډـ ‪.‬‬ ‫ٿ‪٤‬یبک حبثتی ثلاڍ تِؾیْ ٿڄب‪٫‬بت ؿاُتڂ ُ‪٨‬ٺ مځ څ ؿؽتل ثب ٿٌبئٺ ؽبڃچاؿڇ څرچؿ ڃـاکؿ میلا‬ ‫ٿ‪٤‬یبک ډبڍ فٳل ُـڇ‪ ،‬ڃٌجت ثڈ ډڀڈ اُؾبّ څ ‪٣‬ل‪ ٩‬یٴٌبځ ڃیٌت‪ .‬څ فک ایڂ ؿاڅکڍ‪ ،‬اؽال٭‬ ‫‪٣‬ڀچٿی څ څٗ‪ ٢‬ؽبّ ډل ؽبڃچاؿڇ ٿچحل اًت‪ .‬ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ فٳل ٿٔـا٭ ثڈ ٿٔټغت ڃڀیثبُـ‪،‬‬ ‫ٿلر‪ ٢‬تِؾیْ ٿ‪٨‬بیلت ُ‪٨‬ٺ مځ څ ؿؽتل ثب ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ‪ ،‬ؿاؿٷبڇ اًت‪ .‬ؿاؿٷبڇ ثبتچرڈ ثڈ ‪٣‬بؿات‬ ‫څ کًچٽ ربٿ‪٤‬ڈ څ اؽال٭ عٌڄڈ‪ ،‬تِؾیْ ٿیؿډـ ٳڈ ایب ُ‪٨‬ٺ مځ ٿ‪٨‬بیل ٿٌبئٺ ؽبڃچاؿڇ اًت یب ڃڈ‬ ‫(ٳبتچمیبځ‪ ،1371 ،‬د‪.)233 ّ ،1‬‬ ‫ؿک اؿاٿڈ ٿبؿڇ ‪ 7‬ثیبځ ٿیؿاکؿ ٳڈ‪ :‬ثبتچرڈ ثڈ ایڄٴڈ ؿک ډل ربٿ‪٤‬ڈاڍ‪ ،‬ڃیلڅډبڍ ٿتؾْٔ‬ ‫اکمُڀڄـتلیڂ ًلٿبیڈډبڍ ربٿ‪٤‬ڈ ٿغٌچه ٿیُچڃـ څ ثلاڍ اٿچمٍ ‪٣‬ټڀی اڃڊب‪ً ،‬لٿبیڈډبڍ ٳالڃی‬ ‫ٓچکت ٷل‪٫‬تڈ اًت‪ ،‬ثبیـ اڅالً اڃتؾبه تغٔیٺ ٿڄبًت ثب اُت‪٨‬بٹ ثبڃچاځ اٿٴبځ پقیل ُچؿ‪ ،‬حبڃیبً ثلاڍ‬ ‫اًت‪٬‬بؿڇ ام مڃبځ ٿتؾْٔ څ تغٔیټٴلؿڇ‪ ،‬تٌڊیالت المٽ ‪٫‬لاډپ ایـ ‪.‬‬ ‫‪.3-3‬تٌبفی ضغل سى ٍ دختز ثب حیثیبت خَد ٍ خبًَادُ‬ ‫اٷل مځ یب ؿؽتلڍ ثـڅځ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڂ ٿچٯ‪٤‬یت ارتڀب‪٣‬ی ؽچؿ څ یب ؽبڃچاؿڇ اٍ‪٨ُ ،‬ټی کا اڃتؾبه‬ ‫ٳڄڄـ‪ُ ،‬چډل یب څٻی ٿیتچاڃڄـ اڅ کا ام ایڂ ُ‪٨‬ٺ ٿڄ‪ ٢‬ٳڄڄـ‪ .‬ثلاڍ ٿخبٹ ؽبڃچاؿڇ ؿؽتل ؿک ً‪ٜ‬ظ ٿبٻی‬ ‫ٿتچً‪ٜ‬ی ثبُڄـ څ ؿؽتل ثلاڍ تاٿیڂ ڃیبمډبڍ ؽچؿ ثڈ ُ‪٨‬ټی ثپلؿامؿ ٳڈ ٿڄب‪٫‬بت ثب عیخیت څ اثلڅڍ‬ ‫ؽبڃچؿاٷی اٍ ثبیـ څ ًجت ُلٿٌبکڍ څ یب پبییڂ اڅکؿځ ً‪ٜ‬ظ اعتلاٽ ؽبڃچاؿٷی ُچؿ ثبیـ ام اځ‬ ‫ُ‪٨‬ٺ ٓل‪ ٩‬ڃ‪٠‬ل ٳڄـ‪ .‬ٿ‪ٜ‬بثٮ آٺ ‪ 28‬ٯبڃچځ اًبًی‪« :‬ډلٳی عٮ ؿاکؿ ُ‪٨‬ټی کا ٳڈ ثـاځ ٿبیٺ اًت‬ ‫څ ٿؾبٻ‪ ٪‬اًالٽ څ ٿٔبٻظ ‪٣‬ڀچٿی ڃیٌت‪ ،‬ثلٷنیڄـ»‪ .‬ثڄبثلایڂ ‪ٛ‬جٮ ایڂ ٿبؿڇ ډڀڈ اڃٌبځډب ا‪٣‬پ ام ٿلؿ‬ ‫څ مځ ؿک اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ اماؿڍ ؿاکڃـ څ ٿیتچاڃڄـ ثلاڍ ک‪ ٢٫‬ڃیبمډبڍ ؽچؿ ثڈ ُ‪٨‬ټی ثپلؿامڃـ‪ ،‬اٿب ثبیـ‬ ‫‪٫‬لؿ ثبیـ عیخیت ؽبڃچاؿٷی ؽچؿ کا ڃین ؿک ڃ‪٠‬ل ثٸیلؿ څ ثڈ ُ‪٨‬ټی ثپلؿامؿ ٳڈ ٿڄب‪٫‬بتی ثب عیخیت ؽچؿ‬ ‫څ یب ؽبڃچاؿڇ اٍ ڃـاُتڈ ثبُـ‪ .‬اٻجتڈ ثبیـ ثڈ ایڂ ڃٴتڈ تچرڈ ٳلؿ ٳڈ اٷل ُ‪٨‬ٺ ؿؽتل یب مځ ام ڃ‪٠‬ل‬ ‫ُل‪ ١‬ثـڅځ اُٴبٹ ثبُـ اٿب ثب عیخیت ؽچؿ څ ؽبڃچاؿڇ اٍ ٿ‪٨‬بیل ثبُـ څٻی یب ًلپلًت ؽبڃچاؿڇ‬ ‫ٿیتچاڃـ ٿبڃ‪ ٢‬اُت‪٨‬بٹ اڅ ُچؿ‪.‬‬ صفحه 178 ‫‪ٔ٫ 152‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫څ ؿکایڈ ؿیٸل ٳٌبڃی ٳڈ ام کعڀت اٻڊی ڃچٿیـ ٿیُچڃـ‪ ،‬تڊـیـ ثڈ ‪٣‬قاه ُـڇاڃـ‪« .‬څٓ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ ٳَ‪َ٬‬لُڅا‬ ‫ثِای بت‪ ٙ‬اٻټَّڈ‪ ٙ‬څٓ ٻ‪ٰٙ‬بئ‪ٙ‬ڈ‪ ٙ‬وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ یٓئ‪ٌٔٙ‬چا ٿ‪ٙ‬ڂْ کٓعٕڀٓت‪ٙ‬ی څٓ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ ٻَڊٔپٕ ‪ٓ٣‬قاهٗ وَٻ‪ٙ‬یپٗ»‪٣( .‬ڄٴجچت ‪ .)23 /‬ؿکڅاٯ‪٢‬‬ ‫ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈایڂایڈ ثلاڍ ثیبځایڈ «یٔ‪ٓ٤‬قِّهٔ ٿٓڂْ یِٓبءٔ څٓ یٓلْعٓپٔ ٿٓڂْ یِٓبءٔ» (‪٣‬ڄٴجچت ‪ )21 /‬اًت؛‬ ‫ی‪٤‬ڄی ؽـاڅڃـ ثڈ ډڀڈ پیبٽ ٿیؿډـ ٳڈ ٳٌی ٳڈ ٿیؽچاډـ ام ‪٣‬قاه اٻڊی ثڈ ؿڅک ٿبڃـ څ ثڈ کعڀت‬ ‫اٻڊی ثلًـ‪ ،‬ڃجبیـ ڃچٿیـ ُچؿ‪.‬‬ ‫ڃین ؽـاڅڃـ کعیپ ؿکایڈ ؿیٸلڍ ام مثبځ ع٘لت ی‪ٰ٤‬چه (‪ )١‬ثڈ ‪٫‬لمڃـاڃَ ؿًتچک ثڈ ٿایچى‬ ‫ڃِـځ ام کعڀت اٻڊی ٿیؿډـ‪« :‬څٓ التَیٕأًَچا ٿ‪ٙ‬ڂْ کٓڅٕطِ اٻټَّڈ‪ ٙ‬بِڃَّڈٔ الیٓیٕاَىٔ ٿ‪ٙ‬ڂْ کٓڅٕطِ اٻټَّڈ‪ ٙ‬بِٻَّب اٻَْٰچٕٽٔ‬ ‫اٻْٴب‪ٙ٫‬لُڅځَ»‪( .‬یچً‪ .)87 / ٪‬ؿکایڂایڈ ًجت ٿایچى ُـځ ام کعڀت اٻڊی ثیبځ ُـڇ اًت ٳڈ اځ ډپ‬ ‫ٳ‪٬‬ل اًت‪ .‬پی اډٺایڀبځ ډلٷن ڃجبیـ ام کعڀت اٻڊی ٿایچى ُچڃـ‪ .‬ثټٴڈ ؿک ډل ُلای‪ٜ‬ی ثبیـ یٲ‬ ‫مڃـٷی ًلُبک ام اٿیـ ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ .‬صچځ رڄبیت ‪٫‬لمڃـاځ ی‪ٰ٤‬چه (‪ )١‬ٿِؾْ اًت‪ .‬څٻی ثبم ثڈ‬ ‫اځډب ٿی‪٫‬لٿبیـ ٳڈ ڃجبیـ ڃچٿیـ ُچیـ‪.‬‬ ‫ام ډڀڈایڂایبت ٿی‪٫‬ڊڀیپ ٳڈ ؽـاڅڃـ ثڈډیشڅرڈ ڃڀیؽچاډـ ٳڈ ثڄـٷبڃَ ام کعڀت اڅ ٿایچى‬ ‫ُچڃـ‪.‬‬ ‫پی اٿیـڅاک ثچؿځ ثڈ کعڀت ؽـاڅڃـ څ ‪٣‬ـٽ ڃچٿیـڍ ام اځ‪ ،‬یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه‬ ‫ٿیُچؿ ٳڈ ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځ‪ ،‬ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی ٿیکًیپ‪.‬‬ ‫‪ 12-2‬حسی ظی داضتی ثِ خذاًٍذ‬ ‫ډڀبځٯـک ٳڈ عٌڂ ‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ ؽـاڍ کعیپ ؽچه اًت‪ً ،‬چء‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ اڅ ڃین ثـ اًت‪.‬‬ ‫صڄبڃضڈ ؽـاڍ ت‪٤‬بٻی ؿک ٯلاځ ٳلیپ ام ٿزبمات اځډب ؽجل ٿیؿډـ‪« :‬څٓ یٔ‪ٓ٤‬قِّهٓ اٻْڀٔڄب‪ٰٙٙ٫‬یڂَ څٓ اٻْڀٔڄب‪ٰٙ٫‬بت‪ٙ‬‬ ‫څٓ اٻْڀِْٔلِٳ‪ٙ‬یڂَ څٓ اٻْڀِْٔلِٳبت‪ ٙ‬اٻ‪َّ٠‬بڃِّیڂَ ثِبٻټَّڈ‪َٟ ٙ‬ڂَّ اٻٌ‪ٛ‬چٕء‪ٓ٣ ٙ‬ټَیٕڊِپٕ ؿائ‪ٙ‬لَڋُ اٻٌ‪ٛ‬چٕء‪ ٙ‬څٓ ‪َٙ٘٧‬تٓ اٻټَّڈٔ ‪ٓ٣‬ټَیٕڊِپٕ څٓ ٻَ‪ٓ٤‬ڄَڊٔپٕ څٓ‬ ‫وَ‪ٓ٣‬ـ‪ ٛ‬ٻَڊٔپٕ رٓڊٓڄَّپٓ څٓ ًبءٓتٕ ٿٓٔ‪ٙ‬یلاً»‪٫( .‬تظ ‪ .)6 /‬امایڂایڈ ثڈ ؿًت ٿیایـ ٳڈ ‪٣‬چاٿٺ ًچء‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ‬ ‫ؽـاڅڃـ ڃ‪٬‬ب٭ څ ُلٱ اًت‪.‬‬ ‫څ ڃین ٿزبماتی کا ثلاڍ اځډب ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ اًت ٳڈ امایڂ ٯلاکڃـ‪ :‬ثب عچاؿث ثـ کڅثڈکڅ ٿیُچڃـ‪.‬‬ ‫ٿِڀچٹ ‪٘٧‬ت اٻڊی ٯلاک ٿیٷیلڃـ‪ .‬ؽـاڅڃـ اځډب کا ٿچکؿ ٻ‪٤‬ڂ ٯلاک ؿاؿڇ څ ام کعڀت ؽچیَ ؿڅک‬ ‫ٿیٳڄـ‪ .‬څ رڊڄپ کا ثلاڍ اځډب اٿبؿڇ ٳلؿڇ اًت‪.‬‬ صفحه 148 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪183‬‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ ثلؽی ام ٿغـڅؿیتډبڍ ُ‪٨‬ټی ثلاڍ مڃبځ‪ ،‬ام رڀټڈ ٿغـڅؿیت اُت‪٨‬بٹ ثڈ ٿِب‪٧‬ٺ‬ ‫ًڄٸیڂ ؿک اکتَ څ ًپبڇ پبًـاکاځ‪ ،‬ثڈ اًتڄبؿ ٿبؿڇ ‪ 33‬ٯبڃچځ اکتَ رڀڊچکڍ اًالٿی ایلاځ ٿٔچه‬ ‫ًبٹ ‪ 61‬څ ٿبؿڇ ‪ 20‬ٯبڃچځ اًتؾـاٿی ًپبڇ پبًـاکاځ اڃٰاله اًالٿی ٿٔچه ًبٹ ‪ 1370‬ڃین ؿک‬ ‫کاًتبڍ څٗ‪٤‬یت ؽبّ مڃبځ تغټیٺ میشود؛ اٷل صڈ ؿک ٿِب‪٧‬ٺ ؿکٿبڃی‪ ،‬ثڊـاُتی څ ڃ‪٠‬بیل اځ ٿزبم‬ ‫ُڀلؿڇ ُـڇ اًت ‪.‬‬ ‫ٿغـڅؿیت تڄچ‪٨ُ ١‬ټی مڃبځ‪ :‬یٴی ام ‪٣‬ڀـڇ تلیڂ ٿٌبئټی ٳڈ ؿک مٿیڄڈ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ٯبثٺ ثلکًی‬ ‫اًت‪ ،‬ٿغـڅؿیت تڄچ‪٨ُ ١‬ټی اڃبځ اًت‪ .‬ؿک ا‪٧‬ټت ڃٰب‪ ٙ‬ؿڃیب‪ ،‬ایڂ تڀبیٺ څرچؿ ؿاکؿ ٳڈ مڃبځ ؿک‬ ‫ٿِب‪٧‬ٺ ؽبٓی ٿخٺ ٿ‪٤‬ټڀی ثب پلًتبکڍ ٳڈ ثب څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬ؽبڃٸی اڃبځ ًبمٷبک اًت ثب ؿک ٓڄبی‪ ٢‬ٳبکثل‬ ‫ؿک ثؾَ ٓبؿکات ٳڈ ڃیبمٿڄـ تٴلاک ٳبک څ ٿڊبکت ؿک ثڈ ٳبک ٷیلڍ ؿًتډب اًت‪ ،‬تڀلٳن یبثڄـ‬ ‫ٿغـڅؿ ثچؿځ مٿیڄڈډبڍ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ٿغـڅؿیتی ٳڈ ؿک ٷٌتل ُڊل یٲ ام ایڂ مٿیڄڈډب څرچؿ ؿاکؿ‬ ‫ام ٿڊپ تلیڂ ؿالئٺ ‪٣‬ـٽ ا‪٫‬نایَ ٯبثٺ تچرڈ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ اًت‪ .‬ثب تچرڈ ثڈ اٿبک ٿیتچاځ ثڈ څٗچط‬ ‫ٿغـڅؿیت تڄچ‪٨ُ ١‬ټی مڃبځ ؿک ایلاځ کا ٿِبډـڇ ٳلؿ (ڃچکڅمڍ‪.)171-170 ْٓ ،1383 ،‬‬ ‫‪.4‬تحلیل ٍ ثزرسی دالیل هَافمبى اضتغبل سًبى‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ثب څرچؿ ُلای‪ ٚ‬ؽبّ‪ ،‬اُت‪٨‬بٹ مڃبځ کا ربین ؿاڃٌتڈاڃـ څ ثب اًتڄبؿ ثڈ اؿٻڈ ڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ‬ ‫ایڂ کاثڈ احجبت کًیـڇ اًت اٳڄچځ ثڈ فٳل ؿالیٺ اځ ډب پلؿاؽتڈ ٿی ُچؿ؛‬ ‫‪.1-4‬ایبت‬ ‫ؿکٯلاځ ٳلیپ‪ ،‬ایبتی څرچؿ ؿاکؿ ٳڈ ؿالٻت ثل یٴٌبځ ثچؿځ رڄی مځ څ ٿلؿ ٿیٳڄـ ثڈ ٷچڃڈ ایی ٳڈ‬ ‫مڃبځ څ ؿؽتلاځ ډڀبڃڄـ ٿلؿاځ ٿیتچاڃڄـ ثڈ اُت‪٨‬بٹ ثپلؿامڃـ څ ڃیبم ثڈ افځ څٻی ڃـاکڃـ‪ .‬ام ٯجیٺ ایڂ‬ ‫ایبت‪ ،‬ایڈ ‪ 195‬اٹ ‪٣‬ڀلاځ اًت‪٫« :‬بًتزبه ٻڊپ کثڊپ اڃی ال اٗی‪٣ ٢‬ڀٺ ‪٣‬بٿٺ ٿڄٴپ ٿڂ فٳل اڅ اڃخی‬ ‫ث‪٘٤‬ٴپ ٿڂ ث‪٘٤‬ڈ‪..‬؛ پی پلڅکؿٷبکُبځ‪ ،‬ؿ‪٣‬بډبڍ اڃبځ کا ٿٌتزبه ٳلؿ څ ‪٫‬لٿچؿ‪ :‬ٳڈ ٿڂ ‪٣‬ڀٺ ډیش‬ ‫ٓبعت ‪٣‬ڀټی کا ام ُڀبکا‪ ،‬ؽچاڇ ٿلؿ یب مځ ٷلصڈ ډڀڈ ام یٴـیٸلیـ تجبڇ ڃڀیٴڄپ‪ .» ..‬ایڂ ایڈ ٳڈ‬ ‫ؿالٻت تبٽ ثل تٌبڅڍ ؿاکؿ‪ ،‬مځ څ ٿلؿ ثڈ ٓچکت یٴٌبځ ثیبځ ُـڇاڃـ‪ .‬ثب ایڂ څرچؿ ؿؽتلاڃی ٳڈ‬ ‫تغت څالیت پـک ډٌتڄـ‪ ،‬ت‪٬‬بڅتی ثب پٌلاځ ڃـاکڃـ څ ٿیتچاڃڄـ ثـڅځ افځ پـک ثڈ اُت‪٨‬بٹ ثپلؿامڃـ‪.‬‬ ‫ث‪ٜ‬چک ٿخبٹ ډلٷبڇ ؿؽتل ‪ً 18‬بٻڈ ایی تٔڀیپ ثڈ اڃزبٽ ٳبکڍ ٷل‪٫‬تڈ ثبُـ څٻی پـک اربمڇڍ ٳبک ٳلؿځ‬ ‫کا ثڈ اڅ ڃـډـ څ ایڂ اربمڇ کا ثڈ پٌلٍ ثـډـ‪ ،‬پـک ؿک څاٯ‪ ٢‬ثڈ ؿؽتل ‪ٟ‬ټپ ٳلؿڇ څ ثب‪٣‬ج تج‪٤‬یٖ ثیڂ‬ ‫ؿؽتل څ پٌل ُـڇ اًت‪.‬‬ صفحه 179 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪153‬‬ ‫صڄبڃضڈ ؿک ت‪ٌ٬‬یل ٿزڀ‪ ٢‬اٻجیبځایڂ ٯٌڀتایڈ «څٓ ‪َٙ٘٧‬تٓ اٻټَّڈٔ ‪ٓ٣‬ټَیٕڊِپٕ څٓ ٻَ‪ٓ٤‬ڄَڊٔپٕ» صڄیڂ ٿ‪٤‬ڄب ُـڇ اًت‪:‬‬ ‫«وڍ وث‪٤‬ـډپ ٿڂ کعڀتڈ» (‪ٛ‬جلًی‪ ،‬ثی تب‪ ،‬د ‪ .)171 ّ ،9‬ی‪٤‬ڄی ام کعڀت ؽچیَ اڃڊب کا ؿڅک ٳلؿڇ‬ ‫اًت‪.‬‬ ‫ؿک ت‪ٌ٬‬یل اٻتجیبځ ‪٫‬ی ت‪ٌ٬‬یل اٻٰلاځ ڃین صڄیڂ اٿـڇ اًت‪(« :‬څٓ ‪َٙ٘٧‬تٓ اٻټَّڈٔ ‪ٓ٣‬ټَیٕڊِپٕ) وڍ ٻ‪٤‬ڄڈ ٻڊپ څ‬ ‫‪٣‬قاثڈ (څ ٻ‪٤‬ڄڊپ) وڍ وث‪٤‬ـډپ ٿڂ کعڀتڈ» (‪ٛ‬چًی‪ ،‬ثی تب‪ ،‬د ‪)318 ّ ،9‬‬ ‫«ًچء‪ٟ‬ڂ» ڃین ٿخٺ «عٌڂ ‪ٟ‬ڂ» ًڈ تٌٰیپ ؿاکؿ‪ :‬ٷبډى ڃٌجت ثڈ ؽچیِتڂ‪ ،‬ٷبډى ڃٌجت ثڈ ؿیٸلاځ‬ ‫څ ٷبډی ڃٌجت ثڈ ؽـا ٓچکت ٿیٷیلؿ‪ .‬څٻی ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ًچء‪ٟ‬ڂ ڃٌجت ثڈ ؽچیِتڂ اٷل ثڈ عـ‬ ‫ا‪٫‬لا‪ ٙ‬ڃلًـ‪ً ،‬جت تٴبٿٺ ٿىُچؿ ٳڈ اڃٌبځ ڃٌجت ثڈ ا‪٣‬ڀبٹ ؽچؿ ًؾتٸیلڍ ٿیٳڄـ څ رټچى‬ ‫‪٣‬زت څ ‪٧‬لڅک کا ٿىٷیلؿ‪.‬ایڂ ڃچ‪ً« ١‬چء‪ٟ‬ڂ» ؿک کڅایبت (ًیـ کٗی‪ ،1393 ،‬ؽ‪ٜ‬جڈ ډڀبٽ) ڃین ثڈ‬ ‫‪٣‬ڄچاځ یٴی ام اڅٓب‪ ٩‬پلډینٳبکاځ اٿـڇ اًت‪ .‬اٿب ًچء‪ٟ‬ڂ ؿک ٿچکؿ ٿلؿٽ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت‪ .‬څٻی ثبیـ‬ ‫ؿٯت ٳلؿ ٳڈایڂ تجـیٺ ثڈ ؽچٍثبڅکى ڃِچؿ ٳڈ ؿک ڃتیزڈ اځ‪ٌ٫ ،‬بؿ ثل ربٿ‪٤‬ڈ ‪٧‬ټجڈ ٳڄـ (ٿٴبکٽ‬ ‫ُیلامڍ‪ ،1371 ،‬د ‪.)37-36 ّ ،22‬‬ ‫څ اٿب «ًچء‪ٟ‬ڂ» ڃٌجت ثڈ ؽـاڅڃـ ثٌیبک ثـ اًت‪ ،‬څ ڃِبڃڈ ٗ‪ ٪٤‬ایڀبځ څ ٷبډی عتی ڃِبڃڈ ‪٣‬ـٽ‬ ‫ایڀبځ ٿیُچؿ‪ .‬ٯلاځ ثڈ ٓچکت ٿت‪٤‬ـؿ ام ًچء‪ٟ‬ڂ ا‪٫‬لاؿ ثیایڀبځ څ یب ٗ‪٤‬ی‪٪‬االیڀبځ یبؿ ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ثڈڅیوڇ څٯتی ٳڈ عچاؿث ڃبٷچاک کػ ٿیؿډـ‪ ،‬ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈایڀبڃِبځ ٗ‪٤‬ی‪ ٪‬اًت‪ُ ،‬ٴبیت ٿىٳڄڄـ‬ ‫(ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪ ،1371 ،‬د ‪.)37 ّ ،22‬‬ ‫ٿؾٔچٓبً ڃڀچڃڈ کڅُڄى ام اځ ؿک ٿیـاځ رڄٶ اعناه ډڄٸبٿیٳڈ ٿٌټڀبڃبځ ًؾت تغت‪ِ٫‬بک ٯلاک‬ ‫ٷل‪٫‬تڄـ ‪ٟ‬بډل ُـ څ ؽـاڅڃـ ٷڀبځډبى ًچء ٷلڅډى کا ًؾت ڃٴچډَ ٳلؿ‪« :‬بِفْ ربئُٳُپٕ ٿ‪ٙ‬ڂْ ‪َ٫‬چٕٯ‪ٙ‬ٴُپٕ‬ ‫څٓ ٿ‪ٙ‬ڂْ وًَٕ‪َ٬‬ٺَ ٿ‪ٙ‬ڄْٴُپٕ څٓ بِفْ ما‪َ٧‬ت‪ ٙ‬اٻْاَثٕٔبکٔ څٓ ثٓټَ‪َ٨‬ت‪ ٙ‬اٻُْٰټُچهٔ اٻْغٓڄبرِلَ څٓ تَ‪ُ٠‬ڄُّچځَ ثِبٻټَّڈ‪ ٙ‬اٻ‪ُّ٠‬ڄُچڃَب ډٔڄبٻ‪ٙ‬ٲٓ اثٕتُټ‪ٙ‬یٓ‬ ‫اٻْڀٔاْٿ‪ٙ‬ڄُچځَ څٓ مٔٻْنِٻُچا مِٻْناٻًب ُـیـاً»‪( .‬اعناه ‪.)11-10 /‬‬ ‫عتى ؿک ایڈ ‪ 154‬اٹ‪٣‬ڀلاځ ایڂٷچڃڈ ٷڀبځډب کا «‪ٟ‬ڂ اٻزبډټیڌ» (ٷڀبځډبى ؿڅکاځ ربډټیت) ؽچاڃـڇ‬ ‫اًت‪ .‬ثڈ ډل عبٹ ٿٌئټڈ عٌڂ ‪ٟ‬ڂ ثڈ ؽـا څ څ‪٣‬ـڇ کعڀت څ ٳلٽ څ ٻ‪ ٪ٜ‬څ ‪٣‬ڄبیت اڅ ام ڃِبڃڈډبى‬ ‫ٿڊپ ایڀبځ څ ام څًبیٺ ٿاحل ڃزبت څ ً‪٤‬بؿت اًت (ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪ ،1371 ،‬د ‪.)38 ّ ،22‬‬ ‫ٿِؾْ ُـ ٳڈ اڃٌبځ ثب ًچء‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ ؽـا ؽچؿٍ کا ام کعڀت اٻڊی ؿڅک ٿیٳڄـ‪ .‬پی‬ ‫ڃتیزڈ ٷل‪٫‬تڈ ٿیُچؿ ٳڈ عٌڂ ‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ ؽـاڅڃـ کعیپ ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٳڈ ام ‪ٛ‬لیٮ اځ‬ ‫ٿیتچاځ ثڈ کعڀت اٻڊی کًیـ‪.‬‬ صفحه 149 ‫‪ٔ٫ 184‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ؿک ایڈ ‪ً 40‬چکڇ ‪٧‬ب‪٫‬ل ؽـاڅڃـ ثب ٓلاعت ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬ٿٓڂْ ‪ٓ٣‬ڀ‪ٙ‬ٺَ ًٓیِّئَڌً ‪َ٫‬ټَب یٔزٕنَىٰ بِٻَّب ٿ‪ٙ‬خْټَڊٓب ٰ څٓٿٓڂْ‬ ‫‪ٓ٣‬ڀ‪ٙ‬ٺَ ٓٓبٻ‪ٙ‬غٖب ٿ‪ٙ‬ڂْ فَٳَلٍ وَڅٕ وُڃْخَىٰ څٓډٔچٓ ٿٔاْٿ‪ٙ‬ڂٌ ‪َ٫‬اُڅٹَٰئ‪ٙ‬ٲٓ یٓـٕؽُټُچځَ اٻْزٓڄَّڌَ‪...‬؛ ډلٳی ام مځ څ ٿلؿ ‪٣‬ڀٺ‬ ‫ٓبٻظ اڃزبٽ ؿډـ څ ایڀبځ ؿاُتڈ ثبُـ‪ ،‬ؿاؽٺ ثڊِت ؽچاډـ ُـ‪.»...‬‬ ‫ؿک ت‪ٌ٬‬یل ایڂ ایڈ «ایڈ ‪ً 40‬چکڇ ‪٧‬ب‪٫‬ل» اٿـڇ اًت ٳڈ؛ اڃٌبځ ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ ٿؾتبک ا‪٫‬لیـڇ ُـڇ‬ ‫اًت ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄب مڃبځ څ ؿؽتلاڃی ٳڈ ثڈ ًڂ ثټچ‪ ٥‬کًیـڇاڃـ ؿک اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ‪ ،‬عٮ اؽتیبک ؿاکڃـ څ‬ ‫څٻی څ رـ پـکڍ عٮ ڃـاکڃـ اڃڊب کا ثڈ اڃزبٽ ٳبکڍ ٿزجچک ٳڄڄـ‪ ،‬ډڀضڄیڂ ٳبک ؽچه ثڈ رڄٌیت‬ ‫اڃٌبځ ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ کث‪ٜ‬ی ڃـاکؿ څ ایڀبځ ُل‪ ٙ‬ٯجچٻی ‪٣‬ڀٺ اًت‪ .‬ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ اٷل مځ څ‬ ‫ؿؽتلٿچٿڂ ثڈ اڃزبٽ ٳبک ڃیٴچ ٿِ‪٨‬چٹ ثبُڄـ ثڈ افځ څٻی ڃیبمڍ ڃـاکڃـ څ ت‪٬‬بڅتی ثیڂ رڄی ؿؽتلڅ‬ ‫پٌل څرچؿ ڃـاکؿ (ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪ ،1387،‬د‪.)257 ّ ،8‬‬ ‫ؿک ایڈ ‪ً 35‬چکڇ اعناه‪« :‬رڄی مځ څ ٿلؿ ثب ٯیـ ٿٌټڀبځ‪ ،‬ٿچٿڂ‪ ،‬کاًتٸچ‪ ،‬ٿ‪ٜ‬ی‪ٓ ،٢‬بثل‪ ،‬پبٳـاٿڂ‬ ‫ُڀلؿڇ ُـڇ اًت څ اٷل مځ څ ٿلؿ ایڂ څیوٷی ډبکا ؿاُتڈ ثبُـ‪ ،‬ٿچکؿ ٿ‪٬٨‬لت څ پبؿاٍ اٻڊی ٯلاک‬ ‫ٿیٸیلؿ‪ .‬ډڀبڃٸچڃڈ ٳڈ ؿک ڃْ ٓلیظ ٳتبه اٿـڇ اًت‪ ،‬ثلاڍ کًیـځ ثڈ ٿٰبٿبت ٿ‪٤‬ڄچڍ څ ‪٬٧‬لاځ څ‬ ‫پبؿاٍ اٻڊی ډیش ٷچڃڈ ؽٔچٓیبت رڄٌیتی ڃیبٿـڇ اًت ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ مڃبځ ٿٌټڀبځ ٿچٿڂ ٿبڃڄـ‬ ‫ٿلؿاځ ٿیتچاڃڄـ ثڈ اُت‪٨‬بٹ ثپلؿامڃـ‪ .‬ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ؿؽتلاځ څ پٌلاڃی ٳڈ تغت څالیت څٻی ډٌتڄـ ام ڃ‪٠‬ل‬ ‫رڄٌیتی یٴٌبځ ډٌتڄـ څ ڃجبیـ یٴی کا ثل ؿیٸلڍ ٿٰـٽ ثـاڃڄـ‪.‬‬ ‫‪.2-4‬رٍایبت‬ ‫ام ثلؽی کڅایبت ٿِلڅ‪٣‬یت څ عټیت اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک ثیلڅځ ام ؽبڃڈ ثـڅځ افځ څٻی‬ ‫‪٫‬ڊڀیـڇ میشود‪ .‬ؿک ایڂ ٯٌڀت ثڈ ٿڊڀتلیڂ اڃڊب پلؿاؽتڈ میشود‪:‬‬ ‫کڅایتی ٳڈ ثل ٿجڄبڍ ‪ٰ٫‬ڊی ٯب‪٣‬ـڇ تٌټ‪ ٚ‬ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت؛ کڅایت «اَٻڄّبىٔ ٿٌٔٓټَّ‪ٜ‬چځَ ‪ٓ٣‬ټى وٿچاٻ‪ٙ‬ڊِپ»‬ ‫(ٿزټٌی‪ 1410 ،‬٭‪ ،‬د ‪ )1273 ّ ،2‬ٿیثبُـ ٳڈ ًټ‪ٜ‬ڈ ٳبٿٺ ٿبٻٲ ڃٌجت ثڈ اٿچاٻَ کا ثیبځ‬ ‫ٿیٳڄـ‪ ،‬ؽچاڇ ٿبٻٲ ٿلؿ ثبُـ یب مځ؛ میلا ا‪ٛ‬ال٭ ٳټڀڈ «ڃبى» ُبٿٺ ٿلؿاځ څ مڃبځ میشود څ ٿبٻٲ‬ ‫اٿچاٹ ُـځ اؽتٔبٓی ثڈ اکث څ ٿجی‪ ٢‬څ ‪٧‬یلڇ ڃـاکؿ‪ .‬څ ٯ‪٤ٜ‬ب اُت‪٨‬بٹ څ ٳٌت ؿکاٿـ‪ ،‬یٴی ام ؿالیٺ‬ ‫آټی ٿبٻٲ ُـځ اًت؛ ثڄبثلایڂ ثب تچرڈ ثڈ ا‪ٛ‬ال٭ ایڂ عـیج‪ ،‬مڃبځ څ ؿؽتلاځ ثـڅځ اربمڇ څٻی څ‬ ‫ًلپلًت ؽچؿ ٿیتچاڃڄـ ُ‪٨‬ٺ ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ .‬ایڂ کڅایت ٿلًټڈ اًت (ی‪٤‬ڄی ثـٻیٺ ‪ٰ٫‬ـاځ یٴی ام‬ ‫ٿلاعٺ ًټٌټڈ کاڅیبځ څ ‪٣‬ـٽ اتٔبٹ ثڈ ٿ‪ٔ٤‬چٽ‪ ،‬ام ا‪٣‬تجبک ٳب‪٫‬ی ثلؽچکؿاک ڃیٌت)‪ ،‬اٿب ٗ‪ ٪٤‬ایڂ‬ صفحه 180 ‫‪ٔ٫ 154‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫‪ 13-2‬تؼمل ٍ تفىز‬ ‫‪ٰ٣‬ٺ ام ڃ‪٤‬ڀتډبڍ ثنکٷی اًت ٳڈ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ثڈ اڃٌبځ اکماڃی ٳلؿڇ اًت‪ .‬ٯـکت ت‪ٰ٤‬ٺ اځ‬ ‫ٯـک اډڀیت ؿاکؿ ٳڈ ‪٫‬ل٭ اڅ کا ثب ًبیل ٿچرچؿات ٿِؾْ ٿیٳڄـ‪ .‬ډڀبځ‪ٛ‬چک ٳڈ عزت ‪ٟ‬بډلڍ‬ ‫ی‪٤‬ڄی پیبٿجل ؽـا (ّ) ثلاڍ اڃٌبځډب کعڀت اًت (اڃجیبء ‪ ،)107 /‬عزت ثب‪ٛ‬ڄی ی‪٤‬ڄی ‪ٰ٣‬ٺ څ ٯـکت‬ ‫ت‪ٰ٤‬ٺ ڃین ثلاڍ اڃٌبځډب کعڀت اًت‪ .‬ؽـاڅڃـ ثل اًبى کعڀت ؽچیَ ثڈ اڃٌبځډب ‪ٰ٣‬ٺ څ ٯـکت‬ ‫ت‪ٰ٤‬ٺ ؿاؿڇ اًت ٳڈ ثڈڅاً‪ٜ‬ڈ اځ‪ ،‬ثتچاڃـ ؽچه څ ثـ کا تِؾیْ ؿاؿڇ څ ډـایت یبثـ‪ .‬څ ؿک ڃتیزڈ اځ‪،‬‬ ‫ً‪٤‬بؿت ؽچیَ کا ت٘ڀیڂ ڃڀبیـ‪ .‬ثـڅځ ت‪ٰ٤‬ٺ اڃٌبځ ٯـکایڂ ڃ‪٤‬ڀت ثنکٵ کا ڃـاڃٌتڈ څ ؽچؿ کا ام‬ ‫ډـ‪٧ ٩‬بئی ی‪٤‬ڄی کعڀت اٻڊی ٿغلڅٽ ٿیٳڄـ‪ .‬ثڈ ؽب‪ٛ‬لایڂ‪ ،‬ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ؿک ٯلاځ اڃٌبځډب کا‬ ‫ٿٴلک ؿ‪٣‬چت ثڈ ت‪ٰ٤‬ٺ ٿیٳڄـ‪.‬ایڄٲ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ صڄـ ڃڀچڃڈ کا فٳل ٿیٳڄیپ‪:‬‬ ‫ؽـاڍ ت‪٤‬بٻی ؿکایبت ٿؾتټ‪ ٪‬ثب تچثیؼ ٳلؿځ ٳٌبڃی ٳڈ ت‪ٰ٤‬ٺ ڃڀیٳڄڄـ‪ ،‬اځډب کا ثب ‪٣‬جبکاتی؛ ٿبڃڄـ‬ ‫«وَ ‪َ٫‬ال تَ‪ٰٕٙ٤‬ټُچځ» (یچً‪« ،)109 / ٪‬وَ ‪َ٫‬ال تَتَ‪َ٬‬ٴَّلُڅځ» (اڃ‪٤‬بٽ ‪ )50 /‬څ «وَ ‪َ٫‬ال یٓتَـٓثّٓلُڅځَ اٻُْٰلْاځ» (ڃٌبء ‪82 /‬؛‬ ‫ٿغڀـ ‪ )24 /‬ؿ‪٣‬چت ثڈ ت‪٬‬ٴل څ ت‪ٰ٤‬ٺ ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫څ ڃین ثب ‪٣‬جبکات «ٻ‪٤‬ټٴپ ت‪ٰ٤‬ټچځ» (‪٧‬ب‪٫‬ل ‪« ،)67 /‬اځ ‪٫‬ی فٻٲ الیبت ٻٰچٽ ی‪ٰ٤‬ټچځ» (ڃغٺ ‪،)12 /‬‬ ‫«ٳقٻٲ ڃ‪ٔ٬‬ٺ االیبت ٻٰچٽ ی‪ٰ٤‬ټچځ» (کڅٽ ‪ )28 /‬څ ‪ ...‬ډڀڈ اڃٌبځډب کا ؿ‪٣‬چت ثڈ ت‪ٰ٤‬ٺ ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ٳب‪٫‬ی اًت ٳڈ اڃٌبځ امایڂ ‪ٰ٣‬ٺ اًت‪٬‬بؿڇ ڃڀچؿڇ څ ت‪ٰ٤‬ٺ ڃڀبیـ‪ .‬ؿکایڂ ٓچکت ٯ‪٤ٜ‬بً ؽچیَ کا ثڈ‬ ‫کعڀت اٻڊی ڃنؿیٲ ٿیٳڄـ‪ .‬پی ت‪ٰ٤‬ٺ څ ت‪٬‬ٴل ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچؿ ٳڈ اڃٌبځ ام ‪ٛ‬لیٮ‬ ‫اځ‪ ،‬ٿیتچاڃـ ثڈ کعڀت اٻڊی ثلًـ‪.‬‬ ‫‪ 14-2‬فزاگیزی ػلن‬ ‫‪٣‬ټپ ؿک مڃـٷی اڃٌبځ ام اډڀیت ؽبٓی ثلؽچکؿاک اًت‪ .‬ثڈ ؽب‪ٛ‬لایڂٳڈ اڅ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ٳڀبٹ‬ ‫ڃیبم ثڈ ‪٣‬ټپ ؿاکؿ‪ .‬صڄبڃضڈ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹایڂ ڃیبم کا ؿک ٯلاځ ثیبځ ٳلؿڇ اًت‪ .‬څ ثلاڍ ثل‪ٛ‬ل‪٩‬‬ ‫ٳلؿځایڂ ڃیبم اڃٌبځ ثڈ اڅ ‪٣‬ټپ اٿچؽتڈ اًت‪ٓ٣« .‬ټَّپٓ اٻْهِڃٌْبځَ ٿب ٻَپٕ یٓ‪ٕ٤‬ټَپ» (‪٣‬ټٮ ‪ .)5‬امایڂایڈ ٿی‪٫‬ڊڀیپ‬ ‫ٳڈ اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ډـ‪ ٩‬ؽټٰت ؽچیَ‪ ،‬ڃیبم ثڈ ‪٣‬ټپ ؿاکؿ‪ .‬څایڂ ‪٣‬ټپ کا ‪ ٰٚ٫‬ؽـاڅڃـ‬ ‫ٿیتچاڃـ ثڈ اڅ ثیبٿچمؿ څ اٿچؽتڂایڂ ‪٣‬ټپ ام ربڍ ؿیٸل ثلاڍ اڅ ٿیٌل ڃیٌت‪.‬‬ ‫ؿکایڈ ؿیٸل ؽـاڍ ت‪٤‬بٻی ؿک ٿچکؿ اؿٽ اثچاٻجِل ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬څٓ ‪ٓ٣‬ټَّپٓ اؿٓٽٓ اٻْإًَڀبءٓ ٳُټَّڊب حُپ‪ٓ٣ ٛ‬لََٗڊٔپٕ‬ ‫‪ٓ٣‬ټَى اٻْڀٓالئ‪ٙ‬ٴَڌِ» (ثٰلڇ ‪ .)31 /‬امایڂایڈ ثڈ ؿًت ٿیاڅکیپ ٳڈ ؽـاڅڃـ ‪٣‬ټپ ٿچکؿ ڃیبم اؿٽ کا ثڈ اڅ ‪ٜ٣‬ب‬ صفحه 150 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪155‬‬ ‫ٳلؿ‪ .‬پی ٿیتچاځ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت ٳڈ اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ٳڀبٹ ؽچیَ ڃیبم ثڈ ‪٣‬ټڀیؿاکؿ ٳڈ ‪ٰٚ٫‬‬ ‫ؽـاڅڃـ ٿیتچاڃـ اځ کا ثڈ اڅ ‪ٜ٣‬ب ٳڄـ‪.‬‬ ‫ایڄزبایڂ ًااٹ ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿ ٳڈ ‪٫‬لاٷیلڍ ‪٣‬ټپ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ډـ‪ ٩‬ٿیبڃی صڈ اکتجب‪ٛ‬ی ثبکعڀت اٻڊی‬ ‫ؿاکؿ؟ ؿک پبًؼایڂ ًااٹ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ صچځ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ؿاکاڍ کعڀت څاً‪٤‬ڈ اًت‪ ،‬ثبیـ‬ ‫ڃیبمډبڍ اڃٌبځ کا ثل‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٳڄـ‪ .‬عبال ډڀبځ‪ٛ‬چک ٳڈ ٷ‪٬‬تیپ یٴی ام ڃیبمډبڍ اڃٌبځ ‪٣‬ټپ اًت‪ .‬څ‬ ‫ؽـاڅڃـ ثل اًبى کعڀت ؽچیَ‪ ،‬اڃٌبځ کا ام ڃ‪٠‬ل ‪٣‬ټڀیتاٿیڂ ٿیٳڄـ‪ .‬څ اڃٌبځ ڃین ثلاڍ کًیـځ ثڈ‬ ‫کعڀت اٻڊی صبکڇاڍ رن ام ‪٫‬لاٷیلڍ ‪٣‬ټپ اٻڊی ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫ٯبثٺ تچرڈ اًت ٳڈ ؿک ًچکڇ «اٻلعڀڂ» ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ کعڀبڃیت ؽچیَ کا ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ؿکڅاٯ‪ ٢‬رچاه ًااٻی کا ٿیؿډـ ٳڈ ٿِلٳبځ ام پیبٿجل (ّ) پلًیـڃـ ٳڈ کعڀبځ صیٌت؟ «څٓ بِفا ٯ‪ٙ‬یٺَ‬ ‫ٻَڊٔپٔ إًزٔـٔڅا ٻ‪ٙ‬ټلَّعٕڀڂِ ٯبٻُچا څٓ ٿٓب اٻلَّعٕڀڂُ» (‪٫‬لٯبځ ‪.)60 /‬‬ ‫ثڈ اځډب صڄیڂ پبًؼ ؿاؿڇ ٿیُچؿ‪« :‬اٻلَّعٕڀڂُ‪ٓ٣ .‬ټَّپٓ اٻُْٰلْاځَ‪ .‬ؽَټَٮَ اٻْهِڃٌْبځَ‪ٓ٣ .‬ټَّڀٓڈٔ اٻْجٓیبځَ»‪ .‬ی‪٤‬ڄی ؽـاڅڃـ‬ ‫کعڀبځ ؿاکاڍایڂ څیوٷیډب اًت‪ .‬څ ربٻت اًت ٳڈ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ اڅٻیڂ څیوٷی ؽـاڅڃـ کعڀبځ عتی‬ ‫ٯجٺ ام ؽټٰت اڃٌبځ ت‪٤‬ټیپ ٯلاځ کا ثیبځ ٿیٳڄـ‪ .‬صچځ ت‪٤‬ټیپ ٯلاځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ٳڀبٹ څ کعڀت‬ ‫اٻڊی ثلاڍ اڃٌبځ ٿڊپتل ام ډڀڈصین اًت ؿک ڃتیزڈ اڃٌبځ ثلاڍ کًیـځ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی ی‪٤‬ڄی کعڀت‬ ‫اٻڊی‪ ،‬ثبیـ ډـ‪ ٩‬ٿیبڃی ی‪٤‬ڄی ‪٣‬ټپ اٻڊی کا ‪٫‬لاٷیلؿ‪.‬‬ ‫‪ 15-2‬اغالح ثیی ثزادراى‬ ‫آالط ٳلؿځ ثیڂ ثلاؿکاځ څ اُتی ؿاؿځ ثیڂ اځډب ام ٿلعڀت څ ٿڊلثبڃی ڃِات ٷل‪٫‬تڈ اًت؛ ی‪٤‬ڄی‬ ‫اڃٌبڃی ٳڈ ٿڊلثبځ اًت څ ٿلعڀت ؿاکؿ ٿیتچاڃـ اؽتال‪ ٩‬ثلاؿکاځ کا عٺ ٳڄـ‪ .‬څ ڃین ډل اڃٌبڃی ثلاڍ‬ ‫کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی ثبیـ ثیڂ ثلاؿکاځ ؽچیَ کا آالط ٳڄـ‪ .‬صڄبڃضڈ ؿک ٯلاځ ٳلیپ ثڈایڂ ٿٌئټڈ‬ ‫اُبکڇ ُـڇ اًت‪« :‬بِڃَّڀٓب اٻْڀٔاْٿ‪ٙ‬ڄُچځَ بِؽْچٓڋٌ ‪َ٫‬إَٓټ‪ٙ‬غٔچا ثٓیٕڂَ وَؽَچٓیٕٴُپٕ څٓ اتَُّٰچا اٻټَّڈٓ ٻَ‪ٓ٤‬ټَّٴُپٕ تُلْعٓڀٔچځ» (عزلات‬ ‫‪ .)10 /‬امایڂایڈ ثڈ ؿًت ٿیایـ ٳڈ ثلاڍ ثلاؿک ډپ ُـځ څ ؽیلؽچاډی ډڀـیٸل کا ؽچاًتڂ عتڀبً‬ ‫المٽ ڃیٌت ٳڈ ام یٲ پـک څ ٿبؿک ثبُیپ‪ ،‬یب ‪٫‬بٿیٺ یب ام یٲ ڃواؿ څ ٿټت ثبُیپ‪ .‬ثټٴڈ ؿاکاڍ یٲایڀبځ‬ ‫څ ا‪٣‬تٰبؿ ٯټجی ثچؿځ ؿک ثلاؿک یٴـیٸل ثچؿځ ٳب‪٫‬ی اًت‪ .‬ؿیڂ اًالٽ صڈ ٯـک ؿًتچکات څ ثلڃبٿڈډبڍ‬ ‫کعڀت اٿین ؿاکؿ ٳڈ عتی ٳٌبڃی کا ٳڈ ام یٲ ڃواؿ ڃیٌتڄـ څ ؿاکاڍ یٲ کڃٶ څ پچًت ڃیٌتڄـ‪،‬‬ ‫څٻیایڀبځ څاعـ ؿاکڃـ کا ڃین ثب یٴـیٸل ثلاؿک ٿیؿاڃـ‪.‬‬ صفحه 151 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪185‬‬ ‫عـیج ثب ‪٣‬ڀٺ ‪٣‬ټڀبڍ اٿبٿیڈ ٳڈ ‪٣‬بؿٹ څ حٰڈ ډٌتڄـ‪ ،‬رجلاځ ُـڇ څ ایڂ عـیج څارـ ٯـکت څ‬ ‫ا‪٣‬تجبک ُـڇ اًت (ٿغٰٮ ؿاٿبؿ‪.)116 ّ ،1372 ،‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ایڂ عـیج ث‪ٜ‬چک ٓلیظ‪ ،‬ثلٿټٴیت مځ ؿالٻت ؿاکؿ څ ٿټٴیت مځ ثڈ ؿٻیٺ اٻتناٿی ثل ًجت‬ ‫اځ‪ ،‬ی‪٤‬ڄی اُت‪٨‬بٹ مځ ؿالٻت ؿاکؿ‪ .‬ام اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪ )١‬عـیخی ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬بفا ٳبڃَت‪ٙ‬‬ ‫بٻڀلَوڋَ ٿٓټ‪ٙ‬ٴَت وٿلِډب تَجِ‪ ٓ٢‬څٓ ڃَِتَلڍ څٓ ثِ‪٤‬تٓ څٓ تَِڊٓـٓ څٓ تَ‪ٜ٤‬ی ٿ‪ٙ‬ڂ ٿب ٻَڊب ٿب ُبءٓت ‪َ٫‬هځ وٿلِډب‪..‬؛ ربینڇ‬ ‫ٿڊلٷبڇ مځ ٓبعت اؽتیبک ؽچیَ ثبُـ څ ثڈ کُـ څ ٳڀبٹ ثلًـ ؿک تڀبٽ ٿٌبیٺ ُؾٔی څ عٰچ٭‬ ‫اٯتٔبؿڍ ٿبڃڄـ ؽلیـ څ ‪٫‬لڅٍ‪ ،‬ٷچاډی ؿاؿځ څ ثؾِیـځ ٿبٹ اماؿ اًت څ ٿیتچاڃـ ثڈ تزبکت‬ ‫ٿِ‪٨‬چٹ ثبُـ» (عل ‪٣‬بٿټی‪ ،1413 ،‬د ‪ .)215 ّ ،14‬ایڂ عـیج‪ ،‬ٿِبکٳت مڃبځ څ ؿؽتلاځ کا ؿک‬ ‫ُ‪٨‬ٺ څ ‪٤٫‬بٻیت اٯتٔبؿڍ ثـڅځ افځ څٻی ربین ؿاڃٌتڈ اًت څ ام اًتٰالٹ ٿبٻٴیت مڃبځ څ ؿؽتلاځ‬ ‫عڀبیت ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ام اثچثٔیل ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ څڍ ٷ‪٬‬ت‪ :‬ام اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪ )١‬ؿکثبکڇ ٳٌت څ ؿک اٿـ مڃبځ ؽچاڃڄـڇ ًچاٹ‬ ‫ٳلؿٽ څ ایِبځ ‪٫‬لٿچؿڃـ‪ :‬اٷل ډڄٸبٿی ؽچاڃڄـٷی مځ‪ ،‬ٿلؿاځ ؿاؽٺ ُچڃـ ایڂ ‪٣‬ڀٺ څ ؿک اٿـ اځ علاٽ‬ ‫اًت څ مځ یب ؿؽتلڍ ٳڈ ؿک ٿزبٻی ‪٣‬لڅًی مڃبڃڈ ؽچاڃڄـٷی ٿیٳڄـ‪ ،‬ایڂ ؽچاڃـځ اُٴبٻی ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫پی ثلاًبى ایڂ عـیج‪ ،‬اٷل مځ یب ؿؽتلڍ ؿک ٿزبٻی ‪٣‬لڅًی ‪ ٰٚ٫‬ثلاڍ مڃبځ ؽچاڃڄـٷی ٳڄـ‪،‬‬ ‫ایڂ ‪٣‬ڀٺ څ ؿکاٿـ عالٹ اًت‪ .‬ایڂ عـیج ڃِبځ ؿډڄـڇ اځ اًت ُ‪٨‬ٺ څ ؿکاٿـ مځ څ ؿؽتل اٷل‬ ‫عالٹ ثبُـ‪ ،‬اُٴبٻی ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫کڅایت ؿیٸلڍ ٳڈ ام اثچثٔیل ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ ؿک اځ کڅایت اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪٫ )١‬لٿچؿڃـ‪ :‬ؿک اٿـ مځ‬ ‫څؿؽتل ڃچعڈ ؽچاڃی ٳڈ ثل ٿیت ٿلحیڈ ٿیؽچاڃـ اُٴبٻی ڃـاکؿ (عل ‪٣‬بٿټی‪ ،1413 ،‬د‪.)127 ّ ،17‬‬ ‫ایڂ عـیج ؿالٻت ؿاکؿ ثل ایڄٴڈ ٿلحیڈ ًلایی یٴی ام ُ‪٨‬ٺډبڍ عالٹ مځ څ ؿؽتل اًت څڃیبمڍ ثڈ‬ ‫افځ څٻی ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫ام اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪ )١‬ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ ‪٫‬لٿچؿڃـ‪ :‬ؿؽتل اکایِٸلڍ ثل کًچٹ ؽـا (ص) څاکؿ ُـ‪ ،‬ع٘لت ام‬ ‫اڅ ًچاٹ ٳلؿ ٳڈ ایب ُ‪٨‬ټت کا تلٱ ٳلؿڇ ایی یب ڃڈ؟ ؿؽتل ٷ‪٬‬ت‪ :‬اڍ کًچٹ ؽـا! ُ‪٨‬ٺ کا ؿاکٽ ٿٸل‬ ‫ایڄٴڈ ٿلا ام ایڂ ٳبک ڃڊی ٳڄی‪ .‬ع٘لت ؿک اؿاٿڈ ‪٫‬لٿچؿ‪ :‬ثڈ اکایِٸلڍ اؿاٿڈ ثـڇ پی ډڄٸبٽ اکایَ‬ ‫ٓچکت کا ثب پبکصڈ پبٱ ڃٴڂ میلا ایڄٴبک‪ ،‬ثلاٯی صڊلڇ کا ام ثیڂ ٿیثلؿ (ډڀبځ‪ .)131 ،‬ایڂ عـیج‬ ‫ؿالٻت ٿیٳڄـ ثل ایڄٴڈ اکایِٸلڍ مڃبځ څ ؿؽتلاځ څ ؿکاٿـڍ ٳڈ ام اځ ٳٌت میکنند عالٹ اًت څ‬ ‫ایڂ ٳبک ثـڅځ افځ څٻی ڃین ربین اًت‪.‬‬ صفحه 181 ‫‪ٔ٫ 186‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ام اٽ اٻغٌڂ ڃؾ‪٤‬ی ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ اٿیل اٻڀاٿڄیڂ ‪٣‬ټی (‪ )١‬ام ٿڂ ‪٣‬جچک ٳلؿ څ ‪٫‬لٿچؿڃـ‪ :‬اڍ اٽ اٻغٌڂ‬ ‫صڈ صینڍ ؿکًت ٿیٴڄی؟ څڍ ٷ‪٬‬ت‪ :‬کیٌڄـٷی ٿیٳڄپ‪ .‬اٿبٽ (‪٫ )١‬لٿچؿ‪ :‬ایڂ ‪٣‬ڀٺ عالٻتلیڂ ُ‪٨‬ٺ‬ ‫څ ٳٌت اًت (ډڀبځ‪ .)132 ّ ،‬اٿبٽ ‪٣‬ټی (‪ )١‬ڃین ‪٫‬لٿچؿ‪ :‬کًچٹ ؽـا (ص) ؿک ٗڀڂ ًؾڂ ‪ٛ‬چالڃی‬ ‫‪٫‬لٿچؿ‪ :‬کیٌڄـٷی ثلاڍ مځ ٓبٻغڈ څ پبٳـاٿڂ‪ً ،‬لٷلٿی ثٌیبک ؽچثی اًت‪.‬‬ ‫پیبٿجل اٳلٽ‬ ‫(ص)‬ ‫‪٫‬لٿچؿ‪َٛ« :‬ټَتٓ اٻغٓالٹِ ‪َ٫‬لیَ٘ڌِ ‪ٓ٣‬ټى ٳُٺِ ٿٌٔټ‪ٙ‬پٍ څٓٿٌٔټ‪ٙ‬ڀٓڌٍ؛ ‪ٛ‬ټت ٿبٹ عالٹ ثچؿځ‪ ،‬ثل‬ ‫ډل ٿلؿ څ مځ ٿٌټڀبځ المٽ څ څارت اًت» (ٿزټٌی‪ ،1410 ،‬د‪ .)9ّ،10‬ثل اًبى ایڂ عـیج‬ ‫ڃجچڍ‪ ،‬ڃڈ تڄڊب ٳبک ٳلؿځ عالٹ ثل ډل مځ څ ٿلؿ ٿٌټڀبځ څارت اًت ثټٴڈ ؿک ٓچکتی ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ څ‬ ‫‪٫‬لؿ ثڈ اځ ٳبک ڃیبم ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ ،‬اڃزبٽ ؿاؿځ اځ ٳبک ثل ٿلؿ څ مځ څارت میشود‪.‬‬ ‫کًچٹ اٳلٽ‬ ‫(ص)‬ ‫‪٫‬لٿچؿ‪« :‬ؽچُب ثڈ عبٹ ٳٌی ٳڈ ُ‪٨‬ټَ پبٱ څ ‪ٛ‬یت ثبُـ» (ٳټیڄی‪1402 ،‬٭‪ ،‬د‬ ‫‪ .)59 ّ ،2‬ثڄبثلایڂ ام ڃ‪٠‬ل اًالٽ ٳبک مڃبځ څؿؽتلاځ ربین اًت څ څٻی څ ًلپلًت ؿک عبٻت‬ ‫‪٣‬بؿڍ ڃڀیتچاڃڄـ ٿبڃ‪ ٢‬ٳبک اڃبځ ُچڃـ میلا ٳبک ٳلؿځ ام عٰچ٭ ٿٌټپ څ ٯ‪٤ٜ‬ی مڃبځ څ ؿؽتلاځ‬ ‫ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫ؿک عـیخی اٿـڇ‪ٛ« :‬ټت اٻغالٹ ‪٫‬لی٘ڈ ‪٣‬ټى ٳٺ ٿٌټپ څٿٌټڀڈ»(ٿزټٌی‪ ،1410 ،‬د ‪)9 ّ ،10‬‬ ‫کڅمڍ عالٹ ثل ډل مځ څ ٿلؿ ٿٌټڀبځ څارت اًت‪.‬‬ ‫عـیج اکؽْ کًچٹ اهلل‬ ‫(ص)‬ ‫«‪٫‬ی ؽلڅد اٻڄٌبء اٻ‪٤‬چائٮ اٻ‪٤‬یـیڂ ٻ‪٤‬لٕ اٻلم٭ »(عل ‪٣‬بٿټی‪،‬‬ ‫‪ ،1413‬د ‪ ،)33 ّ ،17‬ٷچیبڍ ډڀیڂ ٿ‪ٜ‬ټت اًت‪ .‬ام ٿزڀچ‪ ١‬ایڂ کڅایبت ٿیتچاځ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت‬ ‫ٳڈ‪ً :‬یلڇ څ ک‪٫‬تبک پیبٿجل‬ ‫(ص)‬ ‫څ ائڀڈ ٿ‪ٔ٤‬چٿیڂ (‪ )١‬اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ کا ثـڅځ افځ څٻی ثلاڍ‬ ‫اُت‪٨‬بٹ عالٹ اربمڇ ؿاؿڇاڃـ‪.‬‬ ‫ؿک ت‪ٌ٬‬یل اٻڀیناځ اٿـڇ اًت ٳڈ‪« :‬ت‪٤‬ټیپ څ ت‪٤‬ټپ‪ ،‬پلًتبکڍ څ ٿـاڅاڍ ثیڀبکاځ ٳڈ ام اٿچک ‪٧‬یل ‪٣‬بٿڈ‬ ‫ډٌتڄـ‪ ،‬پیبٿجل مڃبځ څ ؿؽتلاځ کا ام ایڂ اٿچک ٿڄ‪ ٢‬ڃٴلؿڇ اًت؛ ثټٴڈ ًیلڇ ڃجچیڈ‪ ،‬ثٌیبکڍ ام اځ ٳبکډب‬ ‫کا اٿ٘ب ٳلؿڇ اًت‪ٛ( » .‬جب‪ٛ‬جبیی‪ ،1402 ،‬د ‪.)76 ّ ،19‬‬ ‫کڅایت ؿیٸل‪ ،‬کڅایت ٳټیڄی ام ‪٣‬ـڇاڍ ام آغبه ٳڈ ؿک اځ کًچٹ اٳلٽ (ص) ثڈ میڄت ‪ٜ٣‬ل ‪٫‬لڅُی‬ ‫تچٓیڈ ڃڀچؿڇ‪ :‬ډلٷبڇ ؽچاًتی صینڍ کا ث‪٬‬لڅُی ٳالډجلؿاکڍ ڃٴڂ څ ڃیٴچیی ٳڂ‪ ،‬ٳڈ ایڂ عـیج‬ ‫ثل ٿِلڅ‪٣‬یت اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؿالٻت ؿاکؿ (ُڀی اٻـیڂ‪.)204 ّ ،1996 ،‬‬ ‫‪.3 -4‬لبػذُ سلغٌت‬ صفحه 182 ‫‪ٔ٫ 156‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫څ ؿک ٿچکؿ رڀټڈ «‪َ٫‬إَٓټ‪ٙ‬غٔچا ثٓیٕڂَ وَؽَچٓیٕٴُپٕ» ‪٫‬لٿچؿ‪ :‬ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ڃ‪٬‬لٿچؿ ٳڈ «‪٫‬بٓټغچا ثیڂ‬ ‫االؽچیڂ»‪ ،‬صچځ ٿیؽچاًت ٳڈ ٳچتبڇتلیڂ څ ٻ‪ٜ‬ی‪٪‬تلیڂ ثیبځ کا ؿاُتڈ ثبُـ‪،‬ایڂ رڀټڈ ؿڅ ٿ‪ٜ‬ټت کا‬ ‫ٿیکًبڃـ‪ :‬یٴى ایڄٴڈ ؿڅ ڃ‪٬‬لڍ ٳڈ ثبډپ رڄٶ ٿىٳڄڄـ ثلاؿک ډڀـیٸلڃـ څ ثبیـ ثیڂ اځ ؿڅ ڃ‪٬‬ل کا‬ ‫آالط ٳلؿ‪ ،‬ؿڅٽ ایڄٴڈ ٿٌټڀبڃبځ ؿیٸل ڃین ثب اځ ؿڅ ڃ‪٬‬ل ٳڈ رڄٶ ٿیٳڄڄـ ثلاؿک ډٌتڄـ څ اځډب ثبیـ‬ ‫عٮ ثلاؿکى کا اؿا ٳلؿڇ ثیڂ اځ ؿڅ ڃ‪٬‬ل کا آالط ٳڄڄـ (‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبیى‪ ،1390 ،‬د ‪.)315 ّ ،18‬‬ ‫‪ٍ16-2‬فبی ثِ ػْذ‬ ‫ؿک ٯلاځ ؽـاڅڃـ کعیپ ؿک ٿچکؿ ٿزبمات ٳٌبڃی ٳڈ ‪٣‬ڊـ اٻڊی کا ٿیُٴڄڄـ ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬څٓ اٻَّق‪ٙ‬یڂَ‬ ‫یٓڄُُْٰ٘چځَ ‪ٓ٣‬ڊٕـٓ اٻټَّڈ‪ ٙ‬ٿ‪ٙ‬ڂْ ثٓ‪ٕ٤‬ـ‪ ٙ‬ٿ‪ٙ‬یخبٯ‪ٙ‬ڈ‪ ٙ‬څٓ یْٰٓ‪ٔ٤َٜ‬چځَ ٿب وَٿٓلَ اٻټَّڈٔ ثِڈ‪ ٙ‬وَځْ یٔچٓٓٺَ څٓ یٔ‪ٌْٙ٬‬ـٔڅځَ ‪ٙ٫‬ی اٻْاَکِٕٕ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ‬ ‫ٻَڊٔپٔ اٻټَّ‪ٕ٤‬ڄَڌُ څٓ ٻَڊٔپٕ ًٔچءٔ اٻـ‪ٛ‬اکِ» (ک‪٣‬ـ ‪ .)25 /‬امایڂایڈ صڄیڂ اًت‪٬‬بؿڇ ٿیُچؿ ٳڈ ٳٌبڃی ثب ؽـا ‪٣‬ڊـ ثٌتڈ‬ ‫څ ث‪٤‬ـ اځ کا ٿیُٴڄڄـ څ ثب ؽـا ٯ‪ ٢ٜ‬اکتجب‪ ٙ‬ٿیٳڄڄـ‪ ،‬ؿک مٿیڂ ‪ٌ٫‬بؿ ؽچاډڄـ ٳلؿ‪ .‬پی ‪ٌ٫‬بؿ ؿک‬ ‫مٿیڂ ڃتیزڈ ُٴٌتڂ ‪٣‬ڊـ څ ٯ‪ ٢ٜ‬اکتجب‪ ٙ‬ثب ؽـا اًت څ ٿزبمات اځډب ډپایڂ اًت ٳڈ ٿچکؿ ٻ‪٤‬ڂ‬ ‫ٯلاک ٿیٷیلڃـ څ ًناڅاک اؽلت ثـ ٿیُچڃـ؛ ی‪٤‬ڄی ام کعڀت اٻڊی ؿڅک ٷلؿاڃـڇ ٿیُچڃـ‪ .‬پی‬ ‫صڄبڃضڈ اڃٌبځ ثب ڃـاُتڂ څ‪٫‬بڍ ثڈ ‪٣‬ڊـ ام کعڀت اٻڊی ؿڅکڃٸڈ ؿاُتڈ ٿیُچؿ‪ ،‬ثب ؿاُتڂ څ‪٫‬بڍ ثڈ‬ ‫‪٣‬ڊـ ڃین ثڈ کعڀت اٻڊی ٿیکًـ‪.‬‬ ‫‪ 17-2‬اهز ثِ هؼزٍف ٍ ًْی اس هٌىز‬ ‫اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام ٿڄٴل یٴی ام ٿڊپتلیڂ څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬ارتڀب‪٣‬ی اًت ٳڈ ٯلاځ ٳلیپ ؿکایبت‬ ‫ٿت‪٤‬ـؿڍ ثل اځ تاٳیـ ٿیٳڄـ‪ .‬ٿب ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ثڈ یٲایڈ اُبکڇ ٿیٳڄیپ ٳڈ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ٿچٗچ‪ ١‬اًت‪:‬‬ ‫«څٓ اٻْڀٔاْٿ‪ٙ‬ڄُچځَ څٓ اٻْڀٔاْٿ‪ٙ‬ڄبتٔ ثٓ‪ُٕ٘٤‬ڊٔپٕ وَڅٕٻ‪ٙ‬یبءٔ ثٓ‪ ٍٖٕ٤‬یٓاْٿٔلُڅځَ ثِبٻْڀٓ‪ٕ٤‬لُڅ‪ ٙ٩‬څٓ یٓڄْڊٓچٕځَ ‪ٓ٣‬ڂِ اٻْڀٔڄْٴَلِ څٓ یٰٔ‪ٙ‬یڀٔچځَ‬ ‫اٻٔ‪ٛ‬الڋَ څٓ یٔاْتُچځَ اٻنَّٳبڋَ څٓ یٔ‪ٜٙ‬ی‪ٔ٤‬چځَ اٻټَّڈٓ څٓ کًٓٔچٻَڈٔ وُڅٻئ‪ٙ‬ٲٓ ًٓیٓلْعٓڀٔڊٔپٔ اٻټَّڈٔ» (تچثڈ ‪.)71 /‬‬ ‫ؿکایڂایڈ ثڈ ثلؽی ام ٓ‪٬‬بت څ څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬ٿاٿڄبځ اُبکڇ ٿیُچؿ‪ .‬څ یٴی ام اځ ٓ‪٬‬بت څ څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬اٿل‬ ‫ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام ٿڄٴل اًت‪.‬‬ ‫څ ؿک پبیبځایڈ ٿٴب‪٫‬بت ٿاٿڄبڃی کا ٳڈ ثڈایڂ څ‪ٟ‬بی‪٣ ٪‬ڀٺ ٿیٳڄڄـ کا ثیبځ ٿیٳڄـ‪ .‬اځ ډپایڂ اًت‬ ‫ٳڈ اځډب کا ثڈ مڅؿڍ ٿِڀچٹ کعڀت ؽچیَ ٯلاک ٿیؿډـ‪.‬‬ ‫پی اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام ٿڄٴل یٴی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی اًت ٳڈ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ اځ ٿیتچاڃیپ ثڈ‬ ‫کعڀت اٻڊی ثلًیپ‪.‬‬ صفحه 152 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪187‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٯب‪٣‬ـڇ ًټ‪ٜ‬ڄت‪ ،‬ډلٳی ام صبکصچه ُلی‪٤‬ت ؽبکد ڃِچؿ‪ ،‬ثلؽچیِتڂ ؽچیَ ٿٌټ‪ ٚ‬اًت‬ ‫(ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪ ،1389 ،‬د‪ .)36 ّ ،2‬ؿک ایڂ کاث‪ٜ‬ڈ‪ ،‬مڃبځ څ ؿؽتلاځ ډڀبڃڄـ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ ثلا‪٣‬ڀبٹ څ‬ ‫ک‪٫‬تبک ؽچؿ تٌټ‪ ٚ‬ؿاکڃـ‪ .‬ث‪ٜ‬چک ٿخبٹ ؿؽتلڍ ٳڈ ثڈ ًڂ ٯبڃچڃی کًیـڇ اًت ثل ا‪٣‬ڀبٹ څ ک‪٫‬تبک ؽچؿٍ‬ ‫ٿٌټ‪ ٚ‬اًت څ ‪ٛ‬جی‪٤‬تب ثڈ ُ‪٨‬ټی ٿیپلؿامؿ ٳڈ ٿڄب‪٫‬ی ثب ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی ؽچؿ ڃجبُـ ثڄبثلایڂ ڃیبم ثڈ‬ ‫افځ څٻی ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪ .4-4‬هجبح ثَدى اضتغبل سًبى(اغل اثبحِ)‬ ‫اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ اٿلڍ ٿجبط څ ربین اًت‪ .‬ٿڄ‪٠‬چک ام اٿچک ٿجبط‪ ،‬اٿچکڍ ډٌتڄـ ٳڈ اڃزبٽ څ‬ ‫تلٱ اځ ثل ٿٴټ‪ ٪‬ٿٌبڅڍ اًت؛ ڃڈ ‪٣‬قاثی ؿاکؿ‪ ،‬ڃڈ پبؿاُی‪ .‬ام ڃ‪٠‬ل اٿبٽ ر‪٬٤‬ل ٓبؿ٭ (‪« :)١‬ډڀڈ‬ ‫اُیبء څ ٳبکډب ٿجبطاڃـ ٿٸل اڃٴڈ ڃڊی ؿک ٿچکؿ اڃڊب څاٯ‪ُ ٢‬ـڇ ثبُـ» (عل ‪٣‬بٿټی‪ ،1413 ،‬د‪ّ ،18‬‬ ‫‪ .)128‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ؛ ً‪٬‬ل ٳلؿځ رڊت اُت‪٨‬بٹ ؿکفات ؽچؿ ٿجبط اًت اٿب اٷل ایڂ ً‪٬‬ل ثلاڍ اڃزبٽ‬ ‫ٳبک علاٽ ثبُـ‪ ،‬علاٽ اًت‪.‬‬ ‫یب ٿخبٹ ؿیٸل ایڄٴڈ اُت‪٨‬بٹ څ ؽلیـ څ ‪٫‬لڅٍ ٿجبط څ ربین اًت اٿب اٷل ایڂ ؽلیـ څ ‪٫‬لڅٍ‪ ،‬ؿک‬ ‫رڊت ٳبک ؽال‪« ٩‬ؽلیـڅ ‪٫‬لڅٍ ٿچاؿ ٿؾـک» ثبُـ‪ ،‬ربین ڃیٌت‪ .‬ؿک کڅایبت څ ٿڄبث‪ ،٢‬ٿجبط ثڈ‬ ‫ٿ‪٤‬ڄبڍ ‪٣‬بٽ ثڈ ٳبک ک‪٫‬تڈ اًت څ ٿلاؿ ام اځ «ربئن څ عالٹ» اًت‪ .‬ثلؽی ام ‪ٰ٫‬ڊب څاهڇ «عالٹ» کا ثب‬ ‫«ٿجبط» ٿتلاؿ‪ ٩‬ؿاڃٌتڈاڃـ (ٿچًٌڈ ؿائلڋ اٻڀ‪٤‬بک‪ ٩‬اٻ‪ٰ٬‬ڈ االًالٿی‪1423 ،‬٭‪ ،‬د‪.)83 ّ ،2‬‬ ‫ثلؽی ؿیٸل ثیڂ ایڂ ؿڅ څاهڇ ‪٫‬ل٭ ٷقاُتڈاڃـ څ ؿڅ ت‪٬‬بڅت ثلاڍ اڃڊب فٳل ٳلؿڇاڃـ‪ ،‬اځ ؿڅ ت‪٬‬بڅت‬ ‫ایڂ اًت ٳڈ‪ )1 :‬عالٹ ‪٣‬بٽتل ام ٿجبط اًت ی‪٤‬ڄی ډل ٿجبعی عالٹ اًت څٻی ډل عالٻی ٿجبط‬ ‫ڃیٌت‪ )2 .‬ٿجبط ام اعٴبٽ تٴټی‪٬‬ی اًت څ ثڈ ا‪٤٫‬بٹ ٿٴټ‪٬‬یڂ ت‪٤‬ټٮ ٿیٸیلؿ‪ ،‬اٿب عالٹ ام اعٴبٽ څٗ‪٤‬ی‬ ‫اًت څ ثڈ څرچؿات ؽبکری ت‪٤‬ټٮ ٿیٸیلؿ (ٓـک‪ ،1418 ،‬د‪.)53 ّ ،1‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ مځ څ ٿلؿ ؿک اڃزبٽ ٳبکډبڍ عالٹ څ ٿِلڅ‪ ١‬یٴٌبځ ډٌتڄـ؛ ٿٰٔچؿ ام ایڂ‬ ‫ثلاثلڍ ایڂ اًت ٳڈ مڃبځ څ ٿلؿاځ ؿک ؿًتلًی ثڈ ډڀڈ اٿٴبڃبت ‪٫‬لډڄٸی‪ ،‬ارتڀب‪٣‬ی‪ ،‬اٯتٔبؿڍ ثڈ‬ ‫ٷچڃڈاڍ ٳڈ ډل یٲ ام ؿڅ رڄی ٿتڄبًت ثب څیوٷیډبڍ مڃبڃڈ څ ٿلؿاڃڈ ام ډڀڈ اٿٴبڃبت ثڈ ٓچکت‬ ‫یٴٌبځ ثلؽچکؿاک ثبُڄـ څ ډیش ٷچڃڈ ًتپ یب ارغب‪٫‬ی ؿک عٮ اڃڊب څاکؿ ڃِچؿ‪ .‬ثڈ ثیبڃی ؿیٸل ؿک‬ ‫ٓچ‪.‬کت ُٲ ؿک رچام څ‪٣‬ـٽ رچام آٺ اثبعڈ ربکڍ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫‪.5-4‬لبػذُ الضزر ٍالحزج‬ صفحه 183 ‫اډـا‪ ٩‬تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‬ ‫‪157‬‬ ‫ًتیجِگیزی‬ ‫ؿکایڂ پوڅډَ ً‪٤‬ی ثل اځ ُـ ٳڈ ثل اًبى تلثیت کعڀتٿغچک ؿک کاًتبڍ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬اډـا‪٫‬ی‬ ‫ٳڈ ٿب کا ثلاڍ ٿچ‪٫‬ٮ ُـځ ؿک اٿل تلثیت عٰچٯی ٳڀٲ ٿیٳڄڄـ‪ ،‬ام ؿٹایبت اًتؾلاد ُچڃـ‪.‬‬ ‫ډڀبځ‪ٛ‬چک ٳڈ فٳل ُـ‪ ،‬ثلاڍ ٿچ‪ٰ٫‬یت ؿک اٿل تلثیت ډـ‪٧ ٩‬بئی څ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ؿاکیپ‪ .‬ؿکایڂ‬ ‫پوڅډَ ثل ؽال‪ ٩‬ؿیٸلاځ‪ ،‬ډـ‪٧ ٩‬بئی تلثیت کًیـځ ثڈ کعڀت څاً‪٤‬ڈ څ ثی اڃتڊبڍ اٻڊی اًت‪ .‬ؿک‬ ‫عبٻی ٳڈ ؿیٸلاځ ډـ‪٧ ٩‬بئی تلثیت کا ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت څ ثڄـٷی ؽـاڍ ٿت‪٤‬بٹ ٿیؿاڃڄـ‪ .‬اٿب ثلاڍ کًیـځ‬ ‫ثڈایڂ ډـ‪٧ ٩‬بئی ثل اًبى تلثیت کعڀتٿغچک اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی کا ڃین ڃیبم ؿاکیپ‪ .‬څ ؿکایڂ رٌتبک ام‬ ‫ؿٹایبت ٯلاځ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی کا ڃین ثڈ ؿًت اڅکؿیپ ٳڈ امایڂ ٯلاکڃـ‪:‬‬ ‫ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ؽـاڍ ٿت‪٤‬بٹ‪،‬ایڀبځ ثڈ ٷٌتلڇ کعڀت ؽـا څ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام اڅ څ کًچٻَ‪ ،‬ٿتڀٌٲ ُـځ ثڈ‬ ‫ؽـا‪٣ ،‬ڀٺ ٓبٻظ‪،‬ایڀبځ ثڈ کڅم ٯیبٿت څ اڃ‪٬‬ب٭‪ ،‬ډزلت څ رڊبؿ ؿک کاڇ ؽـا‪ ،‬تٰچا‪ ،‬مٳبت‪ ،‬کًیـځ ثڈ‬ ‫ٿٰبٽ ٿغٌڄیڂ څ ڃیٴچٳبکڍ‪ُ ،‬ٴلٷناکڍ‪ ،‬اٿیـڅاک ثچؿځ ثڈ کعڀت اٻڊی‪ ،‬عٌڂ ‪ٟ‬ڂ ؿاُتڂ ثڈ‬ ‫ؽـاڅڃـ‪ ،‬ت‪ٰ٤‬ٺ څ ت‪٬‬ٴل‪٫ ،‬لاٷیلڍ ‪٣‬ټپ‪ ،‬آالط ثیڂ ثلاؿکاځ‪ ،‬څ‪٫‬بڍ ثڈ ‪٣‬ڊـ څ اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام‬ ‫ٿڄٴل څ ثڈ څیوڇ ُڄبؽت عٰچ٭ اڃٌبځ څ ک‪٣‬بیت اځ ٿ‪ٜ‬بثٮ کعڀت اٻڊی‪ .‬ٯبثٺ فٳل اًت ٳڈ ٷلصڈ‬ ‫ثلؽی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٳڈ ؿکایڂ پوڅډَ فٳل ُـڇاڃـ‪ ،‬ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸلاځ ڃین ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی تلثیت‬ ‫ٿغٌچه ُـڇاڃـ‪ .‬څٻی ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ډڀڈایڂ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ثب اًتڄبؿ ثڈایبت ٯلاځ ٳلیپ اًتؾلاد‬ ‫ُـڇ اًت؛ ی‪٤‬ڄی ام ڃ‪٠‬ل ٯلاځ ٳڈ تلثیت ثبیـ کعڀتٿغچک ثبُـ‪،‬ایڂ اډـا‪ ٩‬ڃین اډـا‪ ٩‬تلثیت‬ ‫کعڀتٿغچک اًت‪ .‬اٿیـ اًت ٳڈ ثب ثلڃبٿڈکینڍ ؿٯیٮ ؿک اٿل تلثیت ثڈ څاً‪ٜ‬ڈایڂ اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ثڈ‬ ‫ډـ‪٧ ٩‬بئی ؿًت پیـا ؽچاډیپ ٳلؿ‪.‬‬ ‫ٿڀٴڂ اًت ًااٹ ُچؿ ٳڈ اٷل ٿب تلثیت کعڀتٿغچک کا ڃپقیلیپ اډـا‪ ٩‬تلثیتی ٳڈ ؿکایڂ‬ ‫پوڅډَ ثل اځډب کًیـڇ ُـڇ اًت کا ڃڀیپقیلیپ؟ ثڈ ًؾڂ ؿیٸل اډـا‪٫‬ی ٳڈ ثل اًبى تلثیت‬ ‫کعڀتٿغچک ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ اًت‪ ،‬ؿیٸلاځ ډڀڈ ٿ‪ٜ‬لط ٳلؿڇاڃـ پی ت‪٬‬بڅت یب‪٫‬تڈډبڍ ایڂ پوڅډَ ثب‬ ‫پوڅډَډبڍ پیِیڂ صیٌت؟‬ ‫ؿک پبًؼ ثبیـ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ؿک ٿچکؿ ډـ‪٧ ٩‬بئی تلثیت‪ ،‬ثل اًبى تلثیت کعڀتٿغچک ٷ‪٬‬تیپ ٳڈ‬ ‫ډـ‪٧ ٩‬بئی کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی اًت‪ .‬څٻی ډـ‪٧ ٩‬بیی تلثیت کا اٳخلا ثڄـٷی څ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ ؽـا‬ ‫ٿیؿاڃڄـ‪ .‬ٿب ثڄـٷی څ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ت ثڈ ؽـا کا ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تیپ‪.‬ایڂ ؽچؿٍ ؿیـ ٿب کا ڃٌجت‬ ‫ثڈ تلثیت‪ ،‬ٿت‪٬‬بڅت ٿیٳڄـ‪ .‬ؿک ایڂ پوڅډَ تالٍ ُـڇ اًت ثب تچرڈ ثڈ څاهڇ کعڀت ام ٿتڂ ایبت‬ ‫اډـا‪ ٩‬ثـًت اڅکؿڇ ُچؿ‪ .‬ی‪٤‬ڄی ثب اًتڄبؿ ثڈایبت ٯلاځ فٳل ٳلؿیپ ٳڈ ثلؽی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ثڈ‬ صفحه 153 ‫‪ٔ٫ 188‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ٯب‪٣‬ـڇ ڍ الٗلک ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ڃ‪٬‬ی ٿِلڅ‪٣‬یت ډلٷچڃڈ ٗلک څ اٗلاک ؿک اًالٽ اًت؛ څ ٯب‪٣‬ـڇ العلد‬ ‫ی‪٤‬ڄی ډلاڃضڈ ٳڈ ثلاڍ اڃٌبځ ٿِٰت ثٌیبک څ ‪٣‬زن څ ڃبتچاڃی ثڈ ډڀلاڇ ؿاُتڈ ثبُـ ام ڃ‪٠‬ل اًالٽ‬ ‫ٿڀڄچ‪ ١‬ؽچاډـ ثچؿ(ٿِٴیڄی‪ .)203ّ،1394 ،‬ؿک ٯب‪٣‬ـڇ الٗلک څ العلد ایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ٿ‪ٜ‬لط ٿیٸلؿؿ‬ ‫ٳڈ ایب ‪٣‬ـٽ رچام ؽلڅد مڃبځ څ ؿؽتلاځ ام ؽبڃڈ رڊت اُت‪٨‬بٹ ٿچرت ٗلک څ علد میشود؟‬ ‫ؽبکد ُـځ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ام ؽبڃڈ ٿڄزل ثڈ ایزبؿ اًیت کڅعی څ کڅاڃی میشود؟ یب ایڂ اٿل‬ ‫ٿچرت ثی اثلڅیی ٿیٸلؿؿ؟ ایب ؽبکد ڃِـځ مڃبځ څ ؿؽتلاځ اًیت ډبڍ ٿبٻی ثڈ ډڀلاڇ ڃـاکؿ؟ ٳـاٽ‬ ‫یٲ ام ایڂ ٿچاکؿ ٿٔـا٭ ٗلک یب علد ُڀلؿڇ میشود؟ ؿکت‪ٔ٬‬یٺ ٿٌئټڈ ؽلڅد مځ څ ؿؽتل ام‬ ‫ؽبڃڈ ثبیـ ثیبځ ؿاُت ٳڈ اٷل څٻی ٯڊلڍ ا‪٣‬پ ام پـک څ رـ پـکڍ ثب ٿڄ‪ ٢‬ؽلڅد ؿؽتلٍ ام ؽبڃڈ‬ ‫ٿچرت ام ثیڂ ک‪٫‬تڂ ؿاکایی اڅ ُچؿ یب ایڄٴڈ اڅ کا ام ک‪٫‬تڂ ثڈ ؿاؿٷبډی ٳڈ ع‪ ٞ٬‬اثلڅیَ ثڈ اځ‬ ‫ؿاؿٷبڇ څاثٌتڈ اًت ثڈ اځ ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ څ ثب‪٣‬ج ام ثیڂ ک‪٫‬تڂ اثلڅیَ ُچؿ‪ ،‬یب ایڄٴڈ ثب ٿڄ‪ ٢‬څٻی ثب‪٣‬ج ام‬ ‫ثیڂ ک‪٫‬تڂ معڀبتی ُچؿ ٳڈ ؿک پی اٿچؽتڂ ‪٣‬ټڀی ٳِیـڇ اًت‪ .‬ثلاڍ ٿخبٹ ؿؽتلڍ ثلاڍ کًیـځ ثڈ‬ ‫ٿلتجڈ پنُٴی یب ٿ‪٤‬ټڀی معڀبت ‪٫‬لاڅاڃی ٳِیـڇ ثبُـ څ ثلاڍ کًیـځ ثڈ اځ ُ‪٨‬ٺ تالٍ میبؿڍ ٳلؿڇ‬ ‫ثبُـ څ اٷل پـکٍ اڅ کا ام ایڂ ٳبک ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ ڃچ‪٣‬ی ٗلک ثڈ ؿؽتل څاکؿ میشود ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٯب‪٣‬ـڇڍ‬ ‫الٗلک‪ ،‬ٿڄ‪ ٢‬پـک ًبٯ‪ ٚ‬میشود (ک‪.‬ٱ‪ :‬عٌیڄی ؽچاڇ‪ ،1385 ،‬د‪ .)158ّ،1‬ؿک ایڂ کاث‪ٜ‬ڈ صڊبک‬ ‫‪٫‬لٕ څرچؿ ؿاکڃـ ٳڈ ‪٣‬جبکتڄـ ام‪:‬‬ ‫ اٷل څٻی ثڈ ؿؽتلٍ افځ ؽلڅد ثـډـ ؽچؿٍ ٿت٘لک میشود‪.‬‬‫ اٷل څٻی ثڈ ؿؽتلٍ افځ ثـډـ ًچؿڍ کا ام ؿًت ٿیؿډـ‪ ،‬اٿب ٿت٘لک ځمیشود (‪٣‬ـٽ اٻڄ‪.)٢٬‬‬‫ اٷل څٻی ثڈ ؿؽتلٍ افځ ثـډـ ؿصبک ٗلک څ ‪٣‬ـٽ اٻڄ‪ ٢٬‬ځمیشود‪ ،‬ثټٴڈ ٯٔـ اڅ ام افځ ڃـاؿځ‬‫‪ ٰٚ٫‬میبځ کًبڃـځ ثڈ ؿؽتلٍ اًت‪.‬‬ ‫ څٻی ثب افځ ؿاؿځ ثڈ ؿؽتلٍ ڃڈ ٯٔـ میبځ کًبڃـځ ثڈ ؿؽتلٍ کا ؿاکؿ څ ڃڈ ؿصبک ٗلک څ ‪٣‬ـٽ‬‫اٻڄ‪ ٢٬‬میشود ثټٴڈ ثیڊچؿڇ څ ثیؿٻیٺ ؿؽتلٍ کا ام ُ‪٨‬ٺ ٿڄ‪ ٢‬ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ؿک صڄیڂ ُلای‪ٜ‬ی‪ ،‬ؿک ‪٫‬لٕ اڅٹ څ ؿڅٽ ثبیـ افځ څٻی کا ثلاڍ ٿڄ‪ ٢‬ؽلڅد ؿؽتلاځ ام‬ ‫ؽبڃڈ کا ربین ؿاڃٌت څ ډڀضڄیڂ اڅ کا ؿکثلاثل میبځډبیی ٳڈ ثڈ ؿؽتل څاکؿ میشود ٗبٿڂ ڃـاڃٌت‪.‬‬ ‫ثلاًبى اًتـالٹ ٿڄٌچه ثڈ ٿِڊچک ؿک ‪٫‬لٕ اڅٹ څ ؿڅٽ‪ ،‬اٷل څٻی ؿؽتلٍ کا ام ُ‪٨‬ٺ ٿڄ‪ ٢‬ڃٴڄـ‬ ‫څٻی ؿصبک علد میشود څ ‪ٛ‬جٮ ٯب‪٣‬ـڇڍ العلد‪ ،‬ثلاڍ ک‪ ٢٫‬علد ام ؽچؿٍ ثبیـ ؿؽتلٍ کا ٿڄ‪٢‬‬ ‫ٳڄـ اٿب ٯب‪٣‬ـڇڍ الٗلک ٳڈ اڅ کا ام ٗلک کًبڃـځ ثڈ ؿؽتلٍ ٿڄ‪ ٢‬ٿیٳڄـ‪ ،‬عٮ ٿڄ‪ ٢‬ٳلؿځ څٻی کا‬ ‫ٿڄت‪٬‬ی ٿیٳڄـ‪ .‬څ ؿک ت‪٤‬بکٕ ایڂ ؿڅ ٯب‪٣‬ـڇ‪ ،‬ٯب‪٣‬ـڇ العلد ٳڈ ٿڄ‪ ٢‬ٳلؿځ پـک کا ربین ٿیٳلؿ‪ ،‬ٿٰـٽ‬ صفحه 184 ‫‪ٔ٫ 158‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪133 –158‬‬ ‫ٓلاعت ثلاڍ کًیـځ ثڈ ډـ‪٧ ٩‬بئی «کعڀت اٻڊی» ډـ‪ ٩‬ٿیبڃی ٿغٌچه ٿیُچڃـ؛ ی‪٤‬ڄی ؽچؿ‬ ‫ٯلاځ اځډب کا ثلاڍ کًیـځ ثڈ کعڀت اٻڊی ام اډـا‪ ٩‬ٿیبڃی ٿیؿاڃـ ٳڈ ٿب اځډب کا امایبت ٯلاځ‬ ‫اًتؾلاد ٳلؿیپ څ ډڀڈ ایڂ تالُڊب‪ ،‬ث‪٤‬ـ ام تلثیت ؿکًت اڃٌبځ‪ ،‬ؿک رڊت تغٰٮ ثؾِیـځ ثڈ‬ ‫عٰچ٭ ثِل ثب تٴیڈ ثڈ کعڀت ثی پبیبځ ؽـاڅڃـ ثچؿڇ اًت‪.‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫‪-‬‬ ‫«لطاٖ وط‪»ٓ٤‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _2‬پػ‪ٞٚ‬کىس‪ ٜ‬ح‪ٛ‬ظ‪ ٚ ٜ‬زا٘کٍب‪ ،ٜ‬ظ‪٤‬ط ٘ظط حزت االؾالْ ‪ ٚ‬إِؿّٕ‪ ٗ٥‬ػّ‪ ٣‬ضیب اػطاف‪« ،)1397( ،٣‬زضأس‪ ٢‬ثط تؼّ‪ ٚ ٓ٥‬تطث‪٥‬ت اؾالٔ‪،)2(٣‬‬ ‫ا‪ٞ‬ساف تطث‪٥‬ت اظ ز‪٤‬سٌب‪ ٜ‬اؾالْ»‪ ،‬ا٘تکبضات ؾبظٔبٖ ُٔبِؼ‪ ٚ ٝ‬تس‪ ٗ٤ٚ‬وتت ػّ‪ ْٛ‬ا٘ؿب٘‪ ٣‬زا٘کٍب‪ٜٞ‬ب (ؾٕت)‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _3‬حبر‪ ٣‬ز‪ ٜ‬اثبز‪ٔ ،٢‬حٕسػّ‪« ،)1377( ،٣‬زضأس‪ ٢‬ثط ٘ظبْ تطث‪٥‬ت‪ ٣‬اؾالْ»‪ ،‬زفتط تحم‪٥‬مبت ‪ ٚ‬تس‪ٔ ٗ٤ٚ‬ت‪ ٖٛ‬زضؾ‪ٔ ٣‬طوع ر‪ٟ‬ب٘‪ ٣‬ػّ‪ْٛ‬‬ ‫اؾالٔ‪ ،٣‬لٓ‪ ،‬چبح ا‪.َٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _4‬حط أّ‪ٔ ،٣‬حٕس ثٗ حؿٗ‪ 1409( ،‬ق)‪ٚ« ،‬ؾب‪ ُ٤‬اِک‪٥‬ؼ‪٘ ،»ٝ‬بقط‪ٔ :‬وؾؿ‪ ٝ‬اَ اِج‪٥‬ت (ع)‪ ،‬لٓ‪ ،‬ؾبَ چبح‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _5‬ذبٔ‪ٝٙ‬ا‪ ،٢‬ؾ‪٥‬س ػّ‪ ٣‬حؿ‪َ« ،٣ٙ٥‬طح وّ‪٣‬ا٘س‪٤‬ک‪ ٝ‬اؾالٔ‪٣‬زض لطاٖ»‪ ،‬ا٘تکبضات ٔوؾؿ‪ٝ‬ا‪ٕ٤‬بٖ ر‪ٟ‬بز‪ٌ ،٢‬طزا‪ٚ‬ض‪ ٚ ٢‬ت‪ٙ‬ظ‪ ٓ٥‬ن‪ٟ‬جب‪ ،‬چبح‬ ‫قب٘عز‪ٟٔ ٓٞ‬ط ‪.1397‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _6‬ذٕ‪ٙ٥‬ى‪ ،‬ض‪ٚ‬حاهلل‪« ،‬قطح حس‪٤‬ج ر‪ٛٙ‬ز ػمُ ‪ ٚ‬ر‪٘ ،»ُٟ‬بقط‪ٔ :‬وؾؿ‪ ٝ‬ت‪ٙ‬ظ‪٘ ٚ ٓ٥‬کط احبض أبْ ذٕ‪ٙ٥‬ى (ؼ)‪ ،‬لٓ ؾبَ چبح‪ .ٜ 1382 :‬ـ‪،‬‬ ‫چبح‪7 :‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _7‬ضاغت انف‪ٟ‬ب٘ى حؿ‪ ٗ٥‬ثٗ ٔحٕس‪« ،‬إِفطزات ف‪ ٣‬غط‪٤‬ت اِمطاٖ»‪ ،‬زاضاِؼّٓ اِساض اِکبٔ‪ – ١٥‬زٔکک‪ ،‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬چبح ا‪ 1412 ،َٚ‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _8‬ؾجحب٘‪٘ ،٣‬بنط‪« ،‬اؾٕبء اِحؿ‪ٙ‬بء»‪٘ ،‬بقط‪ٔ :‬طزْ ؾبالض‪ ،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬چبح ا‪.1387 ،َٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _9‬ؾ‪٥‬س ضی‪ٟ٘ ،٣‬ذ اِجالغ‪٘ ،ٝ‬بقط ٔزٕغ ر‪ٟ‬ب٘‪ ٣‬ا‪ ُٞ‬ث‪٥‬ت (ع)‪ٔ ،‬تطرٓ ٔحٕس زقت‪.1393 ،٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _10‬ق‪٥‬طاظى‪ ،‬نسضاِس‪ٔ ،ٗ٤‬حٕس ثٗ اثطا‪« ،ٓ٥ٞ‬قطح ان‪ َٛ‬اِىبف‪( ٣‬نسضا)»‪ٔ ،‬حمک ‪ٔ /‬هحح‪ :‬ذ‪ٛ‬ار‪ٛ‬ى‪ٔ ،‬حٕس‪٘ ،‬بقط‪ٔ :‬وؾؿ‪ُٔ ٝ‬بِؼبت ‪ٚ‬‬ ‫تحم‪٥‬مبت فط‪ٍٙٞ‬ى‪ٔ ،‬ىبٖ چبح‪ :‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬ؾبَ چبح‪1383 :‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪َ _11‬جبَجب‪٤‬ى‪ٔ ،‬حٕسحؿ‪« ،ٗ٥‬إِ‪٥‬عاٖ ف‪ ٣‬تفؿ‪٥‬ط اِمطاٖ»‪ 20 ،‬رّس‪ٔ ،‬وؾؿ‪ ١‬االػّٕ‪ُِّٕ ٣‬ج‪ٛ‬ػبت ‪ِ -‬ج‪ٙ‬بٖ ‪ -‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬چبح‪.ٜ 1390 ،2 :‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪َ _12‬جطؾ‪ ،٣‬فًُ ثٗ حؿٗ‪ٔ« ،‬زٕغاِج‪٥‬بٖ ف‪ ٣‬تفؿ‪٥‬ط اِمطاٖ»‪ٔ ،‬هحح ‪٤‬عز‪َ ٢‬جبَجب‪ ،٣٤‬ضؾ‪ٞ ٣ِٛ‬بقٓ‪ ،‬ا٘تکبضات ٘بنط ذؿط‪.ٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪َٛ _13‬ؾى‪ٔ ،‬حٕس ثٗ حؿٗ‪ ،‬اِتج‪٥‬بٖ ف‪ ٣‬تفؿ‪٥‬ط اِمطاٖ‪ ،‬زاض اح‪٥‬بء اِتطاث اِؼطث‪ِ - ٣‬ج‪ٙ‬بٖ ‪ -‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬چبح‪ ،1 :‬ث‪ ٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _14‬لطائتى‪ٔ ،‬حؿٗ‪« ،‬تفؿ‪٥‬ط ٘‪ٛ‬ض»‪ ،‬ا٘تکبضات ٔطوع فط‪ٍٙٞ‬ى زضؼ‪ٞ‬ب‪ ٣٤‬اظ لطاٖ ‪ -‬ا‪٤‬طاٖ ‪ -‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬چبح ؾ‪ 1384 ،ْٛ‬ـ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ _15‬وّ‪ٙ٥‬ى‪ٔ ،‬حٕس ثٗ ‪٤‬ؼم‪ٛ‬ه‪« ،‬اِىبف‪ٔ ،»٣‬حمک‪ :‬غفبضى ػّى اوجط ‪ ٚ‬اذ‪٘ٛ‬سى‪ٔ ،‬حٕس‪ ،‬تؼساز رّس‪٘ ،8 :‬بقط‪ :‬زاض اِىتت االؾالٔ‪ ،١٥‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬‬ ‫ؾبَ چبح‪ 1407 :‬ق‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٌ _16‬ط‪ ٣ٞٚ‬اظ ٘‪٤ٛ‬ؿ‪ٙ‬سٌبٖ‪ ،‬ظ‪٤‬ط ٘ظطا‪٤‬تاهلل ٔهجبح ‪٤‬عز‪« ،٢‬فّؿف‪ ٝ‬تؼّ‪ ٚ ٓ٥‬تطث‪٥‬ت اؾالٔ‪ ،»٣‬ا٘تکبضات ٔوؾؿ‪ ٝ‬فط‪ٔ ٣ٍٙٞ‬سضؾ‪ ٝ‬ثط‪ٞ‬بٖ‪،‬‬ ‫‪ ،1390‬چبح ا‪.َٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ _17‬زّؿ‪ٔ ،٣‬حٕسثبلط ثٗ ٔحٕستم‪« ،٣‬ثحبضاال٘‪ٛ‬اض»‪٘ ،‬بقط‪ :‬زاض اح‪٥‬بء اِتطاث اِؼطث‪ ،٣‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬ؾبَ ‪ 1403‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ _18‬هجبح ‪٤‬عز‪ٔ ،٢‬حٕستم‪« ،٣‬ث‪ ٝ‬ؾ‪ ٢ٛ‬ت‪ ، »ٛ‬تس‪ٍ٘ ٚ ٗ٤ٚ‬بضـ‪ :‬وط‪ ٓ٤‬ؾجحب٘‪ ،٣‬ـ لٓ‪ ،‬ا٘تکبضات ٔوؾؿ‪ ٝ‬أ‪ٛ‬ظق‪ ٚ ٣‬پػ‪ٞٚ‬ک‪ ٣‬أبْ ذٕ‪٣ٙ٥‬‬ ‫(ض‪.1383 ،)ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ _19‬هجبح ‪٤‬عز‪ٔ ،٢‬حٕستم‪« ،٣‬ذساق‪ٙ‬بؾ‪ٔ( ٣‬زٕ‪ٛ‬ػ‪ ٝ‬وتت أ‪ٛ‬ظق‪ٔ ٣‬ؼبضف لطاٖ ‪ ، »)1‬تحم‪٥‬ک ‪ ٚ‬ثبظٍ٘ط‪ :٢‬أ‪٥‬طضیب اقطف‪ - .،٣‬لٓ‪ :‬ا٘تکبضات‬ ‫ٔوؾؿ‪ ٝ‬أ‪ٛ‬ظق‪ ٚ ٣‬پػ‪ٞٚ‬ک‪ ٣‬أبْ ذٕ‪( ٣ٙ٥‬ض‪.1389 ،)ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ _20‬ىبضْ ق‪٥‬طاظى‪٘ ،‬بنط‪« ،‬تفؿ‪٥‬ط ٕ٘‪ 28 ،»ٝ٘ٛ‬رّس‪ ،‬زاض اِىتت االؾالٔ‪ - ١٥‬ا‪٤‬طاٖ ‪ -‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬چبح‪ 1371 ،10 :‬ـ‪.‬‬ صفحه 154 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪189‬‬ ‫اًت څ اٷل ایڂ تٰـٽ پقیل‪٫‬تڈ ڃِچؿ‪ ،‬ډل ؿڅ ٯب‪٣‬ـڇ ث‪٤‬ـ ام ت‪٤‬بکٕ تٌبٯ‪ ٚ‬میکنند څ څٻی ثڈ ‪٫‬لٕ‬ ‫‪٣‬ـٽ ٗلک ثبم ٿیٸلؿؿ څ ٿیتچاڃـ ؿؽتلٍ کا ام ثیلڅځ ک‪٫‬تڂ ؿک ٿڄنٹ ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ‪ .‬اٿب ؿک ‪٫‬لٕ ًچٽ څ‬ ‫صڊبکٽ ثڈ اٯت٘بڍ ٯب‪٣‬ـڇڍ الٗلک ٿبڃ‪ُ ٢‬ـځ څٻی ام ؽلڅد ؿؽتلٍ کا علاٽ څ اڅ کا ٗبٿڂ ڃیبمډبڍ‬ ‫ؿؽتلٍ ٿیؿاڃڄـ‪( .‬ک‪.‬ٱ‪:‬اٳجلڍ‪.)145 ّ ،1389 ،‬‬ ‫‪ .6-4‬جَاس اضتغبل جْت تاهیی سًذگی در غَرت ػذم تاهیی ًفمِ تَسظ ٍلی‬ ‫یٴی ام ٯچا‪٣‬ـ اٿلڇ اٻناٽ ثڈ اڃ‪٬‬ب٭ اًت‪« .‬ڃ‪ٰ٬‬ڈ اٯبکه» ُبٿٺ ؽچاکٱ‪ ،‬پچُبٱ‪ ،‬ٿٌٴڂ څ‪ ...‬ٿیثبُـ‬ ‫اٻجتڈ ثبیـ اف‪٣‬بځ ؿاُت ٳڈ ڃ‪ٰ٬‬ڈ ٿڄغٔل ثڈ ٿچاکؿ ٿقٳچک ڃیٌت‪ ،‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ډلصینڍ ٳڈ ثل عٌت‬ ‫‪٣‬ل‪ ٩‬څ ثلاڍ ٷقکاڃـځ مڃـٷی ُؾْ المٽ اًت‪ ،‬رنڅ ڃ‪ٰ٬‬ڈ ٿغٌچه میشود‪ .‬ٳٌی ٿٌتغٮ ڃ‪ٰ٬‬ڈ‬ ‫اًت ٳڈ ‪ٰ٫‬یل ثچؿڇ څ ثڈ څًیټڈ اُت‪٨‬بٹ ثڈ ُ‪٨‬ټی ڃتچاڃـ څًبیٺ ٿ‪٤‬یِت ؽچؿ کا ‪٫‬لاډپ ًبمؿ‪ .‬صڄبڃضڈ‬ ‫ُؾٔی ثلاڍ څاٽ ٷل‪٫‬تڂ ا‪٣‬تجبک ؿاُتڈ ثبُـ‪ ،‬ثبمډپ څارت اٻڄ‪ٰ٬‬ڈ اًت څ ډڀضڄیڂ اٷل ؿؽتلڍ ام‬ ‫ُچډل ٳلؿځ اٿتڄب‪ ١‬ٳڄـ‪ ،‬ایڂ اٯـاٽ څڍ اًتغٰب٭ اڅ کا ثل ٷل‪٫‬تڂ ڃ‪ٰ٬‬ڈ ام ثیڂ ڃڀی ثلؿ (ک‪.‬ٱ‪:‬ٳلیڀی‪،‬‬ ‫‪.)194-169ْٓ،ٍ1398‬‬ ‫‪ٰ٫‬یڊبځ ډڀٸی ات‪٬‬ب٭ ڃ‪٠‬ل ؿاکڃـ ٳڈ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک ؿڅ عبٻت عٮ ؿاکڃـ ثلاڍ ٳبک ٳلؿځ ثڈ‬ ‫ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثلڅڃـ‪ ،‬ؽچاڇ څٻی اربمڇ ثـډـ ؽچاڇ ڃـډـ‪ .‬اځ ؿڅ عبٻت ‪٣‬جبکتڄـ ام‪:‬‬ ‫عبٻت اڅٹ‪ :‬ثیلڅځ ک‪٫‬تڂ ؿؽتل ام ؽبڃڈ رڊت ٳٌت ڃ‪ٰ٬‬ڈ‪ ،‬ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ «ډلٷبڇ پـک یب رـ پـکڍ‬ ‫‪ٰ٫‬یل یب ٿٌتڀڄـ ثبُڄـ څ تچاځ تاٿیڂ ډنیڄڈ مڃـٷی کا ڃـاُتڈ ثبُڄـ‪ ،‬ؿؽتل ٿیتچاڃـ ثـڅځ افځ څٻی یب‬ ‫رـ پـکڍ‪ ،‬ثلاڍ ٳبک ٳلؿځ ثڈ ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثلڅؿ څ ٿؾبکد مڃـٷی ؽچؿ څ ؽبڃچاؿڇاٍ کا تاٿیڂ‬ ‫ٳڄـ‪.‬‬ ‫عبٻت ؿڅٽ‪ :‬ثیلڅځ ک‪٫‬تڂ ؿؽتل ام ٿڄنٹ رڊت ؿکیب‪٫‬ت یب اؿاڍ عٮ ثبُـ؛ رڀڊچک ‪ٰ٫‬یڊبځ ٿیٷچیـ‬ ‫ٳڈ اٷل ؿؽتلڍ ثؾب‪ٛ‬ل ؿکیب‪٫‬ت عٰچ٭ یب اؿاڍ عٮ ؿیٸلڍ‪ ،‬ثلاڍ ٳبک ٳلؿځ ثڈ ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثلڅڃـ‪،‬‬ ‫ڃیبم ثڈ افځ څٻی یب رـ پـکڍ ڃـاکؿ‪ .‬ٿخٺ ایڄٴڈ ؿؽتلڍ ٿ‪٤‬ټپ یب پلًتبک ثبُـ یب ٯجالً ثب ُؾٔی عٰیٮ‬ ‫یب عٰچٯی ٯلاؿاؿڍ کا ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٳلؿڇ ثبُـ څ څٻی ډپ ام اځ ا‪ٛ‬ال‪ ١‬ٯجټی ؿاُتڈ ثبُـ ؿک ایڂ ٓچکت‬ ‫څٻی عٮ ٿڄ‪ ٢‬ؿؽتل کا ام اؿاٿڈ ٳبک ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫ؿک ُلی‪٤‬ت اًالٿی‪ ،‬اُت‪٨‬بٹ ثؾب‪ٛ‬ل ک‪ ٢٫‬ڃیبم ُؾٔی څ ارتڀب‪٣‬ی اًت‪ .‬ٿٌټڀبڃبځ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ‬ ‫پٌل ثلاڍ تغٔیٺ ٿبیغتبد ؽچؿ ام ٯجیٺ ؽچکاٱ‪ ،‬پچُبٱ‪ ،‬ٿٌٴڂ‪ ،‬ڃ‪ٰ٬‬ڈ ثڈ اُت‪٨‬بٹ ثپلؿامڃـ تب ًل‬ ‫ثبک ربٿ‪٤‬ڈ څ ؽبڃچاؿڇ ؽچؿ ڃجبُڄـ‪ .‬ام ًچیی ؿیٸل‪ ،‬ٿچ‪ ٪ٟ‬ډٌتڄـ رڊت ثل‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٳلؿځ ڃیبمډبڍ‬ صفحه 185 ‫‪8‬‬ ‫هسئَل٘ت ک٘فشٕ ٍسصشّبٕ پشخغش اص هٌظش‬ ‫فمْٖ ٍ حمَلٖ‬ ‫ػجبس تمَائٖ‬ ‫استبدٗبس گشٍُ هؼبسف اسالهٖ‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ‪ ،‬الّ٘جبى‪ ،‬گ٘الى‪ ،‬اٗشاى‪.‬‬ ‫ػبعفِ لشکجَسٕ‬ ‫استبدٗبس گشٍُ فمِ ٍ حمَق‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ‪ ،‬الّ٘جبى‪ ،‬گ٘الى‪ ،‬اٗشاى‪.‬‬ ‫تاریخ دریافت‪ 1411 .12 .19 :‬تاریخ اصالح‪ 1411 .19 .12 :‬تاریخ پذیزش‪1411 .13 .19 :‬‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫اډڀیت څکمٍ ؿک مٿبڃڈ ٿب ثل ٳٌی پچُیـڇ ڃیٌت ٻقا ٿ‪ٜ‬بٻ‪٤‬بت ٿلتج‪ ٚ‬ثب اځ ؿک عچمڇ ًبئل ‪٣‬ټچٽ ام اډڀیت‬ ‫ثڈ ًنایی ثلؽچکؿاک اًت‪ .‬ؿکایڂ ڃچُتبک ثل اځ ډٌتیپ ٳڈ ثب تچرڈ ثڈ تچً‪٤‬ڈ ؿاٿڄڈ څکمٍ څ تلثیت ثـڃی څ‬ ‫اډڀیت څیوڇ اځ ؿک ُلای‪ ٚ‬ٳڄچڃی رچاٿ‪ ٢‬ثِلڍ‪ ،‬ثڈ ثلکًی ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک څکمٍډبڍ ثب اعتڀبٹ‬ ‫اًیتپقیلڍ ثبال ام ؿیـٷبڇ ‪ٰ٫‬ڊی اًالٽ څ ام ؿیـٷبڇ عٰچٯی څ ٯبڃچڃی ثپلؿامیپ‪٣ .‬ڀـڇ ثغج ؿکایڂ ٿٰبٹ‪،‬‬ ‫ُلای‪ ٚ‬ک‪ٗ ٢٫‬ڀبځ څ ٿٌئچٻیت رنایی ؿکایڂ څکمٍډبًت ٳڈ ‪ٛ‬ج‪٤‬بً ثبایڂ ثغج‪ ،‬ٿٌئټڈ ؿک څکمٍډبڍ‬ ‫ٳپؽ‪ٜ‬لتل څ ثب اعتڀبٹ ٓـٿڈ ٳپتل ڃین عٺ ؽچاډـ ٷلؿیـ‪ .‬ثبیـ تچرڈ ؿاُتڈ ثبُیپ ٳڈ ثغج ام ٿٌئچٻیت څ‬ ‫ٗڀبځ ڃبُی ام عچاؿث څکمُی‪ ،‬ثب تچرڈ ثڈ اځٳڈ «عٰچ٭ څکمٍ» ٿلاعٺ اڅٻیڈ ؽچؿ کا ‪ٛ‬ی ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿک ڃ‪٠‬بٽ‬ ‫عٰچٯی څ ٯچاڃیڂ ٿچرچؿ ٳِچکډب ډڄچم ربیٸبڇ ٿٌتٰټی ڃیب‪٫‬تڈ؛ ‪٫‬ټقا تچً‪٤‬ڈ ثغجډبڍ ‪ٰ٫‬ڊی څ اًت‪٬‬تبئبت ؿیڄی‬ ‫ٿیتچاڃـ ؿک ٷٌتلٍ ؿاٿڄڈ «عٰچ٭ څکمٍ» څ ؿک ڃتیزڈ اًتٰالٹ اځ ڃَٰ څیوڇاڍای‪٬‬ب ٳڄـ‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪ :‬ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل‪ ،‬عٰچ٭ څکمٍ‪ٰ٫ ،‬ڈ‬ ‫څکمٍ‪.‬‬ صفحه 155 159 –176 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11 ‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 161 Criminal liability of high-risk sports from a jurisprudential and legal point of view Abstract The importance of sports and physical exercise is obvious to all. Hence, the related studies even in other sciences are of great importance. In this paper considering the development of sports and physical training and their importance in today's societies, we are going to study the criminal responsibility in high - risk sports from the point of view of Islamic jurisprudence and legal terms. The main point of this study deals with elimination of liability conditions and criminal responsibilities in these sports; indeed with this discussion the issue in low-risk sports will resolve too. We should notice that the discussion of responsibility and liability of sports mishaps is in its infancy because sports laws are developing their initial stages and have not yet reached their status in countries' legislation. Therefore, the development of juridical and religious discussions can have an influential role in the development of sport-law domains and their freedom. Keywords: criminal responsibility, sport, high-risk sports, sport law, sport jurisprudence. صفحه 156 ‫‪ٔ٫ 191‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ثلاًبى اًت‪٤‬ـاؿڍ ٳڈ ؽـاڅڃـ ثڈ اڃڊب ثؾِیـڇ اًت‪٫ ،‬ڂ څ عل‪٫‬ڈ ؽچؿ کا ؿک اؽتیبک ا‪٫‬لاؿ‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ٯلاک ؿډڄـ‪ ،‬ؿک ایڂ ٷچڃڈ ٿچاکؿ ُبیـ ُؾْ ڃیبم ثڈ ٳبک ڃـاُتڈ ثبُـ څٻی ربٿ‪٤‬ڈ ثڈ اڅ ڃیبم‬ ‫ؿاکؿ څ ‪ٰ٫‬یڊبځ ٿت‪٬‬ٮ اٻٰچٹاڃـ ٳڈ ٳبک ٳلؿځ ُؾْ ؿک صڄیڂ عبٻتی ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ ثڈ اڅ ڃیبم ؿاکؿ څارت‬ ‫اًت میلا عٰچ٭ ‪٣‬ڀچٿی ثل عٰچ٭ ‪٫‬لؿڍ ٿٰـٽ ډٌتڄـ‪.‬‬ ‫ٿڀٴڂ اًت ثڈ اًتـالٹ ڃیبمڍ ڃجبُـ ٳڈ اُت‪٨‬بٹ‪ ،‬ام عٰچ٭ اڅٻیڈ څ ثڄیبؿیڂ ډل اڃٌبڃی اًت څ ډل‬ ‫اڃٌبڃی ثلاڍ اؿاٿڈ مڃـٷی‪ ،‬ثڈ ٳبک څ تالٍ څ ‪٤٫‬بٻیت ٿیپلؿامؿ‪ .‬یٴی ام ٿٌټڀبت‪ ،‬عٮ اماؿڍ ثلاڍ‬ ‫ډڀڈ اڃٌبځ ډبیی اًت ٳڈ ثڈ تڊیڈ اٿٴبڃبت مڃـٷی ڃیبمٿڄـ ډٌتڄـ څ ؿک ایڄزب ٿیبځ مځ څ ٿلؿ ‪٫‬لٯی‬ ‫څرچؿ ڃـاکؿ؛ میلا ډلؿڅ ثڈ رڀ‪ ٢‬ٿڄب‪ ٢٫‬څ ؿ‪ٗ ٢٫‬لکډب ام مڃـٷی ڃیبمٿڄـ ډٌتڄـ څ ثـڅځ ٳبک څ تالٍ‪،‬‬ ‫ؿ‪ٗ ٢٫‬لک څ تغٔیٺ ٿڄب‪ ٢٫‬ٿڀٴڂ ڃیٌت‪ .‬مٿبڃی اڃٌبځ ٿیتچاڃـ ام ٳبک ٳلؿځ ؽچؿؿاکڍ ٳڄـ ٳڈ ډڀڈ‬ ‫ڃیبمډبڍ مڃـٷی اڃٌبځ ‪٫‬لاډپ ُـڇ ثبُـ څ ایڂ ‪٧‬یلٿڀٴڂ اًت څ ؽټی‪٬‬ڈ ثچؿځ اڃٌبځ ؿک مٿیڂ «بڃی‬ ‫رب‪٣‬ٺ ‪٫‬ی االکٕ ؽټیٰڌ‪( » ..‬ثٰلڇ‪ ،)30 ،‬ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄبًت ٳڈ تب مٿبڃی ٳڈ اڃٌبځ مڃـڇ اًت ثبیـ ٳبک څ‬ ‫تالٍ ٳڄـ څ ؿڃیب کا اثبؿ ڃڀبیـ‪ .‬ؿک ایڂ ٿ‪٬‬بډیپ ډیش ت‪٬‬بڅتی ٿیبځ مځ څ ٿلؿ څرچؿ ڃـاکؿ اٿب تڄڊب‬ ‫ت‪٬‬بڅت ایڂ اًت ٳڈ مځ ام ربڃت ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ثڈ تاٿیڂ ٿ‪٤‬بٍ څ ٳٌت څ ٳبک ٿٴټ‪ ٪‬ڃِـڇ اًت‪.‬‬ ‫ثلاًبى ٿتچځ ٯ‪٤ٜ‬ی ُلی‪٤‬ت ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ٿڄ‪٤‬ی څرچؿ ڃـاکؿ ثټٴڈ ‪٣‬ڀټٴلؿ مڃبځ څ‬ ‫ؿؽتلاځ ؿک ‪ٔ٣‬ل تڄنیٺ‪ ،‬ٷچاډی ٿغٴپ ثلایڂ اًت ٳڈ اُت‪٨‬بٹ اٿلڍ ٿجبط څ تٴټی‪ ٪‬اًت؛ میلا اڃڊب‬ ‫ثب ک‪٣‬بیت ٯچا‪٣‬ـ ڃ‪٠‬پ ارتڀب‪٣‬ی ثڈ ٿِب‪٧‬ټی ام ٯجیٺ‪ :‬ٳِبڅکمڍ‪ ،‬ؿاٿـاکڍ څ ؽـٿبت ‪٣‬ڀچٿی اُت‪٨‬بٹ‬ ‫ؿاُتڈاڃـ‪ .‬ثڄبثلایڂ ٿیتچاځ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت ٳڈ عٴپ ثڈ ٿڄ‪ ٢‬اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتل‪ ،‬ثلاًبى ‪٣‬ل‪،٩‬‬ ‫ًالیٮ څ ُلای‪ ٚ‬ارتڀب‪٣‬ی اًت ٳڈ ٷبډی ‪ٰ٫‬یڊبځ کا څاؿاک ثڈ ایڂ ٷچڃڈ ‪٫‬تبڅڍ میکنند‪.‬‬ ‫‪.7-4‬جَاس اضتغبل هطزٍط ثِ تٌبست ضغل ثب ٍضغ رٍحی ٍ جسوی سًبى ٍ دختزاى‬ ‫یٴی ام ٿٌبئٺ ٿڊپ ؿک ؽٔچّ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ایڂ اًت ٳڈ ٳبک اڃڊب ٿتڄبًت ثب ُئچڃبت‬ ‫څ کڅعیبت اڃڊب ثبُـ‪ .‬ثڈ ٷچڃڈ ایی ٳڈ ثڈ کڅط څ رٌڀِبځ اًیجی ڃلًـ‪ ،‬اٻجتڈ ایڂ ًؾڂ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ‬ ‫ؿڅک ٳلؿځ اڃڊب ام ارتڀب‪ ١‬ڃیٌت صچځ ؿک اځ ٓچکت ؿیٸل ڃجبیـ ثڈ ایزبؿ تٌڊیالت ثلاڍ اُت‪٨‬بٹ‬ ‫مڃبځ څ ؿعتلاځ ثیڄـیِیپ‪ .‬ثلؽی ٿ‪٤‬تٰـڃـ ٿِب‪٧‬ٺ مڃبځ ثڈ ؿٻیٺ ٿٌئچٻیتډبڍ ڃبُی ام څ‪ٟ‬بی‪٪‬‬ ‫ؽبڃچاؿٷی ٳڈ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬تٌٰیپ ٳبک رڄٌیتی څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈڍ آټی څ اڅٻیڈ مڃبځ ثڈ ُڀبک ٿیلڅؿ‪ ،‬ڃچ‪٣‬بً ٿغـڅؿ‬ ‫ثڈ ُ‪٨‬ٺډبیی اًت ٳڈ عـاٳخل ت‪ٜ‬بثٮ څ ٳڀتلیڂ ت‪٤‬بکٕ کا ثب څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬اڃڊب ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ډڀٌل یب ٿبؿک‬ ‫ؿاُتڈ ثبُـ‪ .‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ثڈ ٓچکت یٲ ثبڅک ‪٫‬لډڄٸی ام مڃبځ څ ؿؽتلاځ اڃت‪٠‬بک ٿیلڅؿ ٳڈ ثڈ ًچڍ‬ ‫ٿِب‪٧‬ټی ٷلایَ پیـا ٳڄڄـ ٳڈ ثتچاڃڄـ ڃیبم ربٿ‪٤‬ڈ کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٲ مځ ؽبڃڈ ؿاکثلاڅکؿڇ ڃڀبیڄـ‪ ،‬ثـیڂ‬ صفحه 186 ‫‪191‬‬ ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫تلتیت ‪٘٫‬بڍ ‪٫‬لډڄٸی ربٿ‪٤‬ڈ ؿک ٿچکؿ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ڃ‪٠‬لڍ ٿٰلٗبڃڈ ؿاُتڈ څ ٿڊڀتلیڂ‬ ‫څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ مځ کا ؽبڃڈ ؿاکڍ ٿیؿاڃڄـ څ اڃت‪٠‬بک ؿاکڃـ ؿک ٓچکت ‪٣‬ـٽ تڀبیٺ څٻی څ ډڀٌل‪ ،‬مځ یب ؿؽتل ام‬ ‫ُ‪٨‬ٺ څ ‪٤٫‬بٻیت ؽبکد ام ؽبڃڈ ؿًت ثٴِـ‪ .‬اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ ثب ډـ‪ ٩‬آټی ٳڀٲ ثڈ اٯتٔبؿ ؽبڃچاؿڇ‬ ‫ٓچکت ٿیٸیلؿ څ ُ‪٨‬ٺډبڍ پٌڄـیـڇ ثلاڍ مڃبځ څ ؿؽتلاځ‪ ،‬ٿ‪٤‬ټڀی څ پنُٴی اًت (ؽبٻـ‪،1385 ،‬‬ ‫ْٓ ‪ .)215-216‬ؿک ڃ‪٠‬بٽ اکمُی ‪ٰ٫‬ڈ اٿبٿیڈ‪ ،‬اکمٍ ٿ‪ٜ‬ټٮ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـاًت‪ .‬ؿک ڃتیزڈ صڄبڃضڈ‬ ‫مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک کاڇ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـا څ ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ ایی کا اڃزبٽ ؿډڄـ ثبالتلیڂ اکمٍډب ثڈ اڃڊب ت‪٤‬ټٮ‬ ‫ٿیٷیلؿ‪.‬‬ ‫اٯتـاک څ ٯ٘بڅت‪ ،‬ٳڀبٹ ڃیٌت ثټٴڈ یٲ ٿٰبٽ اًت څ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬ارلایی کا ثب تچرڈ ثڈ‬ ‫ًبؽتبک څرچؿڍ اڃٌبځ تٌٰیپ ٳلؿڇ اًت عتی کًبٻت ڃین ام ٳبکډبڍ ارلایی اًت‪ .‬ثڄبثلایڂ ٿِب‪٧‬ٺ‬ ‫څ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ ارتڀب‪٣‬ی ٳڈ ثڈ ډیش څرڈ ڃڀیتچاڃـ ڃِبځ ؿډڄـڇ ٳڀبٹ ثبُـ‪ ،‬ثلاًب ًبؽتبک ثـځ څ‬ ‫ڃیبمډب تٌٰیپ ٿیُچڃـ (ک‪.‬ٱ‪:‬رچاؿڍ اٿټی‪.)323 ّ ،ٍ1389 ،‬‬ ‫ٿِب‪٧‬ټی ٳڈ ثب ‪ٛ‬جی‪٤‬ت رٌڀی څ کڅعی مڃبځ ًبمٷبک اًت ثڈ ُلط میل ثیبځ ٿیُچڃـ‪:‬‬ ‫‪-1‬تغٔیٺ څ اٿچمٍ‪ :‬ؿک اًالٽ‪ ،‬ٳٌت ‪٣‬ټپ څ تـکیی اډڀیت میبؿڍ ؿاکؿ‪ .‬ٿ‪ٜ‬بٻ‪٤‬بت تئچکیٲ څ‬ ‫‪٣‬ڀټی میبؿڍ ثل تغٔیٺ څ اُت‪٨‬بٹ‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ څًیټڈ ایی ٿڊپ ثلاڍ تغٰٮ ٳڄتلٹ مڃبځ ثل مڃـٷیِبځ‬ ‫تبٳیـ ؿاکڃـ‪.‬مڃبځ څ ؿؽتلاڃی ٳڈ تغٔیټٴلؿڇ ډٌتڄـ څ ؿک ؽبکد ام ٿڄنٹ ثڈ اُت‪٨‬بٹ څ ‪٤٫‬بٻیت‬ ‫ٿیپلؿامڃـ‪ ،‬ؿک تٔڀیپ ٷیلڍډب ڃَٰ ثیِتلڍ کا ای‪٬‬ب میکنند‪ .‬تغٔیالت‪ ،‬اُت‪٨‬بٹ څ ؿکاٿـمایی‬ ‫اًتٰالٹ اٯتٔبؿڍ مڃبځ څ ؿؽتلاځ کا ا‪٫‬نایَ ٿیؿډـ‪ ،‬ٻقا یٴی ام اثناکډبڍ ٿڊپ ؿک تغٰٮ‬ ‫تچاڃڀڄـًبمڍ مڃبځ ډٌتڄـ‪ .‬مڃبځ څ ؿؽتلاځ تغٔیٺ ٳلؿڇ ایی ٳڈ ؿک ‪٣‬ټپ پنُٴی یب ٿ‪٤‬ټڀی ٿڊبکت‬ ‫ٳب‪٫‬ی کا ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ ،‬ٿیتچاڃڄـ ثـڅځ افځ څٻی ثڈ اُت‪٨‬بٹ ؿک ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثپلؿامڃـ‪ .‬تچاڃڀڄـًبمڍ‬ ‫مڃبځ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ٳٌت ٯـکت څ ت‪٬‬ٴل څ اٯـاٽ اماؿاڃڈ‪ ،‬عٮ ٳڄتلٹ مڃـٷی‪ ،‬عٮ اڃتؾبه څ ا‪٣‬تٰبؿ ثڈ‬ ‫تچاڃبیی ایزبؿ ت‪٨‬ییلات ٿ‪ٜ‬ټچه ؿک ؽچؿ ٿیثبُـ‪ .‬یٴی ام اډـا‪ ٩‬کًبٹ پیبٿجل‬ ‫(ص )‬ ‫اٿچمٍ ‪٣‬ټپ‬ ‫څعٴڀت ثچؿ (‪ ...‬څٓیٔ‪ٓ٤‬ټ‪ّٙ‬ڀٔڊٔپٔ اٻْٴ‪ٙ‬تَبهٓ څٓاٻْغ‪ٙ‬ٴْڀٓڌَ‪ ).. .‬اعبؿیج ٿڊڀی ام پیبٿجل اٳلٽ‬ ‫(ص )‬ ‫ؿک ایڂ مٿیڄڈ‬ ‫ثـًتڀبځ کًیـڇ اًت‪ ،‬ث‪٤‬ڄچاځ ٿخبٹ ثڈ کڅایبتی اُبکڇ ٿیٴڄیپ؛ کًچٹ اٳلٽ (ص)‪ ،‬اٿچمٍ څ یبؿٷیلڍ کا‬ ‫ؿک ډیش ٿٴبڃی ٿغـڅؿ ڃٴلؿ‪ .‬ډڀبڃ‪ٜ‬چک ٳڈ ‪٫‬لٿچؿڃـ‪ :‬ثڈ رٌتزچڍ ‪٣‬ټپ څ ؿاڃَ ثلڅیـ عتی اٷل ؿک‬ ‫صیڂ ثبُـ‪ .‬عـیج ؿیٸل «اٻ‪ٙ٤‬ټپ ٿڂَ اٻڀٓڊـ‪ ٙ‬بٻی اٻټَغـ‪ٙ‬؛ ام ٷڊچاکڇ تب ٷچک ثڈ ؿڃجبٹ ؿاڃَ ثبُیـ»‪ .‬ی‪٤‬ڄی‬ ‫یبؿٷیلڍ ‪٣‬ټپ کا تب مٿبځ ٿلٵ ٿتچٯ‪ ٪‬ڃٴڄیـ څ ډڀضڄیڂ پیٸیلڍ ‪٣‬ټپ کا ثڈ رڄی ؽبٓی ٿغـڅؿ‬ ‫ڃٴڄیـ (ٿزټٌی‪ ،1410 ،‬د ‪ .)177 ّ ،1‬ډڀبڃ‪ٜ‬چک ٳڈ ٷ‪٬‬تڄـ ٳٌت ‪٣‬ټپ ثل ډل مځ څ ٿلؿ ٿٌټڀبڃی‬ صفحه 187 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪161‬‬ ‫همذهِ‬ ‫څکمٍ څ تلثیت ثـڃی ؿک رچاٿ‪ ٢‬ٳڄچڃی ام اډڀیت څ ربیٸبڇ څیوڇ څ ثبالیی ثلؽچکؿاک ٿیثبُـ‪،‬‬ ‫ثڈ ڃغچڍٳڈ ؿک ٯبڃچځ اًبًی ا‪٧‬ټت ٳِچکډب ڃین ٿچکؿ تچرڈ ٷل‪٫‬تڈ اًت؛ ٳڀبایڄٴڈ ؿک ٯبڃچځ اًبًی‬ ‫ٿب ڃین‪ ،‬تلثیتثـڃی کایٸبځ (ؿک ٳڄبک اٿچمٍ څ پلڅکٍ څ اٿچمٍ ‪٣‬بٻی) ثلاڍ ډڀڈ څ ؿک تڀبٽ ً‪ٜ‬چط‬ ‫ام څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬ؿڅٻت رڀڊچکڍ اًالٿیتټٰی ٷلؿیـڇ اًت (ٯبڃچځ اًبًی‪ ،‬آٺ ًچٽ‪ /‬ثڄـ ‪ .)3‬اٿلڅمڇ ٳڈ‬ ‫ثؾَ ‪٣‬ڀـڇاڍ ام ‪٤٫‬بٻیتډبڍ ‪٫‬ینیٴی څ ثـڃی اڃٌبځډب‪ ،‬ؿک ًبیڈ ‪٫‬ڄّبڅکڍډبڍ رـیـ ثڈ ٿبُیڂاالت‬ ‫ٿـکځ تڀبٽ اتچٿبتیٲ څ ڃیڀڈ اتچٿبتیٲ ٿڄتٰٺ ٷلؿیـڇ‪ ،‬اڃٌبځ ٿ‪٤‬بٓل ثؾِی ام ًالٿت ؽچؿ کا‬ ‫ٿـیچځ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ څکمُی اًت‪ .‬اٻجتڈ ٿجبعج ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ثڈ «عٰچ٭ څکمٍ» ٿجبعخی ڃچ ٿغٌچه‬ ‫ٿیُچڃـ؛ ثبایڂ څرچؿ اًالٽ ام ډڀبځ ا‪٧‬بم‪ ،‬ٿچٗ‪٢‬ٷیلڍ ٿِؾْ څ کڅُڄی ڃٌجت ثڈ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ‬ ‫ثـڃی کایذ ؿک ډڀبځ مٿبځ ؿاُت؛ ٗڀڂ اځٳڈ آٺ ؿک اًالٽ ثل عټیت څ ٓغت اًت؛ ثڄب ثلایڂ ثڈ‬ ‫‪ٛ‬چکٳټی تڀبٿی‪٤٫‬بٻیتډبڍ څکمُی ؿک ٿ‪٬‬ڊچٽ کایذ څ ٿ‪٤‬ڀچٹ اځ‪٣ ،‬ټیاالٓچٹ ٿجبط څ عالٹ ُڀلؿڇ‬ ‫ٿیُچڃـ ٿٸل اڃٴڈ ‪٣‬ٴی اځ حبثت ُچؿ‪ .‬ثب ؿٯت ؿک اڃچا‪ ١‬څکمٍډبڍ کایذ‪ ،‬ٿتچرڈ ٿیُچیپ ٳڈ‬ ‫اعتڀبٹ ؽ‪ٜ‬ل‪ ،‬اًیت څ ٗلک ؿک ثلؽی ام څکمٍډب ثیِتل ٿیثبُـ ٳڈ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ ثغج ٿٌئچٻیت‬ ‫ٳی‪٬‬لڍ ؿکایڂ څکمٍډب‪ ،‬ٿؾٔچٓبً اځډبیی ٳڈ رڄجڈ ٿجبکمڇ ؿاکڃـ‪ ،‬ا‪٫‬نایَ ٿییبثـ؛ ٻقا ؿکایڂ ٿٰبٻڈ ثب‬ ‫کڅٍ تچٓی‪٬‬ی څ اًت‪٬‬بؿڇ ام ٿڄبث‪ ٢‬ٳتبثؾبڃڈاڍ ثڈ ثلکًی ُلای‪ ٚ‬ٿٌئچٻیت څ ک‪ ٢٫‬اځ ؿک ؽٔچّایڂ‬ ‫څکمٍډب پلؿاؽتڈایپ‪.‬‬ ‫‪ٍ -1‬رسش ٍ اسیتّبی ًبضی اس اى‬ ‫څاهڇډبڍ «څکمٍ» څ «تلثیتثـڃی» ثڈ ‪ٛ‬چک ٿتـاڅٹ ثڈ ربڍ یٴـیٸل ثڈ ٳبک ٷل‪٫‬تڈ ٿیُچڃـ‪ ،‬ډل‬ ‫صڄـ ٿغٰٰبځ ثڈ ت‪٬‬بڅتډبیی ٳڈ ٿیبځایڂ ؿڅ څرچؿ ؿاکؿ تچرڈ ٳلؿڇاڃـ‪ .‬اځډب ٿ‪٤‬ڀچالً څکمٍ کا ثڈ‬ ‫ٿزڀچ‪٣‬ڈ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ ‪٫‬ینیٴی څ ثـڃی ا‪ٛ‬ال٭ ٿیٳڄڄـ ٳڈ ٿڄزل ثڈ ا‪٫‬نایَ ٯبثټیتډبڍ رٌڀبڃی‪،‬‬ ‫کڅعی څ عتی ٳٌت ٿڊبکتډبڍ ‪٫‬ینیٴی ٿیُچؿ (ؽـاپلًت ًلُٴڈ څ ڃٔیلڍ ٿٰـٽ‪ ،‬ثیتب‪ 6 :‬څ‬ ‫‪ .)7‬ؿک ؿائلڇاٻڀ‪٤‬بک‪ ٩‬اًالٽ پـیب څکمٍ ثڈ «‪٤٫‬بٻیتډب څ ٿڊبکتډبڍ ‪٣‬بؿڍ رٌڀبڃی» ا‪ٛ‬ال٭ ُـڇ ٳڈ‬ ‫«ثل پبیڈ یٲکُتڈ ٯچاڃیڂ ٿچکؿ تچا‪٫‬ٮ ډڀٸبڃی څ ثب اډـا‪ ٩‬ت‪٬‬لیغی یب ثلاڍ ٿٌبثٰڈ‪ ،‬ڃِب‪ُ ٙ‬ؾٔی‪،‬‬ ‫ؿًتیبثی ثڈ څکمیـٷی‪ ،‬ٿڊبرلت رچیی څ یب اٿینڇاڍ امایڂ اډـا‪ ٩‬اڃزبٽ ٿیٷیلؿ څ ت‪٤‬لی‪ ٪‬اځ تبث‪٤‬ی‬ ‫ام ډـ‪ ٩‬څ ٿڄ‪٠‬چک اځ ٿیثبُـ )‪.(islampedia.ir‬‬ ‫اډڀیت څکمٍ ؿک مٿبځ ٿب څ ‪٣‬ټیاٻؾٔچّ ثب ٳبډَ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ کڅمٿلڇ ‪٫‬ینیٴی ٳڈ ؿک‬ ‫مٿبځ ًبثٮ اٿلڍ ٿ‪٤‬ڀچٹ ثچؿ څ اٿلڅمڇ ‪٣‬ڀچٽ اځ ٳبکډب ثڈڅًیټڈ ٿبُیڂډب څ ؿًتٸبڇډبڍ ؽچؿٳبک‬ صفحه 157 ‫‪ٔ٫ 192‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫څارت اًت‪ .‬ؿک ڃتیزڈ اٿچمٍ څ یبؿٷیلڍ ثل ډڀڈ ٿٌټڀبڃبځ ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ څارت اًت‪ .‬ثڈ‬ ‫‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ډلٷبڇ ؿؽتل ٿزلؿڍ ُ‪٨‬ٺ ٿ‪٤‬ټڀی کا اڃتؾبه ٳڄـ‪ ،‬ام اڃزبیی ٳڈ ایڂ ُ‪٨‬ٺ ُ‪٨‬ٺ‬ ‫اڃجیبًت څ ام ڃ‪٠‬ل ُل‪ ١‬څ اًالٽ تاییـ ُـڇ اًت پـک ڃڀیتچاڃـ اڅ کا ام ایڂ ٳبک ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ څ ثلاڍ‬ ‫اؿاٿڈ اځ ٳبک ڃیبم ثڈ افځ څٻی ڃـاکؿ ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ایڂ ُ‪٨‬ٺ ثب کڅعیبت څڍ ت‪ٜ‬بثٮ ؿاکؿ‪.‬‬ ‫‪ً-2‬الٿت‪ :‬ؿک ایڂ ٯٌڀت‪ٗ ،‬لڅکت څ ع٘چک مڃبځ څ ؿؽتلاځ ثیِتل اعٌبى میشود؛ میلا‬ ‫اډڀیت څ عٌبًیت ایڂ ثؾَ ثیِتل اًت‪ .‬ام اڃزبیی ٳڈ ؿک ثلؽی ام ٿچاکؿ ڃیبم ثڈ تڀبى مځ ثبیٲ‬ ‫ٿلؿ ڃبٿغلٽ اًت ؿک صڄیڂ ٿچاکؿڍ‪ ،‬ع٘چک پنُٲ یب پلًتبک ؽبڃپ څ ٿبٿب ٗلڅکڍ اًت‪ .‬ثبتچرڈ ثڈ‬ ‫ایڄٴڈ ډڀڈ اعٴبٽ ‪ٰ٫‬ڊی ٿجتڄی ثل رقه ٿٔټغت څ ؿ‪ ٢٫‬ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اًت صڄبڃضڈ ُلای‪ٜ‬ی کا ثلاڍ‬ ‫تغٔیٺ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک مٿیڄڈ پنُٴی ‪٫‬لاډپ ڃٴڄیپ‪ ،‬ؿصبک ٿِٴٺ ٿیُچیپ‪ .‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ اٷل‬ ‫ؿؽتلاڃی ؿک اٿتغبځ ٳڄٴچک‪ ،‬ؿک کُتڈ ٿبٿبیی ٯجچٹ ُـڇ ثبُڄـ څٻی ‪٣‬ـڇ میبؿڍ ام ؽبڃچاؿڇډب اربمڇ‬ ‫اؿاٿڈ تغٔیٺ ؿک ایڂ ُ‪٨‬ٺ کا ثڈ ایِبځ ڃـډڄـ؛ ربٿ‪٤‬ڈ ثب ٳڀجچؿ پنُٲ ٿبٿب ٿچارڈ میشود څ ثڈ‬ ‫اٯتٔبؿ ربٿ‪٤‬ڈ ٻ‪ٜ‬ڀڈ څاکؿ میشود‪.‬‬ ‫‪-3‬ؽـٿبت‪ً :‬چٿیڂ ٯٌڀتی ٳڈ ام اډڀیت ٳڀتلڍ ثلؽچکؿاک اًت ٯٌڀت ؽـٿبت اًت‪ .‬ایڂ‬ ‫ٯٌڀت ُبٿٺ‪ :‬ٿڄب‪ٛ‬ٮ ت‪٬‬لیغی ثبڃچاځ‪٫ ،‬لڅُٸبڇډبڍ ٻچامٽ اکایِی‪ ،‬ؽیب‪ٛ‬ی‪ ،‬اکایِٸی‪٣ ،‬ٴبًی څ‬ ‫‪٫‬یټڀجلؿاکڍ څ ؿڇډب ؽـٿبت ؿیٸل ٿیثبُـ‪ .‬ثڈ ٿڄ‪٠‬چک تچرڈ ثڈ ٗلڅکت ٳبک ؿؽتلاځ څ مڃبځ ؿک ایڂ‬ ‫ثؾَ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ٿیپلًیپ ٳبک ؿکًت اًت ٳڈ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ٻچامٽ اکایِی څ ٻجبىډبڍ میل‬ ‫کا ام ٿلؿاځ تڊیڈ ٳڄڄـ؟ ایب ٿلؿاځ ڃبٿغلٽ ثبیـ ‪٣‬ٴٌڊب څ ‪٫‬یټپډبڍ ؿؽتلاځ کا ڃِبځ ؿډڄـ؟ ؿک ٿچکؿ‬ ‫ٿٌئټڈ ‪٬٣‬ب‪ ٩‬څ عزبه ٳڈ ؿک ؿیڂ اًالٽ اٻناٿی اًت‪ ،‬ثبیـ ؽچؿ کا ٿٌئچٹ پبًؾٸچیی ثڈ ایڂ‬ ‫ًچاٻڊب ثـاڃیپ (ثلکًی ٿچاڃ‪ ٢‬څ ٿِٴالت عٮ ؿاُتڂ ُ‪٨‬ٺ مڅرڈ ؿک ثؾَډبڍ ؿڅٻتی‪ ،‬تڊلاځ‪،‬‬ ‫ٿ‪٤‬بڅځ پوڅډِی ؿاڃِٸبڇ ُڊیـ ثڊِتی‪ .)2001 ،‬ثڄبثلایڂ ٿیتچاځ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت ٳڈ مڃبځ څ ؿؽتلاڃی‬ ‫ٳڈ ثڈ ُ‪٨‬ٺ ؽیب‪ٛ‬ی څ اکایِٸلڍ ٿِ‪٨‬چٹ ډٌتڄـ څ ایڂ ٿِب‪٧‬ٺ ام ڃ‪٠‬ل اًالٽ پقیل‪٫‬تڈ ُـڇ اًت‪،‬‬ ‫ثلاڍ اُت‪٨‬بٹ ثڈ ایڂ ٷچڃڈ ٿِب‪٧‬ٺ ڃیبمٿڄـ افځ څٻی ڃڀیثبُـ‪ .‬ؿک ڃتیزڈ عڀبیت ؿڅٻت ؿک ایزبؿ ایڂ‬ ‫‪٫‬لډڄٶ څ ایزبؿ اٿٴبڃبت ک‪٫‬بډی څیوڇ ثلاڍ مڃبځ څ ؿؽتلاځ‪ ،‬ثلاڍ ٿڀبڃ‪٤‬ت ام اًیت پقیلڍ ؿؽتلاځ‬ ‫یب مڃبځ ُب‪٧‬ٺ ؿک ایڂ ثؾَډب ٗلڅکڍ څ اٻناٿی اًت‪.‬‬ ‫‪ .5‬هَادلبًًَی ٍدالیل حمَلی ٍالیت لْزی ٍ اضتغبل سًبى ٍ دختزاى‬ ‫ؿک ایڂ مٿیڄڈ ثڈ ٿچاؿ ٯبڃچڃی څ ؿالیٺ عٰچٯی ثڈ ُلط میلپلؿاؽتڈ ٿیُچؿ‪:‬‬ صفحه 188 ‫‪ٔ٫ 162‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫ٓچکت ٿیٷیلؿ‪ ،‬ثیَامپیَ رڊت ع‪ً ٞ٬‬الٿت اڃٌبځډب ٿچکؿ تچرڈ ٯلاکٷل‪٫‬تڈ اًت (عیـکڍ‬ ‫ڃلاٯی‪ .)43- 44 :1386 ،‬ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸل ثب کُـ صِڀٸیل ‪٤٫‬بٻیتډبڍ څکمُی څ ؿکڃتیزڈ ا‪٫‬نایَ‬ ‫عچاؿث څ ٓـٿبت ڃبُی ام اځ‪ ،‬ٳپٳپ ‪ٛ‬ټی‪٤‬ڈ پیـایَ ٷلایِی ؿک عٰچ٭ تغت ‪٣‬ڄچاځ «عٰچ٭‬ ‫څکمٍ» پیـا ُـ ٳڈ ډڄچم ٿلاعٺ اڅٻیڈ تٴچیڂ ؽچؿ کا پِت ًل ٿیٷقاکؿ‪ .‬عٰچ٭ څکمٍ یٴی ام‬ ‫«ٷلایَډبڍ ‪٣‬ټپ عٰچ٭ اًت ٳڈ ثڈ ثلکًی عچاؿث ؿک څکمٍ ٿیپلؿامؿ» څ ٿڄ‪٠‬چک ام عچاؿث‬ ‫څکمُی «تڀبٿیرلائپ څ ُجڈ رلائڀیاًت ٳڈ تچً‪ ٚ‬څکمُٴبکاځ‪ ،‬ٿ‪٤‬ټڀیڂ‪ ،‬ٿلثیبځ‪ ،‬ٿـیلاځ‪،‬‬ ‫تڀبُبٷلاځ‪ً ،‬بمڃـٷبځ څ تچٻیـٳڄڄـٷبځ ٻچامٽ څ تزڊینات څ اٿخبٹ اځډب ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌتٰیپ یب ‪٧‬یلٿٌتٰیپ‬ ‫څ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب څکمٍ اڃزبٽ ٿیٷیلؿ» (‪ٔ٫‬یغی‪ .)1390،‬اٻجتڈ ‪٣‬ټیل‪٧‬پ ‪٣‬ـٽ تڀبین څ عتی ‪٣‬ـٽ تجییڂ‬ ‫ٿالٱډبڍ تڀبین څ ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬لتل څ ثب اعتڀبٹ اًیتپقیلڍ ثبال ٿؾٔچٓبً‬ ‫اعتڀبٹ اًیت ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ ثب څکمٍډبڍ ٳپؽ‪ٜ‬لتل څ ‪٣‬ټیل‪٧‬پ اځٳڈ اعتڀبٹ اًیت څ عبؿحڈ ؿک‬ ‫ا‪٧‬ټت څکمٍډب (عتی څکمٍډبڍ ثـڅځ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ ڃ‪٠‬یل ٳچډڄچکؿڍ) څرچؿ ؿاکؿ‪،‬ایڂ ٳبٿالً‬ ‫ٿِؾْ څ څاٗظ اًت ٳڈ اعتڀبٹ عبؿحڈ څ اًیت ؿک ثلؽی امایڂ څکمٍډب ڃ‪٠‬یل ثچٳی څ‬ ‫څکمٍډبڍ کمٿیثیِتل ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫‪ -2‬اّویت ٍ ضزٍرت ٍرسش در اسالم‬ ‫ثب ٿ‪ٜ‬بٻ‪٤‬ڈ څ تغٰیٮ ؿک ٿڄبث‪ ٢‬اڅٻیڈ اًالٿیڃ‪٠‬یل ٯلاځ څ ًڄت ٿیتچاځ ثڈ اډڀیت څ ٗلڅکت‬ ‫څکمٍ ؿکایڂ ؿیڂ اٻڊی پی ثلؿ‪ .‬اٻجتڈ ‪ٟ‬بډلاً ؿک ٯلاځ ٳلیپ اُبکڇ ٿٌتٰیڀیثڈ اٿل څکمٍ ڃِـڇ اًت‪،‬‬ ‫ثبایڂ څرچؿایبت ٿت‪٤‬ـؿڍ ؿکایڂ ٳتبه اًڀبڃی ثڈ ‪ٛ‬چک ‪٧‬یلٿٌتٰیپ ٿیتچاڃڄـ ثل اډڀیت څکمٍ‬ ‫ؿالٻت ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ .‬ؿک ثلؽی امایڂایبت «ٯچڍ» (ٿزبؿٻڈ‪21/‬؛ اڃ‪٬‬بٹ‪52/‬؛ ډچؿ‪ )66 /‬څ ؿک ثلؽی‬ ‫«ثٌیبک ٯچڍ» (ڃزپ‪ 5 /‬څ ‪ )6‬ام اًڀبءااهلل ٿ‪٤‬ل‪٫‬یُـڇ اًت څ څٓ‪ ٪‬ڃڀچؿځ ؽـاڅڃـ ثبایڂ ٓ‪٬‬ت‪،‬‬ ‫ڃِبځ ام ثبک ٿخجتایڂ څیوٷی ؿاکؿ‪ .‬ؿک ثلؽی ؿیٸل امایبت ٯلاځ‪« ،‬ٯـکت ثـڃی» ام ٓ‪٬‬بت المٽ (څ ڃڈ‬ ‫اٻجتڈ ٳب‪٫‬ی) ثلاڍ ثلؽی ًڀتډب ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ٿیُچؿ‪ ،‬ٳڀبایڄٴڈ اڃتؾبه ‪ٛ‬بٻچت ثڈ‪٣‬ڄچاځ ‪٫‬لٿبڃـڇ ثڈ ؿٻیٺ‬ ‫اځ ؿاڃٌتڈ ُـڇ ٳڈ څڍ ‪٣‬الڅڇ ثل «ثبک ‪٣‬ټڀیڅًی‪ »٢‬ام «ٯـکت رٌڀبڃی» ڃین ثلؽچکؿاک اًت (ثٰلڇ‪/‬‬ ‫‪ )247‬څ یب ؿٻیٺ اًتؾـاٽ ع٘لت ٿچًی (‪ )١‬تچً‪ ٚ‬ع٘لت ُ‪٤‬یت (‪ )١‬ثبایڂ اًتـالٹ تچریڈ‬ ‫ٿیٷلؿؿ ٳڈ څڍ ‪٣‬الڅڇ ثل «اٿیڂ ثچؿځ» ام «تچاڃبیی ثـڃی» المٽ ثلؽچکؿاک ٿیثبُـ (ٯْٔ‪.)26 /‬‬ ‫اًالٽ ثڈ‪٣‬ڄچاځ ؿیڄی ربٿ‪ ٢‬ثڈ تڀبٿیُئچځ څ اث‪٤‬بؿ عیبت ثِل تچرڈ ؿاکؿ څ ؿکایڂ کاًتب‪ ،‬ډل‬ ‫اڃضڈ ثڈ کُـ ‪ٰ٣‬ټی‪ ،‬رٌڀیڅ کڅعی اڅ ٳڀٲ ٳڄـ کا ٿچکؿ ‪٣‬ڄبیت څیوڇ ؽچؿ ٯلاک ؿاؿڇ اًت‪ .‬ام‬ ‫‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸل ؿک ٳڄبکایڂ «‪٫‬لاٷیلڍ»‪ ،‬اث‪٤‬بؿ ارتڀب‪٣‬ی اًالٽ ڃین ثل ٳٌی پچُیـڇ ڃیٌت‪ .‬اٷل ٯلاځ ٳلیپ‬ صفحه 158 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪193‬‬ ‫اٻ‪)٪‬ٿ‪٬‬بؿ ثلؽی امٿچاؿ ٯبڃچځ ٿـڃی‬ ‫یٲ ڃڊبؿ عٰچٯی ٳڈ ام ‪ٛ‬جی‪٤‬ت ثِل څ ٿٰت٘یبت مڃـٷی ؽبڃچاؿٷی څ ارتڀب‪٣‬ی ًلصِڀڈ ٿیٸیلؿ‪،‬‬ ‫"څالیت ٯڊلڍ" اًت‪ .‬ایڂ څالیت ثڈ عٴپ ٿٌتٰیپ ٯبڃچځ ثڈ پـک څاٷقاک ُـڇ اًت څ ٿچاؿ ٯبڃچڃی‬ ‫‪ 1180‬تب ‪ 1194‬ام اځ ًؾڂ ُـڇ اًت‪ .‬یٲ څالیت ؿیٸلڍ ٳڈ ٿِڀچٹ څالیت ٯڊلڍ ڃڀیثبُـ‬ ‫څالیت "څٓیی" اًت ٳڈ ام ربڃت پـک یب رـ پـکڍ ثلاڍ ًلپلًتی ٿغزچک ت‪٤‬ییڂ ُـڇ اًت‬ ‫(ٿبؿڇ ‪ 1181‬ٯبڃچځ ٿـڃی)‪ .‬ؿک ایڂ ثؾَ اثتـا څالیت ٯڊلڍ (پـک یب رـ پـکڍ) ؿک ؽٔچّ څالیت‬ ‫ثل ؿؽتل څ اربمڇڍ څڍ ثلاڍ اُت‪٨‬بٹ ؿؽتل کا ٿچکؿ ثغج ٯلاک ؿاؿڇ ایپ څ ًپی ثڈ ثلکًی ؿالیٺ‬ ‫عٰچٯی ٿچا‪ٰ٫‬بځ څٿؾبٻ‪٬‬بځ اُت‪٨‬بٹ ؿؽتل څ مځ پلؿاؽتڈ ایپ‪.‬‬ ‫‪15‬ٿبؿڇ ٯبڃچځ ٿـڃی ؿکثبکڇ څالیت پـک څ رـ پـکڍ څ ٿبؿک ثیبځ ؿاُتڈ ٳڈ ‪٬ٛ‬ٺ ٓ‪٨‬یل تغت‬ ‫څالیت ٯڊلڍ پـک ؽچؿ ٿیثبُـ‪ .‬ؿک ٓچکتی ؿاؿٷبڇ عٮ څالیت کا ام پـک ٿیٸیلؿ څ اځ کا ثڈ رـ‬ ‫پـکڍ یب ٿبؿک ٿی ؿډـ ٳڈ عزل یب ؽیبڃت یب ‪٣‬ـٽ ٯـکت څ ٻیبٯت اڅ ؿک اؿاکڇ اٿچک ٓ‪٨‬یل‪ ،‬یب ‪٫‬چت‬ ‫پـک ثڈ تٰبٗبڍ ؿاؿًتبځ ثڈ تٔچیت ثلًـ‪.‬‬ ‫ٿبؿڇ ‪ 1180‬ٯبڃچځ ٿـڃی ثیبځ ٿیـاکؿ‪٬ٛ« :‬ٺ ٓ‪٨‬یل تغت څالیت ٯڊلڍ پـک یب رـ پـکڍ ٿیثبُـ څ‬ ‫ډڀضڄیڂ ‪٬ٛ‬ٺ ‪٧‬یل کُیـ یب ٿزڄچځ ؿک ٓچکتی ٳڈ ‪٣‬ـٽ کُـ څ رڄچځ اڅ ٿتٔٺ ثڈ ٓ‪٨‬ل ثبُـ تغت‬ ‫څالیت ٯڊلڍ پـک یب رـ پـکڍ اًت»‪.‬‬ ‫ٿبؿڇ‪1182‬٭‪ .‬ٽ‪« :‬ډلٷبڇ ‪٬ٛ‬ټی پـک یب رـ پـکڍ ؿاُتڈ ثبُـ څ یٴی ام اڃبځ ٿغزچک ثبُـ یب ث‪٤‬ټتی‬ ‫ٿڀڄچ‪ ١‬اٻتٔل‪ ٩‬ؿک اٿچاٹ ٿچٻی ‪٣‬ټیڈ ُچؿ څالیت څڍ ًبٯ‪ ٚ‬میشود»‪.‬‬ ‫ٿبؿڇ ‪ 1185‬٭‪ .‬ٽ‪« :‬ٿـ‪٣‬ی اٻ‪٤‬ڀچٽ ؿک ٓچکتی ٿٴټ‪ ٪‬میشود ٳڈ ثلاڍ ‪٬ٛ‬ٺ ٯیڀی ت‪٤‬ییڂ ٳڄـ ٳڈ‬ ‫څٻی ٯڊلڍ ‪٬ٛ‬ٺ ٿغزچک ُـڇ ثبُـ»‪.‬‬ ‫ٿبؿڇ ‪ 1186‬٭‪ .‬ٽ‪« :‬ٿـ‪٣‬ی اٻ‪٤‬ڀچٽ ؿک ٓچکتی ٿٴټ‪ ٪‬اًت ام ٿغٴڀڈ اثتـایی‪ ،‬کًیـٷی ثڈ ‪٣‬ڀټیبت‬ ‫څٻی ٯڊلڍ کا ثؾچاډـ ٳڈ څٻی ٯڊلڍ ڃٌجت ثڈ ؿاکایی ‪٬ٛ‬ٺ اٿبڃت کا ک‪٣‬بیت ڃٴلؿڇ ثبُـ‪ .‬څ ؿک‬ ‫ٓچکتی ٳڈ ‪٣‬ـٽ اٿڄت ؿاکڍ اڅ ٿِؾْ ُـ ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿبؿڇ ‪ 1184‬ثب اڅ ک‪٫‬تبک ٿیڃڀبیڄـ»‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات ؿاؽټی ٳِچک‪ ،‬آٺ اماؿڍ اُت‪٨‬بٹ مځ ثـڅځ تج‪٤‬یٖ رڄٌیتی‪ ،‬پقیل‪٫‬تڈ ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫ٿ‪ٜ‬بثٮ آٺ ‪ 28‬ٯبڃچځ اًبًی " ډڀڈڍ ا‪٫‬لاؿ ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ عٮ ؿاکڃـ ُ‪٨‬ټی کا ٳڈ ثڈ اځ تڀبیٺ‬ ‫ؿاکڃ ـ څ اځ ُ‪٨‬ٺ ٿؾبٻ‪٬‬تی ثب اًالٽ څ ٿٔبٻظ ‪٣‬ڀچٿی څ عٰچ٭ ؿیٸلاځ ڃـاُتڈ ثبُـ‪ ،‬کا ثلٷنیڄڄـ"‬ ‫(ٿزڀچ‪٣‬ڈ ٯچاڃیڂ څ ٿٰلکات عٰچٯی‪.)1029 ّ ،1379 ،‬‬ صفحه 189 ‫‪163‬‬ ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫ٿٌټڀیڂ کا اٿل ثڈ «اٿبؿٷی ٯچا ؿک عـ تچاځ» ڃڀچؿڇ (اڃ‪٬‬بٹ‪ )60/‬ام ډڀیڂ رڊت اًت څ ٿِبډـڇ‬ ‫ٿیٳڄیپ ٳڈ کًچٹ ؽـا‬ ‫(ّ)‬ ‫یٴی ام ٿٔبؿیٮایڂ اٿبؿٷی کا «تیلاڃـامڍ» ؿاڃٌتڈ اًت (ُیؼ‬ ‫عل‪٣‬بٿټی‪1414،‬٭‪ ،‬د ‪ .)252 /19‬المٿڈایڂ ؿًتچک څ ؿک ٳڄبک اځ ؿًتچک ثڈ «اٿبؿڇ ڃڀچؿځ اًتډبڍ‬ ‫ًچاکڍ»‪ ،‬اُڄبیی ٳب‪٫‬ی ثب ٿڊبکتډبڍ تیلاڃـامڍ څ ًچاکٳبکڍ اًت څایڂ تچٓیڈډب ثب تچرڈ ثڈ‬ ‫ٿغـڅؿیت څکمٍډبڍ ٿلتج‪ ٚ‬ثب تچاځ رٌڀیؿک امٿڄڈ ٷقُتڈ‪ ،‬ٿیتچاڃـ ڃِبڃٸل اځ ثبُـ ٳڈ ثب‬ ‫تچً‪٤‬ڈ ؿاٿڄڈ څکمٍډبڍ ٿلتج‪ ٚ‬ثبایڂ ٿچٗچ‪ ،١‬ٿٔبؿیٮایڈ ‪٫‬چ٭اٻقٳل ڃین تچً‪٤‬ڈ څ ت‪٤‬ڀیپ یب‪٫‬تڈ اًت‪.‬‬ ‫ؿک ٳڄبک ٯلاځ ٳلیپ‪ ،‬ٿزبٿ‪ ٢‬عـیخی څ ؿ‪٣‬بیی ٿب ڃین ثلایڂ اٿل تاٳیـ ؿاکڃـ‪ .‬ام کًچٹ ؽـا‬ ‫(ّ)‬ ‫ڃٰٺُـڇ ٳڈ ؿک ثیبځ ثلؽی عٰچ٭ څارت ثل ٷلؿځ اؿٿیثڈ اثچؿکؿاء ‪٫‬لٿچؿڃـ ٳڈ «ثـځ تچ ڃین ثل تچ‬ ‫عٰی ؿاکؿ» (‪٣‬الٿڈ ٿزټٌی‪1403،‬٭‪ :‬د ‪ )128 /67‬ٳڈ ٿڄ‪٠‬چک ام ثیبځایڂ عٰچ٭‪ ،‬اٻناٽ ثڈ ک‪٣‬بیت اځډب‬ ‫ٿیثبُـ‪ .‬ؿک ‪٣‬ڀچٽ ٳتت ‪ٰ٫‬ڊی څ عـیخی ثڈ ٿٌبثٰڈ کًچٹ ؽـا ثب میـ ثڂ عبکحڈ (ُیؼ عل‪٣‬بٿټی‪،‬‬ ‫‪1414‬٭‪ :‬د ‪251 /19‬؛ ‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبئی ٳلثالیی‪1419،‬٭‪ :‬د ‪405 /9‬؛ ڃز‪٬‬ی‪ :1368 ،‬د ‪ )211 /28‬څ ؿک‬ ‫ثلؽی ام اځډب ؿک ثیبځ ‪٣‬ټتایڂ اٿل‪ ،‬ثڈ ‪٫‬بیـڇډبڍ تیلاڃـامڍ څ ًچاکٳبکڍ رڊت اٿبؿٷی‬ ‫کمٿیاُبکڇُـڇ اًت (‪ٛ‬جب‪ٛ‬جبئی ٳلثالیی‪1419 ،‬٭‪ :‬د ‪ .)405 /9‬ام ډڀیڂ ثبه اًت ٳڈ کًچٹ ؽـا‬ ‫(ّ)‬ ‫ډڀچاکڇ تاٳیـ ؿاُتڄـ ٳڈ «ؽـاڅڃـ اڃٌبځ ڃیلڅٿڄـ کا ؿڅًت ؿاکؿ» (‪٣‬الٿڈ ٿزټٌی‪1403 ،‬٭‪ :‬د‬ ‫‪ )184 /61‬څ ؽچؿ ٿٌبثٰبت ٿؾتټ‪ ٪‬تلتیت ؿاؿڇ څ عتی رچاینڍ ثلاڍ اځډب ام ڃنؿ ؽچؿ ت‪٤‬ییڂ‬ ‫ٿیڃڀچؿڃـ (ُیؼ عل‪٣‬بٿټی‪1414،‬٭‪ :‬د ‪254-255 /19‬؛ ڃز‪٬‬ی‪ :1368،‬د ‪ .)212 /28‬اځ ع٘لت‬ ‫ٿلؿٽ کا اٿل ٿیٳلؿڃـ ٳڈ ثڈ ‪٫‬لمڃـاځ ؽچؿ ُڄب څ تیلاڃـامڍ کا اٿچمٍ ؿډڄـ (ڃڊذاٻ‪ٔ٬‬بعڈ ام‬ ‫ٿزڀچ‪٣‬ڈ ٳجیل‪ /251 :‬عٴڀت ‪2048‬؛ ډڀبځ‪ /205-206 :‬عٴڀت ‪ )1692‬څ «ٻڊچ» کا ثلاڍ ٿاٿڂ ثب‪ٛ‬ٺ‬ ‫ٿیؿاڃٌت ٿٸل ؿک کاٽ ٳلؿځ اًت څ تیلاڃـامڍ (کڍُڊلڍ‪1416،‬٭‪ :‬د ‪ ،)2804 /4‬ډڀضڄبځ ٳڈ ُڄب‬ ‫کا «ثڊتلیڂ ٻڊچ ثلاڍ ٿاٿڂ» ٿیُڀلؿ (کڍُڊلڍ‪1416،‬٭‪ :‬د ‪2804 /4‬؛ ڃڊذاٻ‪ٔ٬‬بعڈ ام ٿزڀچ‪٣‬ڈ‬ ‫ٳجیل‪ /217 :‬عٴڀت ‪ .)1794‬ام اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪ )١‬ڃین کڅایت ٷلؿیـڇ ٳڈ کًچٹ ؽـا‬ ‫(ّ)‬ ‫څاکؿ ؽبڃڈ‬ ‫ع٘لت ‪٫‬ب‪ٛ‬ڀڈ (ى) ُـڇ څ عٌڂ څ عٌیڂ (‪٣‬ټیڊڀب اٻٌالٽ) کا تِچیٮ ثڈ ٳِتی ٷل‪٫‬تڂ څ ثل مٿیڂ‬ ‫مؿځ یٴـیٸل ڃڀچؿڃـ (‪٣‬الٿڈ ٿزټٌی‪1403 ،‬٭‪ :‬د ‪.)268 /43‬‬ ‫ؿک اؿ‪٣‬یڈ ٿب ڃین «ٯـکت ثـڃی» اٿلڍ ٿڀـڅط ؿاڃٌتڈ ُـڇ ٳڀبایڄٴڈ اٿیلاٻڀاٿڄیڂ (‪ )١‬ؿک ٯٌڀتی‬ ‫ام ؿ‪٣‬بڍ ٳڀیٺ ام ؽـاڅڃـ ٿیؽچاډڄـ ٳڈ «ا‪٘٣‬بڍ ثـڃپ کا ؿک رڊت ؽـٿت ثڈ ؽچؿ‪ ،‬ٯچڍ ٷلؿاځ»‬ ‫(ؿ‪٣‬بڍ ٳڀیٺ ؿک ٳټیبت ٿ‪٬‬بتیظاٻزڄبځ‪ )122-123 :‬څ اٿبٽ ًزبؿ (‪ )١‬ڃین ؿک ‪٫‬لامڍ ام ؿ‪٣‬بڍ اثچعڀنڇ‬ ‫حڀبٻی ام ؽـاڅڃـ ؿک ٳڄبک «ٓغت څ ًالٿت رٌڀبڃی»‪« ،‬ٯـکت ثـڃی» کا ٿ‪ٜ‬بٻجڈ ٿیڃڀبیـ (ؿ‪٣‬بڍ‬ ‫اثچعڀنڇ حڀبٻی ؿک ٳټیبت ٿ‪٬‬بتیظاٻزڄبځ‪.)347 :‬‬ صفحه 159 ‫‪ٔ٫ 194‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ؿک ٿبؿڇ یٲ ٳڄچاڃٌیچځ ٿغچک ډل ٷچڃڈ اُٴبٹ تج‪٤‬یٖ ‪٣‬ټیڈ مڃبځ ٿٔچه ‪ 1979‬ٿٰلک ُـڇ اًت‪،‬‬ ‫ٳڈ ایڂ تج‪٤‬یٖ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ٿغـڅؿیتڊبڍ ُ‪٨‬ټی مځ ڃیٌت‪ .‬ٿبؿڇ یٲ ٳڄچاڃٌیچځ‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ‪٣‬ټیڈ مڃبځ کا‬ ‫ایڄٸچڃڈ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ٿیٳڄـ‪٣" :‬جبکت تج‪٤‬یٖ ‪٣‬ټیڈ مڃبځ ثڈ ٿ‪٤‬ڄی ډل ٷچڃڈ تڀبین‪ ،‬اًتخڄبء ٯبئٺ ُـځ څ یب‬ ‫ٿغـڅؿیت ثل اًبى رڄٌیت اًت"‪ .‬ثڄبثلایڂ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ‪ 28‬آٺ اًبًی ډل یٲ ام ا‪٫‬لاؿ ثـڅځ‬ ‫تچرڈ ثڈ رڄٌیت‪ ،‬ٿیتچاڃڄـ ُ‪٨‬ټی کا ٳڈ ثڈ اڃزبٽ اځ ‪٣‬الٯڈ ٿڄـ ډٌتڄـ کا اڃتؾبه ٳڄڄـ اٿب ثبیـ ؿک‬ ‫اڃتؾبه اځ‪ ،‬ٿٔبٻظ څ ٿڄب‪ ٢٫‬ؽبڃچاؿڇ څ ‪٣‬ـٽ ٿؾبٻ‪٬‬ت اځ ُ‪٨‬ٺ ثب اًالٽ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ُچؿ‪.‬‬ ‫ثڈ ٿچرت ٿبؿڇ ‪ 79‬ٯبڃچځ ٳبک ٿٔچه ‪ 1369‬ٿچٗچ‪٣‬ی ٳڈ څرچؿ ؿاکؿ ایڂ اًت ٳڈ ثٴبک ٷڀبکؿځ‬ ‫ؿؽتل څ پٌل ثب ًڂ ٳڀتل ام ‪ً 15‬بٹ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ ایڂ ٿڀڄچ‪٣‬یت ثلاڍ ډل ؿڅ رڄی ؿؽتل څ پٌل‬ ‫یٴٌبځ ٿیثبُـ‪ٛ .‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 82‬ٯبڃچځ ٳبک‪ً ،‬ڂ ٯبڃچڃی ڃچرچاځ ؿک ٿچکؿ ٳبکٷلڍ ثیڂ ‪15‬تب‪ً 18‬بٹ‬ ‫ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫اماؿڍ ٿ‪ٜ‬ټٮ ؿک مٿیڄڈ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ڃجبیـ ثڈ ٷچڃڈ اڍ ثبُـ ٳڈ ثڈ عیخیت ؽبڃچاؿٷی یب‬ ‫عتی ثڈ عیخیت ؽچؿ ؿؽتل ؽـُڈ ایی څاکؿ ٳڄـ ام ایڂ کڅ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ثلاڍ اڃتؾبه ُ‪٨‬ټی ٳڈ‬ ‫ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچؿٷی ڃجبُـ ثڈ اربمڇ پـک څ ُچډل ڃیبم ڃـاکڃـ‪ .‬ثڄبثلایڂ اُت‪٨‬بٹ ثبیـ ؿک ٯبٻجی ٯلاک‬ ‫ٷیلؿ ٳڈ ڃڊبؿ ؽبڃچاؿڇ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ څاعـ ٳچصٲ ارتڀب‪٣‬ی ام پیبٿـډبڍ ڃبٷچاک اماؿڍ ٿ‪ٜ‬ټٮ څ‬ ‫ڃبثٌبٿبڃیډبڍ ڃبُی ام اځ ٿٔچڃیت ؿاُتڈ ثبُـ‪.‬‬ ‫ه)ثزاثزی سى ٍ هزد در حک اضتغبل‬ ‫ثڄـ ؿڅامؿډپ آٺ ًچٽ څ ثڄـ ؿڅٽ آٺ صڊٺ څ ًچٽ ٯبڃچځ اًبًی ‪ ،1382‬اٿـڇ اًت ٳڈ‪« :‬ډڀڈ ام‬ ‫عٮ اُت‪٨‬بٹ‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٲ عٮ اڃٌبڃی ثلؽچکؿاک ډٌتڄـ»‪ .‬ؿک ایڂ ٯبڃچځ اُبکڇ ایی ثڈ ت‪٬‬بڅت ثیڂ څ‬ ‫مځ څ ٿلؿ ڃِـڇ اًت څ ډڀڈڍ ا‪٫‬لاؿ ام عٮ اُت‪٨‬بٹ ثلؽچکؿاک ٿیثبُڄـ‪ .‬ٿڄ‪٠‬چک ام ثلاثلڍ رڄٌیتی‬ ‫ایڂ اًت ٳڈ ؿڅ رڄی مځ څ ٿلؿ ام عٰچ٭ یٴٌبڃی ثل اًبى ‪٣‬ـاٻت ا‪٣‬پ ام اُت‪٨‬بٹ څ ؽبڃچاؿڇ‬ ‫ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪ .‬تج‪٤‬یٖ مٿبڃی ات‪٬‬ب٭ ٿیا‪٫‬تـ ٳڈ رڄٌیت ٿبڃ‪ُ ٢‬چؿ ٳڈ ڃٰب‪ ٙ‬ٯچت څ ٗ‪ ٪٤‬ا‪٫‬لاؿ کا‬ ‫ثجیڄیپ څ ایڂ ٿچرت ‪٫‬لٓتډبڍ ٿغـڅؿ ثلاڍ ‪٫‬لؿ میشود‪ .‬ډـ‪٫‬ی ٳڈ ؿک ثلاثلڍ مځ څ ٿلؿ ؿڃجبٹ‬ ‫میشود ایڂ اًت ٳڈ ڃبثلاثلڍډبڍ رڄٌیتی ا‪٣‬پ ام ٿلؿ ًبالکڍ‪ ،‬تج‪٤‬یٖ رڄٌیتی‪ ،‬رڄٌیت ٷلایی‬ ‫څ‪ ...‬کا عق‪ ٩‬ٳڄـ‪.‬‬ ‫"المٽ ثڈ فٳل اًت ٳڈ مځ څ ٿلؿ ام ٻغب‪ ٝ‬رٌڀی څ کڅاڃی ؿاکاڍ ت‪٬‬بڅتډبیی ډٌتڄـ اٿب ایڂ‬ ‫ت‪٬‬بڅتډب ڃجبیـ ٿچرت ٳپ ُـځ اکمٍ مځ یب تج‪٤‬یٖ ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ ثیڂ مځ څ ٿلؿ ٷلؿؿ؛ میلا ایڂ‬ صفحه 190 ‫‪ٔ٫ 164‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫‪ -3‬هسئَلیت ٍ اًَاع اى‬ ‫څاهڇ ٿٌئچٻیت (‪ )Responsibility‬ؿک ٻ‪٨‬ت ٿٔـک ر‪٤‬ټی ام کیِڈ ًاٹ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ثبمؽچاًت‪،‬‬ ‫ٿااؽقڇ‪ٗ ،‬ڀبڃت څ ٗڀبځ څ ؿک آ‪ٜ‬الط «ت‪٤‬ڊـڍ اًت ٳڈ ثڈٿچرت ٗلک څاکؿڇ ثل ‪٧‬یل ثڈ څرچؿ‬ ‫ٿیایـ څ اڃچا‪ ١‬ٿؾتټ‪٬‬ی ؿاکؿ» ٿخٺ ٿٌئچٻیت ٿـڃی (ثب ٯبثټیت اکمیبثی ٿبٻی)‪ ،‬ٿٌئچٻیت ت‪٤‬بٯـڍ‬ ‫(ٗڀڂ ‪ٰ٣‬ـ) څ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ‪ُ ،‬جڈ ٳی‪٬‬لڍ یب تٰٔیلڍ (ڃبُی ام رلٽ څ یب تٰٔیل څ یب رلٽ‬ ‫ٿـڃی) څ‪(...‬اڃٔبکڍ څ ‪ٛ‬بډلڍ‪ :1388 ،‬د ‪ .)1839-1840 /3‬ؿک ؿیٸل ‪٫‬لډڄٶډبڍ تؾٔٔی عٰچ٭‬ ‫ڃین ٿ‪٤‬ڄبڍ ‪٫‬چ٭اٻقٳل ٿچکؿ تبئیـ ٯلاکٷل‪٫‬تڈ ډل صڄـ ٳڈ ؿک ثیبځ اڃچا‪ ١‬ٿٌئچٻیت‪ ،‬ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک‬ ‫ڃٰ‪ٜ‬ڈ ٿٰبثٺ ٿٌئچٻیت ٿـڃی فٳلُـڇ اًت‪ً .‬پی ؿک ثیبځ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ (ٳڈ ٿچٗچ‪١‬‬ ‫ثغج ٿبًت) اځ کا ثڈ «ٿٌئچٻیت ٿلتٴت رلٿیام رلائپ ٿٔلط ؿک ٯبڃچځ» ٳڈ «ُؾْ ٿٌئچٹ ثڈ‬ ‫یٴی ام ٿزبماتډبڍ ٿٰلک ؿک ٯبڃچځ» ٿغٴچٽ ٿیُچؿ‪ ،‬ا‪ٛ‬ال٭ ڃڀچؿڇاڃـ ٳڈ ‪٣‬الڅڇ ثل ت‪٬‬بڅتډبڍ‬ ‫ٿؾتټ‪٬‬ی ٳڈ ثب ٿٌئچٻیت ٿـڃی ؿاکؿ‪ ،‬ؿک اځ ‪٣‬ټیاالٓچٹ ‪٣‬ڀـ (ٯٔـ ڃتیزڈ) ُل‪ ٙ‬آټی تغٰٮ رلٽ‬ ‫څایزبؿ ٿٌئچٻیت ٿیثبُـ (ر‪٬٤‬لڍ ٻڄٸلڅؿڍ‪ .)642-645 :1388 ،‬ثڄب ثلایڂ ٿِبډـڇ ٿیٳڄیپ ٳڈ ثب‬ ‫ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ رلٽ ٿـڃی ام رلٽ رنایی‪ ،‬رلٽ رنایی څ ٳی‪٬‬لڍ کا ٿٰیـ ثڈ ٗڀبڃت‪ ٙ‬ارلاڍ رنایی‬ ‫ی‪٤‬ڄی ٳی‪٬‬ل ٿجتڄی ثل ‪٣‬ڄٔل ٯبڃچڃی رلٽ څ ڃٰٖ ٿتڄی ام ٿتچځ ؽبّ ٯبڃچځ‪ ،‬ؿاڃٌتڈاڃـ (ٷټـڅمیبځ‪،‬‬ ‫‪ :1369‬د ‪ .)144-145 /1‬ثڈ ‪٣‬جبکت ًبؿڇتل‪ ،‬ؿک ُلای‪٣ ٚ‬بؿڍ‪ ،‬ډلٳٌی ٳڈ ثڈ تڄڊبیی یب ثب ٿِبکٳت‬ ‫ؿیٸلاځ ٿلتٴت رلٿیُچؿ‪ ،‬ؽچؿٍ څ ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈ ثب اڅ ؿکایڂ ‪٣‬ڀٺ ٿزلٿبڃڈ ٿِبکٳت ؿاُتڈاڃـ‪،‬‬ ‫ٿٌئچٹ ُڄبؽتڈ ٿیُچڃـ ٳڈ «ایڂ ٿٌئچٻیت ثب تچرڈ ثڈ ٯبڃچځ ٿٴبځ څٯچ‪ ١‬رلٽ‪ُ ،‬بٿٺ ٳټیڈ ا‪٫‬لاؿڍ‬ ‫ٳڈ ؿک ٯټڀلڅ اځ ٳِچک ثڈ ًل ٿیثلڃـ‪ ،‬ٿیٷلؿؿ» (ؿٳتل ڃچکثڊب‪ .)202 :1375 ،‬ؿک عٰچ٭ایلاځ ڃین‬ ‫ډڀبځٷچڃڈ ٳڈ ُلای‪٣ ٚ‬بؿڍ ٿٌئچٻیت ؿک رلائپ ثڈ څًیټڈ ٯبڃچځ ٿِؾْ ٷلؿیـڇ‪ٛ ،‬ج‪٤‬بً ‪٣‬ټٺ ٿچرڈ‬ ‫ٳڄڄـڇ رلٽ څ ‪٣‬ټٺ کا‪ ٢٫‬ٿٌئچٻیت ڃین تچً‪ ٚ‬ؽچؿ ٯبڃچځ ٿ‪٤‬یڂ ُـڇ اًت (ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿی‪،‬‬ ‫ثبه صڊبکٽ‪ ،‬عـڅؿ ٿٌئچٻیت رنایی‪ ،‬ٿچاؿ ‪.)49-62‬‬ ‫‪ -4‬هجٌبی هسئَلیت ویفزی در اسالم‬ ‫ؿک اًالٽ څ ٿتچځ ‪ٰ٫‬ڊی ٿب‪ ،‬ٿٌئچٻیت ؿک ٿ‪٤‬ڄبڍ کایذ عٰچٯی تغت ٻ‪ٗ« ٞ٬‬ڀبځ» ثٴبک ک‪٫‬تڈ څ‬ ‫ٿڄ‪٠‬چک ام ٗڀبځ ډل ڃچ‪ ١‬ٿٌئچٻیت ا‪٣‬پ ام ٿٌئچٻیت ٿبٻی یب ٿٌئچٻیت رنایی څ ٳی‪٬‬لڍ اًت‬ ‫(ر‪٬٤‬لڍ ٻڄٸلڅؿڍ‪ 418 :1388 ،‬څ ‪ .)642‬آچالً ام ٿڄ‪٠‬ل ؿیڄیایڂ ثـیڊی څ ‪ٰ٣‬الیی اًت ٳڈ ؽ‪ٜ‬به‬ ‫ُبک‪ ١‬یب ٯبڃچڃٸقاک ؿک ٯبٻت اٿل ثڈ اڃزبٽ ٳبکڍ یب ڃڊی څ ؿًتچک ثڈ تلٱ یٲ ‪٣‬ڀٺ ثڈ ٿٴټ‪٬‬ی ت‪٤‬ټٮ‬ ‫ثٸیلؿ ٳڈ ثتچاڃـ ٿ‪٤‬ڄی څ ٿ‪٬‬ڊچٽ عبٓٺ ام اځ ؽ‪ٜ‬به کا ثڈ ؿکًتی ؿکٱ ڃڀچؿڇ څ ک‪٫‬تبک څ ٳلؿاک ؽچؿ‬ صفحه 160 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪195‬‬ ‫ت‪٬‬بڅتډب ٿجتڄی ثل عٴڀت اٻڊی څ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ کام تـاڅٽ عیبت ثِل ٿیثبُـ" (ٿڄِچک عٰچ٭ څ‬ ‫ٿٌئچٻیتډبڍ مڃبځ ؿک ڃ‪٠‬بٽ رڀڊچکڍ اًالٿی ایلاځ‪ ،‬ٿٔچه ‪ُ 1383‬چکاڍ ‪٣‬بٻی اڃٰاله ‪٫‬لډڄٸی)‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ؿًتچکاٻ‪٤‬ڀٺ ًبمٿبځ ثڊـاُت رڊبڃی‪ ،‬ثلاثلڍ رڄٌیتی ٿچرت ا‪٫‬نایَ ًالٿت ٿلؿاځ‬ ‫میشود؛ میلا ؿک رچاٿ‪٤‬ی ٳڈ ُٴب‪ ٩‬رڄٌیتی څرچؿ ؿاکؿ څ ٿلؿاڃٸی اکمُڀڄـ ُڀلؿڇ میشود ایڂ‬ ‫ٿچکؿ ثب‪٣‬ج میشود ٳڈ ٿلؿاځ ثڈ ثڊبڃڈ ؿاُتڂ ٯـکت ثـڃی ثبالتل‪ ،‬ت‪٨‬قیڈ ڃبًبٻپ تلڍ ؿاُتڈ ثبُڄـ څ‬ ‫ک‪٫‬تبکډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل رڄٌی څ ؽِچڃت ثیِتلڍ ام ؽچؿُبځ ڃِبځ ؿډڄـ څ ؿک ڃڊبیت ًالٿت اڃڊب ثڈ‬ ‫ؽ‪ٜ‬ل ثی‪٬‬تـ‪ .‬ام ایڄلڅ ثبیـ ثلاثلڍ رڄٌیتی ؿک ارتڀب‪ ١‬څ ؽبڃچاؿڇ ثلٯلاک ُچؿ‪ ،‬صلا ٳڈ ٿلؿاځ ؿک‬ ‫ٳِچکډبیی ثب ثلاثلڍ رڄٌیتی‪ ،‬ٳڀتل ثڈ ا‪ٌ٫‬لؿٷی څ ثیڀبکڍډبڍ ٯټجی‪٣-‬لڅٯی ٿجتال ٿیُچڃـ څ اٿیـ‬ ‫ثڈ مڃـٷی ؿک ایڂ ٳِچکډب ا‪٫‬نایَ ٿیبثـ‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ آٺ ثیٌت څ ډِتپ «ٯبڃچځ اًبًی» څ ٿبؿڇڍ َُ «ٯبڃچځ ٳبک» (‪« ،)1384‬عٮ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ‬ ‫ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ اًت ٳڈ ُ‪٨‬ټی ٳڈ ثـاځ ٿبیٺ ډٌتڄـ څ ٿؾبٻ‪ ٪‬اًالٽ څ ٿٔبٻظ ‪٣‬ڀچٿی څ عٰچ٭‬ ‫ؿیٸلاځ ڃجبُـ کا ثلٷنیڄڄـ‪» .‬؛ ثڄب ثل ایڂ‪ ،‬ؿکاڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ ت‪٬‬بڅتی ٿیبځ مځ څ ٿلؿ ڃیٌت څ ډڀڈ ؿک‬ ‫اڃتؾبه اځ اماؿ ډٌتڄـ څٻی ٿغـڅؿیتډبیی ڃین څرچؿ ؿاکؿ ام ٯجیٺ‪٣ :‬ـٽ ٿ‪٨‬بیلت ُ‪٨‬ٺ څ عل‪٫‬ڈڍ‬ ‫اڃتؾبثی ثب اًالٽ‪ ،‬ٿٔبٻظ ‪٣‬ڀچٿی څ عٰچ٭ ؿیٸلاځ څرچؿ ؿاکؿ ٳڈ ایڂ ٿغـڅؿیت ډب ‪ ٰٚ٫‬ٿؾتْ‬ ‫مڃبځ ڃیٌت څ ُبٿٺ ٿلؿاځ ڃین ٿیٸلؿؿ‪.‬‬ ‫ج) اّویت حک اضتغبل سى‬ ‫عٮ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ام ٿجبعج پلاډڀیتی اًت ٳڈ ؿک ٯبڃچځ ٿـڃی ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ اًت‪ .‬ډل‬ ‫‪٫‬لؿ ایلاڃی (ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ) ؿاکاڍ عٮ اُت‪٨‬بٹ‪ ،‬اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ‪ ،‬عٮ تغٔیٺ څ عٮ ت‪٤‬ییڂ ٿغٺ‬ ‫ًٴچڃت اًت‪ .‬ث‪ٜ‬چکیٴڈ ډیش ٳی ڃڀیتچاڃـ ٿت‪٤‬لٕ صڄیڂ عٰچٯی ُچؿ‪ .‬ث‪ٜ‬چک ٿخبٹ اٷل ؿؽتل ‪18‬‬ ‫ًبٻڈ ایی ُ‪٨‬ټی کا اڃتؾبه ٳڄـ ٳڈ ُل‪٣‬بً ٿڄ‪ ٢‬ٯبڃچڃی ڃـاُتڈ ثبُـ ڃیبم ثڈ افځ څٻی ڃـاکؿ څ ثـڅځ افځ‬ ‫څٻی ٿیتچاڃـ ثڈ ُ‪٨‬ټَ اؿاٿڈ ؿډـ څٻی ؿک ٓچکتی ٿیتچاڃـ عٮ اماؿڍ اُت‪٨‬بٹ کا ام ؿؽتل ًټت‬ ‫ٳڄـ ٳڈ ُ‪٨‬ٺ اڃتؾبثی ؿؽتل ٿڄب‪٫‬ی ُل‪ ١‬ثبُـ‪ .‬اٿب ؿک ٯچاڃیڂ ٿچٗچ‪٣‬ڈ ام رڀټڈ ٯبڃچځ ٿـڃی؛ مٿبڃی ٳڈ‬ ‫ؿؽتل امؿڅاد ٳڄـ‪ ،‬ایڂ عٰچ٭ ٿبڃڄـ عٮ تغٔیٺ‪ ،‬عٮ اُت‪٨‬بٹ څعٮ ت‪٤‬ییڂ ٿغٺ ًٴچڃت ٿغـڅؿ‬ ‫میشود څ ُچډل مٿبڃی ٿیتچاڃـ مځ کا ام اُت‪٨‬بٹ ثبمؿاکؿ ٳڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ٿڄب‪٫‬ی عیخیت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ څ‬ ‫ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی ثبُـ (ٿبؿڇ ‪ 1117‬ٯبڃچځ ٿـڃی)‪.‬‬ صفحه 191 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪165‬‬ ‫کا ثب اځ ډڀبډڄٶ ًبمؿ څ المٿڈ اڅٻیڈایڂ اٿل‪ ،‬ؿاُتڂ ُ‪٤‬چک څ اؽتیبک ٿیثبُـ؛ ثڄبثلایڂ ډڀڈ اڃٌبځډب‬ ‫کا ڃڀیتچاځ ٿٌتغٮ ٳی‪٬‬ل ؿاڃٌت (‪٫‬یٖ‪.)244-245 :1370 ،‬‬ ‫اًبى ٿٌئچٻیت ؿک اًالٽ ډڀبځ صینڍ اًت ٳڈ ام اځ ثب ‪٣‬ڄچاځ «ُلای‪٣ ٚ‬بٿڈ تٴټی‪»٪‬‬ ‫یبؿٳلؿڇاڃـ‪ .‬اٻجتڈ ډل صڄـ ثـیڂ ‪٣‬ټت ٳڈ ؿک ٿتچځ ‪ٰ٫‬ڊی ٿب ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌتٰٺ څ رـا ثڈ ٿجبعج ‪٣‬بٽ‬ ‫عٰچ٭ رنا پلؿاؽتڈ ڃِـڇ‪ ،‬ثڈ ‪ٛ‬چک ‪ٛ‬جی‪٤‬ی ؿک ثیبځ تٲتٲ رلائپ څ عتی ٿجبعج ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ؿک عچمڇ‬ ‫‪٣‬جبؿات څ ٿ‪٤‬بٿالت ڃین (‪٣‬الڅڇ ثل ًیبًبت) ثڈ ُلای‪ ٚ‬ٿٴټ‪٬‬بځ ثڈٓچکت رـاٷبڃڈ اُبکڇ ُـڇ څ‬ ‫ثـیڂ تلتیت ٿٴټ‪٬‬بځ ام ‪٧‬یلٿٴټ‪٬‬بځ رـا څ ٿتڀبین ُـڇاڃـ‪ .‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ؿک عچمڇ ‪٣‬جبؿات څ‬ ‫ٿ‪٤‬بٿالت څ ‪٧‬یلڇ‪ ،‬ؿک ثبه مٳبت اٿـڇ ٳڈ مٳبت‪ ٙ‬ٿبٹ ثل ثبٻ‪٣ ،٦‬بٯٺ‪ ،‬اماؿ څ ٿتڀٴڂ ام تٔل‪ ٩‬څارت‬ ‫اًت (ُڊیـ اڅٹ‪ )29 :1377 ،‬څ ؿک ثبه کڅمڇ څرچه کڅمڇ ٿڄچ‪ ٙ‬ثڈ ثټچ‪ٰ٣ ،٥‬ٺ‪٣ ،‬ـٽ عیٖ څ‬ ‫ڃ‪٬‬بى څ ٿٌب‪٫‬ل ڃجچؿځ ُـڇ اًت (ُڊیـ اڅٹ‪ )35 :1377 ،‬ؿک څرچه رڊبؿ ڃین ثټچ‪ٰ٣ ،٥‬ٺ‪ ،‬اماؿ‬ ‫ثچؿځ‪ ،‬ثیڄبیی‪ً ،‬الٿت ام ٿلٕ څ ‪٣‬ـٽ ڃْٰ ؿک پب څ ‪ٰ٫‬یل ڃجچؿځ (ُڊیـ اڅٹ‪ )53 :1377 ،‬څ ؿک ثیبځ‬ ‫ُلای‪ ٚ‬ؿڅ ‪ٛ‬ل‪ٰ٣ ٩‬ـ‪ ،‬ٳڀبٹ (ثټچ‪ ٥‬څ ‪ٰ٣‬ٺ)‪ ،‬اؽتیبک څ ٯٔـ ُل‪ ٙ‬ؿاڃٌتڈ ُـڇ اًت (ُڊیـ اڅٹ‪،‬‬ ‫‪ .)72 :1377‬ؿک ٿجبعج ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ٿزبماتډب څ ًیبًبت څ ؿک ثبه ٿخالً عـڅؿ ڃین ام ُلای‪ ٚ‬ماڃی ثڈ‬ ‫ثټچ‪ٰ٣ ،٥‬ٺ‪٣ ،‬ټپ څ اؽتیبک؛ ام ُلای‪ ٚ‬ٿٰل ثڈ ٻچا‪ ٙ‬ثڈ اؽتیبک‪ ،‬علیت څ ثټچ‪٥‬؛ ام ُلای‪ ٚ‬ٯچاؿ ثڈ ٳڀبٹ‬ ‫څ اؽتیبک؛ ام ُلای‪ ٚ‬ٿٰل ثڈ ٯق‪ ٩‬ثڈ تٴټی‪( ٪‬ثټچ‪ ٥‬څ ‪ٰ٣‬ٺ)‪ ،‬علیت څ اؽتیبک څ ام ُلای‪ ٚ‬ارلاڍ عـ‬ ‫ًلٯت ؿک ٿچکؿ ًبک٭ (‪٣‬الڅڇ ثل ُلای‪ ٚ‬ٿچرچؿ ؿک ًلٯت) ثڈ ثټچ‪ ٥‬څ ‪ٰ٣‬ٺ (ؿک ًبک٭) اُبکڇ ُـڇ‬ ‫اًت (ُڊیـ اڅٹ‪ .)175-181 :1377 ،‬ثڄب ثلایڂ ‪ٰ٫‬ـاځ ډل یٲ امایڂ ُلای‪ ٚ‬ٿیتچاڃـ ارلا څ یب ڃغچڇ‬ ‫ارلاڍ ٿزبمات ؿک ٿچکؿ ُؾْ ‪٫‬ب‪٣‬ٺ اځ ‪٣‬ڀٺ کا تغتاٻِ‪٤‬ب‪ ١‬ؽچؿ ٯلاک ؿډـ‪.‬‬ ‫‪ -5‬هسئَلیت ویفزی در ٍرسشّبی خطی‬ ‫ثلاڍ کڅُڂ ُـځ ثیِتل ثغج المٽ اًت ڃٸبډی ثڈ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک څکمٍډبڍ ثب‬ ‫ؽِچڃت ثبال ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچٯی څ ؿک ٯبڃچځایلاځ ؿاُتڈ ثبُیپ‪ .‬صڄیڂ ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ٳڈ ثغج ام‬ ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک عٰچ٭ایلاځ څ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ‪٤٫‬بٻیتډبڍ څکمُی ثـڅځ تڀبین ٿیبځ څکمٍډبڍ‬ ‫پلؽ‪ٜ‬ل څ ؽِڂ ثب ؿیٸل ُبؽڈډبڍ څکمٍ ٓچکت پقیل‪٫‬تڈ ثبُـ څ ُبیـ ‪٣‬ټتایڂ اٿل ڃبُی ام ‪٣‬ـٽ‬ ‫تچً‪٤‬ڈ ٿجبعج ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ «عٰچ٭ څکمٍ» ثبُـ‪ .‬اٻجتڈ ؿک ثلؽی ٿڄبث‪ ٢‬عٰچٯی ؿک تِلیظ «کٗبیت‬ ‫ٿزڄی‪٣‬ټیڈ» ثڈ‪٣‬ڄچاځ ‪٣‬ټٺ تچریڈٳڄڄـڇ رلٽ‪ ،‬ام ثبه ٿخبٹ «ارلاڍ څکمٍډبڍ ؽِڂ» کا ام ٿچاکؿ‬ ‫ٯبثٺثغج ؿکایڂ کاث‪ٜ‬ڈ ؿاڃٌتڈاڃـ (ڃچکثڊب‪ .)307 :1375 ،‬څاٯ‪٤‬یت اځ اًت ٳڈ ثب تچرڈ ثڈ اعتڀبٹ‬ ‫عبؿحڈ څ اًیت ؿک ډڀڈ څکمٍډب‪ٗ ،‬بث‪ٜ‬ڈ څ ٿالٱ ٿِؾٔی ثلاڍ ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ څکمٍډب ثڈ ٻغب‪ٝ‬‬ صفحه 161 ‫‪ٔ٫ 196‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ث‪ٜ‬چک ٳټی ؿؽتل صڈ ؿک مٿبځ تزلؿ څ صڈ ؿک مٿبځ تاډٺ ؿک اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ اماؿ اًت؛ څ تڄڊب مٿبڃی‬ ‫ٿیتچاڃـ تچً‪ ٚ‬څٻی څ ُچډل ام ٳبک ثبمؿاُتڈ ُچؿ ٳڈ ُ‪٨‬ٺ اڃتؾبثی ؿؽتل؛ ٿؾبٻ‪ُ ٪‬ل‪ ،١‬ٯچاڃیڂ‬ ‫اًالٽ څ ٿڄب‪٫‬ی ثب ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی ثبُـ‪.‬‬ ‫ډل ‪٫‬لؿڍ ؿک اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ ؽچؿ اماؿ اًت څ څٻی څ ُچډل ڃڀیتچاڃڄـ ٿبڃ‪ ٢‬اُت‪٨‬بٹ ؿؽتل یب مځ‬ ‫ُچڃـ ٿٸل ایڄٴڈ ؿاؿٷبڇ تاییـ ٳلؿڇ ثبُـ ٳڈ ُ‪٨‬ٺ اڃتؾبثی ؿؽتل یب مځ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ څ‬ ‫ٿؾبٻ‪ُ ٪‬ل‪ ١‬اًت څ ثبیـ ام اځ ُ‪٨‬ٺ اڃٔلا‪ ٩‬ؿډـ؛ اٻجتڈ ایڂ عٮ ثلاڍ ؿؽتلاځ څ مڃبځ ډپ ٿ‪ٜ‬لط‬ ‫اًت څ ٿیتچاڃڄـ ٿلؿ کا ام ُ‪٨‬ټی ٳڈ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ اًت ثبمؿاکڃـ څ ؿاؿٷبڇ تاییـ ٿیٳڄـ ٳڈ‬ ‫ثبیـ ُ‪٨‬ٺ ٿـ ڃ‪٠‬ل تلٱ ُچؿ‪.‬‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ اڃضڈ ٷ‪٬‬تڈ ُـ‪ ،‬ا‪٣‬ڀبٹ عٮ کیبًت ٿلؿ ثل ؽبڃچاؿڇ تڄڊب ؿک کاًتبڍ ٿڄب‪ ٢٫‬څ ٿٔبٻظ‬ ‫ؽبڃچاؿڇ څ ا‪٘٣‬بڍ اځ اًت څ ڃڈ ‪٫‬لاتلام اځ؛ ا‪٫‬نڅځ ثل اځ ٳڈ ثڈ ٿچرت «ٯبڃچځ عڀبیت ؽبڃچاؿڇ»‬ ‫ا‪٣‬ڀبٹ ایڂ عٮ «ٿڄ‪ ٢‬مڅرڈ ام اُت‪٨‬بٹ ثڈ څًیټڈڍ ُچډل»‪ ،‬ڃیبمٿڄـ تاییـ ؿاؿٷبڇ اًت څ ثڈ تِؾیْ‬ ‫‪٫‬لؿڍ ُچډل‪ ،‬ٿجڄی ثل ایڄٴڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ اًت ٳ‪٬‬بیت ڃڀیٴڄـ ثڄبثلایڂ ؿک ٓچکت‬ ‫تبییـ ؿاؿٷبڇ ُچډل ٿیتچاڃـ ام ُ‪٨‬ٺ مځ ٿڀبڃ‪٤‬ت ثڈ ‪٣‬ڀٺ اڅکؿ (ک‪.‬ٱ‪:‬ٳبتچمیبځ‪،1371 ،‬د‪.)234ّ،1‬‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک عٮ څالیت کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ عٰی ٳڈ ٯبثٺ ًټت ڃیٌت‪ ،‬ثل‪٣‬ڊـڇ پـک څ ؿک ‪ٰ٫‬ـاځ اڅ ثل‪٣‬ڊـڇ‬ ‫پـکثنکٵ ٷقاُتڈ اًت‪ .‬ام رڀټڈ احبک څالیت پـک افځ ؽلڅد ام ٳِچک تب ٯجٺ ام امؿڅاد اًت‪ .‬ثـڅځ‬ ‫تلؿیـ ډڀبځ ‪ٛ‬چک ٳڈ ؿک ‪٣‬ل‪ ٩‬ڃین ُبډـ اځ ډٌتیپ اعتلاٽ ثڈ څاٻـیڂ څ کٗبیت ؽب‪ٛ‬ل ام ربڃت اڃبځ‬ ‫ام ًچڍ ‪٫‬لمڃـاځ اٿلڍ ثٌیبک پٌڄـیـڇ اًت‪.‬‬ ‫ؿک عٰچ٭ ایلاځ‪ٛ ،‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 18‬ٯبڃچځ ٷقکڃبٿڈ‪« :‬تڀبٽ ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈ ٳڀتل ام ‪ً 18‬بٹ تڀبٽ ډٌتڄـ څ‬ ‫ٳٌبڃی ٳڈ تغت څالیت څ یب ٯیڀچٿیت ٿیثبُڄـ ثب اربمڇ ٳتجی څٻی (پـک) یب ٯیپ اڃڊب؛ ثلاڍ اڃبځ‬ ‫ٷقکڃبٿڈ ٓبؿک ٿیٸلؿؿ»‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ‪٫‬چ٭ ؿک ٓچکتی ٳڈ عٮ ع٘بڃت څ ڃٸڊـاکڍ ثڈ ٿبؿک څاٷقاک ُچؿ‪ ،‬اربمڇ پـک ثلاڍ‬ ‫ؽبکد ُـځ ام ٳِچک اٻناٿی اًت‪ .‬ثبڃچاځ څ مڃبځ ٿ‪ٜ‬ټٰڈ تب ًٰ‪ً ٪‬ڄی ‪ً 40‬بٹ ثلاڍ ٷل‪٫‬تڂ ٷقکڃبٿڈ‬ ‫ڃیبمٿڄـ اربمڇ څٻی ٯڊلڍ (پـک‪ ،‬رـ پـکڍ) یب ؿاؿٷبڇ ډٌتڄـ‪.‬‬ ‫د) ثزرسی حمَلی حذالل سی اضتغبل ٍ هوٌَػیت اس وبر اججبری هغبثک ثب لبًَى وبر‬ ‫ډڀبځ ٷچڃڈ ٳڈ ٯجالً اُبکڇ ُـ ًڂ ٯبڃچڃی اُت‪٨‬بٹ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿی ‪ً 15‬بٹ څ ثبالتل اًت څ ‪ٛ‬جٮ‬ ‫ٯبڃچځ‪ ،‬ٳبک‪٫‬لٿب ڃجبیـ ا‪٫‬لاؿ میل ‪ً 15‬بٹ کا ث‪٤‬ڄچاځ ٳبکٷل څ یب ڃیلڅڍ ٳبک ؿک ٿِب‪٧‬ٺ ٿؾتټ‪ ٪‬ثٴبک‬ صفحه 192 ‫‪ٔ٫ 166‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫اًیتډبڍ څاکؿڇ څرچؿ ڃـاکؿ؛ ثبایڂ څرچؿ ٳبٿالً څاٗظ اًت ٳڈایڂ اعتڀبٹ ؿک ثلؽی څکمٍډب‬ ‫ٿؾٔچٓبً اځډبیی ٳڈ رڄجڈ ٿجبکمڇ ‪٫‬ینیٴی ؿاکڃـ ڃ‪٠‬یل ثچٳی‪ ،‬تٴچاڃـڅ څ اٿخبٻڊپ ثیِتل ٿیثبُـ څ ام‬ ‫‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸلایڂ ٿٌټپ اًت ٳڈ عٺ ٿٌئټڈ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿکایڂ ؿًتڈ ام څکمٍډب‪ ،‬تٴټی‪ ٪‬کا ؿک‬ ‫ؿیٸل څکمٍډب ڃین ٳبٿالً ٿِؾْ ٿیًبمؿ‪.‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ؿٳتل ڃچکثڊب‪ً ،‬ڈ ڃ‪٠‬ل ؿکایڂ ؽٔچّ تچً‪٣ ٚ‬ټڀبڍ عٰچ٭ ٿ‪ٜ‬لط ٷلؿیـڇ ٳڈ ثڈ ُلط‬ ‫میل اًت‪:‬‬ ‫اڅٹ‪ -‬ڃ‪٠‬لیڈ ٿجتڄی ثل ‪٣‬ـٽ څرچؿ ٯٔـ ٿزلٿبڃڈ ٳڈ اعلام اځ ؿک ډڀڈ اڃبت یٲ ٿٌبثٰڈ ٿڀٴڂ‬ ‫ڃیٌت؛‬ ‫ؿڅٽ‪ -‬ڃ‪٠‬لیڈ ٿجتڄی ثل کٗبیت ٿزڄی‪٣‬ټیڈ ٳڈ ؿک اځ ڃین ٿڄبٯِڈ څرچؿ ؿاکؿ ٿخالً ڃڀیتچاڃـ‬ ‫ډڀچاکڇ تچریڈٷل رلٽ ثبُـ څ ثبیـ عـاٯٺ «ٿچرت ت‪٨‬ییل یب عق‪ ٩‬ثلؽی ام ‪٣‬ڄبٓل تِٴیٺؿډڄـڇ‬ ‫رلٽ» ُچؿ؛‬ ‫ًچٽ‪ -‬ڃ‪٠‬لیڈ ٿجتڄی ثل اربمڇ ٯبڃچځ څ ‪٣‬ل‪ ٩‬څ ‪٣‬بؿت ٳڈ اٷل ٯچاڃیڂ ثبمڍ ک‪٣‬بیت ُچؿ‪٣ ،‬ل‪ ٩‬څ‬ ‫‪٣‬بؿت اربمڇ ‪٣‬ـٽ ٿزبمات رلٽ کػؿاؿڇ کا ٿیؿډـ‪ .‬ډل صڄـ ٳڈ ؿک ډڀڈ ٿچاکؿ ًڈٷبڃڈ ٿقٳچک اٷل‬ ‫ٯٔـ ٗله څ رلط یب ٯتٺ څرچؿ ؿاُتڈ ثبُـ‪ ،‬اٿٴبځ ٿزبمات ڃین څرچؿ ؽچاډـ ؿاُت څایڂ ‪٣‬الڅڇ‬ ‫ثل څکمٍډبڍ ؽِڂ‪ ،‬ؿک ٿچکؿ ؿیٸل څکمٍډب ڃین ٓـ٭ ٿیٳڄـ (ڃچکثڊب‪.)306-309 :1375 ،‬‬ ‫عبٹ ثبیـ ثڈ ثلکًی ٿچٗچ‪ ١‬ام ٿڄ‪٠‬ل ٯچاڃیڂایلاځ پلؿاؽت‪ .‬اډڀیتایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ڃین ثڈ ٯـکڍ‬ ‫اًت ٳڈ ثلؽی ام ٿغٰٰبځ ثڈ ثلکًی ًیل تغچالت تبکیؾی ڃٸبڇ ٯبڃچځایلاځ ثڈ ثغج ٿٌئچٻیت‬ ‫رنایی ؿک څکمٍ پلؿاؽتڈاڃـ (اٯبیی ڃیب‪1379 ،‬؛ ‪ٔ٫‬یغی‪ .)1390 ،‬ا‪٧‬بم تچرڈ ٯچاڃیڂایلاځ ثڈایڂ‬ ‫ٿچٗچ‪ ١‬کا ٯبڃچځ ٿزبمات ‪٣‬ڀچٿیٿٔچه ‪ُ 1352‬ڀٌی ؿاڃٌتڈاڃـ څ تبایڂ ًبٹ ؿک ثلکًی عچاؿث‬ ‫څکمُی ثڈ ‪٣‬ڀچٿبت څ ٿجبڃی څ آچٹ عٰچٯی ٿتچًٺ ٿیُـڇاڃـ څ ثب تچرڈ ثڈ ًڄت څ ‪٣‬بؿت‬ ‫ا‪٧‬ڀبٕ څ ‪٣‬ل‪ ٩‬څ ‪٣‬بؿت ٿچرچؿ څ ډڀضڄیڂ کٗبیت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ثڈ ک‪ ٢٫‬ٿٌئچٻیت رنایی عٴپ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ‪ .‬ؿک ًبٹ ‪ 1352‬ؿک ٿبؿڇ ‪ 42‬ٯبڃچځ ٿقٳچک ٿٰلک ٷلؿیـ ٳڈ عچاؿث‪ ٙ‬څکمُی ثب ُل‪٣ ٙ‬ـٽ‬ ‫ڃٰٖ ٿٰلکات ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ څکمٍ ام ‪٣‬ڄچاځ ٿزلٿیت ؽبکد ډٌتڄـ‪ .‬پی ام پیلڅمڍ اڃٰاله‬ ‫اًالٿیٿغتچاڍ ٿبؿڇ ٿقٳچک ثب اٗب‪٫‬ڈ ُـځ ٯیـ «‪٣‬ـٽ ٿ‪٨‬بیلت ٯچا‪٣‬ـ اځ څکمٍ ثب ٿچامیڂ ُل‪٣‬ی»‬ ‫ؿک ٿبؿڇ ‪ 32‬ٯبڃچځ کار‪ ٢‬ثڈ ٿزبمات اًالٿیٿٔچه ‪ 1361‬ٿچکؿ تٔچیت ٿزـؿ ٯلاک ٷل‪٫‬ت‪ً .‬پی‬ ‫ثب تٔچیت ٯبڃچځ ٿزبمات اًالٿیؿک ًبٹ ‪ ،1370‬ٿبؿڇ ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ام ُڀبکڇ ‪ 32‬ثڈ ٿبؿڇ ‪ 59‬ت‪٨‬ییل څ ؿک‬ ‫ثڄـ ‪ 3‬اځ عچاؿث څکمُی ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬ت ٳڈ ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب اځ‪« ،‬عچاؿث څکمُی ڃبُی ام‬ صفحه 162 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪197‬‬ ‫ٷیلؿ‪ .‬ؿک ؽٔچّ ًڂ ثټچ‪ ٥‬څ ًڂ امؿڅاد ٿیبځ ؿؽتلاځ څپٌلا ت‪٬‬بڅت څرچؿ ؿاکؿ‪ .‬اٿب ًچاٻی ٳڈ ؿک‬ ‫ایڄزب ٿ‪ٜ‬لط میشود ایڂ اًت ٳڈ ایب عـاٯٺ ًڂ اُت‪٨‬بٹ ؿک ٿِب‪٧‬ٺ ٳبکڍ ثلاڍ ؿؽتلاځ څپٌلاځ‬ ‫ٿت‪٬‬بڅت اًت؟‬ ‫ثڈ ٿچرت ٿبؿڇ‪ 79‬ٯبڃچځ ٳبک ٿٔچه ‪ 1369‬ثڈ ٳبک ٷڀبکؿځ ا‪٫‬لاؿ ثب ًڂ ٳڀتل ام ‪ً 15‬بٹ تڀبٽ‬ ‫ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ ایڂ ٿچکؿ ؿک ؿؽتلاځ څ پٌلاځ یٴٌبځ اًت‪ .‬ٻیٴڂ ڃچرچاځ څ‪٫‬ٮ ٿبؿڇ ‪ 82‬ډڀبځ‬ ‫ٯب‪٣‬ـڇ‪ ،‬ؿک ٿچکؿ ٳبکٷلڍ اًت ٳڈ ًڂ اڅ ثیڂ ‪ 15‬تب ‪ً 18‬بٹ ثبُـ (ٿبؿڇ ‪ 79‬ٯبڃچځ ٳبک)‪.‬‬ ‫ٯبڃچځ ٳبک‪ ،‬اُت‪٨‬بٹ ڃچرچاڃبځ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل کا ؿک ‪٫‬بٓټڈ ًڄی ٿقٳچک ٿزبم ٿیؿاڃـ څ ثلاڍ‬ ‫ٳبکٷل ڃچرچاځ اٿتیبمڍ ٯبئٺ ُـڇ څ اځ اٿتیبم ایڂ اًت ٳڈ کڅماڃڈ ڃیپ ًب‪٣‬ت ام ًب‪٣‬ت ٳبکڍ اڅ ٳپ‬ ‫ُچؿ‪ .‬ډڀضڄیڂ ثڈ ٿڄ‪٠‬چک ٓیبڃت ام ڃیلڅڍ ٳبک ٳبکٷل ڃچرچاځ‪ ،‬ثلؽی ام ٿڀڄچ‪٣‬یتډب ا‪٣‬ڀبٹ ُـڇ؛ ام‬ ‫رڀټڈ ٿیتچاځ ثڈ ٿڀڄچ‪٣‬یت اکرب‪ ١‬ٳبکډبڍ ًؾت څ میبځ اڅک څ ٿڀڄچ‪٣‬یت ثٴبک ٷیلڍ ٳبکٷل‬ ‫ڃچرچاځ ؿک ُت (ًب‪٣‬ت ‪ 22‬اٻی ‪ٓ 6‬جظ) اُبکڇ ٳلؿ‪ .‬اٿب صڄبڃضڈ ایڂ ٿٰلکات ٿقٳچک ؿکٿچکؿ ٳبکٷل‬ ‫ڃچرچاځ ک‪٣‬بیت ڃِچؿ‪ ،‬ثڈ ٿچرت ٿبؿڇ ‪ 176‬ٯبڃچځ ٳبک‪ ،‬ٳبک‪٫‬لٿبڍ ٿتؾټ‪ ٪‬تغت ت‪ٰ٤‬یت ٳی‪٬‬لڍ ٯلاک‬ ‫ٿیٸیلؿ څ ٯبڃچځ ٷقاک ثلاڍ څڍ رناڍ ڃٰـڍ پیَ ثیڄی ٳلؿڇ اًت څ ؿک ٓچکت تٴلاک رلٽ ثڈ‬ ‫عجی ام ‪ 91‬کڅم تب ‪ 6‬ٿبڇ ٿغٴچٽ میشود (ٿبؿڇ ‪ 176‬ٯبڃچځ ٳبک)‪ً .‬ڂ ثټچ‪ ٥‬ثلاڍ ؿؽتل څ پٌل ٿالٱ‬ ‫ڃیٌت؛ ثڄبثلایڂ ثٴبکٷیلڍ اُؾبّ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل‪ ،‬ٳڀتل ام ًڂ ٯبڃچڃی «‪ً 15‬بٹ»‪ ،‬ث‪٤‬ڄچاځ‬ ‫ٳبکٷل څ ٳبکاٿچم ثڈ ډیش څرڈ ٿزبم ڃیٌت څ ٳبک‪٫‬لٿبڍ ٿتؾټ‪ ٪‬ٿٌتچرت ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ‬ ‫میشود‪ .‬ٿچٗچ‪٣‬ی ٳڈ ٯبثٺ ثغج اًت ایڂ اًت ٳڈ اٷلصڈ ًڂ اُت‪٨‬بٹ ‪ً 15‬بٹ اًت اٿب ؿک ‪٣‬ڀٺ‬ ‫ؿک ثلؽی ٳبکٷبڇ ډب‪ ،‬ٳچؿٳبځ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل میل ًڂ ٯبڃچڃی ثٴبک ٿِ‪٨‬چٻڄـ‪ ،‬ثڄبثلایڂ اٷل ‪٫‬لؿڍ‬ ‫ٳڀتل ام ‪ً 15‬بٹ ثڈ ٓچکت ‪٧‬یل ٯبڃچڃی ؿک ٳبکٷبډی ٿِ‪٨‬چٹ ثڈ ٳبک ثبُـ‪ ،‬تغت پچَُ ٯبڃچځ ٳبک‬ ‫ڃیٌت‪ .‬ٻیٴڂ ٿ‪ٜ‬بثٮ ٯچا‪٣‬ـ ‪٣‬ڀچٿی څ ٯچا‪٣‬ـ ٿـڃی‪ ،‬ٳبک اڅ ؿاکاڍ اکمٍ اًت څ اکمٍ ٳبک اڅ ثبیـ ثڈ‬ ‫څٻی ‪٬ٛ‬ٺ یب ًلپلًت ٯبڃچڃی اڅ پلؿاؽت ُچؿ‪.‬‬ ‫ٯبثٺ فٳل اًت ام اڃزبیی ٳڈ ٳبک ؿؽتل یب پٌل ثضڈ تغت پچَُ ٯبڃچځ ٳبک ڃیٌت‪ ،‬ؿک ٓچکت‬ ‫اؽتال‪ ٩‬ثب ٳبک‪٫‬لٿب‪ ،‬ٿلار‪ ٢‬عٺ اؽتال‪ ٩‬ٯبڃچځ ٳبکٷل څ ٳبک‪٫‬لٿب ثڈ ایڂ اؽتال‪ ٩‬کًیـٷی ڃڀیٳڄـ څ‬ ‫ثبیـ ؿک ٿلار‪٣ ٢‬ڀچٿی ؿاؿٷٌتلڍ ‪ٛ‬لط ؿ‪٣‬چا ثڈ ‪٣‬ڀٺ ایـ‪ .‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ اٷل عٰچ٭ ؿؽتل یب پٌل‬ ‫ثضڈ پلؿاؽت ڃِچؿ څٻی یب ًلپلًت ٯبڃچڃی څڍ ثبیـ ‪٣‬ټیڈ ٳبک‪٫‬لٿب ؿک ٿغبٳپ ؿاؿٷٌتلڍ ‪ٛ‬لط ؿ‪٣‬چا‬ ‫ٳڄـ څ اٷل ایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ؿک ٿلار‪ ٢‬عٺ اؽتال‪ ٩‬ٿ‪ٜ‬لط ُچؿ‪ ،‬پلڅڃـڇ ثب ‪٣‬ـٽ ٓالعیت ثڈ ؿاؿٷبڇډبڍ‬ ‫ؿاؿٷٌتلڍ ٿغچٹ میشود‪.‬‬ صفحه 193 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪167‬‬ ‫‪٣‬ڀټیبت څکمُی ٿِلڅ‪ ٙ‬ثلایڄٴڈ ًجت اځ عچاؿث ڃٰٖ ٿٰلکات ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ څکمٍ ڃجبُـ څایڂ‬ ‫ٿٰلکات ډپ ثب ٿچامیڂ ُل‪٣‬ی ٿؾبٻ‪٬‬ت ڃـاُتڈ ثبُـ»‪ ،‬رلٽ ٿغٌچه ڃڀیُچؿ څ ثـیڂ تلتیت‬ ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ام اځډب ثلؿاُتڈ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫‪ -6‬اسالم ٍ هسئَلیت ویفزی در ٍرسشّبی خطی‬ ‫المٿڈ ثلکًی ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ام ٿڄ‪٠‬ل ؿیڄی پلؿاؽتڂ ثڈ ډڀڈ اث‪٤‬بؿایڂ ٿٌئټڈ ٿیثبُـ‪ .‬ام ڃ‪٠‬ل‬ ‫ٿغٰٰبځ ‪ٰ٫‬ڈ ؿاڃِی «ایڂ رڊبڃی» ٿیثبُـ څ ثب تچرڈ ثڈ ډڀیڂ ٿچٗچ‪ ١‬اًت ٳڈ ٿِبډـڇ ٿیٳڄیپ‬ ‫«اٿلڅمڇ ٿت‪٬‬ٴلاځ ؿیڄی ً‪٤‬ی ؿاکڃـ اکتجب‪ٰ٫ ٙ‬ڈ کا ثب ٿٌبئٺ رـیـ څ ڃچ ڃِبځ ؿډڄـ» (ٿجټ‪٨‬ی‪:1393 ،‬‬ ‫‪ .)7‬ؿکایڂ ٿٰبٻڈ ڃین ثلاڍ ثلکًی ٿٌئټڈ‪ ،‬ٿچٗچ‪ ١‬کا ام ًڈ ٿڄ‪٠‬ل ًبثٰڈ ‪ٰ٫‬ڊی ٯ٘یڈ‪ ،‬ٯچا‪٣‬ـ ‪ٰ٫‬ڊی‬ ‫ٿلتج‪ ٚ‬ثب اځ څ اًت‪٬‬تبئبت رـیـ ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ٿچکؿ ڃٰـ څ ثلکًی ٯلاک ؿاؿڇایپ‪.‬‬ ‫‪ -1-6‬سبثمِ ثحث هسئَلیت ویفزی در ٍرسش اس هتَى فمْی هتمذم‬ ‫‪٣‬ټیل‪٧‬پ ٿغـڅؿیت اڃچا‪ ١‬څکمٍ ؿک مٿبځ ًبثٮ ؿک ‪٤٫‬بٻیتډبیی ڃ‪٠‬یل ُڄب‪ ،‬اًتًچاکڍ‪،‬‬ ‫تیلاڃـامڍ‪ُ ،‬ڀِیلمڃی‪ ،‬ٳِتی څ‪ ،.. .‬ؿک ٯـیڀیتلیڂ ٿتچځ ‪ٰ٫‬ڊی تب ًـڇډبڍ ٿیبڃڈ ٿجبعخی ثڈٓچکت‬ ‫ٿٔـاٯی ؿک ؽٔچّ ٗڀبځ عبٓٺ ام عچاؿث څکمٍ ٿ‪ٜ‬لط ٷِتڈ اًت څ ډل صڄـ ؿکایڂ ٿچاکؿ‬ ‫ت‪٬‬ٴیٴی ٿیبځ څکمٍډب ٓچکت ڃٸل‪٫‬تڈ څٻی ‪٣‬ټیاالٓچٹ ثغج ٗڀبځ ؿک ؽٔچّ څکمٍډبیی‬ ‫ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ ٳڈ اعتڀبٹ اًیتپقیلڍ ؿک اځډب ثبالًت‪٣ .‬الڅڇ ثلایڂ ٿجبعج ٳڈ ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌتٰیپ ثغج‬ ‫ٗڀبځ ؿک اځډب ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ‪ ،‬ؿک ٿجبعج ؿیٸلڍ ڃ‪٠‬یل ثغج ام ٯٔبّ یب ٿجبعج پنُٴی‬ ‫ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ٿ‪٤‬بٻزڈ ڃین ٿچٗچ‪٣‬بتی ٿ‪ٜ‬لط ٷلؿیـڇ ٳڈ ثڈ ‪ٛ‬چک ‪٧‬یلٿٌتٰیپ ثڈایڂ ثغج ٿلتج‪ ٚ‬ٿیُچڃـ‬ ‫ٳڈ ٿب ؿکایڄزب ثڈ ت‪٬‬ٴیٲ ثڈ ‪ٛ‬لط اځډب پلؿاؽتڈایپ‪.‬‬ ‫اٻ‪٣ -٪‬ټڀبڍ ُی‪٤‬ڈ ؿک ؿڅکڇډبڍ ‪ٰ٫‬ڊی ؽچؿ ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌتٰیپ ؿک ٿجبعج ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ًیبًبت څ‬ ‫ٿزبماتډب ثڈ ثغج ٗڀبځ څ یب ‪٣‬ـٽاٻ٘ڀبځ ڃین پلؿاؽتڈاڃـ ٳڈ ثلؽی ٿچاکؿ ٿلتج‪ ٚ‬ام ٿیبځ اځډب ثڈ‬ ‫ُلط میل اًت‪:‬‬ ‫ُیؼ ‪ٛ‬چًی (‪ 460‬ډـ‪.‬٭) ؿک ؽٔچّ څٯبی‪ ٢‬عبؿث ؿک ٿیـاځ تیلاڃـامڍ ٿیڃچیٌـ ٳڈ اٷل‬ ‫ٳٌی ثیڂ تیلاڃـاماځ څ ډـ‪ ٩‬اځډب تلؿؿ ٳڄـ څ تیلڍ ثڈ اڅ ثؾچکؿ‪ ،‬ٯتٺ ؽ‪ٜ‬بیی اًت صلا ٳڈ تیلاڃـام‬ ‫ٯٔـ تیل مؿځ ثڈ اڅ کا ڃـاُتڈ څ ٿیؽچاًتڈ ثڈ ډـ‪ ٩‬ثنڃـ څٻی اٷل ٳٌی ‪٬ٛ‬ٺ کا ثڈ ٿٌیل پلتبه تیل‬ ‫ثجلؿ څ تیل ثڈ ‪٬ٛ‬ٺ ثؾچکؿ‪ٗ ،‬بٿڂ اًت صلا ٳڈ اڅ کا ؿک ٿ‪٤‬لٕ تیل ٯلاک ؿاؿڇ اًت‪ .‬اٻجتڈ ؽچؿ ُیؼ‬ ‫‪ٛ‬چًی ؿک عٴپ اؽیل ا‪ٟ‬ڊبک تلؿیـ ٿیڃڀبیـ (ُیؼ ‪ٛ‬چًی‪ ،‬ثیتب‪ :‬د ‪.)189 /7‬‬ صفحه 163 ‫‪ٔ٫ 198‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ثڈ ٿخبٻی ؿک ایڂ مٿیڄڈ ٿیپلؿامیپ؛ اٷل پـک ؽبڃچاؿڇ ‪٫‬چت ُچؿ څ څالیت ؿؽتل ثڈ رـ پـکڍ ثلًـ‬ ‫اٿب رـ پـکڍ اڅ کا ٿزجچک ثڈ ٳبک ٳڄـ ؿک ٓچکتی ٳڈ ًڂ ٯبڃچڃی ؿؽتل ‪ً 15‬بٹ تڀبٽ ڃِـڇ اًت ایب‬ ‫څالیت رـ پـکڍ ًبٯ‪ ٚ‬میشود؟ ؿک ایڂ ثبکڇ ثبیـ ثٸچییپ عٴپ ؿاؿٷبڇ ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب ٯبڃچځ ٳبک‪ ،‬ٿؾبٻ‪٪‬‬ ‫ٳبک ثضڈډبڍ میل پبڃنؿڇ ًبٹ اًت‪ .‬ثڄبثلایڂ ثڈ ایِبځ تقٳل ٿیـډڄـ ٳڈ تب ٯجٺ ام ‪ً 15‬بٻٸی ٳبک‬ ‫ارجبکڍ ثلاڍ ؿؽتل څ پٌل ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ اٷل رـ پـکڍ عٴپ ؿاؿٷبڇ کا ڃبؿیـڇ ثٸیلؿ څ ٿزـؿ ؿؽتل‬ ‫ثضڈ کا ثڈ ٳبک ٿزجچک ٳڄـ ؿک ایڂ ٓچکت ؿاؿٷبڇ‪ٛ ،‬جٮ ٯبڃچځ ٳبک؛ څالیت کا ام رـ پـکڍ ًبٯ‪ٚ‬‬ ‫ٿیٳڄـ‪ .‬ډڀبڃ‪ٜ‬چک ٳڈ ٯجالً فٳل ٳلؿیپ څالیت مٿبڃی ًبٯ‪ ٚ‬میشود ٳڈ ‪٣‬ـٽ ٓالعیت اځ احجبت ُچؿ؛‬ ‫ؿک ایڂ ثبکڇ صچځ رـ پـکڍ ؿؽتلڍ کا ٳڈ ډڄچم ثڈ ًڂ ٯبڃچڃی ڃلًیـڇ ٿزجچک ثڈ ٳبک ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿاؿٷبڇ‬ ‫عٴپ څالیت کا ام اڅ ًټت ٿیٳڄـ میلا ٿ‪ٜ‬بثٮ ٯبڃچځ ٳبک؛ ثٴبک ٷڀبکؿځ صڈ ؿؽتل څ صڈ پٌل ٯجٺ ام‬ ‫‪ً 15‬بٻٸی ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ ؿک ٓچکت ؿاُتڂ ٿبؿک څ یب رـ ٿبؿکڍ څالیت کا ثڈ اڃڊب څاٷقاک ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫یٴی ام ٿڊڀتلیڂ ؿالیٺ پیـایَ ٯچاڃیڂ ڃب‪ٟ‬ل ثل عٰچ٭ ٳبک ؿک ٳِچکډبڍ ٿؾتټ‪« ،٪‬ٿڄ‪ ٢‬ٳبک‬ ‫ارجبکڍ» ؿک ٯلځډبڍ ‪ 18‬څ ‪ 19‬ٿیالؿڍ ثچؿ‪ .‬ثبتچرڈ ثڈ ایڄٴڈ ٳلاٿت ډڀڈ اڃٌبڃڊب ایزبه ٿیٳڄـ ٳڈ‬ ‫تڄڊب ؿک ُلای‪٣ ٚ‬بؿالڃڈ څ ثب ٿیٺ څ ک‪٧‬جت ثڈ ٳبکڍ ٿِ‪٨‬چٹ ُچڃـ څ ؿک ٿٰبثٺ ثڊبڍ ‪٣‬بؿالڃڈ ایی کا‬ ‫ؿکیب‪٫‬ت ٳڄڄـ‪ .‬ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ اٿلڅمڇ‪ ،‬ٯچا‪٣‬ـڍ تڄ‪٠‬یپ ُـڇ اًت تب ‪٣‬الڅڇ ثل ٿڀڄچ‪ ١‬ٳلؿځ ٳبک ارجبکڍ‬ ‫تچً‪ ٚ‬ٳبکٷلاځ‪ ،‬ٿزبماتډبیی ثلاڍ ٳبک ارجبکڍ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ُچؿ‪ .‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ؿک ٯبڃچځ‬ ‫اًبًی ثڈ ٿچرت آچٹ ٿؾتټ‪٬‬ی ٳڈ ثل اماؿڍ ُ‪٨‬ٺ ا‪٫‬لاؿ تبٳیـ ُـڇ څ اڃزبٽ ؿاؿځ ٳبک تچً‪ ٚ‬اڃڊب‬ ‫ثب ٿیٺ څ ک‪٧‬جت ت٘ڀیڂ ٷلؿیـڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ٳبک ثڈ ٳبک ٷڀبکؿځ ٳبکٷلاځ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل ثڈ اڃزبٽ ٳبک ارجبکڍ تچً‪ ٚ‬ٳبک‪٫‬لٿب‬ ‫یب ډل ُؾْ ؿیٸل‪ ،‬ڃچ‪٣‬ی رلٽ ٿغٌچه میشود‪ .‬ثلاًبى ٿبؿڇ ‪ 172‬ٯبڃچځ ٳبک؛ اٷل ٳٌی ؿیٸلڍ‬ ‫کا ثڈ اڃزبٽ ٳبک ارجبکڍ څاؿاک ٳڄـ‪٣ ،‬الڅڇ ثل ایڄٴڈ ٿچ‪ ٪ٟ‬ثڈ پلؿاؽت ارلت اٻڀخٺ یب ؿًتڀنؿ ٳبکٷل‬ ‫اًت‪ ،‬ثڈ ٿزبمات عجی ام ‪ 92‬کڅم تب یٴٌبٹ څ رلیڀڈ ڃٰـڍ ٿ‪٤‬بؿٹ ‪ 200‬ثلاثل عـاٯٺ ٿنؿ کڅماڃڈ‬ ‫ٳبکٷلاځ‪ ،‬ٿغٴچٽ ؽچاډـ ُـ‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ٿیتچاځ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت ٳڈ اٷل ٳبکٷلڍ «ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل» تچً‪ ٚ‬څٻی ٯڊلڍ ثڈ ٳبک‬ ‫ارجبکڍ ٷڀبکؿڇ ُچڃـ‪ٛ ،‬جٮ ٯبڃچځ څٻی ٯڊلڍ ثبیـ ارلت اٻڀخٺ یب ؿًتڀنؿ ٳبکٷل کا ثـډـ څ ثڈ‬ ‫عجی ام ‪ 92‬کڅم تب یٴٌبٹ ٿزبمات ؽچاډـ ُـ‪ .‬میلا ٳبکٷلاځ ا‪٣‬پ ام «ؿؽتل څ پٌل» ؿک اڃتؾبه‬ ‫ُ‪٨‬ٺ اماؿڍ ؿاکڃـ څ ٿیتچاڃڄـ ثـڅځ افځ څٻی ثڈ ُ‪٨‬ټی ٳڈ ثـاځ تڀبیٺ ؿاکڃـ ثپلؿامڃـ ثڈ ُل‪ٛ‬ی ٳڈ اځ‬ ‫ُ‪٨‬ٺ ٿؾب‪ ٩‬اًالٽ څ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی ڃجبُـ‪.‬‬ صفحه 194 ‫‪ٔ٫ 168‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫ٯبٗی اثڂثلاد (‪ 481‬ډـ‪.‬٭) ٿیڃچیٌـ ٳڈ اٷل ٳچؿٳبځ ٿِ‪٨‬چٹ ثبمڍ ثبُڄـ څ یٴی ام اځډب ثب‬ ‫څًیټڈ تیلاڃـامڍاٍ ثنڃـ څ ؿڃـاځ ‪٬ٛ‬ٺ ؿیٸل کا ام رب ؿکاڅکؿ څ یب عبؿحڈاڍ ٿبڃڄـایزبؿ اځایزبؿ‬ ‫ٳڄـ‪ ،‬ؿک ٓچکتی ٳڈ ٯجالً ډِـاک ؿاؿڇ ثبُـ‪ ،‬ٯٔبّ ڃڀیُچؿ (ٯبٗی اثڂ ثلاد‪1406 ،‬٭‪ :‬د ‪/2‬‬ ‫‪.)515‬‬ ‫ٓبعت ُلای‪ 676( ٢‬ډـ‪.‬٭) ٿ‪٤‬تٰـ اًت ٳٌی ٳڈ ؿک څً‪ ٚ‬ٿیـاځ تیلاڃـامڍ کاڇ ٿیکڅؿ‪ ،‬اٷل‬ ‫تیلڍ ثڈ اڅ ثؾچکؿ‪ ،‬ؿیڈاٍ ثل ‪٣‬ڊـڇ ‪٣‬بٯټڈ تیلاڃـام اًت څ ؿک ٓچکتی ٳڈ حبثت ُچؿ ٳڈ ٯجٺ ام‬ ‫تیلاڃـامڍ‪ ،‬تیلاڃـام ډِـاک ؿاؿڇ‪ ،‬ثڈ ډیش څرڈ ٗبٿڂ ڃیٌت څ ًپی ثڈ ٿٌتڄـایڂ عٴپ ٳڈ ٿبرلایی‬ ‫ٿِبثڈ ؿک مٿبځ اٿیلاٻڀاٿڄیڂ (‪ )١‬څ کڅایتی امایِبځ اًت‪ ،‬اًتڄبؿ ٿیٳڄـ (ٿغٰٮ عټی‪1409 ،‬٭‪ :‬د‬ ‫‪.)1022 /4‬‬ ‫‪٣‬الٿڈ عټی (‪ 726‬ډـ‪.‬٭) ٿیڃچیٌـ ٳڈ اٷل ٳٌی ؿک ٿیـاځ تیلاڃـامڍ تیل ثؾچکؿ‪ ،‬ام ٿچاکؿ‬ ‫ؽ‪ٜ‬بًت څ اٷل ٯجٺ ام تیلاڃـامڍ ډِـاک ؿاؿڇ ثبُـ څ ُؾْ ٿ٘لڅه ُڄیـڇ ثبُـ څ ثب اٿٴبځ ٳڄبکڇ‬ ‫ٷل‪٫‬تڂ‪ ،‬ٳڄبک ڃل‪٫‬تڈ ثبُـ‪ ،‬تیلاڃـام ٗبٿڂ ڃیٌت‪.‬ایِبځ ثب اُبکڇ ثڈ ُلای‪ٗ ٚ‬بٿڂ ثچؿځ ٿ‪٤‬ټپ ُڄب ثڈ‬ ‫ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ ٿت‪٤‬ټڀیڂ ٿیپلؿامؿ څ ؿک ٓچکت ثټچ‪ُ ٥‬بٷلؿ‪ ،‬ٿلثی کا ‪٫‬بٯـ ٗڀبڃت ٿیؿاڃـ (‪٣‬الٿڈ‬ ‫عټی‪1413 ،‬٭‪ :‬د ‪.)652-653 /3‬‬ ‫ثڈ ڃ‪٠‬ل ُیؼ ثڊبیی (‪ 1031‬ډـ‪.‬٭) ډلٷبڇ ُؾٔی =ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿلثی ُڄب< ‪٬ٛ‬ټی کا ثڈ افځ پـکٍ‬ ‫ت‪٤‬ټیپ ُڄب ؿډـ څ ثضڈ ‪٧‬ل٭ ُچؿ‪ ،‬ٿلثی ٗبٿڂ ؽچځثڊبڍ اځ ‪٬ٛ‬ٺ اًت صڈ تٰٔیل ٳلؿڇ ثبُـ څ صڈ‬ ‫ڃٴلؿڇ ثبُـ څ ث‪٘٤‬ی ام ٿزتڊـاځ ٷ‪٬‬تڈاڃـ ٳڈ اٷل تٰٔیل ڃٴلؿڇ‪ٗ ،‬بٿڂ ڃیٌت (ُیؼ ثڊبیی‪ ،‬ثیتب‪:‬‬ ‫‪.)440‬‬ ‫ُیؼ رچاډلڍ (‪ 1226‬ڇ‪.‬٭) ٗڀڂ ‪ٛ‬لط ٿٌئټڈ ت‪٤‬ټیپ ُڄب ؿک ثبه ؿیڈ‪ ،‬ٿیڃچیٌـ ٳڈ اٷل ٳٌی‬ ‫‪٫‬لمڃـ ؽچؿ کا ام ثبه ٿخبٹ ثڈ ٿ‪٤‬ټپ ُڄب ثٌپبکؿ څ ‪٫‬لمڃـ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ ت‪٬‬لی‪ ٚ‬ٿلثی ُڄب ‪٧‬ل٭ ُچؿ‪ ،‬ٿلثی‬ ‫ٗبٿڂ اًت صلا ٳڈ ٿچرت تټ‪٬ٛ ٪‬ٺ ٷلؿیـڇ‪ ،‬ثټٴڈ ثالؽال‪ ٩‬عتی اٷل ؽچؿ څٻی اڅ کا ت‪٤‬ټیپ ؿډـ‬ ‫څ ‪٬ٛ‬ٺ ثڀیلؿ ډڀیڂٷچڃڈ اًت څ ؿکایڂ اُٴبٻی ڃیٌت‪ .‬اٻجتڈ ثڈ ڃ‪٠‬لایِبځ ام ا‪ٛ‬ال٭ ‪٣‬جبکتډبڍ‬ ‫اکُبؿ =ُیؼ ٿ‪٬‬یـ< څ ٻڀ‪٤‬ڈ =ُڊیـ اڅٹ< ثلٿیایـ ٳڈ ٿ‪ٜ‬ټٰبً =ثب ت‪٬‬لی‪ ٚ‬یب ثـڅځ ت‪٬‬لی‪ٗ <ٚ‬بٿڂ ٿیثبُـ‬ ‫څ ُبیـایڂ ثـاځ رڊت ثبُـ ٳڈ ٿلٵ ‪٬ٛ‬ٺ ؽچؿ ڃِبځ ام ت‪٬‬لی‪ ٚ‬ٿلثیاٍ ؿاکؿ‪ ،‬صلا ٳڈ ‪٬ٛ‬ٺ ثـڅځ‬ ‫ت‪٬‬لی‪ ٚ‬ٿلثی ‪٧‬ل٭ ڃڀیُـ (ڃز‪٬‬ی‪ :1368 ،‬د ‪.)106 /43‬‬ صفحه 164 ‫‪199‬‬ ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫ًتیجِ گیزی‬ ‫ڃتبیذ ایڂ پوڅډَ ڃِبځ ؿاؿڇ اًت ٳڈ‪٧ ،‬بٻت ‪ٰ٫‬ڊبڍ اډٺ ًڄت ثب اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ٿؾبٻ‪٬‬ڄـ څ ثب اًتڄبؿ‬ ‫ثڈ ایبتی ٿبڃڄـ‪«:‬اٻلربٹ ٯچاٿچځ ‪٣‬ټی اٻڄٌبء》څ کڅایبتی ٳڈ ًټ‪ٜ‬ڈ څ کیبًت مڃبځ ثل ٿلؿاځ کا ربین‬ ‫ڃڀیـاڃڄـ ؿًتچک ثڈ عجی مڃبځ ؿک ؽبڃڈ کا ٿیـډڄـ څ ډڀضڄیڂ ثب تچًٺ ثڈ آٺ ‪٣‬ـٽ رچام اُت‪٨‬بٹ‬ ‫مڃبځ څ ٯیبى اڅٻچیت‪،‬ؿک ٓـؿ احجبت ڃ‪٠‬ل ؽچؿ ٿیجبُڄـ‪.‬‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ثب څرچؿ ُلای‪ٜ‬ی‪ ،‬ثب اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ٿچا‪٫‬ٮ ډٌتڄـ څ ٿ‪٤‬تٰـڃـ ٳڈ اٷل ُلای‪ ٚ‬ٿغی‪ ٚ‬ٳبک‬ ‫ثب اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک ؽبکد ام ؽبڃڈ ٿڄبًت ثبُـ څ ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اڍ ثڈ ډڀلاڇ ڃـاُتڈ ثبُـ ثالٿبڃ‪٢‬‬ ‫اًت څ ؿٻیټی ثل ٿڄ‪ ٢‬اځ څرچؿ ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ٿ‪٤‬تٰـڃـ‪ :‬ثڊتلیڂ ؿٻیٺ ثل رچام اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ایڂ اًت ٳڈ ؿک مٿبځ پیبٿجل‬ ‫(ص)‬ ‫څ ائڀڈ‬ ‫ا‪ٛ‬ڊبک(‪)١‬مڃبځ ؿک ؽبڃڈ عجی ڃڀی ُـڃـ څ ثڈ اُت‪٨‬بٹ ٿی پلؿاؽتڄـ‪.‬ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی‪،‬ع٘چک مڃبځ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ثلاڍ اڃزبٽ اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام ٿڄٴل ثب پلؿڇ ڃِیڄی اڃبځ ٿڄب‪٫‬بت ؿاکؿ‪.‬ؿک ڃتیزڈ اٳخل ‪ٰ٫‬ڊبڍ‬ ‫اٿبٿیڈ‪،‬آٺ اماؿڍ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ کا پقیل‪٫‬تڈاڃـ څ ٿ‪٤‬تٰـڃـ ٳڈ اٷل ُ‪٨‬ٺ مځ څ ؿؽتل ؿک ارتڀب‪ ١‬ثب‬ ‫ک‪٣‬بیت ‪٬٣‬ب‪ ٩‬څ عزبه ثبُـ څ ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اڍ ڃـاُتڈ ثبُـ ربین اًت څ ثلاڍ ایڂ ٳبک افځ څٻی یب‬ ‫ُچډل ُل‪ ٙ‬ڃڀیجبُـ‪.‬‬ ‫ٯبڃچځ ٿـڃی ایلاځ ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب ‪ٰ٫‬ڈ اٿبٿیڈ‪،‬ثغج اُت‪٨‬بٹ مڃبځ کا ٿڄچ‪ ٙ‬ثڈ اربمڇ ډڀٌل ٿی ؿاڃـ‪.‬ثڈ‬ ‫ٿچرت ٿبؿڇ ‪1117‬٭‪.‬ٽ‪( :‬مڅد ٿیتچاڃـ مڅرڈ کا ام عل‪٫‬ڈ یب ٓڄ‪٤‬تی ٳڈ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی یب‬ ‫عیخیبت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ثبُـ ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ)ٿڄ‪٠‬چک ام اٿچک ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی‪،‬اٿچکڍ اًت ٳڈ ٿڄزل ثڈ‬ ‫ًٌتی ثڄیبځ ؽبڃچاؿڇ ٿیُچؿ څ ډڀضڄیڂ ٿڄ‪٠‬چک ام تڄب‪٫‬ی ثب عیخیت مڅریڂ اځ اًت ٳڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ثب‬ ‫ُئچڃبت ډڀٌل ٿڄب‪٫‬بت ؿاُتڈ ثبُـ‪.‬ؿک ایڂ کاًتب ‪ٛ‬جٮ ٿ‪٬‬بؿ ٿبؿڇ ‪18‬٭‪.‬ط‪.‬ػ‪،‬ٿٔچه ‪ 1353‬مڅد ثب‬ ‫تاییـ ؿاؿٷبڇ عٮ ؿاکؿ ډڀٌلٍ ام اُت‪٨‬بٹ ثڈ ُ‪٨‬ټی ٳڈ ثب ٿٔبٻظ څعیخیت اڃڊب ٿڄب‪٫‬بت ؿاکؿ ٿڄ‪٢‬‬ ‫ٳڄـ‪ .‬ٿی تچاځ ٷ‪٬‬ت‪:‬ٿٴتت کډبیی ثؾَ اًالٽ څ عٰچ٭ ایلاځ ٳبک مڃبځ څ ؿؽتلاځ ثڈ ا‪٣‬تجبک ایڄٴڈ ٳبک‬ ‫ثڈ ؽچؿڍ ؽچؿ ‪٣‬ڀٺ ٿِلڅ‪ ١‬څ عالٹ اًت ربین ٿیؿاڃڄـ‪ ،‬اٿب مٿبڃی ٳڈ ٳبک ؿک ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثبُـ‬ ‫څ ثڈ عٰچ٭ څٻی څ ُچډل اًیت ثلًبڃـ‪ ،‬ایڂ ٳبک مٿبڃی ربین اًت ٳڈ څٻی څ مڅد افځ ثـډڄـ ؿک‬ ‫‪٧‬یل ایڄٔچکت ربین ڃؾچاډـ ثچؿ‪.‬‬ صفحه 195 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪169‬‬ ‫اڃضڈ ام ‪٣‬جبکتډبڍ ‪٫‬چ٭اٻقٳل ثڈ ‪ٛ‬چک ٓلیظ ثلٿیایـ ثغج ‪٣‬ـٽ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ثڈ ‪٣‬ټت‬ ‫‪ٰ٫‬ـاځ ٯٔـ څ یب ام ثبه ٯب‪٣‬ـڇ «ٯـ و‪٣‬قک ٿڂ عقک» ٿیثبُـ څ ؿک ٿچاکؿڍ ٳڈ ٗڀبځ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ٷلؿیـڇ‬ ‫ٓل‪٫‬بً ثغج ام ٗڀبڃت ٿبٻی څ ؿیڈ ٯبثٺ ‪ٛ‬لط اًت‪.‬‬ ‫ه – ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ٳڈ ؿڅ ثغج ٿڊپ ؿک ٿتچځ ‪ٰ٫‬ڊی ٿتٰـٽ ٿیتچاڃـ ثڈ ثغج ٿب ٿلتج‪ ٚ‬ثبُـ‬ ‫ٳڈ یٴی ثغج افځ یب ارجبک ؿک ٯتٺ اًت څ ؿیٸلڍ ثغج اؽق ثلائت ؿک اٿچک پنُٴی‪:‬‬ ‫ؿک ٿچاکؿڍ ٓغجت ام ارجبک یب افځ ؿک ٯتٺ ٿیُچؿ ٿخٺایڄٴڈ ُؾٔی ثڈ ؿیٸلڍ ثٸچیـ ٳڈ‬ ‫«ٿلا ثٴَ څٷلڃڈ تچ کا ٿیٳِپ»‪ ،‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ‪٣‬ڀچٽ ‪ٰ٫‬ڊب ؿکایڂ عبٻت ٯتٺ څڍ ربین ڃیٌت صلا ٳڈ افځ‬ ‫کا‪ ٢٫‬علٿت ڃڀیثبُـ څٻی ثبایڂ عبٹ اٷل اڅ کا ثٴِـ‪ ،‬ٯٔبّ ڃـاکؿ (ٿغٰٮ عټی‪1409 ،‬٭‪ :‬د ‪/4‬‬ ‫‪976‬؛ ٿغٰٮ اکؿثیټی‪ ،‬ثیتب‪ :‬د ‪ .)396 /13‬پی ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی افځ ؿک ٯتٺ ٿچرت رچام ٯتٺ ڃڀیُچؿ‬ ‫څ علٿت کا ام اځ ثلڃڀیؿاکؿ څٻی ٿٌئچٻیت رنائی کا ًټت ٿیٳڄـ (‪٣‬الٿڈ عټی‪1422،‬٭‪ :‬د ‪/5‬‬ ‫‪ ،426‬ٿٌئټڈ ‪.)6986‬‬ ‫ؿک ثغج ٗڀبڃت ؿک ‪ٛ‬جبثت ٷ‪٬‬تڈاڃـ ٳٌی ٳڈ ‪ٛ‬جبثت اڃٌبځ یب عیچاځ ٿیٳڄـ ثبیـ ام څٻی‬ ‫ُؾْ یب ٓبعت عیچاځ ثلائت اؽق ٳڄـ څٷلڃڈ اٷل ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ ‪٤٫‬ٺ ‪ٛ‬جبثت اڅ عبؿحڈاڍ پیَایـ‪،‬‬ ‫ٗبٿڂ ٿیثبُـ څایڂ ؿک ٓچکتی اًت ٳڈ ُؾْ اًیتؿیـڇ ٓ‪٨‬یل یب ٿزڄچځ ثبُـ‪ ،‬اٿب اٷل ‪٣‬بٯٺ‬ ‫ٿٴټ‪ ٪‬ثبُـ څ ‪ٛ‬جیت کا اٿل ثڈ ‪٤٫‬ټی ڃڀبیـ څ ‪ٛ‬جیت ‪ٛ‬جٮ اٿل اڅ ‪٣‬ڀٺ ٳڄـ‪ ،‬عتی اٷل پنُٲ اؽق‬ ‫ثلائت ډپ ڃٴلؿڇ ثبُـ‪ٗ ،‬بٿڂ ڃیٌت څ ؿٻیٺایڂ عٴپ آبٻت ثلائت فٿڈ اًت (اثڂ اؿکیی‬ ‫اٻغټی‪1410،‬٭‪ :‬د ‪ .)373 /3‬ؿک ډل ٓچکت اٷل ٯبئٺ ثڈایڂ ثبُیپ ٳڈ ٗبٿڂ اًت‪ٗ ،‬ڀبځ څ‬ ‫ٿٌئچٻیت ٿبٻی ؿاکؿ څٻیایب اثلاء ٯجٺ ام ‪٣‬الد‪ ،‬ٿچرت ًټت ٿٌئچٻیت ٿیُچؿ؟ ثلؽی ثب اًتڄبؿ ثڈ‬ ‫کڅایت ًٴچڃی ام اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪ )١‬څ ڃٰٺ اٿیلاٻڀاٿڄیڂ (‪ )١‬ؿکایڂ کاث‪ٜ‬ڈ‪ ،‬ٷ‪٬‬تڈاڃـ ٳڈ اکڍ څ اًتـالٹ‬ ‫ٳلؿڇاڃـ ٳڈ ‪ٛ‬جبثت ام اٿچکڍ اًت ٳڈ ثڈ اځ ڃیبمٿڄـیپ څ اٷل اثلاء ٿِلڅ‪٣‬یت ڃـاُتڈ ثبُـ‪ ،‬اڃزبٽ‬ ‫اٿچک پنُٴی ثب ٿِٴٺ ٿچارڈ ٿیُچؿ څ ثلؽی ڃین ٷ‪٬‬تڈاڃـ ٳڈ صچځ اًٰب‪ ٙ‬عٮ ٯجٺ ام حجچت اځ‬ ‫ٿڀٴڂ ڃیٌت‪ ،‬ثلائت عبٓٺ ڃڀیُچؿ (ٿغٰٮ عټی‪1409 ،‬٭‪ :‬د ‪ .)1019-1020 /4‬ؿکایڄـڇ ٿِبډـڇ‬ ‫ٿیٳڄیپ ثغج افځ څ اثلاء ؿک اًت‪٬‬تبئبت رـیـ ؿک ؽٔچّ څکمٍ ٿچکؿ اًتڄبؿ ٯلاکٷل‪٫‬تڈاڃـ‪.‬‬ ‫‪ -2-6‬ثزرسی هسئلِ اس هٌظز لَاػذ فمْی‬ صفحه 165 ‫‪ٔ٫ 171‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫ثلؽی ام ٯچا‪٣‬ـ ‪ٰ٫‬ڊی ؿک ثغج ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک څکمٍ ٿچاکؿ اًتڄبؿ ٯلاک ٿیٷیلڃـ ٳڈ ثڈ‬ ‫ًڈ ڃڀچڃڈ ٿڊپ اځ اُبکڇ ؽچاډیپ ؿاُت‪:‬‬ ‫‪«-1‬ٯب‪٣‬ـڇ بفځ»‪ٗ :‬ڀڂ ٿجبعج ٷقُتڈ اُبکاتی ٷقکا ثڈ احل افځ ؿک ک‪ ٢٫‬ٿٌئچٻیت ُـ‪ .‬ثلؽی‬ ‫ام ٿغٰٰبځ ثب ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ عٴپ تٴټی‪٬‬ی ثب عٴپ څٗ‪٤‬ی څ ثب تچرڈ ثڈ ٯبثٺٷقُت ثچؿځایڂ رلائپ‪،‬‬ ‫احل بفځ کا ؿک ٷلڅڇ ؿڅٽ څ ؿک ڃتیزڈایزبؿ ‪٣‬ـٽ ٗڀبځ ٿچکؿ تاٳیـ ٯلاک ؿاؿڇاڃـ (ٿغڀـماؿڇ کډڄی‪،‬‬ ‫‪ .)1387‬اٻجتڈایڂ اٿلڍ ٿٌټپ اًت ٳڈ عتی افځ ُبک‪ ١‬ڃین ؿک ډڀڈ ٿچاکؿ ڃڀیتچاڃـ ٿچرت ‪٣‬ـٽ‬ ‫ٗڀبځ ثبُـ (اٻغٌیڄی اٻڀلا‪٧‬ی‪1417 ،‬٭‪ :‬د ‪ .)337 /1‬ؿک ډل ٓچکت احل افځ کا ثیِتل ؿک اٿچک ٿبٻی‬ ‫ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿاؿڇ اڃـ ثـیڂ ُٴٺ ٳڈ تٔل‪ ٩‬ؿک ٿبٹ ؿیٸلڍ ٳڈ ُل‪٣‬بً علاٽ څ ٯبڃچڃبً ٿڀڄچ‪١‬‬ ‫ٿیثبُـ‪ ،‬ثب افځ اڅ ٿجبط ُـڇ څ ؿک ڃتیزڈ ٿٌئچٻیت څ ٗڀبځ ام ُؾْ ٿتٔل‪ ٩‬ثلؿاُتڈ ٿیُچؿ‬ ‫(ٻ‪٬ٜ‬ی‪ )123 :1390،‬ثبایڂ څرچؿ ثلؽی ڃین احل افځ کا ؿک ک‪ ٢٫‬علٿت تٔل‪ ٩‬ام ٿبٹ یب ربځ ٿافڅځ‬ ‫ؿاڃٌتڈاڃـ (ر‪٬٤‬لڍ ٻڄٸلڅؿڍ‪ :1378 ،‬د ‪.)236 /1‬‬ ‫‪«-2‬ٯب‪٣‬ـڇ اٯـاٽ»‪:‬ایڂ ٯب‪٣‬ـڇ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٲ ٯب‪٣‬ـڇ عٰچٯی ؿک ٿجبعج ٯچا‪٣‬ـ ‪ٰ٫‬ڊیڈ ٿچکؿ تچرڈ‬ ‫ٯلاکٷل‪٫‬تڈ اًت (ًجغبڃی‪ .)1392 ،‬ٿچٗچ‪١‬ایڂ ٯب‪٣‬ـڇ ڃین ‪٣‬ڀچٿبً ؿک ٿ‪٤‬بٿالت څ ک‪ٗ ٢٫‬ڀبځ ؿک ٗلک‬ ‫ٿبٻی اًت (اٻغٌیڄی اٻڀلا‪٧‬ی‪1417 ،‬٭‪ :‬د ‪)488 /2‬‬ ‫څ ‪ٟ‬بډلاً ٿلعچٽ ُیؼ اڃٔبکڍ ډپ ثڈ ٻغب‪٣ ٝ‬ـٽ ‪٣‬ڀچٿیت څ ډپ ‪٣‬ـٽ څرچؿ ؿٻیٺ ثل ٓغت اځ‪ ،‬اځ‬ ‫کا ڃ‪٬‬ی ڃڀچؿڇ اًت (اٯـاٽ څیٴی ‪ٰ٫‬ڈ) اٯـاٽ ثڈ ٻغب‪ٰ٫ ٝ‬ڊی «‪٣‬جبکت اًت ام ‪٣‬ڀټی ٳڈ میبځ ثڈ ‪٣‬بٿٺ‬ ‫‪٣‬بٿـ ثلًبڃـ څ ًبٯ‪ ٚ‬ٳڄڄـڇ ٗلک څ میبځ ام ؿیٸلاځ ثبُـ» (ر‪٬٤‬لڍ ٻڄٸلڅؿڍ‪:1378 ،‬‬ ‫د ‪ٛ .)528 /1‬جٮایڂ ٯب‪٣‬ـڇ څٯتی ‪٫‬لؿ ثب ‪٣‬ټپ اٷبډی ثڈ اٿٴبځایلاؿ ٓـٿڈ څاکؿ ثل اڅ ؿک عیڂ ‪٣‬ڀټی‬ ‫ڃ‪٠‬یل څکمٍ اٯـاٽ ثڈ اځ ڃڀچؿڇ څ ؿصبک اًیت ُچؿ‪ ،‬ؿیٸل عٮ ٯٔبّ څ ؿیڈ ڃؾچاډـ ؿاُت څ‬ ‫ډڀیڂ اٯـاٽ اڅ ثڈ ‪٣‬ڀٺ ؿک عٰیٰت ‪٣‬بٿټی ثلاڍ اًٰب‪ٗ ٙ‬ڀبځ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ ی‪٤‬ڄی څکمُٴبک ٓـٿڈ‬ ‫مڃڄـڇ ؽچاډـ ثچؿ (ٿغڀـماؿڇ کډڄی‪ .)1387 ،‬صڄیڂ ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ ٳڈ ٯب‪٣‬ـڇ اٯـاٽ ثڈ ڃچ‪٣‬ی ٿت٘ڀڂ‬ ‫افځ ثلاڍ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ ثبُـ‪.‬‬ ‫‪-3‬ٯب‪٣‬ـڇ «ٯـ و‪٣‬قک ٿڂ عقک»‪ٛ :‬جٮایڂ ٯب‪٣‬ـڇ‪ ،‬اٷل ٳٌی ٯجٺ ام اڃزبٽ ٳبکڍ‪ ،‬ډِـاک ؿډـ څٻی‬ ‫ُڄچڃـڇ ثڈ ډِـاک اڅ تچرڈ ڃٴڄـ څ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ ‪٣‬ـٽ تچرڈ ثڈایڂ ډِـاک‪ ،‬ٿِٴټی ثلاڍ اڅ پیَایـ‪،‬‬ ‫ډِـاکؿډڄـڇ ‪٫‬بٯـ ٿٌئچٻیت ؽچاډـ ثچؿ ٿبڃڄـ عبٻتی ٳڈ ؿک ٿیـاځ ٿٌبثٰڈ تیلاڃـامڍ ثڈ څاً‪ٜ‬ڈ‬ ‫ثیتچرڊی ثڈ ډِ ـاک تیلاڃـام ؿک ٿچٯ‪٤‬یتی ثڀبڃـ ٳڈ تیلڍ ثڈ اڅ آبثت ٳڄـ (ٿغٰٮ ؿاٿبؿ‪:1376 ،‬‬ ‫‪ .)207‬ٿٌتڄـایڂ ٯب‪٣‬ـڇ کڅایتی اًت ٳڈ ؿک اځ اٿـڇ رچاڃی ؿڃـاځ ؿڅًتَ کا ُٴٌت ؿک عبٻی ٳڈ‬ صفحه 166 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪171‬‬ ‫ٯجٺ اځ ا‪٣‬الٽ ؽ‪ٜ‬ل ٳلؿڇ ثچؿ څایڂ ٿچٗچ‪ ١‬کا ثڈ ٯ٘بڅت ڃنؿ اٿیلاٻڀاٿڄیڂ (‪ )١‬ثلؿڃـ څ ُڊبؿت ؿاؿڇ‬ ‫ُـ ٳڈ رچاځ ام ٯجٺ ډِـاک ؿاؿڇ ثچؿ‪ .‬پی ع٘لت (‪ )١‬ٯٔبّ کا ام اڅ ثلؿاُتڈ څ ٷ‪٬‬تڄـ‪« :‬ډل ٳی‬ ‫ٳڈ ډِـاک ؿاؿڇ اًت‪ ،‬ٿ‪٤‬قڅک ٿیثبُـ» (ٿغٰٮ عټی‪1409 ،‬٭‪ :‬د ‪.)1022 /4‬‬ ‫‪ً -3-6‬ظزیبت ٍ فتبٍای جذیذ (استفتبئبت)‬ ‫اٿلڅمڇ څکمٍ ثب مڃـٷی ثِل ؿکاٿیؾتڈ څ رنئی الیڄ‪٬‬ٲ ام اځ ٿغٌچه ٿیُچؿ‪ .‬ثب تچً‪٤‬ڈ‬ ‫کڅما‪٫‬نڅځ اڃچا‪٤٫ ١‬بٻیتډبڍ څکمُی تب ً‪ٜ‬ظ پیـایَ ٿٌبثٰبت ثیڂاٻڀټټی څ رڊبڃی‪ُ ،‬بډـ تچً‪٤‬ڈ‬ ‫ٿجبعج عٰچٯی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ څ ؿک ڃتیزڈ تچرڈ ثیِتل ثڈ ثغج ٿٌئچٻیت څ ٗڀبځ ڃبُی ام‬ ‫اًیتډبڍ ٗڀڂ اځ ډٌتیپ‪ .‬یٴی ام اٿچکڍ ٳڈ ڃِبڃٸلایڂ اٿل اًت‪ ،‬ا‪٫‬نایَ اًت‪٬‬تبئبت څ اعٴبٽ‬ ‫ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈایڂ ٿچٗچ‪ ١‬اًت ٳڈ ؽچؿ ٿیتچاڃـ ٿڄج‪ ٢‬ٿڊڀیثلاڍ تچً‪٤‬ڈ ٿجبعج عٰچٯی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ‬ ‫ٗڀبځ ‪٣‬ټیاٻؾٔچّ ؿک ٳِچک ٿب‪ ،‬ثبُـ ٻقا ؿکایڄزب څ ام ثبه ڃڀچڃڈ ثڈ ثلؽی ام ٿچاکؿ اځ اُبکڇ‬ ‫ؽچاډیپ ؿاُت‪:‬‬ ‫ایتاهلل ٿٴبکٽ ُیلامڍ ؿک پبًؼ ًااٻی ؿک ؽٔچّ عٴپ څکمٍډبیی ٳڈ ٓـٿبت ڃبُی ام‬ ‫اځډب میبؿ ثچؿڇ څ ؿک ثٌیبکڍ ام ٿچاکؿ ٿچرت ٳجچؿڍ‪ً ،‬لػ ُـځ څ یب ٿبڃڄـ اځ ٿیُچڃـ‪ ،‬پبًؼ‬ ‫ٿیؿډـ ٳڈ «ؿکٓچکتیٳڈ ثلاڍ ؿ‪٫‬ب‪ُ ١‬ؾٔی یب ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ام ٳِچک څ ٳیبځ ٿٌټڀیڂ المٽ ثبُـ‪ ،‬اُٴبٻی‬ ‫ڃـاکؿ څٻی ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ٯجٺ ام ُلڅ‪ ١‬ثبیـ ام یٴـیٸل ثلائت ثزچیڄـ تب ٗبٿڂ ڃجبُڄـ»‪.‬ایِبځ ؿک پبًؼ‬ ‫ًااٻی ؿک ٿچکؿ څکمٍ ثچٳی ٿیٷچیـ ٳڈ «ثب تچرڈ ثڈ ؽ‪ٜ‬لاتی ٳڈ څکمٍ ثچٳی ؿاکؿ‪ ،‬ٿِلڅ‪٣‬یت‬ ‫اځ ٿِٴٺ اًت ٿٸل ؿک ٿچاکؿ ٗلڅکت ٿخٺ ٳٌبڃی ٳڈ ثلاڍ اٿبؿٷی کمٿیایڂ ٳبک کا ٿیٳڄڄـ» څ ؿک‬ ‫ؽٔچّ څکمٍډبڍ کمٿیٿ‪٤‬تٰـ اًت ٳڈایڂ څکمٍډب ؿکٓچکتیٳڈ څاٯ‪٤‬بً رڄجڈ ؿ‪٫‬ب‪٣‬ی ؿاُتڈ‬ ‫ثبُڄـ‪ ،‬ثال ٿبڃ‪ ٢‬ثچؿڇ څ «ؿک ٓچکتیٳڈ ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ [ٿٌبثٰڈ] ثڈ احبک ڃبُی ام اځ کٗبیت ؿاؿڇ ثبُڄـ»‪،‬‬ ‫ٿچرت ؿیڈ ڃڀیُچؿ (‪.)k-torshiz-mihanblog.com‬‬ ‫ایتاهلل ‪٘٫‬ٺاهلل ؿک پبًؼ ًااٻی ٿِبثڈ‪ٗ ،‬ڀڂ اُبکڇ ثڈ ڃیبمډبڍ ؿ‪٫‬ب‪٣‬ی اڃٌبځ‪ ،‬پبًؼ ٿیؿډـ ٳڈ‬ ‫«ٿِٴټی ؿکایڂ څکمٍډب ثڈ ډـ‪ ٩‬ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ڃیٌت» څ ڃتبیذ ٿڄ‪٬‬یایڂ څکمٍډب ډڀبڃڄـ اًیتډبڍ‬ ‫‪٫‬ینیٴی کا ثبیـ ثب ک‪٣‬بیت اعتیب‪ ٙ‬ٿؾٔچٓبً تچً‪ ٚ‬څکمُٴبکاځ عل‪٫‬ڈاڍ ٳڄتلٹ ڃڀچؿ صلا ٳڈ «ثلاڍ‬ ‫اڃٌبځ ربین ڃٌجت ثڈ ؿیٸلڍ عتی ثب کٗبیت ؽچؿ اڅ ثڈٷچڃڈاڍ ت‪٤‬ـڍ ٳڄـ ٳڈ ٗلک ‪٣‬ڀـڇاڍ ٿتچرڈ‬ ‫اڅ ُچؿ»‪ .‬ثڈ ڃ‪٠‬لایِبځ څکمٍډبڍ ثٌیبک ؽِڂ ٿخٺ ثچٳی صیڄی (څکمٍ ٿلٵ) «اٷل ؽ‪ٜ‬ل رـڍ‬ ‫ثلاڍ عیبت اڃٌبځ څ یب ‪٘٣‬چڍ ام ا‪٘٣‬بڍ ثـځ» ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ ،‬ربین ڃیٌتڄـ‪ ،‬ډل صڄـ ؽچؿ ُؾْ‬ ‫ثڈایڂ ؽ‪ٜ‬لډب ٳڈ ام ربڃت ؿیٸلاځ اڅ کا تڊـیـ ٿیٳڄـ‪ ،‬کٗبیت ؿاؿڇ ثبُـ «میلا اڃٌبځ عٮ ڃـاکؿ ثڈ‬ صفحه 167 ‫‪ٔ٫ 211‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -‬لطاٖ وط‪.ٓ٤‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫اِف‪ -‬وتت ػطث‪٣‬‬ ‫اثٗ ٔ‪ٙ‬ظ‪ٛ‬ض‪ٔ ،‬حٕس ثٗ ٔىطْ(‪1405‬ق)‪ِ،‬ؿبٖ اِؼطه‪،‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاض اح‪٥‬بء اِتطاث اِؼطث‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ثربض‪ٔ،٢‬حٕسثٗ اؾٕبػ‪1401(ُ٥‬ق)‪،‬نح‪٥‬ح اِجربض‪،٢‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪،‬زاض اثٗ وخ‪٥‬ط‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫تطٔص‪ٔ،٢‬حٕسثٗ ػ‪٥‬ؿ‪1419(٣‬ق)‪،‬لب‪ٞ‬ط‪ ،ٜ‬زاض اِحس‪٤‬ج‪.‬‬ ‫حط ػبّٔ‪ٔ ،٣‬حٕسثٗ اِحؿٗ (‪1413‬ق)‪ٚ،‬ؾبئُ اِک‪٥‬ؼ‪ ،ٝ‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاضاح‪٥‬بء اِتطاث اِؼطث‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫قٕؽ اِس‪ٔ ،ٗ٤‬حٕس ٔ‪ٟ‬س‪،)ْ 1996( ٢‬حم‪ٛ‬ق اِع‪ٚ‬ر‪ ،١٥‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ٛٔ ،‬ؾؿ‪ ٝ‬اِس‪ِّ ٝ٥ِٚ‬سضاؾبت ‪ ٚ‬اِ‪ٙ‬کط‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫نسض‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔحٕسثبلط(‪1418‬ق)‪ ،‬زض‪ٚ‬ؼ ف‪ ٣‬ػّٓ االن‪ ،َٛ‬لٓ‪ ،‬ربٔؼ‪ٔ ٝ‬سضؾ‪.ٗ٥‬‬ ‫َجبَجب‪ ،٣٤‬ؾ‪٥‬س ٔحٕس حؿ‪1402( ٗ٥‬ق) ‪ ،‬إِ‪٥‬عاٖ ف‪ ٣‬تفؿ‪٥‬ط اِمطاٖ‪ ،‬لٓ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ُٔ ٝ‬ج‪ٛ‬ػبت‪ ٣‬اؾٕبػ‪٥ّ٥‬بٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َ‪ٛ‬ؾ‪ٔ ،٣‬حٕسثٗ اِحؿٗ (‪1407‬ق)‪،‬إِجؿ‪ ٌٛ‬ف‪ ٣‬فم‪ ٝ‬االٔبٔ‪ ،ٝ٥‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٔ ،‬ىتج‪ ٝ‬إِطتً‪.ٝ٤ٛ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫فًُ اهلل‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔحٕس (‪1397‬ق)‪،‬تبٔالت اؾالٔ‪ ١٥‬ح‪ َٛ‬إِطا‪ ،٠‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاض إِالن‪.‬‬ ‫وّ‪ٔ ،٣ٙ٥‬حٕسثٗ ‪٤‬ؼم‪ٛ‬ه(‪1367‬ق)‪ ،‬ان‪ٛ‬اَ اِىبف‪،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬زاض اِىتت االؾالٔ‪.١٥‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1402( ........................................‬ق)‪ ،‬اِفط‪ٚ‬ع ٔٗ اِىبف‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زاضاِىتت االؾالٔ‪ ،ٝ٥‬چبح ؾ‪.ْٛ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔوؾؿ‪ ٝ‬زا‪٤‬ط‪ ٜ‬إِؼبضف اِفم‪ ٝ‬االؾالٔ‪1424(٣‬ق)‪ٛٔ،‬ؾ‪ٛ‬ػ‪ ٝ‬اِفم‪ ٝ‬االؾالٔ‪َ ٣‬جمًب ِٕص‪ٞ‬ت ا‪ ُٞ‬اِج‪٥‬ت(ع)‪،‬لٓ‪ٔ،‬وؾؿ‪ ٝ‬زا‪٤‬ط‪ٜ‬‬ ‫إِؼبضف اِفم‪ ٝ‬االؾالٔ‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔزّؿ‪ٔ ،٣‬حٕسثبلط(‪1410‬ق)‪،‬ثحبضاال٘‪ٛ‬اض‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زاضاِىتت االؾالٔ‪.ٝ٥‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط (‪1389‬ـ)‪،‬احىبْ اِ‪ٙ‬ؿبء‪ .‬لٓ‪ٔ :‬سضؾ‪ ٝ‬أبْ ػُ ثٗ اث‪َ ٣‬بِت(ع)‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ه‪-‬وتت فبضؾ‪٣‬‬ ‫ر‪ٛ‬از‪ ٢‬أّ‪،٣‬ػجساهلل(‪1389‬ـ)‪،‬ربٔؼ‪ ٝ‬زض لطاٖ‪،‬لٓ‪٘،‬کط اؾطاء‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫حؿ‪ ٣ٙ٥‬ذ‪ٛ‬ا‪ٔ ،ٜ‬حٕس (‪ 1385‬ـ)‪،‬حک ظٖ زض ذب٘‪ٛ‬از‪ .ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬قٕ‪ ٓ٥‬زا٘ف‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ذبِس‪ ،‬أ‪٥‬ط ضؾتٍبض(‪1385‬ـ)‪ ،‬ذب٘‪ٛ‬ا‪،ٜ‬وبض ‪ٚ‬ر‪ٙ‬ؿ‪٥‬ت‪،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬ق‪ٛ‬ضا‪ ٢‬فط‪ ٣ٍٙٞ‬ارتٕبػ‪ ٣‬ظ٘بٖ ‪ٚ‬ذب٘‪ٛ‬اضز‪.ٜ‬‬ ‫وبت‪ٛ‬ظ‪٤‬بٖ‪٘ ،‬بنط (‪1371‬ـ)‪،‬حم‪ٛ‬ق ٔس٘‪ ٣‬ذب٘‪ٛ‬از‪ ،ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قطوت ؾ‪ٟ‬بٔ‪٣‬ا٘تکبض‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔزٕ‪ٛ‬ػ‪ ٝ‬ل‪ٛ‬ا٘‪ٔ ٚ ٗ٥‬مطضات حم‪ٛ‬ل‪1379 .٣‬ـ‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ٔحمک زأبز‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔهُف‪1372( ٣‬ـ)‪،‬ثطضؾ‪ ٣‬فم‪ ٣ٟ‬حم‪ٛ‬ق ذب٘‪ٛ‬از‪ ،ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٔ ،‬طوع ٘کط ػّ‪ ْٛ‬اؾالٔ‪.٣‬‬ ‫ٔکى‪ ،٣ٙ٥‬ػّ‪1394(٣‬ـ)‪،‬انُالحبت ان‪،َٛ‬تطرٕ‪ ٝ‬ػّ‪٥‬طیب قب‪ ٜ‬فًُ‪،‬لٓ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ ٝ‬ث‪ٛ‬ؾتبٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط( ‪1387‬ـ)‪،‬تفؿ‪٥‬ط ٕ٘‪.ٝ٘ٛ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬زاضاِىتت االؾالٔ‪.ٝ٥‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫٘طْ افعاضٌ‪ٙ‬ز‪ ٝٙ٥‬اضا‪ ٢‬فم‪ -٣ٟ‬لًب‪1379( .٣٤‬ـ)‪ .‬زفتط أ‪ٛ‬ظـ ض‪ٚ‬حب٘‪ ٚ ٖٛ٥‬تس‪ٔ ٗ٤ٚ‬ت‪ ٖٛ‬فم‪ٔ ٣ٟ‬ؼب‪٘ٚ‬ت أ‪ٛ‬ظـ‪.‬‬ ‫د‪ٔ-‬مبالت‬ ‫‪-‬‬ ‫وط‪٘ ،٣ٕ٤‬ؿط‪1398(ٗ٤‬ـ)‪،‬رطْاٍ٘بض‪ ٢‬تطن ا٘فبق زض فم‪ ٚ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ا‪٤‬طاٖ ثب ٍ٘ب‪ ٣ٞ‬ث‪ ٝ‬فم‪ ٝ‬ا‪ ُٞ‬ؾ‪ٙ‬ت‪،‬پػ‪ٞٚ‬ک‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق اؾالٔ‪ ،٣‬قٕبض‪ٜ‬‬ ‫‪،49‬ل ‪ 169‬تب ‪.194‬‬ ‫‪-‬‬ ‫٘‪ٛ‬ض‪ٚ‬ظ‪ ،٢‬الزٖ (‪1383‬ـ)‪ .‬تفب‪ٚ‬ت‪ٞ‬ب‪ ٢‬ر‪ٙ‬ؿ‪٥‬ت‪ ٣‬زض ؾبذتبض قفّ‪ .٣‬پػ‪ٞٚ‬ف ظ٘بٖ‪170-171 ،)1( .2 ،‬‬ ‫ ‬ صفحه 196 ‫‪11‬‬ ‫حمَق الل٘تّب اص هٌظش حمَق ثطش هؼبصش ٍ فمِ اسالهٖ‬ ‫دکتش ًبصش ػضٗضٕ‬ ‫هذسس داًطگبُ‪ ،‬سضتِ حمَق ث٘ی الولل‪ ،‬داًطکذُ حمَق ٍ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ‪ٍ ،‬احذ تْشاى‪ ،‬تْشاى‪ ،‬اٗشاى‬ ‫ًبدٗب هحوذٕ صادرُ‬ ‫داًصاهَختِ سضتِ حمَق ث٘ی الولل‪ ،‬داًطکذُ حمَق ٍ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ‪ٍ ،‬احذ تْشاى‪ ،‬تْشاى‪ ،‬اٗشاى‬ ‫تاریخ دریافت‪ 1411 .11 .19 :‬تاریخ اصالح‪ 1411 .11 .2 :‬تاریخ پذیزش‪1411 .14 .26 :‬‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫څرچؿ اٯټیتډب څاٯ‪٤‬یتی اًت ٳڈ ام ٯلځډب پیَ ؿک ؿاؽٺ ثٌیبکڍ ام ٳِچکډب څرچؿ ؿاُتڈ څ تچرڈ ثڈ‬ ‫عٰچ٭ایڂ اٯټیتډب ثڈ ‪٣‬ڄچاځ رنئی ام عٰچ٭ ثِل‪ٓ ،‬ل‪٫‬ب ام اڅایٺ ٯلځ ثیٌت ٿیالؿڍ ا‪٧‬بم ُـڇ څ ثب تٔچیت‬ ‫ٿڄِچک ٿټٺ ٿتغـ ثڈ اڅد ؽچؿ کًیـڇ اًت‪ .‬عبٹ اڃٴڈ تب ٯجٺ ام ٯلځ ثیٌت ٿیالؿڍ‪ ،‬عٰچ٭ اٯټیتډب رنء‬ ‫ٿٌبئٺ ًیبًی ٿغٌچه ُـڇ څ ؿاؽٺ ؿک ٓالعیت اڃغٔبکڍ ؿڅٻت ډب ثچؿڇ اًت‪ .‬ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتډب‬ ‫یٴی ام ؿ‪٧‬ـ‪٧‬ڈ ډبڍ عٰچ٭ ثِلڍ څ ٳڄچاڃٌیچځډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ثیڂاٻڀټټی اًت‪ .‬ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٽ ڃین ک‪٣‬بیت عٰچ٭‬ ‫اٯټیتډب‪ ،‬ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬ت اًت‪ٰ٫ .‬ڈ اًالٽ‪ ،‬ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام ٿڄبث‪٧ ٢‬ڄی اًالٿیڅ ثب تبٳیـ ثلایبت څ کڅایبت‬ ‫څ ٳالٽ ٿ‪ٔ٤‬چٿبځ‪ ،‬ثبکډب څ ؿک ثغجډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ثل ا‪ٜ٣‬بڍ عٰچ٭ اٯټیت ډب څایزبؿ ُلای‪ ٚ‬ٿ‪ٜ‬ټچه مڃـٷی‬ ‫ثلاڍ اڃبځ تٔلیظ ٳلؿڇ ٳڈ ؿک پلتچ اځ‪ ،‬ثٌیبکڍ ام تڄَ ډب‪٫ ،‬لڅٳَ ٳلؿڇ اًت‪ .‬ثب ؿکٱایڂ ٿلاتت‪،‬ایڂ ٿٰبٻڈ‬ ‫ٳچَُ ٳلؿڇ ٳڈ آچٹ څ ٿجبڃی عبٳپ ثل عٰچ٭ اٯټیتډب څ ام اځ رڀټڈ اٯټیتډبڍ ٿقډجی ؿک عٰچ٭ ثِل‬ ‫ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیکا تزنیڈ څ تغټیٺ ڃڀچؿڇ څ ٗڀڂ ثلکًیاڃـیِڈډب څ ٿٴبًت ؿکایڂ کاًتب‪،‬‬ ‫ٿغـڅؿیتډبڍ اٯټیتډبڍ ؿیڄی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیکا ثلکًی ٳڄـ‪ .‬ؿک ڃڊبیتایڂ ٿٰبٻڈ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬تڈ ٳڈ ثغج څ‬ ‫ٿٰچٻڈڍ تج‪٤‬یٖ ؿک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ؿک ٿچکؿ عٰچ٭ ثِل ڃ‪٬‬ی ُـڇ څ ثلاڍ تغٰٮ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ ؿک عٰچ٭‬ ‫اٯټیتډب ثل آٺ ٿٌبڅات څ ‪٣‬ـٽ ت‪٬‬بڅت تاٳیـ ُـڇ اٿب ؿک عٰچ٭ اًالٿی‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ؿک ٿچکؿ عٰچ٭ ثِل ڃ‪٬‬ی‬ ‫ُـڇ څ ثلاڍ تغٰٮ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ ثل آٺ ‪٣‬ـاٻت څ ‪٣‬ـٽ ‪ٟ‬ټپ تاٳیـ ُـڇ اًت‪ ،‬ثڄبثلایڂ ؿک اٳخلیت ٿچاکؿ څ‬ ‫ٿچٗچ‪٣‬بت عٰچ٭ اٯټیتډب ام ڃ‪٠‬ل ډل ؿڅ ڃ‪٠‬بٽ‪ ،‬ډڀبڃڄـ ډپ‪ ،‬ڃ‪٬‬ی تج‪٤‬یٖ کا ؿک عٰچ٭ ٿٌبڅڍ څ ثـڅځ ت‪٬‬بڅت‬ ‫ؿیـڇاڃـ‪ ،‬اٿب عٰچ٭ اًالٿیؿک ثلؽی ٿچاکؿ ت‪٬‬بڅت ؿک عٰچ٭ کا پقیل‪٫‬تڈ اًت اٿب اځ کا تج‪٤‬یٖ ڃـاڃٌتڈ څ ثب‬ ‫آٺ ‪٣‬ـاٻت ‪ -‬ٳڈ ک‪٣‬بیت اًتغٰب٭ډب ؿک ُلای‪ ٚ‬ٿٌبڅڍ اًت ‪ -‬ډڀبډڄٸی تټٰی ٳلؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪ :‬عٰچ٭ اٯټیتډب‪ ،‬عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‪ ،‬اٯټیتډبڍ ؿیڄی‪ ،‬عٰچ٭ ثِل‪.‬‬ صفحه 197 ‫‪ٔ٫ 172‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫ؿیٸلاځ اربمڇ ؿډـ تب ثڈ اڅ اًیت ثلًبڃڄـ څ یب عیبت اڅ کا ثب ؽ‪ٜ‬ل کڅثلڅ ٳڄڄـ څ ؿیٸلاځ ډپ عٮ‬ ‫ڃـاکڃـ عتی ؿک ٓچکت اربمڇ اڅ‪ٗ ،‬لکڍ ثڈ اڅ ثلًبڃڄـ»؛ اٿب څکمٍډبیی ٳڈ اًیتډبڍ ً‪ٜ‬غی ؿک‬ ‫اځډب ٿڀٴڂ ٿیثبُـ ؿک عـڍ ٳڈ ٯبثٺ تغڀٺ اًت‪« ،‬عتی اٷل ثڈ علٿت میبځ کًبڃـځ ثڈ ؽچؿ یب‬ ‫ثڈ ؿیٸلڍ ٯبئٺ ثبُیپ»‪ ،‬اٷل ٿٔټغت اځ ثل ٿ‪ٌ٬‬ـڇ میبځ ‪٧‬ټجڈ یب‪٫‬ت‪ ،‬ربین اًت )‪.(bayyanat.ir‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬لایتاهلل اکاٳی څکمٍډبیی ٿخٺ ثچٳی ٳڈ ثب ٗلثڈ ډڀلاڇ ثچؿڇ څ ٿچرت رلط ٿیُچؿ‪،‬‬ ‫ؿکٓچکتیٳڈ «ٿبڃڄـ ًجٮ څ کٿبیڈ ثبُـ څ ‪٧‬لٕ ‪ٰ٣‬الیی ثل اځډب ٿتلتت ثبُـ‪ ،‬ٿبڃ‪٤‬ی ڃـاکؿ څ ډلٷبڇ‬ ‫ٿڄزل ثڈ رلط څ ٳٌل ‪٘٣‬چ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ثبُـ‪ ،‬ثب تجلڍ ‪ٟ‬بډلاً ٗڀبځ ڃیٌت» (االکاٳی‪.)572 :1371،‬ایتاهلل‬ ‫کڅعبڃی ؿک ‪٫‬لٕ تټ‪ ٪‬یٴی ام ؿڅ ثچٳیثبم‪ ،‬ٿ‪٤‬تٰـ اًت ٳڈ اٷل ٗبکه ثڈٯٔـ ٳِتڂ ٗلثڈ مؿڇ څ‬ ‫یب ثچٳی ثڈ ڃغچڍ ثبُـ ٳڈ ثڈعٌت ‪٣‬بؿت ٿچرت ٯتٺ ٿیُچؿ څ ٻچایڄٴڈ ٗبکه ٯٔـ ٯتٺ کا‬ ‫ڃـاُتڈ‪٣ ،‬ڀـ اًت څ اٿٴبځ ٯٔبّ یب ٷل‪٫‬تڂ ؿیڈ څرچؿ ؿاکؿ څ اٷل «ثڈعٌت ‪٣‬بؿت ٳِڄـڇ ڃیٌت‬ ‫څ اڅ ډپ ٯٔـ ٳِتڂ ڃـاکؿ‪ ،‬ٯتٺ ‪٧‬یل‪٣‬ڀـ اًت‪ ،‬ثبیـ ثچٳیمځ ؿیڈ ثـډـ څ اعتڀبٹ تټ‪ ٪‬ٿبڃ‪ ٢‬ام‬ ‫میبځ ڃیٌت» (کڅعبڃی‪.)302 :1378 ،‬‬ ‫ډڀبځ‪ٛ‬چک ٳڈ ٿِبډـڇ ٿیٳڄیپ ؿک ا‪٧‬ټت اًت‪٬‬تبئبت ‪٫‬چ٭اٻقٳل ثغج ‪٣‬ـٽ ٯٔـ‪ ،‬اؽق ثلائت څ‬ ‫ا‪٣‬الٽ کٗبیت ٿجڄبڍ ‪٣‬ـٽ ٗڀبځ ٯلاکٷل‪٫‬تڈ اًت ٳڀبایڄٴڈ ام ڃ‪٠‬لایتاهلل ؽبٿڄڈاڍ اٷل «‪٫‬لؿ‬ ‫ٓـٿڈؿیـڇ کٗبیت ؿډـ‪ٗ ،‬ڀبڃی ثلاڍ ؿیڈ څرچؿ ڃـاکؿ» څ ام ڃ‪٠‬لایتاهلل ډبؿڅڍ تڊلاڃی اٷل اؽق‬ ‫ثلائت ُچؿ‪ ،‬ؿیڈ ڃـاکؿ څ ام ڃ‪٠‬لایتاهلل ًیٌتبڃی «اٷل ام ٿٰلکات ثبمڍ تزبڅم ڃِچؿ‪ ،‬اُٴبٹ ڃـاکؿ»‬ ‫(‪islam pedia.ir‬؛‪ ) islamquest.net‬څ ؿک ډڀڈ ٿچاکؿ ٿقٳچک اٷل ُلڅ‪ ٙ‬څ ٿجبڃی فٳلُـڇ (ڃ‪٠‬یل‬ ‫اؽق ثلائت‪ ،‬ا‪٣‬الٽ کٗبیت‪٣ ،‬ـٽ ٯٔـ څ ک‪٣‬بیت ٯچا‪٣‬ـ اځ ثبمڍ) ٓچکت ڃٸیلؿ‪ ٰٚ٫ ،‬ؿک یٲ عبٻت‬ ‫ثغج ٿٌئچٻیت رنایی ٯبثٺ ‪ٛ‬لط ٿیثبُـ څ ؿک ثٰیڈ ٓچکتډب ڃین ؿک ڃڊبیت ثلاڍ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٿٰبثٺ‬ ‫ٿٌئچٻیت ٿبٻیایزبؿ ٿیٷلؿؿ‪ .‬المٽ ثڈ فٳل اًت ٳڈ ‪٣‬ـڇاڍ ام ٿلار‪ ٢‬ڃ‪٠‬یلایتاهلل ٓب‪٫‬ی (ٿڄبث‪٢‬‬ ‫پیِیڂ)‪،‬ایتاهلل تجلینڍ څایتاهلل ٷټپبیٸبڃی اڃزبٽ څکمٍډبڍ ؽِڂ کا آچالً ربین ڃڀیؿاڃڄـ‬ ‫)‪.(askdin.com‬‬ ‫ًتیجِگیزی‬ ‫ام ٿزڀچ‪ ١‬ٿجبعج ‪ٛ‬لطُـڇ ٿیتچاځ اًتڄتبربت میل کا اؽلاد ڃڀچؿ‪:‬‬ ‫اٻ‪ - ٪‬ثب تچرڈ ثڈ ًجٲ څ ُٴٺ مڃـٷی ؿک مٿبځ ٿب څ ثڄب ثڈ ڃَٰ څکمٍ ؿک ًالٿت څ ٻنڅٽ‬ ‫اٿبؿٷی ؿ‪٫‬ب‪٣‬ی څ ثڈ ‪ٛ‬چکٳټی ‪٧‬لٕډبڍ ‪ٰ٣‬الئی ٿتلتت ثل څکمٍ‪ ،‬ثغج ام ٗلڅکت څ اډڀیت اځ‬ صفحه 168 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‪173‬‬ ‫ؿیٸل اٿلڍ ثـیڊی ٿیثبُـ‪.‬ایڂ ت‪٨‬ییل ڃٸلٍ ؿک تچً‪٤‬ڈ تچرڈ ثڈ څکمٍ ؿک ٿتچځ عٰچٯی څ ډڀضڄیڂ‬ ‫ٳتت ‪ٰ٫‬ڊی څ اًت‪٬‬تبئبت رـیـ ٯبثٺ ٿِبډـڇ اًت‪.‬‬ ‫ه – ثب تچرڈ ثڈ آٺ ٯبڃچڃی ثچؿځ رلائپ څ ٿزبماتډب‪ ،‬اٿلڅم ُبډـ ٿچٗ‪ٓ ٢‬لیظ ٯچاڃیڂ‬ ‫ٳِچکډب ؿکایڂ کاث‪ٜ‬ڈ ډٌتیپ څ ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب ٯچاڃیڂ ٳِچک ٿب‪٣ ،‬ـٽ رلٽ ثچؿځ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ څکمُی ثب‬ ‫ک‪٣‬بیت ٿٰلکات څ ٗچاث‪ ٚ‬ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ډل یٲ څ ثڈ ُل‪٣ ٙ‬ـٽ ٿ‪٨‬بیلتایڂ ٯچا‪٣‬ـ څ ٗچاث‪ ٚ‬ثب ُل‪١‬‬ ‫ٿچکؿ تاٳیـ ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ‪ ،‬ثبایڂ څرچؿ ‪ٛ‬جٮ ٓلاعت ٯبڃچځ ٿزبمات‪ ،‬ٯٔـ ٿزلٿبڃڈ ؿک اعلام ‪٣‬ڀـ‬ ‫ثچؿځ څ ا‪٣‬ڀبٹ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ تاحیلٷقاک ٿیثبُـ ٳڈ اعلام اځ ٿِٴٺ ثچؿڇ څ آچالً څرچؿ اځ ؿک‬ ‫څکمٍډبڍ کایذ څ ٿ‪٤‬ڀچٹ میل ًااٹ ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫د – ثڈ ‪ٛ‬چکٳټی عچاؿث څکمُی ام ٿڄ‪٠‬ل اًالٽ ڃین ډڀضچځ ٯبڃچځ‪٣ ،‬ڀـ ٿغٌچه ڃڀیُچڃـ؛‬ ‫ٻقا ‪٫‬بٯـ ‪٣‬ڄچاځ ٯٔـ ٿزلٿبڃڈ تټٰی ٷلؿیـڇ څ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ام اځډب ثلؿاُتڈ ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫ؿ – ؿک تاحیل افځ‪،‬ایڂ ٯـک ٳڈ افځ ًټتٳڄڄـڇ ٿٌئچٻیت رنایی اًت‪ ،‬ثلاڍ ثغج ٿب ٳب‪٫‬ی‬ ‫ٿیثبُـ‪ .‬پی افځ ثڈ ‪٣‬ڀٺ څ اثلاء ٯجٺ ام ‪٣‬ڀٺ عـاٯٺ ٿٌئچٻیت رنایی کا ثلٿیؿاکؿ‪.‬‬ ‫ڇ – ؿک ٿچاکؿ ؽ‪ٜ‬لا‪٫‬لیڂ څ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل‪ ،‬ا‪٣‬الٽ ډِـاک څ اڃزبٽ اعتیب‪ٙ‬ډبڍ المٽ ؿک‬ ‫ًټت ٿٌئچٻیت رنایی تاحیلٷقاک ٿیثبُـ‪ .‬ام ٿچاکؿایڂ ڃٸبڇ ‪ٰ٫‬ڊی ؿک مٿبځ ٿب‪ ،‬ا‪٣‬ڀبٹ څ تچً‪٤‬ڈ‬ ‫ڃٴبتایڀڄی څ ٯچاڃیڂ ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ؿک ؽٔچّ ډل څکمٍ اًت‪.‬‬ ‫څ‪ -‬ؿک ‪٣‬ڀچٽ ٿچاکؿڍ ٳڈ ؿک ‪ٰ٫‬ڈ ٗڀبځ حبثت ُـڇ ڃین‪ ،‬ثغج ام ٗڀبځ ٿبٻی څ پلؿاؽت ؿیڈ‬ ‫اًت ٳڈ ؿک ثلؽی ٿچاکؿ اځ ڃین پلؿاؽت ؿیڈ ثب ُؾْ ٗبکه ڃیٌت‪.‬‬ ‫م – ‪٣‬ټیل‪٧‬پ ‪٣‬ـٽ تچرڈ رـاٷبڃڈ ثڈ څکمٍ څ ‪ٛ‬ج‪٤‬بً ‪٣‬ـٽ ت‪٬‬ٴیٲ ٿیبځ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ثب‬ ‫ًبیل څکمٍډب (ٳڈ ؿک اځډب ڃین اعتڀبٹ ؽ‪ٜ‬ل څرچؿ ؿاکؿ)‪ ،‬ثب تچرڈ ثڈ ڃ‪٠‬لیبت رـیـ ‪ٰ٫‬ڊی ؿک‬ ‫ؽٔچّ ک‪ ٢٫‬ٿٌئچٻیت رنایی ؿک څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل‪ ،‬ٿٌټڀبً تٴټی‪ٗ ٪‬ڀبځ څ ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ ؿک‬ ‫ًبیل څکمٍډب ڃین اُٴبک ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ صفحه 169 201 –223 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11 ‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 212 The rights of minorities from the perspective of contemporary human rights and Islamic jurisprudence Abstract The existence of minorities is a reality that has existed in many countries for centuries, and attention to the rights of these minorities as a part of human rights has only begun since the beginning of the 20th century and has reached its peak with the adoption of the United Nations Charter. However, until the 20th century, the rights of minorities were considered political issues and were under the exclusive jurisdiction of governments. Respecting the rights of minorities is one of the concerns of human rights and various international conventions. In Islamic jurisprudence, respect for the rights of minorities has been taken into consideration. Islamic jurisprudence, by using rich Islamic resources and emphasizing on the verses and traditions and the words of the innocents, has stated many times and in various debates on granting the rights of minorities and creating favorable living conditions for them, that in the light of that, many tensions subsided. has done. Understanding this, this article has tried to analyze the principles and foundations governing the rights of minorities, including religious minorities in contemporary human rights and Islamic jurisprudence, and while examining ideas and gains in this direction, the limitations of religious minorities in jurisprudence. Check Islamic. Finally, this article concluded that the discussion and category of discrimination in international law is negated in the case of human rights, and in order to realize nondiscrimination in the rights of minorities, the principle of equality and non-difference is emphasized, but in Islamic law, discrimination in the case of human rights is negated and for The realization of non-discrimination is emphasized on the principle of justice and non-oppression, therefore, in the majority of cases and issues of minority rights, from the point of view of both systems, they have seen the negation of discrimination in equal rights and without difference, but in some cases, Islamic law has differences in rights. accepted it, but did not consider it discrimination and considered it to be in harmony with the principle of justice - which is the observance of rights under equal conditions. Keywords: minority rights, international law, religious minorities, human rights. صفحه 198 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪213‬‬ ‫همذهِ‬ ‫ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتډب څ ٿڄ‪ ٢‬تج‪٤‬یٖ ڃٌجت ثڈ اڃڊب ام رڀټڈ ٿٌبئټی اًت ٳڈ ثڈ څیوڇ ؿک‬ ‫ًبٹډبڍ اؽیل ٿچکؿ تچرڈ څ عڀبیت ڃڊبؿډبڍ ثیڂاٻڀټټی ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت‪ .‬ډل صڄـ رڊبځ ؿک صڄـ‬ ‫ؿډڈ اؽیل ُبډـ ثلؽچکؿډبڍ ؽٔڀبڃڈ څ ؽِچڃت ثبک ٷلڅڇډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬یب پبٳٌبمڍډبڍ‬ ‫ٯچٿیاٯټیتډب ثچؿڇ‪ ،‬تڀڊیـاتی ثلاڍ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتډب څ تاٿیڂ ډڀنیٌتی ٿٌبٻڀت اٿین اٯچاٽ‬ ‫ٿؾتټ‪ ٪‬ڃیناڃـیِیـڇ ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫عٌبًیت عبٿیبځ عٰچ٭ ثِل څ عٰچٯـاڃبځ ڃٌجت ثڈ تج‪٤‬یٖ ؿک ٯجبٹ اٯټیتډب (‪٣‬ڀـتبً اٯټیتډبڍ‬ ‫ٿقډجی) ؽیټی ثیِتل ام ڃٸلاڃی اڃڊب ڃٌجت ثڈ عٰچ٭ مڃبځ څ ا‪٫‬لاؿ ؿیٸل پـیـ اٿـ‪ .‬ؿک ٷقُتڈ مٿبڃی‬ ‫ٳڈ ڃ‪٠‬بٽ ‪٫‬ئچؿاٻی څ ًلٳچه اماؿڍ مڃبځ ډڀضڄبځ پبثلرب ثچؿ‪ ،‬ٿ‪٤‬بډـات څ ٿچا‪ٰ٫‬تڄبٿڈډبڍ ٿ‪٤‬ـڅؿڍ‬ ‫ً‪٤‬ی ؿک ؿاؿځ اٿتیبماتی ثیَ ام پیَ ثڈ اٯټیتډب ؿاُتڄـ‪.‬ایڂ اٿتیبمډب ٓل‪٫‬ب ثڈ ؿالیٺ ًیبًی ‪-‬‬ ‫ٿقډجی ثڈ ٷلڅڇډبڍ اٯټیت ٿقډجی ؿاؿڇ ٿیُـ‪ ،‬صلا ٳڈ ؿک ٓچکت ًل ثبم مؿځ ٳِچک ٿینثبځ ام‬ ‫ارلاڍ ٿ‪٬‬بؿ ٿچکؿ تچا‪٫‬ٮ‪ ،‬ٳِچک ؿیٸل ڃین ام عڀبیت تبث‪٤‬یڂ ٳِچک اڅٹ ؿًت ثلٿیؿاُت؛ ٻقا‪،‬‬ ‫عڀبیت ام اٯټیتډب ثل پبیڈ تلى ام ا‪٣‬ڀبٹ تال‪٫‬ی رچیبڃڈ ٓچکت ٿیٷل‪٫‬ت‪ٛ .‬ج‪٤‬ب‪ ،‬ثڄب ثل اعتیبربت‬ ‫ډل ؿڅکڇاڍ ؿک تبکیؼ‪٣ ،‬ڄبٓل ُٴٺ ؿډڄـڇ تج‪٤‬یٖ ڃین ؿک ٯبٻت ت‪٤‬بکی‪ ٪‬ٷچڃبٷچڃی ٿ‪ٜ‬لط ُـ‪.‬‬ ‫ثڈ ٿلڅک مٿبځ‪ ،‬ؿایلڇ ُڀچٹ ٿ‪٬‬ڊچٽ اٯټیت ثٌیبک ٷٌتلؿڇتل ُـ څ ام عبٻت ٓل‪٫‬ب ٿقډجی ثڈ ٯچٿیت‬ ‫څ ڃواؿ ڃین ت‪٤‬ڀیپ یب‪٫‬ت‪ .‬ؿک ؿڅکاځ ٿب‪ٟ ،‬ڊچک ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ‪ ،‬ڃِٰی اًبًی ؿک ت‪٨‬ییل ڃٸلٍ رڊبځ ڃٌجت‬ ‫ثڈ څٗ‪٤‬یت اٯټیتډب څ عٰچ٭ایِبځ څ ٿ‪٬‬ڊچٽ تج‪٤‬یٖ ؿاُت‪ .‬ؿیچاځ ؿائڀیثیڂاٻڀټټی ؿاؿٷٌتلڍ‪ ،41‬ثب‬ ‫‪ٛ‬لط ثلؽی ٿٌبئٺ عٰچٯی ڃٌجت ثڈایڂ ٿٌاٻڈ‪٫ ،‬ڊپ عٰچٯی رڊبځ کا اکتٰب ؿاؿ‪( .‬پیِجلؿ څ تِچیٮ‬ ‫اعتلاٽ رڊبڃی ثڈ عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی ثلاڍ ډڀٸبځ‪ ،‬ثـڅځ تڀبین ام عیج ڃواؿ‪ ،‬رڄٌیت‪،‬‬ ‫مثبځ یب ٿقډت‪ )34ّ ،‬ثڈ تـکیذ‪ ،‬عڀبیت ام اٯټیتډب ام ٯبٻت ا‪٣‬ڀبٹ تال‪٫‬ی رچیبڃڈ ؽبکد ُـ څ تب‬ ‫عـڍ تغت ًی‪ٜ‬لڇ ٯچاڃیڂ ‪٣‬ڀچٿیعٰچ٭ ثِل ٯلاک ٷل‪٫‬ت‪ ،‬ثڈ ‪ٛ‬چکڍ ٳڈ پی امایڂ ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ‬ ‫ڃ‪٠‬لډبیی کا ؿکایڂ مٿیڄڈ ٓبؿک ٳلؿ‪ ،‬ٿڄِچک ٿټٺ ٿتغـ ام اؽتٔبّ ٿبؿڇاڍ رـاٷبڃڈ ثڈ اځ پلډین څ‬ ‫ثڈ ٷڄزبڃـځ اځ ؿک ٳڄبک ًبیل ٯچاڃیڂ عٰچ٭ ثِلڍ ثٌڄـڇ ٳلؿ‪( .‬پیِجلؿ څ تِچیٮ اعتلاٽ رڊبڃی ثڈ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی ثلاڍ ډڀٸبځ‪ ،‬ثـڅځ تڀبین ام عیج ڃواؿ‪ ،‬رڄٌیت‪ ،‬مثبځ یب ٿقډت‪،‬‬ ‫ّ‪ .)35‬ؿڅٻتډب ثلاڍ ڃِبځ ؿاؿځ پبیجڄـڍ ؽچؿ ثڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‪٧ ،‬بٻجب ثب ا‪ٜ٣‬بڍ عـاٯٺ عٰچ٭‬ ‫ثڈ اٯټیتډب‪ ،‬تج‪٤‬یٖ کا ام کاڇډبڍ پڄڊبځتل څ ثب څٗ‪ ٢‬ٯچاڃیڄی ٳڈ ‪٣‬ڀال ٿچرت ٿغـڅؿیت اٯټیتډب څ‬ ‫)‪Permanent Court of International Justice (PCIJ‬‬ ‫‪48‬‬ صفحه 199 ‫‪ٔ٫ 174‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪« -‬اِمطاٖ اِىط‪.»ٓ٤‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ «٘‪ٟ‬ذ اِفهبح‪ ،»ٝ‬زض ٔزٕ‪ٛ‬ػ‪ ٝ‬وج‪٥‬ط‪ ،‬تطرٕ‪ ٚ ٝ‬تس‪ ٗ٤ٚ‬وبظٓ ػبثس‪ُّٔ ٣ٙ٤‬ک‪ ،‬ت‪ٛ‬ؾؼ‪ ٝ‬لّٓ‪ ،‬چبح ا‪.1378 ،َٚ‬‬‫‪ٟ٘« -‬ذاِجالغ‪ِ ،»ٝ‬الٔبْ ػّ‪ ٣‬ثٗ اث‪َ٣‬بِت‪ ،‬تهح‪٥‬ح زوتط نجح‪ ٣‬نبِح‪ ،‬زاضاِ‪ٟ‬زط‪ ،ٜ‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ البئ‪٥٘ ٣‬ب‪ ،‬حؿ‪ٔ« ،ٗ٥‬ؿئ‪٥ِٛ‬ت و‪٥‬فط‪٘ ٢‬بق‪ ٣‬اظ ػّٕ‪٥‬بت ‪ٚ‬ضظق‪ٔ ،»٣‬زّ‪ ٝ‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪( ٣‬زا٘کٍب‪ٜ‬‬‫ت‪ٟ‬طاٖ)‪ ،‬قٕبض‪ ،50 ٜ‬ظٔؿتبٖ ‪ ،1379‬اظ نفح‪ 3 ٝ‬تب نفح‪.40 ٝ‬‬ ‫‪ -‬اضاو‪ ،٣‬ق‪٥‬د ٔحٕسػّ‪« ،٣‬ت‪ٛ‬ی‪٥‬ح إِؿبئُ»‪ ،‬لٓ‪ :‬زفتط تجّ‪٥‬غبت ح‪ٛ‬ظ‪ ٜ‬ػّٕ‪ ٝ٥‬لٓ‪.1371 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ اثٗ ازض‪٤‬ؽ حّ‪ ،٣‬اثٗ رؼفط ٔحٕس ثٗ ٔ‪ٙ‬ه‪ٛ‬ض ثٗ احٕس‪« ،‬اِؿطائطاِحب‪ِ ٢ٚ‬تحط‪٤‬طاِفتب‪ ،»٢ٚ‬د ‪ ،3‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬اِ‪ٙ‬کط‬‫االؾالٔ‪٣‬اِتبثؼ‪ِ ٝ‬زٕبػ‪ ٝ‬إِسضؾ‪ ٗ٥‬ثمٓ إِکطف‪ ،ٝ‬اُِجؼ‪ ٝ‬اِخب٘‪( ٝ٥‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 58‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1401 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫اثٗ ثطاد َطاثّؿ‪ ،٣‬ػجساِؼع‪٤‬ع‪« ،‬إِ‪ٟ‬صه»‪ ،‬د ‪ ،2‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ١‬اِ‪ٙ‬کط االؾالٔ‪٣‬اِتبثؼ‪ِ ٝ‬زٕبػ‪ ٝ‬إِسضؾ‪ ٗ٥‬ثمٓ‬‫إِکطف‪،ٝ‬ا‪٤‬طاٖ (ضز‪٤‬ف ‪٘ 50‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1406 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪« -‬احىبْ ‪ٚ‬ضظق‪ ،»٣‬ث‪٣‬تب‪ ،‬زض ؾب‪٤‬ت‪( askdin.com :‬لبثُ زؾتطؾ‪.)1401/4/8 :٣‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ اؾالْ و‪ٛ‬ئؿت ٘ت‪« ،‬فم‪ ٚ ٝ‬احىبْ ‪ٚ‬ضظـ»‪ ،‬ث‪٣‬تب‪ ،‬زض ؾب‪٤‬ت‪( islamquest.net :‬لبثُ زؾتطؾ‪.)1401/4/8 :٣‬‬‫ ا٘هبض‪ٔ ،٢‬ؿؼ‪ٛ‬ز ‪َ ٚ‬ب‪ٞ‬ط‪ ،٢‬زوتط ٔحٕس ػّ‪« ،٣‬زا٘ک‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ذه‪ٛ‬ن‪ ،»٣‬د ‪ ،3‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬ر‪ ٚ ٍُٙ‬رب‪ٚ‬زا٘‪ ،ٝ‬چبح ؾ‪،ْٛ‬‬‫‪.1388‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -‬رؼفط‪ٍِٙ ٢‬ط‪ٚ‬ز‪ ،٢‬زوتط ٔحٕس رؼفط‪« ،‬تطٔ‪ِٛٛٙ٥‬غ‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق»‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬وتبثرب٘‪ٌٙ ٝ‬ذ زا٘ف‪ .‬چبح ث‪٥‬ؿت ‪ ٚ‬ز‪.1388 ،ْٚ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫_______‪ٔ« ،‬جؿ‪ ٌٛ‬زض تطٔ‪ِٛٛٙ٥‬غ‪ ٢‬حم‪ٛ‬ق»‪ ،‬د ‪ ،1‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬وتبثرب٘‪ٌٙ ٝ‬ذ زا٘ف‪ ،‬چبح ا‪.1378 ،َٚ‬‬ ‫ اِحؿ‪ ٣ٙ٥‬إِطاغ‪ ،٣‬اِؿ‪٥‬س ٔ‪٥‬طػجساِفتبح‪« ،‬اِؼ‪ٙ‬ب‪ ٗ٤ٚ‬اِفم‪ ،»ٝ٥ٟ‬د ‪ ٚ 1‬د ‪ ،2‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬اِ‪ٙ‬کطاالؾالٔ‪٣‬اِتبثؼ‪ِ ٝ‬زٕبػ‪ٝ‬‬‫إِسضؾ‪ ٗ٥‬ثمٓ إِکطف‪( ٝ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 1812 ٚ 1811‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1417 ،‬ق‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ ح‪٥‬سض‪٘ ٢‬طال‪ ،٣‬ػّ‪ٔ ٣‬حٕس‪« ،‬ضؾبِ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق أبْ ؾزبز (ع)»‪ ،‬قطح ٘طال‪ ،٣‬ا٘تکبضات ٔ‪ٟ‬س‪٘ ٢‬طال‪ ،٣‬چبح ‪ٞ‬فتٓ‪.1386 ،‬‬‫ ذساپطؾت ؾطقى‪ ،ٝ‬ؾ‪٥‬ب‪ٚ‬ـ ‪٘ ٚ‬ه‪٥‬ط‪ٔ ٢‬مسْ‪ ،‬زوتط ّٔه اثطا‪« ،ٓ٥ٞ‬ان‪ ٚ َٛ‬فّؿف‪ ٝ‬زض تطث‪٥‬ت ثس٘‪ٚ ٚ ٣‬ضظـ»‪،‬‬‫ال‪٥ٞ‬زبٖ‪ :‬زا٘کٍب‪ ٜ‬اظاز اؾالٔ‪ٚ٣‬احس ال‪٥ٞ‬زبٖ‪ ،‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -‬زا‪٤‬ط‪ ٜ‬إِؼبضف اؾالْ پس‪٤‬ب‪ٚ« ،‬ضظـ»‪ ،1390 ،‬زض ؾب‪٤‬ت‪( islampedia.ir:‬لبثُ زؾتطؾ‪.)1401/4/8 :٣‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ زػب‪ ٢‬وٕ‪ِ ُ٥‬الٔبْ ػّ‪ ٣‬ثٗ اث‪ُ٥‬بِت زض «وّ‪٥‬بت ٔفبت‪٥‬حاِز‪ٙ‬بٖ»‪.‬‬‫‪ -‬زػب‪ ٢‬اث‪ٛ‬حٕع‪ ٜ‬حٕبِ‪ِ ٣‬الٔبْ ظ‪ٗ٤‬اِؼبثس‪ ٗ٤‬ػّ‪ ٣‬ثٗ اِحؿ‪( ٗ٥‬ع) زض «وّ‪٥‬بت ٔفبت‪٥‬حاِز‪ٙ‬بٖ»‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ض‪ٚ‬حب٘‪ ،٣‬ؾ‪٥‬س ٔحٕس نبزق‪« ،‬اؾتفتبئبت ل‪ ٠ٛ‬لًبئ‪ٛٔ ٚ ٝ٥‬ؾؿ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ل‪ٚ ٣‬وال‪ ٢‬ث‪ٗ٥‬إُِّ»‪ ،‬لٓ‪ :‬ؾپ‪ٟ‬ط لٓ‪ ،‬چبح ا‪،َٚ‬‬‫‪.1378‬‬ ‫ ض‪ ٢‬ق‪ٟ‬ط‪ٔ ،٢‬حٕس ٔحٕس‪٥ٔ« ،٢‬عاٖ اِحىٕ‪ ،»ٝ‬د ‪ ،4‬زاضاِحىٕ‪ ،ٝ‬اُِجؼ‪ ٝ‬اال‪( ٣ِٚ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 2649‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪،‬‬‫‪ 1416‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ؾجحب٘‪ .٣‬ق‪٥‬د رؼفط (‪« ،)1392‬ثطضؾ‪ ٣‬لبػس‪ ٜ‬الساْ»‪ ،‬زضؼ ذبضد «ل‪ٛ‬اػس فم‪ٛٔ »ٝ٥ٟ‬ضخ ‪ٔ ،92/12/6‬سضؾ‪ ٝ‬فمب‪ٞ‬ت‪،‬‬‫زض ؾب‪٤‬ت‪( eshia.ir :‬لبثُ زؾتطؾ‪.)1401/4/8 :٣‬‬ ‫‪ -‬ق‪٥ٟ‬س ا‪ .َٚ‬اِک‪٥‬د اث‪ٛ‬ػجساهلل قٕؽاِس‪ٔ ٗ٤‬حٕس‪« ،‬إِّؼ‪ ٝ‬اِسٔکم‪ ،»ٝ٥‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬اِ‪ٟ‬بْ‪ ،‬چبح ا‪.1377 ،َٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫‪ -‬ق‪٥‬د ث‪ٟ‬ب‪ٔ ،٣٤‬حٕس ثٗ ػجساِهٕس حبضح‪« ،٣‬ربٔغ ػجبؾ‪ ،»٣‬فطا‪ٞ‬ب٘‪( ٣‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 279‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ ،‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ق‪٥‬د حط ػبّٔ‪ٔ ،٣‬حٕس ثٗ اِحؿٗ‪« ،‬تفه‪ٚ ُ٥‬ؾبئُ اِک‪٥‬ؼ‪ ٝ‬اِ‪ ٣‬تحه‪ٔ ُ٥‬ؿبئُ اِکط‪٤‬ؼ‪ ،»ٝ‬د ‪ ،19‬تحم‪٥‬ک ٔ‪ٛ‬ؾؿ‪ ٝ‬اَ‬‫اِج‪٥‬ت (ع) الح‪٥‬بء اِتطاث‪ ،‬اُِجؼ‪ ٝ‬اِخب٘‪( ٝ٥‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 1987‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1414 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ق‪٥‬د َ‪ٛ‬ؾ‪ ،٣‬اث‪ ٣‬رؼفط ٔحٕس ثٗ اِحؿٗ ثٗ ػّ‪« ،٣‬إِجؿ‪ ٌٛ‬ف‪ ٣‬فم‪ ٝ‬االٔبٔ‪ ،»ٝ٥‬د ‪ ،7‬إِىتج‪ ٝ‬إِطتً‪ ٝ٤ٛ‬الح‪٥‬بء‬‫ا‪٦‬حبض اِزؼفط‪( ٝ٤‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 38‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ ،‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ َجبَجبئ‪ ٣‬وطثال‪ ،٣٤‬ؾ‪٥‬س ػّ‪« ،٣‬ض‪٤‬بو إِؿبئُ ف‪ ٣‬ث‪٥‬بٖ احىبْ اِکطع ثبِسالئُ»‪ ،‬د ‪ ،9‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬اِ‪ٙ‬کط االؾالٔ‪،٣‬‬‫اُِجؼ‪ ٝ‬اال‪( ٣ِٚ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 491‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1419 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ػالٔ‪ ٝ‬حّ‪ ،٣‬رٕبَاِس‪ ٗ٤‬اث‪ٙٔ٣‬ه‪ٛ‬ض اِحؿٗ ثٗ ‪ٛ٤‬ؾف ثٗ إُِ‪ٟ‬ط‪« ،‬تحط‪٤‬طاالحىبْ اِکطػ‪ ٝ٥‬ػّ‪ٔ ٣‬ص‪ٞ‬ت االٔبٔ‪ ،»ٝ٥‬د‬‫‪ ،5‬اقطاف ػالٔ‪ ٝ‬إِحمک رؼفطاِؿجحب٘‪ ،٣‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬االٔبْ اِهبزق (ع)‪ ،‬اُِجؼ‪ ٝ‬اال‪( ٣ِٚ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 97‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪،‬‬ ‫‪ 1422‬ق‪.‬‬ صفحه 170 ‫ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ څکمٍډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی‬ ‫‬‫‬‫‪-‬‬ ‫‪175‬‬ ‫________‪« ،‬ل‪ٛ‬اػس االحىبْ ف‪ٔ ٣‬ؼطف‪ ٝ‬اِحالَ ‪ ٚ‬اِحطاْ»‪ ،‬د ‪ ،3‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬اِ‪ٙ‬کط االؾالٔ‪ ،٣‬اُِجؼ‪ ٝ‬اال‪( ٣ِٚ‬ضز‪٤‬ف‬ ‫‪٘ 117‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1413 ،‬ق‪.‬‬ ‫ ػالٔ‪ٔ ٝ‬زّؿ‪ ،٣‬إِ‪ٔ ٣ِٛ‬حٕس ثبلط‪« ،‬ثحبضاال٘‪ٛ‬اض اِزبٔغ ِسضض اذجبض ائٕ‪ ٝ‬االَ‪ٟ‬بض»‪ ،‬د ‪ ٚ 43‬د ‪ ٚ 61‬د ‪ ،67‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪:‬‬‫اِ‪ٛ‬فبء‪ ،‬اُِجؼ‪ ٝ‬اِخب٘‪( ٝ٥‬ضز‪٤‬ف‪ٞ‬ب‪٘ 2283،2300،2306 ٢‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1403 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪ -‬فه‪٥‬ح‪ ،٣‬ػجساِربِک‪« ،‬ثطضؾ‪ٔ ٣‬جب٘‪ ٣‬فم‪ ٣ٟ‬ث‪ٙ‬س ‪ٔ 3‬بز‪ 59 ٜ‬لب٘‪ٔ ٖٛ‬زبظات اؾالٔ‪ ،1390 ،»٣‬زض ؾب‪٤‬ت‪alqaza.com :‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ فًُاهلل‪،‬ا‪٤‬تاهلل ؾ‪٥‬س ٔحٕسحؿ‪( ٗ٥‬ث‪٣‬تب)‪« ،‬اؾتفتبئبت‪ٚ-‬ضظـ»‪ ،‬زض پب‪ٍ٤‬ب‪ ٜ‬اَالعضؾب٘‪ ٣‬زفتطا‪٤‬تاهلل ؾ‪٥‬س ٔحٕسحؿ‪ٗ٥‬‬‫فًُاهلل زض ؾب‪٤‬ت‪bayyanat.ir :‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -‬ف‪٥‬ى‪ :‬زوتط ػّ‪٥‬طیب‪ٔ« ،‬مبض٘‪ ٚ ٝ‬تُج‪٥‬ک زض حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪٣ٔٛ‬اؾالْ»‪ ،‬ؾبظٔبٖ چبح ‪ ٚ‬ا٘تکبضات‪ ،‬چبح ز‪.1370 ،ْٚ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ «لب٘‪ ٖٛ‬اؾبؾ‪ ٣‬رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪.»٣‬‬‫‪« -‬لب٘‪ٔ ٖٛ‬زبظات اؾالٔ‪.»٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٌّ -‬س‪ٚ‬ظ‪٤‬بٖ‪ ،‬زوتطا‪٤‬طد‪« ،‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪٣ٔٛ‬ا‪٤‬طاٖ»‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬چبح ؾ‪.1369 ،ْٛ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ُِ -‬ف‪ ،٣‬زوتط اؾساهلل‪« ،‬ل‪ٛ‬اػس فم‪ :ٝ‬حم‪ٛ‬ل‪ ٚ ٣‬رعا‪ ،»٣٤‬ذطؾ‪ٙ‬س‪ ،٢‬چبح ا‪.1390 ،َٚ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ ٔجّغ‪ ،٣‬زوتط احٕس‪« ،‬فم‪ ٝ‬زا٘فا‪ ٗ٤‬ر‪ٟ‬ب٘‪ ٣‬اؾت»‪ ،‬ض‪ٚ‬ظ٘بٔ‪ ٝ‬فط‪٥ٞ‬رتٍبٖ ٔ‪ٛ‬ضخ ‪.93/5/26‬‬‫ ٔحمک اضزث‪ ،٣ّ٥‬إِ‪ ٣ِٛ‬احٕس‪ٔ« ،‬زٕغ اِفبئس‪ ٚ ٜ‬اِجط‪ٞ‬بٖ»‪ ،‬د ‪ ،13‬لٓ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬اِ‪ٙ‬کط االؾالٔ‪٣‬اِتبثؼ‪ِ ٝ‬زٕبػ‪ٝ‬‬‫إِسضؾ‪ ٗ٥‬ثمٓ إِکطف‪( ٝ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 244‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ ،‬ث‪٣‬تب‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ٔحمک حّ‪ ،٣‬اث‪ٛ‬اِمبؾٓ ٘زٓاِس‪ ٗ٤‬رؼفط ثٗ اِحؿٗ‪« ،‬قطا‪٤‬غ االؾالْ ف‪ٔ ٣‬ؿبئُ اِحالَ ‪ ٚ‬اِحطاْ»‪ ،‬د ‪ٔ ،4‬غ تؼّ‪٥‬مبت‬‫اِؿ‪٥‬سنبزق اِک‪٥‬طاظ‪ ،٢‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬اؾتمالَ‪ ،‬اُِجؼ‪ ٝ‬اِخب٘‪( ٝ٥‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 74‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪ 1409 ،‬ق‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ٔ -‬حمک زأبز‪ ،‬زوتط ؾ‪٥‬سٔهُف‪« ،٣‬ل‪ٛ‬اػس فم‪ ،»ٝ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬ؾٕت‪ ،‬چبح ز‪.1376 ،ْٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ٔحٕسظاز‪ ٜ‬ض‪ٔ ،٣ٙٞ‬حٕس ضیب‪« ،‬ثطضؾ‪ ٣‬فم‪ ٣ٟ‬ح‪ٛ‬ازث ‪ ٚ‬نسٔبت ‪ٚ‬ضظق‪ ،»٣‬فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬ترهه‪ ٣‬فم‪ ٚ ٝ‬تبض‪٤‬د تٕسٖ‪ ،‬ؾبَ‬‫چ‪ٟ‬بضْ‪ ،‬قٕبض‪ ٜ‬قب٘عز‪ ،1387 ،ٓٞ‬اظ نفح‪ 91 ٝ‬تب نفح‪.125 ٝ‬‬ ‫ ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪،٢‬ا‪٤‬تاهلل ٘بنط‪ٔ« ،‬زٕ‪ٛ‬ػ‪ٝ‬ا‪ ٢‬اظ اؾتفتبئبت حًطتا‪٤‬تاهلل ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪ ،»٢‬ث‪٣‬تب‪ ،‬زض ؾب‪٤‬ت‪k- :‬‬‫‪( torshiz.mihanblog.com‬لبثُ زؾتطؾ‪.)1401/4/8 :٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ ٘زف‪ ،٣‬ق‪٥‬د ٔحٕس حؿٗ‪« ،‬ر‪ٛ‬ا‪ٞ‬طاِىالْ ف‪ ٣‬قطح قطائغ االؾالْ»‪ ،‬د ‪ ٚ 28‬د ‪ ،43‬تحم‪٥‬ک ‪ ٚ‬تؼّ‪٥‬ک اِک‪٥‬د ػّ‪٣‬‬‫ا‪٦‬ذ‪٘ٛ‬س‪ ٢‬زاضاِىتت االؾالٔ‪ ،ٝ٥‬چبح ؾ‪( ْٛ‬ضز‪٤‬ف ‪٘ 556،571‬طْ افعاض ا‪ُٞ‬اِج‪٥‬ت)‪.1368 ،‬‬ ‫‪ٛ٘ -‬ضث‪ٟ‬ب‪ ،‬زوتط ضیب‪« ،‬ظٔ‪ ٝٙ٥‬حم‪ٛ‬ق رعا‪ ٢‬ػٕ‪ ،»٣ٔٛ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ :‬وب٘‪ٚ ٖٛ‬وال‪ ٢‬زازٌؿتط‪ ،٢‬چبح ز‪.1375 ،ْٚ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ صفحه 171 ‫‪ٔ٫ 214‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ا‪٣‬ڀبٹ تج‪٤‬یٖ ‪٧‬یلٿٌتٰیپ ٿیُـ اؿاٿڈ ؿاؿڃـ‪ .‬پی ام تٔچیت ٿڄِچک‪ ،‬تٔچیت ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی‬ ‫عٰچ٭ ثِل‪ 42‬ٷبٿیاًبًی ؿک پیِجلؿ عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی ٿغٌچه ٿیُـ‪.‬‬ ‫ٷبٽ ث‪٤‬ـڍ‪ ،‬تٔچیت ؿڅ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی‪ 43‬څ عٰچ٭ اٯتٔبؿڍ‪ ،‬ارتڀب‪٣‬ی څ‬ ‫‪٫‬لډڄٸی‪ 44‬ثچؿ ٳڈ ثڈ ُیچڇاڍ ‪٣‬ڀټیتل ثڈ عٰچ٭ اٯټیتډب ڃین ٿیپلؿاؽت څ ٿچاکؿڍ کا ٓلیغب یب‬ ‫تټچیغب ثڈ عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتډب اؽتٔبّ ٿیؿاؿ‪ .‬ثب ُلڅ‪ ١‬رڄٶ ًلؿ څ ؿک ‪ٛ‬چٹ اځ‪ ،‬ثڈ ک‪٧‬پ‬ ‫څرچؿ عڀبیتډبڍ رٌتڈ ٷلیؾتڈ څایزبؿ ثلؽی ڃڊبؿډبیی ٳڈ ثڈ ‪ٛ‬چک ‪٫‬ل‪٣‬ی څ ؿک ٳڄبک ًبیل‬ ‫‪٤٫‬بٻیتډبڍ ؽچؿ ثڈ عڀبیت ام اٯټیتډب ٿیپلؿاؽتڄـ‪ ،‬پیِل‪٫‬ت ؽبٓی ؿکایڂ مٿیڄڈ عبٓٺ ڃِـ څ‬ ‫ؿک ؿکٷیلڍډبڍایـئچٻچهیٲ ثیڂاٻڀټټی‪ ،‬عٰچ٭ اٯټیتډب ‪٣‬ڀال ثڈ ‪٫‬لاٿچُی ًپلؿڇ ُـڇ‪ .‬پی ام رڄٶ‬ ‫ًلؿ‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ڃٌجت ثڈ اٯټیتډب ؿک ا‪٫‬لیٰب‪ ،‬یچٷٌالڅڍ څ ثٌیبکڍ ٿڄب‪ٛ‬ٮ ؿیٸل څ ڃین اکتٰب ٳټی ؿاڃَ‬ ‫ثِلڍ ًججی ُـ ثلاڍاڃـیِیـځ ؿڅثبکڇ څ اکتٰب ثیڄَ عٰچٯی رڊبځ ثڈ ٿٰچٻڈ اٯټیتډب‪.‬‬ ‫ثب ُتبه ٷل‪٫‬تڂ پیِل‪٫‬ت ‪٣‬ټپ څ ‪٫‬ڂاڅکڍ ؿک ؿډڈ ‪ 90‬ٳڈ تاحیل میبؿڍ ثل ‪٫‬لډڄٶډبڍ ٿڄ‪ٰٜ‬ڈاڍ څ‬ ‫ؿیـٷبڇډبڍ رڊبڃی ٷقاُت څ ڃین پـیـ اٿـځ کًبڃڈډبڍ رـیـڍ صچځایڄتلڃت څ ُجٴڈډبڍ‬ ‫ٿبډچاکڇاڍ‪ ،‬ا‪٫‬لاؿ ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیت تچاڃٌتڄـ تلیجچڃی ثلاڍ ا‪٣‬الٽ ډچیت ؽچؿ ثڈ ؿیٸلاځ څ اکتجب‪ ٙ‬ثب‬ ‫ډپٷلڅډبځ ؽچؿ ؿک ًلاًل رڊبځ ثڈ ؿًت اڅکڃـ‪.‬ایڂ ت‪٨‬ییلات ُٸل‪ ،٩‬ډڀضڄبځ ٳڈ ؿک اٯتٔبؿ څ‬ ‫ًبیل ‪٣‬ټچٽ کػ ؿاؿ‪ ،‬ؿک ‪٣‬ټپ عٰچ٭ ڃین ثبٻ‪ٜ‬ج‪ ٢‬ؿیـٷبڇډبڍ رـیـڍ کا ثڈ څرچؿ اڅکؿ‪ ،‬ٿبڃڄـ څٗ‪٢‬‬ ‫ٯچاڃیڂ تبمڇ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب کًبڃڈډب ٳڈ ٓلیغبً ٿچاؿڍ کا ثڈ ا‪ٜ٣‬بڍ اٿتیبمات ؽبّ ثڈ اٯټیتډب‬ ‫اؽتٔبّ ٿیؿډـ‪ .‬ام اځرب ٳڈ ڃ‪٠‬بٽ ًیبًی ثل پبیڈ اٳخلیت‪ ،‬ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯی کا عبٳڀیت ٿیثؾِـ‪،‬‬ ‫ًچاٹ ام ربیٸبڇ اٯټیت‪ ،‬یٴی ام ؿ‪٧‬ـ‪٧‬ڈډبڍ ٿڊپ ؿک ٷ‪٬‬تڀبځ ‪٣‬ـاٻت عٰچٯی اًت ٳڈ ؿک ‪٫‬لډڄٶډبڍ‬ ‫ٿؾتټ‪ ،٪‬پبًؼډبڍ ٿت‪٬‬بڅتی ٿیتچاڃـ ؿاُتڈ ثبُـ‪ .‬ثب تچرڈ ثڈایڄٴڈ ؿیڂ ٿجیڂ اًالٽ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؽـاڅڃـ‬ ‫ٿت‪٤‬بٹ ثڈ ٿڄنٻڈ ؿیڂ ؽبتپ څ پیبٿجل اٳلٽ ڃین ثڈ ‪٣‬ڄچاځ پیبٿجل کعڀت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ُـڇ‪ ،‬ڃغچڇ ت‪٤‬بٿٺ ؿیڂ‬ ‫اًالٽ ثب اٯټیتډبڍ ؿیڄی ثیِتل ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت څ عٰچٯی کا ثلاڍ ډڀڈڍ اڃٌبځډب‬ ‫ٿ‪ٜ‬لط ڃڀچؿڇ اًت ٳڈ ډیش ٳی ثـڅځ ؿٻیٺ ُل‪٣‬ی څ ثڈ ؿالیٺ ‪٧‬یلڅاٯ‪٤‬ی عٮ ڃـاکؿ ٿبڃ‪ ٢‬اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫اڃٌبځډب امایڂ عٰچ٭ ُچؿ‪ .‬عٰچ٭ اٯټیتډب ؿک پلتچ ٯلاکؿاؿ فٿڈ‪ ،‬اډٺ ٳتبه څ اٯټیتډبڍ ؿیڄی‬ ‫ؿاکاڍ عٰچٯی ٿیُچڃـ ٳڈ ک‪٣‬بیت اځډب ثل عٴچٿت څ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیالمٽ ٿیثبُـ‪ ،‬ٳڈایڂ عٰچ٭‬ ‫ؿک ٿتڂ ٯلاکؿاؿ فٿڈ فٳل ٿیُچڃـ څ ثلاًبى اځ ٯلاکؿاؿ‪ ،‬ؿڅٻت اًالٿیٿت‪٤‬ڊـ اًت ام اڃبځ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ‬ ‫ُڊلڅڃـ عڀبیت ٳڄـ څ ډیش ٿٌټڀبڃی عٮ ت‪٤‬لٕ ثڈ اڃبځ کا ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪Universal Declaration of Human Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Civil and Political Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪44‬‬ صفحه 200 ‫‪ٔ٫ 176‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪159 –176‬‬ صفحه 172 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪215‬‬ ‫ٻقا ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ؿک آٺ ثڈ کًڀیت ُڄبؽتڂ اٯټیتډب ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیڅ ‪٣‬ـٽ ‪ٛ‬لؿ اڃبځ ام ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫اًالٿیڅ ‪ٛ‬لاعی صبکصچثی ثلاڍ ک‪٫‬تبک ثب اٯټیتډب څ ډڀضڄیڂ ثلؽی ام عٰچ٭ ٿخٺ ٿبٻٴیت ثل ٿبٹ‪،‬‬ ‫‪٫‬لٯی ٿیبځ اٯټیتډب څ ٿٌټڀبڃبځ ڃیٌت څ ڃین ؿک صبکصچه ٯلاکؿاؿ فٿڈ‪ ،‬اٿڄیت ربڃی څ ٿبٻی اڃبځ‬ ‫تچً‪ ٚ‬ٳِچک اًالٿیتاٿیڂ ٿیُچؿ څ ډڀیڄ‪ٜ‬چک ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‪ ،‬ٿچاکؿڍ ٿبڃڄـ اًتٰالٹ ٯ٘بیی یب‬ ‫ٯب‪٣‬ـڇ اٻتناٽ ٿیتچاڃـ ثلاڍ اٯټیتډب ٯبثٺ تچرڈ ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ -2‬هفَْم اللیت‬ ‫اٿلڅمڇ ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ؿک ٷٌتلؿڇاڍ ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿ ٳڈ ثڈ کاًتی اکتجب‪ ٙ‬ڃنؿیٴی ثب څیوٷیڊبڍ ٳټی‬ ‫مٿبځ ٿب ؿاکؿ ؿک ډڀڈ رب ث‪٤‬ڄچاځ څاٳڄِی ‪٣‬ټیڈ ٷلایَ ثڈ رڊبڃی ٳلؿځ‪ ،‬ٿلؿٽ ؿک ٓـؿ ع‪ ٞ٬‬ډچیت‬ ‫ؽچؿ ؿک ٿٰبثٺایڂ ٷچڃڈ یٲ ُٴٺ ًبمڍ ډٌتڄـ‪ .‬امایڂ کڅ ا‪٫‬لاؿ څ ارتڀب‪٣‬بت ثڈ یٲ ٿیناځ اُتیب٭‬ ‫ؽچؿ کا ثڈ ع‪ ٞ٬‬ٿچرچؿیت ؽچیَ‪ ،‬اًت‪٬‬بؿڇ ام تچاڃبییډبڍ ؽالٯبڃڈُبځ څ ؿاُتڂ ڃِٰی ‪٤٫‬بٹ ؿک‬ ‫مڃـٷی ٿټی څ ثیڂاٻڀټټی اثلام ٿیٳڄڄـ‪.‬‬ ‫تڄچ‪٣‬بت ‪٫‬لډڄٸی‪ ،‬مثبڃی څ ٿقډجی رچاٿ‪ ٢‬اٿلڅمڍ ثڈ ربیی کًیـڇ اًت ٳڈ ٿ‪٬‬ڊچٽ اٯټیت ډڀضڄبځ‬ ‫‪ٟ‬بډل اًت‪ .‬آ‪ٜ‬الط اٯټیت ثڈ ربٿ‪٤‬ڈاڍ اُبکڇ ؿاکؿ ٳڈ ؽچؿ کا ثل ٿغچک ډچیتی ٿت‪٬‬بڅت ام ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ث‪٤‬ڄچاځ یٲ ٳٺ ًبمٿبځ ٿیڃڊـ څایڂ ت‪٬‬بڅت کا ‪٣‬ټڄی ثیبځ ٿیٳڄـ څ ؽچاًتبک ثڈ کًڀیت ُڄبؽتڈ‬ ‫ُـځ اځ ٿیُچؿ‪( .‬ٿڊبرلاځ‪ )33ّ ،1372 ،‬کایذتلیڂ ت‪٤‬لی‪ ٪‬امایڂ پـیـڇ کا ُبیـ ربٿ‪٤‬ڈ ُڄبًی‬ ‫ٿ‪٤‬لڅ‪ - ٩‬ٻچئیی څکث‪ 45‬ؿک ًبٹ ‪٣ - 1945‬لٗڈ ٳلؿڇ ثبُـ‪ .‬ثڄ‪٠‬ل څڍ اٯټیت ‪٣‬جبکتٌت ام ٷلڅډی‬ ‫ام اُؾبّ ٳڈ ثڈ ًجت ثلؽی ام ؽٔچٓیبت رٌڀبڃی یب ‪٫‬لډڄٸی ؽچؿ‪ ،‬ثب ثلؽچکؿڍ ٿت‪٬‬بڅت څ‬ ‫ٿتڀبین ثب ؿیٸل ا‪٘٣‬بڍ ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٳڈ ؿک اځ مڃـٷی ٿیٳڄـ کڅ ثڈ کڅ ٿیُچؿ څ ؿک ڃتیزڈ ؽچؿ کا ؿک‬ ‫ٿ‪٤‬لٕ ڃچ‪٣‬ی تج‪٤‬یٖ رڀ‪٤‬ی ٿیثیڄـ‪( .‬ؿکٿڄیتٺ‪)10ّ ،1372 ،‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ؿک ڃ‪٠‬ل څیلت څرچؿ اٯټیت ث‪ٜ‬چک ؽچؿ ثؾچؿ ٿٌتټنٽ څرچؿ یٲ اٳخلیت اًت ٳڈ ام‬ ‫ربیٸبډی ثلتل ثلؽچکؿاک اًت څ ربیٸبڇ ‪٫‬لڅتل اٯټیتډب‪ ،‬اڃبځ کا ام ُلٳت ٳبٿٺ ؿک مڃـٷی‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی ثبم ٿیؿاکؿ‪ ،‬پی ث‪ٜ‬چک ؽالٓڈ ا‪٘٣‬بڍ یٲ اٯټیت ثلاًبى څیوٷیڊبڍ ٿغٌچًی ٿِؾْ‬ ‫ٿیُچڃـ ٳڈ اڃبځ کا ام ؿیٸل ا‪٘٣‬بڍ ډڀبځ ربٿ‪٤‬ڈ رـا ٿیٳڄـ‪ .‬ث‪٘٤‬ی ؿیٸل ډڀضچځ ٿلڅیڂ ډلیی‪،‬‬ ‫اٯټیت ثچؿځ کا ثیِتل ڃبُی ام ڃچ‪٣‬ی تٰـیل ٯ‪ٜ‬لڍ ٿیؿاڃڄـ تب پیبٿـ تزلثڈ مڃـٷی‪ ،‬اٻجتڈایڂ ت‪٤‬لی‪٪‬‬ ‫ٳبکثلؿ ‪٣‬بٽ ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪Wirth , Louis‬‬ ‫‪45‬‬ صفحه 201 ‫‪9‬‬ ‫ٍاکبٍٕ ارى ٍلٖ لْشٕ دس اضتغبل صًبى اص هٌظش فمِ ٍ حمَق‬ ‫ػجذالججبس صسگَش ًست‬ ‫داًط٘بس ‪ ،‬ػضَ ّ٘ئت ػلوٖ‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬گشٍُ الْ٘بت‪ ،‬داًطگبُ اٗالم‪ ،‬اٗالم‪ ،‬اٗشاى‬ ‫هژگبى احوذٕ‬ ‫داًصاهَختِ کبسضٌبسٖ اسضذ‪ ،‬فمِ ٍ هجبًٖ حمَق ‪ ،‬داًطکذُ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬گشٍُ الْ٘بت‪ ،‬داًطگبُ اٗالم‪ ،‬اٗالم‪ ،‬اٗشاى‬ ‫تاریخ دریافت‪ 1411 .12 .29 :‬تاریخ اصالح‪ 1411 .14 .21 :‬تاریخ پذیزش‪1411 .16 .19 :‬‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ثڈ اٿچک ؽبکد ام ٿڄنٹ څ ؿکٷیلڍ ډبڍ اٯتٔبؿڍ اڃبځ ام رڀټڈ ٿٌبئټی اًت ٳڈ ُبیٌتڈ تچرڈ څ‬ ‫‪٣‬ڄبیت ثیِتلڍ ؿاکؿ‪ .‬ډـ‪ ٩‬ایڂ پوڅډَ تجییڂ اؿٻڈ ڍ ٿِلڅ‪٣‬یت یب‪٣‬ـٽ ٿِلڅ‪٣‬یت اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؽبکد ام‬ ‫ؽبڃڈ‪ ،‬ؿک ثغج اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ثڈ تڄبًت اعلام ُ‪٨‬ٺ ثب څیوٷی ډبڍ کڅعی څ رٌڀی مڃبځ ُب‪٧‬ٺ څ ډڀضڄیڂ ثڈ‬ ‫ٿٔټغت ربٿ‪٤‬ڈ څ ؽبڃچاؿڇ تچرڈ ُـڇ اًت‪ .‬ڃچُتبک عبٗل ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام کڅٍ تچٓی‪٬‬ی_تغټیټی ثڈ ؿالیٺ‬ ‫‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی ؿک ؽٔچّ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؽبکد ام ؽبڃڈ کا ٿچکؿ تزنیڈ څ تغټیٺ ٯلاک‬ ‫ؿاؿڇ اًت‪ .‬ام رڀټڈ یب‪٫‬تڈ ډبڍ تغٰیٮ ایڂ اًت ٳڈ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؿک ٓچکتی ٳڈ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی‬ ‫څعیخیت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ڃجبُـربین اًت‪ ،‬ؿک ‪٧‬یل ایڂ ٓچکت څٻی ٯڊلڍ ٿیتچاڃـ ؿؽتل څمڃی ٳڈ تغت ًلپلًتی‬ ‫څڍ اًت ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ‪ُ ،‬چډل ڃین عٮ ٿڄ‪ ٢‬مڅرڈ کا ؽچاډـ ؿاُت‪ .‬ثڈ ثیبڃی ؿیٸل ٿِلڅ‪٣‬یت اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ٿ‪ٜ‬ټٮ‬ ‫ڃیٌت ثټٴڈ ٿٰیـ ثڈ ُلڅ‪ٛ‬ی اًت‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪:‬‬ ‫اشتغال زًاى‪،‬اذى ٍلی‪ ،‬هصالح خاًَادگی‪.‬‬ ‫ ‬ صفحه 173 ‫‪ٔ٫ 216‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫اٿلڅمڇ پوڅډِٸلاځ ثلاڃڄـ تب ثیِتل ثڈ ًټ‪ٜ‬ڈ ًیبًی اٳخلیت اډڀیت ثـډڄـ‪ .‬ٷلڅڇ ثلتل ثب ؿک اؽتیبک‬ ‫ؿاُتڂ ٿڄبث‪ ٢‬مڃـٷی اٿٴبځ تٌټ‪ ٚ‬ثل ُلای‪ ٚ‬مڃـٷی ؿیٸلاځ کا‪ ،‬ام کډٸقک ٿلاٯجتډبڍ ثڊـاُتی‪ ،‬ٳبک‬ ‫څ ُ‪٨‬ٺ‪ ،‬ٿچاؿ ‪٧‬قایی‪ ،‬اٿچمٍ څ پلڅکٍ څ ؿکاٿـډب پیـا ٿیٳڄـ‪ .‬اٳخلیت ام کډٸقک تٌټ‪ً ٚ‬یبًی‬ ‫اًت ٳڈ ٿیتچاڃـ ثڈ اٯټیت تج‪٤‬یٖ کڅا ؿاکؿ څ ؿک ثلاثل اڅ ک‪٫‬تبکڍ تغٰیلاٿین یب ؽٔڀبڃڈ ؿاُتڈ‬ ‫ثبُـ‪ ،‬ک‪٫‬تبکڍ ٳڈ ٿڀٴڂ اًت ام تڀٌؾل ا‪٧‬بم ٷلؿؿ څ تب اڃڊـاٽ پیَ کڅؿ‪( .‬ؿکٿڄیتٺ‪)11ّ ،1372 ،‬‬ ‫‪ -3‬اللیتّب در حمَق ثطز هؼبغز‬ ‫‪ٍ 1-3‬ضؼیت اللیتّب در جبهؼِ جْبًی لجل اس تاسیس جبهؼِ هلل‬ ‫اعتیبد ثڈ تجبؿٹ ٿغٔچٹ ‪٫‬ٴلڍ څ ٿبؿڍ ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬اڃٌبڃی ‪ -‬ام ڃ‪٠‬ل ؽچځ‪ ،‬مثبځ څ‬ ‫ٿقډت‪ -‬څ کڅط اٿینٍ څ اُڄبئی ثیڂ ٿټتڊب څ عی اماؿٿڄِی څ اؽتجبک ؿک اڃتؾبه ٿٌٴڂ څ‬ ‫اٯبٿتٸبڇ ام ؿیلتلیڂ امٿڄڈ عیبت ارتڀب‪٣‬ی ثِل عبٻت اؽتال‪ ٙ‬ارتڄبه ڃبپقیل ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪٪‬‬ ‫ڃواؿڍ څ ٿقډجی کا ؿک ا‪٧‬ټت ًلمٿیڄڊبڍ ٿٌٴچڃی څ ٳِچکډبڍ تِٴیٺ ُـڇایزبه ڃڀچؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ثلاحل ډڀیڂ اؽتال‪ ٙ‬ٯڊلڍ ٿټتډب‪ ،‬ٳڀتل ٳِچکڍ ٿیتچاځ یب‪٫‬ت ٳڈ ډڀڈ اتجب‪ ١‬اځ ؿاکاڍ ڃواؿ څ ٿقډت‬ ‫څاعـ ثچؿڇ څ ا‪٫‬لاؿ اځ ډڀٸی ام ٿِؾٔبت ٿټی ٿچکؿ ڃ‪٠‬ل ُؾْ څ یب اُؾبّ څ یب اٳخلیت عبٳپ‬ ‫ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)5 ّ،1393 ،‬‬ ‫اٯټیتڊب ؿک ٳِچکډبئیٴڈ تغت عٴچٿت ڃواؿڍ څ یب ٿقډجی اؿاکڇ ٿیُـڃـ رن ؿک ٿچاکؿ ڃبؿک ٿ‪٤‬ڀچالً‬ ‫څٗ‪ ٢‬ڃبٷچاکڍ ؿاُتڄـ څ ڃڈ تڄڊب ام ٿڄبث‪ ٢‬څ عٰچ٭ ڃواؿ څ ٿقډت کًڀیٳِچک ٿغلڅٽ ثچؿڃـ‪ ،‬آچال‬ ‫ڃٌجت ثڈ اڃبځ صڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬عٴچٿتڊب څ صڈ ام ڃبعیڈ ا‪٫‬لاؿ ٿټت ک‪٫‬تبک ڃبپٌڄـ ٿ‪٤‬ڀچٹ ٿیٷلؿیـ څ ثل‬ ‫احل ډڀیڂ ک‪٫‬تبکډب ؿک ثٌیبکڍ ام ٿچاکؿ عچاؿحی کػ ٿیؿاؿ ٳڈ ثڈ ُٴڄزڈ ډب څ ٳِتبکډبڍ ؿًتڈ‬ ‫رڀ‪٤‬ی ٿیبڃزبٿیـ څ ٓغڄڈ ډبڍ کٯت اڃٸینڍ ثجبک ٿیاڅکؿ‪( .‬ډڀبځ‪)7ّ ،‬‬ ‫عٴچٿتڊبڍ یڊچؿڍ ٳڈ ٯجٺ ام ث‪٤‬خت ٿٌیظ ام ٿٰتـکتلیڂ څ پلًبثٰڈتلیڂ عٴچٿتڊبڍ اځ ‪ٔ٣‬ل‬ ‫ثچؿڃـ ڃ‪٠‬ل ثڈ پیچڃـ ؽبٓی ٳڈ ڃواؿ څ ٿقډت ؿک ائیڂ یڊچؿ پیـا ٳلؿڇ څایڂ ائیڂ کا ؿک ‪٣‬یڂ ٿقډجی‬ ‫ثچؿځ ثٔچکت عبؿ ڃواؿڍ ؿکاڅکؿڇ اًت ٿ‪٤‬ڀچالً ام یٲ ًیٌتپ ؽِڂ ڃواؿڍ څ ٿقډجی پیلڅڍ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ څ یب ٷلڅډڊبڍ ‪٧‬یلیڊچؿڍ ثڀڄنٻڈ عیچاڃبت ٳڈ ثبیـ ؿک اؽتیبک ٯچٽ ثلٷنیـڇ یڊچؿ ثبُڄـ‬ ‫ک‪٫‬تبک ٿیڃڀچؿڃـ‪ .‬ؿڅٻت یڊچؿڍ ٳڈ ثلاًبى ثلٷنیـٷی ٿټت یڊچؿ پی کینڍ ٿیُـ څ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ‬ ‫ڃڀیتچاڃٌت تئچکڍ ؿڅٻت ٿتِٴٺ ام ٷلڅڇډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ڃواؿڍ څ ٿقډجی کا ثپقیلؿ څ یب تِٴیٺ یٲ‬ صفحه 202 177 –200 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11 ‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 178 Studies of compulsory permission in women's employment from the point of view of jurisprudence and law Abstract Women's employment in affairs outside the home and their economic conflicts are among the issues that deserve more attention and care. The purpose of this research is to explain the legitimacy or non-legitimacy of women's employment outside the home, in the discussion of women's employment, according to the suitability of employment with the mental and physical characteristics of working women, and also the benefit of society and family. The present article has analyzed the use of descriptive-analytical method for jurisprudential and legal reasons regarding the permission of forced guardianship in the employment of women outside the home. Among the findings of the research is that women's employment is permissible if it does not conflict with the family interests and the status of the parties. In other words, the legitimacy of women's employment is not absolute, but is bound by certain conditions. Keywords: women's employment, guardian's permission, family matters صفحه 174 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪217‬‬ ‫عٴچٿت رڊبڃی کا ډـ‪ ٩‬ؽچؿ ٯلاک ؿډـ ڃبٷنیل ًیبًت اځ ؿک ٿچکؿ تچؿڇډبڍ څًی‪٧ ٢‬یلیڊچؿڍ رن‬ ‫یٴی ام ؿڅ ‪ٛ‬لط میل ڃڀیتچاڃٌت ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ - 1‬ڃبثچؿڍ ا‪٫‬لاؿ ‪٧‬یلیڊچؿڍ څ پبٱ ڃڀچؿځ ًلمٿیڂ ؽچؿ ام ڃواؿ تب پبٱ (‪٧‬یل یڊچؿڍ)‬ ‫‪ -2‬ثڈ ثلؿٷی ٳِیـځ اڃبځ څ ثڊلڇ ثلؿاکڍ ډلصڈ ثیِتل ام ڃیلڅڍایڂ ٷلڅډڊب ثلاڍ ٿٔبٻظ ٿټت‬ ‫ثلٷنیـڇ یڊچؿ‪.‬‬ ‫ام ڃؾٌتیڂ ًبٻڊبڍ ٯلځ صڊبکٽ ٿٌیغی ٳڈ ثتـکیذ ائیڂ ٿٌیغیت ث‪٤‬ڄچاځ ؿیڂ کًڀیاٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ‬ ‫کڅٽ پقیل‪٫‬تڈ څ عٴچٿتڊب څ اٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ ٿٌیغی مٿبٽ اٿچک کا ثـًت ٷل‪٫‬تڄـ‪ ،‬ؿڅکاځ اماؿڍ‬ ‫ٿٌیغیبځ څ اًبکت یڊچؿیبځ یٴزب ا‪٧‬بم ٷلؿیـ‪.‬‬ ‫یڊچؿیبځ صڄـیڂ ثبک ؿک عٴچٿتڊبڍ ٿٌیغی اٿپلا‪ٛ‬چک کڅٽ ٯتٺ ‪٣‬بٽ ُـڃـ څ ؿًتڈ ؿًتڈ ام‬ ‫ًلمٿیڄڊبڍ تغت عٴچٿت کڅٽ اؽلاد ٷلؿیـڃـ څ ؿک یٲ ٿچکؿ ٳچکڅٍ پبؿُبڇایلاځ ثڈ ؿډڊب ډناک‬ ‫یڊچؿڍ اڅاکڇ څ تج‪٤‬یـ ُـڇ پڄبڇ ؿاؿ څ ؿک ٯلځ ُبڃنؿډپ ٿیالؿڍ ڃین عٴچٿت ٿٌټڀبځ ‪٣‬خڀبڃی ډناکاځ‬ ‫یڊچؿڍ کا ٳڈ ام اًپبڃیب څ پلتٰبٹ ثب څٗ‪ ٢‬کٯتجبکڍ کاڃـڇ ُـڇ ثچؿڃـ پقیل‪٫‬ت څ ثڈ اڃبځ ؿک ًلمٿیڄڊبڍ‬ ‫اًالٿیٿاڅڍ ؿاؿ‪(.‬ډڀبځ‪ )9ّ ،‬ؿک ًبٹ ‪ 1648‬ٯبڃچڃی ام پبکٻڀبځ اڃٸټٌتبځ ٷقُت ٳڈ ثل ‪ٛ‬جٮ اځ‬ ‫ډلٳٌی ٳڈ ‪ٰ٣‬یـڇاڍ ٿؾبٻ‪ ٪‬ثب آٺ تخټیج اثلام ڃڀبیـ ٿغٴچٽ ثڈ ا‪٣‬ـاٽ ٿیٷلؿیـ څ ڃین ؿک ًبٹ‬ ‫‪ 1688‬پبکٻڀبځ اڃٸټٌتبځ ٿقډت کًڀیٳِچک کا پلڅتٌتبځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ڃڀچؿ څ ٿٰلک ؿاُت ٳڈ ډیش‬ ‫ٿٌیغی ٳبتچٻیٲ عٮ ڃـاکؿ ؿک ٯټڀلڅ عٴچٿت اڃٸټٌتبځ ثڈ ٿلاًپ ٿقډجی ؽچؿ ‪٣‬ڀٺ ڃڀبیـ‪.‬‬ ‫ؿک ‪٫‬لاڃٌڈ تب اڅاؽل ٯلځ ډ‪٬‬ـډپ ٿٌیغی ‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات ؽبٓی ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬عٴچٿتڊبڍ ٳبتچٻیٲ‬ ‫څٗ‪ُ ٢‬ـڇ ثچؿ پلڅتٌتبڃڊب ؿصبک ت٘ییٰبت ؿُچاکڍ ثچؿڃـ‪ .‬اڃڊب عتى اماؿڍ ثلاڍ ؿ‪٫‬ڂ ٿلؿٷبځ ؽچؿ‬ ‫ڃـاُتڄـ څ تڄڊب ؿک ٿچاٯ‪ ٢‬ٿؾٔچّ صڄیڂ اربمڇاڍ ثڈ اڃڊب ؿاؿڇ ٿیُـ څ ډڄٸبٽ تِیی‪ ٢‬رڄبمڇ تڄڊب ‪30‬‬ ‫ڃ‪٬‬ل اربمڇایڂ ٳبک کا ؿاُتڄـ څ ؿک ٿچاٯ‪٣ ٢‬لڅًی څ ‪ٌ٧‬ٺ ت‪٤‬ڀیـ ڃڀیثبیٌت ا‪٫‬لاؿ (پلڅتٌتبځ) ام ‪12‬‬ ‫ڃ‪٬‬ل تزبڅم ٳڄـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪ )10 ،1393 ،‬ؿک څاٯ‪ ،٢‬ٿٌاٻڈ اٯټیتډب‪ ،‬ام ٻغب‪ ٝ‬تبکیؾی ثڈ ؿڅکاځ‬ ‫ثبًتبځ څ تاًیی اٿپلا‪ٛ‬چکڍ ډبڍ ثنکٵ ثبم ٿیٷلؿؿ څ ثڈ تـکیذ‪ ،‬رڄجڈ ډبڍ ٿؾتټ‪٬‬ی‪ ،‬ا‪٣‬پ ام ٿټی‪،‬‬ ‫ڃواؿڍ څ ؽٔچٓب ؿیڄی ام اثتـاڍ ٯلڅځ څً‪ٜ‬ی ثؾچؿ ٷل‪٫‬تڈ اًت څٻیٴڂ ‪٣‬ټیل‪٧‬پایڂ ًبثٰڈ ؿیلیڄڈ‪،‬‬ ‫ام اڅایٺ ٯلځ عبٗل ثچؿ ٳڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ تچرڈ ؽچؿ کا ثڈایڂ ٿٌاٻڈ ٿ‪ٜ٤‬چ‪ً ٩‬بؽت‪.‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ؿٻیٺایڂ اٿل ثلؿاُتی ثچؿ ٳڈ تب اځ مٿبځ ام ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ٿیُـ‪ ،‬ثلعٌت ‪ٰ٣‬یـڇاڍ‬ ‫کایذ‪ ،‬ام اڃزب ٳڈایڂ ٿٌاٻڈ ‪٣‬ڀـتبً ثڈ کڅاث‪ ٚ‬ٿیبځ ؿڅٻت څ اٯټیتڊبیی ٳڈ ؿک ٯټڀلڅ ًلمٿیڄی اځ ډٌتڄـ‬ صفحه 203 ‫‪ٔ٫ 218‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ٿلثچ‪ ٙ‬ٿیُچؿ‪ ،‬ام رڀټڈ اٿچک ؿاؽټی ؿڅٻتڊب ٿغٌچه ٿیُـڇ څ ٿٰلکات ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ ٓل‪٫‬بً ؿک‬ ‫عچمڇ ٓالعیت ؿڅٻتڊب ٯټڀـاؿ ٿیٷلؿیـڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ٍ 2-3‬ضؼیت اللیتّب در جبهؼِ جْبًی پس اس جبهؼِ هلل‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی اڅٹ څ ؿٷلٷچڃی صڊلڇ ًیبًی اکڅپب ثلاحل ‪٫‬لڅپبُی اٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ کڅًیڈ‪،‬‬ ‫اتلیَ‪ ،‬ٿزبکًتبځ څ ‪٣‬خڀبڃی‪ ،‬ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب اث‪٤‬بؿ رـیـ څ ؿک ‪٣‬یڂ عبٹ څًی‪٤‬تلڍ ثؾچؿ ٷل‪٫‬ت‪ ،‬صچځ‬ ‫ؽچاًتڈ ډبڍ اٯټیتڊب‪ ،‬ؽٔچٓبً اٯټیتڊبئی ٳڈ ‪٫‬لاًچڍ ٿلمډبڍ ًیبًی پلاٳڄـڇ ثچؿڃـ‪ٓ ،‬ټظ څ حجبت‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی کا ؿک ٿ‪٤‬لٕ تڊـیـ ٯلاک ٿیؿاؿ‪ ،‬اډڀیت ثیڂاٻڀټټی اځ ڃڀبیبځ ٷلؿیـ‪ .‬ام اځ پی‬ ‫عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ؿیٸل ڃڀیتچاڃٌت ڃٌجت ثڈایڂ ٿٌاٻڈ ثی ت‪٬‬بڅت ثبٯی ثڀبڃـ‪.‬‬ ‫دٍرُ جبهؼِ هلل‬ ‫ثب تِٴیٺ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ‪ ،‬ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ؿک ً‪ٜ‬ظ ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی ٿ‪ٜ‬لط ٷِت‪ ،‬عتی ؿک اثتـا‬ ‫ٓغجت امایڂ ثڈ ٿیبځ اٿـ ٳڈ ٿیخب٭ایڂ ًبمٿبځ ثیڂاٻڀټټی ثؾِی کا ثڈ تاٿیڂ عٰچ٭ اٯټیتڊب‬ ‫اؽتٔبّ ؿډـ‪ .‬اٿبایڂ ‪ٛ‬لط ثل احل تلؿیـ څ ٿؾبٻ‪٬‬ت ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتڊب‪ ،‬کؿ ٷلؿیـ‪( .‬فڅاٻ‪٤‬یڂ‪،1387 ،‬‬ ‫‪ )440‬ثبایڂ څٓ‪( ٪‬پی ام تِٴیٺ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ) ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ثڈ ‪٫‬لاٿچُی ًپلؿڇ ڃِـ څ ٳڀبٳبځ یٲ‬ ‫ڃ‪٠‬بٽ عڀبیتی ڃٌجیایزبؿ ٷِت ٳڈ ام ٿڄبث‪ ٢‬عٰچٯی ٿت‪٬‬بڅتی ًلصِڀڈ ٿیٷل‪٫‬ت‪:‬‬ ‫الف ‪ -‬ضزط حوبیت اس اللیتْب‬ ‫‪46‬‬ ‫ٯیـڍ ؿک ٿ‪٤‬بډـات ثیڂ ٳِچکډبًت ٳڈ عڀبیت ام اٯټیتڊبڍ ٿټی کا ٿٰلک ٿیؿاکؿ‪ .‬ٿ‪٤‬بډـاتی ٳڈ‬ ‫ث‪٤‬ـ ام رڄٶ اڅٹ رڊبڃی ثیڂ ٿت‪ٰ٬‬یڂ څ ٯچاڍ ٿتغـ څ ثلؽی ٳِچکډبڍ اکڅپبڍ ُلٯی څ ٳِچکډبڍ‬ ‫ٿڄ‪ٰٜ‬ڈ ثبٻٴبځ ی‪٤‬ڄی ٿزبکًتبځ‪ ،‬ثټ‪٨‬بکًتبځ څ تلٳیڈ ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٷلؿیـ‪ ،‬عڀبیت ام اٯټیتڊبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ٿقډجی‬ ‫یب مثبڃی اځ ٳِچکډب کا ٿٰلک ٿیڃڀچؿ‪ .‬صڄیڂ اٯټیتڊبئی ثبیـ ؿک ٿٰبثٺ ٯبڃچځ یٴٌبځ ‪٫‬لٕ ٿیُـڃـ څ‬ ‫عیبت‪ ،‬مثبځ څ ا‪٣‬تٰبؿات ٿقډجی اڃبځ ٿچکؿ عڀبیت ٯلاک ٿیٷل‪٫‬ت‪ .‬ٳڄچاڃٌیچځ ‪ ،1919‬ثیڂ ثټ‪٨‬بکًتبځ‬ ‫څ یچڃبځ‪ ،‬ٿڊبرلت اماؿ اٯټیتڊبڍ ؿڅ ٳِچک اٿ٘بء ٳڄڄـڇ کا ٿزبم ُڄبؽت‪ .‬ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ ٿچ‪ُ ٪ٟ‬ـ ٳڈ‬ ‫ثلاڍ ت‪٤‬ڊـات ڃ‪٠‬بکت څ ًلپلًتی ٳڄـ څ ډلٷچڃڈ ڃٰٖایڂ ت‪٤‬ڊـات‪ ،‬ٿڄزل ثڈ اٯـاٽ ام ًچڍ ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ٿټٺ ٿیٷلؿیـ‪)vieytez, 2008( .‬‬ ‫‪Minority Clause‬‬ ‫‪46‬‬ صفحه 204 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪179‬‬ ‫همذهِ‬ ‫پـیـڇ اُت‪٨‬بٹ ام اثتـاڍ مڃـٷی ارتڀب‪٣‬ی ثِل ٿچکؿ تچرڈ ثچؿڇ اًت‪٤٫ .‬بٻیت اٯتٔبؿڍ مڃبځ ډڀلاڇ‬ ‫ٿلؿاځ ٯـٿتی ثڈاڃـامڇ ‪٣‬ڀل ثِل ؿاکؿ‪.‬ؿک ُل‪ ١‬ٿٰـى اًالٽ؛ تاٿیڂ ڃیبمډبڍ اٯتٔبؿڍ ؽبڃچاؿڇ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ‬ ‫ٿلؿاځ اًت څ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ٿٴټ‪ ٪‬ثڈ تاٿیڂ ډیش یٲ ام ٿؾبکد مڃـٷی ڃیٌتڄـ‪ .‬ایڂ ربیٸبڇ ثلاڍ‬ ‫مڃبځ څ ؿؽتلاځ ام ربڃت ؽـاڅڃـ عٴیپ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ُـڇ تب اڃڊب ام ٿٌچٻیتډبڍ اٯتٔبؿڍ څ تاٿیڂ‬ ‫ٿؾبکد مڃـٷی ٿ‪٤‬ب‪ ٩‬ثبُڄـ څ ثڈ ‪٣‬الیٮ ُؾٔی ؽچؿ ثپلؿامڃـ‪ .‬اٿب ؿک ډڄٸبٽ ٗلڅکت‪ ،‬مڃبځ څ‬ ‫ؿؽتلاځ ٿیتچاڃڄـ ثب ع‪ ٞ٬‬څ ک‪٣‬بیت عزبه څ ‪٬٣‬ب‪ ٩‬څ ډڀضڄیڂ ثب ک‪٣‬بیت ٿٔټغت ؽبڃچاؿڇ ثڈ‬ ‫اُت‪٨‬بٹ ثپلؿامڃـ څ ثلاڍ ایڄٴبک ڃیبم ثڈ افځ څٻی ؽچؿ ڃـاکڃـ‪ .‬ؿک ایڂ ٿیبځ‪ ،‬ٿِب‪٧‬ټی ٿبڃڄـ اکایِٸلڍ‪،‬‬ ‫ؽیب‪ٛ‬ی‪ ،‬رلاعی‪ ،‬ؿٳتل مڃبځ څ مایڀبځ څ‪ ...‬څرچؿ ڃیبم ارتڀب‪٣‬ی اڃچا‪٣‬ی ٿٌئچٻیت ثلاڍ مڃبځ څ‬ ‫ؿؽتلاځ ایزبؿ ٿیٳڄـ‪..‬ام ایڂ کڅ یٴی ام عٰچ٭ ٿِتلٱ ٿیبځ مڃبځ څ ٿلؿاځ عٮ اُت‪٨‬بٹ اًت ٳڈ ام‬ ‫ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی څاٳبڅڍ څ ثلکًی ُـڇ اًت‪.‬ؿک مٿبځ ډبڍ ٷقُتڈ ثلؽی ام ‪ٰ٫‬ڊبڍ اډٺ‬ ‫ًڄت‪،‬اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ کا اٿلڍ ٿقٿچٽ تټٰی ٳلؿڇاڃـ څ ثلاڍ احجبت ًؾڂ ؽچؿ ثڈ ؿالیٺ‬ ‫ٿؾتټ‪٬‬ی تڀٌٲ ٳلؿڇاڃـ‪،‬ؿک ٿٰبثٺ ‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ثب فٳل ؿالیټی اُت‪٨‬بٹ مڃبځ کا ؿک ثیلڅځ ام ؽبڃڈ ربین‬ ‫ٿیـاڃٌتڄـ‪.‬ؿک ایڂ ڃچُتبک ثب تچرڈ ثڈ ؿیـٷبڇ ثلؽی ام ‪ٰ٫‬ڊب ثڈ ثلکًی ایڂ ٿچٗچ‪ ١‬پلؿاؽتڈ ٿیُچؿ‬ ‫ٳڈ ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اٿبٿیڈ څ عٰچ٭ ایلاځ‪،‬اربمڇ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؿک ثیلڅځ ام ؽبڃڈ صٸچڃڈ اًت؟څ اٷل اُت‪٨‬بٹ کا‬ ‫عٮ مڃبځ ثـاڃیپ ایب ُلڅ‪ ٙ‬څ ٿغـڅیت ډبیی څرچؿ ؿاکؿ؟پبًؼ ایڂ پلًَ ډب کا ؿک ایڂ ڃچُتبک‬ ‫ؽچاډیـ یب‪٫‬ت‪.‬ام‪ٛ‬ل‪٫‬ی ‪ٛ‬جٮ ٿبؿڇ ‪1117‬٭‪.‬ٽ‪،‬ؿیـٷبڇ ا‪٧‬ټت ڃچیٌڄـٷبځ عٰچٯی ثچؿ ٳڈ اٷل ُ‪٨‬ٺ مڃبځ‬ ‫ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ یب عیخیبت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ثبُـ مڅد ٿیتچاڃـ اڅ اُت‪٨‬بٹ ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ څ ٿٰلکات ٳبٿټتل ؿک‬ ‫ٿبؿڇ ‪18‬٭‪.‬ط‪.‬ػ فٳل ُـڇ اًت‪،‬اٿب ثب ت‪٨‬ییل ُلای‪ ٚ‬اٯتٔبؿڍ څ ارتڀب‪٣‬ی‪،‬اٿلڅمڇ مڃبځ ‪٣‬الڅڇ ثل‬ ‫پلؿاؽتڂ ثڈ اٿچک ٿڄنٹ‪ ،‬پقیلاڍ ٿٌئچٻیت ډبڍ ٿڊڀتل ام رڀټڈ اُت‪٨‬بٹ ډٌتڄـ‪.‬اډڀیت پوڅډَ عبٗل‬ ‫ثڈ عـڍ اًت ٳڈ اٷل ایڂ عٰچ٭ تچً‪ ٚ‬ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈ ثڈ ٿٌبئٺ ‪ٰ٫‬ڊی څ عٰچٯی ڃباٷبڇ ډٌتڄـ‪،‬ڃبؿیـڇ‬ ‫ٷل‪٫‬تڈ ُچؿ ثلاڍ ت‪٤‬ییڂ ٿٌئچٻیت مڃبځ ؿک ٿغبٳپ ٿبؿڇ ډبڍ ‪٧‬یل ٿتٰڂ ثـڅځ تچرڈ ثڈ ٿجبڃی څ ٯچا‪٣‬ـ‬ ‫ٓغیظ ٓبؿک ؽچاډـ ُـ‪ .‬ام ایڂ کڅ ثب ډـ‪ ٩‬ک‪ ٢٫‬ایڂ ٿِٴالت‪،‬ؿک ایڂ تغٰیٮ ؿالیٺ ٿچا‪٫‬ٮ څ‬ ‫ٿغبٻ‪ٰ٫ ٪‬ڊبڍ اٿبٿیڈ څ اډٺ ًڄت څ ډڀضڄیڂ ڃ‪٠‬بکت ؿالیٺ عٰچٯی ؿک ؽٔچّ اُت‪٨‬بٹ‬ ‫مڃبځ‪،‬ثلکًی څ ؿک رڊت ک‪ ٢٫‬ایڂ ٿِٴٺ کاڇ عٺ ډبیی اکائڈ ٷلؿیـڇ اًت‪.‬اٿب ٯجٺ ام څکڅؿ ثڈ‬ ‫ٿجبعج تغټیټی اثتـا المٽ اًت ٳڈ ٿ‪٬‬ڊچٽ اُت‪٨‬بٹ‪،‬افځ‪،‬څٻی ٯڊلڍ کا ٿچکؿ ثلکًی ٯلاکؿاؿڇ ٿی ُچؿ ‪.‬‬ ‫‪ٍ.2‬الیت در لغت ٍاغغالح‬ صفحه 175 ‫‪ٔ٫ 181‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫څالیت ؿک ٻ‪٨‬ت؛ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ‪٣‬ڊـڇ ؿاک ُـځ اٿچک ُؾٔی تچً‪ُ ٚ‬ؾٔی ؿیٸل‪ ،‬تٌټ‪ ٚ‬پیـا ٳلؿځ څ‬ ‫تٔل‪ ٩‬ڃڀچؿځ اًت‪٤‬ڀبٹ ُـڇ اًت(اثڂ ٿڄ‪٠‬چک‪1405،‬٭‪،‬ٿبؿڇ څٻی)‪.‬‬ ‫څالیت ؿک آ‪ٜ‬الط؛ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ًټ‪ٜ‬ڈ اڍ اًت ٳڈ پـک څ رـ پـکڍ ثل‪٫‬لمڃـاځ ٿغزچک ؽچؿ‬ ‫ؿاکڃـ‪.‬ایڂ څالیت ام اځ رڊت ٯڊلڍ اًت ٳڈ پـک څ رـ پـکڍ ارجبکاً څ ثڈ عٴپ ٯبڃچځ ثڈ ٿغٖ‬ ‫تچٻـ ‪٬ٛ‬ٺ‪ ،‬ثلاڅ څالیت ؽچاډڄـ یب‪٫‬ت‪.‬‬ ‫ډـ‪ ٩‬تغٰیٮ‪ :‬تجییڂ ُلڅ‪ ٙ‬څؿالیٺ اؽق افځ څ اربمڇ څٻی ٯڊلڍ ثلاڍ ؿؽتل څ مځ ‪٧‬یلٿتبډٺ‪.‬‬ ‫‪.3‬ثزرسی دالیل هخبلفبى اضتغبل سًبى‬ ‫ثڈ ؿالیٺ ٿؾبٻ‪٬‬بځ ثڈ ُلط میل ٿچکؿ ثلکًی ٯلاک ٿی ٷیلؿ‪:‬‬ ‫‪ .1-3‬رٍایبت‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اډٺ ًڄت ثب اًتڄبؿ ثڈ ثلؽی ام کڅایبت ٯبئٺ ثڈ ٿڄ‪ ٢‬رچام اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؿک ثیلڅځ ام ٿڄنٹ‬ ‫ُـڇاڃـ؛ کڅایت اڅٹ‪ :‬کًچٹ ؽـا(ّ)‪٫‬لٿچؿڃـ‪« :‬ٻڂ ی‪٬‬ټظ ٯچٽ څ ٻچ اٿلډپ اٿلاڋٍ» ډڄٸبٿی ٳڈ ثڈ‬ ‫پیبٿجل(ّ) ؽجلکًیـ ؿؽتل ٳٌلاء پبؿُبڇ ایلاڃیبځ ُـڇ‪٫ ،‬لٿچؿڃـ‪« :‬ډلٷن کًتٸبک ڃؾچاډڄـ ُـ ٷلڅډی‬ ‫ٳڈ مٿبٽ اٿچک ؽچیَ کا ثڈ ؿًت مڃی ثٌپبکؿ (ثؾبکڍ‪ ،1401 ،‬د‪136ّ ،5‬؛ تلٿقڍ‪ ،1419 ،‬د‪،3‬‬ ‫ّ‪ .)360‬اڃضڈ ٳڈ ام ایڂ کڅایت ثـًت ٿیایـ ایڂ اًت ٳڈ اماڃزبیی ٳڈ مڃبځ څ ؿؽتلاځ‬ ‫اعٌبًبتی ډٌتڄـ ؿک تـثیل اٿچک ربٿ‪٤‬ڈ ٗ‪٤‬ی‪٣ ٪‬ڀٺ ٿیٳڄڄـ‪ ،‬کیبًت اڃڊب ثلؿیٸلاځ ٿچرت تنٻنٹ‬ ‫څ ڃبډڀبډڄٸی ؿک اٿچک څ ثڈ ت‪٤‬جیل ایڂ کڅایت ٿچرت ‪٣‬ـٽ کًتٸبکڍ ربٿ‪٤‬ڈ ٿیُچؿ ام ایڂ کڅ‬ ‫څاٷقاکڍ مٿبٽ اٿچک ثڈ مڃبځ ‪ٛ‬جٮ ایڂ کڅایت ٿزبم ڃڀیجبُـ‪.‬‬ ‫کڅایت ؿڅٽ‪ :‬کًچٹ ؽـا(ّ)‪٫‬لٿچؿڃـ‪« :‬اٻڄٌبء ‪٣‬چکڋٌ بعجٌچډڂ ‪٫‬ی اٻجیچت»(ډڀبځ)‪ .‬اڃضڈ ام کڅایت‬ ‫ٿقٳچک ثلؿاُت ٿیُچؿ ایڂ اًت ٳڈ ع٘چک مڃبځ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ ٿبؿاٿی ٳڈ ڃبُی ام اُت‪٨‬بٹ څ ٳٌت څ‬ ‫ٳبک اڃڊب ثبُـ ٿچرت ٿقٿت څ ‪٣‬بک ثلاڍ ٿلؿاځ اًت؛ پی المٽ اًت ٳڈ اڃڊب ؿک ؽبڃڈ ثڀبڃڄـ‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ام اڃزب ٳڈ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ ٿچرت اؽتال‪ ٙ‬مڃبځ ثب ٿلؿاځ ارڄجی څ ڃبٿغلٽ ٿیُچؿ ام‬ ‫اُت‪٨‬بٹ ٿڄ‪ُ ٢‬ـڇاڃـ څ المٽ اًت ٳڈ اڃبځ ؿک ؽبڃڈ ثڀبڃڄـ‪.‬‬ ‫ًمذ رٍایبت فَق‬ صفحه 176 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪181‬‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ایڂ کڅایبت کا ٿچکؿ ڃٰـٯلاک ؿاؿڇاڃـ ٳڈ ٯبئټڄـ ؿک کڅایت اڅٹ ٳڈ تٌټ‪ ٚ‬مڃبځ کا ثب‪٣‬ـٽ‬ ‫کًتٸبکڍ ٿالمٽ ٿیـاڃڄـ ام ڃ‪٠‬ل اٿبٿیڈ‪،‬ٿلًٺ اًت(‪ٛ‬چًی‪،1407،‬د‪)33ّ،6‬ام ایڂ کڅ‪ ،‬ٿچکؿ ا‪٣‬تڀبؿ‬ ‫څ څحچ٭ ڃڀی ثبُـ‪ .‬ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ٿبډیت عٴچٿت اٿلڅمڇ ثب ٯلڅځ ٷقُتڈ ت‪٬‬بڅت ؿاکؿ صلاٳڈ ؿک اځ کڅم‬ ‫عبٳڀیت اًتڀـاؿڍ څ ٿ‪ٜ‬ټٰی ثچؿ ثڈ ٷچڃڈ ایی ٳڈ عبٳپ ؽبکد امډلٷچڃڈ ٯیـ څ ثڄـ څ ڃ‪٠‬بکتی ا‪٣‬ڀبٹ‬ ‫ٯـکت ٿیٴلؿ ؿک عبٻیٴڈ اٿلڅمڇ‪،‬عبٳپ ٯـکتی ثی اڃتڊب ڃـاکؿ څ ا‪٣‬ڀبٹ اڅ ؿک صبکصچه ٯبڃچځ څ ٿچکؿ‬ ‫ڃ‪٠‬بکت ٯلاک ٿیٸیلؿ ثڄبثلایڂ ڃڀیتچاځ ام ایڂ عـیج ٿِلڅ‪ ١‬ڃجچؿځ عبٳڀیت ٿغـڅؿ ثلاڍ مڃبځ کا‬ ‫ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت(‪٘٫‬ٺ اهلل‪.)119ّ،1397،‬‬ ‫ؿک ڃٰـ کڅایت ؿڅٽ ٯبئٺ ډٌتڄـ ٳڈ ایڂ کڅایتی ٳڈ ؿًتچک ثڈ پـڇ پچُی څ عزبه مڃبځ ٿیـډـ ثب‬ ‫ااتی ٳڈ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ ڍ اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام ٿڄٴل کا ثلؿڅٍ مځ څ ٿلؿ ٯلاک ؿاؿڇاڃـ ٿڄب‪٫‬بت ؿاکڃـ؛‬ ‫میلا ٯلاځ ع٘چک ارتڀب‪٣‬ی څ ڃ‪٠‬بکت ثل ا‪٣‬ڀبٹ څ ک‪٫‬تبک ا‪٘٣‬بڍ ربٿ‪٤‬ڈ ڍ اًالٿی کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٲ‬ ‫عٮ ثڈ مڃبځ څ ٿلؿاځ ثب ایڀبځ ًپلؿڇ اًت‪«:‬اٻڀچٿڄچځ څ اٻڀچٿڄبت ث‪٘٤‬ڊپ اڅٻیبء ث‪ ٍٖ٤‬یبٿلڅځ‬ ‫ثبٻڀ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ یڄڊچځ ‪٣‬ڂ اٻڀڄٴل»(تچثڈ‪)71،‬ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؿیٸل‪ ،‬ایڂ کڅایبت پلؿڇ ‪٫‬لڅُی ثب کڅایبتی ٳڈ‬ ‫ډل‪٘٣‬چڍ ام ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌټڀبڃبځ کا ؿک ٯجبٹ عچائذ څ ؽچاًتڈ ډبڍ ا‪٘٣‬بڍ ؿیٸل ٿٌئچٹ ٿیـاڃڄـ‬ ‫ٿڄب‪٫‬بت ؿاکؿ‪.‬ؿک کڅایتی کا کًچٹ اٳلٽ‬ ‫(ص)‬ ‫ٿی‪٬‬لٿبیڄـ‪ «:‬ٿڂ آجظ څال یتڊپ ثاٿچک اٻڀٌټڀیڂ ‪٫‬ټیی‬ ‫ثڀٌټپ»(ٳټیڄی‪،1367 ،‬د‪ )193ّ،2‬ډڀٌبیٸبځ‪،‬ؽچیِبځ څ ا‪٘٣‬بڍ ربٿ‪٤‬ڈ ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ ؿک ٯجبٹ‬ ‫یٴـیٸل ام عٰچٯی ثلؽچکؿاکڃـ ثب تچرڈ ثڈ ایڂ ُچاډـ تبکیؾی څ ‪٣‬ـٽ ٿڄ‪ ٢‬ٿ‪ٔ٤‬چٿبځ(‪)١‬ام ع٘چک‬ ‫مڃبځ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ‪ ،‬کڅایبت ٿڄ‪ ٢‬ع٘چک مڃبځ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ ثل ٿچکؿڍ عڀٺ میشود ٳڈ ع٘چک مڃبځ ؿک‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ٿچرت ا‪٤٫‬بٹ علاٽ میشود(عل‪٣‬بٿټی‪،1413،‬د‪ .)51ّ،2‬ثڄبثلایڂ ٓل‪ ٩‬اؽتال‪ ٙ‬مڃبځ ثب‬ ‫ٿلؿاځ اٷل ثب ک‪٣‬بیت اؿاه څ عزبه اًالٿی ثبُـ څ ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اڍ ثڈ ؿڃجبٹ ڃـاُتڈ ثبُـ ربین اًت‪.‬‬ ‫‪.2-3‬هغبیزت ضغل سًبى ٍ دختزاى ثب هػبلح خبًَادُ‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ عڀبیت ام ؽبڃچاؿڇ ٿٔچه ‪ :1369‬ؿک ٓچکتی ٳڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ ثبُـ‬ ‫څ ثڈ عیخیت ؽبڃچاؿٷی اًیت ثلًبڃـ‪ ،‬ٿلؿ ٿیتچاڃڄـ ‪ٛ‬جٮ څالیتی ٳڈ ثل ؽبڃچاؿڇ ؿاکؿ ثڈ ؿاؿٷبڇ‬ ‫ٿلار‪٤‬ڈ ٳڄـ څ عٴپ ؿاؿٷبڇ کا ٿجڄی ثل ایڄٴڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ثب ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ ٿ‪٨‬بیلت ؿاکؿ‪ ،‬ٳٌت ٳڄـ؛ څ‬ ‫ؿک ڃتیزڈ ثڈ اُت‪٨‬بٹ اڅ (ؿؽتل یب ډڀٌل ؽچؿ) پبیبځ ؿډـ ‪.‬‬ ‫اٿب ٿبؿڇ ‪ 18‬٭‪.‬ط‪.‬ػ ٿٔچه ‪ 1353‬ٷبٿی ثڈ رټچ ثلؿاُت څ ثڈ مڃبځ عٮ ؿاؿ ٳڈ ؿک ٿِب‪٧‬ٺ‬ ‫ًلپلًت ؽبڃچاؿڇ ؿؽبٻت ٳڄڄـ‪ .‬ثڄـ اڅٹ ایڂ ٿبؿڇ ‪٣‬یڄب ډڀبځ ٿبؿڇ ‪ 10‬ٯبڃچځ عڀبیت ام ؽبڃچاؿڇ‬ ‫اًت‪ ،‬ثب ایڂ ت‪٬‬بڅت رنئی ٳڈ ٳټڀڈ عیخیبت‪ ،‬ؿک ٯبڃچځ رـیـ ثڈ عیخیت تجـیٺ ُـڇ اًت‪ .‬اٷل صڈ‬ صفحه 177 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪219‬‬ ‫څٗ‪٤‬یت ٿِبثڊی ؿک پبیبځ رڄٶ ؿڅٽ رڊبڃی ات‪٬‬ب٭ ا‪٫‬تبؿ ٳڈ ؿک ٿ‪٤‬بډـات ٿڄ‪ٰ٤‬ـڇ ثیڂ ٯچاڍ ٿت‪ٰ٬‬یڂ‬ ‫ثب ‪٫‬ڄالڃـ‪،‬ایتبٻیب‪ ،‬ثټ‪٨‬بکًتبځ‪ ،‬ٿزبکًتبځ‪ ،‬کڅٿبڃی څ ث‪٤‬ـډب اتلیَ‪ُ ،‬ل‪ ٙ‬عڀبیت ام اٯټیتڊب‪ ،‬اڅٻیڂ تالٍ‬ ‫ؿک ٯلځ عبٗل ثڈ ٿڄ‪٠‬چک عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثچؿ اٷلصڈ ثب ٿچ‪ٰ٫‬یت صڄـاڃی ٿچارڈ ڃِـڇ اًت‪،‬‬ ‫تالُڊبڍ اڃزبٽ ٷل‪٫‬تڈ ث‪٤‬ـ ام رڄٶ رڊبڃی اڅٹ ؿک ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ٯلثبڃی ا‪٫‬چٹ څ مڅاٹ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ څ‬ ‫کُـ څ ؿیٴتبتچکڍ ؿک ‪٫‬بٓټڈ مٿبڃی ٿیبځ ؿڅ رڄٶ‬ ‫ُـ‪(Robert L. Blodsoe and Boleslow. Both .‬‬ ‫)‪ , 1987, P.77‬ثبیـ ؽب‪ٛ‬لڃِبځ ٳلؿ ٳڈ ُلڅ‪ ٙ‬ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اٯټیتڊب ؿک ٿ‪٤‬بډـات ثب ُلڅ‪ ٙ‬ثڈ ڃغچڇ ک‪٫‬تبک‬ ‫ثب ثیٸبڃٸبځ یٴٌبځ ڃیٌت میلا ؿًتڈ اؽیل ؿک ‪ٛ‬جٰڈ ثڄـڍ اٯټیتڊبڍ ٿټی ٯلاک ڃڀیٷیلڃـ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬ٿ‪٤‬بډـات ٿیبځ اٯټیتڊبڍ ٿٰیپ ؿک ٿلمډبڍ تبمڇ کًپ ُـڇ‪ ،‬ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٷلؿیـ ٳڈ ثڈ ‪٣‬ڊـ ڃبٿڈ ډبڍ‬ ‫اٯټیتڊب ٿچًچٽ ُـڃـ‪.‬‬ ‫د ‪ -‬ا‪٣‬الٿیڈ ډبڍ یٴزبڃجڈ ث‪٘٤‬ی ام ؿڅٻتڊبڍ ‪٘٣‬چ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ (ؿک ٿچکؿ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتڊبڍ‬ ‫ٿټی)‬ ‫ؿ ‪ -‬ؿکد ت‪٤‬ڊـات ؿڅٻتڊب ؿک ٿچکؿ اٯټیتډب ؿک ٯچاڃیڂ اًبًی اڃڊب څ ڃ‪٠‬بکت ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ ثل‬ ‫ارلاڍایڂ ت‪٤‬ڊـات‪( .‬پبکًب‪)102 ّ ،1395 ،‬‬ ‫دٍرُ سبسهبى هلل هتحذ‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی ؿڅٽ څ تِٴیٺ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ‪ ،47‬اڃت‪٠‬بک ٿیک‪٫‬ت عڀبیت ام عٰچ٭‬ ‫اٯټیتډب ؿک ثلڃبٿڈ ٳبک ڃڊبؿ رـیـ ٯلاک ٷیلؿ‪ .‬رڄبیبتی ٳڈ ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتڊب ‪٣‬ټیڈ ٷلڅډڊبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ؿیڄی‬ ‫څ ٿټی ؿک ‪ٛ‬چٹ رڄٶ ٿلتٴت ُـڇ ثچؿڃـ صڄیڂ اٯـاٿیکا ام ًچڍ ًبمٿبځ ٿټٺ ٗلڅکڍ ٿیًبؽت‪،‬‬ ‫ٻیٴڂایڂ ڃڊبؿ ثیڂاٻڀټټی ام اثتـاء ام ؿیـ ؿیٸلڍ ثب ٯ٘یڈ ثلؽچکؿ ٳلؿ څ ثب صِپ تلؿیـ ثڈ اځ‬ ‫ڃٸلیٌت‪ .‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ک‪٫‬تبک ث‪٘٤‬ی ام اٯټیتڊب ٯجٺ ام رڄٶ څ ؿک ‪ٛ‬چٹ رڄٶ څ اًت‪٬‬بؿڇ ډبئی ٳڈ ثلؽی‬ ‫ؿڅٻتڊب ثلاڍ ڃیٺ ثڈ اډـا‪ ٩‬تزبڅمٳبکاڃڈ ؽچؿ ام اڃڊب ٳلؿڃـ (ٿخٺ هکٿڄڊبڍ ٿٰیپ ؽبکد ام ؽبٱ‬ ‫اٻڀبځ) ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی‪ ،‬ثب‪٣‬ج ًټت ا‪ٛ‬ڀیڄبځ ؿڅٻتڊبڍ ‪٫‬بتظ ام اڃبځ څ ٳبډَ اُتیب٭ ثلاڍ رٌتزچڍ کاڇ‬ ‫عټی پیلاٿچځایڂ ٿٌاٻڈ ٷلؿیـ‪( .‬فڅاٻ‪٤‬یڂ‪ )441 ّ،1387 ،‬ث‪٤‬ـ ام تاًیی ًبمٿبځ ٿټٺ‪ ،‬ؿک اثتـا‬ ‫ڃ‪٠‬بٽ ثیڂاٻڀټټی عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتڊب ثلاحل ٿٰلکاتی ٳڈ ثڀڄ‪٠‬چک عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثڈ ‪ٛ‬چک‬ ‫ٳټی څ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ ٿیبځ اڃڊب څٗ‪ ٢‬ٷلؿیـ‪ ،‬پبیڈ کینڍ ٿیُـ‪( .‬ډڀبځ‪ )443ّ ،‬ؿک رڊت ارلاڍ‬ ‫ٿڄِچک ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ ٳڈ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل څ اماؿیڊبڍ اًبًی کا ثلاڍ ډڀڈ‪ ،‬ثـڅځ تج‪٤‬یٖ‬ ‫‪United Nations‬‬ ‫‪47‬‬ صفحه 205 ‫‪ٔ٫ 182‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ؿک اییڂ ڃبٿڈ ارلایی ٯبڃچځ رـیـ عڀبیت ؽبڃچاؿڇ (ٿٔچه ‪ )13 /2 /1356‬ٿبؿڇاڍ ډڀبڃڄـ ٿبؿڇ ‪14‬‬ ‫اییڂ ڃبٿڈ پیِیڂ ؿیـڇ ځمیشود‪ ،‬ٿ‪ ٢‬ډقا‪ ،‬ثب تچرڈ ثڈ ٿتڂ ٿبؿڇ ‪ 18‬ٯبڃچځ رـیـ ٳڈ ٿبڃڄـ ٯبڃچځ ًبثٮ‬ ‫ام «تاییـ ؿاؿٷبڇ» ًؾڂ ٷ‪٬‬تڈ اًت‪ ،‬ثبیـ ٷ‪٬‬ت‪ :‬اٿلڅم ډپ ٳبک‪٫‬لٿب ڃڀیتچاڃـ ثڈ ٓل‪ ٩‬ٿؾبٻ‪٬‬ت ُچډل‬ ‫ثب ٳبک مځ څ ٯجٺ ام ٓـڅک عٴپ ٯ‪٤ٜ‬ی ؿاؿٷبڇ ثڈ ٿڄ‪ ٢‬مځ ام اُت‪٨‬بٹ ثڈ ٳبک‪ ،‬ثڈ ؽـٿت اڅ ؽبتڀڈ‬ ‫ؿډـ ‪.‬‬ ‫ٿ‪٤‬یبک حبثتی ثلاڍ تِؾیْ ٿڄب‪٫‬بت ؿاُتڂ ُ‪٨‬ٺ مځ څ ؿؽتل ثب ٿٌبئٺ ؽبڃچاؿڇ څرچؿ ڃـاکؿ میلا‬ ‫ٿ‪٤‬یبک ډبڍ فٳل ُـڇ‪ ،‬ڃٌجت ثڈ ډڀڈ اُؾبّ څ ‪٣‬ل‪ ٩‬یٴٌبځ ڃیٌت‪ .‬څ فک ایڂ ؿاڅکڍ‪ ،‬اؽال٭‬ ‫‪٣‬ڀچٿی څ څٗ‪ ٢‬ؽبّ ډل ؽبڃچاؿڇ ٿچحل اًت‪ .‬ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ فٳل ٿٔـا٭ ثڈ ٿٔټغت ڃڀیثبُـ‪،‬‬ ‫ٿلر‪ ٢‬تِؾیْ ٿ‪٨‬بیلت ُ‪٨‬ٺ مځ څ ؿؽتل ثب ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ‪ ،‬ؿاؿٷبڇ اًت‪ .‬ؿاؿٷبڇ ثبتچرڈ ثڈ ‪٣‬بؿات‬ ‫څ کًچٽ ربٿ‪٤‬ڈ څ اؽال٭ عٌڄڈ‪ ،‬تِؾیْ ٿیؿډـ ٳڈ ایب ُ‪٨‬ٺ مځ ٿ‪٨‬بیل ٿٌبئٺ ؽبڃچاؿڇ اًت یب ڃڈ‬ ‫(ٳبتچمیبځ‪ ،1371 ،‬د‪.)233 ّ ،1‬‬ ‫ؿک اؿاٿڈ ٿبؿڇ ‪ 7‬ثیبځ ٿیؿاکؿ ٳڈ‪ :‬ثبتچرڈ ثڈ ایڄٴڈ ؿک ډل ربٿ‪٤‬ڈاڍ‪ ،‬ڃیلڅډبڍ ٿتؾْٔ‬ ‫اکمُڀڄـتلیڂ ًلٿبیڈډبڍ ربٿ‪٤‬ڈ ٿغٌچه ٿیُچڃـ څ ثلاڍ اٿچمٍ ‪٣‬ټڀی اڃڊب‪ً ،‬لٿبیڈډبڍ ٳالڃی‬ ‫ٓچکت ٷل‪٫‬تڈ اًت‪ ،‬ثبیـ اڅالً اڃتؾبه تغٔیٺ ٿڄبًت ثب اُت‪٨‬بٹ ثبڃچاځ اٿٴبځ پقیل ُچؿ‪ ،‬حبڃیبً ثلاڍ‬ ‫اًت‪٬‬بؿڇ ام مڃبځ ٿتؾْٔ څ تغٔیټٴلؿڇ‪ ،‬تٌڊیالت المٽ ‪٫‬لاډپ ایـ ‪.‬‬ ‫‪.3-3‬تٌبفی ضغل سى ٍ دختز ثب حیثیبت خَد ٍ خبًَادُ‬ ‫اٷل مځ یب ؿؽتلڍ ثـڅځ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڂ ٿچٯ‪٤‬یت ارتڀب‪٣‬ی ؽچؿ څ یب ؽبڃچاؿڇ اٍ‪٨ُ ،‬ټی کا اڃتؾبه‬ ‫ٳڄڄـ‪ُ ،‬چډل یب څٻی ٿیتچاڃڄـ اڅ کا ام ایڂ ُ‪٨‬ٺ ٿڄ‪ ٢‬ٳڄڄـ‪ .‬ثلاڍ ٿخبٹ ؽبڃچاؿڇ ؿؽتل ؿک ً‪ٜ‬ظ ٿبٻی‬ ‫ٿتچً‪ٜ‬ی ثبُڄـ څ ؿؽتل ثلاڍ تاٿیڂ ڃیبمډبڍ ؽچؿ ثڈ ُ‪٨‬ټی ثپلؿامؿ ٳڈ ٿڄب‪٫‬بت ثب عیخیت څ اثلڅڍ‬ ‫ؽبڃچؿاٷی اٍ ثبیـ څ ًجت ُلٿٌبکڍ څ یب پبییڂ اڅکؿځ ً‪ٜ‬ظ اعتلاٽ ؽبڃچاؿٷی ُچؿ ثبیـ ام اځ‬ ‫ُ‪٨‬ٺ ٓل‪ ٩‬ڃ‪٠‬ل ٳڄـ‪ .‬ٿ‪ٜ‬بثٮ آٺ ‪ 28‬ٯبڃچځ اًبًی‪« :‬ډلٳی عٮ ؿاکؿ ُ‪٨‬ټی کا ٳڈ ثـاځ ٿبیٺ اًت‬ ‫څ ٿؾبٻ‪ ٪‬اًالٽ څ ٿٔبٻظ ‪٣‬ڀچٿی ڃیٌت‪ ،‬ثلٷنیڄـ»‪ .‬ثڄبثلایڂ ‪ٛ‬جٮ ایڂ ٿبؿڇ ډڀڈ اڃٌبځډب ا‪٣‬پ ام ٿلؿ‬ ‫څ مځ ؿک اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ اماؿڍ ؿاکڃـ څ ٿیتچاڃڄـ ثلاڍ ک‪ ٢٫‬ڃیبمډبڍ ؽچؿ ثڈ ُ‪٨‬ټی ثپلؿامڃـ‪ ،‬اٿب ثبیـ‬ ‫‪٫‬لؿ ثبیـ عیخیت ؽبڃچاؿٷی ؽچؿ کا ڃین ؿک ڃ‪٠‬ل ثٸیلؿ څ ثڈ ُ‪٨‬ټی ثپلؿامؿ ٳڈ ٿڄب‪٫‬بتی ثب عیخیت ؽچؿ‬ ‫څ یب ؽبڃچاؿڇ اٍ ڃـاُتڈ ثبُـ‪ .‬اٻجتڈ ثبیـ ثڈ ایڂ ڃٴتڈ تچرڈ ٳلؿ ٳڈ اٷل ُ‪٨‬ٺ ؿؽتل یب مځ ام ڃ‪٠‬ل‬ ‫ُل‪ ١‬ثـڅځ اُٴبٹ ثبُـ اٿب ثب عیخیت ؽچؿ څ ؽبڃچاؿڇ اٍ ٿ‪٨‬بیل ثبُـ څٻی یب ًلپلًت ؽبڃچاؿڇ‬ ‫ٿیتچاڃـ ٿبڃ‪ ٢‬اُت‪٨‬بٹ اڅ ُچؿ‪.‬‬ صفحه 178 ‫‪ٔ٫ 211‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ڃٌجت ثڈ ڃواؿ‪ ،‬رڄی‪ ،‬مثبځ یب ؿیڂ کا ا‪٣‬الٽ ڃڀچؿڇ اًت (ثڄـ ‪ 3‬څ ‪ 4‬ٿبؿڇ اڅٹ‪ ،‬ٿچاؿ ‪ 55‬څ ‪،)56‬‬ ‫ڃؾٌتیڂ ٿتچځ عٰچٯی ٿٔچهایڂ ًبمٿبځ‪ً ،‬ټٌټڈ آچٻی کا رڊت تاٿیڂ عٰچ٭ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ‪ ،‬ا‪٣‬پ ام‬ ‫اٯټیت څ اٳخلیت‪ ،‬ثڄیبؿ ٷقاُتڈاڃـ‪.‬‬ ‫ایڂ ٿتچځ ثڈ تلتیت تبکیؼ تٔچیت ‪٣‬جبکتڄـ ام‪:‬‬ ‫‪ -1‬پیڀبځ پیِٸیلڍ څ ًلٳچثی رڄبیت ٳِتبک رڀ‪٤‬ی‪ 48‬ٿٔچه ‪ 9‬ؿًبٿجل ‪ 1948‬ٳڈ ډل ‪٣‬ڀټی کا‬ ‫ٳڈ ؿک رڊت ام ثیڂ ثلؿځ تڀبى یب ثؾِی ام یٲ ٷلڅڇ ٿټی‪ ،‬ٯچٿی‪ ،‬ڃواؿڍ یب ؿیڄی اکتٴبه یبثـ ثب‬ ‫ٯب‪٤ٛ‬یت ٿغٴچٽ ٳلؿڇ څ تـاثیلڍ رڊت رټچٷیلڍ ام څٯچ‪ ١‬اځ ث‪٤‬ڀٺ اڅکؿڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ -2‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭ ثِل‪ ،49‬ٿٔچه ‪ 10‬ؿًبٿجل ‪ ،1949‬ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 2‬اځ ډڀڈ اُؾبّ‪،‬‬ ‫ثـڅځ ډیش تج‪٤‬ی٘ی‪ ،‬ٿڂ رڀټڈ (ام ڃ‪٠‬ل) ڃواؿ‪ ،‬کڃٶ (پچًت)‪ ،‬رڄی‪ ،‬مثبځ‪ ،‬ؿیڂ‪ٰ٣ ،‬یـڇ ًیبًی څ ډل‬ ‫‪ٰ٣‬یـڇ ؿیٸلڍ آٺ څ ڃٌت ٿټی یب ارتڀب‪٣‬ی‪ ،‬حلڅت‪ ،‬تچٻـ ثب ډل څٗ‪٤‬یت ؿیٸلڍ ام تڀبٽ عٰچ٭ څ‬ ‫اماؿیڊبڍ ا‪٣‬الٽ ُـڇ ؿکایڂ ا‪٣‬الٿیڈ ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ٳڄچاڃٌیچځ ثیڂاٻڀټټی اٿغبڍ ٳټیڈ اُٴبٹ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ‪1965‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ٳڄچاڃٌیچځ ٳڈ تچً‪ ٚ‬ٳڀیٌیچځ عٰچ٭ ثِل ُچکاڍ اٯتٔبؿڍ‪ ،‬ارتڀب‪٣‬ی ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ تڊیڈ‬ ‫ُـڇ څ ا‪٣‬ڀبٹ تج‪٤‬یٖ ثلاًبى ڃواؿ څ کڅیڈ ډبڍ تج‪٤‬یٖ (ثچیوڇ کرغبځ څ یب تج‪٤‬ی٘بت ٿجتڄی ثل ڃواؿ‬ ‫یب کڃٶ‪ ،‬آټیت‪ ،‬ٿټیت یب ٯچٿیت) کا ٿڄ‪ ٢‬ٿیڃڀبیـ‪ .‬ډڀضڄیڂ ٳڄچاڃٌیچځ‪ ،‬رـاًبمڍ ڃواؿڍ ثب‬ ‫ًیبًتڊبڍ اپبکتبیـ څ ٷلڅډڊبئی ٳڈ ثڈ تلڅیذ تئچکیڊبڍ ثلتلڍ ڃواؿڍ ٿیپلؿامڃـ کا ٿغٴچٽ‬ ‫ٿیڃڀبیـ‪)(Robert L. Bledsoe and Boleslaw A Boczok. 1987 , F,79 .‬‬ ‫‪ -4‬پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی ًیبًی‬ ‫‪51‬‬ ‫څ پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ عٰچ٭ اٯتٔبؿڍ‪،‬‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی څ ‪٫‬لډڄٸی‪ ،52‬ډل ؿڅ ٿٔچه ‪ 1966‬ٳڈ ډل ؿڅ ثل ثلاثلڍ عٰچ٭ څ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ تاٳیـ څ‬ ‫عٰچ٭ یٴٌبځ ثلاڍ اٯټیتڊبڍ څ اٳخلیت ٯبئٺ ډٌتڄـ‪( .‬ثڈ تلتیت ثڄـ اڅٹ ٿبؿڇ ‪ 2‬څ ثڄـ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪.)2‬‬ ‫ؿکایڂ ًیٌتپ‪ً ،‬بمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ‪٤ً ،‬ی ؿاُت ٳڈ ٗڀڂ تلڅیذ څ تجټی‪ ٦‬عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ‬ ‫اًبًی ثلاڍ ډڀڈ اڃٌبڃڊب څ ڃین تجـیٺ ا‪٣‬الٿیڈ ډب څ ثیبڃیڈ ډب ثڈ ٳڄچاڃٌیچځ څ اًڄبؿ اٻناٽ اڅک‪ ،‬عٰچ٭‬ ‫اٯټیتڊب کا ډپ ت٘ڀیڂ ڃڀبیـ‪( .‬پبکًب‪)106ّ ،1395 ،‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪Contract for the Prevention and Suppression of the Crime of Massacre‬‬ ‫‪The Universal Declaration of Human Rights‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪International Convention for the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, 1965‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪International Covenant on Civil and Political Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights,‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪52‬‬ صفحه 206 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪183‬‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ ثلؽی ام ٿغـڅؿیتډبڍ ُ‪٨‬ټی ثلاڍ مڃبځ‪ ،‬ام رڀټڈ ٿغـڅؿیت اُت‪٨‬بٹ ثڈ ٿِب‪٧‬ٺ‬ ‫ًڄٸیڂ ؿک اکتَ څ ًپبڇ پبًـاکاځ‪ ،‬ثڈ اًتڄبؿ ٿبؿڇ ‪ 33‬ٯبڃچځ اکتَ رڀڊچکڍ اًالٿی ایلاځ ٿٔچه‬ ‫ًبٹ ‪ 61‬څ ٿبؿڇ ‪ 20‬ٯبڃچځ اًتؾـاٿی ًپبڇ پبًـاکاځ اڃٰاله اًالٿی ٿٔچه ًبٹ ‪ 1370‬ڃین ؿک‬ ‫کاًتبڍ څٗ‪٤‬یت ؽبّ مڃبځ تغټیٺ میشود؛ اٷل صڈ ؿک ٿِب‪٧‬ٺ ؿکٿبڃی‪ ،‬ثڊـاُتی څ ڃ‪٠‬بیل اځ ٿزبم‬ ‫ُڀلؿڇ ُـڇ اًت ‪.‬‬ ‫ٿغـڅؿیت تڄچ‪٨ُ ١‬ټی مڃبځ‪ :‬یٴی ام ‪٣‬ڀـڇ تلیڂ ٿٌبئټی ٳڈ ؿک مٿیڄڈ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ٯبثٺ ثلکًی‬ ‫اًت‪ ،‬ٿغـڅؿیت تڄچ‪٨ُ ١‬ټی اڃبځ اًت‪ .‬ؿک ا‪٧‬ټت ڃٰب‪ ٙ‬ؿڃیب‪ ،‬ایڂ تڀبیٺ څرچؿ ؿاکؿ ٳڈ مڃبځ ؿک‬ ‫ٿِب‪٧‬ٺ ؽبٓی ٿخٺ ٿ‪٤‬ټڀی ثب پلًتبکڍ ٳڈ ثب څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬ؽبڃٸی اڃبځ ًبمٷبک اًت ثب ؿک ٓڄبی‪ ٢‬ٳبکثل‬ ‫ؿک ثؾَ ٓبؿکات ٳڈ ڃیبمٿڄـ تٴلاک ٳبک څ ٿڊبکت ؿک ثڈ ٳبک ٷیلڍ ؿًتډب اًت‪ ،‬تڀلٳن یبثڄـ‬ ‫ٿغـڅؿ ثچؿځ مٿیڄڈډبڍ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ٿغـڅؿیتی ٳڈ ؿک ٷٌتل ُڊل یٲ ام ایڂ مٿیڄڈډب څرچؿ ؿاکؿ‬ ‫ام ٿڊپ تلیڂ ؿالئٺ ‪٣‬ـٽ ا‪٫‬نایَ ٯبثٺ تچرڈ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ اًت‪ .‬ثب تچرڈ ثڈ اٿبک ٿیتچاځ ثڈ څٗچط‬ ‫ٿغـڅؿیت تڄچ‪٨ُ ١‬ټی مڃبځ ؿک ایلاځ کا ٿِبډـڇ ٳلؿ (ڃچکڅمڍ‪.)171-170 ْٓ ،1383 ،‬‬ ‫‪.4‬تحلیل ٍ ثزرسی دالیل هَافمبى اضتغبل سًبى‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ثب څرچؿ ُلای‪ ٚ‬ؽبّ‪ ،‬اُت‪٨‬بٹ مڃبځ کا ربین ؿاڃٌتڈاڃـ څ ثب اًتڄبؿ ثڈ اؿٻڈ ڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ‬ ‫ایڂ کاثڈ احجبت کًیـڇ اًت اٳڄچځ ثڈ فٳل ؿالیٺ اځ ډب پلؿاؽتڈ ٿی ُچؿ؛‬ ‫‪.1-4‬ایبت‬ ‫ؿکٯلاځ ٳلیپ‪ ،‬ایبتی څرچؿ ؿاکؿ ٳڈ ؿالٻت ثل یٴٌبځ ثچؿځ رڄی مځ څ ٿلؿ ٿیٳڄـ ثڈ ٷچڃڈ ایی ٳڈ‬ ‫مڃبځ څ ؿؽتلاځ ډڀبڃڄـ ٿلؿاځ ٿیتچاڃڄـ ثڈ اُت‪٨‬بٹ ثپلؿامڃـ څ ڃیبم ثڈ افځ څٻی ڃـاکڃـ‪ .‬ام ٯجیٺ ایڂ‬ ‫ایبت‪ ،‬ایڈ ‪ 195‬اٹ ‪٣‬ڀلاځ اًت‪٫« :‬بًتزبه ٻڊپ کثڊپ اڃی ال اٗی‪٣ ٢‬ڀٺ ‪٣‬بٿٺ ٿڄٴپ ٿڂ فٳل اڅ اڃخی‬ ‫ث‪٘٤‬ٴپ ٿڂ ث‪٘٤‬ڈ‪..‬؛ پی پلڅکؿٷبکُبځ‪ ،‬ؿ‪٣‬بډبڍ اڃبځ کا ٿٌتزبه ٳلؿ څ ‪٫‬لٿچؿ‪ :‬ٳڈ ٿڂ ‪٣‬ڀٺ ډیش‬ ‫ٓبعت ‪٣‬ڀټی کا ام ُڀبکا‪ ،‬ؽچاڇ ٿلؿ یب مځ ٷلصڈ ډڀڈ ام یٴـیٸلیـ تجبڇ ڃڀیٴڄپ‪ .» ..‬ایڂ ایڈ ٳڈ‬ ‫ؿالٻت تبٽ ثل تٌبڅڍ ؿاکؿ‪ ،‬مځ څ ٿلؿ ثڈ ٓچکت یٴٌبځ ثیبځ ُـڇاڃـ‪ .‬ثب ایڂ څرچؿ ؿؽتلاڃی ٳڈ‬ ‫تغت څالیت پـک ډٌتڄـ‪ ،‬ت‪٬‬بڅتی ثب پٌلاځ ڃـاکڃـ څ ٿیتچاڃڄـ ثـڅځ افځ پـک ثڈ اُت‪٨‬بٹ ثپلؿامڃـ‪.‬‬ ‫ث‪ٜ‬چک ٿخبٹ ډلٷبڇ ؿؽتل ‪ً 18‬بٻڈ ایی تٔڀیپ ثڈ اڃزبٽ ٳبکڍ ٷل‪٫‬تڈ ثبُـ څٻی پـک اربمڇڍ ٳبک ٳلؿځ‬ ‫کا ثڈ اڅ ڃـډـ څ ایڂ اربمڇ کا ثڈ پٌلٍ ثـډـ‪ ،‬پـک ؿک څاٯ‪ ٢‬ثڈ ؿؽتل ‪ٟ‬ټپ ٳلؿڇ څ ثب‪٣‬ج تج‪٤‬یٖ ثیڂ‬ ‫ؿؽتل څ پٌل ُـڇ اًت‪.‬‬ صفحه 179 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪211‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ثڈ ٿلڅک مٿبځ څ ثب تغچٹ ‪ٰ٣‬بیـ‪ ،‬ٿِؾْ ٷلؿیـ ٳڈ عٰچ٭ اٯټیتډب ٓل‪٫‬ب تغت‬ ‫پچَُ عٰچ٭ ‪٣‬بٽ ثِل عٺ ڃڀیٷلؿؿ‪ .‬عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتډب ثـڅځ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڂ رڄجڈ‬ ‫ٷلڅډی څ ؿًتڈ رڀ‪٤‬ی ٿٌاٻڈ اٯټیتډب ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌټپ ڃبٳبٿٺ څ ثی ٿ‪٤‬ڄی ؽچاډـ ثچؿ‪٣ .‬ټیل‪٧‬پ‬ ‫پیضیـٷی ٿٌاٻڈ څ ٷبډی ډپ ٿؾبٻ‪٬‬ت ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتډبڍ ‪٘٣‬چ‪ً ،‬بمٿبځ ٿټٺ ‪٤٫‬بٻیتډبئی کا ؿکایڂ‬ ‫کاًتب ا‪٧‬بم ڃڀچؿ‪ .‬ام رڀټڈ ٷڄزبڃـځ ٿبؿڇاڍ ؿک پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی ‪ 1966‬ی‪٤‬ڄی‬ ‫ٿبؿڇ ‪ ،2753‬ٳڈ ثڈ ٿچاماتایڂ ‪٤٫‬بٻیتډب ٿڄزل ثڈ تـڅیڂ څ تٔچیت ا‪٣‬الٿیڈ ؿکثبکڇ عٰچ٭ اُؾبّ‬ ‫ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیتڊبڍ ٿټی یب ٯچٿی‪ ،‬ؿیڄی یب مثبڃی ٷِتڄـ‪.‬‬ ‫‪ -4‬اللیتّب در فمِ اسالهی‬ ‫ٿٌټڀبڃبځ ام ډڀبځ ا‪٧‬بم ُٴٺ ٷیلڍ عٴچٿت اًالٿیؿک ٿـیڄڈ ثب پیلڅاځ اؿیبځ ؿیٸل کڅثلڅ ُـڃـ‬ ‫څ ٯلاکؿاؿډبیی ڃین ثب اڃڊب ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٳلؿڃـ‪ .‬ٯلاځ ٳلیپ ڃین ؿک صڄـیڂایڈ ام پیلڅاځ اؿیبځ ؿیٸل یبؿ ٿیٳڄـ‬ ‫څ ٿٌبئټی کا ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب اځ ډب فٳل ٿیٳڄـ‪ .‬پی ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ؿیڂ اًالٽ ام ډڀبځ ا‪٧‬بم کًبٻت‬ ‫پیبٿجل (ّ) ثڈ ٿٌبٻڈڍ اٯټیت ډبڍ ؿیڄی تچرڈ ؽبٓی ؿاُتڈ اًت‪.‬اییڂ اًالٽ ام ډڀبځ اثتـا یڊچؿیبځ‪،‬‬ ‫ٿٌیغیبځ‪ ،‬مکتِتیبځ څ ٓبثئیڂ کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ اٯټیتډبڍ ؿیڄی ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیثڈ کًڀیت ُڄبؽت څ‬ ‫پیلڅاځ ؽچیَ کا ثڈ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اڃبځ ٿټنٽ ًبؽت‪ .‬ٿٌټڀبڃبځ ڃین ؿک ‪ٛ‬چٹ تبکیؼ ډلرب مٿبٽ اٿچک‬ ‫کا ؿک ؿًت ٿیٷل‪٫‬تڄـ عٰچ٭ اٯټیت ډبڍ ؿیڄی کا ک‪٣‬بیت ٿیٳلؿڃـ‪ .‬عٰچ٭ څ ت‪٤‬ڊـاتایڂ اٯټیت ډب‬ ‫ام ډڀبځ ا‪٧‬بم تغت ‪٣‬ڄچاځ پیڀبڃی ثڈ ڃبٽ ٯلاکؿاؿ فٿڈ ُڄبؽتڈ ٿیُـ‪( .‬اٿبٿیڅ ڃچکاٻـیڄی‪،1393 ،‬‬ ‫ّ‪)10‬‬ ‫‪ 1-4‬هالن ٍ هؼیبر ػضَیت در جبهؼِ اسالهی‬ ‫ٿچٗچ‪ ١‬اٯټیتڊب ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیثڈ ډیش څرڈ ث‪٤‬ڄچاځ ثیٸبڃڈ څ یب اٯټیتی ٳڈ ؿک ٿٰبثٺ اکاؿڇ څ ٿٔبٻظ‬ ‫اٳخلیت اؽتیبکڍ ؿک ت‪٤‬ییڂ ًلڃچُت څ عٰچ٭ ڃـاکؿ ٿ‪ٜ‬لط ڃیٌت څ ډڀضڄیڂ ډیضٸچڃڈ مٿیڄڈاڍ‬ ‫ثلاڍ ٿِٴٺ اؽتال‪ ٩‬ڃواؿڍ څ اٯټیتی ٳڈ ام ڃ‪٠‬ل ڃواؿ څ مثبځ څ یب ‪٣‬ڄبٓل ؿیٸلڍ (ٳڈ تبث‪٤‬یت ؿک‬ ‫عٰچ٭ ٿ‪٤‬بٓل ثلاًبى اځ ت‪٤‬ییڂ ٿیٷلؿؿ) یب اٳخلیت اؽتال‪ ٩‬ؿاُتڈ ثبُـ څرچؿ ڃـاکؿ‪ .‬ثلاڍ‬ ‫تچٗیظایڂ ٿ‪ٜ‬ټت ثبیـ ثڈ ٿجڄبڍ عٰچٯی څ ڃ‪٠‬لیڈ ؽبّایـئچٻچهڍ اًالٿیؿک ٿ‪٬‬ڊچٽ تبث‪٤‬یت تچرڈ‬ ‫ؿاُت ؿک ٯبڃچځ څایـئچٻچهڍ رڊبځ اًالٽ ٿٌئټڈ تبث‪٤‬یت څ ٿټیت ثلاًبى ؽچځ څ یب مثبځ څ یب ؽبٱ‬ ‫‪.53‬‬ ‫ٔبز‪ " :27 ٜ‬زض وک‪ٛ‬ض‪ٞ‬ب‪ ٣٤‬و‪ ٝ‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪٘ ٢‬ػاز‪ٔ ،٢‬ص‪ٞ‬ج‪٤ ٣‬ب ظثب٘‪ٚ ٣‬ر‪ٛ‬ز زاض٘س‪ ،‬اقربل ٔتؼّک ث‪ ٝ‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪ٔ ٢‬عث‪ٛ‬ض ضا ٕ٘‪ ٣‬ت‪ٛ‬اٖ اظ ا‪ ٗ٤‬حک ٔحط‪ٕٛ٘ ْٚ‬ز و‪ٝ‬‬ ‫ٔزتٕؼب ثب ؾب‪٤‬ط افطاز ٌط‪ ٜٚ‬ذ‪ٛ‬زقبٖ اظ فط‪ ًٙٞ‬ذبل ذ‪ٛ‬ز ٔتٕتغ ق‪٘ٛ‬س ‪ ٚ‬ث‪ ٝ‬ز‪ ٗ٤‬ذ‪ٛ‬ز ٔتس‪ ٗ٤‬ث‪ٛ‬ز‪ ٚ ٜ‬ثط َجک اٖ ػُٕ و‪ٙٙ‬س ‪٤‬ب ث‪ ٝ‬ظثبٖ ذ‪ٛ‬ز تىّٓ ٕ٘ب‪ٙ٤‬س‪".‬‬ صفحه 207 ‫‪ٔ٫ 184‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ؿک ایڈ ‪ً 40‬چکڇ ‪٧‬ب‪٫‬ل ؽـاڅڃـ ثب ٓلاعت ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬ٿٓڂْ ‪ٓ٣‬ڀ‪ٙ‬ٺَ ًٓیِّئَڌً ‪َ٫‬ټَب یٔزٕنَىٰ بِٻَّب ٿ‪ٙ‬خْټَڊٓب ٰ څٓٿٓڂْ‬ ‫‪ٓ٣‬ڀ‪ٙ‬ٺَ ٓٓبٻ‪ٙ‬غٖب ٿ‪ٙ‬ڂْ فَٳَلٍ وَڅٕ وُڃْخَىٰ څٓډٔچٓ ٿٔاْٿ‪ٙ‬ڂٌ ‪َ٫‬اُڅٹَٰئ‪ٙ‬ٲٓ یٓـٕؽُټُچځَ اٻْزٓڄَّڌَ‪...‬؛ ډلٳی ام مځ څ ٿلؿ ‪٣‬ڀٺ‬ ‫ٓبٻظ اڃزبٽ ؿډـ څ ایڀبځ ؿاُتڈ ثبُـ‪ ،‬ؿاؽٺ ثڊِت ؽچاډـ ُـ‪.»...‬‬ ‫ؿک ت‪ٌ٬‬یل ایڂ ایڈ «ایڈ ‪ً 40‬چکڇ ‪٧‬ب‪٫‬ل» اٿـڇ اًت ٳڈ؛ اڃٌبځ ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ ٿؾتبک ا‪٫‬لیـڇ ُـڇ‬ ‫اًت ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄب مڃبځ څ ؿؽتلاڃی ٳڈ ثڈ ًڂ ثټچ‪ ٥‬کًیـڇاڃـ ؿک اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ‪ ،‬عٮ اؽتیبک ؿاکڃـ څ‬ ‫څٻی څ رـ پـکڍ عٮ ڃـاکڃـ اڃڊب کا ثڈ اڃزبٽ ٳبکڍ ٿزجچک ٳڄڄـ‪ ،‬ډڀضڄیڂ ٳبک ؽچه ثڈ رڄٌیت‬ ‫اڃٌبځ ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ کث‪ٜ‬ی ڃـاکؿ څ ایڀبځ ُل‪ ٙ‬ٯجچٻی ‪٣‬ڀٺ اًت‪ .‬ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ اٷل مځ څ‬ ‫ؿؽتلٿچٿڂ ثڈ اڃزبٽ ٳبک ڃیٴچ ٿِ‪٨‬چٹ ثبُڄـ ثڈ افځ څٻی ڃیبمڍ ڃـاکڃـ څ ت‪٬‬بڅتی ثیڂ رڄی ؿؽتلڅ‬ ‫پٌل څرچؿ ڃـاکؿ (ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪ ،1387،‬د‪.)257 ّ ،8‬‬ ‫ؿک ایڈ ‪ً 35‬چکڇ اعناه‪« :‬رڄی مځ څ ٿلؿ ثب ٯیـ ٿٌټڀبځ‪ ،‬ٿچٿڂ‪ ،‬کاًتٸچ‪ ،‬ٿ‪ٜ‬ی‪ٓ ،٢‬بثل‪ ،‬پبٳـاٿڂ‬ ‫ُڀلؿڇ ُـڇ اًت څ اٷل مځ څ ٿلؿ ایڂ څیوٷی ډبکا ؿاُتڈ ثبُـ‪ ،‬ٿچکؿ ٿ‪٬٨‬لت څ پبؿاٍ اٻڊی ٯلاک‬ ‫ٿیٸیلؿ‪ .‬ډڀبڃٸچڃڈ ٳڈ ؿک ڃْ ٓلیظ ٳتبه اٿـڇ اًت‪ ،‬ثلاڍ کًیـځ ثڈ ٿٰبٿبت ٿ‪٤‬ڄچڍ څ ‪٬٧‬لاځ څ‬ ‫پبؿاٍ اٻڊی ډیش ٷچڃڈ ؽٔچٓیبت رڄٌیتی ڃیبٿـڇ اًت ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ مڃبځ ٿٌټڀبځ ٿچٿڂ ٿبڃڄـ‬ ‫ٿلؿاځ ٿیتچاڃڄـ ثڈ اُت‪٨‬بٹ ثپلؿامڃـ‪ .‬ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ؿؽتلاځ څ پٌلاڃی ٳڈ تغت څالیت څٻی ډٌتڄـ ام ڃ‪٠‬ل‬ ‫رڄٌیتی یٴٌبځ ډٌتڄـ څ ڃجبیـ یٴی کا ثل ؿیٸلڍ ٿٰـٽ ثـاڃڄـ‪.‬‬ ‫‪.2-4‬رٍایبت‬ ‫ام ثلؽی کڅایبت ٿِلڅ‪٣‬یت څ عټیت اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک ثیلڅځ ام ؽبڃڈ ثـڅځ افځ څٻی‬ ‫‪٫‬ڊڀیـڇ میشود‪ .‬ؿک ایڂ ٯٌڀت ثڈ ٿڊڀتلیڂ اڃڊب پلؿاؽتڈ میشود‪:‬‬ ‫کڅایتی ٳڈ ثل ٿجڄبڍ ‪ٰ٫‬ڊی ٯب‪٣‬ـڇ تٌټ‪ ٚ‬ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت؛ کڅایت «اَٻڄّبىٔ ٿٌٔٓټَّ‪ٜ‬چځَ ‪ٓ٣‬ټى وٿچاٻ‪ٙ‬ڊِپ»‬ ‫(ٿزټٌی‪ 1410 ،‬٭‪ ،‬د ‪ )1273 ّ ،2‬ٿیثبُـ ٳڈ ًټ‪ٜ‬ڈ ٳبٿٺ ٿبٻٲ ڃٌجت ثڈ اٿچاٻَ کا ثیبځ‬ ‫ٿیٳڄـ‪ ،‬ؽچاڇ ٿبٻٲ ٿلؿ ثبُـ یب مځ؛ میلا ا‪ٛ‬ال٭ ٳټڀڈ «ڃبى» ُبٿٺ ٿلؿاځ څ مڃبځ میشود څ ٿبٻٲ‬ ‫اٿچاٹ ُـځ اؽتٔبٓی ثڈ اکث څ ٿجی‪ ٢‬څ ‪٧‬یلڇ ڃـاکؿ‪ .‬څ ٯ‪٤ٜ‬ب اُت‪٨‬بٹ څ ٳٌت ؿکاٿـ‪ ،‬یٴی ام ؿالیٺ‬ ‫آټی ٿبٻٲ ُـځ اًت؛ ثڄبثلایڂ ثب تچرڈ ثڈ ا‪ٛ‬ال٭ ایڂ عـیج‪ ،‬مڃبځ څ ؿؽتلاځ ثـڅځ اربمڇ څٻی څ‬ ‫ًلپلًت ؽچؿ ٿیتچاڃڄـ ُ‪٨‬ٺ ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ .‬ایڂ کڅایت ٿلًټڈ اًت (ی‪٤‬ڄی ثـٻیٺ ‪ٰ٫‬ـاځ یٴی ام‬ ‫ٿلاعٺ ًټٌټڈ کاڅیبځ څ ‪٣‬ـٽ اتٔبٹ ثڈ ٿ‪ٔ٤‬چٽ‪ ،‬ام ا‪٣‬تجبک ٳب‪٫‬ی ثلؽچکؿاک ڃیٌت)‪ ،‬اٿب ٗ‪ ٪٤‬ایڂ‬ صفحه 180 ‫‪ٔ٫ 212‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫څ ًبیل ‪٣‬ڄبٓل ٿبؿڍ ؿیٸل اًتچاک ڃیٌت ثټٴڈ ٿچٗچ‪ ١‬تبث‪٤‬یت یٲ اٿل اؽتیبکڍ څ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ‪ٰ٣‬یـڇ‬ ‫څ ‪ٛ‬لم ‪٫‬ٴل ا‪٫‬لاؿ تِٴیٺ ؿډڄـڇ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿیثبُـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)23 ّ،1393 ،‬‬ ‫ډل ‪٫‬لؿڍ ٳڈ ثڈ ‪ٰ٣‬یـڇ اًالٿیٿ‪٤‬تٰـ ثبُـ رنئی ام ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿغٌچه ُـڇ څ ڃواؿ څ مثبځ څ‬ ‫اٯبٿتٸبڇ څ ًبثٰڈ تبکیؾی څڍ څ ؽبڃـاڃَ ثڈ ډیش څرڈ ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿاحل څ ٿچکؿ ڃ‪٠‬ل ڃیٌت‪.‬‬ ‫څعـت عٰیٰی څ اڃٌبڃی ارتڀب‪ ١‬څ ٷلڅډڊبڍ ٷچڃبٷچځ ثِلڍ ام ڃ‪٠‬ل ٿجبڃی عٰچ٭ اًالٿیتڄڊب ؿک‬ ‫ٓچکت څعـت ‪٫‬ٴل څ اکاؿڇ څ اٿیبٹ ‪ٰ٣‬الڃی ٯبثٺ تغٰٮ ٿیثبُـ څ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ ٿټت څ ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫اًالٿی‪٣ ،‬جبکت ام ٿزڀچ‪٣‬ڈ ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪٬‬ی اًت ٳڈ ثلاًبى ‪ٰ٣‬یـڇ څ ‪٫‬ٴل څاعـ‪ ،‬مڃـٷی‬ ‫ٿِتلٱ څ ډڀبډڄٶ څ ٯبڃچځ څاعـڍ کا ثلاڍ تڄ‪٠‬یپ عیبت ارتڀب‪٣‬ی څ ‪٫‬لؿڍ ؽچؿ اڃتؾبه ڃڀچؿڇاڃـ‪.‬‬ ‫ثـیڂ تلتیت ؿک ٿزتڀ‪ ٢‬ثلاؿکڍ اًالٿیډل ‪٫‬لؿڍ پی ام یٲ پیڀبځ اؽتیبکڍ (ایڀبځ) کًڀبً ثڈ‬ ‫‪٘٣‬چیت ربٿ‪٤‬ڈ ٿتِٴٺ اًالٿیؿک ٿیایـ څ تبث‪٤‬یت اڃلا ث‪٤‬ڊـڇ ٿیٷیلؿ څ ډڀڈ ؿک ثلاثل ٯبڃچڃی ٳڈ‬ ‫ثـاځایڀبځ اڅکؿڇاڃـ ٿٌئچٻیت څ عٰچ٭ ثلاثلڍ ٿییبثڄـ‪ ،‬اٿتیبمات څ اؽتال‪٫‬بت ٿبؿڍ څ ا‪٣‬تجبکڍ ام‬ ‫ثیڂ ٿیکڅؿ‪٣ .‬بٻی څ ؿاڃی‪ٰ٫ ،‬یل څ ‪٧‬ڄی‪ ،‬ثنکٵ څ ٳچصٲ‪٬ً ،‬یـ څ ًیبڇ‪ً ،‬لػ څ مکؿ‪ ،‬ڃواؿ اکیبیی څ‬ ‫ًبٿی‪٣ ،‬له څ ‪٣‬زپ‪ ،‬اًیبئی څ اکڅپبئی‪ ،‬اٿلیٴبئی څ ا‪٫‬لیٰبئی څ‪ ...‬ډڀڈ څ ډڀڈ‪ ،‬ثلاؿک څ ‪٘٣‬چ‬ ‫ٿٌئچٹ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿیُچڃـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)24 ّ ،1393 ،‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٳڈ څعـت ‪٫‬ٴل څ ‪ٰ٣‬یـڇ څ اکاؿڇ ٗبٿڂ څعـت اځ ٿیثبُـ‬ ‫ٿِٴټی ث‪٤‬ڄچاځ اٯټیت څ یب تج‪٤‬یٖ څ یب ٿِٴٺ ڃواؿڍ ٿ‪ٜ‬لط ڃڀیُچڃـ څ ډلٷچڃڈ اٿتیبم ٿچډچٽ ٻ‪٨‬چ څ‬ ‫ٿغٴچٽ ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ ‫‪ 2-4‬دیذگبُ فمِ اسالهیدر هَرد اللیتّبی ًضادی‪ ،‬سثبًی‪ ،‬لَهیٍ هلی‬ ‫ٿالٱ څ ٿ‪٤‬یبک پیچًتڂ ثڈ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیایڀبځ اًت څ آچال ؿیڂ اًالٽ ٿلمثڄـڍ ډبڍ ثلاًبى‬ ‫ڃواؿ‪ ،‬مثبځ‪ ،‬کڃٶ پچًت څ اٿخبٹایڄڊب کا ثڈ کًڀیت ڃڀیُڄبًـ څ ثلایڂ ٿجڄبایبت ُلی‪٬‬ڈ ٯلاځ ٳلیپ‪،‬‬ ‫ًڄت څ اعبؿیج پیبٿجل اًالٽ‪ ،‬ث‪٤‬ڄچاځ ؿڅ ٿڄج‪ ٢‬آٺ عٰچ٭ اًالٿیؿالٻت ؿاکڃـ‪ .‬ٯلاځ ٳلیپ‪ ،‬ا‪٫‬لیڄَ‬ ‫اڃٌبڃڊب ام ٯجبیٺ څ ؿًتڈ ډبڍ ٷچڃبٷچځ کا ٿبیڈ ُڄبًبئی څ رنء پیضیـٷی ډبڍ ؽټٰت ٿیؿاڃـ څ‬ ‫ډلٷچڃڈ اٿتیبم څ ثلتلڍ ثلایڂ اًبى کا کؿ ٿیڃڀبیـ‪« :‬اڍ ٿلؿٽ‪ ،‬ٿب ُڀب کا ام یٲ مځ څ ٿلؿ ا‪٫‬لیـیپ‬ ‫څ ثٔچکت ُ‪٤‬جڈ ډب څ ٯجیټڈ ډبئی ٯلاک ؿاؿیپ تب یٴـیٸل کا ثِڄبًیـ‪ ،‬ثلاًتی ٳڈ ثلتلیڂ ُڀب ڃنؿ‬ ‫ؽـاڅڃـ پلډینٳبکتلیڂ ُڀبًت‪ ،‬ډڀبڃب ؽـاڅڃـ ؿاڃب څ اٷبڇ اًت»‪ً( .‬چکڇ عزلات‪،‬ایڈ ‪)13‬‬ صفحه 208 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪185‬‬ ‫عـیج ثب ‪٣‬ڀٺ ‪٣‬ټڀبڍ اٿبٿیڈ ٳڈ ‪٣‬بؿٹ څ حٰڈ ډٌتڄـ‪ ،‬رجلاځ ُـڇ څ ایڂ عـیج څارـ ٯـکت څ‬ ‫ا‪٣‬تجبک ُـڇ اًت (ٿغٰٮ ؿاٿبؿ‪.)116 ّ ،1372 ،‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ایڂ عـیج ث‪ٜ‬چک ٓلیظ‪ ،‬ثلٿټٴیت مځ ؿالٻت ؿاکؿ څ ٿټٴیت مځ ثڈ ؿٻیٺ اٻتناٿی ثل ًجت‬ ‫اځ‪ ،‬ی‪٤‬ڄی اُت‪٨‬بٹ مځ ؿالٻت ؿاکؿ‪ .‬ام اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪ )١‬عـیخی ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ ٿی‪٫‬لٿبیـ‪« :‬بفا ٳبڃَت‪ٙ‬‬ ‫بٻڀلَوڋَ ٿٓټ‪ٙ‬ٴَت وٿلِډب تَجِ‪ ٓ٢‬څٓ ڃَِتَلڍ څٓ ثِ‪٤‬تٓ څٓ تَِڊٓـٓ څٓ تَ‪ٜ٤‬ی ٿ‪ٙ‬ڂ ٿب ٻَڊب ٿب ُبءٓت ‪َ٫‬هځ وٿلِډب‪..‬؛ ربینڇ‬ ‫ٿڊلٷبڇ مځ ٓبعت اؽتیبک ؽچیَ ثبُـ څ ثڈ کُـ څ ٳڀبٹ ثلًـ ؿک تڀبٽ ٿٌبیٺ ُؾٔی څ عٰچ٭‬ ‫اٯتٔبؿڍ ٿبڃڄـ ؽلیـ څ ‪٫‬لڅٍ‪ ،‬ٷچاډی ؿاؿځ څ ثؾِیـځ ٿبٹ اماؿ اًت څ ٿیتچاڃـ ثڈ تزبکت‬ ‫ٿِ‪٨‬چٹ ثبُـ» (عل ‪٣‬بٿټی‪ ،1413 ،‬د ‪ .)215 ّ ،14‬ایڂ عـیج‪ ،‬ٿِبکٳت مڃبځ څ ؿؽتلاځ کا ؿک‬ ‫ُ‪٨‬ٺ څ ‪٤٫‬بٻیت اٯتٔبؿڍ ثـڅځ افځ څٻی ربین ؿاڃٌتڈ اًت څ ام اًتٰالٹ ٿبٻٴیت مڃبځ څ ؿؽتلاځ‬ ‫عڀبیت ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ام اثچثٔیل ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ څڍ ٷ‪٬‬ت‪ :‬ام اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪ )١‬ؿکثبکڇ ٳٌت څ ؿک اٿـ مڃبځ ؽچاڃڄـڇ ًچاٹ‬ ‫ٳلؿٽ څ ایِبځ ‪٫‬لٿچؿڃـ‪ :‬اٷل ډڄٸبٿی ؽچاڃڄـٷی مځ‪ ،‬ٿلؿاځ ؿاؽٺ ُچڃـ ایڂ ‪٣‬ڀٺ څ ؿک اٿـ اځ علاٽ‬ ‫اًت څ مځ یب ؿؽتلڍ ٳڈ ؿک ٿزبٻی ‪٣‬لڅًی مڃبڃڈ ؽچاڃڄـٷی ٿیٳڄـ‪ ،‬ایڂ ؽچاڃـځ اُٴبٻی ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫پی ثلاًبى ایڂ عـیج‪ ،‬اٷل مځ یب ؿؽتلڍ ؿک ٿزبٻی ‪٣‬لڅًی ‪ ٰٚ٫‬ثلاڍ مڃبځ ؽچاڃڄـٷی ٳڄـ‪،‬‬ ‫ایڂ ‪٣‬ڀٺ څ ؿکاٿـ عالٹ اًت‪ .‬ایڂ عـیج ڃِبځ ؿډڄـڇ اځ اًت ُ‪٨‬ٺ څ ؿکاٿـ مځ څ ؿؽتل اٷل‬ ‫عالٹ ثبُـ‪ ،‬اُٴبٻی ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫کڅایت ؿیٸلڍ ٳڈ ام اثچثٔیل ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ ؿک اځ کڅایت اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪٫ )١‬لٿچؿڃـ‪ :‬ؿک اٿـ مځ‬ ‫څؿؽتل ڃچعڈ ؽچاڃی ٳڈ ثل ٿیت ٿلحیڈ ٿیؽچاڃـ اُٴبٻی ڃـاکؿ (عل ‪٣‬بٿټی‪ ،1413 ،‬د‪.)127 ّ ،17‬‬ ‫ایڂ عـیج ؿالٻت ؿاکؿ ثل ایڄٴڈ ٿلحیڈ ًلایی یٴی ام ُ‪٨‬ٺډبڍ عالٹ مځ څ ؿؽتل اًت څڃیبمڍ ثڈ‬ ‫افځ څٻی ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫ام اٿبٽ ٓبؿ٭ (‪ )١‬ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ ‪٫‬لٿچؿڃـ‪ :‬ؿؽتل اکایِٸلڍ ثل کًچٹ ؽـا (ص) څاکؿ ُـ‪ ،‬ع٘لت ام‬ ‫اڅ ًچاٹ ٳلؿ ٳڈ ایب ُ‪٨‬ټت کا تلٱ ٳلؿڇ ایی یب ڃڈ؟ ؿؽتل ٷ‪٬‬ت‪ :‬اڍ کًچٹ ؽـا! ُ‪٨‬ٺ کا ؿاکٽ ٿٸل‬ ‫ایڄٴڈ ٿلا ام ایڂ ٳبک ڃڊی ٳڄی‪ .‬ع٘لت ؿک اؿاٿڈ ‪٫‬لٿچؿ‪ :‬ثڈ اکایِٸلڍ اؿاٿڈ ثـڇ پی ډڄٸبٽ اکایَ‬ ‫ٓچکت کا ثب پبکصڈ پبٱ ڃٴڂ میلا ایڄٴبک‪ ،‬ثلاٯی صڊلڇ کا ام ثیڂ ٿیثلؿ (ډڀبځ‪ .)131 ،‬ایڂ عـیج‬ ‫ؿالٻت ٿیٳڄـ ثل ایڄٴڈ اکایِٸلڍ مڃبځ څ ؿؽتلاځ څ ؿکاٿـڍ ٳڈ ام اځ ٳٌت میکنند عالٹ اًت څ‬ ‫ایڂ ٳبک ثـڅځ افځ څٻی ڃین ربین اًت‪.‬‬ صفحه 181 ‫‪ٔ٫ 186‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ام اٽ اٻغٌڂ ڃؾ‪٤‬ی ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ اٿیل اٻڀاٿڄیڂ ‪٣‬ټی (‪ )١‬ام ٿڂ ‪٣‬جچک ٳلؿ څ ‪٫‬لٿچؿڃـ‪ :‬اڍ اٽ اٻغٌڂ‬ ‫صڈ صینڍ ؿکًت ٿیٴڄی؟ څڍ ٷ‪٬‬ت‪ :‬کیٌڄـٷی ٿیٳڄپ‪ .‬اٿبٽ (‪٫ )١‬لٿچؿ‪ :‬ایڂ ‪٣‬ڀٺ عالٻتلیڂ ُ‪٨‬ٺ‬ ‫څ ٳٌت اًت (ډڀبځ‪ .)132 ّ ،‬اٿبٽ ‪٣‬ټی (‪ )١‬ڃین ‪٫‬لٿچؿ‪ :‬کًچٹ ؽـا (ص) ؿک ٗڀڂ ًؾڂ ‪ٛ‬چالڃی‬ ‫‪٫‬لٿچؿ‪ :‬کیٌڄـٷی ثلاڍ مځ ٓبٻغڈ څ پبٳـاٿڂ‪ً ،‬لٷلٿی ثٌیبک ؽچثی اًت‪.‬‬ ‫پیبٿجل اٳلٽ‬ ‫(ص)‬ ‫‪٫‬لٿچؿ‪َٛ« :‬ټَتٓ اٻغٓالٹِ ‪َ٫‬لیَ٘ڌِ ‪ٓ٣‬ټى ٳُٺِ ٿٌٔټ‪ٙ‬پٍ څٓٿٌٔټ‪ٙ‬ڀٓڌٍ؛ ‪ٛ‬ټت ٿبٹ عالٹ ثچؿځ‪ ،‬ثل‬ ‫ډل ٿلؿ څ مځ ٿٌټڀبځ المٽ څ څارت اًت» (ٿزټٌی‪ ،1410 ،‬د‪ .)9ّ،10‬ثل اًبى ایڂ عـیج‬ ‫ڃجچڍ‪ ،‬ڃڈ تڄڊب ٳبک ٳلؿځ عالٹ ثل ډل مځ څ ٿلؿ ٿٌټڀبځ څارت اًت ثټٴڈ ؿک ٓچکتی ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ څ‬ ‫‪٫‬لؿ ثڈ اځ ٳبک ڃیبم ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ ،‬اڃزبٽ ؿاؿځ اځ ٳبک ثل ٿلؿ څ مځ څارت میشود‪.‬‬ ‫کًچٹ اٳلٽ‬ ‫(ص)‬ ‫‪٫‬لٿچؿ‪« :‬ؽچُب ثڈ عبٹ ٳٌی ٳڈ ُ‪٨‬ټَ پبٱ څ ‪ٛ‬یت ثبُـ» (ٳټیڄی‪1402 ،‬٭‪ ،‬د‬ ‫‪ .)59 ّ ،2‬ثڄبثلایڂ ام ڃ‪٠‬ل اًالٽ ٳبک مڃبځ څؿؽتلاځ ربین اًت څ څٻی څ ًلپلًت ؿک عبٻت‬ ‫‪٣‬بؿڍ ڃڀیتچاڃڄـ ٿبڃ‪ ٢‬ٳبک اڃبځ ُچڃـ میلا ٳبک ٳلؿځ ام عٰچ٭ ٿٌټپ څ ٯ‪٤ٜ‬ی مڃبځ څ ؿؽتلاځ‬ ‫ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫ؿک عـیخی اٿـڇ‪ٛ« :‬ټت اٻغالٹ ‪٫‬لی٘ڈ ‪٣‬ټى ٳٺ ٿٌټپ څٿٌټڀڈ»(ٿزټٌی‪ ،1410 ،‬د ‪)9 ّ ،10‬‬ ‫کڅمڍ عالٹ ثل ډل مځ څ ٿلؿ ٿٌټڀبځ څارت اًت‪.‬‬ ‫عـیج اکؽْ کًچٹ اهلل‬ ‫(ص)‬ ‫«‪٫‬ی ؽلڅد اٻڄٌبء اٻ‪٤‬چائٮ اٻ‪٤‬یـیڂ ٻ‪٤‬لٕ اٻلم٭ »(عل ‪٣‬بٿټی‪،‬‬ ‫‪ ،1413‬د ‪ ،)33 ّ ،17‬ٷچیبڍ ډڀیڂ ٿ‪ٜ‬ټت اًت‪ .‬ام ٿزڀچ‪ ١‬ایڂ کڅایبت ٿیتچاځ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت‬ ‫ٳڈ‪ً :‬یلڇ څ ک‪٫‬تبک پیبٿجل‬ ‫(ص)‬ ‫څ ائڀڈ ٿ‪ٔ٤‬چٿیڂ (‪ )١‬اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ کا ثـڅځ افځ څٻی ثلاڍ‬ ‫اُت‪٨‬بٹ عالٹ اربمڇ ؿاؿڇاڃـ‪.‬‬ ‫ؿک ت‪ٌ٬‬یل اٻڀیناځ اٿـڇ اًت ٳڈ‪« :‬ت‪٤‬ټیپ څ ت‪٤‬ټپ‪ ،‬پلًتبکڍ څ ٿـاڅاڍ ثیڀبکاځ ٳڈ ام اٿچک ‪٧‬یل ‪٣‬بٿڈ‬ ‫ډٌتڄـ‪ ،‬پیبٿجل مڃبځ څ ؿؽتلاځ کا ام ایڂ اٿچک ٿڄ‪ ٢‬ڃٴلؿڇ اًت؛ ثټٴڈ ًیلڇ ڃجچیڈ‪ ،‬ثٌیبکڍ ام اځ ٳبکډب‬ ‫کا اٿ٘ب ٳلؿڇ اًت‪ٛ( » .‬جب‪ٛ‬جبیی‪ ،1402 ،‬د ‪.)76 ّ ،19‬‬ ‫کڅایت ؿیٸل‪ ،‬کڅایت ٳټیڄی ام ‪٣‬ـڇاڍ ام آغبه ٳڈ ؿک اځ کًچٹ اٳلٽ (ص) ثڈ میڄت ‪ٜ٣‬ل ‪٫‬لڅُی‬ ‫تچٓیڈ ڃڀچؿڇ‪ :‬ډلٷبڇ ؽچاًتی صینڍ کا ث‪٬‬لڅُی ٳالډجلؿاکڍ ڃٴڂ څ ڃیٴچیی ٳڂ‪ ،‬ٳڈ ایڂ عـیج‬ ‫ثل ٿِلڅ‪٣‬یت اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ؿالٻت ؿاکؿ (ُڀی اٻـیڂ‪.)204 ّ ،1996 ،‬‬ ‫‪.3 -4‬لبػذُ سلغٌت‬ صفحه 182 ‫‪213‬‬ ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫پیبٿجل اًالٽ ڃین پیچًتڈ ثل ڃ‪٬‬ی ډلٷچڃڈ اٿتیبم څ ثلتلڍ ثلاًبى ت‪٬‬بڅت کڃٶ څ مثبځ څ ٿبڃڄـایڄڊب‪،‬‬ ‫تاٳیـ ؿاُتڈ اًت څایڂ ًؾڂ اځ ع٘لت ثٰـک ٳب‪٫‬ی ٷچیب اًت‪ :‬ال ‪٫‬ؾل ٻ‪٤‬لثی ‪٣‬ټى ‪٣‬زڀی‬ ‫څالٻ‪٤‬زڀی ‪٣‬ټى ‪٣‬لثی څال الثیٖ ‪٣‬ټى اًچؿ څال الًچؿ ‪٣‬ټى اثیٖ اال ثبٻتٰچڍ‪.‬ایڂ ًؾڄبځ کا کًچٹ‬ ‫ؽـا (ّ) ؿک ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٿ‪ٜ‬لط ٿیڃڀچؿ ٳڈ اٿتیبمات ڃواؿڍ څ ٯجیټڈاڍ ثل اځ عبٳپ ثچؿ څ ؿک ‪٣‬ڀٺ ڃین‬ ‫ثڈ ‪٣‬بٻی تلیڂ ُٴٺ ٿڀٴڂ‪ ،‬اٻٸچډب څ ڃڀچڃڈ ډبئی ؿک رڊت ٿؾبٻ‪ ٪‬ثبایڂ اٿتیبمات ثلٯلاک ڃڀچؿ‪.‬‬ ‫ع٘چک ثلرٌتٸبڃی ؿک ٿیبځ یبکاځ اځ پیبٿجل‪ ،‬ام ڃواؿډب څ مثبځ ډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬څ ‪ٛ‬جٰبت ٷچڃبٷچځ‬ ‫ثڊتلیڂ ڃڀچڃڈ ثلایڂ ٿ‪ٜ‬ټت اًت‬ ‫اکڍ ؿک ُلای‪ ٚ‬ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ رڊبڃی څ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثیِتلیڂ تالٍ څ ‪٤٫‬بٻیت ډب کا ثلاڍ اٿغبڍ‬ ‫تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ثٴبک ٷل‪٫‬ت څ ات‪٬‬بٯب ٿٔبؿیٮ ثبکم څ کڅُڂ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ؿک رچاٿ‪٧ ٢‬یل ٿٌټڀبځ څ‬ ‫ثټٴڈ ؿک رچاٿ‪٤‬ی ثچؿ ٳڈ پبڍ ٿټٺ ‪٧‬لثی ؿک اځ ع٘چک ؿاُت؛ ٿبڃڄـ تج‪٤‬ی٘بت ‪٣‬ټیڈ ًیبډبځ‬ ‫ؿکایبالت ٿتغـڇ اٿلیٴب‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ؿک ا‪٫‬لیٰبڍ رڄچثی تچً‪ ٚ‬ٿڊبرلیڂ ً‪٬‬یـ پچًت اکڅپبئی‪،‬‬ ‫ؿڅ ڃڀچڃڈ ثبکم اځ اًت‪ .‬ؿکایڂ ُلای‪ُ ٚ‬بډـ ډٌتیپ ٳڈ پیچًتڈ رچاٿ‪ ٢‬اًالٿیام اڃزبٽ څ ا‪٣‬ڀبٹ‬ ‫تج‪٤‬ی٘بت ڃواؿڍ‪ ،‬مثبڃی څ ٿبڃڄـایڄڊب ڃٌجت ثڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ثـڅک ثچؿڇاڃـ‪ .‬ثلؽال‪ ٩‬ا‪ٌ٫‬بڃڈ ډب څ ؽلا‪٫‬بتی‬ ‫ٳڈ ؿک ٿیبځ پبکڇاڍ ام اٯچاٽ څرچؿ ؿاُتڈ څ ُبیـ اٳڄچځ ڃین څرچؿ ؿاُتڈ ثبُـ ٳڈ پبکڇاڍ ام ا‪٫‬لاؿ ثِل‬ ‫کا ؿک ٷچډل اڃٌبڃیت ثلتلڍ ام پبکڇاڍ ؿیٸل ٿیؿاڃڄـ څ ڃین ثلؽال‪ ٩‬اڃضڈ ام ‪٫‬الً‪٬‬ڈ څ ؿاڃِڀڄـاڃی‬ ‫ډڀضچځ ا‪٫‬ال‪ٛ‬چځ ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ ثب ٓلاعت ٿیٷ‪٬‬تڈاڃـ‪ :‬ٷلڅډی ام اڃٌبڃڊب ثلاڍ ثلؿٷی ا‪٫‬لیـڇ ُـڇاڃـ‬ ‫څ ٷلڅڇ ؿیٸلڍ ثلاڍ اٯبئی څ ثلؿڇ ؿاکڍ‪ .‬ؿک اًالٽ ٿ‪ٜ‬ټٰب امایڂ ٿٌبئٺ ًؾڄی ڃیٌت څ اًڄبؿڍ ٳڈ‬ ‫ؿک ثغجډبڍ پیَ اکائڈ ُـ ٳڈ ډڀڈ اڃٌبڃڊب کا ثلاؿک ٿیؿاڃـ څ ډڀڈ کا ُبیٌتڈ څٓچٹ ثڈ عیبت ‪ٛ‬یجڈ‬ ‫څ مڃـٷی پبٱ څ پبٳینڇ ٿیؿاڃـ ٷچاڇ څ ُبډـایڂ ٿـ‪٣‬ب اًت‪( .‬ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪)48ّ ،1390 ،‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ اماؿڍ ثِل څ اعتلاٽ ثڈ عٰچ٭ څ عیخیت فاتی اڃٌبځ څ ؿؽبٻت ڃـاؿځ ‪٣‬چاٿٺ‬ ‫‪٣‬بکٗی ام ٯجیٺ ڃواؿ‪ ،‬مثبځ‪ ،‬کڃٶ‪ ،‬ٿټیت څ ‪٧‬یلڇ ؿک ا‪٣‬تجبک څ اٿتیبم ثلاڍ اڃٌبڃڊب ؿٯیٰب ٿچکؿ تچرڈ‬ ‫اًالٽ اًت څ اًبًبً ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ث‪٤‬خت پیبٿجلاځ څ ثؾٔچّ پیبٿجل اًالٽ‬ ‫(ّ)‬ ‫اماؿ ٳلؿځ اڃٌبځ امایڂ‬ ‫ٷچڃڈ ٯیـ څ ثڄـ څ تچرڈ ؿاؿځ اڅ ثڈ عیخیت فاتی څ ٳلاٿت څ ُلا‪٫‬ت اڃٌبڃی ؽچیَ اًت‪.‬‬ ‫‪ 3-4‬اللیتّبی هذّجی اس دیذگبُ فمِ اسالهی‬ ‫ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿی‪٣ ،‬الڅڇ ثل ٿٌټڀبڃبځ‪ ،‬ډڀچاکڇ ام ثـڅ تاًیی ٿـیڄڈ اٻڄجی تب ثغبٹ‪٧ ،‬یلٿٌټڀبڃبځ‬ ‫ڃین مڃـٷی ٳلؿڇاڃـ څ ڃ‪٠‬بٽ اًالٿیډیضچٯت ؿکٓـؿ ام ثیڂ ثلؿځ څ ثیلڅځ کاڃـځ اڃبځ ام ٿزڀچ‪٣‬ڈ‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیڃجچؿڇ اًت‪ ،‬ثټٴڈ ؿک ٿڄبث‪ ٢‬عٰچ٭ اًالٽ ام رڀټڈ ٯلاځ ٳلیپ څرچؿ اڃبځ کا پقیل‪٫‬تڈ څ‬ صفحه 209 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪187‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٯب‪٣‬ـڇ ًټ‪ٜ‬ڄت‪ ،‬ډلٳی ام صبکصچه ُلی‪٤‬ت ؽبکد ڃِچؿ‪ ،‬ثلؽچیِتڂ ؽچیَ ٿٌټ‪ ٚ‬اًت‬ ‫(ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪ ،1389 ،‬د‪ .)36 ّ ،2‬ؿک ایڂ کاث‪ٜ‬ڈ‪ ،‬مڃبځ څ ؿؽتلاځ ډڀبڃڄـ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ ثلا‪٣‬ڀبٹ څ‬ ‫ک‪٫‬تبک ؽچؿ تٌټ‪ ٚ‬ؿاکڃـ‪ .‬ث‪ٜ‬چک ٿخبٹ ؿؽتلڍ ٳڈ ثڈ ًڂ ٯبڃچڃی کًیـڇ اًت ثل ا‪٣‬ڀبٹ څ ک‪٫‬تبک ؽچؿٍ‬ ‫ٿٌټ‪ ٚ‬اًت څ ‪ٛ‬جی‪٤‬تب ثڈ ُ‪٨‬ټی ٿیپلؿامؿ ٳڈ ٿڄب‪٫‬ی ثب ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی ؽچؿ ڃجبُـ ثڄبثلایڂ ڃیبم ثڈ‬ ‫افځ څٻی ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪ .4-4‬هجبح ثَدى اضتغبل سًبى(اغل اثبحِ)‬ ‫اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ اٿلڍ ٿجبط څ ربین اًت‪ .‬ٿڄ‪٠‬چک ام اٿچک ٿجبط‪ ،‬اٿچکڍ ډٌتڄـ ٳڈ اڃزبٽ څ‬ ‫تلٱ اځ ثل ٿٴټ‪ ٪‬ٿٌبڅڍ اًت؛ ڃڈ ‪٣‬قاثی ؿاکؿ‪ ،‬ڃڈ پبؿاُی‪ .‬ام ڃ‪٠‬ل اٿبٽ ر‪٬٤‬ل ٓبؿ٭ (‪« :)١‬ډڀڈ‬ ‫اُیبء څ ٳبکډب ٿجبطاڃـ ٿٸل اڃٴڈ ڃڊی ؿک ٿچکؿ اڃڊب څاٯ‪ُ ٢‬ـڇ ثبُـ» (عل ‪٣‬بٿټی‪ ،1413 ،‬د‪ّ ،18‬‬ ‫‪ .)128‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ؛ ً‪٬‬ل ٳلؿځ رڊت اُت‪٨‬بٹ ؿکفات ؽچؿ ٿجبط اًت اٿب اٷل ایڂ ً‪٬‬ل ثلاڍ اڃزبٽ‬ ‫ٳبک علاٽ ثبُـ‪ ،‬علاٽ اًت‪.‬‬ ‫یب ٿخبٹ ؿیٸل ایڄٴڈ اُت‪٨‬بٹ څ ؽلیـ څ ‪٫‬لڅٍ ٿجبط څ ربین اًت اٿب اٷل ایڂ ؽلیـ څ ‪٫‬لڅٍ‪ ،‬ؿک‬ ‫رڊت ٳبک ؽال‪« ٩‬ؽلیـڅ ‪٫‬لڅٍ ٿچاؿ ٿؾـک» ثبُـ‪ ،‬ربین ڃیٌت‪ .‬ؿک کڅایبت څ ٿڄبث‪ ،٢‬ٿجبط ثڈ‬ ‫ٿ‪٤‬ڄبڍ ‪٣‬بٽ ثڈ ٳبک ک‪٫‬تڈ اًت څ ٿلاؿ ام اځ «ربئن څ عالٹ» اًت‪ .‬ثلؽی ام ‪ٰ٫‬ڊب څاهڇ «عالٹ» کا ثب‬ ‫«ٿجبط» ٿتلاؿ‪ ٩‬ؿاڃٌتڈاڃـ (ٿچًٌڈ ؿائلڋ اٻڀ‪٤‬بک‪ ٩‬اٻ‪ٰ٬‬ڈ االًالٿی‪1423 ،‬٭‪ ،‬د‪.)83 ّ ،2‬‬ ‫ثلؽی ؿیٸل ثیڂ ایڂ ؿڅ څاهڇ ‪٫‬ل٭ ٷقاُتڈاڃـ څ ؿڅ ت‪٬‬بڅت ثلاڍ اڃڊب فٳل ٳلؿڇاڃـ‪ ،‬اځ ؿڅ ت‪٬‬بڅت‬ ‫ایڂ اًت ٳڈ‪ )1 :‬عالٹ ‪٣‬بٽتل ام ٿجبط اًت ی‪٤‬ڄی ډل ٿجبعی عالٹ اًت څٻی ډل عالٻی ٿجبط‬ ‫ڃیٌت‪ )2 .‬ٿجبط ام اعٴبٽ تٴټی‪٬‬ی اًت څ ثڈ ا‪٤٫‬بٹ ٿٴټ‪٬‬یڂ ت‪٤‬ټٮ ٿیٸیلؿ‪ ،‬اٿب عالٹ ام اعٴبٽ څٗ‪٤‬ی‬ ‫اًت څ ثڈ څرچؿات ؽبکری ت‪٤‬ټٮ ٿیٸیلؿ (ٓـک‪ ،1418 ،‬د‪.)53 ّ ،1‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ثڈ ڃ‪٠‬ل ٿیکًـ مځ څ ٿلؿ ؿک اڃزبٽ ٳبکډبڍ عالٹ څ ٿِلڅ‪ ١‬یٴٌبځ ډٌتڄـ؛ ٿٰٔچؿ ام ایڂ‬ ‫ثلاثلڍ ایڂ اًت ٳڈ مڃبځ څ ٿلؿاځ ؿک ؿًتلًی ثڈ ډڀڈ اٿٴبڃبت ‪٫‬لډڄٸی‪ ،‬ارتڀب‪٣‬ی‪ ،‬اٯتٔبؿڍ ثڈ‬ ‫ٷچڃڈاڍ ٳڈ ډل یٲ ام ؿڅ رڄی ٿتڄبًت ثب څیوٷیډبڍ مڃبڃڈ څ ٿلؿاڃڈ ام ډڀڈ اٿٴبڃبت ثڈ ٓچکت‬ ‫یٴٌبځ ثلؽچکؿاک ثبُڄـ څ ډیش ٷچڃڈ ًتپ یب ارغب‪٫‬ی ؿک عٮ اڃڊب څاکؿ ڃِچؿ‪ .‬ثڈ ثیبڃی ؿیٸل ؿک‬ ‫ٓچ‪.‬کت ُٲ ؿک رچام څ‪٣‬ـٽ رچام آٺ اثبعڈ ربکڍ ٿیُچؿ‪.‬‬ ‫‪.5-4‬لبػذُ الضزر ٍالحزج‬ صفحه 183 ‫‪ٔ٫ 214‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫کاڇ عٺ څیوڇ ؽچؿ کا ثلاڍ ډڀنیٌتی ٿٌبٻڀت اٿین ا‪٣‬الځ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ام ٻغب‪ ٝ‬ڃ‪٠‬لڍ‪ ،‬ٯلاځ ٳلیپ‪،‬‬ ‫ؽبڃچاؿڇ رڊبڃی کا ثڈ ًڈ ثؾَ تٌٰیپ ٿیٳڄـ‪ً ،‬ڈ ‪٘٣‬چایڂ ؽبڃچاؿڇ ‪٣‬جبکتڄـ ام‪ :‬ٿٌټڀبڃبځ‪ ،‬ٿچعـاځ‬ ‫‪٧‬یلٿٌټڀبځ‪ ،‬ٿټغـاځ‪ .‬اٳڄچځ ؽبڃچاؿڇ رڊبڃی ؿاکاڍایڂ ًڈ ‪٘٣‬چ اًت څ ٯلاځ ثلاڍ ډڀڈ اڃڊب‬ ‫پیبٿیڅیوڇ ؿاکؿ څ عٰچٯی ؽبّ ثلایِبځ ٯبئٺ اًت‪( .‬رچاؿڍ اٿټی‪)150ّ ،1375 ،‬‬ ‫اؿیبځ اٻڊی ٳڈ کیِڈ تچعیـڍ ؿاکڃـ څ ام ٿڄج‪ ٢‬څعی ًلصِڀڈ ٿیٷیلڃـ ؿاکاڍ اعتلاٽ څ اکمٍ‬ ‫څیوڇاڍ ام ؿیـٷبڇ اًالٽ ډٌتڄـ څ ام اڃزب ٳڈ پیبٿجلاځ اٻڊی ٳڈ اځ اؿیبځ کا اڅکؿڇاڃـ ثڈ ډڀلاڇ ؽچؿ‬ ‫ٳتبه اًڀبڃی ؿاُتڈاڃـ ثڈ اډٺ ٳتبه ُڄبؽتڈ ٿیُچڃـ‪ ،‬ؿکایبت ٯلاځ ٳلیپ څ مٿبځ پیبٿجل اًالٽایڂ‬ ‫آ‪ٜ‬الط ثٴبک ک‪٫‬تڈ اًت‪ .‬اډٺ ٳتبه ؿالٻت ؿاکؿ ثل پیلڅاځ ائیڂ ٿچًی (‪ ،)١‬پیلڅاځ ‪٣‬یٌی ٿٌیظ‬ ‫(‪( )١‬ٿٌیغیبځ) څ ڃین مکتِتیبځ (ٿزچى) څ ‪٧‬یلٿٌټڀبڃبځ ‪٧‬یل اډٺ ٳتبه ڃین ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیڃین ام‬ ‫ؿیـ عٰچ٭ اًالٿیڃبؿیـڇ ٷل‪٫‬تڈ ڃِـڇاڃـ څ اعٴبٽ څ عٰچ٭ ؿاکڃـ ٳڈ ثیبځ ؽچاډـ ُـ‪.‬‬ ‫‪ -5‬ػولىزد هوسسبت حمَق ثطز در هَرد حمَق اللیتّب‬ ‫ؽبًتٸبڇ ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭ ثِل ثټٴڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‪ ،‬رچاٿ‪٧ ٢‬لثی ا‪٣‬پ ام اکڅپبیی څ‬ ‫اٿلیٴبئی ډٌتڄـ څ ٯچاٽایڂ عٰچ٭ ٿجتڄی ثل ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی اًت‪ .‬ثغج ام ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی عٰچ٭ ثِل څ‬ ‫ٿجبڃی اځ‪ ،‬ؿکایڂ ڃچُتبک ٳچتبڇ ٳڈ ثڈ ٿٰلکات څ عٰچ٭ تچرڈ ؿاکؿ تب ثڈ ٿجبڃی څ ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ اڃڊب ٿڀٴڂ‬ ‫ڃیٌت‪ ،‬ٿ‪ ٢‬فٻٲ ڃٸبډی ٳچتبڇ ثڈ ‪٣‬ڀټٴلؿ ثبڃیبځ څ ؿڅٻتڊبڍ ٓبعتایڂ ت‪٬‬ٴل ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل‬ ‫ث‪ٜ‬چک ‪٣‬بٽ څ اٯټیتڊب ث‪ٜ‬چک ؽبّ‪ ،‬ٿیتچاڃـ ٿجبعج ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ ؿکایڂ ‪ٔ٫‬ٺ کا ام رڄجڈ ڃ‪٠‬لڍ څ‬ ‫تئچکڍ ٓل‪ ٩‬ؽبکد ڃڀبیـ څ ٷچُڈاڍ ام مڅایبڍ ارلائی څ ‪٣‬ڀټیایڂ ٿجبعج کا ُ‪٬‬ب‪ً ٩‬بمؿ‪.‬ایڂ‬ ‫ثؾَ ٳچتبڇ ډلٷن ؿک ٿٰبٽ ثلکًی ٳبٿٺایڂ ‪٣‬ڀټٴلؿ ڃیٌت څ ڃین ؿکٓـؿ ثیبځ ت‪ٔ٬‬یټی ڃٰب‪ ٙ‬ٯچت څ‬ ‫ٗ‪ ٪٤‬ڃڀیثبُـ‪ ،‬ثټٴڈ تچرڈ ٓبعجبځ ‪٫‬ٴل کا ثڈ ثلؽی ام ڃٰب‪٬٤ٗ ٙ‬ڊب څ ٷلڇډبڍ ٳچک ؿک ٿٌبئٺ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اٯټیتڊب رټت ٿیڃڀبیـ‪.‬‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی ؿڅٽ څ ٳِتبکډب څ رڄبیبت څًی‪٤‬ی ٳڈ ؿک ڃتیزڈایڂ رڄٶ پیَ اٿـ‪ ،‬عڀبیت‬ ‫ثیڂاٻڀټټی ام ا‪٫‬لاؿ ثِل ثڈ ًل‪٣‬ت صِڀٸیلڍ ٷٌتلٍ یب‪٫‬ت‪ .‬اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ثڈ ٿلڅک‬ ‫ؿک ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ ٿ‪ٜ‬لط څ ثڈ تٔچیت کًیـڃـ‪ .‬تب ثغبٹ ثیَ ام یٴٔـ ا‪٣‬الٿیڈ څ ثیبڃیڈ څ‪.. .‬‬ ‫ؿکایڂ ٿچکؿ ٓبؿک ُـڇ اًت‪ .‬ؿک ٿچکؿ ٿیناځ ٿچ‪ٰ٫‬یت ًبمٿبځ ٿټٺ ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل ‪ -‬څ ام‬ ‫رڀټڈ عٰچ٭ اٯټیتڊب ‪ -‬ثلاڍ ڃڀچڃڈ صڄـ ٿچکؿ کا یبؿاڅکڍ ٿیڃڀبئیپ څ ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ‪٣‬ڀټٴلؿ ًیبًی ‪ -‬ڃڈ‬ ‫عٰچٯی ‪ -‬ؿڅٹ ‪٧‬لثی کا ؿکایڂ ٿچاکؿ ُبډـ ډٌتیپ‪.‬‬ صفحه 210 ‫‪ٔ٫ 188‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ٯب‪٣‬ـڇ ڍ الٗلک ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ڃ‪٬‬ی ٿِلڅ‪٣‬یت ډلٷچڃڈ ٗلک څ اٗلاک ؿک اًالٽ اًت؛ څ ٯب‪٣‬ـڇ العلد‬ ‫ی‪٤‬ڄی ډلاڃضڈ ٳڈ ثلاڍ اڃٌبځ ٿِٰت ثٌیبک څ ‪٣‬زن څ ڃبتچاڃی ثڈ ډڀلاڇ ؿاُتڈ ثبُـ ام ڃ‪٠‬ل اًالٽ‬ ‫ٿڀڄچ‪ ١‬ؽچاډـ ثچؿ(ٿِٴیڄی‪ .)203ّ،1394 ،‬ؿک ٯب‪٣‬ـڇ الٗلک څ العلد ایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ٿ‪ٜ‬لط ٿیٸلؿؿ‬ ‫ٳڈ ایب ‪٣‬ـٽ رچام ؽلڅد مڃبځ څ ؿؽتلاځ ام ؽبڃڈ رڊت اُت‪٨‬بٹ ٿچرت ٗلک څ علد میشود؟‬ ‫ؽبکد ُـځ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ام ؽبڃڈ ٿڄزل ثڈ ایزبؿ اًیت کڅعی څ کڅاڃی میشود؟ یب ایڂ اٿل‬ ‫ٿچرت ثی اثلڅیی ٿیٸلؿؿ؟ ایب ؽبکد ڃِـځ مڃبځ څ ؿؽتلاځ اًیت ډبڍ ٿبٻی ثڈ ډڀلاڇ ڃـاکؿ؟ ٳـاٽ‬ ‫یٲ ام ایڂ ٿچاکؿ ٿٔـا٭ ٗلک یب علد ُڀلؿڇ میشود؟ ؿکت‪ٔ٬‬یٺ ٿٌئټڈ ؽلڅد مځ څ ؿؽتل ام‬ ‫ؽبڃڈ ثبیـ ثیبځ ؿاُت ٳڈ اٷل څٻی ٯڊلڍ ا‪٣‬پ ام پـک څ رـ پـکڍ ثب ٿڄ‪ ٢‬ؽلڅد ؿؽتلٍ ام ؽبڃڈ‬ ‫ٿچرت ام ثیڂ ک‪٫‬تڂ ؿاکایی اڅ ُچؿ یب ایڄٴڈ اڅ کا ام ک‪٫‬تڂ ثڈ ؿاؿٷبډی ٳڈ ع‪ ٞ٬‬اثلڅیَ ثڈ اځ‬ ‫ؿاؿٷبڇ څاثٌتڈ اًت ثڈ اځ ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ څ ثب‪٣‬ج ام ثیڂ ک‪٫‬تڂ اثلڅیَ ُچؿ‪ ،‬یب ایڄٴڈ ثب ٿڄ‪ ٢‬څٻی ثب‪٣‬ج ام‬ ‫ثیڂ ک‪٫‬تڂ معڀبتی ُچؿ ٳڈ ؿک پی اٿچؽتڂ ‪٣‬ټڀی ٳِیـڇ اًت‪ .‬ثلاڍ ٿخبٹ ؿؽتلڍ ثلاڍ کًیـځ ثڈ‬ ‫ٿلتجڈ پنُٴی یب ٿ‪٤‬ټڀی معڀبت ‪٫‬لاڅاڃی ٳِیـڇ ثبُـ څ ثلاڍ کًیـځ ثڈ اځ ُ‪٨‬ٺ تالٍ میبؿڍ ٳلؿڇ‬ ‫ثبُـ څ اٷل پـکٍ اڅ کا ام ایڂ ٳبک ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ ڃچ‪٣‬ی ٗلک ثڈ ؿؽتل څاکؿ میشود ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٯب‪٣‬ـڇڍ‬ ‫الٗلک‪ ،‬ٿڄ‪ ٢‬پـک ًبٯ‪ ٚ‬میشود (ک‪.‬ٱ‪ :‬عٌیڄی ؽچاڇ‪ ،1385 ،‬د‪ .)158ّ،1‬ؿک ایڂ کاث‪ٜ‬ڈ صڊبک‬ ‫‪٫‬لٕ څرچؿ ؿاکڃـ ٳڈ ‪٣‬جبکتڄـ ام‪:‬‬ ‫ اٷل څٻی ثڈ ؿؽتلٍ افځ ؽلڅد ثـډـ ؽچؿٍ ٿت٘لک میشود‪.‬‬‫ اٷل څٻی ثڈ ؿؽتلٍ افځ ثـډـ ًچؿڍ کا ام ؿًت ٿیؿډـ‪ ،‬اٿب ٿت٘لک ځمیشود (‪٣‬ـٽ اٻڄ‪.)٢٬‬‬‫ اٷل څٻی ثڈ ؿؽتلٍ افځ ثـډـ ؿصبک ٗلک څ ‪٣‬ـٽ اٻڄ‪ ٢٬‬ځمیشود‪ ،‬ثټٴڈ ٯٔـ اڅ ام افځ ڃـاؿځ‬‫‪ ٰٚ٫‬میبځ کًبڃـځ ثڈ ؿؽتلٍ اًت‪.‬‬ ‫ څٻی ثب افځ ؿاؿځ ثڈ ؿؽتلٍ ڃڈ ٯٔـ میبځ کًبڃـځ ثڈ ؿؽتلٍ کا ؿاکؿ څ ڃڈ ؿصبک ٗلک څ ‪٣‬ـٽ‬‫اٻڄ‪ ٢٬‬میشود ثټٴڈ ثیڊچؿڇ څ ثیؿٻیٺ ؿؽتلٍ کا ام ُ‪٨‬ٺ ٿڄ‪ ٢‬ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ؿک صڄیڂ ُلای‪ٜ‬ی‪ ،‬ؿک ‪٫‬لٕ اڅٹ څ ؿڅٽ ثبیـ افځ څٻی کا ثلاڍ ٿڄ‪ ٢‬ؽلڅد ؿؽتلاځ ام‬ ‫ؽبڃڈ کا ربین ؿاڃٌت څ ډڀضڄیڂ اڅ کا ؿکثلاثل میبځډبیی ٳڈ ثڈ ؿؽتل څاکؿ میشود ٗبٿڂ ڃـاڃٌت‪.‬‬ ‫ثلاًبى اًتـالٹ ٿڄٌچه ثڈ ٿِڊچک ؿک ‪٫‬لٕ اڅٹ څ ؿڅٽ‪ ،‬اٷل څٻی ؿؽتلٍ کا ام ُ‪٨‬ٺ ٿڄ‪ ٢‬ڃٴڄـ‬ ‫څٻی ؿصبک علد میشود څ ‪ٛ‬جٮ ٯب‪٣‬ـڇڍ العلد‪ ،‬ثلاڍ ک‪ ٢٫‬علد ام ؽچؿٍ ثبیـ ؿؽتلٍ کا ٿڄ‪٢‬‬ ‫ٳڄـ اٿب ٯب‪٣‬ـڇڍ الٗلک ٳڈ اڅ کا ام ٗلک کًبڃـځ ثڈ ؿؽتلٍ ٿڄ‪ ٢‬ٿیٳڄـ‪ ،‬عٮ ٿڄ‪ ٢‬ٳلؿځ څٻی کا‬ ‫ٿڄت‪٬‬ی ٿیٳڄـ‪ .‬څ ؿک ت‪٤‬بکٕ ایڂ ؿڅ ٯب‪٣‬ـڇ‪ ،‬ٯب‪٣‬ـڇ العلد ٳڈ ٿڄ‪ ٢‬ٳلؿځ پـک کا ربین ٿیٳلؿ‪ ،‬ٿٰـٽ‬ صفحه 184 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪215‬‬ ‫‪ 1-5‬ثزخَرد سیبسی ثب هسبئل حمَق ثطز‬ ‫الف ‪ -‬هسئلِ فلسغیی‬ ‫ؿاًتبڃی تٴلاکڍ‪٧ ،‬پ اڃٸین اًت ٳڈ اڅالً اُ‪٨‬بٹ ًلمٿیڂ اځ څ تاًیی ؿڅٻت اُ‪٨‬بٻٸل ثب تاییـ‬ ‫ًبمٿبځ ٿټٺ ثچؿڇ اًت څ ڃین عڀبیت ٿٌتٰیپ ؿڅٻت اًت‪٤‬ڀبکڍ اڃٸټیی څ حبڃیب اًتڀلاک اُ‪٨‬بٹایڂ‬ ‫ًلمٿیڂ څ اڅاکڇ ٳلؿځ ٿټت ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ څ تج‪٤‬یـ اڃبځ څ ثڈ کًڀیت ڃِڄبؽتڂ عٮ ت‪٤‬ییڂ ًلڃچُتایڂ‬ ‫ٿټت تچً‪ ٚ‬یٲ کهیپ اُ‪٨‬بٻٸل ام ٿچکاؿ ڃٰٖ اُٴبک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ٿیثبُـ څ ڃٰٖ عٰچ٭ ثِل‪،‬‬ ‫میل پب ٷقاُتڂ عٰچ٭ اڅٻیڈ ٿلؿٽ ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ ؽچؿ ؿاًتبڃی ٿ‪ٔ٬‬ٺ څ رـا ؿاکؿ‪ٓ .‬ڊیچڃینٽ ًیبًی‪،‬‬ ‫ٿٴتت پـیـ اڅکڃـڇ ؿڅٻت اًلائیٺ‪ ،‬ام ٿټیت پلًتی څ اًت‪٤‬ڀبک ‪٧‬لثی ؿک ٯلځ ڃچمؿډپ ثڈ څرچؿ اٿـ‬ ‫څ یٴی ام ‪٫‬بر‪٤‬ڈ ثبکتلیڂ اُٴبٹ ڃواؿ پلًتی کا ثلاًبى تچریڊبت ٿقډجی څ اً‪ٜ‬چکڇډبڍ تبکیؾی‬ ‫پـیـ اڅکؿ‪ .‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٯچاڃیڂ اًلائیٺ ډل یڊچؿڍ ام ډل ڃٰ‪ٜ‬ڈاڍ ام ؿڃیب څ ثب ډل تبث‪٤‬یت ٳڈ ثبُـ‪ ،‬ؿک‬ ‫ډڀبځ ٻغ‪٠‬ڈاڍ ٳڈ ثڈ ‪٫‬لڅؿٷبڇ اًلائیٺ ٯـٽ ٷقاکؿ‪ ،‬تج‪٤‬ڈ اًلائیٺ ؽچاډـ ُـ څٻی یٲ ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڄی ٿتچٻـ‬ ‫‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ څ ام پـک څ ٿبؿک ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ کا ٿیتچاځ ثی تبث‪٤‬یت تټٰی ٳلؿ‪.‬‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ ډڀیڂ کڅیڈ ڃواؿ پلًتبڃڈ ثچؿ ٳڈ ٿزڀ‪٣ ٢‬ڀچٿیًبمٿبځ ٿټٺ (ثب ‪ِ٫‬بک ٳِچکډبڍ رڊبځ‬ ‫ًچٽ) ؿک ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈ ُڀبکڇ ‪ 3379‬ٿچکػ ‪ 10‬ڃچاٿجل ‪ 1975‬ا‪٣‬الٽ ٳلؿ‪ٓ :‬ڊیچڃینٽ یٴی ام اُٴبٹ ڃواؿ‬ ‫پلًتی څ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ اًت څ صڄبڃٴڈ ٿیؿاڃیپ ٿڀڄچ‪٣‬یت تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ام ٿٔبؿیٮ ثبکم ٯب‪٣‬ـڇ‬ ‫اٿـڇ ؿک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثڈ ُڀبک ٿیکڅؿ‪( .‬ٿ‪٬٠‬لڍ‪ )163 ّ ،1396 ،‬اٿب‪ ،‬ثبایڂ څرچؿ‪ ،‬ثنکٷتلیڂ‬ ‫عبٿیایڂ ٿچرچؿیت اُ‪٨‬بٻٸل ڃواؿپلًت‪ ،‬ام عیج اٯتٔبؿڍ‪ً ،‬یبًی‪ ،‬ٿبٻی‪ ،‬ڃ‪٠‬بٿی‪ ،‬تٴڄچٻچمیٴی څ‪.‬‬ ‫‪٧ ..‬یلڇ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ډٌتڄـ څ ًیٌتپ ًبمٿبځ ٿټٺ ډپ ‪٣‬ڀال ثب ؿؽبٻتایڂ ٳِچکډب‪ ،‬ٯـکت ‪٣‬ٴی‬ ‫اٻ‪٤‬ڀٺ ٯـکتڀڄـ ٿٰبثٺ اځ کا ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬الجشایز‬ ‫ؿڅٻت اٻزنایل‪ٛ ،‬جی‪٤‬ی تلیڂ عٮ ٿټت ؽچؿ کا ٳڈ ‪٣‬جبکت ام عٮ ُلٳت ؿک اؿاکڇ اٿچک ٳِچک څ‬ ‫اڃتؾبثبت اًت میل پب ٷقاُت (ڃٰٖ ٿبؿڇ ‪ 21‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی څ ٿبؿڇ ‪ 25‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭‬ ‫ًیبًی څ ٿـڃی) څ ثب ا‪٣‬ڀبٹ مڅک څ ؿؽبٻت اکتَ ؿک ًبٹ ‪ ،1992‬اڃتؾبثبت کا ثب‪ٛ‬ٺ ٳلؿ څ ؿڅٻت‬ ‫ڃ‪٠‬بٿیکا ‪٣‬ټى ک‪٧‬پ اکاؿڇ اٳخلیت ٿلؿٽ ٿٌټ‪ ٚ‬ٷلؿاڃیـ‪( .‬ٳڈ ڃتیزڈ اځ ڃٰٖ اُٴبک عٰچ٭ ٿلؿٽ‪ ،‬ثلڅم‬ ‫ؽِچڃت ام ًچڍ ؿڅ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬څ ٳِتڈ ُـځ ؿڇډب ډناک ڃ‪٬‬ل تبٳڄچځ ثچؿڇ اًت) اکٷبځډبڍ ًبمٿبځ ٿټٺ‬ ‫ؿک ؽٔچّ ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ څ ٿٌټپ عٰچ٭ ثِل اٯـاٽ ٿچحلڍ اڃزبٽ ڃـاؿڃـ‪ ،‬ڃڈ ڃڀبیڄـڇ څیوڇاڍ ت‪٤‬ییڂ‬ صفحه 211 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪189‬‬ ‫اًت څ اٷل ایڂ تٰـٽ پقیل‪٫‬تڈ ڃِچؿ‪ ،‬ډل ؿڅ ٯب‪٣‬ـڇ ث‪٤‬ـ ام ت‪٤‬بکٕ تٌبٯ‪ ٚ‬میکنند څ څٻی ثڈ ‪٫‬لٕ‬ ‫‪٣‬ـٽ ٗلک ثبم ٿیٸلؿؿ څ ٿیتچاڃـ ؿؽتلٍ کا ام ثیلڅځ ک‪٫‬تڂ ؿک ٿڄنٹ ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ‪ .‬اٿب ؿک ‪٫‬لٕ ًچٽ څ‬ ‫صڊبکٽ ثڈ اٯت٘بڍ ٯب‪٣‬ـڇڍ الٗلک ٿبڃ‪ُ ٢‬ـځ څٻی ام ؽلڅد ؿؽتلٍ کا علاٽ څ اڅ کا ٗبٿڂ ڃیبمډبڍ‬ ‫ؿؽتلٍ ٿیؿاڃڄـ‪( .‬ک‪.‬ٱ‪:‬اٳجلڍ‪.)145 ّ ،1389 ،‬‬ ‫‪ .6-4‬جَاس اضتغبل جْت تاهیی سًذگی در غَرت ػذم تاهیی ًفمِ تَسظ ٍلی‬ ‫یٴی ام ٯچا‪٣‬ـ اٿلڇ اٻناٽ ثڈ اڃ‪٬‬ب٭ اًت‪« .‬ڃ‪ٰ٬‬ڈ اٯبکه» ُبٿٺ ؽچاکٱ‪ ،‬پچُبٱ‪ ،‬ٿٌٴڂ څ‪ ...‬ٿیثبُـ‬ ‫اٻجتڈ ثبیـ اف‪٣‬بځ ؿاُت ٳڈ ڃ‪ٰ٬‬ڈ ٿڄغٔل ثڈ ٿچاکؿ ٿقٳچک ڃیٌت‪ ،‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ډلصینڍ ٳڈ ثل عٌت‬ ‫‪٣‬ل‪ ٩‬څ ثلاڍ ٷقکاڃـځ مڃـٷی ُؾْ المٽ اًت‪ ،‬رنڅ ڃ‪ٰ٬‬ڈ ٿغٌچه میشود‪ .‬ٳٌی ٿٌتغٮ ڃ‪ٰ٬‬ڈ‬ ‫اًت ٳڈ ‪ٰ٫‬یل ثچؿڇ څ ثڈ څًیټڈ اُت‪٨‬بٹ ثڈ ُ‪٨‬ټی ڃتچاڃـ څًبیٺ ٿ‪٤‬یِت ؽچؿ کا ‪٫‬لاډپ ًبمؿ‪ .‬صڄبڃضڈ‬ ‫ُؾٔی ثلاڍ څاٽ ٷل‪٫‬تڂ ا‪٣‬تجبک ؿاُتڈ ثبُـ‪ ،‬ثبمډپ څارت اٻڄ‪ٰ٬‬ڈ اًت څ ډڀضڄیڂ اٷل ؿؽتلڍ ام‬ ‫ُچډل ٳلؿځ اٿتڄب‪ ١‬ٳڄـ‪ ،‬ایڂ اٯـاٽ څڍ اًتغٰب٭ اڅ کا ثل ٷل‪٫‬تڂ ڃ‪ٰ٬‬ڈ ام ثیڂ ڃڀی ثلؿ (ک‪.‬ٱ‪:‬ٳلیڀی‪،‬‬ ‫‪.)194-169ْٓ،ٍ1398‬‬ ‫‪ٰ٫‬یڊبځ ډڀٸی ات‪٬‬ب٭ ڃ‪٠‬ل ؿاکڃـ ٳڈ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک ؿڅ عبٻت عٮ ؿاکڃـ ثلاڍ ٳبک ٳلؿځ ثڈ‬ ‫ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثلڅڃـ‪ ،‬ؽچاڇ څٻی اربمڇ ثـډـ ؽچاڇ ڃـډـ‪ .‬اځ ؿڅ عبٻت ‪٣‬جبکتڄـ ام‪:‬‬ ‫عبٻت اڅٹ‪ :‬ثیلڅځ ک‪٫‬تڂ ؿؽتل ام ؽبڃڈ رڊت ٳٌت ڃ‪ٰ٬‬ڈ‪ ،‬ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄب ٳڈ «ډلٷبڇ پـک یب رـ پـکڍ‬ ‫‪ٰ٫‬یل یب ٿٌتڀڄـ ثبُڄـ څ تچاځ تاٿیڂ ډنیڄڈ مڃـٷی کا ڃـاُتڈ ثبُڄـ‪ ،‬ؿؽتل ٿیتچاڃـ ثـڅځ افځ څٻی یب‬ ‫رـ پـکڍ‪ ،‬ثلاڍ ٳبک ٳلؿځ ثڈ ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثلڅؿ څ ٿؾبکد مڃـٷی ؽچؿ څ ؽبڃچاؿڇاٍ کا تاٿیڂ‬ ‫ٳڄـ‪.‬‬ ‫عبٻت ؿڅٽ‪ :‬ثیلڅځ ک‪٫‬تڂ ؿؽتل ام ٿڄنٹ رڊت ؿکیب‪٫‬ت یب اؿاڍ عٮ ثبُـ؛ رڀڊچک ‪ٰ٫‬یڊبځ ٿیٷچیـ‬ ‫ٳڈ اٷل ؿؽتلڍ ثؾب‪ٛ‬ل ؿکیب‪٫‬ت عٰچ٭ یب اؿاڍ عٮ ؿیٸلڍ‪ ،‬ثلاڍ ٳبک ٳلؿځ ثڈ ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثلڅڃـ‪،‬‬ ‫ڃیبم ثڈ افځ څٻی یب رـ پـکڍ ڃـاکؿ‪ .‬ٿخٺ ایڄٴڈ ؿؽتلڍ ٿ‪٤‬ټپ یب پلًتبک ثبُـ یب ٯجالً ثب ُؾٔی عٰیٮ‬ ‫یب عٰچٯی ٯلاؿاؿڍ کا ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٳلؿڇ ثبُـ څ څٻی ډپ ام اځ ا‪ٛ‬ال‪ ١‬ٯجټی ؿاُتڈ ثبُـ ؿک ایڂ ٓچکت‬ ‫څٻی عٮ ٿڄ‪ ٢‬ؿؽتل کا ام اؿاٿڈ ٳبک ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫ؿک ُلی‪٤‬ت اًالٿی‪ ،‬اُت‪٨‬بٹ ثؾب‪ٛ‬ل ک‪ ٢٫‬ڃیبم ُؾٔی څ ارتڀب‪٣‬ی اًت‪ .‬ٿٌټڀبڃبځ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ‬ ‫پٌل ثلاڍ تغٔیٺ ٿبیغتبد ؽچؿ ام ٯجیٺ ؽچکاٱ‪ ،‬پچُبٱ‪ ،‬ٿٌٴڂ‪ ،‬ڃ‪ٰ٬‬ڈ ثڈ اُت‪٨‬بٹ ثپلؿامڃـ تب ًل‬ ‫ثبک ربٿ‪٤‬ڈ څ ؽبڃچاؿڇ ؽچؿ ڃجبُڄـ‪ .‬ام ًچیی ؿیٸل‪ ،‬ٿچ‪ ٪ٟ‬ډٌتڄـ رڊت ثل‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٳلؿځ ڃیبمډبڍ‬ صفحه 185 ‫‪ٔ٫ 216‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ُـ څ ثڈ ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈاڍ ٓبؿک ٷلؿیـ‪ .‬اٻجتڈ ٷناکُٸل څیوڇ عٮ اماؿڍ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ثڈایڂ څٗ‪٤‬یت ؿک‬ ‫اٻزنایل پلؿاؽتڈ څ ٿچاکؿڍ کا ٳڈ ا‪٫‬لاؿڍ ثڈ ٻغب‪ٰ٣ ٝ‬یـڇ څ ثیبځ تڊـیـ ثڈ ٯتٺ ُـڇ څ یب ثڈ ٯتٺ‬ ‫کًیـڇاڃـ ٿچکؿ ثلکًی ٯلاک ؿاؿڇ څ ڃتیزڈ ٷیلڍ ٳلؿڇ‪ ،‬ٳڈایڂ ا‪٫‬لاؿ ؿک احل عڀټڈ تلڅکیٌت ډبڍ‬ ‫ثڄیبؿٷلاڍ اًالٿیثڈ ٯتٺ کًیـڇاڃـ څ ا‪ٟ‬ڊبک اٿیـڅاکڍ ٳلؿڇ ٳڈ ؿڅٻت اٻزنایل ثتچاڃـ اڃڊب کا ُڄبًبیی‬ ‫ٳڄـ څ تغت پیٸلؿ ٯلاک ؿډـ‪ .‬څٻی ڃٌجت ثڈ تؾټ‪ ٪‬اُٴبک اځ ؿڅٻت ام آټیتلیڂ عٰچ٭ اڃٌبڃی‬ ‫ٿټت ؽچؿ څ تج‪٤‬بت څعِتڄبٳی ٳڈ ؿک پی ؿاُتڈ‪ ،‬اٯـاٿیٓچکت ڃٸل‪٫‬تڈ‬ ‫‪p.28‬‬ ‫اًت‪((E/CN , 4/8995/32 , .‬‬ ‫‪٣‬ټت اځ ډپ کڅُڂ اًت‪ ،‬ؿڅٻتڊبڍ ‪٣‬ڀـڇ ‪٧‬لثی ام ‪٣‬ڀٺ ؽال‪ ٩‬عٰچ٭ ثِل ؿڅٻت اٻزنایل‬ ‫عڀبیت ٿیٳڄڄـ څ ډڀبڃڊب ؿک تٔڀیپ ٷیلیڊبڍ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿاحلڃـ‪( .‬ٿڊلپچک‪)357ّ ،1394 ،‬‬ ‫ج ‪ -‬ػزاق‬ ‫‪٣‬لا٭ تب ٯجٺ ام عڀټڈ ثڈ ٳچیت څ کڅیبکڅیی ثب ٿڄب‪ ٢٫‬اٿلیٴب څ ‪٧‬له ام ڃ‪٠‬ل څٗ‪٤‬یت عٰچ٭ ثِل‬ ‫تغت ڃ‪٠‬ل څ ٿلاٯجت څیوڇ ًبمٿبځ ٿټٺ ٯلاک ڃـاُت څ ٳڀیٌیچځ عٰچ٭ ثِل ثلایَ ڃڀبیڄـڇ څیوڇ‬ ‫ت‪٤‬ییڂ ڃٴلؿڇ ثچؿ‪ .‬ثبایڄٴڈ ډڀڈ ُچاډـ ثل ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ عٰچ٭ ثِل ام ًچڍ ؿڅٻت ٿنثچک‪ ،‬ٿؾٔچٓب‬ ‫‪ٛ‬ی ؿڅکاځ رڄٶ اځ ثب رڀڊچکڍ اًالٿیایلاځ‪ ،‬ؿالٻت ؿاُت‪( .‬رڄبیبتی ‪٣‬ټیڈ ثِلیت ٿبڃڄـ ٳِتبک‬ ‫عټجضڈ‪ ،‬ٳڈ اٻجتڈ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ؽچؿ ث‪٤‬ـ ام رڄٶ ٳچیت څ ‪٣‬لا٭‪ ،‬ثڈایڂ ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ ا‪٣‬تلا‪ ٩‬ٳلؿڃـ)‬ ‫څٻی ډڀیڂ ٳڈ ٿڄب‪ ٢٫‬ٯـکتڊبڍ ‪٧‬لثی کا ثڈ ؽ‪ٜ‬لاڃـاؽت څ ثب اڃبځ ام ؿک ٿؾبٻ‪٬‬ت څ تڀلؿ ؿکاٿـ‪ ،‬ډپ‬ ‫‪٫‬چکا ٿڄٴچه ُـ‪ ،‬ډپ ٿغبٓلڇ اٯتٔبؿڍ ٷلؿیـ څ ډپ ام ڃ‪٠‬ل ڃٰٖ عٰچ٭ ثِل ؿک اځ ٳِچک ٿچکؿ‬ ‫اتڊبٽ ٯلاک ٷل‪٫‬ت څ ډل ًبٻڈ ڃڀبیڄـڇ څیوڇ ٷناکٍ څؽیڀیؿک ٿچکؿ څٗ‪ ٢‬ثـ عٰچ٭ ثِل ؿک اځ ٳِچک‬ ‫اکائڈ ٿیؿډـ څ ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈ ‪٣‬ټیڈ اځ ٓبؿک ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ ‫د‪ -‬ثزخَرد حوبیت اهیش ٍ ّوزاُ ثب سىَت‬ ‫ؿڅٻت اٿلیٴب ؿک ٯجبٹ ڃٰٖ ‪٫‬بعَ عٰچ٭ ثِل تچً‪ ٚ‬ٷلڅڇ ‪ٛ‬بٻجبځ ؿک ا‪٨٫‬بڃٌتبځ ڃٌجت ثڈ اٯـاٽ‬ ‫‪٧‬یل پِتچځ ثچیوڇ ُی‪٤‬یبځ ا‪٨٫‬بڃٌتبځ ‪ -‬ٳڈ ؿک اٯټیت ډٌتڄـ ڃڀچڃڈ کڅُڂ ؿیٸلڍ ام ‪٣‬ڀټٴلؿ ٷنیڄِی‬ ‫څ ًیبًی ؿڅٹ ‪٧‬لثی ؿک ٿچکؿ عٰچ٭ ثِل څ اٯټیتڊبڍ ثِلڍ اًت‪( .‬ٿڊلپچک‪)357 ،1394 ،‬‬ ‫‪ 2-5‬ثیتَجْی ثِ هفبّین اخاللی ٍ ارسشّبی هذّجی‬ ‫ٷناکُٸل څیوڇ عٮ اماؿڍ څ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ؿک ٿچکؿ ًټیڀڈ ڃٌلیڂ‪ ،‬ڃچیٌڄـڇ مځ ثڄٸالؿُی ٳڈ ثڈ‬ ‫ٯلاځ ٳلیپ څ ٿٰـًبت اًالٿیتچډیڂ ٳلؿڇ څ ٿ‪ٜ‬بٻت ٳ‪٬‬ل اٿین ٷ‪٬‬تڈ اًت څ ؽِپ ٿلؿٽ ٿٌټڀبځ‬ صفحه 212 ‫‪ٔ٫ 191‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ثلاًبى اًت‪٤‬ـاؿڍ ٳڈ ؽـاڅڃـ ثڈ اڃڊب ثؾِیـڇ اًت‪٫ ،‬ڂ څ عل‪٫‬ڈ ؽچؿ کا ؿک اؽتیبک ا‪٫‬لاؿ‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ٯلاک ؿډڄـ‪ ،‬ؿک ایڂ ٷچڃڈ ٿچاکؿ ُبیـ ُؾْ ڃیبم ثڈ ٳبک ڃـاُتڈ ثبُـ څٻی ربٿ‪٤‬ڈ ثڈ اڅ ڃیبم‬ ‫ؿاکؿ څ ‪ٰ٫‬یڊبځ ٿت‪٬‬ٮ اٻٰچٹاڃـ ٳڈ ٳبک ٳلؿځ ُؾْ ؿک صڄیڂ عبٻتی ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ ثڈ اڅ ڃیبم ؿاکؿ څارت‬ ‫اًت میلا عٰچ٭ ‪٣‬ڀچٿی ثل عٰچ٭ ‪٫‬لؿڍ ٿٰـٽ ډٌتڄـ‪.‬‬ ‫ٿڀٴڂ اًت ثڈ اًتـالٹ ڃیبمڍ ڃجبُـ ٳڈ اُت‪٨‬بٹ‪ ،‬ام عٰچ٭ اڅٻیڈ څ ثڄیبؿیڂ ډل اڃٌبڃی اًت څ ډل‬ ‫اڃٌبڃی ثلاڍ اؿاٿڈ مڃـٷی‪ ،‬ثڈ ٳبک څ تالٍ څ ‪٤٫‬بٻیت ٿیپلؿامؿ‪ .‬یٴی ام ٿٌټڀبت‪ ،‬عٮ اماؿڍ ثلاڍ‬ ‫ډڀڈ اڃٌبځ ډبیی اًت ٳڈ ثڈ تڊیڈ اٿٴبڃبت مڃـٷی ڃیبمٿڄـ ډٌتڄـ څ ؿک ایڄزب ٿیبځ مځ څ ٿلؿ ‪٫‬لٯی‬ ‫څرچؿ ڃـاکؿ؛ میلا ډلؿڅ ثڈ رڀ‪ ٢‬ٿڄب‪ ٢٫‬څ ؿ‪ٗ ٢٫‬لکډب ام مڃـٷی ڃیبمٿڄـ ډٌتڄـ څ ثـڅځ ٳبک څ تالٍ‪،‬‬ ‫ؿ‪ٗ ٢٫‬لک څ تغٔیٺ ٿڄب‪ ٢٫‬ٿڀٴڂ ڃیٌت‪ .‬مٿبڃی اڃٌبځ ٿیتچاڃـ ام ٳبک ٳلؿځ ؽچؿؿاکڍ ٳڄـ ٳڈ ډڀڈ‬ ‫ڃیبمډبڍ مڃـٷی اڃٌبځ ‪٫‬لاډپ ُـڇ ثبُـ څ ایڂ ‪٧‬یلٿڀٴڂ اًت څ ؽټی‪٬‬ڈ ثچؿځ اڃٌبځ ؿک مٿیڂ «بڃی‬ ‫رب‪٣‬ٺ ‪٫‬ی االکٕ ؽټیٰڌ‪( » ..‬ثٰلڇ‪ ،)30 ،‬ثـیڂ ٿ‪٤‬ڄبًت ٳڈ تب مٿبڃی ٳڈ اڃٌبځ مڃـڇ اًت ثبیـ ٳبک څ‬ ‫تالٍ ٳڄـ څ ؿڃیب کا اثبؿ ڃڀبیـ‪ .‬ؿک ایڂ ٿ‪٬‬بډیپ ډیش ت‪٬‬بڅتی ٿیبځ مځ څ ٿلؿ څرچؿ ڃـاکؿ اٿب تڄڊب‬ ‫ت‪٬‬بڅت ایڂ اًت ٳڈ مځ ام ربڃت ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ ثڈ تاٿیڂ ٿ‪٤‬بٍ څ ٳٌت څ ٳبک ٿٴټ‪ ٪‬ڃِـڇ اًت‪.‬‬ ‫ثلاًبى ٿتچځ ٯ‪٤ٜ‬ی ُلی‪٤‬ت ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ٿڄ‪٤‬ی څرچؿ ڃـاکؿ ثټٴڈ ‪٣‬ڀټٴلؿ مڃبځ څ‬ ‫ؿؽتلاځ ؿک ‪ٔ٣‬ل تڄنیٺ‪ ،‬ٷچاډی ٿغٴپ ثلایڂ اًت ٳڈ اُت‪٨‬بٹ اٿلڍ ٿجبط څ تٴټی‪ ٪‬اًت؛ میلا اڃڊب‬ ‫ثب ک‪٣‬بیت ٯچا‪٣‬ـ ڃ‪٠‬پ ارتڀب‪٣‬ی ثڈ ٿِب‪٧‬ټی ام ٯجیٺ‪ :‬ٳِبڅکمڍ‪ ،‬ؿاٿـاکڍ څ ؽـٿبت ‪٣‬ڀچٿی اُت‪٨‬بٹ‬ ‫ؿاُتڈاڃـ‪ .‬ثڄبثلایڂ ٿیتچاځ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت ٳڈ عٴپ ثڈ ٿڄ‪ ٢‬اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتل‪ ،‬ثلاًبى ‪٣‬ل‪،٩‬‬ ‫ًالیٮ څ ُلای‪ ٚ‬ارتڀب‪٣‬ی اًت ٳڈ ٷبډی ‪ٰ٫‬یڊبځ کا څاؿاک ثڈ ایڂ ٷچڃڈ ‪٫‬تبڅڍ میکنند‪.‬‬ ‫‪.7-4‬جَاس اضتغبل هطزٍط ثِ تٌبست ضغل ثب ٍضغ رٍحی ٍ جسوی سًبى ٍ دختزاى‬ ‫یٴی ام ٿٌبئٺ ٿڊپ ؿک ؽٔچّ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ایڂ اًت ٳڈ ٳبک اڃڊب ٿتڄبًت ثب ُئچڃبت‬ ‫څ کڅعیبت اڃڊب ثبُـ‪ .‬ثڈ ٷچڃڈ ایی ٳڈ ثڈ کڅط څ رٌڀِبځ اًیجی ڃلًـ‪ ،‬اٻجتڈ ایڂ ًؾڂ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ‬ ‫ؿڅک ٳلؿځ اڃڊب ام ارتڀب‪ ١‬ڃیٌت صچځ ؿک اځ ٓچکت ؿیٸل ڃجبیـ ثڈ ایزبؿ تٌڊیالت ثلاڍ اُت‪٨‬بٹ‬ ‫مڃبځ څ ؿعتلاځ ثیڄـیِیپ‪ .‬ثلؽی ٿ‪٤‬تٰـڃـ ٿِب‪٧‬ٺ مڃبځ ثڈ ؿٻیٺ ٿٌئچٻیتډبڍ ڃبُی ام څ‪ٟ‬بی‪٪‬‬ ‫ؽبڃچاؿٷی ٳڈ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬تٌٰیپ ٳبک رڄٌیتی څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈڍ آټی څ اڅٻیڈ مڃبځ ثڈ ُڀبک ٿیلڅؿ‪ ،‬ڃچ‪٣‬بً ٿغـڅؿ‬ ‫ثڈ ُ‪٨‬ٺډبیی اًت ٳڈ عـاٳخل ت‪ٜ‬بثٮ څ ٳڀتلیڂ ت‪٤‬بکٕ کا ثب څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬اڃڊب ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ډڀٌل یب ٿبؿک‬ ‫ؿاُتڈ ثبُـ‪ .‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ثڈ ٓچکت یٲ ثبڅک ‪٫‬لډڄٸی ام مڃبځ څ ؿؽتلاځ اڃت‪٠‬بک ٿیلڅؿ ٳڈ ثڈ ًچڍ‬ ‫ٿِب‪٧‬ټی ٷلایَ پیـا ٳڄڄـ ٳڈ ثتچاڃڄـ ڃیبم ربٿ‪٤‬ڈ کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٲ مځ ؽبڃڈ ؿاکثلاڅکؿڇ ڃڀبیڄـ‪ ،‬ثـیڂ‬ صفحه 186 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪217‬‬ ‫ثڄٸالؿُی کا ثلاڃٸیؾتڈ اًت‪ ،‬ڃڈ تڄڊب ام ‪٫‬تچاڍ ٓبؿکڇ ‪٣‬ټیڈ څڍ ام ًچڍ یٲ کڅعبڃی ثڄٸالؿُی‬ ‫ا‪ٟ‬ڊبک ڃٸلاڃی ٳلؿڇ‪ ،‬ثټٴڈ ڃٸلاڃی ‪٣‬ڀیٮ ؽچؿ کا ام ٓـڅک ؿًتچک ثبمؿاُت څڍ ثڈ عٴپ یٲ ؿاؿٷبڇ‬ ‫ثلاًبى ٯبڃچځ رناڍ ثڄٸالؿٍ (ٿبؿڇ «اٻ‪ 295 »٪‬ٯبڃچځ رنا) څ ا‪٣‬الٽ ٿغبٳڀڈ څڍ ‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات‬ ‫ٯبڃچځ‪ ،‬ا‪٣‬الٽ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ی‪٤‬ڄی ؿکًت ؿک اڃزب ٳڈ ؿڅٻتی‪ ،‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿٰلکات ٯبڃچڃی څ ؿک ٿغـڅؿڇ‬ ‫ٯبڃچځ ثلاڍ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ام اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿی‪ ،‬ٿتؾټ‪ ٪‬کا تغت ت‪ٰ٤‬یت ٯلاک ٿیؿډـ‪ ،‬ٷناکُٸل څیوڇ اثلام‬ ‫ڃٸلاڃی ٿیٳڄـ څٻی ام ا‪٣‬ڀبٹ ؽال‪ ٩‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیٿلتٴت‪ ،‬ڃٸلاڃی ثڈ ؽچؿ کاڇ ڃڀیؿډـ‪Ibid. p. .‬‬ ‫)‪ )26‬اماؿڍ ‪٫‬لؿڍ ثڈ عٌت ‪ٟ‬بډل ثٌیبک ٿچکؿ تچرڈ څ پِتیجبڃی ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ څ ثیِتلیڂ عڀبیت کا‬ ‫ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿغـڅؿیتډبڍ ٿقډجی ؿاکؿ‪.‬‬ ‫ٿغـڅؿ ٳلؿځ اماؿڍ ‪٫‬لؿڍ ثب ‪٣‬ڄچاځ ثلؽچکؿ څ ٿ‪٨‬بیلت اځ ثب ڃ‪٠‬پ ‪٣‬ڀچٿیڅ اٿڄیت ربٿ‪٤‬ڈ ثڈ‬ ‫کاعتی ٯبثٺ ؿکٱ څ پقیلٍ اًت څٻی ٿغـڅؿ ٳلؿځ اځ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬ثلؽچکؿ اځ ثب‬ ‫ٿٰت٘یبت اؽالٯی څ ٿقډجی ؿک ٿڄ‪ٜ‬ٮ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿچکؿ پقثلٍ ڃجچؿڇ څ ٿغٴچٽ ٿیُچؿ‪ ،‬ٷلصڈ ؿک‬ ‫ا‪٣‬الٿیڈ عٰچ٭ ثِل ٿِلڅ‪٣‬یتایڂ ٿغـڅؿیت تٔلیظ ڃِـڇ اًت‪ .‬اؽلاد ؿؽتلاځ ٿغزجڈ ام ٿـاکى‬ ‫څ ٿغلڅٽ ٳلؿځ اڃڊب ام تغٔیٺ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬ؿاُتڂ عزبه څ الئیٲ ثچؿځ ڃ‪٠‬بٽ رڀڊچکڍ ‪٫‬لاڃٌڈ‪،‬‬ ‫ٿٰبٿبت ًبمٿبځ ٿټٺ کا ثڊتل ٯبڃ‪ ٢‬ٿیٳڄـ تبایزبؿ ٿغـڅؿیت پچَُ ثلاڍ ؽبڃڀڊب ؿک ٿزبٿ‪ ٢‬څ‬ ‫ٿغب‪٫‬ٺ ‪٣‬ڀچٿیثڈ ؽب‪ٛ‬ل ع‪٬٣ ٞ٬‬ت ‪٣‬ڀچٿیڅ ٿچامیڂ اؽالٯی‪( .‬ٿڊلپچک‪ )359ّ ،1394 ،‬ٷناکُٸل‬ ‫څیوڇ عٮ اماؿڍ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ؽچؿ ٿیپقیلؿ ٳڈ ثڄـ ‪ 3‬ٿبؿڇ ‪ 19‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ‬ ‫ًیبًی اماؿڍ ثیبځ کا ثڈ ؽب‪ٛ‬ل ع‪ ٞ٬‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیٿغـڅؿ ٿیٳڄـ څ ثڄبثلایڂ ؿڅٻتڊب ٿیتچاڃڄـ ؿک‬ ‫عـڅؿ ٿٰلکات ٯبڃچڃی ؿک رڊت ع‪ ٞ٬‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیؿک اماؿڍ ثیبځ ٿـاؽټڈ ٳلؿڇ څ ؿک عـ المٽ اځ‬ ‫کا ٿغـڅؿ ٳڄڄـ‪ (ECN. 411995132 ,p.11) .‬ثڄب ثڈ ٷ‪٬‬تڈ ٷناکُٸل ٿنثچک ؿڅ ٿچٗچ‪ ١‬پچکڃچٷلا‪٫‬ی‬ ‫(تجټی‪ ٦‬څ اڃتِبک ٓچک ٯجیغڈ څ ؽال‪٬٣ ٩‬ت) څ ا‪ٟ‬ڊبکات ٳ‪٬‬ل اٿین‪ 54‬ام ٿٔبؿیٮ ؽال‪ ٩‬اؽال٭‬ ‫‪٣‬ڀچٿیثڈ عٌبه اٿـڇ ٳڈ ٿیتچاځ ثـاځ رڊت اماؿڍ ثیبځ کا ٿغـڅؿ ٳلؿ څ ثبایڂ تلتیت اٷل ؿڅٻتی‪،‬‬ ‫ٿغـڅؿیتڊبیی ؿک مٿیڄڈ اڃتِبک ٿ‪ٜ‬بٻت ؽال‪٬٣ ٩‬ت ‪٣‬ڀچٿیڅ تجټی‪٨‬بت ٳ‪٬‬ل اٿین ‪٣‬ټیڈ ا‪٣‬تٰبؿات‬ ‫ٿقډجی څٗ‪ ٢‬ٳڄـ څ ثلاڍ ٿتؾټ‪٬‬یڂ ٿزبمات څٗ‪ ٢‬ڃڀبیـ‪ ،‬ثلؽال‪ ٩‬ٿچامیڂ عٰچ٭ ثِل اٯـاٽ ڃٴلؿڇ‬ ‫اًت څٻی ثب ایڂ څٓ‪ ٪‬ٿِبډـڇ ٿیٳڄیپ‪ ،‬ډڀچاکڇ ام ڃبٯ٘یڂ ایڂ ٯچاڃیڂ عڀبیت ُـڇ څ ام ؿڅٻتی ٳڈ‬ ‫ٿتؾټ‪ ٪‬کا ت‪ٰ٤‬یت ٳلؿڇ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃبٯٖ عٰچ٭ ثِل یبؿ ُـڇ څ ډیضٸبڇ ؿڅٻتی ثڈ ؽب‪ٛ‬ل تِچیٮ څ‬ ‫عڀبیت څ تٌڊیٺ اڃزبٽ پچکڃچٷلا‪٫‬ی ثب ا‪ٟ‬ڊبک څ تجټی‪ ٦‬څ ڃِل ٿ‪ٜ‬بٻت ٳ‪٬‬لاٿین ؽال‪ ٩‬ٿٰـًبت ٿقډجی‬ ‫تٰجیظ ڃِـڇ اًت‪( .‬ډڀبځ‪)359ّ ،‬‬ ‫‪Blasphemy‬‬ ‫‪54‬‬ صفحه 213 ‫‪191‬‬ ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫تلتیت ‪٘٫‬بڍ ‪٫‬لډڄٸی ربٿ‪٤‬ڈ ؿک ٿچکؿ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ڃ‪٠‬لڍ ٿٰلٗبڃڈ ؿاُتڈ څ ٿڊڀتلیڂ‬ ‫څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ مځ کا ؽبڃڈ ؿاکڍ ٿیؿاڃڄـ څ اڃت‪٠‬بک ؿاکڃـ ؿک ٓچکت ‪٣‬ـٽ تڀبیٺ څٻی څ ډڀٌل‪ ،‬مځ یب ؿؽتل ام‬ ‫ُ‪٨‬ٺ څ ‪٤٫‬بٻیت ؽبکد ام ؽبڃڈ ؿًت ثٴِـ‪ .‬اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ ثب ډـ‪ ٩‬آټی ٳڀٲ ثڈ اٯتٔبؿ ؽبڃچاؿڇ‬ ‫ٓچکت ٿیٸیلؿ څ ُ‪٨‬ٺډبڍ پٌڄـیـڇ ثلاڍ مڃبځ څ ؿؽتلاځ‪ ،‬ٿ‪٤‬ټڀی څ پنُٴی اًت (ؽبٻـ‪،1385 ،‬‬ ‫ْٓ ‪ .)215-216‬ؿک ڃ‪٠‬بٽ اکمُی ‪ٰ٫‬ڈ اٿبٿیڈ‪ ،‬اکمٍ ٿ‪ٜ‬ټٮ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـاًت‪ .‬ؿک ڃتیزڈ صڄبڃضڈ‬ ‫مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک کاڇ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـا څ ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ ایی کا اڃزبٽ ؿډڄـ ثبالتلیڂ اکمٍډب ثڈ اڃڊب ت‪٤‬ټٮ‬ ‫ٿیٷیلؿ‪.‬‬ ‫اٯتـاک څ ٯ٘بڅت‪ ،‬ٳڀبٹ ڃیٌت ثټٴڈ یٲ ٿٰبٽ اًت څ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬ارلایی کا ثب تچرڈ ثڈ‬ ‫ًبؽتبک څرچؿڍ اڃٌبځ تٌٰیپ ٳلؿڇ اًت عتی کًبٻت ڃین ام ٳبکډبڍ ارلایی اًت‪ .‬ثڄبثلایڂ ٿِب‪٧‬ٺ‬ ‫څ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ ارتڀب‪٣‬ی ٳڈ ثڈ ډیش څرڈ ڃڀیتچاڃـ ڃِبځ ؿډڄـڇ ٳڀبٹ ثبُـ‪ ،‬ثلاًب ًبؽتبک ثـځ څ‬ ‫ڃیبمډب تٌٰیپ ٿیُچڃـ (ک‪.‬ٱ‪:‬رچاؿڍ اٿټی‪.)323 ّ ،ٍ1389 ،‬‬ ‫ٿِب‪٧‬ټی ٳڈ ثب ‪ٛ‬جی‪٤‬ت رٌڀی څ کڅعی مڃبځ ًبمٷبک اًت ثڈ ُلط میل ثیبځ ٿیُچڃـ‪:‬‬ ‫‪-1‬تغٔیٺ څ اٿچمٍ‪ :‬ؿک اًالٽ‪ ،‬ٳٌت ‪٣‬ټپ څ تـکیی اډڀیت میبؿڍ ؿاکؿ‪ .‬ٿ‪ٜ‬بٻ‪٤‬بت تئچکیٲ څ‬ ‫‪٣‬ڀټی میبؿڍ ثل تغٔیٺ څ اُت‪٨‬بٹ‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ څًیټڈ ایی ٿڊپ ثلاڍ تغٰٮ ٳڄتلٹ مڃبځ ثل مڃـٷیِبځ‬ ‫تبٳیـ ؿاکڃـ‪.‬مڃبځ څ ؿؽتلاڃی ٳڈ تغٔیټٴلؿڇ ډٌتڄـ څ ؿک ؽبکد ام ٿڄنٹ ثڈ اُت‪٨‬بٹ څ ‪٤٫‬بٻیت‬ ‫ٿیپلؿامڃـ‪ ،‬ؿک تٔڀیپ ٷیلڍډب ڃَٰ ثیِتلڍ کا ای‪٬‬ب میکنند‪ .‬تغٔیالت‪ ،‬اُت‪٨‬بٹ څ ؿکاٿـمایی‬ ‫اًتٰالٹ اٯتٔبؿڍ مڃبځ څ ؿؽتلاځ کا ا‪٫‬نایَ ٿیؿډـ‪ ،‬ٻقا یٴی ام اثناکډبڍ ٿڊپ ؿک تغٰٮ‬ ‫تچاڃڀڄـًبمڍ مڃبځ ډٌتڄـ‪ .‬مڃبځ څ ؿؽتلاځ تغٔیٺ ٳلؿڇ ایی ٳڈ ؿک ‪٣‬ټپ پنُٴی یب ٿ‪٤‬ټڀی ٿڊبکت‬ ‫ٳب‪٫‬ی کا ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ ،‬ٿیتچاڃڄـ ثـڅځ افځ څٻی ثڈ اُت‪٨‬بٹ ؿک ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثپلؿامڃـ‪ .‬تچاڃڀڄـًبمڍ‬ ‫مڃبځ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ٳٌت ٯـکت څ ت‪٬‬ٴل څ اٯـاٽ اماؿاڃڈ‪ ،‬عٮ ٳڄتلٹ مڃـٷی‪ ،‬عٮ اڃتؾبه څ ا‪٣‬تٰبؿ ثڈ‬ ‫تچاڃبیی ایزبؿ ت‪٨‬ییلات ٿ‪ٜ‬ټچه ؿک ؽچؿ ٿیثبُـ‪ .‬یٴی ام اډـا‪ ٩‬کًبٹ پیبٿجل‬ ‫(ص )‬ ‫اٿچمٍ ‪٣‬ټپ‬ ‫څعٴڀت ثچؿ (‪ ...‬څٓیٔ‪ٓ٤‬ټ‪ّٙ‬ڀٔڊٔپٔ اٻْٴ‪ٙ‬تَبهٓ څٓاٻْغ‪ٙ‬ٴْڀٓڌَ‪ ).. .‬اعبؿیج ٿڊڀی ام پیبٿجل اٳلٽ‬ ‫(ص )‬ ‫ؿک ایڂ مٿیڄڈ‬ ‫ثـًتڀبځ کًیـڇ اًت‪ ،‬ث‪٤‬ڄچاځ ٿخبٹ ثڈ کڅایبتی اُبکڇ ٿیٴڄیپ؛ کًچٹ اٳلٽ (ص)‪ ،‬اٿچمٍ څ یبؿٷیلڍ کا‬ ‫ؿک ډیش ٿٴبڃی ٿغـڅؿ ڃٴلؿ‪ .‬ډڀبڃ‪ٜ‬چک ٳڈ ‪٫‬لٿچؿڃـ‪ :‬ثڈ رٌتزچڍ ‪٣‬ټپ څ ؿاڃَ ثلڅیـ عتی اٷل ؿک‬ ‫صیڂ ثبُـ‪ .‬عـیج ؿیٸل «اٻ‪ٙ٤‬ټپ ٿڂَ اٻڀٓڊـ‪ ٙ‬بٻی اٻټَغـ‪ٙ‬؛ ام ٷڊچاکڇ تب ٷچک ثڈ ؿڃجبٹ ؿاڃَ ثبُیـ»‪ .‬ی‪٤‬ڄی‬ ‫یبؿٷیلڍ ‪٣‬ټپ کا تب مٿبځ ٿلٵ ٿتچٯ‪ ٪‬ڃٴڄیـ څ ډڀضڄیڂ پیٸیلڍ ‪٣‬ټپ کا ثڈ رڄی ؽبٓی ٿغـڅؿ‬ ‫ڃٴڄیـ (ٿزټٌی‪ ،1410 ،‬د ‪ .)177 ّ ،1‬ډڀبڃ‪ٜ‬چک ٳڈ ٷ‪٬‬تڄـ ٳٌت ‪٣‬ټپ ثل ډل مځ څ ٿلؿ ٿٌټڀبڃی‬ صفحه 187 ‫‪ٔ٫ 192‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫څارت اًت‪ .‬ؿک ڃتیزڈ اٿچمٍ څ یبؿٷیلڍ ثل ډڀڈ ٿٌټڀبڃبځ ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ څارت اًت‪ .‬ثڈ‬ ‫‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ډلٷبڇ ؿؽتل ٿزلؿڍ ُ‪٨‬ٺ ٿ‪٤‬ټڀی کا اڃتؾبه ٳڄـ‪ ،‬ام اڃزبیی ٳڈ ایڂ ُ‪٨‬ٺ ُ‪٨‬ٺ‬ ‫اڃجیبًت څ ام ڃ‪٠‬ل ُل‪ ١‬څ اًالٽ تاییـ ُـڇ اًت پـک ڃڀیتچاڃـ اڅ کا ام ایڂ ٳبک ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ څ ثلاڍ‬ ‫اؿاٿڈ اځ ٳبک ڃیبم ثڈ افځ څٻی ڃـاکؿ ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ایڂ ُ‪٨‬ٺ ثب کڅعیبت څڍ ت‪ٜ‬بثٮ ؿاکؿ‪.‬‬ ‫‪ً-2‬الٿت‪ :‬ؿک ایڂ ٯٌڀت‪ٗ ،‬لڅکت څ ع٘چک مڃبځ څ ؿؽتلاځ ثیِتل اعٌبى میشود؛ میلا‬ ‫اډڀیت څ عٌبًیت ایڂ ثؾَ ثیِتل اًت‪ .‬ام اڃزبیی ٳڈ ؿک ثلؽی ام ٿچاکؿ ڃیبم ثڈ تڀبى مځ ثبیٲ‬ ‫ٿلؿ ڃبٿغلٽ اًت ؿک صڄیڂ ٿچاکؿڍ‪ ،‬ع٘چک پنُٲ یب پلًتبک ؽبڃپ څ ٿبٿب ٗلڅکڍ اًت‪ .‬ثبتچرڈ ثڈ‬ ‫ایڄٴڈ ډڀڈ اعٴبٽ ‪ٰ٫‬ڊی ٿجتڄی ثل رقه ٿٔټغت څ ؿ‪ ٢٫‬ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اًت صڄبڃضڈ ُلای‪ٜ‬ی کا ثلاڍ‬ ‫تغٔیٺ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک مٿیڄڈ پنُٴی ‪٫‬لاډپ ڃٴڄیپ‪ ،‬ؿصبک ٿِٴٺ ٿیُچیپ‪ .‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ اٷل‬ ‫ؿؽتلاڃی ؿک اٿتغبځ ٳڄٴچک‪ ،‬ؿک کُتڈ ٿبٿبیی ٯجچٹ ُـڇ ثبُڄـ څٻی ‪٣‬ـڇ میبؿڍ ام ؽبڃچاؿڇډب اربمڇ‬ ‫اؿاٿڈ تغٔیٺ ؿک ایڂ ُ‪٨‬ٺ کا ثڈ ایِبځ ڃـډڄـ؛ ربٿ‪٤‬ڈ ثب ٳڀجچؿ پنُٲ ٿبٿب ٿچارڈ میشود څ ثڈ‬ ‫اٯتٔبؿ ربٿ‪٤‬ڈ ٻ‪ٜ‬ڀڈ څاکؿ میشود‪.‬‬ ‫‪-3‬ؽـٿبت‪ً :‬چٿیڂ ٯٌڀتی ٳڈ ام اډڀیت ٳڀتلڍ ثلؽچکؿاک اًت ٯٌڀت ؽـٿبت اًت‪ .‬ایڂ‬ ‫ٯٌڀت ُبٿٺ‪ :‬ٿڄب‪ٛ‬ٮ ت‪٬‬لیغی ثبڃچاځ‪٫ ،‬لڅُٸبڇډبڍ ٻچامٽ اکایِی‪ ،‬ؽیب‪ٛ‬ی‪ ،‬اکایِٸی‪٣ ،‬ٴبًی څ‬ ‫‪٫‬یټڀجلؿاکڍ څ ؿڇډب ؽـٿبت ؿیٸل ٿیثبُـ‪ .‬ثڈ ٿڄ‪٠‬چک تچرڈ ثڈ ٗلڅکت ٳبک ؿؽتلاځ څ مڃبځ ؿک ایڂ‬ ‫ثؾَ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ٿیپلًیپ ٳبک ؿکًت اًت ٳڈ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ٻچامٽ اکایِی څ ٻجبىډبڍ میل‬ ‫کا ام ٿلؿاځ تڊیڈ ٳڄڄـ؟ ایب ٿلؿاځ ڃبٿغلٽ ثبیـ ‪٣‬ٴٌڊب څ ‪٫‬یټپډبڍ ؿؽتلاځ کا ڃِبځ ؿډڄـ؟ ؿک ٿچکؿ‬ ‫ٿٌئټڈ ‪٬٣‬ب‪ ٩‬څ عزبه ٳڈ ؿک ؿیڂ اًالٽ اٻناٿی اًت‪ ،‬ثبیـ ؽچؿ کا ٿٌئچٹ پبًؾٸچیی ثڈ ایڂ‬ ‫ًچاٻڊب ثـاڃیپ (ثلکًی ٿچاڃ‪ ٢‬څ ٿِٴالت عٮ ؿاُتڂ ُ‪٨‬ٺ مڅرڈ ؿک ثؾَډبڍ ؿڅٻتی‪ ،‬تڊلاځ‪،‬‬ ‫ٿ‪٤‬بڅځ پوڅډِی ؿاڃِٸبڇ ُڊیـ ثڊِتی‪ .)2001 ،‬ثڄبثلایڂ ٿیتچاځ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت ٳڈ مڃبځ څ ؿؽتلاڃی‬ ‫ٳڈ ثڈ ُ‪٨‬ٺ ؽیب‪ٛ‬ی څ اکایِٸلڍ ٿِ‪٨‬چٹ ډٌتڄـ څ ایڂ ٿِب‪٧‬ٺ ام ڃ‪٠‬ل اًالٽ پقیل‪٫‬تڈ ُـڇ اًت‪،‬‬ ‫ثلاڍ اُت‪٨‬بٹ ثڈ ایڂ ٷچڃڈ ٿِب‪٧‬ٺ ڃیبمٿڄـ افځ څٻی ڃڀیثبُـ‪ .‬ؿک ڃتیزڈ عڀبیت ؿڅٻت ؿک ایزبؿ ایڂ‬ ‫‪٫‬لډڄٶ څ ایزبؿ اٿٴبڃبت ک‪٫‬بډی څیوڇ ثلاڍ مڃبځ څ ؿؽتلاځ‪ ،‬ثلاڍ ٿڀبڃ‪٤‬ت ام اًیت پقیلڍ ؿؽتلاځ‬ ‫یب مڃبځ ُب‪٧‬ٺ ؿک ایڂ ثؾَډب ٗلڅکڍ څ اٻناٿی اًت‪.‬‬ ‫‪ .5‬هَادلبًًَی ٍدالیل حمَلی ٍالیت لْزی ٍ اضتغبل سًبى ٍ دختزاى‬ ‫ؿک ایڂ مٿیڄڈ ثڈ ٿچاؿ ٯبڃچڃی څ ؿالیٺ عٰچٯی ثڈ ُلط میلپلؿاؽتڈ ٿیُچؿ‪:‬‬ صفحه 188 ‫‪ٔ٫ 218‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ؽالٓڈایڄٴڈ ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ًیٌتپ عٰچ٭ ثِل ًبمٿبځ ٿټٺ څ ؿک ٳڄبک اځ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ٿـا‪٢٫‬ایڂ‬ ‫ًیٌتپ‪٣ ،‬ڄبیتی ثڈ کُـ اؽالٯی څ پلڅکٍ ٿ‪٤‬تٰـات ٿقډجی ڃـاکڃـ‪ .‬ؿک عبٻی ٳڈ ثیِتلیڂ تچرڈ ثڈ‬ ‫ٳلاٿت څ ُلا‪٫‬ت فاتی اڃٌبځ څ اعتلاٽ ثڈ عٰچ٭ اًبًی اڃڊب ؿک ٿٴبتت ٿقډجی اٻڊی ؿیـڇ ٿیُچؿ څ‬ ‫‪٣‬ڀـڇ ؿًتچکاٻ‪٤‬ڀٺ ډبڍ ٿقډجی ڃین ؿک رڊت ک‪ٟ ٢٫‬ټپ څ تزبڅم څ ت‪٤‬ـڍ ثڈ عٰچ٭ اڃٌبڃی ؿیٸلاځ‬ ‫ٿیثبُـ څایڂ ؽچؿ ٿیتچاڃـ ثڊتلیڂ ‪٣‬بٿٺ ثلاڍ تلڅیذ څ تٰچیت ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ څاٯ‪٤‬ی‬ ‫اځ ثبُـ‪ .‬ډل صڄـ ثلؽی ام ٿٰلکات څ اعٴبٽ ارتڀب‪٣‬ی ث‪٘٤‬ی ام ٿقاډت‪ ،‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ‪٧‬یلٿڄ‪ٜ‬جٮ ثب آچٹ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی اڃٌبځ څ تٌبڅڍ ٿ‪ٰ٤‬چٹ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ ٿیایـ څٻی اځ ٿٰلکات ٯبثٺ‬ ‫ثلکًی څ تجییڂ څ اعیبڃب ثب تچرڈ ثڈ ٿٰت٘یبت مٿبځ څ ٿٴبځ ٯبیٺ ت‪٨‬ییل ډٌتڄـ‪ .‬ٻیٴڂ آٺ کڅعیڈ‬ ‫ٿ‪٤‬ڄچڍ څ ا‪٣‬تٰبؿ ٿقډجی ٿیتچاڃـ‪ ،‬ٿاحلتلیڂ څًیټڈ ثلاڍ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ 3-5‬ثزخَرد ثب اسٌبد ثییالوللی حمَق ثطز‬ ‫ٿ‪٤‬ڀچالً ؿڅٻتڊب ډڄٸبٽ تٔچیت یٲ ًڄـ ثیڂاٻڀټټی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ عٰچ٭ ثِل ام عٮ تغ‪ ٞ٬‬اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٳلؿڇ یب ا‪٣‬الٽ ٯیـ څ یب ٓـڅک ا‪٣‬الٿیڈ‪ ،‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ٯچاڃیڂ ؿاؽټی ؽچؿ کا ٿٰـٽ ؿاُتڈ څ ٿ‪٬‬بډیپ عٰچ٭‬ ‫ثِلڍ ا‪٣‬الٽ ُـڇ ؿک اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی کا اځ ٷچڃڈ ٳڈ ؽچؿ ٿی‪٫‬ڊڀڄـ ت‪ٌ٬‬یل ٿیٳڄڄـ څ ؿکایڂ ت‪ٌ٬‬یل‬ ‫ڃ‪٠‬پ ‪٣‬ڀچٿیڅ اٿڄیت ٿټی ؽچیَ کا ٿٰـٽ ٿیُڀلڃـ‪ .‬ؿکایڂ مٿیڄڈ ربٻت اًت ٳڈ ثڈ ؿڅ ًڈ ڃڀچڃڈ‬ ‫ام ٯیچؿڍ ٳڈ ؿڅٻت اٿلیٴب څ ‪٫‬لاڃٌڈ ثل ٿڊڀتلیڂ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ی‪٤‬ڄی ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی‬ ‫عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی څاکؿ ٳلؿڇاڃـ اُبکڇ ڃڀچؿ‪.‬‬ ‫اڅالً‪ ،‬ت‪٤‬زت ؿکایڂ اًت ٳڈایبالت ٿتغـ‪ ،‬ام مٿلڇ ٳِچکډبڍ ‪٧‬لثی اًت ٳڈ ُڀبک ثٌیبک ڃبصینڍ‬ ‫ام ٳڄچاڃٌیچڃڊبڍ کار‪ ٢‬ثڈ عٰچ٭ ثِل کا اٿ٘بء ٳلؿڇ اًت څ ؿک عبٹ عبٗل‪،‬ایڂ ٳِچک ‪ ٰٚ٫‬اځ‬ ‫ت‪٤‬ـاؿ کا ٳڈ ام اډڀیت صڄـاڃی ثلؽچکؿاک ڃیٌت اٿ٘بء ٳلؿڇ اًت څ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټٺ عٰچ٭ ٿـڃی څ‬ ‫ًیبًی کا ًبٹ ‪ 1992‬تٔچیت ڃڀچؿڇ اًت ی‪٤‬ڄی ‪ً 26‬بٹ پی ام تٔچیت ٿیخب٭ ؿک ٓغڂ ًبمٿبځ‬ ‫ٿټٺ (ٿیخب٭ ؿک ًبٹ ‪ 1966‬تٔچیت ُـڇ اًت)‪( .‬اڃتچڃیچ ٳبًٌڈ‪)339ّ ،1370 ،‬‬ ‫حبڃیبً‪ ،‬ٿبؿڇ ‪ 20‬ٿیخب٭ ٿنثچک ٿیٷچیـ ٳڈ ډلٷچڃڈ تجټی‪ ٦‬ثلاڍ رڄٶ ثڈ ٿچرت ٯبڃچځ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت‪.‬‬ ‫ؿڅٻت اٿلیٴب ثلایڂ ٿبؿڇ تغ‪ ٞ٬‬ؿاکؿ څ ٿیٷچیـ ڃڀیتچاڃـ اماؿڍ ثیبځ څ ارتڀب‪٣‬بت کا ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ‬ ‫اًبًی څ ؿیٸل ٯچاڃیڂ اٿلیٴب عڀبیت ُـڇ ٿغـڅؿ ڃڀبیـ څ ڃین‪ٛ ،‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 5‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭‬ ‫ثِل‪ ،‬ډلٷچڃڈ ُٴڄزڈ یب ٿزبمات یب ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ څ ثلؽال‪ ٩‬اڃٌبڃیت څ ُئچځ ثِلڍ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ‬ ‫ډڀیڂ ٿ‪٤‬ڄی ؿک ٿبؿڇ ‪ 7‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی ڃین تٔلیظ ُـڇ اًت ؿڅٻت اٿلیٴب‬ ‫ؿک ډڄٸبٽ تٔچیت ٿیخب٭ ا‪٣‬الٽ ؿاُتڈ ٳڈ ڃٌجت ثڈ ٿبؿڇ ‪ 7‬ؽچؿ کا ٿټنٽ ٿیؿاڃـ ام ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ څ‬ صفحه 214 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪219‬‬ ‫‪٧‬یلاڃٌبڃی یب ٿزبمات ؽال‪ُ ٩‬ئچځ اڃٌبڃیت ثڈ ٿ‪٬‬ڊچٿیٳڈ ؿک آالعیڈ ډبڍ ٯبڃچځ اًبًی اٿلیٴب‬ ‫اٿـڇ اًت‪ ،‬ؽچؿؿاکڍ ٳڄـ‪( .‬ٿڊلپچک‪)141 – 140 ْٓ ،1394 ،‬‬ ‫ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿبؿڇ ‪ 27‬ٿیخب٭‪ ،‬ڃین ؿڅٻت ‪٫‬لاڃٌڈ تغ‪ ٞ٬‬ؿاکؿ‪ .‬ٿبؿڇ ‪ 27‬ٿیخب٭ ٿیٷچیـ ٳڈ ؿک‬ ‫ٳِچکډبیی ٳڈ اٯټیتډبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ٿقډجی یب مثبڃی څرچؿ ؿاکڃـ‪ ،‬اُؾبّ ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیتډبڍ ٿنثچک‬ ‫کا ڃڀیتچاځ امایڂ عٮ ٿغلڅٽ ڃڀچؿ ٳڈ ٿزتڀ‪٤‬ب ثب ًبیل ا‪٫‬لاؿ څ ٷلڅڇ ؽچؿُبځ ام ‪٫‬لډڄٶ ؽبّ‬ ‫ؽچؿ ٿتڀت‪ُ ٢‬چڃـ څ ثڈ ؿیڂ ؽچؿ ٿتـیڂ ثچؿڇ څ ثل ‪ٛ‬جٮ اځ ‪٣‬ڀٺ ٳڄڄـ یب ثڈ مثبځ ؽچؿ تٴټپ ڃڀبیڄـ‪.‬‬ ‫‪ -6‬ػولىزد جَاهغ اسالهیدر هَرد حمَق اللیتّب‬ ‫‪ 1-6‬اٍلیی تفاّن ًاهِ بیی ادیاى‬ ‫ثڈ ٿغٖ ډزلت ٿٌټڀبڃبځ ام ٿٴڈ ثڈ ٿـیڄڈ څ ډڀنٿبځ ثب کڅمډبڍ اڅٻیڈ ُٴٺ ٷیلڍ ؿڅٻت‬ ‫اًالٿیؿکایڂ ُڊل‪ ،‬ڃؾٌتیڂ ربٿ‪٤‬ڈ صڄـ ‪٫‬لډڄٸی څ صڄـ ٿقډجی تِٴیٺ ُـ څ اڅٻیڂ ت‪٬‬بډپ ڃبٿڈ ثیڂ‬ ‫االؿیبځ ثب تچا‪٫‬ٮ ًلاځ ؿڅ ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌټڀبځ څ یڊچؿڍ ثڈ اٿ٘بء کًیـ‪ .‬ام اځ تبکیؼ ثڈ ث‪٤‬ـ ڃین ٿچا‪ٰ٫‬ت‬ ‫ڃبٿڈ ډبڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ ثب پیلڅاځ ًبیل اؿیبځ ثڈ اٿ٘بء کًیـ‪( .‬ٯنڅیڄی‪ )61ّ ،1395 ،‬ٯبڃچځ اًبًی‬ ‫ٿـیڄڈ ثلاڃـیِڈ ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٿتِٴٺ ام ٿٌټڀبځ څ ‪٧‬یلٿٌټڀبځ ٿڊل تبئیـ مؿ‪ .‬ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿچا‪ٰ٫‬ت ڃبٿڈ‬ ‫ډبیی ثب ٯجبیٺ ٿٌیغی څ یڊچؿڍ ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ُـ څ یڊچؿیبڃی ٳڈ ثڈ ٿٌټڀبڃبځ ٿیپیچًتڄـ‪ ،‬اًتغٰب٭ ٳڀٲ‬ ‫څ عڀبیت ؿاُتڄـ‪ ،‬ثی اڃٴڈ تغت ًتپ څاٯ‪ُ ٢‬چڃـ یب ثڈ ؿُڀڄبځ اڃبځ ٳڀٴی ا‪ٜ٣‬ب ُچؿ‪ .‬ثل ډڀیڂ‬ ‫اًبى‪ ،‬ڃبٿڈاڍ ثڈ اًٰ‪٪‬ډب څ ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌیغی ڃچُتڈ ُـ ٳڈ ٿیٷچیـ‪ :‬ډیش اًٰ‪٬‬ی ام ًڀت‬ ‫ٿقډجیاٍ ثلؿاُتڈ ڃڀیُچؿ څ ڃڈ کاډجی ام ؿیلٍ څ ڃڈ ٳِیِی ام ٿٌئچٻیت څ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈاٍ څایڄٴڈ‬ ‫عڀبیت ؽـا څ کًچٻَ ثلاڍ ډڀیِڈ ُبٿٺ عبٹ اڃبځ ؽچاډـ ثچؿ‪( .‬ٿ‪٬٠‬لڍ‪)32ّ ،1396 ،‬‬ ‫‪ 2-6‬تسبهح دیٌی‬ ‫پیبٿجل اًالٽ ٗڀڂ اڃٴڈ ؽچؿ ڃؾٌتیڂ ‪٫‬لؿڍ ثچؿ ٳڈ ٷ‪٬‬تٸچ کا ثب پیلڅاځ ًبیل اؿیبځ ٿٴتتډبڍ‬ ‫‪ٰ٣‬یـتی ا‪٧‬بم ٳلؿ څ ٓ‪٬‬ت ُبیٌتڈاڍ کا ؿکایڂ مٿیڄڈ پبیڈ ٷقاکڍ ڃڀچؿ‪ ،‬تجبیڂ ڃ‪٠‬ل څ اؽتال‪٩‬‬ ‫ؿیـٷبڇډب کا ثلاڍ پیلڅاځ ؽچؿ کعڀت ٿیؿاڃٌت‪ .‬کًچٹ اٳلٽ (ّ) ثب تجټی‪ ٦‬پیبٽ ؽـا څ ډـایت ٿلؿٽ‪،‬‬ ‫تٌبٿظ ؿیڄی کا ثڈ ٿٌټڀبڃبځ اٿچمٍ ؿاؿ‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ ام ډیئتډبڍ ٿٌیغی‪ ،‬ثؾٔچّ ٿٰبٿبت‬ ‫ٿقډجی ٳڈ ثلاڍ ٿقاٳلڇ څ ٷ‪٬‬تٸچ ثب پیبٿجل ثڈ ٿـیڄڈ ٿیک‪٫‬تڄـ‪ ،‬اًتٰجبٹ ُبیٌتڈاڍ ٿیٳلؿ څ ثڈ اڃڊب‬ ‫اربمڇ ٿیؿاؿ تب ؿک ٷچُڈاڍ ام ٿٌزـ ؿک ٳڄبک ٿٌټڀبڃبځ ٿلاًپ ؿ‪٣‬ب څ ‪٣‬جبؿت ؽچؿ کا ثڈ ربڍ‬ صفحه 215 ‫‪ٔ٫ 221‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫اڅکڃـ‪ .‬ؿک ًبٻڊبڍ ث‪٤‬ـ څ ډڀنٿبځ ثب اڅد اٯتـاک ؿڅٻت اًالٿی‪ ،‬تٌبٿظ ؿیڄی کا ام ٿڊڀتلیڂ‬ ‫څیوٷیڊبڍ اؽالٯی ٿٌټڀبڃبځ ثچؿ‪ .‬ؽټ‪ ٪‬ثڂ ٿخڄی‪ ،‬ام ؿاڃِڀڄـاځ ٯلځ ؿڅٽ ډزلڍ‪ ،‬ڃٰٺ ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿک‬ ‫ُڊل ثٔلڇ‪ ،‬ٿغ‪٬‬ټی کا ؿیـڇ اًت ٳڈ عبٗلاځ ؿک اځ ډل ٳـاٽ ثڈ ڃغټڈاڍ (ٿٴتت څ ٿلاٿی) څاثٌتڈ‬ ‫ثچؿڃـ ام رڀټڈ‪ :‬ؽټیٺ ثڂ اعڀـ ‪٫‬لاډیـڍ‪ُ ،‬ب‪٣‬ل څ ؿاڃِڀڄـ ‪٣‬ټپ ڃغچ (ام پیلڅاځ اډٺ ًڄت)‪،‬‬ ‫عڀیلڍ‪ُ ،‬ب‪٣‬ل (ُی‪٤‬ی)‪ٓ ،‬بٻظ ثڂ ‪٣‬جـاٻٰـڅى (مڃـیٮ)‪٬ً ،‬یبځ ثڂ ٿزبُ‪( ٢‬ام څاثٌتٸبځ ثڈ ‪٫‬لٯڈ‬ ‫ؽچاکد) اثڂ کوى اٻزبٻچت‪ ،‬ٿٰبٽ ٿقډجی (یڊچؿیبځ)‪ ،‬اثڂ ڃ‪٠‬یل‪ ،‬ام ؿاڃِڀڄـاځ ‪٣‬ټپ ٳالٽ (ٿٌیغی)‪،‬‬ ‫‪٣‬ڀلثڂ اٻڀایـ‪ ،‬ؿاڃِڀڄـ (مکتِتی) اثڂ ًڄبځ اٻغلاثی‪ُ ،‬ب‪٣‬ل (پیلڅ ‪٫‬لٯڈ ٓبئجڈ) ثِبک ثڂ ثلؿ‪،‬‬ ‫ُب‪٣‬لایلاڃی االٓٺ (پیلڅ ُ‪٤‬چثیبځ) ډڀٸی ؿڅک ډپ ٷلؿ اٿـڇ ؿکثبکڇ ٿٌبئٺ ٿؾتټ‪ ٪‬ثغج څ ٷ‪٬‬تٸچ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ‪( .‬ٯنڅیڄی‪)63 – 64 ْٓ ،1395 ،‬‬ ‫‪ 3-6‬ثزخَرد ثب غیز هسلوبًبى‬ ‫څٯتی اثچ ‪٣‬جیـڇ ثڈ ‪٫‬لٿبځ ٿلٳن عٴچٿت څٯت پبیتؾت ًچکیڈ کا ٷل‪٫‬ت‪ ،‬ثنکٷبځ اډٺ ٳتبه‪ ،‬یڊچؿ‬ ‫څ ڃٔبکڍ‪ ،‬ؿک ‪ٟ‬ل‪٫‬ڊبیی ‪ٛ‬ال څ ڃٰلڇ څ اٿچاٹ ثٌیبک میبؿڍ کا اڅکؿڇ څ ثڈ ‪٫‬لٿبڃـڇ ًپبڇ ٿٌټڀیڂ تٰـیپ‬ ‫ٳلؿڃـ‪ .‬اڃڊب ډپ ٷل‪٫‬تڈ څ ثڈ ٿاٿچکاځ ٿبٻی ًپلؿڃـ‪ ،‬ٿـتی ثلایڂ ڃٸقُتڈ ثچؿ ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬اٿپلا‪ٛ‬چک‬ ‫کڅٽ ډلٯٺ (ډلاٳیټچى) ثڈ ٿٌټڀبڃڊب ا‪٣‬الځ رڄٶ ُـ‪ .‬اثچ‪٣‬جیـڇ ٳڈ ‪٫‬لٿبڃـاک ثچؿ پی‪٨‬بٽ ‪٫‬لًتبؿڇ څ‬ ‫تڀبٽ کئًب څ ثنکٷبځ یڊچؿ څ ڃٔبکڍ کا ؽچاًت څ ؿًتچک ؿاؿ تڀبٽ ٓڄـڅٯڊبڍ رنیڈ کا ا‪٣‬پ ام ‪ٛ‬ال‬ ‫څ ڃٰلڇ ثیبڅکڃـ څ ثڈ اڃبځ ثـډڄـ‪ .‬ٿب ایڂ رنیڈ کا ٷل‪٫‬تیپ ثلاڍ مڃـٷی ؿًتڈ رڀ‪٤‬ی ؽچؿٿبځ ثچؿڇ څٻی‬ ‫ؿک عبٹ عبٗل تٴټی‪ ٪‬ٿب کڅُڂ ڃیٌت څ ٿڀٴڂ اًت ٿ‪٨‬ټچه ُچیپ څ اځ ٿچٯ‪ ٢‬ڃڀیتچاڃیپ ُڀب کا‬ ‫اؿاکڇ ٳڄیپ‪ .‬ثڄبثلایڂ پچٹ کا ٿب ڃڀیتچاڃیپ ٿبٻٲ ُچیپ‪ .‬اڃڊب ٷ‪٬‬تڄـ‪" :‬مٿبٿـاکڍ ُڀب ثلاڍ ٿغجچثتل‬ ‫اًت ام مٿبٿـاکڍ ٷقُتٸبځ څ ُڀب ثب ٿب ثڈ ‪٣‬ـاٻت ک‪٫‬تبک ٿیٳڄیـ‪ ،‬ٿب ؿکڅامڇ ډبڍ ُڊل کا ٿیثڄـیپ‬ ‫څ تب اؽلیڂ ڃ‪٬‬ل ام ُڀب ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ٿیٳڄیپ څ ٳڀٲ ُڀب ډٌتیپ‪ .‬ث‪٤‬ـ ام ایڄٴڈ ٿٌټڀبځډب ک‪٫‬تڄـ څ پیلڅم‬ ‫ُـڃـ‪ .‬ثڈ پیِچام ٿٌټڀبڃبځ اٿـڃـ څ رنیڈ کا ؿڅثبکڇ تغچیٺ ؿاؿڃـ‪( .‬ر‪٬٤‬لڍ تجلینڍ‪،1396 ،‬‬ ‫ّ‪)187‬‬ ‫‪ 4-6‬دیی ضٌبسی تغجیمی اثتىبر هسلوبًبى‬ ‫اًالٽ ثڈ څرچؿ ‪٫‬لٯڈ ډبڍ ‪٧‬یلٿٌټڀبځ ٿ‪٤‬تل‪ ٩‬ثچؿڇ څ ام اډٺ ٳتبه څ اډٺ فٿڈ ًؾڂ ثڈ ٿیبځ اڅکؿڇ‬ ‫څ عٰچ٭ څ ٿٰلکاتی ثلایِبځ تڄ‪٠‬یپ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬څ ؿک ډڀیڂ کاًتب اًت ٳڈ ‪٣‬ټپ تٰبکځ اؿیبځ څ‬ ‫ٿٰبیٌڈ اؿیبځ ثچرچؿ اٿـڇ اًت‪ ،‬ٯلاځ ٳلیپ اڃٸبڇ اًتچاڃڈایڂ ‪٣‬ټپ کا پبیڈ کینڍ ٿیڃڀبیـ ٳڈ‬ صفحه 216 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪221‬‬ ‫ٿی‪٫‬لٿبیـ‪":‬څال تزبؿٻچا وډٺ اٻٴتبه اال ثبٻتی ډی اعٌڂ" (‪٣‬ڄٴجچت ‪ )46‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ثغج څ ٿقاٳلڇ‬ ‫اماؿاڃڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ عٰیٰیایڂ ‪٣‬ټپ اًت‪.‬‬ ‫ٿِڊچکتلیڂ ٳتبثڊبیی ٳڈ ؿکثبکڇ ٿټٺ څ ڃغٺ ڃٸبُتڈ ُـڇ څ ډڀیڂ ٿچٗچ‪ ١‬کا ‪٣‬ڄچاځ ؽچؿ ڃین‬ ‫ًبؽتڈاڃـ ٳتبه "اٻڀټٺ څ اٻڄغٺ" اثڂ ٿڄٔچک ث‪٨‬ـاؿڍ (‪ 429‬ڇ ٭)‪ ،‬اٻ‪ٔ٬‬ٺ ‪٫‬ی اٻڀټٺ څاالډچاء ‪٫‬ی‬ ‫اٻڄغٺ اثڂ عنٽاڃـٻٌی (‪ 456‬ڇ ٭) څ ڃین "اٻڀټٺ څ اٻڄغٺ" ُڊلًتبڃی (‪ 548‬ڇ‪.‬٭) اًت‪ .‬ؿک ایڂ ٿیبځ‬ ‫ٳتبثی ڃین اثچکیغبځ ثیلڅڃی‪ ،‬تغت ‪٣‬ڄچاځ "تغٰیٮ ٿبٻټڊڄـ‪ ".. .‬تاٻی‪ ٪‬ڃڀچؿڇ اًت ٳڈ صڄبڃضڈ ام‬ ‫ڃبٿَ پیـاًت ٿؾتْ ثڈ اؿیبځ ًلمٿیڂ ډڄـ اًت‪( .‬ٿغٰٮ ؿاٿبؿ‪)17-21 ّ ،1396 ،‬‬ ‫ًتیجِ گیزی‬ ‫ٿچاکؿڍ ٳڈ ؿیـٷبڇ اًالٽ ثب ٿٰلکات عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ډڀؾچاڃی ڃـاکؿ؛ ٳڈ ٿچکؿ ‪٣‬ڀـڇ اځ ؿک‬ ‫ٿجغج تٌبڅڍ ؿک ثلاثل ٯبڃچځ څ ڃین ؿک ٿجغج اماؿڍ ٿقډجی ثچیوڇ اماؿڍ ت‪٨‬ییل ؿیڂ (اکتـاؿ) اًت‪.‬‬ ‫ؿک ٓچکتیٴڈ ٿٰلکات اًالٿی‪ ،‬ٿٌتڄـ ثڈ عٴپ حبثت اٻڊی اًت ؿک صبکصچه آچٻی صچځ آٺ‬ ‫تچعیـ څایڄٴڈ اًالٽ ؿیڂ ‪ٜ٫‬لت څ ٳبٿټتلیڂ ؿیڂ ثلاڍ ً‪٤‬بؿت ثِلڍ اًت څ ثبایڄٴڈ ؿک عٰچ٭‬ ‫اًالٿی‪ ،‬ؿیڂ ا‪٣‬تٰبؿ ؿیڄی رنء ٿ‪٬‬ڊچٽ عبٳڀیت اًالٿیاًت څ ًی‪ٜ‬لڇ څ ارلاڍ ٿٰلکات‬ ‫اًالٿیرنء ٿٌبئٺ عبٳڀیتی اًت ٯبثٺ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ٿیثبُـ څ ؿک ٿچاکؿڍ ٳڈ ام اعٴبٽ حبثت اٻڊی‬ ‫ڃڀیثبُـ ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام آٺ ارتڊبؿ ٿٌتڀل ‪ٰ٫‬ڊبڍ ربٿ‪ ٢‬اٻِلای‪ ٚ‬څ ثب ٻغب‪ ٝ‬آٺ ‪٣‬ـاٻت ث‪٤‬ڄچاځ‬ ‫یٴی ام ٿجبڃی عٰچ٭ اًالٿیڅ تغچالت مٿبځ څ ٿٴبځ ٯبثٺ ثلکًی ٿیثبُـ‬ ‫اؽتیبکات عبٳپ اًالٿیڅ ٿٔټغت ‪٣‬ڀچٿیربٿ‪٤‬ڈ‪ ،‬ڃین ٿیتچاڃـ ؿکایڂ ٿچاکؿ کاډٸِب ثبُـ څ ؿک‬ ‫ډل ٓچکت ثلاڍ عٺ ٿچاکؿ ت‪٤‬بکٕ‪ٗ ،‬ڀڂ تچرڈ څ اًتڄبؿ ثڈ آٺ ‪٣‬ـاٻت‪ ،‬ثبیـ ثڈایڂ ڃٴتڈ تچرڈ‬ ‫ؿاُت ٳڈ ‪٣‬ـاٻت ڃین ٿٰـٿڈاڍ ثلاڍ تغٰٮ تچعیـ اًت څ ؽـا پلًتی څ ُٴٺ ٳبٿٺ څ ربٿ‪ ٢‬څ‬ ‫ڃڊبیی تچعیـ څ ؽـاپلًتی‪ ،‬ؿک ؿیڂ اًالٽ عبٓٺ ٿیُچؿ‪ .‬څ اٻجتڈایڂ اؽتال‪ ٩‬ٿجڄبیی څ اًبًی‬ ‫عٰچ٭ اًالٿیؿک ٿچٗچ‪ ١‬ٿچکؿ ثغج ثب عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ اًت څ ٿلار‪ ٢‬څ ٿلاٳن عٰچ٭ ثِل ا‪٣‬پ ام‬ ‫ًبمٿبځډبڍ ثیڂاٻڀټټی څ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ثبیـ امایڄٴڈ ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ٳڈ ٿجتڄی ثل ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ‬ ‫‪٧‬لثی څ رـایی ؿیڂ ام ارتڀب‪ ١‬څ عٴچٿت څ ڃ‪٠‬بٽ ًٴچالکینٽ اًت کا ثل ډڀڈ ٿټٺ رڊبځ ‪ -‬ثب‬ ‫تڀـځډب څ ‪٫‬لډڄٶ ډبڍ ٿؾتټ‪ - ٪‬تغڀیٺ ڃڀبیڄـ ارتڄبه ٳڄڄـ څایڂ ‪٫‬لٓت کا ‪٫‬لاډپ ڃڀبیڄـ‬ ‫تباڃـیِڀڄـاځ څ ٿت‪٬‬ٴلاځ ڃ‪٠‬بٽډبڍ عٰچٯی رڊبځ ‪ -‬څ ام رڀټڈ ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯی اًالٽ ‪ -‬ٿچٗچ‪٣‬بت‬ ‫عٰچ٭ ثِل کا ٿچکؿ ثغج څ ٷ‪٬‬تٸچ ٯلاک ؿډڄـ څ ُڄبًبیی څ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ څ اماؿڍډبڍ ٿقډجی‬ صفحه 217 ‫‪ٔ٫ 222‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ٿٌتټنٽ پقیلٍ ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی ڃجبُـ ثټٴڈ ٿٰلکات ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ثڈ ڃغچڍ تـڅیڂ ُچؿ ٳڈ ثب اٻٸچډبڍ‬ ‫ٿچرچؿ څ ٿت‪٤‬ـؿ ٯبثٺ ت‪ٜ‬جیٮ ثبُـ‪.‬‬ ‫امایڂ ثغج ٿجڄبیی ڃ‪٠‬لڍ ٳڈ ثٸقکیپ‪ ،‬تب کًیـځ ثڈ ایڂایـڇ اٹ څ ‪٫‬لٓت څ تغٰٮ ٷ‪٬‬تٸچڍ تڀـڃڊب‪،‬‬ ‫ؿک ‪٣‬ڀٺ څ ارلا څ ثلؽچکؿ ثب ٿچٗچ‪٣‬بت عٰچ٭ ثِل ام رڀټڈ عٰچ٭ اٯټیتډبڍ ٿقډجی‪ ،‬ٳِچکډبڍ‬ ‫اًالٿیام رڀټڈ رڀڊچکڍ اًالٿیایلاځ ثبیـ ایڂ ڃٴبت کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿډڄـ‪:‬‬ ‫‪ -1‬اځ ؿًتڈ ام ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬ام رڀټڈ اٯټیتڊبڍ ٿقډجی کا ٳڈ ثب ٿٰلکات‬ ‫اًالٿیت‪٤‬بکٗی ڃـاکؿ ‪ -‬اٳخلیت ٿٰلکاتایڂصڄیڄی اًت – ثڈ ؿٯت څ ثب رـیت ارلا ڃڀچؿڇ څ ؿک‬ ‫مٿیڄڈ اٿچمٍ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬ڃڊبؿیڄڈ ٳلؿځ اځ څ رټچٷیلڍ ام ڃٰٖایڂ ٿٰلکات ؿک ً‪ٜ‬ظ رچاٿ‪٢‬‬ ‫اًالٿی‪ -‬ام رڀټڈ ؿک ثلؽچکؿ ثب اٯټیتډبڍ ٿقډجی ‪ -‬اٯـاٿبت ٿاحلڍ کا ا‪٣‬ڀبٹ ڃڀبیڄـ څ ‪ٛ‬جی‪٤‬ی‬ ‫اًت ٳڈایڂ ‪٣‬ڀٺ ډپ ثب ٿجڄبڍ اڃٌبځ ؿڅًتبڃڈ اًالٽ څ کو‪٫‬ت څ کعڀت اًالٿیًبمٷبک اًت څ ډپ‬ ‫ت‪٤‬بکٕ څ تٰبثٺ ثب ٿزبٿ‪ ٢‬ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل کا ٳڀتل ٿیڃڀبیـ‪.‬‬ ‫‪ -2‬اځ ؿًتڈ ام ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی کا ٳڈ ثب اعٴبٽ اًالٿی ت‪٤‬بکٕ اُٴبک ؿاکؿ کا ثب عٮ ُل‪ٙ‬‬ ‫ثپقیلڃـ څ ؿک ٓچکت ‪٣‬ـٽ اٿٴبځ‪ ،‬ام پقیلٍ اځ ؽچؿؿاکڍ ڃڀبیڄـ څ اٿلڅمڇ ثب تچرڈ ثڈ اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٷٌتلؿڇ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ام عٮ ُل‪ ٙ‬څ یب ‪٣‬ـٽ پقیلٍ ثلؽی اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬اڃبځ‪ ،‬ایڂ ڃچ‪١‬‬ ‫ثلؽچکؿ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٳِچکډبڍ اًالٿی ڃین ٿیتچاڃـ تچریڈ پقیل ثبُـ‪.‬‬ ‫‪٤٫ -3‬بٻیتډبڍ اٳبؿٿیٲ څ ‪٣‬ټڀی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل کا صڈ ؿک ً‪ٜ‬ظ ٿټی څ ؿاؽټی څ صڈ‬ ‫ؿک ً‪ٜ‬ظ ثیڂاٻڀټٺ اًالٿیام ‪ٛ‬لیٮ ڃڊبؿډبڍ څاثٌتڈ ثڈ ًبمٿبځ ٳڄ‪٬‬لاڃی اًالٿیٷٌتلٍ ؿډڄـ څ ثڈ‬ ‫ام ٿجبڃی څ ٿٌتڄـات اعٴبٽ اًالٿیثڈ مثبځ عٰچٯی څ ٿتڄبًت ثب رڊبځ اٿلڅم ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ڃڀبیڄـ څ ٿتٰبثال‬ ‫پیِل‪٫‬تډب څ ڃچاڅکڍډبڍ ٿزبٿ‪٧ ٢‬لثی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل ٳڈ ٿجتڄی ثل ‪ٜ٫‬لت ٓغیظ اڃٌبڃی‬ ‫اًت کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿډڄـ څ ثب ع‪ ٞ٬‬آچٹ اًالٿی‪ ،‬ام اڃڊب ثڊلڇ المٽ کا ثٸیلڃـ‪.‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫فبرسی‪:‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أبٔ‪ٔ ،٣‬حٕس ‪ٛ٘ ٚ‬ضاِس‪ ،٣ٙ٤‬حؿ‪ ،ٗ٥‬ؾ‪٥‬ط‪ ٢‬زض حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٞ‬ب‪ ٢‬ز‪ ٣ٙ٤‬زض اؾالْ اوطْ (ل) ‪ ٚ‬أبْ ػّ‪( ٣‬ع) زض ز‪ٚ‬ض‪ ٜ‬پ‪٥‬بٔجط‪،‬‬ ‫فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬تبض‪٤‬د ٘‪ ،ٛ‬قٕبض‪ٞ ٜ‬فتٓ‪.1393 ،‬‬ صفحه 218 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪193‬‬ ‫اٻ‪)٪‬ٿ‪٬‬بؿ ثلؽی امٿچاؿ ٯبڃچځ ٿـڃی‬ ‫یٲ ڃڊبؿ عٰچٯی ٳڈ ام ‪ٛ‬جی‪٤‬ت ثِل څ ٿٰت٘یبت مڃـٷی ؽبڃچاؿٷی څ ارتڀب‪٣‬ی ًلصِڀڈ ٿیٸیلؿ‪،‬‬ ‫"څالیت ٯڊلڍ" اًت‪ .‬ایڂ څالیت ثڈ عٴپ ٿٌتٰیپ ٯبڃچځ ثڈ پـک څاٷقاک ُـڇ اًت څ ٿچاؿ ٯبڃچڃی‬ ‫‪ 1180‬تب ‪ 1194‬ام اځ ًؾڂ ُـڇ اًت‪ .‬یٲ څالیت ؿیٸلڍ ٳڈ ٿِڀچٹ څالیت ٯڊلڍ ڃڀیثبُـ‬ ‫څالیت "څٓیی" اًت ٳڈ ام ربڃت پـک یب رـ پـکڍ ثلاڍ ًلپلًتی ٿغزچک ت‪٤‬ییڂ ُـڇ اًت‬ ‫(ٿبؿڇ ‪ 1181‬ٯبڃچځ ٿـڃی)‪ .‬ؿک ایڂ ثؾَ اثتـا څالیت ٯڊلڍ (پـک یب رـ پـکڍ) ؿک ؽٔچّ څالیت‬ ‫ثل ؿؽتل څ اربمڇڍ څڍ ثلاڍ اُت‪٨‬بٹ ؿؽتل کا ٿچکؿ ثغج ٯلاک ؿاؿڇ ایپ څ ًپی ثڈ ثلکًی ؿالیٺ‬ ‫عٰچٯی ٿچا‪ٰ٫‬بځ څٿؾبٻ‪٬‬بځ اُت‪٨‬بٹ ؿؽتل څ مځ پلؿاؽتڈ ایپ‪.‬‬ ‫‪15‬ٿبؿڇ ٯبڃچځ ٿـڃی ؿکثبکڇ څالیت پـک څ رـ پـکڍ څ ٿبؿک ثیبځ ؿاُتڈ ٳڈ ‪٬ٛ‬ٺ ٓ‪٨‬یل تغت‬ ‫څالیت ٯڊلڍ پـک ؽچؿ ٿیثبُـ‪ .‬ؿک ٓچکتی ؿاؿٷبڇ عٮ څالیت کا ام پـک ٿیٸیلؿ څ اځ کا ثڈ رـ‬ ‫پـکڍ یب ٿبؿک ٿی ؿډـ ٳڈ عزل یب ؽیبڃت یب ‪٣‬ـٽ ٯـکت څ ٻیبٯت اڅ ؿک اؿاکڇ اٿچک ٓ‪٨‬یل‪ ،‬یب ‪٫‬چت‬ ‫پـک ثڈ تٰبٗبڍ ؿاؿًتبځ ثڈ تٔچیت ثلًـ‪.‬‬ ‫ٿبؿڇ ‪ 1180‬ٯبڃچځ ٿـڃی ثیبځ ٿیـاکؿ‪٬ٛ« :‬ٺ ٓ‪٨‬یل تغت څالیت ٯڊلڍ پـک یب رـ پـکڍ ٿیثبُـ څ‬ ‫ډڀضڄیڂ ‪٬ٛ‬ٺ ‪٧‬یل کُیـ یب ٿزڄچځ ؿک ٓچکتی ٳڈ ‪٣‬ـٽ کُـ څ رڄچځ اڅ ٿتٔٺ ثڈ ٓ‪٨‬ل ثبُـ تغت‬ ‫څالیت ٯڊلڍ پـک یب رـ پـکڍ اًت»‪.‬‬ ‫ٿبؿڇ‪1182‬٭‪ .‬ٽ‪« :‬ډلٷبڇ ‪٬ٛ‬ټی پـک یب رـ پـکڍ ؿاُتڈ ثبُـ څ یٴی ام اڃبځ ٿغزچک ثبُـ یب ث‪٤‬ټتی‬ ‫ٿڀڄچ‪ ١‬اٻتٔل‪ ٩‬ؿک اٿچاٹ ٿچٻی ‪٣‬ټیڈ ُچؿ څالیت څڍ ًبٯ‪ ٚ‬میشود»‪.‬‬ ‫ٿبؿڇ ‪ 1185‬٭‪ .‬ٽ‪« :‬ٿـ‪٣‬ی اٻ‪٤‬ڀچٽ ؿک ٓچکتی ٿٴټ‪ ٪‬میشود ٳڈ ثلاڍ ‪٬ٛ‬ٺ ٯیڀی ت‪٤‬ییڂ ٳڄـ ٳڈ‬ ‫څٻی ٯڊلڍ ‪٬ٛ‬ٺ ٿغزچک ُـڇ ثبُـ»‪.‬‬ ‫ٿبؿڇ ‪ 1186‬٭‪ .‬ٽ‪« :‬ٿـ‪٣‬ی اٻ‪٤‬ڀچٽ ؿک ٓچکتی ٿٴټ‪ ٪‬اًت ام ٿغٴڀڈ اثتـایی‪ ،‬کًیـٷی ثڈ ‪٣‬ڀټیبت‬ ‫څٻی ٯڊلڍ کا ثؾچاډـ ٳڈ څٻی ٯڊلڍ ڃٌجت ثڈ ؿاکایی ‪٬ٛ‬ٺ اٿبڃت کا ک‪٣‬بیت ڃٴلؿڇ ثبُـ‪ .‬څ ؿک‬ ‫ٓچکتی ٳڈ ‪٣‬ـٽ اٿڄت ؿاکڍ اڅ ٿِؾْ ُـ ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿبؿڇ ‪ 1184‬ثب اڅ ک‪٫‬تبک ٿیڃڀبیڄـ»‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات ؿاؽټی ٳِچک‪ ،‬آٺ اماؿڍ اُت‪٨‬بٹ مځ ثـڅځ تج‪٤‬یٖ رڄٌیتی‪ ،‬پقیل‪٫‬تڈ ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫ٿ‪ٜ‬بثٮ آٺ ‪ 28‬ٯبڃچځ اًبًی " ډڀڈڍ ا‪٫‬لاؿ ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ عٮ ؿاکڃـ ُ‪٨‬ټی کا ٳڈ ثڈ اځ تڀبیٺ‬ ‫ؿاکڃ ـ څ اځ ُ‪٨‬ٺ ٿؾبٻ‪٬‬تی ثب اًالٽ څ ٿٔبٻظ ‪٣‬ڀچٿی څ عٰچ٭ ؿیٸلاځ ڃـاُتڈ ثبُـ‪ ،‬کا ثلٷنیڄڄـ"‬ ‫(ٿزڀچ‪٣‬ڈ ٯچاڃیڂ څ ٿٰلکات عٰچٯی‪.)1029 ّ ،1379 ،‬‬ صفحه 189 ‫‪223‬‬ ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪-‬‬ ‫ا٘ت‪ ٛ٥٘ٛ‬وبؾؿ‪ ،ٝ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ زض ر‪ٟ‬ب٘‪٘ ٣‬بٔتحس‪ ،‬تطرٕ‪ ٝ‬زوتط ٔطتً‪ ٣‬وال٘تط‪٤‬بٖ‪ ،‬زفتط ذسٔبت حم‪ٛ‬ل‪ ٣‬ث‪ٗ٥‬إِّّ‪٣‬‬ ‫رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪.1370 ،‬‬ ‫پبضؾب‪ ،‬ػّ‪٥‬طیب‪ ،‬فط‪ ًٙٞ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ‪٘ ،‬کط ل‪ٔٛ‬ؽ‪.1395 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫رؼفط‪ ٢‬تجط‪٤‬ع‪ٔ ،٢‬حٕس تم‪ ،٣‬تىبپ‪٢ٛ‬ا٘س‪٤‬ک‪ٞ ٝ‬ب‪.1396 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ر‪ٛ‬از‪ ٢‬أّ‪ ،٣‬ػجس اهلل‪ ،‬فّؿف‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ثکط‪ ،‬اؾطا‪.1375 ،‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫زضٔ‪٥ٙ‬تُ ‪٤ٚ‬ط‪ ،‬پ‪٥‬بْ ‪٘ٛ٤‬ؿى‪ ،ٛ‬الّ‪٥‬ت چ‪٥‬ؿت‪ ،‬تطرٕ‪ٔ ٝ‬حٕس پ‪ٙ٤ٛ‬س‪ ،ٜ‬ز‪ٚ‬ض‪٘ ،24 ٜ‬کط ‪ ،277‬ت‪٥‬طٔب‪1372 ٜ‬‬ ‫ش‪ٚ‬اِؼ‪٘ ،ٗ٥‬بزض‪ٔ ،‬مبِ‪ ٝ‬حٕب‪٤‬ت اظ حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب زض حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬تحم‪٥‬مبت حم‪ٛ‬ل‪ ،٣‬قٕبض‪.1387 ،15 ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ػٕ‪٥‬س ظ٘زب٘‪ ،٣‬ػجبؾؼّ‪ ،٣‬حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب ثطاؾبؼ لب٘‪ ٖٛ‬لطاضزاز شٔ‪ ،ٝ‬زفتط ٘کط فط‪ ًٙٞ‬اؾالٔ‪ ،٣‬پب‪٥٤‬ع ‪.1393‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫لع‪ ،٣ٙ٤ٚ‬ػّ‪ٔ ،٣‬جب٘‪٘ ٣‬ظط‪ ٢‬تفب‪ ٓٞ‬اؾالْ ‪ ٚ‬غطه‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬ؾ‪٥‬بؾت ذبضر‪ ،٣‬ؾبَ ز‪ ،ٓٞ‬قٕبض‪.1395 ،9 ٜ‬‬ ‫ٔحمک زأبز‪ٔ ،‬هُف‪ ،٣‬اؾالْ ‪ ٚ‬زػ‪ٛ‬ت از‪٤‬بٖ ث‪ ٝ‬ضػب‪٤‬ت وطأت ا٘ؿب٘‪٘ ،٣‬کط‪ ٝ٤‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪ ٣‬زا٘کٍب‪ٜ‬‬ ‫ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قٕبض‪.1396 ،37 ٜ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ٔظفط‪ٔ ،٢‬حٕس حؿ‪٘ ،ٗ٥‬بثطزثبض‪ٔ ٢‬ص‪ٞ‬ج‪ٔ ،٣‬وؾؿ‪ ٝ‬فط‪٣ٍٙٞ‬ا٘س‪٤‬ک‪ٔ ٝ‬ؼبنط‪.1396 ،‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط‪ٔ ،‬مبِ‪ٔ ٝ‬ؿاِ‪ٔ ٝ‬ؿب‪ٚ‬ات زض اؾالْ‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪ ٣‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قٕبض‪،27 ٜ‬‬ ‫ث‪.1390 ٕٟٗ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔ‪ٟ‬برطاٖ‪ ،‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪ ٢‬وبؾت‪ٛ‬ض‪٤‬ب٘‪ ٛ‬ض‪ٛ٤‬ا ‪ -‬پ‪٥‬بْ ‪٘ٛ٤‬ؿى‪ ٛ‬تطرٕ‪ٔ ٝ‬حٕس تم‪ ٣‬ظاز‪ُّٔ ٜ‬ک‪ ،‬ز‪ٚ‬ض‪ ،24 ٜ‬قٕبض‪ ،277 ٜ‬ت‪٥‬ط ٔب‪.1372 ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔ‪ٟ‬طپ‪ٛ‬ض‪ ،‬حؿ‪ ،ٗ٥‬حم‪ٛ‬ق ثکط زض اؾ‪ٙ‬بز ث‪ٗ٥‬إِّّ‪ٛٔ ٚ ٣‬یغ رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات اَالػبت‪.1394 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ اٍّ٘‪٥‬ؿ‪:٣‬‬‫‪vieytez, Ruiz, Eduando Javien. Protection of Linguistic Minoyitiles: A Historical ppnoch. Most‬‬ ‫‪Jownal of Multicalteltuval societies. Uol.3. no.8. 2008.‬‬ ‫‪THE INTERNATIONAL LAW DICTIONARY, by Robert L. Blodsoe and Boleslow. Both , 8917‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ صفحه 219 ‫‪ٔ٫ 194‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ؿک ٿبؿڇ یٲ ٳڄچاڃٌیچځ ٿغچک ډل ٷچڃڈ اُٴبٹ تج‪٤‬یٖ ‪٣‬ټیڈ مڃبځ ٿٔچه ‪ 1979‬ٿٰلک ُـڇ اًت‪،‬‬ ‫ٳڈ ایڂ تج‪٤‬یٖ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ٿغـڅؿیتڊبڍ ُ‪٨‬ټی مځ ڃیٌت‪ .‬ٿبؿڇ یٲ ٳڄچاڃٌیچځ‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ‪٣‬ټیڈ مڃبځ کا‬ ‫ایڄٸچڃڈ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ٿیٳڄـ‪٣" :‬جبکت تج‪٤‬یٖ ‪٣‬ټیڈ مڃبځ ثڈ ٿ‪٤‬ڄی ډل ٷچڃڈ تڀبین‪ ،‬اًتخڄبء ٯبئٺ ُـځ څ یب‬ ‫ٿغـڅؿیت ثل اًبى رڄٌیت اًت"‪ .‬ثڄبثلایڂ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ‪ 28‬آٺ اًبًی ډل یٲ ام ا‪٫‬لاؿ ثـڅځ‬ ‫تچرڈ ثڈ رڄٌیت‪ ،‬ٿیتچاڃڄـ ُ‪٨‬ټی کا ٳڈ ثڈ اڃزبٽ اځ ‪٣‬الٯڈ ٿڄـ ډٌتڄـ کا اڃتؾبه ٳڄڄـ اٿب ثبیـ ؿک‬ ‫اڃتؾبه اځ‪ ،‬ٿٔبٻظ څ ٿڄب‪ ٢٫‬ؽبڃچاؿڇ څ ‪٣‬ـٽ ٿؾبٻ‪٬‬ت اځ ُ‪٨‬ٺ ثب اًالٽ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ُچؿ‪.‬‬ ‫ثڈ ٿچرت ٿبؿڇ ‪ 79‬ٯبڃچځ ٳبک ٿٔچه ‪ 1369‬ٿچٗچ‪٣‬ی ٳڈ څرچؿ ؿاکؿ ایڂ اًت ٳڈ ثٴبک ٷڀبکؿځ‬ ‫ؿؽتل څ پٌل ثب ًڂ ٳڀتل ام ‪ً 15‬بٹ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ ایڂ ٿڀڄچ‪٣‬یت ثلاڍ ډل ؿڅ رڄی ؿؽتل څ پٌل‬ ‫یٴٌبځ ٿیثبُـ‪ٛ .‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 82‬ٯبڃچځ ٳبک‪ً ،‬ڂ ٯبڃچڃی ڃچرچاځ ؿک ٿچکؿ ٳبکٷلڍ ثیڂ ‪15‬تب‪ً 18‬بٹ‬ ‫ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫اماؿڍ ٿ‪ٜ‬ټٮ ؿک مٿیڄڈ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ڃجبیـ ثڈ ٷچڃڈ اڍ ثبُـ ٳڈ ثڈ عیخیت ؽبڃچاؿٷی یب‬ ‫عتی ثڈ عیخیت ؽچؿ ؿؽتل ؽـُڈ ایی څاکؿ ٳڄـ ام ایڂ کڅ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ثلاڍ اڃتؾبه ُ‪٨‬ټی ٳڈ‬ ‫ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچؿٷی ڃجبُـ ثڈ اربمڇ پـک څ ُچډل ڃیبم ڃـاکڃـ‪ .‬ثڄبثلایڂ اُت‪٨‬بٹ ثبیـ ؿک ٯبٻجی ٯلاک‬ ‫ٷیلؿ ٳڈ ڃڊبؿ ؽبڃچاؿڇ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ څاعـ ٳچصٲ ارتڀب‪٣‬ی ام پیبٿـډبڍ ڃبٷچاک اماؿڍ ٿ‪ٜ‬ټٮ څ‬ ‫ڃبثٌبٿبڃیډبڍ ڃبُی ام اځ ٿٔچڃیت ؿاُتڈ ثبُـ‪.‬‬ ‫ه)ثزاثزی سى ٍ هزد در حک اضتغبل‬ ‫ثڄـ ؿڅامؿډپ آٺ ًچٽ څ ثڄـ ؿڅٽ آٺ صڊٺ څ ًچٽ ٯبڃچځ اًبًی ‪ ،1382‬اٿـڇ اًت ٳڈ‪« :‬ډڀڈ ام‬ ‫عٮ اُت‪٨‬بٹ‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٲ عٮ اڃٌبڃی ثلؽچکؿاک ډٌتڄـ»‪ .‬ؿک ایڂ ٯبڃچځ اُبکڇ ایی ثڈ ت‪٬‬بڅت ثیڂ څ‬ ‫مځ څ ٿلؿ ڃِـڇ اًت څ ډڀڈڍ ا‪٫‬لاؿ ام عٮ اُت‪٨‬بٹ ثلؽچکؿاک ٿیثبُڄـ‪ .‬ٿڄ‪٠‬چک ام ثلاثلڍ رڄٌیتی‬ ‫ایڂ اًت ٳڈ ؿڅ رڄی مځ څ ٿلؿ ام عٰچ٭ یٴٌبڃی ثل اًبى ‪٣‬ـاٻت ا‪٣‬پ ام اُت‪٨‬بٹ څ ؽبڃچاؿڇ‬ ‫ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪ .‬تج‪٤‬یٖ مٿبڃی ات‪٬‬ب٭ ٿیا‪٫‬تـ ٳڈ رڄٌیت ٿبڃ‪ُ ٢‬چؿ ٳڈ ڃٰب‪ ٙ‬ٯچت څ ٗ‪ ٪٤‬ا‪٫‬لاؿ کا‬ ‫ثجیڄیپ څ ایڂ ٿچرت ‪٫‬لٓتډبڍ ٿغـڅؿ ثلاڍ ‪٫‬لؿ میشود‪ .‬ډـ‪٫‬ی ٳڈ ؿک ثلاثلڍ مځ څ ٿلؿ ؿڃجبٹ‬ ‫میشود ایڂ اًت ٳڈ ڃبثلاثلڍډبڍ رڄٌیتی ا‪٣‬پ ام ٿلؿ ًبالکڍ‪ ،‬تج‪٤‬یٖ رڄٌیتی‪ ،‬رڄٌیت ٷلایی‬ ‫څ‪ ...‬کا عق‪ ٩‬ٳڄـ‪.‬‬ ‫"المٽ ثڈ فٳل اًت ٳڈ مځ څ ٿلؿ ام ٻغب‪ ٝ‬رٌڀی څ کڅاڃی ؿاکاڍ ت‪٬‬بڅتډبیی ډٌتڄـ اٿب ایڂ‬ ‫ت‪٬‬بڅتډب ڃجبیـ ٿچرت ٳپ ُـځ اکمٍ مځ یب تج‪٤‬یٖ ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ ثیڂ مځ څ ٿلؿ ٷلؿؿ؛ میلا ایڂ‬ صفحه 190 صفحه 220 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪195‬‬ ‫ت‪٬‬بڅتډب ٿجتڄی ثل عٴڀت اٻڊی څ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ کام تـاڅٽ عیبت ثِل ٿیثبُـ" (ٿڄِچک عٰچ٭ څ‬ ‫ٿٌئچٻیتډبڍ مڃبځ ؿک ڃ‪٠‬بٽ رڀڊچکڍ اًالٿی ایلاځ‪ ،‬ٿٔچه ‪ُ 1383‬چکاڍ ‪٣‬بٻی اڃٰاله ‪٫‬لډڄٸی)‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ؿًتچکاٻ‪٤‬ڀٺ ًبمٿبځ ثڊـاُت رڊبڃی‪ ،‬ثلاثلڍ رڄٌیتی ٿچرت ا‪٫‬نایَ ًالٿت ٿلؿاځ‬ ‫میشود؛ میلا ؿک رچاٿ‪٤‬ی ٳڈ ُٴب‪ ٩‬رڄٌیتی څرچؿ ؿاکؿ څ ٿلؿاڃٸی اکمُڀڄـ ُڀلؿڇ میشود ایڂ‬ ‫ٿچکؿ ثب‪٣‬ج میشود ٳڈ ٿلؿاځ ثڈ ثڊبڃڈ ؿاُتڂ ٯـکت ثـڃی ثبالتل‪ ،‬ت‪٨‬قیڈ ڃبًبٻپ تلڍ ؿاُتڈ ثبُڄـ څ‬ ‫ک‪٫‬تبکډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل رڄٌی څ ؽِچڃت ثیِتلڍ ام ؽچؿُبځ ڃِبځ ؿډڄـ څ ؿک ڃڊبیت ًالٿت اڃڊب ثڈ‬ ‫ؽ‪ٜ‬ل ثی‪٬‬تـ‪ .‬ام ایڄلڅ ثبیـ ثلاثلڍ رڄٌیتی ؿک ارتڀب‪ ١‬څ ؽبڃچاؿڇ ثلٯلاک ُچؿ‪ ،‬صلا ٳڈ ٿلؿاځ ؿک‬ ‫ٳِچکډبیی ثب ثلاثلڍ رڄٌیتی‪ ،‬ٳڀتل ثڈ ا‪ٌ٫‬لؿٷی څ ثیڀبکڍډبڍ ٯټجی‪٣-‬لڅٯی ٿجتال ٿیُچڃـ څ اٿیـ‬ ‫ثڈ مڃـٷی ؿک ایڂ ٳِچکډب ا‪٫‬نایَ ٿیبثـ‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ آٺ ثیٌت څ ډِتپ «ٯبڃچځ اًبًی» څ ٿبؿڇڍ َُ «ٯبڃچځ ٳبک» (‪« ،)1384‬عٮ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ‬ ‫ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ اًت ٳڈ ُ‪٨‬ټی ٳڈ ثـاځ ٿبیٺ ډٌتڄـ څ ٿؾبٻ‪ ٪‬اًالٽ څ ٿٔبٻظ ‪٣‬ڀچٿی څ عٰچ٭‬ ‫ؿیٸلاځ ڃجبُـ کا ثلٷنیڄڄـ‪» .‬؛ ثڄب ثل ایڂ‪ ،‬ؿکاڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ ت‪٬‬بڅتی ٿیبځ مځ څ ٿلؿ ڃیٌت څ ډڀڈ ؿک‬ ‫اڃتؾبه اځ اماؿ ډٌتڄـ څٻی ٿغـڅؿیتډبیی ڃین څرچؿ ؿاکؿ ام ٯجیٺ‪٣ :‬ـٽ ٿ‪٨‬بیلت ُ‪٨‬ٺ څ عل‪٫‬ڈڍ‬ ‫اڃتؾبثی ثب اًالٽ‪ ،‬ٿٔبٻظ ‪٣‬ڀچٿی څ عٰچ٭ ؿیٸلاځ څرچؿ ؿاکؿ ٳڈ ایڂ ٿغـڅؿیت ډب ‪ ٰٚ٫‬ٿؾتْ‬ ‫مڃبځ ڃیٌت څ ُبٿٺ ٿلؿاځ ڃین ٿیٸلؿؿ‪.‬‬ ‫ج) اّویت حک اضتغبل سى‬ ‫عٮ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ام ٿجبعج پلاډڀیتی اًت ٳڈ ؿک ٯبڃچځ ٿـڃی ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ اًت‪ .‬ډل‬ ‫‪٫‬لؿ ایلاڃی (ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ) ؿاکاڍ عٮ اُت‪٨‬بٹ‪ ،‬اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ‪ ،‬عٮ تغٔیٺ څ عٮ ت‪٤‬ییڂ ٿغٺ‬ ‫ًٴچڃت اًت‪ .‬ث‪ٜ‬چکیٴڈ ډیش ٳی ڃڀیتچاڃـ ٿت‪٤‬لٕ صڄیڂ عٰچٯی ُچؿ‪ .‬ث‪ٜ‬چک ٿخبٹ اٷل ؿؽتل ‪18‬‬ ‫ًبٻڈ ایی ُ‪٨‬ټی کا اڃتؾبه ٳڄـ ٳڈ ُل‪٣‬بً ٿڄ‪ ٢‬ٯبڃچڃی ڃـاُتڈ ثبُـ ڃیبم ثڈ افځ څٻی ڃـاکؿ څ ثـڅځ افځ‬ ‫څٻی ٿیتچاڃـ ثڈ ُ‪٨‬ټَ اؿاٿڈ ؿډـ څٻی ؿک ٓچکتی ٿیتچاڃـ عٮ اماؿڍ اُت‪٨‬بٹ کا ام ؿؽتل ًټت‬ ‫ٳڄـ ٳڈ ُ‪٨‬ٺ اڃتؾبثی ؿؽتل ٿڄب‪٫‬ی ُل‪ ١‬ثبُـ‪ .‬اٿب ؿک ٯچاڃیڂ ٿچٗچ‪٣‬ڈ ام رڀټڈ ٯبڃچځ ٿـڃی؛ مٿبڃی ٳڈ‬ ‫ؿؽتل امؿڅاد ٳڄـ‪ ،‬ایڂ عٰچ٭ ٿبڃڄـ عٮ تغٔیٺ‪ ،‬عٮ اُت‪٨‬بٹ څعٮ ت‪٤‬ییڂ ٿغٺ ًٴچڃت ٿغـڅؿ‬ ‫میشود څ ُچډل مٿبڃی ٿیتچاڃـ مځ کا ام اُت‪٨‬بٹ ثبمؿاکؿ ٳڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ٿڄب‪٫‬ی عیخیت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ څ‬ ‫ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی ثبُـ (ٿبؿڇ ‪ 1117‬ٯبڃچځ ٿـڃی)‪.‬‬ صفحه 191 صفحه 221 ‫‪ٔ٫ 196‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ث‪ٜ‬چک ٳټی ؿؽتل صڈ ؿک مٿبځ تزلؿ څ صڈ ؿک مٿبځ تاډٺ ؿک اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ اماؿ اًت؛ څ تڄڊب مٿبڃی‬ ‫ٿیتچاڃـ تچً‪ ٚ‬څٻی څ ُچډل ام ٳبک ثبمؿاُتڈ ُچؿ ٳڈ ُ‪٨‬ٺ اڃتؾبثی ؿؽتل؛ ٿؾبٻ‪ُ ٪‬ل‪ ،١‬ٯچاڃیڂ‬ ‫اًالٽ څ ٿڄب‪٫‬ی ثب ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی ثبُـ‪.‬‬ ‫ډل ‪٫‬لؿڍ ؿک اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ ؽچؿ اماؿ اًت څ څٻی څ ُچډل ڃڀیتچاڃڄـ ٿبڃ‪ ٢‬اُت‪٨‬بٹ ؿؽتل یب مځ‬ ‫ُچڃـ ٿٸل ایڄٴڈ ؿاؿٷبڇ تاییـ ٳلؿڇ ثبُـ ٳڈ ُ‪٨‬ٺ اڃتؾبثی ؿؽتل یب مځ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ څ‬ ‫ٿؾبٻ‪ُ ٪‬ل‪ ١‬اًت څ ثبیـ ام اځ ُ‪٨‬ٺ اڃٔلا‪ ٩‬ؿډـ؛ اٻجتڈ ایڂ عٮ ثلاڍ ؿؽتلاځ څ مڃبځ ډپ ٿ‪ٜ‬لط‬ ‫اًت څ ٿیتچاڃڄـ ٿلؿ کا ام ُ‪٨‬ټی ٳڈ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ اًت ثبمؿاکڃـ څ ؿاؿٷبڇ تاییـ ٿیٳڄـ ٳڈ‬ ‫ثبیـ ُ‪٨‬ٺ ٿـ ڃ‪٠‬ل تلٱ ُچؿ‪.‬‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ اڃضڈ ٷ‪٬‬تڈ ُـ‪ ،‬ا‪٣‬ڀبٹ عٮ کیبًت ٿلؿ ثل ؽبڃچاؿڇ تڄڊب ؿک کاًتبڍ ٿڄب‪ ٢٫‬څ ٿٔبٻظ‬ ‫ؽبڃچاؿڇ څ ا‪٘٣‬بڍ اځ اًت څ ڃڈ ‪٫‬لاتلام اځ؛ ا‪٫‬نڅځ ثل اځ ٳڈ ثڈ ٿچرت «ٯبڃچځ عڀبیت ؽبڃچاؿڇ»‬ ‫ا‪٣‬ڀبٹ ایڂ عٮ «ٿڄ‪ ٢‬مڅرڈ ام اُت‪٨‬بٹ ثڈ څًیټڈڍ ُچډل»‪ ،‬ڃیبمٿڄـ تاییـ ؿاؿٷبڇ اًت څ ثڈ تِؾیْ‬ ‫‪٫‬لؿڍ ُچډل‪ ،‬ٿجڄی ثل ایڄٴڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ اًت ٳ‪٬‬بیت ڃڀیٴڄـ ثڄبثلایڂ ؿک ٓچکت‬ ‫تبییـ ؿاؿٷبڇ ُچډل ٿیتچاڃـ ام ُ‪٨‬ٺ مځ ٿڀبڃ‪٤‬ت ثڈ ‪٣‬ڀٺ اڅکؿ (ک‪.‬ٱ‪:‬ٳبتچمیبځ‪،1371 ،‬د‪.)234ّ،1‬‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک عٮ څالیت کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ عٰی ٳڈ ٯبثٺ ًټت ڃیٌت‪ ،‬ثل‪٣‬ڊـڇ پـک څ ؿک ‪ٰ٫‬ـاځ اڅ ثل‪٣‬ڊـڇ‬ ‫پـکثنکٵ ٷقاُتڈ اًت‪ .‬ام رڀټڈ احبک څالیت پـک افځ ؽلڅد ام ٳِچک تب ٯجٺ ام امؿڅاد اًت‪ .‬ثـڅځ‬ ‫تلؿیـ ډڀبځ ‪ٛ‬چک ٳڈ ؿک ‪٣‬ل‪ ٩‬ڃین ُبډـ اځ ډٌتیپ اعتلاٽ ثڈ څاٻـیڂ څ کٗبیت ؽب‪ٛ‬ل ام ربڃت اڃبځ‬ ‫ام ًچڍ ‪٫‬لمڃـاځ اٿلڍ ثٌیبک پٌڄـیـڇ اًت‪.‬‬ ‫ؿک عٰچ٭ ایلاځ‪ٛ ،‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 18‬ٯبڃچځ ٷقکڃبٿڈ‪« :‬تڀبٽ ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈ ٳڀتل ام ‪ً 18‬بٹ تڀبٽ ډٌتڄـ څ‬ ‫ٳٌبڃی ٳڈ تغت څالیت څ یب ٯیڀچٿیت ٿیثبُڄـ ثب اربمڇ ٳتجی څٻی (پـک) یب ٯیپ اڃڊب؛ ثلاڍ اڃبځ‬ ‫ٷقکڃبٿڈ ٓبؿک ٿیٸلؿؿ»‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ‪٫‬چ٭ ؿک ٓچکتی ٳڈ عٮ ع٘بڃت څ ڃٸڊـاکڍ ثڈ ٿبؿک څاٷقاک ُچؿ‪ ،‬اربمڇ پـک ثلاڍ‬ ‫ؽبکد ُـځ ام ٳِچک اٻناٿی اًت‪ .‬ثبڃچاځ څ مڃبځ ٿ‪ٜ‬ټٰڈ تب ًٰ‪ً ٪‬ڄی ‪ً 40‬بٹ ثلاڍ ٷل‪٫‬تڂ ٷقکڃبٿڈ‬ ‫ڃیبمٿڄـ اربمڇ څٻی ٯڊلڍ (پـک‪ ،‬رـ پـکڍ) یب ؿاؿٷبڇ ډٌتڄـ‪.‬‬ ‫د) ثزرسی حمَلی حذالل سی اضتغبل ٍ هوٌَػیت اس وبر اججبری هغبثک ثب لبًَى وبر‬ ‫ډڀبځ ٷچڃڈ ٳڈ ٯجالً اُبکڇ ُـ ًڂ ٯبڃچڃی اُت‪٨‬بٹ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿی ‪ً 15‬بٹ څ ثبالتل اًت څ ‪ٛ‬جٮ‬ ‫ٯبڃچځ‪ ،‬ٳبک‪٫‬لٿب ڃجبیـ ا‪٫‬لاؿ میل ‪ً 15‬بٹ کا ث‪٤‬ڄچاځ ٳبکٷل څ یب ڃیلڅڍ ٳبک ؿک ٿِب‪٧‬ٺ ٿؾتټ‪ ٪‬ثٴبک‬ صفحه 192 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪197‬‬ ‫ٷیلؿ‪ .‬ؿک ؽٔچّ ًڂ ثټچ‪ ٥‬څ ًڂ امؿڅاد ٿیبځ ؿؽتلاځ څپٌلا ت‪٬‬بڅت څرچؿ ؿاکؿ‪ .‬اٿب ًچاٻی ٳڈ ؿک‬ ‫ایڄزب ٿ‪ٜ‬لط میشود ایڂ اًت ٳڈ ایب عـاٯٺ ًڂ اُت‪٨‬بٹ ؿک ٿِب‪٧‬ٺ ٳبکڍ ثلاڍ ؿؽتلاځ څپٌلاځ‬ ‫ٿت‪٬‬بڅت اًت؟‬ ‫ثڈ ٿچرت ٿبؿڇ‪ 79‬ٯبڃچځ ٳبک ٿٔچه ‪ 1369‬ثڈ ٳبک ٷڀبکؿځ ا‪٫‬لاؿ ثب ًڂ ٳڀتل ام ‪ً 15‬بٹ تڀبٽ‬ ‫ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ ایڂ ٿچکؿ ؿک ؿؽتلاځ څ پٌلاځ یٴٌبځ اًت‪ .‬ٻیٴڂ ڃچرچاځ څ‪٫‬ٮ ٿبؿڇ ‪ 82‬ډڀبځ‬ ‫ٯب‪٣‬ـڇ‪ ،‬ؿک ٿچکؿ ٳبکٷلڍ اًت ٳڈ ًڂ اڅ ثیڂ ‪ 15‬تب ‪ً 18‬بٹ ثبُـ (ٿبؿڇ ‪ 79‬ٯبڃچځ ٳبک)‪.‬‬ ‫ٯبڃچځ ٳبک‪ ،‬اُت‪٨‬بٹ ڃچرچاڃبځ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل کا ؿک ‪٫‬بٓټڈ ًڄی ٿقٳچک ٿزبم ٿیؿاڃـ څ ثلاڍ‬ ‫ٳبکٷل ڃچرچاځ اٿتیبمڍ ٯبئٺ ُـڇ څ اځ اٿتیبم ایڂ اًت ٳڈ کڅماڃڈ ڃیپ ًب‪٣‬ت ام ًب‪٣‬ت ٳبکڍ اڅ ٳپ‬ ‫ُچؿ‪ .‬ډڀضڄیڂ ثڈ ٿڄ‪٠‬چک ٓیبڃت ام ڃیلڅڍ ٳبک ٳبکٷل ڃچرچاځ‪ ،‬ثلؽی ام ٿڀڄچ‪٣‬یتډب ا‪٣‬ڀبٹ ُـڇ؛ ام‬ ‫رڀټڈ ٿیتچاځ ثڈ ٿڀڄچ‪٣‬یت اکرب‪ ١‬ٳبکډبڍ ًؾت څ میبځ اڅک څ ٿڀڄچ‪٣‬یت ثٴبک ٷیلڍ ٳبکٷل‬ ‫ڃچرچاځ ؿک ُت (ًب‪٣‬ت ‪ 22‬اٻی ‪ٓ 6‬جظ) اُبکڇ ٳلؿ‪ .‬اٿب صڄبڃضڈ ایڂ ٿٰلکات ٿقٳچک ؿکٿچکؿ ٳبکٷل‬ ‫ڃچرچاځ ک‪٣‬بیت ڃِچؿ‪ ،‬ثڈ ٿچرت ٿبؿڇ ‪ 176‬ٯبڃچځ ٳبک‪ ،‬ٳبک‪٫‬لٿبڍ ٿتؾټ‪ ٪‬تغت ت‪ٰ٤‬یت ٳی‪٬‬لڍ ٯلاک‬ ‫ٿیٸیلؿ څ ٯبڃچځ ٷقاک ثلاڍ څڍ رناڍ ڃٰـڍ پیَ ثیڄی ٳلؿڇ اًت څ ؿک ٓچکت تٴلاک رلٽ ثڈ‬ ‫عجی ام ‪ 91‬کڅم تب ‪ 6‬ٿبڇ ٿغٴچٽ میشود (ٿبؿڇ ‪ 176‬ٯبڃچځ ٳبک)‪ً .‬ڂ ثټچ‪ ٥‬ثلاڍ ؿؽتل څ پٌل ٿالٱ‬ ‫ڃیٌت؛ ثڄبثلایڂ ثٴبکٷیلڍ اُؾبّ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل‪ ،‬ٳڀتل ام ًڂ ٯبڃچڃی «‪ً 15‬بٹ»‪ ،‬ث‪٤‬ڄچاځ‬ ‫ٳبکٷل څ ٳبکاٿچم ثڈ ډیش څرڈ ٿزبم ڃیٌت څ ٳبک‪٫‬لٿبڍ ٿتؾټ‪ ٪‬ٿٌتچرت ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ‬ ‫میشود‪ .‬ٿچٗچ‪٣‬ی ٳڈ ٯبثٺ ثغج اًت ایڂ اًت ٳڈ اٷلصڈ ًڂ اُت‪٨‬بٹ ‪ً 15‬بٹ اًت اٿب ؿک ‪٣‬ڀٺ‬ ‫ؿک ثلؽی ٳبکٷبڇ ډب‪ ،‬ٳچؿٳبځ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل میل ًڂ ٯبڃچڃی ثٴبک ٿِ‪٨‬چٻڄـ‪ ،‬ثڄبثلایڂ اٷل ‪٫‬لؿڍ‬ ‫ٳڀتل ام ‪ً 15‬بٹ ثڈ ٓچکت ‪٧‬یل ٯبڃچڃی ؿک ٳبکٷبډی ٿِ‪٨‬چٹ ثڈ ٳبک ثبُـ‪ ،‬تغت پچَُ ٯبڃچځ ٳبک‬ ‫ڃیٌت‪ .‬ٻیٴڂ ٿ‪ٜ‬بثٮ ٯچا‪٣‬ـ ‪٣‬ڀچٿی څ ٯچا‪٣‬ـ ٿـڃی‪ ،‬ٳبک اڅ ؿاکاڍ اکمٍ اًت څ اکمٍ ٳبک اڅ ثبیـ ثڈ‬ ‫څٻی ‪٬ٛ‬ٺ یب ًلپلًت ٯبڃچڃی اڅ پلؿاؽت ُچؿ‪.‬‬ ‫ٯبثٺ فٳل اًت ام اڃزبیی ٳڈ ٳبک ؿؽتل یب پٌل ثضڈ تغت پچَُ ٯبڃچځ ٳبک ڃیٌت‪ ،‬ؿک ٓچکت‬ ‫اؽتال‪ ٩‬ثب ٳبک‪٫‬لٿب‪ ،‬ٿلار‪ ٢‬عٺ اؽتال‪ ٩‬ٯبڃچځ ٳبکٷل څ ٳبک‪٫‬لٿب ثڈ ایڂ اؽتال‪ ٩‬کًیـٷی ڃڀیٳڄـ څ‬ ‫ثبیـ ؿک ٿلار‪٣ ٢‬ڀچٿی ؿاؿٷٌتلڍ ‪ٛ‬لط ؿ‪٣‬چا ثڈ ‪٣‬ڀٺ ایـ‪ .‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ اٷل عٰچ٭ ؿؽتل یب پٌل‬ ‫ثضڈ پلؿاؽت ڃِچؿ څٻی یب ًلپلًت ٯبڃچڃی څڍ ثبیـ ‪٣‬ټیڈ ٳبک‪٫‬لٿب ؿک ٿغبٳپ ؿاؿٷٌتلڍ ‪ٛ‬لط ؿ‪٣‬چا‬ ‫ٳڄـ څ اٷل ایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ؿک ٿلار‪ ٢‬عٺ اؽتال‪ ٩‬ٿ‪ٜ‬لط ُچؿ‪ ،‬پلڅڃـڇ ثب ‪٣‬ـٽ ٓالعیت ثڈ ؿاؿٷبڇډبڍ‬ ‫ؿاؿٷٌتلڍ ٿغچٹ میشود‪.‬‬ صفحه 193 ‫‪ٔ٫ 198‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ثڈ ٿخبٻی ؿک ایڂ مٿیڄڈ ٿیپلؿامیپ؛ اٷل پـک ؽبڃچاؿڇ ‪٫‬چت ُچؿ څ څالیت ؿؽتل ثڈ رـ پـکڍ ثلًـ‬ ‫اٿب رـ پـکڍ اڅ کا ٿزجچک ثڈ ٳبک ٳڄـ ؿک ٓچکتی ٳڈ ًڂ ٯبڃچڃی ؿؽتل ‪ً 15‬بٹ تڀبٽ ڃِـڇ اًت ایب‬ ‫څالیت رـ پـکڍ ًبٯ‪ ٚ‬میشود؟ ؿک ایڂ ثبکڇ ثبیـ ثٸچییپ عٴپ ؿاؿٷبڇ ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب ٯبڃچځ ٳبک‪ ،‬ٿؾبٻ‪٪‬‬ ‫ٳبک ثضڈډبڍ میل پبڃنؿڇ ًبٹ اًت‪ .‬ثڄبثلایڂ ثڈ ایِبځ تقٳل ٿیـډڄـ ٳڈ تب ٯجٺ ام ‪ً 15‬بٻٸی ٳبک‬ ‫ارجبکڍ ثلاڍ ؿؽتل څ پٌل ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ اٷل رـ پـکڍ عٴپ ؿاؿٷبڇ کا ڃبؿیـڇ ثٸیلؿ څ ٿزـؿ ؿؽتل‬ ‫ثضڈ کا ثڈ ٳبک ٿزجچک ٳڄـ ؿک ایڂ ٓچکت ؿاؿٷبڇ‪ٛ ،‬جٮ ٯبڃچځ ٳبک؛ څالیت کا ام رـ پـکڍ ًبٯ‪ٚ‬‬ ‫ٿیٳڄـ‪ .‬ډڀبڃ‪ٜ‬چک ٳڈ ٯجالً فٳل ٳلؿیپ څالیت مٿبڃی ًبٯ‪ ٚ‬میشود ٳڈ ‪٣‬ـٽ ٓالعیت اځ احجبت ُچؿ؛‬ ‫ؿک ایڂ ثبکڇ صچځ رـ پـکڍ ؿؽتلڍ کا ٳڈ ډڄچم ثڈ ًڂ ٯبڃچڃی ڃلًیـڇ ٿزجچک ثڈ ٳبک ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿاؿٷبڇ‬ ‫عٴپ څالیت کا ام اڅ ًټت ٿیٳڄـ میلا ٿ‪ٜ‬بثٮ ٯبڃچځ ٳبک؛ ثٴبک ٷڀبکؿځ صڈ ؿؽتل څ صڈ پٌل ٯجٺ ام‬ ‫‪ً 15‬بٻٸی ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ ؿک ٓچکت ؿاُتڂ ٿبؿک څ یب رـ ٿبؿکڍ څالیت کا ثڈ اڃڊب څاٷقاک ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫یٴی ام ٿڊڀتلیڂ ؿالیٺ پیـایَ ٯچاڃیڂ ڃب‪ٟ‬ل ثل عٰچ٭ ٳبک ؿک ٳِچکډبڍ ٿؾتټ‪« ،٪‬ٿڄ‪ ٢‬ٳبک‬ ‫ارجبکڍ» ؿک ٯلځډبڍ ‪ 18‬څ ‪ 19‬ٿیالؿڍ ثچؿ‪ .‬ثبتچرڈ ثڈ ایڄٴڈ ٳلاٿت ډڀڈ اڃٌبڃڊب ایزبه ٿیٳڄـ ٳڈ‬ ‫تڄڊب ؿک ُلای‪٣ ٚ‬بؿالڃڈ څ ثب ٿیٺ څ ک‪٧‬جت ثڈ ٳبکڍ ٿِ‪٨‬چٹ ُچڃـ څ ؿک ٿٰبثٺ ثڊبڍ ‪٣‬بؿالڃڈ ایی کا‬ ‫ؿکیب‪٫‬ت ٳڄڄـ‪ .‬ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ اٿلڅمڇ‪ ،‬ٯچا‪٣‬ـڍ تڄ‪٠‬یپ ُـڇ اًت تب ‪٣‬الڅڇ ثل ٿڀڄچ‪ ١‬ٳلؿځ ٳبک ارجبکڍ‬ ‫تچً‪ ٚ‬ٳبکٷلاځ‪ ،‬ٿزبماتډبیی ثلاڍ ٳبک ارجبکڍ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ُچؿ‪ .‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ؿک ٯبڃچځ‬ ‫اًبًی ثڈ ٿچرت آچٹ ٿؾتټ‪٬‬ی ٳڈ ثل اماؿڍ ُ‪٨‬ٺ ا‪٫‬لاؿ تبٳیـ ُـڇ څ اڃزبٽ ؿاؿځ ٳبک تچً‪ ٚ‬اڃڊب‬ ‫ثب ٿیٺ څ ک‪٧‬جت ت٘ڀیڂ ٷلؿیـڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ٳبک ثڈ ٳبک ٷڀبکؿځ ٳبکٷلاځ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل ثڈ اڃزبٽ ٳبک ارجبکڍ تچً‪ ٚ‬ٳبک‪٫‬لٿب‬ ‫یب ډل ُؾْ ؿیٸل‪ ،‬ڃچ‪٣‬ی رلٽ ٿغٌچه میشود‪ .‬ثلاًبى ٿبؿڇ ‪ 172‬ٯبڃچځ ٳبک؛ اٷل ٳٌی ؿیٸلڍ‬ ‫کا ثڈ اڃزبٽ ٳبک ارجبکڍ څاؿاک ٳڄـ‪٣ ،‬الڅڇ ثل ایڄٴڈ ٿچ‪ ٪ٟ‬ثڈ پلؿاؽت ارلت اٻڀخٺ یب ؿًتڀنؿ ٳبکٷل‬ ‫اًت‪ ،‬ثڈ ٿزبمات عجی ام ‪ 92‬کڅم تب یٴٌبٹ څ رلیڀڈ ڃٰـڍ ٿ‪٤‬بؿٹ ‪ 200‬ثلاثل عـاٯٺ ٿنؿ کڅماڃڈ‬ ‫ٳبکٷلاځ‪ ،‬ٿغٴچٽ ؽچاډـ ُـ‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ٿیتچاځ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت ٳڈ اٷل ٳبکٷلڍ «ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل» تچً‪ ٚ‬څٻی ٯڊلڍ ثڈ ٳبک‬ ‫ارجبکڍ ٷڀبکؿڇ ُچڃـ‪ٛ ،‬جٮ ٯبڃچځ څٻی ٯڊلڍ ثبیـ ارلت اٻڀخٺ یب ؿًتڀنؿ ٳبکٷل کا ثـډـ څ ثڈ‬ ‫عجی ام ‪ 92‬کڅم تب یٴٌبٹ ٿزبمات ؽچاډـ ُـ‪ .‬میلا ٳبکٷلاځ ا‪٣‬پ ام «ؿؽتل څ پٌل» ؿک اڃتؾبه‬ ‫ُ‪٨‬ٺ اماؿڍ ؿاکڃـ څ ٿیتچاڃڄـ ثـڅځ افځ څٻی ثڈ ُ‪٨‬ټی ٳڈ ثـاځ تڀبیٺ ؿاکڃـ ثپلؿامڃـ ثڈ ُل‪ٛ‬ی ٳڈ اځ‬ ‫ُ‪٨‬ٺ ٿؾب‪ ٩‬اًالٽ څ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی ڃجبُـ‪.‬‬ صفحه 194 ‫‪199‬‬ ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫ًتیجِ گیزی‬ ‫ڃتبیذ ایڂ پوڅډَ ڃِبځ ؿاؿڇ اًت ٳڈ‪٧ ،‬بٻت ‪ٰ٫‬ڊبڍ اډٺ ًڄت ثب اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ٿؾبٻ‪٬‬ڄـ څ ثب اًتڄبؿ‬ ‫ثڈ ایبتی ٿبڃڄـ‪«:‬اٻلربٹ ٯچاٿچځ ‪٣‬ټی اٻڄٌبء》څ کڅایبتی ٳڈ ًټ‪ٜ‬ڈ څ کیبًت مڃبځ ثل ٿلؿاځ کا ربین‬ ‫ڃڀیـاڃڄـ ؿًتچک ثڈ عجی مڃبځ ؿک ؽبڃڈ کا ٿیـډڄـ څ ډڀضڄیڂ ثب تچًٺ ثڈ آٺ ‪٣‬ـٽ رچام اُت‪٨‬بٹ‬ ‫مڃبځ څ ٯیبى اڅٻچیت‪،‬ؿک ٓـؿ احجبت ڃ‪٠‬ل ؽچؿ ٿیجبُڄـ‪.‬‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ثب څرچؿ ُلای‪ٜ‬ی‪ ،‬ثب اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ٿچا‪٫‬ٮ ډٌتڄـ څ ٿ‪٤‬تٰـڃـ ٳڈ اٷل ُلای‪ ٚ‬ٿغی‪ ٚ‬ٳبک‬ ‫ثب اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک ؽبکد ام ؽبڃڈ ٿڄبًت ثبُـ څ ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اڍ ثڈ ډڀلاڇ ڃـاُتڈ ثبُـ ثالٿبڃ‪٢‬‬ ‫اًت څ ؿٻیټی ثل ٿڄ‪ ٢‬اځ څرچؿ ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ٿ‪٤‬تٰـڃـ‪ :‬ثڊتلیڂ ؿٻیٺ ثل رچام اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ایڂ اًت ٳڈ ؿک مٿبځ پیبٿجل‬ ‫(ص)‬ ‫څ ائڀڈ‬ ‫ا‪ٛ‬ڊبک(‪)١‬مڃبځ ؿک ؽبڃڈ عجی ڃڀی ُـڃـ څ ثڈ اُت‪٨‬بٹ ٿی پلؿاؽتڄـ‪.‬ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی‪،‬ع٘چک مڃبځ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ثلاڍ اڃزبٽ اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام ٿڄٴل ثب پلؿڇ ڃِیڄی اڃبځ ٿڄب‪٫‬بت ؿاکؿ‪.‬ؿک ڃتیزڈ اٳخل ‪ٰ٫‬ڊبڍ‬ ‫اٿبٿیڈ‪،‬آٺ اماؿڍ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ کا پقیل‪٫‬تڈاڃـ څ ٿ‪٤‬تٰـڃـ ٳڈ اٷل ُ‪٨‬ٺ مځ څ ؿؽتل ؿک ارتڀب‪ ١‬ثب‬ ‫ک‪٣‬بیت ‪٬٣‬ب‪ ٩‬څ عزبه ثبُـ څ ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اڍ ڃـاُتڈ ثبُـ ربین اًت څ ثلاڍ ایڂ ٳبک افځ څٻی یب‬ ‫ُچډل ُل‪ ٙ‬ڃڀیجبُـ‪.‬‬ ‫ٯبڃچځ ٿـڃی ایلاځ ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب ‪ٰ٫‬ڈ اٿبٿیڈ‪،‬ثغج اُت‪٨‬بٹ مڃبځ کا ٿڄچ‪ ٙ‬ثڈ اربمڇ ډڀٌل ٿی ؿاڃـ‪.‬ثڈ‬ ‫ٿچرت ٿبؿڇ ‪1117‬٭‪.‬ٽ‪( :‬مڅد ٿیتچاڃـ مڅرڈ کا ام عل‪٫‬ڈ یب ٓڄ‪٤‬تی ٳڈ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی یب‬ ‫عیخیبت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ثبُـ ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ)ٿڄ‪٠‬چک ام اٿچک ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی‪،‬اٿچکڍ اًت ٳڈ ٿڄزل ثڈ‬ ‫ًٌتی ثڄیبځ ؽبڃچاؿڇ ٿیُچؿ څ ډڀضڄیڂ ٿڄ‪٠‬چک ام تڄب‪٫‬ی ثب عیخیت مڅریڂ اځ اًت ٳڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ثب‬ ‫ُئچڃبت ډڀٌل ٿڄب‪٫‬بت ؿاُتڈ ثبُـ‪.‬ؿک ایڂ کاًتب ‪ٛ‬جٮ ٿ‪٬‬بؿ ٿبؿڇ ‪18‬٭‪.‬ط‪.‬ػ‪،‬ٿٔچه ‪ 1353‬مڅد ثب‬ ‫تاییـ ؿاؿٷبڇ عٮ ؿاکؿ ډڀٌلٍ ام اُت‪٨‬بٹ ثڈ ُ‪٨‬ټی ٳڈ ثب ٿٔبٻظ څعیخیت اڃڊب ٿڄب‪٫‬بت ؿاکؿ ٿڄ‪٢‬‬ ‫ٳڄـ‪ .‬ٿی تچاځ ٷ‪٬‬ت‪:‬ٿٴتت کډبیی ثؾَ اًالٽ څ عٰچ٭ ایلاځ ٳبک مڃبځ څ ؿؽتلاځ ثڈ ا‪٣‬تجبک ایڄٴڈ ٳبک‬ ‫ثڈ ؽچؿڍ ؽچؿ ‪٣‬ڀٺ ٿِلڅ‪ ١‬څ عالٹ اًت ربین ٿیؿاڃڄـ‪ ،‬اٿب مٿبڃی ٳڈ ٳبک ؿک ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثبُـ‬ ‫څ ثڈ عٰچ٭ څٻی څ ُچډل اًیت ثلًبڃـ‪ ،‬ایڂ ٳبک مٿبڃی ربین اًت ٳڈ څٻی څ مڅد افځ ثـډڄـ ؿک‬ ‫‪٧‬یل ایڄٔچکت ربین ڃؾچاډـ ثچؿ‪.‬‬ صفحه 195 ‫‪ٔ٫ 211‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -‬لطاٖ وط‪.ٓ٤‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫اِف‪ -‬وتت ػطث‪٣‬‬ ‫اثٗ ٔ‪ٙ‬ظ‪ٛ‬ض‪ٔ ،‬حٕس ثٗ ٔىطْ(‪1405‬ق)‪ِ،‬ؿبٖ اِؼطه‪،‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاض اح‪٥‬بء اِتطاث اِؼطث‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ثربض‪ٔ،٢‬حٕسثٗ اؾٕبػ‪1401(ُ٥‬ق)‪،‬نح‪٥‬ح اِجربض‪،٢‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪،‬زاض اثٗ وخ‪٥‬ط‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫تطٔص‪ٔ،٢‬حٕسثٗ ػ‪٥‬ؿ‪1419(٣‬ق)‪،‬لب‪ٞ‬ط‪ ،ٜ‬زاض اِحس‪٤‬ج‪.‬‬ ‫حط ػبّٔ‪ٔ ،٣‬حٕسثٗ اِحؿٗ (‪1413‬ق)‪ٚ،‬ؾبئُ اِک‪٥‬ؼ‪ ،ٝ‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاضاح‪٥‬بء اِتطاث اِؼطث‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫قٕؽ اِس‪ٔ ،ٗ٤‬حٕس ٔ‪ٟ‬س‪،)ْ 1996( ٢‬حم‪ٛ‬ق اِع‪ٚ‬ر‪ ،١٥‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ٛٔ ،‬ؾؿ‪ ٝ‬اِس‪ِّ ٝ٥ِٚ‬سضاؾبت ‪ ٚ‬اِ‪ٙ‬کط‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫نسض‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔحٕسثبلط(‪1418‬ق)‪ ،‬زض‪ٚ‬ؼ ف‪ ٣‬ػّٓ االن‪ ،َٛ‬لٓ‪ ،‬ربٔؼ‪ٔ ٝ‬سضؾ‪.ٗ٥‬‬ ‫َجبَجب‪ ،٣٤‬ؾ‪٥‬س ٔحٕس حؿ‪1402( ٗ٥‬ق) ‪ ،‬إِ‪٥‬عاٖ ف‪ ٣‬تفؿ‪٥‬ط اِمطاٖ‪ ،‬لٓ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ُٔ ٝ‬ج‪ٛ‬ػبت‪ ٣‬اؾٕبػ‪٥ّ٥‬بٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َ‪ٛ‬ؾ‪ٔ ،٣‬حٕسثٗ اِحؿٗ (‪1407‬ق)‪،‬إِجؿ‪ ٌٛ‬ف‪ ٣‬فم‪ ٝ‬االٔبٔ‪ ،ٝ٥‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٔ ،‬ىتج‪ ٝ‬إِطتً‪.ٝ٤ٛ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫فًُ اهلل‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔحٕس (‪1397‬ق)‪،‬تبٔالت اؾالٔ‪ ١٥‬ح‪ َٛ‬إِطا‪ ،٠‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاض إِالن‪.‬‬ ‫وّ‪ٔ ،٣ٙ٥‬حٕسثٗ ‪٤‬ؼم‪ٛ‬ه(‪1367‬ق)‪ ،‬ان‪ٛ‬اَ اِىبف‪،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬زاض اِىتت االؾالٔ‪.١٥‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1402( ........................................‬ق)‪ ،‬اِفط‪ٚ‬ع ٔٗ اِىبف‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زاضاِىتت االؾالٔ‪ ،ٝ٥‬چبح ؾ‪.ْٛ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔوؾؿ‪ ٝ‬زا‪٤‬ط‪ ٜ‬إِؼبضف اِفم‪ ٝ‬االؾالٔ‪1424(٣‬ق)‪ٛٔ،‬ؾ‪ٛ‬ػ‪ ٝ‬اِفم‪ ٝ‬االؾالٔ‪َ ٣‬جمًب ِٕص‪ٞ‬ت ا‪ ُٞ‬اِج‪٥‬ت(ع)‪،‬لٓ‪ٔ،‬وؾؿ‪ ٝ‬زا‪٤‬ط‪ٜ‬‬ ‫إِؼبضف اِفم‪ ٝ‬االؾالٔ‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔزّؿ‪ٔ ،٣‬حٕسثبلط(‪1410‬ق)‪،‬ثحبضاال٘‪ٛ‬اض‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زاضاِىتت االؾالٔ‪.ٝ٥‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط (‪1389‬ـ)‪،‬احىبْ اِ‪ٙ‬ؿبء‪ .‬لٓ‪ٔ :‬سضؾ‪ ٝ‬أبْ ػُ ثٗ اث‪َ ٣‬بِت(ع)‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ه‪-‬وتت فبضؾ‪٣‬‬ ‫ر‪ٛ‬از‪ ٢‬أّ‪،٣‬ػجساهلل(‪1389‬ـ)‪،‬ربٔؼ‪ ٝ‬زض لطاٖ‪،‬لٓ‪٘،‬کط اؾطاء‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫حؿ‪ ٣ٙ٥‬ذ‪ٛ‬ا‪ٔ ،ٜ‬حٕس (‪ 1385‬ـ)‪،‬حک ظٖ زض ذب٘‪ٛ‬از‪ .ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬قٕ‪ ٓ٥‬زا٘ف‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ذبِس‪ ،‬أ‪٥‬ط ضؾتٍبض(‪1385‬ـ)‪ ،‬ذب٘‪ٛ‬ا‪،ٜ‬وبض ‪ٚ‬ر‪ٙ‬ؿ‪٥‬ت‪،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬ق‪ٛ‬ضا‪ ٢‬فط‪ ٣ٍٙٞ‬ارتٕبػ‪ ٣‬ظ٘بٖ ‪ٚ‬ذب٘‪ٛ‬اضز‪.ٜ‬‬ ‫وبت‪ٛ‬ظ‪٤‬بٖ‪٘ ،‬بنط (‪1371‬ـ)‪،‬حم‪ٛ‬ق ٔس٘‪ ٣‬ذب٘‪ٛ‬از‪ ،ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قطوت ؾ‪ٟ‬بٔ‪٣‬ا٘تکبض‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔزٕ‪ٛ‬ػ‪ ٝ‬ل‪ٛ‬ا٘‪ٔ ٚ ٗ٥‬مطضات حم‪ٛ‬ل‪1379 .٣‬ـ‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ٔحمک زأبز‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔهُف‪1372( ٣‬ـ)‪،‬ثطضؾ‪ ٣‬فم‪ ٣ٟ‬حم‪ٛ‬ق ذب٘‪ٛ‬از‪ ،ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٔ ،‬طوع ٘کط ػّ‪ ْٛ‬اؾالٔ‪.٣‬‬ ‫ٔکى‪ ،٣ٙ٥‬ػّ‪1394(٣‬ـ)‪،‬انُالحبت ان‪،َٛ‬تطرٕ‪ ٝ‬ػّ‪٥‬طیب قب‪ ٜ‬فًُ‪،‬لٓ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ ٝ‬ث‪ٛ‬ؾتبٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط( ‪1387‬ـ)‪،‬تفؿ‪٥‬ط ٕ٘‪.ٝ٘ٛ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬زاضاِىتت االؾالٔ‪.ٝ٥‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫٘طْ افعاضٌ‪ٙ‬ز‪ ٝٙ٥‬اضا‪ ٢‬فم‪ -٣ٟ‬لًب‪1379( .٣٤‬ـ)‪ .‬زفتط أ‪ٛ‬ظـ ض‪ٚ‬حب٘‪ ٚ ٖٛ٥‬تس‪ٔ ٗ٤ٚ‬ت‪ ٖٛ‬فم‪ٔ ٣ٟ‬ؼب‪٘ٚ‬ت أ‪ٛ‬ظـ‪.‬‬ ‫د‪ٔ-‬مبالت‬ ‫‪-‬‬ ‫وط‪٘ ،٣ٕ٤‬ؿط‪1398(ٗ٤‬ـ)‪،‬رطْاٍ٘بض‪ ٢‬تطن ا٘فبق زض فم‪ ٚ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ا‪٤‬طاٖ ثب ٍ٘ب‪ ٣ٞ‬ث‪ ٝ‬فم‪ ٝ‬ا‪ ُٞ‬ؾ‪ٙ‬ت‪،‬پػ‪ٞٚ‬ک‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق اؾالٔ‪ ،٣‬قٕبض‪ٜ‬‬ ‫‪،49‬ل ‪ 169‬تب ‪.194‬‬ ‫‪-‬‬ ‫٘‪ٛ‬ض‪ٚ‬ظ‪ ،٢‬الزٖ (‪1383‬ـ)‪ .‬تفب‪ٚ‬ت‪ٞ‬ب‪ ٢‬ر‪ٙ‬ؿ‪٥‬ت‪ ٣‬زض ؾبذتبض قفّ‪ .٣‬پػ‪ٞٚ‬ف ظ٘بٖ‪170-171 ،)1( .2 ،‬‬ ‫ ‬ صفحه 196 ‫‪11‬‬ ‫حمَق الل٘تّب اص هٌظش حمَق ثطش هؼبصش ٍ فمِ اسالهٖ‬ ‫دکتش ًبصش ػضٗضٕ‬ ‫هذسس داًطگبُ‪ ،‬سضتِ حمَق ث٘ی الولل‪ ،‬داًطکذُ حمَق ٍ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ‪ٍ ،‬احذ تْشاى‪ ،‬تْشاى‪ ،‬اٗشاى‬ ‫ًبدٗب هحوذٕ صادرُ‬ ‫داًصاهَختِ سضتِ حمَق ث٘ی الولل‪ ،‬داًطکذُ حمَق ٍ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ‪ٍ ،‬احذ تْشاى‪ ،‬تْشاى‪ ،‬اٗشاى‬ ‫تاریخ دریافت‪ 1411 .11 .19 :‬تاریخ اصالح‪ 1411 .11 .2 :‬تاریخ پذیزش‪1411 .14 .26 :‬‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫څرچؿ اٯټیتډب څاٯ‪٤‬یتی اًت ٳڈ ام ٯلځډب پیَ ؿک ؿاؽٺ ثٌیبکڍ ام ٳِچکډب څرچؿ ؿاُتڈ څ تچرڈ ثڈ‬ ‫عٰچ٭ایڂ اٯټیتډب ثڈ ‪٣‬ڄچاځ رنئی ام عٰچ٭ ثِل‪ٓ ،‬ل‪٫‬ب ام اڅایٺ ٯلځ ثیٌت ٿیالؿڍ ا‪٧‬بم ُـڇ څ ثب تٔچیت‬ ‫ٿڄِچک ٿټٺ ٿتغـ ثڈ اڅد ؽچؿ کًیـڇ اًت‪ .‬عبٹ اڃٴڈ تب ٯجٺ ام ٯلځ ثیٌت ٿیالؿڍ‪ ،‬عٰچ٭ اٯټیتډب رنء‬ ‫ٿٌبئٺ ًیبًی ٿغٌچه ُـڇ څ ؿاؽٺ ؿک ٓالعیت اڃغٔبکڍ ؿڅٻت ډب ثچؿڇ اًت‪ .‬ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتډب‬ ‫یٴی ام ؿ‪٧‬ـ‪٧‬ڈ ډبڍ عٰچ٭ ثِلڍ څ ٳڄچاڃٌیچځډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ثیڂاٻڀټټی اًت‪ .‬ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٽ ڃین ک‪٣‬بیت عٰچ٭‬ ‫اٯټیتډب‪ ،‬ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬ت اًت‪ٰ٫ .‬ڈ اًالٽ‪ ،‬ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام ٿڄبث‪٧ ٢‬ڄی اًالٿیڅ ثب تبٳیـ ثلایبت څ کڅایبت‬ ‫څ ٳالٽ ٿ‪ٔ٤‬چٿبځ‪ ،‬ثبکډب څ ؿک ثغجډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ثل ا‪ٜ٣‬بڍ عٰچ٭ اٯټیت ډب څایزبؿ ُلای‪ ٚ‬ٿ‪ٜ‬ټچه مڃـٷی‬ ‫ثلاڍ اڃبځ تٔلیظ ٳلؿڇ ٳڈ ؿک پلتچ اځ‪ ،‬ثٌیبکڍ ام تڄَ ډب‪٫ ،‬لڅٳَ ٳلؿڇ اًت‪ .‬ثب ؿکٱایڂ ٿلاتت‪،‬ایڂ ٿٰبٻڈ‬ ‫ٳچَُ ٳلؿڇ ٳڈ آچٹ څ ٿجبڃی عبٳپ ثل عٰچ٭ اٯټیتډب څ ام اځ رڀټڈ اٯټیتډبڍ ٿقډجی ؿک عٰچ٭ ثِل‬ ‫ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیکا تزنیڈ څ تغټیٺ ڃڀچؿڇ څ ٗڀڂ ثلکًیاڃـیِڈډب څ ٿٴبًت ؿکایڂ کاًتب‪،‬‬ ‫ٿغـڅؿیتډبڍ اٯټیتډبڍ ؿیڄی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیکا ثلکًی ٳڄـ‪ .‬ؿک ڃڊبیتایڂ ٿٰبٻڈ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬تڈ ٳڈ ثغج څ‬ ‫ٿٰچٻڈڍ تج‪٤‬یٖ ؿک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ؿک ٿچکؿ عٰچ٭ ثِل ڃ‪٬‬ی ُـڇ څ ثلاڍ تغٰٮ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ ؿک عٰچ٭‬ ‫اٯټیتډب ثل آٺ ٿٌبڅات څ ‪٣‬ـٽ ت‪٬‬بڅت تاٳیـ ُـڇ اٿب ؿک عٰچ٭ اًالٿی‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ؿک ٿچکؿ عٰچ٭ ثِل ڃ‪٬‬ی‬ ‫ُـڇ څ ثلاڍ تغٰٮ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ ثل آٺ ‪٣‬ـاٻت څ ‪٣‬ـٽ ‪ٟ‬ټپ تاٳیـ ُـڇ اًت‪ ،‬ثڄبثلایڂ ؿک اٳخلیت ٿچاکؿ څ‬ ‫ٿچٗچ‪٣‬بت عٰچ٭ اٯټیتډب ام ڃ‪٠‬ل ډل ؿڅ ڃ‪٠‬بٽ‪ ،‬ډڀبڃڄـ ډپ‪ ،‬ڃ‪٬‬ی تج‪٤‬یٖ کا ؿک عٰچ٭ ٿٌبڅڍ څ ثـڅځ ت‪٬‬بڅت‬ ‫ؿیـڇاڃـ‪ ،‬اٿب عٰچ٭ اًالٿیؿک ثلؽی ٿچاکؿ ت‪٬‬بڅت ؿک عٰچ٭ کا پقیل‪٫‬تڈ اًت اٿب اځ کا تج‪٤‬یٖ ڃـاڃٌتڈ څ ثب‬ ‫آٺ ‪٣‬ـاٻت ‪ -‬ٳڈ ک‪٣‬بیت اًتغٰب٭ډب ؿک ُلای‪ ٚ‬ٿٌبڅڍ اًت ‪ -‬ډڀبډڄٸی تټٰی ٳلؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪ :‬عٰچ٭ اٯټیتډب‪ ،‬عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‪ ،‬اٯټیتډبڍ ؿیڄی‪ ،‬عٰچ٭ ثِل‪.‬‬ صفحه 197 201 –223 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11 ‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 212 The rights of minorities from the perspective of contemporary human rights and Islamic jurisprudence Abstract The existence of minorities is a reality that has existed in many countries for centuries, and attention to the rights of these minorities as a part of human rights has only begun since the beginning of the 20th century and has reached its peak with the adoption of the United Nations Charter. However, until the 20th century, the rights of minorities were considered political issues and were under the exclusive jurisdiction of governments. Respecting the rights of minorities is one of the concerns of human rights and various international conventions. In Islamic jurisprudence, respect for the rights of minorities has been taken into consideration. Islamic jurisprudence, by using rich Islamic resources and emphasizing on the verses and traditions and the words of the innocents, has stated many times and in various debates on granting the rights of minorities and creating favorable living conditions for them, that in the light of that, many tensions subsided. has done. Understanding this, this article has tried to analyze the principles and foundations governing the rights of minorities, including religious minorities in contemporary human rights and Islamic jurisprudence, and while examining ideas and gains in this direction, the limitations of religious minorities in jurisprudence. Check Islamic. Finally, this article concluded that the discussion and category of discrimination in international law is negated in the case of human rights, and in order to realize nondiscrimination in the rights of minorities, the principle of equality and non-difference is emphasized, but in Islamic law, discrimination in the case of human rights is negated and for The realization of non-discrimination is emphasized on the principle of justice and non-oppression, therefore, in the majority of cases and issues of minority rights, from the point of view of both systems, they have seen the negation of discrimination in equal rights and without difference, but in some cases, Islamic law has differences in rights. accepted it, but did not consider it discrimination and considered it to be in harmony with the principle of justice - which is the observance of rights under equal conditions. Keywords: minority rights, international law, religious minorities, human rights. صفحه 198 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪213‬‬ ‫همذهِ‬ ‫ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتډب څ ٿڄ‪ ٢‬تج‪٤‬یٖ ڃٌجت ثڈ اڃڊب ام رڀټڈ ٿٌبئټی اًت ٳڈ ثڈ څیوڇ ؿک‬ ‫ًبٹډبڍ اؽیل ٿچکؿ تچرڈ څ عڀبیت ڃڊبؿډبڍ ثیڂاٻڀټټی ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت‪ .‬ډل صڄـ رڊبځ ؿک صڄـ‬ ‫ؿډڈ اؽیل ُبډـ ثلؽچکؿډبڍ ؽٔڀبڃڈ څ ؽِچڃت ثبک ٷلڅڇډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬یب پبٳٌبمڍډبڍ‬ ‫ٯچٿیاٯټیتډب ثچؿڇ‪ ،‬تڀڊیـاتی ثلاڍ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتډب څ تاٿیڂ ډڀنیٌتی ٿٌبٻڀت اٿین اٯچاٽ‬ ‫ٿؾتټ‪ ٪‬ڃیناڃـیِیـڇ ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫عٌبًیت عبٿیبځ عٰچ٭ ثِل څ عٰچٯـاڃبځ ڃٌجت ثڈ تج‪٤‬یٖ ؿک ٯجبٹ اٯټیتډب (‪٣‬ڀـتبً اٯټیتډبڍ‬ ‫ٿقډجی) ؽیټی ثیِتل ام ڃٸلاڃی اڃڊب ڃٌجت ثڈ عٰچ٭ مڃبځ څ ا‪٫‬لاؿ ؿیٸل پـیـ اٿـ‪ .‬ؿک ٷقُتڈ مٿبڃی‬ ‫ٳڈ ڃ‪٠‬بٽ ‪٫‬ئچؿاٻی څ ًلٳچه اماؿڍ مڃبځ ډڀضڄبځ پبثلرب ثچؿ‪ ،‬ٿ‪٤‬بډـات څ ٿچا‪ٰ٫‬تڄبٿڈډبڍ ٿ‪٤‬ـڅؿڍ‬ ‫ً‪٤‬ی ؿک ؿاؿځ اٿتیبماتی ثیَ ام پیَ ثڈ اٯټیتډب ؿاُتڄـ‪.‬ایڂ اٿتیبمډب ٓل‪٫‬ب ثڈ ؿالیٺ ًیبًی ‪-‬‬ ‫ٿقډجی ثڈ ٷلڅڇډبڍ اٯټیت ٿقډجی ؿاؿڇ ٿیُـ‪ ،‬صلا ٳڈ ؿک ٓچکت ًل ثبم مؿځ ٳِچک ٿینثبځ ام‬ ‫ارلاڍ ٿ‪٬‬بؿ ٿچکؿ تچا‪٫‬ٮ‪ ،‬ٳِچک ؿیٸل ڃین ام عڀبیت تبث‪٤‬یڂ ٳِچک اڅٹ ؿًت ثلٿیؿاُت؛ ٻقا‪،‬‬ ‫عڀبیت ام اٯټیتډب ثل پبیڈ تلى ام ا‪٣‬ڀبٹ تال‪٫‬ی رچیبڃڈ ٓچکت ٿیٷل‪٫‬ت‪ٛ .‬ج‪٤‬ب‪ ،‬ثڄب ثل اعتیبربت‬ ‫ډل ؿڅکڇاڍ ؿک تبکیؼ‪٣ ،‬ڄبٓل ُٴٺ ؿډڄـڇ تج‪٤‬یٖ ڃین ؿک ٯبٻت ت‪٤‬بکی‪ ٪‬ٷچڃبٷچڃی ٿ‪ٜ‬لط ُـ‪.‬‬ ‫ثڈ ٿلڅک مٿبځ‪ ،‬ؿایلڇ ُڀچٹ ٿ‪٬‬ڊچٽ اٯټیت ثٌیبک ٷٌتلؿڇتل ُـ څ ام عبٻت ٓل‪٫‬ب ٿقډجی ثڈ ٯچٿیت‬ ‫څ ڃواؿ ڃین ت‪٤‬ڀیپ یب‪٫‬ت‪ .‬ؿک ؿڅکاځ ٿب‪ٟ ،‬ڊچک ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ‪ ،‬ڃِٰی اًبًی ؿک ت‪٨‬ییل ڃٸلٍ رڊبځ ڃٌجت‬ ‫ثڈ څٗ‪٤‬یت اٯټیتډب څ عٰچ٭ایِبځ څ ٿ‪٬‬ڊچٽ تج‪٤‬یٖ ؿاُت‪ .‬ؿیچاځ ؿائڀیثیڂاٻڀټټی ؿاؿٷٌتلڍ‪ ،41‬ثب‬ ‫‪ٛ‬لط ثلؽی ٿٌبئٺ عٰچٯی ڃٌجت ثڈایڂ ٿٌاٻڈ‪٫ ،‬ڊپ عٰچٯی رڊبځ کا اکتٰب ؿاؿ‪( .‬پیِجلؿ څ تِچیٮ‬ ‫اعتلاٽ رڊبڃی ثڈ عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی ثلاڍ ډڀٸبځ‪ ،‬ثـڅځ تڀبین ام عیج ڃواؿ‪ ،‬رڄٌیت‪،‬‬ ‫مثبځ یب ٿقډت‪ )34ّ ،‬ثڈ تـکیذ‪ ،‬عڀبیت ام اٯټیتډب ام ٯبٻت ا‪٣‬ڀبٹ تال‪٫‬ی رچیبڃڈ ؽبکد ُـ څ تب‬ ‫عـڍ تغت ًی‪ٜ‬لڇ ٯچاڃیڂ ‪٣‬ڀچٿیعٰچ٭ ثِل ٯلاک ٷل‪٫‬ت‪ ،‬ثڈ ‪ٛ‬چکڍ ٳڈ پی امایڂ ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ‬ ‫ڃ‪٠‬لډبیی کا ؿکایڂ مٿیڄڈ ٓبؿک ٳلؿ‪ ،‬ٿڄِچک ٿټٺ ٿتغـ ام اؽتٔبّ ٿبؿڇاڍ رـاٷبڃڈ ثڈ اځ پلډین څ‬ ‫ثڈ ٷڄزبڃـځ اځ ؿک ٳڄبک ًبیل ٯچاڃیڂ عٰچ٭ ثِلڍ ثٌڄـڇ ٳلؿ‪( .‬پیِجلؿ څ تِچیٮ اعتلاٽ رڊبڃی ثڈ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی ثلاڍ ډڀٸبځ‪ ،‬ثـڅځ تڀبین ام عیج ڃواؿ‪ ،‬رڄٌیت‪ ،‬مثبځ یب ٿقډت‪،‬‬ ‫ّ‪ .)35‬ؿڅٻتډب ثلاڍ ڃِبځ ؿاؿځ پبیجڄـڍ ؽچؿ ثڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‪٧ ،‬بٻجب ثب ا‪ٜ٣‬بڍ عـاٯٺ عٰچ٭‬ ‫ثڈ اٯټیتډب‪ ،‬تج‪٤‬یٖ کا ام کاڇډبڍ پڄڊبځتل څ ثب څٗ‪ ٢‬ٯچاڃیڄی ٳڈ ‪٣‬ڀال ٿچرت ٿغـڅؿیت اٯټیتډب څ‬ ‫)‪Permanent Court of International Justice (PCIJ‬‬ ‫‪48‬‬ صفحه 199 ‫‪ٔ٫ 214‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ا‪٣‬ڀبٹ تج‪٤‬یٖ ‪٧‬یلٿٌتٰیپ ٿیُـ اؿاٿڈ ؿاؿڃـ‪ .‬پی ام تٔچیت ٿڄِچک‪ ،‬تٔچیت ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی‬ ‫عٰچ٭ ثِل‪ 42‬ٷبٿیاًبًی ؿک پیِجلؿ عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی ٿغٌچه ٿیُـ‪.‬‬ ‫ٷبٽ ث‪٤‬ـڍ‪ ،‬تٔچیت ؿڅ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی‪ 43‬څ عٰچ٭ اٯتٔبؿڍ‪ ،‬ارتڀب‪٣‬ی څ‬ ‫‪٫‬لډڄٸی‪ 44‬ثچؿ ٳڈ ثڈ ُیچڇاڍ ‪٣‬ڀټیتل ثڈ عٰچ٭ اٯټیتډب ڃین ٿیپلؿاؽت څ ٿچاکؿڍ کا ٓلیغب یب‬ ‫تټچیغب ثڈ عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتډب اؽتٔبّ ٿیؿاؿ‪ .‬ثب ُلڅ‪ ١‬رڄٶ ًلؿ څ ؿک ‪ٛ‬چٹ اځ‪ ،‬ثڈ ک‪٧‬پ‬ ‫څرچؿ عڀبیتډبڍ رٌتڈ ٷلیؾتڈ څایزبؿ ثلؽی ڃڊبؿډبیی ٳڈ ثڈ ‪ٛ‬چک ‪٫‬ل‪٣‬ی څ ؿک ٳڄبک ًبیل‬ ‫‪٤٫‬بٻیتډبڍ ؽچؿ ثڈ عڀبیت ام اٯټیتډب ٿیپلؿاؽتڄـ‪ ،‬پیِل‪٫‬ت ؽبٓی ؿکایڂ مٿیڄڈ عبٓٺ ڃِـ څ‬ ‫ؿک ؿکٷیلڍډبڍایـئچٻچهیٲ ثیڂاٻڀټټی‪ ،‬عٰچ٭ اٯټیتډب ‪٣‬ڀال ثڈ ‪٫‬لاٿچُی ًپلؿڇ ُـڇ‪ .‬پی ام رڄٶ‬ ‫ًلؿ‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ڃٌجت ثڈ اٯټیتډب ؿک ا‪٫‬لیٰب‪ ،‬یچٷٌالڅڍ څ ثٌیبکڍ ٿڄب‪ٛ‬ٮ ؿیٸل څ ڃین اکتٰب ٳټی ؿاڃَ‬ ‫ثِلڍ ًججی ُـ ثلاڍاڃـیِیـځ ؿڅثبکڇ څ اکتٰب ثیڄَ عٰچٯی رڊبځ ثڈ ٿٰچٻڈ اٯټیتډب‪.‬‬ ‫ثب ُتبه ٷل‪٫‬تڂ پیِل‪٫‬ت ‪٣‬ټپ څ ‪٫‬ڂاڅکڍ ؿک ؿډڈ ‪ 90‬ٳڈ تاحیل میبؿڍ ثل ‪٫‬لډڄٶډبڍ ٿڄ‪ٰٜ‬ڈاڍ څ‬ ‫ؿیـٷبڇډبڍ رڊبڃی ٷقاُت څ ڃین پـیـ اٿـځ کًبڃڈډبڍ رـیـڍ صچځایڄتلڃت څ ُجٴڈډبڍ‬ ‫ٿبډچاکڇاڍ‪ ،‬ا‪٫‬لاؿ ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیت تچاڃٌتڄـ تلیجچڃی ثلاڍ ا‪٣‬الٽ ډچیت ؽچؿ ثڈ ؿیٸلاځ څ اکتجب‪ ٙ‬ثب‬ ‫ډپٷلڅډبځ ؽچؿ ؿک ًلاًل رڊبځ ثڈ ؿًت اڅکڃـ‪.‬ایڂ ت‪٨‬ییلات ُٸل‪ ،٩‬ډڀضڄبځ ٳڈ ؿک اٯتٔبؿ څ‬ ‫ًبیل ‪٣‬ټچٽ کػ ؿاؿ‪ ،‬ؿک ‪٣‬ټپ عٰچ٭ ڃین ثبٻ‪ٜ‬ج‪ ٢‬ؿیـٷبڇډبڍ رـیـڍ کا ثڈ څرچؿ اڅکؿ‪ ،‬ٿبڃڄـ څٗ‪٢‬‬ ‫ٯچاڃیڂ تبمڇ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب کًبڃڈډب ٳڈ ٓلیغبً ٿچاؿڍ کا ثڈ ا‪ٜ٣‬بڍ اٿتیبمات ؽبّ ثڈ اٯټیتډب‬ ‫اؽتٔبّ ٿیؿډـ‪ .‬ام اځرب ٳڈ ڃ‪٠‬بٽ ًیبًی ثل پبیڈ اٳخلیت‪ ،‬ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯی کا عبٳڀیت ٿیثؾِـ‪،‬‬ ‫ًچاٹ ام ربیٸبڇ اٯټیت‪ ،‬یٴی ام ؿ‪٧‬ـ‪٧‬ڈډبڍ ٿڊپ ؿک ٷ‪٬‬تڀبځ ‪٣‬ـاٻت عٰچٯی اًت ٳڈ ؿک ‪٫‬لډڄٶډبڍ‬ ‫ٿؾتټ‪ ،٪‬پبًؼډبڍ ٿت‪٬‬بڅتی ٿیتچاڃـ ؿاُتڈ ثبُـ‪ .‬ثب تچرڈ ثڈایڄٴڈ ؿیڂ ٿجیڂ اًالٽ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؽـاڅڃـ‬ ‫ٿت‪٤‬بٹ ثڈ ٿڄنٻڈ ؿیڂ ؽبتپ څ پیبٿجل اٳلٽ ڃین ثڈ ‪٣‬ڄچاځ پیبٿجل کعڀت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ُـڇ‪ ،‬ڃغچڇ ت‪٤‬بٿٺ ؿیڂ‬ ‫اًالٽ ثب اٯټیتډبڍ ؿیڄی ثیِتل ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت څ عٰچٯی کا ثلاڍ ډڀڈڍ اڃٌبځډب‬ ‫ٿ‪ٜ‬لط ڃڀچؿڇ اًت ٳڈ ډیش ٳی ثـڅځ ؿٻیٺ ُل‪٣‬ی څ ثڈ ؿالیٺ ‪٧‬یلڅاٯ‪٤‬ی عٮ ڃـاکؿ ٿبڃ‪ ٢‬اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫اڃٌبځډب امایڂ عٰچ٭ ُچؿ‪ .‬عٰچ٭ اٯټیتډب ؿک پلتچ ٯلاکؿاؿ فٿڈ‪ ،‬اډٺ ٳتبه څ اٯټیتډبڍ ؿیڄی‬ ‫ؿاکاڍ عٰچٯی ٿیُچڃـ ٳڈ ک‪٣‬بیت اځډب ثل عٴچٿت څ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیالمٽ ٿیثبُـ‪ ،‬ٳڈایڂ عٰچ٭‬ ‫ؿک ٿتڂ ٯلاکؿاؿ فٿڈ فٳل ٿیُچڃـ څ ثلاًبى اځ ٯلاکؿاؿ‪ ،‬ؿڅٻت اًالٿیٿت‪٤‬ڊـ اًت ام اڃبځ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ‬ ‫ُڊلڅڃـ عڀبیت ٳڄـ څ ډیش ٿٌټڀبڃی عٮ ت‪٤‬لٕ ثڈ اڃبځ کا ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪Universal Declaration of Human Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Civil and Political Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪44‬‬ صفحه 200 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪215‬‬ ‫ٻقا ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ؿک آٺ ثڈ کًڀیت ُڄبؽتڂ اٯټیتډب ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیڅ ‪٣‬ـٽ ‪ٛ‬لؿ اڃبځ ام ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫اًالٿیڅ ‪ٛ‬لاعی صبکصچثی ثلاڍ ک‪٫‬تبک ثب اٯټیتډب څ ډڀضڄیڂ ثلؽی ام عٰچ٭ ٿخٺ ٿبٻٴیت ثل ٿبٹ‪،‬‬ ‫‪٫‬لٯی ٿیبځ اٯټیتډب څ ٿٌټڀبڃبځ ڃیٌت څ ڃین ؿک صبکصچه ٯلاکؿاؿ فٿڈ‪ ،‬اٿڄیت ربڃی څ ٿبٻی اڃبځ‬ ‫تچً‪ ٚ‬ٳِچک اًالٿیتاٿیڂ ٿیُچؿ څ ډڀیڄ‪ٜ‬چک ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‪ ،‬ٿچاکؿڍ ٿبڃڄـ اًتٰالٹ ٯ٘بیی یب‬ ‫ٯب‪٣‬ـڇ اٻتناٽ ٿیتچاڃـ ثلاڍ اٯټیتډب ٯبثٺ تچرڈ ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ -2‬هفَْم اللیت‬ ‫اٿلڅمڇ ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ؿک ٷٌتلؿڇاڍ ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿ ٳڈ ثڈ کاًتی اکتجب‪ ٙ‬ڃنؿیٴی ثب څیوٷیڊبڍ ٳټی‬ ‫مٿبځ ٿب ؿاکؿ ؿک ډڀڈ رب ث‪٤‬ڄچاځ څاٳڄِی ‪٣‬ټیڈ ٷلایَ ثڈ رڊبڃی ٳلؿځ‪ ،‬ٿلؿٽ ؿک ٓـؿ ع‪ ٞ٬‬ډچیت‬ ‫ؽچؿ ؿک ٿٰبثٺایڂ ٷچڃڈ یٲ ُٴٺ ًبمڍ ډٌتڄـ‪ .‬امایڂ کڅ ا‪٫‬لاؿ څ ارتڀب‪٣‬بت ثڈ یٲ ٿیناځ اُتیب٭‬ ‫ؽچؿ کا ثڈ ع‪ ٞ٬‬ٿچرچؿیت ؽچیَ‪ ،‬اًت‪٬‬بؿڇ ام تچاڃبییډبڍ ؽالٯبڃڈُبځ څ ؿاُتڂ ڃِٰی ‪٤٫‬بٹ ؿک‬ ‫مڃـٷی ٿټی څ ثیڂاٻڀټټی اثلام ٿیٳڄڄـ‪.‬‬ ‫تڄچ‪٣‬بت ‪٫‬لډڄٸی‪ ،‬مثبڃی څ ٿقډجی رچاٿ‪ ٢‬اٿلڅمڍ ثڈ ربیی کًیـڇ اًت ٳڈ ٿ‪٬‬ڊچٽ اٯټیت ډڀضڄبځ‬ ‫‪ٟ‬بډل اًت‪ .‬آ‪ٜ‬الط اٯټیت ثڈ ربٿ‪٤‬ڈاڍ اُبکڇ ؿاکؿ ٳڈ ؽچؿ کا ثل ٿغچک ډچیتی ٿت‪٬‬بڅت ام ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ث‪٤‬ڄچاځ یٲ ٳٺ ًبمٿبځ ٿیڃڊـ څایڂ ت‪٬‬بڅت کا ‪٣‬ټڄی ثیبځ ٿیٳڄـ څ ؽچاًتبک ثڈ کًڀیت ُڄبؽتڈ‬ ‫ُـځ اځ ٿیُچؿ‪( .‬ٿڊبرلاځ‪ )33ّ ،1372 ،‬کایذتلیڂ ت‪٤‬لی‪ ٪‬امایڂ پـیـڇ کا ُبیـ ربٿ‪٤‬ڈ ُڄبًی‬ ‫ٿ‪٤‬لڅ‪ - ٩‬ٻچئیی څکث‪ 45‬ؿک ًبٹ ‪٣ - 1945‬لٗڈ ٳلؿڇ ثبُـ‪ .‬ثڄ‪٠‬ل څڍ اٯټیت ‪٣‬جبکتٌت ام ٷلڅډی‬ ‫ام اُؾبّ ٳڈ ثڈ ًجت ثلؽی ام ؽٔچٓیبت رٌڀبڃی یب ‪٫‬لډڄٸی ؽچؿ‪ ،‬ثب ثلؽچکؿڍ ٿت‪٬‬بڅت څ‬ ‫ٿتڀبین ثب ؿیٸل ا‪٘٣‬بڍ ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٳڈ ؿک اځ مڃـٷی ٿیٳڄـ کڅ ثڈ کڅ ٿیُچؿ څ ؿک ڃتیزڈ ؽچؿ کا ؿک‬ ‫ٿ‪٤‬لٕ ڃچ‪٣‬ی تج‪٤‬یٖ رڀ‪٤‬ی ٿیثیڄـ‪( .‬ؿکٿڄیتٺ‪)10ّ ،1372 ،‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ؿک ڃ‪٠‬ل څیلت څرچؿ اٯټیت ث‪ٜ‬چک ؽچؿ ثؾچؿ ٿٌتټنٽ څرچؿ یٲ اٳخلیت اًت ٳڈ ام‬ ‫ربیٸبډی ثلتل ثلؽچکؿاک اًت څ ربیٸبڇ ‪٫‬لڅتل اٯټیتډب‪ ،‬اڃبځ کا ام ُلٳت ٳبٿٺ ؿک مڃـٷی‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی ثبم ٿیؿاکؿ‪ ،‬پی ث‪ٜ‬چک ؽالٓڈ ا‪٘٣‬بڍ یٲ اٯټیت ثلاًبى څیوٷیڊبڍ ٿغٌچًی ٿِؾْ‬ ‫ٿیُچڃـ ٳڈ اڃبځ کا ام ؿیٸل ا‪٘٣‬بڍ ډڀبځ ربٿ‪٤‬ڈ رـا ٿیٳڄـ‪ .‬ث‪٘٤‬ی ؿیٸل ډڀضچځ ٿلڅیڂ ډلیی‪،‬‬ ‫اٯټیت ثچؿځ کا ثیِتل ڃبُی ام ڃچ‪٣‬ی تٰـیل ٯ‪ٜ‬لڍ ٿیؿاڃڄـ تب پیبٿـ تزلثڈ مڃـٷی‪ ،‬اٻجتڈایڂ ت‪٤‬لی‪٪‬‬ ‫ٳبکثلؿ ‪٣‬بٽ ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪Wirth , Louis‬‬ ‫‪45‬‬ صفحه 201 ‫‪ٔ٫ 216‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫اٿلڅمڇ پوڅډِٸلاځ ثلاڃڄـ تب ثیِتل ثڈ ًټ‪ٜ‬ڈ ًیبًی اٳخلیت اډڀیت ثـډڄـ‪ .‬ٷلڅڇ ثلتل ثب ؿک اؽتیبک‬ ‫ؿاُتڂ ٿڄبث‪ ٢‬مڃـٷی اٿٴبځ تٌټ‪ ٚ‬ثل ُلای‪ ٚ‬مڃـٷی ؿیٸلاځ کا‪ ،‬ام کډٸقک ٿلاٯجتډبڍ ثڊـاُتی‪ ،‬ٳبک‬ ‫څ ُ‪٨‬ٺ‪ ،‬ٿچاؿ ‪٧‬قایی‪ ،‬اٿچمٍ څ پلڅکٍ څ ؿکاٿـډب پیـا ٿیٳڄـ‪ .‬اٳخلیت ام کډٸقک تٌټ‪ً ٚ‬یبًی‬ ‫اًت ٳڈ ٿیتچاڃـ ثڈ اٯټیت تج‪٤‬یٖ کڅا ؿاکؿ څ ؿک ثلاثل اڅ ک‪٫‬تبکڍ تغٰیلاٿین یب ؽٔڀبڃڈ ؿاُتڈ‬ ‫ثبُـ‪ ،‬ک‪٫‬تبکڍ ٳڈ ٿڀٴڂ اًت ام تڀٌؾل ا‪٧‬بم ٷلؿؿ څ تب اڃڊـاٽ پیَ کڅؿ‪( .‬ؿکٿڄیتٺ‪)11ّ ،1372 ،‬‬ ‫‪ -3‬اللیتّب در حمَق ثطز هؼبغز‬ ‫‪ٍ 1-3‬ضؼیت اللیتّب در جبهؼِ جْبًی لجل اس تاسیس جبهؼِ هلل‬ ‫اعتیبد ثڈ تجبؿٹ ٿغٔچٹ ‪٫‬ٴلڍ څ ٿبؿڍ ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬اڃٌبڃی ‪ -‬ام ڃ‪٠‬ل ؽچځ‪ ،‬مثبځ څ‬ ‫ٿقډت‪ -‬څ کڅط اٿینٍ څ اُڄبئی ثیڂ ٿټتڊب څ عی اماؿٿڄِی څ اؽتجبک ؿک اڃتؾبه ٿٌٴڂ څ‬ ‫اٯبٿتٸبڇ ام ؿیلتلیڂ امٿڄڈ عیبت ارتڀب‪٣‬ی ثِل عبٻت اؽتال‪ ٙ‬ارتڄبه ڃبپقیل ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪٪‬‬ ‫ڃواؿڍ څ ٿقډجی کا ؿک ا‪٧‬ټت ًلمٿیڄڊبڍ ٿٌٴچڃی څ ٳِچکډبڍ تِٴیٺ ُـڇایزبه ڃڀچؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ثلاحل ډڀیڂ اؽتال‪ ٙ‬ٯڊلڍ ٿټتډب‪ ،‬ٳڀتل ٳِچکڍ ٿیتچاځ یب‪٫‬ت ٳڈ ډڀڈ اتجب‪ ١‬اځ ؿاکاڍ ڃواؿ څ ٿقډت‬ ‫څاعـ ثچؿڇ څ ا‪٫‬لاؿ اځ ډڀٸی ام ٿِؾٔبت ٿټی ٿچکؿ ڃ‪٠‬ل ُؾْ څ یب اُؾبّ څ یب اٳخلیت عبٳپ‬ ‫ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)5 ّ،1393 ،‬‬ ‫اٯټیتڊب ؿک ٳِچکډبئیٴڈ تغت عٴچٿت ڃواؿڍ څ یب ٿقډجی اؿاکڇ ٿیُـڃـ رن ؿک ٿچاکؿ ڃبؿک ٿ‪٤‬ڀچالً‬ ‫څٗ‪ ٢‬ڃبٷچاکڍ ؿاُتڄـ څ ڃڈ تڄڊب ام ٿڄبث‪ ٢‬څ عٰچ٭ ڃواؿ څ ٿقډت کًڀیٳِچک ٿغلڅٽ ثچؿڃـ‪ ،‬آچال‬ ‫ڃٌجت ثڈ اڃبځ صڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬عٴچٿتڊب څ صڈ ام ڃبعیڈ ا‪٫‬لاؿ ٿټت ک‪٫‬تبک ڃبپٌڄـ ٿ‪٤‬ڀچٹ ٿیٷلؿیـ څ ثل‬ ‫احل ډڀیڂ ک‪٫‬تبکډب ؿک ثٌیبکڍ ام ٿچاکؿ عچاؿحی کػ ٿیؿاؿ ٳڈ ثڈ ُٴڄزڈ ډب څ ٳِتبکډبڍ ؿًتڈ‬ ‫رڀ‪٤‬ی ٿیبڃزبٿیـ څ ٓغڄڈ ډبڍ کٯت اڃٸینڍ ثجبک ٿیاڅکؿ‪( .‬ډڀبځ‪)7ّ ،‬‬ ‫عٴچٿتڊبڍ یڊچؿڍ ٳڈ ٯجٺ ام ث‪٤‬خت ٿٌیظ ام ٿٰتـکتلیڂ څ پلًبثٰڈتلیڂ عٴچٿتڊبڍ اځ ‪ٔ٣‬ل‬ ‫ثچؿڃـ ڃ‪٠‬ل ثڈ پیچڃـ ؽبٓی ٳڈ ڃواؿ څ ٿقډت ؿک ائیڂ یڊچؿ پیـا ٳلؿڇ څایڂ ائیڂ کا ؿک ‪٣‬یڂ ٿقډجی‬ ‫ثچؿځ ثٔچکت عبؿ ڃواؿڍ ؿکاڅکؿڇ اًت ٿ‪٤‬ڀچالً ام یٲ ًیٌتپ ؽِڂ ڃواؿڍ څ ٿقډجی پیلڅڍ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ څ یب ٷلڅډڊبڍ ‪٧‬یلیڊچؿڍ ثڀڄنٻڈ عیچاڃبت ٳڈ ثبیـ ؿک اؽتیبک ٯچٽ ثلٷنیـڇ یڊچؿ ثبُڄـ‬ ‫ک‪٫‬تبک ٿیڃڀچؿڃـ‪ .‬ؿڅٻت یڊچؿڍ ٳڈ ثلاًبى ثلٷنیـٷی ٿټت یڊچؿ پی کینڍ ٿیُـ څ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ‬ ‫ڃڀیتچاڃٌت تئچکڍ ؿڅٻت ٿتِٴٺ ام ٷلڅڇډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ڃواؿڍ څ ٿقډجی کا ثپقیلؿ څ یب تِٴیٺ یٲ‬ صفحه 202 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪217‬‬ ‫عٴچٿت رڊبڃی کا ډـ‪ ٩‬ؽچؿ ٯلاک ؿډـ ڃبٷنیل ًیبًت اځ ؿک ٿچکؿ تچؿڇډبڍ څًی‪٧ ٢‬یلیڊچؿڍ رن‬ ‫یٴی ام ؿڅ ‪ٛ‬لط میل ڃڀیتچاڃٌت ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ - 1‬ڃبثچؿڍ ا‪٫‬لاؿ ‪٧‬یلیڊچؿڍ څ پبٱ ڃڀچؿځ ًلمٿیڂ ؽچؿ ام ڃواؿ تب پبٱ (‪٧‬یل یڊچؿڍ)‬ ‫‪ -2‬ثڈ ثلؿٷی ٳِیـځ اڃبځ څ ثڊلڇ ثلؿاکڍ ډلصڈ ثیِتل ام ڃیلڅڍایڂ ٷلڅډڊب ثلاڍ ٿٔبٻظ ٿټت‬ ‫ثلٷنیـڇ یڊچؿ‪.‬‬ ‫ام ڃؾٌتیڂ ًبٻڊبڍ ٯلځ صڊبکٽ ٿٌیغی ٳڈ ثتـکیذ ائیڂ ٿٌیغیت ث‪٤‬ڄچاځ ؿیڂ کًڀیاٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ‬ ‫کڅٽ پقیل‪٫‬تڈ څ عٴچٿتڊب څ اٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ ٿٌیغی مٿبٽ اٿچک کا ثـًت ٷل‪٫‬تڄـ‪ ،‬ؿڅکاځ اماؿڍ‬ ‫ٿٌیغیبځ څ اًبکت یڊچؿیبځ یٴزب ا‪٧‬بم ٷلؿیـ‪.‬‬ ‫یڊچؿیبځ صڄـیڂ ثبک ؿک عٴچٿتڊبڍ ٿٌیغی اٿپلا‪ٛ‬چک کڅٽ ٯتٺ ‪٣‬بٽ ُـڃـ څ ؿًتڈ ؿًتڈ ام‬ ‫ًلمٿیڄڊبڍ تغت عٴچٿت کڅٽ اؽلاد ٷلؿیـڃـ څ ؿک یٲ ٿچکؿ ٳچکڅٍ پبؿُبڇایلاځ ثڈ ؿډڊب ډناک‬ ‫یڊچؿڍ اڅاکڇ څ تج‪٤‬یـ ُـڇ پڄبڇ ؿاؿ څ ؿک ٯلځ ُبڃنؿډپ ٿیالؿڍ ڃین عٴچٿت ٿٌټڀبځ ‪٣‬خڀبڃی ډناکاځ‬ ‫یڊچؿڍ کا ٳڈ ام اًپبڃیب څ پلتٰبٹ ثب څٗ‪ ٢‬کٯتجبکڍ کاڃـڇ ُـڇ ثچؿڃـ پقیل‪٫‬ت څ ثڈ اڃبځ ؿک ًلمٿیڄڊبڍ‬ ‫اًالٿیٿاڅڍ ؿاؿ‪(.‬ډڀبځ‪ )9ّ ،‬ؿک ًبٹ ‪ 1648‬ٯبڃچڃی ام پبکٻڀبځ اڃٸټٌتبځ ٷقُت ٳڈ ثل ‪ٛ‬جٮ اځ‬ ‫ډلٳٌی ٳڈ ‪ٰ٣‬یـڇاڍ ٿؾبٻ‪ ٪‬ثب آٺ تخټیج اثلام ڃڀبیـ ٿغٴچٽ ثڈ ا‪٣‬ـاٽ ٿیٷلؿیـ څ ڃین ؿک ًبٹ‬ ‫‪ 1688‬پبکٻڀبځ اڃٸټٌتبځ ٿقډت کًڀیٳِچک کا پلڅتٌتبځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ڃڀچؿ څ ٿٰلک ؿاُت ٳڈ ډیش‬ ‫ٿٌیغی ٳبتچٻیٲ عٮ ڃـاکؿ ؿک ٯټڀلڅ عٴچٿت اڃٸټٌتبځ ثڈ ٿلاًپ ٿقډجی ؽچؿ ‪٣‬ڀٺ ڃڀبیـ‪.‬‬ ‫ؿک ‪٫‬لاڃٌڈ تب اڅاؽل ٯلځ ډ‪٬‬ـډپ ٿٌیغی ‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات ؽبٓی ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬عٴچٿتڊبڍ ٳبتچٻیٲ‬ ‫څٗ‪ُ ٢‬ـڇ ثچؿ پلڅتٌتبڃڊب ؿصبک ت٘ییٰبت ؿُچاکڍ ثچؿڃـ‪ .‬اڃڊب عتى اماؿڍ ثلاڍ ؿ‪٫‬ڂ ٿلؿٷبځ ؽچؿ‬ ‫ڃـاُتڄـ څ تڄڊب ؿک ٿچاٯ‪ ٢‬ٿؾٔچّ صڄیڂ اربمڇاڍ ثڈ اڃڊب ؿاؿڇ ٿیُـ څ ډڄٸبٽ تِیی‪ ٢‬رڄبمڇ تڄڊب ‪30‬‬ ‫ڃ‪٬‬ل اربمڇایڂ ٳبک کا ؿاُتڄـ څ ؿک ٿچاٯ‪٣ ٢‬لڅًی څ ‪ٌ٧‬ٺ ت‪٤‬ڀیـ ڃڀیثبیٌت ا‪٫‬لاؿ (پلڅتٌتبځ) ام ‪12‬‬ ‫ڃ‪٬‬ل تزبڅم ٳڄـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪ )10 ،1393 ،‬ؿک څاٯ‪ ،٢‬ٿٌاٻڈ اٯټیتډب‪ ،‬ام ٻغب‪ ٝ‬تبکیؾی ثڈ ؿڅکاځ‬ ‫ثبًتبځ څ تاًیی اٿپلا‪ٛ‬چکڍ ډبڍ ثنکٵ ثبم ٿیٷلؿؿ څ ثڈ تـکیذ‪ ،‬رڄجڈ ډبڍ ٿؾتټ‪٬‬ی‪ ،‬ا‪٣‬پ ام ٿټی‪،‬‬ ‫ڃواؿڍ څ ؽٔچٓب ؿیڄی ام اثتـاڍ ٯلڅځ څً‪ٜ‬ی ثؾچؿ ٷل‪٫‬تڈ اًت څٻیٴڂ ‪٣‬ټیل‪٧‬پایڂ ًبثٰڈ ؿیلیڄڈ‪،‬‬ ‫ام اڅایٺ ٯلځ عبٗل ثچؿ ٳڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ تچرڈ ؽچؿ کا ثڈایڂ ٿٌاٻڈ ٿ‪ٜ٤‬چ‪ً ٩‬بؽت‪.‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ؿٻیٺایڂ اٿل ثلؿاُتی ثچؿ ٳڈ تب اځ مٿبځ ام ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ٿیُـ‪ ،‬ثلعٌت ‪ٰ٣‬یـڇاڍ‬ ‫کایذ‪ ،‬ام اڃزب ٳڈایڂ ٿٌاٻڈ ‪٣‬ڀـتبً ثڈ کڅاث‪ ٚ‬ٿیبځ ؿڅٻت څ اٯټیتڊبیی ٳڈ ؿک ٯټڀلڅ ًلمٿیڄی اځ ډٌتڄـ‬ صفحه 203 ‫‪ٔ٫ 218‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ٿلثچ‪ ٙ‬ٿیُچؿ‪ ،‬ام رڀټڈ اٿچک ؿاؽټی ؿڅٻتڊب ٿغٌچه ٿیُـڇ څ ٿٰلکات ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ ٓل‪٫‬بً ؿک‬ ‫عچمڇ ٓالعیت ؿڅٻتڊب ٯټڀـاؿ ٿیٷلؿیـڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ٍ 2-3‬ضؼیت اللیتّب در جبهؼِ جْبًی پس اس جبهؼِ هلل‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی اڅٹ څ ؿٷلٷچڃی صڊلڇ ًیبًی اکڅپب ثلاحل ‪٫‬لڅپبُی اٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ کڅًیڈ‪،‬‬ ‫اتلیَ‪ ،‬ٿزبکًتبځ څ ‪٣‬خڀبڃی‪ ،‬ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب اث‪٤‬بؿ رـیـ څ ؿک ‪٣‬یڂ عبٹ څًی‪٤‬تلڍ ثؾچؿ ٷل‪٫‬ت‪ ،‬صچځ‬ ‫ؽچاًتڈ ډبڍ اٯټیتڊب‪ ،‬ؽٔچٓبً اٯټیتڊبئی ٳڈ ‪٫‬لاًچڍ ٿلمډبڍ ًیبًی پلاٳڄـڇ ثچؿڃـ‪ٓ ،‬ټظ څ حجبت‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی کا ؿک ٿ‪٤‬لٕ تڊـیـ ٯلاک ٿیؿاؿ‪ ،‬اډڀیت ثیڂاٻڀټټی اځ ڃڀبیبځ ٷلؿیـ‪ .‬ام اځ پی‬ ‫عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ؿیٸل ڃڀیتچاڃٌت ڃٌجت ثڈایڂ ٿٌاٻڈ ثی ت‪٬‬بڅت ثبٯی ثڀبڃـ‪.‬‬ ‫دٍرُ جبهؼِ هلل‬ ‫ثب تِٴیٺ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ‪ ،‬ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ؿک ً‪ٜ‬ظ ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی ٿ‪ٜ‬لط ٷِت‪ ،‬عتی ؿک اثتـا‬ ‫ٓغجت امایڂ ثڈ ٿیبځ اٿـ ٳڈ ٿیخب٭ایڂ ًبمٿبځ ثیڂاٻڀټټی ثؾِی کا ثڈ تاٿیڂ عٰچ٭ اٯټیتڊب‬ ‫اؽتٔبّ ؿډـ‪ .‬اٿبایڂ ‪ٛ‬لط ثل احل تلؿیـ څ ٿؾبٻ‪٬‬ت ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتڊب‪ ،‬کؿ ٷلؿیـ‪( .‬فڅاٻ‪٤‬یڂ‪،1387 ،‬‬ ‫‪ )440‬ثبایڂ څٓ‪( ٪‬پی ام تِٴیٺ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ) ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ثڈ ‪٫‬لاٿچُی ًپلؿڇ ڃِـ څ ٳڀبٳبځ یٲ‬ ‫ڃ‪٠‬بٽ عڀبیتی ڃٌجیایزبؿ ٷِت ٳڈ ام ٿڄبث‪ ٢‬عٰچٯی ٿت‪٬‬بڅتی ًلصِڀڈ ٿیٷل‪٫‬ت‪:‬‬ ‫الف ‪ -‬ضزط حوبیت اس اللیتْب‬ ‫‪46‬‬ ‫ٯیـڍ ؿک ٿ‪٤‬بډـات ثیڂ ٳِچکډبًت ٳڈ عڀبیت ام اٯټیتڊبڍ ٿټی کا ٿٰلک ٿیؿاکؿ‪ .‬ٿ‪٤‬بډـاتی ٳڈ‬ ‫ث‪٤‬ـ ام رڄٶ اڅٹ رڊبڃی ثیڂ ٿت‪ٰ٬‬یڂ څ ٯچاڍ ٿتغـ څ ثلؽی ٳِچکډبڍ اکڅپبڍ ُلٯی څ ٳِچکډبڍ‬ ‫ٿڄ‪ٰٜ‬ڈ ثبٻٴبځ ی‪٤‬ڄی ٿزبکًتبځ‪ ،‬ثټ‪٨‬بکًتبځ څ تلٳیڈ ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٷلؿیـ‪ ،‬عڀبیت ام اٯټیتڊبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ٿقډجی‬ ‫یب مثبڃی اځ ٳِچکډب کا ٿٰلک ٿیڃڀچؿ‪ .‬صڄیڂ اٯټیتڊبئی ثبیـ ؿک ٿٰبثٺ ٯبڃچځ یٴٌبځ ‪٫‬لٕ ٿیُـڃـ څ‬ ‫عیبت‪ ،‬مثبځ څ ا‪٣‬تٰبؿات ٿقډجی اڃبځ ٿچکؿ عڀبیت ٯلاک ٿیٷل‪٫‬ت‪ .‬ٳڄچاڃٌیچځ ‪ ،1919‬ثیڂ ثټ‪٨‬بکًتبځ‬ ‫څ یچڃبځ‪ ،‬ٿڊبرلت اماؿ اٯټیتڊبڍ ؿڅ ٳِچک اٿ٘بء ٳڄڄـڇ کا ٿزبم ُڄبؽت‪ .‬ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ ٿچ‪ُ ٪ٟ‬ـ ٳڈ‬ ‫ثلاڍ ت‪٤‬ڊـات ڃ‪٠‬بکت څ ًلپلًتی ٳڄـ څ ډلٷچڃڈ ڃٰٖایڂ ت‪٤‬ڊـات‪ ،‬ٿڄزل ثڈ اٯـاٽ ام ًچڍ ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ٿټٺ ٿیٷلؿیـ‪)vieytez, 2008( .‬‬ ‫‪Minority Clause‬‬ ‫‪46‬‬ صفحه 204 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪219‬‬ ‫څٗ‪٤‬یت ٿِبثڊی ؿک پبیبځ رڄٶ ؿڅٽ رڊبڃی ات‪٬‬ب٭ ا‪٫‬تبؿ ٳڈ ؿک ٿ‪٤‬بډـات ٿڄ‪ٰ٤‬ـڇ ثیڂ ٯچاڍ ٿت‪ٰ٬‬یڂ‬ ‫ثب ‪٫‬ڄالڃـ‪،‬ایتبٻیب‪ ،‬ثټ‪٨‬بکًتبځ‪ ،‬ٿزبکًتبځ‪ ،‬کڅٿبڃی څ ث‪٤‬ـډب اتلیَ‪ُ ،‬ل‪ ٙ‬عڀبیت ام اٯټیتڊب‪ ،‬اڅٻیڂ تالٍ‬ ‫ؿک ٯلځ عبٗل ثڈ ٿڄ‪٠‬چک عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثچؿ اٷلصڈ ثب ٿچ‪ٰ٫‬یت صڄـاڃی ٿچارڈ ڃِـڇ اًت‪،‬‬ ‫تالُڊبڍ اڃزبٽ ٷل‪٫‬تڈ ث‪٤‬ـ ام رڄٶ رڊبڃی اڅٹ ؿک ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ٯلثبڃی ا‪٫‬چٹ څ مڅاٹ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ څ‬ ‫کُـ څ ؿیٴتبتچکڍ ؿک ‪٫‬بٓټڈ مٿبڃی ٿیبځ ؿڅ رڄٶ‬ ‫ُـ‪(Robert L. Blodsoe and Boleslow. Both .‬‬ ‫)‪ , 1987, P.77‬ثبیـ ؽب‪ٛ‬لڃِبځ ٳلؿ ٳڈ ُلڅ‪ ٙ‬ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اٯټیتڊب ؿک ٿ‪٤‬بډـات ثب ُلڅ‪ ٙ‬ثڈ ڃغچڇ ک‪٫‬تبک‬ ‫ثب ثیٸبڃٸبځ یٴٌبځ ڃیٌت میلا ؿًتڈ اؽیل ؿک ‪ٛ‬جٰڈ ثڄـڍ اٯټیتڊبڍ ٿټی ٯلاک ڃڀیٷیلڃـ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬ٿ‪٤‬بډـات ٿیبځ اٯټیتڊبڍ ٿٰیپ ؿک ٿلمډبڍ تبمڇ کًپ ُـڇ‪ ،‬ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٷلؿیـ ٳڈ ثڈ ‪٣‬ڊـ ڃبٿڈ ډبڍ‬ ‫اٯټیتڊب ٿچًچٽ ُـڃـ‪.‬‬ ‫د ‪ -‬ا‪٣‬الٿیڈ ډبڍ یٴزبڃجڈ ث‪٘٤‬ی ام ؿڅٻتڊبڍ ‪٘٣‬چ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ (ؿک ٿچکؿ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتڊبڍ‬ ‫ٿټی)‬ ‫ؿ ‪ -‬ؿکد ت‪٤‬ڊـات ؿڅٻتڊب ؿک ٿچکؿ اٯټیتډب ؿک ٯچاڃیڂ اًبًی اڃڊب څ ڃ‪٠‬بکت ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ ثل‬ ‫ارلاڍایڂ ت‪٤‬ڊـات‪( .‬پبکًب‪)102 ّ ،1395 ،‬‬ ‫دٍرُ سبسهبى هلل هتحذ‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی ؿڅٽ څ تِٴیٺ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ‪ ،47‬اڃت‪٠‬بک ٿیک‪٫‬ت عڀبیت ام عٰچ٭‬ ‫اٯټیتډب ؿک ثلڃبٿڈ ٳبک ڃڊبؿ رـیـ ٯلاک ٷیلؿ‪ .‬رڄبیبتی ٳڈ ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتڊب ‪٣‬ټیڈ ٷلڅډڊبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ؿیڄی‬ ‫څ ٿټی ؿک ‪ٛ‬چٹ رڄٶ ٿلتٴت ُـڇ ثچؿڃـ صڄیڂ اٯـاٿیکا ام ًچڍ ًبمٿبځ ٿټٺ ٗلڅکڍ ٿیًبؽت‪،‬‬ ‫ٻیٴڂایڂ ڃڊبؿ ثیڂاٻڀټټی ام اثتـاء ام ؿیـ ؿیٸلڍ ثب ٯ٘یڈ ثلؽچکؿ ٳلؿ څ ثب صِپ تلؿیـ ثڈ اځ‬ ‫ڃٸلیٌت‪ .‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ک‪٫‬تبک ث‪٘٤‬ی ام اٯټیتڊب ٯجٺ ام رڄٶ څ ؿک ‪ٛ‬چٹ رڄٶ څ اًت‪٬‬بؿڇ ډبئی ٳڈ ثلؽی‬ ‫ؿڅٻتڊب ثلاڍ ڃیٺ ثڈ اډـا‪ ٩‬تزبڅمٳبکاڃڈ ؽچؿ ام اڃڊب ٳلؿڃـ (ٿخٺ هکٿڄڊبڍ ٿٰیپ ؽبکد ام ؽبٱ‬ ‫اٻڀبځ) ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی‪ ،‬ثب‪٣‬ج ًټت ا‪ٛ‬ڀیڄبځ ؿڅٻتڊبڍ ‪٫‬بتظ ام اڃبځ څ ٳبډَ اُتیب٭ ثلاڍ رٌتزچڍ کاڇ‬ ‫عټی پیلاٿچځایڂ ٿٌاٻڈ ٷلؿیـ‪( .‬فڅاٻ‪٤‬یڂ‪ )441 ّ،1387 ،‬ث‪٤‬ـ ام تاًیی ًبمٿبځ ٿټٺ‪ ،‬ؿک اثتـا‬ ‫ڃ‪٠‬بٽ ثیڂاٻڀټټی عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتڊب ثلاحل ٿٰلکاتی ٳڈ ثڀڄ‪٠‬چک عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثڈ ‪ٛ‬چک‬ ‫ٳټی څ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ ٿیبځ اڃڊب څٗ‪ ٢‬ٷلؿیـ‪ ،‬پبیڈ کینڍ ٿیُـ‪( .‬ډڀبځ‪ )443ّ ،‬ؿک رڊت ارلاڍ‬ ‫ٿڄِچک ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ ٳڈ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل څ اماؿیڊبڍ اًبًی کا ثلاڍ ډڀڈ‪ ،‬ثـڅځ تج‪٤‬یٖ‬ ‫‪United Nations‬‬ ‫‪47‬‬ صفحه 205 ‫‪ٔ٫ 211‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ڃٌجت ثڈ ڃواؿ‪ ،‬رڄی‪ ،‬مثبځ یب ؿیڂ کا ا‪٣‬الٽ ڃڀچؿڇ اًت (ثڄـ ‪ 3‬څ ‪ 4‬ٿبؿڇ اڅٹ‪ ،‬ٿچاؿ ‪ 55‬څ ‪،)56‬‬ ‫ڃؾٌتیڂ ٿتچځ عٰچٯی ٿٔچهایڂ ًبمٿبځ‪ً ،‬ټٌټڈ آچٻی کا رڊت تاٿیڂ عٰچ٭ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ‪ ،‬ا‪٣‬پ ام‬ ‫اٯټیت څ اٳخلیت‪ ،‬ثڄیبؿ ٷقاُتڈاڃـ‪.‬‬ ‫ایڂ ٿتچځ ثڈ تلتیت تبکیؼ تٔچیت ‪٣‬جبکتڄـ ام‪:‬‬ ‫‪ -1‬پیڀبځ پیِٸیلڍ څ ًلٳچثی رڄبیت ٳِتبک رڀ‪٤‬ی‪ 48‬ٿٔچه ‪ 9‬ؿًبٿجل ‪ 1948‬ٳڈ ډل ‪٣‬ڀټی کا‬ ‫ٳڈ ؿک رڊت ام ثیڂ ثلؿځ تڀبى یب ثؾِی ام یٲ ٷلڅڇ ٿټی‪ ،‬ٯچٿی‪ ،‬ڃواؿڍ یب ؿیڄی اکتٴبه یبثـ ثب‬ ‫ٯب‪٤ٛ‬یت ٿغٴچٽ ٳلؿڇ څ تـاثیلڍ رڊت رټچٷیلڍ ام څٯچ‪ ١‬اځ ث‪٤‬ڀٺ اڅکؿڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ -2‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭ ثِل‪ ،49‬ٿٔچه ‪ 10‬ؿًبٿجل ‪ ،1949‬ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 2‬اځ ډڀڈ اُؾبّ‪،‬‬ ‫ثـڅځ ډیش تج‪٤‬ی٘ی‪ ،‬ٿڂ رڀټڈ (ام ڃ‪٠‬ل) ڃواؿ‪ ،‬کڃٶ (پچًت)‪ ،‬رڄی‪ ،‬مثبځ‪ ،‬ؿیڂ‪ٰ٣ ،‬یـڇ ًیبًی څ ډل‬ ‫‪ٰ٣‬یـڇ ؿیٸلڍ آٺ څ ڃٌت ٿټی یب ارتڀب‪٣‬ی‪ ،‬حلڅت‪ ،‬تچٻـ ثب ډل څٗ‪٤‬یت ؿیٸلڍ ام تڀبٽ عٰچ٭ څ‬ ‫اماؿیڊبڍ ا‪٣‬الٽ ُـڇ ؿکایڂ ا‪٣‬الٿیڈ ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ٳڄچاڃٌیچځ ثیڂاٻڀټټی اٿغبڍ ٳټیڈ اُٴبٹ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ‪1965‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ٳڄچاڃٌیچځ ٳڈ تچً‪ ٚ‬ٳڀیٌیچځ عٰچ٭ ثِل ُچکاڍ اٯتٔبؿڍ‪ ،‬ارتڀب‪٣‬ی ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ تڊیڈ‬ ‫ُـڇ څ ا‪٣‬ڀبٹ تج‪٤‬یٖ ثلاًبى ڃواؿ څ کڅیڈ ډبڍ تج‪٤‬یٖ (ثچیوڇ کرغبځ څ یب تج‪٤‬ی٘بت ٿجتڄی ثل ڃواؿ‬ ‫یب کڃٶ‪ ،‬آټیت‪ ،‬ٿټیت یب ٯچٿیت) کا ٿڄ‪ ٢‬ٿیڃڀبیـ‪ .‬ډڀضڄیڂ ٳڄچاڃٌیچځ‪ ،‬رـاًبمڍ ڃواؿڍ ثب‬ ‫ًیبًتڊبڍ اپبکتبیـ څ ٷلڅډڊبئی ٳڈ ثڈ تلڅیذ تئچکیڊبڍ ثلتلڍ ڃواؿڍ ٿیپلؿامڃـ کا ٿغٴچٽ‬ ‫ٿیڃڀبیـ‪)(Robert L. Bledsoe and Boleslaw A Boczok. 1987 , F,79 .‬‬ ‫‪ -4‬پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی ًیبًی‬ ‫‪51‬‬ ‫څ پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ عٰچ٭ اٯتٔبؿڍ‪،‬‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی څ ‪٫‬لډڄٸی‪ ،52‬ډل ؿڅ ٿٔچه ‪ 1966‬ٳڈ ډل ؿڅ ثل ثلاثلڍ عٰچ٭ څ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ تاٳیـ څ‬ ‫عٰچ٭ یٴٌبځ ثلاڍ اٯټیتڊبڍ څ اٳخلیت ٯبئٺ ډٌتڄـ‪( .‬ثڈ تلتیت ثڄـ اڅٹ ٿبؿڇ ‪ 2‬څ ثڄـ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪.)2‬‬ ‫ؿکایڂ ًیٌتپ‪ً ،‬بمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ‪٤ً ،‬ی ؿاُت ٳڈ ٗڀڂ تلڅیذ څ تجټی‪ ٦‬عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ‬ ‫اًبًی ثلاڍ ډڀڈ اڃٌبڃڊب څ ڃین تجـیٺ ا‪٣‬الٿیڈ ډب څ ثیبڃیڈ ډب ثڈ ٳڄچاڃٌیچځ څ اًڄبؿ اٻناٽ اڅک‪ ،‬عٰچ٭‬ ‫اٯټیتڊب کا ډپ ت٘ڀیڂ ڃڀبیـ‪( .‬پبکًب‪)106ّ ،1395 ،‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪Contract for the Prevention and Suppression of the Crime of Massacre‬‬ ‫‪The Universal Declaration of Human Rights‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪International Convention for the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, 1965‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪International Covenant on Civil and Political Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights,‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪52‬‬ صفحه 206 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪211‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ثڈ ٿلڅک مٿبځ څ ثب تغچٹ ‪ٰ٣‬بیـ‪ ،‬ٿِؾْ ٷلؿیـ ٳڈ عٰچ٭ اٯټیتډب ٓل‪٫‬ب تغت‬ ‫پچَُ عٰچ٭ ‪٣‬بٽ ثِل عٺ ڃڀیٷلؿؿ‪ .‬عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتډب ثـڅځ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڂ رڄجڈ‬ ‫ٷلڅډی څ ؿًتڈ رڀ‪٤‬ی ٿٌاٻڈ اٯټیتډب ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌټپ ڃبٳبٿٺ څ ثی ٿ‪٤‬ڄی ؽچاډـ ثچؿ‪٣ .‬ټیل‪٧‬پ‬ ‫پیضیـٷی ٿٌاٻڈ څ ٷبډی ډپ ٿؾبٻ‪٬‬ت ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتډبڍ ‪٘٣‬چ‪ً ،‬بمٿبځ ٿټٺ ‪٤٫‬بٻیتډبئی کا ؿکایڂ‬ ‫کاًتب ا‪٧‬بم ڃڀچؿ‪ .‬ام رڀټڈ ٷڄزبڃـځ ٿبؿڇاڍ ؿک پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی ‪ 1966‬ی‪٤‬ڄی‬ ‫ٿبؿڇ ‪ ،2753‬ٳڈ ثڈ ٿچاماتایڂ ‪٤٫‬بٻیتډب ٿڄزل ثڈ تـڅیڂ څ تٔچیت ا‪٣‬الٿیڈ ؿکثبکڇ عٰچ٭ اُؾبّ‬ ‫ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیتڊبڍ ٿټی یب ٯچٿی‪ ،‬ؿیڄی یب مثبڃی ٷِتڄـ‪.‬‬ ‫‪ -4‬اللیتّب در فمِ اسالهی‬ ‫ٿٌټڀبڃبځ ام ډڀبځ ا‪٧‬بم ُٴٺ ٷیلڍ عٴچٿت اًالٿیؿک ٿـیڄڈ ثب پیلڅاځ اؿیبځ ؿیٸل کڅثلڅ ُـڃـ‬ ‫څ ٯلاکؿاؿډبیی ڃین ثب اڃڊب ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٳلؿڃـ‪ .‬ٯلاځ ٳلیپ ڃین ؿک صڄـیڂایڈ ام پیلڅاځ اؿیبځ ؿیٸل یبؿ ٿیٳڄـ‬ ‫څ ٿٌبئټی کا ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب اځ ډب فٳل ٿیٳڄـ‪ .‬پی ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ؿیڂ اًالٽ ام ډڀبځ ا‪٧‬بم کًبٻت‬ ‫پیبٿجل (ّ) ثڈ ٿٌبٻڈڍ اٯټیت ډبڍ ؿیڄی تچرڈ ؽبٓی ؿاُتڈ اًت‪.‬اییڂ اًالٽ ام ډڀبځ اثتـا یڊچؿیبځ‪،‬‬ ‫ٿٌیغیبځ‪ ،‬مکتِتیبځ څ ٓبثئیڂ کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ اٯټیتډبڍ ؿیڄی ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیثڈ کًڀیت ُڄبؽت څ‬ ‫پیلڅاځ ؽچیَ کا ثڈ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اڃبځ ٿټنٽ ًبؽت‪ .‬ٿٌټڀبڃبځ ڃین ؿک ‪ٛ‬چٹ تبکیؼ ډلرب مٿبٽ اٿچک‬ ‫کا ؿک ؿًت ٿیٷل‪٫‬تڄـ عٰچ٭ اٯټیت ډبڍ ؿیڄی کا ک‪٣‬بیت ٿیٳلؿڃـ‪ .‬عٰچ٭ څ ت‪٤‬ڊـاتایڂ اٯټیت ډب‬ ‫ام ډڀبځ ا‪٧‬بم تغت ‪٣‬ڄچاځ پیڀبڃی ثڈ ڃبٽ ٯلاکؿاؿ فٿڈ ُڄبؽتڈ ٿیُـ‪( .‬اٿبٿیڅ ڃچکاٻـیڄی‪،1393 ،‬‬ ‫ّ‪)10‬‬ ‫‪ 1-4‬هالن ٍ هؼیبر ػضَیت در جبهؼِ اسالهی‬ ‫ٿچٗچ‪ ١‬اٯټیتڊب ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیثڈ ډیش څرڈ ث‪٤‬ڄچاځ ثیٸبڃڈ څ یب اٯټیتی ٳڈ ؿک ٿٰبثٺ اکاؿڇ څ ٿٔبٻظ‬ ‫اٳخلیت اؽتیبکڍ ؿک ت‪٤‬ییڂ ًلڃچُت څ عٰچ٭ ڃـاکؿ ٿ‪ٜ‬لط ڃیٌت څ ډڀضڄیڂ ډیضٸچڃڈ مٿیڄڈاڍ‬ ‫ثلاڍ ٿِٴٺ اؽتال‪ ٩‬ڃواؿڍ څ اٯټیتی ٳڈ ام ڃ‪٠‬ل ڃواؿ څ مثبځ څ یب ‪٣‬ڄبٓل ؿیٸلڍ (ٳڈ تبث‪٤‬یت ؿک‬ ‫عٰچ٭ ٿ‪٤‬بٓل ثلاًبى اځ ت‪٤‬ییڂ ٿیٷلؿؿ) یب اٳخلیت اؽتال‪ ٩‬ؿاُتڈ ثبُـ څرچؿ ڃـاکؿ‪ .‬ثلاڍ‬ ‫تچٗیظایڂ ٿ‪ٜ‬ټت ثبیـ ثڈ ٿجڄبڍ عٰچٯی څ ڃ‪٠‬لیڈ ؽبّایـئچٻچهڍ اًالٿیؿک ٿ‪٬‬ڊچٽ تبث‪٤‬یت تچرڈ‬ ‫ؿاُت ؿک ٯبڃچځ څایـئچٻچهڍ رڊبځ اًالٽ ٿٌئټڈ تبث‪٤‬یت څ ٿټیت ثلاًبى ؽچځ څ یب مثبځ څ یب ؽبٱ‬ ‫‪.53‬‬ ‫ٔبز‪ " :27 ٜ‬زض وک‪ٛ‬ض‪ٞ‬ب‪ ٣٤‬و‪ ٝ‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪٘ ٢‬ػاز‪ٔ ،٢‬ص‪ٞ‬ج‪٤ ٣‬ب ظثب٘‪ٚ ٣‬ر‪ٛ‬ز زاض٘س‪ ،‬اقربل ٔتؼّک ث‪ ٝ‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪ٔ ٢‬عث‪ٛ‬ض ضا ٕ٘‪ ٣‬ت‪ٛ‬اٖ اظ ا‪ ٗ٤‬حک ٔحط‪ٕٛ٘ ْٚ‬ز و‪ٝ‬‬ ‫ٔزتٕؼب ثب ؾب‪٤‬ط افطاز ٌط‪ ٜٚ‬ذ‪ٛ‬زقبٖ اظ فط‪ ًٙٞ‬ذبل ذ‪ٛ‬ز ٔتٕتغ ق‪٘ٛ‬س ‪ ٚ‬ث‪ ٝ‬ز‪ ٗ٤‬ذ‪ٛ‬ز ٔتس‪ ٗ٤‬ث‪ٛ‬ز‪ ٚ ٜ‬ثط َجک اٖ ػُٕ و‪ٙٙ‬س ‪٤‬ب ث‪ ٝ‬ظثبٖ ذ‪ٛ‬ز تىّٓ ٕ٘ب‪ٙ٤‬س‪".‬‬ صفحه 207 ‫‪ٔ٫ 212‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫څ ًبیل ‪٣‬ڄبٓل ٿبؿڍ ؿیٸل اًتچاک ڃیٌت ثټٴڈ ٿچٗچ‪ ١‬تبث‪٤‬یت یٲ اٿل اؽتیبکڍ څ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ‪ٰ٣‬یـڇ‬ ‫څ ‪ٛ‬لم ‪٫‬ٴل ا‪٫‬لاؿ تِٴیٺ ؿډڄـڇ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿیثبُـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)23 ّ،1393 ،‬‬ ‫ډل ‪٫‬لؿڍ ٳڈ ثڈ ‪ٰ٣‬یـڇ اًالٿیٿ‪٤‬تٰـ ثبُـ رنئی ام ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿغٌچه ُـڇ څ ڃواؿ څ مثبځ څ‬ ‫اٯبٿتٸبڇ څ ًبثٰڈ تبکیؾی څڍ څ ؽبڃـاڃَ ثڈ ډیش څرڈ ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿاحل څ ٿچکؿ ڃ‪٠‬ل ڃیٌت‪.‬‬ ‫څعـت عٰیٰی څ اڃٌبڃی ارتڀب‪ ١‬څ ٷلڅډڊبڍ ٷچڃبٷچځ ثِلڍ ام ڃ‪٠‬ل ٿجبڃی عٰچ٭ اًالٿیتڄڊب ؿک‬ ‫ٓچکت څعـت ‪٫‬ٴل څ اکاؿڇ څ اٿیبٹ ‪ٰ٣‬الڃی ٯبثٺ تغٰٮ ٿیثبُـ څ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ ٿټت څ ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫اًالٿی‪٣ ،‬جبکت ام ٿزڀچ‪٣‬ڈ ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪٬‬ی اًت ٳڈ ثلاًبى ‪ٰ٣‬یـڇ څ ‪٫‬ٴل څاعـ‪ ،‬مڃـٷی‬ ‫ٿِتلٱ څ ډڀبډڄٶ څ ٯبڃچځ څاعـڍ کا ثلاڍ تڄ‪٠‬یپ عیبت ارتڀب‪٣‬ی څ ‪٫‬لؿڍ ؽچؿ اڃتؾبه ڃڀچؿڇاڃـ‪.‬‬ ‫ثـیڂ تلتیت ؿک ٿزتڀ‪ ٢‬ثلاؿکڍ اًالٿیډل ‪٫‬لؿڍ پی ام یٲ پیڀبځ اؽتیبکڍ (ایڀبځ) کًڀبً ثڈ‬ ‫‪٘٣‬چیت ربٿ‪٤‬ڈ ٿتِٴٺ اًالٿیؿک ٿیایـ څ تبث‪٤‬یت اڃلا ث‪٤‬ڊـڇ ٿیٷیلؿ څ ډڀڈ ؿک ثلاثل ٯبڃچڃی ٳڈ‬ ‫ثـاځایڀبځ اڅکؿڇاڃـ ٿٌئچٻیت څ عٰچ٭ ثلاثلڍ ٿییبثڄـ‪ ،‬اٿتیبمات څ اؽتال‪٫‬بت ٿبؿڍ څ ا‪٣‬تجبکڍ ام‬ ‫ثیڂ ٿیکڅؿ‪٣ .‬بٻی څ ؿاڃی‪ٰ٫ ،‬یل څ ‪٧‬ڄی‪ ،‬ثنکٵ څ ٳچصٲ‪٬ً ،‬یـ څ ًیبڇ‪ً ،‬لػ څ مکؿ‪ ،‬ڃواؿ اکیبیی څ‬ ‫ًبٿی‪٣ ،‬له څ ‪٣‬زپ‪ ،‬اًیبئی څ اکڅپبئی‪ ،‬اٿلیٴبئی څ ا‪٫‬لیٰبئی څ‪ ...‬ډڀڈ څ ډڀڈ‪ ،‬ثلاؿک څ ‪٘٣‬چ‬ ‫ٿٌئچٹ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿیُچڃـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)24 ّ ،1393 ،‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٳڈ څعـت ‪٫‬ٴل څ ‪ٰ٣‬یـڇ څ اکاؿڇ ٗبٿڂ څعـت اځ ٿیثبُـ‬ ‫ٿِٴټی ث‪٤‬ڄچاځ اٯټیت څ یب تج‪٤‬یٖ څ یب ٿِٴٺ ڃواؿڍ ٿ‪ٜ‬لط ڃڀیُچڃـ څ ډلٷچڃڈ اٿتیبم ٿچډچٽ ٻ‪٨‬چ څ‬ ‫ٿغٴچٽ ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ ‫‪ 2-4‬دیذگبُ فمِ اسالهیدر هَرد اللیتّبی ًضادی‪ ،‬سثبًی‪ ،‬لَهیٍ هلی‬ ‫ٿالٱ څ ٿ‪٤‬یبک پیچًتڂ ثڈ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیایڀبځ اًت څ آچال ؿیڂ اًالٽ ٿلمثڄـڍ ډبڍ ثلاًبى‬ ‫ڃواؿ‪ ،‬مثبځ‪ ،‬کڃٶ پچًت څ اٿخبٹایڄڊب کا ثڈ کًڀیت ڃڀیُڄبًـ څ ثلایڂ ٿجڄبایبت ُلی‪٬‬ڈ ٯلاځ ٳلیپ‪،‬‬ ‫ًڄت څ اعبؿیج پیبٿجل اًالٽ‪ ،‬ث‪٤‬ڄچاځ ؿڅ ٿڄج‪ ٢‬آٺ عٰچ٭ اًالٿیؿالٻت ؿاکڃـ‪ .‬ٯلاځ ٳلیپ‪ ،‬ا‪٫‬لیڄَ‬ ‫اڃٌبڃڊب ام ٯجبیٺ څ ؿًتڈ ډبڍ ٷچڃبٷچځ کا ٿبیڈ ُڄبًبئی څ رنء پیضیـٷی ډبڍ ؽټٰت ٿیؿاڃـ څ‬ ‫ډلٷچڃڈ اٿتیبم څ ثلتلڍ ثلایڂ اًبى کا کؿ ٿیڃڀبیـ‪« :‬اڍ ٿلؿٽ‪ ،‬ٿب ُڀب کا ام یٲ مځ څ ٿلؿ ا‪٫‬لیـیپ‬ ‫څ ثٔچکت ُ‪٤‬جڈ ډب څ ٯجیټڈ ډبئی ٯلاک ؿاؿیپ تب یٴـیٸل کا ثِڄبًیـ‪ ،‬ثلاًتی ٳڈ ثلتلیڂ ُڀب ڃنؿ‬ ‫ؽـاڅڃـ پلډینٳبکتلیڂ ُڀبًت‪ ،‬ډڀبڃب ؽـاڅڃـ ؿاڃب څ اٷبڇ اًت»‪ً( .‬چکڇ عزلات‪،‬ایڈ ‪)13‬‬ صفحه 208 ‫‪213‬‬ ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫پیبٿجل اًالٽ ڃین پیچًتڈ ثل ڃ‪٬‬ی ډلٷچڃڈ اٿتیبم څ ثلتلڍ ثلاًبى ت‪٬‬بڅت کڃٶ څ مثبځ څ ٿبڃڄـایڄڊب‪،‬‬ ‫تاٳیـ ؿاُتڈ اًت څایڂ ًؾڂ اځ ع٘لت ثٰـک ٳب‪٫‬ی ٷچیب اًت‪ :‬ال ‪٫‬ؾل ٻ‪٤‬لثی ‪٣‬ټى ‪٣‬زڀی‬ ‫څالٻ‪٤‬زڀی ‪٣‬ټى ‪٣‬لثی څال الثیٖ ‪٣‬ټى اًچؿ څال الًچؿ ‪٣‬ټى اثیٖ اال ثبٻتٰچڍ‪.‬ایڂ ًؾڄبځ کا کًچٹ‬ ‫ؽـا (ّ) ؿک ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٿ‪ٜ‬لط ٿیڃڀچؿ ٳڈ اٿتیبمات ڃواؿڍ څ ٯجیټڈاڍ ثل اځ عبٳپ ثچؿ څ ؿک ‪٣‬ڀٺ ڃین‬ ‫ثڈ ‪٣‬بٻی تلیڂ ُٴٺ ٿڀٴڂ‪ ،‬اٻٸچډب څ ڃڀچڃڈ ډبئی ؿک رڊت ٿؾبٻ‪ ٪‬ثبایڂ اٿتیبمات ثلٯلاک ڃڀچؿ‪.‬‬ ‫ع٘چک ثلرٌتٸبڃی ؿک ٿیبځ یبکاځ اځ پیبٿجل‪ ،‬ام ڃواؿډب څ مثبځ ډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬څ ‪ٛ‬جٰبت ٷچڃبٷچځ‬ ‫ثڊتلیڂ ڃڀچڃڈ ثلایڂ ٿ‪ٜ‬ټت اًت‬ ‫اکڍ ؿک ُلای‪ ٚ‬ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ رڊبڃی څ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثیِتلیڂ تالٍ څ ‪٤٫‬بٻیت ډب کا ثلاڍ اٿغبڍ‬ ‫تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ثٴبک ٷل‪٫‬ت څ ات‪٬‬بٯب ٿٔبؿیٮ ثبکم څ کڅُڂ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ؿک رچاٿ‪٧ ٢‬یل ٿٌټڀبځ څ‬ ‫ثټٴڈ ؿک رچاٿ‪٤‬ی ثچؿ ٳڈ پبڍ ٿټٺ ‪٧‬لثی ؿک اځ ع٘چک ؿاُت؛ ٿبڃڄـ تج‪٤‬ی٘بت ‪٣‬ټیڈ ًیبډبځ‬ ‫ؿکایبالت ٿتغـڇ اٿلیٴب‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ؿک ا‪٫‬لیٰبڍ رڄچثی تچً‪ ٚ‬ٿڊبرلیڂ ً‪٬‬یـ پچًت اکڅپبئی‪،‬‬ ‫ؿڅ ڃڀچڃڈ ثبکم اځ اًت‪ .‬ؿکایڂ ُلای‪ُ ٚ‬بډـ ډٌتیپ ٳڈ پیچًتڈ رچاٿ‪ ٢‬اًالٿیام اڃزبٽ څ ا‪٣‬ڀبٹ‬ ‫تج‪٤‬ی٘بت ڃواؿڍ‪ ،‬مثبڃی څ ٿبڃڄـایڄڊب ڃٌجت ثڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ثـڅک ثچؿڇاڃـ‪ .‬ثلؽال‪ ٩‬ا‪ٌ٫‬بڃڈ ډب څ ؽلا‪٫‬بتی‬ ‫ٳڈ ؿک ٿیبځ پبکڇاڍ ام اٯچاٽ څرچؿ ؿاُتڈ څ ُبیـ اٳڄچځ ڃین څرچؿ ؿاُتڈ ثبُـ ٳڈ پبکڇاڍ ام ا‪٫‬لاؿ ثِل‬ ‫کا ؿک ٷچډل اڃٌبڃیت ثلتلڍ ام پبکڇاڍ ؿیٸل ٿیؿاڃڄـ څ ڃین ثلؽال‪ ٩‬اڃضڈ ام ‪٫‬الً‪٬‬ڈ څ ؿاڃِڀڄـاڃی‬ ‫ډڀضچځ ا‪٫‬ال‪ٛ‬چځ ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ ثب ٓلاعت ٿیٷ‪٬‬تڈاڃـ‪ :‬ٷلڅډی ام اڃٌبڃڊب ثلاڍ ثلؿٷی ا‪٫‬لیـڇ ُـڇاڃـ‬ ‫څ ٷلڅڇ ؿیٸلڍ ثلاڍ اٯبئی څ ثلؿڇ ؿاکڍ‪ .‬ؿک اًالٽ ٿ‪ٜ‬ټٰب امایڂ ٿٌبئٺ ًؾڄی ڃیٌت څ اًڄبؿڍ ٳڈ‬ ‫ؿک ثغجډبڍ پیَ اکائڈ ُـ ٳڈ ډڀڈ اڃٌبڃڊب کا ثلاؿک ٿیؿاڃـ څ ډڀڈ کا ُبیٌتڈ څٓچٹ ثڈ عیبت ‪ٛ‬یجڈ‬ ‫څ مڃـٷی پبٱ څ پبٳینڇ ٿیؿاڃـ ٷچاڇ څ ُبډـایڂ ٿـ‪٣‬ب اًت‪( .‬ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪)48ّ ،1390 ،‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ اماؿڍ ثِل څ اعتلاٽ ثڈ عٰچ٭ څ عیخیت فاتی اڃٌبځ څ ؿؽبٻت ڃـاؿځ ‪٣‬چاٿٺ‬ ‫‪٣‬بکٗی ام ٯجیٺ ڃواؿ‪ ،‬مثبځ‪ ،‬کڃٶ‪ ،‬ٿټیت څ ‪٧‬یلڇ ؿک ا‪٣‬تجبک څ اٿتیبم ثلاڍ اڃٌبڃڊب ؿٯیٰب ٿچکؿ تچرڈ‬ ‫اًالٽ اًت څ اًبًبً ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ث‪٤‬خت پیبٿجلاځ څ ثؾٔچّ پیبٿجل اًالٽ‬ ‫(ّ)‬ ‫اماؿ ٳلؿځ اڃٌبځ امایڂ‬ ‫ٷچڃڈ ٯیـ څ ثڄـ څ تچرڈ ؿاؿځ اڅ ثڈ عیخیت فاتی څ ٳلاٿت څ ُلا‪٫‬ت اڃٌبڃی ؽچیَ اًت‪.‬‬ ‫‪ 3-4‬اللیتّبی هذّجی اس دیذگبُ فمِ اسالهی‬ ‫ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿی‪٣ ،‬الڅڇ ثل ٿٌټڀبڃبځ‪ ،‬ډڀچاکڇ ام ثـڅ تاًیی ٿـیڄڈ اٻڄجی تب ثغبٹ‪٧ ،‬یلٿٌټڀبڃبځ‬ ‫ڃین مڃـٷی ٳلؿڇاڃـ څ ڃ‪٠‬بٽ اًالٿیډیضچٯت ؿکٓـؿ ام ثیڂ ثلؿځ څ ثیلڅځ کاڃـځ اڃبځ ام ٿزڀچ‪٣‬ڈ‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیڃجچؿڇ اًت‪ ،‬ثټٴڈ ؿک ٿڄبث‪ ٢‬عٰچ٭ اًالٽ ام رڀټڈ ٯلاځ ٳلیپ څرچؿ اڃبځ کا پقیل‪٫‬تڈ څ‬ صفحه 209 ‫‪ٔ٫ 214‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫کاڇ عٺ څیوڇ ؽچؿ کا ثلاڍ ډڀنیٌتی ٿٌبٻڀت اٿین ا‪٣‬الځ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ام ٻغب‪ ٝ‬ڃ‪٠‬لڍ‪ ،‬ٯلاځ ٳلیپ‪،‬‬ ‫ؽبڃچاؿڇ رڊبڃی کا ثڈ ًڈ ثؾَ تٌٰیپ ٿیٳڄـ‪ً ،‬ڈ ‪٘٣‬چایڂ ؽبڃچاؿڇ ‪٣‬جبکتڄـ ام‪ :‬ٿٌټڀبڃبځ‪ ،‬ٿچعـاځ‬ ‫‪٧‬یلٿٌټڀبځ‪ ،‬ٿټغـاځ‪ .‬اٳڄچځ ؽبڃچاؿڇ رڊبڃی ؿاکاڍایڂ ًڈ ‪٘٣‬چ اًت څ ٯلاځ ثلاڍ ډڀڈ اڃڊب‬ ‫پیبٿیڅیوڇ ؿاکؿ څ عٰچٯی ؽبّ ثلایِبځ ٯبئٺ اًت‪( .‬رچاؿڍ اٿټی‪)150ّ ،1375 ،‬‬ ‫اؿیبځ اٻڊی ٳڈ کیِڈ تچعیـڍ ؿاکڃـ څ ام ٿڄج‪ ٢‬څعی ًلصِڀڈ ٿیٷیلڃـ ؿاکاڍ اعتلاٽ څ اکمٍ‬ ‫څیوڇاڍ ام ؿیـٷبڇ اًالٽ ډٌتڄـ څ ام اڃزب ٳڈ پیبٿجلاځ اٻڊی ٳڈ اځ اؿیبځ کا اڅکؿڇاڃـ ثڈ ډڀلاڇ ؽچؿ‬ ‫ٳتبه اًڀبڃی ؿاُتڈاڃـ ثڈ اډٺ ٳتبه ُڄبؽتڈ ٿیُچڃـ‪ ،‬ؿکایبت ٯلاځ ٳلیپ څ مٿبځ پیبٿجل اًالٽایڂ‬ ‫آ‪ٜ‬الط ثٴبک ک‪٫‬تڈ اًت‪ .‬اډٺ ٳتبه ؿالٻت ؿاکؿ ثل پیلڅاځ ائیڂ ٿچًی (‪ ،)١‬پیلڅاځ ‪٣‬یٌی ٿٌیظ‬ ‫(‪( )١‬ٿٌیغیبځ) څ ڃین مکتِتیبځ (ٿزچى) څ ‪٧‬یلٿٌټڀبڃبځ ‪٧‬یل اډٺ ٳتبه ڃین ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیڃین ام‬ ‫ؿیـ عٰچ٭ اًالٿیڃبؿیـڇ ٷل‪٫‬تڈ ڃِـڇاڃـ څ اعٴبٽ څ عٰچ٭ ؿاکڃـ ٳڈ ثیبځ ؽچاډـ ُـ‪.‬‬ ‫‪ -5‬ػولىزد هوسسبت حمَق ثطز در هَرد حمَق اللیتّب‬ ‫ؽبًتٸبڇ ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭ ثِل ثټٴڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‪ ،‬رچاٿ‪٧ ٢‬لثی ا‪٣‬پ ام اکڅپبیی څ‬ ‫اٿلیٴبئی ډٌتڄـ څ ٯچاٽایڂ عٰچ٭ ٿجتڄی ثل ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی اًت‪ .‬ثغج ام ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی عٰچ٭ ثِل څ‬ ‫ٿجبڃی اځ‪ ،‬ؿکایڂ ڃچُتبک ٳچتبڇ ٳڈ ثڈ ٿٰلکات څ عٰچ٭ تچرڈ ؿاکؿ تب ثڈ ٿجبڃی څ ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ اڃڊب ٿڀٴڂ‬ ‫ڃیٌت‪ ،‬ٿ‪ ٢‬فٻٲ ڃٸبډی ٳچتبڇ ثڈ ‪٣‬ڀټٴلؿ ثبڃیبځ څ ؿڅٻتڊبڍ ٓبعتایڂ ت‪٬‬ٴل ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل‬ ‫ث‪ٜ‬چک ‪٣‬بٽ څ اٯټیتڊب ث‪ٜ‬چک ؽبّ‪ ،‬ٿیتچاڃـ ٿجبعج ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ ؿکایڂ ‪ٔ٫‬ٺ کا ام رڄجڈ ڃ‪٠‬لڍ څ‬ ‫تئچکڍ ٓل‪ ٩‬ؽبکد ڃڀبیـ څ ٷچُڈاڍ ام مڅایبڍ ارلائی څ ‪٣‬ڀټیایڂ ٿجبعج کا ُ‪٬‬ب‪ً ٩‬بمؿ‪.‬ایڂ‬ ‫ثؾَ ٳچتبڇ ډلٷن ؿک ٿٰبٽ ثلکًی ٳبٿٺایڂ ‪٣‬ڀټٴلؿ ڃیٌت څ ڃین ؿکٓـؿ ثیبځ ت‪ٔ٬‬یټی ڃٰب‪ ٙ‬ٯچت څ‬ ‫ٗ‪ ٪٤‬ڃڀیثبُـ‪ ،‬ثټٴڈ تچرڈ ٓبعجبځ ‪٫‬ٴل کا ثڈ ثلؽی ام ڃٰب‪٬٤ٗ ٙ‬ڊب څ ٷلڇډبڍ ٳچک ؿک ٿٌبئٺ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اٯټیتڊب رټت ٿیڃڀبیـ‪.‬‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی ؿڅٽ څ ٳِتبکډب څ رڄبیبت څًی‪٤‬ی ٳڈ ؿک ڃتیزڈایڂ رڄٶ پیَ اٿـ‪ ،‬عڀبیت‬ ‫ثیڂاٻڀټټی ام ا‪٫‬لاؿ ثِل ثڈ ًل‪٣‬ت صِڀٸیلڍ ٷٌتلٍ یب‪٫‬ت‪ .‬اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ثڈ ٿلڅک‬ ‫ؿک ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ ٿ‪ٜ‬لط څ ثڈ تٔچیت کًیـڃـ‪ .‬تب ثغبٹ ثیَ ام یٴٔـ ا‪٣‬الٿیڈ څ ثیبڃیڈ څ‪.. .‬‬ ‫ؿکایڂ ٿچکؿ ٓبؿک ُـڇ اًت‪ .‬ؿک ٿچکؿ ٿیناځ ٿچ‪ٰ٫‬یت ًبمٿبځ ٿټٺ ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل ‪ -‬څ ام‬ ‫رڀټڈ عٰچ٭ اٯټیتڊب ‪ -‬ثلاڍ ڃڀچڃڈ صڄـ ٿچکؿ کا یبؿاڅکڍ ٿیڃڀبئیپ څ ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ‪٣‬ڀټٴلؿ ًیبًی ‪ -‬ڃڈ‬ ‫عٰچٯی ‪ -‬ؿڅٹ ‪٧‬لثی کا ؿکایڂ ٿچاکؿ ُبډـ ډٌتیپ‪.‬‬ صفحه 210 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪215‬‬ ‫‪ 1-5‬ثزخَرد سیبسی ثب هسبئل حمَق ثطز‬ ‫الف ‪ -‬هسئلِ فلسغیی‬ ‫ؿاًتبڃی تٴلاکڍ‪٧ ،‬پ اڃٸین اًت ٳڈ اڅالً اُ‪٨‬بٹ ًلمٿیڂ اځ څ تاًیی ؿڅٻت اُ‪٨‬بٻٸل ثب تاییـ‬ ‫ًبمٿبځ ٿټٺ ثچؿڇ اًت څ ڃین عڀبیت ٿٌتٰیپ ؿڅٻت اًت‪٤‬ڀبکڍ اڃٸټیی څ حبڃیب اًتڀلاک اُ‪٨‬بٹایڂ‬ ‫ًلمٿیڂ څ اڅاکڇ ٳلؿځ ٿټت ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ څ تج‪٤‬یـ اڃبځ څ ثڈ کًڀیت ڃِڄبؽتڂ عٮ ت‪٤‬ییڂ ًلڃچُتایڂ‬ ‫ٿټت تچً‪ ٚ‬یٲ کهیپ اُ‪٨‬بٻٸل ام ٿچکاؿ ڃٰٖ اُٴبک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ٿیثبُـ څ ڃٰٖ عٰچ٭ ثِل‪،‬‬ ‫میل پب ٷقاُتڂ عٰچ٭ اڅٻیڈ ٿلؿٽ ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ ؽچؿ ؿاًتبڃی ٿ‪ٔ٬‬ٺ څ رـا ؿاکؿ‪ٓ .‬ڊیچڃینٽ ًیبًی‪،‬‬ ‫ٿٴتت پـیـ اڅکڃـڇ ؿڅٻت اًلائیٺ‪ ،‬ام ٿټیت پلًتی څ اًت‪٤‬ڀبک ‪٧‬لثی ؿک ٯلځ ڃچمؿډپ ثڈ څرچؿ اٿـ‬ ‫څ یٴی ام ‪٫‬بر‪٤‬ڈ ثبکتلیڂ اُٴبٹ ڃواؿ پلًتی کا ثلاًبى تچریڊبت ٿقډجی څ اً‪ٜ‬چکڇډبڍ تبکیؾی‬ ‫پـیـ اڅکؿ‪ .‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٯچاڃیڂ اًلائیٺ ډل یڊچؿڍ ام ډل ڃٰ‪ٜ‬ڈاڍ ام ؿڃیب څ ثب ډل تبث‪٤‬یت ٳڈ ثبُـ‪ ،‬ؿک‬ ‫ډڀبځ ٻغ‪٠‬ڈاڍ ٳڈ ثڈ ‪٫‬لڅؿٷبڇ اًلائیٺ ٯـٽ ٷقاکؿ‪ ،‬تج‪٤‬ڈ اًلائیٺ ؽچاډـ ُـ څٻی یٲ ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڄی ٿتچٻـ‬ ‫‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ څ ام پـک څ ٿبؿک ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ کا ٿیتچاځ ثی تبث‪٤‬یت تټٰی ٳلؿ‪.‬‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ ډڀیڂ کڅیڈ ڃواؿ پلًتبڃڈ ثچؿ ٳڈ ٿزڀ‪٣ ٢‬ڀچٿیًبمٿبځ ٿټٺ (ثب ‪ِ٫‬بک ٳِچکډبڍ رڊبځ‬ ‫ًچٽ) ؿک ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈ ُڀبکڇ ‪ 3379‬ٿچکػ ‪ 10‬ڃچاٿجل ‪ 1975‬ا‪٣‬الٽ ٳلؿ‪ٓ :‬ڊیچڃینٽ یٴی ام اُٴبٹ ڃواؿ‬ ‫پلًتی څ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ اًت څ صڄبڃٴڈ ٿیؿاڃیپ ٿڀڄچ‪٣‬یت تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ام ٿٔبؿیٮ ثبکم ٯب‪٣‬ـڇ‬ ‫اٿـڇ ؿک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثڈ ُڀبک ٿیکڅؿ‪( .‬ٿ‪٬٠‬لڍ‪ )163 ّ ،1396 ،‬اٿب‪ ،‬ثبایڂ څرچؿ‪ ،‬ثنکٷتلیڂ‬ ‫عبٿیایڂ ٿچرچؿیت اُ‪٨‬بٻٸل ڃواؿپلًت‪ ،‬ام عیج اٯتٔبؿڍ‪ً ،‬یبًی‪ ،‬ٿبٻی‪ ،‬ڃ‪٠‬بٿی‪ ،‬تٴڄچٻچمیٴی څ‪.‬‬ ‫‪٧ ..‬یلڇ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ډٌتڄـ څ ًیٌتپ ًبمٿبځ ٿټٺ ډپ ‪٣‬ڀال ثب ؿؽبٻتایڂ ٳِچکډب‪ ،‬ٯـکت ‪٣‬ٴی‬ ‫اٻ‪٤‬ڀٺ ٯـکتڀڄـ ٿٰبثٺ اځ کا ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬الجشایز‬ ‫ؿڅٻت اٻزنایل‪ٛ ،‬جی‪٤‬ی تلیڂ عٮ ٿټت ؽچؿ کا ٳڈ ‪٣‬جبکت ام عٮ ُلٳت ؿک اؿاکڇ اٿچک ٳِچک څ‬ ‫اڃتؾبثبت اًت میل پب ٷقاُت (ڃٰٖ ٿبؿڇ ‪ 21‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی څ ٿبؿڇ ‪ 25‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭‬ ‫ًیبًی څ ٿـڃی) څ ثب ا‪٣‬ڀبٹ مڅک څ ؿؽبٻت اکتَ ؿک ًبٹ ‪ ،1992‬اڃتؾبثبت کا ثب‪ٛ‬ٺ ٳلؿ څ ؿڅٻت‬ ‫ڃ‪٠‬بٿیکا ‪٣‬ټى ک‪٧‬پ اکاؿڇ اٳخلیت ٿلؿٽ ٿٌټ‪ ٚ‬ٷلؿاڃیـ‪( .‬ٳڈ ڃتیزڈ اځ ڃٰٖ اُٴبک عٰچ٭ ٿلؿٽ‪ ،‬ثلڅم‬ ‫ؽِچڃت ام ًچڍ ؿڅ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬څ ٳِتڈ ُـځ ؿڇډب ډناک ڃ‪٬‬ل تبٳڄچځ ثچؿڇ اًت) اکٷبځډبڍ ًبمٿبځ ٿټٺ‬ ‫ؿک ؽٔچّ ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ څ ٿٌټپ عٰچ٭ ثِل اٯـاٽ ٿچحلڍ اڃزبٽ ڃـاؿڃـ‪ ،‬ڃڈ ڃڀبیڄـڇ څیوڇاڍ ت‪٤‬ییڂ‬ صفحه 211 ‫‪ٔ٫ 216‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ُـ څ ثڈ ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈاڍ ٓبؿک ٷلؿیـ‪ .‬اٻجتڈ ٷناکُٸل څیوڇ عٮ اماؿڍ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ثڈایڂ څٗ‪٤‬یت ؿک‬ ‫اٻزنایل پلؿاؽتڈ څ ٿچاکؿڍ کا ٳڈ ا‪٫‬لاؿڍ ثڈ ٻغب‪ٰ٣ ٝ‬یـڇ څ ثیبځ تڊـیـ ثڈ ٯتٺ ُـڇ څ یب ثڈ ٯتٺ‬ ‫کًیـڇاڃـ ٿچکؿ ثلکًی ٯلاک ؿاؿڇ څ ڃتیزڈ ٷیلڍ ٳلؿڇ‪ ،‬ٳڈایڂ ا‪٫‬لاؿ ؿک احل عڀټڈ تلڅکیٌت ډبڍ‬ ‫ثڄیبؿٷلاڍ اًالٿیثڈ ٯتٺ کًیـڇاڃـ څ ا‪ٟ‬ڊبک اٿیـڅاکڍ ٳلؿڇ ٳڈ ؿڅٻت اٻزنایل ثتچاڃـ اڃڊب کا ُڄبًبیی‬ ‫ٳڄـ څ تغت پیٸلؿ ٯلاک ؿډـ‪ .‬څٻی ڃٌجت ثڈ تؾټ‪ ٪‬اُٴبک اځ ؿڅٻت ام آټیتلیڂ عٰچ٭ اڃٌبڃی‬ ‫ٿټت ؽچؿ څ تج‪٤‬بت څعِتڄبٳی ٳڈ ؿک پی ؿاُتڈ‪ ،‬اٯـاٿیٓچکت ڃٸل‪٫‬تڈ‬ ‫‪p.28‬‬ ‫اًت‪((E/CN , 4/8995/32 , .‬‬ ‫‪٣‬ټت اځ ډپ کڅُڂ اًت‪ ،‬ؿڅٻتڊبڍ ‪٣‬ڀـڇ ‪٧‬لثی ام ‪٣‬ڀٺ ؽال‪ ٩‬عٰچ٭ ثِل ؿڅٻت اٻزنایل‬ ‫عڀبیت ٿیٳڄڄـ څ ډڀبڃڊب ؿک تٔڀیپ ٷیلیڊبڍ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿاحلڃـ‪( .‬ٿڊلپچک‪)357ّ ،1394 ،‬‬ ‫ج ‪ -‬ػزاق‬ ‫‪٣‬لا٭ تب ٯجٺ ام عڀټڈ ثڈ ٳچیت څ کڅیبکڅیی ثب ٿڄب‪ ٢٫‬اٿلیٴب څ ‪٧‬له ام ڃ‪٠‬ل څٗ‪٤‬یت عٰچ٭ ثِل‬ ‫تغت ڃ‪٠‬ل څ ٿلاٯجت څیوڇ ًبمٿبځ ٿټٺ ٯلاک ڃـاُت څ ٳڀیٌیچځ عٰچ٭ ثِل ثلایَ ڃڀبیڄـڇ څیوڇ‬ ‫ت‪٤‬ییڂ ڃٴلؿڇ ثچؿ‪ .‬ثبایڄٴڈ ډڀڈ ُچاډـ ثل ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ عٰچ٭ ثِل ام ًچڍ ؿڅٻت ٿنثچک‪ ،‬ٿؾٔچٓب‬ ‫‪ٛ‬ی ؿڅکاځ رڄٶ اځ ثب رڀڊچکڍ اًالٿیایلاځ‪ ،‬ؿالٻت ؿاُت‪( .‬رڄبیبتی ‪٣‬ټیڈ ثِلیت ٿبڃڄـ ٳِتبک‬ ‫عټجضڈ‪ ،‬ٳڈ اٻجتڈ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ؽچؿ ث‪٤‬ـ ام رڄٶ ٳچیت څ ‪٣‬لا٭‪ ،‬ثڈایڂ ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ ا‪٣‬تلا‪ ٩‬ٳلؿڃـ)‬ ‫څٻی ډڀیڂ ٳڈ ٿڄب‪ ٢٫‬ٯـکتڊبڍ ‪٧‬لثی کا ثڈ ؽ‪ٜ‬لاڃـاؽت څ ثب اڃبځ ام ؿک ٿؾبٻ‪٬‬ت څ تڀلؿ ؿکاٿـ‪ ،‬ډپ‬ ‫‪٫‬چکا ٿڄٴچه ُـ‪ ،‬ډپ ٿغبٓلڇ اٯتٔبؿڍ ٷلؿیـ څ ډپ ام ڃ‪٠‬ل ڃٰٖ عٰچ٭ ثِل ؿک اځ ٳِچک ٿچکؿ‬ ‫اتڊبٽ ٯلاک ٷل‪٫‬ت څ ډل ًبٻڈ ڃڀبیڄـڇ څیوڇ ٷناکٍ څؽیڀیؿک ٿچکؿ څٗ‪ ٢‬ثـ عٰچ٭ ثِل ؿک اځ ٳِچک‬ ‫اکائڈ ٿیؿډـ څ ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈ ‪٣‬ټیڈ اځ ٓبؿک ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ ‫د‪ -‬ثزخَرد حوبیت اهیش ٍ ّوزاُ ثب سىَت‬ ‫ؿڅٻت اٿلیٴب ؿک ٯجبٹ ڃٰٖ ‪٫‬بعَ عٰچ٭ ثِل تچً‪ ٚ‬ٷلڅڇ ‪ٛ‬بٻجبځ ؿک ا‪٨٫‬بڃٌتبځ ڃٌجت ثڈ اٯـاٽ‬ ‫‪٧‬یل پِتچځ ثچیوڇ ُی‪٤‬یبځ ا‪٨٫‬بڃٌتبځ ‪ -‬ٳڈ ؿک اٯټیت ډٌتڄـ ڃڀچڃڈ کڅُڂ ؿیٸلڍ ام ‪٣‬ڀټٴلؿ ٷنیڄِی‬ ‫څ ًیبًی ؿڅٹ ‪٧‬لثی ؿک ٿچکؿ عٰچ٭ ثِل څ اٯټیتڊبڍ ثِلڍ اًت‪( .‬ٿڊلپچک‪)357 ،1394 ،‬‬ ‫‪ 2-5‬ثیتَجْی ثِ هفبّین اخاللی ٍ ارسشّبی هذّجی‬ ‫ٷناکُٸل څیوڇ عٮ اماؿڍ څ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ؿک ٿچکؿ ًټیڀڈ ڃٌلیڂ‪ ،‬ڃچیٌڄـڇ مځ ثڄٸالؿُی ٳڈ ثڈ‬ ‫ٯلاځ ٳلیپ څ ٿٰـًبت اًالٿیتچډیڂ ٳلؿڇ څ ٿ‪ٜ‬بٻت ٳ‪٬‬ل اٿین ٷ‪٬‬تڈ اًت څ ؽِپ ٿلؿٽ ٿٌټڀبځ‬ صفحه 212 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪217‬‬ ‫ثڄٸالؿُی کا ثلاڃٸیؾتڈ اًت‪ ،‬ڃڈ تڄڊب ام ‪٫‬تچاڍ ٓبؿکڇ ‪٣‬ټیڈ څڍ ام ًچڍ یٲ کڅعبڃی ثڄٸالؿُی‬ ‫ا‪ٟ‬ڊبک ڃٸلاڃی ٳلؿڇ‪ ،‬ثټٴڈ ڃٸلاڃی ‪٣‬ڀیٮ ؽچؿ کا ام ٓـڅک ؿًتچک ثبمؿاُت څڍ ثڈ عٴپ یٲ ؿاؿٷبڇ‬ ‫ثلاًبى ٯبڃچځ رناڍ ثڄٸالؿٍ (ٿبؿڇ «اٻ‪ 295 »٪‬ٯبڃچځ رنا) څ ا‪٣‬الٽ ٿغبٳڀڈ څڍ ‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات‬ ‫ٯبڃچځ‪ ،‬ا‪٣‬الٽ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ی‪٤‬ڄی ؿکًت ؿک اڃزب ٳڈ ؿڅٻتی‪ ،‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿٰلکات ٯبڃچڃی څ ؿک ٿغـڅؿڇ‬ ‫ٯبڃچځ ثلاڍ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ام اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿی‪ ،‬ٿتؾټ‪ ٪‬کا تغت ت‪ٰ٤‬یت ٯلاک ٿیؿډـ‪ ،‬ٷناکُٸل څیوڇ اثلام‬ ‫ڃٸلاڃی ٿیٳڄـ څٻی ام ا‪٣‬ڀبٹ ؽال‪ ٩‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیٿلتٴت‪ ،‬ڃٸلاڃی ثڈ ؽچؿ کاڇ ڃڀیؿډـ‪Ibid. p. .‬‬ ‫)‪ )26‬اماؿڍ ‪٫‬لؿڍ ثڈ عٌت ‪ٟ‬بډل ثٌیبک ٿچکؿ تچرڈ څ پِتیجبڃی ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ څ ثیِتلیڂ عڀبیت کا‬ ‫ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿغـڅؿیتډبڍ ٿقډجی ؿاکؿ‪.‬‬ ‫ٿغـڅؿ ٳلؿځ اماؿڍ ‪٫‬لؿڍ ثب ‪٣‬ڄچاځ ثلؽچکؿ څ ٿ‪٨‬بیلت اځ ثب ڃ‪٠‬پ ‪٣‬ڀچٿیڅ اٿڄیت ربٿ‪٤‬ڈ ثڈ‬ ‫کاعتی ٯبثٺ ؿکٱ څ پقیلٍ اًت څٻی ٿغـڅؿ ٳلؿځ اځ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬ثلؽچکؿ اځ ثب‬ ‫ٿٰت٘یبت اؽالٯی څ ٿقډجی ؿک ٿڄ‪ٜ‬ٮ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿچکؿ پقثلٍ ڃجچؿڇ څ ٿغٴچٽ ٿیُچؿ‪ ،‬ٷلصڈ ؿک‬ ‫ا‪٣‬الٿیڈ عٰچ٭ ثِل ٿِلڅ‪٣‬یتایڂ ٿغـڅؿیت تٔلیظ ڃِـڇ اًت‪ .‬اؽلاد ؿؽتلاځ ٿغزجڈ ام ٿـاکى‬ ‫څ ٿغلڅٽ ٳلؿځ اڃڊب ام تغٔیٺ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬ؿاُتڂ عزبه څ الئیٲ ثچؿځ ڃ‪٠‬بٽ رڀڊچکڍ ‪٫‬لاڃٌڈ‪،‬‬ ‫ٿٰبٿبت ًبمٿبځ ٿټٺ کا ثڊتل ٯبڃ‪ ٢‬ٿیٳڄـ تبایزبؿ ٿغـڅؿیت پچَُ ثلاڍ ؽبڃڀڊب ؿک ٿزبٿ‪ ٢‬څ‬ ‫ٿغب‪٫‬ٺ ‪٣‬ڀچٿیثڈ ؽب‪ٛ‬ل ع‪٬٣ ٞ٬‬ت ‪٣‬ڀچٿیڅ ٿچامیڂ اؽالٯی‪( .‬ٿڊلپچک‪ )359ّ ،1394 ،‬ٷناکُٸل‬ ‫څیوڇ عٮ اماؿڍ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ؽچؿ ٿیپقیلؿ ٳڈ ثڄـ ‪ 3‬ٿبؿڇ ‪ 19‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ‬ ‫ًیبًی اماؿڍ ثیبځ کا ثڈ ؽب‪ٛ‬ل ع‪ ٞ٬‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیٿغـڅؿ ٿیٳڄـ څ ثڄبثلایڂ ؿڅٻتڊب ٿیتچاڃڄـ ؿک‬ ‫عـڅؿ ٿٰلکات ٯبڃچڃی ؿک رڊت ع‪ ٞ٬‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیؿک اماؿڍ ثیبځ ٿـاؽټڈ ٳلؿڇ څ ؿک عـ المٽ اځ‬ ‫کا ٿغـڅؿ ٳڄڄـ‪ (ECN. 411995132 ,p.11) .‬ثڄب ثڈ ٷ‪٬‬تڈ ٷناکُٸل ٿنثچک ؿڅ ٿچٗچ‪ ١‬پچکڃچٷلا‪٫‬ی‬ ‫(تجټی‪ ٦‬څ اڃتِبک ٓچک ٯجیغڈ څ ؽال‪٬٣ ٩‬ت) څ ا‪ٟ‬ڊبکات ٳ‪٬‬ل اٿین‪ 54‬ام ٿٔبؿیٮ ؽال‪ ٩‬اؽال٭‬ ‫‪٣‬ڀچٿیثڈ عٌبه اٿـڇ ٳڈ ٿیتچاځ ثـاځ رڊت اماؿڍ ثیبځ کا ٿغـڅؿ ٳلؿ څ ثبایڂ تلتیت اٷل ؿڅٻتی‪،‬‬ ‫ٿغـڅؿیتڊبیی ؿک مٿیڄڈ اڃتِبک ٿ‪ٜ‬بٻت ؽال‪٬٣ ٩‬ت ‪٣‬ڀچٿیڅ تجټی‪٨‬بت ٳ‪٬‬ل اٿین ‪٣‬ټیڈ ا‪٣‬تٰبؿات‬ ‫ٿقډجی څٗ‪ ٢‬ٳڄـ څ ثلاڍ ٿتؾټ‪٬‬یڂ ٿزبمات څٗ‪ ٢‬ڃڀبیـ‪ ،‬ثلؽال‪ ٩‬ٿچامیڂ عٰچ٭ ثِل اٯـاٽ ڃٴلؿڇ‬ ‫اًت څٻی ثب ایڂ څٓ‪ ٪‬ٿِبډـڇ ٿیٳڄیپ‪ ،‬ډڀچاکڇ ام ڃبٯ٘یڂ ایڂ ٯچاڃیڂ عڀبیت ُـڇ څ ام ؿڅٻتی ٳڈ‬ ‫ٿتؾټ‪ ٪‬کا ت‪ٰ٤‬یت ٳلؿڇ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃبٯٖ عٰچ٭ ثِل یبؿ ُـڇ څ ډیضٸبڇ ؿڅٻتی ثڈ ؽب‪ٛ‬ل تِچیٮ څ‬ ‫عڀبیت څ تٌڊیٺ اڃزبٽ پچکڃچٷلا‪٫‬ی ثب ا‪ٟ‬ڊبک څ تجټی‪ ٦‬څ ڃِل ٿ‪ٜ‬بٻت ٳ‪٬‬لاٿین ؽال‪ ٩‬ٿٰـًبت ٿقډجی‬ ‫تٰجیظ ڃِـڇ اًت‪( .‬ډڀبځ‪)359ّ ،‬‬ ‫‪Blasphemy‬‬ ‫‪54‬‬ صفحه 213 ‫‪ٔ٫ 218‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ؽالٓڈایڄٴڈ ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ًیٌتپ عٰچ٭ ثِل ًبمٿبځ ٿټٺ څ ؿک ٳڄبک اځ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ٿـا‪٢٫‬ایڂ‬ ‫ًیٌتپ‪٣ ،‬ڄبیتی ثڈ کُـ اؽالٯی څ پلڅکٍ ٿ‪٤‬تٰـات ٿقډجی ڃـاکڃـ‪ .‬ؿک عبٻی ٳڈ ثیِتلیڂ تچرڈ ثڈ‬ ‫ٳلاٿت څ ُلا‪٫‬ت فاتی اڃٌبځ څ اعتلاٽ ثڈ عٰچ٭ اًبًی اڃڊب ؿک ٿٴبتت ٿقډجی اٻڊی ؿیـڇ ٿیُچؿ څ‬ ‫‪٣‬ڀـڇ ؿًتچکاٻ‪٤‬ڀٺ ډبڍ ٿقډجی ڃین ؿک رڊت ک‪ٟ ٢٫‬ټپ څ تزبڅم څ ت‪٤‬ـڍ ثڈ عٰچ٭ اڃٌبڃی ؿیٸلاځ‬ ‫ٿیثبُـ څایڂ ؽچؿ ٿیتچاڃـ ثڊتلیڂ ‪٣‬بٿٺ ثلاڍ تلڅیذ څ تٰچیت ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ څاٯ‪٤‬ی‬ ‫اځ ثبُـ‪ .‬ډل صڄـ ثلؽی ام ٿٰلکات څ اعٴبٽ ارتڀب‪٣‬ی ث‪٘٤‬ی ام ٿقاډت‪ ،‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ‪٧‬یلٿڄ‪ٜ‬جٮ ثب آچٹ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی اڃٌبځ څ تٌبڅڍ ٿ‪ٰ٤‬چٹ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ ٿیایـ څٻی اځ ٿٰلکات ٯبثٺ‬ ‫ثلکًی څ تجییڂ څ اعیبڃب ثب تچرڈ ثڈ ٿٰت٘یبت مٿبځ څ ٿٴبځ ٯبیٺ ت‪٨‬ییل ډٌتڄـ‪ .‬ٻیٴڂ آٺ کڅعیڈ‬ ‫ٿ‪٤‬ڄچڍ څ ا‪٣‬تٰبؿ ٿقډجی ٿیتچاڃـ‪ ،‬ٿاحلتلیڂ څًیټڈ ثلاڍ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ 3-5‬ثزخَرد ثب اسٌبد ثییالوللی حمَق ثطز‬ ‫ٿ‪٤‬ڀچالً ؿڅٻتڊب ډڄٸبٽ تٔچیت یٲ ًڄـ ثیڂاٻڀټټی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ عٰچ٭ ثِل ام عٮ تغ‪ ٞ٬‬اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٳلؿڇ یب ا‪٣‬الٽ ٯیـ څ یب ٓـڅک ا‪٣‬الٿیڈ‪ ،‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ٯچاڃیڂ ؿاؽټی ؽچؿ کا ٿٰـٽ ؿاُتڈ څ ٿ‪٬‬بډیپ عٰچ٭‬ ‫ثِلڍ ا‪٣‬الٽ ُـڇ ؿک اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی کا اځ ٷچڃڈ ٳڈ ؽچؿ ٿی‪٫‬ڊڀڄـ ت‪ٌ٬‬یل ٿیٳڄڄـ څ ؿکایڂ ت‪ٌ٬‬یل‬ ‫ڃ‪٠‬پ ‪٣‬ڀچٿیڅ اٿڄیت ٿټی ؽچیَ کا ٿٰـٽ ٿیُڀلڃـ‪ .‬ؿکایڂ مٿیڄڈ ربٻت اًت ٳڈ ثڈ ؿڅ ًڈ ڃڀچڃڈ‬ ‫ام ٯیچؿڍ ٳڈ ؿڅٻت اٿلیٴب څ ‪٫‬لاڃٌڈ ثل ٿڊڀتلیڂ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ی‪٤‬ڄی ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی‬ ‫عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی څاکؿ ٳلؿڇاڃـ اُبکڇ ڃڀچؿ‪.‬‬ ‫اڅالً‪ ،‬ت‪٤‬زت ؿکایڂ اًت ٳڈایبالت ٿتغـ‪ ،‬ام مٿلڇ ٳِچکډبڍ ‪٧‬لثی اًت ٳڈ ُڀبک ثٌیبک ڃبصینڍ‬ ‫ام ٳڄچاڃٌیچڃڊبڍ کار‪ ٢‬ثڈ عٰچ٭ ثِل کا اٿ٘بء ٳلؿڇ اًت څ ؿک عبٹ عبٗل‪،‬ایڂ ٳِچک ‪ ٰٚ٫‬اځ‬ ‫ت‪٤‬ـاؿ کا ٳڈ ام اډڀیت صڄـاڃی ثلؽچکؿاک ڃیٌت اٿ٘بء ٳلؿڇ اًت څ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټٺ عٰچ٭ ٿـڃی څ‬ ‫ًیبًی کا ًبٹ ‪ 1992‬تٔچیت ڃڀچؿڇ اًت ی‪٤‬ڄی ‪ً 26‬بٹ پی ام تٔچیت ٿیخب٭ ؿک ٓغڂ ًبمٿبځ‬ ‫ٿټٺ (ٿیخب٭ ؿک ًبٹ ‪ 1966‬تٔچیت ُـڇ اًت)‪( .‬اڃتچڃیچ ٳبًٌڈ‪)339ّ ،1370 ،‬‬ ‫حبڃیبً‪ ،‬ٿبؿڇ ‪ 20‬ٿیخب٭ ٿنثچک ٿیٷچیـ ٳڈ ډلٷچڃڈ تجټی‪ ٦‬ثلاڍ رڄٶ ثڈ ٿچرت ٯبڃچځ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت‪.‬‬ ‫ؿڅٻت اٿلیٴب ثلایڂ ٿبؿڇ تغ‪ ٞ٬‬ؿاکؿ څ ٿیٷچیـ ڃڀیتچاڃـ اماؿڍ ثیبځ څ ارتڀب‪٣‬بت کا ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ‬ ‫اًبًی څ ؿیٸل ٯچاڃیڂ اٿلیٴب عڀبیت ُـڇ ٿغـڅؿ ڃڀبیـ څ ڃین‪ٛ ،‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 5‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭‬ ‫ثِل‪ ،‬ډلٷچڃڈ ُٴڄزڈ یب ٿزبمات یب ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ څ ثلؽال‪ ٩‬اڃٌبڃیت څ ُئچځ ثِلڍ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ‬ ‫ډڀیڂ ٿ‪٤‬ڄی ؿک ٿبؿڇ ‪ 7‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی ڃین تٔلیظ ُـڇ اًت ؿڅٻت اٿلیٴب‬ ‫ؿک ډڄٸبٽ تٔچیت ٿیخب٭ ا‪٣‬الٽ ؿاُتڈ ٳڈ ڃٌجت ثڈ ٿبؿڇ ‪ 7‬ؽچؿ کا ٿټنٽ ٿیؿاڃـ ام ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ څ‬ صفحه 214 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪219‬‬ ‫‪٧‬یلاڃٌبڃی یب ٿزبمات ؽال‪ُ ٩‬ئچځ اڃٌبڃیت ثڈ ٿ‪٬‬ڊچٿیٳڈ ؿک آالعیڈ ډبڍ ٯبڃچځ اًبًی اٿلیٴب‬ ‫اٿـڇ اًت‪ ،‬ؽچؿؿاکڍ ٳڄـ‪( .‬ٿڊلپچک‪)141 – 140 ْٓ ،1394 ،‬‬ ‫ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿبؿڇ ‪ 27‬ٿیخب٭‪ ،‬ڃین ؿڅٻت ‪٫‬لاڃٌڈ تغ‪ ٞ٬‬ؿاکؿ‪ .‬ٿبؿڇ ‪ 27‬ٿیخب٭ ٿیٷچیـ ٳڈ ؿک‬ ‫ٳِچکډبیی ٳڈ اٯټیتډبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ٿقډجی یب مثبڃی څرچؿ ؿاکڃـ‪ ،‬اُؾبّ ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیتډبڍ ٿنثچک‬ ‫کا ڃڀیتچاځ امایڂ عٮ ٿغلڅٽ ڃڀچؿ ٳڈ ٿزتڀ‪٤‬ب ثب ًبیل ا‪٫‬لاؿ څ ٷلڅڇ ؽچؿُبځ ام ‪٫‬لډڄٶ ؽبّ‬ ‫ؽچؿ ٿتڀت‪ُ ٢‬چڃـ څ ثڈ ؿیڂ ؽچؿ ٿتـیڂ ثچؿڇ څ ثل ‪ٛ‬جٮ اځ ‪٣‬ڀٺ ٳڄڄـ یب ثڈ مثبځ ؽچؿ تٴټپ ڃڀبیڄـ‪.‬‬ ‫‪ -6‬ػولىزد جَاهغ اسالهیدر هَرد حمَق اللیتّب‬ ‫‪ 1-6‬اٍلیی تفاّن ًاهِ بیی ادیاى‬ ‫ثڈ ٿغٖ ډزلت ٿٌټڀبڃبځ ام ٿٴڈ ثڈ ٿـیڄڈ څ ډڀنٿبځ ثب کڅمډبڍ اڅٻیڈ ُٴٺ ٷیلڍ ؿڅٻت‬ ‫اًالٿیؿکایڂ ُڊل‪ ،‬ڃؾٌتیڂ ربٿ‪٤‬ڈ صڄـ ‪٫‬لډڄٸی څ صڄـ ٿقډجی تِٴیٺ ُـ څ اڅٻیڂ ت‪٬‬بډپ ڃبٿڈ ثیڂ‬ ‫االؿیبځ ثب تچا‪٫‬ٮ ًلاځ ؿڅ ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌټڀبځ څ یڊچؿڍ ثڈ اٿ٘بء کًیـ‪ .‬ام اځ تبکیؼ ثڈ ث‪٤‬ـ ڃین ٿچا‪ٰ٫‬ت‬ ‫ڃبٿڈ ډبڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ ثب پیلڅاځ ًبیل اؿیبځ ثڈ اٿ٘بء کًیـ‪( .‬ٯنڅیڄی‪ )61ّ ،1395 ،‬ٯبڃچځ اًبًی‬ ‫ٿـیڄڈ ثلاڃـیِڈ ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٿتِٴٺ ام ٿٌټڀبځ څ ‪٧‬یلٿٌټڀبځ ٿڊل تبئیـ مؿ‪ .‬ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿچا‪ٰ٫‬ت ڃبٿڈ‬ ‫ډبیی ثب ٯجبیٺ ٿٌیغی څ یڊچؿڍ ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ُـ څ یڊچؿیبڃی ٳڈ ثڈ ٿٌټڀبڃبځ ٿیپیچًتڄـ‪ ،‬اًتغٰب٭ ٳڀٲ‬ ‫څ عڀبیت ؿاُتڄـ‪ ،‬ثی اڃٴڈ تغت ًتپ څاٯ‪ُ ٢‬چڃـ یب ثڈ ؿُڀڄبځ اڃبځ ٳڀٴی ا‪ٜ٣‬ب ُچؿ‪ .‬ثل ډڀیڂ‬ ‫اًبى‪ ،‬ڃبٿڈاڍ ثڈ اًٰ‪٪‬ډب څ ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌیغی ڃچُتڈ ُـ ٳڈ ٿیٷچیـ‪ :‬ډیش اًٰ‪٬‬ی ام ًڀت‬ ‫ٿقډجیاٍ ثلؿاُتڈ ڃڀیُچؿ څ ڃڈ کاډجی ام ؿیلٍ څ ڃڈ ٳِیِی ام ٿٌئچٻیت څ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈاٍ څایڄٴڈ‬ ‫عڀبیت ؽـا څ کًچٻَ ثلاڍ ډڀیِڈ ُبٿٺ عبٹ اڃبځ ؽچاډـ ثچؿ‪( .‬ٿ‪٬٠‬لڍ‪)32ّ ،1396 ،‬‬ ‫‪ 2-6‬تسبهح دیٌی‬ ‫پیبٿجل اًالٽ ٗڀڂ اڃٴڈ ؽچؿ ڃؾٌتیڂ ‪٫‬لؿڍ ثچؿ ٳڈ ٷ‪٬‬تٸچ کا ثب پیلڅاځ ًبیل اؿیبځ ٿٴتتډبڍ‬ ‫‪ٰ٣‬یـتی ا‪٧‬بم ٳلؿ څ ٓ‪٬‬ت ُبیٌتڈاڍ کا ؿکایڂ مٿیڄڈ پبیڈ ٷقاکڍ ڃڀچؿ‪ ،‬تجبیڂ ڃ‪٠‬ل څ اؽتال‪٩‬‬ ‫ؿیـٷبڇډب کا ثلاڍ پیلڅاځ ؽچؿ کعڀت ٿیؿاڃٌت‪ .‬کًچٹ اٳلٽ (ّ) ثب تجټی‪ ٦‬پیبٽ ؽـا څ ډـایت ٿلؿٽ‪،‬‬ ‫تٌبٿظ ؿیڄی کا ثڈ ٿٌټڀبڃبځ اٿچمٍ ؿاؿ‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ ام ډیئتډبڍ ٿٌیغی‪ ،‬ثؾٔچّ ٿٰبٿبت‬ ‫ٿقډجی ٳڈ ثلاڍ ٿقاٳلڇ څ ٷ‪٬‬تٸچ ثب پیبٿجل ثڈ ٿـیڄڈ ٿیک‪٫‬تڄـ‪ ،‬اًتٰجبٹ ُبیٌتڈاڍ ٿیٳلؿ څ ثڈ اڃڊب‬ ‫اربمڇ ٿیؿاؿ تب ؿک ٷچُڈاڍ ام ٿٌزـ ؿک ٳڄبک ٿٌټڀبڃبځ ٿلاًپ ؿ‪٣‬ب څ ‪٣‬جبؿت ؽچؿ کا ثڈ ربڍ‬ صفحه 215 ‫‪ٔ٫ 221‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫اڅکڃـ‪ .‬ؿک ًبٻڊبڍ ث‪٤‬ـ څ ډڀنٿبځ ثب اڅد اٯتـاک ؿڅٻت اًالٿی‪ ،‬تٌبٿظ ؿیڄی کا ام ٿڊڀتلیڂ‬ ‫څیوٷیڊبڍ اؽالٯی ٿٌټڀبڃبځ ثچؿ‪ .‬ؽټ‪ ٪‬ثڂ ٿخڄی‪ ،‬ام ؿاڃِڀڄـاځ ٯلځ ؿڅٽ ډزلڍ‪ ،‬ڃٰٺ ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿک‬ ‫ُڊل ثٔلڇ‪ ،‬ٿغ‪٬‬ټی کا ؿیـڇ اًت ٳڈ عبٗلاځ ؿک اځ ډل ٳـاٽ ثڈ ڃغټڈاڍ (ٿٴتت څ ٿلاٿی) څاثٌتڈ‬ ‫ثچؿڃـ ام رڀټڈ‪ :‬ؽټیٺ ثڂ اعڀـ ‪٫‬لاډیـڍ‪ُ ،‬ب‪٣‬ل څ ؿاڃِڀڄـ ‪٣‬ټپ ڃغچ (ام پیلڅاځ اډٺ ًڄت)‪،‬‬ ‫عڀیلڍ‪ُ ،‬ب‪٣‬ل (ُی‪٤‬ی)‪ٓ ،‬بٻظ ثڂ ‪٣‬جـاٻٰـڅى (مڃـیٮ)‪٬ً ،‬یبځ ثڂ ٿزبُ‪( ٢‬ام څاثٌتٸبځ ثڈ ‪٫‬لٯڈ‬ ‫ؽچاکد) اثڂ کوى اٻزبٻچت‪ ،‬ٿٰبٽ ٿقډجی (یڊچؿیبځ)‪ ،‬اثڂ ڃ‪٠‬یل‪ ،‬ام ؿاڃِڀڄـاځ ‪٣‬ټپ ٳالٽ (ٿٌیغی)‪،‬‬ ‫‪٣‬ڀلثڂ اٻڀایـ‪ ،‬ؿاڃِڀڄـ (مکتِتی) اثڂ ًڄبځ اٻغلاثی‪ُ ،‬ب‪٣‬ل (پیلڅ ‪٫‬لٯڈ ٓبئجڈ) ثِبک ثڂ ثلؿ‪،‬‬ ‫ُب‪٣‬لایلاڃی االٓٺ (پیلڅ ُ‪٤‬چثیبځ) ډڀٸی ؿڅک ډپ ٷلؿ اٿـڇ ؿکثبکڇ ٿٌبئٺ ٿؾتټ‪ ٪‬ثغج څ ٷ‪٬‬تٸچ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ‪( .‬ٯنڅیڄی‪)63 – 64 ْٓ ،1395 ،‬‬ ‫‪ 3-6‬ثزخَرد ثب غیز هسلوبًبى‬ ‫څٯتی اثچ ‪٣‬جیـڇ ثڈ ‪٫‬لٿبځ ٿلٳن عٴچٿت څٯت پبیتؾت ًچکیڈ کا ٷل‪٫‬ت‪ ،‬ثنکٷبځ اډٺ ٳتبه‪ ،‬یڊچؿ‬ ‫څ ڃٔبکڍ‪ ،‬ؿک ‪ٟ‬ل‪٫‬ڊبیی ‪ٛ‬ال څ ڃٰلڇ څ اٿچاٹ ثٌیبک میبؿڍ کا اڅکؿڇ څ ثڈ ‪٫‬لٿبڃـڇ ًپبڇ ٿٌټڀیڂ تٰـیپ‬ ‫ٳلؿڃـ‪ .‬اڃڊب ډپ ٷل‪٫‬تڈ څ ثڈ ٿاٿچکاځ ٿبٻی ًپلؿڃـ‪ ،‬ٿـتی ثلایڂ ڃٸقُتڈ ثچؿ ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬اٿپلا‪ٛ‬چک‬ ‫کڅٽ ډلٯٺ (ډلاٳیټچى) ثڈ ٿٌټڀبڃڊب ا‪٣‬الځ رڄٶ ُـ‪ .‬اثچ‪٣‬جیـڇ ٳڈ ‪٫‬لٿبڃـاک ثچؿ پی‪٨‬بٽ ‪٫‬لًتبؿڇ څ‬ ‫تڀبٽ کئًب څ ثنکٷبځ یڊچؿ څ ڃٔبکڍ کا ؽچاًت څ ؿًتچک ؿاؿ تڀبٽ ٓڄـڅٯڊبڍ رنیڈ کا ا‪٣‬پ ام ‪ٛ‬ال‬ ‫څ ڃٰلڇ ثیبڅکڃـ څ ثڈ اڃبځ ثـډڄـ‪ .‬ٿب ایڂ رنیڈ کا ٷل‪٫‬تیپ ثلاڍ مڃـٷی ؿًتڈ رڀ‪٤‬ی ؽچؿٿبځ ثچؿڇ څٻی‬ ‫ؿک عبٹ عبٗل تٴټی‪ ٪‬ٿب کڅُڂ ڃیٌت څ ٿڀٴڂ اًت ٿ‪٨‬ټچه ُچیپ څ اځ ٿچٯ‪ ٢‬ڃڀیتچاڃیپ ُڀب کا‬ ‫اؿاکڇ ٳڄیپ‪ .‬ثڄبثلایڂ پچٹ کا ٿب ڃڀیتچاڃیپ ٿبٻٲ ُچیپ‪ .‬اڃڊب ٷ‪٬‬تڄـ‪" :‬مٿبٿـاکڍ ُڀب ثلاڍ ٿغجچثتل‬ ‫اًت ام مٿبٿـاکڍ ٷقُتٸبځ څ ُڀب ثب ٿب ثڈ ‪٣‬ـاٻت ک‪٫‬تبک ٿیٳڄیـ‪ ،‬ٿب ؿکڅامڇ ډبڍ ُڊل کا ٿیثڄـیپ‬ ‫څ تب اؽلیڂ ڃ‪٬‬ل ام ُڀب ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ٿیٳڄیپ څ ٳڀٲ ُڀب ډٌتیپ‪ .‬ث‪٤‬ـ ام ایڄٴڈ ٿٌټڀبځډب ک‪٫‬تڄـ څ پیلڅم‬ ‫ُـڃـ‪ .‬ثڈ پیِچام ٿٌټڀبڃبځ اٿـڃـ څ رنیڈ کا ؿڅثبکڇ تغچیٺ ؿاؿڃـ‪( .‬ر‪٬٤‬لڍ تجلینڍ‪،1396 ،‬‬ ‫ّ‪)187‬‬ ‫‪ 4-6‬دیی ضٌبسی تغجیمی اثتىبر هسلوبًبى‬ ‫اًالٽ ثڈ څرچؿ ‪٫‬لٯڈ ډبڍ ‪٧‬یلٿٌټڀبځ ٿ‪٤‬تل‪ ٩‬ثچؿڇ څ ام اډٺ ٳتبه څ اډٺ فٿڈ ًؾڂ ثڈ ٿیبځ اڅکؿڇ‬ ‫څ عٰچ٭ څ ٿٰلکاتی ثلایِبځ تڄ‪٠‬یپ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬څ ؿک ډڀیڂ کاًتب اًت ٳڈ ‪٣‬ټپ تٰبکځ اؿیبځ څ‬ ‫ٿٰبیٌڈ اؿیبځ ثچرچؿ اٿـڇ اًت‪ ،‬ٯلاځ ٳلیپ اڃٸبڇ اًتچاڃڈایڂ ‪٣‬ټپ کا پبیڈ کینڍ ٿیڃڀبیـ ٳڈ‬ صفحه 216 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪221‬‬ ‫ٿی‪٫‬لٿبیـ‪":‬څال تزبؿٻچا وډٺ اٻٴتبه اال ثبٻتی ډی اعٌڂ" (‪٣‬ڄٴجچت ‪ )46‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ثغج څ ٿقاٳلڇ‬ ‫اماؿاڃڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ عٰیٰیایڂ ‪٣‬ټپ اًت‪.‬‬ ‫ٿِڊچکتلیڂ ٳتبثڊبیی ٳڈ ؿکثبکڇ ٿټٺ څ ڃغٺ ڃٸبُتڈ ُـڇ څ ډڀیڂ ٿچٗچ‪ ١‬کا ‪٣‬ڄچاځ ؽچؿ ڃین‬ ‫ًبؽتڈاڃـ ٳتبه "اٻڀټٺ څ اٻڄغٺ" اثڂ ٿڄٔچک ث‪٨‬ـاؿڍ (‪ 429‬ڇ ٭)‪ ،‬اٻ‪ٔ٬‬ٺ ‪٫‬ی اٻڀټٺ څاالډچاء ‪٫‬ی‬ ‫اٻڄغٺ اثڂ عنٽاڃـٻٌی (‪ 456‬ڇ ٭) څ ڃین "اٻڀټٺ څ اٻڄغٺ" ُڊلًتبڃی (‪ 548‬ڇ‪.‬٭) اًت‪ .‬ؿک ایڂ ٿیبځ‬ ‫ٳتبثی ڃین اثچکیغبځ ثیلڅڃی‪ ،‬تغت ‪٣‬ڄچاځ "تغٰیٮ ٿبٻټڊڄـ‪ ".. .‬تاٻی‪ ٪‬ڃڀچؿڇ اًت ٳڈ صڄبڃضڈ ام‬ ‫ڃبٿَ پیـاًت ٿؾتْ ثڈ اؿیبځ ًلمٿیڂ ډڄـ اًت‪( .‬ٿغٰٮ ؿاٿبؿ‪)17-21 ّ ،1396 ،‬‬ ‫ًتیجِ گیزی‬ ‫ٿچاکؿڍ ٳڈ ؿیـٷبڇ اًالٽ ثب ٿٰلکات عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ډڀؾچاڃی ڃـاکؿ؛ ٳڈ ٿچکؿ ‪٣‬ڀـڇ اځ ؿک‬ ‫ٿجغج تٌبڅڍ ؿک ثلاثل ٯبڃچځ څ ڃین ؿک ٿجغج اماؿڍ ٿقډجی ثچیوڇ اماؿڍ ت‪٨‬ییل ؿیڂ (اکتـاؿ) اًت‪.‬‬ ‫ؿک ٓچکتیٴڈ ٿٰلکات اًالٿی‪ ،‬ٿٌتڄـ ثڈ عٴپ حبثت اٻڊی اًت ؿک صبکصچه آچٻی صچځ آٺ‬ ‫تچعیـ څایڄٴڈ اًالٽ ؿیڂ ‪ٜ٫‬لت څ ٳبٿټتلیڂ ؿیڂ ثلاڍ ً‪٤‬بؿت ثِلڍ اًت څ ثبایڄٴڈ ؿک عٰچ٭‬ ‫اًالٿی‪ ،‬ؿیڂ ا‪٣‬تٰبؿ ؿیڄی رنء ٿ‪٬‬ڊچٽ عبٳڀیت اًالٿیاًت څ ًی‪ٜ‬لڇ څ ارلاڍ ٿٰلکات‬ ‫اًالٿیرنء ٿٌبئٺ عبٳڀیتی اًت ٯبثٺ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ٿیثبُـ څ ؿک ٿچاکؿڍ ٳڈ ام اعٴبٽ حبثت اٻڊی‬ ‫ڃڀیثبُـ ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام آٺ ارتڊبؿ ٿٌتڀل ‪ٰ٫‬ڊبڍ ربٿ‪ ٢‬اٻِلای‪ ٚ‬څ ثب ٻغب‪ ٝ‬آٺ ‪٣‬ـاٻت ث‪٤‬ڄچاځ‬ ‫یٴی ام ٿجبڃی عٰچ٭ اًالٿیڅ تغچالت مٿبځ څ ٿٴبځ ٯبثٺ ثلکًی ٿیثبُـ‬ ‫اؽتیبکات عبٳپ اًالٿیڅ ٿٔټغت ‪٣‬ڀچٿیربٿ‪٤‬ڈ‪ ،‬ڃین ٿیتچاڃـ ؿکایڂ ٿچاکؿ کاډٸِب ثبُـ څ ؿک‬ ‫ډل ٓچکت ثلاڍ عٺ ٿچاکؿ ت‪٤‬بکٕ‪ٗ ،‬ڀڂ تچرڈ څ اًتڄبؿ ثڈ آٺ ‪٣‬ـاٻت‪ ،‬ثبیـ ثڈایڂ ڃٴتڈ تچرڈ‬ ‫ؿاُت ٳڈ ‪٣‬ـاٻت ڃین ٿٰـٿڈاڍ ثلاڍ تغٰٮ تچعیـ اًت څ ؽـا پلًتی څ ُٴٺ ٳبٿٺ څ ربٿ‪ ٢‬څ‬ ‫ڃڊبیی تچعیـ څ ؽـاپلًتی‪ ،‬ؿک ؿیڂ اًالٽ عبٓٺ ٿیُچؿ‪ .‬څ اٻجتڈایڂ اؽتال‪ ٩‬ٿجڄبیی څ اًبًی‬ ‫عٰچ٭ اًالٿیؿک ٿچٗچ‪ ١‬ٿچکؿ ثغج ثب عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ اًت څ ٿلار‪ ٢‬څ ٿلاٳن عٰچ٭ ثِل ا‪٣‬پ ام‬ ‫ًبمٿبځډبڍ ثیڂاٻڀټټی څ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ثبیـ امایڄٴڈ ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ٳڈ ٿجتڄی ثل ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ‬ ‫‪٧‬لثی څ رـایی ؿیڂ ام ارتڀب‪ ١‬څ عٴچٿت څ ڃ‪٠‬بٽ ًٴچالکینٽ اًت کا ثل ډڀڈ ٿټٺ رڊبځ ‪ -‬ثب‬ ‫تڀـځډب څ ‪٫‬لډڄٶ ډبڍ ٿؾتټ‪ - ٪‬تغڀیٺ ڃڀبیڄـ ارتڄبه ٳڄڄـ څایڂ ‪٫‬لٓت کا ‪٫‬لاډپ ڃڀبیڄـ‬ ‫تباڃـیِڀڄـاځ څ ٿت‪٬‬ٴلاځ ڃ‪٠‬بٽډبڍ عٰچٯی رڊبځ ‪ -‬څ ام رڀټڈ ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯی اًالٽ ‪ -‬ٿچٗچ‪٣‬بت‬ ‫عٰچ٭ ثِل کا ٿچکؿ ثغج څ ٷ‪٬‬تٸچ ٯلاک ؿډڄـ څ ُڄبًبیی څ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ څ اماؿڍډبڍ ٿقډجی‬ صفحه 217 ‫‪ٔ٫ 222‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ٿٌتټنٽ پقیلٍ ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی ڃجبُـ ثټٴڈ ٿٰلکات ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ثڈ ڃغچڍ تـڅیڂ ُچؿ ٳڈ ثب اٻٸچډبڍ‬ ‫ٿچرچؿ څ ٿت‪٤‬ـؿ ٯبثٺ ت‪ٜ‬جیٮ ثبُـ‪.‬‬ ‫امایڂ ثغج ٿجڄبیی ڃ‪٠‬لڍ ٳڈ ثٸقکیپ‪ ،‬تب کًیـځ ثڈ ایڂایـڇ اٹ څ ‪٫‬لٓت څ تغٰٮ ٷ‪٬‬تٸچڍ تڀـڃڊب‪،‬‬ ‫ؿک ‪٣‬ڀٺ څ ارلا څ ثلؽچکؿ ثب ٿچٗچ‪٣‬بت عٰچ٭ ثِل ام رڀټڈ عٰچ٭ اٯټیتډبڍ ٿقډجی‪ ،‬ٳِچکډبڍ‬ ‫اًالٿیام رڀټڈ رڀڊچکڍ اًالٿیایلاځ ثبیـ ایڂ ڃٴبت کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿډڄـ‪:‬‬ ‫‪ -1‬اځ ؿًتڈ ام ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬ام رڀټڈ اٯټیتڊبڍ ٿقډجی کا ٳڈ ثب ٿٰلکات‬ ‫اًالٿیت‪٤‬بکٗی ڃـاکؿ ‪ -‬اٳخلیت ٿٰلکاتایڂصڄیڄی اًت – ثڈ ؿٯت څ ثب رـیت ارلا ڃڀچؿڇ څ ؿک‬ ‫مٿیڄڈ اٿچمٍ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬ڃڊبؿیڄڈ ٳلؿځ اځ څ رټچٷیلڍ ام ڃٰٖایڂ ٿٰلکات ؿک ً‪ٜ‬ظ رچاٿ‪٢‬‬ ‫اًالٿی‪ -‬ام رڀټڈ ؿک ثلؽچکؿ ثب اٯټیتډبڍ ٿقډجی ‪ -‬اٯـاٿبت ٿاحلڍ کا ا‪٣‬ڀبٹ ڃڀبیڄـ څ ‪ٛ‬جی‪٤‬ی‬ ‫اًت ٳڈایڂ ‪٣‬ڀٺ ډپ ثب ٿجڄبڍ اڃٌبځ ؿڅًتبڃڈ اًالٽ څ کو‪٫‬ت څ کعڀت اًالٿیًبمٷبک اًت څ ډپ‬ ‫ت‪٤‬بکٕ څ تٰبثٺ ثب ٿزبٿ‪ ٢‬ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل کا ٳڀتل ٿیڃڀبیـ‪.‬‬ ‫‪ -2‬اځ ؿًتڈ ام ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی کا ٳڈ ثب اعٴبٽ اًالٿی ت‪٤‬بکٕ اُٴبک ؿاکؿ کا ثب عٮ ُل‪ٙ‬‬ ‫ثپقیلڃـ څ ؿک ٓچکت ‪٣‬ـٽ اٿٴبځ‪ ،‬ام پقیلٍ اځ ؽچؿؿاکڍ ڃڀبیڄـ څ اٿلڅمڇ ثب تچرڈ ثڈ اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٷٌتلؿڇ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ام عٮ ُل‪ ٙ‬څ یب ‪٣‬ـٽ پقیلٍ ثلؽی اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬اڃبځ‪ ،‬ایڂ ڃچ‪١‬‬ ‫ثلؽچکؿ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٳِچکډبڍ اًالٿی ڃین ٿیتچاڃـ تچریڈ پقیل ثبُـ‪.‬‬ ‫‪٤٫ -3‬بٻیتډبڍ اٳبؿٿیٲ څ ‪٣‬ټڀی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل کا صڈ ؿک ً‪ٜ‬ظ ٿټی څ ؿاؽټی څ صڈ‬ ‫ؿک ً‪ٜ‬ظ ثیڂاٻڀټٺ اًالٿیام ‪ٛ‬لیٮ ڃڊبؿډبڍ څاثٌتڈ ثڈ ًبمٿبځ ٳڄ‪٬‬لاڃی اًالٿیٷٌتلٍ ؿډڄـ څ ثڈ‬ ‫ام ٿجبڃی څ ٿٌتڄـات اعٴبٽ اًالٿیثڈ مثبځ عٰچٯی څ ٿتڄبًت ثب رڊبځ اٿلڅم ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ڃڀبیڄـ څ ٿتٰبثال‬ ‫پیِل‪٫‬تډب څ ڃچاڅکڍډبڍ ٿزبٿ‪٧ ٢‬لثی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل ٳڈ ٿجتڄی ثل ‪ٜ٫‬لت ٓغیظ اڃٌبڃی‬ ‫اًت کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿډڄـ څ ثب ع‪ ٞ٬‬آچٹ اًالٿی‪ ،‬ام اڃڊب ثڊلڇ المٽ کا ثٸیلڃـ‪.‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫فبرسی‪:‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أبٔ‪ٔ ،٣‬حٕس ‪ٛ٘ ٚ‬ضاِس‪ ،٣ٙ٤‬حؿ‪ ،ٗ٥‬ؾ‪٥‬ط‪ ٢‬زض حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٞ‬ب‪ ٢‬ز‪ ٣ٙ٤‬زض اؾالْ اوطْ (ل) ‪ ٚ‬أبْ ػّ‪( ٣‬ع) زض ز‪ٚ‬ض‪ ٜ‬پ‪٥‬بٔجط‪،‬‬ ‫فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬تبض‪٤‬د ٘‪ ،ٛ‬قٕبض‪ٞ ٜ‬فتٓ‪.1393 ،‬‬ صفحه 218 ‫‪223‬‬ ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪-‬‬ ‫ا٘ت‪ ٛ٥٘ٛ‬وبؾؿ‪ ،ٝ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ زض ر‪ٟ‬ب٘‪٘ ٣‬بٔتحس‪ ،‬تطرٕ‪ ٝ‬زوتط ٔطتً‪ ٣‬وال٘تط‪٤‬بٖ‪ ،‬زفتط ذسٔبت حم‪ٛ‬ل‪ ٣‬ث‪ٗ٥‬إِّّ‪٣‬‬ ‫رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪.1370 ،‬‬ ‫پبضؾب‪ ،‬ػّ‪٥‬طیب‪ ،‬فط‪ ًٙٞ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ‪٘ ،‬کط ل‪ٔٛ‬ؽ‪.1395 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫رؼفط‪ ٢‬تجط‪٤‬ع‪ٔ ،٢‬حٕس تم‪ ،٣‬تىبپ‪٢ٛ‬ا٘س‪٤‬ک‪ٞ ٝ‬ب‪.1396 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ر‪ٛ‬از‪ ٢‬أّ‪ ،٣‬ػجس اهلل‪ ،‬فّؿف‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ثکط‪ ،‬اؾطا‪.1375 ،‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫زضٔ‪٥ٙ‬تُ ‪٤ٚ‬ط‪ ،‬پ‪٥‬بْ ‪٘ٛ٤‬ؿى‪ ،ٛ‬الّ‪٥‬ت چ‪٥‬ؿت‪ ،‬تطرٕ‪ٔ ٝ‬حٕس پ‪ٙ٤ٛ‬س‪ ،ٜ‬ز‪ٚ‬ض‪٘ ،24 ٜ‬کط ‪ ،277‬ت‪٥‬طٔب‪1372 ٜ‬‬ ‫ش‪ٚ‬اِؼ‪٘ ،ٗ٥‬بزض‪ٔ ،‬مبِ‪ ٝ‬حٕب‪٤‬ت اظ حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب زض حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬تحم‪٥‬مبت حم‪ٛ‬ل‪ ،٣‬قٕبض‪.1387 ،15 ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ػٕ‪٥‬س ظ٘زب٘‪ ،٣‬ػجبؾؼّ‪ ،٣‬حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب ثطاؾبؼ لب٘‪ ٖٛ‬لطاضزاز شٔ‪ ،ٝ‬زفتط ٘کط فط‪ ًٙٞ‬اؾالٔ‪ ،٣‬پب‪٥٤‬ع ‪.1393‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫لع‪ ،٣ٙ٤ٚ‬ػّ‪ٔ ،٣‬جب٘‪٘ ٣‬ظط‪ ٢‬تفب‪ ٓٞ‬اؾالْ ‪ ٚ‬غطه‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬ؾ‪٥‬بؾت ذبضر‪ ،٣‬ؾبَ ز‪ ،ٓٞ‬قٕبض‪.1395 ،9 ٜ‬‬ ‫ٔحمک زأبز‪ٔ ،‬هُف‪ ،٣‬اؾالْ ‪ ٚ‬زػ‪ٛ‬ت از‪٤‬بٖ ث‪ ٝ‬ضػب‪٤‬ت وطأت ا٘ؿب٘‪٘ ،٣‬کط‪ ٝ٤‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪ ٣‬زا٘کٍب‪ٜ‬‬ ‫ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قٕبض‪.1396 ،37 ٜ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ٔظفط‪ٔ ،٢‬حٕس حؿ‪٘ ،ٗ٥‬بثطزثبض‪ٔ ٢‬ص‪ٞ‬ج‪ٔ ،٣‬وؾؿ‪ ٝ‬فط‪٣ٍٙٞ‬ا٘س‪٤‬ک‪ٔ ٝ‬ؼبنط‪.1396 ،‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط‪ٔ ،‬مبِ‪ٔ ٝ‬ؿاِ‪ٔ ٝ‬ؿب‪ٚ‬ات زض اؾالْ‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪ ٣‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قٕبض‪،27 ٜ‬‬ ‫ث‪.1390 ٕٟٗ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔ‪ٟ‬برطاٖ‪ ،‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪ ٢‬وبؾت‪ٛ‬ض‪٤‬ب٘‪ ٛ‬ض‪ٛ٤‬ا ‪ -‬پ‪٥‬بْ ‪٘ٛ٤‬ؿى‪ ٛ‬تطرٕ‪ٔ ٝ‬حٕس تم‪ ٣‬ظاز‪ُّٔ ٜ‬ک‪ ،‬ز‪ٚ‬ض‪ ،24 ٜ‬قٕبض‪ ،277 ٜ‬ت‪٥‬ط ٔب‪.1372 ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔ‪ٟ‬طپ‪ٛ‬ض‪ ،‬حؿ‪ ،ٗ٥‬حم‪ٛ‬ق ثکط زض اؾ‪ٙ‬بز ث‪ٗ٥‬إِّّ‪ٛٔ ٚ ٣‬یغ رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات اَالػبت‪.1394 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ اٍّ٘‪٥‬ؿ‪:٣‬‬‫‪vieytez, Ruiz, Eduando Javien. Protection of Linguistic Minoyitiles: A Historical ppnoch. Most‬‬ ‫‪Jownal of Multicalteltuval societies. Uol.3. no.8. 2008.‬‬ ‫‪THE INTERNATIONAL LAW DICTIONARY, by Robert L. Blodsoe and Boleslow. Both , 8917‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ صفحه 219 صفحه 220 صفحه 221 ‫‪191‬‬ ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫تلتیت ‪٘٫‬بڍ ‪٫‬لډڄٸی ربٿ‪٤‬ڈ ؿک ٿچکؿ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ڃ‪٠‬لڍ ٿٰلٗبڃڈ ؿاُتڈ څ ٿڊڀتلیڂ‬ ‫څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ مځ کا ؽبڃڈ ؿاکڍ ٿیؿاڃڄـ څ اڃت‪٠‬بک ؿاکڃـ ؿک ٓچکت ‪٣‬ـٽ تڀبیٺ څٻی څ ډڀٌل‪ ،‬مځ یب ؿؽتل ام‬ ‫ُ‪٨‬ٺ څ ‪٤٫‬بٻیت ؽبکد ام ؽبڃڈ ؿًت ثٴِـ‪ .‬اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ ثب ډـ‪ ٩‬آټی ٳڀٲ ثڈ اٯتٔبؿ ؽبڃچاؿڇ‬ ‫ٓچکت ٿیٸیلؿ څ ُ‪٨‬ٺډبڍ پٌڄـیـڇ ثلاڍ مڃبځ څ ؿؽتلاځ‪ ،‬ٿ‪٤‬ټڀی څ پنُٴی اًت (ؽبٻـ‪،1385 ،‬‬ ‫ْٓ ‪ .)215-216‬ؿک ڃ‪٠‬بٽ اکمُی ‪ٰ٫‬ڈ اٿبٿیڈ‪ ،‬اکمٍ ٿ‪ٜ‬ټٮ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـاًت‪ .‬ؿک ڃتیزڈ صڄبڃضڈ‬ ‫مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک کاڇ ا‪ٛ‬ب‪٣‬ت ام ؽـا څ ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈ ایی کا اڃزبٽ ؿډڄـ ثبالتلیڂ اکمٍډب ثڈ اڃڊب ت‪٤‬ټٮ‬ ‫ٿیٷیلؿ‪.‬‬ ‫اٯتـاک څ ٯ٘بڅت‪ ،‬ٳڀبٹ ڃیٌت ثټٴڈ یٲ ٿٰبٽ اًت څ ؽـاڅڃـ ٿت‪٤‬بٹ څ‪ٟ‬بی‪ ٪‬ارلایی کا ثب تچرڈ ثڈ‬ ‫ًبؽتبک څرچؿڍ اڃٌبځ تٌٰیپ ٳلؿڇ اًت عتی کًبٻت ڃین ام ٳبکډبڍ ارلایی اًت‪ .‬ثڄبثلایڂ ٿِب‪٧‬ٺ‬ ‫څ ‪٤٫‬بٻیتډبڍ ارتڀب‪٣‬ی ٳڈ ثڈ ډیش څرڈ ڃڀیتچاڃـ ڃِبځ ؿډڄـڇ ٳڀبٹ ثبُـ‪ ،‬ثلاًب ًبؽتبک ثـځ څ‬ ‫ڃیبمډب تٌٰیپ ٿیُچڃـ (ک‪.‬ٱ‪:‬رچاؿڍ اٿټی‪.)323 ّ ،ٍ1389 ،‬‬ ‫ٿِب‪٧‬ټی ٳڈ ثب ‪ٛ‬جی‪٤‬ت رٌڀی څ کڅعی مڃبځ ًبمٷبک اًت ثڈ ُلط میل ثیبځ ٿیُچڃـ‪:‬‬ ‫‪-1‬تغٔیٺ څ اٿچمٍ‪ :‬ؿک اًالٽ‪ ،‬ٳٌت ‪٣‬ټپ څ تـکیی اډڀیت میبؿڍ ؿاکؿ‪ .‬ٿ‪ٜ‬بٻ‪٤‬بت تئچکیٲ څ‬ ‫‪٣‬ڀټی میبؿڍ ثل تغٔیٺ څ اُت‪٨‬بٹ‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ څًیټڈ ایی ٿڊپ ثلاڍ تغٰٮ ٳڄتلٹ مڃبځ ثل مڃـٷیِبځ‬ ‫تبٳیـ ؿاکڃـ‪.‬مڃبځ څ ؿؽتلاڃی ٳڈ تغٔیټٴلؿڇ ډٌتڄـ څ ؿک ؽبکد ام ٿڄنٹ ثڈ اُت‪٨‬بٹ څ ‪٤٫‬بٻیت‬ ‫ٿیپلؿامڃـ‪ ،‬ؿک تٔڀیپ ٷیلڍډب ڃَٰ ثیِتلڍ کا ای‪٬‬ب میکنند‪ .‬تغٔیالت‪ ،‬اُت‪٨‬بٹ څ ؿکاٿـمایی‬ ‫اًتٰالٹ اٯتٔبؿڍ مڃبځ څ ؿؽتلاځ کا ا‪٫‬نایَ ٿیؿډـ‪ ،‬ٻقا یٴی ام اثناکډبڍ ٿڊپ ؿک تغٰٮ‬ ‫تچاڃڀڄـًبمڍ مڃبځ ډٌتڄـ‪ .‬مڃبځ څ ؿؽتلاځ تغٔیٺ ٳلؿڇ ایی ٳڈ ؿک ‪٣‬ټپ پنُٴی یب ٿ‪٤‬ټڀی ٿڊبکت‬ ‫ٳب‪٫‬ی کا ؿاُتڈ ثبُڄـ‪ ،‬ٿیتچاڃڄـ ثـڅځ افځ څٻی ثڈ اُت‪٨‬بٹ ؿک ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثپلؿامڃـ‪ .‬تچاڃڀڄـًبمڍ‬ ‫مڃبځ ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ ٳٌت ٯـکت څ ت‪٬‬ٴل څ اٯـاٽ اماؿاڃڈ‪ ،‬عٮ ٳڄتلٹ مڃـٷی‪ ،‬عٮ اڃتؾبه څ ا‪٣‬تٰبؿ ثڈ‬ ‫تچاڃبیی ایزبؿ ت‪٨‬ییلات ٿ‪ٜ‬ټچه ؿک ؽچؿ ٿیثبُـ‪ .‬یٴی ام اډـا‪ ٩‬کًبٹ پیبٿجل‬ ‫(ص )‬ ‫اٿچمٍ ‪٣‬ټپ‬ ‫څعٴڀت ثچؿ (‪ ...‬څٓیٔ‪ٓ٤‬ټ‪ّٙ‬ڀٔڊٔپٔ اٻْٴ‪ٙ‬تَبهٓ څٓاٻْغ‪ٙ‬ٴْڀٓڌَ‪ ).. .‬اعبؿیج ٿڊڀی ام پیبٿجل اٳلٽ‬ ‫(ص )‬ ‫ؿک ایڂ مٿیڄڈ‬ ‫ثـًتڀبځ کًیـڇ اًت‪ ،‬ث‪٤‬ڄچاځ ٿخبٹ ثڈ کڅایبتی اُبکڇ ٿیٴڄیپ؛ کًچٹ اٳلٽ (ص)‪ ،‬اٿچمٍ څ یبؿٷیلڍ کا‬ ‫ؿک ډیش ٿٴبڃی ٿغـڅؿ ڃٴلؿ‪ .‬ډڀبڃ‪ٜ‬چک ٳڈ ‪٫‬لٿچؿڃـ‪ :‬ثڈ رٌتزچڍ ‪٣‬ټپ څ ؿاڃَ ثلڅیـ عتی اٷل ؿک‬ ‫صیڂ ثبُـ‪ .‬عـیج ؿیٸل «اٻ‪ٙ٤‬ټپ ٿڂَ اٻڀٓڊـ‪ ٙ‬بٻی اٻټَغـ‪ٙ‬؛ ام ٷڊچاکڇ تب ٷچک ثڈ ؿڃجبٹ ؿاڃَ ثبُیـ»‪ .‬ی‪٤‬ڄی‬ ‫یبؿٷیلڍ ‪٣‬ټپ کا تب مٿبځ ٿلٵ ٿتچٯ‪ ٪‬ڃٴڄیـ څ ډڀضڄیڂ پیٸیلڍ ‪٣‬ټپ کا ثڈ رڄی ؽبٓی ٿغـڅؿ‬ ‫ڃٴڄیـ (ٿزټٌی‪ ،1410 ،‬د ‪ .)177 ّ ،1‬ډڀبڃ‪ٜ‬چک ٳڈ ٷ‪٬‬تڄـ ٳٌت ‪٣‬ټپ ثل ډل مځ څ ٿلؿ ٿٌټڀبڃی‬ صفحه 187 ‫‪ٔ٫ 192‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫څارت اًت‪ .‬ؿک ڃتیزڈ اٿچمٍ څ یبؿٷیلڍ ثل ډڀڈ ٿٌټڀبڃبځ ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ څارت اًت‪ .‬ثڈ‬ ‫‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ډلٷبڇ ؿؽتل ٿزلؿڍ ُ‪٨‬ٺ ٿ‪٤‬ټڀی کا اڃتؾبه ٳڄـ‪ ،‬ام اڃزبیی ٳڈ ایڂ ُ‪٨‬ٺ ُ‪٨‬ٺ‬ ‫اڃجیبًت څ ام ڃ‪٠‬ل ُل‪ ١‬څ اًالٽ تاییـ ُـڇ اًت پـک ڃڀیتچاڃـ اڅ کا ام ایڂ ٳبک ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ څ ثلاڍ‬ ‫اؿاٿڈ اځ ٳبک ڃیبم ثڈ افځ څٻی ڃـاکؿ ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ایڂ ُ‪٨‬ٺ ثب کڅعیبت څڍ ت‪ٜ‬بثٮ ؿاکؿ‪.‬‬ ‫‪ً-2‬الٿت‪ :‬ؿک ایڂ ٯٌڀت‪ٗ ،‬لڅکت څ ع٘چک مڃبځ څ ؿؽتلاځ ثیِتل اعٌبى میشود؛ میلا‬ ‫اډڀیت څ عٌبًیت ایڂ ثؾَ ثیِتل اًت‪ .‬ام اڃزبیی ٳڈ ؿک ثلؽی ام ٿچاکؿ ڃیبم ثڈ تڀبى مځ ثبیٲ‬ ‫ٿلؿ ڃبٿغلٽ اًت ؿک صڄیڂ ٿچاکؿڍ‪ ،‬ع٘چک پنُٲ یب پلًتبک ؽبڃپ څ ٿبٿب ٗلڅکڍ اًت‪ .‬ثبتچرڈ ثڈ‬ ‫ایڄٴڈ ډڀڈ اعٴبٽ ‪ٰ٫‬ڊی ٿجتڄی ثل رقه ٿٔټغت څ ؿ‪ ٢٫‬ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اًت صڄبڃضڈ ُلای‪ٜ‬ی کا ثلاڍ‬ ‫تغٔیٺ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک مٿیڄڈ پنُٴی ‪٫‬لاډپ ڃٴڄیپ‪ ،‬ؿصبک ٿِٴٺ ٿیُچیپ‪ .‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ اٷل‬ ‫ؿؽتلاڃی ؿک اٿتغبځ ٳڄٴچک‪ ،‬ؿک کُتڈ ٿبٿبیی ٯجچٹ ُـڇ ثبُڄـ څٻی ‪٣‬ـڇ میبؿڍ ام ؽبڃچاؿڇډب اربمڇ‬ ‫اؿاٿڈ تغٔیٺ ؿک ایڂ ُ‪٨‬ٺ کا ثڈ ایِبځ ڃـډڄـ؛ ربٿ‪٤‬ڈ ثب ٳڀجچؿ پنُٲ ٿبٿب ٿچارڈ میشود څ ثڈ‬ ‫اٯتٔبؿ ربٿ‪٤‬ڈ ٻ‪ٜ‬ڀڈ څاکؿ میشود‪.‬‬ ‫‪-3‬ؽـٿبت‪ً :‬چٿیڂ ٯٌڀتی ٳڈ ام اډڀیت ٳڀتلڍ ثلؽچکؿاک اًت ٯٌڀت ؽـٿبت اًت‪ .‬ایڂ‬ ‫ٯٌڀت ُبٿٺ‪ :‬ٿڄب‪ٛ‬ٮ ت‪٬‬لیغی ثبڃچاځ‪٫ ،‬لڅُٸبڇډبڍ ٻچامٽ اکایِی‪ ،‬ؽیب‪ٛ‬ی‪ ،‬اکایِٸی‪٣ ،‬ٴبًی څ‬ ‫‪٫‬یټڀجلؿاکڍ څ ؿڇډب ؽـٿبت ؿیٸل ٿیثبُـ‪ .‬ثڈ ٿڄ‪٠‬چک تچرڈ ثڈ ٗلڅکت ٳبک ؿؽتلاځ څ مڃبځ ؿک ایڂ‬ ‫ثؾَ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ٿیپلًیپ ٳبک ؿکًت اًت ٳڈ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ٻچامٽ اکایِی څ ٻجبىډبڍ میل‬ ‫کا ام ٿلؿاځ تڊیڈ ٳڄڄـ؟ ایب ٿلؿاځ ڃبٿغلٽ ثبیـ ‪٣‬ٴٌڊب څ ‪٫‬یټپډبڍ ؿؽتلاځ کا ڃِبځ ؿډڄـ؟ ؿک ٿچکؿ‬ ‫ٿٌئټڈ ‪٬٣‬ب‪ ٩‬څ عزبه ٳڈ ؿک ؿیڂ اًالٽ اٻناٿی اًت‪ ،‬ثبیـ ؽچؿ کا ٿٌئچٹ پبًؾٸچیی ثڈ ایڂ‬ ‫ًچاٻڊب ثـاڃیپ (ثلکًی ٿچاڃ‪ ٢‬څ ٿِٴالت عٮ ؿاُتڂ ُ‪٨‬ٺ مڅرڈ ؿک ثؾَډبڍ ؿڅٻتی‪ ،‬تڊلاځ‪،‬‬ ‫ٿ‪٤‬بڅځ پوڅډِی ؿاڃِٸبڇ ُڊیـ ثڊِتی‪ .)2001 ،‬ثڄبثلایڂ ٿیتچاځ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت ٳڈ مڃبځ څ ؿؽتلاڃی‬ ‫ٳڈ ثڈ ُ‪٨‬ٺ ؽیب‪ٛ‬ی څ اکایِٸلڍ ٿِ‪٨‬چٹ ډٌتڄـ څ ایڂ ٿِب‪٧‬ٺ ام ڃ‪٠‬ل اًالٽ پقیل‪٫‬تڈ ُـڇ اًت‪،‬‬ ‫ثلاڍ اُت‪٨‬بٹ ثڈ ایڂ ٷچڃڈ ٿِب‪٧‬ٺ ڃیبمٿڄـ افځ څٻی ڃڀیثبُـ‪ .‬ؿک ڃتیزڈ عڀبیت ؿڅٻت ؿک ایزبؿ ایڂ‬ ‫‪٫‬لډڄٶ څ ایزبؿ اٿٴبڃبت ک‪٫‬بډی څیوڇ ثلاڍ مڃبځ څ ؿؽتلاځ‪ ،‬ثلاڍ ٿڀبڃ‪٤‬ت ام اًیت پقیلڍ ؿؽتلاځ‬ ‫یب مڃبځ ُب‪٧‬ٺ ؿک ایڂ ثؾَډب ٗلڅکڍ څ اٻناٿی اًت‪.‬‬ ‫‪ .5‬هَادلبًًَی ٍدالیل حمَلی ٍالیت لْزی ٍ اضتغبل سًبى ٍ دختزاى‬ ‫ؿک ایڂ مٿیڄڈ ثڈ ٿچاؿ ٯبڃچڃی څ ؿالیٺ عٰچٯی ثڈ ُلط میلپلؿاؽتڈ ٿیُچؿ‪:‬‬ صفحه 188 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪193‬‬ ‫اٻ‪)٪‬ٿ‪٬‬بؿ ثلؽی امٿچاؿ ٯبڃچځ ٿـڃی‬ ‫یٲ ڃڊبؿ عٰچٯی ٳڈ ام ‪ٛ‬جی‪٤‬ت ثِل څ ٿٰت٘یبت مڃـٷی ؽبڃچاؿٷی څ ارتڀب‪٣‬ی ًلصِڀڈ ٿیٸیلؿ‪،‬‬ ‫"څالیت ٯڊلڍ" اًت‪ .‬ایڂ څالیت ثڈ عٴپ ٿٌتٰیپ ٯبڃچځ ثڈ پـک څاٷقاک ُـڇ اًت څ ٿچاؿ ٯبڃچڃی‬ ‫‪ 1180‬تب ‪ 1194‬ام اځ ًؾڂ ُـڇ اًت‪ .‬یٲ څالیت ؿیٸلڍ ٳڈ ٿِڀچٹ څالیت ٯڊلڍ ڃڀیثبُـ‬ ‫څالیت "څٓیی" اًت ٳڈ ام ربڃت پـک یب رـ پـکڍ ثلاڍ ًلپلًتی ٿغزچک ت‪٤‬ییڂ ُـڇ اًت‬ ‫(ٿبؿڇ ‪ 1181‬ٯبڃچځ ٿـڃی)‪ .‬ؿک ایڂ ثؾَ اثتـا څالیت ٯڊلڍ (پـک یب رـ پـکڍ) ؿک ؽٔچّ څالیت‬ ‫ثل ؿؽتل څ اربمڇڍ څڍ ثلاڍ اُت‪٨‬بٹ ؿؽتل کا ٿچکؿ ثغج ٯلاک ؿاؿڇ ایپ څ ًپی ثڈ ثلکًی ؿالیٺ‬ ‫عٰچٯی ٿچا‪ٰ٫‬بځ څٿؾبٻ‪٬‬بځ اُت‪٨‬بٹ ؿؽتل څ مځ پلؿاؽتڈ ایپ‪.‬‬ ‫‪15‬ٿبؿڇ ٯبڃچځ ٿـڃی ؿکثبکڇ څالیت پـک څ رـ پـکڍ څ ٿبؿک ثیبځ ؿاُتڈ ٳڈ ‪٬ٛ‬ٺ ٓ‪٨‬یل تغت‬ ‫څالیت ٯڊلڍ پـک ؽچؿ ٿیثبُـ‪ .‬ؿک ٓچکتی ؿاؿٷبڇ عٮ څالیت کا ام پـک ٿیٸیلؿ څ اځ کا ثڈ رـ‬ ‫پـکڍ یب ٿبؿک ٿی ؿډـ ٳڈ عزل یب ؽیبڃت یب ‪٣‬ـٽ ٯـکت څ ٻیبٯت اڅ ؿک اؿاکڇ اٿچک ٓ‪٨‬یل‪ ،‬یب ‪٫‬چت‬ ‫پـک ثڈ تٰبٗبڍ ؿاؿًتبځ ثڈ تٔچیت ثلًـ‪.‬‬ ‫ٿبؿڇ ‪ 1180‬ٯبڃچځ ٿـڃی ثیبځ ٿیـاکؿ‪٬ٛ« :‬ٺ ٓ‪٨‬یل تغت څالیت ٯڊلڍ پـک یب رـ پـکڍ ٿیثبُـ څ‬ ‫ډڀضڄیڂ ‪٬ٛ‬ٺ ‪٧‬یل کُیـ یب ٿزڄچځ ؿک ٓچکتی ٳڈ ‪٣‬ـٽ کُـ څ رڄچځ اڅ ٿتٔٺ ثڈ ٓ‪٨‬ل ثبُـ تغت‬ ‫څالیت ٯڊلڍ پـک یب رـ پـکڍ اًت»‪.‬‬ ‫ٿبؿڇ‪1182‬٭‪ .‬ٽ‪« :‬ډلٷبڇ ‪٬ٛ‬ټی پـک یب رـ پـکڍ ؿاُتڈ ثبُـ څ یٴی ام اڃبځ ٿغزچک ثبُـ یب ث‪٤‬ټتی‬ ‫ٿڀڄچ‪ ١‬اٻتٔل‪ ٩‬ؿک اٿچاٹ ٿچٻی ‪٣‬ټیڈ ُچؿ څالیت څڍ ًبٯ‪ ٚ‬میشود»‪.‬‬ ‫ٿبؿڇ ‪ 1185‬٭‪ .‬ٽ‪« :‬ٿـ‪٣‬ی اٻ‪٤‬ڀچٽ ؿک ٓچکتی ٿٴټ‪ ٪‬میشود ٳڈ ثلاڍ ‪٬ٛ‬ٺ ٯیڀی ت‪٤‬ییڂ ٳڄـ ٳڈ‬ ‫څٻی ٯڊلڍ ‪٬ٛ‬ٺ ٿغزچک ُـڇ ثبُـ»‪.‬‬ ‫ٿبؿڇ ‪ 1186‬٭‪ .‬ٽ‪« :‬ٿـ‪٣‬ی اٻ‪٤‬ڀچٽ ؿک ٓچکتی ٿٴټ‪ ٪‬اًت ام ٿغٴڀڈ اثتـایی‪ ،‬کًیـٷی ثڈ ‪٣‬ڀټیبت‬ ‫څٻی ٯڊلڍ کا ثؾچاډـ ٳڈ څٻی ٯڊلڍ ڃٌجت ثڈ ؿاکایی ‪٬ٛ‬ٺ اٿبڃت کا ک‪٣‬بیت ڃٴلؿڇ ثبُـ‪ .‬څ ؿک‬ ‫ٓچکتی ٳڈ ‪٣‬ـٽ اٿڄت ؿاکڍ اڅ ٿِؾْ ُـ ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿبؿڇ ‪ 1184‬ثب اڅ ک‪٫‬تبک ٿیڃڀبیڄـ»‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات ؿاؽټی ٳِچک‪ ،‬آٺ اماؿڍ اُت‪٨‬بٹ مځ ثـڅځ تج‪٤‬یٖ رڄٌیتی‪ ،‬پقیل‪٫‬تڈ ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫ٿ‪ٜ‬بثٮ آٺ ‪ 28‬ٯبڃچځ اًبًی " ډڀڈڍ ا‪٫‬لاؿ ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ عٮ ؿاکڃـ ُ‪٨‬ټی کا ٳڈ ثڈ اځ تڀبیٺ‬ ‫ؿاکڃ ـ څ اځ ُ‪٨‬ٺ ٿؾبٻ‪٬‬تی ثب اًالٽ څ ٿٔبٻظ ‪٣‬ڀچٿی څ عٰچ٭ ؿیٸلاځ ڃـاُتڈ ثبُـ‪ ،‬کا ثلٷنیڄڄـ"‬ ‫(ٿزڀچ‪٣‬ڈ ٯچاڃیڂ څ ٿٰلکات عٰچٯی‪.)1029 ّ ،1379 ،‬‬ صفحه 189 ‫‪ٔ٫ 194‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ؿک ٿبؿڇ یٲ ٳڄچاڃٌیچځ ٿغچک ډل ٷچڃڈ اُٴبٹ تج‪٤‬یٖ ‪٣‬ټیڈ مڃبځ ٿٔچه ‪ 1979‬ٿٰلک ُـڇ اًت‪،‬‬ ‫ٳڈ ایڂ تج‪٤‬یٖ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ٿغـڅؿیتڊبڍ ُ‪٨‬ټی مځ ڃیٌت‪ .‬ٿبؿڇ یٲ ٳڄچاڃٌیچځ‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ‪٣‬ټیڈ مڃبځ کا‬ ‫ایڄٸچڃڈ ت‪٤‬لی‪ ٪‬ٿیٳڄـ‪٣" :‬جبکت تج‪٤‬یٖ ‪٣‬ټیڈ مڃبځ ثڈ ٿ‪٤‬ڄی ډل ٷچڃڈ تڀبین‪ ،‬اًتخڄبء ٯبئٺ ُـځ څ یب‬ ‫ٿغـڅؿیت ثل اًبى رڄٌیت اًت"‪ .‬ثڄبثلایڂ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ‪ 28‬آٺ اًبًی ډل یٲ ام ا‪٫‬لاؿ ثـڅځ‬ ‫تچرڈ ثڈ رڄٌیت‪ ،‬ٿیتچاڃڄـ ُ‪٨‬ټی کا ٳڈ ثڈ اڃزبٽ اځ ‪٣‬الٯڈ ٿڄـ ډٌتڄـ کا اڃتؾبه ٳڄڄـ اٿب ثبیـ ؿک‬ ‫اڃتؾبه اځ‪ ،‬ٿٔبٻظ څ ٿڄب‪ ٢٫‬ؽبڃچاؿڇ څ ‪٣‬ـٽ ٿؾبٻ‪٬‬ت اځ ُ‪٨‬ٺ ثب اًالٽ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ُچؿ‪.‬‬ ‫ثڈ ٿچرت ٿبؿڇ ‪ 79‬ٯبڃچځ ٳبک ٿٔچه ‪ 1369‬ٿچٗچ‪٣‬ی ٳڈ څرچؿ ؿاکؿ ایڂ اًت ٳڈ ثٴبک ٷڀبکؿځ‬ ‫ؿؽتل څ پٌل ثب ًڂ ٳڀتل ام ‪ً 15‬بٹ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ ایڂ ٿڀڄچ‪٣‬یت ثلاڍ ډل ؿڅ رڄی ؿؽتل څ پٌل‬ ‫یٴٌبځ ٿیثبُـ‪ٛ .‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 82‬ٯبڃچځ ٳبک‪ً ،‬ڂ ٯبڃچڃی ڃچرچاځ ؿک ٿچکؿ ٳبکٷلڍ ثیڂ ‪15‬تب‪ً 18‬بٹ‬ ‫ٿیثبُـ‪.‬‬ ‫اماؿڍ ٿ‪ٜ‬ټٮ ؿک مٿیڄڈ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ڃجبیـ ثڈ ٷچڃڈ اڍ ثبُـ ٳڈ ثڈ عیخیت ؽبڃچاؿٷی یب‬ ‫عتی ثڈ عیخیت ؽچؿ ؿؽتل ؽـُڈ ایی څاکؿ ٳڄـ ام ایڂ کڅ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ثلاڍ اڃتؾبه ُ‪٨‬ټی ٳڈ‬ ‫ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچؿٷی ڃجبُـ ثڈ اربمڇ پـک څ ُچډل ڃیبم ڃـاکڃـ‪ .‬ثڄبثلایڂ اُت‪٨‬بٹ ثبیـ ؿک ٯبٻجی ٯلاک‬ ‫ٷیلؿ ٳڈ ڃڊبؿ ؽبڃچاؿڇ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ څاعـ ٳچصٲ ارتڀب‪٣‬ی ام پیبٿـډبڍ ڃبٷچاک اماؿڍ ٿ‪ٜ‬ټٮ څ‬ ‫ڃبثٌبٿبڃیډبڍ ڃبُی ام اځ ٿٔچڃیت ؿاُتڈ ثبُـ‪.‬‬ ‫ه)ثزاثزی سى ٍ هزد در حک اضتغبل‬ ‫ثڄـ ؿڅامؿډپ آٺ ًچٽ څ ثڄـ ؿڅٽ آٺ صڊٺ څ ًچٽ ٯبڃچځ اًبًی ‪ ،1382‬اٿـڇ اًت ٳڈ‪« :‬ډڀڈ ام‬ ‫عٮ اُت‪٨‬بٹ‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ یٲ عٮ اڃٌبڃی ثلؽچکؿاک ډٌتڄـ»‪ .‬ؿک ایڂ ٯبڃچځ اُبکڇ ایی ثڈ ت‪٬‬بڅت ثیڂ څ‬ ‫مځ څ ٿلؿ ڃِـڇ اًت څ ډڀڈڍ ا‪٫‬لاؿ ام عٮ اُت‪٨‬بٹ ثلؽچکؿاک ٿیثبُڄـ‪ .‬ٿڄ‪٠‬چک ام ثلاثلڍ رڄٌیتی‬ ‫ایڂ اًت ٳڈ ؿڅ رڄی مځ څ ٿلؿ ام عٰچ٭ یٴٌبڃی ثل اًبى ‪٣‬ـاٻت ا‪٣‬پ ام اُت‪٨‬بٹ څ ؽبڃچاؿڇ‬ ‫ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪ .‬تج‪٤‬یٖ مٿبڃی ات‪٬‬ب٭ ٿیا‪٫‬تـ ٳڈ رڄٌیت ٿبڃ‪ُ ٢‬چؿ ٳڈ ڃٰب‪ ٙ‬ٯچت څ ٗ‪ ٪٤‬ا‪٫‬لاؿ کا‬ ‫ثجیڄیپ څ ایڂ ٿچرت ‪٫‬لٓتډبڍ ٿغـڅؿ ثلاڍ ‪٫‬لؿ میشود‪ .‬ډـ‪٫‬ی ٳڈ ؿک ثلاثلڍ مځ څ ٿلؿ ؿڃجبٹ‬ ‫میشود ایڂ اًت ٳڈ ڃبثلاثلڍډبڍ رڄٌیتی ا‪٣‬پ ام ٿلؿ ًبالکڍ‪ ،‬تج‪٤‬یٖ رڄٌیتی‪ ،‬رڄٌیت ٷلایی‬ ‫څ‪ ...‬کا عق‪ ٩‬ٳڄـ‪.‬‬ ‫"المٽ ثڈ فٳل اًت ٳڈ مځ څ ٿلؿ ام ٻغب‪ ٝ‬رٌڀی څ کڅاڃی ؿاکاڍ ت‪٬‬بڅتډبیی ډٌتڄـ اٿب ایڂ‬ ‫ت‪٬‬بڅتډب ڃجبیـ ٿچرت ٳپ ُـځ اکمٍ مځ یب تج‪٤‬یٖ ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ ثیڂ مځ څ ٿلؿ ٷلؿؿ؛ میلا ایڂ‬ صفحه 190 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪195‬‬ ‫ت‪٬‬بڅتډب ٿجتڄی ثل عٴڀت اٻڊی څ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ کام تـاڅٽ عیبت ثِل ٿیثبُـ" (ٿڄِچک عٰچ٭ څ‬ ‫ٿٌئچٻیتډبڍ مڃبځ ؿک ڃ‪٠‬بٽ رڀڊچکڍ اًالٿی ایلاځ‪ ،‬ٿٔچه ‪ُ 1383‬چکاڍ ‪٣‬بٻی اڃٰاله ‪٫‬لډڄٸی)‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ؿًتچکاٻ‪٤‬ڀٺ ًبمٿبځ ثڊـاُت رڊبڃی‪ ،‬ثلاثلڍ رڄٌیتی ٿچرت ا‪٫‬نایَ ًالٿت ٿلؿاځ‬ ‫میشود؛ میلا ؿک رچاٿ‪٤‬ی ٳڈ ُٴب‪ ٩‬رڄٌیتی څرچؿ ؿاکؿ څ ٿلؿاڃٸی اکمُڀڄـ ُڀلؿڇ میشود ایڂ‬ ‫ٿچکؿ ثب‪٣‬ج میشود ٳڈ ٿلؿاځ ثڈ ثڊبڃڈ ؿاُتڂ ٯـکت ثـڃی ثبالتل‪ ،‬ت‪٨‬قیڈ ڃبًبٻپ تلڍ ؿاُتڈ ثبُڄـ څ‬ ‫ک‪٫‬تبکډبڍ پلؽ‪ٜ‬ل رڄٌی څ ؽِچڃت ثیِتلڍ ام ؽچؿُبځ ڃِبځ ؿډڄـ څ ؿک ڃڊبیت ًالٿت اڃڊب ثڈ‬ ‫ؽ‪ٜ‬ل ثی‪٬‬تـ‪ .‬ام ایڄلڅ ثبیـ ثلاثلڍ رڄٌیتی ؿک ارتڀب‪ ١‬څ ؽبڃچاؿڇ ثلٯلاک ُچؿ‪ ،‬صلا ٳڈ ٿلؿاځ ؿک‬ ‫ٳِچکډبیی ثب ثلاثلڍ رڄٌیتی‪ ،‬ٳڀتل ثڈ ا‪ٌ٫‬لؿٷی څ ثیڀبکڍډبڍ ٯټجی‪٣-‬لڅٯی ٿجتال ٿیُچڃـ څ اٿیـ‬ ‫ثڈ مڃـٷی ؿک ایڂ ٳِچکډب ا‪٫‬نایَ ٿیبثـ‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ آٺ ثیٌت څ ډِتپ «ٯبڃچځ اًبًی» څ ٿبؿڇڍ َُ «ٯبڃچځ ٳبک» (‪« ،)1384‬عٮ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ‬ ‫ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ اًت ٳڈ ُ‪٨‬ټی ٳڈ ثـاځ ٿبیٺ ډٌتڄـ څ ٿؾبٻ‪ ٪‬اًالٽ څ ٿٔبٻظ ‪٣‬ڀچٿی څ عٰچ٭‬ ‫ؿیٸلاځ ڃجبُـ کا ثلٷنیڄڄـ‪» .‬؛ ثڄب ثل ایڂ‪ ،‬ؿکاڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ ت‪٬‬بڅتی ٿیبځ مځ څ ٿلؿ ڃیٌت څ ډڀڈ ؿک‬ ‫اڃتؾبه اځ اماؿ ډٌتڄـ څٻی ٿغـڅؿیتډبیی ڃین څرچؿ ؿاکؿ ام ٯجیٺ‪٣ :‬ـٽ ٿ‪٨‬بیلت ُ‪٨‬ٺ څ عل‪٫‬ڈڍ‬ ‫اڃتؾبثی ثب اًالٽ‪ ،‬ٿٔبٻظ ‪٣‬ڀچٿی څ عٰچ٭ ؿیٸلاځ څرچؿ ؿاکؿ ٳڈ ایڂ ٿغـڅؿیت ډب ‪ ٰٚ٫‬ٿؾتْ‬ ‫مڃبځ ڃیٌت څ ُبٿٺ ٿلؿاځ ڃین ٿیٸلؿؿ‪.‬‬ ‫ج) اّویت حک اضتغبل سى‬ ‫عٮ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ام ٿجبعج پلاډڀیتی اًت ٳڈ ؿک ٯبڃچځ ٿـڃی ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ اًت‪ .‬ډل‬ ‫‪٫‬لؿ ایلاڃی (ا‪٣‬پ ام مځ څ ٿلؿ) ؿاکاڍ عٮ اُت‪٨‬بٹ‪ ،‬اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ‪ ،‬عٮ تغٔیٺ څ عٮ ت‪٤‬ییڂ ٿغٺ‬ ‫ًٴچڃت اًت‪ .‬ث‪ٜ‬چکیٴڈ ډیش ٳی ڃڀیتچاڃـ ٿت‪٤‬لٕ صڄیڂ عٰچٯی ُچؿ‪ .‬ث‪ٜ‬چک ٿخبٹ اٷل ؿؽتل ‪18‬‬ ‫ًبٻڈ ایی ُ‪٨‬ټی کا اڃتؾبه ٳڄـ ٳڈ ُل‪٣‬بً ٿڄ‪ ٢‬ٯبڃچڃی ڃـاُتڈ ثبُـ ڃیبم ثڈ افځ څٻی ڃـاکؿ څ ثـڅځ افځ‬ ‫څٻی ٿیتچاڃـ ثڈ ُ‪٨‬ټَ اؿاٿڈ ؿډـ څٻی ؿک ٓچکتی ٿیتچاڃـ عٮ اماؿڍ اُت‪٨‬بٹ کا ام ؿؽتل ًټت‬ ‫ٳڄـ ٳڈ ُ‪٨‬ٺ اڃتؾبثی ؿؽتل ٿڄب‪٫‬ی ُل‪ ١‬ثبُـ‪ .‬اٿب ؿک ٯچاڃیڂ ٿچٗچ‪٣‬ڈ ام رڀټڈ ٯبڃچځ ٿـڃی؛ مٿبڃی ٳڈ‬ ‫ؿؽتل امؿڅاد ٳڄـ‪ ،‬ایڂ عٰچ٭ ٿبڃڄـ عٮ تغٔیٺ‪ ،‬عٮ اُت‪٨‬بٹ څعٮ ت‪٤‬ییڂ ٿغٺ ًٴچڃت ٿغـڅؿ‬ ‫میشود څ ُچډل مٿبڃی ٿیتچاڃـ مځ کا ام اُت‪٨‬بٹ ثبمؿاکؿ ٳڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ٿڄب‪٫‬ی عیخیت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ څ‬ ‫ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی ثبُـ (ٿبؿڇ ‪ 1117‬ٯبڃچځ ٿـڃی)‪.‬‬ صفحه 191 ‫‪ٔ٫ 196‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ث‪ٜ‬چک ٳټی ؿؽتل صڈ ؿک مٿبځ تزلؿ څ صڈ ؿک مٿبځ تاډٺ ؿک اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ اماؿ اًت؛ څ تڄڊب مٿبڃی‬ ‫ٿیتچاڃـ تچً‪ ٚ‬څٻی څ ُچډل ام ٳبک ثبمؿاُتڈ ُچؿ ٳڈ ُ‪٨‬ٺ اڃتؾبثی ؿؽتل؛ ٿؾبٻ‪ُ ٪‬ل‪ ،١‬ٯچاڃیڂ‬ ‫اًالٽ څ ٿڄب‪٫‬ی ثب ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی ثبُـ‪.‬‬ ‫ډل ‪٫‬لؿڍ ؿک اڃتؾبه ُ‪٨‬ٺ ؽچؿ اماؿ اًت څ څٻی څ ُچډل ڃڀیتچاڃڄـ ٿبڃ‪ ٢‬اُت‪٨‬بٹ ؿؽتل یب مځ‬ ‫ُچڃـ ٿٸل ایڄٴڈ ؿاؿٷبڇ تاییـ ٳلؿڇ ثبُـ ٳڈ ُ‪٨‬ٺ اڃتؾبثی ؿؽتل یب مځ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ څ‬ ‫ٿؾبٻ‪ُ ٪‬ل‪ ١‬اًت څ ثبیـ ام اځ ُ‪٨‬ٺ اڃٔلا‪ ٩‬ؿډـ؛ اٻجتڈ ایڂ عٮ ثلاڍ ؿؽتلاځ څ مڃبځ ډپ ٿ‪ٜ‬لط‬ ‫اًت څ ٿیتچاڃڄـ ٿلؿ کا ام ُ‪٨‬ټی ٳڈ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ اًت ثبمؿاکڃـ څ ؿاؿٷبڇ تاییـ ٿیٳڄـ ٳڈ‬ ‫ثبیـ ُ‪٨‬ٺ ٿـ ڃ‪٠‬ل تلٱ ُچؿ‪.‬‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ اڃضڈ ٷ‪٬‬تڈ ُـ‪ ،‬ا‪٣‬ڀبٹ عٮ کیبًت ٿلؿ ثل ؽبڃچاؿڇ تڄڊب ؿک کاًتبڍ ٿڄب‪ ٢٫‬څ ٿٔبٻظ‬ ‫ؽبڃچاؿڇ څ ا‪٘٣‬بڍ اځ اًت څ ڃڈ ‪٫‬لاتلام اځ؛ ا‪٫‬نڅځ ثل اځ ٳڈ ثڈ ٿچرت «ٯبڃچځ عڀبیت ؽبڃچاؿڇ»‬ ‫ا‪٣‬ڀبٹ ایڂ عٮ «ٿڄ‪ ٢‬مڅرڈ ام اُت‪٨‬بٹ ثڈ څًیټڈڍ ُچډل»‪ ،‬ڃیبمٿڄـ تاییـ ؿاؿٷبڇ اًت څ ثڈ تِؾیْ‬ ‫‪٫‬لؿڍ ُچډل‪ ،‬ٿجڄی ثل ایڄٴڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿڇ اًت ٳ‪٬‬بیت ڃڀیٴڄـ ثڄبثلایڂ ؿک ٓچکت‬ ‫تبییـ ؿاؿٷبڇ ُچډل ٿیتچاڃـ ام ُ‪٨‬ٺ مځ ٿڀبڃ‪٤‬ت ثڈ ‪٣‬ڀٺ اڅکؿ (ک‪.‬ٱ‪:‬ٳبتچمیبځ‪،1371 ،‬د‪.)234ّ،1‬‬ ‫ٯبڃچڃٸقاک عٮ څالیت کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ عٰی ٳڈ ٯبثٺ ًټت ڃیٌت‪ ،‬ثل‪٣‬ڊـڇ پـک څ ؿک ‪ٰ٫‬ـاځ اڅ ثل‪٣‬ڊـڇ‬ ‫پـکثنکٵ ٷقاُتڈ اًت‪ .‬ام رڀټڈ احبک څالیت پـک افځ ؽلڅد ام ٳِچک تب ٯجٺ ام امؿڅاد اًت‪ .‬ثـڅځ‬ ‫تلؿیـ ډڀبځ ‪ٛ‬چک ٳڈ ؿک ‪٣‬ل‪ ٩‬ڃین ُبډـ اځ ډٌتیپ اعتلاٽ ثڈ څاٻـیڂ څ کٗبیت ؽب‪ٛ‬ل ام ربڃت اڃبځ‬ ‫ام ًچڍ ‪٫‬لمڃـاځ اٿلڍ ثٌیبک پٌڄـیـڇ اًت‪.‬‬ ‫ؿک عٰچ٭ ایلاځ‪ٛ ،‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 18‬ٯبڃچځ ٷقکڃبٿڈ‪« :‬تڀبٽ ا‪٫‬لاؿڍ ٳڈ ٳڀتل ام ‪ً 18‬بٹ تڀبٽ ډٌتڄـ څ‬ ‫ٳٌبڃی ٳڈ تغت څالیت څ یب ٯیڀچٿیت ٿیثبُڄـ ثب اربمڇ ٳتجی څٻی (پـک) یب ٯیپ اڃڊب؛ ثلاڍ اڃبځ‬ ‫ٷقکڃبٿڈ ٓبؿک ٿیٸلؿؿ»‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ‪٫‬چ٭ ؿک ٓچکتی ٳڈ عٮ ع٘بڃت څ ڃٸڊـاکڍ ثڈ ٿبؿک څاٷقاک ُچؿ‪ ،‬اربمڇ پـک ثلاڍ‬ ‫ؽبکد ُـځ ام ٳِچک اٻناٿی اًت‪ .‬ثبڃچاځ څ مڃبځ ٿ‪ٜ‬ټٰڈ تب ًٰ‪ً ٪‬ڄی ‪ً 40‬بٹ ثلاڍ ٷل‪٫‬تڂ ٷقکڃبٿڈ‬ ‫ڃیبمٿڄـ اربمڇ څٻی ٯڊلڍ (پـک‪ ،‬رـ پـکڍ) یب ؿاؿٷبڇ ډٌتڄـ‪.‬‬ ‫د) ثزرسی حمَلی حذالل سی اضتغبل ٍ هوٌَػیت اس وبر اججبری هغبثک ثب لبًَى وبر‬ ‫ډڀبځ ٷچڃڈ ٳڈ ٯجالً اُبکڇ ُـ ًڂ ٯبڃچڃی اُت‪٨‬بٹ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿی ‪ً 15‬بٹ څ ثبالتل اًت څ ‪ٛ‬جٮ‬ ‫ٯبڃچځ‪ ،‬ٳبک‪٫‬لٿب ڃجبیـ ا‪٫‬لاؿ میل ‪ً 15‬بٹ کا ث‪٤‬ڄچاځ ٳبکٷل څ یب ڃیلڅڍ ٳبک ؿک ٿِب‪٧‬ٺ ٿؾتټ‪ ٪‬ثٴبک‬ صفحه 192 ‫‪ٔ٫ 214‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ا‪٣‬ڀبٹ تج‪٤‬یٖ ‪٧‬یلٿٌتٰیپ ٿیُـ اؿاٿڈ ؿاؿڃـ‪ .‬پی ام تٔچیت ٿڄِچک‪ ،‬تٔچیت ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی‬ ‫عٰچ٭ ثِل‪ 42‬ٷبٿیاًبًی ؿک پیِجلؿ عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی ٿغٌچه ٿیُـ‪.‬‬ ‫ٷبٽ ث‪٤‬ـڍ‪ ،‬تٔچیت ؿڅ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی‪ 43‬څ عٰچ٭ اٯتٔبؿڍ‪ ،‬ارتڀب‪٣‬ی څ‬ ‫‪٫‬لډڄٸی‪ 44‬ثچؿ ٳڈ ثڈ ُیچڇاڍ ‪٣‬ڀټیتل ثڈ عٰچ٭ اٯټیتډب ڃین ٿیپلؿاؽت څ ٿچاکؿڍ کا ٓلیغب یب‬ ‫تټچیغب ثڈ عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتډب اؽتٔبّ ٿیؿاؿ‪ .‬ثب ُلڅ‪ ١‬رڄٶ ًلؿ څ ؿک ‪ٛ‬چٹ اځ‪ ،‬ثڈ ک‪٧‬پ‬ ‫څرچؿ عڀبیتډبڍ رٌتڈ ٷلیؾتڈ څایزبؿ ثلؽی ڃڊبؿډبیی ٳڈ ثڈ ‪ٛ‬چک ‪٫‬ل‪٣‬ی څ ؿک ٳڄبک ًبیل‬ ‫‪٤٫‬بٻیتډبڍ ؽچؿ ثڈ عڀبیت ام اٯټیتډب ٿیپلؿاؽتڄـ‪ ،‬پیِل‪٫‬ت ؽبٓی ؿکایڂ مٿیڄڈ عبٓٺ ڃِـ څ‬ ‫ؿک ؿکٷیلڍډبڍایـئچٻچهیٲ ثیڂاٻڀټټی‪ ،‬عٰچ٭ اٯټیتډب ‪٣‬ڀال ثڈ ‪٫‬لاٿچُی ًپلؿڇ ُـڇ‪ .‬پی ام رڄٶ‬ ‫ًلؿ‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ڃٌجت ثڈ اٯټیتډب ؿک ا‪٫‬لیٰب‪ ،‬یچٷٌالڅڍ څ ثٌیبکڍ ٿڄب‪ٛ‬ٮ ؿیٸل څ ڃین اکتٰب ٳټی ؿاڃَ‬ ‫ثِلڍ ًججی ُـ ثلاڍاڃـیِیـځ ؿڅثبکڇ څ اکتٰب ثیڄَ عٰچٯی رڊبځ ثڈ ٿٰچٻڈ اٯټیتډب‪.‬‬ ‫ثب ُتبه ٷل‪٫‬تڂ پیِل‪٫‬ت ‪٣‬ټپ څ ‪٫‬ڂاڅکڍ ؿک ؿډڈ ‪ 90‬ٳڈ تاحیل میبؿڍ ثل ‪٫‬لډڄٶډبڍ ٿڄ‪ٰٜ‬ڈاڍ څ‬ ‫ؿیـٷبڇډبڍ رڊبڃی ٷقاُت څ ڃین پـیـ اٿـځ کًبڃڈډبڍ رـیـڍ صچځایڄتلڃت څ ُجٴڈډبڍ‬ ‫ٿبډچاکڇاڍ‪ ،‬ا‪٫‬لاؿ ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیت تچاڃٌتڄـ تلیجچڃی ثلاڍ ا‪٣‬الٽ ډچیت ؽچؿ ثڈ ؿیٸلاځ څ اکتجب‪ ٙ‬ثب‬ ‫ډپٷلڅډبځ ؽچؿ ؿک ًلاًل رڊبځ ثڈ ؿًت اڅکڃـ‪.‬ایڂ ت‪٨‬ییلات ُٸل‪ ،٩‬ډڀضڄبځ ٳڈ ؿک اٯتٔبؿ څ‬ ‫ًبیل ‪٣‬ټچٽ کػ ؿاؿ‪ ،‬ؿک ‪٣‬ټپ عٰچ٭ ڃین ثبٻ‪ٜ‬ج‪ ٢‬ؿیـٷبڇډبڍ رـیـڍ کا ثڈ څرچؿ اڅکؿ‪ ،‬ٿبڃڄـ څٗ‪٢‬‬ ‫ٯچاڃیڂ تبمڇ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب کًبڃڈډب ٳڈ ٓلیغبً ٿچاؿڍ کا ثڈ ا‪ٜ٣‬بڍ اٿتیبمات ؽبّ ثڈ اٯټیتډب‬ ‫اؽتٔبّ ٿیؿډـ‪ .‬ام اځرب ٳڈ ڃ‪٠‬بٽ ًیبًی ثل پبیڈ اٳخلیت‪ ،‬ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯی کا عبٳڀیت ٿیثؾِـ‪،‬‬ ‫ًچاٹ ام ربیٸبڇ اٯټیت‪ ،‬یٴی ام ؿ‪٧‬ـ‪٧‬ڈډبڍ ٿڊپ ؿک ٷ‪٬‬تڀبځ ‪٣‬ـاٻت عٰچٯی اًت ٳڈ ؿک ‪٫‬لډڄٶډبڍ‬ ‫ٿؾتټ‪ ،٪‬پبًؼډبڍ ٿت‪٬‬بڅتی ٿیتچاڃـ ؿاُتڈ ثبُـ‪ .‬ثب تچرڈ ثڈایڄٴڈ ؿیڂ ٿجیڂ اًالٽ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؽـاڅڃـ‬ ‫ٿت‪٤‬بٹ ثڈ ٿڄنٻڈ ؿیڂ ؽبتپ څ پیبٿجل اٳلٽ ڃین ثڈ ‪٣‬ڄچاځ پیبٿجل کعڀت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ُـڇ‪ ،‬ڃغچڇ ت‪٤‬بٿٺ ؿیڂ‬ ‫اًالٽ ثب اٯټیتډبڍ ؿیڄی ثیِتل ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت څ عٰچٯی کا ثلاڍ ډڀڈڍ اڃٌبځډب‬ ‫ٿ‪ٜ‬لط ڃڀچؿڇ اًت ٳڈ ډیش ٳی ثـڅځ ؿٻیٺ ُل‪٣‬ی څ ثڈ ؿالیٺ ‪٧‬یلڅاٯ‪٤‬ی عٮ ڃـاکؿ ٿبڃ‪ ٢‬اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫اڃٌبځډب امایڂ عٰچ٭ ُچؿ‪ .‬عٰچ٭ اٯټیتډب ؿک پلتچ ٯلاکؿاؿ فٿڈ‪ ،‬اډٺ ٳتبه څ اٯټیتډبڍ ؿیڄی‬ ‫ؿاکاڍ عٰچٯی ٿیُچڃـ ٳڈ ک‪٣‬بیت اځډب ثل عٴچٿت څ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیالمٽ ٿیثبُـ‪ ،‬ٳڈایڂ عٰچ٭‬ ‫ؿک ٿتڂ ٯلاکؿاؿ فٿڈ فٳل ٿیُچڃـ څ ثلاًبى اځ ٯلاکؿاؿ‪ ،‬ؿڅٻت اًالٿیٿت‪٤‬ڊـ اًت ام اڃبځ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ‬ ‫ُڊلڅڃـ عڀبیت ٳڄـ څ ډیش ٿٌټڀبڃی عٮ ت‪٤‬لٕ ثڈ اڃبځ کا ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪Universal Declaration of Human Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Civil and Political Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪44‬‬ صفحه 200 ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫‪197‬‬ ‫ٷیلؿ‪ .‬ؿک ؽٔچّ ًڂ ثټچ‪ ٥‬څ ًڂ امؿڅاد ٿیبځ ؿؽتلاځ څپٌلا ت‪٬‬بڅت څرچؿ ؿاکؿ‪ .‬اٿب ًچاٻی ٳڈ ؿک‬ ‫ایڄزب ٿ‪ٜ‬لط میشود ایڂ اًت ٳڈ ایب عـاٯٺ ًڂ اُت‪٨‬بٹ ؿک ٿِب‪٧‬ٺ ٳبکڍ ثلاڍ ؿؽتلاځ څپٌلاځ‬ ‫ٿت‪٬‬بڅت اًت؟‬ ‫ثڈ ٿچرت ٿبؿڇ‪ 79‬ٯبڃچځ ٳبک ٿٔچه ‪ 1369‬ثڈ ٳبک ٷڀبکؿځ ا‪٫‬لاؿ ثب ًڂ ٳڀتل ام ‪ً 15‬بٹ تڀبٽ‬ ‫ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ ایڂ ٿچکؿ ؿک ؿؽتلاځ څ پٌلاځ یٴٌبځ اًت‪ .‬ٻیٴڂ ڃچرچاځ څ‪٫‬ٮ ٿبؿڇ ‪ 82‬ډڀبځ‬ ‫ٯب‪٣‬ـڇ‪ ،‬ؿک ٿچکؿ ٳبکٷلڍ اًت ٳڈ ًڂ اڅ ثیڂ ‪ 15‬تب ‪ً 18‬بٹ ثبُـ (ٿبؿڇ ‪ 79‬ٯبڃچځ ٳبک)‪.‬‬ ‫ٯبڃچځ ٳبک‪ ،‬اُت‪٨‬بٹ ڃچرچاڃبځ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل کا ؿک ‪٫‬بٓټڈ ًڄی ٿقٳچک ٿزبم ٿیؿاڃـ څ ثلاڍ‬ ‫ٳبکٷل ڃچرچاځ اٿتیبمڍ ٯبئٺ ُـڇ څ اځ اٿتیبم ایڂ اًت ٳڈ کڅماڃڈ ڃیپ ًب‪٣‬ت ام ًب‪٣‬ت ٳبکڍ اڅ ٳپ‬ ‫ُچؿ‪ .‬ډڀضڄیڂ ثڈ ٿڄ‪٠‬چک ٓیبڃت ام ڃیلڅڍ ٳبک ٳبکٷل ڃچرچاځ‪ ،‬ثلؽی ام ٿڀڄچ‪٣‬یتډب ا‪٣‬ڀبٹ ُـڇ؛ ام‬ ‫رڀټڈ ٿیتچاځ ثڈ ٿڀڄچ‪٣‬یت اکرب‪ ١‬ٳبکډبڍ ًؾت څ میبځ اڅک څ ٿڀڄچ‪٣‬یت ثٴبک ٷیلڍ ٳبکٷل‬ ‫ڃچرچاځ ؿک ُت (ًب‪٣‬ت ‪ 22‬اٻی ‪ٓ 6‬جظ) اُبکڇ ٳلؿ‪ .‬اٿب صڄبڃضڈ ایڂ ٿٰلکات ٿقٳچک ؿکٿچکؿ ٳبکٷل‬ ‫ڃچرچاځ ک‪٣‬بیت ڃِچؿ‪ ،‬ثڈ ٿچرت ٿبؿڇ ‪ 176‬ٯبڃچځ ٳبک‪ ،‬ٳبک‪٫‬لٿبڍ ٿتؾټ‪ ٪‬تغت ت‪ٰ٤‬یت ٳی‪٬‬لڍ ٯلاک‬ ‫ٿیٸیلؿ څ ٯبڃچځ ٷقاک ثلاڍ څڍ رناڍ ڃٰـڍ پیَ ثیڄی ٳلؿڇ اًت څ ؿک ٓچکت تٴلاک رلٽ ثڈ‬ ‫عجی ام ‪ 91‬کڅم تب ‪ 6‬ٿبڇ ٿغٴچٽ میشود (ٿبؿڇ ‪ 176‬ٯبڃچځ ٳبک)‪ً .‬ڂ ثټچ‪ ٥‬ثلاڍ ؿؽتل څ پٌل ٿالٱ‬ ‫ڃیٌت؛ ثڄبثلایڂ ثٴبکٷیلڍ اُؾبّ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل‪ ،‬ٳڀتل ام ًڂ ٯبڃچڃی «‪ً 15‬بٹ»‪ ،‬ث‪٤‬ڄچاځ‬ ‫ٳبکٷل څ ٳبکاٿچم ثڈ ډیش څرڈ ٿزبم ڃیٌت څ ٳبک‪٫‬لٿبڍ ٿتؾټ‪ ٪‬ٿٌتچرت ٿٌئچٻیت ٳی‪٬‬لڍ‬ ‫میشود‪ .‬ٿچٗچ‪٣‬ی ٳڈ ٯبثٺ ثغج اًت ایڂ اًت ٳڈ اٷلصڈ ًڂ اُت‪٨‬بٹ ‪ً 15‬بٹ اًت اٿب ؿک ‪٣‬ڀٺ‬ ‫ؿک ثلؽی ٳبکٷبڇ ډب‪ ،‬ٳچؿٳبځ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل میل ًڂ ٯبڃچڃی ثٴبک ٿِ‪٨‬چٻڄـ‪ ،‬ثڄبثلایڂ اٷل ‪٫‬لؿڍ‬ ‫ٳڀتل ام ‪ً 15‬بٹ ثڈ ٓچکت ‪٧‬یل ٯبڃچڃی ؿک ٳبکٷبډی ٿِ‪٨‬چٹ ثڈ ٳبک ثبُـ‪ ،‬تغت پچَُ ٯبڃچځ ٳبک‬ ‫ڃیٌت‪ .‬ٻیٴڂ ٿ‪ٜ‬بثٮ ٯچا‪٣‬ـ ‪٣‬ڀچٿی څ ٯچا‪٣‬ـ ٿـڃی‪ ،‬ٳبک اڅ ؿاکاڍ اکمٍ اًت څ اکمٍ ٳبک اڅ ثبیـ ثڈ‬ ‫څٻی ‪٬ٛ‬ٺ یب ًلپلًت ٯبڃچڃی اڅ پلؿاؽت ُچؿ‪.‬‬ ‫ٯبثٺ فٳل اًت ام اڃزبیی ٳڈ ٳبک ؿؽتل یب پٌل ثضڈ تغت پچَُ ٯبڃچځ ٳبک ڃیٌت‪ ،‬ؿک ٓچکت‬ ‫اؽتال‪ ٩‬ثب ٳبک‪٫‬لٿب‪ ،‬ٿلار‪ ٢‬عٺ اؽتال‪ ٩‬ٯبڃچځ ٳبکٷل څ ٳبک‪٫‬لٿب ثڈ ایڂ اؽتال‪ ٩‬کًیـٷی ڃڀیٳڄـ څ‬ ‫ثبیـ ؿک ٿلار‪٣ ٢‬ڀچٿی ؿاؿٷٌتلڍ ‪ٛ‬لط ؿ‪٣‬چا ثڈ ‪٣‬ڀٺ ایـ‪ .‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ اٷل عٰچ٭ ؿؽتل یب پٌل‬ ‫ثضڈ پلؿاؽت ڃِچؿ څٻی یب ًلپلًت ٯبڃچڃی څڍ ثبیـ ‪٣‬ټیڈ ٳبک‪٫‬لٿب ؿک ٿغبٳپ ؿاؿٷٌتلڍ ‪ٛ‬لط ؿ‪٣‬چا‬ ‫ٳڄـ څ اٷل ایڂ ٿچٗچ‪ ١‬ؿک ٿلار‪ ٢‬عٺ اؽتال‪ ٩‬ٿ‪ٜ‬لط ُچؿ‪ ،‬پلڅڃـڇ ثب ‪٣‬ـٽ ٓالعیت ثڈ ؿاؿٷبڇډبڍ‬ ‫ؿاؿٷٌتلڍ ٿغچٹ میشود‪.‬‬ صفحه 193 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪215‬‬ ‫ٻقا ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ؿک آٺ ثڈ کًڀیت ُڄبؽتڂ اٯټیتډب ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیڅ ‪٣‬ـٽ ‪ٛ‬لؿ اڃبځ ام ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫اًالٿیڅ ‪ٛ‬لاعی صبکصچثی ثلاڍ ک‪٫‬تبک ثب اٯټیتډب څ ډڀضڄیڂ ثلؽی ام عٰچ٭ ٿخٺ ٿبٻٴیت ثل ٿبٹ‪،‬‬ ‫‪٫‬لٯی ٿیبځ اٯټیتډب څ ٿٌټڀبڃبځ ڃیٌت څ ڃین ؿک صبکصچه ٯلاکؿاؿ فٿڈ‪ ،‬اٿڄیت ربڃی څ ٿبٻی اڃبځ‬ ‫تچً‪ ٚ‬ٳِچک اًالٿیتاٿیڂ ٿیُچؿ څ ډڀیڄ‪ٜ‬چک ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‪ ،‬ٿچاکؿڍ ٿبڃڄـ اًتٰالٹ ٯ٘بیی یب‬ ‫ٯب‪٣‬ـڇ اٻتناٽ ٿیتچاڃـ ثلاڍ اٯټیتډب ٯبثٺ تچرڈ ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ -2‬هفَْم اللیت‬ ‫اٿلڅمڇ ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ؿک ٷٌتلؿڇاڍ ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿ ٳڈ ثڈ کاًتی اکتجب‪ ٙ‬ڃنؿیٴی ثب څیوٷیڊبڍ ٳټی‬ ‫مٿبځ ٿب ؿاکؿ ؿک ډڀڈ رب ث‪٤‬ڄچاځ څاٳڄِی ‪٣‬ټیڈ ٷلایَ ثڈ رڊبڃی ٳلؿځ‪ ،‬ٿلؿٽ ؿک ٓـؿ ع‪ ٞ٬‬ډچیت‬ ‫ؽچؿ ؿک ٿٰبثٺایڂ ٷچڃڈ یٲ ُٴٺ ًبمڍ ډٌتڄـ‪ .‬امایڂ کڅ ا‪٫‬لاؿ څ ارتڀب‪٣‬بت ثڈ یٲ ٿیناځ اُتیب٭‬ ‫ؽچؿ کا ثڈ ع‪ ٞ٬‬ٿچرچؿیت ؽچیَ‪ ،‬اًت‪٬‬بؿڇ ام تچاڃبییډبڍ ؽالٯبڃڈُبځ څ ؿاُتڂ ڃِٰی ‪٤٫‬بٹ ؿک‬ ‫مڃـٷی ٿټی څ ثیڂاٻڀټټی اثلام ٿیٳڄڄـ‪.‬‬ ‫تڄچ‪٣‬بت ‪٫‬لډڄٸی‪ ،‬مثبڃی څ ٿقډجی رچاٿ‪ ٢‬اٿلڅمڍ ثڈ ربیی کًیـڇ اًت ٳڈ ٿ‪٬‬ڊچٽ اٯټیت ډڀضڄبځ‬ ‫‪ٟ‬بډل اًت‪ .‬آ‪ٜ‬الط اٯټیت ثڈ ربٿ‪٤‬ڈاڍ اُبکڇ ؿاکؿ ٳڈ ؽچؿ کا ثل ٿغچک ډچیتی ٿت‪٬‬بڅت ام ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ث‪٤‬ڄچاځ یٲ ٳٺ ًبمٿبځ ٿیڃڊـ څایڂ ت‪٬‬بڅت کا ‪٣‬ټڄی ثیبځ ٿیٳڄـ څ ؽچاًتبک ثڈ کًڀیت ُڄبؽتڈ‬ ‫ُـځ اځ ٿیُچؿ‪( .‬ٿڊبرلاځ‪ )33ّ ،1372 ،‬کایذتلیڂ ت‪٤‬لی‪ ٪‬امایڂ پـیـڇ کا ُبیـ ربٿ‪٤‬ڈ ُڄبًی‬ ‫ٿ‪٤‬لڅ‪ - ٩‬ٻچئیی څکث‪ 45‬ؿک ًبٹ ‪٣ - 1945‬لٗڈ ٳلؿڇ ثبُـ‪ .‬ثڄ‪٠‬ل څڍ اٯټیت ‪٣‬جبکتٌت ام ٷلڅډی‬ ‫ام اُؾبّ ٳڈ ثڈ ًجت ثلؽی ام ؽٔچٓیبت رٌڀبڃی یب ‪٫‬لډڄٸی ؽچؿ‪ ،‬ثب ثلؽچکؿڍ ٿت‪٬‬بڅت څ‬ ‫ٿتڀبین ثب ؿیٸل ا‪٘٣‬بڍ ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٳڈ ؿک اځ مڃـٷی ٿیٳڄـ کڅ ثڈ کڅ ٿیُچؿ څ ؿک ڃتیزڈ ؽچؿ کا ؿک‬ ‫ٿ‪٤‬لٕ ڃچ‪٣‬ی تج‪٤‬یٖ رڀ‪٤‬ی ٿیثیڄـ‪( .‬ؿکٿڄیتٺ‪)10ّ ،1372 ،‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ؿک ڃ‪٠‬ل څیلت څرچؿ اٯټیت ث‪ٜ‬چک ؽچؿ ثؾچؿ ٿٌتټنٽ څرچؿ یٲ اٳخلیت اًت ٳڈ ام‬ ‫ربیٸبډی ثلتل ثلؽچکؿاک اًت څ ربیٸبڇ ‪٫‬لڅتل اٯټیتډب‪ ،‬اڃبځ کا ام ُلٳت ٳبٿٺ ؿک مڃـٷی‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی ثبم ٿیؿاکؿ‪ ،‬پی ث‪ٜ‬چک ؽالٓڈ ا‪٘٣‬بڍ یٲ اٯټیت ثلاًبى څیوٷیڊبڍ ٿغٌچًی ٿِؾْ‬ ‫ٿیُچڃـ ٳڈ اڃبځ کا ام ؿیٸل ا‪٘٣‬بڍ ډڀبځ ربٿ‪٤‬ڈ رـا ٿیٳڄـ‪ .‬ث‪٘٤‬ی ؿیٸل ډڀضچځ ٿلڅیڂ ډلیی‪،‬‬ ‫اٯټیت ثچؿځ کا ثیِتل ڃبُی ام ڃچ‪٣‬ی تٰـیل ٯ‪ٜ‬لڍ ٿیؿاڃڄـ تب پیبٿـ تزلثڈ مڃـٷی‪ ،‬اٻجتڈایڂ ت‪٤‬لی‪٪‬‬ ‫ٳبکثلؿ ‪٣‬بٽ ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪Wirth , Louis‬‬ ‫‪45‬‬ صفحه 201 ‫‪ٔ٫ 198‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫ثڈ ٿخبٻی ؿک ایڂ مٿیڄڈ ٿیپلؿامیپ؛ اٷل پـک ؽبڃچاؿڇ ‪٫‬چت ُچؿ څ څالیت ؿؽتل ثڈ رـ پـکڍ ثلًـ‬ ‫اٿب رـ پـکڍ اڅ کا ٿزجچک ثڈ ٳبک ٳڄـ ؿک ٓچکتی ٳڈ ًڂ ٯبڃچڃی ؿؽتل ‪ً 15‬بٹ تڀبٽ ڃِـڇ اًت ایب‬ ‫څالیت رـ پـکڍ ًبٯ‪ ٚ‬میشود؟ ؿک ایڂ ثبکڇ ثبیـ ثٸچییپ عٴپ ؿاؿٷبڇ ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب ٯبڃچځ ٳبک‪ ،‬ٿؾبٻ‪٪‬‬ ‫ٳبک ثضڈډبڍ میل پبڃنؿڇ ًبٹ اًت‪ .‬ثڄبثلایڂ ثڈ ایِبځ تقٳل ٿیـډڄـ ٳڈ تب ٯجٺ ام ‪ً 15‬بٻٸی ٳبک‬ ‫ارجبکڍ ثلاڍ ؿؽتل څ پٌل ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ اٷل رـ پـکڍ عٴپ ؿاؿٷبڇ کا ڃبؿیـڇ ثٸیلؿ څ ٿزـؿ ؿؽتل‬ ‫ثضڈ کا ثڈ ٳبک ٿزجچک ٳڄـ ؿک ایڂ ٓچکت ؿاؿٷبڇ‪ٛ ،‬جٮ ٯبڃچځ ٳبک؛ څالیت کا ام رـ پـکڍ ًبٯ‪ٚ‬‬ ‫ٿیٳڄـ‪ .‬ډڀبڃ‪ٜ‬چک ٳڈ ٯجالً فٳل ٳلؿیپ څالیت مٿبڃی ًبٯ‪ ٚ‬میشود ٳڈ ‪٣‬ـٽ ٓالعیت اځ احجبت ُچؿ؛‬ ‫ؿک ایڂ ثبکڇ صچځ رـ پـکڍ ؿؽتلڍ کا ٳڈ ډڄچم ثڈ ًڂ ٯبڃچڃی ڃلًیـڇ ٿزجچک ثڈ ٳبک ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿاؿٷبڇ‬ ‫عٴپ څالیت کا ام اڅ ًټت ٿیٳڄـ میلا ٿ‪ٜ‬بثٮ ٯبڃچځ ٳبک؛ ثٴبک ٷڀبکؿځ صڈ ؿؽتل څ صڈ پٌل ٯجٺ ام‬ ‫‪ً 15‬بٻٸی ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ ؿک ٓچکت ؿاُتڂ ٿبؿک څ یب رـ ٿبؿکڍ څالیت کا ثڈ اڃڊب څاٷقاک ٿیٳڄـ‪.‬‬ ‫یٴی ام ٿڊڀتلیڂ ؿالیٺ پیـایَ ٯچاڃیڂ ڃب‪ٟ‬ل ثل عٰچ٭ ٳبک ؿک ٳِچکډبڍ ٿؾتټ‪« ،٪‬ٿڄ‪ ٢‬ٳبک‬ ‫ارجبکڍ» ؿک ٯلځډبڍ ‪ 18‬څ ‪ 19‬ٿیالؿڍ ثچؿ‪ .‬ثبتچرڈ ثڈ ایڄٴڈ ٳلاٿت ډڀڈ اڃٌبڃڊب ایزبه ٿیٳڄـ ٳڈ‬ ‫تڄڊب ؿک ُلای‪٣ ٚ‬بؿالڃڈ څ ثب ٿیٺ څ ک‪٧‬جت ثڈ ٳبکڍ ٿِ‪٨‬چٹ ُچڃـ څ ؿک ٿٰبثٺ ثڊبڍ ‪٣‬بؿالڃڈ ایی کا‬ ‫ؿکیب‪٫‬ت ٳڄڄـ‪ .‬ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ اٿلڅمڇ‪ ،‬ٯچا‪٣‬ـڍ تڄ‪٠‬یپ ُـڇ اًت تب ‪٣‬الڅڇ ثل ٿڀڄچ‪ ١‬ٳلؿځ ٳبک ارجبکڍ‬ ‫تچً‪ ٚ‬ٳبکٷلاځ‪ ،‬ٿزبماتډبیی ثلاڍ ٳبک ارجبکڍ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڈ ُچؿ‪ .‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃڀچڃڈ ؿک ٯبڃچځ‬ ‫اًبًی ثڈ ٿچرت آچٹ ٿؾتټ‪٬‬ی ٳڈ ثل اماؿڍ ُ‪٨‬ٺ ا‪٫‬لاؿ تبٳیـ ُـڇ څ اڃزبٽ ؿاؿځ ٳبک تچً‪ ٚ‬اڃڊب‬ ‫ثب ٿیٺ څ ک‪٧‬جت ت٘ڀیڂ ٷلؿیـڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ٳبک ثڈ ٳبک ٷڀبکؿځ ٳبکٷلاځ ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل ثڈ اڃزبٽ ٳبک ارجبکڍ تچً‪ ٚ‬ٳبک‪٫‬لٿب‬ ‫یب ډل ُؾْ ؿیٸل‪ ،‬ڃچ‪٣‬ی رلٽ ٿغٌچه میشود‪ .‬ثلاًبى ٿبؿڇ ‪ 172‬ٯبڃچځ ٳبک؛ اٷل ٳٌی ؿیٸلڍ‬ ‫کا ثڈ اڃزبٽ ٳبک ارجبکڍ څاؿاک ٳڄـ‪٣ ،‬الڅڇ ثل ایڄٴڈ ٿچ‪ ٪ٟ‬ثڈ پلؿاؽت ارلت اٻڀخٺ یب ؿًتڀنؿ ٳبکٷل‬ ‫اًت‪ ،‬ثڈ ٿزبمات عجی ام ‪ 92‬کڅم تب یٴٌبٹ څ رلیڀڈ ڃٰـڍ ٿ‪٤‬بؿٹ ‪ 200‬ثلاثل عـاٯٺ ٿنؿ کڅماڃڈ‬ ‫ٳبکٷلاځ‪ ،‬ٿغٴچٽ ؽچاډـ ُـ‪.‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ٿیتچاځ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬ت ٳڈ اٷل ٳبکٷلڍ «ا‪٣‬پ ام ؿؽتل څ پٌل» تچً‪ ٚ‬څٻی ٯڊلڍ ثڈ ٳبک‬ ‫ارجبکڍ ٷڀبکؿڇ ُچڃـ‪ٛ ،‬جٮ ٯبڃچځ څٻی ٯڊلڍ ثبیـ ارلت اٻڀخٺ یب ؿًتڀنؿ ٳبکٷل کا ثـډـ څ ثڈ‬ ‫عجی ام ‪ 92‬کڅم تب یٴٌبٹ ٿزبمات ؽچاډـ ُـ‪ .‬میلا ٳبکٷلاځ ا‪٣‬پ ام «ؿؽتل څ پٌل» ؿک اڃتؾبه‬ ‫ُ‪٨‬ٺ اماؿڍ ؿاکڃـ څ ٿیتچاڃڄـ ثـڅځ افځ څٻی ثڈ ُ‪٨‬ټی ٳڈ ثـاځ تڀبیٺ ؿاکڃـ ثپلؿامڃـ ثڈ ُل‪ٛ‬ی ٳڈ اځ‬ ‫ُ‪٨‬ٺ ٿؾب‪ ٩‬اًالٽ څ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی ڃجبُـ‪.‬‬ صفحه 194 ‫‪ٔ٫ 216‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫اٿلڅمڇ پوڅډِٸلاځ ثلاڃڄـ تب ثیِتل ثڈ ًټ‪ٜ‬ڈ ًیبًی اٳخلیت اډڀیت ثـډڄـ‪ .‬ٷلڅڇ ثلتل ثب ؿک اؽتیبک‬ ‫ؿاُتڂ ٿڄبث‪ ٢‬مڃـٷی اٿٴبځ تٌټ‪ ٚ‬ثل ُلای‪ ٚ‬مڃـٷی ؿیٸلاځ کا‪ ،‬ام کډٸقک ٿلاٯجتډبڍ ثڊـاُتی‪ ،‬ٳبک‬ ‫څ ُ‪٨‬ٺ‪ ،‬ٿچاؿ ‪٧‬قایی‪ ،‬اٿچمٍ څ پلڅکٍ څ ؿکاٿـډب پیـا ٿیٳڄـ‪ .‬اٳخلیت ام کډٸقک تٌټ‪ً ٚ‬یبًی‬ ‫اًت ٳڈ ٿیتچاڃـ ثڈ اٯټیت تج‪٤‬یٖ کڅا ؿاکؿ څ ؿک ثلاثل اڅ ک‪٫‬تبکڍ تغٰیلاٿین یب ؽٔڀبڃڈ ؿاُتڈ‬ ‫ثبُـ‪ ،‬ک‪٫‬تبکڍ ٳڈ ٿڀٴڂ اًت ام تڀٌؾل ا‪٧‬بم ٷلؿؿ څ تب اڃڊـاٽ پیَ کڅؿ‪( .‬ؿکٿڄیتٺ‪)11ّ ،1372 ،‬‬ ‫‪ -3‬اللیتّب در حمَق ثطز هؼبغز‬ ‫‪ٍ 1-3‬ضؼیت اللیتّب در جبهؼِ جْبًی لجل اس تاسیس جبهؼِ هلل‬ ‫اعتیبد ثڈ تجبؿٹ ٿغٔچٹ ‪٫‬ٴلڍ څ ٿبؿڍ ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬اڃٌبڃی ‪ -‬ام ڃ‪٠‬ل ؽچځ‪ ،‬مثبځ څ‬ ‫ٿقډت‪ -‬څ کڅط اٿینٍ څ اُڄبئی ثیڂ ٿټتڊب څ عی اماؿٿڄِی څ اؽتجبک ؿک اڃتؾبه ٿٌٴڂ څ‬ ‫اٯبٿتٸبڇ ام ؿیلتلیڂ امٿڄڈ عیبت ارتڀب‪٣‬ی ثِل عبٻت اؽتال‪ ٙ‬ارتڄبه ڃبپقیل ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪٪‬‬ ‫ڃواؿڍ څ ٿقډجی کا ؿک ا‪٧‬ټت ًلمٿیڄڊبڍ ٿٌٴچڃی څ ٳِچکډبڍ تِٴیٺ ُـڇایزبه ڃڀچؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ثلاحل ډڀیڂ اؽتال‪ ٙ‬ٯڊلڍ ٿټتډب‪ ،‬ٳڀتل ٳِچکڍ ٿیتچاځ یب‪٫‬ت ٳڈ ډڀڈ اتجب‪ ١‬اځ ؿاکاڍ ڃواؿ څ ٿقډت‬ ‫څاعـ ثچؿڇ څ ا‪٫‬لاؿ اځ ډڀٸی ام ٿِؾٔبت ٿټی ٿچکؿ ڃ‪٠‬ل ُؾْ څ یب اُؾبّ څ یب اٳخلیت عبٳپ‬ ‫ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)5 ّ،1393 ،‬‬ ‫اٯټیتڊب ؿک ٳِچکډبئیٴڈ تغت عٴچٿت ڃواؿڍ څ یب ٿقډجی اؿاکڇ ٿیُـڃـ رن ؿک ٿچاکؿ ڃبؿک ٿ‪٤‬ڀچالً‬ ‫څٗ‪ ٢‬ڃبٷچاکڍ ؿاُتڄـ څ ڃڈ تڄڊب ام ٿڄبث‪ ٢‬څ عٰچ٭ ڃواؿ څ ٿقډت کًڀیٳِچک ٿغلڅٽ ثچؿڃـ‪ ،‬آچال‬ ‫ڃٌجت ثڈ اڃبځ صڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬عٴچٿتڊب څ صڈ ام ڃبعیڈ ا‪٫‬لاؿ ٿټت ک‪٫‬تبک ڃبپٌڄـ ٿ‪٤‬ڀچٹ ٿیٷلؿیـ څ ثل‬ ‫احل ډڀیڂ ک‪٫‬تبکډب ؿک ثٌیبکڍ ام ٿچاکؿ عچاؿحی کػ ٿیؿاؿ ٳڈ ثڈ ُٴڄزڈ ډب څ ٳِتبکډبڍ ؿًتڈ‬ ‫رڀ‪٤‬ی ٿیبڃزبٿیـ څ ٓغڄڈ ډبڍ کٯت اڃٸینڍ ثجبک ٿیاڅکؿ‪( .‬ډڀبځ‪)7ّ ،‬‬ ‫عٴچٿتڊبڍ یڊچؿڍ ٳڈ ٯجٺ ام ث‪٤‬خت ٿٌیظ ام ٿٰتـکتلیڂ څ پلًبثٰڈتلیڂ عٴچٿتڊبڍ اځ ‪ٔ٣‬ل‬ ‫ثچؿڃـ ڃ‪٠‬ل ثڈ پیچڃـ ؽبٓی ٳڈ ڃواؿ څ ٿقډت ؿک ائیڂ یڊچؿ پیـا ٳلؿڇ څایڂ ائیڂ کا ؿک ‪٣‬یڂ ٿقډجی‬ ‫ثچؿځ ثٔچکت عبؿ ڃواؿڍ ؿکاڅکؿڇ اًت ٿ‪٤‬ڀچالً ام یٲ ًیٌتپ ؽِڂ ڃواؿڍ څ ٿقډجی پیلڅڍ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ څ یب ٷلڅډڊبڍ ‪٧‬یلیڊچؿڍ ثڀڄنٻڈ عیچاڃبت ٳڈ ثبیـ ؿک اؽتیبک ٯچٽ ثلٷنیـڇ یڊچؿ ثبُڄـ‬ ‫ک‪٫‬تبک ٿیڃڀچؿڃـ‪ .‬ؿڅٻت یڊچؿڍ ٳڈ ثلاًبى ثلٷنیـٷی ٿټت یڊچؿ پی کینڍ ٿیُـ څ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ‬ ‫ڃڀیتچاڃٌت تئچکڍ ؿڅٻت ٿتِٴٺ ام ٷلڅڇډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ڃواؿڍ څ ٿقډجی کا ثپقیلؿ څ یب تِٴیٺ یٲ‬ صفحه 202 ‫‪199‬‬ ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫ًتیجِ گیزی‬ ‫ڃتبیذ ایڂ پوڅډَ ڃِبځ ؿاؿڇ اًت ٳڈ‪٧ ،‬بٻت ‪ٰ٫‬ڊبڍ اډٺ ًڄت ثب اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ٿؾبٻ‪٬‬ڄـ څ ثب اًتڄبؿ‬ ‫ثڈ ایبتی ٿبڃڄـ‪«:‬اٻلربٹ ٯچاٿچځ ‪٣‬ټی اٻڄٌبء》څ کڅایبتی ٳڈ ًټ‪ٜ‬ڈ څ کیبًت مڃبځ ثل ٿلؿاځ کا ربین‬ ‫ڃڀیـاڃڄـ ؿًتچک ثڈ عجی مڃبځ ؿک ؽبڃڈ کا ٿیـډڄـ څ ډڀضڄیڂ ثب تچًٺ ثڈ آٺ ‪٣‬ـٽ رچام اُت‪٨‬بٹ‬ ‫مڃبځ څ ٯیبى اڅٻچیت‪،‬ؿک ٓـؿ احجبت ڃ‪٠‬ل ؽچؿ ٿیجبُڄـ‪.‬‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ثب څرچؿ ُلای‪ٜ‬ی‪ ،‬ثب اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ٿچا‪٫‬ٮ ډٌتڄـ څ ٿ‪٤‬تٰـڃـ ٳڈ اٷل ُلای‪ ٚ‬ٿغی‪ ٚ‬ٳبک‬ ‫ثب اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک ؽبکد ام ؽبڃڈ ٿڄبًت ثبُـ څ ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اڍ ثڈ ډڀلاڇ ڃـاُتڈ ثبُـ ثالٿبڃ‪٢‬‬ ‫اًت څ ؿٻیټی ثل ٿڄ‪ ٢‬اځ څرچؿ ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ٿ‪٤‬تٰـڃـ‪ :‬ثڊتلیڂ ؿٻیٺ ثل رچام اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ایڂ اًت ٳڈ ؿک مٿبځ پیبٿجل‬ ‫(ص)‬ ‫څ ائڀڈ‬ ‫ا‪ٛ‬ڊبک(‪)١‬مڃبځ ؿک ؽبڃڈ عجی ڃڀی ُـڃـ څ ثڈ اُت‪٨‬بٹ ٿی پلؿاؽتڄـ‪.‬ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی‪،‬ع٘چک مڃبځ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ثلاڍ اڃزبٽ اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام ٿڄٴل ثب پلؿڇ ڃِیڄی اڃبځ ٿڄب‪٫‬بت ؿاکؿ‪.‬ؿک ڃتیزڈ اٳخل ‪ٰ٫‬ڊبڍ‬ ‫اٿبٿیڈ‪،‬آٺ اماؿڍ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ کا پقیل‪٫‬تڈاڃـ څ ٿ‪٤‬تٰـڃـ ٳڈ اٷل ُ‪٨‬ٺ مځ څ ؿؽتل ؿک ارتڀب‪ ١‬ثب‬ ‫ک‪٣‬بیت ‪٬٣‬ب‪ ٩‬څ عزبه ثبُـ څ ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اڍ ڃـاُتڈ ثبُـ ربین اًت څ ثلاڍ ایڂ ٳبک افځ څٻی یب‬ ‫ُچډل ُل‪ ٙ‬ڃڀیجبُـ‪.‬‬ ‫ٯبڃچځ ٿـڃی ایلاځ ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب ‪ٰ٫‬ڈ اٿبٿیڈ‪،‬ثغج اُت‪٨‬بٹ مڃبځ کا ٿڄچ‪ ٙ‬ثڈ اربمڇ ډڀٌل ٿی ؿاڃـ‪.‬ثڈ‬ ‫ٿچرت ٿبؿڇ ‪1117‬٭‪.‬ٽ‪( :‬مڅد ٿیتچاڃـ مڅرڈ کا ام عل‪٫‬ڈ یب ٓڄ‪٤‬تی ٳڈ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی یب‬ ‫عیخیبت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ثبُـ ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ)ٿڄ‪٠‬چک ام اٿچک ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی‪،‬اٿچکڍ اًت ٳڈ ٿڄزل ثڈ‬ ‫ًٌتی ثڄیبځ ؽبڃچاؿڇ ٿیُچؿ څ ډڀضڄیڂ ٿڄ‪٠‬چک ام تڄب‪٫‬ی ثب عیخیت مڅریڂ اځ اًت ٳڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ثب‬ ‫ُئچڃبت ډڀٌل ٿڄب‪٫‬بت ؿاُتڈ ثبُـ‪.‬ؿک ایڂ کاًتب ‪ٛ‬جٮ ٿ‪٬‬بؿ ٿبؿڇ ‪18‬٭‪.‬ط‪.‬ػ‪،‬ٿٔچه ‪ 1353‬مڅد ثب‬ ‫تاییـ ؿاؿٷبڇ عٮ ؿاکؿ ډڀٌلٍ ام اُت‪٨‬بٹ ثڈ ُ‪٨‬ټی ٳڈ ثب ٿٔبٻظ څعیخیت اڃڊب ٿڄب‪٫‬بت ؿاکؿ ٿڄ‪٢‬‬ ‫ٳڄـ‪ .‬ٿی تچاځ ٷ‪٬‬ت‪:‬ٿٴتت کډبیی ثؾَ اًالٽ څ عٰچ٭ ایلاځ ٳبک مڃبځ څ ؿؽتلاځ ثڈ ا‪٣‬تجبک ایڄٴڈ ٳبک‬ ‫ثڈ ؽچؿڍ ؽچؿ ‪٣‬ڀٺ ٿِلڅ‪ ١‬څ عالٹ اًت ربین ٿیؿاڃڄـ‪ ،‬اٿب مٿبڃی ٳڈ ٳبک ؿک ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثبُـ‬ ‫څ ثڈ عٰچ٭ څٻی څ ُچډل اًیت ثلًبڃـ‪ ،‬ایڂ ٳبک مٿبڃی ربین اًت ٳڈ څٻی څ مڅد افځ ثـډڄـ ؿک‬ ‫‪٧‬یل ایڄٔچکت ربین ڃؾچاډـ ثچؿ‪.‬‬ صفحه 195 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪217‬‬ ‫عٴچٿت رڊبڃی کا ډـ‪ ٩‬ؽچؿ ٯلاک ؿډـ ڃبٷنیل ًیبًت اځ ؿک ٿچکؿ تچؿڇډبڍ څًی‪٧ ٢‬یلیڊچؿڍ رن‬ ‫یٴی ام ؿڅ ‪ٛ‬لط میل ڃڀیتچاڃٌت ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ - 1‬ڃبثچؿڍ ا‪٫‬لاؿ ‪٧‬یلیڊچؿڍ څ پبٱ ڃڀچؿځ ًلمٿیڂ ؽچؿ ام ڃواؿ تب پبٱ (‪٧‬یل یڊچؿڍ)‬ ‫‪ -2‬ثڈ ثلؿٷی ٳِیـځ اڃبځ څ ثڊلڇ ثلؿاکڍ ډلصڈ ثیِتل ام ڃیلڅڍایڂ ٷلڅډڊب ثلاڍ ٿٔبٻظ ٿټت‬ ‫ثلٷنیـڇ یڊچؿ‪.‬‬ ‫ام ڃؾٌتیڂ ًبٻڊبڍ ٯلځ صڊبکٽ ٿٌیغی ٳڈ ثتـکیذ ائیڂ ٿٌیغیت ث‪٤‬ڄچاځ ؿیڂ کًڀیاٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ‬ ‫کڅٽ پقیل‪٫‬تڈ څ عٴچٿتڊب څ اٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ ٿٌیغی مٿبٽ اٿچک کا ثـًت ٷل‪٫‬تڄـ‪ ،‬ؿڅکاځ اماؿڍ‬ ‫ٿٌیغیبځ څ اًبکت یڊچؿیبځ یٴزب ا‪٧‬بم ٷلؿیـ‪.‬‬ ‫یڊچؿیبځ صڄـیڂ ثبک ؿک عٴچٿتڊبڍ ٿٌیغی اٿپلا‪ٛ‬چک کڅٽ ٯتٺ ‪٣‬بٽ ُـڃـ څ ؿًتڈ ؿًتڈ ام‬ ‫ًلمٿیڄڊبڍ تغت عٴچٿت کڅٽ اؽلاد ٷلؿیـڃـ څ ؿک یٲ ٿچکؿ ٳچکڅٍ پبؿُبڇایلاځ ثڈ ؿډڊب ډناک‬ ‫یڊچؿڍ اڅاکڇ څ تج‪٤‬یـ ُـڇ پڄبڇ ؿاؿ څ ؿک ٯلځ ُبڃنؿډپ ٿیالؿڍ ڃین عٴچٿت ٿٌټڀبځ ‪٣‬خڀبڃی ډناکاځ‬ ‫یڊچؿڍ کا ٳڈ ام اًپبڃیب څ پلتٰبٹ ثب څٗ‪ ٢‬کٯتجبکڍ کاڃـڇ ُـڇ ثچؿڃـ پقیل‪٫‬ت څ ثڈ اڃبځ ؿک ًلمٿیڄڊبڍ‬ ‫اًالٿیٿاڅڍ ؿاؿ‪(.‬ډڀبځ‪ )9ّ ،‬ؿک ًبٹ ‪ 1648‬ٯبڃچڃی ام پبکٻڀبځ اڃٸټٌتبځ ٷقُت ٳڈ ثل ‪ٛ‬جٮ اځ‬ ‫ډلٳٌی ٳڈ ‪ٰ٣‬یـڇاڍ ٿؾبٻ‪ ٪‬ثب آٺ تخټیج اثلام ڃڀبیـ ٿغٴچٽ ثڈ ا‪٣‬ـاٽ ٿیٷلؿیـ څ ڃین ؿک ًبٹ‬ ‫‪ 1688‬پبکٻڀبځ اڃٸټٌتبځ ٿقډت کًڀیٳِچک کا پلڅتٌتبځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ڃڀچؿ څ ٿٰلک ؿاُت ٳڈ ډیش‬ ‫ٿٌیغی ٳبتچٻیٲ عٮ ڃـاکؿ ؿک ٯټڀلڅ عٴچٿت اڃٸټٌتبځ ثڈ ٿلاًپ ٿقډجی ؽچؿ ‪٣‬ڀٺ ڃڀبیـ‪.‬‬ ‫ؿک ‪٫‬لاڃٌڈ تب اڅاؽل ٯلځ ډ‪٬‬ـډپ ٿٌیغی ‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات ؽبٓی ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬عٴچٿتڊبڍ ٳبتچٻیٲ‬ ‫څٗ‪ُ ٢‬ـڇ ثچؿ پلڅتٌتبڃڊب ؿصبک ت٘ییٰبت ؿُچاکڍ ثچؿڃـ‪ .‬اڃڊب عتى اماؿڍ ثلاڍ ؿ‪٫‬ڂ ٿلؿٷبځ ؽچؿ‬ ‫ڃـاُتڄـ څ تڄڊب ؿک ٿچاٯ‪ ٢‬ٿؾٔچّ صڄیڂ اربمڇاڍ ثڈ اڃڊب ؿاؿڇ ٿیُـ څ ډڄٸبٽ تِیی‪ ٢‬رڄبمڇ تڄڊب ‪30‬‬ ‫ڃ‪٬‬ل اربمڇایڂ ٳبک کا ؿاُتڄـ څ ؿک ٿچاٯ‪٣ ٢‬لڅًی څ ‪ٌ٧‬ٺ ت‪٤‬ڀیـ ڃڀیثبیٌت ا‪٫‬لاؿ (پلڅتٌتبځ) ام ‪12‬‬ ‫ڃ‪٬‬ل تزبڅم ٳڄـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪ )10 ،1393 ،‬ؿک څاٯ‪ ،٢‬ٿٌاٻڈ اٯټیتډب‪ ،‬ام ٻغب‪ ٝ‬تبکیؾی ثڈ ؿڅکاځ‬ ‫ثبًتبځ څ تاًیی اٿپلا‪ٛ‬چکڍ ډبڍ ثنکٵ ثبم ٿیٷلؿؿ څ ثڈ تـکیذ‪ ،‬رڄجڈ ډبڍ ٿؾتټ‪٬‬ی‪ ،‬ا‪٣‬پ ام ٿټی‪،‬‬ ‫ڃواؿڍ څ ؽٔچٓب ؿیڄی ام اثتـاڍ ٯلڅځ څً‪ٜ‬ی ثؾچؿ ٷل‪٫‬تڈ اًت څٻیٴڂ ‪٣‬ټیل‪٧‬پایڂ ًبثٰڈ ؿیلیڄڈ‪،‬‬ ‫ام اڅایٺ ٯلځ عبٗل ثچؿ ٳڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ تچرڈ ؽچؿ کا ثڈایڂ ٿٌاٻڈ ٿ‪ٜ٤‬چ‪ً ٩‬بؽت‪.‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ؿٻیٺایڂ اٿل ثلؿاُتی ثچؿ ٳڈ تب اځ مٿبځ ام ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ٿیُـ‪ ،‬ثلعٌت ‪ٰ٣‬یـڇاڍ‬ ‫کایذ‪ ،‬ام اڃزب ٳڈایڂ ٿٌاٻڈ ‪٣‬ڀـتبً ثڈ کڅاث‪ ٚ‬ٿیبځ ؿڅٻت څ اٯټیتڊبیی ٳڈ ؿک ٯټڀلڅ ًلمٿیڄی اځ ډٌتڄـ‬ صفحه 203 ‫‪ٔ٫ 211‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -‬لطاٖ وط‪.ٓ٤‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫اِف‪ -‬وتت ػطث‪٣‬‬ ‫اثٗ ٔ‪ٙ‬ظ‪ٛ‬ض‪ٔ ،‬حٕس ثٗ ٔىطْ(‪1405‬ق)‪ِ،‬ؿبٖ اِؼطه‪،‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاض اح‪٥‬بء اِتطاث اِؼطث‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ثربض‪ٔ،٢‬حٕسثٗ اؾٕبػ‪1401(ُ٥‬ق)‪،‬نح‪٥‬ح اِجربض‪،٢‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪،‬زاض اثٗ وخ‪٥‬ط‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫تطٔص‪ٔ،٢‬حٕسثٗ ػ‪٥‬ؿ‪1419(٣‬ق)‪،‬لب‪ٞ‬ط‪ ،ٜ‬زاض اِحس‪٤‬ج‪.‬‬ ‫حط ػبّٔ‪ٔ ،٣‬حٕسثٗ اِحؿٗ (‪1413‬ق)‪ٚ،‬ؾبئُ اِک‪٥‬ؼ‪ ،ٝ‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاضاح‪٥‬بء اِتطاث اِؼطث‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫قٕؽ اِس‪ٔ ،ٗ٤‬حٕس ٔ‪ٟ‬س‪،)ْ 1996( ٢‬حم‪ٛ‬ق اِع‪ٚ‬ر‪ ،١٥‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ٛٔ ،‬ؾؿ‪ ٝ‬اِس‪ِّ ٝ٥ِٚ‬سضاؾبت ‪ ٚ‬اِ‪ٙ‬کط‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫نسض‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔحٕسثبلط(‪1418‬ق)‪ ،‬زض‪ٚ‬ؼ ف‪ ٣‬ػّٓ االن‪ ،َٛ‬لٓ‪ ،‬ربٔؼ‪ٔ ٝ‬سضؾ‪.ٗ٥‬‬ ‫َجبَجب‪ ،٣٤‬ؾ‪٥‬س ٔحٕس حؿ‪1402( ٗ٥‬ق) ‪ ،‬إِ‪٥‬عاٖ ف‪ ٣‬تفؿ‪٥‬ط اِمطاٖ‪ ،‬لٓ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ُٔ ٝ‬ج‪ٛ‬ػبت‪ ٣‬اؾٕبػ‪٥ّ٥‬بٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َ‪ٛ‬ؾ‪ٔ ،٣‬حٕسثٗ اِحؿٗ (‪1407‬ق)‪،‬إِجؿ‪ ٌٛ‬ف‪ ٣‬فم‪ ٝ‬االٔبٔ‪ ،ٝ٥‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٔ ،‬ىتج‪ ٝ‬إِطتً‪.ٝ٤ٛ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫فًُ اهلل‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔحٕس (‪1397‬ق)‪،‬تبٔالت اؾالٔ‪ ١٥‬ح‪ َٛ‬إِطا‪ ،٠‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاض إِالن‪.‬‬ ‫وّ‪ٔ ،٣ٙ٥‬حٕسثٗ ‪٤‬ؼم‪ٛ‬ه(‪1367‬ق)‪ ،‬ان‪ٛ‬اَ اِىبف‪،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬زاض اِىتت االؾالٔ‪.١٥‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1402( ........................................‬ق)‪ ،‬اِفط‪ٚ‬ع ٔٗ اِىبف‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زاضاِىتت االؾالٔ‪ ،ٝ٥‬چبح ؾ‪.ْٛ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔوؾؿ‪ ٝ‬زا‪٤‬ط‪ ٜ‬إِؼبضف اِفم‪ ٝ‬االؾالٔ‪1424(٣‬ق)‪ٛٔ،‬ؾ‪ٛ‬ػ‪ ٝ‬اِفم‪ ٝ‬االؾالٔ‪َ ٣‬جمًب ِٕص‪ٞ‬ت ا‪ ُٞ‬اِج‪٥‬ت(ع)‪،‬لٓ‪ٔ،‬وؾؿ‪ ٝ‬زا‪٤‬ط‪ٜ‬‬ ‫إِؼبضف اِفم‪ ٝ‬االؾالٔ‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔزّؿ‪ٔ ،٣‬حٕسثبلط(‪1410‬ق)‪،‬ثحبضاال٘‪ٛ‬اض‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زاضاِىتت االؾالٔ‪.ٝ٥‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط (‪1389‬ـ)‪،‬احىبْ اِ‪ٙ‬ؿبء‪ .‬لٓ‪ٔ :‬سضؾ‪ ٝ‬أبْ ػُ ثٗ اث‪َ ٣‬بِت(ع)‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ه‪-‬وتت فبضؾ‪٣‬‬ ‫ر‪ٛ‬از‪ ٢‬أّ‪،٣‬ػجساهلل(‪1389‬ـ)‪،‬ربٔؼ‪ ٝ‬زض لطاٖ‪،‬لٓ‪٘،‬کط اؾطاء‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫حؿ‪ ٣ٙ٥‬ذ‪ٛ‬ا‪ٔ ،ٜ‬حٕس (‪ 1385‬ـ)‪،‬حک ظٖ زض ذب٘‪ٛ‬از‪ .ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬قٕ‪ ٓ٥‬زا٘ف‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ذبِس‪ ،‬أ‪٥‬ط ضؾتٍبض(‪1385‬ـ)‪ ،‬ذب٘‪ٛ‬ا‪،ٜ‬وبض ‪ٚ‬ر‪ٙ‬ؿ‪٥‬ت‪،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬ق‪ٛ‬ضا‪ ٢‬فط‪ ٣ٍٙٞ‬ارتٕبػ‪ ٣‬ظ٘بٖ ‪ٚ‬ذب٘‪ٛ‬اضز‪.ٜ‬‬ ‫وبت‪ٛ‬ظ‪٤‬بٖ‪٘ ،‬بنط (‪1371‬ـ)‪،‬حم‪ٛ‬ق ٔس٘‪ ٣‬ذب٘‪ٛ‬از‪ ،ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قطوت ؾ‪ٟ‬بٔ‪٣‬ا٘تکبض‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔزٕ‪ٛ‬ػ‪ ٝ‬ل‪ٛ‬ا٘‪ٔ ٚ ٗ٥‬مطضات حم‪ٛ‬ل‪1379 .٣‬ـ‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ٔحمک زأبز‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔهُف‪1372( ٣‬ـ)‪،‬ثطضؾ‪ ٣‬فم‪ ٣ٟ‬حم‪ٛ‬ق ذب٘‪ٛ‬از‪ ،ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٔ ،‬طوع ٘کط ػّ‪ ْٛ‬اؾالٔ‪.٣‬‬ ‫ٔکى‪ ،٣ٙ٥‬ػّ‪1394(٣‬ـ)‪،‬انُالحبت ان‪،َٛ‬تطرٕ‪ ٝ‬ػّ‪٥‬طیب قب‪ ٜ‬فًُ‪،‬لٓ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ ٝ‬ث‪ٛ‬ؾتبٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط( ‪1387‬ـ)‪،‬تفؿ‪٥‬ط ٕ٘‪.ٝ٘ٛ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬زاضاِىتت االؾالٔ‪.ٝ٥‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫٘طْ افعاضٌ‪ٙ‬ز‪ ٝٙ٥‬اضا‪ ٢‬فم‪ -٣ٟ‬لًب‪1379( .٣٤‬ـ)‪ .‬زفتط أ‪ٛ‬ظـ ض‪ٚ‬حب٘‪ ٚ ٖٛ٥‬تس‪ٔ ٗ٤ٚ‬ت‪ ٖٛ‬فم‪ٔ ٣ٟ‬ؼب‪٘ٚ‬ت أ‪ٛ‬ظـ‪.‬‬ ‫د‪ٔ-‬مبالت‬ ‫‪-‬‬ ‫وط‪٘ ،٣ٕ٤‬ؿط‪1398(ٗ٤‬ـ)‪،‬رطْاٍ٘بض‪ ٢‬تطن ا٘فبق زض فم‪ ٚ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ا‪٤‬طاٖ ثب ٍ٘ب‪ ٣ٞ‬ث‪ ٝ‬فم‪ ٝ‬ا‪ ُٞ‬ؾ‪ٙ‬ت‪،‬پػ‪ٞٚ‬ک‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق اؾالٔ‪ ،٣‬قٕبض‪ٜ‬‬ ‫‪،49‬ل ‪ 169‬تب ‪.194‬‬ ‫‪-‬‬ ‫٘‪ٛ‬ض‪ٚ‬ظ‪ ،٢‬الزٖ (‪1383‬ـ)‪ .‬تفب‪ٚ‬ت‪ٞ‬ب‪ ٢‬ر‪ٙ‬ؿ‪٥‬ت‪ ٣‬زض ؾبذتبض قفّ‪ .٣‬پػ‪ٞٚ‬ف ظ٘بٖ‪170-171 ،)1( .2 ،‬‬ ‫ ‬ صفحه 196 ‫‪ٔ٫ 218‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ٿلثچ‪ ٙ‬ٿیُچؿ‪ ،‬ام رڀټڈ اٿچک ؿاؽټی ؿڅٻتڊب ٿغٌچه ٿیُـڇ څ ٿٰلکات ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ ٓل‪٫‬بً ؿک‬ ‫عچمڇ ٓالعیت ؿڅٻتڊب ٯټڀـاؿ ٿیٷلؿیـڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ٍ 2-3‬ضؼیت اللیتّب در جبهؼِ جْبًی پس اس جبهؼِ هلل‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی اڅٹ څ ؿٷلٷچڃی صڊلڇ ًیبًی اکڅپب ثلاحل ‪٫‬لڅپبُی اٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ کڅًیڈ‪،‬‬ ‫اتلیَ‪ ،‬ٿزبکًتبځ څ ‪٣‬خڀبڃی‪ ،‬ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب اث‪٤‬بؿ رـیـ څ ؿک ‪٣‬یڂ عبٹ څًی‪٤‬تلڍ ثؾچؿ ٷل‪٫‬ت‪ ،‬صچځ‬ ‫ؽچاًتڈ ډبڍ اٯټیتڊب‪ ،‬ؽٔچٓبً اٯټیتڊبئی ٳڈ ‪٫‬لاًچڍ ٿلمډبڍ ًیبًی پلاٳڄـڇ ثچؿڃـ‪ٓ ،‬ټظ څ حجبت‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی کا ؿک ٿ‪٤‬لٕ تڊـیـ ٯلاک ٿیؿاؿ‪ ،‬اډڀیت ثیڂاٻڀټټی اځ ڃڀبیبځ ٷلؿیـ‪ .‬ام اځ پی‬ ‫عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ؿیٸل ڃڀیتچاڃٌت ڃٌجت ثڈایڂ ٿٌاٻڈ ثی ت‪٬‬بڅت ثبٯی ثڀبڃـ‪.‬‬ ‫دٍرُ جبهؼِ هلل‬ ‫ثب تِٴیٺ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ‪ ،‬ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ؿک ً‪ٜ‬ظ ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی ٿ‪ٜ‬لط ٷِت‪ ،‬عتی ؿک اثتـا‬ ‫ٓغجت امایڂ ثڈ ٿیبځ اٿـ ٳڈ ٿیخب٭ایڂ ًبمٿبځ ثیڂاٻڀټټی ثؾِی کا ثڈ تاٿیڂ عٰچ٭ اٯټیتڊب‬ ‫اؽتٔبّ ؿډـ‪ .‬اٿبایڂ ‪ٛ‬لط ثل احل تلؿیـ څ ٿؾبٻ‪٬‬ت ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتڊب‪ ،‬کؿ ٷلؿیـ‪( .‬فڅاٻ‪٤‬یڂ‪،1387 ،‬‬ ‫‪ )440‬ثبایڂ څٓ‪( ٪‬پی ام تِٴیٺ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ) ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ثڈ ‪٫‬لاٿچُی ًپلؿڇ ڃِـ څ ٳڀبٳبځ یٲ‬ ‫ڃ‪٠‬بٽ عڀبیتی ڃٌجیایزبؿ ٷِت ٳڈ ام ٿڄبث‪ ٢‬عٰچٯی ٿت‪٬‬بڅتی ًلصِڀڈ ٿیٷل‪٫‬ت‪:‬‬ ‫الف ‪ -‬ضزط حوبیت اس اللیتْب‬ ‫‪46‬‬ ‫ٯیـڍ ؿک ٿ‪٤‬بډـات ثیڂ ٳِچکډبًت ٳڈ عڀبیت ام اٯټیتڊبڍ ٿټی کا ٿٰلک ٿیؿاکؿ‪ .‬ٿ‪٤‬بډـاتی ٳڈ‬ ‫ث‪٤‬ـ ام رڄٶ اڅٹ رڊبڃی ثیڂ ٿت‪ٰ٬‬یڂ څ ٯچاڍ ٿتغـ څ ثلؽی ٳِچکډبڍ اکڅپبڍ ُلٯی څ ٳِچکډبڍ‬ ‫ٿڄ‪ٰٜ‬ڈ ثبٻٴبځ ی‪٤‬ڄی ٿزبکًتبځ‪ ،‬ثټ‪٨‬بکًتبځ څ تلٳیڈ ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٷلؿیـ‪ ،‬عڀبیت ام اٯټیتڊبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ٿقډجی‬ ‫یب مثبڃی اځ ٳِچکډب کا ٿٰلک ٿیڃڀچؿ‪ .‬صڄیڂ اٯټیتڊبئی ثبیـ ؿک ٿٰبثٺ ٯبڃچځ یٴٌبځ ‪٫‬لٕ ٿیُـڃـ څ‬ ‫عیبت‪ ،‬مثبځ څ ا‪٣‬تٰبؿات ٿقډجی اڃبځ ٿچکؿ عڀبیت ٯلاک ٿیٷل‪٫‬ت‪ .‬ٳڄچاڃٌیچځ ‪ ،1919‬ثیڂ ثټ‪٨‬بکًتبځ‬ ‫څ یچڃبځ‪ ،‬ٿڊبرلت اماؿ اٯټیتڊبڍ ؿڅ ٳِچک اٿ٘بء ٳڄڄـڇ کا ٿزبم ُڄبؽت‪ .‬ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ ٿچ‪ُ ٪ٟ‬ـ ٳڈ‬ ‫ثلاڍ ت‪٤‬ڊـات ڃ‪٠‬بکت څ ًلپلًتی ٳڄـ څ ډلٷچڃڈ ڃٰٖایڂ ت‪٤‬ڊـات‪ ،‬ٿڄزل ثڈ اٯـاٽ ام ًچڍ ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ٿټٺ ٿیٷلؿیـ‪)vieytez, 2008( .‬‬ ‫‪Minority Clause‬‬ ‫‪46‬‬ صفحه 204 ‫‪11‬‬ ‫حمَق الل٘تّب اص هٌظش حمَق ثطش هؼبصش ٍ فمِ اسالهٖ‬ ‫دکتش ًبصش ػضٗضٕ‬ ‫هذسس داًطگبُ‪ ،‬سضتِ حمَق ث٘ی الولل‪ ،‬داًطکذُ حمَق ٍ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ‪ٍ ،‬احذ تْشاى‪ ،‬تْشاى‪ ،‬اٗشاى‬ ‫ًبدٗب هحوذٕ صادرُ‬ ‫داًصاهَختِ سضتِ حمَق ث٘ی الولل‪ ،‬داًطکذُ حمَق ٍ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ‪ٍ ،‬احذ تْشاى‪ ،‬تْشاى‪ ،‬اٗشاى‬ ‫تاریخ دریافت‪ 1411 .11 .19 :‬تاریخ اصالح‪ 1411 .11 .2 :‬تاریخ پذیزش‪1411 .14 .26 :‬‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫څرچؿ اٯټیتډب څاٯ‪٤‬یتی اًت ٳڈ ام ٯلځډب پیَ ؿک ؿاؽٺ ثٌیبکڍ ام ٳِچکډب څرچؿ ؿاُتڈ څ تچرڈ ثڈ‬ ‫عٰچ٭ایڂ اٯټیتډب ثڈ ‪٣‬ڄچاځ رنئی ام عٰچ٭ ثِل‪ٓ ،‬ل‪٫‬ب ام اڅایٺ ٯلځ ثیٌت ٿیالؿڍ ا‪٧‬بم ُـڇ څ ثب تٔچیت‬ ‫ٿڄِچک ٿټٺ ٿتغـ ثڈ اڅد ؽچؿ کًیـڇ اًت‪ .‬عبٹ اڃٴڈ تب ٯجٺ ام ٯلځ ثیٌت ٿیالؿڍ‪ ،‬عٰچ٭ اٯټیتډب رنء‬ ‫ٿٌبئٺ ًیبًی ٿغٌچه ُـڇ څ ؿاؽٺ ؿک ٓالعیت اڃغٔبکڍ ؿڅٻت ډب ثچؿڇ اًت‪ .‬ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتډب‬ ‫یٴی ام ؿ‪٧‬ـ‪٧‬ڈ ډبڍ عٰچ٭ ثِلڍ څ ٳڄچاڃٌیچځډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ثیڂاٻڀټټی اًت‪ .‬ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٽ ڃین ک‪٣‬بیت عٰچ٭‬ ‫اٯټیتډب‪ ،‬ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬ت اًت‪ٰ٫ .‬ڈ اًالٽ‪ ،‬ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام ٿڄبث‪٧ ٢‬ڄی اًالٿیڅ ثب تبٳیـ ثلایبت څ کڅایبت‬ ‫څ ٳالٽ ٿ‪ٔ٤‬چٿبځ‪ ،‬ثبکډب څ ؿک ثغجډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ثل ا‪ٜ٣‬بڍ عٰچ٭ اٯټیت ډب څایزبؿ ُلای‪ ٚ‬ٿ‪ٜ‬ټچه مڃـٷی‬ ‫ثلاڍ اڃبځ تٔلیظ ٳلؿڇ ٳڈ ؿک پلتچ اځ‪ ،‬ثٌیبکڍ ام تڄَ ډب‪٫ ،‬لڅٳَ ٳلؿڇ اًت‪ .‬ثب ؿکٱایڂ ٿلاتت‪،‬ایڂ ٿٰبٻڈ‬ ‫ٳچَُ ٳلؿڇ ٳڈ آچٹ څ ٿجبڃی عبٳپ ثل عٰچ٭ اٯټیتډب څ ام اځ رڀټڈ اٯټیتډبڍ ٿقډجی ؿک عٰچ٭ ثِل‬ ‫ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیکا تزنیڈ څ تغټیٺ ڃڀچؿڇ څ ٗڀڂ ثلکًیاڃـیِڈډب څ ٿٴبًت ؿکایڂ کاًتب‪،‬‬ ‫ٿغـڅؿیتډبڍ اٯټیتډبڍ ؿیڄی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیکا ثلکًی ٳڄـ‪ .‬ؿک ڃڊبیتایڂ ٿٰبٻڈ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬تڈ ٳڈ ثغج څ‬ ‫ٿٰچٻڈڍ تج‪٤‬یٖ ؿک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ؿک ٿچکؿ عٰچ٭ ثِل ڃ‪٬‬ی ُـڇ څ ثلاڍ تغٰٮ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ ؿک عٰچ٭‬ ‫اٯټیتډب ثل آٺ ٿٌبڅات څ ‪٣‬ـٽ ت‪٬‬بڅت تاٳیـ ُـڇ اٿب ؿک عٰچ٭ اًالٿی‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ؿک ٿچکؿ عٰچ٭ ثِل ڃ‪٬‬ی‬ ‫ُـڇ څ ثلاڍ تغٰٮ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ ثل آٺ ‪٣‬ـاٻت څ ‪٣‬ـٽ ‪ٟ‬ټپ تاٳیـ ُـڇ اًت‪ ،‬ثڄبثلایڂ ؿک اٳخلیت ٿچاکؿ څ‬ ‫ٿچٗچ‪٣‬بت عٰچ٭ اٯټیتډب ام ڃ‪٠‬ل ډل ؿڅ ڃ‪٠‬بٽ‪ ،‬ډڀبڃڄـ ډپ‪ ،‬ڃ‪٬‬ی تج‪٤‬یٖ کا ؿک عٰچ٭ ٿٌبڅڍ څ ثـڅځ ت‪٬‬بڅت‬ ‫ؿیـڇاڃـ‪ ،‬اٿب عٰچ٭ اًالٿیؿک ثلؽی ٿچاکؿ ت‪٬‬بڅت ؿک عٰچ٭ کا پقیل‪٫‬تڈ اًت اٿب اځ کا تج‪٤‬یٖ ڃـاڃٌتڈ څ ثب‬ ‫آٺ ‪٣‬ـاٻت ‪ -‬ٳڈ ک‪٣‬بیت اًتغٰب٭ډب ؿک ُلای‪ ٚ‬ٿٌبڅڍ اًت ‪ -‬ډڀبډڄٸی تټٰی ٳلؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪ :‬عٰچ٭ اٯټیتډب‪ ،‬عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‪ ،‬اٯټیتډبڍ ؿیڄی‪ ،‬عٰچ٭ ثِل‪.‬‬ صفحه 197 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪219‬‬ ‫څٗ‪٤‬یت ٿِبثڊی ؿک پبیبځ رڄٶ ؿڅٽ رڊبڃی ات‪٬‬ب٭ ا‪٫‬تبؿ ٳڈ ؿک ٿ‪٤‬بډـات ٿڄ‪ٰ٤‬ـڇ ثیڂ ٯچاڍ ٿت‪ٰ٬‬یڂ‬ ‫ثب ‪٫‬ڄالڃـ‪،‬ایتبٻیب‪ ،‬ثټ‪٨‬بکًتبځ‪ ،‬ٿزبکًتبځ‪ ،‬کڅٿبڃی څ ث‪٤‬ـډب اتلیَ‪ُ ،‬ل‪ ٙ‬عڀبیت ام اٯټیتڊب‪ ،‬اڅٻیڂ تالٍ‬ ‫ؿک ٯلځ عبٗل ثڈ ٿڄ‪٠‬چک عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثچؿ اٷلصڈ ثب ٿچ‪ٰ٫‬یت صڄـاڃی ٿچارڈ ڃِـڇ اًت‪،‬‬ ‫تالُڊبڍ اڃزبٽ ٷل‪٫‬تڈ ث‪٤‬ـ ام رڄٶ رڊبڃی اڅٹ ؿک ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ٯلثبڃی ا‪٫‬چٹ څ مڅاٹ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ څ‬ ‫کُـ څ ؿیٴتبتچکڍ ؿک ‪٫‬بٓټڈ مٿبڃی ٿیبځ ؿڅ رڄٶ‬ ‫ُـ‪(Robert L. Blodsoe and Boleslow. Both .‬‬ ‫)‪ , 1987, P.77‬ثبیـ ؽب‪ٛ‬لڃِبځ ٳلؿ ٳڈ ُلڅ‪ ٙ‬ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اٯټیتڊب ؿک ٿ‪٤‬بډـات ثب ُلڅ‪ ٙ‬ثڈ ڃغچڇ ک‪٫‬تبک‬ ‫ثب ثیٸبڃٸبځ یٴٌبځ ڃیٌت میلا ؿًتڈ اؽیل ؿک ‪ٛ‬جٰڈ ثڄـڍ اٯټیتڊبڍ ٿټی ٯلاک ڃڀیٷیلڃـ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬ٿ‪٤‬بډـات ٿیبځ اٯټیتڊبڍ ٿٰیپ ؿک ٿلمډبڍ تبمڇ کًپ ُـڇ‪ ،‬ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٷلؿیـ ٳڈ ثڈ ‪٣‬ڊـ ڃبٿڈ ډبڍ‬ ‫اٯټیتڊب ٿچًچٽ ُـڃـ‪.‬‬ ‫د ‪ -‬ا‪٣‬الٿیڈ ډبڍ یٴزبڃجڈ ث‪٘٤‬ی ام ؿڅٻتڊبڍ ‪٘٣‬چ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ (ؿک ٿچکؿ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتڊبڍ‬ ‫ٿټی)‬ ‫ؿ ‪ -‬ؿکد ت‪٤‬ڊـات ؿڅٻتڊب ؿک ٿچکؿ اٯټیتډب ؿک ٯچاڃیڂ اًبًی اڃڊب څ ڃ‪٠‬بکت ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ ثل‬ ‫ارلاڍایڂ ت‪٤‬ڊـات‪( .‬پبکًب‪)102 ّ ،1395 ،‬‬ ‫دٍرُ سبسهبى هلل هتحذ‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی ؿڅٽ څ تِٴیٺ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ‪ ،47‬اڃت‪٠‬بک ٿیک‪٫‬ت عڀبیت ام عٰچ٭‬ ‫اٯټیتډب ؿک ثلڃبٿڈ ٳبک ڃڊبؿ رـیـ ٯلاک ٷیلؿ‪ .‬رڄبیبتی ٳڈ ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتڊب ‪٣‬ټیڈ ٷلڅډڊبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ؿیڄی‬ ‫څ ٿټی ؿک ‪ٛ‬چٹ رڄٶ ٿلتٴت ُـڇ ثچؿڃـ صڄیڂ اٯـاٿیکا ام ًچڍ ًبمٿبځ ٿټٺ ٗلڅکڍ ٿیًبؽت‪،‬‬ ‫ٻیٴڂایڂ ڃڊبؿ ثیڂاٻڀټټی ام اثتـاء ام ؿیـ ؿیٸلڍ ثب ٯ٘یڈ ثلؽچکؿ ٳلؿ څ ثب صِپ تلؿیـ ثڈ اځ‬ ‫ڃٸلیٌت‪ .‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ک‪٫‬تبک ث‪٘٤‬ی ام اٯټیتڊب ٯجٺ ام رڄٶ څ ؿک ‪ٛ‬چٹ رڄٶ څ اًت‪٬‬بؿڇ ډبئی ٳڈ ثلؽی‬ ‫ؿڅٻتڊب ثلاڍ ڃیٺ ثڈ اډـا‪ ٩‬تزبڅمٳبکاڃڈ ؽچؿ ام اڃڊب ٳلؿڃـ (ٿخٺ هکٿڄڊبڍ ٿٰیپ ؽبکد ام ؽبٱ‬ ‫اٻڀبځ) ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی‪ ،‬ثب‪٣‬ج ًټت ا‪ٛ‬ڀیڄبځ ؿڅٻتڊبڍ ‪٫‬بتظ ام اڃبځ څ ٳبډَ اُتیب٭ ثلاڍ رٌتزچڍ کاڇ‬ ‫عټی پیلاٿچځایڂ ٿٌاٻڈ ٷلؿیـ‪( .‬فڅاٻ‪٤‬یڂ‪ )441 ّ،1387 ،‬ث‪٤‬ـ ام تاًیی ًبمٿبځ ٿټٺ‪ ،‬ؿک اثتـا‬ ‫ڃ‪٠‬بٽ ثیڂاٻڀټټی عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتڊب ثلاحل ٿٰلکاتی ٳڈ ثڀڄ‪٠‬چک عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثڈ ‪ٛ‬چک‬ ‫ٳټی څ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ ٿیبځ اڃڊب څٗ‪ ٢‬ٷلؿیـ‪ ،‬پبیڈ کینڍ ٿیُـ‪( .‬ډڀبځ‪ )443ّ ،‬ؿک رڊت ارلاڍ‬ ‫ٿڄِچک ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ ٳڈ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل څ اماؿیڊبڍ اًبًی کا ثلاڍ ډڀڈ‪ ،‬ثـڅځ تج‪٤‬یٖ‬ ‫‪United Nations‬‬ ‫‪47‬‬ صفحه 205 201 –223 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11 ‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 212 The rights of minorities from the perspective of contemporary human rights and Islamic jurisprudence Abstract The existence of minorities is a reality that has existed in many countries for centuries, and attention to the rights of these minorities as a part of human rights has only begun since the beginning of the 20th century and has reached its peak with the adoption of the United Nations Charter. However, until the 20th century, the rights of minorities were considered political issues and were under the exclusive jurisdiction of governments. Respecting the rights of minorities is one of the concerns of human rights and various international conventions. In Islamic jurisprudence, respect for the rights of minorities has been taken into consideration. Islamic jurisprudence, by using rich Islamic resources and emphasizing on the verses and traditions and the words of the innocents, has stated many times and in various debates on granting the rights of minorities and creating favorable living conditions for them, that in the light of that, many tensions subsided. has done. Understanding this, this article has tried to analyze the principles and foundations governing the rights of minorities, including religious minorities in contemporary human rights and Islamic jurisprudence, and while examining ideas and gains in this direction, the limitations of religious minorities in jurisprudence. Check Islamic. Finally, this article concluded that the discussion and category of discrimination in international law is negated in the case of human rights, and in order to realize nondiscrimination in the rights of minorities, the principle of equality and non-difference is emphasized, but in Islamic law, discrimination in the case of human rights is negated and for The realization of non-discrimination is emphasized on the principle of justice and non-oppression, therefore, in the majority of cases and issues of minority rights, from the point of view of both systems, they have seen the negation of discrimination in equal rights and without difference, but in some cases, Islamic law has differences in rights. accepted it, but did not consider it discrimination and considered it to be in harmony with the principle of justice - which is the observance of rights under equal conditions. Keywords: minority rights, international law, religious minorities, human rights. صفحه 198 ‫‪ٔ٫ 211‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ڃٌجت ثڈ ڃواؿ‪ ،‬رڄی‪ ،‬مثبځ یب ؿیڂ کا ا‪٣‬الٽ ڃڀچؿڇ اًت (ثڄـ ‪ 3‬څ ‪ 4‬ٿبؿڇ اڅٹ‪ ،‬ٿچاؿ ‪ 55‬څ ‪،)56‬‬ ‫ڃؾٌتیڂ ٿتچځ عٰچٯی ٿٔچهایڂ ًبمٿبځ‪ً ،‬ټٌټڈ آچٻی کا رڊت تاٿیڂ عٰچ٭ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ‪ ،‬ا‪٣‬پ ام‬ ‫اٯټیت څ اٳخلیت‪ ،‬ثڄیبؿ ٷقاُتڈاڃـ‪.‬‬ ‫ایڂ ٿتچځ ثڈ تلتیت تبکیؼ تٔچیت ‪٣‬جبکتڄـ ام‪:‬‬ ‫‪ -1‬پیڀبځ پیِٸیلڍ څ ًلٳچثی رڄبیت ٳِتبک رڀ‪٤‬ی‪ 48‬ٿٔچه ‪ 9‬ؿًبٿجل ‪ 1948‬ٳڈ ډل ‪٣‬ڀټی کا‬ ‫ٳڈ ؿک رڊت ام ثیڂ ثلؿځ تڀبى یب ثؾِی ام یٲ ٷلڅڇ ٿټی‪ ،‬ٯچٿی‪ ،‬ڃواؿڍ یب ؿیڄی اکتٴبه یبثـ ثب‬ ‫ٯب‪٤ٛ‬یت ٿغٴچٽ ٳلؿڇ څ تـاثیلڍ رڊت رټچٷیلڍ ام څٯچ‪ ١‬اځ ث‪٤‬ڀٺ اڅکؿڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ -2‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭ ثِل‪ ،49‬ٿٔچه ‪ 10‬ؿًبٿجل ‪ ،1949‬ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 2‬اځ ډڀڈ اُؾبّ‪،‬‬ ‫ثـڅځ ډیش تج‪٤‬ی٘ی‪ ،‬ٿڂ رڀټڈ (ام ڃ‪٠‬ل) ڃواؿ‪ ،‬کڃٶ (پچًت)‪ ،‬رڄی‪ ،‬مثبځ‪ ،‬ؿیڂ‪ٰ٣ ،‬یـڇ ًیبًی څ ډل‬ ‫‪ٰ٣‬یـڇ ؿیٸلڍ آٺ څ ڃٌت ٿټی یب ارتڀب‪٣‬ی‪ ،‬حلڅت‪ ،‬تچٻـ ثب ډل څٗ‪٤‬یت ؿیٸلڍ ام تڀبٽ عٰچ٭ څ‬ ‫اماؿیڊبڍ ا‪٣‬الٽ ُـڇ ؿکایڂ ا‪٣‬الٿیڈ ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ٳڄچاڃٌیچځ ثیڂاٻڀټټی اٿغبڍ ٳټیڈ اُٴبٹ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ‪1965‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ٳڄچاڃٌیچځ ٳڈ تچً‪ ٚ‬ٳڀیٌیچځ عٰچ٭ ثِل ُچکاڍ اٯتٔبؿڍ‪ ،‬ارتڀب‪٣‬ی ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ تڊیڈ‬ ‫ُـڇ څ ا‪٣‬ڀبٹ تج‪٤‬یٖ ثلاًبى ڃواؿ څ کڅیڈ ډبڍ تج‪٤‬یٖ (ثچیوڇ کرغبځ څ یب تج‪٤‬ی٘بت ٿجتڄی ثل ڃواؿ‬ ‫یب کڃٶ‪ ،‬آټیت‪ ،‬ٿټیت یب ٯچٿیت) کا ٿڄ‪ ٢‬ٿیڃڀبیـ‪ .‬ډڀضڄیڂ ٳڄچاڃٌیچځ‪ ،‬رـاًبمڍ ڃواؿڍ ثب‬ ‫ًیبًتڊبڍ اپبکتبیـ څ ٷلڅډڊبئی ٳڈ ثڈ تلڅیذ تئچکیڊبڍ ثلتلڍ ڃواؿڍ ٿیپلؿامڃـ کا ٿغٴچٽ‬ ‫ٿیڃڀبیـ‪)(Robert L. Bledsoe and Boleslaw A Boczok. 1987 , F,79 .‬‬ ‫‪ -4‬پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی ًیبًی‬ ‫‪51‬‬ ‫څ پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ عٰچ٭ اٯتٔبؿڍ‪،‬‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی څ ‪٫‬لډڄٸی‪ ،52‬ډل ؿڅ ٿٔچه ‪ 1966‬ٳڈ ډل ؿڅ ثل ثلاثلڍ عٰچ٭ څ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ تاٳیـ څ‬ ‫عٰچ٭ یٴٌبځ ثلاڍ اٯټیتڊبڍ څ اٳخلیت ٯبئٺ ډٌتڄـ‪( .‬ثڈ تلتیت ثڄـ اڅٹ ٿبؿڇ ‪ 2‬څ ثڄـ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪.)2‬‬ ‫ؿکایڂ ًیٌتپ‪ً ،‬بمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ‪٤ً ،‬ی ؿاُت ٳڈ ٗڀڂ تلڅیذ څ تجټی‪ ٦‬عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ‬ ‫اًبًی ثلاڍ ډڀڈ اڃٌبڃڊب څ ڃین تجـیٺ ا‪٣‬الٿیڈ ډب څ ثیبڃیڈ ډب ثڈ ٳڄچاڃٌیچځ څ اًڄبؿ اٻناٽ اڅک‪ ،‬عٰچ٭‬ ‫اٯټیتڊب کا ډپ ت٘ڀیڂ ڃڀبیـ‪( .‬پبکًب‪)106ّ ،1395 ،‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪Contract for the Prevention and Suppression of the Crime of Massacre‬‬ ‫‪The Universal Declaration of Human Rights‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪International Convention for the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, 1965‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪International Covenant on Civil and Political Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights,‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪52‬‬ صفحه 206 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪213‬‬ ‫همذهِ‬ ‫ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتډب څ ٿڄ‪ ٢‬تج‪٤‬یٖ ڃٌجت ثڈ اڃڊب ام رڀټڈ ٿٌبئټی اًت ٳڈ ثڈ څیوڇ ؿک‬ ‫ًبٹډبڍ اؽیل ٿچکؿ تچرڈ څ عڀبیت ڃڊبؿډبڍ ثیڂاٻڀټټی ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت‪ .‬ډل صڄـ رڊبځ ؿک صڄـ‬ ‫ؿډڈ اؽیل ُبډـ ثلؽچکؿډبڍ ؽٔڀبڃڈ څ ؽِچڃت ثبک ٷلڅڇډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬یب پبٳٌبمڍډبڍ‬ ‫ٯچٿیاٯټیتډب ثچؿڇ‪ ،‬تڀڊیـاتی ثلاڍ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتډب څ تاٿیڂ ډڀنیٌتی ٿٌبٻڀت اٿین اٯچاٽ‬ ‫ٿؾتټ‪ ٪‬ڃیناڃـیِیـڇ ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫عٌبًیت عبٿیبځ عٰچ٭ ثِل څ عٰچٯـاڃبځ ڃٌجت ثڈ تج‪٤‬یٖ ؿک ٯجبٹ اٯټیتډب (‪٣‬ڀـتبً اٯټیتډبڍ‬ ‫ٿقډجی) ؽیټی ثیِتل ام ڃٸلاڃی اڃڊب ڃٌجت ثڈ عٰچ٭ مڃبځ څ ا‪٫‬لاؿ ؿیٸل پـیـ اٿـ‪ .‬ؿک ٷقُتڈ مٿبڃی‬ ‫ٳڈ ڃ‪٠‬بٽ ‪٫‬ئچؿاٻی څ ًلٳچه اماؿڍ مڃبځ ډڀضڄبځ پبثلرب ثچؿ‪ ،‬ٿ‪٤‬بډـات څ ٿچا‪ٰ٫‬تڄبٿڈډبڍ ٿ‪٤‬ـڅؿڍ‬ ‫ً‪٤‬ی ؿک ؿاؿځ اٿتیبماتی ثیَ ام پیَ ثڈ اٯټیتډب ؿاُتڄـ‪.‬ایڂ اٿتیبمډب ٓل‪٫‬ب ثڈ ؿالیٺ ًیبًی ‪-‬‬ ‫ٿقډجی ثڈ ٷلڅڇډبڍ اٯټیت ٿقډجی ؿاؿڇ ٿیُـ‪ ،‬صلا ٳڈ ؿک ٓچکت ًل ثبم مؿځ ٳِچک ٿینثبځ ام‬ ‫ارلاڍ ٿ‪٬‬بؿ ٿچکؿ تچا‪٫‬ٮ‪ ،‬ٳِچک ؿیٸل ڃین ام عڀبیت تبث‪٤‬یڂ ٳِچک اڅٹ ؿًت ثلٿیؿاُت؛ ٻقا‪،‬‬ ‫عڀبیت ام اٯټیتډب ثل پبیڈ تلى ام ا‪٣‬ڀبٹ تال‪٫‬ی رچیبڃڈ ٓچکت ٿیٷل‪٫‬ت‪ٛ .‬ج‪٤‬ب‪ ،‬ثڄب ثل اعتیبربت‬ ‫ډل ؿڅکڇاڍ ؿک تبکیؼ‪٣ ،‬ڄبٓل ُٴٺ ؿډڄـڇ تج‪٤‬یٖ ڃین ؿک ٯبٻت ت‪٤‬بکی‪ ٪‬ٷچڃبٷچڃی ٿ‪ٜ‬لط ُـ‪.‬‬ ‫ثڈ ٿلڅک مٿبځ‪ ،‬ؿایلڇ ُڀچٹ ٿ‪٬‬ڊچٽ اٯټیت ثٌیبک ٷٌتلؿڇتل ُـ څ ام عبٻت ٓل‪٫‬ب ٿقډجی ثڈ ٯچٿیت‬ ‫څ ڃواؿ ڃین ت‪٤‬ڀیپ یب‪٫‬ت‪ .‬ؿک ؿڅکاځ ٿب‪ٟ ،‬ڊچک ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ‪ ،‬ڃِٰی اًبًی ؿک ت‪٨‬ییل ڃٸلٍ رڊبځ ڃٌجت‬ ‫ثڈ څٗ‪٤‬یت اٯټیتډب څ عٰچ٭ایِبځ څ ٿ‪٬‬ڊچٽ تج‪٤‬یٖ ؿاُت‪ .‬ؿیچاځ ؿائڀیثیڂاٻڀټټی ؿاؿٷٌتلڍ‪ ،41‬ثب‬ ‫‪ٛ‬لط ثلؽی ٿٌبئٺ عٰچٯی ڃٌجت ثڈایڂ ٿٌاٻڈ‪٫ ،‬ڊپ عٰچٯی رڊبځ کا اکتٰب ؿاؿ‪( .‬پیِجلؿ څ تِچیٮ‬ ‫اعتلاٽ رڊبڃی ثڈ عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی ثلاڍ ډڀٸبځ‪ ،‬ثـڅځ تڀبین ام عیج ڃواؿ‪ ،‬رڄٌیت‪،‬‬ ‫مثبځ یب ٿقډت‪ )34ّ ،‬ثڈ تـکیذ‪ ،‬عڀبیت ام اٯټیتډب ام ٯبٻت ا‪٣‬ڀبٹ تال‪٫‬ی رچیبڃڈ ؽبکد ُـ څ تب‬ ‫عـڍ تغت ًی‪ٜ‬لڇ ٯچاڃیڂ ‪٣‬ڀچٿیعٰچ٭ ثِل ٯلاک ٷل‪٫‬ت‪ ،‬ثڈ ‪ٛ‬چکڍ ٳڈ پی امایڂ ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ‬ ‫ڃ‪٠‬لډبیی کا ؿکایڂ مٿیڄڈ ٓبؿک ٳلؿ‪ ،‬ٿڄِچک ٿټٺ ٿتغـ ام اؽتٔبّ ٿبؿڇاڍ رـاٷبڃڈ ثڈ اځ پلډین څ‬ ‫ثڈ ٷڄزبڃـځ اځ ؿک ٳڄبک ًبیل ٯچاڃیڂ عٰچ٭ ثِلڍ ثٌڄـڇ ٳلؿ‪( .‬پیِجلؿ څ تِچیٮ اعتلاٽ رڊبڃی ثڈ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی ثلاڍ ډڀٸبځ‪ ،‬ثـڅځ تڀبین ام عیج ڃواؿ‪ ،‬رڄٌیت‪ ،‬مثبځ یب ٿقډت‪،‬‬ ‫ّ‪ .)35‬ؿڅٻتډب ثلاڍ ڃِبځ ؿاؿځ پبیجڄـڍ ؽچؿ ثڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‪٧ ،‬بٻجب ثب ا‪ٜ٣‬بڍ عـاٯٺ عٰچ٭‬ ‫ثڈ اٯټیتډب‪ ،‬تج‪٤‬یٖ کا ام کاڇډبڍ پڄڊبځتل څ ثب څٗ‪ ٢‬ٯچاڃیڄی ٳڈ ‪٣‬ڀال ٿچرت ٿغـڅؿیت اٯټیتډب څ‬ ‫)‪Permanent Court of International Justice (PCIJ‬‬ ‫‪48‬‬ صفحه 199 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪211‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ثڈ ٿلڅک مٿبځ څ ثب تغچٹ ‪ٰ٣‬بیـ‪ ،‬ٿِؾْ ٷلؿیـ ٳڈ عٰچ٭ اٯټیتډب ٓل‪٫‬ب تغت‬ ‫پچَُ عٰچ٭ ‪٣‬بٽ ثِل عٺ ڃڀیٷلؿؿ‪ .‬عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتډب ثـڅځ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڂ رڄجڈ‬ ‫ٷلڅډی څ ؿًتڈ رڀ‪٤‬ی ٿٌاٻڈ اٯټیتډب ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌټپ ڃبٳبٿٺ څ ثی ٿ‪٤‬ڄی ؽچاډـ ثچؿ‪٣ .‬ټیل‪٧‬پ‬ ‫پیضیـٷی ٿٌاٻڈ څ ٷبډی ډپ ٿؾبٻ‪٬‬ت ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتډبڍ ‪٘٣‬چ‪ً ،‬بمٿبځ ٿټٺ ‪٤٫‬بٻیتډبئی کا ؿکایڂ‬ ‫کاًتب ا‪٧‬بم ڃڀچؿ‪ .‬ام رڀټڈ ٷڄزبڃـځ ٿبؿڇاڍ ؿک پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی ‪ 1966‬ی‪٤‬ڄی‬ ‫ٿبؿڇ ‪ ،2753‬ٳڈ ثڈ ٿچاماتایڂ ‪٤٫‬بٻیتډب ٿڄزل ثڈ تـڅیڂ څ تٔچیت ا‪٣‬الٿیڈ ؿکثبکڇ عٰچ٭ اُؾبّ‬ ‫ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیتڊبڍ ٿټی یب ٯچٿی‪ ،‬ؿیڄی یب مثبڃی ٷِتڄـ‪.‬‬ ‫‪ -4‬اللیتّب در فمِ اسالهی‬ ‫ٿٌټڀبڃبځ ام ډڀبځ ا‪٧‬بم ُٴٺ ٷیلڍ عٴچٿت اًالٿیؿک ٿـیڄڈ ثب پیلڅاځ اؿیبځ ؿیٸل کڅثلڅ ُـڃـ‬ ‫څ ٯلاکؿاؿډبیی ڃین ثب اڃڊب ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٳلؿڃـ‪ .‬ٯلاځ ٳلیپ ڃین ؿک صڄـیڂایڈ ام پیلڅاځ اؿیبځ ؿیٸل یبؿ ٿیٳڄـ‬ ‫څ ٿٌبئټی کا ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب اځ ډب فٳل ٿیٳڄـ‪ .‬پی ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ؿیڂ اًالٽ ام ډڀبځ ا‪٧‬بم کًبٻت‬ ‫پیبٿجل (ّ) ثڈ ٿٌبٻڈڍ اٯټیت ډبڍ ؿیڄی تچرڈ ؽبٓی ؿاُتڈ اًت‪.‬اییڂ اًالٽ ام ډڀبځ اثتـا یڊچؿیبځ‪،‬‬ ‫ٿٌیغیبځ‪ ،‬مکتِتیبځ څ ٓبثئیڂ کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ اٯټیتډبڍ ؿیڄی ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیثڈ کًڀیت ُڄبؽت څ‬ ‫پیلڅاځ ؽچیَ کا ثڈ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اڃبځ ٿټنٽ ًبؽت‪ .‬ٿٌټڀبڃبځ ڃین ؿک ‪ٛ‬چٹ تبکیؼ ډلرب مٿبٽ اٿچک‬ ‫کا ؿک ؿًت ٿیٷل‪٫‬تڄـ عٰچ٭ اٯټیت ډبڍ ؿیڄی کا ک‪٣‬بیت ٿیٳلؿڃـ‪ .‬عٰچ٭ څ ت‪٤‬ڊـاتایڂ اٯټیت ډب‬ ‫ام ډڀبځ ا‪٧‬بم تغت ‪٣‬ڄچاځ پیڀبڃی ثڈ ڃبٽ ٯلاکؿاؿ فٿڈ ُڄبؽتڈ ٿیُـ‪( .‬اٿبٿیڅ ڃچکاٻـیڄی‪،1393 ،‬‬ ‫ّ‪)10‬‬ ‫‪ 1-4‬هالن ٍ هؼیبر ػضَیت در جبهؼِ اسالهی‬ ‫ٿچٗچ‪ ١‬اٯټیتڊب ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیثڈ ډیش څرڈ ث‪٤‬ڄچاځ ثیٸبڃڈ څ یب اٯټیتی ٳڈ ؿک ٿٰبثٺ اکاؿڇ څ ٿٔبٻظ‬ ‫اٳخلیت اؽتیبکڍ ؿک ت‪٤‬ییڂ ًلڃچُت څ عٰچ٭ ڃـاکؿ ٿ‪ٜ‬لط ڃیٌت څ ډڀضڄیڂ ډیضٸچڃڈ مٿیڄڈاڍ‬ ‫ثلاڍ ٿِٴٺ اؽتال‪ ٩‬ڃواؿڍ څ اٯټیتی ٳڈ ام ڃ‪٠‬ل ڃواؿ څ مثبځ څ یب ‪٣‬ڄبٓل ؿیٸلڍ (ٳڈ تبث‪٤‬یت ؿک‬ ‫عٰچ٭ ٿ‪٤‬بٓل ثلاًبى اځ ت‪٤‬ییڂ ٿیٷلؿؿ) یب اٳخلیت اؽتال‪ ٩‬ؿاُتڈ ثبُـ څرچؿ ڃـاکؿ‪ .‬ثلاڍ‬ ‫تچٗیظایڂ ٿ‪ٜ‬ټت ثبیـ ثڈ ٿجڄبڍ عٰچٯی څ ڃ‪٠‬لیڈ ؽبّایـئچٻچهڍ اًالٿیؿک ٿ‪٬‬ڊچٽ تبث‪٤‬یت تچرڈ‬ ‫ؿاُت ؿک ٯبڃچځ څایـئچٻچهڍ رڊبځ اًالٽ ٿٌئټڈ تبث‪٤‬یت څ ٿټیت ثلاًبى ؽچځ څ یب مثبځ څ یب ؽبٱ‬ ‫‪.53‬‬ ‫ٔبز‪ " :27 ٜ‬زض وک‪ٛ‬ض‪ٞ‬ب‪ ٣٤‬و‪ ٝ‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪٘ ٢‬ػاز‪ٔ ،٢‬ص‪ٞ‬ج‪٤ ٣‬ب ظثب٘‪ٚ ٣‬ر‪ٛ‬ز زاض٘س‪ ،‬اقربل ٔتؼّک ث‪ ٝ‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪ٔ ٢‬عث‪ٛ‬ض ضا ٕ٘‪ ٣‬ت‪ٛ‬اٖ اظ ا‪ ٗ٤‬حک ٔحط‪ٕٛ٘ ْٚ‬ز و‪ٝ‬‬ ‫ٔزتٕؼب ثب ؾب‪٤‬ط افطاز ٌط‪ ٜٚ‬ذ‪ٛ‬زقبٖ اظ فط‪ ًٙٞ‬ذبل ذ‪ٛ‬ز ٔتٕتغ ق‪٘ٛ‬س ‪ ٚ‬ث‪ ٝ‬ز‪ ٗ٤‬ذ‪ٛ‬ز ٔتس‪ ٗ٤‬ث‪ٛ‬ز‪ ٚ ٜ‬ثط َجک اٖ ػُٕ و‪ٙٙ‬س ‪٤‬ب ث‪ ٝ‬ظثبٖ ذ‪ٛ‬ز تىّٓ ٕ٘ب‪ٙ٤‬س‪".‬‬ صفحه 207 ‫‪ٔ٫ 214‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ا‪٣‬ڀبٹ تج‪٤‬یٖ ‪٧‬یلٿٌتٰیپ ٿیُـ اؿاٿڈ ؿاؿڃـ‪ .‬پی ام تٔچیت ٿڄِچک‪ ،‬تٔچیت ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی‬ ‫عٰچ٭ ثِل‪ 42‬ٷبٿیاًبًی ؿک پیِجلؿ عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی ٿغٌچه ٿیُـ‪.‬‬ ‫ٷبٽ ث‪٤‬ـڍ‪ ،‬تٔچیت ؿڅ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی‪ 43‬څ عٰچ٭ اٯتٔبؿڍ‪ ،‬ارتڀب‪٣‬ی څ‬ ‫‪٫‬لډڄٸی‪ 44‬ثچؿ ٳڈ ثڈ ُیچڇاڍ ‪٣‬ڀټیتل ثڈ عٰچ٭ اٯټیتډب ڃین ٿیپلؿاؽت څ ٿچاکؿڍ کا ٓلیغب یب‬ ‫تټچیغب ثڈ عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتډب اؽتٔبّ ٿیؿاؿ‪ .‬ثب ُلڅ‪ ١‬رڄٶ ًلؿ څ ؿک ‪ٛ‬چٹ اځ‪ ،‬ثڈ ک‪٧‬پ‬ ‫څرچؿ عڀبیتډبڍ رٌتڈ ٷلیؾتڈ څایزبؿ ثلؽی ڃڊبؿډبیی ٳڈ ثڈ ‪ٛ‬چک ‪٫‬ل‪٣‬ی څ ؿک ٳڄبک ًبیل‬ ‫‪٤٫‬بٻیتډبڍ ؽچؿ ثڈ عڀبیت ام اٯټیتډب ٿیپلؿاؽتڄـ‪ ،‬پیِل‪٫‬ت ؽبٓی ؿکایڂ مٿیڄڈ عبٓٺ ڃِـ څ‬ ‫ؿک ؿکٷیلڍډبڍایـئچٻچهیٲ ثیڂاٻڀټټی‪ ،‬عٰچ٭ اٯټیتډب ‪٣‬ڀال ثڈ ‪٫‬لاٿچُی ًپلؿڇ ُـڇ‪ .‬پی ام رڄٶ‬ ‫ًلؿ‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ڃٌجت ثڈ اٯټیتډب ؿک ا‪٫‬لیٰب‪ ،‬یچٷٌالڅڍ څ ثٌیبکڍ ٿڄب‪ٛ‬ٮ ؿیٸل څ ڃین اکتٰب ٳټی ؿاڃَ‬ ‫ثِلڍ ًججی ُـ ثلاڍاڃـیِیـځ ؿڅثبکڇ څ اکتٰب ثیڄَ عٰچٯی رڊبځ ثڈ ٿٰچٻڈ اٯټیتډب‪.‬‬ ‫ثب ُتبه ٷل‪٫‬تڂ پیِل‪٫‬ت ‪٣‬ټپ څ ‪٫‬ڂاڅکڍ ؿک ؿډڈ ‪ 90‬ٳڈ تاحیل میبؿڍ ثل ‪٫‬لډڄٶډبڍ ٿڄ‪ٰٜ‬ڈاڍ څ‬ ‫ؿیـٷبڇډبڍ رڊبڃی ٷقاُت څ ڃین پـیـ اٿـځ کًبڃڈډبڍ رـیـڍ صچځایڄتلڃت څ ُجٴڈډبڍ‬ ‫ٿبډچاکڇاڍ‪ ،‬ا‪٫‬لاؿ ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیت تچاڃٌتڄـ تلیجچڃی ثلاڍ ا‪٣‬الٽ ډچیت ؽچؿ ثڈ ؿیٸلاځ څ اکتجب‪ ٙ‬ثب‬ ‫ډپٷلڅډبځ ؽچؿ ؿک ًلاًل رڊبځ ثڈ ؿًت اڅکڃـ‪.‬ایڂ ت‪٨‬ییلات ُٸل‪ ،٩‬ډڀضڄبځ ٳڈ ؿک اٯتٔبؿ څ‬ ‫ًبیل ‪٣‬ټچٽ کػ ؿاؿ‪ ،‬ؿک ‪٣‬ټپ عٰچ٭ ڃین ثبٻ‪ٜ‬ج‪ ٢‬ؿیـٷبڇډبڍ رـیـڍ کا ثڈ څرچؿ اڅکؿ‪ ،‬ٿبڃڄـ څٗ‪٢‬‬ ‫ٯچاڃیڂ تبمڇ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب کًبڃڈډب ٳڈ ٓلیغبً ٿچاؿڍ کا ثڈ ا‪ٜ٣‬بڍ اٿتیبمات ؽبّ ثڈ اٯټیتډب‬ ‫اؽتٔبّ ٿیؿډـ‪ .‬ام اځرب ٳڈ ڃ‪٠‬بٽ ًیبًی ثل پبیڈ اٳخلیت‪ ،‬ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯی کا عبٳڀیت ٿیثؾِـ‪،‬‬ ‫ًچاٹ ام ربیٸبڇ اٯټیت‪ ،‬یٴی ام ؿ‪٧‬ـ‪٧‬ڈډبڍ ٿڊپ ؿک ٷ‪٬‬تڀبځ ‪٣‬ـاٻت عٰچٯی اًت ٳڈ ؿک ‪٫‬لډڄٶډبڍ‬ ‫ٿؾتټ‪ ،٪‬پبًؼډبڍ ٿت‪٬‬بڅتی ٿیتچاڃـ ؿاُتڈ ثبُـ‪ .‬ثب تچرڈ ثڈایڄٴڈ ؿیڂ ٿجیڂ اًالٽ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؽـاڅڃـ‬ ‫ٿت‪٤‬بٹ ثڈ ٿڄنٻڈ ؿیڂ ؽبتپ څ پیبٿجل اٳلٽ ڃین ثڈ ‪٣‬ڄچاځ پیبٿجل کعڀت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ُـڇ‪ ،‬ڃغچڇ ت‪٤‬بٿٺ ؿیڂ‬ ‫اًالٽ ثب اٯټیتډبڍ ؿیڄی ثیِتل ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت څ عٰچٯی کا ثلاڍ ډڀڈڍ اڃٌبځډب‬ ‫ٿ‪ٜ‬لط ڃڀچؿڇ اًت ٳڈ ډیش ٳی ثـڅځ ؿٻیٺ ُل‪٣‬ی څ ثڈ ؿالیٺ ‪٧‬یلڅاٯ‪٤‬ی عٮ ڃـاکؿ ٿبڃ‪ ٢‬اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫اڃٌبځډب امایڂ عٰچ٭ ُچؿ‪ .‬عٰچ٭ اٯټیتډب ؿک پلتچ ٯلاکؿاؿ فٿڈ‪ ،‬اډٺ ٳتبه څ اٯټیتډبڍ ؿیڄی‬ ‫ؿاکاڍ عٰچٯی ٿیُچڃـ ٳڈ ک‪٣‬بیت اځډب ثل عٴچٿت څ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیالمٽ ٿیثبُـ‪ ،‬ٳڈایڂ عٰچ٭‬ ‫ؿک ٿتڂ ٯلاکؿاؿ فٿڈ فٳل ٿیُچڃـ څ ثلاًبى اځ ٯلاکؿاؿ‪ ،‬ؿڅٻت اًالٿیٿت‪٤‬ڊـ اًت ام اڃبځ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ‬ ‫ُڊلڅڃـ عڀبیت ٳڄـ څ ډیش ٿٌټڀبڃی عٮ ت‪٤‬لٕ ثڈ اڃبځ کا ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪Universal Declaration of Human Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Civil and Political Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪44‬‬ صفحه 200 ‫‪ٔ٫ 212‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫څ ًبیل ‪٣‬ڄبٓل ٿبؿڍ ؿیٸل اًتچاک ڃیٌت ثټٴڈ ٿچٗچ‪ ١‬تبث‪٤‬یت یٲ اٿل اؽتیبکڍ څ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ‪ٰ٣‬یـڇ‬ ‫څ ‪ٛ‬لم ‪٫‬ٴل ا‪٫‬لاؿ تِٴیٺ ؿډڄـڇ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿیثبُـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)23 ّ،1393 ،‬‬ ‫ډل ‪٫‬لؿڍ ٳڈ ثڈ ‪ٰ٣‬یـڇ اًالٿیٿ‪٤‬تٰـ ثبُـ رنئی ام ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿغٌچه ُـڇ څ ڃواؿ څ مثبځ څ‬ ‫اٯبٿتٸبڇ څ ًبثٰڈ تبکیؾی څڍ څ ؽبڃـاڃَ ثڈ ډیش څرڈ ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿاحل څ ٿچکؿ ڃ‪٠‬ل ڃیٌت‪.‬‬ ‫څعـت عٰیٰی څ اڃٌبڃی ارتڀب‪ ١‬څ ٷلڅډڊبڍ ٷچڃبٷچځ ثِلڍ ام ڃ‪٠‬ل ٿجبڃی عٰچ٭ اًالٿیتڄڊب ؿک‬ ‫ٓچکت څعـت ‪٫‬ٴل څ اکاؿڇ څ اٿیبٹ ‪ٰ٣‬الڃی ٯبثٺ تغٰٮ ٿیثبُـ څ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ ٿټت څ ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫اًالٿی‪٣ ،‬جبکت ام ٿزڀچ‪٣‬ڈ ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪٬‬ی اًت ٳڈ ثلاًبى ‪ٰ٣‬یـڇ څ ‪٫‬ٴل څاعـ‪ ،‬مڃـٷی‬ ‫ٿِتلٱ څ ډڀبډڄٶ څ ٯبڃچځ څاعـڍ کا ثلاڍ تڄ‪٠‬یپ عیبت ارتڀب‪٣‬ی څ ‪٫‬لؿڍ ؽچؿ اڃتؾبه ڃڀچؿڇاڃـ‪.‬‬ ‫ثـیڂ تلتیت ؿک ٿزتڀ‪ ٢‬ثلاؿکڍ اًالٿیډل ‪٫‬لؿڍ پی ام یٲ پیڀبځ اؽتیبکڍ (ایڀبځ) کًڀبً ثڈ‬ ‫‪٘٣‬چیت ربٿ‪٤‬ڈ ٿتِٴٺ اًالٿیؿک ٿیایـ څ تبث‪٤‬یت اڃلا ث‪٤‬ڊـڇ ٿیٷیلؿ څ ډڀڈ ؿک ثلاثل ٯبڃچڃی ٳڈ‬ ‫ثـاځایڀبځ اڅکؿڇاڃـ ٿٌئچٻیت څ عٰچ٭ ثلاثلڍ ٿییبثڄـ‪ ،‬اٿتیبمات څ اؽتال‪٫‬بت ٿبؿڍ څ ا‪٣‬تجبکڍ ام‬ ‫ثیڂ ٿیکڅؿ‪٣ .‬بٻی څ ؿاڃی‪ٰ٫ ،‬یل څ ‪٧‬ڄی‪ ،‬ثنکٵ څ ٳچصٲ‪٬ً ،‬یـ څ ًیبڇ‪ً ،‬لػ څ مکؿ‪ ،‬ڃواؿ اکیبیی څ‬ ‫ًبٿی‪٣ ،‬له څ ‪٣‬زپ‪ ،‬اًیبئی څ اکڅپبئی‪ ،‬اٿلیٴبئی څ ا‪٫‬لیٰبئی څ‪ ...‬ډڀڈ څ ډڀڈ‪ ،‬ثلاؿک څ ‪٘٣‬چ‬ ‫ٿٌئچٹ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿیُچڃـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)24 ّ ،1393 ،‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٳڈ څعـت ‪٫‬ٴل څ ‪ٰ٣‬یـڇ څ اکاؿڇ ٗبٿڂ څعـت اځ ٿیثبُـ‬ ‫ٿِٴټی ث‪٤‬ڄچاځ اٯټیت څ یب تج‪٤‬یٖ څ یب ٿِٴٺ ڃواؿڍ ٿ‪ٜ‬لط ڃڀیُچڃـ څ ډلٷچڃڈ اٿتیبم ٿچډچٽ ٻ‪٨‬چ څ‬ ‫ٿغٴچٽ ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ ‫‪ 2-4‬دیذگبُ فمِ اسالهیدر هَرد اللیتّبی ًضادی‪ ،‬سثبًی‪ ،‬لَهیٍ هلی‬ ‫ٿالٱ څ ٿ‪٤‬یبک پیچًتڂ ثڈ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیایڀبځ اًت څ آچال ؿیڂ اًالٽ ٿلمثڄـڍ ډبڍ ثلاًبى‬ ‫ڃواؿ‪ ،‬مثبځ‪ ،‬کڃٶ پچًت څ اٿخبٹایڄڊب کا ثڈ کًڀیت ڃڀیُڄبًـ څ ثلایڂ ٿجڄبایبت ُلی‪٬‬ڈ ٯلاځ ٳلیپ‪،‬‬ ‫ًڄت څ اعبؿیج پیبٿجل اًالٽ‪ ،‬ث‪٤‬ڄچاځ ؿڅ ٿڄج‪ ٢‬آٺ عٰچ٭ اًالٿیؿالٻت ؿاکڃـ‪ .‬ٯلاځ ٳلیپ‪ ،‬ا‪٫‬لیڄَ‬ ‫اڃٌبڃڊب ام ٯجبیٺ څ ؿًتڈ ډبڍ ٷچڃبٷچځ کا ٿبیڈ ُڄبًبئی څ رنء پیضیـٷی ډبڍ ؽټٰت ٿیؿاڃـ څ‬ ‫ډلٷچڃڈ اٿتیبم څ ثلتلڍ ثلایڂ اًبى کا کؿ ٿیڃڀبیـ‪« :‬اڍ ٿلؿٽ‪ ،‬ٿب ُڀب کا ام یٲ مځ څ ٿلؿ ا‪٫‬لیـیپ‬ ‫څ ثٔچکت ُ‪٤‬جڈ ډب څ ٯجیټڈ ډبئی ٯلاک ؿاؿیپ تب یٴـیٸل کا ثِڄبًیـ‪ ،‬ثلاًتی ٳڈ ثلتلیڂ ُڀب ڃنؿ‬ ‫ؽـاڅڃـ پلډینٳبکتلیڂ ُڀبًت‪ ،‬ډڀبڃب ؽـاڅڃـ ؿاڃب څ اٷبڇ اًت»‪ً( .‬چکڇ عزلات‪،‬ایڈ ‪)13‬‬ صفحه 208 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪215‬‬ ‫ٻقا ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ؿک آٺ ثڈ کًڀیت ُڄبؽتڂ اٯټیتډب ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیڅ ‪٣‬ـٽ ‪ٛ‬لؿ اڃبځ ام ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫اًالٿیڅ ‪ٛ‬لاعی صبکصچثی ثلاڍ ک‪٫‬تبک ثب اٯټیتډب څ ډڀضڄیڂ ثلؽی ام عٰچ٭ ٿخٺ ٿبٻٴیت ثل ٿبٹ‪،‬‬ ‫‪٫‬لٯی ٿیبځ اٯټیتډب څ ٿٌټڀبڃبځ ڃیٌت څ ڃین ؿک صبکصچه ٯلاکؿاؿ فٿڈ‪ ،‬اٿڄیت ربڃی څ ٿبٻی اڃبځ‬ ‫تچً‪ ٚ‬ٳِچک اًالٿیتاٿیڂ ٿیُچؿ څ ډڀیڄ‪ٜ‬چک ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‪ ،‬ٿچاکؿڍ ٿبڃڄـ اًتٰالٹ ٯ٘بیی یب‬ ‫ٯب‪٣‬ـڇ اٻتناٽ ٿیتچاڃـ ثلاڍ اٯټیتډب ٯبثٺ تچرڈ ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ -2‬هفَْم اللیت‬ ‫اٿلڅمڇ ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ؿک ٷٌتلؿڇاڍ ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿ ٳڈ ثڈ کاًتی اکتجب‪ ٙ‬ڃنؿیٴی ثب څیوٷیڊبڍ ٳټی‬ ‫مٿبځ ٿب ؿاکؿ ؿک ډڀڈ رب ث‪٤‬ڄچاځ څاٳڄِی ‪٣‬ټیڈ ٷلایَ ثڈ رڊبڃی ٳلؿځ‪ ،‬ٿلؿٽ ؿک ٓـؿ ع‪ ٞ٬‬ډچیت‬ ‫ؽچؿ ؿک ٿٰبثٺایڂ ٷچڃڈ یٲ ُٴٺ ًبمڍ ډٌتڄـ‪ .‬امایڂ کڅ ا‪٫‬لاؿ څ ارتڀب‪٣‬بت ثڈ یٲ ٿیناځ اُتیب٭‬ ‫ؽچؿ کا ثڈ ع‪ ٞ٬‬ٿچرچؿیت ؽچیَ‪ ،‬اًت‪٬‬بؿڇ ام تچاڃبییډبڍ ؽالٯبڃڈُبځ څ ؿاُتڂ ڃِٰی ‪٤٫‬بٹ ؿک‬ ‫مڃـٷی ٿټی څ ثیڂاٻڀټټی اثلام ٿیٳڄڄـ‪.‬‬ ‫تڄچ‪٣‬بت ‪٫‬لډڄٸی‪ ،‬مثبڃی څ ٿقډجی رچاٿ‪ ٢‬اٿلڅمڍ ثڈ ربیی کًیـڇ اًت ٳڈ ٿ‪٬‬ڊچٽ اٯټیت ډڀضڄبځ‬ ‫‪ٟ‬بډل اًت‪ .‬آ‪ٜ‬الط اٯټیت ثڈ ربٿ‪٤‬ڈاڍ اُبکڇ ؿاکؿ ٳڈ ؽچؿ کا ثل ٿغچک ډچیتی ٿت‪٬‬بڅت ام ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ث‪٤‬ڄچاځ یٲ ٳٺ ًبمٿبځ ٿیڃڊـ څایڂ ت‪٬‬بڅت کا ‪٣‬ټڄی ثیبځ ٿیٳڄـ څ ؽچاًتبک ثڈ کًڀیت ُڄبؽتڈ‬ ‫ُـځ اځ ٿیُچؿ‪( .‬ٿڊبرلاځ‪ )33ّ ،1372 ،‬کایذتلیڂ ت‪٤‬لی‪ ٪‬امایڂ پـیـڇ کا ُبیـ ربٿ‪٤‬ڈ ُڄبًی‬ ‫ٿ‪٤‬لڅ‪ - ٩‬ٻچئیی څکث‪ 45‬ؿک ًبٹ ‪٣ - 1945‬لٗڈ ٳلؿڇ ثبُـ‪ .‬ثڄ‪٠‬ل څڍ اٯټیت ‪٣‬جبکتٌت ام ٷلڅډی‬ ‫ام اُؾبّ ٳڈ ثڈ ًجت ثلؽی ام ؽٔچٓیبت رٌڀبڃی یب ‪٫‬لډڄٸی ؽچؿ‪ ،‬ثب ثلؽچکؿڍ ٿت‪٬‬بڅت څ‬ ‫ٿتڀبین ثب ؿیٸل ا‪٘٣‬بڍ ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٳڈ ؿک اځ مڃـٷی ٿیٳڄـ کڅ ثڈ کڅ ٿیُچؿ څ ؿک ڃتیزڈ ؽچؿ کا ؿک‬ ‫ٿ‪٤‬لٕ ڃچ‪٣‬ی تج‪٤‬یٖ رڀ‪٤‬ی ٿیثیڄـ‪( .‬ؿکٿڄیتٺ‪)10ّ ،1372 ،‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ؿک ڃ‪٠‬ل څیلت څرچؿ اٯټیت ث‪ٜ‬چک ؽچؿ ثؾچؿ ٿٌتټنٽ څرچؿ یٲ اٳخلیت اًت ٳڈ ام‬ ‫ربیٸبډی ثلتل ثلؽچکؿاک اًت څ ربیٸبڇ ‪٫‬لڅتل اٯټیتډب‪ ،‬اڃبځ کا ام ُلٳت ٳبٿٺ ؿک مڃـٷی‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی ثبم ٿیؿاکؿ‪ ،‬پی ث‪ٜ‬چک ؽالٓڈ ا‪٘٣‬بڍ یٲ اٯټیت ثلاًبى څیوٷیڊبڍ ٿغٌچًی ٿِؾْ‬ ‫ٿیُچڃـ ٳڈ اڃبځ کا ام ؿیٸل ا‪٘٣‬بڍ ډڀبځ ربٿ‪٤‬ڈ رـا ٿیٳڄـ‪ .‬ث‪٘٤‬ی ؿیٸل ډڀضچځ ٿلڅیڂ ډلیی‪،‬‬ ‫اٯټیت ثچؿځ کا ثیِتل ڃبُی ام ڃچ‪٣‬ی تٰـیل ٯ‪ٜ‬لڍ ٿیؿاڃڄـ تب پیبٿـ تزلثڈ مڃـٷی‪ ،‬اٻجتڈایڂ ت‪٤‬لی‪٪‬‬ ‫ٳبکثلؿ ‪٣‬بٽ ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪Wirth , Louis‬‬ ‫‪45‬‬ صفحه 201 ‫‪213‬‬ ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫پیبٿجل اًالٽ ڃین پیچًتڈ ثل ڃ‪٬‬ی ډلٷچڃڈ اٿتیبم څ ثلتلڍ ثلاًبى ت‪٬‬بڅت کڃٶ څ مثبځ څ ٿبڃڄـایڄڊب‪،‬‬ ‫تاٳیـ ؿاُتڈ اًت څایڂ ًؾڂ اځ ع٘لت ثٰـک ٳب‪٫‬ی ٷچیب اًت‪ :‬ال ‪٫‬ؾل ٻ‪٤‬لثی ‪٣‬ټى ‪٣‬زڀی‬ ‫څالٻ‪٤‬زڀی ‪٣‬ټى ‪٣‬لثی څال الثیٖ ‪٣‬ټى اًچؿ څال الًچؿ ‪٣‬ټى اثیٖ اال ثبٻتٰچڍ‪.‬ایڂ ًؾڄبځ کا کًچٹ‬ ‫ؽـا (ّ) ؿک ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٿ‪ٜ‬لط ٿیڃڀچؿ ٳڈ اٿتیبمات ڃواؿڍ څ ٯجیټڈاڍ ثل اځ عبٳپ ثچؿ څ ؿک ‪٣‬ڀٺ ڃین‬ ‫ثڈ ‪٣‬بٻی تلیڂ ُٴٺ ٿڀٴڂ‪ ،‬اٻٸچډب څ ڃڀچڃڈ ډبئی ؿک رڊت ٿؾبٻ‪ ٪‬ثبایڂ اٿتیبمات ثلٯلاک ڃڀچؿ‪.‬‬ ‫ع٘چک ثلرٌتٸبڃی ؿک ٿیبځ یبکاځ اځ پیبٿجل‪ ،‬ام ڃواؿډب څ مثبځ ډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬څ ‪ٛ‬جٰبت ٷچڃبٷچځ‬ ‫ثڊتلیڂ ڃڀچڃڈ ثلایڂ ٿ‪ٜ‬ټت اًت‬ ‫اکڍ ؿک ُلای‪ ٚ‬ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ رڊبڃی څ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثیِتلیڂ تالٍ څ ‪٤٫‬بٻیت ډب کا ثلاڍ اٿغبڍ‬ ‫تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ثٴبک ٷل‪٫‬ت څ ات‪٬‬بٯب ٿٔبؿیٮ ثبکم څ کڅُڂ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ؿک رچاٿ‪٧ ٢‬یل ٿٌټڀبځ څ‬ ‫ثټٴڈ ؿک رچاٿ‪٤‬ی ثچؿ ٳڈ پبڍ ٿټٺ ‪٧‬لثی ؿک اځ ع٘چک ؿاُت؛ ٿبڃڄـ تج‪٤‬ی٘بت ‪٣‬ټیڈ ًیبډبځ‬ ‫ؿکایبالت ٿتغـڇ اٿلیٴب‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ؿک ا‪٫‬لیٰبڍ رڄچثی تچً‪ ٚ‬ٿڊبرلیڂ ً‪٬‬یـ پچًت اکڅپبئی‪،‬‬ ‫ؿڅ ڃڀچڃڈ ثبکم اځ اًت‪ .‬ؿکایڂ ُلای‪ُ ٚ‬بډـ ډٌتیپ ٳڈ پیچًتڈ رچاٿ‪ ٢‬اًالٿیام اڃزبٽ څ ا‪٣‬ڀبٹ‬ ‫تج‪٤‬ی٘بت ڃواؿڍ‪ ،‬مثبڃی څ ٿبڃڄـایڄڊب ڃٌجت ثڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ثـڅک ثچؿڇاڃـ‪ .‬ثلؽال‪ ٩‬ا‪ٌ٫‬بڃڈ ډب څ ؽلا‪٫‬بتی‬ ‫ٳڈ ؿک ٿیبځ پبکڇاڍ ام اٯچاٽ څرچؿ ؿاُتڈ څ ُبیـ اٳڄچځ ڃین څرچؿ ؿاُتڈ ثبُـ ٳڈ پبکڇاڍ ام ا‪٫‬لاؿ ثِل‬ ‫کا ؿک ٷچډل اڃٌبڃیت ثلتلڍ ام پبکڇاڍ ؿیٸل ٿیؿاڃڄـ څ ڃین ثلؽال‪ ٩‬اڃضڈ ام ‪٫‬الً‪٬‬ڈ څ ؿاڃِڀڄـاڃی‬ ‫ډڀضچځ ا‪٫‬ال‪ٛ‬چځ ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ ثب ٓلاعت ٿیٷ‪٬‬تڈاڃـ‪ :‬ٷلڅډی ام اڃٌبڃڊب ثلاڍ ثلؿٷی ا‪٫‬لیـڇ ُـڇاڃـ‬ ‫څ ٷلڅڇ ؿیٸلڍ ثلاڍ اٯبئی څ ثلؿڇ ؿاکڍ‪ .‬ؿک اًالٽ ٿ‪ٜ‬ټٰب امایڂ ٿٌبئٺ ًؾڄی ڃیٌت څ اًڄبؿڍ ٳڈ‬ ‫ؿک ثغجډبڍ پیَ اکائڈ ُـ ٳڈ ډڀڈ اڃٌبڃڊب کا ثلاؿک ٿیؿاڃـ څ ډڀڈ کا ُبیٌتڈ څٓچٹ ثڈ عیبت ‪ٛ‬یجڈ‬ ‫څ مڃـٷی پبٱ څ پبٳینڇ ٿیؿاڃـ ٷچاڇ څ ُبډـایڂ ٿـ‪٣‬ب اًت‪( .‬ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪)48ّ ،1390 ،‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ اماؿڍ ثِل څ اعتلاٽ ثڈ عٰچ٭ څ عیخیت فاتی اڃٌبځ څ ؿؽبٻت ڃـاؿځ ‪٣‬چاٿٺ‬ ‫‪٣‬بکٗی ام ٯجیٺ ڃواؿ‪ ،‬مثبځ‪ ،‬کڃٶ‪ ،‬ٿټیت څ ‪٧‬یلڇ ؿک ا‪٣‬تجبک څ اٿتیبم ثلاڍ اڃٌبڃڊب ؿٯیٰب ٿچکؿ تچرڈ‬ ‫اًالٽ اًت څ اًبًبً ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ث‪٤‬خت پیبٿجلاځ څ ثؾٔچّ پیبٿجل اًالٽ‬ ‫(ّ)‬ ‫اماؿ ٳلؿځ اڃٌبځ امایڂ‬ ‫ٷچڃڈ ٯیـ څ ثڄـ څ تچرڈ ؿاؿځ اڅ ثڈ عیخیت فاتی څ ٳلاٿت څ ُلا‪٫‬ت اڃٌبڃی ؽچیَ اًت‪.‬‬ ‫‪ 3-4‬اللیتّبی هذّجی اس دیذگبُ فمِ اسالهی‬ ‫ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿی‪٣ ،‬الڅڇ ثل ٿٌټڀبڃبځ‪ ،‬ډڀچاکڇ ام ثـڅ تاًیی ٿـیڄڈ اٻڄجی تب ثغبٹ‪٧ ،‬یلٿٌټڀبڃبځ‬ ‫ڃین مڃـٷی ٳلؿڇاڃـ څ ڃ‪٠‬بٽ اًالٿیډیضچٯت ؿکٓـؿ ام ثیڂ ثلؿځ څ ثیلڅځ کاڃـځ اڃبځ ام ٿزڀچ‪٣‬ڈ‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیڃجچؿڇ اًت‪ ،‬ثټٴڈ ؿک ٿڄبث‪ ٢‬عٰچ٭ اًالٽ ام رڀټڈ ٯلاځ ٳلیپ څرچؿ اڃبځ کا پقیل‪٫‬تڈ څ‬ صفحه 209 ‫‪ٔ٫ 216‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫اٿلڅمڇ پوڅډِٸلاځ ثلاڃڄـ تب ثیِتل ثڈ ًټ‪ٜ‬ڈ ًیبًی اٳخلیت اډڀیت ثـډڄـ‪ .‬ٷلڅڇ ثلتل ثب ؿک اؽتیبک‬ ‫ؿاُتڂ ٿڄبث‪ ٢‬مڃـٷی اٿٴبځ تٌټ‪ ٚ‬ثل ُلای‪ ٚ‬مڃـٷی ؿیٸلاځ کا‪ ،‬ام کډٸقک ٿلاٯجتډبڍ ثڊـاُتی‪ ،‬ٳبک‬ ‫څ ُ‪٨‬ٺ‪ ،‬ٿچاؿ ‪٧‬قایی‪ ،‬اٿچمٍ څ پلڅکٍ څ ؿکاٿـډب پیـا ٿیٳڄـ‪ .‬اٳخلیت ام کډٸقک تٌټ‪ً ٚ‬یبًی‬ ‫اًت ٳڈ ٿیتچاڃـ ثڈ اٯټیت تج‪٤‬یٖ کڅا ؿاکؿ څ ؿک ثلاثل اڅ ک‪٫‬تبکڍ تغٰیلاٿین یب ؽٔڀبڃڈ ؿاُتڈ‬ ‫ثبُـ‪ ،‬ک‪٫‬تبکڍ ٳڈ ٿڀٴڂ اًت ام تڀٌؾل ا‪٧‬بم ٷلؿؿ څ تب اڃڊـاٽ پیَ کڅؿ‪( .‬ؿکٿڄیتٺ‪)11ّ ،1372 ،‬‬ ‫‪ -3‬اللیتّب در حمَق ثطز هؼبغز‬ ‫‪ٍ 1-3‬ضؼیت اللیتّب در جبهؼِ جْبًی لجل اس تاسیس جبهؼِ هلل‬ ‫اعتیبد ثڈ تجبؿٹ ٿغٔچٹ ‪٫‬ٴلڍ څ ٿبؿڍ ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬اڃٌبڃی ‪ -‬ام ڃ‪٠‬ل ؽچځ‪ ،‬مثبځ څ‬ ‫ٿقډت‪ -‬څ کڅط اٿینٍ څ اُڄبئی ثیڂ ٿټتڊب څ عی اماؿٿڄِی څ اؽتجبک ؿک اڃتؾبه ٿٌٴڂ څ‬ ‫اٯبٿتٸبڇ ام ؿیلتلیڂ امٿڄڈ عیبت ارتڀب‪٣‬ی ثِل عبٻت اؽتال‪ ٙ‬ارتڄبه ڃبپقیل ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪٪‬‬ ‫ڃواؿڍ څ ٿقډجی کا ؿک ا‪٧‬ټت ًلمٿیڄڊبڍ ٿٌٴچڃی څ ٳِچکډبڍ تِٴیٺ ُـڇایزبه ڃڀچؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ثلاحل ډڀیڂ اؽتال‪ ٙ‬ٯڊلڍ ٿټتډب‪ ،‬ٳڀتل ٳِچکڍ ٿیتچاځ یب‪٫‬ت ٳڈ ډڀڈ اتجب‪ ١‬اځ ؿاکاڍ ڃواؿ څ ٿقډت‬ ‫څاعـ ثچؿڇ څ ا‪٫‬لاؿ اځ ډڀٸی ام ٿِؾٔبت ٿټی ٿچکؿ ڃ‪٠‬ل ُؾْ څ یب اُؾبّ څ یب اٳخلیت عبٳپ‬ ‫ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)5 ّ،1393 ،‬‬ ‫اٯټیتڊب ؿک ٳِچکډبئیٴڈ تغت عٴچٿت ڃواؿڍ څ یب ٿقډجی اؿاکڇ ٿیُـڃـ رن ؿک ٿچاکؿ ڃبؿک ٿ‪٤‬ڀچالً‬ ‫څٗ‪ ٢‬ڃبٷچاکڍ ؿاُتڄـ څ ڃڈ تڄڊب ام ٿڄبث‪ ٢‬څ عٰچ٭ ڃواؿ څ ٿقډت کًڀیٳِچک ٿغلڅٽ ثچؿڃـ‪ ،‬آچال‬ ‫ڃٌجت ثڈ اڃبځ صڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬عٴچٿتڊب څ صڈ ام ڃبعیڈ ا‪٫‬لاؿ ٿټت ک‪٫‬تبک ڃبپٌڄـ ٿ‪٤‬ڀچٹ ٿیٷلؿیـ څ ثل‬ ‫احل ډڀیڂ ک‪٫‬تبکډب ؿک ثٌیبکڍ ام ٿچاکؿ عچاؿحی کػ ٿیؿاؿ ٳڈ ثڈ ُٴڄزڈ ډب څ ٳِتبکډبڍ ؿًتڈ‬ ‫رڀ‪٤‬ی ٿیبڃزبٿیـ څ ٓغڄڈ ډبڍ کٯت اڃٸینڍ ثجبک ٿیاڅکؿ‪( .‬ډڀبځ‪)7ّ ،‬‬ ‫عٴچٿتڊبڍ یڊچؿڍ ٳڈ ٯجٺ ام ث‪٤‬خت ٿٌیظ ام ٿٰتـکتلیڂ څ پلًبثٰڈتلیڂ عٴچٿتڊبڍ اځ ‪ٔ٣‬ل‬ ‫ثچؿڃـ ڃ‪٠‬ل ثڈ پیچڃـ ؽبٓی ٳڈ ڃواؿ څ ٿقډت ؿک ائیڂ یڊچؿ پیـا ٳلؿڇ څایڂ ائیڂ کا ؿک ‪٣‬یڂ ٿقډجی‬ ‫ثچؿځ ثٔچکت عبؿ ڃواؿڍ ؿکاڅکؿڇ اًت ٿ‪٤‬ڀچالً ام یٲ ًیٌتپ ؽِڂ ڃواؿڍ څ ٿقډجی پیلڅڍ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ څ یب ٷلڅډڊبڍ ‪٧‬یلیڊچؿڍ ثڀڄنٻڈ عیچاڃبت ٳڈ ثبیـ ؿک اؽتیبک ٯچٽ ثلٷنیـڇ یڊچؿ ثبُڄـ‬ ‫ک‪٫‬تبک ٿیڃڀچؿڃـ‪ .‬ؿڅٻت یڊچؿڍ ٳڈ ثلاًبى ثلٷنیـٷی ٿټت یڊچؿ پی کینڍ ٿیُـ څ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ‬ ‫ڃڀیتچاڃٌت تئچکڍ ؿڅٻت ٿتِٴٺ ام ٷلڅڇډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ڃواؿڍ څ ٿقډجی کا ثپقیلؿ څ یب تِٴیٺ یٲ‬ صفحه 202 ‫‪ٔ٫ 214‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫کاڇ عٺ څیوڇ ؽچؿ کا ثلاڍ ډڀنیٌتی ٿٌبٻڀت اٿین ا‪٣‬الځ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ام ٻغب‪ ٝ‬ڃ‪٠‬لڍ‪ ،‬ٯلاځ ٳلیپ‪،‬‬ ‫ؽبڃچاؿڇ رڊبڃی کا ثڈ ًڈ ثؾَ تٌٰیپ ٿیٳڄـ‪ً ،‬ڈ ‪٘٣‬چایڂ ؽبڃچاؿڇ ‪٣‬جبکتڄـ ام‪ :‬ٿٌټڀبڃبځ‪ ،‬ٿچعـاځ‬ ‫‪٧‬یلٿٌټڀبځ‪ ،‬ٿټغـاځ‪ .‬اٳڄچځ ؽبڃچاؿڇ رڊبڃی ؿاکاڍایڂ ًڈ ‪٘٣‬چ اًت څ ٯلاځ ثلاڍ ډڀڈ اڃڊب‬ ‫پیبٿیڅیوڇ ؿاکؿ څ عٰچٯی ؽبّ ثلایِبځ ٯبئٺ اًت‪( .‬رچاؿڍ اٿټی‪)150ّ ،1375 ،‬‬ ‫اؿیبځ اٻڊی ٳڈ کیِڈ تچعیـڍ ؿاکڃـ څ ام ٿڄج‪ ٢‬څعی ًلصِڀڈ ٿیٷیلڃـ ؿاکاڍ اعتلاٽ څ اکمٍ‬ ‫څیوڇاڍ ام ؿیـٷبڇ اًالٽ ډٌتڄـ څ ام اڃزب ٳڈ پیبٿجلاځ اٻڊی ٳڈ اځ اؿیبځ کا اڅکؿڇاڃـ ثڈ ډڀلاڇ ؽچؿ‬ ‫ٳتبه اًڀبڃی ؿاُتڈاڃـ ثڈ اډٺ ٳتبه ُڄبؽتڈ ٿیُچڃـ‪ ،‬ؿکایبت ٯلاځ ٳلیپ څ مٿبځ پیبٿجل اًالٽایڂ‬ ‫آ‪ٜ‬الط ثٴبک ک‪٫‬تڈ اًت‪ .‬اډٺ ٳتبه ؿالٻت ؿاکؿ ثل پیلڅاځ ائیڂ ٿچًی (‪ ،)١‬پیلڅاځ ‪٣‬یٌی ٿٌیظ‬ ‫(‪( )١‬ٿٌیغیبځ) څ ڃین مکتِتیبځ (ٿزچى) څ ‪٧‬یلٿٌټڀبڃبځ ‪٧‬یل اډٺ ٳتبه ڃین ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیڃین ام‬ ‫ؿیـ عٰچ٭ اًالٿیڃبؿیـڇ ٷل‪٫‬تڈ ڃِـڇاڃـ څ اعٴبٽ څ عٰچ٭ ؿاکڃـ ٳڈ ثیبځ ؽچاډـ ُـ‪.‬‬ ‫‪ -5‬ػولىزد هوسسبت حمَق ثطز در هَرد حمَق اللیتّب‬ ‫ؽبًتٸبڇ ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭ ثِل ثټٴڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‪ ،‬رچاٿ‪٧ ٢‬لثی ا‪٣‬پ ام اکڅپبیی څ‬ ‫اٿلیٴبئی ډٌتڄـ څ ٯچاٽایڂ عٰچ٭ ٿجتڄی ثل ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی اًت‪ .‬ثغج ام ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی عٰچ٭ ثِل څ‬ ‫ٿجبڃی اځ‪ ،‬ؿکایڂ ڃچُتبک ٳچتبڇ ٳڈ ثڈ ٿٰلکات څ عٰچ٭ تچرڈ ؿاکؿ تب ثڈ ٿجبڃی څ ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ اڃڊب ٿڀٴڂ‬ ‫ڃیٌت‪ ،‬ٿ‪ ٢‬فٻٲ ڃٸبډی ٳچتبڇ ثڈ ‪٣‬ڀټٴلؿ ثبڃیبځ څ ؿڅٻتڊبڍ ٓبعتایڂ ت‪٬‬ٴل ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل‬ ‫ث‪ٜ‬چک ‪٣‬بٽ څ اٯټیتڊب ث‪ٜ‬چک ؽبّ‪ ،‬ٿیتچاڃـ ٿجبعج ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ ؿکایڂ ‪ٔ٫‬ٺ کا ام رڄجڈ ڃ‪٠‬لڍ څ‬ ‫تئچکڍ ٓل‪ ٩‬ؽبکد ڃڀبیـ څ ٷچُڈاڍ ام مڅایبڍ ارلائی څ ‪٣‬ڀټیایڂ ٿجبعج کا ُ‪٬‬ب‪ً ٩‬بمؿ‪.‬ایڂ‬ ‫ثؾَ ٳچتبڇ ډلٷن ؿک ٿٰبٽ ثلکًی ٳبٿٺایڂ ‪٣‬ڀټٴلؿ ڃیٌت څ ڃین ؿکٓـؿ ثیبځ ت‪ٔ٬‬یټی ڃٰب‪ ٙ‬ٯچت څ‬ ‫ٗ‪ ٪٤‬ڃڀیثبُـ‪ ،‬ثټٴڈ تچرڈ ٓبعجبځ ‪٫‬ٴل کا ثڈ ثلؽی ام ڃٰب‪٬٤ٗ ٙ‬ڊب څ ٷلڇډبڍ ٳچک ؿک ٿٌبئٺ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اٯټیتڊب رټت ٿیڃڀبیـ‪.‬‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی ؿڅٽ څ ٳِتبکډب څ رڄبیبت څًی‪٤‬ی ٳڈ ؿک ڃتیزڈایڂ رڄٶ پیَ اٿـ‪ ،‬عڀبیت‬ ‫ثیڂاٻڀټټی ام ا‪٫‬لاؿ ثِل ثڈ ًل‪٣‬ت صِڀٸیلڍ ٷٌتلٍ یب‪٫‬ت‪ .‬اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ثڈ ٿلڅک‬ ‫ؿک ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ ٿ‪ٜ‬لط څ ثڈ تٔچیت کًیـڃـ‪ .‬تب ثغبٹ ثیَ ام یٴٔـ ا‪٣‬الٿیڈ څ ثیبڃیڈ څ‪.. .‬‬ ‫ؿکایڂ ٿچکؿ ٓبؿک ُـڇ اًت‪ .‬ؿک ٿچکؿ ٿیناځ ٿچ‪ٰ٫‬یت ًبمٿبځ ٿټٺ ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل ‪ -‬څ ام‬ ‫رڀټڈ عٰچ٭ اٯټیتڊب ‪ -‬ثلاڍ ڃڀچڃڈ صڄـ ٿچکؿ کا یبؿاڅکڍ ٿیڃڀبئیپ څ ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ‪٣‬ڀټٴلؿ ًیبًی ‪ -‬ڃڈ‬ ‫عٰچٯی ‪ -‬ؿڅٹ ‪٧‬لثی کا ؿکایڂ ٿچاکؿ ُبډـ ډٌتیپ‪.‬‬ صفحه 210 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪217‬‬ ‫عٴچٿت رڊبڃی کا ډـ‪ ٩‬ؽچؿ ٯلاک ؿډـ ڃبٷنیل ًیبًت اځ ؿک ٿچکؿ تچؿڇډبڍ څًی‪٧ ٢‬یلیڊچؿڍ رن‬ ‫یٴی ام ؿڅ ‪ٛ‬لط میل ڃڀیتچاڃٌت ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ - 1‬ڃبثچؿڍ ا‪٫‬لاؿ ‪٧‬یلیڊچؿڍ څ پبٱ ڃڀچؿځ ًلمٿیڂ ؽچؿ ام ڃواؿ تب پبٱ (‪٧‬یل یڊچؿڍ)‬ ‫‪ -2‬ثڈ ثلؿٷی ٳِیـځ اڃبځ څ ثڊلڇ ثلؿاکڍ ډلصڈ ثیِتل ام ڃیلڅڍایڂ ٷلڅډڊب ثلاڍ ٿٔبٻظ ٿټت‬ ‫ثلٷنیـڇ یڊچؿ‪.‬‬ ‫ام ڃؾٌتیڂ ًبٻڊبڍ ٯلځ صڊبکٽ ٿٌیغی ٳڈ ثتـکیذ ائیڂ ٿٌیغیت ث‪٤‬ڄچاځ ؿیڂ کًڀیاٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ‬ ‫کڅٽ پقیل‪٫‬تڈ څ عٴچٿتڊب څ اٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ ٿٌیغی مٿبٽ اٿچک کا ثـًت ٷل‪٫‬تڄـ‪ ،‬ؿڅکاځ اماؿڍ‬ ‫ٿٌیغیبځ څ اًبکت یڊچؿیبځ یٴزب ا‪٧‬بم ٷلؿیـ‪.‬‬ ‫یڊچؿیبځ صڄـیڂ ثبک ؿک عٴچٿتڊبڍ ٿٌیغی اٿپلا‪ٛ‬چک کڅٽ ٯتٺ ‪٣‬بٽ ُـڃـ څ ؿًتڈ ؿًتڈ ام‬ ‫ًلمٿیڄڊبڍ تغت عٴچٿت کڅٽ اؽلاد ٷلؿیـڃـ څ ؿک یٲ ٿچکؿ ٳچکڅٍ پبؿُبڇایلاځ ثڈ ؿډڊب ډناک‬ ‫یڊچؿڍ اڅاکڇ څ تج‪٤‬یـ ُـڇ پڄبڇ ؿاؿ څ ؿک ٯلځ ُبڃنؿډپ ٿیالؿڍ ڃین عٴچٿت ٿٌټڀبځ ‪٣‬خڀبڃی ډناکاځ‬ ‫یڊچؿڍ کا ٳڈ ام اًپبڃیب څ پلتٰبٹ ثب څٗ‪ ٢‬کٯتجبکڍ کاڃـڇ ُـڇ ثچؿڃـ پقیل‪٫‬ت څ ثڈ اڃبځ ؿک ًلمٿیڄڊبڍ‬ ‫اًالٿیٿاڅڍ ؿاؿ‪(.‬ډڀبځ‪ )9ّ ،‬ؿک ًبٹ ‪ 1648‬ٯبڃچڃی ام پبکٻڀبځ اڃٸټٌتبځ ٷقُت ٳڈ ثل ‪ٛ‬جٮ اځ‬ ‫ډلٳٌی ٳڈ ‪ٰ٣‬یـڇاڍ ٿؾبٻ‪ ٪‬ثب آٺ تخټیج اثلام ڃڀبیـ ٿغٴچٽ ثڈ ا‪٣‬ـاٽ ٿیٷلؿیـ څ ڃین ؿک ًبٹ‬ ‫‪ 1688‬پبکٻڀبځ اڃٸټٌتبځ ٿقډت کًڀیٳِچک کا پلڅتٌتبځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ڃڀچؿ څ ٿٰلک ؿاُت ٳڈ ډیش‬ ‫ٿٌیغی ٳبتچٻیٲ عٮ ڃـاکؿ ؿک ٯټڀلڅ عٴچٿت اڃٸټٌتبځ ثڈ ٿلاًپ ٿقډجی ؽچؿ ‪٣‬ڀٺ ڃڀبیـ‪.‬‬ ‫ؿک ‪٫‬لاڃٌڈ تب اڅاؽل ٯلځ ډ‪٬‬ـډپ ٿٌیغی ‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات ؽبٓی ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬عٴچٿتڊبڍ ٳبتچٻیٲ‬ ‫څٗ‪ُ ٢‬ـڇ ثچؿ پلڅتٌتبڃڊب ؿصبک ت٘ییٰبت ؿُچاکڍ ثچؿڃـ‪ .‬اڃڊب عتى اماؿڍ ثلاڍ ؿ‪٫‬ڂ ٿلؿٷبځ ؽچؿ‬ ‫ڃـاُتڄـ څ تڄڊب ؿک ٿچاٯ‪ ٢‬ٿؾٔچّ صڄیڂ اربمڇاڍ ثڈ اڃڊب ؿاؿڇ ٿیُـ څ ډڄٸبٽ تِیی‪ ٢‬رڄبمڇ تڄڊب ‪30‬‬ ‫ڃ‪٬‬ل اربمڇایڂ ٳبک کا ؿاُتڄـ څ ؿک ٿچاٯ‪٣ ٢‬لڅًی څ ‪ٌ٧‬ٺ ت‪٤‬ڀیـ ڃڀیثبیٌت ا‪٫‬لاؿ (پلڅتٌتبځ) ام ‪12‬‬ ‫ڃ‪٬‬ل تزبڅم ٳڄـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪ )10 ،1393 ،‬ؿک څاٯ‪ ،٢‬ٿٌاٻڈ اٯټیتډب‪ ،‬ام ٻغب‪ ٝ‬تبکیؾی ثڈ ؿڅکاځ‬ ‫ثبًتبځ څ تاًیی اٿپلا‪ٛ‬چکڍ ډبڍ ثنکٵ ثبم ٿیٷلؿؿ څ ثڈ تـکیذ‪ ،‬رڄجڈ ډبڍ ٿؾتټ‪٬‬ی‪ ،‬ا‪٣‬پ ام ٿټی‪،‬‬ ‫ڃواؿڍ څ ؽٔچٓب ؿیڄی ام اثتـاڍ ٯلڅځ څً‪ٜ‬ی ثؾچؿ ٷل‪٫‬تڈ اًت څٻیٴڂ ‪٣‬ټیل‪٧‬پایڂ ًبثٰڈ ؿیلیڄڈ‪،‬‬ ‫ام اڅایٺ ٯلځ عبٗل ثچؿ ٳڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ تچرڈ ؽچؿ کا ثڈایڂ ٿٌاٻڈ ٿ‪ٜ٤‬چ‪ً ٩‬بؽت‪.‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ؿٻیٺایڂ اٿل ثلؿاُتی ثچؿ ٳڈ تب اځ مٿبځ ام ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ٿیُـ‪ ،‬ثلعٌت ‪ٰ٣‬یـڇاڍ‬ ‫کایذ‪ ،‬ام اڃزب ٳڈایڂ ٿٌاٻڈ ‪٣‬ڀـتبً ثڈ کڅاث‪ ٚ‬ٿیبځ ؿڅٻت څ اٯټیتڊبیی ٳڈ ؿک ٯټڀلڅ ًلمٿیڄی اځ ډٌتڄـ‬ صفحه 203 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪215‬‬ ‫‪ 1-5‬ثزخَرد سیبسی ثب هسبئل حمَق ثطز‬ ‫الف ‪ -‬هسئلِ فلسغیی‬ ‫ؿاًتبڃی تٴلاکڍ‪٧ ،‬پ اڃٸین اًت ٳڈ اڅالً اُ‪٨‬بٹ ًلمٿیڂ اځ څ تاًیی ؿڅٻت اُ‪٨‬بٻٸل ثب تاییـ‬ ‫ًبمٿبځ ٿټٺ ثچؿڇ اًت څ ڃین عڀبیت ٿٌتٰیپ ؿڅٻت اًت‪٤‬ڀبکڍ اڃٸټیی څ حبڃیب اًتڀلاک اُ‪٨‬بٹایڂ‬ ‫ًلمٿیڂ څ اڅاکڇ ٳلؿځ ٿټت ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ څ تج‪٤‬یـ اڃبځ څ ثڈ کًڀیت ڃِڄبؽتڂ عٮ ت‪٤‬ییڂ ًلڃچُتایڂ‬ ‫ٿټت تچً‪ ٚ‬یٲ کهیپ اُ‪٨‬بٻٸل ام ٿچکاؿ ڃٰٖ اُٴبک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ٿیثبُـ څ ڃٰٖ عٰچ٭ ثِل‪،‬‬ ‫میل پب ٷقاُتڂ عٰچ٭ اڅٻیڈ ٿلؿٽ ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ ؽچؿ ؿاًتبڃی ٿ‪ٔ٬‬ٺ څ رـا ؿاکؿ‪ٓ .‬ڊیچڃینٽ ًیبًی‪،‬‬ ‫ٿٴتت پـیـ اڅکڃـڇ ؿڅٻت اًلائیٺ‪ ،‬ام ٿټیت پلًتی څ اًت‪٤‬ڀبک ‪٧‬لثی ؿک ٯلځ ڃچمؿډپ ثڈ څرچؿ اٿـ‬ ‫څ یٴی ام ‪٫‬بر‪٤‬ڈ ثبکتلیڂ اُٴبٹ ڃواؿ پلًتی کا ثلاًبى تچریڊبت ٿقډجی څ اً‪ٜ‬چکڇډبڍ تبکیؾی‬ ‫پـیـ اڅکؿ‪ .‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٯچاڃیڂ اًلائیٺ ډل یڊچؿڍ ام ډل ڃٰ‪ٜ‬ڈاڍ ام ؿڃیب څ ثب ډل تبث‪٤‬یت ٳڈ ثبُـ‪ ،‬ؿک‬ ‫ډڀبځ ٻغ‪٠‬ڈاڍ ٳڈ ثڈ ‪٫‬لڅؿٷبڇ اًلائیٺ ٯـٽ ٷقاکؿ‪ ،‬تج‪٤‬ڈ اًلائیٺ ؽچاډـ ُـ څٻی یٲ ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڄی ٿتچٻـ‬ ‫‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ څ ام پـک څ ٿبؿک ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ کا ٿیتچاځ ثی تبث‪٤‬یت تټٰی ٳلؿ‪.‬‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ ډڀیڂ کڅیڈ ڃواؿ پلًتبڃڈ ثچؿ ٳڈ ٿزڀ‪٣ ٢‬ڀچٿیًبمٿبځ ٿټٺ (ثب ‪ِ٫‬بک ٳِچکډبڍ رڊبځ‬ ‫ًچٽ) ؿک ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈ ُڀبکڇ ‪ 3379‬ٿچکػ ‪ 10‬ڃچاٿجل ‪ 1975‬ا‪٣‬الٽ ٳلؿ‪ٓ :‬ڊیچڃینٽ یٴی ام اُٴبٹ ڃواؿ‬ ‫پلًتی څ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ اًت څ صڄبڃٴڈ ٿیؿاڃیپ ٿڀڄچ‪٣‬یت تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ام ٿٔبؿیٮ ثبکم ٯب‪٣‬ـڇ‬ ‫اٿـڇ ؿک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثڈ ُڀبک ٿیکڅؿ‪( .‬ٿ‪٬٠‬لڍ‪ )163 ّ ،1396 ،‬اٿب‪ ،‬ثبایڂ څرچؿ‪ ،‬ثنکٷتلیڂ‬ ‫عبٿیایڂ ٿچرچؿیت اُ‪٨‬بٻٸل ڃواؿپلًت‪ ،‬ام عیج اٯتٔبؿڍ‪ً ،‬یبًی‪ ،‬ٿبٻی‪ ،‬ڃ‪٠‬بٿی‪ ،‬تٴڄچٻچمیٴی څ‪.‬‬ ‫‪٧ ..‬یلڇ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ډٌتڄـ څ ًیٌتپ ًبمٿبځ ٿټٺ ډپ ‪٣‬ڀال ثب ؿؽبٻتایڂ ٳِچکډب‪ ،‬ٯـکت ‪٣‬ٴی‬ ‫اٻ‪٤‬ڀٺ ٯـکتڀڄـ ٿٰبثٺ اځ کا ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬الجشایز‬ ‫ؿڅٻت اٻزنایل‪ٛ ،‬جی‪٤‬ی تلیڂ عٮ ٿټت ؽچؿ کا ٳڈ ‪٣‬جبکت ام عٮ ُلٳت ؿک اؿاکڇ اٿچک ٳِچک څ‬ ‫اڃتؾبثبت اًت میل پب ٷقاُت (ڃٰٖ ٿبؿڇ ‪ 21‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی څ ٿبؿڇ ‪ 25‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭‬ ‫ًیبًی څ ٿـڃی) څ ثب ا‪٣‬ڀبٹ مڅک څ ؿؽبٻت اکتَ ؿک ًبٹ ‪ ،1992‬اڃتؾبثبت کا ثب‪ٛ‬ٺ ٳلؿ څ ؿڅٻت‬ ‫ڃ‪٠‬بٿیکا ‪٣‬ټى ک‪٧‬پ اکاؿڇ اٳخلیت ٿلؿٽ ٿٌټ‪ ٚ‬ٷلؿاڃیـ‪( .‬ٳڈ ڃتیزڈ اځ ڃٰٖ اُٴبک عٰچ٭ ٿلؿٽ‪ ،‬ثلڅم‬ ‫ؽِچڃت ام ًچڍ ؿڅ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬څ ٳِتڈ ُـځ ؿڇډب ډناک ڃ‪٬‬ل تبٳڄچځ ثچؿڇ اًت) اکٷبځډبڍ ًبمٿبځ ٿټٺ‬ ‫ؿک ؽٔچّ ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ څ ٿٌټپ عٰچ٭ ثِل اٯـاٽ ٿچحلڍ اڃزبٽ ڃـاؿڃـ‪ ،‬ڃڈ ڃڀبیڄـڇ څیوڇاڍ ت‪٤‬ییڂ‬ صفحه 211 ‫‪ٔ٫ 218‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ٿلثچ‪ ٙ‬ٿیُچؿ‪ ،‬ام رڀټڈ اٿچک ؿاؽټی ؿڅٻتڊب ٿغٌچه ٿیُـڇ څ ٿٰلکات ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ ٓل‪٫‬بً ؿک‬ ‫عچمڇ ٓالعیت ؿڅٻتڊب ٯټڀـاؿ ٿیٷلؿیـڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ٍ 2-3‬ضؼیت اللیتّب در جبهؼِ جْبًی پس اس جبهؼِ هلل‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی اڅٹ څ ؿٷلٷچڃی صڊلڇ ًیبًی اکڅپب ثلاحل ‪٫‬لڅپبُی اٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ کڅًیڈ‪،‬‬ ‫اتلیَ‪ ،‬ٿزبکًتبځ څ ‪٣‬خڀبڃی‪ ،‬ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب اث‪٤‬بؿ رـیـ څ ؿک ‪٣‬یڂ عبٹ څًی‪٤‬تلڍ ثؾچؿ ٷل‪٫‬ت‪ ،‬صچځ‬ ‫ؽچاًتڈ ډبڍ اٯټیتڊب‪ ،‬ؽٔچٓبً اٯټیتڊبئی ٳڈ ‪٫‬لاًچڍ ٿلمډبڍ ًیبًی پلاٳڄـڇ ثچؿڃـ‪ٓ ،‬ټظ څ حجبت‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی کا ؿک ٿ‪٤‬لٕ تڊـیـ ٯلاک ٿیؿاؿ‪ ،‬اډڀیت ثیڂاٻڀټټی اځ ڃڀبیبځ ٷلؿیـ‪ .‬ام اځ پی‬ ‫عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ؿیٸل ڃڀیتچاڃٌت ڃٌجت ثڈایڂ ٿٌاٻڈ ثی ت‪٬‬بڅت ثبٯی ثڀبڃـ‪.‬‬ ‫دٍرُ جبهؼِ هلل‬ ‫ثب تِٴیٺ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ‪ ،‬ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ؿک ً‪ٜ‬ظ ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی ٿ‪ٜ‬لط ٷِت‪ ،‬عتی ؿک اثتـا‬ ‫ٓغجت امایڂ ثڈ ٿیبځ اٿـ ٳڈ ٿیخب٭ایڂ ًبمٿبځ ثیڂاٻڀټټی ثؾِی کا ثڈ تاٿیڂ عٰچ٭ اٯټیتڊب‬ ‫اؽتٔبّ ؿډـ‪ .‬اٿبایڂ ‪ٛ‬لط ثل احل تلؿیـ څ ٿؾبٻ‪٬‬ت ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتڊب‪ ،‬کؿ ٷلؿیـ‪( .‬فڅاٻ‪٤‬یڂ‪،1387 ،‬‬ ‫‪ )440‬ثبایڂ څٓ‪( ٪‬پی ام تِٴیٺ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ) ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ثڈ ‪٫‬لاٿچُی ًپلؿڇ ڃِـ څ ٳڀبٳبځ یٲ‬ ‫ڃ‪٠‬بٽ عڀبیتی ڃٌجیایزبؿ ٷِت ٳڈ ام ٿڄبث‪ ٢‬عٰچٯی ٿت‪٬‬بڅتی ًلصِڀڈ ٿیٷل‪٫‬ت‪:‬‬ ‫الف ‪ -‬ضزط حوبیت اس اللیتْب‬ ‫‪46‬‬ ‫ٯیـڍ ؿک ٿ‪٤‬بډـات ثیڂ ٳِچکډبًت ٳڈ عڀبیت ام اٯټیتڊبڍ ٿټی کا ٿٰلک ٿیؿاکؿ‪ .‬ٿ‪٤‬بډـاتی ٳڈ‬ ‫ث‪٤‬ـ ام رڄٶ اڅٹ رڊبڃی ثیڂ ٿت‪ٰ٬‬یڂ څ ٯچاڍ ٿتغـ څ ثلؽی ٳِچکډبڍ اکڅپبڍ ُلٯی څ ٳِچکډبڍ‬ ‫ٿڄ‪ٰٜ‬ڈ ثبٻٴبځ ی‪٤‬ڄی ٿزبکًتبځ‪ ،‬ثټ‪٨‬بکًتبځ څ تلٳیڈ ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٷلؿیـ‪ ،‬عڀبیت ام اٯټیتڊبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ٿقډجی‬ ‫یب مثبڃی اځ ٳِچکډب کا ٿٰلک ٿیڃڀچؿ‪ .‬صڄیڂ اٯټیتڊبئی ثبیـ ؿک ٿٰبثٺ ٯبڃچځ یٴٌبځ ‪٫‬لٕ ٿیُـڃـ څ‬ ‫عیبت‪ ،‬مثبځ څ ا‪٣‬تٰبؿات ٿقډجی اڃبځ ٿچکؿ عڀبیت ٯلاک ٿیٷل‪٫‬ت‪ .‬ٳڄچاڃٌیچځ ‪ ،1919‬ثیڂ ثټ‪٨‬بکًتبځ‬ ‫څ یچڃبځ‪ ،‬ٿڊبرلت اماؿ اٯټیتڊبڍ ؿڅ ٳِچک اٿ٘بء ٳڄڄـڇ کا ٿزبم ُڄبؽت‪ .‬ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ ٿچ‪ُ ٪ٟ‬ـ ٳڈ‬ ‫ثلاڍ ت‪٤‬ڊـات ڃ‪٠‬بکت څ ًلپلًتی ٳڄـ څ ډلٷچڃڈ ڃٰٖایڂ ت‪٤‬ڊـات‪ ،‬ٿڄزل ثڈ اٯـاٽ ام ًچڍ ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ٿټٺ ٿیٷلؿیـ‪)vieytez, 2008( .‬‬ ‫‪Minority Clause‬‬ ‫‪46‬‬ صفحه 204 ‫‪ٔ٫ 216‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ُـ څ ثڈ ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈاڍ ٓبؿک ٷلؿیـ‪ .‬اٻجتڈ ٷناکُٸل څیوڇ عٮ اماؿڍ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ثڈایڂ څٗ‪٤‬یت ؿک‬ ‫اٻزنایل پلؿاؽتڈ څ ٿچاکؿڍ کا ٳڈ ا‪٫‬لاؿڍ ثڈ ٻغب‪ٰ٣ ٝ‬یـڇ څ ثیبځ تڊـیـ ثڈ ٯتٺ ُـڇ څ یب ثڈ ٯتٺ‬ ‫کًیـڇاڃـ ٿچکؿ ثلکًی ٯلاک ؿاؿڇ څ ڃتیزڈ ٷیلڍ ٳلؿڇ‪ ،‬ٳڈایڂ ا‪٫‬لاؿ ؿک احل عڀټڈ تلڅکیٌت ډبڍ‬ ‫ثڄیبؿٷلاڍ اًالٿیثڈ ٯتٺ کًیـڇاڃـ څ ا‪ٟ‬ڊبک اٿیـڅاکڍ ٳلؿڇ ٳڈ ؿڅٻت اٻزنایل ثتچاڃـ اڃڊب کا ُڄبًبیی‬ ‫ٳڄـ څ تغت پیٸلؿ ٯلاک ؿډـ‪ .‬څٻی ڃٌجت ثڈ تؾټ‪ ٪‬اُٴبک اځ ؿڅٻت ام آټیتلیڂ عٰچ٭ اڃٌبڃی‬ ‫ٿټت ؽچؿ څ تج‪٤‬بت څعِتڄبٳی ٳڈ ؿک پی ؿاُتڈ‪ ،‬اٯـاٿیٓچکت ڃٸل‪٫‬تڈ‬ ‫‪p.28‬‬ ‫اًت‪((E/CN , 4/8995/32 , .‬‬ ‫‪٣‬ټت اځ ډپ کڅُڂ اًت‪ ،‬ؿڅٻتڊبڍ ‪٣‬ڀـڇ ‪٧‬لثی ام ‪٣‬ڀٺ ؽال‪ ٩‬عٰچ٭ ثِل ؿڅٻت اٻزنایل‬ ‫عڀبیت ٿیٳڄڄـ څ ډڀبڃڊب ؿک تٔڀیپ ٷیلیڊبڍ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿاحلڃـ‪( .‬ٿڊلپچک‪)357ّ ،1394 ،‬‬ ‫ج ‪ -‬ػزاق‬ ‫‪٣‬لا٭ تب ٯجٺ ام عڀټڈ ثڈ ٳچیت څ کڅیبکڅیی ثب ٿڄب‪ ٢٫‬اٿلیٴب څ ‪٧‬له ام ڃ‪٠‬ل څٗ‪٤‬یت عٰچ٭ ثِل‬ ‫تغت ڃ‪٠‬ل څ ٿلاٯجت څیوڇ ًبمٿبځ ٿټٺ ٯلاک ڃـاُت څ ٳڀیٌیچځ عٰچ٭ ثِل ثلایَ ڃڀبیڄـڇ څیوڇ‬ ‫ت‪٤‬ییڂ ڃٴلؿڇ ثچؿ‪ .‬ثبایڄٴڈ ډڀڈ ُچاډـ ثل ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ عٰچ٭ ثِل ام ًچڍ ؿڅٻت ٿنثچک‪ ،‬ٿؾٔچٓب‬ ‫‪ٛ‬ی ؿڅکاځ رڄٶ اځ ثب رڀڊچکڍ اًالٿیایلاځ‪ ،‬ؿالٻت ؿاُت‪( .‬رڄبیبتی ‪٣‬ټیڈ ثِلیت ٿبڃڄـ ٳِتبک‬ ‫عټجضڈ‪ ،‬ٳڈ اٻجتڈ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ؽچؿ ث‪٤‬ـ ام رڄٶ ٳچیت څ ‪٣‬لا٭‪ ،‬ثڈایڂ ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ ا‪٣‬تلا‪ ٩‬ٳلؿڃـ)‬ ‫څٻی ډڀیڂ ٳڈ ٿڄب‪ ٢٫‬ٯـکتڊبڍ ‪٧‬لثی کا ثڈ ؽ‪ٜ‬لاڃـاؽت څ ثب اڃبځ ام ؿک ٿؾبٻ‪٬‬ت څ تڀلؿ ؿکاٿـ‪ ،‬ډپ‬ ‫‪٫‬چکا ٿڄٴچه ُـ‪ ،‬ډپ ٿغبٓلڇ اٯتٔبؿڍ ٷلؿیـ څ ډپ ام ڃ‪٠‬ل ڃٰٖ عٰچ٭ ثِل ؿک اځ ٳِچک ٿچکؿ‬ ‫اتڊبٽ ٯلاک ٷل‪٫‬ت څ ډل ًبٻڈ ڃڀبیڄـڇ څیوڇ ٷناکٍ څؽیڀیؿک ٿچکؿ څٗ‪ ٢‬ثـ عٰچ٭ ثِل ؿک اځ ٳِچک‬ ‫اکائڈ ٿیؿډـ څ ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈ ‪٣‬ټیڈ اځ ٓبؿک ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ ‫د‪ -‬ثزخَرد حوبیت اهیش ٍ ّوزاُ ثب سىَت‬ ‫ؿڅٻت اٿلیٴب ؿک ٯجبٹ ڃٰٖ ‪٫‬بعَ عٰچ٭ ثِل تچً‪ ٚ‬ٷلڅڇ ‪ٛ‬بٻجبځ ؿک ا‪٨٫‬بڃٌتبځ ڃٌجت ثڈ اٯـاٽ‬ ‫‪٧‬یل پِتچځ ثچیوڇ ُی‪٤‬یبځ ا‪٨٫‬بڃٌتبځ ‪ -‬ٳڈ ؿک اٯټیت ډٌتڄـ ڃڀچڃڈ کڅُڂ ؿیٸلڍ ام ‪٣‬ڀټٴلؿ ٷنیڄِی‬ ‫څ ًیبًی ؿڅٹ ‪٧‬لثی ؿک ٿچکؿ عٰچ٭ ثِل څ اٯټیتڊبڍ ثِلڍ اًت‪( .‬ٿڊلپچک‪)357 ،1394 ،‬‬ ‫‪ 2-5‬ثیتَجْی ثِ هفبّین اخاللی ٍ ارسشّبی هذّجی‬ ‫ٷناکُٸل څیوڇ عٮ اماؿڍ څ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ؿک ٿچکؿ ًټیڀڈ ڃٌلیڂ‪ ،‬ڃچیٌڄـڇ مځ ثڄٸالؿُی ٳڈ ثڈ‬ ‫ٯلاځ ٳلیپ څ ٿٰـًبت اًالٿیتچډیڂ ٳلؿڇ څ ٿ‪ٜ‬بٻت ٳ‪٬‬ل اٿین ٷ‪٬‬تڈ اًت څ ؽِپ ٿلؿٽ ٿٌټڀبځ‬ صفحه 212 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪219‬‬ ‫څٗ‪٤‬یت ٿِبثڊی ؿک پبیبځ رڄٶ ؿڅٽ رڊبڃی ات‪٬‬ب٭ ا‪٫‬تبؿ ٳڈ ؿک ٿ‪٤‬بډـات ٿڄ‪ٰ٤‬ـڇ ثیڂ ٯچاڍ ٿت‪ٰ٬‬یڂ‬ ‫ثب ‪٫‬ڄالڃـ‪،‬ایتبٻیب‪ ،‬ثټ‪٨‬بکًتبځ‪ ،‬ٿزبکًتبځ‪ ،‬کڅٿبڃی څ ث‪٤‬ـډب اتلیَ‪ُ ،‬ل‪ ٙ‬عڀبیت ام اٯټیتڊب‪ ،‬اڅٻیڂ تالٍ‬ ‫ؿک ٯلځ عبٗل ثڈ ٿڄ‪٠‬چک عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثچؿ اٷلصڈ ثب ٿچ‪ٰ٫‬یت صڄـاڃی ٿچارڈ ڃِـڇ اًت‪،‬‬ ‫تالُڊبڍ اڃزبٽ ٷل‪٫‬تڈ ث‪٤‬ـ ام رڄٶ رڊبڃی اڅٹ ؿک ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ٯلثبڃی ا‪٫‬چٹ څ مڅاٹ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ څ‬ ‫کُـ څ ؿیٴتبتچکڍ ؿک ‪٫‬بٓټڈ مٿبڃی ٿیبځ ؿڅ رڄٶ‬ ‫ُـ‪(Robert L. Blodsoe and Boleslow. Both .‬‬ ‫)‪ , 1987, P.77‬ثبیـ ؽب‪ٛ‬لڃِبځ ٳلؿ ٳڈ ُلڅ‪ ٙ‬ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اٯټیتڊب ؿک ٿ‪٤‬بډـات ثب ُلڅ‪ ٙ‬ثڈ ڃغچڇ ک‪٫‬تبک‬ ‫ثب ثیٸبڃٸبځ یٴٌبځ ڃیٌت میلا ؿًتڈ اؽیل ؿک ‪ٛ‬جٰڈ ثڄـڍ اٯټیتڊبڍ ٿټی ٯلاک ڃڀیٷیلڃـ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬ٿ‪٤‬بډـات ٿیبځ اٯټیتڊبڍ ٿٰیپ ؿک ٿلمډبڍ تبمڇ کًپ ُـڇ‪ ،‬ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٷلؿیـ ٳڈ ثڈ ‪٣‬ڊـ ڃبٿڈ ډبڍ‬ ‫اٯټیتڊب ٿچًچٽ ُـڃـ‪.‬‬ ‫د ‪ -‬ا‪٣‬الٿیڈ ډبڍ یٴزبڃجڈ ث‪٘٤‬ی ام ؿڅٻتڊبڍ ‪٘٣‬چ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ (ؿک ٿچکؿ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتڊبڍ‬ ‫ٿټی)‬ ‫ؿ ‪ -‬ؿکد ت‪٤‬ڊـات ؿڅٻتڊب ؿک ٿچکؿ اٯټیتډب ؿک ٯچاڃیڂ اًبًی اڃڊب څ ڃ‪٠‬بکت ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ ثل‬ ‫ارلاڍایڂ ت‪٤‬ڊـات‪( .‬پبکًب‪)102 ّ ،1395 ،‬‬ ‫دٍرُ سبسهبى هلل هتحذ‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی ؿڅٽ څ تِٴیٺ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ‪ ،47‬اڃت‪٠‬بک ٿیک‪٫‬ت عڀبیت ام عٰچ٭‬ ‫اٯټیتډب ؿک ثلڃبٿڈ ٳبک ڃڊبؿ رـیـ ٯلاک ٷیلؿ‪ .‬رڄبیبتی ٳڈ ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتڊب ‪٣‬ټیڈ ٷلڅډڊبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ؿیڄی‬ ‫څ ٿټی ؿک ‪ٛ‬چٹ رڄٶ ٿلتٴت ُـڇ ثچؿڃـ صڄیڂ اٯـاٿیکا ام ًچڍ ًبمٿبځ ٿټٺ ٗلڅکڍ ٿیًبؽت‪،‬‬ ‫ٻیٴڂایڂ ڃڊبؿ ثیڂاٻڀټټی ام اثتـاء ام ؿیـ ؿیٸلڍ ثب ٯ٘یڈ ثلؽچکؿ ٳلؿ څ ثب صِپ تلؿیـ ثڈ اځ‬ ‫ڃٸلیٌت‪ .‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ک‪٫‬تبک ث‪٘٤‬ی ام اٯټیتڊب ٯجٺ ام رڄٶ څ ؿک ‪ٛ‬چٹ رڄٶ څ اًت‪٬‬بؿڇ ډبئی ٳڈ ثلؽی‬ ‫ؿڅٻتڊب ثلاڍ ڃیٺ ثڈ اډـا‪ ٩‬تزبڅمٳبکاڃڈ ؽچؿ ام اڃڊب ٳلؿڃـ (ٿخٺ هکٿڄڊبڍ ٿٰیپ ؽبکد ام ؽبٱ‬ ‫اٻڀبځ) ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی‪ ،‬ثب‪٣‬ج ًټت ا‪ٛ‬ڀیڄبځ ؿڅٻتڊبڍ ‪٫‬بتظ ام اڃبځ څ ٳبډَ اُتیب٭ ثلاڍ رٌتزچڍ کاڇ‬ ‫عټی پیلاٿچځایڂ ٿٌاٻڈ ٷلؿیـ‪( .‬فڅاٻ‪٤‬یڂ‪ )441 ّ،1387 ،‬ث‪٤‬ـ ام تاًیی ًبمٿبځ ٿټٺ‪ ،‬ؿک اثتـا‬ ‫ڃ‪٠‬بٽ ثیڂاٻڀټټی عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتڊب ثلاحل ٿٰلکاتی ٳڈ ثڀڄ‪٠‬چک عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثڈ ‪ٛ‬چک‬ ‫ٳټی څ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ ٿیبځ اڃڊب څٗ‪ ٢‬ٷلؿیـ‪ ،‬پبیڈ کینڍ ٿیُـ‪( .‬ډڀبځ‪ )443ّ ،‬ؿک رڊت ارلاڍ‬ ‫ٿڄِچک ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ ٳڈ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل څ اماؿیڊبڍ اًبًی کا ثلاڍ ډڀڈ‪ ،‬ثـڅځ تج‪٤‬یٖ‬ ‫‪United Nations‬‬ ‫‪47‬‬ صفحه 205 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪217‬‬ ‫ثڄٸالؿُی کا ثلاڃٸیؾتڈ اًت‪ ،‬ڃڈ تڄڊب ام ‪٫‬تچاڍ ٓبؿکڇ ‪٣‬ټیڈ څڍ ام ًچڍ یٲ کڅعبڃی ثڄٸالؿُی‬ ‫ا‪ٟ‬ڊبک ڃٸلاڃی ٳلؿڇ‪ ،‬ثټٴڈ ڃٸلاڃی ‪٣‬ڀیٮ ؽچؿ کا ام ٓـڅک ؿًتچک ثبمؿاُت څڍ ثڈ عٴپ یٲ ؿاؿٷبڇ‬ ‫ثلاًبى ٯبڃچځ رناڍ ثڄٸالؿٍ (ٿبؿڇ «اٻ‪ 295 »٪‬ٯبڃچځ رنا) څ ا‪٣‬الٽ ٿغبٳڀڈ څڍ ‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات‬ ‫ٯبڃچځ‪ ،‬ا‪٣‬الٽ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ی‪٤‬ڄی ؿکًت ؿک اڃزب ٳڈ ؿڅٻتی‪ ،‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿٰلکات ٯبڃچڃی څ ؿک ٿغـڅؿڇ‬ ‫ٯبڃچځ ثلاڍ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ام اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿی‪ ،‬ٿتؾټ‪ ٪‬کا تغت ت‪ٰ٤‬یت ٯلاک ٿیؿډـ‪ ،‬ٷناکُٸل څیوڇ اثلام‬ ‫ڃٸلاڃی ٿیٳڄـ څٻی ام ا‪٣‬ڀبٹ ؽال‪ ٩‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیٿلتٴت‪ ،‬ڃٸلاڃی ثڈ ؽچؿ کاڇ ڃڀیؿډـ‪Ibid. p. .‬‬ ‫)‪ )26‬اماؿڍ ‪٫‬لؿڍ ثڈ عٌت ‪ٟ‬بډل ثٌیبک ٿچکؿ تچرڈ څ پِتیجبڃی ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ څ ثیِتلیڂ عڀبیت کا‬ ‫ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿغـڅؿیتډبڍ ٿقډجی ؿاکؿ‪.‬‬ ‫ٿغـڅؿ ٳلؿځ اماؿڍ ‪٫‬لؿڍ ثب ‪٣‬ڄچاځ ثلؽچکؿ څ ٿ‪٨‬بیلت اځ ثب ڃ‪٠‬پ ‪٣‬ڀچٿیڅ اٿڄیت ربٿ‪٤‬ڈ ثڈ‬ ‫کاعتی ٯبثٺ ؿکٱ څ پقیلٍ اًت څٻی ٿغـڅؿ ٳلؿځ اځ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬ثلؽچکؿ اځ ثب‬ ‫ٿٰت٘یبت اؽالٯی څ ٿقډجی ؿک ٿڄ‪ٜ‬ٮ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿچکؿ پقثلٍ ڃجچؿڇ څ ٿغٴچٽ ٿیُچؿ‪ ،‬ٷلصڈ ؿک‬ ‫ا‪٣‬الٿیڈ عٰچ٭ ثِل ٿِلڅ‪٣‬یتایڂ ٿغـڅؿیت تٔلیظ ڃِـڇ اًت‪ .‬اؽلاد ؿؽتلاځ ٿغزجڈ ام ٿـاکى‬ ‫څ ٿغلڅٽ ٳلؿځ اڃڊب ام تغٔیٺ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬ؿاُتڂ عزبه څ الئیٲ ثچؿځ ڃ‪٠‬بٽ رڀڊچکڍ ‪٫‬لاڃٌڈ‪،‬‬ ‫ٿٰبٿبت ًبمٿبځ ٿټٺ کا ثڊتل ٯبڃ‪ ٢‬ٿیٳڄـ تبایزبؿ ٿغـڅؿیت پچَُ ثلاڍ ؽبڃڀڊب ؿک ٿزبٿ‪ ٢‬څ‬ ‫ٿغب‪٫‬ٺ ‪٣‬ڀچٿیثڈ ؽب‪ٛ‬ل ع‪٬٣ ٞ٬‬ت ‪٣‬ڀچٿیڅ ٿچامیڂ اؽالٯی‪( .‬ٿڊلپچک‪ )359ّ ،1394 ،‬ٷناکُٸل‬ ‫څیوڇ عٮ اماؿڍ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ؽچؿ ٿیپقیلؿ ٳڈ ثڄـ ‪ 3‬ٿبؿڇ ‪ 19‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ‬ ‫ًیبًی اماؿڍ ثیبځ کا ثڈ ؽب‪ٛ‬ل ع‪ ٞ٬‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیٿغـڅؿ ٿیٳڄـ څ ثڄبثلایڂ ؿڅٻتڊب ٿیتچاڃڄـ ؿک‬ ‫عـڅؿ ٿٰلکات ٯبڃچڃی ؿک رڊت ع‪ ٞ٬‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیؿک اماؿڍ ثیبځ ٿـاؽټڈ ٳلؿڇ څ ؿک عـ المٽ اځ‬ ‫کا ٿغـڅؿ ٳڄڄـ‪ (ECN. 411995132 ,p.11) .‬ثڄب ثڈ ٷ‪٬‬تڈ ٷناکُٸل ٿنثچک ؿڅ ٿچٗچ‪ ١‬پچکڃچٷلا‪٫‬ی‬ ‫(تجټی‪ ٦‬څ اڃتِبک ٓچک ٯجیغڈ څ ؽال‪٬٣ ٩‬ت) څ ا‪ٟ‬ڊبکات ٳ‪٬‬ل اٿین‪ 54‬ام ٿٔبؿیٮ ؽال‪ ٩‬اؽال٭‬ ‫‪٣‬ڀچٿیثڈ عٌبه اٿـڇ ٳڈ ٿیتچاځ ثـاځ رڊت اماؿڍ ثیبځ کا ٿغـڅؿ ٳلؿ څ ثبایڂ تلتیت اٷل ؿڅٻتی‪،‬‬ ‫ٿغـڅؿیتڊبیی ؿک مٿیڄڈ اڃتِبک ٿ‪ٜ‬بٻت ؽال‪٬٣ ٩‬ت ‪٣‬ڀچٿیڅ تجټی‪٨‬بت ٳ‪٬‬ل اٿین ‪٣‬ټیڈ ا‪٣‬تٰبؿات‬ ‫ٿقډجی څٗ‪ ٢‬ٳڄـ څ ثلاڍ ٿتؾټ‪٬‬یڂ ٿزبمات څٗ‪ ٢‬ڃڀبیـ‪ ،‬ثلؽال‪ ٩‬ٿچامیڂ عٰچ٭ ثِل اٯـاٽ ڃٴلؿڇ‬ ‫اًت څٻی ثب ایڂ څٓ‪ ٪‬ٿِبډـڇ ٿیٳڄیپ‪ ،‬ډڀچاکڇ ام ڃبٯ٘یڂ ایڂ ٯچاڃیڂ عڀبیت ُـڇ څ ام ؿڅٻتی ٳڈ‬ ‫ٿتؾټ‪ ٪‬کا ت‪ٰ٤‬یت ٳلؿڇ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃبٯٖ عٰچ٭ ثِل یبؿ ُـڇ څ ډیضٸبڇ ؿڅٻتی ثڈ ؽب‪ٛ‬ل تِچیٮ څ‬ ‫عڀبیت څ تٌڊیٺ اڃزبٽ پچکڃچٷلا‪٫‬ی ثب ا‪ٟ‬ڊبک څ تجټی‪ ٦‬څ ڃِل ٿ‪ٜ‬بٻت ٳ‪٬‬لاٿین ؽال‪ ٩‬ٿٰـًبت ٿقډجی‬ ‫تٰجیظ ڃِـڇ اًت‪( .‬ډڀبځ‪)359ّ ،‬‬ ‫‪Blasphemy‬‬ ‫‪54‬‬ صفحه 213 ‫‪ٔ٫ 211‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ڃٌجت ثڈ ڃواؿ‪ ،‬رڄی‪ ،‬مثبځ یب ؿیڂ کا ا‪٣‬الٽ ڃڀچؿڇ اًت (ثڄـ ‪ 3‬څ ‪ 4‬ٿبؿڇ اڅٹ‪ ،‬ٿچاؿ ‪ 55‬څ ‪،)56‬‬ ‫ڃؾٌتیڂ ٿتچځ عٰچٯی ٿٔچهایڂ ًبمٿبځ‪ً ،‬ټٌټڈ آچٻی کا رڊت تاٿیڂ عٰچ٭ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ‪ ،‬ا‪٣‬پ ام‬ ‫اٯټیت څ اٳخلیت‪ ،‬ثڄیبؿ ٷقاُتڈاڃـ‪.‬‬ ‫ایڂ ٿتچځ ثڈ تلتیت تبکیؼ تٔچیت ‪٣‬جبکتڄـ ام‪:‬‬ ‫‪ -1‬پیڀبځ پیِٸیلڍ څ ًلٳچثی رڄبیت ٳِتبک رڀ‪٤‬ی‪ 48‬ٿٔچه ‪ 9‬ؿًبٿجل ‪ 1948‬ٳڈ ډل ‪٣‬ڀټی کا‬ ‫ٳڈ ؿک رڊت ام ثیڂ ثلؿځ تڀبى یب ثؾِی ام یٲ ٷلڅڇ ٿټی‪ ،‬ٯچٿی‪ ،‬ڃواؿڍ یب ؿیڄی اکتٴبه یبثـ ثب‬ ‫ٯب‪٤ٛ‬یت ٿغٴچٽ ٳلؿڇ څ تـاثیلڍ رڊت رټچٷیلڍ ام څٯچ‪ ١‬اځ ث‪٤‬ڀٺ اڅکؿڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ -2‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭ ثِل‪ ،49‬ٿٔچه ‪ 10‬ؿًبٿجل ‪ ،1949‬ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 2‬اځ ډڀڈ اُؾبّ‪،‬‬ ‫ثـڅځ ډیش تج‪٤‬ی٘ی‪ ،‬ٿڂ رڀټڈ (ام ڃ‪٠‬ل) ڃواؿ‪ ،‬کڃٶ (پچًت)‪ ،‬رڄی‪ ،‬مثبځ‪ ،‬ؿیڂ‪ٰ٣ ،‬یـڇ ًیبًی څ ډل‬ ‫‪ٰ٣‬یـڇ ؿیٸلڍ آٺ څ ڃٌت ٿټی یب ارتڀب‪٣‬ی‪ ،‬حلڅت‪ ،‬تچٻـ ثب ډل څٗ‪٤‬یت ؿیٸلڍ ام تڀبٽ عٰچ٭ څ‬ ‫اماؿیڊبڍ ا‪٣‬الٽ ُـڇ ؿکایڂ ا‪٣‬الٿیڈ ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ٳڄچاڃٌیچځ ثیڂاٻڀټټی اٿغبڍ ٳټیڈ اُٴبٹ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ‪1965‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ٳڄچاڃٌیچځ ٳڈ تچً‪ ٚ‬ٳڀیٌیچځ عٰچ٭ ثِل ُچکاڍ اٯتٔبؿڍ‪ ،‬ارتڀب‪٣‬ی ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ تڊیڈ‬ ‫ُـڇ څ ا‪٣‬ڀبٹ تج‪٤‬یٖ ثلاًبى ڃواؿ څ کڅیڈ ډبڍ تج‪٤‬یٖ (ثچیوڇ کرغبځ څ یب تج‪٤‬ی٘بت ٿجتڄی ثل ڃواؿ‬ ‫یب کڃٶ‪ ،‬آټیت‪ ،‬ٿټیت یب ٯچٿیت) کا ٿڄ‪ ٢‬ٿیڃڀبیـ‪ .‬ډڀضڄیڂ ٳڄچاڃٌیچځ‪ ،‬رـاًبمڍ ڃواؿڍ ثب‬ ‫ًیبًتڊبڍ اپبکتبیـ څ ٷلڅډڊبئی ٳڈ ثڈ تلڅیذ تئچکیڊبڍ ثلتلڍ ڃواؿڍ ٿیپلؿامڃـ کا ٿغٴچٽ‬ ‫ٿیڃڀبیـ‪)(Robert L. Bledsoe and Boleslaw A Boczok. 1987 , F,79 .‬‬ ‫‪ -4‬پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی ًیبًی‬ ‫‪51‬‬ ‫څ پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ عٰچ٭ اٯتٔبؿڍ‪،‬‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی څ ‪٫‬لډڄٸی‪ ،52‬ډل ؿڅ ٿٔچه ‪ 1966‬ٳڈ ډل ؿڅ ثل ثلاثلڍ عٰچ٭ څ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ تاٳیـ څ‬ ‫عٰچ٭ یٴٌبځ ثلاڍ اٯټیتڊبڍ څ اٳخلیت ٯبئٺ ډٌتڄـ‪( .‬ثڈ تلتیت ثڄـ اڅٹ ٿبؿڇ ‪ 2‬څ ثڄـ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪.)2‬‬ ‫ؿکایڂ ًیٌتپ‪ً ،‬بمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ‪٤ً ،‬ی ؿاُت ٳڈ ٗڀڂ تلڅیذ څ تجټی‪ ٦‬عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ‬ ‫اًبًی ثلاڍ ډڀڈ اڃٌبڃڊب څ ڃین تجـیٺ ا‪٣‬الٿیڈ ډب څ ثیبڃیڈ ډب ثڈ ٳڄچاڃٌیچځ څ اًڄبؿ اٻناٽ اڅک‪ ،‬عٰچ٭‬ ‫اٯټیتڊب کا ډپ ت٘ڀیڂ ڃڀبیـ‪( .‬پبکًب‪)106ّ ،1395 ،‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪Contract for the Prevention and Suppression of the Crime of Massacre‬‬ ‫‪The Universal Declaration of Human Rights‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪International Convention for the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, 1965‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪International Covenant on Civil and Political Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights,‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪52‬‬ صفحه 206 ‫‪ٔ٫ 218‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ؽالٓڈایڄٴڈ ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ًیٌتپ عٰچ٭ ثِل ًبمٿبځ ٿټٺ څ ؿک ٳڄبک اځ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ٿـا‪٢٫‬ایڂ‬ ‫ًیٌتپ‪٣ ،‬ڄبیتی ثڈ کُـ اؽالٯی څ پلڅکٍ ٿ‪٤‬تٰـات ٿقډجی ڃـاکڃـ‪ .‬ؿک عبٻی ٳڈ ثیِتلیڂ تچرڈ ثڈ‬ ‫ٳلاٿت څ ُلا‪٫‬ت فاتی اڃٌبځ څ اعتلاٽ ثڈ عٰچ٭ اًبًی اڃڊب ؿک ٿٴبتت ٿقډجی اٻڊی ؿیـڇ ٿیُچؿ څ‬ ‫‪٣‬ڀـڇ ؿًتچکاٻ‪٤‬ڀٺ ډبڍ ٿقډجی ڃین ؿک رڊت ک‪ٟ ٢٫‬ټپ څ تزبڅم څ ت‪٤‬ـڍ ثڈ عٰچ٭ اڃٌبڃی ؿیٸلاځ‬ ‫ٿیثبُـ څایڂ ؽچؿ ٿیتچاڃـ ثڊتلیڂ ‪٣‬بٿٺ ثلاڍ تلڅیذ څ تٰچیت ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ څاٯ‪٤‬ی‬ ‫اځ ثبُـ‪ .‬ډل صڄـ ثلؽی ام ٿٰلکات څ اعٴبٽ ارتڀب‪٣‬ی ث‪٘٤‬ی ام ٿقاډت‪ ،‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ‪٧‬یلٿڄ‪ٜ‬جٮ ثب آچٹ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی اڃٌبځ څ تٌبڅڍ ٿ‪ٰ٤‬چٹ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ ٿیایـ څٻی اځ ٿٰلکات ٯبثٺ‬ ‫ثلکًی څ تجییڂ څ اعیبڃب ثب تچرڈ ثڈ ٿٰت٘یبت مٿبځ څ ٿٴبځ ٯبیٺ ت‪٨‬ییل ډٌتڄـ‪ .‬ٻیٴڂ آٺ کڅعیڈ‬ ‫ٿ‪٤‬ڄچڍ څ ا‪٣‬تٰبؿ ٿقډجی ٿیتچاڃـ‪ ،‬ٿاحلتلیڂ څًیټڈ ثلاڍ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ 3-5‬ثزخَرد ثب اسٌبد ثییالوللی حمَق ثطز‬ ‫ٿ‪٤‬ڀچالً ؿڅٻتڊب ډڄٸبٽ تٔچیت یٲ ًڄـ ثیڂاٻڀټټی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ عٰچ٭ ثِل ام عٮ تغ‪ ٞ٬‬اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٳلؿڇ یب ا‪٣‬الٽ ٯیـ څ یب ٓـڅک ا‪٣‬الٿیڈ‪ ،‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ٯچاڃیڂ ؿاؽټی ؽچؿ کا ٿٰـٽ ؿاُتڈ څ ٿ‪٬‬بډیپ عٰچ٭‬ ‫ثِلڍ ا‪٣‬الٽ ُـڇ ؿک اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی کا اځ ٷچڃڈ ٳڈ ؽچؿ ٿی‪٫‬ڊڀڄـ ت‪ٌ٬‬یل ٿیٳڄڄـ څ ؿکایڂ ت‪ٌ٬‬یل‬ ‫ڃ‪٠‬پ ‪٣‬ڀچٿیڅ اٿڄیت ٿټی ؽچیَ کا ٿٰـٽ ٿیُڀلڃـ‪ .‬ؿکایڂ مٿیڄڈ ربٻت اًت ٳڈ ثڈ ؿڅ ًڈ ڃڀچڃڈ‬ ‫ام ٯیچؿڍ ٳڈ ؿڅٻت اٿلیٴب څ ‪٫‬لاڃٌڈ ثل ٿڊڀتلیڂ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ی‪٤‬ڄی ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی‬ ‫عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی څاکؿ ٳلؿڇاڃـ اُبکڇ ڃڀچؿ‪.‬‬ ‫اڅالً‪ ،‬ت‪٤‬زت ؿکایڂ اًت ٳڈایبالت ٿتغـ‪ ،‬ام مٿلڇ ٳِچکډبڍ ‪٧‬لثی اًت ٳڈ ُڀبک ثٌیبک ڃبصینڍ‬ ‫ام ٳڄچاڃٌیچڃڊبڍ کار‪ ٢‬ثڈ عٰچ٭ ثِل کا اٿ٘بء ٳلؿڇ اًت څ ؿک عبٹ عبٗل‪،‬ایڂ ٳِچک ‪ ٰٚ٫‬اځ‬ ‫ت‪٤‬ـاؿ کا ٳڈ ام اډڀیت صڄـاڃی ثلؽچکؿاک ڃیٌت اٿ٘بء ٳلؿڇ اًت څ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټٺ عٰچ٭ ٿـڃی څ‬ ‫ًیبًی کا ًبٹ ‪ 1992‬تٔچیت ڃڀچؿڇ اًت ی‪٤‬ڄی ‪ً 26‬بٹ پی ام تٔچیت ٿیخب٭ ؿک ٓغڂ ًبمٿبځ‬ ‫ٿټٺ (ٿیخب٭ ؿک ًبٹ ‪ 1966‬تٔچیت ُـڇ اًت)‪( .‬اڃتچڃیچ ٳبًٌڈ‪)339ّ ،1370 ،‬‬ ‫حبڃیبً‪ ،‬ٿبؿڇ ‪ 20‬ٿیخب٭ ٿنثچک ٿیٷچیـ ٳڈ ډلٷچڃڈ تجټی‪ ٦‬ثلاڍ رڄٶ ثڈ ٿچرت ٯبڃچځ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت‪.‬‬ ‫ؿڅٻت اٿلیٴب ثلایڂ ٿبؿڇ تغ‪ ٞ٬‬ؿاکؿ څ ٿیٷچیـ ڃڀیتچاڃـ اماؿڍ ثیبځ څ ارتڀب‪٣‬بت کا ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ‬ ‫اًبًی څ ؿیٸل ٯچاڃیڂ اٿلیٴب عڀبیت ُـڇ ٿغـڅؿ ڃڀبیـ څ ڃین‪ٛ ،‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 5‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭‬ ‫ثِل‪ ،‬ډلٷچڃڈ ُٴڄزڈ یب ٿزبمات یب ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ څ ثلؽال‪ ٩‬اڃٌبڃیت څ ُئچځ ثِلڍ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ‬ ‫ډڀیڂ ٿ‪٤‬ڄی ؿک ٿبؿڇ ‪ 7‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی ڃین تٔلیظ ُـڇ اًت ؿڅٻت اٿلیٴب‬ ‫ؿک ډڄٸبٽ تٔچیت ٿیخب٭ ا‪٣‬الٽ ؿاُتڈ ٳڈ ڃٌجت ثڈ ٿبؿڇ ‪ 7‬ؽچؿ کا ٿټنٽ ٿیؿاڃـ ام ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ څ‬ صفحه 214 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪211‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ثڈ ٿلڅک مٿبځ څ ثب تغچٹ ‪ٰ٣‬بیـ‪ ،‬ٿِؾْ ٷلؿیـ ٳڈ عٰچ٭ اٯټیتډب ٓل‪٫‬ب تغت‬ ‫پچَُ عٰچ٭ ‪٣‬بٽ ثِل عٺ ڃڀیٷلؿؿ‪ .‬عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتډب ثـڅځ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڂ رڄجڈ‬ ‫ٷلڅډی څ ؿًتڈ رڀ‪٤‬ی ٿٌاٻڈ اٯټیتډب ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌټپ ڃبٳبٿٺ څ ثی ٿ‪٤‬ڄی ؽچاډـ ثچؿ‪٣ .‬ټیل‪٧‬پ‬ ‫پیضیـٷی ٿٌاٻڈ څ ٷبډی ډپ ٿؾبٻ‪٬‬ت ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتډبڍ ‪٘٣‬چ‪ً ،‬بمٿبځ ٿټٺ ‪٤٫‬بٻیتډبئی کا ؿکایڂ‬ ‫کاًتب ا‪٧‬بم ڃڀچؿ‪ .‬ام رڀټڈ ٷڄزبڃـځ ٿبؿڇاڍ ؿک پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی ‪ 1966‬ی‪٤‬ڄی‬ ‫ٿبؿڇ ‪ ،2753‬ٳڈ ثڈ ٿچاماتایڂ ‪٤٫‬بٻیتډب ٿڄزل ثڈ تـڅیڂ څ تٔچیت ا‪٣‬الٿیڈ ؿکثبکڇ عٰچ٭ اُؾبّ‬ ‫ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیتڊبڍ ٿټی یب ٯچٿی‪ ،‬ؿیڄی یب مثبڃی ٷِتڄـ‪.‬‬ ‫‪ -4‬اللیتّب در فمِ اسالهی‬ ‫ٿٌټڀبڃبځ ام ډڀبځ ا‪٧‬بم ُٴٺ ٷیلڍ عٴچٿت اًالٿیؿک ٿـیڄڈ ثب پیلڅاځ اؿیبځ ؿیٸل کڅثلڅ ُـڃـ‬ ‫څ ٯلاکؿاؿډبیی ڃین ثب اڃڊب ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٳلؿڃـ‪ .‬ٯلاځ ٳلیپ ڃین ؿک صڄـیڂایڈ ام پیلڅاځ اؿیبځ ؿیٸل یبؿ ٿیٳڄـ‬ ‫څ ٿٌبئټی کا ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب اځ ډب فٳل ٿیٳڄـ‪ .‬پی ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ؿیڂ اًالٽ ام ډڀبځ ا‪٧‬بم کًبٻت‬ ‫پیبٿجل (ّ) ثڈ ٿٌبٻڈڍ اٯټیت ډبڍ ؿیڄی تچرڈ ؽبٓی ؿاُتڈ اًت‪.‬اییڂ اًالٽ ام ډڀبځ اثتـا یڊچؿیبځ‪،‬‬ ‫ٿٌیغیبځ‪ ،‬مکتِتیبځ څ ٓبثئیڂ کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ اٯټیتډبڍ ؿیڄی ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیثڈ کًڀیت ُڄبؽت څ‬ ‫پیلڅاځ ؽچیَ کا ثڈ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اڃبځ ٿټنٽ ًبؽت‪ .‬ٿٌټڀبڃبځ ڃین ؿک ‪ٛ‬چٹ تبکیؼ ډلرب مٿبٽ اٿچک‬ ‫کا ؿک ؿًت ٿیٷل‪٫‬تڄـ عٰچ٭ اٯټیت ډبڍ ؿیڄی کا ک‪٣‬بیت ٿیٳلؿڃـ‪ .‬عٰچ٭ څ ت‪٤‬ڊـاتایڂ اٯټیت ډب‬ ‫ام ډڀبځ ا‪٧‬بم تغت ‪٣‬ڄچاځ پیڀبڃی ثڈ ڃبٽ ٯلاکؿاؿ فٿڈ ُڄبؽتڈ ٿیُـ‪( .‬اٿبٿیڅ ڃچکاٻـیڄی‪،1393 ،‬‬ ‫ّ‪)10‬‬ ‫‪ 1-4‬هالن ٍ هؼیبر ػضَیت در جبهؼِ اسالهی‬ ‫ٿچٗچ‪ ١‬اٯټیتڊب ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیثڈ ډیش څرڈ ث‪٤‬ڄچاځ ثیٸبڃڈ څ یب اٯټیتی ٳڈ ؿک ٿٰبثٺ اکاؿڇ څ ٿٔبٻظ‬ ‫اٳخلیت اؽتیبکڍ ؿک ت‪٤‬ییڂ ًلڃچُت څ عٰچ٭ ڃـاکؿ ٿ‪ٜ‬لط ڃیٌت څ ډڀضڄیڂ ډیضٸچڃڈ مٿیڄڈاڍ‬ ‫ثلاڍ ٿِٴٺ اؽتال‪ ٩‬ڃواؿڍ څ اٯټیتی ٳڈ ام ڃ‪٠‬ل ڃواؿ څ مثبځ څ یب ‪٣‬ڄبٓل ؿیٸلڍ (ٳڈ تبث‪٤‬یت ؿک‬ ‫عٰچ٭ ٿ‪٤‬بٓل ثلاًبى اځ ت‪٤‬ییڂ ٿیٷلؿؿ) یب اٳخلیت اؽتال‪ ٩‬ؿاُتڈ ثبُـ څرچؿ ڃـاکؿ‪ .‬ثلاڍ‬ ‫تچٗیظایڂ ٿ‪ٜ‬ټت ثبیـ ثڈ ٿجڄبڍ عٰچٯی څ ڃ‪٠‬لیڈ ؽبّایـئچٻچهڍ اًالٿیؿک ٿ‪٬‬ڊچٽ تبث‪٤‬یت تچرڈ‬ ‫ؿاُت ؿک ٯبڃچځ څایـئچٻچهڍ رڊبځ اًالٽ ٿٌئټڈ تبث‪٤‬یت څ ٿټیت ثلاًبى ؽچځ څ یب مثبځ څ یب ؽبٱ‬ ‫‪.53‬‬ ‫ٔبز‪ " :27 ٜ‬زض وک‪ٛ‬ض‪ٞ‬ب‪ ٣٤‬و‪ ٝ‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪٘ ٢‬ػاز‪ٔ ،٢‬ص‪ٞ‬ج‪٤ ٣‬ب ظثب٘‪ٚ ٣‬ر‪ٛ‬ز زاض٘س‪ ،‬اقربل ٔتؼّک ث‪ ٝ‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪ٔ ٢‬عث‪ٛ‬ض ضا ٕ٘‪ ٣‬ت‪ٛ‬اٖ اظ ا‪ ٗ٤‬حک ٔحط‪ٕٛ٘ ْٚ‬ز و‪ٝ‬‬ ‫ٔزتٕؼب ثب ؾب‪٤‬ط افطاز ٌط‪ ٜٚ‬ذ‪ٛ‬زقبٖ اظ فط‪ ًٙٞ‬ذبل ذ‪ٛ‬ز ٔتٕتغ ق‪٘ٛ‬س ‪ ٚ‬ث‪ ٝ‬ز‪ ٗ٤‬ذ‪ٛ‬ز ٔتس‪ ٗ٤‬ث‪ٛ‬ز‪ ٚ ٜ‬ثط َجک اٖ ػُٕ و‪ٙٙ‬س ‪٤‬ب ث‪ ٝ‬ظثبٖ ذ‪ٛ‬ز تىّٓ ٕ٘ب‪ٙ٤‬س‪".‬‬ صفحه 207 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪219‬‬ ‫‪٧‬یلاڃٌبڃی یب ٿزبمات ؽال‪ُ ٩‬ئچځ اڃٌبڃیت ثڈ ٿ‪٬‬ڊچٿیٳڈ ؿک آالعیڈ ډبڍ ٯبڃچځ اًبًی اٿلیٴب‬ ‫اٿـڇ اًت‪ ،‬ؽچؿؿاکڍ ٳڄـ‪( .‬ٿڊلپچک‪)141 – 140 ْٓ ،1394 ،‬‬ ‫ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿبؿڇ ‪ 27‬ٿیخب٭‪ ،‬ڃین ؿڅٻت ‪٫‬لاڃٌڈ تغ‪ ٞ٬‬ؿاکؿ‪ .‬ٿبؿڇ ‪ 27‬ٿیخب٭ ٿیٷچیـ ٳڈ ؿک‬ ‫ٳِچکډبیی ٳڈ اٯټیتډبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ٿقډجی یب مثبڃی څرچؿ ؿاکڃـ‪ ،‬اُؾبّ ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیتډبڍ ٿنثچک‬ ‫کا ڃڀیتچاځ امایڂ عٮ ٿغلڅٽ ڃڀچؿ ٳڈ ٿزتڀ‪٤‬ب ثب ًبیل ا‪٫‬لاؿ څ ٷلڅڇ ؽچؿُبځ ام ‪٫‬لډڄٶ ؽبّ‬ ‫ؽچؿ ٿتڀت‪ُ ٢‬چڃـ څ ثڈ ؿیڂ ؽچؿ ٿتـیڂ ثچؿڇ څ ثل ‪ٛ‬جٮ اځ ‪٣‬ڀٺ ٳڄڄـ یب ثڈ مثبځ ؽچؿ تٴټپ ڃڀبیڄـ‪.‬‬ ‫‪ -6‬ػولىزد جَاهغ اسالهیدر هَرد حمَق اللیتّب‬ ‫‪ 1-6‬اٍلیی تفاّن ًاهِ بیی ادیاى‬ ‫ثڈ ٿغٖ ډزلت ٿٌټڀبڃبځ ام ٿٴڈ ثڈ ٿـیڄڈ څ ډڀنٿبځ ثب کڅمډبڍ اڅٻیڈ ُٴٺ ٷیلڍ ؿڅٻت‬ ‫اًالٿیؿکایڂ ُڊل‪ ،‬ڃؾٌتیڂ ربٿ‪٤‬ڈ صڄـ ‪٫‬لډڄٸی څ صڄـ ٿقډجی تِٴیٺ ُـ څ اڅٻیڂ ت‪٬‬بډپ ڃبٿڈ ثیڂ‬ ‫االؿیبځ ثب تچا‪٫‬ٮ ًلاځ ؿڅ ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌټڀبځ څ یڊچؿڍ ثڈ اٿ٘بء کًیـ‪ .‬ام اځ تبکیؼ ثڈ ث‪٤‬ـ ڃین ٿچا‪ٰ٫‬ت‬ ‫ڃبٿڈ ډبڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ ثب پیلڅاځ ًبیل اؿیبځ ثڈ اٿ٘بء کًیـ‪( .‬ٯنڅیڄی‪ )61ّ ،1395 ،‬ٯبڃچځ اًبًی‬ ‫ٿـیڄڈ ثلاڃـیِڈ ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٿتِٴٺ ام ٿٌټڀبځ څ ‪٧‬یلٿٌټڀبځ ٿڊل تبئیـ مؿ‪ .‬ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿچا‪ٰ٫‬ت ڃبٿڈ‬ ‫ډبیی ثب ٯجبیٺ ٿٌیغی څ یڊچؿڍ ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ُـ څ یڊچؿیبڃی ٳڈ ثڈ ٿٌټڀبڃبځ ٿیپیچًتڄـ‪ ،‬اًتغٰب٭ ٳڀٲ‬ ‫څ عڀبیت ؿاُتڄـ‪ ،‬ثی اڃٴڈ تغت ًتپ څاٯ‪ُ ٢‬چڃـ یب ثڈ ؿُڀڄبځ اڃبځ ٳڀٴی ا‪ٜ٣‬ب ُچؿ‪ .‬ثل ډڀیڂ‬ ‫اًبى‪ ،‬ڃبٿڈاڍ ثڈ اًٰ‪٪‬ډب څ ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌیغی ڃچُتڈ ُـ ٳڈ ٿیٷچیـ‪ :‬ډیش اًٰ‪٬‬ی ام ًڀت‬ ‫ٿقډجیاٍ ثلؿاُتڈ ڃڀیُچؿ څ ڃڈ کاډجی ام ؿیلٍ څ ڃڈ ٳِیِی ام ٿٌئچٻیت څ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈاٍ څایڄٴڈ‬ ‫عڀبیت ؽـا څ کًچٻَ ثلاڍ ډڀیِڈ ُبٿٺ عبٹ اڃبځ ؽچاډـ ثچؿ‪( .‬ٿ‪٬٠‬لڍ‪)32ّ ،1396 ،‬‬ ‫‪ 2-6‬تسبهح دیٌی‬ ‫پیبٿجل اًالٽ ٗڀڂ اڃٴڈ ؽچؿ ڃؾٌتیڂ ‪٫‬لؿڍ ثچؿ ٳڈ ٷ‪٬‬تٸچ کا ثب پیلڅاځ ًبیل اؿیبځ ٿٴتتډبڍ‬ ‫‪ٰ٣‬یـتی ا‪٧‬بم ٳلؿ څ ٓ‪٬‬ت ُبیٌتڈاڍ کا ؿکایڂ مٿیڄڈ پبیڈ ٷقاکڍ ڃڀچؿ‪ ،‬تجبیڂ ڃ‪٠‬ل څ اؽتال‪٩‬‬ ‫ؿیـٷبڇډب کا ثلاڍ پیلڅاځ ؽچؿ کعڀت ٿیؿاڃٌت‪ .‬کًچٹ اٳلٽ (ّ) ثب تجټی‪ ٦‬پیبٽ ؽـا څ ډـایت ٿلؿٽ‪،‬‬ ‫تٌبٿظ ؿیڄی کا ثڈ ٿٌټڀبڃبځ اٿچمٍ ؿاؿ‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ ام ډیئتډبڍ ٿٌیغی‪ ،‬ثؾٔچّ ٿٰبٿبت‬ ‫ٿقډجی ٳڈ ثلاڍ ٿقاٳلڇ څ ٷ‪٬‬تٸچ ثب پیبٿجل ثڈ ٿـیڄڈ ٿیک‪٫‬تڄـ‪ ،‬اًتٰجبٹ ُبیٌتڈاڍ ٿیٳلؿ څ ثڈ اڃڊب‬ ‫اربمڇ ٿیؿاؿ تب ؿک ٷچُڈاڍ ام ٿٌزـ ؿک ٳڄبک ٿٌټڀبڃبځ ٿلاًپ ؿ‪٣‬ب څ ‪٣‬جبؿت ؽچؿ کا ثڈ ربڍ‬ صفحه 215 ‫‪ٔ٫ 212‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫څ ًبیل ‪٣‬ڄبٓل ٿبؿڍ ؿیٸل اًتچاک ڃیٌت ثټٴڈ ٿچٗچ‪ ١‬تبث‪٤‬یت یٲ اٿل اؽتیبکڍ څ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ‪ٰ٣‬یـڇ‬ ‫څ ‪ٛ‬لم ‪٫‬ٴل ا‪٫‬لاؿ تِٴیٺ ؿډڄـڇ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿیثبُـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)23 ّ،1393 ،‬‬ ‫ډل ‪٫‬لؿڍ ٳڈ ثڈ ‪ٰ٣‬یـڇ اًالٿیٿ‪٤‬تٰـ ثبُـ رنئی ام ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿغٌچه ُـڇ څ ڃواؿ څ مثبځ څ‬ ‫اٯبٿتٸبڇ څ ًبثٰڈ تبکیؾی څڍ څ ؽبڃـاڃَ ثڈ ډیش څرڈ ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿاحل څ ٿچکؿ ڃ‪٠‬ل ڃیٌت‪.‬‬ ‫څعـت عٰیٰی څ اڃٌبڃی ارتڀب‪ ١‬څ ٷلڅډڊبڍ ٷچڃبٷچځ ثِلڍ ام ڃ‪٠‬ل ٿجبڃی عٰچ٭ اًالٿیتڄڊب ؿک‬ ‫ٓچکت څعـت ‪٫‬ٴل څ اکاؿڇ څ اٿیبٹ ‪ٰ٣‬الڃی ٯبثٺ تغٰٮ ٿیثبُـ څ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ ٿټت څ ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫اًالٿی‪٣ ،‬جبکت ام ٿزڀچ‪٣‬ڈ ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪٬‬ی اًت ٳڈ ثلاًبى ‪ٰ٣‬یـڇ څ ‪٫‬ٴل څاعـ‪ ،‬مڃـٷی‬ ‫ٿِتلٱ څ ډڀبډڄٶ څ ٯبڃچځ څاعـڍ کا ثلاڍ تڄ‪٠‬یپ عیبت ارتڀب‪٣‬ی څ ‪٫‬لؿڍ ؽچؿ اڃتؾبه ڃڀچؿڇاڃـ‪.‬‬ ‫ثـیڂ تلتیت ؿک ٿزتڀ‪ ٢‬ثلاؿکڍ اًالٿیډل ‪٫‬لؿڍ پی ام یٲ پیڀبځ اؽتیبکڍ (ایڀبځ) کًڀبً ثڈ‬ ‫‪٘٣‬چیت ربٿ‪٤‬ڈ ٿتِٴٺ اًالٿیؿک ٿیایـ څ تبث‪٤‬یت اڃلا ث‪٤‬ڊـڇ ٿیٷیلؿ څ ډڀڈ ؿک ثلاثل ٯبڃچڃی ٳڈ‬ ‫ثـاځایڀبځ اڅکؿڇاڃـ ٿٌئچٻیت څ عٰچ٭ ثلاثلڍ ٿییبثڄـ‪ ،‬اٿتیبمات څ اؽتال‪٫‬بت ٿبؿڍ څ ا‪٣‬تجبکڍ ام‬ ‫ثیڂ ٿیکڅؿ‪٣ .‬بٻی څ ؿاڃی‪ٰ٫ ،‬یل څ ‪٧‬ڄی‪ ،‬ثنکٵ څ ٳچصٲ‪٬ً ،‬یـ څ ًیبڇ‪ً ،‬لػ څ مکؿ‪ ،‬ڃواؿ اکیبیی څ‬ ‫ًبٿی‪٣ ،‬له څ ‪٣‬زپ‪ ،‬اًیبئی څ اکڅپبئی‪ ،‬اٿلیٴبئی څ ا‪٫‬لیٰبئی څ‪ ...‬ډڀڈ څ ډڀڈ‪ ،‬ثلاؿک څ ‪٘٣‬چ‬ ‫ٿٌئچٹ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿیُچڃـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)24 ّ ،1393 ،‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٳڈ څعـت ‪٫‬ٴل څ ‪ٰ٣‬یـڇ څ اکاؿڇ ٗبٿڂ څعـت اځ ٿیثبُـ‬ ‫ٿِٴټی ث‪٤‬ڄچاځ اٯټیت څ یب تج‪٤‬یٖ څ یب ٿِٴٺ ڃواؿڍ ٿ‪ٜ‬لط ڃڀیُچڃـ څ ډلٷچڃڈ اٿتیبم ٿچډچٽ ٻ‪٨‬چ څ‬ ‫ٿغٴچٽ ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ ‫‪ 2-4‬دیذگبُ فمِ اسالهیدر هَرد اللیتّبی ًضادی‪ ،‬سثبًی‪ ،‬لَهیٍ هلی‬ ‫ٿالٱ څ ٿ‪٤‬یبک پیچًتڂ ثڈ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیایڀبځ اًت څ آچال ؿیڂ اًالٽ ٿلمثڄـڍ ډبڍ ثلاًبى‬ ‫ڃواؿ‪ ،‬مثبځ‪ ،‬کڃٶ پچًت څ اٿخبٹایڄڊب کا ثڈ کًڀیت ڃڀیُڄبًـ څ ثلایڂ ٿجڄبایبت ُلی‪٬‬ڈ ٯلاځ ٳلیپ‪،‬‬ ‫ًڄت څ اعبؿیج پیبٿجل اًالٽ‪ ،‬ث‪٤‬ڄچاځ ؿڅ ٿڄج‪ ٢‬آٺ عٰچ٭ اًالٿیؿالٻت ؿاکڃـ‪ .‬ٯلاځ ٳلیپ‪ ،‬ا‪٫‬لیڄَ‬ ‫اڃٌبڃڊب ام ٯجبیٺ څ ؿًتڈ ډبڍ ٷچڃبٷچځ کا ٿبیڈ ُڄبًبئی څ رنء پیضیـٷی ډبڍ ؽټٰت ٿیؿاڃـ څ‬ ‫ډلٷچڃڈ اٿتیبم څ ثلتلڍ ثلایڂ اًبى کا کؿ ٿیڃڀبیـ‪« :‬اڍ ٿلؿٽ‪ ،‬ٿب ُڀب کا ام یٲ مځ څ ٿلؿ ا‪٫‬لیـیپ‬ ‫څ ثٔچکت ُ‪٤‬جڈ ډب څ ٯجیټڈ ډبئی ٯلاک ؿاؿیپ تب یٴـیٸل کا ثِڄبًیـ‪ ،‬ثلاًتی ٳڈ ثلتلیڂ ُڀب ڃنؿ‬ ‫ؽـاڅڃـ پلډینٳبکتلیڂ ُڀبًت‪ ،‬ډڀبڃب ؽـاڅڃـ ؿاڃب څ اٷبڇ اًت»‪ً( .‬چکڇ عزلات‪،‬ایڈ ‪)13‬‬ صفحه 208 ‫‪ٔ٫ 221‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫اڅکڃـ‪ .‬ؿک ًبٻڊبڍ ث‪٤‬ـ څ ډڀنٿبځ ثب اڅد اٯتـاک ؿڅٻت اًالٿی‪ ،‬تٌبٿظ ؿیڄی کا ام ٿڊڀتلیڂ‬ ‫څیوٷیڊبڍ اؽالٯی ٿٌټڀبڃبځ ثچؿ‪ .‬ؽټ‪ ٪‬ثڂ ٿخڄی‪ ،‬ام ؿاڃِڀڄـاځ ٯلځ ؿڅٽ ډزلڍ‪ ،‬ڃٰٺ ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿک‬ ‫ُڊل ثٔلڇ‪ ،‬ٿغ‪٬‬ټی کا ؿیـڇ اًت ٳڈ عبٗلاځ ؿک اځ ډل ٳـاٽ ثڈ ڃغټڈاڍ (ٿٴتت څ ٿلاٿی) څاثٌتڈ‬ ‫ثچؿڃـ ام رڀټڈ‪ :‬ؽټیٺ ثڂ اعڀـ ‪٫‬لاډیـڍ‪ُ ،‬ب‪٣‬ل څ ؿاڃِڀڄـ ‪٣‬ټپ ڃغچ (ام پیلڅاځ اډٺ ًڄت)‪،‬‬ ‫عڀیلڍ‪ُ ،‬ب‪٣‬ل (ُی‪٤‬ی)‪ٓ ،‬بٻظ ثڂ ‪٣‬جـاٻٰـڅى (مڃـیٮ)‪٬ً ،‬یبځ ثڂ ٿزبُ‪( ٢‬ام څاثٌتٸبځ ثڈ ‪٫‬لٯڈ‬ ‫ؽچاکد) اثڂ کوى اٻزبٻچت‪ ،‬ٿٰبٽ ٿقډجی (یڊچؿیبځ)‪ ،‬اثڂ ڃ‪٠‬یل‪ ،‬ام ؿاڃِڀڄـاځ ‪٣‬ټپ ٳالٽ (ٿٌیغی)‪،‬‬ ‫‪٣‬ڀلثڂ اٻڀایـ‪ ،‬ؿاڃِڀڄـ (مکتِتی) اثڂ ًڄبځ اٻغلاثی‪ُ ،‬ب‪٣‬ل (پیلڅ ‪٫‬لٯڈ ٓبئجڈ) ثِبک ثڂ ثلؿ‪،‬‬ ‫ُب‪٣‬لایلاڃی االٓٺ (پیلڅ ُ‪٤‬چثیبځ) ډڀٸی ؿڅک ډپ ٷلؿ اٿـڇ ؿکثبکڇ ٿٌبئٺ ٿؾتټ‪ ٪‬ثغج څ ٷ‪٬‬تٸچ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ‪( .‬ٯنڅیڄی‪)63 – 64 ْٓ ،1395 ،‬‬ ‫‪ 3-6‬ثزخَرد ثب غیز هسلوبًبى‬ ‫څٯتی اثچ ‪٣‬جیـڇ ثڈ ‪٫‬لٿبځ ٿلٳن عٴچٿت څٯت پبیتؾت ًچکیڈ کا ٷل‪٫‬ت‪ ،‬ثنکٷبځ اډٺ ٳتبه‪ ،‬یڊچؿ‬ ‫څ ڃٔبکڍ‪ ،‬ؿک ‪ٟ‬ل‪٫‬ڊبیی ‪ٛ‬ال څ ڃٰلڇ څ اٿچاٹ ثٌیبک میبؿڍ کا اڅکؿڇ څ ثڈ ‪٫‬لٿبڃـڇ ًپبڇ ٿٌټڀیڂ تٰـیپ‬ ‫ٳلؿڃـ‪ .‬اڃڊب ډپ ٷل‪٫‬تڈ څ ثڈ ٿاٿچکاځ ٿبٻی ًپلؿڃـ‪ ،‬ٿـتی ثلایڂ ڃٸقُتڈ ثچؿ ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬اٿپلا‪ٛ‬چک‬ ‫کڅٽ ډلٯٺ (ډلاٳیټچى) ثڈ ٿٌټڀبڃڊب ا‪٣‬الځ رڄٶ ُـ‪ .‬اثچ‪٣‬جیـڇ ٳڈ ‪٫‬لٿبڃـاک ثچؿ پی‪٨‬بٽ ‪٫‬لًتبؿڇ څ‬ ‫تڀبٽ کئًب څ ثنکٷبځ یڊچؿ څ ڃٔبکڍ کا ؽچاًت څ ؿًتچک ؿاؿ تڀبٽ ٓڄـڅٯڊبڍ رنیڈ کا ا‪٣‬پ ام ‪ٛ‬ال‬ ‫څ ڃٰلڇ ثیبڅکڃـ څ ثڈ اڃبځ ثـډڄـ‪ .‬ٿب ایڂ رنیڈ کا ٷل‪٫‬تیپ ثلاڍ مڃـٷی ؿًتڈ رڀ‪٤‬ی ؽچؿٿبځ ثچؿڇ څٻی‬ ‫ؿک عبٹ عبٗل تٴټی‪ ٪‬ٿب کڅُڂ ڃیٌت څ ٿڀٴڂ اًت ٿ‪٨‬ټچه ُچیپ څ اځ ٿچٯ‪ ٢‬ڃڀیتچاڃیپ ُڀب کا‬ ‫اؿاکڇ ٳڄیپ‪ .‬ثڄبثلایڂ پچٹ کا ٿب ڃڀیتچاڃیپ ٿبٻٲ ُچیپ‪ .‬اڃڊب ٷ‪٬‬تڄـ‪" :‬مٿبٿـاکڍ ُڀب ثلاڍ ٿغجچثتل‬ ‫اًت ام مٿبٿـاکڍ ٷقُتٸبځ څ ُڀب ثب ٿب ثڈ ‪٣‬ـاٻت ک‪٫‬تبک ٿیٳڄیـ‪ ،‬ٿب ؿکڅامڇ ډبڍ ُڊل کا ٿیثڄـیپ‬ ‫څ تب اؽلیڂ ڃ‪٬‬ل ام ُڀب ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ٿیٳڄیپ څ ٳڀٲ ُڀب ډٌتیپ‪ .‬ث‪٤‬ـ ام ایڄٴڈ ٿٌټڀبځډب ک‪٫‬تڄـ څ پیلڅم‬ ‫ُـڃـ‪ .‬ثڈ پیِچام ٿٌټڀبڃبځ اٿـڃـ څ رنیڈ کا ؿڅثبکڇ تغچیٺ ؿاؿڃـ‪( .‬ر‪٬٤‬لڍ تجلینڍ‪،1396 ،‬‬ ‫ّ‪)187‬‬ ‫‪ 4-6‬دیی ضٌبسی تغجیمی اثتىبر هسلوبًبى‬ ‫اًالٽ ثڈ څرچؿ ‪٫‬لٯڈ ډبڍ ‪٧‬یلٿٌټڀبځ ٿ‪٤‬تل‪ ٩‬ثچؿڇ څ ام اډٺ ٳتبه څ اډٺ فٿڈ ًؾڂ ثڈ ٿیبځ اڅکؿڇ‬ ‫څ عٰچ٭ څ ٿٰلکاتی ثلایِبځ تڄ‪٠‬یپ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬څ ؿک ډڀیڂ کاًتب اًت ٳڈ ‪٣‬ټپ تٰبکځ اؿیبځ څ‬ ‫ٿٰبیٌڈ اؿیبځ ثچرچؿ اٿـڇ اًت‪ ،‬ٯلاځ ٳلیپ اڃٸبڇ اًتچاڃڈایڂ ‪٣‬ټپ کا پبیڈ کینڍ ٿیڃڀبیـ ٳڈ‬ صفحه 216 ‫‪213‬‬ ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫پیبٿجل اًالٽ ڃین پیچًتڈ ثل ڃ‪٬‬ی ډلٷچڃڈ اٿتیبم څ ثلتلڍ ثلاًبى ت‪٬‬بڅت کڃٶ څ مثبځ څ ٿبڃڄـایڄڊب‪،‬‬ ‫تاٳیـ ؿاُتڈ اًت څایڂ ًؾڂ اځ ع٘لت ثٰـک ٳب‪٫‬ی ٷچیب اًت‪ :‬ال ‪٫‬ؾل ٻ‪٤‬لثی ‪٣‬ټى ‪٣‬زڀی‬ ‫څالٻ‪٤‬زڀی ‪٣‬ټى ‪٣‬لثی څال الثیٖ ‪٣‬ټى اًچؿ څال الًچؿ ‪٣‬ټى اثیٖ اال ثبٻتٰچڍ‪.‬ایڂ ًؾڄبځ کا کًچٹ‬ ‫ؽـا (ّ) ؿک ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٿ‪ٜ‬لط ٿیڃڀچؿ ٳڈ اٿتیبمات ڃواؿڍ څ ٯجیټڈاڍ ثل اځ عبٳپ ثچؿ څ ؿک ‪٣‬ڀٺ ڃین‬ ‫ثڈ ‪٣‬بٻی تلیڂ ُٴٺ ٿڀٴڂ‪ ،‬اٻٸچډب څ ڃڀچڃڈ ډبئی ؿک رڊت ٿؾبٻ‪ ٪‬ثبایڂ اٿتیبمات ثلٯلاک ڃڀچؿ‪.‬‬ ‫ع٘چک ثلرٌتٸبڃی ؿک ٿیبځ یبکاځ اځ پیبٿجل‪ ،‬ام ڃواؿډب څ مثبځ ډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬څ ‪ٛ‬جٰبت ٷچڃبٷچځ‬ ‫ثڊتلیڂ ڃڀچڃڈ ثلایڂ ٿ‪ٜ‬ټت اًت‬ ‫اکڍ ؿک ُلای‪ ٚ‬ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ رڊبڃی څ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثیِتلیڂ تالٍ څ ‪٤٫‬بٻیت ډب کا ثلاڍ اٿغبڍ‬ ‫تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ثٴبک ٷل‪٫‬ت څ ات‪٬‬بٯب ٿٔبؿیٮ ثبکم څ کڅُڂ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ؿک رچاٿ‪٧ ٢‬یل ٿٌټڀبځ څ‬ ‫ثټٴڈ ؿک رچاٿ‪٤‬ی ثچؿ ٳڈ پبڍ ٿټٺ ‪٧‬لثی ؿک اځ ع٘چک ؿاُت؛ ٿبڃڄـ تج‪٤‬ی٘بت ‪٣‬ټیڈ ًیبډبځ‬ ‫ؿکایبالت ٿتغـڇ اٿلیٴب‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ؿک ا‪٫‬لیٰبڍ رڄچثی تچً‪ ٚ‬ٿڊبرلیڂ ً‪٬‬یـ پچًت اکڅپبئی‪،‬‬ ‫ؿڅ ڃڀچڃڈ ثبکم اځ اًت‪ .‬ؿکایڂ ُلای‪ُ ٚ‬بډـ ډٌتیپ ٳڈ پیچًتڈ رچاٿ‪ ٢‬اًالٿیام اڃزبٽ څ ا‪٣‬ڀبٹ‬ ‫تج‪٤‬ی٘بت ڃواؿڍ‪ ،‬مثبڃی څ ٿبڃڄـایڄڊب ڃٌجت ثڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ثـڅک ثچؿڇاڃـ‪ .‬ثلؽال‪ ٩‬ا‪ٌ٫‬بڃڈ ډب څ ؽلا‪٫‬بتی‬ ‫ٳڈ ؿک ٿیبځ پبکڇاڍ ام اٯچاٽ څرچؿ ؿاُتڈ څ ُبیـ اٳڄچځ ڃین څرچؿ ؿاُتڈ ثبُـ ٳڈ پبکڇاڍ ام ا‪٫‬لاؿ ثِل‬ ‫کا ؿک ٷچډل اڃٌبڃیت ثلتلڍ ام پبکڇاڍ ؿیٸل ٿیؿاڃڄـ څ ڃین ثلؽال‪ ٩‬اڃضڈ ام ‪٫‬الً‪٬‬ڈ څ ؿاڃِڀڄـاڃی‬ ‫ډڀضچځ ا‪٫‬ال‪ٛ‬چځ ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ ثب ٓلاعت ٿیٷ‪٬‬تڈاڃـ‪ :‬ٷلڅډی ام اڃٌبڃڊب ثلاڍ ثلؿٷی ا‪٫‬لیـڇ ُـڇاڃـ‬ ‫څ ٷلڅڇ ؿیٸلڍ ثلاڍ اٯبئی څ ثلؿڇ ؿاکڍ‪ .‬ؿک اًالٽ ٿ‪ٜ‬ټٰب امایڂ ٿٌبئٺ ًؾڄی ڃیٌت څ اًڄبؿڍ ٳڈ‬ ‫ؿک ثغجډبڍ پیَ اکائڈ ُـ ٳڈ ډڀڈ اڃٌبڃڊب کا ثلاؿک ٿیؿاڃـ څ ډڀڈ کا ُبیٌتڈ څٓچٹ ثڈ عیبت ‪ٛ‬یجڈ‬ ‫څ مڃـٷی پبٱ څ پبٳینڇ ٿیؿاڃـ ٷچاڇ څ ُبډـایڂ ٿـ‪٣‬ب اًت‪( .‬ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪)48ّ ،1390 ،‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ اماؿڍ ثِل څ اعتلاٽ ثڈ عٰچ٭ څ عیخیت فاتی اڃٌبځ څ ؿؽبٻت ڃـاؿځ ‪٣‬چاٿٺ‬ ‫‪٣‬بکٗی ام ٯجیٺ ڃواؿ‪ ،‬مثبځ‪ ،‬کڃٶ‪ ،‬ٿټیت څ ‪٧‬یلڇ ؿک ا‪٣‬تجبک څ اٿتیبم ثلاڍ اڃٌبڃڊب ؿٯیٰب ٿچکؿ تچرڈ‬ ‫اًالٽ اًت څ اًبًبً ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ث‪٤‬خت پیبٿجلاځ څ ثؾٔچّ پیبٿجل اًالٽ‬ ‫(ّ)‬ ‫اماؿ ٳلؿځ اڃٌبځ امایڂ‬ ‫ٷچڃڈ ٯیـ څ ثڄـ څ تچرڈ ؿاؿځ اڅ ثڈ عیخیت فاتی څ ٳلاٿت څ ُلا‪٫‬ت اڃٌبڃی ؽچیَ اًت‪.‬‬ ‫‪ 3-4‬اللیتّبی هذّجی اس دیذگبُ فمِ اسالهی‬ ‫ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿی‪٣ ،‬الڅڇ ثل ٿٌټڀبڃبځ‪ ،‬ډڀچاکڇ ام ثـڅ تاًیی ٿـیڄڈ اٻڄجی تب ثغبٹ‪٧ ،‬یلٿٌټڀبڃبځ‬ ‫ڃین مڃـٷی ٳلؿڇاڃـ څ ڃ‪٠‬بٽ اًالٿیډیضچٯت ؿکٓـؿ ام ثیڂ ثلؿځ څ ثیلڅځ کاڃـځ اڃبځ ام ٿزڀچ‪٣‬ڈ‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیڃجچؿڇ اًت‪ ،‬ثټٴڈ ؿک ٿڄبث‪ ٢‬عٰچ٭ اًالٽ ام رڀټڈ ٯلاځ ٳلیپ څرچؿ اڃبځ کا پقیل‪٫‬تڈ څ‬ صفحه 209 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪221‬‬ ‫ٿی‪٫‬لٿبیـ‪":‬څال تزبؿٻچا وډٺ اٻٴتبه اال ثبٻتی ډی اعٌڂ" (‪٣‬ڄٴجچت ‪ )46‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ثغج څ ٿقاٳلڇ‬ ‫اماؿاڃڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ عٰیٰیایڂ ‪٣‬ټپ اًت‪.‬‬ ‫ٿِڊچکتلیڂ ٳتبثڊبیی ٳڈ ؿکثبکڇ ٿټٺ څ ڃغٺ ڃٸبُتڈ ُـڇ څ ډڀیڂ ٿچٗچ‪ ١‬کا ‪٣‬ڄچاځ ؽچؿ ڃین‬ ‫ًبؽتڈاڃـ ٳتبه "اٻڀټٺ څ اٻڄغٺ" اثڂ ٿڄٔچک ث‪٨‬ـاؿڍ (‪ 429‬ڇ ٭)‪ ،‬اٻ‪ٔ٬‬ٺ ‪٫‬ی اٻڀټٺ څاالډچاء ‪٫‬ی‬ ‫اٻڄغٺ اثڂ عنٽاڃـٻٌی (‪ 456‬ڇ ٭) څ ڃین "اٻڀټٺ څ اٻڄغٺ" ُڊلًتبڃی (‪ 548‬ڇ‪.‬٭) اًت‪ .‬ؿک ایڂ ٿیبځ‬ ‫ٳتبثی ڃین اثچکیغبځ ثیلڅڃی‪ ،‬تغت ‪٣‬ڄچاځ "تغٰیٮ ٿبٻټڊڄـ‪ ".. .‬تاٻی‪ ٪‬ڃڀچؿڇ اًت ٳڈ صڄبڃضڈ ام‬ ‫ڃبٿَ پیـاًت ٿؾتْ ثڈ اؿیبځ ًلمٿیڂ ډڄـ اًت‪( .‬ٿغٰٮ ؿاٿبؿ‪)17-21 ّ ،1396 ،‬‬ ‫ًتیجِ گیزی‬ ‫ٿچاکؿڍ ٳڈ ؿیـٷبڇ اًالٽ ثب ٿٰلکات عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ډڀؾچاڃی ڃـاکؿ؛ ٳڈ ٿچکؿ ‪٣‬ڀـڇ اځ ؿک‬ ‫ٿجغج تٌبڅڍ ؿک ثلاثل ٯبڃچځ څ ڃین ؿک ٿجغج اماؿڍ ٿقډجی ثچیوڇ اماؿڍ ت‪٨‬ییل ؿیڂ (اکتـاؿ) اًت‪.‬‬ ‫ؿک ٓچکتیٴڈ ٿٰلکات اًالٿی‪ ،‬ٿٌتڄـ ثڈ عٴپ حبثت اٻڊی اًت ؿک صبکصچه آچٻی صچځ آٺ‬ ‫تچعیـ څایڄٴڈ اًالٽ ؿیڂ ‪ٜ٫‬لت څ ٳبٿټتلیڂ ؿیڂ ثلاڍ ً‪٤‬بؿت ثِلڍ اًت څ ثبایڄٴڈ ؿک عٰچ٭‬ ‫اًالٿی‪ ،‬ؿیڂ ا‪٣‬تٰبؿ ؿیڄی رنء ٿ‪٬‬ڊچٽ عبٳڀیت اًالٿیاًت څ ًی‪ٜ‬لڇ څ ارلاڍ ٿٰلکات‬ ‫اًالٿیرنء ٿٌبئٺ عبٳڀیتی اًت ٯبثٺ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ٿیثبُـ څ ؿک ٿچاکؿڍ ٳڈ ام اعٴبٽ حبثت اٻڊی‬ ‫ڃڀیثبُـ ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام آٺ ارتڊبؿ ٿٌتڀل ‪ٰ٫‬ڊبڍ ربٿ‪ ٢‬اٻِلای‪ ٚ‬څ ثب ٻغب‪ ٝ‬آٺ ‪٣‬ـاٻت ث‪٤‬ڄچاځ‬ ‫یٴی ام ٿجبڃی عٰچ٭ اًالٿیڅ تغچالت مٿبځ څ ٿٴبځ ٯبثٺ ثلکًی ٿیثبُـ‬ ‫اؽتیبکات عبٳپ اًالٿیڅ ٿٔټغت ‪٣‬ڀچٿیربٿ‪٤‬ڈ‪ ،‬ڃین ٿیتچاڃـ ؿکایڂ ٿچاکؿ کاډٸِب ثبُـ څ ؿک‬ ‫ډل ٓچکت ثلاڍ عٺ ٿچاکؿ ت‪٤‬بکٕ‪ٗ ،‬ڀڂ تچرڈ څ اًتڄبؿ ثڈ آٺ ‪٣‬ـاٻت‪ ،‬ثبیـ ثڈایڂ ڃٴتڈ تچرڈ‬ ‫ؿاُت ٳڈ ‪٣‬ـاٻت ڃین ٿٰـٿڈاڍ ثلاڍ تغٰٮ تچعیـ اًت څ ؽـا پلًتی څ ُٴٺ ٳبٿٺ څ ربٿ‪ ٢‬څ‬ ‫ڃڊبیی تچعیـ څ ؽـاپلًتی‪ ،‬ؿک ؿیڂ اًالٽ عبٓٺ ٿیُچؿ‪ .‬څ اٻجتڈایڂ اؽتال‪ ٩‬ٿجڄبیی څ اًبًی‬ ‫عٰچ٭ اًالٿیؿک ٿچٗچ‪ ١‬ٿچکؿ ثغج ثب عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ اًت څ ٿلار‪ ٢‬څ ٿلاٳن عٰچ٭ ثِل ا‪٣‬پ ام‬ ‫ًبمٿبځډبڍ ثیڂاٻڀټټی څ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ثبیـ امایڄٴڈ ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ٳڈ ٿجتڄی ثل ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ‬ ‫‪٧‬لثی څ رـایی ؿیڂ ام ارتڀب‪ ١‬څ عٴچٿت څ ڃ‪٠‬بٽ ًٴچالکینٽ اًت کا ثل ډڀڈ ٿټٺ رڊبځ ‪ -‬ثب‬ ‫تڀـځډب څ ‪٫‬لډڄٶ ډبڍ ٿؾتټ‪ - ٪‬تغڀیٺ ڃڀبیڄـ ارتڄبه ٳڄڄـ څایڂ ‪٫‬لٓت کا ‪٫‬لاډپ ڃڀبیڄـ‬ ‫تباڃـیِڀڄـاځ څ ٿت‪٬‬ٴلاځ ڃ‪٠‬بٽډبڍ عٰچٯی رڊبځ ‪ -‬څ ام رڀټڈ ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯی اًالٽ ‪ -‬ٿچٗچ‪٣‬بت‬ ‫عٰچ٭ ثِل کا ٿچکؿ ثغج څ ٷ‪٬‬تٸچ ٯلاک ؿډڄـ څ ُڄبًبیی څ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ څ اماؿڍډبڍ ٿقډجی‬ صفحه 217 ‫‪ٔ٫ 214‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫کاڇ عٺ څیوڇ ؽچؿ کا ثلاڍ ډڀنیٌتی ٿٌبٻڀت اٿین ا‪٣‬الځ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ام ٻغب‪ ٝ‬ڃ‪٠‬لڍ‪ ،‬ٯلاځ ٳلیپ‪،‬‬ ‫ؽبڃچاؿڇ رڊبڃی کا ثڈ ًڈ ثؾَ تٌٰیپ ٿیٳڄـ‪ً ،‬ڈ ‪٘٣‬چایڂ ؽبڃچاؿڇ ‪٣‬جبکتڄـ ام‪ :‬ٿٌټڀبڃبځ‪ ،‬ٿچعـاځ‬ ‫‪٧‬یلٿٌټڀبځ‪ ،‬ٿټغـاځ‪ .‬اٳڄچځ ؽبڃچاؿڇ رڊبڃی ؿاکاڍایڂ ًڈ ‪٘٣‬چ اًت څ ٯلاځ ثلاڍ ډڀڈ اڃڊب‬ ‫پیبٿیڅیوڇ ؿاکؿ څ عٰچٯی ؽبّ ثلایِبځ ٯبئٺ اًت‪( .‬رچاؿڍ اٿټی‪)150ّ ،1375 ،‬‬ ‫اؿیبځ اٻڊی ٳڈ کیِڈ تچعیـڍ ؿاکڃـ څ ام ٿڄج‪ ٢‬څعی ًلصِڀڈ ٿیٷیلڃـ ؿاکاڍ اعتلاٽ څ اکمٍ‬ ‫څیوڇاڍ ام ؿیـٷبڇ اًالٽ ډٌتڄـ څ ام اڃزب ٳڈ پیبٿجلاځ اٻڊی ٳڈ اځ اؿیبځ کا اڅکؿڇاڃـ ثڈ ډڀلاڇ ؽچؿ‬ ‫ٳتبه اًڀبڃی ؿاُتڈاڃـ ثڈ اډٺ ٳتبه ُڄبؽتڈ ٿیُچڃـ‪ ،‬ؿکایبت ٯلاځ ٳلیپ څ مٿبځ پیبٿجل اًالٽایڂ‬ ‫آ‪ٜ‬الط ثٴبک ک‪٫‬تڈ اًت‪ .‬اډٺ ٳتبه ؿالٻت ؿاکؿ ثل پیلڅاځ ائیڂ ٿچًی (‪ ،)١‬پیلڅاځ ‪٣‬یٌی ٿٌیظ‬ ‫(‪( )١‬ٿٌیغیبځ) څ ڃین مکتِتیبځ (ٿزچى) څ ‪٧‬یلٿٌټڀبڃبځ ‪٧‬یل اډٺ ٳتبه ڃین ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیڃین ام‬ ‫ؿیـ عٰچ٭ اًالٿیڃبؿیـڇ ٷل‪٫‬تڈ ڃِـڇاڃـ څ اعٴبٽ څ عٰچ٭ ؿاکڃـ ٳڈ ثیبځ ؽچاډـ ُـ‪.‬‬ ‫‪ -5‬ػولىزد هوسسبت حمَق ثطز در هَرد حمَق اللیتّب‬ ‫ؽبًتٸبڇ ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭ ثِل ثټٴڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‪ ،‬رچاٿ‪٧ ٢‬لثی ا‪٣‬پ ام اکڅپبیی څ‬ ‫اٿلیٴبئی ډٌتڄـ څ ٯچاٽایڂ عٰچ٭ ٿجتڄی ثل ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی اًت‪ .‬ثغج ام ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی عٰچ٭ ثِل څ‬ ‫ٿجبڃی اځ‪ ،‬ؿکایڂ ڃچُتبک ٳچتبڇ ٳڈ ثڈ ٿٰلکات څ عٰچ٭ تچرڈ ؿاکؿ تب ثڈ ٿجبڃی څ ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ اڃڊب ٿڀٴڂ‬ ‫ڃیٌت‪ ،‬ٿ‪ ٢‬فٻٲ ڃٸبډی ٳچتبڇ ثڈ ‪٣‬ڀټٴلؿ ثبڃیبځ څ ؿڅٻتڊبڍ ٓبعتایڂ ت‪٬‬ٴل ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل‬ ‫ث‪ٜ‬چک ‪٣‬بٽ څ اٯټیتڊب ث‪ٜ‬چک ؽبّ‪ ،‬ٿیتچاڃـ ٿجبعج ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ ؿکایڂ ‪ٔ٫‬ٺ کا ام رڄجڈ ڃ‪٠‬لڍ څ‬ ‫تئچکڍ ٓل‪ ٩‬ؽبکد ڃڀبیـ څ ٷچُڈاڍ ام مڅایبڍ ارلائی څ ‪٣‬ڀټیایڂ ٿجبعج کا ُ‪٬‬ب‪ً ٩‬بمؿ‪.‬ایڂ‬ ‫ثؾَ ٳچتبڇ ډلٷن ؿک ٿٰبٽ ثلکًی ٳبٿٺایڂ ‪٣‬ڀټٴلؿ ڃیٌت څ ڃین ؿکٓـؿ ثیبځ ت‪ٔ٬‬یټی ڃٰب‪ ٙ‬ٯچت څ‬ ‫ٗ‪ ٪٤‬ڃڀیثبُـ‪ ،‬ثټٴڈ تچرڈ ٓبعجبځ ‪٫‬ٴل کا ثڈ ثلؽی ام ڃٰب‪٬٤ٗ ٙ‬ڊب څ ٷلڇډبڍ ٳچک ؿک ٿٌبئٺ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اٯټیتڊب رټت ٿیڃڀبیـ‪.‬‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی ؿڅٽ څ ٳِتبکډب څ رڄبیبت څًی‪٤‬ی ٳڈ ؿک ڃتیزڈایڂ رڄٶ پیَ اٿـ‪ ،‬عڀبیت‬ ‫ثیڂاٻڀټټی ام ا‪٫‬لاؿ ثِل ثڈ ًل‪٣‬ت صِڀٸیلڍ ٷٌتلٍ یب‪٫‬ت‪ .‬اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ثڈ ٿلڅک‬ ‫ؿک ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ ٿ‪ٜ‬لط څ ثڈ تٔچیت کًیـڃـ‪ .‬تب ثغبٹ ثیَ ام یٴٔـ ا‪٣‬الٿیڈ څ ثیبڃیڈ څ‪.. .‬‬ ‫ؿکایڂ ٿچکؿ ٓبؿک ُـڇ اًت‪ .‬ؿک ٿچکؿ ٿیناځ ٿچ‪ٰ٫‬یت ًبمٿبځ ٿټٺ ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل ‪ -‬څ ام‬ ‫رڀټڈ عٰچ٭ اٯټیتڊب ‪ -‬ثلاڍ ڃڀچڃڈ صڄـ ٿچکؿ کا یبؿاڅکڍ ٿیڃڀبئیپ څ ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ‪٣‬ڀټٴلؿ ًیبًی ‪ -‬ڃڈ‬ ‫عٰچٯی ‪ -‬ؿڅٹ ‪٧‬لثی کا ؿکایڂ ٿچاکؿ ُبډـ ډٌتیپ‪.‬‬ صفحه 210 ‫‪ٔ٫ 222‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ٿٌتټنٽ پقیلٍ ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی ڃجبُـ ثټٴڈ ٿٰلکات ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ثڈ ڃغچڍ تـڅیڂ ُچؿ ٳڈ ثب اٻٸچډبڍ‬ ‫ٿچرچؿ څ ٿت‪٤‬ـؿ ٯبثٺ ت‪ٜ‬جیٮ ثبُـ‪.‬‬ ‫امایڂ ثغج ٿجڄبیی ڃ‪٠‬لڍ ٳڈ ثٸقکیپ‪ ،‬تب کًیـځ ثڈ ایڂایـڇ اٹ څ ‪٫‬لٓت څ تغٰٮ ٷ‪٬‬تٸچڍ تڀـڃڊب‪،‬‬ ‫ؿک ‪٣‬ڀٺ څ ارلا څ ثلؽچکؿ ثب ٿچٗچ‪٣‬بت عٰچ٭ ثِل ام رڀټڈ عٰچ٭ اٯټیتډبڍ ٿقډجی‪ ،‬ٳِچکډبڍ‬ ‫اًالٿیام رڀټڈ رڀڊچکڍ اًالٿیایلاځ ثبیـ ایڂ ڃٴبت کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿډڄـ‪:‬‬ ‫‪ -1‬اځ ؿًتڈ ام ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬ام رڀټڈ اٯټیتڊبڍ ٿقډجی کا ٳڈ ثب ٿٰلکات‬ ‫اًالٿیت‪٤‬بکٗی ڃـاکؿ ‪ -‬اٳخلیت ٿٰلکاتایڂصڄیڄی اًت – ثڈ ؿٯت څ ثب رـیت ارلا ڃڀچؿڇ څ ؿک‬ ‫مٿیڄڈ اٿچمٍ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬ڃڊبؿیڄڈ ٳلؿځ اځ څ رټچٷیلڍ ام ڃٰٖایڂ ٿٰلکات ؿک ً‪ٜ‬ظ رچاٿ‪٢‬‬ ‫اًالٿی‪ -‬ام رڀټڈ ؿک ثلؽچکؿ ثب اٯټیتډبڍ ٿقډجی ‪ -‬اٯـاٿبت ٿاحلڍ کا ا‪٣‬ڀبٹ ڃڀبیڄـ څ ‪ٛ‬جی‪٤‬ی‬ ‫اًت ٳڈایڂ ‪٣‬ڀٺ ډپ ثب ٿجڄبڍ اڃٌبځ ؿڅًتبڃڈ اًالٽ څ کو‪٫‬ت څ کعڀت اًالٿیًبمٷبک اًت څ ډپ‬ ‫ت‪٤‬بکٕ څ تٰبثٺ ثب ٿزبٿ‪ ٢‬ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل کا ٳڀتل ٿیڃڀبیـ‪.‬‬ ‫‪ -2‬اځ ؿًتڈ ام ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی کا ٳڈ ثب اعٴبٽ اًالٿی ت‪٤‬بکٕ اُٴبک ؿاکؿ کا ثب عٮ ُل‪ٙ‬‬ ‫ثپقیلڃـ څ ؿک ٓچکت ‪٣‬ـٽ اٿٴبځ‪ ،‬ام پقیلٍ اځ ؽچؿؿاکڍ ڃڀبیڄـ څ اٿلڅمڇ ثب تچرڈ ثڈ اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٷٌتلؿڇ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ام عٮ ُل‪ ٙ‬څ یب ‪٣‬ـٽ پقیلٍ ثلؽی اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬اڃبځ‪ ،‬ایڂ ڃچ‪١‬‬ ‫ثلؽچکؿ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٳِچکډبڍ اًالٿی ڃین ٿیتچاڃـ تچریڈ پقیل ثبُـ‪.‬‬ ‫‪٤٫ -3‬بٻیتډبڍ اٳبؿٿیٲ څ ‪٣‬ټڀی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل کا صڈ ؿک ً‪ٜ‬ظ ٿټی څ ؿاؽټی څ صڈ‬ ‫ؿک ً‪ٜ‬ظ ثیڂاٻڀټٺ اًالٿیام ‪ٛ‬لیٮ ڃڊبؿډبڍ څاثٌتڈ ثڈ ًبمٿبځ ٳڄ‪٬‬لاڃی اًالٿیٷٌتلٍ ؿډڄـ څ ثڈ‬ ‫ام ٿجبڃی څ ٿٌتڄـات اعٴبٽ اًالٿیثڈ مثبځ عٰچٯی څ ٿتڄبًت ثب رڊبځ اٿلڅم ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ڃڀبیڄـ څ ٿتٰبثال‬ ‫پیِل‪٫‬تډب څ ڃچاڅکڍډبڍ ٿزبٿ‪٧ ٢‬لثی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل ٳڈ ٿجتڄی ثل ‪ٜ٫‬لت ٓغیظ اڃٌبڃی‬ ‫اًت کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿډڄـ څ ثب ع‪ ٞ٬‬آچٹ اًالٿی‪ ،‬ام اڃڊب ثڊلڇ المٽ کا ثٸیلڃـ‪.‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫فبرسی‪:‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أبٔ‪ٔ ،٣‬حٕس ‪ٛ٘ ٚ‬ضاِس‪ ،٣ٙ٤‬حؿ‪ ،ٗ٥‬ؾ‪٥‬ط‪ ٢‬زض حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٞ‬ب‪ ٢‬ز‪ ٣ٙ٤‬زض اؾالْ اوطْ (ل) ‪ ٚ‬أبْ ػّ‪( ٣‬ع) زض ز‪ٚ‬ض‪ ٜ‬پ‪٥‬بٔجط‪،‬‬ ‫فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬تبض‪٤‬د ٘‪ ،ٛ‬قٕبض‪ٞ ٜ‬فتٓ‪.1393 ،‬‬ صفحه 218 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪215‬‬ ‫‪ 1-5‬ثزخَرد سیبسی ثب هسبئل حمَق ثطز‬ ‫الف ‪ -‬هسئلِ فلسغیی‬ ‫ؿاًتبڃی تٴلاکڍ‪٧ ،‬پ اڃٸین اًت ٳڈ اڅالً اُ‪٨‬بٹ ًلمٿیڂ اځ څ تاًیی ؿڅٻت اُ‪٨‬بٻٸل ثب تاییـ‬ ‫ًبمٿبځ ٿټٺ ثچؿڇ اًت څ ڃین عڀبیت ٿٌتٰیپ ؿڅٻت اًت‪٤‬ڀبکڍ اڃٸټیی څ حبڃیب اًتڀلاک اُ‪٨‬بٹایڂ‬ ‫ًلمٿیڂ څ اڅاکڇ ٳلؿځ ٿټت ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ څ تج‪٤‬یـ اڃبځ څ ثڈ کًڀیت ڃِڄبؽتڂ عٮ ت‪٤‬ییڂ ًلڃچُتایڂ‬ ‫ٿټت تچً‪ ٚ‬یٲ کهیپ اُ‪٨‬بٻٸل ام ٿچکاؿ ڃٰٖ اُٴبک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ٿیثبُـ څ ڃٰٖ عٰچ٭ ثِل‪،‬‬ ‫میل پب ٷقاُتڂ عٰچ٭ اڅٻیڈ ٿلؿٽ ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ ؽچؿ ؿاًتبڃی ٿ‪ٔ٬‬ٺ څ رـا ؿاکؿ‪ٓ .‬ڊیچڃینٽ ًیبًی‪،‬‬ ‫ٿٴتت پـیـ اڅکڃـڇ ؿڅٻت اًلائیٺ‪ ،‬ام ٿټیت پلًتی څ اًت‪٤‬ڀبک ‪٧‬لثی ؿک ٯلځ ڃچمؿډپ ثڈ څرچؿ اٿـ‬ ‫څ یٴی ام ‪٫‬بر‪٤‬ڈ ثبکتلیڂ اُٴبٹ ڃواؿ پلًتی کا ثلاًبى تچریڊبت ٿقډجی څ اً‪ٜ‬چکڇډبڍ تبکیؾی‬ ‫پـیـ اڅکؿ‪ .‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٯچاڃیڂ اًلائیٺ ډل یڊچؿڍ ام ډل ڃٰ‪ٜ‬ڈاڍ ام ؿڃیب څ ثب ډل تبث‪٤‬یت ٳڈ ثبُـ‪ ،‬ؿک‬ ‫ډڀبځ ٻغ‪٠‬ڈاڍ ٳڈ ثڈ ‪٫‬لڅؿٷبڇ اًلائیٺ ٯـٽ ٷقاکؿ‪ ،‬تج‪٤‬ڈ اًلائیٺ ؽچاډـ ُـ څٻی یٲ ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڄی ٿتچٻـ‬ ‫‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ څ ام پـک څ ٿبؿک ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ کا ٿیتچاځ ثی تبث‪٤‬یت تټٰی ٳلؿ‪.‬‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ ډڀیڂ کڅیڈ ڃواؿ پلًتبڃڈ ثچؿ ٳڈ ٿزڀ‪٣ ٢‬ڀچٿیًبمٿبځ ٿټٺ (ثب ‪ِ٫‬بک ٳِچکډبڍ رڊبځ‬ ‫ًچٽ) ؿک ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈ ُڀبکڇ ‪ 3379‬ٿچکػ ‪ 10‬ڃچاٿجل ‪ 1975‬ا‪٣‬الٽ ٳلؿ‪ٓ :‬ڊیچڃینٽ یٴی ام اُٴبٹ ڃواؿ‬ ‫پلًتی څ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ اًت څ صڄبڃٴڈ ٿیؿاڃیپ ٿڀڄچ‪٣‬یت تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ام ٿٔبؿیٮ ثبکم ٯب‪٣‬ـڇ‬ ‫اٿـڇ ؿک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثڈ ُڀبک ٿیکڅؿ‪( .‬ٿ‪٬٠‬لڍ‪ )163 ّ ،1396 ،‬اٿب‪ ،‬ثبایڂ څرچؿ‪ ،‬ثنکٷتلیڂ‬ ‫عبٿیایڂ ٿچرچؿیت اُ‪٨‬بٻٸل ڃواؿپلًت‪ ،‬ام عیج اٯتٔبؿڍ‪ً ،‬یبًی‪ ،‬ٿبٻی‪ ،‬ڃ‪٠‬بٿی‪ ،‬تٴڄچٻچمیٴی څ‪.‬‬ ‫‪٧ ..‬یلڇ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ډٌتڄـ څ ًیٌتپ ًبمٿبځ ٿټٺ ډپ ‪٣‬ڀال ثب ؿؽبٻتایڂ ٳِچکډب‪ ،‬ٯـکت ‪٣‬ٴی‬ ‫اٻ‪٤‬ڀٺ ٯـکتڀڄـ ٿٰبثٺ اځ کا ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬الجشایز‬ ‫ؿڅٻت اٻزنایل‪ٛ ،‬جی‪٤‬ی تلیڂ عٮ ٿټت ؽچؿ کا ٳڈ ‪٣‬جبکت ام عٮ ُلٳت ؿک اؿاکڇ اٿچک ٳِچک څ‬ ‫اڃتؾبثبت اًت میل پب ٷقاُت (ڃٰٖ ٿبؿڇ ‪ 21‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی څ ٿبؿڇ ‪ 25‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭‬ ‫ًیبًی څ ٿـڃی) څ ثب ا‪٣‬ڀبٹ مڅک څ ؿؽبٻت اکتَ ؿک ًبٹ ‪ ،1992‬اڃتؾبثبت کا ثب‪ٛ‬ٺ ٳلؿ څ ؿڅٻت‬ ‫ڃ‪٠‬بٿیکا ‪٣‬ټى ک‪٧‬پ اکاؿڇ اٳخلیت ٿلؿٽ ٿٌټ‪ ٚ‬ٷلؿاڃیـ‪( .‬ٳڈ ڃتیزڈ اځ ڃٰٖ اُٴبک عٰچ٭ ٿلؿٽ‪ ،‬ثلڅم‬ ‫ؽِچڃت ام ًچڍ ؿڅ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬څ ٳِتڈ ُـځ ؿڇډب ډناک ڃ‪٬‬ل تبٳڄچځ ثچؿڇ اًت) اکٷبځډبڍ ًبمٿبځ ٿټٺ‬ ‫ؿک ؽٔچّ ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ څ ٿٌټپ عٰچ٭ ثِل اٯـاٽ ٿچحلڍ اڃزبٽ ڃـاؿڃـ‪ ،‬ڃڈ ڃڀبیڄـڇ څیوڇاڍ ت‪٤‬ییڂ‬ صفحه 211 ‫‪223‬‬ ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪-‬‬ ‫ا٘ت‪ ٛ٥٘ٛ‬وبؾؿ‪ ،ٝ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ زض ر‪ٟ‬ب٘‪٘ ٣‬بٔتحس‪ ،‬تطرٕ‪ ٝ‬زوتط ٔطتً‪ ٣‬وال٘تط‪٤‬بٖ‪ ،‬زفتط ذسٔبت حم‪ٛ‬ل‪ ٣‬ث‪ٗ٥‬إِّّ‪٣‬‬ ‫رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪.1370 ،‬‬ ‫پبضؾب‪ ،‬ػّ‪٥‬طیب‪ ،‬فط‪ ًٙٞ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ‪٘ ،‬کط ل‪ٔٛ‬ؽ‪.1395 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫رؼفط‪ ٢‬تجط‪٤‬ع‪ٔ ،٢‬حٕس تم‪ ،٣‬تىبپ‪٢ٛ‬ا٘س‪٤‬ک‪ٞ ٝ‬ب‪.1396 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ر‪ٛ‬از‪ ٢‬أّ‪ ،٣‬ػجس اهلل‪ ،‬فّؿف‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ثکط‪ ،‬اؾطا‪.1375 ،‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫زضٔ‪٥ٙ‬تُ ‪٤ٚ‬ط‪ ،‬پ‪٥‬بْ ‪٘ٛ٤‬ؿى‪ ،ٛ‬الّ‪٥‬ت چ‪٥‬ؿت‪ ،‬تطرٕ‪ٔ ٝ‬حٕس پ‪ٙ٤ٛ‬س‪ ،ٜ‬ز‪ٚ‬ض‪٘ ،24 ٜ‬کط ‪ ،277‬ت‪٥‬طٔب‪1372 ٜ‬‬ ‫ش‪ٚ‬اِؼ‪٘ ،ٗ٥‬بزض‪ٔ ،‬مبِ‪ ٝ‬حٕب‪٤‬ت اظ حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب زض حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬تحم‪٥‬مبت حم‪ٛ‬ل‪ ،٣‬قٕبض‪.1387 ،15 ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ػٕ‪٥‬س ظ٘زب٘‪ ،٣‬ػجبؾؼّ‪ ،٣‬حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب ثطاؾبؼ لب٘‪ ٖٛ‬لطاضزاز شٔ‪ ،ٝ‬زفتط ٘کط فط‪ ًٙٞ‬اؾالٔ‪ ،٣‬پب‪٥٤‬ع ‪.1393‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫لع‪ ،٣ٙ٤ٚ‬ػّ‪ٔ ،٣‬جب٘‪٘ ٣‬ظط‪ ٢‬تفب‪ ٓٞ‬اؾالْ ‪ ٚ‬غطه‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬ؾ‪٥‬بؾت ذبضر‪ ،٣‬ؾبَ ز‪ ،ٓٞ‬قٕبض‪.1395 ،9 ٜ‬‬ ‫ٔحمک زأبز‪ٔ ،‬هُف‪ ،٣‬اؾالْ ‪ ٚ‬زػ‪ٛ‬ت از‪٤‬بٖ ث‪ ٝ‬ضػب‪٤‬ت وطأت ا٘ؿب٘‪٘ ،٣‬کط‪ ٝ٤‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪ ٣‬زا٘کٍب‪ٜ‬‬ ‫ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قٕبض‪.1396 ،37 ٜ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ٔظفط‪ٔ ،٢‬حٕس حؿ‪٘ ،ٗ٥‬بثطزثبض‪ٔ ٢‬ص‪ٞ‬ج‪ٔ ،٣‬وؾؿ‪ ٝ‬فط‪٣ٍٙٞ‬ا٘س‪٤‬ک‪ٔ ٝ‬ؼبنط‪.1396 ،‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط‪ٔ ،‬مبِ‪ٔ ٝ‬ؿاِ‪ٔ ٝ‬ؿب‪ٚ‬ات زض اؾالْ‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪ ٣‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قٕبض‪،27 ٜ‬‬ ‫ث‪.1390 ٕٟٗ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔ‪ٟ‬برطاٖ‪ ،‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪ ٢‬وبؾت‪ٛ‬ض‪٤‬ب٘‪ ٛ‬ض‪ٛ٤‬ا ‪ -‬پ‪٥‬بْ ‪٘ٛ٤‬ؿى‪ ٛ‬تطرٕ‪ٔ ٝ‬حٕس تم‪ ٣‬ظاز‪ُّٔ ٜ‬ک‪ ،‬ز‪ٚ‬ض‪ ،24 ٜ‬قٕبض‪ ،277 ٜ‬ت‪٥‬ط ٔب‪.1372 ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔ‪ٟ‬طپ‪ٛ‬ض‪ ،‬حؿ‪ ،ٗ٥‬حم‪ٛ‬ق ثکط زض اؾ‪ٙ‬بز ث‪ٗ٥‬إِّّ‪ٛٔ ٚ ٣‬یغ رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات اَالػبت‪.1394 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ اٍّ٘‪٥‬ؿ‪:٣‬‬‫‪vieytez, Ruiz, Eduando Javien. Protection of Linguistic Minoyitiles: A Historical ppnoch. Most‬‬ ‫‪Jownal of Multicalteltuval societies. Uol.3. no.8. 2008.‬‬ ‫‪THE INTERNATIONAL LAW DICTIONARY, by Robert L. Blodsoe and Boleslow. Both , 8917‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ صفحه 219 ‫‪ٔ٫ 216‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ُـ څ ثڈ ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈاڍ ٓبؿک ٷلؿیـ‪ .‬اٻجتڈ ٷناکُٸل څیوڇ عٮ اماؿڍ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ثڈایڂ څٗ‪٤‬یت ؿک‬ ‫اٻزنایل پلؿاؽتڈ څ ٿچاکؿڍ کا ٳڈ ا‪٫‬لاؿڍ ثڈ ٻغب‪ٰ٣ ٝ‬یـڇ څ ثیبځ تڊـیـ ثڈ ٯتٺ ُـڇ څ یب ثڈ ٯتٺ‬ ‫کًیـڇاڃـ ٿچکؿ ثلکًی ٯلاک ؿاؿڇ څ ڃتیزڈ ٷیلڍ ٳلؿڇ‪ ،‬ٳڈایڂ ا‪٫‬لاؿ ؿک احل عڀټڈ تلڅکیٌت ډبڍ‬ ‫ثڄیبؿٷلاڍ اًالٿیثڈ ٯتٺ کًیـڇاڃـ څ ا‪ٟ‬ڊبک اٿیـڅاکڍ ٳلؿڇ ٳڈ ؿڅٻت اٻزنایل ثتچاڃـ اڃڊب کا ُڄبًبیی‬ ‫ٳڄـ څ تغت پیٸلؿ ٯلاک ؿډـ‪ .‬څٻی ڃٌجت ثڈ تؾټ‪ ٪‬اُٴبک اځ ؿڅٻت ام آټیتلیڂ عٰچ٭ اڃٌبڃی‬ ‫ٿټت ؽچؿ څ تج‪٤‬بت څعِتڄبٳی ٳڈ ؿک پی ؿاُتڈ‪ ،‬اٯـاٿیٓچکت ڃٸل‪٫‬تڈ‬ ‫‪p.28‬‬ ‫اًت‪((E/CN , 4/8995/32 , .‬‬ ‫‪٣‬ټت اځ ډپ کڅُڂ اًت‪ ،‬ؿڅٻتڊبڍ ‪٣‬ڀـڇ ‪٧‬لثی ام ‪٣‬ڀٺ ؽال‪ ٩‬عٰچ٭ ثِل ؿڅٻت اٻزنایل‬ ‫عڀبیت ٿیٳڄڄـ څ ډڀبڃڊب ؿک تٔڀیپ ٷیلیڊبڍ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿاحلڃـ‪( .‬ٿڊلپچک‪)357ّ ،1394 ،‬‬ ‫ج ‪ -‬ػزاق‬ ‫‪٣‬لا٭ تب ٯجٺ ام عڀټڈ ثڈ ٳچیت څ کڅیبکڅیی ثب ٿڄب‪ ٢٫‬اٿلیٴب څ ‪٧‬له ام ڃ‪٠‬ل څٗ‪٤‬یت عٰچ٭ ثِل‬ ‫تغت ڃ‪٠‬ل څ ٿلاٯجت څیوڇ ًبمٿبځ ٿټٺ ٯلاک ڃـاُت څ ٳڀیٌیچځ عٰچ٭ ثِل ثلایَ ڃڀبیڄـڇ څیوڇ‬ ‫ت‪٤‬ییڂ ڃٴلؿڇ ثچؿ‪ .‬ثبایڄٴڈ ډڀڈ ُچاډـ ثل ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ عٰچ٭ ثِل ام ًچڍ ؿڅٻت ٿنثچک‪ ،‬ٿؾٔچٓب‬ ‫‪ٛ‬ی ؿڅکاځ رڄٶ اځ ثب رڀڊچکڍ اًالٿیایلاځ‪ ،‬ؿالٻت ؿاُت‪( .‬رڄبیبتی ‪٣‬ټیڈ ثِلیت ٿبڃڄـ ٳِتبک‬ ‫عټجضڈ‪ ،‬ٳڈ اٻجتڈ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ؽچؿ ث‪٤‬ـ ام رڄٶ ٳچیت څ ‪٣‬لا٭‪ ،‬ثڈایڂ ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ ا‪٣‬تلا‪ ٩‬ٳلؿڃـ)‬ ‫څٻی ډڀیڂ ٳڈ ٿڄب‪ ٢٫‬ٯـکتڊبڍ ‪٧‬لثی کا ثڈ ؽ‪ٜ‬لاڃـاؽت څ ثب اڃبځ ام ؿک ٿؾبٻ‪٬‬ت څ تڀلؿ ؿکاٿـ‪ ،‬ډپ‬ ‫‪٫‬چکا ٿڄٴچه ُـ‪ ،‬ډپ ٿغبٓلڇ اٯتٔبؿڍ ٷلؿیـ څ ډپ ام ڃ‪٠‬ل ڃٰٖ عٰچ٭ ثِل ؿک اځ ٳِچک ٿچکؿ‬ ‫اتڊبٽ ٯلاک ٷل‪٫‬ت څ ډل ًبٻڈ ڃڀبیڄـڇ څیوڇ ٷناکٍ څؽیڀیؿک ٿچکؿ څٗ‪ ٢‬ثـ عٰچ٭ ثِل ؿک اځ ٳِچک‬ ‫اکائڈ ٿیؿډـ څ ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈ ‪٣‬ټیڈ اځ ٓبؿک ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ ‫د‪ -‬ثزخَرد حوبیت اهیش ٍ ّوزاُ ثب سىَت‬ ‫ؿڅٻت اٿلیٴب ؿک ٯجبٹ ڃٰٖ ‪٫‬بعَ عٰچ٭ ثِل تچً‪ ٚ‬ٷلڅڇ ‪ٛ‬بٻجبځ ؿک ا‪٨٫‬بڃٌتبځ ڃٌجت ثڈ اٯـاٽ‬ ‫‪٧‬یل پِتچځ ثچیوڇ ُی‪٤‬یبځ ا‪٨٫‬بڃٌتبځ ‪ -‬ٳڈ ؿک اٯټیت ډٌتڄـ ڃڀچڃڈ کڅُڂ ؿیٸلڍ ام ‪٣‬ڀټٴلؿ ٷنیڄِی‬ ‫څ ًیبًی ؿڅٹ ‪٧‬لثی ؿک ٿچکؿ عٰچ٭ ثِل څ اٯټیتڊبڍ ثِلڍ اًت‪( .‬ٿڊلپچک‪)357 ،1394 ،‬‬ ‫‪ 2-5‬ثیتَجْی ثِ هفبّین اخاللی ٍ ارسشّبی هذّجی‬ ‫ٷناکُٸل څیوڇ عٮ اماؿڍ څ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ؿک ٿچکؿ ًټیڀڈ ڃٌلیڂ‪ ،‬ڃچیٌڄـڇ مځ ثڄٸالؿُی ٳڈ ثڈ‬ ‫ٯلاځ ٳلیپ څ ٿٰـًبت اًالٿیتچډیڂ ٳلؿڇ څ ٿ‪ٜ‬بٻت ٳ‪٬‬ل اٿین ٷ‪٬‬تڈ اًت څ ؽِپ ٿلؿٽ ٿٌټڀبځ‬ صفحه 212 صفحه 220 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪217‬‬ ‫ثڄٸالؿُی کا ثلاڃٸیؾتڈ اًت‪ ،‬ڃڈ تڄڊب ام ‪٫‬تچاڍ ٓبؿکڇ ‪٣‬ټیڈ څڍ ام ًچڍ یٲ کڅعبڃی ثڄٸالؿُی‬ ‫ا‪ٟ‬ڊبک ڃٸلاڃی ٳلؿڇ‪ ،‬ثټٴڈ ڃٸلاڃی ‪٣‬ڀیٮ ؽچؿ کا ام ٓـڅک ؿًتچک ثبمؿاُت څڍ ثڈ عٴپ یٲ ؿاؿٷبڇ‬ ‫ثلاًبى ٯبڃچځ رناڍ ثڄٸالؿٍ (ٿبؿڇ «اٻ‪ 295 »٪‬ٯبڃچځ رنا) څ ا‪٣‬الٽ ٿغبٳڀڈ څڍ ‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات‬ ‫ٯبڃچځ‪ ،‬ا‪٣‬الٽ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ی‪٤‬ڄی ؿکًت ؿک اڃزب ٳڈ ؿڅٻتی‪ ،‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿٰلکات ٯبڃچڃی څ ؿک ٿغـڅؿڇ‬ ‫ٯبڃچځ ثلاڍ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ام اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿی‪ ،‬ٿتؾټ‪ ٪‬کا تغت ت‪ٰ٤‬یت ٯلاک ٿیؿډـ‪ ،‬ٷناکُٸل څیوڇ اثلام‬ ‫ڃٸلاڃی ٿیٳڄـ څٻی ام ا‪٣‬ڀبٹ ؽال‪ ٩‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیٿلتٴت‪ ،‬ڃٸلاڃی ثڈ ؽچؿ کاڇ ڃڀیؿډـ‪Ibid. p. .‬‬ ‫)‪ )26‬اماؿڍ ‪٫‬لؿڍ ثڈ عٌت ‪ٟ‬بډل ثٌیبک ٿچکؿ تچرڈ څ پِتیجبڃی ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ څ ثیِتلیڂ عڀبیت کا‬ ‫ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿغـڅؿیتډبڍ ٿقډجی ؿاکؿ‪.‬‬ ‫ٿغـڅؿ ٳلؿځ اماؿڍ ‪٫‬لؿڍ ثب ‪٣‬ڄچاځ ثلؽچکؿ څ ٿ‪٨‬بیلت اځ ثب ڃ‪٠‬پ ‪٣‬ڀچٿیڅ اٿڄیت ربٿ‪٤‬ڈ ثڈ‬ ‫کاعتی ٯبثٺ ؿکٱ څ پقیلٍ اًت څٻی ٿغـڅؿ ٳلؿځ اځ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬ثلؽچکؿ اځ ثب‬ ‫ٿٰت٘یبت اؽالٯی څ ٿقډجی ؿک ٿڄ‪ٜ‬ٮ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿچکؿ پقثلٍ ڃجچؿڇ څ ٿغٴچٽ ٿیُچؿ‪ ،‬ٷلصڈ ؿک‬ ‫ا‪٣‬الٿیڈ عٰچ٭ ثِل ٿِلڅ‪٣‬یتایڂ ٿغـڅؿیت تٔلیظ ڃِـڇ اًت‪ .‬اؽلاد ؿؽتلاځ ٿغزجڈ ام ٿـاکى‬ ‫څ ٿغلڅٽ ٳلؿځ اڃڊب ام تغٔیٺ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬ؿاُتڂ عزبه څ الئیٲ ثچؿځ ڃ‪٠‬بٽ رڀڊچکڍ ‪٫‬لاڃٌڈ‪،‬‬ ‫ٿٰبٿبت ًبمٿبځ ٿټٺ کا ثڊتل ٯبڃ‪ ٢‬ٿیٳڄـ تبایزبؿ ٿغـڅؿیت پچَُ ثلاڍ ؽبڃڀڊب ؿک ٿزبٿ‪ ٢‬څ‬ ‫ٿغب‪٫‬ٺ ‪٣‬ڀچٿیثڈ ؽب‪ٛ‬ل ع‪٬٣ ٞ٬‬ت ‪٣‬ڀچٿیڅ ٿچامیڂ اؽالٯی‪( .‬ٿڊلپچک‪ )359ّ ،1394 ،‬ٷناکُٸل‬ ‫څیوڇ عٮ اماؿڍ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ؽچؿ ٿیپقیلؿ ٳڈ ثڄـ ‪ 3‬ٿبؿڇ ‪ 19‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ‬ ‫ًیبًی اماؿڍ ثیبځ کا ثڈ ؽب‪ٛ‬ل ع‪ ٞ٬‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیٿغـڅؿ ٿیٳڄـ څ ثڄبثلایڂ ؿڅٻتڊب ٿیتچاڃڄـ ؿک‬ ‫عـڅؿ ٿٰلکات ٯبڃچڃی ؿک رڊت ع‪ ٞ٬‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیؿک اماؿڍ ثیبځ ٿـاؽټڈ ٳلؿڇ څ ؿک عـ المٽ اځ‬ ‫کا ٿغـڅؿ ٳڄڄـ‪ (ECN. 411995132 ,p.11) .‬ثڄب ثڈ ٷ‪٬‬تڈ ٷناکُٸل ٿنثچک ؿڅ ٿچٗچ‪ ١‬پچکڃچٷلا‪٫‬ی‬ ‫(تجټی‪ ٦‬څ اڃتِبک ٓچک ٯجیغڈ څ ؽال‪٬٣ ٩‬ت) څ ا‪ٟ‬ڊبکات ٳ‪٬‬ل اٿین‪ 54‬ام ٿٔبؿیٮ ؽال‪ ٩‬اؽال٭‬ ‫‪٣‬ڀچٿیثڈ عٌبه اٿـڇ ٳڈ ٿیتچاځ ثـاځ رڊت اماؿڍ ثیبځ کا ٿغـڅؿ ٳلؿ څ ثبایڂ تلتیت اٷل ؿڅٻتی‪،‬‬ ‫ٿغـڅؿیتڊبیی ؿک مٿیڄڈ اڃتِبک ٿ‪ٜ‬بٻت ؽال‪٬٣ ٩‬ت ‪٣‬ڀچٿیڅ تجټی‪٨‬بت ٳ‪٬‬ل اٿین ‪٣‬ټیڈ ا‪٣‬تٰبؿات‬ ‫ٿقډجی څٗ‪ ٢‬ٳڄـ څ ثلاڍ ٿتؾټ‪٬‬یڂ ٿزبمات څٗ‪ ٢‬ڃڀبیـ‪ ،‬ثلؽال‪ ٩‬ٿچامیڂ عٰچ٭ ثِل اٯـاٽ ڃٴلؿڇ‬ ‫اًت څٻی ثب ایڂ څٓ‪ ٪‬ٿِبډـڇ ٿیٳڄیپ‪ ،‬ډڀچاکڇ ام ڃبٯ٘یڂ ایڂ ٯچاڃیڂ عڀبیت ُـڇ څ ام ؿڅٻتی ٳڈ‬ ‫ٿتؾټ‪ ٪‬کا ت‪ٰ٤‬یت ٳلؿڇ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃبٯٖ عٰچ٭ ثِل یبؿ ُـڇ څ ډیضٸبڇ ؿڅٻتی ثڈ ؽب‪ٛ‬ل تِچیٮ څ‬ ‫عڀبیت څ تٌڊیٺ اڃزبٽ پچکڃچٷلا‪٫‬ی ثب ا‪ٟ‬ڊبک څ تجټی‪ ٦‬څ ڃِل ٿ‪ٜ‬بٻت ٳ‪٬‬لاٿین ؽال‪ ٩‬ٿٰـًبت ٿقډجی‬ ‫تٰجیظ ڃِـڇ اًت‪( .‬ډڀبځ‪)359ّ ،‬‬ ‫‪Blasphemy‬‬ ‫‪54‬‬ صفحه 213 صفحه 221 ‫‪ٔ٫ 218‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ؽالٓڈایڄٴڈ ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ًیٌتپ عٰچ٭ ثِل ًبمٿبځ ٿټٺ څ ؿک ٳڄبک اځ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ٿـا‪٢٫‬ایڂ‬ ‫ًیٌتپ‪٣ ،‬ڄبیتی ثڈ کُـ اؽالٯی څ پلڅکٍ ٿ‪٤‬تٰـات ٿقډجی ڃـاکڃـ‪ .‬ؿک عبٻی ٳڈ ثیِتلیڂ تچرڈ ثڈ‬ ‫ٳلاٿت څ ُلا‪٫‬ت فاتی اڃٌبځ څ اعتلاٽ ثڈ عٰچ٭ اًبًی اڃڊب ؿک ٿٴبتت ٿقډجی اٻڊی ؿیـڇ ٿیُچؿ څ‬ ‫‪٣‬ڀـڇ ؿًتچکاٻ‪٤‬ڀٺ ډبڍ ٿقډجی ڃین ؿک رڊت ک‪ٟ ٢٫‬ټپ څ تزبڅم څ ت‪٤‬ـڍ ثڈ عٰچ٭ اڃٌبڃی ؿیٸلاځ‬ ‫ٿیثبُـ څایڂ ؽچؿ ٿیتچاڃـ ثڊتلیڂ ‪٣‬بٿٺ ثلاڍ تلڅیذ څ تٰچیت ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ څاٯ‪٤‬ی‬ ‫اځ ثبُـ‪ .‬ډل صڄـ ثلؽی ام ٿٰلکات څ اعٴبٽ ارتڀب‪٣‬ی ث‪٘٤‬ی ام ٿقاډت‪ ،‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ‪٧‬یلٿڄ‪ٜ‬جٮ ثب آچٹ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی اڃٌبځ څ تٌبڅڍ ٿ‪ٰ٤‬چٹ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ ٿیایـ څٻی اځ ٿٰلکات ٯبثٺ‬ ‫ثلکًی څ تجییڂ څ اعیبڃب ثب تچرڈ ثڈ ٿٰت٘یبت مٿبځ څ ٿٴبځ ٯبیٺ ت‪٨‬ییل ډٌتڄـ‪ .‬ٻیٴڂ آٺ کڅعیڈ‬ ‫ٿ‪٤‬ڄچڍ څ ا‪٣‬تٰبؿ ٿقډجی ٿیتچاڃـ‪ ،‬ٿاحلتلیڂ څًیټڈ ثلاڍ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ 3-5‬ثزخَرد ثب اسٌبد ثییالوللی حمَق ثطز‬ ‫ٿ‪٤‬ڀچالً ؿڅٻتڊب ډڄٸبٽ تٔچیت یٲ ًڄـ ثیڂاٻڀټټی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ عٰچ٭ ثِل ام عٮ تغ‪ ٞ٬‬اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٳلؿڇ یب ا‪٣‬الٽ ٯیـ څ یب ٓـڅک ا‪٣‬الٿیڈ‪ ،‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ٯچاڃیڂ ؿاؽټی ؽچؿ کا ٿٰـٽ ؿاُتڈ څ ٿ‪٬‬بډیپ عٰچ٭‬ ‫ثِلڍ ا‪٣‬الٽ ُـڇ ؿک اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی کا اځ ٷچڃڈ ٳڈ ؽچؿ ٿی‪٫‬ڊڀڄـ ت‪ٌ٬‬یل ٿیٳڄڄـ څ ؿکایڂ ت‪ٌ٬‬یل‬ ‫ڃ‪٠‬پ ‪٣‬ڀچٿیڅ اٿڄیت ٿټی ؽچیَ کا ٿٰـٽ ٿیُڀلڃـ‪ .‬ؿکایڂ مٿیڄڈ ربٻت اًت ٳڈ ثڈ ؿڅ ًڈ ڃڀچڃڈ‬ ‫ام ٯیچؿڍ ٳڈ ؿڅٻت اٿلیٴب څ ‪٫‬لاڃٌڈ ثل ٿڊڀتلیڂ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ی‪٤‬ڄی ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی‬ ‫عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی څاکؿ ٳلؿڇاڃـ اُبکڇ ڃڀچؿ‪.‬‬ ‫اڅالً‪ ،‬ت‪٤‬زت ؿکایڂ اًت ٳڈایبالت ٿتغـ‪ ،‬ام مٿلڇ ٳِچکډبڍ ‪٧‬لثی اًت ٳڈ ُڀبک ثٌیبک ڃبصینڍ‬ ‫ام ٳڄچاڃٌیچڃڊبڍ کار‪ ٢‬ثڈ عٰچ٭ ثِل کا اٿ٘بء ٳلؿڇ اًت څ ؿک عبٹ عبٗل‪،‬ایڂ ٳِچک ‪ ٰٚ٫‬اځ‬ ‫ت‪٤‬ـاؿ کا ٳڈ ام اډڀیت صڄـاڃی ثلؽچکؿاک ڃیٌت اٿ٘بء ٳلؿڇ اًت څ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټٺ عٰچ٭ ٿـڃی څ‬ ‫ًیبًی کا ًبٹ ‪ 1992‬تٔچیت ڃڀچؿڇ اًت ی‪٤‬ڄی ‪ً 26‬بٹ پی ام تٔچیت ٿیخب٭ ؿک ٓغڂ ًبمٿبځ‬ ‫ٿټٺ (ٿیخب٭ ؿک ًبٹ ‪ 1966‬تٔچیت ُـڇ اًت)‪( .‬اڃتچڃیچ ٳبًٌڈ‪)339ّ ،1370 ،‬‬ ‫حبڃیبً‪ ،‬ٿبؿڇ ‪ 20‬ٿیخب٭ ٿنثچک ٿیٷچیـ ٳڈ ډلٷچڃڈ تجټی‪ ٦‬ثلاڍ رڄٶ ثڈ ٿچرت ٯبڃچځ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت‪.‬‬ ‫ؿڅٻت اٿلیٴب ثلایڂ ٿبؿڇ تغ‪ ٞ٬‬ؿاکؿ څ ٿیٷچیـ ڃڀیتچاڃـ اماؿڍ ثیبځ څ ارتڀب‪٣‬بت کا ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ‬ ‫اًبًی څ ؿیٸل ٯچاڃیڂ اٿلیٴب عڀبیت ُـڇ ٿغـڅؿ ڃڀبیـ څ ڃین‪ٛ ،‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 5‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭‬ ‫ثِل‪ ،‬ډلٷچڃڈ ُٴڄزڈ یب ٿزبمات یب ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ څ ثلؽال‪ ٩‬اڃٌبڃیت څ ُئچځ ثِلڍ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ‬ ‫ډڀیڂ ٿ‪٤‬ڄی ؿک ٿبؿڇ ‪ 7‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی ڃین تٔلیظ ُـڇ اًت ؿڅٻت اٿلیٴب‬ ‫ؿک ډڄٸبٽ تٔچیت ٿیخب٭ ا‪٣‬الٽ ؿاُتڈ ٳڈ ڃٌجت ثڈ ٿبؿڇ ‪ 7‬ؽچؿ کا ٿټنٽ ٿیؿاڃـ ام ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ څ‬ صفحه 214 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪219‬‬ ‫‪٧‬یلاڃٌبڃی یب ٿزبمات ؽال‪ُ ٩‬ئچځ اڃٌبڃیت ثڈ ٿ‪٬‬ڊچٿیٳڈ ؿک آالعیڈ ډبڍ ٯبڃچځ اًبًی اٿلیٴب‬ ‫اٿـڇ اًت‪ ،‬ؽچؿؿاکڍ ٳڄـ‪( .‬ٿڊلپچک‪)141 – 140 ْٓ ،1394 ،‬‬ ‫ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿبؿڇ ‪ 27‬ٿیخب٭‪ ،‬ڃین ؿڅٻت ‪٫‬لاڃٌڈ تغ‪ ٞ٬‬ؿاکؿ‪ .‬ٿبؿڇ ‪ 27‬ٿیخب٭ ٿیٷچیـ ٳڈ ؿک‬ ‫ٳِچکډبیی ٳڈ اٯټیتډبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ٿقډجی یب مثبڃی څرچؿ ؿاکڃـ‪ ،‬اُؾبّ ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیتډبڍ ٿنثچک‬ ‫کا ڃڀیتچاځ امایڂ عٮ ٿغلڅٽ ڃڀچؿ ٳڈ ٿزتڀ‪٤‬ب ثب ًبیل ا‪٫‬لاؿ څ ٷلڅڇ ؽچؿُبځ ام ‪٫‬لډڄٶ ؽبّ‬ ‫ؽچؿ ٿتڀت‪ُ ٢‬چڃـ څ ثڈ ؿیڂ ؽچؿ ٿتـیڂ ثچؿڇ څ ثل ‪ٛ‬جٮ اځ ‪٣‬ڀٺ ٳڄڄـ یب ثڈ مثبځ ؽچؿ تٴټپ ڃڀبیڄـ‪.‬‬ ‫‪ -6‬ػولىزد جَاهغ اسالهیدر هَرد حمَق اللیتّب‬ ‫‪ 1-6‬اٍلیی تفاّن ًاهِ بیی ادیاى‬ ‫ثڈ ٿغٖ ډزلت ٿٌټڀبڃبځ ام ٿٴڈ ثڈ ٿـیڄڈ څ ډڀنٿبځ ثب کڅمډبڍ اڅٻیڈ ُٴٺ ٷیلڍ ؿڅٻت‬ ‫اًالٿیؿکایڂ ُڊل‪ ،‬ڃؾٌتیڂ ربٿ‪٤‬ڈ صڄـ ‪٫‬لډڄٸی څ صڄـ ٿقډجی تِٴیٺ ُـ څ اڅٻیڂ ت‪٬‬بډپ ڃبٿڈ ثیڂ‬ ‫االؿیبځ ثب تچا‪٫‬ٮ ًلاځ ؿڅ ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌټڀبځ څ یڊچؿڍ ثڈ اٿ٘بء کًیـ‪ .‬ام اځ تبکیؼ ثڈ ث‪٤‬ـ ڃین ٿچا‪ٰ٫‬ت‬ ‫ڃبٿڈ ډبڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ ثب پیلڅاځ ًبیل اؿیبځ ثڈ اٿ٘بء کًیـ‪( .‬ٯنڅیڄی‪ )61ّ ،1395 ،‬ٯبڃچځ اًبًی‬ ‫ٿـیڄڈ ثلاڃـیِڈ ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٿتِٴٺ ام ٿٌټڀبځ څ ‪٧‬یلٿٌټڀبځ ٿڊل تبئیـ مؿ‪ .‬ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿچا‪ٰ٫‬ت ڃبٿڈ‬ ‫ډبیی ثب ٯجبیٺ ٿٌیغی څ یڊچؿڍ ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ُـ څ یڊچؿیبڃی ٳڈ ثڈ ٿٌټڀبڃبځ ٿیپیچًتڄـ‪ ،‬اًتغٰب٭ ٳڀٲ‬ ‫څ عڀبیت ؿاُتڄـ‪ ،‬ثی اڃٴڈ تغت ًتپ څاٯ‪ُ ٢‬چڃـ یب ثڈ ؿُڀڄبځ اڃبځ ٳڀٴی ا‪ٜ٣‬ب ُچؿ‪ .‬ثل ډڀیڂ‬ ‫اًبى‪ ،‬ڃبٿڈاڍ ثڈ اًٰ‪٪‬ډب څ ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌیغی ڃچُتڈ ُـ ٳڈ ٿیٷچیـ‪ :‬ډیش اًٰ‪٬‬ی ام ًڀت‬ ‫ٿقډجیاٍ ثلؿاُتڈ ڃڀیُچؿ څ ڃڈ کاډجی ام ؿیلٍ څ ڃڈ ٳِیِی ام ٿٌئچٻیت څ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈاٍ څایڄٴڈ‬ ‫عڀبیت ؽـا څ کًچٻَ ثلاڍ ډڀیِڈ ُبٿٺ عبٹ اڃبځ ؽچاډـ ثچؿ‪( .‬ٿ‪٬٠‬لڍ‪)32ّ ،1396 ،‬‬ ‫‪ 2-6‬تسبهح دیٌی‬ ‫پیبٿجل اًالٽ ٗڀڂ اڃٴڈ ؽچؿ ڃؾٌتیڂ ‪٫‬لؿڍ ثچؿ ٳڈ ٷ‪٬‬تٸچ کا ثب پیلڅاځ ًبیل اؿیبځ ٿٴتتډبڍ‬ ‫‪ٰ٣‬یـتی ا‪٧‬بم ٳلؿ څ ٓ‪٬‬ت ُبیٌتڈاڍ کا ؿکایڂ مٿیڄڈ پبیڈ ٷقاکڍ ڃڀچؿ‪ ،‬تجبیڂ ڃ‪٠‬ل څ اؽتال‪٩‬‬ ‫ؿیـٷبڇډب کا ثلاڍ پیلڅاځ ؽچؿ کعڀت ٿیؿاڃٌت‪ .‬کًچٹ اٳلٽ (ّ) ثب تجټی‪ ٦‬پیبٽ ؽـا څ ډـایت ٿلؿٽ‪،‬‬ ‫تٌبٿظ ؿیڄی کا ثڈ ٿٌټڀبڃبځ اٿچمٍ ؿاؿ‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ ام ډیئتډبڍ ٿٌیغی‪ ،‬ثؾٔچّ ٿٰبٿبت‬ ‫ٿقډجی ٳڈ ثلاڍ ٿقاٳلڇ څ ٷ‪٬‬تٸچ ثب پیبٿجل ثڈ ٿـیڄڈ ٿیک‪٫‬تڄـ‪ ،‬اًتٰجبٹ ُبیٌتڈاڍ ٿیٳلؿ څ ثڈ اڃڊب‬ ‫اربمڇ ٿیؿاؿ تب ؿک ٷچُڈاڍ ام ٿٌزـ ؿک ٳڄبک ٿٌټڀبڃبځ ٿلاًپ ؿ‪٣‬ب څ ‪٣‬جبؿت ؽچؿ کا ثڈ ربڍ‬ صفحه 215 ‫‪ٔ٫ 221‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫اڅکڃـ‪ .‬ؿک ًبٻڊبڍ ث‪٤‬ـ څ ډڀنٿبځ ثب اڅد اٯتـاک ؿڅٻت اًالٿی‪ ،‬تٌبٿظ ؿیڄی کا ام ٿڊڀتلیڂ‬ ‫څیوٷیڊبڍ اؽالٯی ٿٌټڀبڃبځ ثچؿ‪ .‬ؽټ‪ ٪‬ثڂ ٿخڄی‪ ،‬ام ؿاڃِڀڄـاځ ٯلځ ؿڅٽ ډزلڍ‪ ،‬ڃٰٺ ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿک‬ ‫ُڊل ثٔلڇ‪ ،‬ٿغ‪٬‬ټی کا ؿیـڇ اًت ٳڈ عبٗلاځ ؿک اځ ډل ٳـاٽ ثڈ ڃغټڈاڍ (ٿٴتت څ ٿلاٿی) څاثٌتڈ‬ ‫ثچؿڃـ ام رڀټڈ‪ :‬ؽټیٺ ثڂ اعڀـ ‪٫‬لاډیـڍ‪ُ ،‬ب‪٣‬ل څ ؿاڃِڀڄـ ‪٣‬ټپ ڃغچ (ام پیلڅاځ اډٺ ًڄت)‪،‬‬ ‫عڀیلڍ‪ُ ،‬ب‪٣‬ل (ُی‪٤‬ی)‪ٓ ،‬بٻظ ثڂ ‪٣‬جـاٻٰـڅى (مڃـیٮ)‪٬ً ،‬یبځ ثڂ ٿزبُ‪( ٢‬ام څاثٌتٸبځ ثڈ ‪٫‬لٯڈ‬ ‫ؽچاکد) اثڂ کوى اٻزبٻچت‪ ،‬ٿٰبٽ ٿقډجی (یڊچؿیبځ)‪ ،‬اثڂ ڃ‪٠‬یل‪ ،‬ام ؿاڃِڀڄـاځ ‪٣‬ټپ ٳالٽ (ٿٌیغی)‪،‬‬ ‫‪٣‬ڀلثڂ اٻڀایـ‪ ،‬ؿاڃِڀڄـ (مکتِتی) اثڂ ًڄبځ اٻغلاثی‪ُ ،‬ب‪٣‬ل (پیلڅ ‪٫‬لٯڈ ٓبئجڈ) ثِبک ثڂ ثلؿ‪،‬‬ ‫ُب‪٣‬لایلاڃی االٓٺ (پیلڅ ُ‪٤‬چثیبځ) ډڀٸی ؿڅک ډپ ٷلؿ اٿـڇ ؿکثبکڇ ٿٌبئٺ ٿؾتټ‪ ٪‬ثغج څ ٷ‪٬‬تٸچ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ‪( .‬ٯنڅیڄی‪)63 – 64 ْٓ ،1395 ،‬‬ ‫‪ 3-6‬ثزخَرد ثب غیز هسلوبًبى‬ ‫څٯتی اثچ ‪٣‬جیـڇ ثڈ ‪٫‬لٿبځ ٿلٳن عٴچٿت څٯت پبیتؾت ًچکیڈ کا ٷل‪٫‬ت‪ ،‬ثنکٷبځ اډٺ ٳتبه‪ ،‬یڊچؿ‬ ‫څ ڃٔبکڍ‪ ،‬ؿک ‪ٟ‬ل‪٫‬ڊبیی ‪ٛ‬ال څ ڃٰلڇ څ اٿچاٹ ثٌیبک میبؿڍ کا اڅکؿڇ څ ثڈ ‪٫‬لٿبڃـڇ ًپبڇ ٿٌټڀیڂ تٰـیپ‬ ‫ٳلؿڃـ‪ .‬اڃڊب ډپ ٷل‪٫‬تڈ څ ثڈ ٿاٿچکاځ ٿبٻی ًپلؿڃـ‪ ،‬ٿـتی ثلایڂ ڃٸقُتڈ ثچؿ ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬اٿپلا‪ٛ‬چک‬ ‫کڅٽ ډلٯٺ (ډلاٳیټچى) ثڈ ٿٌټڀبڃڊب ا‪٣‬الځ رڄٶ ُـ‪ .‬اثچ‪٣‬جیـڇ ٳڈ ‪٫‬لٿبڃـاک ثچؿ پی‪٨‬بٽ ‪٫‬لًتبؿڇ څ‬ ‫تڀبٽ کئًب څ ثنکٷبځ یڊچؿ څ ڃٔبکڍ کا ؽچاًت څ ؿًتچک ؿاؿ تڀبٽ ٓڄـڅٯڊبڍ رنیڈ کا ا‪٣‬پ ام ‪ٛ‬ال‬ ‫څ ڃٰلڇ ثیبڅکڃـ څ ثڈ اڃبځ ثـډڄـ‪ .‬ٿب ایڂ رنیڈ کا ٷل‪٫‬تیپ ثلاڍ مڃـٷی ؿًتڈ رڀ‪٤‬ی ؽچؿٿبځ ثچؿڇ څٻی‬ ‫ؿک عبٹ عبٗل تٴټی‪ ٪‬ٿب کڅُڂ ڃیٌت څ ٿڀٴڂ اًت ٿ‪٨‬ټچه ُچیپ څ اځ ٿچٯ‪ ٢‬ڃڀیتچاڃیپ ُڀب کا‬ ‫اؿاکڇ ٳڄیپ‪ .‬ثڄبثلایڂ پچٹ کا ٿب ڃڀیتچاڃیپ ٿبٻٲ ُچیپ‪ .‬اڃڊب ٷ‪٬‬تڄـ‪" :‬مٿبٿـاکڍ ُڀب ثلاڍ ٿغجچثتل‬ ‫اًت ام مٿبٿـاکڍ ٷقُتٸبځ څ ُڀب ثب ٿب ثڈ ‪٣‬ـاٻت ک‪٫‬تبک ٿیٳڄیـ‪ ،‬ٿب ؿکڅامڇ ډبڍ ُڊل کا ٿیثڄـیپ‬ ‫څ تب اؽلیڂ ڃ‪٬‬ل ام ُڀب ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ٿیٳڄیپ څ ٳڀٲ ُڀب ډٌتیپ‪ .‬ث‪٤‬ـ ام ایڄٴڈ ٿٌټڀبځډب ک‪٫‬تڄـ څ پیلڅم‬ ‫ُـڃـ‪ .‬ثڈ پیِچام ٿٌټڀبڃبځ اٿـڃـ څ رنیڈ کا ؿڅثبکڇ تغچیٺ ؿاؿڃـ‪( .‬ر‪٬٤‬لڍ تجلینڍ‪،1396 ،‬‬ ‫ّ‪)187‬‬ ‫‪ 4-6‬دیی ضٌبسی تغجیمی اثتىبر هسلوبًبى‬ ‫اًالٽ ثڈ څرچؿ ‪٫‬لٯڈ ډبڍ ‪٧‬یلٿٌټڀبځ ٿ‪٤‬تل‪ ٩‬ثچؿڇ څ ام اډٺ ٳتبه څ اډٺ فٿڈ ًؾڂ ثڈ ٿیبځ اڅکؿڇ‬ ‫څ عٰچ٭ څ ٿٰلکاتی ثلایِبځ تڄ‪٠‬یپ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬څ ؿک ډڀیڂ کاًتب اًت ٳڈ ‪٣‬ټپ تٰبکځ اؿیبځ څ‬ ‫ٿٰبیٌڈ اؿیبځ ثچرچؿ اٿـڇ اًت‪ ،‬ٯلاځ ٳلیپ اڃٸبڇ اًتچاڃڈایڂ ‪٣‬ټپ کا پبیڈ کینڍ ٿیڃڀبیـ ٳڈ‬ صفحه 216 ‫‪199‬‬ ‫څاٳبڅڍ افځ څٻی ٯڊلڍ ؿک اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ام ٿڄ‪٠‬ل ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭‬ ‫ًتیجِ گیزی‬ ‫ڃتبیذ ایڂ پوڅډَ ڃِبځ ؿاؿڇ اًت ٳڈ‪٧ ،‬بٻت ‪ٰ٫‬ڊبڍ اډٺ ًڄت ثب اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ٿؾبٻ‪٬‬ڄـ څ ثب اًتڄبؿ‬ ‫ثڈ ایبتی ٿبڃڄـ‪«:‬اٻلربٹ ٯچاٿچځ ‪٣‬ټی اٻڄٌبء》څ کڅایبتی ٳڈ ًټ‪ٜ‬ڈ څ کیبًت مڃبځ ثل ٿلؿاځ کا ربین‬ ‫ڃڀیـاڃڄـ ؿًتچک ثڈ عجی مڃبځ ؿک ؽبڃڈ کا ٿیـډڄـ څ ډڀضڄیڂ ثب تچًٺ ثڈ آٺ ‪٣‬ـٽ رچام اُت‪٨‬بٹ‬ ‫مڃبځ څ ٯیبى اڅٻچیت‪،‬ؿک ٓـؿ احجبت ڃ‪٠‬ل ؽچؿ ٿیجبُڄـ‪.‬‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ثب څرچؿ ُلای‪ٜ‬ی‪ ،‬ثب اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ٿچا‪٫‬ٮ ډٌتڄـ څ ٿ‪٤‬تٰـڃـ ٳڈ اٷل ُلای‪ ٚ‬ٿغی‪ ٚ‬ٳبک‬ ‫ثب اُت‪٨‬بٹ مڃبځ څ ؿؽتلاځ ؿک ؽبکد ام ؽبڃڈ ٿڄبًت ثبُـ څ ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اڍ ثڈ ډڀلاڇ ڃـاُتڈ ثبُـ ثالٿبڃ‪٢‬‬ ‫اًت څ ؿٻیټی ثل ٿڄ‪ ٢‬اځ څرچؿ ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪ٰ٫‬ڊبڍ اٿبٿیڈ ٿ‪٤‬تٰـڃـ‪ :‬ثڊتلیڂ ؿٻیٺ ثل رچام اُت‪٨‬بٹ مڃبځ ایڂ اًت ٳڈ ؿک مٿبځ پیبٿجل‬ ‫(ص)‬ ‫څ ائڀڈ‬ ‫ا‪ٛ‬ڊبک(‪)١‬مڃبځ ؿک ؽبڃڈ عجی ڃڀی ُـڃـ څ ثڈ اُت‪٨‬بٹ ٿی پلؿاؽتڄـ‪.‬ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی‪،‬ع٘چک مڃبځ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ثلاڍ اڃزبٽ اٿل ثڈ ٿ‪٤‬لڅ‪ ٩‬څ ڃڊی ام ٿڄٴل ثب پلؿڇ ڃِیڄی اڃبځ ٿڄب‪٫‬بت ؿاکؿ‪.‬ؿک ڃتیزڈ اٳخل ‪ٰ٫‬ڊبڍ‬ ‫اٿبٿیڈ‪،‬آٺ اماؿڍ اُت‪٨‬بٹ مڃبځ کا پقیل‪٫‬تڈاڃـ څ ٿ‪٤‬تٰـڃـ ٳڈ اٷل ُ‪٨‬ٺ مځ څ ؿؽتل ؿک ارتڀب‪ ١‬ثب‬ ‫ک‪٣‬بیت ‪٬٣‬ب‪ ٩‬څ عزبه ثبُـ څ ٿ‪ٌ٬‬ـڇ اڍ ڃـاُتڈ ثبُـ ربین اًت څ ثلاڍ ایڂ ٳبک افځ څٻی یب‬ ‫ُچډل ُل‪ ٙ‬ڃڀیجبُـ‪.‬‬ ‫ٯبڃچځ ٿـڃی ایلاځ ٿ‪ٜ‬بثٮ ثب ‪ٰ٫‬ڈ اٿبٿیڈ‪،‬ثغج اُت‪٨‬بٹ مڃبځ کا ٿڄچ‪ ٙ‬ثڈ اربمڇ ډڀٌل ٿی ؿاڃـ‪.‬ثڈ‬ ‫ٿچرت ٿبؿڇ ‪1117‬٭‪.‬ٽ‪( :‬مڅد ٿیتچاڃـ مڅرڈ کا ام عل‪٫‬ڈ یب ٓڄ‪٤‬تی ٳڈ ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی یب‬ ‫عیخیبت ‪ٛ‬ل‪٫‬یڂ ثبُـ ٿڄ‪ ٢‬ٳڄـ)ٿڄ‪٠‬چک ام اٿچک ٿڄب‪٫‬ی ٿٔبٻظ ؽبڃچاؿٷی‪،‬اٿچکڍ اًت ٳڈ ٿڄزل ثڈ‬ ‫ًٌتی ثڄیبځ ؽبڃچاؿڇ ٿیُچؿ څ ډڀضڄیڂ ٿڄ‪٠‬چک ام تڄب‪٫‬ی ثب عیخیت مڅریڂ اځ اًت ٳڈ ُ‪٨‬ٺ مځ ثب‬ ‫ُئچڃبت ډڀٌل ٿڄب‪٫‬بت ؿاُتڈ ثبُـ‪.‬ؿک ایڂ کاًتب ‪ٛ‬جٮ ٿ‪٬‬بؿ ٿبؿڇ ‪18‬٭‪.‬ط‪.‬ػ‪،‬ٿٔچه ‪ 1353‬مڅد ثب‬ ‫تاییـ ؿاؿٷبڇ عٮ ؿاکؿ ډڀٌلٍ ام اُت‪٨‬بٹ ثڈ ُ‪٨‬ټی ٳڈ ثب ٿٔبٻظ څعیخیت اڃڊب ٿڄب‪٫‬بت ؿاکؿ ٿڄ‪٢‬‬ ‫ٳڄـ‪ .‬ٿی تچاځ ٷ‪٬‬ت‪:‬ٿٴتت کډبیی ثؾَ اًالٽ څ عٰچ٭ ایلاځ ٳبک مڃبځ څ ؿؽتلاځ ثڈ ا‪٣‬تجبک ایڄٴڈ ٳبک‬ ‫ثڈ ؽچؿڍ ؽچؿ ‪٣‬ڀٺ ٿِلڅ‪ ١‬څ عالٹ اًت ربین ٿیؿاڃڄـ‪ ،‬اٿب مٿبڃی ٳڈ ٳبک ؿک ثیلڅځ ام ٿڄنٹ ثبُـ‬ ‫څ ثڈ عٰچ٭ څٻی څ ُچډل اًیت ثلًبڃـ‪ ،‬ایڂ ٳبک مٿبڃی ربین اًت ٳڈ څٻی څ مڅد افځ ثـډڄـ ؿک‬ ‫‪٧‬یل ایڄٔچکت ربین ڃؾچاډـ ثچؿ‪.‬‬ صفحه 195 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪221‬‬ ‫ٿی‪٫‬لٿبیـ‪":‬څال تزبؿٻچا وډٺ اٻٴتبه اال ثبٻتی ډی اعٌڂ" (‪٣‬ڄٴجچت ‪ )46‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ثغج څ ٿقاٳلڇ‬ ‫اماؿاڃڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ عٰیٰیایڂ ‪٣‬ټپ اًت‪.‬‬ ‫ٿِڊچکتلیڂ ٳتبثڊبیی ٳڈ ؿکثبکڇ ٿټٺ څ ڃغٺ ڃٸبُتڈ ُـڇ څ ډڀیڂ ٿچٗچ‪ ١‬کا ‪٣‬ڄچاځ ؽچؿ ڃین‬ ‫ًبؽتڈاڃـ ٳتبه "اٻڀټٺ څ اٻڄغٺ" اثڂ ٿڄٔچک ث‪٨‬ـاؿڍ (‪ 429‬ڇ ٭)‪ ،‬اٻ‪ٔ٬‬ٺ ‪٫‬ی اٻڀټٺ څاالډچاء ‪٫‬ی‬ ‫اٻڄغٺ اثڂ عنٽاڃـٻٌی (‪ 456‬ڇ ٭) څ ڃین "اٻڀټٺ څ اٻڄغٺ" ُڊلًتبڃی (‪ 548‬ڇ‪.‬٭) اًت‪ .‬ؿک ایڂ ٿیبځ‬ ‫ٳتبثی ڃین اثچکیغبځ ثیلڅڃی‪ ،‬تغت ‪٣‬ڄچاځ "تغٰیٮ ٿبٻټڊڄـ‪ ".. .‬تاٻی‪ ٪‬ڃڀچؿڇ اًت ٳڈ صڄبڃضڈ ام‬ ‫ڃبٿَ پیـاًت ٿؾتْ ثڈ اؿیبځ ًلمٿیڂ ډڄـ اًت‪( .‬ٿغٰٮ ؿاٿبؿ‪)17-21 ّ ،1396 ،‬‬ ‫ًتیجِ گیزی‬ ‫ٿچاکؿڍ ٳڈ ؿیـٷبڇ اًالٽ ثب ٿٰلکات عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ډڀؾچاڃی ڃـاکؿ؛ ٳڈ ٿچکؿ ‪٣‬ڀـڇ اځ ؿک‬ ‫ٿجغج تٌبڅڍ ؿک ثلاثل ٯبڃچځ څ ڃین ؿک ٿجغج اماؿڍ ٿقډجی ثچیوڇ اماؿڍ ت‪٨‬ییل ؿیڂ (اکتـاؿ) اًت‪.‬‬ ‫ؿک ٓچکتیٴڈ ٿٰلکات اًالٿی‪ ،‬ٿٌتڄـ ثڈ عٴپ حبثت اٻڊی اًت ؿک صبکصچه آچٻی صچځ آٺ‬ ‫تچعیـ څایڄٴڈ اًالٽ ؿیڂ ‪ٜ٫‬لت څ ٳبٿټتلیڂ ؿیڂ ثلاڍ ً‪٤‬بؿت ثِلڍ اًت څ ثبایڄٴڈ ؿک عٰچ٭‬ ‫اًالٿی‪ ،‬ؿیڂ ا‪٣‬تٰبؿ ؿیڄی رنء ٿ‪٬‬ڊچٽ عبٳڀیت اًالٿیاًت څ ًی‪ٜ‬لڇ څ ارلاڍ ٿٰلکات‬ ‫اًالٿیرنء ٿٌبئٺ عبٳڀیتی اًت ٯبثٺ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ٿیثبُـ څ ؿک ٿچاکؿڍ ٳڈ ام اعٴبٽ حبثت اٻڊی‬ ‫ڃڀیثبُـ ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام آٺ ارتڊبؿ ٿٌتڀل ‪ٰ٫‬ڊبڍ ربٿ‪ ٢‬اٻِلای‪ ٚ‬څ ثب ٻغب‪ ٝ‬آٺ ‪٣‬ـاٻت ث‪٤‬ڄچاځ‬ ‫یٴی ام ٿجبڃی عٰچ٭ اًالٿیڅ تغچالت مٿبځ څ ٿٴبځ ٯبثٺ ثلکًی ٿیثبُـ‬ ‫اؽتیبکات عبٳپ اًالٿیڅ ٿٔټغت ‪٣‬ڀچٿیربٿ‪٤‬ڈ‪ ،‬ڃین ٿیتچاڃـ ؿکایڂ ٿچاکؿ کاډٸِب ثبُـ څ ؿک‬ ‫ډل ٓچکت ثلاڍ عٺ ٿچاکؿ ت‪٤‬بکٕ‪ٗ ،‬ڀڂ تچرڈ څ اًتڄبؿ ثڈ آٺ ‪٣‬ـاٻت‪ ،‬ثبیـ ثڈایڂ ڃٴتڈ تچرڈ‬ ‫ؿاُت ٳڈ ‪٣‬ـاٻت ڃین ٿٰـٿڈاڍ ثلاڍ تغٰٮ تچعیـ اًت څ ؽـا پلًتی څ ُٴٺ ٳبٿٺ څ ربٿ‪ ٢‬څ‬ ‫ڃڊبیی تچعیـ څ ؽـاپلًتی‪ ،‬ؿک ؿیڂ اًالٽ عبٓٺ ٿیُچؿ‪ .‬څ اٻجتڈایڂ اؽتال‪ ٩‬ٿجڄبیی څ اًبًی‬ ‫عٰچ٭ اًالٿیؿک ٿچٗچ‪ ١‬ٿچکؿ ثغج ثب عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ اًت څ ٿلار‪ ٢‬څ ٿلاٳن عٰچ٭ ثِل ا‪٣‬پ ام‬ ‫ًبمٿبځډبڍ ثیڂاٻڀټټی څ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ثبیـ امایڄٴڈ ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ٳڈ ٿجتڄی ثل ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ‬ ‫‪٧‬لثی څ رـایی ؿیڂ ام ارتڀب‪ ١‬څ عٴچٿت څ ڃ‪٠‬بٽ ًٴچالکینٽ اًت کا ثل ډڀڈ ٿټٺ رڊبځ ‪ -‬ثب‬ ‫تڀـځډب څ ‪٫‬لډڄٶ ډبڍ ٿؾتټ‪ - ٪‬تغڀیٺ ڃڀبیڄـ ارتڄبه ٳڄڄـ څایڂ ‪٫‬لٓت کا ‪٫‬لاډپ ڃڀبیڄـ‬ ‫تباڃـیِڀڄـاځ څ ٿت‪٬‬ٴلاځ ڃ‪٠‬بٽډبڍ عٰچٯی رڊبځ ‪ -‬څ ام رڀټڈ ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯی اًالٽ ‪ -‬ٿچٗچ‪٣‬بت‬ ‫عٰچ٭ ثِل کا ٿچکؿ ثغج څ ٷ‪٬‬تٸچ ٯلاک ؿډڄـ څ ُڄبًبیی څ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ څ اماؿڍډبڍ ٿقډجی‬ صفحه 217 ‫‪ٔ٫ 211‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪177 –200‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ -‬لطاٖ وط‪.ٓ٤‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫اِف‪ -‬وتت ػطث‪٣‬‬ ‫اثٗ ٔ‪ٙ‬ظ‪ٛ‬ض‪ٔ ،‬حٕس ثٗ ٔىطْ(‪1405‬ق)‪ِ،‬ؿبٖ اِؼطه‪،‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاض اح‪٥‬بء اِتطاث اِؼطث‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ثربض‪ٔ،٢‬حٕسثٗ اؾٕبػ‪1401(ُ٥‬ق)‪،‬نح‪٥‬ح اِجربض‪،٢‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪،‬زاض اثٗ وخ‪٥‬ط‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫تطٔص‪ٔ،٢‬حٕسثٗ ػ‪٥‬ؿ‪1419(٣‬ق)‪،‬لب‪ٞ‬ط‪ ،ٜ‬زاض اِحس‪٤‬ج‪.‬‬ ‫حط ػبّٔ‪ٔ ،٣‬حٕسثٗ اِحؿٗ (‪1413‬ق)‪ٚ،‬ؾبئُ اِک‪٥‬ؼ‪ ،ٝ‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاضاح‪٥‬بء اِتطاث اِؼطث‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫قٕؽ اِس‪ٔ ،ٗ٤‬حٕس ٔ‪ٟ‬س‪،)ْ 1996( ٢‬حم‪ٛ‬ق اِع‪ٚ‬ر‪ ،١٥‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ٛٔ ،‬ؾؿ‪ ٝ‬اِس‪ِّ ٝ٥ِٚ‬سضاؾبت ‪ ٚ‬اِ‪ٙ‬کط‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫نسض‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔحٕسثبلط(‪1418‬ق)‪ ،‬زض‪ٚ‬ؼ ف‪ ٣‬ػّٓ االن‪ ،َٛ‬لٓ‪ ،‬ربٔؼ‪ٔ ٝ‬سضؾ‪.ٗ٥‬‬ ‫َجبَجب‪ ،٣٤‬ؾ‪٥‬س ٔحٕس حؿ‪1402( ٗ٥‬ق) ‪ ،‬إِ‪٥‬عاٖ ف‪ ٣‬تفؿ‪٥‬ط اِمطاٖ‪ ،‬لٓ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ُٔ ٝ‬ج‪ٛ‬ػبت‪ ٣‬اؾٕبػ‪٥ّ٥‬بٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َ‪ٛ‬ؾ‪ٔ ،٣‬حٕسثٗ اِحؿٗ (‪1407‬ق)‪،‬إِجؿ‪ ٌٛ‬ف‪ ٣‬فم‪ ٝ‬االٔبٔ‪ ،ٝ٥‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٔ ،‬ىتج‪ ٝ‬إِطتً‪.ٝ٤ٛ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫فًُ اهلل‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔحٕس (‪1397‬ق)‪،‬تبٔالت اؾالٔ‪ ١٥‬ح‪ َٛ‬إِطا‪ ،٠‬ث‪٥‬ط‪ٚ‬ت‪ ،‬زاض إِالن‪.‬‬ ‫وّ‪ٔ ،٣ٙ٥‬حٕسثٗ ‪٤‬ؼم‪ٛ‬ه(‪1367‬ق)‪ ،‬ان‪ٛ‬اَ اِىبف‪،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬زاض اِىتت االؾالٔ‪.١٥‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1402( ........................................‬ق)‪ ،‬اِفط‪ٚ‬ع ٔٗ اِىبف‪ ،٣‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زاضاِىتت االؾالٔ‪ ،ٝ٥‬چبح ؾ‪.ْٛ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔوؾؿ‪ ٝ‬زا‪٤‬ط‪ ٜ‬إِؼبضف اِفم‪ ٝ‬االؾالٔ‪1424(٣‬ق)‪ٛٔ،‬ؾ‪ٛ‬ػ‪ ٝ‬اِفم‪ ٝ‬االؾالٔ‪َ ٣‬جمًب ِٕص‪ٞ‬ت ا‪ ُٞ‬اِج‪٥‬ت(ع)‪،‬لٓ‪ٔ،‬وؾؿ‪ ٝ‬زا‪٤‬ط‪ٜ‬‬ ‫إِؼبضف اِفم‪ ٝ‬االؾالٔ‪.٣‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔزّؿ‪ٔ ،٣‬حٕسثبلط(‪1410‬ق)‪،‬ثحبضاال٘‪ٛ‬اض‪ ،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬زاضاِىتت االؾالٔ‪.ٝ٥‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط (‪1389‬ـ)‪،‬احىبْ اِ‪ٙ‬ؿبء‪ .‬لٓ‪ٔ :‬سضؾ‪ ٝ‬أبْ ػُ ثٗ اث‪َ ٣‬بِت(ع)‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ه‪-‬وتت فبضؾ‪٣‬‬ ‫ر‪ٛ‬از‪ ٢‬أّ‪،٣‬ػجساهلل(‪1389‬ـ)‪،‬ربٔؼ‪ ٝ‬زض لطاٖ‪،‬لٓ‪٘،‬کط اؾطاء‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫حؿ‪ ٣ٙ٥‬ذ‪ٛ‬ا‪ٔ ،ٜ‬حٕس (‪ 1385‬ـ)‪،‬حک ظٖ زض ذب٘‪ٛ‬از‪ .ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٛٔ :‬ؾؿ‪ ٝ‬قٕ‪ ٓ٥‬زا٘ف‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ذبِس‪ ،‬أ‪٥‬ط ضؾتٍبض(‪1385‬ـ)‪ ،‬ذب٘‪ٛ‬ا‪،ٜ‬وبض ‪ٚ‬ر‪ٙ‬ؿ‪٥‬ت‪،‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬ق‪ٛ‬ضا‪ ٢‬فط‪ ٣ٍٙٞ‬ارتٕبػ‪ ٣‬ظ٘بٖ ‪ٚ‬ذب٘‪ٛ‬اضز‪.ٜ‬‬ ‫وبت‪ٛ‬ظ‪٤‬بٖ‪٘ ،‬بنط (‪1371‬ـ)‪،‬حم‪ٛ‬ق ٔس٘‪ ٣‬ذب٘‪ٛ‬از‪ ،ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قطوت ؾ‪ٟ‬بٔ‪٣‬ا٘تکبض‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔزٕ‪ٛ‬ػ‪ ٝ‬ل‪ٛ‬ا٘‪ٔ ٚ ٗ٥‬مطضات حم‪ٛ‬ل‪1379 .٣‬ـ‪.‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ٔحمک زأبز‪ ،‬ؾ‪٥‬س ٔهُف‪1372( ٣‬ـ)‪،‬ثطضؾ‪ ٣‬فم‪ ٣ٟ‬حم‪ٛ‬ق ذب٘‪ٛ‬از‪ ،ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ٔ ،‬طوع ٘کط ػّ‪ ْٛ‬اؾالٔ‪.٣‬‬ ‫ٔکى‪ ،٣ٙ٥‬ػّ‪1394(٣‬ـ)‪،‬انُالحبت ان‪،َٛ‬تطرٕ‪ ٝ‬ػّ‪٥‬طیب قب‪ ٜ‬فًُ‪،‬لٓ‪ٔ ،‬وؾؿ‪ ٝ‬ث‪ٛ‬ؾتبٖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط( ‪1387‬ـ)‪،‬تفؿ‪٥‬ط ٕ٘‪.ٝ٘ٛ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪،‬زاضاِىتت االؾالٔ‪.ٝ٥‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫٘طْ افعاضٌ‪ٙ‬ز‪ ٝٙ٥‬اضا‪ ٢‬فم‪ -٣ٟ‬لًب‪1379( .٣٤‬ـ)‪ .‬زفتط أ‪ٛ‬ظـ ض‪ٚ‬حب٘‪ ٚ ٖٛ٥‬تس‪ٔ ٗ٤ٚ‬ت‪ ٖٛ‬فم‪ٔ ٣ٟ‬ؼب‪٘ٚ‬ت أ‪ٛ‬ظـ‪.‬‬ ‫د‪ٔ-‬مبالت‬ ‫‪-‬‬ ‫وط‪٘ ،٣ٕ٤‬ؿط‪1398(ٗ٤‬ـ)‪،‬رطْاٍ٘بض‪ ٢‬تطن ا٘فبق زض فم‪ ٚ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ا‪٤‬طاٖ ثب ٍ٘ب‪ ٣ٞ‬ث‪ ٝ‬فم‪ ٝ‬ا‪ ُٞ‬ؾ‪ٙ‬ت‪،‬پػ‪ٞٚ‬ک‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق اؾالٔ‪ ،٣‬قٕبض‪ٜ‬‬ ‫‪،49‬ل ‪ 169‬تب ‪.194‬‬ ‫‪-‬‬ ‫٘‪ٛ‬ض‪ٚ‬ظ‪ ،٢‬الزٖ (‪1383‬ـ)‪ .‬تفب‪ٚ‬ت‪ٞ‬ب‪ ٢‬ر‪ٙ‬ؿ‪٥‬ت‪ ٣‬زض ؾبذتبض قفّ‪ .٣‬پػ‪ٞٚ‬ف ظ٘بٖ‪170-171 ،)1( .2 ،‬‬ ‫ ‬ صفحه 196 ‫‪ٔ٫ 222‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ٿٌتټنٽ پقیلٍ ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی ڃجبُـ ثټٴڈ ٿٰلکات ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ثڈ ڃغچڍ تـڅیڂ ُچؿ ٳڈ ثب اٻٸچډبڍ‬ ‫ٿچرچؿ څ ٿت‪٤‬ـؿ ٯبثٺ ت‪ٜ‬جیٮ ثبُـ‪.‬‬ ‫امایڂ ثغج ٿجڄبیی ڃ‪٠‬لڍ ٳڈ ثٸقکیپ‪ ،‬تب کًیـځ ثڈ ایڂایـڇ اٹ څ ‪٫‬لٓت څ تغٰٮ ٷ‪٬‬تٸچڍ تڀـڃڊب‪،‬‬ ‫ؿک ‪٣‬ڀٺ څ ارلا څ ثلؽچکؿ ثب ٿچٗچ‪٣‬بت عٰچ٭ ثِل ام رڀټڈ عٰچ٭ اٯټیتډبڍ ٿقډجی‪ ،‬ٳِچکډبڍ‬ ‫اًالٿیام رڀټڈ رڀڊچکڍ اًالٿیایلاځ ثبیـ ایڂ ڃٴبت کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿډڄـ‪:‬‬ ‫‪ -1‬اځ ؿًتڈ ام ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬ام رڀټڈ اٯټیتڊبڍ ٿقډجی کا ٳڈ ثب ٿٰلکات‬ ‫اًالٿیت‪٤‬بکٗی ڃـاکؿ ‪ -‬اٳخلیت ٿٰلکاتایڂصڄیڄی اًت – ثڈ ؿٯت څ ثب رـیت ارلا ڃڀچؿڇ څ ؿک‬ ‫مٿیڄڈ اٿچمٍ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬ڃڊبؿیڄڈ ٳلؿځ اځ څ رټچٷیلڍ ام ڃٰٖایڂ ٿٰلکات ؿک ً‪ٜ‬ظ رچاٿ‪٢‬‬ ‫اًالٿی‪ -‬ام رڀټڈ ؿک ثلؽچکؿ ثب اٯټیتډبڍ ٿقډجی ‪ -‬اٯـاٿبت ٿاحلڍ کا ا‪٣‬ڀبٹ ڃڀبیڄـ څ ‪ٛ‬جی‪٤‬ی‬ ‫اًت ٳڈایڂ ‪٣‬ڀٺ ډپ ثب ٿجڄبڍ اڃٌبځ ؿڅًتبڃڈ اًالٽ څ کو‪٫‬ت څ کعڀت اًالٿیًبمٷبک اًت څ ډپ‬ ‫ت‪٤‬بکٕ څ تٰبثٺ ثب ٿزبٿ‪ ٢‬ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل کا ٳڀتل ٿیڃڀبیـ‪.‬‬ ‫‪ -2‬اځ ؿًتڈ ام ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی کا ٳڈ ثب اعٴبٽ اًالٿی ت‪٤‬بکٕ اُٴبک ؿاکؿ کا ثب عٮ ُل‪ٙ‬‬ ‫ثپقیلڃـ څ ؿک ٓچکت ‪٣‬ـٽ اٿٴبځ‪ ،‬ام پقیلٍ اځ ؽچؿؿاکڍ ڃڀبیڄـ څ اٿلڅمڇ ثب تچرڈ ثڈ اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٷٌتلؿڇ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ام عٮ ُل‪ ٙ‬څ یب ‪٣‬ـٽ پقیلٍ ثلؽی اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬اڃبځ‪ ،‬ایڂ ڃچ‪١‬‬ ‫ثلؽچکؿ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٳِچکډبڍ اًالٿی ڃین ٿیتچاڃـ تچریڈ پقیل ثبُـ‪.‬‬ ‫‪٤٫ -3‬بٻیتډبڍ اٳبؿٿیٲ څ ‪٣‬ټڀی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل کا صڈ ؿک ً‪ٜ‬ظ ٿټی څ ؿاؽټی څ صڈ‬ ‫ؿک ً‪ٜ‬ظ ثیڂاٻڀټٺ اًالٿیام ‪ٛ‬لیٮ ڃڊبؿډبڍ څاثٌتڈ ثڈ ًبمٿبځ ٳڄ‪٬‬لاڃی اًالٿیٷٌتلٍ ؿډڄـ څ ثڈ‬ ‫ام ٿجبڃی څ ٿٌتڄـات اعٴبٽ اًالٿیثڈ مثبځ عٰچٯی څ ٿتڄبًت ثب رڊبځ اٿلڅم ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ڃڀبیڄـ څ ٿتٰبثال‬ ‫پیِل‪٫‬تډب څ ڃچاڅکڍډبڍ ٿزبٿ‪٧ ٢‬لثی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل ٳڈ ٿجتڄی ثل ‪ٜ٫‬لت ٓغیظ اڃٌبڃی‬ ‫اًت کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿډڄـ څ ثب ع‪ ٞ٬‬آچٹ اًالٿی‪ ،‬ام اڃڊب ثڊلڇ المٽ کا ثٸیلڃـ‪.‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫فبرسی‪:‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أبٔ‪ٔ ،٣‬حٕس ‪ٛ٘ ٚ‬ضاِس‪ ،٣ٙ٤‬حؿ‪ ،ٗ٥‬ؾ‪٥‬ط‪ ٢‬زض حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٞ‬ب‪ ٢‬ز‪ ٣ٙ٤‬زض اؾالْ اوطْ (ل) ‪ ٚ‬أبْ ػّ‪( ٣‬ع) زض ز‪ٚ‬ض‪ ٜ‬پ‪٥‬بٔجط‪،‬‬ ‫فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬تبض‪٤‬د ٘‪ ،ٛ‬قٕبض‪ٞ ٜ‬فتٓ‪.1393 ،‬‬ صفحه 218 ‫‪11‬‬ ‫حمَق الل٘تّب اص هٌظش حمَق ثطش هؼبصش ٍ فمِ اسالهٖ‬ ‫دکتش ًبصش ػضٗضٕ‬ ‫هذسس داًطگبُ‪ ،‬سضتِ حمَق ث٘ی الولل‪ ،‬داًطکذُ حمَق ٍ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ‪ٍ ،‬احذ تْشاى‪ ،‬تْشاى‪ ،‬اٗشاى‬ ‫ًبدٗب هحوذٕ صادرُ‬ ‫داًصاهَختِ سضتِ حمَق ث٘ی الولل‪ ،‬داًطکذُ حمَق ٍ ػلَم اًسبًٖ‪ ،‬داًطگبُ اصاد اسالهٖ‪ٍ ،‬احذ تْشاى‪ ،‬تْشاى‪ ،‬اٗشاى‬ ‫تاریخ دریافت‪ 1411 .11 .19 :‬تاریخ اصالح‪ 1411 .11 .2 :‬تاریخ پذیزش‪1411 .14 .26 :‬‬ ‫چى‪٥‬س‪ٜ‬‬ ‫څرچؿ اٯټیتډب څاٯ‪٤‬یتی اًت ٳڈ ام ٯلځډب پیَ ؿک ؿاؽٺ ثٌیبکڍ ام ٳِچکډب څرچؿ ؿاُتڈ څ تچرڈ ثڈ‬ ‫عٰچ٭ایڂ اٯټیتډب ثڈ ‪٣‬ڄچاځ رنئی ام عٰچ٭ ثِل‪ٓ ،‬ل‪٫‬ب ام اڅایٺ ٯلځ ثیٌت ٿیالؿڍ ا‪٧‬بم ُـڇ څ ثب تٔچیت‬ ‫ٿڄِچک ٿټٺ ٿتغـ ثڈ اڅد ؽچؿ کًیـڇ اًت‪ .‬عبٹ اڃٴڈ تب ٯجٺ ام ٯلځ ثیٌت ٿیالؿڍ‪ ،‬عٰچ٭ اٯټیتډب رنء‬ ‫ٿٌبئٺ ًیبًی ٿغٌچه ُـڇ څ ؿاؽٺ ؿک ٓالعیت اڃغٔبکڍ ؿڅٻت ډب ثچؿڇ اًت‪ .‬ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتډب‬ ‫یٴی ام ؿ‪٧‬ـ‪٧‬ڈ ډبڍ عٰچ٭ ثِلڍ څ ٳڄچاڃٌیچځډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ثیڂاٻڀټټی اًت‪ .‬ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٽ ڃین ک‪٣‬بیت عٰچ٭‬ ‫اٯټیتډب‪ ،‬ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬ت اًت‪ٰ٫ .‬ڈ اًالٽ‪ ،‬ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام ٿڄبث‪٧ ٢‬ڄی اًالٿیڅ ثب تبٳیـ ثلایبت څ کڅایبت‬ ‫څ ٳالٽ ٿ‪ٔ٤‬چٿبځ‪ ،‬ثبکډب څ ؿک ثغجډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ثل ا‪ٜ٣‬بڍ عٰچ٭ اٯټیت ډب څایزبؿ ُلای‪ ٚ‬ٿ‪ٜ‬ټچه مڃـٷی‬ ‫ثلاڍ اڃبځ تٔلیظ ٳلؿڇ ٳڈ ؿک پلتچ اځ‪ ،‬ثٌیبکڍ ام تڄَ ډب‪٫ ،‬لڅٳَ ٳلؿڇ اًت‪ .‬ثب ؿکٱایڂ ٿلاتت‪،‬ایڂ ٿٰبٻڈ‬ ‫ٳچَُ ٳلؿڇ ٳڈ آچٹ څ ٿجبڃی عبٳپ ثل عٰچ٭ اٯټیتډب څ ام اځ رڀټڈ اٯټیتډبڍ ٿقډجی ؿک عٰچ٭ ثِل‬ ‫ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیکا تزنیڈ څ تغټیٺ ڃڀچؿڇ څ ٗڀڂ ثلکًیاڃـیِڈډب څ ٿٴبًت ؿکایڂ کاًتب‪،‬‬ ‫ٿغـڅؿیتډبڍ اٯټیتډبڍ ؿیڄی ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیکا ثلکًی ٳڄـ‪ .‬ؿک ڃڊبیتایڂ ٿٰبٻڈ ڃتیزڈ ٷل‪٫‬تڈ ٳڈ ثغج څ‬ ‫ٿٰچٻڈڍ تج‪٤‬یٖ ؿک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ؿک ٿچکؿ عٰچ٭ ثِل ڃ‪٬‬ی ُـڇ څ ثلاڍ تغٰٮ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ ؿک عٰچ٭‬ ‫اٯټیتډب ثل آٺ ٿٌبڅات څ ‪٣‬ـٽ ت‪٬‬بڅت تاٳیـ ُـڇ اٿب ؿک عٰچ٭ اًالٿی‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ؿک ٿچکؿ عٰچ٭ ثِل ڃ‪٬‬ی‬ ‫ُـڇ څ ثلاڍ تغٰٮ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ ثل آٺ ‪٣‬ـاٻت څ ‪٣‬ـٽ ‪ٟ‬ټپ تاٳیـ ُـڇ اًت‪ ،‬ثڄبثلایڂ ؿک اٳخلیت ٿچاکؿ څ‬ ‫ٿچٗچ‪٣‬بت عٰچ٭ اٯټیتډب ام ڃ‪٠‬ل ډل ؿڅ ڃ‪٠‬بٽ‪ ،‬ډڀبڃڄـ ډپ‪ ،‬ڃ‪٬‬ی تج‪٤‬یٖ کا ؿک عٰچ٭ ٿٌبڅڍ څ ثـڅځ ت‪٬‬بڅت‬ ‫ؿیـڇاڃـ‪ ،‬اٿب عٰچ٭ اًالٿیؿک ثلؽی ٿچاکؿ ت‪٬‬بڅت ؿک عٰچ٭ کا پقیل‪٫‬تڈ اًت اٿب اځ کا تج‪٤‬یٖ ڃـاڃٌتڈ څ ثب‬ ‫آٺ ‪٣‬ـاٻت ‪ -‬ٳڈ ک‪٣‬بیت اًتغٰب٭ډب ؿک ُلای‪ ٚ‬ٿٌبڅڍ اًت ‪ -‬ډڀبډڄٸی تټٰی ٳلؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ٍاژگاى کلیدی‪ :‬عٰچ٭ اٯټیتډب‪ ،‬عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‪ ،‬اٯټیتډبڍ ؿیڄی‪ ،‬عٰچ٭ ثِل‪.‬‬ صفحه 197 ‫‪223‬‬ ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪-‬‬ ‫ا٘ت‪ ٛ٥٘ٛ‬وبؾؿ‪ ،ٝ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ زض ر‪ٟ‬ب٘‪٘ ٣‬بٔتحس‪ ،‬تطرٕ‪ ٝ‬زوتط ٔطتً‪ ٣‬وال٘تط‪٤‬بٖ‪ ،‬زفتط ذسٔبت حم‪ٛ‬ل‪ ٣‬ث‪ٗ٥‬إِّّ‪٣‬‬ ‫رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪.1370 ،‬‬ ‫پبضؾب‪ ،‬ػّ‪٥‬طیب‪ ،‬فط‪ ًٙٞ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ‪٘ ،‬کط ل‪ٔٛ‬ؽ‪.1395 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫رؼفط‪ ٢‬تجط‪٤‬ع‪ٔ ،٢‬حٕس تم‪ ،٣‬تىبپ‪٢ٛ‬ا٘س‪٤‬ک‪ٞ ٝ‬ب‪.1396 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ر‪ٛ‬از‪ ٢‬أّ‪ ،٣‬ػجس اهلل‪ ،‬فّؿف‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ثکط‪ ،‬اؾطا‪.1375 ،‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫زضٔ‪٥ٙ‬تُ ‪٤ٚ‬ط‪ ،‬پ‪٥‬بْ ‪٘ٛ٤‬ؿى‪ ،ٛ‬الّ‪٥‬ت چ‪٥‬ؿت‪ ،‬تطرٕ‪ٔ ٝ‬حٕس پ‪ٙ٤ٛ‬س‪ ،ٜ‬ز‪ٚ‬ض‪٘ ،24 ٜ‬کط ‪ ،277‬ت‪٥‬طٔب‪1372 ٜ‬‬ ‫ش‪ٚ‬اِؼ‪٘ ،ٗ٥‬بزض‪ٔ ،‬مبِ‪ ٝ‬حٕب‪٤‬ت اظ حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب زض حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬تحم‪٥‬مبت حم‪ٛ‬ل‪ ،٣‬قٕبض‪.1387 ،15 ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ػٕ‪٥‬س ظ٘زب٘‪ ،٣‬ػجبؾؼّ‪ ،٣‬حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب ثطاؾبؼ لب٘‪ ٖٛ‬لطاضزاز شٔ‪ ،ٝ‬زفتط ٘کط فط‪ ًٙٞ‬اؾالٔ‪ ،٣‬پب‪٥٤‬ع ‪.1393‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫لع‪ ،٣ٙ٤ٚ‬ػّ‪ٔ ،٣‬جب٘‪٘ ٣‬ظط‪ ٢‬تفب‪ ٓٞ‬اؾالْ ‪ ٚ‬غطه‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬ؾ‪٥‬بؾت ذبضر‪ ،٣‬ؾبَ ز‪ ،ٓٞ‬قٕبض‪.1395 ،9 ٜ‬‬ ‫ٔحمک زأبز‪ٔ ،‬هُف‪ ،٣‬اؾالْ ‪ ٚ‬زػ‪ٛ‬ت از‪٤‬بٖ ث‪ ٝ‬ضػب‪٤‬ت وطأت ا٘ؿب٘‪٘ ،٣‬کط‪ ٝ٤‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪ ٣‬زا٘کٍب‪ٜ‬‬ ‫ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قٕبض‪.1396 ،37 ٜ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ٔظفط‪ٔ ،٢‬حٕس حؿ‪٘ ،ٗ٥‬بثطزثبض‪ٔ ٢‬ص‪ٞ‬ج‪ٔ ،٣‬وؾؿ‪ ٝ‬فط‪٣ٍٙٞ‬ا٘س‪٤‬ک‪ٔ ٝ‬ؼبنط‪.1396 ،‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط‪ٔ ،‬مبِ‪ٔ ٝ‬ؿاِ‪ٔ ٝ‬ؿب‪ٚ‬ات زض اؾالْ‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪ ٣‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قٕبض‪،27 ٜ‬‬ ‫ث‪.1390 ٕٟٗ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔ‪ٟ‬برطاٖ‪ ،‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪ ٢‬وبؾت‪ٛ‬ض‪٤‬ب٘‪ ٛ‬ض‪ٛ٤‬ا ‪ -‬پ‪٥‬بْ ‪٘ٛ٤‬ؿى‪ ٛ‬تطرٕ‪ٔ ٝ‬حٕس تم‪ ٣‬ظاز‪ُّٔ ٜ‬ک‪ ،‬ز‪ٚ‬ض‪ ،24 ٜ‬قٕبض‪ ،277 ٜ‬ت‪٥‬ط ٔب‪.1372 ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔ‪ٟ‬طپ‪ٛ‬ض‪ ،‬حؿ‪ ،ٗ٥‬حم‪ٛ‬ق ثکط زض اؾ‪ٙ‬بز ث‪ٗ٥‬إِّّ‪ٛٔ ٚ ٣‬یغ رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات اَالػبت‪.1394 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ اٍّ٘‪٥‬ؿ‪:٣‬‬‫‪vieytez, Ruiz, Eduando Javien. Protection of Linguistic Minoyitiles: A Historical ppnoch. Most‬‬ ‫‪Jownal of Multicalteltuval societies. Uol.3. no.8. 2008.‬‬ ‫‪THE INTERNATIONAL LAW DICTIONARY, by Robert L. Blodsoe and Boleslow. Both , 8917‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ صفحه 219 201 –223 ‫غڈ‬٬ٓ ،1401 ‫ پبیین‬،11 ‫ ُڀبکڇ‬،‫ ًبٹ ًچٽ‬،‫ٰڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‬٫ ‫ټڀی‬٣ ‫ٔټڄبٿڈ‬٫ 212 The rights of minorities from the perspective of contemporary human rights and Islamic jurisprudence Abstract The existence of minorities is a reality that has existed in many countries for centuries, and attention to the rights of these minorities as a part of human rights has only begun since the beginning of the 20th century and has reached its peak with the adoption of the United Nations Charter. However, until the 20th century, the rights of minorities were considered political issues and were under the exclusive jurisdiction of governments. Respecting the rights of minorities is one of the concerns of human rights and various international conventions. In Islamic jurisprudence, respect for the rights of minorities has been taken into consideration. Islamic jurisprudence, by using rich Islamic resources and emphasizing on the verses and traditions and the words of the innocents, has stated many times and in various debates on granting the rights of minorities and creating favorable living conditions for them, that in the light of that, many tensions subsided. has done. Understanding this, this article has tried to analyze the principles and foundations governing the rights of minorities, including religious minorities in contemporary human rights and Islamic jurisprudence, and while examining ideas and gains in this direction, the limitations of religious minorities in jurisprudence. Check Islamic. Finally, this article concluded that the discussion and category of discrimination in international law is negated in the case of human rights, and in order to realize nondiscrimination in the rights of minorities, the principle of equality and non-difference is emphasized, but in Islamic law, discrimination in the case of human rights is negated and for The realization of non-discrimination is emphasized on the principle of justice and non-oppression, therefore, in the majority of cases and issues of minority rights, from the point of view of both systems, they have seen the negation of discrimination in equal rights and without difference, but in some cases, Islamic law has differences in rights. accepted it, but did not consider it discrimination and considered it to be in harmony with the principle of justice - which is the observance of rights under equal conditions. Keywords: minority rights, international law, religious minorities, human rights. صفحه 198 صفحه 220 صفحه 221 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪213‬‬ ‫همذهِ‬ ‫ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتډب څ ٿڄ‪ ٢‬تج‪٤‬یٖ ڃٌجت ثڈ اڃڊب ام رڀټڈ ٿٌبئټی اًت ٳڈ ثڈ څیوڇ ؿک‬ ‫ًبٹډبڍ اؽیل ٿچکؿ تچرڈ څ عڀبیت ڃڊبؿډبڍ ثیڂاٻڀټټی ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت‪ .‬ډل صڄـ رڊبځ ؿک صڄـ‬ ‫ؿډڈ اؽیل ُبډـ ثلؽچکؿډبڍ ؽٔڀبڃڈ څ ؽِچڃت ثبک ٷلڅڇډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬یب پبٳٌبمڍډبڍ‬ ‫ٯچٿیاٯټیتډب ثچؿڇ‪ ،‬تڀڊیـاتی ثلاڍ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتډب څ تاٿیڂ ډڀنیٌتی ٿٌبٻڀت اٿین اٯچاٽ‬ ‫ٿؾتټ‪ ٪‬ڃیناڃـیِیـڇ ُـڇ اًت‪.‬‬ ‫عٌبًیت عبٿیبځ عٰچ٭ ثِل څ عٰچٯـاڃبځ ڃٌجت ثڈ تج‪٤‬یٖ ؿک ٯجبٹ اٯټیتډب (‪٣‬ڀـتبً اٯټیتډبڍ‬ ‫ٿقډجی) ؽیټی ثیِتل ام ڃٸلاڃی اڃڊب ڃٌجت ثڈ عٰچ٭ مڃبځ څ ا‪٫‬لاؿ ؿیٸل پـیـ اٿـ‪ .‬ؿک ٷقُتڈ مٿبڃی‬ ‫ٳڈ ڃ‪٠‬بٽ ‪٫‬ئچؿاٻی څ ًلٳچه اماؿڍ مڃبځ ډڀضڄبځ پبثلرب ثچؿ‪ ،‬ٿ‪٤‬بډـات څ ٿچا‪ٰ٫‬تڄبٿڈډبڍ ٿ‪٤‬ـڅؿڍ‬ ‫ً‪٤‬ی ؿک ؿاؿځ اٿتیبماتی ثیَ ام پیَ ثڈ اٯټیتډب ؿاُتڄـ‪.‬ایڂ اٿتیبمډب ٓل‪٫‬ب ثڈ ؿالیٺ ًیبًی ‪-‬‬ ‫ٿقډجی ثڈ ٷلڅڇډبڍ اٯټیت ٿقډجی ؿاؿڇ ٿیُـ‪ ،‬صلا ٳڈ ؿک ٓچکت ًل ثبم مؿځ ٳِچک ٿینثبځ ام‬ ‫ارلاڍ ٿ‪٬‬بؿ ٿچکؿ تچا‪٫‬ٮ‪ ،‬ٳِچک ؿیٸل ڃین ام عڀبیت تبث‪٤‬یڂ ٳِچک اڅٹ ؿًت ثلٿیؿاُت؛ ٻقا‪،‬‬ ‫عڀبیت ام اٯټیتډب ثل پبیڈ تلى ام ا‪٣‬ڀبٹ تال‪٫‬ی رچیبڃڈ ٓچکت ٿیٷل‪٫‬ت‪ٛ .‬ج‪٤‬ب‪ ،‬ثڄب ثل اعتیبربت‬ ‫ډل ؿڅکڇاڍ ؿک تبکیؼ‪٣ ،‬ڄبٓل ُٴٺ ؿډڄـڇ تج‪٤‬یٖ ڃین ؿک ٯبٻت ت‪٤‬بکی‪ ٪‬ٷچڃبٷچڃی ٿ‪ٜ‬لط ُـ‪.‬‬ ‫ثڈ ٿلڅک مٿبځ‪ ،‬ؿایلڇ ُڀچٹ ٿ‪٬‬ڊچٽ اٯټیت ثٌیبک ٷٌتلؿڇتل ُـ څ ام عبٻت ٓل‪٫‬ب ٿقډجی ثڈ ٯچٿیت‬ ‫څ ڃواؿ ڃین ت‪٤‬ڀیپ یب‪٫‬ت‪ .‬ؿک ؿڅکاځ ٿب‪ٟ ،‬ڊچک ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ‪ ،‬ڃِٰی اًبًی ؿک ت‪٨‬ییل ڃٸلٍ رڊبځ ڃٌجت‬ ‫ثڈ څٗ‪٤‬یت اٯټیتډب څ عٰچ٭ایِبځ څ ٿ‪٬‬ڊچٽ تج‪٤‬یٖ ؿاُت‪ .‬ؿیچاځ ؿائڀیثیڂاٻڀټټی ؿاؿٷٌتلڍ‪ ،41‬ثب‬ ‫‪ٛ‬لط ثلؽی ٿٌبئٺ عٰچٯی ڃٌجت ثڈایڂ ٿٌاٻڈ‪٫ ،‬ڊپ عٰچٯی رڊبځ کا اکتٰب ؿاؿ‪( .‬پیِجلؿ څ تِچیٮ‬ ‫اعتلاٽ رڊبڃی ثڈ عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی ثلاڍ ډڀٸبځ‪ ،‬ثـڅځ تڀبین ام عیج ڃواؿ‪ ،‬رڄٌیت‪،‬‬ ‫مثبځ یب ٿقډت‪ )34ّ ،‬ثڈ تـکیذ‪ ،‬عڀبیت ام اٯټیتډب ام ٯبٻت ا‪٣‬ڀبٹ تال‪٫‬ی رچیبڃڈ ؽبکد ُـ څ تب‬ ‫عـڍ تغت ًی‪ٜ‬لڇ ٯچاڃیڂ ‪٣‬ڀچٿیعٰچ٭ ثِل ٯلاک ٷل‪٫‬ت‪ ،‬ثڈ ‪ٛ‬چکڍ ٳڈ پی امایڂ ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ‬ ‫ڃ‪٠‬لډبیی کا ؿکایڂ مٿیڄڈ ٓبؿک ٳلؿ‪ ،‬ٿڄِچک ٿټٺ ٿتغـ ام اؽتٔبّ ٿبؿڇاڍ رـاٷبڃڈ ثڈ اځ پلډین څ‬ ‫ثڈ ٷڄزبڃـځ اځ ؿک ٳڄبک ًبیل ٯچاڃیڂ عٰچ٭ ثِلڍ ثٌڄـڇ ٳلؿ‪( .‬پیِجلؿ څ تِچیٮ اعتلاٽ رڊبڃی ثڈ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی ثلاڍ ډڀٸبځ‪ ،‬ثـڅځ تڀبین ام عیج ڃواؿ‪ ،‬رڄٌیت‪ ،‬مثبځ یب ٿقډت‪،‬‬ ‫ّ‪ .)35‬ؿڅٻتډب ثلاڍ ڃِبځ ؿاؿځ پبیجڄـڍ ؽچؿ ثڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‪٧ ،‬بٻجب ثب ا‪ٜ٣‬بڍ عـاٯٺ عٰچ٭‬ ‫ثڈ اٯټیتډب‪ ،‬تج‪٤‬یٖ کا ام کاڇډبڍ پڄڊبځتل څ ثب څٗ‪ ٢‬ٯچاڃیڄی ٳڈ ‪٣‬ڀال ٿچرت ٿغـڅؿیت اٯټیتډب څ‬ ‫)‪Permanent Court of International Justice (PCIJ‬‬ ‫‪48‬‬ صفحه 199 ‫‪ٔ٫ 214‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ا‪٣‬ڀبٹ تج‪٤‬یٖ ‪٧‬یلٿٌتٰیپ ٿیُـ اؿاٿڈ ؿاؿڃـ‪ .‬پی ام تٔچیت ٿڄِچک‪ ،‬تٔچیت ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی‬ ‫عٰچ٭ ثِل‪ 42‬ٷبٿیاًبًی ؿک پیِجلؿ عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی ٿغٌچه ٿیُـ‪.‬‬ ‫ٷبٽ ث‪٤‬ـڍ‪ ،‬تٔچیت ؿڅ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی‪ 43‬څ عٰچ٭ اٯتٔبؿڍ‪ ،‬ارتڀب‪٣‬ی څ‬ ‫‪٫‬لډڄٸی‪ 44‬ثچؿ ٳڈ ثڈ ُیچڇاڍ ‪٣‬ڀټیتل ثڈ عٰچ٭ اٯټیتډب ڃین ٿیپلؿاؽت څ ٿچاکؿڍ کا ٓلیغب یب‬ ‫تټچیغب ثڈ عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتډب اؽتٔبّ ٿیؿاؿ‪ .‬ثب ُلڅ‪ ١‬رڄٶ ًلؿ څ ؿک ‪ٛ‬چٹ اځ‪ ،‬ثڈ ک‪٧‬پ‬ ‫څرچؿ عڀبیتډبڍ رٌتڈ ٷلیؾتڈ څایزبؿ ثلؽی ڃڊبؿډبیی ٳڈ ثڈ ‪ٛ‬چک ‪٫‬ل‪٣‬ی څ ؿک ٳڄبک ًبیل‬ ‫‪٤٫‬بٻیتډبڍ ؽچؿ ثڈ عڀبیت ام اٯټیتډب ٿیپلؿاؽتڄـ‪ ،‬پیِل‪٫‬ت ؽبٓی ؿکایڂ مٿیڄڈ عبٓٺ ڃِـ څ‬ ‫ؿک ؿکٷیلڍډبڍایـئچٻچهیٲ ثیڂاٻڀټټی‪ ،‬عٰچ٭ اٯټیتډب ‪٣‬ڀال ثڈ ‪٫‬لاٿچُی ًپلؿڇ ُـڇ‪ .‬پی ام رڄٶ‬ ‫ًلؿ‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ڃٌجت ثڈ اٯټیتډب ؿک ا‪٫‬لیٰب‪ ،‬یچٷٌالڅڍ څ ثٌیبکڍ ٿڄب‪ٛ‬ٮ ؿیٸل څ ڃین اکتٰب ٳټی ؿاڃَ‬ ‫ثِلڍ ًججی ُـ ثلاڍاڃـیِیـځ ؿڅثبکڇ څ اکتٰب ثیڄَ عٰچٯی رڊبځ ثڈ ٿٰچٻڈ اٯټیتډب‪.‬‬ ‫ثب ُتبه ٷل‪٫‬تڂ پیِل‪٫‬ت ‪٣‬ټپ څ ‪٫‬ڂاڅکڍ ؿک ؿډڈ ‪ 90‬ٳڈ تاحیل میبؿڍ ثل ‪٫‬لډڄٶډبڍ ٿڄ‪ٰٜ‬ڈاڍ څ‬ ‫ؿیـٷبڇډبڍ رڊبڃی ٷقاُت څ ڃین پـیـ اٿـځ کًبڃڈډبڍ رـیـڍ صچځایڄتلڃت څ ُجٴڈډبڍ‬ ‫ٿبډچاکڇاڍ‪ ،‬ا‪٫‬لاؿ ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیت تچاڃٌتڄـ تلیجچڃی ثلاڍ ا‪٣‬الٽ ډچیت ؽچؿ ثڈ ؿیٸلاځ څ اکتجب‪ ٙ‬ثب‬ ‫ډپٷلڅډبځ ؽچؿ ؿک ًلاًل رڊبځ ثڈ ؿًت اڅکڃـ‪.‬ایڂ ت‪٨‬ییلات ُٸل‪ ،٩‬ډڀضڄبځ ٳڈ ؿک اٯتٔبؿ څ‬ ‫ًبیل ‪٣‬ټچٽ کػ ؿاؿ‪ ،‬ؿک ‪٣‬ټپ عٰچ٭ ڃین ثبٻ‪ٜ‬ج‪ ٢‬ؿیـٷبڇډبڍ رـیـڍ کا ثڈ څرچؿ اڅکؿ‪ ،‬ٿبڃڄـ څٗ‪٢‬‬ ‫ٯچاڃیڂ تبمڇ ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب کًبڃڈډب ٳڈ ٓلیغبً ٿچاؿڍ کا ثڈ ا‪ٜ٣‬بڍ اٿتیبمات ؽبّ ثڈ اٯټیتډب‬ ‫اؽتٔبّ ٿیؿډـ‪ .‬ام اځرب ٳڈ ڃ‪٠‬بٽ ًیبًی ثل پبیڈ اٳخلیت‪ ،‬ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯی کا عبٳڀیت ٿیثؾِـ‪،‬‬ ‫ًچاٹ ام ربیٸبڇ اٯټیت‪ ،‬یٴی ام ؿ‪٧‬ـ‪٧‬ڈډبڍ ٿڊپ ؿک ٷ‪٬‬تڀبځ ‪٣‬ـاٻت عٰچٯی اًت ٳڈ ؿک ‪٫‬لډڄٶډبڍ‬ ‫ٿؾتټ‪ ،٪‬پبًؼډبڍ ٿت‪٬‬بڅتی ٿیتچاڃـ ؿاُتڈ ثبُـ‪ .‬ثب تچرڈ ثڈایڄٴڈ ؿیڂ ٿجیڂ اًالٽ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ؽـاڅڃـ‬ ‫ٿت‪٤‬بٹ ثڈ ٿڄنٻڈ ؿیڂ ؽبتپ څ پیبٿجل اٳلٽ ڃین ثڈ ‪٣‬ڄچاځ پیبٿجل کعڀت ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ُـڇ‪ ،‬ڃغچڇ ت‪٤‬بٿٺ ؿیڂ‬ ‫اًالٽ ثب اٯټیتډبڍ ؿیڄی ثیِتل ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ اًت څ عٰچٯی کا ثلاڍ ډڀڈڍ اڃٌبځډب‬ ‫ٿ‪ٜ‬لط ڃڀچؿڇ اًت ٳڈ ډیش ٳی ثـڅځ ؿٻیٺ ُل‪٣‬ی څ ثڈ ؿالیٺ ‪٧‬یلڅاٯ‪٤‬ی عٮ ڃـاکؿ ٿبڃ‪ ٢‬اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫اڃٌبځډب امایڂ عٰچ٭ ُچؿ‪ .‬عٰچ٭ اٯټیتډب ؿک پلتچ ٯلاکؿاؿ فٿڈ‪ ،‬اډٺ ٳتبه څ اٯټیتډبڍ ؿیڄی‬ ‫ؿاکاڍ عٰچٯی ٿیُچڃـ ٳڈ ک‪٣‬بیت اځډب ثل عٴچٿت څ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیالمٽ ٿیثبُـ‪ ،‬ٳڈایڂ عٰچ٭‬ ‫ؿک ٿتڂ ٯلاکؿاؿ فٿڈ فٳل ٿیُچڃـ څ ثلاًبى اځ ٯلاکؿاؿ‪ ،‬ؿڅٻت اًالٿیٿت‪٤‬ڊـ اًت ام اڃبځ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ‬ ‫ُڊلڅڃـ عڀبیت ٳڄـ څ ډیش ٿٌټڀبڃی عٮ ت‪٤‬لٕ ثڈ اڃبځ کا ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪Universal Declaration of Human Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Civil and Political Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪44‬‬ صفحه 200 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪215‬‬ ‫ٻقا ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ؿک آٺ ثڈ کًڀیت ُڄبؽتڂ اٯټیتډب ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیڅ ‪٣‬ـٽ ‪ٛ‬لؿ اڃبځ ام ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫اًالٿیڅ ‪ٛ‬لاعی صبکصچثی ثلاڍ ک‪٫‬تبک ثب اٯټیتډب څ ډڀضڄیڂ ثلؽی ام عٰچ٭ ٿخٺ ٿبٻٴیت ثل ٿبٹ‪،‬‬ ‫‪٫‬لٯی ٿیبځ اٯټیتډب څ ٿٌټڀبڃبځ ڃیٌت څ ڃین ؿک صبکصچه ٯلاکؿاؿ فٿڈ‪ ،‬اٿڄیت ربڃی څ ٿبٻی اڃبځ‬ ‫تچً‪ ٚ‬ٳِچک اًالٿیتاٿیڂ ٿیُچؿ څ ډڀیڄ‪ٜ‬چک ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‪ ،‬ٿچاکؿڍ ٿبڃڄـ اًتٰالٹ ٯ٘بیی یب‬ ‫ٯب‪٣‬ـڇ اٻتناٽ ٿیتچاڃـ ثلاڍ اٯټیتډب ٯبثٺ تچرڈ ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ -2‬هفَْم اللیت‬ ‫اٿلڅمڇ ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ؿک ٷٌتلؿڇاڍ ٿ‪ٜ‬لط ٿیُچؿ ٳڈ ثڈ کاًتی اکتجب‪ ٙ‬ڃنؿیٴی ثب څیوٷیڊبڍ ٳټی‬ ‫مٿبځ ٿب ؿاکؿ ؿک ډڀڈ رب ث‪٤‬ڄچاځ څاٳڄِی ‪٣‬ټیڈ ٷلایَ ثڈ رڊبڃی ٳلؿځ‪ ،‬ٿلؿٽ ؿک ٓـؿ ع‪ ٞ٬‬ډچیت‬ ‫ؽچؿ ؿک ٿٰبثٺایڂ ٷچڃڈ یٲ ُٴٺ ًبمڍ ډٌتڄـ‪ .‬امایڂ کڅ ا‪٫‬لاؿ څ ارتڀب‪٣‬بت ثڈ یٲ ٿیناځ اُتیب٭‬ ‫ؽچؿ کا ثڈ ع‪ ٞ٬‬ٿچرچؿیت ؽچیَ‪ ،‬اًت‪٬‬بؿڇ ام تچاڃبییډبڍ ؽالٯبڃڈُبځ څ ؿاُتڂ ڃِٰی ‪٤٫‬بٹ ؿک‬ ‫مڃـٷی ٿټی څ ثیڂاٻڀټټی اثلام ٿیٳڄڄـ‪.‬‬ ‫تڄچ‪٣‬بت ‪٫‬لډڄٸی‪ ،‬مثبڃی څ ٿقډجی رچاٿ‪ ٢‬اٿلڅمڍ ثڈ ربیی کًیـڇ اًت ٳڈ ٿ‪٬‬ڊچٽ اٯټیت ډڀضڄبځ‬ ‫‪ٟ‬بډل اًت‪ .‬آ‪ٜ‬الط اٯټیت ثڈ ربٿ‪٤‬ڈاڍ اُبکڇ ؿاکؿ ٳڈ ؽچؿ کا ثل ٿغچک ډچیتی ٿت‪٬‬بڅت ام ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ث‪٤‬ڄچاځ یٲ ٳٺ ًبمٿبځ ٿیڃڊـ څایڂ ت‪٬‬بڅت کا ‪٣‬ټڄی ثیبځ ٿیٳڄـ څ ؽچاًتبک ثڈ کًڀیت ُڄبؽتڈ‬ ‫ُـځ اځ ٿیُچؿ‪( .‬ٿڊبرلاځ‪ )33ّ ،1372 ،‬کایذتلیڂ ت‪٤‬لی‪ ٪‬امایڂ پـیـڇ کا ُبیـ ربٿ‪٤‬ڈ ُڄبًی‬ ‫ٿ‪٤‬لڅ‪ - ٩‬ٻچئیی څکث‪ 45‬ؿک ًبٹ ‪٣ - 1945‬لٗڈ ٳلؿڇ ثبُـ‪ .‬ثڄ‪٠‬ل څڍ اٯټیت ‪٣‬جبکتٌت ام ٷلڅډی‬ ‫ام اُؾبّ ٳڈ ثڈ ًجت ثلؽی ام ؽٔچٓیبت رٌڀبڃی یب ‪٫‬لډڄٸی ؽچؿ‪ ،‬ثب ثلؽچکؿڍ ٿت‪٬‬بڅت څ‬ ‫ٿتڀبین ثب ؿیٸل ا‪٘٣‬بڍ ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٳڈ ؿک اځ مڃـٷی ٿیٳڄـ کڅ ثڈ کڅ ٿیُچؿ څ ؿک ڃتیزڈ ؽچؿ کا ؿک‬ ‫ٿ‪٤‬لٕ ڃچ‪٣‬ی تج‪٤‬یٖ رڀ‪٤‬ی ٿیثیڄـ‪( .‬ؿکٿڄیتٺ‪)10ّ ،1372 ،‬‬ ‫ثڄبثلایڂ ؿک ڃ‪٠‬ل څیلت څرچؿ اٯټیت ث‪ٜ‬چک ؽچؿ ثؾچؿ ٿٌتټنٽ څرچؿ یٲ اٳخلیت اًت ٳڈ ام‬ ‫ربیٸبډی ثلتل ثلؽچکؿاک اًت څ ربیٸبڇ ‪٫‬لڅتل اٯټیتډب‪ ،‬اڃبځ کا ام ُلٳت ٳبٿٺ ؿک مڃـٷی‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی ثبم ٿیؿاکؿ‪ ،‬پی ث‪ٜ‬چک ؽالٓڈ ا‪٘٣‬بڍ یٲ اٯټیت ثلاًبى څیوٷیڊبڍ ٿغٌچًی ٿِؾْ‬ ‫ٿیُچڃـ ٳڈ اڃبځ کا ام ؿیٸل ا‪٘٣‬بڍ ډڀبځ ربٿ‪٤‬ڈ رـا ٿیٳڄـ‪ .‬ث‪٘٤‬ی ؿیٸل ډڀضچځ ٿلڅیڂ ډلیی‪،‬‬ ‫اٯټیت ثچؿځ کا ثیِتل ڃبُی ام ڃچ‪٣‬ی تٰـیل ٯ‪ٜ‬لڍ ٿیؿاڃڄـ تب پیبٿـ تزلثڈ مڃـٷی‪ ،‬اٻجتڈایڂ ت‪٤‬لی‪٪‬‬ ‫ٳبکثلؿ ‪٣‬بٽ ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫‪Wirth , Louis‬‬ ‫‪45‬‬ صفحه 201 ‫‪ٔ٫ 216‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫اٿلڅمڇ پوڅډِٸلاځ ثلاڃڄـ تب ثیِتل ثڈ ًټ‪ٜ‬ڈ ًیبًی اٳخلیت اډڀیت ثـډڄـ‪ .‬ٷلڅڇ ثلتل ثب ؿک اؽتیبک‬ ‫ؿاُتڂ ٿڄبث‪ ٢‬مڃـٷی اٿٴبځ تٌټ‪ ٚ‬ثل ُلای‪ ٚ‬مڃـٷی ؿیٸلاځ کا‪ ،‬ام کډٸقک ٿلاٯجتډبڍ ثڊـاُتی‪ ،‬ٳبک‬ ‫څ ُ‪٨‬ٺ‪ ،‬ٿچاؿ ‪٧‬قایی‪ ،‬اٿچمٍ څ پلڅکٍ څ ؿکاٿـډب پیـا ٿیٳڄـ‪ .‬اٳخلیت ام کډٸقک تٌټ‪ً ٚ‬یبًی‬ ‫اًت ٳڈ ٿیتچاڃـ ثڈ اٯټیت تج‪٤‬یٖ کڅا ؿاکؿ څ ؿک ثلاثل اڅ ک‪٫‬تبکڍ تغٰیلاٿین یب ؽٔڀبڃڈ ؿاُتڈ‬ ‫ثبُـ‪ ،‬ک‪٫‬تبکڍ ٳڈ ٿڀٴڂ اًت ام تڀٌؾل ا‪٧‬بم ٷلؿؿ څ تب اڃڊـاٽ پیَ کڅؿ‪( .‬ؿکٿڄیتٺ‪)11ّ ،1372 ،‬‬ ‫‪ -3‬اللیتّب در حمَق ثطز هؼبغز‬ ‫‪ٍ 1-3‬ضؼیت اللیتّب در جبهؼِ جْبًی لجل اس تاسیس جبهؼِ هلل‬ ‫اعتیبد ثڈ تجبؿٹ ٿغٔچٹ ‪٫‬ٴلڍ څ ٿبؿڍ ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬اڃٌبڃی ‪ -‬ام ڃ‪٠‬ل ؽچځ‪ ،‬مثبځ څ‬ ‫ٿقډت‪ -‬څ کڅط اٿینٍ څ اُڄبئی ثیڂ ٿټتڊب څ عی اماؿٿڄِی څ اؽتجبک ؿک اڃتؾبه ٿٌٴڂ څ‬ ‫اٯبٿتٸبڇ ام ؿیلتلیڂ امٿڄڈ عیبت ارتڀب‪٣‬ی ثِل عبٻت اؽتال‪ ٙ‬ارتڄبه ڃبپقیل ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪٪‬‬ ‫ڃواؿڍ څ ٿقډجی کا ؿک ا‪٧‬ټت ًلمٿیڄڊبڍ ٿٌٴچڃی څ ٳِچکډبڍ تِٴیٺ ُـڇایزبه ڃڀچؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ثلاحل ډڀیڂ اؽتال‪ ٙ‬ٯڊلڍ ٿټتډب‪ ،‬ٳڀتل ٳِچکڍ ٿیتچاځ یب‪٫‬ت ٳڈ ډڀڈ اتجب‪ ١‬اځ ؿاکاڍ ڃواؿ څ ٿقډت‬ ‫څاعـ ثچؿڇ څ ا‪٫‬لاؿ اځ ډڀٸی ام ٿِؾٔبت ٿټی ٿچکؿ ڃ‪٠‬ل ُؾْ څ یب اُؾبّ څ یب اٳخلیت عبٳپ‬ ‫ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)5 ّ،1393 ،‬‬ ‫اٯټیتڊب ؿک ٳِچکډبئیٴڈ تغت عٴچٿت ڃواؿڍ څ یب ٿقډجی اؿاکڇ ٿیُـڃـ رن ؿک ٿچاکؿ ڃبؿک ٿ‪٤‬ڀچالً‬ ‫څٗ‪ ٢‬ڃبٷچاکڍ ؿاُتڄـ څ ڃڈ تڄڊب ام ٿڄبث‪ ٢‬څ عٰچ٭ ڃواؿ څ ٿقډت کًڀیٳِچک ٿغلڅٽ ثچؿڃـ‪ ،‬آچال‬ ‫ڃٌجت ثڈ اڃبځ صڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬عٴچٿتڊب څ صڈ ام ڃبعیڈ ا‪٫‬لاؿ ٿټت ک‪٫‬تبک ڃبپٌڄـ ٿ‪٤‬ڀچٹ ٿیٷلؿیـ څ ثل‬ ‫احل ډڀیڂ ک‪٫‬تبکډب ؿک ثٌیبکڍ ام ٿچاکؿ عچاؿحی کػ ٿیؿاؿ ٳڈ ثڈ ُٴڄزڈ ډب څ ٳِتبکډبڍ ؿًتڈ‬ ‫رڀ‪٤‬ی ٿیبڃزبٿیـ څ ٓغڄڈ ډبڍ کٯت اڃٸینڍ ثجبک ٿیاڅکؿ‪( .‬ډڀبځ‪)7ّ ،‬‬ ‫عٴچٿتڊبڍ یڊچؿڍ ٳڈ ٯجٺ ام ث‪٤‬خت ٿٌیظ ام ٿٰتـکتلیڂ څ پلًبثٰڈتلیڂ عٴچٿتڊبڍ اځ ‪ٔ٣‬ل‬ ‫ثچؿڃـ ڃ‪٠‬ل ثڈ پیچڃـ ؽبٓی ٳڈ ڃواؿ څ ٿقډت ؿک ائیڂ یڊچؿ پیـا ٳلؿڇ څایڂ ائیڂ کا ؿک ‪٣‬یڂ ٿقډجی‬ ‫ثچؿځ ثٔچکت عبؿ ڃواؿڍ ؿکاڅکؿڇ اًت ٿ‪٤‬ڀچالً ام یٲ ًیٌتپ ؽِڂ ڃواؿڍ څ ٿقډجی پیلڅڍ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ څ یب ٷلڅډڊبڍ ‪٧‬یلیڊچؿڍ ثڀڄنٻڈ عیچاڃبت ٳڈ ثبیـ ؿک اؽتیبک ٯچٽ ثلٷنیـڇ یڊچؿ ثبُڄـ‬ ‫ک‪٫‬تبک ٿیڃڀچؿڃـ‪ .‬ؿڅٻت یڊچؿڍ ٳڈ ثلاًبى ثلٷنیـٷی ٿټت یڊچؿ پی کینڍ ٿیُـ څ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ‬ ‫ڃڀیتچاڃٌت تئچکڍ ؿڅٻت ٿتِٴٺ ام ٷلڅڇډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ڃواؿڍ څ ٿقډجی کا ثپقیلؿ څ یب تِٴیٺ یٲ‬ صفحه 202 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪217‬‬ ‫عٴچٿت رڊبڃی کا ډـ‪ ٩‬ؽچؿ ٯلاک ؿډـ ڃبٷنیل ًیبًت اځ ؿک ٿچکؿ تچؿڇډبڍ څًی‪٧ ٢‬یلیڊچؿڍ رن‬ ‫یٴی ام ؿڅ ‪ٛ‬لط میل ڃڀیتچاڃٌت ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ - 1‬ڃبثچؿڍ ا‪٫‬لاؿ ‪٧‬یلیڊچؿڍ څ پبٱ ڃڀچؿځ ًلمٿیڂ ؽچؿ ام ڃواؿ تب پبٱ (‪٧‬یل یڊچؿڍ)‬ ‫‪ -2‬ثڈ ثلؿٷی ٳِیـځ اڃبځ څ ثڊلڇ ثلؿاکڍ ډلصڈ ثیِتل ام ڃیلڅڍایڂ ٷلڅډڊب ثلاڍ ٿٔبٻظ ٿټت‬ ‫ثلٷنیـڇ یڊچؿ‪.‬‬ ‫ام ڃؾٌتیڂ ًبٻڊبڍ ٯلځ صڊبکٽ ٿٌیغی ٳڈ ثتـکیذ ائیڂ ٿٌیغیت ث‪٤‬ڄچاځ ؿیڂ کًڀیاٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ‬ ‫کڅٽ پقیل‪٫‬تڈ څ عٴچٿتڊب څ اٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ ٿٌیغی مٿبٽ اٿچک کا ثـًت ٷل‪٫‬تڄـ‪ ،‬ؿڅکاځ اماؿڍ‬ ‫ٿٌیغیبځ څ اًبکت یڊچؿیبځ یٴزب ا‪٧‬بم ٷلؿیـ‪.‬‬ ‫یڊچؿیبځ صڄـیڂ ثبک ؿک عٴچٿتڊبڍ ٿٌیغی اٿپلا‪ٛ‬چک کڅٽ ٯتٺ ‪٣‬بٽ ُـڃـ څ ؿًتڈ ؿًتڈ ام‬ ‫ًلمٿیڄڊبڍ تغت عٴچٿت کڅٽ اؽلاد ٷلؿیـڃـ څ ؿک یٲ ٿچکؿ ٳچکڅٍ پبؿُبڇایلاځ ثڈ ؿډڊب ډناک‬ ‫یڊچؿڍ اڅاکڇ څ تج‪٤‬یـ ُـڇ پڄبڇ ؿاؿ څ ؿک ٯلځ ُبڃنؿډپ ٿیالؿڍ ڃین عٴچٿت ٿٌټڀبځ ‪٣‬خڀبڃی ډناکاځ‬ ‫یڊچؿڍ کا ٳڈ ام اًپبڃیب څ پلتٰبٹ ثب څٗ‪ ٢‬کٯتجبکڍ کاڃـڇ ُـڇ ثچؿڃـ پقیل‪٫‬ت څ ثڈ اڃبځ ؿک ًلمٿیڄڊبڍ‬ ‫اًالٿیٿاڅڍ ؿاؿ‪(.‬ډڀبځ‪ )9ّ ،‬ؿک ًبٹ ‪ 1648‬ٯبڃچڃی ام پبکٻڀبځ اڃٸټٌتبځ ٷقُت ٳڈ ثل ‪ٛ‬جٮ اځ‬ ‫ډلٳٌی ٳڈ ‪ٰ٣‬یـڇاڍ ٿؾبٻ‪ ٪‬ثب آٺ تخټیج اثلام ڃڀبیـ ٿغٴچٽ ثڈ ا‪٣‬ـاٽ ٿیٷلؿیـ څ ڃین ؿک ًبٹ‬ ‫‪ 1688‬پبکٻڀبځ اڃٸټٌتبځ ٿقډت کًڀیٳِچک کا پلڅتٌتبځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ڃڀچؿ څ ٿٰلک ؿاُت ٳڈ ډیش‬ ‫ٿٌیغی ٳبتچٻیٲ عٮ ڃـاکؿ ؿک ٯټڀلڅ عٴچٿت اڃٸټٌتبځ ثڈ ٿلاًپ ٿقډجی ؽچؿ ‪٣‬ڀٺ ڃڀبیـ‪.‬‬ ‫ؿک ‪٫‬لاڃٌڈ تب اڅاؽل ٯلځ ډ‪٬‬ـډپ ٿٌیغی ‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات ؽبٓی ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬عٴچٿتڊبڍ ٳبتچٻیٲ‬ ‫څٗ‪ُ ٢‬ـڇ ثچؿ پلڅتٌتبڃڊب ؿصبک ت٘ییٰبت ؿُچاکڍ ثچؿڃـ‪ .‬اڃڊب عتى اماؿڍ ثلاڍ ؿ‪٫‬ڂ ٿلؿٷبځ ؽچؿ‬ ‫ڃـاُتڄـ څ تڄڊب ؿک ٿچاٯ‪ ٢‬ٿؾٔچّ صڄیڂ اربمڇاڍ ثڈ اڃڊب ؿاؿڇ ٿیُـ څ ډڄٸبٽ تِیی‪ ٢‬رڄبمڇ تڄڊب ‪30‬‬ ‫ڃ‪٬‬ل اربمڇایڂ ٳبک کا ؿاُتڄـ څ ؿک ٿچاٯ‪٣ ٢‬لڅًی څ ‪ٌ٧‬ٺ ت‪٤‬ڀیـ ڃڀیثبیٌت ا‪٫‬لاؿ (پلڅتٌتبځ) ام ‪12‬‬ ‫ڃ‪٬‬ل تزبڅم ٳڄـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪ )10 ،1393 ،‬ؿک څاٯ‪ ،٢‬ٿٌاٻڈ اٯټیتډب‪ ،‬ام ٻغب‪ ٝ‬تبکیؾی ثڈ ؿڅکاځ‬ ‫ثبًتبځ څ تاًیی اٿپلا‪ٛ‬چکڍ ډبڍ ثنکٵ ثبم ٿیٷلؿؿ څ ثڈ تـکیذ‪ ،‬رڄجڈ ډبڍ ٿؾتټ‪٬‬ی‪ ،‬ا‪٣‬پ ام ٿټی‪،‬‬ ‫ڃواؿڍ څ ؽٔچٓب ؿیڄی ام اثتـاڍ ٯلڅځ څً‪ٜ‬ی ثؾچؿ ٷل‪٫‬تڈ اًت څٻیٴڂ ‪٣‬ټیل‪٧‬پایڂ ًبثٰڈ ؿیلیڄڈ‪،‬‬ ‫ام اڅایٺ ٯلځ عبٗل ثچؿ ٳڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ تچرڈ ؽچؿ کا ثڈایڂ ٿٌاٻڈ ٿ‪ٜ٤‬چ‪ً ٩‬بؽت‪.‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ؿٻیٺایڂ اٿل ثلؿاُتی ثچؿ ٳڈ تب اځ مٿبځ ام ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ٿیُـ‪ ،‬ثلعٌت ‪ٰ٣‬یـڇاڍ‬ ‫کایذ‪ ،‬ام اڃزب ٳڈایڂ ٿٌاٻڈ ‪٣‬ڀـتبً ثڈ کڅاث‪ ٚ‬ٿیبځ ؿڅٻت څ اٯټیتڊبیی ٳڈ ؿک ٯټڀلڅ ًلمٿیڄی اځ ډٌتڄـ‬ صفحه 203 ‫‪ٔ٫ 218‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ٿلثچ‪ ٙ‬ٿیُچؿ‪ ،‬ام رڀټڈ اٿچک ؿاؽټی ؿڅٻتڊب ٿغٌچه ٿیُـڇ څ ٿٰلکات ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ ٓل‪٫‬بً ؿک‬ ‫عچمڇ ٓالعیت ؿڅٻتڊب ٯټڀـاؿ ٿیٷلؿیـڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ٍ 2-3‬ضؼیت اللیتّب در جبهؼِ جْبًی پس اس جبهؼِ هلل‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی اڅٹ څ ؿٷلٷچڃی صڊلڇ ًیبًی اکڅپب ثلاحل ‪٫‬لڅپبُی اٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ کڅًیڈ‪،‬‬ ‫اتلیَ‪ ،‬ٿزبکًتبځ څ ‪٣‬خڀبڃی‪ ،‬ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب اث‪٤‬بؿ رـیـ څ ؿک ‪٣‬یڂ عبٹ څًی‪٤‬تلڍ ثؾچؿ ٷل‪٫‬ت‪ ،‬صچځ‬ ‫ؽچاًتڈ ډبڍ اٯټیتڊب‪ ،‬ؽٔچٓبً اٯټیتڊبئی ٳڈ ‪٫‬لاًچڍ ٿلمډبڍ ًیبًی پلاٳڄـڇ ثچؿڃـ‪ٓ ،‬ټظ څ حجبت‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی کا ؿک ٿ‪٤‬لٕ تڊـیـ ٯلاک ٿیؿاؿ‪ ،‬اډڀیت ثیڂاٻڀټټی اځ ڃڀبیبځ ٷلؿیـ‪ .‬ام اځ پی‬ ‫عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ؿیٸل ڃڀیتچاڃٌت ڃٌجت ثڈایڂ ٿٌاٻڈ ثی ت‪٬‬بڅت ثبٯی ثڀبڃـ‪.‬‬ ‫دٍرُ جبهؼِ هلل‬ ‫ثب تِٴیٺ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ‪ ،‬ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ؿک ً‪ٜ‬ظ ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی ٿ‪ٜ‬لط ٷِت‪ ،‬عتی ؿک اثتـا‬ ‫ٓغجت امایڂ ثڈ ٿیبځ اٿـ ٳڈ ٿیخب٭ایڂ ًبمٿبځ ثیڂاٻڀټټی ثؾِی کا ثڈ تاٿیڂ عٰچ٭ اٯټیتڊب‬ ‫اؽتٔبّ ؿډـ‪ .‬اٿبایڂ ‪ٛ‬لط ثل احل تلؿیـ څ ٿؾبٻ‪٬‬ت ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتڊب‪ ،‬کؿ ٷلؿیـ‪( .‬فڅاٻ‪٤‬یڂ‪،1387 ،‬‬ ‫‪ )440‬ثبایڂ څٓ‪( ٪‬پی ام تِٴیٺ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ) ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ثڈ ‪٫‬لاٿچُی ًپلؿڇ ڃِـ څ ٳڀبٳبځ یٲ‬ ‫ڃ‪٠‬بٽ عڀبیتی ڃٌجیایزبؿ ٷِت ٳڈ ام ٿڄبث‪ ٢‬عٰچٯی ٿت‪٬‬بڅتی ًلصِڀڈ ٿیٷل‪٫‬ت‪:‬‬ ‫الف ‪ -‬ضزط حوبیت اس اللیتْب‬ ‫‪46‬‬ ‫ٯیـڍ ؿک ٿ‪٤‬بډـات ثیڂ ٳِچکډبًت ٳڈ عڀبیت ام اٯټیتڊبڍ ٿټی کا ٿٰلک ٿیؿاکؿ‪ .‬ٿ‪٤‬بډـاتی ٳڈ‬ ‫ث‪٤‬ـ ام رڄٶ اڅٹ رڊبڃی ثیڂ ٿت‪ٰ٬‬یڂ څ ٯچاڍ ٿتغـ څ ثلؽی ٳِچکډبڍ اکڅپبڍ ُلٯی څ ٳِچکډبڍ‬ ‫ٿڄ‪ٰٜ‬ڈ ثبٻٴبځ ی‪٤‬ڄی ٿزبکًتبځ‪ ،‬ثټ‪٨‬بکًتبځ څ تلٳیڈ ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٷلؿیـ‪ ،‬عڀبیت ام اٯټیتڊبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ٿقډجی‬ ‫یب مثبڃی اځ ٳِچکډب کا ٿٰلک ٿیڃڀچؿ‪ .‬صڄیڂ اٯټیتڊبئی ثبیـ ؿک ٿٰبثٺ ٯبڃچځ یٴٌبځ ‪٫‬لٕ ٿیُـڃـ څ‬ ‫عیبت‪ ،‬مثبځ څ ا‪٣‬تٰبؿات ٿقډجی اڃبځ ٿچکؿ عڀبیت ٯلاک ٿیٷل‪٫‬ت‪ .‬ٳڄچاڃٌیچځ ‪ ،1919‬ثیڂ ثټ‪٨‬بکًتبځ‬ ‫څ یچڃبځ‪ ،‬ٿڊبرلت اماؿ اٯټیتڊبڍ ؿڅ ٳِچک اٿ٘بء ٳڄڄـڇ کا ٿزبم ُڄبؽت‪ .‬ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ ٿچ‪ُ ٪ٟ‬ـ ٳڈ‬ ‫ثلاڍ ت‪٤‬ڊـات ڃ‪٠‬بکت څ ًلپلًتی ٳڄـ څ ډلٷچڃڈ ڃٰٖایڂ ت‪٤‬ڊـات‪ ،‬ٿڄزل ثڈ اٯـاٽ ام ًچڍ ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ٿټٺ ٿیٷلؿیـ‪)vieytez, 2008( .‬‬ ‫‪Minority Clause‬‬ ‫‪46‬‬ صفحه 204 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪219‬‬ ‫څٗ‪٤‬یت ٿِبثڊی ؿک پبیبځ رڄٶ ؿڅٽ رڊبڃی ات‪٬‬ب٭ ا‪٫‬تبؿ ٳڈ ؿک ٿ‪٤‬بډـات ٿڄ‪ٰ٤‬ـڇ ثیڂ ٯچاڍ ٿت‪ٰ٬‬یڂ‬ ‫ثب ‪٫‬ڄالڃـ‪،‬ایتبٻیب‪ ،‬ثټ‪٨‬بکًتبځ‪ ،‬ٿزبکًتبځ‪ ،‬کڅٿبڃی څ ث‪٤‬ـډب اتلیَ‪ُ ،‬ل‪ ٙ‬عڀبیت ام اٯټیتڊب‪ ،‬اڅٻیڂ تالٍ‬ ‫ؿک ٯلځ عبٗل ثڈ ٿڄ‪٠‬چک عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثچؿ اٷلصڈ ثب ٿچ‪ٰ٫‬یت صڄـاڃی ٿچارڈ ڃِـڇ اًت‪،‬‬ ‫تالُڊبڍ اڃزبٽ ٷل‪٫‬تڈ ث‪٤‬ـ ام رڄٶ رڊبڃی اڅٹ ؿک ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ٯلثبڃی ا‪٫‬چٹ څ مڅاٹ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ څ‬ ‫کُـ څ ؿیٴتبتچکڍ ؿک ‪٫‬بٓټڈ مٿبڃی ٿیبځ ؿڅ رڄٶ‬ ‫ُـ‪(Robert L. Blodsoe and Boleslow. Both .‬‬ ‫)‪ , 1987, P.77‬ثبیـ ؽب‪ٛ‬لڃِبځ ٳلؿ ٳڈ ُلڅ‪ ٙ‬ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اٯټیتڊب ؿک ٿ‪٤‬بډـات ثب ُلڅ‪ ٙ‬ثڈ ڃغچڇ ک‪٫‬تبک‬ ‫ثب ثیٸبڃٸبځ یٴٌبځ ڃیٌت میلا ؿًتڈ اؽیل ؿک ‪ٛ‬جٰڈ ثڄـڍ اٯټیتڊبڍ ٿټی ٯلاک ڃڀیٷیلڃـ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬ٿ‪٤‬بډـات ٿیبځ اٯټیتڊبڍ ٿٰیپ ؿک ٿلمډبڍ تبمڇ کًپ ُـڇ‪ ،‬ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٷلؿیـ ٳڈ ثڈ ‪٣‬ڊـ ڃبٿڈ ډبڍ‬ ‫اٯټیتڊب ٿچًچٽ ُـڃـ‪.‬‬ ‫د ‪ -‬ا‪٣‬الٿیڈ ډبڍ یٴزبڃجڈ ث‪٘٤‬ی ام ؿڅٻتڊبڍ ‪٘٣‬چ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ (ؿک ٿچکؿ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتڊبڍ‬ ‫ٿټی)‬ ‫ؿ ‪ -‬ؿکد ت‪٤‬ڊـات ؿڅٻتڊب ؿک ٿچکؿ اٯټیتډب ؿک ٯچاڃیڂ اًبًی اڃڊب څ ڃ‪٠‬بکت ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ ثل‬ ‫ارلاڍایڂ ت‪٤‬ڊـات‪( .‬پبکًب‪)102 ّ ،1395 ،‬‬ ‫دٍرُ سبسهبى هلل هتحذ‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی ؿڅٽ څ تِٴیٺ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ‪ ،47‬اڃت‪٠‬بک ٿیک‪٫‬ت عڀبیت ام عٰچ٭‬ ‫اٯټیتډب ؿک ثلڃبٿڈ ٳبک ڃڊبؿ رـیـ ٯلاک ٷیلؿ‪ .‬رڄبیبتی ٳڈ ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتڊب ‪٣‬ټیڈ ٷلڅډڊبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ؿیڄی‬ ‫څ ٿټی ؿک ‪ٛ‬چٹ رڄٶ ٿلتٴت ُـڇ ثچؿڃـ صڄیڂ اٯـاٿیکا ام ًچڍ ًبمٿبځ ٿټٺ ٗلڅکڍ ٿیًبؽت‪،‬‬ ‫ٻیٴڂایڂ ڃڊبؿ ثیڂاٻڀټټی ام اثتـاء ام ؿیـ ؿیٸلڍ ثب ٯ٘یڈ ثلؽچکؿ ٳلؿ څ ثب صِپ تلؿیـ ثڈ اځ‬ ‫ڃٸلیٌت‪ .‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ک‪٫‬تبک ث‪٘٤‬ی ام اٯټیتڊب ٯجٺ ام رڄٶ څ ؿک ‪ٛ‬چٹ رڄٶ څ اًت‪٬‬بؿڇ ډبئی ٳڈ ثلؽی‬ ‫ؿڅٻتڊب ثلاڍ ڃیٺ ثڈ اډـا‪ ٩‬تزبڅمٳبکاڃڈ ؽچؿ ام اڃڊب ٳلؿڃـ (ٿخٺ هکٿڄڊبڍ ٿٰیپ ؽبکد ام ؽبٱ‬ ‫اٻڀبځ) ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی‪ ،‬ثب‪٣‬ج ًټت ا‪ٛ‬ڀیڄبځ ؿڅٻتڊبڍ ‪٫‬بتظ ام اڃبځ څ ٳبډَ اُتیب٭ ثلاڍ رٌتزچڍ کاڇ‬ ‫عټی پیلاٿچځایڂ ٿٌاٻڈ ٷلؿیـ‪( .‬فڅاٻ‪٤‬یڂ‪ )441 ّ،1387 ،‬ث‪٤‬ـ ام تاًیی ًبمٿبځ ٿټٺ‪ ،‬ؿک اثتـا‬ ‫ڃ‪٠‬بٽ ثیڂاٻڀټټی عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتڊب ثلاحل ٿٰلکاتی ٳڈ ثڀڄ‪٠‬چک عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثڈ ‪ٛ‬چک‬ ‫ٳټی څ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ ٿیبځ اڃڊب څٗ‪ ٢‬ٷلؿیـ‪ ،‬پبیڈ کینڍ ٿیُـ‪( .‬ډڀبځ‪ )443ّ ،‬ؿک رڊت ارلاڍ‬ ‫ٿڄِچک ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ ٳڈ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل څ اماؿیڊبڍ اًبًی کا ثلاڍ ډڀڈ‪ ،‬ثـڅځ تج‪٤‬یٖ‬ ‫‪United Nations‬‬ ‫‪47‬‬ صفحه 205 ‫‪ٔ٫ 211‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ڃٌجت ثڈ ڃواؿ‪ ،‬رڄی‪ ،‬مثبځ یب ؿیڂ کا ا‪٣‬الٽ ڃڀچؿڇ اًت (ثڄـ ‪ 3‬څ ‪ 4‬ٿبؿڇ اڅٹ‪ ،‬ٿچاؿ ‪ 55‬څ ‪،)56‬‬ ‫ڃؾٌتیڂ ٿتچځ عٰچٯی ٿٔچهایڂ ًبمٿبځ‪ً ،‬ټٌټڈ آچٻی کا رڊت تاٿیڂ عٰچ٭ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ‪ ،‬ا‪٣‬پ ام‬ ‫اٯټیت څ اٳخلیت‪ ،‬ثڄیبؿ ٷقاُتڈاڃـ‪.‬‬ ‫ایڂ ٿتچځ ثڈ تلتیت تبکیؼ تٔچیت ‪٣‬جبکتڄـ ام‪:‬‬ ‫‪ -1‬پیڀبځ پیِٸیلڍ څ ًلٳچثی رڄبیت ٳِتبک رڀ‪٤‬ی‪ 48‬ٿٔچه ‪ 9‬ؿًبٿجل ‪ 1948‬ٳڈ ډل ‪٣‬ڀټی کا‬ ‫ٳڈ ؿک رڊت ام ثیڂ ثلؿځ تڀبى یب ثؾِی ام یٲ ٷلڅڇ ٿټی‪ ،‬ٯچٿی‪ ،‬ڃواؿڍ یب ؿیڄی اکتٴبه یبثـ ثب‬ ‫ٯب‪٤ٛ‬یت ٿغٴچٽ ٳلؿڇ څ تـاثیلڍ رڊت رټچٷیلڍ ام څٯچ‪ ١‬اځ ث‪٤‬ڀٺ اڅکؿڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ -2‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭ ثِل‪ ،49‬ٿٔچه ‪ 10‬ؿًبٿجل ‪ ،1949‬ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 2‬اځ ډڀڈ اُؾبّ‪،‬‬ ‫ثـڅځ ډیش تج‪٤‬ی٘ی‪ ،‬ٿڂ رڀټڈ (ام ڃ‪٠‬ل) ڃواؿ‪ ،‬کڃٶ (پچًت)‪ ،‬رڄی‪ ،‬مثبځ‪ ،‬ؿیڂ‪ٰ٣ ،‬یـڇ ًیبًی څ ډل‬ ‫‪ٰ٣‬یـڇ ؿیٸلڍ آٺ څ ڃٌت ٿټی یب ارتڀب‪٣‬ی‪ ،‬حلڅت‪ ،‬تچٻـ ثب ډل څٗ‪٤‬یت ؿیٸلڍ ام تڀبٽ عٰچ٭ څ‬ ‫اماؿیڊبڍ ا‪٣‬الٽ ُـڇ ؿکایڂ ا‪٣‬الٿیڈ ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ٳڄچاڃٌیچځ ثیڂاٻڀټټی اٿغبڍ ٳټیڈ اُٴبٹ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ‪1965‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ٳڄچاڃٌیچځ ٳڈ تچً‪ ٚ‬ٳڀیٌیچځ عٰچ٭ ثِل ُچکاڍ اٯتٔبؿڍ‪ ،‬ارتڀب‪٣‬ی ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ تڊیڈ‬ ‫ُـڇ څ ا‪٣‬ڀبٹ تج‪٤‬یٖ ثلاًبى ڃواؿ څ کڅیڈ ډبڍ تج‪٤‬یٖ (ثچیوڇ کرغبځ څ یب تج‪٤‬ی٘بت ٿجتڄی ثل ڃواؿ‬ ‫یب کڃٶ‪ ،‬آټیت‪ ،‬ٿټیت یب ٯچٿیت) کا ٿڄ‪ ٢‬ٿیڃڀبیـ‪ .‬ډڀضڄیڂ ٳڄچاڃٌیچځ‪ ،‬رـاًبمڍ ڃواؿڍ ثب‬ ‫ًیبًتڊبڍ اپبکتبیـ څ ٷلڅډڊبئی ٳڈ ثڈ تلڅیذ تئچکیڊبڍ ثلتلڍ ڃواؿڍ ٿیپلؿامڃـ کا ٿغٴچٽ‬ ‫ٿیڃڀبیـ‪)(Robert L. Bledsoe and Boleslaw A Boczok. 1987 , F,79 .‬‬ ‫‪ -4‬پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی ًیبًی‬ ‫‪51‬‬ ‫څ پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ عٰچ٭ اٯتٔبؿڍ‪،‬‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی څ ‪٫‬لډڄٸی‪ ،52‬ډل ؿڅ ٿٔچه ‪ 1966‬ٳڈ ډل ؿڅ ثل ثلاثلڍ عٰچ٭ څ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ تاٳیـ څ‬ ‫عٰچ٭ یٴٌبځ ثلاڍ اٯټیتڊبڍ څ اٳخلیت ٯبئٺ ډٌتڄـ‪( .‬ثڈ تلتیت ثڄـ اڅٹ ٿبؿڇ ‪ 2‬څ ثڄـ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪.)2‬‬ ‫ؿکایڂ ًیٌتپ‪ً ،‬بمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ‪٤ً ،‬ی ؿاُت ٳڈ ٗڀڂ تلڅیذ څ تجټی‪ ٦‬عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ‬ ‫اًبًی ثلاڍ ډڀڈ اڃٌبڃڊب څ ڃین تجـیٺ ا‪٣‬الٿیڈ ډب څ ثیبڃیڈ ډب ثڈ ٳڄچاڃٌیچځ څ اًڄبؿ اٻناٽ اڅک‪ ،‬عٰچ٭‬ ‫اٯټیتڊب کا ډپ ت٘ڀیڂ ڃڀبیـ‪( .‬پبکًب‪)106ّ ،1395 ،‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪Contract for the Prevention and Suppression of the Crime of Massacre‬‬ ‫‪The Universal Declaration of Human Rights‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪International Convention for the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, 1965‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪International Covenant on Civil and Political Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights,‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪52‬‬ صفحه 206 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪211‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ثڈ ٿلڅک مٿبځ څ ثب تغچٹ ‪ٰ٣‬بیـ‪ ،‬ٿِؾْ ٷلؿیـ ٳڈ عٰچ٭ اٯټیتډب ٓل‪٫‬ب تغت‬ ‫پچَُ عٰچ٭ ‪٣‬بٽ ثِل عٺ ڃڀیٷلؿؿ‪ .‬عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتډب ثـڅځ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڂ رڄجڈ‬ ‫ٷلڅډی څ ؿًتڈ رڀ‪٤‬ی ٿٌاٻڈ اٯټیتډب ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌټپ ڃبٳبٿٺ څ ثی ٿ‪٤‬ڄی ؽچاډـ ثچؿ‪٣ .‬ټیل‪٧‬پ‬ ‫پیضیـٷی ٿٌاٻڈ څ ٷبډی ډپ ٿؾبٻ‪٬‬ت ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتډبڍ ‪٘٣‬چ‪ً ،‬بمٿبځ ٿټٺ ‪٤٫‬بٻیتډبئی کا ؿکایڂ‬ ‫کاًتب ا‪٧‬بم ڃڀچؿ‪ .‬ام رڀټڈ ٷڄزبڃـځ ٿبؿڇاڍ ؿک پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی ‪ 1966‬ی‪٤‬ڄی‬ ‫ٿبؿڇ ‪ ،2753‬ٳڈ ثڈ ٿچاماتایڂ ‪٤٫‬بٻیتډب ٿڄزل ثڈ تـڅیڂ څ تٔچیت ا‪٣‬الٿیڈ ؿکثبکڇ عٰچ٭ اُؾبّ‬ ‫ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیتڊبڍ ٿټی یب ٯچٿی‪ ،‬ؿیڄی یب مثبڃی ٷِتڄـ‪.‬‬ ‫‪ -4‬اللیتّب در فمِ اسالهی‬ ‫ٿٌټڀبڃبځ ام ډڀبځ ا‪٧‬بم ُٴٺ ٷیلڍ عٴچٿت اًالٿیؿک ٿـیڄڈ ثب پیلڅاځ اؿیبځ ؿیٸل کڅثلڅ ُـڃـ‬ ‫څ ٯلاکؿاؿډبیی ڃین ثب اڃڊب ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٳلؿڃـ‪ .‬ٯلاځ ٳلیپ ڃین ؿک صڄـیڂایڈ ام پیلڅاځ اؿیبځ ؿیٸل یبؿ ٿیٳڄـ‬ ‫څ ٿٌبئټی کا ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب اځ ډب فٳل ٿیٳڄـ‪ .‬پی ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ؿیڂ اًالٽ ام ډڀبځ ا‪٧‬بم کًبٻت‬ ‫پیبٿجل (ّ) ثڈ ٿٌبٻڈڍ اٯټیت ډبڍ ؿیڄی تچرڈ ؽبٓی ؿاُتڈ اًت‪.‬اییڂ اًالٽ ام ډڀبځ اثتـا یڊچؿیبځ‪،‬‬ ‫ٿٌیغیبځ‪ ،‬مکتِتیبځ څ ٓبثئیڂ کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ اٯټیتډبڍ ؿیڄی ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیثڈ کًڀیت ُڄبؽت څ‬ ‫پیلڅاځ ؽچیَ کا ثڈ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اڃبځ ٿټنٽ ًبؽت‪ .‬ٿٌټڀبڃبځ ڃین ؿک ‪ٛ‬چٹ تبکیؼ ډلرب مٿبٽ اٿچک‬ ‫کا ؿک ؿًت ٿیٷل‪٫‬تڄـ عٰچ٭ اٯټیت ډبڍ ؿیڄی کا ک‪٣‬بیت ٿیٳلؿڃـ‪ .‬عٰچ٭ څ ت‪٤‬ڊـاتایڂ اٯټیت ډب‬ ‫ام ډڀبځ ا‪٧‬بم تغت ‪٣‬ڄچاځ پیڀبڃی ثڈ ڃبٽ ٯلاکؿاؿ فٿڈ ُڄبؽتڈ ٿیُـ‪( .‬اٿبٿیڅ ڃچکاٻـیڄی‪،1393 ،‬‬ ‫ّ‪)10‬‬ ‫‪ 1-4‬هالن ٍ هؼیبر ػضَیت در جبهؼِ اسالهی‬ ‫ٿچٗچ‪ ١‬اٯټیتڊب ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیثڈ ډیش څرڈ ث‪٤‬ڄچاځ ثیٸبڃڈ څ یب اٯټیتی ٳڈ ؿک ٿٰبثٺ اکاؿڇ څ ٿٔبٻظ‬ ‫اٳخلیت اؽتیبکڍ ؿک ت‪٤‬ییڂ ًلڃچُت څ عٰچ٭ ڃـاکؿ ٿ‪ٜ‬لط ڃیٌت څ ډڀضڄیڂ ډیضٸچڃڈ مٿیڄڈاڍ‬ ‫ثلاڍ ٿِٴٺ اؽتال‪ ٩‬ڃواؿڍ څ اٯټیتی ٳڈ ام ڃ‪٠‬ل ڃواؿ څ مثبځ څ یب ‪٣‬ڄبٓل ؿیٸلڍ (ٳڈ تبث‪٤‬یت ؿک‬ ‫عٰچ٭ ٿ‪٤‬بٓل ثلاًبى اځ ت‪٤‬ییڂ ٿیٷلؿؿ) یب اٳخلیت اؽتال‪ ٩‬ؿاُتڈ ثبُـ څرچؿ ڃـاکؿ‪ .‬ثلاڍ‬ ‫تچٗیظایڂ ٿ‪ٜ‬ټت ثبیـ ثڈ ٿجڄبڍ عٰچٯی څ ڃ‪٠‬لیڈ ؽبّایـئچٻچهڍ اًالٿیؿک ٿ‪٬‬ڊچٽ تبث‪٤‬یت تچرڈ‬ ‫ؿاُت ؿک ٯبڃچځ څایـئچٻچهڍ رڊبځ اًالٽ ٿٌئټڈ تبث‪٤‬یت څ ٿټیت ثلاًبى ؽچځ څ یب مثبځ څ یب ؽبٱ‬ ‫‪.53‬‬ ‫ٔبز‪ " :27 ٜ‬زض وک‪ٛ‬ض‪ٞ‬ب‪ ٣٤‬و‪ ٝ‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪٘ ٢‬ػاز‪ٔ ،٢‬ص‪ٞ‬ج‪٤ ٣‬ب ظثب٘‪ٚ ٣‬ر‪ٛ‬ز زاض٘س‪ ،‬اقربل ٔتؼّک ث‪ ٝ‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪ٔ ٢‬عث‪ٛ‬ض ضا ٕ٘‪ ٣‬ت‪ٛ‬اٖ اظ ا‪ ٗ٤‬حک ٔحط‪ٕٛ٘ ْٚ‬ز و‪ٝ‬‬ ‫ٔزتٕؼب ثب ؾب‪٤‬ط افطاز ٌط‪ ٜٚ‬ذ‪ٛ‬زقبٖ اظ فط‪ ًٙٞ‬ذبل ذ‪ٛ‬ز ٔتٕتغ ق‪٘ٛ‬س ‪ ٚ‬ث‪ ٝ‬ز‪ ٗ٤‬ذ‪ٛ‬ز ٔتس‪ ٗ٤‬ث‪ٛ‬ز‪ ٚ ٜ‬ثط َجک اٖ ػُٕ و‪ٙٙ‬س ‪٤‬ب ث‪ ٝ‬ظثبٖ ذ‪ٛ‬ز تىّٓ ٕ٘ب‪ٙ٤‬س‪".‬‬ صفحه 207 ‫‪ٔ٫ 212‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫څ ًبیل ‪٣‬ڄبٓل ٿبؿڍ ؿیٸل اًتچاک ڃیٌت ثټٴڈ ٿچٗچ‪ ١‬تبث‪٤‬یت یٲ اٿل اؽتیبکڍ څ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ‪ٰ٣‬یـڇ‬ ‫څ ‪ٛ‬لم ‪٫‬ٴل ا‪٫‬لاؿ تِٴیٺ ؿډڄـڇ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿیثبُـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)23 ّ،1393 ،‬‬ ‫ډل ‪٫‬لؿڍ ٳڈ ثڈ ‪ٰ٣‬یـڇ اًالٿیٿ‪٤‬تٰـ ثبُـ رنئی ام ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿغٌچه ُـڇ څ ڃواؿ څ مثبځ څ‬ ‫اٯبٿتٸبڇ څ ًبثٰڈ تبکیؾی څڍ څ ؽبڃـاڃَ ثڈ ډیش څرڈ ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿاحل څ ٿچکؿ ڃ‪٠‬ل ڃیٌت‪.‬‬ ‫څعـت عٰیٰی څ اڃٌبڃی ارتڀب‪ ١‬څ ٷلڅډڊبڍ ٷچڃبٷچځ ثِلڍ ام ڃ‪٠‬ل ٿجبڃی عٰچ٭ اًالٿیتڄڊب ؿک‬ ‫ٓچکت څعـت ‪٫‬ٴل څ اکاؿڇ څ اٿیبٹ ‪ٰ٣‬الڃی ٯبثٺ تغٰٮ ٿیثبُـ څ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ ٿټت څ ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫اًالٿی‪٣ ،‬جبکت ام ٿزڀچ‪٣‬ڈ ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪٬‬ی اًت ٳڈ ثلاًبى ‪ٰ٣‬یـڇ څ ‪٫‬ٴل څاعـ‪ ،‬مڃـٷی‬ ‫ٿِتلٱ څ ډڀبډڄٶ څ ٯبڃچځ څاعـڍ کا ثلاڍ تڄ‪٠‬یپ عیبت ارتڀب‪٣‬ی څ ‪٫‬لؿڍ ؽچؿ اڃتؾبه ڃڀچؿڇاڃـ‪.‬‬ ‫ثـیڂ تلتیت ؿک ٿزتڀ‪ ٢‬ثلاؿکڍ اًالٿیډل ‪٫‬لؿڍ پی ام یٲ پیڀبځ اؽتیبکڍ (ایڀبځ) کًڀبً ثڈ‬ ‫‪٘٣‬چیت ربٿ‪٤‬ڈ ٿتِٴٺ اًالٿیؿک ٿیایـ څ تبث‪٤‬یت اڃلا ث‪٤‬ڊـڇ ٿیٷیلؿ څ ډڀڈ ؿک ثلاثل ٯبڃچڃی ٳڈ‬ ‫ثـاځایڀبځ اڅکؿڇاڃـ ٿٌئچٻیت څ عٰچ٭ ثلاثلڍ ٿییبثڄـ‪ ،‬اٿتیبمات څ اؽتال‪٫‬بت ٿبؿڍ څ ا‪٣‬تجبکڍ ام‬ ‫ثیڂ ٿیکڅؿ‪٣ .‬بٻی څ ؿاڃی‪ٰ٫ ،‬یل څ ‪٧‬ڄی‪ ،‬ثنکٵ څ ٳچصٲ‪٬ً ،‬یـ څ ًیبڇ‪ً ،‬لػ څ مکؿ‪ ،‬ڃواؿ اکیبیی څ‬ ‫ًبٿی‪٣ ،‬له څ ‪٣‬زپ‪ ،‬اًیبئی څ اکڅپبئی‪ ،‬اٿلیٴبئی څ ا‪٫‬لیٰبئی څ‪ ...‬ډڀڈ څ ډڀڈ‪ ،‬ثلاؿک څ ‪٘٣‬چ‬ ‫ٿٌئچٹ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿیُچڃـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)24 ّ ،1393 ،‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٳڈ څعـت ‪٫‬ٴل څ ‪ٰ٣‬یـڇ څ اکاؿڇ ٗبٿڂ څعـت اځ ٿیثبُـ‬ ‫ٿِٴټی ث‪٤‬ڄچاځ اٯټیت څ یب تج‪٤‬یٖ څ یب ٿِٴٺ ڃواؿڍ ٿ‪ٜ‬لط ڃڀیُچڃـ څ ډلٷچڃڈ اٿتیبم ٿچډچٽ ٻ‪٨‬چ څ‬ ‫ٿغٴچٽ ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ ‫‪ 2-4‬دیذگبُ فمِ اسالهیدر هَرد اللیتّبی ًضادی‪ ،‬سثبًی‪ ،‬لَهیٍ هلی‬ ‫ٿالٱ څ ٿ‪٤‬یبک پیچًتڂ ثڈ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیایڀبځ اًت څ آچال ؿیڂ اًالٽ ٿلمثڄـڍ ډبڍ ثلاًبى‬ ‫ڃواؿ‪ ،‬مثبځ‪ ،‬کڃٶ پچًت څ اٿخبٹایڄڊب کا ثڈ کًڀیت ڃڀیُڄبًـ څ ثلایڂ ٿجڄبایبت ُلی‪٬‬ڈ ٯلاځ ٳلیپ‪،‬‬ ‫ًڄت څ اعبؿیج پیبٿجل اًالٽ‪ ،‬ث‪٤‬ڄچاځ ؿڅ ٿڄج‪ ٢‬آٺ عٰچ٭ اًالٿیؿالٻت ؿاکڃـ‪ .‬ٯلاځ ٳلیپ‪ ،‬ا‪٫‬لیڄَ‬ ‫اڃٌبڃڊب ام ٯجبیٺ څ ؿًتڈ ډبڍ ٷچڃبٷچځ کا ٿبیڈ ُڄبًبئی څ رنء پیضیـٷی ډبڍ ؽټٰت ٿیؿاڃـ څ‬ ‫ډلٷچڃڈ اٿتیبم څ ثلتلڍ ثلایڂ اًبى کا کؿ ٿیڃڀبیـ‪« :‬اڍ ٿلؿٽ‪ ،‬ٿب ُڀب کا ام یٲ مځ څ ٿلؿ ا‪٫‬لیـیپ‬ ‫څ ثٔچکت ُ‪٤‬جڈ ډب څ ٯجیټڈ ډبئی ٯلاک ؿاؿیپ تب یٴـیٸل کا ثِڄبًیـ‪ ،‬ثلاًتی ٳڈ ثلتلیڂ ُڀب ڃنؿ‬ ‫ؽـاڅڃـ پلډینٳبکتلیڂ ُڀبًت‪ ،‬ډڀبڃب ؽـاڅڃـ ؿاڃب څ اٷبڇ اًت»‪ً( .‬چکڇ عزلات‪،‬ایڈ ‪)13‬‬ صفحه 208 ‫‪213‬‬ ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫پیبٿجل اًالٽ ڃین پیچًتڈ ثل ڃ‪٬‬ی ډلٷچڃڈ اٿتیبم څ ثلتلڍ ثلاًبى ت‪٬‬بڅت کڃٶ څ مثبځ څ ٿبڃڄـایڄڊب‪،‬‬ ‫تاٳیـ ؿاُتڈ اًت څایڂ ًؾڂ اځ ع٘لت ثٰـک ٳب‪٫‬ی ٷچیب اًت‪ :‬ال ‪٫‬ؾل ٻ‪٤‬لثی ‪٣‬ټى ‪٣‬زڀی‬ ‫څالٻ‪٤‬زڀی ‪٣‬ټى ‪٣‬لثی څال الثیٖ ‪٣‬ټى اًچؿ څال الًچؿ ‪٣‬ټى اثیٖ اال ثبٻتٰچڍ‪.‬ایڂ ًؾڄبځ کا کًچٹ‬ ‫ؽـا (ّ) ؿک ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٿ‪ٜ‬لط ٿیڃڀچؿ ٳڈ اٿتیبمات ڃواؿڍ څ ٯجیټڈاڍ ثل اځ عبٳپ ثچؿ څ ؿک ‪٣‬ڀٺ ڃین‬ ‫ثڈ ‪٣‬بٻی تلیڂ ُٴٺ ٿڀٴڂ‪ ،‬اٻٸچډب څ ڃڀچڃڈ ډبئی ؿک رڊت ٿؾبٻ‪ ٪‬ثبایڂ اٿتیبمات ثلٯلاک ڃڀچؿ‪.‬‬ ‫ع٘چک ثلرٌتٸبڃی ؿک ٿیبځ یبکاځ اځ پیبٿجل‪ ،‬ام ڃواؿډب څ مثبځ ډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬څ ‪ٛ‬جٰبت ٷچڃبٷچځ‬ ‫ثڊتلیڂ ڃڀچڃڈ ثلایڂ ٿ‪ٜ‬ټت اًت‬ ‫اکڍ ؿک ُلای‪ ٚ‬ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ رڊبڃی څ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثیِتلیڂ تالٍ څ ‪٤٫‬بٻیت ډب کا ثلاڍ اٿغبڍ‬ ‫تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ثٴبک ٷل‪٫‬ت څ ات‪٬‬بٯب ٿٔبؿیٮ ثبکم څ کڅُڂ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ؿک رچاٿ‪٧ ٢‬یل ٿٌټڀبځ څ‬ ‫ثټٴڈ ؿک رچاٿ‪٤‬ی ثچؿ ٳڈ پبڍ ٿټٺ ‪٧‬لثی ؿک اځ ع٘چک ؿاُت؛ ٿبڃڄـ تج‪٤‬ی٘بت ‪٣‬ټیڈ ًیبډبځ‬ ‫ؿکایبالت ٿتغـڇ اٿلیٴب‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ؿک ا‪٫‬لیٰبڍ رڄچثی تچً‪ ٚ‬ٿڊبرلیڂ ً‪٬‬یـ پچًت اکڅپبئی‪،‬‬ ‫ؿڅ ڃڀچڃڈ ثبکم اځ اًت‪ .‬ؿکایڂ ُلای‪ُ ٚ‬بډـ ډٌتیپ ٳڈ پیچًتڈ رچاٿ‪ ٢‬اًالٿیام اڃزبٽ څ ا‪٣‬ڀبٹ‬ ‫تج‪٤‬ی٘بت ڃواؿڍ‪ ،‬مثبڃی څ ٿبڃڄـایڄڊب ڃٌجت ثڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ثـڅک ثچؿڇاڃـ‪ .‬ثلؽال‪ ٩‬ا‪ٌ٫‬بڃڈ ډب څ ؽلا‪٫‬بتی‬ ‫ٳڈ ؿک ٿیبځ پبکڇاڍ ام اٯچاٽ څرچؿ ؿاُتڈ څ ُبیـ اٳڄچځ ڃین څرچؿ ؿاُتڈ ثبُـ ٳڈ پبکڇاڍ ام ا‪٫‬لاؿ ثِل‬ ‫کا ؿک ٷچډل اڃٌبڃیت ثلتلڍ ام پبکڇاڍ ؿیٸل ٿیؿاڃڄـ څ ڃین ثلؽال‪ ٩‬اڃضڈ ام ‪٫‬الً‪٬‬ڈ څ ؿاڃِڀڄـاڃی‬ ‫ډڀضچځ ا‪٫‬ال‪ٛ‬چځ ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ ثب ٓلاعت ٿیٷ‪٬‬تڈاڃـ‪ :‬ٷلڅډی ام اڃٌبڃڊب ثلاڍ ثلؿٷی ا‪٫‬لیـڇ ُـڇاڃـ‬ ‫څ ٷلڅڇ ؿیٸلڍ ثلاڍ اٯبئی څ ثلؿڇ ؿاکڍ‪ .‬ؿک اًالٽ ٿ‪ٜ‬ټٰب امایڂ ٿٌبئٺ ًؾڄی ڃیٌت څ اًڄبؿڍ ٳڈ‬ ‫ؿک ثغجډبڍ پیَ اکائڈ ُـ ٳڈ ډڀڈ اڃٌبڃڊب کا ثلاؿک ٿیؿاڃـ څ ډڀڈ کا ُبیٌتڈ څٓچٹ ثڈ عیبت ‪ٛ‬یجڈ‬ ‫څ مڃـٷی پبٱ څ پبٳینڇ ٿیؿاڃـ ٷچاڇ څ ُبډـایڂ ٿـ‪٣‬ب اًت‪( .‬ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪)48ّ ،1390 ،‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ اماؿڍ ثِل څ اعتلاٽ ثڈ عٰچ٭ څ عیخیت فاتی اڃٌبځ څ ؿؽبٻت ڃـاؿځ ‪٣‬چاٿٺ‬ ‫‪٣‬بکٗی ام ٯجیٺ ڃواؿ‪ ،‬مثبځ‪ ،‬کڃٶ‪ ،‬ٿټیت څ ‪٧‬یلڇ ؿک ا‪٣‬تجبک څ اٿتیبم ثلاڍ اڃٌبڃڊب ؿٯیٰب ٿچکؿ تچرڈ‬ ‫اًالٽ اًت څ اًبًبً ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ث‪٤‬خت پیبٿجلاځ څ ثؾٔچّ پیبٿجل اًالٽ‬ ‫(ّ)‬ ‫اماؿ ٳلؿځ اڃٌبځ امایڂ‬ ‫ٷچڃڈ ٯیـ څ ثڄـ څ تچرڈ ؿاؿځ اڅ ثڈ عیخیت فاتی څ ٳلاٿت څ ُلا‪٫‬ت اڃٌبڃی ؽچیَ اًت‪.‬‬ ‫‪ 3-4‬اللیتّبی هذّجی اس دیذگبُ فمِ اسالهی‬ ‫ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿی‪٣ ،‬الڅڇ ثل ٿٌټڀبڃبځ‪ ،‬ډڀچاکڇ ام ثـڅ تاًیی ٿـیڄڈ اٻڄجی تب ثغبٹ‪٧ ،‬یلٿٌټڀبڃبځ‬ ‫ڃین مڃـٷی ٳلؿڇاڃـ څ ڃ‪٠‬بٽ اًالٿیډیضچٯت ؿکٓـؿ ام ثیڂ ثلؿځ څ ثیلڅځ کاڃـځ اڃبځ ام ٿزڀچ‪٣‬ڈ‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیڃجچؿڇ اًت‪ ،‬ثټٴڈ ؿک ٿڄبث‪ ٢‬عٰچ٭ اًالٽ ام رڀټڈ ٯلاځ ٳلیپ څرچؿ اڃبځ کا پقیل‪٫‬تڈ څ‬ صفحه 209 ‫‪ٔ٫ 214‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫کاڇ عٺ څیوڇ ؽچؿ کا ثلاڍ ډڀنیٌتی ٿٌبٻڀت اٿین ا‪٣‬الځ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ام ٻغب‪ ٝ‬ڃ‪٠‬لڍ‪ ،‬ٯلاځ ٳلیپ‪،‬‬ ‫ؽبڃچاؿڇ رڊبڃی کا ثڈ ًڈ ثؾَ تٌٰیپ ٿیٳڄـ‪ً ،‬ڈ ‪٘٣‬چایڂ ؽبڃچاؿڇ ‪٣‬جبکتڄـ ام‪ :‬ٿٌټڀبڃبځ‪ ،‬ٿچعـاځ‬ ‫‪٧‬یلٿٌټڀبځ‪ ،‬ٿټغـاځ‪ .‬اٳڄچځ ؽبڃچاؿڇ رڊبڃی ؿاکاڍایڂ ًڈ ‪٘٣‬چ اًت څ ٯلاځ ثلاڍ ډڀڈ اڃڊب‬ ‫پیبٿیڅیوڇ ؿاکؿ څ عٰچٯی ؽبّ ثلایِبځ ٯبئٺ اًت‪( .‬رچاؿڍ اٿټی‪)150ّ ،1375 ،‬‬ ‫اؿیبځ اٻڊی ٳڈ کیِڈ تچعیـڍ ؿاکڃـ څ ام ٿڄج‪ ٢‬څعی ًلصِڀڈ ٿیٷیلڃـ ؿاکاڍ اعتلاٽ څ اکمٍ‬ ‫څیوڇاڍ ام ؿیـٷبڇ اًالٽ ډٌتڄـ څ ام اڃزب ٳڈ پیبٿجلاځ اٻڊی ٳڈ اځ اؿیبځ کا اڅکؿڇاڃـ ثڈ ډڀلاڇ ؽچؿ‬ ‫ٳتبه اًڀبڃی ؿاُتڈاڃـ ثڈ اډٺ ٳتبه ُڄبؽتڈ ٿیُچڃـ‪ ،‬ؿکایبت ٯلاځ ٳلیپ څ مٿبځ پیبٿجل اًالٽایڂ‬ ‫آ‪ٜ‬الط ثٴبک ک‪٫‬تڈ اًت‪ .‬اډٺ ٳتبه ؿالٻت ؿاکؿ ثل پیلڅاځ ائیڂ ٿچًی (‪ ،)١‬پیلڅاځ ‪٣‬یٌی ٿٌیظ‬ ‫(‪( )١‬ٿٌیغیبځ) څ ڃین مکتِتیبځ (ٿزچى) څ ‪٧‬یلٿٌټڀبڃبځ ‪٧‬یل اډٺ ٳتبه ڃین ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیڃین ام‬ ‫ؿیـ عٰچ٭ اًالٿیڃبؿیـڇ ٷل‪٫‬تڈ ڃِـڇاڃـ څ اعٴبٽ څ عٰچ٭ ؿاکڃـ ٳڈ ثیبځ ؽچاډـ ُـ‪.‬‬ ‫‪ -5‬ػولىزد هوسسبت حمَق ثطز در هَرد حمَق اللیتّب‬ ‫ؽبًتٸبڇ ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭ ثِل ثټٴڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‪ ،‬رچاٿ‪٧ ٢‬لثی ا‪٣‬پ ام اکڅپبیی څ‬ ‫اٿلیٴبئی ډٌتڄـ څ ٯچاٽایڂ عٰچ٭ ٿجتڄی ثل ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی اًت‪ .‬ثغج ام ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی عٰچ٭ ثِل څ‬ ‫ٿجبڃی اځ‪ ،‬ؿکایڂ ڃچُتبک ٳچتبڇ ٳڈ ثڈ ٿٰلکات څ عٰچ٭ تچرڈ ؿاکؿ تب ثڈ ٿجبڃی څ ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ اڃڊب ٿڀٴڂ‬ ‫ڃیٌت‪ ،‬ٿ‪ ٢‬فٻٲ ڃٸبډی ٳچتبڇ ثڈ ‪٣‬ڀټٴلؿ ثبڃیبځ څ ؿڅٻتڊبڍ ٓبعتایڂ ت‪٬‬ٴل ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل‬ ‫ث‪ٜ‬چک ‪٣‬بٽ څ اٯټیتڊب ث‪ٜ‬چک ؽبّ‪ ،‬ٿیتچاڃـ ٿجبعج ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ ؿکایڂ ‪ٔ٫‬ٺ کا ام رڄجڈ ڃ‪٠‬لڍ څ‬ ‫تئچکڍ ٓل‪ ٩‬ؽبکد ڃڀبیـ څ ٷچُڈاڍ ام مڅایبڍ ارلائی څ ‪٣‬ڀټیایڂ ٿجبعج کا ُ‪٬‬ب‪ً ٩‬بمؿ‪.‬ایڂ‬ ‫ثؾَ ٳچتبڇ ډلٷن ؿک ٿٰبٽ ثلکًی ٳبٿٺایڂ ‪٣‬ڀټٴلؿ ڃیٌت څ ڃین ؿکٓـؿ ثیبځ ت‪ٔ٬‬یټی ڃٰب‪ ٙ‬ٯچت څ‬ ‫ٗ‪ ٪٤‬ڃڀیثبُـ‪ ،‬ثټٴڈ تچرڈ ٓبعجبځ ‪٫‬ٴل کا ثڈ ثلؽی ام ڃٰب‪٬٤ٗ ٙ‬ڊب څ ٷلڇډبڍ ٳچک ؿک ٿٌبئٺ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اٯټیتڊب رټت ٿیڃڀبیـ‪.‬‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی ؿڅٽ څ ٳِتبکډب څ رڄبیبت څًی‪٤‬ی ٳڈ ؿک ڃتیزڈایڂ رڄٶ پیَ اٿـ‪ ،‬عڀبیت‬ ‫ثیڂاٻڀټټی ام ا‪٫‬لاؿ ثِل ثڈ ًل‪٣‬ت صِڀٸیلڍ ٷٌتلٍ یب‪٫‬ت‪ .‬اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ثڈ ٿلڅک‬ ‫ؿک ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ ٿ‪ٜ‬لط څ ثڈ تٔچیت کًیـڃـ‪ .‬تب ثغبٹ ثیَ ام یٴٔـ ا‪٣‬الٿیڈ څ ثیبڃیڈ څ‪.. .‬‬ ‫ؿکایڂ ٿچکؿ ٓبؿک ُـڇ اًت‪ .‬ؿک ٿچکؿ ٿیناځ ٿچ‪ٰ٫‬یت ًبمٿبځ ٿټٺ ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل ‪ -‬څ ام‬ ‫رڀټڈ عٰچ٭ اٯټیتڊب ‪ -‬ثلاڍ ڃڀچڃڈ صڄـ ٿچکؿ کا یبؿاڅکڍ ٿیڃڀبئیپ څ ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ‪٣‬ڀټٴلؿ ًیبًی ‪ -‬ڃڈ‬ ‫عٰچٯی ‪ -‬ؿڅٹ ‪٧‬لثی کا ؿکایڂ ٿچاکؿ ُبډـ ډٌتیپ‪.‬‬ صفحه 210 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪215‬‬ ‫‪ 1-5‬ثزخَرد سیبسی ثب هسبئل حمَق ثطز‬ ‫الف ‪ -‬هسئلِ فلسغیی‬ ‫ؿاًتبڃی تٴلاکڍ‪٧ ،‬پ اڃٸین اًت ٳڈ اڅالً اُ‪٨‬بٹ ًلمٿیڂ اځ څ تاًیی ؿڅٻت اُ‪٨‬بٻٸل ثب تاییـ‬ ‫ًبمٿبځ ٿټٺ ثچؿڇ اًت څ ڃین عڀبیت ٿٌتٰیپ ؿڅٻت اًت‪٤‬ڀبکڍ اڃٸټیی څ حبڃیب اًتڀلاک اُ‪٨‬بٹایڂ‬ ‫ًلمٿیڂ څ اڅاکڇ ٳلؿځ ٿټت ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ څ تج‪٤‬یـ اڃبځ څ ثڈ کًڀیت ڃِڄبؽتڂ عٮ ت‪٤‬ییڂ ًلڃچُتایڂ‬ ‫ٿټت تچً‪ ٚ‬یٲ کهیپ اُ‪٨‬بٻٸل ام ٿچکاؿ ڃٰٖ اُٴبک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ٿیثبُـ څ ڃٰٖ عٰچ٭ ثِل‪،‬‬ ‫میل پب ٷقاُتڂ عٰچ٭ اڅٻیڈ ٿلؿٽ ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ ؽچؿ ؿاًتبڃی ٿ‪ٔ٬‬ٺ څ رـا ؿاکؿ‪ٓ .‬ڊیچڃینٽ ًیبًی‪،‬‬ ‫ٿٴتت پـیـ اڅکڃـڇ ؿڅٻت اًلائیٺ‪ ،‬ام ٿټیت پلًتی څ اًت‪٤‬ڀبک ‪٧‬لثی ؿک ٯلځ ڃچمؿډپ ثڈ څرچؿ اٿـ‬ ‫څ یٴی ام ‪٫‬بر‪٤‬ڈ ثبکتلیڂ اُٴبٹ ڃواؿ پلًتی کا ثلاًبى تچریڊبت ٿقډجی څ اً‪ٜ‬چکڇډبڍ تبکیؾی‬ ‫پـیـ اڅکؿ‪ .‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٯچاڃیڂ اًلائیٺ ډل یڊچؿڍ ام ډل ڃٰ‪ٜ‬ڈاڍ ام ؿڃیب څ ثب ډل تبث‪٤‬یت ٳڈ ثبُـ‪ ،‬ؿک‬ ‫ډڀبځ ٻغ‪٠‬ڈاڍ ٳڈ ثڈ ‪٫‬لڅؿٷبڇ اًلائیٺ ٯـٽ ٷقاکؿ‪ ،‬تج‪٤‬ڈ اًلائیٺ ؽچاډـ ُـ څٻی یٲ ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڄی ٿتچٻـ‬ ‫‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ څ ام پـک څ ٿبؿک ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ کا ٿیتچاځ ثی تبث‪٤‬یت تټٰی ٳلؿ‪.‬‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ ډڀیڂ کڅیڈ ڃواؿ پلًتبڃڈ ثچؿ ٳڈ ٿزڀ‪٣ ٢‬ڀچٿیًبمٿبځ ٿټٺ (ثب ‪ِ٫‬بک ٳِچکډبڍ رڊبځ‬ ‫ًچٽ) ؿک ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈ ُڀبکڇ ‪ 3379‬ٿچکػ ‪ 10‬ڃچاٿجل ‪ 1975‬ا‪٣‬الٽ ٳلؿ‪ٓ :‬ڊیچڃینٽ یٴی ام اُٴبٹ ڃواؿ‬ ‫پلًتی څ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ اًت څ صڄبڃٴڈ ٿیؿاڃیپ ٿڀڄچ‪٣‬یت تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ام ٿٔبؿیٮ ثبکم ٯب‪٣‬ـڇ‬ ‫اٿـڇ ؿک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثڈ ُڀبک ٿیکڅؿ‪( .‬ٿ‪٬٠‬لڍ‪ )163 ّ ،1396 ،‬اٿب‪ ،‬ثبایڂ څرچؿ‪ ،‬ثنکٷتلیڂ‬ ‫عبٿیایڂ ٿچرچؿیت اُ‪٨‬بٻٸل ڃواؿپلًت‪ ،‬ام عیج اٯتٔبؿڍ‪ً ،‬یبًی‪ ،‬ٿبٻی‪ ،‬ڃ‪٠‬بٿی‪ ،‬تٴڄچٻچمیٴی څ‪.‬‬ ‫‪٧ ..‬یلڇ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ډٌتڄـ څ ًیٌتپ ًبمٿبځ ٿټٺ ډپ ‪٣‬ڀال ثب ؿؽبٻتایڂ ٳِچکډب‪ ،‬ٯـکت ‪٣‬ٴی‬ ‫اٻ‪٤‬ڀٺ ٯـکتڀڄـ ٿٰبثٺ اځ کا ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬الجشایز‬ ‫ؿڅٻت اٻزنایل‪ٛ ،‬جی‪٤‬ی تلیڂ عٮ ٿټت ؽچؿ کا ٳڈ ‪٣‬جبکت ام عٮ ُلٳت ؿک اؿاکڇ اٿچک ٳِچک څ‬ ‫اڃتؾبثبت اًت میل پب ٷقاُت (ڃٰٖ ٿبؿڇ ‪ 21‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی څ ٿبؿڇ ‪ 25‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭‬ ‫ًیبًی څ ٿـڃی) څ ثب ا‪٣‬ڀبٹ مڅک څ ؿؽبٻت اکتَ ؿک ًبٹ ‪ ،1992‬اڃتؾبثبت کا ثب‪ٛ‬ٺ ٳلؿ څ ؿڅٻت‬ ‫ڃ‪٠‬بٿیکا ‪٣‬ټى ک‪٧‬پ اکاؿڇ اٳخلیت ٿلؿٽ ٿٌټ‪ ٚ‬ٷلؿاڃیـ‪( .‬ٳڈ ڃتیزڈ اځ ڃٰٖ اُٴبک عٰچ٭ ٿلؿٽ‪ ،‬ثلڅم‬ ‫ؽِچڃت ام ًچڍ ؿڅ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬څ ٳِتڈ ُـځ ؿڇډب ډناک ڃ‪٬‬ل تبٳڄچځ ثچؿڇ اًت) اکٷبځډبڍ ًبمٿبځ ٿټٺ‬ ‫ؿک ؽٔچّ ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ څ ٿٌټپ عٰچ٭ ثِل اٯـاٽ ٿچحلڍ اڃزبٽ ڃـاؿڃـ‪ ،‬ڃڈ ڃڀبیڄـڇ څیوڇاڍ ت‪٤‬ییڂ‬ صفحه 211 ‫‪ٔ٫ 216‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ُـ څ ثڈ ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈاڍ ٓبؿک ٷلؿیـ‪ .‬اٻجتڈ ٷناکُٸل څیوڇ عٮ اماؿڍ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ثڈایڂ څٗ‪٤‬یت ؿک‬ ‫اٻزنایل پلؿاؽتڈ څ ٿچاکؿڍ کا ٳڈ ا‪٫‬لاؿڍ ثڈ ٻغب‪ٰ٣ ٝ‬یـڇ څ ثیبځ تڊـیـ ثڈ ٯتٺ ُـڇ څ یب ثڈ ٯتٺ‬ ‫کًیـڇاڃـ ٿچکؿ ثلکًی ٯلاک ؿاؿڇ څ ڃتیزڈ ٷیلڍ ٳلؿڇ‪ ،‬ٳڈایڂ ا‪٫‬لاؿ ؿک احل عڀټڈ تلڅکیٌت ډبڍ‬ ‫ثڄیبؿٷلاڍ اًالٿیثڈ ٯتٺ کًیـڇاڃـ څ ا‪ٟ‬ڊبک اٿیـڅاکڍ ٳلؿڇ ٳڈ ؿڅٻت اٻزنایل ثتچاڃـ اڃڊب کا ُڄبًبیی‬ ‫ٳڄـ څ تغت پیٸلؿ ٯلاک ؿډـ‪ .‬څٻی ڃٌجت ثڈ تؾټ‪ ٪‬اُٴبک اځ ؿڅٻت ام آټیتلیڂ عٰچ٭ اڃٌبڃی‬ ‫ٿټت ؽچؿ څ تج‪٤‬بت څعِتڄبٳی ٳڈ ؿک پی ؿاُتڈ‪ ،‬اٯـاٿیٓچکت ڃٸل‪٫‬تڈ‬ ‫‪p.28‬‬ ‫اًت‪((E/CN , 4/8995/32 , .‬‬ ‫‪٣‬ټت اځ ډپ کڅُڂ اًت‪ ،‬ؿڅٻتڊبڍ ‪٣‬ڀـڇ ‪٧‬لثی ام ‪٣‬ڀٺ ؽال‪ ٩‬عٰچ٭ ثِل ؿڅٻت اٻزنایل‬ ‫عڀبیت ٿیٳڄڄـ څ ډڀبڃڊب ؿک تٔڀیپ ٷیلیڊبڍ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿاحلڃـ‪( .‬ٿڊلپچک‪)357ّ ،1394 ،‬‬ ‫ج ‪ -‬ػزاق‬ ‫‪٣‬لا٭ تب ٯجٺ ام عڀټڈ ثڈ ٳچیت څ کڅیبکڅیی ثب ٿڄب‪ ٢٫‬اٿلیٴب څ ‪٧‬له ام ڃ‪٠‬ل څٗ‪٤‬یت عٰچ٭ ثِل‬ ‫تغت ڃ‪٠‬ل څ ٿلاٯجت څیوڇ ًبمٿبځ ٿټٺ ٯلاک ڃـاُت څ ٳڀیٌیچځ عٰچ٭ ثِل ثلایَ ڃڀبیڄـڇ څیوڇ‬ ‫ت‪٤‬ییڂ ڃٴلؿڇ ثچؿ‪ .‬ثبایڄٴڈ ډڀڈ ُچاډـ ثل ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ عٰچ٭ ثِل ام ًچڍ ؿڅٻت ٿنثچک‪ ،‬ٿؾٔچٓب‬ ‫‪ٛ‬ی ؿڅکاځ رڄٶ اځ ثب رڀڊچکڍ اًالٿیایلاځ‪ ،‬ؿالٻت ؿاُت‪( .‬رڄبیبتی ‪٣‬ټیڈ ثِلیت ٿبڃڄـ ٳِتبک‬ ‫عټجضڈ‪ ،‬ٳڈ اٻجتڈ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ؽچؿ ث‪٤‬ـ ام رڄٶ ٳچیت څ ‪٣‬لا٭‪ ،‬ثڈایڂ ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ ا‪٣‬تلا‪ ٩‬ٳلؿڃـ)‬ ‫څٻی ډڀیڂ ٳڈ ٿڄب‪ ٢٫‬ٯـکتڊبڍ ‪٧‬لثی کا ثڈ ؽ‪ٜ‬لاڃـاؽت څ ثب اڃبځ ام ؿک ٿؾبٻ‪٬‬ت څ تڀلؿ ؿکاٿـ‪ ،‬ډپ‬ ‫‪٫‬چکا ٿڄٴچه ُـ‪ ،‬ډپ ٿغبٓلڇ اٯتٔبؿڍ ٷلؿیـ څ ډپ ام ڃ‪٠‬ل ڃٰٖ عٰچ٭ ثِل ؿک اځ ٳِچک ٿچکؿ‬ ‫اتڊبٽ ٯلاک ٷل‪٫‬ت څ ډل ًبٻڈ ڃڀبیڄـڇ څیوڇ ٷناکٍ څؽیڀیؿک ٿچکؿ څٗ‪ ٢‬ثـ عٰچ٭ ثِل ؿک اځ ٳِچک‬ ‫اکائڈ ٿیؿډـ څ ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈ ‪٣‬ټیڈ اځ ٓبؿک ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ ‫د‪ -‬ثزخَرد حوبیت اهیش ٍ ّوزاُ ثب سىَت‬ ‫ؿڅٻت اٿلیٴب ؿک ٯجبٹ ڃٰٖ ‪٫‬بعَ عٰچ٭ ثِل تچً‪ ٚ‬ٷلڅڇ ‪ٛ‬بٻجبځ ؿک ا‪٨٫‬بڃٌتبځ ڃٌجت ثڈ اٯـاٽ‬ ‫‪٧‬یل پِتچځ ثچیوڇ ُی‪٤‬یبځ ا‪٨٫‬بڃٌتبځ ‪ -‬ٳڈ ؿک اٯټیت ډٌتڄـ ڃڀچڃڈ کڅُڂ ؿیٸلڍ ام ‪٣‬ڀټٴلؿ ٷنیڄِی‬ ‫څ ًیبًی ؿڅٹ ‪٧‬لثی ؿک ٿچکؿ عٰچ٭ ثِل څ اٯټیتڊبڍ ثِلڍ اًت‪( .‬ٿڊلپچک‪)357 ،1394 ،‬‬ ‫‪ 2-5‬ثیتَجْی ثِ هفبّین اخاللی ٍ ارسشّبی هذّجی‬ ‫ٷناکُٸل څیوڇ عٮ اماؿڍ څ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ؿک ٿچکؿ ًټیڀڈ ڃٌلیڂ‪ ،‬ڃچیٌڄـڇ مځ ثڄٸالؿُی ٳڈ ثڈ‬ ‫ٯلاځ ٳلیپ څ ٿٰـًبت اًالٿیتچډیڂ ٳلؿڇ څ ٿ‪ٜ‬بٻت ٳ‪٬‬ل اٿین ٷ‪٬‬تڈ اًت څ ؽِپ ٿلؿٽ ٿٌټڀبځ‬ صفحه 212 ‫‪ٔ٫ 216‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫اٿلڅمڇ پوڅډِٸلاځ ثلاڃڄـ تب ثیِتل ثڈ ًټ‪ٜ‬ڈ ًیبًی اٳخلیت اډڀیت ثـډڄـ‪ .‬ٷلڅڇ ثلتل ثب ؿک اؽتیبک‬ ‫ؿاُتڂ ٿڄبث‪ ٢‬مڃـٷی اٿٴبځ تٌټ‪ ٚ‬ثل ُلای‪ ٚ‬مڃـٷی ؿیٸلاځ کا‪ ،‬ام کډٸقک ٿلاٯجتډبڍ ثڊـاُتی‪ ،‬ٳبک‬ ‫څ ُ‪٨‬ٺ‪ ،‬ٿچاؿ ‪٧‬قایی‪ ،‬اٿچمٍ څ پلڅکٍ څ ؿکاٿـډب پیـا ٿیٳڄـ‪ .‬اٳخلیت ام کډٸقک تٌټ‪ً ٚ‬یبًی‬ ‫اًت ٳڈ ٿیتچاڃـ ثڈ اٯټیت تج‪٤‬یٖ کڅا ؿاکؿ څ ؿک ثلاثل اڅ ک‪٫‬تبکڍ تغٰیلاٿین یب ؽٔڀبڃڈ ؿاُتڈ‬ ‫ثبُـ‪ ،‬ک‪٫‬تبکڍ ٳڈ ٿڀٴڂ اًت ام تڀٌؾل ا‪٧‬بم ٷلؿؿ څ تب اڃڊـاٽ پیَ کڅؿ‪( .‬ؿکٿڄیتٺ‪)11ّ ،1372 ،‬‬ ‫‪ -3‬اللیتّب در حمَق ثطز هؼبغز‬ ‫‪ٍ 1-3‬ضؼیت اللیتّب در جبهؼِ جْبًی لجل اس تاسیس جبهؼِ هلل‬ ‫اعتیبد ثڈ تجبؿٹ ٿغٔچٹ ‪٫‬ٴلڍ څ ٿبؿڍ ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬اڃٌبڃی ‪ -‬ام ڃ‪٠‬ل ؽچځ‪ ،‬مثبځ څ‬ ‫ٿقډت‪ -‬څ کڅط اٿینٍ څ اُڄبئی ثیڂ ٿټتڊب څ عی اماؿٿڄِی څ اؽتجبک ؿک اڃتؾبه ٿٌٴڂ څ‬ ‫اٯبٿتٸبڇ ام ؿیلتلیڂ امٿڄڈ عیبت ارتڀب‪٣‬ی ثِل عبٻت اؽتال‪ ٙ‬ارتڄبه ڃبپقیل ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪٪‬‬ ‫ڃواؿڍ څ ٿقډجی کا ؿک ا‪٧‬ټت ًلمٿیڄڊبڍ ٿٌٴچڃی څ ٳِچکډبڍ تِٴیٺ ُـڇایزبه ڃڀچؿڇ اًت‪.‬‬ ‫ثلاحل ډڀیڂ اؽتال‪ ٙ‬ٯڊلڍ ٿټتډب‪ ،‬ٳڀتل ٳِچکڍ ٿیتچاځ یب‪٫‬ت ٳڈ ډڀڈ اتجب‪ ١‬اځ ؿاکاڍ ڃواؿ څ ٿقډت‬ ‫څاعـ ثچؿڇ څ ا‪٫‬لاؿ اځ ډڀٸی ام ٿِؾٔبت ٿټی ٿچکؿ ڃ‪٠‬ل ُؾْ څ یب اُؾبّ څ یب اٳخلیت عبٳپ‬ ‫ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)5 ّ،1393 ،‬‬ ‫اٯټیتڊب ؿک ٳِچکډبئیٴڈ تغت عٴچٿت ڃواؿڍ څ یب ٿقډجی اؿاکڇ ٿیُـڃـ رن ؿک ٿچاکؿ ڃبؿک ٿ‪٤‬ڀچالً‬ ‫څٗ‪ ٢‬ڃبٷچاکڍ ؿاُتڄـ څ ڃڈ تڄڊب ام ٿڄبث‪ ٢‬څ عٰچ٭ ڃواؿ څ ٿقډت کًڀیٳِچک ٿغلڅٽ ثچؿڃـ‪ ،‬آچال‬ ‫ڃٌجت ثڈ اڃبځ صڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬عٴچٿتڊب څ صڈ ام ڃبعیڈ ا‪٫‬لاؿ ٿټت ک‪٫‬تبک ڃبپٌڄـ ٿ‪٤‬ڀچٹ ٿیٷلؿیـ څ ثل‬ ‫احل ډڀیڂ ک‪٫‬تبکډب ؿک ثٌیبکڍ ام ٿچاکؿ عچاؿحی کػ ٿیؿاؿ ٳڈ ثڈ ُٴڄزڈ ډب څ ٳِتبکډبڍ ؿًتڈ‬ ‫رڀ‪٤‬ی ٿیبڃزبٿیـ څ ٓغڄڈ ډبڍ کٯت اڃٸینڍ ثجبک ٿیاڅکؿ‪( .‬ډڀبځ‪)7ّ ،‬‬ ‫عٴچٿتڊبڍ یڊچؿڍ ٳڈ ٯجٺ ام ث‪٤‬خت ٿٌیظ ام ٿٰتـکتلیڂ څ پلًبثٰڈتلیڂ عٴچٿتڊبڍ اځ ‪ٔ٣‬ل‬ ‫ثچؿڃـ ڃ‪٠‬ل ثڈ پیچڃـ ؽبٓی ٳڈ ڃواؿ څ ٿقډت ؿک ائیڂ یڊچؿ پیـا ٳلؿڇ څایڂ ائیڂ کا ؿک ‪٣‬یڂ ٿقډجی‬ ‫ثچؿځ ثٔچکت عبؿ ڃواؿڍ ؿکاڅکؿڇ اًت ٿ‪٤‬ڀچالً ام یٲ ًیٌتپ ؽِڂ ڃواؿڍ څ ٿقډجی پیلڅڍ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ څ یب ٷلڅډڊبڍ ‪٧‬یلیڊچؿڍ ثڀڄنٻڈ عیچاڃبت ٳڈ ثبیـ ؿک اؽتیبک ٯچٽ ثلٷنیـڇ یڊچؿ ثبُڄـ‬ ‫ک‪٫‬تبک ٿیڃڀچؿڃـ‪ .‬ؿڅٻت یڊچؿڍ ٳڈ ثلاًبى ثلٷنیـٷی ٿټت یڊچؿ پی کینڍ ٿیُـ څ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ‬ ‫ڃڀیتچاڃٌت تئچکڍ ؿڅٻت ٿتِٴٺ ام ٷلڅڇډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬ڃواؿڍ څ ٿقډجی کا ثپقیلؿ څ یب تِٴیٺ یٲ‬ صفحه 202 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪217‬‬ ‫ثڄٸالؿُی کا ثلاڃٸیؾتڈ اًت‪ ،‬ڃڈ تڄڊب ام ‪٫‬تچاڍ ٓبؿکڇ ‪٣‬ټیڈ څڍ ام ًچڍ یٲ کڅعبڃی ثڄٸالؿُی‬ ‫ا‪ٟ‬ڊبک ڃٸلاڃی ٳلؿڇ‪ ،‬ثټٴڈ ڃٸلاڃی ‪٣‬ڀیٮ ؽچؿ کا ام ٓـڅک ؿًتچک ثبمؿاُت څڍ ثڈ عٴپ یٲ ؿاؿٷبڇ‬ ‫ثلاًبى ٯبڃچځ رناڍ ثڄٸالؿٍ (ٿبؿڇ «اٻ‪ 295 »٪‬ٯبڃچځ رنا) څ ا‪٣‬الٽ ٿغبٳڀڈ څڍ ‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات‬ ‫ٯبڃچځ‪ ،‬ا‪٣‬الٽ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ی‪٤‬ڄی ؿکًت ؿک اڃزب ٳڈ ؿڅٻتی‪ ،‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿٰلکات ٯبڃچڃی څ ؿک ٿغـڅؿڇ‬ ‫ٯبڃچځ ثلاڍ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ام اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿی‪ ،‬ٿتؾټ‪ ٪‬کا تغت ت‪ٰ٤‬یت ٯلاک ٿیؿډـ‪ ،‬ٷناکُٸل څیوڇ اثلام‬ ‫ڃٸلاڃی ٿیٳڄـ څٻی ام ا‪٣‬ڀبٹ ؽال‪ ٩‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیٿلتٴت‪ ،‬ڃٸلاڃی ثڈ ؽچؿ کاڇ ڃڀیؿډـ‪Ibid. p. .‬‬ ‫)‪ )26‬اماؿڍ ‪٫‬لؿڍ ثڈ عٌت ‪ٟ‬بډل ثٌیبک ٿچکؿ تچرڈ څ پِتیجبڃی ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ څ ثیِتلیڂ عڀبیت کا‬ ‫ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿغـڅؿیتډبڍ ٿقډجی ؿاکؿ‪.‬‬ ‫ٿغـڅؿ ٳلؿځ اماؿڍ ‪٫‬لؿڍ ثب ‪٣‬ڄچاځ ثلؽچکؿ څ ٿ‪٨‬بیلت اځ ثب ڃ‪٠‬پ ‪٣‬ڀچٿیڅ اٿڄیت ربٿ‪٤‬ڈ ثڈ‬ ‫کاعتی ٯبثٺ ؿکٱ څ پقیلٍ اًت څٻی ٿغـڅؿ ٳلؿځ اځ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬ثلؽچکؿ اځ ثب‬ ‫ٿٰت٘یبت اؽالٯی څ ٿقډجی ؿک ٿڄ‪ٜ‬ٮ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿچکؿ پقثلٍ ڃجچؿڇ څ ٿغٴچٽ ٿیُچؿ‪ ،‬ٷلصڈ ؿک‬ ‫ا‪٣‬الٿیڈ عٰچ٭ ثِل ٿِلڅ‪٣‬یتایڂ ٿغـڅؿیت تٔلیظ ڃِـڇ اًت‪ .‬اؽلاد ؿؽتلاځ ٿغزجڈ ام ٿـاکى‬ ‫څ ٿغلڅٽ ٳلؿځ اڃڊب ام تغٔیٺ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬ؿاُتڂ عزبه څ الئیٲ ثچؿځ ڃ‪٠‬بٽ رڀڊچکڍ ‪٫‬لاڃٌڈ‪،‬‬ ‫ٿٰبٿبت ًبمٿبځ ٿټٺ کا ثڊتل ٯبڃ‪ ٢‬ٿیٳڄـ تبایزبؿ ٿغـڅؿیت پچَُ ثلاڍ ؽبڃڀڊب ؿک ٿزبٿ‪ ٢‬څ‬ ‫ٿغب‪٫‬ٺ ‪٣‬ڀچٿیثڈ ؽب‪ٛ‬ل ع‪٬٣ ٞ٬‬ت ‪٣‬ڀچٿیڅ ٿچامیڂ اؽالٯی‪( .‬ٿڊلپچک‪ )359ّ ،1394 ،‬ٷناکُٸل‬ ‫څیوڇ عٮ اماؿڍ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ؽچؿ ٿیپقیلؿ ٳڈ ثڄـ ‪ 3‬ٿبؿڇ ‪ 19‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ‬ ‫ًیبًی اماؿڍ ثیبځ کا ثڈ ؽب‪ٛ‬ل ع‪ ٞ٬‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیٿغـڅؿ ٿیٳڄـ څ ثڄبثلایڂ ؿڅٻتڊب ٿیتچاڃڄـ ؿک‬ ‫عـڅؿ ٿٰلکات ٯبڃچڃی ؿک رڊت ع‪ ٞ٬‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیؿک اماؿڍ ثیبځ ٿـاؽټڈ ٳلؿڇ څ ؿک عـ المٽ اځ‬ ‫کا ٿغـڅؿ ٳڄڄـ‪ (ECN. 411995132 ,p.11) .‬ثڄب ثڈ ٷ‪٬‬تڈ ٷناکُٸل ٿنثچک ؿڅ ٿچٗچ‪ ١‬پچکڃچٷلا‪٫‬ی‬ ‫(تجټی‪ ٦‬څ اڃتِبک ٓچک ٯجیغڈ څ ؽال‪٬٣ ٩‬ت) څ ا‪ٟ‬ڊبکات ٳ‪٬‬ل اٿین‪ 54‬ام ٿٔبؿیٮ ؽال‪ ٩‬اؽال٭‬ ‫‪٣‬ڀچٿیثڈ عٌبه اٿـڇ ٳڈ ٿیتچاځ ثـاځ رڊت اماؿڍ ثیبځ کا ٿغـڅؿ ٳلؿ څ ثبایڂ تلتیت اٷل ؿڅٻتی‪،‬‬ ‫ٿغـڅؿیتڊبیی ؿک مٿیڄڈ اڃتِبک ٿ‪ٜ‬بٻت ؽال‪٬٣ ٩‬ت ‪٣‬ڀچٿیڅ تجټی‪٨‬بت ٳ‪٬‬ل اٿین ‪٣‬ټیڈ ا‪٣‬تٰبؿات‬ ‫ٿقډجی څٗ‪ ٢‬ٳڄـ څ ثلاڍ ٿتؾټ‪٬‬یڂ ٿزبمات څٗ‪ ٢‬ڃڀبیـ‪ ،‬ثلؽال‪ ٩‬ٿچامیڂ عٰچ٭ ثِل اٯـاٽ ڃٴلؿڇ‬ ‫اًت څٻی ثب ایڂ څٓ‪ ٪‬ٿِبډـڇ ٿیٳڄیپ‪ ،‬ډڀچاکڇ ام ڃبٯ٘یڂ ایڂ ٯچاڃیڂ عڀبیت ُـڇ څ ام ؿڅٻتی ٳڈ‬ ‫ٿتؾټ‪ ٪‬کا ت‪ٰ٤‬یت ٳلؿڇ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃبٯٖ عٰچ٭ ثِل یبؿ ُـڇ څ ډیضٸبڇ ؿڅٻتی ثڈ ؽب‪ٛ‬ل تِچیٮ څ‬ ‫عڀبیت څ تٌڊیٺ اڃزبٽ پچکڃچٷلا‪٫‬ی ثب ا‪ٟ‬ڊبک څ تجټی‪ ٦‬څ ڃِل ٿ‪ٜ‬بٻت ٳ‪٬‬لاٿین ؽال‪ ٩‬ٿٰـًبت ٿقډجی‬ ‫تٰجیظ ڃِـڇ اًت‪( .‬ډڀبځ‪)359ّ ،‬‬ ‫‪Blasphemy‬‬ ‫‪54‬‬ صفحه 213 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪217‬‬ ‫عٴچٿت رڊبڃی کا ډـ‪ ٩‬ؽچؿ ٯلاک ؿډـ ڃبٷنیل ًیبًت اځ ؿک ٿچکؿ تچؿڇډبڍ څًی‪٧ ٢‬یلیڊچؿڍ رن‬ ‫یٴی ام ؿڅ ‪ٛ‬لط میل ڃڀیتچاڃٌت ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ - 1‬ڃبثچؿڍ ا‪٫‬لاؿ ‪٧‬یلیڊچؿڍ څ پبٱ ڃڀچؿځ ًلمٿیڂ ؽچؿ ام ڃواؿ تب پبٱ (‪٧‬یل یڊچؿڍ)‬ ‫‪ -2‬ثڈ ثلؿٷی ٳِیـځ اڃبځ څ ثڊلڇ ثلؿاکڍ ډلصڈ ثیِتل ام ڃیلڅڍایڂ ٷلڅډڊب ثلاڍ ٿٔبٻظ ٿټت‬ ‫ثلٷنیـڇ یڊچؿ‪.‬‬ ‫ام ڃؾٌتیڂ ًبٻڊبڍ ٯلځ صڊبکٽ ٿٌیغی ٳڈ ثتـکیذ ائیڂ ٿٌیغیت ث‪٤‬ڄچاځ ؿیڂ کًڀیاٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ‬ ‫کڅٽ پقیل‪٫‬تڈ څ عٴچٿتڊب څ اٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ ٿٌیغی مٿبٽ اٿچک کا ثـًت ٷل‪٫‬تڄـ‪ ،‬ؿڅکاځ اماؿڍ‬ ‫ٿٌیغیبځ څ اًبکت یڊچؿیبځ یٴزب ا‪٧‬بم ٷلؿیـ‪.‬‬ ‫یڊچؿیبځ صڄـیڂ ثبک ؿک عٴچٿتڊبڍ ٿٌیغی اٿپلا‪ٛ‬چک کڅٽ ٯتٺ ‪٣‬بٽ ُـڃـ څ ؿًتڈ ؿًتڈ ام‬ ‫ًلمٿیڄڊبڍ تغت عٴچٿت کڅٽ اؽلاد ٷلؿیـڃـ څ ؿک یٲ ٿچکؿ ٳچکڅٍ پبؿُبڇایلاځ ثڈ ؿډڊب ډناک‬ ‫یڊچؿڍ اڅاکڇ څ تج‪٤‬یـ ُـڇ پڄبڇ ؿاؿ څ ؿک ٯلځ ُبڃنؿډپ ٿیالؿڍ ڃین عٴچٿت ٿٌټڀبځ ‪٣‬خڀبڃی ډناکاځ‬ ‫یڊچؿڍ کا ٳڈ ام اًپبڃیب څ پلتٰبٹ ثب څٗ‪ ٢‬کٯتجبکڍ کاڃـڇ ُـڇ ثچؿڃـ پقیل‪٫‬ت څ ثڈ اڃبځ ؿک ًلمٿیڄڊبڍ‬ ‫اًالٿیٿاڅڍ ؿاؿ‪(.‬ډڀبځ‪ )9ّ ،‬ؿک ًبٹ ‪ 1648‬ٯبڃچڃی ام پبکٻڀبځ اڃٸټٌتبځ ٷقُت ٳڈ ثل ‪ٛ‬جٮ اځ‬ ‫ډلٳٌی ٳڈ ‪ٰ٣‬یـڇاڍ ٿؾبٻ‪ ٪‬ثب آٺ تخټیج اثلام ڃڀبیـ ٿغٴچٽ ثڈ ا‪٣‬ـاٽ ٿیٷلؿیـ څ ڃین ؿک ًبٹ‬ ‫‪ 1688‬پبکٻڀبځ اڃٸټٌتبځ ٿقډت کًڀیٳِچک کا پلڅتٌتبځ ٿ‪٤‬ل‪٫‬ی ڃڀچؿ څ ٿٰلک ؿاُت ٳڈ ډیش‬ ‫ٿٌیغی ٳبتچٻیٲ عٮ ڃـاکؿ ؿک ٯټڀلڅ عٴچٿت اڃٸټٌتبځ ثڈ ٿلاًپ ٿقډجی ؽچؿ ‪٣‬ڀٺ ڃڀبیـ‪.‬‬ ‫ؿک ‪٫‬لاڃٌڈ تب اڅاؽل ٯلځ ډ‪٬‬ـډپ ٿٌیغی ‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات ؽبٓی ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬عٴچٿتڊبڍ ٳبتچٻیٲ‬ ‫څٗ‪ُ ٢‬ـڇ ثچؿ پلڅتٌتبڃڊب ؿصبک ت٘ییٰبت ؿُچاکڍ ثچؿڃـ‪ .‬اڃڊب عتى اماؿڍ ثلاڍ ؿ‪٫‬ڂ ٿلؿٷبځ ؽچؿ‬ ‫ڃـاُتڄـ څ تڄڊب ؿک ٿچاٯ‪ ٢‬ٿؾٔچّ صڄیڂ اربمڇاڍ ثڈ اڃڊب ؿاؿڇ ٿیُـ څ ډڄٸبٽ تِیی‪ ٢‬رڄبمڇ تڄڊب ‪30‬‬ ‫ڃ‪٬‬ل اربمڇایڂ ٳبک کا ؿاُتڄـ څ ؿک ٿچاٯ‪٣ ٢‬لڅًی څ ‪ٌ٧‬ٺ ت‪٤‬ڀیـ ڃڀیثبیٌت ا‪٫‬لاؿ (پلڅتٌتبځ) ام ‪12‬‬ ‫ڃ‪٬‬ل تزبڅم ٳڄـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪ )10 ،1393 ،‬ؿک څاٯ‪ ،٢‬ٿٌاٻڈ اٯټیتډب‪ ،‬ام ٻغب‪ ٝ‬تبکیؾی ثڈ ؿڅکاځ‬ ‫ثبًتبځ څ تاًیی اٿپلا‪ٛ‬چکڍ ډبڍ ثنکٵ ثبم ٿیٷلؿؿ څ ثڈ تـکیذ‪ ،‬رڄجڈ ډبڍ ٿؾتټ‪٬‬ی‪ ،‬ا‪٣‬پ ام ٿټی‪،‬‬ ‫ڃواؿڍ څ ؽٔچٓب ؿیڄی ام اثتـاڍ ٯلڅځ څً‪ٜ‬ی ثؾچؿ ٷل‪٫‬تڈ اًت څٻیٴڂ ‪٣‬ټیل‪٧‬پایڂ ًبثٰڈ ؿیلیڄڈ‪،‬‬ ‫ام اڅایٺ ٯلځ عبٗل ثچؿ ٳڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ تچرڈ ؽچؿ کا ثڈایڂ ٿٌاٻڈ ٿ‪ٜ٤‬چ‪ً ٩‬بؽت‪.‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ؿٻیٺایڂ اٿل ثلؿاُتی ثچؿ ٳڈ تب اځ مٿبځ ام ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ٿیُـ‪ ،‬ثلعٌت ‪ٰ٣‬یـڇاڍ‬ ‫کایذ‪ ،‬ام اڃزب ٳڈایڂ ٿٌاٻڈ ‪٣‬ڀـتبً ثڈ کڅاث‪ ٚ‬ٿیبځ ؿڅٻت څ اٯټیتڊبیی ٳڈ ؿک ٯټڀلڅ ًلمٿیڄی اځ ډٌتڄـ‬ صفحه 203 ‫‪ٔ٫ 218‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ؽالٓڈایڄٴڈ ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ًیٌتپ عٰچ٭ ثِل ًبمٿبځ ٿټٺ څ ؿک ٳڄبک اځ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ٿـا‪٢٫‬ایڂ‬ ‫ًیٌتپ‪٣ ،‬ڄبیتی ثڈ کُـ اؽالٯی څ پلڅکٍ ٿ‪٤‬تٰـات ٿقډجی ڃـاکڃـ‪ .‬ؿک عبٻی ٳڈ ثیِتلیڂ تچرڈ ثڈ‬ ‫ٳلاٿت څ ُلا‪٫‬ت فاتی اڃٌبځ څ اعتلاٽ ثڈ عٰچ٭ اًبًی اڃڊب ؿک ٿٴبتت ٿقډجی اٻڊی ؿیـڇ ٿیُچؿ څ‬ ‫‪٣‬ڀـڇ ؿًتچکاٻ‪٤‬ڀٺ ډبڍ ٿقډجی ڃین ؿک رڊت ک‪ٟ ٢٫‬ټپ څ تزبڅم څ ت‪٤‬ـڍ ثڈ عٰچ٭ اڃٌبڃی ؿیٸلاځ‬ ‫ٿیثبُـ څایڂ ؽچؿ ٿیتچاڃـ ثڊتلیڂ ‪٣‬بٿٺ ثلاڍ تلڅیذ څ تٰچیت ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ څاٯ‪٤‬ی‬ ‫اځ ثبُـ‪ .‬ډل صڄـ ثلؽی ام ٿٰلکات څ اعٴبٽ ارتڀب‪٣‬ی ث‪٘٤‬ی ام ٿقاډت‪ ،‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ‪٧‬یلٿڄ‪ٜ‬جٮ ثب آچٹ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی اڃٌبځ څ تٌبڅڍ ٿ‪ٰ٤‬چٹ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ ٿیایـ څٻی اځ ٿٰلکات ٯبثٺ‬ ‫ثلکًی څ تجییڂ څ اعیبڃب ثب تچرڈ ثڈ ٿٰت٘یبت مٿبځ څ ٿٴبځ ٯبیٺ ت‪٨‬ییل ډٌتڄـ‪ .‬ٻیٴڂ آٺ کڅعیڈ‬ ‫ٿ‪٤‬ڄچڍ څ ا‪٣‬تٰبؿ ٿقډجی ٿیتچاڃـ‪ ،‬ٿاحلتلیڂ څًیټڈ ثلاڍ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ 3-5‬ثزخَرد ثب اسٌبد ثییالوللی حمَق ثطز‬ ‫ٿ‪٤‬ڀچالً ؿڅٻتڊب ډڄٸبٽ تٔچیت یٲ ًڄـ ثیڂاٻڀټټی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ عٰچ٭ ثِل ام عٮ تغ‪ ٞ٬‬اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٳلؿڇ یب ا‪٣‬الٽ ٯیـ څ یب ٓـڅک ا‪٣‬الٿیڈ‪ ،‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ٯچاڃیڂ ؿاؽټی ؽچؿ کا ٿٰـٽ ؿاُتڈ څ ٿ‪٬‬بډیپ عٰچ٭‬ ‫ثِلڍ ا‪٣‬الٽ ُـڇ ؿک اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی کا اځ ٷچڃڈ ٳڈ ؽچؿ ٿی‪٫‬ڊڀڄـ ت‪ٌ٬‬یل ٿیٳڄڄـ څ ؿکایڂ ت‪ٌ٬‬یل‬ ‫ڃ‪٠‬پ ‪٣‬ڀچٿیڅ اٿڄیت ٿټی ؽچیَ کا ٿٰـٽ ٿیُڀلڃـ‪ .‬ؿکایڂ مٿیڄڈ ربٻت اًت ٳڈ ثڈ ؿڅ ًڈ ڃڀچڃڈ‬ ‫ام ٯیچؿڍ ٳڈ ؿڅٻت اٿلیٴب څ ‪٫‬لاڃٌڈ ثل ٿڊڀتلیڂ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ی‪٤‬ڄی ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی‬ ‫عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی څاکؿ ٳلؿڇاڃـ اُبکڇ ڃڀچؿ‪.‬‬ ‫اڅالً‪ ،‬ت‪٤‬زت ؿکایڂ اًت ٳڈایبالت ٿتغـ‪ ،‬ام مٿلڇ ٳِچکډبڍ ‪٧‬لثی اًت ٳڈ ُڀبک ثٌیبک ڃبصینڍ‬ ‫ام ٳڄچاڃٌیچڃڊبڍ کار‪ ٢‬ثڈ عٰچ٭ ثِل کا اٿ٘بء ٳلؿڇ اًت څ ؿک عبٹ عبٗل‪،‬ایڂ ٳِچک ‪ ٰٚ٫‬اځ‬ ‫ت‪٤‬ـاؿ کا ٳڈ ام اډڀیت صڄـاڃی ثلؽچکؿاک ڃیٌت اٿ٘بء ٳلؿڇ اًت څ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټٺ عٰچ٭ ٿـڃی څ‬ ‫ًیبًی کا ًبٹ ‪ 1992‬تٔچیت ڃڀچؿڇ اًت ی‪٤‬ڄی ‪ً 26‬بٹ پی ام تٔچیت ٿیخب٭ ؿک ٓغڂ ًبمٿبځ‬ ‫ٿټٺ (ٿیخب٭ ؿک ًبٹ ‪ 1966‬تٔچیت ُـڇ اًت)‪( .‬اڃتچڃیچ ٳبًٌڈ‪)339ّ ،1370 ،‬‬ ‫حبڃیبً‪ ،‬ٿبؿڇ ‪ 20‬ٿیخب٭ ٿنثچک ٿیٷچیـ ٳڈ ډلٷچڃڈ تجټی‪ ٦‬ثلاڍ رڄٶ ثڈ ٿچرت ٯبڃچځ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت‪.‬‬ ‫ؿڅٻت اٿلیٴب ثلایڂ ٿبؿڇ تغ‪ ٞ٬‬ؿاکؿ څ ٿیٷچیـ ڃڀیتچاڃـ اماؿڍ ثیبځ څ ارتڀب‪٣‬بت کا ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ‬ ‫اًبًی څ ؿیٸل ٯچاڃیڂ اٿلیٴب عڀبیت ُـڇ ٿغـڅؿ ڃڀبیـ څ ڃین‪ٛ ،‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 5‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭‬ ‫ثِل‪ ،‬ډلٷچڃڈ ُٴڄزڈ یب ٿزبمات یب ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ څ ثلؽال‪ ٩‬اڃٌبڃیت څ ُئچځ ثِلڍ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ‬ ‫ډڀیڂ ٿ‪٤‬ڄی ؿک ٿبؿڇ ‪ 7‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی ڃین تٔلیظ ُـڇ اًت ؿڅٻت اٿلیٴب‬ ‫ؿک ډڄٸبٽ تٔچیت ٿیخب٭ ا‪٣‬الٽ ؿاُتڈ ٳڈ ڃٌجت ثڈ ٿبؿڇ ‪ 7‬ؽچؿ کا ٿټنٽ ٿیؿاڃـ ام ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ څ‬ صفحه 214 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪219‬‬ ‫‪٧‬یلاڃٌبڃی یب ٿزبمات ؽال‪ُ ٩‬ئچځ اڃٌبڃیت ثڈ ٿ‪٬‬ڊچٿیٳڈ ؿک آالعیڈ ډبڍ ٯبڃچځ اًبًی اٿلیٴب‬ ‫اٿـڇ اًت‪ ،‬ؽچؿؿاکڍ ٳڄـ‪( .‬ٿڊلپچک‪)141 – 140 ْٓ ،1394 ،‬‬ ‫ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿبؿڇ ‪ 27‬ٿیخب٭‪ ،‬ڃین ؿڅٻت ‪٫‬لاڃٌڈ تغ‪ ٞ٬‬ؿاکؿ‪ .‬ٿبؿڇ ‪ 27‬ٿیخب٭ ٿیٷچیـ ٳڈ ؿک‬ ‫ٳِچکډبیی ٳڈ اٯټیتډبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ٿقډجی یب مثبڃی څرچؿ ؿاکڃـ‪ ،‬اُؾبّ ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیتډبڍ ٿنثچک‬ ‫کا ڃڀیتچاځ امایڂ عٮ ٿغلڅٽ ڃڀچؿ ٳڈ ٿزتڀ‪٤‬ب ثب ًبیل ا‪٫‬لاؿ څ ٷلڅڇ ؽچؿُبځ ام ‪٫‬لډڄٶ ؽبّ‬ ‫ؽچؿ ٿتڀت‪ُ ٢‬چڃـ څ ثڈ ؿیڂ ؽچؿ ٿتـیڂ ثچؿڇ څ ثل ‪ٛ‬جٮ اځ ‪٣‬ڀٺ ٳڄڄـ یب ثڈ مثبځ ؽچؿ تٴټپ ڃڀبیڄـ‪.‬‬ ‫‪ -6‬ػولىزد جَاهغ اسالهیدر هَرد حمَق اللیتّب‬ ‫‪ 1-6‬اٍلیی تفاّن ًاهِ بیی ادیاى‬ ‫ثڈ ٿغٖ ډزلت ٿٌټڀبڃبځ ام ٿٴڈ ثڈ ٿـیڄڈ څ ډڀنٿبځ ثب کڅمډبڍ اڅٻیڈ ُٴٺ ٷیلڍ ؿڅٻت‬ ‫اًالٿیؿکایڂ ُڊل‪ ،‬ڃؾٌتیڂ ربٿ‪٤‬ڈ صڄـ ‪٫‬لډڄٸی څ صڄـ ٿقډجی تِٴیٺ ُـ څ اڅٻیڂ ت‪٬‬بډپ ڃبٿڈ ثیڂ‬ ‫االؿیبځ ثب تچا‪٫‬ٮ ًلاځ ؿڅ ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌټڀبځ څ یڊچؿڍ ثڈ اٿ٘بء کًیـ‪ .‬ام اځ تبکیؼ ثڈ ث‪٤‬ـ ڃین ٿچا‪ٰ٫‬ت‬ ‫ڃبٿڈ ډبڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ ثب پیلڅاځ ًبیل اؿیبځ ثڈ اٿ٘بء کًیـ‪( .‬ٯنڅیڄی‪ )61ّ ،1395 ،‬ٯبڃچځ اًبًی‬ ‫ٿـیڄڈ ثلاڃـیِڈ ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٿتِٴٺ ام ٿٌټڀبځ څ ‪٧‬یلٿٌټڀبځ ٿڊل تبئیـ مؿ‪ .‬ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿچا‪ٰ٫‬ت ڃبٿڈ‬ ‫ډبیی ثب ٯجبیٺ ٿٌیغی څ یڊچؿڍ ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ُـ څ یڊچؿیبڃی ٳڈ ثڈ ٿٌټڀبڃبځ ٿیپیچًتڄـ‪ ،‬اًتغٰب٭ ٳڀٲ‬ ‫څ عڀبیت ؿاُتڄـ‪ ،‬ثی اڃٴڈ تغت ًتپ څاٯ‪ُ ٢‬چڃـ یب ثڈ ؿُڀڄبځ اڃبځ ٳڀٴی ا‪ٜ٣‬ب ُچؿ‪ .‬ثل ډڀیڂ‬ ‫اًبى‪ ،‬ڃبٿڈاڍ ثڈ اًٰ‪٪‬ډب څ ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌیغی ڃچُتڈ ُـ ٳڈ ٿیٷچیـ‪ :‬ډیش اًٰ‪٬‬ی ام ًڀت‬ ‫ٿقډجیاٍ ثلؿاُتڈ ڃڀیُچؿ څ ڃڈ کاډجی ام ؿیلٍ څ ڃڈ ٳِیِی ام ٿٌئچٻیت څ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈاٍ څایڄٴڈ‬ ‫عڀبیت ؽـا څ کًچٻَ ثلاڍ ډڀیِڈ ُبٿٺ عبٹ اڃبځ ؽچاډـ ثچؿ‪( .‬ٿ‪٬٠‬لڍ‪)32ّ ،1396 ،‬‬ ‫‪ 2-6‬تسبهح دیٌی‬ ‫پیبٿجل اًالٽ ٗڀڂ اڃٴڈ ؽچؿ ڃؾٌتیڂ ‪٫‬لؿڍ ثچؿ ٳڈ ٷ‪٬‬تٸچ کا ثب پیلڅاځ ًبیل اؿیبځ ٿٴتتډبڍ‬ ‫‪ٰ٣‬یـتی ا‪٧‬بم ٳلؿ څ ٓ‪٬‬ت ُبیٌتڈاڍ کا ؿکایڂ مٿیڄڈ پبیڈ ٷقاکڍ ڃڀچؿ‪ ،‬تجبیڂ ڃ‪٠‬ل څ اؽتال‪٩‬‬ ‫ؿیـٷبڇډب کا ثلاڍ پیلڅاځ ؽچؿ کعڀت ٿیؿاڃٌت‪ .‬کًچٹ اٳلٽ (ّ) ثب تجټی‪ ٦‬پیبٽ ؽـا څ ډـایت ٿلؿٽ‪،‬‬ ‫تٌبٿظ ؿیڄی کا ثڈ ٿٌټڀبڃبځ اٿچمٍ ؿاؿ‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ ام ډیئتډبڍ ٿٌیغی‪ ،‬ثؾٔچّ ٿٰبٿبت‬ ‫ٿقډجی ٳڈ ثلاڍ ٿقاٳلڇ څ ٷ‪٬‬تٸچ ثب پیبٿجل ثڈ ٿـیڄڈ ٿیک‪٫‬تڄـ‪ ،‬اًتٰجبٹ ُبیٌتڈاڍ ٿیٳلؿ څ ثڈ اڃڊب‬ ‫اربمڇ ٿیؿاؿ تب ؿک ٷچُڈاڍ ام ٿٌزـ ؿک ٳڄبک ٿٌټڀبڃبځ ٿلاًپ ؿ‪٣‬ب څ ‪٣‬جبؿت ؽچؿ کا ثڈ ربڍ‬ صفحه 215 ‫‪ٔ٫ 218‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ٿلثچ‪ ٙ‬ٿیُچؿ‪ ،‬ام رڀټڈ اٿچک ؿاؽټی ؿڅٻتڊب ٿغٌچه ٿیُـڇ څ ٿٰلکات ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اځ ٓل‪٫‬بً ؿک‬ ‫عچمڇ ٓالعیت ؿڅٻتڊب ٯټڀـاؿ ٿیٷلؿیـڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ٍ 2-3‬ضؼیت اللیتّب در جبهؼِ جْبًی پس اس جبهؼِ هلل‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی اڅٹ څ ؿٷلٷچڃی صڊلڇ ًیبًی اکڅپب ثلاحل ‪٫‬لڅپبُی اٿپلا‪ٛ‬چکیڊبڍ کڅًیڈ‪،‬‬ ‫اتلیَ‪ ،‬ٿزبکًتبځ څ ‪٣‬خڀبڃی‪ ،‬ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب اث‪٤‬بؿ رـیـ څ ؿک ‪٣‬یڂ عبٹ څًی‪٤‬تلڍ ثؾچؿ ٷل‪٫‬ت‪ ،‬صچځ‬ ‫ؽچاًتڈ ډبڍ اٯټیتڊب‪ ،‬ؽٔچٓبً اٯټیتڊبئی ٳڈ ‪٫‬لاًچڍ ٿلمډبڍ ًیبًی پلاٳڄـڇ ثچؿڃـ‪ٓ ،‬ټظ څ حجبت‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی کا ؿک ٿ‪٤‬لٕ تڊـیـ ٯلاک ٿیؿاؿ‪ ،‬اډڀیت ثیڂاٻڀټټی اځ ڃڀبیبځ ٷلؿیـ‪ .‬ام اځ پی‬ ‫عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ؿیٸل ڃڀیتچاڃٌت ڃٌجت ثڈایڂ ٿٌاٻڈ ثی ت‪٬‬بڅت ثبٯی ثڀبڃـ‪.‬‬ ‫دٍرُ جبهؼِ هلل‬ ‫ثب تِٴیٺ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ‪ ،‬ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ؿک ً‪ٜ‬ظ ربٿ‪٤‬ڈ ثیڂاٻڀټټی ٿ‪ٜ‬لط ٷِت‪ ،‬عتی ؿک اثتـا‬ ‫ٓغجت امایڂ ثڈ ٿیبځ اٿـ ٳڈ ٿیخب٭ایڂ ًبمٿبځ ثیڂاٻڀټټی ثؾِی کا ثڈ تاٿیڂ عٰچ٭ اٯټیتڊب‬ ‫اؽتٔبّ ؿډـ‪ .‬اٿبایڂ ‪ٛ‬لط ثل احل تلؿیـ څ ٿؾبٻ‪٬‬ت ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتڊب‪ ،‬کؿ ٷلؿیـ‪( .‬فڅاٻ‪٤‬یڂ‪،1387 ،‬‬ ‫‪ )440‬ثبایڂ څٓ‪( ٪‬پی ام تِٴیٺ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ) ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب ثڈ ‪٫‬لاٿچُی ًپلؿڇ ڃِـ څ ٳڀبٳبځ یٲ‬ ‫ڃ‪٠‬بٽ عڀبیتی ڃٌجیایزبؿ ٷِت ٳڈ ام ٿڄبث‪ ٢‬عٰچٯی ٿت‪٬‬بڅتی ًلصِڀڈ ٿیٷل‪٫‬ت‪:‬‬ ‫الف ‪ -‬ضزط حوبیت اس اللیتْب‬ ‫‪46‬‬ ‫ٯیـڍ ؿک ٿ‪٤‬بډـات ثیڂ ٳِچکډبًت ٳڈ عڀبیت ام اٯټیتڊبڍ ٿټی کا ٿٰلک ٿیؿاکؿ‪ .‬ٿ‪٤‬بډـاتی ٳڈ‬ ‫ث‪٤‬ـ ام رڄٶ اڅٹ رڊبڃی ثیڂ ٿت‪ٰ٬‬یڂ څ ٯچاڍ ٿتغـ څ ثلؽی ٳِچکډبڍ اکڅپبڍ ُلٯی څ ٳِچکډبڍ‬ ‫ٿڄ‪ٰٜ‬ڈ ثبٻٴبځ ی‪٤‬ڄی ٿزبکًتبځ‪ ،‬ثټ‪٨‬بکًتبځ څ تلٳیڈ ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٷلؿیـ‪ ،‬عڀبیت ام اٯټیتڊبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ٿقډجی‬ ‫یب مثبڃی اځ ٳِچکډب کا ٿٰلک ٿیڃڀچؿ‪ .‬صڄیڂ اٯټیتڊبئی ثبیـ ؿک ٿٰبثٺ ٯبڃچځ یٴٌبځ ‪٫‬لٕ ٿیُـڃـ څ‬ ‫عیبت‪ ،‬مثبځ څ ا‪٣‬تٰبؿات ٿقډجی اڃبځ ٿچکؿ عڀبیت ٯلاک ٿیٷل‪٫‬ت‪ .‬ٳڄچاڃٌیچځ ‪ ،1919‬ثیڂ ثټ‪٨‬بکًتبځ‬ ‫څ یچڃبځ‪ ،‬ٿڊبرلت اماؿ اٯټیتڊبڍ ؿڅ ٳِچک اٿ٘بء ٳڄڄـڇ کا ٿزبم ُڄبؽت‪ .‬ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ ٿچ‪ُ ٪ٟ‬ـ ٳڈ‬ ‫ثلاڍ ت‪٤‬ڊـات ڃ‪٠‬بکت څ ًلپلًتی ٳڄـ څ ډلٷچڃڈ ڃٰٖایڂ ت‪٤‬ڊـات‪ ،‬ٿڄزل ثڈ اٯـاٽ ام ًچڍ ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫ٿټٺ ٿیٷلؿیـ‪)vieytez, 2008( .‬‬ ‫‪Minority Clause‬‬ ‫‪46‬‬ صفحه 204 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪219‬‬ ‫څٗ‪٤‬یت ٿِبثڊی ؿک پبیبځ رڄٶ ؿڅٽ رڊبڃی ات‪٬‬ب٭ ا‪٫‬تبؿ ٳڈ ؿک ٿ‪٤‬بډـات ٿڄ‪ٰ٤‬ـڇ ثیڂ ٯچاڍ ٿت‪ٰ٬‬یڂ‬ ‫ثب ‪٫‬ڄالڃـ‪،‬ایتبٻیب‪ ،‬ثټ‪٨‬بکًتبځ‪ ،‬ٿزبکًتبځ‪ ،‬کڅٿبڃی څ ث‪٤‬ـډب اتلیَ‪ُ ،‬ل‪ ٙ‬عڀبیت ام اٯټیتڊب‪ ،‬اڅٻیڂ تالٍ‬ ‫ؿک ٯلځ عبٗل ثڈ ٿڄ‪٠‬چک عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثچؿ اٷلصڈ ثب ٿچ‪ٰ٫‬یت صڄـاڃی ٿچارڈ ڃِـڇ اًت‪،‬‬ ‫تالُڊبڍ اڃزبٽ ٷل‪٫‬تڈ ث‪٤‬ـ ام رڄٶ رڊبڃی اڅٹ ؿک ٿٌاٻڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ٯلثبڃی ا‪٫‬چٹ څ مڅاٹ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ څ‬ ‫کُـ څ ؿیٴتبتچکڍ ؿک ‪٫‬بٓټڈ مٿبڃی ٿیبځ ؿڅ رڄٶ‬ ‫ُـ‪(Robert L. Blodsoe and Boleslow. Both .‬‬ ‫)‪ , 1987, P.77‬ثبیـ ؽب‪ٛ‬لڃِبځ ٳلؿ ٳڈ ُلڅ‪ ٙ‬ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ اٯټیتڊب ؿک ٿ‪٤‬بډـات ثب ُلڅ‪ ٙ‬ثڈ ڃغچڇ ک‪٫‬تبک‬ ‫ثب ثیٸبڃٸبځ یٴٌبځ ڃیٌت میلا ؿًتڈ اؽیل ؿک ‪ٛ‬جٰڈ ثڄـڍ اٯټیتڊبڍ ٿټی ٯلاک ڃڀیٷیلڃـ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬ٿ‪٤‬بډـات ٿیبځ اٯټیتڊبڍ ٿٰیپ ؿک ٿلمډبڍ تبمڇ کًپ ُـڇ‪ ،‬ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٷلؿیـ ٳڈ ثڈ ‪٣‬ڊـ ڃبٿڈ ډبڍ‬ ‫اٯټیتڊب ٿچًچٽ ُـڃـ‪.‬‬ ‫د ‪ -‬ا‪٣‬الٿیڈ ډبڍ یٴزبڃجڈ ث‪٘٤‬ی ام ؿڅٻتڊبڍ ‪٘٣‬چ ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ (ؿک ٿچکؿ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اٯټیتڊبڍ‬ ‫ٿټی)‬ ‫ؿ ‪ -‬ؿکد ت‪٤‬ڊـات ؿڅٻتڊب ؿک ٿچکؿ اٯټیتډب ؿک ٯچاڃیڂ اًبًی اڃڊب څ ڃ‪٠‬بکت ربٿ‪٤‬ڈ ٿټٺ ثل‬ ‫ارلاڍایڂ ت‪٤‬ڊـات‪( .‬پبکًب‪)102 ّ ،1395 ،‬‬ ‫دٍرُ سبسهبى هلل هتحذ‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی ؿڅٽ څ تِٴیٺ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ‪ ،47‬اڃت‪٠‬بک ٿیک‪٫‬ت عڀبیت ام عٰچ٭‬ ‫اٯټیتډب ؿک ثلڃبٿڈ ٳبک ڃڊبؿ رـیـ ٯلاک ٷیلؿ‪ .‬رڄبیبتی ٳڈ ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتڊب ‪٣‬ټیڈ ٷلڅډڊبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ؿیڄی‬ ‫څ ٿټی ؿک ‪ٛ‬چٹ رڄٶ ٿلتٴت ُـڇ ثچؿڃـ صڄیڂ اٯـاٿیکا ام ًچڍ ًبمٿبځ ٿټٺ ٗلڅکڍ ٿیًبؽت‪،‬‬ ‫ٻیٴڂایڂ ڃڊبؿ ثیڂاٻڀټټی ام اثتـاء ام ؿیـ ؿیٸلڍ ثب ٯ٘یڈ ثلؽچکؿ ٳلؿ څ ثب صِپ تلؿیـ ثڈ اځ‬ ‫ڃٸلیٌت‪ .‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ک‪٫‬تبک ث‪٘٤‬ی ام اٯټیتڊب ٯجٺ ام رڄٶ څ ؿک ‪ٛ‬چٹ رڄٶ څ اًت‪٬‬بؿڇ ډبئی ٳڈ ثلؽی‬ ‫ؿڅٻتڊب ثلاڍ ڃیٺ ثڈ اډـا‪ ٩‬تزبڅمٳبکاڃڈ ؽچؿ ام اڃڊب ٳلؿڃـ (ٿخٺ هکٿڄڊبڍ ٿٰیپ ؽبکد ام ؽبٱ‬ ‫اٻڀبځ) ثڈ ‪ٛ‬چک ٳټی‪ ،‬ثب‪٣‬ج ًټت ا‪ٛ‬ڀیڄبځ ؿڅٻتڊبڍ ‪٫‬بتظ ام اڃبځ څ ٳبډَ اُتیب٭ ثلاڍ رٌتزچڍ کاڇ‬ ‫عټی پیلاٿچځایڂ ٿٌاٻڈ ٷلؿیـ‪( .‬فڅاٻ‪٤‬یڂ‪ )441 ّ،1387 ،‬ث‪٤‬ـ ام تاًیی ًبمٿبځ ٿټٺ‪ ،‬ؿک اثتـا‬ ‫ڃ‪٠‬بٽ ثیڂاٻڀټټی عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتڊب ثلاحل ٿٰلکاتی ٳڈ ثڀڄ‪٠‬چک عڀبیت ام عٰچ٭ ثِل ثڈ ‪ٛ‬چک‬ ‫ٳټی څ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ ٿیبځ اڃڊب څٗ‪ ٢‬ٷلؿیـ‪ ،‬پبیڈ کینڍ ٿیُـ‪( .‬ډڀبځ‪ )443ّ ،‬ؿک رڊت ارلاڍ‬ ‫ٿڄِچک ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ ٳڈ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل څ اماؿیڊبڍ اًبًی کا ثلاڍ ډڀڈ‪ ،‬ثـڅځ تج‪٤‬یٖ‬ ‫‪United Nations‬‬ ‫‪47‬‬ صفحه 205 ‫‪ٔ٫ 221‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫اڅکڃـ‪ .‬ؿک ًبٻڊبڍ ث‪٤‬ـ څ ډڀنٿبځ ثب اڅد اٯتـاک ؿڅٻت اًالٿی‪ ،‬تٌبٿظ ؿیڄی کا ام ٿڊڀتلیڂ‬ ‫څیوٷیڊبڍ اؽالٯی ٿٌټڀبڃبځ ثچؿ‪ .‬ؽټ‪ ٪‬ثڂ ٿخڄی‪ ،‬ام ؿاڃِڀڄـاځ ٯلځ ؿڅٽ ډزلڍ‪ ،‬ڃٰٺ ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿک‬ ‫ُڊل ثٔلڇ‪ ،‬ٿغ‪٬‬ټی کا ؿیـڇ اًت ٳڈ عبٗلاځ ؿک اځ ډل ٳـاٽ ثڈ ڃغټڈاڍ (ٿٴتت څ ٿلاٿی) څاثٌتڈ‬ ‫ثچؿڃـ ام رڀټڈ‪ :‬ؽټیٺ ثڂ اعڀـ ‪٫‬لاډیـڍ‪ُ ،‬ب‪٣‬ل څ ؿاڃِڀڄـ ‪٣‬ټپ ڃغچ (ام پیلڅاځ اډٺ ًڄت)‪،‬‬ ‫عڀیلڍ‪ُ ،‬ب‪٣‬ل (ُی‪٤‬ی)‪ٓ ،‬بٻظ ثڂ ‪٣‬جـاٻٰـڅى (مڃـیٮ)‪٬ً ،‬یبځ ثڂ ٿزبُ‪( ٢‬ام څاثٌتٸبځ ثڈ ‪٫‬لٯڈ‬ ‫ؽچاکد) اثڂ کوى اٻزبٻچت‪ ،‬ٿٰبٽ ٿقډجی (یڊچؿیبځ)‪ ،‬اثڂ ڃ‪٠‬یل‪ ،‬ام ؿاڃِڀڄـاځ ‪٣‬ټپ ٳالٽ (ٿٌیغی)‪،‬‬ ‫‪٣‬ڀلثڂ اٻڀایـ‪ ،‬ؿاڃِڀڄـ (مکتِتی) اثڂ ًڄبځ اٻغلاثی‪ُ ،‬ب‪٣‬ل (پیلڅ ‪٫‬لٯڈ ٓبئجڈ) ثِبک ثڂ ثلؿ‪،‬‬ ‫ُب‪٣‬لایلاڃی االٓٺ (پیلڅ ُ‪٤‬چثیبځ) ډڀٸی ؿڅک ډپ ٷلؿ اٿـڇ ؿکثبکڇ ٿٌبئٺ ٿؾتټ‪ ٪‬ثغج څ ٷ‪٬‬تٸچ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ‪( .‬ٯنڅیڄی‪)63 – 64 ْٓ ،1395 ،‬‬ ‫‪ 3-6‬ثزخَرد ثب غیز هسلوبًبى‬ ‫څٯتی اثچ ‪٣‬جیـڇ ثڈ ‪٫‬لٿبځ ٿلٳن عٴچٿت څٯت پبیتؾت ًچکیڈ کا ٷل‪٫‬ت‪ ،‬ثنکٷبځ اډٺ ٳتبه‪ ،‬یڊچؿ‬ ‫څ ڃٔبکڍ‪ ،‬ؿک ‪ٟ‬ل‪٫‬ڊبیی ‪ٛ‬ال څ ڃٰلڇ څ اٿچاٹ ثٌیبک میبؿڍ کا اڅکؿڇ څ ثڈ ‪٫‬لٿبڃـڇ ًپبڇ ٿٌټڀیڂ تٰـیپ‬ ‫ٳلؿڃـ‪ .‬اڃڊب ډپ ٷل‪٫‬تڈ څ ثڈ ٿاٿچکاځ ٿبٻی ًپلؿڃـ‪ ،‬ٿـتی ثلایڂ ڃٸقُتڈ ثچؿ ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬اٿپلا‪ٛ‬چک‬ ‫کڅٽ ډلٯٺ (ډلاٳیټچى) ثڈ ٿٌټڀبڃڊب ا‪٣‬الځ رڄٶ ُـ‪ .‬اثچ‪٣‬جیـڇ ٳڈ ‪٫‬لٿبڃـاک ثچؿ پی‪٨‬بٽ ‪٫‬لًتبؿڇ څ‬ ‫تڀبٽ کئًب څ ثنکٷبځ یڊچؿ څ ڃٔبکڍ کا ؽچاًت څ ؿًتچک ؿاؿ تڀبٽ ٓڄـڅٯڊبڍ رنیڈ کا ا‪٣‬پ ام ‪ٛ‬ال‬ ‫څ ڃٰلڇ ثیبڅکڃـ څ ثڈ اڃبځ ثـډڄـ‪ .‬ٿب ایڂ رنیڈ کا ٷل‪٫‬تیپ ثلاڍ مڃـٷی ؿًتڈ رڀ‪٤‬ی ؽچؿٿبځ ثچؿڇ څٻی‬ ‫ؿک عبٹ عبٗل تٴټی‪ ٪‬ٿب کڅُڂ ڃیٌت څ ٿڀٴڂ اًت ٿ‪٨‬ټچه ُچیپ څ اځ ٿچٯ‪ ٢‬ڃڀیتچاڃیپ ُڀب کا‬ ‫اؿاکڇ ٳڄیپ‪ .‬ثڄبثلایڂ پچٹ کا ٿب ڃڀیتچاڃیپ ٿبٻٲ ُچیپ‪ .‬اڃڊب ٷ‪٬‬تڄـ‪" :‬مٿبٿـاکڍ ُڀب ثلاڍ ٿغجچثتل‬ ‫اًت ام مٿبٿـاکڍ ٷقُتٸبځ څ ُڀب ثب ٿب ثڈ ‪٣‬ـاٻت ک‪٫‬تبک ٿیٳڄیـ‪ ،‬ٿب ؿکڅامڇ ډبڍ ُڊل کا ٿیثڄـیپ‬ ‫څ تب اؽلیڂ ڃ‪٬‬ل ام ُڀب ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ٿیٳڄیپ څ ٳڀٲ ُڀب ډٌتیپ‪ .‬ث‪٤‬ـ ام ایڄٴڈ ٿٌټڀبځډب ک‪٫‬تڄـ څ پیلڅم‬ ‫ُـڃـ‪ .‬ثڈ پیِچام ٿٌټڀبڃبځ اٿـڃـ څ رنیڈ کا ؿڅثبکڇ تغچیٺ ؿاؿڃـ‪( .‬ر‪٬٤‬لڍ تجلینڍ‪،1396 ،‬‬ ‫ّ‪)187‬‬ ‫‪ 4-6‬دیی ضٌبسی تغجیمی اثتىبر هسلوبًبى‬ ‫اًالٽ ثڈ څرچؿ ‪٫‬لٯڈ ډبڍ ‪٧‬یلٿٌټڀبځ ٿ‪٤‬تل‪ ٩‬ثچؿڇ څ ام اډٺ ٳتبه څ اډٺ فٿڈ ًؾڂ ثڈ ٿیبځ اڅکؿڇ‬ ‫څ عٰچ٭ څ ٿٰلکاتی ثلایِبځ تڄ‪٠‬یپ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬څ ؿک ډڀیڂ کاًتب اًت ٳڈ ‪٣‬ټپ تٰبکځ اؿیبځ څ‬ ‫ٿٰبیٌڈ اؿیبځ ثچرچؿ اٿـڇ اًت‪ ،‬ٯلاځ ٳلیپ اڃٸبڇ اًتچاڃڈایڂ ‪٣‬ټپ کا پبیڈ کینڍ ٿیڃڀبیـ ٳڈ‬ صفحه 216 ‫‪ٔ٫ 211‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ڃٌجت ثڈ ڃواؿ‪ ،‬رڄی‪ ،‬مثبځ یب ؿیڂ کا ا‪٣‬الٽ ڃڀچؿڇ اًت (ثڄـ ‪ 3‬څ ‪ 4‬ٿبؿڇ اڅٹ‪ ،‬ٿچاؿ ‪ 55‬څ ‪،)56‬‬ ‫ڃؾٌتیڂ ٿتچځ عٰچٯی ٿٔچهایڂ ًبمٿبځ‪ً ،‬ټٌټڈ آچٻی کا رڊت تاٿیڂ عٰچ٭ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ‪ ،‬ا‪٣‬پ ام‬ ‫اٯټیت څ اٳخلیت‪ ،‬ثڄیبؿ ٷقاُتڈاڃـ‪.‬‬ ‫ایڂ ٿتچځ ثڈ تلتیت تبکیؼ تٔچیت ‪٣‬جبکتڄـ ام‪:‬‬ ‫‪ -1‬پیڀبځ پیِٸیلڍ څ ًلٳچثی رڄبیت ٳِتبک رڀ‪٤‬ی‪ 48‬ٿٔچه ‪ 9‬ؿًبٿجل ‪ 1948‬ٳڈ ډل ‪٣‬ڀټی کا‬ ‫ٳڈ ؿک رڊت ام ثیڂ ثلؿځ تڀبى یب ثؾِی ام یٲ ٷلڅڇ ٿټی‪ ،‬ٯچٿی‪ ،‬ڃواؿڍ یب ؿیڄی اکتٴبه یبثـ ثب‬ ‫ٯب‪٤ٛ‬یت ٿغٴچٽ ٳلؿڇ څ تـاثیلڍ رڊت رټچٷیلڍ ام څٯچ‪ ١‬اځ ث‪٤‬ڀٺ اڅکؿڇ اًت‪.‬‬ ‫‪ -2‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭ ثِل‪ ،49‬ٿٔچه ‪ 10‬ؿًبٿجل ‪ ،1949‬ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 2‬اځ ډڀڈ اُؾبّ‪،‬‬ ‫ثـڅځ ډیش تج‪٤‬ی٘ی‪ ،‬ٿڂ رڀټڈ (ام ڃ‪٠‬ل) ڃواؿ‪ ،‬کڃٶ (پچًت)‪ ،‬رڄی‪ ،‬مثبځ‪ ،‬ؿیڂ‪ٰ٣ ،‬یـڇ ًیبًی څ ډل‬ ‫‪ٰ٣‬یـڇ ؿیٸلڍ آٺ څ ڃٌت ٿټی یب ارتڀب‪٣‬ی‪ ،‬حلڅت‪ ،‬تچٻـ ثب ډل څٗ‪٤‬یت ؿیٸلڍ ام تڀبٽ عٰچ٭ څ‬ ‫اماؿیڊبڍ ا‪٣‬الٽ ُـڇ ؿکایڂ ا‪٣‬الٿیڈ ثلؽچکؿاک ثبُڄـ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ٳڄچاڃٌیچځ ثیڂاٻڀټټی اٿغبڍ ٳټیڈ اُٴبٹ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ‪1965‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ٳڄچاڃٌیچځ ٳڈ تچً‪ ٚ‬ٳڀیٌیچځ عٰچ٭ ثِل ُچکاڍ اٯتٔبؿڍ‪ ،‬ارتڀب‪٣‬ی ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ تڊیڈ‬ ‫ُـڇ څ ا‪٣‬ڀبٹ تج‪٤‬یٖ ثلاًبى ڃواؿ څ کڅیڈ ډبڍ تج‪٤‬یٖ (ثچیوڇ کرغبځ څ یب تج‪٤‬ی٘بت ٿجتڄی ثل ڃواؿ‬ ‫یب کڃٶ‪ ،‬آټیت‪ ،‬ٿټیت یب ٯچٿیت) کا ٿڄ‪ ٢‬ٿیڃڀبیـ‪ .‬ډڀضڄیڂ ٳڄچاڃٌیچځ‪ ،‬رـاًبمڍ ڃواؿڍ ثب‬ ‫ًیبًتڊبڍ اپبکتبیـ څ ٷلڅډڊبئی ٳڈ ثڈ تلڅیذ تئچکیڊبڍ ثلتلڍ ڃواؿڍ ٿیپلؿامڃـ کا ٿغٴچٽ‬ ‫ٿیڃڀبیـ‪)(Robert L. Bledsoe and Boleslaw A Boczok. 1987 , F,79 .‬‬ ‫‪ -4‬پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی ًیبًی‬ ‫‪51‬‬ ‫څ پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ عٰچ٭ اٯتٔبؿڍ‪،‬‬ ‫ارتڀب‪٣‬ی څ ‪٫‬لډڄٸی‪ ،52‬ډل ؿڅ ٿٔچه ‪ 1966‬ٳڈ ډل ؿڅ ثل ثلاثلڍ عٰچ٭ څ ‪٣‬ـٽ تج‪٤‬یٖ تاٳیـ څ‬ ‫عٰچ٭ یٴٌبځ ثلاڍ اٯټیتڊبڍ څ اٳخلیت ٯبئٺ ډٌتڄـ‪( .‬ثڈ تلتیت ثڄـ اڅٹ ٿبؿڇ ‪ 2‬څ ثڄـ ‪ 2‬ٿبؿڇ ‪.)2‬‬ ‫ؿکایڂ ًیٌتپ‪ً ،‬بمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ‪٤ً ،‬ی ؿاُت ٳڈ ٗڀڂ تلڅیذ څ تجټی‪ ٦‬عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ‬ ‫اًبًی ثلاڍ ډڀڈ اڃٌبڃڊب څ ڃین تجـیٺ ا‪٣‬الٿیڈ ډب څ ثیبڃیڈ ډب ثڈ ٳڄچاڃٌیچځ څ اًڄبؿ اٻناٽ اڅک‪ ،‬عٰچ٭‬ ‫اٯټیتڊب کا ډپ ت٘ڀیڂ ڃڀبیـ‪( .‬پبکًب‪)106ّ ،1395 ،‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪Contract for the Prevention and Suppression of the Crime of Massacre‬‬ ‫‪The Universal Declaration of Human Rights‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪International Convention for the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, 1965‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪International Covenant on Civil and Political Rights‬‬ ‫‪International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights,‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪52‬‬ صفحه 206 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪221‬‬ ‫ٿی‪٫‬لٿبیـ‪":‬څال تزبؿٻچا وډٺ اٻٴتبه اال ثبٻتی ډی اعٌڂ" (‪٣‬ڄٴجچت ‪ )46‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ثغج څ ٿقاٳلڇ‬ ‫اماؿاڃڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ عٰیٰیایڂ ‪٣‬ټپ اًت‪.‬‬ ‫ٿِڊچکتلیڂ ٳتبثڊبیی ٳڈ ؿکثبکڇ ٿټٺ څ ڃغٺ ڃٸبُتڈ ُـڇ څ ډڀیڂ ٿچٗچ‪ ١‬کا ‪٣‬ڄچاځ ؽچؿ ڃین‬ ‫ًبؽتڈاڃـ ٳتبه "اٻڀټٺ څ اٻڄغٺ" اثڂ ٿڄٔچک ث‪٨‬ـاؿڍ (‪ 429‬ڇ ٭)‪ ،‬اٻ‪ٔ٬‬ٺ ‪٫‬ی اٻڀټٺ څاالډچاء ‪٫‬ی‬ ‫اٻڄغٺ اثڂ عنٽاڃـٻٌی (‪ 456‬ڇ ٭) څ ڃین "اٻڀټٺ څ اٻڄغٺ" ُڊلًتبڃی (‪ 548‬ڇ‪.‬٭) اًت‪ .‬ؿک ایڂ ٿیبځ‬ ‫ٳتبثی ڃین اثچکیغبځ ثیلڅڃی‪ ،‬تغت ‪٣‬ڄچاځ "تغٰیٮ ٿبٻټڊڄـ‪ ".. .‬تاٻی‪ ٪‬ڃڀچؿڇ اًت ٳڈ صڄبڃضڈ ام‬ ‫ڃبٿَ پیـاًت ٿؾتْ ثڈ اؿیبځ ًلمٿیڂ ډڄـ اًت‪( .‬ٿغٰٮ ؿاٿبؿ‪)17-21 ّ ،1396 ،‬‬ ‫ًتیجِ گیزی‬ ‫ٿچاکؿڍ ٳڈ ؿیـٷبڇ اًالٽ ثب ٿٰلکات عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ډڀؾچاڃی ڃـاکؿ؛ ٳڈ ٿچکؿ ‪٣‬ڀـڇ اځ ؿک‬ ‫ٿجغج تٌبڅڍ ؿک ثلاثل ٯبڃچځ څ ڃین ؿک ٿجغج اماؿڍ ٿقډجی ثچیوڇ اماؿڍ ت‪٨‬ییل ؿیڂ (اکتـاؿ) اًت‪.‬‬ ‫ؿک ٓچکتیٴڈ ٿٰلکات اًالٿی‪ ،‬ٿٌتڄـ ثڈ عٴپ حبثت اٻڊی اًت ؿک صبکصچه آچٻی صچځ آٺ‬ ‫تچعیـ څایڄٴڈ اًالٽ ؿیڂ ‪ٜ٫‬لت څ ٳبٿټتلیڂ ؿیڂ ثلاڍ ً‪٤‬بؿت ثِلڍ اًت څ ثبایڄٴڈ ؿک عٰچ٭‬ ‫اًالٿی‪ ،‬ؿیڂ ا‪٣‬تٰبؿ ؿیڄی رنء ٿ‪٬‬ڊچٽ عبٳڀیت اًالٿیاًت څ ًی‪ٜ‬لڇ څ ارلاڍ ٿٰلکات‬ ‫اًالٿیرنء ٿٌبئٺ عبٳڀیتی اًت ٯبثٺ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ٿیثبُـ څ ؿک ٿچاکؿڍ ٳڈ ام اعٴبٽ حبثت اٻڊی‬ ‫ڃڀیثبُـ ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام آٺ ارتڊبؿ ٿٌتڀل ‪ٰ٫‬ڊبڍ ربٿ‪ ٢‬اٻِلای‪ ٚ‬څ ثب ٻغب‪ ٝ‬آٺ ‪٣‬ـاٻت ث‪٤‬ڄچاځ‬ ‫یٴی ام ٿجبڃی عٰچ٭ اًالٿیڅ تغچالت مٿبځ څ ٿٴبځ ٯبثٺ ثلکًی ٿیثبُـ‬ ‫اؽتیبکات عبٳپ اًالٿیڅ ٿٔټغت ‪٣‬ڀچٿیربٿ‪٤‬ڈ‪ ،‬ڃین ٿیتچاڃـ ؿکایڂ ٿچاکؿ کاډٸِب ثبُـ څ ؿک‬ ‫ډل ٓچکت ثلاڍ عٺ ٿچاکؿ ت‪٤‬بکٕ‪ٗ ،‬ڀڂ تچرڈ څ اًتڄبؿ ثڈ آٺ ‪٣‬ـاٻت‪ ،‬ثبیـ ثڈایڂ ڃٴتڈ تچرڈ‬ ‫ؿاُت ٳڈ ‪٣‬ـاٻت ڃین ٿٰـٿڈاڍ ثلاڍ تغٰٮ تچعیـ اًت څ ؽـا پلًتی څ ُٴٺ ٳبٿٺ څ ربٿ‪ ٢‬څ‬ ‫ڃڊبیی تچعیـ څ ؽـاپلًتی‪ ،‬ؿک ؿیڂ اًالٽ عبٓٺ ٿیُچؿ‪ .‬څ اٻجتڈایڂ اؽتال‪ ٩‬ٿجڄبیی څ اًبًی‬ ‫عٰچ٭ اًالٿیؿک ٿچٗچ‪ ١‬ٿچکؿ ثغج ثب عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ اًت څ ٿلار‪ ٢‬څ ٿلاٳن عٰچ٭ ثِل ا‪٣‬پ ام‬ ‫ًبمٿبځډبڍ ثیڂاٻڀټټی څ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ثبیـ امایڄٴڈ ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ٳڈ ٿجتڄی ثل ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ‬ ‫‪٧‬لثی څ رـایی ؿیڂ ام ارتڀب‪ ١‬څ عٴچٿت څ ڃ‪٠‬بٽ ًٴچالکینٽ اًت کا ثل ډڀڈ ٿټٺ رڊبځ ‪ -‬ثب‬ ‫تڀـځډب څ ‪٫‬لډڄٶ ډبڍ ٿؾتټ‪ - ٪‬تغڀیٺ ڃڀبیڄـ ارتڄبه ٳڄڄـ څایڂ ‪٫‬لٓت کا ‪٫‬لاډپ ڃڀبیڄـ‬ ‫تباڃـیِڀڄـاځ څ ٿت‪٬‬ٴلاځ ڃ‪٠‬بٽډبڍ عٰچٯی رڊبځ ‪ -‬څ ام رڀټڈ ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯی اًالٽ ‪ -‬ٿچٗچ‪٣‬بت‬ ‫عٰچ٭ ثِل کا ٿچکؿ ثغج څ ٷ‪٬‬تٸچ ٯلاک ؿډڄـ څ ُڄبًبیی څ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ څ اماؿڍډبڍ ٿقډجی‬ صفحه 217 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪211‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ثڈ ٿلڅک مٿبځ څ ثب تغچٹ ‪ٰ٣‬بیـ‪ ،‬ٿِؾْ ٷلؿیـ ٳڈ عٰچ٭ اٯټیتډب ٓل‪٫‬ب تغت‬ ‫پچَُ عٰچ٭ ‪٣‬بٽ ثِل عٺ ڃڀیٷلؿؿ‪ .‬عڀبیت ام عٰچ٭ اٯټیتډب ثـڅځ ؿک ڃ‪٠‬ل ٷل‪٫‬تڂ رڄجڈ‬ ‫ٷلڅډی څ ؿًتڈ رڀ‪٤‬ی ٿٌاٻڈ اٯټیتډب ثڈ ‪ٛ‬چک ٿٌټپ ڃبٳبٿٺ څ ثی ٿ‪٤‬ڄی ؽچاډـ ثچؿ‪٣ .‬ټیل‪٧‬پ‬ ‫پیضیـٷی ٿٌاٻڈ څ ٷبډی ډپ ٿؾبٻ‪٬‬ت ث‪٘٤‬ی ؿڅٻتډبڍ ‪٘٣‬چ‪ً ،‬بمٿبځ ٿټٺ ‪٤٫‬بٻیتډبئی کا ؿکایڂ‬ ‫کاًتب ا‪٧‬بم ڃڀچؿ‪ .‬ام رڀټڈ ٷڄزبڃـځ ٿبؿڇاڍ ؿک پیڀبځ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی ‪ 1966‬ی‪٤‬ڄی‬ ‫ٿبؿڇ ‪ ،2753‬ٳڈ ثڈ ٿچاماتایڂ ‪٤٫‬بٻیتډب ٿڄزل ثڈ تـڅیڂ څ تٔچیت ا‪٣‬الٿیڈ ؿکثبکڇ عٰچ٭ اُؾبّ‬ ‫ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیتڊبڍ ٿټی یب ٯچٿی‪ ،‬ؿیڄی یب مثبڃی ٷِتڄـ‪.‬‬ ‫‪ -4‬اللیتّب در فمِ اسالهی‬ ‫ٿٌټڀبڃبځ ام ډڀبځ ا‪٧‬بم ُٴٺ ٷیلڍ عٴچٿت اًالٿیؿک ٿـیڄڈ ثب پیلڅاځ اؿیبځ ؿیٸل کڅثلڅ ُـڃـ‬ ‫څ ٯلاکؿاؿډبیی ڃین ثب اڃڊب ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ٳلؿڃـ‪ .‬ٯلاځ ٳلیپ ڃین ؿک صڄـیڂایڈ ام پیلڅاځ اؿیبځ ؿیٸل یبؿ ٿیٳڄـ‬ ‫څ ٿٌبئټی کا ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب اځ ډب فٳل ٿیٳڄـ‪ .‬پی ٿیتچاځ ٷ‪٬‬ت ٳڈ ؿیڂ اًالٽ ام ډڀبځ ا‪٧‬بم کًبٻت‬ ‫پیبٿجل (ّ) ثڈ ٿٌبٻڈڍ اٯټیت ډبڍ ؿیڄی تچرڈ ؽبٓی ؿاُتڈ اًت‪.‬اییڂ اًالٽ ام ډڀبځ اثتـا یڊچؿیبځ‪،‬‬ ‫ٿٌیغیبځ‪ ،‬مکتِتیبځ څ ٓبثئیڂ کا ثڈ ‪٣‬ڄچاځ اٯټیتډبڍ ؿیڄی ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیثڈ کًڀیت ُڄبؽت څ‬ ‫پیلڅاځ ؽچیَ کا ثڈ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ اڃبځ ٿټنٽ ًبؽت‪ .‬ٿٌټڀبڃبځ ڃین ؿک ‪ٛ‬چٹ تبکیؼ ډلرب مٿبٽ اٿچک‬ ‫کا ؿک ؿًت ٿیٷل‪٫‬تڄـ عٰچ٭ اٯټیت ډبڍ ؿیڄی کا ک‪٣‬بیت ٿیٳلؿڃـ‪ .‬عٰچ٭ څ ت‪٤‬ڊـاتایڂ اٯټیت ډب‬ ‫ام ډڀبځ ا‪٧‬بم تغت ‪٣‬ڄچاځ پیڀبڃی ثڈ ڃبٽ ٯلاکؿاؿ فٿڈ ُڄبؽتڈ ٿیُـ‪( .‬اٿبٿیڅ ڃچکاٻـیڄی‪،1393 ،‬‬ ‫ّ‪)10‬‬ ‫‪ 1-4‬هالن ٍ هؼیبر ػضَیت در جبهؼِ اسالهی‬ ‫ٿچٗچ‪ ١‬اٯټیتڊب ؿک ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿیثڈ ډیش څرڈ ث‪٤‬ڄچاځ ثیٸبڃڈ څ یب اٯټیتی ٳڈ ؿک ٿٰبثٺ اکاؿڇ څ ٿٔبٻظ‬ ‫اٳخلیت اؽتیبکڍ ؿک ت‪٤‬ییڂ ًلڃچُت څ عٰچ٭ ڃـاکؿ ٿ‪ٜ‬لط ڃیٌت څ ډڀضڄیڂ ډیضٸچڃڈ مٿیڄڈاڍ‬ ‫ثلاڍ ٿِٴٺ اؽتال‪ ٩‬ڃواؿڍ څ اٯټیتی ٳڈ ام ڃ‪٠‬ل ڃواؿ څ مثبځ څ یب ‪٣‬ڄبٓل ؿیٸلڍ (ٳڈ تبث‪٤‬یت ؿک‬ ‫عٰچ٭ ٿ‪٤‬بٓل ثلاًبى اځ ت‪٤‬ییڂ ٿیٷلؿؿ) یب اٳخلیت اؽتال‪ ٩‬ؿاُتڈ ثبُـ څرچؿ ڃـاکؿ‪ .‬ثلاڍ‬ ‫تچٗیظایڂ ٿ‪ٜ‬ټت ثبیـ ثڈ ٿجڄبڍ عٰچٯی څ ڃ‪٠‬لیڈ ؽبّایـئچٻچهڍ اًالٿیؿک ٿ‪٬‬ڊچٽ تبث‪٤‬یت تچرڈ‬ ‫ؿاُت ؿک ٯبڃچځ څایـئچٻچهڍ رڊبځ اًالٽ ٿٌئټڈ تبث‪٤‬یت څ ٿټیت ثلاًبى ؽچځ څ یب مثبځ څ یب ؽبٱ‬ ‫‪.53‬‬ ‫ٔبز‪ " :27 ٜ‬زض وک‪ٛ‬ض‪ٞ‬ب‪ ٣٤‬و‪ ٝ‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪٘ ٢‬ػاز‪ٔ ،٢‬ص‪ٞ‬ج‪٤ ٣‬ب ظثب٘‪ٚ ٣‬ر‪ٛ‬ز زاض٘س‪ ،‬اقربل ٔتؼّک ث‪ ٝ‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪ٔ ٢‬عث‪ٛ‬ض ضا ٕ٘‪ ٣‬ت‪ٛ‬اٖ اظ ا‪ ٗ٤‬حک ٔحط‪ٕٛ٘ ْٚ‬ز و‪ٝ‬‬ ‫ٔزتٕؼب ثب ؾب‪٤‬ط افطاز ٌط‪ ٜٚ‬ذ‪ٛ‬زقبٖ اظ فط‪ ًٙٞ‬ذبل ذ‪ٛ‬ز ٔتٕتغ ق‪٘ٛ‬س ‪ ٚ‬ث‪ ٝ‬ز‪ ٗ٤‬ذ‪ٛ‬ز ٔتس‪ ٗ٤‬ث‪ٛ‬ز‪ ٚ ٜ‬ثط َجک اٖ ػُٕ و‪ٙٙ‬س ‪٤‬ب ث‪ ٝ‬ظثبٖ ذ‪ٛ‬ز تىّٓ ٕ٘ب‪ٙ٤‬س‪".‬‬ صفحه 207 ‫‪ٔ٫ 222‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ٿٌتټنٽ پقیلٍ ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی ڃجبُـ ثټٴڈ ٿٰلکات ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ثڈ ڃغچڍ تـڅیڂ ُچؿ ٳڈ ثب اٻٸچډبڍ‬ ‫ٿچرچؿ څ ٿت‪٤‬ـؿ ٯبثٺ ت‪ٜ‬جیٮ ثبُـ‪.‬‬ ‫امایڂ ثغج ٿجڄبیی ڃ‪٠‬لڍ ٳڈ ثٸقکیپ‪ ،‬تب کًیـځ ثڈ ایڂایـڇ اٹ څ ‪٫‬لٓت څ تغٰٮ ٷ‪٬‬تٸچڍ تڀـڃڊب‪،‬‬ ‫ؿک ‪٣‬ڀٺ څ ارلا څ ثلؽچکؿ ثب ٿچٗچ‪٣‬بت عٰچ٭ ثِل ام رڀټڈ عٰچ٭ اٯټیتډبڍ ٿقډجی‪ ،‬ٳِچکډبڍ‬ ‫اًالٿیام رڀټڈ رڀڊچکڍ اًالٿیایلاځ ثبیـ ایڂ ڃٴبت کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿډڄـ‪:‬‬ ‫‪ -1‬اځ ؿًتڈ ام ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬ام رڀټڈ اٯټیتڊبڍ ٿقډجی کا ٳڈ ثب ٿٰلکات‬ ‫اًالٿیت‪٤‬بکٗی ڃـاکؿ ‪ -‬اٳخلیت ٿٰلکاتایڂصڄیڄی اًت – ثڈ ؿٯت څ ثب رـیت ارلا ڃڀچؿڇ څ ؿک‬ ‫مٿیڄڈ اٿچمٍ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬ڃڊبؿیڄڈ ٳلؿځ اځ څ رټچٷیلڍ ام ڃٰٖایڂ ٿٰلکات ؿک ً‪ٜ‬ظ رچاٿ‪٢‬‬ ‫اًالٿی‪ -‬ام رڀټڈ ؿک ثلؽچکؿ ثب اٯټیتډبڍ ٿقډجی ‪ -‬اٯـاٿبت ٿاحلڍ کا ا‪٣‬ڀبٹ ڃڀبیڄـ څ ‪ٛ‬جی‪٤‬ی‬ ‫اًت ٳڈایڂ ‪٣‬ڀٺ ډپ ثب ٿجڄبڍ اڃٌبځ ؿڅًتبڃڈ اًالٽ څ کو‪٫‬ت څ کعڀت اًالٿیًبمٷبک اًت څ ډپ‬ ‫ت‪٤‬بکٕ څ تٰبثٺ ثب ٿزبٿ‪ ٢‬ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل کا ٳڀتل ٿیڃڀبیـ‪.‬‬ ‫‪ -2‬اځ ؿًتڈ ام ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی کا ٳڈ ثب اعٴبٽ اًالٿی ت‪٤‬بکٕ اُٴبک ؿاکؿ کا ثب عٮ ُل‪ٙ‬‬ ‫ثپقیلڃـ څ ؿک ٓچکت ‪٣‬ـٽ اٿٴبځ‪ ،‬ام پقیلٍ اځ ؽچؿؿاکڍ ڃڀبیڄـ څ اٿلڅمڇ ثب تچرڈ ثڈ اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٷٌتلؿڇ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ام عٮ ُل‪ ٙ‬څ یب ‪٣‬ـٽ پقیلٍ ثلؽی اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬اڃبځ‪ ،‬ایڂ ڃچ‪١‬‬ ‫ثلؽچکؿ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٳِچکډبڍ اًالٿی ڃین ٿیتچاڃـ تچریڈ پقیل ثبُـ‪.‬‬ ‫‪٤٫ -3‬بٻیتډبڍ اٳبؿٿیٲ څ ‪٣‬ټڀی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل کا صڈ ؿک ً‪ٜ‬ظ ٿټی څ ؿاؽټی څ صڈ‬ ‫ؿک ً‪ٜ‬ظ ثیڂاٻڀټٺ اًالٿیام ‪ٛ‬لیٮ ڃڊبؿډبڍ څاثٌتڈ ثڈ ًبمٿبځ ٳڄ‪٬‬لاڃی اًالٿیٷٌتلٍ ؿډڄـ څ ثڈ‬ ‫ام ٿجبڃی څ ٿٌتڄـات اعٴبٽ اًالٿیثڈ مثبځ عٰچٯی څ ٿتڄبًت ثب رڊبځ اٿلڅم ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ڃڀبیڄـ څ ٿتٰبثال‬ ‫پیِل‪٫‬تډب څ ڃچاڅکڍډبڍ ٿزبٿ‪٧ ٢‬لثی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل ٳڈ ٿجتڄی ثل ‪ٜ٫‬لت ٓغیظ اڃٌبڃی‬ ‫اًت کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿډڄـ څ ثب ع‪ ٞ٬‬آچٹ اًالٿی‪ ،‬ام اڃڊب ثڊلڇ المٽ کا ثٸیلڃـ‪.‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫فبرسی‪:‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أبٔ‪ٔ ،٣‬حٕس ‪ٛ٘ ٚ‬ضاِس‪ ،٣ٙ٤‬حؿ‪ ،ٗ٥‬ؾ‪٥‬ط‪ ٢‬زض حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٞ‬ب‪ ٢‬ز‪ ٣ٙ٤‬زض اؾالْ اوطْ (ل) ‪ ٚ‬أبْ ػّ‪( ٣‬ع) زض ز‪ٚ‬ض‪ ٜ‬پ‪٥‬بٔجط‪،‬‬ ‫فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬تبض‪٤‬د ٘‪ ،ٛ‬قٕبض‪ٞ ٜ‬فتٓ‪.1393 ،‬‬ صفحه 218 ‫‪ٔ٫ 212‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫څ ًبیل ‪٣‬ڄبٓل ٿبؿڍ ؿیٸل اًتچاک ڃیٌت ثټٴڈ ٿچٗچ‪ ١‬تبث‪٤‬یت یٲ اٿل اؽتیبکڍ څ ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ ‪ٰ٣‬یـڇ‬ ‫څ ‪ٛ‬لم ‪٫‬ٴل ا‪٫‬لاؿ تِٴیٺ ؿډڄـڇ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿیثبُـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)23 ّ،1393 ،‬‬ ‫ډل ‪٫‬لؿڍ ٳڈ ثڈ ‪ٰ٣‬یـڇ اًالٿیٿ‪٤‬تٰـ ثبُـ رنئی ام ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿغٌچه ُـڇ څ ڃواؿ څ مثبځ څ‬ ‫اٯبٿتٸبڇ څ ًبثٰڈ تبکیؾی څڍ څ ؽبڃـاڃَ ثڈ ډیش څرڈ ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿاحل څ ٿچکؿ ڃ‪٠‬ل ڃیٌت‪.‬‬ ‫څعـت عٰیٰی څ اڃٌبڃی ارتڀب‪ ١‬څ ٷلڅډڊبڍ ٷچڃبٷچځ ثِلڍ ام ڃ‪٠‬ل ٿجبڃی عٰچ٭ اًالٿیتڄڊب ؿک‬ ‫ٓچکت څعـت ‪٫‬ٴل څ اکاؿڇ څ اٿیبٹ ‪ٰ٣‬الڃی ٯبثٺ تغٰٮ ٿیثبُـ څ ثڈ ډڀیڂ ؿٻیٺ ٿټت څ ربٿ‪٤‬ڈ‬ ‫اًالٿی‪٣ ،‬جبکت ام ٿزڀچ‪٣‬ڈ ٷلڅډڊبڍ ٿؾتټ‪٬‬ی اًت ٳڈ ثلاًبى ‪ٰ٣‬یـڇ څ ‪٫‬ٴل څاعـ‪ ،‬مڃـٷی‬ ‫ٿِتلٱ څ ډڀبډڄٶ څ ٯبڃچځ څاعـڍ کا ثلاڍ تڄ‪٠‬یپ عیبت ارتڀب‪٣‬ی څ ‪٫‬لؿڍ ؽچؿ اڃتؾبه ڃڀچؿڇاڃـ‪.‬‬ ‫ثـیڂ تلتیت ؿک ٿزتڀ‪ ٢‬ثلاؿکڍ اًالٿیډل ‪٫‬لؿڍ پی ام یٲ پیڀبځ اؽتیبکڍ (ایڀبځ) کًڀبً ثڈ‬ ‫‪٘٣‬چیت ربٿ‪٤‬ڈ ٿتِٴٺ اًالٿیؿک ٿیایـ څ تبث‪٤‬یت اڃلا ث‪٤‬ڊـڇ ٿیٷیلؿ څ ډڀڈ ؿک ثلاثل ٯبڃچڃی ٳڈ‬ ‫ثـاځایڀبځ اڅکؿڇاڃـ ٿٌئچٻیت څ عٰچ٭ ثلاثلڍ ٿییبثڄـ‪ ،‬اٿتیبمات څ اؽتال‪٫‬بت ٿبؿڍ څ ا‪٣‬تجبکڍ ام‬ ‫ثیڂ ٿیکڅؿ‪٣ .‬بٻی څ ؿاڃی‪ٰ٫ ،‬یل څ ‪٧‬ڄی‪ ،‬ثنکٵ څ ٳچصٲ‪٬ً ،‬یـ څ ًیبڇ‪ً ،‬لػ څ مکؿ‪ ،‬ڃواؿ اکیبیی څ‬ ‫ًبٿی‪٣ ،‬له څ ‪٣‬زپ‪ ،‬اًیبئی څ اکڅپبئی‪ ،‬اٿلیٴبئی څ ا‪٫‬لیٰبئی څ‪ ...‬ډڀڈ څ ډڀڈ‪ ،‬ثلاؿک څ ‪٘٣‬چ‬ ‫ٿٌئچٹ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٿیُچڃـ‪٣( .‬ڀیـ مڃزبڃی‪)24 ّ ،1393 ،‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیٳڈ څعـت ‪٫‬ٴل څ ‪ٰ٣‬یـڇ څ اکاؿڇ ٗبٿڂ څعـت اځ ٿیثبُـ‬ ‫ٿِٴټی ث‪٤‬ڄچاځ اٯټیت څ یب تج‪٤‬یٖ څ یب ٿِٴٺ ڃواؿڍ ٿ‪ٜ‬لط ڃڀیُچڃـ څ ډلٷچڃڈ اٿتیبم ٿچډچٽ ٻ‪٨‬چ څ‬ ‫ٿغٴچٽ ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ ‫‪ 2-4‬دیذگبُ فمِ اسالهیدر هَرد اللیتّبی ًضادی‪ ،‬سثبًی‪ ،‬لَهیٍ هلی‬ ‫ٿالٱ څ ٿ‪٤‬یبک پیچًتڂ ثڈ ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیایڀبځ اًت څ آچال ؿیڂ اًالٽ ٿلمثڄـڍ ډبڍ ثلاًبى‬ ‫ڃواؿ‪ ،‬مثبځ‪ ،‬کڃٶ پچًت څ اٿخبٹایڄڊب کا ثڈ کًڀیت ڃڀیُڄبًـ څ ثلایڂ ٿجڄبایبت ُلی‪٬‬ڈ ٯلاځ ٳلیپ‪،‬‬ ‫ًڄت څ اعبؿیج پیبٿجل اًالٽ‪ ،‬ث‪٤‬ڄچاځ ؿڅ ٿڄج‪ ٢‬آٺ عٰچ٭ اًالٿیؿالٻت ؿاکڃـ‪ .‬ٯلاځ ٳلیپ‪ ،‬ا‪٫‬لیڄَ‬ ‫اڃٌبڃڊب ام ٯجبیٺ څ ؿًتڈ ډبڍ ٷچڃبٷچځ کا ٿبیڈ ُڄبًبئی څ رنء پیضیـٷی ډبڍ ؽټٰت ٿیؿاڃـ څ‬ ‫ډلٷچڃڈ اٿتیبم څ ثلتلڍ ثلایڂ اًبى کا کؿ ٿیڃڀبیـ‪« :‬اڍ ٿلؿٽ‪ ،‬ٿب ُڀب کا ام یٲ مځ څ ٿلؿ ا‪٫‬لیـیپ‬ ‫څ ثٔچکت ُ‪٤‬جڈ ډب څ ٯجیټڈ ډبئی ٯلاک ؿاؿیپ تب یٴـیٸل کا ثِڄبًیـ‪ ،‬ثلاًتی ٳڈ ثلتلیڂ ُڀب ڃنؿ‬ ‫ؽـاڅڃـ پلډینٳبکتلیڂ ُڀبًت‪ ،‬ډڀبڃب ؽـاڅڃـ ؿاڃب څ اٷبڇ اًت»‪ً( .‬چکڇ عزلات‪،‬ایڈ ‪)13‬‬ صفحه 208 ‫‪223‬‬ ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪-‬‬ ‫ا٘ت‪ ٛ٥٘ٛ‬وبؾؿ‪ ،ٝ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ زض ر‪ٟ‬ب٘‪٘ ٣‬بٔتحس‪ ،‬تطرٕ‪ ٝ‬زوتط ٔطتً‪ ٣‬وال٘تط‪٤‬بٖ‪ ،‬زفتط ذسٔبت حم‪ٛ‬ل‪ ٣‬ث‪ٗ٥‬إِّّ‪٣‬‬ ‫رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪.1370 ،‬‬ ‫پبضؾب‪ ،‬ػّ‪٥‬طیب‪ ،‬فط‪ ًٙٞ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ‪٘ ،‬کط ل‪ٔٛ‬ؽ‪.1395 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫رؼفط‪ ٢‬تجط‪٤‬ع‪ٔ ،٢‬حٕس تم‪ ،٣‬تىبپ‪٢ٛ‬ا٘س‪٤‬ک‪ٞ ٝ‬ب‪.1396 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ر‪ٛ‬از‪ ٢‬أّ‪ ،٣‬ػجس اهلل‪ ،‬فّؿف‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ثکط‪ ،‬اؾطا‪.1375 ،‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫زضٔ‪٥ٙ‬تُ ‪٤ٚ‬ط‪ ،‬پ‪٥‬بْ ‪٘ٛ٤‬ؿى‪ ،ٛ‬الّ‪٥‬ت چ‪٥‬ؿت‪ ،‬تطرٕ‪ٔ ٝ‬حٕس پ‪ٙ٤ٛ‬س‪ ،ٜ‬ز‪ٚ‬ض‪٘ ،24 ٜ‬کط ‪ ،277‬ت‪٥‬طٔب‪1372 ٜ‬‬ ‫ش‪ٚ‬اِؼ‪٘ ،ٗ٥‬بزض‪ٔ ،‬مبِ‪ ٝ‬حٕب‪٤‬ت اظ حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب زض حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬تحم‪٥‬مبت حم‪ٛ‬ل‪ ،٣‬قٕبض‪.1387 ،15 ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ػٕ‪٥‬س ظ٘زب٘‪ ،٣‬ػجبؾؼّ‪ ،٣‬حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب ثطاؾبؼ لب٘‪ ٖٛ‬لطاضزاز شٔ‪ ،ٝ‬زفتط ٘کط فط‪ ًٙٞ‬اؾالٔ‪ ،٣‬پب‪٥٤‬ع ‪.1393‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫لع‪ ،٣ٙ٤ٚ‬ػّ‪ٔ ،٣‬جب٘‪٘ ٣‬ظط‪ ٢‬تفب‪ ٓٞ‬اؾالْ ‪ ٚ‬غطه‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬ؾ‪٥‬بؾت ذبضر‪ ،٣‬ؾبَ ز‪ ،ٓٞ‬قٕبض‪.1395 ،9 ٜ‬‬ ‫ٔحمک زأبز‪ٔ ،‬هُف‪ ،٣‬اؾالْ ‪ ٚ‬زػ‪ٛ‬ت از‪٤‬بٖ ث‪ ٝ‬ضػب‪٤‬ت وطأت ا٘ؿب٘‪٘ ،٣‬کط‪ ٝ٤‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪ ٣‬زا٘کٍب‪ٜ‬‬ ‫ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قٕبض‪.1396 ،37 ٜ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ٔظفط‪ٔ ،٢‬حٕس حؿ‪٘ ،ٗ٥‬بثطزثبض‪ٔ ٢‬ص‪ٞ‬ج‪ٔ ،٣‬وؾؿ‪ ٝ‬فط‪٣ٍٙٞ‬ا٘س‪٤‬ک‪ٔ ٝ‬ؼبنط‪.1396 ،‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط‪ٔ ،‬مبِ‪ٔ ٝ‬ؿاِ‪ٔ ٝ‬ؿب‪ٚ‬ات زض اؾالْ‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪ ٣‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قٕبض‪،27 ٜ‬‬ ‫ث‪.1390 ٕٟٗ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔ‪ٟ‬برطاٖ‪ ،‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪ ٢‬وبؾت‪ٛ‬ض‪٤‬ب٘‪ ٛ‬ض‪ٛ٤‬ا ‪ -‬پ‪٥‬بْ ‪٘ٛ٤‬ؿى‪ ٛ‬تطرٕ‪ٔ ٝ‬حٕس تم‪ ٣‬ظاز‪ُّٔ ٜ‬ک‪ ،‬ز‪ٚ‬ض‪ ،24 ٜ‬قٕبض‪ ،277 ٜ‬ت‪٥‬ط ٔب‪.1372 ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔ‪ٟ‬طپ‪ٛ‬ض‪ ،‬حؿ‪ ،ٗ٥‬حم‪ٛ‬ق ثکط زض اؾ‪ٙ‬بز ث‪ٗ٥‬إِّّ‪ٛٔ ٚ ٣‬یغ رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات اَالػبت‪.1394 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ اٍّ٘‪٥‬ؿ‪:٣‬‬‫‪vieytez, Ruiz, Eduando Javien. Protection of Linguistic Minoyitiles: A Historical ppnoch. Most‬‬ ‫‪Jownal of Multicalteltuval societies. Uol.3. no.8. 2008.‬‬ ‫‪THE INTERNATIONAL LAW DICTIONARY, by Robert L. Blodsoe and Boleslow. Both , 8917‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ صفحه 219 صفحه 220 ‫‪213‬‬ ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫پیبٿجل اًالٽ ڃین پیچًتڈ ثل ڃ‪٬‬ی ډلٷچڃڈ اٿتیبم څ ثلتلڍ ثلاًبى ت‪٬‬بڅت کڃٶ څ مثبځ څ ٿبڃڄـایڄڊب‪،‬‬ ‫تاٳیـ ؿاُتڈ اًت څایڂ ًؾڂ اځ ع٘لت ثٰـک ٳب‪٫‬ی ٷچیب اًت‪ :‬ال ‪٫‬ؾل ٻ‪٤‬لثی ‪٣‬ټى ‪٣‬زڀی‬ ‫څالٻ‪٤‬زڀی ‪٣‬ټى ‪٣‬لثی څال الثیٖ ‪٣‬ټى اًچؿ څال الًچؿ ‪٣‬ټى اثیٖ اال ثبٻتٰچڍ‪.‬ایڂ ًؾڄبځ کا کًچٹ‬ ‫ؽـا (ّ) ؿک ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٿ‪ٜ‬لط ٿیڃڀچؿ ٳڈ اٿتیبمات ڃواؿڍ څ ٯجیټڈاڍ ثل اځ عبٳپ ثچؿ څ ؿک ‪٣‬ڀٺ ڃین‬ ‫ثڈ ‪٣‬بٻی تلیڂ ُٴٺ ٿڀٴڂ‪ ،‬اٻٸچډب څ ڃڀچڃڈ ډبئی ؿک رڊت ٿؾبٻ‪ ٪‬ثبایڂ اٿتیبمات ثلٯلاک ڃڀچؿ‪.‬‬ ‫ع٘چک ثلرٌتٸبڃی ؿک ٿیبځ یبکاځ اځ پیبٿجل‪ ،‬ام ڃواؿډب څ مثبځ ډبڍ ٿؾتټ‪ ٪‬څ ‪ٛ‬جٰبت ٷچڃبٷچځ‬ ‫ثڊتلیڂ ڃڀچڃڈ ثلایڂ ٿ‪ٜ‬ټت اًت‬ ‫اکڍ ؿک ُلای‪ ٚ‬ٳڈ ربٿ‪٤‬ڈ رڊبڃی څ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثیِتلیڂ تالٍ څ ‪٤٫‬بٻیت ډب کا ثلاڍ اٿغبڍ‬ ‫تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ثٴبک ٷل‪٫‬ت څ ات‪٬‬بٯب ٿٔبؿیٮ ثبکم څ کڅُڂ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ؿک رچاٿ‪٧ ٢‬یل ٿٌټڀبځ څ‬ ‫ثټٴڈ ؿک رچاٿ‪٤‬ی ثچؿ ٳڈ پبڍ ٿټٺ ‪٧‬لثی ؿک اځ ع٘چک ؿاُت؛ ٿبڃڄـ تج‪٤‬ی٘بت ‪٣‬ټیڈ ًیبډبځ‬ ‫ؿکایبالت ٿتغـڇ اٿلیٴب‪ ،‬تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ؿک ا‪٫‬لیٰبڍ رڄچثی تچً‪ ٚ‬ٿڊبرلیڂ ً‪٬‬یـ پچًت اکڅپبئی‪،‬‬ ‫ؿڅ ڃڀچڃڈ ثبکم اځ اًت‪ .‬ؿکایڂ ُلای‪ُ ٚ‬بډـ ډٌتیپ ٳڈ پیچًتڈ رچاٿ‪ ٢‬اًالٿیام اڃزبٽ څ ا‪٣‬ڀبٹ‬ ‫تج‪٤‬ی٘بت ڃواؿڍ‪ ،‬مثبڃی څ ٿبڃڄـایڄڊب ڃٌجت ثڈ اٯټیتڊب‪ ،‬ثـڅک ثچؿڇاڃـ‪ .‬ثلؽال‪ ٩‬ا‪ٌ٫‬بڃڈ ډب څ ؽلا‪٫‬بتی‬ ‫ٳڈ ؿک ٿیبځ پبکڇاڍ ام اٯچاٽ څرچؿ ؿاُتڈ څ ُبیـ اٳڄچځ ڃین څرچؿ ؿاُتڈ ثبُـ ٳڈ پبکڇاڍ ام ا‪٫‬لاؿ ثِل‬ ‫کا ؿک ٷچډل اڃٌبڃیت ثلتلڍ ام پبکڇاڍ ؿیٸل ٿیؿاڃڄـ څ ڃین ثلؽال‪ ٩‬اڃضڈ ام ‪٫‬الً‪٬‬ڈ څ ؿاڃِڀڄـاڃی‬ ‫ډڀضچځ ا‪٫‬ال‪ٛ‬چځ ڃٰٺ ُـڇ ٳڈ ثب ٓلاعت ٿیٷ‪٬‬تڈاڃـ‪ :‬ٷلڅډی ام اڃٌبڃڊب ثلاڍ ثلؿٷی ا‪٫‬لیـڇ ُـڇاڃـ‬ ‫څ ٷلڅڇ ؿیٸلڍ ثلاڍ اٯبئی څ ثلؿڇ ؿاکڍ‪ .‬ؿک اًالٽ ٿ‪ٜ‬ټٰب امایڂ ٿٌبئٺ ًؾڄی ڃیٌت څ اًڄبؿڍ ٳڈ‬ ‫ؿک ثغجډبڍ پیَ اکائڈ ُـ ٳڈ ډڀڈ اڃٌبڃڊب کا ثلاؿک ٿیؿاڃـ څ ډڀڈ کا ُبیٌتڈ څٓچٹ ثڈ عیبت ‪ٛ‬یجڈ‬ ‫څ مڃـٷی پبٱ څ پبٳینڇ ٿیؿاڃـ ٷچاڇ څ ُبډـایڂ ٿـ‪٣‬ب اًت‪( .‬ٿٴبکٽ ُیلامڍ‪)48ّ ،1390 ،‬‬ ‫ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ اماؿڍ ثِل څ اعتلاٽ ثڈ عٰچ٭ څ عیخیت فاتی اڃٌبځ څ ؿؽبٻت ڃـاؿځ ‪٣‬چاٿٺ‬ ‫‪٣‬بکٗی ام ٯجیٺ ڃواؿ‪ ،‬مثبځ‪ ،‬کڃٶ‪ ،‬ٿټیت څ ‪٧‬یلڇ ؿک ا‪٣‬تجبک څ اٿتیبم ثلاڍ اڃٌبڃڊب ؿٯیٰب ٿچکؿ تچرڈ‬ ‫اًالٽ اًت څ اًبًبً ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ث‪٤‬خت پیبٿجلاځ څ ثؾٔچّ پیبٿجل اًالٽ‬ ‫(ّ)‬ ‫اماؿ ٳلؿځ اڃٌبځ امایڂ‬ ‫ٷچڃڈ ٯیـ څ ثڄـ څ تچرڈ ؿاؿځ اڅ ثڈ عیخیت فاتی څ ٳلاٿت څ ُلا‪٫‬ت اڃٌبڃی ؽچیَ اًت‪.‬‬ ‫‪ 3-4‬اللیتّبی هذّجی اس دیذگبُ فمِ اسالهی‬ ‫ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿی‪٣ ،‬الڅڇ ثل ٿٌټڀبڃبځ‪ ،‬ډڀچاکڇ ام ثـڅ تاًیی ٿـیڄڈ اٻڄجی تب ثغبٹ‪٧ ،‬یلٿٌټڀبڃبځ‬ ‫ڃین مڃـٷی ٳلؿڇاڃـ څ ڃ‪٠‬بٽ اًالٿیډیضچٯت ؿکٓـؿ ام ثیڂ ثلؿځ څ ثیلڅځ کاڃـځ اڃبځ ام ٿزڀچ‪٣‬ڈ‬ ‫ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیڃجچؿڇ اًت‪ ،‬ثټٴڈ ؿک ٿڄبث‪ ٢‬عٰچ٭ اًالٽ ام رڀټڈ ٯلاځ ٳلیپ څرچؿ اڃبځ کا پقیل‪٫‬تڈ څ‬ صفحه 209 صفحه 221 ‫‪ٔ٫ 214‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫کاڇ عٺ څیوڇ ؽچؿ کا ثلاڍ ډڀنیٌتی ٿٌبٻڀت اٿین ا‪٣‬الځ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ام ٻغب‪ ٝ‬ڃ‪٠‬لڍ‪ ،‬ٯلاځ ٳلیپ‪،‬‬ ‫ؽبڃچاؿڇ رڊبڃی کا ثڈ ًڈ ثؾَ تٌٰیپ ٿیٳڄـ‪ً ،‬ڈ ‪٘٣‬چایڂ ؽبڃچاؿڇ ‪٣‬جبکتڄـ ام‪ :‬ٿٌټڀبڃبځ‪ ،‬ٿچعـاځ‬ ‫‪٧‬یلٿٌټڀبځ‪ ،‬ٿټغـاځ‪ .‬اٳڄچځ ؽبڃچاؿڇ رڊبڃی ؿاکاڍایڂ ًڈ ‪٘٣‬چ اًت څ ٯلاځ ثلاڍ ډڀڈ اڃڊب‬ ‫پیبٿیڅیوڇ ؿاکؿ څ عٰچٯی ؽبّ ثلایِبځ ٯبئٺ اًت‪( .‬رچاؿڍ اٿټی‪)150ّ ،1375 ،‬‬ ‫اؿیبځ اٻڊی ٳڈ کیِڈ تچعیـڍ ؿاکڃـ څ ام ٿڄج‪ ٢‬څعی ًلصِڀڈ ٿیٷیلڃـ ؿاکاڍ اعتلاٽ څ اکمٍ‬ ‫څیوڇاڍ ام ؿیـٷبڇ اًالٽ ډٌتڄـ څ ام اڃزب ٳڈ پیبٿجلاځ اٻڊی ٳڈ اځ اؿیبځ کا اڅکؿڇاڃـ ثڈ ډڀلاڇ ؽچؿ‬ ‫ٳتبه اًڀبڃی ؿاُتڈاڃـ ثڈ اډٺ ٳتبه ُڄبؽتڈ ٿیُچڃـ‪ ،‬ؿکایبت ٯلاځ ٳلیپ څ مٿبځ پیبٿجل اًالٽایڂ‬ ‫آ‪ٜ‬الط ثٴبک ک‪٫‬تڈ اًت‪ .‬اډٺ ٳتبه ؿالٻت ؿاکؿ ثل پیلڅاځ ائیڂ ٿچًی (‪ ،)١‬پیلڅاځ ‪٣‬یٌی ٿٌیظ‬ ‫(‪( )١‬ٿٌیغیبځ) څ ڃین مکتِتیبځ (ٿزچى) څ ‪٧‬یلٿٌټڀبڃبځ ‪٧‬یل اډٺ ٳتبه ڃین ؿک ربٿ‪٤‬ڈ اًالٿیڃین ام‬ ‫ؿیـ عٰچ٭ اًالٿیڃبؿیـڇ ٷل‪٫‬تڈ ڃِـڇاڃـ څ اعٴبٽ څ عٰچ٭ ؿاکڃـ ٳڈ ثیبځ ؽچاډـ ُـ‪.‬‬ ‫‪ -5‬ػولىزد هوسسبت حمَق ثطز در هَرد حمَق اللیتّب‬ ‫ؽبًتٸبڇ ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭ ثِل ثټٴڈ عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ‪ ،‬رچاٿ‪٧ ٢‬لثی ا‪٣‬پ ام اکڅپبیی څ‬ ‫اٿلیٴبئی ډٌتڄـ څ ٯچاٽایڂ عٰچ٭ ٿجتڄی ثل ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی اًت‪ .‬ثغج ام ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی عٰچ٭ ثِل څ‬ ‫ٿجبڃی اځ‪ ،‬ؿکایڂ ڃچُتبک ٳچتبڇ ٳڈ ثڈ ٿٰلکات څ عٰچ٭ تچرڈ ؿاکؿ تب ثڈ ٿجبڃی څ ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ اڃڊب ٿڀٴڂ‬ ‫ڃیٌت‪ ،‬ٿ‪ ٢‬فٻٲ ڃٸبډی ٳچتبڇ ثڈ ‪٣‬ڀټٴلؿ ثبڃیبځ څ ؿڅٻتڊبڍ ٓبعتایڂ ت‪٬‬ٴل ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل‬ ‫ث‪ٜ‬چک ‪٣‬بٽ څ اٯټیتڊب ث‪ٜ‬چک ؽبّ‪ ،‬ٿیتچاڃـ ٿجبعج ٿ‪ٜ‬لط ُـڇ ؿکایڂ ‪ٔ٫‬ٺ کا ام رڄجڈ ڃ‪٠‬لڍ څ‬ ‫تئچکڍ ٓل‪ ٩‬ؽبکد ڃڀبیـ څ ٷچُڈاڍ ام مڅایبڍ ارلائی څ ‪٣‬ڀټیایڂ ٿجبعج کا ُ‪٬‬ب‪ً ٩‬بمؿ‪.‬ایڂ‬ ‫ثؾَ ٳچتبڇ ډلٷن ؿک ٿٰبٽ ثلکًی ٳبٿٺایڂ ‪٣‬ڀټٴلؿ ڃیٌت څ ڃین ؿکٓـؿ ثیبځ ت‪ٔ٬‬یټی ڃٰب‪ ٙ‬ٯچت څ‬ ‫ٗ‪ ٪٤‬ڃڀیثبُـ‪ ،‬ثټٴڈ تچرڈ ٓبعجبځ ‪٫‬ٴل کا ثڈ ثلؽی ام ڃٰب‪٬٤ٗ ٙ‬ڊب څ ٷلڇډبڍ ٳچک ؿک ٿٌبئٺ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اٯټیتڊب رټت ٿیڃڀبیـ‪.‬‬ ‫پی ام رڄٶ رڊبڃی ؿڅٽ څ ٳِتبکډب څ رڄبیبت څًی‪٤‬ی ٳڈ ؿک ڃتیزڈایڂ رڄٶ پیَ اٿـ‪ ،‬عڀبیت‬ ‫ثیڂاٻڀټټی ام ا‪٫‬لاؿ ثِل ثڈ ًل‪٣‬ت صِڀٸیلڍ ٷٌتلٍ یب‪٫‬ت‪ .‬اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ثڈ ٿلڅک‬ ‫ؿک ًبمٿبځ ٿټٺ ٿتغـ ٿ‪ٜ‬لط څ ثڈ تٔچیت کًیـڃـ‪ .‬تب ثغبٹ ثیَ ام یٴٔـ ا‪٣‬الٿیڈ څ ثیبڃیڈ څ‪.. .‬‬ ‫ؿکایڂ ٿچکؿ ٓبؿک ُـڇ اًت‪ .‬ؿک ٿچکؿ ٿیناځ ٿچ‪ٰ٫‬یت ًبمٿبځ ٿټٺ ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل ‪ -‬څ ام‬ ‫رڀټڈ عٰچ٭ اٯټیتڊب ‪ -‬ثلاڍ ڃڀچڃڈ صڄـ ٿچکؿ کا یبؿاڅکڍ ٿیڃڀبئیپ څ ام ‪ٛ‬ل‪٫‬ی ‪٣‬ڀټٴلؿ ًیبًی ‪ -‬ڃڈ‬ ‫عٰچٯی ‪ -‬ؿڅٹ ‪٧‬لثی کا ؿکایڂ ٿچاکؿ ُبډـ ډٌتیپ‪.‬‬ صفحه 210 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪215‬‬ ‫‪ 1-5‬ثزخَرد سیبسی ثب هسبئل حمَق ثطز‬ ‫الف ‪ -‬هسئلِ فلسغیی‬ ‫ؿاًتبڃی تٴلاکڍ‪٧ ،‬پ اڃٸین اًت ٳڈ اڅالً اُ‪٨‬بٹ ًلمٿیڂ اځ څ تاًیی ؿڅٻت اُ‪٨‬بٻٸل ثب تاییـ‬ ‫ًبمٿبځ ٿټٺ ثچؿڇ اًت څ ڃین عڀبیت ٿٌتٰیپ ؿڅٻت اًت‪٤‬ڀبکڍ اڃٸټیی څ حبڃیب اًتڀلاک اُ‪٨‬بٹایڂ‬ ‫ًلمٿیڂ څ اڅاکڇ ٳلؿځ ٿټت ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ څ تج‪٤‬یـ اڃبځ څ ثڈ کًڀیت ڃِڄبؽتڂ عٮ ت‪٤‬ییڂ ًلڃچُتایڂ‬ ‫ٿټت تچً‪ ٚ‬یٲ کهیپ اُ‪٨‬بٻٸل ام ٿچکاؿ ڃٰٖ اُٴبک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ٿیثبُـ څ ڃٰٖ عٰچ٭ ثِل‪،‬‬ ‫میل پب ٷقاُتڂ عٰچ٭ اڅٻیڈ ٿلؿٽ ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ ؽچؿ ؿاًتبڃی ٿ‪ٔ٬‬ٺ څ رـا ؿاکؿ‪ٓ .‬ڊیچڃینٽ ًیبًی‪،‬‬ ‫ٿٴتت پـیـ اڅکڃـڇ ؿڅٻت اًلائیٺ‪ ،‬ام ٿټیت پلًتی څ اًت‪٤‬ڀبک ‪٧‬لثی ؿک ٯلځ ڃچمؿډپ ثڈ څرچؿ اٿـ‬ ‫څ یٴی ام ‪٫‬بر‪٤‬ڈ ثبکتلیڂ اُٴبٹ ڃواؿ پلًتی کا ثلاًبى تچریڊبت ٿقډجی څ اً‪ٜ‬چکڇډبڍ تبکیؾی‬ ‫پـیـ اڅکؿ‪ .‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٯچاڃیڂ اًلائیٺ ډل یڊچؿڍ ام ډل ڃٰ‪ٜ‬ڈاڍ ام ؿڃیب څ ثب ډل تبث‪٤‬یت ٳڈ ثبُـ‪ ،‬ؿک‬ ‫ډڀبځ ٻغ‪٠‬ڈاڍ ٳڈ ثڈ ‪٫‬لڅؿٷبڇ اًلائیٺ ٯـٽ ٷقاکؿ‪ ،‬تج‪٤‬ڈ اًلائیٺ ؽچاډـ ُـ څٻی یٲ ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڄی ٿتچٻـ‬ ‫‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ څ ام پـک څ ٿبؿک ‪٫‬ټٌ‪ٜ‬یڂ کا ٿیتچاځ ثی تبث‪٤‬یت تټٰی ٳلؿ‪.‬‬ ‫ثب تچرڈ ثڈ ډڀیڂ کڅیڈ ڃواؿ پلًتبڃڈ ثچؿ ٳڈ ٿزڀ‪٣ ٢‬ڀچٿیًبمٿبځ ٿټٺ (ثب ‪ِ٫‬بک ٳِچکډبڍ رڊبځ‬ ‫ًچٽ) ؿک ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈ ُڀبکڇ ‪ 3379‬ٿچکػ ‪ 10‬ڃچاٿجل ‪ 1975‬ا‪٣‬الٽ ٳلؿ‪ٓ :‬ڊیچڃینٽ یٴی ام اُٴبٹ ڃواؿ‬ ‫پلًتی څ تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ اًت څ صڄبڃٴڈ ٿیؿاڃیپ ٿڀڄچ‪٣‬یت تج‪٤‬یٖ ڃواؿڍ ام ٿٔبؿیٮ ثبکم ٯب‪٣‬ـڇ‬ ‫اٿـڇ ؿک عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ثڈ ُڀبک ٿیکڅؿ‪( .‬ٿ‪٬٠‬لڍ‪ )163 ّ ،1396 ،‬اٿب‪ ،‬ثبایڂ څرچؿ‪ ،‬ثنکٷتلیڂ‬ ‫عبٿیایڂ ٿچرچؿیت اُ‪٨‬بٻٸل ڃواؿپلًت‪ ،‬ام عیج اٯتٔبؿڍ‪ً ،‬یبًی‪ ،‬ٿبٻی‪ ،‬ڃ‪٠‬بٿی‪ ،‬تٴڄچٻچمیٴی څ‪.‬‬ ‫‪٧ ..‬یلڇ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ډٌتڄـ څ ًیٌتپ ًبمٿبځ ٿټٺ ډپ ‪٣‬ڀال ثب ؿؽبٻتایڂ ٳِچکډب‪ ،‬ٯـکت ‪٣‬ٴی‬ ‫اٻ‪٤‬ڀٺ ٯـکتڀڄـ ٿٰبثٺ اځ کا ڃـاکؿ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬الجشایز‬ ‫ؿڅٻت اٻزنایل‪ٛ ،‬جی‪٤‬ی تلیڂ عٮ ٿټت ؽچؿ کا ٳڈ ‪٣‬جبکت ام عٮ ُلٳت ؿک اؿاکڇ اٿچک ٳِچک څ‬ ‫اڃتؾبثبت اًت میل پب ٷقاُت (ڃٰٖ ٿبؿڇ ‪ 21‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی څ ٿبؿڇ ‪ 25‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭‬ ‫ًیبًی څ ٿـڃی) څ ثب ا‪٣‬ڀبٹ مڅک څ ؿؽبٻت اکتَ ؿک ًبٹ ‪ ،1992‬اڃتؾبثبت کا ثب‪ٛ‬ٺ ٳلؿ څ ؿڅٻت‬ ‫ڃ‪٠‬بٿیکا ‪٣‬ټى ک‪٧‬پ اکاؿڇ اٳخلیت ٿلؿٽ ٿٌټ‪ ٚ‬ٷلؿاڃیـ‪( .‬ٳڈ ڃتیزڈ اځ ڃٰٖ اُٴبک عٰچ٭ ٿلؿٽ‪ ،‬ثلڅم‬ ‫ؽِچڃت ام ًچڍ ؿڅ ‪ٛ‬ل‪ ٩‬څ ٳِتڈ ُـځ ؿڇډب ډناک ڃ‪٬‬ل تبٳڄچځ ثچؿڇ اًت) اکٷبځډبڍ ًبمٿبځ ٿټٺ‬ ‫ؿک ؽٔچّ ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ څ ٿٌټپ عٰچ٭ ثِل اٯـاٽ ٿچحلڍ اڃزبٽ ڃـاؿڃـ‪ ،‬ڃڈ ڃڀبیڄـڇ څیوڇاڍ ت‪٤‬ییڂ‬ صفحه 211 ‫‪ٔ٫ 216‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ُـ څ ثڈ ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈاڍ ٓبؿک ٷلؿیـ‪ .‬اٻجتڈ ٷناکُٸل څیوڇ عٮ اماؿڍ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ثڈایڂ څٗ‪٤‬یت ؿک‬ ‫اٻزنایل پلؿاؽتڈ څ ٿچاکؿڍ کا ٳڈ ا‪٫‬لاؿڍ ثڈ ٻغب‪ٰ٣ ٝ‬یـڇ څ ثیبځ تڊـیـ ثڈ ٯتٺ ُـڇ څ یب ثڈ ٯتٺ‬ ‫کًیـڇاڃـ ٿچکؿ ثلکًی ٯلاک ؿاؿڇ څ ڃتیزڈ ٷیلڍ ٳلؿڇ‪ ،‬ٳڈایڂ ا‪٫‬لاؿ ؿک احل عڀټڈ تلڅکیٌت ډبڍ‬ ‫ثڄیبؿٷلاڍ اًالٿیثڈ ٯتٺ کًیـڇاڃـ څ ا‪ٟ‬ڊبک اٿیـڅاکڍ ٳلؿڇ ٳڈ ؿڅٻت اٻزنایل ثتچاڃـ اڃڊب کا ُڄبًبیی‬ ‫ٳڄـ څ تغت پیٸلؿ ٯلاک ؿډـ‪ .‬څٻی ڃٌجت ثڈ تؾټ‪ ٪‬اُٴبک اځ ؿڅٻت ام آټیتلیڂ عٰچ٭ اڃٌبڃی‬ ‫ٿټت ؽچؿ څ تج‪٤‬بت څعِتڄبٳی ٳڈ ؿک پی ؿاُتڈ‪ ،‬اٯـاٿیٓچکت ڃٸل‪٫‬تڈ‬ ‫‪p.28‬‬ ‫اًت‪((E/CN , 4/8995/32 , .‬‬ ‫‪٣‬ټت اځ ډپ کڅُڂ اًت‪ ،‬ؿڅٻتڊبڍ ‪٣‬ڀـڇ ‪٧‬لثی ام ‪٣‬ڀٺ ؽال‪ ٩‬عٰچ٭ ثِل ؿڅٻت اٻزنایل‬ ‫عڀبیت ٿیٳڄڄـ څ ډڀبڃڊب ؿک تٔڀیپ ٷیلیڊبڍ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿاحلڃـ‪( .‬ٿڊلپچک‪)357ّ ،1394 ،‬‬ ‫ج ‪ -‬ػزاق‬ ‫‪٣‬لا٭ تب ٯجٺ ام عڀټڈ ثڈ ٳچیت څ کڅیبکڅیی ثب ٿڄب‪ ٢٫‬اٿلیٴب څ ‪٧‬له ام ڃ‪٠‬ل څٗ‪٤‬یت عٰچ٭ ثِل‬ ‫تغت ڃ‪٠‬ل څ ٿلاٯجت څیوڇ ًبمٿبځ ٿټٺ ٯلاک ڃـاُت څ ٳڀیٌیچځ عٰچ٭ ثِل ثلایَ ڃڀبیڄـڇ څیوڇ‬ ‫ت‪٤‬ییڂ ڃٴلؿڇ ثچؿ‪ .‬ثبایڄٴڈ ډڀڈ ُچاډـ ثل ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ عٰچ٭ ثِل ام ًچڍ ؿڅٻت ٿنثچک‪ ،‬ٿؾٔچٓب‬ ‫‪ٛ‬ی ؿڅکاځ رڄٶ اځ ثب رڀڊچکڍ اًالٿیایلاځ‪ ،‬ؿالٻت ؿاُت‪( .‬رڄبیبتی ‪٣‬ټیڈ ثِلیت ٿبڃڄـ ٳِتبک‬ ‫عټجضڈ‪ ،‬ٳڈ اٻجتڈ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ؽچؿ ث‪٤‬ـ ام رڄٶ ٳچیت څ ‪٣‬لا٭‪ ،‬ثڈایڂ ڃٰٖ ٷٌتلؿڇ ا‪٣‬تلا‪ ٩‬ٳلؿڃـ)‬ ‫څٻی ډڀیڂ ٳڈ ٿڄب‪ ٢٫‬ٯـکتڊبڍ ‪٧‬لثی کا ثڈ ؽ‪ٜ‬لاڃـاؽت څ ثب اڃبځ ام ؿک ٿؾبٻ‪٬‬ت څ تڀلؿ ؿکاٿـ‪ ،‬ډپ‬ ‫‪٫‬چکا ٿڄٴچه ُـ‪ ،‬ډپ ٿغبٓلڇ اٯتٔبؿڍ ٷلؿیـ څ ډپ ام ڃ‪٠‬ل ڃٰٖ عٰچ٭ ثِل ؿک اځ ٳِچک ٿچکؿ‬ ‫اتڊبٽ ٯلاک ٷل‪٫‬ت څ ډل ًبٻڈ ڃڀبیڄـڇ څیوڇ ٷناکٍ څؽیڀیؿک ٿچکؿ څٗ‪ ٢‬ثـ عٰچ٭ ثِل ؿک اځ ٳِچک‬ ‫اکائڈ ٿیؿډـ څ ٯ‪٤ٜ‬ڄبٿڈ ‪٣‬ټیڈ اځ ٓبؿک ٿیٷلؿؿ‪.‬‬ ‫د‪ -‬ثزخَرد حوبیت اهیش ٍ ّوزاُ ثب سىَت‬ ‫ؿڅٻت اٿلیٴب ؿک ٯجبٹ ڃٰٖ ‪٫‬بعَ عٰچ٭ ثِل تچً‪ ٚ‬ٷلڅڇ ‪ٛ‬بٻجبځ ؿک ا‪٨٫‬بڃٌتبځ ڃٌجت ثڈ اٯـاٽ‬ ‫‪٧‬یل پِتچځ ثچیوڇ ُی‪٤‬یبځ ا‪٨٫‬بڃٌتبځ ‪ -‬ٳڈ ؿک اٯټیت ډٌتڄـ ڃڀچڃڈ کڅُڂ ؿیٸلڍ ام ‪٣‬ڀټٴلؿ ٷنیڄِی‬ ‫څ ًیبًی ؿڅٹ ‪٧‬لثی ؿک ٿچکؿ عٰچ٭ ثِل څ اٯټیتڊبڍ ثِلڍ اًت‪( .‬ٿڊلپچک‪)357 ،1394 ،‬‬ ‫‪ 2-5‬ثیتَجْی ثِ هفبّین اخاللی ٍ ارسشّبی هذّجی‬ ‫ٷناکُٸل څیوڇ عٮ اماؿڍ څ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ؿک ٿچکؿ ًټیڀڈ ڃٌلیڂ‪ ،‬ڃچیٌڄـڇ مځ ثڄٸالؿُی ٳڈ ثڈ‬ ‫ٯلاځ ٳلیپ څ ٿٰـًبت اًالٿیتچډیڂ ٳلؿڇ څ ٿ‪ٜ‬بٻت ٳ‪٬‬ل اٿین ٷ‪٬‬تڈ اًت څ ؽِپ ٿلؿٽ ٿٌټڀبځ‬ صفحه 212 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪217‬‬ ‫ثڄٸالؿُی کا ثلاڃٸیؾتڈ اًت‪ ،‬ڃڈ تڄڊب ام ‪٫‬تچاڍ ٓبؿکڇ ‪٣‬ټیڈ څڍ ام ًچڍ یٲ کڅعبڃی ثڄٸالؿُی‬ ‫ا‪ٟ‬ڊبک ڃٸلاڃی ٳلؿڇ‪ ،‬ثټٴڈ ڃٸلاڃی ‪٣‬ڀیٮ ؽچؿ کا ام ٓـڅک ؿًتچک ثبمؿاُت څڍ ثڈ عٴپ یٲ ؿاؿٷبڇ‬ ‫ثلاًبى ٯبڃچځ رناڍ ثڄٸالؿٍ (ٿبؿڇ «اٻ‪ 295 »٪‬ٯبڃچځ رنا) څ ا‪٣‬الٽ ٿغبٳڀڈ څڍ ‪ٛ‬جٮ ٿٰلکات‬ ‫ٯبڃچځ‪ ،‬ا‪٣‬الٽ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬ی‪٤‬ڄی ؿکًت ؿک اڃزب ٳڈ ؿڅٻتی‪ ،‬ٿ‪ٜ‬بثٮ ٿٰلکات ٯبڃچڃی څ ؿک ٿغـڅؿڇ‬ ‫ٯبڃچځ ثلاڍ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ام اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿی‪ ،‬ٿتؾټ‪ ٪‬کا تغت ت‪ٰ٤‬یت ٯلاک ٿیؿډـ‪ ،‬ٷناکُٸل څیوڇ اثلام‬ ‫ڃٸلاڃی ٿیٳڄـ څٻی ام ا‪٣‬ڀبٹ ؽال‪ ٩‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیٿلتٴت‪ ،‬ڃٸلاڃی ثڈ ؽچؿ کاڇ ڃڀیؿډـ‪Ibid. p. .‬‬ ‫)‪ )26‬اماؿڍ ‪٫‬لؿڍ ثڈ عٌت ‪ٟ‬بډل ثٌیبک ٿچکؿ تچرڈ څ پِتیجبڃی ٯلاک ٷل‪٫‬تڈ څ ثیِتلیڂ عڀبیت کا‬ ‫ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿغـڅؿیتډبڍ ٿقډجی ؿاکؿ‪.‬‬ ‫ٿغـڅؿ ٳلؿځ اماؿڍ ‪٫‬لؿڍ ثب ‪٣‬ڄچاځ ثلؽچکؿ څ ٿ‪٨‬بیلت اځ ثب ڃ‪٠‬پ ‪٣‬ڀچٿیڅ اٿڄیت ربٿ‪٤‬ڈ ثڈ‬ ‫کاعتی ٯبثٺ ؿکٱ څ پقیلٍ اًت څٻی ٿغـڅؿ ٳلؿځ اځ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬ثلؽچکؿ اځ ثب‬ ‫ٿٰت٘یبت اؽالٯی څ ٿقډجی ؿک ٿڄ‪ٜ‬ٮ ًبمٿبځ ٿټٺ ٿچکؿ پقثلٍ ڃجچؿڇ څ ٿغٴچٽ ٿیُچؿ‪ ،‬ٷلصڈ ؿک‬ ‫ا‪٣‬الٿیڈ عٰچ٭ ثِل ٿِلڅ‪٣‬یتایڂ ٿغـڅؿیت تٔلیظ ڃِـڇ اًت‪ .‬اؽلاد ؿؽتلاځ ٿغزجڈ ام ٿـاکى‬ ‫څ ٿغلڅٽ ٳلؿځ اڃڊب ام تغٔیٺ ثڈ ٻغب‪ ٝ‬ؿاُتڂ عزبه څ الئیٲ ثچؿځ ڃ‪٠‬بٽ رڀڊچکڍ ‪٫‬لاڃٌڈ‪،‬‬ ‫ٿٰبٿبت ًبمٿبځ ٿټٺ کا ثڊتل ٯبڃ‪ ٢‬ٿیٳڄـ تبایزبؿ ٿغـڅؿیت پچَُ ثلاڍ ؽبڃڀڊب ؿک ٿزبٿ‪ ٢‬څ‬ ‫ٿغب‪٫‬ٺ ‪٣‬ڀچٿیثڈ ؽب‪ٛ‬ل ع‪٬٣ ٞ٬‬ت ‪٣‬ڀچٿیڅ ٿچامیڂ اؽالٯی‪( .‬ٿڊلپچک‪ )359ّ ،1394 ،‬ٷناکُٸل‬ ‫څیوڇ عٮ اماؿڍ ‪ٰ٣‬یـڇ څ ثیبځ‪ ،‬ؽچؿ ٿیپقیلؿ ٳڈ ثڄـ ‪ 3‬ٿبؿڇ ‪ 19‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ‬ ‫ًیبًی اماؿڍ ثیبځ کا ثڈ ؽب‪ٛ‬ل ع‪ ٞ٬‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیٿغـڅؿ ٿیٳڄـ څ ثڄبثلایڂ ؿڅٻتڊب ٿیتچاڃڄـ ؿک‬ ‫عـڅؿ ٿٰلکات ٯبڃچڃی ؿک رڊت ع‪ ٞ٬‬اؽال٭ ‪٣‬ڀچٿیؿک اماؿڍ ثیبځ ٿـاؽټڈ ٳلؿڇ څ ؿک عـ المٽ اځ‬ ‫کا ٿغـڅؿ ٳڄڄـ‪ (ECN. 411995132 ,p.11) .‬ثڄب ثڈ ٷ‪٬‬تڈ ٷناکُٸل ٿنثچک ؿڅ ٿچٗچ‪ ١‬پچکڃچٷلا‪٫‬ی‬ ‫(تجټی‪ ٦‬څ اڃتِبک ٓچک ٯجیغڈ څ ؽال‪٬٣ ٩‬ت) څ ا‪ٟ‬ڊبکات ٳ‪٬‬ل اٿین‪ 54‬ام ٿٔبؿیٮ ؽال‪ ٩‬اؽال٭‬ ‫‪٣‬ڀچٿیثڈ عٌبه اٿـڇ ٳڈ ٿیتچاځ ثـاځ رڊت اماؿڍ ثیبځ کا ٿغـڅؿ ٳلؿ څ ثبایڂ تلتیت اٷل ؿڅٻتی‪،‬‬ ‫ٿغـڅؿیتڊبیی ؿک مٿیڄڈ اڃتِبک ٿ‪ٜ‬بٻت ؽال‪٬٣ ٩‬ت ‪٣‬ڀچٿیڅ تجټی‪٨‬بت ٳ‪٬‬ل اٿین ‪٣‬ټیڈ ا‪٣‬تٰبؿات‬ ‫ٿقډجی څٗ‪ ٢‬ٳڄـ څ ثلاڍ ٿتؾټ‪٬‬یڂ ٿزبمات څٗ‪ ٢‬ڃڀبیـ‪ ،‬ثلؽال‪ ٩‬ٿچامیڂ عٰچ٭ ثِل اٯـاٽ ڃٴلؿڇ‬ ‫اًت څٻی ثب ایڂ څٓ‪ ٪‬ٿِبډـڇ ٿیٳڄیپ‪ ،‬ډڀچاکڇ ام ڃبٯ٘یڂ ایڂ ٯچاڃیڂ عڀبیت ُـڇ څ ام ؿڅٻتی ٳڈ‬ ‫ٿتؾټ‪ ٪‬کا ت‪ٰ٤‬یت ٳلؿڇ ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ڃبٯٖ عٰچ٭ ثِل یبؿ ُـڇ څ ډیضٸبڇ ؿڅٻتی ثڈ ؽب‪ٛ‬ل تِچیٮ څ‬ ‫عڀبیت څ تٌڊیٺ اڃزبٽ پچکڃچٷلا‪٫‬ی ثب ا‪ٟ‬ڊبک څ تجټی‪ ٦‬څ ڃِل ٿ‪ٜ‬بٻت ٳ‪٬‬لاٿین ؽال‪ ٩‬ٿٰـًبت ٿقډجی‬ ‫تٰجیظ ڃِـڇ اًت‪( .‬ډڀبځ‪)359ّ ،‬‬ ‫‪Blasphemy‬‬ ‫‪54‬‬ صفحه 213 ‫‪ٔ٫ 218‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ؽالٓڈایڄٴڈ ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ًیٌتپ عٰچ٭ ثِل ًبمٿبځ ٿټٺ څ ؿک ٳڄبک اځ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ٿـا‪٢٫‬ایڂ‬ ‫ًیٌتپ‪٣ ،‬ڄبیتی ثڈ کُـ اؽالٯی څ پلڅکٍ ٿ‪٤‬تٰـات ٿقډجی ڃـاکڃـ‪ .‬ؿک عبٻی ٳڈ ثیِتلیڂ تچرڈ ثڈ‬ ‫ٳلاٿت څ ُلا‪٫‬ت فاتی اڃٌبځ څ اعتلاٽ ثڈ عٰچ٭ اًبًی اڃڊب ؿک ٿٴبتت ٿقډجی اٻڊی ؿیـڇ ٿیُچؿ څ‬ ‫‪٣‬ڀـڇ ؿًتچکاٻ‪٤‬ڀٺ ډبڍ ٿقډجی ڃین ؿک رڊت ک‪ٟ ٢٫‬ټپ څ تزبڅم څ ت‪٤‬ـڍ ثڈ عٰچ٭ اڃٌبڃی ؿیٸلاځ‬ ‫ٿیثبُـ څایڂ ؽچؿ ٿیتچاڃـ ثڊتلیڂ ‪٣‬بٿٺ ثلاڍ تلڅیذ څ تٰچیت ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ څاٯ‪٤‬ی‬ ‫اځ ثبُـ‪ .‬ډل صڄـ ثلؽی ام ٿٰلکات څ اعٴبٽ ارتڀب‪٣‬ی ث‪٘٤‬ی ام ٿقاډت‪ ،‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ‪٧‬یلٿڄ‪ٜ‬جٮ ثب آچٹ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی اڃٌبځ څ تٌبڅڍ ٿ‪ٰ٤‬چٹ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ ٿیایـ څٻی اځ ٿٰلکات ٯبثٺ‬ ‫ثلکًی څ تجییڂ څ اعیبڃب ثب تچرڈ ثڈ ٿٰت٘یبت مٿبځ څ ٿٴبځ ٯبیٺ ت‪٨‬ییل ډٌتڄـ‪ .‬ٻیٴڂ آٺ کڅعیڈ‬ ‫ٿ‪٤‬ڄچڍ څ ا‪٣‬تٰبؿ ٿقډجی ٿیتچاڃـ‪ ،‬ٿاحلتلیڂ څًیټڈ ثلاڍ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ 3-5‬ثزخَرد ثب اسٌبد ثییالوللی حمَق ثطز‬ ‫ٿ‪٤‬ڀچالً ؿڅٻتڊب ډڄٸبٽ تٔچیت یٲ ًڄـ ثیڂاٻڀټټی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ عٰچ٭ ثِل ام عٮ تغ‪ ٞ٬‬اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٳلؿڇ یب ا‪٣‬الٽ ٯیـ څ یب ٓـڅک ا‪٣‬الٿیڈ‪ ،‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ٯچاڃیڂ ؿاؽټی ؽچؿ کا ٿٰـٽ ؿاُتڈ څ ٿ‪٬‬بډیپ عٰچ٭‬ ‫ثِلڍ ا‪٣‬الٽ ُـڇ ؿک اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی کا اځ ٷچڃڈ ٳڈ ؽچؿ ٿی‪٫‬ڊڀڄـ ت‪ٌ٬‬یل ٿیٳڄڄـ څ ؿکایڂ ت‪ٌ٬‬یل‬ ‫ڃ‪٠‬پ ‪٣‬ڀچٿیڅ اٿڄیت ٿټی ؽچیَ کا ٿٰـٽ ٿیُڀلڃـ‪ .‬ؿکایڂ مٿیڄڈ ربٻت اًت ٳڈ ثڈ ؿڅ ًڈ ڃڀچڃڈ‬ ‫ام ٯیچؿڍ ٳڈ ؿڅٻت اٿلیٴب څ ‪٫‬لاڃٌڈ ثل ٿڊڀتلیڂ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ی‪٤‬ڄی ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی‬ ‫عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی څاکؿ ٳلؿڇاڃـ اُبکڇ ڃڀچؿ‪.‬‬ ‫اڅالً‪ ،‬ت‪٤‬زت ؿکایڂ اًت ٳڈایبالت ٿتغـ‪ ،‬ام مٿلڇ ٳِچکډبڍ ‪٧‬لثی اًت ٳڈ ُڀبک ثٌیبک ڃبصینڍ‬ ‫ام ٳڄچاڃٌیچڃڊبڍ کار‪ ٢‬ثڈ عٰچ٭ ثِل کا اٿ٘بء ٳلؿڇ اًت څ ؿک عبٹ عبٗل‪،‬ایڂ ٳِچک ‪ ٰٚ٫‬اځ‬ ‫ت‪٤‬ـاؿ کا ٳڈ ام اډڀیت صڄـاڃی ثلؽچکؿاک ڃیٌت اٿ٘بء ٳلؿڇ اًت څ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټٺ عٰچ٭ ٿـڃی څ‬ ‫ًیبًی کا ًبٹ ‪ 1992‬تٔچیت ڃڀچؿڇ اًت ی‪٤‬ڄی ‪ً 26‬بٹ پی ام تٔچیت ٿیخب٭ ؿک ٓغڂ ًبمٿبځ‬ ‫ٿټٺ (ٿیخب٭ ؿک ًبٹ ‪ 1966‬تٔچیت ُـڇ اًت)‪( .‬اڃتچڃیچ ٳبًٌڈ‪)339ّ ،1370 ،‬‬ ‫حبڃیبً‪ ،‬ٿبؿڇ ‪ 20‬ٿیخب٭ ٿنثچک ٿیٷچیـ ٳڈ ډلٷچڃڈ تجټی‪ ٦‬ثلاڍ رڄٶ ثڈ ٿچرت ٯبڃچځ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت‪.‬‬ ‫ؿڅٻت اٿلیٴب ثلایڂ ٿبؿڇ تغ‪ ٞ٬‬ؿاکؿ څ ٿیٷچیـ ڃڀیتچاڃـ اماؿڍ ثیبځ څ ارتڀب‪٣‬بت کا ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ‬ ‫اًبًی څ ؿیٸل ٯچاڃیڂ اٿلیٴب عڀبیت ُـڇ ٿغـڅؿ ڃڀبیـ څ ڃین‪ٛ ،‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 5‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭‬ ‫ثِل‪ ،‬ډلٷچڃڈ ُٴڄزڈ یب ٿزبمات یب ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ څ ثلؽال‪ ٩‬اڃٌبڃیت څ ُئچځ ثِلڍ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ‬ ‫ډڀیڂ ٿ‪٤‬ڄی ؿک ٿبؿڇ ‪ 7‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی ڃین تٔلیظ ُـڇ اًت ؿڅٻت اٿلیٴب‬ ‫ؿک ډڄٸبٽ تٔچیت ٿیخب٭ ا‪٣‬الٽ ؿاُتڈ ٳڈ ڃٌجت ثڈ ٿبؿڇ ‪ 7‬ؽچؿ کا ٿټنٽ ٿیؿاڃـ ام ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ څ‬ صفحه 214 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪219‬‬ ‫‪٧‬یلاڃٌبڃی یب ٿزبمات ؽال‪ُ ٩‬ئچځ اڃٌبڃیت ثڈ ٿ‪٬‬ڊچٿیٳڈ ؿک آالعیڈ ډبڍ ٯبڃچځ اًبًی اٿلیٴب‬ ‫اٿـڇ اًت‪ ،‬ؽچؿؿاکڍ ٳڄـ‪( .‬ٿڊلپچک‪)141 – 140 ْٓ ،1394 ،‬‬ ‫ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿبؿڇ ‪ 27‬ٿیخب٭‪ ،‬ڃین ؿڅٻت ‪٫‬لاڃٌڈ تغ‪ ٞ٬‬ؿاکؿ‪ .‬ٿبؿڇ ‪ 27‬ٿیخب٭ ٿیٷچیـ ٳڈ ؿک‬ ‫ٳِچکډبیی ٳڈ اٯټیتډبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ٿقډجی یب مثبڃی څرچؿ ؿاکڃـ‪ ،‬اُؾبّ ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیتډبڍ ٿنثچک‬ ‫کا ڃڀیتچاځ امایڂ عٮ ٿغلڅٽ ڃڀچؿ ٳڈ ٿزتڀ‪٤‬ب ثب ًبیل ا‪٫‬لاؿ څ ٷلڅڇ ؽچؿُبځ ام ‪٫‬لډڄٶ ؽبّ‬ ‫ؽچؿ ٿتڀت‪ُ ٢‬چڃـ څ ثڈ ؿیڂ ؽچؿ ٿتـیڂ ثچؿڇ څ ثل ‪ٛ‬جٮ اځ ‪٣‬ڀٺ ٳڄڄـ یب ثڈ مثبځ ؽچؿ تٴټپ ڃڀبیڄـ‪.‬‬ ‫‪ -6‬ػولىزد جَاهغ اسالهیدر هَرد حمَق اللیتّب‬ ‫‪ 1-6‬اٍلیی تفاّن ًاهِ بیی ادیاى‬ ‫ثڈ ٿغٖ ډزلت ٿٌټڀبڃبځ ام ٿٴڈ ثڈ ٿـیڄڈ څ ډڀنٿبځ ثب کڅمډبڍ اڅٻیڈ ُٴٺ ٷیلڍ ؿڅٻت‬ ‫اًالٿیؿکایڂ ُڊل‪ ،‬ڃؾٌتیڂ ربٿ‪٤‬ڈ صڄـ ‪٫‬لډڄٸی څ صڄـ ٿقډجی تِٴیٺ ُـ څ اڅٻیڂ ت‪٬‬بډپ ڃبٿڈ ثیڂ‬ ‫االؿیبځ ثب تچا‪٫‬ٮ ًلاځ ؿڅ ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌټڀبځ څ یڊچؿڍ ثڈ اٿ٘بء کًیـ‪ .‬ام اځ تبکیؼ ثڈ ث‪٤‬ـ ڃین ٿچا‪ٰ٫‬ت‬ ‫ڃبٿڈ ډبڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ ثب پیلڅاځ ًبیل اؿیبځ ثڈ اٿ٘بء کًیـ‪( .‬ٯنڅیڄی‪ )61ّ ،1395 ،‬ٯبڃچځ اًبًی‬ ‫ٿـیڄڈ ثلاڃـیِڈ ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٿتِٴٺ ام ٿٌټڀبځ څ ‪٧‬یلٿٌټڀبځ ٿڊل تبئیـ مؿ‪ .‬ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿچا‪ٰ٫‬ت ڃبٿڈ‬ ‫ډبیی ثب ٯجبیٺ ٿٌیغی څ یڊچؿڍ ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ُـ څ یڊچؿیبڃی ٳڈ ثڈ ٿٌټڀبڃبځ ٿیپیچًتڄـ‪ ،‬اًتغٰب٭ ٳڀٲ‬ ‫څ عڀبیت ؿاُتڄـ‪ ،‬ثی اڃٴڈ تغت ًتپ څاٯ‪ُ ٢‬چڃـ یب ثڈ ؿُڀڄبځ اڃبځ ٳڀٴی ا‪ٜ٣‬ب ُچؿ‪ .‬ثل ډڀیڂ‬ ‫اًبى‪ ،‬ڃبٿڈاڍ ثڈ اًٰ‪٪‬ډب څ ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌیغی ڃچُتڈ ُـ ٳڈ ٿیٷچیـ‪ :‬ډیش اًٰ‪٬‬ی ام ًڀت‬ ‫ٿقډجیاٍ ثلؿاُتڈ ڃڀیُچؿ څ ڃڈ کاډجی ام ؿیلٍ څ ڃڈ ٳِیِی ام ٿٌئچٻیت څ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈاٍ څایڄٴڈ‬ ‫عڀبیت ؽـا څ کًچٻَ ثلاڍ ډڀیِڈ ُبٿٺ عبٹ اڃبځ ؽچاډـ ثچؿ‪( .‬ٿ‪٬٠‬لڍ‪)32ّ ،1396 ،‬‬ ‫‪ 2-6‬تسبهح دیٌی‬ ‫پیبٿجل اًالٽ ٗڀڂ اڃٴڈ ؽچؿ ڃؾٌتیڂ ‪٫‬لؿڍ ثچؿ ٳڈ ٷ‪٬‬تٸچ کا ثب پیلڅاځ ًبیل اؿیبځ ٿٴتتډبڍ‬ ‫‪ٰ٣‬یـتی ا‪٧‬بم ٳلؿ څ ٓ‪٬‬ت ُبیٌتڈاڍ کا ؿکایڂ مٿیڄڈ پبیڈ ٷقاکڍ ڃڀچؿ‪ ،‬تجبیڂ ڃ‪٠‬ل څ اؽتال‪٩‬‬ ‫ؿیـٷبڇډب کا ثلاڍ پیلڅاځ ؽچؿ کعڀت ٿیؿاڃٌت‪ .‬کًچٹ اٳلٽ (ّ) ثب تجټی‪ ٦‬پیبٽ ؽـا څ ډـایت ٿلؿٽ‪،‬‬ ‫تٌبٿظ ؿیڄی کا ثڈ ٿٌټڀبڃبځ اٿچمٍ ؿاؿ‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ ام ډیئتډبڍ ٿٌیغی‪ ،‬ثؾٔچّ ٿٰبٿبت‬ ‫ٿقډجی ٳڈ ثلاڍ ٿقاٳلڇ څ ٷ‪٬‬تٸچ ثب پیبٿجل ثڈ ٿـیڄڈ ٿیک‪٫‬تڄـ‪ ،‬اًتٰجبٹ ُبیٌتڈاڍ ٿیٳلؿ څ ثڈ اڃڊب‬ ‫اربمڇ ٿیؿاؿ تب ؿک ٷچُڈاڍ ام ٿٌزـ ؿک ٳڄبک ٿٌټڀبڃبځ ٿلاًپ ؿ‪٣‬ب څ ‪٣‬جبؿت ؽچؿ کا ثڈ ربڍ‬ صفحه 215 ‫‪ٔ٫ 221‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫اڅکڃـ‪ .‬ؿک ًبٻڊبڍ ث‪٤‬ـ څ ډڀنٿبځ ثب اڅد اٯتـاک ؿڅٻت اًالٿی‪ ،‬تٌبٿظ ؿیڄی کا ام ٿڊڀتلیڂ‬ ‫څیوٷیڊبڍ اؽالٯی ٿٌټڀبڃبځ ثچؿ‪ .‬ؽټ‪ ٪‬ثڂ ٿخڄی‪ ،‬ام ؿاڃِڀڄـاځ ٯلځ ؿڅٽ ډزلڍ‪ ،‬ڃٰٺ ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿک‬ ‫ُڊل ثٔلڇ‪ ،‬ٿغ‪٬‬ټی کا ؿیـڇ اًت ٳڈ عبٗلاځ ؿک اځ ډل ٳـاٽ ثڈ ڃغټڈاڍ (ٿٴتت څ ٿلاٿی) څاثٌتڈ‬ ‫ثچؿڃـ ام رڀټڈ‪ :‬ؽټیٺ ثڂ اعڀـ ‪٫‬لاډیـڍ‪ُ ،‬ب‪٣‬ل څ ؿاڃِڀڄـ ‪٣‬ټپ ڃغچ (ام پیلڅاځ اډٺ ًڄت)‪،‬‬ ‫عڀیلڍ‪ُ ،‬ب‪٣‬ل (ُی‪٤‬ی)‪ٓ ،‬بٻظ ثڂ ‪٣‬جـاٻٰـڅى (مڃـیٮ)‪٬ً ،‬یبځ ثڂ ٿزبُ‪( ٢‬ام څاثٌتٸبځ ثڈ ‪٫‬لٯڈ‬ ‫ؽچاکد) اثڂ کوى اٻزبٻچت‪ ،‬ٿٰبٽ ٿقډجی (یڊچؿیبځ)‪ ،‬اثڂ ڃ‪٠‬یل‪ ،‬ام ؿاڃِڀڄـاځ ‪٣‬ټپ ٳالٽ (ٿٌیغی)‪،‬‬ ‫‪٣‬ڀلثڂ اٻڀایـ‪ ،‬ؿاڃِڀڄـ (مکتِتی) اثڂ ًڄبځ اٻغلاثی‪ُ ،‬ب‪٣‬ل (پیلڅ ‪٫‬لٯڈ ٓبئجڈ) ثِبک ثڂ ثلؿ‪،‬‬ ‫ُب‪٣‬لایلاڃی االٓٺ (پیلڅ ُ‪٤‬چثیبځ) ډڀٸی ؿڅک ډپ ٷلؿ اٿـڇ ؿکثبکڇ ٿٌبئٺ ٿؾتټ‪ ٪‬ثغج څ ٷ‪٬‬تٸچ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ‪( .‬ٯنڅیڄی‪)63 – 64 ْٓ ،1395 ،‬‬ ‫‪ 3-6‬ثزخَرد ثب غیز هسلوبًبى‬ ‫څٯتی اثچ ‪٣‬جیـڇ ثڈ ‪٫‬لٿبځ ٿلٳن عٴچٿت څٯت پبیتؾت ًچکیڈ کا ٷل‪٫‬ت‪ ،‬ثنکٷبځ اډٺ ٳتبه‪ ،‬یڊچؿ‬ ‫څ ڃٔبکڍ‪ ،‬ؿک ‪ٟ‬ل‪٫‬ڊبیی ‪ٛ‬ال څ ڃٰلڇ څ اٿچاٹ ثٌیبک میبؿڍ کا اڅکؿڇ څ ثڈ ‪٫‬لٿبڃـڇ ًپبڇ ٿٌټڀیڂ تٰـیپ‬ ‫ٳلؿڃـ‪ .‬اڃڊب ډپ ٷل‪٫‬تڈ څ ثڈ ٿاٿچکاځ ٿبٻی ًپلؿڃـ‪ ،‬ٿـتی ثلایڂ ڃٸقُتڈ ثچؿ ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬اٿپلا‪ٛ‬چک‬ ‫کڅٽ ډلٯٺ (ډلاٳیټچى) ثڈ ٿٌټڀبڃڊب ا‪٣‬الځ رڄٶ ُـ‪ .‬اثچ‪٣‬جیـڇ ٳڈ ‪٫‬لٿبڃـاک ثچؿ پی‪٨‬بٽ ‪٫‬لًتبؿڇ څ‬ ‫تڀبٽ کئًب څ ثنکٷبځ یڊچؿ څ ڃٔبکڍ کا ؽچاًت څ ؿًتچک ؿاؿ تڀبٽ ٓڄـڅٯڊبڍ رنیڈ کا ا‪٣‬پ ام ‪ٛ‬ال‬ ‫څ ڃٰلڇ ثیبڅکڃـ څ ثڈ اڃبځ ثـډڄـ‪ .‬ٿب ایڂ رنیڈ کا ٷل‪٫‬تیپ ثلاڍ مڃـٷی ؿًتڈ رڀ‪٤‬ی ؽچؿٿبځ ثچؿڇ څٻی‬ ‫ؿک عبٹ عبٗل تٴټی‪ ٪‬ٿب کڅُڂ ڃیٌت څ ٿڀٴڂ اًت ٿ‪٨‬ټچه ُچیپ څ اځ ٿچٯ‪ ٢‬ڃڀیتچاڃیپ ُڀب کا‬ ‫اؿاکڇ ٳڄیپ‪ .‬ثڄبثلایڂ پچٹ کا ٿب ڃڀیتچاڃیپ ٿبٻٲ ُچیپ‪ .‬اڃڊب ٷ‪٬‬تڄـ‪" :‬مٿبٿـاکڍ ُڀب ثلاڍ ٿغجچثتل‬ ‫اًت ام مٿبٿـاکڍ ٷقُتٸبځ څ ُڀب ثب ٿب ثڈ ‪٣‬ـاٻت ک‪٫‬تبک ٿیٳڄیـ‪ ،‬ٿب ؿکڅامڇ ډبڍ ُڊل کا ٿیثڄـیپ‬ ‫څ تب اؽلیڂ ڃ‪٬‬ل ام ُڀب ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ٿیٳڄیپ څ ٳڀٲ ُڀب ډٌتیپ‪ .‬ث‪٤‬ـ ام ایڄٴڈ ٿٌټڀبځډب ک‪٫‬تڄـ څ پیلڅم‬ ‫ُـڃـ‪ .‬ثڈ پیِچام ٿٌټڀبڃبځ اٿـڃـ څ رنیڈ کا ؿڅثبکڇ تغچیٺ ؿاؿڃـ‪( .‬ر‪٬٤‬لڍ تجلینڍ‪،1396 ،‬‬ ‫ّ‪)187‬‬ ‫‪ 4-6‬دیی ضٌبسی تغجیمی اثتىبر هسلوبًبى‬ ‫اًالٽ ثڈ څرچؿ ‪٫‬لٯڈ ډبڍ ‪٧‬یلٿٌټڀبځ ٿ‪٤‬تل‪ ٩‬ثچؿڇ څ ام اډٺ ٳتبه څ اډٺ فٿڈ ًؾڂ ثڈ ٿیبځ اڅکؿڇ‬ ‫څ عٰچ٭ څ ٿٰلکاتی ثلایِبځ تڄ‪٠‬یپ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬څ ؿک ډڀیڂ کاًتب اًت ٳڈ ‪٣‬ټپ تٰبکځ اؿیبځ څ‬ ‫ٿٰبیٌڈ اؿیبځ ثچرچؿ اٿـڇ اًت‪ ،‬ٯلاځ ٳلیپ اڃٸبڇ اًتچاڃڈایڂ ‪٣‬ټپ کا پبیڈ کینڍ ٿیڃڀبیـ ٳڈ‬ صفحه 216 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪221‬‬ ‫ٿی‪٫‬لٿبیـ‪":‬څال تزبؿٻچا وډٺ اٻٴتبه اال ثبٻتی ډی اعٌڂ" (‪٣‬ڄٴجچت ‪ )46‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ثغج څ ٿقاٳلڇ‬ ‫اماؿاڃڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ عٰیٰیایڂ ‪٣‬ټپ اًت‪.‬‬ ‫ٿِڊچکتلیڂ ٳتبثڊبیی ٳڈ ؿکثبکڇ ٿټٺ څ ڃغٺ ڃٸبُتڈ ُـڇ څ ډڀیڂ ٿچٗچ‪ ١‬کا ‪٣‬ڄچاځ ؽچؿ ڃین‬ ‫ًبؽتڈاڃـ ٳتبه "اٻڀټٺ څ اٻڄغٺ" اثڂ ٿڄٔچک ث‪٨‬ـاؿڍ (‪ 429‬ڇ ٭)‪ ،‬اٻ‪ٔ٬‬ٺ ‪٫‬ی اٻڀټٺ څاالډچاء ‪٫‬ی‬ ‫اٻڄغٺ اثڂ عنٽاڃـٻٌی (‪ 456‬ڇ ٭) څ ڃین "اٻڀټٺ څ اٻڄغٺ" ُڊلًتبڃی (‪ 548‬ڇ‪.‬٭) اًت‪ .‬ؿک ایڂ ٿیبځ‬ ‫ٳتبثی ڃین اثچکیغبځ ثیلڅڃی‪ ،‬تغت ‪٣‬ڄچاځ "تغٰیٮ ٿبٻټڊڄـ‪ ".. .‬تاٻی‪ ٪‬ڃڀچؿڇ اًت ٳڈ صڄبڃضڈ ام‬ ‫ڃبٿَ پیـاًت ٿؾتْ ثڈ اؿیبځ ًلمٿیڂ ډڄـ اًت‪( .‬ٿغٰٮ ؿاٿبؿ‪)17-21 ّ ،1396 ،‬‬ ‫ًتیجِ گیزی‬ ‫ٿچاکؿڍ ٳڈ ؿیـٷبڇ اًالٽ ثب ٿٰلکات عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ډڀؾچاڃی ڃـاکؿ؛ ٳڈ ٿچکؿ ‪٣‬ڀـڇ اځ ؿک‬ ‫ٿجغج تٌبڅڍ ؿک ثلاثل ٯبڃچځ څ ڃین ؿک ٿجغج اماؿڍ ٿقډجی ثچیوڇ اماؿڍ ت‪٨‬ییل ؿیڂ (اکتـاؿ) اًت‪.‬‬ ‫ؿک ٓچکتیٴڈ ٿٰلکات اًالٿی‪ ،‬ٿٌتڄـ ثڈ عٴپ حبثت اٻڊی اًت ؿک صبکصچه آچٻی صچځ آٺ‬ ‫تچعیـ څایڄٴڈ اًالٽ ؿیڂ ‪ٜ٫‬لت څ ٳبٿټتلیڂ ؿیڂ ثلاڍ ً‪٤‬بؿت ثِلڍ اًت څ ثبایڄٴڈ ؿک عٰچ٭‬ ‫اًالٿی‪ ،‬ؿیڂ ا‪٣‬تٰبؿ ؿیڄی رنء ٿ‪٬‬ڊچٽ عبٳڀیت اًالٿیاًت څ ًی‪ٜ‬لڇ څ ارلاڍ ٿٰلکات‬ ‫اًالٿیرنء ٿٌبئٺ عبٳڀیتی اًت ٯبثٺ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ٿیثبُـ څ ؿک ٿچاکؿڍ ٳڈ ام اعٴبٽ حبثت اٻڊی‬ ‫ڃڀیثبُـ ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام آٺ ارتڊبؿ ٿٌتڀل ‪ٰ٫‬ڊبڍ ربٿ‪ ٢‬اٻِلای‪ ٚ‬څ ثب ٻغب‪ ٝ‬آٺ ‪٣‬ـاٻت ث‪٤‬ڄچاځ‬ ‫یٴی ام ٿجبڃی عٰچ٭ اًالٿیڅ تغچالت مٿبځ څ ٿٴبځ ٯبثٺ ثلکًی ٿیثبُـ‬ ‫اؽتیبکات عبٳپ اًالٿیڅ ٿٔټغت ‪٣‬ڀچٿیربٿ‪٤‬ڈ‪ ،‬ڃین ٿیتچاڃـ ؿکایڂ ٿچاکؿ کاډٸِب ثبُـ څ ؿک‬ ‫ډل ٓچکت ثلاڍ عٺ ٿچاکؿ ت‪٤‬بکٕ‪ٗ ،‬ڀڂ تچرڈ څ اًتڄبؿ ثڈ آٺ ‪٣‬ـاٻت‪ ،‬ثبیـ ثڈایڂ ڃٴتڈ تچرڈ‬ ‫ؿاُت ٳڈ ‪٣‬ـاٻت ڃین ٿٰـٿڈاڍ ثلاڍ تغٰٮ تچعیـ اًت څ ؽـا پلًتی څ ُٴٺ ٳبٿٺ څ ربٿ‪ ٢‬څ‬ ‫ڃڊبیی تچعیـ څ ؽـاپلًتی‪ ،‬ؿک ؿیڂ اًالٽ عبٓٺ ٿیُچؿ‪ .‬څ اٻجتڈایڂ اؽتال‪ ٩‬ٿجڄبیی څ اًبًی‬ ‫عٰچ٭ اًالٿیؿک ٿچٗچ‪ ١‬ٿچکؿ ثغج ثب عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ اًت څ ٿلار‪ ٢‬څ ٿلاٳن عٰچ٭ ثِل ا‪٣‬پ ام‬ ‫ًبمٿبځډبڍ ثیڂاٻڀټټی څ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ثبیـ امایڄٴڈ ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ٳڈ ٿجتڄی ثل ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ‬ ‫‪٧‬لثی څ رـایی ؿیڂ ام ارتڀب‪ ١‬څ عٴچٿت څ ڃ‪٠‬بٽ ًٴچالکینٽ اًت کا ثل ډڀڈ ٿټٺ رڊبځ ‪ -‬ثب‬ ‫تڀـځډب څ ‪٫‬لډڄٶ ډبڍ ٿؾتټ‪ - ٪‬تغڀیٺ ڃڀبیڄـ ارتڄبه ٳڄڄـ څایڂ ‪٫‬لٓت کا ‪٫‬لاډپ ڃڀبیڄـ‬ ‫تباڃـیِڀڄـاځ څ ٿت‪٬‬ٴلاځ ڃ‪٠‬بٽډبڍ عٰچٯی رڊبځ ‪ -‬څ ام رڀټڈ ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯی اًالٽ ‪ -‬ٿچٗچ‪٣‬بت‬ ‫عٰچ٭ ثِل کا ٿچکؿ ثغج څ ٷ‪٬‬تٸچ ٯلاک ؿډڄـ څ ُڄبًبیی څ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ څ اماؿڍډبڍ ٿقډجی‬ صفحه 217 ‫‪ٔ٫ 222‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ٿٌتټنٽ پقیلٍ ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی ڃجبُـ ثټٴڈ ٿٰلکات ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ثڈ ڃغچڍ تـڅیڂ ُچؿ ٳڈ ثب اٻٸچډبڍ‬ ‫ٿچرچؿ څ ٿت‪٤‬ـؿ ٯبثٺ ت‪ٜ‬جیٮ ثبُـ‪.‬‬ ‫امایڂ ثغج ٿجڄبیی ڃ‪٠‬لڍ ٳڈ ثٸقکیپ‪ ،‬تب کًیـځ ثڈ ایڂایـڇ اٹ څ ‪٫‬لٓت څ تغٰٮ ٷ‪٬‬تٸچڍ تڀـڃڊب‪،‬‬ ‫ؿک ‪٣‬ڀٺ څ ارلا څ ثلؽچکؿ ثب ٿچٗچ‪٣‬بت عٰچ٭ ثِل ام رڀټڈ عٰچ٭ اٯټیتډبڍ ٿقډجی‪ ،‬ٳِچکډبڍ‬ ‫اًالٿیام رڀټڈ رڀڊچکڍ اًالٿیایلاځ ثبیـ ایڂ ڃٴبت کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿډڄـ‪:‬‬ ‫‪ -1‬اځ ؿًتڈ ام ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬ام رڀټڈ اٯټیتڊبڍ ٿقډجی کا ٳڈ ثب ٿٰلکات‬ ‫اًالٿیت‪٤‬بکٗی ڃـاکؿ ‪ -‬اٳخلیت ٿٰلکاتایڂصڄیڄی اًت – ثڈ ؿٯت څ ثب رـیت ارلا ڃڀچؿڇ څ ؿک‬ ‫مٿیڄڈ اٿچمٍ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬ڃڊبؿیڄڈ ٳلؿځ اځ څ رټچٷیلڍ ام ڃٰٖایڂ ٿٰلکات ؿک ً‪ٜ‬ظ رچاٿ‪٢‬‬ ‫اًالٿی‪ -‬ام رڀټڈ ؿک ثلؽچکؿ ثب اٯټیتډبڍ ٿقډجی ‪ -‬اٯـاٿبت ٿاحلڍ کا ا‪٣‬ڀبٹ ڃڀبیڄـ څ ‪ٛ‬جی‪٤‬ی‬ ‫اًت ٳڈایڂ ‪٣‬ڀٺ ډپ ثب ٿجڄبڍ اڃٌبځ ؿڅًتبڃڈ اًالٽ څ کو‪٫‬ت څ کعڀت اًالٿیًبمٷبک اًت څ ډپ‬ ‫ت‪٤‬بکٕ څ تٰبثٺ ثب ٿزبٿ‪ ٢‬ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل کا ٳڀتل ٿیڃڀبیـ‪.‬‬ ‫‪ -2‬اځ ؿًتڈ ام ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی کا ٳڈ ثب اعٴبٽ اًالٿی ت‪٤‬بکٕ اُٴبک ؿاکؿ کا ثب عٮ ُل‪ٙ‬‬ ‫ثپقیلڃـ څ ؿک ٓچکت ‪٣‬ـٽ اٿٴبځ‪ ،‬ام پقیلٍ اځ ؽچؿؿاکڍ ڃڀبیڄـ څ اٿلڅمڇ ثب تچرڈ ثڈ اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٷٌتلؿڇ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ام عٮ ُل‪ ٙ‬څ یب ‪٣‬ـٽ پقیلٍ ثلؽی اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬اڃبځ‪ ،‬ایڂ ڃچ‪١‬‬ ‫ثلؽچکؿ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٳِچکډبڍ اًالٿی ڃین ٿیتچاڃـ تچریڈ پقیل ثبُـ‪.‬‬ ‫‪٤٫ -3‬بٻیتډبڍ اٳبؿٿیٲ څ ‪٣‬ټڀی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل کا صڈ ؿک ً‪ٜ‬ظ ٿټی څ ؿاؽټی څ صڈ‬ ‫ؿک ً‪ٜ‬ظ ثیڂاٻڀټٺ اًالٿیام ‪ٛ‬لیٮ ڃڊبؿډبڍ څاثٌتڈ ثڈ ًبمٿبځ ٳڄ‪٬‬لاڃی اًالٿیٷٌتلٍ ؿډڄـ څ ثڈ‬ ‫ام ٿجبڃی څ ٿٌتڄـات اعٴبٽ اًالٿیثڈ مثبځ عٰچٯی څ ٿتڄبًت ثب رڊبځ اٿلڅم ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ڃڀبیڄـ څ ٿتٰبثال‬ ‫پیِل‪٫‬تډب څ ڃچاڅکڍډبڍ ٿزبٿ‪٧ ٢‬لثی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل ٳڈ ٿجتڄی ثل ‪ٜ٫‬لت ٓغیظ اڃٌبڃی‬ ‫اًت کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿډڄـ څ ثب ع‪ ٞ٬‬آچٹ اًالٿی‪ ،‬ام اڃڊب ثڊلڇ المٽ کا ثٸیلڃـ‪.‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫فبرسی‪:‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أبٔ‪ٔ ،٣‬حٕس ‪ٛ٘ ٚ‬ضاِس‪ ،٣ٙ٤‬حؿ‪ ،ٗ٥‬ؾ‪٥‬ط‪ ٢‬زض حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٞ‬ب‪ ٢‬ز‪ ٣ٙ٤‬زض اؾالْ اوطْ (ل) ‪ ٚ‬أبْ ػّ‪( ٣‬ع) زض ز‪ٚ‬ض‪ ٜ‬پ‪٥‬بٔجط‪،‬‬ ‫فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬تبض‪٤‬د ٘‪ ،ٛ‬قٕبض‪ٞ ٜ‬فتٓ‪.1393 ،‬‬ صفحه 218 ‫‪223‬‬ ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪-‬‬ ‫ا٘ت‪ ٛ٥٘ٛ‬وبؾؿ‪ ،ٝ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ زض ر‪ٟ‬ب٘‪٘ ٣‬بٔتحس‪ ،‬تطرٕ‪ ٝ‬زوتط ٔطتً‪ ٣‬وال٘تط‪٤‬بٖ‪ ،‬زفتط ذسٔبت حم‪ٛ‬ل‪ ٣‬ث‪ٗ٥‬إِّّ‪٣‬‬ ‫رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪.1370 ،‬‬ ‫پبضؾب‪ ،‬ػّ‪٥‬طیب‪ ،‬فط‪ ًٙٞ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ‪٘ ،‬کط ل‪ٔٛ‬ؽ‪.1395 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫رؼفط‪ ٢‬تجط‪٤‬ع‪ٔ ،٢‬حٕس تم‪ ،٣‬تىبپ‪٢ٛ‬ا٘س‪٤‬ک‪ٞ ٝ‬ب‪.1396 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ر‪ٛ‬از‪ ٢‬أّ‪ ،٣‬ػجس اهلل‪ ،‬فّؿف‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ثکط‪ ،‬اؾطا‪.1375 ،‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫زضٔ‪٥ٙ‬تُ ‪٤ٚ‬ط‪ ،‬پ‪٥‬بْ ‪٘ٛ٤‬ؿى‪ ،ٛ‬الّ‪٥‬ت چ‪٥‬ؿت‪ ،‬تطرٕ‪ٔ ٝ‬حٕس پ‪ٙ٤ٛ‬س‪ ،ٜ‬ز‪ٚ‬ض‪٘ ،24 ٜ‬کط ‪ ،277‬ت‪٥‬طٔب‪1372 ٜ‬‬ ‫ش‪ٚ‬اِؼ‪٘ ،ٗ٥‬بزض‪ٔ ،‬مبِ‪ ٝ‬حٕب‪٤‬ت اظ حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب زض حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬تحم‪٥‬مبت حم‪ٛ‬ل‪ ،٣‬قٕبض‪.1387 ،15 ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ػٕ‪٥‬س ظ٘زب٘‪ ،٣‬ػجبؾؼّ‪ ،٣‬حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب ثطاؾبؼ لب٘‪ ٖٛ‬لطاضزاز شٔ‪ ،ٝ‬زفتط ٘کط فط‪ ًٙٞ‬اؾالٔ‪ ،٣‬پب‪٥٤‬ع ‪.1393‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫لع‪ ،٣ٙ٤ٚ‬ػّ‪ٔ ،٣‬جب٘‪٘ ٣‬ظط‪ ٢‬تفب‪ ٓٞ‬اؾالْ ‪ ٚ‬غطه‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬ؾ‪٥‬بؾت ذبضر‪ ،٣‬ؾبَ ز‪ ،ٓٞ‬قٕبض‪.1395 ،9 ٜ‬‬ ‫ٔحمک زأبز‪ٔ ،‬هُف‪ ،٣‬اؾالْ ‪ ٚ‬زػ‪ٛ‬ت از‪٤‬بٖ ث‪ ٝ‬ضػب‪٤‬ت وطأت ا٘ؿب٘‪٘ ،٣‬کط‪ ٝ٤‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪ ٣‬زا٘کٍب‪ٜ‬‬ ‫ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قٕبض‪.1396 ،37 ٜ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ٔظفط‪ٔ ،٢‬حٕس حؿ‪٘ ،ٗ٥‬بثطزثبض‪ٔ ٢‬ص‪ٞ‬ج‪ٔ ،٣‬وؾؿ‪ ٝ‬فط‪٣ٍٙٞ‬ا٘س‪٤‬ک‪ٔ ٝ‬ؼبنط‪.1396 ،‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط‪ٔ ،‬مبِ‪ٔ ٝ‬ؿاِ‪ٔ ٝ‬ؿب‪ٚ‬ات زض اؾالْ‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪ ٣‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قٕبض‪،27 ٜ‬‬ ‫ث‪.1390 ٕٟٗ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔ‪ٟ‬برطاٖ‪ ،‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪ ٢‬وبؾت‪ٛ‬ض‪٤‬ب٘‪ ٛ‬ض‪ٛ٤‬ا ‪ -‬پ‪٥‬بْ ‪٘ٛ٤‬ؿى‪ ٛ‬تطرٕ‪ٔ ٝ‬حٕس تم‪ ٣‬ظاز‪ُّٔ ٜ‬ک‪ ،‬ز‪ٚ‬ض‪ ،24 ٜ‬قٕبض‪ ،277 ٜ‬ت‪٥‬ط ٔب‪.1372 ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔ‪ٟ‬طپ‪ٛ‬ض‪ ،‬حؿ‪ ،ٗ٥‬حم‪ٛ‬ق ثکط زض اؾ‪ٙ‬بز ث‪ٗ٥‬إِّّ‪ٛٔ ٚ ٣‬یغ رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات اَالػبت‪.1394 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ اٍّ٘‪٥‬ؿ‪:٣‬‬‫‪vieytez, Ruiz, Eduando Javien. Protection of Linguistic Minoyitiles: A Historical ppnoch. Most‬‬ ‫‪Jownal of Multicalteltuval societies. Uol.3. no.8. 2008.‬‬ ‫‪THE INTERNATIONAL LAW DICTIONARY, by Robert L. Blodsoe and Boleslow. Both , 8917‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ صفحه 219 صفحه 220 صفحه 221 ‫‪ٔ٫ 218‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ؽالٓڈایڄٴڈ ام ڃ‪٠‬ل ڃٸبکڃـڇ ًیٌتپ عٰچ٭ ثِل ًبمٿبځ ٿټٺ څ ؿک ٳڄبک اځ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ٿـا‪٢٫‬ایڂ‬ ‫ًیٌتپ‪٣ ،‬ڄبیتی ثڈ کُـ اؽالٯی څ پلڅکٍ ٿ‪٤‬تٰـات ٿقډجی ڃـاکڃـ‪ .‬ؿک عبٻی ٳڈ ثیِتلیڂ تچرڈ ثڈ‬ ‫ٳلاٿت څ ُلا‪٫‬ت فاتی اڃٌبځ څ اعتلاٽ ثڈ عٰچ٭ اًبًی اڃڊب ؿک ٿٴبتت ٿقډجی اٻڊی ؿیـڇ ٿیُچؿ څ‬ ‫‪٣‬ڀـڇ ؿًتچکاٻ‪٤‬ڀٺ ډبڍ ٿقډجی ڃین ؿک رڊت ک‪ٟ ٢٫‬ټپ څ تزبڅم څ ت‪٤‬ـڍ ثڈ عٰچ٭ اڃٌبڃی ؿیٸلاځ‬ ‫ٿیثبُـ څایڂ ؽچؿ ٿیتچاڃـ ثڊتلیڂ ‪٣‬بٿٺ ثلاڍ تلڅیذ څ تٰچیت ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل ثڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ څاٯ‪٤‬ی‬ ‫اځ ثبُـ‪ .‬ډل صڄـ ثلؽی ام ٿٰلکات څ اعٴبٽ ارتڀب‪٣‬ی ث‪٘٤‬ی ام ٿقاډت‪ ،‬ثڈ ڃ‪٠‬ل ‪٧‬یلٿڄ‪ٜ‬جٮ ثب آچٹ‬ ‫عٰچ٭ ثِل څ اماؿڍډبڍ اًبًی اڃٌبځ څ تٌبڅڍ ٿ‪ٰ٤‬چٹ ډڀڈ ا‪٫‬لاؿ ٿیایـ څٻی اځ ٿٰلکات ٯبثٺ‬ ‫ثلکًی څ تجییڂ څ اعیبڃب ثب تچرڈ ثڈ ٿٰت٘یبت مٿبځ څ ٿٴبځ ٯبیٺ ت‪٨‬ییل ډٌتڄـ‪ .‬ٻیٴڂ آٺ کڅعیڈ‬ ‫ٿ‪٤‬ڄچڍ څ ا‪٣‬تٰبؿ ٿقډجی ٿیتچاڃـ‪ ،‬ٿاحلتلیڂ څًیټڈ ثلاڍ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ ثِل ثبُـ‪.‬‬ ‫‪ 3-5‬ثزخَرد ثب اسٌبد ثییالوللی حمَق ثطز‬ ‫ٿ‪٤‬ڀچالً ؿڅٻتڊب ډڄٸبٽ تٔچیت یٲ ًڄـ ثیڂاٻڀټټی ٿلثچ‪ ٙ‬ثڈ عٰچ٭ ثِل ام عٮ تغ‪ ٞ٬‬اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٳلؿڇ یب ا‪٣‬الٽ ٯیـ څ یب ٓـڅک ا‪٣‬الٿیڈ‪ ،‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ٯچاڃیڂ ؿاؽټی ؽچؿ کا ٿٰـٽ ؿاُتڈ څ ٿ‪٬‬بډیپ عٰچ٭‬ ‫ثِلڍ ا‪٣‬الٽ ُـڇ ؿک اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی کا اځ ٷچڃڈ ٳڈ ؽچؿ ٿی‪٫‬ڊڀڄـ ت‪ٌ٬‬یل ٿیٳڄڄـ څ ؿکایڂ ت‪ٌ٬‬یل‬ ‫ڃ‪٠‬پ ‪٣‬ڀچٿیڅ اٿڄیت ٿټی ؽچیَ کا ٿٰـٽ ٿیُڀلڃـ‪ .‬ؿکایڂ مٿیڄڈ ربٻت اًت ٳڈ ثڈ ؿڅ ًڈ ڃڀچڃڈ‬ ‫ام ٯیچؿڍ ٳڈ ؿڅٻت اٿلیٴب څ ‪٫‬لاڃٌڈ ثل ٿڊڀتلیڂ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ی‪٤‬ڄی ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی‬ ‫عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی څاکؿ ٳلؿڇاڃـ اُبکڇ ڃڀچؿ‪.‬‬ ‫اڅالً‪ ،‬ت‪٤‬زت ؿکایڂ اًت ٳڈایبالت ٿتغـ‪ ،‬ام مٿلڇ ٳِچکډبڍ ‪٧‬لثی اًت ٳڈ ُڀبک ثٌیبک ڃبصینڍ‬ ‫ام ٳڄچاڃٌیچڃڊبڍ کار‪ ٢‬ثڈ عٰچ٭ ثِل کا اٿ٘بء ٳلؿڇ اًت څ ؿک عبٹ عبٗل‪،‬ایڂ ٳِچک ‪ ٰٚ٫‬اځ‬ ‫ت‪٤‬ـاؿ کا ٳڈ ام اډڀیت صڄـاڃی ثلؽچکؿاک ڃیٌت اٿ٘بء ٳلؿڇ اًت څ ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټٺ عٰچ٭ ٿـڃی څ‬ ‫ًیبًی کا ًبٹ ‪ 1992‬تٔچیت ڃڀچؿڇ اًت ی‪٤‬ڄی ‪ً 26‬بٹ پی ام تٔچیت ٿیخب٭ ؿک ٓغڂ ًبمٿبځ‬ ‫ٿټٺ (ٿیخب٭ ؿک ًبٹ ‪ 1966‬تٔچیت ُـڇ اًت)‪( .‬اڃتچڃیچ ٳبًٌڈ‪)339ّ ،1370 ،‬‬ ‫حبڃیبً‪ ،‬ٿبؿڇ ‪ 20‬ٿیخب٭ ٿنثچک ٿیٷچیـ ٳڈ ډلٷچڃڈ تجټی‪ ٦‬ثلاڍ رڄٶ ثڈ ٿچرت ٯبڃچځ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت‪.‬‬ ‫ؿڅٻت اٿلیٴب ثلایڂ ٿبؿڇ تغ‪ ٞ٬‬ؿاکؿ څ ٿیٷچیـ ڃڀیتچاڃـ اماؿڍ ثیبځ څ ارتڀب‪٣‬بت کا ٳڈ ‪ٛ‬جٮ ٯبڃچځ‬ ‫اًبًی څ ؿیٸل ٯچاڃیڂ اٿلیٴب عڀبیت ُـڇ ٿغـڅؿ ڃڀبیـ څ ڃین‪ٛ ،‬جٮ ٿبؿڇ ‪ 5‬ا‪٣‬الٿیڈ رڊبڃی عٰچ٭‬ ‫ثِل‪ ،‬ډلٷچڃڈ ُٴڄزڈ یب ٿزبمات یب ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ څ ثلؽال‪ ٩‬اڃٌبڃیت څ ُئچځ ثِلڍ ٿڀڄچ‪ ١‬اًت څ‬ ‫ډڀیڂ ٿ‪٤‬ڄی ؿک ٿبؿڇ ‪ 7‬ٿیخب٭ ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ٿـڃی څ ًیبًی ڃین تٔلیظ ُـڇ اًت ؿڅٻت اٿلیٴب‬ ‫ؿک ډڄٸبٽ تٔچیت ٿیخب٭ ا‪٣‬الٽ ؿاُتڈ ٳڈ ڃٌجت ثڈ ٿبؿڇ ‪ 7‬ؽچؿ کا ٿټنٽ ٿیؿاڃـ ام ک‪٫‬تبک ‪ٟ‬بٻڀبڃڈ څ‬ صفحه 214 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪219‬‬ ‫‪٧‬یلاڃٌبڃی یب ٿزبمات ؽال‪ُ ٩‬ئچځ اڃٌبڃیت ثڈ ٿ‪٬‬ڊچٿیٳڈ ؿک آالعیڈ ډبڍ ٯبڃچځ اًبًی اٿلیٴب‬ ‫اٿـڇ اًت‪ ،‬ؽچؿؿاکڍ ٳڄـ‪( .‬ٿڊلپچک‪)141 – 140 ْٓ ،1394 ،‬‬ ‫ؿک کاث‪ٜ‬ڈ ثب ٿبؿڇ ‪ 27‬ٿیخب٭‪ ،‬ڃین ؿڅٻت ‪٫‬لاڃٌڈ تغ‪ ٞ٬‬ؿاکؿ‪ .‬ٿبؿڇ ‪ 27‬ٿیخب٭ ٿیٷچیـ ٳڈ ؿک‬ ‫ٳِچکډبیی ٳڈ اٯټیتډبڍ ڃواؿڍ‪ ،‬ٿقډجی یب مثبڃی څرچؿ ؿاکڃـ‪ ،‬اُؾبّ ٿت‪٤‬ټٮ ثڈ اٯټیتډبڍ ٿنثچک‬ ‫کا ڃڀیتچاځ امایڂ عٮ ٿغلڅٽ ڃڀچؿ ٳڈ ٿزتڀ‪٤‬ب ثب ًبیل ا‪٫‬لاؿ څ ٷلڅڇ ؽچؿُبځ ام ‪٫‬لډڄٶ ؽبّ‬ ‫ؽچؿ ٿتڀت‪ُ ٢‬چڃـ څ ثڈ ؿیڂ ؽچؿ ٿتـیڂ ثچؿڇ څ ثل ‪ٛ‬جٮ اځ ‪٣‬ڀٺ ٳڄڄـ یب ثڈ مثبځ ؽچؿ تٴټپ ڃڀبیڄـ‪.‬‬ ‫‪ -6‬ػولىزد جَاهغ اسالهیدر هَرد حمَق اللیتّب‬ ‫‪ 1-6‬اٍلیی تفاّن ًاهِ بیی ادیاى‬ ‫ثڈ ٿغٖ ډزلت ٿٌټڀبڃبځ ام ٿٴڈ ثڈ ٿـیڄڈ څ ډڀنٿبځ ثب کڅمډبڍ اڅٻیڈ ُٴٺ ٷیلڍ ؿڅٻت‬ ‫اًالٿیؿکایڂ ُڊل‪ ،‬ڃؾٌتیڂ ربٿ‪٤‬ڈ صڄـ ‪٫‬لډڄٸی څ صڄـ ٿقډجی تِٴیٺ ُـ څ اڅٻیڂ ت‪٬‬بډپ ڃبٿڈ ثیڂ‬ ‫االؿیبځ ثب تچا‪٫‬ٮ ًلاځ ؿڅ ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌټڀبځ څ یڊچؿڍ ثڈ اٿ٘بء کًیـ‪ .‬ام اځ تبکیؼ ثڈ ث‪٤‬ـ ڃین ٿچا‪ٰ٫‬ت‬ ‫ڃبٿڈ ډبڍ ٿت‪٤‬ـؿڍ ثب پیلڅاځ ًبیل اؿیبځ ثڈ اٿ٘بء کًیـ‪( .‬ٯنڅیڄی‪ )61ّ ،1395 ،‬ٯبڃچځ اًبًی‬ ‫ٿـیڄڈ ثلاڃـیِڈ ربٿ‪٤‬ڈاڍ ٿتِٴٺ ام ٿٌټڀبځ څ ‪٧‬یلٿٌټڀبځ ٿڊل تبئیـ مؿ‪ .‬ؿکایڂ مٿیڄڈ ٿچا‪ٰ٫‬ت ڃبٿڈ‬ ‫ډبیی ثب ٯجبیٺ ٿٌیغی څ یڊچؿڍ ٿڄ‪ٰ٤‬ـ ُـ څ یڊچؿیبڃی ٳڈ ثڈ ٿٌټڀبڃبځ ٿیپیچًتڄـ‪ ،‬اًتغٰب٭ ٳڀٲ‬ ‫څ عڀبیت ؿاُتڄـ‪ ،‬ثی اڃٴڈ تغت ًتپ څاٯ‪ُ ٢‬چڃـ یب ثڈ ؿُڀڄبځ اڃبځ ٳڀٴی ا‪ٜ٣‬ب ُچؿ‪ .‬ثل ډڀیڂ‬ ‫اًبى‪ ،‬ڃبٿڈاڍ ثڈ اًٰ‪٪‬ډب څ ربٿ‪٤‬ڈ ٿٌیغی ڃچُتڈ ُـ ٳڈ ٿیٷچیـ‪ :‬ډیش اًٰ‪٬‬ی ام ًڀت‬ ‫ٿقډجیاٍ ثلؿاُتڈ ڃڀیُچؿ څ ڃڈ کاډجی ام ؿیلٍ څ ڃڈ ٳِیِی ام ٿٌئچٻیت څ څ‪ٟ‬ی‪٬‬ڈاٍ څایڄٴڈ‬ ‫عڀبیت ؽـا څ کًچٻَ ثلاڍ ډڀیِڈ ُبٿٺ عبٹ اڃبځ ؽچاډـ ثچؿ‪( .‬ٿ‪٬٠‬لڍ‪)32ّ ،1396 ،‬‬ ‫‪ 2-6‬تسبهح دیٌی‬ ‫پیبٿجل اًالٽ ٗڀڂ اڃٴڈ ؽچؿ ڃؾٌتیڂ ‪٫‬لؿڍ ثچؿ ٳڈ ٷ‪٬‬تٸچ کا ثب پیلڅاځ ًبیل اؿیبځ ٿٴتتډبڍ‬ ‫‪ٰ٣‬یـتی ا‪٧‬بم ٳلؿ څ ٓ‪٬‬ت ُبیٌتڈاڍ کا ؿکایڂ مٿیڄڈ پبیڈ ٷقاکڍ ڃڀچؿ‪ ،‬تجبیڂ ڃ‪٠‬ل څ اؽتال‪٩‬‬ ‫ؿیـٷبڇډب کا ثلاڍ پیلڅاځ ؽچؿ کعڀت ٿیؿاڃٌت‪ .‬کًچٹ اٳلٽ (ّ) ثب تجټی‪ ٦‬پیبٽ ؽـا څ ډـایت ٿلؿٽ‪،‬‬ ‫تٌبٿظ ؿیڄی کا ثڈ ٿٌټڀبڃبځ اٿچمٍ ؿاؿ‪ ،‬ثڈ ‪٣‬ڄچاځ ٿخبٹ ام ډیئتډبڍ ٿٌیغی‪ ،‬ثؾٔچّ ٿٰبٿبت‬ ‫ٿقډجی ٳڈ ثلاڍ ٿقاٳلڇ څ ٷ‪٬‬تٸچ ثب پیبٿجل ثڈ ٿـیڄڈ ٿیک‪٫‬تڄـ‪ ،‬اًتٰجبٹ ُبیٌتڈاڍ ٿیٳلؿ څ ثڈ اڃڊب‬ ‫اربمڇ ٿیؿاؿ تب ؿک ٷچُڈاڍ ام ٿٌزـ ؿک ٳڄبک ٿٌټڀبڃبځ ٿلاًپ ؿ‪٣‬ب څ ‪٣‬جبؿت ؽچؿ کا ثڈ ربڍ‬ صفحه 215 ‫‪ٔ٫ 221‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫اڅکڃـ‪ .‬ؿک ًبٻڊبڍ ث‪٤‬ـ څ ډڀنٿبځ ثب اڅد اٯتـاک ؿڅٻت اًالٿی‪ ،‬تٌبٿظ ؿیڄی کا ام ٿڊڀتلیڂ‬ ‫څیوٷیڊبڍ اؽالٯی ٿٌټڀبڃبځ ثچؿ‪ .‬ؽټ‪ ٪‬ثڂ ٿخڄی‪ ،‬ام ؿاڃِڀڄـاځ ٯلځ ؿڅٽ ډزلڍ‪ ،‬ڃٰٺ ٿیٳڄـ‪ ،‬ؿک‬ ‫ُڊل ثٔلڇ‪ ،‬ٿغ‪٬‬ټی کا ؿیـڇ اًت ٳڈ عبٗلاځ ؿک اځ ډل ٳـاٽ ثڈ ڃغټڈاڍ (ٿٴتت څ ٿلاٿی) څاثٌتڈ‬ ‫ثچؿڃـ ام رڀټڈ‪ :‬ؽټیٺ ثڂ اعڀـ ‪٫‬لاډیـڍ‪ُ ،‬ب‪٣‬ل څ ؿاڃِڀڄـ ‪٣‬ټپ ڃغچ (ام پیلڅاځ اډٺ ًڄت)‪،‬‬ ‫عڀیلڍ‪ُ ،‬ب‪٣‬ل (ُی‪٤‬ی)‪ٓ ،‬بٻظ ثڂ ‪٣‬جـاٻٰـڅى (مڃـیٮ)‪٬ً ،‬یبځ ثڂ ٿزبُ‪( ٢‬ام څاثٌتٸبځ ثڈ ‪٫‬لٯڈ‬ ‫ؽچاکد) اثڂ کوى اٻزبٻچت‪ ،‬ٿٰبٽ ٿقډجی (یڊچؿیبځ)‪ ،‬اثڂ ڃ‪٠‬یل‪ ،‬ام ؿاڃِڀڄـاځ ‪٣‬ټپ ٳالٽ (ٿٌیغی)‪،‬‬ ‫‪٣‬ڀلثڂ اٻڀایـ‪ ،‬ؿاڃِڀڄـ (مکتِتی) اثڂ ًڄبځ اٻغلاثی‪ُ ،‬ب‪٣‬ل (پیلڅ ‪٫‬لٯڈ ٓبئجڈ) ثِبک ثڂ ثلؿ‪،‬‬ ‫ُب‪٣‬لایلاڃی االٓٺ (پیلڅ ُ‪٤‬چثیبځ) ډڀٸی ؿڅک ډپ ٷلؿ اٿـڇ ؿکثبکڇ ٿٌبئٺ ٿؾتټ‪ ٪‬ثغج څ ٷ‪٬‬تٸچ‬ ‫ٿیٳلؿڃـ‪( .‬ٯنڅیڄی‪)63 – 64 ْٓ ،1395 ،‬‬ ‫‪ 3-6‬ثزخَرد ثب غیز هسلوبًبى‬ ‫څٯتی اثچ ‪٣‬جیـڇ ثڈ ‪٫‬لٿبځ ٿلٳن عٴچٿت څٯت پبیتؾت ًچکیڈ کا ٷل‪٫‬ت‪ ،‬ثنکٷبځ اډٺ ٳتبه‪ ،‬یڊچؿ‬ ‫څ ڃٔبکڍ‪ ،‬ؿک ‪ٟ‬ل‪٫‬ڊبیی ‪ٛ‬ال څ ڃٰلڇ څ اٿچاٹ ثٌیبک میبؿڍ کا اڅکؿڇ څ ثڈ ‪٫‬لٿبڃـڇ ًپبڇ ٿٌټڀیڂ تٰـیپ‬ ‫ٳلؿڃـ‪ .‬اڃڊب ډپ ٷل‪٫‬تڈ څ ثڈ ٿاٿچکاځ ٿبٻی ًپلؿڃـ‪ ،‬ٿـتی ثلایڂ ڃٸقُتڈ ثچؿ ٳڈ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬اٿپلا‪ٛ‬چک‬ ‫کڅٽ ډلٯٺ (ډلاٳیټچى) ثڈ ٿٌټڀبڃڊب ا‪٣‬الځ رڄٶ ُـ‪ .‬اثچ‪٣‬جیـڇ ٳڈ ‪٫‬لٿبڃـاک ثچؿ پی‪٨‬بٽ ‪٫‬لًتبؿڇ څ‬ ‫تڀبٽ کئًب څ ثنکٷبځ یڊچؿ څ ڃٔبکڍ کا ؽچاًت څ ؿًتچک ؿاؿ تڀبٽ ٓڄـڅٯڊبڍ رنیڈ کا ا‪٣‬پ ام ‪ٛ‬ال‬ ‫څ ڃٰلڇ ثیبڅکڃـ څ ثڈ اڃبځ ثـډڄـ‪ .‬ٿب ایڂ رنیڈ کا ٷل‪٫‬تیپ ثلاڍ مڃـٷی ؿًتڈ رڀ‪٤‬ی ؽچؿٿبځ ثچؿڇ څٻی‬ ‫ؿک عبٹ عبٗل تٴټی‪ ٪‬ٿب کڅُڂ ڃیٌت څ ٿڀٴڂ اًت ٿ‪٨‬ټچه ُچیپ څ اځ ٿچٯ‪ ٢‬ڃڀیتچاڃیپ ُڀب کا‬ ‫اؿاکڇ ٳڄیپ‪ .‬ثڄبثلایڂ پچٹ کا ٿب ڃڀیتچاڃیپ ٿبٻٲ ُچیپ‪ .‬اڃڊب ٷ‪٬‬تڄـ‪" :‬مٿبٿـاکڍ ُڀب ثلاڍ ٿغجچثتل‬ ‫اًت ام مٿبٿـاکڍ ٷقُتٸبځ څ ُڀب ثب ٿب ثڈ ‪٣‬ـاٻت ک‪٫‬تبک ٿیٳڄیـ‪ ،‬ٿب ؿکڅامڇ ډبڍ ُڊل کا ٿیثڄـیپ‬ ‫څ تب اؽلیڂ ڃ‪٬‬ل ام ُڀب ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ٿیٳڄیپ څ ٳڀٲ ُڀب ډٌتیپ‪ .‬ث‪٤‬ـ ام ایڄٴڈ ٿٌټڀبځډب ک‪٫‬تڄـ څ پیلڅم‬ ‫ُـڃـ‪ .‬ثڈ پیِچام ٿٌټڀبڃبځ اٿـڃـ څ رنیڈ کا ؿڅثبکڇ تغچیٺ ؿاؿڃـ‪( .‬ر‪٬٤‬لڍ تجلینڍ‪،1396 ،‬‬ ‫ّ‪)187‬‬ ‫‪ 4-6‬دیی ضٌبسی تغجیمی اثتىبر هسلوبًبى‬ ‫اًالٽ ثڈ څرچؿ ‪٫‬لٯڈ ډبڍ ‪٧‬یلٿٌټڀبځ ٿ‪٤‬تل‪ ٩‬ثچؿڇ څ ام اډٺ ٳتبه څ اډٺ فٿڈ ًؾڂ ثڈ ٿیبځ اڅکؿڇ‬ ‫څ عٰچ٭ څ ٿٰلکاتی ثلایِبځ تڄ‪٠‬یپ ڃڀچؿڇ اًت‪ .‬څ ؿک ډڀیڂ کاًتب اًت ٳڈ ‪٣‬ټپ تٰبکځ اؿیبځ څ‬ ‫ٿٰبیٌڈ اؿیبځ ثچرچؿ اٿـڇ اًت‪ ،‬ٯلاځ ٳلیپ اڃٸبڇ اًتچاڃڈایڂ ‪٣‬ټپ کا پبیڈ کینڍ ٿیڃڀبیـ ٳڈ‬ صفحه 216 ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪221‬‬ ‫ٿی‪٫‬لٿبیـ‪":‬څال تزبؿٻچا وډٺ اٻٴتبه اال ثبٻتی ډی اعٌڂ" (‪٣‬ڄٴجچت ‪ )46‬ؿک څاٯ‪ ٢‬ثغج څ ٿقاٳلڇ‬ ‫اماؿاڃڈ ٿ‪٤‬ڄبڍ عٰیٰیایڂ ‪٣‬ټپ اًت‪.‬‬ ‫ٿِڊچکتلیڂ ٳتبثڊبیی ٳڈ ؿکثبکڇ ٿټٺ څ ڃغٺ ڃٸبُتڈ ُـڇ څ ډڀیڂ ٿچٗچ‪ ١‬کا ‪٣‬ڄچاځ ؽچؿ ڃین‬ ‫ًبؽتڈاڃـ ٳتبه "اٻڀټٺ څ اٻڄغٺ" اثڂ ٿڄٔچک ث‪٨‬ـاؿڍ (‪ 429‬ڇ ٭)‪ ،‬اٻ‪ٔ٬‬ٺ ‪٫‬ی اٻڀټٺ څاالډچاء ‪٫‬ی‬ ‫اٻڄغٺ اثڂ عنٽاڃـٻٌی (‪ 456‬ڇ ٭) څ ڃین "اٻڀټٺ څ اٻڄغٺ" ُڊلًتبڃی (‪ 548‬ڇ‪.‬٭) اًت‪ .‬ؿک ایڂ ٿیبځ‬ ‫ٳتبثی ڃین اثچکیغبځ ثیلڅڃی‪ ،‬تغت ‪٣‬ڄچاځ "تغٰیٮ ٿبٻټڊڄـ‪ ".. .‬تاٻی‪ ٪‬ڃڀچؿڇ اًت ٳڈ صڄبڃضڈ ام‬ ‫ڃبٿَ پیـاًت ٿؾتْ ثڈ اؿیبځ ًلمٿیڂ ډڄـ اًت‪( .‬ٿغٰٮ ؿاٿبؿ‪)17-21 ّ ،1396 ،‬‬ ‫ًتیجِ گیزی‬ ‫ٿچاکؿڍ ٳڈ ؿیـٷبڇ اًالٽ ثب ٿٰلکات عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ ډڀؾچاڃی ڃـاکؿ؛ ٳڈ ٿچکؿ ‪٣‬ڀـڇ اځ ؿک‬ ‫ٿجغج تٌبڅڍ ؿک ثلاثل ٯبڃچځ څ ڃین ؿک ٿجغج اماؿڍ ٿقډجی ثچیوڇ اماؿڍ ت‪٨‬ییل ؿیڂ (اکتـاؿ) اًت‪.‬‬ ‫ؿک ٓچکتیٴڈ ٿٰلکات اًالٿی‪ ،‬ٿٌتڄـ ثڈ عٴپ حبثت اٻڊی اًت ؿک صبکصچه آچٻی صچځ آٺ‬ ‫تچعیـ څایڄٴڈ اًالٽ ؿیڂ ‪ٜ٫‬لت څ ٳبٿټتلیڂ ؿیڂ ثلاڍ ً‪٤‬بؿت ثِلڍ اًت څ ثبایڄٴڈ ؿک عٰچ٭‬ ‫اًالٿی‪ ،‬ؿیڂ ا‪٣‬تٰبؿ ؿیڄی رنء ٿ‪٬‬ڊچٽ عبٳڀیت اًالٿیاًت څ ًی‪ٜ‬لڇ څ ارلاڍ ٿٰلکات‬ ‫اًالٿیرنء ٿٌبئٺ عبٳڀیتی اًت ٯبثٺ ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ٿیثبُـ څ ؿک ٿچاکؿڍ ٳڈ ام اعٴبٽ حبثت اٻڊی‬ ‫ڃڀیثبُـ ثب اًت‪٬‬بؿڇ ام آٺ ارتڊبؿ ٿٌتڀل ‪ٰ٫‬ڊبڍ ربٿ‪ ٢‬اٻِلای‪ ٚ‬څ ثب ٻغب‪ ٝ‬آٺ ‪٣‬ـاٻت ث‪٤‬ڄچاځ‬ ‫یٴی ام ٿجبڃی عٰچ٭ اًالٿیڅ تغچالت مٿبځ څ ٿٴبځ ٯبثٺ ثلکًی ٿیثبُـ‬ ‫اؽتیبکات عبٳپ اًالٿیڅ ٿٔټغت ‪٣‬ڀچٿیربٿ‪٤‬ڈ‪ ،‬ڃین ٿیتچاڃـ ؿکایڂ ٿچاکؿ کاډٸِب ثبُـ څ ؿک‬ ‫ډل ٓچکت ثلاڍ عٺ ٿچاکؿ ت‪٤‬بکٕ‪ٗ ،‬ڀڂ تچرڈ څ اًتڄبؿ ثڈ آٺ ‪٣‬ـاٻت‪ ،‬ثبیـ ثڈایڂ ڃٴتڈ تچرڈ‬ ‫ؿاُت ٳڈ ‪٣‬ـاٻت ڃین ٿٰـٿڈاڍ ثلاڍ تغٰٮ تچعیـ اًت څ ؽـا پلًتی څ ُٴٺ ٳبٿٺ څ ربٿ‪ ٢‬څ‬ ‫ڃڊبیی تچعیـ څ ؽـاپلًتی‪ ،‬ؿک ؿیڂ اًالٽ عبٓٺ ٿیُچؿ‪ .‬څ اٻجتڈایڂ اؽتال‪ ٩‬ٿجڄبیی څ اًبًی‬ ‫عٰچ٭ اًالٿیؿک ٿچٗچ‪ ١‬ٿچکؿ ثغج ثب عٰچ٭ ثیڂاٻڀټٺ اًت څ ٿلار‪ ٢‬څ ٿلاٳن عٰچ٭ ثِل ا‪٣‬پ ام‬ ‫ًبمٿبځډبڍ ثیڂاٻڀټټی څ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ثبیـ امایڄٴڈ ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل ٳڈ ٿجتڄی ثل ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ‬ ‫‪٧‬لثی څ رـایی ؿیڂ ام ارتڀب‪ ١‬څ عٴچٿت څ ڃ‪٠‬بٽ ًٴچالکینٽ اًت کا ثل ډڀڈ ٿټٺ رڊبځ ‪ -‬ثب‬ ‫تڀـځډب څ ‪٫‬لډڄٶ ډبڍ ٿؾتټ‪ - ٪‬تغڀیٺ ڃڀبیڄـ ارتڄبه ٳڄڄـ څایڂ ‪٫‬لٓت کا ‪٫‬لاډپ ڃڀبیڄـ‬ ‫تباڃـیِڀڄـاځ څ ٿت‪٬‬ٴلاځ ڃ‪٠‬بٽډبڍ عٰچٯی رڊبځ ‪ -‬څ ام رڀټڈ ڃ‪٠‬بٽ عٰچٯی اًالٽ ‪ -‬ٿچٗچ‪٣‬بت‬ ‫عٰچ٭ ثِل کا ٿچکؿ ثغج څ ٷ‪٬‬تٸچ ٯلاک ؿډڄـ څ ُڄبًبیی څ ک‪٣‬بیت عٰچ٭ څ اماؿڍډبڍ ٿقډجی‬ صفحه 217 ‫‪ٔ٫ 222‬ټڄبٿڈ ‪٣‬ټڀی ‪ٰ٫‬ڈ څ عٰچ٭ ڃچیڂ‪ً ،‬بٹ ًچٽ‪ُ ،‬ڀبکڇ ‪ ،11‬پبیین ‪٬ٓ ،1401‬غڈ ‪201 –223‬‬ ‫ٿٌتټنٽ پقیلٍ ‪٫‬ټٌ‪٬‬ڈ ‪٧‬لثی ڃجبُـ ثټٴڈ ٿٰلکات ٿلثچ‪ٛ‬ڈ ثڈ ڃغچڍ تـڅیڂ ُچؿ ٳڈ ثب اٻٸچډبڍ‬ ‫ٿچرچؿ څ ٿت‪٤‬ـؿ ٯبثٺ ت‪ٜ‬جیٮ ثبُـ‪.‬‬ ‫امایڂ ثغج ٿجڄبیی ڃ‪٠‬لڍ ٳڈ ثٸقکیپ‪ ،‬تب کًیـځ ثڈ ایڂایـڇ اٹ څ ‪٫‬لٓت څ تغٰٮ ٷ‪٬‬تٸچڍ تڀـڃڊب‪،‬‬ ‫ؿک ‪٣‬ڀٺ څ ارلا څ ثلؽچکؿ ثب ٿچٗچ‪٣‬بت عٰچ٭ ثِل ام رڀټڈ عٰچ٭ اٯټیتډبڍ ٿقډجی‪ ،‬ٳِچکډبڍ‬ ‫اًالٿیام رڀټڈ رڀڊچکڍ اًالٿیایلاځ ثبیـ ایڂ ڃٴبت کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿډڄـ‪:‬‬ ‫‪ -1‬اځ ؿًتڈ ام ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬ام رڀټڈ اٯټیتڊبڍ ٿقډجی کا ٳڈ ثب ٿٰلکات‬ ‫اًالٿیت‪٤‬بکٗی ڃـاکؿ ‪ -‬اٳخلیت ٿٰلکاتایڂصڄیڄی اًت – ثڈ ؿٯت څ ثب رـیت ارلا ڃڀچؿڇ څ ؿک‬ ‫مٿیڄڈ اٿچمٍ عٰچ٭ ثِل‪ ،‬ڃڊبؿیڄڈ ٳلؿځ اځ څ رټچٷیلڍ ام ڃٰٖایڂ ٿٰلکات ؿک ً‪ٜ‬ظ رچاٿ‪٢‬‬ ‫اًالٿی‪ -‬ام رڀټڈ ؿک ثلؽچکؿ ثب اٯټیتډبڍ ٿقډجی ‪ -‬اٯـاٿبت ٿاحلڍ کا ا‪٣‬ڀبٹ ڃڀبیڄـ څ ‪ٛ‬جی‪٤‬ی‬ ‫اًت ٳڈایڂ ‪٣‬ڀٺ ډپ ثب ٿجڄبڍ اڃٌبځ ؿڅًتبڃڈ اًالٽ څ کو‪٫‬ت څ کعڀت اًالٿیًبمٷبک اًت څ ډپ‬ ‫ت‪٤‬بکٕ څ تٰبثٺ ثب ٿزبٿ‪ ٢‬ثیڂاٻڀټټی عٰچ٭ ثِل کا ٳڀتل ٿیڃڀبیـ‪.‬‬ ‫‪ -2‬اځ ؿًتڈ ام ٿٰلکات ثیڂاٻڀټټی کا ٳڈ ثب اعٴبٽ اًالٿی ت‪٤‬بکٕ اُٴبک ؿاکؿ کا ثب عٮ ُل‪ٙ‬‬ ‫ثپقیلڃـ څ ؿک ٓچکت ‪٣‬ـٽ اٿٴبځ‪ ،‬ام پقیلٍ اځ ؽچؿؿاکڍ ڃڀبیڄـ څ اٿلڅمڇ ثب تچرڈ ثڈ اًت‪٬‬بؿڇ‬ ‫ٷٌتلؿڇ ؿڅٹ ‪٧‬لثی ام عٮ ُل‪ ٙ‬څ یب ‪٣‬ـٽ پقیلٍ ثلؽی اًڄبؿ ثیڂاٻڀټټی ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬اڃبځ‪ ،‬ایڂ ڃچ‪١‬‬ ‫ثلؽچکؿ ام ‪ٛ‬ل‪ ٩‬ٳِچکډبڍ اًالٿی ڃین ٿیتچاڃـ تچریڈ پقیل ثبُـ‪.‬‬ ‫‪٤٫ -3‬بٻیتډبڍ اٳبؿٿیٲ څ ‪٣‬ټڀی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل کا صڈ ؿک ً‪ٜ‬ظ ٿټی څ ؿاؽټی څ صڈ‬ ‫ؿک ً‪ٜ‬ظ ثیڂاٻڀټٺ اًالٿیام ‪ٛ‬لیٮ ڃڊبؿډبڍ څاثٌتڈ ثڈ ًبمٿبځ ٳڄ‪٬‬لاڃی اًالٿیٷٌتلٍ ؿډڄـ څ ثڈ‬ ‫ام ٿجبڃی څ ٿٌتڄـات اعٴبٽ اًالٿیثڈ مثبځ عٰچٯی څ ٿتڄبًت ثب رڊبځ اٿلڅم ؿ‪٫‬ب‪ ١‬ڃڀبیڄـ څ ٿتٰبثال‬ ‫پیِل‪٫‬تډب څ ڃچاڅکڍډبڍ ٿزبٿ‪٧ ٢‬لثی ؿک مٿیڄڈ عٰچ٭ ثِل ٳڈ ٿجتڄی ثل ‪ٜ٫‬لت ٓغیظ اڃٌبڃی‬ ‫اًت کا ٿچکؿ تچرڈ ٯلاک ؿډڄـ څ ثب ع‪ ٞ٬‬آچٹ اًالٿی‪ ،‬ام اڃڊب ثڊلڇ المٽ کا ثٸیلڃـ‪.‬‬ ‫هٌبثغ‬ ‫فبرسی‪:‬‬ ‫‪-‬‬ ‫أبٔ‪ٔ ،٣‬حٕس ‪ٛ٘ ٚ‬ضاِس‪ ،٣ٙ٤‬حؿ‪ ،ٗ٥‬ؾ‪٥‬ط‪ ٢‬زض حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٞ‬ب‪ ٢‬ز‪ ٣ٙ٤‬زض اؾالْ اوطْ (ل) ‪ ٚ‬أبْ ػّ‪( ٣‬ع) زض ز‪ٚ‬ض‪ ٜ‬پ‪٥‬بٔجط‪،‬‬ ‫فهّ‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬تبض‪٤‬د ٘‪ ،ٛ‬قٕبض‪ٞ ٜ‬فتٓ‪.1393 ،‬‬ صفحه 218 ‫‪223‬‬ ‫عٰچ٭ اٯټیتډب ام ٿڄ‪٠‬ل عٰچ٭ ثِل ٿ‪٤‬بٓل څ ‪ٰ٫‬ڈ اًالٿی‬ ‫‪-‬‬ ‫ا٘ت‪ ٛ٥٘ٛ‬وبؾؿ‪ ،ٝ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ زض ر‪ٟ‬ب٘‪٘ ٣‬بٔتحس‪ ،‬تطرٕ‪ ٝ‬زوتط ٔطتً‪ ٣‬وال٘تط‪٤‬بٖ‪ ،‬زفتط ذسٔبت حم‪ٛ‬ل‪ ٣‬ث‪ٗ٥‬إِّّ‪٣‬‬ ‫رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪.1370 ،‬‬ ‫پبضؾب‪ ،‬ػّ‪٥‬طیب‪ ،‬فط‪ ًٙٞ‬حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ‪٘ ،‬کط ل‪ٔٛ‬ؽ‪.1395 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫رؼفط‪ ٢‬تجط‪٤‬ع‪ٔ ،٢‬حٕس تم‪ ،٣‬تىبپ‪٢ٛ‬ا٘س‪٤‬ک‪ٞ ٝ‬ب‪.1396 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ر‪ٛ‬از‪ ٢‬أّ‪ ،٣‬ػجس اهلل‪ ،‬فّؿف‪ ٝ‬حم‪ٛ‬ق ثکط‪ ،‬اؾطا‪.1375 ،‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫زضٔ‪٥ٙ‬تُ ‪٤ٚ‬ط‪ ،‬پ‪٥‬بْ ‪٘ٛ٤‬ؿى‪ ،ٛ‬الّ‪٥‬ت چ‪٥‬ؿت‪ ،‬تطرٕ‪ٔ ٝ‬حٕس پ‪ٙ٤ٛ‬س‪ ،ٜ‬ز‪ٚ‬ض‪٘ ،24 ٜ‬کط ‪ ،277‬ت‪٥‬طٔب‪1372 ٜ‬‬ ‫ش‪ٚ‬اِؼ‪٘ ،ٗ٥‬بزض‪ٔ ،‬مبِ‪ ٝ‬حٕب‪٤‬ت اظ حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب زض حم‪ٛ‬ق ث‪ٗ٥‬إُِّ‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬تحم‪٥‬مبت حم‪ٛ‬ل‪ ،٣‬قٕبض‪.1387 ،15 ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ػٕ‪٥‬س ظ٘زب٘‪ ،٣‬ػجبؾؼّ‪ ،٣‬حم‪ٛ‬ق الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب ثطاؾبؼ لب٘‪ ٖٛ‬لطاضزاز شٔ‪ ،ٝ‬زفتط ٘کط فط‪ ًٙٞ‬اؾالٔ‪ ،٣‬پب‪٥٤‬ع ‪.1393‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫لع‪ ،٣ٙ٤ٚ‬ػّ‪ٔ ،٣‬جب٘‪٘ ٣‬ظط‪ ٢‬تفب‪ ٓٞ‬اؾالْ ‪ ٚ‬غطه‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬ؾ‪٥‬بؾت ذبضر‪ ،٣‬ؾبَ ز‪ ،ٓٞ‬قٕبض‪.1395 ،9 ٜ‬‬ ‫ٔحمک زأبز‪ٔ ،‬هُف‪ ،٣‬اؾالْ ‪ ٚ‬زػ‪ٛ‬ت از‪٤‬بٖ ث‪ ٝ‬ضػب‪٤‬ت وطأت ا٘ؿب٘‪٘ ،٣‬کط‪ ٝ٤‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪ ٣‬زا٘کٍب‪ٜ‬‬ ‫ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قٕبض‪.1396 ،37 ٜ‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ ‫ٔظفط‪ٔ ،٢‬حٕس حؿ‪٘ ،ٗ٥‬بثطزثبض‪ٔ ٢‬ص‪ٞ‬ج‪ٔ ،٣‬وؾؿ‪ ٝ‬فط‪٣ٍٙٞ‬ا٘س‪٤‬ک‪ٔ ٝ‬ؼبنط‪.1396 ،‬‬ ‫ٔىبضْ ق‪٥‬طاظ‪٘ ،٢‬بنط‪ٔ ،‬مبِ‪ٔ ٝ‬ؿاِ‪ٔ ٝ‬ؿب‪ٚ‬ات زض اؾالْ‪ٔ ،‬زّ‪ ٝ‬زا٘کىس‪ ٜ‬حم‪ٛ‬ق ‪ ٚ‬ػّ‪ ْٛ‬ؾ‪٥‬بؾ‪ ٣‬زا٘کٍب‪ ٜ‬ت‪ٟ‬طاٖ‪ ،‬قٕبض‪،27 ٜ‬‬ ‫ث‪.1390 ٕٟٗ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔ‪ٟ‬برطاٖ‪ ،‬الّ‪٥‬ت‪ٟ‬ب‪ ٢‬وبؾت‪ٛ‬ض‪٤‬ب٘‪ ٛ‬ض‪ٛ٤‬ا ‪ -‬پ‪٥‬بْ ‪٘ٛ٤‬ؿى‪ ٛ‬تطرٕ‪ٔ ٝ‬حٕس تم‪ ٣‬ظاز‪ُّٔ ٜ‬ک‪ ،‬ز‪ٚ‬ض‪ ،24 ٜ‬قٕبض‪ ،277 ٜ‬ت‪٥‬ط ٔب‪.1372 ٜ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ٔ‪ٟ‬طپ‪ٛ‬ض‪ ،‬حؿ‪ ،ٗ٥‬حم‪ٛ‬ق ثکط زض اؾ‪ٙ‬بز ث‪ٗ٥‬إِّّ‪ٛٔ ٚ ٣‬یغ رٕ‪ٟٛ‬ض‪ ٢‬اؾالٔ‪٣‬ا‪٤‬طاٖ‪ ،‬ا٘تکبضات اَالػبت‪.1394 ،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ اٍّ٘‪٥‬ؿ‪:٣‬‬‫‪vieytez, Ruiz, Eduando Javien. Protection of Linguistic Minoyitiles: A Historical ppnoch. Most‬‬ ‫‪Jownal of Multicalteltuval societies. Uol.3. no.8. 2008.‬‬ ‫‪THE INTERNATIONAL LAW DICTIONARY, by Robert L. Blodsoe and Boleslow. Both , 8917‬‬ ‫‬‫‪-‬‬ صفحه 219 صفحه 220 صفحه 221