هفته نامه خبر فردیس شماره 166

صفحه 1 صفحه 2 ‫شناسنامه‬ ‫فهرست‬ ‫هفته نامه استانی خبرفردیس‬ ‫اهمیت اموزش سواد خواندن به کودکان‬ ‫ویژه نامه کودک و نوجوان رایگان شماره‪166‬‬ ‫صفحه‪1........................................‬‬ ‫صاحب امتیاز و مدیر مسئول‬ ‫معصومه مهتاب‬ ‫سردبیر‬ ‫منصور جمشیدی‬ ‫دبیر تحریریه و صفحه ارا‬ ‫یزدان سلیمانی‬ ‫دبیر سرویس کودک و نوجوان‬ ‫سونیا جمشیدی‬ ‫عکاس‬ ‫حسین پارسا‬ ‫ادرس‬ ‫فردیس ‪ .‬کانال غربی ‪ .‬روبروی‬ ‫مرکز بهداشت‬ ‫تلفن‬ ‫‪36 50 54 54‬‬ ‫فکس‬ ‫‪36 50 3000‬‬ ‫کانال تلگرام‬ ‫‪@khabar_fardiis‬‬ ‫صفحه اینستاگرام‬ ‫‪khabarfardis‬‬ ‫کاالیی سازی اموزش‬ ‫صفحه‪2.......................................‬‬ ‫کتاب درمانی چیست‬ ‫صفحه‪3.......................................‬‬ ‫چطور میشه یک فرد موفق شوم؟‬ ‫صفحه‪7.......................................‬‬ ‫بهترین زمان یادگیری دانش اموزان‬ ‫صفحه‪9.......................................‬‬ ‫رازهای سالمتی دندان‬ ‫صفحه‪10......................................‬‬ ‫بیماری های ناشی از فوبیای مدرسه‬ ‫صفحه‪15.....................................‬‬ ‫با کودک پرخاشگر چگوه برخورد کنم؟‬ ‫صفحه‪19.....................................‬‬ ‫چه طور به کـــودکمان کمــک کنیم تا‬ ‫دوست پیدا کند؟‬ ‫صفحه‪24.....................................‬‬ ‫با کــودکی که چیــزی را مــی دزدد‪،‬‬ ‫چطور برخورد کنیم؟‬ ‫صفحه‪25....................................‬‬ ‫روش های تقویت فن بیان کودک‬ ‫صفحه‪26.....................................‬‬ ‫‪ 11‬فایده اصلی یادگیری موسیقی‬ ‫صفحه‪28....................................‬‬ صفحه 3 ‫اهمیت اموزش سواد خواندن به کودکان‬ ‫امروزه در قرن بیســت و یکم معنای ســواد‬ ‫نسبت به گذشته گستردگی بی سابقه ای یافته‬ ‫است‪ .‬سخن گفتن از حوزه های مختلف سواد‬ ‫مثل ســواد عاطفی‪ ،‬سواد رســانه و‪ ...‬نشان‬ ‫می دهد مفهوم سواد‪ ،‬دچار تغییرات بنیادینی‬ ‫گشــته اســت‪ .‬اما علی رغم این گستردگی‬ ‫کماکان اموزش ســواد خواندن از مهم ترین‬ ‫بخش های سواداموزی به شمار رفته و یکی‬ ‫از اهداف اساســی امــوزش ابتدایی اموزش‬ ‫سواد خواندن به کودکان است‪.‬‬ ‫اموزش سواد خواندن به چه معناست؟‬ ‫مدعای این نوشــتار کوتاه‪ ،‬این اســت که‬ ‫مفهــوم ســواد خواندن‪ ،‬مثل ســایر مفاهیم‬ ‫تحت تاثیــر فرهنگ های متفاوت‪ ،‬تفاوت های‬ ‫معنایی پیدا می کند‪ .‬بــا پذیرش تاثیرپذیری‬ ‫مفهوم ســواد خوانــدن از فرهنــگ‪ ،‬می توان‬ ‫از معنای اموزش ســواد خوانــدن در فرهنگ‬ ‫اموزش کشورمان‪ ،‬سخن گفت‪ .‬به عبارت دیگر‪،‬‬ ‫مــا ایرانیان در نظام اموزش خود چه تلقی ای از‬ ‫اموزش سواد خواندن داریم؟‬ ‫نکته دیگــر اینکه‪ ،‬ایا این تلقی کل شــیوه ها‪،‬‬ ‫طرح ها و فرایندهای اموزش سواد در مدارس ما را‬ ‫تحت تاثیر قرار داده است؟‬ ‫این نوشــتار می کوشد معانی ضمنی و پنهانی که‬ ‫ما در عمل از اموزش ســواد خوانــدن داریم؛ مورد‬ ‫واکاوی و اسیب شناسی قرار دهد‪ .‬با مقایسه این معنا‪،‬‬ ‫با انچه در مطالعات علمی از مفهوم سواد خواندن اراده‬ ‫می شود‪ ،‬به اصالح تلقی ما از این مفهوم و فرایند کمک‬ ‫کند‪.‬‬ ‫به باور من‪ ،‬تلقی ضمنی ما در نظام اموزش مدرسه ای‬ ‫از سواد خواندن‪ ،‬توانایی رمزگشایی منظم از نویس هاست‬ ‫و چندان التفاتی به درک معنا‪ ،‬تصویر یکپارچه از نوشته ها‪،‬‬ ‫استنباط ها و پیام های التزامی نویس ها نداریم‪.‬‬ ‫نگاه اول‪ :‬سواد خواندن به مثابه رمزگشایی و تلفظ‬ ‫منظم از نویس ها‬ ‫مشاهدات من از ناتوانی دانش اموزان در درک معنای اصلی‬ ‫و یکپارچه متون به طور گسترده سرنخ هایی از وجود خلل هایی‬ ‫در کار ما می داد‪ .‬با تامل بیشتر به این دریافت رسیدم که اساساً‬ ‫تصویری که نظام اموزشــی ما به یک کودک از توانایی خواندن‬ ‫می دهد‪ ،‬چیزی جز توان تلفظ منظم و ســریع نویس ها پشــت‬ ‫سرهم نیست‪.‬‬ ‫بــه عبارت دیگر وقتی دانش اموزی می تواند به شــکل صحیح‬ ‫و ســریع از روی یک متن بخواند می گوییم او ســواد خواندن را‬ ‫اموختــه و چندان پای درک معنای متن را به میان نمی کشــیم‪.‬‬ ‫ایــن تلقی پنهان‪ ،‬کم کم به خود دانش اموزان هم منتقل مشــده‬ ‫و انان چنین گمــان می کنند‪ :‬همین که از روی متنی بدون غلط‬ ‫بخوانند کار خواندن به پایان رســیده و نیازی به درگیری معنایی‬ ‫با مقصود نویســنده ندارند‪ .‬این تلقی را بــا اموزش خواندن قران‬ ‫می توان مقایسه کرد‪.‬‬ ‫در خواندن قران‪ ،‬ممکن است ما بتوانیم به شکلی صحیح متن‬ ‫قران (نویسه ها) را تلفظ کنیم و حتی ممکن است معنای کلمات‬ ‫ان را بــه صورت جداگانه هم بدانیم؛ امــا اینکه درکل این ایه یا‬ ‫ســوره چه معنای یکپارچه ای داشته و در پی چه مقصودی بوده‪،‬‬ ‫امری است که ما از ان ناتوانیم‪ .‬به گمان من ما به تدریج همین‬ ‫تلقی از خواندن را که قب ً‬ ‫ال در مورد قران تجربه کرده بودیم‪ ،‬به‬ ‫زبان فارسی هم منتقل کردیم‪.‬‬ ‫ایرادات اموزش سواد خواندن و روخوانی‬ ‫اکنون با ســیل انبوهی از دانش اموزانی مواجه هســتیم‬ ‫که همه می توانند به سرعت متون مربوط را بخوانند‪ ،‬اما‬ ‫هنگامی که از انان در مورد الیه های اولیه معنای متن‬ ‫سوالی پرسیده شود‪ ،‬در پاسخ گویی ناتوانند!‬ ‫این مســئله که به صورت گســترده مشــاهده‬ ‫می شــود‪ ،‬نشان می دهد ما خواندن را به شکلی‬ ‫پنهــان از فرایندهــای درک معنای متن و‬ ‫مقصود نویســنده تهی ســاخته و ان را‬ ‫به امری مناســک گونه مثل تالوت‬ ‫قران کــه صرفاً به تلفظ صحیح‬ ‫و‪ ...‬ختم می شود منحصر‬ ‫کردیــم‪ .‬اینــک با‬ ‫دانش اموزانی مواجه هســتیم که پس از ‪ ۶‬سال اموزش و تمرین‬ ‫در خواندن‪ ،‬از درک معنای اولیه و مقصود نویسنده از نگارش متن‬ ‫ناتوان هستند‪.‬‬ ‫این انگاره پنهان اما قدرتمند روح عاری از معنای خود را در تمام‬ ‫فرایندها و شــیوه های اموزشی ما در حوزه خواندن‪ ،‬جاری ساخته‬ ‫است‪ .‬ما به طور ناخوداگاه‪ ،‬بر اساس این معنای پنهان فرایندهای‬ ‫اموزشی خواندن را هرچه بیشتر معطوف به الفاظ و اشکال صوری‬ ‫ان هم به شــکلی مناسک گونه کردیم‪ .‬درک معنا‪ ،‬ساختن معنای‬ ‫یک پارچه از متن‪ ،‬اســتنباط های مستقیم و غیرمستقیم از متن را‬ ‫به حاشیه کشــانده و در حاشیه نشاندیم‪ .‬در این تلقی کودکان ما‬ ‫استعاره ای صوری و البته خسته کننده از خواندن خواهند داشت‪:‬‬ ‫خواندن یعنی توانایی تلفظ صحیح و سریع نویس ها‪.‬‬ ‫در خصوص اهمیت ســواد اموزی در کودکان بیشــتر‬ ‫بخوانید‪ :‬اهمیت داشتن سواد دیجیتال در کودکان‬ ‫دقت کنیم که نیازی نیست ما این استعاره را به شکلی اگاهانه و‬ ‫مستقیم به دانش اموز منتقل کنیم‪ ،‬ریل گذاری ها‪ ،‬ارزش گذاری ها‪،‬‬ ‫و نمره هایــی که ما به تلفظ های صحیح می دهیم؛ بی مهری عمیق‬ ‫و گســترده ای که به فرایندهای درک معنا می کنیم‪ .‬همه و همه‬ ‫به تدریج و به شــکلی مرموز به دانش امــوزان چنین تلقی ای القا‬ ‫خواهد نمود‪.‬‬ ‫با این نگاه به ســواد خواندن دانش اموز ما فهمی از استعاره های‬ ‫معناگرایانــه از خوانــدن‪ ،‬همچون خواندن بــه مثابه درک دنیای‬ ‫ذهنی و نگاه نویســنده به جهان‪ ،‬خواندن به مثابه کشــف فضاها‬ ‫و دنیاهــای جدید‪ ،‬خواندن به مثابــه غوطه وری در معنا‪ ،‬خواندن‬ ‫به مثابه گفت وگو با متن و یا خواندن به مثابه معناســازی جدید‪،‬‬ ‫نخواهد داشــت‪ .‬این نگاه صوری‪ ،‬مناسک گرایانه و تهی از معنا‪ ،‬به‬ ‫خواندن‪ ،‬داللت ها و تاثیرات گســترده ای در کل نظام اموزشی ما‬ ‫و دانش اموزان ما خواهد گذاشــت که بررســی تفصیلی ان مجال‬ ‫دیگری می طلبد‪.‬‬ ‫من پس از این تعامل ها ســر اینکه مــا از ابتدا‪ ،‬چقدر به تلفظ‬ ‫صحیــح کلمات و بعد در درس امال‪ ،‬نــگارش صحیح ان ها تاکید‬ ‫می کنیم‪ ،‬اما هیچگاه دانش اموز را با این ســوال که خُ ب(این متن‬ ‫می خواهد چه بگوید) مواجه نمی کنیم‪ ،‬را می فهمم‪.‬‬ ‫نگاه دوم‪ :‬خواندن به مثابه کشف و ساخت معنا‬ ‫در نگاه دوم‪ ،‬ســواد خواندن به شیوه متفاوتی مطرح می گردد‪.‬‬ ‫خواندن فرایندی است که از روخوانی صحیح‪ ،‬روانخوانی و رعایت‬ ‫لحــن و ترکیب متن به عنوان مقدمه شــروع شــده و در ادامه به‬ ‫ارتباط و گفت وگو با معنای متن و داللت های اشــکار و پنهان ان‬ ‫ختم می شــود‪ .‬این انگاره اشکارا سویه های معنایی که در تلقی ما‬ ‫از خواندن مغفول اســت را نه تنها به فضای خواندن باز می گرداند؛‬ ‫بلکــه ان را هدف اصلی و مولفه ی اساســی خواندن برشــمرده و‬ ‫مراحلی چــون روانخوانی و تلفظ صحیح و‪ ...‬را تنها در حد مقدمه‬ ‫مطرح می سازد‪.‬‬ ‫از این منظر خواندن اهداف متعالی تر از مناســک گرایی دارد و‬ ‫فرایندی است بســیار هیجان برانگیز و البته بی پایان که می تواند‬ ‫ســفری بس خاطره انگیز‪ ،‬برای دانش اموزان باشــد‪ .‬توانایی یک‬ ‫کودک در خواندن‪ ،‬به معنای دست یابی او به کلیدی تصور می شود‬ ‫که با ان می تواند از جهان و زاویه ی دید خود رها گشته و به افق ها‪،‬‬ ‫نگاه ها‪ ،‬فضاها و جهان های معنایی دیگران سفر کند‪ ،‬با ان ها اشنا‬ ‫شــود‪ ،‬ان ها را بفهمد‪ ،‬با ان ها گفت وگو کند‪ ،‬با جهان و فهم ذهنی‬ ‫خود مقایسه کند و روز به روز به توسعه خود بیفزاید‪.‬‬ ‫القا و ارائه این تلقی از خواندن‪ ،‬بسیار متفاوت از نگاه های قالبی‬ ‫ماســت که خواندن را چنان زندانی در تلفظ و‪ ...‬می کنیم که جایی‬ ‫بــرای کاوش معنایی باقی نمی ماند‪ .‬اما در نگاه صحیح‪ ،‬خواندن به‬ ‫مثابه یــک کاوش‪ ،‬یک گفت وگو گری‪ ،‬یک غوطه وری و ارتباط با‬ ‫معناهای بی پایان مطرح است‪ .‬خواندن سفری است به جهان معنا‪.‬‬ ‫جهانی که هر کس و هر نویســنده‪ ،‬به شکلی منحصر به فرد ان را‬ ‫مطرح می سازد‪.‬‬ ‫این کاوشــگری که نیروی ســحرانگیز کنجکاوی کودکان را به‬ ‫شدت تحریک می کند‪ ،‬می تواند خواندن را از فرایندی کسالت بار‪،‬‬ ‫به سوی سفری پر رمز و راز‪ ،‬یک کاوش عمیق در معنا که برای هر‬ ‫کس ارمغان ویژه ای به همراه داشته باشد تبدیل کند‪.‬‬ ‫اموزش سواد خواندن در جهت درک معنای متن‬ ‫بر اساس این دیدگاه همان مقدار وقت و توانی که صرف اموزش‬ ‫روخوانی‪ ،‬روانخوانــی و نگارش صحیح کلمات می کنیم باید صرف‬ ‫توانمندســازی دانش اموزان برای ارتبــاط با فضای یکپارچه متن‬ ‫و ســطوح مختلف ان کنیم‪ .‬بر همین اساس همان گونه که برای‬ ‫اموزش رمزگشــایی منظم از نویس ها تمرین ‪ ،‬تکنیک و تکرارهای‬ ‫متنوعی را به کار می گیریم‪ .‬الزم اســت برای ورود دانش اموزان به‬ ‫افق معنایی متن هم بیندیشیم و برای ان طرحی منظم که حاوی‬ ‫شیوه ‪ ،‬رویه ‪ ،‬الگو و تکنیک های درک معناست بریزیم‪.‬‬ ‫بدون شک فرایندهای درک معنای متن به مراتب پیچیده تر و با‬ ‫اهمیت تر از شــیوه های روانخوانی متن است؛ لذا جای ان دارد که‬ ‫در کنــار تالش برای اموزش صحیح خواندن متن به دانش اموزان‪،‬‬ ‫انان را در زمینه ی ارتباط معنایی با متن و درک مطلب هم توانمند‬ ‫ســازیم‪ .‬این مسئله به طور جدی در افق ذهنی و روندهای اجرایی‬ ‫ما محقق نمی شــود مگر اینکه در ابتدا و پیش از هر اقدامی نگاه‪،‬‬ ‫تلقی‪ ،‬انگاره و سناریوی ذهنی ما از خواندن دگرگون شود به نحوی‬ ‫که ان را متشکل از دو قسمت به هم مرتبط ببینیم‪:‬‬ ‫* قســمت اول شــامل اموزش تلفظ صحیح نویس ها و خواندن‬ ‫منظم از روی ان ها‬ ‫* قسمت دوم و البته مهم تر اموزش شیوه ها و زمینه سازی برای‬ ‫توانایی درک معنای متن‬ ‫چنانچه نگاه ما به اموزش ســواد خواندن به شــیوه ای بنیادین‬ ‫دگرگون شــود و به سمت قســمت معنا محور‪،‬حرکت کنیم؛ الزم‬ ‫است در نوع نگاه و شیوه های اموزش سواد خواندن تجدیدنظرهایی‬ ‫اساسی کنیم‪ ،‬که در نوشته های دیگر به ان پرداخته خواهد شد‪.‬‬ صفحه 4 ‫کاالیی سازی اموزش و طرد نیمی از کودکان از حق تحصیل‬ ‫«خواندن گذشــته و نوشتن اینده» این مضمون شعاری است که‬ ‫یونســکو همزمان با هشتم ســپتامبر روز جهانی سواداموزی‪ ،‬برای‬ ‫«ارتقاء ســواداموزی و توسعه مهارت» برگزیده است‪ .‬شعاری که بر‬ ‫نقش خواندن و نوشــتن در توانمندسازی همه اقشار جامعه تاکید‬ ‫دارد و در صدد القای رویکردی اســت که با مســلط شدن ان هیچ‬ ‫کودکی از تحصیل بازمانده با طرد نشود‪ .‬با این حال و با وجود اینکه‬ ‫نهادهای بین المللی‪ ،‬حکومت ها را مســئول ایجاد فرصت های برابر‬ ‫بــرای برخورداری از حق اموزش برای همــه افراد جامعه می دانند‬ ‫و با گذشــت بیش از نیم قرن از اختصاص روزی برای سواداموزی‪،‬‬ ‫همچنان تعــداد زیادی از زنان‪ ،‬مردان و کــودکان از حق اموزش‬ ‫محروم هســتند‪ .‬همین یک ســال پیش بود که یک عضو مجلس‬ ‫ایران از امار ‪ ۱۳‬درصدی جمعیت افراد بی ســواد در کشــور خبر‬ ‫داد و گفت؛ بنابر اعالم مســئوالن ســازمان نهضت سواداموزی نه‬ ‫و نیم میلیون نفر جمعیت بی ســواد در ســنین مختلف وجود دارد‬ ‫که ســه و نیم میلیون از انها بی سواد مطلق به شمار می ایند‪ .‬فقر‪،‬‬ ‫شکاف طبقاتی و ازدواج زودهنگام از جمله دالیل اصلی بازماندگی‬ ‫از تحصیل کودکان در بسیاری از مناطق از جمله مناطق حاشیه ای‬ ‫و استان های مرزی کشور است که بارها به عنوان اسیب های جدی‬ ‫از سوی فعالین حقوق کودک مطرح شده است‪.‬‬ ‫کاالیی سازی اموزش و امتیاز طبقاتی‬ ‫روزجهانی ســواداموزی بهانه ای شــد‪ ،‬تا فعاالن حقوق کودک با‬ ‫برگزاری میزگردی ابعاد مختلف بی سوادی و چالش های فراروی ان‬ ‫را مورد واکاوی قرار دهند‪« .‬بررسی علل بی سوادی با توجه به نظام‬ ‫امــوزش و پرورش» عنوان میزگردی بود که روز شــنبه و همزمان‬ ‫با ‪ ۸‬ســپتامبر روز جهانی ســواداموزی‪ ،‬در انجمن دیده بان حقوق‬ ‫کودک و با حضور جمعی از فعاالن حوزه کودک برگزار شد‪.‬‬ ‫صدیقه پاک ضمیر‪ ،‬معلــم و عضو «کانون صنفی معلمان ایران»‬ ‫در این میزگرد‪ ،‬ضمن اشــاره بر اصل ســی ام قانون اساسی که بر‬ ‫لزوم اموزش رایگان برای همه اقشــار جامعه تاکید کرده‪ ،‬با انتقاد‬ ‫از روند پولی سازی اموزش و تاثیر ان بر افزایش شکاف طبقاتی در‬ ‫دهه های اخیرگفت‪ :‬بررســی روند انتقــال اموزش دولتی به بخش‬ ‫خصوصی طی دهه های گذشــته نشــان می دهــد ان چه در ایران‬ ‫اتفاق افتاد بیــش از ان که تابع یک روند خصوصی ســازی واقعی‬ ‫بــه معنای انتقال مدیریت و مالکیــت دولتی به بخش غیردولتی و‬ ‫بخش خصوصی باشد‪ ،‬بیشتر به معنای پولی شدن اموزش است‪ .‬به‬ ‫بیان دیگر خصوصی سازی عرصه اموزش را می توان به کاالیی شدن‬ ‫عرصــه اجتماعی اموزش تعبیر کــرد‪ ،‬که هر انکه پول خرید ان را‬ ‫داشته باشد‪ ،‬می تواند از ان بهره مند شود‪.‬‬ ‫به باور او‪ ،‬الگوی کاالیی سازی اموزش در صدد ان است تا اموزش‬ ‫و برخــورداری از ان را همانند دیگــر کاالهای قابل خرید و فروش‬ ‫در بازار به نوعی «امتیاز» تبدیل کند‪ ،‬که فقط اقشــار و طبقاتی از‬ ‫ان برخوردار می شوند که از توان مالی برای تهیه ان برخوردارند‪.‬‬ ‫تعداد بازماندگان از تحصیل بیشتر می شود‬ ‫نگاهی به الیحه برنامه ششــم توســعه مشخص می کند که طرح‬ ‫ویژه دولت برای اموزش و پرورش‪ ،‬واگذاری مدارس دولتی به بخش‬ ‫خصوصی اســت و اســتدالل اصلی برای این اقدام «ارتقاء کیفیت‬ ‫اموزشــی و بهره وری» عنوان شده اســت‪ .‬این در حالی ست که با‬ ‫کاالیی شــدن هرچه بیشتر اموزش‪ ،‬بر تعداد بازماندگان از تحصیل‬ ‫افزوده می شود‪.‬‬ ‫هم اکنــون حدود ‪ ۱۳٫۵‬میلیون نفر دانش اموز در کشــور وجود‬ ‫دارد‪ .‬در امار ســال ‪ ۹۰‬حدود ‪ ۱۸‬میلیون نفر بین ‪ ۵‬تا ‪ ۱۹‬ســاله‬ ‫سرشــماری شده است‪ .‬اگر افراد ‪ ۵‬و ‪ ۱۹‬ســاله را از این تعداد کم‬ ‫کنیــم که می توان انها را حدود ‪ ۲٫۵‬تــا ‪ ۳‬میلیون تن تخمین زد‬ ‫به رقم ‪ ۱۵‬میلیون می رسیم که با تعداد دانش اموزان کنونی کشور‬ ‫‪ ۱٫۵‬تــا ‪ ۲‬میلیون نفر اختالف دارد‪ .‬این تعــداد را منطقاً می توان‬ ‫کودکان بازمانده از تحصیل دانست که عمدتاً به دلیل فقر اقتصادی‬ ‫از چرخــه اموزش بازمانده اند‪ .‬حال با پولی شــدن بیشــتر اموزش‬ ‫عمومــی انتظار می رود بر این تعداد افزوده شــود که در نهایت این‬ ‫امر منجر به اسیب های اجتماعی دیگر مانند افزایش تعداد کودکان‬ ‫خیابانی‪ ،‬کودکان کار و بزه کاری می شود‪.‬‬ ‫لزوم توجه به مطالبات معلمان‬ ‫پاک ضمیر در بخش دیگری از صحبت هایش‪ ،‬به مطالبات صنفی‬ ‫معلمان در راســتای ارتقاء سطح اموزش‪ ،‬اشــاره کرد و گفت‪ :‬در‬ ‫همین راســتا دولت و مجلــس باید زمینه هــای افزایش حقوق و‬ ‫دســتمزد معلمان بازنشسته و شاغل را تا باالی خط فقر یعنی پنج‬ ‫میلیون تومان فراهم کنند و مشــکالت مربــوط به اختصاص بیمه‬ ‫درمانی را هم مرتفع کنند‪.‬‬ ‫پاک ضمیر اضافه کرد‪ :‬تاکید بر اموزش مبتنی بر تکنیک و کنکور‬ ‫باعث رشد مافیای اموزش و گسترش روند پولی سازی اموزش شده‬ ‫اســت و دانش اموزان طبقات محروم در ســایه سیاست های پولی‬ ‫و خصوصی ســازی دچار افت تحصیل شــده یا از مدارس طرد و از‬ ‫امکان ورود به دانشگاه محروم می شــوند‪ .‬خصوصی سازی اموزش‬ ‫باید فورا ً متوقف شود و مدارس را به تکنولوژی نوین اموزشی مجهز‬ ‫کنند‪ .‬مدارس کپری و کانکســی را برچینند و تغذیه مناسب را در‬ ‫مدارس ارائه کنند‪.‬‬ ‫تاکید بر حق تشــکل یابی مستقل و ازاد از دیگر مواردی بود که‬ ‫پاک ضمیر ان را در زمره مطالبات صنفی معلمان برشمرد و گفت‪:‬‬ ‫تا اصالح قانون مربوط به تشــکل های صنفی در مجلس‪ ،‬دولت باید‬ ‫پروانه فعالیت تشکل های صنفی را سریعاً تمدید کند‪.‬‬ ‫پایان دادن به فضای امنیتی حاکم بر فعالیت صنفی و بازگرداندن‬ ‫معلمانــی که عمدتاً به دلیل پیگیری حقوق صنفی با احکامی چون‬ ‫زندان‪ ،‬تبعید یا اخراج مواجه شــده اند از دیگر مواردی بود که این‬ ‫فعال صنفی به انها اشــاره کرد‪ .‬او گفت‪ :‬به فضای امنیتی حاکم بر‬ ‫فعالیت صنفی باید فورا ً پایان داده شــود و معلمان زندانی محمود‬ ‫بهشتی‪ ،‬اسماعیل عبدی‪ ،‬مختار اسدی ازاد شوند و معلمان تبعیدی‬ ‫و اخراجی به مدارس بازگردند‪.‬‬ ‫شــورای هماهنگی در این شرایط‪ ،‬بخصوص نسبت به حفظ جان‬ ‫اســماعیل عبدی که در اعتصاب غذا در شرایط سختی بسر می برد‬ ‫به قوه قضاییه و دولت هشدار می دهد‪.‬‬ ‫رفع تبعیض نسبت به معلمان حق التدریسی‪ ،‬ازاد و مربیان پیش‬ ‫دبستانی و تضمین امنیت شغلی انان از جمله موارد دیگری بود که‬ ‫این فعال صنفی به انها اشاره کرد‪.‬‬ ‫عدم اجرای قانون توسط دولت ها‪ ،‬قابل تعقیب کیفری است‬ ‫در بخش دیگری از این میزگرد‪ ،‬محمد صالح نقره کار فعال حقوق‬ ‫کودک‪ ،‬نقض اصل ‪ ۳۰‬قانون اساسی در خصوص تحصیل رایگان را‬ ‫اجحاف بارز نسبت به یک حق بنیادین و اصل مسلم قانونی دانست‬ ‫و خواســتار اختصاص سرانه حمایتی و اموزشــی کافی برای تمام‬ ‫اقشار جامعه و خصوصاً کودکان محروم طرد شده از تحصیل شد‪.‬‬ ‫دبیر کمیسیون حقوق بشر کانون وکالی دادگستری‪ ،‬گفت‪ :‬عدم‬ ‫اجرای قانون اموزش رایگان و اجباری تا انتهای دوره متوســطه با‬ ‫هیچ توجیهی قابل قبول نیســت و این صالحیت تعینی و تکلیفی‬ ‫دولتهاست که اموزش رایگان را تسهیل و تمهید کنند و به نظر من‬ ‫هر دولتی که در این رسالت قصور کند به مصداق ماده ‪ ۵۷۰‬قانون‬ ‫مجازات اسالمی قابل تعقیب کیفری است چرا که یک حق بنیادین‬ ‫مصرح در قانون اساسی را نقض کرده است‪.‬‬ ‫او تکلیــف دولت در امر اموزش رایــگان و اجباری‪ ،‬قواعد حقوق‬ ‫اساســی و حق امــوزش برای کودکان را یک داللــت التزامی غیر‬ ‫قابل برون سپاری و مصداق امر حاکمیتی دانست و گفت‪ :‬اقدامات‬ ‫کاهنده مســولیت دولت ها و نــگاه حداقلی به امراموزش و پرورش‬ ‫یک مصداق بین نقض ســاحت قانون اســت و فعــاالن مدنی باید‬ ‫صدای کودک محروم از تحصیل باشند‪.‬‬ ‫جامعه مدنی‪ ،‬نتوانسته مقتدرانه عمل کند‬ ‫این وکیل دادگســتری با یاداوری فهرســتی از مشکالت بر سر‬ ‫راه جامعه مدنی در دفاع از حقوق کودکان‪ ،‬خواســتار پرهیز از نگاه‬ ‫انتظامی و رویکرد پلیسی به حوزه عمومی غیردولتی فعال در زمینه‬ ‫حقوق کودک شــد و بر هم افزایی نیروی توانمند سرمایه اجتماعی‬ ‫فعاالن حقــوق کودک‪ .‬برای اصالح و توســعه نظام حقوق کودک‬ ‫تاکید کرد‪.‬‬ ‫او افزود‪ :‬کودک باز مانده از تحصیل یا طرد شده‪ ،‬محصول غفلت‬ ‫نهاد حکمرانی از رســالت دفاع از حقوق کودکانی اســت که متمع‬ ‫از حقوق هســتند ولی امکان و اهلیت استیفا ندارند‪ .‬جامعه مدنی‬ ‫هم صدای کودک را نمایندگی نکرده اســت‪ ،‬یا انقدر رسا نبوده که‬ ‫این صدا اثر گذار باشــد‪ .‬جامعه مدنی نحیف نمی تواند حق کودک‬ ‫را مقتدرانــه مطالبه کند و تقویت این حوزه عمومی غیر دولتی که‬ ‫نماد غیرت شهروندی و تعهد مدنی ست ضرورت دارد‪.‬‬ ‫دانش اموز‪ ،‬به مشتری تبدیل شده است!‬ ‫در ادامــه این میزگرد‪ ،‬ســام بوربور مدیرعامــل انجمن دیده بان‬ ‫حقوق کودک‪ ،‬ارمغان پولی ســازی اموزش را تغییر معیار ثبت نام‬ ‫دانش اموزان در مدارس دانســت و گفت‪ :‬متاســفانه با پولی شدن‬ ‫تحصیل در همه مدارس دولتی معیــار ثبت نام در مدارس دولتی‬ ‫تغییر کرده و اکنون در مدرســه با کودک به عنوان مشتری طرف‬ ‫می شوند‪ .‬در واقع کودکان توسط مدارس انتخاب می شوند و ما این‬ ‫مسئله را به وضوح در حاشیه شهر می بینیم‪.‬‬ ‫بوربور با اشاره به دختران بسیاری که در مناطق محروم خصوصاً‬ ‫بلوچســتان به علت نداشتن مدارس متوســطه دوره اول و دوم در‬ ‫روســتاها از ادامه تحصیل باز می مانند با اشــاره به نام یک روستا‬ ‫گفت‪ :‬در این روســتا هیــچ دختری بیــش از کالس پنجم درس‬ ‫نخوانده است‪.‬‬ ‫حقوق زیرخط فقر و معلمانی که بازدهی ندارند‬ ‫به بــاور او هم حمایــت از مطالبات فرهنگیان اعم از معیشــت‬ ‫معلمان و تشــکل های مســتقل‪ ،‬ضرورت امروز جامعهای است که‬ ‫دغدغــه حقوق کــودک دارد‪ .‬بوربور ادامه داد‪ :‬تنها تشــکیالت‬ ‫منسجم و ســازماندهی شــده در حوزه کودک‪،‬‬ ‫تشــکیالت مربوط به معلمان اســت که براورده‬ ‫شدن مطالبات انها به صورت مستقیم در بهبود‬ ‫وضع اموزش نقش خواهد داشت‪.‬‬ ‫ایــن فعال حقوق کودک اضافــه کرد‪ :‬برای‬ ‫حمایت از کــودکان‪ ،‬میل عمومی وجود دارد‬ ‫ولــی با وجود ایــن قوه محرکه بــرای ایجاد‬ ‫یک ســاختار قدرتمند تشکیالتی که متشکل‬ ‫از مجموعه های حامی کودک باشــد‪ ،‬ناموفق‬ ‫بوده ایم‪.‬‬ ‫معلمــی که زیرخط فقر حقــوق می گیرد‪،‬‬ ‫مشــخصاً بازدهــی درســتی در کالســهای‬ ‫پرجمعیت نخواهد داشــت‪ .‬ما کودکانی داریم‬ ‫که یکسال در مدرسه درس خوانده و امروز در‬ ‫پایه دوم ثبت نام شده اند ولی حتی یک حرف‬ ‫از الفبا را نمی شناســند‪ .‬گذشته از روش های‬ ‫منسوخ اموزشی با این وضعیت فکری معلمان‬ ‫که ناشــی از حقوق زیر خط فقر است‪ ،‬چطور‬ ‫می شود انتظار بهبود شرایط اموزشی را داشت‪.‬‬ ‫کودک‪ ،‬در اولویت نیست‬ ‫بــه باور این فعــال حقوق کــودک‪ ،‬همه این‬ ‫مســائل حاکی از در اولویت نبــودن کودک‪ ،‬در‬ ‫سیاست گذاری هاســت‪ .‬بوربور گفــت‪ :‬کودک در‬ ‫این مملکت در اولویت نیست‪ .‬سالهاست که قانون‬ ‫اموزش رایگان تصویب شــده ولی امروز هر کس به‬ ‫مدرسه رفته به نحوی مبلغی پرداخت کرده است‪ .‬از‬ ‫‪ ۲۵۰‬هزار تومان تا یک میلیون تومان از دانش اموزان‬ ‫مطالبه شده‪ .‬وقتی در شــوش و دروازه غار و امامزاده‬ ‫یحیی این مبالغ مطالبه می شود‪ ،‬حتماً در مناطق دیگر‬ ‫شهر مبالغ بیشتر می شود‪ .‬در نتیجه این نگاه از اموزش‬ ‫ابتدایی به اموزش های پیش از دانشــگاه منتقل می شود‪.‬‬ ‫با وجود کالس های متعدد اموزشــی و کمک اموزشــی و‬ ‫کنکورهای ازمایشــی و … که کودکان طبقه فرودســت‬ ‫از ان برخوردار نیســتند‪ ،‬رقابت بی معنی اســت و در نتیجه‬ ‫پولی سازی اموزش عدالت اموزشی سقوط می کند‪.‬‬ ‫نظام اقتصادی برای رفع نیاز افراد ساخته نشده‬ ‫اکبــر یزدی فعــال حقوق کــودک و عضو شــورای مرکزی‬ ‫جمعیت دفــاع از کودکان کار و خیابان هــم از افراد حاضر در‬ ‫این میزگرد بود که چالش های فراروی ســواداموزی کودکان را‬ ‫از منظر ســاختار نظام اقتصادی مــورد تحلیل قرار داد‪ .‬به باور او‬ ‫تســلط رویکردهای سرمایه ساالرانه باعث شــده‪ ،‬در دنیای امروز‪،‬‬ ‫یک نظام اقتصادی برای رفع نیازهای افراد ســاخته نشود‪ .‬او گفت‪:‬‬ ‫اســاس نظام حاکم بر دنیا کســب ارزش اضافه و نیروی کار کارگر‬ ‫است‪ .‬براین اساس می توان درمورد تحصیل کودکان گفت‪ ،‬که چون‬ ‫کودک به دلیل نداشــتن هزینه بیمه و ساعت کار و استانداردهای‬ ‫کار‪ ،‬نیروی کار ارزان قیمت به شــمار می رود در مشاغل مختلف در‬ ‫جهت نیل به هدف اقتصادی به کار گرفته می شــود و به این شکل‬ ‫از تحصیل باز می ماند‪.‬‬ ‫او فقــر و عدم تمکن مالی خانواده را یکی دیگر از دالیل بازماندن‬ ‫کودکان از تحصیل عنوان کرد و گفت‪ :‬بســیاری از مشکالت امروز‬ ‫جامعه از جمله عدم توانایی ادامه تحصیل‪ ،‬ریشــه در فقر دارد که‬ ‫متاســفانه در جامعه رو به افزایش است‪ .‬در چنین شرایطی کودک‬ ‫بــرای کمک به تامین معاش خانواده وارد بازار کار می شــود و از‬ ‫چرخه تحصیل بازمی ماند‪.‬‬ ‫ضرورت تقویت ارتباط فعاالن حوزه کودک با معلمان‬ ‫متاســفانه نگاه کالن به مســئله کودک در جامعه ما ضعیف‬ ‫است به گونه ای که شرایط‪ ،‬سازمان های مردم نهاد را به سمتی‬ ‫سوق داده که درگیر مســائل مربوط به بهزیستی شده اند به‬ ‫جای انکه دنبال جذب بین المللی و فعالیت کالن برای حل‬ ‫مســاله فقر و اموزش باشند‪ .‬مشکالت و چالش ها‪ ،‬ما را از‬ ‫پرداختن به این فعالیت ها بازداشته است‪.‬‬ ‫یزدی توجه به مطالبات صنفی معلمان را هم راستا با‬ ‫دفاع از حق کودکان برای تحصیل رایگان دانست و‬ ‫گفت‪ :‬در ارتباط با کودکان خواسته های معلمان‬ ‫برحق بوده و اگــر بخواهیم به دنبال احقاق‬ ‫حق کودکان باشیم‪ ،‬ارتباط سازمان های‬ ‫مردم نهــاد با معلمــان از کلیدهای‬ ‫موفقیت در این راه است‪.‬‬ صفحه 5 ‫کتاب درمانی مطالعه ی یک یا چند کتاب است‬ ‫که روان پزشک یا مشاور روان شناس به فرد مبتال‬ ‫به اختالل های روحی‪ -‬روانی پیشنهاد می دهد‪.‬‬ ‫این کتاب یــا کتاب ها‪ ،‬در ارتبــاط با بیماری‬ ‫همان فرد اســت‪ .‬چون مطالعه ی این کتاب ها‬ ‫بــرای فرد جنبــه ی درمانــی دارد؛ بنابراین‬ ‫درمان گر باید در انتخاب ان ها دقت کند‪.‬‬ ‫کتاب درمانی اغلب زمانی که کودک دچار‬ ‫ضربه های شدید روحی و عاطفی باشد برای‬ ‫او استفاده می شود‪ .‬مثال پدر یا مادر خود را‬ ‫از دست داده باشد و یا مورد سوءاستفاده ی‬ ‫جنسی قرار گرفته باشد‪ .‬کتاب هایی که برای‬ ‫مطالعــه ی کودکان در این شــرایط توصیه‬ ‫می شــوند اغلب کتاب های داستان هستند‪.‬‬ ‫درمان گــر باید کتاب را بــا دقت و در زمان‬ ‫مناسب در طرح درمانی کودک اسیب دیده‬ ‫قرار دهد‪.‬‬ ‫کــودک با خواندن داســتان‪ ،‬خــود را به‬ ‫جای شــخصیت های داســتان می گــذارد و‬ ‫با چالش هایی که این شــخصیت ها در طول‬ ‫داســتان همراهــی می کنــد‪ .‬از ایــن طریق‬ ‫می توانیم موضوعات درمانی پیچیده را با زبانی‬ ‫ساده و جذاب به کودکان منتقل کنیم‪ .‬کودک‬ ‫می تواند به اتفاقاتی که در داســتان رخ می دهد‬ ‫واکنش نشان دهد و ان ها را برای دیگران تعریف‬ ‫کند‪ .‬او بــا این کار می اموزد که با چالشــی که‬ ‫برایش پیش امده چه طور باید روبه رو شود‪.‬‬ ‫نتایــج پژوهش های انجام شــده درباره ی تاثیر‬ ‫کتاب درمانی بر روی کودکان اســیب دیده‪ ،‬نشان‬ ‫می دهــد که ایــن روش در ‪ ۳‬محور به این کودکان‬ ‫کمک می کند‪:‬‬ ‫‪ .۱‬کاهش حس منفی «من تنها فردی در جهان‬ ‫هستم که این مشکل را دارم‪».‬‬ ‫دنیای شناختی کودک‪ ،‬محدود است‪ .‬کودک برخالف‬ ‫بزرگســاالن‪ ،‬فقــط در زمان «حال» زندگــی می کند و‬ ‫زمان ها و مکان های دیگر و هم چنین دیگر انسان ها برای او‬ ‫مفهوم دقیق و مهمی ندارند‪ .‬کودک ممکن است به تنهایی‬ ‫تا مدرســه پیاده برود اما وقتی کســی از او بپرســد برای‬ ‫رســیدن به مدرســه از کجاها رد می شوی؟ پاسخی نداشته‬ ‫باشــد‪ .‬چون مفهوم مکان و نســبت های دور و نزدیک هنوز‬ ‫به طور کامل در ذهن او شــکل نگرفته اســت‪ .‬در مورد زمان‬ ‫نیز این گونه اســت‪ .‬کودک درک درستی از اینده ندارد و فقط‬ ‫مجموعــه ای از تصورات مانند ازدواج در بزرگســالی یا بچه دار‬ ‫شــدن را می فهمد‪ .‬او درکی از روند بزرگ شــدن و زمان اینده‬ ‫ندارد‪ .‬بنابراین مهم ترین درکی که کودک اسیب دیده باید به ان‬ ‫برســد‪ ،‬درک این موضوع است که انسان های دیگر برای خدمت‬ ‫به او خلق نشــده اند‪ .‬بلکه هر انســانی که در پیرامون او‬ ‫یک زندگی مستقل با مشکالت خودش را دارد‪ .‬بنابراین‬ ‫وقتی مشکلی برای او پیش می اید‪ ،‬او اولین کسی نیست‬ ‫که دچار این مشــکل شده است و حتما دیگران نیز دچار‬ ‫این اسیب ها (مثال سوءاستفاده ی جنسی) شده اند و از ان‬ ‫عبور کرده اند‪ .‬این اتفاق سبب ایجاد امید در کودک برای‬ ‫از بین رفتن اضطراب ها و تشویش هایش می شود‪.‬‬ ‫‪ .۲‬از تجربیات افرادی که در داســتان مشکلی‬ ‫مانند او را دارند برای بهبود خود کمک می گیرد‪.‬‬ ‫داســتان این ویژگی را دارد که با فضاســازی درست‪،‬‬ ‫کودک را به خود جذب کند به گونه ای که کودک بتواند‬ ‫خود را در جهان داســتان پیدا کنــد‪ .‬بنابراین کودک‬ ‫با شخصیت داســتانی که مشکلی مانند او دارد همراه‬ ‫می شــود و قدم به قدم همه ی مراحلی را می گذارند‬ ‫که شــخصیت داســتان برای بهبود حال خود طی‬ ‫می کنــد‪ .‬با این کار بدون ایــن که نیاز به ازمون و‬ ‫خطا داشــته باشد‪ ،‬از تجربه های درســتی که داستان در‬ ‫اختیار او گذاشته شده‪ ،‬بهره مند می شود‪.‬‬ ‫‪ .۳‬داســتان راهی اســت بــرای تخلیه ی‬ ‫احساسات کودک‪.‬‬ ‫کودک اســیب دیده در جریان داســتان‪ ،‬با‬ ‫تنهایی ها‪ ،‬خشم و حتی پرخاش های قهرمان‬ ‫داســتان همراهی می کنــد‪ .‬بنابراین با‬ ‫دنبال کردن واکنش های شــخصیت‬ ‫داستان می تواند در ذهن خود‬ ‫واکنش هــای مشــابه را‬ ‫بازســازی کند و از‬ ‫این طریق‬ ‫کتاب درمانی چیست و چه اکربردی‬ ‫برای کوداکن دارد؟‬ ‫احساســات خود را تخلیه کند‪ .‬هم چنین می اموزد که راه درست‬ ‫تخلیه ی احساســات کدام اســت‪ .‬از طرف دیگــر در درمان های‬ ‫گروهی کودکان اسیب دیده‪ ،‬توصیه می شود که این داستان ها در‬ ‫جمعی از کودکان که مشــکل مشابه دارند‪ ،‬توسط خودشان بلند‬ ‫خوانده شــود‪ .‬این کار به کودک کمک می کند که با بلند خواندن‬ ‫مطلبی که درباره ی مشــکل او نوشــته شده اســت‪ ،‬احساسات‬ ‫سرکوب شــده ی خود را درباره ی ان مشــکل به راحتی و بدون‬ ‫ترس بروز دهد و در نتیجه از ترس و اضطراب خود بکاهد‪.‬‬ ‫نتایج کتاب درمانی برای کودکان اســیب دیده روحی و‬ ‫روانی‬ ‫* احســاس انزوا را در کودک کاهش می دهد (به ویژه اگر کتاب‬ ‫درمانی گروهی باشد‪).‬‬ ‫* افــق دیدش را وســیع می کند‪ .‬به او می امــوزد که زندگی‬ ‫جنبه هــای دیگری هــم دارد و با این اتفاق تلــخ‪ ،‬زندگی او تمام‬ ‫نشده است‪.‬‬ ‫* دایره ی واژه هایش را گســترش می دهد و به او کمک می کند‬ ‫که خواسته ها و احساساتش را با کلماتی مناسب تر و یا با استفاده‬ ‫از کالم اهنگین و زیبا بیان نماید‪.‬‬ ‫* تخیل او را تحریک می کند‪.‬‬ ‫* به او در حل مسئله و کنار امدن با مشکالت کمک می کند‪.‬‬ ‫کتاب خوانــی گروهــی‪ ،‬حس همدلــی و مهــرورزی را در این‬ ‫کودکان افزایش می دهد‪.‬‬ ‫درمان گران باید فهرستی از کتاب های مناسب با سنین مختلف‬ ‫را در اختیار داشته باشند‪ .‬ان ها باید بدانند که چه کتابی به درمان‬ ‫کدام مشــکل روحی‪-‬روانی کمک می کند‪ .‬بنابراین کتاب درمانی‬ ‫یک تخصص دقیق اســت‪ .‬فرد درمان گر در کنار تسلط بر ادبیات‬ ‫کودکان‪ ،‬باید به جنبه های عمیق روانی اسیب وارد شده بر کودک‬ ‫نیز اشراف خوبی داشته باشد تا بتواند کتاب یا کتاب های مناسبی‬ ‫را برای این افراد پیشنهاد دهد‪.‬‬ ‫والدین برای کمک به فرزندشان در رابطه با کتاب درمانی‬ ‫این کارها را می توانند انجام دهند‬ ‫* داستان ها را با حوصله برای فرزند خود بخوانند‪.‬‬ ‫* بــا کودک خود در هنگام خواندن داســتان ارتباط چشــمی‬ ‫داشته باشند‪.‬‬ ‫* از به کار بردن کلمات نامناســب پرهیز کنند و سعی کنند به‬ ‫متن داستان وفادار بمانند‪.‬‬ ‫* فضای اطراف کودک را ارام و ساکت کنند‪.‬‬ ‫* کودک خود را در ابتدا به گوش دادن و دقت کردن به داستان‬ ‫دعوت کنند‪.‬‬ ‫* وقتی داستان تمام شد‪ ،‬لحظاتی مکث کنند و بگذارند کودک‬ ‫از فضای داستان خارج نشود‪.‬‬ ‫* در هنگام خواندن داســتان از کودک شان سوال هایی بپرسند‬ ‫تا مطمئن شوند به خواندن ان ها گوش می دهد‪.‬‬ ‫* به یاد داشــته باشید که کتاب درمانی یک ابزار درمانی است‬ ‫و نه یک درمان کامل‪ .‬بنابراین ســایر راه های درمانی (برای مثال‬ ‫مشاوره یا دارودرمانی) را نیز در کنار کتاب درمانی ادامه بدهید‪.‬‬ ‫کتاب درمانی چیست و چه کاربردی برای کودکان دارد؟‬ ‫جمع بندی‬ ‫کتــاب درمانی‪ ،‬یک روش نوین برای کمک به کودکانی اســت‬ ‫که دچار اســیب های روحی و روانی شــده اند‪ .‬قصه‪ ،‬این امکان را‬ ‫بــرای همه ی ما فراهم می کند که به مــوازات زندگی کوتاه خود‪،‬‬ ‫زندگی هــای دیگری را هم تجربــه کنیم‪ .‬بنابرایــن هنگام بروز‬ ‫چالش های مشــابه‪ ،‬ما اندوخته ای از تجربه خواهیم داشت که به‬ ‫کارمان خواهد امد‪ .‬کودک نیز با تصور خود در داستان ها‪ ،‬می اموزد‬ ‫که واکنش صحیح در برابر مشکالت چه هستند‪ .‬او بدون امتحان‬ ‫واکنش های نادرست‪ ،‬به این نتیجه می رسد‪ .‬هم چنین داستان به‬ ‫کودک کمک می کند که از زندگی دیگران درک درستی پیدا کند‪.‬‬ ‫او می فهمد که دیگران نیز مشکالتی مانند او دارند‪.‬‬ ‫بهتر است کتاب درمانی‪ ،‬به شکل کتاب خوانی جمعی با همراهی‬ ‫والدین باشــد‪ .‬کودکانی که مشکالتی مانند هم دارند‪ ،‬می توانند با‬ ‫استفاده از اتفاقاتی که برای شــخصیت داستان می افتد درباره ی‬ ‫مشــکل خود بحث کنند‪ .‬بنابراین هریک از ا ن ها داستان خود را‬ ‫برای دیگــران می گوید و در نتیجه دیگران تمام تاثیراتی را که از‬ ‫داستان های مکتوب می پذیرند‪ ،‬از این داستان شفاهی هم دریافت‬ ‫می کنند‪.‬‬ ‫امروزه با پیشــرفت فناوری و دسترسی اسان تر به داستان های‬ ‫مختلــف‪ ،‬امیدواریم که کتاب درمانی کم کم جایگاه خودش را در‬ ‫میان روش های درمانی دیگر پیدا کند‪.‬‬ صفحه 6 ‫چه بایدها و نبایدهایی را در اتاق کودک رعایت کنیم؟‬ ‫هــر انســان ســالمی دارای ‪ ۵‬حــس اصلی‬ ‫بینایــی‪ ،‬شــنوایی‪ ،‬بویایی‪ ،‬چشــایی و المســه‬ ‫است‪ .‬انســان از راه این حواس می تواند با جهان‬ ‫پیرامــون خود ارتباط برقرار کنــد و از اغاز تولد‬ ‫به کنجکاوی هایش نســبت به محیــط پیرامون‬ ‫پاسخ بدهد‪ .‬ما با یک حس‪ ،‬تجربه نمی کنیم‪ ،‬در‬ ‫برخــورد با یک واقعیت بیرونی‪ ،‬تمام حواس ما با‬ ‫هــم کار می کنند تا تصویری کلــی و جامع را از‬ ‫ان پدیده برای ما ایجاد کننــد‪ .‬یادگیری زمانی‬ ‫رخ می دهد که ذهــن بتواند اطالعات دریافتی از‬ ‫تمام حواس را جمــع اوری کند و با ان چه پیش‬ ‫از این‪ ،‬تجربه کرده است مقایسه نموده و ارتباط‬ ‫برقرار کنــد‪ .‬هرچه حس های درگیر در رویارویی‬ ‫با رخ دادها بیش تر باشــند‪ ،‬دریافت ذهن از ان ها‬ ‫معنادارتر و مفیدتر اســت‪ .‬کــودکان از اغاز تولد‬ ‫در یادگیــری با هر پنج حس فعال هســتند اما‬ ‫ان ها هنوز یاد نگرفته اند که در دریافت اطالعات‪،‬‬ ‫انتخاب کنند و برخــی دریافتی های غیرضروری‬ ‫را حــذف کنند‪ .‬ا ن ها به همــه چیز عالقه دارند‪.‬‬ ‫بنابراین با تمام حواس خود و با تمرکز بیش تری‬ ‫با رویدادها و اشیا روبه رو می شوند‪ .‬این امر باعث‬ ‫می شــود که ان ها بیش تر در زمان حال زندگی‬ ‫کنند و وجودشــان در لحظه متوجه یک مسئله‬ ‫باشد‪ ،‬چیزی که با باال رفتن سن کم رنگ می شود‬ ‫و یادگیری افراد را دچار مشکل می کند‪.‬‬ ‫کار مغز این اســت که اطالعات به دست امده‬ ‫از حواس مختلف را بــه مفهومی معنادار تبدیل‬ ‫کند‪ .‬مغز همیشه در حال کار است‪ .‬درست مثل‬ ‫قلــب که هیچ گاه از حرکت نمی ایســتد و کارش‬ ‫حس نمی شــود‪ ،‬مگر اینکه اختــال مهمی در‬ ‫عملکــرد ان پیش بیاید‪ .‬جالب اســت بدانید که‬ ‫کودکان خردسال چگونه موقعیت های جدیدی را‬ ‫هنگام بازی تجربه می کنند‪ .‬کودکان خردسال با‬ ‫شــنیدن‪ ،‬لمس کردن‪ ،‬دیدن‪ ،‬چشیدن و بوییدن‬ ‫دنیای خود را درک می کننــد‪ .‬برای مثال وقتی‬ ‫اســباب بازی جدیدی بــه ان هــا می دهیم‪ ،‬ان‬ ‫را با دســتان خــود فشــار داده و روی گونه های‬ ‫خــود می مالنــد‪ .‬ان ها می خواهند اســباب بازی‬ ‫را از راه های مختلف احســاس کننــد‪ .‬نوزادان و‬ ‫خردســاالن هر چیزی را به دهــان خود می برند‬ ‫چــون می خواهند با حس چشــایی ان را حس‬ ‫کنند و این حس را به حس های دیگر مثل بینایی‬ ‫و المسه بفرســتند تا درک کامل تری از ان چیز‬ ‫به دست اورند‪ .‬ان ها کم کم متوجه می شوند که‬ ‫مثال بین فشــار دادن عروسک و شنیدن صدا از‬ ‫ان ارتبــاط وجود دارد‪ .‬کودکان از یادگیری لذت‬ ‫می برند‪ .‬ان ها برای اطمینان از درستی اطالعات‬ ‫به دســت امده‪ ،‬به ازمایش ایده های خود ادامه‬ ‫می دهند (مثال فشردن اسباب بازی و گوش دادن‬ ‫در فاصله هــای زمانــی مختلف یــا تغییر میزان‬ ‫فشــار ان ها)‪ .‬این کودکان برای شناســایی بهتر‬ ‫زوایای مختلف اسباب بازی ها و درک بهتر از ان‪،‬‬ ‫اســباب بازی های خود را به بزرگساالن می دهند‬ ‫تا ببینند چگونه بزرگســاالن از ان اسباب بازی ها‬ ‫استفاده می کنند‪ .‬کودکان از تولد تا چهار سالگی‬ ‫بیش تــر از دیگر مرحله های رشــد و زندگی یاد‬ ‫می گیرند‪.‬‬ ‫برای اموزش کودکان‪ ،‬باید سعی کنیم حواس‬ ‫محتلف او را درگیر کنیــم‪ .‬مثال برای این که به‬ ‫کودک یاد دهیم که «این اجاق‬ ‫گاز داغ اســت»‪ ،‬می توانیم این‬ ‫کارها را انجام دهیم‪:‬‬ ‫‪ -1‬بــه کودک بگوییم که این‬ ‫اجاق‪ ،‬داغ اســت و نباید به ان‬ ‫دست بزند‪.‬‬ ‫‪ -2‬دست خود را نزدیک اجاق‬ ‫ببریــم و داغ بودن و واکنش به‬ ‫داغ بــودن ان را بــرای کودک‬ ‫بازی کنیم‪.‬‬ ‫‪ -3‬دســت کودک را با فاصله‬ ‫و کم کم به شعله نزدیک کنیم‬ ‫تا اندکــی از حرارت ان را حس‬ ‫کند‪.‬‬ ‫در مــواردی که گفته شــد‪ ،‬حــواس مختلف‬ ‫کودک مانند شــنوایی‪ ،‬بینایی و المســه‪ ،‬برای‬ ‫یادگیــری این نکته که «اجاق گاز داغ اســت»‬ ‫و لمس ان خطرناک اســت‪ ،‬درگیر می شود‪ .‬این‬ ‫برای کودک یک تجربه ی ماندگار اســت و باعث‬ ‫می شــود به اجاق گاز نزدیک نشود‪ .‬در مواردی‬ ‫شــبیه به این نیز باید دقت کنیم که به کودک‬ ‫امر و نهــی نکنیم‪ ،‬چون این زبان(یعنی تحریک‬ ‫حس شنوایی) برای درک کودک ما کافی نیست‪.‬‬ ‫بنابراین اگر کــودک حرف ما را نپذیرفت‪ ،‬نباید‬ ‫تعجــب کنیم یا او را ســرزنش کنیم‪ .‬چون این‬ ‫ما هســتیم که نتوانســته ایم متناسب با ویژگی‬ ‫زیستی و رشدی کودک با او ارتباط برقرار کنیم‪،‬‬ ‫بنابرایــن باید در کنار حــرف زدن با کودک‪ ،‬از‬ ‫تحریــک دیگر حواس او ماننــد بینایی‪ ،‬بویایی‪،‬‬ ‫المســه و چشــایی نیز برای درک بهتر مفهوم‬ ‫کالم مان استفاده کنیم‪.‬‬ ‫کودکان‪ ،‬در اموختن فعال هســتند‪ ،‬بنابراین‬ ‫دوســت دارند در فعالیت هایی شرکت کنند که‬ ‫همه ی حواس ان هــا را درگیر می کند‪ .‬بنابراین‬ ‫والدیــن و مربیان در اموزش مطالب درســی و‬ ‫مهارت های مــورد نیاز کودک مانند مهارت های‬ ‫ارتباطی‪ ،‬باید به این نکته توجه کنند‪.‬‬ ‫زبان‪ ،‬قابلیتی اســت که بشر در هر سنی با ان‬ ‫می تواند احساســات خود را بــه دیگران منتقل‬ ‫کند‪ .‬کودکان باید بیاموزنــد که با زبان‪ ،‬بتوانند‬ ‫احساســات خود را بگویند‪ .‬ایــن کار دو نتیجه‬ ‫مثبت دارد‪:‬‬ ‫‪-۱‬کودکان ناراحتی‪ ،‬خوشــحالی‪ ،‬حســادت‪،‬‬ ‫خشــم و احساســات دیگر خود را بــه راحتی‬ ‫با والدیــن خود در میــان می گذارنــد و برای‬ ‫احساســات مختلف‪ ،‬فقط یــک واکنش ندارند‪.‬‬ ‫کودکان کم ســن و کودکانی کــه مهارت زبانی‬ ‫کافی ندارند‪ ،‬اگر به خاطر ناراحتی و احســاس‬ ‫درد گریه یا قهر می کنند‪ ،‬با احساســاتی مانند‬ ‫حســادت و خشــم نیز همین کارهــا را انجام‬ ‫می دهند و نمی توانند واکنش مناسب را از خود‬ ‫نشان بدهند‪ .‬با تقویت مهارت های زبانی‪ ،‬کودک‬ ‫می تواند با بیان خود‪ ،‬احســاس خود را بگوید و‬ ‫ان چه را می بیند یا می شــنود یا لمس می کند و‬ ‫یا می چشــد‪ ،‬توصیف کند‪ .‬بنابراین خواسته ها و‬ ‫نیازهــا و همچنین وضعیت او در هر شــرایطی‪،‬‬ ‫برای والدین و اطرافیان او مشخص است‪.‬‬ ‫‪-۲‬افزایش دایره واژگانی کودکان‪ ،‬به ان ها در‬ ‫اندیشیدن و تفکر نسبت به احساساتی که دارند‬ ‫و در نتیجه اگاهی درباره ی شــرایط خود کمک‬ ‫می کند‪ .‬کلمات می توانند به انســان در جریان‬ ‫اندیشــیدن کمک کنند‪ .‬اگر هوا سرد باشد و ما‬ ‫احساس سرما کنیم اما واژه ای به نام «سرما» در‬ ‫ذهن ما تعریف نشده باشد‪ ،‬این احساس برای ما‬ ‫گنگ و مبهم خواهد بود‪ .‬از ســویی نمی توانیم‬ ‫دیگران را از این درک حســی خود اگاه کنیم‪.‬‬ ‫بنابرایــن باید با کلماتی که حــواس مختلف را‬ ‫شرح می دهند‪ ،‬اشنا باشیم‪.‬‬ ‫باید به کودک اموزش بدهیم که هنگام حس‬ ‫کردن چیزی‪ ،‬بتوانــد ان را با کلمات برای خود‬ ‫و دیگران شرح بدهد‪ .‬به این کلمات در اصطالح‬ ‫«کلمات توصیفی» می گویند‪:‬‬ ‫‪ -۱‬چه می بینی؟‬ ‫* زشت‪/‬زیبا‬ ‫* کثیف‪/‬تمیز‬ ‫* بزرگ‪/‬کوچک‬ ‫* نزدیک‪/‬دور‬ ‫* رنگ ها (مثال توپ قرمز)‬ ‫* اعداد (مثال دو گربه)‬ ‫* اشکال (مثال دایره‪ ،‬مثلث و‪) . . .‬‬ ‫‪ -۲‬چه می شنوی؟‬ ‫* بلند‪/‬مالیم‪/‬اهسته‬ ‫* زیبا‪/‬گوش خراش‬ ‫‪ -۳‬چه بویی می دهد؟‬ ‫* خوش بو‪/‬بدبو‬ ‫‪ -۴‬طعم ان چگونه است؟‬ ‫* شیرین‪ /‬شور‪/‬تلخ‪/‬ترش‬ ‫* خوشمزه‪/‬بدمزه‬ ‫‪ -۵‬چه چیزی حس می کنی؟‬ ‫* داغ‪/‬گرم‪/‬سرد‬ ‫* صاف‪/‬زیر‬ ‫* نرم‪/‬سفت‬ ‫* خشک‪/‬مرطوب‬ ‫هنگام بازی با خمیر بازی و دیگر بازی ها‪،‬‬ ‫با کودک فعالیت زبانی انجام دهید‬ ‫اگر یــک فعالیت‪ ،‬حواس مختلــف کودک را‬ ‫دربربگیرد‪ ،‬یادگیری برای او اســان می شــود‪.‬‬ ‫بازی کودکان بــا خمی ِر بازی یکــی از راه های‬ ‫خوب برای تشــویق کودک به گسترش زبان در‬ ‫سنین کودکی است‪ .‬کودکان می توانند از حواس‬ ‫خود برای درک بوی خمیر بازی‪ ،‬دیدن رنگ ها‬ ‫و اشــکال مختلف ان‪ ،‬لمس بافت و جنس ان و‬ ‫شــنیدن زبانی که با تجربه همراه است (مانند‬ ‫صــدای والدین یا مربــی) اســتفاده کنند‪ .‬به‬ ‫کودکان کمک کنید تا بــا خمیر‪ ،‬بازی کنند و‬ ‫با ان اجسام و اشیای گوناگون را و در رنگ های‬ ‫مختلف درســت کنند‪ .‬در ایــن راه‪ ،‬با کودکان‬ ‫صحبــت کنیــد و ان ها را تشــویق به صحبت‬ ‫و پرســش کنید‪ .‬کــودکان را در تمــام مراحل‬ ‫مشارکت دهید‪ .‬این باعث می شود کودک تمام‬ ‫حواس پنجگانــه ی خود را مشــغول یادگیری‬ ‫واژگانی کند که برای توصیف احساساتش به او‬ ‫در اینده کمک می کنند‪.‬‬ ‫بازی های دیگری که همه ی حواس پنجگانه ی‬ ‫کــودک را دربرمی گیــرد‪ ،‬مثل کاشــت گلدان‬ ‫یا کمک کردن او در اشــپزی یــا پختن نان و‬ ‫شیرینی‪ ،‬او را در درگیر کردن همه ی حواسش‬ ‫یاری می دهد و صحبت کردن با او وقتی که دارد‬ ‫این احساسات را تجربه می کند‪ ،‬می تواند دایره ی‬ ‫کلمات توصیفی او را گسترده تر کند‪.‬‬ ‫جمع بندی‬ ‫انسان در طول رشــد خود تغییرات زیادی را‬ ‫تجربــه می کند‪ .‬برای مثــال در ابتدای کودکی‬ ‫برای درک جهان پیرامون خود ســعی می کند‬ ‫همه ی توان خود را به کار بگیرد تا با یک شــی‬ ‫یا اتفاق بیرونی ارتباط برقرار کند‪ .‬این اســتفاده‬ ‫همه جانبه ی حواس مختلــف برای درک تمام‬ ‫مفاهیم و اشــیا‪ ،‬به او کمک می کند که نگاهی‬ ‫جامع نســبت به دنیای پیرامون خود داشــته‬ ‫باشــد‪ .‬مثال وقتی کودکی با یک شی تازه مثل‬ ‫ماشین اسباب بازی روبرو می شود‪ ،‬به ان خیره‬ ‫می شود‪ .‬سپس دســتانش را دراز می کند و ان‬ ‫را بــر می دارد‪ .‬با ایــن کار ان را لمس می کند‪.‬‬ ‫بعد ان را تــکان می دهد تا اگــر صدایی دارد‪،‬‬ ‫شنیده شــود‪ .‬ســپس ان را روی صورت خود‬ ‫گذاشــته و بو می کنــد‪ .‬و در نهایــت ان را در‬ ‫دهــان خود می گذارد و می چشــد‪ .‬بــا این کار‬ ‫ســعی می کند این موجود ناشــناخته را برای‬ ‫خود شناســا کند‪ .‬در بزرگسالی به دلیل شکل‬ ‫گرفتن عناصری مانند «گذشــته» و «اینده» و‬ ‫به دنبال ان مفاهیمی مثل «حسرت» و «ارزو»‬ ‫و هم چنین بی میلی نســبت به کشف و دریافت‬ ‫جهــان پیرامون‪ ،‬این ویژگــی‪ ،‬یعنی حضور در‬ ‫لحظه‪ ،‬رنگ می بازد‪ .‬بنابراین برای یک فرد‬ ‫بزرگســال بسیار دشوار است‬ ‫که در یک لحظه‪ ،‬تمام حواس‬ ‫و تــوان و ظرفیت خود را در‬ ‫خدمــت فعالیت خــود قرار‬ ‫دهد و این باعث می شــود‬ ‫کــه کیفیت کار و زندگی او‬ ‫پایین بیاید‪.‬‬ ‫کــودک در لحظه حضور‬ ‫دارد‪ ،‬و مثــا اگــر یــک‬ ‫موســیقی را می شــنود‪،‬‬ ‫بــر جانش می نشــیند‪ .‬به‬ ‫گونه ای که پس از سال ها‬ ‫اگــر دوباره ان موســیقی‬ ‫را بشــنود‪ ،‬نســبت به ان‬ ‫احســاس خوبی دارد‪ .‬حال‬ ‫اگر این موســیقی همراه با‬ ‫تصویر باشــد‪ ،‬این خاطره‬ ‫پررنگ تر می شود‪ .‬بنابراین‬ ‫بزرگساالن وقتی کارتون ها‬ ‫یا برنامه های دوران کودکی‬ ‫خــود را می بینند احســاس‬ ‫خوشــایندی به ان ها دست‬ ‫می دهد‪ .‬مثال هایی مانند این‪،‬‬ ‫بسیار اســت ولی نکته ی مهم‬ ‫استفاده ی والدین از این ویژگی‬ ‫کودکان بــرای هدایــت ا ن ها‬ ‫در مسیر درســت اموزش است‪.‬‬ ‫والدین می توانند برای تاثیرگذارتر‬ ‫شــدن اموزه هــای خــود‪ ،‬از این‬ ‫ویژگی کودکان استفاده کنند‪ .‬ان ها‬ ‫هــر موضوعی را کــه می خواهند به‬ ‫کودک امــوزش دهند‪ ،‬هم به صورت‬ ‫شــفاهی و هم با عمل و نشــان دادن‬ ‫و هم برانگیختــن حس های دیگر او به‬ ‫او بیاموزنــد‪ .‬با ایــن کار‪ ،‬کودک جذب‬ ‫این اموزش می شــود چــرا که درگیری‬ ‫همه ی حواســش برای او مطلوب است‪ ،‬از‬ ‫سویی اثر تربیتی دلخواه ما بر او ماندگارتر‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫احســاس کودک به خودی خــود برای او‬ ‫ناشناخته است‪ .‬درست است که از راه حواس‬ ‫خود با محیط پیرامون ارتباط برقرار می کند و‬ ‫کیفیت و کمیت اشیا را با این حواس می سنجد‬ ‫و درک می کند‪ ،‬ولی نسبت به ماهیت و کیفیت‬ ‫خود این حواس اگاهــی ندارد‪ .‬مثال وقتی یک‬ ‫گل را بو می کنــد‪ ،‬از بوی ان لذت می برد‪ .‬ولی‬ ‫درکــی از بوی خوب در برابر بوی بد ندارد‪ .‬فقط‬ ‫ان را حس می کند‪ ،‬به عبارتی نمی تواند در ذهن‬ ‫خود این حــس را مرور کنــد و برایش صفتی‬ ‫قــرار دهد‪ .‬خوب بودن بــو را حس می کند ولی‬ ‫بــوی خوب را نمی تواند با کلمــات برای خود و‬ ‫دیگــران توصیف کند‪ .‬بنابرایــن برای اگاهی او‬ ‫از احساســات خود بهتر اســت به او واژگانی را‬ ‫بیاموزیم که بتواند احســاس خود را شرح دهد‪.‬‬ ‫مثال با لمس یک سطح‪ ،‬بتواند بگوید زبر یا نرم‬ ‫است؟ و یا با بوییدن یک شی بتواند بگوید بدبو‬ ‫است یا خوش بو است و‪. . . .‬‬ ‫فرایند رشد‪ ،‬اگر درســت و اصولی شناخته‬ ‫شــود‪ ،‬خود زمینه هایی را برای اموزش بهتر‬ ‫انســان ها فراهم می اورد‪ .‬نااگاهی نسبت به‬ ‫رخ دادهای روند رشد انسان‪ ،‬سبب می شود‬ ‫که زمــان اســتفاده از مزایــای هر دوره‬ ‫رشد را از دســت بدهیم‪ .‬در دوره ای از‬ ‫حیــات انســان‪ ،‬قــدرت یادگیری او‬ ‫به صورتــی ذاتی افزایــش می یابد‬ ‫و اگر ما با ســازوکار این دوره ها‬ ‫اشــنا باشــیم‪ ،‬می توانیــم از‬ ‫ویژگی های منحصربه فرد و‬ ‫بازگشت ناپذیر ان برای‬ ‫داشــتن اینده ای‬ ‫بهتر استفاده‬ ‫کنیم‪.‬‬ صفحه 7 ‫مغز ما واژه ها را تصویر می بیند‬ ‫اسکن های انجام شــده از مغز انسان‪ ،‬نشان‬ ‫می دهد نورون ها (سلول های بافت عصبی) به‬ ‫واژه هایی که اموخته ایم و می شناسیم‪ ،‬مانند‬ ‫یک تصویر کلّی واکنش دارند‪.‬‬ ‫اکنون که متن پیش روی تان را می خوانید‪،‬‬ ‫درباره ی چگونگی تجســم یافتن واژه ها در‬ ‫ذهن تان تامــل کنید‪ .‬به احتمــال فراوان‪،‬‬ ‫واک های هــر واژه را از هم جدا نمی بینید‪،‬‬ ‫یا برای تجســم شنیداری هر واژه‪ ،‬صداهای‬ ‫رانش واک های ان را به هم پیوند نمی دهید‪،‬‬ ‫بلکه مغز شما به بازشناسی هر واژه به شکل‬ ‫تصویری کلّی می پردازد‪.‬‬ ‫پژوهــش تازه ی منتشرشــده در نشــریه‬ ‫«علوم اعصاب»‪ ،‬نشــان می دهــد روش مغز‬ ‫برای یادگیری واژه ها چنین است‪« :‬نورون ها‬ ‫یاد می گیرند شکل کامل واژ ها را بشناسند‪ ،‬نه‬ ‫بخش هایی از ان ها را‪».‬‬ ‫«توهم هــای دیــداری» (‪Optical‬‬ ‫‪ :)Illusions‬مغز شما بســیار جلوتر از‬ ‫شماست‬ ‫دکتــر «ماکســیمیلیان ریــزن هوبــر»‪ ،‬در‬ ‫گفت وگوی مطبوعاتــی اش می گوید‪« :‬در ناحیه ی‬ ‫کوچکی از مغز انســان‪ ،‬نورون ها با ساختن چیزی‬ ‫مانند یک فرهنگ واژگان تصویری‪ ،‬شکل کلی واژه‬ ‫را به حافظه می سپارند‪».‬‬ ‫«ریزن هوبر» نویســنده مســئول ایــن پژوهش و‬ ‫رئیس ازمایشــگاه‪« ، GUMC‬علوم اعصاب شناختی‬ ‫محاســباتی»در مرکز پزشکی «دانشــگاه جورج تاون»‬ ‫است‪.‬‬ ‫شاید روش مغز برای به یاد سپردن واژه‪ ،‬همانند روش‬ ‫ان برای بازشناســی چهره ی افراد اشــنا به نظر برســد‪.‬‬ ‫اما پژوهشــگران دریافتند که این دو فراینــد‪ ،‬درواقع در‬ ‫بخش های جداگانه ی ناحیه ی همانندی از مغز رخ می دهد‪.‬‬ ‫بازشناســی واژه‪ ،‬در شــکنج «دوکی شکل»سمت چپ مغز‬ ‫انجام می گیرد و ناحیه بازشناســی چهره‪ ،‬در شــکنج دوکی‬ ‫شکل سمت راست مغز قرار دارد‪.‬‬ ‫ریزن هوبر در این باره گفت‪« :‬یک ناحیه از مغز به شناســایی‬ ‫چهره اختصاص دارد و بازشناسی سریع چهره ی افراد را برای ما‬ ‫شدنی می کند‪ ،‬و ناحیه دیگر ویژه ی شناسایی واژه است و سبب‬ ‫می شود تا بتوانیم سریع بخوانیم‪».‬‬ ‫گروه پژوهش این بررســی‪ ،‬از بیست وپنج بزرگ سال خواستند‬ ‫مجموعــه ای از ‪ ۱۵۰‬واژه ی بی معنــا را یاد بگیرنــد‪ .‬مغز انان با‬ ‫بهره گیــری از روش ویــژه ‪ FMRI‬به نام «‪ FMRI‬ســازگاری‬ ‫ســریع»‪ ،‬اســکن شــد‪ .‬واکنش مغز انان هنگام دیدن واژه های‬ ‫بی معنا‪ ،‬پیش و پس از بررسی و اموختن واژه ها‪ ،‬سنجش شد‪.‬‬ ‫اسکن ها از مغز نشــان داد هنگامی که افراد واژه های بی معنا را‬ ‫می اموزند‪ ،‬واکنش ناحیه ی بازشناســی واژه‪ ،‬تغییر می کند‪ .‬پیش‬ ‫از یادگیــری واژه هــا‪ ،‬نورون ها به واژه ها ماننــد واژه های بی معنا‬ ‫واکنش نشــان می دادند‪ ،‬اما پس از یادگیــری‪ ،‬واکنش نورون ها‬ ‫به واژه های اموخته شــده همان روشی بود که به واژه های واقعی‬ ‫پاســخ می دادند‪ .‬تغییر در نوع پاســخ نورونی‪ ،‬در اسکن های مغز‬ ‫دیده می شد‪.‬‬ ‫با در نظر گرفتن این موضوع که برپایه یافته های این پژوهش‪،‬‬ ‫منطقی به نظر می رسد که هرچه را می خوانیم هجی نمی کنیم‪،‬‬ ‫یافته های ان توانســت بیش ترین تاثیر را درزمینه ی کمک به ‬ ‫کسانی که اختالل خواندن دارند‪ ،‬داشته باشد‪.‬‬ ‫بیش تر ما خواندن را برپایه روش هجی کردن اموخته ایم‪.‬‬ ‫کســانی که اختالل یادگیری دارند‪ ،‬مانند «دیسلکســیا»‪،‬‬ ‫احتمــاال با روش هجی کردن دچار مشــکل می شــوند‪.‬‬ ‫یافته هــای پژوهش های تازه نشــان می دهــد‪ ،‬رویکرد‬ ‫بهتری برای اموزش خواندن می تواند وجود داشــته‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫برپایه ان چه ریزن هوبر گفته اســت‪« :‬شــاید‬ ‫یادگیری تصویــری واژه‪ ،‬راهبرد خوبی برای‬ ‫اموزش خواندن به کسانی باشد که واژگان‬ ‫را بــا روش هجی کــردن ‪ -‬که روش‬ ‫مرســوم اموزش خواندن است ‪-‬‬ ‫نمی توانند بیاموزند‪».‬‬ ‫همچنیــن این یافته‬ ‫بــه تندخوانی‬ ‫‪ -‬یــا‬ ‫دستِ کم سریع تر خواندن ‪ -‬کمک می کند‪.‬‬ ‫دراین بــاره ریزن هوبر بــه «‪ »DNews‬توضیح داده اســت‪:‬‬ ‫«اکنون می توانیم نشــان دهیم‪ ،‬مــا واژگان را برپایه واژه نامه ای‬ ‫دیداری بازشناســی می کنیم و این موضوع تندخوانی را اســان‬ ‫روش بازشناســی واژه‪ ،‬توانایی تشــخیص واژگان و‬ ‫می کند‪ .‬این ِ‬ ‫بریده متن در بخش های بزرگ تر نوشتاری را به شما می دهد‪».‬‬ ‫شــاید «توهم های دیداری»یک ترفند دیداری به نظر برســند‪،‬‬ ‫ولی درواقع‪ ،‬پیامد کوشش مغز برای پیش بینی اینده است‪.‬‬ ‫هنــگام برخورد نور به شــبکیه چشــم‪ ،‬نزدیک بــه یک دهم‬ ‫ثانیــه طول می کشــد تا مغز این ســیگنال را درک کند‪« .‬مارک‬ ‫چنگیزی»‪ ،‬متخصص «اعصاب تکاملی»‪ ،‬دراین باره می گوید‪« :‬این‬ ‫تاخیر نورونی ســبب می شود تصویرهایی از ان چه مغز می اندیشد‬ ‫کــه در یک دهم ثانیه بعــد رخ خواهد داد‪ ،‬تولید شــوند که این‬ ‫پیش بینی های مغز همیشه درست نخواهند بود‪».‬‬ ‫مارک چنگیزی‪ ،‬مدیر شــناخت انسانی «ازمایشگاه های ‪»۲AI‬‬ ‫می گوید‪« :‬مغز شــما ُکند است‪ ،‬پس الزم است ادراک هایی شکل‬ ‫بگیرد که این تاخیر را پوشش دهند‪».‬‬ ‫شاید تصویرســازی از اینده ی بســیار نزدیک‪ ،‬سبب دوری از‬ ‫موقعیت های خطرناک یا دوری از یک شــکارچی سریع می شده‪،‬‬ ‫ّ‬ ‫و به این ترتیب‪ ،‬انسان های نخستین را زنده نگه می داشته است‪.‬‬ ‫تصویرهایی را که در ادامه امده اســت‪ ،‬دنبــال کنید و ببینید‬ ‫چگونــه توانایی ما بــرای پیش بینی یک دهم ثانیــه بعد‪ ،‬ذهن را‬ ‫اشفته می کند‪.‬‬ ‫خطاهای مبهم‬ ‫عبور تصویر اشــیاء از شــبکیه چشــم‪ ،‬نورون های گوناگونی را‬ ‫در مغز ما ف ّعال می کند‪ .‬این ســازوکاری اســت که از راه ان‪ ،‬مغز‬ ‫می فهمد لحظه ی بعد را چگونه می توان پیش بینی کرد‪.‬‬ ‫مارک چنگیــزی می گویــد‪« :‬هنگامی کــه در جهان حرکت‬ ‫می کنیــد‪ ،‬چشــمان شــما از محیــط پیرامون تــان به ســرعت‬ ‫تصویربرداری می کند‪ .‬اگر هنگام این تصویربرداری سریع‪ ،‬چیزی‬ ‫در دامنه ی دید شــما حرکت کند‪ ،‬ان را به شکل یک نقطه روی‬ ‫شبکیه چشم تان دریافت نمی کنید‪ ،‬بلکه یک خط مبهم در شبکیه‬ ‫چشم تان خواهید داشت‪».‬‬ ‫ما خط هــای مبهم را نمی بینیم‪ ،‬اما ان ها باعث می شــوند مغز‬ ‫ِ‬ ‫حرکت یک شــیء‬ ‫حرکــت را دریابــد‪ .‬از این راه‪ ،‬سمت وســوی‬ ‫متحرک را بازشناســی کنیم‪ .‬چون منبع همه ی خط های مبهم‪،‬‬ ‫یــک نقطه در میدان دید اســت‪ ،‬این خط ها شــما را در مســیر‬ ‫دل خواه تان راهنمایی می کنند‪.‬‬ ‫مــارک چنگیــزی می گویــد‪« :‬هنگامی که مســیر حرکت تان‬ ‫را بدانیــد‪ ،‬تغییرهای لحظه بعــد‪ ،‬همه این مــوارد را می توانید‬ ‫بازشناسی کنید‪».‬‬ ‫حتی نیاز نیســت بدانید که این خط های مبهم شما را به کدام‬ ‫سوی هدایت می کنند‪ .‬با ان که اندکی می دانستید‪ ،‬خط های مبهم‬ ‫برای شما بسیار اشنا هستند‪.‬‬ ‫«توهم هرینگ»‬ ‫شــاید «توهم هرینگ» بهترین نمونه از خط های مبهم و نقش‬ ‫ان ها در پدید امدن توهم های دیداری اســت‪ .‬خط های شعاعی‪،‬‬ ‫خط های مبهمی هســتند که همه از یک نقطه جدا می شوند‪ .‬این‬ ‫خط ها به ما می گویند حرکت در کدام راســتا اســت‪ :‬به درون و‬ ‫مرکز‪.‬‬ ‫علــت پدید امدن انحناء در میانه ی دو خط عمودی این اســت‬ ‫که خط های شــعاعی‪ ،‬میدان دید ما را به سمت مرکز می کشانند‪،‬‬ ‫انگار در حال حرکت باشــیم‪ .‬برخالف ان چه مغزمان می گوید‪ ،‬در‬ ‫واقعیت‪ ،‬این دو خط عمودی‪ ،‬موازی هســتند‪ .‬درواقع ذهن به ما‬ ‫نشــان می دهد که دو خط مــوازی‪ ،‬در یک دهم ثانیه بعد‪ ،‬چگونه‬ ‫به نظر می رســند؛ لحظه ای که نگاه مــا از روی خط های عمودی‬ ‫به سمت نقطه ی ناپدید شدن خط های شعاعی می رود‪.‬‬ ‫برای درک ســاده تر موضوع‪ ،‬چنگیزی پیشــنهاد می کند تصور‬ ‫کنیم در حال گذر از میان در ورودی بســیار بلند یک بنای بزرگ‬ ‫هستیم‪ .‬اگر در فاصله ی بســیار دوری ایستاده باشیم‪ ،‬بلندای هر‬ ‫دو سوی در‪ ،‬موازی با یکدیگر به نظر می رسند‪ .‬از دید ما فاصله ی‬ ‫میان هر دو بلندا‪ ،‬در باال‪ ،‬میانه و پایین در‪ ،‬کمابیش با هم یکسان‬ ‫است‪.‬‬ ‫او دراین باره می گوید‪« :‬هنگامی که به در بسیار نزدیک می شوید‪،‬‬ ‫یــا از چارچوب ان عبــور می کنید‪ ،‬به نظر می رســد فاصله ی دو‬ ‫بلندا در بخش های در‪ ،‬تراز دیدتان‪ ،‬از یکدیگر بیش تر می شــود و‬ ‫هنگامی که به باال نگاه می کنید‪ ،‬مانند مســیر ریلی‪ ،‬به هم نزدیک‬ ‫می شوند‪».‬‬ ‫این دقیقاً همان پدیده ای است که در توهم هرینگ رخ می دهد‪.‬‬ ‫«نظریه یکپارچگی ک ّلی»‬ ‫ل اشیاء تنها چیزی نیســت که با حرکت ما تغییر می کند‪.‬‬ ‫شک ‬ ‫عامل های دیگری نیز مانند «اندازه زاویه ای» ‪ -‬اندازه ای از دامنه ی‬ ‫دید ما که با شیء‪ ،‬پوشش داده می شود ‪ -‬سرعت‪ ،‬فاصله و «تضاد‬ ‫رنگ» میان شیء و پس زمینه ان‪ ،‬در توهم های دیداری موثرند‪.‬‬ ‫مارک چنگیزی بر این باور اســت که بســیاری از توهم ها را با‬ صفحه 8 ‫ذهنی تشــریح شده از ســوی او (که درنتیجه‬ ‫فرایند اینده بینی‬ ‫ِ‬ ‫یک دهــم ثانیه تاخیر ذهــن رخ می دهد)‪ ،‬می تــوان بازگو کرد‪.‬‬ ‫بنابرایــن‪ ،‬او نموداری با بیست وهشــت دســته بندی پدید اورده‬ ‫است تا نظریه اش‪ ،‬که ان را «نظریه یکپارچگی کلّی» می نامد‪ ،‬در‬ ‫چارچوب ان ساماندهی کند‪.‬‬ ‫بیست وهشت دسته بندی این نمودار‪( ،‬هفت در چهار) فرضیه ای‬ ‫بنیادی دارند که در هریک از این دسته بندی ها پیش بینی می کند‬ ‫چه نوع توهمی باید انتظار داشــته باشید‪ ،‬و چگونه توهم ها در اثر‬ ‫این بیست وهشت نوع محرک پدید می ایند‪.‬‬ ‫یکی از دانشــجویان پیشــین مارک چنگیزی‪ ،‬توهم تصویر باال‬ ‫را طراحی کرده اســت تا عامل های سرعت‪ ،‬اندازه و تضاد رنگ را‬ ‫نشان دهد‪ .‬اگر سر خود را به سمت مرکز این تصویر حرکت دهید‪،‬‬ ‫به نظر می رسد مرکز روشن و سفید ان‪ ،‬به سرعت همه ی دایره را‬ ‫پُر می کند‪ ،‬و اگر سرتان را به عقب َببرید‪ ،‬دایره ای تیره رنگ پدید‬ ‫می اید که در مرکزی سفید پایان می یابد‪.‬‬ ‫«توهم ابینگهاوس»‬ ‫دایره نارنجی ســمت چپ تصویر‪ ،‬بســیار کوچک تــر از دایره‬ ‫نارنجی سمت راست ان به نظر می رسد‪ ،‬درحالی که درواقع‪ ،‬ان دو‬ ‫هم اندازه هســتند‪ .‬این همان توهم کالسیک «ابینگهاوس» است‪،‬‬ ‫که «هرمان ابینگهاوس»‪ ،‬روان شناس المانی‪ ،‬ان را کشف کرد و به‬ ‫نام او نام گذاری شد‪ .‬در سال های نخست سده بیستم‪ ،‬روان شناس‬ ‫بریتانیایــی‪« ،‬ادوارد تیچنــر»‪ ،‬این توهم را بیش تر شناســاند‪ ،‬از‬ ‫این رو‪ ،‬این توهم با نام «دایره های تیچنر» نیز شناخته می شود‪.‬‬ ‫در تصویر دایره های ابینگهاوس (تیچنر)‪ ،‬چگونگی ترکیب اندازه‬ ‫و فاصلــه ی دایره ها از یکدیگر‪ ،‬ناهمســانی دیداری ان ها را پدید‬ ‫می اورند‪.‬‬ ‫نقطه های صورتی رنگ‬ ‫هنگام ان اســت که با شــعبده بازی‪ ،‬نقطه های صورتی رنگ را‬ ‫ناپدید کنید‪ .‬اگر به نشان میان تصویر خیره شوید‪ ،‬پیش از ان که‬ ‫به خودتان بیایید‪ ،‬مستطیلی کام ً‬ ‫ال خاکستری رنگ می بینید‪.‬‬ ‫برای این که به نقطه ای خیره شویم‪ ،‬چشم های مان را بی حرکت‬ ‫نگه می داریم‪ .‬با این کار‪ ،‬نقطه های صورتی رنگ محوشده ای که در‬ ‫حاشیه ی میدان دیدمان قرارگرفته اند‪ ،‬کم کم ناپدید می شوند‪ ،‬زیرا‬ ‫میدان دیدمان را به اندازه ی نشــان میان تصویر‪ ،‬کاهش داده ایم‪.‬‬ ‫لکه هــای صورتی رنگ‪ ،‬باان که هســتی بیرونی دارنــد‪ ،‬به اندازه‬ ‫کافی نورون های مغز ما را تحریــک نمی کنند تا همچنان ادراک‬ ‫دیداری شوند‪ .‬این پدیده را که پزشک سوئیسی «ایگناز پل ویتال‬ ‫تروکسلر» در سال ‪ ۱۸۰۴‬کشف کرد‪ ،‬با نام «محو شدن تروکسلر»‬ ‫می شناسند‪.‬‬ ‫اگرچه نقطه های صورتی رنگ در این توهم ثابت هستند‪ ،‬درواقع‬ ‫الهام بخش یک توهم انیمیشنی به نام «تعقیب بنفش» نیز هستند‬ ‫که «جِ رمی هینتون» ان را در ســال ‪ ۲۰۰۵‬افریده است‪ .‬در این‬ ‫توهم‪ ،‬به نظر می رسد نقطه ای سبز‪ ،‬هم جهت با عقربه های ساعت‪،‬‬ ‫نقاط دیگر را می خورد‪ .‬ازاین رو‪ ،‬گاهی این توهم با نام توهم «پک‬ ‫‪ -‬من» نیز شناخته می شود‪.‬‬ ‫ایــن توهم را به «ریچــارد گرگوری»‪ ،‬روان شــناس بریتانیایی‬ ‫نســبت می دهند‪ .‬چنین نقل شــده است که دســتیار ازمایشگاه‬ ‫او این توهم را در کاشــی های دیوار یک کافه در بریســتول دید‪.‬‬ ‫الگوی سیاه وسفید با نیم فاصله کاشی های هر ردیف از کاشی های‬ ‫متناظرشــان در ردیــف باال و پایین‪ ،‬این الگــو باعث پدید امدن‬ ‫توهم می شد‪.‬‬ ‫اگرچه به نظر می رســد ردیف هــا باهم زاویه دارنــد‪ ،‬درواقع‪،‬‬ ‫خط هــای افقی موازی هســتند‪ .‬فاصله و تضاد رنــگ‪ ،‬دو عامل‬ ‫کاربردی در پدیدار شدن این توهم هستند‪.‬‬ ‫«مارهای در حال چرخش»‬ ‫توهم هایــی کــه در اصطــاح «توهم های رانــش محیطی»‬ ‫نامیده می شــوند‪ ،‬مانند توهم «مارهای در حال چرخش» استا ِد‬ ‫روان شناس ژاپنی‪« ،‬اکیوشی کیتااوکا»‪ ،‬توهم های حرکتی هستند‬ ‫که در حاشیه ی دامنه دیداری ما رخ می دهند‪ .‬این توهم ها با نگاه‬ ‫به کناره ی تصویر بهتر اشکار می شوند‪.‬‬ ‫برپایــه نخســتین یافته های‬ ‫بررســی ها درباره ی مارهای در‬ ‫حال چرخــش‪ ،‬گمان می رفت‬ ‫حرکت چرخشی درک شده‪ ،‬به‬ ‫سبب حرکت اهسته ی چشم ها‬ ‫از یک تصویر بــه تصویر دیگر‬ ‫پدید می اید‪ ،‬اما یافته های یک‬ ‫بررسی به سرپرستی دانشمند‬ ‫علوم اعصاب‪« ،‬سوزانا مارتینز‪-‬‬ ‫کوند» در ســال ‪ ،۲۰۱۲‬نشان‬ ‫داد که حرکت های سریع چشم‪،‬‬ ‫که برخی از ان ها میکروسکوپی ‬ ‫هستند‪ ،‬ســبب درک متحرک‬ ‫این تصویر می شوند‪.‬‬ ‫عکس هــای پربازدیــد اینترنتــی‪ ،‬از میانه ی دهه‬ ‫‪ ۱۹۹۰‬بــه خیابان هــا و پیاده روهایی در سراســر‬ ‫جهان راه یافته اســت‪ .‬او از تکنیک طراحی به نام‬ ‫«انامورفسیس» بهره می برد تا این توهم را پدید‬ ‫اورد که طرح هایش از زاویه ای خاص‪ ،‬سه بُعدی‬ ‫دیده می شوند‪.‬‬ ‫بازهم طراحی سه بُعدی‬ ‫به لطــف هنر خیابانی ســه بعدی جولیان‬ ‫بیور‪ ،‬کســانی کــه در کامبرلی انگلســتان‬ ‫سرگرم خرید هستند‪« ،‬سانتا» را نیز در غار‬ ‫برفی زیرزمینی اش می بینند‪.‬‬ ‫«مارپیچ لک دار»‬ ‫درحالی کــه تصویر باال به نظر می رســد‬ ‫ابــی باحال‬ ‫رســره ی‬ ‫ِ‬ ‫تصویــری از یک ُس ُ‬ ‫در اینده اســت‪ ،‬درواقع‪ ،‬تصویــری از یک‬ ‫توهم رانش محیطی‪ ،‬اثــر هنرمندی به نام‬ ‫«ان فام» اســت‪ .‬بر روی یکی از نقطه های‬ ‫صورتی رنگ تمرکز کنید و حرکت ان حلقه‬ ‫را شــاید بتوانیــد متوقف کنیــد‪ ،‬ولی اتفاق‬ ‫دیگری در حاشــیه دامنه ی دیداری شما در‬ ‫حال رخ دادن اســت‪ .‬ببینید گول این یکی را‬ ‫می توانید نخورید‪.‬‬ ‫«صندلی پرسپکتیو»‬ ‫«شبکه جرقه زن»‬ ‫گونه ای توهم تصویری است‬ ‫که با قرار دادن نقاط سفید در‬ ‫تقاطع خط خاکستری بر روی‬ ‫پس زمینه ی سیاه‪ ،‬پدید می اید‪.‬‬ ‫به نظر می رسد نقطه های تیره در تقاطع ها پدید می ایند و ناپدید‬ ‫می شوند و به پیرامون می پَ َرند‪ ،‬به این سبب‪ ،‬اصطالح «جرقه زن»‬ ‫برای این توهم به کاررفته است‪ .‬کوشش برای پایین کشیدن یکی‬ ‫از نقطه های ســیاه با نگاه‪ ،‬مانند انجام دادن نســخه ذهنی بازی‬ ‫«تعقیب نقطه سیاه» است‪ ،‬با این کوشش نقطه های تیره تنها در‬ ‫حاشیه ی دید شما‪ ،‬پدیدار می شوند‪.‬‬ ‫«مستطیل های متضاد»‬ ‫یکــی از اشــکارترین نمونه هــای تاثیــر تضاد شــدید میان‬ ‫سیاه وسفید بر طیف خاکستری رنگ را در تصویر باال می توان دید‬ ‫‪.‬مستطیل های خاکستری میان نوارهای سیاه‪ ،‬تیره تر از میله های‬ ‫خاکســتری بین نوارهای سفید به نظر می رسند‪ .‬ولی‪ ،‬درواقع‪ ،‬در‬ ‫هر دو حالت‪ ،‬رنگ مستطیل های خاکستری یکسان است‪« .‬نظریه‬ ‫یکپارچگــی کلّی» مارک چنگیزی بیان می کند هرچه تضاد رنگ‬ ‫در نزدیکی یک شــیء بیش تر باشد‪ ،‬ان شیء در تضاد کم تری با‬ ‫پیرامونش به نظر می رسد‪.‬‬ ‫طراحی سه بُعدی با گچ‬ ‫توهم دیوار کافه‬ ‫خانــم! مراقب ان حلزون غول پیکر باشــید‪ ،‬به نظر می رســد‬ ‫می خواهد به شــما حمله کند! اوه صبر کنید‪ ،‬این که تنها یکی از‬ ‫نقاشی های پیاده رو است که «جولیان بیور» انجام می دهد‪.‬‬ ‫انگلیسی شناخته شده در میان دنبال کنندگان‬ ‫اثار این هنرمند‬ ‫ِ‬ ‫اگر برای دیدن ســازه های نمادین ‪ -‬مانند برج ایفل‪ ،‬تاج محل‬ ‫یا بنای یادبود واشــنگتن ‪ -‬سفر کنید‪ ،‬شمار فراوانی از شیفتگان‬ ‫عکاسی را خواهید دید که سرگرم ساختن توهم های دیداری شان‬ ‫هســتند‪ .‬چــون اشــیاء در‬ ‫فاصلــه ی دور‪ ،‬کوچک تر از‬ ‫اندازه ی واقعی شــان به نظر‬ ‫می رســند‪ ،‬با تغییــر زاویه‬ ‫دید‪ ،‬برج ایفــل به اندازه ی‬ ‫کافــی کوچــک بــه نظر‬ ‫می رســد تا در کف دست‬ ‫شــما جای بگیرد‪ .‬یا به‬ ‫برج پیزا فشار بیاورید تا‬ ‫از سقوط ان جلوگیری‬ ‫کنیــد‪ .‬چنان که در‬ ‫عکس باال‪ ،‬نمونه ای‬ ‫عالــی از توهــم‬ ‫کوچک شــدن‬ ‫انســان را‬ ‫نشــا ن‬ ‫می دهد‪ ،‬تغییر زاویه دید شما‪،‬‬ ‫ شــدت‬ ‫درک تــان را به ّ‬ ‫می توانــد تغییــر‬ ‫دهد‪.‬‬ صفحه 9 ‫چطور میشه یک رفد موفق شوم؟‬ ‫اکثــر ما می خواهیــم کارهایمــان را به‬ ‫بهترین شــکل انجام دهیم‪ .‬همه ما دوست‬ ‫داریــم تا در بخش های مختلف زندگی مان‬ ‫مخصوصا شــغل و تخصصی که داریم انسان‬ ‫موفقی باشیم و اینده درخشان تری داشته‬ ‫باشیم‪ .‬ایا می دانید موفقیت شغلی چیست؟‬ ‫و اگر بلــه‪ ،‬این را هــم می دانید که چگونه‬ ‫می توانید در کار خود موفق باشــید؟ برای‬ ‫موفق شدن در محیط کار باید مهارت هایمان‬ ‫را افزایش بدهیم‪ ،‬وقت شــناس باشیم و در‬ ‫یک کالم حرفه ای رفتار کنیم‪ .‬افرادی که در‬ ‫محل کار خود موفق هستند‪ ،‬ترفیع می گیرند‬ ‫و اضافه حقوق دارند‪ ،‬از اسمان نیامده اند‪ ،‬انها‬ ‫هم بشری هســتند مثل ما که تنها با دقت و‬ ‫پشتکار‪ ،‬پله های موفقیت را طی کرده اند‪.‬‬ ‫اما ایا برای دســتیابی به موفقیت باید بیشتر‬ ‫کار کنیم؟ باید مــادرزادی باهوش تر می بودیم؟‬ ‫ایا ریســک کــردن باعث موفقیت می شــود یا‬ ‫ریســک نکردن؟ این سوالی است که همیشه در‬ ‫ذهن همه ما وجود داشته و دارد‪ .‬سوالی که دائما‬ ‫در حال کلنجار رفتن برای یافتن پاسخش هستیم‪.‬‬ ‫پس با ما همراه باشــید تا با استفاده از این مطالب‬ ‫یاد بگیرید که چگونه در شــغل خود موفق باشــید‪.‬‬ ‫افراد موفق در محل کار موارد زیر را رعایت می کنند‪.‬‬ ‫برای کارتان برنامه ریزی کنید‬ ‫این کار کمی شبیه به کار هنرپیشه ای است که نقشی‬ ‫را انتخــاب و متنش را حفظ می کند‪ .‬برنامه ریزی کاری‬ ‫تان باید این باشــد که مــی خواهید در اینده‬ ‫چه کسی باشید‪ .‬بســیاری از مردم بازنده بودن‬ ‫را اگاهانه بــه عنوان هدف انتخاب نمی کنند اما‬ ‫اخر سر‪ ،‬کارشان به همین جا ختم می شود‪ .‬اجازه‬ ‫ندهید این اتفاق برای شما بیفتد‪ .‬وقتی ابتکار عمل‬ ‫را به دســت بگیرید و برنامه ریزی کنید این اتفاق‬ ‫برنامه ریزی‪ ،‬یک جور برگه ماموریت شخصی است و‬ ‫با تعیین هدف‪ ،‬تبدیل شدن به همان کسی که برنامه‬ ‫تان از شما می خواهد‪ ،‬فرق دارد‪ .‬حاال می خواهید چه‬ ‫کسی باشید؟ شخصی موفق یا شکست خورده؟ کسی‬ ‫که تسلیم می شود یا کســی که بعد از زمین خوردن‬ ‫بلند می شــود‪ ،‬گرد و خاک را از لباســش می تکاند و‬ ‫همه چیز را از نو شــروع می کند؟برنامه کاری تان باید‬ ‫عالوه بر توانایی هایتان شامل نوع کارهایی باشد که می‬ ‫خواهید انجام دهید‪ .‬مثال بنویســید‪ « :‬من موفق خواهم‬ ‫شد و انسان بسیار خوبی باقی خواهم ماند‪».‬‬ ‫تعــداد کمی از مردم اگاهانــه برنامه ریزی می کنند‪.‬‬ ‫ممکن است این کار‪ ،‬ساده به نظر برسد اما برای رسیدن‬ ‫به جایگاه دلخواه تان ابزاری ضروریست‪.‬‬ ‫با نقش تان اشنا شوید‬ ‫نقش شــما چیست؟ می دانم به اداره می روید تا کار کنید‪ ،‬به‬ ‫وظیفه تان عمل کنید‪ ،‬امور معینی را اجرا و از شیوه های مرسوم‬ ‫پیروی کنید‪ ،‬اما نقش شــما چیست؟ این هم شبیه برنامه ریزی‬ ‫اســت‪ .‬برنامه ریزی مشخص می کند شــما چه جور کارمندی‬ ‫خواهید شــد‪ .‬نقش تان مشــخص می کند شــما چگونه به‬ ‫پیشبرد کارها کمک خواهید کرد‪ .‬ایا شخصی صاحب اندیشه‬ ‫خواهید بود؟ یا نقش واســطه هــا را بازی می کنید؟ خوش‬ ‫بیانید؟ سیاســتمدارید ؟ اســتاد کار هستید یا مشوق؟ در‬ ‫واقع نقش شما چگونگی ســازگاری و تطابق تان با گروه‬ ‫است‪.‬‬ ‫دکتــر مردیت بلین برای بهبــود توانایی های افراد‬ ‫بیش از بیست سال را صرف تحقیق در مورد ویژگی‬ ‫های کارگروهی کرده اســت‪ .‬او نه نقش گروهی‬ ‫خاص را تعیین کرد که از قرار زیر است‪:‬‬ ‫* هســته گروه یا متفکــران اصلی؛ ان‬ ‫ها ایده هــای نو ارائه می دهند و برای‬ ‫مشــکالت راه حل پیدا می کنند؛‬ ‫طرز تفکر این افراد با دیگران‬ ‫کامال متفاوت است‪ .‬ان‬ ‫ها خالقند‪.‬‬ ‫*‬ ‫محققان منابع که افرادی خالق هستند؛ ان ها‬ ‫دوســت دارند وقت زیادی صرف ایده ها کنند؛‬ ‫چنین افرادی برون گرا و سرشناسند‪.‬‬ ‫* هماهنــگ کنندگان که افــرادی منظم و‬ ‫مسلط هســتند؛ ان ها می توانند روی اهداف‬ ‫تمرکز و گروه را یکپارچه کنند‪.‬‬ ‫* کســانی که به گروه شکل می دهند‪ .‬این‬ ‫افراد بســیار موفقیت محورند؛ ان ها دوســت‬ ‫دارند مبارزه کنند و به نتیجه برسند‪.‬‬ ‫* ناظــران و ارزیاب ها؛ این افــراد کارها را‬ ‫تحلیــل می کنند‪ ،‬تعادل ایجاد می کنند و می‬ ‫ســنجند‪ .‬ان ها ارام و بی طرف هســتند و به‬ ‫هدف فکر می کنند‪.‬‬ ‫* اعضــای گروه؛ این افراد پشــتیبان و همراه انــد‪ ،‬می توانند‬ ‫سیاستمداران خوبی باشند زیرا فقط بهترین ها را برای گروه شان‬ ‫می خواهند‪.‬‬ ‫* مجریان؛ ایــن افراد مهارت ســازماندهی خوبی دارند ان ها‬ ‫از عقل سلیم شان اســتفاده می کنند و دوست دارند کارها را به‬ ‫انجام برسانند‪.‬‬ ‫* مکمل ها؛ این افراد جزئیات را بررســی می کنند؛ ان ها همه‬ ‫چیز را مرتب می کنند و نسبت به ریزه کاری ها حساسند‪.‬‬ ‫* متخصصین؛ این افراد مشــتاق کسب مهارت های تخصصی‬ ‫هستند؛ ان ها بسیار حرفه ای و پر انرژی و از خود گذشته هستند‪.‬‬ ‫شــما جزء کدام از این افرادید؟ چه نقشــی را در گروه تان ایفا‬ ‫می کنید؟ ایا از نقش تان راضی هستید؟ ایا می توانید نقش تان‬ ‫را تغییر دهید؟‬ ‫نقاط ضعف و قوت تان را بشناسید‬ ‫برای شناخت نقاط ضعف و قوت تان اول باید نقش تان ‪ ،‬یعنی‬ ‫روش کاریتان را بشناســید‪ .‬به عنوان مثال خالقیت را نقطه قوت‬ ‫خود بدانید‪ .‬یعنی ایده های خوب زیادی در ذهن داشــته باشید‬ ‫بــه جزئیات توجهی نکنید و به جــای کار کردن روی پروژه ها و‬ ‫ادامه دادن شان پروژه های جدیدی ارائه بدهید‪ .‬مسلما همه این‬ ‫موارد نقاط قوت هستند‪ .‬اما اگر نقش مکمل یا مجری را به عهده‬ ‫داشته باشید چنین نیست و همین موارد نقاط ضعف خواهند بود‪.‬‬ ‫به جای این خصوصیات‪ ،‬پشــتکار‪ ،‬تالش‪ ،‬استقامت‪ ،‬توانایی پیش‬ ‫بینی‪ ،‬تطابق‪ ،‬ثبات قدم و نظم نقاط قوت را تشــکیل خواهند داد‪.‬‬ ‫ایا این ها نقاط ضعف هســتند؟ شــما باید قبل از قضاوت ذهنی‬ ‫درباره نقاط ضعف و قوت تان ابتدا نقش تان را بشناسید‪.‬‬ ‫با اصول اخالقی حرفه تان اشنا شوید‬ ‫چه نقشی در جامعه ایفا می کنید؟ ایا نقش تان مثبت‪ ،‬مفید و‬ ‫سالم است؟ یا مضر و منفی؟ شما چه سهمی در حرفه تان دارید؟‬ ‫ایا تا به حال اصول اخالقی حرفه تان توجه کرده اید؟‬ ‫منظور از اصول اخالقی چیســت؟ اخالق همان وجدان شــغلی‬ ‫تان اســت‪ ،‬باید ها و نباید ها‪ ،‬خوب ها و بدها‪ .‬ایا حرفه تان خوب‬ ‫است یا بد؟مفید است یا مضر؟ ایا چیز مثبتی به جامعه می دهد‬ ‫یا اینکه چیز مثبتی از جامعه کم می کند‪.‬؟‬ ‫اول از همه این کارها باید با اصول اخالقی حرفه تان اشنا شوید‬ ‫و بدانید نقش تان چیســت‪ .‬حاال دســت به کار شوید و تحقیقات‬ ‫را شروع کنید‪.‬‬ ‫شاد و مثبت اندیش باشید‬ ‫اگر هر روز صبح با انرژی مثبت ســرکارتان حاضر شوید فشارها‬ ‫‪ ،‬مشکالت و مســائل برایتان به راحتی اب خوردن می شوند‪ .‬در‬ ‫نتیجه فردی مســلط‪ ،‬ارام‪ ،‬اسوده خاطر‪ ،‬دارای اعتماد به نفس و‬ ‫بسیار با تجربه شناخته خواهید شد و می توانید به راحتی خودتان‬ ‫را شاد نگه دارید‪.‬‬ ‫داشتن نگرش مثبت و با نشــاط خودش یک جور ترفند است‪.‬‬ ‫اول مجبور نیســتید واقعا به ان اعتقاد داشته باشید فقط این کار‬ ‫را انجام بدهید‪ .‬نقش بــازی کنید‪ .‬فقط این طور وانمود کنید که‬ ‫خوشــحالید‪ .‬اما در هر صورت این کار را انجام دهید‪ .‬پس از مدت‬ ‫کوتاهی متوجه می شوید که دیگر نقش بازی نمی کنید بلکه واقعا‬ ‫شاد هستید‪ .‬این کار یک جور کلک زدن است اما فقط به خودتان‬ ‫کلک می زنید نه به کس دیگر‪.‬‬ ‫لبخند زدن موجب می شود هورمون هایی در بدن ترشح شوند‪.‬‬ ‫این هورمون ها باعث می شــوند احســاس بهتری داشته باشید‪.‬‬ ‫همین که احساس بهتری پیدا کردید بیشتر لبخند می زنید و در‬ ‫نتیجه هورمون های بیشــتری تولید می کنید‪ .‬وقتی فردی شاد و‬ ‫مثبت اندیش شناخته شوید دیگران عالقه مند می شوند‬ ‫بیشتر وقت شان را با شــما بگذرانند چون هیچ چیز به‬ ‫اندازه دیدن انسان های شاد جذاب نیست‪.‬‬ ‫کاری کنید که دیگران به شما توجه کنند‬ ‫ممکن است زحمات شما در همهمه و اشفتگی محل‬ ‫کارتان به راحتی نادیده گرفته شود‪ .‬شما سخت کار می‬ ‫کنید و زحمت می کشــید و دیگر یادتان نمی ماند که‬ ‫باید بــرای بهبود موقعیت فردی و اعتبار شــخصی تان‬ ‫تالش بیشــتری بکنید‪ .‬اما این موضــوع اهمیت زیادی‬ ‫دارد‪ .‬باید طوری کار کنید که از دیگران متمایز شــوید‬ ‫و توانایی های بالقوه تان برای پیشرفت به فعل در ایند‪.‬‬ ‫بهترین راه این اســت که گامی فراتر از کارهای روزمره‬ ‫بردارید‪ .‬اگر مجبوریــد روزانه به کارهای کوچک زیادی‬ ‫رســیدگی کنید‪ ،‬همه همین کار را می کنند‪ ،‬بیشــتر‬ ‫انجــام دادن ان فایده چندانی به حال تان ندارد‪ .‬اما اگر‬ ‫گزارشــی برای رئیس تان تهیه کنید به این مضمون که‬ ‫چگونه همه می توانند به کارهای بیشتری برسند‪ ،‬مورد‬ ‫توجه قرار خواهید گرفت‪.‬‬ ‫مسلما بهترین راه برای اینکه به کارتان توجه کنند این است که‬ ‫در کارتان مهارت زیادی داشــته باشید؛ و بهترین راه برای مهارت‬ ‫داشــتن این اســت که در انجام کارتان متعهد و نســبت به بقیه‬ ‫مسائل بی اعتنا باشید‪.‬‬ ‫همیشه به حرکت ادامه دهید‬ ‫اکثــر مردم هر روز فقط با این فکر به محل کارشــان می روند‬ ‫کــه کاری را انجام دهند تا وقت بگذرد و بــه خانه برگردند و در‬ ‫طول روز برای رســیدن به این لحظه جادویی هر کاری می کنند‪.‬‬ ‫اما شــما مثل این افراد نیستید‪ .‬شــما به حرکت کردن ادامه می‬ ‫دهید‪ .‬برای اکثر مردم کافی اســت که فقط شغلی را داشته باشند‬ ‫و کاری انجام دهند‪ ،‬در نتیجه همیشــه درجا می زنند‪ .‬اما هدف‬ ‫نهایی شــما کار کردن نیست بلکه کار کردن فقط وسیله ای برای‬ ‫رسیدن به هدف اســت‪ .‬هدف شما پیشرفت‪ ،‬دریافت پول بیشتر‪،‬‬ ‫موفقیت‪ ،‬کســب تجربه و گسترش ارتباطات است تا بتوانید روی‬ ‫پای خودتان بیایســتید یا هر کار دیگری که در فهرست ارزوهای‬ ‫تان است انجام بدهید در واقع می توان گفت شغل شما اصال مهم‬ ‫نیســت‪ .‬مهم این است که شغل تان شــما را به هدفی برساند که‬ ‫به دنبالش هستید‪.‬‬ ‫باید کارتان را بی نهایت عالی انجام دهید‪ .‬اما الزم اســت از قبل‬ ‫به قدم بعدی فکر کنید‪ .‬هر فعالیتی که در محل کارتان انجام می‬ ‫دهید بایــد فقط اقدامی کوچک درجهت نقشــه بزرگ تان برای‬ ‫صعود به مرحله باالتر باشد‪.‬‬ صفحه 10 ‫دیرتر قول و زودتر تحویل بدهید‬ ‫اگر مطمئنید که می توانید کاری را تا چهارشــنبه انجام دهید‬ ‫قول روز شــنبه را بدهید‪ .‬اگر مــی دانید که فقط یک هفته طول‬ ‫می کشد تا بخش شما کاری را انجام بدهد بگویید دو هفته طول‬ ‫می کشــد‪.‬این کار حقه بازی نیست‪ ،‬دوراندیشی است‪ .‬اگر کسی‬ ‫متوجه شــد با صراحت و صداقت به ان اعتراف کنید و بگویید که‬ ‫همیشه در محاسبات درصدی را برای احتیاط در نظر می گیرید‪.‬‬ ‫این قدم اول اســت‪ .‬دیرتر قول دادن به این معنی نیســت که‬ ‫نمی توانیــد کار را زودتر تمام کنید و باید تا روز اخر ان را طول‬ ‫بدهید‪ .‬نــه‪ .‬کاری که باید انجام بدهید این اســت که کارتان را‬ ‫حتمــا زودتر‪ ،‬با صرف همان هزینــه و بهتر از انچه قولش را داده‬ ‫اید تحویل بدهید‪.‬‬ ‫این قدم دومی اســت که باید بردارید‪ .‬یعنی اگر قول می دهید‬ ‫گزارش را تا روز دوشــنبه تمام کنید‪ ،‬تا روز دوشــنبه گزارش را‬ ‫کامــل کنید و گــزارش کامل را ‪ ،‬یعنی همان مســئولیت اصلی‪،‬‬ ‫همراه طرح های کامال اجرایی و جدید تحویل دهید‪ .‬وقتی دیرتر‬ ‫قول و زودتر تحویل می دهید باید اصلی اساسی را در نظر داشته‬ ‫باشید ‪ :‬به عنوان کسی که از قانون ها پیروی می کند واضح است‬ ‫کــه هرگز کارتان را ناتمام نمــی گذارید و ان را دیر تحویل نمی‬ ‫دهید‪ .‬بهتر اســت از همان ابتدا زمان طوالنی تری را برای تحویل‬ ‫کار در نظر بگیرید تا بعد شرمنده کسی نباشید‪.‬‬ ‫قوانین موفقیت در کار اول و مهم تر از همه راهنمای مدیران و‬ ‫درسی برای همه کسانی است که می خواهند قله موفقیت را فتح‬ ‫کنند‪ ،‬اما نقشه راه را پیدا نمی کنند‪ .‬در این قسمت با این قوانین‬ ‫اشنا شوید و انها را دنبال کنید‪.‬‬ ‫از کاری که انجام می دهید لذت ببرید‬ ‫اگــر از کاری که انجام می دهید لــذت نمی برید پس چه کار‬ ‫می کنید؟ اگر در کارتان هیچ ســرگرمی و لذتی وجود ندارد واقعا‬ ‫دلیلی ندارد کــه انجامش بدهید‪ .‬گفتن این کــه از کارتان لذت‬ ‫می برید اصال شــرم اور نیســت‪ .‬مردم طوری رفتار می کنند که‬ ‫انگار نارضایتی و گله و شــکایت از وضعیت کار باعث افتخار است‪.‬‬ ‫احتماال نوعی سلسله مراتب اداری وجود دارد که در ان کارمندها‬ ‫ســعی می کنند برای شــکایت از کاری که از ان متنفرند از هم‬ ‫ســبقت بگیرند‪ .‬اما شما نه‪ .‬شما باید از انجام کارتان لذت ببرید و‬ ‫کاری کنید که دیگران هم از این موضوع مطلع شــوند‪ .‬وقتی به‬ ‫دیگران بگویید که کار برای تان لذت و سرگرمی است و کار برای‬ ‫شما بیشــتر از دیگران لذت بخش اســت قدم هایتان سبک تر‪،‬‬ ‫اضطراب تان کمتر و کال رفتارتان شادتر خواهد شد‪.‬‬ ‫با اعتراف به این که کارتان لذت بخش است راز کوچکی را فاش‬ ‫می کنید که فقط افراد واقعا موفق از ان خبر دارند‪ .‬خوش گذرانی‬ ‫در محل کار با لذت بــردن از کار تفاوت دارد‪ .‬وقتی کارتان لذت‬ ‫بخش است یعنی به کارتان افتخار می کنید‪ ،‬از مبارزه کردن لذت‬ ‫می برید و با نگاهی مثبت و مشــتاق هر روزتان را اغاز می کنید‪.‬‬ ‫خوش گذراندن در محــل کار یعنی کار چندانی انجام ندهید‪ ،‬پر‬ ‫حرفی کنید‪ ،‬با همکاران تان شــوخی کنید و تمام بعد ظهر را به‬ ‫نوشــیدن بگذرانید‪ .‬مطمئنا شما هم قبول دارید که این دو با هم‬ ‫فــرق دارند‪ .‬خوش گذرانی در محل کار موقتی اســت‪ .‬همین که‬ ‫هیجان و شادی فروکش کند لذتش هم از بین می رود‪.‬‬ ‫وقتــی از کارتان لذت می برید یعنــی از مذاکره کردن و چانه‬ ‫زدن‪ ،‬اســتخدام و اخراج کارمندها‪ ،‬مشکالت هر روزه و نگرانی ها‬ ‫‪ ،‬نــا امیدی ها‪ ،‬اینده نامطمئن ‪ ،‬محک زدن قابلیت ها و چیزهای‬ ‫جدیدی که یاد می گیرند لذت می برید‪.‬‬ ‫سیستم ترفیع را مطالعه و بررسی کنید‬ ‫وقتی کاری را تازه شــروع می کنید در پایین ترین ســطح ان‬ ‫حرفه قرار دارید و وقتی به شــخصی که باالترین ســمت را دارد‬ ‫یعنی رئیس‪ ،‬مدیر و مدیر عامل نگاه می کنید به نظرتان اشخاص‬ ‫محتــرم و با ابهتی می ایند‪ .‬ناگزیر روزی مســن تر می شــوید‪،‬‬ ‫تجربه تان بیشــتر می شــود و خودتان سمت باالتری کسب می‬ ‫کنید یا شــاید برای خودتان کســب و کاری راه می اندازید‪ .‬اکثر‬ ‫مردم همین طورند‪ .‬در سلســله مراتب اداری‬ ‫کم کم به جایگاه باالتری می رســند‪ ،‬اغلب از‬ ‫کار خود دور مــی افتند و در مرحله ای که به‬ ‫نظر می رسد در ان احساس ارامش و رضایت‬ ‫می کنند متوقف می شوند‪ .‬کار در همین جا به‬ ‫پایان می رسد‪ .‬اما افرادی که واقعا می خواهند‬ ‫درکارشــان موفق شــوند و دنبال پیشــرفت‬ ‫هستند خواسته شــان فقط همین نیست‪ .‬انها‬ ‫هر گز با سرگردانی و بی توجهی به جایی نمی‬ ‫رســند‪ .‬بلکه برنامه ریزی می کنند‪ .‬با سیستم‬ ‫اشــنا هستند و از ان استفاده می کنند‪ .‬ان ها‬ ‫مراحل گذر از نقطه ای به نقطه دیگر و پستی‬ ‫بلندی های رسیدن به هدف اشنا هستند‪.‬‬ ‫اگر می خواهید وارد سیســتم ترفیع شوید و‬ ‫از ان ســود ببرید باید ان را مطالعه و بررسی‬ ‫کنید‪ .‬باید بررســی کنید که سیستم ترفیع در‬ ‫اداره شما چگونه است؟ ایا با ان اشنا هستید؟‬ ‫ایا تا بحال ان را مطالعه و بررســی کرده اید؟ سابقه کسانی را که‬ ‫قبل از شما مشغول به کار بوده اند بررسی کنید‪.‬‬ ‫یک نمودار ترفیع با خصوصیات زیر برای خودتان طراحی کنید‪:‬‬ ‫* باالترین ســمت در حرفه تان یا باالترین ســمتی که انتظار‬ ‫دارید به دســت بیاورید‪( .‬توجه داشــته باشید که در واقع این دو‬ ‫جایگاه باید یکی باشد) را مشخص کنید‪.‬‬ ‫* حاال به پایین ترین ســمت نگاه کنید و ان را هم مشــخص‬ ‫کنید‪.‬‬ ‫* بعد برنامه همه مراحل بین این دو را طرح ریزی کنید‪.‬‬ ‫* سپس جایگاه فعلی تان را مشخص کنید‪.‬‬ ‫* و در اخر از مراحل رســیدن به سمت مورد نظرتان فهرستی‬ ‫تهیه کنید‪.‬‬ ‫* حاال شما هم برای خودتان نمودار ترفیع دارید و هر وقت که‬ ‫به یکی از این مراحل رسیدید می توانید ان را خط بزنید‪.‬‬ ‫اگر می خواهید به جای پیشرفت در کاری که هم اکنون به ان‬ ‫مشــغولید یا مشارکت با دیگران‪ ،‬کارفرمای خودتان باشید باز هم‬ ‫همین مراحل به کارتان می ایند‪.‬‬ ‫هــم زمان با این کار می توانید تمام مهارت ها و تجربه هایی را‬ ‫که برای انجام موفقیت امیز هر مرحله الزم اســت فهرست کنید‪.‬‬ ‫ســپس می توانید کارهای الزم برای کســب این مهارت ها را به‬ ‫فهرســت تان اضافه کنید‪ ،‬مانند جاهایی که باید بروید‪ ،‬چیزهایی‬ ‫کــه باید یاد بگیرید و موضوعاتی که باید مطالعه کنید‪ .‬می توانید‬ ‫این ها را به برنامه بلند مدت و برنامه پنج ساله تان اضافه کنید‪.‬‬ ‫با فرهنگ شرکت تان اشنا شوید‬ ‫هر شــرکت‪ ،‬صنعت و یا اداره کوچکی فرهنگ خاص خودش را‬ ‫دارد‪ .‬شناخت این فرهنگ‪ ،‬برگ برنده و کلید موفقیت شماست‪.‬‬ ‫فرهنگ هر شرکت یعنی افراد ان چگونه کار می کنند‪ .‬گاه این‬ ‫فرهنگ توســط شرکت هدایت می شــود اما در اکثر مواقع افراد‪،‬‬ ‫ان را بــه وجود می اورند و بــه طور طبیعی و بدون هیچ برنامه و‬ ‫راهکاری رشــد می کند‪ .‬اگر با این فرهنگ اشــنا نباشید یا اگر‬ ‫نتوانیــد از ان بهره ای ببرید ســرانجام در نظر دیگران شــخصی‬ ‫نادان جلوه می کنید و دیگران به راحتی از شــما سوء استفاده و‬ ‫تحقیرتان می کنند‪.‬‬ ‫به خاطر داشته باشــید که تقریبا هفتاد درصد اخراج شدن ها‬ ‫به این دلیل نیســت که اشــخاص نمی توانند کاری را به درستی‬ ‫انجام بدهند بلکه به خاطر این است که از فرهنگ شرکتی که در‬ ‫ان کار می کنند بی اطالع هستند و با دیگران هماهنگ نیستند‪.‬‬ ‫الزم نیســت فرهنگ شرکتی را که در ان کار می کنید کنترل‬ ‫کنید‪ ،‬در ان ســهم یا قبولش داشته باشــید‪ .‬تنها کاری که باید‬ ‫انجام بدهید این است که سعی کنید با ان هماهنگ باشید‪.‬‬ ‫شنونده خوبی باشید‬ ‫شــنونده خوب کاری می کند که گوینده بداند به حرف هایش‬ ‫گوش می دهد‪ .‬شــما باید این کار را با استفاده از موارد زیر انجام‬ ‫دهید‪:‬‬ ‫* از کلمات تشــویق امیز اســتفاده کنید‪ :‬اهان‪ ،‬ادامه بده‪ ،‬بله‪،‬‬ ‫دارم گوش می دهم‪.‬‬ ‫* از حرکات دست و صورت تان به شکل مناسب استفاده کنید‪،‬‬ ‫سرتان را به یک ســمت خم کنید‪ ،‬چشم هایتان را باز کنید و به‬ ‫طرف مقابل بدوزید‪ ،‬خمیازه نکشید و با ساعت تان ور نروید‪.‬‬ ‫* بعضی قســمت ها را دوباره تکرار کنید تــا گوینده مطمئن‬ ‫شود متوجه منظورش شــده اید‪ .‬مثال بگویید‪ :‬جمعه ساعت سه‪،‬‬ ‫بله‪ ،‬متوجه شدم‪.‬‬ ‫* از ان ها بخواهید چیزهایی را که نشنیده اید یا متوجه نشده‬ ‫اید دوباره تکرار کنند‪.‬‬ ‫حاال چرا باید بخواهید شــنونده خوبی باشید؟ ساده است‪ .‬چون‬ ‫با این کار‪:‬‬ ‫* اطالعات بیشتری کسب می کنید‪.‬‬ ‫* درک بهتری نسبت به انچه باید انجام بدهید خواهید داشت‪.‬‬ ‫* اتفاقاتــی را که در اطراف تان مــی افتد بهتر‬ ‫درک می کنید‪.‬‬ ‫* فردی دلسوز و با مالحظه به نطر می رسید‪.‬‬ ‫* باهوش و هوشیار به نطر می رسید‪.‬‬ ‫* به نظر می رســد در کارتــان خیلی ماهر‬ ‫هستید‪.‬‬ ‫خــوب گــوش دادن نوعی مهارت اســت و‬ ‫اســتعداد خاصی اســت که باید ان را تمرین‬ ‫کنیــد و یاد بگیرید‪ .‬این توانایی یک شــبه و‬ ‫خود به خود به وجود نمی اید‪.‬‬ ‫در برخــورد با افراد مختلف انعطاف‬ ‫پذیر باشید‬ ‫شــما باید بــا توجه به موقعیتــی که در‬ ‫ان قــرار دارید انعطاف پذیــر و برای تغییر‬ ‫اماده باشــید‪ .‬مدیر ایده ال کسی است که‬ ‫مهارت زیادی داشــته باشد‪ .‬ایا شما همیشه‬ ‫بدون توجه به اینکه اطرافیانتان چه کسانی‬ ‫هســتند یا دور و برتان چه اتفاقی می افتد‬ ‫یکســان رفتــار می کنید؟ ایا به ســادگی‬ ‫خودتان را با شرایط وفق و تغییر می دهید؟‬ ‫با تکنیک هــای جدید مدیریتی کامال‬ ‫اشنا شوید‬ ‫نباید راحت بنشــینید‪ ،‬به انچــه دارید قانع‬ ‫باشــید و بی خیال شــوید چون نمــی توانید‬ ‫عواقــب این کار را تحمل کنیــد‪ .‬هر لحظه ای‬ ‫که بی خیال و اســوده نشسته اید شخصی در‬ ‫حال کســب سود و منفعتی اســت که باعث می‬ ‫شود از شما سبقت بگیرد‪ .‬شما باید با زمان پیش‬ ‫بروید و این یعنی از اخرین تکنیک های مدیریتی‪،‬‬ ‫جدیدتریــن واژه های مربوط به حیطه کاری تان و‬ ‫هر چه چاشنی اجرایی ماه محسوب می شود با خبر‬ ‫باشید‪.‬‬ ‫برای اینکه از همه بهتر باشید باید بدانید دیگران از‬ ‫چه واژه های خصوصی اســتفاده می کنند‪ .‬اصال خوب‬ ‫نیست وقتی همه از واژه منابع انسانی استفاده می کنند‬ ‫شــما واژه پرســنل را به کار ببرید‪ .‬منظور این نیست که‬ ‫شما باید از این تکنیک های جدید استفاده کنید اما بهتر‬ ‫است با ان ها اشنا باشید تا از بقیه بهتر باشید‪.‬‬ ‫از اهداف سازمان اگاه شوید و ان ها را درک کنید‬ ‫اگر می خواهید در شــغل تان موفق باشــید باید با اهداف‬ ‫سازمان اشــنا باشید‪ ،‬ان ها را درک کنید و بعد با تمام وجود‬ ‫نهایــت اســتفاده را از ان ها ببرید‪ .‬امروزه اهداف هر شــرکت‬ ‫و ســازمانی بسیار پیچیده اســت‪ .‬حرف زدن از اهداف شرکت‬ ‫باعث می شود رئیس به شــما توجه ویژه ای داشته باشد‪ .‬البته‬ ‫به شــرطی که طوری صحبت کنید که مشخص باشد از شرکت‬ ‫حمایت می کنید‪ .‬فهم اهداف واقعا ســاده است‪ .‬مثال هدف والت‬ ‫دیزنی «خوشحال کردن مردم» و هدف وال مارت این بود که به «‬ ‫افراد عادی فرصتی داده شود تا بتوانند اهداف را کامال درک کنید‪.‬‬ ‫بعضی از اهداف تاریخی بســیار مهم بودند و می شــد با تمام‬ ‫وجود نهایت استفاده را از ان ها برد‪:‬‬ ‫* شرکت فورد ( اوایل دهه ‪ :)۱۹۰۰‬شرکت فورد اتومبیل را به‬ ‫وسیله ای مردمی تبدیل می کند‪.‬‬ ‫* شــرکت ســونی (اوایل دهه ‪ :)۱۹۵۰‬بزرگ ترین شــرکتی‬ ‫خواهیم شــد که چهره محصوالت ژاپنی را که در تمام دنیا به بی‬ ‫کیفیتی مشهورند تغییر می دهد‪.‬‬ ‫* شــرکت بوئینگ (‪ :)۱۹۵۰‬بزرگ ترین سازنده هواپیماهای‬ ‫تجاری می شویم و دنیا را وارد عصر جت می کنیم‪.‬‬ ‫* شرکت وال مارت(‪ ۱۹۹۰‬تا ‪ :)۲۰۰۰‬سرمایه این شرکت به‬ ‫‪ ۱۲۵‬میلیارد دالر خواهد رسید‪.‬‬ ‫پس بــرای اینکه به موفقیت شــغلی دســت یابید و از‬ ‫کارتان رضایت داشــته باشــید‪ ،‬ابتدا بایــد ببینید که چه‬ ‫تعریفــی از موفقیت دارید‪ .‬موفقیت شــغلی برای بعضی ‬ ‫افراد یعنــی بهبود وضعیت مالی یا مثال دســتیابی به‬ ‫موقعیــت اجتماعی باالتر‪ ،‬اما چنین دســتاوردهایی‬ ‫در اکثر موارد موجب رضایت و خشــنودی حقیقی‬ ‫نمی شوند‪ .‬خالصه ی کالم اینکه باید بدانید چه‬ ‫نوع موفقیتی واقعا موجب رضایت تان خواهد‬ ‫شــد تا بتوانید با تعییــن هدف نهایی و‬ ‫قرارگیری در مسیر تحقق هدف به‬ ‫انچه مدنظرتان اســت‪ ،‬دست‬ ‫پیدا کنید‪.‬‬ صفحه 11 ‫بهترین زمان یادگیری دانش اموزان در صبح‬ ‫از چه ساعتی شروع می شود؟‬ ‫تعویق شروع کالس های‬ ‫صبــح بــه افزایــش طول‬ ‫خواب دانش اموزان‪ ،‬کاهش‬ ‫غیبت در کالس و در نتیجه‬ ‫کســب نمرات بهتر کمک‬ ‫می کند‪.‬‬ ‫در یکــی از تحقیقــات‬ ‫همه جانبه ی انجام شــده‬ ‫روی تاثیر میــزان خواب و‬ ‫تحصیل دانــش اموزان در‬ ‫مقطع دبیرســتان‪ ،‬محققان‬ ‫بــه ایــن نتیجه رســیده اند‬ ‫که خواب بیشــتر‪ ،‬باعث باال‬ ‫رفتــن نمــرات و همچنیــن‬ ‫بازدهی بیشــتر دانش اموزان‬ ‫می گردد‪.‬محققــان در رابطــه‬ ‫بــا ارتباط میان کســب نمرات‬ ‫باالتر و افزایش خــواب محتاط‬ ‫هستند‪ ،‬با این حال می گویند که‬ ‫منطقی اســت که فرض شود خواب بهتر می تواند‬ ‫عملکرد تحصیلی را بهبود بخشد‪.‬تحقیقات جدید‬ ‫محققان دانشگاه واشنگتن امریکا نشان داده است‬ ‫که تعویق بیش از یک ســاعته کالس های صبح‪،‬‬ ‫انداختن کالس های ساعت ‪ ۰۷:۵۰‬صبح به ساعت‬ ‫‪ ۰۸:۴۵‬به طور چشــمگیری میانگین طول خواب‬ ‫دانش اموزان و نمرات انها را بهبود می بخشد‪.‬‬ ‫ریتــم شــبانه روزی بدن ما باعث می شــود تا‬ ‫تشــخیص دهیم بدن نیاز به خوردن‪ ،‬خوابیدن و‬ ‫بیدار شدن دارد‪ .‬نتایج مطالعات نشان می دهد که‬ ‫این ریتم شبانه روزی در دوره ی بلوغ به طور قابل‬ ‫توجهی متفاوت اســت و باعث می شود نوجوانان‬ ‫شــب ها نتوانند به راحتی بخوابند و نیاز داشــته‬ ‫باشند تا صبح ها خواب طوالنی تری داشته باشند‪.‬‬ ‫به گفته ی نویسنده ی ارشد تحقیقات ارائه شده‬ ‫«گیدئون دانستر» چرخه ی شبانه روزی کودکان‬ ‫و نوجوانان با بزرگســاالن به طور کامل متفاوت‬ ‫است‪.‬شــروع زودهنــگام مدارس سالهاســت که‬ ‫مورد بحث قرار دارد‪ .‬بســیاری پیشنهاد می کنند‬ ‫که شــروع زمان مدارس باید کمی دیرتر باشد تا‬ ‫الگوی خواب نوجوانان دچار ایراد و مشکل نشود‪.‬‬ ‫‪ ۸۵‬درصد از دبیرســتان های ایاالت متحده زمان‬ ‫شروع کالس هایشان زودتر از ‪ ۸:۳۰‬صبح است و‬ ‫به صورت میانگین زمان شــروع کالس ها در این‬ ‫کشــور ‪ ۷:۵۹‬صبح ها به شمار می رود‪ .‬چند سال‬ ‫اســت که اکادمی کودکان امریکا پیشنهاد کرده‬ ‫که مدارس از ساعت ‪ ۸:۳۰‬صبح اغاز شوند‪.‬‬ ‫مطالعــات جدید به وضوح میزان تاثیر شــروع‬ ‫مــدارس روی نمرات و بازدهــی دانش اموزان را‬ ‫مورد مطالعه قرار داده اســت‪ .‬در سال ‪ ۲۰۱۶‬در‬ ‫سیاتل اعالم شد که شروع زمان مدارس از ‪۷:۵۰‬‬ ‫بــه ‪ ۸:۴۵‬تغییر خواهد کرد‪ .‬این اتفاق شــرایط‬ ‫بسیار مناسبی برای محققان فراهم کرد تا بتوانند‬ ‫وضعیت مــدارس قبل و بعد از این تغییر را مورد‬ ‫مطالعه قــرار دهند‪.‬به جای انکــه محققان روی‬ ‫الگوی خواب مرسوم تکیه کنند‪ ،‬با استفاده از مچ‬ ‫بند هایی میزان فعالیت دانش اموزان را تحت نظر‬ ‫قــرار دادند‪ .‬گروه اول از دانش اموزان که ‪ ۹۲‬نفر‬ ‫بودند برای دو هفته مورد مطالعه قرار گرفتند که‬ ‫پیــش از اعمال تغییرات زمانــی در مدارس بود‪.‬‬ ‫گروه دوم که ‪ ۸۸‬دانش اموز از مدارســی مشابه‬ ‫بودند‪ ،‬بعد از اعمال تغییرات زمانی در مدارس به‬ ‫مدت دو هفته مورد مطالعه قرار گرفتند‪ .‬نتیجه ی‬ ‫کار بــه وضوح نشــان می داد که دانــش اموزان‬ ‫توانســته اند به طور میانگیــن در روز ‪ ۳۴‬دقیقه‬ ‫بیشــتر بخوابند و از همه مهمتــر دانش اموزان‬ ‫موفق شــده بودند تا ‪ ۴.۵‬درصد نمرات دریافتی‬ ‫بهتری داشته باشند‪.‬‬ ‫با توجه به مشــخص بودن نتایج اعالم شــده‬ ‫توســط محققان و تاثیر خواب بیشتر در سالمت‬ ‫ذهنی و روانی کودکان و نوجوانان‪ ،‬اما تغییر زمان‬ ‫شــروع مدارس انقدرها هم ساده نیست‪ .‬با دیرتر‬ ‫شروع شدن مدارس‪ ،‬بسیاری از پدر و مادر ها که‬ ‫برنامه ریزی نــه چندان انعطاف پذیری برای کار‬ ‫کردن دارند دچار مشــکل خواهند شد‪ .‬موضوعی‬ ‫کــه به طور قابل توجهی مانع اعمال تغییرات یاد‬ ‫شده می گردد‪.‬‬ ‫اهمیت کم خوابی در دوران نوجوانی‬ ‫نخوابیدن به اندازه کافی و یا بد خوابیدن‬ ‫اص ً‬ ‫ال خوب نیســت‪ .‬در حقیقت عوارض ان‬ ‫بسیار زیاد است‪ .‬ولی بی خوابی به هر دلیلی‬ ‫که باشــد‪ ،‬به طرز فوق العاده ای به سالمتی‪،‬‬ ‫فعالیت‪ ،‬ایمنی شما اسیب می رساند‪ .‬نتایج به‬ ‫دست امده از یک پژوهش نشان می دهد‪ ،‬کم‬ ‫ی و خواب ضعیف خطر ابتال به بیماری های‬ ‫خواب ‬ ‫قلبی در نوجوانان را افزایش می دهد‪ .‬بررسی های‬ ‫صورت گرفته حاکی از ان است که خواب ضعیف‬ ‫منجر به فراهم شدن بدترین عوامل موثر در ابتال‬ ‫به بیماری های قلبی نظیر فشار خون باال و چربی‬ ‫اضافی بدن در نوجوانان می شود‪ .‬به گفته محققان‪،‬‬ ‫کیفیــت و کمیت خواب‪ ،‬در کنــار رژیم غذایی و‬ ‫فعالیت فیزیکی مناسب‪ ،‬ستون های اصلی سالمت‬ ‫قلب هستند‪.‬‬ ‫در سنین نوجوانی ‪ ۱۲‬تا ‪ ۱۸‬ساله‪ ،‬حداکثر خواب‬ ‫مورد نیاز‪ ۷ ،‬تا ‪ ۹‬ساعت است و معموال در این سنین‬ ‫یکی از شکایات مهم والدین‪ ،‬کم خوابی یا بیخوابی‬ ‫در کودکان و نوجوانان است‪ .‬این درحالی است که‬ ‫داشــتن اطالعات کافی از کمیت و کیفیت خواب‬ ‫طبیعی در سنین مختلف و همچنین کسب دانش‬ ‫در مورد بیماری ها می تواند راهگشــای تشــخیص‬ ‫و درمان به موقع و مناســب بیماری های مرتبط با‬ ‫خواب شود‪.‬‬ ‫دکتر شــبنم جلیل‏القدر‪ ،‬متخصــص کودکان و‬ ‫فلوشــیپ خواب با بیان این مساله در گفت وگو با‬ ‫شفقنا زندگی گفت‪« :‬کودکان و نوجوانان یک دوم‬ ‫ک سوم زندگی خود را در خواب سپری‬ ‫و ســپس ی ‏‬ ‫ی‬ ‫ی کنند و هر نــوع اختالل در خواب طبیعی‪ ،‬م ‏‬ ‫م‏‬ ‫تواند با تاثیر جدی روی رشد‪ ،‬تکامل‪ ،‬عملکرد ذهنی‬ ‫و هوشی انها همراه باشد‪ .‬برای اینکه بتوانیم خواب‬ ‫طبیعی را از غیرطبیعی تشخیص بدهیم نیازمند این‬ ‫است که بدانیم یک الگوی خواب طبیعی در سنین‬ ‫مختلف به چه شکل است‪ .‬معموال خواب مورد نیاز‬ ‫در سنین ‪ ۳‬تا ‪ ۵‬سالگی‪ ،‬حدود ‪ ۱۱‬تا ‪ ۱۲‬ساعت در‬ ‫شبانه‏روز است و باید به این نکته توجه داشت که‬ ‫بیشتر کودکان پس از ‪ ۴‬سالگی به خواب بعدازظهر‬ ‫نیازی ندارند‪ .‬کودکان دبستانی ‪ ۶‬تا ‪ ۱۲‬ساله هم به‬ ‫حدود ‪ ۱۰‬تا ‪ ۱۱‬ساعت خواب در طول شبانه روز نیاز‬ ‫ب الودگی طول روز در این ســن‪ ،‬نشانه‬ ‫دارند و خوا ‏‬ ‫اغتشاش خواب است‪».‬‬ ‫او همچنین با اشــاره به اینکه در سنین زیر ‪۱۸‬‬ ‫سال‪ ،‬ســازمان غذا و داروی جهانی مصرف دارو را‬ ‫برای رفع بی‏خوابی در کــودکان توصیه نمی‏کند‪،‬‬ ‫توضیح داد‪« :‬از جمله مواردی که به خوب خوابیدن‬ ‫افراد کمک می‏کند و متاسفانه در کشور ما اهمیت‬ ‫چندانی به ان داده نمی‏شود‪ ،‬رعایت بهداشت خواب‬ ‫و الگــوی منظم خواب و بیداری اســت‪ .‬منظور از‬ ‫رعایت بهداشت خواب‪ ،‬خوردن شام سبک ‪ ۲‬ساعت‬ ‫قبل از خواب‪ ،‬پرهیز از نوشیدن چای و موادخوراکی‬ ‫حاوی کافئین هنگام شــب‪ ،‬نخوابیــدن در هنگام‬ ‫بعدازظهر‪ ،‬دوش گرفتن عصرگاهی‪ ،‬داشتن حداقل‬ ‫فعالیت فیزیکی در ســاعات نزدیک به خواب‪ ،‬نور‬ ‫کم اتاق خواب و دمای مناســب بین ‪ ۲۱-۲۴‬درجه‬ ‫سانتی‏گراد‪ ،‬احساس ارامش در مکانی که قرار است‬ ‫ن کننده و استرس‏زا به‬ ‫بخوابید‪ ،‬دوری از افکار نگرا ‏‬ ‫خصوص پرهیز از کار یا بازی شبانگاهی با کامپیوتر‬ ‫و همچنین عــدم مصرف داروهایــی که منجر به‬ ‫بی‏خوابی می‏شــود‪ .‬تمامی این نکته ها از مواردی‬ ‫ی کنند‪».‬‬ ‫هستند که به خوب خوابیدن افراد کمک م ‏‬ ‫با «همیــار» خود کتــاب می خواند‪.‬‬ ‫«همیار» دانش اموزی از کالس باالتر‬ ‫است و پیش تر مشخص شده که باید‬ ‫در طــول یک ســال تحصیلی با چه‬ ‫دانش اموزی کار کند‪.‬‬ ‫گاهی «همیار بزرگ» برای «همیار کوچک» کتاب‬ ‫می خواند و گاهی برعکس و سپس درباره ی کتاب با هم‬ ‫صحبت می کنند که می تواند پرسش و پاسخ درباره ی‬ ‫شخصیت های داســتان‪ ،‬موضوع و روند داستان باشد‪.‬‬ ‫یک مساله مهم که بسیار تاکید می شود این است که‬ ‫این داستان چگونه به زندگی شما مربوط می شود‪ :‬برای‬ ‫نمونه پرسیده می شود که ایا تا به حال با چنین فردی‬ ‫در زندگی ات برخورد داشــتی؟ یا ایا چنین حسی را‬ ‫تجربه کردی؟‬ ‫همین پرسش های ساده‪ ،‬ذهن کودکان را به داستان‬ ‫نزدیک می کند و ماندگاری ان را در ذهن ان ها بیشتر‬ ‫می کند‪.‬‬ ‫مبل کتاب بخوانند‪.‬‬ ‫روش های مختلف خواندن کتاب در مدرسه‬ ‫انچــه می خوانید روش های خوانــدن در یکی از‬ ‫مدرسه های ابتدایی دولتی کشــور کانادا است‪ .‬این‬ ‫روش ها در طول هفته تکرار می شوند و به نظر می‬ ‫رسد که همین تنوع به روند خواندن کمک بسیار‬ ‫کرده است‪.‬‬ ‫خواندن در سکوت‬ ‫گاهی نخســتین برنامه صبح‪ ،‬خواندن در‬ ‫سکوت اســت‪ .‬هر کس کتابی که پیش تر‬ ‫انتخاب کرده در ســکوت می خواند‪ .‬در‬ ‫صورتی که دانش اموز نیاز داشته باشد‪،‬‬ ‫اموزگار در انتخاب کتاب به او کمک‬ ‫می کند‪ .‬این کتاب ها از کتابخانه‬ ‫کوچکی کــه در هر کالس‬ ‫هست انتخاب می شوند‪.‬‬ ‫خواندن با‬ ‫صدای بلند‬ ‫گروه های ‪ ۴‬تا ‪ ۶‬نفره با کمک یک کمک مربی با هم‬ ‫کتاب می خوانند‪ .‬برنامه به این صورت است که از یک‬ ‫کتاب به تعداد بچه ها هســت و به هرکس یک کتاب‬ ‫داده می شود‪ .‬در کیســه ای که این کتاب ها نگهداری‬ ‫می شــود کارت هایی هست که واژه های سخت کتاب‪،‬‬ ‫روی ان ها نوشته شده است‪ .‬کمک مربی ابتدا واژه را به‬ ‫بچه ها نشان می دهد و معنی هریک را می گوید‪ .‬سپس‪،‬‬ ‫هر کس به ترتیب یک صفحه از کتاب را بلند می خواند‪.‬‬ ‫خواندن ُکر (دست جمعی)‬ ‫معموال ایــن نوع خواندن به دنبــال فعالیت «بلند‬ ‫خوانی» اجرا می شــود‪ .‬چون طی این فعالیت‪ ،‬معنی‬ ‫همه ی واژه های جدید بیان شده و نیز اشکاالت خواندن‬ ‫کودکان رفع شــده است‪ .‬پس از اینکه هر ‪ ۵‬نفر کتاب‬ ‫را خواندند‪ ،‬فعالیت خواندن ُکر (دست جمعی) شروع‬ ‫می شــود‪ .‬بچه ها باید تالش کنند هماهنگ بخوانند‪.‬‬ ‫کودکان از این روش خواندن بسیار لذت می برند‪.‬‬ ‫خواندن با همیار‬ ‫هــر هفتــه‪ ،‬هر دانــش اموز‬ ‫خواندن روی مبل‬ ‫در برخی از کالس ها یک مبل بزرگ و راحتی وجود‬ ‫دارد‪ .‬از ان جا که این مبــل‪ ،‬راحت ترین جای کالس‬ ‫اســت‪ ،‬برای نشستن بر ان‪ ،‬برنامه ای روی دیوار نصب‬ ‫شده است‪ .‬هر هفته نام پنج دانش اموز نوشته می شود‬ ‫و ان ها می توانند در ساعت های مخصوص مطالعه‪ ،‬روی‬ ‫خواندن روی فرش‬ ‫در هر کالس‪ ،‬فضای کافی برای داشــتن یک فرش‬ ‫حــدود ‪ ۶‬متری وجود دارد‪ .‬برای نشســتن روی این‬ ‫فــرش هم برنامه ای هســت‪ .‬امــوزگار اعالم می کند‬ ‫درهنگام خواندن در سکوت چه کسانی می توانند روی‬ ‫فرش کتاب بخوانند‪ .‬دانش اموزان اجازه دارند حتی به‬ ‫حالت درازکش هم کتاب بخوانند‪ .‬این شگردهای ساده‪،‬‬ ‫دانش اموز را به خواندن تشویق می کند‪.‬‬ ‫خواندن در کتابخانه‬ ‫هر هفته‪ ،‬هر کالس در ساعتی مشخص به کتابخانه‬ ‫می روند و کتابدار بــرای ان ها کتاب می خواند‪ .‬گوش‬ ‫دادن به داستان به صورت دسته جمعی‪ ،‬تجربه ی بسیار‬ ‫خوبی برای کودکان است‪ .‬چون گاهی از شنیدن برخی‬ ‫قسمت های داستان‪ ،‬عکس العمل هایی نشان می دهند‬ ‫که توجه بقیه را جلب می کند‪.‬‬ ‫همه ی انچه که گفته شــد‪ ،‬البته به غیر مورد اخر‪،‬‬ ‫یک نکته مشــترک دارند‪ ،‬اینکه کتاب هایی که بچه ها‬ ‫می خوانند‪ ،‬متناسب با «سطح خواندن» ان هاست‪ .‬اگر‬ ‫کتابی که دانش اموز می خواند یا می شنود‪ ،‬متناسب با‬ ‫ســطح خواندن او نباشــد‪ ،‬اثری منفی بر روند تقویت‬ ‫مهارت خواندن دارد‪.‬‬ صفحه 12 ‫رازهایسالمتیدندان‬ ‫ایا تا به حال فکر کرده اید که صورت شما بدون‬ ‫دندان چگونه می شــود؟ مراقبت خوب از دهان و‬ ‫دندان به شــما کمک خواهد کرد که یک لبخند‬ ‫زیباتر و پوسیدگی و خرابی کمتری داشته باشید‪.‬‬ ‫رعایت کردن بهداشــت دندان کار ســختی‬ ‫نیســت با کمی نظم و حوصلــه می توانید‬ ‫این کار را انجام دهید‪ .‬سالمت دندان از جنبه‬ ‫های مختلف بسیار مهم و حائز اهمیت است‬ ‫و نباید ســاده از این مســئله مهم گذشت و‬ ‫شما با داشــتن دندان هایی سالم هم بسیار‬ ‫راحت می توانید تغذیــه کنید و هم صورتی‬ ‫زیبا داشــته باشــید‪ .‬راهکارهای زیر به شما‬ ‫کمک می کند که بــدون درمان های گران‬ ‫قیمــت دندانپزشــکی از دندان هــای خود‬ ‫مراقبت کنید‪.‬‬ ‫مســواک زدن صحیــح را از دوران‬ ‫کودکی شروع کنید‪ :‬راه های ساده ای برای‬ ‫نگه داشتن دندان های قوی و سالم از دوران‬ ‫کودکی تا پیری وجود دارد‪.‬عالئم پوسیدگی‬ ‫دندان در بیشتر کودکان قبل ازشروع مدرسه‬ ‫دیده می شود‪.‬نصف بیشتر نوجوانان رده سنی‬ ‫بین ‪ ۱۲‬تا ‪ ۱۵‬ســال به دلیل رعایت نکردن‬ ‫بهداشــت دندان‪ ،‬دچار خرابی و یا پوسیدگی‬ ‫دندان هســتند‪ .‬بهتر است که مراقبت های‬ ‫دهــان و دندان از زمانی که کودک اولین دنــدان را در می اورد‬ ‫تقریبا حدود شش ماهگی به بعد شروع شود که در این دوران می‬ ‫توانید با برس های نرم بــه ارامی دهان کودک را تمیز کنید‪ .‬در‬ ‫سن تقریبا سه ســالگی به بعد به کودک مسواک زدن را اموزش‬ ‫دهید‪.‬‬ ‫حداقل ‪ ۲‬بار در روز مســواک بزنید‪ :.‬مسواک زدن منظم‬ ‫دندان ها بخشــی از برنامه ســامت دهان و دندان است پس از‬ ‫وعده های غذایی خود حتما مسواک بزنید‪ .‬یک مسواکی انتخاب‬ ‫کنید که سر ان به راحتی در دهان بچرخد که بتواند دندان های‬ ‫عقب را تمیز کند‪ .‬مسواک ها را باید ‪ ۳‬تا ‪ ۴‬بار در سال عوض شود‪.‬‬ ‫از خمیر دندانی حاوی فلوراید اســتفاده کنید‪ :‬فلوراید‬ ‫کمــک می کند تا مینای دندان محکم تر شــود و موجب کاهش‬ ‫پوسیدگی دندان شود‪.‬‬ ‫با دقت و به طور کامل مســواک بزنید‪ :‬سعی کنید با دقت‬ ‫تمام دندان های خود را مســواک بزنید ‪.‬و زمان ان باید بین ‪ ۲‬تا‬ ‫‪ ۳‬دقیقه باشد‪.‬‬ ‫نوشابه و ابمیوه های صنعتی را کمتر مصرف کنید‪ :‬نوشابه‬ ‫های گازدار‪ ،‬ابمیوه ها و قهوه حاوی مقدار زیادی اســید هستند‪.‬‬ ‫این اســیدها در دهان باعث از بین رفتن مینای دندان می شوند‬ ‫و دندان هایتان را دچار پوســیدگی می کنند‪ .‬توصیه می شود که‬ ‫حدود نیم ســاعت بعد از نوشیدن نوشــابه های گازدار یا ابمیوه‪،‬‬ ‫دندان هایتان را مسواک بزنید‪ .‬اگر بالفاصله بعد از نوشیدن نوشابه‬ ‫های گازدار یا ابمیوه مسواک بزنید ممکن است با ساییدن مینایی‬ ‫که از قبل به علت حمله اســید‪ ،‬نرم شده است‪ ،‬اسیب وارد بر ان‬ ‫را تشدید کند‪ .‬بنابراین توصیه می شود که حدود نیم ساعت بعد‬ ‫از نوشیدن دندان هایتان را مسواک بزنید‪.‬‬ ‫همیشــه از نخ دندان استفاده کنید‪ :‬بیشــتر مردم بر این‬ ‫باورند که مســواک زدن برای داشــتن دندانی سالم کافی است‪.‬‬ ‫این یک تصور غلط اســت‪ ،‬مسواک‬ ‫زدن نمــی تواند فاصله بین دندان‬ ‫ها را تمیز کنــد و همچنین نمی‬ ‫توانــد بقایای مواد غذایی که در‬ ‫دندان های عقب هســت را‬ ‫پاک کند‪ .‬استفاده روزانه از‬ ‫نخ دندان تمام این کارها‬ ‫را انجام می دهد و باعث‬ ‫کاهش پوسیدگی دندان‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫مراقب رژیم غذایی‬ ‫خود باشــید‪ :‬داشتن‬ ‫مــواد غذایی ســالم در‬ ‫رژیم غذایی خود باعث‬ ‫حفظ دندان ها می شود‪.‬‬ ‫یک رژیــم غذایی خوب‬ ‫می تواند شامل گوشت‪،‬‬ ‫میــوه و ســبزیجات‬ ‫و لبنیــات باشــد کــه‬ ‫دارای کلســیم‪ ،‬منیزیم‪،‬‬ ‫ویتامین ‪ D‬و فسفر باشد‬ ‫کــه تمــام نیازهای یک‬ ‫دندان را فراهم کند‬ ‫از دندان هایتان برای‬ ‫باز کردن چیزی استفاده نکنید‪ :‬باز کردن‬ ‫همه چیز با دندان یکی از عادت های بدی است‬ ‫که در بین بچه ها دیده می شــود‪ .‬مثال اجیل‬ ‫ها را با دندان می شــکنند و پالســتیک ها را با‬ ‫دندانشان پاره می کنند‪ .‬این قبیل از کارها باعث‬ ‫شکســتن دندان ها می شود‪ .‬با اموزش صحیح به‬ ‫انها یاد دهید کــه از دندان ها فقط برای خوردن‬ ‫غدا استفاده کنند‪.‬‬ ‫به طور منظم به دندانپزشکی مراجعه کنید‪:‬‬ ‫هر شــش ماه برای معاینه دندان های خود به دندان‬ ‫پزشــکی مراجعه کنید تا از وضعیت دندان های خود‬ ‫اگاه باشــید‪ .‬تا در صورت وجود مشــکل هرچه زودتر‬ ‫اقدامات الزم برای رفع ان صورت گیرد‪.‬‬ ‫‪۵‬روشبرایحفظتمرکزدانشاموزان‬ ‫معموالً گذر از تعطیالت تابســتانه به اغاز سال تحصیلی‪ ،‬برای‬ ‫بســیاری از دانش اموزان با دشواری همراه است‪ .‬اغلب انها هنوز‬ ‫تمرکــز کافی بر روی مباحث درســی ندارنــد و از حال و هوای‬ ‫تعطیالت خارج نشــده اند‪ .‬این مســئله برای کــودکان در مقطع‬ ‫ابتدایی نمود بیشــتری دارد گرچه کودکان بزرگ تر هم به خاطر‬ ‫انواع و اقسام وسایل دیجیتال نظیر لپ تاپ‪ ،‬موبایل و تبلیت ها از‬ ‫تمرکز کافی برای انجام تکالیف مدرسه برخوردار نیستند‪.‬‬ ‫بنابراین برای کمک به حفظ تمرکز دانش اموزان هنگام‬ ‫درس خواندن از این راهکارها استفاده کنید‪:‬‬ ‫‪ .۱‬عوامل حواسپرتی را دور کنید‬ ‫تلویزیون‪ ،‬مانیتور‪ ،‬موســیقی‪ ،‬موبایــل و هر چیزی که می تواند‬ ‫تمرکــز را از بین ببرد‪،‬‬ ‫بــرای مدتــی دور از‬ ‫دســترس قرار دهید‪ .‬به‬ ‫دانــش امــوزان بگوئید‬ ‫که تــا چنــد دقیقه یا‬ ‫چند ســاعت‪ ،‬بســته به‬ ‫میزان زمــان مورد نیاز‪،‬‬ ‫بایــد فقط بر روی درس‬ ‫متمرکز باشند‪ .‬سکوت‪،‬‬ ‫مهم تریــن عامل حفظ‬ ‫تمرکــز اســت‪ .‬گرچه‬ ‫امــروزه تکنولوژی انقدر‬ ‫در دســترس قرار دارد‬ ‫که حتــی زندگی بدون‬ ‫انهــا برای چنــد دقیقه‬ ‫هم غیر ممکــن به نظر‬ ‫می رســد اما کــودکان‬ ‫بایــد بیاموزنــد‪ ،‬وقت‬ ‫درس خوانــدن یا انجام‬ ‫تکالیف نباید همزمان از‬ ‫تکنولوژی های هوشمند خود استفاده کنند‪.‬‬ ‫‪ .۲‬زنگ تفریح را فراموش نکنید‬ ‫هر از چندی به کالس اســتراحت بدهید‪ .‬بعد از بیست دقیقه تا‬ ‫نیم ســاعت‪ ،‬تمرکز روی درس‪ ،‬چند دقیقه استراحت بدهید‪ .‬این‬ ‫زمان را صرف بازی های دسته جمعی کوتاه‪ ،‬شوخی و خنده کنید‪.‬‬ ‫یا اینکه فرصت بدهید بچه ها از صندلی خود بلند شــوند و کمی‬ ‫در کالس حرکت کنند‪.‬‬ ‫‪ .۳‬اهداف و ایده های اصلی درس را بازگو کنید‬ ‫هرگز یک راست سراغ درس نروید‪ .‬قبل از اینکه مبحث جدیدی‬ ‫را اغاز کنید‪ ،‬اهداف و ایده های اصلی درس را برای دانش اموزان‬ ‫بیــان کنید‪ .‬به انها کمک کنید که بفهمنــد‪ ،‬باید به دنبال چه‬ ‫چیزی در صحبت های شــما باشــند‪ ،‬نکات برجسته و تز اصلی‬ ‫درس چیســت این کار به انها کمک می کند‪ ،‬متن را از حاشــیه‬ ‫تمیــز دهند و بر ایده های اصلی درس‪ ،‬متمرکز شــوند‪ .‬می توانید‬ ‫محورهــای درس یــا نکاتی را که می خواهید دانــش اموزان یاد‬ ‫بگیرند را از قبل روی تخته ســیاه بنویســید و بعد درس را اغاز‬ ‫کنید‪.‬‬ ‫‪ .۴‬محیط مطالعه را اماده کنید‬ ‫محیطی که دانش اموزان برای درس خواندن انتخاب می کنند‬ ‫تاثیــر زیادی بر ایجاد تمرکز یا عدم ان دارد‪ .‬محیط شــلوغ و پر‬ ‫ســر و صدا یا ناامن‪ ،‬تمرکز را از بین می برد و ســبب حواسپرتی‬ ‫می شــود‪ .‬یک محیط ارام‪ ،‬دنج و با نــور کافی به دانش اموزان‬ ‫کمک می کند به دور از عوامل مســبب حواس پرتی بر یادگیری‬ ‫دروس متمرکز شوند و راندمان مطالعه خود را افزایش دهند‪.‬‬ ‫‪ .۵‬پاداش بدهید‬ ‫منظــور از پــاداش این نیســت که به بچه ها وســیله یا‬ ‫خوراکــی جایزه بدهید‪ .‬تشــویق کردن بــه دانش اموزان‬ ‫انگیزه و روحیه یادگیری می دهد‪ .‬الزم نیســت مرتب به‬ ‫انهــا به به و چه چه بگوئید ولی برای کارهای منظم و‬ ‫خوبی که انجام می دهنــد می توانید در یک جدول‪،‬‬ ‫عالمــت ضربــدر بزنید یا یک برچســب ســتاره‬ ‫بچســبانید‪ .‬می توانید به ازای هر ‪ ۱۰‬برچسب‪،‬‬ ‫یک پــاداش بزرگتر نیز در نظر بگیرید مث ً‬ ‫ال‬ ‫یک تکلیف منزل را حذف کنید‪ ،‬یا چند‬ ‫دقیقه اســتراحت بدهیــد و یا فرد‬ ‫مــورد نظر را برای یک یا چند‬ ‫روز‪ ،‬ســرگروه یک کار‬ ‫تیمی کنید‪.‬‬ صفحه 13 ‫اعتیاد و پیامدهای ان‬ ‫رییــس اداره امورتربیتی‪ ،‬مشــاوره و مراقبت‬ ‫دربرابراســیب های اجتماعی اموزش و پرورش‬ ‫البــرز نیــز در ایــن وبینارگفــت‪ :‬اعتیاد بالی‬ ‫خانمانسوزی است که در سال های اخیر بسیاری‬ ‫از خانواده هــا را درگیر خود کرده و افراد زیادی‬ ‫به دلیل گرایش بــه ان‪ ،‬کار‪ ،‬زندگی و خانواده‬ ‫خود را از دســت داده و برخی نیز به مجبور به‬ ‫کارتن خوابی و خیابان خوابی شده اند‪.‬‬ ‫علی رحمانی با اشاره به اینکه فرهنگ سازی‬ ‫پیشــگیری و توانمند ســازی شــهروندان‪ ،‬به‬ ‫خصوص دانش اموزان و جوانان در برابر اعتیاد‬ ‫اولویت اول ستاد مبارزه با مواد مخدراست‪،‬افزود‪:‬‬ ‫امــوزش و پرورش در خط مقدم اگاهی دهی و‬ ‫پیشگیری از اعتیاد قرار دارد که در این مجموعه‬ ‫طرح توانمند سازی دانش اموزان و اموزش های‬ ‫خود مراقبتی اجرا می شود‪.‬‬ ‫وی بیان داشت‪ :‬اهتمام و جدیت برای مبارزه‬ ‫با مواد مخدر باید افزایش یابد و حساسیت ها در‬ ‫این زمینه کمرنگ نشود‪.‬‬ ‫وی پرداختن به موضوع مواد مخدر و اســیب‬ ‫های اجتماعی را حیاتی و الزمه توســعه جامعه‬ ‫دانســت و خاطرنشان کرد‪ :‬شــناخت و ایجاد‬ ‫اندیشه می تواند انگیزه های مصرف مواد مخدر‬ ‫و اسیب ها را در جامعه کاهش دهد‪.‬‬ ‫رحمانی با بیان اینکه اصلی ترین کار اموزش‬ ‫و پرورش درزمینه اعتیاد و اسیب های اجتماعی‬ ‫در مدارس پیشــگیری است‪ ،‬اضافه کرد‪ :‬باید با‬ ‫تقویت روح مسوولیت پذیری نسبت به یکدیگر‬ ‫در جامعه‪ ،‬بتوانیم بــرای رفع معضل اجتماعی‬ ‫برنامه ریزی کنیم‪.‬‬ ‫وی ادامــه داد‪ :‬شــیوع مواد مخــدر‪ ،‬تنوع و‬ ‫سهولت دسترســی به انها در کنار کاهش سن‬ ‫معتادان بر دامنه تبعات اعتیاد افزوده زیرا اعتیاد‬ ‫یک پدیده مخرب چندوجهی اســت که مسائل‬ ‫خانوادگی‪ ،‬فرهنگی و نیــز اقتصادی جامعه در‬ ‫بروز و تشدید ان نقش موثری دارند‪.‬‬ ‫وی عنــوان کرد‪ :‬اعتیــاد به مــواد مخدر از‬ ‫چالشــهای مهم مخاطره امیز سالمت عمومی‬ ‫محسوب می شود که همه گروه های جمعیتی و‬ ‫سنی را تهدید می کند و زمینه ساز بروز بسیاری‬ ‫از اســیب ها و انحرافات اجتماعی است‪ .‬اعتیاد‬ ‫فقط جنبه فردی و شــخصی نــدارد و عالوه بر‬ ‫تهدید سالمت جسم و روان افراد در جنبه های‬ ‫اخالقی‪ ،‬اجتماعی و اقتصــادی جامعه نیز اثار‬ ‫زیانبار و جبران ناپذیری بر جای می گذارد‪.‬‬ ‫رییــس اداره امورتربیتی‪ ،‬مشــاوره و مراقبت‬ ‫دربرابراســیب های اجتماعی اموزش و پرورش‬ ‫البرزافــزود‪ :‬شــیوع مــواد مخــدر صنعتی و‬ ‫روانگردان‪،‬تنــوع و ســهولت دســتیابی به انها‬ ‫و کاهش ســن معتادان بر دامنه تبعات اعتیاد‬ ‫به مواد مخدر افزوده و اســیبهای اجتماعی را‬ ‫افزایش داده است‪.‬‬ ‫وی با بیان ایــن که مهمترین پیامد فردی‬ ‫و اجتماعی اعتیاد این اســت که‬ ‫عادی انگاری اعتیاد‬ ‫ریشه بسیاری از‬ ‫معضالت اجتماعی‬ ‫است‬ ‫مســووالن اســتان البــرز‬ ‫دروبیناراموزشــی مبــارزه با‬ ‫اعتیاد و اسیب های اجتماعی‬ ‫‪ ،‬عادی انگاری پدیده شــوم‬ ‫اعتیــاد توســط بخشــی از‬ ‫جامعه را ریشــه بســیاری‬ ‫اســیب هــا و معضــات‬ ‫اجتماعی دانستند‪.‬‬ ‫وبیناراموزشــی مبارزه‬ ‫بــا اعتیاد و اســیب های‬ ‫اجتماعی که روز پنجشنبه‬ ‫با هــدف توانمندســازی‬ ‫اموزشی رشــد مدار ویژه‬ ‫مدیران‪ ،‬معاونان‪ ،‬مشاوران‬ ‫و اولیای دانش اموزان در‬ ‫بستر شــبکه شاد مدارس‬ ‫اســتان البرز برگزارشــد‪،‬‬ ‫گســترش امــوزش ها و‬ ‫نظــارت والدین بــر رفتار‬ ‫فرزندان مهمترین توصیه ها‬ ‫در این بخش بود‪.‬‬ ‫در ایــن وبینــار کــه در‬ ‫اموزش و پرورش البرز برگزار‬ ‫شــد‪ ،‬بر توجه خاص خانواده‬ ‫ها بــه پدیده شــوم اعتیاد و‬ ‫عدم عادی انگاری ان و اسیب‬ ‫های اجتماعی‪ ،‬توانمند ســازی‬ ‫دانش اموزان برای پیشگیری از‬ ‫اســیب های اجتماعی تاکید شد‬ ‫و اگاهی بخشی خانواده ها نسبت‬ ‫به اثار ســوء مواد مخدر به منظور‬ ‫مراقبت بیشــتر و خود مراقبتی در‬ ‫برایر اسیب های اجتماعی را ضروری‬ ‫دانستند‪.‬‬ ‫مســووالن در این نشست اعتیاد به‬ ‫مــواد مخدر را یکی از مشــکالت ویژه‬ ‫اجتماعی دانســتند که امروزه می توان‬ ‫ان را مهمتریــن دغدغه هــای فکری و‬ ‫اســیب های اجتماعی بیشــتر جوامع از‬ ‫جمله ایــران ذکر کرد زیــرا اعتیاد عالوه‬ ‫بر اســیب های جســمی‪ ،‬روحی و روانی‪،‬‬ ‫اســیب های اجتماعــی از قبیــل طــاق‪،‬‬ ‫بزهکاری و بیکاری نیز به همراه دارد‪.‬‬ ‫معــاون قضایی‪ ،‬اجتماعی و پیشــگیری از‬ ‫وقوع جرم دادگستری اســتان البرز ر در این‬ ‫وبیناراموزشــی گفت‪ :‬اعتیاد به مواد مخدر و‬ ‫کاهش ســن ابتال بــه این بالی خانمانســوز‪،‬‬ ‫مهمترین اســیب جهانی اســت و بسیاری از‬ ‫جرائم‪ ،‬طالق ها و بزه های اجتماعی ریشــه در‬ ‫این پدیده شوم دارد‪.‬‬ ‫جعفر دارابخانی اظهارداشــت‪ :‬پیشــگیری از‬ ‫رفتارهای پرخطر و ترویج سبک زندگی سالم در‬ ‫مدرســه از رویکردهای اصلی اموزش و پرورش‬ ‫برای کاهش اسیب های اجتماعی است‪.‬‬ ‫وی خاطرنشــان کرد‪ :‬انجام اقدامات فرهنگی‬ ‫و اجتماعی توســط دستگاه های متولی از جمله‬ ‫اموزش و پرورش در کنار تشکل های مردم نهاد‬ ‫در پیشــگیری از لغزش دانش اموزان و جوانان‬ ‫به دام اعتیاد موثر است‪.‬‬ ‫وی بیان داشــت‪ :‬مهمترین اقدام در حوزه‬ ‫فرهنگ پیشــگیری و مبارزه بــا مواد مخدر‬ ‫ایجاد و تولید محتوای اموزشی‪ ،‬فرهنگی و‬ ‫اجتماعی در فضای حقیقی و مجازی است‪.‬‬ ‫دارابخانی به علــل گرایش افراد جامعه‬ ‫بــه اعتیاد پرداخــت و یاداورشــد‪ :‬هر‬ ‫چــه ســطح فرهنگی و دانــش مردم‬ ‫نســبت بــه اســیب های اجتماعی‬ ‫از جملــه مواد مخدرباالتر باشــد‬ ‫میزان درگیری شــان با اعتیاد و‬ ‫اســیب های اجتماعی کمتر‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫وی تصریــح کــرد‪:‬‬ ‫موضوع اعتیاد یک‬ ‫حوزه پیچیده‬ ‫و‬ ‫چندوجهی اســت و عدم اگاهی افراد جامعه و‬ ‫عدم اطالع رسانی مناسب در این حوزه منجر به‬ ‫ایجاد اسیب های اجتماعی شده است‪.‬‬ ‫وی اضافه کرد‪ :‬در امر مبــارزه با مواد مخدر‬ ‫‪ ۲‬بخش پیشــگیری و صیانــت و خودمراقبتی‬ ‫مطرح و حائز اهمیت اســت و نگاه ستاد مبارزه‬ ‫با مواد مخدر و شــورای هماهنگی اســتان در‬ ‫بخش پیشــگیری از اعتیاد‪ ،‬اجتماعی کردن امر‬ ‫پیشــگیری است که در جهت تحقق ان در این‬ ‫دو حــوزه به خصوص در حوزه پیشــگیری‪ ،‬به‬ ‫ورود مردم به خصوص معلمان بیشتر نیاز داریم‪.‬‬ ‫معاون قضایی‪،‬اجتماعی و پیشــگیری از وقوع‬ ‫جرم دادگستری اســتان البرزگفت‪ :‬در رسیدن‬ ‫به صیانت و خــود محافظتی‪ ۲ ،‬عامل والدین و‬ ‫خانواده‏ ها و همچنیــن گروه های اجتماعی که‬ ‫در حوزه های مختلف فرهنگی و هنری اجتماعی‬ ‫فعالیت می کنند می تواند نقش بســیار بسزایی‬ ‫داشته باشند‪.‬‬ ‫وی تاکید کرد‪ :‬همنشــینی با افراد ناسالم و‬ ‫مصرف کننــده مواد مخدر یکــی از مهمترین‬ ‫عامل گرفتار شــدن نوجوانان و جوانان در دام‬ ‫اعتیاد است‪.‬‬ ‫زمینه ساز سقوط بسیاری از ارزشها و هنجارهای‬ ‫فرهنگی و اخالقی می شــود و ســامت جامعه‬ ‫را بــه طور جدی به خطر می انــدازد‪ ،‬گفت‪ :‬در‬ ‫تهاجم و نفوذ فرهنگی‪ ،‬پدیده مواد مخدر‪ ،‬مهم‬ ‫عامل به تباهی کشیدن و انحطاط اخالقی‬ ‫ترین‬ ‫ِ‬ ‫جوامع به شمار می رود و شاید بتوان مهمترین‬ ‫پیامد فردی و اجتماعی اعتیاد را ناکارامدی یک‬ ‫عنصر مفید در اجتماع و خانواده برشــمرد چرا‬ ‫که فرد معتاد که می توانســت عنصر مفیدی در‬ ‫جامعه بشری باشد تبدیل به یک عنصر ناسالم و‬ ‫ناکارامد می شود‪.‬‬ ‫رحمانی تاکیــد کرد‪ :‬باید اســیب اجتماعی‬ ‫اعتیــاد به یــک دغدغه مهــم در جامعه و بین‬ ‫خانواده هــا تبدیل شــود و با فرهنگ ســازی و‬ ‫اگاهی بخشــی‪ ،‬مردم و به خصوص نوجوانان و‬ ‫جوانان را با اسیب های اعتیاد اشنا کرد‪.‬‬ ‫اســتان البرز ‪ ۵۰۰‬هزار دانش اموز و ‪ ۲۵‬هزار‬ ‫فرهنگی دارد‪.‬‬ صفحه 14 ‫ شناســی خوانــدن‪ ،‬در معنــای تاثیر‬ ‫عصب‬ ‫ِ‬ ‫خواندن و مطالعه بر روی مغز و ســاختار عصبی‬ ‫ان و همچنین چگونگی پردازش مواد خواندنی‬ ‫در مغز‪ ،‬موضوع بسیار گسترده ای است‪ ،‬زیرا هر‬ ‫دو ســوی این موضوع‪ ،‬یعنی «عصب شناسی» و‬ ‫«خواندن»‪ ،‬بحث های تودرتــو و بی پایانی دارد‬ ‫که پژوهشــگر بــا ورود به ان ها‪ ،‬خــود را میان‬ ‫دریایی بی پایان با موج هایی خون فشــان خواهد‬ ‫قایق اهسته‬ ‫دید‪ .‬صید معنا در چنین دریایی با ِ‬ ‫ِ‬ ‫ریزبافــت «پژوهش»‪ ،‬کاری‬ ‫«کنــکاش» و تور‬ ‫است بسیار دشــوار‪ .‬از این رو‪ ،‬پژوهشگر ناگزیر‬ ‫در کاری عامدانه و اگاهانه باید موضوع پژوهش‬ ‫را محدودتــر کند تا به جای صید معنا از دریای‬ ‫بی پایان‪ ،‬به صید در دریاچه یا رودخانه بپردازد‬ ‫تا احتمال دســتیابی به نتیجه ای ســودمندتر‪،‬‬ ‫شدنی شود‪.‬‬ ‫تقلیــل و تحدیــد هــر دو ســوی موضــوع‬ ‫عصب شناســی خواندن‪ ،‬کاری در همین راستا‬ ‫خواهد بود‪ .‬در تقلیــل و تحدید بحث خواندن‪،‬‬ ‫نخســتین مرحله محــدود کردن گروه ســنی‬ ‫موضوع پژوهش می تواند باشــد‪ .‬یعنی بررســی‬ ‫موضوع بر روی مغز کودکان و نه خواننده عام و‬ ‫گسترده و یا بزرگ سال‪.‬‬ ‫دومیــن مرحله که نتیجــه طبیعی و منطقی‬ ‫مرحله نخســت اســت‪ ،‬کاســتن از دایرهٔ مواد‬ ‫خواندنــی بر پایه مخاطب اســت‪ .‬یعنی محدود‬ ‫شدن به مواد خواندنی کودکان‪.‬‬ ‫ســومین مرحله‪ ،‬کاستن از گســتردگی مواد‬ ‫خواندنی کودکان است‪ .‬کودکان انواع مطالب را‬ ‫از مواد درسی تا دانستنی های علمی و از شعر تا‬ ‫سرگرمی ها مطالعه می کنند‪ .‬هریک از این مواد‬ ‫خواندنی در مسیری متفاوت از مدارهای عصبی‬ ‫مغــز کودک پردازش می شــود‪ .‬اما پژوهشــگر‬ ‫با کاســتن از این گســتردگی‪ ،‬بــه نتیجه های‬ ‫دقیق تــری می تواند برســد‪ .‬بســنده کردن به‬ ‫بررســی چگونگی پردازش ادبیات داستانی در‬ ‫مغز کــودک‪ ،‬و به عبارتی دیگر‪ ،‬بررســی تاثیر‬ ‫ادبیات داســتانی بر مغز کودکان‪ ،‬از گستردگی‬ ‫موضوع خواهد کاست‪.‬‬ ‫مرحلــهٔ پایانی‪ ،‬تعیین محدوده برای ســویه‬ ‫نخســت بحث‪ ،‬یعنی عصب شناسی خواهد بود‪.‬‬ ‫اکتفا به برخــی بنیادهای نورولــوژی و تبیین‬ ‫مسئله بر پایه یک رویکرد تئوریک از این جمله‬ ‫است‪.‬‬ ‫پژوهش درباره تاثیر قصه ها و ادبیات داستانی‬ ‫بر مغز کودکان نه تنها پاســخی می تواند باشــد‬ ‫به چرایی ســودمند بودن خواندن داستان برای‬ ‫کودکان‪ ،‬بلکه معیارهای گزینش داســتان برای‬ ‫کودکان را نیز می تواند پیشرفت دهد‪.‬‬ ‫عصب شناســی به طور خالصه‪ ،‬عبارت است از‬ ‫بررسی ساختار میکروســکوپی و ماکروسکوپی‬ ‫مغز و کارکردهای مســتقل و یا وابسته هر یک‬ ‫اهمیت‬ ‫از ان ها در مغز‪ .‬چنین بررســی از ان رو ّ‬ ‫دارد کــه به تعبیر عصب پژوهان‪« ،‬جهانی که در‬ ‫ان زندگی می کنیم‪ ،‬در مغز شــکل می گیرد‪».‬‬ ‫بنابراین عصب شناسی پاسخی است به یک نیاز‪،‬‬ ‫زیرا «می تــوان با قاطعیت گفت دســتور همه‬ ‫کارهایــی را که در طول زندگی انجام می دهیم‪،‬‬ ‫از مغزمان گرفته ایم‪ ...‬هنگامی که از خوردن غذا‬ ‫ّ‬ ‫لــذت می بریم‪ ،‬یا در یک رابطهٔ انســانی‪ ،‬حس‬ ‫خوشــایندی را تجربه می کنیم‪ ،‬یا از غم و غصه‬ ‫گریه می کنیم یا خشمگین می شویم‪ ،‬می ترسیم‬ ‫یا فرار می کنیم یــا از خودمان دفاع می کنیم و‬ ‫هزاران هزار موقعیت دیگر را با مغزمان مدیریت‬ ‫می کنیــم‪ .‬برای همین اســت که نیــاز داریم‬ ‫تــا بیش تــر و بیش تر از مغز‪ ،‬ســاختار‪ ،‬رفتار و‬ ‫اینده اش اطالع داشته باشیم‪ .‬علم عصب شناسی‬ ‫اهمیت است‪».‬‬ ‫زائیده همین نیاز و‬ ‫ّ‬ ‫بنیاد عصب شناســی بر بررســی رفتار اجزای‬ ‫میکروســکوپی مغز‪ ،‬یعنی ســلول های عصبی‬ ‫(نورون هــا) و اجزای ماکروســکوپی مغز‪ ،‬یعنی‬ ‫کارکرد نواحی گوناگون مغز و تعامل میان ان ها‬ ‫استوار است‪ .‬مغز را «پیچیده ترین ساختار زنده‬ ‫در جهان» دانسته اند‪ .‬این اندام وزنی نزدیک به‬ ‫یک ونیم کیلوگرم و صد میلیارد ســلول عصبی‬ ‫دارد و واحدهای جداگانه ولی وابســته به هم را‬ ‫در مغز می ســازند‪ .‬این واحدها «در عین انجام‬ ‫فعالیــت اختصاصی خــود‪ ،‬در هماهنگی کامل‬ ‫بــا یکدیگر کار می کنند‪ ».‬ایــن هماهنگی تنها‬ ‫در مغز محدود نیســت و در همــهٔ بدن جاری‬ ‫می شــود‪ .‬دســتگاه عصبی‪ ،‬اندام های حســی‪،‬‬ ‫ماهیچه ها و ُغده های داخلی‪ ،‬امکان اگاه شــدن‬ ‫از محیط زیســت و ســازگاری بــا ان را فراهم‬ ‫می اورنــد‪ .‬درک ادمی از رویدادها‪ ،‬وابســته به‬ ‫چگونگی ردیابی اندام های حســی از محرک ها‬ ‫و تعبیــر مغــز از اطالعات دریافتی اســت‪ ...‬در‬ ‫واقــع ظریف ترین فرایندهای اندیشــهٔ ادمی بر‬ ‫الگوی خاصی از رویدادهای برقی و شــیمیایی‬ ‫مغز اســتوارند‪ .‬به همین سبب شناخت جوانب‬ ‫گوناگون فرایندهای زیست شــناختی بنیادین‬ ‫ِ‬ ‫رفتــار و کارکــرد ذهــن‪ ،‬در پرتو شناســایی‬ ‫فرایندهای زیســتی زیربنایی ان ها بهتر حاصل‬ ‫می شود‪».‬‬ ‫با وجــود برخی نشــانه ها از پیشــینهٔ کهن‬ ‫عصب شناســی‪ ،‬این علم در معنــای نو خود از‬ ‫ســده هجدهم اغاز شده است‪ .‬روش بررسی در‬ ‫عصب شناسی‪ ،‬بیش تر بهره مندی از بررسی های‬ ‫ازمایشــگاهی‪ ،‬یعنی کار بر روی مغز جانداران‬ ‫ شناختی ان دسته‬ ‫بوده اســت‪ .‬اما تبیین عصب‬ ‫ِ‬ ‫فعالیت هایــی که ویژه نوع انســان اســت‪ ،‬با‬ ‫از ّ‬ ‫روش ازمایشــگاهی شــدنی نبــود‪ .‬تنها روش‪،‬‬ ‫بررســی بر روی مغز مردگان بود که تا اندازه ای‬ ‫چنین تبیینی را ممکن می ساخت‪ .‬اما پیشرفت‬ ‫فناوری‪ ،‬به ساخت افزارهای بررسی نوینی شد‪.‬‬ ‫دستیابی به روش هایی مانند «سی تی اسکن»‪،‬‬ ‫«ام ار ای»‪« ،‬پت اســکن» و‪ ...‬عصب شناسی را‬ ‫پیشرفت داد و راه عصب شناسان را برای بررسی‬ ‫فعالیت های ویژه و خاص انسان ها هموار کرد‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫فعالیت های ویژه انســانی‪،‬‬ ‫نمونــه ای از ایــن ّ‬ ‫عصب شناسی خواندن مقدمه ای بر تاثیر‬ ‫قصه و ادبیات داستانی بر مغز کودکان‬ ‫بــه پدیــده «ذهــن فرهنگی»‬ ‫می توان اشــاره کرد‪ .‬مغز انسان‬ ‫از نظــر زیست شــناختی مانند‬ ‫مغــز جانــداران اســت‪« .‬اما‬ ‫انســان عــاوه بــر تکویــن‬ ‫زیست شــناختی در رابطه با‬ ‫محیط طبیعی زیســت‪ ،‬در‬ ‫رابطه با محیــط اجتماعی‬ ‫نیز دارای ذهــن فرهنگی‬ ‫شده است‪ ».‬ذهن فرهنگی‬ ‫از دو رویکــرد «توصیفی»‬ ‫و «تجویــزی» از ســوی‬ ‫عصب شناســی می توانــد‬ ‫تحلیل شــود‪ ،‬زیرا «تمام‬ ‫تجربیات در طول زندگی‬ ‫از یــک مطالعــهٔ ســاده‬ ‫گرفته تا مراودات گستردهٔ‬ ‫فرهنگی‪ ،‬ساختار مغز ما را‬ ‫شکل می دهند»‬ ‫عصب شناســی با بررسی‬ ‫بر روی مغز‪ ،‬ایــن توانایی‬ ‫را دارد کــه ادراک هــا و‬ ‫رفتارهای انســانی را بتواند‬ ‫توصیــف کنــد‪ .‬همچنیــن‬ ‫از جنبــه توصیفــی‪،‬‬ ‫عصب شناســان بر این باورند‬ ‫که «علم عصــب پایه ما را در‬ ‫شناخت عمیق تر از خویشتن و‬ ‫ساختن محیطی انسانی تر برای‬ ‫زیستن کمک می کند‪ ».‬در این‬ ‫جنبه تجویزی‪ ،‬قلمرو علم اعصاب‬ ‫با قلمرویــی مانند «شــناخت»‬ ‫(‪ )cognition‬درهــم می امیزد‬ ‫و «عصب شناســی شــناختی»‬ ‫(‪ )Neurocognition‬را شــکل‬ ‫شناختی سنتی‪ ،‬رفتارها‬ ‫می دهد‪ .‬علوم‬ ‫ِ‬ ‫و عملکردهای شناختی را بدون توجه‬ ‫به ساختار مغز و عملکردهای ان بررسی‬ ‫کرده اســت؛ اما عصب شناسی شناختی‬ ‫ایــن کار را با بررســی بــر روی مغز پی‬ ‫می گیرد تا پاسخ گوی این پرسش باشد که‬ ‫«فعالیت های ذهنی چگونه در مغز پردازش‬ ‫و تقویت می شوند؟»‬ ‫در این رویکــرد از عصب شناســی‪ ،‬علوم‬ ‫طبیعــی بــا علوم انســانی پیونــد می خورد‬ ‫و موضوع هایــی ماننــد زیست شــناختی‪،‬‬ ‫فیزیولوژیکــی و‪ ...‬بــا موضوع هایــی همچون‬ ‫فرهنگ‪ ،‬روان شناسی‪ ،‬تربیت و یادگیری نزدیک‬ ‫و هم نشین می شــوند‪ .‬دانش اعصاب شناختی‪،‬‬ ‫علمی جوان و رو به رشــد اســت که هدف ان‬ ‫توصیف پایه عصبی فرایندهای شــناختی است‪.‬‬ ‫از این دیــدگاه‪ ،‬موضوع «خواندن و مطالعه» به‬ ‫سبب پیوند استواری که با فرایندهای شناختی‬ ‫همچون زبان‪ ،‬حافظه‪ ،‬یادگیری‪ ،‬درک و‪ ...‬دارد‪،‬‬ ‫از زاویه عصب شناســی‪ ،‬نه تنها می تواند تبیین و‬ ‫تحلیل شود بلکه پیشرفت و گسترش نیز بیابد‪.‬‬ ‫البرز از حیث طالق چهارمین استان کشور است‬ ‫سرپرست دفتر برنامه ریزی و توسعه اجتماعی‬ ‫وزارت ورزش و جوانــان با اشــاره به اینکه باید‬ ‫نگاه ویژه تری به معقوله ازدواج در اســتان البرز‬ ‫وجود داشته باشد‪ ،‬گفت‪ :‬بر اساس امار البرز در‬ ‫وقوع ازدواج رتبه سی ام کشور و در وقوع طالق‬ ‫جایگاه چهارم را دارد‪.‬‬ ‫سرپرست دفتر برنامه ریزی و توسعه اجتماعی‬ ‫وزارت ورزش و جوانــان‪ ،‬حجــت االســام‬ ‫والمسلمین مهدی متقی فر‪ ،‬باحضور در دومین‬ ‫جلسه ستاد ساماندهی امور جوانان استان البرز‪،‬‬ ‫گفت‪ :‬براســاس امارها در نیمه نخســت امسال‬ ‫‪ ۷۰۰۰‬ازدواج در این اســتان به وقوع پیوسته‬ ‫است و درهمین مدت شاهد وقوع ‪ ۴۰۵۶‬طالق‬ ‫بوده ایم‪.‬‬ ‫وی افزود‪ :‬در مقایسه با مدت مشابه سال قبل‬ ‫در میزان ازدواج کاهش نیم درصدی و در وقوع‬ ‫طالق رشد ‪ ۱.۸‬درصدی را شاهد بوده ایم و این‬ ‫در حالی اســت که در کل کشور میزان ازدواج‬ ‫رشدی پنج درصدی را داشته است‪.‬‬ ‫حجت االسالم متقی فر تصریح کرد‪ :‬بر اساس‬ ‫امار البرز در وقوع ازدواج رتبه سی ام کشور و در‬ ‫وقوع طالق جایگاه چهارم را دارد و این موضوع‬ ‫ضرورت توجه مسووالن مرتبط برنامه ریزی های‬ ‫الزم را برای بهبود این وضعیت می طلبد‪.‬‬ ‫سرپرست دفتر برنامه ریزی و توسعه اجتماعی‬ ‫وزارت ورزش و جوانان به امار اعطای واج ازدواج‬ ‫در این استان اشاره کرد و گفت‪ :‬در نیمه نخست‬ ‫ســال جاری از مجموع ‪ ۱۰۸۲۸‬درخواست وام‬ ‫‪ ۶۶۵۱‬نفــر موفق به دریافت تســهیالت ازدواج‬ ‫شده اند و ‪ ۱۳۰۸‬نفر در صف دریافت وام بوده اند‪.‬‬ ‫وی با اشــاره بــه فعالیت تنها هشــت مرکز‬ ‫مشــاوره ازدواج در البــرز‪ ،‬اظهار کــرد‪ :‬از این‬ ‫تعداد هفت مرکز در کرج واقع شده و ضرورت‬ ‫دارد با همکاری دســتگاه های مختلف‬ ‫و اختصاص فضای الزم در‬ ‫جهت راه اندازی مراکــز ازدواج در دیگر‬ ‫شهرهای استان البرز اقدام شود‪.‬‬ ‫حجت االســام متقی تصریح کرد‪:‬‬ ‫در این ارتباط چنانچه فضای اداری‬ ‫الزم تامین شود این دفتر امادگی‬ ‫تامین مشاوران و حمایت های‬ ‫مالی الزم برای برپایی دوره‬ ‫های مشــاوره و کارگاه‬ ‫هــای اموزشــی را‬ ‫دارد‪.‬‬ صفحه 15 ‫یکی از وظایــف اصلی والدین‪،‬‬ ‫انتخاب کتاب خوب و مناســب‬ ‫برای کودکان اســت‪ .‬کودکان‬ ‫بــا توجــه بــه ویژگی هــای‬ ‫ســنی‪ ،‬تحصیلی و بر اساس‬ ‫پاسخ هایی که برای سواالت‬ ‫و کنجکاوی هایشان دریافت‬ ‫می کنند؛ چگونگی زندگی‪،‬‬ ‫افکار و شــخصیت خود را‬ ‫شــکل می دهند‪ .‬کتاب به‬ ‫عنــوان یکــی از مهم ترین‬ ‫ابزارهــای تربیتــی بــرای‬ ‫کــودکان می باشــد و از‬ ‫انجایی که کتابخوانی عادتی‬ ‫است که از کودکی در انسان‬ ‫نهادینه می گردد‪ ،‬توجه به‬ ‫انتخاب کتاب مناسب برای‬ ‫کودکان و خرید ان می تواند‬ ‫زمینه ایجاد انگیزه بیشتر در‬ ‫کودکان برای مطالعه کتاب را‬ ‫فراهم اورد‪.‬‬ ‫انتخاب کتاب برای کودکان‬ ‫بــه دو شــکل اصلــی انجام‬ ‫می پذیرد‪ .‬در نــوع اول والدین‬ ‫به تنهایی و بدون حضور کودک‪،‬‬ ‫اقدام به خریــد و انتخاب کتاب‬ ‫می نماینــد‪ .‬در نــوع دوم والدین‬ ‫همراه کودک به کتابفروشی ها و‬ ‫یا نمایشگاه های کتاب می روند‪ .‬در‬ ‫این صورت والدین باید دقت نمایند‪،‬‬ ‫مــوارد مهم در انتخــاب کتاب را به‬ ‫صورت مشاوره در اختیار کودک قرار‬ ‫دهند‪ ،‬تا او با نظر خود کتاب های مورد‬ ‫عالقه اش را انتخاب نماید‪ .‬توجه داشته‬ ‫باشید که هرگز نباید کودکتان را اجبار‬ ‫بــه خرید کتاب مورد عالقه خود نمایید؛‬ ‫بلکه باید کودک با سلیقه خود کتاب ها را‬ ‫انتخاب نماید و شما می توانید در این کار به‬ ‫او مشاوره بدهید‪.‬‬ ‫نکته ای که بزرگساالن را بطور دائم درگیر‬ ‫خود می کند این است که ایا انتخاب های انان‬ ‫درســت بوده و یا کودکان نیز از این انتخاب ها‬ ‫راضی هســتند یا خیر؟ بزرگساالن همیشه از‬ ‫موضع و با اهداف خود دســت به انتخاب کتاب‬ ‫می زنند‪ ،‬کودکان نیز بر اساس عالیق خود کتاب‬ ‫انتخاب می نمایند‪ .‬انچه اهمیت دارد این اســت‬ ‫مواضــع کودک و والدین به هم نزدیک شــود تا‬ ‫بهترین انتخاب برای خرید کتاب صورت پذیرد‪.‬‬ ‫در ادامه شما می توانید با نکاتی اشنا شوید که‬ ‫به پــدر و مادرها در انتخاب کتاب مناســب برای‬ ‫کودکان‪ ،‬و به نویســندگان و ناشــران کتاب های‬ ‫کودک برای تالیف و نشر‪ ،‬کمک خواهد کرد‪.‬‬ ‫مواردی که در انتخــاب کتاب باید به ان‬ ‫توجه کرد عبارت اند از‪:‬‬ ‫‪ )۱‬جذابیت در بیان مطلب‬ ‫این موضوع را می توان با این ســوال شروع کرد‬ ‫کــه‪ ،‬ایا محتوای کتاب‪ ،‬مهیــج و با مزه و جالب‬ ‫است؟ و یا اینکه جذاب بودن محتوای کتاب چه‬ ‫نقشی در ایجاد عالقه و انگیزه در کودک برای‬ ‫مطالعه کتاب ایجاد می نماید؟ باید بدانیم که هر‬ ‫موضوعی را می توان برای کودکان توضیح داد‬ ‫و تشریح کرد‪ ،‬اما نکته مهم ان است که این‬ ‫توضیح و تشریح به چه شکلی در محتوای‬ ‫کتاب بیان شود‪ .‬انچه که باعث می شود‬ ‫کودک علیرغم سختی و خستگی ناشی‬ ‫از مطالعه‪ ،‬کتاب را با اشــتیاق ورق‬ ‫بزند و تا اخر بخواند؛ بیان شیرین‬ ‫و با مزه داســتان است‪ .‬کتاب‬ ‫داستان باید مهیج و خنده‬ ‫دار باشــد ولــی کتاب‬ ‫علمــی باید جالب‬ ‫و قابــل فهم‬ ‫با شــد ‪.‬‬ ‫انتخاب کتاب‬ ‫مناسب برای‬ ‫مهیج به ان معنی نیست که موضوع کتاب حتماً‬ ‫کاراگاهی و ماجراجویانه باشد‪ ،‬بلکه باید داستان به‬ ‫گونه ای نوشته شده باشد که کودک بدون مقاومت‬ ‫و با اشــتیاق فراوان‪ ،‬عالقه مند به مطالعه کتاب تا‬ ‫انتهای ان باشد‪.‬‬ ‫همچنین منظور از موضوع خنــده دار و بامزه‪،‬‬ ‫موضوعات خنده دار سطحی و کم اهمیت نیست؛‬ ‫بلکه باید مفهومی را در پس خود انتقال دهد‪ .‬یک‬ ‫کتاب علمی نیز وقتی جالب و جذاب اســت‪ ،‬که‬ ‫کسل کننده نباشد و کودک را با اطالعات و اخبار‬ ‫خود خســته نکند‪ ،‬بلکه موجب شود تا کودک با‬ ‫عالقه کتاب را مطالعه نماید و به دانش خود در ان‬ ‫موضوع بیافزاید‪.‬‬ ‫بزرگساالن و والدین بطور معمول محتوای کتابی‬ ‫را ارزشــمند تلقی می کنند که درون مایه اخالقی‬ ‫داشته باشــد‪ ،‬حال انکه کودکان بطور معمول از‬ ‫محتوا و درون مایه اثاری که به نصیحت و هدایت‬ ‫مستقیم بپردازند‪ ،‬دوری می جویند‪ .‬بنابراین نکته‬ ‫مهم در انتخاب محتــوا برای کودکان‪ ،‬انتقال غیر‬ ‫مستقیم مضامین ارزشی و اخالقی و تطابق درون‬ ‫مایه کتاب با نیازهای کودک می باشد‪ ،‬که والدین‬ ‫باید به ان توجه نمایند‪.‬‬ ‫جذابیت در بیان محتوا برای گروه های سنی‬ ‫کودکان و خردساالن‬ ‫کــودکان در ســنین مختلف نیازهــا و عالیق‬ ‫متفاوتی دارند‪ .‬کودکان پیش دبستانی با کودکان‬ ‫سال های پایان دبستان و خردساالن دارای دنیای‬ ‫متفاوت و نیازهای مطالعاتــی مخصوص به خود‬ ‫هســتند‪ .‬بســیار اتفاق می افتد که پدر و مادری‬ ‫برای کودک پیش دبستانی خود کتابی را انتخاب‬ ‫می نمایند که فراتر از ظرفیت های شناختی اوست‬ ‫و بیشتر مناسب کودکان دبستانی است و بالعکس‪.‬‬ ‫باید توجه داشته داشــت یک کتاب ممکن است‬ ‫دارای محتوای مناســب‪ ،‬نثر شیوا‪ ،‬ظاهری جذاب‬ ‫و داســتانی دلنشین باشــد‪ ،‬ولی برای گروه سنی‬ ‫کودک شما مناسب نباشــد‪ ،‬در حالی که همین‬ ‫کتاب برای گروه سنی دیگر‪ ،‬کتاب بسیار مناسبی‬ ‫باشــد‪ .‬انتخاب نادرســت کتاب باالتر و یا کمتر از‬ ‫گروه سنی مناسب کودک‪ ،‬می تواند موجب بیزاری‬ ‫و ناراحتی کودک از مطالعه گردد‪.‬‬ ‫کودکان از ســن ‪ ۶‬ماهگی تا ‪ ۱۱‬ســالگی‬ ‫به گروه های مختلفی تقســیم می شوند که‬ ‫عبارت اند از‪:‬‬ ‫گروه الف‪ :‬سال های قبل از دبستان‬ ‫گروه ب‪ :‬سال های اغاز دبستان (کالس های اول‪،‬‬ ‫دوم و سوم)‬ ‫گروه ج‪ :‬ســال های پایان دبستان (کالس های‬ ‫چهارم و پنجم)‬ ‫بطور معمول برای گروه سنی الف (به دلیل انکه‬ ‫کودکان سال به سال تغییرات مختلفی می کنند)‬ ‫کتاب های انان بر اساس سن کودکان نیز تقسیم‬ ‫بندی می شــود و در برخــی از کتاب ها روی جلد‬ ‫نوشته می شود که این کتاب برای گروه سنی الف و‬ ‫چه سنی مناسب است‪.‬‬ ‫ویژگی های کودکان گــروه الف (قبل از‬ ‫ورود به مدرسه)‬ ‫کودکان در این دوره پیشــرفتی سریع در زبان‬ ‫اموزی دارنــد و از وزن و قافیه و تکرار الفاظ لذت‬ ‫می برند‪ .‬قصه هایی که قطعات تکــراری دارند بی‬ ‫اندازه مورد توجه انان اســت‪ .‬این گروه از کودکان‬ ‫دوســت دارند خــود را به جای قهرمان داســتان‬ ‫بگذارند‪ ،‬بنابراین مــادر می تواند (در زمان خواندن‬ ‫داســتان برای کــودک) گاهی نــام او را به جای‬ ‫شخصیت اصلی داستان به کار ببرد‪ .‬کودک در این‬ ‫دوره بسیار کنجکاو است و از داستان هایی که درباره‬ ‫زندگی روزمره‪ ،‬اســباب بازی ها‪ ،‬مردم و حیوانات‬ ‫باشد لذت می برد‪ .‬او سخن گفتن حیوانات‪ ،‬گیاهان‬ ‫و اشیاء را می پذیرد و از عوامل تخیلی دلنشین لذت‬ ‫می برد‪.‬‬ ‫ویژگی های کودکان گروه ب (‪ ۷‬تا ‪ ۱۰‬ساله)‬ ‫در ایــن دوره کــودک‪ ،‬خوانــدن و نوشــتن را‬ ‫می اموزد و اولین تجربه هایش در مطالعه باید لذت‬ ‫بخش و موفقیت امیز باشد‪ .‬زبان نگارش کتاب های‬ ‫مورد عالقه کودک باید ســاده و روان باشــد‪ .‬او در‬ ‫داستان ها‪ ،‬احتیاج به پایان خوش و عدالت شاعرانه‬ ‫دارد و حــس عدالت طلبی اش پــرورش می یابد‪.‬‬ ‫تعداد کتاب های خوانده شده‪ ،‬کم کم برای او مهم‬ ‫می شود و از جمع اوری کتاب ها لذت می برد‪ .‬او از‬ ‫حل معماها و کتاب های اسرارامیز لذت می برد‪ ،‬طنز‬ ‫و شوخی نیز برای او لذت بخش است و ماجراهای‬ ‫تخیلــی را به خوبی درک می کند‪ .‬در این ســنین‬ ‫کودکان در پی یافتن پاســخ برای ســواالت خود‬ ‫هستند‪ .‬موضوعات مختلف مثل شرح حال ها‪ ،‬مردم‬ ‫سرزمین های ناشناخته و داستان های پرماجرا مورد‬ ‫عالقه این گروه سنی است‪.‬‬ ‫ویژگی های کودکان گروه ج (‪ ۱۰‬و ‪ ۱۱‬ساله)‬ ‫در این ســنین که ســال های توجــه خاص به‬ ‫تغییرات بدنی است‪ ،‬تفاوت جنسی در کودکان قابل‬ ‫درک است‪ .‬تفاوت سلیقه در بین پسران و دختران‬ ‫همچنان ادامه می یابد‪ .‬در این مرحله بیشتر از هر‬ ‫وقت دیگر کودکان مطالعه می کنند‪ ،‬در حالی که‬ ‫امکان مطالعه یک جانبه‪ ،‬یعنی فقط داستان های‬ ‫حیوانات‪ ،‬داستان های ماجرایی و یا افسانه ها وجود‬ ‫دارد‪ .‬در این سنین به علت رشد درک زمان و مکان‪،‬‬ ‫توجه بیشتری به تاریخ پیدا می کنند و به جنبه های‬ ‫مختلف یک موضوع می توانند بیاندیشند‪ .‬در اواخر‬ ‫ایــن دوره چون دیگــر از والدین تقلید نمی کنند‪،‬‬ ‫گاهی به مخالفت بــا ان ها بر می خیزند‪ ،‬که نباید‬ ‫موجــب تعجب و نگرانی والدین قــرار گیرد‪ ،‬بلکه‬ ‫باید والدین به نقش همساالن و گروه های کالسی‬ ‫کودک توجه بیشتری داشته باشند‪.‬‬ ‫‪ )۲‬کیفیت ظاهری کتاب‬ ‫کتاب باید ظاهری زیبا و کودک پســند داشته‬ ‫باشد‪ .‬برای کودکان کتاب در درجه اولشی ای است‬ ‫که می توان ان را لمس کرد‪ .‬صفحات و جلد کتاب‬ ‫را می توان احســاس کرد‪ ،‬می توان ان را ورق زد و‬ ‫صفحــه معینی از ان را باز کــرد‪ .‬کتابی که دارای‬ ‫صحافی خوبی اســت‪ ،‬این امــکان را می دهد که‬ ‫کودک در وضعیت های مختلف بدون اسیب جدی‬ ‫به کتاب ان را مطالعه نمایــد‪ .‬باید در نظر گرفت‬ ‫که کتاب های خوب و مــورد عالقه کودک بارها و‬ ‫بارها توســط او خوانده خواهند شــد و اگر کتاب‬ ‫کودکان‬ ‫دارای صحافی و کاغذ نامناسبی باشد خیلی سریع‬ ‫از دور خارج می شود‪ .‬بنابراین کتاب خوب با کمیت‬ ‫محدود بهتر از کتاب بی کیفیت با کمیت باال است‪.‬‬ ‫کودکان برای انتخاب کتاب ابتدا جذب ظاهر ان‬ ‫می شوند‪ ،‬به عبارتی ارزش گذاری به محتوای کتاب‬ ‫و مطالعه ان از ســوی کودک‪ ،‬تا حدود زیادی به‬ ‫ترکیب ظاهری و اراستگی کتاب بستگی دارد‪.‬‬ ‫نکته‪ :‬دقت نمایید گوشه کتاب های کودک‬ ‫گرد باشد تا اسیبی به او نرسد‪.‬‬ ‫زمانــی که کــودک تصمیم به انتخــاب کتابی‬ ‫می گیرد‪ ،‬ابتدا به جلد کتاب خیره می شود تا بتواند‬ ‫از ان ارتباط بگیرد‪ ،‬او قضاوت درباره خواندنی بودن‬ ‫کتاب را از جلدش اغاز می کند‪ .‬متاسفانه در بیشتر‬ ‫کتاب ها از طرح جلدی جذاب‪ ،‬صفحه عنوان و استر‬ ‫بدرقه مناسب خبری نیست و هیچ ارتباط منطقی‬ ‫بیــن طرح روی جلد و محتوای کتاب وجود ندارد‪.‬‬ ‫این مسئله موجب ســردرگمی کودک در انتخاب‬ ‫کتاب مناســب می گردد که والدیــن در این گونه‬ ‫موارد باید کودکان را راهنمایی کنند‪.‬‬ ‫بدون شــک قطع و اندازه کتاب در زیبا شدن و‬ ‫خوشایند بودن ان بسیار موثر است‪ .‬ولی در انتخاب‬ ‫قطع کتاب عالوه بر زیبایــی به موارد زیر نیز باید‬ ‫دقت نمود‪:‬‬ ‫خصوصیات کودک‪ :‬کودک بیشتر از کتابی لذت‬ ‫می برد‪ ،‬که برای او قابل حمل بوده و نگه داشتن و‬ ‫ورق زدن ان برایش اسان باشد‪.‬‬ ‫کتاب خاص‪ ،‬قطع خــاص‪ :‬بعضی از موضوعات‬ ‫کتاب های کــودکان به قطع خاصی نیــاز دارند‪.‬‬ ‫بطور مثــال برای کتابی با موضوع وســایل نقلیه‬ ‫بهتر از است از قطع البومی استفاده شود و یا برای‬ ‫کتاب های مرجــع بطور معمول از قطع بزرگ تر از‬ ‫معمول استفاده می شود تا از قطر و سنگینی کتاب‬ ‫کاسته شود‪.‬‬ ‫در انتها‪ ،‬کیفیت کاغذ استفاده شده در کتاب در‬ ‫جذب کودک و افزایش کیفیت چاپ و اســتفاده‬ ‫مکرر از کتاب برای کودکان بسیار تاثیرگذار است‬ ‫که باید به ان توجه شود‪.‬‬ ‫‪ )۳‬تصاویر کتاب‬ ‫کتاب خردســاالن باید پر از تصاویر با رنگ های‬ ‫شاد و براق و نوشته های کم باشد‪ .‬البته کتابی که‬ ‫برای کودکان بزرگ تر نوشته می شود مانند کودکان‬ ‫‪ ۱۰‬یا ‪ ۱۱‬ســاله باید به نســبت از تصاویر کمتر و‬ ‫نوشته های بیشتری برخوردار باشد‪ .‬بنابراین وجود‬ ‫تصاویر در کتاب های کودکان امری اجتناب ناپذیر‬ ‫اســت که از روند مطالعه حمایت می کند و باید به‬ ‫اندازه کافی از زیبایی و جذابیت برخوردار باشد‪.‬‬ ‫کودکان از طریق تصاویــر می توانند راحت تر و‬ ‫ســریع تر بفهمند که موضوع کتاب در چه مورد‬ ‫است‪ ،‬کدام شخصیت ها نقش های مهمی دارند‪ ،‬چه‬ ‫کاری می کنند و کجا هستند‪ .‬تصاویر همچنین یک‬ ‫افق معنایی را روی کودکان می گشایند که انتظار‬ ‫کلمات خاصــی از ان مــی رود‪ .‬تصاویر می توانند‬ ‫موضوع متن را بیان کننــد و جهت یابی در مورد‬ ‫اشخاص‪ ،‬عملکردها و اماکن خاص را نشان دهند‪.‬‬ ‫در کتاب های کودک تصاویر باعث می شود که متن‬ ‫کمتری در صفحه نوشــته شود و این رابطه تا انجا‬ ‫پیش می رود که کــودک در هر صفحه و در کنار‬ ‫یک تصویر‪ ،‬تنها مجبور به خواندن یک جمله باشد‪،‬‬ ‫همان طور که در بســیاری از کتاب های مصور به‬ صفحه 16 ‫چشم می خورد‪.‬‬ ‫کارکردهای تصویر در کتاب کودکان عبارت‬ ‫است از‪:‬‬ ‫کمک به درک بهتر موضوع و داستان کتاب‪.‬‬ ‫کمک به تصویرسازی ذهنی کودک از محتوای‬ ‫کتاب‪.‬‬ ‫تصویر‪ ،‬عالقه به متن را در کودک بر می انگیزد‪.‬‬ ‫کمک به زیبایی ظاهری و بصری کتاب و جذاب‬ ‫نمودن ان برای کودکان‪.‬‬ ‫کم کردن نوشــته های اضافی بــا ارائه مفاهیم‬ ‫مختلف از طریق تصویر در کتاب‪.‬‬ ‫نکته حاضــر اهمیت در تصویــر کتاب کودک‪،‬‬ ‫برقــراری ارتباط بیــن متن و تصویر اســت‪ .‬این‬ ‫ارتباط می تواند منجر به جذابیت کتاب و در نتیجه‬ ‫عالقمندی کودکان به مطالعه مکرر ان اثر شود‪.‬‬ ‫خالقیت تصویرســاز و اشــنایی او بــا روحیات‬ ‫کودکان می تواند در ایــن امر موجب موفقیت در‬ ‫خلق تصاویر جذاب بــرای کودکان گردد‪ .‬اهمیت‬ ‫تصویر از ان منظر اســت که هر تصویر را با ‪۱۰۰۰‬‬ ‫کلمه برابر می دانند‪ ،‬پس انتخاب تصاویر درســت‬ ‫کمک بزرگــی به انتقال مفاهیــم کتاب می کند‪.‬‬ ‫کارشناســان برای تصویر در کتــاب کودکان نیز‬ ‫اهمیت ویژه ای قائل اند‪ ،‬زیرا کودک اصوالً افکاری‬ ‫تجســمی و تصویری دارد‪ .‬بنابراین کتاب کودک‬ ‫هم باید از چنین خصیصه ای برخوردار باشــد‪ .‬به‬ ‫تجربه ثابت شده که هرچه سن کودک کمتر باشد‪،‬‬ ‫اهمیت کتاب او افزون تر می شود‪ .‬به همین جهت‬ ‫هم‪ ،‬برای گروه های سنی پایین‪ ،‬کتاب مصور توصیه‬ ‫شده است‪ .‬البته نقاشی این گونه کتاب ها هم باید‬ ‫روشن و واضح‪ ،‬فاقد ابهام و دارای رنگ های زنده و‬ ‫زیبا باشــد و نیز تصاویر به تفهیم موضوع کتاب به‬ ‫کودک کمک کند‪ .‬سبک نقاشی هم باید با سطح‬ ‫رشد کودکان تناسب داشته باشد‪.‬‬ ‫تصاویــر در کتاب های کودکان باید دارای‬ ‫شرایطی باشند‪ ،‬که عبارت است از‪:‬‬ ‫* ارزش هنری داشــته باشــند‪ :‬باید به خاطر‬ ‫داشت که تصاویر در کتاب های کودکان‪ ،‬بخصوص‬ ‫در کتاب های تصویری بیش از متن در تربیت ذوق‬ ‫و حس زیباپسندی خوانندگان موثر هستند‪.‬‬ ‫* پرورش ذوق کودک‪ :‬تصاویر باید زیبا و پرورش‬ ‫دهندهٔ ذوق و خالقیت ســازنده کودکان باشــد‪.‬‬ ‫کودکان تصاویر کودکانه را نمی پســندند و بیشتر‬ ‫دوست دارند احساس کنند که‪ ،‬هنرمند برای فهم‬ ‫هنری ان ها ارزش قائل است‪.‬‬ ‫* پرهیز از رنــگ امیزی تند و زننده‪ :‬بر خالف‬ ‫عقیده متداول‪ ،‬که بچه ها از رنگ امیزی تند لذت‬ ‫می برند‪ ،‬تحقیقات نشان داده که هماهنگی رنگ ها‬ ‫و تصاویر در مورد کودکان بیش از رنگ های تند و‬ ‫متنوع موثر است‪.‬‬ ‫* انطباق بــا موضوع کتــاب‪ :‬گویایی و وضوح‬ ‫تصاویر و انطباق ان با موضوع کتاب مسئله بسیار‬ ‫مهمی اســت‪ ،‬زیرا تصاویر در کتاب های کودکان‬ ‫در واقــع کلید درک مفاهیم هســتند‪ ،‬بخصوص‬ ‫در کتاب های غیر داســتانی و کتاب های تصویری‬ ‫برای کودکانی که هنوز کتاب نمی خوانند؛ بســیار‬ ‫حائز اهمیت اســت‪ .‬تصویرها و موضوع باید چنان‬ ‫منطبق و همزمان تدوین و تنظیم شــده باشــند‬ ‫که بزرگســاالن موضوع‪ ،‬و خردساالن تصویرها را‬ ‫بخوانند‪ .‬از این رو کــودکان ترجیح می دهند که‬ ‫تصویر در همان صفحه یا مقابل همان داســتانی‬ ‫باشد که شرح داده می شود‪.‬‬ ‫* تصاویر متناســب با درک اطفال‪ :‬تصاویر باید‬ ‫متناسب با درک اطفال باشد‪ ،‬زیرا درک کودکان در‬ ‫سنین مختلف و احتیاجات روانی انان در زمان های‬ ‫گوناگون فرق می کند‪ .‬خردساالن بسیار واقع بین‬ ‫هستند و در نتیجه از تصویری لذت می برند که به‬ ‫طبیعت و انچه برایشان اشناست بیشتر شباهت‬ ‫دارد‪ .‬از طرح های عجیــب و در هم تنیده چیزی‬ ‫نمی فهمند‪ ،‬زیرا تجربه ای ندارند‪.‬‬ ‫* لذت بخشی تصاویر‪ :‬همان گونه که ما انتظار‬ ‫داریم خواندن متن به کودک لذت تجربهٔ اثار ادبی‬ ‫را بدهد؛ از تصویر نیز انتظار داریم که کودک را در‬ ‫لذت های بصری و هنری خود سهیم کند و در عین‬ ‫حال ذائقه هنری او را پرورش دهد‪.‬‬ ‫‪ )۴‬نثر روان و شیوا‬ ‫یکــی دیگــر از مهم ترین مباحــث در انتخاب‬ ‫کتاب کودک‪ ،‬نثــر روان و زیبای کودکانه و فونت‬ ‫قلم نوشــتاری مناسب است‪ .‬دقت در این موضوع‬ ‫موجب عالقه و رغبت کودکان به مطالعه می گردد‪.‬‬ ‫به لحاظ نوشتاری شیوه های مختلف نگارش وجود‬ ‫دارد‪ ،‬ولی کودکان در ابتدا به یک خط واضح‪ ،‬خوانا‬ ‫و به اندازه کافی درشت نیاز دارند‪.‬‬ ‫بهترین تجربه در ارتباط با شــیوهٔ نگارش برای‬ ‫مبتدیان‪ ،‬نگارش ســاده چاپی اســت‪ .‬در این نوع‬ ‫نگارش حروف الفبا به همان شکلی نوشته می شوند‬ ‫که کــودکان اموخته اند‪ .‬از انجا کــه امروزه همهٔ‬ ‫کودکان در مدارس خواندن و نوشتن خط و متون‬ ‫چاپی را فرا می گیرند و تحریری نوشــتن را بعدها‬ ‫می اموزند‪ ،‬بهتر است کتابی را که شما برای کودک‬ ‫انتخاب می کنید از خط درسی او تبعیت نماید‪.‬‬ ‫کودکان در ابتدا به خط و نوشته ای احتیاج دارند‬ ‫که از درشــتی و اندازه کافی برخوردار باشــد و به‬ ‫تدریج با پیشرفت توانایی های کودک در خواندن‬ ‫اندازهٔ فونت کلمات می تواند کوچک تر شود‪ .‬ولی‬ ‫اصل کلی در انتخاب اندازهٔ فونت ان است که نباید‬ ‫خیلی کوچک و ریز باشند و چشم به راحتی بتواند‬ ‫ان ها را از هــم متمایز کند‪ .‬همچنین اگر کلمات‬ ‫بیش از اندازه درشــت باشند ســرعت مطالعه را‬ ‫کاهــش داده و موجــب خســتگی زودرس برای‬ ‫مطالعه کننده و در اینده موجب عادت به کلمات‬ ‫درشت برای کودک می گردد‪ .‬برای کودکان اندازهٔ‬ ‫فونت بین ‪ ۱۴‬و ‪ ۱۶‬است‪.‬‬ ‫فاصله سطرها نیز در انتخاب کتاب کودک باید‬ ‫مورد توجه قرار گیرد‪ .‬نزدیک بودن بیش از اندازه‬ ‫سطرهای کتاب به یکدیگر‪ ،‬کودکان را در خواندن‬ ‫کتاب دچار مشکل می کند‪ .‬در کتاب های مخصوص‬ ‫کودکان فاصلهٔ سطرهای کتاب و همچنین فاصلهٔ‬ ‫واژه ها از یکدیگر باید به اندازه کافی زیاد باشد تا در‬ ‫خواندن سطرها‪ ،‬سطر بعدی جا نیفتاده و خوانده‬ ‫شود‪.‬‬ ‫اندازه هر سطر نیز باید متناسب با سطح و توانایی‬ ‫کودک باشد‪ .‬کودکان به سطرهای کوتاه و با معنی‬ ‫نیاز دارند‪ ،‬ســطرهای طوالنی و جمالت پیچیده‬ ‫برای کودک مناسب نیست‪ ،‬زیرا برای درک مفهوم‬ ‫جمله‪ ،‬کودک باید گروه های کلمات مربوط به هم‬ ‫را که ساختار یک جمله را تشکیل می دهند درک‬ ‫کند‪.‬‬ ‫‪ )۵‬توجه به عالیق و سلیقه کودکان‬ ‫یکی دیگر از مهم ترین شــاخص ها در انتخاب‬ ‫کتاب مناسب برای کودکان در نظر گرفتن عالقه و‬ ‫سلیقه کودکان است‪ .‬انتخاب کتاب نباید به نحوی‬ ‫باشد که کودک احساس نماید‪ ،‬والدین بدون توجه‬ ‫به خواســت و عالقه او کتاب های مــورد نیاز او را‬ ‫تهیه می نمایند؛ چرا که شــرط اصلی در مطالعه‬ ‫یک کتاب‪ ،‬عالقه و انگیزه برای ان اثر است و قطعاً‬ ‫کتابی که مورد عالقه کودک نباشد نمی تواند انگیزه‬ ‫ای برای مطالعه ایجاد نماید‪.‬‬ ‫اصرار به کودک بــرای انتخاب و مطالعه کتابی‬ ‫خاص‪ ،‬نتیجه معکــوس دارد و موجب ازردگی و‬ ‫عدم رغبت کودکان به مطالعه می شود‪ ،‬لذا بهترین‬ ‫شــیوه در لحاظ کردن سلیقه کودکان‪ ،‬مشارکت‬ ‫انان در خرید کتاب اســت‪ .‬بهتر اســت به هنگام‬ ‫حضور در نمایشگاه های کتاب و کتابفروشی های‬ ‫مختلف‪ ،‬کودک را به همراه خود ببریم تا در زمان‬ ‫خرید به صورت غیر مستقیم به او مشاوره دهیم تا‬ ‫او با اختیار خود اقدام به انتخاب کتاب نماید‪.‬‬ ‫مشخصات کتاب های مورد عالقه کودکان‬ ‫عبارت است از‪:‬‬ ‫* تطابق بــا درک و فهم کــودک‪ :‬کودکان به‬ ‫کتاب هایی عالقه مند هســتند که مطابق درک‬ ‫و فهم انان نوشــته شده باشد‪ .‬برای انجام این امر‬ ‫شــناخت کودکان و ویژگی های منحصر به فرد او‬ ‫امری ضروری اســت‪ .‬برخی از کودکان نسبت به‬ ‫کودکان همسن خود جلوتر هستند و برخی دیگر‬ ‫درک پاییــن تری دارند لذا کتاب باید بر اســاس‬ ‫ویژگی و توانایی خاص ان کودک انتخاب شود‪.‬‬ ‫* ارتبــاط موضــوع با محیط زندگــی کودک‪:‬‬ ‫ملموس بودن موضــوع و اتفاقات بــرای کودک‬ ‫می توانــد در جذب و عالقه کودک به کتاب نقش‬ ‫مهمی داشته باشد‪.‬‬ ‫* هیجان انگیز بوده و به حیوانات اطراف کودک‬ ‫مربوط باشــد‪ :‬چون کودک حیوانات و موضوعات‬ ‫هیجان انگیز را دوست دارد‪ ،‬بنابراین مطالب کتابی‬ ‫که به زندگی حیوانات‪ ،‬مخصوصاً حیواناتی که در‬ ‫محیط او زندگی می کنند‪ ،‬می تواند برای او جذاب‬ ‫باشد و نیز با داشتن حوادث و اتفاقات مهیج‪ ،‬نیاز به‬ ‫هیجان کودک را ارضاء کند‪.‬‬ ‫* سبک نگارش ساده و قابل فهم‪ :‬شیوه و سبک‬ ‫نگارش در جذب و عالقه کودکان بسیار تاثیرگذار‬ ‫اســت‪ .‬کتابی که به زبان ســاده و قابل فهم برای‬ ‫کودک نوشته شده و دارای عبارات کوتاه و درست‬ ‫می باشد برای کودک مفیدتر است‪.‬‬ ‫* شــادی و نشــاط کودک‪ :‬محتوای کتابی که‬ ‫در کودک شــادی ایجاد کند و یا پایان خوشایند‬ ‫و مسرت بخشــی داشته باشد‪ ،‬بیشتر مورد توجه‬ ‫کودک است‪ .‬بنابراین قهرمان داستان کتاب کودک‬ ‫نباید بمیرد‪ ،‬مغلوب شود و یا مرتکب اشتباه جبران‬ ‫ناپذیــری گردد‪ ،‬زیرا کودک به قهرمان داســتان‬ ‫عالقه مند است و خود را جای او می گذارد و حاضر‬ ‫نیست شکست‪ ،‬مرگ و خطای جبران ناپذیر او را‬ ‫به چشم ببیند‪.‬‬ ‫* پرهیز از نصیحت و انتقال مســتقیم مفاهیم‪:‬‬ ‫کودکان دوســت دارند مفاهیم اخالقی و ارزشی‬ ‫به صورت غیر مســتقیم به ان ها انتقال داده شود‪.‬‬ ‫مطالبی که به صورت نصیحت و بطور مستقیم به‬ ‫ان ها گفته شود با استقبال ان مواجه نمی شود‪.‬‬ ‫‪ )۶‬توجه به محتوای کتاب‬ ‫محتوای کتاب باید دارای مطالب اموزشــی به‬ ‫صورت مســتقیم یا غیر مســتقیم در موضوعات‬ ‫مختلف‪ ،‬همچون ارزش هــای اخالقی‪ ،‬فرهنگی‪،‬‬ ‫ملــی‪ ،‬مذهبی و علمی باشــد‪ .‬بطــور مثال برای‬ ‫اینکه کودک در اینده انســانی موفق و ارزشمند‬ ‫برای جامعه و خانواده خود باشــد‪ ،‬باید بسیاری از‬ ‫ارزش های اخالقی مثل شجاعت‪ ،‬ایثار‪ ،‬گذشت‪ ،‬نوع‬ ‫دوستی‪ ،‬مهرورزی و… را با مطالعه داستان ها و یا‬ ‫کتاب های مختلفی کــه این ارزش ها را به صورت‬ ‫غیر مستقیم ارائه می نمایند‪ ،‬اموزش ببیند‪.‬‬ ‫انتخاب کتابی با موضوعات منفی و غیر ارزشی‬ ‫و نامناسب می تواند تاثیرات منفی در بلندمدت به‬ ‫لحاظ تغییر ارزش های انســانی در کودک ایجاد‬ ‫نماید‪ .‬بطور مثال کتاب هایی که بیش از اندازه به‬ ‫خشونت و زد و خورد می پردازد و محوریت داستان‬ ‫و شخصیت اصلی ان فردی خشن و زورگو است‪،‬‬ ‫می توانــد موجب تغییر رفتار کودکان به ســمت‬ ‫خشونت و پرخاشگری شود‪.‬‬ ‫شخصیت های بکار رفته در داستان و یا محتوای‬ ‫کتاب باید به گونه ای انتخاب شــود که در مرحله‬ ‫اول بتوانــد با کودک ارتبــاط و انس برقرار نماید‬ ‫و در مرحلــه بعد تصمیمات درســت خود را در‬ ‫موقعیت هــای مختلف به کودک امــوزش دهد‪.‬‬ ‫شــخصیت ها باید شــجاعانه برای زنده ماندن و‬ ‫موفقیــت تالش کرده و در تمام مراحل از اصول و‬ ‫ارزش های اخالقی پیروی کنند‪.‬‬ ‫مطالــب ارائه شــده در کتاب کــودک باید در‬ ‫سطح فهم کودکان باشــد یعنی نیازها‪ ،‬تجربه ها‬ ‫و توانایی های هر گروه ســنی را مورد توجه کامل‬ ‫قرار داده باشد‪ .‬چنین کتابی باید اموزش های غیر‬ ‫مستقیم را بیشــتر مد نظر داشته و کمتر حاوی‬ ‫شــعارها‪ ،‬پندها و اندرزهای مستقیم باشد‪ .‬بیان‬ ‫کتاب کودک هم باید یکدســت و منسجم بوده و‬ ‫پیام ان تکراری‪ ،‬ضعیف یا بداموز نباشد‪.‬‬ ‫هرگاه کتــاب کودک ترجمــه ای از یک متن‬ ‫اســت‪ ،‬یا بخشــی از متن یک کتاب در ان اورده‬ ‫شــده‪ ،‬باید به دقت و صحت ان اطمینان داشت‪.‬‬ ‫همچنان که در یک کتاب خوب کودک‪ ،‬نباید اثری‬ ‫از اقتباس های نابجا و بازنویسی های نامتناسب‪ ،‬به‬ ‫چشــم بیاید‪ .‬برای کودکان بویــژه در گروه های‬ ‫سنی پایین‪ ،‬بهتر اســت در حد امکان‪ ،‬از کلمه ها‬ ‫و جمله های موزون اســتفاده شود و این کلمه ها و‬ ‫جمله ها‪ ،‬به اندازه کافی و الزم‪ ،‬در سرتاســر کتاب‬ ‫تکرار شــود‪ .‬بطورکلی چگونگی شکل و ظرفیت‬ ‫ارائه و محتوای کتاب های کودکان و نوجوانان باید‬ ‫به گونه ای باشــد که ان ها را به مطالعه ترغیب و‬ ‫تشویق کند‪ ،‬نه اینکه انان را نسبت به خواندن هر‬ ‫کتاب دیگری هم دلسرد نماید‪.‬‬ ‫عامل مهم دیگر در بررسی محتوای کتاب رعایت‬ ‫خالقیت نویسنده و تصویرگر کتاب در نگارش‬ ‫و تصویرسازی موضوعات است‪.‬‬ ‫محتوای خالقانه موجب می شــود‬ ‫که‪ ،‬خواندن کتــاب برای کودک‬ ‫هیجان انگیز و جالب باشد‪ .‬رعایت‬ ‫خالقیــت در بیــان موضوعات‬ ‫کتــاب‪ ،‬شــخصیت پــردازی‪،‬‬ ‫باورپذیری و حل مشــکالت و‬ ‫دغدغه های شــخصیت اصلی‬ ‫کتــاب‪ ،‬می تواند در جذابیت‬ ‫و عالقه مندی کودک برای‬ ‫مطالعه مکرر ان اثر تاثیرگذار‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫بهتر است کتاب در اغاز‬ ‫بــا ارائه اطالعــات مختصر‬ ‫در زمینه شــخصیت اصلی‬ ‫داســتان‪ ،‬اســامی و محل‬ ‫زندگی انــان‪ ،‬کــودک را‬ ‫وارد محتــوای کتاب نماید‪.‬‬ ‫اطالعــات اضافــی موجب‬ ‫خســتگی و عدم جذابیت‬ ‫کتاب می گــردد‪ .‬پس بهتر‬ ‫اســت برای انتخــاب کتاب‬ ‫چند خط اول کتاب توســط‬ ‫والدین مطالعه گردد تا میزان‬ ‫جذابیت اغاز کتاب مشخص‬ ‫گردد‪.‬‬ ‫نکته‪ :‬دقت در صفحه عنوان‬ ‫کتــاب‪ ،‬فهرســت مندرجات و‬ ‫مطالعه مختصــر مقدمه کتاب‬ ‫کمک بزرگی بــه انتخاب کتاب‬ ‫خواهــد نمــود‪ .‬اولیــن گام در‬ ‫بررسی یک کتاب مطالعه فهرست‬ ‫مندرجات و صفحــه عنوان کتاب‬ ‫می باشد که به نوعی نقشه راهنمای‬ ‫کتاب می باشد‪.‬‬ ‫‪ )۷‬تعداد صفحات‬ ‫تعداد صفحات کتاب از شــاخص های‬ ‫مهم انتخــاب کتاب اســت‪ .‬کتاب هایی‬ ‫که دارای نوشــته و عکس بطور همزمان‬ ‫می باشند‪ ،‬باید بین ‪ ۲۵‬تا ‪ ۳۵‬صفحه باشند‬ ‫و کتاب های مصور برای خردساالن که فاقد‬ ‫نوشته می باشــند‪ ،‬نباید بیشتر از ‪ ۱۶‬صفحه‬ ‫باشــند‪ .‬کتاب هایی که دارای صفحات زیاد و‬ ‫خارج از حوصله کودک می باشند زمینه الزم را‬ ‫برای خستگی و در نهایت عدم عالقه کودک به‬ ‫مطالعه را فراهم می اورند‪.‬‬ ‫با افزایش ســن کودک و عبــور از کودکی به‬ ‫نوجوانی به ترتیب تعداد صفحات کتاب نیز باید‬ ‫افزایش یابد‪ .‬بطور مشخص کودکانی که در مراحل‬ ‫اولیه انس و ارتبــاط با کتاب قرار دارند از مطالعه‬ ‫کتاب هــای با صفحات و نوشــتار زیاد احســاس‬ ‫خستگی و دل زدگی می نمایند‪ .‬بهتر است در این‬ ‫موارد از کتاب هایی که صفحات و نوشته های کمتر‬ ‫و تصاویر بیشتر بهره می گیرند‪ ،‬استفاده نمود‪.‬‬ ‫کتاب های مرجــع کودکان تنهــا کتاب هایی‬ ‫هســتند که تعداد صفحات در ان ها مهم نیست‬ ‫و والدین بــدون در نظر گرفتــن تعداد صفحات‬ ‫اقدام به انتخــاب ان برای کودک می نمایند؛ زیرا‬ ‫کــه کتاب مرجع هیچگاه از ابتدا تا انتهای ان به‬ ‫یکباره مطالعه نمی گردد و تنها در زمان نیاز برای‬ ‫یافتن پاســخ های کوتاه و کاربردی مثل معنی‬ ‫لغــات و اصطالحات و… به صورت موردی به‬ ‫ان مراجعه می شود‪.‬‬ ‫کتاب های پر فروش لزوماً بهترین نیستند‪.‬‬ ‫هر کتابی که تیراژ باالیی داشــت‪ ،‬صرفاً به‬ ‫دلیل تیراژ باال نمی تواند مورد توجه قرار‬ ‫گیرد‪ .‬بسیاری از کتاب های به اصطالح‬ ‫بازاری با محتوای ضعیف و تنها برای‬ ‫کســب درامد بیشــتر تولید می‬ ‫گردند‪ .‬لذا تیــراژ کتاب هرگز‬ ‫نمی توانــد یک منبع قابل‬ ‫اتــکا در انتخاب کتاب‬ ‫قلمداد شود‪.‬‬ صفحه 17 ‫توجــه مدیــران بــه اهمیت‬ ‫خودمراقبتــی در امــوزگاران و‬ ‫پشــتیبانی از انــان در این راه‪،‬‬ ‫کلید اصلی شکل گیری ارتباط‬ ‫مســتحکم میان امــوزگار و‬ ‫دانش اموز (خــواه در فضای‬ ‫امــوزش انالین و خــواه در‬ ‫کالس های حضوری) است‪.‬‬ ‫امــوزگاران تاثیرگــذار‪،‬‬ ‫ارتبــاط مســتحکمی بــا‬ ‫دانش اموزان شان برقرار می‬ ‫کنند‪ ،‬بــه ان ها توجه دارند‬ ‫و از ان ها پشتیبانی می کنند‪.‬‬ ‫اما گاهی‪ ،‬برقراری این روابط‬ ‫می تواند چالش برانگیز باشد‪.‬‬ ‫در جهان پسا همه گیری ‪،‬که‬ ‫بســیاری از اموزگاران از راه‬ ‫فضای مجازی با دانش اموزان‬ ‫در ارتباطنــد‪ ،‬شــکل گیری‬ ‫چنین روابطی نشدنی به نظر‬ ‫می رســد‪ .‬خوش بختانه‪ ،‬مگان‬ ‫مارکوس‪ ،‬مشــاور و اموزشگر‬ ‫حرفه ای می گویــد اموزگاران‬ ‫با فراگیری مهارت هــای الزم‪،‬‬ ‫می توانند روش ســاختن روابط‬ ‫مستحکم در فضای مجازی و رو‬ ‫در رو را بیاموزند‪.‬‬ ‫مارکوس‪ ،‬پایه گذار موسســه ای‬ ‫غیرانتفاعی با نام ‪ FuelEd‬اســت‬ ‫که ماموریت ان پرورش مهارت های‬ ‫ارتباطی اموزگاران است‪ .‬این موسسه‬ ‫با برگزاری جلسات مشاوره ی خصوصی‪،‬‬ ‫کارگاه هــای گروهی و دوره های تربیت‬ ‫اموزگار می کوشد تا کاستی های سیستم‬ ‫پشــتیبانی از اموزگاران را جبران کند‪.‬‬ ‫هدف از برگزاری این دوره ها‪ ،‬فراهم کردن‬ ‫پشــتیبانی واقعی اجتماعی و احساسی از‬ ‫اموزگاران ‪ ،‬برای کمک به ان ها در ساختن‬ ‫روابــط مســتحکم و امن بــا دانش اموزان‪،‬‬ ‫خانواده هــا و همــکاران اســت‪ .‬مارکوس با‬ ‫تاثیرپذیری از پیشینه ی حرفه ای خود در زمینه‬ ‫روانشناسی‪ ،‬موسسه ‪ FuelEd‬را بر پایه ی این‬ ‫باور هدایت می کند که اموزگاران برای ساختن‬ ‫روابط مســتحکم و تاثیرگذار بــا دانش اموزان‪،‬‬ ‫نخست باید بتوانند به خودشان اهمیت بدهند و به‬ ‫خوبی از خودشان مراقبت کنند‪.‬‬ ‫«بهره منــدی از تنها یک رابطــه ی امن با یک‬ ‫بزرگســال در کل زندگی‪ ،‬بر رشد مغز‪ ،‬روند بهبود‬ ‫تروما و یادگیری تاثیر ســودمند دارد‪ .‬اموزشگران‬ ‫قابلیت ساختن چنین روابطی را دارند و بسیاری از‬ ‫ان ها به صورت غریزی‪ ،‬روابطی امن شکل می دهند‪.‬‬ ‫بــا این همه‪ ،‬اگر ان ها را بــه مهارت های ضروری و‬ ‫خوداگاهی در به کارگیری ســامان مند این توانای ‬ ‫ی‬ ‫مجهز کنیم‪ ،‬می توانند بسیار تاثیرگذارتر باشند‪».‬‬ ‫مارکوس چهــار گام را برای پرورش هوش‬ ‫احساسی و پیشبرد مدارس بر پایه ی ارتباطات‬ ‫انسانی (چه در فضای مجازی و چه رو در رو)‬ ‫پیشنهاد می دهد‪:‬‬ ‫تمــاس تصویری انالین و هم تلفنی می توان برگزار‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫اموختن دانش زیربنایی برقرارکردن ارتباط‬ ‫مستحکم‬ ‫پژوهش ها نشان می دهند‪ ،‬نوع ارتباط با مراقبان‬ ‫و مربیان در ســال های نخست کودکی‪ ،‬بر شیوه ی‬ ‫برقــراری ارتباط فرد در ســال های پس از ان تاثیر‬ ‫ماندگار دارد‪ .‬بــرای نمونه‪ ،‬مارکوس می گوید‪« :‬اگر‬ ‫تجربه ی ارتباطات ناامن در دوره ی کودکی داشــته‬ ‫باشــید‪ ،‬احتمال بیشــتری دارد که در بزرگسالی‬ ‫ارتباطات ناامن با دیگران برقرار کنید‪ ».‬خبر خوب‬ ‫این که با پی بردن به این موضوع‪ ،‬الگوهای برقراری‬ ‫ارتبــاط را می توان تغییــر داد‪ .‬اموزشــگران می‬ ‫توانند مهارت های ضروری برای داشــتن روابط امن‬ ‫را بیاموزنــد و به کودکان اموزش دهند ‪ .‬با اموختن‬ ‫این مهارت ها و به کارگیری ان ها در ارتباطات روزانه ‪،‬‬ ‫اموزگاران مــی توانند دانش اموزان را برای برقراری‬ ‫روابط امن در همه زندگی اماده کنند‪.‬‬ ‫صداقت در نشان دادن اسیب پذیری ها‬ ‫بیشتر اموزشگران احساس می کنند باید قوی به‬ ‫نظر برسند و نگرانی ها یا احساسات طبیعی و واقعی‬ ‫را پنهان کنند‪ .‬چنین رویکردی مانع شــکل گیری‬ ‫ارتباطــات و وابســتگی های امن و رشــد فرهنگ‬ ‫اجتماعی‪-‬احساســی در مدرسه می شود‪ .‬مارکوس‬ ‫پیشنهاد می کند‪ ،‬اموزشگران به جای پنهان کردن‬ ‫احساســات‪ ،‬تجربه های واقعی شــان را با همکاران‬ ‫و دانش اموزان به اشــتراک بگذارند‪ .‬نشــان دادن‬ ‫اسیب پذیری سبب می شــود‪ ،‬دیگران نیز درباره ی‬ ‫تجربه های دشوارشــان‪ ،‬اسان تر سخن بگویند‪ .‬در‬ ‫چنین فضایی‪ ،‬روابط امن مجال رشد می یابد‪ ،‬روابط‬ ‫اموزگار و دانش اموز بهبود می یابد و فرهنگ ارتباطی‬ ‫امن در مدرســه فراگیر می شود‪ .‬مارکوس می گوید‪:‬‬ ‫«اگر مدیران هم دلی و خوداگاهی را در رفتارشان‬ ‫با دیگران نمایان سازند‪ ،‬اسان ترمی توانندتجربه های‬ ‫واقعی شــان را بــا دیگــران به اشــتراک بگذارند‪،‬‬ ‫اسیب پذیری شان را نشان دهند و اموزشگران را به‬ ‫مشارکت برانگیزند‪».‬‬ ‫اگر کالس های شــما حضوری برگزار می شــود‪،‬‬ ‫ی و غیررسمی تان‬ ‫می توانید جزئیاتی از زندگی شخص ‬ ‫ایمان داشتن به تاثیر سودمند گوش دادن‬ ‫هم دالنه‬ ‫گــوش دادن یعنی فقط گوش دادن؛ گوش دادن‬ ‫به همه ان چیزی اســت که دانش اموز مایل اســت‬ ‫درباره ان ســخن بگوید(مانند احساسات شدید و‬ ‫تجربه هــای دردناک) بدون قضــاوت کردن و نظر‬ ‫دادن؛ بدون اطمینان بخشــیدن و نصیحت کردن‪.‬‬ ‫فقط گوش دادن‪ .‬شــاید ســاده به نظر برسد ولی‬ ‫گوش دادن هم دالنه به دانش اموز کمک می کند تا‬ ‫مهارت تنظیم احساساتش را به دست اورد‪ .‬بازگویی‬ ‫احساسات و اندیشه ها‪ ،‬سبب می شود درگیری درونی‬ ‫با ان ها پایان یابد؛ «هنگامی که دانش اموزی نزد شما‬ ‫می اید و احساســاتش را با شما در میان می گذارد‪،‬‬ ‫اگر به جای ان که با شتاب سراغ حل مسئله بروید‪،‬‬ ‫فقط به او گوش دهید‪ ،‬احســاس امنیت و اطمینان‬ ‫را در او پدیــد می اورید‪ .‬با این کار‪ ،‬نه تنها او ارام تر‬ ‫خواهد شد و بهتر می تواند برای حل مسئله اش اقدام‬ ‫کند‪ ،‬بلکه مایل است دوباره نزد شما بازگردد و بیشتر‬ ‫سخن بگوید‪ .‬شما نیز‪ ،‬به عنوان مدیر یا اموزگار‪ ،‬هر‬ ‫چه بیشتر و بهتر دانش اموزانتان را بشناسید‪ ،‬بهتر‬ ‫می توانید نیازهای شان را فراهم کنید‪».‬‬ ‫گوش دادن ه ‪‎‬م دالنه رابطه میان کارکنان مدرسه‬ ‫را نیز می تواند بهبود بخشد‪.‬‬ ‫با برنامه ریزی جلسات منظم‪ ،‬پس از ساعت کالس‪،‬‬ ‫می توان فرصت گفت وگوی فردی با دانش اموزان را‬ ‫فراهم کرد‪ .‬این جلسات را هم به شکل حضوری‪ ،‬هم‬ ‫اهمیت ارتباطات مستحکم‬ ‫و امن در محیط اموزشی‬ ‫بیماری های ناشی از فوبیای مدرسه‬ ‫فوبیای مدرســه در حقیقت ترسی است که مایه‬ ‫اصلی ان هراس (ترس) از مدرسه است‪.‬‬ ‫ترس از محیــط جدید‪ ،‬قوانین انضباطی جدید‪،‬‬ ‫سرپرســتان معلم هــای جدید‪ ،‬تــرس از تنبیه‪،‬‬ ‫درگیری با کودکان و دور شــدن از خانه‪ ،‬مادر و‬ ‫‪...‬این مجموعه سبب ان خواهد شد که ترسی‬ ‫مبهم و پیچیده سراســر وجود کودک را فرا‬ ‫گیرد و اضطراب بر او غالب شود‪.‬‬ ‫گاهی بچه ها به محض جدایی از والدین‬ ‫ورود به مدرسه‪ ،‬نارحت شده گریه زاری‬ ‫می کنند و ســعی دارند از مدرســه‬ ‫بیرون رفته خود را به خانه برسانند‪.‬‬ ‫هســتند دانش امورزانی که‬ ‫در روزهــای اول مدســه‪،‬‬ ‫ایام امتحان و روزهای‬ ‫درس جواب دادن‬ ‫‪ ...‬دچــار‬ ‫را نیز بــا دانش اموزان و همکاران تان به اشــتراک‬ ‫بگذارید‪ .‬اگر کالس ها مجازی است‪ ،‬از امکانات فضای‬ ‫مجازی بهره برداری کنید و جلسات معرفی‪ ،‬اشنایی‬ ‫بــا حیوانات خانگی یکدیگر یــا مهمانی های رقص‬ ‫انالین برگزار کنید تا اجتماع مدرســه(خانواده ها و‬ ‫همکاران) با شخصیت شما بیشتر اشنا شوند‪.‬‬ ‫بیماری می شوند‪ ،‬رنگشــان زرد و حالت استفراغ در‬ ‫ان ها شدید می شود‪.‬‬ ‫گاهی شــما می بینید که فرزندتان هنگام صبح یا‬ ‫موقع رفتن به مدرســه دلش درد می گیرد اســتفراغ‬ ‫می کند و ‪ ...‬هنگامــی که به خانه بر می گردد حالش‬ ‫خوب می شود این همان فوبیای مدرسه است‪.‬‬ ‫فوبیای مدرسه خود را به صورت های مختلف نشان‬ ‫می دهد‪ .‬از جمله اختالل در هضم غذا‪ ،‬بی اشــتهایی‪،‬‬ ‫دردهای شــکمی‪ ،‬حالت تهوع‪ ،‬مشکالت خواب‪ ،‬تب‪،‬‬ ‫سر درد‪ ،‬گوش درد و ‪...‬‬ ‫فوبیا بیماری نیســت بلکه شــبیه بیماری است‪.‬‬ ‫علت جســمانی و فیزیولوژیکی ندراد و فقط ناشی از‬ ‫بهم خوردگی وضع درون است‪.‬‬ ‫برخی از روانشناسان معتقدند کودکان اگاهانه خود‬ ‫را به این حالت می زنند تا از محبت بیشتری بر خوردار‬ ‫شــوند‪ .‬برخی دیگر از روانشناسان ترس و اضطراب را‬ ‫مطرح می کند‪.‬‬ ‫تــرس‪ ،‬اضطراب‪ ،‬جدایی از مــادر‪ ،‬اجبار حضور در‬ ‫مدرســه‪ ،‬ترس از این موضوع که در نبود او در خانه‬ ‫بالیی بر ســر مادر بیاید‪ ،‬وحشــت از این‬ ‫که والدیــن او را ترک کند‪،‬‬ ‫احساس از دســت دادن محبوبیت‪ ،‬ترس‬ ‫از مــورد مواخزه قرار گرفتن‪ .‬ترس از عدم‬ ‫توان انجام تکالیف‪ ،‬نگرانی و وحشت از ازاد‬ ‫دیگران و ‪...‬‬ ‫این حالت خاص گروه و طبقهٔ بعضی در‬ ‫جامعه نیست‪ .‬امری است که در هر مدرسهٔ بخصوص‬ ‫در شروع سال تحصیلی و در کالس اول به نمونه هایی‬ ‫از ان برخورد خواهد شد‪.‬‬ ‫اما در صورت مشــاهدهٔ چنین حالتی چگونه‬ ‫رفتار کنیم تا این حالــت تخفیف پیدا کند به‬ ‫عادت تبدیل نشود؟‬ ‫در صورتی که به چنین کودکانی برخورد کنیم الزم‬ ‫است تالش هایی در محیط خانه صورت گیرد‪:‬‬ ‫• پذیرش و محبت به کودک و نشــان دادن این‬ ‫امر که تو مورد عالقه و احترام خانواده هســتی‪ ،‬ما تو‬ ‫را دوســت داریم و به همین دلیل می خواهیم مدرسه‬ ‫بروی‬ ‫• همدری و همراهی با او که بله ‪ ...‬ما هم چون تو‬ ‫روزی کودک بوده ایم گاهی دچار چنین وضع و حالتی‬ ‫می شدیم ولی زود خوب می شدیم ‪.‬‬ ‫• فراهم کردن فرصت گفت وگو و بیان نگرانی ها‪.‬‬ ‫او بتواند بدون هیچ گونه خجالت درد و دل کند و بگوید‬ ‫از چه چیز در مدرسه رنج می برد‪.‬‬ ‫• کمــک به او در ایجاد اعتماد و اطمینان برای او‬ ‫فراهم کردن فرصت های بازیابی ســامت‬ ‫روان و ارامش برای اموزشگران‬ ‫فعالیت اموزشی ماهیتی انســان محور و ارتباط‬ ‫محــور دارد‪ .‬از این رو‪ ،‬به ســطح باالیــی از هوش‬ ‫احساســی برای به انجام رساندن ان نیاز است‪ .‬اگر‬ ‫اموزشــگران امادگی الزم را بــرای رویارویی با این‬ ‫با ِر احساســی‪-‬اجتماعی نداشته باشند‪ ،‬به کیفیت‬ ‫روابط شــان اسیب وارد می شــود‪ .‬راهکار چیست؟‬ ‫فضاهــا و منابعی برای اموزشــگران فراهم کنید تا‬ ‫سالمت روان خود را بازیابند‪ .‬هنگامی که اموزگاران‬ ‫در فرایند بازیابی ســامت روان شرکت می کنند و‬ ‫تجربه ها و چالش های شــان را بازگــو می کنند‪ ،‬در‬ ‫مسیر رشد احساسی‪-‬اجتماعی قرار می گیرند‪ .‬هر چه‬ ‫اموزگاران فرصت های بیشتری برای پرورش هوش‬ ‫اجتماعی‪-‬احساسی داشته باشند‪ ،‬دانش اموزان نیز‬ ‫فرصت های بیشتری برای یادگیری به دست می اورند‬ ‫و احساس امنیت خواهند داشت‪.‬‬ ‫در حل مشکالت‪.‬‬ ‫• بیان این مشــکل در مدرسه ترسی ندارد‪ ،‬مهم‬ ‫یادگیری اســت‪ ،‬امتحان مهم نیست و از نظر ما نمره‬ ‫خیلی مهم نیست‪.‬‬ ‫• بیان خاطره از دوران زندگی خود و دیگران‬ ‫• القا بهتر شدن حالت او از چند روز قبل‬ ‫• تشــویق او پس از یکی دو روز که توانســته بر‬ ‫خود مسلط شود‪.‬‬ ‫• کمــک بــه حل مشــکالت مدرســه و کمک‬ ‫و راهنمایــی برای انجام تکالیف تــا برنامه بر دوش او‬ ‫سنگینی نکند‪.‬‬ ‫• تالش برای از بین بردن منشا ترس‬ ‫• فراهم کردن لحظات شاد از راه بازی گردش و‬ ‫تفریح توام کردن کار مدرسه‪.‬‬ ‫• همراهی مادر در روزهای اول در مدرسه‬ ‫• در بین راه از او ســوال نکنید که حالش چگونه‬ ‫است و یا چرا مدرسه را دوست ندارد‬ ‫• در بین راه بیشتر از دوستی ها‪ ،‬باری ها و ‪ ...‬که‬ ‫کودک را سر شوق می اورد صحبت کنید‬ ‫• در مدرســه فرزندتان حاضر شوید با معلم او به‬ ‫صورت عادی و صمیمانه صحبت کنید‪ .‬در حضور او از‬ ‫کودکتان تعریف کنید‪.‬‬ ‫• در صورت بر طرف نشدن این حالت در کودکان‬ ‫با کارشناس تماس بگیرید‪.‬‬ صفحه 18 ‫به کودک خود با روشی ساده زبان اشاره بیاموزید‬ ‫کودکتان هنوز صحبت نمی کند؟ نگران نباشــید‪ .‬از این‬ ‫روش های ســاده اســتفاده کنید تا به کودک خود برخی‬ ‫مهارت های ساده زبان اشــاره را بیاموزید و نهایتاً متوجه‬ ‫شوید که گو گو گا گا دقیقاً به چه معناست‪.‬‬ ‫هنگامــی که پســر نوامــی مارتینز‪ ،‬کالــب‪ ،‬کوچک‬ ‫بود‪ ،‬مــادرش هر روز صبــح او را در صندلی بلند کودک‬ ‫می گذاشــت‪ ،‬به او یک بطری می داد و وقتی سگشان در‬ ‫اشــپزخانه راه می رفت‪ ،‬این مادر اهل نیوئینگتون از ایالت‬ ‫کانکتیکات‪ ،‬با گفتن «سالم‪ ،‬چلسی» به او سالم می کرد‪ .‬و‬ ‫سپس دستش را تکان می داد (عالمتی جهانی برای سالم‬ ‫دادن) و له له می زد (عالمتی در مورد سگ)‪.‬‬ ‫کالب ناشــنوا نبود‪ ،‬اما مارتینز امیدوار بود با استفاده از‬ ‫زبان اشــاره‪ ،‬قبل از اینکه پسرش یاد بگیرد صحبت کند‪،‬‬ ‫بتوانــد با او ارتباط برقرار کند‪ .‬یک روز چلســی در زمان‬ ‫صبحانه در اشــپزخانه پیدایش نشــد‪ .‬کالب که ان موقع‬ ‫هفت ماهه بود‪ ،‬بطری را از دهانش جدا کرد و شروع به له‬ ‫له زدن کرد‪ .‬مارتینز به یاد اورد که «زمانی که من چلسی‬ ‫را صدا می زدم و او به اتاق می امد‪ ،‬کالب با شادی و هیجان‬ ‫فریاد می زد‪ .‬کالب می خواســت سگمان نزدیکش باشد و‬ ‫راهی پیدا کرده بود تا این مطلب را به من نشان دهد‪».‬‬ ‫نگاه کنید و زبان اشاره را بیاموزید‬ ‫کودکان کلمــات را خیلی قبل از انکه بتوانند ادا کنند‪،‬‬ ‫می فهمند‪ .‬بنا به گفته جرالد دبلیو‪ .‬مک رابرتز‪ ،‬پزشــک‪،‬‬ ‫دانشمند ازمایشــگاه های هاســکینز‪ ،‬موسسه تحقیقات‬ ‫گفتار و زبان‪« ،‬کودکان در حدود ‪ ۶‬تا ‪ ۸‬ماهگی‪ ،‬شــروع‬ ‫به برقــراری ارتباط بیــن صدای کلمات بــا معنی ان ها‬ ‫می کننــد‪ ».‬تقریباً در همین زمان‪ ،‬فرزند شــما می اموزد‬ ‫که چطور با استفاده از حرکاتش‪ ،‬به شما چیزی بگوید‪ .‬او‬ ‫ممکن اســت وقتی بخواهد بغل شود‪ ،‬بازوانش را باز کند‬ ‫یا به شــیء مورد عالقه اش اشاره کند‪ .‬این حرکات نشان‬ ‫می دهد که او مشــتاق اســت به هر طریق ممکن‪ ،‬ارتباط‬ ‫برقرار کند‪.‬‬ ‫در حالیکــه برای معرفی کردن نشــانه ها‪ ،‬هرگز خیلی‬ ‫زود نیســت‪ ،‬فرزند شــما از زمانی که به دست هایش (یا‬ ‫به دست های شــما) توجه می کند‪ ،‬با ان ها بازی می کند‪،‬‬ ‫دســت هایش را به سمت دهانش می برد یا برای برداشتن‬ ‫اســباب بازی ها از ان ها اســتفاده می کند‪ ،‬احتماالً برای‬ ‫شروع استفاده از نشانه ها یا حرکات اشاره ای اماده است‪.‬‬ ‫کنجکاو هســتید که بدانید زبان اشــاره ای ارزش تالش‬ ‫کــردن دارند یا نه؟ به این فواید توجه کنید‪ :‬اســتفاده از‬ ‫زبان اشــاره با فرزندتان به شــما فرصت درکی مختصر از‬ ‫افکارش را می دهد که ارتباط شــما را با او مســتحکم تر‬ ‫می سازد‪.‬‬ ‫ایــن نظر مایکل ماســیاس‪ ،‬پزشــک و اســتاد بخش‬ ‫بیماری های رشــدی و رفتــاری کودکان بــرای اکادمی‬ ‫امریکایی بیماری کودکان اســت‪ .‬اشاره کردن همچنین‬ ‫ممکن اســت افســردگی (و کج خلقی) که به علت عدم‬ ‫توانایــی کودک در بیــان نیازهایش به وجــود می اید را‬ ‫کاهش دهد‪ .‬و حتی ممکن اســت فرزند شــما را باهوش‬ ‫تر ســازد‪ .‬مطالعات نشان داده اند که کودکانی که اموزش‬ ‫دیده بودند از حرکات اشــاره ای اســتفاده کنند‪ ،‬در ‪۱۲‬‬ ‫ماهگی دایره لغاتی بزرگ تر از کودکانی داشتند که چنین‬ ‫اموزشی ندیده بودند‪.‬‬ ‫برای اشیاء پیدا می کنند‪ ،‬و این کشف‪،‬‬ ‫ان ها را به بسط دادن حرکات اشاره‬ ‫ای کودکانه و دوســت داشــتنی از‬ ‫کلمات متداولی رهنمون می سازد‬ ‫که والدین می توانســتند به ان ها‬ ‫اموزش دهند‪.‬‬ ‫به ارتباط اشاره ای مانند یک‬ ‫قدم در پروسهٔ ارتباط فکر کنید‪:‬‬ ‫کودک شما از مرحلهٔ دریافتن‬ ‫این مطلب که یک چیز مساوی‬ ‫یک کلمه یا یک نشــانه است‪،‬‬ ‫به سوی مرحلهٔ تولید حرکات‬ ‫دســتی که نمایانگــر ان چیز‬ ‫باشــند پیش می رود تا زمانی‬ ‫که اولین کلماتش را به وضوح‬ ‫بیان کنــد (عموماً بین ‪ ۱۰‬تا‬ ‫‪ ۱۴‬ماهگی)‪.‬‬ ‫هنگامی کــه فرزندتان برای‬ ‫نشــان دادن توپ‪ ،‬اشاراتی به‬ ‫کار می بــرد ‪ -‬دســت هایش را با هم‬ ‫حرکت می دهد تا نوک انگشتانش به‬ ‫هم برسند‪ ،‬سپس ان ها را از هم جدا‬ ‫می کند‪ -‬ان را تکرار کنید‪ .‬ســپس با‬ ‫گفتن «بله‪ ،‬این یک توپ بزرگ است‪.‬‬ ‫یک توپ قرمز!» بــه افزایش واژگانش‬ ‫کمک کنید‪ .‬تحقیقات نشــان می دهند‬ ‫که وقتی شما در مورد چیزی سخن می‬ ‫گوئید که برای فرزندتان جالب است‪ ،‬ان‬ ‫کلمات را اسان تر خواهد اموخت‪.‬‬ ‫حرکات اشارهای ساده برای اموزش به کودک‬ ‫اغازگران گفتگو‬ ‫در حالیکه برخی والدین ممکن اســت نگران باشند که‬ ‫اموزش حرکات اشاره ای به کودک‪ ،‬عالقه او را به صحبت‬ ‫کــردن کم می کند‪ ،‬مطالعات دقیقــاً عکس این مطلب را‬ ‫نشــان داده اند‪ :‬اشــاره کردن در حقیقت سرعت پروسه‬ ‫یادگیری صحبت کردن را افزایش می دهد‪ .‬عادله فیگوروا‪،‬‬ ‫که مدرس کالس اشــاره کن‪ ،‬بگو و بازی کن در هارتفورد‬ ‫ایالت کانکتیکات می باشد معتقد است «اشاره کردن قرار‬ ‫نیســت جایگزین بیان زبان کالمی شود بلکه بیشتر پلی‬ ‫است به سمت ان‪».‬‬ ‫پیشــرفت از سخن گفتن با دســتانش به سمت ارتباط‬ ‫برقــرار کردن بــا دهان‪ ،‬به کودک حســی عالی می دهد‪.‬‬ ‫این نظر لیندا اکردولو اســت؛ پزشــک‪ ،‬نویسنده همکار‬ ‫اشــاره های کودکانه‪ :‬چطور با کودکتان صحبت کنید قبل‬ ‫از انکه بتواند ســخن بگوید‪ .‬زمانی که یک کودک شروع‬ ‫به ارتباط اشــاره ای با والدینش می کند‪ ،‬ان ها نیز طبیعتاً‬ ‫تمایل پیدا می کنند که با او بیشتر صحبت کنند‪ .‬و هرچه‬ ‫کودک کلمات بیشتری بشنود‪ ،‬سریع تر یاد می گیرد که از‬ ‫ان ها استفاده کند‪.‬‬ ‫دکتر اکردولو جنبش کودک ‪ -‬اشــاره را در طول دهه‬ ‫‪ ۱۹۸۰‬بعد از توجه به نوزاد دخترش‪ ،‬کیت که به یک گل‬ ‫رز در باغ اشــاره می کرد‪ ،‬بینی خود را جمع کرد و ان را‬ ‫بو کرد‪ .‬کیت هر زمان با یک گل روبرو می شد‪ ،‬همین کار‬ ‫را انجــام می داد‪ ،‬حتی اگر در تصویر کتاب یا مقاله ای در‬ ‫مورد پوشاک بود‪ .‬به زودی کیت برای سایر چیزهایی هم‬ ‫که کنجکاویش را برمی انگیخت و می خواست که به ان ها‬ ‫اشاره کند‪ ،‬حرکات اشاره ای کشف کرد‪.‬‬ ‫چیزهایی شامل ماهی‪ ،‬میمون ها‪ ،‬تاب و توپ ها‪ .‬مطالعات‬ ‫بعدی توسط دکتر اکردولو و دکتر سوزان گودوین‪ ،‬نشان‬ ‫داد که بســیاری کودکان‪ ،‬حرکات اشاره ای خاص خود را‬ ‫مشارکت فعال داشته باشید‬ ‫همینکه شــما شــروع به صحبت کردن‬ ‫با فرزندتان کنید خیلــی قبل از انکه او هم‬ ‫بتوانــد با شــما صحبت کنــد‪ ،‬می توانید هر‬ ‫زمان که مایل هســتید از زبان اشاره استفاده‬ ‫کنید‪ .‬مارتینز و همسرش زبان اشاره را از روزی‬ ‫که کالــب به دنیا امد بــه او معرفی کردند زیرا‬ ‫می خواســتند زبان اشاره برای او تبدیل به عادتی‬ ‫همیشگی شود‪.‬‬ ‫به نظر کارشناســان‪ ،‬هر عالمتــی را که تصمیم‬ ‫می گیرید در ابتدا بیاموزید‪ ،‬باید همراه با صدای بلند‬ ‫باشــد‪ .‬این مطلب اهمیت دارد که عالمت را نشــان‬ ‫دهیــد و کلمه یا عبارت را هــر دفعه بگوئید‪ .‬فیگوروا‬ ‫پیشنهاد می دهد که با عالمت های مخصوص وعده های‬ ‫غذایی اغــاز کنید‪ ،‬چرا که فرزندتــان چند بار در روز‬ ‫غــذا می خورد و غذا برای اکثر کودکان جالب اســت به‬ ‫این علت که به تازگی شــروع به اشنایی با تنوع غذاهای‬ ‫جامد کرده اند‪« .‬شــیر» اولین عالمت اسان برای اموزش‬ ‫است‪ :‬شما مشــت خود را باز و بسته می کنید انگار که از‬ ‫گاو شیر می دوشید‪.‬‬ ‫وقتی بطری را به دســت کودک می دهید‪ ،‬در حالیکه از‬ ‫این نماد اســتفاده می کنید‪ ،‬بگوئید «بفرمائید اینهم شیر‬ ‫شما»‪« .‬بیشتر»‪« ،‬خواب»‪« ،‬مامان»‪« ،‬بابا» و «بای بای»‬ ‫عالمت های اولیه دیگری هســتند کــه می توانید امتحان‬ ‫کنید‪.‬‬ ‫اگر کودکتان فورا ً عالمت ها را تقلید نکرد‪ ،‬نا امید نشوید‪.‬‬ ‫شاید الزم باشــد عالمت ها را به مدت چند هفته و مکررا ً‬ ‫تکرار کنید تا کودک ان ها را یاد بگیرد‪ .‬به هر حال زمانی‬ ‫که کودک عالمت ها را به کار برد‪ ،‬مراقب باشــید‪ :‬او دارد‬ ‫به شــما می گوید که چه می خواهد و شــما باید امادهٔ‬ ‫پاسخگویی باشید‪.‬‬ صفحه 19 ‫از انشا تا ابداع‬ ‫انشا‪،‬‬ ‫درس مظلومی اســت که تاکنون به درستی مورد‬ ‫توجه واقع نشــده و در برنامه های درســی مغفول‬ ‫مانده است‪ .‬با تشــکیل انجمن معلمان انشا در سال‬ ‫گذشــته که به همت روزنامه همشــهری (نشــریات‬ ‫همشــهری محله) و بــا برگزاری همایــش «موضوع‬ ‫انشــا‪ :‬زندگی» ســامان یافت‪ ،‬به نظر می رسد توجه به‬ ‫درس انشــا‪ ،‬با برنامه تر از پیش پی گرفته شود‪ .‬صفحه‬ ‫فرهنــگ و اموزش همشــهری‪ ،‬امادگی خــود را برای‬ ‫انتشــار دیدگاه های علمی و عملی دربــاره جایگاه درس‬ ‫انشا در نظام برنامه ریزی درسی کشورمان اعالم می دارد‪.‬‬ ‫ان چــه در پی می اید مقاله ای اســت که توســط یکی از‬ ‫فرهنگیان باســابقه و سردبیر مجله رشد نواموز (ویژه دانش‬ ‫اموزان کالس های دوم و سوم دبستان) در مورد انشا نوشته‬ ‫شده است‪ .‬وی درس انشــا را با زمینه های کار فعلی خود و‬ ‫چالش های موجــود در ادبیات کودکان و نوجوانان بررســی‬ ‫کرده است‪.‬‬ ‫وقتــی به جایگاه ادبیات فارســی در مدرســه فکر می کنم‪،‬‬ ‫به نظرم می اید که درســی مهجورتر و مظلوم تر از درس انشــا‬ ‫نبوده اســت‪ .‬زنگ انشــا به راحتی جایگزیــن می پذیرد‪ ،‬جابه‬ ‫جا می شــود و شــاید هم از لیست درســهای پرارزش حذف‬ ‫می شــود‪ ،‬تا جای خودش را به درســی بدهد که بیشتر مورد‬ ‫توجه مسئوالن و خانواده هاست‪ .‬این روند‪ ،‬سال ها ادامه داشته‬ ‫و شاید هنوز هم ادامه داشته باشد‪.‬‬ ‫یادم می اید‪ ،‬در دوران دانش اموزی‪ ،‬حجم کار انشانویســی‬ ‫من بســیار زیاد بود‪ .‬مجبــور بودم در هفته جور دوســتانم را‬ ‫هم بکشــم و تکالیف انشــای انان را انجام دهم‪ .‬انشــا نوشتن‬ ‫برای تعداد زیادی از دوســتان مشکل بود‪ .‬از درس انشا خیلی‬ ‫اســتقبال نمی کردند‪ .‬بسیار دیده ام که بعضی از دانش اموزان‬ ‫حتی در خواندن متن انشــا هم مشــکل دارنــد‪ .‬تمرین های‬ ‫تکــراری و پر حجم‪ ،‬احتمــاالً فرصت مهارت هــای زبانی را‬ ‫از دانش اموزان ســلب می کند و البته مدرســه هم انتظار‬ ‫بیشتری ندارد!‬ ‫در قدیم‪ ،‬انشــایی که می نوشــتیم‪ ،‬باید حتماً مقدمه و‬ ‫موخره داشــت (البته واضح و مبرهن اســت) معلم به ما‬ ‫می گفــت‪ :‬مقدمــه را این طور بنویســید‪ ،‬بعد به اصل‬ ‫مطلب بپردازید و در اخر انشا هم نتیجه گیری کنید‬ ‫و پند و اندرز بدهید (از انشــای بدون نتیجه گیری‪،‬‬ ‫نمره کم می شــد)‪ .‬این جریانی است که در سطح‬ ‫بســیاری از کالس های درس هنــوز هم اجرا‬ ‫می شــود‪ .‬حتی اگر ده ها سال از ان گذشته‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫وقتــی کــه مــن مــادر و حتــی‬ ‫مادربزرگ شدم‪ ،‬باز هم نویسنده‬ ‫انشــای فرزندانم بــودم‪ .‬اما‬ ‫در دوران ســی سال‬ ‫معلمــی خود‪،‬‬ ‫بــه‬ ‫بچه ها بــرای انشــا نوشــتن‪ ،‬ازادی عمل‬ ‫مــی دادم و چارچوبــی تعییــن نمی کردم‪.‬‬ ‫حتی اگر خارج از شــیوه های متداول جمله‬ ‫سازی و انشا بود‪.‬‬ ‫به گمان من‪ ،‬احتماالً ضعف انشانویســی‬ ‫کثیری از بچه ها‪ ،‬از انجا ناشی می شود‪ ،‬که‬ ‫در برنامه ریزیها و روش های اموزش به تغییرات رشــد کودک‪،‬‬ ‫چنــدان توجهی نمی شــود‪ .‬در چارچوب مرزبندی شــده زبان‬ ‫امــوزی که البته الزم و ضروریســت‪ ،‬برای درس انشــا‪ ،‬برنامه‬ ‫مستقل و خاصی که جدا از مهارت های اولیه زبانی باشد منظور‬ ‫نشده است‪ .‬بچه ها در کالس انشا‪ ،‬به موازات نوشتن جمله های‬ ‫درســت و منطقی‪ ،‬به انگیزش درونی برای نشان دادن‪ ،‬عواطف‬ ‫و احساس از طریق نوشــتن نیاز دارند‪ .‬در حالی که نوستالژی‬ ‫فرهنگی انشانویســی‪ ،‬به معلمان اجازه نواوری نمی دهد و البته‬ ‫که این روش‪ ،‬با ادبیات مدرن امروزی ناهمگون اســت‪.‬‬ ‫پیاژه بــا ازمایش های طبیعی و تجربی در مورد کودکان ‪ ۷‬و‬ ‫‪ ۸‬ساله‪ ،‬نشــان می دهد که «کودکان خردسال‪ ،‬در بیان روابط‬ ‫علی‪ ،‬ممکن اســت ضعیف باشــند و به ندرت علت را به معلول‬ ‫ربط دهند‪ ،‬مث ً‬ ‫ال در داســتانی که یک پری جادوگر‪ ،‬کودکان را‬ ‫به شــکل قو دراورد؛ کودک می گفت‪ :‬یک پری بود و این پری‬ ‫جادوگر بود‪ .‬ان ها خودشــان را به صورت قو درمی اورند‪ .‬توجه‬ ‫کنید که کــودک رابطه علی اصلی را بیــان نمی کند‪ ،‬که پری‬ ‫جادوگر باعث می شــد تا کودکان به شــکل قو درایند‪ .‬کودک‬ ‫صرفــاً دو رویــداد را بدون ذکر رابطه انها نــام برد‪ .‬جمله دوم‬ ‫هم گرایش انان را به اســتفاده از ضمایر‪ ،‬بدون اشاره به مرجع‬ ‫ضمیر نشــان می دهد که معلوم نیست منظور از انها چه کسانی‬ ‫هستند‪».‬‬ ‫او همچنیــن عقیده دارد که کــودک‪ ،‬واژه ها را در چارچوب‬ ‫یک نظام شــخصی از معانی تفسیر می کند و البته‪ ،‬معنی مورد‬ ‫نظر کودک‪ ،‬لزوماً مانند معنی مورد نظر فرد بزرگســال نیست‪.‬‬ ‫کــودک زبان را مطابق ســاختار ذهنی خــود تغییر می دهد و‬ ‫تنها پس از یک فرایند طوالنی رشــد به بلوغ فکری می رســد‪.‬‬ ‫بنابراین جمله ها و انشــای کودک ممکن اســت‪ ،‬مطلوب مربی‬ ‫و معلم نباشــد‪ .‬ولی ان چیزیســت که تراویده از ساخت ذهنی‬ ‫موجود اوســت‪ .‬توجــه و درک این مهم به ازادی در نوشــتن‬ ‫و بروز خالقیــت کودک کمک می کنــد‪ .‬در واقع مجوز ازادی‬ ‫تفکر به او داده می شــود‪ .‬با پذیرش اســتثناها‪ ،‬تغییر در روش‬ ‫و فرایند انشانویســی‪ ،‬نیاز به تامــل‪ ،‬تغییر رویه و تغییر نگرش‬ ‫برنامه ریزان دارد‪.‬‬ ‫در کتاب های جدید بخوانیم‪ -‬بنویســیم دوره ابتدایی‪ ،‬تقریباً‬ ‫اکثر تکنیک هــای زبان اموزی وجود دارد‪ .‬بچه ها در شــرایط‬ ‫معمولــی پس از پایان هر کتاب‪ ،‬بایســتی بتوانند از مفاهیم به‬ ‫کار رفته‪ ،‬به درســتی اســتفاده کنند‪ .‬اما انشا نویسی که بخش‬ ‫مهمــی از ادبیات مــا در دوره های ابتدایی و راهنمایی اســت‪،‬‬ ‫نیاز به پرورش ســیال فکر و اندیشه دارد‪ .‬بهتر است قالب های‬ ‫قراردادی شکسته شود تا دانش اموز‪ ،‬در کنار تمرین های زبان‬ ‫اموزی‪ ،‬به تخیالت و دیده های خود فرصت بروز دهد‪ .‬تســامح‬ ‫معلم و مربی نســبت به خطاهای نوشــتاری کودک که اکثرا ً از‬ ‫تفاوت های فردی و شــناختی نشــات می گیرد‪ ،‬شوق نوشتن و‬ ‫فکر کردن را در کودک زنــده نگه می دارد‪ .‬عدم انعطاف معلم‪،‬‬ ‫بــی تفاوت بودن نســبت به تخیل و ابداعات نوشــتاری دانش‬ ‫اموز و حساس شدن به رعایت تمام دستورالعمل های زبانی‪ ،‬از‬ ‫عالئم رکود انشانویسی و تقلیل انگیزه نوشتن و خلق کردن در‬ ‫کودکان و نوجوانان است‪.‬‬ ‫در قدیــم‪ ،‬یادگیری زبان و اشــنایی با نوشــتن‬ ‫و خوانــدن‪ ،‬بــدون فعالیت های جنبــی فعلی زبان‬ ‫امــوزی کاری ســاده و معمولــی بود‪ .‬انــان که به‬ ‫مکتب می رفتند‪ ،‬به همان شــیوه مکتبی و انان که‬ ‫به دبســتان می رفتند با همان شــیوه سنتی‪ ،‬اغلب‬ ‫شــاگردان موفقی بودنــد و خط و انشــایی خوش‬ ‫داشــتند‪ ،‬اما گروه بی سوادان متعدد و سوادخواندن‬ ‫و نوشتن‪ ،‬امتیازی ویژه بود‪.‬‬ ‫امــروز می بینــم رســانه های متعدد اموزشــی و‬ ‫پرورشــی‪ ،‬در خدمــت امــوزش و تربیــت بچه ها‬ ‫هســتند و می خواهند یادگیری را برایشــان تسهیل‬ ‫کنند و بســا موفق هم می شــوند‪ .‬امــا این احتمال‬ ‫هم هســت که در فراینــد تعدد و تکثــر که گاه با‬ ‫سوءتفاهم های شناختی نیز توام است‪ ،‬کودک دچار‬ ‫تشتت در ســاخت های ذهنی خود شود و یا این که‬ ‫اموخته های معلم محــور را‪ ،‬رفیع و بی بدیل بداند‪.‬‬ ‫در چنین حالتی‪ ،‬او قدرت تخیل و اســتقالل اندیشه‬ ‫را از دســت می دهد‪ .‬نظام بســته اموزشی‪ ،‬او را در‬ ‫چرخه خود می گیرد‪ .‬تــا به حدی که کیفیت کنش‬ ‫او در حد کیفیت اندیشــی تعیین شــده می شــود‪.‬‬ ‫نوشتن انشا که یکی از برنامه های اموزشی است‪ ،‬از‬ ‫بچه ها فرصت خالقیت و انگیزه نوشــتن را می گیرد‬ ‫و محملی می شــود بــرای هماهنگی بــا برنامه های‬ ‫امتحانی و مدرسه ای‪.‬‬ ‫در حال حاضر ما با کمی تعداد نویســنده و شاعر‬ ‫و منتقــد اگاه در همه ســطوح‪ ،‬خصوصاً کــودکان و نوجوانان‬ ‫روبه رو هســتیم‪ ،‬اغلب کارها از ابتکار و نواوری به دور اســت‪،‬‬ ‫تا به جایی که اجبارا ً ناخالص به جای خالص پذیرفته می شــود‬ ‫و مــا به انتظار خلق اثار بهتر می نشــینیم‪ .‬با دوســتی در این‬ ‫زمینــه صحبت می کردم‪ ،‬بــا من هم عقیده بود‪ .‬در کشــوری‬ ‫با ســرمایه های غنی ادبی و فرهنگی‪ ،‬اعم از شــعر و نثر‪ ،‬ما در‬ ‫این عرصه دچار وقفه هســتیم‪ .‬او نظــرش کلی تر از من بود و‬ ‫می گفت علت را باید در بی عالقگی نوجوان به مطالعه دانســت‪.‬‬ ‫هر قدر مشــتری کتابخانه ها در مقاطع مختلف کم شود‪ ،‬سطح‬ ‫خالقیــت ادبی در نســل جوان تحلیل مــی رود‪ .‬در بازاری که‬ ‫عرضه کم شــود‪ ،‬شرایط پذیرش سهل و اسان می شود‪.‬‬ ‫می خواســتم از درس انشــا و کیفیت نه چندان مطلوب ان‬ ‫در مدارس بنویســم‪ ،‬که به عرصه ادبیــات کودکان و نوجوانان‬ ‫رســیدم‪ ،‬عرصه ای بی نهایت حساس و ارزشمند و قابل تحلیل‬ ‫و شایسته توجه‪.‬‬ ‫شــعرهای امروز کودکان‪ ،‬اگر شبیه شعرهای یمینی شریف و‬ ‫محمود کیانوش نباشــد‪ ،‬باید سطحی باالتر و جاذبه های قوی تر‬ ‫و قابلیت پذیرش بیشــتری از ســوی مخاطبین داشــته باشد‪.‬‬ ‫بچه ها هنوز هم شــعر انار رحماندوســت را با شــادی و لذت‬ ‫زمزمه می کنند‪ .‬از خود می پرســم‪ ،‬بچه های امروز چند شــعر‬ ‫می دانند؟ ایا اشعار کتابهایشان ان قدر جاذبه دارد که بخوانند‬ ‫و فراموش نکنند؟‬ ‫داســتان های کودکان و نوجوانــان‪ ،‬در بداعت ایده و کالم و‬ ‫حفظ موازین جامعه‪ ،‬ایا رشــد مطلوبی داشته است؟ با چالش‬ ‫درونی‪ ،‬بــه رخوت رضایت می رســم‪ .‬ولی دوباره به دبســتان‬ ‫و راهنمایــی برمی گــردم و به کاوش کیفیت انشانویســی در‬ ‫مدرســه می نشینم‪ .‬اول خودم را محاکمه می کنم که در دوران‬ ‫معلمی و در موقعیت های مناسب‪ ،‬با درک ضعف ها و کمبودها‪،‬‬ ‫چه از جهت سیســتم اموزشــی انشــا و چه از جهت توجه به‬ ‫انگیزه هــا و رغبت هــای بچه ها‪ ،‬حداقل در محــدوده اختیاری‬ ‫که داشــتم‪ ،‬نتوانســتم تحولی به وجود اورم‪ .‬امروز در مواجهه‬ ‫بــا نیازی که به داســتان های کودکانه داریــم‪ ،‬فاصله ای حس‬ ‫می کنم که خالیی که نمی توان ان را با هر نوع نوشــته ای‪ ،‬که‬ ‫گاه کلیشه ای و تقلیدی و گاه مغایر ارزش هاست پر کند‪ .‬درس‬ ‫انشا یکی از شــیرین ترین و پربارترین درس هاست که می تواند‬ ‫در شــکوفایی استعداد و رشد کیفی ســایر درس ها موثر باشد‪.‬‬ ‫اگر بر این اعتقاد باشــیم که نوشــتن تفکر کتبی انســان است‬ ‫و کســی که در این زمینــه‪ ،‬از مهارت کافی برخوردار اســت‪،‬‬ ‫انســانی اســت منطقی و خوش فکر و خالق؛ که نــه تنها در‬ ‫مســیر اعتالی فکریست‪ ،‬که در تحول فکری اطرافیان خود هم‬ ‫تاثیرگذار است‪.‬‬ ‫ادم های خوشــفکر که توان نوشــتن دارند‪ ،‬فکرهای خود را‬ ‫بــه نظم درمی اورنــد و تالیف می کنند‪ .‬ادم هــای خوش فکر‬ ‫دیگر در راه های هنری و اجتماعی‪ ،‬خالق و افریننده هســتند‪.‬‬ ‫اما فکرهای خــوب و تازه‪ ،‬زمینه ظهور می خواهد و مدرســه‪،‬‬ ‫بسترســاز افکار بدیع و رنگین اســت‪ .‬ساختن این بستر‪ ،‬ابزار و‬ ‫مصالح مناسب می خواهد‪ .‬با کمی تغییر در نگاه و درک شرایط‬ ‫جامعه امروز‪ ،‬می توان روی درس انشــا ســرمایه گذاری کرد و‬ ‫شاهد ارزش افزوده ان بود‪.‬‬ ‫برای این تحول الزم اســت انشــا نوشــتن بچه ها را به طور‬ ‫مســتقل جدی بگیریم و به موازات اموزش های زبانی‪ ،‬برای ان‬ ‫طرحی نو دراندازیم‪.‬‬ صفحه 20 ‫ان چه نباید به خوانندگان نواموز گفت‬ ‫به طــور کلی‪ ،‬بعضی اوقات داشــتن یک روند‬ ‫طوالنی و ناخوشــایند‪ ،‬باعث بی حوصله شــدن‬ ‫والدین نســبت به خوانندگان نواموز می شود‪ .‬ما‬ ‫می خواهیم بچه هایمان موقع خواندن‪ ،‬احساس‬ ‫راحتــی و موفقیت کنند و خواندن را دوســت‬ ‫داشته باشند‪ .‬بنابراین وقتی بچه ها برای خواندن‬ ‫هر کلمه در صفحه تالش می کنند‪ ،‬پافشاری بر‬ ‫خواندن کتاب هایی که برایشان مناسب نیست‪،‬‬ ‫یــا روان خواندن صفحه ای از کتاب بدون ان که‬ ‫بتوانند انچه خوانده اند را بفهمند و به یاد اورند‪،‬‬ ‫بی نتیجه است‪.‬‬ ‫ناامید نشوید! ما لیستی از اشتباهات مشترک‬ ‫والدین به همراه راه هــای بهتری برای حمایت‬ ‫خواننــدگان نواموز ارائه می دهیــم‪ .‬امیدواریم‬ ‫که ایــن کار منجر به بلندخوانی با ارامش و نیز‬ ‫تواناتر شدن خوانندگان شود‪.‬‬ ‫خوانــدن او را متوقف نکنید‪ .‬اگر ان اشــکال‬ ‫اســیبی به متن وارد نمی کند‪ ،‬نگویید «دوباره‬ ‫این خط را درســت بخوان» و اجازه دهید ادامه‬ ‫دهد‪.‬‬ ‫اگر می خواهید کودکتان احساس راحتی کند‪،‬‬ ‫خواندن او را قطع نکنیــد‪ .‬درصورت لزوم دفعه‬ ‫بعد که خودتان متن را خواندید‪ ،‬ان اشــتباه را‬ ‫اصالح کنید‪.‬‬ ‫به خوانندگان نوامــوز نگویید «یاال‪ ،‬زودباش‪.‬‬ ‫تو باید سریع تر بخوانی!» یا «ارام تر‪ ،‬داری سریع‬ ‫از ان می گذری!» درعوض‪ ،‬نمونه ای از موزون و‬ ‫روان خواندن ارائه دهید‪ .‬روان خوانی یا خواندن با‬ ‫سرعت مناسب و نیز موزون و یکنواخت خوانی‪،‬‬ ‫مواردی اســت که در بهتریــن حالت از طریق‬ ‫نمونه خوانی والدیــن و معلم و نیز تمرین مکرر‪،‬‬ ‫اموزش داده می شــود‪ .‬برای ان که به کودکتان‬ ‫کمک کنید تا روان خوان شود‪ ،‬کتابی متناسب با‬ ‫سطح خواندنش تهیه کنید و از او بخواهید بارها‬ ‫و بارها ان را بخواند‪.‬‬ ‫برای شــروع‪ ،‬از فرزندتان بخواهید تمام یک‬ ‫کتاب را از روی جلد تا پشــت‬ ‫جلد ان بخواند‪.‬‬ ‫روز دوم از او بخواهید تمام‬ ‫کتــاب را دوباره بخواند‪ ،‬و بعد‬ ‫شــما بند بــه بند یــا صفحه‬ ‫بــه صفحــه ان را بخوانید و‬ ‫ســپس از کــودک بخواهید‬ ‫انچه خوانده اید را تکرار کند‪.‬‬ ‫همچنیــن می توانیــد از او‬ ‫بخواهید انچه شما می خوانید‬ ‫را با انگشتش دنبال کند‪.‬‬ ‫روز ســوم‪ ،‬ابتدا شما کتاب‬ ‫را بخوانیــد و بعــد همزمان‬ ‫بــا همدیگر بخوانیــد‪ .‬این به‬ ‫کــودک کمــک می کند که‬ ‫خواندن موزون را یاد بگیرد‪.‬‬ ‫روز چهارم‪ ،‬اول شما کتاب‬ ‫را بخوانیــد و بعــد از کودک‬ ‫بخواهیــد که خــودش ان را‬ ‫بخواند‪.‬‬ ‫روز پنجــم‪ ،‬روز نمایــش‬ ‫مهارت های فرزندتان است! از‬ ‫او بخواهیــد به عنوان تمرین‪،‬‬ ‫کتاب را خودش بخواند‪ .‬حاال‬ ‫وقت ان است که از او فیلم برداری کنید و برای‬ ‫دوستان و بستگان راه دور بفرستید‪.‬‬ ‫به خواننــدگان نواموز نخندیــد‪ .‬به چیزهای‬ ‫جدی و زشــت فکر کنید و نفس عمیق بکشید‬ ‫تا دوباره بر خود مســلط شــوید‪ .‬اگر بشــود با‬ ‫همدیگر بخندید اشکالی ندارد‪ .‬به احتمال قوی‬ ‫وقتی کودک شــما کلمه «باسن» را می خواند‪،‬‬ ‫نمی تواند خنده خود را کنترل کند و شــما هم‬ ‫همین طور‪ .‬ولی اگر دارد ســخت کار می کند و‬ ‫نهایت تالشــش را می کند و دراین حین دچار‬ ‫اشکالی می شود که شــما را قلقلک می دهد‪ ،‬از‬ ‫ان بگذرید‪.‬‬ ‫نگویید «تو این را می دانی» ان کلمه را بخش‬ ‫کنید و از او بپرســید ایــا می تواند بخش های‬ ‫مختلف کلمه را تشخیص دهد؟ اگر می تواند هر‬ ‫بخش را بگوید‪ ،‬کمکش کنیــد تا بخش ها را با‬ ‫هم ادا کند‪.‬‬ ‫نگویید «تو اشــتباه می کنی‪ ،‬کلمه درست‪. ...‬‬ ‫است» درعوض هیچ نگویید‪.‬‬ ‫سکوت کنید‪ ،‬اگرچه سخت‬ ‫به نظر می رســد‪ .‬به جز در‬ ‫مواردی که ان اشــکال به‬ ‫متن اسیب می زند‪ ،‬در بقیه‬ ‫موارد رهایــش کنید‪ .‬اگر‬ ‫قرار باشد هربار که کودک‬ ‫گیر می کند‪ ،‬برای دانستن‬ ‫کلمه درست به شما نگاه‬ ‫کند‪ ،‬هیچ وقت مهارت های‬ ‫کشف در تمرین خواندن را‬ ‫کســب نخواهد کرد‪ .‬ولی‬ ‫اگر کودک دچار اشتباهی‬ ‫شــود که معنــی را تغییر‬ ‫می دهد‪ ،‬در انتهای صفحه‬ ‫از او بخواهیــد دوباره متن‬ ‫را بــا دقــت بخوانــد‪ .‬اگر‬ ‫دوبــاره اشــتباه خواند‪ ،‬از‬ ‫او بخواهید بــرای فهمیدن‬ ‫کلمه بــه تصویر نــگاه کند‬ ‫یــا از او بپرســید ایــا انچه‬ ‫خوانده اســت معنی دارد؟ اگر‬ ‫همچنان متوجه اشکال نشد‪ ،‬از‬ ‫او بخواهید بخش مشکل متن را‬ ‫نشان دهد‪ .‬اگر نمی دانست‪ ،‬شما‬ ‫به او نشان دهید‪.‬‬ ‫وقتی دوباره خواندن را از ســر‬ ‫می گیریــد‪ ،‬از او درمورد صفحه ای‬ ‫که درســت خوانده بود سوال کنید‪.‬‬ ‫این کار بــرای اذیت کردن کودکتان‬ ‫نیســت‪ ،‬بلکــه برای ان اســت که به‬ ‫کودک کمک کنید تــا خودش را زیر‬ ‫نظر بگیرد‪ .‬به عنوان یک فرد خوداگاه‪،‬‬ ‫ما مرتبــاً بازبینی می کنیــم تا مطمئن‬ ‫شویم ان چه می خوانیم‪ ،‬معنادار است‪.‬‬ ‫در مقام پدر و مادر‪ ،‬این مهم اســت که‬ ‫بــه بچه هایمان – هنگامی کــه با ما کتاب‬ ‫می خوانند – ارامش دهیم تا ان ها دوســت‬ ‫داشــته باشــند که همراه ما در خانه کتاب‬ ‫بخواننــد‪ .‬ان هــا نیاز به تمریــن دارند و باید‬ ‫احســاس کنند خواندن به همراه والدین امن‪،‬‬ ‫طبیعی و لذت بخش است‪.‬‬ ‫چه بایدها و نبایدهایی را در اتاق کودک رعایت کنیم؟‬ ‫سقف اتاق کودک را تزیین کنید‬ ‫نوزادان بیشــتر وقــت خود را رو به پشــت‬ ‫می گذراننــد‪ .‬پس چــرا بــرای کوچولوی خود‬ ‫چیــزی در نظــر نگیرید که به ان نــگاه کند؟‬ ‫برای سقف از رنگی ارامش بخش استفاده کنید‬ ‫و همچنین با نقاشــی دیواری یا عکس برگردان‬ ‫اتاق کودک خود را زیبا کنید‪.‬‬ ‫دوستدار محیط زیست باشید‬ ‫اگر طراحی داخلی اتاق کودک شما سازگار با‬ ‫محیط زیست باشد نه تنها برای کره زمین بلکه‬ ‫برای کودک نیز مفید است!‬ ‫محصوالتی که ما روزانه اســتفاده می کنیم پر‬ ‫از مواد شیمیایی نامطبوع (بد) هستند‪ .‬این مواد‬ ‫شــیمیایی که به ترکیبات الی فرار معروفند به‬ ‫ارامی در هوا پخش شده و سالمتی کودک شما‬ ‫را به خطر می اندازند‪.‬‬ ‫جایگاهی برای وسایل بهداشتی در نظر‬ ‫بگیرید‬ ‫روی میز تعویض پوشــک نوزاد یک ســینی‬ ‫تعبیــه کنیــد و در ان ژل انتــی باکتریــال و‬ ‫دستمال کاغذی حوله ای قرار دهید‪ .‬روزی یکبار‬ ‫سطوح حساس را با انها ضدعفونی کنید‪.‬‬ ‫همچنین باید برای پوشک و لباس های کثیف‬ ‫فکــری کنید مانند تهیه ســطل پوشــک انتی‬ ‫باکتریال و سبد رخت چرک‪.‬‬ ‫پنکه سقفی نصب کنید‬ ‫جلوگیری از ســندروم مــرگ ناگهانی نوزاد‬ ‫(‪ )SIDS‬به اسانی اب خوردن است‪ .‬مطالعه ای‬ ‫در ســال ‪ ۲۰۰۸‬نشان داد نوزادانی که زیر پنکه‬ ‫سقفی می خوابند خطر سندروم مرگ ناگهانی تا‬ ‫‪ ۷۵‬درصد کاهش می یابد‪.‬‬ ‫از پنجره غافل نشوید‬ ‫پوشــاندن پنجره با پرده فقط بــرای زیبایی‬ ‫نیســت بلکه جز نــکات ایمنی نیز به حســاب‬ ‫می ایــد‪ .‬بــرای اتاق کــودک حتمــا پرده های‬ ‫ضخیم یا پرده شــید نصب کنید‪ .‬این پرده ها به‬ ‫کودک کمک می کند بیشــتر و راحت تر بخوابد‪.‬‬ ‫همچنین از بیش از حد گرم شــدن اتاق در روز‬ ‫جلوگیری می کنند که خود به طور چشمگیری‬ ‫باعث کاهش خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫از روشنایی شدید بپرهیزید‬ ‫برای هر چراغ روشنایی دیمر ( دیمر وسیله ای‬ ‫اســت که از ان جهــت کم و زیاد کــردن نور‬ ‫چراغ ها استفاده می شود) نصب کنید به خصوص‬ ‫برای انهایی که باالی تخت نوزاد قرار‬ ‫گرفته اند‪ .‬همچنین خرید یک اباژور‬ ‫کوچک برای مواقع خواندن داســتان‬ ‫ایده خوبی است‪.‬‬ ‫چراغ شب خواب فراموش نشود‬ ‫چراغ های شــب خواب به خصوص‬ ‫هنگام شیر دادن های شبانه ایمنی و‬ ‫راحتی شما را فراهم می کنند‪.‬‬ ‫منتظر نمانیــد‪ ،‬خانه را ایمن‬ ‫کنید‬ ‫قبل از اینکه کودکتان راه بیفتد به‬ ‫فکر مناطق خطرناک خانه باشید‪ .‬برای پریزهای‬ ‫برق درپوش تهیه کنید و سیم ها را جمع کنید‪.‬‬ ‫هرگونه اثاثیه ای که ممکن اســت تهدید کننده‬ ‫باشد را مهار کنید‪ .‬فرش ها را برای جلوگیری از‬ ‫لیز خــوردن با ترمز فرش ایمن کنید‪ .‬همچنین‬ ‫بایــد مراقب خطرات احتمالی خفگی باشــید و‬ ‫تمام داروها‪ ،‬پمادها و ‪ ...‬را از دســترس کودک‬ ‫خارج کنید‪.‬‬ ‫کاالهای ضروری را اماده داشته باشید‬ ‫پوشک‪ ،‬دســتمال مرطوب‪ ،‬لوسیون‬ ‫و پمادهــا را قبل از ورود‬ ‫نوزاد خریــداری کرده و گوشــه ای‬ ‫بگذاریــد‪ .‬مطمئن باشــید به همه‬ ‫وســایل ضــروری دسترســی‬ ‫دارید تا مجبور نشــوید برای‬ ‫برداشتن انها نوزاد را تنها‬ ‫بگذارید‪.‬‬ صفحه 21 ‫با کودک پرخاشگر چگوه برخورد کنم؟‬ ‫خشم یکی از هیجان های‬ ‫اصلی و طبیعی در انســان‬ ‫است و هرکس درجه هایی‬ ‫از ان را دارد‪.‬‬ ‫کودکان نیز در ســنین‬ ‫مختلــف و در طبقــات‬ ‫اجتماعــی ـ اقتصــادی‬ ‫متفــاوت هیجان خشــم‬ ‫را تجربــه مــی کننــد و‬ ‫در ایــن میــان انچه مهم‬ ‫اســت توجه به مساله ی‬ ‫یادگیری “شیوه ی مقابله‬ ‫ی صحیح” بــا این هیجان‬ ‫سرکش است‪.‬‬ ‫در بســیاری از افراد این‬ ‫باور نخ نما شــده وجود دارد‬ ‫کــه ” عصبانی شــدن خوب‬ ‫نیســت” و یا ” ادم خوب که‬ ‫عصبانی نمی شود”‪.‬‬ ‫اما باید گفت خشم نیز مانند‬ ‫ســایر احساســات کارکردهای‬ ‫مثبتــی دارد و همانند ســدی‬ ‫اســت که انرژی زیادی در پشت‬ ‫ان تجمع می کند‪.‬‬ ‫در صورتــی که این انرژی روانی‬ ‫به نحو صحیح مورد اســتفاده قرار‬ ‫نگیــرد می تواند تبدیل به مشــکل‬ ‫شود و نارضایتی های ارتباطی زیاد و‬ ‫گاه غیر قابل جبرانی به بار اورد‪.‬‬ ‫جالــب اســت بدانید کــه “مهارت‬ ‫کنترل خشــم” یکــی از مهــم ترین‬ ‫فاکتورهــای تعیین کننــده ی موفقیت‬ ‫در ازدواج اســت و افــراد فاقد مهارت در‬ ‫مدیریت عصبانیت و خشم می توانند ازار‬ ‫دهنده ترین و نامناســب تریــن گزینه ها‬ ‫برای یک ازدواج موفق باشند‪.‬‬ ‫به عنوان والدینی که قصد دارید عصبانیت‬ ‫را بــه عنوان احساســی طبیعــی بپذیرید و‬ ‫روش های صحیح مدیریــت ان به فرزندتان‬ ‫را بیامــوزد‪ ،‬در ابتدا الزم اســت عوامل ایجاد‬ ‫کننده و یا تشــدید کننده ی ان در فرزندتان‬ ‫را بشناسید‪.‬‬ ‫چه عواملی موتور خشــم را فعال تر می‬ ‫کند؟‬ ‫‪ .1‬مصرف بیــش از اندازه ی غذاهای محرک‪،‬‬ ‫سرد و تنقالت‬ ‫‪ .2‬کم خوابی و یا خواب شب بی کیفیت‬ ‫‪ .3‬سرگرمی بیش از حد با بازی های رایانه ای‬ ‫و تماشای افراطی تلوزیون ( بیش از یک ساعت‬ ‫و با توجه به سن)‬ ‫‪ .4‬بی توجهی‪ ،‬مقایسه و احساس بی عدالتی‬ ‫در بســیاری از موارد بــی توجهی به ویژگی‬ ‫های مثبت کودک‪ ،‬مقایســه ی او با کودکان‬ ‫دیگر و یا ســرزنش شــدن بخاطر اشتباهات‪،‬‬ ‫عامل اصلی شروع پرخاش و لجبازی است‪.‬‬ ‫اگر شــما نیــز در ارتباط بــا فرزندتان از‬ ‫ســموم مهلک مقایسه‪ ،‬ســرزنش و یا بی‬ ‫توجهی اســتفاده می کنید‪ ،‬بهتر اســت‬ ‫اســتفاده از ان هــا را از همین لحظه‬ ‫متوقف کنید‪.‬‬ ‫براساس شواهد تجربی‪ ،‬کودکانی‬ ‫که دایما با دیگران مقایســه شده‬ ‫اند و خوبی های شــان نادیده‬ ‫گرفته شده است‪.‬‬ ‫بــا رســیدن به ســن‬ ‫نوجوانــی‪ ،‬کنتــرل‬ ‫شــرایط را از‬ ‫دست داده‬ ‫و‬ ‫بسیار حساس تر و تکانشی تر از سایر همساالن‬ ‫شان برخورد می کنند‪.‬‬ ‫به عبارت دیگر نحوه ی ارتباط شما با کودک‪،‬‬ ‫نه تنها در پرخاش و لجبازی فعلی او موثر است‬ ‫بلکه بر رفتارهای او در دوره ی نوجوانی و حتی‬ ‫بزرگســاالنی تاثیرات قابل تجهی خواهد داشت‬ ‫که تبعات ان شــما را نیز تحــت تاثیر قرار می‬ ‫دهد‪.‬‬ ‫به خاطر داشته باشــید که کودک پرخاشگر‪،‬‬ ‫نیازمند نوازش و امنیت اســت و ایده ی تربیت‬ ‫کردن او در هنگام برانگیختگی می تواند بســیار‬ ‫مخرب باشد‪.‬‬ ‫بازی هایی برای کنترل خشم‬ ‫در صورتی که فرزندتان پرخاشــگر است می‬ ‫توانید به منظور کنترل حاالت عصبی و یاددادن‬ ‫نحوه ی صحیح مدیریت خشم به او از بازی های‬ ‫زیر کمک بگیرید‪.‬‬ ‫‪ .1‬کودکان ‪ ۳-۵‬ساله‬ ‫کودکان در این ســن تمایل زیادی به درست‬ ‫کردن حباب دارند‪ .‬ان هــا از این کار لذت می‬ ‫برند و شــما می توانید از ایــن فعالیت به نحو‬ ‫موثری در جهت کنترل خشم بهره ببرید‪.‬‬ ‫به این منظور الزم اســت به مدت یک هفته با‬ ‫فرزندتان به تمرین ساخت حباب بپردازید‪.‬‬ ‫در همین زمان متوجه خواهید شد که ساختن‬ ‫یک حباب نیازمند تمرکز بر تنفس و دم و بازدم‬ ‫های قوی و عمیق است‪ .‬روشی که برای کنترل‬ ‫خشم بسیار توصیه می شود!‬ ‫انجام این بازی می تواند در تلطیف روحیات‬ ‫کودک پرخاشــگر موثر واقع شود‪ .‬همچنین در‬ ‫هنگام عصبانیت می توانیــد از او بخواهید تا با‬ ‫تنفس عمیق احساس ارامش کند‪.‬‬ ‫‪ .2‬کودکان ‪ ۶-۸‬ساله‬ ‫با پایان دوره ی خردســالی و ورود به ســن‬ ‫مدرسه‪ ،‬توانایی های شناختی در کودکان رشد‬ ‫می کند و می توانید در مورد خشــم با او بیشتر‬ ‫صحبت کنید‪.‬‬ ‫ابتدا الزم اســت به او یاد دهید که عصبانیت‪،‬‬ ‫چه تغییراتی در جسم ایجاد می کند‪.‬‬ ‫مثال اینکه هر وقت کســی عصبانی می شود‪،‬‬ ‫بلندتر حرف می زند‪ ،‬صورتش قرمز می شــود‪،‬‬ ‫دســت هایش را هنگام صحبت به شــدت‬ ‫تکان می دهــد‪ ،‬ضربان قلبش‬ ‫باال می رود‪ ،‬اخم می کند‪ ،‬دهانش خشــک می‬ ‫شود و تندتند نفس می کشد‪.‬‬ ‫سپس به او کمک کنید تا متوجه شود محرک‬ ‫های خشــمش چه مواردی هســتند‪ .‬مثال از او‬ ‫بپرســید اگر کسی چه کاری انجام دهد عصبانی‬ ‫خواهی شد؟‬ ‫او مکن است پاسخ هایی از این قبیل دهد “اگر‬ ‫کســی وســایلم را بدون اجازه بردارد‪ ،‬اگر کسی‬ ‫هلم بدهد‪ ،‬اگر کسی به من زور بگوید و ‪.”...‬‬ ‫در این مرحله الزم اســت در مــورد نحوه ی‬ ‫مدیریــت افکار با هــم گفت و گو کنیــد‪ .‬به او‬ ‫یاد دهید چطور بر خشــمش غلبــه کند و به او‬ ‫بفهمانید در برخوردهای اجتماعی اش الزم است‬ ‫صبور باشــد و قبل از هر اقدامی‪ ،‬نفســی عمیق‬ ‫بکشد‪.‬‬ ‫اگر می توانــد چند قدم از انچه عصبانی اش‬ ‫کرده فاصله بگیرد؛ در دل جمله های ارام کننده‬ ‫تکرار کند مثل‪« :‬از پســش بر میــام» یا «مهم‬ ‫نیست»‪.‬‬ ‫در نهایت هم رفتار های عاقالنه و مودبانه را به‬ ‫او اموزش دهید مثال «این توپ منه‪ ،‬لطفا پسش‬ ‫بده» یا «چه حرف زشــتی زدی‪ ،‬من این طوری‬ ‫حرف نمی زنم»‪.‬‬ ‫سعی کنید به او یاد دهید که قرار نیست کسی‬ ‫با خشونت بیشتر برنده شود‪.‬‬ ‫والدین پرخاشگر‪ ،‬اموزش ندهند‬ ‫اگر به عنوان والد در کنترل پرخاشــگری خود‬ ‫با مشکل مواجه هستید و نمی توانید در موقعیت‬ ‫های تولید کننده ی خشــم‪ ،‬واکنش مناســبی‬ ‫نشــان دهید‪ ،‬اکیدا توصیه مــی کنیم تا از ارایه‬ ‫ی اموزش های شــفاهی به کودک تان اجتناب‬ ‫کنید‪.‬‬ ‫در حقیقت بزرگترین و قدرتمندترین اموزش‬ ‫برای کودک شما‪ ،‬رفتار خودتان است و ارایه ی‬ ‫اموزش های کالمی که در حالیکه هیچ نشانه ای‬ ‫از ان ها در رفتار شــما دیده نمی شود کامال بی‬ ‫اثر و حتی دارای اثر مخرب است‪.‬‬ ‫کودک پرخاشــگری را در رفتار شما مشاهده‬ ‫می کنــد و ان را در بازی هایــش‪ ،‬ارتباطش با‬ ‫دوستان و حتی خود شما نشان می دهد‪.‬‬ ‫در این شــرایط پیشنهاد می کنیم تا در جهت‬ ‫یادگیــری مهارت مدیریت خشــم اقــدام کنید‬ ‫و اجازه دهیــد کودک از رفتار شــما‪ ،‬مدیریت‬ ‫احساساتش را بیاموزد‪.‬‬ ‫‪ .3‬کودکان ‪ ۹-۱۲‬ساله‬ ‫با ورود به این ســن می توانید با فرزندتان به‬ ‫عنــوان فردی با مهارت های شــناختی کارامد‪،‬‬ ‫گفت و گویی منطقی تر داشته باشید‪.‬‬ ‫در این گفــت و گو ها از توصیه‪ ،‬ســرزنش و‬ ‫نصیحت پرهیز کنیــد و فرزندتان را متوجه این‬ ‫مساله کنید که در موقعیت های بعدی برای حل‬ ‫مناسب تر مساله و کنترل خشمش چه برنامه و‬ ‫تصمیمی دارد؟‬ ‫* راهنمای والدین کودک ‪ ۹‬ساله تا ‪ ۱۱‬ساله‬ ‫* روانشناسی کودک دو تا سه ساله‬ ‫* نق زدن کودک و مقابله با ان‬ ‫* نمودار رشد کودک | اهمیت نمودار رشدی‬ ‫کودک در فرایند رشد‬ ‫* ایمنی نوزاد و کودک | معرفی وسایلی که به‬ ‫امنیت بیشتر فرزندتان کمک می کند‬ ‫بازی های بدون محدویت سنی‬ ‫به طور کلی اســتفاده از بازی هایی که دران‬ ‫هــا قالب و چارچوب خاصی وجود ندارد به برون‬ ‫ریزی احساس خشم کمک خواهند کرد‪.‬‬ ‫در این زمینه می توانیــد از بازی هایی مانند‬ ‫خمیربازی‪ ،‬گل بازی‪ ،‬ســفال گری و سایر بازی‬ ‫های رهایشــی که توام با کثیف کاری هســتند‬ ‫استفاده کنید‪.‬‬ ‫در طــول این بازی ها به کودک اجازه دهید تا‬ ‫در حد ممکن دست به کثیف کاری و رهاسازی‬ ‫خود بزنند و در پایان‪ ،‬وسایل بازی را مرتب کرده‬ ‫و محیط اطراف شان را نظم دهند‪.‬‬ ‫ورزش هایــی ماننــد بوکــس و فعالیت های‬ ‫دیگری ماننــد ترکاندن بادکنک یــا ریز کردن‬ ‫کاغذ نیز در کاهش خشــم کودک نقش موثری‬ ‫دارد و می توانید از ان ها نیز در جهت تخلیه ی‬ ‫خشم کودک استفاده کنید‪.‬‬ ‫ایا طوفان خشم کودک با بازی ارام می‬ ‫گیرد؟‬ ‫اگر چه در بســیاری از مــوارد‪ ،‬انجام بازی ها‬ ‫به همراه اموزش های مدیریت خشم در تلطیف‬ ‫پرخاشگری موثر است ‪.‬‬ ‫اما در مواردی که پرخاشــگری کودک ریشه‬ ‫در “مســایل ارتباطی او” با پدر‪ ،‬مادر و یا ســایر‬ ‫اطرافیان دارد‪ ،‬الزم اســت به متخصص مراجعه‬ ‫کنید تا از طریق حل مســاله ی ارتباطی‪ ،‬خشم‬ ‫فروخورده ی کودک تسکین یابد‪.‬‬ صفحه 22 ‫بازنگریدرزماناستفادهازدنیایمجازیدرعصرکرونا‬ ‫حدود ‪ ۳‬میلیارد نفر در سراســر دنیا به شکلی‬ ‫در قرنطینه یا منع امد و شــد معمول قرار دارند‬ ‫و تقریبــاً ‪ ٪۹۰‬دانش اموزان در سراســر جهان‬ ‫دیگر عمالً در مدرسه حاضر نمی ­شوند‪ .‬از این­رو‪،‬‬ ‫جای تعجب ندارد اگر اصلی­ ترین مجرای ارتباط‬ ‫بســیاری از کودکان و نوجوانان و والدین ­شــان‬ ‫با دنیــای بیرون را به نحــوی فزاینده‪ ،‬صفحات‬ ‫تلویزیــون و کامپیوتر تشــکیل می ­دهند‪ ،‬یعنی‬ ‫چیزهایــی که قبالً به دیده ­ی تردید یا مالمت به‬ ‫ان ها نگاه می ­شد‪.‬‬ ‫حال که بیش از ‪ ۱۳۰‬کشــور بــه هدف مهار‬ ‫کرونا برای شهروندانشان محدودیت ­های عبور و‬ ‫مرور ایجاد کرده­اند‪ ،‬طبیعی اســت که اینترنت‬ ‫را ابــزاری محوری برای دسترســی کودکان به‬ ‫امــوزش‪ ،‬بازی‪ ،‬ســرگرمی و تعامــل اجتماعی‬ ‫بدانیم‪ .‬خالصه انکه‪ ،‬بچه­ ها می­توانند از اوقاتی که‬ ‫در فضای مجازی می­ گذارانند‪ ،‬فراوان بهره ببرند‪.‬‬ ‫با این حال‪ ،‬می­ شــود فهمید که برای والدینی‬ ‫امدن کرونا نگــران مدت زمان‬ ‫که تا پیــش از‬ ‫ِ‬ ‫حضور فرزندانشــان در اینترنت و شــبکه های‬ ‫اجتماعی بودند‪ ،‬افزایش یکباره­ ی چنین حضوری‬ ‫بعــد از کرونا می ­تواند موجــب نگرانی بیش تر و‬ ‫حتی اضطراب و پریشانی شــود‪ .‬از این رو‪ ،‬باید‬ ‫پرســید‪« :‬خانواده ­هــا چطور می ­تواننــد از این‬ ‫موقعیت بهترین استفاده را ببرند و در عین حال‬ ‫از امور مهم دیگرشان هم نمانند؟»‬ ‫‪ ۲۷‬مــارس ‪ .۲۰۲۰‬بــا افزایش منــع عبور و‬ ‫مــرور در نیویورک در ایاالت متحــد به منظور‬ ‫مهــار ویروس کرونا (کوویــد ‪ ،)۱۹‬مارگو‪ ،‬که ‪۴‬‬ ‫ســال دارد‪ ،‬به جای انکه طبق معمول به همراه‬ ‫دوســتانش در مهد کودک باشــد‪ ،‬در خانه و با‬ ‫تبلت در حال تمرین الفباست‪.‬‬ ‫بازی دیجیتال در عصر‬ ‫اوقات تماشــا و‬ ‫ِ‬ ‫کرونا‬ ‫تحقیقات نشــان مــی دهد که شــبکه ­های‬ ‫اجتماعــی و بازی­ هــای کامپیوتری ازســویی‬ ‫موجبــات فراغت موقــت از زندگــی واقعی را‬ ‫فراهم می ­کنند و از دیگرســو موقعیت ­هایی برای‬ ‫تعامل اجتماعی ارزشمند به وجود می­ اورند‪ .‬در‬ ‫همین ایــام کرونا‪ ،‬برخی رســانه­ ها به بعضی از‬ ‫این فواید اشــاره کرده­ اند‪ .‬برای مثال‪ ،‬می ­توانید‬ ‫به این مطالــب رجوع کنیــد‪« :‬در ایام فاصله­‬ ‫ گذاری اجتماعی‪ ،‬بازی­ هــای کامپیوتری ممکن‬ ‫است ســامت روانی­ تان را حفظ کنند‪« »،‬قب ً‬ ‫ال‬ ‫فکــر می­کردم بازی کامپیوتــری چیز بیهوده­ای‬ ‫اســت‪-‬تا اینکه کرونا از راه رسید!» و «کرونا به‬ ‫مجادالت مان بر ســر اوقات تماشا پایان داد‪ :‬ما‬ ‫باختیم!»‬ ‫توزیع­کننــدگان بازی ­های دیجیتال‪ ،‬هم چون‬ ‫استریم (‪ )Stream‬خبر از افزایش قابل ­توجه‬ ‫شمار کاربران روزانه ­شان در چند هفته ­ی گذشته‬ ‫طی فقط یک ماه‪ ،‬یعنــی از اوایل ماه‬ ‫داده ­انــد‪ّ .‬‬ ‫مارس (‪ )۲۰۲۰‬تا اوایــل اوریل (‪ ،)۲۰۲۰‬تعداد‬ ‫ایــن کاربــران از ‪ ۱۹‬میلیون بــه ‪ ۲۳/۵‬میلیون‬ ‫رسیده اســت‪ ]۱[.‬در این میان‪ ،‬بیش ترین اقبال‬ ‫را بازی ­هــای مبتنی بر شبیه­ ســازیِ اجتماعی‬ ‫(‪ )social simulation‬داشــته ­اند‪ ،‬مثــل‬ ‫مجموعــه بازی ­هــای ‪Animal Crossing‬‬ ‫یا ‪ Minecraft‬کــه به کاربران اجازه می ­دهند‬ ‫دنیای دل خواهشــان را تنهایی یا با دوستان شان‬ ‫بسازند‪.‬‬ ‫اما با خطرات احتمالی چه کنیم؟‬ ‫اخیراً‪ ،‬چندین تحقیق طــراز اول و قابل­اعتنا‬ ‫نشان داده که در مورد بچه­ ها‪ ،‬تاثیر اوقات تماشا‬ ‫بر ســامت عمومی و سالمت روانی تقریباً ناچیز‬ ‫اســت‪ .‬در عوض‪ ،‬عوامل دیگــر‪ ،‬یعنی حمایت‬ ‫والدین‪ ،‬روابط خانوادگــی و یا تجارب ناگوار در‬ ‫دوران کودکی تاثیرشــان از تاثیر اوقات تماشــا‬ ‫بیشتر است‪ .‬این مطالعات از جمله دربرگیرنده­ ی‬ ‫تحقیقاتی میدانی با شــرکت بیش از ‪ ۳۵۰‬هزار‬ ‫کودک؛ پژوهــش درازمدت درباره­ ی کودکان در‬ ‫بریتانیا؛ و نیز تحقیقات مبتنی بر یادداشت ­های‬ ‫روزانه ­ی کــودکان در بریتانیــا‪ ،‬ایرلند و ایاالت‬ ‫متحد است‪ .‬با این ­حال‪ ،‬از انجا که در محیط­ های‬ ‫دارای جمعیــت کم­درامد یا با درامد متوســط‬ ‫دسترسی به اینترنت و کامپیوتر محدودتر است‪،‬‬ ‫شواهد چندانی هم در این موارد در دست نیست‪.‬‬ ‫مطابق گزارش اخیر یونیسف با عنوان «بزرگ‬ ‫شدن در دنیایی انالین»‪ ،‬گرچه گروهی اندک از‬ ‫کودکان و نوجوانان حین اســتفاده از فن­ اوری ­‬ ‫های دیجیتال تجاربی ناگوار از ســر می­ گذرانند‪،‬‬ ‫این امر مستقیماً به «زمان»ی که انالین سپری‬ ‫می­ کنند مربوط نیســت‪ .‬در عوض‪ ،‬برای واکاویِ‬ ‫چنین تجاربی‪ ،‬الزم اســت بیشتر به این مساله‬ ‫توجــه کنیم که بچه ­ها وقتی انالین ­اند‪ ،‬چه می ­‬ ‫کنند‪ ،‬در معرض چه محتویــات و مطالبی قرار‬ ‫می­ گیرنــد و نیــز اینکه محیط زندگی ­شــان و‬ ‫شــبکه ­های حمایتی دور و برشان چگونه سر و‬ ‫سامان یافته اســت‪ .‬بهترین حالت برای تنظیم‬ ‫وقت تماشای کودکان‪ ،‬ایجاد تعادل در برنامه ی‬ ‫انان است‪ .‬این وقت می­باید نه خیلی زیاد باشد و‬ ‫نه خیلی کم‪ ،‬بلکه به اندازه باشد‪.‬‬ ‫وقت تماشا را عامل بی تحرّکی هم دانسته ­اند‪،‬‬ ‫امــری که خود از جمله عوامــل اصلیِ مرگ­ومیر‬ ‫در سراســر دنیــا و همچنین عاملی ســهیم در‬ ‫چاقی کودکان و نوجوانان است‪ .‬برخی استدالل‬ ‫می­ کنند محدود کردن میزان وقت تماشــا یکی‬ ‫از راه ­هــای افزایش فعالیت جســمی اســت‪ ،‬اما‬ ‫تحقیقات چنین ادعایــی را تایید نمی ­کنند‪ .‬در‬ ‫حقیقت‪ ،‬برای بســیاری از کسانی که این روزها‬ ‫در خانــه محبوس ­اند‪ ،‬عکس این مســاله صدق‬ ‫می ­کنــد‪ ،‬بدین معنا که بازی ­هــای ویدیویی که‬ ‫مستلزم فعالیت ­اند و یا ویدیوهای تمرین ورزشی‬ ‫بهترین فرصت را برای فعالیت ­شــان فراهم می ­‬ ‫کند‪.‬‬ ‫امــا برگردیم به مســاله ­ی ایجاد تعــادل‪ .‬به‬ ‫عبارتی‪ ،‬چطــور می­ توانیم به بچه ­ها کمک کنیم‬ ‫تا‪ ،‬چه اکنــون در دوران همه­ گیریِ کرونا و چه‬ ‫وقتی ­کــه زندگی بــه حالت عادی برگشــت‪ ،‬به‬ ‫چنین تعادلی در زمان تماشا برسند؟‬ ‫‪ ۲۵‬مارس ‪ .۲۰۲۰‬دوقلوها ماکســیم و یان (‪۵‬‬ ‫ساله) در شهر اسکوپیه (پایتخت مقدونیه) حین‬ ‫نگاه کــردن به برنامه­­ای اموزشــی در تلویزیون‬ ‫ملی‪ ،‬مشــغول انجام حرکاتی ورزشــی هستند‪.‬‬ ‫معلــم ایــن درس با کمــک یونیســف مطالب‬ ‫اموزشی مرتبط با مهارت­ های اجتماعی و عاطفی‬ ‫را در مواد درسی پیش ­­دبستانی می ­گنجان َد‪.‬‬ ‫چه می توان کرد؟‬ ‫در زیر به چند مورد اساسی اشاره می­ کنیم‪:‬‬ ‫* تماس مداوم با دوســتان مهم است‪:‬‬ ‫وقتی زندگی از حالت عادی و معمولی ­اش خارج‬ ‫و تا حد زیادی دچــار بالتکلیفی و فقدان قاعده‬ ‫می ­شود‪ ،‬الزم اســت بچه­ ها با دوستان ­شان بازی‬ ‫کنند و در ارتبــاط بمانند‪ .‬بازی ­های ویدیویی و‬ ‫شبکه­ های اجتماعی می ­توانند تجارب معناداری‬ ‫در دوران همه ­گیــری برای بچه ­ها فراهم بیاورند‪.‬‬ ‫از ان جمل ­ه می ­توان به این ها اشاره کرد‪ :‬برقراریِ‬ ‫ارتباط در زمان ه­ای که تعامل اجتماعی کاهش‬ ‫پیدا کرده؛ ســرگرم شــدن وقتی ­کــه گزینه­ ها‬ ‫محدودنــد؛ و نیز کمک به کاهــش اضطراب و‬ ‫ترس‪.‬‬ ‫* نقش فعّال والدین‪ :‬مداخله ­ی هرازگاهی‬ ‫والدین می­ تواند نگرانی ­های بجا راجع­به محتوای‬ ‫برخــی بازی­ های ویدیویــی و همچنین پاره­ای‬ ‫خطــرات احتمالــی انالین را که ممکن اســت‬ ‫متوجه کودکان و نوجوانان باشــد‪ ،‬کاهش بدهد‪.‬‬ ‫این قبیــل مداخالت می­تواند شــامل موارد زیر‬ ‫باشد‪ :‬والدین می­توانند با بچه ­ها راجع به تجربیات‬ ‫انالین ان ها صحبت کنند؛ ان ها همچنین می­‬ ‫ توانند به نحوی مطمئن شــوند که فرزندان ­شان‬ ‫بازی­ های مناسب باالتر از سن خودشان را بازی‬ ‫نمی ­کنند؛ و نیز می ­توانند حاالت روحی و خوشی‬ ‫ی کردن‬ ‫و ناخوشــی فرزندان­ شان را در حین باز ­‬ ‫زیر نظر داشته باشند‪ .‬هم بازی شدن با بچه ­ها در‬ ‫بازی­ های ویدیویی ­شان هم یکی دیگر از راه­ های‬ ‫مناســب برای اطمینان از ایمــن بودن فرزندان‬ ‫است‪ .‬تازه‪ ،‬کلی هم کیف دارد!‬ ‫* انجام فعالیت فیزیکی مقابل تلویزیون‬ ‫یا کامپیوتر‪ :‬به خاطر داشــته باشید که در ایام‬ ‫همه گیری‪ ،‬بســیاری از کودکان و نوجوانان به‬ ‫هرحال نمی­توانند به اندازه­ی گذشته فعالیت‬ ‫جسمانی داشته باشند‪ .‬بنابراین‪ ،‬اگر اموزش‬ ‫و معاشــرت و بــازی کــردن در حال حاضر‬ ‫عمدتاً به تلویزیون و اینترنت محدود شــده‬ ‫است‪ ،‬پس الزم اســت راه­ های تازه­ای برای‬ ‫فعّال نگه­داشــتنِ بچه ­ها پیدا کنیم‪ .‬با توجه­‬ ‫به محدود شــدن فعالیت ­ها به محیط داخل‪،‬‬ ‫ســازمان بهداشت جهانی بازی ­های ویدیویی‬ ‫مستلزم فعالیت و همچنین کالس­های انالین‬ ‫ورزش را بــه عنوان روش ­هایــی برای حفظ‬ ‫ســامت در خانه پیشنهاد کرده‪ ،‬که‬ ‫راه­حل مناســبی است‪،‬‬ ‫زیرا هــم موجــب فعالیت‬ ‫جســمی می­ شــود و هــم‬ ‫ســرگرم ­کننده اســت‪ .‬در‬ ‫ضمــن‪ ،‬ایــن توصیه هم‬ ‫مناســب این ایام اســت‬ ‫ِ‬ ‫و هــم بــرای زمانی که‬ ‫زندگی بــه وضع معمول‬ ‫برگشت ســودمند است‪.‬‬ ‫در کنار این پیشــنهاد‪،‬‬ ‫سازمان بهداشت جهانی‬ ‫همچنیــن توصیه­ هایی‬ ‫بــرای افزایــش فعالیت‬ ‫جســمانی در خانه دارد‬ ‫که مســتلزم اســتفاده‬ ‫از وســایل الکترونیــک‬ ‫نیســتند؛ این توصیه ­ها‬ ‫به ­ویژه بــرای خانوادهایی‬ ‫مناسب ­اند که دسترسی ­‬ ‫شــان به اینترنت محدود‬ ‫است‪.‬‬ ‫همزمان با گسترش همه­‬ ‫ گیری کرونا‪ ،‬وابستگی ما به‬ ‫فن ­اوری دیجیتال هم بیشتر‬ ‫و بیشــتر شــده و برای ان‬ ‫دســته از ما که مجبوریم در‬ ‫خانه بمانیم‪ ،‬عم ً‬ ‫ال به شاهرگی‬ ‫حیاتی بدل گشته است‪.‬‬ ‫از ایــن رو‪ ،‬به نظر می­ رســد‬ ‫اکنون زمان مناسبی است برای‬ ‫انکــه مفروضات مــان دربــاره ­ی‬ ‫اســتفاده­ ی کودکان و نوجوانان از‬ ‫این گونه وســایل را بازنگری کنیم‪،‬‬ ‫مفروضاتــی که غالباً ریشــه در ترس‬ ‫ما از اموری ناشــناخته دارند‪ .‬برای‬ ‫مقابله با این قبیل ترس­ ها‪ ،‬والدین‬ ‫می­توانند اوقــات اضافی ­ای را که‬ ‫در قرنطینه و با فرزندانشــان‬ ‫ِ‬ ‫صرف بیشــتر‬ ‫می­ گذرانند‪،‬‬ ‫اموختــن راجع­بــه‬ ‫دنیاهــای همدیگر‪،‬‬ ‫چه مجــازی و‬ ‫چه واقعی‪،‬‬ ‫کنند‪.‬‬ صفحه 23 ‫ایا کودکان نیاز دارند به مدرسه بازگردند؟‬ ‫هنگامی که به خاســتگاه‬ ‫راه انــدازی مــدارس نگاه‬ ‫می کنیــم‪ ،‬موضوع هایــی‬ ‫درباره ی «درس خواندن»‬ ‫و کارهای روزمره در خانه‪،‬‬ ‫زندگی شخصی و خانواده‪،‬‬ ‫بیش تــر بــه ذهن مــان‬ ‫می اید؛ و این اشــتباهی‬ ‫بسیار بزرگ است‪.‬‬ ‫اکنــون در «فراهــم‬ ‫کردن زمینــه ی اموزش‬ ‫برای همــه» بــا کمبود‬ ‫روبــه رو هســتیم‪ .‬بــرای‬ ‫نمونــه‪ ،‬یکی از مواردی که‬ ‫در اموزش ما دیده نشــده‪،‬‬ ‫«اموزش بهداشت و زندگی‬ ‫ســالم» اســت‪ .‬با توجه به‬ ‫دگرگونی های پُرشــتابی که‬ ‫در این چندســاله در همه ی‬ ‫جنبه هــای زندگی مــا پدید‬ ‫امده اســت‪ ،‬نیازمند بازنگری‬ ‫درباره ی مفهوم مدرسه هستیم‪.‬‬ ‫خبر خوب این اســت که ایجاد‬ ‫دگرگونی هــای ســاختاری در‬ ‫ســامانه اموزشــی‪ ،‬کار دشواری‬ ‫نیســت و ما پیش نیازهــای الزم‬ ‫را برای ساختن ســامانه اموزشی‬ ‫عادالنــه و بــر پایه نیازهــای افراد‬ ‫داریم‪.‬‬ ‫در بنیاد ‪ ،LEGO‬ما با شــبکه ای‬ ‫توانمنــد و جهانــی پژوهش می کنیم ‪.‬‬ ‫همچنیــن بر پایــه ایــن پژوهش ها‪،‬‬ ‫مشــارکت های علمــی بســیاری را در‬ ‫بیــش از بیســت وپنج کشــور‪ ،‬ازمایش‬ ‫و پیاده ســازی کرده ایــم و بــا دولت ها و‬ ‫موسســه های چندملیتی بســیاری برای‬ ‫یافتــن بازدارنده هــا و مــواردی که برای‬ ‫دگرگونی ها در ســامانه های اموزشــی نیاز‬ ‫است‪ ،‬همکاری می کنیم‪.‬‬ ‫در کوشــش های چندجانبه ی ما به همراه‬ ‫ســازمان هایی که گفته شــد‪ ،‬می کوشیم به‬ ‫این پرسش پاســخ دهیم که بچه ها چگونه در‬ ‫مدرسه می اموزند و مسئولین و مربیان نسبت‬ ‫به ایــن چگونگی چه انــدازه دانش و اطالعات‬ ‫دارند؟ باید به یاد داشــت که چگونگی یادگیری‬ ‫کودکان در مدرســه‪ ،‬از بازیگوشی های طبیعی‬ ‫دوران کودکی تاثیر می پذیرد‪ .‬این بازیگوشی ها‬ ‫به شــناخت ژرف تری از محیــط پیرامون انان‬ ‫و موضوع هــای علمی مربوط به ان می شــود‪.‬‬ ‫کودکان همچنیــن از این راه توانایی ازمودن و‬ ‫تمریــن مجموعه ی گســترده تر و متنوع تری از‬ ‫کارها را پیدا می کنند و از همه مهم تر‪ ،‬همراه با‬ ‫یادگیری همیشگی‪ ،‬سالمت جسمی شان حفظ‬ ‫می شود و نشــاط و انگیزه ی ان ها نیز افزایش‬ ‫می یابد‪.‬‬ ‫پژوهش های تازه ی مــا درباره ی چگونگی‬ ‫بهره منــدی از فناوری ها در کودکان‪ ،‬پدران‪،‬‬ ‫مــادران و امــوزگاران ‪ ،‬نشــان می دهد که‬ ‫دربــاره ی این کــه چگونه از بــازی برای‬ ‫پیشرفت دانش و مهارت در خانه‪ ،‬مدرسه‬ ‫و جامعــه می توانیــم بهــره ببریم‪ ،‬در‬ ‫استانه ی دگرگونی بزرگی هستیم‪.‬‬ ‫ازاین رو هنگام ان فرارسیده است‬ ‫که پرســش های بنیادی را دوباره‬ ‫ارزیابی کنیم‪:‬‬ ‫ایا «مدتــی را که‬ ‫بچه ها در مدرسه‬ ‫ی‬ ‫ســپر‬ ‫می کنند »‬ ‫نشان دهنده ی میزان یادگیری انان است؟‬ ‫بچه ها برای یادگیری‪ ،‬نیاز دارند باتجربه های‬ ‫باکیفیت روبه رو شــوند؛ امــا مهم ترین موضوع‪،‬‬ ‫درگیری پویــای بچه ها با فعالیت هایی اســت‬ ‫کــه هدف و معنای ویژه ای بــرای ان ها تعریف‬ ‫شــده‪ ،‬نه چهل وپنج دقیقه نشســتن در کالس‬ ‫درس و خواندن متن های از پیش تعیین شــده‪.‬‬ ‫فرایند یادگیــری از راه مجموعه های گوناگونی‬ ‫از فعالیت هــا رخ می دهد‪ .‬بــرای نمونه‪ ،‬بچه ها‬ ‫باید اجازه داشــته باشــند چیزهای گوناگون را‬ ‫بیازمایند‪ ،‬لمــس کنند و بازخورد این رویدادها‬ ‫را ببینند‪ .‬چنین تجربه هایی در قالب تکالیف و‬ ‫برنامه های بیرون یا درون مدرسه و به شکل کار‬ ‫گروهی می توانند باشند‪.‬‬ ‫برای نمونه‪ ،‬پژوهشــی که از سوی «دانشگاه‬ ‫دانمــارک جنوبی» و با پشــتیبانی موسســه‬ ‫‪ LEGO‬انجام شد‪ ،‬نشان داد هم اموزگاران و‬ ‫هم دانش اموزان‪ ،‬نگاه مثبتی درباره ی انواع تازه‬ ‫تدریس ‪ -‬نسبت به روش هایی که تاکنون تجربه‬ ‫کرده بودند ‪ -‬داشــتند‪ .‬گرایش انان بیش تر به‬ ‫روش هایی بود کــه در ان ها فعالیت دانش اموز‬ ‫و اموزگار بیش تر اســت‪ ،‬در بیرون از مدرســه‬ ‫رخ می دهنــد و به شــکل پــروژه ای و گروهی‬ ‫هســتند‪ .‬هشتاد درصد از دانش اموزان به تغییر‬ ‫شیوه ی تدریس‪ ،‬پاســخ مثبت دادند و نودودو‬ ‫درصد اموزگاران گزارش دادند این تغییرها‪ ،‬بر‬ ‫یادگیری دانش اموزان شــان تاثیر مثبت داشته‬ ‫است‪.‬‬ ‫ایا به جای ازمون های استاندارد کنونی‪،‬‬ ‫نمونه های جانشین ان ها را می توانیم به کار‬ ‫ببریم؟‬ ‫اســتانداردهای کنونــی ازمون هایــی که در‬ ‫مدرسه انجام می شود‪ ،‬تنها بر روی مجموعه ای‬ ‫از موضوع هــای ویژه تمرکــز دارد و تاثیر دراز‬ ‫مدتی بر یادگیری کودکان نمی گذارند و کودک‬ ‫پس از مدتــی‪ ،‬ان ها را فراموش می کند‪ .‬اکنون‬ ‫بســیاری از مدارس و دانشــگاه ها از شیوه های‬ ‫ســنتی ازمون و یادگیری دور شده اند و شواهد‬ ‫فراوانی هست که شــیوه های نو ازمون ‪ -‬یعنی‬ ‫ازمون های یکپارچه و برپایه پروژه و کار گروهی‬ ‫ برای یادگیری افراد سودمندتر بوده است‪.‬‬‫ایا پدر‪ ،‬مادر و یا سرپرستان کودکان‬ ‫در فراینــد یادگیری بچه ها‪،‬‬ ‫نقش سازنده تری می توانند داشته باشند؟‬ ‫پدر‪ ،‬مادر و یا سرپرســتان کودکان‪ ،‬نخستین‬ ‫اموزگاران بچه ها هســتند؛ اما ان چه باید بدانیم‬ ‫این است که در دوران مدرسه نیز انان به همین‬ ‫اندازه‪ ،‬در یادگیری و رشــد تحصیلی و اموزشی‬ ‫بچه ها نقــش دارند‪ .‬بااین همــه‪« ،‬یادگیری در‬ ‫خانه» گاهــی به پشــتیبانی های مجموعه های‬ ‫دیگر دولتی‪ ،‬از پدر و مادر و سرپرستان خانواده‬ ‫نیــاز دارد تا این افراد برای فرزندان شــان وقت‬ ‫بیش تری بتوانند بگذارند‪ .‬شــرکت ها و اداره ها‬ ‫شــرایطی را بایــد فراهم کنند که پــدر و مادر‬ ‫کارمند و کارگر‪ ،‬تمرکز بیش تری بر یادگیری و‬ ‫همچنین پرورش عالقه مندی های فرزندان شان‬ ‫بتوانند داشته باشند‪.‬‬ ‫ایا نقش امــوزگاران را در کالس درس‬ ‫و بیرون از ان برای اســتمرار اموزش به‬ ‫کودکان‪ ،‬دوباره می توانیم تعریف کنیم؟‬ ‫اموزش کودکان بســیار‬ ‫نقــش اموزگاران در‬ ‫ِ‬ ‫مهم اســت‪ ،‬اما مهم ترین نکته درباره ی اموزش‬ ‫ زمــان داخــل کالس و امــوزش از راه دور‪،‬‬ ‫هم‬ ‫ِ‬ ‫نیازمنــد پدید اوردن توازن میان ســاختارهای‬ ‫ُســنتی امــوزش و مدیریــت و پشــتیبانی از‬ ‫پروژه های نواموزشــی فردی و گروهی اســت‪.‬‬ ‫امــوزگاران همچنیــن بایــد از این که همه ی‬ ‫کودکان در کنار همســاالن خــود به یک اندازه‬ ‫فعاالنــه در این پروژه های ســودمند و هدف دار‬ ‫فعالیت می کنند‪ ،‬مطمئن شوند‪.‬‬ ‫بااین همــه‪ ،‬اکنــون حتی افزارهــای پایه ای‬ ‫فناوری‪ ،‬عادالنه در دســترس همگان نیســت‪.‬‬ ‫ما باید مطمئن شــویم که همــه ی کودکان و‬ ‫خانواده های انــان در خانه‪ ،‬مدرســه و جامعه‬ ‫از افزارهــای فناوری می توانند بهره مند شــوند؛‬ ‫برای نمونه‪ ،‬به شــبکه های اجتماعی و اینترنت‬ ‫متصل بشوند‪ .‬اموزگاران نیز از راه اموزش هایی‬ ‫که دریافــت می کنند‪ ،‬دانــش و اعتمادبه نفس‬ ‫به کارگیــری هم زمــان از افزارها و شــیوه های‬ ‫اموزشی سنتی و نو را باید داشته باشند‪.‬‬ ‫ایــا محیط بیرون از مدرســه و جامعه‪،‬‬ ‫بیش تر برای سرگرمی و تفریح است؟‬ ‫پژوهش ها نشــان داده اســت کــه جامعه و‬ ‫فضای باز‪ ،‬ماننــد منابع درســی‪ ،‬ظرفیت های‬ ‫فراوانی برای امــوزش به افراد دارند‪ .‬کودکان از‬ ‫فضای باز موضوع های بســیار تخصصی را برای‬ ‫پیشــرفت مهارت هایی که در زندگی شــان نیاز‬ ‫دارنــد‪ ،‬می توانند بیاموزند‪ .‬درواقــع‪ ،‬فضای باز‬ ‫و جامعــه‪ ،‬کودک را با جهــان واقعی پیرامونش‬ ‫اشنا می کند و او از این راه عالقه مندی هایش را‬ ‫می تواند بشناســد و به دنبال پرورش ان ها برود‪.‬‬ ‫ازاین رو‪ ،‬فضای بیرون از مدرسه را با فعالیت های‬ ‫سازنده و خالق‪ ،‬ورزش و سرگرمی های گوناگون‬ ‫بایــد به فضاهایی تبدیل کنیــم که کودکان در‬ ‫ن با اشتیاق به فعالیت های بدنی‪ ،‬تنفس ازاد و‬ ‫ا ‬ ‫اموختن بپردازند‪ .‬مدرسه ها نیز به کانون هایی با‬ ‫فضایی بازتر می توانند تبدیل شوند که دسترسی‬ ‫کودکان در ان جا به شــرایط و وسایل بازی ‪ -‬با‬ ‫نظارت اموزگاران – بیش تر شود‪.‬‬ ‫در دهــه ی گذشــته‪ ،‬بســیاری از اداره ها و‬ ‫موسســه ها دگرگونی های فراوانی در خود پدید‬ ‫اورده انــد‪ ،‬زیرا به این نتیجه رســیده اند که به‬ ‫حضور فیزیکــی همه ی کارمنــدان در همه ی‬ ‫ســاعت های اداری نیازی نیســت و به جای ان‪،‬‬ ‫کارکنان با بهره گیری از افزارهای جدید و به دور‬ ‫از فضای کاری‪ ،‬بســیاری از فعالیت های شــان‬ ‫را می تواننــد انجام دهنــد‪ .‬همچنین به کمک‬ ‫روش هــای خالقانه و نو‪ ،‬میــزان کارکرد انان و‬ ‫پیامدهای ان‪ ،‬ســنجیده می شــود‪ .‬دیده شده‬ ‫اســت که کارمندان این مجموعه هــا‪ ،‬با تمرکز‬ ‫و انگیــزه ی بیش تری کار می کننــد و بازدهی‬ ‫بهتری داشــته اند‪ .‬به طور مشــابه‪ ،‬بســیاری از‬ ‫بچه ها با بهره مندی از فضاهای بیرون از مدرسه‬ ‫و همچنیــن افزارهــای نویی که ان هــا را قادر‬ ‫می ســازند کارهایی که باید در مدرســه انجام‬ ‫دهند‪ ،‬در بیرون از مدرســه انجام دهند‪ ،‬از وقت‬ ‫خود بهره ی بیش تری می توانند ببرند‪.‬‬ ‫اکنون برای دســتیابی بــه نتیجه های مثبتی‬ ‫که اموزش برای بچه ها و جامعه ی ما به ارمغان‬ ‫می اورد‪ ،‬به بازگشت به مدرسه های سنتی نیازی‬ ‫نداریــم‪ .‬به جای ان‪ ،‬از فرصت های دیگری مانند‬ ‫فضــای باز‪ ،‬جامعــه و افزارهای نویــن فناوری‬ ‫برای ارائــه ی «الگوی ترکیبــی» برای اموزش‬ ‫می توانیم بهره ببریم‪ .‬این روش به پشتیبانی های‬ ‫سیاســت گذاران برای پدیــد اوردن انعطاف در‬ ‫افکار حاکم بر مدرسه‪ ،‬خانواده و جامعه نیازمند‬ ‫اســت‪ .‬از این راه اصول و قانون هــای تازه ای را‬ ‫درباره ی امــوزش می توان پایه ریــزی کرد که‬ ‫تناســب بیش تر با نیازهای فردی بچه ها و پیوند‬ ‫بیش تر با ســامت روحی و جسمی افراد جامعه‬ ‫داشته باشد‪.‬‬ صفحه 24 ‫تربیت فرزند از چه زمانی شروع می شود؟‬ ‫تمام والدین دوست دارند که فرزندان خود را‬ ‫بخوبی تربیت کنند‪ .‬اما بسیاری از انها نمی دانند‬ ‫که چه رفتاری با کودک داشته باشند و اینکار را‬ ‫از چه سنی اغاز کنند‪ .‬روش های تربیت کودک‬ ‫در هر ســن متفاوت اســت‪ .‬در این میان تنبیه‬ ‫کردن کودکان نوپا یعنی کودکانی که در ســن‬ ‫‪ 1‬تا ‪ 2‬سال هستند‪ ،‬یک کار احمقانه و نادرست‬ ‫اســت‪ .‬در حقیقت والدینی که دســت به تنبیه‬ ‫کودکان نوپا می زنند‪ ،‬بیشتر از فرزندان شان به‬ ‫تنبیه و انظباط نیاز دارند!‬ ‫کودکان نوپا همه جا را بهم می ریزند و ریخت‬ ‫و پاش می کنند‪ .‬انها اینکار را برای کشف دنیای‬ ‫بیــرون و محیط اطراف خود انجــام می دهند‬ ‫اگرچه این اکتشــافات می تواند بــرای والدین‬ ‫و اطرافیان خســته کننده باشــد‪ .‬اما تنبیه یک‬ ‫کودک ‪ 2‬ســاله که در حال یادگیری چیزهای‬ ‫مهم اســت کار درســت و عاقالنه ای نیست و‬ ‫احتماال با شکست مواجه می شود‪ .‬بنابراین کار‬ ‫بهتر این است که والدین‪ ،‬سن کودک را مد نظر‬ ‫قرار دهند و انتظارات خود را تعدیل کنند‪.‬‬ ‫بســیاری از مجالت معتبر روانشناســی زمان‬ ‫شــروع تربیت کودک را از ســن ‪ 2‬سالگی می‬ ‫داننــد! و بقیه هم زمانی کــه کم کم کودک در‬ ‫حــال شــروع یادگیری حرف زدن اســت! پس‬ ‫تربیت کودک دقیقا از همین زمانها شــروع می‬ ‫شود‪.‬‬ ‫هنگامی که کودک نوپا بطری خود را پرت می‬ ‫کند‪ ،‬والدین بســیار عصبانی و ناامید می شوند‪.‬‬ ‫اما حقیقت این است که تنبیه کودک نوپا ممکن‬ ‫نیست‪ .‬به طور کلی شما نمی توانید کودک را تا‬ ‫سن ‪ 2‬ســالگی مورد تنبیه قرار دهید‪ .‬تقریباً از‬ ‫همین زمان کودک نوپای شــما برای تمرینات‬ ‫کوچک اماده اســت‪ .‬در این زمــان کودک می‬ ‫تواند عواقب کارهای خود را نیز درک کند‪.‬‬ ‫در همین حــال انضباط ناکارامــد می تواند‬ ‫ناامیدی والدین را تشــدید کند کــه می تواند‬ ‫منجر به فریاد زدن شود‪ .‬مطالعه ای که در سال‬ ‫‪ 2013‬در ‪ Child Development‬منتشــر‬ ‫شد نشــان داد که فریاد زدن های مکرر بر سر‬ ‫کودکان بسیار خطرناک است‪ .‬محققان دریافتند‬ ‫که انضباط شدید لفظی مانند فریاد زدن‪ ،‬فحش‬ ‫دادن و استفاده از توهین‪ ،‬به اندازه ضربه زدن یا‬ ‫تنبیه بدنی کودکان نوپا مضر است‪.‬‬ ‫به همین ترتیب‪ ،‬تحقیقات ‪ 50‬ساله هم نشان‬ ‫می دهد که برخورد و مجازات شــدید کودکان‬ ‫می تواند منجر به مشــکالت بهداشــت روانی‪،‬‬ ‫مشکالت شناختی‪ ،‬پرخاشگری و رفتارهای ضد‬ ‫اجتماعی او در اینده شــود‪ .‬بــا این وجود از هر‬ ‫شــش والد‪ ،‬هنوز یک نفر ایــن کار را انجام می‬ ‫دهد‪ .‬احتماال والدین به این دلیل ســر فرزندان‬ ‫خود داد می زنند که تالش های نادرســت انها‬ ‫برای انظباط کودک‪ ،‬موثر واقع نمی شود‪.‬‬ ‫چگونه یک کودک نوپا را تربیت کنیم؟‬ ‫اگر فرزند شــما هنور به ســنی نرسیده است‬ ‫کــه امادگی نظم و انضباط را داشــته باشــد‪،‬‬ ‫تقصیر او نیســت‪ .‬در حقیقــت تنبیه کردن به‬ ‫منظور اموزش رفتار صحیــح انجام می گیرد و‬ ‫حاوی عواقبی ســت که برای جلوگیری از تکرار‬ ‫کارهای غلط انجام مــی گیرد‪ .‬اگر کودک هنوز‬ ‫نتوانــد عواقب را به صورت ذهنی به اعمال خود‬ ‫پیوند دهد‪ ،‬تنها شاهد فریادهای شما خواهد بود‬ ‫بدون انکه دلیــل ان را بداند‪ .‬برای مثال ممکن‬ ‫است یک کودک ‪ 18‬ماهه وسط خیابان بدود و‬ ‫با سرزنش و تنبیه والدین مواجه شود‪ .‬اما کودک‬ ‫در این سن به ظرفیتی نرسیده است که به دلیل‬ ‫رفتار والدین خود پی ببرد‪.‬‬ ‫به همین دلیل توصیه می شــود که از رویکرد‬ ‫دیگــری اســتفاده کنید‪ .‬اگر کودکتــان پرتاب‬ ‫اسباب بازی هایش را متوقف نمی کند‪ ،‬بهترین‬ ‫کار این است که اسباب بازی ها را بردارید‪ .‬شاید‬ ‫اینکار باعث عصبانیت کودک شود ولی به او می‬ ‫فهماند که کارش غلط اســت‪ .‬در این زمان شما‬ ‫می توانیــد با صحبت کردن با کودک‪ ،‬او را ارام‬ ‫کنید‪ .‬بنابراین کودک در این سن نیازی به تنبیه‬ ‫ندارد‪ ،‬بلکه فقط باید مانع کارهای غلط او شــد‪.‬‬ ‫بنابراین ما به والدین توصیه می کنیم که مسیر‬ ‫خود را تغییر دهند‪.‬‬ ‫در حدود ‪ 2‬ســالگی‪ ،‬می توان عواقب کارهای‬ ‫کودک را به او نشان داد‪ .‬اما توصیه می شود که‬ ‫اینکار را بصورتی انجام ندهید که او بخواهد برای‬ ‫جلب توجه شما خراب کاری کند‪ .‬وقتی کودک‬ ‫خراب کاری می کند‪ ،‬تمام توجهات به سمت او‬ ‫جلب می شود‪.‬‬ ‫این به خودی خود موجب تشویق کودک می‬ ‫شــود و به احتمال زیاد باعث ادامه رفتارهای او‬ ‫می گردد‪ .‬در ایــن زمان بهترین و عاقالنه ترین‬ ‫کار‪ ،‬نادیــده گرفتــن کودک بــرای مدت زمان‬ ‫کوتاهی اســت‪ .‬به این ترتیب کودک می فهمد‬ ‫که بــا خرابکاری کردن‪ ،‬نمی تواند توجه والدین‬ ‫خود را جلب کند‪ .‬عالوه بــر این نادیده گرفتن‬ ‫کودک‪ ،‬روش بسیار ارامتری از فریاد زدن است‪.‬‬ ‫چند نکته ی مهم برای شــروع تربیت‬ ‫کودک‬ ‫* کودکان ‪ 18‬ماهه‪ ،‬توانایی درک دســتورات‬ ‫پیچیــده را ندارنــد‪ .‬بنابرایــن در این ســن از‬ ‫دستورات بسیار ساده اســتفاده کنید اما انتظار‬ ‫نداشــته باشــید که کودک‬ ‫حــرف های شــما را بخاطر‬ ‫بسپارد و به انها پایبند باشد‪.‬‬ ‫* برای تربیــت کودکان‬ ‫زیر ‪ 2‬ســال به جای تنبیه‬ ‫کــردن‪ ،‬از حــواس پرتی‬ ‫استفاده کنید‪ .‬در این سن‬ ‫به راحتی می توان حواس‬ ‫کودکان را پرت کرد و این‬ ‫راه بســیار بهتری از تنبیه‬ ‫است‪.‬‬ ‫* از نظم و انضباط های‬ ‫شــدید لفظی مثــل فریاد‬ ‫زدن‪ ،‬فحش دادن و استفاده‬ ‫از توهین‪ ،‬که می تواند برای‬ ‫رشــد کودک مضر باشــد‬ ‫بشدت خودداری کنید‪.‬‬ ‫* بجــای تنبیــه کردن‪،‬‬ ‫عواقب رفتارهــای کودک را‬ ‫به او نشــان دهید تا از تکرار‬ ‫دوباره ی اشتباهات جلوگیری‬ ‫شود‪ .‬به کودکان باالی ‪ 2‬سال‬ ‫اجــازه دهید که از اشــتباهات‬ ‫خود درس بگیرند‪.‬‬ ‫حرف اخر‬ ‫توجه داشــته باشــید که در هر‬ ‫ســن‪ ،‬با توجه به میزان درک و فهم‬ ‫کودک‪ ،‬قانــون گــذاری کنید‪ .‬این‬ ‫قوانیــن باید مختصر و مفید باشــند‪.‬‬ ‫اگر فرزند شــما از نظر رشد جسمی و‬ ‫ذهنی‪ ،‬امادگی های الزم برای یادگیری‬ ‫رفتار صحیح را ندارد‪ ،‬بهتر اســت کمی‬ ‫صبور باشید چون در غیر اینصورت‪ ،‬تنها‬ ‫انرژی خــود را هدر می دهید (و همانطور‬ ‫که در باال هم اشــاره شــد‪ ،‬فریــاد زدن و‬ ‫تنبیه شدید کودک‪ ،‬باعث بروز اسیب های‬ ‫طوالنی مدت می شود)‪.‬‬ ‫رفتارهــای مثبت کودک را بــه هر نحوی‬ ‫که می دانید تشــویق کنید تــا احتمال بروز‬ ‫رفتارهای غلط کاهش پیــدا کند‪ .‬تنبیه بدنی‬ ‫کودک نه تنها رفتارهای بد او را کم نمی کند‪،‬‬ ‫بلکه اثر معکوس نیز دارد‪.‬‬ ‫و به طور کلی اجازه دهید کودکان ‪ 1‬ساله‪1 ،‬‬ ‫ســاله باشند و انتظار نداشته باشید که مثل یک‬ ‫فرد بزرگسال رفتار کنند!‬ ‫علت حساسیت غذایی کودکان و روشهای پیشگیری از ان‬ ‫واکنــش الرژیــک زمانی اتفاق مــی افتد که‬ ‫سیستم ایمنی بدن عوامل بی ضرر (مانند گرده‬ ‫گل ها‪ ،‬برخی مواد موجود در غذا‪ ،‬ذرات موجود‬ ‫در هــوا و‪ )...‬را بعنوان عوامــل خطرناک و مضر‬ ‫شناسایی می کند و بر علیه انها انتی بادی های‬ ‫خاصی تولید مــی نماید‪ .‬در این مطلب با روش‬ ‫های تشخیص و درمان الرژی در کودکان اشنا‬ ‫می شوید‪.‬‬ ‫سیســتم ایمنی بدن در برابر ارگانیسم های‬ ‫مهاجمی کــه می توانند باعث بیماری شــوند‪،‬‬ ‫از مــا محافظت می کند‪ .‬سیســتم ایمنی افراد‬ ‫مبتال به الرژی‪ ،‬یک ماده بی ضرر را با یک ماده‬ ‫ی مهاجم اشــتباه می گیــرد‪ .‬هنگامی که فرد‬ ‫مبتــا به الرژی غذایی غذای خاصی می خورد‪،‬‬ ‫سیستم ایمنی بدن مقادیر زیادی مواد شیمیایی‬ ‫از جمله هیســتامین را ازاد می کند که عالئمی‬ ‫را در فــرد ایجاد می نماید‪ .‬این عالئم می توانند‬ ‫بر سیستم تنفسی‪ ،‬دستگاه گوارش‪ ،‬پوست و یا‬ ‫سیستم قلبی عروقی تاثیر بگذارند‪.‬‬ ‫شــایع ترین واکنش های الرژیک‪ ،‬به غذاها‪،‬‬ ‫نیش حشرات و داروها اتفاق می افتد‪.‬‬ ‫عالئم واکنش الرژیک چیست؟‬ ‫اگــر واکنش الرژیک حاد اتفاق بیفتد‪ ،‬کودک‬ ‫در عرض چند دقیقه تا یک ســاعت پس از قرار‬ ‫گرفتــن در معرض محرک‪ ،‬یک یــا چند مورد‬ ‫از عالئم زیر را نشــان می دهد‪ .‬برخی از عالئم‬ ‫واکنش های الرژیک عبارتنداز‪:‬‬ ‫* پوست‪ :‬خارش‪ ،‬کهیر‪ ،‬قرمزی‪ ،‬ورم‬ ‫* دهان‪ :‬خارش‪ ،‬ورم لب ها و یا زبان‬ ‫* گلو‪ :‬خارش‪ ،‬ســفت و بســته شــدن گلو‪،‬‬ ‫گرفتگی صدا‬ ‫* روده‪ :‬استفراغ‪ ،‬اسهال‪ ،‬گرفتگی عضالت‬ ‫* ریه‪ :‬تنگی نفس‪ ،‬سرفه‪ ،‬خس خس سینه‬ ‫* قلب‪ :‬نبض ضعیف‪ ،‬سرگیجه‪ ،‬بیهوشی‬ ‫تفاوت انافیالکســی با واکنش الرژیک‬ ‫چیست؟‬ ‫انافیالکســی واژه ای اســت که برای توصیف‬ ‫واکنش الرژیک جدی و شدید استفاده می شود‪.‬‬ ‫انافیالکسی به سرعت ظاهر می شود‪ ،‬می تواند‬ ‫تهدید کننده زندگی باشد و نیاز به درمان فوری‬ ‫پزشکی دارد‪ .‬اگر این وضعیت به درستی درمان‬ ‫نشود‪ ،‬می تواند کشنده باشد‪.‬‬ ‫ایا عالئم حساسیت در کودکان خردسال با‬ ‫کودکان بزرگتر یا بزرگساالن متفاوت است؟‬ ‫کودکان خردسال همیشه نمی توانند عالئم خود را‬ ‫به وضوح توضیح دهند‪ ،‬بنابراین گاهی اوقات والدین‬ ‫باید احساس و وضعیت کودک را تفسیر کنند‪ .‬اولین‬ ‫عالمت قبل از بروز عالئم الرژیک ممکن است شامل‬ ‫تغییر در رفتار انها باشد که گاهی اوقات حتی قبل‬ ‫از عالئم دیگر (مانند کهیر‪ ،‬ورم‪ ،‬ســرفه و استفراغ)‬ ‫بروز پیدا می کند‪ .‬در صورت واکنش الرژیک به غذا‪،‬‬ ‫کودک ممکن است بعد از خوردن چند لقمه‪ ،‬از غذا‬ ‫خوردن دست بکشد‪.‬‬ ‫گفتن موارد زیر توســط کودک‪ ،‬ممکن اســت‬ ‫نشاندهنده ی واکنش الرژیک باشد‪:‬‬ ‫* چیزی در گلویم گیر کرده است‪.‬‬ ‫* احساس می کنم زبانم بزرگ شده است‪.‬‬ ‫* دهانم می خارد‪.‬‬ ‫اگــر والدین به واکنش‬ ‫الرژیک فرزندشان مشکوک شده باشند‪ ،‬چه‬ ‫بایدبکنند؟‬ ‫اکثر والدین از عالئم الرژی به غذا اطالع ندارند‬ ‫و یــا نمی دانند که چه غذایــی باعث بروز این‬ ‫واکنش ها در فرزندشــان شده است‪ .‬به همین‬ ‫دلیل بسیار مهم است که والدین و همچنین‬ ‫معلمان‪ ،‬پرستاران کودک و سایر افرادی که‬ ‫با کودک وقت می گذرانند‪ ،‬نسبت به عالئم‬ ‫واکنش الرژیک به غذا اگاه باشند‪.‬‬ ‫اگــر کودک ســابقه حساســیت‬ ‫شــناخته شــده دارد یا واکنش‬ ‫الرژیک قبلی داشــته اســت‪،‬‬ ‫باید به قسمت هایی مانند‬ ‫پوست‪ ،‬دستگاه تنفسی‬ ‫و دستگاه گوارش‬ ‫او توجــه‬ ‫کنید‪.‬‬ صفحه 25 ‫فرزند پروری موفق؛ ‪ 11‬عادت مهم که والدین‬ ‫باید در خود ایجاد کنند‬ ‫نهاد خانــواده‪ ،‬مهمترین‬ ‫و تاثیرگذارتریــن حوزه ی‬ ‫ساخت یک انســان موفق‬ ‫اســت‪ .‬خانــواده و والدین‪،‬‬ ‫نقش مهمــی در موفقیت‬ ‫و ســامت روان کــودکان‬ ‫دارند‪ .‬تربیت فرزندان موفق‬ ‫به معنای الگوسازی و القای‬ ‫ارزش هایی است که منجر به‬ ‫دنبال کردن شغل و رضایت‬ ‫از زندگی و خوشــبختی می‬ ‫شــود‪ .‬موفقیت کــودکان بر‬ ‫اینده ی انها تاثیر مثبتی دارد‬ ‫و موجب ایجــاد حس اعتماد‬ ‫بنفس و ارزشمندی می شود‪.‬‬ ‫اگر مــی خواهیــد فرزندان‬ ‫موفقی داشته باشــید‪ ،‬به نکات‬ ‫کلیدی که در این مطلب به انها‬ ‫اشاره شده است توجه بفرمایید‪.‬‬ ‫راه های تربیت فرزند موفق‬ ‫‪ -1‬اســتقالل را به فرزندتان‬ ‫بیاموزید‬ ‫استر ووجسکی در کتاب خود تحت‬ ‫عنوان “چگونه انسان هایی موفق تربیت‬ ‫کنیم” توضیح می دهد که استقالل نه‬ ‫تنها برای شروع کار فرزندان‪ ،‬بلکه برای‬ ‫انتخاب یک مســیر حرفه ای در زندگی‬ ‫بسیار مهم است‪.‬‬ ‫او توضیح می دهد که “زندگی که توسط‬ ‫شــخص دیگری دیکته شــده است‪ ،‬باعث‬ ‫خوشبختی نمی شود‪ .‬چیزی که به عنوان یک‬ ‫مادر و معلم اموخته ام این است که کودکان‬ ‫در هر سنی به استقالل نیاز دارند‪”.‬‬ ‫‪ -2‬مهربانی ها و تالش های فرزندتان را‬ ‫ستایش کنید‬ ‫توجه داشته باشید که شما باید فرزندانتان را‬ ‫بخاطر چیزهایی که تحت کنترل انهاست ستایش‬ ‫کنید‪ .‬انها می توانند با کودکان دیگر مهربان باشند‬ ‫یا برای رسیدن به خواسته های خود تالش کنند‪.‬‬ ‫اما معیارهایی مانند زیبایی یا هوش باال‪ ،‬مواردی‬ ‫هستند که از تحت کنترل انسان خارج می باشند‪.‬‬ ‫برای مثال توجه کنید که شما می توانید بگویید‪:‬‬ ‫“افرین تو با تالش زیاد توانستی در امتحان موفق‬ ‫شــوی”‪ .‬این درحالیســت که باید از گفتن جمله‬ ‫ی‪“ :‬تو بخاطر هوش و اســتعداد باالیی که داری‪،‬‬ ‫توانســتی در امتحان موفق شوی” اجتناب کنید‪.‬‬ ‫جمله اول تالش را تحسین می کند که هر کودکی‬ ‫می تواند ان را انجام دهد در حالی که جمله دوم‬ ‫از هوش ذاتی (که همه ی کودکان از ان برخوردار‬ ‫نیستند) تمجید می کند‪.‬‬ ‫دکتر کارول دوک‪ ،‬روانشناسی ست که سالها‬ ‫در مورد چگونگی تربیت فرزندان موفق تحقیق‬ ‫می کند و اغلب در مورد تفاوت بین ذهنیت‬ ‫رشد و ذهنیت ثابت صحبت می کند‪.‬‬ ‫ی توانند‬ ‫انســان هایی که باور دارنــد م ‬ ‫اســتعدادهای خود را با سختکوشــی و‬ ‫تــاش تقویت کنند‪ ،‬از ذهنیت رشــد‬ ‫برخوردار هستند‪ .‬اما کسانی که باور‬ ‫دارند اســتعدادهای شان طبیعی‬ ‫و مــادرزادی اســت‪ ،‬از ذهنیت‬ ‫ثابت برخوردارنــد‪ .‬افرادیکه‬ ‫ذهنیت رشــد دارند‪ ،‬به‬ ‫نتایج ارزشــمندتری‬ ‫نسبت به افرادی‬ ‫که ذهنیت‬ ‫ثابت‬ ‫دارند دست پیدا می کنند‪ .‬بنابراین اگر می خواهید‬ ‫فرزند شما در این دنیا به رشد‪ ،‬یادگیری و پیشرفت‬ ‫خود ادامه دهد‪ ،‬داشتن ذهنیت رشد کلیدی است‪.‬‬ ‫یکی از مطالعات دکتر کارول نشان داد که ستایش‬ ‫از هوش کودکان‪ ،‬انها را در ذهنیت ثابت قرار می‬ ‫دهد و همین امر مانع از یادگیری و موفقیت انها‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫‪ -3‬اگر مادر شاغلی هستید‪ ،‬به کار خود‬ ‫ادامه دهید‬ ‫در برخی شــرایط الزم است که هر دو والد کار‬ ‫کنند‪ .‬شــاغل بودن مادر هیچ مشکلی در تربیت‬ ‫کودکان ایجاد نمی کند‪ .‬در حقیقت یک مطالعه‬ ‫اخیر در دانشگاه هاروارد نشان داده است که شاغل‬ ‫بودن مادران‪ ،‬نتایج بهتــری برای فرزندان بهمراه‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫این مطالعه نشان داد دختران مادران شاغل‪ ،‬در‬ ‫کار و حرفه ی اینده خود موفق تر بودند و بسیاری‬ ‫از انها به وظایف مدیریتی رســیدند‪ .‬عالوه بر این‪،‬‬ ‫درامد این دختــران در ایاالت متحده‪ 23 ،‬درصد‬ ‫بیشتر از دخترانی بود که مادران خانه دار داشتند‪.‬‬ ‫‪ -4‬هر روز برای فرزندتان کتاب بخوانید‬ ‫مطالعات نشان داده است که خواندن روزانه ی‬ ‫کتاب‪ ،‬در موفقیت اینده ی کودکان تاثیر مثبتی‬ ‫دارد‪ .‬در واقع یک مطالعه نشــان داد کودکانی که‬ ‫والدین انها برایشان کتاب می خوانند و تحصیالت‬ ‫را در اولویت قرار می دهند‪ ،‬در اینده با میزان فقر‬ ‫کمتری مواجه می شوند‪.‬‬ ‫هلن پیرســون‪ ،‬روزنامه نــگار علمی می گوید‪:‬‬ ‫“کودکانی که والدین شــان در پنج ســالگی هر‬ ‫روز برای انهــا کتاب می خواندند و به تحصیالت‬ ‫شان عالقه نشان می دادند‪ ،‬در سن ‪ 30‬سالگی‪ ،‬به‬ ‫طور قابل توجهی کمتر در فقر زندگی می کنند‪.‬‬ ‫این درحالیســت که کودکان دیگر‪ ،‬از این مزیت‬ ‫برخوردار نیستند‪”.‬‬ ‫‪ -5‬محبت خود را از سنین کم به کودک‬ ‫ابراز کنید‬ ‫احساس پذیرفتن خود‪ ،‬از زمانی شروع می شود‬ ‫که کودکان بسیار کوچک هســتند‪ .‬والدینی که‬ ‫عشق و محبت خود را نثار فرزندان شان می کنند‪،‬‬ ‫عالوه بر ایجاد یک رابطه قوی والد و فرزندی‪ ،‬انها‬ ‫را برای موفقیت های اینده اماده می کنند‪.‬‬ ‫حقیقات علمی نشان می دهد که محبت والدین‪،‬‬ ‫مزایای زیر را برای فرزندان بهمراه دارد‪:‬‬ ‫* عزت نفس باالتر‬ ‫* بهبود عملکرد تحصیلی‬ ‫* ایجاد ارتباط بهتر میان والدین و فرزندان‬ ‫* مشکالت رفتاری کمتر‬ ‫‪ -6‬فرزندتان را بــه ورزش کردن عادت‬ ‫دهید‬ ‫عــادت دادن کودکان به ورزش کردن‪ ،‬به معنی‬ ‫تحت فشــار قرار دادن انها نیست‪ .‬در واقع ورزش‬ ‫مهارت هــای مهمی را به کــودکان اموزش می‬ ‫دهد که مزایای ان در تمام جنبه های زندگی (از‬ ‫پیشــرفت های تحصیلی تا کاری)‪ ،‬قابل مشاهده‬ ‫است‪.‬‬ ‫تحقیقات اخیر نشان داده است که ورزش کردن‪،‬‬ ‫موجب افزایش تمرکز و خود کنترلی کودکان می‬ ‫شــود‪ .‬پیوستن به ورزش های گروهی نیز موجب‬ ‫تقویت برخی از مهارت های کلیدی انها می شود‪.‬‬ ‫عضویت کودکان در ورزش های گروهی با هدف‬ ‫مشترک‪ ،‬به انها کمک می کند تا اهمیت احترام به‬ ‫قوانین و مسئولیت پذیری را یاد بگیرند‪.‬‬ ‫‪ -7‬اجازه دهید فرزندتان تصمیم بگیرد‬ ‫بــه فرزندتان کمک کنید تــا در مورد‬ ‫برخی از موارد تصمیم گیری‬ ‫کنند‪ .‬برای مثال‬ ‫انتخاب نوع بازی‬ ‫یــا نــوع لباس‬ ‫را به خودشــان‬ ‫واگــذار کنیــد‪.‬‬ ‫اینکار به کودکان‬ ‫کمــک می کند‬ ‫تــا برنامه ریزی‬ ‫کنند‪ ،‬مشکالت‬ ‫را حــل کنند و‬ ‫نحــوه تحقیق‬ ‫را بیاموزنــد‬ ‫(کــه همگــی‬ ‫جــزء مهــارت‬ ‫هــای کلیــدی‬ ‫بــرای موفقیت‬ ‫تحصیلی و حرفه‬ ‫ای محسوب می‬ ‫شوند)‪.‬‬ ‫تحقیقات نشــان می دهد دانــش اموزانی که‬ ‫فعالیت های مدرسه ی خود را انتخاب می کنند‪،‬‬ ‫‪ 24‬درصد بیشتر از کودکان دیگر‪ ،‬از مدرسه رفتن‬ ‫لذت می برند‪ .‬لذت بــردن از یادگیری و رفتن به‬ ‫مدرسه‪ ،‬گامی اساسی است که والدین می توانند‬ ‫برای دستیابی فرزندشان به موفقیت بردارند‪.‬‬ ‫‪ -8‬موقعیت مناسبی برای درس خواندن‬ ‫فرزندتان فراهم کنید‬ ‫ســعی کنید در زمان مطالعــه و درس خواندن‬ ‫فرزندتــان‪ ،‬تلفــن های همــراه و دیگر وســایل‬ ‫الکترونیکــی را کنار بگذارید تا باعث حواس پرتی‬ ‫او نشود‪.‬‬ ‫مطالعات نشــان داده است که تلفن های همراه‬ ‫(چه خاموش باشــند و چه روشن)‪ ،‬موجب حواس‬ ‫پرتی کودکان می شوند‪ .‬مطالعات همچنین نشان‬ ‫مــی دهد که کار کردن یا مطالعــه کردن بهمراه‬ ‫گوش دادن به موسیقی مورد عالقه ی خود‪ ،‬موجب‬ ‫کاهش تمرکز فرد می شود‪.‬‬ ‫اگــر فرزندتان به اندازه ای بزرگ شــده اســت‬ ‫که می تواند تکالیف خــود را انجام دهد‪ ،‬برای او‬ ‫محیطی ساکت و ارام ایجاد کنید که بتواند بدون‬ ‫هیچ گونه حواس پرتی‪ ،‬تمام تمرکز خود را حفظ‬ ‫کند‪ .‬گوشــی های موبایل را از خــود دور کنید‪،‬‬ ‫تلویزیون را خاموش کنید و صدای موسیقی را قطع‬ ‫کنید تا بچه ها بتواننــد درس خواندن را زود یاد‬ ‫بگیرند و از این مهــارت‪ ،‬در مراحل بعدی زندگی‬ ‫خود استفاده کنند‪.‬‬ ‫‪ -9‬فرزندتان را بــه فعالیت های خارج از‬ ‫منزل عالقمند کنید‬ ‫کودکان به بیــرون رفتن و تفریح نیــاز دارند‪.‬‬ ‫مطالعات نشان داده است که خانه نشینی کودکان‬ ‫بدلیل شیوع ویروس کرونا‪ ،‬تاثیر منفی قابل توجهی‬ ‫بر سالمت روانی انها گذاشته است‪.‬‬ ‫ایــن عارضه تنها مختص کودکان نیســت و در‬ ‫بزرگساالن هم دیده می شود‪.‬‬ ‫یــک مطالعه نشــان داد که کــودکان (به ویژه‬ ‫پســران) که زمان بیشــتری را در خارج از خانه‬ ‫ســپری کردند‪ ،‬در دو سال اینده پیشرفت بهتری‬ ‫در تحصیل داشتند‪.‬‬ ‫مطالعه دیگری نشان داد بزرگساالنی که به طور‬ ‫متوســط​​‪ 20‬دقیقــه در روز را در خارج از خانه و‬ ‫طبیعت سپری می کنند‪ ،‬سالمت و بهزیستی روانی‬ ‫بهتری دارند‪.‬‬ ‫عالقمند کردن کودکان به وقت گذرانی در خارج‬ ‫از خانه و طبیعت گردی (که هزینه های زیادی هم‬ ‫ندارند)‪ ،‬باید از سنین کم شروع شود‪.‬‬ ‫متاسفانه دنیای دیجیتال موجب فاصله گرفتن‬ ‫کودکان از محیط بیرون شــده است‪ .‬در حقیقت‬ ‫محققان دریافتند که شادی و رفاه در دانش اموزان‬ ‫راهنمایــی ایاالت متحده از ســال ‪ 2012‬به طور‬ ‫مداوم کاهش یافته است‪.‬‬ ‫اما در ســال ‪ 2012‬چه اتفاقی افتاده است؟ در‬ ‫این سال کودکان امریکایی به میزان زیادی شروع‬ ‫به خرید گوشی های هوشمند با اینترنت نامحدود‬ ‫کردند‪.‬‬ ‫‪ -10‬الگوی خوبی برای فرزندتان باشید‬ ‫همانطور که می دانید والدین مهمترین الگوی‬ ‫فرزندشان هســتند‪ .‬در حقیقت کودکان اینه ی‬ ‫رفتار والدین خود می باشــند‪ .‬تمــام بچه ها در‬ ‫زندگی خود به یک الگوهای عالی نیاز دارند و یکی‬ ‫از مهمترین نقش هایی که می توانید به کودک یاد‬ ‫دهید‪ ،‬نحوه برخورد با شکست است‪.‬‬ ‫شــما باید با شکست های خود صادقانه‪ ،‬اشکارا‬ ‫و شفاف برخورد کنید‪ .‬بگذارید فرزندتان ببیند که‬ ‫شما گاهی اوقات سعی می کنید کوتاه بیایید‪ .‬چون‬ ‫مطمئناً در زندگی شکست هایی وجود دارد و شما‬ ‫باید دو چیز را به فرزندتان بیاموزید‪:‬‬ ‫* از شکست نترسید و شرمنده نشوید‪ ،‬به ویژه‬ ‫اگر تمام تالش خود را کرده اید‪.‬‬ ‫* دست از تالش برندارید و مجددا راه رسیدن به‬ ‫موفقیت را در پیش بگیرید‪.‬‬ ‫چند ســال پیــش محققان موسســه فناوری‬ ‫ماساچوست ازمایش هایی را بر روی کودکان باالی‬ ‫‪ 15‬ماه انجام دادند‪ .‬انها مشاهده کردند که هر چه‬ ‫والدین اجازه دهند فرزندانشان شکست بخورند و‬ ‫تالش بیشتری بکنند‪ ،‬قوی تر و مقاوم تر می شوند‪.‬‬ ‫بنابراین بــه فرزندان خود یــاد دهید که برای‬ ‫رســیدن به هدف های خود تالش کنند و در این‬ ‫میان از شکست واهمه ای نداشته باشند‪.‬‬ ‫‪ -11‬به فرزندتان توجه کنید و در حد نیاز‬ ‫در کنار او باشید‬ ‫این اخرین توصیه شاید سخت ترین مورد باشد‬ ‫زیرا با یکی از کلیشــه های فرزنــد پروری یعنی‬ ‫تبدیل شــدن به والدین هلیکوپتری برخورد می‬ ‫کند‪ .‬منظور از والدین هلیکوپتری‪ ،‬والدینی ست که‬ ‫درگیر جزئی ترین مســائل فرزندشان می شوند و‬ ‫تمام اعمال او را زیر نظر دارند‪.‬‬ ‫درست اســت که کودکان به حمایت شما نیاز‬ ‫دارند اما باید به فرزندان خود اجازه دهید تا انجا که‬ ‫می توانند کارهایشان را انجام دهند‪.‬‬ ‫از طرفی نتایج یک ســری مطالعات نشــان داد‬ ‫که فرزندان والدینی که هنگام مواجه شــدن انها‬ ‫با چالش های بزرگ زندگی یا شکســت ها‪ ،‬از انها‬ ‫حمایــت می کردند‪ ،‬در زندگی موفق تر بودند و با‬ ‫افزایش ســن‪ ،‬روابط بهتری با والدین خود برقرار‬ ‫کردند‪.‬‬ ‫به طور خالصه کودکان به شما نیاز دارند و شما‬ ‫به عنوان والدین باید انها را راهنمایی کنید و نشان‬ ‫دهید که همیشه در کنارشان هستید‪.‬‬ صفحه 26 ‫چه طور به کودکمان کمک کنیم تا دوست پیدا کند؟‬ ‫نهاد خانواده‪ ،‬مهمترین و تاثیرگذارترین حوزه ی‬ ‫ساخت یک انسان موفق است‪ .‬خانواده و والدین‪،‬‬ ‫نقش مهمی در موفقیت و سالمت روان کودکان‬ ‫دارند‪ .‬تربیت فرزندان موفق به معنای الگوسازی و‬ ‫القای ارزش هایی است که منجر به دنبال کردن‬ ‫شــغل و رضایت از زندگی و خوشبختی می شود‪.‬‬ ‫موفقیت کودکان بر اینده ی انها تاثیر مثبتی دارد‬ ‫و موجب ایجاد حس اعتماد بنفس و ارزشمندی‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫اگر می خواهید فرزندان موفقی داشته باشید‪ ،‬به‬ ‫نکات کلیدی که در این مطلب به انها اشاره شده‬ ‫است توجه بفرمایید‪.‬‬ ‫راه های تربیت فرزند موفق‬ ‫‪ -1‬استقالل را به فرزندتان بیاموزید‬ ‫اســتر ووجســکی در کتاب خود تحت عنوان‬ ‫“چگونه انسان هایی موفق تربیت کنیم” توضیح‬ ‫می دهد که اســتقالل نه تنها برای شروع کار فرزندان‪ ،‬بلکه‬ ‫برای انتخاب یک مسیر حرفه ای در زندگی بسیار مهم است‪.‬‬ ‫او توضیح می دهد که “زندگی که توســط شخص دیگری‬ ‫دیکته شــده است‪ ،‬باعث خوشبختی نمی شود‪ .‬چیزی که به‬ ‫عنوان یک مادر و معلم اموخته ام این است که کودکان در هر‬ ‫سنی به استقالل نیاز دارند‪”.‬‬ ‫‪ -2‬مهربانی ها و تالش های فرزندتان را ستایش کنید‬ ‫توجه داشــته باشــید که شــما باید فرزندانتان را بخاطر‬ ‫چیزهایی که تحت کنترل انهاســت ستایش کنید‪ .‬انها می‬ ‫تواننــد با کودکان دیگر مهربان باشــند یا برای رســیدن به‬ ‫خواســته های خود تالش کنند‪ .‬اما معیارهایی مانند زیبایی‬ ‫یا هوش باال‪ ،‬مواردی هستند که از تحت کنترل انسان خارج‬ ‫می باشند‪.‬‬ ‫برای مثال توجه کنید که شما می توانید بگویید‪“ :‬افرین تو‬ ‫با تالش زیاد توانستی در امتحان موفق شوی”‪ .‬این درحالیست‬ ‫که باید از گفتن جمله ی‪“ :‬تو بخاطر هوش و استعداد باالیی‬ ‫که داری‪ ،‬توانســتی در امتحان موفق شوی” اجتناب کنید‪.‬‬ ‫جمله اول تالش را تحسین می کند که هر کودکی می تواند‬ ‫ان را انجام دهد در حالی که جمله دوم از هوش ذاتی (که همه‬ ‫ی کودکان از ان برخوردار نیستند) تمجید می کند‪.‬‬ ‫دکتر کارول دوک‪ ،‬روانشناســی ست که ســالها در مورد‬ ‫چگونگی تربیت فرزندان موفــق تحقیق می کند و اغلب در‬ ‫مورد تفاوت بین ذهنیت رشد و ذهنیت ثابت صحبت می کند‪.‬‬ ‫ی توانند استعدادهای خود را با‬ ‫انسان هایی که باور دارند م ‬ ‫سختکوشــی و تالش تقویت کنند‪ ،‬از ذهنیت رشد برخوردار‬ ‫هستند‪ .‬اما کسانی که باور دارند استعدادهای شان طبیعی و‬ ‫مادرزادی است‪ ،‬از ذهنیت ثابت برخوردارند‪ .‬افرادیکه ذهنیت‬ ‫رشد دارند‪ ،‬به نتایج ارزشمندتری نسبت به افرادی که ذهنیت‬ ‫ثابت دارند دســت پیدا می کننــد‪ .‬بنابراین اگر می خواهید‬ ‫فرزند شــما در این دنیا به رشــد‪ ،‬یادگیری و پیشرفت خود‬ ‫ادامه دهد‪ ،‬داشتن ذهنیت رشد کلیدی است‪ .‬یکی از مطالعات‬ ‫دکتر کارول نشــان داد که ستایش از هوش کودکان‪ ،‬انها را‬ ‫در ذهنیت ثابت قرار می دهد و همین امر مانع از یادگیری و‬ ‫موفقیت انها می شود‪.‬‬ ‫‪ -3‬اگر مادر شاغلی هستید‪ ،‬به کار خود ادامه دهید‬ ‫در برخی شرایط الزم است که هر دو والد کار کنند‪ .‬شاغل‬ ‫بودن مادر هیچ مشکلی در تربیت کودکان ایجاد نمی کند‪ .‬در‬ ‫حقیقت یک مطالعه اخیر در دانشگاه هاروارد نشان داده است‬ ‫که شاغل بودن مادران‪ ،‬نتایج بهتری برای فرزندان بهمراه دارد‪.‬‬ ‫این مطالعه نشان داد دختران مادران شاغل‪ ،‬در کار و حرفه‬ ‫ی اینده خــود موفق تر بودند و بســیاری از انها به وظایف‬ ‫مدیریتی رسیدند‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬درامد این دختران در ایاالت‬ ‫متحده‪ 23 ،‬درصد بیشتر از دخترانی بود که مادران خانه دار‬ ‫داشتند‪.‬‬ ‫‪ -4‬هر روز برای فرزندتان کتاب بخوانید‬ ‫مطالعات نشــان داده است که خواندن روزانه ی کتاب‪ ،‬در‬ ‫موفقیــت اینده ی کودکان تاثیر مثبتــی دارد‪ .‬در واقع یک‬ ‫مطالعه نشان داد کودکانی که والدین انها برایشان کتاب می‬ ‫خواننــد و تحصیالت را در اولویت قرار می دهند‪ ،‬در اینده با‬ ‫میزان فقر کمتری مواجه می شوند‪.‬‬ ‫هلن پیرسون‪ ،‬روزنامه نگار علمی می گوید‪“ :‬کودکانی که‬ ‫والدین شان در پنج سالگی هر روز برای انها کتاب می خواندند‬ ‫و به تحصیالت شان عالقه نشان می دادند‪ ،‬در سن ‪ 30‬سالگی‪،‬‬ ‫بــه طور قابــل توجهی کمتر در فقر زندگــی می کنند‪ .‬این‬ ‫درحالیست که کودکان دیگر‪ ،‬از این مزیت برخوردار نیستند‪”.‬‬ ‫‪ -5‬محبت خود را از سنین کم به کودک ابراز کنید‬ ‫احساس پذیرفتن خود‪ ،‬از زمانی شروع می شود که کودکان‬ ‫بسیار کوچک هستند‪ .‬والدینی که عشق و محبت خود را نثار‬ ‫فرزندان شــان می کنند‪ ،‬عالوه بر ایجاد یک رابطه قوی والد‬ ‫و فرزندی‪ ،‬انها را برای موفقیت های اینده اماده می کنند‪.‬‬ ‫حقیقات علمی نشان می دهد که محبت والدین‪ ،‬مزایای زیر‬ ‫را برای فرزندان بهمراه دارد‪:‬‬ ‫* عزت نفس باالتر‬ ‫* بهبود عملکرد تحصیلی‬ ‫* ایجاد ارتباط بهتر میان والدین و فرزندان‬ ‫* مشکالت رفتاری کمتر‬ ‫‪ -6‬فرزندتان را به ورزش کردن عادت دهید‬ ‫عادت دادن کودکان به ورزش کردن‪ ،‬به معنی تحت فشار‬ ‫قرار دادن انها نیست‪ .‬در واقع ورزش مهارت های مهمی را به‬ ‫کــودکان اموزش می دهد که مزایای ان در تمام جنبه های‬ ‫زندگی (از پیشــرفت های تحصیلی تا کاری)‪ ،‬قابل مشاهده‬ ‫است‪.‬‬ ‫تحقیقات اخیر نشــان داده است که ورزش کردن‪ ،‬موجب‬ ‫افزایش تمرکز و خود کنترلی کودکان می شــود‪ .‬پیوستن به‬ ‫ورزش هــای گروهی نیز موجب تقویت برخی از مهارت های‬ ‫کلیدی انها می شود‪.‬‬ ‫عضویت کودکان در ورزش های گروهی با هدف مشترک‪،‬‬ ‫به انها کمک می کند تا اهمیت احترام به قوانین و مسئولیت‬ ‫پذیری را یاد بگیرند‪.‬‬ ‫‪ -7‬اجازه دهید فرزندتان تصمیم بگیرد‬ ‫به فرزندتان کمک کنید تا در مورد برخی از موارد تصمیم‬ ‫گیری کنند‪ .‬برای مثــال انتخاب نوع بازی یا نوع لباس را به‬ ‫خودشــان واگذار کنید‪ .‬اینکار به کودکان کمک می کند تا‬ ‫برنامه ریزی کنند‪ ،‬مشــکالت را حل کنند و نحوه تحقیق را‬ ‫بیاموزند (که همگی جزء مهارت های کلیدی برای موفقیت‬ ‫تحصیلی و حرفه ای محسوب می شوند)‪.‬‬ ‫تحقیقات نشــان می دهد دانش اموزانی که فعالیت های‬ ‫مدرســه ی خود را انتخاب می کنند‪ 24 ،‬درصد بیشــتر از‬ ‫کودکان دیگر‪ ،‬از مدرســه رفتن لذت می برند‪ .‬لذت بردن از‬ ‫یادگیری و رفتن به مدرسه‪ ،‬گامی اساسی است که والدین می‬ ‫توانند برای دستیابی فرزندشان به موفقیت بردارند‪.‬‬ ‫‪ -8‬موقعیت مناسبی برای درس خواندن فرزندتان‬ ‫فراهم کنید‬ ‫سعی کنید در زمان مطالعه و درس خواندن فرزندتان‪ ،‬تلفن‬ ‫های همراه و دیگر وسایل الکترونیکی را کنار بگذارید تا باعث‬ ‫حواس پرتی او نشود‪.‬‬ ‫مطالعات نشان داده است که تلفن های همراه (چه خاموش‬ ‫باشند و چه روشن)‪ ،‬موجب حواس پرتی کودکان می شوند‪.‬‬ ‫مطالعات همچنین نشــان می دهد که کار کردن یا مطالعه‬ ‫کردن بهمراه گوش دادن به موســیقی مورد عالقه ی خود‪،‬‬ ‫موجب کاهش تمرکز فرد می شود‪.‬‬ ‫اگر فرزندتان به اندازه ای بزرگ شــده اســت که می تواند‬ ‫تکالیف خود را انجام دهد‪ ،‬برای او محیطی ساکت و ارام ایجاد‬ ‫کنید که بتواند بدون هیچ گونه حــواس پرتی‪ ،‬تمام تمرکز‬ ‫خود را حفظ کند‪ .‬گوشــی های موبایل را از خود دور کنید‪،‬‬ ‫تلویزیون را خاموش کنید و صدای موسیقی را قطع کنید تا‬ ‫بچه ها بتوانند درس خواندن را زود یاد بگیرند و از این مهارت‪،‬‬ ‫در مراحل بعدی زندگی خود استفاده کنند‪.‬‬ ‫‪ -9‬فرزندتــان را به فعالیت های خــارج از منزل‬ ‫عالقمند کنید‬ ‫کودکان به بیرون رفتن و تفریح نیاز دارند‪ .‬مطالعات نشان‬ ‫داده است که خانه نشینی کودکان بدلیل شیوع ویروس کرونا‪،‬‬ ‫تاثیر منفی قابل توجهی بر سالمت روانی انها گذاشته است‪.‬‬ ‫این عارضه تنها مختص کودکان نیست و در بزرگساالن هم‬ ‫دیده می شود‪.‬‬ ‫یک مطالعه نشان داد که کودکان‬ ‫(به ویژه پسران) که زمان بیشتری‬ ‫را در خارج از خانه سپری کردند‪،‬‬ ‫در دو ســال اینده پیشــرفت‬ ‫بهتری در تحصیل داشتند‪.‬‬ ‫مطالعه دیگری نشــان داد‬ ‫بزرگســاالنی کــه بــه طور‬ ‫متوسط​​‪ 20‬دقیقه در روز را‬ ‫در خــارج از خانه و طبیعت‬ ‫ســپری می کنند‪ ،‬سالمت‬ ‫و بهزیســتی روانی بهتری‬ ‫دارند‪.‬‬ ‫عالقمند کردن کودکان‬ ‫به وقــت گذرانی در خارج‬ ‫از خانــه و طبیعت گردی‬ ‫(که هزینه های زیادی هم‬ ‫ندارند)‪ ،‬باید از ســنین کم‬ ‫شروع شود‪.‬‬ ‫متاســفانه دنیای دیجیتال موجب‬ ‫فاصله گرفتن کودکان از محیط بیرون‬ ‫شده است‪ .‬در حقیقت محققان دریافتند‬ ‫که شــادی و رفــاه در دانــش اموزان‬ ‫راهنمایی ایاالت متحده از سال ‪ 2012‬به‬ ‫طور مداوم کاهش یافته است‪.‬‬ ‫اما در ســال ‪ 2012‬چــه اتفاقی افتاده‬ ‫است؟ در این ســال کودکان امریکایی به‬ ‫میزان زیادی شــروع به خرید گوشی های‬ ‫هوشمند با اینترنت نامحدود کردند‪.‬‬ ‫‪ -10‬الگوی خوبی برای فرزندتان باشید‬ ‫همانطــور که می دانیــد والدین مهمترین‬ ‫الگوی فرزندشان هستند‪ .‬در حقیقت کودکان‬ ‫اینه ی رفتار والدین خود می باشند‪ .‬تمام بچه‬ ‫ها در زندگی خود به یک الگوهای عالی نیاز دارند‬ ‫و یکــی از مهمترین نقش هایی که می توانید به‬ ‫کودک یاد دهید‪ ،‬نحوه برخورد با شکست است‪.‬‬ ‫شما باید با شکست های خود صادقانه‪ ،‬اشکارا و‬ ‫شفاف برخورد کنید‪ .‬بگذارید فرزندتان ببیند که شما‬ ‫گاهی اوقات سعی می کنید کوتاه بیایید‪ .‬چون مطمئناً‬ ‫در زندگی شکست هایی وجود دارد و شما باید دو چیز‬ ‫را به فرزندتان بیاموزید‪:‬‬ ‫* از شکست نترسید و شرمنده نشوید‪ ،‬به ویژه اگر تمام‬ ‫تالش خود را کرده اید‪.‬‬ ‫* دســت از تــاش برندارید و مجددا راه رســیدن به‬ ‫موفقیت را در پیش بگیرید‪.‬‬ ‫چند سال پیش محققان موسســه فناوری ماساچوست‬ ‫ازمایــش هایی را بر روی کودکان باالی ‪ 15‬ماه انجام دادند‪.‬‬ ‫انها مشاهده کردند که هر چه والدین اجازه دهند فرزندانشان‬ ‫شکست بخورند و تالش بیشتری بکنند‪ ،‬قوی تر و مقاوم تر‬ ‫می شوند‪.‬‬ ‫بنابراین به فرزندان خود یاد دهید که برای رسیدن به هدف‬ ‫های خود تالش کنند و در این میان از شکســت واهمه ای‬ ‫نداشته باشند‪.‬‬ ‫‪ -11‬به فرزندتان توجه کنید و در حد نیاز در کنار او‬ ‫باشید‬ ‫این اخرین توصیه شاید سخت ترین مورد باشد زیرا با یکی‬ ‫از کلیشــه های فرزند پروری یعنی تبدیل شــدن به والدین‬ ‫هلیکوپتری برخورد می کند‪ .‬منظور از والدین هلیکوپتری‪،‬‬ ‫والدینی ســت که درگیر جزئی ترین مسائل فرزندشان می‬ ‫شوند و تمام اعمال او را زیر نظر دارند‪.‬‬ ‫درســت است که کودکان به حمایت شما نیاز دارند اما‬ ‫باید به فرزندان خود اجــازه دهید تا انجا که می توانند‬ ‫کارهایشان را انجام دهند‪.‬‬ ‫از طرفی نتایج یک ســری مطالعات نشــان داد که‬ ‫فرزندان والدینی که هنگام مواجه شدن انها با چالش‬ ‫های بزرگ زندگی یا شکســت ها‪ ،‬از انها حمایت‬ ‫می کردند‪ ،‬در زندگی موفق تر بودند و با افزایش‬ ‫سن‪ ،‬روابط بهتری با والدین خود برقرار کردند‪.‬‬ ‫به طــور خالصه کودکان به شــما نیاز‬ ‫دارند و شــما به عنوان والدین باید انها‬ ‫را راهنمایی کنید و نشان دهید که‬ ‫همیشه در کنارشان هستید‪.‬‬ صفحه 27 ‫با کــودکی که چیــزی را مــی دزدد‪،‬‬ ‫چطور برخورد کنیم؟‬ ‫ممکن اســت کودک ‪5‬‬ ‫ساله شــما از مهد کودک‬ ‫یک اســباب بازی به خانه‬ ‫اورده باشــد یا کودک ‪14‬‬ ‫ساله تان از فروشگاه الک‬ ‫ناخن دزدیده باشد‪ ،‬در هر‬ ‫صورت پی بــردن به این‬ ‫حقیقــت که فرزند شــما‬ ‫چیزی را به ســرقت برده‪،‬‬ ‫می تواند ازاردهنده باشد‪.‬‬ ‫اما این به این معنا نیست‬ ‫که کودک شما در اینده به‬ ‫یک مجرم تبدیل می شود‪.‬‬ ‫رفتار مناســب از طرف شما‬ ‫می توانــد از تبدیل شــدن‬ ‫ســرقت به عــادت جلوگیری‬ ‫کند‪.‬‬ ‫اگر فرزند شــما چیــزی را‬ ‫دزدیــد‪ ،‬فــورا مداخلــه کنید‪.‬‬ ‫با اســتفاده از اســتراتژی های‬ ‫انضباطی به کــودک بیاموزید که‬ ‫سرقت کار درســتی نیست و او را‬ ‫از این کار باز دارید‪.‬‬ ‫چرا بچه ها دزدی می کنند؟‬ ‫اگر کــودک شــما دزدی می کند‪،‬‬ ‫باید قبل از برنامه ریزی برای مقابله با‬ ‫این رفتار‪ ،‬انگیزه ان را مشــخص کنید‪.‬‬ ‫معموال کودکان به چند دلیل دســت به‬ ‫این کار می زنند‪.‬‬ ‫عدم اگاهی و درک‬ ‫معموال بچه های پیش دبســتانی وسایل‬ ‫دیگــران را بر می دارند‪ .‬در این ســن‪ ،‬انها‬ ‫درک روشــنی از تاثیر ســرقت بر دیگران و‬ ‫مضر بودن ان ندارند‪.‬‬ ‫انهــا همچنین ممکن اســت چیــزی را از‬ ‫فروشگاه بردارند به این دلیل که اقتصاد را نمی‬ ‫فهمند‪ .‬مفهوم خرید برای انها معنایی ندارد‪.‬‬ ‫دقیقا همین ســن زمان خوبی برای شــروع‬ ‫اموزش همدلی و اینکه چرا سرقت اشتباه است‪،‬‬ ‫خواهد بود‪ .‬به کودک خود اموزش دهید به حق‬ ‫مالکیت دیگران احترام بگذارد‪.‬‬ ‫اختالالت کنترل تکانه‬ ‫کــودکان در دوره ابتدایــی و راهنمایی اغلب‬ ‫بــا اختالل کنترل تکانه دســت و پنجه نرم می‬ ‫کنند‪ .‬انها ممکن اســت به سرعت یک شی را‬ ‫بردارند و بدون در نظر گرفتن عواقب احتمالی‪،‬‬ ‫ان را وارد جیب خود کنند‪ .‬برای جلوگیری از‬ ‫ســرقت‪ ،‬کنترل تکانه را به‬ ‫کودک خود بیاموزید‪.‬‬ ‫فشار گروه همساالن‬ ‫دانش اموزان دبیرستان‬ ‫و پیش دانشــگاهی ممکن‬ ‫است به این دلیل دست به‬ ‫سرقت بزنند که این کار از‬ ‫نظر انها جالب اســت‪ .‬انها‬ ‫ممکن اســت تحت فشــار‬ ‫گروه همساالن خود چیزی‬ ‫را بدزدند‪.‬‬ ‫گاهی اوقات هم نوجوانان‬ ‫به ایــن دلیــل دزدی می‬ ‫کننــد کــه مــی خواهند‬ ‫چیزهایی را داشــته باشند‬ ‫که توانایی پرداخت هزینه‬ ‫ان را ندارنــد‪ .‬برخــی از‬ ‫نوجوانــان نیــز از روی‬ ‫سرکشــی دست به این کار‬ ‫می زنند‪ .‬در این ســن‪ ،‬اگر‬ ‫به ســرقت به طور موثر رسیدگی نشود‪ ،‬احتماال‬ ‫به مشکالت حقوقی منجر خواهد شد‪.‬‬ ‫سالمت روان‬ ‫اختالالت رفتاری یا مشــکالت روانی نیز می‬ ‫توانند به مشــکالت رفتاری مانند سرقت منجر‬ ‫شــوند‪ .‬برای مثال ممکن است یک کودک برای‬ ‫مقابله با طالق والدین خود دســت به این عمل‬ ‫بزند‪ .‬همچنین کودکی که با افســردگی دســت‬ ‫و پنجــه نرم می کند‪ ،‬ممکن اســت از ســرقت‬ ‫به عنوان راهی برای کنــار امدن با این موضوع‬ ‫استفاده کند‪.‬‬ ‫چه کنیم؟‬ ‫در برخورد با کودکی که کاالی مشــکوکی را‬ ‫از مدرســه به خانــه اورده و ادعا می کند هدیه‬ ‫اســت یا کودکی که در حین دزدی از فروشگاه‬ ‫مچ او را گرفته اید‪ ،‬باید توجه داشــته باشید که‬ ‫نحوه رسیدگی به این مشکل در احتمال ارتکاب‬ ‫دوباره او به سرقت تاثیر می گذارد‪.‬‬ ‫در زیر چند استراتژی انضباطی که می توانید‬ ‫بــرای جلوگیری از ســرقت اســتفاده کنید را‬ ‫توضیح خواهیم داد‪.‬‬ ‫روی صداقت تاکید کنید‬ ‫مکالمــه های مکرر در مورد صداقت می تواند‬ ‫کمک زیادی به جلوگیری از دروغ و سرقت کند‪.‬‬ ‫وقتی فرزندتان واقعیت را می گوید یا صادقانه‬ ‫در مورد کار ناشایســت خــود صحبت می کند‪،‬‬ ‫رفتار مالیم تری با او داشته باشید‪.‬‬ ‫مجبور به انجام کارهای اضافی کنید‪.‬‬ ‫احترام به اموال دیگران را اموزش دهید‬ ‫بــرای درک مفهوم مالکیــت از کودک خود‬ ‫بخواهید مســئولیت وســایل خــود را به عهده‬ ‫بگیرد‪.‬‬ ‫بــه عنوان مثال‪ ،‬در مــورد اهمیت مراقبت از‬ ‫اســباب بازی ها صحبت کنیــد‪ .‬به انها اموزش‬ ‫دهید قبل از اســتفاده از وســایل یکدیگر اجازه‬ ‫بگیرند‪ .‬در مورد اهمیت مراقبت از اشیای قرض‬ ‫گرفتــه شــده و برگرداندن انها به صاحبشــان‬ ‫صحبت کنید‪.‬‬ ‫راه حل های حل مسئله‬ ‫بدنبال استراتژی های حل مسئله برای کاهش‬ ‫احتمال سرقت باشید‪.‬‬ ‫به عنوان مثال‪ ،‬اجازه ندهید کودک ‪ 13‬ســاله‬ ‫تان با دوستان خود در فروشگاه ها وقت بگذراند‪.‬‬ ‫ممکن است الزم باشــد به کودک خود مهارت‬ ‫های خود کنترلی را اموزش دهید‪.‬‬ ‫کاالهای دزدیده شده را برگردانید‬ ‫اگرمتوجه شدید که کودکتان چیزی دزدیده‬ ‫‪ ،‬اصــرار کنید که ان را به ســرعت پس دهد و‬ ‫از قربانــی عذرخواهی کند‪ .‬همچنین می توانید‬ ‫بــه کودک خــود کمــک کنید نامــه ای برای‬ ‫عذرخواهی بنویســد یا او را بــرای بازگرداندن‬ ‫وسایل به سرقت رفته تا فروشگاه همراهی کنید‪.‬‬ ‫تنبیهاتی را در نظر بگیرید‬ ‫کودکی که به طور مداوم اســباب بازی های‬ ‫مــورد عالقه خواهر و برادر خــود را بدون اجازه‬ ‫بر می دارد‪ ،‬باید با قرض دادن اسباب بازی های‬ ‫خود به انها تنبیه شود‪.‬‬ ‫ســلب امتیازات نیز می توانــد نتیجه خوبی‬ ‫داشته باشــد‪ .‬برای مثال می توانید کودک (در‬ ‫صورتی که ســن کودک مناسب باشد ) خود را‬ ‫چه زمانــی باید به دنبال کمک حرفه ای‬ ‫باشید؟‬ ‫سرقت می تواند پیامدهای حقوقی‪ ،‬اجتماعی‬ ‫و عاطفی زیادی برای کودک داشــته باشــد‪ ،‬از‬ ‫جملــه اخراج از مهد کودک یا مدرســه و حتی‬ ‫اتهامات کیفری برای نوجوانان‪.‬‬ ‫اگــر اســتراتژی هــای انضباطی شــما برای‬ ‫جلوگیری از ســرقت کار نمی کننــد‪ ،‬باید پا را‬ ‫فراتر بگذارید‪ .‬اگر ســرقت به یک مشکل مداوم‬ ‫تبدیل شــده باشد‪ ،‬ممکن اســت الزم باشد از‬ ‫متخصص کمک بگیرید‪.‬‬ ‫یک مشــاور حرفه ای مــی تواند دالیل اصلی‬ ‫سرقت را شناســایی کند‪ .‬گاهی اوقات‪ ،‬مسائل‬ ‫مربوط به بهداشــت روانی‪ ،‬مشکالت رفتاری یا‬ ‫اختالالت سلوکی ریشه اصلی مشکل هستند‪.‬‬ ‫یــک متخصص بهداشــت روان مــی تواند با‬ ‫ارائه راهکارهایی به شــما و فرزندتان از سرقت‬ ‫جلوگیری کند‪.‬‬ ‫حساسیت ریه در کودکان‬ ‫اسم یکی از شایع ترین بیماری های مزمن‬ ‫است که کودکان را در سراسر جهان مبتال‬ ‫مــی کند‪ .‬طبــق اعالم مراکــز کنترل و‬ ‫پیشگیری از بیماری های امریکا‪ ،‬از هر‬ ‫‪ 12‬کودک امریکایی ‪ 1‬نفر به اســم‬ ‫مبتال است‪.‬‬ ‫هیچ درمانی برای اسم وجود‬ ‫ندارد امــا راه هایــی برای‬ ‫کنتــرل ان وجود دارد‪.‬‬ ‫اگــر فرزند شــما‬ ‫مبتال به اسم‬ ‫ا ست ‪،‬‬ ‫به احتمال زیاد یکی از موارد ذکر شده در این مطلب‬ ‫می تواند باعث تشــدید عالئم این بیماری در او شود‪.‬‬ ‫به این عوامل‪ ،‬محرک های اســم گفته می شود‪ .‬در‬ ‫این مطلب با ما همراه شــوید تا در مورد محرک های‬ ‫اســم و روش های کنترل ان‪ ،‬اطالعات الزم را کسب‬ ‫کنید‪.‬‬ ‫شایعترین محرک های اسم‬ ‫‪ -1‬عفونت های ویروسی‬ ‫‪ -2‬دخانیات و سایر االینده ها‬ ‫‪ -3‬الرژن های داخلی‬ ‫‪ -4‬الرژن های فضای باز‬ ‫‪ -5‬پر و پشم حیوانات‬ ‫‪ -6‬هوای سرد و تغییرات اب و هوایی‬ ‫‪ -7‬ورزش‬ ‫‪ -8‬حشرات‬ ‫‪ -9‬استرس‬ ‫فراموش نکنید که‪...‬‬ ‫دور نگه داشــتن کــودک از عوامل محرک اســم‬ ‫می تواند به جلوگیری از تشــدید عالئم این بیماری‬ ‫کمک کند‪ .‬اینکار می توانــد مانع از التهاب راه های‬ ‫مجاری تنفســی کودک شود و از واکنش بیش از حد‬ ‫جلوگیری کند‪ .‬عالوه بر این می تواند دفعات‪ ،‬مدت و‬ ‫شدت عالئم اسم فرزند شما را کاهش دهد و کیفیت‬ ‫زندگی او را بهبود ببخشد‪ .‬اگر در مورد کنترل عالئم‬ ‫اســم فرزند خود ســوالی دارید‪ ،‬با پزشک متخصص‬ ‫اطفال صحبت کنید‪.‬‬ صفحه 28 ‫روش های تقویت فن بیان کودک‬ ‫مهارت های ارتباطی تاثیر بســزایی در رشد‬ ‫شــخصیت کودک و موفقیــت او در اینده دارد‪.‬‬ ‫کودکانــی که مهــارت های ارتباطــی ضعیفی‬ ‫دارند‪ ،‬گوشــه گیر و منزوی می شوند و ممکن‬ ‫است با اسیب های روانی روبرو شوند‪ .‬مطالعات‬ ‫روانشناسی نشــان می دهد که والدین‪ ،‬خانواده‬ ‫و مربیــان در ســال های اولیــه کودکی‪ ،‬نقش‬ ‫بســزایی در تقویت مهارت های ارتباطی کودک‬ ‫دارند‪ .‬بنابراین مشارکت والدین برای تقویت این‬ ‫مهارت در فرزندانشان ضروری است‪.‬‬ ‫در این مطلب بازی ها و روش های ســرگرم‬ ‫کننــده ای برای تقویت مهارت هــای ارتباطی‬ ‫کودکان اورده شــده اســت‪ .‬اما قبل از ان بهتر‬ ‫اســت در مورد اهمیــت تقویت مهــارت های‬ ‫ارتباطی کودکان‪ ،‬اصول ان و نکاتی برای بهبود‬ ‫این مهارت را یاد بگیرید‪.‬‬ ‫اهمیت مهارت های ارتباطی برای کودکان‬ ‫تقویت مهارت های ارتباطی کودکان به اندازه‬ ‫ی تقویــت این مهارت در بزرگســاالن اهمیت‬ ‫دارد‪ .‬داشتن این مهارت برای کودکان به دالیل‬ ‫زیر بسیار مهم است‪:‬‬ ‫* بــه کــودک کمک مــی کند تا ایــده ها‪،‬‬ ‫احساسات و افکار خود را به وضوح بیان کند‪.‬‬ ‫* موجب بهبود درک و یادگیری کودکان می‬ ‫شــود‪ .‬این یک دســتاورد مهم برای فرزند شما‬ ‫محسوب می شــود چون به کمک ان می تواند‬ ‫در مکان هایی کــه یادگیری و تبادل معنی دار‬ ‫اطالعات بسیار مهم است‪ ،‬پیشرفت کند‪.‬‬ ‫* تبــادل اطالعات با دیگران را تســهیل می‬ ‫کند‪ .‬این مزیت برای توســعه مهارت های بین‬ ‫فردی ضروری است‪.‬‬ ‫* مهــارت هــای اجتماعــی فرزند شــما را‬ ‫تقویت می کند‪ .‬تســلط بر مهارت های ارتباطی‬ ‫اجتماعی برای ایجاد روابط قوی شخصی و حرفه‬ ‫ای مهم است‪.‬‬ ‫* اعتمــاد بــه نفس و عزت نفــس کودک را‬ ‫افزایش می دهد‪.‬‬ ‫* به کودک کمک می کند تا سبک ارتباطی‬ ‫منحصر بفــردی را در خود پــرورش دهد و در‬ ‫اینده از ان استفاده کند‪.‬‬ ‫* داشــتن مهارت هــای ارتباطی خوب پس‬ ‫از مستقل شــدن کودک و ورود او به عرصه ی‬ ‫رقابت‪ ،‬مورد نیاز است‪.‬‬ ‫مهمترین اصول مهــارت های ارتباطی‬ ‫کودکان‬ ‫اولین قدم بــرای تقویت مهارت های ارتباطی‬ ‫کودکان‪ ،‬اموزش اصــول اولیه ی این مهارت به‬ ‫انها است‪ .‬مهمترین اصولی که باید به فرزندتان‬ ‫یاد دهید عبارتنداز‪:‬‬ ‫‪ -1‬با دیگران مودبانــه صحبت کنید‪ .‬به‬ ‫فرزندتان یــاد دهید که با رعایت ادب و احترام‪،‬‬ ‫مکالمــه را اغاز کند‪ .‬برای اینکار قبل از شــروع‬ ‫مکالمه با دیگران‪ ،‬ابتدا ســام و احوال پرســی‬ ‫کند‪ .‬بــه او بگویید که با یک لبخند گرم و لحن‬ ‫مودبانه می تواند توجه مثبت دیگران را به خود‬ ‫جلب کند‪ .‬به عنوان مثــال به کودک یاد دهید‬ ‫که هنگام امدن میهمــان لبخند بزند و بگوید‪:‬‬ ‫“سالم‪ ،‬خوب هستید؟” یا به هر طریق دیگری از‬ ‫انها خوشامد گویی کند‪.‬‬ ‫‪ -2‬با شنونده تماس چشمی برقرار کنید‪.‬‬ ‫این نشــان دهنــده احترام و عالقــه کودک به‬ ‫مکالمه اســت‪ .‬برای فرزندتان توضیح دهید که‬ ‫نگاه کردن به اطراف یا خمیازه کشیدن در حین‬ ‫مکالمه‪ ،‬نشــان دهنده بی عالقگی و بد اخالقی‬ ‫است‪.‬‬ ‫‪ -3‬واضح صحبت کنید و شفاف باشید‪.‬‬ ‫ایــن گزینه بــرای برقراری ارتبــاط موثر کامال‬ ‫ضروری اســت‪ .‬به کودک یــاد دهید که واضح‬ ‫صحبت کردن عالوه بر راحتی شنونده‪ ،‬نشان می‬ ‫دهد که گوینــده در مورد انچه که صحبت می‬ ‫کند اطمینان دارد‪ .‬برای یادگیری این مهارت‪ ،‬با‬ ‫فرزند خود تمرین کنید تا با شما و سایر اعضای‬ ‫خانواده صحبت کند‪.‬‬ ‫‪ -4‬دلسوز باشید و تفاوت ها را بپذیرید‪.‬‬ ‫درک دیگــران و همدردی کردن با انها‪ ،‬یکی از‬ ‫اصول مهم تقویت مهارت های ارتباطی اســت‪.‬‬ ‫این به کودک کمک می کنــد تا بفهمد که هر‬ ‫فرد متفاوت اســت و دیدگاه های متفاوتی دارد‪.‬‬ ‫پذیرش این تفاوت ها می تواند به توسعه مهارت‬ ‫های ارتباطی او کمک کند‪.‬‬ ‫‪ -5‬هرگز صحبت کودک را قطع نکنید‪.‬‬ ‫گوش ندادن کودک به حرف های دیگران و قطع‬ ‫کردن صحبت انها‪ ،‬موجب تضعیف مهارت های‬ ‫ارتباطی او می شــود‪ .‬کودک را از اهمیت گوش‬ ‫دادن اگاه کنید و با او تمرین کنید‪.‬‬ ‫‪ -6‬بشنوید و پاسخ مناسب بدهید‪ .‬گوش‬ ‫دادن بــه حرف هــای دیگران بــه جمع اوری‬ ‫اطالعات کمک می کند و دادن پاســخ مناسب‬ ‫نشان می دهد که شما اطالعات را بخوبی درک‬ ‫کرده اید‪ .‬بنابراین بــه فرزندتان یاد دهید برای‬ ‫اینکه بتواند پاسخ مناسبی به حرف های دیگران‬ ‫بدهد‪ ،‬ابتدا باید شنونده ی خوبی باشد‪.‬‬ ‫‪ -7‬مکالمه را تکمیل کنید‪ .‬تمام مکالمات‬ ‫چه رســمی و چه غیر رســمی‪ ،‬بایــد به پایان‬ ‫برسند‪ .‬به فرزند خود بیاموزید که هرگز مکالمه‬ ‫ای را بدون رســیدن به انتهــای ان ترک نکند‬ ‫چون انجام این کار نشان دهنده عالقه و احترام‬ ‫او به مکالمه اســت‪ .‬با استفاده از نشانه های زیر‬ ‫می توانید بفهمید که مکالمه به پایان رســیده‬ ‫است‪:‬‬ ‫* گفتن جمالتی مانند “بسیار خوب‪ ،‬ایا حرف‬ ‫دیگری دارید؟” یا “از صحبت با شــما خوشحال‬ ‫شدم”‪ ،‬می تواند نشان دهنده پایان گفتگو باشد‪.‬‬ ‫* به نشــانه های غیر کالمی اتمــام مکالمه‬ ‫مانند نگاه کردن به موبایل یا ساعت‪ ،‬پرت شدن‬ ‫حواس‪ ،‬جمع اوری وســایل‪ ،‬ایســتادن از روی‬ ‫صندلی و غیره توجه کنید‪.‬‬ ‫موارد فوق‪ ،‬اصــول مهم مهارت های ارتباطی‬ ‫هســتند و می توان با تالش مداوم به انها دست‬ ‫یافت‪.‬‬ ‫نکاتی برای تقویت مهارت های ارتباطی‬ ‫کودکان‬ ‫شما به عنوان والدین می توانید از روش های‬ ‫مختلف به فرزندتان کمک کنید تا مهارت های‬ ‫ارتباطی خــود را تقویت کند‪ .‬اســتفاده از این‬ ‫نکات مفید می تواند به طور موثری به توســعه‬ ‫مهارت های ارتباطی کودکان کمک نماید‪.‬‬ ‫‪ -1‬کودک خود را به صحبت کردن تشویق‬ ‫کنید‪ .‬با انجام اینکار به فرزندتان کمک کنید تا‬ ‫احساسات‪ ،‬افکار و ایده های خود را به اشتراک‬ ‫بگذارد‪ .‬محیطی را فراهم کنید تا کودک با شما‬ ‫احســاس نزدیکی کند و یک ارتباط قوی والد و‬ ‫فرزندی میان تان شکل بگیرد‪.‬‬ ‫‪ -2‬به حــرف های فرزنــد خود گوش‬ ‫دهید‪ ،‬او را درک کنید و به احساســاتش‬ ‫پاسخ دهید‪ .‬احساساتی مانند خشم‪ ،‬خجالت‪،‬‬ ‫ناراحتی و ترس کودک را دقیقا مانند احساسات‬ ‫خوب او پاسخ دهید‪ .‬وقتی فرزندتان صحبت می‬ ‫کند‪ ،‬با او ارتباط چشمی برقرار کنید‪ .‬حتی اگر‬ ‫کــودک صداهای بی مفهومــی تولید می کند‪،‬‬ ‫ســعی کنید حرف های او را حدس بزنید و‬ ‫گفت و گو را پیش ببرید‪.‬‬ ‫‪ -3‬از قطع کردن صحبت‬ ‫های کودک بپرهیزید‪ .‬اگر‬ ‫دائما وســط حــرف کودک‬ ‫بپرید و صحبــت های او را‬ ‫قطع کنید‪ ،‬او نیز همین کار‬ ‫را تکرار مــی کند‪ .‬بنابراین‬ ‫اگر مــی خواهید فرزندتان‬ ‫شــونده ی صبوری باشد‪،‬‬ ‫ابتدا خودتان باید شنونده‬ ‫صبوری باشید‪.‬‬ ‫‪ -4‬از دیــد کودک‬ ‫به مســائل نگاه کنید‪.‬‬ ‫هیچــگاه فرزندتــان را بی‬ ‫دلیــل مــورد قضــاوت و‬ ‫ســرزنش قرار ندهید زیرا‬ ‫ممکن است مسائلی وجود‬ ‫داشته باشــد که برای شما‬ ‫بی اهمیت به نظر برســد اما‬ ‫برای فرزندتان یک مشــکل‬ ‫جدی باشد‪.‬‬ ‫‪ -5‬از انتقــاد بیــش از‬ ‫حد دست بردارید‪ .‬هیچگاه‬ ‫ســعی نکنید همه ی مشکالت‬ ‫ارتباطــی را یک شــبه اصالح‬ ‫کنید‪.‬‬ ‫‪ -6‬روی زبــان بدن و لحن‬ ‫حرف های کودک تمرکز کنید‪.‬‬ ‫این بــرای کمک بــه درک حرف‬ ‫هایی که زده نمی شود‪ ،‬بسیار مهم‬ ‫اســت‪ .‬کودکان ممکن است در مورد‬ ‫مســائل و مشکالت شــان بخصوص‬ ‫مواردی که انها را شــرمنده می کند‪،‬‬ ‫پنهان کاری کنند‪.‬‬ ‫‪ -7‬از فرزندتــان حمایت کنید و‬ ‫پشتیبان او باشید‪ .‬ســعی کنیــد برای‬ ‫حل مشکالت فرزندتان به او کمک کنید‪.‬‬ ‫برای اینکار می توانید از مثال ها و داستان‬ ‫های مناسبی استفاده نمایید‪.‬‬ ‫تعامل با کودکان می تواند به انها در غلبه‬ ‫بر مسائل اجتماعی و ارتباطی کمک کند‪ .‬این‬ ‫به انها کمک می کند ارزش مکالمه سازنده را‬ ‫درک کنند‪ .‬با ایــن حال اگر فکر می کنید که‬ ‫فرزندتان مهــارت های ارتباطی ضعیفی دارد و‬ ‫از راه های فوق نمــی توانید به او کمک کنید‪،‬‬ ‫بهترین راه این است که از یک متخصص کمک‬ ‫بگیرید‪.‬‬ ‫دالیل ضعیف بودن مهارت های ارتباطی‬ ‫کودکان چیست؟‬ ‫ضعیف بودن مهارت هــای ارتباطی کودکان‬ ‫ممکن اســت دالیل مختلفی داشــته باشد اما‬ ‫مهمترین انها عبارتند از‪:‬‬ ‫‪ -1‬نداشــتن الگو و راهنما‪ :‬کودکان برای‬ ‫یادگیری و تمریــن مهارت های ارتباطی موثر‪،‬‬ ‫به کمک نیاز دارند‪ .‬کودکان خردســال بیشتر‬ ‫چیزها را با تقلید از همســاالن و خانواده خود‬ ‫یاد مــی گیرنــد‪ .‬بنابراین اگر مــی خواهید‬ ‫مهارت هــای ارتباطی فرزندتــان را تقویت‬ ‫کنید‪ ،‬الگوی خوبی باشــید و در یادگیری‬ ‫این هنر به او کمک کنید‪ .‬بهترین راه برای‬ ‫تقویت مهارت های زبانی یا ســخنوری‪،‬‬ ‫تعامل منظم و دائم با دیگران اســت‪.‬‬ ‫بنابراین به طور مکرر تعامالت مثبتی‬ ‫با فرزند خود برقرار کنید‪ .‬فراموش‬ ‫نکنید که کودکان اینه ی رفتار‬ ‫والدین خود هستند بنابراین‬ ‫برقــراری ارتبــاط موثر‬ ‫بسیار مهم است‪.‬‬ ‫‪ -2‬افزایش‬ ‫ز مــا ن‬ صفحه 29 ‫اســتفاده از صفحه نمایش‪:‬‬ ‫کــودکان در گــروه ســنی ‪8‬‬ ‫تــا ‪ 18‬ســال‪ ،‬تقریبــا هفت‬ ‫ســاعت در روز را به استفاده‬ ‫از موبایــل‪ ،‬تبلــت‪ ،‬لب تاب‬ ‫و… اختصــاص می دهند‪.‬‬ ‫کارشناســان معتقدند که‬ ‫ایــن امــر یکــی از دالیل‬ ‫ضعیف شدن مهارت های‬ ‫ارتباطــی کــودکان می‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫اختــاالت‬ ‫‪-3‬‬ ‫ارتباطــی‪ :‬ابتــا بــه‬ ‫اختــاالت ارتباطی مانند‬ ‫اختالل زبانــی‪ ،‬تکلم و یا‬ ‫اختالل ارتبــاط اجتماعی‬ ‫مــی تواند یکــی از دالیل‬ ‫ضعیف شــدن مهارت های‬ ‫ارتباطــی کودکان باشــد‪.‬‬ ‫این مشــکالت ممکن است‬ ‫تکاملی یا جســمی باشند‪.‬‬ ‫در ایــن مــوارد بهترین راه‬ ‫مراجعــه به یــک متخصص‬ ‫است تا بتواند ریشه ی مشکل‬ ‫را شناسایی کند و درمان را بر‬ ‫اساس ان پیش بگیرد‪.‬‬ ‫مشکالت شنوایی‪ ،‬لکنت زبان‬ ‫و مشکل در تکلم از دیگر دالیلی‬ ‫ست که می تواند بر مهارت های‬ ‫ارتباطی کــودک تاثیر بگذارد‪ .‬در‬ ‫چنین مواردی‪ ،‬مشاوره و راهنمایی‬ ‫حرفه ای مورد نیاز است‪.‬‬ ‫بازی هــا و فعالیت هایی برای‬ ‫تقویــت مهارت هــای ارتباطی‬ ‫کودکان‬ ‫بازی های تقویت کننــده ی مهارت‬ ‫های ارتباطی کودکان‪ ،‬با هدف توســعه‬ ‫مهارت های موثر کالمــی‪ ،‬غیر کالمی و‬ ‫بصری انجام می شــود‪ .‬تمرین منظم این‬ ‫بازی ها می تواند به فرزند شما کمک کند‬ ‫تا مهارت های ارتباطی خود را تقویت نماید‪.‬‬ ‫در این قســمت بازی های مهیج و ســرگرم‬ ‫کننده ای اورده شــده است که با کمک ان‬ ‫مــی توانید به توســعه ی این مهــارت ها در‬ ‫فرزندتان کمک کنید‪.‬‬ ‫‪ -1‬بازی رساندن پیام‬ ‫رساندن پیام یک بازی گروهی سرگرم کننده‬ ‫است که می تواند به تقویت مهارت گوش دادن‬ ‫در کــودکان کمک کند‪ .‬این بازی را می توان با‬ ‫یک گروه هفت تا هشت نفره انجام داد‪ .‬نحوه ی‬ ‫انجام این بازی به اینصورت است‪:‬‬ ‫* همه ی بچه ها بصورت یک دایره کنار هم‬ ‫می نشــینند تا پیام را در گوش نفر بعدی نجوا‬ ‫کنند‪.‬‬ ‫با شــروع بازی‪ ،‬یک جمله بصــورت ارام در‬ ‫گوش نفر اول گفته می شود‪.‬‬ ‫* نفر اول باید همان پیام را در گوش فردی‬ ‫که در کنار او نشسته است بگوید‪.‬‬ ‫* انتقــال پیام به همین صورت از یک فرد‬ ‫به فرد دیگــر ادامه پیدا می کنــد تا به نفر‬ ‫اخر برسد‪.‬‬ ‫* هنگامــی که پیام بــه اخرین بازیکن‬ ‫رســید‪ ،‬از او بخواهید ان را با صدای بلند‬ ‫بگوید‪.‬‬ ‫* بهتر اســت ابتدا بــازی را با یک‬ ‫جمله ساده شــروع کنید و هنگامی‬ ‫که کودکان بخوبــی با روند بازی‬ ‫اشنا شدند‪ ،‬از جمالت پیچیده‬ ‫تری استفاده کنید‪.‬‬ ‫‪ -2‬نشــان دادن‬ ‫جهت ها‬ ‫ایــن یک‬ ‫فعا لیت‬ ‫خوب بــرای تقویت مهارت های‬ ‫ارتباطــی غیرکالمــی کودکان‬ ‫اســت‪ .‬این بازی به کودک می‬ ‫فهمانــد که تنها زمانی می تواند‬ ‫به مقصد برســد که مهارت های‬ ‫ارتباطی قوی و درســتی داشته‬ ‫باشد‪ .‬نحوه ی انجام این بازی به‬ ‫اینصورت است‪:‬‬ ‫* از فرزندتــان بخواهیــد که‬ ‫مسیر رسیدن به یک مرکز خرید‬ ‫یا مغازه را روی کاغذ بکشــد یا‬ ‫یادداشت کند‪.‬‬ ‫* ســپس با فرزندتان از روی‬ ‫جهت های مشخص شده حرکت‬ ‫کنیــد تا محل مــورد نظر خود‬ ‫برسید‪.‬‬ ‫* در راه‪ ،‬به فرزند خود کمک‬ ‫کنید تا بفهمد چگونه می تواند‬ ‫جهت هــا را بهتر نشــان دهد‪.‬‬ ‫به عنــوان مثال مــی توانید او‬ ‫را در عالمــت گذاری نشــانه ها‬ ‫راهنمایــی کنید تا به راحتی راه‬ ‫را پیدا کند یــا مفاهیمی مانند‬ ‫چپ یا راســت‪ ،‬چهار راه‪ ،‬چراغ‬ ‫قرمــز و… را به او یــاد دهید‪.‬‬ ‫همچنین به فرزندتــان بگویید‬ ‫که در صورت گم شدن می تواند‬ ‫از دیگران ســوال کند و مسیر را‬ ‫پیدا کند‪.‬‬ ‫‪ -3‬ببین و بگو‬ ‫این فعالیت سرگرم کننده می تواند به تقویت‬ ‫مهارت هــای ارتباطی و کالمی فرزندتان کمک‬ ‫کند‪ .‬نحوه ی انجام این بازی به اینصورت است‬ ‫که شــما باید یک شیء یا یک موضوع تصادفی‬ ‫به کودک خود بدهید و از او بخواهید که پنج تا‬ ‫شش خط در مورد ان صحبت کند‪.‬‬ ‫این شــیء می تواند هر چیــزی مانند لباس‬ ‫مورد عالقه او‪ ،‬یک اسباب بازی‪ ،‬میوه‪ ،‬کتاب یا‬ ‫هر چیز دیگری باشــد‪ .‬کودک با صحبت کردن‬ ‫در مورد موضوع‪ ،‬احساســات و افــکار خود را‬ ‫بیــان می کند و همین امر اعتماد به نفس او را‬ ‫افزایش می دهد و دامنه ی واژگان و قدرت بیان‬ ‫را تقویــت می کند‪ .‬این فعالیت به تمرین تلفظ‬ ‫صحیح کلمات نیز کمک می نماید‪.‬‬ ‫‪ -4‬قصه گویی با استفاده از تصاویر‬ ‫کودکان عاشق گوش دادن به داستان هستند‬ ‫و اکنون نوبت انها اســت که داستانی را روایت‬ ‫کننــد‪ .‬قصه گویی با تصاویر‪ ،‬یک فعالیت جالب‬ ‫اســت که در ان کودک باید براساس تصاویر و‬ ‫عکس هایــی که در اختیار او قــرار می دهید‪،‬‬ ‫داستانی را روایت کند‪.‬‬ ‫ایــن فعالیت به کــودک کمک مــی کند تا‬ ‫تصاویــر را پردازش کند و ســپس از انها برای‬ ‫صحبت کردن استفاده کند‪ .‬برای انجام این کار‬ ‫کــودک باید تصاویر را به ترتیب مورد نظر خود‬ ‫بچیند‪ .‬اگر انجام اینکار برای او ســخت اســت‪،‬‬ ‫تصاویــر را بصورت جداگانــه در اختیارش قرار‬ ‫دهیــد و از او بخواهید جزئیات عکس را بگوید‪.‬‬ ‫انجام این فعالیت به کودک شما کمک می کند‬ ‫تا مهارت های ارتباطی خالقانه خود را توســعه‬ ‫دهد‪.‬‬ ‫‪ -5‬ارائه‬ ‫این بازی درســت مانند ارائه بــا پاورپوینت‬ ‫اســت و برای کودکان مدرسه ای مناسب است‪.‬‬ ‫از فرزند خود بخواهیــد در مورد موضوعی یک‬ ‫پاورپوینت یــا ارائه واضح روی کاغذ اماده کند‪.‬‬ ‫ابتدا فرزندتان را تشــویق کنید که اینکار را در‬ ‫جمع خانواده انجام دهد و بتدریج از او بخواهید‬ ‫که در حضور افراد بیشتری صحبت کند‪.‬‬ ‫می توانیــد چندین ایده مانند بازیافت‪ ،‬صرفه‬ ‫جویی در مصــرف اب‪ ،‬کنترل الودگی‪ ،‬مضرات‬ ‫استفاده از کیســه های پالستیکی و غیره را به‬ ‫کودک پیشنهاد دهید و از او بخواهید یکی را از‬ ‫میان انها انتخاب کند‪ .‬برای انجام این بازی با‬ ‫کودکان کوچکتر‪ ،‬می توانید انها‬ ‫را به خواندن شــعر مورد عالقه یا یک داســتان‬ ‫تشویق کنید‪.‬‬ ‫‪ -6‬صحب کردن بدون امادگی قبلی‬ ‫صحب کــردن بدون امادگی قبلــی یا بداهه‬ ‫گویی‪ ،‬یک روش ایده ال بــرای تقویت مهارت‬ ‫های ارتباطی و کالمی کودکان است‪ .‬برای انجام‬ ‫این بازی چندیــن موضــوع را روی کاغذهای‬ ‫جداگانه بنویســید و تا بزنید‪ .‬از کودک بخواهید‬ ‫بصورت تصادفی یکی از کاغذها را بردارد و دو تا‬ ‫سه دقیقه در مورد ان صحبت کند‪.‬‬ ‫این بازی می تواند موجب اســتقالل فکری و‬ ‫بیان واضح نظرات کودک شود و به او کمک کند‬ ‫تا ارتباطات شــفاهی خود را تقویت نماید‪ .‬برای‬ ‫پیچیــده تر کردن بازی می توانید برای صحبت‬ ‫کردن‪ ،‬محدودیت زمانــی تعیین کنید‪ .‬به طور‬ ‫کلــی این فعالیت می تواند بــه عنوان یک ابزار‬ ‫موثر برای توسعه زبان مورد استفاده قرار بگیرد‪.‬‬ ‫‪ -7‬کارت های احساسی‬ ‫این بازی مــی تواند از راه هــای مختلفی به‬ ‫توسعه مهارت های ارتباطی و احساسی کودکان‬ ‫کمک کند‪ .‬همچنین به کودک کمک می کند تا‬ ‫توانایی های ارتباطی خود را با استفاده از حاالت‬ ‫چهره تنظیم کند‪.‬‬ ‫برای انجــام این بازی‪ ،‬چند تکه کاغذ بردارید‬ ‫و موضوعــات مختلفــی روی ان ها بنویســید‪.‬‬ ‫موضوعات باید اســان و مختص ســن کودک‬ ‫باشــند‪ .‬این موضوعات مــی توانند در مورد هر‬ ‫چیز مانند گم کردن جامدادی‪ ،‬شکســته شدن‬ ‫اســباب بازی مورد عالقه‪ ،‬منتظــر ماندن برای‬ ‫اتوبوس مدرسه یا بی اجازه دست زدن به وسایل‬ ‫دیگران باشد‪ .‬کودک باید بدون حرف زدن‪ ،‬نظر‬ ‫خود را در مورد موضوعات مختلف تنها با حاالت‬ ‫چهره نشان دهد‪.‬‬ ‫پــس از ان از کودک بخواهید که دلیل حالت‬ ‫چهره ی خــود را در مورد موضوع توضیح دهد‪.‬‬ ‫این به کودک کمک می کند تا احساسات خود‬ ‫را در مورد یک موقعیت خاص به صورت کالمی‬ ‫بیان کنند‪ .‬اگر فکــر میکنید که فرزندتان نمی‬ ‫تواند احساســات مختلف را تشخیص دهد‪ ،‬بهتر‬ ‫اســت به یک روانپزشک یا روانشــناس اطفال‬ ‫مراجعه کنید‪.‬‬ ‫‪ -8‬حدس بزن‬ ‫بــرای انجام این بازی ابتــدا همه ی کودکان‬ ‫بصــورت یک دایره کنار هم می نشــینند‪ .‬یکی‬ ‫از بچــه ها که بــه اصطالح متفکــر نامیده می‬ ‫شود‪ ،‬باید وسط دایره بنشــیند‪ .‬کودک متفکر‪،‬‬ ‫با پرســیدن این ســوال که “من به چه چیزی‬ ‫فکر می کنم؟” بازی را اغــاز می کند‪ .‬این می‬ ‫تواند هر چیزی مثل یک شــخص‪ ،‬شیء‪ ،‬مکان‪،‬‬ ‫گیاه‪ ،‬غذا یا یک شــغل باشد‪ .‬دیگر کودکان باید‬ ‫با پرسیدن سواالت بفهمند که متفکر به چیزی‬ ‫فکر می کند‪ .‬متفکر می تواند فقط با گفتن “بله”‬ ‫یا “خیر” به سواالت پاسخ دهد‪ .‬اگر کسی نتواند‬ ‫پاســخ را حدس بزند‪ ،‬متفکر برنده بازی خواهد‬ ‫شد‪.‬‬ ‫‪ -9‬تشخیص شیء‬ ‫این بازی یک راه ســرگرم کننده برای تقویت‬ ‫مهارت درک و تفسیر کودکان است‪ .‬برای انجام‬ ‫این بازی به چهار تا پنج کودک نیاز است‪ .‬روند‬ ‫بازی به اینصورت اســت که ابتدا چشم یکی از‬ ‫بچه ها بسته می شود و کودکان دیگر با مشورت‬ ‫هم یک شیء را انتخاب می کنند‪.‬‬ ‫ســپس همه ی بچه ها (بجز کسی که چشم‬ ‫های او بســته اســت)‪ ،‬به نوبت یکی از ویژگی‬ ‫های شیء مورد نظر را شرح می دهند‪ .‬کودکی‬ ‫که چشــم های او بسته اســت باید با توجه به‬ ‫ویژگی ها‪ ،‬نام شــیء را حدس بزند‪ .‬در صورت‬ ‫نیاز کودک چشــم بســته می تواند با پرسیدن‬ ‫سواالت‪ ،‬سرنخ های بیشتر بدست اورد‪.‬‬ ‫‪ -10‬چالش خصوصیات اشیاء‬ ‫این فعالیت فوق العــاده لذت بخش‪ ،‬در عین‬ ‫ســرگرم کردن کودک‪ ،‬مهارت های ارتباطی او‬ ‫را هنگام گردش در ســوپر مارکت (یا هر مکان‬ ‫دیگری) تقویت می کنــد‪ .‬برای انجام این بازی‬ ‫یک شیء را بردارید و از فرزند خود بخواهید سه‬ ‫مورد از خصوصیات ان را بگوید‪ .‬به عنوان مثال‬ ‫اگــر یک بطری اب را انتخاب می کنید‪ ،‬کودک‬ ‫مــی تواند بگویــد این یک بطری پالســتیکی‪،‬‬ ‫شــفاف با درب ابی اســت‪ .‬این فعالیت یک راه‬ ‫خوب برای توســعه ی دایــره ی واژگان کودک‬ ‫است که بخش مهمی از تقویت ارتباطات کالمی‬ ‫او محسوب می شود‪.‬‬ ‫نتیجه گیری‬ ‫شما می توانید مهارت های ارتباطی فرزندتان‬ ‫را از طریق راهکارها و بازی های مختلفی که در‬ ‫این مطلب به انها اشــاره شد‪ ،‬تقویت نمایید‪ .‬به‬ ‫عنوان والد می توانید دست فرزندتان را بگیرید و‬ ‫به او کمک کنید تا با تمرین مداوم مهارت های‬ ‫بین فردی خود را بهبود ببخشد‪ .‬انجام بازی ها‬ ‫و فعالیت های ارتباطــی‪ ،‬به کودک اصول اولیه‬ ‫ارتباط را اموزش می دهد‪ .‬در صورت مشــاهده‬ ‫هر گونه مشکل در رشد فکری و جسمی کودک‪،‬‬ ‫حتما به یک متخصص مراجعه نمایید‪.‬‬ صفحه 30 ‫‪ 1 1‬فایده اصلی یادگیری موسیقی برای کودکان و ‪ 7‬ترفند‬ ‫اشنا کردن کودکان با موسیقی مخصوصا از سنین‬ ‫پایین لطف بزرگی در حق ان ها اســت! مهارت های‬ ‫موسیقی به شکوفایی استعداد و ذوق هنری کودک‬ ‫کمک می کند‪ .‬اموزش موســیقی هیــچ ربطی به‬ ‫موفقیت و هوش تحصیلی او ندارد چرا که خودش به‬ ‫تنهایی جنبه های دیگری از استعداد او را نمایان می‬ ‫کند ‪ .‬داشتن یک پیانو برای کودکان نوپا و خردسال‬ ‫می تواند به ان ها در یادگیری موســیقی کمک به‬ ‫ســزایی کند‪ .‬به چندین دلیل یادگیری موسیقی به‬ ‫نفع کودکان اســت که در ادامه این دالیل را بررسی‬ ‫خواهیم کرد‪.‬‬ ‫ماریون اترتون از همان ابتدا که پسرش کودکستان‬ ‫را در یک مدرسه دولتی در برکلی کالیفرنیا اغاز کرد‬ ‫تصور می کرد موسیقی بخشــی از برنامه تحصیلی‬ ‫اوست‪.‬‬ ‫اترتون به عنوان مدیر مدرسه کراودن (یک موسسه‬ ‫غیرانتفاعی در منطقه خلیج) که به کودکان محروم‬ ‫موســیقی اموزش می دهد‪ ،‬فکر می کرد در مدرسه‬ ‫پسرش هم موسیقی تدریس می شود‪ .‬اما خیلی زود‬ ‫فهمید که او تا کالس سوم همچنان اموزش موسیقی‬ ‫ندیده است‪.‬‬ ‫اترتــون که از این بابت شــوکه بــود گفت‪ ” :‬من‬ ‫مدیر مرکز کرادون هستم و فزرندانم برنامه موسیقی‬ ‫ندارند؟”‬ ‫فقط مدرسه پســرش اینطور نبود و طبق بررسی‬ ‫که در ســال ‪ 2008‬توســط مرکز سیاست گذاری‬ ‫اموزش انجام شد‪ ،‬نشان داد که محدود شدن برنامه‬ ‫های درسی منجر به تغییرات چشم گیری در برنامه‬ ‫های هنری و موســیقی سراسر کشور شده است‪ .‬از‬ ‫ســال ‪ 2001‬تا ‪ 16 ،2002‬درصــد مدارس ابتدایی‬ ‫زمان اموزش مربوط به هنر و موسیقی را کاهش داده‬ ‫اند‪ .‬برنامه های موسیقی در مدارس‪ ،‬تا حد زیادی به‬ ‫جمــع اوری کمک های مالی و وضعیت اقتصادی ‪-‬‬ ‫اجتماعی خانواده ها بستگی دارد‪.‬‬ ‫کاهش ســاعات اموزش موســیقی بــا توجه به‬ ‫تحقیقات فزاینده ای که نشــان می دهد موســیقی‬ ‫چقدر روی بخش هایی از مغز که مربوط به پردازش‬ ‫زبان‪ ،‬حافظه و ســایر مهارت هــای مربوط به تفکر‬ ‫تحلیلی و مرتبط با موفقیت تحصیلی هســتند تاثیر‬ ‫مثبت می گذارد ‪ ،‬امری مضحک و غیرعادی اســت‪.‬‬ ‫همچنین به نظر می رسد موسیقی از نظر اجتماعی و‬ ‫عاطفی به نفع کودکان است‪.‬‬ ‫مطالعات نشان داده موسیقی روی هفت زمینه ای‬ ‫که باعث پیشرفت تحصیلی کودکان می شود‪ ،‬تاثیر‬ ‫مثبت می گذارد‪:‬‬ ‫‪-1‬مهارت های اجتماعی کودک تقویت می‬ ‫شود‬ ‫یادگیری موسیقی به صورت گروهی باعث می شود‬ ‫که کودک مجبور شود برای پیاده سازی تکنیک های‬ ‫ا َ ِچل ِراندو و کرشندو که معموال به صورت تیمی انجام‬ ‫می شود‪ ،‬با دیگران ارتباط برقرار کند‪ .‬اگر بقیه اعضا‪،‬‬ ‫سازهای شان خیلی بلند یا خیلی تند بنوازند کودک‬ ‫خودش را بــا ان ها هماهنگ خواهد کرد‪ .‬اگر معلم‬ ‫موســیقی به هر گروه تکلیف جداگانه ای محول می‬ ‫کند‪ ،‬هدف اصلی همه رســیدن یک هدف مشترک‬ ‫خواهد بود‪.‬‬ ‫قرار است هنراموزان یکدیگر را حمایت کنند و به‬ ‫عنوان یک تیم در جهت رسیدن به هدف شان تالش‬ ‫کنند‪ .‬از ان جا که گاهی اوقات باید تمام اعضای گروه‬ ‫فکرهای شان را روی هم بگذارند تا به حل مشکالت‬ ‫و ایجاد خالقیت کمک کنند‪ ،‬الزم می شــود با هم‬ ‫تعامل گروهی داشته باشند‪ .‬به طور کلی‪ ،‬تالش برای‬ ‫رســیدن به یک هدف مشترک باعث تقویت مهارت‬ ‫های اجتماعی می شود‪.‬‬ ‫‪-2‬به رشد ذهنی کودک کمک می کند‬ ‫بر اســاس تحقیقات‪ ،‬مشــخص شــده است که‬ ‫موسیقی به رشد ذهنی کودک کمک می کند ‪ .‬بعضی‬ ‫از تست ها نشان می دهد دانش اموزانی که موسیقی‬ ‫یاد می گیرند‪ ،‬به احتمال زیاد در دبیرستان و ازمون‬ ‫های استاندارد نمرات باال تری کسب می کنند‪.‬‬ ‫تحقیقات اخیر نشــان داده اســت کــه یادگیری‬ ‫موســیقی به ســمت چپ مغز کمک می کند تا در‬ ‫پردازش زبان و اســتدالل بهتر عمل کند‪ .‬یادگیری‬ ‫موسیقی خصوصاً در سنین پایین به منضبط شدن‬ ‫کودکان کمک می کند زیرا رمز موفقیت در موسیقی‪،‬‬ ‫نظم اســت‪ .‬و در نهایت ان هــا از این طریق یاد می‬ ‫گیرند که برای رسیدن به اهداف شان در زندگی‪ ،‬باید‬ ‫پشتکار و ممارست داشته باشند‪.‬‬ ‫شده در طول یک سال‪ ،‬کودکانی که اموزش موسیقی‬ ‫می بینند پیشــرفت بیشتری نســبت به همتایان‬ ‫اموزش ندیده شــان دارند‪ .‬علت ان هم این است که‬ ‫نواختن موســیقی مغز را وادار می کند تا مشکالت‬ ‫مربوط به نحوه تخصیص حافظه و جمع شدن حواس‬ ‫برای کار های پیچیده را حل کند‪.‬‬ ‫‪-3‬اعتماد به نفس را تقویت می کند‬ ‫کودکان وقتی احساس رضایت دارند که بتوانند با‬ ‫اجرای تکنیک های مختلف توانایی هایشــان را ارتقا‬ ‫دهند و به اهداف شــان برسند‪ .‬با یادگیری موسیقی‬ ‫کودک به چالش کشــیده می شود و سعی می کند‬ ‫هر چه در توان دارد را نشان دهد‪ .‬کودکان از انتقادات‬ ‫ســازنده درس می گیرند و بازخورد های منفی را به‬ ‫یک تغییر مثبت تبدیــل می کنند که همین باعث‬ ‫ایجاد اعتماد به نفس در ان ها می شود‪.‬‬ ‫اموزش های گروهی به هنرجویان کمک می کند تا‬ ‫بفهمند هیچ کس کامل نیست و همه جای پیشرفت‬ ‫دارند‪ .‬اگر کودک شما قصد دارد یک نوازنده حرفه ای‬ ‫شــود‪ ،‬بد نیست بدانید با اعتماد به نفس حضور پیدا‬ ‫کــردن در مقابل دیگران یکی از مهارت های مهمی‬ ‫اســت که باید یاد بگیرد‪ .‬موسیقی به کودک کمک‬ ‫می کند حتی برای یک سخنرانی عمومی هم مشکلی‬ ‫نداشته باشد ‪.‬‬ ‫‪-7‬ریاضی‬ ‫اگر تا به حال ســعی کرده اید یک قطعه موسیقی‬ ‫ساده را بخوانید یا ســر ضرب روی یک طبل ضربه‬ ‫بزنید‪ ،‬احتماال می دانید که در موسیقی الزم است از‬ ‫قبل چند عمل ریاضی ( مثل تقســیم ) انجام دهید‪.‬‬ ‫تحقیقات نشان داده بین اموزش موسیقی و موفقیت‬ ‫در ریاضیات مدرسه هم ارتباط وجود دارد‪ .‬به عنوان‬ ‫مثال تحقیق یک هنرســتان موسیقی سلطنتی در‬ ‫کانــادا که روی تاثیرات اموزش هنر بر دانش اموزان‬ ‫دوره ابتدایی متمرکز بود ‪ ،‬نشان داد که دانش اموزان‬ ‫شرکت کننده در کالس های هنری‪ ،‬در ازمون های‬ ‫محاسباتی ریاضی به طور قابل توجهی باالتر و موفق‬ ‫تر از سایر دانش اموزان بودند‪.‬‬ ‫‪-4‬انضباط فردی و شکیبایی‬ ‫نظــم و انضباط موقع تمرین معنــا پیدا می کند‪.‬‬ ‫هنرجویان می توانند برای تسلط بر یک قطعه جدید‬ ‫‪ ،‬یک روتین مشخص را دنبال کنند‪ .‬این به کودکان‬ ‫می اموزد که می توانند در یک کوتاه مدت با سخت‬ ‫کوشی تمرینات شان را به موقع انجام دهند ‪.‬‬ ‫نواختن یک ســاز به کودکان می اموزد که قبل از‬ ‫رسیدن به اهدافی مثل اجرای انفرادی یا تشکیل یک‬ ‫گروه ‪ ،‬باید ســاعت ها‪ ،‬ماه ها یا سال ها برای اجرا و‬ ‫تمرین پشتکار داشته باشند‪ .‬در کالس های گروهی‪،‬‬ ‫کودکان خود به خود یاد می گیرند که صبور باشند‬ ‫زیرا باید صبر کنند تا نوبت اجرای ان ها فرا برســد‪.‬‬ ‫ان ها به وقت یکدیگر احترام می گذارند‪ ،‬ساکت می‬ ‫مانند و بیشتر توجه می کنند‪.‬‬ ‫‪-5‬پردازش زبان‬ ‫مطالعات متعدد نشان می دهد که مغز ‪ ،‬موسیقی‬ ‫و زبان را به شــیوه مشــابهی پردازش می کند و با‬ ‫یادگیری موسیقی مغز از مهارت های مرتبط به زبان‪،‬‬ ‫از ساخت واژگان گرفته تا پردازش واج ها‪ ،‬کمک می‬ ‫گیرد ‪ .‬تحقیقات موسسه عصب شناسی نشان داد که‬ ‫بین موسیقی و پردازش زبان هم پوشانی و اشتراکات‬ ‫قابل توجهی وجود دارد‪ .‬عالوه بر این محققان دانشگاه‬ ‫استنفورد در بررسی در سال ‪ 2005‬متوجه شدند که‬ ‫تســلط روی یک ســاز‪ ،‬رفتار مغز انسان در پردازش‬ ‫بخش هایی از زبان گفتاری را بهبود می بخشد‪ .‬یافته‬ ‫ها حاکی از ان اســت که دانش اموزانی که با مهارت‬ ‫های زبانی و خواندن سر و کار دارند‪ ،‬بهره بیشتری از‬ ‫اموزش موسیقی می برند‪.‬‬ ‫‪-6‬حافظه‬ ‫به نظر می رســد اموزش موســیقی برای تقویت‬ ‫حافظه هم موثر است‪ .‬مطالعه محققان دانشگاه چینی‬ ‫هنگ کنگ نشان داد کودکانی که از اموزش موسیقی‬ ‫بهره مند هســتند ‪ ،‬حافظه کالمی بهتری نسبت به‬ ‫همســاالن خود دارند‪ .‬عامالن این بررسی این طور‬ ‫می گویند که ” با یک سال تحت نظر قرار دادن این‬ ‫کودکان متوجه شدیم ان هایی که اموزش موسیقی‬ ‫را شــروع یا ادامه داده بودند‪ ،‬بهبود قابل توجهی در‬ ‫حافظه کالمیشان داشــتند”‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬حفظ‬ ‫قطعات موسیقی با تقویت حافظه غیر موسیقیایی در‬ ‫ارتباط است‪ .‬افزایش حافظه کاری یا کوتاه مدت در‬ ‫بزرگساالن جوان از طریق اموزش موسیقی در مطالعه‬ ‫سال ‪ 2018‬محققان دانشگاه یورکبه اثبات رسید‪.‬‬ ‫این ارتباط ممکن اســت به این دلیل باشــد که‬ ‫موســیقی ” ذهن جوانان ” را “به چالش” می کشد‪.‬‬ ‫تاکاکو فوجیوکا‪ ،‬دانشمند انستیتوی تحقیقاتی روتمن‬ ‫در تورنتو‪ ،‬انتاریو‪ ،‬کانادا و یکی از نویسندگان مشترک‬ ‫تحقیقی است که نشان داد طبق ازمایش های انجام‬ ‫‪-8‬خوداگاهی‬ ‫دکتــر فرانک ویلســون‪ ،‬نورولوژیســت و مرجع‬ ‫متخصص در زمینه تحقیق رابطه اســتفاده دست با‬ ‫رشد شناختی انسان‪ ،‬توضیح می دهد که یادگیری‬ ‫موسیقی به کودکان می اموزد تا خودشان را ارزیابی‬ ‫کنند و دلخوش به جایزه و تشــویق دیگران نباشند‪.‬‬ ‫بیشــتر ما در دوران تحصیل تمرکزمان روی جایزه‬ ‫و نمره بوده اســت‪ ،‬در حالی که موســیقی می تواند‬ ‫انگیزه درونی را پرورش دهد‪ .‬ویلسون می گوید دقت‬ ‫و توجهی که برای نواختن یک ســاز الزم است شما‬ ‫را ترغیب می کند تا به طور مســتمر روی خودتان‬ ‫نظارت داشته باشید‪ .‬این نظارت باعث می شود شما‬ ‫منتقد کار خودتان شوید و به چیزی کمتر از انچه در‬ ‫نظر داشته اید‪ ،‬راضی نباشید‪.‬‬ ‫‪-9‬مهارت های اجتماعی‬ ‫تاکاکو فوجیوکا از موسسه تحقیقاتی روتمن‪ ،‬با ذکر‬ ‫این که فواید نواختن موســیقی فراتر از کاربرد هایی‬ ‫است که برای تحصیالت اکادمیک دارد ‪ ،‬می گوید‪” :‬‬ ‫وقتی شما در یک انجمن یا مدرسه موسیقی شرکت‬ ‫می کنید‪ ،‬در جریان فعالیت های موسیقی‪ ،‬خاطرات‬ ‫مشترکی هم برایتان به وجود می اید‪ .‬و این پپوند و‬ ‫تجربه با هم بودن است‪”.‬‬ ‫این پیوند می تواند توانایی کودکان برای همکاری‬ ‫با یکدیگر را هم افزایش دهد‪ .‬مطالعه اخیر محققان‬ ‫دانشگاه کوئینز شارلوت کارولینای شمالی نشان داد‬ ‫که مشــکالت رفتاری کودکان دبستانی در معرض‬ ‫خطری که بعد از مدرســه برنامه اموزش موسیقی‬ ‫داشتند‪ ،‬کاهش چشم گیری داشــته است‪ .‬شارون‬ ‫بورچ‪ ،‬معلم موسیقی مدرســه ابتدایی که مجموعه‬ ‫کتــاب ها و فعالیت های ” فــردی قورباغه” را برای‬ ‫اموزش مبانی موسیقی به کودکان تهیه کرده است‪،‬‬ ‫شــاهد تاثیرات موسیقی بر روی”سالمت اجتماعی”‬ ‫دانش اموزان بوده اســت‪ .‬او می گوید ‪“ :‬من هر ساله‬ ‫‪ 450‬کــودک را اموزش می دهم و متوجه شــده ام‬ ‫کودکانی که موســیقی یاد می گیرنــد‪ ،‬رفتار های‬ ‫مطلوبی از خودشان نشان می دهند‪ ،‬اعتماد به نفس‬ ‫باال تری دارند و در کالس های علمی به خوبی عمل‬ ‫می کنند‪”.‬‬ ‫‪-10‬موفقیتتحصیلی‬ ‫با وجــود تمام مزایایی که موســیقی برای زبان ‪،‬‬ ‫ریاضیات‪ ،‬حافظه و ارزیابی شــخصی کودکان دارد‬ ‫عجیب نیســت که بین موسیقی و موفقیت عمومی‬ ‫در تحصیالت ارتباط قوی وجود داشته باشد‪ .‬بررسی‬ ‫های موسســه کالج بورد نشــان داده اســت دانش‬ ‫اموزانی که در برنامه های موسیقی شرکت می کنند‬ ‫در دروس زبان انگلیســی و ریاضــی نمرات باالتری‬ ‫نسبت به دانش اموزانی که موسیقی ندارند‪ ،‬به دست‬ ‫می اورند‪ .‬یک نظرســنجی در سال ‪ 1994‬نشان داد‬ ‫که گروه رشته های موسیقی‪ ،‬باالترین میزان قبولی را‬ ‫در دانشکده پزشکی دارند‪.‬‬ ‫‪-22‬موفقیت بلند مدت‬ ‫دانش اموزانی که موســیقی‬ ‫یاد می گیرنــد‪ ،‬در بلند مدت‬ ‫موفقیــت تحصیلــی و درامد‬ ‫باالتــری خواهنــد داشــت‪.‬‬ ‫نظرسنجی که در سال ‪2007‬‬ ‫توسط هریس اینتراکتیو انجام‬ ‫شد نشان داد تقریباً نه نفر از‬ ‫هر ده نفــری که تحصیالت‬ ‫تکمیلی دارند‪ ،‬هنگام تحصیل‬ ‫موســیقی هم یاد می گرفته‬ ‫اند‪ .‬همچنیــن ‪ 83‬درصد از‬ ‫افرادی که درامدشــان ‪150‬‬ ‫هــزار دالر یا بیشــتر بود ‪،‬‬ ‫تحصیالت موســیقی داشته‬ ‫اند‪ .‬بررسی کالج بورد در سال‬ ‫‪ 2006‬همچنین نشــان داد‬ ‫دانش اموزان دبیرستانی که در‬ ‫یک گروه یا ارکســتر موسیقی‬ ‫شرکت می کردند‪ ،‬تمایل بسیار‬ ‫کم تری بــه الکل و مواد مخدر‬ ‫داشته اند‪.‬‬ ‫‪ 3‬نکته مهم‪ :‬به وجود اوردن‬ ‫محیطی که موســیقی در ان‬ ‫جریان دارد‬ ‫اگر مربی کودک یــا از والدین او‬ ‫هســتید ‪ ،‬چند نکته در مورد ایجاد‬ ‫محیطی که محرک ان موسیقی باشد‬ ‫وجود دارد که بد نیست بدانید ‪ .‬با فراهم‬ ‫کردن این محیط کودکان پیش دبستانی‬ ‫می توانند بیشتر یاد بگیرند‪.‬‬ ‫نکته اول‬ ‫تا حد امکان برای کودک موسیقی پخش‬ ‫کنید‪ .‬اجازه بدهید بــه اهنگ های مختلف‬ ‫از ژانــر های گوناگون گــوش کند‪ ،‬فیلم های‬ ‫کنســرت ارکستر و رســیتال های تک نفره و‬ ‫ویدئوی موسیقی های ســاخته شده مربوط به‬ ‫فرهنگ های مختلف را تماشا کند و برایش ترانه‬ ‫های کودکانه و اهنگ های معروف را بخوانید ‪ .‬هر‬ ‫چه کودک بیشتر با موسیقی امیخته شود‪ ،‬زودتر و‬ ‫بیشتر پیشرفت خواهد کرد‪.‬‬ ‫نکته دوم‬ ‫از ســاز های موسیقی متناســب با سن کودک‬ ‫اســتفاده کنید و یا خودتان از وســایل موجود مثل‬ ‫قوطی های حلبی ساز درست کنید‪ .‬اگر خالقانه فکر‬ ‫کنید ‪ ،‬متوجه خواهید شــد که هر چیزی می تواند‬ ‫وسیله ای برای تولید موسیقی باشد! اشیایی که می‬ ‫شود با ان ها اهنگ ساخت را در دسترس قرار دهید‬ ‫و به کودکان اجازه دهید صدا های مختلفی که می‬ ‫توانند با ان ها به وجود بیاورند را کشف کنند‪ .‬هنگام‬ ‫بازی‪ ،‬ان ها را تشویق کنید برقصند و اواز بخوانند‪.‬‬ ‫نکته سوم‬ ‫اهنگــی پخش کنید که کــودکان تان هنگام‬ ‫انجــام فعالیت هــای مختلف می تواننــد ان را‬ ‫بخواننــد‪ .‬می توانید اهنگ و متن ترانه را تغییر‬ ‫دهید و یا چیزی منحصر به فردی ارائه دهید‪.‬‬ ‫شــما می توانید اهنگی درباره زمان حمام و‬ ‫نظافت‪ ،‬خوردن سبزیجات یا حتی چیزی‬ ‫در مورد انجــام کار های خانه مثل جمع‬ ‫کردن اسباب بازی ها برای شان بخوانید‬ ‫یا پخش کنید‪.‬‬ ‫این نکات می توانند به شما در‬ ‫به وجــود اوردن محیطی پر‬ ‫انرژی و غنی از موسیقی‬ ‫برای کودکان در حال‬ ‫رشــد کمــک‬ ‫کنند‪.‬‬ صفحه 31 صفحه 32 صفحه 33 صفحه 34 صفحه 35 صفحه 36