ماهنامه سرند شماره 03

‫سرند‬ ‫ماهنامه تحلیلی مسایل ایران‪ /‬سال اول‪ /‬دی ‪ 13 / 1394‬صفحه‬ ‫عروسک هایی‬ ‫که کمتر لبخند می زنند‬ ‫پایش وضعیت زیست محیطی ایران (بخش دوم‪ ،‬دشت ها)‬ ‫بعد از بدشت!‬ ‫الحق که ستم کردند‪ ،‬مرغان خوش الحان را‬ صفحه 1 ‫به نام خداوند جان و خرد‬ ‫سرند‬ ‫ان چه در این شماره می خوانید‪:‬‬ ‫سرند تالشی است در جهت نقد اندیشه و رفتار جامعه ایران‬ ‫سخن اغازین‬ ‫از زهرا تا شهرزاد‪3 .............................................‬‬ ‫اینه چون نقش تو بنمود راست خود شکن ‪ ،‬اینه شکستن خطاست‬ ‫ماهنامه تحلیلی‬ ‫سال اول ‪ /‬شماره سوم ‪ /‬دی ماه ‪94‬‬ ‫جامعه‬ ‫عروسک هایی که کمتر لبخند می زنند‪4........................‬‬ ‫پایش وضعیت زیست محیطی ایران (بخش دوم دشت ها)‪6.......‬‬ ‫تاریخ و اندیشه‬ ‫بعد از بدشت!‪8 ................................................‬‬ ‫مدیرمسئول و سردبیر‪ :‬سپهر ساغری‬ ‫هیئت تحریریه‪ :‬یلدا دنیایی مبرز‪ ،‬امید سلطانی و پویا اشکانی‬ ‫تیم هنری ‪ :‬شهاب غالمی و شادی اسکندری‬ ‫فرهنگ و هنر‬ ‫الحق که ستم کردند‪ ،‬مرغان خوش الحان را ‪10 ..................‬‬ ‫نشانی اینترنتی ماهنامه‪:‬‬ ‫‪www.sarandmonthly.blog.ir‬‬ ‫طنز‬ ‫بدون شرح‪12 ..................................................‬‬ ‫سخن پایانی‬ ‫قبل از اینکه بانوان ایران کشف حجاب کنند!‪13 .................‬‬ ‫عزیزانی که تمایل به همکاری با ماهنامه سرند را دارند می توانند از‬ ‫طریق زیر اقدام فرمایند‪:‬‬ ‫ارسال یادداشت یا مقاله (حداکثر تا ‪ 1600‬واژه) یا درخواست همکاری‬ ‫در حوزه های دیگر چون کارتون ‪ ،‬کاریکاتور ‪ ،‬ترجمه و ‪ ...‬به نشانی‬ ‫الکترونیکی ماهنامه‪:‬‬ ‫‪Sarandmonthly@gmail.com‬‬ ‫تصویر روی جلد‪:‬برگرفته از کلیپ ‪Child Bride‬‬ ‫اثر گروه ‪CocoRosie‬‬ ‫انقدر که انسان ها از تفکر می ترسند‪ ،‬از چیز دیگری در این جهان‬ ‫نمی ترسند؛ بیشتر از ویرانی و حتی بیشتر از مرگ‪.‬‬ ‫برتراند راسل‬ ‫فیلسوف و فعال سیاسی‬ ‫‪2‬‬ صفحه 2 ‫سخن اغازین‬ ‫از زهرا تا شهرزاد‬ ‫بر اساس قانون‪ ،‬کسی که اثری‪ ،‬خواه کتاب باشد خواه فیلم و ‪...‬‬ ‫پدید می اورد‪ ،‬به عنوان پدیداورنده شناخته می شود و مشمول‬ ‫حمایت حقوقی است‪ .‬حق مولف یا کپی رایت برگرفته از پیمان‬ ‫برن (‪ )Berne‬برای حمایت از فعالیت های ادبی‪ ،‬هنری‪ ،‬علمی و‬ ‫‪ ...‬تعیین شده است‪ .‬این اثار به هر صورت که عرضه شده باشند‪،‬‬ ‫در صورتی که دارای ماهیت قابل درک باشند یعنی دیده‪ ،‬شنیده‬ ‫یا لمس شوند مشمول این حمایت خواهند بود‪ .‬اهمیت کپی رایت‬ ‫از جنبه های مختلف اعم از حقوقی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اخالقی و ‪...‬‬ ‫مورد بررسی قرار گرفته است اما یکی از حوزه های قابل تامل در‬ ‫این باب مسله هم افزایی کپی رایت و ازادی بیان است‪ .‬بر این‬ ‫اساس کپی رایت با اعطای حق هایی انحصاری به رشد کمی و‬ ‫کیفی اثار ادبی و هنری کمک می کند و به این ترتیب بازارچه‬ ‫ای از اندیشه ها و اطالعات پدید می اورد تا کسانی که در صدد‬ ‫برخورداری از ازادی بیان هستند با دسترسی به تنوعی از اندیشه‬ ‫ها و اطالعات به شکل دهی نقطه نظرات و بیان ان ها بپردازند‪.‬‬ ‫از سوی دیگر کپی رایت به توانمندسازی جامعه پدیداورندگان‬ ‫اثار خالق فکری مدد می رساند و انان را از وابستگی به دولت‬ ‫می رهاند‪ .‬ازادی بیان هم زمینه شکوفایی تفکر خالق را فراهم‬ ‫می اورد و ترس ناشی از سانسور و پیگرد ناروا را از میان می برد‪.1‬‬ ‫عدم توجه به حق و حقوق دیگران مفهومی محدود به حق‬ ‫کپی رایت نیست‪ .‬در جامعه ما چه صف نان باشد و چه‬ ‫نوبت پزشک‪ ،‬چه پارک ماشین باشد چه خرید کتاب!‬ ‫معطوف به خودمداری و در نظر گرفتن منافع فردی است‪.‬‬ ‫در این دیدگاه عموما رعایت حقوق شهروندی همان قدر به‬ ‫سادگی و بی جربزه گی! تعبیر می شود که بی توجهی به‬ ‫منافع جمعی و حقوق دیگران به زرنگی! تفاوت چندانی هم‬ ‫نمی کند در باب کدام حوزه صحبت کنیم تقریبا همه حوزه‬ ‫های زندگی اجتماعی ما مملو از نادیده گرفتن دیگران است‪.‬‬ ‫به عنوان نمونه از یک سو صدا و سیما را نقد می کنیم و از‬ ‫سطح نازل برنامه های ان گله مندیم و از سوی دیگر حاضر‬ ‫به حمایت از اثار مستقل نیستیم‪ .‬ترجیح می دهیم از یوتیوب‬ ‫دانلود کنیم‪ .‬حاضر نیستیم برای شهرزاد ‪ 4‬هزار تومان پرداخت‬ ‫کنیم اما فیلم منسوب به زهرا امیرابراهیمی را خریداری می کنیم!‬ ‫این رویکرد به حوزه سینما محدود نمی شود‪ .‬بلیط کنسرت را‬ ‫هم دقیقه نود تهیه می کنیم تا بلکه با هزینه کمتری وارد سالن‬ ‫شویم! معتقدیم فقط ما زحمت می کشیم و دیگران خدمات‬ ‫ما را نمی بینند اما خود ماحصل تالش و دست رنج دیگران را‬ ‫پایمال می کنیم‪ .‬عادت کرده ایم بدون هزینه‪ ،‬خدمات دریافت‬ ‫کنیم‪ .‬ما درسنامه دانشگاهی را هم کپی می کنیم‪ .‬استدالل می‬ ‫کنیم بودجه کافی نداریم اما در نظر نمی گیریم چند برابر هزینه‬ ‫امروز خرید کتاب‪ ،‬درامد فردای ما خواهد بود‪ .‬گوشی اندروید‬ ‫‪ 2‬میلیونی می خریم اما حاضر به خرید یک کتاب ‪ 20‬هزار‬ ‫تومنی نیستیم‪ .‬از ان تامل برانگیزتر اینکه در شبکه های اجتماعی‬ ‫صفحات فرهنگی! راه اندازی می کنیم و لینک دانلود رایگان!!!‬ ‫کتاب قرار می دهیم! از یک سو معتقد به پرداخت هزینه نیستیم‬ ‫از سوی دیگر در مورد سطح کمی و کیفی چاپ زبان به گالیه‬ ‫می چرخانیم‪ .‬عدم حمایت دولت تا سانسور را دلیل می اوریم‬ ‫و از نقش خود غافلیم که فروش کتاب محل امرار معاش ناشر و‬ ‫نویسنده است‪ .‬حتی کسانی که مدعی کتاب و کتابخوانی هستند‬ ‫کتاب دانلود می کنند! ما کار خوب را هم بد انجام می دهیم!‬ ‫سپهر ساغری‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ -1‬موسایی میثم ‪ .‬بررسی اثار اقتصادی الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی و پذیرش کپی رایت در کوتاه‬ ‫مدت‪ ،‬بر عرضه و تقاضای کتاب در ایران پژوهشهای اقتصادی ‪ :‬تابستان ‪ , 1390‬دوره ‪ , 11‬شماره ‪ ; 2‬از‬ ‫صفحه ‪ 6‬تا صفحه ‪. 29‬‬ صفحه 3 ‫جامعه‬ ‫المللی حقوق کودک که ایران نیز از امضا کنندگان ان است‪،‬‬ ‫عروسک هایی که کمتر لبخند می زنند‬ ‫تمامی افراد زیر ‪ 18‬سال کودک به شمار می ایند‪ .‬این کنوانسیون‬ ‫ای کاش می توانستم ان چه را بودم فراموش کنم یا کاش ان چه ازدواج کودکان را ممنوع اعالم کرده است‪ .‬از ان جا که مقوله‬ ‫‪1‬‬ ‫ازدواج نقش بسیار مهم و حساسی بر تمام ابعاد زندگی انسان دارد‬ ‫را هستم به یاد نمی اوردم *‬ ‫بنابرین داشتن امادگی الزم از نظر فیزیولوژیکی‪ ،‬روانشناختی‪،‬‬ ‫فرهنگی و اجتماعی ضرورتی غیر قابل انکار است‪ .‬شوربختانه‬ ‫یلدا دنیایی مبرز‬ ‫علی رغم تنوع مبانی فرهنگی و ساختاری جامعه هنوز بسیارند‬ ‫کسانی که در جایگاه تصمیم گیری و تصمیم سازی‪ ،‬بلوغ‬ ‫ازدواج در دوران کودکی پدیده ای است که کودکان در جسمی و جنسی را تنها مالک تعیین سن قانونی ازدواج قلمداد‬ ‫فرایندی بسیار زود هنگام به خانه بخت میروند که البته ورود می کنند و توجهی به بلوغ فکری و اجتماعی ندارند‪ .‬البته‬ ‫به این خانه در بسیاری از موارد با نیک بختی همراه نیست‪ .‬که میزان دستیابی به بلوغ جسمی و جنسی در سن قانونی‬ ‫کودکانی که به جای بازی های کودکانه به خواست دیگران تعریف شده بسیار تامل برانگیز‪ ،‬قابل بحث و چانه زنی است‪.‬‬ ‫و با حمایت قانون وارد بازی جدی زندگی میشوند و به جای ازدواج کودکان بیشتر در بستر فقر اقتصادی و نابرابری‬ ‫تحصیل علم و ادب مجبور به ایفای نقش همسری و شاید جنسیتی رخ می دهد‪ .‬ازدواج زودهنگام دختران در خانواده‬ ‫هم مادری و فرزند اوری می گردند‪ .‬این روزها باالرفتن سن های پرجمعیتی که در شرایط سخت معیشتی و تنگناهای‬ ‫ازدواج و گرایش کمتر جوانان به مقوله ازدواج توجه بسیاری اقتصادی به سر می برند بیشتر اتفاق می افتد‪ .‬زیرا والدین‬ ‫از مسئوالن را به خود جلب کرده است و این مهم به دغدغه حضور کودکان دختر را هزینه و بار اضافی بر دوش خانواده‬ ‫هراس اوری برای انان تبدیل شده است‪ .‬ازدواج کودکان می دانند اما در مورد فرزندان پسر این مساله کمتر اتفاق می‬ ‫پدیده نوظهوری نیست اما به نظر می رسد در کنار چالش افتد زیرا ان ها برای خانواده نیروی کار و درامد زا محسوب‬ ‫و دغدغه مسئوالن پیرامون واکاوی و چرایی علل باال رفتن می شوند‪ .‬البته در چنین مواردی صالحیت فکری‪ ،‬اجتماعی‬ ‫سن ازدواج به رغم همه مشکالتی که پیرامون ازدواج کودکان و فرهنگی این والدین مورد نقد‪ ،‬شک و تردید است‪.‬‬ ‫وجود دارد این موضوع کمتر مورد توجه و تمرکز است‪ .‬در کنار فقر اقتصادی نباید فقر فرهنگی موجود در میان‬ ‫بخشی از جامعه را از یاد برد‪ .‬برخی والدین ازدواج‬ ‫زودهنگام کودکان دختر را وسیله ای برای حمایت و‬ ‫حفاظت دختران از رابطه جنسی پیش از ازدواج‪ ،‬حفظ‬ ‫کاهش گرایش و تمایل به مقوله ازدواج بیشتر در قشر تحصیل بکارت و تضمین امنیت جسمی و جنسی ان ها و همچنین‬ ‫کرده‪ ،‬دانش اموخته و شاغل دیده می شود‪ ،‬از ان رو که به راهی برای حفظ ابروی خانواده قلمداد می کنند‪.‬‬ ‫مشکالت عدیده اقتصادی‪ ،‬فرهنگی و اجتماعی موجود در ناگفته پیداست که ازدواج زودهنگام کودکان به خصوص‬ ‫جامعه ا گاهند ‪ .2‬اما شایسته نخواهد بود که با نادیده انگاری و دختران با عوارض جسمی‪ ،‬روانی و اجتماعی همراه است‬ ‫چشم پوشی از اسیب های ناشی از ازدواج کودکان بار سنگین و می تواند به زندگی سراسر اسیب و محرومیت بیانجامد‪.‬‬ ‫جبران چنین امار کاهنده ای را بر روی دوش کودکان جامعه کودکان با ازدواج زودهنگام از فرایند اموزش‪ ،‬تحصیل و تعلیم‬ ‫و تربیت دور مانده و همچنین‬ ‫قرار دهیم‪ .‬سن قانونی ازدواج‬ ‫پرجمعیتی‬ ‫های‬ ‫اده‬ ‫و‬ ‫خان‬ ‫در‬ ‫دختران‬ ‫زودهنگام‬ ‫ازدواج‬ ‫از حق سالمتی‪ ،‬استفاده و‬ ‫در ایران برای دختران ‪ 13‬سال‬ ‫و برای پسران ‪ 15‬سال تعریف که در شرایط سخت معیشتی و تنگناهای اقتصادی به سر بهره مندی از فراغت دوران‬ ‫شده است ‪ .3‬ازدواج کودکان می برند بیشتر اتفاق می افتد‪ .‬زیرا والدین حضور کودکان کودکی‪ ،‬تعامل با دوستان و‬ ‫زیر سن قانونی منوط به اجازه دختر را هزینه و بار اضافی بر دوش خانواده می دانند و تالش همساالن نیز محروم می شوند‬ ‫ولی و به شرط مصلحت با می کنند با این اقدام از بار اقتصادی خانواده بکاهند اما در که این همه می تواند بر سالمت‬ ‫تشخیص دادگاه صالح است‪ .‬مورد فرزندان پسر این مساله کمتر اتفاق می افتد زیرا ان ها جسمی و روانی ان ها تاثیر‬ ‫طبق تعریف کنوانسیون بین برای خانواده نیروی کار و درامد زا محسوب می شوند‪ .‬نامطلوب و عمیقی داشته باشد‪.‬‬ ‫از دیدگاه بهداشت باروری ازدواج‬ ‫‪ - 1‬شکسپیر‪ -‬نمایشنامه ریچارد دوم‬ ‫‪ - 2‬شماره ‪ ۱۳۹۱ - ۱۶۵۱‬شنبه ‪ ۳۰‬دی ‪www.sharghdaily.ir‬‬ ‫‪ - 3‬ماده ‪ 1041‬قانون مدنی‬ ‫‪4‬‬ صفحه 4 ‫جامعه‬ ‫زودهنگام هم برای پسران و هم برای دختران زمینه ساز ورود ان ها بدیهی است که چون ازدواج این کودکان تحمیلی بوده است بعد‬ ‫به مجموعه ای از اسیب های بهداشت فردی و اجتماعی است‪ .‬از بلوغ فکری و اجتماعی و ا گاهی از تضییع حقوق خود برای‬ ‫دختران به علت استرس های بیولوژیکی خاص در دوران زندگی از رهایی و گسست از شرایطی که در انتخاب و گزینش ان هیچ‬ ‫جمله عادت ماهانه‪ ،‬بارداری‪ ،‬زایمان‪ ،‬شیردهی و یائسگی بیشتر در نقشی نداشته اند تالش می کنند اما به دلیل کم سوادی‪ ،‬دانش‬ ‫معرض اسیب های احتمالی قرار می گیرند و عوارض شدیدتری ومهارت کم به فرار از خانه‪ ،‬اعتیاد‪ ،‬روابط فرازناشویی‪ ،‬طالق‬ ‫را متحمل می شوند‪ .‬با وجود ان که دختران با نوعی برتری نسبی و حتی خودکشی و همسرکشی روی می اورند‪ .‬فرزندان این‬ ‫از نظر بیولوژیک در مقایسه با پسران به دنیا می ایند و این مساله خانواده ها نیز از یک سو در معرض ازدواج زودهنگام هستند و‬ ‫از سوی دیگر در معرض بزهکاری‬ ‫ان ها را در برابر عوامل‬ ‫قرار دارند و این مشکالت و اسیب‬ ‫محیطی مثل عفونت ها و‬ ‫ها زنجیره وار ادامه می یابد‪ .‬حال‬ ‫سوء تغذیه مقاوم می کند اما‬ ‫اگر حتی با عینک خوش بینی به‬ ‫این امتیاز طبیعی با ازدواج‬ ‫اینده و دستاورد چنین ازدواج هایی‬ ‫زودهنگام و پیامد های ناشی‬ ‫بنگریم در بهترین حالت باعث می‬ ‫از ان به راحتی از بین می رود‪.‬‬ ‫شود که دختر به زندگی و زیست‬ ‫عدم اشنایی با مسایل بهداشت‬ ‫خود ناشاد و افسرده ادامه دهد و‬ ‫باروری و عدم دسترسی به‬ ‫چه بسا در ایام بزرگسالی اثار االم‬ ‫امکانات بهداشتی به دلیل فقر‬ ‫و نامهربانی جامعه به صورت پیری‬ ‫اقتصادی به افزایش بارداری‬ ‫و فرتوتی زودرس در چهره اش‬ ‫های ناخواسته و پی در پی و‬ ‫رخ بنمایاند و به عروسکی تبدیل‬ ‫سقط های غیرایمن و پنهانی از‬ ‫شود که کمتر لبخند می زند‪.‬‬ ‫یک سو و افزایش زاد و ولد‪،‬‬ ‫از سوی دیگر از دست رفتن فرصت‬ ‫استمرار و تشدید فقر ازسوی‬ ‫های زندگی مانند تحصیل و اشتغال‪،‬‬ ‫دیگرمنجر می شود‪ .‬در تمام‬ ‫زنان را از نظر اجتماعی در سطوح‬ ‫گروه های سنی وقوع بارداری‬ ‫پایین تری نسبت به مردان قرار می‬ ‫های مکرر و پی درپی‬ ‫ازدواج یک کودک دختر ممکن است او را در‬ ‫احتمال مرگ و میر ناشی از معرض رابطه جنسی اجباری و سوء استفاده جنسی قرار دهد و انان را از جایگاه تصمیم‬ ‫سازی و مشارکت اقتصادی‪،‬‬ ‫عوارض بارداری و زایمان‬ ‫دهد که این امر مصداق بارز کودک ازاری است و منجر به‬ ‫اجتماعی و سیاسی دور می کند‪.‬‬ ‫را افزایش میدهد‪ .‬نگرانی‬ ‫استه‬ ‫و‬ ‫ناخ‬ ‫های‬ ‫حاملگی‬ ‫روانی‪،‬‬ ‫و‬ ‫فیزیکی‬ ‫خشونت‬ ‫افزایش‬ ‫اسیب های ازدواج زودهنگام‬ ‫ها وقتی بیشتر می شود که‬ ‫ایدز‬ ‫مانند‬ ‫مقاربتی‬ ‫های‬ ‫بیماری‬ ‫برابر‬ ‫در‬ ‫پذیری‬ ‫اسیب‬ ‫و‬ ‫بر هیچ کس پوشیده نیست و به‬ ‫بدانیم بین سن کم مادر و‬ ‫مرگ و میر ناشی ازعوارض و هپاتیت می شود چرا که در بسیاری از موارد همسران دلیل پیامدهای زیانبار اجتماعی‬ ‫بارداری و زایمان ارتباط این دختران‪ ،‬افرادی با سن باال و حتی متاهل هستند‪ .‬ان‪ ،‬مساله ای است که نه فقط‬ ‫جنبه فردی و خانوادگی بلکه‬ ‫مستقیمی وجود دارد‪ .‬عدم‬ ‫تکامل فیزیکی‪ ،‬قد کوتاه‪ ،‬زایمان زودرس‪ ،‬زایمان سخت و جنبه اجتماعی نیز دارد و راه حل اجتماعی نیز می طلبد‪.‬‬ ‫طوالنی‪ ،‬تولد نوزادان کم وزن و افزایش مرگ نوزادان همراه است‪ .‬همان طور که افزایش سن ازدواج دغدغه ی هراس اوری برای‬ ‫ازدواج یک کودک دختر ممکن است او را در معرض رابطه مسئوالن است شایسته است که موضوع ازدواج کودکان نیز‬ ‫جنسی اجباری و سوء استفاده جنسی قرار دهد که این امر مصداق بیشتر مورد توجه و نقد و بررسی قرار گیرد‪ .‬ان چه که به‬ ‫بارز کودک ازاری است و منجر به افزایش خشونت فیزیکی و عنوان یک تدبیر می تواند پذیرفتنی باشد تجدید نظر در سن‬ ‫روانی‪ ،‬حاملگی های ناخواسته و اسیب پذیری در برابر بیماری قانونی ازدواج‪ ،‬باال بردن سطح ا گاهی جامعه درباره پیامدهای‬ ‫های مقاربتی مانند ایدز و هپاتیت می شود چرا که در بسیاری از ناشی از ازدواج زودهنگام‪ ،‬اجرای سیاست های فقر زدایی‬ ‫موارد همسران این دختران‪ ،‬افرادی با سن باال و حتی متاهل هستند‪ .‬و تسهیل دستیابی به خدمات اموزشی و بهداشتی است‪.‬‬ ‫‪5‬‬ صفحه 5 ‫جامعه‬ ‫(یعنی علف زارها‪ ،)1‬همیشه رابطه ای جدانشدنی با تمدن و‬ ‫رونق و رفاه اقتصادی جمعیت انسانی داشته اند‪ .‬غذای اصلی‬ ‫یا قوت غالب بشر پس از انقالب کشاورزی که همواره یکی‬ ‫پایش وضعیت زیست محیطی ایران‬ ‫از غالت (عمدتا گندم) بوده نوعی علف محسوب شده و‬ ‫بخش دوم‪ ،‬دشت ها‬ ‫علفزارها هم در دشت های سیاره ابی ایجاد می شوند‪ .‬بنابراین‬ ‫شاید اهمیت این عارضه ی طبیعی زمین شناختی بیشتر از انکه‬ ‫پویا اشکانی‬ ‫برای هواداران دل تنگ و تلخ کام حفاظت از طبیعت وحشی‬ ‫وجوی رفاه‬ ‫عادی درجست‬ ‫و بکر باشد؛ برای اکثر انسان های‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫اهمیت داشته باشد‪ .‬در واقع شاید هیچ عارضه ی طبیعی دیگری‬ ‫در بخش اول این سری یادداشت ها که به بررسی اجمالی وضعیت‬ ‫همچون دشت ها و هیچ اکوسیستم دیگری همچون علفزارها‬ ‫جنگل های ایران پرداخته شد گفتیم ما به عنوان انسان جزئی از‬ ‫انقدر مستقیم روی سطح زندگی ما انسان ها تاثیر گذار نباشند ‪.‬‬ ‫اجزای طبیعت ونه مسلط بر ان هستیم و برخی ابزارهای زیستی‬ ‫حال سوال این است امروزه چه چیزی وضعیت دشت ها را تهدید‬ ‫مان که در گذشته یاری گر بقا و اسایشمان بودند‪ ،‬این روزها‬ ‫میکند؟ پر واضح است که خشکیدن و فرونشست دشت ها به‬ ‫بالی جان حیات سیاره مان و حتی خودمان شده اند‪ .‬برای مثال‬ ‫علت کاهش سطح ابخوان های زیر زمینی علت مرگ اکوسیستم‬ ‫انقالب صنعتی برخواسته از ذهن خالق برخی دانشمندانمان‪ ،‬این‬ ‫های مستقر در ان ها واصطالحا بیابانی شدن ان ها است‪ .‬اتفاقا‬ ‫روزها هم تنوع زیستی سیاره را به شدت تهدید می کند و هم‬ ‫برخالف تصور عامه بیابانی شدن دشت ها و علفزارها بیشتر‬ ‫کیفیت زندگی خود ما انسان ها را و شاید لختی پس از اکنون کل‬ ‫از ان که مسئله ای تهدید کننده ی حیات وحش و طبیعت‬ ‫موجودیت ما را‪ .‬در واقع بشر برای داشتن یک زندگی شاد نیازمند‬ ‫وحشی باشد تهدید کننده ی رفاه‬ ‫فهم یک سبک زندگی متناسب با سرشت‬ ‫طبیعت‬ ‫اجزای‬ ‫از‬ ‫جزئی‬ ‫انسان‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫عن‬ ‫به‬ ‫ما‬ ‫و سطح زندگی انسان ها است‪ .‬طبق‬ ‫ذاتی خویش و در عین حال متناسب‬ ‫با ظرفیت های محیطی پیرامونش می ونه مسلط بر ان هستیم و برخی ابزارهای ارزیابی های علمی متعدد از جمله‬ ‫باشد‪ .‬به طریق اولی ما به عنوان انسان زیستی مان که در گذشته یاری گر بقا تحقیقات تیمی از محققان دانشگاه‬ ‫ایرانی نیز باید در جست وجوی سبکی و اسایشمان بودند‪ ،‬این روزها بالی جان کالیفرنیا بر اساس عملیات ماهواره ای‬ ‫از زندگی باشیم که عالوه بر سازگاری حیات سیاره مان و حتی خودمان شده اند‪ Grace2 .‬ناسا عرض های جغرافیایی‬ ‫با سرشت انسانیمان و برخی ویژگی برای مثال انقالب صنعتی برخواسته از ذهن پایین تر طی روند تغییر اقلیم بیشتر‬ ‫های تاریخی بافته ی این جغرافیا با توان خالق برخی دانشمندانمان‪ ،‬این روزها هم به سمت خشکیدن و از دست دادن‬ ‫اکوسیستم های ابی و بیابانی شدن‬ ‫اکولوژیک و طبیعی سرزمین مان نیز تنوع زیستی سیاره را به شدت تهدید میکند‬ ‫پیش خواهند رفت‪ .‬کشور ما ایران‬ ‫تناسبی نسبتا پایدار داشته باشد‪ .‬اگر در‬ ‫و هم کیفیت زندگی خود ما انسان ها را و‬ ‫در یک ارزیابی میان مدت از سال‬ ‫این راه شکست بخوریم بازنده ی اصلی‬ ‫‪.‬‬ ‫را‬ ‫ما‬ ‫موجودیت‬ ‫کل‬ ‫اکنون‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫لختی‬ ‫شاید‬ ‫‪ 2003‬میالدی تا ‪ 2009‬در کنار بخش‬ ‫ایندگان نه چندان دورمان و شاید حتی‬ ‫هایی از عراق‪ ،‬ترکیه و سوریه میزان‬ ‫خودمان در فردایی تقریبا نزدیک باشیم‪.‬‬ ‫‪ 144‬کیلومتر مکعب ذخایر اب شیرین را از دست داده که نود‬ ‫برای یافتن ان تعادل طالیی با زیست بوم های ایران در ابتدا باید‬ ‫‪3‬‬ ‫کیلومتر مکعب ان ذخایر زیرزمینی اب شیرین بوده است ‪.‬‬ ‫ارزیابی و پایش سرزمینی را در اولویت برنامه های توسعه و سیاست‬ ‫این مسئله مستقیما وضعیت دشت های ایران را تهدید می کند‪،‬‬ ‫گذاری هایمان قرار دهیم‪ .‬به این منظور پایش وضعیت عوارض‬ ‫دشت ها طی روند خشک سالی توانایی باروری زیستی خود را‬ ‫طبیعی همچون کوهستان ها و دشت ها و پایش اکوسیستم هایی‬ ‫از دست می دهند‪ ،‬فرونشست می کنند و کم کم به بیابان تبدیل‬ ‫مانند جنگل ها و ابگیرهای اب شیرین به عنوان مولفه های پایش‬ ‫‪1- Grasslands‬‬ ‫زیست محیطی سرزمین از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردارند‪.‬‬ ‫‪2- Grace mission‬‬ ‫جلگه یا دشت در اصطالح علم جغرافیا به سرزمینی هموار‬ ‫یک عملیات ماهواره ای ناسا است که در حال تهیه نقشه ای جامع از ذخایر اب شیرین مناطق‬ ‫مختلف زمین است‪ .‬برای اطالعات بیشتر به لینک های اینترنتی زیر مراجعه کنید‬ ‫اطالق می شود که می تواند در ارتفاعی بلند تشکیل شده باشد‬ ‫(فالت) یا در ارتفاعات کم‪ .‬دشت ها به علت هموار بودن و‬ ‫‪www.nasa.gov/mission_pages/Grace/index.html#.VoRhsfSEC7Y‬‬ ‫‪www.nasa.gov/mission_pages/Grace/news/grace20130212‬‬ ‫جایگاه اکوسیستم اصلی تامین کننده امنیت غذایی انسان ها‬ ‫‪6‬‬ ‫‪www.nasa.gov/mission_pages/Grace/news/grace20130212 -3‬‬ صفحه 6 ‫جامعه‬ ‫برای مرگ دشت های فالت ایران نباید نادیده انگاشته شود‬ ‫خواهند شد‪ .‬امروزکافی است در گوگل کلید واژه هایی همچون‪:‬‬ ‫اما بنابر امارهای رسمی مشکل حاد دشت های ایران اضافه‬ ‫وضعیت دشت های ایران‪ ،‬فرونشست زمین در استان های مرکزی‬ ‫برداشت از ابخوان های زیر زمینی است به طوری که طبق‬ ‫ایران‪ ،‬فرونشست دشت های فالت مرکزی ایران و تصاویر فروچاله‬ ‫گفته ی مقامات مسئول‪ ،‬ایران با ‪ 121‬میلیارد متر مکعب اضافه‬ ‫های دشت های ایران را جستجو کنیم تا به انبوهی از ناامیدی‬ ‫برداشت از منابع اب های زیر زمینی مواجه بوده که سی و پنج‬ ‫و تصاویر مهیب تهدید کننده و هراس انگیز بر بخوریم که‬ ‫درصد این اضافه برداشت متعلق به سالهای ‪ 84‬تا ‪ 89‬است و‬ ‫نوید روزگار شیرینی برای اینده ی ساکنان این سرزمین ندارند‪.‬‬ ‫‪6‬‬ ‫هفتاد و شش درصد ان متعلق به هفده سال گذشته است ‪.‬‬ ‫شاید ردپای نخستین هشدارها به وضعیت وخیم دشت های فالت‬ ‫ما در زمانه ای زندگی می کنیم که بشر به لحاظ سبک زندگی‬ ‫ایران را باید در صحبت های معاون زمین شناسی سازمان زمین‬ ‫دو انقالب بزرگ را پشت سر گذاشته اولی انقالب کشاورزی و‬ ‫شناسی و اکتشفات معدنی در تیر ماه هشتاد و هشت بیابیم‪،4‬‬ ‫یکجانشینی و دومی انقالب صنعتی‬ ‫دکتر قاسمی با اشاره به‬ ‫و حاال ما دست به گریبان عوارض‬ ‫استفاده ی بیرویه از سفره‬ ‫دومی در بطن یک انقالب سوم‬ ‫های زیرزمینی اب شیرین‬ ‫زندگی می کنیم که تقریبا تمام‬ ‫اعالم می کند که در‬ ‫نخبگان و صاحب نظران جهان وقوع‬ ‫دویست دشت کشور پدیده‬ ‫ان را برای تداوم زندگی و اسایش‬ ‫ی فرونشست زمین رخ داده‬ ‫انسان ها در این روزگار ضروری‬ ‫است‪ .‬کمی بعد و تا به امروز‬ ‫میدانند‪ »:‬انقالب زیست محیطی»‬ ‫سیلی از شواهد و قرائن‬ ‫برای ما ایرانی ها که هنوز خوب مزه‬ ‫انبوه یافت شد که وضعیت‬ ‫ی انقالب صنعتی هم به دهانمان‬ ‫دشت های فالت ایران را‬ ‫ننشسته و کمی به لحاظ تکنیکی‬ ‫اسفناک توصیف می کرد‪.‬‬ ‫از توسعه ی ایده ال زمانه حاضر‬ ‫مهمترین شکل تخریب‬ ‫عقب هستیم شاید کمی دشوار‬ ‫دشت ها که به نظر به دلیل‬ ‫تر باشد که از ضرورت انقالب‬ ‫استفاده ی بی رویه از منابع‬ ‫اب زیر زمینی رخ می دهد اگر تداوم حیات واحد فرهنگی جغرافیایی ایران برایمان زیست محیطی هم سخن بگوییم‬ ‫فرونشست زمین است که اهمیت دارد چاره ای نداریم جز این که توسعه را در مسیر ولی حقایق علمی با ما سخن می‬ ‫از جمله اشکال ان میتوان دشوار هم سو با انقالب زیست محیطی پی گیری کنیم‪ .‬گویند که اگر تداوم حیات واحد‬ ‫فرهنگی جغرافیایی ایران برایمان‬ ‫به فروچاله ها اشاره کرد که‬ ‫برای این کار باید بسیاری توهمات را کنار بگذاریم واقعیت‬ ‫اهمیت دارد چاره ای نداریم جز‬ ‫به صورت ناگهانی بروز‬ ‫بشناسیم‬ ‫خوب‬ ‫را‬ ‫کشور‬ ‫مناطق‬ ‫زیستی‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫و‬ ‫لوژیک‬ ‫و‬ ‫اک‬ ‫این که توسعه را در مسیر دشوار‬ ‫پیدا می کنند‪ ،‬فقط برای‬ ‫نمونه تعداد فروچاله های حتی باید سبک زندگی (مثال ساعات کاری‪ ،‬الگوی بچه هم سو با انقالب زیست محیطی‬ ‫زمین های کشاورزی استان دار شدن‪ ،‬رژیم غذایی یا الگوی مسافرت و گردش) را پی گیری کنیم‪ .‬برای این کار باید‬ ‫همدان طی ‪ 22‬سال تا سال متناسب با واقعیات جغرافیایی و اقلیمی ایران تنظیم کنیم*‪ .‬بسیاری توهمات را کنار بگذاریم‬ ‫واقعیت اکولوژیک و توان زیستی‬ ‫نود و سه ‪ 12‬عدد بوده اما‬ ‫مناطق کشور را خوب بشناسیم حتی باید سبک زندگی (مثال ساعات‬ ‫طبق امار اعالم شده از سوی مقامات رسمی طی یک سال از‬ ‫‪5‬‬ ‫کاری‪ ،‬الگوی بچه دار شدن‪ ،‬رژیم غذایی یا الگوی مسافرت و‬ ‫سال ‪ 93‬تا ‪ 94‬به چهل و سه عدد فروچاله افزایش پیدا کرده است‬ ‫گردش) را متناسب با واقعیات جغرافیایی و اقلیمی ایران تنظیم کنیم‪.‬‬ ‫فرونشست شمایل معماری و زیبایی شهری و امنیت غذایی‬ ‫باال بردن سواد اکولوژیک مردم ایران در این برهه ی بحرانی از تاریخ‬ ‫ما انسان ها و امنیت مسافران ریل های راه اهن و جاده ای‬ ‫این سرزمین اهمیت بسیار ویژه ای دارد ما به هشتاد میلیون ایرانی ا گاه‬ ‫را مستقیما و ناملموس تهدید می کند‪ .‬اگر چه سهم تغییر‬ ‫از اکوسیستم ها و نحوه تاثیر گذاریشان روی زندگی مردم نیاز داریم‪.‬‬ ‫اقلیم و گرم وخشک تر شدن منطقه جغرافیایی کشور ما هم‬ ‫‪www.asriran.com/fa/news -4‬‬ ‫‪ -5‬برای اطالعات دقیق تر رجوع کنید به‪:‬‬ ‫‪www.khabaronline.ir/detail/476266/Economy/agricultural‬‬ ‫‪www.irna.ir/fa/News/81465688/‬‬ ‫‪www.hamshahrionline.ir‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫* تصویری از نشست زمین‪ ،‬حوالی همدان‪www.salamatnews.com :‬‬ ‫‪7‬‬ صفحه 7 ‫تاریخ و اندیشه‬ ‫زنان حرم لباس مدل جدید بپوشند! با این وجود عمر این تغییرات‬ ‫با غروب افتاب سلطنت ظل الله نیز به سرامد و حتی پس از‬ ‫انقالب مشروطه جز در محافل روشنفکری صحبتی از کشف‬ ‫حجاب در میان نبود‪ .‬زمان هرج و مرج و اشوب پس سال های‬ ‫انقالب با روی کارامدن سردار سپه به پایان رسید‪ .‬در پناه تشکیل‬ ‫دولتی مقتدر در تهران امکان اجرای تغییرات بنیادی فراهم امد‪.‬‬ ‫سپهر ساغری‬ ‫اما به همان میزان که تغییر و دگرگونی امری اجتناب ناپذیر است‬ ‫مخالفت و ایستادگی در برابر ان نیز امری ناگزیر! حتی اگر‬ ‫در قزوین بدنیا امد‪ .‬مادرش امنه خانم قزوینی‪ ،‬و پدرش مال‬ ‫تغییرات به صورت برنامه ریزی شده و از سوی نهادی قدرتمند‬ ‫محمدصالح برغانی بودند‪ .‬ابتدا به شیخیه‪ 1‬گرایش پیدا کرد‬ ‫هم چون دولت اعمال شود‪ ،‬در صورتی که در تغایر با فرهنگ‬ ‫اما با علنی شدن دعوت سید علی محمد باب‪ ،‬به جرگه بابیان‬ ‫و باورهای مذهبی مردم باشد با موانع فرهنگی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬روانی‬ ‫پیوست‪ .‬وی در گردهمایی بدشت‪ 2‬و در حین سخنرانی نقاب‬ ‫و حتی اقتصادی فراوانی روبرو خواهد شد‪ .‬اعتقادات و ارزش‬ ‫ً‬ ‫از چهره برداشت و رسما ظهور شریعت جدید را اعالم کرد ‪.‬‬ ‫های فرهنگی‪ ،‬خودمداری فرهنگی‪ ،‬غرور و حفظ ابرو از‬ ‫از این رو عده ای از بابیان رنجیدند و بدشت را ترک کردند‪.‬‬ ‫جمله موانع فرهنگی در مقابل تغییرات است‪.4‬‬ ‫سرانجام در ‪1231‬خ در باغ ایلخانی اعدام شد و جسدش را در‬ ‫رضاشاه با ا گاهی از این امر پیش از رسمی کردن کشف‬ ‫چاهی در همان باغ انداختند و اگرچه بدین ترتیب پرونده اولین‬ ‫حجاب کوشید تا با زمینه سازی الزم تا حد امکان از مقاومت‬ ‫زن بی حجاب معاصر بسته شد‪ ،‬اما اندیشه بی حجابی زنان نه‬ ‫مردم در برابر این تغییر بکاهد‪ .‬پهلوی اول تالش کرد با کمک‬ ‫تنها از بین نرفت‪ ،‬بلکه تقویت شد و افرادی نیز در مدح بی‬ ‫به ایجاد مجامع مدافع حقوق زنان مانند «بیداری نسوان» (به‬ ‫حجابی قلم چرخاندند و در واقع اینان ادامه دهنده مسیری بودند‬ ‫سال ‪1305‬خ در تهران) و «کانون بانوان» (به سال ‪1314‬خ‬ ‫که قره العین اغازگر ان بود و رضاشاه تکمیل کننده ی ان‪.3‬‬ ‫در تهران)‪ ،‬مجله «اختران ایران» در شیراز‪« ،‬مجله زنان» در‬ ‫اصفهان‪« ،‬نامه بانوان» و «عالم نسوان» در تهران‪« ،‬جهان زنان»‬ ‫در مشهد‪ ،‬برگزاری مجالس سخنرانی و سرودخوانی با حضور‬ ‫نمایندگان مجلس و مقامات عالی رتبه دولتی و بانوانشان در‬ ‫مسئله اصالحات کم و بیش از دوره ناصرالدین شاه به یک‬ ‫دبیرستان های دخترانه‪ ،‬تاسیس مدارس مختلط تا سال چهارم‬ ‫مقوله عمومی تبدیل شد‪ .‬ترجمه کتب‪ ،‬تاسیس دارالفنون و راه‬ ‫ابتدایی‪ ،‬گسترش پیشاهنگی دختران در مدارس دخترانه و توجه‬ ‫اندازی نشریات مختلف از زمره اقداماتی بود که بدنه جامعه‬ ‫به ازادی بانوان به وسیله شاعران و نویسندگانی چون ملک‬ ‫ایران را با تغییرات و تحوالت دنیای مدرن اشنا کرد‪ .‬بخشی‬ ‫الشعرای بهار‪ ،‬رشید یاسمی‪ ،‬سعید نفیسی و حجازی زمینه الزم‬ ‫از مهم ترین این تغییرات‬ ‫برای کشف حجاب را‬ ‫فراهم اورد‪ .‬یکی دیگر از‬ ‫و دگرگونی ها به سبک به همان میزان که تغییر و دگرگونی امری اجتناب ناپذیر است‬ ‫زندگی و پوشش مردمان مخالفت و ایستادگی در برابر ان نیز امری ناگزیر! حتی اگر تغییرات تمهیدات اتخاذ شده اغاز‬ ‫غرب بازمی گشت‪ .‬به صورت برنامه ریزی شده و از سوی نهادی قدرتمند هم چون دولت تغییر در پوشش مردان‬ ‫حتی ناصرالدین شاه در‬ ‫بود‪ .‬در همین راستا در‬ ‫سال ‪ 1266‬خورشیدی اعمال شود‪ ،‬در صورتی که در تغایر با فرهنگ و باورهای مذهبی مردم‬ ‫سال ‪1308‬خ استفاده از‬ ‫در سفر به روسیه سخت باشد با موانع فرهنگی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬روانی و حتی اقتصادی فراوانی روبرو لباس های محلی و سنتی‬ ‫تحت تاثیر بالرین های خواهد شد‪ .‬اعتقادات و ارزش های فرهنگی‪ ،‬خودمداری فرهنگی‪ ،‬ممنوع و پوشیدن لباس‬ ‫تئاتر کارولین قرار گرفت غرور و حفظ ابرو از جمله موانع فرهنگی در مقابل تغییرات است‪ .‬های مدل غربی و استفاده‬ ‫تا جایی که دستور داد‬ ‫از کاله پهلوی برای‬ ‫بعد از بدشت!‬ ‫‪ -4‬همچنین از شاخص هایی هم چون همبستگی منافع گروهی‪ ،‬عدم همنوایی با هنجارها‪ ،‬تضاد میان گروه‬ ‫های مختلف جامعه و میزان بصیرت در خصوص یک تغییر را می توان به عنوان موانع اجتماعی یک تغییر‬ ‫یاد کرد‪ .‬همچنان که درک افراد از تغییر‪ ،‬تمایل به سکون‪ ،‬همنوایی با تغییر یا وجود تعهد برای عمل‬ ‫به هنجارها و عوامل شخصیتی از زمره موانع روانی مقابله کننده با تغییرات قابل شناسایی می باشند‪.‬‬ ‫‪ - 1‬از مذاهب منشعب از شیعه در قرن سیزدهم هجری است‪.‬‬ ‫‪ - 2‬پس از باال گرفتن کار بابیان‪ ،‬میرزا اقاسی‪ ،‬صدراعظم وقت‪ ،‬باب را به چهریق تبعید کرد‪ .‬گردهمایی‬ ‫بدشت به منظور چاره اندیشی در این مورد صورت پذیرفت‪.‬‬ ‫‪ -3‬جمشیدی ها غ‪ ،‬نجفیان رضوی ل‪ .‬شیوه های مختلف مقاومت مردم ایران در برابر دستور حکومتی کشف‬ ‫حجاب در دوره اول پهلوی‪ .‬زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنانه)‪ ،‬دوره ‪ ،2‬شماره ‪ ،3‬بهار ‪37-56 :1390‬‬ ‫‪8‬‬ صفحه 8 ‫تاریخ و اندیشه‬ ‫مامورین دولت از حمام های عمومی استفاده کنند‪ .‬برخی افراد‬ ‫مردان بزرگسال به جز روحانیون اجباری شد‪ .‬تا دی ماه ‪1314‬خ‬ ‫نیز که خانه شان در نزدیکی حمام ها قرار داشت از روی پشت‬ ‫که برداشتن چادر و کشف حجاب رسمیت یافت‪ ،‬تبلیغات فراونی‬ ‫بام خانه همسایه ها خود را به حمام می رساندند‪ .‬برخی نیز‬ ‫برای کشف حجاب صورت گرفت‪ .‬در جامعه ای که باور سنتی‬ ‫که از تمکن مالی بیشتری برخوردار بودند در خانه های خود‬ ‫عمیقی دارد و عمده زنانش در مجامع و محافل عمومی حاضر‬ ‫حمام ساختند تا زنانشان مجبور به خروج از خانه نباشند‪ .‬با تمام‬ ‫نمی شدند و اگر هم می شدند از پوشش کامل مانند برقع استفاده‬ ‫تدابیر اتخاذ شده در برابر مردم‬ ‫می کردند‪ ،‬چنین تغییری‬ ‫بسیاری از موارد زنان با حجاب‬ ‫ان هم با حکم حکومتی‬ ‫ضمن تردد در کوچه و خیابان‬ ‫طبعا با چالش های فراوان‬ ‫با مامورین سختگیر مواجه می‬ ‫مواجه می شد‪ .‬نگاه توام با‬ ‫شدند‪ .‬در این گونه موارد گاه‬ ‫فشار و اعمال اصالحات با‬ ‫مردان با دادن رشوه به مامورین‪،‬‬ ‫توسل به زور تا جایی پیشرفت‬ ‫حجاب همسران خود را حفظ می‬ ‫که حجاب ممنوع اعالم شد‪.‬‬ ‫کردند‪ .‬گاه زنان با مامورین درگیر‬ ‫کسبه از فروش اجناس به‬ ‫می شدند‪ .‬در مواردی اهالی یک‬ ‫زنان با حجاب منع شدند‪.‬‬ ‫محله وقتی با ماموری تنها مواجه‬ ‫زنان با حجاب حق ورود‬ ‫می شدند او را کتک زده و سپس‬ ‫به خیابان ها یا سوار شدن‬ ‫فرار می کردند! پافشاری دولت‬ ‫به وسایل نقلیه را نداشتند‪.‬‬ ‫بر اجرای فرمان کشف حجاب با‬ ‫هم چنین اجازه ورود به‬ ‫توهین به زنان بی حجاب‪ ،‬شماتت‬ ‫فروشگاه ها‪ ،‬سینماها و‬ ‫خیاطان‪ ،‬ترک خدمت‪ ،‬جالی‬ ‫گرمابه ها هم از ایشان‬ ‫وطن و حتی طالق ابعاد گسترده‬ ‫سلب شد‪ .‬حتی مامورین‬ ‫تری به خود گرفت‪ .‬از مقاومت‬ ‫دولتی از راه رفتن در کنار‬ ‫بدنه جامعه در مقابل تغییرات‬ ‫زنان با حجاب منع شدند!‬ ‫حکومتی‪ ،‬ولو ان را مصلحانه‬ ‫برغم تمهیدات فرهنگی و‬ ‫و به سود جامعه ارزیابی کنیم‪،‬‬ ‫اقتصادی حکومت‪ ،‬دستور‬ ‫نگاه توام با فشار و اعمال اصالحات با توسل به برمی اید اصالحات با توسل به‬ ‫کشف حجاب به غیر از‬ ‫شمال ایران تقریبا در تمام زور تا جایی پیشرفت که حجاب ممنوع اعالم شد‪ .‬کسبه زور و قوه قهریه و بدون درنظر‬ ‫کشور با مقاومت روبرو از فروش اجناس به زنان با حجاب منع شدند‪ .‬زنان با گرفتن ارزش های حاکم یا کوتاه‬ ‫شد‪ .‬سختگیری مامورین حجاب حق ورود به خیابان ها یا سوار شدن به وسایل نقلیه مدت است‪ ،‬نظیر ان چه در باب‬ ‫تغییر لباس زنان حرمسرا در دوره‬ ‫دولتی تاکتیک های مقابله را نداشتند‪ .‬انان هم چنین اجازه ورود به فروشگاه ها‪،‬‬ ‫ناصری گفته شد و یا پر تنش‬ ‫متعددی استفاده کنند‪.‬‬ ‫مامورین‬ ‫حتی‬ ‫شد‪.‬‬ ‫سلب‬ ‫ایشان‬ ‫از‬ ‫هم‬ ‫ها‬ ‫گرمابه‬ ‫و‬ ‫سینماها‬ ‫مانند ان چه در دوره پهلوی اول‬ ‫مردم به جای استفاده از‬ ‫شدند!‬ ‫منع‬ ‫حجاب‬ ‫با‬ ‫زنان‬ ‫کنار‬ ‫در‬ ‫رفتن‬ ‫راه‬ ‫از‬ ‫دولتی‬ ‫مطرح گردید‪ .‬ان چه بیش از همه‬ ‫چادرهای رایج که ممنوع‬ ‫در اندیشه استبدادی مغفول است‬ ‫اعالم شده بود‪ ،‬چارقد‪،‬‬ ‫نقش اراده و تصمیم افراد است‪ .‬حاکمیت خود را به مثابه دانای‬ ‫چادرنماز‪ ،‬چاقچور و سربند استفاده کردند‪ .‬برخی با استفاده از‬ ‫کلی می داند که باید توده مردم نادان را به راه راست هدایت‬ ‫چادر کمری سعی در حفظ پوشش خود داشتند‪ .‬عده ای روپوش‬ ‫کند‪ .‬از این رو چندان عجیب نیست که دستگاه قدرت خود را‬ ‫های بلند و یا مقنعه را جایگزین چادر کردند‪ .‬عده ای نیز کاله‬ ‫محق می داند حتی در باب نوع پوشش مردم نیز دستور صادر‬ ‫گیس برسر کرده و با پوشش کامل از خانه خارج می شدند‪.‬‬ ‫کند و تخطی از ان را با برخورد پلیسی پاسخ گوید‪ .‬مسیری که‬ ‫گاهی نیز مردان در بین راه خانه تا حمام در فواصل مختلف به‬ ‫بیش اعمال اصالحات با مقابله و پافشاری مردم روبرو می شود‪.‬‬ ‫مراقبت می پرداختند تا زنانشان با حجاب بتوانند بدون تعرض‬ ‫ ‬ ‫منبع تصویر‪:‬‬ ‫نمونه ای از حجاب زنان در دوره قاجار‬ ‫‪www.jomhourieslami.blogfa.com‬‬ ‫‪9‬‬ صفحه 9 ‫فرهنگ و هنر‬ ‫ملی‪/‬میهنی در بسیاری از شئونات فردی و اجتماعی به چشم می‬ ‫«الحق که ستم کردند‪ ،‬مرغان خوش الحان را‪»1‬‬ ‫نگاهی کوتاه به موسیقی ایرانی و برخورد ان با جنبش های مردمی خورد‪ ،‬هنوز نمی توان با اطمینان از «مرگ ابر‪-‬روایت ها» سخن گفت‪.‬‬ ‫قسمت دوم‬ ‫بعنوان مثال همین حاال هم می توان پیدا کرد اثاری را که از نظر محتوا‬ ‫و درونمایه در کنار تغزل عاشقانه‪ ،‬به مفاهیمی چون سرخوردگی‪ ،‬امید‬ ‫‪4‬‬ ‫و یاس‪ ،‬همبستگی و دغدغه هایی جدا از مسائل فردی می پردازند‪.‬‬ ‫دیدگاه دوم‪:‬موسیقی سنتی ایرانی اصوال موسیقی فاخر و ایزوله ای‬ ‫امید سلطانی‬ ‫است که نمی تواند انقدر منعطف باشد که مردمی شود‪ ،‬و یا اینکه‬ ‫اگر روزگاری این چنین بوده‪ ،‬ایراد از اینجاست که حاال دیگر‬ ‫ظرفی نیست که بخواهد حرف ها و ارمان های تازه ای را در دل‬ ‫اگر یادتان باشد شماره ی قبل با گزارش کوتاه و ناقصی از خود جای بدهد و یک «راوی اجتماعی» باشد‪.‬‬ ‫سیر تحوالت موسیقی اجتماعی ایران با تمرکز بر دو برهه ی بسیاری شاید اصال موافق با «مردمی شدن» موسیقی ایرانی‪-‬به معنای‬ ‫تاریخی انقالب مشروطه و انقالب پنجاه و هفت‪ ،‬در نهایت گسترده ی ان‪ -‬نباشند‪ .‬همچون بسیاری از استادان قدیمی موسیقی‬ ‫به این سوال رسیدیم که در زمانه ی حاضر ایا موسیقی ایرانی ایرانی که معتقد بودند این موسیقی باید سینه به سینه انتقال داده شود و‬ ‫توانایی این را دارد که همچون گذشته باز هم در کنار مردم اجرای ان محدود به محفل های کوچک‪-‬در درون‪ -‬و دور از هیاهو‬ ‫قرار گیرد؟ دراین ارتباط سه دیدگاه را بررسی خواهیم کرد‪ :‬و حواشی اجتماع‪-‬ان بیرون‪ -‬باشد‪ .‬البته بسیاری از این اساتید نیز در‬ ‫دیدگاه نخست‪:‬امروزه ارمان گرایی‪ ،‬مفهوم خود را اواخر عمر خود در صدد احیا و اشاعه ی این موسیقی در تار و پود‬ ‫در عرصه ی اجتماعی تقریبا از دست داده است و به اجتماع به منظور ارتقای سطح فرهنگ و سلیقه ی عمومی برامدند‪.‬‬ ‫تبع ان یک مدیوم هنری نظیر موسیقی نیز نمی تواند به معنای انکه بر توده تاثیر بگذارد‪ ،‬نه اینکه از ان تاثیر بپذیرد‪.‬‬ ‫بازتاب دهنده ی ارمان های پاره پاره ی جامعه باشد‪ .‬در یادداشت قبل اشاره ای به نام مرکز حفظ و اشاعه ی موسیقی‬ ‫چنین فرضیه ای با وجود مشکالت فراوانی که دارد(همچون ایرانی کردیم که چاووش به وسیله ی اعضای جوان تر ان و از‬ ‫نادیده گرفتن نقش قدرت و ایدئولوژی حاکم در عدم پویایی دل این مرکز در بحبوحه ی انقالب بهمن ‪ 57‬متولد شد‪.‬‬ ‫موسیقی‪ ،‬نادیده گرفتن سیر و تحوالت خود موسیقی ایرانی) برای اینکه بحث به درازا نکشد اجازه بدهید تا با یک ساده سازی‬ ‫و اینکه تمام تقصیر را بر گردن حذف تدریجی ابر‪-‬روایت‪ 2‬تئوریک این مرکز و نسبت ان را با موسیقی سنتی ایرانی بررسی‬ ‫ارمانخواهی جمعی و فقدان یک خواست مشترک که از طریق کنیم‪ :‬اگر در حوزه ی موسیقی ایرانی (یعنی موسیقی متکی بر ردیف‬ ‫بستر فرهنگ و هنر پژواک پیدا کند می اندازد‪ ،‬دارای ابعادی موسیقی ایرانی که شامل ‪ 7‬دستگاه و ‪ 5‬اواز و تعداد زیادی گوشه‬ ‫از حقیقت ماجرا نیز هست‪ .‬باید این را پذیرفت که پروسه ی است‪ ،‬سازهای مشخص و شیوه ی اواز خواندن مختص به خود را‬ ‫«جهانی شدن‪ »3‬و سیر تاریخ‪ ،‬پایه ی بسیاری از مسائل سترگ دارد) دو گرایش «سنت گرا» و «مدرن» را در نظر بگیریم‪ ،‬تمام‬ ‫در عرصه ی اجتماع را سست کرده و ما را در رخوتی فرو چیزی که ما درباره ی ان صحبت می کنیم یعنی «نسبت جنبش‬ ‫برده است که دشوار می‬ ‫های اجتماعی با موسیقی ایرانی»‬ ‫در گفتمان مدرن موسیقی می‬ ‫توان در ان از ارمان های هنوز نمی توان با اطمینان از «مرگ ابر‪-‬روایت ها»‬ ‫دسته جمعی سخن گفت‪ .‬سخن گفت‪ .‬بعنوان مثال همین حاال هم می توان پیدا گنجد‪ .‬مقصود از مدرن‪ ،‬استمرار‬ ‫ورزیدن در تجربه و مقدس‬ ‫اما نباید فراموش کرد که کرد اثاری را که از نظر محتوا و درونمایه در کنار تغزل‬ ‫بر خالف متقن بودن چنین‬ ‫نپنداشتن یک مفهوم است و‬ ‫یاس‪،‬‬ ‫و‬ ‫امید‬ ‫سرخوردگی‪،‬‬ ‫چون‬ ‫مفاهیمی‬ ‫به‬ ‫عاشقانه‪،‬‬ ‫فرمولی روی کاغذ‪ ،‬در‬ ‫مقصود از سنت گرایی تقدس‬ ‫پردازند‬ ‫می‬ ‫فردی‬ ‫مسائل‬ ‫از‬ ‫جدا‬ ‫هایی‬ ‫دغدغه‬ ‫و‬ ‫همبستگی‬ ‫کشور در حال توسعه ای‬ ‫یک مفهوم ویژه‪ ،‬ارزش واال و‬ ‫همچون ایران که روحیات‬ ‫تاریخی دادن به ان و کوشش در‬ ‫‪« -1‬گل خرم و سرو ازاد‪ ،‬بلبل همه در فریاد الحق که ستم کردند مرغان خوش الحان را»‬ ‫عماد خراسانی‬ ‫‪ -2‬ژان فرانسوا لیوتار‪ ،‬اصلی ترین نظریه پرداز پست مدرنیسم‪ ،‬ابر‪-‬روایت ها را شکل خاصی از قواعد و نظامی‬ ‫می داند که درباره ی چگونگی کارکرد جهان و جایگاه انسان در ان و هدفی که در پس ان نهفته است‬ ‫توضیحاتی ارائه می دهند‬ ‫‪« -3‬جهانی سازی به معنای فرایندهایی است که از طرق انها دولت های ملی مفتدر را بازیگران فراملی با دیدگاه ها و چشم اندازهای‬ ‫متنوعی در زمینه ی قدرت‪ ،‬تمایالت‪ ،‬هویت ها و شبکه ها‬ ‫در می نوردند و تضعیف می کنند» اولریخ بک‪ ،‬جامعه شناس المانی‬ ‫‪-4‬از نمونه های خوب این استفاده از درنمایه های اجتماعی در سال های اخیر می توان به البوم «چه اتش ها» از علی قمصری و همایون‬ ‫شجریان (نشر دل اواز ‪ )1392‬اشاره کرد‪.‬‬ ‫‪10‬‬ صفحه 10 ‫فرهنگ و هنر‬ ‫جهت حفظ و اشاعه ی ان فرم «به همان شکل که بود» دیدگاهسوم‪:‬بهسببسرخوردگیحاصلازنگاهایدئولوژیکبهموسیقی‬ ‫است‪ .‬با این تعاریف و در چهارچوب سخت گیرانه ی علی الخصوص در سالهای نخستین پس از انقالب و دوران‬ ‫موسیقی سنتی ایرانی‪ ،‬هم عارف قزوینی می تواند ادم مدرنی جنگ‪ ،‬ان تندی و تیزی باالقوه ی موسیقی فروکش کرد و موسیقی‬ ‫بوده باشد و هم کسانی مثل علی تجویدی (با اثاری که در سنتی نیز با گذشت زمان برای اینکه بتواند اعالم موجودیت کند‬ ‫برنامه ی گلها برای مرضیه و هایده می ساخت و موسیقی مجبور بود تا تنها در فرمت های «عاشقانه‪/‬عارفانه» و «بزمی»‬ ‫ایرانی را با ساز غربی ویولن اجرا می کرد) و در ابعاد بزرگتر خود را عرضه کند و با ادامه ی چنین روندی ان جنبه ی‬ ‫تجربه ی «چاووش»‪ .‬اما مرکز حفظ و اشاعه و بنیانگذاران ماتریالیستی «بازتاب اجتماعی» چون عرصه را برای خود تنگ‬ ‫دید‪ ،‬عمال حذف شد و در‬ ‫ان دقیقا نقطه ی مقابل این‬ ‫ادامه موسیقی سنتی با درونمایه‬ ‫مدرنیزاسیون بودند‪ ،‬یعنی‬ ‫ی عاشقانه‪/‬عارفانه به حیات‬ ‫«جنبش احیا و بازگشت به‬ ‫خود ادامه داد‪ .‬این دیدگاه‬ ‫موسیقی سنتی ایران‪ .»5‬جالب‬ ‫به نقش ایدئولوژی در تنگ‬ ‫انکه داریوش صفوت‪ ،‬یکی‬ ‫تر کردن هر چه بیشتر عرصه‬ ‫از اصلی ترین چهره های‬ ‫برای موسیقی و موسیقیدان در‬ ‫این مرکز و از بنیانگذاران ان‬ ‫سال های بعد از انقالب می‬ ‫در دفاع از سنت موسیقی‬ ‫پردازد که در یادداشت قبل‬ ‫اواخر قاجار و علت بنیان‬ ‫به اختصار به ان پرداختیم‪.‬‬ ‫نهادن این سنت احیا می‬ ‫با ترکیب غیر متوازن سه دیدگاه‬ ‫گوید‪« :‬انقالب مشروطیت‬ ‫باال‪ ،‬نتیجه ی این بحث را می‬ ‫و بخصوص جنگ بین‬ ‫توان اینگونه خالصه کرد که‪:‬‬ ‫المللی دوم خیلی لطمه به‬ ‫هم شرایط ایدئولوژیکی که‬ ‫هنر اصیل زد‪ .‬این بود که‬ ‫پویایی موسیقی را ناممکن کرد‬ ‫همه بزرگان ما به فکر بودند‬ ‫و به روند منطقی و ازادانه ی‬ ‫که کاری برای موسیقی‬ ‫ان اسیب جدی وارد کرد‪ ،‬هم‬ ‫بکنند»‪ .6‬نتیجه انکه اگرچه‬ ‫داریوش صفوت‪ ،‬یکی از اصلی ترین چهره های این مرکز و از‬ ‫خود میراث داران موسیقی که‬ ‫مرکز حفظ و اشاعه با هدف‬ ‫بنیان‬ ‫علت‬ ‫و‬ ‫قاجار‬ ‫اواخر‬ ‫موسیقی‬ ‫سنت‬ ‫از‬ ‫دفاع‬ ‫در‬ ‫ان‬ ‫بنیانگذاران‬ ‫به تبعیت از نگاه موزه دارانه‬ ‫احیای سنت موسیقی اصیل‬ ‫بخصوص‬ ‫و‬ ‫مشروطیت‬ ‫گوید‪«:‬انقالب‬ ‫می‬ ‫احیا‬ ‫سنت‬ ‫این‬ ‫نهادن‬ ‫به فرهنگ برخاسته از تز مرکز‬ ‫و برای مقابله با موسیقی‬ ‫غیر مکتبی رادیویی‪-‬که جنگ بین المللی دوم خیلی لطمه به هنر اصیل زد‪ .‬این بود که حفظ و اشاعه و هم چنین نگاه‬ ‫در دهه ی چهل به اوج همه بزرگان ما به فکر بودند که کاری برای موسیقی بکنند*‪ .‬ایدئولوژیک از باال موجب‬ ‫ترویج دیدگاهی منجمد و بسته‬ ‫محبوبیت خود نزدیک‬ ‫شده بود‪ -‬و هم چنین موسیقی پاپ ان روزگار مجموعه به موسیقی ایرانی شدند‪ ،‬و هم در چشم اندازی کلی تر شرایط‬ ‫ی ارزشمند موسیقی دستگاهی قاجار را تدوین کرد و فرهنگی عصر حاضر که زمانه ی تحلیل رفتن ابرروایت ها‪ ،‬برجسته‬ ‫هنرمندان توانایی را در چهارچوب خود پرورش داد‪ ،‬اما شدن خرده فرهنگ ها و اشتی با سایر دیدگاه های فرهنگی است‪،‬‬ ‫در نهایت و مهمتر از این همه‪-‬اگر شرایط تاریخی را هم هر ‪ 3‬دست به دست هم دادند تا موسیقی ایرانی با مشکالت مهمی‬ ‫مد نظر قرار دهیم‪ -‬خروجی ان نگاهی بسته‪ ،‬مرتجع و در عرصه ی اجتماعی رو به رو باشد و نتواند بعنوان یک مدیوم‬ ‫‪7‬‬ ‫فرهنگی‪/‬هنری در کنار حرکات مردمی و اجتماعی قرار بگیرد‪.‬‬ ‫منجمد به فرهنگ و سنت موسیقایی ایرانی بود‪.‬‬ ‫‪ -5‬برای اطالعات بیشتر رجوع کنید به مقاله ی «بررسی جنبش احیای موسیقی دستگاهی در نیمه ی سده ی‬ ‫حاضر»‪ ،‬نوشته سجاد پورقناد از سایت هارمونی تاک‬ ‫‪ -6‬همان‬ ‫‪ -7‬برای اطالعات بیشتر رجوع کنید به مقاله ی «مرکز حفظ و اشاعه‪ ،‬پایانی بر سنت موسیقی ایرانی»‪ ،‬نوشته‬ ‫محسن شهرنازدار‪ ،‬از سایت انسان شناسی و فرهنگ‬ ‫* داریوش صفوت و عبدالله دوامی‪ ،‬از بنیان گذاران مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ایران‬ ‫‪www.darioushsafvat.com‬‬ ‫‪11‬‬ صفحه 11 ‫طنز‬ ‫‪12‬‬ صفحه 12 ‫سخن پایانی‬ ‫«قبل از اینکه بانوان ایران کشف حجاب کنند من در اروپا با خانواده خودم کشف‬ ‫حجاب کردم و هیچ کس با کشف حجاب مخالف نبود‪ .‬ولی من مخالف بودم‪ .‬چون‬ ‫معتقد بودم که کشف حجاب باید به واسطه ی اولسیون و بواسطه تکامل اهل مملکت‬ ‫باشد نه بواسطه ی کسی که یک قدرتی پیدا کرده و یک زوری پیدا کرده که من این جور‬ ‫می خواهم و باید این جور بشود‪ .‬من این را معتقد نیستم به هیچ وجه و مخالف هم بودم»‪.‬‬ ‫مصدق و مسائل حقوق و سیاست‪ ،‬ایرج افشار‪ ،‬انتشارات زمینه‪ ،1358 ،‬ص‪124‬‬ ‫دوازدهمین المپیاد ورزشی دانشجویان دختر دانشگاه های علوم پزشکی کشور‬ ‫منبع تصویر‪ :‬خبرگزاری دانشجو ‪www.snn.ir‬‬ ‫‪13‬‬ صفحه 13