ماهنامه سرند شماره 50

‫سرند‬ ‫سرند تالشی است جهت نقد اندیشه و رفتار جامعه ایران‬ ‫این ما نیستیم؟‬ ‫درباره کیستی جامعه ایران‬ ‫با نگاهی به حادثه برخورد چند شهروند با کودک زباله گرد‬ ‫پشت به انقالب رو به ازادی‬ ‫درباره فرهنگ اعرتاص در جامعه ایران با نگاهی به اعرتاضات ابان ‪۹۸‬‬ ‫اموزش سنت و تجدد‬ ‫نگاهی اجاملی به تهدیدها و فرصت های روش های نوین اموزشی‬ ‫هویت ملی پس از اسالم‬ ‫نگاهی به هویت ایرانی پس از اسالم‬ ‫(قسمت پنجم)‬ ‫ماهنامهی تحلیلی مسائل ایران‪ /‬سال پنجم‪ /‬اذر ‪ 22 / 1398‬صفحه‬ صفحه 1 صفحه 2 ‫رقاب‬ ‫غی‬ ‫هب انم خداوند جان و رخد‬ ‫ش‬ ‫فرو‬ ‫ل‬ ‫ماهناهم رسند‬ ‫سرند تالشی است جهت نقد اندیشه و رفتار جامعهی ایران‬ ‫اینه چون نقش تو بنمود راست خود شکن‪ ،‬اینه شکستن خطاست‬ ‫ماهنامه ی تحلیلی مسائل ایران‬ ‫سال پنجم‪ /‬شماره پنجاهم ‪ /‬اذر ماه ‪98‬‬ ‫مدیرمسئول و سردبیر‪ :‬سپهر ساغری‬ ‫منبع تصویر جلد‪:‬‬ ‫رفتارهای نابهنجار در ورزشگاه «نشانه» هستند ‪www.isna.ir‬‬ ‫همکاران این شماره‪:‬‬ ‫زهرا ناگهی‪ ،‬لیال راسخ و مهشید زمانی‬ ‫سرند رایگان است و رایگان خواهد ماند‬ ‫نشانی سایت ماهنامه‪:‬‬ ‫‪www.sarandmonthly.com‬‬ ‫ماهنامه سرند را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید‬ ‫‪Sarandmonthly‬‬ ‫از بین متام فضیلت های اخالقی‪ ،‬ازادی خواهی‬ ‫محبوب ترین است‪.‬‬ ‫ارسطو‬ ‫فیلسوف یونانی‬ ‫‪1‬‬ صفحه 3 ‫ان چه در این شماره میخوانید‪:‬‬ ‫سخن اغازین‬ ‫پشت به انقالب رو به ازادی ‪ /‬ص ‪3‬‬ ‫درباره فرهنگ اعرتاص در جامعه ایران‬ ‫با نگاهی به اعرتاضات ابان ‪۹۸‬‬ ‫جامعه‬ ‫این ما نیستیم؟ ‪ /‬ص ‪6‬‬ ‫درباره کیستی جامعه ایران‬ ‫با نگاهی به حادثه برخورد چند شهروند با کودک زباله گرد‬ ‫فرهنگ و هنر‬ ‫اموزش سنت و تجدد ‪ /‬ص ‪10‬‬ ‫نگاهی اجاملی به تهدیدها و فرصت های روش های نوین اموزشی‬ ‫هویت ملی پس از اسالم ‪ /‬ص ‪13‬‬ ‫نگاهی به هویت ایرانی پس از اسالم‬ ‫قسمت پنجم‬ ‫سخن پایانی‬ ‫در این جا چار زندان است ‪ /‬ص ‪16‬‬ ‫به مناسبت ‪ 21‬اذر زادروز احمد شاملو‬ ‫اگهی‬ ‫اگهی ها ‪ /‬ص ‪17‬‬ ‫منبع تصویر‪ :‬باغ شاهزاده ماهان‪ /‬کرمان‬ ‫‪www.wisgoon.com‬‬ ‫ماهنامه سرند‬ ‫شماره پنجاهم‪ ،‬اذر ‪1398‬‬ ‫‪2‬‬ صفحه 4 ‫سخناغازین‬ ‫متدن با نظم اغاز می شود‪ ،‬با ازادی ادامه پیدا می کند‬ ‫و با بی نظمی می میرد‪.‬‬ ‫ویل دورانت‬ ‫مورخ امریکایی‬ ‫منبع تصویر‪:‬‬ ‫‪Will Durant‬‬ ‫‪www.simonandschuster.com‬‬ ‫ماهنامه سرند‬ ‫شماره پنجاهم‪ ،‬اذر ‪1398‬‬ ‫‪3‬‬ صفحه 5 ‫سخناغازین‬ ‫پشت به انقالب رو به ازادی‬ ‫درباره فرهنگ اعرتاص در جامعه ایران‬ ‫با نگاهی به اعرتاضات ابان ‪۹۸‬‬ ‫سپهر ساغری‬ ‫فرهنگ اعتراض چیست؟ گفتگو چیست؟ چه میزان با‬ ‫اداب و اصول ان اشنایی داریم؟ فرهنگ ایرانی فرهنگ‬ ‫تک گویی است یا چندصدایی؟ چرا در فرهنگ ما «در‬ ‫خانه اگر کس است یک حرف بس است» ضرب المثل‬ ‫شده است؟ چه میزان در خانواده های ایرانی به حقوق‬ ‫افراد احترام گذاشته می شود؟ اساسا نحوه تعامل اعضای‬ ‫یک خانواده چگونه است؟ پدر و مادر اختالفات خود‬ ‫را چگونه حل و فصل می کنند؟ نوع نگرش و رفتار‬ ‫والدین نسبت به فرزندان خود چگونه است؟ روابط درون‬ ‫خانوادگی بر گفتگو و تعامل تکیه دارد یا بر تک گویی‬ ‫و توسل به قوه قهریه متکی است؟ ایا پدرساالری و تک‬ ‫گویی در خانواده زمینه را برای تک حزبی شدن نظام‬ ‫های سیاسی کشور در طول تاریخ فراهم کرده است؟‬ ‫اساسا بین فرهنگ تک گویی در خانواده های ایرانی با‬ ‫سیستم سیاسی ایشان ارتباطی وجود دارد؟ در نوشتار‬ ‫پیش رو با اشاره به اعتراضات ابان ‪ ۹۸‬به بررسی فرهنگ‬ ‫اعتراض در جامعه ایران می پردازیم‪.‬‬ ‫در خانه اگر کس است یک حرف بس است‬ ‫بگذارید با خود رو راست باشیم‪ .‬سه هزار سال تاریخ‬ ‫استبداد را نمی توان به این یا ان حکومت یا فالن‬ ‫قدرت منطقه ای یا فرامنطقه ای نسبت داد‪ .‬این رویکرد‬ ‫مسئولیت گریز و توطئه محور خود از مهم ترین عوامل‬ ‫بازتکرار استبداد در جامعه ایران شده است‪ .‬در این شرایط‬ ‫پرسش از مبدا و منشا استبداد کلیدی ترین سوال ممکن‬ ‫به نظر می رسد‪ .‬پیش از این عنوان شد که تاریخ کشور با‬ ‫تشکیل و تاسیس سلسله های استبدادی عجین است‪ .‬در‬ ‫ماهنامه سرند‬ ‫این شرایط به نظر می رسد سیستم های استبدادی بیش‬ ‫از انکه عامل باشند معلول مقوله ای بزرگ تر هستند؛‬ ‫فرهنگ استبدادی‪ .‬اگر فرهنگ استبدادی را به عنوان‬ ‫نیروی پایدار و قابل انتقال در طول نسل ها بدانیم در ان‬ ‫صورت باید به ریشه های برامدن ان توجه کنیم‪ .‬گرچه‬ ‫بین محققین اجماعی بر سر عوامل توسعه نیافتگی و‬ ‫استبداد وجود ندارد با این حال تقریبا متفق القول بر سر‬ ‫فرهنگ پدرساالر و متکی بر تک گویی جامعه ایران اذعان‬ ‫دارند‪ .‬به این ترتیب پرداختن به مقوله فرهنگ اعتراض‬ ‫ساده تر به نظر می رسد؛ فرهنگ پدرساالر و متکی بر‬ ‫تک گویی حرف غیر را نمی پذیرد‪ .‬به بیانی روشن تر‬ ‫ایا اعضای اکثریت خانوارهای ایرانی توان یا حتی امکان‬ ‫گفتگو با یکدیگر را دارند؟ در مواردی که گفتگویی هم‬ ‫شکل گرفته است چه ثمره ای در پی داشته است؟ اساسا‬ ‫والدین و بویژه پدران ایرانی نه الزاما حق اعتراض که‬ ‫حتی حق سبک زندگی متفاوت را برای فرزندان خود‬ ‫(بویژه برای فرزندان دختر) قائل هستند؟ در این صورت‬ ‫می توان انتظار داشت از بطن جامعه ای که در ابتدایی‬ ‫ترین نهاد اجتماعی ان یعنی خانواده‪ ،‬شخصیت مستقل‪،‬‬ ‫دگراندیشی و نهایتا حق اعتراض چندان برسمیت‬ ‫شناخته نشده است‪ ،‬در سطح کالن امکان بروز ان بویژه‬ ‫در شکلی مدنی وجود داشته باشد؟ اگر اعتراض را‪ ،‬جدا‬ ‫از شکل و کیفیت ان‪ ،‬تالشی برای دستیابی به اختیار و‬ ‫ازادی بیشتر بدانیم‪ ،‬در ان صورت به انقالب سیاسی نیاز‬ ‫خواهیم داشت یا انقالب فرهنگی؟‬ ‫برای ازادی نیازمند انقالبیم‬ ‫صبح ‪ ۲۵‬ابان ‪ ۹۸‬کرختی و بی رمقی جامعه ایران جای‬ ‫خود را به اعتراضات سراسری داده بود‪ .‬در چند سال‬ ‫اخیر و بویژه از سال ‪ ،96‬نه دلنوشته های تلگرامی نه‬ ‫پست های اینستاگرامی‪ ،‬نه موضع گیری سلبریتی ها‬ ‫و نه شرکت در انتخابات با یا بی تکرار‪ ،‬نتیجه مورد نظر‬ ‫را در پی نداشت‪ 1.‬جامعه عموما خشمگین از حال و بی‬ ‫تفاوت نسبت به اینده‪ ،‬چاره کار را در زورامایی خیابانی‬ ‫جستجو می کند‪ .‬در همین مدت نقدهای بسیاری نوشته‬ ‫شد؛ از نوع رفتار معترضین تا دستگاه قدرت‪ .‬عده ای‬ ‫‪ -1‬دست کم برای ان بخش از جامعه ایران که در اندیشه اصالح امور است‪.‬‬ ‫شماره پنجاهم‪ ،‬اذر ‪1398‬‬ ‫‪4‬‬ صفحه 6 ‫سخناغازین‬ ‫اعتراضات را اغتشاش نامیدند‪ .‬برخی معتقد بودند در‬ ‫ابتدا صرفا اعتراض به گرانی بنزین در میان بود اما رفته‬ ‫رفته دیگرانی بر موج نارضایتی ها سوار شدند‪ .‬برخی به‬ ‫دستگاه قدرت خرده گرفتند که باید محلی را جهت‬ ‫ابراز اعتراضات تخصیص دهد‪ .‬بعضی رفتار معترضین را‬ ‫توام با ارامش و صرفا رفتار معدودی از ایشان را الوده به‬ ‫خشونت می دانستند‪ .‬به این موارد می توان تحلیل های‬ ‫متعدد دیگری که هر یک از زاویه ای خاص به حوادث‬ ‫ابان ‪ ۹۸‬می نگریستند‪ ،‬اضافه کرد‪ .‬با این حال فرهنگ‬ ‫اعتراض در جامعه ایران کمتر مورد توجه قرار گرفت‪ .‬به‬ ‫نظر می رسید در های و هوی خون های ریخته شده و‬ ‫اعصاب های خرد شده‪ ،‬چندان حوصله ای برای واکاوی‬ ‫چرایی وضع موجود در میان نبود‪ .‬وضعی که بسیار‬ ‫مسبوق به سابقه است و به دوره زمانی یا رژیم سیاسی‬ ‫خاصی محدود نمی شود‪ .‬به بیانی دیگر در سطح عمومی‬ ‫به پیشینه تضاد بین بین دولت و ملت در سطح کالن‬ ‫و یا اختالفات عدیده بین اعضای خانوارهای ایرانی در‬ ‫سطح خرد توجه چندانی نشده است‪ .‬نقدها و تحلیل ها‬ ‫عموما به همان سیاق سابق یا حاکمیت را هدف قرار می‬ ‫داد یا مردم را‪ .‬انتقادات یا ضعف های ساختاری دستگاه‬ ‫قدرت را نشانه می گرفت یا قطع دست و پای معترضین‬ ‫را تجویز می کرد‪ 2.‬با این حال شاید بتوان وقایق ابان ‪۹۸‬‬ ‫و مانند ان را که در طول تاریخ کشوزمان کم هم نبودند‪،‬‬ ‫‪ -2‬سخنان عجیب ابوالفضل بهرام پور‪« :‬حکم معترضان بریدن دست و پا و زجر ُکش کردن‬ ‫است» ‪www.fararu.com‬‬ ‫عذرخواهی ابوالفضل بهرام پور پس از تفسیر جنجالی برای زجرکش کردن معترضان‬ ‫‪www.rouydad24.ir‬‬ ‫ماهنامه سرند شماره پنجاهم‪ ،‬اذر ‪1398‬‬ ‫ماهنامه سرند شماره پنجاهم‪ ،‬اذر ‪1398‬‬ ‫منبع تصویر‪ :‬منبع تصویر‪:‬‬ ‫پرسپولیسچه بود اقایان!؟‬ ‫مجازی‪ :‬این دیگر‬ ‫فوتبالفضای‬ ‫قربانی‪/‬درکاربران‬ ‫استقالل و‬ ‫انتقاد شدید مخاطبان از البوم مشرتک شجریان ودرگیر‬ ‫‪www.yjc.ir‬‬ ‫‪www.iranrouydad.ir‬‬ ‫ایا زنان که اشکارا نیمی از جامعه را تشکیل می دهند رصفا‬ ‫تحت قوانین سخت گیرانه حاکمیت روزگار می گذرانند؟ به‬ ‫عنوان مثال تنها حکومت مانع حضور ایشان در ورزشگاه‬ ‫ها است؟ موضع خانواده ها یا رفتار مردان در ورزشگاه‬ ‫ها بر روی حضور زنان تاثیرگذار نیست؟ فحاشی های‬ ‫لجام گسیخته‪ ،‬مرصف مواد مخدر‪ ،‬ملس اندام های دیگران‬ ‫در ورزشگاه ها می تواند مشوق حضور زنان باشد؟ به‬ ‫این سیاهه می توان موارد متعددی را افزود‪ .‬بیراه نیست‬ ‫بگوییم برای ازادی نیازمند انقالبیم‪ .‬انقالبی فرهنگی در‬ ‫جهت تغییر باورهای و رفتارهای امروزمان‪.‬‬ ‫از زاویه دیگری نیز تحلیل کرد‪ .‬چرا مردم کشوری با‬ ‫پیشینه تاریخی ‪ ۳‬هزار ساله‪ ،‬همواره حکومت های خود‬ ‫را به ناکارامدی و بی مایگی متهم می کنند؟ چگونه‬ ‫ممکن است از سلسله های باستانی چون هخامنشیان‬ ‫و ساسانیان تا حکومت های معاصر اعم از قاجار‪ ،‬پهلوی‬ ‫و جمهوری اسالمی جملگی در مظان اتهام باشند اما‬ ‫در مقابل ملت ایران همواره بری از هرگونه لغزش یا‬ ‫مسئولیت؟ می توان پذیرفت ملت ایران در همه حوادث‬ ‫و بویژه اسیب هایی که به کشور وارد شد بی تقصیر‬ ‫بوده است؟ ایا ما ملت همواره شریف بوده و هستیم؟‬ ‫می توان پذیرفت رژیم هایی که بر این کشور حکومت‬ ‫کردند جملگی بیگانه بوده اند؟ ایا جز این بوده که‬ ‫اکثریت قاطع مقامات این رژیم ها‪ ،‬پرسنل و کارمندان‬ ‫ایشان متولدین همین کشور و تابع باورها و رسوم همین‬ ‫مردم بوده اند؟ کمی صریح تر مطرح کنم‪ .‬به عنوان نمونه‬ ‫ایا حلقه وصلی بین فلسفه گشت ارشاد و توصیه های‬ ‫والدین پیرامون حجاب دختران وجود ندارد؟ ایا زنان که‬ ‫اشکارا نیمی از جامعه را تشکیل می دهند صرفا تحت‬ ‫قوانین سخت گیرانه حاکمیت روزگار می گذرانند؟ به‬ ‫عنوان مثال تنها حکومت مانع حضور ایشان در ورزشگاه‬ ‫ها است؟ موضع خانواده ها یا رفتار مردان در ورزشگاه ها‬ ‫بر روی حضور زنان تاثیرگذار نیست؟ فحاشی های لجام‬ ‫گسیخته‪ ،‬مصرف مواد مخدر‪ ،‬لمس اندام های دیگران‬ ‫در ورزشگاه ها می تواند مشوق حضور زنان باشد؟ به‬ ‫این سیاهه می توان موارد متعددی را افزود‪ .‬بیراه نیست‬ ‫بگوییم برای ازادی نیازمند انقالبیم‪ .‬انقالبی فرهنگی در‬ ‫جهت تغییر باورهای و رفتارهای امروزمان‪.‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ صفحه 7 ‫جامعه‬ ‫«این ماییم»‪.‬‬ ‫همینقدر بامزه‪ ،‬همینقدرخوش خنده‪ ،‬همینقدر دور از رحم‬ ‫و انسانیت‪ .‬چی شد که فکر کردیم الیق حال و روز بهرت یا‬ ‫حکمرانانی شایسته تر هستیم‪ ..‬شل کنیم‪ .‬همه چی مان به‬ ‫همه چی مان می اید‪.‬‬ ‫پی نوشت‪ :‬بازداشت شد‪.‬‬ ‫پست اینستاگرامی امیرمهدی ژوله‬ ‫در واکنش به رفتار چند شهروند در قبال کودک زباله گرد‬ ‫‪www.ariapix.net‬‬ ‫منبع تصویر‪:‬‬ ‫امیرمهدی ژوله بازیگر شد ! ‪ /‬حضور ژوله در اولین فیلم قاسمخانی‬ ‫ماهنامه سرند‬ ‫شماره پنجاهم‪ ،‬اذر ‪1398‬‬ ‫‪6‬‬ صفحه 8 ‫جامعه‬ ‫این ما نیستیم؟‬ ‫درباره چیستی جامعه ایران‬ ‫با نگاهی به حادثه برخورد چند شهروند با کودک زباله گرد‬ ‫سپهر ساغری‬ ‫در چند سال اخیر و با گسترش محبوبیت شبکه های‬ ‫اجتماعی بویژه اینستاگرام در بین ما ایرانیان‪ ،‬بازار انتشار‬ ‫فیلم و عکس از این و ان‪ ،‬بیش از گذشته داغ شد‪ .‬ما‬ ‫ایرانیان نیز که سخت به دخالت در امور دیگری دل بسته‬ ‫و گرفتاریم‪ ،‬هیجان زده از فرصت پیش امده ساعت ها در‬ ‫فضای مجازی زندگی دیگران را رصد می کنیم؛ از خورد‬ ‫و خوراک تا پوشاک‪ ،‬لوازم منزل یا روابط افراد‪ .‬در این‬ ‫بین کم نبودند حوادث نیک و بدی که از همین طریق‬ ‫موجب برانگیختن عواطف عامه یا موضع گیری مقامات‬ ‫شده باشند‪ .‬یکی از جدیدترین و البته پر سروصداترین‬ ‫ان ها فیلمی کوتاه از رفتار تاسف برانگیز چند جوان در‬ ‫قبال کودکی است که پایش را گرفته و در سطح زباله‬ ‫می اندازند و ‪ ...‬در این مختصر قصد ندارم تا به نقد فقر‬ ‫اقتصادی یا فقر فرهنگی بپردازم که دیگرانی بهتر از من‬ ‫چنین کرده اند‪ .‬هدف ان است که باور دو جریان مرسوم‪،‬‬ ‫که از ایشان به شبه روشنفکری یاد می کنم‪ ،‬مورد نقد‬ ‫قرار دهم‪ .‬جریان نخست عموما در کالم خود از عباراتی‬ ‫چون «ما ملت بدی هستیم» ‪»،‬لیاقت ما همین است» یا‬ ‫«این کشور درست بشو نیست» استفاده می کند‪ .‬نمونه‬ ‫بارز این طرز تفکر در موضع گیری امیرمهدی ژوله قابل‬ ‫مشاهده است‪1.‬جریان دوم کسانی هستند که عموما انچه‬ ‫به خوبی یا بزرگی افراد یا «ادم حسابی ها» یاد می کنند‪،‬‬ ‫به عنوان نماینده حقیقی جامعه ایران و اینه تمام نمای‬ ‫چیستی ایرانی اعتقاد دارند‪ .‬نمونه اشکار چنین رویکردی‬ ‫در صفحه ای موسوم به «ادم حسابی ها» قابل مالحظه‬ ‫است‪ .‬جریان اول و دوم تضاد اشکار عقیدتی دارند که در‬ ‫موضع گیری اخیر صفحه ادم حسابی ها قابل رویت است‪:‬‬ ‫‪ -1‬صرفا جهت نزدیک شدن ذهن مخاطب به مفهوم مورد نظر‪ ،‬به موضع گیری اقای ژوله و‬ ‫همچنین صفحه ادم حسابی ها در ادامه اشاره کرده ام‪ .‬جای شک نیست که غرض شخصی‬ ‫کردن بحث نبوده و نیست‪.‬‬ ‫ماهنامه سرند‬ ‫شماره پنجاهم‪ ،‬اذر ‪1398‬‬ ‫متاسفانه اقای ژوله در صفحشون ویدئویی از چند جوان‬ ‫که دارن به ناحسابی ترین شکل ممکن یک کودک کار رو‬ ‫ازار میدن بازنرش کردن و زیرش نوشنت‪« :‬این ماییم‪ ،‬همه‬ ‫چیامن به همه چیامن می اید»خواستم خدمتشون عرض‬ ‫کنم که خیر‪ .‬جناب ژوله این ما نیستیم‪ .‬ما اینی هستیم که‬ ‫در استوری های این صفحه می بینید‪ .‬اون چیزی که شام‬ ‫بازنرش کردید منونه ای کمیاب و استثنا از تنزل انسانیت در‬ ‫این جامعست که به این صورت منود پیدا کرده‪ .‬البته انکار‬ ‫منی کنم که هست ولی تعمیم ان به همه مردم ایران با‬ ‫جمله «این ماییم» رو صحیح منی دونم‪ .‬جناب ژوله‪ ،‬همین‬ ‫پست رو ورق بزنید تا ببینید ما چه هستیم و که هستیم‪.‬‬ ‫اینستاگرامم از صبح چند بارهنگ کرده از این تعداد پیام‬ ‫مهرورزی هموطنان نازنینم‪ .‬در ضمن از عزیزان دمل متنا‬ ‫دارم پیام جدیدی نفرستید تا دوباره فراخوان ‪#‬مهرورزی‬ ‫بدم‪ .‬سپاس‪.‬‬ ‫جریان نخست؛ این کشور درست نخواهد شد‬ ‫از نوع نگارش امیرمهدی ژوله و «تعمیم» رفتار یک‬ ‫عده به جمعیت یک ملت و همچنین «نگاه گزینشی»‬ ‫صفحه ادم حسابی ها‪ ،‬به نظر می رسد هر دو جریان‬ ‫چندان با مباحث مرتبط با علوم انسانی و بویژه جامعه‬ ‫شناسی میانه ای ندارند‪ .‬در حقیقت واژگان و نوع عبارات‬ ‫و تحلیل هایی که ارایه می دهند عمدتا عوام پسند‬ ‫است تا ارایه یک تحلیل علمی‪ .‬به عنوان نمونه جانور‬ ‫نامیدن این شهروندان که خود ثمره عینی از اسیب های‬ ‫اجتماعی موجود در جامعه ما هستند‪ ،‬موجب ترفیع مقام‬ ‫نظریه پردازان خواهد شد؟‪ 2‬طرح این مسئله که جامعه‬ ‫ایران لیاقت شرایط بهتری را ندارد به چه معنا است؟ ایا‬ ‫می توان با مطالعه تاریخ پرخشونت ژاپن به این نتیجه‬ ‫رسید که ایشان الیق دموکراسی نبودند؟ با این تفاسیر‬ ‫چه رخ داده است که ژاپنی ها یکی از ملل مترقی دنیای‬ ‫‪ -2‬حجت االسالم محمدرضا زائری در رابطه با حادثه مذکور می نویسد‪ :‬پیشاپیش به خاطر‬ ‫انتشار این ویدئو از همه عذرخواهی می کنم! این روز های ایران را ببینید! ان قدر جسور و‬ ‫بی حیا شده اند‪ .‬ان قدر شکم هایشان از حرام پر شده است و ان قدر ادم بودن باور غلط شان شده‪،‬‬ ‫«مردم» را به حساب که نمی اورند هیچ‪ ... ،‬فتامل‪ ...‬پی نوشت‪ :‬یک؛ کاش خبر دستگیری این‬ ‫دو جانور زودتر رسانه ای شود‪ .‬دو؛ کاش پسرک را پیدا کنند و انسانیت را مجددا برایش معنا!‬ ‫سه؛ پسرک ها و دخترک های «کار»‪« ،‬بدسرپرست» و «فقیر» اطراف مان زیادند‪ .‬اگر کمکشان‬ ‫نکنیم و دستشان را نگیریم با این دو چه تفاوتی داریم؟‬ ‫‪7‬‬ صفحه 9 ‫جامعه‬ ‫حاضرند؟ تاریخ امریکا مملو از جداسازی های نژادی است‬ ‫و ستمکاری بی حد و حصری است که قلم از بیان ان‬ ‫شرم دارد‪ .‬زمانی در ایاالت متحده ابخوری سفیدپوستان‬ ‫و رنگین پوستان جدا بود‪ .‬چه شد که یک سیاه پوست به‬ ‫ریاست جمهوری این کشور می رسد؟ با تحقیر خویشتن‬ ‫و سردادن ناامیدی؟ ایا نباید از خود بپرسیم که چگونه‬ ‫اروپا از دوره هایی چون تاریکی قرون وسطی و دو جنگ‬ ‫جهانی ویرانگر به چنین جایگاهی در عرصه بین الملل‬ ‫رسیده است؟ چه می شود که تعصب مذهبی‪ ،‬فاشیسم‬ ‫و نژادپرستی از جامعه رخت برمی بندد و جای خود را‬ ‫به مدارا‪ ،‬نوع دوستی و تسامح می دهد؟ ایا می توان‬ ‫پذیرفت که ملل مترقی دنیا که روزی به مراتب گرفتارتر‬ ‫از مای ایرانی بودند‪ ،‬شایستگی و لیاقت زندگی بهتر را‬ ‫نداشتند؟ چاره کار پاشیدن گرده ناامیدی است یا دعوت‬ ‫به مطالعه انچه دیگر کشورهای بالزده دنیا تجربه کرده‬ ‫و از ان عبور کرده اند؟ گوشه نشینی و نظریه پردازی ان‬ ‫هم عموما متکی بر رای شخصی و نه بررسی علمی‪ ،‬می تواند‬ ‫منجر به رفع مشکالت جامعه گردد؟‬ ‫جریان دوم؛ این ما نیستیم!‬ ‫این جریان عموما بر چهره ها و بزرگان علم و ادب ایرانی‬ ‫تاکید دارد و معتقد است حقیقت جامعه ایران را باید در‬ ‫ایشان جستجو کرد و موارد معدودی از لغزش ها و بدی‬ ‫ها نمی تواند معرف کیستی ملت ایران باشد‪ .‬با این حال‬ ‫می توان عنوان کرد اگر این ما نیستیم پس مای ایرانی‬ ‫کیست؟ به عنوان نمونه می توان پرسید‪ :‬نگاه باورمندان‬ ‫به رویکرد «ادم حسابی بودن»‪ 3‬نسبت به رفتار نادرست‬ ‫چند شهروند چه بوده است؟ پخش تصاویر ایشان بدون‬ ‫درنظر گرفتن این مهم که این افراد می بایست پس از‬ ‫طی مراحل قانونی و تحمل محکومیت خود به جامعه‬ ‫بازگردند‪ ،‬چه معنایی دارد؟ در این مدت از چه الفاظی‬ ‫برای نام بردن شهروندان خطاکار استفاده شده است؟‬ ‫ایا می توان مسایل اجتماعی را با تحقیر یا حذف‬ ‫مرتفع نمود؟ اساسا نگرش و رفتار ما شهروندان ایرانی‬ ‫نسبت به یکدیگر چگونه است؟ ‪ 25‬میلیون و ‪ ۴۱۲‬هزار‬ ‫خانه که تنها ‪ ۲۲‬میلیون و ‪ ۸۳۰‬هزار واحد ان دارای‬ ‫‪ -3‬پرواضح است که اساسا تقسیم جامعه به دو بخش ادم حسابی و ناحسابی خود نیز محل‬ ‫تامل است‪.‬‬ ‫زمانی در ایاالت متحده ابخوری سفیدپوستان‬ ‫و رنگین پوستان جدا بود‪ .‬چه شد که یک سیاه‬ ‫پوست به ریاست جمهوری این کشور می رسد؟‬ ‫با تحقیر خویشنت و رسدادن ناامیدی؟‬ ‫منبع تصویر‪:‬‬ ‫‪Segregation in the United States‬‬ ‫‪www.history.com‬‬ ‫‪8‬‬ صفحه 10 ‫جامعه‬ ‫ماهنامه سرند‬ ‫شماره پنجاهم‪ ،‬اذر ‪1398‬‬ ‫در حقیقت نه رویکرد «قابل اصالح نیستیم» و نه‬ ‫رویکرد «این ما نیستیم» نمی تواند گره گشا باشد‪.‬‬ ‫اولی جز فیگور روشنفکری گرفتن ان هم در حدود‬ ‫پست های شبکه های اجتماعی یا فضل فروشی های‬ ‫دورهمی های دوستانه نیست و دومی جز غفلت و چشم‬ ‫پوشی بر معایب عدیده ما ایرانیان ثمره ای نداشته و‬ ‫نخواهند داشت‪ .‬در حقیقت نباید خود را چون دیگران‬ ‫(مشخصا همه جای دنیا) بدانیم و با تکیه بر کلی گویی‬ ‫«همه جا خوب و بد هست» خود را به خواب غفلت‬ ‫بزنیم نه انکه خود را غیرقابل اصالح بدانیم‪ .‬در حقیقت‬ ‫اگر همه جا نیک و بد وجود دارد در ان صورت می توان‬ ‫پذیرفت شرایط زیستی در سوئد یا دانمارک با انچه‬ ‫در عراق یا ایران می گذرد یکسان است؟ نحوه صف‬ ‫ایستادن ما ایرانیان‪ ،‬باورمان به استقالل شخصیتی‪،‬‬ ‫تنوع عقیدتی و ‪ ...‬قابل مقایسه با مردم ژاپن یا المان‬ ‫است؟ ایا رفتار ما با طبیعت‪ ،‬زنان و کودکان با انچه در‬ ‫فنالند یا کانادا می گذرد قابل مقایسه است؟ نیاز جامعه‬ ‫ایرانی به نگرشی علمی و بررسی دور از حب و بغض‬ ‫مسایل اجتماعی غیرقابل انکار است‪ .‬گمشده ای که می‬ ‫تواند‪  ‬ضمن کمک به ما ایرانیان نسبت به شناخت خود‬ ‫زمینه الزم برای برون رفت از وضعیت موجود را فراهم‬ ‫اورد‪ .‬به بیانی دیگر نه ناامیدی که طرح دقیق مسئله‪،‬‬ ‫تحلیل همه جوانب امر‪ ،‬بررسی تاریخ توسعه دیگر ملل‪،‬‬ ‫تالش برای بومی سازی مقوله توسعه و نه تغییر مفاهیم‬ ‫و بنیان های عقیقدتی ان‪ ،‬می تواند راهگشا باشد و نه‬ ‫تکیه بر نظریه پردازی هایی که عموما فاقد مبنای علمی‬ ‫اند و موجب فروغلتیدن در روزمرگی می شوند‪.‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪www.nasimonline.com‬‬ ‫‪ -4‬وجود ‪۹۱‬میلیارد دالر خانه بی استفاده در ایران! ‪www.eghtesadonline.com‬‬ ‫‪ ۱۹ -5‬میلیون بد مسکن در کشور داریم‪ /‬بازسازی ‪ ۱۳۴۴‬محله فرسوده کشور ظرف مدت‬ ‫‪ ۵‬سال‪ ۶ /‬برابر سرمایه مردم وام می دهیم‪www.ana.ir .‬‬ ‫‪ -6‬اشکار است که هدف نویسنده زیرسوال بردن این مهم نیست با این حال نمی توان‬ ‫نادیده گرفت که توانمندسازی و تاکید بر کارافرینی موید بهبود و توسعه خواهد بود و نه‬ ‫اصرار بر حضور در امور خیریه نظیر پرداخت نقدی یا ساختن بیمارستان و مانند این بدون‬ ‫توجه به ضرورت حضور عوامل انسانی‪.‬‬ ‫‪ -7‬خیرین سالمت هفت هزار میلیارد تومان به بخش درمان کمک کردند ‪www.irna.ir‬‬ ‫چاره چیست؟‬ ‫منبع تصویر‪:‬‬ ‫خطر بافت های فرسوده در کمین یک هشتم ایرانی ها‬ ‫سکنه است؛ نتیجه می شود ‪ ۲.۵۸‬میلیون خانه خالی‬ ‫که البته باید ‪ ۲.۱‬میلیون مسکن نیمه خالی عمدتا به‬ ‫عنوان خانه های ویالیی دوم را هم به ان اضافه کرد‬ ‫که حداقل شش ماه سال بالاستفاده است‪ .‬چیزی که‬ ‫نهایتا با ان مواجه می شویم ‪ ۴.۷‬میلیون خانه مازاد و‬ ‫‪4‬‬ ‫حدود ‪ ۹۱‬میلیارد دالر عدم بهره وری اقتصادی است‪.‬‬ ‫این در حالی است که حدود ‪ 19‬میلیون بدمسکن در‬ ‫کشور داریم‪ 5.‬در حوزه بهداشت در سال گذشته خیرین‬ ‫سالمت حدود ‪ 7‬هزار میلیارد تومان به سیستم بهداشت‬ ‫و درمان کشور کمک کرده اند با این حال تمایل چندانی‬ ‫از سوی ایشان جهت سرمایه گذاری در استارتاپ های‬ ‫حوزه سالمت وجود ندارد! در حقیقت حل ریشه ای‬ ‫مشکالت که از طریق کارافرینی قابل دستیابی است‬ ‫چندان محلی از اعراب ندارد اما پرداخت های نقدی‬ ‫و یا ساخت درمانگاه در مناطقی که با کمترین پرسنل‬ ‫یا بعضا بدون وجود پرسنل متخصص تاسیس می شود‬ ‫همچنان اولویت است‪ .‬پر واضح است که بخش قابل‬ ‫توجهی از صاحبین سرمایه و بزرگان قوم نیز هزینه کم‬ ‫فیگور روشنفکری یا سادگی حضور در عرصه خیریه را‬ ‫‪6‬‬ ‫بر ریسک کارافرینی و تغییر اجتماعی ترجیح داده اند‪.‬‬ ‫با این حال این فقدان شناخت‪ ،‬اولویت بندی و مدیریت‬ ‫درست را کار خیر می نامیم!‪ 7‬بر همین منوال می توان‬ ‫به کمک های بی حساب و کتاب و موازی کاری های‬ ‫صورت گرفته در کمک رسانی به مردم مصیبت دیده‬ ‫کرمانشاه یا اذربایجان و ‪ ...‬اشاره کرد و پرسید چه دست‬ ‫اوردی داشته است؟ کم نبودند شهروندانی که بدون علم‬ ‫به سطح اسیب ها‪ ،‬اولویت بندی نیازها‪ ،‬شناخت جاده‬ ‫های کوهستانی و ‪ ...‬در نقش مدیر بحران وارد میدان‬ ‫عمل شدند‪ .‬با این حال باید پرسید مگر می شود برای‬ ‫یک بیمار همزمان چند پزشک نسخه تجویز کنند؟ این‬ ‫رفتار ما نه فقط مدیریت بحران نبود و نیست که خود‬ ‫بحرانی بر بحران های موجود افزود‪ .‬شوربختانه خروجی‬ ‫این غلیان احساسات و به حاشیه رفتن عقل و درایت‬ ‫ان می شود که یک خانواده چند کانکس تهیه کند و‬ ‫خانواده دیگر بی نصیب بماند‪ .‬در جایی دسترسی به اب‬ ‫مناسب باشد اما میزان شیرخشک یا پتو اندک!‬ صفحه 11 ‫ف‬ ‫رهن‬ ‫گو‬ ‫هن ر‬ ‫هرکس درب مدرسه ای را باز کند‪ ،‬درب زندانی را بسته است‪.‬‬ ‫ویکتور هوگو‬ ‫نویسندهفرانسوی‬ ‫منبع تصویر‪:‬‬ ‫‪pieces on display in Shanghai›s Victor Hugo exhibition 200 More than‬‬ ‫‪www.news.cgtn..com‬‬ ‫ماهنامه سرند‬ ‫شماره پنجاهم‪ ،‬اذر ‪1398‬‬ ‫‪10‬‬ صفحه 12 ‫فرهنگ و هنر‬ ‫اموزش سنت و تجدد‬ ‫نگاهی اجاملی به تهدیدها و فرصت های روش های نوین اموزشی‬ ‫یا اموزش مجازی و سیستم مدیریت اموزش الکترونیکی‪ 1‬برای‬ ‫دانشجویان ایرانی بسیار جذاب جلوه نموده است‪.‬‬ ‫نگاهی به پژوهش ها در زمینه اموزش مجازی‬ ‫لیال راسخ‬ ‫اگر به پدیده اموزش و روش های اموزشی در گذر زمان‬ ‫نگاهی گذرا بیاندازیم متوجه تغییرات و تفاوت ویژه ان‬ ‫در گذر زمان و در کشورهایی با فرهنگ های مختلف‬ ‫می شویم‪ .‬در این صورت درمی یابیم که چگونه این‬ ‫پدیده دوره ای بس پر نشیب و فراز و طوالنی را برای‬ ‫رشد و بالندگی پیموده است؛ از باغ اکادمی افالطون تا‬ ‫شاگردی در محضر استادان نظیر ابن سینا تا مکتب خانه‬ ‫های‪ ‬قدیم و پس از ان دوره دبستان و اموزش متوسطه‬ ‫به سبک سنتی تا اموزش مجازی و اموزش از راه دور‪،‬‬ ‫که هر یک در سطح خود دارای مزایا و معایبی بودند‪.‬‬ ‫امروزه با پیشرفت مدیریت اموزشی و تکنولوژی اموزشی‬ ‫و البته ابزارهای سمعی و بصری‪ ،‬شاهد انقالبی نوین در‬ ‫امر یادگیری از پیش دبستان تا سطح استادی می باشیم‬ ‫که شاید اینگونه به نظر برسد که با چنین پیشرفتی‬ ‫در عرصه اموختن‪ ‬و وجود کتاب های الکترونیکی و‬ ‫مراکز انالین و برنامه های خوداموز امر اموزش دیگر‬ ‫تقریبا شخصی شده و سبک سنتی یا همان روش‪ ‬معلم‬ ‫محور‪( ‬دیگر تبدیل به یک نوستالژی) بدل شده است و از‬ ‫برای ان می توان هزاران مزایا شمرد مانند اینکه دنیای‬ ‫علم اموزی رنگ و بویی دیگر گرفته و مرزها و فاصله ها‬ ‫را می توان در یک ثانیه در ان پیمود‪ .‬افزون بر این دیگر‬ ‫محیط مدرسه ان قدر خشک و بی روح و خسته کننده‬ ‫نیست که کودکان را صبح زود با چشمانی ‪ ‬و خواب الوده‬ ‫و گریان به مدرسه برسانند و با صدای یک زنگ مثل‬ ‫زندانیانی از درب مدرسه پا به فرار بگذراند‪ .‬با توجه به‬ ‫تسلط فرهنگ مدرک گرایی و تالش برای رسیدن به‬ ‫لحظه دریافت مدرک و ورود به عرصه کار و زندگی و‬ ‫نیز بعلت ترس از عقب ماندن از ان‪ ،‬روش ‪e-learning‬‬ ‫ماهنامه سرند‬ ‫شماره پنجاهم‪ ،‬اذر ‪1398‬‬ ‫‪ ‬اگر نگاهی کلی به پژوهش های انجام شده در زمینه‬ ‫روش های اموزشی و طرح های اجرایی بیاندازیم درمی‬ ‫یابیم که مهارت های سواد اطالعاتی دانشجویان اموزش‬ ‫از دور دانشکده کارافرینی دانشگاه تهران در سطح‬ ‫نسبتا‪ ‬مطلوب قرار دارد که البته ‪ ‬یافته های این پژوهش‬ ‫گویای ان بود که از میان مولفه ها سواد اطالعاتی مولفه‬ ‫تعیین ماهیت اطالعات و درک موارد حقوقی و اقتصادی‬ ‫دانشجویان در سطح مطلوبی قرار ندارد‪ 2‬و اما در مورد‬ ‫کاربرد تکنولوژی نوین اموزش در مدارس‪ ،‬اثر بخشی‬ ‫تجهیزات اموزشی نیز معنادار محاسبه شد و در نهایت با‬ ‫تاکید بر رضایت شغلی معلم نقش تعیین کننده ای را در‬ ‫‪3‬‬ ‫تدریس خاطر نشان کرد‪.‬‬ ‫نگاهی به طرح های اموزشی کشورهای مختلف‬ ‫از طرف دیگر با نگاهی به طرح های اموزشی کشورهای‬ ‫مختلف قابل ذکر است که در ایاالت متحده امریکا طرح‬ ‫(اموزش الهام برانگیز) به اجرا گذاشته شده که در این‬ ‫روش نقش اموزش را تنها اموزگار بازی نمی کند بلکه‬ ‫نقش تسهیل کننده را داراست یعنی کسانی که به دانش‬ ‫اموز کمک می کنند تا توانایی هایی خود را شناخته و از‬ ‫ان به بهترین شکل استفاده کند و یک معلم با یک گروه‬ ‫کوچک کار می کند‪ .‬در مقابل در کشورهای توسعه نیافته‬ ‫و در حال رشد‪ ،‬شرایط به شکل دیگری است‪ .‬در هند به‬ ‫معلم بعنوان عامل اصلی دگرگونی در اموزش نگریسته‬ ‫می شود که به دلیل کمبود امکانات و رفاه اجتماعی‪،‬‬ ‫تعهد معلمان بسیار پایین بوده و هر روزه از هر چهار معلم‬ ‫یک معلم بر سر کار خود نمی رود و در نتیجه هزاران‬ ‫‪1-Learning Management System‬‬ ‫‪ -2‬کشاورز محسن‪ ،‬فرج اللهی مهران‪ ،‬سرمدی محمدرضا‪ ،‬زندی بهمن‪ .‬سطح سواد‬ ‫اطالعاتی دانشجویان یک نظام اموزش از دور‪ .‬نشریه علمی پژوهشی‪ ،‬راهبردهای اموزش در‬ ‫علوم پزشکی جلد ‪ ٨‬شماره ‪ ،٤‬صفحات ‪٢٣٧- ٢٣١‬‬ ‫‪ -3‬سعیدی یاسین‪ ،‬صالحی عمران ابراهیم‪ ،‬شعبانی فاطمه‪ ،‬فرامرزی زهره‪ .‬نگرش معلمان‬ ‫نسبت به کاربرد تکنولوژی اموزشی در تدریس و رابطه ان با رضایت شغلی در مدارس‬ ‫هوشمند‪ .‬فصلنامه فناوری اطالعات و ارتباطات در علوم تربیتی‪ ،‬شماره دوم‪ ،‬سال هفتم‪،‬‬ ‫زمستان ‪ ، ٩٥‬صفحات صفحات ‪١٢٢-٩٩‬‬ ‫‪11‬‬ صفحه 13 ‫فرهنگ و هنر‬ ‫کودک ثبت نام کرده در مدارس کشور انچه را که باید‬ ‫بیاموزند نمی اموزند بهمین جهت معلمان در طرحی‪ ،‬از‬ ‫طریق یک اپلیکیشن با هم ارتباط داده می شوند تا ایده‬ ‫های جدید و خالقانه ای را برای حل مشکالت و پیشرفت‬ ‫‪4‬‬ ‫پیدا کرده و با هم در میان گذارند‪.‬‬ ‫اموزش مجازی و دانشگاه های برتر دنیا‬ ‫باوجود دانشگاه های مجازی فراوان و مسلما کم هزینه‬ ‫در کشورهای توسعه یافته به ویژه ایاالت متحده (و با‬ ‫اینکه مهد تکنولوژی اموزش نوین می باشد و به کل دنیا‬ ‫با متدهای نوین خدمات ویژه برای تحصیل از راه دور‬ ‫ارایه می دهد) هنوز دانشگاه های برتر دنیا کالس های‬ ‫های حضوری خود را حفظ کرده و دانشجویان فراوانی‬ ‫از سراسر دنیا حاضر به پرداخت هزینه های گزاف و‬ ‫حضور فیزیکی جهت تحصیل و فارغ التحصیلی از چنین‬ ‫دانشگاه هایی هستند‪ .‬همچنین بسیاری از متخصصین‬ ‫حرفه ای و اکادمی ها سعی در برگزاری دوره ها وکالس‬ ‫ها و ورک شاپ ها (کارگاه ها) بصورت حضوری دارند تا‬ ‫بتوانند تا حد امکان راندمان اموزش را باال برند‪.‬‬ ‫اموزش نوین یا سنتی؟‬ ‫بر اساس این گفته ها‪ ،‬اسناد ذکر شده و پژوهش های‬ ‫مطرح شده‪ ،‬چنین بر می اید که با وجود پیشرفت های‬ ‫نوین وسایل ارتباطی و اموزشی که تا سر حد دانشگاه‬ ‫های «تمام انالین» پیشروی کرده و ان را در برگرفته‪،‬‬ ‫در کشورهای مطرح علمی دنیا به تمامی این پیشرفت‬ ‫‪ -4‬ایجاد انگیزه در معلم برای تغییر و بهبود رویکردهای اموزشی در هند و امریکا‬ ‫‪www.arsi.euronews.com‬‬ ‫های نوین تنها بصورت یک ابزار‪( ‬کمک اموزشی)‪ ‬و مقوله‬ ‫ای جانبی نگاه شده و نقش اول و اصلی را همچنان معلم‬ ‫و استاد ایفا می کند و هنوز امر اموزش بویژه در حوزه‬ ‫علوم انسانی جایگاه ویژه دارد و نقش اصلی ان مربوط به‬ ‫استادان خبره و با تجربه و ارتباط موثر و انسانی چهره به‬ ‫چهره می باشد نه ارایه حجم باالی اطالعات‪ ‬یا ابزارهای‬ ‫چند رسانه ای‪ .‬به بیانی دیگر تجربه سال ها استادی را‬ ‫نمی توان صرفا از راه دور فرا گرفت و تاثیر پذیری از‬ ‫تجربه انسانی نیاز به روابط انسانی دارد‪ .‬البته پر واضح‬ ‫است که وجود پیشرفت های تکنولوژی باعث اعتماد‬ ‫بنفس‪ ،‬افزایش انگیزه و لذت از یادگیری در امر اموختن‬ ‫می شود با این حال عواملی چون انزوا و کناره گیری‬ ‫اجتماعی‪ ،‬نداشتن ارتباط شخصی و تعامل عینی و عدم‬ ‫بازخورد و پیشرفت توانایی ها‪ ،‬از مشکالت مهم این امر‬ ‫شناخته شده است‪ .‬برای تحول در نظام اموزشی کشور‬ ‫ما‪ ،‬تغییر از رویکرد اموزشی به رویکرد فرهنگی و تربیتی‬ ‫پیشنهاد شده است‪ 5‬و بعنوان راه حل نسبتا موثرتوصیه‬ ‫بر این است در اموزش عالی مشاوران تحصیلی همواره‬ ‫متقاضیان را جهت ورود به دانشگاه متقاعد کنند که‬ ‫دانشگاه انالین و مجازی هرگز جز اولویت انتخاب ان ها‬ ‫با توجه به سطح دانش و مهارت یک فارغ التحصیل به‬ ‫شمار نمی اید و تا در توان دارند باید بکوشند تا از وجود‬ ‫استادان کار ازموده و توانمند بصورت حضوری بهره مند‬ ‫گردند‪ .‬این امر باعث می شود تا با داشتن مهارت های‬ ‫تخصصی و دانش ویژه و برتر خود نسبت به همتایان‬ ‫در اینده‪ ،‬درعرصه شغلی و کاری هر چه بیشتر توانمند‬ ‫بوده ودرخشیده و البته بهمراه ان در حیطه اجتماعی و‬ ‫اقتصادی نیز پیشرو و موفق تر از سایرین باشند‪.‬‬ ‫‪ -5‬نظام مدیریت اموزشی در عرصه تعلیم و تربیت باید تغییر اساسی کند ‪www.irna.ir‬‬ ‫‪www.uniabroad.ir‬‬ ‫منبع تصویر‪:‬‬ ‫دانشگاه هاروارد – ‪University of Harvard‬‬ ‫‪12‬‬ صفحه 14 ‫ف‬ ‫رهن‬ ‫گو‬ ‫هن ر‬ ‫همه عامل تنست و ایران دل ‪ //‬نیست گوینده زین قیاس خجل‬ ‫چونکه ایران دل زمین باشد ‪ //‬دل ز تن به بود یقین باشد‬ ‫زان والیت که مهرتان دارند ‪ //‬بهرتین جای بهرتان دارند‬ ‫دل توئی وین مثل حکایت تست ‪ //‬که دل مملکت والیت تست‬ ‫نظامیگنجوی‪،‬خمسه‪،‬هفت پیکر‬ ‫منبع تصویر‪:‬‬ ‫‪Nizami Ganjavi‬‬ ‫‪www.enacademic.com‬‬ ‫ماهنامه سرند‬ ‫شماره پنجاهم‪ ،‬اذر ‪1398‬‬ ‫‪13‬‬ صفحه 15 ‫فرهنگ و هنر‬ ‫هویت ملی پس از اسالم‬ ‫نگاهی به هویت ایرانی پس از اسالم‬ ‫قسمت پنجم‬ ‫زهرا ناگهی‬ ‫در قسمت های پیشین بحث پیرامون هویت ملی و بویژه‬ ‫واژه ایران در متون و اثار مختلف را مختصرا بررسی‬ ‫کردیم‪ .‬در قسمت پنجم این نوشتار به بررسی مفهوم‬ ‫هویت ملی در عصر سلجوقیان می پردازیم‪.‬‬ ‫هویت ایرانی در دوره سلجوقیان‬ ‫هویت ایرانی در دوران حکومت سلجوقیان دستخوش‬ ‫دگرگونی های متعددی شد‪ .‬در این دوره‪ ،‬افول حماسه‬ ‫فارسی و استفاده کمتر از اصطالح «ایران» در اشعار‬ ‫فارسی و تاریخ نگاری با شکوفایی ادبیات فارسی و‬ ‫گسترش چیرگی زبان فارسی در جوامع اسالمی همزمان‬ ‫بود‪ .‬با این حال‪ ،‬ادیبان فارسی مسئولیت نظارت بر‬ ‫سازمان های دولتی را برعهده گرفتند و به جهت چنین‬ ‫ت تاثیرگذاری‪ ،‬توانستند مجددا میراث فرهنگی‬ ‫موقعی ‬ ‫ایران را احیا کنند‪ .‬با توجه به‪ ،‬به قدرت رسیدن ترک ها‪،‬‬ ‫«شمشیر» و «قلم» دوباره جدا شدند‪ .‬شمشیر و قلم در‬ ‫دوره فرمانروایی منطقه ای ایرانی ها در دستان پارسیان‬ ‫متحد بودند‪ .‬در حقیقت شمشیر و قلم را می توان به طور‬ ‫نمادین بیانگر دو ستون اصلی حاکمیت طبقات حاکم‬ ‫‪1‬‬ ‫به ترتیب «طبقه نظامی» و «طبقه اجرایی» دانست‪.‬‬ ‫بنابراین‪ ،‬به قدرت رسیدن برده ها و قبایل ترک در قرون‬ ‫‪ 11‬و ‪ 12‬موجب تقسیم بندی جدید و دوگانه «ترک و‬ ‫تاجیک» و استفاده کمتر از واژه «ایران» در اثار تاریخی‬ ‫و ادبی این دوره شد‪ .‬دوره حکمرانی ترکیه در ایران‬ ‫به تنهایی می تواند به چندین دوره مجزا از نظر هویت‬ ‫‪ -1‬ذکر یک نکته در اینجا الزم است که گروه نظامی ایرانی به عملکرد خود ادامه داد‪ ،‬اما به‬ ‫عنوان نیروی ثانویه‬ ‫* منبع‬ ‫‪IRANIAN IDENTITY iii. MEDIEVAL ISLAMIC PERIOD‬‬ ‫‪www.iranicaonline.org‬‬ ‫ماهنامه سرند‬ ‫ایرانی تقسیم شود‪ :‬دوره گذار غزنویان به همراه استمرار‬ ‫سنت سامانیان؛ دوره سلجوقی‪ ،‬عصر مغوالن و تیموریان‪،‬‬ ‫دوره ای از صفویان تا اواخر قاجارها‪ ،‬هنگامی که هویت‬ ‫روشن ایرانی‪-‬شیعه براساس ادغام عناصر ترک و پارسی‬ ‫پدید امد‪ .‬نکته جالب توجه در تالش ادیبان فارسی جهت‬ ‫تدوین شجره نامه کاملی برای اتصال سلسله های ترک‬ ‫چون غزنویان و قاجار (که بر ایران حکمرانی می کردند) به‬ ‫سلسله های قبل از اسالم است‪ .‬اگرچه سلجوقیان ایران را‬ ‫برای نخستین بار از زمان پیروزی اعراب‪ ،‬مجددا یکپارچه‬ ‫کردند‪ ،‬با این حال استفاده از واژه ایران برای نشان دادن‬ ‫قلمرو سلسله ‪ ،‬مورد توجه قرار نگرفت‪ .‬این مهم را می توان‬ ‫به بیشتر اسالمی شدن جامعه ایرانی و نهادینه شدن‬ ‫دولت اسالمی همراه با چشم انداز توسعه طلبی نسبت‬ ‫داد‪ .‬در حقیقت‪ ،‬سلجوقیان سیستمی مذهبی‪-‬سیاسی‬ ‫بوسیله ترکیب اختیار قانونی موقت سلطان با اختیار‬ ‫قانونی خالفت مذهبی‪ ،‬پایه گذاری کردند‪ .‬نظام الملک‬ ‫نقشی اساسی در تاسیس ارتدوکسی و جهان شمولی‬ ‫اسالمی به عنوان بخش یکپارچه دولت سلجوقیان ایفا‬ ‫کرد‪ .‬مدرسه نظامی‪ ،‬که به فرمان او ایجاد شده است‪،‬‬ ‫به پیوستگی بین دولت و موسسات مذهبی‪ ،‬هم چنین‬ ‫به تقویت موقعیت حکومت مدنی و مردان اهل قلم در‬ ‫مقابل مردان اهل شمشیر در دولت اسالمی کمک کرده‬ ‫است‪ .‬ادیبان فارسی‪ ،‬که هم در سنت ادبیات فارسی و‬ ‫هم در حقوق اسالمی در این مدارس تحصیل می کردند‪،‬‬ ‫در طی قرون به عنوان نماینده دولتی در حکومت های‬ ‫مختلف اسالمی‪ ،‬به خدمت خود ادامه دادند‪ .‬افزون بر این‬ ‫مسئول انتشار زبان و فرهنگ فارسی در سراسر جهان‬ ‫اسالم بودند‪.‬‬ ‫به اصل سخن بازگردیم‪ .‬گرچه استفاده از «ایران» در‬ ‫تاریخ نگاری فارسی کاهش یافته بود‪ .‬اشاره به «ایران» یا‬ ‫حتی «تاجیک» را می توان در اثار مورخان از جمله تاریخ‬ ‫سلسله سلجوقی از بنداری اصفهانی (فوت‪ )1100 ،‬یا‬ ‫سیرت جالل الدین منکبرنی یافت‪ .‬افول ادبیات حماسی‬ ‫فارسی و جایگزین نهایی ان بوسیله حماسه های اسالمی‬ ‫یا افسانه های ترکیبی از ایرانی و اسالمی باید به عنوان‬ ‫ویژگی مشخص این دوره در نظر گرفته شود‪ .‬این‬ ‫ترکیب‪ ،‬تحوالت بعد از مغول و صفویان را نشان می دهد‪.‬‬ ‫به عنوان نمونه "علی نامه" که شامل طرد ضمنی و صریح‬ ‫شماره پنجاهم‪ ،‬اذر ‪1398‬‬ ‫‪14‬‬ صفحه 16 ‫فرهنگ و هنر‬ ‫حماسه های ایرانی است که به نقل از سخنان تعلیمی‬ ‫از شاهنامه به همراه سخنان اخالقی از امام علی (ع)‬ ‫گرد امده است‪ .‬کاهش تعداد اشارات به «ایران» در این‬ ‫دوره در شعر فارسی هم اشکار است‪ ،‬از جمله می توان‬ ‫به دیوان سنایی و انوری اشاره کرد‪ .‬تصویری از نگرشی‬ ‫اسالمی متعصبانه و ضد ایرانی ممکن است در اشعار‬ ‫امیر معزی (فوت‪ )1147 ،‬و سیف الدین فرغانی مشاهده‬ ‫کرد (اوایل قرن ‪ .)14‬امیر معزی غافل از معنی و اهمیت‬ ‫فرهنگی اسطوره ها و افسانه ها‪ ،‬فردوسی را به دروغ گویی و‬ ‫اغراق های غیرواقع بینانه در رفتار رستم متهم کرد (دیوان‬ ‫امیر معزی‪ ،‬ص ‪ .)286‬در مقابل سعدی نسبتا از عملکرد‬ ‫اجتماعی افسانه اگاه بود‪ ،‬او نوشت‪« :‬مبارزه طلبی های‬ ‫سوء استفاده گرایانه رستم و اسفندیار به صورت حکایت‬ ‫روایت می شود تا موجب اگاهی حکمرانان و پادشاهان‬ ‫شود که این جهان به تنهایی‪ ،‬یادگار و بازمانده از‬ ‫گذشتگان است (کلیات‪ ،‬ص ‪ .)724‬از طرف دیگر‪ ،‬فرغانی‬ ‫تا انجا پیش رفت که بیان کند خاک و اب ایران برای‬ ‫عبادت مسلمان مناسب نیست زیرا پادشاهان ساسانی‬ ‫ان را نجس می پنداشتند (دیوان‪ ،‬ص ‪ .)31‬با این حال‪،‬‬ ‫حتی در این دوره‪ ،‬دست یافتن به اثار حماسی فارسی‪،‬‬ ‫از قبیل‪ ،‬کوش نامه ی ایران شاه که ده ها مرتبه به ایران‬ ‫اشاره کرده است‪ ،‬درخور توجه است‪( .‬به متینی‪ ،‬ص‬ ‫‪ 259‬رجوع شود)‪ .‬هم چنین به «ایران» در اثار تاریخی‬ ‫مهمی همچون تاریخ طبرستان از ابن اسفندیار اشاره‬ ‫شده است‪ .‬در این اثر در ‪ 6‬موقعیت از ایران و در ‪11‬‬ ‫موقعیت از تاجیک یاد شده است‪ .‬در مجمع التواریخ در‬ ‫‪ 29‬موقعیت نام ایران ذکر شده است؛ محمد ابن راوندی‬ ‫در کتاب راحهالصدور در ‪ 17‬مورد به عجم اشاره می کند‬ ‫و هم چنین ابن بلخی در فارس نامه (اوایل قرن ‪ )12‬به‬ ‫ایران قبل از اسالم‪ ،‬حاکمیت ان و شکل گیری شهرها و‬ ‫رویدادهای مختلف اشاره می کند‪.‬‬ ‫میراث ملی در روایت و حکایات عرص سلجوقیان‬ ‫ظهیری سمرقندی در مجموعه «مشاوره های» خود از‬ ‫‪ 75‬پادشاه‪ ،‬پیامبر‪ ،‬خلیفه و خردمند‪ ،‬پندهایی از ‪38‬‬ ‫افسانه ایرانی‪ ،‬اسطوره و شخصیت های تاریخی از جمشید‬ ‫تا سلطان سنجر (اکثرا از دوران قبل اسالم)‪ 30 ،‬خلفیه‬ ‫عرب‪ ،‬و ‪ 7‬شخصیت یونانی‪ ،‬هندی و چینی ارائه می دهد‪.‬‬ ‫او با درنظر گرفتن جمشید به عنوان بیان گذار تمدن‪،‬‬ ‫کار خود را با پندها او شروع می کند‪ .‬در همین راستا‪،‬‬ ‫نظامی گنجوی‪ ،‬در حالی که به ندرت از اصطالح «ایران»‬ ‫استفاده می کرد‪ ،‬در کتاب خمسه (پنج گنج) عاشقانه های‬ ‫قبل از اسالم را جاودانه کرد‪ .‬در دوره سلجوقی بود که‬ ‫فارسی خود را به عنوان زبان ادبی نه تنها برابر با زبان‬ ‫عربی حتی مهم تر از زبان عربی در گونه های ادبی خاصی‬ ‫از جمله شعر عرفانی تثبیت کرد‪ 2.‬اساسا در این دوره بود‬ ‫که فارسی‪ ،‬به عنوان اولین زبان میانجی در تمدن اسالمی‬ ‫قرون وسطایی‪ ،‬به عنوان ابزار فرامنطقه ای ارتباطات‬ ‫وزارتی و ادبی گسترش پیدا کرد‪ .‬بر همین منوال و با‬ ‫گذشت زمان‪ ،‬چیرگی زبان فارسی در امپراتوری عثمانی‪،‬‬ ‫اسیای مرکزی‪ ،‬امپراتوری مغول در هند و جنوب شرقی‬ ‫اسیا پذیرفته شد‪.‬‬ ‫‪ -2‬برای درک نقش عرفانی ادبیات در بازسازی هویت اخالقی ایرانی به مسکوب‪1992 ،‬‬ ‫مراجعه کنید‬ ‫منبع تصویر‪:‬‬ ‫نظامی گنجوی‬ ‫ماهنامه سرند‬ ‫شماره پنجاهم‪ ،‬اذر ‪1398‬‬ ‫‪www.wikipedia.org‬‬ ‫نظامی گنجوی‪ ،‬در حالی که به ندرت از اصطالح‬ ‫«ایران» استفاده می کرد‪ ،‬در کتاب خمسه (پنج گنج)‬ ‫عاشقانه های قبل از اسالم را جاودانه کرد‪.‬‬ ‫‪15‬‬ صفحه 17 ‫س‬ ‫خ‬ ‫ن پا‬ ‫ی‬ ‫انی‬ ‫در اینجا چار زندان است‬ ‫به مناسبت ‪ 21‬اذر زادروز احمد شاملو‬ ‫ماهنامه سرند‬ ‫شماره پنجاهم‪ ،‬اذر ‪1398‬‬ ‫منبع تصویر‪:‬‬ ‫احمد شاملو‬ ‫‪www.wikimedia.com‬‬ ‫در اینجا چار زندان است‪ ،‬به هر زندان دو چندان نقب‬ ‫در هر نقب چندین حجره‪ ،‬در هر حجره چندین مرد‪ ،‬در زنجیر‪....‬‬ ‫از این زنجیریان‪ ،‬یک تن‪ ،‬زنش را در تب تاریک بهتانی‬ ‫به رضب ُدشنه ای کشته است‪.‬‬ ‫از این مردان‪ ،‬یکی‪ ،‬در ظهر تابستان سوزان‪،‬‬ ‫نان فرزندان خود را‪ ،‬بر رس برزن‪ ،‬به خون نان فروش سخت دندان گرد‪ ...‬اغُشته است‪.‬‬ ‫از اینان‪ ،‬چند کس‪ ،‬در خلوت یک روز باران ریز‪ ،‬بر راه ربا خواری‪ ،‬نشسته اند‬ ‫کسانی‪ ،‬در سکوت کوچه‪ ،‬از دیوار کوتاهی به روی بام جستند‬ ‫کسانی‪ ،‬نیم شب‪ ،‬در گورهای تازه‪ ،‬دندان طالی مردگان را می شکسته اند‪.‬‬ ‫من اما هیچ کس را‪ ،‬در شبی تاریک و توفانی نکشتم‬ ‫من اما راه بر مرد ربا خواری نبستم‬ ‫من اما نیمه های شب ز بامی بر رس بامی نجستم‪.‬‬ ‫در این جا چار زندان است‪ ،‬به هر زندان دو چندان نقب و‬ ‫در هر نقب چندین حجره‪ ،‬در هر حجره چندین مرد در زنجیر‪...‬‬ ‫در این زنجیریان هستند مردانی‪ ،‬که مردار زنان را دوست می دارند‪.‬‬ ‫در این زنجیریان هستند مردانی‪ ،‬که در رویایشان هر شب‪ ،‬زنی‬ ‫در وحشت مرگ از جگر بر می کشد فریاد‪.‬‬ ‫من اما در زنان چیزی منی یابم‬ ‫گر ان همزاد را روزی نیابم ناگهان‪ ،‬خاموش‬ ‫انعکاس رس ِد ِ‬ ‫ِ‬ ‫اهنگ صبو ِر این علف های بیابانی‬ ‫من اما در دل کُهسار رویاهای خود‪ ،‬جز‬ ‫که میرویند و میپوسند و می خشکند و می ریزند‪ ،‬با چیزی ندارم گوش‪.‬‬ ‫مرا گر خود نبود این بند‪ ،‬شاید بامدادی همچو یادی دور و لغزان‪،‬‬ ‫می گذشتم از تراز خاک رس ِد پست‪....‬‬ ‫جرم این است‬ ‫جرم این است‪....‬‬ ‫‪16‬‬ صفحه 18 صفحه 19 صفحه 20 صفحه 21 صفحه 22 صفحه 23