ماهنامه تشخیص آزمایشگاهی شماره 171,172
ماهنامه تشخیص آزمایشگاهی شماره 171,172
ماهنامه
سالبیستودوم-شماره172و(171فروردینواردیبهشت60-)99صفحه20000-تومان
ماهنامهتشخیصازمایشگاهی/پژوهشی-خبری
aafrah@gmail.com
دبیرتحریریه :دکترعباس نداف فهمیده
دبیرعلمی :دکترعلی بیکیان
مدیراجرایی :مهندس محمود اصالنی
Email: matashkhis@gmail.com
سازمان اگهی :مریم اسدی
همکاران تحریریه:
مهندس نیلوفر حسن
مهندس نیلوفر احمدی مرزدشتی
مهندس احسان درخشان نیا
نشانی نشریه :تهران -بزرگراه نواب -باالتر از
میدان جمهوری -بن بست بهمن -پالک -5زنگ اول
تلفن09127333407 -66910616-88987501 :
فکس021- 89776769 :
دفتررشت :رشت -خیابان انقالب -پالک 179
Email: Tashkhis@gmail.com
Web: www.Tashkhis.ir
طرح اگهیِ روی جلد:
شرکت تولیدی بازرگانی اریافارمد
تولیدوواردات دستگاه های
پزشکی،ازمایشگاهی و
فراورده های تشخیصی
ادرس :تهران ،بلوار نلسون ماندال
(افریقای شمالی) ،خیابان سایه،
پالک ،52طبقه3
تلفن22022002 :
فاکس22039247:
نخستیننشریهازمایشگاهیکشور
صاحب امتیاز و مدیر مسوول :دکترعباس افراه
فهرستـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
سراغاز؛ چالش کشمکش های فرسایشی تعرفه های پزشکی
2
رویدادها و گزارش ها
3
پنل ماه؛ کرونا و پساکرونا از دیدگاه ازمایشگاهیان
8
مدیر کل ازمایشگاه مرجع سالمت وزارت بهداشت در نشست خبری عنوان کرد:
توسعه شبکه ازمایشگاهی تشخیص کروناویروس جدید در کشور
گفتگویی با شرکت پیشتازطب؛ تولید کننده ایرانی کیت کرونا
16
گذری بر اپیدمیولوژی و تشخیص ازمایشگاهی ویروس چیکن گونیا
19
گذری بر ازمایش کرونا ویروس SARS COV 2
22
تازه های ازمایشگاه
24
نکات مربوط به کالیبراسیون سل کانتر
30
گذری بر روش های متداول تشخیص ازمایشگاهی پنوموکوک
33
چهار فرصت استارتاپ های سالمت دیجیتال در بحران کرونا
ویروس -بخش1
چاپ :سبزارنگ 88809212
خیابان سپهبد قرنی ،ک ش محمدی ،پ6
چاپ اثار و اگهی ها به مفهوم پذیرش دیدگاه های پدید اورندگان نیست. نشــریه تشــخیص ازمایشگاهی از باز پس فرستادن نوشــته های نویسندگانمعذور است.
هر گونه دخل و تصرف در نوشته ها با اگاهی نویسنده ان انجام می شود. تنها اثاری که به صورت تایپ شــده روی CDو یا با emailبه نشریه رسیدهباشد برای چاپ در دستور کار قرار خواهد گرفت.
از نویسندگان محترم خواهشمند است عکس های الزم را به صورت اسکن شدههمراه با مطلب ارسال کنند.
زین پس با مگ لند،
ماهنامه تشخیص ازمایشگاهی
را به صورت انالین مطالعه و
محتوی ان را جستجو کنید:
تشخیص-ازمایشگاهیhttps://magland.ir/journal/
13
مشاوران علمی:
فاطمی رئیس انجمن متخصصان علوم ازمایشگاهی بالینی ایران
دکتر سید حسین
دکتر عبدالفتاح صراف نژاد استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
دکتر ارش دریاکار متخصص اسیب شناسی بالینی و تشریحی
دکتر عباس نداف فهمیده متخصص اسیب شناسی بالینی و تشریحی
دکتر محمد جواد غروی دبیر انجمن متخصصان علوم ازمایشگاهی بالینی ایران
دکتر علیرضا مهرورز متخصص اسیب شناسی بالینی و تشریحی
دکتر علیرضا ترنگ متخصص ژنتیک پزشکی
پروین مختار نرس
مهندس سید امیرحسین بحرالعلومیان مهندسی پزشکی(هیئت علمی)
36
سراغـاز
دکتر عباس افراه
بورد تخصصی ازمایشگاه بالینی
چالش کشمکش های فرسایشی تعرفه های پزشکی
نزدیک به دو ماه از سال گذشته و هنوز تعرفه های ازمایشگاهی
تصویب نشده است .این نابسامانی در حالی است که ازمایشگاه داران
در سایه ی همه گیری ویروس کرونا ،از اسفند سال گذشته هیچگونه
سودی نداشته اند و افزایش حقوق کارکنان و همه ی افزایش های
دیگر برامده از تورم فراگیر در کشور (بدون افزایش تعرفه) ،باعث شده
است که بسیاری از همکاران توان پرداخت حقوق و مزایای پایان سال
کارکنان ،وام هایبانک هاوبدهیشرکت هارانداشتهباشند.بدینروی
همکاران ما در سراسر کشور که از وزارت بهداشت نومید شدند و
با نوشتن و امضای طومار ،دست به دامن بزرگان انجمن ها و
سازمان نظام پزشکی شدند .در این میان و در نیمه ی اردیبهشت ،
تعرفه نامه ای از سوی هیات وزیران اعالم شد که به راستی مایه ی
شگفتی همکاران شد .زیرا افزایش اعالمی با هیچ یک از واقعیت های
اقتصادی روز ،همخوانی نداشت .افزایش را باید بر پایه ی عینیت های
اقتصادی در ساختار (سیستم سرمایه داری) موجود تعیین کرد .برخی
از مسووالن پایه ی نرخ بخش خصوصی امسال را با تعرفه های
دولتی سال گذشته می سنجند و از چند برابر بودن بخش خصوصی
با دولتی سخن می رانند .در این باره باید گفت ،درمان و تشخیص در
بخش دولتی همانند بسیاری از کشورهای پیشرفته ی دیگر باید رایگان
و یا دست کم به اندازه ی توانایی پایین ترین الیه های اجتماعی باشد.
در ایران ،با اجباری شدن استاندارد سازی های گوناگون جهانی
در ازمایشگاه های بخش خصوصی ،این مراکز همتراز بهترین
ازمایشگاه های جهان شده اند .ولی در بخش های دولتی که با
اموزش امیخته است ،ازمون و خطا مجاز است .بهر روی ،امروزه
بیشترین سنگینی بار تشخیص روی بخش خصوصی است .
2
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
در این باره همکاران در مجمع انجمن های علوم ازمایشگاهی کشور ،
در یک نامه مخالفت خود را نسبت به تعرفه های پزشکی ابالغی از
سوی هیات وزیران ،نشان دادند .در این نامه امده است :
" به دنبال اعالم تعرفه های جدید خدمات سالمت و عدم اعمال
نظرات کارشناسی مجمع انجمن های علوم ازمایشگاهی و سازمان
نظام پزشکی در تعیین تعرفه خدمات ازمایشگاهی ،متاسفانه بار دیگر
شاهد نادیده گرفتن واقعیت های اقتصادی و اجتماعی در تعیین قیمت
خدمات ازمایشگاهی هستیم .معتقدیم عدم تجدیدنظر جدی در
تعرفه های ابالغی ،نه تنها موجب تخریب زیرساخت ها و ظرفیت های
ازمایشگاهی کشور خواهد شد و قسمت اعظم بخش خصوصی را از
چرخه خدمت رسانی حذف و محروم خواهد نمود بلکه در کیفیت
و دسترسی به خدمات ازمایشگاهی برای مردم نیز اسیب جدی وارد
خواهد کرد و بدیهی است که ترمیم چنین اسیبی نیازمند گذر زمان
بوده و تحمیل هزینه بسیار زیاد بر نظام سالمت و اقتصاد کشور را
در پی خواهد داشت .در پایان مجمع انجمن علوم ازمایشگاهی به
نمایندگی از قاطبه جامعه ازمایشگاهیان کشور ضمن اعتراض شدید
به تعرفه های ابالغی اخیر ،حمایت کامل خود را از متن بیانیه رئیس
کل سازمان نظام پزشکی اعالم داشته و امادگی خود را برای اجرای
تصمیمات کارشناسی ان سازمان اعالم می نماید .همچنین از انجایی
که اعالم براورد هزینه واقعی ازمایشات خواسته تمامی همکاران بوده
و طی طوماری این درخواست را اعالم نموده اند ،نظر کارشناسی
انجمن ها در خصوص هزینه تمام شده ازمایشات براورد گردیده که
متعاقب ًا به اطالع ذی نفعان و سیاستگذاران خواهد رسید".
رویدادها و گزارش ها
مهندس محمود اصالنی
پیام وزیر بهداشت به مناسبت روز ازمایشگاه و علوم ازمایشگاهی
امروز همکاران ما در رشته های مختلف
علوم ازمایشگاهی سهمی بسزا در روند پیشگیری،
تشخیص و درمان بیماری های واگیر و غیرواگیر دارند
که بر همگان اشکارست و بی تردید این نقش عالمانه
و موثر با اعتالی روزافزون علمی در این حوزه مهم
هر روز پررنگ تر خواهد شد.
وزیر بهداشت در پیامی ضمن تبریک به مناسبت
فرارسیدن روز ازمایشگاه و علوم ازمایشگاهی ،از
تالش ها و خدمات انها در تشخیص موارد کووید۱۹
قدردانی کرد.
به گزارش وبدا متن پیام وزیر بهداشت به شرح زیر
است :
بسمه تعالی
فرارسیدن روز ازمایشگاه و علوم ازمایشگاهی را
به کلیه همکاران ارجمندم که در رده های مختلف در
ازمایشگاههای کشور تالش می کنند صمیمانه تبریک
عرض می کنم.
در ماه های اخیر ایثار و فداکاری بی بدیل عزیزان
در ازمایشگاه های سراسر کشور جهت تشخیص موارد
COVID-19برگ زرین دیگری از نقش افرینی مجاهدانه
متخصصان و کارشناسان و پرسنل ازمایشگاه های کشور
در خدمت به مردم عزیز در دفتر ایام این سرزمین به
ثبت رساند که همواره در یاد مردم قدرشناس جاودانه
خواهد ماند.
امروز همکاران ما در رشته های مختلف
علوم ازمایشگاهی سهمی بسزا در روند پیشگیری،
تشخیص و درمان بیماری های واگیر و غیرواگیر دارند
که بر همگان اشکارست و بی تردید این نقش عالمانه و
موثر با اعتالی روزافزون علمی در این حوزه مهم هر روز
پررنگ تر خواهد شد.
امید است با لطف الهی ،همدلی و وفاق همه مدافعان
سالمت بتوانیم در کنار هم هرچه زودتر شاهد سالمت
و رهائی کامل مردم سرزمینمان از شر این بیماری
نوپدید نیز باشیم.
عزت و سربلندی همه عزیزان خدمتگزار را از
خداوند بزرگ مسئلت دارم.
دکتر سعید نمکی
وزیر بهداشت ،درمان و اموزش پزشکی
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
3
ها
ارش ها
ادها وو گگززارش
رویددادها
روی
تشخیص عفونت ویروسی با استفاده از ساعت هوشمند
محققان با تجزیه و تحلیل اطالعات به
دست امده از دستبندهای طبی دریافتند
با استفاده از الگوی اختالل خواب افراد
می توان ابتالی ان ها به بیماری های
ویروسی مانند انفلوانزا را پیش بینی
کرده و پیش از انتقال بیماری به سایرین،
به ان ها هشدار داد؛ این روش برای
تشخیص کووید ۱۹-نیز موثر است.
در تحقیقات دانشگاه میشیگان واقع در امریکا اطالعات مربوط
به الگوی خواب داوطلبانی که عمدا به نوعی ویروس انفلوانزا
الوده شده بودند ،با استفاده از یک دستبند طبی و یک الگوریتم
یادگیری ماشین ،مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت .در نتیجه این
بررسی مشخص شد تمام داوطلبانی که به انفلوانزا مبتال شدند،
۲۴ساعت قبل از این که شروع به انتقال ویروس کنند ،دچار اختالل
در خواب شده اند.
با وجود این که تمرکز این تحقیقات بر
انفلوانزا بوده است ،محققان معتقدند می توان
از تکنیک مشابهی برای تشخیص ابتال به سایر
انواع ویروس ها و حتی احتماال برای تشخیص
ویروس Covid-۱۹نیز بهره گرفت.
ویروس کرونا اواسط ماه دسامبر ۲۰۱۹در
ووهان واقع در مرکز چین گزارش شد .ابتدا
از این بیماری به عنوان ذات الریه نام برده می شد؛ اما کمیسیون ملی
بهداشت چین در ۳۰دسامبر سال ۹( ۲۰۱۹دی) به صورت رسمی
شیوع این ویروس را در چین اعالم کرد .این ویروس در دو ماه
گذشته بیش از ۲۰۰کشور و منطقه را درگیر کرده است.
این تحقیقات در مرحله ارزیابی است و در صورت تایید ،در
نشریه IEEE Transactions on Biomedical Engineeringمنتشر
خواهد شد.
تالش محققان ایرانی برای درمان کرونا با پالسمای افراد بهبودیافته
علی رضا جاللی رئیس دانشگاه علوم پزشکی بقیه اهلل گفت:
پزشکان بیمارستان بقیه اهلل االعظم (عج) در حال بررسی اثر درمانی
پالسمای افراد بهبودیافته یا مبتالی قبلی به بیماری کرونا ،برای یافتن
روشی به منظور درمان مبتالیان به این بیماری هستند.
وی اظهار داشت :در حال حاضر این طرح تحقیقاتی در قالب
کارازمایی بالینی در این بیمارستان در حال انجام است .در این روش
پالسمای به دست امده از افراد داوطلبی که قبال به ویروس کرونا
مبتال شده و بهبود یافته اند ،به بیماران داوطلبی که موافقت خود را
با دریافت این پالسماها اعالم می کنند ،تزریق می شود.
وی اظهار داشت :محققین دانشگاه بقیه اهلل امیدوارند این روش
پالسما درمانی که قبال در تعداد دیگری از کشورها نیز مورد استفاده
قرار گرفته و اثربخشی ان توسط سازمان های بین المللی از جمله
سازمان جهانی بهداشت در مورد سایر بیماری های ویروسی مورد
تایید بوده است ،به بهبود سریع تر بیماران مبتال به کرونا و نجات
جان انها کمک کند.
جاللی ادامه داد :این کارازمایی بالینی که به تایید مراجع ذیربط
در وزارت بهداشت نیز رسیده است ،از ۱۰روز پیش با همکاری
محققان دانشگاه علوم پزشکی بقیه اهلل ،سازمان انتقال خون و یک
شرکت از بخش خصوصی در این بیمارستان اغاز شده و تاکنون
روی ۱۵بیمار مبتال به ویروس کرونا با نتایج امیدوارکننده ای انجام
شده است.
4
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
وی بیان داشت :پزشکان امیدوارند با فراگیر شدن کاربرد این
روش درمانی در سایر مراکز درمانی در کشور جان تعداد بیشتری از
بیماران مبتال به ویروس کرونا نجات پیدا کند.
رییس دانشگاه علوم پزشکی بقیه اهلل افزود :محققین این طرح
از افرادی که به بیماری کرونا مبتال شده و به دنبال بستری شدن
در مراکز درمانی بهبود یافته اند ،درخواست کردند در اقدامی
خداپسندانه و انسان دوستانه با اهدای مقداری از پالسمای خود به
درمان بیماران مبتال به ویروس کرونا کمک کنند.
داوطلبین می توانند برای اهدای پالسمای خود با تلفن های
۰۹۱۳۵۸۴۸۹۵۸و ۰۹۰۲۹۱۲۵۹۱۰تماس بگیرند.
رویدادها و گزارش ها
ایران تولیدکننده داروی دیابت شد
یک شرکت دانش بنیان فعال در حوزه دارو مستقر در پارک
فناوری پردیس موفق به تولید انحصاری «اگزناتاید» جهت درمان
بیماران دیابتی شد.
به گزارشی ازمعاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری،
«مجتبی طباطبائی» مدیرعامل شرکت «پویش دارو» مستقر در
پارک فناوری پردیس معاونت علمی گفت :مسئله تامین دارو به
عنوان نیاز اساسی یک جامعه ،به گونه ای اهمیت دارد که اگر
کشوری در حوزه داروسازی ،خودکفا یا توانمند نبوده و متکی
به واردات باشد ،در صورت تحریم و نوسانات ارزی بحران های
جدی برای ان کشور و مردمش ایجاد می شود ،بنابراین یکی از
کارهای ارزشمند در کشور ،افزایش سهم تولید دارو به نسبت
واردات ان و پیش رفتن در مسیر بی نیازی از دیگر کشورها است.
وی افزود :این شرکت که از سال ۷۶فعالیت خود را با
هدف تولید در عرصه داروهای پروتئینی نوترکیب اغاز کرده
و به تولید انحصاری «اگزناتاید» جهت درمان بیماران دیابتی و
همچنین«تریپتورلین» برای درمان بیماران سرطان پروستات در
خاورمیانه دست یافته است ،یکی از همین فعاالن عرصه داروسازی
است.
نیاز کشور را تامین و مانع واردات شدیم
وی بیان کرد :شرکت در سال ۱۳۷۶تاسیس شد ۲۰ ،سال پیش
که صحبتی از مهندسی ژنتیک در ایران مطرح نبود ،هدف شرکت
ما این بود که به عنوان یک شرکت دانشگاهی و دانش بنیان ،دانش
فنی تولید پروتئین های نوترکیب را به داخل ایران منتقل کند،
هدف اول شرکت ،تولید نبود؛هدف ما کارخانه دار شدن هم نبود،
هدف ما انتقال دانش فنی بود اما مثل این که خداوند برای ما چیز
دیگری مقدر کرده بود و به دلیل شرایط داخل کشور مجبور به
تولید هم شدیم البته از تولید پشیمان نیستیم.
وی با اعالم اینکه شرکت تولید کننده محصوالتی حیاتی در
حوزه دارو است ،اظهار کرد :محصوالتی که ما تولید می کنیم
اساسی و بسیار گران قیمت هستند و در ۱۵سال گذشته وارداتی
نداشته اند ،نه تنها واردات نداشتیم و توانستیم نیاز کشور را تامین
کنیم ،خوشحال هستیم که محصوالت ما در بازارهای جهانی هم
وارد شده و صادرات نیز انجام می دهیم.
طباطبایی در مورد میزان محصوالت تجاری سازی شده این
شرکت ،افزود :تقریبا تمامی محصوالتی که در بخش تحقیق
وتوسعه داشته ایم ،وارد بازار شده اند ،تمامی محصوالتی که تا سال
۹۴در این بخش تایید و تکمیل شده اند ،در بازار موجود هستند،
البته در اینده محصوالت بیشتری خواهیم داشت زیرا که توسعه
بیشتری پیدا کرده ایم ،در دوسال اخیر ،ازمایشگاه جدیدی ساختیم
و امیدواریم که جهش بزرگی در میزان تولیدات در سال های اینده
داشته باشیم.
ما را در فضای مجازی دنبال کنید:
www.tashkhis.com
tashkhis magazine
@Tashkhis_Magazine
Tashkhis_Magazine
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
5
ها
ارشها
ادهاووگگززارش
رویددادها
روی
رییس انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور عنوان کرد:
نقش ویتامین Dدر تقویت سیستم ایمنی بدن انسان
دکتر جالل الدین میرزای رزاز رییس انستیتو تحقیقات
تغذیه ای و صنایع غذایی کشور گفت :استفاده از مکمل
ویتامین Dدر تقویت سیستم ایمنی افراد دچار کمبود
ویتامین ،Dمفید است.
وی بابیان این مطلب ،اظهار کرد :افرادی که به هر دلیل
با نور خورشید مواجهه کافی ندارند ،ممکن است دچار
کمبود ویتامین Dشوند که یکی از دالیل ضعف سیستم
ایمنی بدن است .افرادی که اخیرا با نور خورشید مواجهه
نداشته و یا ظرف چند ماه گذشته ،مکمل ویتامین D
مصرف نکرده اند.
وی در خصوص نقش ویتامین Dدر پیشگیری از عفونت
تنفسی و دیدگاه های مختلفی که در این زمینه وجود دارد،
گفت :نقش ویتامین Dدر پیشگیری از عفونت تنفسی
مورد سوال و مناقشه است ،هر چند اخرین گزارش چاپ
شده در مجله معتبر ،BMJاثربخشی ان را گزارش کرده
است ،به خصوص در افرادی که کمبود ویتامین دارند.
نکته مهم ان است که کمبود ویتامین Dانسان را مستعد
ابتال به عفونت های تنفسی می کند و دریافت باالی ان
نیز کارایی ندارد.
رییس انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور
درخصوص دوز موردنیاز افراد به ویتامین دی ،خاطرنشان
کرد :به نظر می رسد استفاده از دوزهای کوچک روزانه یا
هفتگی بهتر از دوزهای بزرگ باشد و با توجه به گزارشات
متعدد از کمبود ویتامین Dدر مردم ایران ،پیشنهاد می شود
که براساس دستور العمل تجویز مکمل ،افراد باالی 2سال،
روزانه 800واحد بین المللی و یا مصرف سه قرص 2000
واحدی در هفته و افراد زیر 2سال 400واحد روزانه
مصرف کنند.
6
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
وی تصریح کرد :ویتامین Dبه دو صورت وارد بدن
انسان می شود ،یا توسط نور خورشید از پیش ساز ان در
پوست dehydrocholesterol-7سنتز می شود یا
از رژیم غذایی دریافت می شود .نقش دقیق ویتامین D
در سیستم ایمنی کامال شناخته شده نیست ،چراکه پاسخ
ایمنی یک فرایند staticنیست و بستگی به stage
of infectionدارد .براساس مطالعات activated
human T endothelial cells , and B cells
lining the upper and lower respiratory tract
فرم غیر فعال این ویتامین را به فرم فعال ان تبدیل می کند.
دکتر رزاز در پایان گفت :نکته مهم دیگر ان است
که 2D OH)) 1a,25تولید defensinو cathelicidin
را به عنوان انتی بیوتیک های اندوژنوس تحریک می کند
که نه تنها عفونت های میکروبی بلکه اثرات مخربی بر
عفونت های ویروسی مانند انفوالنزا دارد .شایان ذکر
است ،که تولید cathelicidinوابسته به دوز سرمی
2D OH)) 1a,25است و دوز ng/ml30برای تولید
cathelicidinالزم است و دوزهای باالتر ازng/ml 40
کارامد نیست.
هاارش ها
ارشگز
رویدادهارویودگزادها و
سیار تشخیص کرونا عنوان کرد:
معاون درمان وزارت بهداشت در مراسم افتتاح ازمایشگاه ّ
فعالیت ۹۰ازمایشگاه تشخیص کرونا در کشور
معاون درمان وزارت بهداشت گفت ۹۰ :ازمایشگاه را در زمینه
تشخیص بیماری کرونا اماده و فعال کرده ایم که روزانه بیش از
۱۰هزار ازمایش را در انها انجام می دهیم.
دکتر قاسم جان بابایی ،در مراسم افتتاح ازمایشگاه سیّار بسیج جامعه
پزشکی ،گفت :نیروهای مسلح یکی از ارگا ن هایی هستند که از ابتدای
شیوع ویروس کرونا در کشور ،به ما پیوسته و با ما همکاری کردند.
وی افزود :برخی از کشورها علیرغم وعد ه هایشان ،تجهیزات
بهداشتی خریداری شده را به ایران تحویل ندادند و این در حالی
ت های مدعی حقوق بشر هستند.
است که این کشورها همان مل
فرم اشتراک ماهنامه
دکتر جان بابایی اظهار کرد :در حال حاضر ۹۰ازمایشگاه تشخیص
کرونا در کشور فعالیت دارند که روزانه بیش از ۱۰هزار ازمایش را در
ان ها انجام می شود .امروز نیز با ه ّمت سازمان بسیج و بسیج جامعه
پزشکی ،ازمایشگاه سیّار تشخیص کرونا رونمایی شد.
وی درخصوص ریشه کنی و حذف بیماری کرونا با کمک تمامی
ارگا ن ها در کشور ،ابراز امیدواری کرد و افزود :در حال حاضر مشکل
تامین ماسک برطرف شده و پرسنل به میزان کافی تجهیزات بهداشتی
در دسترس دارند .این در حالی است که بسیاری از کشورها هنوز با
مشکل کمبود ماسک روبرو هستند.
وی یاداور شد :یکی از اقدامات مهمی که بسیج در کنار سایر
دستگا ه ها انجام داده ،همکاری در زمینه قرنطینه و ضدعفونی کردن
معابر است .نیروهای مسلح ،بسیج ،بنیاد جانبازان و ستاد اجرایی فرمان
امام خمینی (ره) ،همگی در کنار یکدیگر در تالشند تا این بیماری را
ریشه کن کنند.
دکتر جان بابایی در پایان عنوان کرد :خوشبختانه با حضور فعاالنه
کادر درمانی جهادگر و همراهی و مشارکت مردم ،به سمت شکست
ل های کشور
ویروس کرونا پیش می رویم ،چراکه بسیاری از پتانسی
در زمینه مقابله با این بیماری شناخته شده و در حال حاضر ،رویارویی
با کرونا ،برای ما بسیار اسان تر از گذشته است.
1399
نام و نام خانوادگی ....................................................... :رشته/تخصص .................................................................... :کد ملی.............................................................. :
نام محل کار ................................................................................................................... :مسئولیت................................................................................................................ :
نشانی..........................................................................................................................................................................................................................................................................:
کدپستی ..............................................................................................:تلفن ............................................................. :فاکس........................................................... :
موبایل ...................................................................................................................:ایمیل....................................................................................................................................:
تکمیل تمام موارد فوق الزامی است
اشتراک یکساله (با پست عادی)
2.6400.000ریال
اشتراک 6ماهه (با پست عادی)
1.320،000ریال
اشتراک یکساله (با پست سفارشی)
3،000،000ریال
اشتراک 6ماهه (با پست سفارشی)
1،800،000ریال
مبلغ اشتراک یکساله خارج از کشور با پست سفارشی 360دالر است.
لطف ًا برای شروع یا تمدید اشتراک ،رسید فیش واریزی را همراه با فرم تکمیل شده فوق به شماره زیر فاکس نمایید.
کارت بانک پاسارگاد به شماره کارت 5022-2910-8287-7224و شماره حساب 206-8000-12084234-1به نام اقای محمود اصالنی
ایمیلmatashkhis@gmail.com :
تلفن88987501-66910616-09127333407:
نمابر89776769 :
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
7
پنـل ماه
نویسندگان:
مهندس نیلوفر حسن
سیده سمانه مصطفوی
کرونا و پساکرونا از دیدگاه ازمایشگاهیان
سی ام فروردین ماه ،زادروز حکیم سید اسماعیل جرجانی و روز علوم ازمایشگاهی بود .همراه با شادباش به همه ی پویندگان این
پهنه زندگی بخش ،گزارشی از همکاری و پشتیبانی ازمایشگاهی در بسیج ملی مقابله با کرونا تهیه کردیم .در این جستار ،برای سه مرکز
پرسش هایی طرح شد تا پاسخ دهند .انچه در ادامه می خوانید گزیده ای از گفتگوی ما با دکتر انورسادات کیانمهر استادیار رشته زیست
فناوری پزشکی در دانشکده فناوری های نوین و مدیر گروه بیوتکنولوژی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی گلستان ،دکتر محمد اکرمی
رئیس مجتمع دارویی-درمانی هالل ایران و مهندس امیر محمدی( ،کارشناس ارشد زیست شناسی سلولی مولکولی) و کارشناس ازمایشگاه
کرونا در مرکز تشخیص کرونا پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری است .
* بیماری کووید 19-چیست و چه
عالئمی دارد؟
مهندس محمدی :کرونا ویروس ها
به خانواده ی کروناویریده از رده نیدو
ویروس ها تعلق دارند و به خاطر
غشای خارجی دندانه دار به این نام
(کرونا ویروس) نامیده شده اند .کرونا
ویروس ها قطر 125-65نانومتر دارند
و دارای RNAتک رشته ای مثبت به
طول kbs 26-32عنوان مادهی ژنتیکی
هستند .با استفاده از RNAویروسی ،سنتز
پلیپروتئن ( )pp1a / pp1abدر میزبان
تحقق می یابد .رونویسی از راه مجتمع
رونویسی -همانندسازی ( )RCTکه در
وزیکول هایی با غشای دو الیه و از راه سنتز
توالی RNAهای زیر ژنومی ()sgRNAs
سازماندهی شده است ،انجام
می شود .مکانیسم پاتوفیزیولوژی
و ویروسی کووید ،19-به عملکرد
پروتئین های غیرساختاری ()NSPs
و پروتئین های ساختاری مرتبط
است .به عنوان مثال ،تحقیقات
نشان داده است که NSPsمی توانند
8
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
پاسخ ایمنی ذاتی میزبان را مسدود کنند .از
میان کارکردهای پروتئین های ساختاری،
پوشش ( )Envelopeنقش مهمی در
بیماری زایی ویروس دارد .زیرا باعث مونتاژ
و ترشح ویروس می شود .زیرگروههای
خانواده کرونا ویروس ها شامل کرونا
ویروس های الفا ( ،)αبتا ( ،)βگاما ( )γو
دلتا ( )δهستند .سندرم حاد تنفسی شدید
کرونا ویروس( ،)SARS-CoVانفلوانزای
H5N1 A ، H1N1و سندرم تنفسی
خاورمیانه کرونا ویروس ()MERS-CoV
باعث اسیب حاد ریه ( )ALIو سندرم
پریشانی حاد تنفسی ( )ARDSمی شود
که منجر به نارسایی ریوی و مرگ و میر
می شود.
در اغاز پندار براین بود که این ویروس
تنها جانوران را الوده می کند ،تا این که
جهان با واگیری شدید کرونا ویروس
سندرم تنفسی حاد ()SARS-CoV
در 2002و در گوانگدونگ ،چین
روبرو شد .حدود یک دهه بعد ،یکی
دیگر از کرونا ویروس های بیماریزا،
معروف به سندرم تنفسی خاورمیانه
کرونا ویروس ( )MERS-CoVباعث
ایجاد یک بیماری بومی در کشورهای
خاورمیانه شد .میزان مرگ و میر
سارس در سال 2003حدود % 9در
26کشور درگیر بیماری بود .ولی میزان
مرگ و میر کووید)SARS-CoV-2(19-
حدود %3در 210کشور درگیر بیماری
است .میزان سرایت کووید19-
( )SARS-CoV-2خیلی بیشتر
از سارس ( )SARS-CoVاست
که دلیل ان نوترکیبی ژنتیکی در
ناحیه ی دامنه ی پیوند شونده
به گیرنده ( )RBDپروتئینS
ویروس کووید 19-است.
در پایان سال ،2019شهر
ووهان چین درگیر همه گیری با یک
کرونا ویروس تازه شد ،که باعث
کشته شدن بیش از هجده هزار نفر
و همه گیری بیش از هفتاد هزار نفر
در 50روز نخست شد .این ویروس
عضو گروه βکرونا ویروس است که
از سوی پژوهشگران چینی به عنوان
کرونا ویروس ووهان یا کرونا ویروس
جدید )nCov-2019(2019نامگذاری
شده است .کمیته جهانی تاکسونومی
ویروسی( )ICTVنام ویروس را
SARS-CoV-2و نام بیماری حاصل از
ان را کووید )COVID-19( 19-گذاشته
اند .شیوع این بیماری از بازار غذاهای
دریایی هونان در شهر ووهان چین اغاز
شد و به سرعت بیش از 50نفر را الوده
کرد .حیوانات زنده ایی مانند خفاش،
قورباغه ،مار ،پرندگان و خرگوش در
بازار غذاهای دریایی هونان به فروش
می رسند .در اغاز گفته می شد که
بیمارانی که به پنومونی ناشی از کرونا
ویروس در ووهان چین الوده شده اند،
ممکن است از بازار غذاهای دریایی
که حیوانات زنده فروخته می شده
است ،بازدید کرده و یا از حیوانات
یا پرندگان الوده به عنوان منبع غذایی
استفاده کرده اند .تحقیقات بیشتر ،نشان
داد که برخی از مبتالیان بدون سابقه ی
بازدید از بازار غذاهای دریایی به این
بیماری مبتال شده اند که بیانگر نقش
انسان در گسترش ویروس کووید19-
بود .سپس در بیش از 200کشور جهان
گزارش شده است .در تاریخ 11مارس
،2020بعد از درگیر شدن 114کشور
و مرگ بیش از 8000مبتال بیماری
کووید ،19-از سوی سازمان جهانی
بهداشت به عنوان پاندمیک اعالم شد.
دکتر محمد اکرمی
واگیری از انسان به انسان ویروس ،در
اثر تماس های نزدیک با فرد الوده مثال
در معرض سرفه ،عطسه ،قطرات تنفسی
یا ذرات معلق در هوا رخ می دهد .این
ائروسل ها می توانند از راه استنشاق از
راه بینی یا دهان به بدن انسان (ریه ها)
نفوذ کنند .ویروس از غشاهای مخاطی،
به ویژه مخاط بینی و حنجره عبور می
کند و از راه مجاری تنفسی وارد ریه ها
می شود .سپس ویروس به اندام های
هدف بیان کننده ی انزیم 2انژیوتانسین
( )ACE2مانند ریه ها ،قلب ،سیستم
کلیوی و دستگاه گوارش است ،حمله
می کند.
انالیزهایژنومیکیتشابهSARS-CoV-2
و ویروس عامل شبه سندروم حاد تنفسی
شدید در خفاش از لحاظ فیلوژنتیکی
اثبات شده است .بنابراین خفاش ها
می توانند منبع اولیه احتمالی باشند.
منابع میانی و منتقل کننده به انسان فعال
ناشناخته اند ولی انتقال سریع ان از انسان
به انسان ثابت شده است .
* این ویروس چه ساختاری دارد و
منشاء ان چیست؟
مهندس محمدی :تمام کرونا
ویروس ها دارای ژن های خاص در
مناطق پایین دست ORF1هستند که
پروتئین هایی را برای تکثیر ویروسی،
نوکلئوکپسید و تشکیل اسپایک یا
تاج خورشیدی ( )Spikeرمزگذاری
می کنند .اسپایک یا تاج خورشیدی
گلیکوپروتئین هایی در سطح بیرونی
کرونا ویروس ها هستند که مسوول
اتصال و ورود ویروس به سلول های
میزبان هستند .دومین اتصال گیرنده
( )RBDبه صورت شل به ویروس
پیوند می شود ،بنابراین ویروس ممکن
است میزبان های مختلفی را الوده
کند .سایر کرونا ویروس ها بیشتر
امینوپپتیدازها یا کربوهیدرات ها را به
عنوان گیرنده ی اصلی برای ورود به
سلول های انسانی استفاده می کنند در
حالی که SARS-CoVو MERS-CoV
اگزوپپتیدازها را به عنوان گیرنده ی
اصلی تشخیص می دهند .مکانیسم
ورود کرونا ویروس ها بستگی به
پروتئازهای سلولی دارد که شامل
پروتئازهای شبیه به مجاری هوایی
انسان( ،)HATکاتپسین ها و پروتئیناز
گذرنده از غشای ( )TMPRSS2است
که پروتئین اسپایک یا تاج خورشیدی
را شکافته و تغییرات نفوذ بیشتری را
ایجاد می کند .کرونا ویروس -MERS
از دی پپتیدیل پپتیداز )DPP4( 4استفاده
می کند ،در حالی که کرونا ویروس
HCoV-NL63و SARSنیاز به انزیم
تبدیل کننده انژیوتانسین)ACE2( 2
به عنوان گیرنده اصلی دارد .ویروس
کووید 19-دارای ساختار کرونا
ویروس معمولی با پروتئین اسپایک
یا تاج خورشیدی است و همچنین
نوکلئوپروتئین ها و پروتئین های
غشایی مانند RNAپلیمراز ،پروتئازهای
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
9
شبیه به کیموتریپسین ،3-پروتئیناز
شبیه پاپائین ،هلیکاز ،گلیکوپروتئین
و پروتئین های جانبی را بیان میکند.
اسید امینه ی گلوتامین 394در منطقه
RBDاز کووید)SARS-CoV-2( 19-
توسط اسید امینه لیزین 31روی
گیرنده ACE2انسانی شناخته می شود.
ژنوم کووید)SARS-CoV-2( 19-
بیش از ٪80با ویروس انسانی پیشین
یعنی کرونا ویروس خفاشی شبیه
سارس ( )SAR-like bat CoVیکسان
گزارش شده است .پروتئین های
ساختاری توسط چهار ژن ساختاری
از جمله اسپایک یا تاج خورشیدی(،)S
پاکت( ،)Eغشای ( )Mو نوکلئوکپسید
( )Nرمزگذاری می شود.
گلیکوپروتئین اسپایک یا تاج
خورشیدی کووید)SARS-CoV-2( 19-
ترکیبی از کرونا ویروس خفاشی سارس
و یک کرونا ویروس بتا ناشناخته است.
کووید 19-از گیرنده ی سلولی ACE2
برای ورود به سلول میزبان استفاده می
کند .جهش منفرد N501Tدر پروتئین
تاج خورشیدی ( )Spikeکووید 19-به
طور قابل توجه ای تمایل اتصال ان را
به ACE2تقویت می کند.
دکتر کیانمهر :کرونا ویروس ها
به چهارخانواده الفا ،بتا ،گاما و دلتا
تقسیم می شوند .انواع غیر از بتا کرونا
ویروس ها ،بیماری های خفیف مانند
سرماخوردگی در انسان یا بیماری های
مشابه در جانوران ایجاد می کنند.
همه انها از بسیاری جهات مشابه
هم هستند .غشاء انها دارای چهار
جزء ساختاری گلیکوپروتئین ترانس
ممبرین( )Mگلیکوپروتئین اسپایک( )S
10
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
مهندس امیر محمدی
پروتئین پوششی( )Eو پروتئین های
نوکلئوکپسید( )Nمارپیچی شکلند .این
غشا به طور غیر معمول ضخیم است
که ظاهرا به دلیل ناحیه کربوکسی
ترمینال پروتئین Mیک الیه درونی
اضافی را ایجاد می کند .رسپتور انزیم
مبدل انژیوتانسین )ACE2( 2گیرنده
کرونا ویروس نوین 19-است ،که برای
اتصال و ورود به سلول انسانی به ان
نیاز دارد .در ریه طبیعی انسان ACE2در
سلوله ای اپیتلیال الوئول نوع 1و 2بیان
می شود .میزان بیان ACE2در سلول های
الوئول ریه مردان باالتر از زنان است.
کرونا ویروس نوین 19-از همان
گیرنده ورودی سلول ACE2همانند
کرونا ویروس سارس استفاده می کند.
پروتئین Nکه برای انکپسوله کردن
RNAدر کرونا ویروس ها مهم است
نقش ضد اینترفرون گاما دارد .همچنین
پروتئین Eکه برای همانند سازی کرونا
ویروس ضروری نیست ،در ممانعت از
پاسخ استرس سلول و نیز جلوگیری از
اپوپتوز نقش ایفا می کند .پروتئین Eکه
دارای فعالیت کانال یونی است ،ممکن
است در افزایش نفوذپذیری سلولی
و تجمع مایع در شش در پی عفونت
داشته باشد .در مطالعاتی که در مورد
کرونا ویروس سارس انجام شد ،مسیر
سیگنالینگ NF-kBیک جزو مهم در
پاسخ های سلولی شامل پاسخ استرس،
سیگنالینگ سایتوکاین و اپوپتوز است.
پروتئین پوششی( )Eموجب تحریک
مسیر سیگنالینگ NF-kBمی شود که
سرانجام به سیگنالینگ سایتوکاینی در
ریه ها و فراخوان سلول های التهابی
می انجامد که می تواند عامل عالئم
ARDSباشد .
دکتر اکرمی :ما خانواده گروه کرونا
ویروس ها را از قدیم می شناسیم که
بیشتر در دام ،ایجاد بیماری و اسیب
می کردند .دو عضو این خانواده به
صورت اپیدمی در دنیا اتفاق افتاد که
پر سروصدا بود که سارس و مرس
بودند و در خاورمیانه و چین دوباره
قتل عامی انجام دادند .اما پاندمی کرونا
از جنس دیگری است .
* تشخیص این بیماری به چه صورت
انجام می شود؟
دکتر کیانمهر :بیماری کووید19-
در گام های نخست با نشانگان
غیر اختصاصی و کلی همانند احساس
کسالت ،خستگی و بدن درد ،تب و
سرفه خشک همراه است .بیماران
کمی پیش از تب ممکن است در ابتدا
عالیمی از حالت تهوع و اسهال داشته
باشند .شمار کمی از بیماران شاید دچار
سردرد یا استفراغ خونی نیز شوند ،و
حتی شاید بدون نشانه باشند .همچنین
به نشانه هایی همچون از دست دادن
حس چشایی یا بویایی در این بیماری
می توان اشاره کرد ،که می تواند در
عده ای از مبتالیان بروز کند .برخالف
بیماران مبتال به عفونت های تیپیک
کروناویروسی ،عالئم دستگاه تنفسی
فوقانی نظیر گلو درد و ابریزش بینی
به میزان کمتری در بیماران مبتال به
کرونا ویروس جدید مشاهده می شود.
همچنین برخالف سارس عالئم
گوارشی نظیر اسهال در بیماران مبتال
به کرونا ویروس کمتر بروز می کند.
تشخیص بیماری کووید 19-متکی به
یافته های رادیولوژی و ازمایشگاهی
است .بررسی های رادیولوژی ،اهمیت
فوق العاده ای در تشخیص در اوایل
بیماری و مدیریت ان دارند .ویژگی
برجسته تصاویر رادیولوژی در بیمارانی
که به پنومونی شدید کروناویروسی
دچار شده اند شامل نمای شیشه مات
( )Ground grass opacityو تراکم ریه
( )Consolidationاست ،که می تواند هر
دو ریه را درگیر کند .نمونه های مورد
استفاده برای انجام تست ازمایشگاهی
شامل نمونه های سواب نازوفارنژیال،
خلط یا اسپیره دستگاه تنفسی تحتانی
است .تست تاییدی تشخیصی بیشتر
RT-PCRاست که ژنوم ریبونوکلئیک
اسید ویروس را مورد شناسایی قرار می
دهد .بیشتر ناحیه مورد شناسایی توسط
این تکنیک شامل ناحیه ژنومی RdRpبه
همراه نواحی دیگر نظیر نواحی ژنومی
Nیا Eاست.
* ایا این بیماری درمانی دارد؟
دکتر کیانمهر :اکنون دارو یا واکسن
مشخصی برای درمان این بیماری
وجود ندارد .در پیش بینی های مختلف،
اتفاق نظر براین است که این بیماری
در سال های اینده نیز امکان گسترش
دکتر انورسادات کیانمهر
و همه گیری را دارد ،بنابراین نیاز به
روشی است که بتواند به گونه ی پایدار
و پیوسته مقاومت در برابر این بیماری
را ایجاد کند .در این میان ،واکسن
گزینه بسیار مناسبی برای این موضوع
است .به دالیل شدت بیماری ایجاد
شده ویروس کرونا ،روش انتقال سریع
و اسان ان و نبود درمان ضد ویروسی
اختصاصی و واکسن مورد تایید برای
این پاتوژن ،نیاز به توسعه واکسن
جدید به شدت احساس می شود.
واکسن های مختلفی برای کووید19-
در حال گذراندن مراحل پیش بالینی
( )Preclinicalهستند .سه دسته عمده
این واکسن ها عبارتند از :واکسن های بر
پایه ،DNAواکسن های بر پایه mRNAو
واکسن های بر پایه پروتئین .مشابه با دو
ویروس بیماری زای قبلی این گروه یعنی
سارس و مرس ،پروتئین Sنقش مهمی در
ورود این ویروس به داخل سلول و در
نتیجه تکثیر ویروس ایفا می کند .مطابق
مطالعات پیشین که وجود انتی بادی علیه
این پروتئین می تواند نقش حفاظتی در
الودگی با این ویروس و ابتال به بیماری
داشته باشد.
دکتر اکرمی :این ویروس برای
اولین بار در جهان شناسایی شده است
لذا درمان قطعی برای ان هنوز شناسایی
نشده و به همین ترتیب ده ها گروه در
دنیا برای واکسنش می کوشند .
این ویروس به طور طبیعی از نظر
انتشار ،گسترش و واگیری ،بسیار
سریع است .همچنین خطر دگرگونی و
جهش در ان بسیار جدی است .بدین
روی باید به گونه ی بسیارجدی در
بحث های بیولوژی ،میکروب شناسی،
ویروس شناسی و ژنتیک ،مورد
توجه قرار گیرد .دست کم وجود
یک ازمایشگاه BSL3و BSL4یکی
از واجبات ما است ،که امیدواریم به
سرعت در این زمینه برنامه ریزی شود
و باالخره باید در بحث واکسن کارهای
جدی تر سرمایه گزاری مهمتری انجام
بدهیم و همینطور تولید داروهای
جدید ضد ویروسی .
* اکنون چه راهکارهایی برای
پیشگیری قابل توصیه است؟
دکتر کیانمهر :با در نظر گرفتن این
موضوع که اکنون واکسن مخصوصی
برای این بیماری وجود ندارد ،بهترین
راه برای پیشگیری از بیماری ،جلوگیری
از قرارگیری در معرض این ویروس
است .در مجموع برای کمک به
جلوگیری از انتشار بیماری های تنفسی
مانند کووید 19-یا انفوالنزا اقداماتی
همچون اجتناب از لمس کردن چشم،
بینی و دهان خودتان ،حفظ فاصله
ایمن از افراد ،در هنگام بیماری ماندن
و استراحت در منزل ،در صورت سرفه
یا عطسه استفاده از دستمال کاغذی و
نیز پاک کردن و ضدعفونی کردن اشیاء
و سطوحی که با ان ها سروکار دارید
توصیه می شود.
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
11
الزم است بدانید افرادی با کمبود
مواد مغذی و ضعف سیستم ایمنی،
بیشتر در معرض ابتال به عفونت های
ویروسی و تشدید این بیماری ها قرار
دارند .بنابراین با تغذیه مناسب می توان
تا حدود زیادی به تقویت سیستم ایمنی
بدن در برابر این نوع از ویروس ها کمک
کرد .مصرف انواع میوه ها و سبزی ها و
سبزی های برگ بزرگ از قبیل انواع
کلم برای تامین ویتامین Cو منابع غنی
از سلنیوم شامل منابع پروتئین حیوانی،
موز و قارچ عالوه بر منابع ویتامینE
که در مغزهایی مانند بادام ها ،فندق و
روغن های گیاهی وجود دارد توصیه
می شود .در انتها مصرف کافی اب
توصیه می شود که برای الیه های
مخاطی بدن به عنوان یکی از مهمترین
خطوط دفاعی سیستم ایمنی بدن بسیار
کلیدی است.
دکتر اکرمی :کمترین کارهای دفاعی
انسان در برابر ویروس کرونا شامل
رعایت بهداشت فردی ،فاصله گذاری،
شستن دست ها به طور مرتب با صابون
حدود 20ثانیه هر یک ساعت یکبار به
نظر می رسد کمک کننده و موثر باشد تا
بتوانیم یک بخش عمده ای از بیماری را
کنترل کنیم.
نکته اصلی مهم در ایران این
است ،ما از نظر تخت بیمارستانی در
تنگنا نیستیم ،اما متخصصان عفونی و
فوق تخصص های ریه که مهم ترین
خطوط اولیه پزشکی و درمانی
هستند ،تعدادشان محدود است و اگر
خدای نکرده دچار اسیب یا بیماری
شوند ،ما در پاسخگویی مناسب نظام
سالمت دچار اسیب جدی خواهیم
شد .به همین ترتیب رعایت دستورات
بهداشت فردی همچنان باید ادامه داشته
باشد و این داستان به نظر نمی رسد که
12
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
حتی با اغاز تابستان هم دچار کاهش
جدی شود ،و بتوانیم بزودی پایانی
برایش فکر کنیم.
*پیش بینی اینده برای دوران پسا
کرونا چیست؟
مهندس محمدی :افزایش تعامالت
بدون تماس ،مثل افزایش خرید و فروش
اینترنتی از اولین اتفاقات زمان کرونا
بود .همچنین تقویت زیرساخت های
دیجیتال باعث شد افراد با کار در خانه
سازگار شوند .رونق پزشکی از راه دور
( )Telemedicineو افزایش استفاده از
ربات ها از دیگر پیامد های کرونا بود
که می تواند پس از ان نیز ادامه یابد.
متاسفانه استفاده بیش از حد از مواد
ضد عفونی کننده و شوینده ها به دلیل
از بین بردن رطوبت و چربی پوست
باعث بروز بیماری های پوستی از
جمله بیماریهای خود ایمن پوستی
مثل لوپوس در زمان کرونا و پسا
کرونا می شود .برای نمونه اب ژاول یا
وایتکس یکی از مواد شوینده اسیدی
است که در صورت تماس با دست،
فرد را دچار حساسیت می کند و
استشمام ان می تواند به ریه ها نیز اسیب
شدید برساند .برای جلوگیری از تماس
مستقیم دست با مواد شوینده حتما
ازدستکش استفاده نمایید .استفاده از
دستکش پالستیکی به تنهایی تاثیر
ندارد ،و باید یک دستکش نخی در زیر
دستکش پالستیکی استفاده شود ،زیرا
دستکش پالستیکی باعث تعریق دست
و افزایش عوارض بیماری می شود.
مواد التکس موجود در دستکش های
پالستیکی ممکن است در بعضی افراد
ایجاد الرژی کند و برای این منظور
افرادی که پوست حساس دارند بهتر
است به منظور جلوگیری از قرمزی و
خارش دست حتما از دستکش نخی
استفاده کند.
دکتراکرمی :پیامدهای پاندمی
ویروس کرونا انقدر گسترده است که به
باور بسیاری ،می تواند بر تاریخ جهان
نیز اثر داشته باشد و شاید زمان را پیش
از کرونا و پسا کرونا باید تقسیم کرد .
اسیب های جدی که این موضوع در
بحث سالمت ،سیاست ،اقتصاد و روابط
اجتماعی ،اقتصادی و مواردی از این
دست ایجاد کرده واقعا شگرف است.
شمار انبوهی از بیماران فوت
شده اند و باالخره زیرساخت های نظام
سالمت کشورهای مختلف درباره این
موضوع هم دچار ارزیابی متعدد و حتی
لرزه های متعدد قرار گرفتند .
مردم ایران به طور طبیعی در ابتدای
داستان دچار اضطراب شدند و به خاطر
هر ابریزش بینی یا سرفه به بیمارستان
مراجعه کردند ،بنابراین ساخت یک
نرم افزاری که بخش عمده ای از
اضطراب ها را پوشش دهد و افراد
امکان ارزیابی انالین را داشته باشند و
به تدریج خودشان را با شرایط تطبیق
بدهند بسیار ارزشمند است .
نکته مهم این است که اخبار متناقض
و اطالعات ناقص باعث سردرگمی
مردم نشود .امیدواریم دوستانی که در
شبکه های اجتماعی فعال هستند یک
مقدار مسووالنه تر و عالمانه تر برخورد
کنند .به همین ترتیب ما در مجتمع
هالل ایران چندین گروه مجازی
درست کرده ایم و اطالعات علمی
درست را از وزارت بهداشت ،هالل
احمر ،سازمان بهداشت جهانی توزیع
کردیم .در واقع در بازنشر اطالعات
دقیق برای اطرافیان سهیم بودیم.
گزارش کوتاه
مدیر کل ازمایشگاه مرجع سالمت وزارت بهداشت در نشست خبری عنوان کرد:
توسعه شبکه ازمایشگاهی تشخیص کروناویروس جدید در کشور
دکتر سیامک سمیعی در نشست خبری که به تازگی به صورت
ویدئوکنفرانس برگزار شد ،با اشاره به توسعه شبکه ازمایشگاهی
تشخیص کرونا ویروس جدید در کشور ،گفت :با این ظرفیت
توانسته ایم تاکنون بیش از ۳۱۰هزار ازمایش برای کسانی که به این
خدمت نیاز دارند ،فراهم کنیم.
وی افزود :باید توجه کرد که تعداد ازمایشگاه های ما به صورت
روزانه افزایش می یابد .بر این اساس امروز ۱۲۶ازمایشگاه در لیست
خودمان داریم که تعدادی از انها هر روز در حال ازمایش هستند و برخی
از انها در حال اماده باش هستند .در عین حال تعدادی از ازمایشگاه ها
هم در حال ارزیابی مرحله دوم هستند .مرحله اول را دانشگاه ها انجام
می دهند که براساس استانداردهای تضمین کیفیت و ایمنی زیستی
انجام می شود .در مرحله دوم انستیتو پاستور که رهبری این شبکه
را برعهده دارد ،اینها را ارزیابی می کند و اطمینان می دهد که این
ازمایشات با کیفیت و سرعت الزم انجام می شود.
دکتر سمیعی بیان کرد :وزارت بهداشت ۷۱ازمایشگاه در
این شبکه دارد و ۴۰ازمایشگاه نیز مربوط به بخش خصوصی
است و سایر نهادها نیز ۱۵ازمایشگاه در این مجموعه دارند.
در برخی مجموع ه ها مانند نیروهای مسلح ،تعداد ازمایشگاه
هایمان بیشتر است ،اما به دالیلی مانند مسائل امنیتی انها را
جزو شبکه خودمان نمی اوریم.
وی تاکید کرد :افرادی که به این ازمایش ها احتیاج دارند،
کسانی هستند که با تشخیص اولیه به بیمارستا ن ها و یا
ک های ما در حوزه بهداشت ،یعنی همان مراکز ۱۶
کلینی
ساعته و ۲۴ساعته مراجعه می کنند .زمانیکه تشخیص داده
ی شود که این افراد به ازمایش نیاز دارند ،از انها دو نمونه
م
از انتهای بینی و یا انتهای حلق گرفته شده و در ازمایشگاه
مورد ازمایش مولکولی قرار می گیرد .اگر نتیجه مثبت باشد،
به مرکز اعالم می شود تا اقدامات الزم برای فرد انجام شود.
در عین حال با اطرافیان بیمار هم ارتباط برقرار شده و
انها هم مورد ازمایش قرار می گیرند .باید توجه کرد که
این ازمایش بسیار حساس و دقیق است ،اگر یکبار برای
فرد دارای عالئم منفی شود ،باید ازمایش تکرار شود تا
مطمئن شویم که فرد مبتال به کرونا هست یا خیر.
مدیر کل ازمایشگاه مرجع سالمت وزارت بهداشت
در پاسخ به سوالی درباره برنامه وزارت بهداشت برای
افزایش تست ها ،عنوان کرد :وقتی تصمیم گرفتیم از
ظرفیت های بخش خصوصی برای این ازمایش استفاده
شود ،قطعا داوطلب ها برای این کار انتخاب شدند که
حاضر بودند از ظرفیت های دولتی استفاده کرده و با
دانشگاه علوم پزشکی همکاری می کنند .بر این اساس
بازرسان ما به این ازمایشگا ه ها رفته و بررسی می کنند
که ایا استانداردهای تضمین کیفی را در بخش تشخیص
مولکولی رعایت می کند یا خیر؟ و در عین حال ایا اصول
ایمنی زیستی برای عدم الودگی کارکنان و اطرافیان شان
رعایت می شود یا خیر؟ .با تایید این موارد ،دانشگاه اعالم
می کند که می خواهد از ظرفیت این ازمایشگاه خصوصی
استفاده کند .در این زمان انها را به انستیتو پاستور ایران
معرفی می کنیم و ازمایشات اولیه ای انجام می شود تا
بررسی کنند که ایا این ازمایشگاه ها توانایی تشخیص
کرونا را دارند یا نه و وقتی تایید شدند ،وارد فهرست شده
و متناسب با نیاز برایشان نمونه ارسال می شود.
دکتر سمیعی با بیان اینکه در عین حال تعرفه هم
برای این ازمایش ها از همان ابتدا مشخص شد ،گفت:
این تعرفه ۱۸.۳تا ۱۸.۴Kتعیین شده است که در بخش
خصوصی حدود ۵۰۰تومان می شود و در بخش دولتی
هم کمتر از این است .البته این ازمایشگا ه ها مجاز به
گرفتن نمونه های سرپایی نیستند .زیرا ما ظرفیت بسیار
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
13
محدودی داریم ،در شرایط تحریم هستیم و ازمایشگاهی
که در شبکه ما در حال کار هستند ،تحریم را حس می کند.
ما هر روز با کمبود یک چیزی مواجهیم و باید ان را فراهم
کنیم .در عین حال کیت های ما مرتبا تغییر می کند و از منابع
مختلف تامین می شود.
وی افزود :خوشبختانه تولیدکنندگان داخلی به کمکمان
امده اند .همکاران خوب ما در صنعت تولید کیت های
ازمایشگاهی در حال اقدام هستند و به تدریج از ظرفیت های
تولید کیت های داخلی استفاده می کنیم ،اما فعال هنوز نیاز
داریم که واردات داشته باشیم .زیرا حجم کارمان باالست.
وی با تاکید بر توان محققان کشور ،گفت :در این روزها
متوجه شدیم که چقدر محققان می توانند موثر باشند ،به
هر حال این ویروس ،جدید است و هر روز اطالعات
جدیدی از ان به دستمان می رسد که باید از این اطالعات
استفاده شود .اگر تولیدکنندگان به سمت تولید بروند ،در
اینده بسیار کمک کننده خواهند بود .در عین حال گروهی
از تامین کنندگان که زنجیره تامین را حفظ می کنند و برخی
همکاران مان در وزارت بهداشت ،شبانه روزی کمک می کنند
که این زنجیره قطع نشود .در عین حال مهندسانی که این
دستگاه ها را در اختیار ازمایشگا ه ها قرار می دهند نیز بسیار
موثر و کمک کننده هستند .همه این موارد که همیشه در روند
ازمایشگاه کمک می کردند ،اکنون بیشتر به چشم می ایند و
اکنون ازمایشگاهیان یک تیم هستند که محققان ،مهندسان
ازمایشگاه و متخصصان ازمایشگاه را دربرمی گیرد.
نحوه شناسایی کیت های تشخیص کرونای بی کیفیت
دکتر سمیعی در پاسخ به سوالی درباره واردات کی
ت
های ازمایشگاهی و نظارت بر انها ،گفت :در حالت عادی
همواره کشور مقررات و فرایندهایی دارد که تالش می کند
14
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
که استانداردهایی را رعایت کنند تا داده های ازمایشگاهی
معتبر باشند .ویروس کرونا چند ماهی است که وارد
زندگی انسان شده و ان را به خوبی نمی شناسیم و ممکن
است تغییراتی کند .کسانیکه برای این ویروس کیت تولید
می کنند ،ممکن است برخی استانداردها را رعایت نکنند،
حال به این افراد ،سودجویان را هم اضافه کنید که با
ی کنند و طی این
ادعاهایی کیت هایشان را وارد سیستم م
مدت با این افراد هم درگیر بوده ایم.
وی افزود :انستیتو پاستور ایران به عنوان قرارگاهی که
این شبکه ازمایشگاهی کرونا را رهبری می کند ،با داشتن
ت های جدید را
تیم تحقیق و توسعه وظیفه دارد که کی
ی شود با پروتکل های اضطراری ارزیابی کند
که معرفی م
و اعالم کند که چقدر کارایی دارند .خوشبختانه ما از
همان ابتدا به کیت های مرجع دسترسی داشتیم و سازمان
بهداشت جهانی به خوبی از ما حمایت کرد که کیت های
جدید را با ان ها مقایسه می کنیم .باید توجه کرد که تا
زمانیکه این کیت ها تایید نشوند ،وارد سیستم نخواهند
شد .البته بعد از ورود به سیستم هم ممکن است دچار
مشکالتی شود که ما در زمان ورود به سیستم هم انها
را چک می کنیم .ما کیت هایی داشتیم که از چین ،کره و
حتی اروپا امده بود و با دیدن مشکالت شان ،همان ابتدا
از سیستم ما حذف شده اند .در عین حال پروتکل هایی
هم وجود دارد که ازمایشگاه های ما موظف به رعایت
ان ها هستند.
وی ادامه داد :ازمایشگاه ها هر بار باید چک کرده و
نتایج شان را بررسی کنند .انستیتو پاستور چندین هزار
نمونه دارد که می تواند به عنوان نمون ه های کنترلی به
ازمایشگا ه ها ارسال کرده و مهارت ازمایشگاه ها را
ارزیابی کند که این اقدام را با یکی دو ازمایشگاه اغاز
کرده ایم و را ادامه می دهیم.
مدیر کل ازمایشگاه مرجع سالمت وزارت بهداشت
گفت :یکی از دالیلی که توانستیم ،ازمایشگا ه های
تشخیص کرونا را به این سرعت افزایش دهیم ،این بود
ش بینی های الزم را
که همکارانمان در انستیتو پاستور پی
از قبل درباره خانواده کروناویروس کرده بودند و از روز
اول امادگی داشتیم.
دکتر سمیعی با بیان اینکه انرژی سایر کشورها بیشتر
صرف قرنطینه کامل شده است ،اظهار کرد :با شرایط
خاصی که داریم و با توجه به اینکه بیماری زودتر وارد
ایران شده است ،ممکن است بتوانیم در برخی مناطق مان با
به دست اوردن تصویری از وضعیت بیماری و انتقال ان و
وضعیت ایمنی مردم انجا ،این فاصله گذاری هوشمند را بهتر
و سریع تر انجام دهیم .در حال حاضر فکر می کنیم می توانیم
بر اساس اطالعات بالینی ،اطالعات اپیدمیولوژیک ،تست ها
مولکولی برای تشخیص ویروس و تست های سرولوژیک
برای تکمیل تصویر بیماری و وضعیت مواجهه افراد با
ویروس ،تصویری کلی برای جامعه ایجاد کنیم.
وی گفت :در حال حاضر استاندارد ما برای پاسخگویی
به تست کرونا 48 ،ساعته است .البته ممکن است مراجعات
سرپایی افزایش یابد و بر این اساس مشخص نیست که
این افزایش چه ظرفیتی را از ازمایشگاه می گیرد .اگر فردی
مثبت شود ،اطالعات مان را از اطرافیان فرد تکمیل کرده و
ظرفیت های ازمایشگاهی به سمت بررسی وضعیت اطرافیان
می رود .البته همچنان زمان ما برای پاسخگویی 48ساعت
است .حال ممکن است ازمایشگاهی دچار مشکل شود و
بیش از 48ساعت طول بکشد .بر این اساس از دانشگاه های
علوم پزشکی درخواست کرده ایم که یک برنامه اضطراری
داشته باشند تا اگر یک ازمایشگاه دچار مشکل شد ،نمونه
ها را به ازمایشگاه دیگری منتقل کنند .ازمایشگاهی هم که
دچار مشکل می شوند حتما باید به افرادی که ازمایش داده
اند ،اطالع دهد.
دکتر سمیعی درباره کیفیت تست های تشخیص کرونای
ایرانی ،اظهار کرد :کیت ها باید 90تا 95درصد از نظر نتیجه
با کیت های مرجع که سازمان بهداشتی جهانی در اختیار قرار
داده است ،مطابقت داشته باشند تا مجوز استفاده بگیرد و وارد
بازار شوند .باید توجه کرد که به دلیل تعداد باالی نمونه ها،
ت ها را تشخیص می دهند
ازمایشگاه ها به سرعت عملکرد کی
و همه این ازمایشگاه ها خبره شدند .ما هیچ وقت تا به این
اندازه کار تشخیص مولکولی تخصصی در کشور انجام نداده
بودیم و پس از بحران کرونا ظرفیت بزرگی خواهیم داشت.
ت های سریع سرولوژی کرونا
اشتباه اروپایی ها درباره تس
دکتر سمیعی درباره کیت های سرولوژی یا رپید تست
مبتنی بر انتی بادی نیز اظهار کرد :تست های زیادی منطبق
بر انتی بادی که چینی ها تولید کرده بودند ،وارد بازار شد و
اروپایی ها فریب ادعاهای تولیدکنندگان کیت ها را خوردند.
به طوری که کشوری مانند انگلستان که استاندارهای باالیی
دارد ،کیت های سریع را که به سرعت با یک قطره
خون ابتالی فرد را مشخص می کند ،از چین خریداری
و تست ها را از طریق اینترنت ،داروخانه و سوپرمارکت
به فروش رساندند ،اما در کمتر از دو هفته عذرخواهی
و اعالم کردند اشتباه بزرگی کردیم؛ چراکه مثبت و منفی
را نتوانستند تمایز دهند .پس از ان به سمت تشخیص
مولکولی رفتند و می خواهند روزانه به 100هزار تست
مولکولی برسند .در عین حال ،کشوری که می خواست
هزینه کمی صرف کند و مردم به تدریج مبتال و ایمن
شوند ،متوجه اشتباه خود شد و جمهوری چک هم موازی
با تست های مولکولی تست انتی بادی سریع را ازمایش
کرد ،اما متوجه شدند که این تست ها در 80درصد موارد
نتیجه درست نمی دهد؛ چراکه تا سه هفته طول می کشد
تا انتی بادی در بدن ایجاد شود ،در اسپانیا هم 30درصد
اشتباه داشتند.
درخواست کشورهای منطقه برای کیت های ایرانی
دکتر سمیعی درباره صادرات کیت تشخیص کرونا به
کشورهای منطقه و همسایه ،گفت :بسیاری از کشورهای
دنیا سیستم ازمایشگاهی ندارند و به ما درخواست هایی
داده شده است تا کیت های تشخیص کرونا را صادر
کنیم .درخواست هایی به دست تولیدکنندگان و وزارت
بهداشت رسیده است و ما در ازمایشگاه وظیفه ارائه
خدمت را داریم ،اما مسلما نیاز کشور و مردم در اولویت
قرار دارد .البته هیچ گاه نسبت به نیاز کشورهای منطقه
و دوست ،بی پاسخ نبودیم و در این مورد خاص تنها
بحث مردم ما نیست؛ چراکه بحث سالمت بشر مطرح
است .اگر در کشورهای منطقه گرفتاری ایجاد شود ،این
گرفتاری ها می تواند دامن ما را هم بگیرد و همان قدر
نسبت به سالمت مردم خود حساس هستیم همین میزان
باید به مردم کشورهای منطقه به ویژه همسایه هایمان
حساس باشیم.
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
15
گفتــگو
مهندس نیلوفر حسن
گفتگویی با شرکت پیشتازطب؛
تولید کننده ایرانی کیت کرونا
شرکت پیشتازطب زمان فعالیت خود را با هدف تحقیق جهت تولید فراورده های تشخیص طبی ،در سال 1377شروع کرد .رویکرد
علمی و تحقیقاتی به سبب اراده ی بنیان گذاران شرکت ،همواره با نگاه خودکفایی در این صنعت پایه گذاری شده بود که جهت
دستیابی به این هدف مهم ،با ایجاد و تجهیز ازمایشگاه تحقیقاتی در کنار بهره گیری از نخبگان و متخصصان طراز اول این رشته و با تالش
شبانه روزی نیروهای متعهد و متخصص این شرکت ،سرانجام به نتیجه رسید و در سال 1380محصوالت اولیه شرکت پیشتاز طب شامل
6محصول تشخیصی به روش االیزا ،تولید و روانه بازار مصرف شد .گفتنی است در حال حاضرکیت تشخیص قطعی عامل ویروس کووید19
که جهان را درگیر خود کرده است نیز توسط این شرکت بومی سازی شده و به تولید انبوه رسیده است.
با دکتر وحید یونسی مدیرعامل شرکت شتابدهنده محصوالت تشخیصی سیناپس و همچنین مدیرتحقیق و توسعه شرکت پیشتازطب
گفتگویی در این زمینه انجام دادیم که در ادامه می خوانیم.
* لطفا در خصوص روش کار و
تشخیص این نوع کیت تولیدی جدید
مربوط به کرونا ویروس ان شرکت
توضیح دهید؟
روش و اساس کار تست های
سرولوژی بیماری کووید 19ساخته
شده در شرکت پیشتاز طب ،االیزای
غیرمستقیم است .به این صورت که
انتی ژن های ایمونوژن نوترکیب ویروس
SARS-CoV-2به صورت اختصاصی
توسط این شرکت انتخاب ،سنتز و
درکف پلیت کد شده است و مطابق
روش االیزا غیرمستقیم وجود انتی
بادی اختصاصی در سرم و پالسمای
بیماران به صورت کیفی و نیمه کمی
قابل سنجش است .مهمترین ویژگی که
کیت های بیماری کرونای جدید باید
داشته باشند بحث اختصاصیت است،
به این معنا که با این ویروس ها یا
سایر انتی بادی هایی که در بدن وجود
دارد نتیجه مثبت کاذب ندهد .خب ما
16
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
طیف وسیعی از نمونه های سرمی از
ماه ها قبل از پیدایش این بیماری را
در بیوبانک شرکت در اختیار داشتیم
که با استفاده از انها اختصاصیت 98
درصدی کیت ها به اثبات رسید که
میزان بسیار قابل قبولی است .در
خصوص حساسیت تشخیصی نیز
استفاده از نمونه های پالسمای بیماران
بهبود یافته حساسیت 94درصدی
برای IgGدست یافتیم .در خصوص
حساسیت کیت IgMنیز ،حساسیت
بالینی 80درصدی در بیماران بستری
محقق شد.
* نمونه اولیه این کیت چه زمانی
ساخته شد و چه پروسه ای برای
دریافت مجوز ان طی شد؟
در حقیقت هسته اولیه تیم طراحی
کیت های مولکولی و سرولوژی
COVID-19
پیشتازطب
شرکت
در شتاب دهنده فناوری تشخیص
ازمایشگاهی سیناپس شکل گرفت.
خب در این شتابدهنده بیش از 15تیم
فناور مستقر ودر حال توسعه روش ها و
محصوالت مختلفی هستند که با ورود
ویروس کرونا به کشور ،تقریب ًا بخش
عمده ای از این پروژه ها متوقف و با
تمام نیرو به طور شبانه روزی برروی
کیت های کرونا متمرکز شدند .در وهله
اول کیت مولکلولی ویروس کرونا
ساخته شد که کیفیت ان توسط بخش
کرونا انستیتو پاستور ،مورد تایید و
مناسب استفاده در کشور قرارگرفت.
درادامه نیز طراحی کیت های
سرولوژی به اتمام رسید و توسط
انستیو پاستور مورد بررسی قرار
گرفت .خوشبختانه کیفیت این کیت
از نظر حساسیت و اختصاصیت نیز
مورد تایید قرارگرفت .نکته متمایز در
رویه طراحی این کیت ها اینگونه بود
که در حقیقت از همان ابتدا معاونت
علمی تحقیقاتی وزرات بهداشت و
* در خصوص میزان عرضه این
کیت بفرمایید و اینکه ایا نیاز داخل
را به طور کامل فراهم می کند؟
در خصوص توان تولید می توانیم
بگوییم به طور قطع مواد اولیه و
زیرساخت تولید ،لجستیک ،پشتیبانی
فنی برای عرضه هفتگی 5میلیون تست
فراهم شده و مورد تایید قرار گرفته است.
پیش بینی ما این است که تا بیست درصد
از این میزان به کشور های منطقه ،اروپا،
امریکای جنوبی و افریقا صادر شود.
متخصصان عفونی کشور ،سانترهای
بستری مثل بیمارستان مسیح دانشوری،
بیمارستان شریعتی ،بیمارستان بقیه اهلل
همگی در طراحی این کیت به نوعی
همراه ما و در جریان بوده که کمک
بسزائی در توسعه این محصوالت
داشتند به طوریکه مطالعات مربوطه به
لحاظ تعداد نمونه مورد مطالعه ،تقریبا
در دنیا کم نظیر بوده است.
پس از اخذ تائیدیه های الزم
از انستیتو پاستور ،مجوز فروش و
صادرات این محصوالت از اداره کل
تجهیزات پزشکی اخذ شد .در حال
حاضر نیز تکنولوژی توسعه یافته
در شتابدهنده سیناپس به دو شرکت
تولیدی دانش بنیان پیشتاز طب زمان و
ایده ال تشخیص اتیه واگذار شده است.
*این کیت تاکنون در چه مراکزی
ارائه شده و در حال انجام تست است؟
کیت های سرولوژی یاد شده ،به مدت
باالی بیست روز است که
در تمام بیمارستان های
دهنده
درخواست
مورد
کیت
این
استفاده قرار گرفته است .مطالعات
سرواپیدمیولوژیکی نیز با همکاری
معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری
در ارگان و سازمان های مختلفی صورت
گرفته است به طوریکه بیش از 4هزار
فرد مورد مطالعه قرار گرفته اند .تعدادی
کیت سرولوژی نیز در اختیار ارگان های
مربوطه قرار گرفت تا در مناطق اپی سنتر
مثل گیالن ،قم وچند مرکز دیگری که
شیوع باالتری داشته اند مورد استفاده
و مطالعه قرار گیرد که در نهایت
می تواند به تدوین بهتر پروتکل های
وزارت بهداشت کمک کند .بسیاری
از ازمایشگاه های خصوصی ،اکنون در
حال استفاده از این کیت هستند که البته
باید به عنوان اسناد تکمیلی ،نتایج صحه
گذاریشان را داشته باشند که ما تاکنون به
بیش از 150مرکز در بخش خصوصی
عرضه داشتیم.
* ایا طراحی و ساخت این کیت
توسط متخصصان و کارشناسان ان
شرکت صورت گرفته است و از
خصوصیات فنی این محصول مانند
میزان حساسیتو دقت ان بفرمایید؟
اسناد طراحی این کیت (فایل
تاریخچه طراحی) که اسناد مهمی
هستند ارائه شده و به عنوان کاالی
دانش بنیان تیپ یک (مصادیق کامل
)R&Dشناخته شده به گونه ای که
بیش از 90درصد دانش به کار رفته
بومی است.
* باتوجه به دریافت نشان CE
برای این محصول ،هم اکنون از
چه کشورهایی درخواست صادرات
صورت گرفته است و در خصوص
برنامه صادراتی خود بفرمایید؟
در خصوص بحث صادراتی همانطور
که می دانید شرکت پیشتاز طب زمان،
بیست مقصد صادراتی با
بیش از بیست نماینده در
سراسر دنیا دارد و بخش
مهمی از درخواست ها از
طریق همین نمایندگان است.
اکنون از 4قاره ،بیش از 40
درخواست صادراتی داریم که
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
17
پیشرفت ریاست جمهوری بسیار کمک
حالمان بودند .با کمک این عزیزان،
توانستیم ذخایر بسیار خوبی از مواد
اولیه را در کشورمان داشته باشیم.
در حال
با ان ها در سطوح
مذاکره
مختلف هستیم .ترکیه و المان اولین
مقاصد ما خواهند بود و با توجه به
شرایط پیش رو 15تا 20مرکز مقصد
صادراتی برای کیت خواهیم داشت.
* لطفا از رقبای خارجی این
محصول برایمان بفرمایید .اکنون چند
شرکت در جهان این محصول را
بی نقص و با کیفیت تولید می کنند؟
همانطور که می دانید کیت االیزا و
روش ان و به طور کلی Immunoassay
یک تکنولوژی بالغ است .هم اکنون
شرکت های مختلفی در دنیا روش
سرولوژی تشخیص
ویروس کرونای
جدید را طراحی
کردند .ولی مساله
تولید و ظرفیت
واقعی عرضه ان ها
بسیار مهم است .در
این خصوص شرکت های
پیشتاز طب و ایده ال تشخیص یکی
از باالترین ظرفیت های تولید در سطح
دنیا را اعالم کرده اند.
* در ساخت و تولید این کیت
مورد حمایت چه سازمان ها و
ارگان هایی قرار گرفتید؟
در صحبت های قبلی هم گفتم که
18
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
کیت
رویه طراحی این
به گونه ای متفاوت بود که حتی از
روزهای ابتدایی ورود ویروس کرونا
به صورت هماهنگ با وزارت بهداشت
و ارگان های گوناگون بودیم .معاونت
علمی و فناوری ریاست جمهوری و
معاونت علمی و تحقیقاتی وزارت
بهداشت ،نقش بسیار مهمی در نیل به
این مهم داشتند و باعث شد تا اسناد
طراحی این کیت ،با باالترین سطح
ممکن در همکاری با ازمایشگاه و
بیمارستان های سانتر بیماری کرونا
در تهران تدوین شود .اساتید گروه
ایمونولوزی دانشگاه
علوم پزشکی
شهید بهشتی وجود داشتند که
سرپرستی علمی این کیت را به عهده
داشتند .بیمارستان مسیح دانشوری و
بیمارستان بقیه اهلل نیز پشتیبانی قابل
توجهی داشتند .به لحاظ پشتیبانی
صنعتی ،مخصوص ًا در مرحله طراحی
و البته ادعای تولید 40میلیون تست در
ماه ،معاونت علمی و فناوری ریاست
جمهوری و دفتر همکاری های تحول و
* نتیجه تست کرونا با این کیت،
ظرف چه مدت زمانی اماده می شود؟
مثل سایر روش ایمونوانسی االیزا،
در زمان حدود 75دقیقه ای کل مراحل
تست انجام می شود و همانطور که
می دانید نتیجه در حدود 94نفر از یک
پلیت حاصل می شود.
* کالم اخر
درپایان ،بیماری کووید 19شرایط
جدیدی را برای همه ما در هر حوزه و
زمینه کاری و زندگی رقم زد و محک
خیلی خوبی برای تمام ارکان کشورمان
بود .به لحاظ علمی در حوزه کیت،
واکسن و دارو این یک پروسه ادامه دار
خواهد بود و باید
بتوانیم به راه حل
و خدمات بهینه تر
دست یابیم .البته
جایگاه ازمایشگاه ها
از همان روزهای
ابتدایی بسیار قابل
تقدیر بود به طوری که که
ظرفیت ارائه خدمات را هر
روز افزایش داده و نقش خود را به
طور قابل قبولی ایفا کنند .امیدواریم
از ظرفیت باالی شبکه ازمایشگاهی
کشوری که حتی در دورافتاده ترین
مکان ها ،ازمایشگاه های تشخیص طبی
با پرسنل مجرب وجود دارد ،برای
مدیریت این بحران استفاده شود.
مقاله علمی
نادر نوری ،کارشناس علوم ازمایشگاهی و کارشناس ارشد سم شناسی بالینی ،شبکه بهداشت ودرمان مغان(گرمی)،
دانشگاه علوم پزشکی اردبیل
محسن حیدر اوغلی ،کارشناس بهداشت محیط و کارشناس ارشد منابع طبیعی -الودگی های محیط زیست،
شبکه بهداشت و درمان مشگین شهر ،دانشگاه علوم پزشکی اردبیل
عیدالرضا اسکندر خیاوی ،کارشناس بهداشت محیط و کارشناس ارشد منابع طبیعی -الودگی های محیط زیست،
شبکه بهداشت و درمان مشگین شهر ،دانشگاه علوم پزشکی اردبیل
گذری بر اپیدمیولوژی و تشخیص ازمایشگاهی ویروس چیکن گونیا
ویروس چیکن گونیا)Chikungunya virus=CHIKV(
یک الفاویروس منتقل شونده از راه پشه و متعلق به خانواده
توگاویریده است و عامل ایجاد یک بیماری تب دار است که با
درد شدید مفصلی و راش پوستی همراه است .این ویروس اولین
بار به وسیله Rossدر سال 1953از سرم یک انسان مبتال به
تب در طول یک بیماری همه گیر در منطقه Newalaدر کشور
تانزانیا جدا شد Chikungunya .در گویش ساکنین تانزانیا و
موزامبیک که به زبان Bantuتکلم می کنند ،به معنی خم یا تا
شده است و اشاره به وضعیت بیماری دارد که در اثر درد شدید
مفاصل به حالت خمیده درامده است .پس از انتقال ،ویروس
در پوست تکثیر شده و از راه خون به سرعت در کبد ،عضله،
مفاصل ،بافت های لنفاوی و مغز منتشر می شود.
تشخیص ازمایشگاهی بیماری متکی به تشخیص ویروس در
نمونه های اولیه و یا انتی بادی های اختصاصی ویروس چیکن
گونیا IgMو IgGاست .برای تشخیص ،مراقبت ،جداسازی و
تعیین ژنوتیپ ویروس ،از ازمایش RT-PCR استفاده می کنند.
مشخصات کلی ویروس چیکونگونیا
Chikungunya virusیک ویروس کوچک کروی دارای
قطر حدود 60تا 70نانومتر ،پوشش دار و دارایRNA
رشته ای مثبت است .ژنوم ان در حدود 12کیلوبایت طول
دارد و در انتهای́ 5ژنوم دارای یک کالهک و در انتهای ́3
دارای یک دم پلی Aاست .ساختمان ژنوم دارای دوقاب
خواندن باز ( )ORFبوده که دارای رمز برای دو پلی پپتید
ساختاری و غیرساختاری بوده که به ترتیب به 4پروتئین
غیرساختاری nsP3 ،nsP2 ،nsP1و nsP4و 5پروتئین
ساختاری E3, E2, 6K, E1و C از راه ویروس و پروتئازهای
سلولی شکسته می شود.
مکانیسم پاتوژنز ویروس
virus Chikungunyaبه وسیله پشه های کولیسینه منتقل
می شود و می تواند به گونه متناوب بین مهره داران و بندپایان
در جریان باشد .بندپایان در تمام مدت زندگی الوده باقی
می مانند .انتقال ویروس به انسان بیشتر از راه پشه های گونه
Aedesاست .پس از انتقال ،ویروس در پوست تکثیر شده
و از راه خون به کبد ،عضله ،مفاصل ،بافت های لنفاوی
و مغز منتشر می گردد .ویروس چیکن گونیا به سرعت در
بدن پخش شده و سپس عفونت شروع می شود .پس از
تزریق ویروس با گزش پشه ها ،ویروس مستقیم وارد
مویرگ های زیر جلدی شده و تعدادی هم در سلول های
خاصی از پوست از جمله ماکروفاژها ،فیبروبالست ها
و سلول های اندوتلیال ایجاد عفونت می کنند .به نظر
می رسد تکثیر عفونت ویروسی به گونه موضعی محدود
به همان محل بوده و می تواند به اندام های لنفاوی ثانویه
نزدیک به محل تلقیح انتقال پیدا می کند .انتشار ویروس
به گونه کامل همراه با رویدادهای پاتولوژیکی است.
ارتریت واقعی به گونه یک رخداد نادر باقی می ماند
(از 2تا 10درصد) .رویدادهای پاتولوژیکی همراه با
عفونت بافتی است که بیشتر در ارگان های لنفاوی تحت
حاد است ،در حالی که در عضالت و مفاصل همراه با
دوره های طوالنی و در تعدادی از بیماران با ارتریت های
پیش رونده همراه است.
نشانه های بیماری ناشی از ویروس چیکن گونیا
نشانه ها شامل تب شدید ،لرز ،سردرد ،ترس از نور و
بثورات جلدی یا راش های ماکولوپاپولر است .به عالوه
افراد الوده تر ،بیشتر از درد شدید مفاصل شکایت دارندکه
اغلب ناتوان کننده و با لنفادنوپاتی اینگوینال دردناک هم
گزارش شده است .مرحله عفونت حاد ناشی از CHIKV
بیشتر طوالنی بوده و از چند روز تا دو هفته است؛ با این
حال درد مفاصل و یا درد عضالنی برای هفته ها یا ماه ها
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
19
و یا حتی سال ها باقی می ماند .در برخی از بیماران حالت
پیشرفته اتفاق افتاده و به سندرم و درد مفاصل مزمن تبدیل
می شود .به طور معمول در طول مدت بیماری ،مفاصل
اسیب می بینند اما همیشه قسمت هایی از بدن را تحت تاثیر
قرار می دهد که اغلب اندام ها از جمله دست ها ،مچ پاها و
پنجه ها هستند .میزان مرگ و میر پایین است ( 0/4درصد)
اما در کود کان کمتر از یک سال باال است ( )%2/8و در افراد
سالمند مبتال با بیماری های مزمن همراه است.
اپیدمیولوژی انتشار ویروس چیکن گونیا
تب چیکن گونیا اولین بار در سال 1952از فالت
Makondeدر امتداد مرزهای بین تانزانیا و موزامبیک گزارش
شد و ویروس اولین بار به وسیله Rossدر سال 1953 از
سرم یک انسان مبتال به تب در طول یک بیماری همه گیر در
منطقه Newalaتانزانیا جدا شد .منشا این ویروس احتماال"
از افریقا است که سیکل وحشی ان باعث حفظ ویروس
در بین میمون های وحشی و پشه های جنگلی است .پس
از تانزانیا ،ویروس چیکن گونیا باعث اپیدمی بین سال های
1960تا 1990در شرق افریقا (اوگاندا و زیمباوه) ،در غرب
افریقا (سنگال) و در مرکز افریقا (جمهوری مرکزی افریقا،
جمهوری دموکراتیک کنگو و کامرون) شد .این ویروس
همچنین از پرتغال و گونیه فیلیپین ،مالزی ،مایوت و جزایر
Reunionاز اسیا گزارش شد .اولین مدرک مربوط به اپیدمی
در اسیا در سال 1958گزارش شد .طغیان در افریقا و اسیا
غیر قابل پیش بینی بود که با فاصله 7الی 20سال بین دو
اپیدمی متوالی دیده می شود .در هند تاریخچه طوالنی وقوع
اپیدمی در سال 1963-1962در کلکته و در سال 1965در
چین تایید شد .از میان شهرهای بزرگ متعدد در اسیای
جنوب شرقی ،بانکوک به عنوان یک محل فعال از نظر انتقال
بیماری شناخته شده است .شیوع بیماری در کامبوج ،ویتنام،
الئوس و میانمار هم به گونه مستند گزارش شده است .در
سال 2004یک اپیدمی بزرگ از این ویروس به گونه متداول
و به گونه چرخشی بین شرق ،مرکز و جنوب افریقا اتفاق
افتاد که شروع ان از ساحل کنیا بوده است و به دنبال ان
در سال 2005طغیان های بعدی در کومور La Reunion ،و
جزایر دیگر در جنوب غربی اقیانوس هند رسید .در جزیره
Reunionبه تنهایی تعداد 226000مورد ( %24مجموعه کل
جمعیت جزیره) از موارد بیماری اتفاق افتاد.
20
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
تشخیص ازمایشگاهی
-1روش های سرولوژیکی
تشخیص ازمایشگاهی متکی به تشخیص ویروس
در نمونه های اولیه و یا انتی بادی های اختصاصی
ویروس چیکن گونیا شامل IgM و IgGاست .انتی بادی
این ویروس در بیماران بعد از مدت کوتاهی از بروز
نشانه ها تشخیص داده می شود معموال" برای IgM پنج
روز بعد از بروز نشانه ها و برای IgGنیز چند روز بعد
کافی است .انزیم های تجاری ایمونواسی و ارزیابی های
ایمنوفلورسانس هم در دسترسند.
چالش های احتمالی در تفسیر سرولوژی نتایج:
-1 احتمال منفی کاذب به دلیل اختالط
کرایوگلوبولینمی ویروس CHIKV
-2 واکنش متقاطع با ویروس های مشابه کمپلکس که
در جنگل ها است.
-3دوام طوالنی مدت انتی بادی IgMویروس پس از
شروع بیماری برای ماه ها.
اکثر مواقع برای نشان دادن عفونت جدید ،CHIKVکافی
است که همزمان یک نمونه از مرحله حاد و نمونه های
جمع اوری شده حداقل 3هفته بعد از بیماری را بررسی
نمایند.
-2روش های مولکولی
RT-PCR :(Real-time reverse transcription-PCR( -1-2
برای تشخیص ،مراقبت ،جداسازی و تعیین ژنوتیپ
ویروس از ازمایش معمولی RT-PCRاستفاده می کنند.
برای تشخیص RNAویروس ،می توان ان را در نمونه های
پالسمای خون در سطح بسیار باالیی از هفته اول پس
از شروع نشانه ها که معموال" ویروس در خون وجود
دارد ،تشخیص داد .از نظر کمیت زمانی واقعی RT-PCR
و کیفیت ویروس نیز پیشرفت هایی گونه گرفته است.
این روش هم حساس و هم اختصاصی بوده و برای
تشخیص طیف وسیعی از غلظت های مختلف ویروس
استفاده می شود .به عالوه این روش می تواند در مناطقی
که ناقل ویروس Aedes aegyptiو Aedes albopictus
است در زمینه مراقبت ویروس کمک کننده باشد.
qRT-PCR : positive- and negative strand quanti-2-۲
tative Real-Time Polymerase Chain Reaction
یک روش جدید دیگر از RT-PCRبه شکل واکنش های
زنجیره ای پلیمراز رشته منفی و رشته مثبت تحت
عنوان qRT-PCRدر دسترس است که برای سنجش nsP3
ویروس استفاده می شود و برای تشخیص و مطالعه تکثیر
ویروس طراحی شده است .این روش برای مقدارهای
محدودی از 10-1کپی RNAکاربرد دارد .در مقایسه با روش
E1که در 30ازمایشگاه بالینی روی نمونه ها کار شده است.
روش nsP3qRT-PCRدارای R2بیشتر بوده و بهره وری باالیی
داشته و نمونه های مثبت را بهتر شناسایی می کند.
-3-2روش SYBR Green I بر پایه RT-PCR
یکی از ازمایش هایی است که اخیرا ً توسعه یافته است .این
روش دارای حساسیت 10برابر RT-PCRاست و هیچ واکنش
متقاطعی را با الفاویروس ها و فالوی ویروس ها ایجاد نمی کند.
DANP- RT PCR
-4-2
یک روش تشخیص مولکولی جدید بوده ،که یک
مرحله از روش RT-PCRاست .این روش دارای اطمینان
و سرعت باال و مقرون به صرفه است که با حساسیت
و ویژگی باالیی برای تشخیص زود هنگام ویروس
چیکن گونیا توسعه پیدا کرده است .این روش مشتق
( DANP (2,7-diamino-1,8-naphthyridineنشاندار
شده با پرایمرهای سنجاق سری ،سرشار از سیتوزین را
برای تکثیر ناحیه nsP2ژنوم ویروس چیکن گونیا مورد
استفاده قرار می دهد که متعاقبا" با اندازه گیری فلورسانس
ساطع شده از پرایمر DANPبعد از چندین پروسه PCR
همراه است .واحد اندازه گیری این روش تشخیصی
CFU /reaction of CHIKV 0.01است .مزیت این روش
این است که می تواند به عنوان یک کاندید واقعی از
پرایمر HP-nsP2برای تشخیص خیلی اختصاصی CHIKV
مورد استفاده قرارگیرد بدون اینکه واکنش متقاطعی گونه
گیرد .امکان انجام DANP- RT PCRبرای تشخیص بالینی
ارزیابی شده است .این روش جدید DANP-RTP CRبا
پتانسیل تشخیصی مولکولی برای ویروس چیکن گونیا باید
بر روی نمونه سرم در فاز حاد بیماران هم مورد استفاده قرار
می گیرد.
درمان بیماری ناشی از ویروس چیکن گونیا
درمان اختصاصی برای CHIKVوجود ندارد و واکسنی
تابحال در دسترس نیست .این بیماری معموال" خود
محدود شونده بوده و به مرور زمان بهبود می یابد.
استراحت مطلق می تواند در کاهش نشانگان درد مفاصل
کمک کننده باشد .افراد الوده باید از گزش پشه ها
محافظت شوند ،تا از چرخه انتقال بیماری پیشگیری شود.
راه های پیشگیری از بیماری و کنترل ان
اقدامات احتمالی کنترل ناقلین ،شامل استفاده از
حشره کش های سریع االثر (پایروتیروئیدها) برای 3روز
پشت سر هم باشد که با به کارگیری سمپاش های بزرگ
روی کامیون و یا سمپاش های پشتی برای مناطق کوچک
میسر است .اقدامات بر علیه الرو پشه ها هم شامل
استفاده از فرموالسیون ممانعت کننده از رشد حشرات
است .مراقبت منزل به منزل برای مکان های رشد پشه ها
و تشویق مردم به مشارکت هم مفید است .مراقبت کافی
و مناسب از بیماران در مرحله عفونت حاد این ویروس
برای بهداشت عمومی در مناطق توسعه یافته با وجود
گونه های فعال ائدس ضروری است .بیماران مشکوک را
باید جدا کرده و سریع با مقامات و ادارات بهداشتی محل
تماس گرفته شود و برای بیماران حتما پرونده تشکیل
شود .هدف نهایی این است که از گسترش اپیدمی ها به
مناطق جدید جلوگیری شود.
منابع:
1. Presti Alessandra Lo, Lai Alessia, Cella Eleonora, Zehender
Gianguglielmo, Ciccozzi Massimo: Chikungunya virus,
epidemiology,clinics and phylogenesis: A review. Asian Pacific
Journal of Tropical Medicine:925-932:2014.
2. Schuffenecker I, Iteman I, Michault A, Murri S, Frangeul L,
Vaney MC, et al. Genome microevolution of chikungunya viruses
causing the Indian Ocean outbreak. PLoS Med 2006; 3: e263.
3. Ligon BL. Reemergence of an unusual disease: the
chikungunya epidemic. Semin Pediatr Infect Dis 2006; 17: 99-104.
4. Robinson MC. An epidemic of virus disease in southern
province, Tanganyika territory, in 1952-53. Trans R Soc Trop Med
Hyg 1955; 49: 28-32.
5. Simizu B, Yamamoto K, Hashimoto K, Ogata T. Structural
proteins of Chikungunya virus. J Virol 1984; 51: 254-258.
6. Powers AM, Brault AC, Shirako Y, Strauss EG, Kang W, Strauss
JH, et al. Evolutionary relationships and systematics of the
alphaviruses. J Virol 2001; 75(21): 10118-10131.
7. Volk SM, Chen R, Tsetsarkin KA, Adams AP, Garcia TI, Sall AA,
et al. Genome-scale phylogenetic analyses of chikungunya virus
reveal independent emergences of recent epidemics and various
evolutionary rates. J Virol 2010; 84: 6497-6504.
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
21
مقاله علمی
دکتر علی بیکیان -متخصص اسیب شناسی بالینی و تشریحی
گذری بر ازمایش کرونا ویروس SARS COV 2
ویروس کرونا ،یک RNAویروس است که دارای
یک پوشش پروتئینی است RNA .ویروس داخل پوشش
پروتئینی قرار دارد .این پوشش از پروتئین های E ،M, N
و Sتشکیل شده است .پروتئین )spike( Sبه رسپتورهای
)ACE2) angiotensin converting enzyme2میزبان انسانی
متصل می شود و پس از اتصال با مکانیسم های خاصی RNA
ویروس به درون سلول تزریق می شود .با پیوند RNAبه ریبوزوم
میزبان ،کار ساخت پروتئین های ساختاری را در سلول میزبان
اغاز می شود ACE2 .در ریه ها و عروق ،قلب ،کلیه و روده ها
یافت می شود .بدین روی این اندام ها اماج اصلی برای این
ویروس هستند .در سلول های بالغ تر ( )matureمیزان بروز
ACE2بسیار بیشتر از سلول های نابالغ( )immatureاست.
برخی از پژوهشگران علت ابتالی کمتر نوزادان و کودکان به
این بیماری را تراکم بسیار پایین تر این رسپتور ( ،)ACE2برای
نا بالغی سلولی می دانند.
نقش ACE2در شدت بروز نشانه ها ،هم در دست بررسی
است .برخی از محققان تفاوت واریانتهای مختلف رسپتور
ACE2در افراد مختلف را با میزان ورود ویروس به سلول های
بدن و شدت بروز بیماری مرتبط می دانند .همانطور که می
دانیم شدت بروز نشانگان در افراد مختلف بسیار متفاوت
است .بیماران براساس معیارهای زیر:
به مشکوک( ،)suspected caseمحتمل (،)probable case
مورد قطعی و ( )confirm caseتقسیم می شود.
تشخیص
تشخیص بیماری بر پایه ی نشانگان بالینی ،پرتونگاری و
ازمایشگاهی انجام می شود .مهمترین نشانگان بیماری تب
و لرز ،سرفه خشک ،اسهال ،تنگی نفس ،ضعف و بی حالی،
بی اشتهایی و کاهش حس بویایی است .در بیماران با درگیری
شدیدتر نارسایی کلیوی و ریوی و در نهایت نارسایی چند
ارگان بدن و اختالالت انعقادی دیده می شود.
22
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
تعریف بیماران مشکوک :در بیماران با شروع ناگهانی
نشانگان تنفسی (با عالئمی مثل سرفه ،تب و تنگی نفس)
بدون عالمت مشخص ولی با سابقه مسافرت یا اقامت در
محل های شیوع بیماری به مدت 14روز از شروع عالئم،
یا بیمارانی با هرگونه ناراحتی تنفسی حاد که در ارتباط
نزدیک ( )close contactبا بیمار مبتال به COVID-19در
14روز اخیر قرار داشته اند ،یا بیمارانی با نشانگان شدید
عفونت ریوی با تب و حداقل یکی از نشانه های بیماری
تنفسی(مثل سرفه ،تب ،تنگی نفس) که نیازمند بستری باشند
و به شرطی که عامل بیماریزای دیگری مانند اسمCOPD ،
و ...برایش یافت نشود.
Probable case
افراد مشکوکی که تست COVID-19مشکوک یا
( Pan-coronavirus assayبرای ژن )Eبرایشان انجام شده
است.
Confirmed case
افرادی که تست قطعی برای COVID-19انها مثبت شده
است ()RPRD Gene
Close contact
کسی که با فرد مبتال به COVID-19همسر/هم خانه است
یا با کسی که با فرد مبتال دست داده است یا با فرد بیمار
تماس نزدیک داشته است (با دست بدون دستکش دستمال
کاغذی او را برداشته یا مستقیم ًا در معرض قطرات تنفسی
قرار گرفته است ،یا افرادی که بیش از 15دقیقه در فاصله
کمتر از 2متر با فرد بیمار چهره به چهره بوده اند.
یافته های رادیولوژی
عکس قفسه سینه در گام های نخست بیماری نرمال
است .بدین روی در بررسی های
اولیه کارایی ندارد .برای افراد
مشکوک باید هرچه زودتر
CTاسکن قفسه سینه انجام شود.
در اغاز کدورت های منفرد یا
متعددی در ریه ها پیدا می شود ،که
حالت شیشه مات ()ground glass
دارد و بیشتر در بخش های محیطی
نزدیک پلور یا نزدیک عروق خونی
اصلی ،به ویژه در لوب های زیرین
متمرکز است.
در سنجش با بزرگساالن ،در
اطفال کدورت هایی با هاله اطراف
ان ( )consolidationبیشتر دیده
می شود و جزو عالمت تیپیک ان
در این بیماری است.
یافته های ازمایشگاهی
روش های تشخیص مستقیم ویروس شامل بررسی وجود
انتی ژن ویروس یا تولید انتی بادی (بررسی سرولوژی) است.
در باره ی انتی ژن ویروس ،روش های ( DFAانتی بادی
فلورسنت مستقیم) و انزیم ایمونواسی ( )EIAانجام پذیر است
که تا امروز در این بیماری کاربردی نشده است.
در روش های بررسی انتی بادی با توجه به سیر بیماری
و تاخیر در تولید انتی بادی ،به عنوان روش برتر توصیه
نمی شود .تا زمان نگارش این متن تست مورد تایید در
گایدالین ها ،تست های تشخیص مولکولی است .در گام های
نخستین و در خط اول بررسی مولکولی سنجش ژن ای()E gen
توصیه می شود .برای تست تاییدی ()confirmation testing
اندازه گیری میزان RdRPبا تکنولوژی dual colourتوصیه
می شود.
در ازمایش ،در اغاز بیماری شمارش WBCها نرمال و یا
کاهش یافته نشان می دهد .اما تعداد لنفوسیت ها کاهش دارد.
ترومبوسیتوپنی خفیف شایع است ،ولی ترومبوسیتوپنی شدید
نشانی بر پیش اگهی ضعیف است.
در بچه ها افزایش انزیم های کبدی دیده شده است .الکتات
دهیدروژناز ( ،)LDHانزیم های عضالنی CPKو میوگلوبین
افزایش دارد .در بیماران بدحال با شرایط بحرانی افزایش
تروپونین و D-dimو فریتین و کاهش چشمگیر لنفوسیت
های خون محیطی دیده می شود .افزایش عوامل التهابی مثل
IL-10 ،IL-4 ،IL-6و TNF-ɑدر کودکان و بزرگساالن بیمار
دیده می شود .افزایش CRPبا شدت و پیش اگهی بیماری
رابطه مستقیم دارد.
شیوه ی جمع اوری نمونه
.1روش برتر :استفاده از سواب اوروفارنکس و
نازوفارنکس است.
.2تحریک تولید خلط برای جمع اوری نمونه خلط
توصیه نمی شود.
.3روش برونکوسکوپی جهت نمونه گرفتن با تولید زیاد
ائروسل همراه است .بنابراین در مجموع توصیه نمی شود.
.4نمونه های تنفسی باید در یک اتاق با فشار منفی (اتاق
ایزوله) جمع اوری شود تا از انتشار ویروس جلوگیری شود.
)5برای نمونه برداری از نازوفارنکس ،استفاده از
سواب های Flockedکه حجم زیادی از سلول های اپیتلیال
را جمع اوری می کند ،برتر است و از سواب های فیبری بهتر
است .همچنین استفاده از سواب داکرون و ریون یا سواب با
میله پالستیکی برای جمع اوری نمونه استفاده می شود ،ولی
نباید از سواب پنبه ای یا کلسیم الژینات استفاده کرد.
)6بعد از گرفتن نمونه ان را داخل
( VTM (Viral transport mediumقرار می دهندVTM .
دارای یک بافر نمکی ،پروتئین و مواد قندی ،اندیکاتور pH
و انتی بیوتیک ممانعت کننده از رشد باکتری ها و قارچ ها
بوده و برای پایداری ویریون ها و سلول های عفونی بیماران
به کار می رود .میزان قرارگیری سواب در VTMچهل و
هشت ساعت است.
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
23
تازه هــا
ازمایشـــگاه
ـ
های
مهندس محمود اصالنی
تازه
روشی برای تشخیص به موقع سرطان ریه
گروهی از پژوهشگران امریکایی در بررسی جدید خود
دریافته اند که شاید یادگیری ماشینی بتواند به تشخیص
زودهنگام سرطان ریه کمک کند.
گروهی از پژوهشگران امریکایی در بررسی جدیدی
دریافته اند که شاید بتوان با کمک یادگیری ماشینی ،سرطان
را در مراحل ابتدایی ان پیش بینی کرد .انها طی پژوهش
خود ،به ازمایش سیستم های مبتنی بر یادگیری ماشینی و
توانایی انها در یافتن "گردش DNAتومور" ( )ctDNAدر
نمونه های خون پرداختند.
سرطان ریه ،یکی از کشنده ترین انواع سرطان است که مانند
دیگر سرطان ها ،تشخیص به موقع ان می تواند امکان درمان
و نجات بیماران را افزایش دهد .در حال حاضر ،تنها راه
تشخیص سرطان ریه ،سی تی اسکن است که عالوه بر هزینه
باال ،امکان خطای زیادی را نیز به همراه دارد.
به همین دلیل ،پژوهشگران حوزه پزشکی سعی دارند نوعی
ازمایش خون طراحی کنند که بتواند سرطان ریه را در
مراحل ابتدایی ان تشخیص دهد.
در این گونه ازمایش ها ،نمونه های خون برای بررسی
24
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
گردش DNAتومور ازمایش می شوند که کار دشواری
است؛ در نتیجه پژوهشگران سعی دارند یادگیری ماشینی
را برای تشخیص به موقع سرطان به کار بگیرند.
این گروه پژوهشی در بررسی خود ،یک مدل یادگیری
ماشینی را با داده های مربوط به سرطان ریه اموزش دادند.
این مدل پس از اموزش و برنامه ریزی توانست سرطان
ریه را تشخیص دهد و ۶۳درصد تومورها را در بیماران
شناسایی کند.
اگرچه این میزان تشخیص ،به خوبی تشخیص سی تی
اسکن نیست اما برای بررسی ابتدایی افرادی که در معرض
خطر ابتال به سرطان ریه هستند ،روش خوبی به شمار
می رود .اگر نتیجه بررسی این مدل مثبت باشد ،ازمایش های
پیچیده تری به فرد مورد نظر توصیه خواهند شد.
پژوهشگران باور دارند که این مدل یادگیری ماشینی
می تواند ساالنه زندگی ۶۰۰تا ۱۲۰۰نفر را نجات دهد
و برای بررسی انواع دیگر سرطان نیز به کار برود .این
پژوهش ،در مجله " ”Natureبه چاپ رسید.
ابداع سلولی که بدن را برای تولید انسولین
تحریک می کند
محققان دانشگاه ام ای تی نوع جدیدی از سلول های
قابل ایمپلنت را ساختند که قادر است بدن افراد مبتال به
بیماری دیابت را برای تولید انسولین تحریک کند.
در طول چند دهه گذشته تعداد اندکی از بیماران خوش شانس
مبتال به دیابت توانستند از مزایای پیوند جزایر النگرهانس
پانکراس بهره ببرند .جزایر النگرهانس سلول هایی هستند که
در یک پانکراس سالم وظیفه تولید انسولین را بر عهده دارند
و از طریق پیوند به اشخاص مبتال به دیابت ،وظیفه خود را در
قابلیت تشخیص بیش از ۵۰نوع سرطان
با یک ازمایش خون
تولید انسولین انجام داده و نیاز به تزریق مستمر این هورمون را
از بین می برند .البته سیستم ایمنی در بسیاری از موارد سلول های
پیوندی را به عنوان یک عامل مهاجم خطرناک شناسایی می کند
و دریافت کنندگان پیوند دچار مشکالت مختلف می شوند و به
همین دلیل استفاده از این شیوه درمانی چندان متداول نیست.
اکنون محققان ام ای تی روش دیگری را برای جایگزینی
سلول های تولید کننده انسولین ابداع کرده اند که در ان سلول ها
درون یک الیه محافظ از جنس االستومرهای مبتنی بر سیلیکون
به همراه یک غشای متخلخل بسته بندی شده و درون بدن
بیمار ایمپلنت می شوند .حفره های موجود در غشای متخلخل
به اندازه ای هستند که مواد غذایی ،اکسیژن و انسولین ازادانه از
ان عبور می کنند؛ اما سلول های سیستم ایمنی نمی توانند از ان
عبور کرده و به سلول های پیوندی حمله کنند.
درازمایشات اولیه این فناوری با استفاده از موش ها،
سلول های پیوندی توانستند سطح قند خون موش های
مبتال به دیابت را برای مدتی بیش از ۱۰هفته تنظیم کنند.
در ازمایش دیگری محققان سلول های بنیادی جنینی کلیه
انسان را با استفاده از همین فناوری به بدن موش ها پیوند
کردند و این سلول ها بیش از ۱۹هفته هورمون EPOرا که
وجود ان برای تولید گلبول های قرمز خون ضروری است،
ترشح کردند و موجب افزایش کلی تعداد گلبول های قرمز
خون موش شدند.
عالوه بر این محققان دریافتند با استفاده از داروهای خاص
می توان سلول های بسته بندی شده را برای تولید انواع خاصی
از پروتئین ها تحریک کرد .این قابلیت ،فناوری محققان ام ای
تی را به یک کارخانه زنده داروسازی تبدیل می کند که قادر
است هورمون ها و پروتئین های مورد نیاز بدن را تولید کند.
گزارش کامل این تحقیقات در نشریه Nature Biomedical
Engineeringمتتشر شده است.
محققان موفق به طراحی یک ازمایش خون شده اند که با
استفاده از هوش مصنوعی قادر به تشخیص بیش از ۵۰
سرطان با تعیین محل ان و با دقت باالست.
این ازمایش خون توسط محققان موسسه تحقیقات سرطان
دینا – فاربر و کلینیک مایو در امریکا و با بررسی و مطالعه
هزاران شرکت کننده صورت گرفته است.
محققان ادعا می کنند این ازمایش قادر به تشخیص
سرطان هایی است که فاقد روش های استاندارد غربالگری
هستند؛ بنابراین با تشخیص زودهنگام ،احتمال موفقیت
درمان و نرخ بقا افزایش می یابد.
این ازمایش از یک روش به نام توالی یابی نسل بعدی
( )NGSبرای تشخیص سرطان استفاده می کند که در ان
ترتیب و ارایش واحدهای شیمیایی به نام گروه های متیل که
در DNAسلول های سرطانی وجود دارند ،تحلیل می شود.
گروه های متیل به فعال یا غیرفعال شدن ژن ها کمک می کنند.
در سلول های سرطانی ،قرارگیری گروه های متیل با
سلول های عادی متفاوت است و این الگوی غیرطبیعی یکی
از مشخصه های سلول های سرطانی محسوب می شود.
زمانی که سلول های تومور از بین می روند DNA ،به همراه
گروه های متیل وارد جریان خون می شود و از این راه با
تحلیل ازمایش خون توسط هوش مصنوعی قابل تشخیص
هستند.
محققان امیدوارند با استفاده از این روش دقیق ،سرطان را در
مراحل اولیه تشخیص دهند.
انجمن تحقیقات سرطان امریکا اماری را در مورد سرطان های
شایع سال ۲۰۱۸میالدی (که اخرین امار مربوط به سرطان
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
25
است) منتشر کرده است .در این امار تمام سرطان های شایع
به استثنای سرطان پوست غیرمالنوم لحاظ شده است.
در سال ۲۰۱۸میالدی حدود ۱۸میلیون مورد سرطان در
سراسر جهان وجود داشت که ۹.۵میلیون مورد در مردان
و ۸.۵میلیون مورد در زنان شیوع داشت .در حال حاضر
پیشگیری از سرطان مهمترین معضل بهداشت عمومی است
و متخصصان تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی ،افزایش
فعالیت بدنی و کاهش وزن و عدم مصرف دخانیات و الکل
را مهمترین اصول در پیشگیری از سرطان می دانند.
سرطان های ریه و سینه ،شایع ترین سرطان های جهان هستند
که هریک ۱۲.۳درصد از کل امار را به خود اختصاص
می دهند .سرطان روده بزرگ سومین سرطان شایع با ۱.۸
میلیون مورد جدید در سال ۲۰۱۸گزارش شده است.
امار کلی در سال ۲۰۱۸میالدی به قرار زیر است:
شمار مبتالیان به انواع سرطان ۱۷میلیون و ۳۶هزار و ۹۰۱نفر گزارش شده است.
سرطان ریه با دو میلیون و ۹۳هزار و ۸۷۶نفر مبتال که ۱۲.۳درصد از امار کل سرطان است.
تعداد مبتالیان به سرطان سینه ۲میلیون و ۸۸هزار و ۸۴۹نفر که ۱۲.۳درصد از امار کل سرطان است.
شمار مبتالیان به سرطان روده بزرگ یک میلیون و ۸۰۰هزارو ۹۷۷نفر که ۱۰.۶درصد از کل امار مربوط به سرطان است.
تعداد مبتالیان به سرطان پروستات با یک میلیون و ۲۷۶هزار و ۱۰۶نفر که ۷.۵درصد را به خود اختصاص می دهد.
سرطان معده با یک میلیون و ۳۳هزار و ۷۰۱نفر که ۶۰۱درصد را به خود اختصاص می دهد.
سرطان کبد با ۸۴۱هزار و ۸۰نفر که ۵درصد از مواردرا شامل می شود.
سرطان مری با ۵۷۲هزار و ۳۴مورد ابتال که ۳.۴درصدرا به خود اختصاص می دهد.
سرطان دهانه رحم با ۵۶۹هزار و ۸۴۷مورد ابتال که ۳.۳درصد از موارد را تشکیل می دهد.
سرطان تیروئید با ۵۶۷هزار و ۲۳۳مورد ابتال که ۳.۳درصد را به خود اختصاص می دهد.
سرطان مثانه با ۵۴۹هزار و ۳۹۳مورد ابتال که ۳.۲درصدرا به خود اختصاص می دهد
نتایج این مطالعه به صورت انالین در Annals of Oncology
منتشر شده است.
26
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
تست ادرار جایگزین نمونه برداری های غیرضروری
برای تشخیص سرطان پروستات
محققان دانشگاه ایست انگلیا در انگلیس موفق به انجام یک
ازمایش ساده شده اند که با شناسایی نشانگرهای زیستی
ادرار ،نمونه برداری های غیرضروری برای تشخیص سرطان
پروستات را تا ۶۰درصد کاهش می دهد.
بر اساس گزارش انجمن سرطان امریکا ( )ACSسرطان
پروستات دومین سرطان شایع در مردان و دومین عامل
مرگ و میر ناشی از سرطان است .گرچه میانگین سنی ابتال
بیش از ۶۰سال است؛ ولی بروز ان در سنین قبل از ۴۰
سالگی نیز دیده شده است؛ بنابراین پزشکان معتقدند که
مردان باالی ۴۰سال باید هر ساله تحت غربالگری سرطان
قرار گیرند.
در حال حاضر برای تشخیص سرطان پروستات از تست
دیجیتال رکتوم ،ازمایش خون ،MRI ،نمونه برداری و انتی
ژن ویژه پروستات ،PSA ،استفاده می شود.
نمونه برداری های غیرضروری یکی از معضالتی است
که بیماران و پزشکان برای تشخیص با ان مواجه هستند.
محققان همواره به دنبال روش هایی هستند که نیاز به نمونه
برداری را به حداقل کاهش دهند .به این منظور محققان
ازمایشی را توسعه دادند که با شناسایی نشانگرهای زیستی
ادرار ،قادر به تشخیص سرطان است .این تست ExoMeth
نام دارد و از تکنیک یادگیری ماشین برای تشخیص سرطان
استفاده می کند.
محققان معتقدند این روش غیرتهاجمی در صورت مطالعه
و بررسی بیشتر می تواند روشی قابل اطمینان برای تشخیص
سرطان باشد .نتایج این مطالعه در نشریه The Prostate
منتشر شده است.
بررسی عالئم الزایمر با یک ازمایش خون
نتایج یک مطالعه نشان داده است که با یک ازمایش خون
در مطب پزشک می توان افرادی را که به مشکالت حافظه ای
مبتال هستند و یا در مراحل اولیه بیماری الزایمر قرار دارند،
تشخیص داد.
محققان امریکایی با اندازه گیری سطح یک پروتیین خون به
نام pTau181که tanglesرا در بیماران مبتال به الزایمر
جمع اوری می کند متوجه شدند که سطوح این پروتیین در
خون بیماران مبتال به الزایمر سه برابر و نیم افراد سالم است.
در این مطالعه که با ریاست محققان دانشگاه کالیفرنیا
سن فرانسیسکو ( )UCSFانجام شد ،امده است که این
ازمایش خون در صورت تصویب می تواند در بخش های
مراقبت های اولیه پزشکی مانند مطب پزشکان به منظور
شناسایی افراد مبتال به الزایمر یا مبتال به اختالل های خفیف
شناختی استفاده شود.
محققان می گویند ،روش های فعلی برای تشخیص الزایمر
«گران قیمت» یا «تهاجمی» هستند و انجام انها برای افراد
زیاد اسان نیست.
«ادام بوکسر» نویسنده ارشد این مطالعه از مرکز «حافظه و
پیری» دانشگاه UCSFمی گوید :امکان تشخیص اسان الزایمر
در مراحل اولیه ممکن است به ویژه برای بیماران مبتال به
نقص خفیف شناختی مفید باشد؛ برخی از انها ممکن است
به مراحل اولیه الزایمر مبتال باشند .افرادی که در مراحل اولیه
بیماری الزایمر قرار دارند بیشتر احتمال دارد که به داروهای
جدیدی که در دست ابداع قرار دارند ،واکنش نشان دهند.
این مطالعه در مجله Nature Medicineمنتشر شده
است.
درمان اسیب های کلیوی ناشی از لوپوس
با داروی سرطان
مطالعات اخیر محققان دانشگاه ییل نشان می دهد یکی از
داروهای درمان سرطان می تواند اسیب های کلیوی ناشی از
بیماری لوپوس را ترمیم کند و مانع از اسیب های بیشتر شود.
لوپوس یک بیماری خودایمنی است که ۹۰درصد مبتالیان
را زنان تشکیل می دهند؛ بیماری های خود ایمنی به
بیماری هایی گفته می شود که در ان سیستم ایمنی ،بافت های
سالم بدن را به عنوان یک عامل خارجی فرض می کند و به
ان ها حمله می کند.
لوپوس به دو نوع DLEو SLEتقسیم می شود .نقطه هدف
DLEمعموال پوست است و روی ارگان های دیگر بدن
تاثیر نمی گذارد .نوع SLEجدی تر است و عالوه بر پوست،
اندام های حیاتی را نیز تحت تاثیر قرار می دهد .در نوع شدید
بیماری ،بافت مفاصل و عضالت و غشای ریه ،قلب ،کلیه ها
و مغز اسیب می بیند .تشنج ،افسردگی ،گیجی و سکته مغزی،
از عوارض لوپوس هستند.
مطالعات محققان ییل نشان می دهد یکی از داروهای درمان
سرطان نویدبخش ترمیم اسیب های کلیوی ناشی از لوپوس
و بازگشت عملکرد کلیه ها در بیماران است .کلیه بیماران
مبتال به لوپوس در معرض نفریت لوپوسی است .در این
حالت سلول های Tسیستم ایمنی که نقش سلول های سرباز
را بازی می کنند ،به بافت کلیه نفوذ می کند و باعث کاهش
اکسیژن کلیه و اسیب جدی به بافت می شوند .محققان با
بررسی سلول های Tو نقش ان در نفریت لوپوسی دریافتند
سلول های Tدر بیماری لوپوس در بیان یک فاکتور به نام
HIF-1نقش دارد .این فاکتور با سطح اکسیژن در کلیه تنظیم
می شود و زمانی که فعال می شود ،به سلول های Tدستور
می دهد که به کلیه حمله کنند و میزان اکسیژن کلیه را کاهش
دهد و باعث اسیب و نقص عمکرد این عضو حیاتی شود.
ادامه مطالعات نشان می دهد یکی از داروهای درمان سرطان
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
27
با مهار فاکتور ، HIF-1مانع از اسیب های کلیوی ناشی از
لوپوس می شود .
به گزارش بنیاد لوپوس امریکا ،خستگی و ناتوانی از مهمترین
و اولین نشانه های لوپوس است .در مراحل بعدی عالیمی
مانند سر درد ،درد مفاصل ،تب ،کم خونی ،ریزش مو ،تورم
در ناحیه دست و پا و اطراف چشم ،لخته شدن غیر طبیعی
خون ،سفید شدن یا ابی شدن انگشتان در سرما ،حساسیت
پوست نسبت به نور خورشید و زخم های پروانه ای شکل
روی بینی و گونه دیده می شود.
نتایجاینمطالعهدرنشریهScienceTranslationalMedicineمنتشر
شده است.
تشخیص ابتال به کووید ۱۹-در ۴۵دقیقه
محققان ازمایش جدیدی ابداع کرده اند که امکان تشخیص
ابتال به ویروس کرونا (کووید )۱۹-را در مدت ۳۰تا ۴۵
دقیقه فراهم می کند.
این ازمایش که توسط محققان دانشگاه کالیفرنیا واقع در
سانفرانسیسکو امریکا ابداع شدهSARS-CoV-2DETECTR ،
نام دارد و از یک فناوری هدف گیری ژن موسوم به کریسپر،
برای تشخیص ویروس جدید کرونا استفاده می کند.
کریسپر نوعی سیستم ایمنی تطبیق پذیر در باکتری ها است
که ان ها را قادر به کشف دی ان ای ویروس و سپس نابودی
ان می کند .این ازمایش با بررسی نمونه های گرفته شده از
مخاط مجاری تنفسی ،دو محدوده هدف در ژنوم ویروس را
جستجو می کند تا وجود ویروس را در ۴۵دقیقه تشخیص
دهد .در روش های فعلی تشخیص ویروس کرونا از تکنیک
واکنش های زنجیره ای پلیمری استفاده می شود که حدود
۴ساعت زمان الزم دارد.
28
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
این ازمایش جدید به سادگی در ازمایشگاه هایی با کمترین
تجهیزات نیز انجام می شود و تفسیر نتایج ان نیز با روشی
مشابه تفسیر نتایج ازمایش بارداری و به سادگی انجام
می پذیرد .در واقع وجود خطوط سیاه رنگ روی نوار
ازمایش نشان دهنده حضور ویروس است.
به گفته محققان ،این ازمایش موارد ابتال به ویروس را با دقت
۹۵درصد و افراد سالم را با دقت ۱۰۰درصد شناسایی می کند.
ویروس کرونا اواسط ماه دسامبر ۲۰۱۹در ووهان واقع
در مرکز چین گزارش شد .ابتدا از این بیماری به عنوان
ذات الریه نام برده می شد؛ اما کمیسیون ملی بهداشت چین در
۳۰دسامبر سال ۹( ۲۰۱۹دی) به صورت رسمی شیوع این
ویروس را در چین اعالم کرد .این بیماری اکنون در سراسر
جهان گسترش یافته است.
گزارش کامل این تحقیقات در نشریه Nature Biotechnology
منتشر شده است.
ژنوم ویروس کرونا در کشور تعیین توالی شد
ن بیوتکنولوژی ایران گفت:
دکتر سیروس زینلی رییس انجم
محققان ایرانی برای اولین بار در کشور توانستند ژنوم
ویروس کرونا را تعیین توالی کنند ،به عبارتی رمز ژنتیکی ان
را مشخص کردند.
تمامی ویروس ها و سلول های زنده دارای ساختار ژنتیکی
هستند که بقای انها را تضمین می کند .ویروس کرونا هم
واجد ساختار ژنتیکی از نوع ار ان ای می باشد.
این ویروس به محض ورود به داخل سلول انسانی ،تکثیر
پیدا کرده و صدها بلکه بیشتر ویروس شبیه ویروس اولیه را
ایجاد می کنند و بعد از خروج ویروس تازه ساخته شده ،هر
ویروس به سلول دیگری حمله می کند.
ویروس شبیه سازی خود را از طریق توالی یا رمز ژنتیکی
موجود در ماده ژنتیکی خود یعنی ار ان ای خود انجام می
دهد و شناخت رمز ژنتیکی ان برای اقدامات درمانی ،واکسن
و کیت های تشخیصی و نیز مهار ویروس بسیار مهم است.
وی در این باره اظهار داشت :براساس توالی بدست امده،
مشخص شد که ویروس کرونا در ایران جهش ژنتیکی خیلی
محدودی داشته و به عبارتی این ویروس در مناطقی مانند
ووهان چین ،ایران و امریکا بسیار شبیه به هم هستند.
وی افزود :اگر این ویروس استعداد جهش پذیری باالیی
داشت باید توالی انجام شده ان در کشورهای مختلف مانند
تاثیر یک داروی قدیمی برای جلوگیری از
تکثیر ویروس جدید کرونا
امریکا ،ایران ،چین یا دیگر کشورها تفاوت زیادی داشته
باشد ،در حالی که بررسی ها در کشورهای مختلف این
موضوع را تایید نمی کند.
رییس انجمن بیوتکنولوژی ایران اعالم کرد :پس از ورود
بیماری کرونا به کشور ،موضوع جهش ژنتیکی ان در مجامع
علمی و عمومی ،مورد بحث قرار می گرفت و حتی مطرح
شد که ۲نوع ویروس شدید و خفیف در جامعه جهانی
درحال پخش شدن است .حتی برخی معتقد بودند که این
ویروس در ایران جهش یافته و دائما در حال تغییر است که
براساس تعیین توالی نوع ایرانی و دیگر موارد ،این موضوع
صحت ندارد.
دکترزینلی با یاداوری این که تعیین توالی ویروس کرونای
اخذ شده از بیماران ایرانی ،در این شرکت با همکاری
انستیتو پاستور ایران انجام شده است ،گفت :با تعیین توالی
ژنوم کرونا مشخص شد که درصورت تولید واکسن یا دارو
برای این بیماری ،در کل دنیا قابل استفاده بوده و نیازی به
تولید واکسن اختصاصی هر جمعیت یا کشوری نیست.
وی ادامه داد :برخی از ویروس ها مانند ایدز و انفلوانزا،
درحال تغییر هستند که به این دلیل یا امکان تولید واکسن
وجود ندارد یا واکسن هر ساله تغییر پیدا می کند.
مدیرعامل شرکت زیست فناوری کوثر تصریح کرد :تاکنون
نزدیک به چهار هزار تعیین توالی این ویروس به ثبت رسیده
که بخش یزرگ ان مربوط به امریکا است و محققان ایرانی
در شرایط تحریم هم توانستند به این موفقیت دست یابند
و ان را تعیین توالی کنند .تعیین توالی این ویروس در چند
مرکز کشور در حال انجام است که در هفته های اینده نتیجه
انها اعالم می شود.
مطالعات محققان ویروس شناس دانشگاه البرتا نشان می دهد
یک داروی ضد ویروسی که در سال ۲۰۱۴میالدی برای
درمان ابوال ساخته شد ،در توقف مکانیسم تکثیر ویروس
جدید کرونا موثر است.
این دارو remdesivirنام دارد و تاثیر ان بر ویروس MERS
قبال مورد مطالعه قرار گرفته است و مطالعات جدید نشان می دهد
در جلوگیری از تکثیر ویروس جدید کرونا نیز موثر است.
داروی remdesivirدر سال ۲۰۱۴میالدی برای مقابله با
ابوال ساخته شد .مطالعات جدید نشان می دهد remdesivir
یک مهارکننده قوی برای پلیمراز ویروس کروناست .پلیمراز
انزیمی است که زنجیره های بلند پلیمری یا اسیدهای
نوکلئیک را سنتر می کند.
محققان پلیمراز را به موتور ویروس تشبیه می کنند که مسئول
سنتز ژنوم ویروس است و معتقدند اگر پلیمر از هدف قرار
دهیم ،ویروس توانایی گسترش را از دست می دهد.
محققان احتمال می دهند این روش درمانی برای کنترل
کووید ۱۹-موثر باشد.
ویروس کرونا اواسط ماه دسامبر ۲۰۱۹در ووهان واقع در مرکز
چین گزارش شد .ابتدا از این بیماری به عنوان ذات الریه نام برده
می شد؛ اما کمیسیون ملی بهداشت چین در ۳۰دسامبر سال ۲۰۱۹
( ۹دی) به صورت رسمی شیوع این ویروس را در چین اعالم کرد.
نتایج این مطالعه در نشریه Biological Chemistry
منتشر شده است.
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
29
مقاله علمی فنی
مهدی حیدری ،مدیر تولید شرکت نوین تشخیص فراهان
نیلوفرحسن .کارشناس مهندسی پزشکی
نکات مربوط به کالیبراسیون سل کانتر
خوشبختانه به علت نوع تکنولوژی به کار رفته در دستگاه
سل کانتر که باعث پایداری بسیار زیادش می شود ،اپراتور
نیاز به کالیبراسیون شمارش ( )RBC,WBC,PLTندارد و تنها
دو پارامتر( ) HGBمیزان هموگلوبین در 1دسی لیتر خون و
( )HCTنسبت گلبول های قرمز به کل خون در این دستگاه
با توجه به مشخصات محلول ،نیاز به کالیبراسیون (همخوانی
کامل با روش رفرانس) دارد .در ضمن در صورت همخوان
نبودن این دو پارامتر (فقدان کالیبراسیون) اندکسها محاسباتی
نظیر MCV,MCHC,MCHمقادیر صحیح نخواهد بود.
بین 14-12بوده و فرد مورد نظر هیچگونه دارویی مصرف
نکرده باشد.
HCT -2انها را با روش میکروهماتوکریت و HGBان ها
با روش جذب نوری (درابکین) می سنجیم.
-3با انکه برنامه Select 3.2دو عدد فاکتور قبلی
مربوط به HGB، HCTرا مشاهده می کنیم.
-4ضرایب جدید را با فرمول های زیر محاسبه کرده و در
برنامه Select 3.2قرار می دهیم.
اساس کالیبراسیون HGBیا MCT
دستگاه پس از اندازه گری مقادیر این دو پارامتر ،نهایتا
این مقادیر را ضرب در ضرایب تصحیح اپراتوری جداگانه
موجود در برنامه select3.2کرده و سپس گزارش می کند.
در واقع اساس محاسبه ضرایب جدید تصحیح تناسب
ساده ای به صورت زیر است.
پس از به دست اوردن ضرایب جدید و اعمال ان به
دستگاه ،نتایج با احتساب ضرایب جدید محاسبه و گزارش
خواهد شد که نهایتا هدف کلی از این کالیبراسسیون ایجاد
همخوانی کامل پارامترهای HGB/HCTبا روش دستی
و رفرانس جهت اطمینان از صحت گزارش اندکس های
محاسباتی MCHC-MCH-MCVاست.
توصیه جهت کالیبراسیون
برای انجام کالیبراسیون HGBیا MCTبایستی مراحل
زیر اجرا شود.
-1تهیه حداقل 5نمونه خون سالم ،نرمال و تازه که
HCTانها بین HGB ، 45_36انها بین 12-16و RDW
30
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
نکات مهم و عوامل خطا
•اگر اعداد جدید به دست امده اختالفی بیش از %4.9با
مقدار قبیل داشته باشند ،بایستی ان ها ار در دو مرحله وارد
کنیم.
•مثال اگر باید %6تغییر اعمال شود ابتدا دومرحله اضافه
و سپس 4واحد دیگر اضافه می کنیم.
•عملیات کالیبراسیون در صورت تغییر سری ساخت
محلول ها ،هنگامی که روش های دستی با دستگاهی متفاوت
باشد انجام می پذیرد.
•ممکن است یک یا چند عدد از 5نمونه انتخابش ،ارزش
کالیبراسیون نداشته باشد و بایستی از محاسبات کنار گذاشته
شود ،درغیر این صورت دقت ضریب کالیبراسیون کافی
نخواهد بود.
•به طورکلی تغییرات ضرایب تصحیح این دو پارامتر باید
نسبتا پایدار و تغییراتی کمتر از %5در پاراکتر ،HGBامکان
الودگی کییوت و یا محلول الیز غیر اصلی میرود .در صورت
وجود تغییرات بیش از %5در ،HCTاحتمال افت شمارش
RBCبه دلیل رسوب گرفتگی SRVیا محلول غیر اصلی
می رود.
برنامه وارد کردن دستی ضرایب کالیبراسیون
()Manual Calibration
پس از محاسبه ضرایب تصحیح جدید HGB/HCTبا
اجرای برنامه ،Select 3.2مقادیر را از طریق صفحه کلید
و به صورت جداگانه برای هر پارامتر وارد کرده و جهت
خروج و تایید از دکمه SELECTو انتخاب گزینه YES
استفاده می کنیم .توجه شود که دستگاه فقط تغییرات کمتر از
%5و عدد بین 80الی 120را قبول می کند و در غیر این
صورت با پیغام Calibration Errorمواجه خواهیم شد.
نگهداری دوره ای و مورد نیاز ()Maintenance
فهرست اقدامات:
اقدامات فهرست شده زیر جهت بهره برداری مطلوب
و بهینه دستگاه و توصیه کارخانه سازنده است .انجام این
اقدامات توسط دستگاه با مدنظر قرارگرفتن شمارش یا
تاریخ اخرین انجام کنترل شده و در صورت فرا رسیدن
موعد هر کدام از این سه اقدام دوره ای ،اعالم ان قبل از
Auto Rinseاعالم می شود.
برای تعداد باالی 60نمونه در روز > روزانه حداقل یک
بار انجام می شود.
برای تعداد باالی 100نمونه در روز > حداقل هر 50
نمونه یک بار انجام می شود.
سرویس SRV
هر سه ماه یکبار یا در 7500شمارش کارکرد
اقدامات موردی الزم:
-1انجام شستشوی اتوماتیک Auto Rinse
-2تمیز کردن Rinse Cup
-3تمیز کردن اپرچرها
-4انجام برنامه شستشوی چمبرها ( موارد خاص)
اقدامات روزانه:
-1بررسی تراپ وکیوم
-2انجام Shut down
اقدامات هفتگی:
تمیز کردن سینی SRV
اقدامات دوره ای:
-1شستشوی چمبر و ترانسدیوسرها:
به صورت معمول هر 2500کارکد شمارنده و یا ماهانه
یک بار
-2شستشوی ظرف فاضالب:
انجام این اقدام با توجه به تعداد نمونه روزانه به قرار زیر
تاکید می شود.
برای تعداد 1الی 20نمونه در روز > هر دو هفته یک
بار انجام می شود.
برای تعداد 20الی 40نمونه در روز > هفته ای دوبار
انجام می شود.
برای تعداد 40الی 60نمونه در روز > هفته ای 4بار
انجام می شود.
اقدامات روزانه
* بررسی تراپ چمبر
-1محفظه تراپ چمبر برای ایمنی بیشتر در مسیر وکیوم
دستگاه قبل از کمپرسور تعبیه شده و در صورت ورود
احتمالی محلول به داخل مسیر وکیوم ،مانع ورود محلول
به داخل کمپرسور و خرابی ان می شود .اصوال هیچگونه
محلولی نباید در این مسیر باشد ،ول یبررسی روزانه و
گردش در صورت تکرار موضوع به شرکت الزامی است.
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
31
در صورت تجمع مقدار محلول در این محفظه به ترتیب
زیر عمل کنید.
-1دستگاه را بدون انجام عمل Shut downخاموش کرده
و حداقل 1الی 2دقیقه تامل کنید.
-2محفظه را طبق شکل باز کنید و پس از تخلیه ،شستشو
و خشک کردن و با مدنظر گرفتن جهت شناور مشکی و
وجود حتمی اورینگ در لبه محل قرارگیری ،محفظه را در
جای خود ببندید.
-3دقت کنید این محفظه دارای وکیوم است و در صورت
نشتی باعث ایجاد اختالل در وکیوم و گزارش خطاهای
مربوطه می شود.
Shut down
پس ازپایان هر شیفت کاری بایستی هر اپراتور با زدن
دکمه ،Shut downدادن مقداری Cell Cleanو زدن
دکمه استارت به دستگاه ان را شستشو دهد ،این عمل
برای زدودن هر گونه پسمانده خون و سایر الودگی ها از
قسمت های گوناگون دستگاه اجباری است .این اقدام 10
دقیقه طول می کشد.
اقدامات دوره ای:
انجام شستشوی ظرف فاضالب ()Clean Waste Chamber
در این نگهداری ،کافی است که پس از انتخاب برنامه
،Select71مقداری از محلول شوینده ( )Cell Cleanرا
مانند یک نمونه به دستگاه بدهیم .مدت اجرا در این برنامه،
15دقیقه است و به ازای هر 2500نمونه ،به اپراتور جهت
انجام ان توسط دستگاه یاداوری می شود.
سرویس SRV
-1هر سه قسمت SRVرا با اب مقطر طی چند مرحله به
صورت مطلوب ابکشی کرده و به صورت خیس و بدون
تماس با سطوح و با رعایت جهت قطعه و قرارگیری اهرم
مجموعه را به ترتیب مونتاژ می کنیم.
SRV -2را طوری در جای خود می بندیم که قسمت فلزی
ان بین دو Stopperقرارگیرد.
Rinse Cup-3را باال اورده و سینی را در جای خود قرار
می دهیم.
-4دستکاه را روشن می کنیم و در صورت مواجه شدن
با Background Errorمرحله Auto Rinseرا دوباره
تکرار می کنیم.
نکته:
در صورت شستشو نکردن این مرحله در ازای هر 7500
نمونه یکبار به اپراتور توسط دستگاه یاداوری می شود.
اقدامات هفتگی :تمیز کردن سینی SRV
این سینی جهت جلوگیری از ریزش پودر نمکی ایزوتون
و جمع اوری ان تعبیه شده است (جمع شدن این پودر
نمکی طبیعی است) و کافیست هفته ای یکبار با اب معمولی
تمیز شود .ضمن ًا باید هنگام جاگذاری ،دقت الزم مبذول
شود تا لوله های SRVخم یا بسته نشود.
32
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
مقاله علمی
حسین حضرتی نوین ،کارشناس علوم ازمایشگاهی ،مرکز تحقیقات بیماری های گوارش و کبد ،دانشگاه علوم پزشکی اردبیل
احمد گل محمدی دوکش ،کاردان علوم ازمایشگاهی ،مرکز اموزشی و درمانی امام خمینی(ره) ،دانشگاه علوم پزشکی اردبیل
گذری بر روش های متداول تشخیص ازمایشگاهی پنوموکوک
استرپتوکوکوس پنومونیه (پنوموکوک) باکتری گرم مثبت
است؛ که بیشتر به گونه ی دیپلوئید زندگی میکند ،و با یک کپسول
پلی ساکاریدی پوشیده شده است .در سال 1926هنگامی که این
باکتری در رنگ امیزی گرم از الودگی های تنفسی نمونه برداری،
در زیر میکروسکوپ به شکل کروی های دوتایی گرم مثبت دیده
شد ،ان را دیپلوکوکوس نومونیا نامیدند .بعدها به علت اینکه این
باکتری در مایعات بین سلولی به صورت زنجیری رشد می کند،
ان را استرپتوکوکوس نومونیا نامیدند .
پاتوژنز و بیماری های ناشی از باکتری
%5 تا %70مردم سالم بدون اینکه بیمار باشند ،باکتری
استرپتوکوکوس پنومونیه را حمل می کنند .این باکتری ها با
ریزقطرات تنفسی ،سرفه و یا عطسه خارج می شوند ،پخش
می شوند؛ یا از راه تماس های نزدیک منتقل می شوند.
این باکتری به گونه ی همزیست در سیستم تنفسی انسان،
خوکچه هندی ،موش و حیوانات اهلی و خانگی زندگی
می کند و عامل ایجاد پنومونی ،سپتی سمی ،مننژیت ،عفونت
گوش میانی ،سینوزیت ،برونشیت و باکتریمی است .باکتری
پنوموکوک ،زمانی که سدهای طبیعی بدن در برابر ان اسیب
ببینند ،توانایی ایجاد عفونت دارد .کودکان به دلیل نابالغ بودن
سیستم ایمنی و عدم اشنایی ان با این باکتری ،حساسیت
بیشتری در برابر این ارگانیسم دارند و از سوی دیگر افراد
باالی 50سال نیز به دلیل تضعیف سیستم ایمنی این حساسیت
را از خود بروز می دهند .به طور کلی این باکتری توانایی
بروز بیماری در دو حالت مهاجم و غیر مهاجم را دارد .در
صورتی که باکتری در مناطقی از بدن یافت شود که در حالت
طبیعی استریل هستند ،مانند مننژ و خون ،بیماری ایجاد شده
مهاجم به شمار می اید و می تواند باعث ایجاد عوارضی
با عالئم شدید و بسیار جدی شود که تهدید کننده حیات
است .تورم پرده های مغزی (مننژیت) و حضور باکتری
در خون (باکتریمی) به عنوان انواع مهاجم و عفونت
گوش میانی (اوتیت) ،پنومونی نیز غیر مهاجم طبقه بندی
می شوند .عفونت های غیر مهاجم به خصوص پنومونی
توانایی تبدیل به نوع مهاجم را دارند.
افراد بسیار حساس در برابر بیماری های
ناشی از پنوموکوک
• کودکان کمتر از 5سال
• افراد 65سال به باال
• افراد دارای مشکالت خونی بویژه برداشت کنندگان
طحال و کم خونی داسی شکل و تاالسمی
• افراد دارای سیستم ایمنی تضعیف شده در تمامی سنین
• افراد سیگاری
• افراد دارای مشکالت ریوی
• بیماران تحت شیمی درمانی
• مبتالیان به دیابت
• افراد کاندید پیوند اعضا
• بیماران با مشکالت مزمن کلیوی
• مبتالیان به HIV
-1خصوصیات کلی استرپتوکوکوس پنومونیه
•استرپتوکوکوس پنومونیه به شکل دیپلوکوک گرم مثبت.
به قطر 0/8تا ۱میکرون.بیضی شکل یا شعله شمعی دیده
می شود.
•پنوموکوک ها بیشتر به گونه ی دو به دو کنار هم قرار
می گیرند .به طوریکه دوانتهای پهن انها در مجاورت
یکدیگر قرار می گیرد.گاهی در مایعات به شکل زنجیر
کوتاه درمی ایند.
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
33
•فاقد حرکت ،اسپورو انزیم کاتاالز است.
•در پیرامون هر کوکسی یا یک جفت از ان ،کپسول
پلی ساکاریدی ضخیمی وجود دارد ،اما پس از کشت مکرر
در ازمایشگاه کپسول خود را از دست می دهد.
•پنوموکوک مانند بقیه استرپتوکوک ها بی هوازی اختیاری
است ،اما در حضور ۵الی ۱۰درصد کربن دی اکسید رشد
خیلی بهتری از خود نشان می دهد.
•کلنی پنوموکوک روی محیط اگار خوندار پس از ۲۴
ساعت به قطر یک میلیمتر بی رنگ ،شفاف ،با مرکز فرورفته
و لبه برامده(مانند ناف) خواهد بود.
•روی محیط اگار خوندار ایجاد هاله ای از همولیز الفا
(ناقص)خواهند داشت.
•اگر این باکتری در محیط بی هوازی رشد کند ،نوع همولیز
ان بتا (کامل)خواهد بود.
•همولیز الفا روی محیط شکالت اگار بهتر دیده می شود.
•پنوموکوک مانند بقیه اعضای جنس های استرپتوکوک،کاتاالز
و اکسیداز منفی است.
•این باکتری در مجاورت نمک های صفراوی و صفرا
به صورت خود به خودی لیز می شود.
•در مقابل دیسک اپتوچین حساس بوده و اینولین را نیز
تخمیر می کند.
-2تشخیص ازمایشگاهی پنوموکوک
-1-2بررسی میکروسکوپی
از رنگ امیزی گرم استفاده می کنیم .پنوموکوک ها
کوکسی های بیضی شکل،گرم مثبت دو تایی که حالت شعله
شمعی دارند و گاهی تشکیل زنجیر های کوتاهی را می دهند،
در کنار سلول های پلی مورفونوکلئر قابل مشاهده خواهند بود.
-2-2کشت
برای کشت پنوموکوک می توان از نمونه خون ،ترشحات
و خلط استفاده کرد .پس بایستی نمونه را روی سطح محیط
شکالت اگار و یا بالد اگار کشت داد و ان را در جار
محتوی گاز کربنیک به مدت ۲۴ساعت قرار داد.کلنی های
پنوموکوک به قطر یک میلیمتر و نافی شکل و دارای همولیز
الفا(ناقص) دیده می شود.
34
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
-3-2تشخیص افتراقی
-1-3-2حاللیت در صفرا
گذاشتن پنوموکوک در امالح صفراوی موجب لیز و
تخریب باکتری خواهد شد.
روش کار:
•یک قطره از محلول داکسی کوالت سدیم را بر روی
کلنی های دارای همولیز الفا بریزید.
• ۵دقیقه صبر کنید تا محلول خشک شود.
•متالشی شدن کلنی نشانه مثبت بودن ازمایش و وجود
پنوموکوک است.
•اگر تست منفی باشد ،متالشی شدن کلنی مشاهده
نمی شود.
-2-3-2تست حساسیت به اپتوچین
•یک کلنی الفا همولیتیک را از سطح محیط اگار خوندار
یا شکالت اگار بردارید.
•این کلنی را به گونه ی سفره ای روی محیط اگار
خوندار کشت دهید.
• یک دیسک اپتوچین ۸میلیمتری را در مرکز پلیت
قرار دهید.
• محیط کشت را بمدت ۲۴ساعت در ۳۷درجه قرار
دهید.
• وجود هاله اطراف دیسک را بررسی کنید.
•اگر قطر هاله عدم رشد کمتر از ۱۶میلیمتر بود،باکتری
استرپتوکوک ویریدانس است.
•اگر قطر هاله مساوی یا بیشتر از ۱۶میلیمتر بود،باکتری
پنوموکوک است.
-3-3-2واکنش تورم کپسولی() quellung reaction
این تست برای تشخیص پنوموکوک در خلط یا مایع
:منابع
1.Ewig S, Torres A, Marcos MA, et al. Factors associated
with unknown aetiology in patients with communityacquired pneumonia. Eur Respir J 2002;20:1254-62.
2. Musher DM, Montoya R, Wanahita A, et al. Diagnostic
value of microscopic examination of Gram-stained sputum
and sputum cultures in patients with bacteremic pneumococcal pneumonia. Clin Infect Dis 2004;39:165-9.
3. Kellogg JA, Bankert DA, Elder CJ, et al. Identification
of Streptococcus pneumoniae revisited. J Clin Microbiol
2001;39:3373-5.
4. Austrian R. The Quellung reaction, a neglected
microbiologic technique. Mt Sinai J Med 1976;43:699-709.
5. Merrill CW, Gwaltney JM, Hendley JO, et al. Rapid
identification of pneumococci. N Engl J Med 1973;288:51012.
6. Ruiz M, Ewig S, Marcos MA, et al. Etiology of
communityacquired
pneumonia:
impact
of
age,
comorbidity, and severity. Am J Respir Crit Care Med
1999;160:397-405.
7. Juve´n T, Mertsola J, Waris M, et al. Etiology of
communityacquired pneumonia in 254 hospitalized
children. Pediatr Infect Dis J 2000;19:293-8.
8. Kirkpatrick B, Reeves DS, MacGowan AP. A review of
the clinical presentation, laboratory features, antimicrobial
therapy and outcome of 77 episodes of pneumococcal mening.
9.Burman
LA,
Norrby
R,
Trollfors
B.
Invasive
pneumococcal infections: incidence, predisposing factors,
and prognosis. Rev Infect Dis 1985;7:133-142.
10. Ruiz-Gonzalez A, Falguera M, Nogues A, RubioCaballero M. Is Streptococcus pneumoniae the leading
cause of pneumonia of unknown etiology? A microbiologic
study of lung aspirates in consecutive patients with community-acquired pneumonia. Am J Med 1999;106:385-390.
اساس این تست واکنش.نخاعی مورد استفاده قرار می گیرد
بین کپسول پلی ساکاریدی باکتری و انتی سرم هم تیپ
.خودش و در نهایت تورم کپسولی است
روش کار
•مقداری نمونه خلط تازه یا سوسپانسیون باکتری را روی الم
.قرار دهید و ان را با انتی سرم اختصاصی مجاور کنید
در این حالت.یک عدد المل را روی ان قرار دهید •
کپسول در زیر میکروسکوپ مانند حلقه ای بزرگ در اطراف
.باکتری مشاهده می شود
مشاهده کپسول به طور مستقیم-4-3-2
•نیم سی سی از سوسپانسیون باکتری را با نیم سی سی
.رنگ متیلن بلو مخلوط می نماییم
•یک قطره از مخلوط را روی الم گذاشته و یک المل روی
.ان قرار دهید
پنوموکوک ها به رنگ، •بعد از مشاهده زیر میکروسکوپ
ابی و کپسول در اطراف باکتری به صورت حلقه کوچکی
.نمایان می شود
تخمیر قند اینولین-5-3-2
پنوموکوک می تواند قند اینولین را تخمیر کند ولی
.استرپتوکوک ویریدانس قادر به انجام ان نیست
:ما را در فضای مجازی دنبال کنید
@Tashkhis_Magazine
Tashkhis_Magazine
35
99 فروردین و اردیبهشت
171و172 شماره
www.tashkhis.com
tashkhis magazine
استارت اپ
دکتر ایدین پرنیا (تحلیل های سالمت دیجیتال)
دکتر فرهنگ باقری (تحلیل های اقتصادی و کسب وکاری
نیلوفرحسن،کارشناس مهندسی پزشکی
چهار فرصت استارتاپ های سالمت دیجیتال
در بحران کرونا ویروس -بخش1
پاندمی کرونا ویروس ) (COVID-19را می توان بزرگترین
بحران جهانی انسان ها از زمان جنگ جهانی دوم دانست .بحران
کرونا ویروس به شکلی ،زندگی بشر در سراسر جهان را تحت
تاثیر قرار داده است که عده ای معتقدند زندگی پس از کرونا
هرگز مانند قبل نخواهد بود .البته به شرطی که زندگی پس از
کرونا وجود داشته باشد!
از زمان پاندمی شدن کرونا ویروس ،تحلیل ها ،پیش بینی ها و
سناریو های بسیاری از ابعاد مختلف این بحران ارائه شده است.
سیستم های سالمت کشورهای گوناگون با همه توان در حال
مبارزه با بحران کرونا ویروس هستند و از همه ابزارها برای غلبه
بر همه گیری کرونا بهره می برند.
یکی از مهره های مهم سیستم سالمت در شکست
کرونا ویروس ،راهکارهای سالمت دیجیتال
( )Digital Healthاست .سالمت دیجیتال با ارائه راهکارهای
نواورانه ،فرصت های ارزش افرینی خود را به رخ می کشد.
در اینجا عالوه بر معرفی درخشش استارتاپ های ایرانی سالمت
دیجیتال در بحران کرونا ویروس ،فرصت های سالمت دیجیتال
پس از کرونا یا در شرایط تداوم بحران را معرفی می کنیم.
این مقاله به پاس فداکاری های همه پرسنل بهداشتی درمانی
که با از جان گذشتگی در برابر بحران کرونا ایستادند به انها
تقدیم می شود .با این امید که تکنولوژی ،ابزاری برای کمک و
یاری این عزیزانمان باشد.
انچه در بحران کرونا بر کسب و کارها گذشت
مهمان ناخوانده ای به نام کرونا ،تقریب ًا از همان بدو ورود
بسیاری از کسب و کارها را به حالت تعطیل و نیمه تعطیل
دراورد تا جایی که بسیاری از صاحب نظران و کارشناسان
سایه ان بر اقتصاد را طوالنی تر و نگران کننده تر دانسته اند.
شوک اقتصادی شروع کرونا از همان لحظه های ابتدایی به
کشور وارد شد به طوری که در روزهای پایان سال منجر به
کاهش فروش و تعدیل نیروی بسیاری از مشاغل و کسب و
کارها به خصوص استارتاپ ها شد.
بیشترین حوزه هایی که متحمل اسیب ناشی از کرونا شدند
شامل :خدمات مسافرتی و گردشگری ،هتل ها و شرکت های
36
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
ارائه دهنده خدمات اقامتی ،شرکت های حمل و نقل
(هوایی ،دریایی و زمینی) ،شرکت های خدمات پولی و
مالی ،شرکت های نساجی ،تولیدکنندگان پوشاک و چرم و
مراکز تجاری بودند.
بخشی از بحران های به وجود امده ،ناشی از فرایند
قرنطینه و تعطیلی دفا تر بود و بخشی دیگر به علت نبود
تقاضای سرویس های ارائه شده ،کاهش نقدینگی ،اختالل
در زنجیره تامین ،تعدیل نیروی کار استخدامی و پیمانی،
کاهش بهره وری کارمندان و سازمان ها ،فرایند دورکاری
و نبود زیر ساخت برای نظارت سیستماتیک ،مشکالت و
مطالبات مالی که مجموع این مولفه ها بسیاری از شرکت ها
را دچار شرایط حاد کرده است.
در نقطه مقابل و بعد از بروز پاندمی گسترده این
بیماری ،کسب و کارهای اندکی نیز رشد قابل توجهی
را تجربه کردند .کسب و کارهایی که در حوزه های
خدمات سالمت ،بهداشت و درمان ،شرکت های دارویی،
کارخانجات صنایع غذایی و کشاورزی ،و خدمات
لجستیکی فعالیت می کردند از جمله ان هایی بودند که
توانستند تا حدودی پاسخگوی تعداد بسیاری از کاربران
خود باشند و البته برخی از انها نیز مشکالت ناشی از رشد
سریع و عدم تامین تقاضا را بر اساس نبود زیرساخت
مناسب تجربه کردند.
درخشش استارتاپ های سالمت دیجیتال
در بحران کرونا ویروس
استراتژی اصلی برای مقابله با پاندمی کرونا ویروس،
کاهش تماس نزدیک افراد با یکدیگر است که به ان
فاصله گذاری اجتماعی گفته می شود .در این استراتژی به
افراد توصیه یا اجبار می شود که در خانه بمانند و از انجام
امور غیرضروری در خارج از منزل خودداری کنند .حتی
در صورت بروز عالئم اولیه ابتال به کرونا ویروس ولی با
حال عمومی خوب ،همچنان رفتن به مراکز بهداشتی درمانی
توصیه نمی شود.
اما ایا فقط توصیه کردن کافی است؟ ایا مردم خود
می توانند تشخیص دهند که برای چه مشکالت سالمتی
مراجعه کنند و برای چه مشکالتی خیر؟ تا چه زمان می توان
خدمات غیر اورژانس پزشکی را متوقف کرد؟ ایا ابزارهای
اطالع رسانی نفوذ مناسب و کافی را دارند؟ و سواالت بسیار
دیگری که نشان از مشکالت ارائه خدمات سالمت در
زمان بحران کرونا می دهد .برای برخی از این مشکالت،
استارتاپ های سالمت دیجیتال راهکارهای مناسبی داشته اند
یا با بروز بحران شروع به ارائه ان کردند.
استارتاپ های سالمت دیجیتال ایران با انکه تا امروز کمتر
از طرف سیستم سالمت مورد پذیرش قرار می گرفتند و اغلب
با ایجاد موانع از ایشان استقبال می شد ،برای خدمت رسانی پا
پیش گذاشتند .هر چند کم توجهی به حوزه سالمت دیجیتال
خود را به صورت نبود زیرساخت کافی ،نشان داد ولی این
موضوع استارتاپ های سالمت دیجیتال ما را متوقف نکرد.
فعالیت های استارتاپ های ایرانی سالمت دیجیتال در
بحران کرونا ویروس بسیار قابل تقدیر و درخشان بود و البته
همچنان نیز ادامه دارد .ما در اینجا کوشیده ایم گوشه ای از
این اقدامات را معرفی کنیم و احتمال بسیار دارد که نتوانسته
باشیم همه این خدمات و فعالیت ها را ذکر کنیم .لذا پیشاپیش
از تمام استارتاپ هایی که در این بحران برای حفظ و ارتقای
سالمت مردم کشورمان تالش کردند قدردانی می کنیم.
خدمات استارتاپ های سالمت دیجیتال
در بحران کرونا ویروس
استارتاپ ها ،اپلیکیشن ها و سامانه های معرفی شده در
اینجا به عنوان نمونه هایی برای اشنایی با انواع خدمات
هستند و متاسفانه همه عزیزانی که در این زمینه خدماتی
ارائه کرد ه اند معرفی نشده اند.
خدمات مشاوره پزشکی از راه دور در بحران کرونا
در زمینه ارائه مشاوره پزشکی از راه دور که یکی از انواع
تله مدیسن ( )Telemedicineمحسوب می شود ،چند
سالی است که تعدادی استارتاپ در این حوزه مشغول به
فعالیت هستند .این استارتاپ ها با مشکالت متعددی در این
سال ها چه برای رشد و نفوذ در بازار و چه برای اخذ مجوز
و تائیدیه روبه رو بودند و با این حال توانستند به فعالیت
خود ادامه دهند .در این شرایط بحرانی که امکان ارائه
بسیاری از خدمات حضوری پزشکی غیراورژانس فراهم
نبود وجود این استارتاپ ها بسیار راهگشا بود.
استارتاپ های مشاوره پزشکی از راه دور چه در زمینه
مشاوره برای ابتال به کرونا و چه در زمینه بیماری های
دیگر امکان دریافت مشاوره از پزشکان را برای عموم
مردم فراهم کرده اند .از جمله این استارتاپ ها دکتر
ساینا ،پذیرش ،24هاسپیتل ،زوپ ،سالمت بدون
مرز ،نوبان و روبان هستند .تعداد استارتاپ های ارائه
دهنده خدمات مشاوره پزشکی از راه دور بیشتر از این
موارد است و ما فقط تعدادی را در اینجا معرفی کرده ایم.
طبق گزارش ماهنامه پیوست مربوط به 10فروردین در
مورد فعالیت های استارتاپ های سالمت دیجیتال ،این
استارتاپ ها با رشدی تا حدود 7برابر روبرو بودند .با
این وجود به نظر می رسد که امکان ارائه خدمات مشاوره
پزشکی از راه دور حتی بیش از این مقدار نیز وجود
داشت و با توجه بیشتر دولت و وزارت بهداشت این
خدمات می توانست در سطح وسیع تری ارائه گردد.
غربالگری و پایش بیماران در بحران کرونا
برای غربالگری اولیه و جلوگیری از مراجعه بی مورد
افراد به مراکز بهداشتی درمانی ،چندین تیم اقدام به
راه اندازی سامانه یا اپلیکیشن های غربالگری و پایش
بیماران نمودند .این راهکارها عالوه بر کاهش مراجعات،
امکان جمع اوری اطالعات را نیز فراهم می اورند .هرچند
اینکه چقدر از این اطالعات برای مدیریت و برنامه ریزی
اقدامات استفاده شده است مشخص نیست ولی در هر
حال امکان دسترسی به اطالعات فراهم بود.
یکی از اولین سامانه هایی که برای غربالگری راه اندازی
شد« سامانه خودارزیابی ابتال به کرونا» دانشگاه علوم
پزشکی اصفهان بود .پس از ان مرکز تحقیقات بیماری های
غیرواگیر دانشگاه علوم پزشکی تهران ،توسط شرکت
ویستا« سامانه اطالع رسانی ،خود ارزیابی و ثبت بیماران
کرونا» را پیاده سازی کرد.
همچنین ستاد فرماندهی عملیات مدیریت بیماری
کرونا در کالنشهر تهران اپلیکیشنی به نام« سامانه مقابله
با کرونا» را در اواسط اسفند ماه منتشر نمود که بیش از
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
37
یک میلیون نصب فعال داشته است .در این اپلیکیشن امکان
خودارزیابی و بررسی عالئم و دریافت بازخورد مانند دو
سامانه معرفی شده پیشین وجود دارد.
اپلیکیشن« ماسک» با هدف پایش محل حضور افراد
مشکوک و مبتال به کرونا تولید و منتشر شده است و در
مجموع تاکنون توانسته است بیش از 200هزار نصب فعال
داشته باشد.
در زمینه پایش و پیگیری بیماران استارتاپ بهزی از چند
سال پیش فعال بوده و اکنون نیز در شرایط بحران کرونا این
خدمات را برای افرادی که به این بیماری مبتال شده اند ارائه
می دهد.
اموزش و اطالع رسانی سالمت در بحران کرونا
بسیاری از استارتاپ های سالمت در زمینه اموزش و
اطالع رسانی بیماری کرونا اقدام به تولید محتوا کردند .چه
استارتاپ هایی که در باال نامشان ذکر شد و اغلب محتواهای
مرتبط تولید می کردند و چه استارتاپ هایی مانند شفاجو و دکتر
سوشا که مخاطبان عمومی دارند و یا استارتاپ لک لک که به
صورت اختصاصی برای مادران باردار محتواهای اموزشی در
زمینه کرونا ویروس تولید کرده است.
عالوه بر این استارتاپ ها که اغلب تولید محتوا بخشی از
فعالیت ان ها است ،تیم های متشکل از دانشجویان علوم پزشکی
و پرسنل بهداشتی درمانی اقدام به تولید محتوای اختصاصی
برای کرونا ویروس و اموزش مقابله با نمودند .این موارد شاید
دقیقا به صورت استارتاپی اغاز نشدند ولی در هر صورت
موفق به تولید محتواهای با کیفیت شدند .از این جمله می توان
به بانی شو ،کرونا و َعموم و ولینو اشاره کرد.
تعداد زیادی اپلیکیشن موبایل اختصاصی برای انتقال
اخبار ،امار و اموزش های مربوط به کرونا ویروس هم
در مارکت های اپلیکیشن قرار داده شده است که اغلب
تعداد نصب زیادی نداشتند .به جز اپلیکیشن هایی که
پیش تر ذکر شد اپلیکیشن های دیگری از جمله« سفیران
سالمتی (ویژه کرونا)» بیش از 50هزار نصب فعال و
«کرونا HYPERLINK “https://cafebazaar.ir/
app/ir.koro.virusopk”–HYPERLINK “https://
”cafebazaar.ir/app/ir.koro.virusopk
�HY
PERLINK “https://cafebazaar.ir/app/ir.koro.
HYPERLINK
"virusopkkامار�“https://cafe
38
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
�bazaar.ir/app/ir.koro.virusopk” HYPER
LINK
“https://cafebazaar.ir/app/ir.koro.
HYPERLINK
"virusopkلحظه“https://
”cafebazaar.ir/app/ir.koro.virusopk
�HY
PERLINK
“https://cafebazaar.ir/app/
"ir.koro.virusopkایHYPERLINK “https://
”cafebazaar.ir/app/ir.koro.virusopk
�HY
PERLINK
“https://cafebazaar.ir/app/
"ir.koro.virusopkویروس HYPERLINK
�“https://cafebazaar.ir/app/ir.koro.viru
sopk” HYPERLINK “https://cafebazaar.
"ir/app/ir.koro.virusopkکرونا»« ،امار ،تست و
دانستنی های کرونا» بیش از 5هزار نصب فعال دارند.
البته در مجموع توان اطالع رسانی کانال های غیر
اختصاصی برای سالمت بیشتر به نظر می رسد و توان
منابع معتبر داخلی برای اموزش سالمت در مقابل منابع
غیر علمی نیز زیاد نیست .ولی نمونه هایی مانند مواردی
که ذکر شد می توانند اغازی برای ایجاد کانال های
اطالع رسانی معتبر و قابل اعتماد باشد.
خدمات در منزل در بحران کرونا
نیاز به خدمات در منزل پیش از بروز بحران کرونا نیز
احساس می شد و به دلیل توصیه به ماندن در منزل در این
شرایط بیشتر نیز احساس می شود .مهمترین خدمات در
منزلی که پیش از این وجود داشت خدمات پرستاری و
مراقبت در منزل و گرفتن ازمایش در محل بود.
استارتاپ های پرستاری و مراقبت در منزل به خصوص
اگر برای مراقبت از بیمار مسن یا دارای بیماری زمینه ای
باشد و خانواده یا اقوام نتوانند به دالیل مختلف این
مراقبت را ارائه نمایند بسیار مورد نیاز است .از جمله
استارتاپ هایی که خدمات اختصاصی مراقبت در منزل در
بحران کرونا ارائه نموده است استارتاپ اسانیسم است.
هر چند استارتاپ های دیگری نیز در این حوزه وجود
دارند ولی در بررسی ان ها ،ارائه خدمات اختصاصی برای
مبتالیان به کرونا ویروس مشاهده نمی شد.
استارتاپ هایی که خدمات ازمایش در منزل ارائه می کنند
نیز خدماتی اختصاصی در زمینه کرونا معرفی نموده اند ولی
درباره اینکه برخی از این ازمایش ها با پروتکل کشوری
برای بررسی و تشخیص ابتال به کرونا متناسب باشد شک هایی
وجود دارد و ما از لزوم ارائه ان ها در منزل اطمینان نداریم و
در نتیجه از معرفی این استارتاپ ها در این مقاله خودداری
می کنیم .هر چند خدمات ازمایش در محل برای مبتالیان به
بیماری های دیگر که حتما باید ازمایش را انجام دهند می تواند
مفید و راهگشا باشد .عالوه بر استارتاپ های این حوزه تعداد
زیادی از ازمایشگاه ها نیز این خدمات را به طور مستقل ارائه
می نمایند و نمونه گیری را در منزل انجام می دهند.
به طور کلی در دسته خدمات در منزل به نظر می رسد
که استارتاپ ها می توانستند خدمات بیشتر و موثرتری را در
دوران بحران کرونا ارائه نمایند.
سایر اپلیکیشن ها و استارتاپ های سالمت دیجیتال
بسیاری از اپلیکیشن ها و استارتاپ های سالمت دیجیتال،
اقداماتی برای مقابله با بحران کرونا ویروس انجام دادند .هر
چند این اقدامات اغلب در حد تولید محتوا و اطالع رسانی
به مخاطبان بود .با این حال ،انتظار می رفت که کارافرینان
سالمت دیجیتال در این شرایط می توانستند مشکالت و
فرصت های ارائه خدمت اختصاصی در این شرایط بحرانی
را کشف و راهکارهایی متناسب با ان را ارائه کنند.
البته این ضعف تا حدودی هم به سیستم سالمت مربوط
می شود که در شرایط غیر بحرانی ،فرصت کافی برای رشد
استارتاپ های سالمت دیجیتال را فراهم نیاورد که بتواند در
چنین بحرانی از خدمات و حتی نواوری های ایشان در حل
وفصل مشکالت کمک بگیرد.
پیش بینی های اقتصادی از دوران پس از بحران کرونا
با توجه به انچه در بخش بحران کرونا گفته شد تبعات و
میراث ان به صورت اثرات بلندمدت همچنان باقی خواهد
ماند .برخی از مشکالت اقتصادی اتی کشور که به دلیل عدم
فعالیت کسب و کارها در سه ماه حیاتی اسفند تا اردیبهشت
ماه ،تغییر در باز پرداخت تسهیالت ،برداشت های احتمالی
از صندوق توسعه ملی به منظور ادامه مبارزه با بحران کرونا
و تمدید پرداخت های مالیاتی ایجاد می شوند همگی باید در
سال ۹۹جبران شوند.
همین امر به علت جبران خسارات وارده ،فرایندهای
مرتبط با بازار سرمایه را برهم خواهد زد .همچنین در
بازارهای جهانی سرمایه نیز مانع توسعه سرمایه گذاری های
غیر ضروری خواهد شد و انچه مشخصا پس از بحران کرونا
به وجود خواهد امد دیستروفی یا زوال بازار سرمایه
خواهد بود.
این امر به علت تغییر در شاخص های کالن برنامه
استراتژیک توسعه ،تغییر در سیاست های کالن پولی و
مالی به وجود خواهد امد و در جهان شاهد انقباض
سرمایه گذاری های پر ریسک به خصوص سرمایه گذاری
خطرپذیر خواهیم بود چرا که بحران کرونا یک بحران
وسیع الطیف و فراملی است و به طور مستقیم از بازارهای
جهانی تاثیر می پذیرد.
بسیاری از اقتصاددانان بحران کرونا را حتی پر چالش تر
و خطرناک تر از بحران مالی سال ۲۰۰۸می دانند .وقوع
رکود اقتصاد جهانی ،کاهش تولید ناخالص ملی کشورها
و کاهش مواد خام و کاالها (کامودیتی ها) از جمله موارد
بسیار مهم و تاثیرگذار بر این جریان است که بیشترین
تهدید ،عاید همان اقتصاد خطرپذیر و اقتصاد دانش بنیان
خواهد بود مگر انکه رویکرد کشورهایی که صدای زنگ
خطر کرونا را به صورت جدی شنیده باشند تغییر در
توسعه نواوری و فناوری باشد.
جهان پس از کرونا در بازه زمانی کوتاه مدت و میان
مدت به علت شوک اقتصادی ،اجتماعی و سیاسی حاصل
از کرونا بازار سرمایه متفاوتی را تجربه خواهد کرد که
از چند جهت قابل بررسی خواهد بود چه از جنبه های
اقتصاد سرمایه گذاری و چه از نظر سیاست های کالن
ان ،به طوری که شاهد تغییر ذائقه و رویکرد بازار سرمایه
خواهیم بود .بخش عمده ای از ان به علت اشفتگی بازار
ارز و حامل های انرژی و بخشی از ان به علت عدم رغبت
و کاهش اعتماد در سرمایه گذاری به وجود خواهد امد.
در نتیجه در کلیه سطوح از جمله مدیریت پورتفولیو،
کاهش ظرفیت ریسک پذیری ،تغییر نگرش در سرمایه
گذاری های دیر بازده ،توجه بیشتر به سرمایه گذاری های
مشترک ،کاهش سرمایه گذاری های بذری روی ایده ها
نمایان خواهد بود .در ضمن توجه به سرمایه گذاری در
بازارهای سنتی همانند بازار طال و مسکن که همواره
پناهگاه سرمایه گذاران در شرایط عدم قطعیت است جزء
واکنش هایی است که باید شاهد ان باشیم.
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
39
Lab Diagnosis
Mo nthly
M agazine
ISSN:1561-6363
MAY 2020 / Volume 22 / Issue No.171,172
Tel: 021 88987501-66910616
Fax: 021-89776769
Website: www.Tashkhis.com
Email:Tashkhis@gmail.com
Dr. Mohammad-Javad Gharavi,
Secretary of Iranian Association of
Clinical Laboratories (IACL)
Calibration of cell Counter……...................................................................…30
Common Methods of Laboratory Diagnosis of Pneumococcus................…33
3
Professor of Tehran Medical Sciences
Lab News………..........................................................……..........…............…24
3
Dr. Abdolfattah Sarrafnejad,
SARS COV 2 Virus Corona Test…………….............................................….22
3
Head of Iranian Association of Clinical
Laboratories (IACL)
Epidemiology and Laboratory Diagnosis of Gonorrhea Virus………..........19
3
Dr. Seyed Hossein Fatemi,
Interview with Pishtaz teb Company, Iranian Manufacturer of Corona Kit…16
3
Scientific Consultants:
Press Conference of the health reference laboratory Head.............................… 13
3
Mahmood Aslani
matashkhis@gmail.com
Issue Panel, Corona and Postcoron from a Laboratories Perspective…..…8
3
Executive Manager:
News .................................................................................................................. 3
3
Scientific editor:
Dr. Ali Beikian
Editorial……………………….........................………………………………2
3
Managing editor:
Dr. Abbas Nadaf Fahmideh
content
3
aafrah@gmail.com
3
Editor in Chief:
Dr. Abbas Afrah
Four Digital health Startups in the Coronavirus Crisis…….....................…36
Dr. Alireza Mehrvarz,
Anatomo-Clinical Pathologist
Dr. Alireza Tarang,
Medical Genetics (PhD.)
Dr. Ali Beikian,
MD Pathologist
Parvin Mokhtar,
Nurse BSc(N)
99فروردین واردیبهشت
171و172 شماره
40
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
41
42
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
43
44
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171
فروردین و اردیبهشت 99
شماره 172و171
45
46
فروردین واردیبهشت99
شماره 172و171