ماهنامه تشخیص آزمایشگاهی شماره 130

‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪5‬‬ ‫ ‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪7‬‬ ‫ ‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪9‬‬ ‫ ‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪11‬‬ ‫ ‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪13‬‬ ‫ ‪14‬‬ ‫‪14‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪15‬‬ ‫ ‪16‬‬ ‫‪16‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪17‬‬ ‫ ‪18‬‬ ‫‪18‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪19‬‬ ‫ ‪20‬‬ ‫‪20‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪21‬‬ ‫ ‪22‬‬ ‫‪22‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪23‬‬ ‫ ‪24‬‬ ‫‪24‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪25‬‬ ‫ ‪26‬‬ ‫‪26‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪27‬‬ ‫ ‪28‬‬ ‫‪28‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪29‬‬ ‫ ‪30‬‬ ‫‪30‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫ماهنامه‬ ‫سالنوزدهم‪-‬شماره‪(130‬ابان‪92/)95‬صفحه‪8000/‬تومان‬ ‫ماهنامهتشخیصازمایشگاهی‪/‬پژوهشی‪-‬خبری‬ ‫شماره ثبت‪8965/9 :‬‬ ‫‪Email: Tashkhis@gmail.com‬‬ ‫‪aafrah@gmail.com / 09111311114‬‬ ‫دبیرتحریریه‪ :‬دکترارش دریاکار‬ ‫مدیراجرایی‪ :‬مهندس محمود اصالنی‬ ‫‪Email: matashkhis@gmail.com‬‬ ‫نشانی نشریه‪ :‬تهران‪-‬خیابان طالقانی‪ -‬نرسیده به حافظ‬ ‫کوچه غفارزاده‪ -‬کوچه مشتاقی‪-‬پالک‪1‬‬ ‫تلفن‪021-88982100 / 09127333407 :‬‬ ‫فکس‪ /021- 89776769 :‬صندوق پستی‪14335-1418 :‬‬ ‫دفتررشت‪ :‬رشت‪ -‬خیابان انقالب‪ -‬پالک ‪179‬‬ ‫‪www.Tashkhis.com‬‬ ‫نخستیننشریهازمایشگاهیکشور‬ ‫صاحب امتیاز و مدیر مسوول‪ :‬دکتر عباس افراه‬ ‫‪ ‬گزارش یک بیماری گوارش کمیاب‪2....................................................................................‬‬ ‫‪ ‬گزارش یک بیماری پوستی‪3.................................................................................................‬‬ ‫‪ ‬اخبار‪5..................................................................................................................................‬‬ ‫‪‬‬ ‫گفتگویی با مهندس جهانگیری؛ رئیس اداره امور ازمایشگاه های دانشگاه علوم پزشکی یاسوج‪10..........‬‬ ‫‪ ‬رییس چهارمین کنگره فن اوری های نوین ازمایشگاهی درگفتگو با ماهنامه‪:‬‬ ‫هنوز تعرفه ازمایشگاه به صورت سنتی تعیین می شود‪13................................................................‬‬ ‫‪ ‬مگا لب؛ زیر ذره بین متخصصان ازمایشگاه‪18..........................................................................................‬‬ ‫‪ ‬گذری برزندگانی مرحوم دکتر سید عبدالمحمود ضیا شمسا‪21................................................‬‬ ‫طرح روی جلد‪:‬‬ ‫شرکت تولیدی بازرگانی اریافارمد‬ ‫تولیدوواردات دستگاه های‬ ‫پزشکی‪،‬ازمایشگاهی و‬ ‫فراورده های تشخیصی‬ ‫ادرس‪ :‬تهران‪ ،‬بلوارنلسون ماندال‬ ‫(افریقای شمالی)‪،‬خیابان سایه‪،‬‬ ‫پالک ‪ ،52‬طبقه ‪،3‬‬ ‫تلفن‪22022002 :‬‬ ‫فاکس‪22039247 :‬‬ ‫‪ ‬سومین دوره ی انتخابات انجمن تامین کنندگان تجهیزات ازمایشگاهی برگزارشد‪24..................‬‬ ‫‪ ‬بیماری داسی شکل‪26..............................................................................................................‬‬ ‫‪ ‬پیام رسانی سلول های بنیادی مزانشیمی در پیشرفت سرطان‪36...............................................‬‬ ‫‪ ‬نقش استرس اکسیداتیو در بیولوژی بیماری اوتیسم‪40.............................................................‬‬ ‫چاپ‪ :‬شفق ‪33906155‬‬ ‫لیتوگرافی سیب‬ ‫مشاوران علمی‪:‬‬ ‫رئیس انجمن متخصصان علوم ازمایشگاهی بالینی ایران‬ ‫دکتر عبدالفتاح صراف نژاد‬ ‫دکتر محمد جواد غروی‬ ‫دکتر علیرضا مهرورز‬ ‫دکتر علیرضا ترنگ‬ ‫پروین مختار‬ ‫استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران‬ ‫متخصص اسیب شناسی بالینی و تشریحی‬ ‫دکتر عباس نداف فهمیده‬ ‫نرس‬ ‫‪ ‬نگاهی فنی به میکروسکوپ‪50................................................................................................‬‬ ‫‪ ‬روایی و ناروایی‪52.................................................................................................................‬‬ ‫دکتر سید حسین فاطمی‬ ‫دکتر ارش دریاکار‬ ‫‪ ‬اصول کلی کنترل کیفیت در ازمایشگاه (بخش نخست)‪45...............................................................‬‬ ‫متخصص اسیب شناسی بالینی و تشریحی‬ ‫دبیر انجمن متخصصان علوم ازمایشگاهی بالینی ایران‬ ‫متخصص اسیب شناسی بالینی و تشریحی‬ ‫متخصص ژنتیک پزشکی‬ ‫چاپ اثار و اگهی ها به مفهوم پذیرش دیدگاه های پدید اورندگان نیست‪.‬‬ ‫نشریه تشخیص ازمایشگاهی از باز پس فرستادن نوشته های نویسندگان معذور است‪.‬‬ ‫هر گونه دخل و تصرف در نوشته ها با اگاهی نویسنده ان انجام می شود‪.‬‬ ‫تنها اثاری که به صورت تایپ شده روی ‪ CD‬و یا با ‪ email‬به نشریه رسیده باشد برای چاپ در دستور کار قرار خواهد گرفت‪.‬‬ ‫از نویسندگان محترم خواهشمند است عکس های الزم را به صورت اسکن شده همراه با مطلب ارسال کنند‪.‬‬ ‫دکتر ارش دریاکار (متخصص اسیب شناسی بالینی و تشریحی)‬ ‫دکتر محمد حسن محمد خواه (متخصص بیماری های داخلی)‬ ‫گزارش یک بیماری گوارش کمیاب‬ ‫بیمار خانم ‪ 29‬ساله ای است که با شکایت درد در ناحیه باالی‬ ‫شکم از یک سال پیش مراجعه کرده است‪ .‬درد شکم بیمار با‬ ‫مصرف داروهایی مانند امپرازول بهبودی نداشت‪ .‬سابقه بیماری را‬ ‫ذکر نمی کند‪ .‬در معاینه هنگام لمس درد بیمار در ناحیه اپی گاستر‬ ‫افزایش می یافت و نیز بیمار دچار تهوع می شد‪ .‬به وی توصیه‬ ‫به اندوسکوپی شد‪ .‬در اندوسکوپی بیمار‪ ،‬گاستروپاتی در ناحیه‬ ‫انتر و بدنه معده وجود داشت‪ .‬همچنین در ناحیه پیلور و انتر‬ ‫دو زخم با سایز های ‪ 1x1‬و ‪ 0.5x0.5‬سانتی متر وجود داشت‬ ‫که ظاهر خوش خیم داشتند‪ .‬خونریزی فعال در زخم ها دیده‬ ‫نشد‪ .‬از نواحی درگیر‪ ،‬بیوپسی گرفته شد‪(.‬شکل ‪ )۱‬در بررسی‬ ‫میکروسکوپی مخاط معده التهاب قابل توجه در المینا پروپریا‬ ‫به همراه تعداد زیادی پالسماسل و ‪ Mott cell‬با‪Russell body‬‬ ‫دیده شد‪( .‬شکل های ‪۲‬و‪ )۳‬در بررسی ایمونوهیستوشیمی این‬ ‫سلول ها به نسبت تقریبا یکسان مارکرهای زنجیره کاپا و المبدا‬ ‫)‪ (Kappa & Lambda‬را نشان دادند‪ .‬همچنین این سلول ها از‬ ‫نظر مارکر ‪ CD138‬مثبت بودند‪ Ki67 .‬در کمتر از ‪ 3‬درصد این‬ ‫سلول ها مثبت شد‪( .‬شکل های ‪ ۴‬تا‪ )۷‬با یافته های فوق تشخیص‬ ‫‪ Russell body gastritis‬برای بیمار گذاشته شد‪.‬‬ ‫ ‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫بحث‬ ‫‪ Russell body‬در اثر تجمع ایمونوگلوبین های فشرده در‬ ‫سیتوپالسم سلولی و احتماال به علت اختالل در ترشح سلولی‬ ‫ایجاد می شود‪ .‬همچنین گاهی در پالسماسیتوما و برخی از انواع‬ ‫لنفوم ‪ Russell body‬دیده می شود‪ .‬اما در سال ‪ Tazawa ، 1998‬و‬ ‫‪ Tsutsumii‬یک نوع خاص از تجمع زیاد پالسماسل به همراه �‪Rus‬‬ ‫‪ sell body‬در مخاط معده را به نام ‪ Russell body gastritis‬گزارش‬ ‫کردند‪ .‬در این بیماری تجمع فشرده و یک شکل پالسماسل در المینا‬ ‫پروپریا دیده می شود و به این دلیل ممکن است با بیماری های‬ ‫نئوپالستیک اشتباه گرفته شود‪ .‬بررسی ایمونوهیستوشیمی می‬ ‫تواند با قطعیت این بیماری را از مورد اخیر متمایز سازد‪ .‬لنفوم‬ ‫)‪ MALT (mucosa associated lymphatic tissue‬می تواند در‬ ‫تشخیص افتراقی قرار گیرد اما در این بیماری بر خالف لنفوم‬ ‫‪ Lymphoepithelial lesion ،MALT‬وجود ندارد‪ .‬همچنین اتیپی‬ ‫هسته یا میتوز به نفع سرشت واکنشی (‪ )reactive‬سلول ها است‪.‬‬ ‫پالسماسیتوم هم می تواند در مخاط معده رخ دهد اما در این‬ ‫بیماری الگوی ایمونوهیستوشیمی زنجیره های ایمونوگلوبین‬ ‫پلی کلونال نخواهد بود وهمچنین اندکس پایین سلول های‬ ‫در�‪Russell body gas‬‬ ‫پرولیفراتیو که ب ا ‪ ki67‬سنجش می شود‬ ‫‪ tritis‬بسیار پایین خواهد بود‪ .‬علت تجمع این سلول نامشخص‬ ‫است ولی فرضیه همراهی عفونت‪ H.pylori‬به عنوان یک عامل‬ ‫محرک در نظر گرفته شده است‪ .‬البته در مورد بیمار این مقاله این‬ ‫همراهی دیده نشد‪ .‬بنابراین اگاهی از وجود این بیماری می تواند‬ ‫از تشخیص احتمالی نادرست بیماری نئوپالستیک بکاهد‪.‬‬ ‫‪Body‬‬ ‫‪Russell‬‬ ‫‪G.‬‬ ‫‪Lock‬‬ ‫‪S,‬‬ ‫‪Petri‬‬ ‫‪A,‬‬ ‫‪Reference:‬‬ ‫‪Erbersdobler‬‬ ‫‪Gastritis Arch Pathol Lab Med. 2004;128:915–917‬‬ ‫دکتر ارش دریاکار‪ -‬بورد تخصصی اسیب شناسی تشریحی و بالینی‬ ‫دکتر مائده رعیتی (بورد تخصصی بیماری های پوست و مو )‬ ‫گزارش یک بیماری پوستی‬ ‫بیمار خانم ‪ 21‬ساله ای است که با شکایت لکه های قهوه ای‬ ‫پوست روی گردن‪ ،‬بازوها و تنه همراه با پوسته ریزی و خارش از‬ ‫‪ 2‬سال قبل مراجعه کرده است‪ .‬سابقه بیماری سیستمیک‪ ،‬مصرف‬ ‫دارو و نقص ایمنی ندارد‪ .‬بعد از مصرف داروهای ضد قارچ‬ ‫موضعی‪ ،‬ضایعات کمرنگ تر شده ولی بعد از مدتی عود کرده‬ ‫و گسترش یافته است‪ .‬در معاینه ماکول و پچ های قهوه ای رنگ‬ ‫با پوسته ریزی ظریف در گردن‪ ،‬قفسه سینه و جلوی شکم دیده‬ ‫شد‪(.‬شکل ‪ )1‬بیمار به علت عدم پاسخ مناسب به دو دوره درمان‬ ‫کامل تیناورسیکالر بیوپسی و تشخیص های افتراقی زیر نیز برای‬ ‫بیمار مطرح شد‪:‬‬ ‫‪1) Tinea versicolor‬‬ ‫‪2) Confluent & reticulated papillomatosis‬‬ ‫‪3) Seborrheic dermatitis‬‬ ‫‪4) Prurigo pigmentosa‬‬ ‫در بررسی میکروسکوپی بافت پوست پوشیده شده از اپیدرم‬ ‫مشاهده شد‪ .‬اپیدرم ظاهر طبیعی داشت‪ .‬در بررسی دقیق تر الیه‬ ‫شاخی مخمرها و هایفه های قارچی (نمای اسپاگتی و توپ‬ ‫گوشتی) دیده شد که در رنگ امیزی ‪ PAS‬این عناصر به راحتی‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪3‬‬ ‫مشاهده بودند‪ .‬درم تحتانی تغییر اسیب شناسی نداشت‪(.‬شکل های‬ ‫‪ 2‬تا‪ )5‬با نمای مورفولوژی ذکر شده تشخیص تیناورسیکالر جهت‬ ‫بیمار گذاشته شد‪.‬‬ ‫‪Tinea versicolor‬‬ ‫دو نوع عفونت با ارگانیسم های‪ Malassezia furfur‬یا شکل‬ ‫مخمری ان پتروسپوروم اوال )‪ (Pityrosporum ovale‬دیده‬ ‫می شوند‪ :‬تین اورسیکالر(‪ )Tinea versicolor‬و فولیکولیت ناشی‬ ‫از پتروسپوروم‪ .‬تین اورسیکالر یک بیماری شایع بوده که بیشتر در‬ ‫نواحی تنه و بازوی فوقانی متمرکز می شود و بیشتر در تابستان دیده‬ ‫می شود و به صورت ماکول پوسته دهنده که اغلب هیپوپیگمانته‬ ‫و گاهی هیپرپیگمانته به همراه یک هاله صورتی رنگ ظاهر‬ ‫می شوند‪ .‬هیپوپیگمانتاسیون به علت مواد ترشحی ارگانیسم ایجاد‬ ‫می شود که ممکن است از تولید مالنین در اپیدرم جلوگیری کند‪.‬‬ ‫هیپرپیگمانتاسیون به علت مالنوزوم های پر از مالنین ایجاد می شود‪.‬‬ ‫فولیکولیت پتروسپوروم به صورت پاپول های فولیکولی کوچک و‬ ‫گنبدی به رنگ قرمز بروز می یابد‪ .‬در باالتنه دیده شده ولی می‬ ‫تواند در صورت و پوست سر نیز ظاهر شود و ممکن است با تین‬ ‫اورسیکالر همراه شده که بیشتر در بیماران پیوندی دیده می شود‪.‬‬ ‫یافته های میکروسکوپی‬ ‫در بالین روش معمول تشخیص تین اورسیکالر بررسی‬ ‫میکروسکوپی نمونه خراش پوسته های ضایعه بوده که بعد از ان‬ ‫با اضافه کردن هیدروکسیدپتاسیم و گاهی مرکب هندی بررسی‬ ‫ ‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫می شود‪ .‬معموال هایفه های متعدد کوتاه و تجمعات اسپور (نمای‬ ‫اسپاگتی و توپ گوشتی) به راحتی دیده می شود‪ .‬در بیوپسی‬ ‫یافته ها شبیه به یک پوست نرمال می باشد‪ .‬اگر چه پس از بررسی‬ ‫دقیق الیه شاخی ارگانیسم های با مشخصات ذکر شده دیده خواهد‬ ‫شد که در رنگ امیزی ‪ H&E‬کمی بازوفیل بوده ولی در رنگ امیزی‬ ‫‪ PAS‬و ‪ GMS‬بهتر دیده می شوند‪ .‬در فولیکولیت پتروسپوروم‪،‬‬ ‫دیالتاسیون لومن فولیکول مو به همراه پالک کراتین و موسین بین‬ ‫فولیکولی دیده می شود‪ .‬التهاب اطراف معموال کم و لنفوسیتی است‬ ‫ولی پارگی فولیکولی می تواند منجر به التهاب شدیدتر و ابسه‬ ‫شود‪ .‬مخمرهای جوانه زننده با سایزهای ‪ 4-2‬میکرون در لومن‬ ‫فولیکول ها یا گاها در درم اطراف دیده می شوند‪.‬‬ ‫تشخیص افتراقی‬ ‫در بیشتر موارد بیوپسی های تیناورسیکالر تغییرات اسیب شناسی‬ ‫اندکی در اپیدرم و درم دارند و در دسته بیماری هایی قرار می گیرند‬ ‫که برخالف بالین مشخص و پر سرو صدا تغییرات میکروسکوپی‬ ‫اندکی در بیوپسی دارند‪ .‬طرز قرارگیری این ارگانیسم در الیه‬ ‫شاخی‪ ،‬ان را از درماتوفیت و یا کاندیدا جدا می سازد‪ .‬فولیکولیت‬ ‫پتروسپوروم با دیالتاسیون مشخص فولیکولی یا بالونی شدن‬ ‫لومن فولیکول های درگیر و وجود مخمرهای پتروسپوروم درون‬ ‫انفاندیبول فولیکول مو از سایر انواع فولیکولیت متمایز می شوند‪.‬‬ ‫‪Reference:‬‬ ‫‪Patterson James W, Practical Skin Pathology, 1st ed., 277-8‬‬ ‫مهندس محموداصالنی‬ ‫رویدادهاوگزارش ها‬ ‫ازمایشگاهیان جزء مشاغل سخت و زیان اور درجه ‪ 2‬قرار گرفتند‬ ‫یکــی از درخواســت های انجمــن علوم‬ ‫ازمایشــگاهی این بود که مشاغلشــان جزء‬ ‫مشاغل سخت و زیان اور محسوب شود که‬ ‫این موضوع در جلســه هیات دولت تصویب‬ ‫شد و شغل انها جزء مشاغل سخت و زیان اور‬ ‫و درجه ‪ 2‬قرار گرفت‪.‬‬ ‫رییس مرکز روابط عمومی و اطالع رسانی‬ ‫وزارت بهداشــت با بیان اینکه ازمایشگاهیان‬ ‫در وزارت بهداشت تجمع نکرده اند گفت‪ :‬بر‬ ‫خالف اخباری که در برخی رســانه ها منتشر‬ ‫شده اســت نشســت اعضای انجمن علوم‬ ‫ازمایشگاهی با مسووالن وزارت بهداشت در‬ ‫فضایی ارام در قالب شرکت در همایش برگزار‬ ‫شد و مشکالت و درخواست های ان ها مورد‬ ‫پیگیری قرار گرفت‪.‬‬ ‫دکتر عباس زارع نــژاد در واکنش به برخی‬ ‫اخبار منتشر شده درباره تجمع اعضای انجمن‬ ‫علوم ازمایشگاهی در وزارت بهداشت گفت‪:‬‬ ‫همکاران علوم ازمایشگاهی تجمع نکرده اند‬ ‫بلکه در همایشی که در وزارت بهداشت برگزار‬ ‫شد شرکت کرده بودند‪.‬‬ ‫وی با بیان اینکه نشست اعضای انجمن علوم‬ ‫ازمایشگاهی با مســووالن وزارت بهداشت‬ ‫در تاالر امام جواد این وزارتخانه برگزار شــد‪،‬‬ ‫تصریح کرد‪ :‬اعضای انجمن علوم ازمایشگاهی‬ ‫در این نشســت برخی از مشکالت صنفی‪،‬‬ ‫اموزشــی و حرفه ای خود را مطرح کردند و‬ ‫برخالف اخباری که در برخی رسانه ها منتشر‬ ‫شده این جلسه در جوی ارام برگزار شد‪.‬‬ ‫وی ادامه داد‪ :‬یکی از درخواست های انجمن‬ ‫علوم ازمایشگاهی این بود که مشاغلشان جزء‬ ‫مشاغل سخت و زیان اور محسوب شود که‬ ‫دیــروز این موضوع در جلســه هیات دولت‬ ‫تصویب شد و شغل انها جزء مشاغل سخت و‬ ‫زیان اور و درجه ‪ 2‬قرار گرفت‪.‬‬ ‫زارع نژاد ادامه داد‪ :‬همچنین این انجمن درباره‬ ‫دکتری حرفه ای نیز درخواست هایی داشتند که‬ ‫جلساتی را با معاونت اموزشی وزارت بهداشت‬ ‫برگزار کردند و فرایند این موضوع در معاونت‬ ‫اموزشی در حال پیگیری است‪ .‬درباره موضوع‬ ‫بازنشستگی ازمایشگاهیان نیز باید گفت که با‬ ‫توجه به زیان اور بودن شغلشان موافقت شده که‬ ‫ازمایشگاهیان با ‪ 62‬سال سابقه بازنشسته شوند‪.‬‬ ‫وی بــا بیان اینکه البته یک ســقف ســنی‬ ‫مشخص نیز برای اجباری نبودن بازنشستگی‬ ‫ازمایشــگاهیان تعیین شد گفت‪ :‬البته اعضای‬ ‫انجمن علوم ازمایشگاهی سواالتی هم داشتند‬ ‫که مدیــران وزارت بهداشــت از حوزه های‬ ‫درمان‪ ،‬توســعه و اموزشی در قالب یک پنل‬ ‫تخصصی به ان پاسخ دادند‪.‬‬ ‫مدیر کل نظارت بر تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو‪:‬‬ ‫تجهیزات پزشکی و ازمایشگاهی را از اول دی با شکل دیگری ببینید‬ ‫مدیر کل نظارت بر تجهیزات و ملزومات‬ ‫پزشکی ســازمان غذا و دارو از اغاز طرح‬ ‫شناسه گذاری محصوالت پزشکی خبر داد‪.‬‬ ‫دکتــر محمود بیگلر مدیــر کل نظارت و‬ ‫ارزیابــی تجهیزات و ملزومات پزشــکی‬ ‫ســازمان غذا و دارو اظهار داشت‪ :‬فاز اول‬ ‫طرح شناســه گذاری و برچســب اصالت‬ ‫بــرای برخــی از تجهیــزات و ملزومات‬ ‫پزشکی را از تاریخ یکم دی ماه سال جاری‬ ‫قابل اجرا دانست‪.‬‬ ‫به گفته این مقام مســئول یکی از راههای‬ ‫جلوگیــری از ورود محصــوالت قاچاق‬ ‫و تقلبی کاالهای مشــهور به ســامت به‬ ‫ســطح عرضه‪ ،‬شناسه گذاری اصالت است‬ ‫که بــه پشــتوانه ســامانه ‪ TTAC‬می تواند‬ ‫منشــا خدمات خیری در حــوزه نظارتی‬ ‫فراورده های سالمت باشد‪.‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪5‬‬ ‫رئیسدانشگاهعلومپزشکیالبرز‪:‬‬ ‫واگذاری برخی ازمایشگاه های تشخیص طبی البرز به شرکت خارجی صحت ندارد‬ ‫رئیس دانشــگاه علوم پزشکی استان البرز‬ ‫برخــی ادعاها مبنی بر واگــذاری برخی از‬ ‫ازمایشگاه های تشخیص طبی به شرکت های‬ ‫خارجی در این استان را تکذیب کرد‪.‬‬ ‫دکتر حمید درفشی دراین باره افزود‪ :‬یک‬ ‫ازمایشگاه در بیمارستان شهید باهنر کرج از‬ ‫طریق مناقصه به یک شــرکت ایرانی به نام‬ ‫کانی کاسپین واگذار شده است که در حدود‬ ‫‪ 30‬میلیون یورو در این استان سرمایه گذاری‬ ‫کرده است‪.‬‬ ‫وی بیان داشت‪ :‬این شرکت ممکن است‬ ‫از ســرمایه گذار خارجی بــرای خریداری‬ ‫دســتگاه های مورد نیاز ازمایشگاه استفاده‬ ‫کنــد‪ ،‬اما به این معنا نیســت که شــرکت‬ ‫خارجی دخالــت مســتقیم در تجهیز این‬ ‫ازمایشگاه داشته باشد‪.‬‬ ‫درفشــی اظهار کرد‪:‬قرار است تجهیزات‬ ‫مورد نیاز این ازمایشــگاه بــا تعرفه دولتی‬ ‫واردالبرز شود‪.‬‬ ‫این مسوول با اشاره به اینکه اکنون حدود‬ ‫‪ 180‬ازمایشــگاه در استان البرز فعال است‪،‬‬ ‫گفت‪ :‬ازمایشــگاهی که قرار اســت تجهیز‬ ‫شود از کیفیت بسیار باالیی برخوردار است‬ ‫و پیش بینی می شود در سراسر کشور مورد‬ ‫استقبال قرار گیرد‪.‬‬ ‫وی خاطر نشــان کــرد‪ :‬پیشــرفته ترین‬ ‫ازمایش ها مانند الرژی‪ ،‬پاتولوژی و غیره در‬ ‫این ازمایشگاه انجام می شود‪.‬‬ ‫درفشــی گفت‪ :‬تجهیزاتی کــه اکنون در‬ ‫تمام ازمایشــگاه های اســتان البرز وجود‬ ‫دارد مربوط به ‪ 20‬سال گذشته است اما این‬ ‫ازمایشگاه با کیفیت بسیار باال‪،‬کامال مکانیزه‬ ‫و با علم روز دنیا مطابقت دارد‪.‬‬ ‫وی افزود‪ :‬کادری که قرار اســت در این‬ ‫ازمایشــگاه فعالیت کنند از نیروهای بومی‬ ‫استان البرز خواهند بود‪.‬‬ ‫معاونوزیربهداشت‪:‬‬ ‫درمان سل حاشیه نشینان رایگان است‬ ‫معاون بهداشــت وزیر بهداشت‪ ،‬درمان و‬ ‫اموزش پزشکی گفت‪ :‬یکی از برنامه هایی که‬ ‫این وزارتخانه برای حاشیه نشینان کشور انجام‬ ‫می دهد درمان رایگان سل است‪.‬‬ ‫بــه گــزارش وزارت بهداشــت‪ ،‬درمان و‬ ‫اموزش پزشکی ‪ ،‬علی اکبر سیاری در همایش‬ ‫روز ملی مبارزه با سل‪ ،‬افزود‪ :‬وزارت بهداشت‬ ‫برای ‪ 10‬میلیون و ‪ 200‬هزار تن در حاشــیه‬ ‫شهرها نظام بهداشتی و درمانی ایجاد کرده و‬ ‫تنها وزارتخانه ای است که انان را به رسمیت‬ ‫شناخته است‪.‬‬ ‫معاون وزیر بهداشت اظهارکرد‪ :‬خوشبختانه‬ ‫امار سل در ایران به نسبت جهانی بسیار کم‬ ‫است اما این دلیل نمی شود که بگوییم در این‬ ‫زمینه هنوز کاری نداده ایم؛ امار جهانی ابتال‬ ‫به سل ‪ 142‬تن در هر یکصد هزار تن و ‪116‬‬ ‫ ‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫تن در هر یکصد هزار تن در منطقه مدیترانه‬ ‫شرقی است که در ایران این رقم به ‪ 16‬تن در‬ ‫هر یکصد هزارتن می رسد‪.‬‬ ‫ســیاری افزود‪ :‬سل قابل کنترل است چون‬ ‫راه ها و زنجیره انتقال‪ ،‬تشخیص و درمان ان‬ ‫وجود دارد و یکی از اهداف توسعه پایدار در‬ ‫جوامع‪ ،‬پایان دادن بــه اپیدمی (همه گیری)‬ ‫سل است‪ .‬در این خصوص سه هدف عمده‬ ‫تعریف شده اســت که کاهش ‪ 95‬درصدی‬ ‫موارد مرگ تا سال ‪ 2030‬نسبت به سال ‪2015‬‬ ‫یکی از این اهداف است‪.‬‬ ‫وی‪ ،‬دو هدف دیگر را کاهش ‪ 90‬درصدی‬ ‫مــوارد ابتال و به صفر رســاندن هزینه های‬ ‫کمرشــکن درمان سل تا ســال ‪ 2030‬عنوان‬ ‫کرد و افزود‪ :‬خطر ابتال به سل در چند گروه‬ ‫اعم از سالمندان‪ ،‬دیابتی ها و بیماران مبتال به‬ ‫اچ ای وی‪ /‬ایدز بیش از دیگران است‪.‬‬ ‫وی خاطرنشان کرد‪ :‬این خطر در سالمندان‪،‬‬ ‫پنج برابر و خطر مرگ ‪ 2 ،‬برابر‪ ،‬در دیابتی ها‬ ‫خطر ابتال‪ ،‬چهار برابر و خطر مرگ در بیماران‬ ‫مبتال به ایدز هنگام ابتال به سل‪ ،‬سه برابر است‪.‬‬ ‫معاون وزیر بهداشــت با اشاره به پرهزینه‬ ‫بودن ســل مقاوم به درمان گفت‪ :‬درمان سل‬ ‫معمولی ‪ 450‬هزار تومان هزینه دارد اما درمان‬ ‫سل مقاوم بین ‪ 20‬تا ‪ 50‬میلیون تومان هزینه‬ ‫در بردارد‪.‬‬ ‫ســیاری تصریح کرد‪ :‬سل معمولی سرپایی‬ ‫درمان می شود اما برای سل مقاوم باید بیمار ‪6‬‬ ‫ماه تا یک سال بستری شود‪.‬‬ ‫وی تاکید کرد‪ :‬ما باید طبق تعهد تا ‪ 15‬سال‬ ‫دیگر به سل خاتمه دهیم اما همچنان با خطر‬ ‫مهاجــرت به عنوان یکــی از راه های تهدید‬ ‫مواجه ایم‪.‬‬ ‫همایش روز ملی مبارزه با ســل‪ ،‬این ماه در‬ ‫ستاد وزارت بهداشت برگزار شد‪ 23.‬مهر روز‬ ‫ملی سل نامگذاری شده است‪.‬‬ ‫مدیرعامل سازمان انتقال خون عنوان کرد؛‬ ‫شرط پیوستن ایران به شبکه بانک جهانی سلول های بنیادی‬ ‫مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران‪ ،‬پیوستن‬ ‫به شــبکه بانک جهانی ســلول های بنیادی را‬ ‫نیازمند داشــتن زیرســاخت های فنی قوی و‬ ‫به روز دانست‪.‬‬ ‫دکتر علی اکبر پورفتح اله در اولین همایش‬ ‫مدیران و مســووالن مراکز ســپاس سازمان‬ ‫انتقال خون که در ســالن اجتماعات شرکت‬ ‫پاالیش و پژوهش خون برگزار شد‪ ،‬با اشاره‬ ‫به اهمیت کار مراکز پذیره نویسی سلول های‬ ‫بنیادی گفت‪ :‬یکی از اهداف ســازمان انتقال‬ ‫خون داشتن بانک اطالعاتی قوی از داوطلبان‬ ‫اهدای سلول های بنیادی می باشد و هدف از‬ ‫این کار نجات زندگی بیمارانی است که نیاز‬ ‫به سلول های بنیادی دارند‪.‬‬ ‫وی افزود‪ :‬نداشتن این شبکه در کشور هزینه‬ ‫زیادی را بر خانواده بیماران تحمیل می کند زیرا‬ ‫بســیاری از هموطنان توان مالی پرداخت این‬ ‫هزینه ها را ندارند‪.‬‬ ‫پورفتح اله ادامه داد‪ :‬اگر ســازمان انتقال خون‬ ‫بتواند ســاختار خوبی برای سامان دهی پذیره‬ ‫نویسی ســلول های بنیادی فراهم کند در واقع‬ ‫ابزار بســیار خوب و قوی برای مراکز پیوند در‬ ‫سراسر کشور فراهم می شود‪.‬‬ ‫وی با اشــاره به وظایف سازمان انتقال خون‪،‬‬ ‫گفت‪ :‬این سازمان ارائه دهنده خدمات به مراکز‬ ‫پیوند اســت اما متولی پیوند در کشور‪ ،‬مراکز‬ ‫درمانی هستند‪.‬‬ ‫پورفتح اله با اشاره به توانمندی سازمان انتقال‬ ‫خون در ایجاد شــبکه گســترده اهدا کنندگان‬ ‫ســلول های بنیادی‪ ،‬افزود‪ :‬سازمان انتقال خون‬ ‫بیش از ‪ ۲‬میلیــون اهدا کننده خــون دارد که‬ ‫می توان با برنامه ریزی دقیق و اطالع رسانی در‬ ‫زمان اهدا‪ ،‬انها را به صورت اگاهانه و مسئوالنه‬ ‫به همراه خانواده هایشــان به جمع شبکه اهدا‬ ‫کنندگان سلول های بنیادی افزود‪.‬‬ ‫وی با اشــاره به افزایش مراکز جامع اهدای‬ ‫خون در استان های مختلف کشور‪ ،‬اظهارداشت‪:‬‬ ‫تالش ما بر این اســت که در کنار اهدای خون‬ ‫و پالکــت و پالســما بتوانیم پذیره نویســی‬ ‫سلول های بنیادی را نیز داشته باشیم‪.‬‬ ‫پورفتح الــه گفت‪ :‬با داشــتن ‪ ۱۰۰‬هزار نفر‬ ‫داوطلب اهدا کننده ســلول بنیادی بیش از ‪۵۰‬‬ ‫درصد نیاز کشور حل خواهد شد و بقیه را نیز‬ ‫با پیوستن به شبکه جهانی اهداکنندگان سلول‬ ‫بنیادی می توان جبران کرد‪.‬‬ ‫مدیر عامل سازمان انتقال خون ایران‪ ،‬پیوستن‬ ‫به شــبکه بانک جهانی ســلول های بنیادی را‬ ‫نیازمند داشــتن زیرســاخت های فنی قوی و‬ ‫به روز دانســت و افزود‪ :‬اگــر بخواهیم تبادل‬ ‫سلول داشــته باشیم باید اســتانداردهای الزم‬ ‫برای یک ازمایشگاه متصل به شبکه جهانی را‬ ‫بدست اوریم و با دقت باال ازمایشات سازگاری‬ ‫بافتی را انجام دهیم‪.‬‬ ‫وی یکی دیگر از کارهای مهم در پیش روی‬ ‫سازمان انتقال خون را ایجاد سیستم اماده سازی‬ ‫ســلول ها برای پیوند دانست و گفت‪ :‬بیماران‬ ‫زمان زیادی را برای انجام این فرایند از دســت‬ ‫می دهند و ما امیدواریم ســازمان انتقال خون‬ ‫بتواند در این امر به مراکز درمانی و متخصصان‬ ‫پیوند مغز استخوان در کشور کمک کند‪.‬‬ ‫راه اندازی ازمایشگاه متابولیک برای غربالگری نوزادان‬ ‫رییس بیست و هشــتمین کنگره بین المللی‬ ‫نقش مهمی در کاهش این بیماری ها داشته و‬ ‫هزینه های ســنگین‬ ‫الزم برای راه اندازی ازمایشگاه متابولیک ایران‬ ‫مراقبت های الزم را از بیمار و خانواده وی به‬ ‫و بیمــاران‪ ،‬کاهــش‬ ‫کودکان گفت‪ :‬پس از اتمام این کنگره اقدامات‬ ‫و شــروع غربالگری نــوزادان با کمک معاون‬ ‫بهداشتی وزارت بهداشت انجام می شود‪.‬‬ ‫می توان با تشــخیص زود هنگام‪ ،‬درمان ها و‬ ‫عمل اورد‪.‬‬ ‫وی از راه انــدازی ازمایشــگاه متابولیکی‬ ‫کــودکان خبــر داد و اظهار داشــت‪ :‬برای‬ ‫این فوق تخصص غدد کــم کاری تیروئید‬ ‫علی ربانی رییس بیســت و هشتمین کنگره‬ ‫کودکان با اشاره به اینکه غربالگری مهم ترین راه‬ ‫راه اندازی این مرکــز تجهیزاتی خریداری‬ ‫برای تشخیص و شروع درمان این بیماری ها‬ ‫محسوب می شــود‪ ،‬گفت‪ :‬علت اصلی بروز‬ ‫بیماری های متابولیک ارثی بوده که در صورت‬ ‫تشخیص به موقع قابل پیشگیری است‪.‬‬ ‫ربانی با بیان اینکه بســیاری از بیماری های‬ ‫متابولیک در ابتدا هیچ عالمتی نداشته و به تدریج‬ ‫ظهور می کند؛ افزود‪ :‬از این جهت غربالگری‬ ‫اســیب های ناشــی‬ ‫از بیمــاری هم برای افراد مبتال به بیماری های‬ ‫ایران در مرکــز تحقیقات‪ ،‬رشــد و تکامل‬ ‫بین المللــی کودکان و فــوق تخصص غدد‬ ‫بر نظــام بهداشــتی‬ ‫شــده که هنوز کامل نیستند اما بعد از اتمام‬ ‫این کنگره با کمک معاونت بهداشت وزارت‬ ‫بهداشــت برای تکمیل تجهیزات و شــروع‬ ‫غربالگــری نوزادان از لحــاظ بیماری های‬ ‫متابولیکی اقدامات الزم انجام می شود‪.‬‬ ‫به گفته ربانی غربالگــری متابولیکی‪ ،‬عالوه‬ ‫بر حفــظ منابع مالی و جلوگیــری از تحمیل‬ ‫متابولیک و خانواده های ان ها نقش موثری دارد‪.‬‬ ‫و بیماری ‪ PQU‬را شــایع ترین بیماری های‬ ‫متابولیکــی در ایران خواند و یاداور شــد‪ :‬در‬ ‫حال حاضر سیســتم ثبت دقیقی برای بیماران‬ ‫متابولیک وجود ندارد اما درحال راه اندازه این‬ ‫سامانه هستیم تا با شناسایی و بررسی اطالعات‬ ‫زمینه ای تمام بیماران بتوان به طور متناســب‬ ‫برنامه ریزی کرد‪.‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪7‬‬ ‫در چارچوب همکاری جهاددانشگاهی با دانشگاه امستردام هلند صورت می گیرد‪:‬‬ ‫سلول درمانی سرطان با کمک سلول های دندریتیک‬ ‫سلول های دندریتیک‬ ‫بازوی اصلی دو سیستم‬ ‫ایمنی ذاتی و اکتســابی‬ ‫اســت که با شناســایی‬ ‫عوامــل بیمــاری زا به‬ ‫مثابه یک فرمانده‪ ،‬نقش بی دلیلی در پاســخ ایمنی مناسب و موثر‬ ‫ایفا می نماید‪.‬‬ ‫گروه سلول درمانی پژوهشــکده سرطان سینه جهاد دانشگاهی در‬ ‫طرحی مشترک با دپارتمان ایمونولوژی مرکز پزشکی دانشگاه امستردام‬ ‫هلند‪ ،‬در نظر دارد با استفاده از سلول های دندریتیک ‪ Dendritic‬روش‬ ‫نوینی را برای مقابله و درمان با سلول های سرطانی به کار گیرد‪.‬‬ ‫ســلول های دندریتیک )‪ (Dendritic cells‬که از مغز استخوان مشتق‬ ‫می شود‪ ،‬از انواع سلول های عرضه کننده انتی ژن و همچنین به عنوان‬ ‫سلول های فرعی در دستگاه ایمنی هستند‪.‬‬ ‫صرامی فروشــانی مدیر گروه پژوهشی سلول درمانی‬ ‫دکتر رامین ّ‬ ‫پژوهشکده در خصوص اهمیت سلول درمانی و نقش ان در سرطان ها‬ ‫گفت‪ :‬سیســتم ایمنی نقش مهم در مبارزه با تومورها و ســلول های‬ ‫سرطانی داراست لیکن به دالیل مختلفی پاسخ ایمنی از قدرت کافی‬ ‫برخوردار نبوده‪ ،‬یا توســط سلول های توموری سرکوب می شود یا‬ ‫اینکه قدرت و توانایی شناســایی سلول های توموری را نداشته و به‬ ‫اصطالح سلول های سرطانی از ان فرار می کنند‪.‬‬ ‫سلول های دندریتیک بازوی اصلی دو سیستم ایمنی ذاتی و اکتسابی‬ ‫اســت که با شناســایی عوامل بیماری زا به مثابه یک فرمانده‪ ،‬نقش‬ ‫بی دلیلی در پاسخ ایمنی مناسب و موثر ایفا می نماید‪.‬‬ ‫از این رو سلول درمانی سرطان با استفاده از سلول های دندریتیک‪،‬‬ ‫افقی تازه و روشی نویدبخش در درمان سرطان ها به شمار می رود‪.‬‬ ‫متخصص پزشــکی مولکولی و ویروس شناســی پزشکی و مدیر‬ ‫اجرای این طرح افزود‪ :‬گروه پژوهشــی ســلول درمانی پژوهشکده‬ ‫ســرطان ســینه با امضای یک تفاهم نامه همکاری مشترک علمی با‬ ‫دپارتمان ایمونولوژی مرکزی پزشکی دانشگاه امستردام در نظر دارد تا‬ ‫چندین پروژه کاربردی با تمرکز بر سلول درمانی سرطان با استفاده از‬ ‫سلول های دندریتیک را به انجام رساند‪.‬‬ ‫وی با اشــاره بــه مراحل کلیدی مواجهه‪ ،‬تحریک و فعال ســازی‬ ‫سلول های دندریتیک در قالب یک پروتکل سلول درمانی‪ ،‬اضافه کرد‪:‬‬ ‫با توجه به تخصص ویژه طرف هلندی در ســیگنالینگ سلول های‬ ‫دندریتیک و رســپتورهای ان‪ ،‬مقرر اســت تا از این دانش در جهت‬ ‫اموزش‪ ،‬تحریک و فعال سازی سلول های دندریتیک جهت مقابله با‬ ‫سلول های سرطانی استفاده شود‪.‬‬ ‫صرامــی‪ ،‬هدف اصلی این طرح را درمان بیماری های ســرطانی با‬ ‫ّ‬ ‫استفاده از این روش نوین درمانی اعالم کرد و افزود‪ :‬پروژه پروفسور‬ ‫تئوجیتنبیــک )‪ (Teunis Geijtenbeek‬رییــس دپارتمان ایمونولوژی‬ ‫دانشــگاه امستردام‪ ،‬چهره شــهیر جهانی و کاشــف‪ DC-SIGN‬و از‬ ‫پیشگامان سیگنالینیک در سلول های دندریتیک است که بهره گیری‬ ‫از تجربه و دانش ایشــان ضامن ارائه یک روش نوین سلول درمانی‬ ‫سرطان خواهد بود‪.‬‬ ‫وی اظهار کرد که تحقیقات در این زمینه در ســایر مراکز علمی دنیا‬ ‫درحال انجام است و برخی از انها در مراحل کارازمایی بالینی قرار دارند‪.‬‬ ‫صرامــی‪ ،‬در خصوص تفــاوت روش کار این پروژه با ســایر‬ ‫ّ‬ ‫پروژه های در دســت انجام در دنیا گفــت که پروژه های طراحی‬ ‫شــده در این مرکز دارای نواوری های متنــوع خصوصا تحریک‬ ‫رسپتورهای ‪ C-type Lectin‬و سیگنالینگ منتج از ان خواهد بود که‬ ‫یقینا در نوع خود منحصر به فرد است‪.‬‬ ‫پیش بینی سرطان پروستات با کمک سلول های تومور در خون‬ ‫محققان دریافته اند وجود گروهی از‬ ‫سلول های تومور در نمونه خون بیمار‬ ‫مبتال به ســرطان پروستات می تواند‬ ‫میزان گسترش بیماری را نشان دهد‪.‬‬ ‫محققان دانشگاه کوئین مری لندن با‬ ‫بررســی حدود ‪ ۸۰‬نمونه خون گرفته‬ ‫شــده از مردان مبتال به سرطان پروســتات برای اولین بار دریافتند که‬ ‫وجود این نوع سلول ها در خون نشانه امیدبخشی در پیش بینی روند‬ ‫پیشرفت سرطان پروستات است‪.‬‬ ‫ ‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫دکتر یانگ جی لو‪ ،‬سرپرست تیم تحقیق‪ ،‬در این باره می گوید‪« :‬تحقیق‬ ‫ما نشان می دهد که تعداد این سلول های خاص در نمونه خون بیمار‪،‬‬ ‫نشانگر خوبی برای پیش بینی روند پیشرفت سرطان پروستات است‪ .‬با‬ ‫شناسایی این سلول ها که توانایی حرکت و جابجایی در بدن را دارند‪،‬‬ ‫ما می توانیم به شیوه جدید احتمالی کنترل این بیماری دست یابیم‪».‬‬ ‫محققــان عنوان می کنند که برای شناســایی و کنترل مردان مبتال به‬ ‫سرطان پروستات پیشرفته باید ازمایشات بهتری انجام شود‪.‬‬ ‫رویدادها وگزارش ها‬ ‫نگرانی سازمان انتقال خون جهانی از انتقال ویروس هپاتیت ‪ B‬نهفته‬ ‫عضو کمیته بین المللی عفونت مخفی هپاتیت‬ ‫بی (‪ )OBI‬گفت‪ :‬امکان تشخیص عفونت مخفی‬ ‫هپاتیت ‪ B‬در ازمایشات خون نیست و این موضوع‬ ‫سازمان انتقال خون جهانی را نگران کرده است‪.‬‬ ‫دکتر سیدمحمد جزایری اظهار کرد‪ :‬احتمال انتقال ویروس هپاتیت ‪B‬‬ ‫حتــی در حالت نهفته وجود دارد که این موضوع ســازمان انتقال خون‬ ‫جهانی را نگران کرده اســت؛ زیرا این ویروس در ازمایشات سرولوژی‬ ‫قابل تشخیص نیســت و تنها از طریق ازمایشات تشخیص ژنی )‪(PCR‬‬ ‫قابل شناسایی است و شخص می تواند در خون خود این بیماری را داشته‬ ‫باشد‪ ،‬ولی در ازمایشات سرولوژی مشاهده نشود‪.‬‬ ‫وی با اشاره به اینکه انجام ازمایشات ‪ PCR‬به منظور تشخیص عفونت‬ ‫مخفی هپاتیت ‪ B‬در برخی کشورها مقرون به صرفه نیست‪ ،‬ادامه داد‪ :‬این‬ ‫ویروس در سلول های بدن به صورت نهفته وجود داشته و پس از مصرف‬ ‫برخی از داروها که سیستم ایمنی بدن را سرکوب و تضعیف می کنند‪ ،‬فعال‬ ‫می شود و پس از ان به سرعت پیشرفت کرده و در بازه زمانی کوتاهی فرد‬ ‫را به ســمت مرگ پیش می برد که به این نوع بیماری هپاتیت ‪ B‬برق اسا‬ ‫گفته می شود‪.‬‬ ‫عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید کرد‪:‬‬ ‫مادرانی که ناقل عفونت نهفته هپاتیت ‪ B‬هستند‪ ،‬می توانند به‬ ‫تعدادی از فرزندان خود این ویروس را منتقل کنند‪.‬‬ ‫جزایــری عنوان کرد‪ :‬در انتقال خــون بین یک تا دو‬ ‫درصــد و در دیالیز ‪۳۵‬درصد‪ ،‬احتمال انتقــال هپاتیت نهفته وجود‬ ‫دارد و در افرادی که مبتال به هپاتیت ‪ C‬هستند‪ ،‬این امار متغیر است و‬ ‫یک سوم از کسانی که هپاتیت نوع ‪ C‬دارند‪ ،‬می توانند مبتال به هپاتیت‬ ‫نهفته ‪ B‬نیز باشند و همچنین ‪۲۰‬درصد مبتالیان ایدز نیز ممکن است‪،‬‬ ‫هپاتیت نهفته ‪ B‬داشته باشند‪.‬‬ ‫وی با اعالم اینکه یافتن ژنــوم ویروس عفونت مخفی هپاتیت ‪ B‬در‬ ‫فرد به معنای انتقال حتمی این عفونت نیست‪ ،‬اضافه کرد‪ :‬نمی توان گفت‬ ‫تمام افرادی که به این عفونت مبتال می شــوند‪ ،‬حتما نیاز به درمان دارند‬ ‫و تمام افراد عادی نیز نیازمند واکسینه شدن نیستند؛ بلکه تنها کسانی که‬ ‫یکی اعضای خانواده انان به این ویروس مبتال است‪ ،‬باید واکسینه شوند‪.‬‬ ‫عضو کمیته بین المللی عفونت مخفی هپاتیت ‪ B‬یاداور شــد‪ :‬تزریق‬ ‫واکسن هپاتیت برای افراد شاغل در بخش های بهداشت و درمان‪ ،‬معتادان‬ ‫تزریقی و کسانی که رفتارهای پرخطر جنسی دارند‪ ،‬الزامی است‪.‬‬ ‫تشخیص استئوارتریت با ازمایش خون‬ ‫محققان انگلیســی ازمایش خون جدیدی ابداع کرده اند که مراحل‬ ‫ابتدایی بیماری استئوارتریت را مشخص می کند‪.‬‬ ‫اســتئوارتریت یک بیماری وخیم تر شونده مفصلی است که در ان‬ ‫غضروف میان مفاصل که حرکات مفصل را اسان و راحت می کند‪ ،‬از‬ ‫بین می رود و باعث ایجاد درد ‪ ،‬التهاب و مشکالتی در رابطه با حرکت‬ ‫مفصل می شود‪.‬‬ ‫اکنون محققان دانشــگاه ‹وارویک› در انگلیس ازمایش خونی ابداع‬ ‫کرده اند که می تواند مراحل اولیه ابتال به اســتئوارتریت را تشخیص‬ ‫داده و ان را از ارتریت روماتوئید و دیگر بیماری های التهابی مفاصل‪،‬‬ ‫متمایز کند‪.‬‬ ‫محققان به ریاست ‹نایله ربانی› از دانشکده پزشکی دانشگاه وارویک‬ ‫در مقالــه ای در مجله ‪Arthritis Research & Therapy‬نوشــتند‪ :‬این‬ ‫ازمایش خون طی ‪ 2‬سال اینده در دسترس قرار خواهد گرفت‪.‬‬ ‫معموال پیش از تشــخیص ارتریت (قبل از بــروز عالئم فیزیکی و‬ ‫غیرقابل برگشت این بیماری) فرصت های بهتری برای بررسی نحوه‬ ‫پیشگیری از بروز این بیماری وجود دارد برای مثال با تغییر شیوه زندگی‬ ‫می توان از بروز این بیماری پیشگیری کرد‪.‬‬ ‫به گفته دکتر ربانی‪ ،‬این ازمایش جدید خونی به بررســی امضاهای‬ ‫شــیمیایی در قطعات اســیب دیده‬ ‫پروتیین های مفصلی (امینواسیدها)‬ ‫می پردازد‪.‬‬ ‫مجموعه تغییرات در اســیدهای‬ ‫امینه اکســیده‪ ،‬نیترات و قند اصالح‬ ‫شــده در خون‪ ،‬تشــخیص مرحلــه اولیه این بیمــاری و طبقه بندی‬ ‫ارتریت ‪ -‬اســتئوارتریت‪ ،‬ارتریت روماتوئید یا ســایر بیماری های‬ ‫مشترک التهابی مفصل را میسر می سازد‪.‬‬ ‫ربانی متذکر شد‪ ،‬محققان از مدت ها پیش می دانستند که پروتیین ها در‬ ‫مفصل ارتریتی اسیب می بیند اما این اولین بار است که انها به بررسی‬ ‫این پروتیین ها از نقطه نظر تشخیص زودهنگام بیماری پرداخته اند‪.‬‬ ‫وی افزود‪ :‬برای اولین بار تکه های کوچک از پروتیین های اســیب‬ ‫دیده را که از مفصل به خون نشت می کردند‪ ،‬اندازه گرفتیم‪.‬‬ ‫محققــان متذکر شــدند که این ازمایش خون از یک حساســیت‬ ‫و ویژگی نســبتا باال برای تشــخیص در مراحل اولیه و طبقه بندی‬ ‫بیماری ارتریت برخوردار است‪.‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪9‬‬ ‫گفتگو‬ ‫نیلوفر حسن‪ -‬کارشناس مهندسی پزشکی‬ ‫گفتگویی با مهندس جهانگیری؛‬ ‫رئیس اداره امور ازمایشگاه های‬ ‫دانشگاه علوم پزشکی یاسوج‬ ‫یاسوج(به لری‪ )Jasyç:‬یکی از شهرهای لرنشین جنوب غربی ایران و مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد است‪ .‬این شهر همچنین مرکز شهرستان‬ ‫بویراحمد است و در شمال شرقی استان واقع شده است‪ .‬پیش از ایجاد این شهر‪ ،‬در حدود ‪ ۶‬کیلومتری ان‪ ،‬یک شهر قدیمی به نام «تل خسرو» قرار‬ ‫داشت که زمانی مرکز نفوذ خوانین بویراحمد علیا بوده است‪ .‬اینک به جز تپه های پراکنده و یک روستا‪ ،‬اثری دیگر از ان باقی نمانده است‪ .‬تل خسرو‬ ‫متجاوز از دو هزار سال قدمت دارد‪ .‬لیکن احداث ابنیهٔ معاصر در پیرامون ان‪ ،‬بعد از سال ‪ ۱۳۰۹‬خورشیدی شروع شده و تا سال ‪ ۱۳۲۳‬ادامه یافت و‬ ‫پس از ان متروک شده است‪.‬‬ ‫یاسوج در کنار رودخانه بشار در تپه های متعدد در ارتفاع ‪ ۱۸۷۰‬متری از سطح دریا قرار گرفته‪ ،‬این شهر که تا سال ‪ ۱۳۴۹‬از توابع شهرستان‬ ‫کازرون بود جدا شد و برای ‪ ۶‬سال به شهرستان بهبهان داده شد و در نهایت در سال ‪ ۱۳۵۵‬و با جدا شدن استان از استان فارس‪ ،‬به مرکزیت استان‬ ‫کهگیلویه و بویراحمد در امد‪ .‬در فصل زمستان برف زیادی در این شهر می بارد و اکثر نقاط و ارتفاعات اطراف ان برای مدتی طوالنی پوشیده از برف‬ ‫باقی می ماند‪ .‬شهر یاسوج ‪ ۱۸‬کیلومتر وسعت یافته است‪.‬‬ ‫مهندس جهانگیری‪ ،‬فارغ التحصیل رشته میکروب شناسی و رییس اداره امور ازمایشگاه های دانشگاه علوم پزشکی یاسوج است‪.‬‬ ‫در ادامه ی این مصاحبه با تجربیات وی و فعالیت های این اداره اشنا خواهیم شد ‪.‬‬ ‫ ‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪ ‬در اغاز ازخودتان و سوابق کاریتان‬ ‫بفرمایید؟‬ ‫بنده جهانگیری متولد ‪ ،1350‬کارشناس ارشد‬ ‫میکروب شناسی با ‪ 20‬سال سابقه ی فعالیت در‬ ‫حوزه ی ازمایشگاهی هستم‪ 5 .‬سال ریاست اداره ی‬ ‫امور ازمایشگاه های تشخیص طبی در حوزه درمان‬ ‫را برعهده دارم که ازمایشگاه های درمانی در این‬ ‫حوزه شامل بیمارستان ها‪ ،‬ازمایشگاه های خصوصی‬ ‫و درمانگاه های خصوصی و سایر نهادها را شامل‬ ‫می شود‪ .‬گاها در پی تعامالتی که با بخش معاونت‬ ‫بهداشت دارم‪ ،‬انها را هم مورد بازبینی قرار داده و در‬ ‫جلسات اموزشی و نقطه نظرات متعددی که دارند نیز‬ ‫همکاری الزم را صورت می دهم‪.‬‬ ‫‪ ‬خواهشمند است درباره کار ویژه ی اداره‬ ‫امور ازمایشگاه ها توضیح بفرمایید‪.‬‬ ‫درواقع وظیفه ی اصلی و مهم‪ ،‬نظارت بر روند‬ ‫اجرا و استقرار استانداردها در ازمایشگاه های‬ ‫تشخیص طبی است‪ .‬همچنین صدور مجوز برای‬ ‫تاسیس ازمایشگاه‪ ،‬ابالغ دستورالعمل های وزارت‬ ‫بهداشت به مجموعه تحت پوشش و نظارت بر‬ ‫حسن اجرای انها است‪.‬‬ ‫همچنین برگزاری دوره ها و کارگاه های اموزشی‬ ‫برای کارکنان شاغل در مراکز تحت پوشش است‬ ‫و نوع کارگاه ها براساس دستورالعمل های وزارت‬ ‫بهداشت و نیازسنجی هایی که توسط همکاران‬ ‫از ازمایشگاه ها به عمل می اید انتخاب و اقدام‬ ‫به برگزاری انها می نماییم‪ .‬همچنین تشویق و‬ ‫همکاری با پرسنل ازمایشگاه ها جهت شرکت در‬ ‫کنگره ها و کارگاه های کشوری در جهت ارتقای‬ ‫سطح علمی کارکنان صورت می پذیرد‪.‬‬ ‫‪ ‬این اداره ی امور دانشگاه شما زیر نظر‬ ‫ریاست دانشگاه است یا معاونت درمان ؟‬ ‫زیر نظر معاونت درمان است‪.‬‬ ‫‪ ‬مدیریت تجهیزات ازمایشگاهی دانشگاه‬ ‫به عهده ی این اداره است؟ همان طور که مدیریت‬ ‫تجهیزات پزشکی توسط اداره تجهیزات پزشکی‬ ‫صورت می گیرد ؟‬ ‫در خصوص خرید تجهیزات‪ ،‬اداره تجهیزات‬ ‫در معاونت درمان وجود دارد و متولی خرید‪،‬‬ ‫انها هستند ولی در خصوص نیازهای مجموعه‬ ‫ازمایشگاهی از ما نظرخواهی کرده و تعامل‬ ‫خوبی با هم داریم و نهایتا اقدام به خرید می کنند‪.‬‬ ‫همچنین ما یک نماینده از همکاران ازمایشگاهی‬ ‫را در کمیته خرید تجهیزات داریم که در جلسات‬ ‫نیازهای ما را پیگیری می کند‪.‬‬ ‫‪ ‬این اداره امور ازمایشگاه ها در سیاست‬ ‫گزاری های کالن تجهیزات ازمایشگاهی‬ ‫دانشگاه نقش محوری دارد ؟‬ ‫بله در سیاست گزاری های کلی مربوط به‬ ‫تجهیزات ازمایشگاهی عرض کردم یک نماینده‬ ‫درکمیته خرید داریم که می تواند ظرات ما را‬ ‫منتقل و در تصمیم گیری ها تاثیر گزار باشد در‬ ‫سیاست گزاری کالن نیز سعی شده در چشم انداز‬ ‫اینده مشکالت ازمایشگاه دیده شده و در جهت‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪11‬‬ ‫رفع انها برنامه ریزی صورت گیرد در همین راستا سند‬ ‫چشم انداز ازمایشگاه تا سال ‪ 1404‬در حوزه ازمایشگاه‬ ‫با کمک دانشگاه شیراز به عنوان دانشگاه قطب طراحی و‬ ‫به وزارت بهداشت ارسال شده است که امیدوارم بتواند‬ ‫در جهت اعتالی ازمایشگاه و بهبود کیفیت و کمیت این‬ ‫بخش مفید واقع شود‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫چند نفر پرسنل دارید و وظایف هر بخش‬ ‫چیست؟‬ ‫در کل سه نفر هستیم‪ .‬یک بخشی از ازمایشگاه به بحث‬ ‫ممیزی و نظارت بر ازمایشگاه ها است که در این بخش‬ ‫از کارشناسان ازمایشگاه مرجع دانشگاهی هم استفاده‬ ‫می شود که شش نفر نیز در این بخش مشغول فعالیت‬ ‫هستند و قسمت صدور پروانه ها به علت تعداد کم مستقل‬ ‫نبوده و توسط خود کارشناسان اداره انجام وظیفه می شود‪.‬‬ ‫‪ ‬از فعالیت های علمی این اداره و تعامل ان با‬ ‫مدیریت بودجه توضیح دهید؟‬ ‫در یک ساله ی اخیر خوب بوده و هرساله تمهیداتی‬ ‫با اداره ی امور دانشگاه ها برای حضور پرسنل در کنگره‬ ‫ارتقای کیفیت سنجیده می شود‪ .‬همین طور در برگزاری‬ ‫کنگره هایی که در استان برگزار می شود همکاری فعال‬ ‫این اداره وجود دارد به طوری که در سال ‪ 91‬یک کنگره‬ ‫کشوری تحت نام پیراپزشکی و سالمت برگزار شد‪ .‬در‬ ‫سال ‪ 94‬نیز یک کنگره تحت عنوان خون‪،‬بیماری ها و‬ ‫کاربردهای بالینی ان در یاسوج برگزار شد که همکاران‬ ‫ما در این بخش همکاری فعال داشتند‪ .‬در خصوص‬ ‫تعامل با مدیریت بودجه‪ ،‬تعامل خوبی وجود دارد‬ ‫ولی در خصوص تامین اعتبار به علت کسری بودجه‬ ‫مشکالتی وجود دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬نحوه ی نظارت بر مدیریت نگهداشت تجهیزات‬ ‫ازمایشگاهی در مراکز تابعه به چه صورت است ؟‬ ‫معموالً به عهده همان واحد تجهیزات پزشکی‬ ‫بیمارستان است و ما بر حسن اجرای انها نظارت‬ ‫می کنیم‪.‬‬ ‫ ‪12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫چه چالش هایی برای انجام منسجم و‬ ‫‪‬‬ ‫قدرتمند فرایندهای مدیریت تجهیزات ازمایشگاهی‬ ‫دانشگاه ها وجود دارد و راهکارهای پیشنهادی شما‬ ‫چیست ؟‬ ‫در بخش خصوصی به خوبی مدیریت می شود و از‬ ‫وضعیت مطلوبی برخوردار است ولی در بخش دولتی‬ ‫به علت اینکه سرویس دوره ای به نحو مطلوب و در‬ ‫فاصله زمانی مطلوب صورت نمی گیرد معموال وضعیت‬ ‫مدیریت نگهداشت تجهیزات ضعیف تر است‪ .‬بنابراین به‬ ‫نظر می رسد در صورت داشتن دستگاه های جایگزین و‬ ‫اقدام به موقع جهت سرویس دوره ای بتوانیم به وضعیت‬ ‫مطلوب نزدیک شویم‪.‬‬ ‫‪ ‬استان شما شامل چه تعداد ازمایشگاه است و‬ ‫پراکندگی ان در شهرها و استان ها به چه گونه است‬ ‫و چه کمبودهایی درزمینه ی اقالم و تجهیزات وجود‬ ‫دارد ؟‬ ‫درمجموع ‪ 37‬ازمایشگاه بهداشتی زیر نظر بهداشت‬ ‫و ‪ 26‬ازمایشگاه درمانی زیر نظر اداره امور ازمایشگاه‬ ‫های درمان وجود دارد‪ .‬از نظر پراکندگی وضعیت‬ ‫مناسب است‪ .‬اکثر مناطق شهری و روستایی را تحت‬ ‫پوشش شبکه ازمایشگاهی قرار داده است‪ .‬ازنظر کمیتی‬ ‫چیزی حدود ‪140-150‬تست ازمایشگاهی در مراکز‬ ‫دولتی و در بخش خصوصی بالغ بر ‪ 200‬ازمایش انجام‬ ‫می شود‪ .‬اگر هم ازمایشی به علت تعداد کم قابل انجام‬ ‫نباشد با استفاده از سیستم ارجاع به شهرهای بزرگ تر‬ ‫ارسال می شود که این تست ها خیلی کم بوده و اکثر‬ ‫قریب به اتفاق تست ها در همین استان قابل انجام‬ ‫است‪ .‬در زمینه اقالم تجهیزات ازمایشگاهی درحال‬ ‫حاضر وضعیت نسبتا مطلوبی داریم ولی در خصوص‬ ‫دستگاه های جایگزین هنوز نیاز به خرید دستگاه هایی‬ ‫است که امیدوارم تا پایان سال محقق شود که شامل‬ ‫بخش خاصی در ازمایشگاه نمی شود و شامل کلیه‬ ‫بخش ها است‪ .‬بخش عمده ان برمی گردد به این مسله‬ ‫که تجهیزات در بخش دولتی اکثرا به صورت ‪ 24‬ساعته‬ ‫فعال است بنابراین از استهالک بیشتری برخوردار است‪.‬‬ ‫همایش‬ ‫مهندس محمود اصالنی‬ ‫مهندس نیلوفرحسن‬ ‫رییس چهارمین کنگره فن اوری های نوین ازمایشگاهی درگفتگو با ماهنامه‪:‬‬ ‫هنوز تعرفه ازمایشگاه به صورت سنتی تعیین می شود‬ ‫چهارمین گنگره فن اوری های نوین ازمایشگاهی‬ ‫در روزهای چهارشنبه الی جمعه هفته اول ابان‬ ‫ماه(‪ 5‬الی‪)7‬توسط انجمن متخصصین علوم‬ ‫ازمایشگاهی بالینی ایران و انجمن تامین کنندگان‬ ‫تجهیزات ازمایشگاهی و دانشگده پیراپزشگی‬ ‫دانشگاه علوم پزشکی ایران‪ ،‬با حضورجمعی از‬ ‫اساتید داخلی و خارجی ازکشورهای المان‪ ،‬ایتالیا‪،‬‬ ‫امریکا و بلژیک‪ ،‬همچنین روسای انجمن های‬ ‫ازمایشگاهی وسایرمحققین و دانشجویان در‬ ‫مرکز همایشهای بین المللی رازی برگزار شد‪.‬‬ ‫گفتنی است‪ :‬دکتر سید حسین فاطمی(رییس‬ ‫کنگره)‪ ،‬دکتر محمد جواد غروی و دکتر عبدالفتاح‬ ‫صراف نژاد( دبیران علمی)‪ ،‬دکتر اردشیر طاهر‬ ‫سیما (دبیر بین الملل)‪ ،‬شهره عظیمی( دبیرکمیته‬ ‫علمی) و هادی غضنفری ( مدیر اجرایی) کنگره‬ ‫امسال بودند‪.‬‬ ‫امروزه ازمایش ها بدون‬ ‫فن اوری نوین انجام پذیر نیست‬ ‫رئیس انجمن متخصصین علوم‬ ‫ازمایشگاهی بالینی ایران در گفتگو با‬ ‫ماهنامه درخصوص فعالیت و اهداف‬ ‫انجمن خاطرنشان کرد‪ :‬انجمن متخصصین‬ ‫علوم ازمایشگاهی بالینی ایران از سال‬ ‫‪ 1340‬به همراه دیگر انجمن های‬ ‫پزشکی توسط پیشکسوتان این رشته‬ ‫تاسیس شد‪ .‬هیئت مدیره انجمن همواره‬ ‫برای به روز رساندن اطالعات علمی و‬ ‫خواسته های صنفی همکاران تالش کرده‬ ‫است‪ .‬در برنامه های جدید انجمن‪ ،‬ضمن‬ ‫فعالیت های گذشته برای اطالع رسانی و‬ ‫به روز کردن اطالعات همکاران مبادرت به‬ ‫برگزاری سالیانه کنگره فن اوری های نوین‬ ‫ازمایشگاه کرد که امسال موفق به برگزاری‬ ‫چهارمین دوره ان شدیم‪.‬‬ ‫دکتر سید حسین فاطمی با توجه به‬ ‫برگزاری کنگره فن اوری های نوین‬ ‫ازمایشگاهی برای سال چهارم درخصوص‬ ‫فن اوری ها و دستاورد ها ارایه شده در‬ ‫کنگره امسال تصریح کرد‪ :‬با توجه به‬ ‫برگزاری سومین کنگره فن اوری های‬ ‫نوین در سال گذشته و استقبال شایان‬ ‫همکاران‪ ،‬ما را بر ان داشت که چهارمین‬ ‫کنگره با طرح محور هایی به شرح زیر‬ ‫برگزار کنیم‪ :‬فناوری ‪ NGS‬و کاربرد های‬ ‫ان در ایران‪ ،‬فناوری های نوین در تشخیص‬ ‫سریع بیماری های عفونی‪ ،‬استفاده از‬ ‫فناوری های نوین ازمایشگاهی در پیش‬ ‫اگهی‪ ،‬تشخیص زودرس و قطعی سرطان‬ ‫ها‪ ،‬کاربرد فناوری های نوین در تشخیص‬ ‫بیماری های قلبی‪-‬عروقی‪ ،‬نقش فناوری‬ ‫های نوین ازمایشگاهی در تشخیص دیابت‪،‬‬ ‫اخالق پزشکی در فناوری های نوین‪ :‬باید ها‬ ‫و نباید ها‪ ،‬چگونگی بهره وری از فناوری‬ ‫‪ Mass- Spectrophotometery‬درایران‪،‬‬ ‫اشنایی با پیشرفت های حاصله در تکنیک‬ ‫های ‪Electroassay microfluidic‬‬ ‫ ‪ , Chip-technology,‬و ‪Multi‬‬ ‫�‪plex assay Proteomics , Ge‬‬ ‫‪ ،nomics‬تولید دانش بنیان و فناوری های‬ ‫محصوالت ازمایشگاهی‪ ،‬بیورزونانس در‬ ‫ازمایشگاه های پزشکی‪ ،‬فن اوری های‬ ‫نوین در پزشکی ترمیمی و جراحی‪.‬‬ ‫وی در ادامه درخصوص اهداف برگزاری‬ ‫این کنگره یاداورشد‪ :‬چون تصمیم گیری‬ ‫بهداشتی و درمانی و پی گیری بیماری های‬ ‫واگیر و غیر واگیر در دنیا به بیش از ‪%75‬‬ ‫به یافته های ازمایشگاهی بستگی دارد‪ ،‬لذا‬ ‫ازمایشگاه ها بایستی با همکاری با سایر‬ ‫حرف پزشکی به فن اوری های جدید‬ ‫تجهیز شوند تا بتوانند پاسخ گوی نیازهای‬ ‫جامعه پزشکی باشند‪.‬‬ ‫رییس کنگره درپاسخ به این سوال‬ ‫که برگزاری کنگره درسال های گذشته‪،‬‬ ‫چه اندازه اهداف شمارا براورده کرده‬ ‫است‪ ،‬توضیح داد‪ :‬مخاطبان ما پنج هزار‬ ‫ازمایشگاه تشخیص طبی و مراکز علمی‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪13‬‬ ‫و تحقیقاتی دانشگاهی هستند که‬ ‫مطالب این قبیل کنگره ها خوراک‬ ‫فکری خیلی خوبی برای انان است‪.‬‬ ‫نهایتا مخاطبان ما می توانند کاربران‬ ‫ما درازمایشگاه های تشخیص‬ ‫پزشکی باشند‪ .‬مثال بحث ‪mass-‬‬ ‫‪ spectrophotometry‬که در کنگره‬ ‫فن اوری های نوین مطرح شده و‬ ‫می شود اکنون در کشور پیاده سازی‬ ‫شده که برای تشخیص بیماران متابولیک‬ ‫به یاری جامعه پزشکی در امده است‪.‬‬ ‫دکترفاطمی در ادامه گفتگو درخصوص‬ ‫اینکه فن اوری های نوین معرفی شده در این‬ ‫کنگره تا چه اندازه در ایران موجود است بیان‬ ‫کرد‪ :‬فن اوری های نوین که در کنگره های‬ ‫قبلی مطرح شد اکنون در ازمایشگاه دانشگاه‬ ‫علوم پزشکی و مراکز تحقیقاتی و در‬ ‫ازمایشگاه های بزرگ کشور راه اندازی شده‬ ‫مشغول خدمت رسانی هستند‪.‬‬ ‫وی همچنین این کنگره را در پیشبرد و‬ ‫پیاده سازی فن اوری های نوین در کشور‬ ‫موثرتوصیف کرد و گفت‪ :‬این کنگره چون‬ ‫روی محورتکنولوژی بوده است‪ ،‬امسال در‬ ‫کنار سالن اصلی سه کارگاه اموزشی تعبیه شده‬ ‫بود که شرکت های سازنده ایرانی و خارجی‬ ‫روش ها و تکنیک های جدید را معرفی و‬ ‫نسبت به اموزش افراد عالقه مند اقدام کرده‬ ‫بودند‪ .‬این نشانه عالقه همکاران برای پیاده‬ ‫کردن روش های نو در کشور است‪.‬‬ ‫وی در ادامه از برنامه های سال های اینده‬ ‫انجمن در برگزاری کنگره های اتی برایمان‬ ‫گفت‪ :‬امروزه ازمایش بدون فن اوری‬ ‫نوین انجام پذیر نیست‪ .‬این فن اوری های‬ ‫شتابان رو به افزایش است‪ ،‬لذا با توجه به‬ ‫درخواست همکاران در پرسش نامه های‬ ‫پایانی کنگره که تسلیم کنگره نمودند‪،‬‬ ‫دبیران کنگره را ملزوم می کنند که‬ ‫روش های نو در سال دیگر ارائه نمایند‪.‬‬ ‫این متخصص ازمایشگاه بالینی‬ ‫بندی‬ ‫رتبه‬ ‫مساله‬ ‫درخصوص‬ ‫ازمایشگاه ها که اخیرا مطرح شده است‬ ‫ ‪14‬‬ ‫‪14‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫پاسخ داد‪ :‬رتبه بندی ازمایشگاهی که‬ ‫اخیرا مطرح شده مطلب غیرعلمی و غیر‬ ‫کارشناسانه است‪ .‬ازمایشگاهی که پروانه‬ ‫تاسیس از وزارت بهداشت و اموزش‬ ‫پزشکی دریافت می کند ملزم است‬ ‫ازمایش های درخواستی طبق اصول علمی‬ ‫را با توجه به استاندار های الزم پاسخ دهد‪.‬‬ ‫رتبه بندی ازمایشگاه ها در هیچ یک از‬ ‫مراکز درمانی دنیا سابقه ندارد‪.‬‬ ‫وی همچنین درادامه درخصوص‬ ‫ازمایشگاهیان و مشاغل سختی کار درجه ‪2‬‬ ‫خاطرنشان کرد‪ :‬هیئت وزیران در تاریخ‬ ‫‪ ،1395/8/9‬سختی مشاغل ازمایشگاه‬ ‫را که از چند سال قبل مورد درخواست‬ ‫زحمت کشان ازمایشگاه ها بود‪ ،‬تصویب‬ ‫کردند و مشاغل ازمایشگاه در ردیف‬ ‫سختی مشاغل درجه ‪ 2‬قرار گرفت‪ .‬از‬ ‫مزایای ان دو ماه سنوات ارفاقی به ازای هر‬ ‫سال خدمت است‪ ،‬که این حرکت بسیار‬ ‫مفیدی بوده است‪.‬‬ ‫دکتر فاطمی درپایان گفتگو اظهار کرد‪:‬‬ ‫کنگره امسال مثل سال های قبل با استقبال‬ ‫چشم گیر همکاران روبرو شد‪ .‬در این کنگره‬ ‫چندین سخنران و اساتید از مراکز علمی‬ ‫خارج از کشور دعوت داشتند که سخنرانی‬ ‫انها بسیار مورد توجه همکاران قرار گرفت‪.‬‬ ‫صنف ازمایشگاه بر خالف سایرحرف‬ ‫پزشکی مورد بی مهری مسووالن قرارگرفته‬ ‫و هنوز تعرفه ازمایشگاه به صورت سنتی‬ ‫تعیین می شود و تصویب تعرفه بر اساس‬ ‫قیمت تمام شده عملی نشده است‪.‬‬ ‫جامعه ازمایشگاهی باید‪،‬‬ ‫پا به پای پزشکی مدرن پیش برود‬ ‫در ادامــه دکتر غروی دبیــر علمی کنگره‬ ‫امســال در خصوص امار شــرکت کنندگان‬ ‫کنگــره افــزود‪ :‬از نظر جمعیــت ثبت نام‬ ‫کنندگان و شــرکت کنندگان‪ ،‬نسبت به سال‬ ‫گذشــته ‪ 20‬الی ‪ 25‬درصد افزایش جمعیت‬ ‫داشــتیم‪ .‬وی همچنیــن در خصوص تعداد‬ ‫مقاالت ارســالی به دبیرخانه همایش امسال‬ ‫یاداور شــد‪ :‬مقاله ها در دو گروه بود‪ ،‬گروه‬ ‫اول ارائه شفاهی بود که در هشت پنل انجام‬ ‫شد و تقریبا حدود پنجاه سخنرانی داشتیم و‬ ‫گروه دوم که حدود ســیصد و پنجاه پوستر‬ ‫منتخب بود که همگی بصورت الکترونیکی‬ ‫ارایه شدند‪.‬‬ ‫دبیر علمی کنگره امسال در خصوص مهمانان‬ ‫خارجی حاضر در کنگره و سخنرانان برجسته‬ ‫امسال افزود‪ :‬میهمان های خارجی امسال حدود‬ ‫شش نفر بودند که ســه نفر ایتالیایی‪ ،‬یک نفر‬ ‫امریکایی‪ ،‬یک نفر المانی‪ ،‬یک نفر از بلژیک بود‪.‬‬ ‫معروف ترین انها اقای کاستاریزا بود که رئیس‬ ‫انجمن جهانی سایتومتری بود که در پنل ها هم‬ ‫دو سخنرانی داشت‪ .‬همچنین خانم دکتر موسینی‬ ‫نیز جز اعضای دولتی سازمان بین المللی ایدز‬ ‫جهانی بود‪.‬‬ ‫وی همچنین از اســاتید درجه یک علمی‬ ‫کشور که در راس ان ها خانم دکتر محرز در‬ ‫زمینه بیماری های عفونی‪ ،‬اساتید ایمونولوژی‬ ‫ازجمله دکتر ولی کرمانی‪ ،‬روســای جوامع‬ ‫مختلف ازمایشــگاهی مثــل انجمن دکترای‬ ‫علوم ازمایشــگاهی‪ ،‬انجمن ژنتیک‪ ،‬جامعه‬ ‫علمی ازمایشــگاهی‪ ،‬انجمــن متخصصین‬ ‫و انجمن اســیب شناســی‪ ،‬و چنــد تن از‬ ‫شخصیت های بین المللی ایران در اروپا مثل‬ ‫دکتر نیرنیا در زمینه ژنتیک و دکتر شریفی در‬ ‫زمینه انکولوژی و‪ ...‬را از میهمانان مهم کنگره‬ ‫امسال برشمرد‪.‬‬ ‫دکتــر غروی در ادامــه در گفتگوی خود‬ ‫با خبرنــگار ماهنامه در خصــوص اهداف‬ ‫برگزاری این کنگره گفت‪ :‬همانطور که از اسم‬ ‫این کنگره بر می اید‪ ،‬طبیعی اســت که باید‬ ‫اخرین تکنولوژی دنیا را در زمینه تشخیص‬ ‫ازمایشگاهی شامل شود‪ ،‬اما چند سالی است‬ ‫که در زمینه ‪ P4‬که اصل و اســاس پزشکی‬ ‫اینــده نگر اســت حرکت مــی کنیم‪ .‬مثال‬ ‫بحث ‪ NGS‬اســت که یک پنل اختصاصی‬ ‫خوبی در این زمینه داشتیم و معرفی سیستم‬ ‫‪ ، Next Generation Sequencing‬همچنین‬ ‫در قســمت قلب و سرطان و دیابت اخرین‬ ‫روش هــای انــدازه گیری هــای مختلف‬ ‫مارکر ها و عوامل پیشگویی کننده و پیش بینی‬ ‫کننده این بیماری ها بود‪ .‬طبق معمول بحث‬ ‫اخالق در فــن اوری های نوین و باید ها و‬ ‫نباید های تکنولوژی داشتیم که چگونه باید‬ ‫در این موارد توجه داشته باشند‪.‬‬ ‫وی در پاســخ بــه این ســوال کــه این‬ ‫فــن اوری ها تا چه حد در ایران موثر بوده و‬ ‫پیاده سازی شده است تصریح کرد‪ :‬ما هر سال‬ ‫شاهد این هســتیم که ده تا پانزده درصد فن‬ ‫اوری های معرفی شده در ایران راه میابد‪ .‬ولی‬ ‫در کل اگر فن اوری بخواهد به حالت نهادینه‬ ‫و پایدار برسد و همکاران از این تکنولوژی ها‬ ‫اســتفاده کنند حداقل یک پروسه پنج الی ده‬ ‫ســاله زمان می برد‪ .‬مثال ســال اول راجع به‬ ‫تکنولــوژی ‪ Multiplex‬بحث کردیم که هنوز‬ ‫رواج پیدا نکرده اســت‪ .‬ولــی درحال حاضر‬ ‫جامعه ازمایشگاهی ها پا به پای پزشکی مدرن‪،‬‬ ‫امروزه دریافته اند که با پیشــرفت تکنولوژی‬ ‫می توان بسیاری از بیماری ها را پیش بینی کرد‬ ‫و روی بعضی از بیماری ها قدرت پیشگویی‬ ‫داشته باشیم و در حقیقت این به این معناست‬ ‫که ما قــدم به قدم به مقصد مان در این قضیه‬ ‫نزدیک تر می شویم‪.‬‬ ‫شاید فن اوری های معرفی شده در سال‬ ‫اول کنگره را ‪ 1‬درصد ازمایشــگاه ها به کار‬ ‫بندنــد ولی اصوال هدف از ایــن کنگره ها‬ ‫این اســت که به گوش ما مدام گفته شــود‬ ‫تا ما بشــنویم تا ان انگیزه پیدا شود تا تقاضا‬ ‫زیاد شــود و زمانــی که تقاضا زیاد شــد‪،‬‬ ‫شــرکت ها هم که بال دوم کنگره هســتند‬ ‫مجبور می شــوند در مســیر تغییر موضع‬ ‫خودشــان قرارگیرند از روش های سنتی و‬ ‫قدیمی تر به روش هــای مدرن و جدیدتر‬ ‫تشخیصی تغییر جهت دهند‪.‬‬ ‫بزرگ ترین مانع ما سازمان های‬ ‫بیمه گرند‬ ‫غروی در خصوص اینکه در ایران با وجود‬ ‫ثروت و ســرمایه کافی‪ ،‬فرایند پیاده ســازی‬ ‫تکنولوژی های نوین زمان براســت توضیح‬ ‫داد‪ :‬در دنیــا اگر یک تکنولوژی جدید مطرح‬ ‫می شــود‪ ،‬این تکنولوژی همه جانبه است و‬ ‫مورد پشتیبانی واقع می شود‪ .‬یعنی اینکه که اوال‬ ‫در کشورهای پیشرفته سیستم تعرفه گذاری ما‬ ‫را ندارند و تعیین تعرفه بر اســاس عرضه و‬ ‫تقاضا اســت‪ ،‬ولی در ایران اینگونه نیست و‬ ‫تعرفه گذاری به شیوه سنتی است‪ .‬یعنی ابتدا‬ ‫باید دانشگاه و حوزه مربوطه از شما حمایت‬ ‫کند‪ ،‬شــرکت های حوزه مربوطه هم باید این‬ ‫تکنولــوژی را بیاورنــد و اداره کل تجهیزات‬ ‫پزشکی مســیر را برای ثبت این تکنولوژی و‬ ‫ورود تجهیزات مورد نظر فراهم کند‪ .‬در ادامه‬ ‫سازمان ها ی بیمه گر که در راس امور هستند‬ ‫تعرفه هــا را بپذیرند‪ .‬وقتی ما هنوز در الفبای‬ ‫ارائه خدمــات بیمه گران این ســازمان های‬ ‫محترم گیر کردیم و اینها هنوز هزینه چکاپ‬ ‫را که پنجاه سال پیش در دنیا مرسوم بوده قبول‬ ‫نمی کنند‪ ،‬دیگر جایی بــرای فن اوری های‬ ‫نوین نمی ماند‪ .‬لذا در این مســیر بزرگ ترین‬ ‫مانع ما سازمان های بیمه گرند‪.‬‬ ‫وی ادامــه داد اینکه ما کشــور ثروتمندی‬ ‫هســتیم شــکی نیســت اما پولمان را بی‬ ‫جا اســتفاده می کنیم‪ .‬مشــکل اصلیمان در‬ ‫تعرفه هاست که قسمت اصلی هم بر می گردد‬ ‫به سازمان های بیمه گر و شورای عالی تعرفه‬ ‫نویسی‪ .‬برای نمونه در زمینه باکتری شناسی‬ ‫که در دنیا درحال حاضر شش ساعته جواب‬ ‫کشــت می دهند‪ ،‬در حالیکه ما هنوز بعضی‬ ‫از کشــت های خون را بیست روزه جواب‬ ‫می دهیم زیرا وقتی تعرفه نویسی پا به پای‬ ‫ما پیش نمی اید‪ ،‬برای نمونه در کشورهای‬ ‫پیشرفته می گویند هزینه ازمایش ادرار با این‬ ‫تکنولوژی مثال ‪ A‬تومان است‪ ،‬ولی در اینجا‬ ‫نصف ان را مطابــق تعرفه می دهند‪ ،‬طبیعی‬ ‫است هر چه بیمار بیشتر باشد ما بیشتر ضرر‬ ‫می کنیم و دیگر دنبال ان تکنیک نمی رویم‪.‬‬ ‫همیشه تست های جدید ‪ ،‬سرش بی کاله‬ ‫می ماند و ســال ها طول می کشد چون باید‬ ‫جمعــی را راضی کنیم تا برســد به اخرین‬ ‫بخش یعنی واحد تعرفه نویسی‪ ،‬ان وقت بعد‬ ‫از چند سال عقب ماندگی تصویب می شود‪.‬‬ ‫در حقیقت هر تکنولوژی جدیدی که می اید‪،‬‬ ‫هزینه براست‪.‬‬ ‫دبیر علمی کنگــره در انتها در خصوص‬ ‫برنامه های اتــی کنگره گفــت‪ :‬کنگره فن‬ ‫اوری های نوین در سال اینده که سال پنجم‬ ‫است وارد ان می شویم و کسانی که استفاده‬ ‫کردند ما را تشــویق می کنند که این مسیر را‬ ‫ادامه دهیم‪ .‬امید اســت مسوولین و همکاران‬ ‫هدف گرایی کننــد و بلند پروازانه کار کنند‪،‬‬ ‫هر چند مســیر دچار مشــکل می شود ولی‬ ‫قطعا چون نگاهی با افق وســیع است‪ ،‬پشت‬ ‫ســرش پیروزی اســت و ما امیدواریم که با‬ ‫کمک دوســتان و همکاران بتوانیم این مسیر‬ ‫را ادامه دهیم‪.‬‬ ‫هدف ازحضورشرکت ها‪ ،‬نمایش بهتر‬ ‫توانمندی های این صنعت است‬ ‫دکتر اردشیر طاهرسیما دبیر اجرایی‬ ‫این کنگره و عضو هیئت مدیره انجمن‬ ‫شرکت های تامین کننده تجهیزات‬ ‫ازمایشگاهی نیز اظهار کرد‪ :‬هدف‬ ‫ازمشارکت انجمن تامین کنندگان تجهیزات‬ ‫ازمایشگاهی در برگزاری این کنگره‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪15‬‬ ‫ونمایشگاه جانبی ان‪ ،‬حضورمستقیم‬ ‫شرکت های وارد کننده‪ ،‬تولیدکننده و‬ ‫توزیع کننده تجهیزات ازمایشگاهی در‬ ‫نمایشگاه مذکور است تا بتوانند هرچه‬ ‫بهتر توانمندی های این صنعت را به‬ ‫نمایش بگذارند و فرصتی را فراهم اورند‬ ‫تا فعاالن این حوزه بتوانند‪ ،‬ارتباط بهتری با‬ ‫شرکت ها برقرارکنند‪. .‬‬ ‫وی همچنین تصریح کرد‪ :‬رونمایی‬ ‫از فناوری های روز دنیا‪ ،‬حمایت‬ ‫ازتولیدکنندگان و کارافرینان نخبه و نیز‬ ‫ارائه قیمت های ویژه عرضه محصوالت‬ ‫وملزومات ازمایشگاهی از جمله اهداف‬ ‫اصلی این نمایشگاه است‪.‬‬ ‫همزمان با برگزاری چهارمین کنگره‬ ‫فن اوری های نوین ازمایشگاهی‪ ،‬نمایشگاهی‬ ‫جانبی با حضورتعدادی ازشرکت های ازمایشگاهی‬ ‫برگزارشد که با برخی از این شرکت ها گفتگو‬ ‫کردیم که درادامه می خوانید‪:‬‬ ‫شرکت پیشتاز طب‬ ‫مهرداد محمدخانی کارشناس فروش‬ ‫شرکت پیشتاز طب در گفتگو با ماهنامه‬ ‫درخصوص اهداف حضور خود در‬ ‫نمایشگاه امسال و ارزیابی این رویداد‬ ‫گفت‪ :‬این نمایشگاهی که در زمینه‬ ‫محصوالت ازمایشگاهی از قبیل کیت‬ ‫و وسایل ازمایشگاهی است نسبت به‬ ‫سال قبل سیستم ها و دستگاه هایی که‬ ‫وجود دارد بیشتر است‪ .‬شاید رفع تحریم‬ ‫ ‪16‬‬ ‫‪16‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫ها دراین روند بی تاثیر نباشد‪ .‬امسال در‬ ‫این نمایشگاه شرکت هایی حضور دارند‬ ‫که سال قبل اصال ً نبودند‪ .‬وی در خصوص‬ ‫محصوالت پیشتاز طب افزود‪ :‬شرکت ما‬ ‫تولید کننده کیت های االیزا وکیت های‬ ‫بیوشیمی است‪ .‬کیت های االیزا برای‬ ‫سنجش هورمون های داخل بدن به کار‬ ‫می رود مثل هورمون های تیروئیدی و‬ ‫پپروتینی و هورمون های زنانگی و غیره‪.‬‬ ‫از نظر بیوشیمی هم کیت هایی هستند که‬ ‫برای سنجش چربی ها و قندهای سلولی‬ ‫مورد استفاده است‪.‬‬ ‫محصول جدید امسال ما کیت ویتامین‬ ‫دی است که یکسال از تولیدش نگذشته‬ ‫و همان طور که می دانید متاسفانه کشور ما‬ ‫از جمله کشورهای فقیر در زمینه ویتامین‬ ‫دی بوده که اغلب مورد استفاده ی خانم‬ ‫ها است ‪ .‬کیت های االیزا ی ما نیز جدید‬ ‫است و نسبت به کیت های خارجی هم از‬ ‫لحاظ قیمت‪ ،‬هم کیفیت کارایی مناسب‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫شرکت دانش بنیان نوین تشخیص‬ ‫مدیر فروش شرکت دانش بنیان نوین‬ ‫تشخیص در گفتگو با خبرنگار ماهنامه‬ ‫گفت ‪ :‬محصوالتی که در غرفه ما مشاهده‬ ‫می کنید نمونه های خارجی اش هم‬ ‫موجود است‪ .‬در زمان تحریم وقتی قطعات‬ ‫این وسایل خراب می شد‪ ،‬شرکت های‬ ‫خارجی یا ان قطعه را نداشتند یا ارایه نمی‬ ‫دادند‪ .‬محصوالت ما تولید خودمان است‬ ‫و از این نظر به خود کفایی رسیده ایم‪.‬‬ ‫اگر دستگاهی خراب بشود ما می توانیم‬ ‫پاسخگو باشیم و قطعات را تعمیر کنیم‪.‬‬ ‫وی درخصوص استقبال بازدید ها افزود‪:‬‬ ‫ما چند سالی است که شرکت می کنیم و‬ ‫امسال هم از اماربازدید کننده ها رضایت‬ ‫داشتیم‪ .‬به نظر من وقتی یک شرکتی بتواند‬ ‫چند سال در نمایشگاهی دوام بیاورد و‬ ‫اساتید و پزشکان به او مراجعه کنند و از‬ ‫کار ما و کیفیت محصول ما راضی باشند‬ ‫‪ ،‬مشخص می شود که شرکت کار خودش‬ ‫را به درستی انجام داده است‪ .‬هر سال که‬ ‫میگذرد استقبال از محصوالت ما بیشتر می‬ ‫شود و ما از این بابت خوشحال هستیم‪.‬‬ ‫مدیرفروش این شرکت درخصوص‬ ‫محصوالتی که امسال ارایه کردند بیان کرد‪:‬‬ ‫یک سری تست ها است که باید به صورت‬ ‫انتی ژن و انتی بادی روی این دستگاه‬ ‫تست کنند و با هم واکنش انجام بدهند‪.‬‬ ‫تعداد این ازمایش ها جزو اصلی ترین‬ ‫تست های غربالگری است که امروزه‬ ‫بسیار رایج شده است‪ .‬برای مثال خانم‬ ‫هایی که می خواهند باردار شوند‪ ،‬در سه‬ ‫ماهه اول‪ ،‬باید غربالگری را انجام بدهند‬ ‫تا بتوانند سندرم های دان و دیگر سندرم‬ ‫ها را از بین ببرند‪ .‬پس این خیلی مهم‬ ‫است که ما بتوانیم جواب ازمایش را صحیح‬ ‫بدهیم‪ .‬برخی دستگاه ها جواب صحیحی‬ ‫نمی دادند و من نمونه این را دیده ام‪ .‬این‬ ‫موضوع در تست های این هیبین بسیار مهم‬ ‫است‪ .‬انکوباتورازدیگرمحصوالتمان هست‪.‬‬ ‫دستگاه دیگرما سایکوسانتفیوژ است که‬ ‫برای ازمایشات پاتولوژی و سیتولوژی‬ ‫کاربرد دارد و برای نمونه های پاپ اسمیر‬ ‫در خانم ها و نمونه های سیتولوژی مایعات‬ ‫استفاده می شود‪.‬‬ ‫شرکت فرزاطب اندیش‬ ‫مریم گلشاهی مدیر عامل شرکت فرزاطب‬ ‫و عضو هییت مدیره انجمن تامین کنندگان‬ ‫تجهیزات ازمایشگاهی است که این کنگره‬ ‫را با همکاری انجمن برگزار کرده اند‪ .‬وی‬ ‫درگفتگو با ماهنامه درخصوص اهداف‬ ‫حضور دراین رویداد گفت‪ :‬هدف ما‬ ‫انجام کارهای تخصصی تر و جدی تر‬ ‫در زمینه تجهیزات ازمایشگاهی بوده‬ ‫است‪ .‬کنگره های مشابه زیادی در طول‬ ‫سال برگزار می شد که اتفاقا بسیار‬ ‫پر بازدید هم بود منتها در نیمه دوم‬ ‫سال ما جای خالی یک نمایشگاه با‬ ‫معرفی محصوالت نوین و کنگره های‬ ‫تخصصی و مرتبط با تکنولوژی های‬ ‫مرتبط با فنا اوری ازمایشگاهی باشد‬ ‫را خالی می دیدیم‪ .‬برای چهارمین سال‬ ‫است که این نمایشگاه برگزار می شود‬ ‫و بسیار بازدهی خوبی داشته است و‬ ‫فراتر از انتظار من بوده است‪ .‬امسال ارایه‬ ‫سازی مناسب تری داشتیم‪.‬‬ ‫گلشاهی درخصوص محصوالتیکه در‬ ‫این نمایشگاه ارایه کردند توضیح داد‪ :‬ما‬ ‫وارد کننده اتواناالیزر های بیمارستانی و‬ ‫ازمایشگاهی کره ای هستیم ‪.‬چیزی که‬ ‫ما در این نمایشگاه ارایه کردیم سیستم‬ ‫الکتروفورز هست‪ .‬لوله های خون گیری‬ ‫خالء که این تکنولوژی نزدیک ‪ 15‬سال‬ ‫است وارد ایران شده است و محصوالتی‬ ‫دیگر‪ ....‬وی درادامه گفتگو افزود‪ :‬درواقع‬ ‫نمایشگاه محفلی هست برای تازه کردن‬ ‫بازدید ها با مخاطبین‪ .‬در نهایت من فکر‬ ‫می کنم الزم است هر شرکتی با شرکت‬ ‫کردن در نمایشگاه و ارایه محصوالت‪،‬‬ ‫خودش را ارزیابی کند و از خودش بپرسد‬ ‫که ایا خدمات پس از فروشش راضی کننده‬ ‫بوده؟ ایا مشتری های سابقش ان دستگاه‬ ‫را به دیگر متخصصان توصیه می کنند‪ .‬این‬ ‫خیلی مهم است که ما بفهمیم از نظر رقابت‬ ‫و هدف مشتری مداری در کجا ایستاده ایم‪.‬‬ ‫شرکت نیماپویش طب‬ ‫احمدی مدیرعامل شرکت نیماپویش‬ ‫طب و جزء هیئت مدیره اجرایی انجمن‬ ‫تامین کنندگان ازمایشگاهی در گفتگو‬ ‫با ماهنامه افزود‪:‬شرکت ما سال گذشته‬ ‫حضور نداشت اما در چهارمین سال‬ ‫برگزاری نمایشگاه به نظر می رسد که‬ ‫استقبال از این ‪ 48‬شرکت همکار به خوبی‬ ‫صورت گرفته و بحث های علمی خارجی‬ ‫و کارگاه های اموزشی خوبی انجام شده‬ ‫است‪ .‬من پیشنهادم این بود که ‪ 3‬کنگره در‬ ‫سال در زمینه ی ارتقای کیفیت‪ ،‬فن اوری‬ ‫و پاتولوژی صورت گیرد‪ .‬ما به عنوان یک‬ ‫شرکت شناخته شده ‪ 84‬درصد نیازهای‬ ‫ازمایشگاهی ایران را برطرف می کنیم ‪.‬از‬ ‫مسوولین فقط انتظار دارم که برای رونق‬ ‫کار این صنف بزرگ و حمایت از نمایشگاه‬ ‫های پزشکی تالش بیشتری کنند‪.‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪17‬‬ ‫گزارش‬ ‫سیده مینا مجابی‬ ‫زیر‬ ‫مگا لب؛ ن ازمایشگاه‬ ‫ن متخصصا‬ ‫ذره بی‬ ‫درحاشیه چهارمین‬ ‫کنگره فن اوری های نوین‬ ‫ازمایشگاهی پانلی با محوریت تولید‬ ‫دانش بنیان و مگالب که از اهمیت‬ ‫ویژه ای نیز برخوردار بود برگزارشد‪.‬‬ ‫گفتنی است دکتر غروی‪ ،‬دکتررسایی‪،‬‬ ‫دکترسپهری‪ ،‬دکتر هاشمی مدنی و‬ ‫دکتر حمزه لو از گردانندگان این پنل‬ ‫بودند‪ .‬دراین خصوص گفتگویی را‬ ‫با دکترغروی انجام دادیم و درادامه‬ ‫به بررسی نقطه نظرات اساتید این پنل‬ ‫پرداختیم که در ادامه میخوانید‪.‬‬ ‫‪ ‬لطفا در خصوص مگا لب‬ ‫و چالش های جدید مطرح شده‬ ‫این طرح بفرمایید؟‬ ‫یک تعبیر مگا لب این است که‬ ‫یک ازمایشگاه بزرگ در دنیا داریم‬ ‫که اب‪ ،‬خاک‪ ،‬هوا‪ ،‬غذا‪ ،‬کلینیک ها‬ ‫و اناتومی ها‪ ،‬ژنتیک و کشاورزی‪،‬‬ ‫دامداری و ‪.....‬را شامل می شود‪.‬‬ ‫هر جنبنده و هر گیاهی در این‬ ‫دنیا است می تواند تمام اجزایش‬ ‫مورد ازمایش قرار بگیرد‪ .‬اما‬ ‫در ایران این ها مفهوم مگا لب‬ ‫نیست‪،‬بلکهاینجایعنیازمایشگاه‬ ‫بزرگ و یکسری تکنولوژی های‬ ‫باالتر‪ ،‬ماشین های بزرگ تر و‬ ‫پیشرفته تر‪ ،‬مفهومش در اینجا‬ ‫با ان استاندارد هایی که موجود‬ ‫ ‪18‬‬ ‫‪18‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫است تفاوت دارد و این یکی از‬ ‫نکته های اساسی است‪.‬‬ ‫‪ ‬این مساله اخیرا درکجا‬ ‫اتفاق افتاده است‪ .‬مزایا و معایب‬ ‫این طرح را بیان کنید؟‬ ‫اتفاقی که در اینجا افتاده است‬ ‫مشخصا در استان البرز است‪.‬‬ ‫دانشگاه علوم پزشکی البرز با‬ ‫حمایتی که وزارتخانه انجام داده‪،‬‬ ‫به تمام بیمارستان های خود‬ ‫اعالم کرده است ازمایشگاه ها‬ ‫را تعطیل کنند و همه نمونه های‬ ‫خود را برای یک ازمایشگاهی‬ ‫جامع با تمام تجهیزات بفرستند‪.‬‬ ‫یعنی همه نمونه ها جمع شود‬ ‫و تمام کارها در انجا انجام شود‬ ‫که تجمیع ازمایشگاه ها را در پی‬ ‫دارد با این هدف که ازمایشگاه ها‬ ‫تجمیع شود و روی نمونه متمرکز‬ ‫شود‪ .‬البته اگر ازمایشگاه ها در دنیا‬ ‫متمرکز است‪ ،‬دلیلش این است که‬ ‫بیمار اصال ازمایشگاه نمی رود‪.‬‬ ‫بلکه زمانی که در مطب پزشک‬ ‫است‪ ،‬پزشک نمونه می گیرد و‬ ‫از طریق یک شبکه جمع اوری‬ ‫نمونه‪ ،‬نمونه ها را به ازمایشگاه‬ ‫مرکزی ارسال می کنند‪ .‬برای‬ ‫مثال در هامبورگ که چهار میلیون‬ ‫جمعیت دارد‪ ،‬ما شاهد ان هستیم‬ ‫که فقط چهار ازمایشگاه در ان شهر‬ ‫وجود دارد‪ .‬تمام نمونه های انها از‬ ‫اطراف شهر با پست های سفارشی‬ ‫به این ازمایشگاه ها ارسال می شود‬ ‫و ان ها روزانه تعداد زیادی‬ ‫نمونه دارند‪ .‬طرح اینگونه‬ ‫بوده که ما همینطور عمل‬ ‫کنیم ولی اشکاالت اجرایی که‬ ‫موجود است چیست؟ بستر‬ ‫تجمیع سازی نیازمند ساختار‬ ‫است مثال اولین ان اینترنت و‬ ‫سیستم انتقال داده قوی و اماده‬ ‫است که ما نداریم‪ .‬بعد اجرای‬ ‫این سیستم ها زمانی خوب‬ ‫است که روزی ده هزار مریض‬ ‫موجود باشد‪.‬ازمایشگاه استان البرز‬ ‫را شرکتی ترکیه ای در دست گرفته‬ ‫است‪ .‬به گفته خودشان که با من‬ ‫صحبت کردند این ها صد مرکز در‬ ‫دنیا از غرب اروپا تا شرق اسیا دارند‬ ‫که هر کدام حداقل ده هزار بیمار‬ ‫دارد‪ .‬بنابراین این ازمایشگاه ها یک‬ ‫میلیون نمونه در روز در دنیا دارند‪،‬‬ ‫که نمونه بیماران را از مطب ها به‬ ‫این مراکز ارسال می کنند‪ .‬سیستم‬ ‫بهداشتی ما کال نسبت به غرب‬ ‫متفاوت است‪ .‬حال اگر بخواهیم‬ ‫گوشه ای از سیستم غرب و گوشه ای‬ ‫از شرق را بیاوریم امکانش نیست و‬ ‫دچار مشکل می شویم‪ .‬حال مشکل‬ ‫چیست؟ ما تعهد کردیم روزی شش‬ ‫هزار مریض به ان ها بدهیم‪ .‬در واقع‬ ‫از ده هزار نمونه به شش هزار نمونه‬ ‫به ما تخفیف دادند‪ .‬اوال که استان البرز‬ ‫را در سایت نگاه کنید روزی دو هزار‬ ‫نمونه در بخش دولتی دارد که هزارتای‬ ‫ان مربوط به ازمایش ادرار و مدفوع‬ ‫از نظر اباد و اشتهارد و ساوجبالغ‬ ‫تا کرج است‪ .‬نیمی دیگر ازمایشگاه‬ ‫های تخصصی و خون است که می‬ ‫شود روزی هزار نمونه که تا عدد‬ ‫شش هزار خیلی فاصله دارد‪ .‬از همه‬ ‫مهم تر این است که اطالعات ژنتیکی‬ ‫و ازمایشگاهی ما در دست کشور‬ ‫بیگانه قرار می گیرد‪ .‬به نظر من این‬ ‫کار نه از نظر اقتصادی و نه فرهنگی‬ ‫درست نیست‪ .‬و همچنین توهینی‬ ‫به اساتید و کارمند ها و کارشناسان‬ ‫داخلی خودمان است‪ .‬این ها نکاتی‬ ‫بود که دوستان ما توجه نکردند‪.‬‬ ‫‪ ‬ایا وزارتخانه قصد دارد این‬ ‫طرح را به کل کشور تعمیم دهد ؟‬ ‫متاسفانه بله‪ ،‬ولی به تازگی در‬ ‫جلسه ای که در وزارتخانه برگزار‬ ‫شد‪ ،‬انها مشخص کردند که ما ابتدا‬ ‫به شرکت های ایرانی ها پیشنهاد‬ ‫می دهیم و اگر استقبال نکردند به‬ ‫سراغ خارجی ها می رویم‪ .‬اما در‬ ‫استان البرز از همان ابتدا بع سراغ‬ ‫خارجی ها رفتند‪.‬‬ ‫ازمایشگاهیان همیشه با مشکالت‬ ‫دست و پنجه نرم کردند؛‬ ‫و این بار چالش مگالب‬ ‫سیستم های بسته امروز و‬ ‫ابر ازمایشگاه های فردا‪ ،‬بالی جان‬ ‫ازمایشگاه های تشخیص طبی در جان‬ ‫سوم عنوان سخنرانی جالب جناب اقای‬ ‫دکتر محمد جواد رسایی متخصص‬ ‫بیوشیمی بالینی بود‪.‬‬ ‫دکتر رسایی به تجارت ‪IVD‬‬ ‫(تجاری سازی عبارت است از تالش‬ ‫یک شخص حقیقی یا حقوقی برای‬ ‫بهره برداری از نواوری ها از طریق‬ ‫ارایه فناوری های نوین در قالب‬ ‫محصوالت‪ ،‬فرایندها و خدمات‬ ‫قابل استفاده و فروش در بازار) و‬ ‫بازدید حاصل از ان که در سال‬ ‫‪ 2020‬به حدود ‪ 75‬میلیارد دالر‬ ‫خواهد رسید‪ .‬از سویی سیستم باز‬ ‫و سیستم بسته موضوع مهمی بود که‬ ‫این گونه دکتر رسائی تعریف کرده‬ ‫اند‪ :‬سیستم معموالً به دو نوع تقسیم‬ ‫می شود‪ :‬سیستم باز‪(Open System) ‬‬ ‫و‪ ‬سیستم بسته‪.(Close System) ‬‬ ‫سیستم بسته بیشتر به‪ ‬سیستم های‬ ‫مکانیکی‪ ‬در‪ ‬فیزیک‪ ‬و علوم تجربی‬ ‫اطالق می شود‪ .‬سیستم بسته صرف ًا‬ ‫با استفاده از نیروهای داخلی و بدون‬ ‫ارتباط با محیط خارج می تواند به‬ ‫کار خود ادامه دهد‪ .‬در‪ ‬نظریه های‬ ‫کالسی‪ ،‬سازمان به عنوان یک «سیستم‬ ‫بسته» تلقی می شود که فقط متکی‬ ‫بر عوامل و نیروهای داخلی است و‬ ‫بدون ارتباط با محیط خارج‪ ،‬می تواند‬ ‫مسائل خود را از طریق سلسله مراتب‬ ‫و تقسیم کار و روابط رسمی در‬ ‫داخل دستگاه حل و فصل کند که‬ ‫متاسفانه اغلب سازمان ها و شرکت‬ ‫های ما اگر نه ‪ 100‬درصد ولی به‬ ‫مقدار بسیار بسته است و حتی از‬ ‫شبکه های اطالعاتی ارزان و بسیار‬ ‫پربار اینترنتی نیز استفاده نمی کنیم‪ .‬‬ ‫یکی از مشخصات سیستم بسته‪،‬‬ ‫گرایش ذاتی در جهت تعادل ایستا‬ ‫)‪ (Static Equilibrium‬و رکورد توقف‬ ‫است‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬در سیستم بسته‪،‬‬ ‫بازده دستگاه تناسبی با منابع مصروفه‬ ‫ندارد و اتالف منابع‪ ،‬بی نظمی و‬ ‫اختالل و اقدامات بدون هدف برای‬ ‫حفظ وضع موجود رواج پیدا می کند‪ .‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪19‬‬ ‫ر‬ ‫بر خالف سیستم بسته‪ ،‬در سیستم‬ ‫باز گرایشی در جهت تعادل پویا‬ ‫)‪ (Dynamic Equilibrium‬و رشد و‬ ‫تکامل از طریق ارتباط دائم با محیط‬ ‫خارج مالحظه می شود‪ .‬در این‬ ‫حالت‪ ،‬سیستم با دریافت منابع مادی‬ ‫و انسانی (‪ )Input‬و تغییر و تبدیل‬ ‫(‪ )Transformation‬انها وسعی در‬ ‫ازدیاد و بهبود بازده (‪ ،)Output‬بیش از‬ ‫انچه نیرو می گیرد (به صورت نیروی‬ ‫انسانی‪ ،‬مواد و اطالعات) نیرو تولید‬ ‫می کند (به شکل کاال یا خدمات)‪ ،‬و‬ ‫بدین ترتیب خود را در مقابل سکون‬ ‫و نابودی)‪ (Entropy‬حفظ می کند‪.‬‬ ‫در سیستم باز‪ ،‬دستگاه نه تنها بایستی‬ ‫خود را با عوامل محیط خارج سازگار‬ ‫سازد‪ ،‬بلکه دائم ًا خود را با عوامل‬ ‫متغیر داخل نیز منطبق می سازد‪.‬‬ ‫در ادامه دکتر محمد مهدی سپهری‬ ‫متخصص تحقیق در عملیات در‬ ‫خصوص اکو سیستم اینترنت اشیا‬ ‫در سالمت صحبت کردند‪ ،‬ایشان‬ ‫اینترنت اشیا را با عنوان رهایافتی‬ ‫نوین برای رشد و پیشرفت خدمات‬ ‫نواورانه در ازمایشگاه های پزشکی‬ ‫یاد گردند و گفتند‪ :‬اینترنت اشیاء و‬ ‫اینده روشن ان به یکی از موضوعات‬ ‫داغ و مهم این روزهای دنیای فناوری‬ ‫تبدیل شده است‪ .‬اکو سیستم اینترنت‬ ‫اشیا در بهداشت و درمان‪ -‬خانه‬ ‫هوشمند‪ -‬خرده فروشی‪ -‬انرژی‪-‬‬ ‫ ‪20‬‬ ‫‪20‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫حمل و نقل و‪ ...‬کاربرد دارد و روز‬ ‫به روز برکاربرد ان افزوده می شود‬ ‫و تا سال ‪2020‬امیدواریم براساس‬ ‫برنامه های کشور ما نیز در حوزه‪iot‬‬ ‫حرفی برای گفتن داشته باشیم‪.‬‬ ‫دکتر سپهری از مزایا اکو سیستم‬ ‫اینترنت اشیا در سالمت به پیشرفت و‬ ‫تحقق رفاه برای همه سنین‪ -‬اطمینان‬ ‫از زندگی سالم‪ -‬کمک به نجات‬ ‫انسان ها اشاره کرد‪.‬‬ ‫در ادامه اقای دکتر هوشنگ امیر‬ ‫رسولی و دکتر حمزه لو در خصوص‬ ‫مگالب و چالش های ان نکات‬ ‫جالبی را مطرح کرده اند‪.‬‬ ‫بعد از ایجاد مگامال ها در ایران‬ ‫که مراکز خرید بزرگ و هرمی بودند‬ ‫و روز به روز بر تعداد ان ها افزوده‬ ‫می شود نوبت به مگا لب ها یا‬ ‫ازمایشگاه های بزرگ رسید‪ ،‬این امر‬ ‫توسط ترکیه در استان البرز اغاز شد‪،‬‬ ‫که منجر به نگرانی متخصصین حوزه‬ ‫تجهیزات ازمایشگاهی شد‪.‬‬ ‫از سویی اخباری از اولین شبکه‬ ‫یکپارچه ازمایشگاهی کشور با هدف‬ ‫کاهش هزینه های ازمایشگاهی‪ ،‬باال‬ ‫بردن تنوع خدمات ازمایشگاهی در‬ ‫کشور و قابلیت دسترسی به پرونده‬ ‫ازمایشگاهی بیماران‪ ،‬با دورنمای‬ ‫راه اندازی اولین مگالب ایرانی در‬ ‫استان البرز راه اندازی شد به گوش‬ ‫می رسد‪.‬‬ ‫مگالب براساس نظر دکتر حمزه لو‬ ‫منجر به کاهش کار‪ -‬منجر به شکست‬ ‫سازمان های کوچک‪ -‬مانع کار‬ ‫افرینی‪ -‬کاری نیازمند هزینه های‬ ‫ساختاری باال و افراد متخصص در‬ ‫مناطق فعالیت مگا لب است‪ ،‬اما از‬ ‫سویی سبب افزایش حامیان و حرفه‬ ‫ای شدن مرکز می شود‪ .‬اما بنابر‬ ‫قرارداد ایران و ترکیه براساس تعداد‬ ‫مراجعان(براساس قرارداد ‪6000‬‬ ‫بیماردر مراکز) امری نشدنی است‬ ‫و وی بایستی پیش زمینه های الزم‬ ‫را کشور داشته باشد که متاسفانه افراد‬ ‫صاحب نظر در حوزه ما تخصص‬ ‫ندارند و با دید علمی نمی نگرند‪.‬‬ ‫این سخنرانی جنجالی و حضور‬ ‫بزرگان و افراد صاحب نظر در حوزه‬ ‫ازمایشگاهی به اتمام رسید به امید‬ ‫موفقیت جامعه ازمایشگاهیان در این‬ ‫چالش جدید‪.‬‬ ‫ر‬ ‫با پیشکسوتان‬ ‫گذری برزندگانی‬ ‫مرحوم دکتر سید عبدالمحمود ضیا شمسا‬ ‫در این بخش از با پیشکسوتان نگاهی بر زندگی دکتر سید عبدالمحمود ضیا شمسا انداختیم ‪ .‬این نوشته شامل بیوگرافی و همچنین بخشی از خاطرات‬ ‫دکتر شریعت ترقبان با این استاد است که به تحریر درامده است‪ .‬برای اگاهی بیشتر از زندگی و فعالیت ها و خدمات ارزنده مرحوم دکترضیا شمسا‪،‬‬ ‫در ادامه این مطلب خواندنی پیشکش خوانندگان گرامی می شود‪.‬‬ ‫زنــده یــاد اســتاد دکتــر ســید‬ ‫عبدالمحمــود ضیــاء شمســاء در تاریــخ‬ ‫چهــارم جــدی ســال ‪ 1301‬در تهــران‬ ‫متولــد شــد‪ .‬وی تحصیــات ابتدایی را‬ ‫در فاصلــه ســال هــای ‪ 1308‬تــا ‪1314‬‬ ‫در دبســتان هــا دولتــی ثریــا‪ ،‬رودکــی‬ ‫و خاقانــی تکمیــل کــرد و ســپس در‬ ‫ســال هــای ‪ 1314‬الــی ‪ 1320‬بــه انجــام‬ ‫تحصیــات متوســطه در دبیرســتان‬ ‫شــرف همــت گماشــت و ســپس بــا‬ ‫پشــت ســر گذاشــتن امتحــان نهایــی‬ ‫در ســیکل اول و در ســیکل دوم در‬ ‫رشــته علمــی ( کــه بعدهــا بــه رشــته‬ ‫طبیعــی و رشــته ریاضــی تقســیم شــد)‬ ‫شــروع بــه تحصیــل رشــته پزشــکی‬ ‫در تنهــا دانشــگاه پزشــکی ان زمــان‪،‬‬ ‫یعنــی دانشــکده پزشــکی تهــران کــرد‪.‬‬ ‫گفتنــی اســت کــه ان ســال یعنی ســال‬ ‫‪ ،1320‬دومیــن ســالی بــود کــه بــه‬ ‫منظــور پذیــرش دانشــجویان اقــدام بــه‬ ‫برگــزاری کنکــور مــی شــد‪.‬‬ ‫اســتاد تحصیــات رشــته پزشــکی‬ ‫را در ســال ‪ 1326‬بــه پایــان رســاند‪.‬‬ ‫ایشــان در یکــی از یادداشــت هایشــان‬ ‫چنیــن مــی نویســد‪ :‬همیشــه یــاد دوران‬ ‫تحصیــل دو مطلــب را در خاطــرم‬ ‫زنــده مــی کنــد‪ .‬یکــی مــرگ و میــر‬ ‫همکالســی هــا وهــم دانشــکده ای و‬ ‫دیگــری مــرگ اســتاد کرســی گــوش و‬ ‫حلــق و بینــی ( دکتــر شــیخ االســامی)‬ ‫بــه دنبــال ابتــا بــه بیمــاری تیفــوس‬ ‫شپشــی بــود کــه ایــن بیمــاری در‬ ‫واقــع هدیــه اســرای لهســتانی کــه‬ ‫از اردوگاه هــای روســیه بــه ایــران‬ ‫مهاجــرت مــی کردنــد بــه شــمار‬ ‫مــی امــد‪ .‬خاطــره دیگــر کنفرانــس‬ ‫هــای پروفســور ابرلیــن ریاســت‬ ‫دانشــکده پزشــکی‪ ،‬پــس از مراجعــت‬ ‫از تبعیــد موقــت بــه کانــادا بــود کــه‬ ‫پیرامــون کشــف عامــل ‪ Rh‬وداروی‬ ‫پنــی ســیلین در ســالن کنفرانــس‬ ‫دانشــکده ایــراد شــد‪.‬‬ ‫اســتاد از بهمــن ســال ‪ 1326‬بــه‬ ‫دنبــال قبولــی رســاله دکتــری و بــا‬ ‫راهنمایــی اســتاد دکتــر محمــد قریــب‬ ‫در بخــش کــودکان بیمارســتان رازی بــا‬ ‫ســمت دســتیار ازاد زیــر نظــر دکتــر‬ ‫قریــب بــه تعلیــم و تعلــم و خدمــت‬ ‫پرداخــت و ســپس بــا موافقــت‬ ‫ایشــان بــا ســمت دســتیار رســمی در‬ ‫کرســی بافــت شناســی و در ادامــه در‬ ‫کرســی اســیب شناســی در دانشــکده‬ ‫اســتخدام شــد‪.‬‬ ‫دکتــر شمســا در دی مــاه ‪ 1329‬در‬ ‫مســابقه انتخــاب رییــس درمانگاهــی‬ ‫کرســی اســیب شناســی بــه موفقیــت‬ ‫دســت یافــت و از ان پــس بــه صــورت‬ ‫تمــام وقــت در کرســی اســیب شناســی‬ ‫بــه فعالیــت پرداخــت‪ ( .‬الزم بــه ذکــر‬ ‫اســت کــه تــا ســال ‪ ،1335‬مرکــز کار‬ ‫تدریــس و تشــخیص – جــز درمــورد‬ ‫کالبد شناســی – منحصرا ً در ازمایشــگاه‬ ‫مرکــزی دانشــکده پزشــکی بــود‪) .‬‬ ‫در ســال هــای ‪ 1330‬تــا ‪1332‬‬ ‫بــا توجــه بــه اینکــه بــا تبدیــل‬ ‫اموزشــگاه هــای عالــی بهــداری‬ ‫بــه دانشــکده هــای پزشــکی در‬ ‫شهرســتان هــا بســیاری از رشــته هــای‬ ‫اموزشــی بــدون اســتاد مانــده بودنــد‪.‬‬ ‫ماموریــت تدریــس اســیب شــناس‬ ‫عملــی و علمــی در دانشــکده پزشــکی‬ ‫مشــهد بــه اســتاد محــول شــد کــه‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪21‬‬ ‫ر‬ ‫در ایــن ســه ســال اســتاد عــاوه‬ ‫بــر تدریــس بــه دانشــجویان‪ ،‬صبــح‬ ‫هــا نیــز بــه صــورت داوطلــب در‬ ‫خدمــت اقــای دکتــر قــوام نصیــری و‬ ‫در ازمایشــگاه بیمارســتان شــاه رضــای‬ ‫ان زمــان مشــهد بــه فعالیــت هــای‬ ‫تشــخیصی مــی پرداخــت‪ .‬در همــان‬ ‫ســالیان‪ ،‬دانشــجویان دانشــکده تبریــز‬ ‫و اهــواز نیــز بــرای دورهــای اموزشــی‬ ‫چنــد ســاله بــه تهــران مــی امدنــد و‬ ‫اســتاد بــا کمــک همــکاران بــه اموزش‬ ‫ایــن دانشــجویان نیــز همت گماشــت‪.‬‬ ‫از دیگــر فعالیــت هــای اســتاد در ایــن‬ ‫ســال هــا‪ ،‬همــکاری بــا دکتــر یحیــی‬ ‫پویــا بــرای دروس عمــل هماتولــوژی‬ ‫در کالس هــای ازمایشــگاه تشــخیص‬ ‫طبــی و ماالریــا لــوژی در فاصلــه‬ ‫ســال ‪ 1330‬تــا ‪ 1335‬بــود‪ .‬اقــای‬ ‫دکتــر شمســا پــس از تاســیس کرســی‬ ‫ســرطان بــا عنــوا ن رئیــس درمانگاهی‬ ‫اســیب شناســی بــه ایــن کرســی منتقل‬ ‫شــد کــه بــا توجــه بــه ســابقه کار بــه‬ ‫ســمت رییــس درمانــگاه بــا حــق‬ ‫امــوزش انتخــاب شــذپد‪ .‬ســال بعــد‬ ‫نیــز در مســابقه انتخــاب دانشــیاری‬ ‫موفــق بــه احــراز مقــام دانشــیاری‬ ‫شــده و پــس از مدتــی بــا رای شــورای‬ ‫دانشــکده بــه منصــب اســتادی کرســی‬ ‫انتخــاب شــد و پــس از حــذف عنــوان‬ ‫کــرس در دانشــگاه تهــران بــه مرتبــه‬ ‫اســتادی رســید‪.‬‬ ‫اســتاد در ایــن فاصلــه به مــدت یک‬ ‫ســال بــا اســتفاده از فرصــت مطالعاتــی‬ ‫ماموریــت در بنــگاه اســیب شناســی‬ ‫ارتــش امریــکا‪ ،‬در بخــش اســیب‬ ‫شناســی دســتگاه ادراری وتناســلی‬ ‫مــرد زیــر نظــر اســتاد بــه نــام‪ ،‬دکتــر‬ ‫فتــح الــه کشــور مســتوفی بــه کســب‬ ‫‪22‬‬ ‫  ‪22‬‬ ‫‪22‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫تجربــه و اشــنایی بیشــتر بــا علــم‬ ‫اســیب شناســی مشــغول شــد‪ .‬اســتاد‬ ‫شمســا در ســال هایــی کــه اقایــان‬ ‫دکترنصرالــه مقتــدر مژدهــی و دکتــر‬ ‫کمــال الدیــن ارمین ریاســت دانشــکده‬ ‫را عهــده دار بودنــد‪ ،‬مدیریــت گــروه‬ ‫اســیب شناســی دانشــکده را بــر عهــده‬ ‫داشــت ودر ایــن دوران بــا موافقــت‬ ‫اقــای دکتــر ارمیــن و پشــتیبانی اقــای‬ ‫دکتــر ســجادی‪ ،‬ازمایشــگاه هــای‬ ‫اســیب شناســی در بیمارســتان هــا‬ ‫دانشــکده پزشــکی دانشــکده تهــران‬ ‫تاســیس شــد‪.‬‬ ‫همچنیــن اســتاد تــا ســال ‪ 1358‬کــه‬ ‫بازنشســته شــد بــه فعالیــت رســمی‬ ‫در بخــش ســرطان ادامــه داد و تــا‬ ‫ســال هــای پــس از بازنشســتگی نیــز‬ ‫بــا شــرکت در کنفرانــس هــای هفتگی‬ ‫و مشــاوره درمــور بیمــاران ســرطانی‬ ‫بــه همکارانــش یــاری رســاند‪.‬‬ ‫شــادروان اســتاد دکتــر شمســا عالوه‬ ‫بــر ایفــای نقش اصلــی در پایــه گذاری‬ ‫بخــش هــای اســیب شناســی دانشــگاه‬ ‫علوم پزشــکی تهران و انســتیتو کانســر‬ ‫و چهــل ســال خدمــت در انســتیتو‬ ‫ســرطان و ازمایشــگاه اســیب شناســی‬ ‫مرکــزی دانشــکده پزشــکی دانشــگاه‬ ‫تهــران‪ ،‬در تربیــت شــاگردان و‬ ‫متخصصــان اســیب شناســی ســعی‬ ‫وافــر نمــود و ایــن نقــش معلمــی و‬ ‫اســتادی تــا اخریــن روزهــای عمــر‬ ‫پربرکــت ایشــان ادامــه یافــت‪ .‬همچنین‬ ‫اســتاد در دوران بــاز نشســتگی تــا پایان‬ ‫عمــر در ازمایشــگاه بیمارســتان پــارس‬ ‫و ســپس در ازمایشــگاه پاتوبیولــوژی‬ ‫دانــش بــه خدمــت بیمــاران و درمندان‬ ‫همــت گماشــت‪.‬‬ ‫ســرانجام اســتا درروز جمعــه ‪28‬‬ ‫ابــان مــاه ســال ‪ 1378‬پــس از پشــت‬ ‫سرگذاشــتن عمــری سراســر تــاش‬ ‫و خدمــت‪ ،‬بــه دیــار باقــی شــتافت و‬ ‫ضایعــه ای جبــران ناپذیــر را در جامعه‬ ‫پزشــکی کشــور برجــای گذاشــت‪.‬‬ ‫روانش شاد باد‪.‬‬ ‫انچنان که می شناختیمش‪...........‬‬ ‫« خاطرات دکتر شمس شریعت‬ ‫تربقان از زنده یاد استاد دکتر شمسا»‬ ‫در دوران دانشــجویی ودرنخســتین‬ ‫روز ازمایشــگاه اســیب شناســی‬ ‫بــر حســب معمــول از روی حــروف‬ ‫الفبــاء اســامی وارد تــاالر ازمایشــگاه‬ ‫شــدیم و بــا هدایــت اقــای فتحــی‬ ‫کارمنــد بردبــار و خلیــق ومــودب‬ ‫ازمایشــگاه‪ ،‬هــر دو نفــر بــه طــرف‬ ‫یــک میکروســکوپ راهنمایــی شــدیم‬ ‫و بــه هــر دو نفــر دوالم میکروســکوپ‬ ‫داده شــد‪ .‬وقتــی کالس منظــم شــد‪.‬‬ ‫سرپرســت کرســی اســیب شناســی‬ ‫کــه در ان زمــان مرحــوم دکتــر محمــد‬ ‫حســین ادیــب بــود‪ ،‬ســخنرانی غرایــی‬ ‫دربــاره طــرز کار در ازمایشــگاه‬ ‫اســیب شناســی ایــراد کــرد و بــه‬ ‫خصــوص رعایــت نظــم و انضبــاط و‬ ‫ســعی و کوشــش در اموختــن علــم‬ ‫اســیب شناســی را متذکــر شــد‪.‬‬ ‫ایــن معلــم جــوان همیشــه قبــل از‬ ‫دانشــجویان در کالس عملــی حضــور‬ ‫داشــت‪ ،‬به ســواالت دانشــجو بــا دقت‬ ‫گــوش مــی داد و اگــر دانشــجویی‬ ‫ســوال بــی ربطــی مــی کــرد ضمــن‬ ‫انکــه دانشــجو را بــا عالقــه تمــام و‬ ‫خیلــی جــدی راهنمایــی مــی کــرد‪،‬‬ ‫بــاز خواســت هــم مــی نمــود‪.‬‬ ‫پــس از ســخنرانی مرحــوم دکتــر‬ ‫ادیــب‪ ،‬یکــی از معلمــان جــوان کرســی‬ ‫اســیب شناســی بــا ســرو وضعــی‬ ‫اراســته و بســیار جــدی و بــا وقــار‬ ‫تمــام توضیحاتــی دربــاره الم هــای‬ ‫درس ان روز داد ومــا را بــا مطالبــی کــه‬ ‫بایــد ببینیــم اشــنا کــرد و ســپس نکات‬ ‫اصلــی الم هــای میکروســکوپی و درس‬ ‫عملــی را بــا دقــت بــه مــا نشــان داد و‬ ‫توضیحــات کافــی در ایــن زمینــه داد‪.‬‬ ‫ایــن اولیــن برخــورد مــا دانشــجویان‬ ‫بــا اقــای دکتــر شمســا اســتاد برجســته‬ ‫ومعلــم فرزانــه دانشــکده پزشــکی‬ ‫بــود‪ .‬در ان زمــان گرچــه مدرســان و‬ ‫معلمــان جــوان دیگــری هم در کرســی‬ ‫اســیب شناســی حضــور داشــتند‪،‬‬ ‫امــا بــا اعتقــاد قطعــی مــی گویــم کــه‬ ‫دکتــر شمســا دارای امتیــازات خاصــی‬ ‫بــود ایــن شــخصیت و یــا بــه عبــارت‬ ‫بهتــر ایــن معلــم جــوان همیشــه قبــل‬ ‫ازدانشــجویان در کالس عملــی حضــور‬ ‫داشــت‪ .‬بــه ســئواالت دانشــجو بــا دقت‬ ‫گــوش مــی داد و اگردانشــجویی ســوال‬ ‫بــی ربطــی مــی کــرد ویــا مطالبــی را‬ ‫عنــوان مــی کــرد کــه حکایــت از‬ ‫بــی ســوادی دانشــجو و بــی توجهــی‬ ‫او بــه انچــه در دوران تحصیــل خوانــده‬ ‫اســت‪ ،‬مــی نمــود‪ .‬ضمــن انکــه‬ ‫دانشــجو را بــا عالقــه تمــام و خیلــی‬ ‫جــدی راهنمایــی مــی کــرد و بــاز‬ ‫خواســت هــم مــی نمــود‪ .‬بــه همیــن‬ ‫جهــت دانشــجویانی کــه مایــل بودنــد‬ ‫بــی جهــت ســربه ســر معلمــان و‬ ‫اســتادان بگذارنــد‪ ،‬دیگر نمی توانســتند‬ ‫بــی دلیــل و از روی ســرگرمی و وقــت‬ ‫گذرانــی ســربه ســر ایــن معلــم جــوان‬ ‫و منظــم و مرتــب بگذارنــد‪ .‬فقــط هــر‬ ‫موقــع دانشــجویی مشــکلی در زمینــه‬ ‫درســی داشــت‪ ،‬از وی مــی پرســید‬ ‫و دکتــر شمســا خیلــی دقیــق پاســخ‬ ‫ســوال کننــده را مــی داد و بــه عــاوه‬ ‫اورا بــه کتــاب هــای معتبــر ان زمــان‬ ‫ارجــاع مــی داد کــه البتــه کتابــی کــه در‬ ‫ان زمــان بیشــتر منبــع وی بــود کتــاب‬ ‫”‪G. Roussy:Roger Lerous” Ch.Oberling‬‬ ‫‪Precis D.Anatomie Pathoiogique 1948‬‬ ‫بــود کــه از کتــب معتبــر علــم پاتولوژی‬ ‫در ان زمــان بــود‪.‬‬ ‫ایــن چنیــن بــود کــه بــا ایــن معلــم‬ ‫و اســتاد منظــم و جــدی یعنــی دکتــر‬ ‫عبدالمحمــود ضیــاء شمســا بــرای‬ ‫اولیــن بــار در ســال هــای تحصیــل در‬ ‫دانشــکده پزشــکی اشــنایی پیــدا کــردم‬ ‫و ســجایای معلمــی ایشــان را تحســین‬ ‫مــی کــردم و همیشــه عالقــه منــد بودم‬ ‫کــه بیشــتر از محضــر ایشــان اســتفاده‬ ‫کنــم‪ .‬بــه خصــوص کــه بــا اشــنایی‬ ‫بــا رشــته اســیب شناســی بــه ایــن‬ ‫رشــته هــم عالقــه منــد شــده بــودم‪.‬‬ ‫خوشــبختانه در پاییــز ســال ‪ 1335‬کــه‬ ‫بــه عنــوان دســتیار رســمی کرســی‬ ‫ســرطان قبــول شــدم‪ ،‬مجــددا ً افتخــار‬ ‫شــاگردی ایشــان را پیــدا کــردم‪ .‬در‬ ‫ان ســال و طــی ســال هــای بعــد تــا‬ ‫زمــان بازنشســتگی‪ ،‬اســتاد دکتر شمســا‬ ‫مســتقیم ًا و یــا بــه طــور غیــر مســتقیم‪،‬‬ ‫سرپرســتی و ریاســت ازمایشــگاه‬ ‫پاتولــوژی انســتیتو ســرطان را عهده دار‬ ‫بــود و در طــی همــان ســال هــا بــود که‬ ‫بیشــتر با شــخصیت اســتاد اشــنا شــدم‬ ‫و از نزدیــک خلــق و خــوی ایشــان را‬ ‫شــناخته کــه اگــر بتوانــم بعضــی از این‬ ‫خصوصیــات را بــاز گــو مــی کنــم‪.‬‬ ‫نظــم و انضبــاط‪ :‬اســتاد دکتر شمســا‬ ‫را بــه عنــوان اســتادی نمونــه در نظــم‬ ‫و انضبــاط تــوام بــا دقــت تــا حــد‬ ‫وســواس مــی شــناختند‪ .‬نظم داشــتن‬ ‫و نظــام دادن بــه کارهــا در ایشــان تــا‬ ‫چنــان در جــه ای از وســواس بــود‬ ‫کــه گاهــی مــا شــاگردان را دچــار‬ ‫خلــق تنگــی و ناراحتــی مــی کــرد‪.‬‬ ‫امــا وقتــی در پایــان متوجــه صحــت‬ ‫و درســتی حاصــل ایــن نظــم مــی‬ ‫شــدیم‪ ،‬قبــول مــی کردیــم کــه حــق‬ ‫بــا اســتاد بــوده اســت‪ .‬اســتاد دکتــر‬ ‫شمســا نــه تنهــا در تنظیــم گــزارش‬ ‫بلکــه در نوشــتن عبــارت و بــه کار‬ ‫گرفتــن جمــات صحیــح و کلمــات‬ ‫درســت نیــز دقیــق بــود‪ .‬از جملــه‬ ‫نمونــه هــای دقــت ایشــان‪ ،‬تعبیــه‬ ‫دفتــر مخصــوص بــود کــه بــه ابتــکار‬ ‫شــخص خودشــان ایــن دفتــر دســت‬ ‫شــده بــود‪ .‬در ایــن دفتــر کــه البتــه غیر‬ ‫از دفتــر اصلــی ازمایشــگاه پاتولــوژی‬ ‫بــود کلیــه اعمــال روزانــه ازمایشــگاه‬ ‫پاتولــوژی اعــم از رنــگ امیــزی هــای‬ ‫اختصاصــی مشــاوره با ســایر همکاران‬ ‫کلینیســین – رادیــو لوژیســت‪ ،‬تجدیــد‬ ‫پذیــرش‪ ،‬تهیــه بلــوک پارافینــی مجــدد‬ ‫و باالخــره تایــپ شــدن و بــه امضــای‬ ‫نهایــی رســیدن جــواب پاتولــوژی‬ ‫منعکــس مــی شــد‪ .‬هــر روز صبــح‬ ‫کــه کار را شــروع مــی کردیــم ابتــدا‬ ‫مــی بایســت گزارشــی ازنتیجــه‬ ‫دســتورهایی کــه نســبت بــه مــوارد‬ ‫قبلــی داده شــده بــود و اینکــه کار‬ ‫انجــام گرفتــه و یــا اگــر انجــام نگرفتــه‬ ‫دلیلــش چــه بــوده اســت خدمــت‬ ‫اســتاد ارایــه دهیــم‪ .‬هــم چنانکــه قبــا‬ ‫هــم اشــاره کردم اســتاد همــه روزه قبل‬ ‫از وقــت اداری‪ ،‬در ازمایشــگاه حاضــر‬ ‫مــی شــد و بعــد از پایــان وقــت اداری‬ ‫همچنــان مشــغول بــه کار بــود‪.‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪23‬‬ ‫گزارش‬ ‫نیلوفر حسن‪-‬کارشناس مهندسی پزشکی‬ ‫سومین دوره ی انتخابات‬ ‫انجمن تامین کنندگان تجهیزات ازمایشگاهی برگزارشد‬ ‫عصر روز دوشنبه ‪95/8/17‬‬ ‫در دفتر انجمن تامین کنندگان‬ ‫تجهیزات پزشکی سومین دوره‬ ‫انتخابات اعضای هیئت مدیره‬ ‫با حضور ‪ 52‬نماینده اصلی‬ ‫شرکت های ازمایشگاهی‪ ،‬اعضای‬ ‫محترم هیئت رئیسه قبلی انجمن‬ ‫برگزار شد‪ .‬در ابتدا دکتر سلمان‬ ‫زاده رئیس هیت مدیره ضمن‬ ‫تشکر و خوشامدگویی با دعوت‬ ‫‪ 5‬نفر سخنران و پیشکسوت اصلی‬ ‫حوزه ی اداری و ازمایشگاهی این‬ ‫انجمن بادرنظر گرفتن این نکته که‬ ‫برای این دوره نیز کاندید نبودند از‬ ‫حضار برای اعالم نظر و قضاوت‬ ‫این پنج تن بزرگوار کسب نظر‬ ‫موافقت نمود‪.‬‬ ‫ ‪24‬‬ ‫‪24‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫ایشان‪ ،‬رحمانی (رئیس جلسه)‪،‬‬ ‫لطیف ! نایب رئیس‪ ،‬فیض بخش‬ ‫به عنوان منشی و رضایی و معبود را‬ ‫به عنوان ناظر اول و دوم‪ ،‬معرفی نمود‪.‬‬ ‫رحمانی در بیان نظرات خود‬ ‫به تاثیرات برپایی انجمن و در‬ ‫اختیار گرفتن کنگره های مربوط‬ ‫به حوزه ی ازمایشگاهی پرداخت‬ ‫و فرمود‪ :‬در این سه سال تالش‬ ‫کردیم که با انجمن متخصصین‬ ‫علوم ازمایشگاهی توافقی را‬ ‫امضا کنیم که طی یک توافق‬ ‫‪ 5‬ساله هرساله کنگره ی فناوری‬ ‫ازمایشگاهی را برگزار کنیم که تا‬ ‫االن ‪ 4‬دوره ان برگزارشده و این‬ ‫بابت از تمام اعضای هیئت مدیره ی‬ ‫انجمن تشکر می کنم‪ .‬او در ادامه‬ ‫افزود‪ :‬طی جلسات مکرری که با‬ ‫وزارت بهداشت داشتیم در جهت‬ ‫کاهش مشکالت و چالش هایی‬ ‫که با ان روبرو بودیم اقدامات‬ ‫بی شماری به خصوص در امر‬ ‫واردات انجام دادیم به همین‬ ‫جهت درمجموع انجمن توانست‬ ‫فعالیت های خوبی را در این مدت‬ ‫انجام دهد که هم بتواند جایگاه‬ ‫خودش را در وزارت بهداشت‬ ‫مطرح کند و هم بتواند هزینه ها و‬ ‫درامده ای شان را کنترل و پس انداز‬ ‫کند که گزارش های مالی ان از‬ ‫طرف احمدی (بازرس ) ارائه‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫احمدی در ادامه گزارش های‬ ‫تکمیلی را این گون بیان نمود که در‬ ‫دوره های گذشته تعامالت خوبی‬ ‫درزمینه ی همکاری با وزارت‬ ‫بهداشت و مرجع سالمت‬ ‫داشتند و جلسات خوبی‬ ‫برگزار کردند و هماهنگی های‬ ‫خوبی درزمانی که مرجع‬ ‫سالمت عهده دار امور وزارت‬ ‫بهداشت و تجهیزات با اداره ی‬ ‫سالمت داشت‪ ،‬با انان داشتیم‪.‬‬ ‫کنگره ی فناوری ازمایشگاهی‬ ‫یکی از دست اوردهای انجمن‬ ‫است که بدون همکاری‬ ‫طاهر سیما و گلشاهی که از مدیران‬ ‫اجرایی اصلی کنگره بودند این‬ ‫موفقیت حاصل نمی گشت‪ .‬ایشان‬ ‫از طرف انجمن جایزه ای نفیس‬ ‫نیز به طاهر سیما اعطا کرد و مورد‬ ‫تشویق حاضرین قرار گرفت‪.‬‬ ‫احمدی در بیان افتخارات انجمن‬ ‫به قسمتی از کارهای اجرایی کنگره‬ ‫پاتولوژی نیز اشاره کرد و افزود‪:‬‬ ‫امیدواریم در سال های گذشته نقش‬ ‫انجمن به عنوان بازوی اجرایی در‬ ‫فعالیت های علوم ازمایشگاهی و‬ ‫برگزاریکنگره هایشناخته شدهباشد‪.‬‬ ‫خوشبختانه با نظرسنجی که‬ ‫از کنگره فناوری امسال به عمل‬ ‫اوردیم به نتایج خوبی دست یافتیم‬ ‫و به نظر میرسد شرکت هایی که‬ ‫در تجهیزات ازمایشگاهی کار‬ ‫می کنند‪ ،‬اگر بتوانند سه بار در‬ ‫سال در سه مقطع زمانی خوب‬ ‫یک نمایشگاه خوب و مناسب‬ ‫برای جذب مخاطبانشان برپا کنند‬ ‫بیش ازپیش از مزایای ان بهره مند‬ ‫شوند‪ .‬این را باید باور کنیم که ما‬ ‫کنگره ها را می سازیم و باید به ان‬ ‫قدرت دهیم‪.‬‬ ‫در اخر به امار درامد حاصله‬ ‫از کنگره ها پرداخته شد‪ .‬ایران‬ ‫مد لب با ‪ 340‬میلیون تومان‪.‬‬ ‫پاتولوژی ‪ 100‬میلیون تومان‬ ‫و سود کنگره ی فناوری‬ ‫ازمایشگاهی پارسال ‪158‬‬ ‫میلیون تومان گزارش شد‬ ‫که امسال با افزایش ‪30‬‬ ‫درصد مخاطب این سود‬ ‫پولی با ‪ 250‬میلیون تومان‬ ‫روبرو بود‪ .‬در رابطه با‬ ‫هزینه ی کل در یک سال‬ ‫گذشته ی انجمن ‪ 70‬میلیون‬ ‫گزارش شد‪.‬‬ ‫در پایان از ‪ 52‬شرکت‬ ‫عضو انجمن تامین کنندگان که‬ ‫امده بودند برای انتخابات این‬ ‫دوره فرصتی قرار داده شد و‬ ‫رضایی منتخبین را با دقت روی‬ ‫تخت نوشت و ارا به ترتیب‬ ‫خوانده شد‪ .‬سرانجام نتیجه را‬ ‫رحمانی این گونه قرائت نمود و با‬ ‫امضای صورت جلسه به شادی و‬ ‫پذیرایی پایان پذیرفت ‪:‬‬ ‫اعضای علی البدل جدید‬ ‫دکتر حسین سلمان زاده‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬مریم گلشاهی‬ ‫بازرس‬ ‫‪‬‬ ‫بازرس علی البدل‬ ‫‪‬‬ ‫اعضای هیات رئیسه جدید‬ ‫اقای سوان دانیال‬ ‫اقای احمد شعبانی‬ ‫‪ ‬بهروز حاجیان تهرانی‬ ‫‪ ‬شهرام احمدی‬ ‫‪‬اردشیر طاهر سیما‬ ‫‪‬عباس موسوی‬ ‫‪ ‬فرهادحسین زاده‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪25‬‬ ‫مقاله علمی‬ ‫دکتر علیرضا فرخ ‪ ،‬دکتر طاهره ناجی‬ ‫گروه اموزشی علوم سلول مولکولی‪ ،‬دانشکده علوم و فناوری های نوین‪ ،‬واحد علوم دارویی دانشگاه ازاد اسالمی‬ ‫بیماری داسی شکل‬ ‫)‪(Sickle Cell‬‬ ‫یک بیماری ژنتیکی و یک اختالل خونی است که با هموگلوبین معیوب(‪)Hbss‬‬ ‫شناخته می شود‪ .‬هموگلوبین طبیعی صاف و گرد است و به سلول اجازه عبور‬ ‫اسان از مویرگ های خونی را می دهد‪ .‬سلول های هموگلوبین سلول داسی‪،‬‬ ‫سفت و به شکل داس است‪ .‬این مولکول های هموگلوبین تمایل دارند به‬ ‫شکل خوشه ای و در کنار یکدیگر قرار گیرند‪  ،‬پژوهشگران پزشکی می‬ ‫گویند سلول های داسی شکل ممکن است در اثر کمبودشان در خون‪ ،‬مجبور‬ ‫شوند که به سلول های سرطانی که در برابر درمان مقاومت می کنند‪ ،‬حمله‬ ‫کنند‪ .‬این سیستم روشی نو برای درمان سرطان گزارش شده است‪ .‬برخالف‬ ‫گلبول قرمز طبیعی که بیش از ‪ 120‬روز زنده می ماند‪ ،‬گلبول های داسی بعد‬ ‫از ‪ 10‬تا ‪ 20‬روز از بین می روند‪ .‬این روند طی یک دوره مزمن‪ ،‬منجر به بروز‬ ‫کم خونی می شود‪.‬‬ ‫مکانیسم تشکیل بیماری‬ ‫یک کم خونی همولیتیک مزمن شدید است که در‬ ‫اوایل دوران کودکی بروز می کند‪ .‬هموگلوبین‪ S‬در حین‬ ‫اکسیژن گیری کامل‪ ،‬محلول است اما هنگامی که اکسیژن‬ ‫از ‪ Hbs‬خارج شود پلی مریزاسیون هموگلوبین ‪ S‬رخ می‬ ‫دهد و باعث تشکیل بلورهایی سخت و انعطاف ناپذیر‬ ‫در سلول می شود‪ .‬این بلورها باعث تغییر شکل سلول به‬ ‫ ‪26‬‬ ‫‪26‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫حالت داسی می شود‪ .‬سلول های داسی شکل دارای‬ ‫سطح باالیی از یون کلسیم است که باعث اتالف اب‬ ‫و پتاسیم شده و دهیدراسیون (بی ابی) سلول را تشدید‬ ‫می کند‪ .‬این سلول ها که قدرت انعطاف پذیری ناچیزی‬ ‫دارد در طحال به سادگی به دام می افتد و تخریب می‬ ‫شود و همین موضوع علت اصلی همولیز است‪ .‬همولیز‬ ‫باعث هیپرپالزی شدید مغز استخوان می شود در نتیجه‬ ‫شبیه افراد مبتال به تاالسمی ماژور‪ ،‬در بیماران مبتال به‬ ‫کم خونی داسی شکل (هموزیگوت)‪ ،‬استخوان ها‬ ‫در دوران کودکی دچار تغییر شکل و نازک شدن می‬ ‫شود‪ .‬در ‪ ،Hbs a2b26Val‬اسید امینه والین به جای اسید‬ ‫امینه گلوتامیک در موقعیت ‪ 6‬زنجیزه ‪ β‬هموگلوبین‬ ‫قرار گرفته است‪ .‬به عبارت دیگر می توان بیان کرد که‪:‬‬ ‫ک م‍ادرزادی ‬ ‫ی ه‍م‍ول‍ت‍‍ی ‬ ‫ا‍نم‍ی داس‍ی ش‍ ‍کل ش‍ای‍ع‍ت‍ری‍ن ان‍م‍ ‬ ‫ن ب‍ج‍ای ‬ ‫است ک‍ ه در اث‍ر ج‍ای‍گ‍زی‍ن ش‍دن اس‍ی‍د ا ‍م‍ین‍ه وا‍لی‍ ‬ ‫ن به وج‍ود‬ ‫ک در ز‍نج‍ی‍ر ه ب‍ت‍ا ه‍م‍وگ‍ل‍و‍بی‍ ‬ ‫اس‍ی‍د ام‍ی‍‍ن ه گ‍ل‍وت‍ام‍ی‍ ‬ ‫م‍ی ای‍د‪ .‬چ‍ن‍ان‍چ‍ ه ای‍ ‬ ‫ب ق‍رار‬ ‫ت ش‍رای‍ط ‍من‍ا ‍س ‬ ‫ن ن‍وع ‪ HB‬ت‍ح‍ ‬ ‫ب گ‍ری‍ز در‬ ‫یا ‬ ‫گ‍ی‍رد پ‍ل‍ی‍م‍ری‍ز ه م‍ی شود و ب‍ا ای‍ج‍اد پ‍ی‍ون‍ده‍ا ‬ ‫ل از ‪ ۱۴‬رش‍‍ته ب‍وج‍ود‬ ‫یم‍ری م‍‍تش‍ ‍ک ‬ ‫ب‍ی‍ن زن‍ج‍ی‍ر هه‍ای ب‍ت‍ا‪ ،‬پ‍ل‍ ‬ ‫ی ش‍ک‍ ‬ ‫‍می اورد‪ .‬ب‍ا داس‍ ‬ ‫ل ش‍دن ‪RBC‬ه‍ا‪ ،‬پ‍ت‍اس‍ی‍ م از درون ‬ ‫بیماری سلول داسی– هموگلوبین‪C‬‬ ‫فرد دارای هر دو نوع هموگلوبین‪ Hbs‬و‪ Hbc‬است‪.‬‬ ‫هموگلوبین ‪ C‬باعث ایجاد سلول های هدف می شود‪.‬‬ ‫وجود هموگلوبین طبیعی در کنار این هموگلوبین باعث‬ ‫می شود‪ ،‬فرد عالمتی از کم خونی نداشته باشد‪ .‬اگر‬ ‫هموگلوبین ‪S‬داسی با سلول هدف همراه شود منجر به‬ ‫یک کم خونی خفیف تا متوسط می شود‪ .‬این افراد اغلب‬ ‫از بیماری سلول داسی با درجه خفیف رنج می برند‪.‬‬ ‫بحران انسداد عروقی‪ ،‬صدمات ارگان ها به علت کم‬ ‫خونی و داسی شدن های مکرر و احتمال باالی عفونت‬ ‫همه صفات مشترکی برای ‪ Hbss‬و ‪ Hbsc‬هستند‪.‬‬ ‫ی دی‍گ‍ر ک‍‍لس‍ی‍م ‬ ‫ت م‍ی ی‍اب‍د و از طرف‍ ‬ ‫ج س‍ل‍و ل ش‍ی‍ف‍ ‬ ‫س‍ل‍ول ب‍خ‍ار ‬ ‫درون س‍ل‍ول اف‍زای‍ش پیدا می کند‪.‬‬ ‫ی ق‍رم‍ز م‍‍ی‬ ‫ی ش‍دن گ‍ل‍ب‍ول‍ه‍ا ‬ ‫ث داس‍ ‬ ‫جم‍ل‍ ه ش‍رای‍طی ک‍ه ب‍اع‍ ‬ ‫از ‍‬ ‫گ‍ردن‍د م‍ی ت‍وا ن ‍ب ه ع‍ف‍ون‍ت‍ه‍ا‪ ،‬ده‍ی‍درات‍اس‍ی‍ون ‪ ،‬اس‍ت‍از ع‍روق‍ی ‪،‬‬ ‫اس‍ی‍دوز دم‍ای پ‍ای‍ی‍ن و ه‍ی‍پ‍و ‍کس‍ی اش‍ار ه ک‍رد‪ .‬ش‍ای‍ع‍ت‍ری‍ن ع‍ف‍ون‍ت ‬ ‫ل پ‍ن‍وم‍ون‍ی ب‍ود ه و ش‍ای‍ع‍ت‍ری‍ن ‬ ‫ی ش‍ک‍ ‬ ‫در ب‍‍یم‍اران ب‍ا ا‍نم‍ی داس‍ ‬ ‫ک گ‍زارش ش‍ده اس‍ت ‪ .‬م‍ی‍زا ن ک‍‍لس‍ی‍م س‍رم ‬ ‫ع‍ام‍ل ان پ‍ن‍وم‍وک‍و ‬ ‫ب‍‍یم‍ارا ن م‍ب‍ت‍ال ب‍ ه ان‍م‍ی داس‍ی ش‍ک‍ل پ‍ای‍ی‍ن ت‍ر از ح‍د ع‍ادی ‬ ‫ب‍وده در ح‍ال‍ی‍ک‍ ه س‍طح ‪ PTH‬ب‍االت‍ر از م‍ع‍م‍و ل است‪ .‬از ج‍م‍ل‍ه ‬ ‫ی می ت‍وان ب‍ه ‬ ‫ی داسی ش‍ک‍ل در س‍‍یس‍ت‍ م اس‍ت‍خ‍وان‍ ‬ ‫ت ا‍نم‍ ‬ ‫ت‍ظاه‍را ‬ ‫ن‍ک‍روز دردن‍اک اس‍ت‍خ‍وان ‪ ،‬اس‍ت‍ئ‍وم‍ی‍ل‍ی‍ت س‍ال‍م‍ون‍الی‍ی ‪ ،‬ارت‍ری‍ت ‬ ‫ی (س‍ا‍لم‍ون‍الی‍ی ) ن‍ک‍روز اوس‍ک‍والر س‍رف‍م‍ور و ای‍ج‍اد‬ ‫ع‍ف‍و‍ن ‬ ‫ت دردن‍اک و ای‍ج‍اد‬ ‫ی پ‍رت‍ز‪ ،‬داک‍ت‍ی‍ل‍ی‍ ‬ ‫دف‍ورم‍ی‍ت‍ی ‍مش‍اب‍ ه ب‍ا ب‍ی‍م‍ار ‬ ‫ی در‬ ‫ت و پ‍ا اش‍اره ک‍رد‪ .‬در م‍ی‍ا ن ع‍ل‍ل درد اس‍ت‍خ‍وان‍ ‬ ‫س‍ن‍در م دس‍ ‬ ‫ی داس‍ی ش‍ک‍ل‪ ،‬نک‍روز اس‍ت‍خ‍وان‍ی ح‍دود ‪ ۵۰‬ب‍راب‍ر ش‍ای‍ع‍ت‍ر‬ ‫ا‍نم‍ ‬ ‫ی ش‍ک‍ل ‬ ‫ی ان‍م‍ی داس‍ ‬ ‫از اس‍ت‍ئ‍وم‍ی‍ل‍ی‍ت است‪ .‬از ل‍ح‍اظ ازم‍ا‍یش‍گ‍اه‍ ‬ ‫ک ان‍م‍ی ن‍رم‍وس‍ی‍ت‍ی‍ک ن‍رم‍وک‍روم‍ی‍ک ب‍وده ب‍ا ‍هم‍وگ‍ل‍وب‍ی‍ن ‬ ‫ی‍ ‬ ‫ح‍دود ‪ ۵.۷‬ب‍ع‍د از ‪ ۶‬م‍اه‍گ‍ی ت‍ظاه‍ر م‍ی ک‍ن‍د‪ .‬در الم خ‍ون ‬ ‫ف و گ‍ل‍ب‍ول‍ه‍ای س‍رخ ‬ ‫ی ه‍د ‬ ‫ن ب‍‍یم‍اران‪ ،‬س‍ل‍ول ه‍ا ‬ ‫‍مح‍ی‍طی ای‍ ‬ ‫ن ت‍ع‍داد پ‍الک‍ت ‬ ‫ل دی‍د ه م‍ی ‍ش‍ود و ه‍م‍چ‍ن‍ی‍ ‬ ‫ب‍ا دان‍ه ه‍ای ب‍ازوف‍ی‍ ‬ ‫ل ب‍االت‍ر از ح‍د ن‍رم‍ال ‬ ‫و گ‍ل‍ب‍ول‍ه‍ای س‍ف‍ی‍د در ان‍م‍ی داس‍ی ش‍ک‍ ‬ ‫ی ‍تش‍ک‍ی‍ل ‬ ‫ی ش‍ک‍ل ب‍را ‬ ‫ی س‍ل‍ول‍ه‍ای داس‍ ‬ ‫ل ع‍د م ت‍وان‍ای‍ ‬ ‫است‪ .‬ب‍دل‍ی‍ ‬ ‫‪ roloux‬م‍ی‍زان ‪ ESR‬ای‍ن اف‍راد پ‍ائ‍ین ت‍ر از ب‍ق‍ی‍ه است‪.‬‬ ‫هموگلوبین – ‪ S‬تاالسمی بتا‬ ‫این بیماری با ارث رسیدن همزمان ژن های تاالسمی‬ ‫و سلول داسی ایجاد می گردد‪ .‬این اختالل باعث کم‬ ‫خونی متوسط و شرایطی مشابه ولی خفیف تر از بیماری‬ ‫سلول داسی می گردد‪ .‬همه اشکال بیماری سلول داسی‬ ‫می توانند عوارض همراه با بیماری را بروز دهند‪ .‬فرد‬ ‫مبتال به ‪ Hbss‬به شدت مبتال خواهد بود‪.‬‬ ‫صفت سلول داسی‬ ‫چه کسی به بیماری سلول داسی مبتال می شود؟‬ ‫این افراد حامل ژن معیوب‪ – –Hbs‬هستند اما مقداری‬ ‫هموگلوبین طبیعی ‪ ––Hba‬نیز دارند‪ .‬افراد با صفت سلول‬ ‫داسی معموالً بدون عالمت هستند و ممکن است کم خونی‬ ‫خفیف ایجاد شود‪ .‬تحت شرایط پر استرس‪ ،‬خستگی‪ ،‬کاهش‬ ‫اکسیژن و یا عفونت‪ ،‬روند داسی شدن رخ می دهد و در‬ ‫نتیجه عوارض بیماری سلول داسی بروز می نماید‪.‬‬ ‫بیماری سلول داسی– هموگلوبین ‪E‬‬ ‫این نوع مشابه بیماری سلول داسی ‪ C‬است با این تفاوت‬ ‫که یک عنصر در ملکول هموگلوبین جایگزین شده است‪.‬‬ ‫این نوع معموالً در افراد جنوب اسیا مشاهده می شود‪.‬‬ ‫برخی افراد با بیماری هموگلوبین ‪ E‬بدون عالمت هستند‪.‬‬ ‫هر چند تحت شرایط ویژه نظیر خستگی‪ ،‬کاهش اکسیژن‬ ‫و یا کمبود اهن یک کم خونی خفیف تا متوسط بروز می‬ ‫نماید‪.‬‬ ‫بیماری سلول داسی به صورت اولیه‪ ،‬افراد جنوب‬ ‫افریقا و شبه جزیره کارائیب را مبتال می سازد ولی صفت‬ ‫سلول داسی در خاورمیانه‪ ،‬هند‪ ،‬امریکای التین و نژاد‬ ‫مدیترانه ای یافت می شود‪ .‬براساس تخمین‪ ،‬بیش از ‪۷۲‬‬ ‫هزار نفر در ایاالت متحده به این بیماری مبتال هستند‪.‬‬ ‫میلیون ها نفر در سراسر جهان از عوارض بیماری سلول‬ ‫داسی رنج می برند‪ ۲ .‬میلیون نفر افریقایی – امریکایی یا‬ ‫‪ ۱/۱۲‬درصد جمعیت امریکا صفت سلول داسی دارند‪.‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪27‬‬ ‫علت بیماری داسی شکل چیست؟‬ ‫بیماری داسی یک بیماری ارثی است که توسط یک‬ ‫جهش ژنتیکی ایجاد می شود‪ .‬این ژن ها روی ساختاری‬ ‫از سلول ها به کروموزم وجود دارند‪ .‬جفت کروموزوم ‪۱۱‬‬ ‫حاوی ژن های مسوول تولید هموگلوبین نرمال است‪ .‬یک‬ ‫جهش در این ژن ها منجر به بیماری داسی شکل می شود‪.‬‬ ‫این جهش در نقاطی از جهان که بیماری ماالریا شایع است‬ ‫بیشتر دیده می شود هر چند افراد دارای صفت داسی به‬ ‫ماالریا مبتال نمی شوند‪ .‬صفت داسی حقیقت ًا فرد را در برابر‬ ‫انگل ماالریا محافظت می نماید‪ .‬ماالریا اغلب در افریقا و‬ ‫نواحی مدیترانه ای اروپا دیده می شود‪ .‬کودکی که جهش‬ ‫ژنتیکی را از هر دو والدین به ارث می برد‪ ،‬به بیماری سلول‬ ‫داسی شکل مبتال خواهد شد‪ .‬کودکی که جهش را از یکی‬ ‫از والدین به ارث می برد به حامل صفت سلول داسی شکل‬ ‫مبتال خواهد بود و می تواند ان را به فرزندانش منتقل سازد‪.‬‬ ‫علت نابودی انگل مالریا در سلولهای داسی شکل‬ ‫‪ ‬بدن‪ ،‬گلبول های قرمز داسی شکل را برای نابودی به طحال‬ ‫می فرستد‪ ،‬در نتیجه انگل همراه با گلبول قرمز از بین می رود‪.‬‬ ‫بخاطر کشیدگی غشای گلبول قرمز داسی شکل‪ ،‬نفوذ پذیری‬ ‫ان بخصوص برای یون پتاسیم تغییر می یابد (مواد درون سلول‬ ‫از ان خارج می شوند)‪ .‬یون پتاسیم و مواد دیگر برای رشد‬ ‫انگل ماالریا ضروری است‪.‬‬ ‫الزم به ذکر است که وجود یک الل بیماری گلبول قرمز‬ ‫داسی شکل همین شرایط را برای انگل ماالریا فراهم می کند‪.‬‬ ‫عالئم بیماری سلول داسی شکل چیست؟‬ ‫عالئم و عوارض زیر با بیماری سلول داسی شکل همراه‬ ‫است‪ .‬هر چند هر فرد عالئم متفاوتی را تجربه می کند‪.‬‬ ‫انمی‪ :‬شایع ترین عالمت بیماری سلول داسی شکل است‪.‬‬ ‫در این بیماری سلول های قرمز خون بصورت سلول داسی‬ ‫شکل تولید می شود‪ ،‬اما به علت بدشکل بودن توانایی حمل‬ ‫اکسیژن را از دست می دهند‪ .‬در نتیجه بدن اب را از دست‬ ‫داده و دچار تب می شود‪ .‬شکل داسی باعث سختی سلول ها‬ ‫و به دام افتادن انها در رگ ها می گردد‪ .‬در نتیجه سلول ها در‬ ‫طحال تخریب می شوند و یا به علت عملکرد غیر طبیعی از‬ ‫بین می روند و کاهش در سلول های قرمز خونی منجر به کم‬ ‫خونی می شود‪ .‬کم خونی شدید فرد را خسته و رنگ پریده‬ ‫ ‪28‬‬ ‫‪28‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫می نماید‪ ،‬همچنین توانایی حمل اکسیژن به بافت ها را با‬ ‫مشکل رو به رو خواهد کرد‪.‬‬ ‫بحران درد یا بحران داسی‪ :‬هنگامی که رگ ها خونی‬ ‫توسط سلولهای داسی شکل مسدود می شوند و جریان‬ ‫خون قطع می شود‪ ،‬بحران درد رخ می دهد که بحران‬ ‫گرفتگی رگ ها نیز نامیده می شود‪ .‬هنگامیکه بدن با کمبود‬ ‫اکسیژن مواجه شود گلبولهای قرمز تغییر شکل می دهند‬ ‫و به شکل داس در می ایند و انعطاف خود را از دست‬ ‫داده و در رگ های ریز و باریک گیر می کنند و باعث درد‬ ‫شدیدی در اعضاء مختلف بدن می شوند‪.‬‬ ‫درد در تمام نقاط بدن ایجاد می گردد اما اغلب در‬ ‫قفسه سینه‪ ،‬بازوها و پاها احساس می گردد‪ .‬تورم دردناک‬ ‫انگشتان دست و پا‪ ،‬که داکتیلیت نامیده می شود و می تواند‬ ‫در خردساالن و اطفال زیر ‪ ۳‬سال مشاهده شود‪ .‬پریاپیسم‬ ‫(نعوظ دردناک) نیز که یک روند دردناک در ناحیه الت‬ ‫تناسلی مردان می باشد ممکن است پیش اید‪ .‬هرگونه‬ ‫اختالل در جریان خون منجر به درد‪ ،‬تورم و مرگ بافتی‬ ‫در اثر عدم دریافت خون و اکسیژن کافی می گردد‪.‬‬ ‫سندرم قفسه سینه حاد‪ :‬یکی از عوارض خطرناک‬ ‫بیماری سلول داسی شکل‪ ،‬روند داسی شدن در قفسه سینه‬ ‫می باشد‪ .‬معموالً به طور ناگهانی و در شرایط پراسترس‪،‬‬ ‫عفونت‪ ،‬تب و کم ابی بدن رخ می دهد‪ .‬سلولهای داسی‬ ‫شکل به یکدیگر متصل گشته و رگ های ریز ریوی را‬ ‫مسدود می سازند‪.‬‬ ‫عالئم شبیه به پنومونی و شامل تب‪ ،‬درد و تک سرفه‬ ‫شدید می باشد‪ .‬اپیزودهای متعدد سندرم سینه منجر به صدمه‬ ‫دائمی ریه می گردند‪.‬‬ ‫تجمع سلول های خونی در طحال‪ :‬این فرایند منجر به‬ ‫کاهش ناگهانی هموگلوبین گشته و در صورت عدم درمان‬ ‫فوری تهدید کننده حیات می باشد‪ .‬بدلیل افزایش حجم خون‬ ‫طحال‪ ،‬این عضو بزرگ و دردناک می گردد‪ .‬بعد از اپیزودهای‬ ‫مکرر‪ ،‬صدمات جدی بر طحال وارد خواهد شد‪ .‬در بسیاری‬ ‫از کودکان مبتال به بیماری در سن ‪ ۸‬سالگی‪ ،‬طحال دیگر‬ ‫کارایی ندارد چون در اثر اپیزودهای مکرر عملکرد خود‬ ‫را از دست داده است‪ .‬احتمال عفونت بزرگ ترین نگرانی‬ ‫برای اطفال مذکور می باشد‪ .‬عفونت شایعترین علت مرگ‬ ‫در کودکان زیر ‪ ۵‬سال‪ ،‬در این گروه می باشد‪ .‬سکته‪ :‬دیگر‬ ‫عارضه شدید و ناگهانی در بیماران سلول داسی شکل است‪.‬‬ ‫سلول های بد شکل از طریق گرفتگی رگ های خونی بزرگ‬ ‫تغذیه کننده مغز منجر به سکته می گردند‪ .‬هرگونه اختالل‬ ‫در جریان خون و اکسیژن به مغز منجر به اختالالت عصبی‬ ‫غیرقابل بازگشت می گردد‪ .‬در ‪ ٪۶۰‬بیمارانی که یک بار‬ ‫سکته کرده اند احتمال سکته دوم و سوم نیز وجود دارد‪.‬‬ ‫یرقان‪ ،‬یا زردی پوست‪ ،‬چشم ها و دهان‪ :‬یکی از شایع ترین‬ ‫عالئم و نشانه های بیماری سلول داسی شکل می باشد‪ ،‬سلول‬ ‫های داسی شکل به اندازه سلول های قرمز خونی عمر نمی کنند‬ ‫و قبل از این که کبد ان ها را از خون تصفیه نماید سریع ًا از‬ ‫بین می روند‪ .‬بیلی روبین (عامل زرد رنگی) ایجاد شده از این‬ ‫سلول ها منجر به یرقان و زردی می گردد‪.‬‬ ‫همه ارگان های مهم تحت تاثیر این بیماری قرار می گیرند‪.‬‬ ‫کبد‪ ،‬قلب‪ ،‬کلیه ها‪ ،‬کیسه صفرا‪ ،‬چشم ها‪ ،‬استخوان ها و مفاصل‬ ‫به علت عملکرد غیر طبیعی سلولهای داسی شکل و عدم‬ ‫وجود جریان خون در رگ ها صدمه می بیند‪ .‬مشکالت‬ ‫موجود عبارت اند از‪:‬‬ ‫ •افزایش عفونت ها‬ ‫ •زخم های پا‬ ‫ •صدمات استخوانی‬ ‫ •سنگ های صفراوی‬ ‫ •صدمات کلیه و کاهش ادرار‬ ‫ •صدمات چشمی‬ ‫عالئم بیماری سلول داسی شکل ممکن است مشابه‬ ‫دیگر اختالالت خونی و مشکالت طبی باشد‪ .‬بیمار‬ ‫همیشه جهت یک تشخیص سریع و دقیق با پزشک خود‬ ‫مشاوره نماید‪.‬‬ ‫علل اغازگر داسی شدن گلبول های قرمز‬ ‫ •عفونت‬ ‫ •تب‬ ‫ •ورزش شدید‬ ‫ •اضطراب‬ ‫ •تغییرات ناگهانی دما‬ ‫ •قرار گرفتن در محیط های کم اکسیژن مانند‬ ‫مترو و اتوبوس های شلوغ‬ ‫ویژگی های خون ابتال یافته‬ ‫‪ ‬کم خونی نورموکرم نورموسیتیک است‪.‬‬ ‫‪ ‬انیزوسیتوزیس و انیزوکرومیا مشاهده می شوند‬ ‫‪ ‬پلی کرومازی افزایش می یابد و نورموبالست ها‬ ‫دیده می شوند‪.‬‬ ‫‪  ‬تعداد زیادی سلول هدف وجود دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬اجسام هاول ژولی و پاپن هایمر به علت فقدان‬ ‫طحال (طحال بدون عملکرد) وجود دارند‪.‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪ ‬سلول های داسی شکل مشاهده می شوند‪.‬‬ ‫‪ ‬شکنندگی اسموزی کاهش و شکنندگی مکانیکی‬ ‫افزایش می یابد‪.‬‬ ‫‪ ‬نوتروفیلی و ترومبوسیتوز معمول هستند‪.‬‬ ‫گستره خون محیطی در کم خونی داسی شکل‪ .‬تعداد‬ ‫زیادی سلول هدف و چند سلول داسی شکل (مقابل‬ ‫فلش) مشاهده می شوند‪.‬‬ ‫گستره خون محیطی در کم خونی داسی شکل‪.‬‬ ‫انیزوسیتوزیس‪ ،‬پویکیلوسیتوزیس‪ ،‬سلول داسی شکل (فلش‬ ‫قرمز) و دو سلول قایقی شکل (فلش ابی) مشاهده می شوند‪.‬‬ ‫یکی از گلبول های قرمز دارای هاول ژولی بادی است‪.‬‬ ‫انواع مختلف سلول داسی شکل که در این کم خونی‬ ‫ممکن است مشاهده شوند‪،Envelope cell ،Oat cell .‬‬ ‫‪Classic ،Boat cell‬‬ ‫ازمایش داسی شدن در کم خونی داسی شکل‪ .‬تقریبا تمام‬ ‫گلبولهای قرمز در فشار کم اکسیژن‪ ،‬داسی شکل می شوند‪.‬‬ ‫گستره خون محیطی در کم خونی داسی شکل‪.‬‬ ‫انیزوسیتوزیس‪ ،‬پویکیلوسیتوزیس‪ ،‬سلول های داسی شکل‪،‬‬ ‫سلول قایقی شکل‬ ‫و چندین سلول‬ ‫هدف مشاهده می‬ ‫شوند‪.‬‬ ‫ ‪30‬‬ ‫‪30‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫گستره خون محیطی در کم خونی داسی شکل‪.‬‬ ‫انیزوسیتوزیس‪ ،‬پویکیلوسیتوزیس‪ ،‬سلول های داسی‬ ‫شکل‪ ،‬چندین سلول هدف یک گلبول قرمز هسته دار و‬ ‫یک نوتروفیل مشاهده می شوند‪.‬‬ ‫این سلول های قرمز خونی با شکل غیر طبیعی‬ ‫به راحتی از خالل عروق خونی حرکت نمی کنند و‬ ‫منجر به اکسیژن رسانی ناقص به اندام های حیاتی‬ ‫می شوند‪  .‬روش ژن درمانی سلول های بنیادی که در‬ ‫این مطالعه توصیف شده است به دنبال تصحیح موتاسیون‬ ‫موجود در ژن بتاگلوبین است و بنابراین سلول های بنیادی‬ ‫مغز استخوان‪ ،‬سلول های خونی طبیعی و با شکل طبیعی‬ ‫و کروی ایجاد می کنند‪ .‬این تکنیک به طور ویژه انزیم‬ ‫های خاصی به نام نوکلئازهای زینک فینگر را مهندسی‬ ‫می کنند تا کد ژنتیکی جهش یافته را حذف کنند و ان را‬ ‫با ورژن تصحیح شده ای از ان جایگزین کند که موتاسیون‬ ‫بتا گلوبین را ترمیم می کند‪ .‬این مطالعه نشان می دهد که این‬ ‫روش این پتانسیل را دارد که اگر میزان تصحیح باالیی را‬ ‫ایجاد کند و بیماری را به طور دائم درمان کند‪.‬‬ ‫ایا بیماری بیماری داسی شکل نیاز به انجام عمل جراحی‬ ‫تعویض مفصل ران دارد؟‬ ‫بیماری داسی شکل بیماری است که موجب می شود شکل‬ ‫گلبول های قرمز خون از حالت طبیعی که به شکل دیسک‬ ‫هستند به شکل داس درایند‪ .‬در این بیماران گلبول های‬ ‫تغییر شکل یافته می توانند مسیر جریان خون در مویرگ ها‬ ‫را مسدود کنند‪ .‬گاهی این انسداد در مویرگ های خونی سر‬ ‫استخوان ران‪ ،‬ایجاد شده و موجب سیاه شدن ان می شود‪.‬‬ ‫پس در مبتالیان به کم خونی داسی شکل احتمال سیاه شدن‬ ‫سر استخوان ران بیش از افراد دیگر جامعه است‪.‬‬ ‫در دهه های گذشته افراد مبتال به کم خونی داسی شکل‬ ‫معموال بیش از سی سال عمر نمی کردند ولی امروزه با‬ ‫پیشرفت دانش پزشکی امید به زندگی در این افراد بیشتر‬ ‫شده و در نتیجه احتمال بروز عوارض بیماری که یکی از‬ ‫انها سیاه شدن سر استخوان ران است هم بیشتر می شود‪.‬‬ ‫تغییر شکل گلبول های قرمز از حالت دیسکی به حالت‬ ‫هاللی موجب انسداد مویرگ ها و بروز عالئم بیماری می شود‪.‬‬ ‫کم خونی داسی شکل در ایران پراکندگی جغرافیایی‬ ‫خاصی دارد بطوریکه در استان های خوزستان‪ ،‬بوشهر و‬ ‫سیستان و بلوچستان بیشتر دیده می شود‪.‬‬ ‫سیاه شدن سر استخوان ران در این بیماران می تواند‬ ‫موجب بروز درد و محدودیت حرکتی در مفصل ران شود و‬ ‫در مواردی که سیاه شدگی موجب تغییر شکل سر استخوان‬ ‫شده و درد بیمار زیاد باشد معموال بیمار نیاز به عمل‬ ‫جراحی تعویض مفصل ران خواهد داشت‪ .‬این عمل‬ ‫جراحی می تواند درد و محدودیت حرکتی و کوتاهی اندام‬ ‫بیمار را درمان کرده و وی را به زندگی فعال بازگرداند‪.‬‬ ‫با این حال انجام جراحی تعویض مفصل ران در یک فرد‬ ‫مبتال به کم خونی داسی شکل خصوصیات خاصی داشته‬ ‫و پزشک معالج باید به موارد مهمی توجه کند‪.‬‬ ‫‪ ‬این بیماران دچار کم خونی هستند و ممکن است قبل‬ ‫از انجام عمل جراحی تعویض مفصل ران‪ ،‬نیاز به تزریق‬ ‫خون داشته باشند‪.‬‬ ‫‪ ‬بعضی از این بیماران به علت درد های شدیدی که‬ ‫داشته اند به داروهای ضد درد قوی وایسته می شوند‪.‬‬ ‫پزشک باید به این نکته اگاه بوده و در نوع داروهای ضد‬ ‫درد مصرفی حین و بعد از جراحی نوع انها را بر حسب‬ ‫نیاز بیمار تنظیم کند‪.‬‬ ‫‪ ‬در بعضی از این بیماران حفره استابولوم در لگن‬ ‫ضعیف و دچار پوکی است و ممکن است به همین علت‬ ‫سر استخوان ران به درون لگن جابجا شود‪ .‬این وضعیت‬ ‫که به ان اتوپلویس می گویند عمل جراحی را مشکل‬ ‫تر کرده و ممکن است بیمار را نیازمند استفاده از پیوند‬ ‫استخوان در حین جراحی کند‪.‬‬ ‫‪ ‬در بعضی از این بیماران کانال استخوان ران تنگ می‬ ‫شود که همین مسئله موجب مشکل تر شدن جراحی می‬ ‫گردد‪ .‬پزشک جراح در حین اماده کردن استخوان ران برای‬ ‫کارگذاری مفصل مصنوعی باید به این نکته توجه کرده و‬ ‫استخوان ران را با احتیاط اماده جاگذاری مفصل کند‪.‬‬ ‫‪ ‬در این بیماران احتمال بروز عفونت بعد از جراحی‬ ‫در محل مفصل مصنوعی بیش از دیگر افراد است‪ .‬پزشک‬ ‫جراح باید به این نکته توجه کرده و تمهیدات الزم را برای‬ ‫کمتر کردن این احتمال‬ ‫انجام دهد‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫احتمال خونریزی‬ ‫حین و بعد از جراحی در‬ ‫این بیماران بیش از دیگر‬ ‫افراد است‪.‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪31‬‬ ‫تشخیص‬ ‫عالوه بر شرح حال طبی کامل و معاینه فیزیکی‬ ‫روش های تشخیصی بیماری سلول داسی شکل عبارت‬ ‫است از‪ :‬ازمایش های خونی (الکتروفورز هموگلوبین یک‬ ‫ازمایش خونی است که در تشخیص حاملین صفت داسی‬ ‫شکل و یا هر بیماری همراه با سلول داسی شکل کمک کننده‬ ‫ است)‪ .‬تشخیص بیماری داسی شکل را باید در هر بیماری‬ ‫که دچار کم خونی همولیتیک است‪ ،‬در نظر داشت‪ .‬شرح‬ ‫حال بحران های دردناک‪ ،‬ارتروپاتی‪ ،‬زخم های قوزک و غیره‬ ‫می تواند بسیار کمک کننده باشد‪ .‬اگر بیمار دچار شکل نسبتا‬ ‫خفیف بیماری باشد‪ ،‬ممکن است در دوران کودکی تشخیص‬ ‫داده نشود‪ .‬تعدادی از ازمایشات مفید جهت افتراق کم خونی‬ ‫داسی شکل از دیگر بیماری های هموگلوبینی در دسترس قرار‬ ‫دارد‪ .‬امتحان گسترش خون محیطی‪ ،‬گلبول های نورموکروم‬ ‫و نورموسیتیکی را نشان می دهد که بسیاری از انها مانند‬ ‫گلبول های هدف به نظر می رسند‪.‬‬ ‫وجود اشکال غیر قابل بازگشت گلبول های داسی بسیار‬ ‫یاری دهنده است‪ .‬به عالوه وجود اجسام ‪،Howell jolly‬‬ ‫سیدروسیت ها و نورموبالست های اتفاقی احتمال فعالیت‬ ‫طحال را مطرح می نماید‪ .‬ازمایش مثبت داسی شدن مانند‬ ‫ازمایش متابی سولفیت یا ازمایش حاللیت‪ ،‬نشان دهنده‬ ‫وجود هموگلوبین ‪ S‬است اما بین ‪ AS ،SS‬و هتروزیگوت های‬ ‫دوگانه افتراق انجام نمی شود‪ .‬الکتروفورزهموگلوبین جهت‬ ‫تایید تشخیص الزم است‪ .‬بیماران مبتال به کم خونی داسی‬ ‫شکل هموزیگوت‪ ،‬حدود ‪ 2‬تا ‪ 20‬درصد ‪ HbF‬و ‪ 2‬تا ‪4‬‬ ‫درصد ‪ HbA2‬دارند‪ .‬باقیمانده هموگلوبین ها از نوع ‪ S‬است‪.‬‬ ‫هیچ گونه ‪ HbA‬یافت نمی شود مگر اینکه بیمار در طی چهار‬ ‫ماه گذشته ترانسفزیون خون داشته باشند‪ .‬بیماران مبتال به‬ ‫تاالسمی داسی‪ ،‬گلبول های قرمز هیپوکروم میکروسیتیک‪،‬‬ ‫تعداد کمتری اشکال داسی غیر قابل بازگشت و مقادیر‬ ‫متغیری ‪ 0( HbA‬تا ‪ )30‬درصد دارند‪ .‬بیماری ‪ SC‬را می توان‬ ‫به سادگی با الکتروفورز هموگلوبین تشخیص داد‪ .‬در‬ ‫بیماری ‪ ،SD‬دو نوع هموگلوبین در طی الکتروفورز معمولی‬ ‫در ‪ PH=8.6‬با هم حرکت می کنند اما می توان ان ها را در‬ ‫‪ PH=6‬به وسیله ژل اگار از هم جدا کرد‪.‬‬ ‫درمان‬ ‫دانشمندان اعالم کردند که سالحی بر علیه بیماری خونی‬ ‫که کم خونی داسی شکل نام دارد یافته اند و ان چیزی نیست‬ ‫جز “پوست”‪.‬‬ ‫ ‪32‬‬ ‫‪32‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫در این گزارش علمی چنین امده است که تیمی از‬ ‫دانشمندان امریکایی موفق شده اند با برنامه ریزی مجدد‬ ‫سلول های پوست در ازمایشگاه‪ ،‬انها را به سلول های‬ ‫بنیادین تبدیل کرده و به کمک ان موش هایی را که دچار‬ ‫کم خونی داسی شکل بوده اند‪ ،‬مداوا کنند‪ .‬استفاده از‬ ‫سلول های پوست‪ ،‬نه تنها مقدار فراوانی ماده اولیه در‬ ‫اختیار دانشمندان قرار می دهد‪ ،‬بلکه به عنوان یک روش‬ ‫درمانی از مشکالت اخالقی که در انواع دیگر درمان با‬ ‫سلول های بنیادین وجود داشته‪ ،‬دور خواهد بود‪.‬‬ ‫متخصصان تاکید می کنند که قبل از انجام این روش‬ ‫ازمایشی روی انسان‪ ،‬برای اطمینان یافتن از امنیت و‬ ‫سالمت این روش‪ ،‬هنوز به کار بیشتری نیاز دارند‪.‬‬ ‫سلول های بنیادین‬ ‫سلول های بنیادین در حال حاضر در مراحل ابتدایی‬ ‫پیشرفت و توسعه است و همچنان این امکان بالقوه در‬ ‫تحقیقات وجود دارد که برای یافتن مناسب ترین سلول‪،‬‬ ‫به بررسی انواع بسیار متنوع سلول پرداخته شود‪ .‬این گفته‬ ‫به این معناست که محدوده عملیاتی این روش برای درمان‬ ‫تعداد زیادی از بیماری ها همچنان باز و گسترده است‪.‬‬ ‫دانشمندان اعتقاد دارند که مفیدترین و پر استفاده ترین سلول‬ ‫بنیادین از بافت رویان یا جنین کمتر از ‪ 8‬هفته به دست می اید‪.‬‬ ‫زیرا این سلول ها اصطالحا (‪ )pluripotent‬است‪ ،‬به این‬ ‫معنا که عمال می توانند به هر نوع سلول در بدن تبدیل شود‪.‬‬ ‫سلول های بنیادین در اعضای بدن بزرگساالن نیز‬ ‫یافت می شوند که پوست نیز از جمله این اعضا است‪.‬‬ ‫دانشمندان هشدار می دهند که هرچند سلول های پوست‬ ‫مجددا برنامه ریزی شده در این جدیدترین تحقیق که‬ ‫سلولهای بنیادین چند وجهی القایی یا ‪ IPS‬نامیده می شود‬ ‫بسیارنویدبخش است‪ ،‬اما می توانند عوارض جانبی‬ ‫خطرناکی نیز داشته باشند‪.‬‬ ‫توصیه های تغذیه ای‬ ‫‪ ‬دریافت مکمل روی روزانه به مقدار ‪ 10‬میلی گرم‪ ،‬به‬ ‫دلیل اینکه می تواند میل ترکیبی اکسیژن و هموگلوبین را‬ ‫افزایش داده و موجب بهبود کنترل بیماری‪ ،‬افزایش رشد‬ ‫اسکلتی و بلوغ جنسی کودکان گردد‪.‬‬ ‫‪ ‬نیاز به دریافت مکمل مس‪ ،‬به دلیل اینکه مکمل روی‬ ‫‪ ‬تزریق خون جهت درمان کم خونی و کاهش درد‬ ‫صورت می گیرد‪.‬‬ ‫‪ ‬برای برخی کودکان پیوند مغز استخوان می تواند‬ ‫درمان مناسبی باشد ولی یک درمان پرخطر است‪.‬‬ ‫‪ ‬درمان کم خونی داسی شکل با گیاهان دارویی‬ ‫با رقابت بر سر جایگاه های اتصال ناقل های پروتئینی مشترک‬ ‫با مس‪ ،‬منجر به کمبود مس می گردد‪.‬‬ ‫‪ ‬نیاز به دریافت مکمل فوالت‪ ،‬تامین ‪ 600-400‬میکروگرم‬ ‫در روز‪ .‬به دلیل افزایش نیاز به سنتز گلبول های قرمز جدید‬ ‫برای جایگزینی با گلبول های قرمز قبلی‪.‬‬ ‫‪ ‬مکمل مولتی ویتامین و مولتی مینرال حاوی ‪ 100‬تا ‪150‬‬ ‫درصد ‪ RDA‬برای فوالت‪ ،‬روی و مس‪.‬‬ ‫‪ ‬افزایش دریافت انرژی و پروتئین به دلیل افزایش نیاز‪.‬‬ ‫‪ ‬منع مصرف الکل و محدودیت مصرف پروتئین های‬ ‫حیوانی به دلیل افزایش جذب اهن‪.‬‬ ‫‪ ‬محدودیت مصرف غذاهای پر سدیم به دلیل اینکه سدیم‬ ‫خطر رسوب گلبول های قرمز در عروق را افزایش می دهد‪.‬‬ ‫‪ ‬افزایش دریافت مایعات‪.‬‬ ‫‪ ‬افزایش دریافت پروتئین های گیاهی به دلیل جذب پایین‬ ‫اهن از ان ها‪.‬‬ ‫‪ ‬کاهش دریافت ویتامین ‪ C‬برای کاهش جذب اهن از‬ ‫رژیم غذایی‪.‬‬ ‫درمان‬ ‫‪ ‬مصرف انتی بیوتیک به صورت روزانه توصیه می شود‪.‬‬ ‫این امر به ویژه در جلوگیری از ایجاد عفونت در کودکان‬ ‫الزامی است‪.‬‬ ‫‪ ‬ایمن سازی‪ :‬افراد مبتال به کم خونی داسی شکل باید برای‬ ‫پیشگیری از عفونت واکسینه شوند‪ .‬همچنین واکسیناسیون‬ ‫علیه بیماری هایی مانند مننژیت‪ ،‬هپاتیت و انفوالنزا باید‬ ‫صورت بگیرد‪.‬‬ ‫‪ ‬دردها با تجویز مایعات‪ ،‬اکسیژن و داروهای ضد درد‬ ‫کنترل می شوند‪.‬‬ ‫‪ ‬مکمل ویتامین ها‪ :‬مصرف اسید فولیک معموال به‬ ‫صورت اضافه بر نیاز توصیه می شود‪ ،‬این به بدن برای‬ ‫ساخت سلول های قرمزخونی جدید کمک می کند‪.‬‬ ‫‪ ‬معاینات چشم‪ :‬چک کردن منظم چشم مهم است‪.‬‬ ‫مدت هاست که از گیاهانی همچون جلبک اسپیرولینا‪،‬‬ ‫گزنه و ریشه قاصدک‪ ،‬باباادم و ترشک شیرین از گونه‬ ‫)‪ (Crispus Rumex‬برای درمان خانگی کم خونی استفاده‬ ‫می شود‪ .‬با این حال‪ ،‬استفاده از این گیاهان خطراتی دارد‬ ‫و نباید از ان ها به عنوان جایگزینی برای داروها استفاده‬ ‫شود‪ .‬قبل از مصرف این گیاهان دارویی‪ ،‬با پزشک خود‬ ‫مشورت کنید‪.‬‬ ‫درمان طب سنتی شماره (‪)۱‬‬ ‫اسپیرولینا نوعی جلبک سبز ابی است‪ .‬این گیاه میزان‬ ‫باالیی از ویتامین ها و مواد معدنی‬ ‫از جمله اهن را که یکی از اجزاء‬ ‫اصلی هموگلوبین است‪ ،‬در خود‬ ‫دارد‪ .‬طب سنتی جایگزینی این گیاه‬ ‫را به دلیل میزان باالی اهن ان برای‬ ‫درمان کم خونی ناشی از فقر اهن‬ ‫توصیه می کند‪.‬‬ ‫متخصصان سالمتی مصرف این گیاه را برای درمان‬ ‫اما‬ ‫ّ‬ ‫کم خونی داسی شکل تایید نمی کنند‪.‬‬ ‫موارد احتیاط‪ :‬افراد مبتال به بیماری های خودایمنی‬ ‫همچون سل پوستی یا ام اس و افراد مبتال به فنیل‬ ‫کتونوری نباید از این گیاه استفاده کنند‪ .‬جلبک اسپیرولینا‬ ‫می تواند عملکرد برخی از داروها همچون پردنیزولون‪،‬‬ ‫سیکلوسپورین‪ ،‬متوترکسات و ازاتیوپرین را نیز مختل کند‪.‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪33‬‬ ‫درمان طب سنتی شماره (‪)۲‬‬ ‫‪ ‬از گزنه به صورت سنتی برای رفع دردهای عضالنی و‬ ‫مفصلی از جمله دردهای مربوط به حمله های کم خونی داسی‬ ‫شکل استفاده می شود‪ .‬زمانی که گلبول های قرمز داسی شکل‬ ‫به هم می چسبند و جریان خون در مفصل‪ ،‬شکم یا قفسه سینه‬ ‫مختل می شود‪ ،‬دردی شدید به وجود می اید‪.‬‬ ‫‪ ‬دمنوش گزنه برای کم خونی داسی شکل استفاده‬ ‫می شود که برای تهیه ان‪ ۳ ،‬تا ‪ ۴‬قاشق غذاخوری از ریشه یا‬ ‫برگ های خشک گزنه را در اب جوش دم می کنند‪ .‬از تنتور‬ ‫گزنه یا عصاره مایع یا خشک گزنه هم استفاده می شود‪.‬‬ ‫‪ ‬موارد احتیاط‪ :‬زنان باردار و مصرف کنندگان داروهای‬ ‫ضدالتهابی غیراستروئیدی؛ رقیق کننده های خون همچون‬ ‫اسپرین یا وارفارین؛ داروهای کنترل کننده فشار خون‬ ‫همچون االروپریل‪ ،‬وراپامیل و پروپرانولول از مصرف گزنه‬ ‫خودداری نمایند‪.‬‬ ‫درمان طب سنتی شماره (‪:)۳‬‬ ‫ ‪34‬‬ ‫‪34‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫طبق یافته های مرکز پزشکی دانشگاه مریلند‪ ،‬دمنوش‬ ‫ریشه چهار گیاه یونجه‪ ،‬قاصدک‪ ،‬باباادم و ترشک شیرین‬ ‫به صورت جداگانه و ترکیبی‪ ،‬یکی از درمان های سنتی‬ ‫برای کم خونی است که می تواند به افزایش هموگلوبین‬ ‫خون و کاهش عالئم کم خونی (ناشی از فقر اهن)‬ ‫کمک کند‪ .‬برای تهیه این دمنوش‪ ،‬یک قاشق غذاخوری‬ ‫از ترکیب دلخواه ریشه این گیاهان را در یک لیوان اب‬ ‫جوش بریزید و بگذارید تا ‪ ۲۰‬دقیقه دم بکشد و سپس‬ ‫ان را صاف کنید و بنوشید‪.‬‬ ‫هشدار‪ :‬استفاده از این گیاهان می تواند با عوارضی‬ ‫جانبی همچون جوش‪ ،‬تحریک دستگاه گوارش و سوزش‬ ‫معده همراه باشد‪ .‬بدون اطالع و موافقت پزشک‪ ،‬سعی‬ ‫نکنید از این دمنوش ها به عنوان درمانی برای کم خونی‬ ‫داسی شکل استفاده کنید‪.‬‬ ‫هم چنین مکمل های ریشه یونجه‪ ،‬قاصدک‪ ،‬بابادم و‬ ‫ترشک شیرین تحت کنترل سازمان غذا و دارو نیستند‪.‬‬ ‫بنابراین‪ ،‬محصوالت تجاری که حاوی این گیاهانند‪،‬‬ ‫تاییدشده نیستند‪ .‬این گیاهان به کنترل کم خونی کمک‬ ‫می کنند اما نباید به طور خودسرانه و بدون اطالع پزشک‪،‬‬ ‫از ان ها استفاده شود‪ .‬داروهای رفع کننده درد و عفونت‬ ‫و کارهایی همچون خون دادن و پیوند مغز استخوان و‬ ‫سلول های بنیادین موثرترین درمان ها برای کم خونی‬ ‫داسی شکل و عالئم ان هستند‪.‬‬ ‫شیوه نوینی برای درمان بیماری خونی داسی شکل ارائه شد‪:‬‬ ‫دانشمندان امریکایی و ژاپنی به شیوه نوینی برای تولید‬ ‫گلبول های قرمز طبیعی دست یافته اند که می تواند ارائه درمان‬ ‫جدیدی برای بیماران مبتال به کم خونی داسی شکل باشد‪.‬‬ ‫به گزارش سایکست‪ ،‬این مطالعه توسط پژوهشگران‬ ‫دانشگاه میشیگان و متخصصان دانشگاه سوکوبا ژاپن‬ ‫روی موش ها صورت گرفته است‪.‬‬ ‫بر اساس این پژوهش‪ ،‬افزایش بیان پروتئین‪ TR2‬و ‪،TR4‬‬ ‫میزان هموگلوبین جنینی را در موش های مبتال به کم‬ ‫خونی داسی شکل به بیش از دو برابر افزایش و اسیب‬ ‫دیدگی عضوهای بدن را در انها کاهش داد‪.‬‬ ‫این نخستین بار است که پروتئین های خاصی برای‬ ‫پیشگیری از این بیماری هدف قرار گرفته اند‪ .‬نتایج این‬ ‫تحقیقات در مجموعه مقاالت فرهنگستان ملی علوم‬ ‫امریکا منتشر شده است‪.‬‬ ‫دکتر 'اندرو دی کمپل' مجری این تحقیقات از دانشگاه‬ ‫میشیگان گفت‪ :‬بیماری کم خونی داسی شکل در اکثریت‬ ‫عمده بیمارها در کودکی تشخیص داده می شود‪ ،‬یعنی در‬ ‫زمانی که هموگلوبین های بالغ به طور طبیعی جایگزین‬ ‫هموگلوبین های جنینی می شوند‪ ،‬اما شدت بیماری می تواند‬ ‫به طور قابل مالحظه ای بسته به سطح هموگلوبین جنینی‬ ‫موجود در گلبول های قرمز متفاوت باشد‪.‬‬ ‫این پژوهشگران اکنون شیوه نوینی را برای افزایش میزان‬ ‫هموگلوبین جنینی با تعدیل بیان‪ TR2/TR4‬ارائه کرده اند‪.‬‬ ‫در حالی که در موش های مبتال به کم خونی داسی شکل‪،‬‬ ‫میانگین هموگلوبین جنینی ‪ 7/6‬درصد بود‪ ،‬این میزان در‬ ‫موش های بیمار درمان شده با پروتئین ها ‪ TR2/TR4‬به‪6/18‬‬ ‫درصد رسید‪.‬‬ ‫به گفته این پژوهشگران بیماری انمی و تغییر شکل‬ ‫گلبول های قرمز خون نیز در موش های درمان شده‬ ‫با ‪ TR2/TR4‬بهبود یافت‪.‬‬ ‫دانشمندان اعالم کردند باید تحقیقات بیشتر صورت گیرد‬ ‫تا مشخص شود ایا این شیوه می تواند در مورد انسان نیز‬ ‫مفید واقع شود یا خیر‪.‬‬ ‫در حال حاضر داروی‪ hydroxyurea‬تنها داروی مورد تایید‬ ‫اداره نظارت بر غذا و داروی امریکا ‪ FDA‬برای افزایش میزان‬ ‫هموگلوبین جنینی در این بیماران است‪ .‬اما پژوهشگران می‬ ‫گویند عواقب بلند مدت مصرف این دارو به ویژه در کودکان‬ ‫ناشناخته است‪.‬‬ ‫منابع‪:‬‬ ‫‪-‬ایران سالمت‬ ‫‪-‬ایرنا‪ .‬اخبار‪ ،‬اطالعات‪ ،‬تحقیقات‪ ،‬مقاالت و توصیه های پزشکی‪.‬‬ ‫‪.1390‬‬ ‫‪-‬ایرنا‪ .‬مهدی علیزاده‪.1390 .‬‬ ‫دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی بوشهر‪ ،‬واحد‬ ‫فناوری اطالعات پژوهشکده علوم زیست پزشکی خلیج فارس‪.‬‬ ‫‪ -‬دکتر ارین رحیمی‪ .‬کم خونی داسی شکل (سیکل سل)‪.1391 .‬‬ ‫‪-‬دکتر سالم‪ .‬جامع ترین مجله پزشکی و سالمت‪.1392 .‬‬ ‫‪-‬دکتر غالمحسین شیروانی‪ .1366 .‬بیماریهای خون‪ .‬انتشارات‬ ‫دانشگاه تهران‪.‬‬ ‫‪-‬سایت اطالع رسانی پزشکی شفا‪.1392 .‬‬ ‫‪-‬سالمتی برای همه‪.1390 .‬‬ ‫‪ -‬شرکت داروسازی شهر دارو‪.1393 .‬‬ ‫ هفت سیب‪ ،‬دنیای مجازی سالمت ایران‪.1391 .‬‬‫‪ -‬کلبه سالمتی‪.1390 .‬‬ ‫ی داس‍ی ‬ ‫‪ -‬ت‍وس‍ل‍ی ‪ ,‬م‍ح‍م‍درض‍ا‪ .1371 .‬ت‍ظاه‍رات اس‍ت‍خ‍وان‍ی ک‍ م خ‍ون‍ ‬ ‫ش‍ک‍ل ‪ .‬رساله دکترا‪ .‬ب‍ن‍درع‍ب‍اس ‪ :‬دا‍نش‍گ‍اه ‍عل‍وم پ‍زش‍ ‍کی ‪.‬‬ ‫نسخه بزرگترین مرجع بهداشت و سالمت‪.1391 .‬‬‫‪.Harrisons, S. 2002. Mannal and medicine.‬‬ ‫‪.Akairan.com‬‬ ‫‪.article.niazemarkazi.com‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪35‬‬ ‫مقاله علمی‬ ‫نسرین یاری نژاد‪ ،‬دکترطاهره ناجی‬ ‫پیام رسانی سلول های بنیادی مزانشیمی در پیشرفت سرطان‬ ‫سلول های بنیادی مزانشیمی (‪ ) MSCs‬ممکن است توسط عوامل‬ ‫ترشحی با فعالسازی مسیر های سیگنالینگ سلول های مختلف‪ ،‬در‬ ‫پیشرفت سرطان تاثیر بگذارد‪ .‬بسته به وضعیت گیرنده‪ ،‬وضعیت‬ ‫همولوگ فسفاتاز و )‪ ،tensin( PTEN‬یا فعالسازی ‪ Wnt‬در سلول های‬ ‫سرطانی‪ ،‬سیگنال ها ممکن است منجر به افزایش رشد و متاستاز و‬ ‫یا منجر به مهار رشد با افزایش مرگ سلولی شود‪ .‬بنابراین ‪MSCs‬‬ ‫می تواند یک نقش دوگانه در پیشرفت سرطان بسته به نوع بافت‬ ‫سلولی که در ان زندگی می کنند بازی کند‪ .‬مسیر سیگنالینگ فسفاتیدیل‬ ‫اینوزیتول ‪ 3‬کیناز )‪ ،(Akt / PI3K‬نقش مرکزی در تنظیم رشد تومور دارد‪.‬‬ ‫درسال های گذشته تمرکز قابل توجهی به ‪( MSCs‬سلول های‬ ‫بنیادی مزانشیمی) برای ویژگی های بیولوژیکی ان ها مانند‬ ‫ظرفیت بالقوه ی ان برای جایگزینی سلول های بیمار در اندام‬ ‫های مختلف شده است‪ .‬هم چنین توانایی بازگشت ان ها به‬ ‫بافت تومور‪ ،‬ان ها را به عنوان وکتور های امید بخشی برای‬ ‫درمان سرطان بدل کرده است‪ .‬با این حال استفاده از ‪ MSCs‬در‬ ‫درمان سرطان با یک نگرانی عمومی مربوط به ایمنی زیستی‬ ‫استفاده از ‪ MSCs‬انها مواجه شده است‪ .‬این نگرانی توسط‬ ‫گزارش های مختلفی امده و نشان داده است که ‪ ،MSCs‬ممکن‬ ‫است در شروع سرطان در شرایط ‪ in vivo‬دخیل باشد‪ .‬هم‬ ‫چنین با اشاره به این که ‪ MSCs‬می تواند به طور خود به‬ ‫خودی به سلول های بدخیم درشرایط ‪ in vitro‬تبدیل شود‪.‬‬ ‫روشن است ک ه ‪ MSC‬ها تعداد زیادی از فاکتورهای �‪para‬‬ ‫‪ crine‬را ترشح می کند که می تواند رشد تومور را تحت تاثیر‬ ‫قرار دهد‪ .‬ما دراینجا یک بررسی انتقادی بر عملکرد ‪ MSC‬ها‬ ‫در استرومای تومور و متمرکز بر سیستم های الگوی مختلف‬ ‫استفاده شده برای مطالعه ی بر هم کنش های سلول تومور‬ ‫‪ MSC‬ارائه کرده ایم‪)5-1(.‬‬ ‫منشا بافت ‪MSC‬‬ ‫اهمیت منشا بافت ‪ MSC‬با مهار انتخابی سلول های‬ ‫ ‪36‬‬ ‫‪36‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫پانکراس با ‪ ASC‬ها و نه با ‪ BM-MSC‬ها نشان داده‬ ‫شده است‪ ASC .‬ها ژن هایی را که بیشتر در کنترل‬ ‫رونویسی و ارتباطات سلولی درگیرند‪ ،‬بیان می کند‪.‬‬ ‫درحالی که ‪ BM-MSC‬ها ژن های دخیل در مسیرهای‬ ‫تمایز و پیام رسانی ‪ Wnt‬را بیان می کند‪ .‬در مقایسه با‬ ‫فیبروبالست های انسانی مهار کننده ی ‪Dkk-1 ، Wnt‬‬ ‫منفی تنظیم شده در ‪ MSC‬های جدا شده از مغز استخوان‬ ‫و بافت چربی‪ ،‬درحالی که در ‪ MSC‬های جدا شده از‬ ‫خون بند ناف‪ ،‬بیان ‪ Dkk-1‬به هر دو صورت تنظیم مثبت‬ ‫و نیز منفی نشان داده شده است‪.‬‬ ‫این به خوبی روشن است که شراط کشت ممکن است‬ ‫نقش مهمی روی خصوصیات بیان ژن ‪ MSC‬ایفاکند‪.‬‬ ‫عالوه بر این‪ ،‬رده ی زمانی وضعیت های ازمایشی‬ ‫مختلف نیز ممکن است برای نتیجه ی ازمون بسیار مهم‬ ‫باشد‪ ،‬که در ان تهاجم و مهاجرت سلولی یا افزاینده ویا‬ ‫سرکوب کننده بوده اند‪.‬‬ ‫فعالیت ‪ MSC‬ها در استرومای تومور‬ ‫استرومای تومور که برهمکنش های سلولی میزبان‬ ‫تومور را شامل می شود‪ ،‬نقش مهمی در رشد تومور‪،‬‬ ‫انژیوژنز و متاستاز ایفا می کند‪ .‬این متشکل است از یک‬ ‫ماتریکس خارج سلولی پیچیده که در ان فیبروبالست ها‪،‬‬ ‫سلول های ایمنی و التهابی‪ ،‬سلول های چربی و عروق‬ ‫خونی وجود دارد‪ .‬فیبروبالست های فعال شده در‬ ‫استرومای تومور‪ ،‬به طور معمول به عنوان فیبروبالست های‬ ‫مرتبط با سرطان (‪ )CAFs‬یا فیبروبالست های مرتبط‬ ‫با تومور( ‪ )TAFs‬شناخته شده اند‪ .‬گفته شده است که‬ ‫‪ CAFs/TAFs‬می توانند از ‪ MSCs‬مشتق شده باشند‪ .‬این‬ ‫دیدگاه که توسط گزارشاتی تایید شده است‪ ،‬نشان‬ ‫می دهد که ‪ MSCs‬می توانند تمایز میوفیبروبالست ها را‬ ‫روی تحریک فاکتور رشد ‪ b1‬متحمل شود که این تحریک‬ ‫می تواند ‪ MSC‬های هیپومتیله شده را تولید کند‪ .‬همچنین‬ ‫بر هم کنش میان ‪ MCS‬ها و سلول های توموری که شامل‬ ‫تعدادی از مولکول های پیام رسان مترشحه از ‪ MSC‬است‪،‬‬ ‫ممکن است مسیرهای پیام رسان مختلفی را که در رابطه‬ ‫خاصی با رشد سلولی و تنظیم اپوپتوز در سلول های‬ ‫توموری است تحریک کند‪)6-9( .‬‬ ‫دخالت ‪ MSC‬ها در شروع تومور و رشد اولیه تومور‬ ‫بافرض بر این که سلول های شروع تومور‪ ،‬ویژگی های‬ ‫سلول های بنیادی را دارد که منجر به فرضیه ی سلول های‬ ‫بنیادی سرطانی(‪)CSC‬شده است و کوشش های قابل توجهی‬ ‫برای تعیین ‪ CSC‬ها توسط مارکرهای سطحی سلولی‬ ‫مختلف صورت گرفته است‪ .‬برای تبدیل یک سلول تغییر‬ ‫شکل یافته به سلول پیش سرطانی‪ ،‬ان سلول باید از سیستم‬ ‫ایمنی دوری کند و نجات یابد و در یک محیط مشخص‬ ‫تکثیر شود و ‪ MSC‬ها ممکن است در چنین محیطی پخش‬ ‫شود‪ .‬از انجایی که می توانند یک نقش تنظیم کنندگی روی‬ ‫سلول های ایمنی توسط تغییر سطح ترشح سایتوکین نسبت‬ ‫به یک محیط ضد التهابی داشته باشد‪.‬‬ ‫اخیرا نشان داده شده که ‪ MSC‬ها می توانند از سلول های‬ ‫سرطانی سینه توسط افزایش ‪ Tregs‬و کاهش فعالیت‬ ‫سلول های کشنده ی طبیعی و لنفوسیت های‪ T‬سیتوتوکسیک‬ ‫که به عنوان مسئول برای نابودی سلول های تومور شناخته‬ ‫شده اند‪ ،‬محافظت کنند‪ .‬در نتیجه فرض شده است که ‪ MSC‬ها‬ ‫می توانند زیر مجموعه ای از سلول های توموری کم تکثیر‬ ‫را از شیمی درمانی محافظت کنند و این سلول های تومور‬ ‫می توانند قبل از احیا شدن‪ ،‬سال های زیادی به صورت‬ ‫خفته در مغز استخوان باقی بمانند‪ MSC .‬ها همچنین ممکن‬ ‫است تاثیرات پیدایش تومور را از طریق ترشح فاکتورهای‬ ‫رشدی که حوزه ی تشکیل یا رشد سلول های شبه ‪ CSC‬را‬ ‫تحریک می کند‪ ،‬تحمیل کنند‪ .‬یکی از فاکتورهای مترشحه‬ ‫از ‪ IL-6 ، MSC‬است که می تواند افزایش حوزه ی تشکیل‬ ‫را تحریک کند در رابطه با سرطان سینه نشان داده شده که‬ ‫‪ MSC‬ها می توانند تشکیل ‪ mammosphere‬را تا حدی از‬ ‫طریق ترشح فاکتور رشد اپیدرمی (‪ )EGF‬با یک فعال کننده ی‬ ‫متعاقب مسیر بقای ‪ ،PI3K/AKt‬تحریک کنند‪.‬‬ ‫اگرچه مطالعات متعددی یک نقش فعال از ‪ MSC‬ها را‬ ‫در سرکوب سیستم ایمنی و تشکیل فرورفتگی که عناصر‬ ‫مهمی در بقا و کلون شدن سلول تومور را بیان می کند‪،‬‬ ‫وهمچنین بیان کننده این است که سیتوکین در تشکیل‬ ‫فرورفتگی و رشد جمعیت های سلولی شبه ‪ CSC‬دخالت‬ ‫دارد‪)12-10(.‬‬ ‫فاکتورهای مترشحه از ‪ MSC‬در پیدایش تومور و رشد‬ ‫اولیه ی تومور دخیل اند‪ .‬مکانیسم ان در تصویر‪ 1‬خالصه‬ ‫شده است‪ .‬پیدایش تومور ممکن است توسط ‪TGFb‬‬ ‫ترشح شده از ‪ MSC‬که ممکن است فعالیت سیستم ایمنی‬ ‫را توسط القای ‪ Tregs‬افزایش یافته که فعالیت سلول های‬ ‫‪ NK‬و ‪ CTL‬را در تومور مهار می کند‪ ،‬کمک شده باشد‪.‬‬ ‫‪ MSC‬هم چنین ممکن است مسوول تولید فاکتورهای‬ ‫‪ niche‬فرورفتگی سلول های بنیادی مختلفی که رشد‬ ‫جمعیت های شبه ‪ CSC‬را تحریک می کند‪،‬باشد‪ .‬همچنین‬ ‫تشکیل تومور ممکن است توسط ‪ EGF‬یا ‪ IL-6‬تحریک‬ ‫شده باشد‪ ،‬با این حال پاسخ ‪ MSC‬ها به پیام رسانی ‪IL-6‬‬ ‫که ممکن است ‪ CXCL7‬را افزایش داده و رشد تومور را‬ ‫سبب شده باشد‪ .‬متناوبا‪ MSC ،‬ها ممکن است رشد تومور‬ ‫را توسط القای نکروز به تاخیر بیاندازند‪.‬‬ ‫تصویر ‪1‬‬ ‫اثرات تحریکی بر رشد تومور‬ ‫تعدادی از مطالعات تجربی اثرات پیشرفت تومور‬ ‫ایجاد شده توسط ‪ MSC‬های بالغ را روی انواع مختلف‬ ‫سرطان مثل سرطان سینه‪ ،‬استئوسارکوم‪ ،‬مالنوما و سرطان‬ ‫تخمدان نشان داده اند‪ .‬تعدادی از این مطالعات نشان‬ ‫می دهد که ‪ SDF-1‬و‪ CCL5/RANTES‬نقش های مهمی‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪37‬‬ ‫در رشد تومور ایفا می کند و هر دو فاکتور ممکن است به‬ ‫طور بالقوه پیام رسانی را از طریق مسیر‪ PI3K/Akt‬اغاز‬ ‫کند‪ PI3K/Akt .‬توسط رسپتورهای ‪ G‬پروتئین جفت (مثل‬ ‫‪ GPR75‬و ‪ ،) CXCR4‬رسپتورهای تیروزین کیناز‪ ،‬گیرنده ی‬ ‫فاکتور رشد اندوتلیال عروقی(‪ ،)VEGFR‬گیرنده ی ‪ IL-6‬و‬ ‫گیرنده ی استروژن فعال شده است‪ .‬فعالسازی ‪ MSC‬مسیر‬ ‫‪ PI3K/Akt‬در ترکیب با غیر فعالسازی ‪ PTEN‬ممکن است‬ ‫یک پیام بقای پیشرفته به سلول های سرطانی بدهد‪PTEN .‬‬ ‫یک تنظیم کننده ی ‪ PI3K‬است و غیر فعال شدن ‪ PTEN‬منجر‬ ‫به یک پیام رسانی تشکیل دهنده ی فعال ‪ Akt‬و مهار اپوپتوز‬ ‫می شود‪)43-25(.‬‬ ‫تصویر‪)2‬مسیرهای پیام رسانی تحریک شده با سیگنال های‬ ‫مترشحه از‪VEGF, CCL5/RANTES, SDF-1, EGF, IL-6 MSC :‬‬ ‫و همه ی اغازگران بالقوه ی مسیر بقای ‪ PI3K/Akt‬را تولید‬ ‫و ترشح می کنند‪ .‬در سلول های مثبت ‪ ،ER‬مسیر ‪PI3K/Akt‬‬ ‫هم چنین ممکن است توسط پیام رسانی ‪ ER‬فعال شده باشد‪.‬‬ ‫متناوبا پیام رسانی ‪ SDF-1, EGF, IL-6, ER‬ممکن است‬ ‫تکثیر سلول را توسط اغاز ابشار ‪ Ras/ERK‬افزایش دهد‪ER .‬‬ ‫یک تنظیم کننده ی رونویسی بیان ‪ SDF-1‬است و در نتیجه‬ ‫ممکن است افزایش پیام رسانی را از طریق گیرنده ی ‪CXCR4‬‬ ‫تحریک کند‪ MSC .‬ها میکرووزیکول های حاوی ‪ miRNA‬و‬ ‫‪ mRNAs‬و پروتئین را که ممکن است توسط سلول های‬ ‫سرطانی گرفته شده باشند که در ان محموله ممکن است‬ ‫فرایند های مختلفی را در سلول گیرنده تحریک کند‪ ،‬ترشح‬ ‫می کنند‪ Dkk-1 .‬یک مهارکننده ی مسیر‪Wnt/b-catenin‬‬ ‫است و ‪ Dkk-1‬مترشحه از ‪ MSC‬ممکن است بیان ژن های‬ ‫مهم چرخه سلول را در سلول تومور مهار کند‪.‬‬ ‫تصویر‪3‬‬ ‫عملکردهای مهاری روی رشد تومور‬ ‫در مقایسه با مطالعات فوق هم چنین شواهد تجربی‬ ‫دال بر این که ‪ MSC‬ها ممکن است باعث کاهش رشد‬ ‫تومور شوند وجود دارد‪ .‬در رابطه با ‪ MSC‬های چند‬ ‫شکلی گلیوبالستوما ‪ GBM‬از منشا های مختلف به نظر‬ ‫می رسد که رشد و تهاجم تومور را مهار می کند‪ .‬مهار‬ ‫رشد ‪ GBM‬ممکن است توسط سطوح باالی سیتوکین‬ ‫تولید شده توسط ‪ ASC‬ها واسطه شده باشد‪ ،‬به ویژه سطح‬ ‫باالی اینترلوکین (‪IL-1b, Il-1ra, IL-2, ( ) interleukins‬‬ ‫‪ )IL-4, IL-6, IL-8‬با سطوح باالی اینترفرون گاما (‪)IFN-c‬‬ ‫و فاکتور محرک کلونی گرانولوسیت (‪ )G-CSF‬که ممکن‬ ‫است یک ابشار ایمنی‪/‬التهابی را القا کند‪ ،‬ترکیب شده‬ ‫است‪( .‬تصویر‪3‬پانل راست)‬ ‫همچنین فاکتور های مهم ترشح شده از ‪ MSC‬مانند‬ ‫‪ VEGF ,CCL5/RANTES, SDF-1, IL-6‬با اثر ترویجی یا‬ ‫مهاری روی رشد تومور رشد سلول های تومور را از‬ ‫طریق اتصال به گیرنده های مربوط به خودشان تسریع‬ ‫کنند‪ .‬فاکتور های رگزای مترشحه از ‪ MSC‬مثل ‪ FGF2‬و‬ ‫‪ VEGF‬نیز ممکن است سلول های اندوتلیال را تحریک‬ ‫کنند و در نتیجه رگزایی را تسهیل کنند‪ .‬رشد تومور ممکن‬ ‫است توسط سایتوکین های مترشحه از ‪ ،MSC‬التهاب را‬ ‫اغاز کرده یا توسط ‪ Dkk-1‬و مهار متعاقب مسیر ‪Wnt/b-‬‬ ‫‪ catenin‬مهار شده باشد‪ .‬تصویر‪3‬پانل چپ (‪)29-13‬‬ ‫نتیجه گیری‬ ‫تصویر‪2‬‬ ‫ ‪38‬‬ ‫‪38‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫تعداد قابل توجهی از مطالعات‪ ،‬تاثیر متقابلی که‬ ‫بین سلول های تومور و ‪ MSC‬ها رخ می دهد را ارائه‬ ‫کرده اند‪ .‬نشان داده شده که ‪ MSC‬ها بخش خاصی از‬ ‫‪ CAF‬ها را تشکیل می دهند و ان ها می توانند به شیوه ای‬ ‫مشابه ‪ CAF‬ها فعال شده باشند‪ .‬هم چنین ویژگی های‬ ‫بیولوژیکی طبیعی ‪ MSC‬ها مثل تشکیل فرورفتگی‪ ،‬تنظیم‬ ‫ایمنی و مهاجرت توسط سلول های تومور برای رشد و‬ ‫منابع‬ Cancer Treatment Reviews 39 (2013) 180–188 Contents lists available at SciVerse Scien� ceDirect Cancer Treatment Reviews journal homepage: www.elsevierhealth. com/journals/ctrv 1. Houghton J, Stoicov C, Nomura S, et al. Gastric cancer originating from bone marrow-derived cells. Science 2004;306(5701):1568–71. 2. Tirode F, Laud-Duval K, Prieur A, et al. Mesenchymal stem cell features of Ewing tumors. Cancer Cell 2007;11(5):421–9. 3. Matushansky I, Hernando E, Socci ND, et al. Derivation of sarcomas from mesenchymal stem cells via inactivation of the Wnt pathway. J Clin Invest 2007;117(11):3248–57. 4. Mohseny AB, Szuhai K, Romeo S, et al. Osteosarcoma originates from mesenchymal stem cells in consequence of aneuploidization and genomic loss of Cdkn2. J Pathol 2009;219(3):294–305. 5. Tolar J, Nauta AJ, Osborn MJ, et al. Sarcoma derived from cultured mesenchymal stem cells. Stem Cells 2007;25(2):371–9. 6. Mishra PJ, Humeniuk R, Medina DJ, et al. Carcinoma-associ� ated fibroblast-like differentiation of human mesenchymal stem cells. Cancer Res 2008;68(11):4331–9. 7. Quante M, Tu SP, Tomita H, et al. Bone marrow-derived myofibroblasts contribute to the mesenchymal stem cell niche and promote tumor growth. Cancer Cell 2011;19(2):257–72. 8. Jotzu C, Alt E, Welte G, et al. Adipose tissue derived stem cells differentiate into carcinoma-associated fibroblast-like cells under the influence of tumor derived factors. Cell Oncol (Dordr) 2011;34(1):55–67. 9. Spaeth EL, Dembinski JL, Sasser AK, et al. Mesenchymal stem cell transition to tumor-associated fibroblasts contributes to fibrovascular network expansion and tumor progression. PLoS One 2009;4(4):e4992.. 10. Klopp AH, Lacerda L, Gupta A, et al. Mesenchymal stem cells promote mammosphere formation and decrease E-cadherin in normal and malignant breast cells. PLoS One 2010;5(8):e12180. 11. Yan XL, Fu CJ, Chen L, et al. Mesenchymal stem cells from primary breast cancer tissue promote cancer proliferation and enhance mammosphere formation partially via EGF/EGFR/Akt pathway. Breast Cancer Res Treat 2011;132(1):153–64. 12. Muehlberg FL, Song YH, Krohn A, et al. Tissue-resident stem cells promote breast cancer growth and metastasis. Carcinogenesis 2009;30(4):589–97. 39 95 ‫ابان‬ 130 ‫شماره‬ 4‫تصویر‬ ‫ ها ممکن است‬MSC ‫ به طور خالصه‬.‫بقا استفاده شده است‬ ‫ متابولیسم و بقای تومور را‬،‫پیام های مهاری موثر بر رشد‬ ‫ با تهاجم و‬MSC ‫ همچنین فاکتورهای مترشحه از‬.‫تولید کنند‬ ‫ بسیاری از فاکتورهای مترشحه‬.‫متاستاز تومور مرتبط شده اند‬ .‫ را واسطه می شود‬PI3K/Akt ‫ فعالسازی مسیر‬،MSC ‫از‬ ‫ معموال در بسیاری از انواع‬PTEN ،PI3K/Akt ‫تنظیم کننده ی‬ ‫سرطان ها جهش یافته است یا حذف شده است و بنابراین‬ ‫ سلول های تومور ممکن است برای پاسخ‬PTEN ‫موقعیت‬ .‫ مهم باشد‬MSC ‫القا شده با‬ ‫)جداسازی سلول های تومور ممکن است توسط‬4(‫تصویر‬ E-cadherin ‫ مرتبط با تنظیم منفی‬MSC ‫ مترشحه از‬IL-6 ‫ بازیگر کلیدی در‬SDF-1/CXCR4 ‫القا شده باشدو محور‬ ‫ ممکن است‬CCL5/RANTES .‫مهاجرت سلول تومور است‬ ‫ مهار‬.‫ القا کند‬MMP-9 ‫تهاجم را توسط افزایش فعالیت‬ MMP-2 ‫ و‬TGFb1 ‫متاستاز ممکن است شامل تنظیم منفی‬ ‫ تغییرات در بیان ژن سلول تومور برای سیگنال های‬.‫شود‬ ‫متاستاز دهنده به رنگ سبز و برای سیگنال های مهاری به‬ .‫رنگ قرمز نشان داده شده اند‬ ‫ ها با سرطان ها‬MSC ‫درنتیجه اطالع ازاین که چگونه‬ ،‫ ها در درمان سرطان‬MSC ‫ به منظور استفاده از‬،‫تعامل دارند‬ ‫ ها یک پتانسیل تمایز که منجر‬MSC ‫ از انجاکه‬.‫حیاتی است‬ ،‫ نشان دادند‬،‫به تغییرات در ساختار ژنتیکی انها می شود‬ ‫یک چالش عمده برای مشخص کردن این سلول ها به طور‬ ،‫ با این حال‬.‫جزئی در محیط میکروی تومور خواهد بود‬ ‫ به‬،‫اینکه چگونه این مولکول ها به پیشرفت کمک می کنند‬ ‫ بنابراین یک توصیف کامل از‬.‫وضوح مشخص نشده است‬ ‫ درون محیط میکروی تومور‬MSC-tumor cell ‫اثر متقابل‬ .‫باید یک تمرکز کلیدی در پژوهش های اینده ارائه دهد‬ ‫مقاله علمی‬ ‫خدیجه بابائی‪ ،‬دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان زنجان‪ ،‬دانشکده پزشکی‪ ،‬گروه ژنتیک و پزشکی مولکولی‬ ‫کریم داداشی نوشهر‪ ،‬دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان سمنان‪ ،‬مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی نویسنده مسئول‬ ‫الهام رستمی پیرزمان‪ ،‬دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان زنجان‪ ،‬دانشکده پزشکی‪ ،‬گروه نانوتکنولوژی و بیوتکنولوژی‬ ‫یاسین پناهی‪ ،‬دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان زنجان‪ ،‬دانشکده پزشکی‪ ،‬گروه ژنتیک و پزشکی مولکولی‬ ‫نقش استرس اکسیداتیو در بیولوژی بیماری اوتیسم‬ ‫اتیولوژی "اوتیسم" تاکنون ناشناخته مانده است‪ .‬به هر روی‪،‬‬ ‫استرس اکسیداتیو در بیماری زایی دارای نقش مهمی دارد‪ .‬عدم‬ ‫تعادل میان استرس اکسیداتیو و ظرفیت انتی اکسیدانی‪ ،‬باعث تولید‬ ‫بیش از حد رادیکال های زیان اور می شود‪ .‬در این مقاله مروری‬ ‫سعی شده است اثر استرس اکسیداتیو روی متابولیت های سلولی‬ ‫در بیماری اوتیسم مورد بحث و بررسی قرار گیرد‪.‬‬ ‫اوتیسم‪ ،‬در قرن گذشته توسط روانپزشک اتریشی‪،‬‬ ‫دکتر لئو کانر )‪ (Leo Kanner‬در سال ‪ 1943‬میالدی شرح داده‬ ‫شد‪ .‬او این اصطالح را برای توصیف پسرانی به کار‏برد که‬ ‫از نظر اجتماعی منزوی بودند و دارای ارتباط کالمی ضعیف‬ ‫یا فاقد ارتباط کالمی بودند[‪ .]1‬پیش از این و در سال ‪1911‬‬ ‫میالدی‪ ،‬اصطالح اوتیسم توسط دکتر بلولر)‪ (Bleuler‬برای‬ ‫توصیف بیماران مبتال به اسکیزوفرنی به کار رفته بود‪ .‬اوتیسم‬ ‫از نظر لغوی به معنای در خود مانده (”‪ “autos‬در زبان یونانی‬ ‫به معنای خود و ”‪ “ism‬به معنای گرایش است) است [‪.]2‬‬ ‫بیماری اوتیسم براساس ویرایش چهارم ‪DSM-IV-TR‬‬ ‫(راهنمای تشخیصی و اماری اختالالت روانی که توسط‬ ‫انجمن روان پزشکی امریکا تهیه شده است) و ویرایش دهم‬ ‫‪( ICD-10‬طبقه بندی اماری بیماری ها که توسط سازمان‬ ‫بهداشت جهانی منتشر شده) به عنوان یک بیماری رفتاری‬ ‫دسته بندی می‏شود‪ ،‬که با نشانه های بالینی اساسی همانند‬ ‫کاستی در برقراری ارتباط با دیگران‪ ،‬واپس ماندگی در‬ ‫سخن گویی و وجود رفتارهای تکراری و کلیشه ای مشخص‬ ‫می‏شود [‪ .]3 ,2‬عقب افتادگی ذهنی یکی از تظاهرات بالینی‬ ‫مهم در کودکان مبتال به اوتیسم است‪ ،‬به طوری که این‬ ‫بیماران تنها در ‪ 5‬درصد موارد دارای ضریب هوشی باالتر‬ ‫از ‪ 100‬هستند [‪ .]4‬براساس دسته بندی‪، DSM-IV-TR‬‬ ‫ ‪40‬‬ ‫‪40‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫اوتیسم یکی از اختالالت رشدی فراگیر (‪ )PDD‬است‪.‬‬ ‫این اختالالت شامل ‪ 5‬بیماری اوتیسم‪ ،‬اسپرگر‪ ،‬سندروم‬ ‫‪ ،Rett‬سندروم ‪ Heller‬یا ‪ CDD‬و سندروم ‪ PDD-NOS‬است‬ ‫[‪ .]6 ,5‬مفهوم امروزی ‪ PDD‬بر اساس کارهای ‪،M. Rutter‬‬ ‫‪ I. Kolvin‬و ‪ D. Kohen‬در دهه ‪ 1960‬پایه‏ریزی شده است [‪.]7‬‬ ‫اختالالت گسترده طیف اوتیسم (‪ )ASD‬که زیر مجموعه‏ای‬ ‫از اختالالت ‪ PDD‬است‪ ،‬به مجموعه‏ای از اختالالت‬ ‫رفتاری اطالق می‏شود که عالئم بیماری اوتیسم را نشان‬ ‫می‏دهد‪ .‬از جمله اختالالت گسترده طیف اوتیسم می‏توان‬ ‫به اوتیسم‪ ،‬اسپرگر و ‪ PDD-NOS‬اشاره کرد‪ .‬عالئم ‪ASD‬‬ ‫می‏تواند حالت‏های خفیف تا بسیار شدید بیماری را در بر‬ ‫بگیرد که از این عالئم می‏توان به ناتوانی شدید ذهنی و‬ ‫کالمی و نیز اختالل در برقراری ارتباط اجتماعی (حتی در‬ ‫مواردی با وجود کارایی نسبت ًا باال) و رفتارهای تکراری‬ ‫اشاره نمود [‪.]5‬‬ ‫از طرف دیگر‪ ،‬اختالالت اوتیسم را می‏توان به دو‬ ‫دسته کلی اوتیسم سندرومی (اوتیسم ثانویه) و اوتیسم‬ ‫غیر ‏سندرومی (اوتیسم اولیه یا ایدیوپاتیک) طبقه‏بندی‬ ‫کرد [‪ .]9 ,8‬اوتیسم سندرومی یا ثانویه در اثر عوامل‬ ‫مشخصی ایجاد می‏شود که از این عوامل می‏توان به‬ ‫اختالالت ژنتیکی (سندرم فراژیل ‪ ،X‬نوروفیبروماتوز‪،‬‬ ‫توبرواسکلروزیس‪ ،‬فنیل‏کتونوری درمان نشده‪،‬‬ ‫سندرم انجلمن و سندرم داون)‪ ،‬نوارایی‏های نوظهور‬ ‫کروموزومی (مضاعف شدگی‏ ناحیه ‪ 15q11-13‬مادری‪،‬‬ ‫حذف کروموزومی ‪ 22q11 ،7q31 ،2q37‬و ریز حذف‏های‬ ‫کروموزوم ‪ )22q11.2‬و رخدادهای نادر محیطی (نقص‬ ‫سیستم عصبی مرکزی پیش از تولد توسط روبال یا‬ ‫سایتومگالوویروس و مواجهه با والپروئیک اسید یا تالیدوماید‬ ‫قبل از تولد) اشاره کرد [‪ .]8‬در حالی که‪ ،‬اوتیسم اولیه یا‬ ‫غیر سندرومی بدون وجود ناهنجاری‏های قبلی بروز می‏کند‬ ‫و فرد مبتال اختالل بارز دیگری ندارد [‪.]9‬‬ ‫استرس اکسیداتیو‬ ‫تاکنون علت مشخصی برای بروز اختالل اوتیسم رو‬ ‫نشده است‪ .‬به هر روی‪ ،‬پژوهش های گسترده در زمینه‬ ‫علت شناسی اختالل اوتیسم گویای این است که همگامی‬ ‫میان فاکتورهای محیطی و فاکتورهای ژنتیکی نقش بسیار‬ ‫چشمگیری را در پیدایش این نارسایی دارد‪ .‬یکی از عواملی‬ ‫که می تواند به عنوان میانجی بین دو عامل محیط و ژنتیک‬ ‫نقش مهمی را بازی کند استرس اکسیداتیو است [‪.]10‬‬ ‫در بررسی های انجام شده در زمینه ی پاتولوژی اوتیسم‪،‬‬ ‫نشان داده شده که استرس اکسیداتیو با تولید رادیکال‏های‬ ‫ازاد اکسیژن (‪ )ROS‬یکی از فاکتورهای عمده دخیل در‬ ‫این بیماری است [‪ .]11‬رادیکال‏های ازاد اکسیژن‪ ،‬اشکال‬ ‫احیا شده مولکول‏های ‪ O2‬اتمسفری است‪ .‬این مولکول‏ها‬ ‫بیشتر از برانگیخته شدن شکل منفرد اکسیژن (‪ )O2 1‬یا از انتقال‬ ‫یک‪ ،‬دو یا سه الکترون به ‪ O2‬تشکیل می‏شوند‪ ،‬که به ترتیب‬ ‫موجب ایجاد رادیکال سوپراکسید (‪ ،)O2-‬هیدروژن پراکسید‬ ‫(‪ )H2O2‬یا رادیکال هیدروکسیل (‪ )OH-‬می‏شود‪ .‬بر خالف‬ ‫اکسیژن اتمسفری‪ ،‬مولکول‏های ‪ ROS‬قادر به اکسیداسیون‬ ‫نامحدود انواع اجزای سلولی بوده و می‏توانند منجر به‬ ‫تخریب اکسیداتیو سلول شود [‪ .]15-12‬رادیکال‏های ازاد به‬ ‫صورت طبیعی در فرایندهای فیزیولوژیکی تولید می‏شود و‬ ‫تقریب ًا در همه مسیرهای سیگنالی فرایند‏های سلولی‪ ،‬از جمله‬ ‫مسیرهای رشد و تکوین جانوران شرکت می‏کنند [‪.]17 ,16‬‬ ‫در شرایط نرمال‪ ،‬تعادل پویایی میان تولید مولکول‏های ‪ROS‬‬ ‫و ظرفیت انتی اکسیدانی سلولی وجود دارد و در صورت‬ ‫از دست رفتن این تعادل‪ ،‬سلول دچار استرس اکسیداتیو‬ ‫می شود [‪.]18‬‬ ‫لیپیدها‪ ،‬پروتئین‏ها‪ ،‬گلیکوپروتئین‏ها و اسیدهای نوکلئیک‬ ‫در معرض اسیب اکسیداتیو است و چندین روش برای‬ ‫اندازه‏گیری مواد زائد اکسایشی در نمونه‏های خون‪،‬‬ ‫ادرار‪ ،‬تنفس و بافت‏های مختلف ابداع شده است [‪.]19‬‬ ‫همانطور که پژوهش ها نشان می ­دهد‪ ،‬بافت مغز ظرفیت‬ ‫انتی‏اکسیدانی محدودی برای خنثی کردن رادیکال های ازاد‬ ‫دارد‪ ،‬از طرفی دیگر به مقادیر باالی لیپید‪ ،‬اهن و انرژی‬ ‫ی شود بافت‬ ‫نیازمند است بنابراین همه این عوامل باعث م ­‬ ‫مغز اسیب پذیری بیشتری برای استرس اکسیداتیو از‬ ‫خود نشان دهد‪ .‬سلو ­ل های نورونی مغز اولین سلول‏هایی‬ ‫است که تحت تاثیر رادیکال‏های ازاد اکسیژن قرار می گیرد‬ ‫[‪ ]20‬و چون مغز کودکان در مقایسه با بزرگساالن دارای‬ ‫ظرفیت انتی اکسیدانی پایین تری است‪ ،‬کودکان حساسیت‬ ‫بیشتری نسبت به استرس اکسیداتیو دارند [‪ .]21‬بنابراین‪،‬‬ ‫می ­توان گفت که این عوامل سبب اسیب پذیری باالی‬ ‫سلول‏های مغزی در کودکان مبتال به اوتیسم و بروز عالئم‬ ‫بالینی مرتبط با ان می شود‪.‬‬ ‫افزون بر این‪ ،‬سطح انزیم‏های انتی‏اکسیدان (مانند‬ ‫گلوتاتیون پراکسیداز‪ ،‬کاتاالز و سوپراکسید دیس موتاز) در‬ ‫بیماران مبتال به اوتیسم کاهش چشمگیری نشان داده‪ ،‬که‬ ‫این امر منجر به تغییرات وسیع در سلول های مغزی بیماران‬ ‫می شود [‪ .]22‬به طوری که‪ ،‬در مغز افراد اوتیسمی میزان‬ ‫‪-8‬هیدروکسی گوانوزین )‪ ]23[ (8-OH-dG‬در سطح ‪DNA‬‬ ‫افزایش می‏یابد و همچنین افزایش سطح ‪-3‬نیتروتیروزین‬ ‫(‪ ]24[ )3-NT‬منجر به از دست رفتن عملکرد پروتئین‏ها‪،‬‬ ‫تجمع پروتئین ها و یا تجزیه انها می شود [‪.]25‬‬ ‫شواهد روز افزون حاکی از ان است که استرس‬ ‫اکسیداتیو در پیشرفت و ظهور عالئم کلینیکی بیماری‬ ‫اوتیسم نقش دارد [‪ .]26 ,19‬در واقع‪ ،‬استرس اکسیداتیو‬ ‫در پاتوژنز سایر بیماری‏های عصبی همانند‪ :‬اسکیزوفرنی‬ ‫[‪ ،]28 ,27‬اختالل افسردگی ماژور [‪ ]29‬و اختالالت‬ ‫اضطرابی مانند اختالل پانیک [‪ ]30‬نیز شرکت می‏کند‪.‬‬ ‫افزایش پراکسیداسیون لیپیدها در اختالل اوتیسم‬ ‫پژوهش ها نشان داده است که پراکسیداسیون لیپید در‬ ‫پالسمای بیماران مبتال به اوتیسم در مقایسه با گروه کنترل‬ ‫افزایش یافته است [‪ .]31 ,26‬پراکسیداسیون لیپیدی‪،‬‬ ‫واکنشی زنجیره‏ای بین اسیدهای چرب اشباع نشده و‬ ‫‪ ROS‬است که در ان پراکسیدهای لیپیدی و پلی‏مرهای‬ ‫هیدروکربنی به وجود می‏اید که هر دو برای سلول بسیار‬ ‫سمی است [‪ .]32‬مالون‏دی‏الدهید (‪ )MDA‬محصول نهایی‬ ‫پراکسیداسیون اسیدهای چرب اشباع نشده و استرهای‬ ‫مربوطه بوده و به عنوان نشانگر پراکسیداسیون لیپیدی‬ ‫استفاده می‏شود [‪ .]33‬پژوهش ها نشان داده است که در‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪41‬‬ ‫کودکان مبتال به اوتیسم میزان ‪ MDA‬نسبت به گروه کنترل‬ ‫به طور معنی‏داری بیشتر بوده و این بیانگر پراکسیداسیون‬ ‫لیپیدی در این بیماران است [‪.]31‬‬ ‫تغییر انزیم‏های انتی‏اکسیدانی در اختالل اوتیسم‬ ‫پژوهش ها انجام شده در زمینه انزیم‏های مقابله کننده‬ ‫با اسیب‏های ناشی از مولکول‏های ‪ ROS‬نشان داده‏است‬ ‫که در بیماران دچار به اوتیسم‪ ،‬این انزیم‏ها دچاریکسری‬ ‫دگرگونی ها می‏شوند‪ .‬برای نمونه‪ ،‬در بیماران دچار به‬ ‫اوتیسم در سنجش با گروه کنترل‪ ،‬فعالیت انزیم گلوتاتیون‬ ‫پراکسیداز در پالسما [‪ ]35 ,34 ,31‬و اریتروسیت‏ها‬ ‫[‪ ]36 ,34‬کاهش چشمگیری را نشان داده و سطح گلوتاتیون‬ ‫تام پالسما نیز کاهش یافته بود [‪ .]37‬البته سطح انزیم‬ ‫گلوتاتیون پراکسیداز در اوتیسم وابسته به سن است [‪.]31‬‬ ‫برخالف این پژوهش ها‪ ،‬بررسی دیگری در عربستان‬ ‫سعودی افزایش سطح فعالیت انزیم گلوتاتیون پراکسیداز‬ ‫و سوپر اکسیددیسموتاز را در اوتیسم گزارش کرده است‬ ‫[‪ .]38‬همچنین‪ ،‬فعالیت انزیم‏های کاتاالز [‪ ]39 ,35‬و‬ ‫سوپراکسید دیس موتاز [‪ ]35 ,34 ,31‬نیز در اریتروسیت‬ ‫بیماران مبتال به اوتیسم نسبت به گروه کنترل کاهش می‏یابد‪.‬‬ ‫سلنوانزیم‪ ،‬یک انزیم وابسته به سلنیوم بو ده‪ ،‬که نقش مهمی‬ ‫را برای تداوم شرایط احیاء درون سلولی به ویژه در بافت‬ ‫مغز ایفا می‏کند‪ .‬سلنوانزیم‏ها یکی از ‪ 25‬خانواده‏ای از‬ ‫انزیم‏های منحصر به فرد ژنتیکی است که چندین نقش را‬ ‫برای جلوگیری و خنثی کردن اسیب‏های اکسیداتیو در مغز‬ ‫ی توان‬ ‫و بافت‏های نورواندوکرین بازی می‏کند‪ .‬همچنین‪ ،‬م ­‬ ‫یکی از دالیل اسیب اکسیداتیو در کودکان مبتال به اوتیسم را‬ ‫اختالل در فعالیت سلنوانزیم‏ها در نظر گرفت [‪.]40‬‬ ‫تغییر در متابولیسم متیالسیون‬ ‫افزون بر حضور استرس اکسیداتیو در کودکان مبتال به‬ ‫اوتیسم‪ ،‬این کودکان شواهدی دال بر وجود اختالل در‬ ‫الگوی متیالسیون را نیز نشان می‏دهند که ممکن است در‬ ‫اثر مواجهه با متابولیسم تغییر یافته گوگرد بروز یابد [‪.]41‬‬ ‫متابولیسم متیالسیون‪ ،‬پیوند مستقیمی با سنتز گلوتاتیون‬ ‫(‪ )GSH‬از هموسیستئین و سیستئین دارد‪ .‬متیونین برای سنتز‬ ‫‪-S‬ادنوزیل متیونین (‪ ،)SAM‬که عامل اصلی متیل دهنده‬ ‫برای تمام واکنش‏های متیالسیون سلولی است‪ ،‬ضروری‬ ‫ ‪42‬‬ ‫‪42‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫است‪ .‬حاصل واکنش متیل ترانسفرازی‪ ،‬تولید ‪-S‬ادنوزیل‬ ‫هموسیستئین (‪ )SAH‬بوده که سرانجام به هموسیستئین و‬ ‫ادنوزین متابولیزه می‏شود[‪ .]42‬سطح ‪-S‬ادنوزیل میتونین‬ ‫در کودکان مبتال به اوتیسم در مقایسه با کودکانی که‬ ‫وضعیت عصبی طبیعی دارند‪ ،‬بسیار کم است [‪.]43 ,35‬‬ ‫نسبت ‪ SAM/SAH‬که کاهش ان به عنوان عالمتی برای‬ ‫ناکارامدی متیالسون است در کودکان مبتال به اوتیسم‬ ‫نسبت به گروه کنترل کاهش یافته است [‪.]44 ,43 ,37‬‬ ‫بنابراین‪ ،‬نسبت ‪ ،SAM/SAH‬ظرفیت متیالسیون را نشان‬ ‫می‏دهد و ظرفیت کاهش یافته متیالسیون‪ ،‬ویژگی اوتیسم‬ ‫است [‪.]23‬‬ ‫متابولیسم غیر طبیعی فلزات سنگین در اوتیسم‬ ‫سرولوپالسمین (پروتئین انتقال دهنده مس) و ترانسفرین‬ ‫(پروتئین انتقال دهنده اهن) از پروتئین‏های انتی‏اکسیدان‬ ‫اصلی هستند که در چندین بافت‪ ،‬به ویژه مغز سنتز‬ ‫می‏شوند [‪ .]46 ,45‬در بیماران مبتال به اوتیسم نشان داده‬ ‫شده است که سطح پالسمایی ترانسفرین و سرولوپالسمین‬ ‫نسبت به گروه کنترل کاهش دارد [‪ .]47 ,26‬افزون بر این‪،‬‬ ‫دیده شده است که بین سطوح کاهش یافته این پروتئین‏ها‬ ‫و کاهش مهارت‏های زبانی بیماران اوتیسمی در درجات‬ ‫باال‪ ،‬ارتباط وجود دارد [‪ .]26‬این تغییرات می‏تواند موجب‬ ‫متابولیسم غیرطبیعی اهن و مس گردد که ممکن است در‬ ‫پاتولوژی اوتیسم نقش داشته باشد‪ .‬در واقع‪ ،‬برخی از‬ ‫پژوهش ها نسبت تغییر یافته ‪ Cu/Zn‬در سرم بیماران مبتال‬ ‫به اوتیسم را نشان داده‏اند [‪ .]19‬همچنین‪ ،‬پژوهش ها‬ ‫حاکی از این است که سطح سلنیوم (‪ )Se‬نیز در گلبول‏های‬ ‫قرمز بیماران مبتال به اوتیسم در مقایسه با گروه کنترل کمتر‬ ‫است [‪ .]48‬عنصر سلنیوم به عنوان جزء کلیدی انواعی از‬ ‫انزیم‏ها از جمله انزیم گلوتاتیون پراکسیداز بوده و سطوح‬ ‫کاهش یافته ان و انزیم گلوتاتیون پراکسیداز در بیماران‬ ‫مبتال به اوتیسم [‪ ]34‬می­تواند زمینه را برای پراکسیداسیون‬ ‫لیپیدی فراهم کند‪.‬‬ ‫افزایش اکسید نیتریک در اوتیسم‬ ‫یکی دیگر از رادیکال‏های ازاد سمی نیتریک اکسید‬ ‫است که قادر است با انیون سوپراکسید واکنش داده و‬ ‫انیون‏های سمی پروکسی‏نیترات را تولیدکند[‪.]19‬‬ ‫نیتریک اکسید به عنوان یک فاکتور که در توسعه و‬ ‫عملکرد سیستم عصبی مرکزی نقش دارد‪ ،‬شناخته شده است‪.‬‬ ‫نیتریک اکسید می‏تواند به ازادسازی نوروترانسمیترها [‪،]49‬‬ ‫رشد نورونی [‪ ،]50‬تشکیل سیناپس‏ها [‪ ]51‬و شکل‏گیری‬ ‫حافظه و یادگیری [‪ ]52‬کمک کند‪ .‬مطالعه‏ انجام شده در‬ ‫سال ‪ 2003‬توسط دکتر ‪ Sogut‬و همکاران‪ ،‬نشان داد که‬ ‫سطح نیتریک اکسید در گلبول‏های قرمز بیماران اوتیسمی‬ ‫افزایش یافته بود‪ .‬این پدیده احتماالً به خاطر فعال شدن‬ ‫انزیم نیتریک اکسید در بیماران مبتال به اوتیسم است [‪.]53‬‬ ‫سطوح افزایش یافته نیتریک اکسید در پالسمای بیماران‬ ‫اوتیسمی نیز گزارش شده است [‪.]55 ,54‬‬ ‫افزایش اکسید گزانتین در اوتیسم‬ ‫گزانتین اکسید یک پرو‪-‬اکسیدان اندوژن است که در هنگام‬ ‫تبدیل گزانتین به یوریک اسید رادیکال‏های سوپراکسید تولید‬ ‫می‏کند [‪ .]56‬یکی از منابع رادیکال انیونی (‪ )O2-‬انزیم‬ ‫گزانتین اکسیداز است [‪ .]38‬فعالیت افزایش یافته گزانتین‬ ‫اکسید در اریتروسیت‏های بیماران مبتال به اوتیسم گزارش‬ ‫داده شده است [‪.]39‬‬ ‫اختالل عملکردی میتوکندری و متابولیسم‬ ‫غیرطبیعی انرژی در اوتیسم‬ ‫نشانگان بالینی برامده از چالش های میتوکندریایی مانند‬ ‫تخریب ‪ DNA‬میتوکندری [‪ ،]57‬می‏تواند به عنوان ویژگی‬ ‫بیماران مبتال به اوتیسم در نظر گرفته شود [‪.]59 ,58‬‬ ‫افزون بر این‪ ،‬درصد باالی شیوع اوتیسم در افراد دارای‬ ‫اختالل میتوکندریایی باالتر از گروه کنترل است [‪ .]60‬با‬ ‫این حال‪ ،‬درصد بسیار کمی از کودکان مبتال به اوتیسم‪،‬‬ ‫اختالل در میتوکندری دارند [‪ .]61‬بنابراین‪ ،‬هیچ تضمینی‬ ‫مبنی بر رابطه مستقیم بین اوتیسم‪ ،‬استرس اکسیداتیو و‬ ‫اختالل میتوکندریایی وجود ندارد [‪ .]62‬استرس اکسیداتیو‬ ‫میتوکندری را هدف قرار داده و باعث اختالل در عملکرد‬ ‫زنجیره تنفسی می‏شود [‪.]63‬‬ ‫در متابولیسم اکسیداتیو و تولید انرژی در میتوکندری‏ها‬ ‫مولکول‏های واکنشگر اکسیژن و نیتروژن در بدن تولید می‏شود‬ ‫[‪ .]64‬فسفریالسیون اکسیداتیو درون میتوکندری‏ها منجر به‬ ‫تولید انیون سوپر اکسید می‏شود‪ ،‬در حالی که اکسیداسیون‬ ‫انزیمی امین‏های بیوژنیک توسط ‪ MAO‬در غشای خارجی‬ ‫میتوکندری‏ها تولید ‪ H2O2‬می‏کند‪ .‬میتوکندری‏های‬ ‫اسیب دیده‪ ،‬نه نتها اکسیدان‏های بیشتری تولید می‏کنند بلکه‬ ‫نسبت به استرس اکسیداتیو نیز اسیب‏پذیرتر می‏شوند [‪.]65‬‬ ‫در چندین بررسی بیوشیمیایی‪ ،‬اناتومیکی و رادیوگرافی‬ ‫عصبی‪ ،‬نشان داده‏شده که متابولیسم انرژی در مغز بیماران‬ ‫مبتال به اوتیسم غیر طبیعی است [‪ .]67 ,66‬نقص در‬ ‫کارنیتین نیز همراه با اندازه های افزایش یافته الکتات‪،‬‬ ‫االنین و امونیوم در این بیماران گزارش شده است‪ .‬این‬ ‫یافته‏ها بیانگر نقص عملکردی میتوکندری در بیماران‬ ‫مبتال به اوتیسم هستند [‪.]68‬‬ ‫همچنین مطالعه بر روی انزیم‏های میتوکندریایی نیز‬ ‫حاکی از نقص عملکرد میتوکندری و انزیم‏های ان در این‬ ‫بیماران است‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬فعالیت انزیم نیکوتین امید‬ ‫ادنین دی نوکلئوتید اکسیداز (‪ )NADH‬در میتوکندری‏های‬ ‫لنفوسیت‏های بیماران مبتال به اوتیسم در مقایسه با گروه‬ ‫کنترل کاهش یافته است[‪ .]69‬از طرف دیگر‪ ،‬افزایش‬ ‫سطح پیروات پالسما در خون این بیماران نسبت به گروه‬ ‫کنترل افزایش یافته است که حاکی از کاهش فعالیت‬ ‫انزیم پیروات دهیدروژناز میتوکندریایی در این بیماران‬ ‫است [‪ .]69‬همچنین‪ ،‬بیماران مبتال به اوتیسم در مقایسه‬ ‫با گروه کنترل هیدروژن پراکسید بیشتری نیز تولید‬ ‫می‏کنند که به نوبه خود می­تواند منجر به افزایش استرس‬ ‫اکسیداتیو می‏شود [‪.]69‬‬ ‫بحث و نتیجه گیری‬ ‫شواهد بسیاری مبنی بر افزایش استرس اکسیداتیو در‬ ‫بیماری اوتیسم وجود دارد‪ .‬اما رویهمرفته افزایش استرس‬ ‫اکسیداتیو در اوتیسم می تواند در اثر‪ :‬الف) افزایش تولید‬ ‫پرو‪ -‬اکسیدانت‏های طبیعی درون زاد همانند نیتریک اکساید‪،‬‬ ‫گزانتین اکسیداز و هموسیستئین یا پرواکسیدانت‏های محیطی‪،‬‬ ‫ب) کمبود انتی‏اکسیدان‏ها همانند‪ :‬سروپالسمین‪ ،‬ترانسفرین‪،‬‬ ‫سوپراکساید دیس موتاز‪ ،‬گلوتاتیون پراکسیداز‪ ،‬کاتاالز و‬ ‫گلوتاتیون احیاء شده و یا ج) در اثر هر دو مورد الف و ب‬ ‫رخ دهد‪ .‬کاهش سطح سرمی سروپالسمین و ترانسفرین در‬ ‫اوتیسم نشان می‏دهد که متابولیسم اهن و مس نیز ممکن است‬ ‫در اوتیسم دچار اختالل یا نقص شده باشد‪ .‬افزایش استرس‬ ‫اکسیداتیو می­تواند باعث خطر اسیب به غشای لیپیدی‪ ،‬اختالل‬ ‫در عملکرد میتوکندری‪ ،‬التهاب و تضعیف سیستم ایمنی شود‪.‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪43‬‬ stress, inflammation, and immune abnormalities: CRC Press; 2009. 12. Asada K. Production and scavenging of active oxygen in photosynthesis. Photoinhibition. 1987. 13. Dat J, Vandenabeele S, Vranová E, Van Montagu M, Inzé D, Van Breusegem F. Dual action of the active oxygen species during plant stress responses. Cellular and Molecular Life Sciences CMLS. 2000;57(5):779-95. 14. Asada K. The water-water cycle in chloroplasts: scavenging of active oxygens and dissipation of excess photons. Annual review of plant biology. 1999;50(1):601-39. 15. Hammond-Kosack KE, Jones J. Resistance gene-dependent plant defense responses. The Plant Cell. 1996;8(10):1773. 16. D’Autréaux B, Toledano MB. ROS as signalling molecules: mechanisms that generate specificity in ROS homeostasis. Nature reviews Molecular cell biology. 2007;8(10):813-24. 17. Covarrubias L, Hernández-García D, Schnabel D, Salas-Vidal E, Castro-Obregón S. Function of reactive oxygen species during animal development: passive or active? Developmental biology. 2008;320(1):1-11. 18. Granot E, Kohen R. Oxidative stress in childhood—in health and disease states. Clinical Nutrition. 2004;23(1):3-11. 19. McGinnis W. Oxidative stress in autism. Alternative therapies in health and medicine. 2004;10(6):22. 20. Perry SW, Norman JP, Litzburg A, Gelbard HA. Antioxidants are required during the early critical period, but not later, for neuronal survival. Journal of neuroscience research. 2004;78(4):485-92. 21. Ono H, Sakamoto A, Sakura N. Plasma total glutathione concentrations in healthy pediatric and adult subjects. Clinica chimica acta. 2001;312(1):227-9. 22. Chauhan A, Chauhan V. Oxidative stress in autism. Pathophysiology. 2006;13(3):171-81. 23. Melnyk S, Fuchs GJ, Schulz E, Lopez M, Kahler SG, Fussell JJ, Bellando J, Pavliv O, Rose S, Seidel L. Metabolic imbalance associated with methylation dysregulation and oxidative damage in children with autism. Journal of autism and developmental disorders. 2012;42(3):367-77. 24. Sajdel-Sulkowska E, Lipinski B, Windom H, Audhya T, McGinnis W. Oxidative stress in autism: elevated cerebellar 3-nitrotyrosine levels. Am J Biochem Biotechnol. 2008;4:73-84. 25. Ghezzi P, Bonetto V. Redox proteomics: identification of oxidatively modified proteins. Proteomics. 2003;3(7):114553. 26. Chauhan A, Chauhan V, Brown WT, Cohen I. Oxidative stress in autism: Increased lipid peroxidation and reduced serum levels of ceruloplasmin and transferrin-the antioxidant proteins. Life sciences. 2004;75(21):2539-49. 27. Ng F, Berk M, Dean O, Bush AI. Oxidative stress in psychiatric disorders: evidence base and therapeutic implications. International Journal of Neuropsychopharmacology. 2008;11(6):851-76. 28. Abdalla D, Monteiro H, Oliveira J, Bechara E. Activities of superoxide dismutase and glutathione peroxidase in schizophrenic and manic-depressive patients. Clinical Chemistry. 1986;32(5):805-7. 29. Bilici M, Efe H, Köroğlu MA, Uydu HA, Bekaroğlu M, Değer O. Antioxidative enzyme activities and lipid peroxidation in major depression: alterations by antidepressant treatments. Journal of affective disorders. 2001;64(1):43-51. ‫این نارسایی ها می تواند مایه ی تشدید نارسایی های‬ ‫ اختالل خواب و نارسایی های گوارشی در بیماران‬،‫رفتاری‬ ،‫ نتایج اولیه برخی ازمایش‏های بالینی‬.‫مبتال به اوتیسم شود‬ ‫حاکی از ان است که بهبود رفتاری و اختالالت خواب‬ ‫ که تحت درمان‬،‫و گوارشی در بیماران مبتال به اوتیسم‬ ‫ و یوبیکوئینول‬D ‫ ویتامین‬:‫با انتی‏اکسیدان‏هایی همانند‬ .]72-70[ ‫ مشاهده شده است‬،‫) قرار گرفته‏ بودند‬Ubiquinol( ‫ از راه استفاده از بیومارکرهای‬،‫شماری از پژوهش ها‬ ‫ پیوند استرس اکسیداتیو و اختالل میتوکندریایی در‬،‫محیطی‬ ،‫ افزون بر ان‬.]77-73[ ‫افراد مبتال به اوتیسم را نشان داده‏اند‬ ‫تعدادی از پژوهش ها نشان داده اند که استرس اکسیداتیو و‬ ‫اختالل میتوکندریایی با مسیرهای سیگنالی مغز افراد مبتال به‬ ‫ می‏توان چنین نتیجه‬،‫ بنابراین‬.]80-78[ ‫اوتیسم ارتباط دارد‬ ‫گرفت که اگرچه اوتیسم از راه بررسی رفتاری تشخیص‬ ‫ و به عنوان یک اختالل روانی در نظر گرفته‬،‫داده می‏شود‬ ‫ بررسی های واپسین به ناهنجاری‏های فیزیکی‬،‫ اما‬،‫می‏شود‬ ‫در اوتیسم اشاره دارد و نشان می دهد اوتیسم دارای اساس‬ .‫بیولوژیکی واضح با ویژگی مشخص بالینی است‬ :‫منابع‬ 1. Kanner L. Autistic disturbances of affective contact. Acta Paedopsychiatr. 1968;35(4):100-36. 2. Zafeiriou DI, Ververi A, Vargiami E. Childhood autism and associated comorbidities. Brain Dev. 2007;29(5):257-72. 3. Georgiades S, Szatmari P, Zwaigenbaum L, Duku E, Bryson S, Roberts W, Goldberg J, Mahoney W. Structure of the autism symptom phenotype: A proposed multidimensional model. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2007;46(2):188-96. 4. Fombonne E. Epidemiology of autistic disorder and other pervasive developmental disorders. J Clin Psychiatry. 2005;66 Suppl 10:3-8. 5. Volkmar FR, State M, Klin A. Autism and autism spectrum disorders: diagnostic issues for the coming decade. J Child Psychol Psychiatry. 2009;50(1-2):108-15. 6. Volkmar FR. Handbook of autism and pervasive developmental disorders. 3rd ed. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons; 2005. 7. Mercadante MT, Van der Gaag RJ, Schwartzman JS. [Non-autistic pervasive developmental disorders: Rett syndrome, disintegrative disorder and pervasive developmental disorder not otherwise specified]. Rev Bras Psiquiatr. 2006;28 Suppl 1:S12-20. 8. Lintas C, Persico AM. Autistic phenotypes and genetic testing: state-of-the-art for the clinical geneticist. J Med Genet. 2009;46(1):1-8. 9. Persico AM, Bourgeron T. Searching for ways out of the autism maze: genetic, epigenetic and environmental clues. Trends Neurosci. 2006;29(7):349-58. 10. Chaste P, Leboyer M. Autism risk factors: genes, environment, and gene-environment interactions. Dialogues Clin Neurosci. 2012;14(3):281-92. 11. Chauhan A, Chauhan V, Brown T. Autism: oxidative 95 ‫ابان‬ 130 ‫شماره‬ 44 44  ‫مقاله علمی فنی‬ ‫مهندس احسان درخشان نیا‬ ‫اصول کلی کنترل کیفیت‬ ‫در ازمایشگاه )بخش نخست)‬ ‫در این مقاله در ابتدا به صورت مختصر به بیان وتعریف مقوله‬ ‫کیفیت می پردازیم و سپس با بحث هایی با محوریت کنترل کیفیت‬ ‫ادامه می دهیم ‪ .‬واضح است که بحث کنترل کیفیت و توجه به این‬ ‫مهم در ازمایشگاه ها که قطعاً با احتمال خطا مواجهیم و مفاهیم و‬ ‫واژه هایی نظیر دقت و صحت و ‪ ...‬نقش پررنگی را ایفا می کنند از‬ ‫اهمیت به سزایی برخوردار است‪.‬‬ ‫به هرحال امروزه نقش و جایگاه ازمایشگاه نه تنها به عنوان مرکزی‬ ‫جهت تشخیص بیماری ها بلکه محلی جهت پایش سالمت جامعه و‬ ‫به عنوان یکی از حساس ترین نقاط درمانی که نقش‬ ‫به سزایی را در تشخیص بیماری و درمان ان به عهده دارد و به‬ ‫پزشکان محترم کمک می کند که با تفسیر نتایج حاصل از ازمایشات‬ ‫بیمار‪ ،‬به تشخیص نهایی و درمان قطعی نزدیک و‬ ‫نزدیک تر شود بر همگان واضح و مبرهن است و امید است که با‬ ‫وجود به نوعی می توان گفت نوپا بودن مبحث و فرهنگ کنترل کیفی‬ ‫در کشور عزیزمان ایران‪ ،‬با همت و یاری عزیزان و مسووالن محترم‬ ‫امر‪ ،‬به هرچه نهادینه کردن ‪ ،‬تثبیت و جا انداختن این مهم کمک شود‪.‬‬ ‫کیفیت‬ ‫در خصوص تعریف کیفیت الزم به ذکر است که صفات و‬ ‫مشخصاتی که یک محصول در ارتباط با براوردن نیاز مشخصی‬ ‫از یک گروه مصرف کننده دارا است‪ ،‬کیفیت نام دارد‪ .‬همچنین‬ ‫طبق تعریف ایزو ‪ ،9000‬کیفیت عبارت است از ویژگی ذاتی کاال‬ ‫یا خدمتی که با نیاز مشتری تطابق دارد‪.‬‬ ‫کنترل کیفیت‬ ‫کنترل کیفیت‪ ،‬هسته مرکزی مدیریت کیفیت و تضمن کیفیت‬ ‫است‪ .‬این بحث فرایندی است که در ان عملکرد یک اپراتور‬ ‫که مشغول تولید یک نتیجه ازمایش است را مانیتور و پایش‬ ‫می کند و سپس خطاهای عملیات فاز انجام ازمایش شناسایی‬ ‫می شود‪ .‬کنترل کیفیت می بایست به صورت کامال تخصصی و‬ ‫حرفه ای در سطوح مختلف کاری به افراد شاغل در ازمایشگاه‬ ‫ِ‬ ‫کیفیت ازمایشاتی‬ ‫اموزش داده شود و هر فرد نسبت به کنترل‬ ‫که انجام می دهد‪ ،‬اگاهی کاملی داشته باشد‪ .‬در یک جمله‬ ‫کنترل کیفی به معنی مطالعه خطاهای ازمایشگاهی و روش‬ ‫های تشخیصی و اتخاذ تدابیر الزم جهت به حداقل رساندن‬ ‫انها است‪ .‬وقتی صحبت از کنترل کیفی می شود‪ ،‬بیشتر فعالیت‬ ‫ها حول محور انجام ازمایش متمرکز می شود‪ ،‬اما محدوده‬ ‫کنترل کیفی بسیار وسیع تر است‪ .‬هرجا امکان خطا وجود‬ ‫دارد باید برنامه کنترل کیفی نیز وجود داشته باشد و برنامه‬ ‫های کنترل کیفی میزان بسیار کم خطا را قابل قبول می دانند‪.‬‬ ‫به نوعی دیگر می توان گفت که حد مجاز یا قابل قبول خطا‬ ‫مقداری است که اهمیت بالینی پاسخ ها را تحت تاثیر قرار‬ ‫ندهد‪.‬‬ ‫در چرخه مراجعه بیمار به ازمایشگاه تا گرفتن نتیجه‪ ،‬کلیه‬ ‫مراحل نمونه گیری‪ ،‬انتقال‪ ،‬انجام ازمایش و ارائه جواب باید‬ ‫تحت نظارت سیستم کنترل کیفی باشد‪.‬‬ ‫پیشینه کنترل کیفی‬ ‫اساس کنترل کیفی حدود ‪ 85‬سال پیش در صنعت پایه گذاری‬ ‫شد چراکه مشاهدات نشان می دادند بعضی از محصوالت کیفیت‬ ‫مناسب را ندارند‪ .‬در سال ‪ ،1931‬شوارت ‪ Shewarts -‬با‬ ‫معرفی تست های اماری و چارت های مربوطه به کنترل کیفی‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪45‬‬ ‫جنبه علمی داد‪ .‬در سال ‪ ،1950‬کنترل کیفی وارد ازمایشگاه های‬ ‫تشخیص طبی شد‪ .‬با ارسال نمونه ها به ازمایشگاه های مختلف به‬ ‫همراه کنترل کیفی داخلی‪ Grannis ،‬در سال ‪ 1977‬روند کنترل‬ ‫کیفی را دنبال کرد‪ .‬امروزه کنترل کیفی توسعه و تکامل زیادی پیدا‬ ‫کرده‪ ،‬صرف ًا به معنای کنترل مراحل انجام ازمون نبوده‪ ،‬بلکه به‬ ‫معنای کنترل تمام مراحل‪ ،‬از مراجعه بیمار به ازمایشگاه تا دریافت‬ ‫جواب است‪.‬‬ ‫اهداف کلی کنترل کیفیت‬ ‫برخی اهداف اجرای منظم برنامه های کنترل کیفی به قرار زیراند‪:‬‬ ‫‪ ‬افزایش اعتماد و اعتقاد به پاسخ های گزارش شده‬ ‫‪ ‬افزایش دقت و صحت‬ ‫‪ ‬شناسایی مسائل و خطاهای ایجاد شده در روند ازمایش‬ ‫و روش های کاهش ان‬ ‫‪ ‬افزایش سرعت کار‬ ‫‪ ‬حل اختالفات و اشتباهات‬ ‫‪ ‬کاهش هزینه ها‬ ‫‪ ‬ارمش فکری کارکنان و مسئوالن ازمایشگاه‬ ‫‪ ‬سرویس دهی با کیفیت مناسب به بیماران و پزشکان‬ ‫‪ ‬کمک در داوری صحت روش های مختلف ازمایشگاهی‬ ‫به طوری که بتوان در انتخاب یک روش برتر موفق بود‪.‬‬ ‫برای رسیدن به اهداف فوق‪ ،‬عالوه بر تسلط بر روش های‬ ‫عملی ازمایشگاهی‪ ،‬اشنایی با روش های اماری نیز ضرورت دارد‬ ‫که بدین منظور در ادامه این سری مقاالت و در قسمت های بعد‬ ‫به این روش ها می پردازیم‪.‬‬ ‫اهمیت کنترل کیفی در ازمایشگاه‬ ‫گزارش های ازمایشگاه تشخیص طبی بخش مهمی از اطالعاتی‬ ‫است که پزشک بر مبنای ان بیماری را تشخیص داده و به مداوای‬ ‫بیمار می پردازد‪ .‬ارتباط بیمار‪ ،‬ازمایشگاه و پزشک غیرقابل تفکیک‬ ‫بوده و نشان دهنده اهمیت کار ازمایشگاه در ارتباط با معالجه‬ ‫بیمار توسط پزشک است‪ .‬کارکنان ازمایشگاه در کنار پزشکان در‬ ‫اتخاذ تصمیمات درمانی نقش بسزایی دارند‪ .‬به خاطر داشته باشیم‬ ‫که بسیاری از این تصمیمات فوری و غیرقابل برگشت است‪ .‬هر‬ ‫تصمیم غلط یا با تاخیر‪ ،‬ممکن است به قیمت به خطر افتادن یک‬ ‫زندگی تمام شود‪ .‬در این ارتباط پزشک با اگاهی از عالیم بالینی‬ ‫و تاریخچه بیماری و نیز استفاده از سایر خدمات پاراکلینیکی‬ ‫نظیر رادیولوژی‪ ،‬سونوگرافی و غیره در موقعیت مستحکم تری‬ ‫قرار دارد درحالی که ازمایشگاه باید متکی بر قدرت ابزار‪ ،‬کارایی‬ ‫معرف ها و ‪ ...‬باشد و این موقعیتی بس دشوار است‪ .‬وظیفه‬ ‫ ‪46‬‬ ‫‪46‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫ازمایشگاه ارائه اطالعات دقیق تشخیصی به پزشک است‪ .‬این‬ ‫اطالعات دقیق جز با اموزش صحیح و دقیق پرسنل‪ ،‬اجرای‬ ‫برنامه های کنترل کیفیت‪ ،‬استفاده از مواد و روش های دقیق‬ ‫و حتی االمکان روش های اتوماتیک حاصل نمی شود‪ .‬به‬ ‫کارگیری روش های اتوماتیک در انجام ازمایش ها افزایش‬ ‫بازدهی و کاهش خطاها را به دنبال دارد‪ .‬با این وجود علی‬ ‫رغم تاکیدی که بر استفاده از روش های اتوماتیک صورت‬ ‫می گیرد‪ ،‬هرگز نمی توان باور داشت که بدون نیروی انسانی‬ ‫کارامد و مجرب بتوان به نتیجه یک ازمایش اطمینان داشت‪ .‬در‬ ‫حقیقت با ارزش ترین سرمایه ازمایشگاه نیروی انسانی متفکر‪،‬‬ ‫اگاه و کارامد است‪ .‬برای اینکه نتایج ازمایشگاهی در تشخیص‬ ‫و درمان بیماری به بهترین وجه قابل استفاده باشد‪ ،‬ازمایش ها‬ ‫بایستی با صحت هرچه بیشتر انجام شود‪ .‬رسیدن به این هدف‬ ‫نیاز به روش های صحیح و دستگاه های معتبر و از همه مهم‬ ‫تر پرسنلی اگاه و ورزیده دارد‪.‬‬ ‫سطوح برنامه های کنترلی در ازمایشگاه‬ ‫عالوه بر اینکه پیش تر به ان اشاره شد‪ ،‬کنترل کیفی یا ‪QC‬‬ ‫در ازمایشگاه بدین معنی است که پاسخ های گزارش شده‬ ‫عالوه بر سرعت در انجام‪ ،‬کام ً‬ ‫ال صحیح بوده و در تکرارهای‬ ‫مجدد تغییر چشمگیری مشاهده نشود‪ .‬مگر انکه تغییرات‬ ‫مربوط به شرایط بیمار باشد‪.‬‬ ‫اعتقاد به اینکه ازمایشگاه وظیفه دارد پاسخ های کامل و بی نقصی‬ ‫را ارائه دهد و نیز پزشک و بیمار حق دارند بهترین نتیجه ممکن‬ ‫را دریافت کنند‪ ،‬موجب طراحی برنامه هایی شده که به طور اثر‬ ‫بخشی باعث ارتقاء کیفیت خدمات ازمایشگاه و کاهش خطاها و‬ ‫معضالت برای پزشکان و بیماران شده است‪ .‬این برنامه ها در ابتدا‬ ‫ساده و دارای اثربخشی پایین بودند ولی بتدریج اصالح و کامل تر‬ ‫شدند‪ .‬در ادامه به شرح سطوح برنامه های کنترل در ازمایشگاه‬ ‫می پردازیم‪.‬‬ ‫‪ ‬برنامه بازرسی مستقیم‪ :‬در این شیوه نتایج نهایی ارزیابی‬ ‫شده و چنانچه خطا و یا انحرافی وجود داشته باشد‪ ،‬ثبت و‬ ‫پیگیری می شود‪ .‬شناسایی اشکاالت‪ ،‬دسته بندی و رتبه بندی‬ ‫موارد اشکال از دیگر ویژگی بازرسی است‪.‬‬ ‫‪‬کنترل کیفیت‪ :‬عالوه بر انچه در این خصوص ذکر شد‪،‬‬ ‫کنترل کیفیت فرایندی است که برای کسب اطمینان از کیفیت‬ ‫کاال یا خدمت است که عموم ًا از طریق محاسبات اماری روی‬ ‫یک سری اندازه گیری ها (برای یافتن خطا احتمالی) صورت‬ ‫می پذیرد و از خروج جواب ناصحیح جلوگیری می کند و‬ ‫شامل مراحلی است که جهت ارزیابی روش و نحوه انجام‬ ‫ازمایش ها و نیز برای شناسایی منابع خطا‪ ،‬تخمین میزان خطا و‬ ‫هشدار به پرسنل نسبت به بروز خطا به کار می رود‪.‬‬ ‫‪‬برنامه تضمین کیفیت‪ :‬در تضمین کیفت عالوه بر اینکه مرحله‬ ‫انالیز مورد توجه است‪ ،‬مراحل یا متغیرهای پیش و پس از ان نیز‬ ‫مورد توجه قرار می گیرند‪ .‬متغیرهای مربوطه عبارتند از ‪:‬‬ ‫‪ ‬متغیرهای پیش از ازمایش‪ :‬درخواست ازمایش‪ ،‬اماده سازی‬ ‫بیمار‪ ،‬شناسایی بیمار‪ ،‬نمونه گیری‪ ،‬حمل و نقل‪ ،‬پردازش و اماده‬ ‫سازی نمونه‪ ،‬تقسیم نمونه ها و لیست کاری‪.‬‬ ‫‪ ‬متغیرهای حین انجام ازمایش‪ :‬روش ازمایش‪ ،‬استانداردها‪،‬‬ ‫کالیبراسیون‪ ،‬ثبت روش ها و دستورالعمل ها‪ ،‬کنترل معرف ها و تجهیزات‪.‬‬ ‫‪ ‬متغیرهای پس از انجام ازمایش‪ :‬وارد کردن پاسخ ها‪،‬‬ ‫بایگانی پاسخ ها‪ ،‬کنترل کیفیت ازمایش‪ ،‬روش های اماری و‬ ‫نمودارهای کنترلی و ضبط و بایگانی ان ها‪.‬‬ ‫در حقیقت تضمین کیفیت به معنی اعمال سیستم کارامد‬ ‫جهت شناسایی‪ ،‬جلوگیری و اصالح خطاهای انجام شده از‬ ‫زمان درخواست ازمایش توسط پزشک تا خروج جواب ها از‬ ‫ازمایشگاه است‪.‬‬ ‫‪‬برنامه بهبود کیفیت مستمر ‪(Continuous Quality‬‬ ‫)‪ : Improvement‬در این برنامه با تکیه بر نقاط قوت برنامه‬ ‫تضمین کیفیت در دوره ای طوالنی مدت‪ ،‬سیستم پایش می شود‪.‬‬ ‫نقاط قوت و ضعف شناسایی شده و مستند سازی میشوند‪ .‬مسئول‬ ‫اجرای برنامه بهبود کیفیت مستمر موظف است در دوره های‬ ‫زمانی مشخص‪ ،‬ارزیابی دقیقی از سطوح کیفیت کار ازمایشگاه‬ ‫انجام دهد و بهبود عملکرد ازمایشگاه از بُعد خدمات را در مقایسه‬ ‫با دوره های قبل با تدوین راهکارهای عملی مسجل سازد‪ .‬در این‬ ‫برنامه بر مشارکت نیروی انسانی به طور گسترده و همچنین بر‬ ‫برنامه ریزی پیشرفته کیفیت تاکید میشود‪ ،‬بر روشهای اماری تاکید‬ ‫بیشتری شده و به خواست مشتریان اهمیت فراوان داده میشود‪.‬‬ ‫برنامه مدیریت کیفیت فراگیر)‪(Total Quality Management‬‬ ‫در این روش با نگرشی سیستمیک به ازمایشگاه توجه می شود‪.‬‬ ‫اعتقاد بر این است که تمام عوامل اثرگذار بر ازمایشگاه و تمام‬ ‫فرایندها از ابتدا تا انتها مورد پایش قرار گیرند‪ .‬تاکید بر فرایند‬ ‫اموزش حین خدمت‪ ،‬تاکید بر خواسته های مشتری‪ ،‬توجه به‬ ‫تحوالت علمی و تکنیکی‪ ،‬مطالعه مداوم و هوشیاری نسبت به‬ ‫سیستم و پیگیری انحرافات در زمان وقوع و بسیاری نکات دیگر‬ ‫از مشخصات این برنامه است‪ .‬در واقع مدیریت کیفیت فراگیر را‬ ‫می توان نهادینه سازی برنامه بهبود مستمر کیفیت دانست‪.‬‬ ‫معیارهای ارزیابی در کنترل کیفی‬ ‫برخی معیارهایی که برای ارزیابی کیفیت درنظر گرفته می شود‬ ‫عبارتند از‪:‬‬ ‫‪‬معیارهای عملی‬ ‫این معیارها به شرایط و نحوه انجام ازمایش وابسته است‬ ‫و پس از ارزیابی های اولیه و با به دست اوردن یک سری‬ ‫اطالعات‪ ،‬درباره عملی بودن و امکان استفاده از یک روش و‬ ‫یا دستگاه نتایج مفیدی در اختیار ما قرار می دهد‪ .‬معیارهای‬ ‫عملی شامل‪ :‬قیمت‪ ،‬سرعت‪ ،‬ایمنی‪ ،‬نیروی متخصص‪ ،‬و‬ ‫دستگاه های مورد نیاز است‪.‬‬ ‫‪‬قیمت‪ :‬در این قسمت قیمت معرف ها‪ ،‬استهالک دستگاه‬ ‫های مورد استفاده در هر ازمایش‪ ،‬هزینه دستمزد پرسنل مربوطه‬ ‫و به طور کل بهای تمام شده هر ازمایش دقیق ًا محاسبه می شود‪.‬‬ ‫روش هایی مطلوب تر هستند که قیمت کمتری داشته باشند‪.‬‬ ‫‪‬سرعت‪ :‬در این قسمت می بایست زمان مورد انتظار برای‬ ‫انجام هر ازمایش از زمان دریافت نمونه تا هنگام ارائه پاسخ‬ ‫محاسبه و سنجیده شود‪ .‬با توجه به زمان الزم جهت انجام‬ ‫مراحل مختلف ازمایش‪ ،‬باید سعی کرد ازمایش ها در حداقل‬ ‫زمان و با سرعت کافی انجام شود‪ .‬اگر زمان الزم برای هر‬ ‫کدام از مراحل ازمایش متغیر است‪ ،‬الزم است اثر زمان برروی‬ ‫صحت و دقت نتایج ارزیابی شود‪.‬‬ ‫‪‬ایمنی‪ :‬در این قسمت مواردی نظیر ایمنی الکتریکی و‬ ‫مکانیکی‪ ،‬خطرات شیمیایی یا مسمومیت‪ ،‬خطر مواد رادیواکتیو‪،‬‬ ‫خطرات احتمالی ناشی از ریختن محلول های اسیدی بر روی‬ ‫اشخاص مورد بررسی قرار گرفته و می بایست امکاناتی را که‬ ‫برای مقابله و پیشگیری با ان موارد مورد نیاز است فراهم شود‪.‬‬ ‫‪‬نیروی متخصص‪ :‬گاهی برای انجام برخی از ازمایش ها و یا‬ ‫راه اندازی یک سیستم نیازمند حضور نیروی متخصص هستیم‪ ،‬لذا‬ ‫این امر باید از پیش بررسی و نوع تخصص مورد نظر تامین شود‪.‬‬ ‫‪‬دستگاه های مورد نیاز‪ :‬این مورد شامل پیش بینی و‬ ‫تامین دستگاه های مورد نیاز ازمایشگاه و همچنین در نظر‬ ‫گرفتن شرایط نگهداری و اقدامات پیشگیرانه برای عملکرد‬ ‫مطلوب دستگاه و افزایش بهره وری انها می شود‪.‬‬ ‫‪ ‬معیارهای اطمینان دهنده علمی‬ ‫اگرچه معیارهای عملی کمک مناسبی می کنند ولی معیارهای‬ ‫علمی تعیین کننده تر است و چنانچه فاکتورهای علمی قابل‬ ‫قبول نباشد‪ ،‬جواب های حاصله قابل اطمینان نیست‪ .‬این‬ ‫معیارها شامل‪ :‬دقت‪ ،‬صحت‪ ،‬اختصاصیت و حساسیت است‪.‬‬ ‫‪‬دقت (‪ :)Precision‬دقت در واقع همان قابلیت تکرارپذیری‬ ‫(‪ )Repeatability‬ازمایش است که قابلیت تکرارپذیری هم‬ ‫عبارت است از ِ‬ ‫دقت نتایج حاصله از چند اندازه گیری در طی‬ ‫یک مدت کوتاه که بدون تغییر در سیستم‪ ،‬روش کار و شرایط‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪47‬‬ ‫ازمایشگاهی بوسیله یک شخص و یا یک ازمایشگاه انجام می شود‬ ‫به بیان دیگر مشابه و ترجیح ًا یکسان بودن نتایج به دست امده از‬ ‫تکرار یک ازمایش نشان دهنده دقت روش به کار رفته خواهد بود‪.‬‬ ‫واضح است که روش ازمایشی قابل قبول است که از دقت باالیی‬ ‫برخوردار باشد‪ .‬عدم دقت یا نبود ان از طریق محاسبه شاخصی‬ ‫اماری بنام انحراف معیار به دست می اید که در قسمت های بعد از‬ ‫سری مقاالت اصول کلی ازمایشگاه به این موضوع و مسائل اماری‬ ‫پرداخته می شود‪.‬‬ ‫‪‬صحت (‪ :)Accuracy‬صحت بیانگر درجه نزدیکی نتایج‬ ‫به دست امده از اندازه گیری یک ماده خاص به میزان واقعی ان‬ ‫ماده است یا به بیان دیگر میزان توافق مقادیر اندازه گیری شده با‬ ‫ِ‬ ‫درست دیگری از صحت نیز عبارت‬ ‫مقادیر واقعی البته تعریف‬ ‫است از ‪ :‬میزان نزدیک بودن میانگین نتایج پاسخ های بدست امده‬ ‫از اندازه گیری یک ماده به ارزش واقعی ان ماده‪ .‬به طورکلی در‬ ‫انتخاب یک روش ازمایشگاهی باید هر دو عامل دقت و صحت‬ ‫در کنار هم وجود داشته باشند‪ .‬در غیاب یکی از این دو عامل‬ ‫نتایج حاصل از ازمایشات چندان ارزشی نخواهد داشت‪ .‬با کنترل‬ ‫کیفیت می توان صحت و دقت نتایج گزارش شده را را مورد‬ ‫ارزیابی قرار داده و مناسب بودن دستگاه ها و وسایل مورد نیاز‪،‬‬ ‫مناسب بودن معرف های مصرفی و دقت شخص ازمایش کننده‬ ‫را سنجید‪.‬‬ ‫‪‬اختصاصیت (‪ : )Specificity‬از انجایی که بسیاری از مواد‬ ‫غذایی و یا دارویی می تواند در نتایج ازمایشات ایجاد تداخل‬ ‫کرده و موجب افزایش و یا کاهش کاذب پاسخ ها شود‪ ،‬ضرورت‬ ‫دستیابی به روش های کام ً‬ ‫ال اختصاصی برای از بین بردن اثرات‬ ‫تداخلی مشخص می شود‪ .‬به توانایی یک روش ازمایشگاهی در‬ ‫عدم اندازه گیری و یا ردیابی مواد و یا عوامل مشابه‪ ،‬اختصاصیت‬ ‫یا ویژگی ان ازمایش گویند به نحوی که مواد و یا عوامل مشابه‬ ‫نتوانند در نتیجه اندازه گیری و یا ردیابی یک ماده و یا عامل خاص‬ ‫تداخل ایجاد کنند‪ .‬به صورت ایده ال ازمایشی مناسب است که‬ ‫اختصاصیت ان زیاد باشد‪ .‬اختصاصیت ازمایشی بیشتر است که‬ ‫جواب مثبت کاذب (جواب مثبتی که جواب واقعی نیست و دلیل‬ ‫ان موادی است غیر از ماده موردنظر که در ازمایش دخالت کرده‬ ‫و نتیجه را مثبت می نماید) کمتری داشته باشد‪.‬‬ ‫‪‬حساسیت ‪ :‬حساسیت یک روش ازمایش عبارت است از‬ ‫حداقل میزان ماده مورد اندازه گیری که می توان ان را با روش‬ ‫مورد استفاده تحت سنجش قرار داد‪ .‬ازمایشی حساس تر است‬ ‫که جواب های منفی کاذب (در پاره ای از مواقع جواب منفی‬ ‫بدست امده جواب واقعی نیست و به عنوان منفی کاذب تلقی‬ ‫می شود) کمتری داشته باشد‪ .‬در شرایط ایده ال حساسیت یک‬ ‫تست خوب باید ‪ 100‬درصد باشد‪.‬‬ ‫ ‪48‬‬ ‫‪48‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫مواد کنترل کیفی‬ ‫مواد کنترلی موادی هستند که در طول ازمایش های معمول‪،‬‬ ‫همراه با سایر نمونه ها مورد ازمایش قرار می گیرد‪ .‬هدف‬ ‫از استفاده از این مواد ارزیابی قابلیت اطمینان ازمون از نظر‬ ‫صحت و دقت است‪ .‬مواد کنترلی باید مواد ثابتی بوده و‬ ‫بصورت ویال های متعدد در دسترس باشند تا در دراز مدت به‬ ‫تدریج از انها استفاده شود‪ .‬بطور کلی مواد کنترلی ایده ال باید‬ ‫ویژگی های زیر را داشته باشند‪:‬‬ ‫ً‬ ‫‪‬مشابه نمونه بیمار باشند (مثال خون‪ ،‬پالسما‪ ،‬سرم و ‪)...‬‬ ‫‪‬فاقد اثرات زمینه ای یا ماتریکس بوده و یا اثرات ماتریکس‬ ‫انها مشخص و پایدار باشند‪.‬‬ ‫‪‬برای مدت های طوالنی پایدار باشند (بدون نیاز به‬ ‫نگهدارنده های تداخل زا و یا روش های خاص نگهداری)‪.‬‬ ‫‪‬عدم الودگی به عوامل عفونی قابل سرایت‬ ‫‪‬غلظت ماده مورد ازمایش مشخص باشد‪.‬‬ ‫‪‬مقرون به صرفه بودن‬ ‫‪‬بسته بندی مناسب جهت توزیع و نگهداری‬ ‫از انجا که هدف از کنترل کیفی ارزیابی قابل اعتماد بودن‬ ‫نتایج بیماران است‪ ،‬شباهت مواد کنترلی به نمونه های بیماران‬ ‫امری ضروری است‪ .‬ماتریکس که پیشتر به ان اشاره شد به‬ ‫معنای ویژگی های فیزیکی و شیمیایی است لذا کنترل هایی‬ ‫که دارای ماتریکس متفاوتی هستند ممکن است مشکالتی که‬ ‫نمونه های انسانی را تحت تاثیر قرار می دهند شناسایی نکنند‬ ‫و یا ممکن است برخی خطاهای انالیتیکی را نشان بدهند که‬ ‫در نمونه های انسانی وجو ندارد‪.‬‬ ‫پایداری مواد کنترلی‪ ،‬امکان ارزیابی طوالنی مدت نتایج‬ ‫کنترل کیفی و نیز تشخیص تغییرات جزیی را در طول زمان‬ ‫فراهم میسازد‪ .‬این امر مخارج کنترل کیفی را کاهش می دهد‪.‬‬ ‫غلظت ماده کنترلی باید در دو دامنه طبیعی و غیر طبیعی‬ ‫باشد‪ .‬بر اساس قوانین ‪Clinical Laboratory Improvement‬‬ ‫‪ Amendment‬یا‪ CLIA88‬به کار گیری دو سطح از مواد کنترل‬ ‫کیفی ضروری است در این حالت باید یکی در سطح طبیعی و‬ ‫دیگری بر اساس نیاز کاری ازمایشگاه باشد‪.‬‬ ‫اغلب سازندگان مواد کنترل کیفی برنامه هایی را طراحی‬ ‫می کنند که طی ان‪ ،‬ازمایشگاه های خریداری کننده مواد‬ ‫کنترلی‪ ،‬نتایج کنترل کیفی خود را بصورت منظم (به عنوان‬ ‫مثال به صورت ماهیانه) برای انها ارسال نمایند سپس نتایج‬ ‫کنترل کیفی هر ازمایشگاه (به شکل میانگین و انحراف معیار)‬ ‫با نتایج ازمایشگاه های به کارگیرنده همان مواد کنترلی مقایسه‬ ‫شده و به ازمایشگاه گزارش می شود‪ .‬این گزارش ها بسیار‬ ‫مفید بوده و می توانند مشکالت مربوط به انالیز و یا مشکل در‬ ‫ماده کنترلی را اشکار کنند‪.‬‬ ‫برخی مواد کنترلی که جهت کنترل ازمایشات استفاده می شود‬ ‫عبارتند از ‪:‬‬ ‫‪ ‬بالنک (‪)Blank‬‬ ‫در ازمایشات مختلف بالنک های گوناگون به کار می رود‪.‬‬ ‫‪ : Water Blankk‬برای تنظیم صد در صد عبور نور (�‪Transmi‬‬ ‫‪ )tance‬و یا صفر کردن جذب نور )‪(Optical Density Absorbance‬‬ ‫دستگاه اسپکتروفتومتر از بالنک ابی زمانی استفاده می شود که‬ ‫معرف ها بدون رنگ باشند‪.‬‬ ‫‪ : Serum Blank‬در پاره ای از موارد سرم کدر بوده و‬ ‫کدورت سرم موجب تیره شدن لوله ازمایش و درنتیجه افزایش‬ ‫کاذب جذب نوری می شود‪ .‬در بعضی از مواقع نیز رنگ سرم به‬ ‫دالیلی چون افزایش بیلی روبین‪ ،‬غیرطبیعی بوده و این مهم باعث‬ ‫افزایش کاذب جذب نوری می شود‪ .‬به منظور از بین بردن این‬ ‫اثرات از بالنک سرمی استفاده می کنند‪ .‬بالنک سرمی لوله ای‬ ‫است که گرچه همچون لوله تست دارای حجم مشخص از سرم‬ ‫است اما فاقد سوبسترا بوده و هم حجم سوبسترا به ان اب مقطر‬ ‫اضافه می کنند‪.‬‬ ‫‪ ‬استاندارد (‪)Standard‬‬ ‫محلول های استاندارد محلول های تجارتی اماده ای است‬ ‫که دارای مقادیر مشخصی از ماده ای است که باید اندازه گیری‬ ‫شود‪ .‬از این محلول ها برای کالیبر کردن دستگاه ها استفاده می‬ ‫شود‪ .‬درواقع محلول استناندارد پایه ای است برای مقایسه و اندازه‬ ‫گیری یک یا چند ماده در نمونه بیماران‪.‬‬ ‫طبق پیشنهاد فدراسیون بین المللی بیوشیمیست های بالینی‬ ‫(‪ )IFCC‬استانداردها به دو دسته کلی تقسیم می شود‪:‬‬ ‫‪ ‬محلول استاندارد اولیه یا ذخیره (‪،)Primary Standard‬‬ ‫این محلول را با استفاده از ماده خالصی که در حالل خالصی حل‬ ‫شده باشد تهیه می کنند‪.‬‬ ‫‪ ‬استاندارد ثانویه (‪ ،)Secondary Standard‬استانداردی‬ ‫است که غلظت ماده مورد نظر در ان را با روش های رفرانس و‬ ‫با استفاده از استانداردهای اولیه تعیین می نمایند‪.‬‬ ‫بدست امده از سرم کنترل نیز اعمال می شود‪ .‬با رسم روزانه‬ ‫این تغییرات‪ ،‬کل سیستم در عرض مدت زمانی مشخصی (مث ً‬ ‫ال‬ ‫یک ماه) کنترل می شود‪.‬‬ ‫در پایان به برخی نکاتی که برای پیاده سازی یک سیستم‬ ‫کنترل کیفی می بایست رعایت شود می پردازیم و ادامه بحث‬ ‫را به قسمت های بعد از سری مقاالت اصول کلی کنترل کیفیت‬ ‫در ازمایشگاه در ماه های اینده موکول می کنیم‪.‬‬ ‫برای پیاده سازی یک سیستم کنترل کیفی میبایست موارد‬ ‫زیر رعایت شوند‪:‬‬ ‫‪ ‬استفاده از دستورالعمل های مورد اشاره در راهنمای‬ ‫نگهداری دستگاه ها توسط سازنده و پیاده سازی ان‪.‬‬ ‫‪ ‬باال بردن دانش کارکنان با مطالعه بروشورها و نشریات‬ ‫علمی و برگذاری کارگاه ها و دوره های اموزشی مرتبط و مفید‪.‬‬ ‫‪ ‬استفاده از روش های نام گذاری استاندارد برای مواد‬ ‫و محلول های مورد استفاده‪.‬‬ ‫‪ ‬تهیه مواد کالیبراسیون‪ ،‬مرجع و کنترل که به طور‬ ‫یکسان در دسترس تمام ازمایشگاه ها گذاشته شود‪.‬‬ ‫‪ ‬اجرای برنامه های ارزیابی و براورد اماری داده ها‬ ‫جهت کنترل تغییرات نتایج به دست امده‪.‬‬ ‫برخی از منابع‬ ‫‪1.1‬کتاب بیوشیمی بالینی و عملی‪ ،‬حسین پیری‬ ‫‪2.2‬کتاب کنترل کیفیت در ازمایشگاه هماتولوژی‪ ،‬علی ملکی –‬ ‫دکتر سعید کاویانی‬ ‫‪3.3‬کتاب تجهیزات ازمایشگاهی‪ ،‬اصول فنی و نگهداری و روش‬ ‫های کنترل کیفی – مهندس سید بهزاد سیدعلیخانی – دانشگاه علوم پزشکی‬ ‫شهید بهشتی‬ ‫‪4.4‬کتاب مقدمات‪ ،‬اشنایی و اصول کلی ازمایشگاه تشخیص طبی‪-‬‬ ‫سعید طهماسبی‬ ‫‪5.5‬کتاب کنترل کیفی مواد و تجهیزات ازمایشگاهی – دکتر امیر‬ ‫سیدعلی مهبد‬ ‫‪6.6‬دستورالعمل برخی استاندادهای ملی و بین المللی‬ ‫‪ ‬سرم کنترل‬ ‫جهت ارزیابی میزان اطمینان به یک روش و تعیین میزان صحت‬ ‫و دقت ان از سرم کنترل استفاده می شود‪ .‬درواقع برای کنترل‬ ‫عملی ازمایشات استفاده از سرم کنترلی اجباری است‪.‬‬ ‫از انجایی که سرم کنترل را مانند نمونه های بیماران مورد‬ ‫ازمایش قرار می دهند‪ ،‬بنابراین هرنوع اختاللی که در تجهیزات‬ ‫و معرف ها و افراد ازمایش کننده وجود داشته باشد‪ ،‬روی نتایج‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪49‬‬ ‫مقاله علمی فنی‬ ‫دکتر حسین دارافرین ‪ ،‬دکتر مسعود دونلو ‪ ،‬دکتر مرتضی صدیقی ‪ ،‬دکتر فاطمه محجوب‪،‬‬ ‫مهندس امیر حسین بحرالعلومیان و سایر همکاران‬ ‫نگاهی فنی به میکروسکوپ‬ ‫چگونگی کاربری‬ ‫پس از گذاشتن الم روی صفحه مخصوص میکروسکوپ و روشن‬ ‫کردن دستگاه از عدسی (لنز) ‪ 10x‬به منظور بررسی کل الم از نظر‬ ‫پراکندگی یکنواخت سلولی‪ ،‬یافتن انگل در گستره خون و کنترل‬ ‫اگلوتیناسیون گلبول های قرمز در انتقال خون؛ از عدسی‪ 40x‬برای‬ ‫بررسی عادی گستره‪ ،‬شمارش افتراقی گلبول های سفید‪ ،‬شناسایی‬ ‫مرفولوژی سلول غیرطبیعی‪ ،‬مشاهده پالسمودیوم و سایر انگل های‬ ‫خونی؛ از عدسی ‪ 100x‬برای دیدن انکلوزیون های کوچک گلبول های‬ ‫قرمز (مانند هاول جولی بادی)‪ ،‬شناسایی نوع پالسمودیوم و تعیین‬ ‫مرفولوژی گلبول سفید استفاده می شود‪ .‬استفاده از این عدسی جهت‬ ‫کار روزمره سرعت کار را کند می کند و نیاز به روغن دارد‪.‬‬ ‫نحوه نگهداری‬ ‫‪ ‬میکروســکوپ بایــد در یک محیط تمیز نصب شــود که دور‬ ‫از مواد شــیمیایی‪ ،‬نور مستقیم خورشــید‪ ،‬منبع حرارت یا رطوبت‬ ‫باشــد‪ .‬اگر صفحه قرارگیری الم با سالین یا ‪ KOH‬الوده شود‪ ،‬باید‬ ‫فوری تمیز شده تا از خوردگی جلوگیری شود‪ .‬رطوبت و دمای باال‪،‬‬ ‫باعث رشد قارچ ها شده که می تواند به سطوح اپتیک اسیب برسانند‪.‬‬ ‫نگهداری در یک محیط بســته باعث رشــد قارچ می شود‪ .‬در اب و‬ ‫هوای مرطوب نیاز به مصرف مواد خشــک کننده مثل کلرید کلسیم‬ ‫در یک محیط کوچک داریم‪.‬‬ ‫‪ ‬بعد از اســتفاده از عدسی ‪ 100x‬یا غوطه وری (ایمرسیون) باید‬ ‫ان را توسط ورقه عدســی‪ ،‬یا کاغذ جاذب یا پارچه نرم یا پنبه بدون‬ ‫کرک پاک کنید‪ .‬سایر عدسی ها (چشمی و شیئی) را که الوده به روغن‬ ‫ی محلول تمیز کننده شامل دی اتیلن اتر ‪ %70‬و‬ ‫شــده اند‪ ،‬باید با کم ‬ ‫اتانول ‪ %30‬پاک کرد‪.‬‬ ‫‪ ‬عدســی ها نباید در الکل گذاشته شوند چون داربست انها حل‬ ‫می شــود‪ .‬سایر قســمت ها با یک دترژان خفیف پاک شود‪ .‬روغن و‬ ‫چربی ابتدا توســط اترپترولئوم و سپس محلول ‪ %45‬اتانول در اب‬ ‫مقطر تمیز شود‪.‬‬ ‫‪ ‬اگر داخل عدســی چشــمی نیز غبار رفته باشد باید باز و تمیز‬ ‫گردد‪.‬‬ ‫‪ ‬درصورت نیاز‪ ،‬کندانسور و عدسی دیافراگم با پارچه نرم اغشته‬ ‫به گزیلل یا تولوئن تمیز شود‪ .‬اینه با پارچه اغشته به الکل ‪ % 95‬تمیز‬ ‫شــود‪ .‬مراقب باشید دیافراگم بسیار حســاس بوده و اگر اسیب ببیند‬ ‫معموال تعمیر نمی شود‪.‬‬ ‫‪ ‬بخــش های مکانیکی متحرک باید به ســهولت حرکت کنند‪.‬‬ ‫اگر هر قســمتی با ســختی جابجا شــود‪ ،‬نیاز به روغن کاری دارد‪.‬‬ ‫ ‪50‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫باید روغن مکانیکی مناســب باشــد چون روغن گیاهی خشک‬ ‫شــده و ســفت می گردد‪ .‬این کار برای پیچ تنظیم ‪ ،coarse‬پیچ‬ ‫تنظیم ‪ ،fine‬حرکت کندانسور و صفحه الم به کار می رود‪ .‬توصیه‬ ‫می شــود به طور مرتب قســمت های متحرک تمیز و روغنکاری‬ ‫شــود‪ .‬این لغزندگی نه تنها باعث حرکت روان قســمت ها شده‬ ‫بلکه ســاییدگی را کاهش داده و از خوردگی جلوگیری می کند‪.‬‬ ‫ســطح ثابت صفحه الم باید خشک نگه داشته شود پس اگر المی‬ ‫ خیس باشد به سختی حرکت می کند و به صفحه الم فشار اورده‬ ‫و ان را خراب می کند‪.‬‬ ‫کالیبراسیون‬ ‫در هنگام خرید دستگاه جدید‪ ،‬توسط شرکت پشتیبان صورت‬ ‫می گیرد ولی در صورتی که کاربر مهارت در کالیبراسیون دستگاه را‬ ‫داشته باشد‪ ،‬به روش زیر عمل می شود‪:‬‬ ‫روشن سازی‬ ‫یـک الم (بـا المل) روی صفحه الم قـرار داده‪ ،‬عدسی ‪x 10‬‬ ‫را انتخاب کرده و مراحل زیر را انجام دهید‪:‬‬ ‫‪ ‬تمرکز منبع نور‬ ‫‪ ‬با اینه‪:‬‬ ‫از سطح صاف اینه استفاده کنید‪ .‬دیافراگم را حداکثر باز‬ ‫کنید‪ .‬کندانسور را باال ببرید‪ .‬یک تکه کاغذ سفید نازک در باالی‬ ‫کندانسور روی عدسی قرار دهید‪ .‬این کاغذ باید تصویری از‬ ‫المپ الکتریکی را نشان دهد که توسط حلقه ای از نور احاطه‬ ‫شده باشد‪ .‬اینه را طوری تنظیم کنید تا تصویر المپ درست‬ ‫در مرکز حلقه نور قرار بگیرد‪ .‬در صورتی که از روشنایی محیط‬ ‫استفاده می شود اینه را طوری تنظیم کنید که روشنترین قسمت‬ ‫نور در مرکز قرار بگیرد‪.‬‬ ‫‪ ‬با نور توکار (المپ)‬ ‫نور را با پیچ تنظیم در وسط قرار دهید تا نتایج باال به دست اید‪.‬‬ ‫‪ ‬تمرکز کندانسور‬ ‫کندانسور را پایین قرار دهید‪ .‬دیافراگم را باز کنید‪ .‬الم را با‬ ‫عدسی ‪ x10‬امتحان کنید‪ .‬تصویر را میزان کنید‪ .‬دیافراگم را‬ ‫ببندید‪ .‬یک حلقه کدر نور که توسط دایره ای تاریک احاطه شده‬ ‫در میدان ظاهر می شود‪ .‬به اهستگی کندانسور را باال ببرید تا‬ ‫حلقه نور میزان شده و لبه ان کامال واضح و شارپ شود‪ .‬اگر‬ ‫الزم است محل اینه را تنظیم کنید تا حلقه نور درست در وسط‬ ‫یا روی منطقه روشن محاط با تاریکی بیافتد‪ .‬پیچ کندانسور را‬ ‫باال ببرید تا حلقه نور درست در مرکز میدان باشد‪( .‬در برخی‬ ‫از میکروسکوپ ها صفحه الم (‪ )stage‬توسط پیچ باال و پایین‬ ‫می رود در این صورت با حرکت صفحه الم تصویر را میزان کنید)‪.‬‬ ‫‪ ‬تنظیم دیافراگم‬ ‫ی را در اورده و از لوله‬ ‫دیافراگم را به طور کامل باز کنید‪ .‬عدسی چشم ‬ ‫نگاه کنید‪ .‬میدان را با یک حلقه نور می بینید‪ .‬اهسته دیافراگم را ببندید تا‬ ‫حلقه نور فقط دو سوم میدان را بپوشاند‪.‬‬ ‫نحوه میزان کردن عدسی شیئی‬ ‫‪ ‬استفاده از عدسی (‪)x 10‬‬ ‫کندانسور را تا انتها پایین ببرید‪ .‬عدسی شیئی را انقدر پایین بیاورید تا‬ ‫درست روی الم قرار بگیرد‪ .‬با کمک پیچ بزرگ تر‪ ،‬عدسی را باال ببرید‬ ‫تا یک تصویر واضح دیده شود‪ .‬اگر واضح نشد پیچ کوچک تر را در‬ ‫ح نشد کندانسور‬ ‫خالف جهت تا ته بچرخانید‪ .‬اگر باز هم تصویر واض ‬ ‫را کمی باال ببرید‪.‬‬ ‫‪ ‬استفاده از عدسی (‪)x 40‬‬ ‫کندانسور را تا وسط پایین بکشید‪ .‬عدسی‬ ‫شیئی را تا روی الم پایین بیاورید‪ .‬با کمک پیچ‬ ‫بزرگتر‪ ،‬عدسی را باال ببرید تا یک تصویر تار در میدان دیده شود‪ .‬با‬ ‫پیچ کوچکتر ان را واضح کنید‪ .‬اگر نشد کندانسور را برای روشنایی‬ ‫مناسب باال ببرید‪.‬‬ ‫‪ ‬استفاده از عدسی ‪( 100x‬غوطه وری)‪:‬‬ ‫بهتر است‪ ،‬الم رنگ شده و خشک به کار برید‪ .‬یک قطره روغن در‬ ‫محل مورد نظر بگذارید (از روغن مصنوعی استفاده کنید تا خشک‬ ‫نشود چون روغن چوب سدر به سرعت خشک می شود)‪ .‬کندانسور‬ ‫را تا جایی که ممکن است باال ببرید‪ .‬عدسی ‪ 100x‬را به طرف الم‬ ‫پایین اورید تا در تماس با روغن قرار گیرد ولی فشار ندهید‪ .‬به کمک‬ ‫پیچ کوچک تر تصویر را میزان کنید‪.‬‬ ‫الم و المل‬ ‫فاصله کاری عدسی‪ ،‬فاصله بین عدسی و چیزی است که باید دیده‬ ‫شود‪ .‬هر قدر قدرت بزرگنمایی عدسی بیشتر باشد این فاصله کمتر‬ ‫است (جدول ‪ .)1‬اگر المل خیلی ضخیم باشد در درشت نمایی باال‬ ‫نمی توان تصویر را میزان کرد‪.‬‬ ‫جدول ‪ :1‬رابطه فاصله کاری و عدسی شیئی‬ ‫بنابراین در بررسی با عدسی ‪ x100‬المل نباید ضخیم تر از ‪0/15‬‬ ‫میلی متر باشد‪ .‬مسلما اگر الم ‪ Mount‬نشده باشد و المل نداشته باشد‪،‬‬ ‫در بررسی با روغن غوطه وری چنین مشکلی مطرح نخواهد بود‪.‬‬ ‫غوطه وری (ایمرسیون) با روغن‬ ‫وقتی پرتو نور از هوا گذر کرده و به شیشه می رسد می شکند و‬ ‫وقتی از شیشه به هوا بر می گردد دوباره پرتو نور شکسته و به جای‬ ‫اول خود بر می گردد‪ .‬این موضوع در درشت نمایی کم اثر زیادی‬ ‫ندارد‪ ،‬اما در درشتنمایی باال این شکست نور نه تنها باعث محدودیت‬ ‫میزان نوری است که به عدسی می رسد بلکه باعث محدودیت‬ ‫قدرت عدسی می شود‪ .‬این شکست نور و محدودیت های ان را با‬ ‫کمک روغن و حذف هوای بین عدسی شیئی و الم تنظیم می کنیم‪،‬‬ ‫چون خاصیت اپتیک روغن مثل شیشه است‪ .‬بدین ترتیب به جای‬ ‫اینکه نور از شیشه به هوا رفته و بشکند و دوباره از هوا به شیشه‬ ‫برگردد گویی تماما از شیشه عبور کرده است‪.‬‬ ‫درخشندگی‬ ‫در مباحث باال نحوه تنظیم نور میکروسکوپ مشخص شد‪ .‬عدم‬ ‫موفقیت در هر مرحله منجر به بروز درخشندگی و تداخل ان با‬ ‫ایجاد یک تصویر خوب می شود‪ .‬علل درخشندگی را باید رفع کرد‪:‬‬ ‫•اشعه نوری که خارج از میکروسکوپ به چشم می رسد‪:‬‬ ‫ ‬ ‫(نور پنجره یا هر منبع نور در اتاق)‪ ،‬این مسئله را می توان با‬ ‫قرار دادن میکروسکوپ در محل تاریک یا کم نور اتاق رفع کرد‪.‬‬ ‫اگر ممکن نبود به کمک یک سایه بان برای چشم این درخشندگی‬ ‫را حذف می کنیم‪.‬‬ ‫•منبع نور بزرگ تر از انچه مورد نیاز است‪:‬‬ ‫ ‬ ‫(مقدار نور بیشتر از نور مورد نیاز عدسی شیئی باشد)‪ ،‬این‬ ‫مشکل را با استفاده از منبع نوری که فقط میدان دید را روشن نماید‬ ‫رفع می کنیم‪ .‬پس برای هر عدسی یک منبع نور الزم داریم‪ .‬منبع نور‬ ‫بزرگ برای درشتنمایی کم و منبع نور کم برای درشت نمایی زیاد‪.‬‬ ‫•کندانسور‪ ،‬با شکاف بزرگتر از انچه مورد نیاز است‪:‬‬ ‫ ‬ ‫(کندانسوری که نور زیاد به عدسی شیئی می دهد)‪ ،‬این مسئله را‬ ‫با افزایش کنتراست در میکروسکوپ حل می کنیم ولی باعث هدر‬ ‫رفتن قدرت می شویم و اگر منابع دیگر درخشندگی محدود شود‬ ‫شکاف کندانسور نیاز به کاهش زیاد ندارد‪.‬‬ ‫•انعکاس به عقب و جلو در نمونه بین الم و المل یا‬ ‫ ‬ ‫هوای بین نمونه و عدسی شیئی‪:‬‬ ‫باعث درخشندگی شده و با انتخاب مونته مناسب مثل روغن‪،‬‬ ‫کانادا بالزام یا مواد مونته خنثی می توان ان را کاهش داد‪ .‬اگر المل‬ ‫را حذف کنید و روغن غوطهوری به کار برید انعکاس کم شده و‬ ‫درخشندگی‪ ،‬کاهش می یابد‪.‬‬ ‫•اشعه نور در داخل عدسی شیئی‪ ،‬لوله میکروسکوپ‬ ‫ ‬ ‫یا چشمی‪:‬‬ ‫که رفع این مشکل نیاز به فرد متبحر یا سازنده میکروسکوپ دارد‪.‬‬ ‫ایمنی‬ ‫• سیم برق دستگاه پس از استفاده و خاموش کردن ان از پریز‬ ‫جدا شود‪.‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪51‬‬ ‫دکتر عباس افراه‬ ‫روایی و ناروایی‬ ‫بورد تخصصی ازمایشگاه بالینی‬ ‫زمان ان رسیده که اموزش پزشکی‬ ‫به دامن وزارت علوم برگردد‬ ‫ماهنامه ی تشخیص ازمایشگاهی شاید تنها نشریه ای‬ ‫است که بارها بر ناروایی "امیختن اموزش پزشکی‬ ‫با درمان وبهداشت" پافشاری کرده است‪ .‬گویا‬ ‫خوشبختانه این روزها فرار از بهمریختگی در پیکره‬ ‫وزارت بهداشت در زمینه ی مالی‪ ،‬انگیزه ای برای‬ ‫جدایی این دو را فراهم کرده است‪ .‬امیزش اموزش‬ ‫پزشکی با درمان در کشور ما‪ ،‬بجز فرومایگی در‬ ‫کیفیت اموزش و درمان و پایین امدن "کالس" در‬ ‫دو زمینه در پهنه ی جهانی‪ ،‬دستاورد دیگری ندارد‪ .‬در‬ ‫این باره سخنان رییس فرهنگستان علوم پزشکی کشور‬ ‫به خوبی روشنگر است‪.‬‬ ‫او می گوید‪ :‬وزارت بهداشت یک وزارتخانه اجرایی است‬ ‫با مشکالت درمانی‪ ،‬بهداشتی و دارویی خود؛ بنابراین به‬ ‫دلیل اینگونه مسوولیت ها‪ ،‬دانشگاه های علوم پزشکی به‬ ‫مسائل اجرایی غیرمرتبط با مسوولیت خود کشانده شده اند‬ ‫و در نهایت مسائل بهداشت و محیط و سایر کارهایی‬ ‫که جزو حطیه وظایف وزارت بهداری بود‪ ،‬امروزه انجام‬ ‫نمی شود و همچنین تعیین کیفیت مواد غذایی و مواد‬ ‫بهداشتی به عهده دانشگاه ها واگذار شده است که این‬ ‫مسائل مطلقا با وظایف دانشگاهی مطابقت ندارد‪.‬‬ ‫رییس فرهنگستان علوم پزشکی کشور با نادرست‬ ‫خواندن درگیر کردن دانشگاه ها در مسائل اجرایی‪ ،‬به‬ ‫روشنی گفت‪ :‬این امر منجر به هدر رفتن نیروی دانشگاهی‪،‬‬ ‫افت کیفیت اموزشی دانشگاه ها و بیمارستان های اموزشی‬ ‫و ایجاد مشکالت بودجه ای در انها شده است‪.‬‬ ‫دکتر فاضل ادامه داد‪ :‬تسریع در یکپارچگی اموزش عالی و‬ ‫بازگرداندن مسوولیت های اموزشی به دامان متولی اصلی ان‪،‬‬ ‫به اصالح سیستم اموزش علمی کشور کمک زیادی می کند‬ ‫وی با اشاره به وجود رشته های علوم پایه مشترک بین‬ ‫دانشگاه های وزارتخانه های علوم و بهداشت‪ ،‬گفت‪:‬‬ ‫در این وضعیت نوعی دوگانگی و موازی کاری در زمینه‬ ‫تدوین استانداردهای اموزشی و سایر مسائل اموزشی‬ ‫ ‪52‬‬ ‫‪52‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫ایجاد می شود که اینگونه مشکالت و معضالت نیز با‬ ‫یکپارچگی اموزش عالی رفع می شود‪ .‬وی درباره اصالح‬ ‫سیستم پذیرش دانشجو‪ ،‬گفت‪ :‬پیشنهاد پذیرش دانشجوی‬ ‫پزشکی از دوره لیسانس که از طریق فرهنگستان ارایه‬ ‫شده بود طرح بسیار مفیدی است‪ ،‬چرا که مسوولیت‬ ‫تحصیل در رشته هایی چون پزشکی باید در زمانی به‬ ‫داوطلب واگذار شود که وی با تحصیالت دانشگاهی و‬ ‫کل سیستم اموزش عالی اشنا باشد تا قضاوت بالغ تر و‬ ‫رشد کرده تری داشته باشد‪ .‬‬ ‫رییس فرهنگستان علوم پزشکی کشور در خصوص‬ ‫چگونگی اموزش رشته های علوم پایه‪ ،‬خاطرنشان کرد‪:‬‬ ‫ در وضعیت فعلی و به دلیل عدم وجود یکپارچگی در‬ ‫سیستم اموزش عالی کشور طبیعی است که داوطلبان در‬ ‫این رشته ها باید به تناسب نیازهای موجود و مرتبط با‬ ‫فعالیت اینده انان تربیت شوند‪.‬‬ ‫وزیر پیشتر علوم‪ ،‬اقای دکتر معین در پاسخ به این‬ ‫پرسش‪ :‬در خصوص جدایی رشته های گروه علوم‬ ‫پزشکی از وزارت بهداشت چه موضعی دارید؟ می گوید‪:‬‬ ‫من جدا شدن اموزش علوم پزشکی از وزارت علوم را‬ ‫مثبت ارزیابی نمی کنم‪ .‬به نظر من اگر این ایده در یکی‬ ‫دو استان پیاده می شد و پس از ارزیابی‪ ،‬چنانچه نتایج به‬ ‫دست امده مثبت و قابل دفاع بود به سطح ملی امده و‬ ‫در سطح کشور گسترش پیدا می کرد‪ ،‬بهتر و قابل دفاع‬ ‫بود‪ .‬چون همه شاخه های علوم‪ ،‬از یک ریشه و یک ساقه‬ ‫برخوردارند‪ .‬یعنی تنه اصلی و ریشه مشترک است و‬ ‫شاخه ها هستند که مرتب جدا می شوند‪ .‬این است که اگر‬ ‫شما بیایید علوم پزشکی را که یکی از گروه های علمی‬ ‫مهم است از ان تنه اصلی جدا کنید‪ ،‬کار غیرعلمی است‬ ‫و هرچه هم که جلوتر می رویم‪ ،‬ارتباط بین شاخه های‬ ‫مختلف علوم‪ ،‬بیشتر از گذشته می شود‪.‬‬ ‫چگونه "دانشگاه" فروشگاه زنجیره ای شد؟‬ ‫گفتاری از معاون پژوهشی و اموزشی پژوهشکده مطالعات فرهنگی‬ ‫دکترجبار رحمانی « سرپرست معاونت پژوهشی و‬ ‫اموزشی پژوهشکده مطالعات فرهنگی «در‪ ‬یک گفتگو‬ ‫با "فرارو”‪ ‬مساله دگرگونی های دانشگاه و تحوالت‬ ‫ذهنیت مردم نسبت به دانشگاه‪  ‬را به میان کشید‪.‬‬ ‫او گفت‪ :‬امروزه با تغییرات زیادی در فضای اموزش‬ ‫عالی مواجه هستیم که محققان مختلف به اشکال مختلف‬ ‫ان را بیان کرده اند‪ ،‬برخی از‪ ‬شکست دانشگاه‪ ،‬برخی‬ ‫از‪ ‬مرگ دانشگاه‪ ‬و برخی از‪ ‬فروپاشی و متالشی شدن‬ ‫دانشگاه‪ ‬حرف زده اند‪.‬‬ ‫برخی هم از‪ ‬علم به مثابه یک سوتفاهم در‬ ‫ایران‪ ‬صحبت کرده اند‪ ،‬همه این ها حتی اگر در کلیت‬ ‫معنادار نباشند‪ ،‬در عمل بیانگر یک وضعیت بغرنج‬ ‫و نامناسب هستند‪ .‬به گفته این استاد انسان شناسی‪،‬‬ ‫نمی توان این وضعیت را که هنوز بر سر ان توافقی‬ ‫دقیق و جدی شکل نگرفته به درستی توصیف کرد‪.‬‬ ‫به گفتی وی مساله اصلی انست که وجه مشترک‬ ‫دیدگاه های معقول در باب دانشگاه وضعیت نامناسب‬ ‫و بحران کیفیت در انست که محققان حرفه ای بر ان‬ ‫تاکید دارند‪ .‬در فضای عمومی با تصویر دیگری از علم‬ ‫و دانشگاه در گفتمان های رسمی مواجهیم که بیشتر به‬ ‫یک رویا پردازی شباهت دارد‪.‬‬ ‫او گفت‪ :‬گفتمانی که مهم ترین مستنداتش تعداد‬ ‫کمی مقاالت خارجی ایرانیان است که این حباب‬ ‫توهمی هم باالخره در یک افتضاح بین المللی‬ ‫فروباشید‪ .‬مساله اصلی انست که فهم وضعیت امروز‪،‬‬ ‫بدون مالحظه تاریخ دانشگاه ایرانی‪ ،‬به ویژه دانشگاه در‬ ‫چهار دهه اخیر مقدور نیست‪ .‬دکتر رحمانی همچنین‬ ‫اظهار کرد‪ :‬دانشگاه سیاست زده و تحت سیطره ایدئولوژی‬ ‫طی این دوره زمانه به هر سمتی هم هدایت شده باشد‪،‬‬ ‫می توان گفت جهت اصلی ان اکادمی و علم واقعی نبوده‬ ‫است‪ .‬فروپاشی امروز نتیجه سیاست های غلط در حوزه‬ ‫اموزش عالی و تبدیل کردن دانشگاه به محلی برای رانت‬ ‫و در دهه اخیر نیز تبدیل کردن دانشگاه به یک چاه نفت‬ ‫سوداور بوده است‪.‬‬ ‫صنعت «مدرک سازی» و «نخبه سازی”‬ ‫وی با اشاره به این که «نمی توان فاجعه اموزش‬ ‫عالی و بحران امروز ان را بدون این عوامل داخلی و‬ ‫بیرونی در حوزه اموزش عالی فهمید» گفت‪ :‬تبدیل‬ ‫کردن دانشگاه ایرانی به صنعت مدرک سازی و صنعت‬ ‫نخبه سازی مهمترین فرایندهای فروپاشی دانشگاه بوده‬ ‫و هست‪ ،‬تبدیل دانشگاه به صنعت منحط مدرک سازی‬ ‫و نخبه پروری بیش از همه در ساختار دانشگاه ازاد و‬ ‫پیام نور و علمی کاربردی ظهور یافت‪.‬‬ ‫وی در توضیح صنعت مدرک سازی گفت‪ :‬صنعت‬ ‫مدرک سازی دال بر انست که شما بدون اندک زحمتی‬ ‫به مدارج و مدارک دانشگاهی دست پیدا می کنید و تنها‬ ‫زحمت برای این کار‪ ،‬پرداخت پول و هزینه ان در قالب‬ ‫شهریه و پول تولیدات علمی کاذب و تقلبی است‪.‬‬ ‫ت نخبه سازی هم‬ ‫دکتررحمانی همچنین درباره صنع ‬ ‫توضیح داد‪ :‬تبدیل شدن دانشگاه به صنعت نخبه سازی را‬ ‫می توان در تولید انبوه و مکانیکی منزلت و موقعیت استادی‬ ‫دید‪ ،‬همه به راحتی استاد می شوند و این یعنی انحطاط‬ ‫یکی از ارزش ها و نقش های کلیدی فرهنگ ایرانی‪.‬‬ ‫استاد پژوهشکده مطالعات فرهنگی با اشاره به این که‬ ‫صنعت دانشگاه ایرانی را می توان نوعی فروشگاه زنجیره ای‬ ‫مدرک دانست‪ ،‬ادامه داد‪ :‬در قالب دانشگاهی ازاد‪ ،‬پیام نور‬ ‫و علمی کاربردی بخشی از ارزش های کلیدی فرهنگ‬ ‫را به اضمحالل برد‪ .‬در این وضعیت می توان از نوعی‬ ‫استثمار فرهنگ و شاید غارت فرهنگ توسط مدیران این‬ ‫فروشگاه های زنجیره ای تولید و فروش مدرک صحبت کرد‪.‬‬ ‫به گفته رحمانی‪ ،‬از سوی دیگر منطق رانتی بورسیه‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪53‬‬ ‫در دانشگاه های کشور نیز تعداد انبوهی ِشب ِه استاد را‬ ‫یک َشبه تولید کرده و در دانشگاه های دولتی نشانده که‬ ‫در نتیجه اخرین خاکریز های دانشگاه هم توسط اسب‬ ‫تروای بورسیه فتح شد و دانشگاه به وضعیت فروپاشیده‬ ‫امروز دچار شد‪ .‬دکترجبار رحمانی در ادامه تاکید کرد‪:‬‬ ‫متولیان نهاد دانشگاه‪ ،‬کسانی شدند که سرمایه فرهنگی‬ ‫و نمادین و سرمایه علمی الزم را نداشتند و فقط و فقط‬ ‫سرمایه رانتی الزم و کافی را داشتند‪.‬‬ ‫وی درباره فرایند این پدیده اظهار کرد‪ :‬ردپای این‬ ‫فرایند را می توان در چهار دهه اخیر دنبال کرد‪ :‬فرایند‬ ‫تقلیل دانشگاه به اموزش صوری مهارت ها و دانش‬ ‫سطحی‪ ،‬نوعی فرهنگ زدایی از دانشگاه که در غالب‬ ‫مدعای تبدیل دانشگاه به دستگاه تولید متخصص متعهد‬ ‫انجام شد‪ .‬این استاد معتقد است که درنتیجه دانشگاه هر‬ ‫روز بیشتر از دیروز به جسمی بی جان و بدنی بی روح‬ ‫تبدیل شد‪ .‬روح اخالقی دانشگاه در فرمالیسم سطحی‬ ‫فرهنگی حاکم بر متولیان ان خشکید و نهال علم هم در‬ ‫شوره زار رانتی شدن دانشگاه و تبدیلش به فروشگاه‬ ‫زنجیره ای مدرک‪ ،‬خشکید‪ .‬تک گل های زیبای اخالق و‬ ‫علم هم ناشی از تالش های فردی و خودساخته بودند‪،‬‬ ‫نه محصول عادی نهاد علم در ایران‪.‬‬ ‫ویرانه دانشگاه چطور ساخته شد؟‬ ‫به گفته دکتر رحمانی‪ :‬این شوره زار دانشگاه محصول‬ ‫یک شب نیست که کار یک دولت به تنهایی باشد‪ .‬دست‬ ‫در دست هم داده تا این ویرانه ساخته شده است‪ .‬وی البته‬ ‫به افرادی اشاره کرد که در بدنه نهاد علم و در مقام استاد‬ ‫و مدیر نهاد علم‪ ،‬تمام تالششان نجات این نهاد از دست‬ ‫افت هایی است که به جانش افتاده اند‪ .‬این کارشناس‬ ‫ادامه داد‪ :‬به عبارت دیگر مساله تباهی صفر یا صد‬ ‫نیست‪ ،‬بلکه تباهی نسبی است که امروزه به یک بیماری‬ ‫فراگیر بر پیکره اموزش عالی ایران تبدیل شده است‪ .‬این‬ ‫ ‪54‬‬ ‫‪54‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫وضعیت محصول تعاملی هم افزایانه از نیروهای داخلی و‬ ‫مداخله های بیرونی در نهاد علم است‪.‬‬ ‫دکترجبار رحمانی هم چنین گفت‪ :‬با این وجود‪،‬‬ ‫وجدان حقیقت طلب استادان و دانشجویان است که‬ ‫روزنه های امید را همچنان باز نگه داشته است‪.‬‬ ‫استادان الیق اندک هستند‬ ‫به گفته استادیار پژوهشکده مطالعات فرهنگی‪،‬‬ ‫استادان الیق اندک هستند و به سختی در این میانه و با از‬ ‫خودگذشتگی کار می کنند‪ ،‬تالش های ان ها تنها شریان‬ ‫سالم نهاد علم در ایران است‪ .‬وی اما در ادامه تاکید کرد‬ ‫که مساله ان است این استادان هر روز بیشتر از دیروز‬ ‫نا امید می شوند چون بر سپاهیان فروشگاهی زنجیره ای‬ ‫دانشگاه و استادان رانتی هر روز بیشتر می شوند و البته‬ ‫دسترسی شان هم به رانت های قدرت و ثروت بیشتر‬ ‫می شود‪ ،‬در نتیجه فضایی مسموم وجود دارد‪ .‬‬ ‫دکترجبار رحمانی همچنین با اشاره به دخالت های‬ ‫نیروهای بیرون دانشگاه در نهاد علم اظهار کرد‪ :‬به نظر‬ ‫می رسد علی رغم این دخالت ها متولیان این نهاد هم در‬ ‫فروپاشی حرمتش سهیم هستند‪.‬‬ ‫به گفته این عضو شورای مرکزی موسسه انسان شناسی‬ ‫و فرهنگ‪ ،‬ان ها که لیاقت علمی نداشته اند و وارد دانشگاه‬ ‫شده اند‪ ،‬قبل از هرکاری حریت اخالقی و علمی شان را‬ ‫قربانی به دست اوردن جایگاهی کرده اند که الیقش نبوده اند‪.‬‬ ‫امتدادِ ابتذال در دانشگاه‬ ‫وی همچنین در ادامه بحث اخالق در دانشگاه گفت‪:‬‬ ‫فردی که به منطقی غیراخالقی وارد دانشگاه شده‬ ‫نمی تواند مظهری برای حیات اخالقی علم و مدافع ان‬ ‫باشد‪ ،‬او در عمل امتداد ابتذالی است که از دل همان وارد‬ ‫دانشگاه شده است‪.‬‬ ‫به گفته این کارشناس هنجارهای نهاد علم و قواعد‬ ‫مدیریت نهاد علم و دانشگاه در ایران به هر چیزی شبیه‬ ‫باشند اما‪  ‬به اصول علمی و دانشگاهی مطلوب شبیه‬ ‫نیستند‪ .‬استانداردهای دانشگاهی را اموری غیرعلمی و‬ ‫هنجارهایی غیر اخالقی و با منطق رانتی تعیین می کنند‪.‬‬ ‫دانشکاه ایرانی شبیه بدنی است که نه تنها سلول های‬ ‫ایمنی اش را از دست داده بلکه ویروس های متنوع و‬ ‫خطرناکی به اشکال مختلف واردش شده اند‪.‬‬ ‫جبار رحمانی در ادامه اظهار کرد‪ :‬این پیکر محتضر نیاز‬ ‫به درمانی جدی و اساسی دارد وگرنه بوی تعفنش هر روز‬ ‫از روزنه ای جدید سر بر می اورد‪ .‬از ماجرای بورسیه‪ ،‬از‬ ‫ماجرای فروش علم و تولید انبوه کاذب علم و از استادان‬ ‫ارتقا یافته با تولیدات تقلبی ‪ .‬وی ادامه داد‪ :‬دانشگاه ایرانی‬ ‫انقدر فرتوت و محتضر شده حتی نمی تواند واکنشی‬ ‫درست به تقلب های درونی خودش نشان بدهد چه برسد‬ ‫به دستکاری های بیرونی‪ .‬مساله تقلب های علمی وارتقاهای‬ ‫زودرس در سلسله مراتب دانشگاهی و همچنین صدور‬ ‫نامحدود مدارک دانشگاهی بیانگر وضعیت انومیکی است‬ ‫که خرده فرهنگ دانشگاه دچار ان شده است‪.‬‬ ‫وی همچنین می گوید هنوز جامعه دانشگاهی تصمیم‬ ‫جدی برای اتخاذ رویه ای بنیادین برای مواجهه با این‬ ‫فسادهای داخلی نگرفته است‪ .‬‬ ‫اینده علمی در دانشگاه های ایران؟‬ ‫دکتر رحمانی درباره اینده دانشگاه در کشور گفت‪:‬‬ ‫متخصصان این حوزه چندان خوشبین نیستند‪ .‬ایده های‬ ‫مختلفی مطرح شده است‪ .‬برخی می خواهند تولید علم‬ ‫را در بیرون نهاد دانشگاه جستجو کنند و برخی معتقد‬ ‫به مهاجرت کنشگران علمی از نهادهای دانشگاهی به‬ ‫نهادهای پژوهشی خصوصی صحبت کرده اند و برخی هم‬ ‫از فروپاشی و شکست روند جریان علم در ایران‪.‬‬ ‫هر انچه هست هنوز در میان متخصصان امیدی به‬ ‫نیروهای متعهد و متخصص دانشگاهی و دانشجویی‬ ‫وجود دارد‪ .‬شاید بتوان در البالی این چرخه فروپاشی و‬ ‫انحطاط راهی به رهایی یافت‪.‬‬ ‫او همچنین درباره مساله بین المللی شدن گفت‪ :‬فارغ از‬ ‫همه ابعاد مثبت ان برای تولید علمی در ایران‪ ،‬راهی است‬ ‫برای درمان این وضع نابسامان درونی در دانشگاه ایرانی‪.‬‬ ‫به گفته دکتررحمانی حضور در عرصه های بین المللی‬ ‫و حضور ان ها در ایران دیگر فرصتی برای رانت های‬ ‫علمی و ابتذال های علمی باقی نخواهد گذاشت یا حداقل‬ ‫این فرصت ها را اندک خواهند کرد‪.‬‬ ‫دکترجبار رحمانی همچنین با اشاره به گذشته علم در‬ ‫ایران گفت‪ :‬روزی در ایران زمین‪ ،‬در حدود قرن پنجم‬ ‫هجری‪ ،‬اگر استادی نقلی به غلط می کرد یا حتی حدیثی‬ ‫را نادرست استناد می داد‪ ،‬تمام اعتبار عمر علمی خودش‬ ‫را از دست می داد‪ ،‬ولی امروزه در همین دانشگاه مادر‬ ‫کشورمان‪ ،‬تقلب علمی فاحش می کنند و نه تنها اعتباری‬ ‫از دست نمی دهند‪ ،‬بلکه ارتقا هم می گیرند‪.‬‬ ‫به همین دلیل به اعتقاد این انسان شناس می توان از‬ ‫نوعی بحران اخالق در اکادمی ایران صحبت کرد‪ ،‬ریشه‬ ‫بحران علمی نیز دقیقا در همین بحران اخالقی است‪.‬‬ ‫وی همچنین گفت‪ :‬مساله بودن یا نبودن محقق توانا‬ ‫نیست‪ ،‬بلکه فضایی است که در نهاد اموزش عالی ایران‬ ‫ایجاد رانت و فساد می کند و کنشگران علمی به بیماری‬ ‫فساد دچار می شوند‪.‬‬ ‫جبار رحمانی در انتها نتیجه گرفت که به همین دلیل‬ ‫در اینده بیش از انکه به دنبال احیای تولید علمی باشیم‬ ‫(البته نه به شیوه مبتذل مقاالت سفارشی و خریداری‬ ‫شده)‪ ،‬باید به دنبال احیای اخالق علمی و اخالق دانش‬ ‫باشیم‪ .‬اگر بحران اخالقی نهاد علم رفع شود‪ ،‬قطعا بحران‬ ‫دانشگاه راحت تر حل خواهند شد‪.‬‬ ‫ابان ‪95‬‬ ‫شماره ‪130‬‬ ‫‪55‬‬ NOV. 2016 Laboratory Diagnosis /ISSN:1561-6363 Volume 19 Issue No. 130 Address: P.O. Box 14335-1418-Tehran-Iran Tel: 021-88982100 / Fax: 021-89776769 Website: www.Tashkhis.com Email:Tashkhis@gmail.com content Editor in Chief: Dr. Abbas Afrah Dr. Alireza Tarang, Medical Genetics (PhD.) Parvin Mokhtar, Nurse Technical Look at the Microscope In Lab................................................................50 3 Anatomo-Clinical Pathologist The General Principles of Quality Control in the Laboratory................................45 3 Dr. Alireza Mehrvarz, The Role of Oxidative Stress in the Biology of Autism……...….............…………40 3 Secretary of Iranian Association of Clinical Laboratories (IACL) Mesenchymal Stem Cell Signaling in Cancer Progression ……........…………….36 3 Dr. Mohammad-Javad Gharavi, Sickle Cell…………………………………………………….................……………26 3 Professor of Tehran Medical Sciences 3rd Elections of Laboratory Equipment Suppliers Association…..........…………24 3 Dr. Abdolfattah Sarrafnejad, A Glance on the Pioneers, Dr. Abdolmahmood Zia Shamsa…........………………21 3 Head of Iranian Association of Clinical Laboratories (IACL) An Overview on MegaLab…………………………………….................………….18 3 Dr. Seyed Hossein Fatemi, 4th Congress on Novel and Innovative Laboratory Technologies..........................13 3 Scientific Consultants: Interview With Mr. Jahangiri, Head of Lab office of Yasouj MSU…...…………10 3 Mahmood Aslani matashkhis@gmail.com Lab News .....................................................................................................................5 3 Executive Manager: A Report of Skin Disease.............................................................................................3 3 Dr. Arash Daryakar MD A Report of Rare Digestive Disease............................................................................2 3 Managing editor: 3 aafrah@gmail.com Validity and Non-Validity………...............................................................…………52