ماهنامه تشخیص آزمایشگاهی شماره 145

‫ماهنامه‬ ‫نخستین نشریه ازمایشگاهی کشور‬ ‫ش‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ه‬ ‫ف‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫دی‬ ‫ن‬ ‫‪7‬‬ ‫‪9‬‬ ‫وی‬ ‫م‬ ‫ژ‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ک‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫گ‬ ‫ر‬ ‫ه‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ت‬ ‫ق‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ک‬ ‫ز‬ ‫ی‬ ‫م‬ ‫ف‬ ‫ا‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ش‬ ‫ت‬ ‫گ‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫چ‬ ‫ا‬ ‫ی‪،‬‬ ‫پ‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫تش‬ ‫ر‬ ‫م‬ ‫ی‬ ‫شود‬ ‫ه‬ ‫ت‬ ‫ش‬ ‫خ‬ ‫یص‬ ‫ازهم اکنون تماس بگیرید‬ ‫تلفن ‪88987501 :‬‬ ‫‪88952803‬‬ ‫‪Matashkhis@gmail.com‬‬ ‫ماهنامه‬ ‫سالبیستم‪-‬شماره‪(145‬بهمن‪100-)96‬صفحه‪8000-‬تومان‬ ‫ماهنامهتشخیصازمایشگاهی‪/‬پژوهشی‪-‬خبری‬ ‫شماره ثبت‪8965/9 :‬‬ ‫‪aafrah@gmail.com‬‬ ‫دبیرتحریریه‪ :‬دکترعباس نداف فهمیده‬ ‫مدیراجرایی‪ :‬مهندس محمود اصالنی‬ ‫‪Email: matashkhis@gmail.com‬‬ ‫سازمان اگهی‪ :‬نازلی عباسپور‬ ‫نخستیننشریهازمایشگاهیکشور‬ ‫صاحب امتیاز و مدیر مسوول‪ :‬دکتر عباس افراه‬ ‫فهرستـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬ ‫‪‬‬ ‫سخن مدیرمسوول؛ کارایی مدیران و استاندارد‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫اخبار‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‬‬ ‫اشنایی با اداره ی امور ازمایشگاه های چهارمحال بختیاری‬ ‫‪9‬‬ ‫‪‬‬ ‫گفتگویی با دکترکیوانی‪ :‬متخصص ویروس شناسی بالینی‬ ‫‪12‬‬ ‫‪‬‬ ‫کنفرانس ویروس ها برگزار شد‬ ‫‪17‬‬ ‫تلفن‪09127333407- 88952803-88987501 :‬‬ ‫‪‬‬ ‫رئیس جامعه ی علوم ازمایشگاهیان ایران‪:‬‬ ‫فکس‪ /021- 89776769 :‬صندوق پستی‪14335-1418 :‬‬ ‫‪‬‬ ‫همکاران تحریریه‪:‬‬ ‫مهندس نیلوفر حسن‬ ‫افسانه غفاری‬ ‫مهندس احسان درخشان نیا‬ ‫نشانی نشریه‪ :‬تهران‪-‬خیابان فاطمی‪ -‬خیابان دائمی‪-‬‬ ‫نبش زرتشت غربی‪ -‬پالک ‪- 79‬طبقه همکف‪ -‬واحد‪18‬‬ ‫دفتررشت‪ :‬رشت‪ -‬خیابان انقالب‪ -‬پالک ‪179‬‬ ‫‪Email: Tashkhis@gmail.com‬‬ ‫‪Web: www.Tashkhis.com‬‬ ‫تشخیص های مولکولی‪ ،‬کلیدی ترین بحث دهمین کنگره ازمایشگاه و بالین بود‬ ‫‪‬‬ ‫تازه های ازمایشگاه‬ ‫‪‬‬ ‫رئیس دومین سمپوزیوم علمی کرایوبیولوژی و بیوبانک‪:‬‬ ‫‪21‬‬ ‫بانک های گوناگون انسانی در پژوهشگاه رویان فعال است‬ ‫طرح روی جلد‪:‬‬ ‫شرکت تولیدی بازرگانی اریافارمد‬ ‫تولیدوواردات دستگاه های‬ ‫پزشکی‪،‬ازمایشگاهی و‬ ‫فراورده های تشخیصی‬ ‫ادرس‪ :‬تهران‪ ،‬بلوار نلسون ماندال‬ ‫(افریقای شمالی)‪ ،‬خیابان سایه‪،‬‬ ‫پالک ‪ ،52‬طبقه ‪3‬‬ ‫تلفن‪22022002 :‬‬ ‫فاکس‪22039247:‬‬ ‫چاپ‪ :‬سبزارنگ ‪88809212‬‬ ‫خیابان سپهبد قرنی‪ ،‬ک ش محمدی‪ ،‬پ ‪4‬‬ ‫مشاوران علمی‪:‬‬ ‫دکتر سید حسین فاطمی‬ ‫دکتر عبدالفتاح صراف نژاد استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران‬ ‫دکتر ارش دریاکار متخصص اسیب شناسی بالینی و تشریحی‬ ‫دکتر عباس نداف فهمیده متخصص اسیب شناسی بالینی و تشریحی‬ ‫دکتر محمد جواد غروی دبیر انجمن متخصصان علوم ازمایشگاهی بالینی ایران‬ ‫دکتر علیرضا مهرورز متخصص اسیب شناسی بالینی و تشریحی‬ ‫دکتر علیرضا ترنگ متخصص ژنتیک پزشکی‬ ‫پروین مختار نرس‬ ‫مهندس سید امیرحسین بحرالعلومیان مهندسی پزشکی(هیئت علمی)‬ ‫رئیس انجمن متخصصان علوم ازمایشگاهی بالینی ایران‬ ‫‪18‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪‬‬ ‫کنگره و نمایشگاه بین المللی زیست پزشکی و دارو برگزارشد(‪)Eqpha2017‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪‬‬ ‫پتانسیل درمانی سم مار در درمان سرطان‬ ‫‪29‬‬ ‫‪‬‬ ‫از دست رفتن زمان طالیی باروری زوجین‬ ‫با انالیز غیر دقیق توسط سیستم های تشخیصی بی کیفیت‬ ‫‪‬‬ ‫سرطان و متیالسیون‬ ‫‪‬‬ ‫اشنایی با عیب یابی دستگاه االیزا ریدر یا میکروپلیت ریدر‬ ‫‪‬‬ ‫‪DNA‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪40‬‬ ‫مروری بر انواع تکنیک های کروماتوگرافی؛‬ ‫با تاکید بر کروماتوگرافی مایع با کارایی باال‬ ‫‪43‬‬ ‫‪‬‬ ‫کارایی ویتامین‪( B12‬کوباالمین) بر تکامل مغز و اعصاب‬ ‫‪52‬‬ ‫‪‬‬ ‫اثرمحافظتی متفورمین در برابراشعه ها‬ ‫‪54‬‬ ‫‪‬‬ ‫روایی و ناروایی‬ ‫‪55‬‬ ‫چاپ اثار و اگهی ها به مفهوم پذیرش دیدگاه های پدید اورندگان نیست‪.‬‬ ‫نشریه تشخیص ازمایشگاهی از باز پس فرستادن نوشته های نویسندگان معذور است‪.‬‬ ‫هر گونه دخل و تصرف در نوشته ها با اگاهی نویسنده ان انجام می شود‪.‬‬ ‫تنها اثاری که به صورت تایپ شده روی ‪ CD‬و یا با ‪ email‬به نشریه رسیده باشد برای چاپ در دستور کار قرار خواهد گرفت‪.‬‬ ‫از نویسندگان محترم خواهشمند است عکس های الزم را به صورت اسکن شده همراه با مطلب ارسال کنند‪.‬‬ ‫سراغـاز‬ ‫دکتر عباس افراه‬ ‫بورد تخصصی ازمایشگاه بالینی‬ ‫کارایی مدیران و استاندارد‬ ‫یکی از کارهای ماهنامه ی تشخیص ازمایشگاهی‪،‬‬ ‫پرداختن به چالش های ازمایشگاهی و پزشکی است‬ ‫که نگارنده در هر شماره باید به ان بپردازد‪ .‬در این‬ ‫زمینه‪ ،‬جستار برای نوشتن فراوان است‪ .‬اما این بار‬ ‫هنگامی که اهنگ نوشتن کردم‪ ،‬گزارش بسیار ناگوار‬ ‫فروافتادن هواپیمای مسافربری در سمیرم را شنیدم‪.‬‬ ‫امسال که تا یک ماه دیگر به پایان می رسد‪ ،‬یکی‬ ‫از سال های ویژه بود‪ .‬در این خشک سال ترین سال‬ ‫چندین دهه ی گذشته‪ ،‬از هرسو ناگوارترین رویدادها‬ ‫روی سر مردم باریدن گرفت‪ .‬امروز هواپیمای‬ ‫مسافربری با شصت و پنج نفر در سمیرم فرو افتاد و‬ ‫همه ی سرنشینان جان باختند‪ .‬چندی پیش زلزله ای‬ ‫هولناک بخش هایی از استان های کرمانشاه و ایالم‬ ‫را لرزاند و زیان های جانی و مالی بسیاری به همراه‬ ‫اورد‪ .‬با همه کمک های مردمی‪ ،‬هم اکنون بسیاری‬ ‫از هم میهنان در استان کرمانشاه‪ ،‬در زمستان همچنان‬ ‫بی خانمان هستند وچه بسا نوزادان و خردساالن‬ ‫نازنین بی پناه در این سرما جان خود را از دست‬ ‫می دهند‪ .‬پیش از این نیز کشتی سانچی در اقیانوس‬ ‫اتش گرفت و خاکستر شد و سی ودو نفرسرنشین‬ ‫ان جان باختند‪ .‬به گفته متخصصان‪ ،‬الودگی هوا در‬ ‫شهرها‪ ،‬جان هزاران نفررا گرفت‪ .‬هوای چندین شهر‬ ‫ایران به ویژه شهرهای استان خوزستان چنان الوده‬ ‫است که شاید در تاریخ بی مانند باشد‪.‬‬ ‫ ‪2‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫بیشترین کاهش در ارزش ارز کشور‪ ،‬افزایش‬ ‫استانه ی خط فقر‪ ،‬مال باختن بسیاری از‬ ‫سپرده گزاران در چند بانک و ده ها ناروایی دیگر‪،‬‬ ‫توان بیشترمردم را بسیار سست کرده است‪ .‬پایه‬ ‫و مایه ی این گرفتاری های جانفرسا‪ ،‬بیشتر ناکارایی‬ ‫مدیریت و نبودن استانداردهای فنی است‪ .‬با این‬ ‫همه چالش همگانی فراگیر‪ ،‬شاید این بار‪ ،‬بازنمود‬ ‫چالش های صنفی‪ ،‬چندان جلوه گر نباشد‪ .‬بسیاری‬ ‫از همکاران جوان با افزایش هزینه ها و تورم در‬ ‫ازمایشگاه و کاهش تعرفه های ازمایشگاهی‪ ،‬نگران‬ ‫نداشتن درامدی شایسته و هم ارز سرمایه علمی و‬ ‫مالی خود هستند و براستی هم حق دارند که نگران‬ ‫باشند‪ .‬افزون بر این بیشتر پزشکان و پیراپزشکان که‬ ‫کارشان پایش بهداشت و تندرستی مردم است‪ ،‬نگران‬ ‫پدیده های گونه گون دیگری نیز هستند که جان بیشتر‬ ‫مردم را درخطر بدخیمی های جانستان می اندازد‪ .‬در‬ ‫این باره می توان به‪ :‬بکار بردن پارازیت ها برای‬ ‫برنامه های ماهواره ای‪ ،‬افزایش بی اندازه ی الودگی‬ ‫هوای شهرها و نبودن پایش درست و استاندارد برای‬ ‫برخی واردات غذایی اشاره کرد‪ .‬اکنون همه کس‬ ‫می داند که استانداردهای ایمنی‪ ،‬نخستین پایه ی‬ ‫بهداشت و تندرستی به شمار می اید‪.‬‬ ‫رویدادها و گزارش ها‬ ‫با دستور وزیر بهداشت در شورای گسترش وزارت بهداشت؛‬ ‫مرکز تحقیقات تجهیزات و ملزومات پزشکی تاسیس می شود‬ ‫مشاوروزیرومدیرکل تجهیزات پزشکی وزارت بهداشت از‬ ‫تصویب تاسیس مرکز تحقیقات تجهیزات و ملزومات پزشکی با‬ ‫دستور وزیر بهداشت در شورای گسترش وزارت بهداشت خبر داد‪.‬‬ ‫دکتر رضا مسائلی با اعالم این خبر‪ ،‬درباره هدف تاسیس این‬ ‫مرکز تحقیقات گفت‪ :‬گسترش رویکرد تحقیقات و پژوهش و ایجاد‬ ‫بسترهای علمی مطلوب در جهت ارتقای سطح سالمت عمومی در‬ ‫حوزه علوم مهندسی پزشکی مطابق با استانداردهای جهانی همیشه از‬ ‫دغدغه های مسئولین حوزه نظارت بر تجهیزات پزشکی بوده است‪.‬‬ ‫مشاور وزیر بهداشت ادامه داد‪ :‬تشکیل مرکز تحقیقات تجهیزات‬ ‫و ملزومات پزشکی با هدف بهینه سازی فرایندهای کنترل و ارزیابی‬ ‫ایمنی‪ ،‬کیفیت و اثربخشی تجهیزات و ملزومات پزشکی و انجام‬ ‫تحقیقات بنیادی و کاربردی از مهم ترین اهداف مرکز تحقیقات‬ ‫تجهیزات و ملزومات پزشکی است‪.‬‬ ‫وی افزود‪ :‬همچنین ارتقای‬ ‫سطح دانش مجموعه کارشناسی‬ ‫و ارائه راه کارهای برنامه ریزی شده‬ ‫به منظور افزایش ارتباطات کارامد‬ ‫در سطح ملی و بین المللی از دیگر‬ ‫اهداف این مرکز است‪.‬‬ ‫مسائلی بیان کرد‪ :‬با استفاده از توانمندی های علمی محققان‪،‬‬ ‫اساتید و اشخاص متخصص و همچنین به کارگیری امکانات و‬ ‫تجهیزات موجود در کشور‪ ،‬امیدواریم در راستای اهداف تعریف‬ ‫شده این مرکز کوشا باشیم‪.‬‬ ‫ن های کشور‬ ‫انجام س ل تراپی در ‪ ۵۰‬درصد بیمارستا ‬ ‫مدیرکل دفتر توسعه فناوری های وزارت‬ ‫بهداشت گفت‪ :‬بالغ بر‪ ۵۰‬درصد بیمارستان های‬ ‫کشور در حوزه «سل تراپی» فعالیت دارند‪.‬‬ ‫دکتر حسین وطن پور دراولین کنگره‬ ‫بین المللی داروسازی نوین اظهار داشت‪ :‬شکل‬ ‫و شمایل داروسازی در شرف تغییر بوده و ما‬ ‫نیاز داریم برای این تغییر اماده شویم‪.‬‬ ‫وی با اشاره به اینکه امروزه صحبت از ویروس ها برای درمان‬ ‫سرطان ها(‪)Cancer‬می شود‪،‬گفت‪:‬درحالحاضرازمحلتولید‪ ۲۰‬قلمداروی‬ ‫بایوتِک‪ ۶۵۰،‬میلیون دالر صرفه جویی ارزی برای کشور حاصل شده است‪.‬‬ ‫مدیرکل دفتر توسعه فناوری های وزارت بهداشت با اعالم این مطلب‬ ‫که در بعضی حوزه های داروسازی(‪ ،)Pharmacy‬صادرکننده دانش‬ ‫دارویی هستیم‪ ،‬افزود‪ :‬برای ما امروزه نیروی انسانی سرمایه است‪ .‬با‬ ‫توجه به اینکه سرمایه گذاری های زیادی در حوزه ای جی صورت گرفته‬ ‫است و در اینده بحث ژن و ژن تراپی نیز مطرح خواهد شد‪.‬‬ ‫وطن پور‪ ،‬استفاده از تجارب ایرانیان مقیم خارج از کشور را مورد‬ ‫اشاره قرار داد و گفت‪ :‬در دفتر توسعه فناوری های وزارت بهداشت‪،‬‬ ‫امکانات خوبی در اختیار این افراد قرار داده ایم‪.‬‬ ‫وی به موضوع «سل تراپی» اشاره کرد و گفت‪ :‬در این حوزه‪،‬‬ ‫قراردادهای خوبی با کره جنوبی منعقد شده و بالغ بر ‪۵۰‬درصد‬ ‫بیمارستان های کشور در این موضوع کار‬ ‫می کنند؛ به طوری که از سلول در درمان‬ ‫بیماری ها استفاده می شود‪.‬‬ ‫مدیرکل دفتر توسعه فناوری های وزارت‬ ‫بهداشت ادامه داد‪ :‬با داروسازی نوین و تغییراتی‬ ‫که در این حوزه شکل می گیرد‪ ،‬می بایست بیشتر‬ ‫اشنا شویم تا در دنیا رتبه های باال را در حوزه‬ ‫داروسازی حفظ کنیم‪.‬‬ ‫در ادامه دکتر مهرداد فیضی معاون بین الملل دانشگاه علوم پزشکی‬ ‫شهید بهشتی با اشاره به اینکه داروسازی از رشد و جهش فوق العاده ای‬ ‫طی یکی‪ ،‬دو دهه اخیر اخیر برخوردار شده است‪ ،‬گفت‪ :‬امروزه‬ ‫استفاده از تکنولوژی های نوین در داروسازی را شاهد هستیم‪.‬‬ ‫وی با اشاره به ورود بایوتکنولوژی در علم داروسازی تصریح کرد‪:‬‬ ‫پایشعملکردداروهاوپیگیریوضعیتعملکردداروها‪،‬ازشاخص های‬ ‫بسیار مهمی است که در داروسازی نوین مورد توجه قرار دارد‪.‬‬ ‫فیضی گفت‪ :‬مولکول های جدیدی که امروزه در علم داروسازی‬ ‫مطرح هستند‪ ،‬می بایست مورد توجه جدی داروسازان ما قرار گیرد‪.‬‬ ‫معاون بین الملل دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تاکید کرد‪:‬‬ ‫بدون توجه به توانمندی های بین المللی داروسازی نوین‪ ،‬نمی توان به‬ ‫تحقق این تجارب امیدوار بود‪.‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪3‬‬ ‫اتکا به واکسن ایرانی در دستور کار انستیتو پاستور‬ ‫کرد و گفت‪ :‬واکسنی که در برنامه واکسیناسیون ملی قرار دارد‪ ،‬به‬ ‫صورت رایگان انجام می شود‪.‬‬ ‫انستیتو پاستور ایران بیش از ‪ 50‬محصول تولید می کند که‬ ‫برخی از انها به صورت انحصاری ساخته و وارد بازار می شوند‪.‬‬ ‫دکتر «علیرضا بیگلری» رئیس انستیتو پاستور ایران با اعالم این‬ ‫خبر‪ ،‬افزود‪ :‬واکسن ها‪ ،‬کیت های تشخیصی ازمایشگاهی و سرم‬ ‫ترزیقی از جمله تولیدات این انستیتو است‪.‬‬ ‫وی گفت‪ :‬کیت های ازمایشگاهی تشخیصی رایت و ویدال برای‬ ‫بیماری های تب مالت)‪ (Malta fever‬و حصبه از جمله تولیدات‬ ‫این مجموعه است که همواره مورد استقبال خوبی قرار داشته است‪.‬‬ ‫بیگلری ادامه داد که در نیمه اول سال جاری به دالیلی در تولید‬ ‫این محصول مشکل ایجاد شد که به همت همکاران و برنامه ریزی‬ ‫مناسب‪ ،‬مشکالت برطرف و تولید این کیت ها مجدد اغاز شد‪.‬‬ ‫اتکا به واکسن های ایرانی در دستور کار انستیتو پاستور‬ ‫وی با اشاره به اینکه خوداتکایی به واکسن های داخلی‬ ‫در دستور کار قرار گرفته است‪ ،‬افزود‪ :‬باتوجه به عزم و اراده‬ ‫جدی مسئوالن وزارت بهداشت در راستای تحقق سیاست های‬ ‫اقتصاد مقاومتی‪ ،‬خودکفایی در تولید مواد بایولوژیک اصلی مانند‬ ‫واکسن ها‪ ،‬دست یافتی خواهد بود‪.‬‬ ‫رئیس انستیتو پاستور ایران به برنامه ای منسجم وزارت بهداشت‬ ‫در این زمینه اشاره کرد و گفت‪ :‬در سال های اتی انستیتو نه تنها‬ ‫واکسن های مصرفی کشور را تامین می کند‪ ،‬بلکه گام های اساسی‬ ‫در زمینه صادرات واکسن های تولید داخلی برمی دارد‪.‬‬ ‫بیگلری بیان کرد‪ :‬هرچند در حال حاضر تعدادی از تولیدات این‬ ‫مجموعه به برخی از کشورهایی صادر می شود‪ ،‬اما در اینده این موضوع‬ ‫به صورت گسترده تر به کشورهای مختلفی انجام خواهد گرفت‪.‬‬ ‫وی تاکید کرد که در قدم اول سعی می کنیم نیازهای داخل‬ ‫کشور به واکسن ها را تامین و سپس زمینه صادرات انها را به‬ ‫بسیاری از کشورها فراهم کنیم‪.‬‬ ‫بیگلری توسعه زیرساخت های الزم برای افزایش تولیدات‬ ‫واکسن های داخلی را از دیگر برنامه های این مجموعه اعالم‬ ‫ ‪4‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫تولید واکسن های متعددی در دست اقدام است‬ ‫وی بیان کرد که تولید واکسن های متعددی را در این مجموعه‬ ‫در دست اقدام داریم که امیدواریم در زمان برنامه ریزی شده وارد‬ ‫مرحله تولید و به بازار عرضه شود‪.‬‬ ‫رئیس انستیتو پاستور ایران ادامه داد‪ :‬باتوجه به برنامه ریزی‬ ‫انجام شده وزارت بهداشت برای ورود به تولید چندین واکسن‪،‬‬ ‫خبرهای خوشی در این زمینه در ماه اینده اعالم خواهد شد‪.‬‬ ‫وی‪ ،‬واکسن هاری انسانی را یکی از واکسن هایی تولیدی این مجموعه‬ ‫در اینده اعالم و اظهار امیدواری کرد که بین یک تا دو سال اینده این‬ ‫واکسن به بازار عرضه شود‪ .‬واکسن هاری انسانی در مراحل خوبی از‬ ‫پیشرفت ساخت قرار دارد و به دست محققان ایرانی تولید خواهد شد‪.‬‬ ‫رئیس انستیتو پاستور ایران‪ ،‬یکی دیگر از این واکسن های در دست‬ ‫تولید را پنتاواالن اعالم کرد و گفت‪ :‬طی قراردادی که دو ماه پیش در‬ ‫این زمینه منعقد شد‪ ،‬اماده تولید واکسن پنتاواالن ایرانی هستیم‪.‬‬ ‫بیگلری ادامه داد‪ ،‬با برنامه ریزی های انجام شده تا حدود سه سال‬ ‫اینده کار تولید این واکسن به پایان خواهد می رسد و وارد بازار می شود‪.‬‬ ‫وی‪ ،‬واکسن هپاتیت را جز واکسن های تولیدی انستیو پاستور‬ ‫اعالم کرد و گفت‪ :‬هرچند تولید واکسن از تکنولوژی پیچیده ای‬ ‫برخوردار است‪ ،‬اما ایران توانسته این واکسن را تولید کند‪.‬‬ ‫بیگلری ادامه داد‪ :‬هرچند سعی می شود نیاز داخل کشور به‬ ‫واکسن هپاتیت برطرف شود‪ ،‬اما گاهی اوقات نیاز ساالنه کشور به‬ ‫این واکسن به ‪ 10‬تا ‪ 20‬میلیون دوز هم می رسد‪.‬‬ ‫انستیتو پاستور یکی از فعال ترین مراکز تحقیقاتی کشور است‬ ‫وی با اشاره به اینکه انستیتو پاستور ایران یکی از فعال ترین و‬ ‫با سابقه ترین مراکز تحقیقاتی کشور است‪ ،‬گفت‪ :‬قدمت این مرکز‬ ‫بسیار بیشتر از سایر مراکز تحقیقاتی در کشور است و توانسته‬ ‫خدمات خوبی به کشور ارائه دهد‪.‬‬ ‫بیگلری به انجام پژوهش و تحقیق در زمینه های مختلف اشاره‬ ‫کرد و گفت‪ 150 :‬عضو هیات علمی مشغول تحقیق و پژوهش‬ ‫هستند تا نیازهای کشور را برطرف کنند‪.‬‬ ‫وی با اشاره به اینکه فعالیت تحقیقاتی این مجموعه در راستای‬ ‫اشاعه سالمتی و ارتقا سالمت در جامعه است‪ ،‬افزود‪ :‬این مجموعه‬ ‫با مراکز تحقیقاتی و پژوهشی بین المللی در ارتباط است و ارتباط‬ ‫مستقیمی با انستیتو پاستورهای سایر کشورها دارد‪.‬‬ ‫تشخیص سریع سرطان روده بزرگ با انجام تست فیت‬ ‫معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی‬ ‫استان زنجان اظهار کرد‪ :‬تشخیص زودهنگام‬ ‫و غربالگری سرطان روده بزرگ با انجام‬ ‫تست فیت صورت می گیرد‪.‬‬ ‫محمدرضا صائینی با اشاره به این که سرطان‬ ‫روده بزرگ در جهان پس از سرطان های‬ ‫پستان و پروستات و ریه‪ ،‬چهارمین سرطان‬ ‫با بیشترین میزان بروز است‪ ،‬گفت‪ :‬میزان‬ ‫بروز سرطان روده بزرگ در ایران به ازای‬ ‫هر یکصد هزار نفر‪ ،‬بیش از ‪ 11‬نفر است‪،‬‬ ‫در حالی که متوسط جهانی ان ‪ 71‬نفر است‪.‬‬ ‫وی ادامه داد‪ :‬روده بزرگ از اعضای‬ ‫دستگاه گوارش است که از اپاندیس اغاز‬ ‫شده و به راست روده یا رکتوم ختم‬ ‫می شود و به شکل یک عالمت سئوال‬ ‫بزرگ روده کوچک را احاطه می کند‪.‬‬ ‫معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی‬ ‫اظهار کرد‪ :‬سرطان روده بزرگ در بخش‬ ‫کولون و یا رکتوم شکل می گیرد‪ .‬سرطان‬ ‫روده بزرگ در بخش کولون و یا رکتوم‬ ‫شکل می گیرد‪ .‬سرطان روده بزرگ در‬ ‫مراحل اولیه هیچ گونه عالئمی ندارد و در‬ ‫صورت تشخیص زودهنگام‪ ،‬پیش اگاهی‬ ‫خوبی داشته و قابل درمان است‪.‬‬ ‫صائینی با اشاره به اینکه خوشبختانه سرطان‬ ‫روده بزرگ یکی از قابل پیشگیری ترین‬ ‫سرطان هاست‪ ،‬گفت‪ :‬بنابراین نه تنها می توان‬ ‫با تغییر در شیوه زندگی احتمال پولیپ یا‬ ‫سرطان روده بزرگ را کاهش داد‪ ،‬بلکه‬ ‫با انجام اقدامات غربالگری و تشخیص‬ ‫زودهنگام‪ ،‬می توان پولیپ یا سرطان را در‬ ‫مراحل اولیه شناسایی و به موقع درمان کرد‪.‬‬ ‫وی افزود‪ :‬در برنامه غربالگری و تشخیص‬ ‫زودهنگام سرطان روده بزرگ‪ ،‬هدف‬ ‫شناسایی بیماران مشکوک به سرطان روده‬ ‫بزرگ و ارائه خدمات مناسب درسطوح‬ ‫مختلف شبکه بهداشتی درمانی است و تمام‬ ‫افراد ‪ 50‬تا ‪ 69‬سال به صورت رایگان مورد‬ ‫ارزیابی قرار می گیرد‪.‬‬ ‫صائینی با بیان این که عوامل خطر سرطان‬ ‫روده بزرگ به دو دسته تقسیم می شود‪،‬‬ ‫گفت‪ :‬بخشی از این عوامل نظیر افزایش‬ ‫سن‪ ،‬سابقه خانوادگی پولیپ یا سرطان روده‬ ‫بزرگ و بیماری های ارثی غیر قابل اصالح‬ ‫است و بخشی دیگر شامل فعالیت بدنی‬ ‫ناکافی‪ ،‬افزایش وزن‪ ،‬مصرف الکل‪ ،‬مصرف‬ ‫دخانیات‪ ،‬مصرف روزانه بیش از ‪ 80‬تا‬ ‫‪ 90‬گرم گوشت قرمز‪ ،‬مصرف کم میوه و‬ ‫سبزی ها که می توان با اصالح شیوه زندگی‬ ‫ان را تغییر داد‪.‬‬ ‫این مسئول خاطرنشان کرد‪ :‬مهم ترین‬ ‫عالیم مشکوک به سرطان روده بزرگ شامل‬ ‫خونریزی دستگاه گوارش تحتانی در طی یک‬ ‫ماه اخیر‪ ،‬یبوست در طی یک ماه اخیر اسهال‪،‬‬ ‫درد شکم و احساس پر بودن معقد پس از‬ ‫اجابت مزاج‪ ،‬کاهش بیش از ‪10‬درصد وزن‬ ‫بدن در طی شش ماه گذشته است‪.‬‬ ‫وی افزود‪ :‬تشخیص زودهنگام و‬ ‫غربالگری این سرطان با تست فیت‬ ‫انجام می شود و سرطان روده بزرگ‬ ‫و پولیپ های باعث خونریزی و ایجاد‬ ‫خون در مدفوع می شود‪ ،‬اما این خون‬ ‫ان قدر کم است که با چشم دیده‬ ‫نمی شود بلکه باید با انجام ازمایش‬ ‫ا ن را تشخیص داد‪ .‬تست فیت که‬ ‫در پایگاه های سالمت و خانه های بهداشت‬ ‫به صورت رایگان جهت افراد ‪ 50‬تا ‪ 69‬سال‬ ‫انجام می شود‪ ،‬بهترین شیوه برای تشخیص‬ ‫خون مخفی در مدفوع است‪.‬‬ ‫از هم اکنون به کانال تلگرامی و اینستاگرام‬ ‫ماهنامه تشخیص ازمایشگاهی بپیوندید‬ ‫‪@Tashkhis_Magazine‬‬ ‫‪@Tashkhis_Magazine‬‬ ‫امضای اولین تفاهم نامه همکاری ژاپن و‬ ‫وزارت بهداشت ایران در زمینه تجهیزات پزشکی‬ ‫صبح روز‪23‬بهمن تفاه م نامه ای‬ ‫میان وزارت بهداشت ایران و سازمان‬ ‫همکاری های بین المللی ژاپن به منظور‬ ‫ارتقای تجهیزات تشخیصی و درمانی در‬ ‫دو بیمارستان تهران‪ ،‬به امضا رسید‪.‬‬ ‫طبق این تفاهم نامه تامین منابع مالی‬ ‫به ارزش یک میلیارد و ‪ ۵۳۴‬ین ژاپن به‬ ‫منظور ارتقای تجهیزات پزشکی در تهران‬ ‫بین سازمان همکاری های بین المللی ژاپن‬ ‫(جایکا) و وزارت بهداشت‪ ،‬درمان و‬ ‫اموزش پزشکی جمهوری اسالمی ایران به‬ ‫امضا رسید‪.‬‬ ‫براساس این گزارش‪،‬‬ ‫در این پروژه و در راستای‬ ‫تقویت و بهبود روش های‬ ‫تشخیصی و درمانی‬ ‫غیرواگیر‬ ‫بیماری های‬ ‫(سرطان و بیماریهای قلبی‬ ‫و عروقی) و ارتقای سطح‬ ‫دو بیمارستان امام حسین (ع) و بیمارستان‬ ‫کیفی خدمات پزشکی‪ ،‬تجهیزات مورد زنان ارش در تهران تامین خواهد شد‪.‬‬ ‫نیاز برای تشخیص و درمان زود هنگام‬ ‫سرطان و بیماری های قلبی و عروقی در‬ ‫ویرایش ‪ 68‬ژن درچین‬ ‫طرح ویرایش ژن برای نابودی سرطان‬ ‫با استفاده از روش اصالح ژن‪CRISPR‬‬ ‫از سال ‪ 2015‬بر روی ‪ 86‬فرد چینی‬ ‫انجام گرفته است‪.‬‬ ‫طرح ازمایش بالینی ویرایش‬ ‫ژن"تناوب های کوتاه پالیندروم فاصله دار‬ ‫منظم خوشه ای)‪ " (CRISPR‬برای اولین‬ ‫بار در امریکا نیز مطرح شده و قرار است‬ ‫شروع شود‪ .‬این روش نوعی سیستم‬ ‫ایمنی)‪ (Safety system‬تطابق پذیر در‬ ‫باکتری ها است که انها را قادر به کشف‬ ‫دی ‪.‬ان ‪.‬ای ویروس و بعد نابودی شان‬ ‫می کند‪ .‬این در حالیست که چین در این‬ ‫زمینه پیشرو بوده و از ابزار تغییردهنده ژن‬ ‫برای تغییر دی‪ .‬ان‪ .‬ای دهها فرد در چندین‬ ‫ازمایش بالینی استفاده کرده است‪.‬‬ ‫تاکنون در چین حداقل ژن های ‪ 86‬نفر‬ ‫ویرایش شد ه و شواهدی وجود دارد که‬ ‫در این کشور حداقل ‪11‬‬ ‫ازمایش بالینی با استفاده از‬ ‫(‪)CRISPR‬صورت گرفته‬ ‫است‪ .‬رویکرد سریع چین در‬ ‫این زمینه‪ ،‬یک دوئل زیست‬ ‫پزشکی را بین ایاالت متحده‬ ‫و چین برقرار کرده است‪.‬‬ ‫در ازمایشی که در سال‬ ‫انجام خواهد شد فقط ‪ 16‬نفر را ثبت نام‬ ‫‪ 2015‬در چین برای مبارزه‬ ‫با سرطان(‪ )Cancer‬انجام شد‪ ،‬سلول ها را خواهد کرد‪ .‬در همین حال‪ ،‬اولین ازمایش‬ ‫از بدن ‪ 63‬بیمار مبتال به سرطان های کلیه‪ )CRISPR( ،‬انسانی در ایاالت متحده در‬ ‫ریه‪ ،‬کبد و گلو جدا کردند و با (‪ )CRISPR‬دانشگاه پنسیلوانیا انجام خواهد گرفت و‬ ‫انها را تغییر دادند و سپس دوباره به بدن فقط ‪ 18‬نفر را ثبت نام می کنند و تنها به‬ ‫این دلیل طراحی شده است که امن بودن‬ ‫بیماران تزریق کردند‪.‬‬ ‫سایر ازمایش های چینی ها به دنبال (‪ )CRISPR‬را بسنجند‪.‬‬ ‫استفاده از(‪ )CRISPR‬برای درمان ویروس‬ ‫‪ ،HIV‬سرطان مری و سرطان خون است‪.‬‬ ‫ازمایشی که در سال جاری در چین‬ ‫رونمایی از اولین محصول سلول های بنیادی کشور‬ ‫و بهره برداری بالینی ان در بیماران‬ ‫تولید این محصول بی شک یکی از‬ ‫مهم ترین اتفاقات علمی در دهه اخیر خواهد‬ ‫بود‪ .‬با راه اندازی این خط تولید و تولید این‬ ‫محصول‪ ،‬کشور جمهوری اسالمی ایران در رده ی‬ ‫‪ 13‬کشور برتر دنیا در زمینه سلول های بنیادی‬ ‫پوست و محصوالت پوستی قرار گرفت‪.‬‬ ‫به دنبال تحقیقاتی که از سال ‪ ٢٠٠٥‬و ‪٢٠٠٦‬‬ ‫دکتر نیلفروش زاده و پژوهشگران رویان در تولید‬ ‫فیبروبالست‪ ،‬کراتونوسیت و مالنوسیت و تمام‬ ‫رده های پوستی اغاز کردند‪ .‬این سلول ها در‬ ‫درمان اسکار های اکنه‪ ،‬اسکار های اتروفیک‪،‬‬ ‫اسکار های لیشمانیوزیز‪ ،‬زخم های مزمن‪ ،‬زخم‬ ‫های دیابتی و سوختگی های محدود مورد‬ ‫استفاده گسترده قرارگرفت که با نتایج مطلوبی‬ ‫همراه بوده است‪.‬‬ ‫مقاالت منتشر شده از سال های ‪ ٢٠٠٨‬تا‬ ‫‪ ٢٠١٥‬توسط تیم پژوهشگران مرکز تحقیقات‬ ‫پوست و سلول های بنیادی دانشگاه علوم پزشکی‬ ‫تهران و مرکز تحقیقات پوست و سالک و‬ ‫پژوهشکده ی رویان زمینه ای ساخت تا منجر به‬ ‫تولید فراورده های سلولی گردد‪.‬‬ ‫این محصول با حمایت هولدینگ دارویی‬ ‫برکت و توسط شرکت سل تک فارمد‪،‬‬ ‫وابسته به هولدینگ دارویی برکت و مرکز‬ ‫تحقیقات پوست و سلول های بنیادی دانشگاه‬ ‫علوم پزشکی تهران تولید شد و اکنون در یک‬ ‫مرکز غیر دولتی که به عنوان همکار مرکز فوق‬ ‫الذکر و در همکاری با هولدینگ دارویی برکت‬ ‫است‪ ،‬در حال استفاده است‪.‬‬ ‫مرکز تحقیقات پوست و سلول های‬ ‫بنیادی دانشگاه علوم پزشکی تهران یکی از‬ ‫قطب های پژوهشی کشور است‪ .‬اگرچه این‬ ‫مرکز در طول سال های استقرار خود اقدام‬ ‫به انجام پژوهش های متعددی در زمینه‬ ‫بیماری های پوست و مو مشتمل بر مطالعات‬ ‫جمعیتی‪ ،‬بالینی و علوم پایه نموده است‪ ،‬اما‬ ‫انجام پژوهش های بالینی کاربردی برای به ‬ ‫کارگیری سلول های بنیادی موجب گردیده‬ ‫این مرکز عملکردی منحصر به فرد در زمینه‬ ‫کاربرد سلول های بنیادی داشته باشد‪ ،‬تا به‬ ‫عنوان پیشتاز برخی پژوهش های به کارگیری‬ ‫سلول های بنیادی در ایران و دنیا مطرح باشد‪.‬‬ ‫در حال حاضر مرکز تحقیقات پوست و‬ ‫سلول های بنیادی تنها مرکزی است که سلول‬ ‫درمانی را در حوزه پوست به صورت فعال انجام‬ ‫می دهد‪ .‬برای نخستین بار در دنیا در حال حاضر‬ ‫پژوهش تولید ارگانویید مو در این مرکز انجام‬ ‫می شود که جهت پیوند در انسان در مرحله‬ ‫تجربی قرار دارد‪ .‬عالوه بر این ایمنی تزریق‬ ‫سلول های فولیکول مو به انسان توسط مرکز‬ ‫تحقیقات پوست و سلول های بنیادی بررسی‬ ‫شده است‪ .‬تزریق فیبروبالست همزمان با شرکت‬ ‫ایزوالژن‪ ،‬در مرکز تحقیقات پوست و سالک و‬ ‫پژوهشکده ی رویان اصفهان شروع شد‪.‬‬ ‫در سال ‪ 2014‬از سلول های فیبروبالست‬ ‫جهت جوان سازی و برطرف کردن چین و‬ ‫چروک های دور چشم و خط خنده در قالب‬ ‫مطالعه کارازمائی بالینی در مرکز تحقیقات پوست‬ ‫و سلول های بنیادی دانشگاه علوم پزشکی تهران‪،‬‬ ‫استفاده شده است و نتایج این مطالعات نیز به‬ ‫چاپ رسیده است‪ .‬همچنین تزریق چربی همراه‬ ‫با فیبروبالست در درمان اسکار اکنه نیز انجام و‬ ‫نتایج مطلوبی را نشان داده است‪ .‬در حال حاضر‬ ‫این مرکز به انجام پروژه ای جهت درمان زخم‬ ‫های بیماری اپیدرمیس بولوزا با استفاده از پانسمان‬ ‫های زیستی مثل کشت سلول های فیبروبالست بر‬ ‫روی پرده امنیون و استفاده از ژل پالکتی مشتق از‬ ‫خون بندناف اقدام کرده است‪.‬‬ ‫در سال ‪ 2015‬نیز از سلول های کراتینوسیت‬ ‫اتولوگ جهت برطرف ساختن جوشگاه ناشی از‬ ‫مصرف دارو و همچنین جوشگاه های ناشی از‬ ‫تصادف استفاده شد‪.‬‬ ‫سلول درمانی با استفاده از سوسپانسیون‬ ‫مالنوسیت و کراتینوسیت در مورد بیماران‬ ‫ویتیلیگو و لوکودرما نیز نتایج رضایت بخشی‬ ‫در فاز کارازمائی بالینی نشان داد که نتایج این‬ ‫تحقیقات در دست انتشار است‪.‬‬ ‫از جمله دیگر مطالعات انجام شده در سال‬ ‫‪ 2015‬در این مرکز می توان به استفاده از‬ ‫سلول های بنیادی مزانشیمی مشتق از چربی یا‬ ‫‪ SVF‬اشاره کرد که به منظور جوانسازی و رفع‬ ‫خطوط نازولبیال در قالب کارازمائی انجام و‬ ‫نتایج مثبت تاثیر این سلول ها برای نخستین‬ ‫بار در ایران گزارش و به چاپ رسید‪.‬‬ ‫همچنین پژوهشگران این مرکز با همکاری‬ ‫پژوهشگاه رویان مطالعات متعدد و متفاوتی در‬ ‫زمینه اثر بخشی تزریق همزمان سلول های درمال‬ ‫پاپیال و سلول های اپیتلیال فولیکول مو در مرحله‬ ‫پری کلینیکال‪ ،‬برای ایجاد مو را مورد بررسی قرار‬ ‫دادند که نتایج ان در مجالت معتبر چاپ شده‬ ‫است‪ .‬در حال حاضر در این مرکز‪ ،‬پروژه های‬ ‫مشترکی از جمله کشت سلول های کراتینوسیت‬ ‫و درمال پاپیالی فولیکول مو در ایجاد جرم های‬ ‫موئی در محیط ‪ in vitro‬برای پیوند به پوست‬ ‫سر انسان و بهینه سازی ویژگی القایی سلول های‬ ‫درمال پاپیالی کشت شده ی انسان با استفاده از‬ ‫اگزوزوم ها که از جمله حیطه های جدید و‬ ‫چالش برانگیز در حوزه مطالعات علوم پایه این‬ ‫سلول هاست‪ ،‬در حال بررسی است‪.‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪7‬‬ ‫ ‪8‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫گــزارش کوتاه‬ ‫نیلوفر حسن‪-‬کارشناس تجهیزات پزشکی‬ ‫اشنایی با اداره ی امور ازمایشگاه های چهارمحال بختیاری‬ ‫نقشه استان چهارمحال و بختیاری‪ ،‬تقریباًمشابه نقشه کوچک شده ایران عزیزمان در‬ ‫به خدمات‪ ،‬کیفیت خدمات در ابعاد مشخص موردتوجه قرارگرفته است و یکی از‬ ‫دامنه های شرقی زاگرس مرکزی واقع شده است و بیشتر مساحت ان با جنگل های بلوط‬ ‫اولویت های مهم دانشگاه در دستور کار قرار گرفت که با اجرای طرح های مختلف و پایلوت‬ ‫پوشیده شده است‪ .‬به دلیل وجود رشته کوه های بلند (مانند زرد کوه) و چشمه زارهای فراوان‬ ‫کشوری‪ ،‬پایه های بهداشت و درمان استوار شد‪.‬‬ ‫(مانند کوهرنگ‪ -‬دیمه ‪ -‬سرداب و ابشار اتشگاه) در حدود ‪ 15-10‬درصد منابع ابی کشور‬ ‫را تولید می کند و دو رودخانه بزرگ کارون و زاینده رود از ان سرچشمه می گیرد و همین تنوع‬ ‫منابع‪ ،‬ان را به یکی از استان های زیبا و دیدنی کشور تبدیل کرده است‪ .‬مردمان ان از اقوام‬ ‫اصیل و نجیب ایران کهن بوده اند و درزمینه تولیدات کشاورزی (مانند بادام ‪ ،‬گردو‪ ،‬هلو)‪ ،‬دامی‬ ‫(مانند لبنیات ‪ ،‬گوشت قرمز و ماهی قزل اال)‪ ،‬خوراکی (مانند گز بلداجی و پولکی) و صنعتی‬ ‫(مانند محصوالت خانگی برفاب و ورق فوالد و گالوانیزه) فعالیت دارند‪ .‬این استان بیش‬ ‫از ‪ 900‬هزار جمعیت و ‪ 9‬شهرستان دارد که از شهرهای ان می توان شهرکرد ‪ ،‬بروجن‪،‬‬ ‫لردگان و سامان نام برد‪.‬‬ ‫دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان‬ ‫چهارمحال و بختیاری‬ ‫حوزه اموزش‬ ‫این دانشگاه از سال ‪ ۱۳۶۵‬کار خود را با پذیرش ‪ ۲۴۰‬دانشجو در سه رشته و دو‬ ‫مقطع تحصیلی در قالب دو دانشکده اغاز کرد و هم اکنون قریب به ‪ ۲۳۱۴‬دانشجو در‬ ‫‪ ۳۷‬رشته و ‪ ۸‬مقطع تحصیلی دکتری تخصصی بالینی‪ ،‬دکترای ‪ ،PHD‬دکترای حرفه ای‪،‬‬ ‫دکترای تخصصی پژوهشی‪ ،‬کارشناسی ارشد‪ ،‬کارشناسی پیوسته و ناپیوسته‪ ،‬کاردانی‬ ‫و در ‪ ۷‬دانشکده پزشکی‪ ،‬پیراپزشکی‪ ،‬بهداشت‪ ،‬پرستاری و مامائی شهرکرد و‬ ‫پرستاری بروجن ‪ ،‬فناوری های نوین و دندانپزشکی مشغول به تحصیل اند‪ .‬اکنون تعداد‬ ‫اعضای حیات علمی دانشگاه ‪ ۲۳۹‬نفر‪ ،‬شامل ‪ ۸‬استاد‪ ۲۹ ،‬دانشیار‪ ۱۶۳ ،‬استادیار و‬ ‫‪ ۳۸‬مربی و ‪ ۱‬نفر استادیار پژوهشی است‪ .‬از ابتدای تاسیس دانشگاه تاکنون قریب‬ ‫به ‪ ۱۰۹۳۶‬دانشجو از این دانشگاه فارغ التحصیل شده اند که از این تعداد ‪ ۳۷۰۱‬نفر‬ ‫دانشگاه علوم پزشکی‪ ،‬خدمات بهداشتی و درمانی استان چهارمحال و بختیاری‬ ‫(نزدیک به ‪ ۳۵‬درصد) به مقاطع تحصیلی باالتر راه یافته اند‪ .‬کسب چندین مدال در‬ ‫در سال ‪ ۱۳۶۵‬تاسیس شد و هم اکنون دارای ‪ ۶‬دانشکده پزشکی‪ ،‬پیراپزشکی‪،‬‬ ‫المپیادهای دانشجویی طی سال های ‪ ۹۳‬تا ‪ ۹۶‬و راه یابی ‪ ۵‬نفر از دانشجویان به مرحله‬ ‫بهداشت‪ ،‬فناوری های نوین‪ ،‬پرستاری و مامایی در شهرکرد و پرستاری در بروجن‬ ‫تیمی المپیاد کشوری در سال جاری‪ ،‬کسب رتبه بورد تخصصی توسط ‪ ۴‬نفر در دو سال‬ ‫است‪ .‬دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد یکی از دانشکده شهرکرد است که در‬ ‫گذشته ازجمله موفقیت های اموزشی این دانشگاه محسوب می شود‪.‬‬ ‫منطقه رحمتیه این شهر واقع شده است‪.‬‬ ‫بهره مندی دانشجویان دانشگاه از ‪ ۲۲۴۵۰‬مترمربع فضای اموزشی در‬ ‫قدمت ساختار خدمات بهداشت و درمان استان از نیم قرن تجاوز نمی کند‪ .‬تا قبل از‬ ‫دانشکده ها و بیمارستان ها‪ ،‬تجهیزات مدرن اموزشی‪ ،‬کمک اموزشی و تحقیقاتی‪،‬‬ ‫انقالب‪ ،‬فعالیت های این بخش را سازمان بهداری عهده دار بود طوری که تنها به خدمات‬ ‫امکان بهره مندی از سه مرکز تحقیقاتی و یک پژوهشکده علوم پایه سالمت‪ ،‬دو‬ ‫درمانی ان هم به صورت ناقص و در قالب دو بیمارستان و چند درمانگاه که عمدتاً در‬ ‫بیمارستان اموزشی‪ ،‬دو کتابخانه تخصصی مجهز به جدیدترین منابع علمی‪ ،‬امکان‬ ‫شهرها مستقر بودند محدود می شد‪ .‬عمدتاً پزشکان خارجی این مراکز را اداره می کردند‬ ‫بهره مندی اساتید و دانشجویان از خدمات کامپیوتری و اینترنت برگ زرینی از سند‬ ‫و خال سایر نیروها ازجمله ماما‪ ،‬پرستار و بهورز کام ً‬ ‫ال محسوس بود‪ .‬ازنظر اموزش عالی‬ ‫هیچ گونه مرکز اموزشی مستقلی در سطح استان وجود نداشت و جویندگان دانش‬ ‫گ بودند‪ .‬در سال ‪۵۷‬‬ ‫باتحمل رنج و مشقت فراوان ناگزیر به مهاجرت به شهرهای بزر ‬ ‫با پیروزی انقالب‪ ،‬تحول اساسی درزمینه ی های مختلف در کشور و استان اتفاق افتاد و‬ ‫در فاصله زمانی سال های ‪ ۵۷‬تا ‪ ۶۴‬کارشناسان و متخصصان بخش بهداشت و درمان‬ ‫نسبت به طراحی شبکه های بهداشتی‪ ،‬درمانی در سطح کشور همت گمارده اند‪ .‬این طرح‬ ‫که بر مبنای تحقق عدالت اجتماعی و رفع نیازهای مناطق محروم استوار بود‪ ،‬پس از‬ ‫اجرای ازمایشی‪ ،‬موردحمایت مسووالن نظام قرار گرفت و گسترش چشمگیری در سطح‬ ‫کشور‪ ،‬به خصوص در استان چهارمحال و بختیاری یافته است‪.‬‬ ‫از سال ‪ ۱۳۶۴‬سازمان منطقه ای بهداری به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات‬ ‫بهداشتی‪ ،‬درمانی‪ ،‬تغییر نام داد و به طورکلی ساختار ان متحول و ماموریت های جدید‬ ‫در ارتباط با بهداشت‪ ،‬درمان‪ ،‬اموزش‪ ،‬پژوهش‪ ،‬غذا و دارو‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬دانشجوئی و‬ ‫توسعه مدیریت و منابع برای ان پیش بینی شد‪ .‬مطالعه روند رشد خدمات در استان در‬ ‫فاصله سال های ‪ ۶۵‬تا ‪ ۷۰‬گویای این واقعیت است که وضعیت بهداشت و درمان از‬ ‫بهبود نسبی برخوردار بوده و روند رشد ان ادامه پیداکرده است‪.‬‬ ‫در دهه دوم شکل گیری نظام جدید سالمت یعنی از سال ‪ ۷۴‬تاکنون و پس از فراغت‬ ‫از کمیت ها و توسعه واحدهای بهداشتی‪ ،‬درمانی و افزایش میزان دسترسی مردم‬ ‫توسعه اموزش پزشکی در استان است‪.‬‬ ‫حوزه بهداشت‬ ‫حوزه معاونت بهداشتی دانشگاه با در اختیار داشتن ‪ ۹‬مرکز بهداشت شهرستان‪،‬‬ ‫‪۶۲‬مرکز خدمات جامع سالمت شهری و ‪ ۵۷‬مرکز خدمات جامع سالمت روستایی‪،‬‬ ‫‪ ۳‬مرکز اموزش بهورزی‪ ۳۱۳ ،‬خانه بهداشت‪ ۲۴ ،‬پایگاه سالمت شهری و ‪ ۴۰‬پایگاه‬ ‫سالمت روستایی و ‪ ۴‬واحد تسهیالت زایمانی‪ ،‬میزان دسترسی به خدمات بهداشتی‬ ‫درمانی اولیه در شهرها را به ‪ ۱۰۰‬درصد و در روستاها به ‪ ۹۸‬درصد رسانده است‪.‬‬ ‫نرخ رشد جمعیت استان‪ ۱.۵‬درصد‪ ،‬پوشش واکسیناسیون زیر یک سال ‪ ۱۰۰‬درصد و‬ ‫میزان دسترسی به اب اشامیدنی سالم در استان‪ ۹۹.۸‬درصد است‪.‬‬ ‫********‬ ‫این شماره به گفتگو با دکتر رضا بهاءلو با مدرک تحصیلی دکترای علوم ازمایشگاهی‬ ‫اختصاص پیداکرده است که از سال ‪ 1375‬تاکنون رئیس اداره امورازمایشگاه های‬ ‫دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد بوده است‪ .‬اداره امور ازمایشگاه های شهرکرد‬ ‫به مدیریت امور ازمایشگاه ها ارتقاءیافته است‪ .‬در ادامه با تجربیات و فعالیت های وی‬ ‫بیشتر اشنا می شویم‪.‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪ ‬در اغاز‪ ،‬خواهشمند است در باره ی اهداف و وظایف‬ ‫اداره امور ازمایشگاه ها توضیح دهید‪.‬‬ ‫خوشحالم از این بابت که این فرصت را فراهم کردید‬ ‫تا توضیحاتی در خصوص وضعیت ازمایشگاه های استان‬ ‫چهارمحال و بختیاری و نقش ازمایشگاه ها درارایه خدمات‬ ‫بهداشتی و درمانی به مردم استان مطالبی بیان کنم‪ .‬ابتدا از‬ ‫تالش های همکاران شما در مجله تشخیص ازمایشگاهی‬ ‫تشکر می کنم به دلیل این که پس از چاپ نشدن مجله‬ ‫جامعه ازمایشگاهیان کشور که در دهه ‪ 60‬منتشر می شد‪،‬‬ ‫اولین مجله ای است که ارتباط خوبی میان ازمایشگاهیان‬ ‫درمان است ولی با تمام مجموعه های دانشگاه همکاری و‬ ‫انجام وظیفه می کند‪.‬‬ ‫‪ ‬ایا مدیریت تجهیزات ازمایشگاهی دانشگاه به عهده‬ ‫این اداره است؟‬ ‫بله‪ .‬تقریب ًا تمام تجهیزات و کیت های مصرفی تخصصی‬ ‫موردنیاز ازمایشگاه های دانشگاه با مشورت و تایید مدیریت‬ ‫امورازمایشگاه ها تهیه و خریداری می شود و هماهنگی‬ ‫خوبی بین واحدهای مختلف دانشگاه ازجمله اداره تجهیزات‬ ‫پزشکی در این زمینه وجود دارد و اداره امور ازمایشگاه ها‬ ‫در سیاست گذاری های کالن تجهیزات ازمایشگاهی‬ ‫نقش محوری دارد‪.‬‬ ‫‪ ‬ازفعالیت های علمی این اداره بفرمایید؟‬ ‫از فعالیت های علمی می توان به اموزش کارکنان‪،‬‬ ‫برگزاری کارگاه های عملی و کنترل کیفی ونیز‬ ‫مساعدت در اموزش کارورزی دانشجویان علوم‬ ‫ازمایشگاهی اشاره کرد‪.‬‬ ‫در خصوص مدیریت بودجه هم گرچه دانشگاه ما‬ ‫مثل تمام دانشگاه ها و واحدهای مختلف دانشگاهی‬ ‫با کمبود اعتبارات مواجه است ولی به دلیل تعامل‬ ‫خوبی که با مدیریت مالی دانشگاه وجود دارد و‬ ‫مطابق با اعتبارات تخصصی دانشگاه‪ ،‬ازمایشگاه های‬ ‫استان رشد خوبی را در این زمینه داشته اند‪.‬‬ ‫کشور به وجود اورده است‪ .‬مهم ترین وظایف اداره امور‬ ‫ازمایشگاه های دانشگاه مانند سایر استان ها عبارت است‬ ‫از نیازسنجی خدمات ازمایشگاهی‪ ،‬مشارکت در تاسیس‪،‬‬ ‫راه اندازی و تجهیز ازمایشگاه ها‪ ،‬به کارگیری و ساماندهی‬ ‫نیروی انسانی‪ ،‬برنامه ریزی های اموزشی کارکنان‪ ،‬صدور‬ ‫پروانه های تاسیس و مسوولیت فنی‪ ،‬نظارت و ممیزی‬ ‫ازمایشگاه ها و مشارکت و همکاری با کمیته های مختلف‬ ‫دانشگاهی است‪.‬‬ ‫‪ ‬اداره امور ازمایشگاه دانشگاه شما زیر نظر ریاست‬ ‫دانشگاه فعالیت دارد یا معاونت؟‬ ‫اداره امور ازمایشگاه ها که به مدیریت امور ازمایشگاه ها‬ ‫ارتقاءیافته است ازنظر تشکیالتی زیرمجموعه معاونت‬ ‫ ‪10‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫این اداره چه تعداد پرسنل داردوتخصص افراد‬ ‫‪‬‬ ‫چیست؟‬ ‫چارت سازمانی و پرسنلی اداره امور ازمایشگاه ها از یک‬ ‫واحد اداری‪ ،‬یک واحد ازمایشگاهی و یک انبار تجهیزات و‬ ‫مواد مصرفی تشکیل شده است‪ .‬واحد اداری‪ ،‬دارای یک نفر‬ ‫دکترا و دو نفر کارشناس و یک نفر کاردان علوم ازمایشگاهی‬ ‫است و واحد ازمایشگاهی انجا یک ازمایشگاه رفرنس استانی‬ ‫است که دارای شش نفر کارشناس‪ ،‬چهار نفر کاردان و تعدادی‬ ‫نیروهای دفتری و خدماتی است و از بخش های خون شناسی‪،‬‬ ‫میکروب شناسی‪ ،‬سرولوژی‪ ،‬انگل شناسی‪ ،‬بیو شیمی مواد مخدر‬ ‫و کنترل کیفی تشکیل شده است‪.‬‬ ‫نحوه نظارت برمدیریت نگهداشت تجهیزات‬ ‫‪‬‬ ‫ازمایشگاهی در مراکز تابعه به چه صورت است؟ وضعیت‬ ‫اجرای ازمون های کنترل کیفی و کالیبراسیون در مورد‬ ‫تجهیزات ازمایشگاهی در مراکز تابعه به چه صورت است؟‬ ‫متاسفانه باید عرض کنمکه ازمایشگاه ها نیز مانند سایر واحدهای‬ ‫درمانی به نوعی تبدیل به گورستان تجهیزات خارجی شده است‪ .‬به‬ ‫دلیل رعایت نشدن موازین علمی و تجویز غیرمنطقی ازمایش ها و‬ ‫رقابت های غیر سازنده بین ازمایشگاه ها و از طرف دیگر نامناسب‬ ‫بودن نگهداشت تجهیزات به دلیل افت کیفیت علمی کارکنان و‬ ‫خدمات پس از فروش نامناسب و پرهزینه شرکت ها‪ ،‬هزینه های‬ ‫مالی سنگینی بر کشور تحمیل می شود و درامد خوبی نصیب‬ ‫شرکت های خارجی می کند‪ .‬این در حالی است که کشور ما با‬ ‫خیل عظیم بیکاری به خصوص در قشر تحصیل کرده مواجه است‪.‬‬ ‫لذا پیشنهاد من این است که به جای اختصاص هزینه های کالن‬ ‫به خرید تجهیزات ازمایشگاهی گران قیمت که هنر نگهداشت و‬ ‫کنترل کیفی ان نیز وجود ندارد‪ ،‬تالش ما معطوف به اموزش‬ ‫صحیح و کامل نیروی انسانی ماهر شود‪.‬‬ ‫‪ ‬استان شما دارای چه تعداد ازمایشگاه است و‬ ‫پراکندگی ان در شهرها و استان ها چگونه است و چه‬ ‫کمبودهایی درزمینه ی اقالم و تجهیزات وجود دارد؟‬ ‫تعداد ازمایشگاه های استان ‪ 128‬واحد است که ازنظر‬ ‫سرانه‪ ،‬بیشترین ازمایشگاه را در کشور به خود اختصاص‬ ‫داده است و تقریب ًا متناسب با میزان جمعیت و پراکندگی‬ ‫هر شهرستان و روستاهای ان به طور عادالنه توزیع شده اند و‬ ‫بیش از ‪ 600‬نفر نیروی ازمایشگاهی در ان ها فعالیت دارند‪.‬‬ ‫‪ -1‬ازمایشگاه های دولتی‪ :‬مجموع ًا تعداد ‪ ۱۰۹‬ازمایشگاه‬ ‫بیمارستانی‪ ،‬مرکز بهداشت شهرستان و ازمایشگاه‬ ‫مراکز بهداشتی و درمانی شهری و روستایی و وابسته به‬ ‫نهادها در سطح استان فعالیت دارند که نحوه پراکندگی ان‬ ‫طبق جدول زیر است‪.‬‬ ‫‪ -۲‬ازمایشگاه های خصوصی و نهادها‪ :‬تعداد ‪۱۶‬‬ ‫ازمایشگاه خصوصی در استان فعالیت می کنند که نحوه‬ ‫پراکندگی ان طبق جدول زیر است‪.‬‬ ‫‪ ‬چه چالش هایی برای انجام منسجم و قدرتمند‬ ‫فرایندهای مدیریت تجهیزات ازمایشگاهی دانشگاه‬ ‫وجود دارد و راهکارهای پیشنهادی چیست؟‬ ‫همان طور که می دانید تالش های بسیاری در جهت‬ ‫ارتقای نظام سالمت کشور به عمل امده است ولی هنوز‬ ‫محرومیت های زیادی وجود دارد و با مشکالت فروانی مواجه‬ ‫هستیم که ازمایشگاه ها نیز از این امر مستثنی نیستند‪ .‬لذا اگر‬ ‫نظام سالمت کشور بخواهد از جایگاه مناسبی برخوردار باشد‬ ‫به نظر من در حوزه سالمت باید چند اقدام اساسی انجام‬ ‫شود تا مشکالت سیستم سالمت و در کنار ان مشکالت‬ ‫ازمایشگاه ها نیز حل شود که اهم ان ها عبارت اند از‪:‬‬ ‫‪-1‬توجه جدی به افزایش کیفیت اموزش پزشکی و‬ ‫پیراپزشکی و تربیت نیروی ماهر‬ ‫‪-2‬اموزش عملی اخالق مداری از طرف مسووالن و اساتید‬ ‫و خارج شدن جنبه های تجارتی از حرفه پزشکی‬ ‫‪-3‬اولویت دادن به مسائل بهداشتی‬ ‫‪-4‬اجرای هرچه سریع تر سیستم ارجاع و پزشک‬ ‫خانواده‬ ‫‪-5‬مهارت محوری به جای تجهیزات محوری‬ ‫‪ ‬ایا کمبود و ضعفی در ازمایشگاه های استان درزمینه‬ ‫اقالم و تجهیزات وجود دارد؟ چه دستگاه ها و اقالمی؟‬ ‫گرچه متناسب با نیازهای پزشکی در استان‪ ،‬دستگاه های‬ ‫ازمایشگاهی نیز خریداری و مورداستفاده قرارگرفته اند‬ ‫ولی با این حال تجهیزاتی مانند فلوسیتومتر‪-‬فروزن سکشن‬ ‫و ازمایش هایی مانند‪ IHC‬در دانشگاه انجام نمی شود که با‬ ‫توجه تعداد جمعیت استان در حال بررسی و ارزیابی‬ ‫هستیم که ایا راه اندازی این‬ ‫تست ها مقرون به صرفه در استان‬ ‫است یا اینکه این خدمات که‬ ‫اکنون از سازوکار شبکه ارجاع‬ ‫انجام می شود ادامه یابد‪.‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪11‬‬ ‫گفتــــگو‬ ‫نیلوفر حسن‪-‬کارشناس مهندسی پزشکی‬ ‫گفتگویی با دکترکیوانی‪:‬‬ ‫متخصص ویروس شناسی بالینی‬ ‫دکترحسین کیوانی تاکنون دو دوره از مدیریت تجهیزات پزشکی اداره کل را پشت سر گذاشته است و جامعه ی ازمایشگاهی ازجمله متخصصین‬ ‫ازمایشگاه و ویروس شناسان او را به خوبی می شناسند‪ .‬با او در دفتر ازمایشگاه تخصصی ویروس شناسی اش قرار گفت وگو گذاشته ام‪ .‬زودتر از قرار‬ ‫می رسم‪ .‬ازمایشگاهی بسیار ارام با کارکنان خوش اخالق که مشغول نمونه گیری بودند‪ .‬در فاصله ای که محیط کار را تماشا می کردم دکتر از در ورودی‬ ‫شیشه ای امد و در اتاقش گفتگویمان را با نوشیدن یک لیوان اب جوش و زعفران شروع کردیم‪ .‬کیوانی در دوران مدیریتی خود اقدامات بسیار خوبی انجام‬ ‫داده بود که یکی از ان ها رفع انحصار و تعدیل قیمت ها بود‪ .‬قیمت گذاری اکنون پس از گذشت ده سال با امدن دکترمسائلی و تغییر اعضای کمیسیون‬ ‫قیمت گذاری‪ ،‬هم چنان یکی از چالش های بزرگ این حوزه است‪ .‬با پاسخش به اولین سوالم دیگر ان حس و حال مصاحبه با مدیران اجرایی اداره کل را‬ ‫نداشتم‪ .‬او از سال ‪ 93‬دیگر اداره کل نیست‪ .‬سال هایی هم در خارج از کشور تحصیل می کرده است‪ .‬این مدت ها شاید بتوان گفت خارج از دید بوده است اما‬ ‫اکنون او برای مردمی که نگران سالمتی خود هستند به هیچ وجه خارج از دید نخواهد بود‪.‬‬ ‫‪ ‬لطف ًا بیوگرافی کامل خود‪،‬‬ ‫تحصیالت‪ ،‬سوابق علمی و‬ ‫اجرایی خود را بیان کنید؟‬ ‫دکتر حسین کیوانی‪ ،‬متخصص‬ ‫ویروس شناسی بالینی از کانادا‪،‬‬ ‫استاد تمام دانشکده پزشکی‬ ‫دانشگاه علوم پزشکی ایران هستم‪.‬‬ ‫متولد یازدهم اذر (روز جهانی‬ ‫ایدز) سال ‪ 1344‬در اصفهان‬ ‫هستم‪ .‬پس از اخذ دکترای عمومی‬ ‫در سال ‪ 1368‬از دانشگاه تهران‬ ‫برای دوره دکترای تخصصی‬ ‫(‪ )ph.D‬به کشور فرانسه و سپس‬ ‫به کشور کانادا رفتم‪ .‬در سال ‪1375‬‬ ‫پس از اخذ دکترای تخصصی‬ ‫(‪ )ph.D‬از دانشگاه شربروک‬ ‫کانادا به کشور مراجعت کردم‪.‬‬ ‫دانشگاه محل تحصیلم عملکرد‬ ‫من در دوره تخصصی را در کانادا‬ ‫«استثنائی» ارزیابی کرده اند‪ .‬زمانی‬ ‫ ‪12‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫هم که از کار اداری و اجرایی خود‬ ‫در اداره کل تجهیزات پزشکی‬ ‫فاصله گرفته ام به کارهای علمی‬ ‫و تحقیقاتی خودم روی اورده ام‪.‬‬ ‫اگر به سایت ‪Google Scholar‬‬ ‫یا ‪ Scopus‬که مرجع بین المللی‬ ‫فعالیت های علمی محققان دنیا‬ ‫است‪ ،‬مراجعه کنید مالحظه‬ ‫خواهید کرد که پس از رها شدن‬ ‫از امور اجرایی (همین سال ‪)1393‬‬ ‫تعداد مقاالت و ضریب ‪ h‬اینجانب‬ ‫به لطف الهی به طرز معنی داری‬ ‫افزایش یافته است‪ ،‬به طوری که‬ ‫دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال‬ ‫جاری دو جایزه پژوهشی را به من‬ ‫داد‪ ،‬یکی به علت داشتن بیشترین‬ ‫تعداد مقاله در یک سال گذشته‬ ‫و یکی هم برای داشتن ضریب‪h‬‬ ‫باالی ‪ 15‬که از بنده اکنون حدس‬ ‫می زنم ‪ 18‬باشد‪.‬‬ ‫با توجه به وجود نداشتن ازمایشگاه‬ ‫تخصصی ویروس شناسی در کشور و‬ ‫نیاز مبرم به این رشته‪ ،‬اولین ازمایشگاه‬ ‫تخصصی ویروس شناسی را در سال‬ ‫‪ 1380‬در کشور تاسیس کردم که مجهز‬ ‫بهپیشرفته تریندستگاه هایتخصصی‬ ‫بوده و روزانه پذیرای بیماران بسیاری‬ ‫از کل کشور است‪.‬‬ ‫‪ ‬لطف ًا از نحوه ورود به‬ ‫اداره کل یا بهتر بگویم سازمان‬ ‫غذاودارو در ان زمان بگویید‪.‬‬ ‫چه رویکرد و تغییراتی ایجاد‬ ‫کردید و نسبت به زمانی که شما‬ ‫این حوزه را تحویل دادید چه‬ ‫تفاوت هایی دیدید؟‬ ‫یادم می اید در سال ‪1375‬‬ ‫دوره های تکمیلی تشخیص‬ ‫پیش از تولد بیماری تاالسمی‬ ‫و هموفیلی را در کشور قبرس‬ ‫گذرانده بودم و برای راه اندازی‬ ‫ازمایشگاه تشخیص قبل از تولد‬ ‫تاالسمی در اصفهان‪ ،‬مواد موردنیاز‬ ‫استخراج (‪ DNA‬دی ان ا) را که‬ ‫از قبرس به همراه خود اورده‬ ‫بودم در گمرک فرودگاه مهراباد‬ ‫از من گرفتند و گفتند باید مجوز‬ ‫تجهیزات پزشکی بگیرید‪ .‬دقیق ًا‬ ‫روزی که برای اولین بار به اداره‬ ‫کل تجهیزات پزشکی در خیابان‬ ‫طوس رفتم‪ ،‬با دیدن دکتر کسایی‬ ‫و صدها پرونده ثبت سفارش‬ ‫روی میز او‪ ،‬با خودم گفتم چطور‬ ‫ممکن است یک نفر چشم پزشک‬ ‫حاضر باشد اینجا فقط کار اداری و‬ ‫امضای قبض انبار و پروفرما انجام‬ ‫دهد‪ .‬به هرحال مهر ترخیص را‬ ‫روی قبض انبار ما زدند جنسمان‬ ‫را ترخیص کردیم اما سرنوشت‬ ‫من بعدا ً طوری رقم خورد که‬ ‫دو سال بعد یعنی در سال‪ 77‬به‬ ‫اصرار دوست و برادر عزیزم دکتر‬ ‫میر محمدصادقی مشاور ایشان در‬ ‫تجهیزات پزشکی شدم و بیشتر در‬ ‫امور ازمایشگاهی مشاوره می دادم‬ ‫و در سال ‪ 78‬به پیشنهاد دکتر‬ ‫بی طرف‪ ،‬قائم مقام مدیرکل شدم‪.‬‬ ‫سال ‪ 80‬استعفا دادم و ازمایشگاه‬ ‫کیوان را تاسیس کردم‪( .‬البته مجوز‬ ‫این ازمایشگاه را سال ‪ 75‬گرفته‬ ‫بودم)‪ ،‬بعد از ‪ 6‬یا ‪ 7‬ماه مجددا ً به‬ ‫اصرار دکتر جزنی و دکتر اکبری‬ ‫با شروع به کار دولت دوم اقای‬ ‫خاتمی‪ ،‬مدیرکل تجهیزات پزشکی‬ ‫شدم و بااینکه فقط قول ‪ 6‬ماه‬ ‫مدیریت را به ان ها دادم تا فرد‬ ‫دیگری پیدا شود‪ ،‬اما ‪ 4‬سال و‬ ‫ده ماه در این سمت باقی ماندم و‬ ‫جای خود را به دکتر رضا مسائلی‬ ‫دادم‪ .‬در سال‪ 92‬نیز به مدت ‪ 8‬ماه‬ ‫سکان اداره تجهیزات پزشکی را‬ ‫به دست گرفتم و بعد از من اقای‬ ‫مهندس صفوی امدند‪.‬‬ ‫در دوره‪ 80‬یک سری امتیازاتی‬ ‫در اداره کل تجهیزات پزشکی‬ ‫وجود داشت که می توانست‬ ‫زمینه ساز رانت و سوءاستفاده قرار‬ ‫بگیرد‪ .‬ازجمله ارزهای ارزان قیمت‬ ‫دولتی که افرادی اگر می توانستند‬ ‫از این امتیازات استفاده کنند‪،‬‬ ‫منفعت زیادی نصیبشان می شد‬ ‫که خوشبختانه این ارزها در همان‬ ‫سال ‪ 1380‬بسیار محدود شدند و‬ ‫بنده هم از موافقان محدود شدن‬ ‫ان ها بودم و به یاد دارم رقم ان‬ ‫به ‪ 20‬میلیون دالر کاهش یافت و‬ ‫ما نیز ان را برای تامین تجهیزات‬ ‫امبوالنس و بخش های ‪ NICU‬و‬ ‫اورژانس ها در اختیار شرکت پخش‬ ‫فراورده های پزشکی که شرکت‬ ‫صد درصد دولتی بود قرار داده ایم‪.‬‬ ‫انچه مسلم است این بود که من‬ ‫با هرگونه ایین نامه و بخشنامه ای‬ ‫که زمینه ساز سوءاستفاده و رانت‬ ‫و یا قالب سنگ کردن مردم بود‬ ‫مخالف بودم‪ .‬یادم است که برای‬ ‫دکتر کیوانی‪:‬‬ ‫یکی از مشکالت اصلی امروز‬ ‫در حوزه تجهیزات پزشکی‪ ،‬طوالنی‬ ‫بودن دوره وصول مطالبات شرکت ها‬ ‫از مراکز درمانی است که باید در‬ ‫کالن کشور حل شود‬ ‫گرفتن بعضی از مجوزهای ورود‬ ‫یا ترخیص‪ ،‬موافقت اصولی و‬ ‫یا تاییدیه کیفیت کاالی پزشکی‬ ‫وقت و سرمایه بسیاری از مردم‬ ‫و شرکت ها به هدر می رفت که‬ ‫من به تسهیل صدور مجوز برای‬ ‫شرکت های تجهیزاتی و تولیدی‬ ‫تاکید داشتم وعمال ان ها را اجرایی‬ ‫کردم‪ .‬البته یک مانعی دران زمان‬ ‫وجود داشت که کارها را مقداری‬ ‫کند می کرد و ان سطح بندی‬ ‫تجهیزات پزشکی بود که من‬ ‫تا حدی مخالف روش اجرای‬ ‫سطح بندی های تجهیزات پزشکی‬ ‫دران زمان بودم و البته اعتقادی هم‬ ‫به صدور مجوز بدون محدودیت‬ ‫برای بعضی از تجهیزات نداشتم‬ ‫و معتقد بودم که نباید تصمیماتی‬ ‫گرفته شود که موجب شود بعضی‬ ‫از امضاهای طالیی به وجود اید‪.‬‬ ‫یک مقدار قیمت گذاری های غلط‬ ‫را اصالح کردم؛ مث ً‬ ‫ال در شرایطی‬ ‫که ارز دو نرخی بود‪ ،‬حتم ًا باید‬ ‫قیمت گذاری انجام می شد اما‬ ‫وقتی که ارز‪ ،‬نرخ نسبت ًا ثابتی داشت‬ ‫و انحصار خاصی هم در واردات‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪13‬‬ ‫وجود نداشت‪ ،‬بهترین روش این‬ ‫بود که کنترل قیمت را به بازار‬ ‫بسپاریم که همین کار را هم‬ ‫کردم‪ .‬بنده در دور دوم انتصابم‬ ‫به مدیر کلی تجهیزات پزشکی‬ ‫در مدت کوتاهی که سال‪92‬‬ ‫بودم‪ ،‬با رعایت نکردن حق ورود‬ ‫انحصاری بعضی از کاالها از‬ ‫نمایندگی های انحصاری برای یک‬ ‫مقطع زمانی مشخص‪ ،‬قیمت های‬ ‫واقعی را کشف‪ ،‬تعدیل و اصالح‬ ‫کردم‪ .‬همچنین با تعدیل هزینه های‬ ‫کارشناسی اداره تجهیزات پزشکی‬ ‫متناسب با افزایش نرخ ارز‪،‬‬ ‫هزینه های واردکنندگان را هم‬ ‫پایین اوردم‪ .‬این ها اصول اولی ه ای‬ ‫بود که باید در این مقطع به ان ها‬ ‫توجه می شد‪.‬‬ ‫‪ ‬دلیل این همه اصرار برای‬ ‫قبول کردن شما در این منصب‬ ‫چه بوده است که ‪9‬سال هم طول‬ ‫انجامید؟‬ ‫این سوال را از خودشان باید‬ ‫بپرسید ولی من خودم نه تنها‬ ‫عالقه ای به پذیرش این مسئولیت‬ ‫نداشتم بلکه به وزیر محترم وقت‬ ‫هم اصرار کردم که بنده را معاف‬ ‫کنند‪ .‬در مورد عملکرد ما‪ ،‬باید‬ ‫دیگران قضاوت کنند‪ .‬من هیچ وقت‬ ‫نخواستم مدیر باشم و بیشتر دوست‬ ‫داشتم به فعالیت علمی‪ ،‬تحقیقاتی‬ ‫و تولیدی بپردازم‪ .‬شاید به خاطر‬ ‫عملکردم در مدتی که قائم مقام اداره‬ ‫بودم و یا سابقه ی خانوادگی که‬ ‫دکتر اکبری معاون سالمت وقت از‬ ‫ان مطلع بود این انتخاب در سال ‪80‬‬ ‫صورت گرفت‪ .‬به هرحال از بین ‪21‬‬ ‫ ‪14‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫نفر که دران مقطع معرفی شده بودند‪،‬‬ ‫قرعه به نام من افتاد‪.‬‬ ‫‪ ‬اکنون برای مشکالت‬ ‫حوزه ی تجهیزات پزشکی چه‬ ‫راهکارهایی دارید؟‬ ‫این سوال خیلی کلی است و در‬ ‫این مصاحبه نمی گنجد‪ .‬ولی یکی‬ ‫از مشکالت اصلی امروز در حوزه‬ ‫تجهیزات پزشکی‪ ،‬طوالنی بودن‬ ‫دوره وصول مطالبات شرکت ها‬ ‫از مراکز درمانی است که باید در‬ ‫کالن کشور حل شود‪ .‬البته بهتر بود‬ ‫طوری مدیریت می شد که از اول‬ ‫این مطالبات ایجاد نمی شد چون‬ ‫عالوه بر این که بعضی از شرکت ها‬ ‫را به ورشکستگی کشاند و از‬ ‫صحنه فعالیت حذف کرد‪ ،‬اثرات‬ ‫ان در درازمدت به ضرر بیمار و‬ ‫بیمه ها خواهد بود‪ .‬چراکه به دلیل‬ ‫بی اعتمادی شرکت ها در اینده به‬ ‫طرق مختلف‪ ،‬قیمت ها را با دوره‬ ‫وصول دوساله تنظیم خواهند کرد‬ ‫و این یعنی افزایش قیمت ها‪ .‬ولی‬ ‫غیرازاین‪ ،‬مشکالت دیگری هم در‬ ‫حوزه تجهیزات پزشکی است که‬ ‫می تواند با تصمیمات مدیریتی و‬ ‫اصالح بعضی از ضوابط حل شود‪.‬‬ ‫به نظر من اگر مدیران و کارشناسان‬ ‫و همه افراد تصمیم گیر به عواقب‬ ‫تصمیمات خود فکر کنند و‬ ‫خیرخواهانه و منصفانه تصمیم‬ ‫بگیرند‪ ،‬بسیاری از مشکالت حل‬ ‫می شود‪ .‬تصمیم صحیح مصداق‬ ‫«شجره طیبه» است که اثر ان فایده‬ ‫و ثمربخشی دائمی است و تصمیم‬ ‫غلط مصداق «شجره خبیثه» که‬ ‫اثار ان ناارامی و بی قراری و‬ ‫تخریب است و مسئولیت تبعات‬ ‫همه این ها متوجه مدیر و تصمیم‬ ‫سازان مربوطه است و در دنیا و‬ ‫اخرت دامن او را رها نمی کند‪.‬‬ ‫همه ما در جامعه مسوول هستیم‪.‬‬ ‫مسوول تبعات تمامی کارهایی که‬ ‫انجام می دهیم؛ مث ً‬ ‫ال با تصمیمی‬ ‫که می گیریم افرادی را ثروتمند‬ ‫کنیم و افراد دیگر را به خاک‬ ‫سیاه بنشانیم و ثروت ملی که باید‬ ‫در بین بخش ها و افراد مختلف‬ ‫جامعه چرخش پیدا کند به سمت‬ ‫یک سری شرکت ها و افراد خاص‬ ‫هدایت کنیم‪ ،‬اگر اعتقادی به یک‬ ‫دنیای دیگر داشته باشیم این‬ ‫مصداق حق الناس است و مدیون‬ ‫افرادی هستیم که فرصت رشد و‬ ‫ترقی را از ان ها گرفته ایم‪.‬‬ ‫‪ ‬ایا در حال حاضر تمایلی‬ ‫برای پذیرفتن سمت مدیرکلی‬ ‫تجهیزات پزشکی دارید؟‬ ‫من هیچ وقت تمایلی به پذیرش‬ ‫هیچ پستی نداشته و ندارم و انشا اهلل‬ ‫نخواهم داشت‪ .‬زمان هایی هم که‬ ‫مسوولیت پذیرفتم با اصرار دوستان‬ ‫بود‪ .‬بهای مادی و معنوی سنگینی‬ ‫را هم در این دنیا برای این که در‬ ‫مسوولیت بوده ام پرداخته ام‪ .‬حاال‬ ‫بهای اخروی ان معلوم نیست‪.‬‬ ‫اعتقاد به استخاره دارم و هرزمانی‬ ‫که مسوولیتی پذیرفتم نزد افراد‬ ‫صاحب صالحیت استخاره کرده ام‬ ‫و اگر خوب می امد‪ ،‬مسوولیت را‬ ‫قبول می کرده ام‪ .‬فقط در مقطع سال‬ ‫‪ 92‬که دوباره به اداره تجهیزات‬ ‫امدم استخاره ام میانه بود و به علت‬ ‫یک سری اصالحاتی که می دانستم‬ ‫انجام پذیر است‪ ،‬امده بودم و از‬ ‫همان اول هم امادگی رفتن را‬ ‫داشتم‪ .‬کمبودهای ما در تجهیزات‬ ‫مصرفی و غیر مصرفی‪ ،‬داشتند به‬ ‫بحران تبدیل می شدند و به هرحال‬ ‫باسیاست گذاری صحیح رفع شد‪.‬‬ ‫من چون خودم مصرف کننده هستم‪،‬‬ ‫شاید مشکالت را بهتر درک می کنم‪.‬‬ ‫از بیرون که نگاه می کنم می گویم که‬ ‫یک سری قوانین دگمی داریم که‬ ‫امیدوارم با درایت دکتر مسائلی‬ ‫حل شود و البته برخی در حال‬ ‫حل شدن است و واقع ًا از شنیدن‬ ‫این اخبار خوشحالم‪ .‬او هم دوره ی‬ ‫دوم مسوولیتشان است و چون‬ ‫شاید وقتی بیرون از اداره بوده‬ ‫مشکالت را بهتر درک کرده است‬ ‫یا شفاف تر به وی منتقل شده است‪،‬‬ ‫اکنون تصمیمات بهتری می تواند‬ ‫بگیرد‪ .‬شنیده ام که او وقت بسیاری‬ ‫می گذارد شب ها تا دیروقت در‬ ‫اداره می ماند و به حرف شرکت ها‬ ‫و ارباب رجوع گوش می دهد و‬ ‫این بسیار مهم است‪ .‬البته بحران‬ ‫بزرگ امروز شرکت های تجهیزات‬ ‫پزشکی‪ ،‬وصول نشدن مطالباتشان‬ ‫است‪ .‬او هم شاید نتواند کاری در‬ ‫این زمینه بکند ولی می تواند بعضی‬ ‫از مقررات مزاحم را اصالح کند‪.‬‬ ‫می تواند سیاست هایی را به کار ببرد‬ ‫که بدون این که در کیفیت تاثیری‬ ‫بگذارد باعث رونق تولید و کاهش‬ ‫قیمت در بعضی از حوزه ها ازجمله‬ ‫محصوالت ازمایشگاهی شود‪.‬‬ ‫در طول سال های‬ ‫‪‬‬ ‫فعالیت در حوزه تجهیزات و اقالم‬ ‫ازمایشگاهی‪ ،‬شاهد چه تحوالت‬ ‫گاهی می شنوم با دستگاهی که قب ً‬ ‫ال در کانادا و اروپا دوره‬ ‫می دیده ام و به راحتی در بیمارستان های بزرگ مورداستفاده‬ ‫قرار می گرفت‪ ،‬ولی برای ورود ان به ایران‪ ،‬سختگیری خاصی‬ ‫می شود! گفته می شود کارخانه تولیدکننده دستگاه در فالن‬ ‫کشور اروپائی است که جزو مث ً‬ ‫ال ‪ G4‬است و ما به ‪ G4‬اجازه‬ ‫نمی دهیم‪ .‬درحالی که این حرف منطقی و علمی نیست‬ ‫و دگرگونی هایی چه از حیث‬ ‫فنّاوری های جدید تجهیزات و‬ ‫اقالم ازمایشگاهی و چه حوزه های‬ ‫مدیریتی در این حوزه بوده اید؟‬ ‫در طول این سال ها علی رغم‬ ‫فناوری های نوین در عرصه پزشکی‬ ‫ولی همه ان ها بر مبنای اصول‬ ‫علمی واحدی است که برای مثال‬ ‫در بسیاری از ازمایش ها به ویژه در‬ ‫ازمایش ها سرولوژی‪ ،‬واکنش انتی ژن‬ ‫و انتی بادی‪ ،‬اصلی ترین است که حاال‬ ‫روزی به صورت اگلونیاسیون بود‪،‬‬ ‫زمانی الکتروفرز بود‪ ،‬زمانی االیزا شد‬ ‫و امروزه کمی لومینسانس است و‬ ‫فقط حساسیت و دقت روش ها است‬ ‫که افزایش می یابد‪.‬‬ ‫قب ً‬ ‫ال در حوزه مولکولی‪ ،‬پایه‬ ‫بسیاری از تست ها‪ ،‬واکنش ‪PCR‬‬ ‫بود که در ‪ 23‬سال پیش وقتی در‬ ‫کانادا تحصیل می کردم یک دستگاه‬ ‫ترموسایکلر بسیار ساده بود و یک‬ ‫واکنش ‪ PCR‬حدود‪ 5‬ساعت به‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪15‬‬ ‫طول می انجامید‪ .‬ولی امروزه ما‬ ‫به صورت ‪ Real Time‬می توانیم در‬ ‫زمان کوتاه‪ ،‬شاید کمتر از ‪ 2‬ساعت‬ ‫نتیجه را تعیین کنیم‪ .‬لذا تحوالت‬ ‫حوزه ازمایشگاهی بیشتر در‬ ‫تحوالت دستگاهی بوده اند که در‬ ‫جای خود باعث تشخیص دقیق تر‬ ‫و سریع تر می شوند‪.‬‬ ‫‪ ‬با توجه به سمت مدیر‬ ‫کلی شما در دوره های پیشین‪،‬‬ ‫سیاست های جدید اداره کل‬ ‫تجهیزات پزشکی را بیشتر‬ ‫درزمینه ازمایشگاهی چگونه‬ ‫ارزیابی می کنید؟‬ ‫درزمینه ی ازمایشگاهی‪ ،‬ابتدا‬ ‫از همه همکاران و کارشناسان‬ ‫این حوزه تشکر می کنم‪ .‬مسووالن‬ ‫اداره ازمایشگاهی افراد خوب‬ ‫و عم ً‬ ‫ال از باتجربه ترین های‬ ‫تجهیزات ازمایشگاهی هستند‬ ‫ولی گاهی تصمیماتی گرفته‬ ‫می شود که ما اثرات سوء ان را در‬ ‫ازمایشگاه ها متوجه می شویم‪ ،‬مث ً‬ ‫ال‬ ‫گاهی می شنوم با دستگاهی که قب ً‬ ‫ال‬ ‫در کانادا و اروپا دوره می دیده ام و‬ ‫به راحتی در بیمارستان های بزرگ‬ ‫مورداستفاده قرار می گرفته است‬ ‫ولی برای ورود ان در ایران‪،‬‬ ‫سختگیری خاصی می شود! گفته‬ ‫می شود کارخانه تولیدکننده‬ ‫دستگاه در فالن کشور اروپائی‬ ‫است که جزء مث ً‬ ‫ال ‪ G4‬است و ما‬ ‫به ‪ G4‬اجازه نمی دهیم‪ .‬درحالی که‬ ‫این حرف منطقی و علمی نیست‪.‬‬ ‫به هرحال کسی که در اتحادیه‬ ‫اروپا مجوز فروش و تولید دارد و‬ ‫ازادانه می تواند در همه کشورهای‬ ‫اروپائی دستگاه بفروشد‪ ،‬ازنظر‬ ‫ ‪16‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫کیفیت مشکلی ندارد و دلیل‬ ‫این که بعض ًا شرکت های بزرگ‪،‬‬ ‫کارخانه های خود را به بعضی‬ ‫کشورهای اروپائی مثل مجارستان‪،‬‬ ‫رومانی‪ ،‬پرتغال‪ ،‬لهستان و‪...‬‬ ‫می برند‪ ،‬کمتر بودن هزینه کارگر‬ ‫و انرژی یا امتیازات مالیاتی و‬ ‫مالی است وگرنه کیفیت مشکلی‬ ‫ندارد و به نظرم این سختگیری ها‬ ‫می تواند بازار ما را از دستگاه های‬ ‫دارای کیفیت محروم کند و ما‬ ‫مجبوریم دستگاه های چینی یا‬ ‫بازسازی شده های قدیمی را به‬ ‫قیمت های گزاف بخریم‪.‬‬ ‫در مورد برخی کیت ها به ویژه‬ ‫پنل هپاتیت نیز‪ ،‬ما در کشور‬ ‫مشکل داریم و بعضی کیت های‬ ‫باکیفیت را نداریم که نتیجه ان در‬ ‫موارد بسیاری‪ ،‬دادن جواب های‬ ‫مثبت کاذب به بیماران است‪.‬‬ ‫صرف نظر از هزینه مادی که به‬ ‫بیمار و بیمه ها تحمیل می کند‪،‬‬ ‫بعض ًا اثار سوء روحی و روانی‬ ‫را تا اخر عمر برای بیمار باقی‬ ‫می گذارد‪ .‬حتی موارد زیادی‬ ‫شاهد بوده ام که به دلیل یک‬ ‫جواب منفی کاذب‪ ،‬روابط‬ ‫زناشویی و خانوادگی افراد تحت‬ ‫تاثیر جدی قرارگرفته است و به‬ ‫نظرم باید اداره تجهیزات از افراد‬ ‫و مشاوران خبره در این خصوص‬ ‫استفاده کند‪.‬‬ ‫‪‬ایا شرکت هایی درزمینه‬ ‫تجهیزات ویروس شناسی فعالیت‬ ‫دارند و ایا کم وکاستی در این‬ ‫زمینه هست؟‬ ‫کارهای ویروس شناسی‪ ،‬بیشتر‬ ‫با همان تجهیزاتی که کارهای‬ ‫ژنتیکی و مولکولی می کنند انجام‬ ‫می شوند‪ .‬اصل مهم در تشخیص‬ ‫ویروس ها‪ ،‬همان کیت ها هستند‬ ‫که عرض کردم متاسفانه مشکالتی‬ ‫وجود دارد‪.‬‬ ‫‪‬هر نکته ای در خصوص‬ ‫نظام سالمت حاکم بر کشور‬ ‫است بفرمایید؟‬ ‫جواب دادن به این سوال اگر از‬ ‫اهلش پرسیده شود چند روز طول‬ ‫می کشد‪ .‬ولی این صحبت بسیار‬ ‫حکیمانه ی مقام معظم رهبری‬ ‫را که در اوایل طرح تحول نظام‬ ‫سالمت قریب به این مضمون‬ ‫فرمودند یاداور می شوم که گفتند‬ ‫مواظب باشید تا این طرح به‬ ‫ضد خودش تبدیل نشود اکنون‬ ‫عدم تامین منابع مالی و پوشش‬ ‫بیمه ها تدریج ًا دارد به هدایت‬ ‫بیماران به خارج از بیمارستان‬ ‫برای خرید محصوالت خود‬ ‫می انجامد‪ .‬به هرحال از روی‬ ‫دلسوزی می گویم که باید خیلی‬ ‫چیزها در این طرح بازنگری شود‪.‬‬ ‫مشکل مطالبات معوقه شرکت ها‬ ‫هم به دست دولت حل می شود‪.‬‬ ‫خیلی از شرکت های دارویی در‬ ‫جایگاه سرمایه های ملی در حال‬ ‫ورشکستگی هستند و بررسی‬ ‫این موضوع به نظر من وقت‬ ‫مبسوطی می خواهد و شاید بهتر‬ ‫باشد در حضور کارشناسان این‬ ‫حوزه باشد تا ان ها هم مشکالت‬ ‫خود را بگویند وگرنه انتقاد کردن‬ ‫و اشکال گرفتن ساده ترین کاری‬ ‫است که می شود انجام داد‪.‬‬ ‫همایــــش‬ ‫کنفرانس ویروس ها برگزار شد‬ ‫کنفرانس ویروس ها ‪ -‬پیشرفت ها در‬ ‫تکثیر ویرویسی�‪(Viruses 2018 - Break‬‬ ‫)‪ throughs in Viral Replication‬در تاریخ‬ ‫‪ 7‬تا ‪ 9‬فوریه (‪ 18‬تا ‪ 20‬بهمن) در بارسلونا‪،‬‬ ‫اسپانیا برگزار شد‪.‬‬ ‫پیشرفت قابل توجهی در حوزه درک‬ ‫تکثیر ویروس‪ ،‬ساختار‪ ،‬انتقال‪ ،‬بیماری‬ ‫زایی و ایمنی انتی ویروس انجام‬ ‫شده است‪ .‬برجسته ترین متخصصان‬ ‫ویروس شناسی از سراسر جهان در‬ ‫کنفرانس ‪ ،Viruses 2018‬درخصوص‬ ‫جدیدترین پیشرفت ها و دستاوردها در‬ ‫این حوزه به بحث و تبادل نظر پرداختند‪.‬‬ ‫این کنفرانس با همکاری دانشکده‬ ‫زیست شناسی دانشگاه بارسلونا‬ ‫(اسپانیا) برگزار شد‪ .‬پروفسور مایکل‬ ‫دیاموند از دانشگاه واشنگتن در سنت‬ ‫لوئیس (امریکا)‪ ،‬دکتر فلیکس ری از‬ ‫انستیتو پاستور (فرانسه)‪ ،‬دکتر لئو جیمز‬ ‫از شورای تحقیقات پزشکی (انگلیس)‪،‬‬ ‫دکتر املیا نیتو از مرکز بیوتکنولوژی‬ ‫ملی (اسپانیا)‪ ،‬پروفسور دان المب از‬ ‫دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ‬ ‫(المان)‪ ،‬از جمله سخنرانان کنفرانس‬ ‫‪ Viruses 2018‬بودند‪.‬‬ ‫محورهای اصلی کنفرانس و تعداد‬ ‫مقاالت ارائه شده در این رویداد به‬ ‫شرح زیراست‪:‬‬ ‫‪ ‬موضوعات عمومی در ویروس‬ ‫شناسی‪ 32 :‬مقاله‬ ‫‪ ‬ویروس شناسی ساختاری‪ 19 :‬مقاله‬ ‫‪ ‬تکثیر ویروس‪ 21 :‬مقاله‬ ‫تکثیر و بیماری زایی‬ ‫‪‬‬ ‫ویروس های ‪ 45 :RNA‬مقاله‬ ‫‪ ‬ژنوم‪ ،‬تکثیر و تجمیع‪ 31 :‬مقاله‬ ‫ایمنی ضدویروسی و‬ ‫‪‬‬ ‫بیماری زایی ویروسی‪ 43 :‬مقاله‬ ‫جایزه ویژه کنفرانس‬ ‫جایزه محقق جوا ن �‪(Young In‬‬ ‫)‪vestigator Prize‬کنفرانس‬ ‫‪ Viruses 2018‬به دکتر اندرو بی‪ .‬وارد‬ ‫)‪ (Andrew B. Ward‬از موسسه‬ ‫تحقیقات اسکرپس (امریکا) اهدا شد‪.‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪17‬‬ ‫همایــــش‬ ‫مهندس نیلوفرحسن‬ ‫رئیس جامعه ی علوم ازمایشگاهیان ایران‪:‬‬ ‫تشخیص های مولکولی‪،‬‬ ‫کلیدی ترین بحث دهمین کنگره ازمایشگاه و بالین بود‬ ‫پیشرفت‏های چند سال اخیر در حوزه روش‏ها‬ ‫و فناوری‏های مولکولی منجر به تغییرات شگرفی‬ ‫درزمینه ‪ Molecular Diagnostics‬شده است‬ ‫که توانایی عظیمی را در ارتقاء جایگاه ازمایشگاه‬ ‫در کمک به طب بالینی درزمینه تشخیص و درمان‬ ‫بیماری ها‪ ،‬ایجاد کرده است‪.‬‬ ‫دهمین کنگره بین المللی ازمایشگاه و بالین با‬ ‫رویکردهای نوین ژنتیکی‪ ،‬مولکولی در تشخیص‬ ‫و درمان و سومین کنگره ملی علوم پایه پزشکی‬ ‫و تولید دانش بنیان‪ 11 ،‬تا ‪ 13‬بهمن ‪ 96‬در‬ ‫دانشگاه علوم پزشکی ارتش برگزار شد‪.‬‬ ‫این همایش باهدف پیشبرد مرزهای دانش‪،‬‬ ‫ایجاد فضای مناسب جهت گردهمایی محققان‪،‬‬ ‫کارافرینان‪ ،‬کارشناسان و دانشجویان و برای‬ ‫فعالیت های تحقیقاتی و اخرین دستاوردهای‬ ‫پژوهشی‪ ،‬تبادل نظر علمی‪ ،‬شناساندن اهمیت‬ ‫پیوند میان ازمایشگاه و بالین و تقویت پل های‬ ‫ارتباطی میان این دو‪ ،‬طرح مشکالت و همچنین‬ ‫ارائه راه حل ها برای تعامل موثر و کارا و پایدار‬ ‫ازمایشگاهیان و همکاران بالینی برگزار شد‪.‬‬ ‫حضور فریدون عزیزی‪ ،‬رئیس کنگره‬ ‫و دکتر محمد کرامتی پور‪ ،‬دبیر علمی‪،‬‬ ‫همچنین دانشمندان و صاحب نظرانی‬ ‫از سایر کشورها‪ ،‬همانند کنگره های‬ ‫پیشین‪ ،‬به همراه برگزاری کارگاه های‬ ‫گوناگون تئوری و عملی‪ ،‬موجب غنای‬ ‫علمی و دادن اطالعات و تجربیات‬ ‫دانش روز دنیا در کنگره بود‪.‬‬ ‫ ‪18‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫دکتروجگانی‪:‬‬ ‫فناوری های نوین ازمایشگاهی و مباحث مولکولی بیشترین حجم قالب‬ ‫کنفرانس های این کنگره بود‪ .‬امیدواریم در سال اینده گام بهتری را در‬ ‫تغییرات این حوزه علمی برداریم‬ ‫دکترسینایی پور دبیر اجرایی دهمین‬ ‫کنگره بین المللی ازمایشگاه و بالین و‬ ‫سومین کنگره ملی علوم پایه پزشکی و‬ ‫تولید دانش بنیان درگفتگو با خبرنگار‬ ‫ماهنامه تشخیص ازمایشگاهی افزود‪:‬‬ ‫«دهمین کنگره ازمایشگاه و بالین با‬ ‫همکاری دانشگاه علوم پزشکی اجا و‬ ‫برگزاری بیش از ده پانل علمی و حضور‬ ‫بیش از یک صد شخصیت ممتاز بالینی‬ ‫و ازمایشگاهی در پنل ها‪ ،‬حدود بیست‬ ‫کارگاه اموزشی پیشرفته و نزدیک به‬ ‫هزار مقاله علمی در رشته های مختلف‬ ‫علوم پایه پزشکی و ازمایشگاهی‪ ،‬نقش‬ ‫موثرتری را در ارتقای دانش گروه‬ ‫پزشکی به خصوص دست اندرکاران‬ ‫علوم ازمایشگاهی و ایجاد ارتباط‬ ‫نزدیک تر میان متخصصان بالینی و‬ ‫ازمایشگاهی ایفا کرده است‪».‬‬ ‫او افزود‪« :‬در حاشیه کنگره‪،‬‬ ‫نمایشگاهی جانبی متشکل از ‪11‬شرکت‬ ‫تجهیزات پزشکی وازمایشگاهی‬ ‫برپاشد که شرکت های زیست باران‪،‬‬ ‫بهینه پژوهان‪ ،‬پیشتاز طب و طب اموز‬ ‫سینا ازجمله غرفه داران این رویداد‬ ‫بودند‪ .‬مقاالت ارسالی به دبیرخانه‬ ‫کنگره امسال نسبت به سال گذشته رشد‬ ‫بیشتری داشت و امسال استقبال خوبی‬ ‫ازاین رویداد شد‪».‬‬ ‫درادامه دکتر محمد وجگانی رئیس‬ ‫جامعه ی علوم ازمایشگاهیان ایران‪،‬‬ ‫استاد ایمنولوژی دانشگاه علوم پزشکی‬ ‫تهران درگفتگو با خبرنگار ماهنامه‬ ‫تشخیص ازمایشگاهی درخصوص‬ ‫میزبانی دانشگاه علوم پزشکی ارتش‬ ‫برای برپایی نمایشگاه گفت‪« :‬به هرحال‬ ‫هردانشگاهی باید در چرخه این‬ ‫تعامالت و همایش ها مشارکت داشته‬ ‫باشد‪ .‬دانشگاه علوم پزشکی ارتش‬ ‫برای بار اول‪ ،‬امسال داوطلب شد و به‬ ‫علت برخی ویژگی ها و نظم و انضباط‬ ‫خوب‪ ،‬توانست تسهیالت خوبی برای‬ ‫این نمایشگاه فراهم کند‪».‬‬ ‫وی با تشکر از برنامه ریزی های‬ ‫خوب علمی دبیر علمی دهمین کنگره‬ ‫ازمایشگاه و بالین افزود‪« :‬از ‪ 900‬مقاله‬ ‫ارسالی‪ 840 ،‬مقاله پذیرفته شد‪ .‬از‬ ‫این میان‪ 700‬مقاله به شکل پوستر و‬ ‫دکترسینایی پور‪ ،‬دبیراجرایی کنگره‬ ‫‪ 150‬مقاله به صورت شفاهی ارایه شد‪.‬‬ ‫‪ 13‬پانل نیز در طول سه روز برگزاری‬ ‫کنگره عرضه شد که ازاین میان ‪ 8‬پنل‬ ‫ان در حوزه ی ازمایشگاه و ‪ 3‬پنل در‬ ‫حوزه ی علوم پزشکی و تولید دانش بنیان‬ ‫بود‪ .‬فناوری های نوین ازمایشگاهی و‬ ‫مباحث مولکولی بیشترین حجم قالب‬ ‫کنفرانس های این کنگره بود‪ .‬امیدواریم‬ ‫در سال اینده گام بهتری را در تغییرات‬ ‫این حوزه علمی برداریم‪».‬‬ ‫*********‬ ‫مطالبات معوقه شرکت ها‪ ،‬می تواند‬ ‫عامل بازدارنده ی خدمات پزشکی‬ ‫درمانی شود‬ ‫در غرفه ی شرکت طب اموز سینا‪،‬‬ ‫دکتر علی پردیس یکی از پیشکسوتان‬ ‫بازرگانی و رئیس فدراسیون اقتصاد‬ ‫سالمت حضور داشت‪ .‬وی مدیرعامل‬ ‫این شرکت است که در خصوص‬ ‫مشکالت حوزه ی ازمایشگاهی به‬ ‫ماهنامه تشخیص ازمایشگاهی تصریح‬ ‫کرد‪ :‬علی رغم زحمت هایی که‬ ‫شرکت های تجهیزات پزشکی می کشند‪،‬‬ ‫همچنین دانش علمی و فنی فراوانی که‬ ‫الزمه ی این حرفه است‪ ،‬اکنون شاهد‬ ‫مسائل قیمت گذاری و مطالبات معوقه ای‬ ‫هستیم که دیگر اپیدمی شده است‪.‬‬ ‫این ها می تواند عامل بزرگ بازدارنده ی‬ ‫خدمات پزشکی درمانی شود‪.‬‬ ‫راهکار دکتر پردیس درباره مشکالت‪،‬‬ ‫همکاری های بانکی به جای اوراق‬ ‫مشارکت است‪ .‬وی افزود‪ :‬با توجه به اینکه‬ ‫من موسس داروخانه دکتر پردیس هستم‪،‬‬ ‫دیده ام بانک رفاه کارگران برای این کار‬ ‫مقدم شد اما با سازمان تامین اجتماعی به‬ ‫توافق نرسیدیم‪ .‬البته این مساله ای است که‬ ‫میان صاحب نظران وزارت خانه و بانک ها‪،‬‬ ‫عملی است و کار بسیار پیچیده ای نیست‪.‬‬ ‫دبیر کل فدراسیون اقتصاد سالمت‬ ‫گفت‪ :‬قرار بود وزیر بهداشت به‬ ‫فدراسیون اقتصاد سالمت بیاید و‬ ‫طی یک هم اندیشی دوستانه با تمام‬ ‫تشکل های مهندسی پزشکی به طرح‬ ‫ایده بپردازیم‪ .‬متاسفانه این جلسه کنسل‬ ‫شد و ما هنوز انتظار داریم تا اتاق فکری‬ ‫ایجاد شود که مشکالت حوزه ی فعال‬ ‫درمانی را برطرف کند که به گمانم در‬ ‫کوتاه مدت ممکن نیست‪.‬‬ ‫او در مورد اقدامات رضا مسائلی‪،‬‬ ‫مشاور وزیر و مدیرکل تجهیزات‬ ‫پزشکی وزارت بهداشت گفت‪ :‬او‬ ‫عالقه مند به ایفای نقش مثبت در این‬ ‫عرصه است و عم ً‬ ‫ال بیشتر از ما مشتاق‬ ‫انالیز و رصد مشکالت است و امادگی‬ ‫کامل دارد‪ .‬البته به علت اختیاراتی که از‬ ‫وزارت بهداشت دارد‪ ،‬ما این را به فال‬ ‫نیک گرفتیم و صمیمانه استقبال کردیم‬ ‫از اینکه این مسوولیت را پذیرفته اند؛‬ ‫اما مسئله ای که ما را نگران کرده‪ ،‬ان‬ ‫است که مشکالتی که ما مطرح می کنیم‬ ‫تا چه اندازه برای وزیر بهداشت و‬ ‫دست اندرکاران این حوزه اهمیت دارد‪.‬‬ ‫ما اکنون به رضا مسائلی دل بستیم‪.‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪19‬‬ ‫انقدر مساله داریم که احتیاج به‬ ‫حل المسائل داریم ولی انتظار حل‬ ‫تمامی مشکالت را از او نداریم‬ ‫همین مطالبات معوقه را حل کند‪،‬‬ ‫ما خیلی خوشحال می شویم‪.‬‬ ‫پردیس در ادامه افزود‪ :‬به هرحال‬ ‫ما نمی خواهیم به دلیل این مسائل‬ ‫و مشکالت نیز فرهیختگان خود‬ ‫را از دست داده و جذب شرکت های‬ ‫پیشرفته شوند‪ .‬اسیبی که از سوء‬ ‫مدیریت می توانیم داشته باشیم بیشتر‬ ‫از جنبه های انتفاعی شرکت ها است‪.‬‬ ‫ما این سرمایه های مملکت را حتی در‬ ‫دوران تحریم اقتصادی نیز حفظ کردیم‬ ‫اما تاکی می توانیم ادامه دهیم؟‬ ‫دکترعلی پردیس در مورد‬ ‫قیمت گذاری افزود‪ :‬قیمت گذاری به‬ ‫شیوه ای که انجام می شود را هیچ وقت‬ ‫تایید نکردیم‪ .‬این بستگی به نظر وزارت‬ ‫خانه و استانداردسازی و تشکیل‬ ‫زیرساخت ها دارد‪.‬‬ ‫وی همچنین افزود‪ :‬در زیرساخت های‬ ‫قیمت گذاری‪ ،‬کیفیت کاالی تولیدی‬ ‫و وارداتی بسیار تعیین کننده است‪ .‬در‬ ‫درجه اول یک ارگان یا سازمانی مثل‬ ‫هیئت امناء ارزی باید نیاز جامعه ی‬ ‫پزشکی را تعیین کند‪ ،‬چون ممکن است‬ ‫یک روش غیرمنطقی پیش بیاید و به‬ ‫ ‪20‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫این دستگاه نیازمند منابع مالی است که‬ ‫متاسفانه مطالبات معوقه بیمارستان ها‪،‬‬ ‫این مساله را روزبه روز سخت تر کرده‬ ‫است‪ .‬از طرفی شما می بینید الزمه‬ ‫کار مراکز درمانی با شرکت ها هم‪،‬‬ ‫قراردادهای سرویس و نگهداری است‬ ‫که این مشکالت را بیشتر می کند‪.‬‬ ‫مهندس امینی سطح برگزاری‬ ‫نمایشگاه و نحوه اطالع رسانی و‬ ‫بازدیدکنندگان را متوسط دانست‬ ‫و افزود‪ :‬بیشتر مخاطبان‬ ‫نمایشگاه دانشجویانی بودند‬ ‫که برای شرکت در سمینارها‬ ‫امده بودند‪ .‬ما نیازمند‬ ‫بازدیدکننده تخصصی بودیم‪.‬‬ ‫نارضایتی شرکت ها بیانجامد‪ .‬به این نکته‬ ‫هم توجه شود که حذف رقابت‪ ،‬عامل‬ ‫انحراف می شود‪ .‬درهرحال منتظریم که‬ ‫همکاری اتحادیه های مهندسی پزشکی با‬ ‫اداره کل و حضور نمایندگان شرکت ها‬ ‫منجر به تایید فرمول های قیمت گذاری و‬ ‫نظارت بیشتر شود‪.‬‬ ‫در ادامه ارمین امینی پویا مدیر‬ ‫اجرایی شرکت طب اموز سینا‪،‬‬ ‫واردکننده دستگاه بالدگز اناالیزر‪ ،‬برند‬ ‫‪ ESCHWEILER‬المان باسابقه ی فعالیت‬ ‫‪ 20‬ساله نیز به خبرنگار ماهنامه گفت‪:‬‬ ‫این کمپانی مبدع سبک کالیبراسیون‬ ‫مایع است که تحول بزرگی در‬ ‫دستگاه های بالدگاز ایجاد کرده است‪.‬‬ ‫وی در تکمیل صحبت های علی پردیس‬ ‫در مورد مطالبات معوقه گفت‪ :‬به دلیل‬ ‫حساسیت باالیی که این دستگاه دارد‪،‬‬ ‫خدمات و سرویس های قابل قبولی باید‬ ‫به مراکز درمانی ارایه شود‪ .‬خریدهای‬ ‫لوازم مصرفی و سرویس های دوره ای‬ ‫اطالع رسانی کنگره‬ ‫به روزرسانی نشده بود‬ ‫راضیه سلگی کارشناس‬ ‫تصویربرداری در غرفه ازمایشگاه‬ ‫تحقیقات پیش بالینی دانشگاه علوم‬ ‫پزشکی تهران از افتتاحیه و استقبال‬ ‫و بازدید وزیر بهداشت و دیگر‬ ‫کشورها از این ازمایشگاه در ‪ 18‬تیرماه‬ ‫‪ 96‬صحبت کرد‪ .‬وی از دوره ها و‬ ‫کارگاه های اموزشی کار با حیوانات و‬ ‫تصویربرداری گفت‪ :‬تاکنون یک دوره‬ ‫را پشت سر گذاشتیم‪ .‬ویژگی این مرکز‬ ‫این است که باوجود تحریم ها‪ ،‬بسیاری‬ ‫از دستگاه های ‪ HIGH TECH‬مثل‬ ‫میکروسیتی‪ ،‬گاماکانتر و ‪ ...‬را راه اندازی‬ ‫کرده ایم و اکنون منتظر تیم تحقیقاتی‬ ‫دستگاه ‪ MRI‬هستیم‪ .‬سایت پردازش‬ ‫تصویر این ازمایشگاه روزانه هزاران‬ ‫نفر بازدیدکننده دارد و در فاز ترویج‬ ‫تحقیقات پیش بالینی هستیم‪.‬‬ ‫تازه هــا‬ ‫ازمایشـــگاه‬ ‫ـ‬ ‫های‬ ‫تازه‬ ‫ساخت پیچیده ترین مدل کوچک کبدی‬ ‫دانشمندان «موسسه ترمیم پزشکی ِویک فارِست» (‪)WFIRM‬‬ ‫پیچیده ترین کبدهای کوچک تا به امروز را توسعه داده اند که‬ ‫به انها امکان پی بردن به بیماری های ارثی کبد را می دهد‪.‬‬ ‫این «اُرگانوید» (‪ )organoids‬یا همان نسخه کوچک‬ ‫شده عضو بدن به طور بالقوه می تواند به دانشمندان کمک‬ ‫کند تا به شناخت بیماری های ارثی کبد پی ببرند و همچنین‬ ‫سرعت تالش برای ایجاد بافت کبدی در ازمایشگاه برای‬ ‫پیوند به بیماران را افزایش می دهد‪.‬‬ ‫«شای سوکر» (‪ )Shay Soker‬پزشک و استاد مرکز‬ ‫ترمیم پزشکی ِویک فارِست‪ ،‬گفت‪ :‬این مدل‪ ،‬رشد جنینی‬ ‫وعملکرد کبد انسان را بهتر تقلید می کند‪ .‬ما انتظار داریم‬ ‫این اُرگانویدها‪ ،‬درک ما از چگونگی بیماری های کبدی‪ ،‬به‬ ‫خصوص بیماری های ارثی را باال ببرند‪.‬‬ ‫اُرگانویدهای کبد که از سلول های انسانی ساخته شده اند‪،‬‬ ‫قطرشان کمتر از یک سوم اینچ است‪ .‬کبد تولید شده در این‬ ‫تحقیق‪ ،‬یک مدل کاربردی از رشد کبد انسان را ارائه می دهد‪.‬‬ ‫برای ساخت این اُرگانویدها‪ ،‬دانشمندان اجازه می دهند‬ ‫سلول های پروژنیتور کبد جنینی‪ ،‬سلول نابالغی که قرار‬ ‫است تبدیل به یک سلول مخصوص کبد شود‪ ،‬در یک‬ ‫دیسک کوچک جمع اوری شود‪ .‬این دیسک ها از کبد‬ ‫راسو اهلی ساخته شده اند که برای حذف تمام سلول های‬ ‫حیوانی پردازش شده است‪ .‬اُرگانویدهای حاصل که در‬ ‫عرض دو تا سه هفته گرداوری می شوند‪ ،‬برای اولین بار‬ ‫توسعه مدل واقعی کبد انسان را طراحی می کنند‪.‬‬ ‫دانشمندان نشان دادند که این اُرگانویدها «هپاتوسیت ها»‬ ‫(‪ )hepatocytes‬که سلول های اصلی بافت کبد هستند‬ ‫را تولید می کنند‪ .‬این دستاورد نشان دهنده یک پیشرفت‬ ‫بزرگ در ایجاد بافت کبد برای پیوند به بیماران است‪.‬‬ ‫راه اندازی بانک سه بعدی واقعیت مجازی‬ ‫بافت های سرطانی‬ ‫محققان برای اولین بار موفق به راه اندازی بانک‬ ‫اطالعاتی برای ذخیره سازی اطالعات و تصاویر سه‬ ‫بعدی بافت های سرطانی بدن انسان شدند‪.‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪21‬‬ ‫ابداع این روش در دانشگاه نیوکاسل شیوه درمان‬ ‫سرطان(‪ )Cancer‬را متحول خواهد کرد‪ .‬تا به حال سابقه‬ ‫نداشته که طراحی بافت های سرطانی با استفاده از پالتفورم های‬ ‫واقعیت مجازی به صورت سه بعدی صورت بگیرد‪.‬‬ ‫تا به حال بافت های سرطانی اهدایی بیماران تنها در‬ ‫صورت درخواست پزشکان و به صورت فیزیکی و به شرط‬ ‫حضور در محل اهدا قابل بررسی و مشاهده بوده است‪.‬‬ ‫انجام این کار نیز معموال چند ماهی به طول انجامیده و‬ ‫مستلزم صرف هزینه قابل توجه است‪.‬‬ ‫اما با راه اندازی بانک زیستی واقعیت‬ ‫مجازی(‪ )virtual reality‬بافت های سرطانی‪ ،‬پزشکان از‬ ‫سراسر دنیا می توانند در هر زمان که می خواهند با استفاده‬ ‫از اینترنت به نمونه های سه بعدی بافت های یادشده و‬ ‫اطالعات مربوط به انها دسترسی داشته باشند‪.‬‬ ‫مشاهده دقیق ریزساختارها و سلول های اسیب دیده‬ ‫سرطانی از همین طریق ممکن است‪ .‬نکته جالب اینکه قبال‬ ‫بانک های زیستی مشابهی برای حشرات طراحی شده‪ ،‬اما این‬ ‫کار تا به حال در مورد انسان ها انجام نشده بود‪.‬‬ ‫تا به حال ‪ ۲۰‬بافت سرطان سینه به این بانک اضافه شده‬ ‫و قرار است در اینده نمونه های بیشتری به ان افزوده شود‪.‬‬ ‫محققان برای تهیه این نمونه ها به صورت سه بعدی از یک‬ ‫میکروسکوپ لیزری پیشرفته استفاده کرده اند‪.‬‬ ‫درمان اختالالت ژنتیکی با توالی پیشرفته دی ان ای‬ ‫دانشمندان اعالم کردند‪ ،‬روشی توسعه یافته به دست‬ ‫اورده اند که در ان با یک ازمایش ساده جدید دی ان ای‬ ‫می توان‪ 193‬بیماری ژنتیکی ازجمله کم خونی‪ ،‬صرع و‬ ‫اختالالت متابولیکی را در ژن های نوزاد تازه متولدشده‬ ‫شناسایی و کشف کرد‪.‬‬ ‫ ‪22‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫با کمک این ازمایش می توان نوزادانی که در معرض خطر‬ ‫ابتال به یکی از این مجموعه گسترده بیماری های ژنتیکی قرار‬ ‫دارند را شناسایی و به صورت خیلی سریع و قاطع مداخله‬ ‫کرده و از خطر بروز بیماری جلوگیری کرد‪ .‬قابل توجه است‬ ‫که در برخی مواقع حتی با استفاده از مکمل های ویتامین‬ ‫می توان اقداماتی حیاتی و شفابخش داشت‪.‬‬ ‫این ازمایش ساده‪ Sema4 Natalis ،‬نامیده شده که‬ ‫درواقع نوعی ازمایش غربالگری نوزادان محسوب می شود‬ ‫و بسیار ساده بوده و حتی در خانه قابل انجام است‪ .‬برای‬ ‫انجام این ازمایش‪ ،‬کافی است کمی از بزاق نوزادِ تازه‬ ‫متولدشده برای نمونه برداشت شود‪ .‬این نمونه ازمایشی‬ ‫می تواند به والدین نوزاد کمک کند تا اگاهی اولیه ای از‬ ‫سالمت نوزادشان را در اختیار داشته باشند‪.‬‬ ‫در ازمایش ساده ‪ Sema4 Natalis‬از توالی پیشرفته‬ ‫دی ان ای برای تجزیه وتحلیل ژن های نوزاد با دقت و‬ ‫صحت فن اوری نسل بعدی استفاده می شود و قابل اجرا‬ ‫برای کودکان زیر ده سال است‪.‬‬ ‫اریک شادت (‪ )Eric Schadt‬موسس و مدیرعامل‬ ‫شرکت امریکایی‪ Sema4‬که ازمایش ‪Sema4 Natalis‬‬ ‫در ان طراحی و ابداع شده است‪ ،‬در بیانیه ای اعالم کرد‪«:‬‬ ‫تا به امروز‪ ،‬احتماالً بسیاری از خانواده ها توسط شروع‬ ‫زودهنگام بیماری های ژنتیکی گرفتار می شدند و پیش بینی‬ ‫و تشخیص عالئم اولیه بیماری بسیار ضعیف بوده و باعث‬ ‫می شده تا بروز ان پنهان بماند‪».‬‬ ‫الزم به توضیح است که ازمایش ساده ‪Sema4 Natalis‬‬ ‫می تواند به صورت انالین خریداری شود‪ .‬همچنین این‬ ‫ازمایش می تواند شامل تجزیه وتحلیل فارماکوژنیک نیز‬ ‫باشد که توسط ان مشخص می شود چگونه احتمال دارد‬ ‫نوزاد به ‪ 38‬دارو که معموالً در سنین اولیه تولد تجویز‬ ‫می شود‪ ،‬واکنش نشان دهد‪.‬‬ ‫بر اساس گفته دانشمندان‪ ،‬این ازمایش و اطالعات‬ ‫ناشی از ان می تواند به متخصصان اطفال کمک کند تا‬ ‫با اگاهی بهتر و بیشتری نسبت به عوارض داروها یا‬ ‫دوز مناسب ان ها به نوازد موردنظر‪ ،‬به روند درمان و‬ ‫انتخاب دارو بپردازند‪ .‬این روش غربالگری همچنین به‬ ‫پزشکان کمک می کند تا انتی بیوتیک کمتری تجویز کرده‬ ‫و به این ترتیب سالمت نوزادان به گونه بهتری موردتوجه‬ ‫قرار خواهد گرفت‪.‬‬ ‫دیدن داخل بدن بیماران باپروژه دی‪.‬ار!‬ ‫دانشمندان دانشگاه «البرتا» با ارائه پروژه «دی‪.‬ار» (‪)DR‬‬ ‫پزشکان را قادر به دیدن داخل بدن بیماران می کنند‪.‬‬ ‫اگر پزشکان می توانستند داخل بدن بیمار را ببینند تصور‬ ‫انها از استخوان ها واندام ها زیرین بدن تا حد زیادی تغییر‬ ‫می کرد‪ .‬این چیزی است که دانشمندان دانشگاه «البرتا» انرا‬ ‫ابداع کردند‪ .‬البته این پروژه هنوز در مرحله ازمایشی است و‬ ‫به نام پروژه «دی‪.‬ار»(‪ )DR‬شناخته شده است‪.‬‬ ‫این فناوری در واقع پوست را شفاف نمی کند و همچنین‬ ‫تصاویر واقعی داخل بدن بیمار را نیز ارائه نمی دهد‪ ،‬درعوض‬ ‫این تکنولوژی تصاویر سه بعدی پیشین به دست امده از‬ ‫سی تی اسکن یا ام ‪.‬ار ‪.‬ای را بر روی پوست بیمار به‬ ‫طوریکه با بخش های بدن بیمار مشابه است ظاهر می کند‪.‬‬ ‫این سیستم شامل یک پروژکتور‪ ،‬دوربین های مادون‬ ‫قرمز و نشانگرهایی است که در مکان های استراتژیک بدن‬ ‫قرار می گیرند‪ .‬دوربین ها ان نشانگرها را ردیابی می کنند‬ ‫و به سیستم اجازه می دهند تا جهت بدن را بشناسد‪ ،‬به‬ ‫طوری که تصاویری که روی پوست نمایان می شوند‪،‬‬ ‫می توانند حرکتی مشابه بدن بیمار داشته باشند‪.‬‬ ‫همچنین این امکان وجود دارد که سیستم تصاویر‬ ‫جداگانه مانند تصاویر ریه ها و یا تنها رگ های خونی را‬ ‫بسته به شرایط مورد نیاز طراحی کند‪.‬‬ ‫«یان واتس»)‪ ، (Ian Watts‬دانشجوی علوم رایانه که این‬ ‫سیستم را با همکاری «مایکل فیست» (‪)Michael Fiest‬‬ ‫ساخته اند‪ ،‬گفت‪ :‬برنامه های کاربردی متعددی‪ ،‬از جمله‬ ‫اموزش‪ ،‬فیزیوتراپی‪ ،‬جراحی الپاروسکوپی و حتی‬ ‫برنامه های جراحی برای این تکنولوژی وجود دارد‪.‬‬ ‫از هم اکنون به کانال تلگرامی و اینستاگرام‬ ‫ماهنامه تشخیص ازمایشگاهی بپیوندید‬ ‫‪@Tashkhis_Magazine‬‬ ‫‪@Tashkhis_Magazine‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪23‬‬ ‫همایــــش‬ ‫رئیس دومین سمپوزیوم علمی کرایوبیولوژی و بیوبانک‪:‬‬ ‫بانک های گوناگون انسانی‬ ‫در پژوهشگاه رویان فعال است‬ ‫دومین سمپوزیوم «کرایوبیولوژی و‬ ‫بیوبانک» ‪ 25‬بهمن ماه‪ ،‬با حضور پروفسور‬ ‫جیسون اکر رییس انجمن بین المللی‬ ‫کریوبیولوژی و اساتید برجسته این حوزه و‬ ‫جمعی از محققان در داخل کشور در سالن‬ ‫همایش پژوهشگاه رویان وابسته به جهاد‬ ‫دانشگاهی برگزار شد‪ .‬این سمپوزیوم‬ ‫ویژه دانشجویان‪ ،‬پژوهشگران و دارندگان‬ ‫مدارک کلیه رشته های علوم پایه پزشکی‪،‬‬ ‫دامپزشکی‪ ،‬علوم دامی و علوم کشاورزی بود‪.‬‬ ‫سمپوزیوم «کرایوبیولوژی و بیوبانک»‬ ‫همراه با امتیاز بازاموزی بود و دکتر روح اهلل‬ ‫فتحی رییس این رویداد و دکتر محسن‬ ‫شرفی دبیر علمی این سمپوزیوم بود‪.‬‬ ‫رئیس دومین سمپوزیوم علمی‬ ‫کرایوبیولوژی و بیوبانک با اشاره به‬ ‫فعالیت بانک های متعدد انسانی و‬ ‫حیوانی در پژوهشگاه رویان وابسته‬ ‫ ‪24‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫به جهاد دانشگاهی گفت‪ :‬در حال‬ ‫حاضر چهار بانک در حوزه انسانی‬ ‫در این پژوهشگاه فعال هستند و به‬ ‫بیماران خدمات می دهند‪.‬‬ ‫دکتر روح اهلل فتحی در حاشیه‬ ‫سمپوزیوم علمی کرایوبیولوژی‬ ‫و بیوبانک گفت‪ :‬بانک گامت‬ ‫بیماران‪ ،‬بافت تخمدان‪ ،‬جنین از‬ ‫جمله بانک های انسانی فعال در‬ ‫این پژوهشگاه است‪.‬‬ ‫وی اظهار کرد‪ :‬محققان این‬ ‫پژوهشگاه در قالب این بانک ها‬ ‫در حال تحقیق و ارائه خدمات‬ ‫درمانی به برخی از بیماران هستند‬ ‫تا شرایط بهتری را برای انان به‬ ‫وجود اورند‪.‬‬ ‫فتحی به مزیت های فناوری‬ ‫کرایوبیولوژی (زیست شناسی‬ ‫استفاده از سرما) اشاره کرد و‬ ‫گفت‪ :‬استفاده از این فناوری برای‬ ‫ذخیره سازی سلول های بنیادی و‬ ‫جنسی بسیار حائز اهمیت است‪.‬‬ ‫وی همچنین در اشاره به‬ ‫انجماد به عنوان مهمترین موضوع‬ ‫سمپوزیوم‪ ،‬گفت‪ :‬این کار با‬ ‫استفاده از درجه حرارت پایین و‬ ‫برای نگهداری مناسب مواد زیستی‬ ‫انجام می شود‪.‬‬ ‫رئیس دومین سمپوزیوم علمی‬ ‫کرایوبیولوژی و بیوبانک با اشاره به‬ ‫این که نگهداری سلول و بافت زنده‬ ‫با استفاده از این فناوری اهمیت‬ ‫زیادی دارد‪ ،‬گفت‪ :‬در این رویداد‬ ‫علمی تمرکز ما روی حفظ سلول به‬ ‫خصوص سلول جنسی است‪.‬‬ ‫به گفته فتحی‪ ،‬در درمان‬ ‫ناباروری(‪ )sterility‬گاهی اوقات‬ ‫مجبور می شویم اسپرم یا تخمک‬ ‫بیماران را منجمد کرده و برای‬ ‫مدتی نگهداری کنیم که برای‬ ‫این کار از فناوری کرایوبیولوژی‬ ‫استفاده می کنیم‪.‬‬ ‫وی ادامه داد‪ :‬برای درمان‬ ‫سرطان هم مجبور به حفظ و‬ ‫نگهداری بافت تخمدان می شویم‬ ‫تا با پیوند این بافت پس از درمان‬ ‫بیماری‪ ،‬افراد امکان بچه دار شدن‬ ‫را داشته باشند‪.‬‬ ‫فتحی با اشاره به اینکه انجماد‬ ‫در نگاه اول موضوع ساده ای به‬ ‫نظر می رسد‪ ،‬گفت‪ :‬این کار باید‬ ‫با روش های مناسب و با استفاده‬ ‫از تکنولوژی روز انجام شود تا‬ ‫کمترین اسیب به بافت و سلول‬ ‫وارد شود‪.‬‬ ‫همکاری بین المللی رویان‬ ‫با انجمن جهانی کرایوبیولوژی‬ ‫دکتر محسن شرفی دبیر علمی‬ ‫همایش‪ ،‬ضمن تشریح علم‬ ‫کرایوبیولوژی و بیوبانک‪ ،‬تصریح‬ ‫کرد‪ :‬کرایوبیولوژی به معنای‬ ‫زیست درمانی و علم و دانش‬ ‫مرتبط با حفظ و نگهداری سلول‪،‬‬ ‫بافت و اندام در دمای زیر صفر‬ ‫درجه است‪ .‬همچنین بیوبانک‬ ‫یاهمان بانک نمونه های زیستی‬ ‫بخش تجاری کرایوبیولوژی را‬ ‫شامل می شود که می توان از طریق‬ ‫ان بافت یا اندام بدن را به مدت‬ ‫طوالنی ذخیره کرده و در اینده‬ ‫مجددا ً مورد استفاده قرار داد‪.‬‬ ‫وی با اشاره به فعالیت پژوهشگاه‬ ‫رویان در این رابطه‪ ،‬اظهار کرد‪:‬‬ ‫انچه در این علم برای رویان حائز‬ ‫اهمیت است‪ ،‬نگهداری بافت و‬ ‫سلول های ضروری برای تولید‬ ‫مثل مانند بافت تخمدان‪ ،‬سلول‬ ‫اسپرسم‪ ،‬سلول تخمک‪ ،‬جنین و‬ ‫سلول های بنیادی بندناف است که‬ ‫طی ان فعایت ها در قالب ‪ 3‬بانک‬ ‫زیستی انجام می شود‪.‬‬ ‫وی با اشاره به بیوبانک های‬ ‫رویان‪ ،‬گفت‪ :‬بانک نمونه های‬ ‫زیستی یکی از انهاست که با هدف‬ ‫انجام پژوهش های مرتبط و ارائه‬ ‫خدمات فعالیت می کند‪ ،‬دیگری‬ ‫بانک تخمدان انسانی است که به‬ ‫اندسته از بیمارانی که به هردلیل‬ ‫خواستار حفظ توانایی باروری‬ ‫خود هستند‪ ،‬خدمات ارائه می کند‪.‬‬ ‫این بانک در منطقه پیشرو بوده و تا‬ ‫کنون به بیش از ‪ 70‬بیمار خدمات‬ ‫ارائه و بافت های تولید مثلی انها را‬ ‫ذخیره کرده است‪.‬‬ ‫دکتر شرفی با اشاره به بانک‬ ‫حیوانی پژوهشگاه رویان به عنوان‬ ‫یکی دیگر از حوزه های فعالیت‬ ‫رویان در بخش کریوبیولوژی‪،‬‬ ‫عنوان کرد‪ :‬این بانک در راستای‬ ‫حفظ و نگهداری بافت های تولید‬ ‫مثلی و ذخیره سازی اسپرم دام های‬ ‫اهلی و برخی از حیوانات در حال‬ ‫انقراض فعالیت می کند‪.‬‬ ‫این عضو هیات علمی با اشاره‬ ‫به یکی از مهمترین اهداف این‬ ‫سمپوزیوم در راستای ارتقای سطح‬ ‫دانش و تبادالت علمی‪ ،‬به حضور‬ ‫رییس انجمن جهانی کرایوبیولوژی‬ ‫و نظر مساعد وی نسبت به توانایی‬ ‫باال و پژوهشهای مثبت رویان در‬ ‫این راستا‪ ،‬اظهار کرد‪ :‬مقدمات‬ ‫الزم برای همکاری های علمی‬ ‫و بین المللی پژوهشگاه رویان‬ ‫با انجمن جهانی کرایوبیولوژی‬ ‫و دانشگاه البرتای کانادا فراهم‬ ‫شده و به زودی در جهت اجرای‬ ‫پروژه های مشترک و تبادل استاد و‬ ‫دانشجو اقدام خواهیم کرد‪.‬‬ ‫دبیر علمی همایش در خاتمه‬ ‫با اشاره به اجرای بیش از ‪16‬‬ ‫سخنرانی علمی و تخصصی در‬ ‫حوزه کرایوبیولوژی طی این‬ ‫هم نشست‪ ،‬تصریح کرد‪ :‬در کنار‬ ‫این سمپوزیوم‪ ،‬مسابقه عکس و‬ ‫مقاله دانشجویی برگزارشده که‬ ‫طی ان ‪ 2‬عکس و ‪ 2‬مقاله برتر‬ ‫انتخاب و در مراسم اختتامیه‬ ‫معرفی و تقدیر می شوند‪.‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪25‬‬ ‫همایــــش‬ ‫مهندس نیلوفرحسن‬ ‫کنگره و نمایشگاه بین المللی‬ ‫زیست پزشکی و دارو برگزارشد)‪(EqPha2017‬‬ ‫پرمخاطب ترین کنگره بین المللی زیست‬ ‫پزشکی و دارو به همراه نمایشگاه بین المللی‬ ‫سالمت کشور ا ِکفا‪ ،‬در حوزه ی تجهیزات‬ ‫پزشکی‪ ،‬ازمایشگاهی ‪27‬تا‪ 30‬اذرماه‪ ،‬توسط‬ ‫سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت‪ ،‬درمان‬ ‫و اموزش پزشکی در محل سالن همایش های‬ ‫برج میالد با حضور ‪ 108‬شرکت داخلی و‬ ‫خارجی برگزار شد‪ .‬دکتر مصطفی قانعی رئیس‬ ‫کنگره و دکتر مجید مسگر تهرانی و دکتر‬ ‫محمدرضا زرین دست به ترتیب دبیر اجرایی و‬ ‫دبیر علمی این کنگره بودند‪.‬‬ ‫صدور گواهینامه های عالی بین الملل‬ ‫و تکنیک اموزی مورد تایید کشور المان‬ ‫روسای هیئت رئیسه های بین المللی‬ ‫زیست پزشکی در ‪ 9‬محور اصلی‬ ‫پزشکی شخصی‪ ،‬زیبایی‪ ،‬سرطان‪،‬‬ ‫متابولیسم‪ ،‬تغذیه‪ ،‬نانو زیست فناوری‪،‬‬ ‫ ‪26‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫میکروب شناسی‪ ،‬زیست پزشکی‪ ،‬زنان‬ ‫و بهداشت باروری‪ ،‬سلول های بنیادی‬ ‫به سخنرانی پرداختند و محققان و‬ ‫پژوهشگرانی که در کنگره شرکت‬ ‫کردند عالوه بر دریافت گواهی‬ ‫حضور‪ ،‬گواهینامه بین المللی درجه یک‬ ‫(‪ )Gold Certificate‬دریافت کردند‬ ‫که تاکنون در کشور برای هیچ یک از‬ ‫کنگره های برگزارشده صادر نشده‬ ‫است و به این جهت مخاطبان زیادی‬ ‫را به خود اختصاص داد طوری که‬ ‫دبیرخانه ی نمایشگاه‪ ،‬روز اخر با‬ ‫ترافیک سنگین پژوهشگران روبرو‬ ‫شد‪ .‬کارگاه های جانبی بی شماری نیز‬ ‫در سالن های مختلف برای پژوهشگران‬ ‫بر پاشد که از ان میان‪ ،‬می توان کارگاه‬ ‫تشخیص و جداسازی سلول های‬ ‫سرطانی با مساعدت مرکز تحقیقات‬ ‫سرطان و کارگاه فلوسایتومتری به‬ ‫همت مرکز تحقیقات انتقال خون ایران‬ ‫را نام برد‪.‬‬ ‫اکفا‪ ،‬پرمخاطب ترین کنگره‬ ‫سالمت محور داخلی ایران‬ ‫دبیر اجرایی کنگره بین المللی‬ ‫زیست پزشکی و نمایشگاه اکفا‪ ،‬در‬ ‫گفتگو با خبرنگار ماهنامه ی تشخیص‬ ‫ازمایشگاهی اظهار کرد‪ICB2017 :‬‬ ‫(‪nternational Congress on‬‬ ‫‪ )Biomedicine‬توسط انستیتو‬ ‫پاستور ایران و دانشگاه علوم پزشکی‬ ‫ازاد سازمان دهی شد‪ .‬امسال برای‬ ‫اولین بار دو کنگره علمی زیست‬ ‫پزشکی و زیست دارو با یک نمایشگاه‬ ‫بین المللی به نام را در یک زمان و‬ ‫مکان برگزار کردیم‪ .‬مجید مسگر‬ ‫طهرانی در خصوص برگزاری این‬ ‫کنگره گفت‪ :‬در رابطه با نمایشگاه های‬ ‫بین المللی تجهیزات پزشکی در‬ ‫کشور‪ ،‬نقدهایی مطرح است و یکی‬ ‫از ان ها عدم تخصصی بودنشان است‬ ‫که مشاهده شده شرکت ها هم چندان‬ ‫راغب به برپایی غرفه و عرضه ی‬ ‫محصوالتشان نیستند و بیشتر ترجیح‬ ‫می دهند در نمایشگاه های جانبی‬ ‫کنگره های تخصصی حضور یابند‪ .‬وی‬ ‫در ادامه افزود‪ :‬طی سیاست گزاری و‬ ‫رایزنی های انجام شده با باقر الریجانی‬ ‫(معاون اموزشی وزارت بهداشت)‪،‬‬ ‫تصمیم به گردهمایی مخاطبان اصلی‬ ‫نمایشگاه اکفا و کنگره ی زیست‬ ‫پزشکی شدیم که ‪ 6800‬نفر از جراحان‬ ‫عمومی‪ ،‬پزشکان‪ ،‬متخصصان زنان و‬ ‫زایمان‪ ،‬علوم ازمایشگاهی‪ ،‬پرستاران و‬ ‫ماماها در این رویداد ثبت نام کردند که‬ ‫امار بی سابقه ای است‪.‬‬ ‫اولین کنگره زیست پزشکی و دارو‬ ‫و نمایشگاه جانبی بدون حضور دکتر‬ ‫سید حسن هاشمی – دکتر رضا مسائلی‬ ‫و دکتر رسول دیناروند اغاز به کار کرد‪.‬‬ ‫مسگر طهرانی بابیان اینکه کنگره‬ ‫زیست پزشکی به وسیله انستیتو پاستور‪،‬‬ ‫نمایشگاه بین المللی اکفا به وسیله سازمان‬ ‫غذا و دارو و جشنواره بین المللی زیست‬ ‫دارو توسط دانشگاه علوم پزشکی تهران‬ ‫برگزار می شود‪ ،‬تصریح کرد‪ :‬جشنواره‬ ‫بین المللی زیست دارو به عنوان اولین‬ ‫جشنواره رسمی داروسازی کشور‪،‬‬ ‫در روز اخر برگزار شد و پیش ازاین‬ ‫رسول دینارند (رئیس اسبق سازمان‬ ‫غذاودارو) به عنوان رئیس ان در رسانه‬ ‫معرفی شد‪ ،‬اما متاسفانه‪ ،‬موفق به‬ ‫حضور در کنگره نشد‪ .‬حتی در افتتاحیه‬ ‫نیز قرار بر سخنرانی وزیر بهداشت‪-‬‬ ‫معاون وزیر بهداشت و محمود بیگلر‬ ‫مدیر سابق تجهیزات پزشکی سازمان‬ ‫غذا و دارو هم بود که این امر هم‬ ‫محقق نشد‪ .‬مجید مسگر تهرانی اظهار‬ ‫کرد‪ :‬هدف اصلی از برپایی کنگره‬ ‫‪4‬روزه و نمایشگاه صرف ًا ایجاد فضا و‬ ‫بستری مناسب برای کارافرینی و صنعتی‬ ‫شدن پژوهش ها توسط برنامه های‬ ‫سازمان ها و ارگان های دولتی مختلف‬ ‫ازجمله معاونت علمی و فن اوری‪،‬‬ ‫ریاست جمهوری و زیست فناوری بود‪.‬‬ ‫وی در ادامه تصریح کرد‪ :‬قرار براین‬ ‫است که نمایشگاه اکفا‪ ،‬سه سال به‬ ‫میزبانی ایران و سال چهارم به میزبانی‬ ‫انستیتو پاستور فرانسه برپا شود‪ .‬امسال‬ ‫فقط پژوهشگران حوزه های تخصصی‬ ‫را دعوت کردیم تا با شرکت ها و‬ ‫محصوالت اشنا شوند و تبادل نظر‬ ‫کنند‪ .‬از سال دیگر‪،‬‬ ‫استارتاپ ها و‬ ‫فضاسازی از طرف‬ ‫برای‬ ‫شرکت ها‬ ‫صاحبان ایده را‬ ‫برنامه ریزی کردیم‪.‬‬ ‫دکتر مصطفی قانعی رئیس کنگره‬ ‫بین المللی زیست پزشکی در گفتگو‬ ‫با ماهنامه تشخیص ازمایشگاهی در‬ ‫رابطه با اهداف این کنگره گفت‪ :‬هرسال‬ ‫تعدادی کنگره در سطح شهر و استان‬ ‫برگزار می شود‪ .‬اینکه ما در ان به دنبال‬ ‫هدف ویژه و منحصربه فردی باشیم‬ ‫نظریه ی درستی نیست و قرار نیست‬ ‫به ان اهداف برسند‪ .‬دبیر ستاد توسعه‬ ‫زیست فناوری ریاست جمهوری ضمن‬ ‫بیان این نکته که کنگره زیست فناوری‬ ‫از چند منظر باید به درستی‪ ،‬انتظارات‬ ‫مخاطبانش را از هیئت علمی و‬ ‫اجرایی اش براورده کرده باشد‪ ،‬تصریح‬ ‫کرد‪ :‬اگر کنگره و نمایشگاه محل‬ ‫مناسبی برای مستمعانی باشد که برای‬ ‫یاداوری اموخته ها و فراگیری علوم‬ ‫جدید می روند و هم برای کسانی که‬ ‫فرصت جستجوی درخواست هایشان را‬ ‫در بازار تجهیزات پزشکی در یک زمان‬ ‫و مکان ندارند‪ ،‬مفید باشد و همچنین‬ ‫محلی برای گردهمایی بیشتر شرکت ها‬ ‫و صاحبان فرایند و محصول باشد‬ ‫که شاهد اتفاقات خوب و عرضه ی‬ ‫محصوالتشان به متقاضیان باشد‪ ،‬می توان‬ ‫گفت این نمایشگاه بیشترین بازدهی و‬ ‫مخاطب را داشته است‪ .‬مصطفی قانعی‬ ‫کنگره ها‪ ،‬محلی‬ ‫برای نمایش‬ ‫توانمندی های‬ ‫علمی‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪27‬‬ ‫نبود سرمایه و تاثیرات ان بر‬ ‫سیستم داخلی شرکت ها‬ ‫در ادامه افزود‪ :‬امیدواریم نمایشگاه ها‬ ‫به تدریج به جایگاهی برسند که هرکسی‬ ‫هر مطلب یا محصول جدیدی داشت‪،‬‬ ‫نگه دارد و فقط در انجا معرفی کند‪.‬‬ ‫***************‬ ‫درمجموع ‪ 120‬شرکت تجهیزات‬ ‫پزشکی و ازمایشگاهی معتبر‬ ‫صاحب برند‪ ،‬در نمایشگاه اکفا‬ ‫حضور داشتند‪ .‬به طور اتفاقی با‬ ‫چند تن از مدیران این شرکت ها‬ ‫در مورد نقش تجهیزات پزشکی و‬ ‫ازمایشگاهی در انجام فرایندهای‬ ‫نظارت سازما ن ها و ارگا ن های‬ ‫مختلف دولتی و چالش هایی که با‬ ‫ان روبرو هستند‪ ،‬صحبت کردیم‪.‬‬ ‫اصیل بخریم‬ ‫هر فروشند ه ای باید بفهمد که‬ ‫خریدار‪ ،‬ادم اگاهی است‪ .‬غرفه ی‬ ‫معاونت غذاودارو دانشگاه علوم‬ ‫پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی‬ ‫تهران‪ ،‬کمپینی تحت عنوان اصیل‬ ‫بخریم را با نمایش اثار هنری‬ ‫کاریکاتوریست ها‬ ‫از‬ ‫بسیاری‬ ‫تشکیل دادند که خوشبختانه مورد‬ ‫استقبال اخبار رسانه هم قرارگرفت‪.‬‬ ‫دکتر نجاریان قائم مقام معاون‬ ‫غذاودارو دانشگاه علوم پزشکی‬ ‫تهران ضمن تاکید بر این نکته که‬ ‫امروزه ترفند قاچاقچیان زیاد شده‬ ‫ ‪28‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫و وزارت بهداشت نمی تواند روی‬ ‫اقالم سالمت محور کنترل داشته‬ ‫باشد اظهار کرد‪ :‬این کمپین تالش‬ ‫می کند که در رابطه با برچسب‬ ‫اصالت کاال به مصر ف کنندگان‬ ‫در‬ ‫وی‬ ‫کند‪.‬‬ ‫اطال ع رسانی‬ ‫مورد ردیابی مشخصات کاالی‬ ‫خریدار ی شده از روی برچسب به‬ ‫نکات فنی اشاره کرد و گفت‪ :‬در‬ ‫مورد کلیه ی اقالم سالمت محور‪،‬‬ ‫اول باید دید این برچسب رادارند‬ ‫یا خیر؟ اگر داشت یکی از مراحل‬ ‫زیر را دنبال کنید‪:‬‬ ‫‪ ‬قسمت خاکستری را‬ ‫خدشه دار کنید تا بتوانید بارکد ‪16‬‬ ‫رقمی را بخوانید و ان را به شماره‬ ‫‪ 20008822‬پیامک کنید‪ .‬ظرف‬ ‫چند ثانیه از سامانه ی غذاودارو‬ ‫گزارش می دهد‪ .‬اگر جواب‪ ،‬منطبق‬ ‫با مشخصات کاالی خریداری شده‬ ‫بود‪ ،‬می فهمیم که اصیل است‪.‬‬ ‫‪ ‬با نصب اپلیکیشن اندروید ان‬ ‫درگوشی‪ ،‬می توان بارکد خوانی کرد‪.‬‬ ‫‪ ‬شماره ‪ 6185‬تلفن گویایی‬ ‫است که تمام مشخصات کاال را به‬ ‫شما از سامانه پاسخ می دهد‪.‬‬ ‫‪ ‬مراجعه به سایت ‪www.ttac.ir,‬‬ ‫پرسش و پاسخ ها‬ ‫در اخر ‪ 1490‬تلفن رسیدگی به‬ ‫شکایات است‪.‬‬ ‫علی الجوردیان دانشجوی دکترای‬ ‫بیوشیمی‪ ،‬مسئول واحد تحقیق و‬ ‫توسعه ی شرکت ‪ novamedical‬با‬ ‫معرفی محصوالت این شرکت در‬ ‫مورد دستگاه قند خون توضیح‬ ‫داد که اولین دستگاه انداز ه گیری‬ ‫قندخونی است که دارنده گواهی‬ ‫‪ FDA‬است و قند خون را کمتر از‬ ‫‪ 6‬ثانیه و کتون را کمتر از ‪ 10‬ثانیه‬ ‫شناسایی می کند‪.‬‬ ‫الجوردیان در مورد بازار تولید‬ ‫و صادرات ایران گفت‪ :‬من به عنوان‬ ‫یک متخصص‪ ،‬خیلی دوست دارم‬ ‫محصولی را تولید کنم اما شرایط ان‬ ‫مهیا نیست و باید به صورت همگام‬ ‫جلو رفت‪ .‬اما در حال حاضر ما در‬ ‫واردات دستگا ه هایی که به پیشرفت‬ ‫علمی کمک می کند دچار مشکلیم؛‬ ‫مث ً‬ ‫ال دستگاه تولید سلول که در‬ ‫تولید قلب مصنوعی موثر است‪.‬‬ ‫وی در ادامه افزود مشکل در‬ ‫بازار داخل زیاد است برای نمونه‬ ‫اگر دو دستگاه کنار هم باشند‪،‬‬ ‫تشخیص اینکه کدا م یک برای بیمار‬ ‫مناسب تر است سخت شده و اکثر ا ً‬ ‫به بعد اقتصادی ان می نگرند تا‬ ‫بعد علمی و درمانیش! امیدواریم‬ ‫این مشکالت برطرف شود چراکه‬ ‫با سالمت مردم روبرو هستیم‪.‬‬ ‫مشکل نقدینگی بیمارستا ن ها بر‬ ‫فعالیت شرکت ها تاثیر گذاشته‬ ‫زیرا مجبورند به بیمارستا ن هایی که‬ ‫بدهی دارند خدمت رسانی نکنند و‬ ‫از طرفی راندمان شرکت ها پایین‬ ‫می اید و مجبور به تعدیل نیرو‬ ‫می شوند‪.‬‬ ‫مقاله علــمی‬ ‫نعیمه ساعدی‪،‬دانشجو ارشد زیست شناسی سلولی و مولکولی‪ ،‬دانشگاه علوم دارویی‬ ‫دکتر سعید امین زاده ‪ ،‬استادیار‪ ،‬پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری‬ ‫پتانسیل درمانی سم مار در درمان سرطان‬ ‫سرطان یک بیماری پیچیده ای است که می تواند به علت‬ ‫ژنتیکی‪ ،‬عوامل محیطی‪ ،‬تابش مواد سرطان زا و غیره رخ‬ ‫دهد (‪ )3‬و دومین علت شایع مرگ و میر در کشورهای‬ ‫در حال توسعه است (‪ .)2‬با توجه به گزارش تازه اژانس‬ ‫جهانی تحقیقات سرطان (‪، )IARC‬درحال حاضر بیش از ‪10‬‬ ‫میلیون مورد سرطان در هر سال در سراسر جهان به وجود‬ ‫می اید‪ .‬تنها در سال ‪ 12.7، 2008‬میلیون نمونه تازه از‬ ‫سرطان در سراسر جهان گزارش شد و ‪ WHO‬تخمین می زند‬ ‫که این بیماری مایه ی مرگ و میر ‪ 13.1‬میلیون انسان تا سال‬ ‫‪ 2030‬خواهدشد (‪ .)2‬سرطان یک بیماری چند ژنی و چند‬ ‫سلولی با علت چند عاملی است‪ .‬درمان های مختلف مانند‬ ‫شیمی درمانی‪ ،‬پرتو درمانی‪ ،‬ایمونوتراپی و ژن درمانی برای‬ ‫درمان سرطان استفاده می شود‪ .‬اشکال عمده شیمی درمانی‬ ‫این است که بیماران پس از چند بار‪ ،‬در برابر ان مقاوم‬ ‫می شوند‪ .‬ایمونوتراپی نقش مهمی را در مرگ سلول های‬ ‫سرطانی بازی نمی کند‪ ،‬زیرا تنها برای اثرات ایمنی مستقیم‬ ‫به سلول های تومور به کار می رود‪ .‬جراحی‪ ،‬شیمی درمانی‬ ‫و پرتودرمانی بسیار پر هزینه و دارای عوارض جانبی‬ ‫متعددی است‪ .‬روش های کنونی درمان سلول های توموری‪،‬‬ ‫سلول های طبیعی را نیز تحت تاثیر قرار می دهد‪ )3(.‬بسیاری‬ ‫از این ترکیبات طبیعی از استخراج و خالص سازی سموم‬ ‫و متابولیت های ثانویه نشات گرفته از میکروارگانیسم ها‪،‬‬ ‫گیاهان و حیوانات مشتق شده است‪ .‬برخی از این ترکیبات‬ ‫از حیوانات سمی‪ ،‬مانند مار‪ ،‬عنکبوت‪ ،‬عقرب‪ ،‬کرم‪ ،‬زنبور‬ ‫عسل‪ ،‬حشرات‪ ،‬زنبورها‪ ،‬هزارپا‪ ،‬مورچه‪ ،‬وزغ‪ ،‬و قورباغه‬ ‫که تا حد زیادی کاربرد بیوتکنولوژی یا دارویی نشان داده‬ ‫اند‪ ،‬گرفته شده است‪ .‬نمونه های متعددی می توان نام برد‪:‬‬ ‫ترکیب ‪TM-601‬یک فرم اصالح شده پپتید کلروتوکسین‬ ‫(‪ )CTX‬جدا شده از زهرعقرب �‪Leiurus quinquestria‬‬ ‫‪ ، tus‬برای اتصال خاص به گلیومای سطوح سلولی به‬ ‫عنوان یک کانال مسدودکننده مخصوص کلرید نشان داده‬ ‫شده است و در حال حاضر در مرحله دوم ازمایشات‬ ‫انسانی است‪ .‬مثال دیگر داروی )‪، Byetta (exenatide‬‬ ‫یک نسخه سنتزی از ‪ exendin-4‬در درمان دیابت نوع‪،2‬‬ ‫از بزاق هیوال مارمولک ژیال مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬ ‫با وجود اثرات سمی زهرها‪،‬چندین پروتیین و پپتید جدا‬ ‫شده از ان کاربردهای عملی به عنوان عوامل دارویی‬ ‫دارند‪ .‬برای نمونه‪ ،‬از داروهای ترومبولیتیک در چندین‬ ‫مورد اختالالت عروقی‪ ،‬فعالیت ضد میکروبی علیه‬ ‫باکتری های گرم مثبت و گرم منفی‪ ،‬فعالیت ضد ویروسی‬ ‫علیه انواع مختلفی از ویروس ها از جمله ویروس هرپس‬ ‫سیمپلکس‪ ،‬تب زرد و تب دنگو‪ ،‬فعالیت ضد انگلی‬ ‫علیه لیشمانیا و پالسمودیوم فالسیپاروم و فعالیت ضد‬ ‫قارچی استفاده شده است‪ .‬برای درمان سرطان‪ ،‬عالقه‬ ‫زیادی در طراحی دارو‪ ،‬ارایه قالب ساختاری برای مطالعه‬ ‫مولکول های جدید و یا مکانیسم های سلولی وجود دارد‪.‬‬ ‫استفاده از زهرمار در درمان برخی از بیماری ها در حدود‬ ‫‪ 60‬سال پیش در طب سنتی اغاز شد‪ .‬بنابراین‪ ،‬مکانیسم های‬ ‫بیولوژیکی و سم شناسی درگیر در مارگزیدگی منجرشد‬ ‫تا پزشکان روش های جدید در جداسازی ترکیبات زهر‬ ‫را بررسی کنند(‪ .)2‬برخی ترکیبات زهرمار‪ ،‬توانایی به‬ ‫تاخیر انداختن رشد سلول های سرطانی را دارد‪.‬نحوه‬ ‫عملکرد زهرمار شبیه به داروها است ‪.‬این خاصیت زهر‬ ‫ان را به یک محصول بالقوه به عنوان یک عامل درمانی‬ ‫تبدیل کرده است(‪.)3‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪29‬‬ ‫زهرمار‪ ،‬ترشح مارهای سمی است که در‬ ‫غدد سم سنتز می شود و مخلوط پیچیده ای‬ ‫از انزیم ها‪ ،‬سموم‪ ،‬نوکلیوتیدها‪ ،‬سموم‬ ‫پروتییناسیوز و پپتیدیل است‪ .‬حدود ‪ 90%‬از‬ ‫وزن خشک زهر پروتییناسیوز است‪ .‬این‬ ‫پروتیین ها ممکن است در طبیعت سمی ویا‬ ‫غیر سمی باشند‪ .‬زهرمارها شامل تعدادی از‬ ‫مواد فعال زیستی است که اهمیت دارویی‬ ‫دارد‪ .‬این یک منبع طبیعی از نروتوکسیک‪،‬‬ ‫کاردیوتوکسیک‪ ،‬سیتوتوکسیک و بسیاری‬ ‫دیگر از ترکیبات مختلف فعال است‪.‬‬ ‫گونه های مختلف مار دارای انواع مختلف از‬ ‫سم بسته به محل ان‪ ،‬زیستگاه‪ ،‬سن و غیره‬ ‫است‪ .‬غلظت سم ترشح شده از غدد‪ ،‬بستگی‬ ‫به اب و هوا و فصل دارد‪ .‬سم اگر خورده‬ ‫شود‪،‬بی ضرر است اما زمانی که به خون تزریق شود‪،‬ایجاد‬ ‫مسمومیت می کند‪ .‬این مایع چسبناک و شفاف‪ ،‬می تواند در‬ ‫قالب کریستال خشک شود تا ترکیبات ان برای مدت‬ ‫طوالنی تری حفظ شود‪.‬‬ ‫زهر مار با توجه به حالت عملکرد و اثر در ‪ 3‬گروه‬ ‫(سیتوتوکسیک‪،‬نوروتوکسیک وهموتوکسیک) طبقه بندی‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫نوروتوکسین(‪ )Neurotoxin‬سیستم عصبی مرکزی را‬ ‫هدف قرار می دهد و باعث ایجاد نارسایی قلبی و مشکالت‬ ‫تنفسی می شود‪ .‬انها توانایی مهار جنبش یون در سراسر‬ ‫غشای سلولی و بستن ارتباط بین نورون ها را دارند‪.‬‬ ‫هموتوکسین (‪ )Hemotoxin‬باعث تخریب ‪ RBC‬می شود و‬ ‫روی سیستم قلبی و عروقی و عملکرد خون تاثیر می گذارد‪.‬‬ ‫همچنین بافت عضالنی میزبان را مورد هدف قرار می دهد‪.‬‬ ‫سیتوتوکسیک (‪ )cytotoxin‬سایت های سلولی خاص و یا‬ ‫عضالت را هدف قرارمی دهد‪.‬‬ ‫کبرا‪ kraits،‬و مارهای دریایی حاوی زهرنوروتوکسیک و‬ ‫مارزنگی و ‪ Copperhead‬زهر هموتوکسیک دارند‪.‬‬ ‫گزش مار اثرات موضعی و سیستمیک ایجاد می کند‪.‬‬ ‫اثرات موضعی عبارتند از خونریزی‪ ،‬ورم و نکروز پوست‬ ‫واثرات سیستمیک شامل فعالیت های ضد انعقاد و کاهش‬ ‫فشار خون است (‪.)1،3،5‬‬ ‫هدف از این مقاله ‪،‬مرور یافته های اخیر در مورد استفاده‬ ‫از سم مار به عنوان یک عامل ضد سرطان است‪.‬‬ ‫ ‪30‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫ترکیبات سم مار‬ ‫زهر مارترکیب پیچیده ای که به طورعمده دارای‬ ‫پروتیین هایی است و فعالیت انزیمی دارد‪ .‬پروتیین ها‬ ‫و پپتیدها ‪ 90%‬تا ‪ 95%‬از وزن خشک سم مار را شامل می‬ ‫شود‪ .‬افزون بران‪ ،‬زهر مار شامل کاتیون های معدنی مانند‬ ‫سدیم‪،‬کلسیم‪،‬منیزیم و مقدار کمی روی‪ ،‬نیکل‪ ،‬کبالت‪،‬اهن‬ ‫و منگنز است‪ .‬روی برای فعالیت ضد کولین استراز و‬ ‫کلسیم برای فعالیت انزیمی شبیه فسفولیپار الزم است‪.‬‬ ‫برخی از زهر مارها همچنین شامل کربوهیدرات ها‪،‬لیپیدها‬ ‫و اسیدهای امینه ازاد هستند‪ .‬زهرمار شامل حداقل ‪25‬‬ ‫انزیم است‪،‬اما یک زهر شامل همه انها نیست(‪.)1،3‬‬ ‫‪(1‬هیالورونیداز‬ ‫معموال به عنوان “عامل گسترش” در زهر شناخته شده‬ ‫است‪ .‬این انزیم وابسته به گسترش تولید ورم با زهرمی‬ ‫شود‪ .‬انزیم بر روی بافت های پیوندی عمل می کند‬ ‫و چسبندگی ان را کاهش می دهد‪ .‬تجزیه پیوندهای‬ ‫گلیکوزیدی داخلی را در بعضی موکوپلی ساکاریدها‬ ‫کاتالیز می کند‪.‬‬ ‫‪L (2‬امینو اسید اکسیداز(‪)LAAO‬‬ ‫‪ 1-9%‬از کل پروتیین سم را شامل می شود و رنگ زرد‬ ‫را به زهر می دهد‪ .‬سمیت ان در درجه اول به دلیل فعالیت‬ ‫انزیمی است‪ ،‬اما مکانیسم های دیگر به تازگی که نیاز به‬ ‫تحقیقات بیشتر ارایه شده است‪ LAAO .‬اثرات بیولوژیکی و‬ ‫دارویی‪ ،‬از جمله تجمع پالکتی و القای اپوپتوز‪ ،‬خونریزی‪،‬‬ ‫و سمیت سلولی را نشان می دهد‪ .‬این پروتیین پتانسیل‬ ‫بیوتکنولوژی باالیی برای توسعه عوامل ضد میکروبی‪ ،‬ضد‬ ‫ویروسی‪ ،‬ضد انگلی‪ ،‬ضد توموری و ضدتک سلولی ارایه‬ ‫داده است‪ svLAAO .‬کاتالیز یک واکنش اکسایش وکاهش‬ ‫گروه های مختلف اسیدهای امینه‪ ،‬پراکسید هیدروژن را به‬ ‫عنوان یک محصول کاتابولیک تولید می کند‪ .‬این گونه‬ ‫اکسیژن فعال(‪ )ROS‬به نظر می رسد مولکول مسیول اثرات‬ ‫دارویی این دسته از انزیم باشد‪ LAAO .‬به طور گسترده‬ ‫ای در گرزه ماران‪ Crotalidae ،‬و خانواده کفچهماران‬ ‫حضور دارند (‪.)1،2،3،5‬‬ ‫‪(3‬فسفولیپاز(‪)PL‬‬ ‫بیشتر ‪ PLA2‬در سم مار پیدا می شود و ‪ 120‬امینواسید و‬ ‫‪14‬سیستیین دارد‪ PLA2.‬می تواند سبب هیدرولیز غشای‬ ‫فسفولیپیدی شود و برخی تولیدات فعال زیستی را ازاد‬ ‫کند‪ .‬انها از هر دو نقطه نظر زیست شناختی و ساختاری‬ ‫کامال جذاب هستند‪ .‬با وجود شباهت در ساختار و خواص‬ ‫کاتالیزوری مشترک‪ ،‬انها یک طیف گسترده ای از فعالیت‬ ‫دارویی نشان می دهند‪ .‬این پروتیین ها می تواند اثرات‬ ‫سمی توسط مکانیزم های مختلف نشان دهد‪ .‬عالوه براثرات‬ ‫سمیت عصبی‪ ،‬فعالیت همولیتیک‪ ،‬ضد باکتری‪ ،‬کاهش فشار‬ ‫خون‪ ،‬ضد انعقاد و ضد پالکتی‪ ،‬برخی از ‪ PLA2s‬زهر فعالیت‬ ‫های ضد تومور و ضد رگ زایی توسط مکانیسم های مستقل‬ ‫از فعالیت انزیمی شان نشان می دهد (‪.)1،3،4‬‬ ‫‪ )4‬استیل کولین استراز‬ ‫کولین استراز یکی از انزیم های موجود در سم مار که‬ ‫اماجش سیستم عصبی است‪ .‬این انزیم هیدرولیز استیل‬ ‫کولین به استیک اسید و کولین را کاتالیز می کند‪ .‬در مار‬ ‫کبری و مار دریایی پیدا می شود اما در افعی و افعی روزن دار‬ ‫پیدا نمی شود(‪.)1،3‬‬ ‫‪ )5‬کالژناز‬ ‫کالژناز یک انزیم پروتیاز است که اختصاصی برای هضم‬ ‫کالژن است‪ .‬کالژناز حاضر در سم مار الیاف کالژن مزانتر‬ ‫را هضم می کند (‪.)1،3‬‬ ‫‪ )6‬انزیم شبیه ترومبین‬ ‫گلیکوپروتیین هایی در طبیعت هستند که وزن‬ ‫مولکولی بین ‪ 29000‬تا ‪ 35000‬دالتون دارند‪.‬انها به‬ ‫عنوان مواد از بین برنده ی فیبرین نقش ضد انعقادی در‬ ‫داخل بدن عمل دارند‪ ،‬در حالی که در ازمایشگاه باعث‬ ‫انعقاد پالسما‪ ،‬پالسما را سیتراته یا هپارینه می کنند و‬ ‫همچنین فیبرونوژن را خالص می کنند‪ .‬با توجه عمل این‬ ‫انزیم به عنوان عامل دفیبرینیشن‪ ،‬توجه بیشتری نسبت‬ ‫به خصوصیات و مطالعه ی این انزیم نسبت به دیگر‬ ‫انزیم های عامل انعقاد یا ضد انعقاد سم معطوف شده‬ ‫است‪ .‬انزیم شبیه ترومبین مانند ‪critalase, agkistrodon,‬‬ ‫‪ ancord, batroxobin‬رامی توان از مارهای مختلف جدا‬ ‫کرد‪ .‬انها به طور بالینی از حیوانات برای مطالعات درمانی‬ ‫و تحقیقی استفاده می کنند‪ .‬درمان با ‪ ancord‬قبل از‬ ‫تشکیل ترومبوز تجربی القا شده در سگ‪ ،‬مانع ترومبوز و‬ ‫تضمین باز بودن رگ می شود‪ .‬با این حال ‪ ancord‬هیچ‬ ‫اثرترومبولیک پس از تشکیل ترومبوز ندارد‪Crotalase .‬‬ ‫به منظور بررسی نقش رسوب فیبرین در سوختگی در‬ ‫حیوانات استفاده شده است‪ .‬نقش رسوب فیبرین در‬ ‫متاستاز تومور که در ان فیبرونوژن توسط درمان با ‪ancord‬‬ ‫و همچنین ‪ batroxobin‬حذف شده اند‪ ،‬مورد برسی قرار‬ ‫گرفته است (‪.)1،3‬‬ ‫‪ )7‬دیگر انزیم ها‬ ‫انزیم های فسفودی استراز‪ 5،‬نوکلیوتیداز‪ ،‬پروتیولیتیک‪،‬‬ ‫‪ ،DNase ،RNase‬پلی پپتیدازها و الکتات دهیدروژناز نیز‬ ‫در مارهای مختلف یافت می شود (‪.)1،2،3،6‬‬ ‫فعالیت های دارویی زهر مار‬ ‫بیشتر سموم از سم مار برای درمان وضعیت هایی‬ ‫مثل سرطان‪ ،‬فشارخون باال و ترومبوز بررسی شده و‬ ‫همراه داروها فرمول بندی شدند‪ .‬به طور کلی‪ ،‬زهرمار‬ ‫زنگی و افعی های روزنه دار تغییراتی در مقاومت عروق‬ ‫خونی و در سلول های خونی و مکانیسم انعقاد خون‪،‬‬ ‫تغییرات مستقیم و غیر مستقیم در پویایی قلبی عروقی‬ ‫ایجاد می کند‪ .‬قدرت زهر و اثر ان روی انسان به نوع‬ ‫و مقدار زهر تزریقی و ناحیه ای که ان تزریق شده است‬ ‫وابسته است‪ .‬دیگر پارامترها مثل جنس‪ ،‬سالمت عمومی‪،‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪31‬‬ ‫اندازه و سن از عوامل تاثیر گذار هستند‪ .‬ازمایشات بالینی و‬ ‫پیشرفته نشان می دهد که مرگ ممکن است در حدود کمتر‬ ‫از ‪ 1‬ساعت یا چندین روز رخ دهد که این زمان بیشتر بین‬ ‫‪18‬تا ‪ 32‬ساعت است‪ .‬زهرمار به طور قابل توجهی فشار‬ ‫خون را در انسان و حیوانات ازمایشگاهی پایین می اورد‪.‬‬ ‫کاپتوپریل(‪ )Captopril‬جدا شده از زهر ‪Bathrops jararaca‬‬ ‫یک نمونه از مشتقات درمانی از زهر مار است‪.‬‬ ‫نقش زهر مار به عنوان یک عامل ضد سرطان‬ ‫سرطان با تقسیم سلولی کنترل نشده‪ ،‬تغییر شکل سلولی‪ ،‬فرار‬ ‫از اپوپتوز‪ ،‬مهاجم‪ ،‬قدرت رگزایی و متاستاز مشخص می شود‪.‬‬ ‫القا اپوپتوز یکی از مهم ترین عوامل ضد سرطان است‪)1(.‬‬ ‫‪ ،Disintegrins‬مانند ‪ contortrostatin‬جدا شده از زهر‬ ‫‪ Agkistrodon contortrix‬مانع از پیوستن سلول ها با‬ ‫هم می شود و تعامل خود را با بافت های اطراف مهار‬ ‫می کند‪ ،‬در نتیجه تحرک سلول و تهاجم را کاهش می دهد‪.‬‬ ‫رسوب فیبرین در اطراف تومور می تواند یک سد محافظ‬ ‫تشکیل دهد و از پیشرفت تومور جلوگیری کند‪ .‬سم مار‬ ‫حاوی‪ ancrod،‬یک پلی پپتیدی به عنوان عامل دفیبرینیشن‪،‬‬ ‫گسترش برخی از تومورها را کاهش دهد (‪.)1،6‬‬ ‫لکتین نوع ‪ C‬تکثیر وابسته به اینتگرین‪ ،‬مهاجرت‪ ،‬تهاجم‬ ‫و رگزایی را مهار می کند‪ .‬لکتین نوع ‪ C‬از زهر مار ‪lebetina‬‬ ‫‪ Macrovipera‬جدا شده است‪)6(.‬‬ ‫انزیم فسفولیپاز ‪ A2‬ترشحی (‪ )sPLA2‬جدا شده از افعی‬ ‫شاخدار بیابانی و گرزه مار‪ ،‬خواص ضد تومور و ضد‬ ‫رگ زایی دارد چرا که انها به طور خاص بر روی اینتگرین‬ ‫ ‪32‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪ α5β1‬و ‪ ααβ‬عمل می کنند‪ .‬همچنین ‪ sPLA2‬از زهر‬ ‫‪ Daboia russelii siamensis‬اثر سیتوتوکسیک و مهار مهاجرت‬ ‫سلولی در سلول های مالنوم پوست انسان را نشان می دهد‪.‬‬ ‫‪ sPLA2‬دارای خواص ضد انعقاد که ممکن است از عود‬ ‫ترومبوز‪ ،‬که دومین علت شایع مرگ و میر در بیماران مبتال‬ ‫به سرطان است جلوگیری کند(‪ Khunsap .)3،4‬و همکاران‬ ‫و ‪C.rhodostoma‬‬ ‫گزارش دادند که سم ‪C.albolabris‬‬ ‫اثرات سیتوتوکسیک یکسان روی سلول های سرطانی‬ ‫‪ KATO- III, SW620, BT474, ChaGO, Hep-G2‬دارد‪.‬‬ ‫هر دو سم قدرت بیشتری روی سلول های ‪KATO- III‬‬ ‫و ‪ BT474‬از داروهای ضد سرطان نشان دادند(‪Zhang .)3‬‬ ‫و همکاران گزارش دادند که ‪ ACTX-6‬از زهر‪Agkistrodon‬‬ ‫‪ acutus‬می تواند اپوپتوز سلولی را القا کند‪ .‬فاکتور اصلی‬ ‫مسیول اپوپتوز گونه های اکسیژن فعال (‪ )ROS‬است(‪.)1،3‬‬ ‫‪ Naumann‬و همکاران ‪-L‬امینو اسید اکسیداز (‪)LAAOs‬‬ ‫را از زهر (‪ BL-LAAO) Bothrops leucurus‬جدا سازی و‬ ‫خالص کردند و اثرش را روی عملکرد پالکت و سمیت‬ ‫سلولی گزارش دادند‪ .‬سمیت سلولی ‪ BL-LAAO‬در رده های‬ ‫سلولی ‪ MKN-45‬سرطان معده‪ HUTU ،‬ادنوکارسینوما‪RKO ،‬‬ ‫کلورکتال و ‪ LL-24‬فیبروبالست انسان مشخص شد (‪.)1،3‬‬ ‫‪ Kim‬و همکاران سم شاه کبری (‪)Ophiophagus Hannah‬‬ ‫را خالص و اجزا سمی ان را مشخص کردند‪ .‬فعالیت‬ ‫سیتوتوکسیک ‪-L‬امینواسید اکسیداز در رده سلولی سرطان‬ ‫معده‪ ،‬مالنوم موش‪ ،‬فیبروسارکوما‪ ،‬سرطان روده بزرگ و‬ ‫تخمدان همستر چینی به دست امد‪ .‬مشاهده شد که پروتیین‬ ‫های سمی باعث مهار تکثیر سلول با ‪ 74%‬با توجه به روش‬ ‫جذب تیمیدین می شود (‪ .)1،3‬در شرایط ازمایشگاهی و‬ ‫داخل بدن‪ ،‬فعالیت ضد توموری‪bromide P-bromophenacyl‬‬ ‫اصالح شده)‪ Bothropstoxin-I (BPB-BthTX-I‬جدا شده از‬ ‫زهر ‪ Bothrops jararacussu‬توسط ‪ Gebrim‬و همکاران گزارش‬ ‫شد (‪ Song .)1،3‬و همکاران فعالیت ضدتوموری سم زهر مار‬ ‫از افعی‪ tunica lebentina‬در برابر سلول های سرطان تخمدان‬ ‫از طریق مهار سیگنال ‪ NF-KB‬و ‪ STAT3‬گزارش دادند‪ .‬این سم‬ ‫بیان پروتیین حامی اپوپتوزی ‪ Bax‬و کاسپاز ‪ 3‬را افزایش می‬ ‫دهد اما باعث کاهش تنظیم پروتیین ضد اپوپتوز ‪ Bcl-2‬می‬ ‫شود‪ Debnath .‬و همکاران اثر سمیت سلولی زهر بر روی‬ ‫سلول های لوسمی انسانی (‪ )U937 / K562‬نشان دادند‪.‬‬ ‫بر اساس گزارش ‪ Chien‬و همکاران‪ ،‬اپوپتوز توسط فعال‬ ‫شدن هر دو مسیر ‪ ER‬و مسیر مرگ میتوکندری که در نتیجه‬ ‫افزایش سطح ‪ Ca+2‬و پروتیین ‪ 78‬مرتبط با قند (‪)GRP78‬‬ ‫القا شد‪ Disintegrin .‬توانایی مهار تومور را دارد‪Salmosin .‬‬ ‫(یک ‪ )disintegrin‬جدا شده از زهر مار کره ای‪ ،‬توانایی‬ ‫سرکوب رشد تومور متاستاتیک و تومور جامد در موش را‬ ‫دارد‪ Karthikeyan .‬و همکاران فعالیت ضد توموری زهر مار‬ ‫دریایی (‪ )Lapemis curtus‬در برابر سرطان اسیت ارلیک (‪)EAC‬‬ ‫در موش زال سوییسی و کشت های سلولی تومور ‪ HeLa‬و‬ ‫‪ 2Hep‬را گزارش دادند‪ .‬این یافته منجر به کاهش حجم تومور‬ ‫و تعداد سلول های توموری زنده می شود‪Muhammad Alla .‬‬ ‫و ‪Oman‬مشاهده کرده بودند که سم مار بر رشد رده سلولی‬ ‫سرطان پستان (سلول های ‪ T470‬و ‪ )MRS MB-468‬تاثیر‬ ‫می گذارد‪ Sheikh.‬و‪ Jokhio‬گزارش دادند که سم خام مار‬ ‫کبرا به طور قابل توجهی تولید ‪ RNA‬و ‪ DNA‬در بافت مختلف‬ ‫سرطانی پستان را کاهش می دهد‪ .‬بنابراین می تواند یک‬ ‫جایگزین بهتر داروهای ضد تومور‪ ،‬برای استفاده درمانی در‬ ‫سرطان پستان باشد‪ .‬مطالعه اخیر اثربخشی سم مار بر روی‬ ‫رده های سلولی سرطان پستان را تعیین می کند‪ .‬زهر مار‬ ‫استخراج شده از)‪ ، Walterinnesia aegyptia (WEV‬به تنهایی یا‬ ‫در ترکیب با نانوذرات سیلیکا می تواند تکثیر رده های سلولی‬ ‫سرطان پستان انسان (‪ )MDA-MB-231‬را کاهش دهد‪ .‬این‬ ‫مطالعه فعال شدن کاسپاز‪ 3‬را گزارش داد‪ .‬اما این وضعیت‬ ‫برای رده های سلولی غیر سرطانی نیست‪ Nolte .‬و همکاران‬ ‫‪ ،Bjcul‬یک لکتین از زهر ‪ Bothrops jararacussu‬با تکنیک‬ ‫کرموتوگرافی خالص کردند و اثرش روی سلول های‪MKN45‬‬ ‫و ‪ AGS‬سرطان معده‪ ،‬نشان داده شد (‪.)1،3‬‬ ‫نتیجه گیری‬ ‫سم مار مخلوطی پیچیده از انزیم ها‪ ،‬پپتیدها‪،‬‬ ‫کربوهیدرات ها‪ ،‬مولکول های الی و غیر الی‪ ،‬مواد‬ ‫معدنی‪ ،‬پروتیین با جرم مولکولی کم‪ ،‬مواد شیمیایی خاص‬ ‫و فعالیت های بیولوژیکی است‪ .‬اجزا زهر مارها را می توان‬ ‫در درمان سرطان‪ ،‬ارتریت‪ ،‬ترومبوز‪ ،‬اسکلروزهای متعدد‪،‬‬ ‫درد‪ ،‬اختالالت عصبی عضالنی‪ ،‬اختالالت خون و قلبی‬ ‫و عروقی‪ ،‬عفونت ها و بیماری های التهابی استفاده کرد‪.‬‬ ‫اثر سایتوتوکسیک سم مار‪ ،‬دارای پتانسیلی برای از بین‬ ‫بردن سلول های سرطانی تومور است‪ .‬بسیاری از مقاالت‬ ‫در حال بررسی مکانیسم سم مار‪ ،‬مهار تکثیر سلولی و‬ ‫ایجاد مرگ سلولی را نشان می دهد‪ .‬توضیحات باال به‬ ‫وضوح نشان می دهد که اجزای مختلف سم مار برای‬ ‫پژوهش بالینی استفاده می شود و می تواند به عنوان‬ ‫یک عامل درمانی طبیعی در برابر سرطان استفاده شود‪ .‬در‬ ‫پایان می توان گفت که سم مار ممکن است درها را برای‬ ‫دوره جدیدی از داروها و تحقیق و پژوهش برای درمان‬ ‫سرطان باز کند‪.‬‬ ‫منابع‬ ‫ ‪1-‬‬ ‫�‪Vyas,Vive Kumar, et al, ” Therapeutic po‬‬ ‫‪tential of snake venom in cancer therapy: current‬‬ ‫�‪perspectives”,Asian Pacific Journal of Tropical Biomedi‬‬ ‫‪cine, 2013, p.p156-162.‬‬ ‫ ‪2-‬‬ ‫�‪Calderno, Leonardo A, et al, “Antitumoral Ac‬‬ ‫‪tivity of Snake Venom Proteins:New Trends in Cancer‬‬ ‫‪Therapy”, Hindawi Publishing Corporation, 2014, p.19.‬‬ ‫ ‪3-‬‬ ‫�‪Khusro A, et al,” Snake venom as Antican‬‬ ‫‪cer agent-Current Perspective”, Int.J.Pure App.Biosci,‬‬ ‫‪2013,p.p24-29.‬‬ ‫ ‪4-‬‬ ‫‪Zouari-Kessentini, Raoudha, “Antitumoral‬‬ ‫�‪Potential of Tunisian Snake Venoms Secreted Phospho‬‬ ‫‪lipases A2”, Hindawi Publishing Corporation,2013, p.9.‬‬ ‫ ‪5-‬‬ ‫‪Izidoro, Luiz Fernando M, “Snake Venom L‬‬‫�‪Amino Acid Oxidases: Trends in Pharmacology and Bio‬‬ ‫‪chemistry”, Hindawi Publishing Corporation,2014P.19.‬‬ ‫ ‪6-‬‬ ‫�‪Laxman Shanbhag, Vagish Kumar, “Applica‬‬ ‫�‪tions of snake venoms in treatment of cancer”, Asian Pa‬‬ ‫‪cific Journal of Tropical Biomedicine,2015,p.p 275-276.‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪33‬‬ ‫مقاله علمی شرکت ها‬ ‫دکتر مهدی سجودی‬ ‫هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس تهران‬ ‫مدیر تحقیق و توسعه شرکت دانش بنیان فرافن سالمت پایدار‬ ‫‪sojoodi@modares.ac.ir‬‬ ‫از دست رفتن زمان طالیی باروری زوجین‬ ‫با انالیز غیر دقیق توسط سیستم های تشخیصی بی کیفیت‬ ‫یکی از مشکالتی که ممکن است بشر و بسیاری‬ ‫از زوج ها از دیرباز تاکنون با ان روبرو شوند‪ ،‬عدم‬ ‫توانایی زوجین در باروری و تولید مثل است که این‬ ‫موضوع می تواند اثرات نامطلوبی بر جنبه های زندگی‬ ‫فرد و زوج داشته باشد و حتی می تواند باعث اختالالت‬ ‫عاطفی و روانی متعدد برای زوجین شود‪ .‬در نتیجه‬ ‫بسیاری از پزشکان و محققان درصدد ارائه راهکارهایی‬ ‫مناسب برای تشخیص و درمان مشکالت ناباروری‬ ‫هستند‪ .‬به طور مشخص‪ ،‬بسیاری از این مشکالت‬ ‫ناباروری مختص مردان است که در راستای تشخیص‬ ‫و درمان این مشکالت‪ ،‬ازمایشاتی تحت عنوان ازمایش‬ ‫انالیز منی در کلینیک های باروری بر روی مردان انجام‬ ‫می شود‪ .‬امروزه با توجه به پیشرفت هایی که در علوم‬ ‫کامپیوتر و الگوریتم های پردازشی حاصل شده است‪ ،‬از‬ ‫سیستم هایی تحت عنوان انالیز اسپرم به کمک کامپیوتر‬ ‫(‪ )CASA‬در راستای انجام بخشی از ازمایش انالیز منی‬ ‫استفاده می شود‪ .‬این سیستم ها که بر اساس اخذ تصاویر‬ ‫و فریم های متوالی از نمونه منی و پردازش روی ان ها‬ ‫به بررسی ویژگی های میکروسکوپی منی می پردازند‪،‬‬ ‫امروزه دارای جایگاه ویژه ای در کلینیک های باروری‬ ‫انسانی و حیوانی‪ ،‬تحقیقات اورولوژی و تولید داروهای‬ ‫باروری هستند‪.‬‬ ‫ازمایش انالیز اسپرم که در ازمایشگاه های عمومی‬ ‫ ‪34‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫تست باروری‪ ،‬کلینیک های بیولوژی تولید مثل‬ ‫انسانی و حیوانی و غیره مورد استفاده قرار می گیرد‪،‬‬ ‫در راستای ارزیابی نمونه منی و کیفیت ان برای‬ ‫بارورسازی انجام می شود‪ .‬این ازمایش شامل‬ ‫دو مرحله ی انجام ازمایشات ماکروسکوپی منی‬ ‫و انجام ازمایشات میکروسکوپی منی است‪ .‬در‬ ‫مرحله انجام ازمایش میکروسکوپی منی‪ ،‬باید تراکم‬ ‫اسپرماتوزاها در نمونه منی‪ ،‬تحرک انها‪ ،‬مرفولوژی‬ ‫اسپرم ها‪ ،‬زنده یا عدم زنده بودن اسپرم ها و‬ ‫تکه تکه شدن ‪ DNA‬مورد بررسی قرار بگیرد‪.‬‬ ‫ازمایش ماکروسکوپی توسط تکنسین ازمایشگاه و‬ ‫بدون استفاده از سیستم های انالیز کامپیوتری اسپرم‬ ‫انجام می شود که در ان خواص ماکروسکوپی نمونه‬ ‫منی مثل رنگ‪،‬بو‪ ،pH،‬مدت زمان مایع شدن منی باید‬ ‫ارزیابی و برای نمونه مورد نظر ثبت شود‪.‬‬ ‫متاسفانه در بسیاری از موارد انجام ازمایش انالیز‬ ‫اسپرم که در ازمایشگاه های مختلف و توسط پرسنل‬ ‫انسانی اغلب غیرمتخصص در این حوزه انجام‬ ‫می شود بسیار وابسته به چشم‪ ،‬ذهن و توانایی کاربر‬ ‫است‪ ،‬به طبع نتایج حاصله از این روش ها ممکن‬ ‫است دچار خطا شود و به طور کامل قابل اطمینان‬ ‫نخواهند بود‪ .‬از طرف دیگر روش های انسانی زمان‬ ‫بر است و استفاده از روش های اتوماتیک کامپیوتری‬ ‫می تواند باعث تسریع انجام روند ازمایش شود‪ .‬همچنین‬ ‫استفاده از این روش ها می تواند ضریب اطمینان کار را‬ ‫باال ببرد و باعث کاهش خطاها در نتایج و تشخیص های‬ ‫کلی شود‪ .‬در اوایل دهه ‪ 1970‬میالدی‪ ،‬محققان به‬ ‫تکنیک جدیدی برای انالیز اسپرم بر اساس پردازش‬ ‫تصاویر دست یافتند‪ .‬نام این تکنیک انالیز اسپرم ‪CASA‬‬ ‫که مخفف شده ‪ Computer Aided Sperm Analysis‬به‬ ‫معنای انالیز اسپرم به کمک کامپیوتر است‪ .‬در سال های‬ ‫اخیر با توجه به پیشرفت های حاصل در علوم کامپیوتر‬ ‫و فراگیر شدن کامپیوتر های‪ ،PC‬این تکنیک به یک‬ ‫روش رایج در ازمایشگاه های سراسر دنیا تبدیل شده‬ ‫و تنها روش مورد تایید سازمان بهداشت جهانی ‪WHO‬‬ ‫برای انالیز اتوماتیک اسپرم است‪ .‬این سیستم ها عالوه‬ ‫بر اینکه در تشخیص بیماری های باروری مورد استفاده‬ ‫قرار می گیرد‪ ،‬در باروری حیوانات و حتی علوم مربوط‬ ‫به سم شناسی نیز مورد استفاده قرار می گیرند‪ .‬به طور‬ ‫کلی این سیستم ها‪ ،‬امکان یک ارزیابی اتوماتیک از‬ ‫پارامترهای میکروسکوپی اسپرم را فراهم می کنند که‬ ‫کلی ترین این پارامترها عبارتند از‪:‬‬ ‫•ارزیابی تحرک و تمرکز اسپرم ها‬ ‫ ‬ ‫)‪(Motility and Concentration‬‬ ‫•مرفولوژی اسپرم‬ ‫ ‬ ‫•تکه تکه شدن)‪DNA (DNA Fragmentation‬‬ ‫ ‬ ‫•حیات اسپرم ها (‪)Vitality‬‬ ‫ ‬ ‫•واکنش اکروزومی )‪(Acrosome reaction‬‬ ‫ ‬ ‫از سوی دیگر‪ ،‬با توجه به هزینه باالی سیستم های‬ ‫انالیز دقیق در دنیا‪ ،‬شرکت های سودجو با قیمت های‬ ‫پایین اقدام به عرضه سیستم های تحلیل و انالیز اسپرم‬ ‫بسیار نادقیق و اکثرا ً غلط در بازار نموده اند و متاسفانه‬ ‫مراکز بسیاری از این تجهیزات بهره می برند‪ .‬نتایج‬ ‫غیرمعتبر باعث از بین رفتن زمان طالیی باروری زوجین‬ ‫از یکسو و ایجاد جو عدم اطمینان به مراکز خصوصا‬ ‫ازمایشگاهی کشور در بین مراکز درمان ناباروری و‬ ‫متخصصین اورولوژی و جنین شناسان می شود‪.‬‬ ‫از سوی دیگر با استفاده از سیستم های با کیفیت‬ ‫تشخیصی دقیق می توان در درمان بسیاری از موارد‬ ‫ناباروری به موفقیت نائل شد‪ .‬هم اکنون این سیستم ها‬ ‫با کیفیت خوب با دانش و تکنولوژی روز با هزینه قابل‬ ‫قبول در دسترس ازمایشگاه ها و مراکز درمانی قرار گرفته‬ ‫است‪ .‬در شکل های زیر نمونه یک تحلیل کامپیوتری با‬ ‫کیفیت تحرک و مورفولوژی مشاهده می شود‪.‬‬ ‫ها (‪)Morphology‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪35‬‬ ‫مقاله علــمی‬ ‫سحر محمدی فاتح‪ ،‬دانشجوی دوره کارشناسی ارشد سلولی ملکولی واحد علوم دارویی‪،‬‬ ‫دانشکده فناوری های نوین و همکار پژوهشی در انیستیتو پاستورایران‬ ‫دکتر طاهره ناجی‪ ،‬ریاست گروه علوم پایه دانشگاه ازاد اسالمی‪ ،‬واحد علوم دارویی‬ ‫سرطان و متیالسیون ‪DNA‬‬ ‫متیالسیون ‪ ،DNA‬یکی از عمده ترین جنبه های مطالعه‬ ‫تغییرات اپی ژنتیکی در پستانداران است‪ .‬در سلول های نرمال‪،‬‬ ‫این پدیده ثبات تنظیم بیان ژن ها را بیمه می کند‪ .‬متیالسیون‬ ‫‪ DNA‬که همراه با تغییرات هیستون ها نقش اساسی در پایداری‬ ‫عملکرد ژنوم با از راه تغییرات کروماتین دارد‪ .‬دربخش های‬ ‫سرشار از‪( CpG‬که جزایر ‪ CpG‬خوانده می شود) اضافه شدن‬ ‫گروه متیل به سیتوزین هایی که در دو نوکلئوتیدی های ‪CpG‬‬ ‫هستند از راه پیوند کوواالنسی وبا انزیم های متیل ترانسفراز‬ ‫انجام می شود‪.‬انزیم های متیل ترانسفراز نقش ایجاد و حفظ‬ ‫الگوی متیالسیون را عهده دار هستند‪.‬‬ ‫یک ارگانیسم تنها از مسیر ژنتیکی کالسیک ایجاد نمی شود‪.‬‬ ‫برای انجام نمو و عملکرد سلول عامل اپی ژنتیک برای کنترل‬ ‫بیان ژن نیز مورد نیاز خواهد بود‪.‬اپی ژنتیک را می توان علم‬ ‫دگرگونی قابل وراثت در تغییرات بیان ژن ها تعریف کرد‬ ‫که این تغییرات مستقل از تغییر در توالی ابتدایی ‪ DNA‬انجام‬ ‫می گیرد‪ .‬یک اپی ژنوم ویژه می تواند بیان کننده تفاوت‬ ‫وضعیت سلول در طول مراحل محتلف نمو باشد‪ ،‬جایی که‬ ‫زیگوت به بافت های سوماتیکی تغییر شکل می دهد‪ ،‬در‬ ‫حالی که توالی ‪ DNA‬ثابت می ماند‪ .‬این امر ارتباط اپی ژنتیک‬ ‫با بسیاری از بیماری ها را که در دوقلوهای همسان به طور‬ ‫متفاوت دیده می شود‪ ،‬در حالی که ماده ژنتیکی یکسانی‬ ‫دارد را توجیه می کند‪)1(.‬‬ ‫تنظیم اپی ژنتیکی بیان ژن‪ ،‬از راه مکانیسم هایی از جمله‬ ‫متیالسیون‪ ،‬تغییرات هیستونی و موقعیت نوکلئوزوم در طول‬ ‫‪ DNA‬انجام می شود‪ .‬همکنش میان عوامل اپی ژنتیکی با‬ ‫تغییر وضعیت کروماتین‪ ،‬تضمین کننده ایجاد تعادل بین‬ ‫ ‪36‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫فعالیت رونویسی و سرکوب رونویسی است‪ .‬بنابراین‬ ‫تنظیم‪ ،DNA‬صحت همانند سازی کروموزوم ها‪ ،‬بیان ژن‬ ‫و ثبات خاموشی ژن ها را تضمین می کند‪)2( .‬‬ ‫متیالسیون‪DNA‬از عمده ترین زمینه های مطالعاتی اپی‬ ‫ژنتیکی در پستانداران بوده و اثرمهمی بر فیزیولوژی‬ ‫سلول های نرمال دارد‪ .‬از انجایی که به نظر می رسد‬ ‫تغییرات ‪ DNA‬نقش ویژه ای در تنظیم رونویسی دارد‪ ،‬دور‬ ‫از انتظار نیست که نقص در این مکانیسم منجر به ظهور‬ ‫بیماری های مختلف از جمله سرطان شود‪ .‬در این مقاله‬ ‫سعی بر ان است خالصه ای از نقش تغییرات متیالسیون‬ ‫در پیشرفت تومور بیان شود‪)3(.‬‬ ‫اساس مولکولی متیالسیون‪DNA‬‬ ‫روند بیوشیمیایی متیالسیون‪ DNA‬به خوبی شناخته‬ ‫شده است که شامل اضافه شدن گروه متیل به صورت‬ ‫کوواالنسی در موقعیت ‪ ۵‬سیتوزین است‪(.‬شکل‪)1‬‬ ‫سیتوزین متیله شده به صورت ‪ ۵‬هیدروکسی متیل‬ ‫سیتوزین (‪ )hmC‬تبدیل می شود که از لحاظ ساختاری‬ ‫شبیه همتای تغییر نیافته اش است‪ ۵ )4(.‬متیل سیتوزین‬ ‫ها در دو نوکلئوتیدی های ‪ CpG‬دیده می شود‪ .‬متیالسیون‬ ‫‪ CpG‬در نواحی غیر‪ CpG‬غیر معمول است هرچند که‬ ‫‪۵‬متیل سیتوزین در ‪ CpA‬و به مقدار بسیار کمتر در‪CpT‬‬ ‫نیز در سلول های جنینی دیده شده‪ ،‬ولی در بافت های‬ ‫سوماتیک دیده نمی شود(‪ .)5‬بررسی های تازه‪ ،‬گویای ان‬ ‫است که گسترش ‪ ۵‬متیل سیتوزین در ژنوم پستانداران در‬ ‫سلول های جنینی انسان و فیبروبالست های جنینی نشان‬ ‫می دهد‪ ،‬نزدیک به ‪ ۲۵‬درصد‬ ‫متیالسیون ‪ DNA‬در سلول‬ ‫های جنینی در قسمت غیر‬ ‫‪ CpG‬دیده می شود‪)6(.‬‬ ‫متیالسیون سیتوزین در‬ ‫)‪CHH ( H= A,T,C‬و ‪ CHG‬در‬ ‫سلول های بنیادی دیده شده‬ ‫و به نظر می رسد متیالسیون‬ ‫در این قسمت ها همزمان با‬ ‫متمایز شدن سلول از‬ ‫بین می رود‪ .‬بنابراین‬ ‫شکل‪)1‬عملکرد انزیم های دم متیالز (‪ )DNMT‬و ‪SAM‬‬ ‫متیالسیون در نواحی‬ ‫غیر ‪ CpG‬می تواند با‬ ‫ایجاد و حفظ وضعیت چند توانی (‪)pluripotent‬درارتباط‬ ‫در محتوی‪ CpG‬دیده می شود که این امر موجب ناپایداری‬ ‫باشد‪ )6(.‬برخالف انتظار‪ ،‬گستردگی محتوی ‪ CpG‬در کل‬ ‫ژنومی و و با تناوب کمتر موجب فعالسازی انکوژن های‬ ‫ژنوم کم بوده و تنها در قسمت هایی از ژنوم که جزایر‬ ‫خاموش می شود‪ .‬به بیان دیگر هایپر متیالسیون جزایر‪CpG‬‬ ‫‪ CpG‬و یا ‪ CpG Island‬خوانده می شود دیده می شود‪.‬‬ ‫در پروموتر ژن های خاصی به عنوان یکی از شاخصه های‬ ‫‪ CpG Island‬ها بیشتر در بخش پروموتر ژن و یا اولین اگزون‬ ‫سرطان در بسیاری از سلول های سرطانی شناخته شده است‪.‬‬ ‫بوده و سرشاراز ‪ CpG‬است‪ .‬برپایه محاسبات‪ ،‬نزدیک به ‪۶۰‬‬ ‫(‪ )8‬شمار رو به افزایش ژن هایی که به وسیله مکانیسم های‬ ‫درصد پروموترهای انسانی محتوی ‪ CpG‬باالیی دارند‪ .‬البته‬ ‫متیالسیون در فرایند تومور زایی غیر فعال می شود و به‬ ‫غلطت ‪ CpG‬به تنهایی بیان ژن را تحت تاثیر قرار نمی دهد‪،‬‬ ‫عنوان سرکوبگر های تومور در بافت های نرمال شناخته‬ ‫بلکه این تنظیم منحصرا به روند متیالسیون ‪DNA‬بستگی‬ ‫می شوند گزارش می شود‪)9( .‬‬ ‫دارد‪ .‬در حالت نرمال جزایر‪ CpG‬در ژن هایی که از لحاظ‬ ‫امروزه این فرضیه که دگرگونی اپی ژنتیکی در‬ ‫رونویسی فعال هستند به صورت غیر متیله بوده در حالیکه‬ ‫گام های نخست نمو تومور و حتی امادگی توموری‬ ‫پروموتر ژن های خاموش به صورت متیله شده است‪)7(.‬‬ ‫شدن نقش دارد‪ ،‬بسیار پر رنگ شده است وباور براین‬ ‫واکنش متیالسیون سیتوزین توسط گروهی از انزیم ها با‬ ‫است که اختالل اپی ژنتیکی اغازگر وقایعی است که به‬ ‫نام متیل ترانسفرازها کاتالیز می شود که گروه متیل را از اس‬ ‫“سلول های اغازگر تومور” می انجامد‪)9( .‬‬ ‫ادنوزین متیونین به سیتوزین منتقل می کند و پنج خانواده از‬ ‫این انزیم ها در پستانداران شناخته شده است‪)8( .‬‬ ‫هایپو متیالسیون‪DNA‬‬ ‫ناهنجاری های متیالسیون ‪ DNA‬در سرطان‬ ‫متیالسیون درست‪ ،DNA‬درنمو و کارکرد صحیح سلول‬ ‫نقش اساسی دارد‪ .‬بنابراین هرگونه نقص یا اشتباه در این‬ ‫روند می تواند منجر به ظهور بیماری های مختلفی از جمله‬ ‫سرطان شود‪ .‬به راستی سلول های توموری با تفاوت در الگوی‬ ‫متیالسیونشان است که از سلول های نرمال قابل تمایز می شود‪.‬‬ ‫جالب توجه اینکه هر دو وضعیت هایپر متیالسیون و هایپو‬ ‫متیالسیون در سرطان دیده می شود‪ .‬رویهمرفته یک کاهش کلی‬ ‫در سلول های نرمال هتروکروماتین های پری سنتریک‬ ‫به شدت متیله هستند‪ ،‬سکانس های ماهواره ای و‬ ‫توالی های تکرار شونده‪ ،‬خاموش است که مایه ی نگه‬ ‫داشت یکپارچگی و پایداری ژنومی می شود‪ .‬در طیف‬ ‫گسترده ای از تومورها این مکانیسم دچار نارسایی شده‬ ‫و منجر به ازدست رفتن متیالسیون ‪ DNA‬در مناطقی‬ ‫می شود که به صورت نرمال غیر فعال هستند‪ .‬به دنبال‬ ‫این رویداد‪ ،‬شانس بیشتری برای ایجاد نوترکیبی های‬ ‫میتوزی ناخواسته ایجاد می شود‪ ،‬عناصر ترانسپوزون‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪37‬‬ ‫فعال شده و به صورت تصادفی داخل ژنوم جای می گیرد‬ ‫که باعث ناپایداری و افزایش جهش پذیری ژنوم می شود‪.‬‬ ‫این رویدادها می تواند با نمو تومور وابسته بوده و می تواند‬ ‫با مراحل مشخصی از بیماری در ارتباط باشد‪)12–10(.‬‬ ‫از دست دادن متیالسیون ‪ DNA‬شاید با فعال کردن‬ ‫توالی های لنتی ویروسی‪ ،‬داخل ژنوم شده و زمینه ی‬ ‫توموری شدن را فراهم کنند‪ .‬برای نمونه‪ ،‬ژنوم ویروس‬ ‫تناسلی انسان‪ ،‬پاپیلوما ویروس به طور موثری با متیالسیون‬ ‫‪ DNA‬بعداز عفونت سرکوب می شود‪ .‬پدیده از دست رفتن‬ ‫متیالسیون ‪ DNA‬می تواند باعث بیان دوباره ‪ HPV‬شود که با‬ ‫پیشرفت سرطان سرویکال همراه است‪)13(.‬‬ ‫هایپر متیالسیون‪DNA‬‬ ‫با وجود هایپومتیالسیون کلی در سرطان‪ ،‬ژن های‬ ‫مشخصی تحت تاثیر هایپر متیالسیون جزایر ‪ CpG‬در نواحی‬ ‫تنظیمی غیر فعال می شوند در حالیکه این نواحی در‬ ‫بافت های سالم به صورت غیر متیله است‪ .‬این نوع خاموش‬ ‫شدن های اپی ژنتیکی نخستین بار در بررسی های پروتئین‬ ‫رتینوبالستونا مشاهده شد که در ان افزایش متیالسیون (هایپر‬ ‫متیالسیون) در پروموتر رتینوبالستوما که ژن سرکوبگر‬ ‫تومور(‪ )RB1‬کشف شد(‪ .)14‬از ان پس شمار زیادی از‬ ‫ژن های سرکوبگر تومور که توسط افزایش میزان متیالسیون‬ ‫در بافت های توموری خاموش شده بود‪ ،‬شناخته شد و این‬ ‫گمان را تقویت کرد که خاموش شدن ژن توسط متیالسیون‬ ‫‪ DNA‬نقش اساسی در تومورزایی دارد و در واقع یکی از‬ ‫شاخصه های مهم در سرطان های انسانی است‪)3(.‬‬ ‫ژن هایی که در نواحی تنظیمی دچار افزایش متیالسیون می‬ ‫شود در مسیرهای سلولی بسیار مهمی دخالت دارند‪ .‬برای‬ ‫نمونه دو ژن وابسته به چرخه سلولی )‪p16INK4a (CDKN2A‬و‬ ‫)‪ p15INK4a (CDKN2B‬در سرطان های مختلف متاثر از افزایش‬ ‫متیالسیون ‪ DNA‬خاموش شده اند‪ .‬ژن های بسیاری که‬ ‫دست اندر کار مراحل ترمیم ‪ DNA‬هستند نیز در بافت های‬ ‫توموری افزایش متیالسیون داشته که این حقیقت را تایید‬ ‫می کند‪ ،‬که رخدادهای اپی ژنتیکی می تواند دگرگونی های‬ ‫ژنتیکی از جمله جهش ها را سوق دهد‪)15(.‬‬ ‫خاموش شدن ژن ها به دلیل افزایش متیالسیون‬ ‫در ژن های دخیل در فرایندهای اتصال سلولی نیز‬ ‫دیده شده است‪ .‬برای نمونه )‪CDH1 (E-cadherin‬و‬ ‫ ‪38‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫)‪ CDH13 (H-cadherin‬می تواند منجر به تهاجم یا متاستاز‬ ‫و در نتیجه گسترش تومور شود‪)16(.‬‬ ‫روی هم رفته شواهدی مانند نمونه هایی که ذکر شد‬ ‫تایید می کند که متیالسیون غیر صحیح جزایر‪ CpG‬در نمو‬ ‫و پیشرفت سرطان نقش دارند‪ .‬البته باید به این نکته توجه‬ ‫کرد که اگرچه در بسیاری از تومورها گروهی از ژن ها‬ ‫به صورت هایپر متیالسیون هستند (مانند‪ ) p16‬اما در کل‬ ‫مطالعات اخیر نشان می دهد متیالسیون پروموترها در هر‬ ‫سلول سرطانی متفاوت است‪ .‬هر نوعی از سرطان می تواند‬ ‫با یک متیلوم خاص تعریف شود‪ .‬عالوه بر ان تفاوت در‬ ‫الگوی متیالسیون ممکن است مرحله تومورزایی را نشان‬ ‫دهد یا حتی بین دو مشخصه هیستولوژیکی خاص تمایز‬ ‫قایل شود‪)17(.‬‬ ‫بحث و نتیجه گیری‬ ‫از زمان کشف متیالسیون ‪ DNA‬و نقش ان در عملکرد‬ ‫مناسب سلول‪ ،‬تحقیق در این زمینه توجه بسیاری را به‬ ‫خود جذب کرده است‪ .‬مطالعات بسیاری موید نقش‬ ‫کلیدی متیالسیون ‪ DNA‬در نمو تومور و پیشرفت ان است‪.‬‬ ‫هایپرمتیالسیون پروموترها که منجر به خاموشی ژن ها‬ ‫می شود‪ ،‬یکی از نقش های مرکزی است که در سرطان‬ ‫ایفا می کند‪ .‬افزون بر ان در مقایسه با ناهنجاری های‬ ‫ژنتیکی کالسیک‪ ،‬نقص در متیالسیون ‪ DNA‬به عنوان‬ ‫الیه دوم مجموعه تومورزایی است‪ .‬از انجائی که به نظر‬ ‫می رسد هایپر متیالسیون ‪ DNA‬یک روند اتفاقی نبوده و‬ ‫می تواند به طور دقیق‪ ،‬نوع‪ ،‬مرحله و هیستولوژی تومور‬ ‫خاص را مشخص کند و می تواند نقش ارزشمندی در‬ ‫استفاده از مارکرهای متیالسیون در تشخیص های بالینی‬ ‫دهد‪ .‬تالش های بسیاری به امید تعیین مارکرهایی برای‬ ‫ایجاد پنل تشخیص زود هنگام‪ ،‬ارزیابی ریسک پیشرفت‬ ‫و عود مجدد‪ ،‬پیش بینی با روش های غیر تهاجمی در‬ ‫حال انجام است‪ .‬در کل انچه نقش هایپرمتیالسیون را‬ ‫در سرطان قابل توجه کرده است برگشت پذیر بودن ان‬ ‫است‪ .‬شانس بازگشت فنوتیپ سلول به شکل نرمال به‬ ‫وسیله ممانعت از متیالسیون‪ ،‬از مزایای قابل توجه روند‬ ‫اپی ژنتیک بر ژنتیک کالسیک است‪ .‬موثر بودن دو داروی‬ ‫‪-5‬اذیتیدین و ‪ 5-Aza 2’deoxycytidine‬در درمان سندروم‬ ‫میلوپالستیک و لوکمی مزمن میلومونوسین مشوق ما در‬ ‫پیش برد این روند است‪.‬‬ 3. Esteller, M. (2008). Epigenetics in cancer. N. Engl. J. Med. 358, 1148–1159. 4. Tahiliani, M., Koh, K. P., Shen, Y., Pastor, W. A., Bandukwala, H., Brudno, Y., Agarwal, S., Iyer, L. M., Liu, D. R., Aravind, L., et al. (2009). Conversion of 5-meth� ylcytosine to 5-hydroxymethylcytosine in mammalian DNA by MLL partner TET1. Science 324, 930–935. 5. Ramsahoye, B. H., Biniszkiewicz, D., Lyko, F., Clark, V., Bird, A. P., and Jaenisch, R. (2000). Non- CpG methylation is prevalent in embryonic stem cells and may be mediated by DNA methyltransferase 3a. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 97, 5237–5242. 6. Lister, R., Pelizzola, M., Dowen, R. H., Hawkins, R. D., Hon, G., Tonti-Filippini, J., Nery, J. R., Lee, L., Ye, Z., Ngo, Q. M., et al. (2009). Human DNA methylomes at base resolution show widespread epigenomic differ� ences. Nature 462, 315–322. 7. Saxonov, S., Berg, P., and Brutlag, D. L. (2006). A genome-wide analysis of CpG dinucleotides in the hu� man genome distinguishes two distinct classes of pro� moters. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 103, 1412–1417. 8. Paz, M. F., Fraga, M. F., Avila, S., Guo, M., Pol� lan, M., Herman, J. G., and Esteller, M. (2003). A system� atic profile of DNA methylation in human cancer cell lines. Cancer Res. 63, 1114–1121. 9. Feinberg, A. P., Ohlsson, R., and Henikoff, S. (2006). The epigenetic progenitor origin of human can� cer. Nat. Rev. Genet. 7, 21–33. ‫ و کاربردهای نوید بخش ان‬DNA ‫نقش کلیدی متیالسیون‬ ‫در درمان سرطان موکد نیاز رو به رشد ارزیابی این پدیده‬ ‫ روند‬،‫اگرچه در سال های اخیر‬.‫در مقیاس سراسری است‬ ‫ رمز‬،‫چشمگیر رشد فناوری های غربالگری انجام شده ست‬ ‫ امید بسیاری‬.‫گشایی از اپی ژنوم انسانی هنوز رو به جلوست‬ ‫وجود دارد که کشف الگوی کلی تغییرات اپی ژنتیک ما را‬ ‫قادر به شناخت بهتر این روند و اتخاذ استراتژی های موفق‬ ‫ برای دستیابی به این هدف همکاری‬.‫درمان سرطان کند‬ ‫بین المللی میان بسیاری از ازمایشگاه ها و موسسات‬ ‫ عالوه بر این ارزیابی‬.‫غیرخصوصی و خصوصی الزامی است‬ ‫ از‬،‫ استفاده ترکیبی از شاخه های مختلف علوم‬،‫بین رشته ای‬ ‫زیست شناسی گرفته تا بیوفیزیک و انفورماتیک می تواند در‬ ‫درک عمیق تر ما از اپی ژنوم که اهمیتی همانند نقش خود‬ .‫ موثر باشد‬،‫ژنوم در تومورزایی دارد‬ 1. Fraga, M. F., Ballestar, E., Paz, M. F., Ropero, S., Setien, F., Ballestar, M. L., Heine-Suner, D., Cigudosa, J. C., Urioste, M., Benitez, J., et al. (2005). Epigenetic differences arise during the lifetime of monozygotic twins. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 102, 10604–10609. 2. Esteller, M. (2007). Cancer epigenomics: DNA methylomes and histone-modification maps. Nat. Rev. Genet. 8, 286–298. ‫مقاله علمی و فنی‬ ‫انچهدرمقالهینکاتتعمیراتیاینشمارهمیخوانید‪:‬‬ ‫‪ ‬کلیه ی اشکاالت رایج دستگاه االیزا ریدر‬ ‫ ‪40‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫مهندس عبدالرضا حبیبی‬ ‫مهندس نیلوفر حسن‬ ‫اشنایی با عیب یابی دستگاه االیزا ریدر یا میکروپلیت ریدر‬ ‫عدم روشن شدن دستگاه میکروپلیت ریدر‬ ‫‪‬خرابی یا قطع کابل ورودی‬ ‫‪‬سوختگی فیوز‬ ‫‪‬خرابی یا شکستگی جک برق ورودی‬ ‫‪‬خرابی مدار منبع تغذیه دستگاه‬ ‫‪‬قطع شدن کابل و کانکتور منبع تغذیه‬ ‫‪‬خرابی برد اصلی ‪ main board‬دستگاه‬ ‫عدم حرکت پلیت در بخش محرک پلیت‬ ‫‪plate support‬‬ ‫‪‬خرابی سنسور نوری(‪(optional sensor‬‬ ‫‪‬خرابی چرخ دنده ها و ریل متحرک‬ ‫‪ ‬تنظیم نبودن موتور و یا عدم تامین ولتاژ ورودی موتور‬ ‫‪‬خرابی یا قطع شدن کابل ها‬ ‫عدم انتقال اطالعات و داده ها به کامپیوتر‬ ‫‪‬عدم انتقال کابل کانکتورها و اتصاالت به پورت‬ ‫‪ ‬قطعی یا پارگی کابل انتقال دهنده اطالعات‬ ‫‪ ‬اتمام پشتیبانی نرم افزار سیستم‬ ‫افزایش یا کاهش تدریجی چگالی نوری ‪OD‬‬ ‫در ستون به ستون چاهک ها‬ ‫‪ ‬نحل تابش نور می بایســت در مرکز چاهک ها باشــد‪.‬‬ ‫درصورتی که نور به کناره های چاهک تابیده شــود‪ ،‬دستگاه‬ ‫دچار خال خوانش می شــود که این خطــا به دالیل زیر رخ‬ ‫می دهد‪:‬‬ ‫الف‪ :‬عدم تنظیم یا کالیبر بودن موتور محرک پلیت‬ ‫ب‪ :‬خرابی یا شکستگی چرخ دنده ها و ریل ها‬ ‫ج‪ :‬عدم تشخیص درست موقعیت صفحه پلیت به دلیل‬ ‫اسیب فیزیکی یا کثیف شدن سنسورها‬ ‫چگالی نوری ‪ OD‬خوانش شده بسیار پایین در مقایسه با‬ ‫محدوده ارزیابی نوری‬ ‫‪-1‬در سیستم نوری جهت جدا کردن طول موج مختلف‬ ‫از فیلتر استفاده می شود‪ .‬اگر عمل خوانش به وسیله‬ ‫طول موجی غیر از طول موج موردنیاز انجام شود‪ ،‬چگالی‬ ‫نوری کمتر می شود که به دالیل زیر رخ می دهد‪:‬‬ ‫الف‪ :‬کثیف بودن فیلترها‬ ‫ب‪ :‬شکستگی فیلترها‬ ‫ج‪ :‬خرابی مکانیسم حرکت فیلتر در چرخ فیلتر‬ ‫د‪ :‬کاهش شدت روشنایی المپ‬ ‫ه‪ :‬کثیفی و عدم کالیبربودن قطعات دستگاه نوری مانند لنز‪،‬‬ ‫فیبر نوری‪ ،‬المپ‬ ‫و‪ :‬کاهش ولتاژ ورودی المپ‬ ‫افزایش مقادیر جذب نوری در پلیت خوان‬ ‫‪ ‬برخــورد ســوزن های نمونه بردار واشــر به دیواره‬ ‫چاهک ها در زمان شستشو‬ ‫‪ ‬الودگی یا ناخالصی در نمونه های دیگر است‬ ‫‪ ‬عدم شستشــو و تخلیه کامل محتویات چاهک ها در‬ ‫زمان شستشو‬ ‫‪ ‬زمان انکوباسیون یا دمای خیلی زیاد‬ ‫ارائه مقادیر بی معنی توسط دستگاه‬ ‫زمانی که دستگاه مقادیر بی معنی را نشان می دهد‪ ،‬معموالً‬ ‫منبع نور عملکرد خوبی ندارد‪ .‬معموالً منبع نور دستگاه ها‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪41‬‬ ‫پلیت خوان‪ ،‬مقادیر جذب پائینی را‬ ‫نشان می دهد‬ ‫‪ ‬دمای کیت ها باید در محدوده دمای‬ ‫اتاق باشد‬ ‫‪ ‬طول موج فیلترها درست انتخاب نشده‬ ‫است‬ ‫‪ ‬کثیف بودن پلیت ها‬ ‫‪ ‬کوتــاه بودن زمان انکوباســیون و یا‬ ‫ایجاد دمای خیلی کم‬ ‫‪ ‬عدم تمیز بودن قســمت های بیرونی‬ ‫زیر پلیت ها‬ ‫المپ های هالوژن‪ ،‬تنگســتن و المپ های ‪ LED‬است برای‬ ‫بهبود به طریق زیر عمل می کنیم‪:‬‬ ‫‪ ‬وضعیت سوکت المپ ازلحاظ سالم بودن و عدم‬ ‫رسوب یا وجود جرقه بررسی شود‪.‬‬ ‫‪ ‬ولتاژ ورودی به المپ اندازه گیری شود‪ .‬معموالً ولتاژ‬ ‫مستقیم‪ DC‬بر روی المپ ها ذکر می شود‪.‬‬ ‫‪ ‬طول عمر المپ به پایان رسیده باید تعویض شود‪.‬‬ ‫‪ ‬سطح سیستم انتقال نور در محل قرارگیری پلیت ها‬ ‫کثیف شده است‪.‬‬ ‫‪ ‬فیبرهای نوری دچار شکستگی یا خم شدگی شده اند‪.‬‬ ‫دستگاه تغییرات غیرمنتظره در خوانش چگالی نوری ‪OD‬‬ ‫را نشان می دهد‬ ‫‪ ‬المپ دستگاه ناپایدار است یعنی شدت روشنایی کاملی‬ ‫را ایجاد نمی کند‪.‬‬ ‫‪ ‬المــپ در محل خود دارای لرزش اســت یا در جای‬ ‫خودش ثابت نشده است‪.‬‬ ‫قرائت دستگاه در هر ردیف متفاوت است‬ ‫دســتگاه های االیزا برای خوانش فتومتری از سیستم ‪ 8‬یا ‪12‬‬ ‫کانال استفاده می کنندکه قرائت متفاوت به دالیل‪:‬‬ ‫‪ ‬کثیف شدن لنز سیستم نوری در یک کانال‬ ‫‪ ‬تغییر حالت یا شکستگی یکی از فیبرهای نوری‬ ‫‪ ‬خرابی یا کثیف شدن فتودیودها یا گیرنده های نور‬ ‫‪ ‬عدم وجود کالیبراسیون در یک یا چند کانال‬ ‫ ‪42‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫تکرارپذیری دستگاه کم است‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫دستگاه پلیت خوان کالیبره نیست‬ ‫معرف ها ناهمگن است‬ ‫نمونه برداری و پیپت کردن صحیح انجام نشده است‬ ‫شستشو غیر کافی و نامناسب انجام شده است‪.‬‬ ‫مقاله علمی و فنی‬ ‫مهندس احسان درخشان نیا‬ ‫‪derakhshannia@hotmail.com‬‬ ‫مروری بر انواع تکنیک های کروماتوگرافی؛‬ ‫با تاکید بر کروماتوگرافی مایع با کارایی باال‬ ‫کروماتوگرافی لغتی یونانی به معنای رنگ نگاری است که‬ ‫ترکیبی از دو واژه ی ‪ Chroma‬به معنی رنگ و ‪ Graphein‬به معنی‬ ‫نوشتن است‪ .‬روش کروماتوگرافی برای اولین بار توسط یک‬ ‫گیاه شناس روسی بنام میکائیل سویت‪ Tswett-‬مورد استفاده قرار‬ ‫گرفت‪ .‬سویت از این روش برای تایید انواع مختلف کلروفیل‬ ‫موجود در برگ استفاده کرد‪ .‬در سال ‪Winterstein،Kuhn ،۱۹۳۱‬‬ ‫ و ‪ Lederer‬از این روش برای جداسازی کاروتنوئیدها‪Carot� -‬‬ ‫‪ enoid‬استفاده کردند‪ Martin .‬و ‪ Synge‬از سال ‪ ۱۹۴۱‬به بررسی‬ ‫و توسعه روش کروماتوگرافی پرداختند و در سال ‪ ۱۹۵۲‬موفق به‬ ‫دریافت جایزه نوبل شدند‪.‬‬ ‫کروماتوگرافی در واقع روشی فیزیکی به منظور جداسازی‬ ‫مخلوط هاست که در ان مواد مورد نظر برای تفکیک در محیطی‬ ‫بی حرکت پخش می شود‪ .‬این فاز بی حرکت‪ ،‬به فاز ساکن معروف‬ ‫است؛ در حالیکه فاز دیگر‪ ،‬یعنی فاز متحرک‪ ،‬در امتداد یک مسیر‬ ‫معین جاری می شود‪ .‬روش کروماتوگرافی‪ ،‬جزء به جزء کردن یک‬ ‫مخلوط براساس قطبیت ملکول است‪ .‬اجسام موجود در محلول به‬ ‫علت قطبیت متفاوت با سرعت های مختلف در فاز ساکن حرکت‬ ‫می کنند‪.‬‬ ‫سرعت حرکت هر جزء در مخلوط به عوامل مختلفی بستگی‬ ‫دارد که مهمترین انها قطبیت است‪ .‬یک نمونه قطبی هم به حالل‬ ‫و هم به فاز ساکن جاذبه دارد و جسمی که کندتر حرکت می کند‬ ‫بیشترین جاذبه را نسبت به فاز ساکن دارد‪.‬‬ ‫در تمام جداسازی های کروماتوگرافی‪ ،‬نمونه‪ ،‬در یک‬ ‫فاز متحرک که ممکن است گاز‪ ،‬مایع یا سیال ابر بحرانی‪-‬‬ ‫‪ Supercritical Fluid‬باشد‪ ،‬حل می شود‪ .‬سپس این فاز متحرک‬ ‫از درون یک فاز ساکن امتزاج ناپذیر که بر سطح یک جامد یا‬ ‫در محلی داخل ستون تثبیت شده است‪ ،‬با فشار عبور داده‬ ‫می شود‪ .‬دو فاز طوری انتخاب می شوند که اجزای نمونه خود‬ ‫را با درجات مختلفی بین فاز ساکن و متحرک توزیع کنند‪ .‬ان‬ ‫اجزائی که با فاز ساکن قوی ًا نگه داشته می شود به اهستگی با‬ ‫جریان فاز متحرک حرکت می کند‪ .‬در مقابل‪ ،‬اجزائی که به‬ ‫طور ضعیف به وسیله فاز ساکن نگه داشته می شود‪ ،‬به سرعت‬ ‫حرکت می کنند‪ .‬در نتیجه ی این اختالفات در تحرک‪ ،‬اجزای‬ ‫نمونه به نوارهای مجزا جدا می شود که می توان از انها در‬ ‫تجزیه ی کیفی و یا کمی استفاده کرد‪ .‬فاز ساکن‪ ،‬مایع و یا‬ ‫جامد و فاز متحرک‪ ،‬گاز و مایع است‪ .‬عاملی که بین تمام‬ ‫روش های کروماتوگرافی مشترک است‪ ،‬اختالف در اهنگ‬ ‫حرکت مولفه های مخلوط در فاز متحرک است که در اثر‬ ‫واکنش بین مولفه های با فاز ساکن که برای جداسازی اجزاء‬ ‫به کار می رود‪ ،‬اتفاق می افتد‪.‬‬ ‫روش های کروماتوگرافی را می توان به دو روش دسته بندی‬ ‫کرد‪ .‬روش اول بر اساس ابزار فیزیکی بنا شده است که به‬ ‫کمک ان فازهای متحرک و ساکن با یکدیگر تماس برقرار‬ ‫می کنند‪ .‬در کروماتوگرافی ستونی‪ ،‬فاز ساکن در یک ستون‬ ‫باریک قرار دارد که از داخل ان فاز متحرک تحت تاثیر نیروی‬ ‫فشار عبور داده می شود‪ .‬در کروماتوگرافی مسطح‪ ،‬فاز ساکن بر‬ ‫روی یک صفحه مسطح و یا در البه الی یک صفحه کاغذ قرار‬ ‫داده می شود؛ در اینجا فاز متحرک از ال به الی فاز ساکن تحت‬ ‫اثر مویینه ای حرکت می کند‪.‬‬ ‫یک دسته بندی اساسی تر روش های کروماتوگرافی بر‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪43‬‬ ‫پایه انواع فازهای متحرک و ساکن و انواع تعادل های درگیر‬ ‫در انتقال مواد حل شده بین فازها بنا شده است‪ .‬سه گروه‬ ‫عمومی کروماتوگرافی مایع‪ ،LC-‬کروماتوگرافی گازی‪ GC-‬و‬ ‫کروماتوگرافی سیال ابر بحرانی‪ .SFC-‬همان طور که از نام انها‬ ‫پیداست‪ ،‬فاز متحرک در سه گروه به ترتیب عبارتند از‪ :‬مایعات‪،‬‬ ‫گازها و سیاالت ابر بحرانی‪ .‬به بیان دیگر‪ ،‬اگر فاز متحرک گاز‬ ‫باشد‪ ،‬سیستم حاصل کروماتوگرافی گازی نامیده می شود و اگر فاز‬ ‫متحرک مایع باشد‪ ،‬نتیجه یک سیستم کروماتوگرافی مایع خواهد‬ ‫بود‪ .‬اگر فاز متحرک سیال فوق بحرانی باشد‪ ،‬کروماتوگرافی سیال‬ ‫فوق بحرانی نامیده می شود که این سیال از نظر حاللیت شبیه‬ ‫مایعات است و از نظر نفوذپذیری شبیه گازهاست‪ .‬کروماتوگرافی‬ ‫سیال فوق بحرانی یک نوع هیبرید از کروماتوگرافی گازی و مایع‬ ‫است که بعضی از بهترین جنبه های هردو را ترکیب می کند‪.‬‬ ‫اگر به طور خالصه بخواهیم اشاره کنیم‪ ،‬در واقع کروماتوگرافی‬ ‫متکی بر حرکت نسبی دو فاز است‪ .‬یکی از فازها بدون حرکت‬ ‫است و فاز ساکن نامیده می شود و دیگری را فاز متحرک می نامند‪.‬‬ ‫مخلوط نمونه بین دوفاز در بستر کروماتوگرافی (ستون یا صفحه)‬ ‫توزیع می شود‪.‬‬ ‫انواع کروماتوگرافی‬ ‫در ادامه به بررسی انواع روش ها و تکنیک های کروماتوگرافی‬ ‫می پردازیم‪.‬‬ ‫کروماتوگرافی ستونی‬ ‫این نوع کروماتوگرافی برای جداسازی های فوق العاده حساس‬ ‫مانند جداسازی ویتامین ها‪ ،‬پروتئین ها و هورمون ها به کار می رود‪.‬‬ ‫در این روش فاز ساکن شامل یک ستون شیشه ای یا پالستیکی است‬ ‫که با ماده ای نظیر الومینیوم اکسید‪ ،‬کلسیم کربنات‪ ،‬منیزیم کربنات‪،‬‬ ‫زغال فعال شده‪ ،‬خاک رس‪ ،‬ژل ها و یا بسیاری از ترکیبات الی‬ ‫دیگر پر شده است‪ .‬اندازه ذرات فاز ساکن در گستره ‪ ۱۵۰‬تا ‪۲۰۰‬‬ ‫میکرومتر است‪ .‬فاز متحرک شامل مخلوط نمونه همراه با یک حالل‬ ‫مناسب است که از باالی ستون اضافه می شود (شکل‪.)۱‬‬ ‫شکل‪ .۱‬شمایی از نحوه ی جداسازی با استفاده از ستون کروماتوگرافی‬ ‫ ‪44‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫کروماتوگرافی یونی‬ ‫در این نوع کروماتوگرافی‪ ،‬ستون از رزین تبادل یون پر‬ ‫می شود‪ .‬با به کار بردن رزین مناسب می توان یون های مثبت‬ ‫و یون های منفی را از یکدیگر جدا کرد (شکل‪ .)۲‬مقادیر‬ ‫زیادی از رزین های تبادل یونی برای جدا کردن کامل یون ها از‬ ‫محلول در ازمایشگاه و نیز در مقیاس صنعتی به کار می رود‪ .‬از‬ ‫جمله کاربردهای جالب این روش عبارتند از جداسازی مواد‬ ‫النتایندها‪ ،‬اکتینیدها و اسیدهای امینه‪.‬‬ ‫شکل‪ .۲‬شمایی از جداسازی یون ها با استفاده از کروماتوگرافی یونی‬ ‫به طورکلی یکی از متداول ترین روش های کروماتوگرافی‬ ‫در فرایند جداسازی و تخلیص زیست ملکول ها به طور عام‬ ‫و پروتئین ها به طور خاص‪ ،‬روش کروماتوگرافی تعویض‬ ‫یونی است با اشاره به اینکه در این روش از خاصیت عام‬ ‫پروتئین ها یعنی توانایی ایجاد جاذبه ی یونی با یک ماده جاذب‬ ‫باردار با بار مخالف برای جداسازی پروتئین مورد نظر از سایر‬ ‫ناخالصی ها استفاده می شود‪.‬‬ ‫در کروماتوگرافی یونی فاز ساکن همان رزین کروماتوگرافی‬ ‫است و خواص ویژه ی خود را برای جداسازی ذره مورد نظر‬ ‫در فاز متحرک دارد‪.‬‬ ‫روش کروماتوگرافی تعویض یونی ساکن از دو قسمت‬ ‫تشکیل شده است‪ :‬یکی شبکه ی جامد (عمدت ًا پلیمری یا‬ ‫کوپلیمری) که به عنوان تثبیت کننده عمل می کند و دیگری‬ ‫گروه عاملی است که وظیفه اصلی جذب یون را برروی ذرات‬ ‫باردار موجود در محلول انجام داده و خود برروی شبکه‬ ‫جامد قبال تثبیت شده است‪ .‬ساختار شبکه جامد خواصی از‬ ‫قبیل پایداری فیزیکی و شیمیایی رزین و میزان نفوذ پذیری‬ ‫ذرات برای دستیابی به گروه های عاملی را در سطح واقعی‬ ‫رزین تعیین می کند‪ .‬از طرفی دیگر در تکنولوژی ساخت این‬ ‫شبکه های جامد‪ ،‬اندازه یا بزرگی قطعه های پلیمری و تخلخل‬ ‫انها کنترل و تعیین می شود که در فاکتورهایی نظیر هزینه‬ ‫عملیاتی‪ ،‬میزان دبی جریان و فشار مقاوم تاثیر اصلی و اساسی‬ ‫دارند‪ .‬انواع مختلف رزین های تبادل یونی براساس نوع بار تثبیت‬ ‫شده گروه عاملی و شدت جذب تعیین می شود‪ .‬مکانیزم تبادل‬ ‫یون بر این اساس استوار است که ذرات پروتئینی با توجه به نقطه‬ ‫ایزوالکتریک انها و ‪ PH‬محلول می توانند دارای برایند بار مثبت‬ ‫یا برایند بار منفی باشند و بنابراین می توانند با یون های مثبت یا‬ ‫منفیِ قابل حرکت (یون های متحرک) که قب ً‬ ‫ال در کنار یون های‬ ‫تثبیت شده دارای بار مخالف قرار گرفته اند‪ ،‬تبادل شوند (نقطه‬ ‫ایزوالکتریک یک ملوکول عبارت است از ‪ pH‬مشخصی که در ان‬ ‫هیچ گونه حرکت الکتریکی از ملوکول دیده نمی شود)‪.‬‬ ‫کروماتوگرافی کاغذی‬ ‫در این روش به جای ستون شیشه ای از نوارهای کاغذی در‬ ‫ظرف سر بسته استفاده می شود‪ .‬قطره ای از مخلوط را روی کاغذ‬ ‫گذاشته و انتهای کاغذ را در حالل مناسب قرار می دهند‪ ،‬حالل بر‬ ‫اساس خاصیت موئینگی در کاغذ نفوذ کرده و باعث جداسازی‬ ‫اجزاء مخلوط می شود‪ .‬در این روش فاز متحرک اب است و به‬ ‫وسیله جذب سطحی بر روی ملکول های سلولز قرار می گیرد‪.‬‬ ‫ملکول های سلولز نیز به نوبه خود با توجه به ساختار الیافی کاغذ‬ ‫در وضعیت ثابتی نگه داشته می شود‪ .‬در ابتدا کروماتوگرافی‬ ‫کاغذی جهت جداسازی مخلوط های مواد الی به کار می رفت اما‬ ‫امروزه برای جداسازی مخلوط های معدنی نیز استفاده می شود‪ .‬با‬ ‫این روش کاتیون ها و انیون ها را نیز می توان جداسازی کرد‪.‬‬ ‫کروماتوگرافی الیه نازک(‪)Thin Layer Chromatography‬‬ ‫کروماتوگرافی الیه نازک نوعی کروماتوگرافی جذبی جامد‪-‬‬ ‫مایع است و اصول ان مانند کروماتوگرافی ستونی است‪ ،‬ولی‬ ‫در این روش‪ ،‬جسم جاذب جامد را به صورت یک الیه نازک بر‬ ‫روی یک نوار شیشه ای یا پالستیک پخش می کنند‪ .‬یک قطره از‬ ‫محلول نمونه یا مجهول را در نزدیکی لبه ی صفحه قرار می دهند‬ ‫و صفحه را همراه مقدار کافی از حالل استخراج کننده در ظرفی‬ ‫قرار می دهند‪ .‬مقدار حالل باید انقدر باشد که فقط به سطح زیر لبه‬ ‫برسد (شکل‪-۳‬الف)‪ .‬حالل به طرف باالی صفحه حرکت می کند‬ ‫و اجزای مخلوط را با سرعت های متفاوت با خود حمل می کند‪.‬‬ ‫در نتیجه ممکن است تعدادی لکه در محل های متفاوت روی‬ ‫صفحه ظاهر شود‪ .‬این لکه ها روی یک خط عمود بر سطح حالل‬ ‫ظرف قرار می گیرند (شکل‪ - ۳‬ب)‪ .‬نحوه جداسازی و حرکت‬ ‫نمونه توسط حالل روی سطح در شکل ‪ ۴‬امده است‪.‬‬ ‫شکل‪ .۳‬طریقه قرار گرفتن صفحه ‪TLC‬درون تانک حالل‬ ‫شکل‪ .۴‬شمایی از جداسازی و حرکت نمونه توسط حالل بر روی صفحه ‪TLC‬‬ ‫روش کروماتوگرافی الیه نازک بسیار ساده است و سریع‬ ‫انجام می شود‪ .‬این روش برای تفکیک اجزای یک مخلوط‬ ‫بسیار مفید است‪ .‬یکی از مزایای مشخص ‪ TLC‬این است که‬ ‫احتیاج به مقدار کمی از نمونه دارد‪.‬‬ ‫در روش ‪ TLC‬می توان از همان مواد جامد مورد استفاده در‬ ‫کروماتوگرافی ستونی استفاده کرد و در این میان سیلیکا و‬ ‫الومینا بیشتر به کار می رود‪ .‬معموالً جسم جاذب را با مقدار‬ ‫کمی از ماده نگهدارنده مانند گچ شکسته بندی‪ ،‬کلسیم سولفات‬ ‫و یا نشاسته مخلوط می کنند تا جسم جاذب چسبندگی الزم را‬ ‫پیدا کند و به صفحه بچسبد‪.‬‬ ‫برای تعیین محل لکه های اجسام بی رنگ بر نوار ‪TLC‬‬ ‫روش های متعددی وجود دارد‪ .‬به عنوان مثال می توان با تابش‬ ‫نور ماوراء بنفش به صفحه ‪ ،TLC‬ترکیب هایی که خاصیت‬ ‫فلوئورسانس دارند را مشخص کرد (شکل‪ .)۵‬روش دیگر‬ ‫برای مشاهده لکه های بی رنگ این است که جسم جاذب را‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪45‬‬ ‫با ماده فلوئورسانس دار بی اثر دیگر مخلوط کرد‪ .‬هنگامی که نور‬ ‫ماورای بنفش به این صفحه می تابد‪ ،‬لکه موادی که نور ماورای‬ ‫بنفش را جذب می کنند ولی خاصیت فلوئورسانس ندارند در‬ ‫زمینه فلوئورسانس دار به صورت تیره ظاهر می شوند‪ .‬در بعضی‬ ‫موارد نیز از معرف های اشکارساز دیگری استفاده می شود‪ .‬این‬ ‫معرف ها را می توان بر روی کروماتوگرام پاشید و لکه ها را ظاهر‬ ‫کرد‪ .‬به عنوان مثال ید را می توان به عنوان معرف اشکارساز مورد‬ ‫استفاده قرار داد‪ .‬برای انجام این کار صفحه ‪ TLC‬را در داخل ظرفی‬ ‫که محیط ان از بخار ید اشباع شده است قرار می دهند‪ .‬بسیاری‬ ‫از ترکیبات الی ید را جذب می کنند و لکه ها روی کرماتوگرام به‬ ‫صورت رنگین معموالً قهوه ای ظاهر می شوند‪.‬‬ ‫شکل‪ .۵‬دستگاه ‪ UV‬برای اشکار کردن لکه ها بر روی صفحه ‪TLC‬‬ ‫کروماتوگرافی گازی(‪)Gas Chromatography‬‬ ‫ ‪46‬‬ ‫کروماتوگرافی گازی یکی از قدرتمندترین و فراگیرترین‬ ‫روش های تجزیه دستگاهی است که اگر از امکانات و توانمندی های‬ ‫این دستگاه به خوبی استفاده شود‪ ،‬می توان اطالعات متنوع و بسیار‬ ‫مفیدی را‪ ،‬هم در زمینه تجزیه کیفی (شناسایی) و هم در مورد تجزیه‬ ‫کمی (تغیین مقدار)‪ ،‬در ارتباط با تک تک اجزاء تشکیل دهنده یک‬ ‫مخلوط پیچیده به دست اورد‪ .‬البته‪ ،‬این به ان معنی نیست که همه‬ ‫نمونه ها را می توان با این روش انالیز کرد‪ .‬تنها نمونه هایی به روش‬ ‫کروماتوگرافی گازی قابل انالیز هستند که دارای ویژگی های معینی‬ ‫باشند‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬تمامی اجزاء نمونه‪ ،‬باید در محدوده دمایی‬ ‫‪ ۳۵۰‬تا ‪ ۴۰۰‬درجه سانتی گراد فرار بوده و از فشار بخار قابل توجهی‬ ‫برخوردار باشند و یا با افزایش سریع دما‪ ،‬اجزاء نمونه بدون انکه‬ ‫تخریب و یا تجزیه گردند‪ ،‬تبخیر شوند‪.‬‬ ‫اساس جداسازی با کروماتوگرافی گازی‪ ،‬مانند سایر روش های‬ ‫کروماتوگرافی‪ ،‬بر پایه توزیع نمونه بین دو فاز استوار است‪ .‬یکی‬ ‫از این فازها عبارت است از بستر ساکن ذراتی با سطح بسیار زیاد‬ ‫و فاز دیگر‪ ،‬گازی که از میان این بستر ساکن می گذرد‪ .‬چنانچه فاز‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫ساکن جامد باشد ان را کروماتوگرافی گاز‪-‬جامد می نامند‪ .‬این‬ ‫روش بستگی به خواص جذب سطحی مواد موجود در ستون‬ ‫برای جداکردن نمونه ها‪ ،‬به ویژه گازها دارد‪ .‬مواد جامد در ستون‬ ‫عبارتند از سیلیکا ژل‪ ،‬الک مولکولی‪ Molecular Sieve -‬و زغال‪.‬‬ ‫اگر فاز ساکن مایع باشد ان را کروماتوگرافی گاز‪-‬مایع می نامند‪.‬‬ ‫کروماتوگرافی گاز ‪ -‬مایع کاربرد گسترده ای در تمام رشته های‬ ‫علوم دارد که به طور معمول به نام مختصر کروماتوگرافی گازی‬ ‫نامیده می شود‪ .‬در کروماتوگرافی گاز – مایع‪ ،‬اجزای نمونه باید‬ ‫از هم جدا شوند که با استفاده از یک گاز بی اثر (گاز حامل)‬ ‫وارد ستون می شوند‪ .‬اجسام موجود در نمونه میان گاز حامل و‬ ‫حالل غیرفرار (فاز ساکن) که روی یک جسم جامد بی اثری با‬ ‫اندازه معلوم و معین (جامد نگهدارنده) نگاه داشته شده است‪،‬‬ ‫تقسیم می شوند‪ .‬این حالل به طور انتخابی‪ ،‬حرکت اجزای نمونه‬ ‫را براساس ضریب توزیع متفاوتی که دارند‪ ،‬کند می کند به طوری‬ ‫که هر یک‪ ،‬نوارهای مجزایی در گاز حامل به وجود می اورند‪ .‬هر‬ ‫یک از این نوارهای اجزاء‪ ،‬همراه با جریان گاز حامل از ستون‬ ‫کروماتوگرافی بیرون می ایند و با اشکارساز به صورت تابعی از‬ ‫زمان ثبت می شوند‪ .‬استفاده از ‪ GC‬به عنوان یک روش تجزیه ای‬ ‫توسط مارتین و سینج در سال ‪ ۱۹۴۱‬پیشنهاد شد‪ .‬جیمز و مارتین‬ ‫کروماتوگرافی گاز ‪ -‬مایع را در سال ‪ ۱۹۵۲‬معرفی کردند‪.‬‬ ‫دستگاه کروماتوگراف گازی دارای شش قسمت اصلی است‪:‬‬ ‫‪ ‬منبع تامین کننده و ابزارهای تنظیم کننده جریان گاز حامل‬ ‫‪ ‬انژکتور‬ ‫‪ ‬اون یا گرمخانه‬ ‫‪ ‬ستون‬ ‫‪ ‬اشکارساز‬ ‫‪ ‬ابزارهای ثبت کروماتوگرام و محاسبه نتایج‪.‬‬ ‫به طور خالصه‪ ،‬فرایند انالیز و چگونگی انجام ازمایش با‬ ‫روش کروماتوگرافی گازی را می توان این چنین توصیف کرد‪:‬‬ ‫محلولی از نمونه مورد نظر (مایع یا گاز) با استفاده از یک‬ ‫میکرو سرنگ (برای نمونه مایع) یا سرنگ گازی (برای نمونه‬ ‫گازی) به درون محفظه داغ انژکتور تزریق می شود‪ .‬اجزای‬ ‫نمونه در تماس با دمای باالی انژکتور بالفاصله تبخیر شده‬ ‫و به همراه جریان گاز حامل به سوی ستون که داخل اونی با‬ ‫دمای قابل تنظیم قرار دارد‪ ،‬هدایت می شود‪ .‬هر جزو نمونه به‬ ‫صورت مجزا با فاز ساکن داخل ستون برهم کنش برقرار می کند‪.‬‬ ‫به دلیل تفاوت در میزان برهم کنش هر جزء با ستون‪ ،‬سرعت‬ ‫حرکت اجزا در طول ستون با یکدیگر فرق دارد‪ .‬میزان و نوع‬ ‫برهم کنش هر جزء با فاز ساکن و در نتیجه‪ ،‬سرعت حرکت‬ ‫ان‪ ،‬عالوه بر ماهیت ذاتی و ساختار شیمیایی گونه‪ ،‬به نوع فاز‬ ‫ساکن‪ ،‬سرعت جریان گاز حامل و دمای اون نیز بستگی دارد‪ .‬پس‬ ‫از خارج شدن هر جزء از ستون و رسیدن ان به اشکارساز‪ ،‬یک‬ ‫سیگنال الکتریکی تولید می شود که شدت ان با مقدار کمی ان‬ ‫جزء متناسب است‪ .‬سیگنال الکتریکی تولید شده به دستگاه رسم‬ ‫کروماتوگرام و محاسبه نتایج ارسال شده و نتیجه نهایی در قالب‬ ‫یک کروماتوگرام به دست می اید‪ .‬کروماتوگرام‪ ،‬نموداری است که‬ ‫در ان پاسخ های اشکارساز به اجزای نمونه بر حسب زمان خروج‬ ‫اجزاء از ستون رسم شده است‪ .‬هر کروماتوگرام متشکل از چند‬ ‫پیک بوده که هر پیک متعلق به یک جزء نمونه است‪.‬‬ ‫کروماتوگرافی مایع با کارایی باال‬ ‫‪High Performance Liquid Chromatography technique‬‬ ‫واژه ی کروماتوگرافی مایع دربرگیرنده ی تکنیک های جداسازی‬ ‫مختلفی همچون کروماتوگرافی مایع‪ -‬جامد‪،‬مایع‪-‬مایع‪ ،‬تبادل‬ ‫یونی و به دام اندازی بر اساس ابعاد ذرات است که در تمامی‬ ‫انها فاز متحرک مایع است‪ .‬در نوع کالسیک کروماتوگرافی مایع‪،‬‬ ‫یک ستون شیشه ای با قطر باال محتوی فاز ساکن وجود دارد که‬ ‫فاز متحرک با توجه به نیروی جاذبه از بین ان عبور می کند‪ .‬این‬ ‫فرایند نسبت ًا اهسته بوده و ازمایش های مکرر با ان خسته کننده‬ ‫است‪ .‬از حدود سال ‪ ۱۹۶۹‬میالدی‪ ،‬این روش با ساخت دستگاه‬ ‫کروماتوگرافی مایع با کارایی باال‪ HPLC-‬توسعه یافت‪.‬‬ ‫کروماتوگرافی مایع با کارایی باال روشی است توسعه یافته با‬ ‫مبنای کروماتوگرافی مایع‪ ،‬که قطر ذرات داخل ستون های ان بسیار‬ ‫کوچک شده و جداسازی را بهتر انجام می دهند و همچنین در‬ ‫درون این سیستم ها‪ ،‬پمپ هایی وجود دارند که سرعت تعادلی‬ ‫مناسب ایجاد می نمایند‪ .‬به طور کلی‪ ،‬استفاده از انواع اشکارسازهای‬ ‫اسپکتروفتومتری‪ ،‬فلوئوریمتری‪ ،‬الکتروشیمیایی‪ ،‬ضریب شکست‬ ‫و غیره‪ ،‬و همچنین پیشرفت هایی که در ساخت ستون‪ ،‬پمپ و‬ ‫سایر تجیزات ‪ HPLC‬پدید امد‪ ،‬کارایی‪ ،‬سرعت جداسازی و دامنه‬ ‫کاربردهای این روش را به طور قابل مالحظه ای افزایش داد‪.‬‬ ‫در حال حاضر درمیان روش های مختلف جداسازی تجزیه ای‪،‬‬ ‫کروماتوگرافی مایع با کارایی باال از بیشترین رشد برخوردار‬ ‫است‪ .‬چنین رشد گسترده ای را می توان به توانایی این روش در‬ ‫جداسازی طیف وسیعی از مواد با نقطه جوش باال و موادی که‬ ‫در اثر حرارت تجزیه می شود‪ ،‬اندازه گیری های ک ّمی و صحیح‪،‬‬ ‫حساسیت‪ ،‬توانایی در جداسازی سریع مخلوط های پیچیده و‬ ‫کاربرد گسترده ان در زمینه موادی که از نظر صنعتی اهمیت دارند‪،‬‬ ‫نسبت داد‪ .‬از میان موادی که به وسیله این روش مورد تجزیه‬ ‫قرار گرفته اند می توان به اسیدهای امینه‪ ،‬پروتئین ها‪ ،‬اسیدهای‬ ‫نوکلوئیک‪ ،‬هیدروکربن ها‪ ،‬کربوهیدرات ها‪ ،‬داروها‪ ،‬استروئیدها‪،‬‬ ‫انتی بیوتیک ها و ‪ ...‬اشاره کرد‪.‬‬ ‫تجهیزات کروماتوگرافی مایع با کارایی باال‬ ‫به طور خالصه و ساده می توان گفت‪ :‬‬ ‫جریانی از یک حالل به نام فاز متحرک ‪ ،‬از درون یک ستو ِن پر‬ ‫شده به نام فاز ساکن عبور می کند و نمونه ازمایش از قسمت تزریق‬ ‫وارد ستون شده و اجزاء نمونه بر اساس ماهیت شیمیایی با فاصله‬ ‫زمانی متفاوتی از ستون شویش می شود‪ ،‬سپس به وسیله اشکارساز‬ ‫شناسایی شده و نتایج به صورت پیک هایی به ثبت می رسد‪.‬‬ ‫دستگاه ‪ ،HPLC‬می تواند مجموعه ای از مدول ها یا اجزای‬ ‫سازنده جداگانه باشد‪ ،‬این در حالیست که می تواند به صورت یک‬ ‫دستگاه تک نیز طراحی شود‪ .‬مفهوم مدول در مورد خرابی یک‬ ‫جزء سازنده ی تک‪ ،‬انعطاف پذیر است‪ ،‬به عالوه لزومی ندارد که‬ ‫قطعه های تک همه از یک سازنده ی دستگاه باشند‪ .‬در صورتی که‬ ‫تمایل نداشته باشید خود تعمیزات جزئی را انجام دهید بهتر است‬ ‫یک دستگاه جمع و جور یکپارچه خریداری کنید‪ .‬بهرحال این‬ ‫دستگاه فضایی کمتر از یک مجموعه مدولی را اشغال نخواهد کرد‪.‬‬ ‫دستگاه ‪ HPLC‬شامل حداقل اجزای سازنده ای است که در‬ ‫شکل‪ ۶‬نشان داده شده اند‪:‬‬ ‫شکل‪ .۶‬نمودار شمایی یک واحد ‪=۱ .HPLC‬مخزن حالل‪ =۲ ،‬خط انتقال با‬ ‫چینی متخلخل‪=۳ ،‬پمپ (با فشارسنج)‪ =۴ ،‬تزریق نمونه‪ =۵ ،‬ستون(با دماپا)‪،‬‬ ‫‪=۶‬اشکارساز‪=۷،‬فاضالب‪=۸،‬کسب داده ها‬ ‫مخزن حالل‪ ،‬خط انتقال با چینی متخلخل‪ ،‬پمپ با فشار‬ ‫زیاد‪ ،‬وسیله تزریق نمونه‪ ،‬ستون‪ ،‬اشکارساز و ثبات داده ها‬ ‫معموالً همراه با ارزیابی داده ها‪ .‬گرچه ستون مهم ترین قسمت‬ ‫است‪ ،‬ولی معموالً کوچکترین قطعه است‪ .‬برای جداسازی های‬ ‫هم دما‪ ،‬ستون معموالً در یک دماپا محبوس شده است‪ .‬کام ً‬ ‫ال‬ ‫متداول است بیش از یک حالل به کار بریم بنابراین به یک‬ ‫مخلوط کن و کنتر ل کننده نیاز است‪ .‬در صورتی که کسب‬ ‫داده ها با یک کامپیوتر انجام شود‪ ،‬ان را می توان برای کنترل کل‬ ‫سیستم نیز به کار گرفت‪.‬‬ ‫هر قسمتی از سیستم که در تماس با فاز متحرک است باید از‬ ‫موادی ساخته شود که به وسیله حالل های مورد استفاده اسیب‬ ‫نبیند‪ .‬قسمت هایی که در تماس با حالل هستند معموالً از فوالد‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪47‬‬ ‫ی تترافلوئورواتیلن یا مواد دیگر مانند یاقوت کبود‬ ‫ضد زنگ یا پل ‬ ‫یا سرامیک ساخته شده اند‪ .‬همچنین قسمت هایی نظیر خروجی‬ ‫پمپ تا انتهای ستون که معموالً در معرض ایجاد فشار قوی قرار‬ ‫می گیرند باید انقدر محکم باشند که تحمل فشار را داشته باشند‪.‬‬ ‫نکته مهمی دیگر در طراحی دستگاه های ‪ HPLC‬این است که بین‬ ‫تزریق جسم و اشکار کردن ان باید حجم مرده به کمترین حد‬ ‫خود برسد‪ .‬منظور از حجم مرده فضاهای خالی یا اشغال نشده‬ ‫است‪ .‬وجود حجم مرده زیاد سبب از دست دادن شدید کارایی‬ ‫سیستم می شود‪ .‬واضح است که ستون نیز در جاهایی که توسط‬ ‫فاز ساکن پر نشده دارای مقدار کمی حجم مرده است‪.‬‬ ‫‪‬مخازن فاز متحرک و سیستم های مورد عمل قرار دادن حالل‬ ‫یک دستگاه جدید ‪ HPLC‬به یک و یا تعداد بیشتری مخزن‬ ‫شیشه ای و یا فوالد زنگ نزن مجهز است که حاوی ‪ ۵۰۰‬میلی لیتر‬ ‫و یا بیشتر از حالل است‪ .‬مخازن اغلب به وسایلی برای حذف‬ ‫گازهای حل شده (معموالً اکسیژن و نیتروژن) مجهزند‪ .‬این گازها‬ ‫با تشکیل حباب ها سبب پهن شدن نوار پیک ها می شود و عالوه‬ ‫بر این‪ ،‬اغلب با عملکرد اشکارساز تداخل می کنند‪ .‬گاززداها‬ ‫ممکن است به یک سیستم پمپ خال‪ ،‬یک سیستم تقطیر‪ ،‬وسایلی‬ ‫برای گرم کردن و هم زدن حالل و همچنین به سیستم هایی برای‬ ‫وارد کردن و پاشیدن حباب های یک گاز بی اثر برای خارج کردن‬ ‫گازهای حل شده از محلول‪ ،‬مجهز باشند‪ .‬همچنین اغلب اوقات‬ ‫سیستم وسیله ای برای صاف کردن گرد و غبار ذرات از حالل‬ ‫دارد تا از اسیب دیدن پمپ یا وسیله ی تزریق یا گرفتگی ستون‬ ‫به وسیله ی این ذرات جلوگیری شود‪ .‬لزومی ندارد که گاززداها و‬ ‫صافی ها‪ ،‬جزء الینفک دستگاه ‪ HPLC‬باشند‪ .‬مث ً‬ ‫ال‪ ،‬یک راه مناسب‪،‬‬ ‫اماده سازی حالل ها قبل از هدایت انها به مخزن‪ ،‬صاف کردن‬ ‫حالل از داخل یک صافی ریزمنفذ در خال است‪ .‬این اماده سازی‪،‬‬ ‫گازها و همچنین مواد معلق را حذف می کند‪.‬‬ ‫‪‬سیستم های پمپ کننده‬ ‫وظیفه اصلی پمپ در ‪ HPLC‬این است که فاز متحرک را با‬ ‫فشار باال و با سرعت عبور کنترل شده‪ ،‬از ستون عبور دهد‪ .‬یک‬ ‫نوع پمپ (پمپ با فشار ثابت)‪ ،‬این عمل را با وارد اوردن فشار‬ ‫ثابت به فاز متحرک انجام می دهد‪ ،‬و سرعت عبور از ستون با‬ ‫توجه به مقاومت ستون در برابر عبور جریان و مقاومت های دیگر‬ ‫موجود بین پمپ و اشکارساز تعیین می شود‪ .‬نوع دیگر (پمپ با‬ ‫جریان ثابت)‪ ،‬این کار را با عبور جریان در حد خواسته شده انجام‬ ‫می دهد و در اینجا میزان فشار با توجه به مقاومت در برابر عبور‬ ‫تنظیم می گردد‪ .‬ممکن است مقاومت در برابر عبور در یک سیستم‪ ،‬‬ ‫با زمان تغییر کند‪ .‬این کار با ورم کردن یا نشت انباشته های ستون‪،‬‬ ‫ ‪48‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫تغییر درجه حرارت و یا تجمع ذرات خارجی موجود در‬ ‫نمونه‪ ،‬در پمپ و یا در واحد تزریق امکان پذیر است‪ .‬اگر پمپی‬ ‫با فشار ثابت مورد استفاده قرار گیرد‪ ،‬به هنگام تغییر مقاومت‬ ‫در برابر عبور‪ ،‬سرعت عبور نیز تغییر خواهد کرد‪ .‬اما در پمپ‬ ‫با جریان ثابت‪ ،‬تغییر مقاومت در برابر عبور‪ ،‬توسط تغییر فشار‬ ‫جبران می شود‪ .‬تغییر در سرعت عبور سبب از دست دادن دقت‬ ‫و ایجاد خطوط پایه در دستگاه ثبات می شود‪.‬‬ ‫عالوه براینکه پمپ باید قادر باشد تا فاز متحرک را در فشار‬ ‫باال و با سرعت عبور یکنواخت از ستون عبور دهد‪ ،‬باید دارای‬ ‫خصوصیات زیر نیز باشد‪:‬‬ ‫‪-1‬قسمت های داخلی پمپ که در تماس با حالل ها هستند‬ ‫نباید به وسیله حالل های مورد استفاده اسیب دیده و فاسد شود‪.‬‬ ‫‪-2‬پمپ باید قادر باشد تا گستره ای از سرعت عبور را فراهم‬ ‫اورد و ایجاد تغییر در سرعت عبور باید اسان باشد‪.‬‬ ‫‪-3‬عبور حالل باید بدون ضربان باشد‪.‬‬ ‫‪-4‬حجم درونی پمپ کم باشد تا تغییر فاز متحرک از یک‬ ‫نوع به نوع دیگر به اسانی امکان پذیر شود‪.‬‬ ‫‪-5‬پمپ باید به گونه ای باشد که تعمیر و جداکردن ان از‬ ‫سیستم به اسانی میسر باشد‪.‬‬ ‫الزم به ذکر است که فشار باال به خودی خود چیزی نیست که‬ ‫در ‪ HPLC‬به دنبال ان هستیم‪ .‬واقعیت این است که فاز متحرک‪،‬‬ ‫یک مایع است که برای عبور ان از درون یک بستر پرشده‬ ‫متراکم به فشار باالیی نیاز است‪ .‬ذرات کوچک مسیرهای نفوذ‬ ‫کوتاهی دارند و بنابراین تعداد زیادی از بشقابک های نظری در‬ ‫واحد طول در اختیار می گذارند‪ .‬در تئوری بشقابک های فرضی‬ ‫یا نظری (‪ )Plates‬فرض می شود که هر ستون از یک سری‬ ‫الیه های باریک‪ ،‬افقی و کامال مجزا از هم‪ ،‬که به طور متوالی‬ ‫قرار گرفته اند‪ ،‬تشکیل شده است‪ .‬به هر یک از این الیه ها‪،‬‬ ‫بشقابک گفته می شود‪ .‬در هر کدام از این بشقابک ها‪ ،‬انالیت‬ ‫یا ماده ی مورد تجزیه در تعادلی بین فاز متحرک و ساکن قرار‬ ‫دارد و در نهایت با انتقال بین بشقابک ها عمل جداسازی‬ ‫صورت می پذیرد‪ .‬کارایی هر ستون به تعداد بشقابک های‬ ‫موجود درستون و یا به عبارت دیگر‪ ،‬به تعداد تعادل های ایجاد‬ ‫شده در ستون بستگی دارد‪ .‬بنابراین برای بررسی کارایی ستون‪،‬‬ ‫تعداد بشقابک های فرضی (‪ )N‬را از رابطه زیرمحاسبه می کنند‪.‬‬ ‫در این رابطه ‪ H‬نشان دهنده ارتفاع هر بشقابک و ‪ L‬طول ستون‬ ‫را به نمایش می گذارد‪.‬‬ ‫‪N = L/H‬‬ ‫•پمپ های با فشار ثابت‬ ‫ ‬ ‫در اولین نوع پمپ های با فشار ثابت در ‪( HPLC‬پمپ های‬ ‫حلقوی) ‪ ،‬گاز متراکم درون سیلندر با فشار زیاد فاز متحرک‬ ‫موجود در مسیر اتصال (بین مخزن حالل و ورودی ستون)‪ ،‬را به‬ ‫درون ستون می راند‪ .‬این نوع پمپ در انواع قدیمی ‪ HPLC‬استفاده‬ ‫می شد و هم اکنون تنها از جنبه تاریخی جالب است‪ .‬پمپ های‬ ‫بادی از جمله پمپ های با فشار ثابت می باشند‪ .‬اصول عملکرد‬ ‫پمپ های بادی تشدی د کننده در شکل‪ ۷‬زیر نشان داده شده است‪.‬‬ ‫شکل‪ .۷‬پمپ بادی تشدید کننده‬ ‫•پمپ های با جریان ثابت‬ ‫ ‬ ‫در ‪ HPLC‬دو نوع پمپ با جریان ثابت مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬ ‫در پمپ سرنگی (شکل‪ ،)۸‬فاز متحرک توسط یک اتاقک از‬ ‫یک موتور جدا می شود‪ .‬این موتور با سرعت متفاوت پیچی را‬ ‫گردانده که ان نیز سبب گردش پیستون می شود‪ .‬جریان در اینجا‬ ‫بدون نبض‪ Pulse -‬است و می تواند با تغییر سرعت موتور تغییر‬ ‫پیدا کند‪ .‬اتاقک در حدود ‪ ۲۰۰‬تا ‪ ۵۰۰‬سانتیمتر مکعب حجم دارد‬ ‫و ظرفیت فاز متحرک محدود به ظرفیت اتاقک است‪ .‬اگرچه میزان‬ ‫حجم اتاقک زیاد است و قبل از پرکردن مجدد ان‪ ،‬تعداد زیادی‬ ‫نوار جذبی کروماتوگرافی می توان بدست اورد‪ ،‬اما زمانی که تغییر‬ ‫حالل الزم است برای خارج کردن ان از اتاقک‪ ،‬میزان زیادی‬ ‫حالل از بین می رود‪.‬‬ ‫شکل‪ .۸‬پمپ سرنگی‬ ‫نوع دیگر پمپ که در دستگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد‪،‬‬ ‫پمپ متناوب است که در شکل ‪ ۹‬نشان داده شده است‪.‬‬ ‫با استفاده از دنده یا گیره ی مختلف المرکز‪ ،‬پیستون به درون‬ ‫اتاقک حالل رفته و برمی گردد‪ .‬در حرکت پیش برنده‪ ،‬شیر‬ ‫یک طرفه ی ورودی بسته شده و شیر یک طرفه خروجی باز‬ ‫است لذا فاز متحرک به درون ستون می رود‪ .‬در حرکت به‬ ‫عقب‪ ،‬شیر یک طرفه خروجی بسته و شی ر یک طرفه ی ورودی‬ ‫باز می شود تا اتاقک پر از حالل شود‪ .‬پمپ های متناوب‬ ‫برخالف پمپ های سرنگی دارای ظرفیت نامحدود است و‬ ‫حجم داخلی ان می تواند خیلی کوچک باشد‪ .‬سرعت جریان‬ ‫می تواند با تغییر طول پیستون و یا سرعت موتور تغییرکند و‬ ‫دسترسی به شیرها و مهره ها در این پمپ ها ساده است‪.‬‬ ‫در پمپ های متناوب یک دهانه ای (همانند شکل‪ )۹‬در ازای‬ ‫یک نیم دایره پمپ‪ ،‬فاز متحرک به درون ستون پمپاژ می شود‬ ‫و در ازای نیم دایره دیگر‪ ،‬اتاقک حالل پر می شود‪ .‬بنابراین‬ ‫سرعت جریان همواره ثابت نیست‪ .‬اما با استفاده از پمپ های‬ ‫متناوب دودهانه‪ ،‬که دو دهانه با اختالف فازِ برابر با ‪ ۱۸۰‬درجه‬ ‫کار می کنند‪ ،‬زمانی که یک دهانه‪ ،‬حالل را به درون ستون‬ ‫می برد‪ ،‬دهانه دیگر در حال پر کردن اتاقک حالل خود است‬ ‫در نتیجه عملکرد دودهانه ای که ‪ ۱۸۰‬درجه اختالف فاز دارند‬ ‫سبب جریان بدون نبض می شود‪.‬‬ ‫شکل‪ .۹‬پمپ متناوب‬ ‫•پمپ های پیستونی‬ ‫ ‬ ‫ً‬ ‫این پمپ ها معموال از یک محفظه کوچک تشکیل شده اند‬ ‫که در ان حالل با حرکت رفت و برگشت یک پیستون توسط‬ ‫موتور پمپ می شود‪ .‬دو شیر یک طرفه که به طور متناوب باز‬ ‫بسته می شوند‪ ،‬جریان حالل به داخل و به خارج از سیلندر را‬ ‫کنترل می کنند‪ .‬حالل در تماس مستقیم با پیستون است یا اینکه‬ ‫ممکن است فشار از طریق یک دیافراگم انعطاف پذیر که خود‬ ‫نیز توسط یک پیستون رفت و برگشتی به طریق هیدرولیکی‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪49‬‬ ‫پمپ می شود‪ ،‬به حالل منتقل شود‪ .‬از مزیت های پمپ های‬ ‫پیستونی می توان به حجم داخلی کوچک‪ ،‬فشارهای خروجی‬ ‫زیاد (تا ‪ )psi 10000‬و سرعت جریان های ثابت اشاره کرد‪.‬‬ ‫به طور کلی نیازمندی های مهم برای یک سیستم پمپ کننده ی‬ ‫‪ HPLC‬عبارتند از‪:‬‬ ‫‪-1‬تولید فشارهای تا ‪psi 6000‬‬ ‫‪-2‬خروجی بدون نبض یا ضربان‪pulse-‬‬ ‫‪ -3‬سرعت جریان در گستره ی ‪ 0.1‬تا ‪)ml/min( 10‬‬ ‫‪ -4‬اجزای سازنده ی مقاوم در مقابل خوردگی‬ ‫‪ ‬سیستم تزریق نمونه‬ ‫متداول ترین روش وارد کردن نمونه در کروماتوگرافی مایع که‬ ‫به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد‪ ،‬توسط حلقه های‬ ‫نمونه بردار‪ loop/valve injector-‬است‪ .‬این وسایل اغلب از‬ ‫قسمت های اصلی دستگاه های ‪ HPLC‬اند و قابلیت تعویض پذیری‬ ‫دارند که انتخاب اندازه های نمونه از ‪ ۵‬تا ‪ ۵۰۰‬میکرولیتر را فراهم‬ ‫می اورند‪ .‬این وسیله به منظور نگهداری و سپس ورود مقدار‬ ‫مشخصی از نمونه به درون فاز متحرک طراحی شده است‪ .‬نمونه‬ ‫معموال توسط سرنگ و بصورت دستی و یا به صورت اتوماتیک‬ ‫از درون ویال ها به درون حلقه این وسیله وارد می شود‪ .‬زمانی که‬ ‫الزم است تا تزریق صورت پذیرد‪ ،‬یک سوئیچ چرخشی حرکت‬ ‫می کند و جریان از درون حلقه حاوی نمونه عبور می کند‪.‬‬ ‫‪‬ستون و پیش ستون‬ ‫ستون ها قلب کروماتوگرافی هستند و موفقیت یا عدم موفقیت‬ ‫یک انالیز بستگی به انتخاب ستون دارد‪ .‬جنس ستون ها معموال از‬ ‫فوالد ضد زنگ می باشد که با ماده پرکننده ستون پر شده است‪.‬‬ ‫این ماده پرکننده دو نوع است‪:‬‬ ‫‪‬مواد غیرالی سرامیکی مانند سیلیکا و الومینا که دارای‬ ‫استحکام باالیی است و در هر حاللی حل نمی شود‪.‬‬ ‫‪‬پلیمرهای الی که دو نو ِع پلی استایرن دی وینیل بنزن و‬ ‫همچنین متاکریلیت ها می باشند که نسبت به مواد غیرالی استحکام‬ ‫کمتری دارند و زودتر فشرده می شود ضمن اینکه حالل ها با‬ ‫نفوذ در ماتریس پلیمری انها باعث حل شدن (خوردگی) ذرات‬ ‫می شود که نتیجت ًا باعث پایین امدن کارایی ستون با کاهش سرعت‬ ‫انتقال انها می شود‪.‬‬ ‫طول اکثر ستون های کروماتوگرافی مایع ‍‪ ۱۰‬تا ‪ ۳۰‬سانتی متر‬ ‫است‪ .‬معموالً ستون ها مستقیم اند و هر زمان که به طول های بیشتری‬ ‫احتیاج باشد‪ ،‬با متصل کردن دو یا چند ستون به یکدیگر‪ ،‬این کار‬ ‫انجام می شود‪ .‬قطر داخلی ستون های مایع اغلب ‪ ۴‬تا ‪ ۱۰‬میلی متر‬ ‫است‪ .‬متداول ترین اندازه ذرات پرکننده ها ‪ ۵‬و ‪ ۱۰‬میکرومتر است‪.‬‬ ‫ ‪50‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫به طورکلی می توان گفت که نام ستون ها بنابر کارخانه سازنده‪،‬‬ ‫مختلف می باشد وگرنه همگی دارای خواص کاربردی تقریب ًا‬ ‫یکسانی هستند‪ .‬در زیر چند گروه از ستون ها نام برده شده است‪:‬‬ ‫•ستون هایی که زنجیره هایی با ‪ ۸‬کربن دارند (‪)C8‬‬ ‫ ‬ ‫•ستون هایی که زنجیره هایی با ‪ ۱۸‬کربن دارند (‪)C18‬‬ ‫ ‬ ‫•ستون های سیلیکائی (‪)SI‬‬ ‫ ‬ ‫•ستون های با گروه امینی (‪)NH2-‬‬ ‫ ‬ ‫•ستون هایی با گروه سیانو (‪)CN-‬‬ ‫ ‬ ‫•ستون هایی با گروه فنیلی (‪)PHENYL‬‬ ‫ ‬ ‫•ستون هایی با گروه دی الی (‪)OH-‬‬ ‫ ‬ ‫اغلب‪ ،‬یک ستون کوتاه محافظ (پیش ستون) قبل از ستون تجزیه ای‬ ‫به کار می رود‪ .‬این کار عمر ستون تجزیه ای را افزایش می دهد‪.‬‬ ‫‪ ‬دماپای ستون‬ ‫برای بسیاری از کاربردها‪ ،‬کنترل دقیق دمای ستون الزم‬ ‫نیست و ستون را می توان در دمای محیط به کار برد‪ .‬با وجود‬ ‫این‪ ،‬اغلب اوقات‪ ،‬با ثابت نگه داشتن دمای ستون تا چند‬ ‫دهم درجه سانتیگراد‪ ،‬کروماتوگرافی بهتری به دست می اید‪.‬‬ ‫اکثر دستگا ه های تجاری جدید امروزه به گرم کننده های ستونی‬ ‫مجهزند که دمای ستون را تا چند دهم درجه از نزدیک دمای‬ ‫محیط تا ‪ ۱۰۰‬الی ‪ ۱۵۰‬درجه سانتی گراد کنترل می کنند‪.‬‬ ‫‪ ‬اشکارسازها‬ ‫عامل وجودی اشکارساز در ‪ ،HPLC‬اشکار کردن فاز‬ ‫متحرکی است که از ستون بیرون می اید‪ .‬بنابراین‪ ،‬اشکارساز‬ ‫باید تغییر در ترکیب فاز متحرک را به طریقی نظارت و پایش‬ ‫و به یک عالمت الکتریکی تبدیل کند‪ .‬خروجی اشکارساز‬ ‫این عالئم الکتریکی است که با خصوصیات فاز متحرک یا‬ ‫جزء نمونه متناسب است‪ .‬سپس این عالمت به ثبات یا صفحه‬ ‫نمایش انتقال می یابد که در انجا بصورت انحرافی از خط مبنا‬ ‫نشان داده می شود‪ .‬یک اشکارساز ایده ال باید مشخصات زیر‬ ‫را داشته باشد‪:‬‬ ‫•حساسیت کافی‬ ‫ ‬ ‫•پایداری خوب و تکرارپذیری‬ ‫ ‬ ‫• زمان عکس العمل کوتاه که مستقل از سرعت‬ ‫ ‬ ‫جریان است‬ ‫•قابلیت اعتماد باال و سهولت کار‬ ‫ ‬ ‫•حجم مرده‪ Dead Volume-‬پایین‬ ‫ ‬ ‫•حد تشخیص پایین (یعنی قادر باشد مقایر کوچک‬ ‫ ‬ ‫نمونه را نظارت کند)‬ ‫•ارزان قیمت و دستکاری ان ساده باشد‬ ‫ ‬ ‫به ندرت می توان اشکارسازی یافت که تمام موارد فوق را دارا‬ ‫باشد و می توان گفت که خصلت ها یا ویژگی های مختلف یک‬ ‫اشکارساز بر یکدیگر تاثیر می گذارند‪.‬‬ ‫انواع اشکارسازها در ‪ HPLC‬به قرار زیرند‪:‬‬ ‫•اشکارسازهای جاذب ماوراء بنفش‪UV-‬‬ ‫ ‬ ‫•اشکارسازهای ضریب شکست‬ ‫ ‬ ‫•اشکارسازهای فلوئورسانی‬ ‫ ‬ ‫•اشکارسازهای الکتروشیمیایی‬ ‫ ‬ ‫•اشکارسازهای پراکندگی نور‬ ‫ ‬ ‫•اشکارسازهای رسانندگی‬ ‫ ‬ ‫•اشکارسازهای زیرقرمز(‪)IR‬‬ ‫ ‬ ‫•اشکارسازهای پرتوزایی‬ ‫ ‬ ‫در این میان‪ ،‬اشکارسازهای جذب ‪ ،UV‬عمومی ترین اشکارساز‬ ‫‪ HPLC‬به شمار می روند‪ .‬زیرا می توانند نسبت ًا حساس باشند‪،‬‬ ‫گستره ی خطی وسیعی دارند و تا حد زیادی تحت تاثیر افت و‬ ‫خیزهای دما قرار نمی گیرند‪ .‬اصول کارکرد این اشکارسازها براین‬ ‫مبنا است که فاز متحرک از ستون به درون محفظه ای کوچک‬ ‫جاری می شود‪ ،‬محفظه در مقابل اشعه فرابنفش‪/‬مرئی منتشر شده‬ ‫از دستگاه نورسنج یا طیف سنج قرار می گیرد‪ .‬این اشکارسازها‬ ‫انتخابگر بوده و فقط می توانند اجزاء نمونه ای که نور فرابنفش یا‬ ‫مرئی را جذب می کنند‪ ،‬اشکار سازند؛ یعنی در صورتی که ملکول‬ ‫دارای حداقل یکی از موارد زیر باشد‪ ،‬جذب در طول موج باالی‬ ‫‪ ۲۰۰‬نانومتر صورت می گیرد‪.‬‬ ‫•برم‪ ،‬ید یا گوگرد‬ ‫ ‬ ‫•یک گروه کربونیل ‪ C=O‬یا گروه نیترو ‪NO2‬‬ ‫ ‬ ‫•دو پیوند دوگانه مزدوج ‪X=X-X=X‬‬ ‫ ‬ ‫•یک حلقه اروماتیک‬ ‫ ‬ ‫‬‫ ‪- -‬‬‫•یون های معدنی شامل‪NO2 ،NO3 ، I ، Br :‬‬ ‫ ‬ ‫به طور کلی اشکارسازهای جذب ‪ UV‬فقط در برخی مواد‬ ‫همچون الکان ها‪ ،‬ترکیبات اروماتیک و ترکیبات دارای پیوند‬ ‫چندگانه که در داخل فاز متحرک جاذب نور ماوراء بنفش‬ ‫می باشند‪ ،‬انتخابی عمل می کنند‪.‬‬ ‫اشکارسازهای ضریب شکست این مزیت مهم را دارند که‬ ‫نسبت به تمام مواد حل شده جواب می دهند‪ .‬عالوه براین‪ ،‬این‬ ‫اشکارسازها اعتماد پذیرند و سرعت جریان بر انها اثری ندارد‪.‬‬ ‫ضمن اینکه این اشکارسازها خیلی حساس به حرارت هستند‪.‬‬ ‫امتیاز ذاتی اشکارسازهای فلوئورسانی حساسیت باالی انهاست‬ ‫که نوع ًا ده مرتبه یا بیشتر‪ ،‬بزرگ تر از اشکارسازهای جاذب‬ ‫ماوراء بنفش است‪ .‬با این حال این اشکارسازها نسبت به دیگر‬ ‫اشکارسازها کم مورد استفاده قرار می گیرند چون موادی که‬ ‫خاصیت فلورسانس داشته باشند‪ ،‬زیاد نیستند‪.‬‬ ‫‪ ‬پردازشگر سیگنال‬ ‫پردازشگرها شامل یک سیستم کامپیوتری است که‬ ‫سیگنال های حاصل از اشکارساز را به شکلی که برای کاربر‬ ‫قابل استفاده باشد تبدیل می کنند که حاصل این تبدیل به‬ ‫صورت کروماتوگرام نمایش داده می شود که متشکل از یک یا‬ ‫چند پیک است که مساحت زیر پیک و ارتفاع پیک متناسب با‬ ‫غلظت انالیت است ‪ .‬از این مسئله (مساحت زیر پیک و ارتفاع‬ ‫پیک) برای انالیز کمی و از شکل و زمان پیک نیز برای انالیز‬ ‫کیفی استفاده می شود‪.‬‬ ‫منابع‬ ‫•پایان نامه‬ ‫ ‬ ‫‪1.1‬پایان نامه دکتری تخصصی(‪ )PhD‬در رشته شیمی‪-‬شیمی فیزیک‬ ‫دانشگاه صنعتی اصفهان‪ ،‬دانشکده مهندسی شیمی با موضوع «بررسی اثر‬ ‫دافعه بین یون ها در دستگاه طیف سنج تحرک یونی و جفت کردن ان با‬ ‫کروماتوگرافی الیه نازک و واجذبی دمایی»‪ ،‬وحیده ایل بیگی‬ ‫‪2.2‬بهزاد حسینی پور‪« ،‬بهینه سازی شرایط به منظور جداسازی‪،‬‬ ‫تشخیص و اندازه گیری مشتق برم دار گاما بوتیروالکتون در محیط سنتز‬ ‫بوسیله تکنیک کروماتوگرافی مایع با کارایی باالی فاز معکوس (‪ )HPLC‬با‬ ‫دتکتور فرابنفش (‪ ، »)UV‬پایان نامه کارشناسی ارشد شیمی تجزیه‪ ،‬دانشگاه‬ ‫بین المللی امام خمینی‪،‬‬ ‫‪3.3‬محمد کریمی‪« ،‬شناسایی همزمان بنزودیازپین ها در بعضی‬ ‫نوشیدنی های غیرالکلی با روش کروماتوگرافی مایع با کارکرد عالی»‪ ،‬پایان‬ ‫نامه کارشناسی ارشد در رشته سم شناسی دانشگاه تربیت مدرس‬ ‫‪4.4‬زهره سادات حسینی فرد‪« ،‬انالیز سفوروکسیم سدیم در‬ ‫نمونه های دارویی با استفاده از جاذب های نوین و کروماتوگرافی مایع با‬ ‫کارایی باال»‪ ،‬پایان نامه کارشناسی ارشد شیمی تجزیه‪ ،‬دانشگاه ازاد واحد‬ ‫تهران مرکزی‬ ‫‪5.5‬محسن کرمی‪« ،‬میکرواستخراج پخشی داروی کلوزاپین و‬ ‫اندازه گیری ان توسط ‪ HPLC‬در ماتریکس دارویی»‪ ،‬پایان نامه کارشناسی ارشد‬ ‫شیمی کاربردی دانشگاه ازاد واحد تهران مرکزی‬ ‫•مقاله‬ ‫ ‬ ‫‪1.1‬علیرضا ابراهیمی و همکاران‪ ،‬استفاده از روش کاپیالری‬ ‫الکتروفورز جهت غربالگری اختالالت هموگلوبینی شایع در ایران‪ ،‬مجله‬ ‫دانشکده پزشکی‪ ،‬دانشگاه علوم پزشکی تهران‪ ،‬خرداد ‪ ، ١٣٩٥‬دوره ‪، ٧٤‬‬ ‫شماره ‪ ،٣‬صفحه های ‪ ١٤٧‬تا ‪١٥٨‬‬ ‫‪2.2‬سهیال سادات فتح اللهی‪ ،‬مهدا سلطان نژاد‪ ،‬معرفی دستگاه‬ ‫کروماتوگرافی گازی‪-‬طیف سنج جرمی‪ ،‬فصلنامه تخصصی دانش‬ ‫ازمایشگاهی ایران‪ ،‬شماره‪ ،۴‬زمستان ‪۹۴‬‬ ‫•کتاب‬ ‫ ‬ ‫ ‪-‬اصول فیزیکی دستگاه های ازمایشگاهی‪ ،‬تالیف دکتر داریوش‬ ‫شبهبازی گهرویی‪ ،‬انتشارات دانشگاه علوم پزشکی اصفهان‬ ‫ ‪-‬کروماتوگرافی مایع با کارایی باال و کاربردهای ان در‬ ‫زیست فناوری تالیف دکتر جواد حامدی‪ ،‬فاطمه ایمان پرست‪ ،‬مریم ایمانی‬ ‫و دکتر سیما صدرای‪ ،‬انتشارات دانشگاه تهران‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪51‬‬ ‫مقاله علــمی‬ ‫نسرین نراقی‪ ،‬دکتر طاهره ناجی‬ ‫*‬ ‫* دانشیار دانشگاه ازاد اسالمی واحد علوم دارویی تهران‬ ‫کارایی ویتامین‪( B12‬کوباالمین) بر تکامل مغز و اعصاب‬ ‫ویتامین ‪B12‬‬ ‫ویتامین ‪ B12‬محلول در اب است و در فعالیت های زیر‬ ‫نقش اساسی دارد‪:‬‬ ‫‪ ‬سنتز متیونین و به عنوان کوانزیم برای عملکرد برخی‬ ‫از انزیم ها‬ ‫‪ ‬تکامل عصبی‬ ‫‪ ‬تولید گلبول های قرمز‬ ‫‪ ‬حفظ یکپارچگی مخاط معده‬ ‫‪ ‬حفظ عملکرد فاکتور داخلی معده برای هضم مناسب‬ ‫مواد پروتئینی(‪.)1‬‬ ‫ویتامین ‪ B12‬و دوران جنینی‬ ‫ویتامین ‪ B12‬در دوران جنینی از خون مادر تامین و‬ ‫در کبد ذخیره می شود‪ .‬کمبود این ویتامین‪ ،‬به ویژه در‬ ‫ماه های نخست تولد یافته ای نادر است (‪.)2‬‬ ‫برای ارزیابی نقش ویتامین کوباالمین بر تکامل‬ ‫مغزی عصبی‪ ،‬بررسی کمبود ان در دوران جنینی و‬ ‫نوزادی کمک کننده است‪ .‬بسیاری از یافته های موجود‬ ‫در این باره مربوط به گزارش مواردی از مادران گیاه خوار‬ ‫و دچار کمبود این ویتامین است (‪.)3‬‬ ‫از موارد نقایص عصبی گزارش شده شامل‪:‬‬ ‫‪‬سندرم لزر نوزادی بعد از ‪4‬ماهگی (‪)4‬‬ ‫‪ ‬اختالل هوشیاری (لتارژی) ‪ ،‬تحریک پذیری و‬ ‫تاخیر تکامل نوزاد (‪4‬و‪)5‬‬ ‫‪-3‬تاخیر در یادگیری و توانایی عصبی – حرکتی (‪)5‬‬ ‫علت نقایص عصبی ناشی از کمبود ویتامین‪B12‬عبارت از ‪:‬‬ ‫تخریب غالف میلین نورون(دمیلینه شدن )است(‪.)2‬‬ ‫تکامل مغز از دوران جنینی اغاز شده‪ ،‬در دو سال اول به‬ ‫بیشترین میزان رسیده و تا اوایل سن مدرسه ادامه می یابد(‪.)2‬‬ ‫به خوبی مشاهده شده است که نقص ویتامین ‪ B12‬با‬ ‫اتروفی (تحلیل) مغز و دمیلینه شدن نورون مرتبط است(‪)6‬‬ ‫بنابرین فعالیت نورون های مختلف با نقش های مختلف را‬ ‫مانند نورون های مرتبط با حس پنج گانه‪ ،‬حرکت و تعادل‬ ‫را دچار اختالل می کند‪ .‬برای مثال اختالل در بینایی و‬ ‫شنوایی ناشی از کمبود این ویتامین می تواند با اختالل در‬ ‫یادگیری نوزاد و کودک همراه باشد (‪.)8‬‬ ‫تظاهرات کمبود ویتامین ‪B12‬‬ ‫‪ ‬اختالل در تولید گلبول های قرمز (کم خونی)‬ ‫ ‪52‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪‬اختالل در حفظ یکپارچگی مخاط معده‬ ‫‪ ‬تنوعی از اختالالت نورونی‪ -‬عصبی‬ ‫ ‪-‬شایع ترین تظاهر عصبی شامل اختالالت حسی‬ ‫مانند سوزن سوزن شدن انگشتان یا خواب رفتن دست و پا‬ ‫است( پارستزیا)‬ ‫ ‪ -‬دمیلینه شدن نورون های نخاع که مرکزی برای‬ ‫عبور نورون های حسی و حرکتی است با نقایص حسی‬ ‫حرکتی مانند فلج عضالنی همراهی دارد‪.‬‬ ‫ ‪-‬اختالل مغزی شامل درجاتی از کاهش سطح‬ ‫هوشیاری‪ ،‬اختالل توجه و تمرکز‪ ،‬اختالل تعادل‪ ،‬اختالل‬ ‫حافظه ‪ ،‬زوال عقل (بیماری دمانس) و افسردگی (‪.)1‬‬ ‫ ‪-‬‬ ‫فاکتور های خطر کمبود ویتامین ‪B12‬‬ ‫‪ -1‬افراد مسن (احتمال نقص جذب روده ای این ویتامین‬ ‫در سنین باالی ‪ 65‬سال بیشتر است)‬ ‫‪ -2‬رژیم گیاه خواری‬ ‫‪ -3‬اختالالت معده ای و انتهای روده ( ویتامین ‪B12‬با‬ ‫فاکتور داخلی معده باند شده و در انتهای روده جذب می شود)‬ ‫‪ -4‬افراد در معرض نیاز بیشتر به ویتامین ‪ B12‬مانند افراد‬ ‫باردار و شیرده و یا دچار بیماری اتوایمیون‬ ‫‪ -5‬بیماران تحت درمان طوالنی داروهای مهار کننده‬ ‫ترشح اسید مانند امپرازول و رانیتیدین(فاکتور داخلی معده و‬ ‫اسید معده از سلول پارشیال معده ترشح می شود)‬ ‫‪ -5‬برداشت معده یا انتهای روده‬ ‫‪ -6‬بیمار های مخاطی که یکارچگی مخاط را در روده و‬ ‫معده دچار اختالل می کند مانند بیماری کرون‪ ،‬رشد بیش‬ ‫ازحد باکتری در روده‬ ‫‪-7‬الکلیزم ( این افراد دچار سوء تغذیه می شوند) (‪.)1‬‬ ‫‪1-Gröber U, Kisters K, Schmidt J. Neuroenhancement‬‬ ‫‪with vitamin B12—underestimated neurological‬‬ ‫‪significance. Nutrients. 2013 Dec 12;5(12):5031-45.‬‬ ‫‪2-Black MM. Effects of vitamin B12 and folate‬‬ ‫‪deficiency on brain development in children. Food and‬‬ ‫‪nutrition bulletin. 2008 Jun;29(2_suppl1):S126-31.‬‬ ‫‪3-Garewal G, Narang A, Das KC. Infantile tremor‬‬ ‫‪syndrome: A vitamin B12 deficiency syndrome in‬‬ ‫‪infants. J Trop Pediatr. 1988;34:174–178.‬‬ ‫‪4-Lampkin BC, Saunders EF. Nutritional vitamin B12‬‬ ‫‪deficiency in an infant. J Pediatr. 1969;75:1053–1055.‬‬ ‫‪5-Sklar R. Nutritional vitamin B12 deficiency in‬‬ ‫‪a breast-fed infant of a vegan-diet mother. Clin‬‬ ‫‪Pediatr (Phila) 1986;25:219–221.‬‬ ‫‪6-Graham SM, Arvela OM, Wise GA. Long-term‬‬ ‫‪neurologic consequences of nutritional vitamin B12‬‬ ‫‪deficiency in infants. J Pediatr. 1991;121:710–714.‬‬ ‫‪7-Lovblad K, Ramelli G, Remonda L, Nirkko AC,‬‬ ‫‪Ozdoba C, Schroth G. Retardation of myelination‬‬ ‫‪due to dietary vitamin B12 deficiency: Cranial MRI‬‬ ‫‪findings. Pediatr Radiol. 1007;27:155–158.‬‬ ‫‪8-Georgieff MK. Nutrition and the developing‬‬ ‫‪brain: nutrient priorities and measurement. Am J‬‬ ‫‪Clin Nutr. 2007;85:614S–620S.‬‬ ‫مقاله علــمی‬ ‫مریم حمیدی‪،‬کارشناسی ارشد گروه زیست سلولی مولکولی دانشگاه علوم دارویی‬ ‫دکتر طاهره ناجی‪ ،‬دانشیار و مدیرگروه علوم پایه داروسازی‪ ،‬دانشگاه ازاد اسالمی‬ ‫اثرمحافظتی متفورمین در برابراشعه ها‬ ‫امروزه با افزایش دانش بشری و استفاده از دستگاه هایی‬ ‫با امواج های مختلف باعث ایجاد سرطان و یا جهش در‬ ‫ژن های داخل بدن می شود که نتیجه ان باعث ایجاد بیماری‬ ‫و ناهنجاری در کودکان نسل بعد می شود‪ .‬حال دانشمندان‬ ‫سعی در کاهش اثرهای زیان اور این دستگاه هاهستند‪ .‬یکی‬ ‫از مواردی که در حال ازمایش و نتیجه گیری است استفاده‬ ‫از متفورمین است‪ .‬متفورمین دارویی است که در درمان‬ ‫دیابت نوع ‪ 2‬کارایی دارد‪.‬‬ ‫میلر و همکارانش نشان داده اند که متفورمین باعث‬ ‫افزایش بقای فیبروبالست های جنینی موش می شود اما‬ ‫این کار در دوز ‪ 5‬میلی لیتر به دست امد‪ IR .‬موجب ایجاد‬ ‫اسیب رادیکال ازاد در ‪ DNA‬می شود و باعث ایجاد اثرات‬ ‫ژنوتوکسیک و مرگ در سلول می شود‪ .‬بنابراین باید از‬ ‫ماده ای استفاده کرد که خاصیت انتی اکسیدانی داشته باشد‪.‬‬ ‫اگر به طور دقیق تر بررسی کنیم‪ ،‬اشعه یونیزاسیون موجب‬ ‫اسیب غیرمستقیم توسط رادیولیسم مولکول اب می شود‬ ‫که به ماکرو مولکول ها حمله کرده و باعث اسیب سلولی‬ ‫می شود‪ .‬رادیکال های ازاد به ویژه هیدروکسیل به علت‬ ‫پراکسیداسیون لیپید و اسیب پروتئین ها و هم چنین شکستن‬ ‫‪ ،DNA‬تک رشته و یا دو رشته می شود‪]2[.‬‬ ‫رادیکال های هیدروکسیل می تواند گروهی از رویدادها‬ ‫که مایه ی مرگ سلولی از طریق اپوپتوز یا نکروز می شود‬ ‫را اغاز کند‪]4,3[.‬‬ ‫متفورمین دارای ویژگی انتی اکسیدانی بوده و مانع از‬ ‫پراکسیداسیون لیپید در بافت های گونه گون می شود‪]5[.‬‬ ‫هم چنین متفورمین نقش مهمی در جذب رادیکال ازاد دارد‪،‬‬ ‫و با خنثی کردن‪ ROS‬سمی به ویژه رادیکال هیدروکسیل و‬ ‫افزایش بیان انتی اکسیدان تیورودوکسین می شود[‪]7,6‬‬ ‫در پژوهش های دیگر اشعه ماورای بنفش مورد بررسی قرار‬ ‫گرفته است‪ .‬قرار گرفتن سلول ها در برابر اشعه ماورای بنفش‪،‬‬ ‫موجب ایجاد اسیب در ‪ DNA‬می شود که اگر اصالح نشود به‬ ‫رویداد های سلولی ناهنجاروسرانجام به بیماری می انجامد‪.‬‬ ‫ ‪54‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫تغییرات چندگانه برای مقابله با اسیب ‪ DNA‬ناشی‬ ‫از تابش اشعه ماورا بنفش‪ ،‬تنظیم و فعال شدن حامل‬ ‫رونویسی ‪ P53‬است‪.‬‬ ‫‪P53‬بیشتر به عنوان مجموعه ای مختلف از راه محرکی‬ ‫خاص (مثل ‪ UV‬و واکنش ‪ )ROS‬نقش مهمی در کنترل‬ ‫ژن های پایین دست دارد‪.‬‬ ‫به همین ترتیب ‪ UV‬موجب ایجاد ‪ p53‬می شود که باعث‬ ‫توقف چرخه سلولی و تغییر بیان از پروتیین کیناز فسفریله‬ ‫شده است که پس از ان می تواند به عنوان شاخص اسیب‬ ‫بر ‪ DNA‬به عنوان محرک خارجی شناخته شود‪]8[ .‬‬ ‫بررسی های انجام شده نشان می دهد که متفورمین به‬ ‫میزان ‪ 5‬ملی متر به طرز قابل توجهی مهارکننده ‪ uvc‬حاصل‬ ‫از ‪ p53‬است‪ .‬متفورمین موجب جلوگیری از ‪G1/S‬و ‪G2.M‬‬ ‫در پروتیین های تنظیم کننده سلولی مرتبط با چرخه سلولی‬ ‫در برابر ‪ B1/cdK1‬و ‪ plk1‬می شود‪ .‬همچنین متفورمین به‬ ‫عنوان یک ایستگاه بازرسی کننده ی چرخه سلولی وابسته‬ ‫به ‪ p53‬شناخته شده است و از انجایی که کنترل چرخه‬ ‫سلولی توسط متفورمین جدا از ‪ p53/2‬است‪ ،‬یک پروتیین‬ ‫تنظیم کننده ‪ DNA‬به حساب می اید‪]9[.‬‬ ‫منابع‪:‬‬ ‫�‪1- S.J. Hosseinimehr, Flavonoids and genomic instability in‬‬ ‫‪duced by ionizing radiation,‬‬ ‫‪Drug Discov. Today. 15 (2010) 907-918.‬‬ ‫�‪2- G. Jagetia, T. Reddy, Modulation of radiation-induced al‬‬ ‫‪teration in the antioxidant status‬‬ ‫‪of mice by naringin, Life. Sci. 77 (2005) 780-794.‬‬ ‫�‪3- A. Shirazi, G. Ghobadi, M. Ghazi-Khansari, A radiobiologi‬‬ ‫‪cal review on melatonin: a novel radioprotector, J. Radiat. Res.‬‬ ‫‪48 (2007) 263-272.‬‬ ‫‪4- A. Shirazi, E. Mihandoost, S. Mahdavi, M. Mohseni, Radio‬‬‫‪protective role of antioxidant‬‬ ‫‪agents, Oncol. Rev. 6 (2012) 130-134.‬‬ ‫‪5- K. Janjetovic, L. Vucicevic, M. Misirkic, U. Vilimanovich, G.‬‬ ‫‪Tovilovic, N. Zogovic, Z. Nikolic, S. Jovanovic, V. Bumbasirevic,‬‬ ‫‪V. Trajkovic, L. Harhaji-Trajkovic, Metformin reduces cisplatin‬‬‫�‪mediated apoptotic death of cancer cells through AMPK-inde‬‬ ‫‪pendent activation of Akt, Eur. J. Pharmacol. 651 (2011) 41-50.‬‬ ‫روایــی و ناروایی‬ ‫دکتر عباس افراه‬ ‫بورد تخصصی ازمایشگاه بالینی‬ ‫بستن دبیرستان های تیزهوشان‬ ‫سرانجام پس از ازمون و خطاهای ناروا در پدیده های‬ ‫اموزشی ازموده شده ی جهانی‪ ،‬سرانجام یک تصمیم‬ ‫درستی در اموزش و پرورش گرفته شد‪ .‬برپایه ی‬ ‫مصوبه ی تازه ی شورای عالی اموزش و پرورش‪ ،‬مرکزهای‬ ‫استعدادهای درخشان بسته می شود و دیگر "جدا سازی‬ ‫دانش اموزان" روی نمی دهد‪ .‬درکشورهای بزرگ صنعتی‬ ‫اگر هرگونه ناروایی باشد‪ ،‬دست کم سیستم اموزش‬ ‫دانش اموزان در دبستان و دبیرستان دارای سیستم پخته و‬ ‫انسانی است‪ .‬نه تنها در بیشتر این کشورهای سرمایه داری‬ ‫از دانش اموزان هزینه ای برای اموزش گرفته نمی شود‪،‬‬ ‫بلکه در بسیاری از کشورها کمک هزینه ای نیز به بهانه ی‬ ‫"برگشت مالیات کودکان" پرداخت می شود‪ .‬در کشورما‬ ‫که بر پایه قانون اساسی‪ ،‬اموزش کودکان باید رایگان‬ ‫باشد‪ ،‬نه تنها رایگان نیست‪ ،‬حتا در اموزشگاه های دولتی‬ ‫به انگیزه های گونه گون از خانواده ها هزینه دریافت‬ ‫می کنند‪ .‬پدیده ی ناروای دیگر‪ ،‬جداسازی کودکان‬ ‫به تیزهوش و نا تیزهوش است‪ .‬در کشورهای دیگر‬ ‫اموزشکده ها و کانون هایی برای دانش اموزان استثنایی‬ ‫هست‪ ،‬که ویژه ی اموزش و پرورش کودکانی با‬ ‫ناهنجاری های فیزیکی و روانی است‪ .‬گفتنی است‬ ‫نماینده های مردم ان کشورها (به وارون برخی از نماینده ها‬ ‫در ایران که مخالف بستن مراکز استعدادهای به اصطالح‬ ‫درخشان هستند) پیشنهاد کرده اند که این کانون ها با‬ ‫اموزشگاه های همگانی ویژه کودکان هنجار یکی شود‪.‬‬ ‫انگیزه ی این پیشنهاد‪ :‬پیشگیری از احساس جدا بودن ان‬ ‫دانش اموزان از جامعه و اشنایی بیشتر با دردهای انان‬ ‫است‪ ،‬نزدیکی دانش اموزان تندرست با این هم میهنان‬ ‫خود و پروراندن مهر و ایجاد صمیمیت از همان خردسالی‬ ‫میان ان ها شود‪ .‬نا گفته نماند‪ ،‬شماری ازخانواده ی نگارنده‬ ‫دست پرورده ی این اموزشگاه های "ربات ساز" هستند‬ ‫و دست کم خود بیننده ی ناروایی این سیستم بوده است‪.‬‬ ‫شاید بگویید چرا ربات ساز؟‬ ‫دانش اموزی که از سد این اموزشگاه ها می گذرد‪ ،‬از‬ ‫اغاز احساس برتری نسبت به کسانی که پذیرفته نشدند‬ ‫خواهد داشت‪ .‬سپس در زمان اموزش‪ ،‬با نگاه به رویکرد‬ ‫نخبه سازی دراین مرکزها‪ ،‬بیشتر روی دانش های فنی و‬ ‫برای برنده شدن در المپیادها‪ ،‬تکیه می شود‪ .‬بدین روی‬ ‫بیشتر همسان ربات می شوند و سازگاری انان با مردم کمتر‬ ‫است‪ .‬بهر روی این تصمیم را خجسته بنگاریم و گام دیگر‬ ‫باید در اندیشه ی بسته شدن اموزشگاه های خصوصی‬ ‫بود‪ .‬رویکرد خصوصی سازی در زمینه ی اموزش و‬ ‫پرورش‪ ،‬به راستی زیبنده ی یک کشور پیشرفته ی‬ ‫امروزی نیست‪ .‬دامنه ی خصوصی سازی در ایران روز‬ ‫به روز گسترش می باید‪ .‬برخی خصوصی سازی ها هم‬ ‫در بزرگترین کشور سرمایه داری نیز دیده نمی شود‪.‬‬ ‫به امید اینکه روزی اموزش و پرورش و بهداشت و درمان‬ ‫در کشورما به راستی رایگان شود‪ .‬سخن از بهداشت به‬ ‫میان امد‪ ،‬دانشکده های پزشکی " بین المللی" هم یکی‬ ‫از نارواترین کارهای وزارت بهداشت است و باید بسته‬ ‫شود‪ .‬دلیلش را هم همه می دانند‪ .‬زیرا تنها انگیزه ی‬ ‫وجودی این بنگاه ها‪ ،‬سود برای وزارتخانه است‪.‬‬ ‫بهمن ‪96‬‬ ‫شماره ‪145‬‬ ‫‪55‬‬ FEB.2018 Laboratory Diagnosis /ISSN:1561-6363 Volume 20 Issue No.145 Address: P.O. Box 14335-1418-Tehran-Iran Tel: 021-88987501-88952803 content Fax: 021-89776769 Website: www.Tashkhis.com Email:Tashkhis@gmail.com Editor in Chief: Parvin Mokhtar, Nurse Effectiveness of Metformin on the Interstices............................................................…54 3 Medical Genetics (PhD.) The Effectiveness of VitaminB12(Cobalamin) on the Development of the Brain...….52 3 Dr. Alireza Tarang, A Review of Chromatographic Techniques ……………...................................……43 3 Anatomo-Clinical Pathologist Technical Data of Elisa Reader or Microplate Reader System…...........………….40 3 Dr. Alireza Mehrvarz, Cancer and DNA Methylation…………...............................................……………..36 3 Secretary of Iranian Association of Clinical Laboratories (IACL) Application of New Diagnostic Systems for Male Infertility………….....………..34 3 Dr. Mohammad-Javad Gharavi, The Therapeutic Potential of Snake Poison in the Treatment of cancer…....……29 3 Professor of Tehran Medical Sciences Medical and Laboratory Equipment & Pharmaceutical(ICB2017)…..............…..26 3 Dr. Abdolfattah Sarrafnejad, 2nd Symposium of Cryobiology and Biobanking…………………....................…..24 3 Head of Iranian Association of Clinical Laboratories (IACL) Lab News……………………………………..........................................................….21 3 Dr. Seyed Hossein Fatemi, 10th International Congress of Clinical & Laboratory………..............…………..18 3 Scientific Consultants: The Congress of Viruses2018………................……………………………………..17 3 matashkhis@gmail.com Interview with Dr. Hossein Keyvani…………………………......................…..…...12 3 Mahmood Aslani Interview with Dr. Reza Bahaloo…………................………………………….…...9 3 Executive Manager: News ..............................................................................................................................3 3 Managing editor: Dr. Abbas Nadaf Fahmideh Editorial.........................................................................................................................2 3 aafrah@gmail.com 3 Dr. Abbas Afrah Validity and Non-validity............................................................................................55