روزنامه روژان شماره ۷۳۹
روزنامه روژان شماره ۷۳۹
روزنامه روژان شماره ۷۳۹
روزانهم -افرسی ،رکدی
سیاست های
توسعه ای
مناطقمرزی
بازنگریشود
ایرج بهرام نژاد
روزنامه سیاسی اجتماعی استان کردستان
گزارش تحلیلی
روزهایسختاپوزیسیونترکیه
پس از اینکه رقابت نزدیک رجب طیب
اردوغان و کمال قلیچ داراوغلو ،سرنوشت
انتخابات ۲۰۲۳را به ۲۸ماه می و دور
دوم کشاند اینک تحلیلگران معتقدند
ممکن است در دور دوم ،رسیدن به نتیجه
مطلوب برای کمال قلیچداراوغلو دشوارتر از
اردوغانی باشد که هم اکنون بر مسند قدرت
نشسته است.
رجب طیب اردوغان بخش اعظم ارای
خود را مدیون مسلمانان محافظه کار ساکن
قلب اناتولی است که او را قهرمان خود در
جنگ های فرهنگی می دانند.
با این حال اتحاد اپوزیسیون در انتخابات
اخیر نشان داد که اردوغان با اینکه قدرت
را در دست دارد اما قابل شکست است و
ارای ۴۵درصدی قلیچدار اوغلو وی را به لبه
پرتگاه کشاند.
از همین رو ،قلیچداراوغلو پس از اعالم
نتیجه انتخابات در جمع رهبران شش حزب
اپوزیسیون از انان خواست در دور دوم کار
اردوغان را تمام کنند.
او خطاب به طرفدارانش گفت ۱۲ :روز
فرصت داریم تا از این «تونل تاریک» خارج
شویم.
از سوی دیگر اگاهان سیاسی ،اظهارات
قلیچدار اوغلو را نشانه عجز وی از مواجهه
با اردوغان در دور دوم انتخابات تلقی کرده و
معتقدند شاید همین «جمالت» نشان دهنده
این باشد که او برای پیروزی در دور دوم
رای گیری چه مسیر سخت و دشواری در
پیش دارد .به ویژه انکه امروز قلیچداراوغو از
شکایت خود درمورد انچه که «بی نظمی های
مشکوک» انتخاباتی خواند خبر داد.
حزب جمهوری ( )J.H.Pمی گوید تخلفات
زیادی در انتخابات روز یکشنبه ثبت کرده
است.
ادامه در صفحه 2
شنبه 30اردیبهشت 30 - 1402ی گواڵنی 2723ی کوردی
سال دوازدهم -شماره 739
کاری از فرید نیک خواه کارگردان مریوانی؛
«زلزلهبدونریشتر»درراهسوئد
*
کاش دنیامثل قدیما بود
*
*
استاندار:
تاخیر در اجرای طرح
مسکن ملی
قابل قبول نیست
rojanpress.ir
پایگاه خربی روژان پرس
خربها و گزارشات روز را اینجا ببینید
ابرسانی به ۱۶۹روستای کردستان در دستور کار سپاه
قروه -مرتضی کرمی خبرنگار روژان:
سپاه پاسداران انقالب اسالمی ابرسانی به ۱۶۹
روستای در خطر تنش ابی در استان کردستان را
تا سال اینده در دستور کار دارد.
سردار سیدصادق حسینی ،فرمانده سپاه
بیت المقدس کردستان امروز در مراسم افتتاح
پروژه های ابرسانی روستای مالوجه از توابع
قروه اظهار کرد :امروز بخشی از پروژه بزرگ
ابرسانی به روستاهای محروم که توسط قرارگاه
محرومیت زدایی سپاه انجام شده افتتاح می شود.
وی با بیان اینکه مشکالت اب و نیاز ابی به تنشی
در برخی روستاهای استان کردستان تبدیل شده
بود ،خاطرنشان کرد :پروژه های ابرسانی به 169
روستا سال گذشته توسط قرارگاه محرومیت زدایی
سپاه اغاز شد و با روند قابل قبول دنبال شد.
فرمانده سپاه بیت المقدس استان کردستان
تصریح کرد :این پروژه بناست در 169روستای
شهرهای مختلف استان اقدام به رفع مشکالت
ابی داشته باشد.
وی با تاکید براینکه مبلغ اولیه قرارداد این پروژه
527میلیارد تومان در 10شهرستان 169روستا
است ،گفت :در مجموع در طول 486کیلومتر
خط انتقال کل پروژه ابرسانی است که 184
کیلومتر ان انجام شده است.
به گفته وی ،اجرای شبکه توزیع 266کیلومتر که
کرد :ساخت حوضچه های شیراالت 133مورد
که 94مورد ان تمام شده و 39مورد در حال
اجرا است.
وی با بیان اینکه 370کیلومتر لوله در سایت های
مختلف دریافت و کار شده است ،گفت :تعداد کل
روستاها 169روستا و تعداد پروژه های فعال در
این طرح 36مورد در 100روستا است.
به استناد ماده 164قانون کار و در راستای اجرای ماده 9ایین نامه انتخاب اعضای هیئت های حل اختالف به
شماره 91911مورخ 87/9/2مصوب وزیر محترم تعاون کار و رفاه اجتماعی بدین وسیله از کلیه کارفرمایان
واجد شرایط فعال در شهرستان بیجار دعوت بعمل می اید در صورت تمایل ،از تاریخ انتشار اگهی به مدت
15روز نسبت به اعالم داوطلبی خود کتب ًا و در قالب فرم مخصوص و تحویل ان به اداره تعاون ،کار و رفاه
اجتماعی شهرستان بیجار اقدام نمایند.
اداره تعاون کار ورفاه اجتماعی شهرستان بیجار
*l
*l
در هیئت حل اختالف شهرستان بیجار
ضمنا جهت دریافت فرم مخصوص اعالم داوطلبی و تکمیل مدارک مربوطه به ادرس اداره تعاون ،کار و رفاه اجتماعی
شهرستان بیجارمراجعه فرمایید.
ماده -6شرایط عضویت نمایندگان کارفرمایان درهیات حل اختالف بر اساس ایین نامه مربوطه عبارتند از:
1ـ تابعیت جمهوری اسالمی ایران
2ـ ایمان و تعهد به اسالم و دارای عدالت و وثاقت
3ـ داشتن سن حداقل 30سال تمام
4ـ داشتن حداقل مدرک کارشناسی و چهار سال سابقه کارتحت شمول قانون کار
5ـ شمول قانون کارجمهوری اسالمی ایران
6ـ اشنایی باقانون کار و مقررات مرتبط
تبصره 1ـ نمایندگان کارفرمایان که فاقد مدرک کارشناسی می باشند به شرط داشتن حداقل مدرک گواهی نامه پایان
دوره متوسطه و دو دوره (چهار سال) عضویت در مراجع حل اختالف می توانند به عضویت هیئت حل اختالف درایند.
.اسماعیل شمس
.سوفیا جمالی صوفی
کێلێکی به رزی به قه ت بااڵی شه م
له ژوور سه رم بێ بێ زیاد و بێ که م
اگهی انتخابات نمایندگان کارفرمایان
بیت و باو ،منظومه های
داستانی کردی
کودکان کار
و خیابان
بعد از گذشت سال ها ،شاعر عشق و ازادی ( ولی دیوانه ) ،نجوای دلدادگان شه م
و شه مزین را با خامه شعر و ترانه رنگین کرد و دیوان خود را با عطر وحشی
گل های چل چه م ه در امیخت و«کریم کابان» ،ان اوازخوان خنیاگر شیدای
ُکرد یاد و نامشان را به بانگ بلند طنین اواز داده؛ به یادشان ندا می دهند:
وی یاداور شد :مسکن ملی جزو تعهدات دولت و از
اولویت های مورر تاکید رییس جمهور است و باید
با جدیت دنبال شود.
استاندار کردستان تاکید کرد :فرمانداران
مسئول اجرای پروژه مسکن ملی در شهرستان
ها هستند؛ بنابراین تعامل راه و شهرسازی و
فرمانداران باید برقرار باشد.
مدیرکل راه و شهرسازی کردستان هم در این نشست
گفت :سهمیه ساخت مسکن ملی در استان ۳۶هزار
و ۷۴۸واحد است که ۱۸۷هزار و ۷۶۶نفر ثبت نام
کرده اند و ثبت نام ۷۶هزار و ۳۲نفر تایید شده است.
جهانگیر الیاسی با بیان اینکه ۹دهم ثبت نامی های
تیتـرها
*l
به یاد شه م
و شه مزین
تایید شده در بیجار مجرد و در دیواندره این میزان
۱.۸درصد است ،افزود :در مجموع در استان ۳۲
درصد ثبت نامی های تایید شده مجرد هستند.
وی ادامه داد :تاکنون در بیجار ۵۶۸متاهل و ۲۳۲
مجرد و در دیواندره هزار و ۷۲۹متاهل و ۳۲۵
مجرد واریز وجه کرده اند.
مدیرکل راه و شهرسازی یاداور شد :تعداد
واحدهای ابالغی مسکن ملی دیواندره هزار و ۱۱۵
مورد است که تا کنون ۱۳هزار و ۱۴۶نفر ثبت نام
کرده اند و چهار هزار و ۲۳۰نفر تایید شده است.
الیاسی اضافه کرد :در بیجار نیز هزار و ۷۰۴واحد
ابالغ شده که تاکنون ۶هزار و ۱۸نقر ثبت نام کرده
اند و ثبت نام هزار و ۷۱۷نفر تایید نهایی شده است.
مدیرکل بنیاد مسکن کردستان هم گفت :هزار و
۵۶۵واحد مسکن روستایی در قالب طرح مسکن
ملی در حال اجرا است که بیجار با ۳۵۵واحد
بیشترین طرح را به خود اختصاص داده است.
سعید رسولی ادامه داد :بنیاد مسکن در ۱۰شهر
از ۲۳شهر زیر ۲۵هزار نفر جمعیت استان ،زمین
هایی شناسایی کرده تا قابلیت الحاقی دارد.
2000تومان
.سعیدپارسانیا
ترنم عشق در «چل چه مه»
استاندار:تاخیردراجرایطرحمسکنملیقابلقبولنیست
استاندار کردستان از تاخیر در اجرای طرح های
مسکن ملی در برخی شهرستان ها انتقاد کرد و
گفت :زمین های در نظر گرفته شده برای اجرای
این طرح در شهری مثل بیجار مشکل توپوگرافی
و معارض ندارد ،پس تعلل در این رابطه قابل قبول
نیست و بالفاصله باید کار شروع شود.
اسماعیل زارعی کوشا در جلسه شورای مسکن
کردستان با محوریت وضعیت شهرستان های
بیجار و دیواندره اظهار کرد :دیگر در کلنگ زنی
طرح های مسکن ملی شرکت نخواهم کرد ،چون
پروژه های کلنگ زنی شده هم با تاخیر و کندی
پیش می رود و این اصال قابل قبول نیست.
افسانه یک هنرمند
(نه تۆری)
95کیلومتر ان تمام شده و اجرای مخازن ذخیره
93باب که 23باب از این تعداد به پایان رسیده
و 16باب هم در حال انجام است.
فرمانده سپاه بیت المقدس استان کردستان اذعان
کرد :احداث 85مورد ایستگاه پمپاژ که 10مورد
به پایان رسیده و 11مورد در حال اجرا است.
وی از حفر 26مورد چاه در اجرای این پروژه
عظیم ابرسانی خبر داد و گفت :تا کنون 5حلقه
تمام شده که 3حلقه از این تعداد باالی 200
متر است.
فرمانده سپاه بیت المقدس استان کردستان عنوان
وی خاطرنشان کرد 45 :روستا از این 169روستا
به صورت مجتمع ابرسانی می شوند که تا این
لحظه عملیات ابرسانی به 23روستا کامال پایان
یافته و از اب شرب بهداشتی بهره مند هستند.
فرمانده سپاه بیت المقدس استان کردستان گفت:
شهرستان بانه دو مورد ،روستای عباس اباد یک
مورد ،بیجار 23موزد به صورت مجتمع و 14
روستا ،دیواندره 35مورد مجتمع و 5روستا ،سقز
25روستا ،سنندج 6مجتمع ،مریوان سرواباد 4
مجتمع و 4روستا ،کامیاران 18مجتمع و تک
روستا یک روستا و دهگالن نیز 3روستا در حال
انجام است.
وی با بیان اینکه چون پروژه ها در گستره کل
استان است از سختی کار برخوردار است ،گفت:
در سخت ترین شرایط و ارتفاعات و صخره ها کار
انجام شده است و امروز منبع یک هزار مترمکعبی
در مالوجه به صورت نمادین افتتاح می شود.
فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران نیز در
مراسم اغاز بهره داری از طرح ابرسانی به روستای
مالوجه و روستا های اطراف در شهرستان قروه،
گفت :با مشارکت قرارگاه سازندگی امام حسن
مجتبی و وزارت نیرو پروژه جهاد ابرسانی به
۱۶۹روستای دارای تنش ابی استان کردستان
از حدود یک سال قبل کلید خورده است
سردارپاکپور افزود :قرار است این طرح ظرف ۳۰
ماه به بهره برداری برسد.
اسماعیل زارعی کوشا نیز در ائین مراسم که با
حضور سردار پاکپور،فرمانده نیروی زمینی سپاه
پاسداران انقالب اسالمی برگزار شد عنوان کرد:
امروز شاهد بهره برداری از بخشی از پروژه بزرگ
ابرسانی به ۱۶۹روستای دارای تنش ابی استان
کردستان در قالب طرح جهاد ابرسانی هستیم.
وی با بیان اینکه در حال حاضر از ۱۶۹روستای
برنامه ریزی شده برای ابرسانی در استان۳۶ ،
پروژه به تعداد ۱۰۰روستا در حال اجرا و هفت
مجتمع هم به اتمام رسیده است ،اظهار کرد :این
طرح با هدف رفع تنش ابی با همکاری شرکت
مهندسی ابفای استان و قرارگاه امام حسن
محتبی(ع) به مدت ۳۰ماه در دست اجراست.
زارعی کوشا طول شبکه توزیع طرح ابرسانی به
روستاها را ۲۶۳کیلومتر عنوان کرد و یاداور شد:
تاکنون ۹۵کیلومتر از این طرح مهم و اثرگذار در
سطح استان اجرایی و عملیاتی شده است.
استاندار کردستان با اشاره به حفر ۲۶حلقه چاه و
بهسازی هشت دهنه چشمه ،اضافه کرد :تاکنون
پنج حلقه چاه حفر و سه دهنه چشمه بهسازی
شده است. صفحه 1
خــــــــرب
یادداشت
سال دوازدهم lشماره l 739
دیدگاه
در همایش ملی جامعه شناسی مرز مطرح شد؛
کودکان کار
و خیابان
.سوفیا جمالی صوفی
در ایران نیز همانند بسیاری از کشورهای
جهان تعداد کودکان کار رو به افزایش است
و عواملی نظیر گسترش فقر ،افزایش تورم،
طالق ،باالرفتن هزینه تحصیل ،بحران های
طبیعی چند سال اخیر (نظیر سیل،
زلزله و…) ،مهاجرت کودکان کشورهای
همسایه و کودکان شهرهای توسعه نیافته به
شهرهای برخوردار و وجود چرخه بین نسلی
کار از مهم ترین عوامل بروز کار کودکان در
ایران بوده است.
کودکان کار به چند دسته تقسیم می شوند.
دسته ای از انها در خیابان ها کار می کنند و
اخر شب ها به خانه بازمی گردند و احتماالً
به مدرسه می روند و لزوماً در دام بزه
نمی افتند .گروهی دیگر از رفتن به مدرسه
و تجربه دوران کودکی بی بهره هستند و
ارتباط شان با خانواده در شرف قطع شدن
است و سالمت روحی و جسمی ان ها را
تهدید می شود و زمینه بزهکاری برای
این دسته فراهم تر است .گروهی دیگر به
مدرسه نمی روند و همراه خانواده خود در
خیابان ها زندگی می کنند .گروه دیگر هم از
اساس بی خانواده هستند و در خیابان رشد
می کنند و ناگزیر تن به کار می دهند.
سن اشتغال در کشور ما 15سال است.
کسی را نمی توان در زیر این سن قانونی به
عنوان کارگر استخدام کرد.
در فاصله سنین 15تا 18سال هم برای
حمایت از کارگران نوجوان مقررات حمایتی
متعددی وضع شده است؛ بنابراین در قانون
کار کشور ما ساز و کار خاصی برای حمایت
از نوجوانان و کودکان کارگر وجود دارد؛ با
وجود این گاه شاهد نقض این حمایت ها
هستیم.
بر اساس مواد ۸۲تا ۸۴قانون کار ،اضافه
کاری ،انجام کارهای زیان بار و شبانه برای
کودکان ممنوع است.
بدین سان ،احترام به حقوق کودک باید در
دستور کار متولیان حقوق کودک قرار بگیرد
چرا که کودک یک انسان دارای هویت است
و در ماده ۱۹و ۲۴کنوانسیون حقوق
کودک ،حکومت ها مسئول هستند که باید
امنیت و سالمت روحی و جسمی کودکان
را تعیین نمایند و ملزم هستند که از انها
حمایت کنند .کودکان حق دارند صرف نظر
از مذهب ،جنسیت ،نژاد و قومیت از حقوق
برابر برخوردار باشند ،بدون ترس و خشونت
زندگی کنند ،گرسنه نخوابند ،کار نکنند،
کتک نخورند و مزه ظلم و تحقیر و تجاوز
را نچشند .این حکومت ها هستند که باید
خانواده ها را در جهت رعایت این حقوق
تشویق کنند و اموزش دهند و فرهنگ
سازی کنند.
روزهای سخت اپوزیسیون ترکیه
ادامه از صفحه اول
با وصف تمام بیم و امیدهایی که این روزها
بر اردوگاه حزب حاکم و اپوزسیون ترکیه
حاکم است باید تا ۱۸ماه می منتظر بود
و دید ایا جنگ افروزی های حزب حاکم و
رویای دوردست احیای امپراتوری عثمانی
همچنان بر در سپهر سیاسی ترکیه باقی
می یابد یا صلح و دوستی جایگزین ان
می شود.
با همه اینها نباید نقش ژنرال های پیر و
ارتش خسته از جنگ های بی حاصل داخلی
در سال های اخیر و مداخالت نظامی حزب
حاکم در امور داخلی کشورهای همسایه
را در نتیجه انتخابات دور دوم ریاست
جمهوری ترکیه بی تاثیر دانست.
زلزله بدون ریشتر
در راه سوئد
کارگردان مریوانی با دو فیلم کوتاه؛ زلزله
بدون ریشتر و انجا که ماهی ها ...در ایونت
(رخداد بین المللی) فیلم سوئد حضور
می یابد.
فرید نیکخواه در گفت وگو با خبرنگاران
اظهار کرد :این رویداد که با همکاری موج نو
ایونت و انجمن توماروانون سوئد در ماه می
برگزار می شود بر موضوعات محیط زیست و
نگاه به اینده متمرکز است.
وی افزود :انتخاب اثار توسط دپارتمان پخش
بین الملل موج نو و انجمن توماروانون سوئد
انجام خواهد شد.
نیکخواه تشریح کرد :در این رویداد ۱۷
فیلم با محوریت معضالت و مشکالت زیست
محیطی به نمایش درخواهد امد.
وی ادامه داد :این دو اثر با تهیه کنندگی
موسسه فیلمسازی نیما فیلم مریوان در
ایونیت حضور دارد.
«زلزله بدونه ریشتر» پارسال جایزه بهترین
فیلم بخش تجربی در ۲۷مین دوره
جشنواره بین المللی فیلم کوتاه کانبرا
استرالیا را دریافت کرد.
این فیلم با موضوع محیط زیست و داستان
فیلم به این گونه است که در جریان احداث
جاده ای در دل طبیعت ،النه مورچه ها در
مسیر جاده قرار می گیرد و...
سیاست های توسعه ای مناطق مرزی بازنگری شود
همایش ملی جامعه شناسی مرز ،سیاست های
توسعه و حیات اجتماعی مرزنشینان به مدت
دو روز ( 27و 28اردیبهشت )1402در دانشگاه
کردستان برگزار شد.
بررسی ابعاد مفهومی و نظری مطالعات مرز ،تجربه
زیسته مرزنشینی ،سیاست های توسعه در مناطق
مرزی با تاکید بر تغییرات خانواده ،جمعیت و
وضعیت اموزش در مناطق مرزی و چگونگی
بازنمایی مرز در رسانه های ارتباط جمعی محور
و موضوع مباحث مطرح شده در این همایش بود.
تفاوت ها را باید پذیرفت
رئیس دانشگاه کردستان در این همایش گفت:
قراردادها ،موافقت نامه ها و سیاست گذاری ها بر
اساس تفاوت های حاکم بر کشورها صورت نگرفته
و همین باعث ایجاد شکست هایی در ارتباطات
بین المللی به ویژه در حوزه اقتصادی شده است.
دکتر حامد قادرزاده افزود :یکی از دغدغه های هر
فرد ،جامعه ،گروه و هر کشوری ،ایجاد یک شرایط
مناسب و زندگی با رفاه و ارامش برای همگان است
و بر این اساس قوانین و ایین نامه های اقتصادی،
جامعه شناسی ،سیاسی و ...تدوین می شود .در دهه
60میالدی بیشتر تاکیدات بر رشد اقتصادی بود و
هنوز هم در جامعه ما بیشتر مردم دغدغه معیشت
دارند ،گرچه اهمیت معیشت انکارنشدنی است اما
تنها عامل برای ایجاد توسعه پایدار هم نیست.
وی عنوان کرد :توجه به مسائل اجتماعی،
فرهنگی ،سیاسی و زیست محیطی هم در طی
دهه های 70و 80در دنیا پررنگ شد که امروز
تحت عنوان توسعه پایدار به ان توجه داریم.
قادرزاده با اشاره به اینکه در سال 1948در دنیا
بحث شکل گیری موافقت نامه عمومی تعرفه و
تجارت مطرح شد ،تصریح کرد :این موافقت نامه
به منظور بهره گیری از اصل مسلم و اجتناب ناپذیر
مزیت نسبی در دنیا شکل گرفت اما متاسفانه
بسیاری از موافقت نامه ها ،تشکل ها و اتحادیه ها
به دلیل ایجاد فرصت برای برخی از جوامع بیش
از جوامع دیگر ،با نیرنگ همراه شده است.این
قضیه موجب شده رشد سریعی که هدف این
موافقت نامه ها بوده ،صورت نگیرد و به مرور رکود
خاصی بر انها حاکم شود.
وی با اشاره به اینکه همایش ها ،کنگره ها و
سمپوزیوم ها به منظور ایجاد تقارن اطالعاتی
برگزار می شود ،ادامه داد :در یک جامعه و در
یک محیط محدود ،مرزهای اطالعاتی می توانند
با ایجاد اطالعات نامتقارن زمینه انتخاب بد و
مخاطرات اخالقی را فراهم کنند .متخصصین
باید بدانند تعهد و قراردادی که بین طرف های
مقابل منعقد می شود ،بدون توجه به عوامل موثر
بر اجرای ان مفید فایده نخواهد بود.
وی به مزیت های نسبی هر استان ازجمله مرزی
بودن کردستان اشاره کرد و گفت :ما در کشور
خودمان به دلیل اینکه هنوز به این باور نرسیده ایم
که مزیت های نسبی استانی را برای ایجاد
مزیت های جدید به طور کامل حفظ کنیم ،در مرز
بین دو کشور هم موفق به انجام این کار نشده ایم.
وقتی به بحث مرز بین دو کشور از نظر جغرافی
و سیاسی مراجعه می کنیم ،متوجه می شویم که
قراردادها و موافقت نامه و سیاست گذاری ها بر
اساس تفاوت های حاکم بر کشورها صورت نگرفته
و همین باعث ایجاد شکست هایی در ارتباطات
بین المللی به ویژه در حوزه اقتصادی شده و
ناکامی را در جامعه به ارمغان اورده است.
وی با تاکید بر اینکه برای برخورداری از مزایای
مرز باید بر اساس اصل مبادله عمل کرد ،یاداور
شد :مبادله زمانی باید صورت بگیرد که طرفین
هر دو احساس انتفاع کنند چون در صورتیکه در
طرفین احساس غلبه شکل بگیرد ،سرعت اجرای
فعالیت ها با گذشت زمان به شدت ٌکند خواهد شد
و بحث قاچاق را شدت می بخشد.
سایه سنگین برنامه های
«تمرکزگرایی توسعه»
بر روی مناطق مرزی
دکتر امید قادرزاده دبیر علمی همایش ملی
جامعه شناسی مرز هم گفت :در سامانه همایش
۱۰۳مقاله توسط پژوهشگران و صاحب نظران
بارگذاری شده بود که پس از نظر داوران ،در
فرایند داوری ۲۵ ،مقاله به صورت پوستر و ۳۰
مقاله به صورت ارائه سخنرانی پذیرش شد.
وی با اشاره به اینکه بیشترین فراوانی مقاالت
ارسالی به همایش معطوف به سیاست های توسعه
بود افزود :این امر نشان می دهد اگر قرار است
تغییری در این مناطق صورت گیرد این تغییر
باید با تغییر ساختاری در برنامه های توسعه ای
همراه باشد .انتظار ما از نمایندگان مناطق مرزی
و دولتمردان این است که راهبرد توسعه مناطق
مرزی را با حفظ هویت و با رویکرد امنیت مولد در
دستور کار قرار دهند چرا که بدون اتخاذ راهبردها
و سیاست هایی که خروجی ان بازتعریف جایگاه
مشخصی برای مناطق مرزی در تقسیم ملی کار
باشد ،نمی توان امیدی به بهبود پایدار در این
مناطق داشته باشیم.
وی گفت :در مدیریت جوامع محلی چند رویکرد
قابل تشخیص است ،رویکردی که اولویت علمی
برای «امنیت» قائل است و چنین می پندارند که
اگر در مناطق مرزی امنیت برقرار باشد توسعه
نیز برقرار می شود اما رویکرد دوم که مد نظر
همایش جامعه شناسی مرز است این بوده که،
اولویت علمی برای «توسعه همه جانبه» قائل
شده و معتقد است که امنیت پایدار در مناطق
مرزی ایران در گر ِو تحکیم و پایداری توسعه است.
همایش جامعه شناسی مرز فرصتی برای تبدیل
این وضعیت به یک وضعیت اجتماعی است.
تمرکز بر زندگی مرزنشینان
دانشیار گروه اموزشی جامعه شناسی دانشگاه
خوارزمی نیز در این همایش گفت :موضوعی که
در مطالعات جامعه شناسی مرز می توان دنبال
کرد ،تمرکز بر زندگی مرزنشینان و ساکنان
مناطق و استان های مرزی است.
دکتر سیدحسین سراج زاده در سخنرانی خود با
موضوع «مشکل هویت های تک واره و کنش های
خاص گرا» اظهار کرد :مرز مانعی است که گروه ها
و قشرهای اجتماعی را از هم جدا می کند و
شیوه زندگی انها را متمایز می سازد .مرز واقعیت
سرزمینی ،اداری و سیاسی است و مردمان یک
قلمرو سیاسی و یک دولت ملت را از هم جدا
می کند؛ و هم می تواند یک واقعیت اجتماعی،
فرهنگی ،ایدئولوژیک و نمادین باشد که گروه های
مختلف اجتماعی را حتی در درون یک قلمرو
سیاسی و دولت متمایز و از هم جدا می کند.
دکتر سراج زاده تاکید کرد :مرزنشینی ممکن
است فرصت های اقتصادی و فرهنگی برای
مرزنشیان به همراه داشته باشد و گاه پدیده هایی
زیانبار برای انها دارد .پدیده هایی مثل قاچاق کاال،
کولبری یا مبادالت ازاد اقتصادی و نیز بهره مندی
از منافع گذرگاهی توریسم و یا تهدیدهای ناشی
از جنگ بین کشورها از جمله مسائلی است که بر
زندگی مردم مرزنشین اثر می گذارد.
وی تصریح کرد :مردمان مناطق مرزی در تامین
معیشت خود با مشکل مواجه هستند و این افراد
برای تامین نیازهای اولیه زندگی سبک زندگی
کولبری و قاچاق را برگزیده اند و این به معنای
تایید چنین کاری نیست.
رئیس مجمع نمایندگان کردستان با تاکید بر
اینکه دولت ،باید در سیاست های توسعه مناطق
مرزی بازنگری کند ،گفت :کردستان در حال
حاضر از نظر توسعه یافتگی جایگاه 28کشوری
را دارد که یکی از دالیل ان ،مرزی بودن و
سیاست های مربوط به ان است.
بهزاد رحیمی در همایش ملی جامعه شناسی
مرز در دانشگاه کردستان؛ مناطق مرزی را جزو
محروم ترین مناطق کشور دانست و با اشاره
به وجود 16استان مرزی در کشور افزود :این
استان ها 50درصد مساحت کشور و 49درصد
جمعیت را شامل می شود که قاعدتا بایستی
سیاست های توسعه هم بر مبنای این امارها باشد
در حالیکه انچه می بینیم نگاهی مرکزگرایانه
اگهی فقدان سند مالکیت
خانم ها زعفران ،شایسته ،علویه ،هاجر ،زلیخا فرزندان حسن شهرت همگی دست اخیز به استناد
دو برگ استشهادیه گواهی شده و تقاضای کتبی جهت دریافت اسناد مالکیت المثنی به این
اداره مراجعه و مدعی هستند سند مالکیت مشاعی ششدانگ پالک 2272فرعی از 58بخش
14دیواندره به ادرس :دیواندره به دلیل نامعلوم گم شده که سند مالکیت ان ذیل دفاتر امالک
139920332007002564،139920332007002563،139920332007002565
139920332007002566،139920332007002562
به نام خانم ها زعفران ،شایسته ،علویه ،هاجر ،زلیخا فرزندان حسن شهرت همگی دست اخیز صادر و تسلیم
گردیده است .لذا به استناد قسمت 5ماده -120اصالحی ایین نامه قانون ثبت متذکر می گردد هر کس
نسبت به ملک مورد اگهی معامله ای انجام داده یا مدعی وجود سند مالکیت نزد خود می باشد باید ظرف ده
روز پس از انتشار اگهی به این اداره مراجعه و اعتراض خود را ضمن ارائه اصل سند مالکیت یا سند معامله
رسمی به این اداره تسلیم نماید ،در غیر این صورت پس از انقضای مهلت مقرر و عدم ارسال اعتراض سند
مالکیت المثنی طبق مقررات صادر و به متقاضی تحویل داده خواهد شد.
سرپرست ثبت اسناد و امالک دیواندره -سیدمصلح فخری
م الف 1507/41
اگهی مزایده اموال غیر منقول نوبت دوم
در اجرای مفاد پرونده اجرایی 0100379شعبه اجرای احکام حقوقی دادگستری شهرستان دیواندره در
نظر دارد ملک مسکونی تجاری واقع در خیابان ازادگان به مالکیت محمدعلی قربانی با مشخصات پالک
ثبتی 10012فرعی از ۵۸اصلی و 10072فرعی از ۵۸اصلی به صورت سه نبش بر روی معابر ۱۴و
20و 6متری طبقه همکف به صورت چهار دهنه مغازه تجاری به مساحت ۱۵۰متر مربع به انضمام نیم
طبقه تجاری به مساحت 20/20متر مربع طبقه اول با کاربری مسکونی در دو قسمت با عبور مجزا به
مساحت های ۱۱۰و 122متر مربع دارای پایان کار و کابینت و ...و عمر ساختمان حدود ۲۵سال بوده
با قیمت کارشناسی 106/265/000/000ریال با مالکیت اقای محمدعلی قربانی را از طریق مزایده در
مورخه 1402/03/16ساعت 10صبح در دفتر شعبه اجرای احکام حقوقی به فروش برساند .کسانی که
تمایل به خرید دارند می توانند از ملک مذبور قبل از جلسه بازدید و نسبت به اعالم قیمت پیشنهادی
به این اجرا اقدام و در جلسه مزایده شرکت نمایند .برنده مزایده باید ٪۱۰بها را فی المجلس به عنوان
سپرده به قسمت اجرا تسلیم نماید و حداکثر ظرف یک ماه از تاریخ ابالغ مابقی بهای امالک را بپردازد
در غیر این صورت سپرده او پس از کسر هزینه مزایده به نفع دولت ضبط و مزایده تجدید می گردد.
م الف 1507/39
دفتر اجرای احکام حقوقی دادگستری شهرستان دیواندره
و توجه بیشتر به استان های برخوردار است.
این تفاوت اماری نشان می دهد که از توسعه
استان های مرزی غافل بوده ایم.
نماینده مردم سقز و بانه در مجلس شورای اسالمی
تصریح کرد :شاخص عمده دیگر استان های مرزی
امکانات بالقوه ،استعدادهای بکر ،منابع طبیعی
فراوان ،معادن و بسیاری از ظرفیت هایی است که
هر یک از انها به تنهایی می تواند یک کشور را
متحول کند اما شاهد هستیم که از تک تک این
امکانات در مناطق مرزی به بدترین شیوه ممکن
استفاده شده است.
رحیمی حاصل این عدم توجه و توسعه نیافتگی
را روی اوردن به مشاغل کاذب دانست و افزود:
انچه امروز ازاردهنده است ،رواج پدیده کولبری
است که دیدن کولبران از سنین 15تا 70ساله
احساسات هر انسانی را جریحه دار می کند.
رئیس مجمع نمایندگان کردستان در مجلس
شورای اسالمی عنوان کرد :کردستان با دارا
بودن 220کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق و
پتانسیل هایی که برای توسعه بازرگانی و مبادالت
مرزی دارد ،می تواند به گسترش روابط اقتصادی
کمک کرده و زمینه اتخاذ سیاست ها و برنامه هایی
شود که مراودات و مبادالت را تقویت و توسعه
اقتصادی را در پی دارد.
وی در ادامه با اشاره به سیاست هایی که در
راستای توسعه مناطق مرزی تدوین شده،اعالم
کرد :از جمله این سیاست ها تصویب الیحه منطقه
ازاد تجاری بانه و مریوان ،وجود بازارچه های
رسمی در شهرستان های بانه ،مریوان و سرواباد،
وجود دو مرز رسمی باشماق و سیران بند و ایجاد
منطقه ویژه اقتصادی است که به منظور کمک
به معیشت مرزنشینان و بهبود زندگی انها مطرح
شده است.
رحیمی خاطرنشان کرد :خوشبختانه اخیرا
الیحه ای تحت عنوان ساماندهی مبادالت مرزی
توسط دولت به مجلس ارائه شده که در کنار
همین ظرفیت ها می تواند به زیست بهتر و واقعی
مرزنشینان کمک کند.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه کردستان ،در
این همایش شش نشست تخصصی و 28مقاله به
صورت سخنرانی ارائه شد.
اگهی فقدان سند مالکیت
خانم محبوبه زمانی دادانه ورثه مرحوم یداهلل زمانی دادانه (به موجب گواهی حصر وراثت -504
1387/10/11شعبه 4شورای حل اختالف سنندج) مالک 12سهم از 96سهم ششدانگ مشاع از
ششدانگ پالک 4فرعی از -804اصلی بخش 3سنندج که سند مالکیت ششدانگ ان به نام اقای
یداهلل زمانی دادانه صادر گردیده است با تقدیم یک برگ استشهادیه که به تایید دفتر اسناد رسمی
41سنندج رسیده ،مدعی است سند مالکیت پالک مرقوم را که به نام موروث ایشان صادر گردیده ،به
علت سهل انگاری مفقود نموده و از این اداره تقاضای صدور سند مالکیت المثنی را دارد .لذا مراتب در
اجرای ماده -120ایین نامه اصالحی قانون ثبت مصوب 1380در یک نوبت اگهی میگردد تا هر کس
مدعی انجام معامله و یا وجود سند فوق نزد خود است از تاریخ انتشار اگهی ظرف مدت 10روز به این
اداره مراجعه و با ارائه اصل سند یا خالصه معامله نسبت به اعتراض به صدور سند المثنی اقدام نماید.
در غیر اینصورت سند مالکیت المثنی طبق مقررات صادر و تسلیم خواهد شد.
م الف 2105
بهنام قباد -رئیس ثبت منطقه یک سنندج
اگهی مزایده اموال غیر منقول (اسناد رهنی)
به موجب پرونده اجرایی کالسه 140100330له بانک ملی شعبه دیواندره شش دانگ عرصه و اعیان
ملک تحت پالک ۲۹۵۹فرعی از ۵۸اصلی بخش ۱۴دیواندره ثبت و صادر و مع الواسطه به خانم
کتایون مختاری منتقل شده است .طبق سند رهنی شماره 36253مورخ 1398/12/27دفترخانه
۳۲اسناد رسمی دیواندره در قبال مبلغ 6/500/000/000ریال در رهن بانک ملی قرار گرفته ،طبق
نظر کارشناس رسمی به مبلغ 28/200/000/000ریال ارزیابی شده است .مورد وثیقه شش دانگ
عرصه و اعیان یک باب ساختمان مسکونی دو طبقه با نمای سنگ تراورتن و پنجره pvcبه صورت
اسکلت فلزی و پوشش سقف کرومیت و قدمت تقریبی ۱۰سال با عرصه به مساحت 168/5متر
مربع واقع در دیواندره ،شهرک اوباتو ،فاز 3کوچه بهار ششم ،کدپستی 6641967754می باشد.
پالک فوق شامل طبقه همکف و اول مسکونی هر یک به مساحت ۱۳۷متر مربع به انضمام خرپشته
به مساحت 10/60متر مربع می باشد .طبقه همکف شامل یک واحد یک خوابه به انضمام پارکینگ
مسقف به مساحت تقریبی 36/75متر مربع با کف سرامیک و دیوارهای گچ کاری و طبقه اول به
صورت دو خوابه با کف سرامیک دیوارهای گچ کاری و کابینت ام دی اف می باشد که از امتیازات برق
و گاز مجزا و انشعاب اب مشترک برخوردار است و در تصرف مالک است.
پالک فوق از ساعت ۹الی ۱۲روز چهارشنبه مورخ 1402/03/17در ادارهثبت دیواندره واقع در
دیواندره -خیابان پاسداران جنب دادگستری اداره ثبت اسناد و امالک دیواندره واحد اجرا از طریق
مزایده به فروش می رسد .مزایده از مبلغ 28/200/000/000ریال شروع و به باالترین قیمت
پیشنهادی نقدا ً فروخته می شود .الزم به ذکر است پرداخت بدهی های مربوط به اب ،برق ،گاز اعم از
حق انشعاب و یا حق اشتراک و مصرف در صورتی که مورد مزایده دارای انها باشد و نیز بدهی های
مالیاتی و عوارض شهرداری و غیره تا تاریخ مزایده اعم از اینکه رقم قطعی ان معلوم شده یا نشده
باشد به عهده برنده مزایده است و نیز در صورت وجود مازاد ،وجوه پرداختی بابت هزینه های فوق از
محل مازاد به برنده مزایده مسترد خواهد شد و نیم عشر و حق مزایده نقدا ً وصول می گردد و شرکت
در مزایده منوط به پرداخت ده درصد از مبلغ پایه کارشناسی به حساب سپرده ثبت و حضور خریدار
یا نماینده قانونی او در جلسه مزایده است .برنده مزایده مکلف است ما به التفاوت مبلغ فروش را
ظرف مدت ۵روز از تاریخ مزایده به حساب صندوق ثبت تودیع نماید و در صورتی که ظرف مهلت
مقرر مانده فروش را به حساب سپرده ثبت واریز نکند مبلغ مذکور قابل استرداد نبوده و به حساب
خزانه واریز خواهد شد .ضمنا چنانچه روز مزایده تعطیل رسمی گردد مزایده روز اداری بعد از
تعطیلی در همان ساعت و مکان مقرر برگزار خواهد شد.
روز انتشار اگهی :شنبه مورخ 1402/02/30
سرپرست ثبت اسناد و امالک دیواندره -سیدمصلح فخری
م الف 1507/45
شنبه 30اردیبهشت 1402
کاش دنیا
مثل قدیما بود
.سعیدپارسانیا
روزگاران قدیم همه مثل هم بودیم کسی
ازکسی دیگر چیز اضافه ای نداشت تقریبا
روال زندگی همه به همدیگر ربط داشت
غذای همه عین هم بود کاسه همسایگی در
ان دوران دراوج عزت وکرامت بود.
انسان ها با حرمت نگه داشتن همدیگر
همیشه پاسبان حریم و شخصیت همدیگر
بودند .ریش سفیدان گنجینه مهربانی و
تجربه بودند و ازحرمت ویژه ای برخوردار
بودند و جایگاه نشستن ریش سفیدان در
صدر بود .سرای سالمندانی درکار نبود
مردم .در قدیما صفا و صمیمت فراوانی
داشتند اگرخانواده ای تلویزیون ۱۴اینچی
داشت همیشه در خانه اش به روی
همسایگان بازبود.
بچه که بودیم گاهی نهارمون نان خشک یا
نان چرب بود اما ماهی یک بار غذای امروزی
را نمی خوردیم نان و پنیر و سبزی گاهی
هم نان خالی.
اگرهمسایه ای دخترش رابه جایی می فرستاد
پسر همسایه را امین می دانست دخترشان
را به او می سپردند تا به محل برساند گذشت
وگذشت...
اینک به دورانی رسیده ایم که دیگر ان
صفا و صمیمیت و همدلی سابق نیست.
مردم این جامعه دیگر دنبال زندگی کردن
نیستند بلکه دنبال این هستندکه مدام
داشته هایشان رابه رخ دیگران بکشند.
دلیل اصلی ان هم این است که تازه به
دوران رسیده ها زیاد شده اند؛ کسی دنبال
اصالت خویش نیست /گاها به قول معروف
پروانه ها اغلب فراموش می کنند که روزی
کرم بوده اند!
حتی بچه هایمان اهل دک و پز شده اند .بچه
یک وجبی راطوری تربیت نموده ایم که به
خاطر خرید یک جفت کفش دوستانش را
به تماشای ان دعوت می نمایند! درصورتی
که طوری دیگر باید تربیتش می کردیم که
اگر بچه همسایه اش نداشته باشد چکار می
تواند انجام دهد.
قدیما اگر در خانه همسایه ای بوی غذا
می امد حتما باید کاسه ای از ان را به
همسایه دیگر می دادیم که مبادا بوی ان به
سرش برود و هوس کند و غذا نداشته باشد
اما اکنون داریم در جامعه امروز که طرف
پسته می خورد پوستش را قاب می گیرد تا
همسایه اش ببیند و حسرت بخورد!
این دگرگونی در رفتار و سبک زندگی اصال
ربطی به پیشرفت ندارند .این رفتارهای
ناهنجارانه افت اخالق جامعه است؛
جامعه ای که هرروز سر درگم تر می شود و
اصالت خویش را از دست می دهد و فضای
مجازی و جنگ های ترکیبی دشمن هم در
این میدان اخالق و بنیاد خانواده نمی تواند
بی دلیل باشد .دشمنان اسالم گویا همه
باهم ،هم قسم شده اندکه کشورهای جهان
سوم را به چندین هزار سال قبل به دوران
جاهلیت برگردانند و هرروزه درمیدان
جنگ های سرد ترکیبی جوانان ما را به
نشانه ای هر روز به بهانه ای درگیر می نمایند
تا عزت و شرافت و کرامت ان جامعه را
ازبین ببرند.
نمونه بارز ان بهانه حجاب و عفاف است
که برای نابودی هر جامعه ای اول باید عزت
و اخالق ان جامعه را از بین برد تا بتوان بر
مردمان ان جامعه باسلیقه خویش حکومت
نمود .رسانه های وابسته به قدرت های
سلطه طلب ساالنه هزینه های هنگفی را
برای ساخت سریال های تلویزیونی جهت
ازبین بردن بنیان خانواده به کار می گیرند
تا بتوانند بنیاد اجتماعی جامعه و خانواده
را سست نمایند .در این کار هم تاکنون
توانسته اند و موفق شده اند و جامعه ما
هم در این سر درگمی اخالقی بی نصیب
نمانده است .در مقابل و درمیدان مبارزه با
این ناهنجاری ها نه اینکه مبارزه ای درپیش
نگرفته ایم بلکه عزت و اخالق خویش را
قربانی غرب زدگی نموده ایم .خود را و
ماهیت خود و قدمت و اصالت فرهنگی خود
را فراموش کرده ایم .واقعا به کجا می رویم...
متاسفانه به پیشواز ان رفته ایم .امیدواریم
که روزی اصالت خویش را پیدا کنیم و مثل
قدیما صفا و صمیمت و مهر و محبت به
جامعه امان برگردد.
به قول شیخ سعدی:
هرکسی کو دور ماند از اصل خویش
باز جوید روزگار وصل خویش
یابه قول یوسف رسول ابادی
بی نوانی ئه رنه زانی چیشه نیی!
عیشقه نیی ،درمانه نیی ،یام نیشه نیی!
کاش ای کاش دنیا و جامعه امروز ما مثل
قدیمامی بود. صفحه 2
سال دوازدهم lشماره l 739
شنبه 30اردیبهشت 1402
جامعه
ترنم عشق در «چل چه مه»
به یاد شه م و شه مزین
کێلێکی به رزی به قه ت بااڵی شه م
زاگرس ،منزلگاه تمدن های اصیل و طبیعی
و سکونتگاه انسان های بی شمار و اصیل و
خاستگاه ها و زیستگاه های نوع انسانی به
شمار می رود .کوه های کردستان خصوصاً
«چل چه مه» در منطقه دیواندره متعالی ترین
و اسطوره ای ترین باور ها و چهره های ماندگار و
الهام بخش حیات واقعی را در خود جایی داده
است .از همین دیار عارف و مصلح اجتماعی
«شیخ حسن موالناوا» متولد به سال 1073
قمری در هوار « ییالق» ده لۆ در دامنه
کوه های چل چه مه دیده به جهان می گشاید و
چه زیبا می سراید:
تا بر کمر ان زلف چلیپای تو پیوست
عاشق خم زنار اطاعت به کمر بست
تاب سر زلفین تو دامی است که هرکس
در حلقه ان بند شد انجا ز خطر رست
تیر مژه ات جان کسی را چو هدف ساخت
پیش از زدن ،از شوق تو از روزن تن جست
تیمار کن این دل شده بیمار غمت را
ز ابی که خضر گر بچشد مست شود مست
تربت گه من ساز ،قدمگاه پس از مرگ
که احیا شده در دامن لطف زنم دست
تشبیه تو با حور و پری سخت محال است
عصر غروبی دلتنگ که خیابان ها پیراهن دلتنگی
را به نسیم سپرده بودنند ،درختان در هیاهوی
روسرهای گره زده مراد به خود می پیچیدند و
برگ های زرد و ارغوانی در سنفونی باد ،چونان
رقصان اندلس در هماغوشی سفری بی پایان در
هم می لولیدند.
بی مهابا راه پیموده و دلم شعر می خواست و
ترانه ی خونم به شدت پایین امده و بغض در
گلوگاه لحظه هایم بیتوته کرده و برای سبک
شدن نیاز به گریستن داشتم تا اطاق تنهاییم را
به هوای تازه عادت دهم .هرگاه که نیت نوشتن
در باره هنرمندی داشته باشم بران هستم تا انچه
از خامه ی قلمم می تراود عین واقعیت باشد؛ اگر
چه در امروزه روزگار واقعیت جایگاه و پایگاهی
چندان ندارد.
امروز و دراین سورنامه ی دلتنگی می خواهم
از هنرمندی بنگارم که تازیانه های روزگار بر
شانه هایش بسیار سنگینی کرده و تا واپسین نفس
زخم گفتن ها اه اش را بریده بود؛ هنرمندی که
تنها دارایی بودنش عشق به خواندن بود و نوشتن
از انچه که حس کرده بود؛ هنرمندی که خود
اذعان داشت هرگز کودکی ارامی نداشته و در
همان اوان کودکی پیری ارزوهایش را پرپر کرده
بود اما به قول بیدل هندی« :عاشقی مقدور هر
عیاش نیست» و ازاین رو بود که درد تنهایی
زخمه های عشق و دلدادگی را که جوهره وجودی
او بود را به منصه ظهور رسانده بود .اری سخن از
مردی است که راست قامت ایستاد و نامالیمات
روزگار را در البالی شعرهای شبانه خود پنهان
کرد.
عباس کمندی هنرمند نامداری که بیش از پنجاه
سال از عمر پربهایش را در راه شکوفایی هنر و
موسیقی فدا کرد تا بشارت دهد که کردستان
در بحث موسیقی نه تنها حرفی برای گفتن دارد
بلکه می تواند پایتخت موسیقی پهناور کشور ایران
باشد.
استاد کمندی رسما از سال پنجاه و دو و با ساخت
ترانه بی بی خانم که قصه احساس جوانی دلباخته
است را سرود و انرا در رادیو ضبط و در برنامه ظهر
کز جان به جهان گر نگری فرق بسی هست
فر رخسار تو تابان
تا گشت زمین از ّ
بازار مه چرخ برین بر زده بشکست
در گذشته های نه چندان دور پیشه مردمان این
دیار دامداری بوده است .روند (رمه دار)هایی
هم از کردستان عراق (گه رمێن) که بیشتر
جاف بودند به این منطقه کوه های چل چه مه
می امدند.
دامنه کوه های «چل چه مه » در شاه نشین مراتع
دام های دو عاشق دلداده «شه م » و « شه مزین»
بوده است.
کانی چاو ڕه ش «چشمه چشم سیاه محل
دام گاه خانواده شه م و چشمه «کوچکه سور»
به خانواده شه مزین که «حه مه سور» نام داشته
تعلق داشته و همچنان در گذر زمان این نام ها
ماندگار شده اند.
انها از دو عشیره ره جداگانه بوده اند اما شه م
و شه مزین دل در گرو همدیگر داشته اند :که
هر ٌگل و الله این دیار یاداور اوردگاه و «
جێژوان» این دو دلداده بوده است که به غیر
از عشق برای زندگی مفهومی نمی شناختند.
این ضرورت به حدی در ان ها شدید بوده است
که فارغ از اختالف های عشیره ای پدرانشان به
خاطر ان به استقبال مرگ می روند.
دو عشیره به وصلت ان ها رضایت نمی دهند
اما این نصیب پژواک عشق که در درون ان ها
می پیچد باید بار این عشق را که بر دوش
نهاده اند به سرانجام برسانند.
پاییز دیر هنگام ،قبل از اینکه روند کوچ
(دام های) پدرانشان به موطن برگردند و از
ییالق خداحافظی کنند ،شبی دیرهنگام در
همهمه باد و طوفان ،شه م و شه مزین دست
همدیگر را می گیرند و به رسم دلداری به
سوی سرنوشت مبهم ،در دل شب در میان
کوهستان ها به قصد به هم رسیدن فرار را به
سوی اوردگاه دیگر را اراده می کنند.
عشقی که پدرانشان با ان سر ناسازگاری دارند،
با اراده خود از کمرکش کوه ها و صخره ها چون
تواٌمانی در دل به قله بکشانند؛ اما غافل که باد
و طوفان ،ابر و برف و سرنوشت در کمین پدید
اوردن بزرگترین تراژدی خود می باشد.
دستی پنهان در کار است که ان ها از عشق
سیراب نشوند.
از بند و اسارت عشیره و پدرانشان رسته اند اما
در حلقه قدرتمند قهر طبیعت و کوهستان اسیر
می شوند.
له ژوور سه رم بێ بێ زیاد و بێ که م
در تنهایی و سایه سار ،ابر تیره و مرگ تیغ جفا
بر می کشد.
در میان طوفان و سرما ،این عاشقان راست قامت،
تن اشان خمیده و با مرگ خود نشان دادند که
عشق را پایانی نیست .از عشق جامه ای ساختند
تا در برابر بیداد رویــین تن شوند.
شه م و شه مزین به ایین ازادگان زیستند و به
بالی پر کشیدند که شایسته عاشقان بود که هر
گل و الله چل چه مه یاداور این دلداده هاست
که عشق را جاودانه سرودی کرده بودند به ایین
ازادگان زیستند.
و غریبانه در انزوای خویش در کوهستان ها در
میان برف و طوفان پیچیده در شوالی سرد و
غربت جان سپری کردند.
بعد از گذشت سال ها ،شاعر عشق و ازادی ( ولی
دیوانه ) ،نجوای این دو عاشق را با خامه شعر و
ترانه رنگین کرده و کتاب (دیوان ولی دیوانه) را
با عطر وحشی گل های ( چل چه مه ) در امیخته
و«کریم کابان» ،ان اوازخوان خنیاگر شیدای
ُکرد یاد و نامشان را به بانگ بلند طنین اواز
داده؛ به یادشان ندا می دهند:
یاران وسیه تم ،ئه مان بێ التان
یاران وصیت ام همچون امانت پیشتان باشد
هه ر چه ن که و تومه دوره واڵتان
هر چند در غربت و کوهستان ها جان داده ام
ته نیا گۆڕه که م له ڕێ خێاڵن بێ
تنها مزارم در مسیر ییالق «شه م» باشد
نزیک هه وارگه ی جاف و گۆران بێ
نزدیک ییالق های جاف ها و گوران ها باشد
کێلێکی به رزی به قه ت بااڵی شه م
سنگ قبری به قامت بلندی «شه م»
له ژوور سه رم بێ بێ زیاد و بێ که م
و به اندازه روی مزارم بگذارید
باشد فرزندان این دیار بدانند حکایت عشق
و ازادی نیاز پیوسته ای است که سیری
نمی شناسد .بازخوانی ان اب شوری است که
بر تشنگی ما می افزاید.
.
پانوشت :مجموعه کوه های چل چه مه در 67
کیلو متری شمال غربی دیواندره ،بلند ترین
ارتفاعات استان کردستان را در بر می گیرد که
قله های شاه نشین و قۆڵی زڵێخا حدود 3200
متر بلندی سر بر اسمان می سایند .یکی از پنج
منطقه مهم اب گیری در ایران می باشد .سر
چشمه رودخانه سفید رود به نام قزل اوزن و سر
چشمه رود خانه زرینه رود (جه غه تو ) که به سد
افسانه یک هنرمند (نه تۆری)
بخیر برای اولین بار پخش و نام کمندی را بیش از
پیش بر سر زبانها انداخت.
انچه امروزه روز ،این هنرمند را از سایر هنرمندان
جدا و در درجه متماز قرار می دهد مسایلی است
که کمتر هنرمندی به ان توجه کرده است؛ اگر
به چشم خریدار به انتخاب شعرها و سرودن
ترانه های استاد نگاه کنید به سادگی واژه ها و
عامه فهم بودن ان و گفتن از دردهای اجتماع و
اداب و رسومی پی خواهید برد که در ان متولد
و زاده شده است .برای نمونه می توان به ترانه ی
«نه توری» (قهر نکن) اشاره کرد که به درد بزرگی
در اجتماع اهمیت می دهد ان هم در قالب کلماتی
که روزمره بر زبان مردم کوچه و بازار جاری است.
گفتن از تلخی جدایی و طالق و اشاره به فرزندان
طالق و رنج هایی که کانون گرم زندگی را پر پر
می کند.
صدای منحصر به فرد استاد و سوز صدایش دراین
افسانه چنان در روح ادمی نفوذ می کند که این
گفته بزرگان را معنا کرده ...که وقتی ادمی از
سخن باز می مانی موسیقی اغاز می شود.
خوانش و تحریرهای ویژه استاد ،از خصایص
صدای گرم اوست .بارها به من می گفت« :کاش
خدا دودانگ صدا به من می داد ان وقت می دانستم
چه کار کنم» نرمی صدا و ارامشی که در خواندن
استاد نهفته بود او را از دیگر هنرمندان عصر خود
جدا کرده و از او عباس کمندی ساخت؛ هنرمندی
که علیرغم نامردای های زندگی هر روز بر غنای
هنری خود افزود و هرگز نگاهی مادی به هنرش
نداشت و در واقع هنر او هرگز درامدی انچنانی
هم برای او در پی نداشت و تنها این کمپانی های
منتشرکننده سودبران اصلی هنر استاد کمندی
بودند.
یکی دیگر از خصایص بارز این بزرگ هنرمند،
مردمی بودن و در کنار مردم ایستادن بود و
هیچ گاه از جایگاه هنری خود سوء استفاده نکرد
و مردمی ماند و مردمی مرد و دلیل محکم این
گفته ی حقیر مراسم سوگواری تدفین او بود که تا
به امروز برای هیچ هنرمندی تکرار نشد.
ترانه «نه توری» شاید یک اپیزود از زندگی واقعی
سالم اسماعیل سرخ
.
ایرج بهرام نژاد
استاد باشد که تازیانه های نداری شانه هایش را
زخمی کرده و در اوج سادگی این لحظه تلخ
جدایی را به چنان اثری مبدل کرد که نام او را
ماندگار کرده است.
استاد کمندی انسانی وارسته ،رفیقی واقعی
و هم سفری مهربان بود که در هر هنری نیز
توانمدی خود را به نمایش گذاشت .از جمله اثار
هنری ماندگار و بی بدیل او ترجمه و دوبله شیوا
و شیرین قطعه ی کوتاهی از فیلم کوردی لورل
و هاردی و چند اثر کوتاه دیگر است که بعد از او
هنوز هم کسی دراین رشته ی هنری کاری شایان
تقدیر انجام نداده است.
«میر نوروزی» تئاتری بود که استاد ان را نگاشت
و به روی صحنه برد تا نشان دهد که جوهره
وجودی این رشته را نیز در خود دارد .به غیر
از تئاتر ،نگارش کتاب های مختلف قصه نویسی
و رمان و مجموعه اشعارش از دیگر هنرهای
استاد بود که عطش سیری ناپذیر او را به ورطه
فیلمنامه نویسی کشانده و چند فیلمنامه خوب و
فاخر از جمله زهر افعی ،پهلوان گلزار کرمانشاهی،
کتاب پهلوانان کردستان و اثار ارزشمند دیگری
که نام این اسطوره هم عصر را اگراندیسمان کرده
است.
و اما هنری که استاد کمندی را عاشقانه در رقص
رنگ ها به ارامش می رساند نقاشی بی پیرایه و
ساده از انچه بود که در نی نی نگاهش انعکاس
پیدا می کرد؛ نقاشی از روستا گل و چشمه های
زالل روح تشنه استاد را سیراب می کرد و هیچ گاه
در این هنر ادعایی نکرد و نگفت اما انچه که
برجسته ترین هنر اوست ترانه سرایی و ترانه خوانی
است که تندیس جاودانه این هنرمند صاحب
بوکان می ریزد ،و تمام شهر تبریز را سیراب
می کند.
یکی از سر شاخه های سیروان به نام (بر
پله سارال) از کوه های چل چه مه سر چشمه
می گیرند .متاسفانه در چند سال اخیر
به دنبال چرای بی رویه دام ،جاده سازی
و زیاده خواهی فرصت طلبان ،نتیجه اش
از بین بردن مراتع ملی این اکو سیستم
حساس زاگرس بزرگترین ذخیره گاه ژنتیکی
درختچه ها و گیاهان ،در غیاب متولی و
مدیریت و عدم اموزش به سوی ویرانی و
بدون سبزه و مرتع پیش می رود .با خشکی
و شکنندگی زمین روبه رو شده ایم .زمین
پایگاه زندگان است ،ان را دریابیم.
• رویداد شه م و شه م زین به حدود 70سال قبل
بر می گردد که جاف ها و گوران ها به ییالقات
مناطق کوهستان های چل چه مه می امدند.
(توجه اینکه گوران ها با خود مقام و موسیقای
هوره یا اهورایی را به این خطه اوردند که در
میان شهرهای استان کردستان تنها دیواندره
دارای این مقام موسیقای هوره می باشد.
«با سپاس به فرزندان خوب اسداباد که در این
کوهنوردی ما را همراهی کردند»
سبک را دوست داشتنی می کند.
استاد کمندی در تمامی ترانه هایی که خوانده
و اهنگ هایی که ساخته است نشان داده که در
سبک خود بی رقیب است و کمتر کسی قادر است
در سبک او اجرا کند .اگر از زندگی این هنرمند
بیشتر بنویسم باید به ازارها و رنج ها و دردهایی
اشاره کنم که مدام روح نازک این وارسته هنرمند
را در دوران حیات می ازرد و این هنرمند مردمی
بعداز مرگش بیشتر شناخته شد و بعد از مرگش
بود که ترانه هایش جایگاه واقعی خود را یافت واین
متاسفانه دردی است که در جامعه ما وجود دارد.
برجسته ترین هنر استاد کمندی همانا صدای
منحصر به فرد و صاحب سبکی است ماندگار با
ترانه هایی که بوی مردمی دارد .از دردهای مردم
از شادی مردم و از اداب و رسومی می خواند که
از دل مردم بر امده و روح ادمی را جال می دهد
و اینچنین هنرمندانی در دل ملت ماندگارند
هنرمندی که هیچگاه نگاهی مادی به هنرش
نداشت .هنرمندی که بارها با نامالیمات همکاران
و دوستان از پا افتاد اما دم نزد .هنرمندی که تا
واپسین روز حیات حق پخش تصویر اورا از او
گرفته بودند و امروز هزازان بار صدایش از جعبه
جادویی به گوش می رسد .هنرمندی که بیست
سال تمام در مورد فرهنگ نواها و اداب و رسوم
کردستان تحقیق کرد و امروز در ارشیو صدا و
سیمای تهران به بایگانی سپرده شده است.
هنرمندی که از قلب تاریخ روایی مردم عطا کل
را بیرون کشید و انرا فیلمنامه کرد .هنرمندی
که ساده ترین شعرهایش را به ترانه هایی ماندگار
تبدیل کرد؛ مثل «نه توری» .هنرمندی که همه
اورا می شناختند و چقدر غریب بود و چه غریبانه
رفت و اثارش غبار غم از لحظه هایمان می روبد.
استاد کمندی به حقیقت شایسته یادواره هایی
است ارزشمند تا زوایای روحی و روانی و اثار
هنری اش مورد بررسی قرار گیرد .انشاهلل در اینده
نزدیک از خاطرات همکاری او در صدا و سیما و
خاطرات هنری او و اشعار طنز دلنشین او بسیار
خواهم نوشت تا شاید روحش از ما شاد شود.
یادش گرامی و نامش ماندگار باد صفحه 3
ojanpress.ir
R
سال دوازدهم lشماره l 739
www.
شنبه 30اردیبهشت 1402
الپەڕەی
کوردی
صاحب امتیاز :سلیمان اهلل مرادی
قائم مقام :ناصر کانی سانانی
مدیر مسئول و سردبیر :هژیر اهلل مرادی
دبیر بخش کردی :عماد کریمیان
دبیر سرویس فرهنگ و هنر :ایرج بهرام نژاد
چاپخانه :کار و کارگر
ادرس دفتر مرکزی :سنندج ـ میدان ازادی
کدپستی6613733953 :
تلفن 33615870 :ـ 087
: RoJanpress.irوبسایت
: Rozhanweekly@gmail.comایمیل
: Rojandailyly@gmail.comایمیل
: @Rojandailyکانال تلگرام
روژان حق ویرایش و اصالح مطالب را برای خود محفوظ می داند
دیدگاه های ارائه شده در مقاالت
به معنای تایید ان از سوی روژان نیست
روژان تنها روزنامه استان کردستان است
ِب ْیتوباو ،منظومه هایداستانیکردی
ب ِْیت و باو ،منظومه های داستانی کردی که
موضوع اغلب انها عشق و حماسه است .این
منظومه ها را اوازه خوانهای کرد همراه با اهنگ
می خوانند .بیت خوانی را بازماندۀ سنت خنیاگری
در ایران باستان می دانند.
بیت از مهم ترین و خالص ترین عناصر ادبیات
شفاهی کردها (کریستن سن۵۸ ،؛ بحری،
«به یت» ،بخش اول ،ص ،)۲۶و بهترین وسیله
برای نشان دادن ذوق شاعرانۀ کردی است
(نیکیتین.)۵۰۴ ،
واژۀ بیت در زبان کردی با معادل ادبی رایج
ان در زبان فارسی ،که به دو مصراع شعر
اطالق می شود ،متفاوت است (شریفی.)۱۰۴ ،
بیت کردی ترکیبی از نظم و نثر و اهنگ
(پایانیانی ،)۵۰۱ ،و گاه یک مثنوی طوالنی است
که دربرگیرندۀ صدها دوبیتی است (شریفی،
همانجا).
هرچند میان بیت کردی و بیت شعر فارسی
ارتباطی وجود ندارد ،اما به نظر می رسد که واژۀ
بیت کردی با مقام موسیقی «بیات» از یک ریشه
باشد (فتاحی ،مقدمه بر مهر ۷ ، ...؛ هیمن ،مقدمه
بر قه الی ،۷ ، ...حاشیه) .بیشتر پژوهشگران ،بیت
کردی را معادل اصطالح التین «اپیک» و شکل
یونانی ان« ،ایپوسیا» (منظومه ای با سرایندۀ
مشخص) و«ایپوپیا» (منظومه ای شفاهی با
سرایندۀ نامشخص) دانسته اند (مصطفى رسول،
۳۴ ،۱۵؛ مان .)۱۰۸ ،مترجمان بیتها به زبان
عربی هم ،اصطالح «ملحمه» را به جای بیت به
کار برده اند (خزانه دار۱۷۳ / ۲ ،؛ جلیل.)۳۰۰ ،
در ادبیات کردی بیت را دست کم در ۳معنا به
کار برده اند .۱ :معنای بسیار عام که شامل همۀ
حیران،
اجزاء ادبیات شفاهی کرد ازجمله ال َوکْ ،
بند ،و حتى بخشی از ترانه ها و داستانهای ادب
عامه است (محمودزاده)۱۳ ،؛ .۲معنای نسبتاً
عام که افزون بر مفهوم خاص خود شامل الوک
(الوژ) و حیران هم می شود (همانجا؛ طبیبی،
مبانی ۲۵۰ ، ...؛ قادری۷۷ ،؛ تابانی۴۳۳ ،؛
نیکیتین ،همانجا)؛ .۳به معنای خاص که در
ان ،بیت به رغم شباهتهایش با افسانه و داستان
کردی از یک سو ،و با الوک و حیران از سوی
دیگر ژانری خاص و منحصر به فرد است.
مهم ترین تفاوت بیت با الوک و حیران در این
است که بیت از نظر مفهومی داستانی را نقل
می کند ،در حالی که جنبۀ داستانی الوک و
حیران کم رنگ تر است (فتاحی« ،منظومه ،» ...
.)۵۵۴همچنین بیت مانند مقام موسیقی ابتدا و
انتها دارد (سرسیفی ،)۱۲۸ ،در حالی که الوک و
حیران اوازهای شفاهی با مضامین عاشقانه اند ،و
بیشتر بر ملودی و اهنگ تاکید دارند ،و به صورت
کوتاه و بدون شرح ارائه می شوند (کریستن سن،
پایانیانی ،همانجاها؛ حاج امینی.)۵۹ ،
در گویش کرمانجی کردهای ترکیه ،بیت را
«هوزان» و بیت خوان را «هوزان وان» می گویند
(افروزی ،۵۳۸ ،حاشیه؛ به یتین .)۷ ، ...هوزان
در این ترکیب به معنای قبیله و عشیره است
و از این نظر بیت یا هوزان شامل ان دسته از
رویدادها و حوادثی است که روح جمعی ایل یا
عشیره از ان متاثر شده ،و به نظم درامده است
(افروزی.)۵۳۸ -۵۳۷ ،
برخی دیگر از پژوهشگران در کنار بیت،
اصطالح «چریکه» را به کار برده ،و ان را شامل
منظومه های حماسی ،داستانهای قهرمانی ،و
درامهای مهیج ،شورانگیز و ملی دانسته اند که
زیبایی ،دقت ،صراحت و مالحت فراوان دارند
(ایوبیان« ،فرهنگ « ،۲۱۱ ،» ...یزدان»،۵۸ ،
«چریکه ۱۶۵ ،» ...؛ طبیبی ،مقدمه بر تحفه ، ...
.)۲۷چریکه از مصدر «چرین» به معنای خواندن
است و به خوانندۀ چریکه« ،چه گر» می گویند
(ایوبیان ،همان.)۱۷۵ ،۱۶۵ ،
افزون بر ان در گذشته ،گاهی به جای بیت ،بند
هم به کار رفته ،اما امروزه بند به بخشی از بیت
گفته می شود (حاج امینی ،همانجا) .در بین مردم
بیت را به شکل «بیت و باو» نیز به کار می برند
که از نظر معنایی و مصداقی تفاوت چندانی با
بیت ندارد (محمودزاده .)۴ ،باید گفت که امروزه
اصطالحاتی مانند چریکه و هوزان کمتر به کار
می روند و واژۀ بیت معمول تر است (نک :فتاحی،
مقدمه بر مهر۱۷-۶ ،؛ مان.)۱۰۸ ،
ویژگیها
هر بیت شامل داستانی مشخص با اغاز و انجامی
معلوم ،و ترکیبی از نظم و نثر است (سرسیفی،
همانجا؛ شریفی .)۱۰۶ ،ساختار دوگانۀ بیت به
این معنا ست که نظم و نثر به تنهایی نتوانسته اند
قالب مناسب و جامعی برای بیان محتوای بیت
فراهم کنند (ابوبکر.)۱۲۱ ،
هر بیت از شماری بند تشکیل شده ،و هر بند
شامل شماری مصراع هم قافیه ،با وزن هجایی یا
سیالبی است .در بیشتر موارد ،شمار سیالبهای
یک مصراع با مصراع دیگر برابر نیست و تنها
وحدت قافیه است که انها را به شکل شعر نشان
می د هد (شریفی ،همانجا) .در بندهای کوتاه،
مصراعها حداکثر ۱۰هجا دارند ،درحالی که در
بندهای طوالنی ،هر مصراع ممکن است تا ۲۲
هجا هم داشته باشد (فتاحی ،مقدمه بر الس...
.)۱ ،این دو نوع بند به ندرت با هم ترکیب
می شوند .از این نظر ،بیتها دارای مصراع طوالنی
یا کوتاه اند (همو ،مقدمه بر شیرین .)۱ ، ...
بیتها سرایندۀ مشخصی ندارند (همو ،مقدمه بر
سعید۲۳ ، ...؛ ایوبیان« ،یزدان» ،)۵۹ ،عموماً
روان و بی تکلف اند و در انها ،لغات عربی کمتر
دیده می شود (ابوبکر۱۳۷ ،؛ فتاحی ،مقدمه بر
مهر .)۹ -۸ ،سبب چنین وضعی را باید در ان
دانست که واضعان بیتها ،بیشتر مردم ساده
و بی االیش کوهستانهای کردستان بوده اند
(ایوبیان ،همانجا).
از نظر شکل ظاهری ،بیتها با اصواتی مانند «های
ل» و «های لولو» اغاز می شوند .هرچند این
ِل ِ
اصوات معنای صریحی ندارند ،ولی پیش درامد
ل» در زمان اواز
بیت اند .معموالً «های ِل ِ
خواندن مرد برای زن ،و به مفهوم «هان ای زن»
و« ،های لولو» در زمان اواز خواندن زن برای
مرد ،و به مفهوم «هان ای مرد» به کار می رود
(همو« ،عالمت .)۴۳۵-۴۳۴ ،» ...گاهی اوقات،
این اصوات در وسط بیتها هم تکرار می شوند.
نیکیتین انها را شبیه ترجیع بند اوازهای روسی،
به معنای زیبای من دانسته است (ص ،۵۰۵
حاشیۀ .)۱برخی بیتها هم گاه با دعا و ذکر
خواسته ای اغاز می شوند (محمودزاده ،)۴۳ ،و در
مواقعی به مناجات شباهت دارند (فتاحی ،مقدمه
بر شیخ صنعان.)۱ ،
تقسیم بندی بیت ها
بیت خوانهای قدیم ،بیتها را به ۴نوع تقسیم
می کردند .۱ :بیتهای عاشقانه ،مانند مم و زین،
و مهر و وفا؛ .۲بیتهای حقیقی که موضوع انها
خداشناسی و مسائل دینی و اخروی است ،مانند
زنبیل فروش و عقیده؛ .۳بیتهای مجلسی ،که
در انها از وقایع تاریخی و جنگها سخن می رود
و چون در مجالس بزرگان خوانده می شوند ،به
مجلسی مشهورند؛ .۴بیتهای داوت (رقص) ،که
در جشنهای عروسی و رقص خوانده می شدند،
مانند شم و شمزین (همو ،مقدمه بر مهر.)۱ ،
برخی پژوهشگران با نقد این تقسیم بندی،
مفهوم و محتوای بیتها را بهترین معیار برای
تقسیم بندی بیتها دانسته اند (شریفی.)۱۰۵ ،
شریفی بیتها را در ۵نوع حماسی و اسطوره ای،
رزمی و جنگی ،بزمی ،مذهبی ،و عاشقانه (ص
)۱۰۶-۱۰۵؛ پایانیانی در ۵نوع تراژیک و
عاشقانه ،نظامی و حماسی ،مذهبی ،اخالقی ،و
طنز و سرگرمی (ص )۵۰۱؛ فتاحی در ۴نوع
دینی ،تاریخی ،عرفانی ،و عشقی ـ حماسی
(مقدمه بر الس)۲ ،؛ صمدی در ۴نوع عاشقانه،
مذهبـی ،تاریخی ،و حماسی و رزمی (ص ،)۳و
مصطفى رسول در ۲بخش حماسی و عاشقانه
(ص )۱۵تقسیم کرده اند.
برخی محققان بیتها را از نظر زمان تاریخی به
دو گروه کهن و باستانی مانند «الس و خزال»،
و بیتهای معاصر مانند «ناصر و مال مال» تقسیم
کرده اند (هیمن ،مقدمه بر تحفه .)۶۸ -۶۵ ، ...
مرتضوی از زاویه ای متفاوت ،بیتها را به ۳نوع
تقسیم کرده است .۱ :داستانها و افسانه های
ملی ایران که در فرهنگ کردی نفوذ کرده اند؛
.۲بیتهای محلی که رنگ باستانی دارند و با
وجود تاثیرات فرهنگی جدید ،رنگ قدیمی خود
را از دست نداده اند؛ .۳بیتهای محلی مفاخر که
رنگ وبوی بومی دارند (ص .)۷
باید این نکته را نیز افزود که برخی بیتهای کردی
از ادبیات ملل هم جوار ایران هم تاثیر پذیرفته اند،
مانند بیت زنبیل فروش که شباهتهای زیادی با
داستانهای بودا و ابراهیم ادهم دارد (ایوبیان،
«یک بحث .)۶۳۳ ،» ...از نظر شمار ،بیشترین
منظومه های کردی از نوع عاشقانه اند (فتاحی،
مقدمه بر مهر)۴ ،؛ اما باید گفت که تقسیم بندی
دقیق بیتها بر پایۀ محتوا امکان پذیر نیست ،زیرا
در بسیاری از انان مضامین تاریخی ،حماسی،
عاشقانه ،و دینی با هم ترکیب شده اند ،به ویژه
عشقی و حماسی که در کمتر منظومه ای جدا از
یکدیگر وجود دارند (تابانی.)۴۳۴ ،
بیت خوانی
قلمرو اصلی بیت خوانی مناطق کردنشین
اذربایجان غربی (مکریان) شامل مهاباد،
بوکان ،اشنویه ،ارجان ،سلدوز و سردشت است
(محمودزاده۸ ،؛ بحری« ،به یت» ،بخش دوم،
ص ۱۳؛ محمدباقی۱۴ ،؛ شریفی .)۱۰۹ ،با
وجود این می توان ردپای این سنت را در همۀ
مناطق کردنشین ایران ،عراق ،ترکیه ،سوریه و
ارمنستان پیدا کرد (همو۱۱۹ -۱۱۶ ،؛ نظامی،
۶۲؛ مکری .)۱۲-۱۱ ،در استانهای کردستان،
ایالم و کرمـانشاه کـه قلمـرو لهجـه های
گـورانی ،سورانـی و کلهـری ـ کرمانشاهی است،
نیز بیت خوانی رواج دارد (شریفی.)۱۰۹ ،
سرایندۀ اصلی بیتها ،روستاییان عامی و چوپانان
و ده نشینان اغلب بی سواد کردستان بوده اند
(سینا« ،ادبیات ۱۱۸۳ ،» ...؛ درویشیان.)۳۵۵ ،
زمانی که امکان ثبت وقایع تاریخی و فرهنگی
وجود نداشت ،بیت خوانها نقش حافظۀ جمعی
را ایفا می کردند و بدین ترتیب ،رخدادها و
وقایع مهم گذشته (فتاحی ،مقدمه بر الس،)۱ ،
خاطرۀ مبهم یک شکست یا پیروزی ،افسانه ها
یا معتقدات بومی و مذهبی ،تاثرات عاطفی
(مرتضوی ،همانجا) ،ماجراهای تلخ و شیرین
عاشقانه ،و رخدادهای اجتماعی قابل توجه،
سینه به سینه به نسلهای بعد منتقل می شد
(هیمن ،مقدمه بر قه الی .)۷ ،رجال مقتدر
کرد اعم از امرا ،خانها و روسای ایالت و عشایر
هم ،چند بیت خوان را در دربار خود داشتند ،تا
اقدامات و سرگذشت امرا و مردم را به شعر در
بیاورند (فتاحی ،مقدمه بر مهر.)۱۵ ،
گذشته از ان بیت خوانی را باید نتیجۀ یک سنت
عمیق و ریشه دار تاریخی در مناطق کردنشین
دانست .مری بویس در پژوهش خود دربارۀ
خنیاگری در ایران باستان ،با استناد به بیتهایی
که اُسکارمان و روژه لسکو در مناطق کردنشین
جمع اوری کرده اند ،به این نتیجه رسیده است
که بیت خوانی کردی ،تداوم سنت گوسانها و
خنیاگری در ایران باستان است (ص .)۹۸ -۹۴
از نظر او ،گوسان واژه ای پارتی ،به معنای نوازنده،
و معادل پهلوی ان خنیاگر است (ص .)۳۱-۳۰
خنیاگران سرگرم کنند گان حرفـه ای بودند کـه
هم زمـان اواز می خواندند و سازهای مختلف هم
می نواختند (همو .)۴۳-۴۲ ،انان در دربار و میان
مردمان عادی از محبوبیت برخوردار بودند و در
جشنها و سوگواریها حضور می یافتند و نوحه سرا،
طنزپرداز ،داستان گو ،نوازنده و ضبط کنندۀ
دستاوردهای گذشتگان ،و مفسر زمان خود
بودند (همو .)۴۴ ،خنیاگران در این کار صرفاً
متکی بر حافظۀ خود بودند (همو .)۷۵ ،۴۵ ،این
سنت شفاهی از دورۀ ماد تا سقوط ساسانیان
ادامه داشت و حتى حملۀ اعراب هم نتوانست ان
را از میان ببرد (همو)۸۴ ،۷۵ ،؛ چنان که مری
بویس به تصریح می نویسد :سنت بیت خوانی
کردی نوعی «خنیاگری سازمان یافته» ،و تداوم
سنت کهنی بود که از زمان مادها در ایران رواج
داشته است (ص .)۹۸
گروهی دیگر با استناد به این نکته که گاتاها
و یشتهای اوستا ،مانند بیتها ،به وزن هجایی
(سیالبی) سروده شده اند ،بیتهای کردی را در
تداوم گاتاها ،و بیت خوانی را شبیه گاتاخوانی
دانسته اند (مکری۱۳ ،؛ زارعی .)۱۱۲ ،۶۰ ،انان
این نوع نغمه پردازی را بر اساس سنگ نوشته های
حاجی اباد ،همدان و کرمانشاهان ،یکی از مظاهر
باستانی هنر ایرانی خوانده اند (وجدانی.)۱۱۲ ،
مهم ترین ابزار برای تداوم این سنت ،مکتبهای
غیررسمی اموزش خنیاگری در کردستان بود
(بویس .)۹۹ -۹۸ ،به نوشتۀ اسکار مان ،که در
سالهای ۱۳۲۱-۱۳۱۹ق ۱۹۰۳-۱۹۰۱ /م در
روستاهای مهاباد مشغول جمع اوری بیتهای
کردی بود (شریفی ،)۱۰۹ ،در کردستان در کنار
مدارس علوم دینی ،مراکز اموزش بیت خوانی
نیز وجود داشت .بیت خوانهای بی سواد ،این
بیتها را به صورت شفاهی از استادان خود یاد
می گرفتند و حفظ می کردند (مان.)۱۱۶-۱۱۵ ،
این یادگیری گاه همراه با تحمل رنجهای بسیار
زیاد (سینا« ،چامه ها ۵۶۳-۵۶۲ ،» ...؛ ایوبیان،
«چریکه» ،۱۷۸ -۱۷۷ ،حاشیه ها) و پرداخت
پول و کاال ،یا انجام کار بود (مان ،همانجا).
اسکار مان «حافظۀ معجزه اسای» بیت خوانها
را عامل اصلی حفظ این بیتها می داند و با
ذکر مثالی از نحوۀ ضبط بیت «زنبیل فروش»
در روایتهای مختلف می نویسد که انسان واقعاً
متعجب می شود که کردها چگونه توانسته اند
این منظومه را به شکل شفاهی ،این گونه و
بدون تفاوت چندانی حفظ کنند (ص -۱۱۶
.)۱۱۷بیت خوانها با هنرنمایی و حافظۀ قوی
خود (فتاحی ،مقدمه بر مهر ،)۱۵ ،بیتها را در
سرای امرای کرد ،مجالس بزرگان ایالت ،گوشۀ
مساجد ،قهوه خانه ها و کاروان سراهای شهرها
برای مردم عالقه مند می خواندند (هیمن ،مقدمه
بر قه الی.)۷ ،
بیت خوانی مانند قصه خوانی در دیگر نقاط ایران،
بیشتر در شبهای ماه رمضان (مصطفى رسول،
،)۴۱در فصل زمستان و اواخر پاییز انجام
می گرفت .با توجه به اینکه مردم کرد کشاورز و
دامدار بودند ،این دو فصل اوقات فراغت و بیکاری
انان به شمار می امد؛ بنابراین ،شبها در خانه های
یکدیگر و محافل مختلف جمع می شدند و بیت
می خواندند .هنگامی که مهمانی وارد روستایی
می شد ،مردم به احترام او ،در خانۀ میزبان جمع
می شدند و بیت خوان روستا هم برای انان بیت
می خواند (برشان.)۱۷-۱۶ ،
گاهی اوقات بیت خوانها از همین راه ،امرار معاش
می کردند .روی هم رفته ،هر مجلس و محفلی که
دران بیت خوانده نمی شد ،از نظر مردم بی روح
و سرد و بی خاصیت بود (بحری« ،به یت» ،بخش
دوم ،ص .)۱۲بیت خوان معموالً میان سال و
خوش صوت بود و با یک دست گوش خود را
محکم می گرفت و با دست دیگر تسبیحش را
می چرخاند ،سپس با سوز و اندوهی خاص اواز
می خواند (همان ،بخش اول ،ص .)۲۶اواز
بیت خوان با نوای ساز او همراه بود .بیت خوان
دست کم باید با یکی از مقامهای موسیقی
اشنایی می داشت .ساز او هم معموالً شمشال و
بلور (دو نوع نی) و ُسرنا (افروزی ،)۵۳۸ ،و گاه
کمانچه بود (ایوبیان« ،یزدان».)۷ ،
بیت خوان به تناسب مجلس ،عبارات و اشعاری
را به متن اصلی می افزود و کلمات و تعبیرات
قدیمی را به شکل جدید بیان می کرد ،ولی هرگز
از متن نمی کاست (فتاحی ،همان.)۱۳-۱۲ ،
مردم هم با جان و دل به نغمۀ او گوش می دادند
(همان )۶ ،و با خوشی و ناخوشی قهرمانهای
بیت همراه می شدند (بحری ،همان۲۸ ،؛
مصطفى رسول ،همانجا) .امروزه سنت بیت خوانی
به صورت کم رونقی در برخی مناطق کردنشین
دیده می شود (فتاحی ،همان.)۱۷ ،
ذکر این نکته الزم است که بیت خوانی در میان
کردها صرفاً سنتی مردانه نیست ،بلکه همانند
خنیاگری دورۀ باستان ،زنان هم در کنار مردان
اواز می خوانند (بویس۶۸ ،؛ ایوبیان« ،چریکه»،
.)۱۷۷در منابع نام شمار بسیاری از بیت خوانهای
کرد امده است که در میان انان نام چندین زن
مشهور هم وجود دارد (همان۱۷۸ -۱۷۵ ،؛
فتاحی ،همان .)۳۱-۱۸ ،روحانیان و طبقات
مذهبی دوران باستان نظر مساعدی نسبت به
این سنت نداشتند (بویس .)۳۵-۳۴ ،این ویژگی
امروزه در جامعۀ کردی هم دیده می شود .وجود
عباراتی مانند «بیت کردن» به معنای حرف زائد
و سخن باطل گفتن در میان مردم کرد می تواند
نشان دهندۀ بقایای این دیدگاه منفی باشد.
جایگاه فرهنگ عامه در بیتهای کردی
مضمون بیتها بازگوکنندۀ روحیات و عواطف و
عناصر زندگی مردم کرد و شیوۀ معیشت انان،
نوع روابط اجتماعی ،جغرافیای محیط ،مشاغل
و حرفه های محلی ،باورها و پندارهای اجتماعی
و باورهای دینی است (نیکیتین۵۳۱ ،؛ افروزی،
۵۳۹؛ سینا« ،ادبیات» .)۱۱۸۱ ،مث ً
ال در بیت
«الس و خزال» شیوۀ زندگی چادرنشینان کرد،
اداب و رسوم مهمان داری ،جنگ ،شکار ،عشق
و دلدادگی ،پوشاک ،پرورش گوسفندان در
دره ها و کوهها و مراتع ،نحوۀ ساختن نعل اسب،
ویژگیهای کوره های اهنگری و نحوۀ گداختن
اهن بازتاب یافته است (فتاحی« ،چند بیت ...
» ،۱۲۳-۱۲۲ ،مقدمه بر الس.)۱۸ ،
فضای حاکم بر مضمون بیشتر بیتهای کردی،
تراژیک است و ریشه در تاریخ و جغرافیای
مناطق کردنشین دارد که همواره صحنۀ جنگ
و کشمکش میان قدرتهای مختلف بوده است
(بحری« ،به یت» ،بخش اول ،ص .)۲۷-۲۶
خانها و روسای عشایر ،کشاورزان و چوپانهای
تهی دست و بی سواد ،فروشندگان دوره گرد،
عارفان و مشایخ ،روحانیان و علمای دینی،
بیکاران و حتى راهزنان ،شخصیتهای اصلی بیت
به شمار می روند (افروزی ،همانجا) .مشغلۀ اصلی
قهرمانهای بیت ،و به عبارت عام تر موضوع اصلی
بیتهای کردی ،عشق و جنگ است .عشق و جنگ
نماد روح مردانگی کرد است (نیکیتین.)۵۲۰ ،
قلمرو وقوع داستان بیتهای کردی ،منطقه ای
محدود است (تابانی )۳ ،و معموالً چراگاههای
سرسبز و خرم و کوهستان و طبیعت کردستان
در ان نشان داده می شود (نیکیتین ،همانجا).
مشخصۀ دیگر بیتهای کردی ،حضور زنان به مثابۀ
قهرمان داستان در کنار مردان است .اصوالً
قهرمان زن بیتهای کردی ،تحت سیطره و حتى
در سایۀ مرد کرد نیست ،بلکه به موازات او حرکت
می کند و در سراسر داستان حضوری فعال دارد و
صدای او شنیده می شود (نورالدین .)۴۲ ،گاهی
اوقات برخی منظومه ها صرفاً بر موضوع یک
زن متمرکز شده اند و قهرمان داستان زن است
(سینا« ،ادبیات» .)۱۱۸۳ ،زن کرد در این بیتها،
سنت شکن ،شجاع و دانا ست .او در ارتباط با
مرد« ،معشوق و منفعل و پرده نشین» نیست،
بلکه گستاخ و عاشق است (افروزی.)۵۴۰-۵۳۹ ،
از این زاویه بیتهای عاشقانۀ کردی شباهت
فراوانی به داستانها و افسانه های عاشقانۀ ایرانی
مانند خسرو و شیرین و گشتاسپ و کتایون
دارند (نک :ه د ،افسانه).
بیتهای کردی از لحاظ زبان شناسی نیز اهمیت
دارند .بسیاری از لغات و اصطالحات مردم را
می توان از میان بیتها استخراج کرد (سینا ،همان،
.)۱۱۸۱در سالهای اخیر ،گروهی از نویسندگان
کرد با اساس قراردادن مضمون بیتهای کردی
رمان ،داستان کوتاه ،تئاتر و نمایشنامه نوشته اند
(محمودزاده .)۲۴-۲۳ ،برای مثال ،عرب شمو (د
۱۳۱۵ق ۱۸۹۷ /م) با بازافرینی بیت دم دم
در قالب داستان مدرن (ص ،)۲۲-۲۱و جاسم
جلیل (ز ۱۳۲۶ق ۱۹۰۸ /م) با بازسرایی
بیت شیخ میرزا اثار موفقی به وجود اورده اند
.اسماعیل شمس
(افروزی .)۵۴۰ ،برخی از شاعران نیز با اقتباس
از بیتها ،شیوۀ بیت نویسی را برگزیده ،و بیتهایی
را به نام خود ثبت کرده اند (نک :شرفکندی-۱۷ ،
۲۱؛ فدایی ،مقدمه بر الس .)۷-۱ ، ...
ماخذ
ابوبکر ،محمد ،کیش و ریتمی شیعری فولکلوری
کوردی ،اربیل ۲۰۰۴ ،م؛ افروزی ،بایز« ،ادبیات
شفاهی کردستان ،مروری بر بیتهای کردی»،
چیستا ،تهران ۱۳۷۹ -۱۳۷۸ ،ش ،س ،۱۷
شم ۷-۶؛ ایوبیان ،عبیداهلل« ،چریکۀ کردی»،
نشریـۀ دانشکـدۀ ادبیات تبریز ،تبریز۱۳۴۰ ،
ش ،س ،۱۳شم ۲؛ همو« ،عالمت مذکر و مونث
در کردی» ،همان ۱۳۴۲ ،ش ،س ،۱۵شم ۴؛
همو« ،فرهنگ کردی» ،نشریۀ دانشکـدۀ ادبیات
و علـوم انسانی اصفهان ،اصفهان ۱۳۴۳ ،ش ،س
،۱شم ۱؛ همو« ،یـزدان» ،نشریۀ دانشکدۀ ادبیات
تبریز ،تبریز ۱۳۳۵ ،ش ،س ،۸شم ۱؛ همو،
«یک بحث و مطالعۀ تحقیقی پیرامون پیوستگی
داستانهای گوماتا بودا و ابراهیم ادهم با افسانۀ
عامیانۀ زنبیل فروش کردی» ،مهر ،تهران۱۳۴۴ ،
ش ،س ،۱۱شم ۱۰؛ برشان ،محی الدین ،به یته
کانی فولکلوری ،پیرانشهر ۱۳۸۶ -۱۳۸۵ ،ش؛
بویس ،مری« ،گوسان پارتی و سنت خنیاگری
ایرانی» ،دو گفتار دربارۀ خنیاگری و موسیقی
ایران ،ترجمۀ بهزاد باشی ،تهران ۱۳۶۸ ،ش؛
بحری ،احمد «به یت» ،بخش اول ،سروه۱۳۶۶ ،
ش ،س ،۳شم ،۲۰بخش دوم ۱۳۶۷ ،ش ،س
،۴شم ۲۱؛ به یتین کوردی ،به کوشش محمد
عبداهلل ،دهوک ۲۰۰۲ ،م؛ پایانیانی ،صالح،
فه رهه نگی زاره کی موکریان ،سلیمانیه۱۳۸۷ ،
ش؛ تابانی ،حبیب اهلل ،وحدت قومی کرد و ماد،
تهران ۱۳۸۰ ،ش؛ جلیل ،جاسم ،بطوله الکرد
فی ملحمه قلعه دمدم ،ترجمۀ شکور مصطفى،
بغداد ۱۹۸۳ ،م؛ حاج امینی ،بهمن« ،چهار اواز
در موسیقی کردستان» ،ماهور ،تهران۱۳۸۱ ،
ش ،س ،۵شم ۱۷؛ خزانه دار ،معروف ،میژووی
ئه ده بی کوردی ،اربیل ۲۰۰۲ ،م؛ درویشیان،
علی اشرف« ،دربارۀ فرهنگ و ادب کردی»،
چیستا ،تهران ۱۳۷۹ ،ش ،س ،۱۸شم ۵-۴؛
زارعی ،محمدابراهیم ،سیمای میراث فرهنگی
کردستان ،تهران ۱۳۸۱ ،ش؛ سرسیفی ،رضا،
داب و نه ریتی کورده واری ،سنندج ۱۳۸۸ ،ش؛
سینـا ،محمدناصر« ،ادبیات شفاهی کردستـان»،
چیستـا ،۱۳۶۹ ،س ،۷شم ۹؛ همو« ،چامـه های
فولکلوریک کـردی» ،همـان ۱۳۷۰ ،ش ،س ،۹
شم ۵؛ شریفی ،احمد« ،اسطوره ها و افسانه های
کـردی» ،فرهنگ مردم ۱۳۸۶-۱۳۸۵ ،ش ،شم
۸ -۷؛ شمو ،عـرب ،قه الی دمدم ،اربیـل۲۰۱۰ ،
م؛ صمـدی ،عبداهلل ،حمـزۀ اقـا منگور ،تـرجمۀ
محمد صمدی ،مهاباد ۱۳۸۳ ،ش؛ طبیبی،
حشمت اهلل ،مبانی جامعه شناسی و مردم شناسی
ایالت و عشایر ،تهران ۱۳۷۱ ،ش؛ همو ،مقدمه
بر تحفۀ ناصری شکراهلل سنندجی ،به کوشش
همو ،تهران ۱۳۶۶ ،ش؛ فتاحی قاضی ،قادر،
«چند بیت کردی» ،نشریۀ دانشکدۀ ادبیات
تبریز ۱۳۴۶ ،ش ،س ،۱۹شم ۱؛ همو ،مقدمه
بر سعید و میرسیف الدین بیگ ،ترجمه و به
کوشش همو ،تبریز ۱۳۵۵ ،ش؛ همو ،مقدمه بر
شیخ صنعان ،ترجمه و به کوشش همو ،تبریز،
۱۳۴۶ش؛ همو ،مقدمه بر شیرین و فرهاد ،به
کوشش همو ،تبریز ۱۳۸۴ ،ش؛ همو ،مقدمه بر
الس و خزال ،به کوشش همو ،تبریز۱۳۷۹ ،
ش؛ همو ،مقدمه بر مهر و وفا ،به کوشش همو،
تبریز ۱۳۴۵ ،ش؛ فدایی ،کریم ،مقدمه بر الس
و خه زال ،به کوشش همو ،مهاباد ۱۳۸۰ ،ش؛
قادری ،زاهد ،کردستان ،تهران ۱۳۸۷ ،ش؛
کریستن سن ،دیتر« ،موسیقی کردستان»،
ترجمۀ ناتالی چوبینه ،ماهور ۱۳۸۴ ،ش ،س
،۷شم ۲۷؛ مان ،اسکار ،تحفۀ مظفریه ،ترجمۀ
هیمن مکریانی ،اربیل ۲۰۰۶ ،م؛ محمدباقی،
محمد ،موسیقای کوردی ،اربیل ۲۰۰۲ ،م؛
محمودزاده ،رهبر ،پیکهاته ی به یتی کوردی،
اورمیه ۱۳۸۲ ،ش؛ مرتضوی ،منوچهر ،مقدمه
بر شیخ فرخ و خاتون استی ،به کوشش قادر
فتاحی قاضی ،تبریز ۱۳۵۱ ،ش؛ مصطفى رسول،
عزالدین ،ئه ده بی فولکلوری کوردی ،اربیل،
۲۰۱۰م؛ مکری ،محمد ،گورانی یا ترانه های
کردی ،تهران ،کتابخانۀ دانش؛ نظامی ،جالل،
«ئه ده بی فولکلوری کوردی» ،سروه ۱۳۶۷ ،ش،
س ،۴ش م ۲۵؛ نورالدین ،بوار ،ده نگی میینه له
گورانیی فولکلوری کوردیدا ،سلیمانیه۲۰۰۴ ،
م؛ نیکیتین ،واسیلی ،کرد و کردستان ،ترجمۀ
محمد قاضی ،تهران ۱۳۷۸ ،ش؛ وجدانی،
بهروز ،فرهنگ موسیقی ایرانی ،تهران۱۳۷۶ ،
ش؛ شرفکندی (هژار) ،عبد الرحمان ،کوشکی
بلوورین ،مهاباد ۱۳۸۷ ،ش؛ هیمن ،مکریانی،
مقدمه بر تحفۀ مظفریه (نک :هم ،مان)؛ همو،
مقدمه بر قه الی دمدم (نک :هم ،شمو). صفحه 4
