روزنامه روژان شماره ۷۲۳
روزنامه روژان شماره ۷۲۳
روزنامه روژان شماره ۷۲۳
روزانهم -افرسی ،رکدی
رفع معضل ترافیک
سنندج نیاز به کمک
سایر دستگاه ها دارد
بر کمر زاگرس
سال دوازدهم -شماره 723
روزنامه سیاسی اجتماعی استان کردستان
تیتـرها
تبر طمع
2000تومان
یکشنبه 20فروردین 20 - 1402ی خاکه لێوەی 2723ی کوردی
خبر
گزارش روژان از برداشت و عرضه گیاهان خوراکی؛
افطاری؛باطعمگیاهانبهاری
کمبود زمین
چالش توسعه کردستان
.صدیق مینایی
*l
*
شورای راهبردی و
6شهر کردستان
در وضعیت زرد کرونایی
مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی
کردستان گفت :طبق جدیدترین رنگ بندی
کرونایی وزارت بهداشت ،تعداد شهر های
زرد استان از چهار شهر به ۶مورد افزایش
یافت.
بهرام کندایی اظهار کرد :شهر های بیجار،
دیواندره ،دهگالن ،سنندج ،کامیاران و بانه
در وضعیت زرد و شهر های سقز ،مریوان،
سرواباد و قروه هم ابی است.
مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی
کردستان افزود :بر اساس اخرین به روز
رسانی ها ،تعداد شهر های با وضعیت قرمز
از ۱۹به ۱۸شهر کاهش و تعداد شهر های
با وضعیت نارنجی از ۴۵به ۷۶شهر افزایش
یافت.
او با بیان اینکه موارد ابتال به کرونا در
استان افزایش یافته است از شهروندان
خواست پروتکل های بهداشتی را رعایت و
در تجمعات از ماسک استفاده کنند.
کندایی تاکید کرد :پرهیز از دست دادن و
روبوسی در مهمانی ها ،بهبود تهویه منازل،
استفاده از ماسک در تجمعات و مکان های
سربسته ،تزریق واکسن کرونا برای افراد
باالی ۱۸سالی که بیش از ۶ماه از تزریق
دوز قبلی انان گذشته باشد و افراد دارای
بیماری های زمینه ای شامل بیماران قلبی،
کلیوی ،کبدی ،تنفسی ،دیابت ،فشارخون و
سخت درمان ضروری است..
باز تعریف رسانه ها
.وحید حاج سعیدی
*l
*
یەک شت
لەمن فێر بە
کلیس ای ئاغه زەمان
.ڕازی دەڕوێش
*l
به سه رهاتی سێ سەدە
مێـژووی پایتـەختـی
ئـەردەاڵنـەکان(سنـه)
*
نجات ۱۰قطعه کبک
وحشی از دست
شکارچیان در سرواباد
استاندار کردستان وعده داد؛
اجرایبزرگترینطرحگردشگریدرصلوات ابادسنندج
سنندج -خبرنگار روژان:
استاندار کردستان اجرای بزرگترین طرح
گردشگری در روستای صلوات اباد سنندج
خبر داد.
اسماعیل زارعی کوشا این خبر را در جلسه ای که
به منظور بررسی ابعاد ایجاد منطقه گردشگری
در صلوات سنندج تشکیل شد عنوان کرد اما به
جزئیات ان اشاره بیشتری نکرده است.
به گزارش پایگاه اطالع رسانی استانداری
کردستان ،وی با بیان اینکه منطقه صلوات اباد
در مجاورت شهر سنندج دارای ظرفیت
بالقوه ای برای طرح های تفریحی و گردشگری
ن دارند،
است و مردم نیز عالقه فراوانی به ا
گفت :بر اساس برنامه ریزی های صورت گرفته
و با اعالم اماده گی سرمایه گذار بخش خصوصی
یک طرح گردشگری در مقیاس سه هزار و
۵۰۰هکتار در این منطقه اجرایی و عملیاتی
خواهد شد.
زارعی کوشا با بیان اینکه سرمایه گذار یک شرکت
توانمند و در کشورهای مختلف طرحهای بزرگی
را اجرا کرده است ،اظهار کرد :در گام نخست
سرمایه گذاری ۲۰میلیون دالری در این پروژه و
در بخش های مختلف انجام خواهد شد.
استاندار کردستان عنوان کرد:اجرای این پروژه
تنها مختص به یک دستگاه و سازمان خاص
نیست و توقع ما این است که همه ادارات و
دستگاه ها ان را به عنوان یک طرح استانی و
فرادستگاهی بنگرند و همه امکانات خود را پای
کار بیاورند.
وی ابراز امیدواری کرد:با جدیت موجود در میان
مدیران اجرایی استان حتی االمکان تا یکسال
بخش بزرگی از کار به نتیجه رسیده باشد.
زارعی کوشا پیگیری قرارگاهی این پروژه را مورد
تاکید قرار داد و افزود:نکته بسیار حائز اهمیت
این است که اجرای این پروژه به هیچ وجه نباید
درگیر بروکراسی اداری و فرایندهای دست و
پاگیر ان شود و بر همین مبنا مدیران خود باید
شخصا مسائل را پیش ببرند.
مقام عالی دولت در کردستان بر اهمیت بومی
گرایی در طراحی بخش های مختلف این منطقه
گردشگری تاکید کرد و گفت :در این محیط باید
مجموعه ای ایحاد شود که ماهیت منطقه ای و
بومی داشته باشد و مردم منطقه نیز در پیشبرد
ان کامال بکار گرفته شوند.
استاندار کردستان اضافه کرد :مردم باید در این
طرح بزرگ احساس سهامداری داشته باشند و
از ان به عنوان فرصتی در راستای ایجاد درامد و
اشتغال ارزیابی تعبیر کنند.
توسط کمیته امداد کردستان صورت گرفت؛
اطعام ۲۳هزار نیازمند در نیمه نخست ماه رمضان
سنندج -خبرنگار روژان:
مدیرکل کمیته امداد استان کردستان گفت :در
نیمه نخست ماه مبارک رمضان و با کمک خیران
۲۳هزار نیازمند کردستانی اطعام شده اند.
رضا طوسی ،در گفت و گو با روژان ،با بیان اینکه
یکی از برنامه های اصلی این نهاد در ماه مبارک
رمضان اطعام نیازمندان است ،گفت :این کار به
دو روش توزیع غذای گرم و جیره خشک انجام
می شود.
وی با اشاره به اینکه از ابتدای ماه مبارک رمضان
تاکنون ۷۷اشپزخانه طبخ غذای نیازمندان در
سطح استان ایجاد شده است ،افزود :از طریق این
اشپزخانه ها در نیمه نخست ماه مبارک رمضان
۱۰هزار پرس غذای گرم تهیه ،بسته بندی و بین
نیازمندان توزیع شده است.
مدیرکل کمیته امداد استان کردستان ارزش
ریالی این تعداد پرس غذای گرم را ۷۵۰
میلیون تومان ذکر و بیان کرد :پنج هزار بسته
سبد غذایی در قالب جیره خشک و به ارزش
سه و نیم میلیارد تومان در از طریق مراکز
نیکوکاری در نیمه نخست ماه مبارک رمضان
بین نیازمندان سطح استان کردستان توزیع شد.
وی تهیه و توزیع هشت هزار مورد افطاری
ساده به ارزش ۲۴۰میلیون تومان را از دیگر
برنامه های اجرا شده امسال در نیمه نخست ماه
مبارک رمضان ذکر کرد و گفت :تعداد ۲۳هزار
نفر افراد نیازمند در نیمه نخست ماه مبارک
رمضان اطعام شده اند.
طوسی با اشاره به اینکه از ابتدای ماه مبارک
رمضان تاکنون برای ۲۵۰کودک یتیم
حامی یابی شده است ،افزود :جمع اوری زکات
فطریه و طرح ازادسازی زندانیان جرائم غیر عمد
از دیگر ویژه برنامه های این نهاد به مناسبت ماه
مبارک رمضان نام بوده است.
وی ضمن تقدیر و تشکر از همراهی تمامی
خیرانی که در برنامه های کمک به نیازمندان
با این نهاد همکاری دارند ،اظهار کرد :خیرانی
که تمایل به مشارکت در این کار خیرخواهانه
را دارند می توانند با مراجعه به کلیه مراکز
نیکوکاری و دفاتر این نهاد در سراسر استان
کمک های خود را به نیازمندان اهدا کنند.
مدیر کل کمیته امداد استان کردستان یاداور
شد :همچنین کد دستوری *۸۸۷۷*۰۸۷#و
شماره کارت ۶۰۳۷۹۹۱۸۹۹۹۶۷۷۴۳برای
اهدای کمک به نیازمندان در این ماه مبارک در
نظر گرفته شده است.
در جشن گلریزان اعالم شد؛
۲۴۳زندانی جرایم غیرعمد کردستان ازاد شدند
سنندج -خبرنگار ورزشی روژان:
رئیس کل دادگستری استان کردستان با اشاره
به اینکه هم اکنون ۳۰۰زندانی جرائم غیرعمد
چشم انتظار خیرین هستند ،گفت :سال گذشته
۲۴۳زندانی جرایم غیرعمد کردستانی از زندان
ازاد شدند.
حجت االسالم والمسلمین سیدحسین حسینی،
در مراسم جشن گلریزان ویژه ازادسازی زندانیان
جرایم غیر عمد افزود :سال گذشته با مساعدت
ستاد دیه کشور و استان و به همت خیرین ۲۴۳
نفر از زندانیان کردستانی با مجموع بدهی ۶۶
میلیارد تومان از زندان ازاد شدند.
وی اظهار داشت :سال گذشته زندانیان دیگر
زیادی مورد رافت نظام و رهبری قرار گرفته و به
اغوش خانواده هایشان بازگشته اند.
وی اظهار امیدواری کرد :امسال نیز به همت
خیرین نیک اندیش کردستانی ،زندانیان بیشتری
از زندان ازاد شوند چراکه همگان به این مهم
واقف هستیم که با کمک هایمان می توانیم
گرفتاری های دیگران را حل کنیم و پاداش ان
را از خداوند بگیریم.
رئیس کل دادگستری استان کردستان با اشاره
به وضعیت اقتصادی موجود ،کمک به زندانیان
نیازمند و خانواده های انان را ضروری دانست
و یاداور شد :با حمایت و کمک های یکدیگر
می توانیم در کاهش اسیب های اجتماعی و
پیشگیری از وقوع جرم در جامعه تاثیرگذار باشیم.
در این مراسم موقوفه ماه رخسار معتمدوزیری
یک میلیارد تومان و «محمد احمد شیخ احمد»
شهروند کورد عراقی ۱۰۰میلیون تومان برای
ازادی زندانیان کمک کردند.
اگهی تحدید ماقصه عمومی مربوط به تعداد ۱۳نفر نیروی
خدماتی جهت اداره کل و ادارات شهرستانهای تابعه استان
(قرارداد سود مدیریتی در قالب حجمی)
و مناقصه ۱۲خودرو استیجاری
«نوبت اول»
اداره کل تعاون ،کار و رفاه اجتماعی استان کردستان در نظر دارد از طریق مناقصه عمومی نسبت به ارائه خدمات تعداد
13نفر نیروی خدماتی و ۱۲خودرو استیجاری جهت اداره کل و ادارات شهرستان های تابعه استان را به شماره های نیازسنجی
( )۲۰۰۱۰۰۳۷۳2۰۰۰۰۰۵و ( )۲۰۰۲۰۰۳۷۲۲۰۰۰۰۰۱از طریق سامانه تدارکات الکترونیکی دولت برگزار نماید.
کلیه مراحل برگزاری مناقصه ،از دریافت اسناد مناقصه تا ارائه پیشنهاد مناقصه گران و بازگشایی پاکت ها از طریق درگاه سامانه
تدارکات الکترونیکی دولت (سناد) به ادرس www.setadiran.ir :انجام خواهد شد و الزم است منافعه گران در صورت عدم
عضویت قبلی ،مراحل ثبت نام در سایت مذکور و دریافت گواهی امضای الکترونیکی را جهت شرکت در مناقصه محقق سازند.
* تاریخ انتشار مناقصه :در سامانه ۱۴۰۳/۱/17
* مهلت دریافت اسناد مناقصه از سایت :از ساعت ۱۴:۰۰روز یک شنبه مورخ ۱۴۰۲/۱/17 -19لغایت ۱۴۰۳/۰۱/20
* مهلت زمانی ارسال پیشهاد :ساعت ۱۴:۰۰مورخ ۱۴۰۲/۰۱/30
* زمان بازگشایی پاکت ها :ساعت ۱۰صبح روز ۱۴۰۲/۱/31
* اطالعات متاس دستگاه مناقصه گزار :جهت دریافت اطالعات بیشتر در خصوص اسناد مناقصه و ارائه پاکت های الف :سنندج-
بلوار جانبازان -مجتمع سایت اداری -کدپستی - ۶۶۱۶۸۳۴/511
تلفن ۰۸۷۳۳۲۲۵۶۳۱-۲ :داخلی ۱۳۱و ۳۱۶
اطالعات متاس سامانه ستاد جهت انجام مراحل عضویت در سامانه :
مرکز تماس ۰۲۱-۴۱۹۳۴ :دفتر ثبت نام ۸۸۹۶۹۷۳۷ :و ۸۵۱۹۳۷۶۸
اطالعات تماس دفاتر ثبت نام سایر استان ها در سایت سامانه www.setadiran.irبخش ثبت نام پروفایل
تامین کننده مناقصه گر موجود است .
اداره کل تعاون ،کار و رفاه اجتماعی استان کردستان صفحه 1
سال دوازدهم lشماره l 723یکشنبه 20فروردین 1402
خــــــــرب
یادداشت
در دیدار شهردار و اعضای شورای شهر سنندج با استاندار کردستان مطرح شد؛
شورای راهبردی
و باز تعریف
رسانه ها
.
وحید حاج سعیدی
نقش رسانه ها در پیشبرد اهداف علمی ،تجاری،
اموزشی و مذهبی بر همگان اشکار است و همین
امر باعث شده رسانه ها در همه کشورهای دنیا
جایگاه با اعتباری پیدا کنند و در بسیاری از
مناسبات مختلف نقشی تعیین کننده و اساسی
ایفانمایند.
البته باید اذعان داشت رسالت رسانه ها در صورتی
مثمر ثمر و اثربخش خواهد بود که استقالل
رسانه حفظ شود و رسانه ها در جهت تامین
منابع اقتصادی خویش به نهادها و احزاب مختلف
وابستگی پیدا نکنند.
با این وجود در سال های اخیر به دالیل گوناگون
اقتصادی و غیر اقتصادی شرایط رسانه های کشور
به گونه ای رقم خورده است که بیشتر توان و
انرژی گردانندگان انها صرف پیدا کردن منابع
مالی برای سر پا نگه داشتن یا حتی احیای رسانه
است و رقابتی که باید بین خبرنگاران برای تولید
محتوی مناسب تر و علمی تر باشد ،در راستای
جذب بیشتر اگهی است.
این فاجعه که می توان از ان به عنوان مرگ
تدریجی رسانه ها نام برد با افزایش ضریب نفوذ
استفاده از فضای مجازی صد چندان شده و
دولت های یک دهه اخیر نیز با ذوق زدگی از ان
استقبالکردند!
هر چند باز گرداندن شرایط به اوضاع مطلوب دور
از دسترس نیست ولی به شهادت اکثر فعاالن
این حوزه نبود نگاه حرفه ای در بین مسئوالن
و نداشتن مشاور رسانه ای باعث شده تا رسانه ها
کج دار و مریز به حیات خود ادامه دهند و با
یارانه هایی که به صورت قطره چکانی و سلیقه ای
به بدنه نحیف رسانه ها تزریق می شود ،امور
خویش را پیش ببرند.
در چنین شرایطی شاید راه اندازی یک شورای
راهبری مستقل متشکل از رسانه ای های با سابقه
و جوانان پر انگیزه ،در باز تعریف و احیای مجدد
رسانه ها موثر باشد.
مطالبه گری از مسئوالن ،برگزاری جلسات
با مدیران و الزام مدیران به معرفی مشاور
رسانه ای دارای شناسنامه و رزومه ،پیگیری
برگزاری نشست های خبری توسط اداراتی
که سال هاست نشت خبری برگزار نمی کنند،
تالش برای جذب بخشی از بودجه فرهنگی
ادارات که رسانه را جدای از فرهنگ می بینند،
تربیت نیروی ماهر انسانی با برگزاری دوره های
تخصصی ،حذف و یا ادغام رسانه های موازی
و نقد بی رحمانه محتوای رسانه ها ،راه اندازی
سامانه تولید محتوی به نحوی که محتوهای
تولید شده توسط سردبیران قابل خرید باشد،
تالش در جهت الزام ادارات به خرید بخشی
از نشریات چاپی استان ،تالش برای اختصاص
بخشی از یارانه وزرات ارشاد به تولید کنندگان
محتوی(در حال حاضر یارانه فقط به مدیران
مسئول پرداخت می شود) و ...بخشی از اقداماتی
است که شاید در اینده بتواند رسانه های استان
را به سر منزل مقصود برساند و جایگاه از دست
رفته انها را باز یابد.
کشف ۲۳۹میلیارد ریال
فرار مالیاتی در کردستان
سنندج -خبرنگار روژان:
فرمانده انتظامی استان کردستان از کشف ۲۳۹
میلیارد فرار مالیاتی با تالش ماموران پلیس
امنیت اقتصادی استان خبر داد.
سردار»علی ازادی» در گفت وگو با خبرنگاران
اظهار کرد :ماموران پلیس امنیت اقتصادی
استان کردستان با اشراف اطالعاتی از فرار
مالیاتی توسط یکی از مودیان مالیاتی مطلع و
موضوع را در دستور کار خود قرار دادند.
وی افزود :پس از هماهنگی با مراجع قضائی و با
تحقیقات و اقدامات تخصصی و پلیسی از مودی
مذکور ۳۱۹میلیارد ریال انواع کاال که غالبا از
نوع از نوع قطعات یدکی وسایل نقلیه و غیره
بوده ،توسط افراد ناشناس و با اقداماتی ظاهرا
قانونی ولی با سوء استفاده از کارت بازرگانی
وارد کشور شده است که این اقدام منجر به
فرار مالیاتی و جریمه عدم پرداخت و تضییع
حقوق بیت المال به میزان ۲۳۹میلیارد ریال
شده است.
فرمانده انتظامی استان گفت :در این رابطه ۲
نفر دستگیر و به همراه پرونده در اختیار مراجع
قضائی قرار گرفتند
رفعمعضلترافیکسنندجنیازبه کمکسایردستگاه هادارد
رییس شورای اسالمی شهر سنندج گفت :رفع
معضل ترافیک سنندج نیاز به یک عزم بین
دستگاهی دارد چرا که شهرداری به تنهایی
متولی این مهم نیست و سایر دستگاه ها نیز باید
پای کار بیایند.
فرهاد میمنت ابادی در دیدار شهردار و اعضای
شورای شهر سنندج با استاندار کردستان اظهار
کرد :شهرداری سنندج ۲۱هکتار خالص زمین
مسکونی از راه و شهرسازی طلب دارد که این
موضوع را در سفر وزیر به استان مطرح کردیم و
دستور الزم گرفته شد که در صورت تمکین راه
و شهرسازی اتفاقات بسیار خوبی در شهرداری
صورت می گیرد.
وی ادامه داد :سازمان اوقاف در حفاظت از
اراضی خود در شهر سنندج سهل انگاری می کند
و همین موضوع زمینه سودجویان را در تصرف
اراضی فراهم می کند که می طلبد استاندار به این
قضیه ورود کند.
رئیس شورای اسالمی شهر سنندج افزود :حل
مشکل اب شرب سنندج و اجرای پروژه انتقال
اب به این شهر در بازه زمانی کوتاه نشان داد که
می توان با عزم جهادی کارهای بزرگ را خیلی
زود به نتیجه رساند.
وی در ادامه به معضل ترافیک در شهر سنندج
هم اشاره کرد و گفت :رفع این مشکل نیاز به یک
عزم بین دستگاهی دارد .متاسفانه شهرداری در
مورد رفع مشکالت ترافیکی دست تنهاست و در
این خصوص نیاز به اهتمام جدی بین دستگاهی
دارد.
میمنت ابادی اقدامات شهرداری در بهسازی و
اسفالت معابر طی سال گذشته را قابل توجه
دانست و گفت :مدیریت شهری با برنامه ریزی
و کار مضاعف در سال گذشته توانست تحول
عظیمی در اسفالت و بهسازی معابر در سطح
شهر به ویژه در مناطق حاشیه ایجاد کند.
وی افزود :محوریت قراردادن نقاط حاشیه برای
خدمت رسانی و تالش در راستای توزیع عادالنه
خدمات به شهروندان از دیگر نقاط مثبت عملکرد
مدیریت شهری در این دوره بوده است.
رئیس شورای اسالمی شهر سنندج با بیان
اینکه این اقدامات با وجود محدودیت اعتبارات
انجام گرفته است ،گفت :تمام هم و غم ما ایجاد
بسترهای الزم در راستای رضایتمندی شهروندان
است و در همین راستا اجرای چندین پروژه
بزرگ در حوزه های سرمایه گذاری ،عمران شهری
و ...در دستور کار است.
رونمایی از 12پروژه سرمایه گذاری در مرکز
استان کردستان
شهردار سنندج نیز گفت 12 :پروژه سرمایه گذاری
در اینده نزدیک در سنندج رونمایی می شود که
اجرای انها در کنار دیگر پروژه های کالن عمران
شهری نویدبخش حرکت های بزرگ توسعه در
شهر سنندج خواهد بود.
به گفته سیدانور رشیدی امسال پروژه های بزرگی
در سنندج شروع می شود و تحول قابل توجهی در
این بخش را شاهد خواهیم بود.
وی اضافه کرد :مناقصه اجرای 3کالن پروژه
مهم عمران شهری که نقش مهمی در بازگشایی
گره های ترافیکی دارد برگزار شده و در اینده
نزدیک فاز اجرای ان اغاز می شود.
رشیدی با تاکید براینکه اولویت شهرداری سنندج
واگذاری این پروژه ها به شرکت های قدر و توانمند
بومی است ،افزود :در صورت عدم استقبال
وتوانایی شرکت های بومی تصمیم دیگری گرفته
خواهد شد.
شهردار سنندج از رفع مشکل عملیات اجرایی
پروژه اسالم اباد پس از یک دهه وقفه خبر داد
و گفت :سعی می شود با بسیج امکانات و نیروها
این پروژه در سریع ترین زمان ممکن تکمیل و به
بهره برداری برسد.
به گفته وی ،احداث چند پارکینگ عمومی و
طبقاتی در نقطه مرکزی شهر سنندج در دستور
کار قرار گرفته است.
شهردار سنندج افزود :اجرای 143هکتار پارک
در راستای توسعه فضای سبز ،اجرای پروژه
تقاطع غیرهم سطح تکیه و چمن و چندین پروژه
سرمایه گذاری از دیگر برنامه های شهرداری
سنندج است.
شهردار سنندج از شهرداری الکترونیک و هوشمند
سازی حمل ونقل ،گفت :براساس امارهای میدانی
شهرداری سنندج در زمینه ستاد برفروبی ،نهضت
اسفالت ،خدمات سفر نوروزی بیش از 90درصد
رضایتمندی در بین شهروندان داشته است.
وی عنوان کرد :اگرچه 1401برای شهرداری
افطاری؛ باطعمگیاهانبهاری
در فصل بهار مردم کردستان طبق یک سنت
دیرینه به طور گسترده به مصرف انواع گیاهان
خوراکی روی می اورند و این گیاهان را جایگزین
مواد پروتئینی می کنند.
گروهی نیز مصرف گیاهان خوراکی را شفابخش حفاظت از محیط زیست استان بررسی و انجام
می دانند و طبق سفارش پزشکان سنتی ،برای طرح های مطالعاتی در این حوزه است.
درمان بیماری های خود از انها استفاده می نمایند .گیاهان خوراکی که در کردستان و در کوه های بلند
کردستان از استانهای خوش اب وهوای کشور و دامنه کوهپایه ها می رویند به دلیل عدم استفاده
است که به سبب داشتن اب وهوای مرطوب از مواد شیمیایی در پرورش و تولید انها دارای
و معتدل مدیترانه ای وخاک حاصل خیز زیستگاه امالح بسیار مفید بوده و در اکثر موارد متخصصان
گیاهان وجانوران گوناگونی است که کارشناسان تغذیه و پزشکان مصرف ان را به مردم سفارش
منابع طبیعی ومحیط زیست منطقه ان را استان می کنند.
در این فصل از سال روزانه صدها نفر از شهروندان
گل وگیاه می نامند.
مناطق مختلف کردستان از جمله سارال ،چهل برای چیدن این گیاهان راهی مناطق کوهستانی
چشمه ،کوساالن ،شاهو ،اورامانات ،سورین ،اربابا ،می شوند و تا غروب به چیدن این گیاهان مشغول
اریز ،پیازه وکره میانه جایگاهی مناسب برای می شوند .این روزها برای بعضی افراد این گیاهان
رویش گیاهان وحشی دارویی وخوراکی است و خوراکی منبع درامد خوبی شده به طوری که
بارش مناسب باران بهاری هم موجب اغاز برداشت برداشت این گیاهان را برای خود و خانواده شان
به عنوان راهی برای امرار معاش تبدیل کرده است.
گیاهان خوراکی ان شده است.
بیش از ۵۰نوع گیاه خوراکی ،دارویی و صنعتی در بسیاری از شهرهای استان یکی از میادین این
در کردستان برداشت می شود که مصرف ان از شهر به خرید و فروش انوع گیاهان اختصاص یافته
و خریداران و فروشندگان زیادی در این بازار
روزگاران گذشته مرسوم بوده است.
«قازیاغه»« ،پیچک»« ،شنگ»« ،کنگر» و «پونه» هستند و گیاهانی که از مناطق روستایی اورده
از گونه های متدوال سبزی های کوهی در استان می شود ابتدا توسط این افراد خریداری و پس از
کردستان به شمار می روند که تقریبا این گونه ها جداسازی ضایعات و قسمت های اضافه و بسته
در اکثر قریب به اتفاق مناطق استان می رویند و بندی به قیمت باالتری به مصرف کنندگان فروخته
صاحب امتیاز :سلیمان اهلل مرادی
قائم مقام :ناصر کانی سانانی
مدیر مسئول و سردبیر :هژیر اهلل مرادی
دبیر بخش کردی :عماد کریمیان
دبیر سرویس فرهنگ و هنر :ایرج بهرام نژاد
چاپخانه :کار و کارگر
ادرس دفتر مرکزی :سنندج ـ میدان ازادی
کدپستی6613733953 :
تلفن 33615870 :ـ 087
: RoJanpress.irوبسایت
: Rozhanweekly@gmail.comایمیل
: @Rojandailyکانال تلگرام
روژان حق ویرایش و اصالح مطالب
را برای خود محفوظ می داند
دیدگاه های ارائه شده در مقاالت
به معنای تایید ان از سوی روژان نیست
انتشار تمامی مقاالت به منزله تایید ان از سوی روژان نیست
سنندج سال سختی بود اما با وجود تمام
مشکالت و محدودیت ها توانسته عملکرد خوبی
در بخش های مختلف از جمله به سرانجام رساندن
پروژه های نیمه تمام ،پرداخت بخش قابل توجهی
از مطالبات گذشته پیمانکاران ،اجرایی کردن
کمپ ماده 16به عنوان کاری که بیش از 11
سال بر زمین مانده بود و بروزرسانیدن حقوق و
مزایای پرسنل داشته باشیم.
شهردار سنندج تصریح کرد :نهضت اسفالت با
محوریت مناطق حاشیه و تاکید بر توزیع عادالنه
خدمات در سال گذشته در شهر سنندج اغاز شد
و این روند با سرعت بیشتر در سال جاری ادامه
خواهد یافت.
رشیدی افزود :با وجود محدودیت های اعتباری
سال گذشته بیش از 50هزار تن اسفالت در
نواحی و مناطق مختلف شهر سنندج انجام
گرفت که زمینه رضایتمندی شهروندان به ویژه
در نواحی منفصل شهری را تا حد قابل توجهی
فراهم کرد.
وی اذعان کرد :با رایزنی های صورت گرفته بیش
از 2هزار تن قیر رایگان را برای سنندج جذب
کردیم که 750تن ان به کارخانه اسفالت تزریق
شده و در فصل عمرانی روکش و بهسازی 20
معبر از این محل در نقاط مختلف شهر شروع
خواهد شد.
وی نبود طرح مطالعاتی را یکی از مشکالت
شهرداری سنندج در سال گذشته عنوان کرد و
افزود :تعریف طرح های مطالعاتی با توجه به نیاز
شهر و با تاکید بر توجیه اقتصادی و رفاهی برای
شهرداری و شهروندان سال گذشته به صورت ویژه
در دستور کار شهرداری قرار گرفت و خوشبختانه
بیش از 20طرح با بهره گیری از توانایی و تخصص
افراد صاحب نظر تدوین شد و امسال تعدادی از
این طرح ها وارد فاز اجرا خواهد شد.
شهردار سنندج اولویت شهرداری را اجرای
طرح های سرمایه گذاری حفظ منافع شهر و
شهرداری و تسهیلگری در مسیر سرمایه گزاری
دانست و افزود :نقاط ضعف و قوت پروژه هایی که
در سنوات گذشته در شهر اجرا شده احصا و تمام
توان خود را برای به حداقل رساندن این نقاط
ضعف و تقویت نقاط قوت بکار گرفته ایم.
بلوغ و تدبیر ،نقطه مثبت شورای شهر
سنندج است
استاندار کردستان هم خدمات شهری در
سرفصل های مختلف را قابل توجه دانست و گفت:
مهم ترین نقطه مثبت شورای شهر سنندج بلوغ و
تدبیری است که در طول یک سال گذشته از انها
شاهد بودیم .برونداد اختالفات در شورای شهر
سنندج نسبت به دوره های قبل ناچیز بوده که
این مهم بلوغ و تدبیر درست و درایت اعضای
شورای اسالمی شهر را می رساند.
استاندار کردستان اظهار داشت :کارهای زیادی
انجام شده است اما معتقدیم با توجه به نیازهای
موجود ،می طلبد کارهای اساسی و کالن تر در
سطح شهر سنندج انجام شود.
وی عنوان کرد :تعریف و اجرای پروژه های کالن
عمران شهری به ویژه در حوزه رفع گره های
ترافیکی نیاز اصلی شهر سنندج است و موجب
امیدافرینی در جامعه شود.
زارعی کوشا اضافه کرد :مراحل اجرای پروژه های
تعریف شده شهرداری سنندج به خصوص در
حوزه ترافیک باید زودتر با انتخاب پیمانکاران
قدر و توانمند شروع شود تا مردم در کنار سایر
خدمات ارزشمند این نهاد ،شاهد اتفاق افتادن
کارگاه عمران شهری در مرکز استان باشند.
وی همچنین گفت :در حوزه نهضت اسفالت و
توجه به حاشیه شهر سنندج انصافا کارهای خوب
و شایسته ای صورت گرفته است اما این روند باید
با سرعت بیشتر به ویژه در هسته مرکزی شهر هم
استمرار پیدا کند.
استاندار کردستان عنوان کرد :اجرای پروژه های
سرمایه گذاری نیاز اساسی شهر است و می تواند
نقش مهمی در ایجاد درامد پایدار برای شهر
داشته باشد.
زارعی کوشا با بیان اینکه مدیریت شهری سنندج
ویترین تمام خدمات نظام در استان است ،گفت:
بیش از 90درصد از مسافرین و گردشگرانی که
کردستان را به عنوان مقصد سفر انتخاب می کنند
در سنندج حضور و یا شب مانی دارند و این مهم
نیاز به کار بیشتر در مرکز استان را دوچندان
می کند.
وی خاطرنشان کرد :در راستای تقویت درامد
شهرداری با تمام توان در کنار شورا و شهرداری
هستیم و خود را عضوی از این مجموعه می دانیم.
مردم از انها استفاده می کنند اما گونه های دیگری
چون ریواس« ،گیالخه»« ،بنا»« ،کول»« ،خوژه»،
«کاشمر» و «به رزا» از دیگر گونه های سبزی کوهی
هستند که در بعضی از مناطق استان از جمله دشت
سارال و بلندی های اورامان و ژاورود پیدا می شوند
و با انها انواع غذاهای خوشمزه درست می شود.
بر اساس برخی امارها بیش از 100گونه گیاه
خوراکی در استان کردستان می رویند که به دلیل
تنوع بسیار زیاد جغرافیایی امکان اینکه این تعداد
نیز افزایش یابند وجود دارد و یکی از برنامه های
می شود.
گیاهان فصل بهار در کردستان خاصیت های
مختلفی در پیشگیری از ابتال به حساسیت ها
و الرژی های فصلی دارد
مینا مرادی یکی از بانوان سنندجی در این باره
به کردتودی گفته است :این روزها متاسفانه
مردم به دلیل مصرف بسیار زیاد گوشت قرمز و
خوراکی های شیمیایی و مصنوعی همیشه در
معرض انواع بیماری های مختلف قرا دارند که
خوردن گیاهان خوراکی فصل بهار برای سالمتی
با نمک به صورت خام خورده می شود.
ی رویه گیاهان بهاری این
برداشت های ب
ذخایر ارزشمند ژنتیکی را در معرض نابودی
قرار داده است
استان کردستان از شرایط اب و هوایی ،پراکنش
انها بسیار ضروری و مفید است.
وی در ادامه عنوان داشت :پخت و نحوه درست بارندگی مناسب و تنوع گونه ای بی نظیری
کردن این گیاهان ساده و بدون شک هر فردی برخوردار بوده که به بهشت گمشده گیاه شناسان
شێعرستان
یەک شت لەمن فێر بە
.
ڕازی دەڕوێش
رۆڵە چەندسالی تر جلەوی ژیان
ئەدەمە دەستی خۆت بەئارەزووی
خۆت هەنگاو بنێ..
چ هەڵەیە پێویست بووبیکە
بەرووی ژیان پێبکەنە مەهێلە کەس
پێت پێبکەنێ..
ڕێڕەوێک بۆ خۆت هەلبژێرە
لەمەجلسی گەوران مەدوێ بەهەر
شەش هەستەوە گوێ ڕادێرە..
بیر بکەوە پێش هەنگاونان
مەچۆرە سەر هیچ دیانەتێک دەست
بخە سەر دلت مەڵێ ئەمە شەلە ئەمە
کوێرە..
کچەکەم یەک شت لەکاکت فێربە
ئەم دوونیایە دارستانە جێگەی مڕۆڤی
چاونەترس و بوێرە..
ترس و دلەراوکێ دەتکەوێنێ
یا مرۆڤێکی تەقوادار بە یا بەئارەزووی
خۆت رابوێرە..
ئەوڕۆژە دوونیا کۆتایی دێ کە
سوودم نەما
گەر گەیشتم بەلێدانی نەفخی سووڕ
الی من سازە سەنتوورە بلوێرە..
هەموو کەسێک بەدوای ئەوەیە
کەنیەتی
بێ ئامانج مەژی هەوڵدە لەکاتەکانتی
بنوێرە..
ژیان لەپیاوێک گەورەتر ببینە
هەرپیاوێک دەستی لەسەر دائەنێیت
گورگی نێو پێستی مەڕە قەت مەلێ
ئەمە شێرە..
مەبە حەز و ئارەزووی هیچ کەسێک
کۆتایان دێت من کاکی تۆم بارگەی
کاکت لەلێژە و دەمەو زنوێرە..
بەدڵ هەنگاو بنێ
نەفس دەتکەوێنێ ڕۆژی نەفس لێڵەو
شەویشی شەو کوێرە..
ئەگەڕ ئەتوانی هەگبەی ژیانم بخوێنەوە
پێش ئەوەی بکەویتە سەر ئەم دوونیا
چەور و نێو ئەو ڕووباڕە سوێرە.
نجات ۱۰قطعه کبک
وحشی از دست
شکارچیان در سرواباد
می تواند ان را برای وعده های غذایی خود درست
کند و یا حتی در فریزر برای فصل های دیگر سال
نیز نگهداری کنند.
این شهروند کردستانی بیان داشت :گیاهان
فصل بهار در کردستان خاصیت های مختلفی در
پیشگیری از ابتال به حساسیت ها و الرژی های
فصلی دارد و همیشه به فرزندان خود توصیه
می کنم ،کمتر از گوشت قرمز و خوراکی های
ناسالم استفاده کنند ،بلکه از این گیاهان خوراکی
که زود هضم و در سالمتی گوراش بسیار مفید
است بخورند.
وی گفت :البته بسیاری از زنان کردستانی اغلب
برای درست کردن ترشی ،مخلوط با ماست،
خورشتاز این نوع گیاهان هم استفاده و از یکی دو
نوع دیگر ان مانند بادام درختی ،ریواس و شینگ
معروف است ،تنوع اقلیمی و اب و هوای معتدل
کوهستانی زاگرس موجب شده که این منطقه
زادگاهی برای رویش بیش از ۲هزار گونه گیاهی
باشد و اکثر مردم این دیار نیازهای غذایی خود را
از گیاهان بهاری تامین می کنند.
ی رویه در سالهای اخیر این ذخایر
برداشت های ب
ارزشمند ژنتیکی را در معرض نابودی قرار داده و
چه بسا بسیاری از انها در خطر انقراض قرار دارند
باید برداشت از انها از باالی سطح خاک به صورتی
انجام شود که پیاز ،پیازچه یا ریشه در داخل خاک
باقی مانده تا هم ساختار خاک حفظ شود و هم
اندام های زایشی و رویشی این گیاهان حفظ شود.
برداشت گیاهان بهاره باید با توجه به نحوه رویش و
تکثیر ان در طبیعت انجام و با استفاده از روش هایی
نوین از برداشتی قدیمی و بی رویه خودداری شود.
اگهی فقدان سند مالکیت
اقای موسی جلیلی برابر استشهادیه رسمی به شماره 1401/1/8-101که به تایید دفتر اسناد
رسمی شماره 113سنندج رسیده مدعی هستند که سند مالکیت ششدانگ پالک 2243
فرعی از 1اصلی بخش 12سنندج به شماره سریال 57213به نام ایشان که به دلیل جابجایی
مفقود گردیده و از این اداره تقاضای صدور سند مالکیت المثنی را نموده اند که مراتب در
اجرای ماده -120ایین نامه اصالحی قانون ثبت مصوب 1380/11/4در یک نوبت منتشر تا
هر کس مدعی انجام معامله و یا وجود سند مالکیت نزد خود است از تاریخ انتشار این اگهی
ظرف مدت 10روز به این اداره مراجعه و اعتراض نماید .در غیر این صورت سند مالکیت
المثنی صادر خواهد شد.
هیوا احمدیان -رئیس ثبت منطقه 2سنندج
م الف 1469
سنندج -خبرنگار روژان:
رئیس اداره حفاظت محیط زیست سرواباد
از دستگیری دو شکارچی متخلف و نجات
۱۰قطعه کبک وحشی خبر داد.
حبیب اله دبستانی در گفت وگویی اظهار
کرد :در گشت و کنترل منطقه حفاظت
شده کوساالن توسط محیط بانان ۱۰قطعه
کبک وحشی نجات داده شدند.
وی ادامه داد :محیط بانان در سه ماموریت
جداگانه عالوه بر دستگیری دو شکارچی،
سه قبضه اسلحه که یکی از اسلحه ها غیر
مجاز بود و ۸قفس چوبی نیز همراه کبک ها
کشف و ضبط گردید.
وی تصریح کرد :متخلفان جهت انجام
مراحل قانونی به مراجع قضایی معرفی
شدند.
منطقه حفاظت شده کوساالن – شاهو در
شهرستان های سرواباد -مریوان و کامیاران
و هم مرز با کردستان عراق واقع شده است
و در این منطقه ۱۱۷گونه پرنده ۲۳ ،گونه
پستاندار ۱۷ ،گونه خزنده و ۲۴۲گونه
گیاهی شناسایی شده است.
مناطق حفاظت شده بزرگترین میراث
طبیعی هر کشوری است که می تواند در
خدمت جامعه ی امروز و نسل های اینده
باشد و با حفظ تنوع زیستی و ارائه خدمات
اکوسیستمی در ایفای نقش حیاتی در
حفاظت از بهترین ذخایر ژنتیکی فون و
فلور ،منابع پایه اب و خاک بەعنوان
بسترساز توسعه و معیشت پایدار
زیستمندان باشد. صفحه 2
سال دوازدهم lشماره l 723یکشنبه 20فروردین 1402
جامعه
تبر طمع بر کمر زاگرس
زاگرس قربانی تولید هیزم و قاچاق زغال
زاگرس درد دارد؛ گاهی تبر و گاهی هم اتش تیشه به ریشه اش
می زند و کمرش را به درد می اورد .قاچاق هم بالی جان زاگرس
است؛ جنگلی که طی دهه های اخیر مساحت ان کاهش یافته
است.
وقتی صحبت از قاچاق چوب به میان می اید ،خبری از مافیایی
سازمان یافته نیست ،اما تولیدکنندگان غیرقانونی زغال و هیزم
همیشه هستند ،محلی ها هم گاهی به بهانه مراسم عزا و عروسی و
پخت وپز روزانه تبر می زنند بر تن بنه ،بلوط و بادام ها.
از طرفی هم بیکاری ،تورم و شرایط اقتصادی حال و روز درختان و
جنگل ها را بد کرده ،شرایطی که باعث شده خیلی ها اره به دست
شوند برای گرفتن کمی پول .روند قاچاق ثابت نیست و نوسان
دارد ،اماری که کاهش یا افزایش ان با وضعیت معیشت مردم
در ارتباط است.
قصه تلخ قطع درختان جنگلی سال هاست در کشور ما ادامه دارد
و به حکایتی تکراری تبدیل شده که متاسفانه به دلیل قوانین
قدیمی و خاک خورده ،قاچاقچیان چوب را برای تبر زدن به ریشه
درختان جسورتر می کند.
کاهش چشمگیر مساحت جنگل های کردستان
دکتر احمد ولی پور در گفت و گو با ایسنا در رابطه با اخرین
وضعیت جنگل ها و قاچاق چوب در کردستان اظهار کرد:
ن های زاگرس نشین ،دارای
کردستان به عنوان یکی از استا
پوشش جنگلی است ،اگرچه در امارهای رسمی مساحت جنگل
های استان کردستان حدود ۳۷۳هزار هکتار بیان شده اما
مساحت واقعی این جنگل ها به میزان قابل توجهی کمتر از این
مقدار است ،به طوری که مساحت فعلی این جنگل ها ممکن است
به میزان ۳۰درصد کاهش یافته باشد.
وی با بیان اینکه در رابطه با وضعیت قاچاق چوب در استان
کردستان امار مشخصی وجود ندارد افزود :در واقع اداره کل منابع
طبیعی کردستان یا اماری در زمینه قاچاق چوب ندارد و یا ان
ی دهد ،از نظر این دستگاه اجرایی که وظیفه مدیریت
را ارائه نم
و حفاظت از پوشش جنگلی و درختی را بر عهده دارد ،همه
ی شود درختان باغی بوده
محموله های چوبی که از استان خارج م
که با تایید و مجوز اداره منابع طبیعی بارگیری و حمل میشود.
رئیس مرکز پژوهش و توسعه جنگل های زاگرس شمالی ،بیان
کرد :ناگفته پیداست که این به معنای نبود قاچاق چوب نیست و
این در حالیست که مشاهدات و گزارش های میدانی بیانگر فعالیت
قابل توجه دالالن چوب در استان است ،در حال حاضر در استان
کردستان همه انواع چوب های باغی و جنگلی خرید و فروش
می شود.
وی افزود :عالوه بر پوشش جنگلی ،که مطابق تعریف فائو بر
مبنای تا ج پوشش ۱۰درصد تعریف می شود ،درختان پراکنده
در مراتع و کشتزارها از جمله منابع درختی با ارزش استان است،
جنگل های استان کردستان به طور عمده از سه گونه بلوط
وی ول ،مازودار ،برودار و گونه بنه تشکیل شده است ،عالوه بر این،
گونه های دیگری مانند گالبی جنگلی ،زالزالک ،کیکم ،ارغوان،
بادام ،بید و ...به عنوان گونه همراه در جنگل های استان دیده
می شود ،پوشش درختان پراکنده نیز بیشتر از گونههایی مانند
بادام ،زالزالک و گالبی تشکیل شده است.
ولی پور ،با بیان اینکه در رابطه با وضعیت قاچاق چوب در استان
کردستان امار مشخصی وجود ندارد ،افزود :در واقع اداره کل منابع
طبیعی کردستان یا اماری در زمینه قاچاق چوب ندارد و یا ان را
ارائه نمیدهد ،از نظر این دستگاه اجرایی که وظیفه مدیریت و
حفاظت از پوشش جنگلی و درختی را بر عهده دارد ،همه محموله
ی شود درختان باغی بوده که با
های چوبی که از استان خارج م
تایید و مجوز اداره منابع طبیعی بارگیری و حمل میشود.
رئیس مرکز پژوهش و توسعه جنگل های زاگرس شمالی ،عنوان
سنندج -خبرنگار روژان :مدیرکل بنیاد مسکن انقالب اسالمی
کردستان از مقاوم سازی ۴۳درصد واحدهای مسکن روستایی در
کردستان خبر داد.
سعید رسولی در یک کنفرانس خبری به مناسبت سالروز تاسیس
بنیاد مسکن یکی از خدمات این نهاد را احداث سالیانه ۴هزار واحد
مسکن روستایی در کردستان نام برد و گفت :در سال جاری نیز
این تعداد در برنامه بنیاد مسکن کردستان قرار دارد.
رسولی با اشاره به اینکه برنامه ریزی شده که جشن پایان
مقاوم سازی مسکن روستایی را در سال ۱۴۱۰برگزار کنیم افزود:
بنیاد برای تحقق این امر تسهیالت مسکن روستایی ۲۰۰میلیون
تومانی را با ۵درصد سود و بازپرداخت ۲۰ساله به روستائیان
پرداخت می کند که تاکنون از سهمیه ۴هزار واحد ۳ ،هزار و ۳۵۱
متقاضی برای عقد قرارداد به بانک های عامل معرفی شده اند.
وی از بانک ها خواست بنیاد مسکن را در این زمبنه کمک کنند
چرا که فصل عمرانی در کردستان محدود و حدود ۶ماه از سال
است.
مدیرکل بنیاد مسکن کردستان گفت :تاکنون ۵۳هزار و ۹۶۰
واحد مسکن روستایی معادل ۴۳درصد واحدهای مسکونی در
کردستان مقاوم سازی شده و در برابر هر گونه حوادث و بالیایی
کرد :ناگفته پیداست که این به معنای نبود قاچاق چوب نیست
و این در حالیست که مشاهدات و گزارش های میدانی بیانگر
فعالیت قابل توجه دالالن چوب در استان است ،در حال حاضر
در استان کردستان همه انواع چوب های باغی و جنگلی خرید و
فروش می شود.
به گفته وی ،حتی بسیاری از تک درختان زالزالک و گالبی پراکنده
در مراتع و کشتزارها نیز قطع شده است .مردم عادی در تاریکی
شب درختان را قطع و با خودرو سواری به دپوهای مشخص چوب
ی فروشند ،این دپوها در همه شهرهای استان
ی کنند و م
حمل م
وجود دارند و شناخته شده هستند .بارگیری چوب از این دپوها
به مراکز بزرگتر خرید چوب یا کارخانه های صنایع چوب انجام
می شود.
تبدیل چوب به زغال
ولی پور ادامه داد :یکی دیگر از شکل های قاچاق چوب در استان
کردستان ،تبدیل چوب به زغال و فروش ان در سطح وسیع و به
صورت ازادانه در داخل و خارج استان است که در این زمینه نیز
اداره کل منابع طبیعی طی این سال ها موفق به متوقف کردن
یا کاهش ان نشده است .برای نمونه با عبور از جاده های جنگلی
(از جمله جاده مریوان به سقز) ستون های دود در داخل جنگل
مشاهده می شود که نشان دهنده کوره های زغالگیری است.
وی عنوان کرد :در سال های اخیر به دالیل گوناگونی تخریب
جنگل و قطع درختان ،تهیه زغال و قاچاق چوب و زغال به شدت
افزایش یافته و وضعیت جنگل ها و پوششهای پراکنده درختی
را با بحران شدید مواجه کرده است .از جمله این عوامل میتوان
به تشدید بحران بیکاری ،وضعیت نامناسب اقتصادی ،محدودیت
تجارت کاال در مرزها ،کمبود بارندگی و در نتیجه گرانی علوفه
و کاهش سوددهی دامداری روستایی ،افزایش قیمت نهادههای
دامی و عدم حمایت از دامداران ،اجرای طرح تنفس جنگل در
شمال کشور و محدودیت شدید تولید چوب مورد نیاز کارخانه ها
و در نتیجه تامین نیاز چوبی از سایر مناطق کشور ،افزایش قیمت
ل گیری بازار و جریان پولی قابل توجه در زمینه چوب،
چوب و شک
نبود نظارت کافی از طرف اداره منابع طبیعی ،کمبود نیرو ،امکانات
و اعتبار مورد نیاز برای اجرای درست پایش و کنترل و همچنین
عدم وجود اراده کافی در نهادهای نظارتی و انتظامی برای مقابله
با تخریب جنگل و قاچاق چوب اشاره کرد.
رئیس مرکز پژوهش و توسعه جنگل های زاگرس شمالی ،بیان
کرد :توسعه صنایع چوب و عالقه و تقاضای فزاینده به کاالهای
چوب-پایه منجر به افزایش نیاز به چوب در کشور شده است.
جنگل های کشور امکان تامین نیاز و پاسخگویی به کل تقاضای
چوبی کشور را ندارد و واردات چوب نیز بسیار محدود (کمتر از ۱۰
درصد نیاز چوبی) است ،از طرفی بهره برداری چوب از کل جنگل
های کشور ممنوع است ،سایر منابع چوبی مانند باغهای میوه و
زراعت چوب نیز پاسخگوی نیاز موجود نیست.
افزایش وابستگی جامعه محلی به جنگل
به گفته وی ،به طور کلی اتکا مردم محلی به منابع طبیعی برای
به دست اوردن پول و درامد یک راه سخت برای تامین معیشت
است اما با سخت شدن شرایط اقتصادی ،وابستگی به این منابع
بیشتر می شود .بر اساس تحقیقی که اخیرا منتشر شده مهمترین
ارزش جنگل از دیدگاه جوامع محلی ارزش تامین درامد و
معیشت مردم است ،همچنین در پژوهشی دیگر مشخص شد
که وابستگی جامعه محلی به جنگل برای تامین معیشت نسبت
به ۱۰سال پیش از حدود ۶درصد به ۱۸درصد رسیده است .از
این رو باید منتظر بهره برداری بیشتر مردم از جنگل ها باشیم .با
این حال مهمتر از مردم محلی ،دالالن و قاچاقچیان چوب هستند
که بازاری با گردش مالی قابل توجه برای این کار راه انداخته اند
و مقابله با ان در مرحله نخست نیازمند اراده جدی دستگاه های
اجرایی و سایر سازمان های مسئول است.
دکتر ولی پور ،با اشاره به اینکه بر اساس امار رسمی مساحت
جنگل های استان کردستان ۳۷۳هزار هکتار اعالم شده است
اما مساحت واقعی بر پایه امارهای جدید بسیار کمتر و در حدود
۲۵۰هزار هکتار است ،افزود :این نشان دهنده تخریب جنگل ها
در طول نیم قرن اخیر به دالیل مختلف است.
به گفته ،این استاد دانشگاه ،عوامل تخریب جنگل چندین عامل
هستند که به صورت مستقیم و غیر مستقیم منجر به از بین رفتن
جنگل ها می شوند ،به عالوه این فاکتورها می توانند یک فرایند و
زنجیره باشند ،مثال تغییر کاربری جنگل با قطع درخت ،زغالگیری
و فروش و حمل چوب همراه است ،درختان پراکنده زالزالک
و گالبی جنگلی که در مراتع و کشتزارها دیده می شد ،ارزش
ژنتیکی ،ارزش منظر ،ارزش اقتصادی ،ارزش زیبایی شناسی و
ارزش تنوع زیستی باالیی داشتند که متاسفانه بخش زیادی از
انها به دلیل قطع از دست رفته است.
وی ادامه داد :عالوه بر کاهش کمی مساحت جنگل ،تخریب
ساختار و کیفیت جنگل نیز از پیامدهای قاچاق چوب است.
کاهش تراکم و تاج پوشش جنگل ،تکرار شاخه زادی جنگل و
کاهش پتاسیل شاخه زاد ،از بین رفتن گونه های کمیاب ،از بین
رفتن ارزش منظر ،از بین رفتن زیستگاه حیات وحش و پرندگان
و افزایش ریسک اتشسوزی جنگل از جمله اثرات منفی قاچاق
چوب است .به این ترتیب شرایط جنگل به گونه ای خواهد بود
که ظرفیت تولیدی جنگل دچار نقص شده و امکان ارائه خدمات
اکوسیستمی به شکل مناسب را از دست می دهد.
رئیس مرکز پژوهش و توسعه جنگل های زاگرس شمالی ،بیان
کرد :همچنین از جنبه اجتماعی و فرهنگی ،قطع درخت و قاچاق
چوب اثار بسیار ناگواری مانند عادی شدن این مساله و توسعه ان
خواهد داشت که همه اینها ضربه های بزرگی به پایداری جنگل
و طبیعت ،که هدف غایی جنگلداری هستند ،وارد خواهد اورد.
وی افزود :صرف هزینه های زیاد گشت و مراقبت جنگل و مبارزه
و تعقیب قاچاقچیان از اثار دیگر قاچاق است که در مواردی حتی
به کشته و زخمی شدن جنگلبانان می انجامد .امنیت فیزیکی
و روانی مدیران ،کارشناسان و نیروهای حافظ منابع طبیعی و
خانواده های انان نیز گاهی از طرف قاچاقچیان چوب تهدید می
شود.
گونه هایی که بیشتر قاچاق می شود
ولی پور عنوان کرد :به نظر می رسد هر ماده ای که بتوان نام
چوب را بر ان گذاشت پتانسیل فروش در بازار و قاچاق دارد!
خرید و فروش چوب ابتدا با درختانی مانند بید و صنوبر و درختان
باغی اغاز شد .تیرهای چوبی ساختمان های روستایی قدیمی نیز
جمع اوری شد .درختان زالزالک و گالبی جنگلی که به صورت
پراکنده در جای جای استان بودند قطع شدند .درختان بلوط و
سایر درختان جنگلی هم هدف اصلی قاچاقچیان هستند .این
افراد گاهی مسافتهای چند کیلومتری را برای رسیدن به جنگل
و قطع درختان طی می کنند و درختان مورد نظر را قطع و
بارگیری می کنند.
وی در رابطه با امار مربوط به کشفیات قاچاق چوب اعالم کرد که
برای من مشخص نیست ولی انچه مسلم است بخش زیادی از
قاچاق چوب در شرایط فعلی هرگز کشف نمی شود.
رئیس مرکز پژوهش و توسعه جنگل های زاگرس شمالی ،گفت:
ابتدا باید مشخص شود دالیل و عوامل قاچاق چوب چیست ،چه
کسانی هستند و چرا با وجود قوانین و چارچوب های اداری و
دستگاه های اجرایی و انتظامی و قضایی ،درختان جنگلی و
خودروی کشور قطع می شود .وی افزود :همانطور که گفته شد
قاچاق چوب توسط یک شبکه بزرگ صورت می گیرد که ممکن
است سازماندهی پیچیده ای هم نداشته باشند اما با این حال به
یکی از عوامل تخریب جنگل ها و پوشش درختی کشور و استان
تبدیل شده اند.
به گفته ولی پور ،در برخی روستاها تعدادی از جوانان برای کسب
درامد با واسطه ها همکاری می کنند و با توجه به شناختی که از
جغرافیای منطقه دارند ،شبانه اقدام به قطع و حمل درختان می
کنند .قیمت چوب افزایش زیادی پیدا کرده و درامد خوبی برای
انها دارد .با توجه به طرح تنفس جنگل های شمال و ممنوعیت
بهره برداری ،چوب مورد نیاز صنایع تامین نمی شود و تقاضا برای
چوب بسیار بیشتر از عرضه ان است .منابع چوبی ما باغ های میوه،
زراعت چوب و جنگل ها هستند.
این استاد دانشگاه ،افزود :جنگل های زاگرس از نظر قانونی،
حفاظتی هستند و امکان بهره برداری از انها وجود ندارد ،بنابراین
واردات چوب ارزان از خارج یک ضرورت انکارناپذیر است و
همانطور که در برنامه چهارم توسعه تاکید شده است باید تعرفه
واردات چوب بسیار کاهش یابد یا حذف شود.
وی با تاکید بر اینکه باید به این مساله در برنامه هفتم توسعه توجه
شود ،عنوان کرد :بخشی از قاچاق چوب معلول شرایط اقتصادی
کشور و فقر و بیکاری روستاییان و سایر افراد دخیل است .نگرش
مادی و کسب درامد نسبت به جنگل و منابع طبیعی بر نگرش
غیرمادی و خدمات اکوسیستمی و محیط زیستی جنگل و طبیعت
(مانند ارزش تنوع زیستی ،زیستگاه حیات وحش ،حفاظت اب و
خاک) غلبه دارد و هر چه بحران اقتصادی تشدید پیدا کند این
مساله به چالش عمیق تری تبدیل خواهد شد.
به گفته ولی پور ،مردم ما و کردها از گذشته های بسیار دور
فرهنگ حفاظت از محیط زیست و جنگل و طبیعت را داشته اند
و زندگی کردها همزیستی و تعامل با طبیعت بوده است .مراتع و
جنگل های کردستان بدون این تعامل به طور کامل از بین می
رفت .البته این همزیستی در بسیاری از نقاط کشور از جمله در
میان عشایر وجود داشته است.
رئیس مرکز پژوهش و توسعه جنگل های زاگرس شمالی ،افزود:
انچه امروز اتفاق افتاده است نتیجه به هم خوردن شدید تعادل
مدیرکل بنیاد مسکن انقالب کردستان خبر داد؛
جشن پایان مقاوم سازی مسکن روستایی تا سال۱۴۱۰
طبیعی ایمن شده اند.
وی افزود :سال گذشته تفاهم نامه احداث هزار واحد مسکن
محرومین با بنیاد مستضعفان در استان کردستان منعقد شد که
جدای از تسهیالت کم بهره ،تسهیالت بالعوض هم به انها اعطا
می شود که تاکنون ۳۵۰واحد ان تمام شده است.
رسولی همچنین از تفاهم نامه با بهزیستی و کمیته امداد برای
مسکن دار کردن مددجویان و بخصوص خانوارهای دارای دو
معلولیتی در استان خبر داد.
مدیرکل بنیاد مسکن انقالب اسالمی کردستان در بخش دیگری از
سخنانش گفت :هر جا اسیبی اتفاق بیفتد این نهاد متولی بازسازی
است که تاکنون بنیاد مسکن کردستان یکی از دستگاه های پای
کار بوده است.
وی اعالم کرد ۶۲۴ :واحد از زلزله ۱۴۰۰در کردستان بازسازی و
تحویل صاحبان انها شد.
به گفته رسولی ،یکی دیگر از اقدامات این نهاد ،احداث و تامین
مسکن برای محرومین است که تاکنون ۵هزار و ۲۷۰واحد احداث
و تحویل متقاضیان شده و ۶۰واحد دیگر هم طبق برنامه زمان بندی
تا پایان امسال احداث و تحویل متقاضیان می شود.
رسولی تصریح کرد :بنیاد مسکن انقالب اسالمی در دیواندره،
کامیاران ،قروه ،دهگالن و بیجار در قالب طرح جهش مسکن ۳
هزار و ۴۰۵متقاضی ثبت نام کرده اند که برای بیش از دو هزار واحد
زمین تامین شده و برای مابقی نیز تا پایان خردادماه امسال زمین
تامین و عملیات اجرایی شروع می شود.
وی عنوان کرد :در حال حاضر عملیات اجرایی ۷هزار و ۴۰۵واحد
از سهمیه نهضت ملی هم در استان کردستان شروع شده است.
رسولی اذعان داشت :در شهرهای زیر ۲۵هزار نفر جمعیت متولی
صفر تا صد نهضت ملی ،بنیاد مسکن است که متقاضیان پاالیش
شده ۴۵۱ ،نفر تایید نهایی شده و پس از تامین زمین به بانک
است ،مبارزه برای برطرف کردن نیازهای حداقلی معیشت است.
کسی که برای به دست اوردن اندکی پول برای گذران زندگی ،با
پذیرش خطر جان کولبری می کند طبیعی است که قطع درخت
را هم انجام می دهد .با این حال تا امروز درصد کمی از روستاییان
دست به چنین کاری می زنند و خیلی از مردم قطع درختان را
گناه می دانند و تقبیح می کنند.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه موضوع دیگر ناکارامدی قوانین
از نظر عدم بازدارندگی و ضمانت اجرایی است ،افزود :البته این
مساله محدود به حوزه منابع طبیعی نیست و در زمینه های دیگر
هم دیده می شود.
جریمه ارزان تر از ارزش چوب
وی افزود :مجازات ها و جرایم خیلی کمتر از ارزش چوب و
درخت هستند اما چالش اساسی تر عدم اجرای همین مجازات ها
و جرایم موجود به صورت جدی است .بررسی پرونده ها و احکام
ی کند .از جمله می توان
صادره نکات زیادی را برای ما روشن م
به دوره زمانی بسیار طوالنی فرایند دادرسی اشاره کرد ،ناچیز
بودن جرایم در پرونده های تخریب و تصرف اراضی و چشم پوشی
کردن از بخشی از ان باعث تعجب است.
به عقیده ولی پور ،در مواردی به نظر می رسد اهتمام جدی در
مسئولین برای مبارزه با قاچاق چوب وجود ندارد .ممکن است
مدیر ،قاضی یا مامور نیروی انتظامی با توجه به ضعیت اقتصادی
موجود تصور کند منابع طبیعی و جنگل در اولویت نیست و تامین
معیشت مردم فعال ضروریتر است .با پذیرش اینکه ضرورت تامین
معیشت انکارنشدنی است اما این تصور درستی نیست که بخواهیم
از هر روشی به ویژه تخریب منابع طبیعی به این هدف برسیم.
با کمترین اگاهی از ارزش های اکوسیستمی و پیامدهای ناگوار
تخریب ان ،دیدگاه به طبیعت تغییر جدی خواهد کرد.
رئیس مرکز پژوهش و توسعه جنگل های زاگرس شمالی ،بیان
کرد :اداره منابع طبیعی برای مبارزه با قاچاق چوب نیاز به حمایت
و پشتیبانی مادی و معنوی بیشتری دارد .در مرحله اول باید
فرمانداری ،دادستانی ،دادگستری ،نیروهای انتظامی و سایر
دستگاه ها و اشخاص مرتبط با این مساله پشتیبانی جدی و
مسئوالنه خود را در عمل از منابع طبیعی نشان دهند.
وی با تاکید براینکه باید امکانات و تجهیزات الزم در اختیار منابع
طبیعی قرار گیرد ،افزود :تعداد نیروهای منابع طبیعی بسیار کمتر
از ان است که بتواند گستره منابع طبیعی را پوشش دهد .این
نیروها به صورت شبانه روز اماده باش هستند و خطر جانی نیز انها
را تهدید می کند ،بنابراین الزم است توجه جدی به شرایط کار انها
صورت گیرد و خدمات و سختی کار انها به گونه ای جبران گردد و
هم تعداد کافی نیرو برای حفاظت منابع طبیعی به کار گرفته شود.
مشارکتی که نادیده گرفته می شود
متاسفانه ما در مدیریت و حفاظت منابع طبیعی یکی از پتانسیل
های مهم را تاکنون نادیده گرفته ایم و ان هم مشارکت مردم اعم از
جامعه محلیNGO ،ها و سایر عالقمندان به طبیعت است .با وجود
اینکه مدیران ما سال ها از مدیریت مشارکتی در منابع طبیعی
صحبت می کنند اما در این زمینه موفق نبوده ایم و مشارکت واقعی
مردم اتفاق نیفتاده و صرفا نمایش ناقصی از ان در برخی طرح ها
و پروژه ها دیده می شود.
وی ،بیان کرد :مشارکت مردم می تواند ضمن کمک به حفاظت
بهتر منابع طبیعی منجر به کاهش هزینه ها شود .ما باید به مرحله
ای از توسعه برسیم که این باور ایجاد شود که مردم و دولت با هم
هستند ،دوگانه دولت -مردم رنگ ببازد و اعتماد متقابل بین انها
شکل بگیرد ،به نظر می رسد امروزه این دیدگاه متاثر از مسائل
مختلف اجتماعی و اقتصادی کمرنگ شده است.
ولی پور ،ادامه داد :البته اداره منابع طبیعی به عنوان یک دستگاه
دولتی به تنهایی مسئول این وضعیت نیست اما به دلیل ارتباط
نزدیک برنامه ها و فعالیت های این دستگاه با جامعه محلی می
تواند با برنامه ریزی درست ،سرمایه اجتماعی قابل اتکایی برای
خود ایجاد کند.
این استاد داشگاه ،عنوان کرد :منابع طبیعی طیف گسترده ای
از ذی نفعان را دارد چرا که ویژگی ها ،خدمات و کیفیت ان
زندگی همه انسان ها را تحت تاثیر قرار می دهد ،هنر مدیران
منابع طبیعی این است که با برنامه ریزی درست پاسخ درخوری به
خواسته ها و تقاضاهای گوناگون این ذی نفعان بدهند به شکلی که
هم اصل پایداری منابع تهدید نشود و هم واکنش مناسبی به ذی
نفعان نشان داده شود.
وی بیان کرد :منابع طبیعی باید ارتباط مناسبی با جامعه داشته
باشد و در بخش رسانه ها باید اگاهانه از ظرفیت های موجود بهره
بگیرد ،مثال انتظار بر این است که سایت اداره کل منابع طبیعی
استان کردستان یک درگاه ارتباطی قوی برای مخاطبان خود باشد
که با کمال تعجب در حال حاضر این سایت در دسترس نیست.
رئیس مرکز پژوهش و توسعه جنگل های زاگرس شمالی ،تصریح
کرد :منابع طبیعی ارزش های چندگانه ای دارند و اهمیت انها در
زندگی انسان نسل کنونی و نسل های اینده بسیار حیاتی است.
وی خاطرنشان کرد :مدیریت منابع طبیعی (حفاظت و بهره برداری
و )...عالوه بر سازوکارهای رسمی و چارچوب های اداری و قانونی
نیازمند همکاری و تعهد یکایک افراد جامعه است .کارایی مدیریت
اداری در طول این سال ها مشخص شده و نتیجه ان در کاهش
سطح جنگل ها ،زوال کمی و کیفی مراتع ،تبدیل اراضی طبیعی به
سایر کاربری ها ،عدم توانایی مقابله با قاچاق چوب و شکست اکثر
طرح های جنگل داری و جنگل کاری قابل مشاهده است.
این استاد دانشگاه یاداور شد :البته این وضعیت تنها معلول مدیریت
منابع طبیعی نیست و نباید از خودگذشتگی و تالش های مدیران
و کارشناسان دلسوز و برخی اقدامات مثبت ولی اندک را نادیده
گرفت .با این حال توان این سیستم و بازدهی ان در حوزه جنگل و
مرتع همین بوده است .از این رو جامعه باید اگاهانه تر و مسئوالنه تر
حافظ درختان و جنگل های ارزشمند خود باشد.
معرفی می شوند.
وی ادامه داد :اجرای طرح هادی روستایی هم یکی از برنامه های
بنیاد مسکن است که تاکنون در ۵۶۴روستای استان اجرا شده که
۴۳درصد روستاهای استان را شامل می شود.
مدیرکل بنیاد مسکن کردستان یاداوری کرد :از محل قیر رایگان،
معابر ۳۰۳روستای استان اسفالت شد و امسال نیز ۱۲۷میلیارد
تومان برای اجرای معابر روستایی اختصاص یافته که با همکاری
فرمانداران پروژه هایی تعریف شده و اسفالت معابر شروع می شود.
وی همچنین افزود ۵۶۲ :میلیارد تومان اعتبار برای اجرای طرح
هادی در روستاهای کردستان اختصاص یافته که ۲۲۳میلیارد
تومان ان تخصیص یافته است.
رسولی خاطرنشان کرد :با کل اعتبارات ۲۵۴ ،پروژه طرح هادی در
روستاهای استان را اجرا خواهیم کرد.
وی ادامه داد :کردستان یکی از استان های موفق در مطالعات طرح
هادی روستایی است که در تمامی روستاهای باالی ۲۰خانوار
مطالعات انجام شده و اکنون بازنگری طرح هادی در دست اقدام
است .همچنین سال گذشته استان اول کشور در جذب قیر رایگان
و اسفالت معابر روستایی شد و اعالم کرده ایم هر استانی نتواند
سهمیه قیر را جذب کند کردستان امادگی جذب ان را دارد.
دیدگاه
کمبود زمین
چالش توسعه
کردستان
.
صدیق مینایی
موضوع تصرف اراضی و تعرض به منابع طبیعی و
محیط زیست یکی چالش های توسعه کردستان
است که از دو دهه قبل به علت افزایش قیمت
اراضی و اهمال در برخورد با افراد و باندهای
متصرف تبدیل به پدیده ای غیر قابل کنترل
شده به طوری که برخی از این باندها با استفاده
از مفرهای قانونی و اعمال نفوذ بر مجاری اداری
موفق به اخذ اسناد غیر قابل ابطال شده اند.
کمبود زمین صنعتی ،شهری ،تاسیساتی،
ورزشی و رفاهی به علت خروج بخش بزرگی
از اراضی دارای کارایی از روند توسعه ،افزایش
قیمت به سبب قرار گرفتن روال تعیین نرخ
در دست دالالن ،اسیب دیدن اکوسیستم،
تکثر ثروت در دست عده ای خاص و افزایش
انگیزه تعرض به منابع طبیعی و محیط
زیست مهترین تبعات این موضوع است که
در مواردی مانند زیان های زیست محیطی
جبران فاجعه ممکن نیست.
زمانی که علت تاخیر در اجرای برخی طرح ها
و پروژه ها را از مسئولین جویا می شوی همه
کمبود زمین را علت العلل معرفی می کنند ،به
این علت روند توسعه استان با بن بست مواجه
و ارتقاء شاخص های توسعه یافتگی متوقف
شده و کردستان با روال عقبگرد با شیب تند
دست و پنجه نرم و بسیاری از منابع از استان
خارج می شود.
گسترش شهرک های صنعتی ،اجرای طرح های
مسکن ملی ،احداث سالن های ورزشی و
ساخت پارک های تفریحی گرفتار دست کمبود
زمین شده اند ،اما در کنار این وضعیت حجم
عظیمی از اراضی ،بدون استفاده در دست
افرادی خاص قرار دارد که حاضر نیستند انها
را در قبال دریافت وجه در اختیار متولیان امر
بگذارند ،بسیارند طرح ها و پروژه هایی که مکان
یابی انها تمام شده اما در زمان اجرا ،افرادی با
ارائه اسناد و مدارک مانع ادامه کار می شوند.
زمین باید در اختیار افرادی قرار گیرد که ان
را در زمینه توسعه اقتصادی به کار می گیرند و
اگر فردی نتوانست در موعد مقرر طرح خود
را اجرا کند باید فوری زمین را از وی گرفته و
به سایر متقاضیان واگذار گردد تا روند توسعه
گرفتار دست ضوابط بیگانه با توسعه نشود.
در دورانی خاص برخی از افراد تحت عناوین
خاص مانند طرح «طوبی» ،واحد تولیدی و
پرورش طیور زمین هایی در مساحت های
باالتر از نیاز در حریم شهرها گرفته و بعدا به
عناوین و بهانه هایی واهی مثل ورشکستگی،
عدم صرفه اقتصادی و نزدیکی به محیط
مسکونی طرح را اجرا نکرده و همچنان
زمین ها را در تصرف داشته و بخش هایی از
انها را با مبالغ باال فروخته اند که در اصل
بایستی این اراضی را از انها پس می گرفتند.
در حالی که استان با کمبود زمین روبرو است،
هزاران هکتار زمین بالاستفاده و بالتکلیف در
داخل و حریم شهرها وجود دارد اما کسی حاضر
نیست تا در این راستا اقدام کند ،برای نمونه
اشاره می شود به وجود صدها سوله متروکه و
زمین بالاستفاده در شهرک های صنعتی ،تغییر
خودسرانه کاربری سوله و ابنیه شهرک های
صنعتی به قلیان سرا ،انبار ،سالن عروسی و
کافه ،بالاستفاده شدن صدها هکتار زمین
توسط افراد دارای مدارک مخدوش و مشکوک.
چرا متولیان اداره کردستان برای حل مشکل
کمبود زمین اقدام عاجل نمی کنند؟ گروهی
عدم ورودشان را موانع قانونی ذکر می کنند،
عده ای عافیت طلب هستند زیرا احتمال
می دهند در مقابل باندهای با نفوذ کم اورده و
انها را از کار برکنار کنند و گروهی هم احتمال
دارد که خود سهمی در ان داشته باشند.
به هیچ وجه قابل پذیرش نیست که قانون به جای
اینکه محق عدالت و حامی توسعه و رفع فقر باشد
در خدمت رانت ،حامی رانت خور و مانع توسعه
باشد .من ماده یا تبصره ای در این راستا نیافتم
و پی بردم که این امر بهانه ای بیش نیست ،این
هم قابل قبول نیست که مدیران عافیت طلب در
راس امور باشند یا باندها بر اثر اهمال در برخورد
به این حجم از قدرت برسند و یا مدیرانی بدون
ترس سهمی در رانت داشته باشند.
در حالی که کردستان با بحران مسکن روبروست
و خانوارهای اجاره نشین با مشکالت بزرگی
مواجه هستند و دولت طرح هایی برای برون
رفت از این بحران در سراسر کشور دارد که
در همه استانها در حال اجراست و نوید بخش
اینده خوشایندی برای انهاست اما در کردستان
خبری از اجرا نیست زیرا زمین برای اجرا در
نیست اما نگاه به حاشیه شهرها حکایت از وجود
هکتارها هکتار زمین بالاستفاده دارد که هر روز
باندهای ساخت و ساز غیر مجاز شهرکی به دور از
معیارهای مهندسی شهری و استانداردهای ایمنی
در انها می سازند .ضرورت دارد همه نهادهای
حاکمیتی بدون فوت وقت وارد میدان پیکار با این
پدیده خطرناک شوند و اجازه ندهند کردستان
بیش از این تاوان حاشیه امن قانونی رانت خوران
و سایر موانع توسعه را بپردازد .شورای حفظ
حقوق بیت المال کردستان چندین سال است
که با حضور ارگانهای دولتی ،قضایی و نظارتی
تشکیل شده و مدام خبر از رفع تصرف اراضی
ملی می دهند اما مردم همچنان شاهد تاخت و
تاز رانت خوران در اراضی تصرفی هستند.
اخیرا رئیس کل دادگستری کردستان خبر از
رفع تصرف 73هکتار از اراضی ملی و منابع
طبیعی داد که در جای خود خوشحال کننده
و در بطن خود چند موضوع حاشیه ای مسبوق
به سابقه دارد -1این اراضی بعد از رفع تصرف
تعیین تکلیف سریع نشده و در کش و قوس
اداری منتظر تعیین تکلیف خواهد ماند -2در
اولویت بندی تخصیص قرار نگرفته و طرح ها
همچنان در انتظار خواهند ماند. صفحه 3
سال دوازدهم lشماره l 723یکشنبه 20فروردین 1402
www.rojanpress.ir
الپەڕەی
وەزیری گواستنەوە و گەیاندنی عێراق:
هێڵی شەمەندەفەر لەنێوان ئێران و عێراق دروست دەکرێت
وەزیری گواستنەوە و گەیاندنی عێراق ،ڕێککەوتنێکی هێڵی شەمەندەفەری لەنێوان عێراق و ئێران راگەیاند.
ڕەزاق موحیبیس سەعداوی بە سەرۆکایەتی شاندێکی پلە بااڵ ،سەردانی تارانی پایتەختی ئێرانی کرد بەمەبەستی
تاوتوێ کردنی دۆسیەی پەیوەندی هێڵی ئاسنی پەیوەست بە گواستنەوەی سەرنشینانی نێوان دوو واڵتە.
وەزیری گواستنەوە و گەیاندنی عێراق لە تاران لەگەڵ مێهرداد بەزرپاش کۆبووەتەوە و چەند پرسێکی لەگەڵدا
تاوتوێ کردوە ،یەکێک لە پرسە گرنگەکانیش پڕۆژەی بەستنەوەی هێڵی ئاسنین بۆ گواستنەوەی سەرنشینەکانە لە
ڕێگەی دەروازەی شەالمچەی باشووری ڕۆژئاوای بەسرە.
کوردی
به سه رهاتی سێ سەدە لەمەوپێشی پایتەختی ئەردەاڵنەکان(سنه)
کلیسا ی
ئاغه زەمان ()1
.
ئەرتەش بوو کە لە شەڕێکدا کوژرا.
11ـ بنەماڵەی ئاقاجانییه کان :سێ برا بوون
و تاجر و عومدەفرۆشی ویشکەباری میوە
بوون.
12ـ بنەماڵەی مسرییەکان :ئەم بنەماڵەیە مڵک
وماڵیان زۆر هەبوو .زۆرتر لەگەڵ ناوچه ی
دیواندەرە سه ودا و موعامەلەیان بوو.
13ـ بنەماڵەی کاالنییه کان :ئەم بنەماڵەیە
قوماشفرۆش بوون.
14ـ بنەماڵەی سەڕافییه کان :ئەم بنەماڵەیە لە
بازاڕدا دوکانیان هەبوو و دوکتۆر سەڕافی،
گەورەی ئەم بنەماڵەیە بوو و ماوەیەکیش
پزیشکی قانوونی شاری سنە بوو.
15ـ بنەماڵەی نوورئومید :زۆرتر فرۆشیار و لە
بازاڕدا بوون و کەرەسەی ماڵێیان دەفرۆشتن.
16ـ بنەماڵەی غەبیری :ئەوانە وردەواڵەفرۆش
بوون و بەرموور و شتی ئەنتیکەیان دەکڕی
و دەفرۆشت .هاتوچۆی ئاوایییەکانی دەوری
سنەیان دەکرد.
17ـ بنەماڵەی پنحاس حەنۆکە :تەواویان
لە بازاڕدا بوون ،تەنیا کەسێکیان نەبی لە
ئەرتەشدا خزمەتی دەکرد.
زۆر بنەماڵەی دیکە لە گوزەری سیروس
دەژیان .پێشنۆژیان “خەلیفەیایا” بوو.
بەشێک لە بنەماڵە ئەرمەنییەکانی گەڕەکی
ئاغەزەمان
1ـ بنەماڵەی پانووسییه کان :کارمەندی ئیدارە
دەوڵەتییه کان بوون و کاسب و بازاڕیشیان
تێدا بوو.
2ـ بنەماڵەی هورموزییه کان :ئەم بنەماڵەیە
فەرهەنگی بوون و مامۆستای مەدرەسە و
ده بیرستانەکانی شاری سنە بوون.
3ـ بنەماڵەی هورموزییان :ددانساز و
مامۆستای مەدرەسەکانی شاری سنە بوون.
4ـ بنەماڵەی ئادارییه کان :فەرهەنگی و دەبیری
زمانی ئینگلیسی بوون و لە مەدرەسەکان
دەرسیان دەگوته وە.
5ـ بنەماڵەی سەلیبییه کان :پزشکیاری
نەخۆشخانە و کارمەندی ئیدارات و دوکاندار
بوون.
6ـ بنەماڵەی یەسوعییەکان :گەورەی ئەم
بنەماڵەیە کارمەندی پێشکاری ئیدارەی دارایی
بوو ،لە فەننی عەکاسیدا شاره زا و مامۆستا
بوو و لە شوێنی بانکی میللی مەرکەزی
ئێستا بە ناوی عەکاسی کەلدانی و لە شوێنی
خیابانی شاپوور بە ناوی عەکاسی ساکۆ
وێنەگری هەبوو.
7ـ بنەماڵەی گەرگیزییەکان :ئەوانە چوار
کێلە شکاوەکانی کڵێسەی ئاغەزەمان
دایە مریەم وهاوسەریی(خزمەتکاری کلیسای ئاغەزەمان)
تۆێژینەوەیەک که ئەوڕۆکە زۆر گرینگایەتی
پێ دەدرێ ،سەرنج و ئاوڕدانەوەیه بۆ
ڕابردوو ،مێژوو و ئاسەواری مێژوویی و
یارمەتی وەرگرتن لە که لتوور و فەرهەنگه بۆ
چارەسەری و ڕزگاری له چه رمەسەرییەکانی
شارستانییەتی ئەوڕۆ .پرسیار ئه مه یە
سەرنج و ئاوڕدانەوە بۆ مێژوو و ئاسەواری
مێژووییه کان بە چ شێوەیەک دەتوانێ
یــاریـــــدەری ژیـــانــــی ئەوڕۆمان بێ .هۆگری
بە سوننەته مێژوویه کان ،نه تەنیا ڕێگای
داهاتوو ڕوون ناکەنەوە ،بەڵکوو تا ڕادەیەک
لە هەلومەرجی مێژووی خۆمان بێ خەبەرمان
دەکەن و ڕابردوو و داهاتوو بە فیڕۆ دەدا.
ئەگەر سەرنج و گرینگیدان بە مێژوو و
ئاسەوارە فەرهەنگی و که لتوورییەکان بە
شێوەیه ک بێ کە نەبێتە پردی نێوان ڕابڕدوو
و داهاتوو ،ئەو کاتەیە ڕابردوو و داهاتو ون
دەبن و لە بیر دەچنەوە و کار له سه ر مێژوو،
بۆ هێندێک کەس ده بێته شوغل و ئیشێکی بێ
ڕووح و مردوو.
تەنیا شانازی کردن بە ڕابردوو و ئاسەواری
مێژوویی و فەرهەنگی یاریدەمان نادا بۆ
بونیادی تەمەدوون و شارستانیەتی نوێ؛
بەڵکوو داهۆڵ و تاپۆیەکی لێاڵوی مێژووە
کە تێکەاڵو بە ئەفسانە و ئوستوورە بووە و
له عەینی حاڵ دەبێتە هۆی لە خۆبایی بوون
و بێ خەبەری .تەنیا شانازی بە ڕابردوو
کە تێکەاڵوە بە ئەفسانە و ئوستوورە ،نابێتە
چارەسەری ژیان! بەڵکوو دەبێتە هۆی
دواکەوتوویی زەین و ئەندێشە ،لەشقورسی و
ترسەنۆکی و دوورەپەرێزی لە دەستئەندازی
واقیعەکانی دونیای ئەوڕۆکە.
لە دونیایەک کە ژیانی ئینسانەکان وەک
قالۆر ،هڵۆڵ و بێ نێوەرۆک دەبێ ،گەڕان بە
شوێن ڕێگە و پێگەی تازە کە بتوانێ مانا بە
ژیان ببخشێ ،میراتی فەرهەنگی کوردستان
کە مانا و مەفهوومی تایبەتی خۆی هەیە
دەبێ بکەوێتە بەر سەرنج و تۆژینەوە و
بێ دەمارگرژی ڕابردوومان بۆ باس بکا؛ بۆ
وەی نیشانە و شۆناسێک بێ بۆ داهاتوو.
باش دەزانین هەر نەتەوه یەک ،شێوە و
پیسکۆلۆژییه کی تایبەت بە خۆی هەیە کە
لە هەموو ئوستوورەکان ،ئافەریدگارانێک
وەک خودا لە نێو دڵ و دەروون و مێشکی
ئەو نەتەوەیە وەک دەسەاڵت ،پێوەندی بە
موعجیزەوە هەیە ،دەزانین کە ئوستوورەکان
ڕیشەیان لە وەهم و ئەفسانەدا هەیە ،زۆرێک
لە ئوستوورەکان مردوون ،بەاڵم ئوستوورە
و ئەفسانەیەک هەیە کە پێوەندی بە نەتەوە یا
کوو نژادێکی تایبەت نییە ،بەڵکوو هی هەموو
ئینسانەکانە بە هەر ڕەنگ و نژادێکەوە؛ یانی
هی تەواوی ئینسانەکانە ،ئەو ئوستوورەیە
بەپێچەوانەی میتولۆژی کۆن و فەوتاو لە
سەر ئەفسانە و حەقایەت ڕاوەستاو نییە،
بەڵکوو ڕیشەی لە ڕاستییەکاندایە .هەر لەبەر
ئەوەیه ئوستوورە کۆن نابێ .زانایی و هونەر
دوو خوداوەندگاری گەورەن کە زاڵە بە سەر
نێوەرۆک و زاتی بەشەردا .زانینی ئاسەوار
و که لتوور و شوێنی چاک و خراپی لە سەر
کۆمەڵگا ڕۆحێکی گەورە و ئینسانی دەوێ
کە ئەویش وه النانی تەعەسووبی ئایینی و
نەتەوەیییه تا ڕاستییەکان لە وەی زیاتر پێشێل
نەبن و ئیمە لەوە زیاتر تاوانی ڕابردووەکانی
خۆمان نەدەینەوە.
بیرەوەرییەکی تاڵی منداڵی ،زۆرم دەهەژێنێ
و ئاڵۆزم دەکا ،هەر چەند وەک بیرەوەرییەک
واقعییەتێکی
بەڵکوو
ناکەم،
باسی
حاشاهەڵنەگرە ،بەشێک لە مێژووی واڵتەکەم
بووە .زۆر منداڵ بووم ،ماڵمان لە ئاوایی
عەزیزکەندی شاری بۆکان بوو .پیاوێکی
خوێنتاڵی بەسااڵچوو ،خەڵکی ئاوایی
خوراسانە هاتوچۆی عەزیزکەندی دەکرد،
مەنشوور بە «جووکوژ»؛ کە دێتم بەو ناوە
تاسام .لە بابم پرسی بۆ پێی دەلێن جووکوژ!؟
دوو جوولەکەی وردەواڵەفرۆش بوون و
ئازاریان بۆ کەس نەبوو؛ بگرە چاکەیان زۆر
لەگەڵ خەڵک بوو .بۆ موعامەلە هاتوچۆی ئەم
مەڵبەندەیان دەکرد ،ئەو کابرایە تەماحی لە
پووڵ و ماڵیانی کرد ،لەو دێمەکاره ی پشت
ئاوایی بە ناحەق کوشتنی! کەس لە خوێنی
ئەوانەی نەپرسی! ...جووکوژ وەک ئەوەی
مێشوولەیەکی لێ میوان نەبێ ،دەیکوت
خەزام کردووە! خەڵک بە ناوی دینپەروەری
چاوپۆشییان لەو تاوانە گەورە کرد.
یاسایەکیش لە گۆڕێدا نەبوو تا ئەم پیاوکوژە
بە سزای خۆی بگەیەنێ ،ئەلحانەکەش قیتوقۆز
دێ و دەچێ ،ناوی جووکوژی ئاوا بە سەردا
مایەوە.
ئەوە کۆنەبرینێکە و نامەوێ خوێ بە برینەوە
کەم ،بەاڵم لە بیرەوەری مندا قەت ساڕێژ
نەبۆوە .ئه وه ش بمانەوێ ،نەمانەوێ بەشێکه
لە مێژووی واڵتەکەمان ،هەر چەند لێی بدوێم
و بینووسم ،پێ لە جەرگی خۆم دەنێم! بەاڵم
حەقیقەت و ڕاستی خاوێنە ،ئەگەر دەمانەوێ
خاوێن بمێنینەوە.
شەپۆلی بێبڕانەوەی ڕۆژ و شەو دێ و
ڕادەبڕێ ،حەوتوو ،مانگ و ساڵ بە سەر
دەچێ ،تاریکی و ڕووناکی ژیان بەردەوام و
لە جیێەکی دیکە لەنگەر دەگرێ ،وەک لەنگەری
کاتژمێر هێدی و قورس ،بەاڵم بە چرکە.
دەمێکە بە هۆی کاروکاسبی لەگەڵ
داربەڕووه کانی دارستانەکانی خوارووی
کوردستان ،هەناسەمان لێک دەگەڕێتەوە،
چاوە زیتەکانی سمۆرەکان کە بە دارە
گوێزەکان هەڵدەگەڕێن دوندی بەرزی چلچەمە
و کوره میانە دەمخاتە وتووێژ لەگەڵ خاک و
ئاو .شاری سنە ،شارستانییەتێکی گەشاوەی
تایبەت بە خۆی هەیە کە ئەوڕۆکە ناوەندی
پارێزگای کوردستانە و سێ سەدە لەوە پێش
پایتەختی ئەردەاڵنەکان بووه!
لە هەمان کات مێژوو ،حەقایەتی بەشێک لە
که لیمی و ئەرمەنییەکان بوون کە لەو شارە
نیشتەجێ بوون و خاک و ئاویان بووە،
هەر وا حەقایەت و داستان و گەنجێکی
سەربەمۆرە .لە سەنه دێکی کۆنی کونسولی
ڕووسیە لە سەنەدا حەشیمەتی شاری سنە
160ساڵ لەوەبەر ئاوا بەراورد دەکا :تەواوی
حەشیمەتی سنە 10240کەس بووە کە 600
کەسیان یەهوودی 300 ،کەسیان ئەرمەنی
بوون 2120 .ماڵی تێدابووە کە 100ماڵیان هی
که لیمییەکان بووە و 60ماڵی ئاسۆڕییەکان.
عمارەتێکی زۆر کۆن و مێژوویی لەو
شارە هه یه هەڵکەوتوو لە خوار گەڕەکی
ئاغەزەمان ،ئەوڕۆکە بە بێنازی ماوەتەوە.
دووبارە حەقایەتی پاییز و زستانی لە بن
نەهاتوو کە قەت بەهاری بە سەردا نەهاتەوە.
داستانی کۆچی کەلیمیه کان و ئاسۆرییەکان
لەو شارە داستانی سەفەری بێ گەڕانەوە،
دڵیان هەڵکەندراو وەکوو کۆچی پڕەسڵێرکە
بۆ هەندەران و...
لە جێژنی سەری ساڵی تازەی میالدی ،2012
(کریسمەس) بۆ تۆژینەوە و دیتنی ئەو
کلیسه یە بە ئاغەزەماندا تێدەپەڕم .ئاغەزەمان
یەکێک له گەڕەکە کۆنەکانی شاری سنەیە،
دانیشتووانی زۆرتر کەلیمی و ئەرمەنی
بوون .بۆ بیرەوەری بەشێک لە بنەماڵە
ناوەبەدەرەوەکانی ئەرمەنی و کەلیمی کە لە
پێشکەوتنی شارستانیەتی ئەم شارە ده وری
بەرچاویان بووە و بۆ پەرەپێدانی عیلم و
زانایی تێکۆشان ،دێنمەوە.
بەشێک لە بنەماڵە کەلیمییەکانی شاری سنە:
1ـ بنەماڵەێ زەڕینییەکان :زۆربەیان کاسب و
لە بازاڕدا بوون.
2ـ بنەماڵەی به راتییان :لە بازاڕی ئاسەفدا
عومدەفرۆشی کەلوپەلی ماڵ بوون و بە
ئینسافەوە موعامەلەیان لەگەڵ خەڵک کردووە.
3ـ بنەماڵەی مشکینفامەکان :دوکتۆری
ناوبەدەرەوە بوون و لە بازاڕیش دوکانیان
بووه.
4ـ بنەماڵەی سێونییه کان :ئەو بنەماڵەیە،
پزشکی ژن و پیاویان تێدابوو و لە بازاریش
دوکانیان هه بوو.
5ـ بنەماڵەی سادەقنوورییەکان :بازاڕی بوون
و فرۆشیاری ڕادیۆ و کەرەسەی سەوتی لە
شەقامی شاپوور.
6ـ بنەماڵەی ویجدانییەکان :ئەوانە دارووساز
بوون و ده واخانەیان لە خیابانی شاپوور
هەبوو.
7ـ بنەماڵەی مه سیح :فرۆشیاری داوودەرمانی
گیایی بوون و لە بازاڕی ئاسەف
خواردەمەنیشیان دەفرۆشت.
8ـ بنەماڵەی دوکتۆر تەبیبزادە :ماوەیەکی زۆر
ڕەئیسی نەخۆشخانەی سنە بوو.
9ـ بنەماڵەی دوکتۆر ئەجالل :پزیشکی قانوونی
شاری سنە بوو.
10ـ بنەماڵەی دوکتۆر ئەمینی :بنەماڵەیەکی
گەورە بوون کە ددانساز (ددانپزشک) و
دوکتۆری تایبەت بوون ،یەکێکیان دوکتۆری
نوسه ر سه الم ئیسمایل سورخ
برا بوون بە ناوی مسیوپۆلوسی گەرگیزی
کە مامۆستای وێنەگرتنی جەنابی ئوستاد
هووشنگی ڕادپوور بووە و ماوەی 14ساڵ
بە الیەوە کاری کردووە .برایەکیان کارمەندی
قەند و شکر بوو.
8ـ بنەماڵەی پترۆسییان :زۆرتر لە بازاڕدا
بوون.
9ـ بنەماڵەی ئادارییەکان :مامۆستا و دەبیری
ئینگلیسی بوون.
10ـ بنەماڵەی یوحەننا :تا ساڵی 1338ی
هەتاوی لە ئاوایی نگڵ خاوەن مڵک وماشی
نگڵ بوون.
11ـ بنەماڵەی دوکتۆر خوزێن :ئه م بنه ماڵه یه
هه ر له زۆر کۆنه وه زانا و عیلم پەروەر بوون
و دوکتۆر خوزێن سەد ساڵ لەوە وبەر زانا
و پزشک بووە .سەنجەرخان لە شەڕ لەگەڵ
سپای ڕووسی تەزاری زامار ده بێ؛ دەنێڕێتە
شوێن دوکتۆر خوزێن ،ئه و جەڕڕاحی دەکا و
چاک دەبێتەوە.
کلیسای ئاغەزەمان دوای ئەم هەمووە
به سه رهاته و مانه وه لە بەر با و باران و
تۆفان ،وەک عیمارەتێکی دڵڕفین وەک بووکی
ڕازاوە وایە.
دوایین کەشیشی که لیسای ئاغەزەمان ،یوحننا
بووە؛ لە نێو که لیساکه دا نێژراوە.
ڕۆژی سێشەممە 6ی بەفرانباری 26( 90
دیسامبر 2012زایینی) دەچمە که لیسای
ئاغەزەمان کە لە سنەی قەدیمدا ئەو گەڕەکه
“شاەبەندرخانە” بووە و که رەسەی لەشکر و
دەوڵەت و جبه خانە لێرەدا سەنگ و سووژن
کراوە .سنە چوار دەروازەی هەبووە ،تەپۆڵە،
فەیزاوا ،شوێنی مه یدانی ئیقباڵ ،گەڕەکی
ئاغەزەمان.
دیتنی که لیسای چۆڵوهۆڵ بە جۆڕێک له سەر
هەست و ویژدانم قورسایی دەکا .دەمباتەوە
بۆ ئەو ڕۆژانەی کە ئاسۆرییەکانی ئەم
شارە بە بەرگی ئاڵووااڵوە لەو کلیسایە کۆ
دەبوونەوە و جێژنی کریسمەسیان دەگرت
و دوکتۆر خوزێنی ئەرمەنی جێژنانەی بە
مندااڵن دەدا.
عیمارەتی کلیسای ئاغەزەمان یەکێک لە
شوێنەوارە هەرە کۆنەکانی شاری سنەیە
کە دەگەڕێتەوە بۆ دەورانی سەفەوییە
و نیشاندەدا پێگەوجێگەی ئاسۆری و
ئەرمەنییەکان لە کوردستاندا زۆر لەوە
کۆنترە که دوای قەاڵچۆ کردنیان بە دەست
تورکانی عوسمانی پەنایان هێنابێتە ئەم
واڵتە .لە کۆاڵنێکی تەنگەبەر به ره و باکوور،
دەروازەیەکی گەورە لە دارەگێوژ بە
سەردەرانه یه کی گەورە و ئاجۆرکاری جوان
و دوو (غواڵم گەردەش) لە چەپ و ڕاستی
دەرگای عیمارەتێکی کۆن بە ڕووماندا
دەکاتەوە .دااڵنێک کە ڕێگای بۆ بەرهەیوانی
کلیسا هەیە و لەوێشەوە بە 12پلیکانی
بەردین دەچێتە حەوشە و حەسارێکی
گەورە بە پانایی 1000گەزی چوارگۆشە:
کە لە وێدا قەبری 17کەسایەتی ئەرمەنی لە
حەوشەی کلیسا نێژراوە .بەردەکێلەکانیان
هەر بە ڕێنووسی ،ئەرمەنی هەڵکەندراوە.
لە نێوەڕاست حەوشەی کلیسا حەوزێکی
بەردین بە فوارەوە تێدایه و ئاوی پێویستی
ئەم کلیسایە بە گۆڕیچە واتە کارێز لە
سەرووی شارەوە بۆ نێو کلیسا هاتووە.
کلیسای ئاغەزەمان بە درێژایی 80گەز و پانای
30گەز ،دیوارەکانی بە ئاجوری چوارگۆشە
و جوان بە پانای گەزێک ،میچەکەشی بە تاق
و خەرپشتە هاتۆتەوە سەر 8پایە و ستوونی
بەرد بە بەرزایی 6گەز کە قورسایی تاقەکان
کەوتوونەتە سەر ئەم پایە بەردینە .کلیسا،
موستەتیل بە درێژای ڕۆژاوا و ڕۆژهەاڵتی
هەڵکەوتووە ،واته قیبلە و جێگای کەشیش لە
الی ڕۆژهەاڵتی کلیسایە کە بە خاچ و نمادی
مه سیحییەکان ڕازاوەتەوە.
نێو کلیساکه قەبری دوو کەسایەتی گەورەی
ئەرمەنی لێیە کە بە بەردەکێلێکی جوان
و بە زمانی ئەرمەنی ڕازاوەتەوە .بینا بە
بیروڕای کاک هووشەنگی ڕادپوور ،یەکێک
لە وێنەگرەکانی هەرە کۆنی شاری سنە کە لە
ژێر چاوەدێری “میسیوپولوس”ی ئەرمەنی
بۆ ماوەی 14ساڵ فێری عەکاسی بووە و
سەربوردە و مێژووی نزیک بە 80ساڵی ئەم
شاڕەی لە سینگدایە و وێنەی نزیک بە 100
ساڵ لەوە پێشی سنە کە بە دەستی مامۆستا
ئەرمەنییەکی (میسیوپولوس) و خۆی گیراوە،
ئاڵبۆمەکانی گەنجی سەر بە مۆرن .ئه و
پێیوایە یەکێک لەو زیارەتانە دەبێ قەبری
یوحەننا ،کەشیشی ئەو کلیسایە بێ کە لەو
کلیسادا نێژراوە؛ بەاڵم داخی گرانم هەر دوو
بەردەکێلەکان کە لە تەختی عەرزی گیراون،
شکاندوویانن.
بە دیتنی ئەم کێلە شکاوانە حەسڕەت دڵم
داده گرێ و بیر له کێلەشکاوەکەی “سوارە
ئیلخانیزادە” دەکەومەوە کە دوای ئینقیالب
بە دەستی “سوورەکان” کە پیێان وا بوو
کوڕی فئوداڵ نابێ ببێتە شاعیر و زانا و
نەتەوەدۆست ،مەزاری ئەو کەڵەهونەرمەندە
لە گونبەزی ئاوایی حه مامیانی بۆکان کێلی
ئه و و بنەماڵەکه یان شکاند.
لە بەر نووری خۆرا ،کەمێ کوێرەکانی
شەوارەن
زنەی دەم بە هاواری هاری درۆزن هەزاران
هەر لەو سەروبەندەدایە بەداخەوە ئەم
کلیسایە دەبێتە ستادی یەکێک لە دەستە
سیاسییەکانی ئەودەم .زیانی زۆر گەورە لەو
کلیسایە دەکەوێ .کۆتەڵەی حەزرەتی مەریەم
لەو سەردەمانەدا تێدادەچێ.
ڕابردوو پیشانی داوە ،واڵتی ئیمە واڵتێکی
پێکەوە حه وانه وه نەبووە ،بڵێی لە داهاتوودا
پێکەوە بحه وێینەوە؟ دیارە ،هومێد کارکردی
هیوابەخشانەی هەیە ،لەو ڕۆژگاره
ناخۆشانەی ئەوڕۆدا ،ڕۆحی خۆڕاگری و بە
خۆدا هاتنەوەمان وەبەر نه یە؟ هەر چەندە
کەس بە خەیاڵ نەبووە بە ماڵ ،بەاڵم دەستم
لە هومێد بەرنەداوە.
لە دەالقەی په نجه رەکانی کلیسادا ڕۆم لە
ڕۆژەکە بەرەو ئاوا بوونە .دووبارە حەقایەتی
کۆچی ئەرمەنی و که لیمییەکانی ئەم شارەیە
کە سەفەری بێ گه ڕانەوە ،وەبیر دێنمەوە.
کلیسای چۆڵوهۆڵ ،بەاڵم وه فادار بە هەموو
بیرەوه رییەکانی خۆی؛ هێدی و هێور هەروا
لە سەر پێ ڕاوەستاوە .لەگەڵ دایە مریەم
و هاوسەری پیری کە خزمەتی ئەم کلیسایە
دەکەن ،وێنەیەکی یادگاری دەگرم .دەڵێم دایە
مریەم کێ ئاوڕتان لێ دەداتەوە؟ لە جوابدا
دەڵی؛ ویژدانم ئاسوودەیە .ئێرەش ماڵی
خودایە ،خزمەتی ئەم کلیسایە دەکەم؛ تەنیا
خێرخوازانی ئەرمەنی لە شاره کانی تاران و
ورمێ دێن و ئاوڕێک لەو کلیسایە دەدەنه وه
و ئێمەش بە سەر دەکەنەوە ،دەنا کەسی
دیکە دستمان ناگرێ .دەڵێم ئەی ئیدارەی
میراسی فەرهەنگی؟!
ڕۆژ ،بەرەو ئاوابوونە ،لەگەڵ عیمارەتی
کلیسای ئاغەزەمان خوداحافیزی دەکەم و
زۆر بریا و خۆزیا لە دڵمدا جێ دەگرێ.
بە کۆاڵنە تەنگەبەڕه کەی ئاغەزەماندا وەک
سێبەرێک ده خوشم ،چاو لە ماڵی چوڵوهۆڵی
دوکتۆر خوزێن دەگێڕم ،بڵێی بیبینمەوە؟
غەزەلێکی ماموستا ئاسۆ دڵم هێور دەکاتەوە.
هەرچی یارت بوو وەفایان بوو بە نەخشی
سەر شەپۆل
هەرچی شێعرت بوو لە کووچەی دەفتەرا
شارانەوە
نا مەترسێ هاتوو ڕۆژێکیش کە دەرکەوت
ڕازەکەت
دەبیە شێعر و دەچیه نێو چیرۆکی دڵدارانەوە
سپاس و پێزانین بۆ مامۆستا هووشەنگی
ڕادپوور وێنەگری هەڵکەوتەی شاری سنە
کە ماوەی 14ساڵ لەگەڵ گەورە مامۆستای
عەکاسی ئەرمەنی (میوپولوسی گه رگیزی)
کاری کردووە و “فەهیمە قەدەمخێریان”ی
هاوسەری کە بە ناردنی چوار وێنه ی
مێژوویی سنە و خۆی و مامۆستاکەی
و ئاماری بەشێک لە بنەماڵە ناودارەکانی
کەلیمی و ئەرمەنی شاری سنە ئەم
نووسراوەیه یان ڕازاندەوە .ڕەنج و هونەری
ئەم بنەماڵەیە واڵمێکە بو ئینسانیتر کردنی
ژیان.
ئەم نوسراوەیە پێشکەشە بە ڕۆحی دایە
ئامین که لیمی کە لە ئاوایی عەزیزکەند،
خیزانی کوێخا حەسەنی باغەوان بوو؛
شیری داومەتێ ،دارەدارەی پێ کردووم،
دایمه ودەرهەم گیرفانەکانمی پڕ کردووە لە
گوێز و مێوژ .تێرم که دەخوارد ،بە بەدفەڕی
مندااڵنە دەمکوت خاتووئامین میاو میاوم بۆ
بکە (یانی بە عیبری قسە و گۆرانیم بۆ بڵێ)؛
قەت دڵی نەدەشکاندم.
درێژه ی هه یه... صفحه 4
