روزنامه صبا شماره 1350
روزنامه صبا شماره 1350
روزنامه صبا شماره 1350
سه شنبه| 20دی 10 |1401ژانویه 17 |2023جمادی الثانی |1444
سال دهم| شماره 8 |1350صفحه| 5000ناموت|
ساخت سه سریال
درباره شهدای شاخص
صفحه 2
سینمای مستند ،رابط دیالکتیکی
بین حکومت و مردم
صفحه 4
رقابت زنان خوشنویس در والدت
حضرت زهرا(س)
صفحه 6
لطیف ،شیدای رسای امید صفحه 1
2
خرب سیمنا و تلویزیون
سه شنبه 20دی 1401شماره 1350
تمدیدمهلتفراخوانجشنوارهفیلم ۱۰۰تادهمبهمن
مهلت ارسال اثار فیلمسازان به سیزدهمین جشنواره بین المللی فیلم ۱۰۰تا دهم بهمن ماه تمدید شد.
با تصمیم شورای سیاستگذاری و در پی استقبال فیلمسازان جوان و عالقه مندان به سینمای کوتاه،
مهلت ثبت و ارسال اثار در سایت جشنواره بین المللی فیلم ،۱۰۰در سه بخش رقابتی ملی ،بین المللی و
مخاطب کودک و نوجوان با ۱۰روز افزایش تا دهم بهمن ماه سال جاری تمدید شد .فیلمسازان عالقمند
می توانند اثار خود را برای حضور در بخش های ملی و بین المللی در قالب های داستانی ،مستند و انیمیشن
و در قالب دلخواه در سایت جشنواره ثبت کنند .سیزدهمین جشنواره بین المللی فیلم ۱۰۰به دبیری
یوسف منصوری و به همت سازمان سینمایی سوره اوایل اسفند ۱۴۰۱برگزار خواهد شد/.صباخبر
در جلسه شورای مدیران معاونت سیما در مرکز
اسناد و تحقیقات دفاع مقدس ،بر ضرورت استفاده
از ظرفیت های این مرکز به منظور برنامه سازی با
محتوای فرهنگ دفاع مقدس تاکید شد.
در جلســه ای که با حضور ســردار علی محمد
نائینی رئیس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس و
محسن برمهانی معاون سیمای جمهوری اسالمی
ایران و مدیران شبکه ها و این مرکز برگزار شد ،بر
استفاده هرچه بیشتر از گنجینه ارزشمند و مستند
دفاع مقدس این مرکز با هدف اجرایی و عملیاتی در
اثار سیما تاکید شد.
در این جلســه محســن برمهانی معاون سیما
گفت :در بازدیدی که به همراه پیمان جبلی ریاست
صداوسیما از مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس
داشــتم ،متوجه شــدم با وجود اســناد و مدارک
مستند و معتبر این مرکز ،متاسفانه ما نتوانستیم
به شایستگی از این ظرفیت غنی بهره الزم را ببریم.
وی افزود :ما با ایجاد میز حماسه و مقاومت در
تالش هســتیم تا این ضعف ها و کمبودها را رفع
کنیم و در این مسیر به تعامل بیش تر و هم افزایی
با مجموعه هایــی چون مرکز اســناد و تحقیقات
رکوردشکنی «اواتار »۲در گیشه جهان
با وجود هجوم ترس و دلهره به سالن های نمایش فیلم امریکای شمالی ،باز هم این «اواتار :روش اب»
بود که صدرنشین جدول گیشه شد .دومین قسمت درام علمی تخیلی «اواتار» با فروش ۴۵میلیون دالری
خود در تعطیالت سه روز اخر هفته امریکای شمالی ،توانست برای چهارمین هفته متوالی در صدر جدول
گیشه هفتگی سینماهای این مکان بنشیند .تحلیل گران سینمایی با وجود پیش بینی موفقیت مالی
برای درام ترسناک «میگان» ،اعالم کرده بودند «اواتار »۲همچنان در راس جدول فروش گیشه قرار
خواهد گرفت .هم اکنون فروش کلی «اواتار »2در امریکای شمالی به رقم کلی ۵۱۷میلیون دالر رسیده
و پیش بینی می شود فروش ان در این منطقه به رقم باالی ۷۰۰میلیون دالر برسد/.صباخبر
ساخت سه سریال درباره شهدای شاخص
دفاع مقدس نیاز داریم تا تولید اثار با تاثیرگذاری
بیشتری را داشته باشیم.
برمهانی با اشــاره به طرح ها و ایده های برنامه
سازی در قالب و ســاختارهای مختلف با موضوع
جنگ تحمیلی گفت :باید با مدیریت و برنامه ریزی
میز تخصصی و با هماهنگی شبکه ها ،نقشه راهی
طراحی شود که بر اساس ان برای پخش ناگفته ها
و موضوعات بکر دفاع مقدس ،متناسب با هر شبکه
برنامه ریزی شود.
کارگاه های حوزه هنری اغاز به کار کردند
سومین دوره سلسله کارگاه های انتقال تجربه «از امروز» به همت
سازمان سینمایی ســوره با هدف انتقال تجربه های کارامد و موثر به
عالقه مندان سینما اغاز به کار کرد.
سومین دوره کارگاه های «از امروز» به صورت هفتگی و در روزهای
چهارشنبه و پنجشنبه با محوریت انتقال تجربه ساخت اثار سینمایی
مرتبط با سازمان سینمایی سوره و با همراهی عوامل این پروژه ها در
سالن سوره حوزه هنری انجام خواهد شد.
همچنین کارگاه های انتقال تجربه اساتید و پیشکسوتان فیلمسازی
سینما با هدف مرور تجربیات موثر ان ها در ساخت اثار موفق شان و
چالش هایی که برای طی این مسیر پر فراز و نشیب با ان مواجه بودند تا
به هدف نهایی خود برسند ،در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه جاری با
حضور بهروز افخمی و منوچهر محمدی برگزار خواهد شد.
گفتنی است ،برگزاری کارگاه ها در ایام جشنواره فیلم فجر ،متوقف
خواهد شد/.صباخبر
معاون ســیما افزود :حلقه اتصــال و نحوه بهره
برداری از داشــته ها و پژوهش های این مجموعه
اعم از مخزن تاریخ شــفاهی ،مصاحبه ها ،تالیفات
و ...باید به صورت دائمــی و جامع مورد توجه میز
«حماسه و مقاومت» قرار گیرد تا در سیما بتوانیم
از ان بهره برداری کنیم .برمهانی خاطرنشان کرد :به
ساختار موثر نمایشی در معرفی شهدای شاخص
توجه داریم که به طور نمونه در حال حاضر زندگی
شهید نادر مهدوی در دفتر فیلمنامه سیما در مرحله
فیلمی با بازی باران کوثری در تدارک اکران
فیلم «سه جلد» به تهیه کنندگی محمد افریده و با بازی باران
کوثری پروانه نمایش گرفت« .سه جلد» اولین فیلم بلند سینمایی
مهدی اسماعیلی است که پاییز سال گذشته فیلمبرداری ان اغاز
شد و تا نیمه ابان ادامه داشت .باران کوثری ،اتیال پسیانی ،شاهرخ
فروتنیان ،رویا جاویدنیا ،یسنا میرطهماسب ،سولماز غنی ،سارا
توکلی ،ایناز کرمانی و الهام شــعبانی بازیگران فیلم «سه جلد»
هستند که پروانه نمایش ان به تازگی صادر شده است.
در خالصه داستان این فیلم که توسط اسماعیلی نوشته شده و
مشاور او در کارگردانی هم کمال تبریزی بوده ،امده است« :مینو
ناخواسته با خود رازی را حمل می کند که تمام زندگی اش را دچار
ترس و تردید کرده است .او برای خالص شدن از این راز ،تصمیم
سختی می گیرد ».طبق پیگیری های انجام شده ،با توجه به شرایط
اکران در ماه های اخر سال ،فیلم «ســه جلد» امسال روی پرده
نخواهد رفت/.ایسنا
بازنویســی و نیز فیلمنامه شهیدان حسن باقری و
علی صیاد شیرازی در مرحله پژوهش است.
سردار علی محمد نائینی نیز در این جلسه ارتباط
دائمی و جامع میان ســازمان صداوسیما و مرکز
اسناد و تحقیقات دفاع مقدس را ضروری دانست
و گفت :پژوهشــگران ،محققان ،فیلم نامه نویسان
می توانند هــم از اثار تولیدشــده و هم از گنجینه
مخازن سندی و صوتی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع
مقدس استفاده کنند تا بهره الزم را برای تولید اثار
فاخر ببرند .طراحی و تهیه برنامه های مستند رویداد
محور یا عملیات محور ،طراحی و تهیه برنامه های
معرفی و نقد کتاب های مرجع ،تولید برنامه تقویم
تاریخ برای دفاع مقدس ،نگارش فیلم نامه اقتباسی از
کتاب های مرکز ،مستندهای شخص محور و موضوع
محور از جمله موضوعاتی بود که مدیران مرکز اسناد
و تحقیقات دفاع مقدس و سیما به ان پرداختند.
پیش از اغاز این نشست ،اعضای شورای مدیران
معاونت سیما از بخش های مختلف مرکز اسناد و
تحقیقات دفاع مقدس بازدید کردند و از نزدیک در
جریان ظرفیت ها و گنجینه اسناد دفاع مقدس قرار
گرفتند/.مهر
مهدویان سراغ «مطرود» می رود
براساس اطالعات ثبت شده در سامانه ثبت درخواست پروانه ساخت
سازمان سینمایی چند چهره شاخص ســینمایی و تلویزیونی برای
تازه ترین ساخته های سینمایی خود در مقام تهیه کننده یا کارگردان،
فرم مربوطه را تکمیل کرده اند .محمدحسین مهدویان درخواست پروانه
ساختی را بر اساس فیلمنامه ای با عنوان «مطرود» ،به ثبت رسانده است.
محمدمهدی طباطبایی نژاد نیز از مدیران نام اشنای سینمایی در مقام
تهیه کننده برای پروژه سینمایی با عنوان «جاده جنگلی» به کارگردانی
محمدمعین کریم الدینی درخواست ثبت کرده است .همچنینمحمد
سرشار که سابقه مدیریت شــبکه کودک تلویزیون را در کارنامه خود
دارد برای فیلمی با عنوان «شکار هیوال» به کارگردانی میثم حسینی
فرم درخواســت دریافت پروانه نمایش را تکمیل کرده است .از دیگر
چهره های سینمایی شاخصی که به تازگی برای دریافت پروانه ساخت
اقدام کرده ،بهروز افخمی است که برای فیلم «صبح اعدام» به کارگردانی
و تهیه کنندگی خود درخواست پروانه ساخت داده است/.مهر صفحه 2
خرب سیمنا و تلویزیون
مصایب مسیح ،برمی گردد
در حالی که شایعاتی مبنی بر کارگردانی فیلمی درباره خانواده روچیلد به موضوع مناقشه علیه مل
گیبسون بدل شده ،خبر غیررسمی ساخته شدن قسمت دو م «مصایب مسیح» نیز منتشر شده است.
گیبسون ۶۷ساله از زمان ساختن فیلم پرفروش «مصایب مسیح» در سال ۲۰۰۴با سازمان های یهودی
به مشکل خورد زیرا در فیلمش یهودیان را مسئول مرگ عیسی مسیح خوانده بود .ان فیلم ۶۱۲میلیون
دالر فروخت و پرفروش ترین فیلم با درجه سنی بزرگسال در امریکا شد .دراین فیلم با عنوان «مصائب
مسیح :رستاخیز» که فیلمنامه اش با همکاری رندال واالس ،نوشته شده ماجراهای روزهای بین تصلیب
و رستاخیز مسیح تصویر خواهد شد و جیم کاویزل ،نیز دوباره نقش عیسی مسیح را بازی خواهد کرد/.مهر
باکس افیس بریتانیا ۲۸ ،درصد عقب است
در حالی که امار گیشه فروش در سینماهای بریتانیا در سال ۲۰۲۲با رشدی ۶۴درصدی نسبت به
سال ۲۰۲۱مواجه شده اما هنوز برای رسیدن به دوران پیش از پاندمی باید ۲۸درصد رشد دیگر را تامین
کند .مجموع درامد باکس افیس بریتانیا در سال ۲۰۲۲با رشدی ۶۴درصدی در مقایسه با سال ۲۰۲۱
به رقم ۹۷۸میلیون پوند رسید؛ اما همچنان در برابر ۱.۳۵میلیارد پوندی ۲۰۱۹و اخرین سال پیش از
پاندمی ۲۸ ،درصد عقب است .در این امار که نشانه هایی امیدوارکننده در بهبودی اوضاع سینما در این
منطقه دارد ،با اکران ۹۱۱فیلم در سال گذشته ۵۰۳،فیلم بیشتر از سال ۲۰۲۱راهی سینماها شده است.
پیش بینی می شود تا سال ۲۰۲۴سینماهای بریتانیا به رقم قبل از کرونا دست یابند/.مهر
وظیفهفیلمسازتصویرسازیدقیقازتاریخاست
محمدرضا ورزی ،کارگــردان مجموعه های تلویزیونی در
خصوص تولید اثار تاریخی در سینما و تلویزیون معتقد است،
تولید اثار تاریخی حال و هوای خاص خودش را دارد و فیلمساز
عالوه بر وفاداری در محتوا ،باید ابعاد دراماتیک اثر را هم لحاظ
کند تا مخاطب در جاذبه های بصری ،داستانی و محتوایی اغنا
شود .وی گفت :البته برخی از مورخان معتقدند که در تاریخ
نباید قصه پردازی شود ،بلکه معتقدند ایجاد قصه با تلفیقی از
روایت تاریخ ،همان تحریف تاریخ است .ورزی در ادامه افزود:
البته امروزه کمتــر با این دیدگاه مواجه هســتیم و برخی از
مورخان با تعامل و ارتباطی که در حین ساخت با فیلمسازان
برقرار کردند به این باور رســیده اند که قصه پــردازی در اثار
تاریخی اثر خوبی در مخاطب ایجاد می کند.
ورزی در ادامه درمورد تاثیر حضور مورخان در زمان تولید
اثار تاریخی بیان کرد :یکی از اتفاقات خوبی که این تعامل را
رقم می زند هدایت درست اثر است که من بارها تاثیرات مثبت
ان را در اثارم دیدم .دکتر موســی حقانی یکی از مورخان و
پژوهشگران باتجربه در این حوزه است که من بارها در تولید
اثارم از تعامل و مشاوره خوب ایشان بهره مند شدم.
کارگردان سریال «تبریز در مه» درباره این که تولید این
دست اثار با چه حساسیت هایی روبرو است ،گفت :قریب به
بیش از دو دهه است در این ژانر کار می کنم و نکات موثری مثل
اکسسوار صحنه ،طراحی لباس ،نوع معماری و چهره پردازی
شخصیت ها برایم از اهمیت ویژه ای برخوردار است .برخی از
مخاطبان ما ،اطالعات دقیقی از تاریخ و ماهیت دوره مدنظر
ندارند و بعضا اثری که در قاب تلویزیون و یا سینما می بینند را
مرجع مستندات قرار می دهند و این وظیفه فیلمساز است که
بدرستی ان را برای مخاطب به تصویر بکشد .البته بارها شاهد
سه شنبه 20دی 1401شماره 1350
3
بی دقتی هایی در تولید اثار برخی از فیلمســازان بودم که به
راحتی از کنار این موضوعات گذشته اند.
کارگردان ســریال «سال های مشــروطه» درباره تجربه
تولید در ژانرهای دیگر گفت :بارها پیشنهادهایی برای تولید
سریال های رمضانی با موضوع اجتماعی داشته ام ،اما ترجیح
داده ام در ژانری که به ان تسلط دارم کار کنم .البته حوزه های
دیگر را در ســینما تجربه کرده ام اما قــاب تلویزیون ماهیت
خاصی برای ام دارد که ترجیح می دهم در همان حوزه ای که
نسبت به ان اشراف دارم فعالیت کنم.
کارگردان «ســتارخان» درخصوص تولیــد اثار تاریخی
در سینما و شکست ان در گیشه تصریح کرد :متاسفانه این
ذهنیت در سینما ایجاد شده که اثار تاریخی نمی توانند گیشه
موفقی داشته باشند با وجود اینکه این انتظار نادرستی است
توقع برگشت سرمایه تولید اثار تاریخی را از گیشه های سینما
داشته باشیم چون گیشــه تولیدات تاریخی با دیگر حوزه ها
متفاوت است همانطور که هزینه های صرف شده در ساخت
ان ها متفاوت است و نباید انتظار داشت مخارج تولیدات اثار
تاریخی در گیشــه جبران شــود .ان چیزی که اهمیت دارد
اثرگذاری ان روی مخاطب است مثل اثار درخشانی چون «روز
واقعه» و «غالمرضا تختی» که با وجود شکست گیشه ،توانست
با اتکا به پخش های مکرر تلویزیونی و عرضه نمایش خانگی،
تاثیرات خوبی را به همراه داشته باشد.
او در پایــان در خصــوص اخرین فعالیت خــود در قاب
تلویزیون ،خاطرنشــان کرد :سال هاست مشــغول نگارش
سریالی هستم که نمی دانم به چرخه تولید خواهد رسید یا نه،
اما در حال حاضر تمرکزم روی نگارش ان است که فکر می کنم
تا پایان سال به اتمام برسد/.صباخبر صفحه 3
4
سه شنبه 20دی 1401شماره 1350
پرونده
سینمای مستند ،رابط دیالکتیکی بین
محسن اسالم زاده فیلم ساز متولد ،۱۳۵۹اهل مشهد است ،که در زمینه مستندسازی به ویژه در مناطق بحرانی و
سمیه خاتونی
جنگ زده فعالیت دارد ،او پس از کودتای لیبی و سرنگونی حکومت معمر قذافی به لیبی رفت و «اسرار زندان ابوسلیم
گفت و گو
«راساخت .مستند «تنها میان طالبان» او نیز جایز ه بهترین فیلم بلند مستند را از چهل وچهارمین جشنواره فیلم
و ویدئو اتن در سال ۱۳۹۶گرفت .در این کار ،او این فرصت اســتثنایی را یافت که با رهبران طالبان دیدار و گفت وگو کند .وی در
سال ،۱۳۹۴هنگام ساخت اثری دربار ه گروه های تروریستی در شهر «تکریت» عراق ،توسط داعش مجروح شد .مستند سینمایی
«هیچ کس منتظرت نیست» که این روزها در سینماهای منتخب سراسر کشور روی پرده رفته به کارگردانی و تهیه کنندگی محسن
اسالم زاده ،محصول مرکز مستند سوره است .فیلمبرداری این اثر را علی محمد خانیکی و سلمه اربابون تدوینگری ان را به عهده
داشته است .پخش«هیچ کس منتظرت نیست» توسط دفتر پخش «رویش» موسسه بهمن سبز انجام می شود و اکران های منطقه ای
و رویدادمحور برای ان در نظر گرفته شده است ،این مســتند درباره مرکز نگهداری زنان کارتن خواب و معتاد در میدان شوش
تهران است ،شخصیت های محوری ان سپیده علیزاده و یکی از مددجویان سابق اش به نام مونا است که در کنار موضوع اصلی
و پرداختن به شخصیت این دو ،به قصه هایی از زنان کارتن خواب و بهبود یافتگان اعتیاد و معرفی الگوهای درست در توانبخشی
این افراد می پردازد«.هیچ کس منتظرت نیست» پیش از این در چهلمین جشنواره فیلم فجر و پانزدهمین جشنواره بین المللی
«سینماحقیقت» حضور یافته بود که موفق به کسب جایزه ویژه بهترین فیلم مستند از نگاه داوران ناجی هنر در بخش ملی جشنواره
«سینماحقیقت» شد.
در ابتدا بگویید که در فیلم شــما ،چه کسی است که
هیچ کس منتظرش نیست؟
این فیلم یک اعتراض به خودمان است ،ما بعضی انسان ها را
زباله های اجتماعی می دانیم که گویی هیچگاه قابل نجات دادن
نیستند .انها را به فراموشی ســپرده و رها می کنیم ،چنان که
مرده اند و دیگر منتظرشان نمی مانیم ،در هیچ کس منتظرت
نیست ،ما می بینیم که بعضی از انها نجات پیدا می کنند ،یکی از
چالش های بزرگ این فیلم این است که کسانی را که در بحث
اعتیاد به ته خط رسیده اند ،و غریب به 20الی 30سال درگیر
هســتند و زندگی را با کارتن خوابی در پاتق هــای مواد مخدر
می گذرانند را با مردم اشنا کنیم ،مردمی که خیال می کنند این
گروه اجتماعی ،قابلیت بازگشت به اجتماع را ندارند ،ولی بعضا
بین اینها کسانی هســتند که با یک انگیزه و کورسویی از نور و
روشنایی ،زندگی گذشته خود را با مرارتی غیر قابل وصف ترک
می کنند و وارد یک زندگی جدید و سالم می شوند ،حتی سعی
می کنند که به دوســتان درگیر خود در زندگی گذشته کمک
کنند ،ولی جامعه متاسفانه با ذهنیت بسته خود ،کماکان ان ها را
نمی پذیرد ،و با وجود انکه بازگشت شان برایشان مبرز می شود ،اما
همچنان در مواجه ای بی رحمانه توسط خانواده و جامعه طرد می
شوند،و دیگر هیچ کس حاضر به پذیرش ان ها نیست.
سوژه شــما روی معتادانی متمرکز است که با وجود
تغییر روند زندگی خود متاسفانه در جامعه کسی ان ها را
نمی پذیرد و همچنان با عینک بدبینی ،به انها نگاه می کند!
بله این معضل بسیار بزرگی است و شــاه کلید بحث ترک
اعتیاد است ،شــهرهای بزرگ در جهان و ایران ،سخت درگیر
این بیماران در سطح شهر هســتند ،اما از درک راه حل و شاه
کلید رهایی این افراد از دام اعتیاد اطالعی ندارند ،این افراد عاله
بر اســیب هایی که به خود می زنند ،برای جامعه نیز خطرساز
می شوند ،پس لزوم شــناخت راه حل برای خروج این افراد از
دام اعتیاد بسیار ضروری است .از نظر من شاه کلید رهایی انها
ابتدا ایجاد انگیزه برای بازگشت شان به زندگی است و سپس
پذیرش ان ها که توســط خانواده و جامعه باید صورت پذیرد.
البته اقدام های ارزشــمندی در این زمینه انجام شــده است،
مثال یک ســری کارخانه ها در ایران هستند که فقط کسانی ا
را استخدام می کنند که دارای ســوء سابقه هستند .در مقابل
پروسه دستگیری معتادان و به زندان انداختن شان تا یک ترک
مقطعی و دوباره رها کردن ان ها در جامعه ای که هیچ اعتباری
به ان ها نمی دهند ،یک دورعاطل و باطلی است که جز هزینه
و تشدید بزهکاری عایدی دیگری ندارد .بعضا دیده شده افراد
معتاد پس از ترک و ازادی از زندان هیچ جا ،جز همان پاتق های
قدیمی و بازگشت نزد دوستان شان را ندارد ،پس دوباره اعتیاد
را از سر می گیرند و احتماال مدتی بعد مجدد دستگیر می شوند.
مخاطب هدف تان در این فیلم چه کسانی هستند؟
خیلی ها ،اما مسئولین تصمیم گیرنده در اولویت هستند،
در ســطوح بعدی همکاران مددجو که در این مسیر فعالیت
می کنند .در تجربه اکران مشهد که این فیلم برای مددجویان
«مرکز ترک زنان» نمایش داده شد ،بازتاب خوبی داشت ،اما باز
هم راس هرم مخاطب این فیلم همان مسئولین تصمیم گیرنده
و پژوهشکده های هستند که در حوزه اعتیاد تحقیق می کنند.
چرا که خوشبختانه من در این فیلم با داشتن یک دوربین صادق
توانسته ام به سوژه های مورد بحث بسیار نزدیک شوم ،ما حدود
پنج ماه در این مناطق رفت و امد داشتیم و سی جلسه تصاویر
مستند ضبط کردیم.
لوکیشن های متعددی در فیلمتان دیده می شود؟
بله ،مناطقی در مرکز و اطراف تهران ،مانند شوش ،خالزیل،
اتوبان های کناری منطقه ،18حتی در برخی موارد کانال های
فاضالب شــهری ،در کل هرجایی که برای این افراد تبدیل به
پاتق شده بود.
تماشای این فیلم ،برای کســانی که خودشان درگیر
اعتیاد هستند در ایجاد انگیزه و تحول شان کارساز است؟
تجربه ای داشتیم از نمایش این فیلم ،در کمپ ترک اعتیاد
بانوان ،بازخورد این نمایش در میان این مخاطبان طوری بود،
که خودمان هم به شدت تحت تاثیر قرار گرفتیم .سکانس های
نهایی این فیلم ،تصاویری دارد که باعث شد ،بانوان این مرکز به
صورت دسته جمعی و بلند بلند گریه کنند .با دیدن این صحنه
من در ابتدا ناراحت شــدم از اینکه نکند این فیلم به زخم های
کهنه این دوستان نمک پاشیده باشــد ،اما در ادامه و با دیدن
انرژی که در محیط اتفاق افتاد متوجه شــدم ،فیلم هیچ کس
منتظرت نیســت ،تلنگری اســت برای معتادان که بخواهند
شرایط را برای خودشان تغییر دهند.
نمایش در میان مسئولین چطور؟ ایا به انها هم تلنگری
زده است!
بله خوشــبختانه ،چند اتفاق مثبت هم تا بحال رقم خورده
است ،بطور مثال خانم سپیده علیزاده که همکاری دلسوزانه ای
با ما در تهیه این فیلم داشتند ،موفق به تمدید مجوز مرکز ترک
اعتیاد خود نشده بود ،که نمایش فیلم در وزارت دفاع مسبب
شد ،مشکل شان مرتفع شود.
ازتجربیات خودتان بگویید ،چند سال است که در حوزه
مستند کار می کنید؟
حدود 18سال است که اختصاصا در زمینه مستند فعالیت
دارم و در این مدت حدود 60الی 70فیلم تولید کرده ام.
با توجه بــه ســوابق کاری و حضــور موفق تان در
جشــنواره های مختلف ،دستاورد جشــنواره را برای
هنرمندان چگونه ارزیابی می کنید؟
جشــنواره ها پایه ریز اعتبار اثر و خالق اثر هســتند ،عالوه
بران ،وجود رقابت برای هنرمند ،انگیزه هایی ابتدایی را بوجود
می اورد ،اما هنرمند باید بداند که همه چیز جشنواره نیست،
چرا که به هرحال برای اثاری که به مرحله نهایی نمی رســند، صفحه 4
پرونده
ن حکومت و مردم
سه شنبه 20دی 1401شماره 1350
5
صحنه به وجد امده و همراه با ریتم فیلم دســت می زدند ،در
ادامه در اواخر فیلم هم ،یک سکانس ترکیبی موسیقی و رقص
مشابه سکانس اغازین دارم ،اما این دوستان به قدری درگیر و
تحت تاثیر مستند شده بودند که دیگر دست نزده و در سکوت
به تماشا نشستند.
ساختار مستند داستانی تک قصه است و یا همزمان
چند روایت را پیش می برد؟
این مستند ،روایت موازی از داستان زندگی چند نفر است.
که ضمن روایت کردن قصه های واقعی این افراد ،راه حل ها و
چالش های یک بیمار تا رسیدن اش به ترک و زندگی دوباره را به
تصویر می کشد ،این فیلم نشان می دهد ترک اعتیاد برای کسانی
که در این سراشیبی به ته خط رســیده اند ،هر قدر هم سخت
اما با انگیزه و صبر زیاد شدنی اســت و بازگشت شان به کانون
خانواده و جامعه امکان پذیر است .مدت زمان فیلم 90دقیقه
است ،و حدود سی روز پیش تولید این کار زمان برد .از اسفند
سال 1399تا مرداد ماه 1400مشغول تدوین و فیلمبرداری
همزمان این اثر بودیم .تا اینکه در اذرماه سال گذشته فیلم در
جشنواره حقیقت حضور یافت .فیلم هیچ کس منتظرت نیست،
سال گذشته با حضور در جشنواره حقیقت موفق به کسب جایزه
داوران ناجی هنر شد ،در چهلمین دوره جشنواره فجر حضور
یافت ،و با استقبال مخاطبان روبرو شد ،.در جشنواره مسلمانان
کازان روسیه حضور یافت و به تبع استقبال خوب در دانشگاه
فدرال کازان نیز برای دانشجویان به نمایش درامد.
منابع تحقیقاتی شما برای رســیدن به این سوژه و به
تصویر کشیدن ان ،چه بود؟
مرکز تحقیقات شهرداری و تحقیقات میدانی که بیشترین
امار درستی و صحت را داشتند .ما در این کار از تجربیات بسیار
ارزنده خانم علیزاده هم بسیار استفاده کردیم ،که در این مستند
سوژه اصلی ما بودند.
امکان سرخوردگی وجود دارد .اما اگر هنرمند بداند که به دنبال
چیست؟ در هر شرایطی کار خودش را انجام می دهد.
برخی هنرمندان که توسط جشنواره ها اعتبار کسب
کرده و به جایگاه اجتماعی رســیده اند ،درشرایط فعلی
جشــنواره ها را تحریم و به تبع انان برخی تازه کارها که
حضور در جشنواره سنگ محکی برای شروع فعالیت شان
است نیز پا پس کشیده اند ،چه صحبتی با تازه کارها دارید؟
کار هنرمند ،حرف زدن با ابزار هنر است ،بیانیه صادر کردن و
تحریم کردن به هنر و هنرمند لطمه می زند ،من عضو کوچکی
از جامعه مستند سازی ایران هستم و به چشم دیده ام که بازتاب
ساخت اثر مستند در جامعه چقدر محسوس است .مستندی
که دغدغه های اجتماعی دارد ،حتی بیشتر از سینمای داستانی
توانسته بازگوی مرارت های انسانی در اجتماع باشد .سینمای
مستند ،رابط دیالکتیکی موفقی بین حکومت و مردم است .در
حال حاضر در ایران حدود 2الی 3هزار نفر در این رسانه فعالیت
می کنند و موفق شده اند اثار ارزشمند و کاربردی را در فضای
رسانه نشر دهند ،هنرمند در این شرایط چگونه می تواند با این
دست بهانه ها از خود سلب مسئولیت کند.
ارتباط گیری مخاطب عام با ســینمای مستند چگونه
است؟
شــاید دور از ذهن بیاید ،اما خیلی خوب است .اکران فیلم
هیچ کس منتظرت نیســت ،ســالن 500نفره را در مشهد با
بلیط فروشــی پر می کرد ،قرار ما بر 10روز اکــران بود که با
توجه به استقبال تمدید شــد ،در نهایت هم سینمادار پس از
اکران با بنده تماس گرفته و تشکر کرد .به غیر از این اکران ،من
بازخوردهای بهتری را در محافل دیگر هم دیده ام ،نمونه واضح
تر اینکه اشخاص کارتن خواب هم به تماشای این فیلم نشستند.
در ابتدای فیلم ،سکانسی ترکیبی از موسیقی و رقص دارم ،یادم
هست در هنگام نمایش این صحنه دوستان کارتن خواب با این
ساخت این مستند ،مستلزم همکاری ارگان های مرتبط
و بیماران معتاد بود ،این همکاری از هر دو سو چگونه بود؟
خدا را شــکر خیلی خوب بــود .من برای ســاخت این اثر
موفق شــدم وارد مرکز ترک اعتیاد بانوان شوم ،که ورود به ان
ممنوعیت ها و محدودیت های خاص به خود را داشت .از طرفی
به پاتق های اصلی مواد هم رفتم و بــدون خط قرمز کارکردم.
فیلم ما نیازی به نهادی مانند نیروی انتظامی نداشــت ،ورود
ما به مناطق غیرقابل ورود و اســیب دیده با همکاری و کمک
خانم علیزاده اتفاق افتاد و از اعتماد و اطالعات او برای به تصویر
کشیدن وقایع عینی این مناطق اســتفاده کردیم .با این حال
در طول کار ،در چند گشت زنی به ما حمله شد ،که تیم همراه
توانســتند فضا را کنترل کنند ،چند بار نزدیک بود دوربین ما
را خرد کنند با وجودی که من تجربه مستندســازی در میان
طالبان را هم دارم توانستم فضا را مدیریت کنم .گاهی در حین
تصویر برداری این مستند ،با وقایع و فضاهای مواجه شدم که
قابل توصیف نیست.
هزینه های ساخت اثر را چگونه تامین کردید؟ ایا فیلم
موفق به بازگشت سرمایه و یا سوددهی شده است؟
این فیلم بسیار پرهزینه بود ،به همین خاطر در مراحل اخر
تولید اثر ،با حوزه هنری وارد مذاکره شدیم ،مسئولین حوزه با
دیدن تصاویر اولیه فیلم ،برای حمایت از فیلم ابراز تمایل کردند.
بخشی از این حمایت ها مالی و در حین تولید بود و بخشی دیگر
در اکران های بود ،که ثمره ان هم این است که درحال حاضر این
فیلم به شکل خوبی در سینماهای سراسر کشور اکران می شود.
در مورد بازگشت سرمایه و سوددهی که پرسیدید ،این اتفاق
در اولویت های من نبود ،من برای ساخت این اثر که دغدغه ام
بود ،از همه چیز گذشتم .دیده شدن و اعتبار گرفتن فیلم برایم
ارجحیت داشت ،که خوشبختانه با کمک و همکاری بسیاری از
دوستانی که شاید مجال نام بردن از تک تک انها در این مطلب
نگنجد ،اتفاق افتاد. صفحه 5
6
خرب فرهنگ و هرن
سه شنبه 20دی 1401شماره 1350
ثبت نام بخش بین الملل نمایشگاه کتاب اغاز شد
ناشران ،موسسات فرهنگی ،نهادها ،انجمن ها ،تشکل های نشر ،اژانس های ادبی و دیگر فعاالن فرهنگی
حوزه بین الملل می توانند در بخش بین الملل «سی وچهارمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب تهران»
ثبت نام کنند .ستاد برگزاری سی وچهارمین نمایشــگاه بین المللی کتاب تهران از عالقه مندان دعوت
کرد از نوزدهم دی تا حداکثر پانزدهم اسفندماه ۱۴۰۱با مراجعه به پایگاه اینترنتی ketab.irشرایط و
ضوابط حضور در بخش بین الملل «سی وچهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران» را مطالعه و نسبت
به ثبت نام اقدام کنند .بخش بین المللی نمایشگاه بین المللی کتاب تهران ،محلی برای تعامالت بین المللی
بین کشورها و ظرفیتی برای حوزه نشر کشور است/.صباخبر
سالن نمایش مرکزی ساری افتتاح شد
دبیر جشنواره منطقه ای تئاتر منطقه ۳کشور و مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسالمی استان مازندران
گفت :افتتاح سالن بزرگ ساری ،موجب رونق مضاعف در فعالیت های فرهنگی و هنری در این شهر خواهد
شد .حسین جوادی دبیر جشنواره تئاتر منطق ه ،۳درباره تجهیز سالن ها برای برگزاری این رویداد عنوان
کرد :در حال حاضر سه سالن میزبان جشنواره منطقه ای هستند .اخیرا تاالر مرکزی که یک سالن بزرگ
است ،در ساری احیا شده که شاید ۲۰سال بود فعالیت خاصی نداشت .دولت سیزدهم به ما کمک کرد و
۵۰میلیارد تومان برای افتتاح این سالن اختصاص یافت .او ادامه داد .این سالن با ۶۱۰صندلی و معماری
خاص خود در شمال کشور نظیر ندارد و میزبان اختتامیه این رویداد نیز خواهد بود/.صباخبر
رقابت زنان خوشنویس در والدت حضرت زهرا(س)
مراکز حوزه هنری استان ها به مناسبت میالد فاطمه زهرا(س) مسابقه خوشنویسی ویژه بانوان را
برگزار خواهند کرد .حوزه هنری استان قزوین به مناسبت میالد حضرت فاطمه(س) برنامه ای با عنوان
«مشق مادر» را ویژه بانوان خوشنویس برنامه ریزی کرده که ۲۳دی ماه در مراکز حوزه هنری تمامی
ی کشور برگزار خواهد شد.
استان ها
بر اساس برنامه ریزی های انجام شده قرار است بانوان خوشــنویس با حضور در مراکز حوزه هنری
استان های کشور ،در روز جمعه ۲۳دی ماه از ســاعت ۱۵تا ۱۹به بداهه نویسی و مرثیه نویسی القاب
حضرت زهرا (س) ،ایات و اشعار با موضوع مقام زن و مادر بپردازند.
به گفته محمدرضا امامقلی ،رییس حوزه هنری استان قزوین ،فقط اثاری در بخش داوری جشنواره
شرکت داده می شوند که در زمان برگزاری رویداد به صورت حضوری تولید شده و برچسب مشخصات
هنرمند ،پشت اثر الصاق شده باشد.
اثار تولیدی پس از جمع اوری توسط حوزه هنری استان ،مهر و موم شده و بالفاصله برای داوری به
دبیرخانه جشنواره ارسال خواهند شد و در این راستا اثار فاقد برچسب و اثاری که هنرمندان شخصا
اقدام به ارسال انها کنند ،پذیرفته نخواهد شد.
وی با بیان اینکه هنرمندان می توانند با همراه داشــتن ابــزار کار ،اثار خــود را در ابعاد و تکنیک
دلخواه خلق کنند ،افزود :اســتفاده از رنگ مرکب ،رنگ کاغذ ،جنس کاغذ و انتخاب دانگ قلم برای
شرکت کنندگان در این مسابقه اختیاری است .بر اساس ضوابط تعیین شده ،اثار دریافتی عودت داده
نمی شود و شرکت در این رویداد به منزله پذیرش قوانین جشنواره است.
اثار برتر مسابقه بداهه نویسی بانوان خوشنویس کشور پس از ارزیابی در قالب مراسم اختتامیه ویژه
برنامه «مشق مادر» که ۶بهمن ماه در حوزه هنری قزوین برگزار می شود ،معرفی خواهند شد.
در ایین اختتامیه «مشق مادر» ۱۵هنرمند برتر از جایزه ۵۰میلیون ریالی و ۱۰۰هنرمند منتخب
از جایزه نقدی ۵میلیون ریالی برخوردار خواهند شد/.ایسنا
محوطه های باستانی«چم شیر» زیر اب می رود
کار باستان شناســان در سد «چم شیر» تمام شــد .سد قرار است
تا هفته اینده ابگیری شود .باستان شناســان پس از ۴۰روز کاوش
می گویند دو سکه مسی ایلخانی فاخرترین اثری بوده که یافته اند.
با وجود اعالم مخالفت صریح رییس سازمان محیط زیست و معاون
میراث فرهنگی در هفته های اخیر با ابگیری ســد «چم شــیر» ،اما
محمدرضا فاضل ،معاون اجرایی سد و نیروگاه چم شیر گفت که این
سد با مجوز هیات دولت و سازمان های میراث فرهنگی و محیط زیست
ساخته شده است.
درحالی که شمارش معکوس برای ابگیری در سد چم شیر اغاز شده
و زمانی تا غرق شدن محوطه های باستانی باقی نمانده است ،فاضل در
جمع خبرنگاران به بازخوانی مجوزهایی که در اواخر دهه هشتاد و اوایل
دهه نود از سوی دو سازمان محیط زیست و میراث فرهنگی داده شده
است پرداخت و یاداور شد :نزدیک به ۳۰سال است که کار مطالعاتی
در این منطقه انجام شده است/.ایسنا
اعتبار برای مرمت ابنیه تاریخی نبود
رئیــس اداره میراث فرهنگی ،صنایع دســتی و گردشــگری
شهرستان تیران و کرون ،گفت :امسال هیچ اعتبار ملی و استانی
نداشته ایم و تنها از اعتبارات سفر رئیس جمهور ۶۰۰میلیون تومان
برای مرمت اثار تاریخی اختصاص یافته است.
محسن مظاهری ،اظهار کرد :اعتبارات تخصیصی برای مرمت
اثار تاریخی به هیچ وجه کافی نیست ،به طوری که امسال تنها ۶۰۰
میلیون تومان برای مرمت قلعه قمیشلو در نظر گرفته شد ،در حالی
که برای مرمت این بنا نزدیک به ۲میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
وی با بیان اینکه مرمت اثار تاریخی در شهرستان تیران و کرون
منحصر به قلعه قمیشلو نمی شود ،گفت :امسال مقرر شده بود از
اعتبارات سفر رئیس جمهور ۱۱میلیارد تومان برای مرمت این اثار
تخصیص یابد .بسیاری از اثار تاریخی شهرستان که نیاز به مرمت
اساسی دارند و ثبت ملی هم هستند به تدریج و با بارش باران دچار
تخریب هایی شده اند/.ایسنا
جواهراتی به قدمت چند هزار سال
مصریان باستان به زیوراالت شخصی عالقه زیادی داشته و بیشتر
ان ها از انواع جواهرات استفاده می کرده اند.
بیشتر طالی مورد اســتفاده در مصر باستان از منطقه «صحرای
شرقی» ،منطقه کوهستانی بین نیل و دریای سرخ به دست می امد.
بر اساس اسناد موجود ،حداقل ۱۳۰۰معدن فعال در دوران باستان
وجود داشته است و یک تشکیالت پیچیده تولید طال و طالسازی در
سواحل نیل گسترش یافته بود.
اشاره به استفاده از طال در نوشته های دودمان اول بین سال های
۲۹۲۵تا ۲۷۷۵قبل از میالد وجود داشت ،با این حال ،مصریان دوران
«پیش از دودمانی مصر» بین سال های ۴۰۰۰قبل از میالد تا ۳۰۰۱
قبل از میالد طال استخراج می کردند .مصریان باستان ،معتقد بودند
که طال یک فلز الهی و بخشی از خدای «رع» است .در ابتدا ،استفاده از
طال مختص پادشاهان و افراد سلطنتی بود ،اما به مرور زمان به کاهنان
و اشراف زادگان نیز گسترش یافت/.ایسنا صفحه 6
سه شنبه 20دی 1401شماره 1350
خرب فرهنگ و هرن
اعالم زمان بندی برگزاری دوساالنه ملی نگارگری ایران
گاه شمار جدید برگزاری یازدهمین دوساالنه ملی نگارگری ایران از سوی دبیرخانه این رویداد هنری
اعالم شد .طبق گاه شمار جدید ،زمان انتخاب اولیه اثار ۱۹دی ،موعد اعالم نتایج اولیه ۲۴دی ،تاریخ
دریافت اصل اثار ۱۰تا ۱۴بهمن ،زمان انتخاب نهایی اثار ۶اسفند ،هنگام اماده سازی نمایشگاه ،چیدمان
و نصب اثار ۳۰بهمن تا ۱۱اسفند و زمان اعالم نتایج نهایی ۹اسفند ۱۴۰۱خواهد بود .همچنین موعد
افتتاح نمایشگاه اثار منتخب این رویداد هنری ،جمعه ۱۲اسفند در فرهنگستان هنر ،موسسه فرهنگی
هنری صبا و ائین اختتامیه ،جمعه ۲۵فروردین ۱۴۰۲برگزار می شود .یازدهمین دوساالنه ملی نگارگری
ایران ،به منظور توسعه و اعتالی جایگاه نگارگری در ایران معاصر ،برگزار می شود/ .مهر
یکی از تهیه کنندگان شناخته شده حوزه موسیقی با اشاره
به تعطیلی چهار ماهه کنسرت ها از شرایط نابسامان بسیاری از
نوازندگان و هنرمندان فعال موسیقی ،در زمینه مسائل معیشتی
سخنگفت.محمدحسینتوتونچیانتهیه کنندهموسیقی،ضمن
اشاره به شرایط نامســاعد حاکم بر فرایند تولید و عرضه اثار
موسیقایی در ماه های اخیر به ویژه در حوزه کنسرت ها توضیح
داد :متاسفانه به دلیل شرایطی که طی این ماه ها در جامعه حاکم
شده است ،فضای مناسبی برای برگزاری کنسرت وجود ندارد.
موضوعی که باعث شده بسیاری از فعاالن این حوزه در گونه های
مختلف با مشکالت اقتصادی بسیار زیادی مواجه شوند و مسائل
معیشــتی انها با چالش های زیادی روبه رو شده است .این در
حالی است که در بحبوحه التهابات و اتفاقاتی که شاهد بودیم
طیف زیادی از مشاغل همچنان به کار مشغولند و روند طبیعی
شغلی خود را طی می کنند .در حالی که اهالی موسیقی به دلیل
حرف و حدیث هایی که در این زمینه به انها نسبت داده می شود
نمی توانند کنسرت یا برنامه زنده ای داشته باشند.
وی افزود :روی صحبت من با ان دسته از افرادی است که به
هنرمندان برای ادامه روند شغلی خود ،اعتراض می کنند .ایا
این صحیح است که بسیاری از افراد که به عنوان معترض به این
7
وظیفه هنرمند هنرهای نمایشی ،این روزها چیست؟
دومین نشست از سلسله نشست های بازیابی با عنوان «مداخله هنرمند هنرهای نمایشی در صورت بندی
امروز و فردا» در خانه هنرمندان ایران برگزار می شود .در این نشست که فردا ۲۱دی ۱۴۰۱ساعت ۱۷:۳۰
در سالن استاد انتظامی خانه هنرمندان ایران برگزار می شود ،علی شمس و سیاوش پاکراه هر دو کارگردان
تئاتر سخنرانی خواهند کرد .در این نشست ها ،منظور از «بازیابی» نه بازگشت به روال گذشته که تالشی است
برای احضار ملموس قدرت رهایی بخش هنر و هنرمندان .از پس تجربه سه ماه گذشته حاال باید در پی ایجاد
تغییرات مورد مطالبه هنرمندان در نهادهای هنری باشیم .مخصوصاً به این جهت که ساز و کار دریافت مجوز
برای اغاز هر فعالیت هنری از نظر بسیاری از هنرمندان دیگر منسوخ و غیرقابل اجراست/.مهر
انصافیکهنیست!
و ان ،انواع و اقسام واژه های نادرست را در فضای مجازی نثار
می کنند ،خودشان به راحتی فعالیت شغلی شان را انجام دهند و
به بسیاری از هنرمندان شریف حوزه موسیقی که محل درامدی
غیر از موسیقی ندارند ،می گویند باید کار خود را تعطیل کنید؟
بله من این را می پذیرم که اکنون شرایط اجتماعی ما در وضعیت
عادی نیست .اما این هم قضاوت عادالنه ای نیست که خودمان
ســرکار برویم و فقط به اهالی موســیقی بگوییم :شما خیلی
بیجا می کنید ،فعالیت هنری دارید! این تهیه کننده موسیقی
تصریح کرد :طی ماه هایی که گذشت اظهار نظرهای متفاوتی از
سوی بسیاری از هنرمندان فعال حوزه موسیقی درباره برگزار
شدن یا نشدن کنسرت ها مطرح شد که هر کدام می تواند در
چارچوب محتوایی خود مورد بررسی بیشتری قرار گیرد .اما
انچه امروز درباره تعطیلی و بحران کنســرت ها از ان صحبت
می کنم فقط متوجه قشر تهیه کنندگان و خوانندگان نیست که
از لحاظ تراز مالی وضعیت مناسب تری نسبت به دیگر مشاغل
موســیقایی دارند .انچه می گویم متمرکز بر یک نفر و دو نفر
نیست ،انچه امروز از ان حرف می زنم متوجه بیش از چندصد
نفر از هنرمندانی است که شغلی غیر از موسیقی ندارند و هرکدام
تامین کننده مالی خانواده های خود هستند .انها در این مدت به
طور کامل بی شغل شده اند و من اطالع دارم که بسیاری از انها
ساز خود را به فروش گذاشته اند .توتونچیان در بخش دیگری از
صحبت های خود گفت :بحث درباره از سرگیری اجراهای زنده
موسیقی دربرگیرنده نکات پیچیده و مهمی است که باید روی
ان تحلیل های زیادی انجام داد .اما با توجه به فراگیری دو سال
و نیمه کرونا و تعطیلی کنســرت ها در این ایام و توقف دوباره
این اجراها پس از التهابات و اتفاقات اخیر ،قشر فعال موسیقی
را عم ً
ال از فرایند اقتصادی و شغلی خود به حاشیه رانده است.
این هم خارج از انصاف است که هر قشری اکنون در حال فعالیت
است ،در یک قضاوت ناعادالنه به موزیسین ها بگوید که شما
نباید کار کنید .وی در پایان صحبت های خود توضیح داد :من
منکر اعتراض و انتقاد نیستم .اما اگر انتقاد می کنیم ،اگر اعتراض
می کنیم قبل از هر چیز ابتدا در خودمان دنبال عدل و انصاف
باشیم و کمی واقع بینانه به ماجرا نگاه کنیم و با درنظر گرفتن همه
مالحظاتی که در این زمینه وجود دارد شرایطی را فراهم کنیم
که هنرمندان فعال در حوزه موسیقی نیز فرصتی برای کار داشته
باشند .شرایطی که قطع ًا دربرگیرنده نکات و مالحظات فراوانی
است ولی هرچه هست می بایست موجب ایجاد شرایط بهتری
برای این هنرمندان شریف باشد/.مهر صفحه 7
لطفی ،شیدای سرای امید
صاحب امتیاز :موسسه فرهنگی هنری وصف صبا
مدیر مسئول و سردبیر :محمدرضا شفیعی
www.rooznamehsaba.com
rooznamehsaba
تهران -خیابان ایت اهلل مدنی -کوچه خجسته منش -پالک 5
تلفن 77582422 -6 :فکس77548245 :
چاپ :موسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران
توزیع :نشر گستر امروز
هنرمند پرده نشین موسیقی ایران
فرهومند ناظریان -موسیقی پشت پرده غم انگیزی
دارد ،مردم معموال وقتی یــک اهنگ گوش می دهند ،تنها
خواننده ان را به یاد می سپارند ،به یاد سپردن خالقان این
اثار از جمله اهنگســاز و نوازندگان و گاها شاعران و ترانه
سرای یک اثر معموال در پشت پرده صحنه باقی می ماند.
اما پس از گذشت زمان و ماندگار شدن یک اثر موسیقایی
بعد از بارها و بارها شنیده شدن در دوره های مختلف ،کم کم
نام اهنگ ساز اثر و نوازندگان هم به میان می اید .شاید این
گروه پرده نشین را خیلی دیر و حتی شاید پس از مرگ شان
بشناسیم.
پرده نشــینانی که قبل از دیده شــدن ،شنیده شده اند.
محمدرضــا لطفی از وادی پرده نشــین موســیقی ایرانی
اســت .همه ما بارهــا از تک نوازی های تار و ســه تار او در
موســیقی ســنتی ایران لذت برده ایم ،با کمــی درنگ در
البوم های ماندگار موســیقی ســنتی ،نام او را دوشادوش
اســتادان برحق موسیقی برجســته ایران زمین چون تاج
اصفهانی ،غالمحســین بنان ،محمدرضا شجریان و شهرام
ناظری می بینیم .لطفی در ۲۳سالگی پس از اینکه تمامی
اموزش های ردیفِ ،رنگ ها و ضربی های ایرانی را اموخت،
موســیقی ایرانی را رها و به سراغ موسیقی کالسیک غربی
رفت و مدت ها به فعالیت در زمینه موسیقی کالسیک غربی
و نوازندگی ویولن پرداخت .تــا اینکه پس از مدتی یک روز
چشم اش به ســه تاری افتاد که روی دیوار اتاق اویزان بود.
از روی دل تنگی ساز را برداشــته و به نواختن مشغول شد،
به گفته خودش«همین که دو ناخن به ان زدم ،اشــک از
چشمانم سرازیر شد .دریافتم ،موسیقی غرب چنین حالتی
را هیچ وقت به من نمی دهد».
پس از این اتفاق ،لطفی تصمیم گرفت که تنها به موسیقی
ایرانی بپردازد.
17دی ماه ،سال 1325زاد روز تولد ریش سفید موسیقی ایران،
محمدرضا لطفی است ،هنرمندی از خطه گرگان که معلم زاده بود،
لطفی پس از اتمام تحصیالت عمومی اش در گرگان ،به تهران امد تا
ساز سه تار را فرا بگیرد ،سازی که تاپایان عمر مونس او شد و کل زندگی
لطفی را فراگرفت .در هنرســتان بود که به دعوت حســین دهلوی
در ارکستر صبا در ردیف نوازنده ســه تار درخشید ،و جایزه نخست
موســیقی دانان جوان را کسب کرد .در ســال 1350رادیو از طریق
ازمون ورودی پذیرش نیرو می کرد ،مسئول ان وقت رادیو هوشنگ
ابتهاج بود ،لطفی بدون شرکت در ازمون ،تصنیفی را که برپایه یکی از
اشعار موالنا ساخته بود ،برای ابتهاج برد که ماحصل ان «گل های تازه
شماره »۱۲۶شد که از رادیو پخش شد .درهمان زمان ابتهاج از رادیو
بودجه ای جداگانه برای ترویج و اشاعه موسیقی ایران ،دریافت کرد و
گروه شیدا را تشکیل داد ،این گروه زیر نظر لطفی با نوازندگان برجسته
ان دوران به بازافرینی ساخته های گذشتگان پرداختند .تک نوازی های
لطفی عالوه بر مخاطبان خاص موسیقی سنتی ،توجه طیف وسیعی
از مخاطبان عام را نیز به خود جلب کرد.
دلیل این جذابیت اجــرای قاعده مند بود که بــا حذف بزک های
ظاهری معمول ان روزها ،عمق و جوهر ذاتی موسیقی ایران را متجلی
می کرد .پیش از اینکه لطفی ساز دف را وارد موسیقی ایرانی کند ،عم ً
ال
بیکار بوده است .در ان دوره ،این ســاز تنها در کردستان و خانقاه ها
نواخته می شد و برای اکثر ایرانیان ناشناخته بود؛ چرا که کردها معتقد
بودند این ساز را نباید برای نامحرم نواخت .لطفی در کردستان با این
ساز اشنا شد و خودش شخصاً نوازندگی با دف را اموخت ،و موفق شد
سلحشوری موجود در جنس صدا و ریتم دف را در فرم های مختلف
موسیقی سنتی وارد کند .در ســال 1356لطفی به نشان اعتراض به
وقایع ۱۷شهریور اعالم کرد که به عنوان یک موسیقی دان نمی تواند
در رادیویی که پایگاه نیروهای مسلح شده کار کند و به همین خاطر
از رادیو استعفا داد .ابتهاج که معتقد بود اگر لطفی به تنهایی استعفا
دهد می تواند برایش خطرناک باشد و امکان دارد وی را بازداشت کنند
از تمامی اعضای گروه شیدا خواست که همه با هم استعفا دهند .نامه
استعفای گروه شیدا با دست خط محمدرضا شجریان نوشته شد و یک
روز پس از ان برای مدیر عامل رادیو و تلویزیون وقت فرستاده شد .از
ان پس گروه شیدا به همراه گروه عارف ،به صورت مستقل به فعالیت
خود در زیرزمین منزل لطفی ادامه داد و به اجرا و ضبط ســرودهای
انقالبی ضدپهلــوی پرداختند .مدتی بعد با اضافه شــدن نوازندگان
دیگر به این گروه ،هوشنگ ابتهاج ســاختمان سه طبقه بزرگی را با
نام «کانون چاووش» به این گروه ها اختصاص و مدیریت ان را بر
عهده گرفت .لطفی
نیز رئیــس هیئت
امنا کانو ن چاووش
و مدیریــت ان
نیــز بــه حســین
علیــزاده محول شــد.
اثــار کانون چــاووش از جایــگاه اجتماعی
و سیاســی مهمی بهره مند بودنــد و همچنین از
دیدگاه موسیقایی ،تحول و پیشرفت مهمی در زمینه
موسیقی ســنتی ایران به وجود اوردند که تاثیر مهمی
در ســبک و شــیوه اجرایی (چه نوازندگی چه خوانندگی)
موسیقی سنتی ایرانی گذاشــتند .سال های پربار زیادی
بر این هنرمند پیشکسوت و دوستان
همراهش گذشــت تا اینکه ،طی سیاســت گذاری های فرهنگی در
ل 1363نوازندگی و کار و بار موسیقی در ایران بسیار محدود شد.
سا
مسئله ای که از تاب و تحمل محمدرضا لطفی خارج بود و او را مجبور
به ترک وطن کرد .او پس از خروج اش از ایران ،با حســین علیزاده در
ارتباطی نزدیک بود و با او به دونوازی می پرداخت .حســین علیزاده
این دونوازی ها را به دلیل حس مشترکی که ان دو با بیانی متفاوت در
اجراهای شان داشتند ،اجراهایی منقلب کننده می داند .لطفی در سال
۱۳۶۵در امریکا اقامت گزید.
او در طول این سال ها ،عالوه بر کنســرت های متعدد در سراسر
امریکا ،موسسه فرهنگی و هنری «اوای شیدا» را در واشینگتن بنیان
نهاد و شــعبه های دیگر ان را در شــهرهای مختلف جهان از جمله
پاریس ،زوریخ و ژنو بازگشایی کرد .ســرانجام پس از فروکش شدن
محدودیت ها در ســال ۱۳۸۵به ایران بازگشت و موسسه فرهنگی و
هنری اوای شیدا و بانوان شــیدا را ،راه اندازی کرد .در اوایل دهه 70
کتابی تحت عنوان کتاب «سال شیدا» به کوشش محمدرضا لطفی
چاپ شد .که موضوع ان مقاالت گرداوری شده به قلم موسیقیدان های
ایرانی و همچنین مقاالت ترجمه شده در باب موسیقی بود .محمدرضا
لطفی؛ ردیف دان ،موســیقی دان ،اهنگ ســاز ،نوازنده برجسته تار و
سه تار و کمانچه همچنین پژوهشگر و مدرس موسیقی سنتی ایرانی
و از چهره های تاثیرگذار موســیقی ایرانی بود که با خلق اثاری چون
«ایران ای سرای امید»« ،کاروان شهید»« ،برادر بی قراره» و «عشق
داند» به میان توده مردم راه یافت .لطفی بنیان گذار کانون فرهنگی و
هنری چاووش ،گروه شیدا و مکتب خانه میرزا عبداهلل بود و هنرمندان
بســیاری از جمله مجید درخشــانی ،صدیق تعریف ،حمید متبسم
و حســین بهروزی نیا را تربیت کرد .صبح روز 14اردیبهشــت سال
1393محوطه تاالر وحدت و خیابان استاد شهریار مملو ازجمعیت بود،
جمعیتی که با پخش قطعه موسیقی ایران ،ای سرای امید اثری ماندگار
از لطفی با صدای شجریان هم خوانی می کردند ،پیکر محمدرضا لطفی
روی دوش دوست داران و شاگردان اش،
از مقابل تاالر وحدت ،به ســمت
زادگاهــش گــرگان بدرقه
شد .روحش جاودان و
یادش گرامی صفحه 8