روزنامه صبا شماره 1344
روزنامه صبا شماره 1344
روزنامه صبا شماره 1344
دوشنبه| 12دی 2 |1401ژانویه 9 |2023جمادی الثانی |1444
سال دهم| شماره 8 |1344صفحه| 5000ناموت|
گفت و گوی اختصاصی صبا با دکتر محمود اکرامی فر
هرج و مرج را ابشناخت
عمیق زابن مدیریت کنید
هنرمندان نگاه بین المللی
داشته باشند
صفحه 2
همه معادله ها را به هم زدی رفتی!
صفحه 7
سخن ،ارث پدری من است
صفحه 8 صفحه 1
2
خرب سیمنا و تلویزیون
دوشنبه 12دی 1401شماره 1344
«استاد» به جشنواره فیلم فجر می رسد
تدوین فیلم سینمایی «استاد» به پایان رسیده و دیگر مراحل فنی برای اماده سازی این اثر ادامه دارد
تا احتماال در جشنواره 41فیلم فجر ،اولین اکران خود را تجربه کند .تدوین فیلم سینمایی «استاد» به
تهیه کنندگی بهروز افخمی و کارگردانی سیدعماد حسینی ،توسط هانیه جلوخانی انجام شد و این اثر که
به یکی از موضوعات ملتهب اجتماعی در سال اخیر می پردازد ،این روزها دیگر مراحل فنی را پی گرفته
است .حسن معجونی و هدیه حسینی نژاد همراه با سجاد بابایی نقش های اصلی این فیلم را ایفا کرده اند.
سجاد بابایی که اخیرا بازی او در سریال «خسوف» و فیلم «مرد بازنده» مورد توجه قرار گرفته ،در فیلم
سینمایی «استاد» نقش متفاوت و قابل توجهی را ایفا کرده است/.صبا
شماره ،10به جشنواره فیلم فجر می اید
فیلم «شــماره »۱۰با داســتانی از دفاع مقدس و زندان های رژیم بعث عراق خــود را برای حضور
در جشــنواره فیلم فجر اماده می کند .فیلم سینمایی «شــماره »۱۰به کارگردانی حمید زرگرنژاد و
تهیه کنندگی ابراهیم اصغری اخرین روزهای فیلمبرداری خود را طی می کند .این فیلم که با موضوع دفاع
مقدس ساخته می شود بودجه تولید خود را از بنیاد سینمایی فارابی گرفته است.
داستان این فیلم درباره فرار یکی از اسرای ایرانی از اسارتگاه های زندان رژیم بعث عراق است.
این فیلم فرم حضور در جشنواره فیلم فجر را پر کرده و خود را برای رسیدن به جشنواره اماده می کند.
محل فیلمبرداری فیلم اطراف تهران عنوان شده است/.صبا
هنرمنداننگاهبینالمللیداشتهباشند
معاون سیمای رسانه ملی با تاکید بر گسترش وسعت نگاه هنرمندان در تولید اثار هنری
گفت :هنرمندان باید نگاه بین المللی و فرامرزی داشــته باشند تا بتوانند راحت با مردم
سخن بگویند.
محسن برهمانی ،ظهر یکشنبه در اختتامیه جشنواره ملی فیلم کوتاه رشت ،اظهار کرد:
جشنواره ملی فیلم کوتاه رشت دستاوردهای مهم فرهنگی به همراه خواهد داشت و منتج
به اثرگذاری و ماندگاری می شود .وی با اشاره به ظرفیت های خوب گیالن و کشور در تولید
اثار هنری ،افزود :شرایط برای تولید اثار هنری و فرهنگی باید تسهیل یابد.
معاون سیما ،با تاکید بر گسترش وسعت نگاه هنرمندان در تولید اثار هنری ،بیان کرد:
هنرمندان باید نگاه بین المللی و فرامرزی داشــته باشند تا بتوانند راحت با مردم سخن
بگویند .برهمانی با بیان اینکه در شرایط جنگ شناختی و ترکیبی هستیم ،اضافه کرد :در
چنین شرایطی زبان هنر و رسانه در جهت دهی افکار عمومی نقش مهمی دارد و تکلیف
هنرمندان در این بخش بسیار سنگین است .وی با بیان اینکه هنر و رسانه حد و مرزی ندارد،
افزود :نگرش وسیع اثار هنری منجر به اثرگذاری بیشتر می شود و این مهم باید در تولید
اثار هنری لحاظ شود .معاون سیمای رسانه ملی ،با اشاره محدودیت های تولید اثار هنری
در غرب و اروپا به عنوان مدعیان دموکراسی و ازادی بیان ،اضافه کرد .اثار هنری در غرب بر
اساس سیاست های فکری و اندیشه ای انها تولید شده و کمتر فیلمی در خصوص مشکالت
اجتماعی و فرهنگی انها ساخته می شود .برهمانی با بیان اینکه کتمان کردن حقیقت یک
استراتژیک و رویکرد شده است ،گفت :دشمن تالش می کند با ابزار هنری و رسانه ای ،اثار
دروغ به خورد مردم بدهد در چنین فضایی فیلم سازان داخلی در مقابله با این هجمه ها
نقش محوری دارند .وی ادامه داد :تولید اثار هنری فاخر و محتوای اعتقادی و فرهنگی نیاز
ضروری جامعه است/.مهر
برد پیت و ادام سندلر ،بازیگر فیلم بعدی نوا بامباک
در حالی که فیلم «برفک سفید» نوا بامباک ،اکنون در نتفلیکس به
صورت انالین در دسترس است ،وی قرار است فیلم بعدی اش را با بازی
برد پیت و ادام سندلر بسازد .فیلم «برفک سفید» از جمله فیلم هایی
بود که با اقبال مواجه شد و در جشنواره های مختلف حضور داشت .این
فیلم که با بودجه ۱۲۰میلیون دالری ساخته شد با اقتباس از رمانی از
دان دلیلو ،شکل گرفت .اکنون با توجه به قرارداد نوا بامباک با نتفلیکس
به نظر می رسد همکاری انها ادامه خواهد داشت و لی جزییات بیشتری
از پروژه بعدی وی که هنوز در مراحل اولیه اســت فاش نشده است.
بامباک ،ژانویه ۲۰۲۱پس از ان که با «داستان ازدواج» ۶نامزدی اسکار
از جمله بهترین فیلم را دریافت کرد ،با نتفلیکس قراردادی چندساله
منعقد کرد .وی نویسنده و کارگردان فیلم های کالسیک مستقلی چون
«ماهی مرکب و نهنگ» و «فرانسیس ها» است .سندلر قبال با بامباک
در «داستان های مایروویتز» همکاری کرده بود اما برد پیت تا پیش از
این با هیچ یک از انها کار مشترکی نداشت/ .مهر
اعترافات «انتونی هاپکینز» پس از ۸۵سال
«انتونی هاپکینز» بازیگر برنده اسکار در سالروز تولد هشتاد و
پنج سالگی خود اعالم کرد که ترک الکل زندگی اش را نجات داده
است .این بازیگر امریکایی با انتشار ویدئویی در صفحه اجتماعی
خود به مناسبت جشن تولد هشتاد و پنج ســالگی اش ،از مردم
خواست تا در صورت اعتیاد به الکل و سایر مواد از دیگران کمک
بگیرند .او در این ویدئو گفت« :امروز ۴۷سالگی ترک الکل را جشن
می گیرم .این پیامی است که قرار نیســت خیلی بزرگ باشد ،اما
امیدوارم مفید باشد .من یک الکلی در حال بهبود هستم و می دانم
که افرادی زیادی در حال مبارزه و ترک هستند.
او همچنین اعتراف کرد که در اوایل حرفه اش کار با او «بسیار
دشوار» بود ،زیرا معموالً خمار بود.
این بازیگــر امریکایی تاکنون دو بار بــرای بازی در فیلم های
«سکوت بره ها» و «پدر» موفق به کسب جایزه اسکار بهترین بازیگر
مرد شده است/.ایسنا
هفته فیلم مقاومت به شبکه نمایش امد
شبکه نمایش ســیما همزمان با روز جهانی مقاومت هفته فیلم
مقاومت را راه اندازی کرده است که هر شب ســاعت ۲۱روی انتن
می رود .شبکه نمایش سیما همزمان با مناسبت های مختلف سراغ
فیلم هایی در فضا و موضوعات مناسبتی می رود ،این هفته هم همزمان
با هفته مقاومت سراغ سینمای مقاومت و فیلم هایی با موضوع مقاومت
رفته که از شنبه شب ۱۰دی ماه پخش این فیلم ها را با نمایش «اتش
پنهان» اغاز کرده است.
همچنین روز یکشنبه ۱۱دی ،فیلم «خاکستر سبز» به کارگردانی
ابراهیم حاتمی کیا پخش شد ،دوشنبه فیلم «بازمانده» اثری از سیف
اهلل داد ،سه شنبه ۱۳دی فیلم «سی و سه روز» به کارگردانی جمال
شورجه ،چهارشنبه ۱۴دی ماه فیلم «جشــن تولد» به کارگردانی
عباس الجوردی ،پنجشــنبه ۱۵دی ماه «ایستاده در غبار» ساخته
محمدحسین مهدویان و در نهایت جمعه ۱۶دی نیز فیلم «به وقت
شام» اثری از ابراهیم حاتمی کیا روی انتن می رود/.مهر صفحه 2
خرب سیمنا و تلویزیون
هنرمند واقعی با اثرش صحبت می کند نه پناهندگی
معاون توسعه فناوری و مطالعات سازمان سینمایی با بیان اینکه هنرمند واقعی با اثرش صحبت می کند
نه پناهندگی گفت :نسخه حل مشکالت کشور در داخل بوده و نباید به دنبال ان در خارج از کشور بود.
قادر اشنا پیش از ظهر یکشنبه در اختتامیه جشنواره ملی فیلم کوتاه رشت ،با اشاره به وجه تمایز و
نقطه مشترک سینماگران و هنرمندان در سراسر دنیا ،افزود :هنرمندان واقعی در دنیا احترام ویژه ای به
هویت ملی خویش قائل هستند و به ان افتخار می کنند.
وی با بیان اینکه هنرمند واقعی با اثرش صحبت می کند نــه پناهندگی ،گفت :بیگانه جویی و غرب
پرستی برخی هنرمندان برای حل مشکالت کشور نیست بلکه پای منافع شخصی در میان است/.مهر
دوشنبه 12دی 1401شماره 1344
برای جشنواره ها فیلم نمی سازم!
حسین دارابی کارگردان فیلم کوتاه «علمک» با موضوع محوری یک «عمامه» که سال ها بعد از ساخت،
به تازگی در فضای رسانه ای و شبکه های اجتماعی بار دیگر در حال بازنشر و دیده شدن است ،گفت :ایده
اولیه این فیلم کوتاه زمانی به ذهنم رسید که هنگام خروج از ایستگاه مترو ،متوجه علمک گازی شدم که با
ابر ان را پوشانده بودند ،همان جا ایده ای در ذهنم شکل گرفت و ارام ارام ان را پرورش دادم تا به فیلمنامه
«علمک» رسید .وی ادامه داد :جالب است که هیچ گاه فکر هم نمی کردم که این فیلم این میزان بازخورد
داشته باشد و در جشــنواره ها موردتوجه قرار بگیرد .واقعیت این است که من هیچکدام از فیلم هایم را
با هدف حضور در جشنواره ها نساخته ام ،حتی ان ها که بعدها در جشنواره ها جوایزی را هم گرفته اند.
«سینماسالمت» به تقویم رویدادهای هنری ایران اضافه می شود
نشست رسانه ای نخستین رویداد ایده پردازی «سینماسالمت» با
حضور دبیران علمی ،اجرایی و هنری این رویداد صبح روز گذشته ۱۱
دی ماه در خبرگزاری صبا برگزار شد .دکتر علی گنجعلی خان دبیر
علمی ،زهرا شاهین فر دبیر اجرایی و مصطفی نظری زاده دبیر هنری
نخستین رویداد «سینما سالمت» با حضور در خبرگزاری صبا ،درباره
اهداف ،رویکردها ،جزئیات و سازوکارهای اجرایی این رویداد که ۲۱
دی ماه برگزار خواهد شد ،توضیحاتی ارائه کردند.
در این نشست ،زهرا شــاهین فر دبیر اجرایی «سینماسالمت»
از برگزاری تور یک روزه بازدید از بیمارســتان امام خمینی(ره) با
همراهی گروهی منتخب از شرکت کنندگان در این رویداد به منظور
3
ایده گرفتن و اشنایی با تجهیزات و ابزارهای پزشکی مرتبط با درمان
کرونا در روزهای اتی خبر داد.
علی گنجعلی خان نیز از اهمیت تعامل و همکاری سینما و حوزه
سالمت و پزشکی در پرداختن به موضوع کرونا و تالش برای ثبت و
ضبط خاطرات و تجارب در دوران همه گیری این ویروس گفت.
بخش دیگری از این نشســت به گفته های مصطفی نظری زاده
فیلمساز و دبیر هنری این رویداد اختصاص داشت که درباره برگزاری
ح منتخب در روز ۲۱دی ۱۴۰۱و انتخاب ۵
جلسه پیچینگ ۱۵طر
طرح از میان ان ها و در نهایت رسیدن به یک یا دو طرح برای نگارش
فیلمنام ه بلند سینمایی و حمایت از ان جهت ساخت اثر توسط بنیاد
سینمایی فارابی صحبت کرد.
سختی ها و زحمات کادر درمان ،تجربه های تلخ و شیرین روزهای
درگیری با کرونا ،عملکرد ستاد مقابله با کرونا ،نحوه برخورد درست
رسانه و مسئولیت سینما برای بازنمایی این تجربه جهانی و ...از دیگر
مباحث مطرح شده در این نشســت بود .در این جلسه همچنین از
اضافه شدن رویداد «سینما ســامت» به تقویم رویدادهای هنری
ایران خبر داده شد.
نخستین رویداد «ســینما ســامت» به همت بنیاد سینمایی
فارابی و با همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران با محوریت کرونا،
چهارشنبه ۲۱دی ۱۴۰۱برگزار خواهد شد/.صبا صفحه 3
4
پرونده
دوشنبه 12دی 1401شماره 1344
گفت و گوی اختصاصی صبا با دکتر محمود اکرامی فر
هـرج و مـرج را
بـاشـناخت
عمیـق زبـان
مدیریـت کنیـد
بحث دربار ه زبان مخفی در ایران از اوایل ده ه هشتاد مطرح شد و این اصطالح
محمود توسلیان
نخستین بار توسط دکتر مهدی سمایی با چاپ «فرهنگ لغات زبان مخفی» به کار
گفت و گو
برده شد که از ان پس نیز این اصطالح میان پژوهشگران و صاحب نظران جا افتاد
و به کار رفت .البته فرهنگستان لفظ «زبان لوتری» را به جای ان پیشنهاد کرد ولی این اصطالح
تا حدی نا اشناست درحالی که «زبان مخفی» مصداق مشخص تر و فرکانس بیشتری دارد .در
نشریات و رسانه هانیز از همین اصطالح استفاده شد .زبان مخفی به زبانی گفته میشود که از جانب
عده ای یا کسانی ابداع شده باشد ،برای این که افکار و عقایدشان را از دیگران مخفی کنند .در
انگلیسی اصطالحی هست به نام « »hidden languagesکه به یک «گروه» از زبانهای مخفی
گفته می شود و انواع گوناگونی دارد اما زبان مخفی ب ه طور مشخص در مقابل اصطالح argoدر
زبان فرانسه و slangدر انگلیسی وضع شده است و همانطور که گفته شد مربوط به کسانی است
که تفکرات شان را پشت الفاظ ابداعی پنهان می کنند .اما باید بر این نکته تاکید کرد که ما در زبان
فارسی و در اصطالح «زبان مخفی» لغت «زبان» را با تسامح به کار می بریم ،زیرا زبان مخفی در هر
زبان مخفی
زبانی یک زائده محسوب می شود؛ هریک از زبان ها (انگلیسی ،فرانسه ،المانی وِ ،)..
خودشان را دارند .در فارسی هم به همین قیاس زبان مخفی را به کار می بریم اما زبان مخفی در
فارسی ،در اصل فقط مجموعه ای از الفاظ است که می تواند اسم ،صفت ،فعل مرکب ،گروه های
فعلی و از این قبیل واژگان باشد که با روش های خاصی از سوی سازندگان ان ها به وجود امده اند.
دکتر محمود اکرامی فر عالوه بر مجموعه شعرهای متعدد در زمینۀ جامعه شناسی و مردم شناسی
فعالیت های بسیاری داشته است که یکی از انها تالیف کتاب مردم شناسی اصطالحات خودمانی
است که به طریقی دیگر بحث زبان مخفی را کالبدشــکافی می کند .خبرنگار صبا درباره این
موضوع با دکتر محمود اکرامی فر به گفت و گو نشسته است.
با توجه به اهمیت نقش زبان و زندگی انسان ،بفرمایید چه
رابطه ای بین این دو پدیده است؟
انسان موجودی اجتماعی است و برای زیست اجتماعی اش راهی
به جز ارتباط با محیط اطرافش ندارد .بسیاری از اندیشمندان بر انند
که مهم ترین اختراع بشر زبان است نه ابزارهای دیگری که او را در
زندگی یاری رسانده است .در میان مبادی ارتباطی انسان با پیرامون
خود ،زبان در میان عناصر دیگر ،ویژه ترین نقش را به عهده دارد.
با این تعاریف واجب شد که بپرسم زبان چیست؟
هر زبان یک سامانۀ ساختارمند اســت که در ان مجموعه ای از
واژگان و ترکیبات در کنارهم به مدد دستور زبان معنایی را منتقل
می کنند .اما شاید مهم ترین خصیصۀ زبان این باشد که بتواند زایش
واژگانی داشته باشد و اسیر وام واژه ها نشود .در غیر این صورت ناگزیر
می شود از زبانی دیگر واژه قرض بگیرد و به تدریج دچار استهالک و
اضمحالل شود .مانند یک سرخپوست که در یکی از سال های اخیر
مقابل یک شــومینه در یک اپارتمان نشســته است و هنگامی که
می خواهد دربارۀ محیط اطرافش صحبت کند ،کمتر واژه ای می یابد
که از فرهنگ اصیل خودش باشد و در واقع دچار یک تاخر فرهنگی
شده اســت.به عبارتی دیگر بخش معنوی فرهنگ از بخش مادی
ان عقب می ماند .حاال شاید در ذهن شما این سوال پیش بیاید که
چه باید کرد؟ باید بگویم که در چنین شرایطی است که واژه گزینی
بسیار اهمیت پیدا می کند و این مهم باید توسط تولیدکنندگان محتوا
انجام شود .یک واژه نه فقط در وقت استعمال خو ِد واژه که در جمله و
پاراگراف و در نهایت داخل متن باید معنای درستی پیدا کند.
چرا توجه به زبان و گسترش ان اهمیت ویژه ای دارد؟
زبان ارتباط های بین نسلی را ایجاد می کند .به عنوان مثال اگر ما
زبان فارسی را حفظ نکنیم نه می توانیم شعر حافظ را بفهمیم نه ناصر
خسرو و نه دیگران را .پس زبان ارتباط بین گذشتگان و ایندگان را
تضمین می کند و از انقطاع فرهنگی و تاریخی جلوگیری می کند.
در واقع بر اساس نظریۀ باالنس به یک تعادل رفتاری و اندیشگانی
می رســیم .یکی دیگر از ویژگی های مهم زبان این است که زمینۀ
خودشکفتگی ،خودافشــاگری و خودبیانگری را به وجود می اورد.
هر چه در ذهن انسان باشد ،تا زبان نباشد قابلیت بروز و انتقال پیدا
نمی کند
زبان مخفی چیست؟
انچه از ان به عنوان زبان مخفی یــاد می کنیم ،با صراحت باید
گفت که زبان نیست ،بلکه مجموعه ای از واژگان برای بیان اندیشه
مخفی است ،چون در فرایند ارتباط ،یک طرف فرستنده است و یک
طرف گیرنده و در میان انها پیام یا نماد یا مجرا قرار می گیرد .پیام
زمانی قابلیت انتقال پیدا می کند که سوار نماد شود و از طریق یک
مجرا یا رسانه منتقل شود .در این مورد خو ِد واژه مخفی نیست ،تابو
نیست ،بلکه مفهوم واژه در ساختار جمله است که ان را مخفی و تابوی
می کند .به عنوان مثال واژه های چغندر و هویج ،به تنهایی هیچ بار
مخفی ای ندارند ولی اگر از ان واژه ها برای توصیف یک فرد استفاده
کنیم ،باری منفی و مخفی پیدا می کنند چون استعمال این واژه برای
یک فرد ،به معنای بی خاصیت بودن ان فرد است.
اهمیت زبان مخفی چیست؟ و اصوال پرداختن به ان ،مهم
است؟
بله بسیار مهم است .با شناســایی این حوزه و کانال های تولید
و گســترش ان ،می توان این واژگان را در حــوزه فرهنگ و تقویت
فرهنگی کم یا زیاد کرد .شناسایی این واژه ها در مدیریت مفاهیمی
که مورد قبول جامعه نیست بسیار موثر است و هر کدام از این واژگان،
تولید ،توزیع محتوا و پیام می کنند و گاهی وقت ها ،مخاطبان شان
از یک رسانه بیشتر است .امروزه ما در عصر شهروند-رسانه زندگی
می کنیم .هر کدام از نوجوانان و جوانان ما به تنهایی یک رسانه اند که
می توانند در قالب یک رسانه در قوت و ضعف زبان مخفی بسیار موثر
واقع شوند .چرا؟ باالتر عرض کردم که مادر عصر شهروند رسانه ها
زندگی می کنیم .چون نسل جدید ما که بومی فضای مجازی هستند،
در ان فضا کار می کند ،تولید می کند ،زندگی می کند و بسیاری از
حضور خودشان را در ان فضا رقم می زنند .دچار یک دوگانگی میان
ذهن و عمل هستند .این نسل که به انها نسل زومر می گویند از زبان
مخفی زیاد استفاده می کنند .استفاده نسل زومر از زبان مخفی هم
به این دلیل است که تعادل بین خواسته ها و داشته های شان به هم صفحه 4
پرونده
دوشنبه 12دی 1401شماره 1344
5
شرایطی شــکل دیگری به خود می گیرد .چون این واژه ها
مترادف نیستند؟
بله .وقتی به زبان مخفی و اصطالحات خودمانی که می رســیم،
درمی یابیم که واژه ها -نه فقط در این مبحث -بلکه کال مترادف و
هم معنا ندارند ،ما واژه هایی قریب المعنی داریم.مث ً
ال مردن با سقط
شدن و به رحمت خدا رفتن با هم فرق دارند.
این واژه ها چگونه پدید می ایند؟
ولتر معتقد است اگر قرار باشــد واژه ای مورد قبول همگان قرار
بگیرد ،باید ان واژه الزم جامعه باشد .یعنی هر گروهی به فراخور نیاز
خودش واژه می سازد .یکی از ایرادات وارد بر جامعۀ ما به نسبت به
غرب این است که ما بر اساس نیازهایمان دست به تولید نمی زنیم .در
واقع مصرف تظاهری داریم .در مورد واژه هم چنین چیزی مصداق
دارد .ان را به کار می بریم که بگوییم ما هم جزوی از شــماییم .به
عبارتی دیگر پدید امدن ایــن واژه ها اگر چه ریشــه در نیاز دارد،
اما گاهی این احساس نیاز کاذب اســت یا کاربردی غیر از خود ان
زبان دارد .به همین خاطر اســت که عنوان کتابم را «مردم شناسی
اصطالحات خودمانی» گماردم و زبان نگذاشتم ،چراکه زبان نیست.
مخفی هم نگذاشتم ،چرا که خیلی شان مخفی نیست .تابو و ممنوعه
نگذاشتم ،برای اینکه خیلی از انها تابو و ممنوعه نیستند .مثال وقتی
کسی به پروفسور می گوید” پُلف ُُسل” ،کجایش مخفی است.
وجه استعاری این واژگان چه نسبتی با خود این زبان دارد؟
هرگاه از این واژگان استفاده می کنیم ،از زبان اشاره یا زبان بدن
اســتفاده می کنیم یا گاهی نیز که زبان صدا و موســیقی استفاده
می کنیم ،از یک زبان مخفی استفاده کرده ایم .در واقع ،وقتی از زبان
مخفی صحبت می کنیم ،باید روی واژگانی تمرکز کرد که فقط برای
بیان مفاهیم مخفی ازان ها استفاده می کنیم .زبان در فرایند ارتباط،
رکن سوم ارتباطات است و درابتدا باید معنا و مفهومی وجود داشته
باشــد که بتواند مفهومی انقالبی ،محافظه کارانه یا سازش کارانه را
حمل کند ،چون زبان محمل مفهوم است و وقتی که در ذهن ساخته
می شود ،در قالب زبان است چون بدون زبان هم نمی توان فکر کرد.
درواقع ،زبان کارش ایجاد انقالب نیست بلکه کارش انتقال مفاهیم
انقالبی ،اعتراضی و صلح است .چون تک تک واژه ها نماد هستند و
زبان شامل مجموعه ای نماد است .این کلمه است که خود به تنهایی،
ارزش زیادی ندارد بلکه ارزشــش به ان معنایی اســت که منتقل
می کند .در هر اتفاقی که می افتد ،زبان می خواهد مفهومی را منتقل
کند که می تواند اعتراض ،دفاع یا صلح باشــد .ازاین رو ،تولید واژه،
محتوا و اصطالح می کند .در واقع ،شرایط اجتماعی است که زبان را
تغییر می دهد نه زبان شرایط را .یعنی زبان از شرایط تاثیری دو سویه
می گیرد ،اما ایجادکننده شرایط نیست.
ریخته است .در چنین شرایطی که هر جوان برای خودش یک صداو
سیماست ،مدیران ما می توانند توسط این شهروند-رسانه های عزیز
تهدیدهای زبانی را به فرصت تبدیل کنند.
ایا این واژگان مخفی مورد قبول همگان واقع می شود یا
خیر؟
اول باید این نکته را بپذیریم که هیچ چیز وجود ندارد که مورد قبول
همۀ مردم واقع شود؛ جز امور وحیانی و اموری که مربوط به خداوند
متعال است .فرایند پذیرش یک واژه از زبان مخفی در درون ارتباطات
اجتماعی فرایندی پیچیده و درون فرهنگی است .یک عده نواور واژه
تولید می کنند و سپس این واژه ها را گروه دیگری که خودشان هم جزو
ان گروه هستند ،به عنوان گروه های مرجع مطرح می کنند و به این
ترتیب این واژه ها رواج پیدا می کنند .دراین مسیر چهارطیف در نسبت
با واژه های مخفی وجود دارند :اکثریــت متقدم که تولیدکننده اند،
متاخرین که مقلدند و کاربران فوری تر ،عقب مانده ها که در مرحله سوم
و با مقاومت بسیار باالخره این واژه ها را به کار می برند و جان سخت ها،
که به هیچ وجه از این واژه ها استفاده نمی کنند .اما زبان مخفی بیشتر
در میان افرادی رواج دارد که اندیشه ها ،معانی و مفاهیم مخفی دارند؛
مثل گروه های حاشیه ای یا گروه هایی که دارای خرده فرهنگ های
معارض با جامعه هســتند .این گروه ها تمایل ندارند جامعه متوجه
ان ها شود و یا به نفع شان نیست که متوجه شان شوند .یا اینکه فکر
می کنند اگر جامعه متوجه ان مفاهیم شود ،طردشان می کند .البته
استفاده ازاین واژگان ،همواره به طرز مخفیانه نیست بلکه گاهی زبانی
خودمانی اســت .درواقع ،گاهی افراد از این واژه ها استفاده می کنند
برای اینکه با افراد دیگر احســاس خودمانی بودن بیشتری بکنند یا
اعتمادسازی کنند و گاهی نیز برای شدت بخشیدن به عاطفه یا مقبول
جمع واقع شدن ،استفاده می کنند.
لطف ًا اشاره ای هم به ویژگی های این زبان کنید.
این زبان ،مترادفات بســیاری دارد .به عنوان مثال به «افتابه»
می گویند «ژیگول توالــت» و ...واژه ها گاهی در مســیری که طی
می کنند و انجا که به طیــف مخاطبان (نفوذمنــدان ،متقدمان،
متاخــران ،واپس ماندگان و ســخت جانان) می رســند ،تبدیل به
واژه ای معمول می شــوند .مثل «گیر دادن» کــه اکنون در جامعه
رواج همگانی و مقبــول دارد درصورتی که در اغــاز چنین نبوده
است .پدیداورندگان این زبان همواره در حال واژه سازی هستند و
دیگر اینکه چون درحاشیه زبان هستند ،ساخت مستقلی ندارند و
معنای شان برای همگان یکسان نیست .در اصل واژه هم معنا نداریم
بلکه قریب المعنی هستند و نسبت به بقیه هم بعیدالمعنی هستند و
در بین ادم های متعدد ،معانی متعددی خواهند داشت .یکی دیگر
از ویژگی های این گونه از زبان این است که باعث شناختن گروه ها
و افکار مختلف می شود که این خودش ورود ما به جهان شناختی
افراد بیشتر می کند.
پس با این اوصاف بحــث مترادفات واژگان هم در چنین
این واژه ها چگونه ساخته و پرداخته می شوند؟
در این زبان ،گاهی با تخفیف دادن واژه یا حذف حرف یا حروف
اول کلمه ،گاهی با حذف یک یا دو حرف از اخر کلمه ،گاهی با ترکیب
دو کلمه یا حذف حرفی از واژه ،واژه ای جدید می سازند .گاهی هم
با استفاده از اسامی اشیا ،مثل بشکه برای ادم چاق ،یا اضافه کردن
پسوند به اسم فارسی به این کار می توان پرداخت.
گاهی اوقات در برخی از شــرایط اجتماعی از جمله در
ناارامی ها ،زبان هم شکل دیگری به خود می گیرد که این
شرایط عادی نیست و گاهی شــکل بیمارگونه به خودش
می گیرد .ایا شناخت زبان در این وضع موجود به ما کمک
می کند؟
برای درمان یا سرکوب یک بیماری ،باید ان بیماری را بشناسیم؛
حاال این می تواند یک بیماری اجتماعی باشد یا یک بیماری جسمی.
بنابراین ،باید زیر و بم ان را دید و با ان انس گرفت .پس برای مدیریت
یا درمــان ناارامی های اجتماعی ،باید ان را بــا دالیل و متغیرهای
مداخله گــر ان ،حتی عواملی کــه این متغیرها را کند یا ســرعت
می بخشد شناخت .از انجا که دراینجا بحث زبان مطرح است ،باید
زبان رفتاری و کالمی ان ها را نیز بشناسیم .درواقع ،اول باید گیرنده
خوبی باشی تا فرستنده خوبی باشی.برای مدیریت ناارامی ها باید
ان ها را شــناخت و یکی از راه های شناخت شان ،این است که زبان
اشاره ،زبان غیرکالمی ،زبان نوشتاری و زبان گفتاری شان یا حتی
ساختار زبانی شان را بشناسیم .در واقع هرج و مرج را باشناخت عمیق
زبان می توان مدیریت کرد. صفحه 5
6
خرب فرهنگ و هرن
دوشنبه 12دی 1401شماره 1344
کتاب «پیغام ماهی ها» به چاپ ۱۳رسید
کتاب «پیغام ماهی ها» با محوریت وصیت نامه و اسناد و تصاویر به سرگذشت نامه استاد جنگ های
نامتقارن محور مقاومت برای سیزدهمین بار بازچاپ شد .در این کتاب که به قلم گل علی بابایی ،تدوین
شده ،امده است« :پیغام ماهی ها» اولین کتابی است که پس از شهادت شهید همدانی فرمانده جنگ های
نامتقارن ،درباره وی منتشر شده است .متن کتاب شامل روایت هایی از زبان شهید همدانی از کودکی تا
ت دوستان و همسر شهید نیز در کتاب اورده شده است .انتشارات ۲۷
بزرگسالی است؛ و همچنین خاطرا
بعثت و نشر صاعقه ،کتاب حاضر را در ۴۱۵صفحه و به قیمت ۱۲۰هزار تومان با صفحه ارایی و ویراست
جدید با شمارگان ۱۰۰۰نسخه منتشر کرده است/.صبا
«طاق بستان» ثبت جهانی می شود
مدیرکل میراث فرهنگی ،گردشگری و صنایع دستی کرمانشاه ،از برنامه ریزی برای تکمیل پرونده ثبت
جهانی محور ساسانی کرمانشاه خبر داد .محمدرضا سهیلی ،در نشست با مدیران پایگاه های ملی و جهانی
استان ،اظهار کرد :با توجه به رایزنی های انجام شده با وزارتخانه ،موافقت های الزم برای تهیه پرونده ثبت
جهانی محور ساسانی کرمانشاه گرفته شده است .وی افزود :این پرونده با محوریت مجموعه تاریخی طاق
ی و برنامه ریزی های الزم برای تکمیل این پرونده در اولویت پایگاه های
بستان تهیه می شود و باید هماهنگ
دخیل در این مسیر قرار گیرد .سهیلی از مسئوالن استانی خواست تا تمام توان خود را بکار گیرند تا این
پرونده بدون کم و کاست اماده و در کوتاهترین زمان ممکن برای ثبت جهانی اماده شود/.صبا
انتخاب دورنمات ،یعنی حرفی برای گفتن داریم
احسان ناجی کارگردان نمایش «پنچری» با اشاره به دغدغه مند
بودن این اجرای نمایشی درباره ویژگی های نمایشنامه فردریک
دورنمات توضیحاتی ارائه داد .احسان ناجی کارگردان نمایش
«پنچری» که به تازگی اجرای خود را در پردیس تئاتر شهرزاد
اغاز کرده است درباره این اثر نمایشــی گفت :نمایشنامه
«پنچری» نوشته فردیک دورنمات است و از چندین سال قبل
عالقه مند بودم ان را روی صحنه ببرم« .پنچری» یک نمایشنامه
رادیویی است و اداپتاسیون ان برای تبدیل به یک اثر صحنه ای
کار بسیار سختی بود که باید انجامش می دادم .وی درباره
موضع گیری هایی که نسبت به فعالیت هنرمندان تئاتر
وجود دارد ،بیان کرد :شــروع تمرین و اماده سازی
نمایش به قبل از اتفاقات اخیر باز می گردد اما با این
وجود من با موضع گیری هایی که نســبت به تئاتر
وجود دارد مخالف هستم .همیشه بچه های تئاتر به
این معترض بودند که چرا نگاه جامعه و مسئوالن به
تئاتر حرفه ای نیست و تنها به عنوان یک سرگرمی
به ان نگاه می کنند در حالی که مسبب چنین نگاهی
بیشترازهمه،خودماهستیمچونوقتیمی گوییمتئاترباید
تعطیلشودبهاینمعنیاستکهماصنفنیستیموبهراحتی
می توان تئاتر را تعطیل و تنها در حد یک ُجنگ به ان نگاه
کرد .ناجی با اشاره به اینکه تئاتر در گذشته با هدف پرداختن
ابردیوارهای تهران با سرو قامتان جان می گیرند
پروژه میدانی نقاشی ۲۲ابردیوار تهران به زودی در مناطق ۲۲گانه
تهران اجرا می شود.
در رویداد پروژه میدانی نقاشی که با هدف پاسداشت مقام شهدا و
زنده نگاه داشتن یاد و نام اسطوره های ایران اسالمی ساماندهی شده
اســت هر کدام از مناطق پایتخت با ابردیواری به نام شهدای منطقه
مزین می شود ۲۲ .هنرمند صاحب نام طراح و نقاش صاحب نام کشور
در این رویداد دعوت شده اند تا متناسب با رویکرد این پروژه میدانی
طرح های خود را اماده و ارائه کنند.
طرح های این هنرمنــدان پس از انتخاب دیوارهــا و جانمایی نام
شهدای هر منطقه توســط گروه های اجرایی نقاشی دیواری بر روی
دیوارهای منتخب پیاده سازی و بعد از امضای هنرمند صاحب اثر به
عنوان اثر هنری به خانواده شهدا و مردم شریف همان منطقه تقدیم
می شود .شایان ذکر است که ویژه برنامه سروقامتان تهران ،در زمستان
۱۴۰۱برگزار خواهد شد/.صبا
«دو دوز سایتوتک» در تاالر حافظ
نمایش «دو دوز سایتوتک» به کارگردانی میثم شمسیان از روز
گذشته ۱۱دی ماه در تاالر حافظ روی صحنه رفت .نمایش «دو
دوز سایتوتک» که برداشتی ازاد از نمایشنامه «خوکچه هندی»
نوشته سباستین تی یری است به نویسندگی و کارگردانی میثم
شمسیان از ۱۱تا ۲۷دی ماه در تاالر حافظ روی صحنه خواهد بود.
بازیگران این نمایش علی یعقوبی ،عبــاس خداوردیان ،الهام
خضرایی منش ،سمیه صباغی ،مرضیه کردی ،مانی خضری پور،
جهانگیر رمضانی ،امیدعلی رحمانی ،بهنام فرزام ،مجتبی بحران،
فاطیما حسین پور ،پریسا مقدم ،الهه اهدایی ،علیرضا یوسفی ،متین
کریمی ،مهدی فراهانی ،متین مکاری مقدم ،ثریا نیازی ،ریحانه
تقوی ،یگانه تقوی هستند .در خالصه داستان «دو دوز سایتوتک»
امده است :فردی جهت انجام امور مالی به ساختمانی مراجعه می
کند و به طور ناخواسته در انجا زندانی می شود .او برای ازادی خود
به کارهای مختلفی دست می زند اما در این میان /...مهر
به نیازهای اجتماعی و به شکلی نقادانه روی صحنه می رفت ،یاداور
شد :نمی دانم این روزها چه اتفاقی افتاده که اکثرا ً می گویند تئاتر را
تعطیل کنید در حالی که تئاتر می تواند حرف جامعه را بزند و تاثیرگذار
باشد .استاد سمندریان معتقد بود که «تئاتر وقتی شروع می شود که
شما از سالن تئاتر بیرون می زنید» یعنی تئاتر در ذهن مخاطب زمانی
اغاز می شود که روی صحنه تمام شده است و این یعنی تئاتر چقدر
می توانددغدغهمندباشد.ویدربارهتغییرمسیرتبلیغاتیکنمایش
ابراز کرد :این روزها امکان تبلیغات مجازی وجود ندارد پس مانند تفکر
کالسیک که معتقد بود یک نمایش خودش باید خودش را تبلیغ کند
ما نیز به تبلیغ دهان به دهان و میدانی روی اورده ایم و مطمئن ًا کاری
که خوب باشد ،مخاطبش را جذب خواهد کرد .با بهره گیری از این نوع
تبلیغ ،ما نیز باید تالشمان را برای باال بردن کیفیت کار بیشتر کنیم
تا اثری دغدغه مند خلق شود و مخاطبان با دیدن ان ،نمایش را به
دیگران نیز توصیه کنند .این روزها در تئاتر شهرزاد ۵-۴نمایش روی
صحنه است که هرکدام حرفی برای گفتن دارند .گروه ما نیز «پنچری»
دورنمات را اجرا می کند؛ دورنمات همیشه زمانی در این مملکت کار
شده که هنرمندان خواســته اند در پس اجرای شان حرفی بزنند و
نقدی سیاسی اجتماعی را مطرح کنند از این رو انتخاب ما برای حضور
در صحنه تئاتر نشان دهنده این اســت که حتم ًا حرفی برای گفتن
داشته ایم .نمایش «پنچری» از اول دی تا ۵بهمن ماه هر شب ساعت
۲۰:۳۰در سالن شماره ۳پردیس تئاتر شهرزاد روی صحنه است/ .مهر
معرفی داوران جشنواره هنرهای تجسمی فجر
بر این اساس ،در بخش تصویرسازی ،لیدا طاهری ،مهدی نوری و
حسام الدین طباطبایی ،در بخش کارتون و کاریکاتور ،مازیار بیژنی،
سید مسعود شجاعی طباطبایی و محمد حسین نیرومند و در بخش
طراحی گرافیک ،سید حمید شریفی ال هاشــم ،حمید قربان پور و
مسعود نجابتی داوری اثار را برعهده خواهند داشت.
در بخش خوشنویسی ،احمد عبدالرضایی ،میرحیدر موسوی و علی
فخاری ،در بخش حجم ،طاهر شیخ الحکمایی ،نادر قشقایی و احمد
سلیمانی و در بخش نقاشــی ،علی بحرینی ،محمدکاظم حسنوند و
محمد خزایی به ارزیابی اثار ارسالی می پردازند.
در بخش عکاسی ،علی اصغر داودابادی فراهانی ،جاسم غضبانپور
و ناصر محمدی ،در بخش نگارگری ،امیرحســین اقامیری ،خشایار
قاضی زاده و حســین عصمتی و در بخش ویژه قله ها ،ســید مسعود
شجاعی طباطبایی ،مسعود نجابتی و سیدعباس میرهاشمی عهده دار
امر داوری خواهند بود/ .مهر صفحه 6
دوشنبه 12دی 1401شماره 1344
خرب فرهنگ و هرن
گردشگر اوکراینی در یزد
نمایش «توریست» به کارگردانی ابوالفضل کریم زاده نائینی در مرکز تئاتر مولوی به صحنه می رود.
این نمایش به نویسندگی غزاله چیذری ،تهیه کنندگی علیرضا احمدی خیری و کارگردانی ابوالفضل
کریم زاده نائینی از سیزدهم تا پایان دی ماه جاری در سالن کوچک مرکز تئاتر مولوی روی صحنه می رود.
در خالصه داستان نمایش امده است« :گردشگر اوکراینی به یزد سفر می کند و با یک راهنمای سفر،
اشنا و درگیر یک رابطه عاطفی می شــود و به اوکراین باز می گردد ».نمایش «توریست» ،با بازی سید
مسلم حجتی تنها بازیگر این اثر نمایشی ،هر روز ساعت ۱۹:۳۰با مدت زمان چهل دقیقه و قیمت بلیت
۴۰هزار تومان در سالن کوچک مرکز تئاتر مولوی روی صحنه می رود/.مهر
رییس بنیاد ســعدی در دیدار با استادان گروه
زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلیمانیه عراق گفت:
زبان کردی یکی از شاخه های زبان های ایرانی است
و همین پیوندهای دیرین دو ملت را می رساند.
اســتادان گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه
ســلیمانیه؛ ضمن دیدار با غالمعلی حداد عادل
رئیس فرهنگســتان زبان و ادب فارســی و بنیاد
سعدی از بخش های مختلف فرهنگستان زبان و
ادب فارسی بازدید کردند .حداد عادل در این دیدار
ضمن خیرمقدم به استادان زبان فارسی دانشگاه
ســلیمانیه گفت :از حضور اســتادان زبان و ادب
فارسی دانشگاه های سلیمانیه در فرهنگستان زبان
و ادب فارسی استقبال می کنیم و امیدواریم دایره
روابط ما گسترده تر شود .کشور ۴۱میلیونی عراق
یکی از نعمت ها و برکاتی اســت که در همسایگی
ما قرار دارد و مردم ایــران عالقه خاصی به عتبات
متبرک در عراق دارند و جای بسی خوشحالی است
که راه های همکاری گشوده شده است.
رئیس بنیاد ســعدی با اشــاره به دوران دفاع
مقدس گفــت :باان که هر دو ملت ایــران و عراق
تمایلی بــه جنگیدن با هم نداشــتند ،رژیم بعث
عراق جنگی طوالنی را بر هر دو ملت تحمیل کرد.
بسیاری از خانواده های ایرانی در دفاع مقدس شهید
دادند و در روزهای گذشته نیز کاروانی از پیکرهای
به جامانده از چهارصد شهید گمنام در ایران تشییع
شد .مردم کرد عراق هم از اسیب های این رویداد
در امان نبودند .جای بســی خوشحالی که اکنون
همه معادله ها را به هم زدی رفتی!
مرکز موسیقی ماوا در استانه فرارسیدن سالروز شهادت حاج قاسم سلیمانی نماهنگ «قاسم اباد» را
با حال و هوایی متفاوت پیش روی مخاطبان قرار داد« .قاسم اباد» عنوان یکی از تازه ترین نماهنگ های
منتشر شده توسط مرکز موسیقی انقالب اسالمی (ماوا) است که در استانه فرا رسیدن سالروز شهادت
سردار حاج قاسم سلیمانی نماهنگ «قاسم اباد» را منتشــر کرد .در این نماهنگ که شعر ان با حال و
هوایی متفاوت و حضور تعدادی از بازیگران نوجوان منطقه جنوب کشور پیش روی مخاطبان قرار گرفته،
اسماعیل معنوی تهیه کننده ،امید متحج کارگردان ،حامد فالحی راد شاعر ،سید صادق اتشی اهنگساز
برخی از عوامل اجرایی را تشکیل می دهند/.مهر
کردی یکی از شاخه های زبان های ایرانی است
می توانیم به جای جنگیدن دوســتی را جایگزین
کنیم .به هزارویک دلیل باید دو ملت ایران و عراق با
هم دوستی کنند .امیدوارم که زمینه همکاری های
دو کشور در بخش های فرهنگی ،علمی ،گردشگری
و اقتصادی گسترش پیدا کند.
رئیس بنیاد سعدی با اشاره به زبان کردی که در
تقسیم بندی های علمی یکی از شاخه های زبان های
ایرانی به شمار می رود؛ گفت :این پیوند تاریخی و
فرهنگی دیرسال و اشنایی بســیاری از مردمان
اقلیم کردستان و سران اقلیم با زبان فارسی موجب
فراهم امدن زمینه خوبی برای نزدیکی و همکاری
بیشتری میان دو ملت شده است .او در ادامه با اشاره
به شاعران و ادیبان بزرگی که در کردستان ایران به
زبان فارســی ،کردی و گاه عربی شعر می سرایند،
گفت :فرهنــگ و ادب ایران همــواره از خدمات
فرهیختگان کرد بهره مند بوده است .برای نمونه
در پنجاه سال گذشته ادیب و نویسنده ای هم طراز
7
مرحوم «عبدالحمید بدیع الزمانی کردســتانی»
نداشته ایم که مانند ان استاد مسلم بر زبان عربی
تسلط داشته باشد .امثال او خدمات ارزشمندی به
زبان و ادب فارسی کرده اند.
حداد عادل با بیان این مطلب که همواره رابطه
ایرانی ها با عراقی ها ازجمله مردمان کرد این کشور
صمیمانه و صادقانه بوده اســت؛ گفت :جمهوری
اســامی ایران هرگز مانند رژیم گذشته ایران با
کردها رفتار نکرده است و هرگز سر کردها معامله
نمی کند .مهم ترین اصول جمهوری اسالمی ایران
روابط اسالمی و انسانی است .سردار سلیمانی تنها
چند ســاعت پیش از حمله داعش به اربیل از این
ماجرا خبردار شد و صبح نشــده با نیروهایش در
اربیل مستقر و مانع سقوط شهر شد .این حمایت
سردار سلیمانی از کردها ،تنها گوشه ای از سیاست
جمهوری اسالمی در قبال کردها است .جمهوری
اسالمی ایران هرگز درصد گسترش مرزهای خود
نیست و انچه که در داخل کشور عراق اتفاق می افتد
به ما ایرانی ها مربوط نیست .برای ما استقالل عراق
و برقراری رابطه خوب با ان ها مهم است .بی شک
ایران برای کردســتان عراق ،از امریکا و اسرائیل
دلسوزتر است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ،با بیان
این مطلب که اهالی اقلیم کردستان در یک دوره
شــش ماهه می تواند زبان فارســی را فرا بگیرند،
خطاب به استادان زبان فارسی دانشگاه سلیمانیه
گفت :من سفر شما را به ایران به فال نیک می گیرم.
امیدوارم بزودی شــاهد حضور و شــرکت شما و
همکاران تان در سایر دوره های بنیاد سعدی باشیم.
تمام تالش ما در بنیاد سعدی این است که استادان
زبان فارســی ،در جای جای جهان به ویژه کشور
عراق ،بتوانند از امکانات دانش افزایی این مجموعه
بهره مند شوند .فرهنگستان زبان فارسی امکان این
را دارد تا در صورت لزوم با همکاری بنیاد سعدی
شرایطی را برای دسترسی استادان دانشگاه های
سلیمانیه به منابع زبان و ادب فارسی فراهم کند.
چشم امید ما به بنیاد سعدی و فرهنگستان زبان
و ادب فارسی است
در ادامه این دیدار عدنان سجادی رئیس بخش
زبان فارسی دانشگاه سلیمانیه گفت :چشم امید ما
در دانشگاه سلیمانیه به بنیاد سعدی و فرهنگستان
زبان و ادب فارسی است ،امیدواریم حمایت معنوی
این دو مجموعه بزرگ همواره شامل گروه زبان و
ادب فارسی این دانشگاه شود/.صبا صفحه 7
سخن ارث پدری من است
صاحب امتیاز :موسسه فرهنگی هنری وصف صبا
مدیر مسئول و سردبیر :محمدرضا شفیعی
www.rooznamehsaba.com
rooznamehsaba
تهران -خیابان ایت اهلل مدنی -کوچه خجسته منش -پالک 5
تلفن 77582422 -6 :فکس77548245 :
چاپ :موسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران
توزیع :نشر گستر امروز
نمایش ایرانی کسب و کار من است
بهرام پسر که زاده شیر استی
پیداست ز عارضش جهانگیر استی
داستان شیفتگی بهرام بیضایی
با تئاتر ،از خواندن مجله ای شــروع
شــد که در ان نمایشــنامه هملت
اثر شکسپیر چاپ شــده بود .بهرام
متفــاوت بــود و مانند بقیــه فکر
نمی کرد .رفتار درون گرایانه اش اسباب زحمتش در اجتماع
شــده بود ،تا اینکه در همان نوجوانی ،تصاویری از نمایش
هملت روی مجله ای ،مانند یک اشــنای غریــب مانده در
ذهنش صدایش زد .در همان روزها با پــدرش که او هم در
جرگه هنر بود و مشق شــاعری می کرد ،در جلسه شاعران
حضور می یافت ،در همان جلسات ،نمایشــی از فیلم تئاتر
هملت دید و از همان روز مسحور و جادوی هنر تئاتر و بعدها
ناجی هنر اصیل نمایش در ایران شد.
از ان روز به بعد بهرام به مجله های تخصصی تئاتر و نمایش
پناه می برد ،و روح تشــنه خود را جرعه جرعه از هنرو دانش
نمایش در ایران ســیراب می کرد .پدر بهرام که این تشنگی
و شیفتگی را در او دید ،به او از کسب و کار اجدادی شان در
اران کاشان گفت ،که عمری در خدمت تعزیه گردانی بودند.
چند سال بعد بهرام در حالی که کارمند اداره ثبت دماوند
بود ،برای اولین بار به تماشــای یک نمایش تعزیه نشست،
در همان جا با تمام وجود احساس کرد نمایش ایرانی با این
سبک های اجرایی خاص متعلق به اوست و رسالت خود را در
پاسداشت و زنده نگه داشتن هنر نمایش ایرانی دانست .و به
صورت تخصصی روی تک تک عناصر پیکره تعزیه در ایران
تحقیق کرد و از سال 1341که 24ساله بود ،مجموعه کتاب
ها و نمایشنامه و تحقیقات اش در گرداگرد هنر نمایش ایرانی
تالیف و به چاپ رسیدند.
سمیه خاتونی -پنجم دی ماه سال 1317در خاندان فرهنگی و
اصیل در اران کاشــان و خانواده ای اهل ادب و هنر در تهران متولد شد،
پدر او میرزا نعمت اهلل بیضایی ،شاعری ارانی ،ملقب به ذکائی بودکه در
اداره ثبت اسناد تهران کار می کرد .مادر بهرام در خاطراتش اورده است
که هنگامی که او متولّد شد عموهایش از اران به تهران امده بودند ،یکی از
عموها چون نوزاد را در گهواره دید گفت؛ «بهرام پسر که زاده شیر استی»
و عموی دیگر ادامه داده است «پیداست ز عارضش جهانگیر استی» .در
قصه می گفت،
کودکی ،مادربزرگش برای او و خواهر یک سال بزرگ ترش ّ
که یکی از همان قصه ها بعده ا را به صورت نمایشنامه سلطان مار دراورد.
در مدرسه شاگرد زرنگی نبود؛ ولی با گروهی از نویسندگان و هنرمندان و
ادیبان اینده ،هم درس بود .وی نویسندگی را از همین دوران اغاز کرد .او
از کودکی همواره در خانه شعر می شنید و گفته است؛ «سخن ارث پدری
محمدعلی سپانلو و
من است ».در جوانی با اکبر رادی و جالل ا
لاحمد و ّ
...دم خور بود .در دبیرستان های ابومسلم و دارالفنون درس خواند و در
سال های اخر دو نمایشنامه با زبان تاریخی نوشت .نوشته های ماندگاری
چون ارش را ،در 20سالگی با الهام از زبان شــعر مهدی اخوان ثالث و
در واکنش به «ارش کمانگیر» سیاوش کسرایی پدیداورد .بیضایی از
دارالفنونبه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران رفت ولی انجا نماند و درهمان
سال نخست دانشگاه را ترک کرد .بیضایی در سال ،۱۳۳۸از طرفی هم به
استخدام اداره کل ثبت اسناد و امالک دماوند درامد .و در همان دوران این
سوال در ذهنش شکل گرفت که چرا اساطیر ما گرداوری و طبقه بندی
نشده ،و هیچ کار تاویلی و تحلیلی و معناشناسی روی ان ها انجام نشده
است.درروستایگیلیارددماوندتعزیه ایدیدوفکرشمتوجهشیوهایرانی
نمایش شد و پژوهش هایش را اغاز کرد .نوشتن نقد و پژوهش و مطالب
پراکنده درباره نمایش و سینما در نشریات علم و زندگی ،هنر و سینما،
ارش ،کیهان ماه و ...را از همان سال اغاز کرد و در سال ۱۳۴۰مقاالتی
دربارهموسیقیفیلمدرمجلهموزیکایرانودرسال ۱۳۴۱پژوهش هایش
در نمایش ایرانی را در مجله موسیقی منتشر کرد .در همین سال به اداره
هنرهای دراماتیک ،که بعدها اداره برنامه های تئاتر نام گرفت دعوت و
منتقل شد .و از سال ۱۳۴۰به طور جدی به نوشتن نمایشنامه پرداخت.
سال ۱۳۴۱عروسک ها و غروب در دیاری غریب را نوشت ،و سال ۱۳۴۲
قصه ی ماه پنهان را به این دو افزود و هر سه را یک جا به صورت کتابی با
سه نمایشنام ه عروسکی منتشر کرد .در ۱۳۴۱با یک دوربین عاریتی یک
فیلم هشت میلیمتری چهاردقیقه ای سیا ه و سفید ساخت و به دوستانش
نشان داد .در ۵تیر ۱۳۴۲جعفر والی نخستین بار نمایشنامه مترسک ها
در شب نوشته بیضایی را در تلویزیون نمایش داد .در تابستان همین سال،
یکی از پراوازه ترین نمایشنامه هایش را با عنوان پهلوان اکبر می میرد را
عباس جوانمرد
نوشت و در سال 1344با منیراعظم رامین فر خواهرزاده ّ
ازدواج کرد .سالی که کامیابی پهلوان اکبر می میرد در جشنواره مهر۱۳۴۴
واجرایعمومیچشمگیرشد.وبیضاییراچوننمایشنامه نویسیپیشرو
تثبیت کرد .حاصل ایــن ازدواج فرزندانی به نام های نیلوفر و نگار بودند
و نوزادی به نام ارژنگ که صد روز بیشتر در دنیا نماند .بیضایی ،یکی از
چهل ونه پایه گذار کانون نویسندگان ایران در سال ۱۳۴۷بود و از سال
۱۳۴۸نیز به دعوت دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به تدریس
پرداخت .ســال ۱۳۴۹کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان سبب
شد تا بیضایی دو کار نکرده را نخستین بار بیازماید :داستان نوشتن
برای کودکان و فیلم سازی که حاصل ان ،ساخت فیلم عمو سیبیلو
شد .سپس ،نخستین فیلم بلندش رگبار را در سال ۱۳۵۰ساخت ،که
تهیه کنندههزینه هایرگباررابه هنگامتامیننمی کردوبیضاییازپدرش
پول قرض کرد تا فیلم را به انجام برساند .رگبار در جشنواره فیلم سپاس
سال ۱۳۵۲بهترین فیلم شناخته شد و جوایز نقدی ویژه ای را از ان خود
کرد .تیرماه سال ۱۳۵۲بیضایی با ع ّزت اهلل انتظامی ،داریوش مهرجویی،
علی نصیریان،علی حاتمی ،مسعود کیمیایی ،ناصر تقوایی ،بهروز وثوقی
صیاد ،و ...از سندیکای هنرمندان فیلم ایرانی استعفا دادند و کانون
پرویز ّ
سینماگران پیشرو را تشکیل داد .و به تقلید از اصطالح موج نوی فرانسه،
انرا موجنویسینمایایراننامیدندکهجنبشیضدسینمایعامه پسند
ایران و فیلمفارسی بود .سال بعد بیضایی از کانون سینماگران پیشرو نیز
کناره گرفت .بیضایی در سال ۱۳۵۲از اداره برنامه های تئاتر به دانشگاه
تهران ،به صورت رسمی منتقل و استادیار تمام وقت نمایش در دانشکده
هنرهای زیبا و مدیر دپارتمان هنرهای نمایشــی شد .ترقی چشمگیر
نمایش دانشگاهی در همین دوران اغاز شد.
بیضایی نمایش مشرق زمین درس می داد و نسلی از هنرمندان ایران در
دوران طالیی دانشکده هنرهای زیبا در همین دوره تربیت شدند .چریکه
تارا ،در سال 1357فیلم بعدی او بود که در ایران به نمایش عمومی در نیامد؛
ولی بیضایی ان را در بخش نوعی نگاه جشنواره فیلم کن ۱۹۸۰به نمایش
دراورد .در پاییز ۱۳۵۸مرگ یزدگرد در تهران بر صحنه رفت و سال۱۳۶۰
بیضایی از این نمایشنامه فیلمی ساخت که توقیف شد .نوع روایتگری در
مرگ یزدگرد استفاده از قضاوت های گوناگون پیرامون یک رویداد است و
همواره به عنوان شاهکاری ماندگار از بهرام بیضایی از ان یاد می شود .او در
مستندی با نام عیار تنها از عشق به همسرش سخن گفته و تاکید کرده که
دلیل جدایی اش از همسر اول این بود که او نمی خواست بیضایی در سینما
و تئاتر کار کند .سال ۱۳۶۸بیضایی که به خارج از کشور رفته بود به ایران باز
می گردد و مسافران را جلوی دوربین می برد .سال ۱۳۷۱با مژده شمسایی
ازدواج کرد؛ که فرزند اخرش ،نیاسان ،حاصل این ازدواج است .او پس از
سال ها در سال ۱۳۷۸با فیلم سگ کشی به سینمای ایران بازگشت که به
نوزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر راه پیدا کرده و فیلم برگزیده از نگاه
تماشاگران شد و چند جایزه دیگر از جمله جایزه های فیلمنامه و بازیگری
و فیلمبرداری و طراحی صحنه و لباس را از ان خود کرد ..پرفروش ترین
فیلم سال ۱۳۸۰شد .در ســال 1385جشن تولّد شصت وهشت سالگی
بیضایی در شبی از شب های مجله بخارا در تاالر بتهوون خانه هنرمندان
ایران در تهران برگزار شــد .وی در ســال ۱۳۸۷وقتی همــه خوابیم را
ساخته و روانه پرده نقره ای کرد و در نهایت از نیمه سال ۱۳۸۹به دانشگاه
استنفورد رفت و پس از نزدیک سی سال استادی در دانشگاه را از سر گرفت.
سپیده خســروجاه درباره حضو ِر بیضایی در امریکا گفته است« :اقای
بیضایی به جامعه ایرانی کالیفرنیا عمق
فرهنگی بخشید ».بهرام بیضایی
هم اکنون عــاوه بر تدریس،
نمایش های متعــددی را در
خارج از ایران اجرا و کارگردانی
می کند و جوایز متعددی به
پاستالشبراینمایشوفرهنگ
ایرانی از اقصی نقاط جهان کسب
کرده اســت .جاودانی اش
ماندگار باد صفحه 8