روزنامه صبا شماره 1329
روزنامه صبا شماره 1329
روزنامه صبا شماره 1329
دوشنبه| 14اذر 5 |1401دسامبر 10 |2022جمادی االول |1444
سال دهم| شماره 8 |1329صفحه| 5000ناموت|
هادی بابایی:
نگارگـری بـا مینیاتـور فـرق دارد
فیلم درخشنده
به فجر نمی رسد
صفحه 2
انحصار فروش بلیط
سینمای ایران برداشته شد
صفحه 3
مهرجویی؛ کارگردان
خیال و معنا
صفحه 8 صفحه 1
2
خرب سیمنا و تلویزیون
دو شنبه 14اذر 1401شماره 1329
۳شبکه تلویزیونی پذیرای سینما حقیقت
همزمان با برگزاری شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت ،رسانه ملی نیز تدارک ویژه ای برای جشنواره داشته
و قرار است 3شبکه تلویزیونی برنامه هایی را درباره جشنواره حقیقت اماده و پخش کنند .بر اساس این خبر،
شبکه های مستند ،افق و چهار سیما ،هر شب برنامه هایی برای جشنواره سینماحقیقت ،تدارک دیده اند .در این
برنامه ها ضمن مصاحبه با فیلمسازان و مدیران جشنواره ،بخش هایی از فیلم ها نیز نمایش داده شود .هم چنین
مراسم اختتامیه جشنواره نیز به صورت ویژه و مستقیم از شبکه 4سیما روی انتن می رود .ویژه برنامه شبکه
افق ،برای جشنواره سینما حقیقت ،هر روز ساعت ،18:30شبکه چهار ،هر شب ساعت 22:30و ویژه برنامه
شبکه مستند ،طی 6قسمت 25دقیقه ای روی انتن می رود ولی هنوز ساعت پخش ان مشخص نیست/.تسنیم
تعداد جوایز انیمیشن «سمپاش» به ۷۹رسید
پویانمایی سمپاش ،به کارگردانی فرنوش عابدی با حضور در جشنواره های گوناگون توانسته ۷۹جایزه
در بخش های مختلف کسب کند .این انیمیشــن از تازه ترین تولیدات کانون پرورش فکری است و در
خالصه داستان ان امده است :در ویرانشهری در اینده ای نامعلوم ،ارتشی به نام سمپاش ها بر شهر حکومت
می کنند و رویش هر گونه گل و روییدنی ممنوع است .یکی از سربازان به واسطه پسرکی با گروهی که به
طور پنهانی از گیاهان مراقبت می کند اشنا می شود.انیمیشن ۹دقیقه ای سمپاش ،به کارگردانی فرنوش
عابدی ،در سال ۱۴۰۱با تکنیک سه بعدی ،برای گروه سنی هفت سال به باال در کانون پرورش فکری
کودکان و نوجوانان تهیه شده است/.ایرنا
فیلمدرخشنده،بهفجرنمی رسد
پوران درخشنده ،درباره دلیل عدم فعالیت خود در مقام کارگردان در سال های اخیر،
گفت :واقعیت امر در ابتدا کرونا و بعد هم مشــکالت مالی و نبود ســرمایه باعث شد تا
ساخت فیلم جدیدم «هیس! پسرها گریه نمی کنند» بارها و بارها به تعویق بیفتد و این
مشکالت همچنان هم ادامه دارد.
او در همین باره ادامه داد :طی اخرین گفت و گوها با تهیه کننده و سرمایه گذار قرار
بود که امسال فیلمبرداری این اثر را کلید بزنم اما باز هم مشکالتی پیش امد و ساخت
فیلم فعال شدنی نیست .یکی از بزرگترین مشــکالتی که با ان روبرو هستم پیدا کردن
بازیگر است.
کارگردان فیلم سینمایی زیر سقف دودی ،درباره دلیل پیدا نشدن بازیگران تصریح
کرد :اکثریت بازیگران این روزها درگیر پروژه های شــبکه نمایش خانگی هســتند و
قراردادهای بلندمدت انها با این پروژه ها باعث شده تا نتوانند در اثار سینمایی حضور
داشته باشــند .من برای این فیلم به بازیگران خوبی نیاز دارم اما هر بار به دالیلی این
همکاری و پیشــنهادها به ثمر نمی نشیند .درخشنده ،با اشــاره به نرسیدن فیلم خود
به چهلمین جشنواره فیلم فجر اذعان کرد :بعد از مدت ها خودم را اماده کرده بودم تا
فیلم هیس! پسرها گریه نمی کنند ،را که برایم بسیار مهم است بسازم ،تمامی مقدمات
سرمایه گذاری و تهیه کنندگی انجام شده بود ،اما باز هم انگار ساخت این فیلم در سال
جاری و یا رساندن ان به جشنواره فیلم فجر شدنی نیســت .این کارگردان سینما در
پایان ،ساخت هیس! پسرها گریه نمی کنند ،را وظیفه ای بزرگ در زندگی خود دانست
و خاطرنشان کرد :این فیلم برایم از جایگاه ویژه ای برخوردار است ،به نوعی رسالت من
در این هنر است و باید هرطور شده ان را بسازم ،این فیلم بار بزرگی روی دوشم قرار داده
است .امیدوارم در نهایت بتوانم این بار بزرگ را بر زمین بگذارم/.صباخبر
الیور استون :تغییرات بزرگ در حال وقوع است.
الیور استون ،کارگردان و فیلمنامه نویس برنده جایزه اسکار ،که این
روزها برای ریاست هیات داوران جشنواره فیلم دریای سرخ عربستان
سعودی ،به این کشــور امده است ،در مراســم افتتاحیه جشنواره،
فستیوال فیلم دریای سرخ را فرصتی برای کاوش در سینمای منطقه ای
از جهان خواند که از نظر او ،دچار ســوءتفاهم شــده است.کارگردان
جوخه ،در این باره گفت :این زمان ،فرصتی اســت که واقعا به درون
سینمای بسیار جذاب اسیا و افریقا وارد شویم .تغییرات بزرگ زیادی
در حال وقوع است .استون در ادامه سخنان خود در مراسم افتتاحیه
به تغییرات مدنظرش اشاره کرد و گفت :شما تغییراتی را که اینجا در
راه است ،همین اصالحات را مشاهده کنید .فکر می کنم افرادی که
با خشــونت قضاوت می کنند باید بیایند و از این مکان دیدن کنند و
خودشان ببینند .این اظهارات اســتون می تواند به نوعی باعث ایجاد
اختالف در میان منتقدان حقوق بشر در کشور عربستان شود ،با این
حال استون از سخنانش پشیمان نیست/ .صباخبر
ژانر وحشت هم حریف شرایط نشد
فیلم سینمایی شین ،به کارگردانی میثم کزازی و تهیه کنندگی
شهاب حسینی از شانزدهم شهریور ماه سال جاری راهی چرخه
اکران شد تا به عنوان نماینده سینمای وحشت ،شانس خود را در
گیشــه بیازماید .این فیلم ،با وجود در اختیار داشتن ۱۴۹سالن
سینما و همچنین تخصیص ۲۵۴۲سانس غیرمتمرکز با فروشی
معادل ۸۰۰میلیون تومان روبرو شده است.
این فروش باعث شده تا این فیلم در رتبه بیست و نهم جدول
فروش سال ۱۴۰۱قرار گیرد .فیلم شــین ،از جمله اثار پرتعداد
چرخه اکران سال جاری است که در حسرت فروش یک میلیاردی
به روزهــای پایانی اکران خــود نزدیک می شــود؛ فیلمی که در
جشنواره فیلم فجر ،رونمایی شد و در اکران به دلیل شرایط مختلف
اجتماعی شــانس چندانی برای دیده شــدن پیدا نکرد.شــین،
نخستین تجربه کارگردانی کزازی در مقام نویسنده و کارگردان
سینما است/ ،صباخبر
بازگشت دوباره تاپ گان:ماوریک؛ به سینماها
فیلم تاپ گان :ماوریک ،با بازی تام کروز ،بار دیگر با اکرانی محدود
به سینماها بازگشت .این فیلم ،در فصل تعطیالت به سینماها بازگشت
و از جمعه ۲دسامبر اکران مجددش را شروع کرد .این دنباله پرفروش،
قرار است به مدت ۲هفته در پرده های نقره ای بماند و به شیوه ایمکس،
هم به نمایش دراید .این فیلم همین حاال هم در سرویس های خانگی
در دسترس است و ۲۲دسامبر هم قرار است در شبکه پارامونت پالس
نمایش داده شود .تاپ گان :ماوریک با فروش ۱.۴۸۶میلیارد دالری
در سراسر دنیا ،پرفروش ترین فیلم تاریخ استودیوی پارامونت و کارنامه
تام کروز ،شــده که از این میزان ۷۱۶.۶میلیون دالر ان در امریکای
شمالی کسب شده بود.
ماوریک ،چند رکورد برای خود تام کروز ،ثبت کرده است از جمله
اولین فیلم او شد که در اولین اخر هفته اکرانش از فروش ۱۰۰میلیون
دالری عبور کرد و اولین تجربه سینمایی او شد که بیش از یک میلیارد
دالر فروخت/.مهر صفحه 2
دو شنبه 14اذر 1401شماره 1329
خرب سیمنا و تلویزیون
فیلم وسترن پدرو المادوار ،در جشنواره کن دیده می شود
فیلم «راه عجیب زندگی» فیلم کوتاه وسترنی که با بازی پدرو پاسکال و ایتن هاوک توسط پدرو المادوار
ساخته می شود برای اولین بار در جشنواره فیلم کن دیده خواهد شد .المادوار ،که خودش این خبر را در
یک پادکست سینمایی اعالم کرد ،این فیلم نیم ساعته را وسترنی عجیب خواند که در ان شخصیت های
پاسکال و هاوک با هم دوست هستند و در موقعیتی یکسان ،رفتارهای متفاوتی را برمی گزینند .این فیلم
کوتاه به زبان انگلیسی فیلمبرداری شده و در کمپانی «ال دسو» که متعلق به برادران المادوار در مادرید
است ،ساخته شده است .فیلمبرداری این فیلم مرداد امسال در جنوب اسپانیا انجام شد و اکنون مراحل
پس از تولید را می گذارند/.مهر
3
«عمارتی در مه» در گروه هنر و تجربه اکران می شود
«عمارتی در مه» که در گونه فیلم های روانشناسانه ساخته شده است ،داستان مدیر یک اسایشگاه
اعصاب و روان است که از پزشکی جوان دعوت می کند روی نوع خاصی از بیماران روانی تحقیق کند .با
حضور پزشک جوان در مجموعه ،او متوجه حوادث غیر معمول و پیچیده بین بیماران و کارکنان اسایشگاه
می شود .اردالن شجاع کاوه ،محمد حبیب اللهی ،ماریان کلهر ،سیده روژینا میرسید ،محسن عباس پور،
ابتین مفید ،سبحان استرکی ،حامد موحد ،متین صفرپور ،ابوالفضل محمدی ،محمدادریس جاویدان،
مروه جاویدان ،فاطمه یزدانی ،مبینا خدامرادی ،حمید بخشی ،نوید ملک سعیدی ،اکرم خسروی ،ایدا
موسوی و ...در فیلم سینمایی «عمارتی در مه» به ایفای نقش پرداخته اند /.هنرانالین
انحصارفروشبلیطسینمایایرانبرداشتهشد
مراسم رونمایی از سامانه بلیط فروشی «ای تیکت» با حضور هاشم
میرزاخانی رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل موسســه سینما شهر،
علی سرتیپی رئیس کانون پخش کنندگان سینمای ایران و منوچهر
شاهسواری عضو شو رای عالی سینما ،محمدرضا صابری نایب رئیس
انجمن سینماداران ،سید مصطفی حسینی مدیرعامل موسسه بهمن
سبز ،حسین اسالمی رئیس هیئت مدیره نظام صنفی رایانه ای استان
تهران ،مهندس خلج مدیر عامل «اسنپ» ،مهندس دولتخواهی از
مدیران «تاپ» ،مهندس طالب از مدیران «فام» ،مهندسی ایماقیان
از مدیران «ای گپ» ،مهندس سخایی از مدیران «ایزی پی» صبح
گذشه ۱۳اذرماه در موسسه سینما شهر برگزار شد.
در این مراسم هاشم میرزاخانی گفت :موسسه سینما شهر به عنوان
بازوی توسعه فنی و زیر ساخت سازمان سینمایی کشور ،سابقه سی
ت سینما داشته
سال فعالیت داشته و زحماتی زیادی در بستر زیرساخ
است .این در حالی است که با توجه به رشد تکنولوژی ،همگام با ان
ملزم به ارائه برنامه هایی در زمینه توسعه این مهم هستیم.
وی افزود :در حال حاضر با توســعه فضای مجازی ،بحث توسعه
فروش از طریق فضای ای تی مطرح شــده و به دنبال تعامل صنعت
سینما با ای تی هستیم و با تفاهم ایجاد شده با اپلیکیشن هایی که
بیش از ۱۵۰میلیون نفر نصب دارند ،فرصت مناســبی برای جذب
مخاطب به سینما به وجود خواهد امد.
میرزاخانی ادامه داد :با همکاری کلیه سامانه های بلیط فروشی،
امیدواریم بتوانیم ضریب اشــغال ســینما را باالتر برده و با حضور
چشم گیر مخاطب در سینما مواجه شــویم .بستر فروش سینمای
ایران به دنبال توسعه است و متاسفانه درحال حاضر ضریب اشغال
سینمای ایران ۵/۲درصد بوده و این رقم برای کشور فرهنگی ای چون
ایران با هنرمندان متعدد و مردم هنر دوست ان در عرصه های مختلف
تاسف اور است چرا که در سال ۱۴۰۱کمتر از ۱۰میلیون نفر به سینما
امده اند و اگر با برنامه ریزی های جدید ،به فرایند توسعه دست پیدا
نکند ،قطعا سینما متضرر خواهد شد.
مدیرعامل موسسه سینما شهر عنوان کرد :در سال جاری تنها ۲
فیلم ما به سوددهی رسیده و ۴فیلم توانسته تنها هزینه های تولید
خود را دراورد و مابقی فیلم ها حتی هزینه خود را جذب نکرده اند و این
از نظر اقتصادی فاجعه محسوب می شود .ما باید مخاطب را با سینما
اشتی دهیم و با تعامل با سایر پتانسیل های موجود و تولید اثار در خور
سینمایی این امر ممکن می شود.
وی بیان کرد« :ای تیکت» نیز بستری برای این اتفاق است .در حال
حاضر تنها ۳سامانه فعال برای بلیط فروشی سینمای ایران وجود دارد
در حالیکه باید این امکان توسعه یافته و در دسترس عموم سامانه های
حرفه ای قرار گیرد .این سامانه به عنوان ترمینال در کنار سمفا نسبت
ب ه کنترل فروش و تجمیع و تسویه حساب ها در اسرع وقت اقدام کرده
و زمینه رضایت خانواده سینمای ایران را مهیا می کند.
او اظهار کرد :ســامانه «ای تیکت» اتفاقی مبارک برای سینمای
ایران است که منجر به توسعه سامانه های بلیط فروشی خواهد شد.
ما به عنوان کشور در حال توسعه باید به دنبال رشد بوده و الزم است
در حوزه دیجیتال تولید نیز قدم برداریم .این امر یکی از خواسته های
جدی هنرمندان ما اســت و مســتلزم ان همگامی هنــر با صنعت
دیجیتال خواهد بود.
در ادامه این مراســم منوچهر شاهســواری ،عضو شورای عالی
سینما ،افزود :امار مخاطب سینما در ســال جاری سطحی است و
برای رهایی از این بحران نیاز به زمان است .گاهی بحران ها ،خارج از
اراده خود صاحبان کسب و کار است .در بستر بازار های جدید اصل بر
مشتری مداری است .نظام مشتری محور از ابتدا بر جهان جاری بوده و
ما نیز با تغییر ماهیت حرفه ای و سرمایه ای به ان وابستگی مالی داریم.
ما در تولید اثر نگران بازگشت سرمایه هستیم اما از افزایش مخاطب
لذت می بریم و این خود بخشی از کســب و کار است که محدود به
فروش صرف نیست.رضایت ،تنوع و تکثر خدمات مهم تلقی می شود.
شاهســواری عنوان کــرد :در وجــه عمومی همه ما مشــتاق و
عالقه مند به جمعیت بزرگ هستیم و سینماداران از حضور جمعیت،
عکس العمل ها و خسارات ناشــی از ان خوشحال هستند .امروز اگر
کسب و کاری چون سینما موفق نباشــد شما هم موفق نمی شوید.
همانند امازون که ان را بازار می شناسید که با کسب سلیقه مخاطب
به بازار فیلم رسیده است .امیدوارم رابطه دوسویه مخاطب و سینما
به کســب ذوق و سلیقه مشــتری برسد که ان مســتلزم سنجش
مشتری مداری است.
وی ادامه داد :امروز با ۱۶۵هزار صندلی در سینماها ،تنها ۵درصد
ان اشغال شده است در حالی که این میزان از مخاطب باید حداقل به
۴۵درصد برسد .من به عنوان تماشاگر این ماجرا ،حضور اپلیکیشن ها
و فعالیت انها را اجتناب ناپذیر می دانم چرا که این پیشرفت از دانش
و سواد و اطالعات نشــات می گیرد .اگر درک مفاهیم در این مدت
شکل گیرد حتماً بهره مند اصلی ما هستیم .نظام شبکه ای با استفاده
از سینمای ایران و اتصال ان به بازار برای اینده کشور بازخورد خوبی
خواهد داشت / .ایکنا صفحه 3
4
پرونده
دو شنبه 14اذر 1401شماره 1329
گفت گو با دکتر هادی بابایی دربارۀ کتاب «زیبایی شناسی نگارگری قدیم ایران»
نگارگـریبـامینیاتـور
فـرق دارد
از کیفیـت چـاپ کتابـم راضـی نیسـتم
محمود توسلیان هنر نگارگری قدیم به واسطۀ ارتباط مستقیم با مردم از گذشته تا اکنون مورد توجه بوده است .در
واقع انچه امروز با عنوان نگارگری از ان یاد می شود ،همان هنر تجسمی در سده های هشتم تا یازدهم
گفت و گو
هجری قمری است که بیشتر ال به الی صفحات نسخه های خطی نفیس جا خوش کرده و به نوعی نقش
تصویرسازی کتاب ها را بر عهده داشته است .در تصور مخاطبان عام ،هنر نگارگری با واژۀ نادرستی به نام مینیاتور
شناخته می شود .عموم ایرانیان معاصر با شــنیدن این واژه به یاد تصاویر پر تکلف سنتی می افتند که با مایه ها و
عناصر ظاهرا ًسنتی و پُرکار تزیین شده است .مهم ترین ویژگی نقش بسته از این هنر در ذهن عموم مخاطبان معاصر،
محدود به وقایعی از قبیل صحنه های شکار ،صحنه های بزم ،تمنای می از دست ساقیان سیمین ساق است .وقایعی
که به دلیل بهره گیری شخصیت ها از لباس های قدیمی ،وضعیت معاصرگریزی دارند .این تصورات در حالی جایگزین
معنا و مصادیق واقعی هنر نگارگری شده است که نگارگری قدیم و اصیل ایران محبوب ترین و شناسنامه دارترین
هنر تجسمی تاریخ ایران نزد نخبگان ،دانشگاهیان ،هنرشناسان ،پژوهشگران ،نسخه شناسان ،مجموعه داران و
موزه داران اســت .اثاری که بر خالف مینیاتورهای معاصر ،به خالقیت بصری و مضامین عمیقی شهره هستند که
مهم ترین نمونه های ان ها در موزه ها و کتابخانه های معتبر دنیا نگهداری می شوند .نگارگری ایرانی ،بخش اعظم هویت
خود را از متون ادبی شاخصی دریافت کرده است که ستون های زبان فارسی به حساب می امده اند و کارکرد اصلی
هنر نگارگری نیز کمک به بهتر روایت شدن این متون از طریق تصویرگری داستان ها و نقاط اوج ان ها بوده است.
اثار نگارگری به سبب خصوصیات معنایی و بصری و فنی از سایر اثار تصویری مربوط به فرهنگ های دیگر متمایز
بوده است .این هنر تفاوتی اساسی و ذاتی با نقاشی طبیعت گرایانۀ اروپایی دارد و در اصول فلسفی و معیارها و قواعد
زیبایی شناختی نیز با هنر تصویری خاور دور و هند متفاوت است .نگارگری ایرانی مطابق با تفکر ایرانی و در چهارچوب
ممیزات اسالمی رشد و نمو پیدا کرده و به مرور با ایرانی کردن تجربیات تمدن های همسایه و افزودن ان به داشته ها
و تجربه های بومی و ملی سده های قبل از خالفت عباسیان و حتی دوران پیش از ظهور اسالم ،جایگاه مستقلی را به
دست اورده است .در کتاب زیبایی شناسی نگارگری قدیم ایران(در ارای صاحب نظران معاصر) ،منظور از نگارگری
ایرانی و به طور مشخص تر نگارگری قدیم ایران ،ان دسته از اثار نقاشی ایرانی است که در نسخ خطی یا بر روی تک
برگ های کاغذی نقش بسته و ارتباطی فرمی و محتوایی با متون ادبی داشته است .در این کتاب عالوه بر مقدمه(زیبایی
شناسی نگارگری؛ نیازها و بضاعت ها) شامل سه فصل با عناوین تعاریف و مفاهیم ،مولفه های زیبایی شناختی،بازیابی
مولفه ها در تعدادی از اثار است .به بهانه چاپ این کتاب توسط انتشارات سوره مهر ،که به تازگی وارد بازار نشر شده
است؛ خبرنگارصبا ،با دکتر هادی بابایی ،نویسنده کتاب ،به گفت و گو نشسته است.
قبل از این که وارد بحث کتاب زیبایی شناســی نگارگری
قدیم ایران ،بشویم مایلم بدانم چه شد که به تحقیق و پژوهش
درباره نگارگری عالقه مند شده اید؟
خب ،من دانش اموخته دکتری رشــته هنر اسالمی با محوریت
مطالعه در حوزه نگارگری ایرانی هستم .در مقطع کارشناسی بر روی
کار عملی ،به خصوص مشــق اثار قدیمی متمرکز بودم ،ولی مبهم
بودن جایگاه نگارگری در دنیای امروز موجب شد که در مقاطع ارشد
و دکتری ،با قدرت بیشتری بر روی مطالعه مسائل هویتی نگارگری
اصیل ایران متمرکز باشم .مطالعات و کارهای پژوهشی دیگری نیز در
حوزه های مختلف هنر ایران داشته ام ،ولی حوزه مطالعاتی اصلی ام،
همان نگارگری ایرانی سده های هشتم تا یازدهم هجری قمری است.
درباره کلیات این کتاب و چارچوب مطالب مطروحه در ان
توضیح دهید؟
کتاب حاضر با عنوان زیبایی شناســی نگارگــری قدیم ایران (در
اراء صاحب نظران معاصر) ،به جمع اوری و تفســیر و طبقه بندی اراء
زیبایی شناختی صاحب نظران معاصر ایران و جهان درباره نگارگری
قدیم ایران اختصاص دارد.
تعریف شــما از نگارگری ایرانی چیســت و این هنر چه
جایگاهی در تاریخ هنر ایران دارد؟
در معنای کالن ،نگارگری ایرانی مهم ترین و متداول ترین نماینده
هنرهای تجسمی ایران در روزگار گذشــته بوده است ،اما در معنای
دقیق تر؛ هنر نگارگری ،به تصویرسازی کتاب ها ،به خصوص کتاب های
شــاخص ادبی اطالق می شده است .تصویرســازی هایی که متاثر از
فرهنگ و مفاهیم نهفته در کتاب های شاهنامه فردوسی ،گلستان و
بوستان سعدی و خمسه نظامی گنجوی از ابتدای سده هشتم هجری
قمری ،فرهنگ بصری ملی مستقلی را برای تمدن ایران ،شکل داده اند.
نگارگری ایرانی از جهت میزان توجهات جهانی هنرشناسان باالتر از
معماری ایرانی و هنر فرش در جایگاه اول قرار دارد .تا جایی که ردپای
نسخه های مصور حاوی اثار شاخص نگارگری ،در مهم ترین موزه ها و
کتابخانه های جهان قابل جستجو است و کتاب های زیادی درباره ان
تالیف شده است.
درباره ی ظهور و بروز جدی هنر نگارگری از ابتدای ســده
هشتم هجری قمری ،سخن گفتید ،دالیل کم رونق بودن این
هنر در سده های قبل از سده هشتم هجری قمری چیست؟
فراموش نکنیم که تا نیمه های ســده هفتم هجری قمری ،ایران
به طور مستقیم و غیرمســتقیم زیر نظر خالفت عباسی ،قرار داشت.
طبق فرهنگ رایج در ان زمان ،شاخص ترین صنعتگران و هنرمندان
به دربار خلیفه احضار می شدند و مجبور به کار ذیل دستورالعمل های
دربار بودند .در این فضا ،امکان رشــد و تعالی هنرهای مســتقل در
شــهرهای ایرانی فراهم نبود .ضمن اینکه خالفت عباســی ،عالقه
خاصی به ترویج فرهنگ بومی ایرانی نداشت و این امر یکی از دالیل
کمبود نسخه های مصور فارسی در این دوران بوده است .از سوی دیگر
نگارگری ایرانی ،نیازمند ظهور ادیبــان بزرگی مثل نظامی گنجوی
و سعدی بود تا در ادامه شاهنامه بزرگ فردوسی ،ایده های فرهنگی
و هویتی الزم را به نقاشــان تزریق کنند .چهارچوب فکری نهفته در
دل این اثار ادبی ،پایه های هویتی یک نقاشــی کام ً
ال بومی و مستقل
را بنا نهاد .با این وجود ،ریشه های هنر نگارگری در تصویرسازی های
روی اثار هنرهای صناعی به خصوص ســفالینه های مناطق مختلف
ایران ،مثل خراســان و ری ،در سده های سوم تا هفتم هجری قمری،
بسیار ملموس بوده است .اثاری که تا امروز برای شناسایی ان ها منبع
پژوهشی خاصی خلق نشده است.
نوع مواجهه حاکمان مغول و تیموری با هنر نگارگری چگونه
بوده است؟
چنانچه می دانیم مغوالن ،خیلی زود تحت تاثیر فرهنگ ایرانی قرار
گرفته و ایرانی شدند .تا جایی که نســل های سوم و چهارم از ان ها به
فارسی شعر می سرودند ،خوشنویسی می کردند و خود از حامیان اصلی
نسخه سازی های مصور نفیس از کتاب های شاهنامه فردوسی و گلستان
و بوستان سعدی و خمسه نظامی گنجوی بودند .تیموریان نیز به همین
نحو تحت تاثیر ادب فارسی جزو مهم ترین حامیان تصویرسازی نسخ
مصور ادبیات ایران بودند.
این سنت هنری تا چه سده ای ادامه پیدا کرد؟
حدودا ً تا ابتدای سده یازدهم هجری قمری؛ از این تاریخ تحت تاثیر
سلیقه مردم و حاکمان و تحت تاثیر نفوذ نقاشی اروپایی به دربارها،
ارتباط متون ادبی با نقاشی ضعیف شد و رفته رفته نقاشی های تزیینی
ت به تصویرسازی های معنادار کتاب برخوردار
از اهمیت بیشتری نسب
شد .با این وجود ،طی همه سده های بعدی ،نسخه های مصور دیگری
خلق شــد که تصویرســازی های درون ان ها بر پایه اصول و قواعد
نگارگری قدیم بود .طی صد سال اخیر نیز تالش هایی برای احیای این
هنر صورت گرفت ،ولی بنا به دالیلی که بیان ان در این فرصت فراهم
نیست ،به نتایج خوبی که در میان مخاطبان عام و خاص مقبول باشد
منتهی نشد.
زیبایی شناســی نگارگری قدیم ایران چــه تفاوتی با
زیبایی شناسی نقاشی در دیگر تمدن ها و نقاشی معاصر ایران
و جهان دارد؟ ایا با متر و معیارهای بیان شده برای نقاشی های
معاصر ،امکان سنجش زیبایی در نگارگری قدیم ایران فراهم صفحه 4
پرونده
دو شنبه 14اذر 1401شماره 1329
5
دهه های چهل و پنجاه خورشیدی به واسطه بازیابی فرمی انچه در هنر
تجسمی قدیم ایران قابل رویت بود ،اثار مهم خلق شد .با وقوع انقالب
اسالمی ،هویت یابی از دل هنر تجسمی قدیم ادامه یافت ،ولی این بار
به مفاهیم معنوی نهفته در هنر قدیم نیز توجه شد و در این عرصه نیز
ازمون و خطاهایی صورت گرفت .جالب است بدانید کاریکاتوریست
بزرگ دوره معاصر کشــورمان ،مرحوم کامبیز درم بخش ،نیز در دهه
پنجاه تجربیاتی را در زمینه اســتفاده از هنر نگارگری در کاریکاتور
به انجام رسانید .هنرمندان نقاش دیگری مثل ایدین اغداشلو ،فرح
اصولی ،حبیب اهلل صادقی ،محمدعلی رجبی و مجسمه سازانی مثل
ژازه تباتبایی و پرویز تناولی و بسیاری دیگر نیز اثار قابل تاملی در رابطه
با استفاده از مولفه های هویتی نگارگری و نقاشی قدیم را خلق کرده اند.
از امکان خرید کتاب تان برای عمومی گفتید ،امکانی که برای
خرید همه کتاب ها به خصوص برای قشر پژوهش گر و دانشجو
فراهم نیست .به طور کلی نظرتان درباره بازار نشر چیست؟
یقیناً قیمت باالی کاغذ موجب شده تا خروجی انتشاراتی ها بسیار
اندک و با تیراژ بسیار پایین باشــد .از سوی دیگر گرانی کتاب ،به تبع
گرانی کاغذ نیز موجب شده تا در این وضعیت بحرانی اقتصاد کشور،
توان چندانی برای خرید کتاب وجود نداشــته باشد .اراده و همتی از
سوی مسئوالن مشاهده نمی شــود و تا استراتژیست های خردمند و
قوی عهده دار سیاســت گذاری در عرصه کتاب نشوند؛ در ،بر همین
پاشنه خواهد چرخید.
با این اوصاف ،تکلیف سرانه مطالعه کتاب هم روشن است!
به نظر من اشتیاق به مطالعه کتاب در بین مردم همچنان زیاد است.
مانع اصلی برای کتاب خوانی را قیمت باالی ان می دانم .با توجه به سرانه
درامد افراد و خانواده ها ،جایی برای خرید و مطالعه کتاب باقی نمانده
است .اگر بخواهم برای شما مثالی بزنم ،می توانم به چاپ جدید کتاب
شاهنامه طهماسبی که توسط فرهنگستان هنر و موزه هنرهای معاصر
چاپ شده است ،اشاره کنم .کتابی تخصصی که قاعدتاً مخاطبان اصلی
ان جامعه هنری ،دانشــجویان و اساتید دانشگاه های هنری هستند.
چند سال پیش که این کتاب چاپ شد ،قیمت پایه ان حدود دو میلیون
تومان بود .با توجه به افزایش سرسام اور قیمت کتاب ،طی چند سال
اخیر ،قیمت ان به حدود پنج میلیون تومان رسیده و اخرین قیمت
چاپ رنگی کتاب خمسه طهماســبی که ان هم توسط فرهنگستان
هنر ،چاپ شده نیز پنج میلیون و پانصد هزار تومان است .با این اوصاف
مسلماً مخاطبان این کتاب ها پژوهشگران و دانشجویان نخواهند بود.
نبود؟
درک زیبایی تا حد زیادی ذوقی است .مخاطبان مختلف متناسب
با بستری که در ان رشــد و تربیت یافته اند ،نگاه متمایزی نسبت به
مخاطبان در جغرافیاهای دیگر و گذشته های تاریخی دارند .نگارگری
ایرانی به دالیل مسائلی مثل پرهیز از عینیت سازی ،دنیای متمایزی
را به تصویر درمی اورد .تصاویری کــه در نگاه اول برای مخاطبان عام
غریب به نظر می رسد .این دنیای تصویری ،تحت تاثیر فلسفه ،حکمت
و ادبیات ایران پایه گذاری شده و متر و معیار زیبایی شناختی ان با متر و
معیارهای رایج در اثار تجسمی تمدن های دیگر متفاوت است .از همین
روی ،قدم اول برای درک مولفه هــای زیبایی در اثار نگارگری قدیم،
پرداختن به فصول مشترک اظهارات زیبایی شناختی و صاحب نظران
ایران و جهان دربــار ه هنر بود که در این کتاب به ان پرداخته شــده
است .صاحب نظرانی که طی حدودا ً صد سال اخیر در ایران ،کشورهای
اروپایی ،کشــورهای عربی ،امریکا و حوزه جغرافیایی شوروی سابق،
صاحب کرسی مطالعات هنر ایرانی و یا صاحبان تالیفات مهم در حوزه
نگارگری بوده اند.
ن کتــاب ،امــکان ورود جدی تــر عالقه مندان به
به واســطه ای
کالبدشکافی مقوله زیبایی در یکی از شــاخص ترین هنرهای ایران،
فراهم خواهد شد .به تعبیری این کتاب یک منبع و مرجع برای اگاهی
از کلیات زیبایی شناختی یک جامعه متخصص درباره نگارگری اصیل
ایران خواهد بود.
با توجه به توضیح شما از یک ســو و گرانی کتاب و پایین
امدن سرانه مطالعه در کشور از سوی دیگر ،ایا انتشار چنین
کتاب هایی به لحاظ فرهنگی و همچنین اقتصادی برای جامعه
هدف و نیز بازار نشر ،به صرفه است؟
کتاب زیبایی شناسی نگارگری قدیم ایران ،یک کتاب مرجع و دارای
موضوع گرانی و هزینه های باال ،قطعا روی کیفیت چاپ و
نشر هم تاثیر می گذارد ،ایا از کیفیت چاپ کتاب تان راضی
هستید؟
خیر.
مخاطبان حرفه ای و خاص است .اولین مخاطبان این کتاب دانشجویان
رشته های نگارگری ،نقاشی ،نقاشی ایرانی ،ارتباط تصویری ،پژوهش
هنر ،هنر اسالمی و صنایع دستی هستند .این دانشجویان برای تزریق
رنگ و بوی بومی به اثارشــان نیازمند مطالعه چنین اثاری هستند.
بخش دوم از مخاطبان این کتاب ،نقاشان ،تصویرسازان ،گرافیست ها
و دیگر هنرمندان مرتبط با این حوزه ها می باشند؛ کسانی که به واسطه
اشــنایی با مولفه های هویتی و زیبایی شناختی نقاشی اصیل ایرانی،
امکان مانور بیشتری برای ایجاد ریشه های بومی در اثارشان دارند.
جالب توجه اینجاست که طی دهه های اخیر ،هنرمندان عرصه هایی
مثل انیمیشن نیز با استفاده از مولفه های هویتی و بصری موجود در
نقاشی قدیم ایران ،دست به ساخت اثار ارزشمندی زده اند .انیمیشن
«هزار افســان» یکی از اخرین تالش های موفــق در این حوزه بوده
است .انیمیشنی که با اســتفاده از وجوه بصری نگارگری قدیم ایران،
داستان های شاهنامه را به شکلی جدید به کودکان عرضه کرده است.
این اثار به واسطه توجه به اثار پژوهشی تخصصی در حوزه شناخت
نگارگری قدیم ایران ،از کیفیت بهتری برخوردار خواهند شد.
به این ترتیب کتــاب حاضر مخاطبــان خود را خواهد داشــت.
به خصوص اینکه با توجه به قیمت کتاب ،امکان خرید ان برای عموم
مخاطبان تخصصی ان وجود دارد.
چقدر قاطعانه و احتماال با دلی پر از کیفیت چاپ کتاب تان
گفتید!
در شناسه کتاب و در سایت کتابخانه ملی ،این کتاب مصور و رنگی
عنوان شده اســت ،ولی خروجی ان که به دست ما و کتاب فروشی ها
رسیده ،دارای تصاویر سیاه و سفید است! تصور کنید شاهکاری مثل
معراج حضرت رسول (ص) اثر سلطان محمد نقاش ،از نسخه مصور
خمسه طهماسبی ،در قطعی بسیار کوچک و سیاه و سفید چاپ شده
است .در رابطه با طرح روی جلد نیز عجیب است که بگویم این طرح به
رویت من نرسیده و نظر من در رابطه با ان خواسته نشده است .طرح
جلد فعلی بســیار ناخوانا و دارای رنگی نامتعارف است .عطف کتاب،
عنوان اصلی کتاب را به شکل تمام و کمال به رویت مخاطب نمی رساند
و همچنین در صفحات ابتدایی کتاب نیز طرحی چاپ شده که ان هم
ایرادات زیربنایی دارد ...طنز تلخی است اگر خدمت شما بگویم ،طرح
جلد این کتاب با مولفه های زیبایی شناختی نگارگری قدیم ایران که در
داخل کتاب به انها اشاره شده ،در تعارض است! بنابراین مطالعه این
کتاب به طراحان جلد نیز توصیه می شود.
به طور تخصصی تر ،تا چه حد شناخت نگارگری قدیم ایران،
را برای نقاشان معاصر مفید می دانید؟
بخش مهمی از نقاشان معاصر ،حتی نسل اول نقاشان مدرنیست
ایران ،از دهه بیست خورشیدی به دنبال تزریق هویت بصری به اثارشان
بودند .این تفکر به شکل مستقل از کار نگارگران معاصر در اثار نقاشان،
ادامه پیدا کرد و از دهه چهل خورشیدی به واسطه جریان جدیدی با نام
نقاشی سقاخانه ،به شکل فرمالیستی حضور پررنگ تری را تجربه کرد.
برای اینده در صدد نگارش چه کتابی هستید؟
نگارگری معاصر ایران ،از جهت پژوهش های زیربنایی بسیار ضعیف
و مهجور باقی مانده اســت .در حال حاضر مشغول انجام پژوهشی با
عنوان ،جریان شناســی نگارگری معاصر ایران ،هســتم .در کنار این
پژوهش ،کتابــی در رابطه با مطالعه جایگاه هنــر و ارتباطات هنری
فراملی در مطبوعات عصر پهلوی را نیز اماده چاپ کرده ام که ان شاء اهلل
به زودی منتشر خواهد شد. صفحه 5
6
خرب فرهنگ و هرن
دو شنبه 14اذر 1401شماره 1329
برگزار نمایشگاه عروسک هایی با نیازهای ویژه
بهمناسبتهفتهجهانیمعلوالن،نمایشگاهعروسک هاییبانیازهایویژهوکتاب هایحسیلمسیباعنوان
فصل دوستی ،توسط مرکز افرینش های فرهنگی هنری کانون پرورش فکری برپا می شود .در این نمایشگاه۵۵،
عروسک ،با نیازهای ویژه که از سوی اعضای مراکز فراگیر (کودکان و نوجوانان با نیازهای ویژه) و مربیان مراکز
کانون پرورش فکری استان تهران ساخته شده با عنوان دوست تاز ه من ،به نمایش گذاشته می شود .همچنین
۲۷کتاب حسی لمسی ،با عنوان کتاب تاز ه من ،که از سوی مربیان مراکز فرهنگی هنری کانون پرورش فکری
کودکان و نوجوانان تهران برای استفاده در مراکز فراگیر کانون ساخته شده است ،به معرض دید عموم گذاشته
می شود .این نمایشگاه از ۱۳تا ۱۹اذر ساعت ۹تا ۱۷در نگارخانه افتاب برپاست/ .مهر
خانه کرد ،میزبان دست افرین های هنر ایرانی
جشنواره دست افریده های هنر ایران ،برای نخستین بار توسط سازمان بسیج هنرمندان کشور و مرکز
مقاومت بسیج وزارت میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری کشور در ۲مرحله استانی و کشوری
برگزار می شود .پس از اعالم فراخوان این جشنواره از ۱۵ابان سال جاری ۵۰ ،نفر از هنرمندان کردستانی
اثار صنایع دستی خود را به دبیرخانه جشنواره ارسال کردند که پس از بازبینی ،اثار ۲۵هنرمند به مرحله
استانی راه پیدا کرد.
نمایشگاه دایر شده درخانه کرد سنندج ،از اثار ۲۵هنرمند راه یافته به مرحله استانی است که شامل
۱۸رشته صنایع دستی بوده و به مدت پنج روز پذیرای بازید عالقه مندان خواهد بود/.ایرنا
گل های خارق العاده از یک نقاش شهری
جوزف استال ،از اولین نقاشان امریکایی بود که روی مضامین شهری و
صنعتی تمرکز کرد و رندر های او از پل بروکلین در نیمه اول قرن بیستم به
نشانه ای شاخص در کار او تبدیل شد .استال مجذوب پل بروکلین بود .او پل
را به عنوان یک کلیسای جامع از دستاورد های طراحی و مهندسی امریکایی
می دید و ان را با خطوط گسترده و رنگ های جسورانه نقاشی می کرد .اما
جنبه دیگری از استال ،به قدری متفاوت بود که می توانست ساخته هنرمند
دیگری باشد .او دیوانه وار به گل ها و درختچه ها و گیاهان گرمسیری ،درختان
نخل و چوب های سخت ،پرندگان و پروانه ها عالقه داشت.
زمستان امسال ،موزه هنر نورتون ،در نمایشگاهی با بیش از ۸۰اثر گل
و گیاه شناسی که تا ۱۵ژانویه ادامه دارد ،سوی دیگر جوزف استال ،را نشان
می دهد .این مجموعه ،نمایشــی خیره کننده از استفاده استال ،از نور است
و سایه ها ،رنگ ها و اشــکال بر روی بوم ،دنیای گل های گرمسیری را نشان
می دهند که اشنا و نا اشنا ،شادی بخش و هوشیار است.
استال ،بسیاری ا ز ایده های خود را در باغ گیاه شناسی نیویورک دریافت و
ان ها را از طریق ذهنی خارق العاده فیلتر کرد و نقاشی هایی رویایی و رمانتیک
از دنیای گرمسیری ساخت که عمیقاً معنوی است.
او در دهه های ۱۹۲۰و ۳۰در محافل هنــری در نیویورک ،پاریس و رم
یک ستاره بود ،اما به گفته مورخان هنر ،محبوبیت او کمرنگ شد ،زیرا او به
موضوعات صنعتی و شهری که باعث شهرت او شده بود وفادار نماند .گل ها
و مناظر استوایی او هرگز ان شور و شوق را در میان مخاطبان برنیانگیخت.
اخرین نمایشگاه بزرگ جوزف استال ،نزدیک به ۳۰سال پیش در موزه
ی شاپی ها؛ در پردیس تئاتر شهرزاد
کاف
بلیت فروشی نمایش کافی شاپی ها ،به نویسندگی ویکتور فون بیلو
و کارگردانی مجید علم بیگی اغاز شــد .بهبود بهلولی ترجمه این اثر
نمایشی را برعهده داشته اســت .این نمایش از هجدهم اذر ماه سال
جاری ساعت ۱۹:۱۵در سالن شــماره ۳پردیس تئاتر شهرزاد روی
صحنه خواهد رفت .کافی شــاپی ها ،تا ۱۳دی ماه میزبان مخاطبان
خواهد بود .مجید علم بیگی ،نویسنده ،بازیگر و کارگردان تئاتر سابقه
طوالنــی در عرصه هنرهای نمایشــی دارد ،از جملــه اثاری که وی
کارگردانی کرده می توان به بره ناقال ،مردان بیوه ،خرده بیخودی های
همسرداری ،موشکا ،ســیاوش در اتش و در حضور باد اشاره کرد .در
خالصه داستان نمایش کافی شاپی ها ،امده است :در یک کافی شاپ
که در سطح شهر قرار دارد اتفاقات جالبی می افتد که خیلی شیرین
و بامزه اند .عماد مهدی زاده ،هانیه رجایی ،ســارا عشــوری ،کوروش
محمدرضا ،رونیا میرشجاعی ،متین حسنی پور و ...بازیگرانی هستند
که در این نمایش به ایفای نقش خواهند پرداخت/.صباخبر
هنر امریکایی ویتنی ،در نیویورک برگزار شد .حال نمایشگاه نورتون ،برای
عده بسیاری ،مقدمه ای برای معرفی مجدد استال ،است .همچنین به گفته
متصدیان نمایشگاه ،اولین نمایشگاه بزرگی است که به اثار گل و گیاه شناسی
استال ،اختصاص دارد .استال ،با تصاویر زاویه دار و خشن خود از پل بروکلین،
کارخانه های فوالدی پیتزبــورگ و معادن زغال ســنگ و معدنچی های
اطراف ( که عمدتاً بر اساس برداشت ها و احساسات خودش است ) بخشی
از گروه کوچکی از نقاشان امریکایی بود که منجر به دور شدن از رئالیسم و
رفتن به سمت اکسپرسیونیسم انتزاعی جکسون پوالک ،ویلم دکونینگ و
مارک روتکو شد که پس از جنگ جهانی دوم شکوفا شدند .باربارا هاسکل،
متصدی موزه هنر امریکایی ویتنی ،می گوید :پل نوعی نماد فرهنگی بود ،اما
اثار گیاهی او طنین فرهنگی کمتری داشته اند .فکر نمی کنم ان ها ناموفق
بوده اند ،اما همانند نقاشی های پل ،توجه عمومی را جلب نکرده اند .پیش از
ان هنرمندان دیگری گل ها را نقاشی کرده بودند ،اما نقاشی پل ،یک حرکت
انقالبی بود .هیچ کس صنعت را این طور نقاشی نکرده بود .پل یک تصویر
کام ً
ال جدید بود و این یک ساختار جدید برای عصر جدید بود که توجه همه را
جلب کرد .جوزف استال ،در سن ۱۸سالگی از ایتالیا به نیویورک رفت .او اولین
نقاشی های خود را در سال ،۱۹۰۶زمانی که ۲۹سال داشت در نیویورک به
نمایش گذاشت ،اما اولین تحسین ها را حدودا ً هشت سال بعد به خود جلب
کرد .حدود شش سال بعد ،اولین نقاشی پل بروکلین و شاهکار گل های خود
را به نام درخت زندگی من ،به نمایش گذاشت .در واقع پرداختن به این دو
موضوع از یک زمان برای استال ،اغاز شد/.هنرانالین
۲۷۵عنوان کتاب از ایران در نمایشگاه استانبول
سی ونهمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب استانبول بعد از
سه سال وقفه با شــعار دنیای جادویی کتاب ،با حضور ناشرانی از
کشورهای ایران ،المان ،امارات متحده عربی ،رومانی و… در سه
بخش نمایشگاهی (ویژه نمایش و فروش کتاب) ،بخش بین الملل
(ویژه معرفی و مبادالت کپی رایت کتاب) و بخش رویدادها (ویژه
اجرای برنامه هــای متنوع ادبی و فرهنگی) بــا محوریت ادبیات
فانتزی ،علمی ،تخیلی و رئالیســم جادویی از ۱۲اذر ماه اغاز به
کار کرده است .خانه کتاب و ادبیات ایران به نمایندگی از صنعت
نشر کشور در این نمایشگاه به معرفی و عرضه بیش از ۲۷۵عنوان
کتاب در موضوع های مختلف می پردازد .همچنین مرکز ساماندهی
ترجمه و نشــر معارف اسالمی و علوم انســانی نیز در این دوره از
نمایشگاه بین المللی کتاب استانبول در غرفه جمهوری اسالمی
ایران حضور دارد .بخش بین الملل ســی ونهمین دوره نمایشگاه
بین المللی کتاب استانبول تا ۱۵اذر ادامه دارد/.مهر
معرفیداورانبخشنمایشنامه نویسیسودایعشق
دبیرخانه جشنواره تئاتر سودای عشق ،در اطالعیه ای اسامی اعضای
داوران بخش مسابقه نمایشنامه نویسی جشنواره را که با حکم سعید
نجفیان ،دبیر جشنواره منصوب شــدند اعالم کرد .بر این اساس لیلی
عاج نویســنده و کارگردان تئاتر و مدرس ،بهار کریم زاده (نویسنده،
بازیگر و کارگردان) ،مهرداد رایانی مخصوص(مدرس ،نویسنده ،بازیگر
و کارگردان) ،رضا گشتاسب(نویسنده وکارگردان) و مسعود ملکوتی نیا
(نویسنده ،کارگردان و مدرس دانشگاه) به عنوان داوران بخش مسابقه
نمایشنامه نویسی ،اثار شرکت کننده در این بخش را مورد ارزیابی قرار
می دهند.دبیرخانهجشنواره،اعالمکرد:بخشمسابقهنمایشنامه نویسی
جشنواره سیزدهم به صورت کشوری برگزار و در مدت زمان اعالم شده
برای فراخوان این بخش تعداد ۱۱۳اثر از نویسندگان استان های مختلف
به دبیرخانه جشنواره ارسال شده اســت .مرحله نهایی سیزدهمین
جشنواره سراسری تئاتر سودای عشق از ۲۷اذر تا دوم دی به دبیری
سعید نجفیان در استان بوشهر (شهر بوشهر) برگزار می شود/.ایرنا صفحه 6
دو شنبه 14اذر 1401شماره 1329
خرب فرهنگ و هرن
اثر سهرابی در کتاب سال جشنواره کارتون مطبوعات
اثر احمدرضا سهرابی ،هنرمند و کاریکاتوریست شیرازی ،به کتاب سال شانزدهمین جشنواره کارتون
مطبوعات جهان در کشور پرتغال راه یافت .این جشنواره که از معتبرترین جشنواره های بین المللی کارتون
به شمار می رود در شهر کالداس پرتغال ،برگزار می شود که با موضوع بررسی وقایع و حوادث سال ،کارتون های
برتر مطبوعات جهان را بررسی و انتخاب می کند .سهرابی ،در این اثر خود نگاهی به وقایع و اتفاقات افغانستان در
سالهای اخیر دارد که منجر به تهاجم طالبان به این کشور شد .احمد رضا سهرابی ،که ۲۵سال سابقه همکاری
با روزنامه های ایران از جمله ائینه جنوب بوشهر ،همشهری ،اعتماد و فرهیختگان را در کارنامه خود دارد هم
اینک کارتونیست روزنامه ایران و کارتونیست ،خبرنگار و دبیر گروه خبر روزنامه عصر مردم شیراز است/.ایرنا
کتابی درباره مسایل زنان و مهاجرت
کتاب من از یادت نمی کاهم مارتیتا ،نوشته ساندرا سیسنروس ،از سوی انتشارات چشمه ،منتشر و در
دسترس عالقه مندان قرار گرفته است .اسداهلل امرایی ،مترجم مترجم این کتاب گفت :موضوع این کتاب
درباره مهاجرت و مشکالتی که زنان در مهاجرت دارند ،است .داستان این کتاب درباره سه زن از سه کشور
مختلف است که تعریف پاریس را خیلی شنیده اند و به این کشور مهاجرت می کنند و زمانی که به پاریس
می رسند با مشکل کار و محل اقامت و… مواجه می شوند .او افزود :همچنین کتاب وقتی همه رییس
جمهورند ،نوشته رابرت شپارد و جیمز تامس ،از سوی نشر گویا ،منتشر شده است .این مترجم در پایان
گفت :این اثر شامل چند مجموعه داستان است که هر کدام موضوعات مختلفی دارد/.صباخبر
«مال نصرالدین» ثبت شده در یونسکو اهل کجاست؟
روایت مالنصرالدین ،در هفدهمین کمیته بین دولت های میراث
ناملموس یونسکو ،به نام جمهوری اذربایجان ،قزاقستان ،قرقیزستان،
تاجیکستان ،ترکیه ،ترکمنستان و ازبکستان ثبت جهانی شد .این
در حالی است که مالنصرالدین را شخصیتی داستانی و بذله گو در
گ عامیانه ایرانی ،افغانستانی ،ترکیه ای ،ازبکی ،عربی ،قفقازی،
فرهن
هندی ،پاکستانی و بوسنی می دانند.
با این حال ،محمد جعفری قنوانی ،پژوهشــگر فرهنگ عامه ،با
تاکید بر این که مالنصرالدین ایرانی نیست ،می گوید ۱۴۰-۱۳۰ :سال
است که این شخصیت به فرهنگ عامه مردم ایران وارد شده است.
احمد مجاهد ،نویسنده و پژوهشــگر ،نیز در مقدمه«جوحی (از
اعالم طنز قرن اول و دوم هجری) ( -انتشــارات دانشــگاه تهران:
.۱۳۹۰تهران) می نویسد :در هر زمان و مکانی مردمانی بوده اند که به
بذله گویی و مطایبه و گفتن لطائف و مزاح و طرفه گویی و بیان هزل
و ظرافت و طنز و ُفکاهت و ُمجون و نکته دانی و نغزگویی و ایراد نوادر
مشهور بوده اند ،و مردمان سخنان و حکایات انان را برای یک دیگر نقل
می کرده اند ،بدون این که در صحت و سقم ان ها بحث کنند .مانند گل
خوش بو و رنگی که مردم از استشمام ان لذت می برند ،بدون این که
بدانند چه کسی ان ها را کِشته است و چه کسی پرورش داده است و
اصل ان از چه زمینی بوده است .بعدا کلمات و حاالت این اشخاص
بابی در ادبیات شد و ادبا و نویسندگان ،خود نیز سخنان و حکایتی
جعل کرده اند و به صاحبان نوادر نسبت داده اند.
این نوادر در زبان ها می چرخد و به ســرزمین ها می رود و باعث
تسلی خاطر مردم از غم ها و غصه ها می شود ،و در هر سرزمین مطابق
فرهنگ انجا تغییراتی پیدا می کند.
این طنز و هــزل و نوادر ،مشــترک بین همه ملت هــا در همه
زمان هاست .و ممکن است بدون این که از هم گرفته باشند ،از باب
توارد خاطر و فکر هم باشد .همچنین بعضی نوادر که هاول جالس
7
(جحای المانی) که در قرون وسطا بوده است نقل می کنند ،مطابقت
دارد با انچه از لقمان حکیم و جحــا (خوجه نصرالدین رومی) نقل
شده است .مجاهد ،با بررسی حضور جحا ،در ادبیات عرب ،و با بیان
این که بعضی گمان دارند که لفظ خوجا و خواجه ،تحریف دیگری از
لفظ جحا باشد ،می نویسد :عبدالستار احمد فراج ،محقق معاصر عرب
می گوید :نوادر جحا ،که در اواخر قرن چهارم هجری ترتیب یافته بود،
در قرن های پنجم و ششم به زبان ترکی عثمانی ،انتقال یافت .دلیل
این که نوادر خوجه نصرالدین از جحای عربی است ،این است که اغلب
نوادر خوجه نصرالدین ،صبغه عربی دارد و همچنین ممکن است که از
طریق زبان فارسی به زبان ترکی انتقال یافته باشد.
وی ،در این کتاب با ادعای این که ترکان عثمانی ،این گنج و میراث
عربی را که شامل ُملَح و نوادر است مباح خود دانستند ،نوشته است:
اولین کتابی که درباره حکایت خوجه نصرالدین چاپ شده به سال
۱۲۵۳/۱۸۳۷هـ .ق است که شامل ۱۲۵حکایت است .در این کتاب،
حکایاتی از نصرالدین با چنگیزخان مغــول متوفای ۶۲۴هـ ،نقل
کرده اند و همچنین حکایاتی با تیمور لنگ ،متولد ۷۳۷و متوفی ۸۰۷
هـ .ایراد و اشکالی که این جا وارد است این است که :وقتی چنگیز مرد،
خوجه نصرالدین ۱۹ساله بود ،و مستعبد است وی دراین سن و سال
با چنگیز حکایاتی داشته باشد و از طرفی ،نصرالدین ۵۰سال قبل از
تولد تیمور لنگ مرده بود و نمی تواند با تیمور مالقاتی داشته باشد.
او با تاکید براین که حکایات جحا ،را برای اولین بار ترکان عثمانی
در ۱۴۵ســال پیش ( ۱۲۷۸ق) به زبان عربی تالیف کرده اند و نام
مجعولی به نام خوجــا نصرالدین بر ان نهاده انــد ،می گوید :از نظر
تاریخی هیچ شــکی نیســت که شــخصی به نام ُجحا ،بوده است.
جحای ترکی که مســلما خوجه نصرالدین است ،صدها حکایت به
او منسوب است و در دست ما کتابی است به ترکی شامل حکایات
خوجه نصرالدین که سه سال ۱۳۲۸هجری در ۲۵۵صفحه چاپ شده
است .که از این کتاب معلوم می شود ،خوجه نصرالدین شخصی است
که در اسیای صغیر رشد کرده است ،در جایی که فرقه های دراویش
در انجا پراکند ه و حکام ظالم بوده اند ،و مردم برای خالصی از ستم
حکام ،به نصر الدین پناه می برده اند و خوج ه نصرالدین هم با هزل و
وعظ رفع شر از مردم می کرده است.
خوجه نصرالدین در شهر اق شهر ،صاحب ضریح و مقبره است و
مشهور به داشتن کرامات که مردم به زیارت او می روند.
این پژوهشگر ،در بخش دیگری از متن خود اورده است :کتاب
مالنصرالدین ،از کشور مصر که در تصرف دولت عثمانی بوده به ایران
امده است .نگارنده(مجاهد) ضمن تحقیقات به این نتیجه رسیده ام
که چاپ های خوجه نصرالدین که در مصر دوره عثمانی و کشــور
ترکیه چاپ شده عموما و به ویژه نخستین چاپ ان که ذیال خواهد
امد ،به نام خوجا نصرالدین اســت ،اما وقتی به ایران رســید اولین
ترجمه ان به زبان فارسی در سال ۱۲۹۹ق (معادل ۱۲۶۰شمسی
حدود ۱۴۰ -سال) به نام مطایبات مالنصرالدین ،چاپ شد/.ایسنا صفحه 7
مهرجویی؛ تعادلی از سرگرمی و اندیشه
صاحب امتیاز :موسسه فرهنگی هنری وصف صبا
مدیر مسئول و سردبیر :محمدرضا شفیعی
www.rooznamehsaba.com
rooznamehsaba
تهران -خیابان ایت اهلل مدنی -کوچه خجسته منش -پالک 5
تلفن 77582422 -6 :فکس77548245 :
چاپ :موسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران
توزیع :نشر گستر امروز
مهرجویی؛ کارگردان خیال و معنا
کتابخانه بزرگ فیلــم ایران ،در رنگین تریــن اثار بی بدیل اش
قفسه ای ماندگار و متنوع از فیلم هایی به شــدت ایرانی دارد ،این
کتابخانه بدون این قفسه قطعا چیزی کم داشت ،حسی از شورش
یک کارگردان هنری ایرانی از جنس مهرجویی ،ما روســتا را با گاو
یکنیم
می شناسیم ،با هامون پرده ای خیال انگیز از زندگی را باور م
و به کوچه پس کوچه های خیال انگیز یک ذهن مغشــوش سفر
می کنیم ،در اجاره نشین ها زندگی را با مصائب شگفتاورش لمس
می کنیم و می خندیم ،در لیال ،عشق در وجودمان شعله ور می شود،
شــوری از بیگانگی یک زن با همســرش که در افسوس زندگی
اجتماعی ،قراردادهای عشقی اش را به باد می سپارد و در خوابگهی
سپید ،پر از گل سرخ به ســوگ می نشیند .به ســفره باز مادری
رنج کشیده در مهمانی مامان دعوت می شویم .و در سنتوری با علی
تاوان یک اعتیاد را در گوشه گوشه های شهر تهران پس می دهیم.
در این گردش هزار تو در می یابیم ،سینمای ایران ،بدون مهرجویی،
چقدر تهی می شد ،از خیال و معنا .مهرجویی قادر است بیافریند،
و معنا را در دل هر لحظه به زیبا ترین شــکل ممکن در تصویری
ماندگار جان ببخشــد .عزت نتظامی از او به عنوان هنرمندی یاد
می کند ،که باید ارزوی هر هنرمند در هر سنی باشد که حتی اگر
شده برای یک بار با او کار کند و بیاموزد،بسیار هنر باید تا پخته شود
خامی ،مهرجویی برامده ازیک زندگی بسیار پیچیده و سخت است،
مسیرهای متفاوت او در طول زندگیش برای او گنجینه ای از تجربیات
بکر اندوخته ،که صادقانه همه را از فیلتر نگاه هنری مهرجویی عبور
داده و در پرده سینما به تصویر کشــیده است .اثار او بسیار موثر از
جامعه کنونی است و از واقعیت های موجود به نفع خودش تغذیه
می کنند .نیکی کریمی را برای همیشه پری کرد و لیال حاتمی ،هنوز
برای ما همان لیال ست و خسرو شکیبایی همیشه هامون بود و عزت
اهلل انتظامی در مش حسن تجسم یافت“ .گاو من؛ گاو مش حسن که
درنمیره کدخدا ”!..از دیالوگ های ماندگار از فیلم گاو“ .این زن سهم
منه عشقه منه من طالقش نمیدم” از دیالوگ های ماندگار فیلم
هامون است که در ضمیر هر هنر دوست ایرانی تبدیل به بخشی از
باورش شده .مهرجویی باور می افریند و فرهنگ می زاید .او با این دو
فیلم توانست جنس سینمای ایران را عوض کند و منش مخاطب را
در تماشای فیلم تغییر دهد ،فیلم های او درنگاه مخاطب عام ایرانی
شکافی عمیق ایجاد کرد ،تا زندگی را دوباره ببیند.
سمیه خاتونی -پاییز هزار رنــگ در روز 17اذر ماه سال 1318
داریــوش مهرجویی را به ســینمای ایران هدیــه داد .او در تهران از
خانواده ای متوسط به دنیا امد .در کودکی تحت تاثیر مادربزرگش که
مسلمانی معتقد بود ،قرار گرفت .در نوجوانی به موسیقی عالقه مند شد
و مدت کوتاهی در کالس اموزش موسیقی شرکت کرد .نزد پدرش که
موسیقی ایرانی را خوب می شناخت به نواختن سنتور پرداخت و بعد با
موسیقی کالسیک غربی اشنا شد و به نواختن پیانو و نوشتن قطعاتی
برای پیانو پرداخت.در هفده سالگی به ســینما عالقه مند شد و برای
درک بهتر فیلم های روز به اموختن زبان انگلیســی پرداخت .بیست
ساله بود که برای ادامه تحصیل به کالیفرنیا رفت .نخست به خواندن
سینما روی اورد اما خیلی زود سینما را رها کرد و به فلسفه پرداخت و
در سال ۱۳۴۴از دانشگاه یوسی ال ای لیسانس فلسفه گرفت .در همین
سال سردبیری نشــریه پارس ریویو در لس انجلس را به عهده گرفت.
مهرجویی ابتدا با فریار جواهریان ازدواج کرد که یکی از مهندســین
ی ایران بود .حاصل این ازدواج دو فرزند با نام های مریم و صفا
معمار نام
بود .سپس با وحیده محمدی فر ازدواج کرد و حاصل این ازدواج دختری
به نام مونا است .در سال ۱۳۴۶نخستین فیلم خود به نام الماس ۳۳
ســال ۱۳۴۸با هم کاری
را که فیلمی بسیار پرهزینه بود را ساخت.
ِ
غالمحسین ساعدی فیلمنامه گاو را از روی یکی از داستان های کوتاه
بیل ساعدی نوشت و فیلم گاو را ساخت .این فیلم
مجموعه عزاداران ِ
جوایز متعددی را در جشنواره های بین المللی به ارمغان اورد .گاو هم از
نظر تجاری هم از نظر هنری فیلم موفقی از کار درامد و فصل جدیدی
در سینمای ایران گشود .داریوش مهرجویی در دهه سی سالگی ،تصمیم
گرفت که خود را به عنوان یک روشنفکر پیشرو معرفی کند گاو ،اقای
هالو ،پستچی ،دایره مینا و فیلم گمشده الموت محصول ان دوران اند.
او با گاو مسیر سینمای هنری و روشــنفکرانه ایران را برای چند دهه
تحت تاثیر قرار می دهد و بعد بــا فیلم جنجالی دایره مینا به
ســینمای اجتماعی الگو می دهــد .ورود به دهه چهل
زندگی او هم زمان است با انقالب و تغییرات اساسی در
کشورکه با اجاره نشین ها و هامون در اخرین سال های
دهه چهل موفق می شود تصویری متفاوت از طبقه
متوسط و مدرن ایرانی در جریان اصلی سینمای ایران
را به نمایش بگذارد و میان سرگرمی و اندیشه ،که در
نسخ ه تعریف شده برای سینمای ایران در ان سال ها با
هم متضاد بودند ،به تعادل می رســد .هنوز هم خیلی
از منتقدان این دو فیلــم را جزو بهترین های
کارنامه داریوش مهرجویی و از عناصر موثر
در مسیر ســینمای ایران در سال های
بعــدی می دانند .در دهــه هفتاد و
همزمان با پنجاه ســالگی اقتباس،
برای مهرجویی ،از همیشــه مهم
و پررنگ تر هم می شــود .در این
دوره روی عنصری گمشده ای در
سینمای ایران دست می گذارد:
شخصیت های زن و زنانگی در
ایران کنونــی ،رویکردی که
حاصلش می شــود بانو ،سارا،
پــری ،لیال و درخــت گالبی،
فرقی نمی کند که منبع اقتباس
کارهایش متون ایبســن و ســالینجر
باشــد یا قصه هایی از مهناز انصاریان و گلی ترقی؛ مهرجویی به طرز
استادانه ای الگوهای داستانی را در جامعه ای معاصر خودش بازتعریف
می کند و ورای همراهی با شــخصیت اصلی در مسیر قصه ،الیه های
مختلفی از جامعه را هم می کاود .در دهه شــصت سالگی این مولف
خاص سینمای ایران با باال رفتن سنش ،روند عکس را پیش می گیرد
و ترجیح می دهد تا به ســراغ تجربه های سرخوشانه و رهاتری برود.
دوره جدید در کارنامه داریوش مهرجویی با فیلم های متفاوتی اغاز
می شود.در این میان ،جهان بینی و فلسفه شرق گرایانه او همچنان یکتا
اســت .از مهم ترین فیلم های او در این دوره مهمان مامان و سنتوری
است که جزو محبوب ترین اثار تمام کارنامه اش به حساب می ایند و
در میان نسل جدید مخاطبان سینمای ایران جایگاهی دست نیافتنی
دارند .هفتادسالگی مهرجویی مصادف می شود با ساخت فیلم عجیب
و خاص اسمان محبوب ،فیلمی که از نظر مضمونی به ایده های کتاب
جهان هولوگرافیک ،ترجمه شده توسط خود مهرجویی ،نزدیک است.
نارنجی پوش ،چه خوبه که برگشتی و اشباح از ساخته های مهم دیگر
او در این دوره اند .مهرجویی دهه هشــتاد زندگی خود را با المینور
اغاز می کند؛ فیلمی که داستان ان درباره دختر جوانی عالقه مند به
موسیقی در خانواده ای سنتی است که برای رسیدن به خواسته اش باید
از سد مشکالت و موانع زیادی بگذرد .مهرجویی با دست گذاشتن روی
ایده دختر شیفته موسیقی ،همچنان به یک فکر یک سوژه اجتماعی
تاثیرگذار اما با لحنی متفاوت برای روایت است.
مهرجویی ،فیلم سازی اســت که هم اثار پرفروش و رکوردشکن
در کارنامه اش دارد ،هم فیلم هــای جنجالی و توقیفی ،هم طرفداران
سرسختی در میان منتقدان سختگیر داشته و هم از سوی مخاطب
عام با اقبال روبه رو شده است .ســینماگر هشتادساله ای که با وجود
تحمل مصائب فراوان پرقدرت به مسیر هنری اش برای کسب تجربه و
افتخار در سبک های مختلف سینمایی ادامه داد .او در پرونده
فیلم ســازی اش برای فیلم گاو ،اقای هالو،پستچی،دایره
مینا ،بانو،ســارا ،پری ،بمانــی ،جوایز متعــددی را از
جشنواره های بین المللی کسب کرد و همچنین برای
فیلم هامون ،ســیمرغ بلورین بهتریــن کارگردانی و
فیلمنامه ،و بــرای فیلم پری ســیمرغ بلورین بهترین
کارگردانی ،و فیلم مهمان مامان برنده جایزه بهترین فیلم
از جشنواره فیلم فجر شد و با فیلم سنتوری جایزه بهترین
فیلم از نگاه تماشاگران را در بیست و پنجمین
دوره از جشــنواره فیلم فجر را از ان خود
کــرد و در نارنجی پوش جایــزه ویژه
هیئت داوران را از سی امین جشنواره
فیلم فجر دریافت کــرد .از نظر او
برای ماندگار بودن نباید دنبال یک
فرمول مشــخص بود واگر کسی
بخواهد برای ماندگارشدن دنبال
یک فرمول مشــخص باشــد،
تبدیل به هنرمنــدی قالبی
می شــود ،هنرمند واقعی به
دالیل دیگری کار می کند ،نه
ماندگارشــدن .ونگوگ پس از
حیاتش شــناخته و قدر دانسته می شود.
جهان ،نسبت به هنر ،رویکرد بی رحمانه
و سختی دارد. صفحه 8