ماهنامه مثلث شماره 166

‫حسن روحانی درگفتوگو با مثلث به مسائل‬ ‫هستهای‪ ،‬روابط خارجی ایران‪ ،‬انتخابات اینده و‬ ‫احتمال نامزدیاش پرداخته است‪ .‬او میگویدکه برای‬ ‫نامزدشدن بهشدت تحت فشار است‬ ‫گفتوگو با محمدرضا باهنر‪ ،‬پشتپرده سیاست در‬ ‫دولتهای سازندگی‪ ،‬اصالحات و احمدینژاد را مورد‬ ‫نظر قرار داده است‬ ‫محمدحسین صفار هرندی درگفتوگویی‬ ‫جذاب به وضعیت اصالحطلبان و حامیان دولت‬ ‫در انتخابات پرداخته است‬ ‫در سالنامه با محسن هاشمی پیرامون سابقه همکاری‬ ‫با شهرداران مختلف تهران و احتمال حضور پدرش در‬ ‫انتخابات گفتوگو شده است‬ ‫گفتوگو با محمدرضا باهنر از پشتپرده‬ ‫سیاست تا نامزدی در انتخابات‬ ‫اگر جبهه پیروان حمایت کند‬ ‫برای نامزدی درانتخابات‬ ‫به شدت تحت فشارم‬ ‫حسن روحانی در گفتوگو با مثلث پیشبینی کرد‬ ‫که انتخابات اینده دو قطبی میشود‬ ‫کنارنمیکشم‬ ‫محسن هاشمی رفسنجانی‪:‬‬ ‫برای ورود به انتخابات‬ ‫محمد حسین صفار هرندی‪:‬‬ ‫هیچیک از شاخههای اصولگرایی‬ ‫به تنهایی توان اداره کشور را ندارند‬ ‫خانواده بهاندازه حاجاقا‬ ‫احساس تکلیف نمیکنند‬ ‫رامینمهمانپرست ‪ ،‬حمیدرضا اصفی و کیهان برزگر‬ ‫درپروندهای ویژه به بررسی وضعیت فعلی ایران و‬ ‫امریکا پرداختهاند‪ .‬اینده مذاکرات بحث اصلی این‬ ‫بخش را تشکیل میدهد‬ ‫معمای مذاکره‬ ‫پرونده مثلث درباره مذاکره‬ ‫ایران‪-‬امریکا درگفتوگو با رامینمهمانپرست‬ ‫حمیدرضا اصفی و کیهان برزگر‬ ‫پس از ائتالف‪3‬نفره برخی دیگر از اصولگرایان هم به‬ ‫تشکیل ائتالف روی اوردند‪ .‬ائتالف‪3‬نفره اما به صورت‬ ‫کلی روندی مناسب را طی میکند‬ ‫سـالسیاست‬ ‫هفته نامه خبری‪،‬تحلیلی‪/‬سالچهارم‪/‬شمارهصدوشصتوششم‪20/‬اسفند ماه‪ 196/1391‬صفحه‪5000/‬تومان‬ ‫اصولگرایان در چند جبهه برای ورود به انتخابات‬ ‫برنامهریزی میکنند‬ ‫عصرائتالفها‬ ‫گفتوگو با مسعود فراستی هر لحظهاش جذاب‬ ‫و پرتیتر است‪ .‬او به کسی رحم نمیکند نه به‬ ‫سینماگر نه به بازیگر و نه به مدیر سینمایی‪.‬‬ ‫گفتوگو با او جذاب است‬ ‫در صفحات علوم سیاسی سالنامه درگفتوگو با‬ ‫جامعهشناسان و اساتید دانشگاه به نقش طبقات و‬ ‫گروههای اجتماعی در انتخابات‪ 92‬پرداخته شده است‬ ‫چهکسی جانشین‬ ‫احمدینژاد میشود؟‬ ‫پرونده علومسیاسی مثلث درباره رابطه طبقات‬ ‫اجتماعی با گروههای سیاسی در انتخابات ‪92‬‬ ‫مسعودفراستی از فراستی منتقد و فراستی هفت میگوید‬ ‫با کسی دراین سینما‬ ‫نه دوستم نه دشمن‬ ‫کفاشیان درگفتوگو با سالنامه مثلث میگوید‬ ‫که دوست دارم از فوتبال بروم و زندگی خودم را داشته‬ ‫باشم‪ .‬گفت وگو با علی کفاشیان بیشتر درباره حواشی‬ ‫فوتبال است‬ ‫باقری لنکرانی در گفتوگو با سالنامه مثلث‬ ‫از برنامه جبهه پایداری برای انتخابات‪92‬‬ ‫میگوید‪ .‬او تصریح میکند که پایداری نامزد‬ ‫مستقل خواهد داشت‬ ‫درحالیکه بسیاری معتقدند رحیم مشایی گزینه‬ ‫نهایی حامیان دولت است اما علیاکبر صالحی به‬ ‫عنوان گزینه جایگزین این گروه مورد توجه قرار‬ ‫گرفته است‬ ‫محمدشریعتمداری در مصاحبه با سالنامه به وضعیت‬ ‫خود برای انتخابات‪ 92‬اشاره میکند و معتقد است‬ ‫هرچند انتظار اجماع از اصالحطلبان ندارد اما در میان‬ ‫انها مخالف چندانی هم ندارد‬ ‫صالحی میاید؟‬ ‫باید التماسکنند‬ ‫که درفوتبال بمانم‬ ‫گزینه نهایی حامیان دولت چه کسی است‬ ‫علی کفاشیان و همه حاشیههای فوتبال‬ ‫گفتوگوی مثلث با باقریلنکرانی درباره‬ ‫استراتژی و تاکتیک انتخاباتی جبهه پایداری‬ ‫نامزد مستقل‬ ‫معرفیمیکنیم‬ ‫گفتوگو با محمد شریعتمداری‬ ‫انتظارندارم همه اصالحطلبان‬ ‫از من حمایتکنند‬ ‫تو گو با‬ ‫در صفحات علوم سیاسی سالنامه درگف ‬ ‫جامعه شناسان و اساتید دانشگاه به نقش طبقات و‬ ‫گروه های اجتماعی در انتخابات‪ 92‬پرداخته شده است‬ ‫چهکسی جانشین‬ ‫احمدی نژاد می شود؟‬ ‫پرونده علوم سیاسی مثلث درباره رابطه طبقات‬ ‫اجتماعی با گروه های سیاسی در انتخابات ‪92‬‬ ‫پس از ائتالف‪3‬نفره برخی دیگر از اصولگرایان هم به‬ ‫تشکیل ائتالف روی اوردند‪ .‬ائتالف‪3‬نفره اما به صورت‬ ‫کلی روندی مناسب را طی می کند‬ ‫اصولگرایان در چند جبهه برای ورود به انتخابات‬ ‫برنامه ریزی می کنند‬ ‫عصر ائتالف ها‬ ‫محمدحسین صفار هرندی در گفت وگویی‬ ‫جذاب به وضعیت اصالح طلبان و حامیان دولت‬ ‫در انتخابات پرداخته است‬ ‫محمد حسین صفار هرندی‪:‬‬ ‫هیچ یک از شاخه های اصولگرایی‬ ‫به تنهایی توان اداره کشور را ندارند‬ ‫گفت وگو با محمدرضا باهنر‪ ،‬پشت پرده سیاست در‬ ‫دولت های سازندگی‪ ،‬اصالحات و احمدی نژاد را مورد‬ ‫نظر قرار داده است‬ ‫تو گو با محمدرضا باهنر از پشت پرده‬ ‫گف ‬ ‫سیاست تا نامزدی در انتخابات‬ ‫اگر جبهه پیروان حمایت کند‬ ‫کنارنمی کشم‬ ‫حسن روحانی درگفت وگو با مثلث به مسائل‬ ‫هسته ای‪ ،‬روابط خارجی ایران‪ ،‬انتخابات اینده و‬ ‫احتمال نامزدی اش پرداخته است‪ .‬او می گویدکه برای‬ ‫نامزدشدن به شدت تحت فشار است‬ ‫برای نامزدی درانتخابات‬ ‫به شدت تحت فشارم‬ ‫حسن روحانی در گفت وگو با مثلث پیش بینی کرد‬ ‫که انتخابات اینده دو قطبی می شود‬ ‫در سالنامه با محسن هاشمی پیرامون سابقه همکاری‬ ‫با شهرداران مختلف تهران و احتمال حضور پدرش در‬ ‫تو گو شده است‬ ‫انتخابات گف ‬ ‫محسن هاشمی رفسنجانی‪:‬‬ ‫برای ورود به انتخابات‬ ‫خانواده به اندازه حاج اقا‬ ‫احساس تکلیف نمی کنند‬ ‫تو گو با سالنامه مثلث‬ ‫باقری لنکرانی در گف ‬ ‫از برنامه جبهه پایداری برای انتخابات‪92‬‬ ‫می گوید‪ .‬او تصریح می کند که پایداری نامزد‬ ‫مستقل خواهد داشت‬ ‫تو گوی مثلث با باقری لنکرانی درباره‬ ‫گف ‬ ‫استراتژی و تاکتیک انتخاباتی جبهه پایداری‬ ‫نامزد مستقل‬ ‫معرفیمی کنیم‬ ‫درحالیکه بسیاری معتقدند رحیم مشایی گزینه‬ ‫نهایی حامیان دولت است اما علی اکبر صالحی به‬ ‫عنوان گزینه جایگزین این گروه مورد توجه قرار‬ ‫گرفته است‬ ‫صالحی می اید؟‬ ‫گزینه نهایی حامیان دولت چه کسی است‬ ‫محمد شریعتمداری در مصاحبه با سالنامه به وضعیت‬ ‫خود برای انتخابات‪ 92‬اشاره می کند و معتقد است‬ ‫هر چند انتظار اجماع از اصالح طلبان ندارد اما در میان‬ ‫انها مخالف چندانی هم ندارد‬ ‫گفت وگو با محمد شریعتمداری‬ ‫انتظارندارم همه اصالح طلبان‬ ‫از من حمایتکنند‬ ‫رامین مهمانپرست ‪ ،‬حمیدرضا اصفی و کیهان برزگر‬ ‫درپرونده ای ویژه به بررسی وضعیت فعلی ایران و‬ ‫امریکا پرداخته اند‪ .‬اینده مذاکرات بحث اصلی این‬ ‫بخش را تشکیل می دهد‬ ‫معمای مذاکره‬ ‫پرونده مثلث درباره مذاکره‬ ‫تو گو با رامین مهمانپرست‬ ‫ایران‪-‬امریکا در گف ‬ ‫حمیدرضا اصفی و کیهان برزگر‬ ‫تو گو با مسعود فراستی هر لحظه اش جذاب‬ ‫گف ‬ ‫و پرتیتر است‪ .‬او به کسی رحم نمی کند نه به‬ ‫سینماگر نه به بازیگر و نه به مدیر سینمایی‪.‬‬ ‫تو گو با او جذاب است‬ ‫گف ‬ ‫مسعودفراستی از فراستی منتقد و فراستی هفت می گوید‬ ‫با کسی دراین سینما‬ ‫نه دوستم نه دشمن‬ ‫تو گو با سالنامه مثلث می گوید‬ ‫کفاشیان درگف ‬ ‫که دوست دارم از فوتبال بروم و زندگی خودم را داشته‬ ‫باشم‪ .‬گفت و گو با علی کفاشیان بیشتر درباره حواشی‬ ‫فوتبال است‬ ‫باید التماسکنند‬ ‫که درفوتبال بمانم‬ ‫علی کفاشیان و همه حاشیه های فوتبال‬ ‫داغ دل مادر هرگز سرد نمیشود‬ ‫گزارشی از دیدار مزار شهدا در استانه سال ‪92‬‬ ‫دیـــــباچه‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪28‬‬ ‫دیـــــباچه‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫سارا زیباکالم‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫انچیزیکهازانمطمئنهستمایناستکهفکرمرگوقبروقبرستانچیزینیستکهفردیرا‬ ‫دردنیابه حالخودرهاکردهباشد‪.‬به هر حالهرکدامازماباتوجهبهجهان بینیخود‪،‬درمرحلهیامراحلی‬ ‫از زندگی مان با این مقوله مواجه بوده ایم‪ ،‬به ان عمیقا فکر کرده ایم‪ ،‬در موردش مباحثه داشته ایم یا‬ ‫ن ترسیده ایم‪ .‬بسیاری از اوقات هم حواس خود را به کلی پرت کرده ایم تا مبادا این گونه تفکرات‪،‬‬ ‫از ا ‬ ‫ازارمان دهند و ما را از لذات زندگی زیبای دنیا وادارند‪ .‬البته این طبیعی است و شاید به جز استثنائاتی‪،‬‬ ‫سایر مردم همه این گونه باشند‪ .‬به هر حال انچه شنیده ایم این است که گویا دین‪ ،‬توصیه به بازدید از‬ ‫قبور کرده و دعا برای اهل ان و نیز تفکر در امور مرتبط با ان‪ .‬اینها همه وقتی به ذهنم رسید که صحبت‬ ‫بهش��ت زهرا(س) پیش امد و بازدید از مزار شهدا‪ .‬ش��هدا «بل احیاء عند ربهم یرزقون»اند‪ ،‬شهدا‬ ‫زنده اند و ما مرده ایم و زمان ما را با خود برده است (گفته معروف شهید مرتضی اوینی)‪ .‬خالصه اینکه‬ ‫‪29‬‬ ‫‪29‬‬ ‫دیـــــباچه‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫معتقدیم شهیدان زنده اند و شنیده ایم که احتماال مزارشان حال‬ ‫و هوایی دیگر دارد‪ ،‬اگر بر فرض مثال از قبور معمولی می ترسیم‪.‬‬ ‫به فرض اینکه نسل جنگ نیستیم که بنده نیستم‪ ،‬هر انچه‬ ‫از جنگ و شهیدانش می دانم را یا خوانده ام‪ ،‬یا در رسانه ها دیده ام‬ ‫یا شنیده ام‪ .‬بنابراین حتما پیش از رفتن به بهشت زهرا(س)‪ ،‬به‬ ‫انهایی که از همین طریق عجیب احساس می کنم می شناسم‬ ‫ش��ان و برایم مهم هستند فکر می کنم و به خاطراتی که از انها‬ ‫خوانده ام و حول شخصیت و زندگی ش��ان شنیده ام‪ .‬به اوینی‬ ‫فکر می کنم که در ذهنم مزارش را هم مانند یک فرهنگس��را‬ ‫با ظاهری امروزی تصور می کنم‪ .‬شاید در ذهن فانتزی خودم‬ ‫حتی دو‪ ،‬س��ه قفس��ه نقلی کتاب هم کنار ان می بینم و جایی‬ ‫برای نوش��تن و خواندن‪ .‬خودم هم از این فکر خنده ام می گیرد‬ ‫اما راستش دلخواهم همین اس��ت‪ .‬دوست دارم فریم به فریم‬ ‫عکس های لحظه شهادت مرتضی اوینی را باالی سنگ قبر او‬ ‫ببینم‪ .‬دوست دارم عکس هایی از فکه ببینم‪ ،‬همان فکه ای که‬ ‫در فیلم ها دیده ایم و از مردان تفحص شنیده ایم و‪...‬‬ ‫اصال از خودم می پرس��م که حاال ب ِین��ی و بین اهلل‪ ،‬اگر قرار‬ ‫باشد وقت غروب بروم قطعه شهدا‪ ،‬یه کم ترس یا دلهره ندارم؟‬ ‫و جالبه انقدر ذهنمان از پاس��خ های رنگارنگ در این زمینه پر‬ ‫اس��ت که نمی دانم کدام درست است‪ .‬سیاس��ت؛ امان از این‬ ‫سیاست که همیش��ه از ان فراری ام و نمی دانم چطور است که‬ ‫در کشور ما‪ ،‬همیش��ه همه چیز متاثر از این سیاست است‪ .‬اگر‬ ‫تبلیغات و سیاس��ت را کنار بگذاریم‪ ،‬اگ��ر به جنگ هم در کنار‬ ‫مقوله ای ارزشی که دین بسیار در ان نقش داشته جور دیگری‬ ‫نگاه کنیم‪ ،‬ان وقت شاید راحت تر و بی دغدغه تر با داستان های‬ ‫حماسی و انسانی ان روبه رو ش��ویم‪ .‬بعد از اوینی حتما شهید‬ ‫بزرگوار مصطفی چمران در ذهنم می اید‪ .‬همیشه عکسی که‬ ‫از مجروحیت او روی برانکارد گرفته شده است عجیب در سرم‬ ‫هست‪ .‬همیشه هوای غبار الود و سنگین بستان به طور خاص‬ ‫در تصوراتم می اید و م��ی رود‪ .‬نمی توانم حتی برای خودم هم‬ ‫خاطره بازدیدهایم را از بستان هجی کنم‪ ،‬اما می دانم که اگر سر‬ ‫مزار چمران بروم‪ ،‬ناخوداگاه همان حس معلقی را که در محل‬ ‫مجروح شدن او تجربه کردم‪ ،‬باز خواهم داشت‪ .‬کاش اگر احمد‬ ‫متوسلیان ش��هید شده است‪ ،‬از او هم الاقل سنگ قبری بود تا‬ ‫ادای احترامی کنم خالصانه‪.‬‬ ‫این حس عمیقا همراهم اس��ت‪ .‬شنیده ام از شهید پالرک‬ ‫مشهور به ش��هید گالب و با خود فکر می کنم که مرز حقیقت‪،‬‬ ‫مرز شیرینی اعتقادات و تلخی منطقیات کجاست‪ .‬مهم نیست‬ ‫زمانه ما چگونه ش��ده اس��ت و انچه زمانی همه ب��ه ان اعتقاد‬ ‫داش��تیم و اوج خلوص را در ان می دیدیم حاال به خاطر رفتارها‬ ‫و عملکردهای خودخواهانه و غلط برخی افراد‪ ،‬محل ش��ک و‬ ‫دودلی شده است‪ .‬تاسف بار است اما مهم نیست چون حقیقت‬ ‫همیش��ه سرجای خود می ماند و اگر به دور از تعصبات به دنبال‬ ‫ان رویم‪ ،‬حتما ان را می یابیم‪ .‬شاید ان هیجان وصف ناشدنی‬ ‫که پیش از بازدید از بهشت زهرا(س) برای نخستین بار داشتم‬ ‫هم به همین دلیل بود‪.‬‬ ‫در راه انق��در افکار مختلفی را ب��اال و پایین کردم که وقتی‬ ‫رسیدم تقریبا س��رگیجه داش��تم! (البته یحتمل بخشی از ان‬ ‫سرگیجه‪ ،‬مرهون ترافیک همیش��گی و وفادار تهران بود) اما‬ ‫انچه خوب یادم است این که اش��تیاق داشتم‪ .‬می خواستم به‬ ‫دیدار مزار همه ش��هدایی که تا به حال حتی فقط اسمش��ان را‬ ‫هم ش��نیده بودم بروم‪ ،‬چه رسد به انهایی که خانواده هاشان را‬ ‫‪30‬‬ ‫‪30‬‬ ‫به طریقی می شناختم یا اینکه کال فرمانده و سرشناس بودند‪.‬‬ ‫دوست داش��تم برای ش��هدای هفتم تیر فاتحه بخوانم‪ .‬در‬ ‫راه خیلی ب��ه معنا و مفه��وم حقیقی «زنده بودن ش��هدا» فکر‬ ‫کردم‪ .‬یعنی ما را می بینند؟ صدامان را می ش��نوند؟ در اسمانند‬ ‫یا در زمین؟ پاس��خ مان را هم می دهند؟ عین یک کودک درگیر‬ ‫گره های کور حقیقت با تخیل شده بودم‪ .‬البته همه اینها شیرین‬ ‫بود‪ .‬سبک شده بودم‪ .‬یعنی هنوز فاتحه نخوانده و بازدید نکرده‪،‬‬ ‫حس سبکی می کردم‪ .‬به این نتیجه رسیده بودم که قضیه شهدا‬ ‫یک امر لطیف است‪ ،‬یعنی از نور و هوا‪ .‬حاال دیگر فکر می کردم‬ ‫که از شهر و زندگی و دود و روزمرگی و دعواهای پوچ خانوادگی‬ ‫و خیابانی و‪ ...‬که خس��ته شوم و حس فرسودگی کنم‪ ،‬دیگر یک‬ ‫ماوا پی��دا کرده ام و محلی که با امنیت خاطر بتوانم در ان درددل‬ ‫کنم و هرگز پشیمان نشوم‪.‬‬ ‫ای��ن یک حس‪ ،‬از انها بود که تا اخر همراهم بود و راس��تش‬ ‫هنوز هم گاهی که دلم می گیرد‪ ،‬ب��دم نمی اید که‪ ...‬به هر حال‬ ‫ماجراهایی که از عرفا و بزرگان خوانده بودم هم بس��یار به یادم‬ ‫می امد‪ .‬دیدگاه انها نس��بت به مرگ‪ ،‬به دنی��ای پس از مرگ و‬ ‫نی��ز ماجراهایی در ارتب��اط با برزخ و قبر و امث��ال ان‪ .‬بزرگان ما‬ ‫هرگز خوف از اینها نداش��ته اند و بلکه حتی بالعکس‪ .‬و من باز در‬ ‫انیمیشن های ذهنی ام‪ ،‬کلیت یک قبرستان را به شکل دیواری‬ ‫وارون��ه می دیدم با صدها «در» از این دنیا به یک دنیای دیگر‪ .‬از‬ ‫طرفی دیگر ان را یک «تاریخ خفته» می دانستم‪ .‬هر کدام از اینها‪،‬‬ ‫ش��هید یا غیر ان‪ ،‬زندگی هایی در همین دنیا داشته اند و حاال اما‬ ‫کجایند؟جاییکهخانهماهمهست‪،‬خانهمن‪.‬ابهامومرموزبودن‬ ‫ماجرا‪ ،‬ان را وهمناک می کند اما باز در مورد شهدا فرق می کرد؛‬ ‫جنگ‪ .‬انقدر از جنگ خوانده و شنیده بودم که خیلی هم خودم را‬ ‫دور از فضای واقعی ان در گذشته نمی دیدم‪.‬‬ ‫یک چیز خیلی ازارم داد‪ :‬موزه شهدا‪ .‬عکس های دلخراش از‬ ‫پیکرهای متالشی شده شهدا‪ .‬افسوس خوردم که باز در این مورد‬ ‫هم مثل بسیاری موارد دیگر‪ ،‬از لحاظ فرهنگی این همه ضعیف‬ ‫عمل کرده ایم‪ .‬یادم نمی رود که نمی دانستم یا نمی فهمیدم که‬ ‫اشک هایم از چه بود؛ از عصبانیت یا ناراحتی‪ .‬با خود گفتم که اگر‬ ‫کسی تیر یا ترکش یا حتی خمپاره بخورد و توسط ان شهید شود‪،‬‬ ‫چه فرقی می کند میزان جراحات جسمانی او چقدر باشد (البته به‬ ‫هر حال حتما برای خانواده فرق می کند اما در اینجا منظور به طور‬ ‫کلی اس��ت و برای عموم)‪ .‬عصبانی بودم که چرا مسئوالن موزه‬ ‫به این فکر نمی کنند که ممکن است کسی از دیدن برخی از این‬ ‫تصاویر طوری ناراحت یا حتی اذیت ش��ود که حرمت ان شهید‬ ‫حفظ نش��ود‪ .‬عصبانی بودم که اگر قرار است ما از عظمت جنگ‬ ‫مان بدانیم و از تلخی ها و س��ختی های ان‪ ،‬ایا واقعا راه دیگری‬ ‫وجود ندارد؟ ایا همه راه ها امتحان شده است و فقط همین مانده‬ ‫است؟ البته موزه ش��هدای بهش��ت زهرا(س) خوبی هایی هم‬ ‫داش��ت‪ ،‬اما یادم اس��ت که از ان ناراضی بیرون امدم‪ .‬شاید هم‬ ‫توقعاتی که در این رابطه در ذه��ن پرورانده بودم خیلی باال بود‬ ‫و ح��ال از این حیث کم اورده بودم (البت��ه این ماجرا به حدود ‪12‬‬ ‫در راه خیل�ی به معنا و مفهوم حقیقی‬ ‫«زن�ده بودن ش�هدا» فکر ک�ردم؛ یعنی ما‬ ‫را م ی بینن�د؟ صدایم�ان را م ی ش�نوند؟ در‬ ‫اس�مانند ی�ا در زمی�ن؟ پاس�خ مان را ه�م‬ ‫م ی دهن�د؟ عین یک ک�ودک درگیر گره های‬ ‫کور حقیقت با تخیل شده بودم‬ ‫س��ال پیش بازمی گردد و راستش پس از ان دیگر به داخل انجا‬ ‫نرفتم‪ ،‬نمی دانم در این سال های اخیر ان مکان چگونه است)‪.‬‬ ‫قسمت دیگری که برخالف تصوراتم نتوانستم با ان ایجاد‬ ‫رابطه کنم‪ ،‬بخش ش��هدای هفتادو دو تن بود که حس دلهره به‬ ‫من داد‪ .‬نمی دانم از مرور انچه در رابطه با س��انحه شهادت این‬ ‫بزرگواران خوانده بودم این گونه حالم خراب ش��د یا اینکه کال و‬ ‫صرفا از ان ساختمان بزرگ اجر سه سانتی سردم شد‪ .‬به هر حال‬ ‫شهدایش را بزرگتر از ان می دانستم که بتوانم روی زندگی و بعد‬ ‫شهادتشان متمرکز ش��وم‪ .‬از دیدار سنگ شهید دیالمه در انجا‬ ‫خیلی خوشحال شدم؛ چه که ارادت خاصی به خانواده شان دارم‪.‬‬ ‫اما دو‪ ،‬س��ه ش��هیدی که پدران یا برادران دوستانم بودند‪ ،‬مثل‬ ‫سعید معتقد‪ ،‬مصطفی کاظم زاده و مثل‪ ...‬اینها همان موقع و تا‬ ‫همین حاال‪ ،‬همیشه مرا یاد اسمان ها و یاد خدا انداختند‪ .‬مطالعه‬ ‫زندگی هاشان و اینکه با اطالعات و اگاهی به دیدن هر کدام از‬ ‫قبور متبرک اینها رفته بودم‪ ،‬خیلی کمکم کرد تا ارام شوم و دست‬ ‫پر بازگردم‪ .‬سنگ مزار اوینی الاقل یک نیمکت باصفا داشت تا‬ ‫ناباورانه به عکس او در مقابلم زل بزنم و ندانم چرا درک نمی کنم‬ ‫مرگ را‪ ،‬زندگی را‪ ...‬ان وسط‪ ،‬بین تمام قبور دیگر‪ ،‬چند فرمانده‬ ‫خفته اند‪ .‬یکی از جاهایی که از روی وجد نفس��ی عمیق کشیدم‬ ‫همانجا بود‪ .‬بعدها در قمش��ه‪ ،‬باالی سنگ مزار ابراهیم همت‬ ‫رفتیم اما یادم است که در ان میانه مزار سایر فرماندهان در بهشت‬ ‫زهرا(س)‪ ،‬ارزو می کردم کاش شهید همت هم همین جا بود‪.‬‬ ‫ش��هید احمد پالرک را دیگر وقت نکردم (یا ش��اید مزارش‬ ‫را پیدا نک��ردم) که در همان اولین دیدارم با بهش��ت زهرا(س)‬ ‫زیارت کنم‪ .‬اما خاطره ام از بوی گالب س��اطع از س��نگ مزار او‬ ‫باز می گردد به س��قوط هواپیمای ‪ 130-C‬خبرنگاران‪ .‬شهید‬ ‫محمد کربالیی احمد از همکاران ما در روزنامه همش��هری در‬ ‫ان هواپیما بود و شهید شد‪ .‬شهید نیلی هم از اقوام دور همسرم‬ ‫در همان هواپیما بود‪ .‬شب برای دلجویی از خانواده شهید نیلی‬ ‫رفته بودیم‪.‬‬ ‫فکر همکارم��ان «کربالیی احمد» یک لحظه هم از ذهنم‬ ‫بیرون نمی رفت‪ .‬وقتی خواس��تیم به خانه برگردیم‪ ،‬همس��رم‬ ‫که حال م��را دید انگار می دانس��ت چه باید کن��د؛ یک اژانس‬ ‫گرفتیم و س��اعت دو بامداد‪ ،‬به بهشت زهرا(س) رفتیم که البته‬ ‫معموال نیمه ش��ب تعطیل اس��ت‪ .‬اما ان ش��ب به خاطر تشییع‬ ‫جنازه خبرنگارها که روز گذش��ته اش انجام ش��ده بود‪ ،‬افرادی‬ ‫انج��ا بودند و ما را هم راه دادند‪ .‬چه ش��بی ب��ود‪ .‬در ان ظلمات‪،‬‬ ‫قب��ور خالی را می دی��دم و البه الی انها‪ ،‬کپه ه��ای خاک دیده‬ ‫می شد که حاکی از قیامتی بود‪ .‬اژانس را نگه داشته بودیم چون‬ ‫مطمئنا باید برای کس��ب اندکی ارامش هم که شده به زیارت‬ ‫قبور ش��هدا می رفتم‪ .‬اینگونه بود که با پرس��ش و گشتن‪ ،‬برای‬ ‫نخستین بار‪ ،‬حدود سه بامداد ان شب غم انگیز‪ ،‬به فاتحه خوانی‬ ‫شهید احمد پالرک رفتیم‪.‬‬ ‫پس از این همه گفتار‪ ،‬فق��ط یک حس می ماند که بگویم و‬ ‫ان اینکه همانقدر که از وجود یک قبرس��تان می تواند س��ختم‬ ‫شود یا دلهره داشته باش��م‪ ،‬همان قدر با مادران و خانواده های‬ ‫ش��هدا همدردی می کن��م‪ .‬چهره های جوان و حت��ی نوجوان‬ ‫ش��هدا هم حس��ی دردناک دارد و هم حاالت��ی معنوی‪ .‬حتی‬ ‫اگ��ر نخواهم ب��ه هیچ عن��وان دی��ن و معنوی��ت را قاطی این‬ ‫مباحث کن��م‪ ،‬باز مفتخرم به این همه قهرم��ان که از پهلوانان‬ ‫افسانه هامان هم جلو زدند‪ .‬داغ دل یک مادر هرگز سرد نمی شود‪.‬‬ ‫عیدت مبارک‪ ،‬مادر جان‪.‬‬ ‫یادداشتمدیرمسئول‬ ‫مصطفی اجورلو‬ ‫پیچ بزرگ تاریخی‬ ‫دیـــــباچه‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫«انچه که من به ش�ما جوانان عزیز و فرزندان خودم‬ ‫عرض م ی کنم‪ ،‬این اس�ت که بدانید امروز تاریخ جهان‪،‬‬ ‫تاریخبشریت‪،‬برسریکپیچبزرگتاریخىاست‪.‬دوران‬ ‫جدیدى در هم ه عالم دارد اغاز م ی ش�ود‪ .‬نشان ه بزرگ و‬ ‫واضح این دوران عبارت اس�ت از توجه به خداى متعال‬ ‫و استمداد از قدرت الیزال الهى و تکی ه به وحى‪ .‬بشریت‬ ‫از مکاتب و ایدئولوژى هاى مادى عبور کرده است‪ .‬امروز‬ ‫نه مارکسیس�م جاذبه دارد‪ ،‬نه لیب رال دموک راسى غرب‬ ‫جاذبهدارد‪-‬مى بینیددرمهدلیب رال دموک راسىغرب‪،‬‬ ‫در امریکا‪ ،‬در اروپا چه خبر اس�ت؛ اعت راف م ی کنند به‬ ‫شکست‪-‬نهناسیونالیستهاىسکوالرجاذب ه اىدارند‪.‬‬ ‫امروزدرمیانامتاسالمى‪،‬بیشت رینجاذبهمتعلقاست‬ ‫بهاسالم‪،‬بهقران‪،‬بهمکتبوحى؛کهخداىمتعالوعده‬ ‫داده اس�ت که مکتب الهى و وحى الهى و اسلام عزیز‬ ‫م ی تواند بشر را سعادتمند کند‪ .‬این یک پدید ه بسیار‬ ‫مبارکوبسیارمهموپرمعنایىاست‪».‬‬ ‫اهمیت این فرمایش رهبر معظ�م انقالب و تاکید‬ ‫چندباره ایش�ان بر اینکه اکنون در دورانی حس�اس‬ ‫که از ان ب ه عنوان پیچ تاریخ�ی مهم نام م ی ب رند قرار‬ ‫داریم‪ ،‬حاال بیش از همیش�ه نمایان شده است‪ .‬حاال‬ ‫که هندس�ه ای جدید ب�رای دنیایی جدی�د در حال‬ ‫شکل گیری است‪ .‬هندسه ای که مولفه هایش‪ ،‬یورش‬ ‫ملت ها بر نظام سلطه‪ ،‬حرکت به سمت ازادیخواهی‪،‬‬ ‫عدالت مح�وری و تالش ب�رای حاکمی�ت ارزش های‬ ‫معنوی و الهی است‪ .‬یعنی دقیقا رویدادی شبیه انچه‬ ‫در انقالب اسالمی ایران در سال ‪ 57‬به وقوع پیوست‪.‬‬ ‫انقالبیبزرگکهتاثیریش�گرفب�رمعادالتونظم‬ ‫شکل گرفتهبی ن المللیداشت‪.‬امابهواقعشباهت های‬ ‫انقالب‪ 57‬باانچهاکنوندنیاباانمواجهاست‪،‬چیست؟‬ ‫و جمهوری اسالمی ای ران چه نقشی در شکل گیری این‬ ‫هندسهجهانینوینم ی بایستایفاکند؟‬ ‫واقعیتاناستکه امامخمین ی (ره)بنیانگذارکبیر‬ ‫انقالباسالمیبانفیهوی ت هاومکاتبجعلیپیشین‬ ‫از سوسیالیس�م و کمونیس�م گرفته تا لیبرالیس�م‬ ‫غ ربی تمام تالشش را ب رای اگاهی ملت نهاد و توحید و‬ ‫خدامحوری را سر لوحه مبارزه با طاغوت ق رار داد‪.‬چنین‬ ‫شدکهازروشنفک رانمسلمانگرفتهتاتودهمردم‪،‬هم راه‬ ‫ایشان شدند و در تقابل با مکاتب دست ساخته بشری‬ ‫حقیقترابیشازهمیشهبرتشنگانواقعیتنمایاندند‪.‬‬ ‫سه دهه طول کشید تا پژواک این انقالب ان گونه که‬ ‫م ی بایست در تمام دنیا پیچید‪ .‬حاال به خوبی م ی توان‬ ‫تک راراینمدلونوعنگاهرادرکثیریازمللوتمدن های‬ ‫دنیا یافت که سال ها اس�یر ابهت توخالی نظام سلطه‬ ‫ش�ده بودند‪ .‬انها راهی را اغاز کرده اند که ما بیش از سه‬ ‫دهه پیش ان را پیموده ایم و بی ش�ک چنین است که‬ ‫اکنون در پیچ تاریخی مهم ق رار داریم‪.‬بیداری اسالمی و‬ ‫مبارزهباامپریالیسم‪،‬لرزهبراندامظالماندنیاانداختهو‬ ‫پنجره ایجدیدمقابلدیدگانملت هایمظلومگشوده‬ ‫اس�ت‪.‬اکنونکهچنینش�دهوظیفهونقشجمهوری‬ ‫اسالمیای رانوفیالواقع کار کردگفتمانانقالباسالمی‬ ‫دراینبرههازتاریخچیست؟‬ ‫حاالکهدوره‪،‬دورهافولقدرتپوشالیامریکاوعبور‬ ‫از نظام تک قطبی است‪ ،‬حاال که ملل ازادیخواه بیش از‬ ‫همیشه بر دیکتاتوری و ظلم شوریده اند و حاال که نظم‬ ‫جدیدی در حال شکل گیری اس�ت ‪،‬مهمترین مساله‬ ‫ب رای ما ب ه عنوان نظام جمهوری اسالمی ترویج گفتمان‬ ‫ضدسلطه و البته ترویج گفتمان انقالب اسالمی است‪.‬‬ ‫باید به دنیا نش�ان دهیم که چگونه یک ملت م ی تواند‬ ‫بدون وابستگی به غرب و شرق هویتی معنا ساز و معنا‬ ‫بخشداشتهباشد‪.‬بایداکنونکهوقتچیدنمیوه های‬ ‫انقالب ف را رس�یده‪ ،‬اکنون که غرب و شرق خوداتکایی‬ ‫ملت مس�لمان و بزرگ ای ران را از س�ر حی�رت به نظاره‬ ‫نشسته اند به ملل ازادیخواه و بیدار شده دنیا بگوییم‬ ‫که م ی توانند بدون وابستگی به ابرقدرت ها با عزت در‬ ‫ایندنیابهحیاتخودادامهدهند‪.‬طرفهانکههماهنگونه‬ ‫که حضرت اقا فرمودند تمدن اسلامی «عزت محو ر »‬ ‫اس�ت و این عزت محوری رشد‪ ،‬تعالی و علو اهداف را در‬ ‫پی دارد‪.‬اری ما باید تبدیل به یک «نظام الگو» ش�ویم‪.‬‬ ‫یک نظام الگو که باید مدلی کارامد ب رای ملل ازادیخواه‬ ‫دنیا باشد‪ .‬نمادی از خدامحوری‪ ،‬دین محوری‪ ،‬استقالل‬ ‫و ع�زت‪ .‬در همین راستاس�ت که رهب�ر معظم انقالب‬ ‫م ی فرمایند‪ «:‬باید الگو را بر سر دست بگیریم تا ملت ها‬ ‫بتوانند ببینند که یک ملت در س�ایه اسلام و تعالیم‬ ‫اسالم چگونه م ی تواند پیشرفت کند‪ ».‬واضح است که‬ ‫اینمهمرخنخواهددادمگراینکهبایکارادهجمعیبه‬ ‫سمت تحکیم و حمایت از گفتمان انقالب اسالمی گام‬ ‫برداریموجبههانقالبرامتحد ترازهمیشهنشاندهیم‪.‬‬ ‫اما اینجا باید یک هشدار هم داد؛‬ ‫چهکسیاستکهنداندگسترشاختالفاتوافزایش‬ ‫چالش های سیاس�ی م ی تواند ما را با س�رعت زیادی از‬ ‫ارمانی که بیش از سه دهه است در پی ان هستیم دور‬ ‫کند‪.‬اهمیت این هش�دار حاال که در سال مهم برگزاری‬ ‫انتخابات یازدهمین دوره ریاس�ت جمهوری هستیم‪،‬‬ ‫بیشازهمیشهاست‪.‬‬ ‫مبادا که در این برهه مهم از زمان و در این پیچ مهم‬ ‫تاریخی س�رگرم منازعات داخلی ش�ویم و از هندسه‬ ‫جدید جابمانیم‪ .‬انتخابات بار دیگر فرارسیده؛ کسی‬ ‫نگفته نقد نشود‪ ،‬کسی نگفته فقط یک صدا شنیده‬ ‫ش�ود‪ ،‬کس�ی نگفته همه چیز در حد کمال اس�ت‪.‬‬ ‫رقابت‪ ،‬رقابت است ‪،‬اما رقابت هم رسم و ایینی دارد‪.‬‬ ‫رس�م وایینش این نیست که برای اثبات خود هر چه‬ ‫گذشته است را سیاه و انچه خود م ی خواهیم را سفید‬ ‫نشان دهیم‪ .‬مبادا که در این رقابت انقدر تند رویم که‬ ‫مصداق «یکی بر سر شاخ بن م ی برید» شویم‪.‬‬ ‫جای نگرانی نیس�ت! پیوند امام و امت همیش�ه‬ ‫برقرار اس�ت‪ .‬پس چه نیکوس�ت که مس�ئوالنی که‬ ‫توفیق خدمت در نظام مقدس جمهوری اسلامی را‬ ‫یافته اند اکنون بیش از همیش�ه بر اهمیت این دوره‬ ‫زمانی پ�ی ب�رده و کاری نکنند که خدای�ی نکرده از‬ ‫سرعت قطار انقالب کاسته و ضعفی بر جبهه مقدس‬ ‫گفتمان انقالبی اسالمی وارد شود‪.‬‬ ‫یادمان نرود نگاه ملل ازادیخواه و بیدار ش�ده دنیا‬ ‫به ما دوخته ش�ده‪ ،‬یادمان نرود قرار اس�ت نظام الگو‬ ‫باشیم‪ ،‬یادمان نرود ما باید جبهه انقالب را متحد نگه‬ ‫داریم‪ .‬این انقالب میراث گرانبهای امام راحل و شهدای‬ ‫عزیزمان است‪.‬‬ ‫در پای�ان چ�ه توصی ه ای بهت�ر و افض�ل از اینکه‬ ‫حضرت ای ت اهلل خامنه ای‪ ،‬رهب ر معظم انقالب فرمودند‪:‬‬ ‫تقوا تقوا تقوا‬ ‫صبر صبر صبر‬ ‫‪31‬‬ ‫‪31‬‬ ‫رهنمودهای حکیمانه‬ ‫جمهورى اسالمى ایران استفاده از سالح هسته اى و شیمیایى و نظایر ان را گناهى بزرگ و نابخشودنى‬ ‫می داند‪ .‬ما شعار «خاورمیان ه عارى از سالح هسته اى» را مطرحکرده ایم و به ان پایبندیم‪ ، 91/06/10( .‬سخنرانی‬ ‫در جمع سران اجالس عدم تعهد)‬ ‫در داخل مجلس هم کسانی حرف های نامناسب بر زبان اوردند که ان هم غلط بود‪ .‬دفاع رئیس محترم‬ ‫مجلس هم قدری زیاده روی بود و لزومی نداشت‪ ، 91/11/28( .‬دیدار با مردم اذربایجان )‬ ‫متاسفانه رئیس یک قوه به استناد یک اتهام ثابت نشده و حتی مطرح نشده در دادگاه‪ ،‬دو قوه دیگر یعنی‬ ‫مجلس و قوه قضاییه را متهم ساخت که کاری بد‪ ،‬غلط‪ ،‬نامناسب ‪ ،‬خالف شرع‪ ،‬خالف قانون و خالف اخالق بود‪.‬‬ ‫(‪ ، 91/11/28‬دیدار با مردم اذربایجان)‬ ‫دیـــــباچه‬ ‫اگر ایران قصد ساخت سالح هسته ای را داشت‪ ،‬امریکا به هیچ وجه نمی توانست جلوی ملت ایران را بگیرد‪.‬‬ ‫(‪ ، 91/11/28‬دیدار با مردم اذربایجان)‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫اگر این طور شود و امریکایی ها در حرف و عمل نشان دهندکه غیرمنطقی نیستند‪ ،‬ان وقت می بینند که‬ ‫جمهوری اسالمی و ملت ایران‪ ،‬خیرخواه و اهل تعامل و منطقند‪ ، 91/11/28( .‬دیدار با مردم اذربایجان )‬ ‫معلوم است که انتخابات باید ازاد باشد‪ ،‬مگر بیش از‪ 30‬انتخابات سه دهه اخیر ازاد نبوده است؟ در کدام‬ ‫کشور انتخابات از ایران ازادتر است؟ مراقب باشید این حرف های شما مردم را از انتخابات مایوس نکند‪.‬‬ ‫(‪ ، 91/10/19‬دیدار با مردم قم)‬ ‫از امروز تا روز انتخابات هرکس احساسات مردم را در جهت ایجاد اختالف به کارگیرد‪ ،‬قطعا به کشور خیانت‬ ‫کرده است‪ ، 91/08/10( .‬دیدار با دانشجویان و دانش اموزان)‬ ‫مبادا دچار غفلت شوید و جدول مورد نظر دشمن را پرکنید‪ ، 91/10/19( .‬دیدار با مردم قم)‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪32‬‬ ‫دیـــــباچه‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪33‬‬ ‫راهامام‬ ‫و کذلک جعلنکم امه وسطا لتکونوا شهدا علی الناس‬ ‫و یکون الرسول علیکم شهیدا‬ ‫روز مبارک‪ ،‬روز شکست‬ ‫سلطه جهانخواران‬ ‫من این س��ال نو را به همه مس��لمین جهان و ملت های‬ ‫مظلوم تحت فشار ابر قدرت ها و ملت شریف رزمنده ایران‬ ‫تبریک عرض می کنم‪ .‬مبارک باد بر شما ملت بپاخاسته و‬ ‫بیدار که تمام توان خودتان را در مقابل قدرت های بزرگ‪ ،‬که‬ ‫همهبسیجشده اندبرضدشما‪،‬بهمیداناوردید؛وهمانطور‬ ‫افتتاحیه‬ ‫‪36 - 59‬‬ ‫داغ دل مادر هرگز سرد نمی شود‬ ‫سفر به گرای ‪ 360‬درجه‬ ‫سال بی شگفتی و امید به شکوفایی‬ ‫دولت بودجه فوتبال را کاهش می دهد‬ ‫سیاست‬ ‫‪60- 101‬‬ ‫ از بهارستان تا پاستور ‬ ‫پرونده هایسنگین‬ ‫انتظار ندارم همه اصالح طلبان از من حمایت کنند ‬ ‫نامزد مستقل معرفی می کنیم‬ ‫علومسیاسی‬ ‫‪129-143‬‬ ‫رندی اکثریت شناور‬ ‫رقابت گفتمان ازادی‪ ،‬عدالت و پیشرفت‬ ‫هنوز گفتمانی ظهور نکرده‬ ‫پراگماتیسمانتخاباتی‬ ‫مثلث؛ هفته نامه ای خبری‪ ،‬تحلیلی است که سعی دارد روایتی منصفانه و عادالنه‬ ‫از واقعیت ها ارائه دهد‪ .‬نامش تمثیل و اشاره ای است به سه ضلع استقالل‪ ،‬ازادی و‬ ‫جمهوری اسالمی‪ .‬مرامش تقویت گفتمان انقالب اسالمی‪ ،‬چارچوبش اسالم‪ ،‬انقالب‪،‬‬ ‫امام و رهبری‪ ،‬ارمانش گس�ترش و سیادت اسالم خواهی در سراسر جهان و عزت‬ ‫مسلمانان‪ ،‬توسعه و پیشرفت ایران اسالمی و رفاه مردم شریف ایران و رونق گرفتن‬ ‫عدال�ت‪ .‬مرزش رواداری و تالیف قلوب اهالی انقالب و ایس�تادگی در برابر مقابالن‬ ‫گفتمانی و عملی نظام و س�یاق و مشرب مان نجابت قلم و روزنامه نگاری مومنانه و‬ ‫تالشدرجهترونقگرفتنسنتگفت وگومیانفرهیختگانونخبگانکشوراست‪.‬‬ ‫امیدواریم که در روایت مان صادق‪ ،‬بر مرام مان مستمر و دائم‪ ،‬بر چارچوب مان مستقر‪،‬‬ ‫بر ارمان مان مومن‪ ،‬بر مرزهایمان مراقب و هوشیار و بر سیاق مان استوار بمانیم‪.‬‬ ‫مثلث‬ ‫هفته نامه سیاسی‪ ،‬فرهنگی با رویکرد خبری‪ ،‬تحلیلی‬ ‫صاحب امتیاز و مدیر مسئول‪ :‬مصطفی اجورلو‬ ‫حسن روحانی درگفتوگو با مثلث به مسائل‬ ‫هستهای‪ ،‬روابط خارجی ایران‪ ،‬انتخابات اینده و‬ ‫احتمال نامزدیاش پرداخته است‪ .‬او میگویدکه برای‬ ‫نامزدشدن بهشدت تحت فشار است‬ ‫گفتوگو با محمدرضا باهنر‪ ،‬پشتپرده سیاست در‬ ‫دولتهای سازندگی‪ ،‬اصالحات و احمدینژاد را مورد‬ ‫نظر قرار داده است‬ ‫محمدحسین صفار هرندی درگفتوگویی‬ ‫جذاب به وضعیت اصالحطلبان و حامیان دولت‬ ‫در انتخابات پرداخته است‬ ‫در سالنامه با محسن هاشمی پیرامون سابقه همکاری‬ ‫با شهرداران مختلف تهران و احتمال حضور پدرش در‬ ‫انتخابات گفتوگو شده است‬ ‫گفتوگو با محمدرضا باهنر از پشتپرده‬ ‫سیاست تا نامزدی در انتخابات‬ ‫اگر جبهه پیروان حمایت کند‬ ‫برای نامزدی درانتخابات‬ ‫به شدت تحت فشارم‬ ‫حسن روحانی در گفتوگو با مثلث پیشبینی کرد‬ ‫که انتخابات اینده دو قطبی میشود‬ ‫کنارنمیکشم‬ ‫محسن هاشمی رفسنجانی‪:‬‬ ‫برای ورود به انتخابات‬ ‫محمد حسین صفار هرندی‪:‬‬ ‫هیچیک از شاخههای اصولگرایی‬ ‫به تنهایی توان اداره کشور را ندارند‬ ‫خانواده بهاندازه حاجاقا‬ ‫احساس تکلیف نمیکنند‬ ‫رامینمهمانپرست ‪ ،‬حمیدرضا اصفی و کیهان برزگر‬ ‫درپروندهای ویژه به بررسی وضعیت فعلی ایران و‬ ‫امریکا پرداختهاند‪ .‬اینده مذاکرات بحث اصلی این‬ ‫بخش را تشکیل میدهد‬ ‫معمای مذاکره‬ ‫پرونده مثلث درباره مذاکره‬ ‫ایران‪-‬امریکا درگفتوگو با رامینمهمانپرست‬ ‫حمیدرضا اصفی و کیهان برزگر‬ ‫سردبیر‪ :‬سعید اجورلو‬ ‫پس از ائتالف‪3‬نفره برخی دیگر از اصولگرایان هم به‬ ‫تشکیل ائتالف روی اوردند‪ .‬ائتالف‪3‬نفره اما به صورت‬ ‫کلی روندی مناسب را طی میکند‬ ‫سـال سیاست‬ ‫هفتهنامهخبری‪،‬تحلیلی‪/‬سالچهارم‪/‬شمارهصدوشصتوششم‪20/‬اسفندماه‪ 196/1391‬صفحه‪5000/‬تومان‬ ‫اصولگرایان در چند جبهه برای ورود به انتخابات‬ ‫برنامهریزی میکنند‬ ‫عصرائتالفها‬ ‫گفتوگو با مسعود فراستی هر لحظهاش جذاب‬ ‫و پرتیتر است‪ .‬او به کسی رحم نمیکند نه به‬ ‫سینماگر نه به بازیگر و نه به مدیر سینمایی‪.‬‬ ‫گفتوگو با او جذاب است‬ ‫در صفحات علوم سیاسی سالنامه درگفتوگو با‬ ‫جامعهشناسان و اساتید دانشگاه به نقش طبقات و‬ ‫گروههای اجتماعی در انتخابات‪ 92‬پرداخته شده است‬ ‫چهکسی جانشین‬ ‫احمدینژاد میشود؟‬ ‫پرونده علومسیاسی مثلث درباره رابطه طبقات‬ ‫اجتماعی با گروههای سیاسی در انتخابات ‪92‬‬ ‫مسعودفراستی از فراستی منتقد و فراستی هفت میگوید‬ ‫با کسی دراین سینما‬ ‫نه دوستم نه دشمن‬ ‫کفاشیان درگفتوگو با سالنامه مثلث میگوید‬ ‫که دوست دارم از فوتبال بروم و زندگی خودم را داشته‬ ‫باشم‪ .‬گفت وگو با علی کفاشیان بیشتر درباره حواشی‬ ‫فوتبال است‬ ‫باقری لنکرانی در گفتوگو با سالنامه مثلث‬ ‫از برنامه جبهه پایداری برای انتخابات‪92‬‬ ‫میگوید‪ .‬او تصریح میکند که پایداری نامزد‬ ‫مستقل خواهد داشت‬ ‫درحالیکهبسیاریمعتقدندرحیممشاییگزینه‬ ‫نهایی حامیان دولت است اما علیاکبر صالحی به‬ ‫عنوان گزینه جایگزین این گروه مورد توجه قرار‬ ‫گرفته است‬ ‫محمدشریعتمداری در مصاحبه با سالنامه به وضعیت‬ ‫خود برای انتخابات‪ 92‬اشاره میکند و معتقد است‬ ‫هرچند انتظار اجماع از اصالحطلبان ندارد اما در میان‬ ‫انها مخالف چندانی هم ندارد‬ ‫صالحی میاید؟‬ ‫باید التماسکنند‬ ‫که درفوتبال بمانم‬ ‫گزینه نهایی حامیان دولت چه کسی است‬ ‫علی کفاشیان و همه حاشیههای فوتبال‬ ‫گفتوگوی مثلث با باقریلنکرانی درباره‬ ‫استراتژی و تاکتیک انتخاباتی جبهه پایداری‬ ‫نامزد مستقل‬ ‫معرفیمیکنیم‬ ‫گفتوگو با محمد شریعتمداری‬ ‫انتظارندارم همه اصالحطلبان‬ ‫از من حمایتکنند‬ ‫شماره پیامک پیشنهادات و انتقادات‪3000411711 :‬‬ ‫که در اول نهضت با هم همدست و متحد بودید‪ ،‬امروزهم در‬ ‫این سال جدید هم با هم هستید‪ .‬و من امیدوارم که بیشتر از‬ ‫پیش با هم برادر وهمفکر و هم رزمنده باشید‪.‬‬ ‫ان روز مبارک است بر ما که سلطه جهانخواران بر ملت‬ ‫مظلوم ما و بر س��ایر ملت های مستضعف شکسته شود؛ و‬ ‫تمام ملتها سرنوشت خودشان را به دست خودشان بگیرند؛‬ ‫و دولت ها بیدار بش��وند و ببینند که با داشتن انهمه ابزار و‬ ‫انهمه انس��ان و قوای انسانی و انهمه اراضی وسیع و ذخایر‬ ‫زیرزمینی‪ ،‬برای اینکه ما توجه نکردیم به دستورات اسالم‬ ‫که بین همه مس��لمان ها عقد اخوت بسته است (‪ )1‬و همه‬ ‫را دعوت به اعتصام به حبل اهلل (‪ )2‬و پیروی از خط اس�لام‬ ‫می فرماید نکردیم‪ .‬و من امیدوارم که در این سال جدید هم‬ ‫ملت ما و دولت ما و همه انهایی که در اداره کش��ور دخالت‬ ‫دارند‪ ،‬از لش��کری ها و کشوری ها‪ ،‬همه با هم برادر باشند‪ .‬و‬ ‫این نعمت بزرگی که در قران کری��م او را نعمت «اخوت»‬ ‫ذکر می فرماید‪ ،‬و همین نعمت اخوت را موجب این می داند‬ ‫که ما از همه گرفتاری ها نجات پیدا کنیم‪ ،‬من در این سال‬ ‫جدید امیدوارم که همه با هم برادر باش��ند؛ و همه با هم در‬ ‫مصالح این کش��ور پیش بروند؛ و دست قدرت ها را ازکشور‬ ‫خودشان کوتاه کنند؛ و همه مسلمین جهان توجه بکنند به‬ ‫این ایاتی که در قران کریم برای وحدت مسلمین نازل شده‬ ‫است و مس��لمین را دعوت به وحدت واعتصام به حبل اهلل‪،‬‬ ‫که همان اسالم است‪ ،‬فرموده است‪ ،‬همه توجه کنند؛ و این‬ ‫سال نو رابا مبارکی و میمنت در زیر پرچم پر افتخار اسالم‬ ‫و دستورات نورانی خدای تبارک وتعالی مجتمع بشوند؛ و‬ ‫دست قدرت های بزرگ را که هیچ فکر نمی کنند اال برای‬ ‫مصالح خودشان و چپاول کردن ذخایر ملتهای ضعیف‪ ،‬با‬ ‫هم باشند همه تا این دستهای چپاولگرقطع بشود‪ .‬و ملت ها‬ ‫و دولت های اسالمی همه با هم مجتمع باشند؛ همه با هم‬ ‫برادر باشند؛ برابر باشند‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫‪102-128‬‬ ‫شگردتبلیغاتی‬ ‫روایت اقای سخنگو از اینده رابطه ایران ‪ -‬امریکا‬ ‫تکنوکراتعملگرا‬ ‫باید محتاط بود‬ ‫فرهنگ‬ ‫‪144 -175‬‬ ‫سیاست بر پرده سینما‬ ‫سینمای ایران؛ میان انچه باید باشد و نیست‬ ‫هفت ُمرد‪ ،‬خدا بیامرزدش‬ ‫متهم به طرفداری از کمونیسم شدم‬ ‫ورزش‬ ‫‪176 -193‬‬ ‫تلخ خنده های دو رقیب‬ ‫همسایه ها ساز مخالف کوک کرده اند‬ ‫بایدالتماس کنند کهدر فوتبالبمانم‬ ‫فوتبال زیر تیغ وزارت ورزش‬ ‫تحریریه‪:‬‬ ‫ی‬ ‫دبیر تحریریه و سیاست‪ :‬مصطفی صادق ‬ ‫دبیر فرهنگ‪ :‬سیدرضا صائمی‬ ‫دبیر جهان اسالم و دین وتاریخ‪ :‬مصطفی شوقی‬ ‫دبیر بین الملل‪ :‬سعیده سادات فهری‬ ‫دبیر دیدار‪ :‬افشین خماند‬ ‫دبیر بازار‪ :‬مصطفی میری ‬ ‫دبیر ورزش‪ :‬مهدی ربوشه‬ ‫دبیر خبرنامه‪ :‬علی حاجی ناصری‬ ‫اعضای تحریریه و همکاران‪ :‬زهیر توکلی ‪ -‬ش��اهین فتحیان ‪ -‬شاهده یوسفی‬ ‫یاس��ین سیف االس�لام ‪ -‬امی��د کرمانی ه��ا ‪ -‬زه��ره دیان��ی ‪ -‬فاطمه میرزایی‬ ‫ش��یما غفاری ‪ -‬فاطمه کریم خان ‪ -‬زهرا راد‪ -‬عاطفه کربالئی‪ -‬محمد تاجیک‬ ‫حسین غالمی‪ -‬فاطمه سیف‪ -‬حمیدرضا نصیری نژاد‪ -‬مسعود نجفی‬ ‫دبیراجرایی‪ :‬سمانه مومنی‬ ‫مدیر فنی و هنری‪ :‬نیما ملک نیازی‬ ‫گرافیک و صفحه ارایی‪ :‬فاطمه قنائی ‪ -‬علی اجورلو‬ ‫پردازش تصاویر و عکس‪ :‬هومن سلیمیان‪ -‬امیر طالیی کیوان و نیوشا‬ ‫ملک نیازی‬ ‫تصحیح‪ :‬ژیال شاکری ‪ -‬امیر عزیزی‬ ‫حروفچینی‪ :‬داود حشمتی‬ ‫مدیر مالی‪ :‬محمد پالیزدار‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬مصطفی میری‬ ‫بازرگانی و بازاریابی‪ :‬محمدعلی اجورلو‬ ‫امور اداری‪ :‬محمد سرخ خواه ‪ -‬محمد شکراللهی‬ ‫انفورماتیک‪ :‬شهرام زحمتی‬ ‫ناظر چاپ‪ :‬بابک اسکندرنیا‬ ‫با تشکر از‪ :‬دکتر اسماعیل تبار‪ -‬مهندس واعظی‪ -‬دکتر ایت اله ابراهیمی‬ ‫دکتر غالم حسن تقی نتاج ‪ -‬حسین زندی ‪ -‬احمد طالیی ‪ -‬مهندس بختیاری‬ ‫مهندس صدوقی‪ -‬حسین مجاهدی ‪ -‬حاج اقاتوکلی ‪ -‬هادی انباردار‬ ‫سید عارف علوی ‪ -‬رضا راستی ‪ -‬ابراهیم صفرلکی‪ -‬دکتر زارعیان‬ ‫علیرضا حسن زاده ‪ -‬دکتر بهرامپور ‪ -‬سید حمید خالقی‪ -‬امیر نریمانی‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬تلفن‪0912 - 5169927 :‬‬ ‫چاپ‪ :‬هنر سرزمین سبز‬ ‫توزیع‪ :‬نامه امروز‬ ‫نشانی ‪ :‬تهران‪ ،‬خیابان شهید بهشتی‪ ،‬خیابان پاکستان‪ ،‬کوچه دوازدهم‪،‬‬ ‫پالک ‪ ،24‬واحد ‪1‬‬ ‫تلفن ‪88171506-8 :‬‬ ‫فتو دوس�یه‬ ‫ایران در سال ‪91‬‬ ‫ایران‬ ‫جهان‬ ‫فرهنگ‬ ‫ورزش‬ ‫اجتماعی‬ ‫دیپلماسی‬ ‫انقالبی‬ ‫تهران‪ ،‬میزبان جنبش عدمتعهد‬ ‫افتتاحیه‬ ‫ش��انزدهمین اجالس س��ران کش��ورهای غیرمتعهد‬ ‫در روزه��ای ‪ ۹‬و ‪ ۱۰‬ش��هریور ‪۱۳۹۱‬در ته��ران برگ��زار ش��د‪.‬‬ ‫مقام معظم رهب��ری در افتتاحیه این اج�لاس فرمودند‪«:‬این‬ ‫وضعیت معیوب و پر زیان‪ ،‬غیرقابل ادامه اس��ت‪ .‬همه از این‬ ‫هندسه غلط بی ن المللى خسته شده اند‪ .‬جنبش ‪ 99‬درصدى‬ ‫مردم در امریکا ضد کانون هاى ثروت و قدرت در ان کشور و‬ ‫اعتراض عمومى در کشورهاى اروپاى غ ربى به سیاست هاى‬ ‫اقتصادى دولت هایشان نیز نش��انه لبریز شدن پیمانه صبر‬ ‫و تحمل ملت ها از این وضعیت اس��ت‪ .‬بای��د این وضعیت‬ ‫نامعقول را عالج کرد‪ .‬پیوند مستحکم و منطقى و همه جانب ه ‬ ‫کش��ورهاى عضو جنب��ش عدم تعهد می توان��د در یافتن و‬ ‫پیمودن راه عالج‪ ،‬تاثی رات عمیقى بر جاى بگذارد‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫تایید حکم اعدام‬ ‫با تایید حکم اعدام مهافرید خسروی‪ ،‬متهم ردیف اول پرونده اختالس سه هزار میلیاردی‪ ،‬پرونده این‬ ‫دادگاه که یکی از بزرگترین پرونده های فس��اد اخالقی در تاریخ قضایی کشور است‪ ،‬رفتهرفته به روزهای‬ ‫پایانی خود که اجرای احکام است نزدیک م ی شود‪.‬‬ ‫خداحافظی با خانم وزیر‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪36‬‬ ‫اولین وزیر زن در تاریخ جمهوری اسالمی نتوانست تا پایان دولت دهم‬ ‫بر مس��ند وزارت باقی بماند؛مرضیه وحید دستجردی یک روز صبح با حکم‬ ‫محمود احمدی نژاد دیگر وزیر بهداشت نبود‪.‬‬ ‫سال ‪ 91‬س�ال سیاس�ت بود؛ از افتتاح مجلس نهم تا بحث های داغ درباره‬ ‫انتخابات ریاس�ت جمهوری یازدهم‪ .‬البته در این میان اتفاقات بس�یاری رخ داد؛‬ ‫ازجمله رقابت اصولگرایان بر س�ر ریاس�ت مجلس ‪ ،‬جدال های لفظی سران قوای‬ ‫مقننه و قضائیه با رئیس قوه مجریه‪ ،‬تحوالت درون دولت و بس�یاری اتفاقات داغ‬ ‫سیاسی دیگر‪ .‬حاال همه در انتظار انتخابات هستند‪.‬‬ ‫‪www.mosalas.ir‬‬ ‫بازگشتجنجالی‬ ‫اولین رسانه ای که بازگشت مهدی هاشمی‬ ‫به ای ران را اعالم کرد ‪ BBC‬بود‪ ،‬هاشمی از فرودگاه‬ ‫دبی به ای ران امد و یک روز بعد خود را به دادستانی‬ ‫معرفی کرد‪.‬‬ ‫افتتاحیه‬ ‫داستان یک قاضی‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫سعید مرتضوی یکی از خبرس��ازترین چهرههای س��ال ‪ 91‬بود ‪،‬انتصاب او در پست‬ ‫ریاست سازمان تامین اجتماعی به استیضاح شیخ االسالمی وزیرکار و حضور رئی س جمهور‬ ‫در مجلس منجر ش��د‪ ،‬مرتضوی س��ال را با دادگاه حادثه کهریزک به پایا ن برد‪.‬فیلمی که‬ ‫مرتضوی از فاضل الریجانی ضبط کرده بود هم بسیار حاشیهساز بود‪.‬‬ ‫سوگ اخالق‬ ‫ای��ت اهلل مجتب��ی ته رانی‪،‬‬ ‫استاد اخالق سرشناس ته ران و از‬ ‫شاگردان امام خمینی (ره )در سال‬ ‫‪،91‬دارفانی را وداع گفت و شاگردان‬ ‫ومریدان خ��ود را تنها گذاش��ت‪.‬‬ ‫ایت اهلل عزیزاهلل خوش��وقت یکی‬ ‫دیگر از اس��اتید اخالق ته ران‪ ،‬از‬ ‫علمایی بود که در روزهای پایانی‬ ‫سال در جوار خانه خدا درگذشت‪.‬‬ ‫یکشنبهپرعبرت‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫یکشنبه بود و موعد اس��تیضاح وزیرکار؛ نمایندگان ان روز صبح نمیدانستند که این‬ ‫جلسه استیضاح با همه جلسات مشابه قبلی تفاوت دارد‪ ،‬جمالتی که روز یکشنبه رد و بدل‬ ‫شد در ادامه تنشهای سابقه دارسران سه قوه بود ‪ ،‬محمود احمدین‍ژاد در این جلسه به بهانه‬ ‫دفاع از سعید مرتضوی ‪،‬اتهاماتی را متوجه ب رادر رئیس مجلس کرد و علی الریجانی هم در‬ ‫پاسخ به این اتهامات جمالت تندی را بیان کرد‪.‬‬ ‫‪37‬‬ ‫فتو دوس�یه‬ ‫جهان در سال ‪91‬‬ ‫ایران‬ ‫مرد سیاه در‬ ‫کاخ سفید‬ ‫جهان‬ ‫فرهنگ‬ ‫ورزش‬ ‫اجتماعی‬ ‫باراک اوباما‪ ،‬رامنی را شکست داد‬ ‫افتتاحیه‬ ‫کارناوال به پایان رس��ید و باراک اوباما دومین سیاهپوستی‬ ‫بود که توانس��ت در کاخ س��فید منزل کند‪،‬اولین سیاهپوست هم‬ ‫کس��ی جز خودش نبود‪ .‬اوباما که این بار دیگر شعار تبلیغاتی اش‬ ‫ترامنی‪،‬‬ ‫تغییر نبود و با حربه اقتصاد به می دان امده بود توانست می ‬ ‫نام��زد جمهوریخواه را شکس��ت ده��د‪ .‬اوباما توانس��ت ‪ 303‬رای‬ ‫الکترال را کس��ب کن��د تا بتوان��د ب��رای چهار س��ال دیگر در‬ ‫کاخ سفید باقی بماند‪ ،‬رامنی ‪ 206‬رای را به دست اورد تا دومین‬ ‫رئی س جمهور دموکرات امریکا پس از بیل کلینتون باش��د که‬ ‫هشت سال در کاخ سفید بماند‪...‬اوباما در اولین سخنرانی پس‬ ‫از پیروزی در انتخابات در گرانت پارک شیکاگو همه مردم امریکا‬ ‫را پیروز انتخابات خواند‪.‬‬ ‫البته در جری��ان انتخابات امریکا در س��ال ‪ ،2012‬یکی از‬ ‫مهمترین اتفاقات پخش شدن ویدیویی از رامنی بود که در ان‬ ‫رایدهندگان به اوباما را تحقیر میکرد‪ .‬گفته میشود این ویدئو‬ ‫به شکل قابل مالحظه ای از محبوبیت رامنی کاست‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫مهندسمرسی‬ ‫مهندس��ی دوران پس از مبارک به ی��ک مهندس متالوژی‬ ‫رسید وسرنوشت انقالب مردم می دان التحریر به دست مردی افتاد‬ ‫که دکترای حفاظت از موتور هواپیما دارد‪ .‬محمد المرسی با کسب‬ ‫‪52/5‬درصد ارا در مقابل ‪ 47/5‬درصد ارای احمد شفیق به پیروزی‬ ‫رسید ‪ .‬او رئیس حزب ازادی و عدالت‪ ،‬یک حزب تاسیس شده توسط‬ ‫اخ وان المسلمین است و توسط اسالمگرایان حمایت می شود‪.‬‬ ‫فوتبال و سیاست‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪38‬‬ ‫در نشست گروه جی هشت‪ ،‬انگال مرکل صدر اعظم المان‪ ،‬دیوید کامرون نخس��ت وزیر انگلیس و باراک اوباما‬ ‫رئیس جمهور امریکا تماشاگر مسابقه فینال لیگ قهرمانان اروپا بودند‪ .‬در این مسابقه چلسی توانست بایرن مونیخ را‬ ‫در ضربات پنالتی شکست دهد‪ .‬خوشحالی کامرون از پیروزی تیم کشورش و بهت مرکل از شکست بایرن مونیخ‪ ،‬در‬ ‫این عکس کامال مشهود است‪.‬‬ ‫‪www.mosalas.ir‬‬ ‫در سال ‪ 91‬انچه بیش از هر چیز در جهان اتفاق افتاد انتخابات بود؛ انتخابات‬ ‫امریکا‪ ،‬انتخابات مصر‪ ،‬انتخابات فرانسه و ‪ ...‬که در مناسبات جهانی نیز تاثیرگذار‬ ‫بود‪.‬‬ ‫استعفای یک پاپ‬ ‫دقایق��ی در بالک��ن قص��ر‬ ‫گاندوفولو ظاهر شد‪ ،‬ب رای هزاران نفر‬ ‫که در انجا جمع شده بودند دعا کرد و‬ ‫خود را زائری نامید که اخرین زیارتش‬ ‫را در زمین اغاز م��یکند و این پایان‬ ‫رسمی پاپ بندیکت شانزدهم بود‪.‬او‬ ‫که جانش��ین پاپ ژان پل دوم شده‬ ‫بود تنها هشت س��ال بر مسند خود‬ ‫باقی ماند و سپس اعالم کرد که به‬ ‫دلیل کهولت سن و ضعف جسمانی‬ ‫از مقام خود استعفا می دهد‪.‬‬ ‫مرگ چاوز‬ ‫افتتاحیه‬ ‫طوالنی ش��دن درمان چاوز و‬ ‫غیبت او در مراس��م تحلیف ریاست‬ ‫جمهوری باعث ایجاد شرایط متزلزلی‬ ‫در ونزوئال شده بود و مخالفان قصد‬ ‫داش��تند از این فرصت ب رای کنارزدن‬ ‫وی اس��تفاده کنند‪.‬چ��اوز ک��ه در‬ ‫بیمارستان س��وگند خو رد بازگشت‬ ‫خود به ونزوئ�لا را در صفحه اش در‬ ‫ش��بکه اجتماعی اعالم ک��رد‪ .‬اما او‬ ‫باالخره درگذشت‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫سوریه در اتش‬ ‫تروریست ها یک سال سخت را ب رای مردم س��وریه رقم زدند‪.‬جنگ بشار اسد و مخالفانش سالی پر از‬ ‫حاشیه را در خاورمیانه به وجود اورد‪.‬‬ ‫پایان سارکوزیسم‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫اوالند مستاجر تازه کاخ الیزه‬ ‫ش��د‪ .‬فرانس��وا اوالند‪ ،‬نامزد حزب‬ ‫سوسیالیست با کسب ‪ 51/8‬درصد‬ ‫ارا در ب راب��ر ‪ 49/2‬درص��د ارا نیکال‬ ‫س��ارکوزی توانس��ت او را شکست‬ ‫دهد و به کاخ الی��زه راه یابد‪ .‬اوالند‬ ‫از ‪ ۱۹۹۷‬ت��ا ‪ ۲۰۰۸‬دبی��ر اول حزب‬ ‫سوسیالیست فرانسه بود‪ .‬او از ‪۱۹۹۷‬‬ ‫نماینده مجلس فرانسه از شهرستان‬ ‫کورز بود‪ .‬فرانس��وا اوالند از ‪ ۱۵‬مه‬ ‫‪ ۲۰۱۲‬دوره ریاست جمهوری خود را‬ ‫رسم ًا اغاز کرد‪.‬‬ ‫‪39‬‬ ‫فتو دوس�یه‬ ‫فرهنگ در سال ‪91‬‬ ‫جهان‬ ‫ایران‬ ‫فرهنگ‬ ‫ورزش‬ ‫اجتماعی‬ ‫سیمرغ برشانه فرخ نژاد ‪1‬‬ ‫«استرداد» بهترین فیلم جشنواره فجر شد‬ ‫در جش�نواره ای متوس�ط ‪،‬در میان فیلمهای متوس�ط ‪...‬فیلم‬ ‫استرداد توانس�ت عنوان بهترین فیلم جشنواره فجر را به خود‬ ‫اختصاص ده�د ‪.‬حمید فرخن‍ژاد ه�م باالخره س�یمرغ بهترین‬ ‫بازیگر مرد را به خ�ود اختصاص داد‪،‬هانیه توس�لی هم بهترین‬ ‫بازیگر زن شد‪.‬‬ ‫پایان نوای خرم ‪2‬‬ ‫همایون خرم درگذشت‬ ‫همایون خرم موس�یقیدان و اهنگس�از سرش�ناس ایرانی روز‬ ‫‪ 28‬دی ماه ‪ 1391‬در بیمارس�تان دی درگذش�ت‪ .‬میان اثار این‬ ‫اهنگساز می توان به قطعات «ت و ای پری کجایی»‪« ،‬امشب در سر‬ ‫شوری دارم»‪« ،‬ساغرم شکست ای ساقی»‪« ،‬رسوای زمانه منم»‪،‬‬ ‫«ایا همه شما بی گناهید»‪« ،‬اشک من هویدا شد» و‪ ...‬اشاره کرد‪.‬‬ ‫افتتاحیه‬ ‫‪1‬‬ ‫تئاتر یتیم شد ‪3‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫حمید سمندریان درگذشت‬ ‫او راپدرتئاترایرانمیخوانند‪،‬حمیدسمندریانصبحروزپنجشنبه‬ ‫‪ 22‬تیرماه در سن ‪ 81‬سالگی در منزل خود چشم از دنیا فروبست‪.‬‬ ‫بسیاری از اهالی نمایش وحتی س�ینما خود را وامدار سمندریان‬ ‫می دانند ‪...‬در مراسم تشییع او بعضی از حرکات ستارههای سینما‬ ‫حاشیه ساز شد‪.‬‬ ‫در این خانه کسی نیست ‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫خانه سینما منحل شد‬ ‫خانه سینما به طور دائم تعطیل ش�د‪ .‬براساس رای نهایی هیات‬ ‫رسیدگی به امور مراکز فرهنگی وزارت ارشاد‪،‬تشکل موسوم به‬ ‫خانه سینما به طور دائم تعطیل و در صورت اصرار بر ادامه فعالیت‬ ‫غیرقانونی طبق ماده ‪ 17‬با تشکل یادشده برخورد میشود‪.‬‬ ‫زندگی خصوصی نماند‬ ‫فیلمی که موجب اعتراض شد‬ ‫اکران فیلم زندگ�ی خصوصی ‪،‬با توجه به س�وژه ان‪ ،‬بامخالفان‬ ‫بسیاری رو به رو ش�د‪.‬منتقدان این فیلم اعتقاد داشتندکه این‬ ‫فیلم و فیلم دیگر یعنی گشت ارش�اد با ارزشها مغایر است و به‬ ‫ترویج تفکری ناصحیح می پردازد؛ به همین دلیل از اکران فیلم‬ ‫زندگی خصوصی جلوگیری شد‪.‬‬ ‫روایت فریب‬ ‫ارگو فیلمی که دروغ است‬ ‫«ارگو» س�اخته بن افالک‪ ،‬فیلم�ی که به نج�ات دیپلماتهای‬ ‫امریکایی در جریان تسخیر النه جاسوس�ی میپردازد ‪،‬در این‬ ‫س�ال به اکثر جایزههای سینمایی س�ال از جمله اسکار رسید‪،‬‬ ‫تا معلوم شود که این جوایز تا چه اندازه ماهیت سیاسی دارد‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫فتو دوس�یه‬ ‫ورزش در سال ‪91‬‬ ‫ایران‬ ‫جهان‬ ‫ورزش‬ ‫فرهنگ‬ ‫اجتماعی‬ ‫‪ 1‬المپیک و افتخار‬ ‫ایران در المپیک ‪ 2012‬خوش درخشید‬ ‫نه هادی س�اعی بود و نه حس�ین رضازاده اما ایران در المپیک‬ ‫‪ 2012‬لندن به بهترین نتایج ممکن دست یافت‪ .‬کاروان ورزشی‬ ‫ایران در مس�ابقات المپیک لندن با کس�ب چهار مدال طال‪ ،‬سه‬ ‫نقره و یک برنز پرافتخارترین کاروان ورزشی کشورمان در ادوار‬ ‫مختلف المپیک شد‪.‬‬ ‫‪ 2‬بیم و امید با کیروش‬ ‫تیم ملی ایران در راه جام جهانی‬ ‫این عکس ش�اید یکی از معدود صحنه هایی باش�د که تیم ملی‬ ‫ایران با مربی نامدار خود لبخند را بر لبها نقاشی کردند‪،‬تیم ملی‬ ‫ایران در ای�ن صحنه با گل نکونام ‪،‬کره جنوب�ی را برد ‪..‬اما باخت‬ ‫مقابل ازبکستان و لبنان باعث ش�ده که سال ‪ 92‬را با دل نگرانی‬ ‫اغاز کنیم‪،‬ایا به جام جهانی می رسیم؟‬ ‫‪ 3‬جزایر شگفتی‬ ‫افتتاحیه‬ ‫‪1‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫باراک اوباما در انتخابات ایاالت متحده امریکا پیروز شد‬ ‫مراسم افتتاحیه المپیک تابس�تانی ‪ ۲۰۱۲‬که به جزایر شگفتی‬ ‫مشهور ش�د‪ .‬نزدیک به چهار ساعت طول کش�ید و پیش بینی‬ ‫می شود حدود یک میلیارد نفر در سراسر جهان به طور مستقیم‬ ‫این مراسم را تماش�ا کرده باش�ند‪،‬کارگردان هنری این مراسم‬ ‫توسط دنی بویل‪ ،‬کارگردان برنده جایزه اسکار انجام شده بود‪.‬‬ ‫‪ 4‬تلخ مثل مصدومیت‬ ‫رضا یزدانی‪ ،‬بدشانس ترین ورزشکار ایران بود‬ ‫او یک بدش�انس واقعی بود‪،‬تا مدال طال راهی نداش�ت که حادثه‬ ‫پیش امد‪ .‬رضا یزدانی پس از استراحت در دور نخست و پیروزی‬ ‫در دور دوم مقابل عبدالسالم گادیس�وف‪ ،‬از روسیه‪ ،‬در دور سوم‬ ‫هم از سد ماگومد موسائف از قرقیزستان گذشت و به نیمه نهایی‬ ‫رسید‪.‬رضا یزدانی در مرحله نیمه نهایی به دلیل مصدومیت از ادامه‬ ‫مبارزه انصراف داد و دست حریفش باال رفت‪.‬این یکی از تلخترین‬ ‫اتفاقات سال بود‪.‬‬ ‫‪5‬‬ ‫اقای فوتبال اروپا‬ ‫‪6‬‬ ‫توپ طالیی مسی‬ ‫اسپانیا در جام ملت های اروپا قهرمان شد‬ ‫اسپانیا در بازی فینال جام ملت های اروپا در مقابل ایتالیا‪ ،‬با نتیجه‬ ‫باورنکردنیچهاربرصفر‪،‬دریکبازینفسگیروپرسرعت‪،‬بیرحمانه‬ ‫ایتالیا را شکست داد و جام قهرمانی را به خانه بر ‪‎‬‫د‪‬.‬اسپانیا در دوره‬ ‫قبلی جام ملت های اروپا در س�ال ‪ ۲۰۰۸‬و ج�ام جهانی ‪ ۲۰۱۰‬نیز‬ ‫قهرمان شده بو ‫د و برترین تیم تاریخ فوتبال جهان لقب گرفت‪.‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫مسی اولین بازیکنی است که چهار توپ طال گرفت‬ ‫« واقعیت این است که کسب توپ طال برای یک بار دیگر فوق العاده‬ ‫اس�ت‪ .‬خیلی خوب اس�ت که‪ 4‬توپ طال دارم و این‪ 4‬توپ طال را به‬ ‫صورتمتوالیکسبکردهام‪.‬میخواهماینجایزهراباهم تیمی هایم‬ ‫در بارس�لونا و به ویژه اندرس قسمت کنم و از همه انها تشکر کنم‪.‬‬ ‫می خواهمبهانهابگویمکههرروزبازیکردندرکنارشمافوق العاده‬ ‫است»بااینجمالتمسیتوپطالیچهارمراهمدریافتکرد‪.‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪41‬‬ ‫فتو دوس�یه‬ ‫اجتماع در سال ‪91‬‬ ‫ایران‬ ‫جهان‬ ‫فرهنگ‬ ‫ورزش‬ ‫اجتماعی‬ ‫‪...‬و زمین‬ ‫لرزید‬ ‫زلزله در اذربایجان‬ ‫افتتاحیه‬ ‫چش��م هایش را نگاه کن‪ ،‬این چش��مه��ا ‪ ...‬او‬ ‫ش��اید هنوز نمیداند که دیگر این چشم ها خیلی ها‬ ‫را نخواهند دید‪،‬خیلیه��ا را ‪...‬زلزله امده ‪ ،‬دنیا زیر و رو‬ ‫شده است و این چشمها یک عمر منتظر خواهند ماند‬ ‫‪...‬این چشم ها و بسیاری چشم دیگر که می دانستند‬ ‫چه برسر شان امده و گریه امانشان نمی داد‪.‬‬ ‫ورزق��ان رکوردار ب��ود‪ ،‬حتی از ژاپن هم بیش��تر‬ ‫زلزله به خودش دی��د‪ ،‬با زلزل��ه در اذربایجان دلهای‬ ‫بسیاری لرزید‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫دنیا همه را سرکارگذاشت‬ ‫می گفتند پایان دنیاس��ت‪ ،‬م��یگفتند روزی‬ ‫رس��یده که در ان فردا ب ی معناس��ت‪ ،‬گفتند مایاها‬ ‫گفته اند‪ ،‬هر چه گفتند دروغ بود‪ ،‬ما فردا را دیدیم‪.‬‬ ‫میمون در فضا‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪42‬‬ ‫این همان میمون اس��ت که توانست به فضا‬ ‫س��فر کند‪ .‬ای ران گام های بلندی را در زمینه صنایع‬ ‫هوافضا برداشته است‪.‬‬ ‫پ رایدبیستمیلی ونی‬ ‫قیمت اتومبیل در سال ‪ 91‬شتابی داشت که با‬ ‫سرعت ان قابل مقایسه نبود‪ ،‬ایا کسی باورش می شد‬ ‫که روزی قیمت پ راید به بیست میلیون تومان برسد؟‬ ‫‪www.mosalas.ir‬‬ ‫راز ارز‬ ‫بعضی وقت ها‪،‬اعداد اعصاب خردکن میش��وند‪،‬‬ ‫بعضی وقت رقم ها استرس زا هستند‪،‬قیمت دالر و یورو‬ ‫در این سال خیلی روی اعصاب ما باال و پایین رفتند‪.‬‬ ‫دیوانه شلیک کرد‬ ‫شین اباد نیست‬ ‫انها دیگر منتظر فرزندان خود نیس��تند‪،‬دیوانه ای‬ ‫سالح در دست گرفت و به جان کودکان بی گناه افتاد‪ ،‬از‬ ‫ان کودکان همین نماد باقی است‪ ،‬این حکایت مدرسه‬ ‫سندی هوک در شهر نیوتن است‪.‬‬ ‫افتتاحیه‬ ‫این چشمان معصوم به اتشی خیره شده بود ‪،‬که به جان دبستانشان افتاده‬ ‫بود؛ اتشی که از یک دبستان غی راستاندارد برخاست‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫قهرمان قاتل‬ ‫ف راتر از سرعت‬ ‫فیلیک��س بومگارت��ر حتی از ص��وت هم س��بقت گرفت‪ ،‬او‬ ‫نفسگیرترین پرواز سال را کرد‪.‬‬ ‫اس��کار پیس��توریوس‪ ،‬دوبار خبرساز ش��د‪ ،‬یک بار در‬ ‫المپیک و بار دیگر در صفحه حوادث به جرم قتل‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪43‬‬ ‫سر مقاله‬ ‫سال سیاست‬ ‫تحلیلی درباره نسبت سیاست و اقتصاد و دوگانه‬ ‫جامعه شناسی تضاد و وفاق در انتخابات سال ‪92‬‬ ‫سعید اجورلو‪/‬سردبیر‬ ‫افتتاحیه‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪44‬‬ ‫ش��بحی باالی س��ر جامعه ای ران در حال حرکت است؛‬ ‫«شبح اکونومسیم»‬ ‫اگر نتوانیم ب��ه طور واض��ح بگوییم ک��ه در انتخابات‬ ‫سال‪ ،1376‬از میان دو رویکرد سیاست گرایی و اقتصادگرایی‬ ‫کدام یک رقابت انتخابات��ی را پیش برد‪ ،‬اما در س��ال ‪ 1384‬با‬ ‫اطمینان فراوانی می توان گفت که این اکونومیسم پنهان در‬ ‫جامعهای رانبودکهدوگانه نخبه‪/‬تودهیاطبقاتپایینومتوسط‬ ‫رو به پایین را در مقابل طبقات باال یا طبقات متوسط رو به باال‬ ‫قرار داد تا ترکیبی از فرودستان‪ ،‬کارگران‪ ،‬مردم شهرهای کوچک‬ ‫و روستاها به همراه طبقات متوسط رو به پایین‪ ،‬جدال طبقاتی‬ ‫برگرفته از صورت بندی اجتماعی را به سود محمود احمدی نژاد‬ ‫رقم بزنند‪.‬‬ ‫در اس��تانه انتخاب��ات خ��رداد ‪ 92‬ام��ا ای��ا گری��زی از‬ ‫«اکونومیسم» مسلط بر فضای سیاسی کشور هست؟‬ ‫گرچه شاید نزد چپ گرایان ارتدوکس این سوال از اساس‬ ‫نادرس��ت و به غلط بنیان گذاش��ته شده و س��والی از موضع‬ ‫سیاست گرایی به انتخابات باش��د و از طنز زمانه نقد مشترک‬ ‫اکونومیس ت گران راست گرا یا هایکی ها با اکونومیس ت گران‬ ‫چپ گرا به سیاست گرا‪ .‬اما هرچه هست اقتصادگری چه از نوع‬ ‫راست هایکی و چه از نوع چپ مارکسیستی چنان بر اجتماع‬ ‫سایه انداخته که از رقیب تبدیل به دشمن سیاست شده باشد‪.‬‬ ‫اکونومیسم از فضای دولت و بازار و جامعه اکنون در فضای‬ ‫روشنفکری ای ران خانه گرفته؛ چنان که قیمت دالر و سکه و طال‬ ‫نه فقط کالم غالب صاحبان دولت و متصدیان بازار و اعضای‬ ‫جامعه شده که جامعه روشنفکری و نخب ه گرا را هم مشغول خود‬ ‫کرده است‪ .‬ادعای بزرگی است اما انگار اکونومیسم‪ ،‬عزم تقلیل‬ ‫سیاست به اقتصاد را داشته باشد که از سویی فاز دوم هدفمندی‬ ‫یارانه هاست که دولت و مجلس را سرسختانه مقابل هم قرار‬ ‫می دهد‪ ،‬قیمت خودرو اس��ت که رئی س جمهور را به واکنش‬ ‫وامی دارد و منجر به هشدار او به خودروسازان می شود و قیمت‬ ‫دالر است و س��که که چالش اصلی مدی ران اقتصادی کشور‬ ‫م ی شود‪ .‬ایا واقعا شبح اکونومیسم تا این اندازه واقعی است و‬ ‫قدرتمند؟ یا فقط یک چارچوب تحلیلی است ب رای توصیف و‬ ‫تبیین انچه در ای ران می گذرد؟‬ ‫در تحلیل اکونومیستی‪ ،‬این اقتصاد است که سیاست را‬ ‫می سازد؛مشابهتحلیلمارکساقتصادبامولفه هاییچونروابط‬ ‫تولید‪ ،‬نیروهای تولید و شیوه های تولید به مثابه زی ربنا و سیاست‬ ‫که نماد ان دولت اس��ت به مثابه روبنا تحت تاثیر اقتصاد قرار‬ ‫دارد‪ .‬گرچه این تحلیل یک سویه باور اصلی مارکسیس ت های‬ ‫ارتدوکس را می سازد اما نومارکسیس ت ها و فرانکفورتی ها در‬ ‫مقابل تجدیدنظرطلبان دلسوز مارکسیسم این ایده را تا حدودی‬ ‫اصالح کردند؛ چنانکه گرامشی از نقش روشنفکران در هژمون‬ ‫کردن ایدئولوژی سخن گفت و تقس��یم بندی روبنا و زی ربنا را‬ ‫تاحدودی برهم زد و پوالنزاس و میلیبند و اوفه هر یک به نحوی‬ ‫اصالحاتی در نوع رابطه دولت و طبقات اجتماعی وارد کردند تا از‬ ‫استقالل نسبی دولت‪ ،‬استفاده دولت از طبقات مسلط و رابطه‬ ‫پیچیده دولت و طبقات و دولت به عنوان داور طبقات اجتماعی‬ ‫سخن گفته باشند یا مانند لویی التوس��ر از تاثیر ساخت های‬ ‫مختلف سیاسی‪ ،‬فرهنگی و اجتماعی سخن بگویند‪ ،‬هرچند‬ ‫در نهایت وزن اصلی را به اقتصاد بدهند و با زبان اقتصاد حرف‬ ‫سیاسیبزنند‪.‬‬ ‫در نگاه اکونومیستی‪ ،‬این سیاست است که لباس اقتصاد‬ ‫می پوشد و این وجه تولید اس��ت که بنا به نیازش ایدئولوژی‪،‬‬ ‫فرهنگ‪ ،‬هنر و سیاست می سازد و این طبقات مسلط هستند‬ ‫که دولت را به عنوان ابزار دفاع از منافع خود می سازند؛ «کمیته‬ ‫دفاع از منافع بورژوازی»‪.‬‬ ‫ذکر این نکته فراوان اهمیت دارد که در ای ران به صورت‬ ‫کلی تحلی ل های مارکسیس��تی درباره رابطه دولت با طبقات‬ ‫مسلط و نقش زی ربنایی اقتصاد نسبت به سیاست نم ی توانند‬ ‫واقعیات را پوش��ش دهند چرا که اگر از ع��دم تطابق جامعه‬ ‫ایران با جوامع س��رمایه داری دارای طبقات مشخص بگذریم‬ ‫و همین طور از ضعف تحلی ل های مارکسیس��تی در پوشش‬ ‫دادن به شان و منزلت که حیات فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی‬ ‫جامعه را به اقتصاد تقلیل م ی دهند‪ ،‬اما مسلما از این دو مهم تر‬ ‫ساختار قدرت در ای ران است که در ان سیاست ب رتری محسوسی‬ ‫نسبت به اقتصاد دارد‪ .‬در ای ران‪ ،‬اقتصاد به معنای طبقات مسلط‬ ‫اقتصادی یا الب ی های اقتصادی هرگز نتوانست ه سیاست بسازد‪،‬‬ ‫انچه از ان تعبیر ب��ه اقتصادگرایی یا اکونومیس��م م ی کنیم‬ ‫روش ها یا تاکتی ک هایی است که گروه های سیاسی یا افراد در‬ ‫دو سطح ورود به قدرت (انتخابات) و حفظ قدرت اتخاذ م ی کنند‪.‬‬ ‫پس مراد از اقتصادگرایی‪ ،‬اصالت اقتصاد نسبت به سیاست در‬ ‫ای ران نیست‪ ،‬از همین رو شاید بتوان اقتصادگری هم بر ان نام‬ ‫گذاشت که نه نشان دهنده اصالت اقتصاد به سیاست باشد که‬ ‫نمایانگر غلیظ ش��دن رویکردهای اقتصادی ب رای رسیدن به‬ ‫قدرت سیاسی یا حفظ ان است‪.‬‬ ‫اکونومیس ت گرایی‪ ،‬بالفاصله جامع ه شناسی تضاد را باال‬ ‫می اورد‪ .‬فرد را در گروه و طبقه مستحیل می کند و طبقه را نقطه‬ ‫عزیمت مطالعات‪ ،‬تحلی ل ها و دترمینیسم خود قرار می دهد؛‬ ‫در این تحلیل تضادهای ب رامده از وجه تولید و اقتصاد منجر به‬ ‫تخاصم اجتماعی و در نهایت پس از خوداگاهی پرولتاریا تبدیل‬ ‫به نبردی سیاسی و طبقاتی می شوند که یک سویش بورژوازی‬ ‫و سوی دیگرش پرولتاریا قرار دارند‪ .‬اینگونه است که سیاست‬ ‫به وسیله اقتصاد ساخته می شود‪.‬‬ ‫اینجا تفاوت اقتصادگری در ای ران با اقتصادگرایی مارکس‬ ‫مشخص م ی گردد‪ .‬انجا که اقتصاد در ای ران نقش دترمینیسی‬ ‫ندارد و عامل نهایی و تعیی ن کننده نیست‪ .‬بلکه متغیری است‬ ‫مهم در عرصه ورود به قدرت و حفظ ان‪ .‬در تحلیل کالن این‬ ‫سیاست است که نقش زی ربنایی و اساسی دارد‪.‬‬ ‫اقتصادگری در ای ران اما س��ری دراز دارد؛ از جدال مصدق‬ ‫سوسیالیست و پهلوی کاپیتالیست در اوایل دهه‪ 30‬شمسی تا‬ ‫تنه زدن پهلوی اول به مارکسیسم در طرح اصالحات ارضی و تا‬ ‫بودجه های انبساطی دولت پهلوی در اوایل دهه ‪ 50‬که پس از‬ ‫باالرفتن قیمت نفت‪ ،‬شاه را به وسوسه کره جنوبی و ژاپن شدن‬ ‫انداخت و سیاست جایگزینی واردات را به صادرات گرایی تبدیل‬ ‫کرد؛ تالش ب رای حرکت از تئوری وابستگی و توسع ه نیافتگی‬ ‫به س��وی تئوری نظام جهانی و ش��اید حرکت از پی رامون به‬ ‫شب ه پی رامون‪ .‬با شروع انقالب اسالمی اما اقتصادگری در دوگانه‬ ‫چپ و راس��ت بازتولید شد‪ ،‬انچنان که اس�لامگرایان طرفدار‬ ‫مالکیت خصوصی‪ ،‬فقه س��نتی و اقتصاد ب��ازار که طیفی از‬ ‫روحانیون بلندپایه و سیاسیون را شامل می شدند‪ ،‬جناح راست‬ ‫اسالمی را ساختند و در مقابل اس�لامگرایان طرفدار اقتصاد‬ ‫دولتی‪ ،‬منتقد بازار‪ ،‬هواخواه دولت بزرگ با تفسیری متفاوت از‬ ‫متن‪ ،‬جناح چپ سیاست ای ران را شکل دادند‪ .‬دوگانه سیاست‬ ‫ای ران متاثر از نگرش های اقتصادی س��اخته شد به نحوی که‬ ‫عمده اختالف ها در دولت زمان جنگ برگرفت��ه از دو نگرش‬ ‫کامال متفاوت اقتصادی بود؛ تفاوتی که نهایتا به انش��عاب در‬ ‫جامعه روحانیت مبارز انجامید‪ .‬در این میان در زمانه عسرت‬ ‫طبقه متوس��ط جدید‪ ،‬طبقه متوسط س��نتی و طبقات باال و‬ ‫خرده بورژوازی جانب جناح راست را می گرفت و در مقابل طبقات‬ ‫فرودست و پایین جامعه و بخشی از روشنفکران به سنت فضای‬ ‫غالب روشنفکری سوی جناح چپ اسالمی را گرفتند‪.‬‬ ‫سیاست های اقتصاد چپ گرایانه دولت جنگ اما در زمان‬ ‫هاشمی رفسنجانی جای خود را به راس��ت گرایی داد؛ تعدیل‬ ‫به جای تمرکزگرای��ی دولت‪ ،‬وام از بانک جهان��ی ب رای رونق‬ ‫تولید‪ ،‬ورود تکنولوژی جدید‪ ،‬فرهنگ جدید و در نهایت غلبه‬ ‫تکنوکراس��ی که این بار نه فقط از جانب چپ گرایان مجمع‬ ‫روحانیون و سازمان مجاهدین انقالب اسالمی و دانشجویان‬ ‫دفتر تحکیم وحدت که از س��وی راس��ت گرایان س��نتی هم‬ ‫تحملنشد‪.‬‬ ‫ان گونه که راس��ت س��نتی تجارت محور‪ ،‬رقیبی جدید‬ ‫می دید و ان بورژوازی صنعتی بود‪ .‬انگار نوعی س��رمایه داری‬ ‫دولتی ب رای ازادس��ازی اقتصاد تدارک دیده می شد و از پی ان‬ ‫نخبگانی جدید و تکنوکرات هایی غرب دی��ده بدنه این پروژه‬ ‫راست گرایانه را شکل می دادند‪.‬‬ ‫شبح اکونومیسم همچنان بر فضای جامعه و سیاست‬ ‫ای ران پرواز می کرد؛ انجا که رئیس دولت سازندگی به وزرایش‬ ‫می گفت؛ ش��ما فقط کار کنید‪ ،‬کار سیاس��ی با من‪ .‬از کابینه‬ ‫سیاست زدایی شد و البته فرهنگ زدایی و اجتماع زدایی‪ .‬نوعی‬ ‫دولت بوروکراتیک ‪ -‬اقتدارگرا درحال ش��کل گرفتن بود که از‬ ‫سویی نگاه به اقتصاد جهانی و نهادهای پولی جهانی داشت‬ ‫و از س��وی دیگر متحدانی تکنوکرات ب رای خ��ود مهیا کرده‬ ‫بود و انچنان این اتح��اد را عزیزانه جلو می برد که حس��ودی‬ ‫تجارت گرایان اقتصاد ای ران را هم ب رانگیخت‪ .‬انگار دولت برجایی‬ ‫که از ان برخاسته بود شورش می کرد و رسم رفاقت با بورژوازی‬ ‫سنتی را فراموش کرده و عهد های جدید با بورژوازی صنعتی‬ ‫تدارک می دید‪.‬‬ ‫انتخابات‪ 76‬اما گرچه نوبت شوریدن جناح چپ حکومت‬ ‫علیه جناح راست بود و س��ابقه ای اقتصادی را تداعی می کرد‬ ‫اما تاکی��د محمدخاتمی برجامعه مدن��ی‪ ،‬ازادی‪ ،‬اصالحات و‬ ‫حرف هایی از این دس��ت انگار پای فرهنگ و اجتماع را هم به‬ ‫سیاست باز می کرد‪ .‬اگر با تسامح‪ ،‬علی اکبر ناطق نوری را نماد‬ ‫ادامه راه هاشمی رفسنجانی در ذهن مردم بدانیم و شاید اصرار‬ ‫بر اقتصادگری‪ ،‬اما سیدمحمد خاتمی در تصور مردم به نوعی‬ ‫مخالف این رویه پنداشته می شد‪.‬‬ ‫اقتصادگری کار دست راست گرایان داده بود و در این میان‬ ‫هیچ صدایی که نمایانگر جدایی انان از سیاس��ت های دولت‬ ‫هاشمی باشد‪ ،‬شنیده نمی شد و بدتر انکه متحد نامه ربان انها‬ ‫در قامت حزبی دولت ساخته و مدرن – کارگزاران سازندگی ‪-‬‬ ‫جانب سیدمحمد خاتمی را گرفته بود؛ چپ گرایی این بار علیه‬ ‫اکونومیسم وارد می دان شد‪ ،‬گرچه همچنان متحدانی اقتصادگر‬ ‫داشت؛ ش��اید ب رای همین بود که اندکی پس از انکه هیجان‬ ‫دوم خرداد خ وابید‪ ،‬جدال میان توسعه اقتصادی و توسعه سیاسی‬ ‫به حرف اول روشنفکران تبدیل شد‪.‬‬ ‫نزاعی مهم و تاریخ ساز در ای ران؛ اقتصاد یا سیاست؟‬ ‫و در این میان راست گرایان سنتی جانب اقتصاد را گرفتند و‬ ‫چپ گرایانطرفسیاسترا‪.‬جناحراستچاره ایهمنداشتچراکه‬ ‫سیاست میل به جامع ه گرایی پی دا کرده بود و دیگر با رویکردهای‬ ‫الیتیستیونخب ه گرایانهنمی شدکارسیاستراجلوبرد‪.‬‬ ‫دوم خرداد ‪ 76‬گرچه جامع ه شناسی تضاد بر فضای ای ران‬ ‫حاکم بود و دوگانه چپ و راس��ت را به میان م��ردم می برد‪ ،‬اما‬ ‫در نهایت از غلظت اکونومیس��م به سود سیاست‪ ،‬فرهنگ و‬ ‫اجتماع کاسته می شد‪ .‬سیاس��ت رنگ جامعه به خود گرفته و‬ ‫نظریات جامع ه شناس��ی این بار تضادها را نه ب راساس راست‬ ‫ورود احتمالی هاشمی به انتخابات این بار از‬ ‫موضعی چپ گرایانه است‬ ‫در سال ‪ 84‬انتخابات تبدیل به جدالی‬ ‫طبقاتی شد‬ ‫افتتاحیه‬ ‫ائتالف ‪ 3‬نفره تالشی برای شکل گرفتن‬ ‫جامع ه شناسی وفاق است‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫و چپ اقتص��ادی که ب راس��اس محافظ��ه کار و اصالح طلب‬ ‫سیاسی ‪ -‬فرهنگی س��امان می دادند و به سنت قدیمی این‬ ‫ب رندگان بودند که ادبیات و گفتمان می س��اختند‪ ،‬بناب راین کار‬ ‫سختی نبود که توسعه سیاسی به راحتی بر توسعه اقتصادی‬ ‫غلبهکند‪.‬‬ ‫اگر در سال های منتهی به ‪ ،76‬شکاف طبقاتی‪ ،‬جامعه‬ ‫را مستعد چپ گرایی می کرد و اقتصادگرایی افراطی از مواضع‬ ‫راست و لیب رال در دولت س��ازندگی نوعی عدالت خواهی را در‬ ‫س��طح جامعه طلب می نمود و به سیاست ب رای این خواسته‬ ‫خود غلظت داده بود‪ ،‬اما جامعه ای ران نه صبر و حوصله توسعه‬ ‫سیاسی داشت و نه نخبگان طرفدار توسعه سیاسی درایت و‬ ‫تدبیر مدی ریت ان را داشتند‪ .‬تب توسعه سیاسی که فروکش کرد‪،‬‬ ‫اقتصاد دوباره در دولت خاتمی رونق گرفت؛ مدی ران تکنوکرات‪،‬‬ ‫کابینه را پر کردند و سیاسیون اصالح طلب یا روانه شورای شهر‬ ‫شدند یا راه پارلمان پیش گرفتند یا به خانه قدرت یعنی حزب‬ ‫رفتند‪ .‬رابطه خود را با رس��انه ها هم حف��ظ کردند‪ ،‬ان گونه که‬ ‫تقریبا امتیاز اکثر روزنامه های مهم کشور در اختیار سیاسیون‬ ‫اصالح طلب بود؛ از محمدرض��ا خاتمی گرفته تا عب داهلل نوری‬ ‫و سعید حجاریان‪ .‬روزنامه ها تبدیل به حزب های کاغذی شده‬ ‫بودند‪ .‬اگر سیاست گرایی دو وجه افراطی داشته باشد که یکی‬ ‫در کم کردن نقش مردم ذیل نظریه های الیتیستی و نخب ه گرا‬ ‫تعریف گردد و مردم را دنبال��ه رو و پیرو نخبگان فرض نماید و‬ ‫نقش چندانی ب رای جامعه متصور نشود‪ ،‬اما وجه دیگرش افراط‬ ‫در ترجمه تمامی خواست های مردم به سیاست است؛ دقیقا‬ ‫روی دیگر اکونومیسم‪.‬‬ ‫فرض اولیه در اکونومیس��م‪ ،‬اهمیت جامعه در ساختن‬ ‫قدرت اس��ت و فرض دوم تحمیل نگاه اقتص��ادی بر تمامی‬ ‫نگرش ها‪ .‬در سیاست گرایی افراطی نخب ه گرا اما فرض کم کردن‬ ‫نقش جامعه به نفع نخبگان است درحالی که سیاست گرایی‬ ‫افراطی اجتماع گرا پس از دوم خرداد‪ ،‬سیاست را غلیظ می کند‬ ‫و از نقش اقتصادی می کاهد و به دنبال هژمون کردن گفتمان‬ ‫ازادی بر عدالت می رود‪.‬‬ ‫در این میان البته اکونومیس��م راس��ت گرا بی ارتباط به‬ ‫سیاست گرایی نخب ه گرا نیست‪ .‬چراکه در اکونومیسم راست گرا‬ ‫تضادهای اجتماعی نادیده گرفته می ش��ود و از نقش جامعه‬ ‫کاسته‪ .‬به همین واسطه هر دو گرایش به نوعی توافق ضمنی‬ ‫در کوچک کردن جامعه می رسند‪ .‬متحدانی که از دو طیفند اما‬ ‫رقبای ثابتی دارند؛ چپ گرایان اقتصادی و سیاسی‪.‬‬ ‫اینجاست که ارتباط مناسب سران راست سنتی با دولت‬ ‫دوم س��یدمحمد خاتمی معنادار می ش��ود‪ .‬انج��ا که محمد‬ ‫شریعتمداری تالش نمی کند تا راه را بر ریاست دوباره علی نقی‬ ‫خاموش��ی بر اتاق بازرگانی ته ران ببندد‪ .‬به تعبیری هرچه از‬ ‫غلظت سیاست گرایی دولت خاتمی کاسته می شود و دولت‬ ‫دوم او بیش��تر ش��بیه دولت س��ازندگی می گردد‪ ،‬به سرعت‬ ‫نزدیک شدن سیاست گرایان راس��ت گرا به تکنوکرات ها درون‬ ‫دولت افزوده می شود‪ .‬انگار از پس جامع ه شناسی تضاد در میان‬ ‫دهه ‪ ،70‬نوعی جامع ه شناس��ی وفاق با رویکرد کارکردگرایانه‪،‬‬ ‫محافظه کاران راس�� ‬ ‫ت و چپ را در اوایل ده��ه ‪ 80‬به یکدیگر‬ ‫نزدیک می کرد‪.‬‬ ‫شکاف های طبقاتی ب رامده از راست گرایی در دولت های‬ ‫هاشمی و خاتمی که به ب رتری گفتمان توسعه و ازادی بر عدالت‬ ‫انجامیده بود‪ ،‬اما چپ گرایان را به تالطم انداخت‪« .‬تئوری عبور‬ ‫از خاتمی» که بعدها با شعار «اصالح طلبان پیشرو» در انتخابات‬ ‫سال ‪ 84‬خود را نشان داد شاید به نوعی تالش جریان اجتماعی‬ ‫اصالح طلبان ب رای باالاوردن گفتمان سیاست گرایی چپ گرایانه‬ ‫بود‪ ،‬با رجعتی به شعارهای سال ‪76‬؛ اصالح طلبی‪ ،‬ازادی احزاب‬ ‫و مطبوعات‪ ،‬تاکید بر تفکیک ق وا و ای ران ب رای همه ای رانیان‪.‬‬ ‫در س��وی دیگر اما جریان جدیدی از دل تحوالت پس از‬ ‫‪ 76‬متولد می شود؛ اصولگرایی از دل محافظه کاری و چپ گرایی‬ ‫از دل راس��ت گرایی‪ .‬اگر جناح راس��ت قدرت در ای ران تا قبل از‬ ‫س��ال های ابتدایی دهه ‪ ،1380‬جانب راست گرایی سیاسی را‬ ‫گرفته بود و چندان وقعی به جامعه نمی گذاش��ت و به نوعی‬ ‫بی اعتنا به جامع ه شناسی بود‪ ،‬اما سیاس��ت گرایی چپ گرا و‬ ‫جامع ه گرا در گفتمان اصولگرایی از پس شکاف های ناشی از‬ ‫کمرنگ شدن گفتمان عدالت و امنیت رنگ و رونق یافت‪ .‬اندکی‬ ‫پس ازشعارگفت وگویتمدن هابوشپسربهافغانستانوع راق‬ ‫لشکرکشی کرد تا نگاه امریکایی به خاورمیانه‪ ،‬گفتمان امنیت‬ ‫را در ای ران پررنگ سازد‪ .‬فربه شدن حاشیه در روزگار رونق گرفتن‬ ‫طبقه متوسط اما پس از س��ال ها گفتمان عدالت را در سطح‬ ‫جامعه غلظت بخشید‪ .‬چپ گرایی اصولگرایان در سیاست به‬ ‫اجتماع گرایی انها منتهی شد؛ چراکه خواست امنیت‪ ،‬عدالت و‬ ‫ارزش گرایی کامال در سطح جامعه ملموس بود و این چپ گرایی‬ ‫نه فقط در سیاست که در اقتصاد هم به دست اصولگرایان افتاد‪.‬‬ ‫اکونومیسم چپ گرا که س��ال ها جناح چپ اسالمی به‬ ‫واسطه ان به جناح راست می تاخت‪ ،‬این بار ذیل گفتمان عدالت‪،‬‬ ‫مبارزه با فساد و مبارزه با الیگارشی در اختیار اصولگرایان ج وانی‬ ‫ت سنتی سر ب راورده بودند‪.‬‬ ‫افتاد که از پس محافظه کاری راس ‬ ‫اگر در اس��تانه دوم خرداد ‪ ،76‬اکونومیس��م راس��ت گرا‬ ‫(کارگزاران سازندگی) یا بورژوازی صنعتی در کنار سیاست گرایان‬ ‫چپ گرا (مجمع روحانیون مبارز‪ ،‬سازمان مجاهدین انقالب و‬ ‫دفتر تحکیم وحدت) و تا حدودی اکونومیسم چپ گرا (گروه های‬ ‫خط امامی طرفدار اقتصاد دولتی) بر سیاست گرایان راست گرا‬ ‫(محافظه کاران س��نتی و خرده بورژوازی) غلب��ه کردند‪ ،‬اما در‬ ‫بهار و تابس��تان ‪ ،1384‬اصولگرایان به مثابه سیاست گرایان‬ ‫چپ گرا در عرصه سیاست با اصالح طلبان به عنوان بخشی‬ ‫دیگر از سیاست گرایان اجتماع گرا مصاف می دادند و در عرصه‬ ‫در ای ران‪ ،‬اقتصاد به معنای طبقات مس�لط اقتصادی یا الب ی های اقتصادی هرگز نتوانس�ت ه سیاس�ت بس�ازد‪ ،‬انچه از ان تعبیر به‬ ‫اقتصادگرایی یا اکونومیسم م ی کنیم روش ها یا تاکتیک هایی است که گروه های سیاسی یا افراد در دو سطح ورود به قدرت (انتخابات) و‬ ‫حفظ قدرت اتخاذ م ی کنند‬ ‫اکونومیسم چ پ گ را که سال ها جناح چپ اسالمی به واسطه ان به جناح راست م ی تاخت‪ ،‬این بار ذیل گفتمان عدالت‪ ،‬مبارزه با فساد و مبارزه‬ ‫ت سنتی سر براورده بودند‬ ‫با الیگارشی در اختیار اصولگ رایان جوانی افتاد که از پس محافظه کاری راس ‬ ‫ب راساس جامع ه شناسی تضاد‪ ،‬جامعه دوقطبی شده در طول رقابت انتخاباتی‪ ،‬اجازه ورود سیاست‪ ،‬تدبیر و همکاری را به دولت ب رنده نخواهد‬ ‫داد‪ ،‬درحالی که جامع ه شناسی وفاق‪ ،‬هرچند در سیاست جامع ه گ راست اما در عین حال باالنس میان نخب ه گ رایی و جامع ه گ رایی ایجاد م ی کند‬ ‫تا به واسطه نخب ه گ رایی محض‪ ،‬از خواست های جامعه فاصله نگیرد یا از روی اجتماع گ رایی ب ی قید و شرط‪ ،‬تدبیر را ق ربانی عوام پسندی نکند‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪45‬‬ ‫افتتاحیه‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪46‬‬ ‫اقتصاد نزاع میان اکونومیسم چپ گرا توسط اصولگرایان مقابل‬ ‫اکونومیسم راس��ت گرا (طرفداران هاشمی رفس��نجانی) کار‬ ‫انتخابات را پیش می برد‪.‬‬ ‫محمدباق��ر قالیب��اف و محس��ن رضای��ی در قامت‬ ‫سیاست گرایان اجتماع گرا ظاهر شدند و محمود احمدی نژاد‬ ‫با ظ رافت‪ ،‬سیاس��ت گرایی اجتماع گرا و اکونومیسم چپ گرا‬ ‫و عامه پس��ند و اجتماع گرا را در میان اصولگرایان نمایندگی‬ ‫می کرد‪.‬‬ ‫هرچند علی الریجانی همچنان از موضع راست سنتی‪،‬‬ ‫نماینده نخب ه گرایی در سیاست و محافظه کاری در اقتصاد بود‪.‬‬ ‫دور دوم انتخاب��ات ام��ا سیاس��ت گرایان اجتماع گرای‬ ‫اصالح طلب مجبور به حمایت از اکونومیس��م راس��ت گرای‬ ‫هاشمی رفسنجانی ش��دند و این اغاز بحران های این جریان‬ ‫اجتماعی بود‪ .‬درمقابل اکونومیس��م چپ گرای احمدی نژاد‬ ‫در اتحاد با سیاست گرایی اجتماع گرای اصولگرایان با غلظت ‬ ‫گفتمان عدال��ت‪ ،‬کار اصالح طلبان را تمام ک��رد‪ .‬نزاع چپ و‬ ‫راست این بار از خانه اقتصاد رونق گرفت و این بازگشتی بود به‬ ‫سال های اغازین پس از انقالب‪ .‬جامعه سرگرم توسعه سیاسی‬ ‫و سپس توسعه اقتصادی در عصر اصالح طلبان فضا را ب رای‬ ‫«پیش��روی ارام» طبقات فرودس��ت مهیا می کرد‪ .‬برعکس‬ ‫س��ال های ابتدایی دهه ‪ 60‬که جناح چپ اس�لامی هواخواه‬ ‫طبقات پایین جامعه و گفتمان عدالت بود‪ ،‬اما در میانه دهه‪،80‬‬ ‫این فرزندان جناح راست اسالمی بودند که در لباس اصولگرایی‬ ‫گفتمان عدالت را بر سر قرار می دادند‪ .‬انگار دوباره جامع ه شناسی‬ ‫تضاد متولد می شد‪ .‬با شکافی جدید؛ نخبه – توده‪ ،‬این ادعای‬ ‫جامع ه شناسان اصالح طلب بود ب رای توجیه شکست سال ‪.84‬‬ ‫برخی از این شکاف طعنه ای ساختند ب رای اصولگرایان و برخی‬ ‫دیگر از افراد واقع بینش��ان‪ ،‬طعنه به دولت اصالحات زدند که‬ ‫فراموشی حاش��یه‪ ،‬عاقبت متن را هم از ما گرفت‪ .‬از تابستان‬ ‫‪ 84‬تا زمستان ‪ ،91‬اما جامعه ای ران تغیی رات فراوانی کرده است‪.‬‬ ‫اکونومیسم چپ گرا با هدفمندی یارانه ها‪ ،‬سهام عدالت‪ ،‬مسکن‬ ‫مهر و سیاست های رفاهی و عدالت محور‪ ،‬هواداران و مخالفان‬ ‫جدی دارد؛ بخشی از توده ها به سمت نخبگان کشیده شده اند‪،‬‬ ‫طبقه متوس��ط روزگار بدی را می گذراند‪ ،‬طبقات فرودس��ت‬ ‫وضعیت اجتماعی بهت��ری یافته اند و روستانش��ینان و مردم‬ ‫شهرهای کوچک از دولت راضی اند‪ .‬در بازار اما اوضاع روب هراه‬ ‫نیست‪ .‬تولید‪ ،‬وضع خوبی ندارد‪ ،‬بورژوازی سنتی به بی ثباتی بازار‬ ‫معترض است‪ .‬خرده بورژوازی هم که همواره در ای ران تابع بازار‬ ‫سنتی بوده است‪ .‬با این اوصاف و با دقت به انچه درباره جدال‬ ‫اقتصادگرایی و سیاست گرایی گفته شد‪ ،‬انتخابات سال ‪ 92‬را‬ ‫چگونه می توان تحلیل کرد؟‬ ‫در انتخابات اینده ذیل دو نگرش کالن جامع ه شناسی‬ ‫تضاد و جامع ه شناسی وفاق سه رویکرد ب رای ساختن گفتمان‬ ‫انتخاباتی در سطح جامعه قابل شناسایی است‪.‬‬ ‫‪ – 1‬رویکرد الیتیستی یا نخب ه گرایانه؛ انتخابات به مثابه‬ ‫رقابت نخبگان (جامع ه شناسی وفاق)‬ ‫‪ – 2‬رویک��رد طبقاتی؛ انتخابات به مثاب��ه رقابت و نزاع‬ ‫طبقاتی(جامع ه شناسیتضاد)‬ ‫‪ – 3‬رویکرد عقالنی هدف گ��را و ارزش گرا؛ انتخابات به‬ ‫مثابه انتخاب گفتمان ب راس��اس دو کنش متفاوت هدف گرا و‬ ‫ارزش گرا (جامع ه شناسی وفاق)‬ ‫اصولگرایان‪ ،‬اصالح طلبان و حامی��ان دولت هریک به‬ ‫گونه ای از این رویکرد در تعیین گفتمان انتخاباتی و ط راحی‬ ‫کمپینانتخاباتیاستفادهم ی کنند‪.‬‬ ‫در میان اصولگرایان جبهه پایداری با ترکیبی از رویکرد‬ ‫طبقاتی و عقالنی ارزش گرا راه چپ را در اقتصاد و سیاس��ت‬ ‫پیش م ی گی رند‪ .‬هرچند که در دوگانه دف��اع از وضع موجود یا‬ ‫دفاع از تغییر وضع موجود باید به انتخابی سخت دست بزند که‬ ‫اینده سیاسی انها را تا حدود زیادی تحت تاثیر قرار م ی دهد‪ .‬در‬ ‫یالیهاینجریاناماراست گرایانسنتیباترکیبیازرویکرد‬ ‫منته ‬ ‫سیاست گرایان‬ ‫راست گرا‬ ‫سیاست گرایان‬ ‫چپ گرا‬ ‫تاکید بر نخبه گرایی‬ ‫تاکید بر اجتماع گرایی‬ ‫اکونومیسم‬ ‫راست گرا‬ ‫تاکید بر اقتصاد ازاد‬ ‫اکونومیسم‬ ‫چپ گرا‬ ‫تاکید بر اقتصاد دولتی‬ ‫این شکل رابطه بین اقتصاد و سیاست در‬ ‫جامعه ایران را نشان م ی دهد‬ ‫عقالنی هدف گرا و نخب ه گرایانه به دنبال روانه کردن یک نامزد‬ ‫واحد در انتخابات هستند و بر همین اساس راه راست را در اقتصاد‬ ‫و سیاست پیش خ واهند گرفت‪ .‬ائتالف سه نفره اصولگرایان اما‬ ‫ترکیبی از رویکرد عقالنی ارزش گ��را و رویکرد نخب ه گرایانه را‬ ‫پیش گرفته اند؛ بدین معنا که ب رای عرضه در سطح اجتماعی‪،‬‬ ‫فیلتر و ورودی از جنس سیاست گذاشته اند‪ .‬نوعی نخب ه گرایی‬ ‫و راست گرایی در سیاست قبل از سیاست گرایی اجتماع گرا‪.‬‬ ‫این ایده اما به نظ��ر ذیل نگرش جامع ه شناس��ی وفاق‬ ‫جلوم ی رود‪ .‬در این جامع ه شناسی پس از انتخابات به اندازه قبل از‬ ‫انتخابات و شاید بیش از ان اهمیت دارد‪ .‬ب راساس جامع ه شناسی‬ ‫تضاد‪ ،‬جامعه دوقطبی شده در طول رقابت انتخاباتی‪ ،‬اجازه ورود‬ ‫سیاست‪ ،‬تدبیر و همکاری را به دولت ب رنده نخ واهد داد‪ ،‬درحالی‬ ‫که جامع ه شناسی وفاق‪ ،‬هرچند در سیاست جامع ه گراست اما‬ ‫در عین حال باالنس میان نخب ه گرایی و جامع ه گرایی ایجاد‬ ‫می کند تا به واسطه نخب ه گرایی محض‪ ،‬از خ واست های جامعه‬ ‫فاصله نگیرد یا از روی اجتماع گرایی بی قید و ش��رط‪ ،‬تدبیر را‬ ‫قربانی ع وام پسندی نکند‪.‬‬ ‫در اقتصاد اما در دست گرفتن گفتمان پیشرفت‪ ،‬خصلت‬ ‫این ائتالف است‪ .‬اگر گفتمان توس��عه‪ ،‬اقتصاد را در راس قرار‬ ‫می دهد‪ ،‬فرهنگ و جامع��ه را منحل می کن��د و عدالت را به‬ ‫گوشه ای می اندازد و گفتمان عدالت‪ ،‬سر سازگاری با توسعه ندارد‬ ‫وراهجامعهراتاپایانمی پیماید‪،‬اماگفتمانپیشرفتحدوسطی‬ ‫است ب رای دو گفتمان عدالت و توسعه‪ .‬درواقع نه عدالت گروگان‬ ‫توسعه است و نه توسعه گروگان عدالت‪.‬‬ ‫در این گفتمان‪ ،‬قرار نیس��ت قربانی داش��ته باشیم؛ نه‬ ‫نخبگان قربانی می شوند نه توده ها‪ ،‬نه عدالت بی رنگ و بی پناه‬ ‫می شود نه توسعه مهجور و کم توان‪ .‬در گفتمان پیشرفت نه‬ ‫سوسیالیسم برسر می نشیند نه لیب رالیسم بلکه حد وسطی‬ ‫از مطلوبی ت ه��ا گزینش می ش��وند و این پای��ان چپ گرایی‬ ‫ضدنخبگان و راس��ت گرایی ضدجامعه اس��ت‪ .‬پایانی ب رای‬ ‫جامع ه شناسی تضاد و اغازی ب رای جامع ه شناسی وفاق‪.‬‬ ‫در این گفتمان تغییر وضع موجود جای خود را به اصالح‬ ‫وضع موجود می دهد‪ .‬بر وی رانه نمایی گذشته اصرار نمی شود و‬ ‫اینده ای مبهم و م هالود ترسیم نمی گردد‪.‬‬ ‫وظیفه این گفتمان حل منازعه است نه ایجاد تخاصم؛‬ ‫سازش و همکاری است نه غی ریت سازی بی دلی ل‪.‬‬ ‫ائتالف سه نفره اگر بتواند در این مسیر حرکت کند و تداوم‬ ‫داشته باشد‪ ،‬شاید این برخالف دفعات قبل زمینه ساز انتخاب‬ ‫رئی س جمهوری بیرون از دایره چپ گرایی باشد‪.‬‬ ‫اصالح طلبان اما به دو بخش تقسیم می شوند؛ گروهی‬ ‫که با اص��رار ب��ر ورود گزینه حداکث��ری به دنب��ال رویکردی‬ ‫تضادمحور هس��تند تا انتخابات ‪ 92‬را به صحنه نزاع طبقاتی‬ ‫تبدیل کنند‪ .‬گروه دیگر انها که بر ورود تکنوکرات ها به جای‬ ‫سیاس��یون تاکید می کنند‪ ،‬ام��ا ترکیب��ی از رویکرد عقالنی‬ ‫هدف گرا‪ ،‬ارزش گرا و تا حدودی نخب ه گرایان��ه را در نظر دارند‪.‬‬ ‫چراکه برخی از انها انتخابات را صحن��ه ای ب رای بقا در عرصه‬ ‫سیاس��ی (عقالنی هدف گرا)‪ ،‬برخی دیگ��ر صحنه ای ب رای‬ ‫عرضه گفتمان و پیروزی احتمالی (عقالنی ارزش گرا) می دانند‬ ‫و در عین حال سعی می کنند عالوه بر حفظ وضعیت خود در‬ ‫سطح جامعه و تعهد به سیاست گرایی اجتماعی‪ ،‬شان و منزلتی‬ ‫هم در حاکمیت داشته باشند و نوعی رویکرد نخب ه گرا را در سطح‬ ‫حاکمیت با ادبیات تفاهم و اعتماد متقابل بازنمایی کنند‪ .‬افرادی‬ ‫نظیر محمدرضا عارف و اسحاق جهانگیری در این دسته اند‪.‬‬ ‫این گروه در اقتصاد تا حدود زیادی راست گراست و مانند‬ ‫گروه اول اصالح طلبان از اقتصاد راس��ت گرا حمایت می کند‪.‬‬ ‫هرچند طرفداران گزینه حداکثری غلظت بیشتر را به سیاست‬ ‫می دهند و گروه دوم اما از غلظت سیاست می کاهند و ب راقتصاد‬ ‫می افزایند و تاحدودی نزدیک به الگوی جامع ه شناس��ی وفاق‬ ‫هستند‪ .‬هاشمی رفسنجانی اما راه خود را می رود‪ .‬تئوری وحدت‬ ‫ملی او در سطح سیاسی تلفیقی از نخب ه گرایی و جامع ه گرایی‬ ‫اس��ت و تاحدود زی��ادی نزدیک ب��ه رویک��رد تکنوکرات های‬ ‫اصالح طلب‪.‬باایندقتکههرچندوحدت ملیموردنظرهاشمی‬ ‫برگرفته از جامع ه شناسی وفاق اس��ت ولی ورود احتمالی او به‬ ‫صحنه انتخابات بازی در زمین جامع ه شناس��ی تضاد اس��ت‪.‬‬ ‫تحریکهاشمیبهحضوردرانتخاباتازسویرقبا‪،‬نوعیتالش‬ ‫ب رایدوقطبیکردنجامعهوتضادسازیمجدداستهرچندشاید‬ ‫در پس ذهن هاشمی‪ ،‬این بار تضادسازی به سود او تمام شود‪.‬‬ ‫هاشمی اگر به صحنه انتخابات وارد شود چه از سوی رقبا‬ ‫و چه از سوی ه وادارانش جامع ه شناسی تضاد را بازتولید می کند؛‬ ‫نتیجه اش هرچه باش��د اداره کش��ور پس از انتخابات سخت‬ ‫و ممتنع خواهد شد‪ .‬هاشمی رفس��نجانی اما در قامت نامزد‬ ‫انتخاباتی‪ ،‬در موضع چپ قرار خواهد گرفت و این شاید اولین‬ ‫تجربه ب رای او در طول سال های سیاست ورزی اش باشد؛ چپ‬ ‫به معنای مخالفت با وضع موجود نه چپ گرایی در اقتصاد که او‬ ‫همچنان متعهد به اقتصاد راست است‪ ،‬چپ گرایی در سیاست‬ ‫که وزنه رویکرد اجتماع گرا را در کمپین او احتماال بیشتر از رویکرد‬ ‫الیتیستی خ واهد کرد‪.‬‬ ‫هاشمی البته مرد سیاست است و شاید همین سیاست‬ ‫در نهایت او را مجاب به تماشاگری یا در پرده نشینی کند به جای‬ ‫بازیگری‪ .‬حامیاندولتاماهمچنانبرطبلاکونومیسمچپ گرا‬ ‫خواهند کوبید‪ .‬در سیاست با ش��عارهای بعضا اصالح طلبانه‬ ‫راه متفاوت از قب��ل پیش می گی رند‪ .‬ب��ه انتخابات همچنان‬ ‫به مثابه جدال طبقاتی می نگرند که ای��ن خود بازی در زمین‬ ‫جامع ه شناسی تضاد است‪ .‬زمینی که تاکنون موجب برد انها در‬ ‫دو انتخابات ریاست جمهوری شده است‪ .‬گفتمان جدید اما هم‬ ‫سودای عدالت در سر دارد و هم سودای ازادی‪ .‬کدام یک غلبه‬ ‫می کند؟ کسی نمی داند‪.‬‬ ‫درانتخاباتبهار‪،92‬ایامی توانیمشبحاکونومیسممبتنی‬ ‫بر تضاد طبقاتی را از س��ر جامعه ای ران برداریم؟ایا می توانیم‬ ‫سیاست را مبنای انتخاب نخبگان و مردم کنیم؟ ایا می شود‬ ‫رقابت نخبگان را ابتدا به جای مردم در سطح احزاب و ائتالف ها‬ ‫شکل دهیم و س��پس انان را ب راساس جامع ه شناسی وفاق به‬ ‫س��طح جامعه ببریم و به رای مردم بگذاریم؟ایا می شود بدون‬ ‫غیریت س��ازی‪ ،‬وی رانه نمایی‪ ،‬اقتصادگرایی عامه پس��ند و به‬ ‫عبارتی چپ گرایی در اقتصاد و سیاست و فرهنگ و اجتماعی‬ ‫کسیب رندهانتخاباتشود؟ایاممکناستکسیب رنده انتخابات‬ ‫شود که بیشتر اهل همکاری باشد تا مرزبندی؟ بیشتر اهل وفاق‬ ‫باشد تا تضاد؟ اهل ساختن و نه خ راب کردن‪ .‬ایا ممکن است؟‬ ‫ایا مقدور اس��ت که غول اقتصاد به خان��ه اش برگردد و‬ ‫سیاست صدرنشین شود؟ و سیاست وظیفه حل منازعه‪ ،‬سهل‬ ‫شدن گفت وگو و ارامش جامعه را مهیا کند؟ ایا می شود سال‪92‬‬ ‫را سال سیاست نامید؟ من امیدوارم‪g.‬‬ ‫یادداشت ها‬ ‫حسین انتظامی ‪/‬کارشناس رسانه و عضو هیات نظارت بر مطبوعات‬ ‫شرح دیالکتیک‬ ‫رابطه رسانه ها با سیاسیون چگونه باید باشد؟‬ ‫افتتاحیه‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫نکات‬ ‫سیاست و رسانه‪ ،‬اشتراکات فراوانی دارند‪ ،‬از جمله جلب‬ ‫اعتماد و اقناع‬ ‫داشتن رس�انه و تعداد (حتی ک م نفوذ و ب ی تاثیر) یکی از‬ ‫شاخ ص های جدی در وزن کشی سیاسیون ماست‬ ‫رسانه ها م ی توانند « افکار عمومی سازی» کنند‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫نسبت رس��انه با سیاست چیس��ت؟ این نسبت در کش��ور ما تفاوت هایی با‬ ‫مرسومات دنیا دارد‪ -1 :‬ایا رسانه از سیاسیون تاثیر می پذیرد یا بر انان اثر می گذارد و‬ ‫کنش های انان را شکل می دهد؟ در مغرب زمین که خاستگاه رقابت سیاسی و رسانه‬ ‫است‪،‬ه ر چیزدرجایخودنشستهونسبتایندومشخصاست‪.‬صاحبانسرمایهکه‬ ‫بازیگران اصلی اند‪ ،‬سیاستمدارانی نیز پرورش داده اند و رسانه هایی را نیز که خودشان‬ ‫به وجود اورده اند به انان سپرده اند‪ ،‬هرچند همه چیز ظاه را در جای خود و به صورتی‬ ‫مستقل و ابرومندانه چیده شده است‪ .‬سیاس��یون از رسانه ها خط نمی گی رند‪ ،‬بلکه‬ ‫خط می دهند‪ ،‬با تصریح مجدد این ترجی ع بند که پوشش و پز مستقل رسانه ها حفظ‬ ‫می شود‪ .‬درای رانامامعلومنیستکهسیاسیون‪،‬سیاسترسانه هاراتعیینمی کنندیا‬ ‫رسانه ها به سیاسیون خط می دهند‪ .‬به همان تع داد که مثال و مصداق ب رای مدل اول‬ ‫داشته باشیم‪ ،‬ب رای مدل دوم شاهد مثال داریم‪ .‬تا اینجای کار می تواند اشکالی نداشته‬ ‫باشد‪ .‬نهایتا می گوییم مدل بومی! خاستگاه نگارنده البته حوزه رسانه است و بناب راین‬ ‫هرچه این حوزه‪ ،‬فربه تر شود‪ ،‬موجب خرسندی و افتخار اوست‪ ،‬اما از فربهی ناق واره باید‬ ‫بیم داشت و به دنبال تناسب و توازن بود‪ .‬بناب راین باید گفت ب رای سیاسیون که قرار‬ ‫است مملکتی را اداره کنند‪ ،‬قباحت دارد که تحلی ل های خود را از رسانه ها بگی رند‪ ،‬اما‬ ‫متاسفانه در این ُملک چنین است‪ .‬مضحکه بعدی و بلکه بزرگتر انجا اتفاق می افتد‬ ‫که سیاس��یون ما خطی خبری را پی می ریزند و به اصطالح جریان سازی می کنند‪.‬‬ ‫سپس انعکاسات رسانه ای همان موج را می بینند؛ موجی که به دلیل خصلت رسانه‪،‬‬ ‫در باز تولی دات بعدی با پدیده رزنانس مواجه می شود و پردامنه تر می شود‪ .‬دیالکتیک‪ ،‬‬ ‫هم افزایی و نقطه بامزه ماجرا انجا اتفاق می افتد که همین عنصر ظاه را زیرک خودش‬ ‫هم باورش شود ش��ایعات و تحلی ل هایی که چند روز پیشتر توسط خودش ساخته‬ ‫شده‪ ،‬واقعیت دارد و یاداور ان خاطره مالنصرالدین است که به خلق اهلل می گفت در‬ ‫این کوچه ‪ ،‬اش می دهند و وقتی ذوق و شوق و شتاب انان را می دید‪ ،‬خودش هم باور‬ ‫می کرد و از پی انان می دوید!‬ ‫‪ -2‬داشتن رسانه و تع داد (حتی کم نفوذ و بی تاثیر) یکی از شاخ ص های جدی‬ ‫در وزن کشی سیاسیون ماس��ت ‪ ،‬همچنان که احزاب بی عضو اما ثب ت شده (که در‬ ‫کشور ما فراوانند) به کارشان می اید و از قضا‪ ،‬رفیق و رقیب نیز ب ر می تابند و به این وزن‬ ‫بادکنکی امتیاز می دهند و ان را بدیل شاخ ص های وزن کشی (نظیر راهبرد مشخص‪،‬‬ ‫مانیفست‪ ،‬دیسیپلین حرفه ای‪ ،‬سابقه حزبی‪ ،‬قدرت چان هزنی‪ ،‬می زان نمایندگی جناح‪ ،‬‬ ‫حمایت کهنه کاران‪ ،‬نفوذ در پارلمان‪ ،‬پشتوانه نخبگی‪ ،‬بدنه اجتماعی‪ ،‬سرعت انطباق‪،‬‬ ‫اجماع سازی‪ ،‬توان پیش��برد نظ رات و‪ )...‬می کنند‪ .‬ورود سیاس��یون به رسانه داری و‬ ‫رسانه سازی مخاط راتی ب رای هر دو حوزه ‪ ،‬اهل هر دو حوزه و مخاطبان هر دو حوزه دارد‬ ‫و سبب اختالالتی جدی در باز نمودها می شود و ب رای همه ‪ ،‬دردسر می سازد‪ .‬این قبول‬ ‫که این دو حوزه‪ ،‬اشتراکاتی با یکدیگر دارند و این قبول که ب رای توفیق در هر یک‪ ،‬به‬ ‫پشتیبانی دیگری نیاز است‪ ،‬اما وقتی بخ واهیم با قاعده دنیای سیاست در زمین رسانه‬ ‫بازی کنیم (یا بالعکس) ان اختالل به وجود می اید‪ .‬ایا یک سیاست پیشه می تواند کار‬ ‫رسانه ای هم بکند؟ جواب اجمالی مثبت است (ه ر چند اگر بخواهد در هر دو عالم به‬ ‫صورت حرفه ای کار کند و بدرخشد‪ ،‬فرصت نمی کند ب رای هر دو وقت بگذارد)‪ .‬حاال که‬ ‫جمع این دو‪ ،‬الاقل به صورت تئوریک ممکن است‪ ،‬ان فرد دو کاره باید متوجه باشد که‬ ‫در هر زمین با قاعده همان حوزه بازی کند‪ .‬یک پزشک جراح می تواند فوتبال حرفه ای‬ ‫هم بازی کند‪ ،‬ولی باید بداند در بیمارستان ‪ ،‬روپوش سفید به تن می کند و با قواعد‬ ‫دنیای پزشکی رفتار می کند و در زمین چمن‪ ،‬شورت ورزشی می پوشد و ق واعد فیفا را‬ ‫رعایت می کند‪ .‬حال اگر بخ واهد ق واعد فیفا را به بیمارستان تسری بدهد چه می شود؟!‬ ‫سیاست و رسانه‪ ،‬اش��تراکات فراوانی دارند‪ ،‬از جمله جلب اعتماد و اقناع ( مثال‬ ‫دنیای ورزش یا دنیای نظامی گری به اقناع نیاز ندارد‪ .‬یک سیاستمدار باید مخاطب‬ ‫را اقناع کند‪ ،‬که به او رای بدهد و یک رسانه باید اعتماد مخاطب را کسب کند تا او را‬ ‫انتخاب کند‪ .‬اما تفاوتدر کجاست؟ سیاستمدار ب رای این کار‪،‬دلیلی نمی بیند که افکار‬ ‫رقیب را نیز ارائه بدهد‪ ،‬فرصت او محدود است و باید بر تفاوت ها سوار شود‪ ،‬اما رسانه‬ ‫اگر نتواند به مخاطب خود بقبوالند که صرفا روایتگر است و به همه زوایا نور می تاباند‬ ‫و نگاه بیطرفانه ای دارد‪ ،‬اعتماد مخاطب را از دست می دهد‪ .‬تنها از بولتن های حزبی‬ ‫(نظیر روزنامه پ راودای مرحوم) پذیرفته است که فقط از یک موضع سخن بگوید و یک‬ ‫موضع را نمایندگی کند‪ .‬سیاستمدار می تواند و بلکه باید رقیب خود را نادیده بگذارد (نه‬ ‫به معنای محاسب ه نکردن او در معامالت بلکه به معنای بلندگوی او شدن)‪ ،‬اما رسانه‬ ‫نمی تواند از کنار یک رویداد بگذرد‪ ،‬صرفا به دلیل انکه از ان موضوع خوشش نمی اید‪.‬‬ ‫از سیاستمدار انتظار می رود و بلکه باید که طرف ماجرا باشد‪ .‬اتفاقا سیاستمدارانی‬ ‫که همیشه مواضع مبهم و کلی داشته باشند‪ ،‬سیاستمدار نیستند‪ .‬حتی اگر بنا به‬ ‫مالحظاتی از صراحت پرهیز می کنند باز هم تاویل پذیر است و سکوت انان در بافتار‬ ‫خودشقابلتحلیلاست‪،‬عینگامسکوتدریکموسیقی‪.‬حاالفکرشرابکنیدکه‬ ‫رسانه نیز با همین دست فرمان اداره شود‪ ،‬یعنی طرف ماجرا بودن‪ .‬در ان صورت دیگر به‬ ‫معنای فراگی ر‪ ،‬رسانه نیست‪ ،‬بلکه بولتن حزبی است که مخاطبش ه واداران ان حزبند‬ ‫نه عموم مردم‪ .‬البته من با القائاتی که در متون غ ربی می شود که «رسانه هم واره باید‬ ‫بدون موضع باشد» مخالفم‪ .‬مثال نقضی اش این است که مگر خود انان بی موضعند؟‬ ‫اتفاقا رسانه از انجا که ابزار قدرت است‪ ،‬حتما سناریو پردازی دارد اما ان بیطرفی رسانه را‬ ‫اینگونه تعبیر می کنیم که الاقل باید بتواند مستقل نمایی بکند‪ .‬نباید اشکارا و جیغ‪ ،‬‬ ‫مواضعش را لو بدهد و رد پا بگذارد‪ .‬باید به گونه ای رفتار کند که افراد عادی نتوانند خط و‬ ‫خطوط او را استخراج بکنند‪ ،‬اما در عین حال افراد حرفه ای بفهمند که دنبال چیست؟!‬ ‫‪ -3‬سیاسیون ما در عین حال «رسانه ه راسی» نیز دارند و مثل ع وام الناس فکر‬ ‫می کنندکهرسانه هامی توانندهمه چیزراکن فیکونکنندوبناب راینهمیشهکاسه ای‬ ‫زیرنیم کاسهمی بینند‪ .‬شاید اشکال کار را بایددرجایی دیگر سراغگرفت؛درنبوداحزاب‬ ‫و مدل های مدنی و متعارف رقابت‪ ،‬رسانه ها خ واسته و ناخ واسته‪ ،‬بدیل احزاب می شوند‬ ‫و به طور رسمی انان را نمایندگی می کنند و حتی اردو کشی را نیز به عهده می گی رند‬ ‫و الجرم به نیابت از حزب و دنیای سیاست‪ ،‬قربانی می شوند‪ .‬ب رای این چاره ای باید‬ ‫اندیشید تا هرکس در جای خود قرار بگیرد و هزینه ها کاهش یابد‪.‬‬ ‫‪-4‬رسانه هامی توانند«افکارعمومی سازی»کنندکهدیده ایمغ ربی هابه خوبی‬ ‫از این کار ویژه استفاده می کنند و به صورتی نرم اثر می گذارند‪ ،‬بدون انکه مخاطب‬ ‫متوجهعملیاتروانی رویخودبشود‪.‬رسانه ها می توانندباتکنیک هایحرفه ایازکاه‪ ،‬‬ ‫کوه که نه‪ ،‬اما تپه بسازند؛ اما این غلط است که فکر کنیم فعال ما یشاءاند و می توانند‬ ‫عدم را وجود نشان دهند( و بالعکس)‪ ،‬سیاسیون ما اما گمان دارند رسانه چنین ظرفیتی‬ ‫دارد و بناب راین «اور دوز» می کنند و رسانه را از تع ریف و کارکرد خود خارج می سازند‪g.‬‬ ‫‪47‬‬ ‫فرشاد مهدی پور ‪/‬کارشناس رسانه‬ ‫سفر به گرای ‪ 360‬درجه‬ ‫صحنه حضور سیاستمداران‪ ،‬مخاطبان و رسانه ها در استانه‬ ‫انتخابات بهار ‪92‬‬ ‫تو چهارمین روز خرداد ‪ 92‬می رسد‬ ‫زمستان می رود و دیر یا زود شامگاه بیس ‬ ‫و رو سیاهی به زغال می ماند؛ گزارش این تحول را رسانه ها به مردم خواهند داد و‬ ‫این مردمند که در حافظه شان اثری را از این وقایع نگه خواهند داشت ‪-‬که البته‬ ‫تعداد و تفاوت این اثار ممکن است به تعداد هفتاد و چند میلیون ای رانی باشد‪ -‬با‬ ‫این وجود‪ ،‬در جهانی که کمبود ها رفع شده تصور می شود و این تصور کمیابی‬ ‫است که خود را عرضه می کند‪ ،‬روابط مجازی شکل گرفته به همت رسانه ها (نو و‬ ‫سنتی)‪ ،‬برمبنای تعامل و اثرگذاری دو یا چندجانبه است‪ .‬این روابط‪ ،‬نمادهایی تازه‬ ‫را می افریند و به عرصه های جدید جان می بخشد؛ عرصه هایی مانند پیامک های‬ ‫خبری و تبلیغی یا صفحات فی س بوکی و پالسی که تا همین ‪ 5-6‬سال پیش‬ ‫خبری از انها نبود‪ .‬این مقاله بر ان اس��ت تا اندکی در باب جهات گوناگون این‬ ‫رابطه گفت وگو کند‪.‬‬ ‫سیاست بازان‬ ‫افتتاحیه‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫سیاس��تمداران از کره مریخ به زمین نیامده اند؛ همین مردم کوچه و بازار و‬ ‫جوانان تحصیلکرده دیروز و کارگزاران رده های میانی امروزند که یک به یک (یا‬ ‫چند پله در میان)‪ ،‬نردبان ترقی را طی کرده اند و فردا در کس��وت رجل سیاسی‪،‬‬ ‫دیده و ش��نیده و فهمیده شده یا می ش��وند‪ .‬پس در اینجا‪« ،‬ان»هایی بیرون از‬ ‫«ما» وجود ندارد که با اش��اره ای مبهم درباره شان گفت وگو ش��ود؛ انها هر چه‬ ‫هستند‪ ،‬در همین زمینه و زمانه حضور داشته‪ ،‬ش��کل گرفته و ساخته شده اند‪.‬‬ ‫ان سیاس��تمداران را (انگونه که حضرت حافظ می گوید‪ :‬جان بی جمال جانان‪،‬‬ ‫میل جهان ندارد‪ /‬هر ک��س که این ندارد‪ ،‬حقا که ان ن��دارد)‪ ،‬الاقل می توان در‬ ‫دو حوزه شناسایی کرد‪ :‬اولی درون ان هاست و کنش های فردی و درون حزبی و‬ ‫ی انها‬ ‫خصوصی شان و دومی بیرون شان که ساحت عرضه و دیدارش‪ ،‬تصمیم ها ‬ ‫و نوع برقراری رابطه شان با زندگانی عمومی است؛ به تعبیر گافمنی‪ ،‬روی و پشت‬ ‫صحنه‪ .‬رسانه ها در این پیدا و پنهان شریکند و گرچه در بازنمایی روابط بیرونی‬ ‫کامال میداندار و در میانه اند‪ ،‬ام��ا بخش دوم را هم به حال خ��ود رها نکرده اند‬ ‫و تقریبا هر انچه درباره حوزه درونی سیاس��تمداران ش��نیده و دانسته می شود‪،‬‬ ‫به مدد همین رسانه های بزرگ و کوچک است‪ .‬اصال نسبتی که سیاستمداران‬ ‫با رس��انه ها برقرار می کنند‪ ،‬در وهل��ه اول از همان جامع ه پذیری انهاس��ت که‬ ‫«ان» شان تافته ای جدابافته از وضع موجود نیست و در مرحله دوم از نقش افرینی‬ ‫سیاسی رسانه هاست که اساسا بازی سیاست را دگرگونه می کنند؛ همان کاری که‬ ‫ویکی لیکس با اسناد نیمه محرمانه امریکایی ها کرد و هنوز بازی اش ادامه دارد‪.‬‬ ‫ساحت رسانه‬ ‫نکات‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪48‬‬ ‫رس�انه ها و سیاس�تمداران‪ ،‬دلداده ه�ای یکدیگر نیس�تند‪،‬‬ ‫اگر چه ب ه ش�کلی غریب همدیگر را دوست م ی دارند و شاید به‬ ‫تعبیری دقی ق تر به هم نیاز دارند‬ ‫درباره فی س بوک و امثالهم‪ ،‬هی چ کس�ی مس�ئولیت صفحه‬ ‫راه اندازی ش�ده ب�ه نام خ�ود را به عه�ده نم ی گی�رد‪ ،‬هم ه چیز‬ ‫ب ه گون�ه ای ابهام برانگیز به دوردس�ت ها ارجاع داده م ی ش�ود‪،‬‬ ‫چیزی در حد و پایه راست نگویی!‬ ‫رسانه تمایل به دیده شدن و اثرگذاربودن دارد و سیاستمدار‬ ‫نیز طال�ب رای و توجه اس�ت و مخاط�ب نیز ب ه دنب�ال براورده‬ ‫ساختن نیازهایش‬ ‫کنش محوری سیاستمدار‪ ،‬مبارزه گری است که ممکن است با همسازی ها‬ ‫یا همبس��تگی هایی نیز توامان ش��ود‪ ،‬اما غرض اصلی مبارزه ای اس��ت ب رای‬ ‫پیشبرد اهداف و برنامه ها و کالن تر از انها ب راندازی یک گفتمان یا به راه اندازی‬ ‫گفتمانی دیگر‪ .‬س��ویه اصلی این سیاس��ت ورزی اگر قدرت باشد‪ ،‬کارویژه های‬ ‫رسانه ای نیز متناس��ب با ان س��امان می یابد و اگر خدمت‪ ،‬گونه هایی دیگر (و‬ ‫درباره این دومی به قاعده ربط مان با فضای حاکمیت جمهوری اسالمی‪ ،‬بسیار‬ ‫کم اندیشیده و فکر کرده ایم)‪ .‬در واقع رسانه ها در این سطح بازتاب دهنده روابط‬ ‫میان سیاس��تمداران و س��ازمان ها و جامع ه اند و خود به اقتضای شرایط‪ ،‬گاهی‬ ‫یک سیاستمدارند و گاهی نقشی سازمانی ایفا می کنند و زمانی جزئی یا نمایی‬ ‫از مردم می شوند؛ در مرحله اول ابزار سیاس��ت‪ ،‬در مرحله دوم خبررسان ان و در‬ ‫بخش اخر مخاطبش هستند‪ .‬در این ساحت (یعنی رسانه ها)‪ ،‬الاقل سه کنشگر‬ ‫یا بازیگر را می توان شناس��ایی ک��رد‪ :‬روزنامه نگاران‪ ،‬تحلیلگران و س��ازه های‬ ‫رسانه ای؛ اینها افرینندگان جهان رسانه اند‪ .‬روزنامه نگارانی که تنها میانجی گرانی‬ ‫بی تاثیر و تاثر نیستند و اصال بی طرفی شان افسانه ای مجعول و غیرواقعی‬ ‫است؛ تحلیلگرانی که هر چند می کوشند از موضع صلح کل به شرح وقایع‬ ‫بپردازند‪ ،‬معموال ُدم خروس شان (!) پیداست و رس��انه هایی که به اقتضای‬ ‫طبیعت شان (مثال توالی زمانی ‪ ،‬نوع گرافیک ‪ ،‬بستر انتشار و‪ ،)...‬الزاماتی را‬ ‫پدید می اورند‪ ،‬نظیر اجبار به داشتن صدا در رادیو‪ ،‬تصویر در تلویزیون‪ ،‬متن‬ ‫در مطبوعات یا همه اینها در وب‪ .‬الزامات��ی از جنس جبر تکنولوژیکی که‬ ‫مک لوهان ان را به فراست دریافته بود‪.‬‬ ‫سندرم «افراد عادی»‬ ‫رسانه ها و سیاستمداران‪ ،‬دلداده های یکدیگر نیس��تند‪ ،‬اگر چه به شکلی‬ ‫غریب همدیگر را دوست می دارند و ش��اید به تعبیری دقی ق تر به هم نیاز دارند‪.‬‬ ‫این نیاز ب رای چیست؟ در واقع میان رسانه و سیاستمدار یک نقطه مشترک وجود‬ ‫دارد و ان هم مخاطب است؛ انهایی که معموال مردم نامیده می شوند و در صورتی‬ ‫دیگر به انها افراد عادی گفته می شود‪.‬‬ ‫مخاطبان رسانه های سیاسی یا پیام های سیاسی رسانه ها را می توان به‬ ‫اش��کال مختلفی دس��ته بندی کرد؛ مثال انها را در گروه های موافق و مخالف و‬ ‫خاکستری جای داد‪ ،‬گاهی ب ر اساس جنسیت یا سن ش��ان تقسیم بندی کرد و‬ ‫زمانی به انها برحس��ب می زان تحصیالت شان نگریس��ت‪ .‬درباره این مخاطب‬ ‫عادی که پیام در واقع ب رای او ساخته می ش��ود تا وی را به جهت خاصی هدایت‬ ‫کند‪ ،‬پی ش فرض اولیه ان اس��ت که توان تغییر مس��یر دادن ب��ه ان یا اعمال‬ ‫قدرت بر ان را می توان داشت یا به دست اورد و فضای سایبر‪ ،‬چنین قاعده ای را‬ ‫برهم زده است‪ .‬چرا که سایبر در بازگش��ت به ریشه لغوی اش‪ ،‬صرفا رابطه میان‬ ‫انسان ها به واسطه ماشی ن ها نیس��ت‪ ،‬بلکه رابطه میان انسان ها و ماشی ن ها و‬ ‫حتی در معنای خوف ناک تر مداخله ماش��ی ن ها در روابط انسانی است‪ .‬با تمرکز‬ ‫روی مقوله کامنت ها (پیام های خوانندگان) روی سایت های خبری می توان این‬ ‫نکته را بیشتر توضیح داد؛ کامنت ب رای اعالم نظر اس��ت و فناوری زمینه ان را‬ ‫به وجود اورده که عامل انسانی با رای دادن‬ ‫(مثبت و منفی یا الیک زدن)‪ ،‬پیش��نهاد‬ ‫کردن مطلب و از همه مهم تر مجادله و‬ ‫مباحثه با دیگری‪ ،‬نظر و خواس��ته خود را‬ ‫ابراز کند‪ .‬فرض اولیه‪ ،‬بی طرفی فناوری‬ ‫در ایجاد چنین محیطی است‪ ،‬اما اولین‬ ‫پرسش این اس��ت که یک فرد به اتکای‬ ‫چه روشی فالن س��ایت یا متن درون ان‬ ‫را انتخاب کرده است؛ در واقع دروازه ورود‬ ‫او به ان فضا چه ب��وده؟ کامنت ها با چه‬ ‫مکانیزمی نمایش داده ش��ده اند؟ حجم‬ ‫پیام ه��ای متقابل ذیل ی��ک کامنت به‬ ‫چه می زانی اس��ت؟ اگر الیک ه��ا مثال با‬ ‫اس��تفاده روبوت های خودکار ش��ارژ شده‬ ‫باشند‪ ،‬چه کس��ی می تواند صحت ان را‬ ‫تایید کند؟ و‪...‬‬ ‫پرده فروافتاده‬ ‫رسانه ها و سیاستمداران و مخاطبان‪،‬‬ ‫روی صحنه به هم می رسند و این همان‬ ‫جایی اس��ت که فضای عمومی را شکل‬ ‫می دهد؛ دو مقوله خرد و کالن می تواند‬ ‫دامنه بحث را روشن کند‪ :‬اولی صفحات‬ ‫فی س بوک نامزدهای حاض��ر در صحنه‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری است و دومی خاطره مناظره های سال ‪ 88‬و ادامه های‬ ‫احتمالی ان در بهار ‪ .92‬درباره فی س بوک و امثالهم‪ ،‬هیچ کسی مسئولیت صفحه‬ ‫راه اندازی شده به نام خود را به عهده نمی گیرد‪ ،‬همه چیز به گونه ای ابهام ب رانگیز‬ ‫به دوردست ها ارجاع داده می شود‪ ،‬چیزی در حد و پایه راست نگویی! جمله این‬ ‫صفحات را هواداران راه انداخته اند‪ ،‬اما عجیب ان است که بعضا محتویاتی درون‬ ‫انهاست که حتما به گوش و دست هیچ هواداری از جنس افراد عادی نمی رسد‪.‬‬ ‫دومین عرصه‪ ،‬مناظره هاست؛ صرف نظر از انکه نام چند نفر سرانجام روی‬ ‫برگه های انتخاب نامزد در روز رای گیری قرار خواهد گرفت (که احتماال تعدادشان‬ ‫زیاد نیست)‪ ،‬در حال حاضر‪ ،‬تقریبا ‪ 25-6‬نفر خود را در حال گرم کردن و فعالیت‬ ‫دور زمین نشان می دهند و برخی از انها در گفت وگوهای عمومی و خصوصی‬ ‫بهره برده شده است‪:‬‬ ‫افتتاحیه‬ ‫اگر تاکنون ب��ا نرم افزار پاورپوینت کار کرده باش��ید (ک��ه احتماال معادل‬ ‫فارس��ی اش می ش��ود‪ :‬نقطه قدرت!)‪ ،‬متوجه ش��ده اید که در لحظاتی نرم افزار‬ ‫تحت فرمان ش��ما نیس��ت و اصطالحا هنگ کرده یا بازی خودش را می کند‪.‬‬ ‫تعمیم این مثال به کل صحنه‪ ،‬نش��ان می دهد که رسانه ها‪ ،‬چنان مرکب های‬ ‫راهواری نیستند که بش��ود با انها به هر سو تاخت و مهم تر انکه در عصری که‬ ‫توهم کمیابی بیش��تر از خود کمیابی است‪ ،‬بیش��تر باید به فکر تصاویر بود‬ ‫تا اندیش��ه ها‪ .‬اقتصاد را دانش تخصیص منابع کمیاب ب��ه نیازهای نامحدود‬ ‫تعریف کرده اند که ای��ن تخصیص یا انتخاب براس��اس منطق��ی بینامتنی‪،‬‬ ‫برپایه اصل لذت صورت می گیرد‪( .‬اگر نخواهیم در اصالت داش��تن این تعبیر‬ ‫بحث کنیم و ان را پذیرفته شده بپنداریم)‬ ‫در واق��ع مخاطبان باتوجه ب��ه نیازهای‬ ‫پایان ناپذیرشان سیاستمدارانی را انتخاب‬ ‫می کنند که اصل مذکور را در رسانه ب رای‬ ‫ایشان تجلی ببخش��ند؛ چیزی در حوزه‬ ‫بازنمای��ی دوگانه دروغگ��و‪ -‬دزدگیر که‬ ‫خسارات بی پایانی برای کشور به دنبال‬ ‫داش��ته و دارد‪ .‬اگر بنا بر بیان روش��ن تر‬ ‫موضع باشد‪ ،‬س��خن این است که رسانه ‬ ‫تمایل به دیده ش��دن و اثرگذاربودن دارد‬ ‫و سیاس��تمدار نی��ز طال��ب رای و توجه‬ ‫اس��ت و مخاطب نیز به دنب��ال براورده‬ ‫ساختن نیازهایش‪ ،‬ان هم در زمانه ای که‬ ‫اقتصاد ملی در شرایطی نابسامان به سر‬ ‫می برد؛ اگر این مثلث سه گانه خواسته ها‬ ‫نقطه مشترکی داشته باشند‪ ،‬همانا رواج‬ ‫رفتاره��ای پوپولیس��تی‪ ،‬وعده گرایانه و‬ ‫پولی است که ممکن است کار را مجددا‬ ‫به بازی اعداد و ارقام یارانه ای بکش��اند‪.‬‬ ‫اگ��ر چنین تواف��ق نامیمون��ی رخ دهد‪،‬‬ ‫صداوسیما این بار چگونه با انتخابات‬ ‫دستاوردهای انتخاباتی اصل جمهوریت‬ ‫مواجه خواهد شد؟‬ ‫بسیار مخدوش خواهد شد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫صحنه بازی‬ ‫می گویند (و دقی ق تر انکه مدعی اند) که می خواهند بیایند تا حرف های ش��ان را‬ ‫بزنند‪ ،‬حرف هایی که اگر خوب ش��نیده ش��ود‪ ،‬حتما خریدارانی خواهد داشت و‬ ‫ممکن است رای هم بیاورند‪ .‬پس همچنان رس��انه در منظر انها‪ ،‬چشم اندازی‬ ‫است ب رای س��خن گویی با مردم‪ ،‬غافل از انکه چنین صحنه ای‪ ،‬فاقد عناصر از‬ ‫پیش کنترل شده بوده و هر ان ممکن است یا دکور به کلی تغییر کند یا منش و‬ ‫وجاهت فرد مخدوش شود یا بازیگری جدید‪ ،‬مسیر تازه ای را ایجاد کند (کما اینکه‬ ‫در مناظره تاریخی ‪ 13‬خرداد ‪ 88‬چنین شد)‪.‬‬ ‫در نگارش این مقال�ه از این منابع‬ ‫• ایمان‪ ،‬محمدتقی و گلمراد مرادی (‪ .)1390‬روش شناسی نظریه اجتماعی‬ ‫گافمن‪ .‬فصلنامه زن و جامعه‪ ،‬تابستان ‪ ،1390‬سال دوم‪ ،‬شماره دوم‬ ‫• فرکالف‪ ،‬نورم��ن (‪ .)1388‬چارچوبی ب رای تحلیل گفتمان سیاس��ی در‬ ‫رسانه ها‪ .‬ترجمه‪ :‬سیدعلی اصغر س��لطانی و محسن ناصری راد‪ .‬فصلنامه علوم‬ ‫سیاسی‪ ،‬سال دوازدهم‪ ،‬پاییز ‪ ،1388‬شماره ‪47‬‬ ‫• محسنیان راد‪ ،‬مهدی (‪ ،)1381‬تبلیغات سیاسی رس��انه ها در انتخابات‬ ‫هشتم‪ ،‬فصلنامه راهبرد‪ ،‬زمستان ‪ ،1381‬شماره ‪26‬‬ ‫• هیملویت ‪ ،‬هایدتی (‪ .)1376‬ارتباطات سیاسی و رسانه های جدید‪ ،‬ترجمه‪:‬‬ ‫علی کسمایی‪ ،‬فصلنامه رسانه‪ ،‬بهار ‪ ،1376‬شماره ‪g 29‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪49‬‬ ‫اب راهیم متقی ‪ /‬استاد دانشگاه ته ران‬ ‫روابط پارادوکسیکال‬ ‫تعامل و تعارض؛ دورنمای روابط ایران و امریکا در سال ‪1392‬‬ ‫را به وجود اورد‪ .‬هریک از اقدامات یاد شده را می توان نمادی از سیاست تصاعد‬ ‫بحران و رویارویی کم ش��دت امریکا ـ اس��رائیل در برخورد با قابلیت هسته ای‬ ‫ای ران دانست‪.‬‬ ‫افتتاحیه‬ ‫ارزیابی دیپلماسی و سیاست هس��ته ای امریکا نشان می دهد که ادبیات‬ ‫متقاعدکننده به موازات قدرت نرم باراک اوباما در خاورمیانه و در برخورد با ای ران‬ ‫اثربخشی بیشتری را در مقایسه با سیاست امنیتی ایاالت متحده در دوران جورج‬ ‫بوش داشته اس��ت‪ .‬علت ان را می توان در الگوهای مبتنی بر چندجانب ه گرایی‬ ‫‪ -2‬موضوعات معطوف به تعامل و تعارض در روابط ایران و‬ ‫راهبردی و متقاعدس��ازی قدرت های بزرگ و کش��ورهای منطق��ه ای از طریق‬ ‫سازوکارهای دیپلماتیک دانست‪ .‬چنین رویکردی می تواند حمایت غیرمستقیم امریکا در سال ‪1392‬‬ ‫زمامداران امریکایی ت�لاش همه جانب ه ای به انجام رس��اندند تا موضوع‬ ‫قدرت های بزرگ علیه ای ران را ایجاد نماید‪ .‬در شرایط موجود ادبیات اوباما ماهیت‬ ‫صلح جویانه تری در برخورد با موضوعات امنیتی خاورمیان��ه دارد‪ ،‬در حالی که فعالی ت های هس��ته ای ای ران را در قالب پروتکل الحاقی س��ازماندهی نمایند‪.‬‬ ‫جمهوری اس�لامی ای ران بر این اعتقاد اس��ت که انتقال پرونده ای ران به شورای‬ ‫دیپلماسی فشار و تهدید اوباما مخاط رات زیادی را ب رای ای ران ایجاد می کند‪.‬‬ ‫امنیت و اعم��ال تحریم ه��ای اقتصادی‬ ‫‪ -1‬زمینه ه�ای اجتماع�ی و‬ ‫یکجانب��ه علی��ه جمه��وری اس�لامی‬ ‫بی ن المللی‪ ،‬تداوم تعامل و تعارض‬ ‫ایران با روحی��ه همکاری جویانه مغایرت‬ ‫در روابط ایران ‪ -‬امریکا‬ ‫دارد‪ .‬ب��ه عبارت دیگر می ت��وان فرایندی‬ ‫یکی از رویکردهای بنیادین امریکا در‬ ‫را م��ورد مالحظ��ه ق��رار داد که ای��ران از‬ ‫سال ‪ 1391‬را می توان افزایش تحریم های‬ ‫رویک��رد عدم تمکین در ب رابر فش��ارهای‬ ‫اقتص��ادی علی��ه جمه��وری اس�لامی‬ ‫فراقانونی جه��ان غرب به��ره می گیرد‪.‬‬ ‫دانس��ت‪ .‬وزارت خزانه داری ایاالت متحده‬ ‫سیاس��ت هس��ته ای امری��کا را می توان‬ ‫مسئولیت اجرای چنین اهدافی را عهده دار‬ ‫بخشی از شکل بندی قدرت و امنیت ملی‬ ‫شد‪ .‬معاون خزانه داری امریکا از دیپلماسی‬ ‫در ایاالت متحده دانس��ت ک��ه گروه های‬ ‫تحری��م ب��رای ناکارامدس��ازی قابلی��ت‬ ‫محافظه کار حساس��یت ویژه ای نسبت‬ ‫اقتصادی و استراتژیک ای ران استفاده کرد‪.‬‬ ‫به ان دارند‪.‬‬ ‫به این ترتیب می توان استراتژی مهار ای ران‬ ‫رویک��رد امنیتی ای��ران معطوف به‬ ‫توسط ایاالت متحده را به عنوان مقدمه ای‬ ‫بازدارندگی در ب رابر تهدیدات است‪ .‬نگرش‬ ‫برای جدال های سیاسی‪ ،‬محدودیت های‬ ‫مبتنی ب��ر بازدارندگی‪ ،‬انع��کاس تجربه‬ ‫امنیتی و رویارویی اس��تراتژیک دانس��ت‪.‬‬ ‫سیاس��تگذاران راهب��ردی ای��ران از رفتار‬ ‫راهب��رد مهار جمه��وری اس�لامی ای ران‬ ‫اس��تراتژیک امریکا محسوب می شود‪ .‬از‬ ‫در سیاس��ت امنیت��ی ب��اراک اوبام��ا نه‬ ‫س��وی دیگر فراینده��ای مدیریت بحران‬ ‫تنه��ا ماهیت اقتص��ادی دارد بلک��ه باید‬ ‫و تصاع��د بحران در سیاس��ت بی ن الملل‬ ‫نشانه هایی از کنش چندجانبه علیه ای ران‬ ‫نش��ان می دهد ک��ه ه��رگاه زمام��داران‬ ‫را نیز مورد مالحظه قرار داد‪.‬‬ ‫فرایند تصاعد بحران در شرایطی اغاز اوباما با اینکه در موضع گیری های متعدد خود‬ ‫ایاالت متحده در صدد برایند تا جلوه هایی‬ ‫شد که زمینه ب رای خ رابکاری در تاسیسات نشان داده که از سیاست مذاکره با ایران حمایت از تهدیدات متراکم را علیه کشوری ایجاد‬ ‫نمایند‪ ،‬زمینه برای بهره گیری از اقدامات‬ ‫هسته ای و موشکی ایران به وجود امد‪ .‬این می کند ولی در عین حال تحت تاثیر فشارهای‬ ‫پرشدت تری در اینده فراهم می شود‪.‬‬ ‫گونه اقدامات را می توان در زمره الگوهای‬ ‫رفتاری کشوری همانند امریکا دانست که از ساختاری همچنان ادامه دهنده سیاست تعارض‬ ‫امریکا تالش پایان ناپذی��ر خود را ب رای‬ ‫با تهران خواهد بود‬ ‫گسترش دیپلماسی فشار به کار گرفته است‪.‬‬ ‫قابلیت الزم ب رای جنگ سایبرنتیک برخوردار‬ ‫ای ران نیز درصدد اس��ت تا موقعیت خود را در‬ ‫است‪ .‬رابرت گیتس در فوریه ‪ 2011‬این موضوع‬ ‫را مطرح کرد که وزارت دفاع امریکا‪ ،‬مرکز جنگ سایبری را در دستورکار قرار داده فضای سیاست تهدید امریکا تنظیم و تثبیت نماید‪ .‬در چنین شرایطی می توان‬ ‫است‪ .‬این مرکز وظیفه دارد تا ب رای محدودس��ازی قابلیت راهبردی کشورهایی نشانه هایی از تصاعد بحران در سیاس��ت امنیتی ای ران و ایاالت متحده را مورد‬ ‫همانند ای ران به تولید ویروس های منهدم کننده مب��ادرت نماید‪ .‬کاربرد چنین مالحظه قرار داد‪ .‬دو کشوری که در ‪ 34‬سال گذشته همواره از الگوهای متعارض‬ ‫ب رای تنظیم سیاست خارجی خود اس��تفاده کرده اند‪ ،‬در سال ‪ 1392‬می بایست‬ ‫الگویی هزینه های راهبردی جمهوری اسالمی ای ران را افزایش داده است‪.‬‬ ‫بهره گیری از ویروس دوکو و استاکس نت را می توان در زمره اقدامات وزارت فرایندهای جدیدی را ب رای عبور از مش��کالت دیپلماتیک و راهبردی خود مورد‬ ‫دفاع امریکا ب رای محدودسازی قابلیت استراتژیک ای ران دانست‪ .‬ایاالت متحده اس��تفاده قرار دهند‪ .‬در چنین ش��رایطی امریکا و ای ران نیازمند ابتکار راهبردی‬ ‫از استراتژی انهدام تاسیسات راهبردی بهره گرفته‪ ،‬در حالی که اسرائیل تالش ب رای برون رفت از وضعیت مبهم در سیاس��ت بی ن الملل هستند‪ .‬ابهام امنیتی‬ ‫داشته تا اقداماتی از جمله ترور ب رای ایجاد ه راس در بین کارگزاران هسته ای ای ران مخاط رات راهبردی بیشتری را ب رای جمهوری اسالمی ای ران ایجاد خواهد کرد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪50‬‬ ‫افتتاحیه‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ب ر اساس چنین نشانه هایی اس��ت که می توان این موضوع را مورد توجه‬ ‫قرار داد که تداوم هرگونه تهدید امنیتی از سوی امریکا می تواند اثار و نشانه های‬ ‫پرمخاطره ای را در اینده ایجاد نماید‪ .‬باتوجه به فرایند تصاعد بحران‪ ،‬سیاس��ت‬ ‫خارجی و امنیتی امریکا در سال ‪ 2012‬دارای پیامدهای منطقه ای و بی ن المللی‬ ‫بوده اس��ت‪ .‬در چنین ش��رایطی‪ ،‬موج محافظه کاری در رفتار سیاسی و امنیتی‬ ‫امریکا در سال های ‪ 2010-2012‬به گونه مش��هودی افزایش یافته است‪ .‬نشانه‬ ‫ان را می توان در ارتباط با تنظیم مصوباتی در کنگره ایاالت متحده دانست که‬ ‫مخاط رات و محدودیت های امنیتی بیشتری را ب رای ای ران ایجاد کرده است‪.‬‬ ‫محافظه کاران سیاست خارجی و راهبردی ایاالت متحده تالش دارند تا از‬ ‫طریق تولید گفتمان امنیتی‪ ،‬جلوه هایی از تضاد را در سیاست بی ن الملل برسازی‬ ‫نمایند‪ .‬چنین فرایندی تحت تاثیر موج های اجتماعی در ایاالت متحده قرار دارد‪.‬‬ ‫گروه های محافظه کار که منادی یکجانب ه گرای��ی امنیتی امریکا در حوزه های‬ ‫مختلف جغ رافیایی بودن��د‪ ،‬تالش دارند تا بار دیگر قدرت خود را در کاخ س��فید‬ ‫تثبیت نمایند‪ .‬شکل گیری ش��رایط انتخاباتی اثار خود را در سیاست خارجی و‬ ‫الگوی رفتار امنیتی ان کشور به جا می گذارد‪.‬‬ ‫‪ - 3‬دورنما و نشانه های الگوی تعامل و تعارض ایران و امریکا‬ ‫در سال ‪1392‬‬ ‫ه ر گونه رقابت سیاس��ی در امریکا ب راس��اس الگوی کنش متقابل احزاب‬ ‫رقیب انجام می گیرد‪ .‬اگرچه احزاب دموک��رات و جمهوریخواه اهداف راهبردی‬ ‫نسبتا مشترکی را پیگیری می کنند‪ ،‬اما تحقق چنین اهدافی ب ر اساس الگوهای‬ ‫راهبردی کامال متفاوتی سازماندهی می شود‪ .‬چنین واقعیتی بر الگوی تعامل و‬ ‫سیاست امنیتی ای ران ـ امریکا در سال ‪ 1391‬تاثیر به جا گذاشته است‪ .‬گفتمان‬ ‫امنیتی امریکا در س��ال ‪ 1391‬مبتنی بر بی اعتمادی و گسترش تهدیدات بوده‬ ‫است‪ .‬علت ان را می توان در الگوی کنش نخبگان و راهبرد نهادهای سیاسی و‬ ‫امنیتی ایاالت متحده در برخورد با ای ران دانست‪ .‬اگرچه باراک اوباما در انتخابات‬ ‫ریاس��ت جمهوری نوامبر ‪ 2012‬به پیروزی رس��ید‪ ،‬اما پیروزی جمهوریخواهان‬ ‫در انتخابات مجلس نمایندگان اثار قابل توجهی را در سیاس��ت امنیتی امریکا‬ ‫نس��بت به ای ران به جا گذاشته اس��ت‪ .‬باتوجه به چنین نش��انه هایی‪ ،‬دورنمای‬ ‫تعامل ای ران و امریکا در ارتباط با موضوعات راهبردی را می توان به ش��رح ذیل‬ ‫مورد توجه قرار داد‪:‬‬ ‫الف‪ -‬سیاست خارجی و امنیتی امریکا در قالب تداوم دیپلماسی فشار علیه‬ ‫ای ران تداوم پیدا خواهد کرد‪ .‬کارگزاران سیاس��ت خارجی و امنیتی امریکا تالش‬ ‫دارند تا محدودیت هایی در ب رابر رویکرد تعاملی جوزف بایدن‪ ،‬جان کری‪ ،‬باراک‬ ‫اوباما و چاک هگل ایجاد نمایند‪.‬‬ ‫ب‪ -‬واقعی ت های موجود نش��ان می دهد که تغییر چندانی در سیاس��ت‬ ‫امریکا و سایر کشورهای گروه ‪ 5+1‬در ارتباط با تحریم گسترده ای ران ایجاد نشده‬ ‫است‪ .‬الگوهای رفتاری کشورهای مذاکره کننده‪ ،‬نشانه هایی از دیپلماسی اجبار‬ ‫را منعکس می سازد‪ .‬اولین نشانه های دیپلماس��ی فشار‪ ،‬تهدید و اجبار از سوی‬ ‫کش��ورهای غربی را باید ادامه سیاس��ت تحریم علیه جمهوری اسالمی ای ران‬ ‫دانس��ت‪ .‬اگرچه برخی از تحلیلگران امید دارند که روابط ای ران و امریکا در سال‬ ‫‪ 1392‬منجر به کاهش تحریم ها گردد‪ ،‬اما امکان تحقق ان به لحاظ ساختاری و‬ ‫کارکردی بسیار دشوار خواهد بود‪.‬‬ ‫ج‪ -‬بسیاری از ادبیات تولید شده در کشورهای اروپایی و امریکا به گونه ای‬ ‫منعکس شده که ای ران نه تنها تالش دارد تا قابلی ت های تکنیکی خود را در ارتباط‬ ‫با غنی سازی اورانیوم ارتقا دهد‪ ،‬بلکه راهبرد واقعی ای ران را تولید سالح هسته ای‬ ‫دانس��ته اند‪ .‬گزارش اژانس بی ن المللی انرژی اتمی در ‪ 22‬فوریه ‪ 2013‬انعکاس‬ ‫بی اعتمادی چنین نهادهایی نسبت به راهبرد هسته ای ای ران است‪ .‬انان هرگونه‬ ‫ارتقای قابلیت هسته ای صلح جویانه ای ران را مورد پذیرش قرار نخواهند داد‪.‬‬ ‫د‪ -‬رهبری جمهوری اس�لامی ای ران در س��خنرانی ‪ 19‬بهمن ‪ 1391‬اظهار‬ ‫داشتند که ای ران هیچ گونه اراده ای ب رای تولید س�لاح هسته ای ندارد‪ .‬ایشان بر‬ ‫حرام بودن تولید و کاربرد سالح های کشتار جمعی تاکید داشتند‪ .‬از سوی دیگر‬ ‫این موضوع را مورد توجه قرار دادند که استراتژی امریکا و سایر قدرت های بزرگ‬ ‫در برخورد با ای ران گسترش فشار و تهدید است‪.‬‬ ‫محور اصلی رویکرد مقام معظم رهبری بر این موضوع قرار داشت که نباید‬ ‫دیپلمات ها و تیم مذاکره کننده ای ران تحت تاثیر فشارهای بی ن المللی قرار گی رند‪.‬‬ ‫اگر مذاکره ب رای متقاعدسازی ای ران جهت نادیده گرفتن حقوق بی ن المللی مورد‬ ‫استناد ای ران در اساسنامه اژانس بی ن المللی انرژی اتمی باشد‪ ،‬طبیعی است که‬ ‫هی چ گونه مطلوبیت و کارامدی ب رای جمهوری اسالمی ای ران نخواهد داشت‪.‬‬ ‫ه‪ -‬اگرچ��ه رویک��رد هس��ته ای و امنیتی ای��ران معطوف به گس��ترش‬ ‫همکاری ه��ای نهادمند بی ن المللی اس��ت‪ ،‬اما تحقق چنی��ن فرایندی نیازمند‬ ‫تعامل گرایی ش��فاف و مبتنی بر کارب��رد الگوه��ای همکاری جویانه امریکا در‬ ‫چارچوب چندجانب ه گرایی است‪ .‬رئی س جمهور امریکا می تواند زمینه های نهادی‬ ‫و اجرایی الزم ب رای حذف تحریم های یکجانبه امریکا علیه ای ران را فراهم سازد‪.‬‬ ‫در چنین شرایطی الگوی تعامل معطوف به کنش همکاری جویانه خواهد بود‪.‬‬ ‫در حالی که اگر چنین فرایندی حاصل نشود‪ ،‬در ان شرایط می توان نشانه هایی‬ ‫از تصاعد تهدیدات را در روابط متقابل ای ران و امریکا مشاهده کرد‪.‬‬ ‫و ‪ -‬محدودیت های اقتصادی و راهبردی ایاالت متحده علیه ای ران به گونه ای‬ ‫افزای��ش یافته که ام��کان بهره گیری از ابت��کارات موردی و مرحله ای توس��ط‬ ‫کارگزاران اجرایی امریکا کار دشواری خواهد بود‪ .‬به این ترتیب روندهای جدیدی‬ ‫از همکاری گرایی راهبردی در روابط ای ران و امری��کا در کوتاه مدت امکان پذیر‬ ‫به نظر نمی رسد‪g .‬‬ ‫نکات‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫جمهوری اسلامی ایران بر این اعتقاد اس�ت که انتقال پرونده ایران ب ه شورای‬ ‫امنیتواعمالتحری م هایاقتصادییکجانبهعلیهجمهوریاسالمیای رانباروحیه‬ ‫همکاری جویانه مغایرت دارد‬ ‫ه ر گونه رقابت سیاسی در امریکا براس�اس الگوی کنش متقابل احزاب رقیب‬ ‫انجام م ی گیرد‬ ‫بسیاری از ادبیات تولید شده در کشورهای اروپایی و امریکا ب ه گونه ای منعکس‬ ‫ش�ده که ایران نه تنها تلاش دارد ت�ا قابلی ت های تکنیک�ی خ�ود را در ارتباط با‬ ‫غن ی س�ازی اورانیوم ارتقا دهد‪ ،‬بلکه راهبرد واقعی ایران را تولید سلاح هسته ای‬ ‫دانسته اند‬ ‫اگرچهرویکردهسته ایوامنیتیای رانمعطوفبهگسترشهمکاری هاینهادمند‬ ‫بی ن المللی است‪ ،‬اما تحقق چنین فرایندی نیازمند تعام ل گ رایی شفاف و مبتنی بر‬ ‫کاربرد الگوهای همکاری جویانه امریکا در چارچوب چندجانب ه گ رایی است‬ ‫‪51‬‬ ‫سی د رضا صائمی ‪/‬دبیر گروه فرهنگ‬ ‫سال بی شگفتی‬ ‫و امید به شکوفایی‬ ‫سال ‪ 91‬بر سینما چگونه گذشت؟ انتظارها از سال ‪ 92‬چیست؟‬ ‫افتتاحیه‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪52‬‬ ‫راستش را بخواهید سینمای ما همیشه کانون شگفت ی ها و اتفاقات هیجان انگیز‬ ‫اس��ت‪ ،‬اما این بدین معنی نیست که لزوما همه این ش��گفت ی ها مثبت و سازنده باشد‪.‬‬ ‫اتفاقات تلخ ما نیز ان قدر عجیب و غریب است که جز شگفتی نام دیگری بر ان نم ی توان‬ ‫گذاشت‪ .‬همین که فیلمی در طول س��ال ذهنت را درگیر نم ی کند تا بعد از تماشای ان‬ ‫ ترجیح بدهی که ق��دم بزنی و فکر کنی جای ش��گفتی دارد‪ ،‬ان هم با این همه ظرفیت‬ ‫و اس��تعداد و قابلی ت هایی که حتی در پیکره بی جان س��ینمای ما دیده م ی شود! بحث‬ ‫مخاطب عام و ریزش تماشاگر نیست حتی عالقه مندان جدی سینما نیز دل خوشی از اثار‬ ‫به نمایش درامده ندارند و کمتر فیلمی پی دا م ی شود که چنگی به دل بزند‪ ،‬با این حال وقتی‬ ‫یزند که دوستشان‬ ‫به حافظه تصویری ام رجوع م ی کنم برخی فیلم ها ان ته ذهنم سوسو م ‬ ‫داشتم و همی ن ها نشانه های روشنی هس��تند که نباید از این کشتی به گل نشسته در‬ ‫توفان مصائب چندان هم ناامید بود‪ .‬اگر قرار باشد در یادداشتی مثل این به فیلم هایی‬ ‫بپردازیم که شگفت زده مان کرد یا دست کم ذهنمان را قلقلک داد‪ ،‬قطعا نم ی توانیم متر و‬ ‫معیار مشخص و قطعی را مالک قرار دهیم و ب ی شک سلیقه و زیبای ی شناسی فردی نیز‬ ‫سهم عمده ای در این ارزیابی پیدا م ی کند‪ .‬واقعیت این است که شگفت ی های سینمای‬ ‫ای ران در سال ‪ 91‬را باید بیشتر در حاشی ه های ان جس ت وجو کرد تا متن ان‪ .‬از دعواهای‬ ‫حوزه هنری و معاونت سینمایی گرفته تا اعتراضات برخی نهادهای اجتماعی به برخی‬ ‫فیلم های اجتماعی و مسائلی از این دست که حاش��یه پررنگی پی رامون متن سینمای‬ ‫ای ران کشیده اند‪.‬با این حال ترجیح م ی دهم از این حاشی ه های شگفت انگیز عبور کرده و‬ ‫در البه الی این غبار شلوغی به بازخوانی متن هنری سینما بپردازم تا شاید فراموشمان‬ ‫نشود که هر اتفاق و حادثه ای گرد این جادوی تصویری‪ ،‬باید به جذابیت و ارتقای کیفی‬ ‫این متن کمک کند و الغی ر‪.‬‬ ‫واقعیت این است که االن چند س��الی اس��ت که فیلم اول ی ها و جریان موج نوی‬ ‫سینمای ای ران است که م ی تواند نظر عالقه مندان جدی سینما را متوجه خود کند و تجربه‬ ‫خاطره انگیزی از تماشای فیلم بر جای بگذارد؛ هرچند برخی از این فیلم اول ی ها چندان‬ ‫هم غ ربیه نیستند‪ .‬رضا عطاران نمونه ای از این اشنایان است که امسال نخستین فیلم‬ ‫بلند سینمای ی اش به نام «خوابم میاد» را بر پرده اکران داشت‪ ،‬اما شگفتی تماشای این‬ ‫فیلم این بود که نتوانست انتظار مخاطب را از عطاران تلویزیونی و حتی عطاران بازیگر‬ ‫براورده کند‪ .‬عطارانی ک��ه با بازی های متفاوتش در س��ال های اخیر یکی از پدیده های‬ ‫شگفت انگیز سینمای ای ران بود‪ .‬این نشان م ی دهد که لوازم و مقتضیات کار سینمایی‬ ‫با مجموعه های تلویزیونی متفاوت است و سینما به زبانی سینمایی با همه مخلفاتش‬ ‫نیازمند است‪ .‬با این حال یکی از شگفت ی های امسال از دل همین فیلم بیرون م ی اید و‬ ‫ان هم بازی درخش��ان اکبر عبدی در نقش یک پیرزن است‪ .‬اما جذابیت عطاران را باید‬ ‫در فیلم اکران شده دیگر در همین سال جس ت وجو کرد که حاال دیگر در کنار عبدالرضا‬ ‫کاهانی انگار به پختگی در جنس خاص بازی اش رسیده است؛ ب ی خود و ب ی جهتی که با‬ ‫ولنگاری دراماتیکی عطاران خوب چفت و بست شده است‪ .‬به نظر می رسد کاهانی به رغم‬ ‫انتقاداتی که م ی توان به فیلم هایش داشت به سمت خلق یک سینمای مستقل و خاص‬ ‫خودش حرکت م ی کند که نمونه کمتری م ی توان ب رای ان پیدا کرد‪.‬از جمله فیلمسازان‬ ‫جوانی که امسال از تماش��ای فیلمش لذت بردم و توانست یک بار دیگر خاطره خوش‬ ‫«لیلی با من است» را در سینمای دفاع مقدس تکرار کند‪ ،‬مصطفی کیایی بود که با فیلم‬ ‫«ضد گلوله» نشان داد هنوز چه ظرفی ت های زیادی در طنز جنگی وجود دارد که م ی تواند‬ ‫ی که‬ ‫به تولید فیلم های شایسته و ماندگاری همچون «لیلی با من است» بینجامد؛ فیلم ‬ ‫ی که حاال چند سالی است بازگشت موفقی ت امیزی به‬ ‫با حضور درخشان مهدی هاشم ‬ ‫سینمای ای ران داشته‪ ،‬همراه شده و توانسته رضایت مخاطبان و منتقدان را در پی داشته‬ ‫باشد‪ .‬حاال که مثل سال های قب ل تر فیلمی از سینمای دفاع مقدس نتوانسته چنگی به‬ ‫دل بزند‪ ،‬از این حیث م ی تواند با سینمای کودک پهلو بزند‪ .‬با این حال بازهم فیلم هایی‬ ‫از این دو ژانر توانسته اند رونقی به گیشه ببخشند که گواه این مدعا در سینمای کودک‬ ‫«کاله قرمزی و بچه ننه» بود که نشان دادند همچنان ظرفیت شگفت زدگی باالیی دارند!‬ ‫البته می زان سنجش شگفتی و غافلگیری را صرفا نم ی توان به فروش فیلم ها نسبت داد‬ ‫که رونق گیشه به متغیرهای زیادی وابسته است که لزوما در متن سینمایی اثر قابل ردیابی‬ ‫نیست‪ .‬حاال که خوب دقت م ی کنم متوجه م ی شوم که شگفتی من بیشتر از کسانی بود‬ ‫که بارها شگفتی افریدند و حاال انگار درخت شان بار نداده است؛ مهم ترین انها داریوش‬ ‫مهرجویی است که نارنج ی پوش اش چنگی به دل نزند و چه خوبه که برگشت ی اش که از‬ ‫بد بودن شگفت زده مان کرد‪ .‬از ان طرف همایون اسعدیان که طال و مس اش بدون شک‬ ‫یکی از شگفت ی های یک دهه گذشته سینمای ای ران بود‪ ،‬در «بوسیدن روی ماه» نتوانست‬ ‫موفقیتش را تکرار کند‪« .‬گشت ارشاد» و «گی رنده» و «تلفن همراه» را هم نم ی توان به‬ ‫هیچ وجه در لیست شگفت ی ها قرار داد‪ .‬نگارنده امسال کمتر فیلم های سینمای جهان را‬ ‫دیده‪ ،‬اما «هوگو »ی اسکورسیزی و «ارتیست» میشل ازاناویسوس از جمله فیلم های‬ ‫غافلگیرکننده بود‪ .‬اولی در جلوه های ویژه و توجه خاصش به تاریخ سینما و دومی از حیث‬ ‫صامت بودن و تداعی دوران ابتدایی سینما‪ .‬دو فیلمی که هر دو ادای دینی به خود سینما‬ ‫و شگفت ی هایش بودند‪ .‬در این میان «ارگو» نیز ش��گفت زده مان کرد از لحاظ بد بودن و‬ ‫تحریف اش��کار تاریخی و البته جوایزی که به ان تعلق گرفت! شگفت زدگی و بهت که‬ ‫چطور بازیگری مثل جورج کلنی در این فیلم بازی کرده است!‬ ‫سال ‪ 91‬در حالی به پایان م ی رسد که شگفت ی های سینمای ی اش را باید در برخی‬ ‫فیلم های جشنواره س ی و یکمش جس��ت وجو کرد‪ ،‬فیلم هایی که م ی تواند تا حدودی‬ ‫ب رای دوستداران سینمای ای ران در سال ‪ 92‬غافلگیر کننده باشد؛ فیلم هایی مثل دهلیز‪،‬‬ ‫دربند‪ ،‬خسته نباشید‪ ،‬تن های تنهای تنها و س��ر به مهر که انتظار داریم در یک اکران‬ ‫مناسب به تماشای ان بنشینم‪ .‬از ان طرف نیز امیدوارم فیلم «چ» حاتم ی کیا و «حضرت‬ ‫محمد(ص)» مجیدی نیز ب رای نمایش اماده شود که این اخری هم از حیث موضوع و‬ ‫هم از نظر ساخت و تولید م ی تواند یکی از ش��گفت ی های بزرگ سینمای ای ران در سال‬ ‫‪ 92‬شود‪ .‬امیدوارتر از ان البته تحول در مدیریت سینمای کشور است که با تغییر دولت‬ ‫در سال ‪ 92‬باید منتظر تحوالتی در ان بود‪ .‬شاید بیشترین شگفت ی ها و غافلگیری ها در‬ ‫این سوی پرده باشد‪ .‬پرده ای که پشت و رویش پتانسیل خلق شگفت ی های زیادی دارد و‬ ‫ما امیدواریم در سال جدید با شگفت ی ها مواجه شویم که به شعفمان بیاورد و نوید بخش‬ ‫دوران پویا و با نشاطی ب رای حیات تازه سینمای ای ران باشد‪.‬‬ ‫نیما بهدادی مهر ‪ /‬منتقد سینما‬ ‫بحران رویارویی سازمان‬ ‫سینمایی و حوزه هنری‪،‬‬ ‫سالن های سینما را از رونق‬ ‫انداخت و اثاری ضعیف را به‬ ‫مرحله اکران رساند‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫وضعیت گیشه یک سال سینمایی به طور معمول در‬ ‫ویترین جشنواره فیلم فجر قابل پی ش بینی است‪ .‬بدین معنا‬ ‫ی جشنواره و منتقدان‪،‬‬ ‫که لیس ت های منتخب داوران رس��م ‬ ‫افق یک سال اینده سینما را در دید عمومی م ی گنجاند و در‬ ‫همین رویکرد است که جامعه سینما دوست ب رای تماشای اثار‬ ‫بحث ب رانگیزی که معموال حواشی مختلفی گرداگردشان را‬ ‫پر کرده‪ ،‬راغب تر م ی شوند‪ .‬بهمن ‪ 90‬و در روزهایی که حجم‬ ‫نمایش اثار منتقد اجتماعی در جشنواره فیلم فجر بسیار زیاد‬ ‫بود‪ ،‬حرف اصلی برخی اثار موضوع محوری خیانت بود‪.‬‬ ‫همین رویکرد سبب واکنش های منفی برخی نیروهای‬ ‫ارزشی و رسانه های این جریان شد و در ادامه دامنه بحران و‬ ‫تنش به دو فیلم زندگی خصوصی و گشت ارشاد کشید؛ دو‬ ‫اثری که در نوروز اکران ش��ده بودند و به دلیل سوژه خاص و‬ ‫خوش ساخت بودن قابلی ت های بدی ب رای فروش نداشتند‪.‬‬ ‫گیشه انها نیز فصل رویایی فروش ب رای سینمای ای ران را نوید‬ ‫م ی داد و سالی پررونق را در نگاه سینماداران جای م ی داد‪ .‬اما‬ ‫اعتراض فراگیری که در هفته دوم عید درباره اکران این دو اثر‬ ‫به راه افتاد اگرچه در ابتدا با عنوان تب زودگذر بهاری از ان یاد‬ ‫شد اما کار اعتراض را به پشت درهای وزارت ارشاد‪ ،‬بهارستان‬ ‫(صحن مجلس) و حتی تریبون نماز جمعه کش��اند و فشار‬ ‫همه جانب ه ای بر ارشاد وارد شد؛ فش��اری که به توقیف دو اثر‬ ‫یاد شده و تغییر فضای اکران انجامید‪ .‬حوزه هنری از لیست‬ ‫تحریمی سخن به میان اورد و از اکران اثاری با قابلیت مناسب‬ ‫فروش در س��ینماهای تحت نظرش خودداری کرد‪ .‬بحران‬ ‫رویارویی سازمان سینمایی و حوزه هنری سالن های سینما را‬ ‫از رونق انداخت و اثاری ضعیف را به مرحله اکران رساند‪ .‬پیامد‬ ‫چنین شرایطی دلزدگی مخاطب از سینما و سالن های خلوت‬ ‫سینما بود؛ حتی دامنه این دلزدگی به جامعه سینمای ی نویس‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫غافلگیری های ‪ 91‬و امیدهای‪92‬‬ ‫افتتاحیه‬ ‫گذر از سال تنش‬ ‫به سال ثبات؟‬ ‫نیز کشید و اغلب تحلی ل ها و نقدها حکایت از سالی ب ی رونق‬ ‫در سینمای ای ران داشت که البته این مساله تا حدودی پس از‬ ‫تماشای فیلم ها در جشنواره س ی ام قابل پی ش بینی بود‪ .‬بحران‬ ‫اکران نوروز و تاخیر در نمایش اثار پ رامید گیش��ه یا انصراف‬ ‫برخی تهی ه کنندگان از اکران فیلم هایشان در کانون تنشی که‬ ‫در سینمای ای ران به وجود امده بود‪ ،‬اشتیاق به تماشای فیلم‬ ‫در سالن سینما را از بین برد و در این میان حتی فروش قابل‬ ‫پی ش بینی کاله قرمزی و بچه ننه نیز چندان تعجب ب رانگیز‬ ‫ارزیابی نشد‪.‬‬ ‫با این وجود در خیل اثاری که بدون یک روند ب رنامه ریزی‬ ‫شده و منطقی و با فاصله زمانی کوتاه از هم اکران م ی شدند‪،‬‬ ‫اثاری هم بودند که در درونمایه انها معناهای عمیقی وجود‬ ‫داشت؛ نقدهای دقیقی نسبت به جامعه مطرح م ی کردند و به‬ ‫لحاظ فرم و نبض روایت اثار خوش ریتم و استانداردی به شمار‬ ‫م ی امدند‪ .‬در میان اکران ی های سال ‪ 91‬تماشای کاله قرمزی‬ ‫و بچه ننه خاطره های مش��ترک چند نس��ل از این عروسک‬ ‫دوست داش��تنی را بازافرینی کرد و البته ای��ن بار تنها همان‬ ‫وجه خاطره اهمیت داشت و فرم سینمایی ضعیف بود‪ .‬خوابم‬ ‫م ی اد با چند شوخی عطارانی و ریسک حضور اکبر عبدی در‬ ‫نقش یک پیرزن تجربه متفاوتی در کمدی های سالیان اخیر‬ ‫محسوب م ی ش��ود که البته یک سوم پایانی فیلم همچون‬ ‫وصله ای نچسب به دو س��وم ابتدایی ان بود و فرصت خلق‬ ‫یک شاهکار را از عطاران گرفت‪ .‬گشت ارشاد به دلیل سوژه‬ ‫خاص خود و برخی کنایه های طنازانه و شوخ ی های پیامکی‬ ‫به عنوان فیلمی خوش ساخت و دارای دغدغه نمایانگر شد که‬ ‫البته قابلیت برداشت های متناقض از درونمایه ان سبب شد‬ ‫تا اعتراضاتی از سوی برخی نیروهای ارزشی به ان وارد شود و‬ ‫ب را در زمانی‬ ‫در میانه راه اکران و در شرایطی که فروشی خو ‬ ‫کوتاه تجربه کرده بود از ادامه نمایش محروم ش��د‪ .‬دیگر اثر‬ ‫بحث ب رانگیز سال‪ ،‬انتهای خیابان هشتم بود که شرایط ناگوار‬ ‫ادم های خود را در بستری از تنش و گزندگی روایت م ی کرد و‬ ‫پایانی به شدت تکان دهنده داشت که پیام های مهمی را به‬ ‫جامعه انعکاس م ی داد‪ .‬پیام هایی درباره لزوم توجه بیشتر به‬ ‫همدلی و همگرایی که در رفتار زنجیره انسانی و جوان فیلم‬ ‫نمایانگر م ی شود؛ چنان که حتی برخی از انها در تالش خود‬ ‫ب رای نجات ب رادر نیلوفر و دفاع از شرافت انسانی حتی تا پای‬ ‫مرگ نیز پیش م ی روند‪ « .‬ب ی خود و ب ی جهت» دیگر اثر مهم‬ ‫ی حوزه هنری قرار گرفت‪،‬‬ ‫سال ‪ 91‬است که در لیست تحریم ‬ ‫البته دلیل اصلی این اقدام حوزه مشخص نبود و فیلم نیز در‬ ‫همان محدوده هایی که از سوی حوزه موجب تحریم برخی‬ ‫فیلم ها عنوان شده بود شاید نم ی گنجید‪ .‬با وجود تحریم‪،‬‬ ‫فیلم اکران خوبی را تجربه کرد‪ « .‬ضد گلوله» از دیگر اثار‬ ‫جالب توجه سال ‪ 91‬بود که دلیل اهمیت اصلی خود نزد‬ ‫منتقدان س��ینمایی را از رویکرد ضد جریان خود گرفت‪.‬‬ ‫شخصیت س��لیم این بار از حضورش در فضای جبهه‬ ‫تنها در همان وجه تح��ول روحی مقطعی و تاثیرپذیری‬ ‫انی بهره داش��ت و پس از بازگش��ت به شهر و گذشت‬ ‫سال ها از ان دوران‪ ،‬این بار همگام با تغیی رات تکنولوژیک‬ ‫به ارتقای س��طح کاری خود اق��دام ک��رد و از کپی نوار‬ ‫کاست به رایت و تکثیر دی وی دی رسید‪ .‬یکی م ی خواد‬ ‫باهات حرف بزنه با رویکرد ترویج فرهنگ اهدای عضو‪،‬‬ ‫بی خداحافظی با توج��ه به روند صعود و نزول س��تاره‬ ‫موس��یقی پاپ رضا صادقی البته در بستری داستانی و‬ ‫نه برامده از واقعیت حال وی‪ ،‬روزهای زندگی با رویکردی‬ ‫به فعالیت پزش��کان صحرایی در روزهای جنگ هشت‬ ‫ساله‪ ،‬بغض با س��اختار منس��جم روایت و فیلمبرداری‬ ‫همس��و با ه راس و تنش دوش��خصیت جوان و بازتاب‬ ‫موقعیت خالءگونه انها در وضعیت س��راب گونه کشور‬ ‫ ترکیه‪ ،‬بوسیدن روی ماه با جذابیت نگاه نوتر به خانواده‬ ‫ش��هدا‪ ،‬پذی رایی ساده با تنوع ش��خصیت و ‪ 11‬ایستگاه‬ ‫روایی خود‪ ،‬من و زیبا در پرتو ش��رافت قص��ه و نگاه به‬ ‫عزاداری اباعبداهلل(ع)‪ ،‬گیرنده با روایت تالش حاج صمد‬ ‫ب رای رساندن نامه های مردمی به رئی س جمهور‪ ،‬میگرن‬ ‫با توانایی در خلق موقعی ت ه��ای دراماتیک چندگانه از‬ ‫وضعیت زنان‪ ،‬پله اخر با روایت ج��ذاب خود از وضعیت‬ ‫ش��رح حال گونه یک زن بازیگر و نمای��ش حالت های‬ ‫وی در بازی پس از مرگ ش��وهر و در نهایت یک سطر‬ ‫واقعیت با نمایش اسی ب های مهاجرت و فریب از طریق‬ ‫کالهبرداری اینترنتی از دیگر اث��اری بودند که قابلیت‬ ‫بحث داشتند‪ .‬اما صحبت درباره امیدهای سینمای ای ران‬ ‫در سال ‪ 92‬ساده تر به نظر م ی رسد‪ .‬اثاری چون دربند اثر‬ ‫تحسین شده پرویز شهبازی در جشنواره ‪ 31‬فیلم فجر‪،‬‬ ‫کالس هنرپیشگی به عنوان تجربه ای متفاوت و نواورانه‬ ‫در سینمای ای ران‪ ،‬زندگی مشترک اقای محمودی و بانو‬ ‫به دلیل جاذبه های داستانی‪ ،‬رستاخیز به عنوان اثری در‬ ‫بازتاب حماسه کربال‪« ،‬چ» با توجه به پیشینه مطلوب‬ ‫حاتم ی کیا در س��ینمای دفاع مقدس و دس��تمایه قرار‬ ‫دادن روزهای پایانی زندگی شهید چمران‪ ،‬خیابان های‬ ‫ارام با رویکرد طنازانه خود به مقوله سیاست و رفتارهای‬ ‫اجتماعی‪ ،‬تن ه��ای تنهای تنها ب��ا غافلگیری ویژه ای‬ ‫که ب رای اصحاب رسانه در جش��نواره ‪ 31‬داشت‪ ،‬پاداش‬ ‫س��اخته جنجالی کمال تبری��زی که امید اس��ت ب رای‬ ‫اصحاب رسانه در اکران خصوصی نمایش داده شود‪ ،‬برف‬ ‫روی کاج ها که در وضعیت اش��فته اکران ‪ 91‬به نمایش‬ ‫ی که اصغر فرهادی در فرانس��ه ساخت و‬ ‫درنیامد‪ ،‬فیلم ‬ ‫امید است با درایت مدیران فرهنگی امکان اکران داخلی‬ ‫پیدا کند و در نهایت اثر ارزشمند «محمد(ص)» ساخته‬ ‫مجید مجیدی که به دوران کودک��ی پیامبر اکرم(ص)‬ ‫م ی پردازد‪ ،‬لیست منتخبی هستند که مشتاقم در اکران‬ ‫‪ 92‬روی پرده ببینم‪g .‬‬ ‫‪53‬‬ ‫زهیر توکلی ‪ /‬نویسنده و شاعر‬ ‫فراز و فرود نوروز در ایران‬ ‫ایا نوروز جشنی ایرانی است و رابطه اش با دین اسالم چگونه‬ ‫است؟‬ ‫افتتاحیه‬ ‫‪ -1‬ایا عید نوروز س��نتی اس��ت اریایی؟ ایا ایینی اس��ت ک��ه از دین‬ ‫زرتشتی به یادگار مانده است؟ ایا جش��نی است ایرانی به طوری که م ی شود‬ ‫ان را یکی از اختصاصات ای ران به ش��مار اورد؟‬ ‫در پاس��خ‪ ،‬با هم بخوانیم این بخش از کتاب پژوهش��ی در اس��اطیر‬ ‫ایران‪ ،‬اثر دکت��ر مهرداد بهار را که یک��ی از مهم ترین مناب��ع تحقیق درباره‬ ‫اس��طوره های ای ران اس��ت‪:‬‬ ‫«اعیاد بازمانده از عهد باستان در ایران دو دس��ته اند‪ :‬یکی اعیاد دینی‬ ‫یا گاهنبارها که اعیادی از ان زرتش��تیان اس��ت و دیگ��ری اعیادی ملی که‬ ‫برجس��ته ترین انها نوروز‪ ،‬مهرگان و جشن سده اس��ت‪ ...‬اما علت انکه این‬ ‫اعیاد را به دینی و ملی بخش م ی کنیم این اس��ت که در اوس��تا س��خنی از‬ ‫عید نوروز و عید مهرگان و جش��ن س��ده نیس��ت‪ .‬در متون میانه نیز که از‬ ‫نوروز و مهرگان یاد م ی شود‪ ،‬از جشن س��ده ذکری نیست و این یک‪ ،‬سخت‬ ‫شگفت اور است‪ .‬اگر نوروز‪ ،‬مهرگان و جش��ن سده‪ ،‬هند و ایرانی بود‪ ،‬باید به‬ ‫نحوی در وداها و اوستا از انها یادی م ی ش��د و چنین نیست و تا پایان دوره‬ ‫اوستایی نیز اشاره ای بدان ها وجود ندارد‪ .‬به احتمال بسیار‪ ،‬این اعیاد‪ ،‬به ویژه‬ ‫نوروز و مه��رگان که به اعیاد اق��وام برزگر م ی ماند و نه اعی��اد اقوام گله دار‪،‬‬ ‫م ی بایست اعیادی سخت کهن در نجد ایران بوده باشند و از ان اقوام بومی‬ ‫ این سرزمین‪ ،‬اجداد غی ر اریایی ما بوده باش��ند‪ .‬این اعیاد به همراه سومریان‬ ‫به بی ن النهرین برده شدند و دو عید ازدواج مقدس و اکیتی را پدید اوردند که‬ ‫بعدها در بی ن النهرین این هر دو به صورت عیدی واحد در اغاز س��ال درامد‪،‬‬ ‫ولی در نجد ای��ران همچنان تا دوره اس�لامی‪ ،‬به ص��ورت دو عید جداگانه‬ ‫برق��رارمان��د‪...‬‬ ‫در عهد باستانی تمدن بی ن النهرین دو ایین ساالنه مهم وجود داشت‪:‬‬ ‫یکی ایین ازدواج مقدس بود و دیگری ایین اکیتی ک��ه بعدها اکیتو خوانده‬ ‫شد‪ .‬ایین ازدواج مقدس در اغاز بهار بود و به اس��طوره تموز و ایشتر مربوط‬ ‫م ی شد و ایین اکیتی معموال در اوایل پاییز برگزار م ی شد و به پیروزی مردوخ‬ ‫بر تیامت ارتباط داشت‪ .‬اما در هزاره اول پیش از میالد مسیح‪ ،‬این دو جشن‬ ‫ساالنه در هم امیخته بود و جشن واحدی در ماه نیس��ان برگزار م ی شد که‬ ‫اغاز س��ال به ش��مار م ی امد‪.‬‬ ‫این در حالی است که هیچ س��ند ودایی و اوستایی در دست نیست که‬ ‫جش��ن های نوروزی را در دوره هن��د و ایرانی در اغاز بهار نش��ان دهد‪ ،‬بلکه‬ ‫نش��انه هایی در دس��ت اس��ت که نزد هند و ایرانیان اغاز پاییز سراغاز سال‬ ‫ش��مرد ه م ی ش��ده اس��ت‪( ».‬صفحات ‪)496 – 495‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫نکات‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪54‬‬ ‫اعیاد بازمانده از عهد باستان در ایران دو دسته اند‪ :‬یکی‬ ‫اعیاد دینی یا گاهنبارها که اعیادی از ان زرتش�تیان است و‬ ‫دیگری اعیادی ملی که برجسته ترین انها نوروز‪ ،‬مهرگان و‬ ‫جشن سده است‬ ‫برخی م ی گویند روز نوروز‪ ،‬روزى اس�ت که رس�ول خدا ‪-‬‬ ‫صلى اهلل علیه و ال�ه ‪ -‬براى امام على – علیه السلام ‪ -‬در‬ ‫غدیر پیمان گرفت و مردم به والیت او اعتراف کردند‬ ‫ایین ازدواج مقدس در اغاز بهار بود و به اس�طوره تموز‬ ‫و ایشتر مربوط م ی شد و ایین اکیتی معموال در اوایل پاییز‬ ‫برگزار م ی شد و به پیروزی مردوخ بر تیامت ارتباط داشت‬ ‫تا اینجا دیدیم که اساسا در تمدن بی ن النهرین بوده که اغاز سال و بهار‬ ‫مقارن م ی شده اند نه در س��نت هند و ایرانی (ودایی – اوس��تایی)‪ .‬در هزاره‬ ‫اول پیش از میالد مس��یح (یعنی پانصد سال پیش از تاس��یس امپراتوری‬ ‫هخامنشی) جش��ن پاییزه ان تمدن به نام اکیتی و جش��ن اغاز بهار در ان‬ ‫تمدن (که اس��تاد از ان به عنوان جش��ن ازدواج مقدس یاد م ی کنند)‪ ،‬در هم‬ ‫امیخته اس��ت و جش��ن واحدی در اغاز ماه نیس��ان ش��کل داده است (ماه‬ ‫نیسان چند روز زودتر از اردیبهشت اغاز م ی شده اس��ت)‪ .‬اما سابقه برگزاری‬ ‫این ایین ازدواج مقدس در اغاز بهار به چه زمانی م ی رس��د؟ در صفحه ‪423‬‬ ‫همین کتاب‪ ،‬اس��تاد فقید‪ ،‬مهرداد بهار اورده است‪« :‬قدیمی ترین مدارک ما‬ ‫درباره ایین ازدواج مقدس‪ ،‬به هزاره س��وم پیش از مسیح و حتی محتمال به‬ ‫عصری مقدم بر ان م ی رسد‪( ».‬یعنی زمانی مابین دو هزار و پانصد تا هزار و‬ ‫پانصد سال پیش از هخامنشیان) ایشان پس از انکه بر اساس قدیم ی ترین‬ ‫مدارک موجود‪ ،‬توضیحاتی درباره این جشن اغاز سال در تمدن بی ن النهرین‬ ‫م ی دهد‪ ،‬م ی نویسد‪« :‬پس از این ازدواج مقدس که در اغاز هر سال به عنوان‬ ‫عید سال نو برپا م ی شد‪ ،‬الهه‪ ،‬سرنوشت شاه را طی سال اینده تامین م ی کرد‬ ‫و به او قدرتی الهی م ی بخش��ید تا باروری کش��تزارها و امنیت س��رزمین را‬ ‫تامین کند‪( ».‬صفحه ‪ )424‬در همین فصل م ی خوانیم‪« :‬در هزاره اول پیش‬ ‫از میالد مس��یح‪ ،‬در بابل‪ ،‬زمان این ایین بزرگ‪ ،‬در اغاز ماه نیسان به هنگام‬ ‫ورود خورشید به برج بره قرار داشت که یازده یا دوازده روز طول م ی کشید‪».‬‬ ‫و در پاورقی ذیل همین عبارات م ی خوانیم‪« :‬ظاهرا دوازده روز جش��ن اغاز‬ ‫سال برای خود منطقی اس��توار دارد‪ .‬از انجا که س��ال به دوازده ماه تقسیم‬ ‫م ی ش��د‪ ،‬از نوروز تا دوازدهم‪ ،‬هر روز نقش یک ماه را بر عهده داشت‪ .‬حتی‬ ‫در ادوار بعد در مسیحیت نیز دوازده روز فاصله میان عید کریسمس و عید‬ ‫تجلی‪ ،‬معرف دوازده ماه اینده سال بود‪ .‬این سنت را در اروپا‪ ،‬در هند باستان‬ ‫(در تمدن ودایی) و در سنت سرزمین چین نیز م ی توان دید‪ .‬در ایران نیز این‬ ‫عقیده وجود داش��ته اس��ت‪( ».‬صفحه ‪)425‬‬ ‫چنان که در نقل قول اغازین از همین کتاب دیدیم‪ ،‬ایین ازدواج مقدس‬ ‫به دو تن از خدایان به نام های تموز و ایشتر بازم ی گردد ولی ماجرا از این هم‬ ‫گسترده تر است‪« :‬داس��تان دموزی و اینین یا اینانا که بعدها تموز و ایشتر و‬ ‫پس از ان‪ ،‬مردوخ‪/‬اشور و ایشتر خوانده ش��دند‪ ،‬داستان ایزیس و ازیریس در‬ ‫مصر‪ ،‬داس��تان ادونیس و افرودیت که در اصل به مردم فنیقیه تعلق داشت‬ ‫و در قرن پنجم پیش از مس��یح به اتن رسید و داستان سیبل و اتیس که در‬ ‫اصل متعلق به فریجیه اس��یای صغیر بود و داستان س��یاوش و سودابه در‬ ‫ایران و داستان راماین در هند و حتی داستان یوسف و زلیخا (‪ )1‬همه به این‬ ‫برداشت انسان کش��اورز اعصار پیش از تاریخ بازم ی گردد‪( ».‬صفحات ‪425‬‬ ‫– ‪ )426‬مقصود استاد از برداشت انسان کشاورز اعصار پیش از تاریخ‪ ،‬تلقی‬ ‫انان از باطن متافیزیکی حیات گیاهی است‪ ،‬یعنی انها برای توضیح رویش‬ ‫دوباره گیاهان در بهار و باروری و به ثمر رس��یدن محصول‪ ،‬میان طبیعت و‬ ‫نیروهای متافیزیکی نسبتی برقرار م ی کردند‪ ،‬به طوری که ب ر اساس داستانی‬ ‫که هر سال طی ایین ازدواج مقدس به شکلی تمثیلی از نو اجرا م ی شد‪ ،‬ان‬ ‫اتفاق نخستین را که باعث باروری م ی شد و مربوط به قلمروی خدایان بود‪،‬‬ ‫از نو تجدید م ی کردند‪.‬‬ ‫در فصل دیگری از این کتاب نفیس‪ ،‬اس��تاد مهرداد بهار به مقایس��ه‬ ‫دو مقطع از تاریخ ایران م ی پردازد؛ یکی ایران باس��تان و دوران هخامنشیان‬ ‫و دیگری ای��ران عهد صفویه در زمان ش��اه عب��اس‪ .‬در اولی بن��ا بر نقوش‬ ‫تخت جمش��ید و نیز مهرهایی از دوره داریوش و خشایارشا و از همه مهم تر‬ ‫گزارش کزنفون‪ ،‬مورخ یونان باس��تان‪ ،‬چگونگی جش��ن اغاز سال را بررسی‬ ‫م ی کند و در دومی‪ ،‬بنا بر گزارش «سر ثاماس هربرت» که همراه «شرلی»‬ ‫به سفارت به ایران امده بوده و دو سال در ایران به سر برده و در ایام نوروز در‬ ‫اصفهان اقامت داشته (صفحات ‪ .)498 – 496‬اس��تاد با مقایسه این اسناد‪،‬‬ ‫اس��تمرار خصوصیاتی مش��ترک را در این جشن نش��ان داده است‪« :‬ایا این‬ ‫اشفتگی و اشوب در سرزمینی که مذهب ش��یعه و دین اسالم شدیدا بر ان‬ ‫حاکم بوده است‪ ،‬رخ نداده اس��ت؟ ایا این بدان معنا نیست که حتی تا زمان‬ ‫صفویه قوی��ا اداب کهن هنوز زنده بوده اس��ت و ایین بر ه��م ریختن نظم‬ ‫معمول جامعه در جریان نوروز‪ ،‬به روال هزاره های قبل از خود ادامه داش��ته‬ ‫اس��ت؟» (صفحه ‪)498‬‬ ‫چنان که م ی بینیم ایین نوروز‪ ،‬از نظر اصل و ریشه باستانی‪ ،‬نه مربوط‬ ‫به دین زرتشتی است نه حتی ایینی هند و ایرانی اس��ت‪ ،‬بلکه سابقه ان به‬ ‫پیش از ورود اقوام اریایی به فالت ایران بازم ی گ��ردد‪ .‬همچنین درم ی یابیم‬ ‫که این جش��ن‪ ،‬تنها متعلق به ایرانیان باس��تان نبوده اس��ت‪ ،‬بلکه به تعبیر‬ ‫اس��تاد مهرداد بهار «از هند تا مدیترانه ما به گونه ای از اسطوره برم ی خوریم‬ ‫که خدایان بارور کننده‪ ،‬همس��ر یا تابعی از ایزدبانوی ب��زرگ ابند‪( ».‬صفحه‬ ‫‪)426‬‬ ‫افتتاحیه‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ -2‬پس بهتر اس��ت که عید نوروز را ن��ه ایینی مربوط به زرتش��تیان‬ ‫قلمداد کنیم نه ان را ایینی حل شده در اس�لام بدانیم‪ .‬این ایین‪ ،‬یک سنت‬ ‫بوم ی اس��ت و اکنون‪ ،‬فارغ از معانی اس��طوره ای ان‪ ،‬جشن اغاز سال و ورود‬ ‫به بهار برای ما ایرانیان اس��ت چه س��نی چه ش��یعه چه یهودی چه ارمنی‬ ‫چه زرتشتی و چه اش��وری‪ .‬مثل همه س��نت های بوم ی و بیش از همه انها‪،‬‬ ‫نوروز مایه همبس��تگی ملی ما ایرانیان است‪ ،‬ممکن اس��ت به من اشکال‬ ‫بگیرید که بنا بر س��نت زرتش��تی «در شش��مین گاه افرینش‪َ ،‬فر َو َه رها به‬ ‫خواست خداوند به زمین فرود امدند و شکل و قالب مادی یافتند‪ .‬این نزول‬ ‫و ش��کل گیری‪ ،‬در پنج روز پایان س��ال انجام یافت‪ .‬ان گاه‪ ،‬بن��ا بر روایات‬ ‫مربوط به اس��طوره افرینش‪ ،‬بعدها مردم این ایام را به نام جشن َفر َو َه ر‪ ،‬عید‬ ‫س��اختند و معتقد بودند که فروهرهای نیاکان‪ ،‬هر س��ال میان خانمان خود‬ ‫نزول م ی کنند تا از خوشی و شادمانی‪ ،‬راستی و درستی‪ ،‬دینداری و پهلوانی‪،‬‬ ‫خیر و برکت‪ ،‬ثروت و ش��وکت بازماندگان خود ش��ادی کنند و انان را تبرک‬ ‫نمایند‪( ».‬وهاب ولی‪/‬میترا بصیری‪ ،‬ادیان جهان باس��تان‪ ،‬جلد سوم‪ :‬ایران‪،‬‬ ‫صفحه ‪ ،174‬پژوهشگاه علوم انس��انی و مطالعات فرهنگی‪ )1379 ،‬و ادامه‬ ‫بدهید‪« :‬نوروز بزرگ‪ ،‬روز ششم فروردین و بنا بر سنت‪ ،‬زادروز زرتشت است‪...‬‬ ‫مطابق با یک رس��اله پهلوی‪ ،‬در چنین روزی حوادث بسیاری از اغاز خلقت‬ ‫به بعد روی داده اس��ت که یکی از این حوادث مهم‪ ،‬تولد زرتشت است‪ ...‬در‬ ‫نوروز مراسم ی فراوان با ایی ن ها و ش��عائری زیاد انجام م ی شد که در نهایت‪،‬‬ ‫وابس��تگی اعتقادی مردم به طبیعت‪ ،‬احترام به عناصر و طلب خیر و برکت‬ ‫اهم این رازها و‬ ‫در اشکال کنایه امیز را بیان م ی کرد‪ .‬هفت سین و س��بزه از ّ‬ ‫کنایات است‪ .‬از دیگر مراسم بسیار مش��هور و معتبر نوروز‪ ،‬رسم شس ت وشو‬ ‫و غسل بوده است‪ .‬در نوروز‪ ،‬مردم به پیروی از سنن دینی‪ ،‬جهت حلول سال‬ ‫نو به شس ت وشو و غس��ل م ی پرداختند‪ ...‬در سفره ویژه نوروز‪ ،‬نهادن اب نیز‬ ‫بسیار اهمیت داش��ت‪ ،‬چون معتقد بودند که ارواح درگذش��تگان یا فروهرها‬ ‫موجب خیر و برکت و افزونی گیاه و اب در ان سال م ی شوند و ادعیه ویژه ای‬ ‫جهت خرداد امشاس��پند که نگهبان اب و امردا ِد امشاس��پند که نگهبان و‬ ‫سرپرس��ت گیاه بود‪ ،‬م ی خواندند‪( ».‬همان‪ ،‬صفحات ‪)177 – 176‬‬ ‫پاس��خ خواهم داد که همه اینها به سنت زرتش��تی بازم ی گردد و ماخذ‬ ‫ان نیز متون دینی فارس��ی میانه (زبان پهلوی) است که تالیف بخشی از ان‪،‬‬ ‫متعلق به دوران ساسانی و بخش��ی دیگر متعلق به قرون اولیه پس از ورود‬ ‫اسالم به ایران بوده اس��ت‪ ،‬واال چنان که در نقل قول ها از کتاب «پژوهشی‬ ‫در اساطیر ایران» اثر اس��تاد مهرداد بهار دیدیم‪ ،‬نه در ماخذ اوستایی و نه در‬ ‫وداها اثری از نوروز نیست‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬متولیان دین زرتشتی‪ ،‬به مالحظه‬ ‫رواج س��نت نوروز در میان ایرانیان‪ ،‬توضیحی برای این ایین بر اساس نظام‬ ‫جهان ش��ناختی دین زرتش��تی ارائه کردند‪ .‬این کار یکی از نقش های بسیار‬ ‫مهم اجتماعی‪ -‬تاریخی ادیان در جوامع اس��ت و اگر دین��ی نتواند در قلمرو‬ ‫دعوت خود‪ ،‬توضیحی نظام مند از اداب و رس��وم و باورهای س��نتی و بوم ی ‬ ‫مردمان عرضه کند‪ ،‬پای��دار نخواهد ماند (البته این توضی��ح‪ ،‬لزوما به تایید‬ ‫منجر نم ی ش��ود‪).‬‬ ‫همین کار در تش��یع هم صورت پذیرفته اس��ت‪ .‬کتاب مفاتیح الجنان‬ ‫اگر نگوییم معتبرترین مجموع��ه روایی درباره ادعیه‪ ،‬زیارات و اداب عبادی‬ ‫مخصوص س��اعات و روزها در میان شیعیان است‪ ،‬دس��ت کم مقبول ترین‬ ‫انهاس��ت و گرداورنده ان یعنی مرحوم حاج ش��یخ عباس قم��ی – که خدا‬ ‫رحمتش کند – از اخرین بازمانده های سلسله س��نتی علم حدیث در تشیع‬ ‫بوده است و در دوس��تاری و سرس��پردگی خانواده پیامبر – صل ی اهلل علیه و‬ ‫اله – از نشانه های نادر الوجود روزگار‪ .‬در این کتاب‪ ،‬درباره اعمال عید نوروز‬ ‫چنین م ی خوانیم‪« :‬حضرت صادق – علیه الس�لام – به مع لّ ی ابن خنیس‬ ‫تعلیم فرموده که چون روز نوروز ش��ود‪ ،‬غس��ل کن و پاکیزه ترین جامه های‬ ‫خود را بپوش و به بهترین بوهای خوش خود را خوش��بو گردان و در ان روز‬ ‫روزه بدار پس چون از نماز پیشین و پسین و نافله های ان فارغ شوی‪ ،‬چهار‬ ‫رکعت نماز بگذار‪ ،‬یعنی ه��ر دو رکعت به یک س�لام و در رکعت اول بعد از‬ ‫حمد ده مرتبه سوره «انّا انزلناه» بخوان و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه‬ ‫س��وره «قل یا ایها الکافرون» و در رکعت س��وم بعد از حمد‪ ،‬ده مرتبه سوره‬ ‫«قل هو اهلل احد» و در رکعت چهارم بعد از حمد ده مرتبه س��وره «قل اعوذ‬ ‫برب الناس» بخوان و بعد از نماز به س��جده ش��کر‬ ‫برب الفلق» و «قل اعوذ ّ‬ ‫ّ‬ ‫ب��رووای��ندع��ارابخ��وان‪:‬‬ ‫« اللّهم صل علی محمد و ال محمد االوصیاء المرضیین و علی جمیع‬ ‫انبیائک و رس��لک بافضل صلواتک و بارک علیه��م بافضل برکاتک و صل‬ ‫علی ارواحهم و اجس��ادهم‪ .‬اللّهم بارک علی محم��د و ال محمد و بارک لنا‬ ‫ش��رفته و ّ‬ ‫عظم��ت خطره‪ .‬اللّهم بارک‬ ‫فی یومنا هذا الّذی ّ‬ ‫کرمته و ّ‬ ‫فضلته و ّ‬ ‫وسع علی فی رزقی‪ .‬یا‬ ‫لی فیما انعمت به علی ح ّت ی الاش��کر احدا غیرک و ّ‬ ‫فالیغیبن ع ّن ی عونک و حفظک و‬ ‫ذا الجالل و االکرام‪ .‬اللّهم ما غاب ع ّن ��ی‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ما فقدت من ش��یء فالتفقدنی عونک علیه ح ّت ی الاتکل��ف ما الاحتاج الیه‬ ‫یا ذاالجالل و االکرام‪ :‬بارخدایا! درود فرس��ت بر محمد و خاندان محمد‪ ،‬ان‬ ‫جانشینان پسندیده و بر تمام پیامبران و فرستادگانت به برترین درودهایت و‬ ‫برکت خود را بر ایشان فرود اور برترین برکت هایت را و درود بفرست بر ارواح‬ ‫و اجسادشان‪ .‬بارخدایا! برکتت را فرود اور بر محمد و خاندان محمد و در این‬ ‫امروزمان به ما برکت ببخش‪ ،‬روزی که برتری دادی ان را و بزرگ داش��تی و‬ ‫بلند مرتبه دانست ی اش و منزلتش را عظیم ش��مردی‪ .‬بارخدایا! هرچه از باب‬ ‫نعمت خویش به من ارزانی داشتی‪ ،‬برای من مبارک گردان تا به جایی برسم‬ ‫که جز تو سپاس��گزار هیچ کس نباشم و رزق و روزی ات را بر من بگستر‪ ،‬ای‬ ‫صاحب جالل و بزرگواری‪ .‬بارخدایا! انچه بر من پوشیده است‪( ،‬باکی نیست)‬ ‫مبادا که یاری و نگاهداری تو از م��ن پنهان بماند و هرچ��ه گم م ی کنم‪ ،‬تو‬ ‫مفقود نفرما یاری ات را تا به جایی برسم که خود را به زحمت و تکلف نیندازم‬ ‫برای چیزی که احتیاج واقعی من به ان نیست‪ ،‬ای صاحب جالل و بزرگواری!‬ ‫«چون چنین کنی‪ ،‬گناهان پنجاه ساله ات امرزیده شود‪».‬‬ ‫ای��ن روای��ت را اولی��ن ب��ار در ق��رن پنجم هجری‪ ،‬ش��یخ طوس��ی‬ ‫(یک��ی از ارکان فقه ش��یعه) در کت��اب « مصب��اح المتهجد» نق��ل کرده‪،‬‬ ‫(ن��ک‪ :‬رس��ول جعفری��ان‪ ،‬ن��وروز در فرهن��گ ش��یعه‪ ،‬پای��گاه اینترنت��ی‬ ‫درگاه) س��پس ب��ه ش��کل مبس��وط تری در کت��اب «المه ّذب الب��ارع فی‬ ‫ش��رح المختص��ر النافع» نوش��ته ابن فه��د حلّ ��ی از فقهای بزرگ ش��یعه‬ ‫در ق��رن نهم نقل ش��ده اس��ت‪ .‬در این ش��کل مبس��وط روای��ت‪ ،‬حضرت‬ ‫امام جعفر صادق – علی ه الس�لام – م ی فرماید‪:‬‬ ‫«روز نوروز‪ ،‬روزى است که رس��ول خدا ‪ -‬صلى اهلل علیه و اله ‪ -‬براى‬ ‫امام على – علی ه السالم ‪ -‬در غدیر پیمان گرفت و مردم به والیت او اعتراف‬ ‫کردند‪ .‬خوشا به حال کس��ى که بر ان پیمان باقى ماند و بدا به حال کسى‬ ‫که ان عهد را شکس��ت‪ .‬روز نوروز‪ ،‬روزى است که رسول خدا (ص) امام على‬ ‫(ع) را به وادى جن فرس��تاد و او بر انها عهدها و پیمان ها گرفت‪ .‬روز نوروز‪،‬‬ ‫روزى اس��ت که امام على(ع)‪ ،‬بر خوارج غلبه یافت و ذوالثدیه را کشت‪ .‬روز‬ ‫نوروز‪ ،‬روزى اس��ت که قائم ما از اهل بیت (ع) قیام خواهد کرد و خداوند او را‬ ‫بر دجال پیروز خواهد کرد و دجال را بر کناس��ه کوفه به دار خواهد زد‪ .‬هیچ‬ ‫نوروزى نخواهد امد ج��ز انکه ما انتظار فرج��ى در ان داریم‪ .‬این از روزهاى‬ ‫متعلق به ماست که فارس��یان ان را حفظ کردند و شما (عرب ها) ان را ضایع‬ ‫کردید‪ .‬یکى از انبیاى بن ى‏اسرائیل از خدایش خواست تا قومى را که چندین‬ ‫‪55‬‬ ‫افتتاحیه‬ ‫هزار بودند و از ترس مرگ از دیارش��ان خارج شده بودند‬ ‫و خداوند انه��ا را میرانده بود‪ ،‬زنده کن��د‪ .‬خداوند به وى‬ ‫فرمود‪ :‬ب��ر قبرهاى انان اب بریز‪ .‬او در ای��ن روز‪ ،‬بر قبور‬ ‫انها اب ریخت و انها که س��ى هزار تن بودند زنده شدند‪.‬‬ ‫همین امر س��بب ش��د تا ریختن اب در روز نوروز س ّنت‬ ‫شود‪ ،‬امرى که سبب ان را جز راسخان در علم نم ى‏دانند‪.‬‬ ‫روز نوروز‪ ،‬اول سال فارسیان اس��ت‪ .‬معلى م ى‏افزاید‪ :‬ان‬ ‫حضرت‪ ،‬این مطالب را بر من امال کرد و من از امالى ان‬ ‫حضرت ان را نوش��تم‪( .‬نک‪ :‬همان منبع)»‬ ‫من در اینجا ن��ه قصد اثبات صح��ت این روایت را‬ ‫دارم و نه صالحیتش را دارم‪ .‬این ق��در م ی دانم که برخی‬ ‫روایات مربوط به نوروز‪ ،‬سمت و سوی این روایت را تایید‬ ‫م ی کند و برخی دیگر‪ ،‬معارض ان است‪ ،‬ولی هرچه باشد‪،‬‬ ‫این یک نکته قطعی است که ایین نوروز در اسالم ایرانی‬ ‫و به طور خاص در تش��یع‪ ،‬توضیحی یاف��ت و جایگاهی‬ ‫پیدا کرد به طوری که یک شیعه معتقد م ی تواند با تکیه‬ ‫بر سنت روایی مذهب خویش‪ ،‬به نوروز به مثابه یک روز‬ ‫وی��ژهب��رایعب��ادتخ�� ادن��گاهکن��د‪.‬‬ ‫نکته بسیار جالب‪ ،‬تشابهی اس��ت که میان شکل‬ ‫مبسوط روایت نقل ش��ده از مع لّ ی ابن خنیس با گزارش‬ ‫سنت زرتش��تی دیده م ی شود‪ ،‬یعنی در س��نت زرتشتی‪،‬‬ ‫نوروز‪ ،‬س��الگرد ی��ک سلس��له اتفاقات ب��زرگ از جمله‬ ‫تولد زرتش��ت پیامبر اس��ت و در این روای��ت نیز نوروز‬ ‫س��الگرد اتفاقات بزرگی مانند اعالم جانش��ینی حضرت‬ ‫امی ر المومنین – علی ه الس�لام – در روز غدی ر خم دانسته‬ ‫شده یا انکه ایین اب افش��اندن در نوروز‪ ،‬رمزگشایی شده‬ ‫و به ایه ‪ 243‬سوره بقره و قصه ای که این ایه به طور گذرا‬ ‫گفته‪ ،‬ارجاع داده شده است‪ .‬برای کس��ی که بخواهد از‬ ‫بیرون به این دو س��نت دینی نگاه کند‪ ،‬قابل فهم است‬ ‫که در تطور حیات دینی‪ ،‬این ایین در هر یک از دو دین‬ ‫معنای خاص خود را یافته اس��ت‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫‪ -3‬پ��س از هم��ه ای��ن توضیح��ات‪ ،‬ی��ک نگاه‬ ‫واقع بینانه کافی اس��ت تا تصدیق کنیم که در زمانه ما‪،‬‬ ‫ایین نوروز برای اکثر ایرانیان‪ ،‬جنبه دینی یا اس��طوره ای‬ ‫ندارد‪ ،‬بلکه یک جشن ملی اس��ت‪ ،‬ان هم نه به مفهوم‬ ‫خاص سیاسی جشن ملی‪ ،‬بلکه به معنی جشن عمومی‬ ‫که اکثریت قریب به اتفاق مردم به ان پایبندند‪ .‬فواید ان‬ ‫هم یکی‪ ،‬دو تا نیست؛ از ابراز شادی گرفته که متاسفانه‬ ‫در فرهنگ امروز ما کمبود ایی ن های ویژه ان احس��اس‬ ‫م ی شود تا فراهم ش��دن امکان س��فر در ایام تعطیالت‬ ‫در فصلی که هم م��ردم مناطق سردس��یر م ی توانند به‬ ‫مناطق گرمس��یر بروند و هم عکس ان صادق اس��ت تا‬ ‫دید و بازدید عید که در ریزه کاری های ان نیز زیبای ی های‬ ‫بزرگی هس��ت مثل اینک��ه کوچک ترها زودت��ر به دیدار‬ ‫بزرگترها م ی روند و بزرگترها عیدی م ی دهند و مثال بنده‬ ‫که س ی و پنج س��اله ام در کنار پسرم هر دو از پدرم عیدی‬ ‫م ی گیری��م و این تذکر چه زیباس��ت ک��ه پدربزرگ‪ ،‬پدر‬ ‫نوه اش هم هست و پسر‪ ،‬اگرچه اکنون خود پدر فرزندی‬ ‫اس��ت‪ ،‬فراموش نکند که همیشه پس��ر و کوچک پدر و‬ ‫مادرش خواهد بود (و ّقروا کبارک��م وارحم��وا صغارک��م)‪.‬‬ ‫تک تک این موارد از نظر همه ادیان پس��ندیده اند‬ ‫و برخی از انها مثل صله رح��م از بزرگترین اداب اخالقی‬ ‫دین اسالم هم هس��تند‪ .‬پس بگذاریم ه ر کس با توضیح‬ ‫خاصی که خودش دارد‪ ،‬در این جش��ن ملی حضوری به‬ ‫همبرس��اند‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪56‬‬ ‫(‪ )1‬البته عموم مسلمانان بر اساس باور به حجیت ظواهر قران‪،‬‬ ‫فارغ از هر گونه امکان تاویل رمزی قصص قران از جمله قصه حضرت‬ ‫یوس��ف – علی ه الس�لام – ابتدا واقعی بودن ان را م ی پذیرند و سپس‬ ‫درباره ابعاد رمزی ان س��خن م ی گویند‪g .‬‬ ‫مصطفی شوقی ‪ /‬دبیر گروه جهان اسالم‬ ‫سلفی ها‬ ‫بیم و امید های جهان اسالم‬ ‫وقتی محمد المرس��ی وارد کاخ ریاس��ت جمهوری‬ ‫ش��د و به اتاق کار مبارک رفت به یاد روزگاری افتاد که در‬ ‫زندان امنیتی یاران او در اخوان المسلمین شکنجه و اعدام‬ ‫می شدند‪ .‬راشد الغنوشی ‪ 72‬ساله از جمعیت پاسدار قران‬ ‫که ان را تاس��یس کرد تا جنبش فراگیر النهضه که پیرو‬ ‫اسالم سیاس��ی اخوان المس��لمین بود راهی طوالنی را‬ ‫پیمود تا اینکه دولت بعد از بن علی را‪ ،‬تونس تاسیس کند‪.‬‬ ‫بشار اسد‪ ،‬پسر پدر ملت سوریه‪ ،‬اگرچه جراحی ظ ریف چشم‬ ‫رابهخوبیانجاممی دهدامابهزخمعمیقیکهتروریس ت ها‬ ‫به کش��ورش زده اند مثل یک فرمانده سیاس��تمدار نگاه‬ ‫می کند تا پزشک جراح چشم؛ که حاال او باید دست و پای‬ ‫قطع شده سوریه را به هم پیوند زند‪.‬‬ ‫بحرین مروارید خلیج فارس به سنت حاکمان خود‬ ‫س��نی مذهب اس��ت اما در درون عش��ق به اهل بیت(ع)‬ ‫همانند بیرق این کشور رنگ خون گرفته‪ ،‬اصالح طلبان‬ ‫و انقالبی های دوگانه ای را در بحرین به وجود اورده اند که‬ ‫دولت ال خلیفه به بهترین نحو ممکن از ان سود می برد؛ در‬ ‫اینجا حتی راهپیمایی ‪ 300‬هزار نفری بحرینی ها تنها یک‬ ‫شعار داشت و ان هم «اسقاط نظام» بود‪ .‬در لندن این شهر‬ ‫چندملیتی یک چیز بیشتر از هر چیزی تنوع زیستی ان‬ ‫را مشخص می کند؛ مسلمانان‪ .‬علی از پاکستان در قطار‬ ‫متروی لندن در گوشی اپل خود ب رنامه قرائت قران را ریخته‬ ‫و بی تکلف هر روز وقتی از خانه بیرون می اید چند ایه ای از‬ ‫قران را می خ واند‪ .‬این اما همه مسلمانی لندنی ها نیست‪...‬‬ ‫دنیای اسالم امروز در پیچ تاریخی بزرگی قرار دارد‪،‬‬ ‫امسال انچه در دنیای اس�لام رخ داد‪ ،‬تحولی ساختاری را‬ ‫جغ رافیای جهان اس�لام ایجاد کرد‪ .‬تحوالت شتاب الود‪،‬‬ ‫نسبت جوامع اسالمی را با اسالم سیاسی از انقالب های‬ ‫سال ‪ 2010‬مش��خص ساخت‪ .‬در بس��یاری از کشورهای‬ ‫انقالب��ی دولت ه��ای انقالبی ‪ -‬اس�لامی ی��ا ائتالفی‬ ‫از جریان های اس�لامی‪ ،‬دولت س��ازی به ش��یوه مدرن را‬ ‫در دس��تورکار قرار دادند‪ ،‬به صورتی که طعنه بس��یاری از‬ ‫جریان های مخالف را متوجه خود ساخت‪ ،‬چه انکه از نظر‬ ‫گروه های ناسیونالیس��تی با گرایش های چ��پ‪ ،‬از درون‬ ‫نکات‬ ‫محافظه کاری دولتی مدرن بی��رون نمی اید‪ ،‬با این حال‬ ‫اقبال جریانات اسالمی گرچه باعث تضاد هایی در درون‬ ‫ج وامع اسالمی شد اما یک رخداد بزرگ را نیز به همراه داشت‬ ‫که گروه های محافظه کار اسالمی مثل جریانات سلفی از‬ ‫مراکز خیریه و مساجد به پارلمان و دولت دست پی دا کردند‬ ‫تا بیم و امیدهای زیادی را به همراه اورند‪.‬‬ ‫این مطلب نگاهی به حضور جریانات اس�لامی و‬ ‫تحوالت جهان اسالم در برخی از کشورهای اسالمی دارد‪.‬‬ ‫انقالب موتورهای فضاپیما‬ ‫محمد المرسی گرچه از اسالم س��نتی در روستای‬ ‫عدوه استان شرقیه برخاست‪ ،‬اما با پیوستن به جریان فکری‬ ‫اخوان المس��لمین‪ ،‬راه مبارزه را در پیش گرفت‪ .‬اخوانی ها‬ ‫بیشتر از انکه گروهی مس��لح و انقالبی باشند‪ ،‬جریانی‬ ‫عقیدتی هستند که تئوری بازگشتن به خویشتن اسالمی‬ ‫و تمدن بزرگ اسالمی را دنبال می کنند‪ .‬محمد المرسی از‬ ‫نسلی برخاس��ت که در این راه در کنار اموزه های انقالبی‬ ‫و مکتبی‪ ،‬درس خواندن را پیش روی خود داش��ت‪ .‬وی به‬ ‫امریکا رفت و دکترای موتورهای فضاپیما را از دانش��گاه‬ ‫کالیف رنیای جنوبی گرفت که پ��س از پایان تحصیالت‬ ‫در این دانشگاه نیز به تدریس مش��غول بود‪ .‬این نسل از‬ ‫اخوانی ها تحصیلکرده ترین های مصر هستند‪ ،‬شاید به‬ ‫همین دلیل است که اگر نگاهی به اعضای دفتر سیاسی‬ ‫یا ش��ورای مرکزی حزب ازادی و عدالت بیندازید‪ ،‬دو جین‬ ‫دکتر و مهندس را در ان می یابید‪ .‬انقالب مصر‪ ،‬اخوانی ها‬ ‫را که سال ها علیه چهار رئی س جمهور و یک پادشاه مبارزه‬ ‫کرده بودند‪ ،‬به قدرت نش��اند‪ ،‬اما دیری نپایید که ازادی و‬ ‫عدالت حزب محمد المرس��ی در درون خود اخوان نیز با‬ ‫چالش هایی مواجه شد؛ از س��وی دیگر گروه های ملی و‬ ‫چپی که گرایش های لیب رال داش��تند نمی توانس��تند در‬ ‫انقالبی که مدعی ان بودند‪ ،‬دولتی اس�لامی را روی کار‬ ‫ببینند؛ پس کارشکنی ها شروع شد؛ تحوالت شتاب زده در‬ ‫مصر مخصوصا پس از وقایع شهر پورت سعید وارد مرحله ‬ ‫حساسی شد تا المرس��ی قانون اختیارات خود تا تصویب‬ ‫در ابتدای ریاست جمهوری المرسی بود که نامه محب ت امیزش به رئی س جمهور‬ ‫رژی م صهیونیستی در معرفی سفیر نش�ان داد که عملگرایی او و دستیارانش در‬ ‫ارمانگرایی تاریخی اخوان ی ها هیچ توافقی با هم ندارند‬ ‫نقش ترکیه با پشتیبانی سیاس�ی و نظامی از گروه های تروریست که عمدتا‬ ‫از باقیمانده تشکیالت القاعده نظیر جبهه النصره است‪ ،‬بر دامنه اختالفات میان‬ ‫گروه های درگیر افزوده است‬ ‫دکتر هلباوی می گوید که س�لف ی های اروپا اهل شریعت نیستند و بیشتر تابع‬ ‫احساس ارمانگرایانه خود م ی باشند‪ .‬او از تجرب ه ای شخصی م ی گوید که گروهی‬ ‫از جوانان مسلمان‪ ،‬دور شیخی سلفی جمع ش�ده بودند که از اموزه های جهاد با‬ ‫انها سخن بگوید‪ ،‬که فرجام انها کشته شدن در سوریه و مالی بود‬ ‫افتتاحیه‬ ‫النهضه در تونس‪ ،‬نتوانست؟!‬ ‫اسالم جهانی‬ ‫اسالم امروز نه به عنوان یک مکتب فکری که نمادی از مبارزه نیز است‪ .‬رشد اسالمگرایی در چند‬ ‫سال اخی ر‪ ،‬نه در کشورهای اسالمی که در اروپای مسیحی نیز چمشگیر بوده‪ .‬این روزها اگر در خیابان‬ ‫شه ر های بزرگ اروپایی قدم بزنید افرادی را می بینید که با نمادهای اسالمی که به همراه دارند‪ ،‬از نوع‬ ‫پوشش تا اصالح سر و صورت‪ ،‬در حال کار عادی هستند‪ .‬اروپا بیشتر از هر زمان دیگری مسلمانان را در‬ ‫خود پذیرفته است‪ ،‬این البته به معنای همراهی دولت های اروپایی با مسلمانان نیست که در بسیاری‬ ‫از مواقع انجمن های اسالمی حتی نمی توانند یک عبادتگاه یا مسجد در شهر خودشان داشته باشند‪.‬‬ ‫در این میان اما واقعیتی مهم میان جوامع اسالمی وجود دارد؛ رشد سلفی گری در اروپا و ایجاد‬ ‫کانون های فکری سلفی در کشورهای متعدد اروپایی‪ ،‬شیوه ای و مسلکی تند از اسالم را میان اروپایی ها‬ ‫به نمایش می گذارد‪ .‬کمال هلباوی‪ ،‬متفکر مصری که روزگاری خود از رهب ران اخوان المسلمین بوده‪،‬‬ ‫می گوید که رشد سلفی گری در اروپا با انچه سلفی گری در کشورهای خاورمیانه است‪ ،‬متفاوت می باشد‪،‬‬ ‫چه انکه سلفی های اروپا در نوع زندگی خود با ازادی بیش��تری مواجه هستند و در تضاد های موجود‬ ‫روابط اجتماعی اروپا گم می شوند‪ .‬این شیوه در مورد گروه های افراطی مسیحی نیز وجود دارد که دچار‬ ‫جزم اندیشی و فرار از واقعیت هستند‪ .‬دکتر هلباوی می گوید که سلفی های اروپا اهل شریعت نیستند و‬ ‫بیشتر تابع احساس ارمانگرایانه خود می باشند‪ .‬او از تجربه ای شخصی می گوید که گروهی از ج وانان‬ ‫مسلمان‪ ،‬دور شیخی سلفی جمع شده بودند که از اموزه های جهاد با انها سخن بگوید‪ ،‬که فرجام انها‬ ‫کشته شدن در سوریه و مالی بود‪ .‬به نظر می رسد کانون های سلفی گری با سربازگیری از ج وانان اروپایی‪،‬‬ ‫ب رای انچه جهاد مقدس می گویند‪ ،‬به اسالم جهانی که در حال رشد است ضربه ای شدید وارد می کنند‪.‬‬ ‫از مصر تا تونس‪ ،‬از سوریه تا لندن و از مالی تا بحرین و شرق اسالمی‪ ،‬انچه امروز جهان اسالم را‬ ‫تهدید می کند‪ ،‬قرائت های تند و رادیکال از اسالم است‪ .‬در بهار اسالم سیاسی که گروه های اسالمی در‬ ‫راه دولت سازی تالش می کنند‪ ،‬سلفی ها مهم ترین مانع هستند‪g.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫می گویند اهالی ساحل به میانه روی و محافظه کاری معروف هستند اما در تونس این گونه نبود‪،‬‬ ‫حتی گروه های مبارز نیز از سرعت عمل انقالبی مردم تونس غافلگیر شدند‪ .‬شاید به همین دلیل بود‬ ‫پس از سرنگونی بن علی انقالب بی رهبر تونس ب رای بازگشت رهب ران خود از تبعید لحظه شماری‬ ‫می کرد‪ .‬انها انقالب خود را به رهب ران مبارز خود تحویل دادند‪ .‬پس از ان بود که راشد لغنوشی‪ ،‬رهبر‬ ‫حزب اسالمگرای النهضه تونس پس از بیش از ‪ ۲۰‬سال دوری به کشورش بازگشت‪ .‬وی هدف خود‬ ‫را مشارکت در امر سیاسی تونس عنوان کرد؛ مشارکتی که با برگزاری انتخابات مجلس موسسان و‬ ‫انتخاباتپارلمانی بهپیروزینهایی النهضهمنجرشد‪.‬البتهدراینجاگروه هایملی ‪-‬چپوحزبحاکم‬ ‫که با سیاست های سکوالریستی خود به شدت مخالف اسالمگرایان بودند‪ ،‬علم مخالفت با النهضه را‬ ‫به دست گرفتند‪ .‬در این میان همانند مصر‪ ،‬جریان اسالم سلفی در تونس که سال ها در کنج مساجد و‬ ‫محافل نشسته بود و هیچ اقدام سیاسی نمی کرد‪ ،‬به عرصه سیاست پا گذاشت؛ گرچه به مجلس این‬ ‫کشور راهی نیافت‪ ،‬اما به عنوان گروه فشاری علیه احزاب سیاسی از جمله النهضه برخاست به صورتی‬ ‫که بسیاری انچه از ناارامی هایی که اواخر سال‪ 2012‬در تونس صورت گرفت را ناشی از گروه های سلفی‬ ‫حاضر در تونس عنوان می کنند‪ .‬این جرقه با ترور «شکری بلعید»‪ ،‬رهبر حزب معارض ملی گراهای‬ ‫دموکراتیک اتش به جان دولت اسالمگرای تونس زد تا جایی که شکاف میان گروه های سیاسی در‬ ‫تونس در میان جریان اسالمگرا با چپگراها را باال برد‪ .‬انچه از ترور شکری بلعید به نظر می رسد‪ ،‬فتوای‬ ‫قتل او توسط روحانیون سلفی بود‪ .‬به نظر می رسد سایه سلفی گری در تونس همانند مصر اینده این‬ ‫کشور را تیره ساخته است‪ .‬در عرصه داخلی این همه مشکالت تونس نیست‪ ،‬چه انکه از نظر اقتصادی‪،‬‬ ‫تونس انقالبی با تونس بن علی تفاوت چندانی نکرده است‪ .‬اگر عامل اصلی انقالب‪ ،‬خود سوزی محمد‬ ‫بوعزیزی به دلیل مسائل اقتصادی و فساد حاکم بر این کشور‪ ،‬بن علی را به سقوط کشانید‪ ،‬مشکالت‬ ‫مردم انتقادات از دولت تونس را باال برده است‪ .‬در عرصه بی ن المللی امریکا با بیم و امید به تحوالت‬ ‫تونس می نگرد‪ .‬گرچه راشد الغنوشی رفتار دوگانه ای را در پیش گرفته است و با میانه روی خود و حضور‬ ‫در برخی مصاحب ه ها و نشس ت ها پال س های مثبتی به غرب می دهد‪ ،‬اما او کسی است که از حمله به‬ ‫بن بست سوریه‬ ‫حاج قاسم سلیمانی در مورد سوریه نکته ای ظریف گرفته است؛ او می گوید که اگر یک همت‬ ‫یا خ رازی در سوریه بود‪ ،‬این کشور این گونه نمی شد‪ .‬مشکل نظام سوریه نیز دقیقا از همی ن جا نشات‬ ‫می گیرد؛ ادم ها‪ .‬بشار اسد از بسیاری از رهب ران عرب‪ ،‬مدرن تر و اصالح طلب تر است تا جایی که وقتی‬ ‫او به حکومت رسید با تمام سختی هایش‪ ،‬سیستم سنتی سوریه را تغییر داد و گام در راه اصالحات‬ ‫نهاد‪ .‬این مساله را می توان در یکی از بزرگترین اقدامات او‪ ،‬یعنی تغییر اقتصاد بسته سوسیالیستی‬ ‫سوریه که در زمان پدرش‪ ،‬حافظ اسد ساخته شده بود به یک اقتصاد باز و غی ر سوسیالیستی دانست‪.‬‬ ‫به همین دلیل بود که سرمایه گذاری خارجی در کشور‪ ،‬رشد بسیار زیادی کرد و کشورهای همسایه‪،‬‬ ‫سوریه را به عنوان بازاری مهم در استراتژی خود لحاظ کردند‪ .‬در این میان تغییر مسیر غی ر طبیعی‬ ‫توفان تحوالت ع ربی به سوریه این کشور را با یک بحران بی ن المللی مواجه ساخت‪ .‬در ابتدا مردم کشور‬ ‫به شیوه انقالب های ع ربی عمل می کردند‪ ،‬اما به یکباره نیروهای مسلح قوی – مذهبی اعتراضات‬ ‫را به جنگ مسلحانه کشاندند‪ .‬ماجرا از انجا شروع ش��د که تظاه راتی در شهرهای مختلف سوریه‬ ‫نظیر حمات‪ ،‬جبله‪ ،‬دمشق‪ ،‬الذقیه‪ ،‬درعا و حمص به وقوع پیوست‪ .‬بشار اسد در ابتدا در مورد این‬ ‫اعتراضات در رسانه های سوریه نظری نمی داد‪ ،‬اما پس از اینکه در برخی شهرها به خصوص در شهر‬ ‫حمص‪ ،‬قیام مسلحانه توسط ارتش ازاد سوریه علیه حکومت وی رخ داد‪ ،‬به مصاحبه با رسانه های‬ ‫دولتی سوریه پرداخت و علت این اعتراضات را کشورهای ضد مقاومت دانست‪ ،‬او اعالم کرد که با اقتدار‬ ‫در ب رابر این توطئه ها می ایستد‪ .‬ایستادگی سوریه و شدت عمل مخالفان به یک جنگ تمام عیار‬ ‫منجر شده است‪ .‬ائتالف ضد مقاومت در منطقه نظیر کشورهای ترکیه‪ ،‬ع ربستان و مصر تالش های‬ ‫بسیاری را ب رای برهم زدن اوضاع به کار گرفتند‪ .‬در این میان نقش ترکیه با پشتیبانی سیاسی و نظامی‬ ‫از گروه های تروریست که عمدتا از باقیمانده تشکیالت القاعده نظیر جبهه النصره است‪ ،‬بر دامنه‬ ‫اختالفات میان گروه های درگیر افزوده است‪ .‬از سوی دیگر حمایت همه جانبه گروه های مقاومت از‬ ‫حزب اهلل لبنان تا ای ران‪ ،‬از مقاومت س��وریه ابتکار عمل را از ائتالف غ ربی‪ -‬ع ربی ضد سوریه گرفته‬ ‫است‪ .‬در عرصه سیاسی روسیه نیز به دلیل اهمیت ژئوپلتیکی و استراتژیکی سوریه به شدت با سقوط‬ ‫اسد مخالف است‪ .‬در سال اینده به نظر می رسد بن بست سوریه همچنان ادامه خواهد داشت‪ ،‬چه‬ ‫انکه هیچ گروهی بر گروهی دیگر برتری ندارد‪ .‬در اینجا اما باید از نقش گروه های سلفی که متاثر از‬ ‫جریانات وهابی ضدشیعه هستند‪ ،‬در بحران سوریه یاد کنیم که یکی از مهمترین عوامل بازدارنده‬ ‫حل بحران می باشند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫قانون اساس��ی را تعدیل نماید‪ .‬در این میان گرچه ارامش در اواخر س��ال به مصر بازگشت‪ ،‬اما انچه‬ ‫مشخص شد‪ ،‬المرسی ابتکار عمل را در داخل کشور از دست داده است و دیگر رئی س جمهور مورد قبول‬ ‫همه مصری ها نیست‪ .‬اخ وانی ها در اواخر دهه‪ 40‬که با اقبال زیادی روبه رو شدند‪ ،‬رفته رفته گروهی دیگر‬ ‫از اسالمگرایان را در کنار خود دیدند که متاثر از جریانات اسالم سنتی بیشتر به تاسیس خی ریه هایی در‬ ‫محله های فقیر دست می زد‪ .‬گرچه اسالم خ واهی این گروه در برخی مواقع به کمک اخ وانی ها می امد‬ ‫و از مدارس اسالمی به اعضای اخ وان اضافه می شد‪ ،‬اما در انقالب اخیر مصر همین گروه های گریزان از‬ ‫سیاست باپایگاه اجتماعی قویکهدردستداشتند‪،‬توانستنددرانتخاباتمجلسپیروزیچشمگیری‬ ‫را به دست بیاورند‪ .‬اگر اخوانی ها با اسالم انقالبی خود دولت سازی کردند و بیشتر مورد مخالفت قرار‬ ‫گرفتند‪ ،‬جریان سلفی‪ ،‬به صورت پله پله بدون حضور مس��تمر در انقالب وارد نهاد تصمیم گیری در‬ ‫کشور شد؛ شاید به همین دلیل است که با بی اقبالی گروه های ملی‪ -‬چپ و لیب رال انها معتقد باشند‬ ‫که انقالب مصادره شده است‪ .‬امروز مصر در عرصه داخلی با تنش های زیادی روبه روست‪ ،‬از یک سو‬ ‫ائتالف شکننده اخ وانی ها و سلفی و از سوی دیگر مخالفت جریان های ملی‪ ،‬فضا را ب رای تفاهم متشنج‬ ‫کرده است؛ به نظر می رسد اگر مصر انقالبی همان طور که المرسی در سخنرانی خود در می دان التحریر‬ ‫گفت‪ ،‬با حادثه ای نظیر انچه در پورت سعید رخ داد دوباره روبه رو شود‪ ،‬مخالفان المرسی بار دیگر کاخ‬ ‫ریاست جمهوری را محاصره می کنند و این بار دیگر نمی دانیم چه بر سر دولت اسالمی المرسی می اید‪.‬‬ ‫از سوی دیگر در عرصه خارجی مصر انقالبی هیچ تغییری در سیاست های بی ن المللی مبارک نداشته‬ ‫است‪.‬درابتدایریاست جمهوریالمرسیبودکهنامهمحب ت امیزشبهرئی س جمهوررژیم صهی ونیستی‬ ‫در معرفی سفیر نشان داد که عملگرایی او و دستیارانش در ارمانگرایی تاریخی اخ وانی ها هیچ توافقی‬ ‫با هم ندارند‪ .‬او مثل مبارک با اروپا رابطه ای حسنه در پیش گرفت‪ .‬امریکا با بودن المرسی نگرانی هایش‬ ‫را در عرصه بی ن المللی از دست داد‪ .‬اگر به جای دولت دموکرات اوباما‪ ،‬جمهوریخ واهان بر سر کار بودند‪،‬‬ ‫شایدواکنشانهابهانقالبمصرورئی س جمهورانقالبی اشتفاوت هایبسیاراشکاریباسیاست های‬ ‫اوباماداشت‪.‬البتهالمرسیدرقضیهسوریههمراهبادیگرکشورهایع ربیمنطقهضدبشاراسدکوشش‬ ‫می نماید‪ .‬نکته جالب این است که اگر مبارک بر سر کار بود نیز همین رویه را در پیش می گرفت و‬ ‫ضد اسد اقدام می کرد‪ ،‬همان طور که المرسی مخالفان اسد را به جلسه مشورتی می خواند‪ .‬المرسی‬ ‫البته نقش تاریخی مصر را در مواجهه با گروه های مبارز فلسطینی احیا کرد؛ البته نه در ادامه مبارزه‬ ‫که در پروژه صلح امریکایی ‪ -‬ع ربی‪ .‬تحوالت بعد از جنگ ‪ 22‬روزه غزه به تغییر و شکاف ژئوپلتیک‬ ‫گروه های فلسطینی منجر شد که مصر در این راه بازیگر اصلی بود‪ .‬حمایت از جریان حماس در غزه‬ ‫در حالی که گروه های مبارز دیگری مثل جهاد اسالمی‪ ،‬دفاع در صحنه نبرد را مهمتر از دیگر اقدامات‬ ‫می دانست‪ ،‬منجر به تغییر راهبرد حماس در مذاکره سیاسی با رژیم صهیونیستی شد‪ .‬این در حالی بود‬ ‫که فعال شدن مصر در حمایت از حماس به شرط جدا شدن نهایی از سوریه بود که حماس به خوبی‬ ‫به حمایت های تاریخی سوریه از خود پاسخ گفت و با پرچم ارتش ازاد در جشن پیروزی غزه شادمانی‬ ‫کرد‪ .‬المرسی اما به دالیل باال با چالش های زیادی روبه رو است‪ .‬او باید موتور حرکتی مصر را مجهز به‬ ‫موتورهای فضاپیما – تخصص خود ‪ -‬نماید تا شاید از شرایط موجود رهایی یابد؛ شاید‪.‬‬ ‫منافع امریکا حمایت کرده بود و به همین دلیل ب رای ‪ 20‬سال با منع ورود به ایاالت متحده روبه رو شده‬ ‫بود‪ .‬در این میان در مساله سوریه حزب اقای الغنوشی با گروه های مخالف اسد رابطه ای ویژه دارند و‬ ‫حتی کنف رانسی از گروه هایی که در سوریه دست به اشوب می زنند‪ ،‬در این کشور و با حضور غنوشی‬ ‫برگزار شد‪ .‬او در سیاست خارجی تابعی از مصر انقالبی است‪ ،‬گرچه شیوه های مستقلی در پیش گرفته‪،‬‬ ‫مثل حضور وزیر امورخارجه تونس در غزه‪ .‬در این میان به نظر می رسد که باتوجه به مشکالت بسیار‬ ‫زیاد تونسی ها و اختالفات موجود میان گروه های سیاسی این کشور‪ ،‬در سال اینده با مشکالتی همراه‬ ‫باشند که مهمترین تهدید کننده این کشور سلفی های تندرو هستند‪.‬‬ ‫‪57‬‬ ‫هوشنگ نصیرزاده ‪/‬کارشناس فوتبال‬ ‫دولت بودجه فوتبال را کاهش می دهد‬ ‫پیش بینی سیاست های سال‪ 92‬درباره فوتبال‬ ‫افتتاحیه‬ ‫در کشورهای ایتالیا و اسپانیا مدی ران باش��گاه ها از گروه های سیاسی و اقتصادی‬ ‫انتخاب می ش��وند‪ .‬به عبارت��ی فوتبال این دو کش��ور حتی بیش از ‪ 50‬درصد توس��ط‬ ‫سیاستمداران کنترل و ساماندهی می شود‪ .‬ب رلوسکنی‪ ،‬نخس ت وزیر ایتالیا و جدال هایی‬ ‫که در اسپانیا بین جدایی طلبان باسک و دولت اسپانیا وجود دارد ‪ ،‬به مفهوم این است که‬ ‫نقش سیاست در فوتبال بسیار پررنگ است‪ .‬در کشور ما فوتبال با دریافت وجوه هنگفت از‬ ‫دولت به طور قطع از ان تاثیرپذیر است و اگر برخی از تیم ها مانند راه اهن فعلی‪ ،‬استقالل‬ ‫اهواز سابق‪ ،‬استی ل اذین سابق و گه ر دورود را از ان جدا کنیم‪ ،‬باید گفت که دولت نقشی ‪90‬‬ ‫درصدی در لیگ برتر ای ران دارد‪ .‬با نگاهی عمیق به باشگاه هایی که از این ماجرا مستثنی‬ ‫کردیم‪ ،‬خواهید دید که مالکان این باشگاه های خصوصی هم توان مالی خود را از طریق‬ ‫دریافت وام از بانک های دولتی به دس��ت اورده اند‪ .‬این بدین مفهوم است که در تمامی‬ ‫ پول هایی که در فوتبال ای ران هزینه می شود‪ ،‬رد پای دولت در ان دیده می شود‪ .‬باتوجه به‬ ‫تعریفی که فیفا از قابلی ت ها و مهارت های هیات مدیره و مدی ران عامل باشگاه ها دارد‪ ،‬باید‬ ‫گفت که انها باید از اقتصاد و تجارت مطلع باشند‪ .‬به همین دلیل سازمان هایی که با نام‬ ‫انها تیم هایی به مسابقات وارد می کنند این حق را ب رای خود قائل هستند که مدی ران مدنظر‬ ‫خودشان را در راس این تیم ها قرار دهند تا وجوهی که در اختیار انها قرار داده اند به خوبی‬ ‫مدیریت شود‪ .‬حضور افرادی که وجاهت سیاسی انها بیشتر از اطالعات ورزشی شان است‬ ‫هللزاده و حبیب کاشانی به مفهوم این است که دولت ب رای شیوه‬ ‫مانند سردار رویانیان‪ ،‬فتح ا ‬ ‫خرج کردن پول های تزریقی حق دارد افراد خود را در این تشکیالت قرار دهد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫انتقال امتیاز تیم ها‬ ‫دولت به دلیل اینکه پول اداره تمام باشگاه ها را می پردازد‪ ،‬قطعا با این استدالل این‬ ‫کار را می کند که تماشاگرانی را به ورزشگاه ها بیاورد یا گروهی از جوانان را در منزل پای‬ ‫گی رنده های تلویزیونی بنشاند؛ این رفتار دولت ها یعنی تزریق پول ب رای ایجاد مطلوبیت‬ ‫روانی در جامعه و همان طور که دولت ها وظیفه دارند پل‪ ،‬جاده و بیمارستان بسازند‪ ،‬ب رای‬ ‫تفریح روحی مردم نیز به ساخت پارک‪ ،‬پخش سریال های گرانقیمت یا پخش مسابقات‬ ‫ورزشی به صورت رایگان در شبکه های تلویزیونی اقدام می کنند‪.‬‬ ‫مدیریت هزینه‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪58‬‬ ‫حاال این سوال مطرح می شود که دولت ایا باید ب رای تیم هایی که اصال تماشاگر‬ ‫ندارند و ب رای مسابقات رسمی انها‪ 50‬نفر نیز به یک ورزشگاه نمی ایند‪ ،‬در سال باید نزدیک‬ ‫به‪ 15‬میلیارد تومان به چنین باشگاه هایی بپردازد؟ قبل از اینکه پاس به همدان منتقل شود‬ ‫در ورزشگاه دستگردی بازی می کرد‪ ،‬ولی نمی توانست تماشاگری تحت عنوان ه وادار پاس‬ ‫جذب کند یا اینکه اگر شما از‪ 40‬میلیون ج وان ای رانی که طرفدار ورزش هستند نظرسنجی‬ ‫انجام می دادید انها حتما گفت که طرفدار تیم هایی مانند پرسپ ولیس‪ ،‬استقالل‪ ،‬سپاهان‪،‬‬ ‫ملوان‪ ،‬صنعت نفت ابادان یا حتی ذوب اهن هستند‪ ،‬اما کمتر کسی می گفتند من طرفدار‬ ‫تیم نفت ته ران یا پاس هستم‪ .‬دقیقا این ماجرا به مفهوم این است که دولت پول خود را‬ ‫به برخی باشگاه ها می دهد که همان ‪ 25‬نفر طرف قرارداد با این باشگاه از ان سود بب رند و‬ ‫هیچ تماشاگری نگوید طرفدار انهاست‪ .‬دولت نیز با هوشمندی پاس را به همدان منتقل‬ ‫می کند و حاال حداقل ‪ 20‬هزار نفر در همدان می گویند که ما طرفدار پاس همدان هستیم‪.‬‬ ‫به عقیده ما اگر در طول یک س��ال و در ‪ 36‬مس��ابقه جمعا یک میلیون و ‪ 500‬هزار نفر‬ ‫تماشاگر دیدارهای یک تیم باشند‪ ،‬اما این تیم به دسته پایی ن تر هم سقوط کند‪ ،‬بسیار‬ ‫ارزشمند تر از ان است که ‪ 10‬سال در ورزشگاه دستگردی بازی کند و جمعا یکصد هزار نفر‬ ‫نیز در این مدت بازی های ان را نبینند‪ .‬پس انتقال مسابقات تیم ها به استان های دیگر‬ ‫دلسوزی دولت ب رای پول هایی است که به باشگاه ها می دهد‪ ،‬اما برخی که با خاطره های‬ ‫خود زندگی می کنند نگران این موضوع هستند که فردا وقتی البوم ورزشی شان را به دیگران‬ ‫نشان می دهند‪ ،‬مخاطب شان به انها بگویند؛ دیگر پاس ته ران وجود ندارد یا اینکه بگویند‬ ‫راه اهن تغییر نام داده است‪ .‬به عبارتی دیگر به نظرم افرادی که با تغییر نام و انتقال امتیاز‬ ‫تیم ها مخالف هستند بیشتر نگران خاط رات خود هستند‪.‬‬ ‫واگذاری تیم ها به بخش خصوصی‬ ‫در راستای سیاس��ت خصوصی س��ازی در دولت تیم هایی که مبالغ هنگفتی در‬ ‫بودجه دولتی به خود اختصاص می دهند باید به دنبال کسب درامدهایی باشند که انها را‬ ‫از سربار بودن به بودجه دولت نجات دهد‪ .‬به همین دلیل است که می شنویم می خواهند‬ ‫تیم های پرطرفدار را در بازار بورس واگذار کنند تا بخش خصوصی به ان بپردازد‪ .‬باشگاه‬ ‫راه اهن که به فروش رفت‪ ،‬یک ه ولدینگ از شرکت های تجاری که در بخش های اقتصادی‪،‬‬ ‫تجاری‪ ،‬نفتی و بازرگانی فعالیت میکرد‪ ،‬با نام سورینت ان را خ ریداری کرد و در راستای حفظ‬ ‫حقوق خود در نظر دارد نام تیمش را به نام هولدینگ تجاری اش تغییر دهد‪ ،‬اما ما که از‬ ‫قانون تجارت بی اطالع هستیم ب رای دفاع از خاط رات قبلی خودمان انها را منع می کنیم و‬ ‫می گوییم که چرا باید یک اسم قدیمی تغییر کند و به حقوق حقه انها بی توجه هستیم‪.‬‬ ‫تصمیم دولت در سال اینده‬ ‫در سال اینده دولت به دنبال این اس��ت که پرداختی های خود به فوتبال را کاهش‬ ‫دهد‪ ،‬ولی اگر از سرمایه گذاران حمایت نشود این موضوع محقق نخواهد شد‪ .‬ب رای مثال‬ ‫انها باید بلی ت ها را خودشان بفروشند‪ .‬دوم اینکه اجازه داشته باشند که بالغ بر یکصد نوع از‬ ‫محصوالت خود که شامل کاله‪ ،‬دسته کلید‪ ،‬شال‪ ،‬ساک‪ ،‬پوستر‪ ،‬چتر‪ ،‬پی راهن و ده ها قلم‬ ‫دیگر است با نام تجاری خود به فروش برسانند و دولت از انها حمایت کند‪ .‬سوم اینکه به‬ ‫انها حق پخش تلویزیونی داده شود و چهارم از حق اسپانسر برخوردار شوند‪ .‬اما اگر به هر‬ ‫چهار مورد برگردیم می بینیم که بلیت را تشکیالت دیگری می فروشد‪ ،‬هیچ حمایتی از‬ ‫فروش اختصاصی محصوالت به عمل نمی اید و در منی ریه ته ران حتی می توان لباس های‬ ‫منچستریونایتد و بارسلونا را بدون انکه مدی ران ان باشگاه ها اطالع داشته باشند پی دا کرد‪.‬‬ ‫پس حق پخش تلویزیونی نیز به اعتراف برخی ‪ ،‬به سختی قابل پرداخت است و اسپانسر‬ ‫نیز ترجیح می دهد دور زمین تبلیغ کند تا روی پی راهن باش��گاه ها‪ .‬بناب راین دولت زمانی‬ ‫می تواند حمایت خود را از ورزش بردارد که ابتدا با همکاری مجلس حق پخش تلویزیونی و‬ ‫قانون حمایت از فروش محصوالت را پشتیبانی کرده باشد ‪ ،‬وگرنه شبیه این است که یک‬ ‫کودک شیرخواره را در منزل رها کرده و سراغ کارهای دیگر خودمان برویم‪.‬‬ ‫مهدی ربوشه ‪ /‬دبیر گروه ورزش‬ ‫ورزشی ها می ایند؟‬ ‫درباره تاثیر سیاست بر ورزش در سال ‪92‬‬ ‫افتتاحیه‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫نمونه های روشنی در داخل و خارج‬ ‫کشورمان نشان می دهد که فوتبال‬ ‫گاهی از خود سیاست نیز جذاب تر‬ ‫می شود؛ انجا که سیاسیون در‬ ‫مهم ترین جلسات و دیدارهای خود‪،‬‬ ‫برنامه هایشان را لغو کرده اند تا فوتبال‬ ‫تماشا کنند‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫سیاست نه تنها در ای ران بلکه در همه کشورهای جهان‬ ‫هم واره بر ورزش تاثیر مستقیم داشته است‪ .‬در سال‪ 61‬در حالی‬ ‫کهتنهاچهارسالازپیروزیانقالباسالمیمی گذشتبسیاری‬ ‫از سیاسیون و دولتمردان تاکید داشتند که ورزش به عنوان یکی‬ ‫نالمللی‬ ‫ازمهمترینع واملصدورانقالبمی توانددرمیادینبی ‬ ‫نقش مهمی ایفا کند‪ .‬همان س��ال ورزش��کاران کشورمان در‬ ‫بازی های اسیایی دهلی نگاه های بی ن المللی را به خود معطوف‬ ‫کردند‪ .‬این در حالی بود که یک سال قبل از این موفقیت‪ ،‬عدم‬ ‫رویارویی با ورزشکاران رژیم صهیونیستی در جریان مسابقات‬ ‫کشتی قهرمانی جهان در سال ‪ 1360‬در اسکوپیه یوگسالوی‬ ‫سابق در دستورکار کاروان ورزش ای ران قرار گرفته بود‪ .‬از جمله‬ ‫تاثی راتی که مسائل سیاس��ی بر ورزش کشورمان داشته است‬ ‫می توانیم به تحری��م المپیک های مس��کو و ل س انجلس و‬ ‫اتفاقات مس��ابقات کشتی قهرمانی جهان در س��ال ‪ 1983‬در‬ ‫بوداپست مجارستان اشاره کنیم‪ .‬در طول دهه های اخیر بارها‬ ‫این اتفاق رخ داده ک��ه پرچم ای ران در میادی��ن جهانی باالتر از‬ ‫پرچم امریکا قرار گرفته است‪ .‬هنوز خیلی ها پیروزی تاریخی‬ ‫تیم ملی فوتبال ب رابر امری��کا در س��ال ‪ 1377‬در جام جهانی‬ ‫فرانسه را فراموش نکرده اند‪ .‬این پیروزی به دلیل کشمکش ها‬ ‫و اختالفات سیاسی ای ران و امریکا بعد از انقالب اسالمی بازتاب‬ ‫گسترده ای یافت و به عنوان نوعی پیروزی سیاسی تلقی شد‪.‬‬ ‫همچنین دیدارهای حساس تیم های ورزشی ای ران با تیم های‬ ‫ع راقی نیز از سیاس��ی ترین دیدارهای ورزشی به شمار می رود‪.‬‬ ‫اما دخالت چهره های سیاسی و دولتی در ورزش کشورمان خود‬ ‫ماجرایی مفصل دارد؛ از انتصابات مسئوالن سازمان تربی ت بدنی‬ ‫به خصوص در دهه‪ 60‬به بعد تا تعلیق فدراسیون فوتبال در سال‬ ‫‪ 1386‬و همچنین بحث و جدل میان مس��ئوالن منتصب در‬ ‫دوره های مختلف دولت جهت تعیین ریاست کمیته المپیک‬ ‫و مسئوالن فدراسیون ها و ادارات تربی ت بدنی به خصوص طی‬ ‫چندسال گذشته همگی خسارت هایی به ورزش کشورمان وارد‬ ‫کرده است‪ .‬البته نباید از حضور چهره های قهرمان المپیک در‬ ‫پس ت های شورای شهر و نمایندگی مجلس به راحتی بگذریم؛‬ ‫انجا که با استفاده از محبوبیت خود گاهی وارد عرصه سیاست‬ ‫ش��ده اند‪ .‬اما این یک واقعیت اس��ت که ب راى اهالى سیاست‬ ‫«فوتبال»جذابیتکمترى ازشغلشانندارد‪.‬نمونه هایروشنی‬ ‫در داخل و خارج کش��ورمان نش��ان می دهد که فوتبال گاهی‬ ‫از خود سیاست نیز جذاب تر می ش��ود؛ انجا که سیاسیون در‬ ‫مهم ترین جلسات و دیدارهای خود‪ ،‬ب رنامه هایشان را لغو کرده اند‬ ‫تافوتبالتماشاکنند‪.‬به عنوانمثالمی توانبهنشستپارلمان‬ ‫اروپا به هنگام برگزارى مسابقات یورو ‪ ۲۰۰۴‬در پ رتغال اشاره کرد‪.‬‬ ‫کار به جایی رسیده بود که نمایندگان این پارلمان به جلسات‬ ‫این پارلمان نم ى رفتند تا بازی های مورد عالقه شان را از دست‬ ‫ندهند‪ .‬در کشور ما هم سیاستمداران عالقه زیادى به فوتبال‬ ‫دارند‪ .‬در استانه جام جهانی‪ 2006‬تیم ملى فوتبال ای ران‪ ،‬در حضور‬ ‫رئی س جمهورىوقتیعنیسی د محمدخاتمیدرورزشگاهازادى‬ ‫بحرین را با یک گل شکست داد تا در اخ رین روزهاى منتهى به‬ ‫انتخاباتریاست جمهورىجشنملىصعودرابرگزارکند‪.‬خاتمى‬ ‫پسازسال هاانتظاربهورزشگاهامدتااولینرئی س جمهورىباشد‬ ‫که ب راى دیدن یک بازى ملى فوتبال م ى اید‪ .‬او در اخ رین تمرین‬ ‫تیمملىپیشازبازىبابحرینهمبهتمریناتتیمملىرفتهوبا‬ ‫انهاعکسیادگارىگرفتهبود‪،‬اماجانشینخاتمى؛یعنىمحمود‬ ‫احمدى نژاد پا را از این هم فراتر گذاشت و با معاونش در یکى از‬ ‫تمریناتتیم ملىحضوریافت‪،‬لباسورزشىپوشیدوبهاب راهیم‬ ‫میرزاپور پنالتى زد‪ .‬احمدى نژاد اما پیش از سفر تیم ای ران به المان‪،‬‬ ‫اعضاى این تیم را به حضور پذیرف��ت و به انها توصیه کرد اگر‬ ‫م ى خواهند از گروه خود صعود کنند‪ ،‬ای رانى فوتبال بازى کنند‪.‬‬ ‫رئی س جمهور بهبازیکنانتیمملىوعدهداداگربهدوردومصعود‬ ‫کنند‪ ،‬به المان سفر م ى کند تا بازى هاى انها را از نزدیک تماشا‬ ‫کند‪ .‬اعضاى تیم ملى هم در مقابل پی راهن شماره‪ ۲۴‬تیم ملى را‬ ‫به طور نمادین به احمدى نژاد هدیه دادند‪ .‬اما دیگر سیاستمداران‬ ‫ای ران هم عالقه کمى به فوتبال ندارند‪ .‬در طول سال های اخیر‬ ‫و به خص��وص در دولت محمود احمدی نژاد می توان لیس��ت‬ ‫بلندباالیی از اسامی سیاسیونی را تهیه کرد که در عرصه های‬ ‫ورزشی صاحب پست شده اند‪.‬‬ ‫اینکه در دهه های گذشته سیاست چه تاثیری بر ورزش‬ ‫کشورمان داشته است و ایا این تاثی رات مثبت بوده است یا منفی‪،‬‬ ‫مسائل مورد بحث نیست‪ ،‬چه مهم تر از اینها باید ذهن خود را‬ ‫به اینده ورزش به خصوص در سال ‪ 92‬معطوف کنیم‪ .‬در سال‬ ‫‪ 92‬چه اتفاقی ب رای ورزش ای ران رخ خ واهد داد؟ مردادماه سال اینده‬ ‫دولت جدید اماده رفتن به پاستور می شود و تغییر وزیر ورزش و‬ ‫ج وانان می تواند بر سرنوشت همه فدراسیون های ورزشی تاثیر‬ ‫بگذارد‪ .‬ایا انهایی که در سال های اخی ر‪ ،‬دولت نهم و دهم بنا به‬ ‫دالیل مختلف از حضورشان در عرصه مدیریتی ورزش استفاده‬ ‫نکرده است‪ ،‬می توانند در سال ‪ 92‬از سایه انزوا خارج شوند؟‬ ‫بی تردید رفتن محمد عباس��ی از وزارت ورزش موجی از‬ ‫تغیی رات در فدراس��یون های ورزش را باعث خواهد ش��د‪.‬‬ ‫شاید در این بین فدراسیون فوتبال شرایط پیچیده تری را‬ ‫تجربه کند‪ ،‬چه هرگاه بحث تغییر رئیس این فدراسیون‬ ‫مطرح شده‪ ،‬علی کفاشیان با پی ش کشیدن موضوع تعلیق‬ ‫مانعی جدی پیش پای مخالفانش قرار داده است‪ .‬بناب راین‬ ‫اصال بعید نیست که فدراسیون فوتبال از تغیی راتی که قرار‬ ‫است در سال اینده در همه فدراس��یون ها رخ دهد رهایی‬ ‫پی دا کند؛ البته اگر کفاشیان خود با امضای خودش زودتر‬ ‫صندلی ریاست فدراس��یون فوتبال را ترک نکند‪ .‬در سال‬ ‫‪ 92‬بدیهی است تغیی راتی در مدی ریت دو باشگاه استقالل و‬ ‫پرسپ ولیس رخ بدهد‪ ،‬به خصوص اگر بحث واگذاری این دو‬ ‫باشگاه پرطرفدار به بخش خصوصی وارد فاز اجرایی شود‪،‬‬ ‫این دو باشگاه در سال اینده بیش از هر سال دیگری خبرساز‬ ‫خ واهند شد‪ .‬در این بین حضور ادم هایی که هم واره مدعی‬ ‫بوده اند با سرمایه شخصی خود می توانند این دو باشگاه را‬ ‫ب هراحتیادارهکنندونیزرقابت شانبایکدیگربرسرتصاحب‬ ‫مالکیت باشگاه های استقالل و پرسپولیس‪ ،‬در نوع خود‬ ‫جالبتوجهخ واهدبود‪.‬البتهافرادقدرتمندبخشخصوصی‬ ‫تنها در حالی می توانند رویای به دست اوردن این دو باشگاه‬ ‫رادرسربپرورانندکهدولتایندهخصوصی سازیسرخابی ها‬ ‫را نهایی کند‪ .‬در غیر این صورت قطعا در سال های اینده نیز‬ ‫افرادی این دو باشگاه را اداره خواهند کرد که به وزیر ورزش‬ ‫از لحاظ سیاسی قرابت دارند‪ .‬اما ایا در سال‪ 92‬وزارت ورزش‬ ‫و ج وانان همچنان با همین ترکیب به کار خود ادامه خ واهد‬ ‫داد؟ عده ای معتقدند وزارت ورزش باید راه خ��ود را از حوزه‬ ‫جوانان جدا کند‪ .‬البته این اتفاق رخ نخواهد داد‪ ،‬مگر اینکه‬ ‫مصوبه جدیدی این اختیار را به وجود اورد‪ .‬بناب راین تا زمانی‬ ‫که قانون جدید ب رای جدایی این دو حوزه از یکدیگر اتخاذ‬ ‫نش��ود‪ ،‬وزارت ورزش و جوانان به صورت واحد به کار خود‬ ‫ادامه خواهد داد‪ .‬اما اصال بعید نیست که در سال ‪ 92‬این‬ ‫مصوبهشکلبگیرد‪.‬موافقانطرحجداسازیموضوعورزش‬ ‫از ج وانان می گویند؛ در وزارت ورزش به موضوع ج وانان تنها‬ ‫در حد برگزاری همایش هایی در رابطه با ازدواج اسان ج وانان‬ ‫یاراهکارهاییب رایمقابلهباسایت هایهمس ریابیپرداخته‬ ‫می شود و به نیازهای اساس��ی جوانان در مباحث کلیدی‬ ‫ماننداشتغالومسکنکمترپرداختهمی شودودلیلاصلی‬ ‫این بی توجهی نیز از سوی مسئوالن وزارت ورزش و ج وانان‪،‬‬ ‫متولی نبودن انها در این حوزه ها مطرح می شود‪ .‬در بودجه‬ ‫سال‪ 92‬دستگاه های اجرایی کشور‪ 11،‬دستگاه ساماندهی‬ ‫امور جوانان را با پیگیری های وزارت ورزش و جوانان ذیل‬ ‫اعتباراتشان تصویب کرده اند‪ .‬شاید به همین دلیل است که‬ ‫عده ای معتقدند دولت یازدهم نیز به احتمال فراوان واکنش‬ ‫مثبتی به موضوع جدا سازی وزارت ورزش از جوانان نشان‬ ‫نخ واهدداد‪.‬باهمهاینهایکسوالبیشازپیشدربارهتاثیر‬ ‫سیاست در ورزش در سالی که پی ش روست ذهن خیلی ها‬ ‫را درگیر خود کرده است؛ ایا در سال ‪ 92‬ورزشی ها ورزش را از‬ ‫سیاسیون پس می گی رند یا طبق روال سال های اخیر این‬ ‫دولتی ها و مجلسی ها هستند که ب رای تصاحب مهم ترین‬ ‫پس ت های ورزشی کشور با یکدیگر رقابت خ واهند کرد؟‪g‬‬ ‫‪59‬‬ ‫سالنامه‬ ‫‪1391‬‬ ‫سیاست‬ ‫برای ورود به انتخابات‪ ،‬خانواده به اندازه‬ ‫حاج اقا احساس تکلیف نمی کنند‬ ‫تو گو با مثلث‬ ‫محسن هاشمی در گف ‬ ‫اومحسنهاشمیاست؛فرزندارشدایت اهللهاشمیرفسنجانیکهبیشتربه‬ ‫عنوان یک شخصیت اجرایی شناخته می شود تا یک اقا زاده مشهور‪ .‬او که سال ها با‬ ‫شهردارانی از جریان های مختلف سیاسی کار کرده‪ ،‬در گفت وگو با مثلث از روابط با‬ ‫محموداحمدی نژادسخنگفتهوناگفته هاییازاستعفایخودازمترویتهران‬ ‫با بیان کرده است‪ .‬او تاکید می کند که خانواده انها بسیار سیاسی‬ ‫است اما حاج اقا خیلی کم وارد بحث های سیاسی می شوند؛‬ ‫او حتی با طنازی می گوید که معقول ترین فرد در خانواده از‬ ‫لحاظموضع گیری هایسیاسیاست‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫اگر جبهه پیروان از‬ ‫من حمایت کنند کنار‬ ‫نمی کشم‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫گفت وگو با محمدرضا باهنر؛‬ ‫از پشت پرده سیاست تا انتخابات ‪92‬‬ ‫اس�تاد البی؛ این صفتی اس�ت که‬ ‫محمدرضا باهنر عالق�ه دارد برای خود‬ ‫انتخ�اب کن�د‪ .‬در پش�ت پرده تحوالت‬ ‫مجلس اس�ت و ب�ا جریان ه�ای اصلی‬ ‫بهارس�تان ارتباط دارد‪ .‬ابایی ندارد که‬ ‫یک روز تمام ق�د از محمود احمدی نژاد‬ ‫حمای�ت کن�د و روزی دیگ�ر صری�ح و‬ ‫بی پرده به انتقاد از او بپردازد‪ .‬حاال باهنر قصد‬ ‫دارد روشی جدید را در سیاست ورزی منحصر به فرد‬ ‫خود در پیش بگیرد‪ .‬یاران او از کاندیداتوری اش در‬ ‫انتخابات ‪ 92‬س�خن می گویند و خودش هم تلویحا‬ ‫چنین مس�اله ای را تایید می کند‪ .‬البته باهنر همچون‬ ‫بسیاری از اصولگرایان معتقد است که باید چتر ائتالف‬ ‫گس�ترده ای در این جریان سیاس�ی باز شود و گزینه‬ ‫نهایی با مکانیس�می همچون ائتلاف اصولگرایان در‬ ‫مجلس نهم انتخاب ش�ود‪ .‬ایا در سال ‪ 92‬محمدرضا‬ ‫باهنر با چهره ای جدید پای در میدان سیاست خواهد‬ ‫گذاشت؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪60‬‬ ‫هیچ یک از شاخه های اصولگرایی به تنهایی‬ ‫توان اداره کشور را ندارند‬ ‫محمد حسین صفار هرندی‬ ‫محمدحسین صفارهرندی این روزها بیشتر‬ ‫به عنوان یک تحلیلگر سیاسی شناخته می شود؛‬ ‫حتی اگر س�وابقی همچون سردبیری روزنامه‬ ‫کیهان و صدارت دستگاه فرهنگی کشور را در‬ ‫کارنامه خود داشته باشد‪ ،‬صریح و بی پرده‬ ‫سخن می گوید و ابایی ندارد از ان که پیکان‬ ‫انتق�ادات خ�ود را به س�وی جریان های‬ ‫مختل�ف سیاس�ی نش�انه بگی�رد‪ .‬او در‬ ‫گفت وگو ب�ا مثلث به بررس�ی تهدیدها‬ ‫و فرصت ه�ای انتخابات�ی و همچنین‬ ‫ارایش جریان های سیاس�ی حاضر در‬ ‫انتخابات پرداخته است‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫انتظار ندارم همه‬ ‫اصالح طلبان از من‬ ‫حمایت کنند‬ ‫گفت وگو با محمد شریعتمداری‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫محمد شریعتمداری که روزگاری‬ ‫از ی�اران محم�د محمدی ری ش�هری‬ ‫در جمعیت دف�اع از ارزش ها ب�ود و در‬ ‫دولت اصالح طلب س�یدمحمد خاتمی‬ ‫ب�ر کرس�ی وزارت بازرگانی تکی�ه زد‪،‬‬ ‫ای�ن روزه�ا وارد گ�ود انتخابات ش�ده‬ ‫اس�ت‪ .‬او می خواه�د در انتخاب�ات‬ ‫ریاست جمهوری ‪ 92‬نامزد شود و پرچم‬ ‫«اعتدال» را به دس�ت گیرد‪ .‬از یک س�و‬ ‫می گوید کاندی�دای مورد حمایت دولت‬ ‫رقیب اصلی اوس�ت واز س�وی دیگر بر‬ ‫حق افرادی همچون هاشمی رفسنجانی‬ ‫ب�ر حض�ور در انتخابات تاکی�د می کند‪.‬‬ ‫ش�ریعتمداری تاکی�د می کن�د تنه�ا‬ ‫درصورت حضور چهره های کاریزماتیکی‬ ‫همچون هاشمی رفسنجانی‪ ،‬سیدمحمد‬ ‫خاتمی‪ ،‬سیدحسن خمینی و ناطق نوری‬ ‫از عرصه انتخابات کناره گیری می کند‪.‬‬ ‫‪61‬‬ ‫چهر ه ها‬ ‫سیاست‬ ‫اگر میان سیاس��تمداران ایرانی به دنبال سابقه دارها‬ ‫باشیم‪ ،‬طبیعتا یکی از نام های اشنا‪ ،‬حبیب اهلل عسگر اوالدی‬ ‫اس��ت؛ سیاستمداری ‪ 80‬س��اله با ‪ 60‬سال س��ابقه فعالیت‬ ‫سیاس��ی‪ .‬این چهره ش��ناخته ش��ده برای فضای سیاسی‬ ‫ایران همواره م��ورد احترام هم صنفان خود بوده اس��ت و‬ ‫نقش مبارزات��ی او پیش از انقالب در کن��ار اعتماد نظام به‬ ‫او طی سال های گذشته‪ ،‬نقش��ی متفاوت را برایش تعریف‬ ‫کرده است‪ .‬این فعال پر سابقه اما طی سه ماه پایانی امسال‬ ‫یک بار دیگر تاثیرگذاری و اهمیت جایگاهش را در عرصه‬ ‫سیاسی کشور نش��ان داد و مورد توجه رسانه های داخلی و‬ ‫خارجی قرار گرفت‪.‬‬ ‫ماجرا از انجایی ش��روع ش��د که عس��گر اوالدی در‬ ‫میان��ه گمان��ه زنی ه��ا و مباحثات معط��وف ب��ه انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری و در ش��رایطی که امدن و نیامدن برخی‬ ‫چهره های جناح اصالح طلب ب��ه گردونه انتخابات موضوع‬ ‫مناقش��ه بود‪ ،‬در نام��ه ای چنین اظهارنظر ک��رد که « من‪،‬‬ ‫موسوی و کروبی را اهل فتنه نمی دانم و با هر دوی این افراد‬ ‫س��ال ها کار کرده ام‪ ،‬به گونه ای که یک سال وزیر موسوی‬ ‫بودم و سال ها در کمیته امداد در کنار کروبی بودم؛ بنابراین‬ ‫معتقدم که اینها افرادی هستند که از ابتدای انقالب بوده اند‬ ‫و ما نباید انها را اهل فتنه بدانیم‪ ».‬این اظهارات واکنش های‬ ‫گوناگونی را باعث ش��د و یک موضوع جدید برای رسانه ها‬ ‫ایجاد ک��رد؛ موضوعی ب��ا عنوان عس��گر اوالدی و فتنه‬ ‫‪ .88‬پس از این سخنان عسگراوالدی‪ ،‬انتقادات اکثریت‬ ‫اصولگرایان نس��بت به او باال گرف��ت و وی در توضیح‬ ‫سخنانش‪ ،‬انها را نظرات شخصی خود برشمرد‪ ،‬نه موضع‬ ‫رس��می حزب موتلفه‪ ،‬یا جبهه پی��روان‪ .‬وی در اظهارات‬ ‫دیگری با تاکید مج��دد بر مواضع ش��خصی اش درباره‬ ‫میرحسین موسوی و مهدی کروبی گفت‪« :‬من به عنوان‬ ‫نامه های‬ ‫دبیرکل‬ ‫حبیب اهلل عسگر اوالدی‬ ‫موضعی متفاوت از سایر‬ ‫اصولگرایان درباره نامزدهای‬ ‫انتخابات ‪ 88‬ابراز کرد‬ ‫یک شهروند ایرانی حق دارم نظر حقیقی خودم را بگویم‪ .‬فتنه اتفاق افتاد و موسس‬ ‫فتنه‪ ،‬امریکا‪ ،‬اسرائیل و انگلیس بودند‪ .‬ما چهار نامزد داشتیم که تبلیغات زهراگین‬ ‫دشمن دو نفر از اینها را مفتون کرد؛ یعنی فتنه زده شدند نه فتنه گر‪».‬‬ ‫در برابر واکنش منفی گروهی از اصولگرایان به اظهارات عس��گر اوالدی‬ ‫جمعی از اصالح طلبان که به هفت اصالح طلب معروف ش��دند‪ ،‬از وی به خاطر‬ ‫مواضعش تقدیر کردند و طی نامه ای این گونه نوش��تند‪« :‬چیزی که باعث شد‬ ‫این نامه نگارش شود‪ ،‬اظهارنظر منصفانه تان در روزهای گذشته بود که البته در‬ ‫هیاهوی اهل غوغا کمتر شنیده ش��د‪ .‬این رویکرد خردگرایانه نشان از انصاف‪،‬‬ ‫میانه روی و اعتدال دارد‪ ...‬با اینکه اقایان کروبی‪ ،‬موسوی و خانم رهنورد در جناح‬ ‫سیاسی رقیب شما قرار داشته اند و برخورد با انها بنا به ظاهر می توانست به تقویت‬ ‫جناح سیاسی تان منجر شود‪ ،‬مع ذلک از گفتن حقیقت پروا نکردید و گفتید انچه‬ ‫را گفتنش این روزها پرهزینه و بی پاداش است‪».‬‬ ‫میان اصولگرایان از جمله انتقادات به عس��گر اوالدی از س��وی حس��ین‬ ‫شریعتمداری صورت گرفت‪ .‬او در سرمقاله خود نوشت‪« :‬با کسانی که فتنه ‪88‬‬ ‫و جنایات فتنه گران را دیدند و س��کوت کرده و پا پس کشیدند و امروزه زبانی را‬ ‫که ان روزها به کام کشیده بودند‪ ،‬به نق زدن دراز کرده اند حرفی نیست‪ ،‬چراکه‬ ‫خود را به خواب زده اند و به خواب رفته نیستند که با نهیب و هشدار بیدار شوند‪.‬‬ ‫اما با برخی عزیزان و مخصوصا یکی از ب��رادران بزرگتر و بزرگوار نگارنده‪ ،‬این‬ ‫سخن در میان اس��ت که ایا هیچ یک از خیانت ها و جنایات یاد شده‪ -‬که فقط‬ ‫اندکی از بسیارهاس��ت‪ -‬قابل انکار است؟!»عسگر اوالدی این انتقاد مدیر‬ ‫مس��ئول کیهان را این گونه پاس��خ داد که‪« :‬برخی دوس��تان ممکن است‬ ‫نگران حال بنده باش��ند‪ .‬گفته اند بنده الزایمر سیاسی گرفته ام‪ .‬انها خوف‬ ‫این را دارند که بنده هم بروم همان جا که نگران هستند‪ .‬این ناچیز طی‬ ‫‪ 50‬سال سیاست ورزی به ویژه از ان زمان که به عنوان سربازی کوچک‬ ‫در خیمه امام(ره) توفیق اطاعت دارم‪ ،‬هیچ گاه به این اندازه مومن به راه‬ ‫امام و انقالب و اطاعت محض از مق��ام معظم رهبری نبودم‪ .‬اگر بنده را‬ ‫قطعه قطعه هم کنند از خون و پوست و گوشتم صدای وفاداری به اسالم‬ ‫و نظام و رهبری درمی اید‪ .‬این را هم از ب��اب توضیح بگویم این مواضع‬ ‫مربوط به خودم اس��ت و از س��وی هیچ کس هم ماموریت برای گفت وگو‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫اقای روزنامه نگار‬ ‫حسین شریعتمداری در سال ‪ 91‬با سرمقاله های خود سیاست ایران را‬ ‫بارها تحتتاثیر قرار داد‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪62‬‬ ‫حسین شریعتمداری‪ ،‬روزنامه نگار نام اشنای مطبوعات‬ ‫ای ران در ‪ 1326‬در دماوند متولد شد و پس از پیروزی انقالب در‬ ‫مناصب مختلفی به ایفای نقش پرداخت‪ .‬وی که دارای سابقه‬ ‫حضور در نهادهای انقالبی دهه ‪ 60‬اس��ت‪ ،‬بیش از بیست‬ ‫سال به عنوان مدی ر مسئول روزنامه کیهان و نماینده ول ی فقیه‬ ‫در موسس��ه کیهان حضور دارد؛ حض��وری تاثیرگذار که نام‬ ‫او را با تحوالت سیاسی کش��ور پیوند زده است‪ .‬تاثیرگذاری‬ ‫او حتی در خارج از ای ران نیز مورد توجه ق��رار گرفته تا جایی‬ ‫که س��ال ‪ ،۲۰۰۶‬روزنامه فایننش��یال تایمز در فهرس��تی از‬ ‫تاثیرگذارترین تفسیرگران در کشورهای متفاوت‪ ،‬او را به عنوان‬ ‫«تاثیرگذارترین تفسیرگر» ای رانی معرفی کرد‪ .‬وی همچنین‬ ‫به همراه محمدکاظم انبارلویی‪ ،‬س��ردبیر روزنامه رس��الت‪،‬‬ ‫موفق شد جایزه بهترین و منصف ترین منتقد دولت محمود‬ ‫احمدی نژاد را در مراسم اختتامیه نمایشگاه مطبوعات از ان‬ ‫خود کند‪.‬‬ ‫قلم ش��ریعتمداری در مطبوعات ای ران ب��ه ب ی پروایی‬ ‫معروف است‪ .‬جایگاه و موقعیت او در سیاست ای ران این فضا‬ ‫را به او عطا کرده تا بتواند بیش از هر تحلیلگر و روزنامه نگار‬ ‫دیگری به بیان دیدگاه های خود ب��دون نگرانی از عواقب ان‬ ‫بپردازد‪ .‬س��ابقه او نیز باعث ش��ده تا اظهارنظ راتش در قالب‬ ‫سرمقاله های کیهان نه تنها دارای جنبه تحقیقی و پژوهشی‬ ‫تلقی ش��ود‪ ،‬بلکه همواره حاوی اطالعاتی باشد که تنها او و‬ ‫مجموعه همراهش از انها اطالع یافته اند‪ .‬همین امر سبب‬ ‫شده تا کسانی که مورد انتقاد ش��ریعتمداری قرار م ی گیرند‪،‬‬ ‫معموال اطالعاتی از انها تلویحا یا اش��کارا مورد اش��اره قرار‬ ‫م ی گیرد که اثر گذاری نقد را دوچندان م ی کند‪.‬‬ ‫طی دو ده��ه گذش��ته عالوه ب��ر دش��منان خارجی‬ ‫جمهوری اس�لام ی ایران برخی گروه ها و جریانات سیاس��ی‬ ‫داخل کش��ور نیز موضوع دغدغه های شریعتمداری بوده اند‪.‬‬ ‫اصالح طلبان مهم ترین جریانی هس��تند که خود را در ب رابر‬ ‫این روزنامه نگار دیده اند‪ .‬روزنامه کیه��ان در طول نیمه دوم‬ ‫دهه هفتاد و نیمه اول دهه هش��تاد حلقه ای بود ب رای همه‬ ‫کسانی که نسبت به عملکرد جناح چپ دل خوشی نداشتند‪.‬‬ ‫پس از ان شریعتمداری با نقش افرینی تحسین ب ر انگیزش‬ ‫در ماجرای فتنه ‪ 88‬بیش از گذش��ته میان ه��واداران جریان‬ ‫اصولگرا محبوبیت یافت‪ .‬او حاال بیش از سه سال است که‬ ‫خود را متعهد به مقابله با جریان انحرافی م ی داند‪ .‬سال گذشته‬ ‫ب رای شریعتمداری سال هماوردی با دو جریان فتنه و انحراف‬ ‫بوده است و تا کنون نیز او همچون گذشته بدون اغماض و‬ ‫با اعتماد به نفسی که همواره همراهش بوده است‪ ،‬در ب رابر‬ ‫این دو جبهه داخلی ایستاده است‪ .‬سرمقاله ها او در کنار وجوه‬ ‫مختلفی که دارد‪ ،‬م ی تواند نش��ان دهنده موضوعاتی مهم از‬ ‫منظر یک خط فکری و سیاسی مشخص در کشور باشد‪.‬‬ ‫به طور مثال او به اتهاماتی که طی دو سال اخیر متوجه‬ ‫اصولگرایان و حامیان سابق احمدی نژاد بوده‪ ،‬بارها واکنش‬ ‫نشان داده است‪ .‬شریعتمداری در پاسخ به کسانی که وضعیت‬ ‫امروز دولت و مباحث مربوط به جریان انحرافی را نتیجه عمل‬ ‫اصولگرایان و اصالح طلبان م ی دانند‪ ،‬م ی نویسد‪« :‬این روزها‪،‬‬ ‫در پ��ی فاصله ای که حلق��ه انحرافی و نفوذ ک��رده در دولت‬ ‫محترم با برخی از اموزه های شناخته ش��ده خط امام و رهبری‬ ‫پدید اورده اس��ت‪ ،‬مجموعه مشترکی از دش��منان بیرونی‪،‬‬ ‫مدعیان اصالحات و اصح��اب فتنه امریکایی‪ -‬اس��رائیلی‬ ‫‪ 88‬با استناد به حمایت گس��ترده و فراگیر توده های مردمی‬ ‫ و وفادار به نظام از دکتر احمدی نژاد که به انتخاب ایش��ان با‬ ‫رای ب ی نظیر ‪25‬میلیونی انجامید‪ ،‬زبان به مالمت حزب اهلل‬ ‫گشوده اند که مثال‪ ،‬فالن فاصله دولت کنونی با فالن معیار‬ ‫تعریف شده و پذیرفته شده انقالبی‪ ،‬نتیجه و حاصل حمایت‬ ‫گسترده اصولگرایان‪ -‬به معنی واقعی کلمه و نه فالن جبهه و‬ ‫فالن گروه‪ -‬از رئی س جمهور محترم است و به زعم خود‪ ،‬طعنه‬ ‫یزنند که حزب اهلل در حمایت ان روز خود به خطا رفته است!‬ ‫م ‬ ‫و در همان حال به کنایه و تلویح م ی کوشند بر وطن فروشی‬ ‫و خیانت اش��کار خود در فتن��ه امریکایی‪ -‬اس��رائیلی ‪ 88‬و‬ ‫نقش��ی که به عنوان س��تون پنجم مثلث امریکا‪ ،‬اسرائیل‬ ‫و انگلیس برعهده داش��ته اند‪ ،‬س��رپوش بگذارند‪ .‬انچه این‬ ‫جماعت و مدی ران بیرونی فتنه با عن��وان خطای حزب اهلل از‬ ‫ان یاد م ی کنن��د نه فقط خطا نبوده و نیس��ت‪ ،‬بلکه یکی از‬ ‫افتخارامیزترین ویژگ ی های حزب اهلل است و به وضوح نشان‬ ‫م ی دهد حزب اهلل فقط در بستر اس�لام و انقالب و خط امام و‬ ‫رهبری حرکت م ی کند‪ .‬هرجا از حق و اصول نشانه ای دید‪ ،‬به‬ ‫حمایت از ان برم ی خیزد و چنانچه شخصیت یا گروهی که‬ ‫مورد حمایتش بود‪ ،‬پای از بستر اصلی بیرون بگذارد یا از برخی‬ ‫اموزه های انقالبی فاصله بگی��رد‪ ،‬بدون کمترین مالحظه و‬ ‫ تردید‪ ،‬حمایت قبلی خود را پ س م ی گیرد‪».‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫شریعتمداری در ادامه همین یادداشت اورده است‪« :‬در‬ ‫این میان جریاناتی نظیر مدعیان اصالحات‪ ،‬اصحاب فتنه و‬ ‫حلقه انحرافی ارزو داش��تند که وقتی با بستر اصیل انقالب‬ ‫اگاهانه یا ناخوداگاه‪ -‬فاصله م ی گی رند‪ ،‬حامیان قبلی خود یا‬‫حامیان شخصیتی را که در او نفوذ کرده اند‪ ،‬نیز در پی خویش‬ ‫داشته باشند‪ ،‬ولی این ارزو با هوشیاری و بصیرت مثال زدنی‬ ‫مردم هرگز براورده نشده است‪».‬‬ ‫روزنام��ه کیه��ان در زم��ره ان دس��ته از رس��انه هایی‬ ‫اس��ت که همواره نس��بت به موضع نظام در قبال ان دسته‬ ‫از اصالح طلبانی که در فتنه ‪ 88‬مقصر ش��ناخته م ی ش��وند‪،‬‬ ‫حساسیت داشته اس��ت‪ .‬ش��ریعتمداری در این باره این گونه‬ ‫اظهارنظر کرده اس��ت؛ «ان طیف از مدعیان اصالحات که در‬ ‫فتنه امریکایی‪ -‬اسرائیلی ‪ 88‬نقش فعال داشته یا از فتنه گران‬ ‫حمایت کرده اند‪ -‬یعنی اکثریت قریب به اتفاق انها‪ -‬کمترین‬ ‫ تردیدی ندارند که نامزدی انها ب��رای انتخابات پیش رو یا هر‬ ‫انتخابات دیگری‪ ،‬ناممکن است‪ .‬چرا که در جریان فتنه یاد شده‪،‬‬ ‫اشکارا دست به خیانت و جنایت الوده و به عنوان «ستون پنجم»‬ ‫در خدمت مثلث امریکا‪ ،‬انگلیس و اسرائیل بوده اند‪ .‬بدیهی‬ ‫اس��ت افرادی با این کارنامه سیاه و س��ابقه غیرقابل انکار از‬ ‫وطن فروش��ی‪ ،‬فقط م ی توانند در انتظار محاکمه و مجازات‬ ‫باشند‪ .‬اکنون جای این سوال است که وقتی برخی مدعیان‬ ‫اصالحات به وضوح م ی دانن��د کمترین امکانی ب رای نامزدی‬ ‫انها در انتخابات ریاس��ت جمهوری یازدهم وجود ندارد‪ ،‬چرا‬ ‫این روزها ‪ ،‬ترجی ع بند امدن یا نیامدن! تحریم یا شرکت! شرط‬ ‫ب رای امدن یا ورود بدون ش��رط! و امث��ال ان را بر زبان و قلم‬ ‫دارند؟! پاسخ این س��وال را باید در محورها و گمانه های زیر‬ ‫جس ت وجو کرد‪.‬‬ ‫‪-1‬پاک کردن سابقه خیانت خود و رنگ پاشیدن‬ ‫بر داغ ننگی که ب رای همیشه بر پیشانی انها نقش‬ ‫بسته است‪ -2 .‬بازگش��ت به نظام بعد از خروج اشکار از ان‪،‬‬ ‫یکی دیگ��ر از اهداف مدعی��ان اصالح��ات در حرکت اخیر‬ ‫انهاست‪ -3 .‬مش��غول کردن اصولگرایان به مسائل فرعی و‬ ‫اختالف افکنی میان انها ‪ -4‬و ام��ا اصل ی ترین هدف‪ ،‬ادامه‬ ‫ماموریت ناکام مانده قبلی ب رای دشمنان بیرونی است‪».‬‬ ‫ش��ریعتمداری از ابت��دای دولت احمدی ن��ژاد ضمن‬ ‫حمایت از وی در ش��مار منتقدان او نیز حضور داشته است‪.‬‬ ‫اما این حضور پس از خانه نش��ینی رئی س جمه��ور با ابعاد‬ ‫متفاوتی جلوه گر شده اس��ت‪ .‬او در عین حال که نقد های‬ ‫تندی به دولت م ی کند‪ ،‬تالش دارد تا موضع پیش��ین خود‬ ‫را به عن��وان ناصح و خی ر خ��واه ب��رای رئی س جمهور حفظ‬ ‫کند‪ .‬او م ی نویس��د‪« :‬این روزها که دولت اقای احمدی نژاد‬ ‫به دلیل برخی اقدامات و مواضع بیرون از دایره اصولگرایی‬ ‫با انتقاد و اعتراض دلسوزان و دغدغه داران اسالم و انقالب‬ ‫روبه رو شده اس��ت‪ ،‬شماری از مس��ئوالن و دست اندرکاران‬ ‫سابق و اسبق دولت های س��ازندگی و اصالحات در حرکتی‬ ‫هماهنگ با دش��منان بیرونی‪ ،‬فرصت را غنیمت شمرده و‬ ‫به بهانه انتقاد از دولت‪ ،‬بغض های فروخورده و کینه های در‬ ‫سینه مانده خویش از ناکامی در فتنه امریکایی‪ -‬اسرائیلی‬ ‫‪ 88‬را بیرون م ی ریزند‪ .‬ای��ن جماعت که در دوران حاکمیت‬ ‫خود بر قوه اجرایی کشور به اندازه چند صدم خدمات دولت‬ ‫کنونی به عمران و ابادانی کش��ور را نیز نداش��ته اند در پی‬ ‫القای این توهم به افکار عمومی هستند که مخالفت انان‬ ‫با انتخاب دکتر احمدی نژاد در انتخابات ریاس��ت جمهوری‬ ‫نهم و دهم ‪ -‬و مخصوصا دهم‪ -‬به این علت بوده است که‬ ‫پیشاپیش مس��ائل مورد انتقاد امروز اصولگرایان به دولت‬ ‫کنونی را م ی دیده ان��د! ابتدا باید گفت حمای��ت یکپارچه و‬ ‫‪ 25‬میلیونی مردم وفادار به اصول و ارزش های نظام از اقای‬ ‫احمدی نژاد‪ -‬که بسیاری از هواداران دیگر نامزدها نیز پس از‬ ‫پی بردن به فریب سران فتنه به این خیل عظیم پیوستند‪-‬‬ ‫نشانه هوشیاری و دقت نظر انها در گزینش نامزد اصلح بوده‬ ‫است‪ .‬از سویی دیگر مخالفت برخی دست اندرکاران سابق‬ ‫و اس��بق دولت های س��ازندگی و اصالحات با دولت‬ ‫احمدی نژاد نه فقط با انتقادات این روزهای‬ ‫اصولگرای��ان و دغدغه من��دان‬ ‫اسالم و انقالب و منافع مردم‬ ‫همخ��وان نیس��ت باالخره‬ ‫اینکه‪ ،‬انحراف دولت کنونی‬ ‫از برخی اموزه های اسالمی‬ ‫و انقالبی و مردمی قابل انکار‬ ‫نیست و در این میان دست های‬ ‫حلق��ه انحراف��ی و نفوذ کرده‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫ندارم‪ .‬نقد همه دوس��تان و نیز کس��انی را که طرف اصلی‬ ‫گفت وگوی بنده هستند به جان پذیرایم‪».‬‬ ‫سید محمد خاتمی هم از س��خنان رقیب قدیمی خود‬ ‫اس��تقبال کرد؛اظهارنظری ک��ه به تش��کر تلویحی وی از‬ ‫عس��گراوالدی تعبیر ش��د‪ .‬خاتمی گفته بود‪« :‬من تشکر‬ ‫می کنم از بعضی ش��خصیت های متین و با س��ابقه ای که‬ ‫ش��جاعت می کنند در این موقعیت‪ ،‬دم از نزدیکی دل ها به‬ ‫همدیگر می زنند‪ ».‬پس از این اظه��ارات نامه نگاری های‬ ‫دیگری نیز صورت گرفت‪ .‬از جمله نام��ه دیگر دبیر جبهه‬ ‫پیروان به سید احمد خاتمی که در خطبه های نماز جمعه از‬ ‫وی انتقاد کرده بود‪ .‬او در این نامه چنین نوش��ت‪« :‬بنده در‬ ‫اظهاراتم به هیچ عنوان قصد تطهیر ی��ا تخفیف در جرم یا‬ ‫رفع حصر مفتون ها را نداشته و ندارم‪ .‬این در حیطه اختیارات‬ ‫قوه قضائیه و دستگاه های امنیتی اس��ت‪ .‬با شناختی که از‬ ‫اقایان موس��وی و کروبی دارم اینها را س��ران اصلی فتنه‬ ‫نمی دانم چون عوامل فتنه اطراف انان را گرفته و مع االسف‬ ‫مفتون شده اند‪».‬‬ ‫این نامه بی پاس��خ نماند و خاتم��ی در جوابش متنی‬ ‫منتشر کرد و در ان ضمن دلجویی از عسگر اوالدی بار دیگر‬ ‫بر مواضع خود تاکید کرد‪ .‬در بخشی از این نامه امده است‪:‬‬ ‫«اینکه جناب عس��گر اوالدی ابروی خویش را در مس��یر‬ ‫انقالب قرار می دهند‪ ،‬س��تودنی اس��ت‪ ،‬اما به نظر می رسد‬ ‫ایش��ان مطمئنا مالحظه ابروی انقالب را هم می کنند‪ .‬از‬ ‫اینکه ضد انقالب از اظهارات ایشان استقبال کردند‪ ،‬گویای‬ ‫ان اس��ت که ان اظهارات پسند انهاس��ت که خوشبختانه‬ ‫ایشان جواب بسیار مناسبی به انان دادند‪ ».‬علی مطهری از‬ ‫جمله حامیان عسگر اوالدی بود‪ .‬او نیز به جمع نامه نگاران‬ ‫پیوست و طی نامه ای این گونه نوش��ت‪« :‬دیدگاه جنابعالی‬ ‫دیدگاه زجرکشیدگان انقالب از خرداد ‪ 42‬تا بهمن ‪ 57‬و بعد‬ ‫از ان است‪ ،‬کس��انی که می دانند این انقالب با چه زحمتی‬ ‫به دس��ت امده و اگر از بین برود تک��رار ان امری نزدیک‬ ‫به محال اس��ت و دیدگاه مخالفان ش��ما دیدگاه کس��انی‬ ‫است که با کمترین زحمت سر س��فره انقالب نشسته اند و‬ ‫می خواهند همه را جز خود‪ ،‬از قطار انقالب پیاده کنند‪ ،‬احترام‬ ‫پیشکس��وتان انقالب را پاس نمی دارند و نمی دانند و بلکه‬ ‫نمی توانند بفهمند که اگر عسگراوالدی و هاشمی‪ -‬با وجود‬ ‫اختالف نظری که دارند‪ -‬از وحدت و همدلی و گفت وگو و‬ ‫فتنه گر نبودن اقایان موس��وی و کروبی دم می زنند‪ ،‬برای‬ ‫منافع خودشان نیس��ت‪ ،‬بلکه درد حفظ اس�لام و انقالب‬ ‫اس�لامی را دارند و می دانند که اگر این انقالب از بین برود‬ ‫تکرار شدنی نیست‪».‬‬ ‫در این میان نامه نگاری ها میان عسگر اوالدی و گروه‬ ‫معروف به هفت اصالح طلب ادام��ه یافت‪ .‬انها در نامه های‬ ‫خود به دبی��ر جبهه پیروان خ��ط امام و رهب��ری‪ ،‬از دالیل‬ ‫نگرانی خ��ود گفتند و اینک��ه افراط گرایی به کش��ور ضربه‬ ‫زده است‪ .‬س��ومین نامه اصالح طلبان در پاسخ به اظهارات‬ ‫عسگر اوالدی نیز منتشر ش��د؛ نامه ای که سخنان صریح تر‬ ‫انان را در بر داش��ت‪ .‬هفت اصالح طلب در بخش��ی از پاسخ‬ ‫به رقیب دیرینه خود نوش��تند‪« :‬درباره والیت فقیه نظر ما را‬ ‫خواسته اید‪ .‬مثل انکه یادتان رفته بنیانگذار والیت فقیه چه‬ ‫کسی بوده است؟ حتما رابطه معنوی و عملی جریان فکری‬ ‫ما با ان رهبر کبیر را به خاطر دارید‪ .‬ما مفتخر به ان هستیم‬ ‫که همفکرانمان مورد وثوق کامل و اعتماد ان پیر سفر کرده‬ ‫بودند‪ .‬از این گروکشی ها که مثال بفرمایید این را قبول دارید‬ ‫یا نه‪ ،‬به کجا می رسیم؟ والیت فقیه ارزش متعالی و میراث‬ ‫با شکوه امام است‪ .‬اما هم ما و هم شما می دانید که این نظریه‬ ‫یکی از مهمترین نظریات در فقه شیعه است که توسط امام‬ ‫خمینی(ره) احیا و اجرایی شد‪ ».‬عسگر اوالدی نیز پاسخ این‬ ‫نامه را داد‪ .‬او خطاب به اصالح طلبان نوشت‪« :‬شما در پاسخ‬ ‫خود تصریح کردی��د؛ «به والیت فقیه پایبند» می باش��ید و‬ ‫تاکید فرمودید‪« :‬والیت فقیه ارزش متعالی و میراث باشکوه‬ ‫امام(ره) است» و نیز تصریح فرمودید؛ «مهم ترین دستاورد و‬ ‫میراث مشترک ملت ایران پذیرش و تمکین به قانون اساسی‬ ‫است و والیت فقیه از اصلی ترین ارکان قانون اساسی است»‬ ‫همین نشان می دهد که در گفت وگوهای ما شفافیت الزم‬ ‫حاصل شده است‪ .‬همین جا یاداور می شوم که بنده در اندازه‬ ‫یک کش��یش در این گفت وگو ظاهر نشدم که سر در زانوی‬ ‫بنده اقرار به اشتباه کنید یا پایبندی نشان دهید‪ .‬من برخالف‬ ‫عده ای که یقه شما را چسبیده اند و می گویند اقرار به اشتباه‬ ‫کنید‪ ،‬از در دیگری وارد شدم و می گویم شما بیایید اعتقادات‬ ‫واقعی خود را بیان کنید‪ ،‬بی انکه بر کسی منت بنهید‪».‬‬ ‫اظهارنظر ها درباره سخنان حبیب اهلل عسگر اوالدی‬ ‫ادام��ه دارد و همچنان افکار عمومی منتظر ش��نیدن اخبار‬ ‫جدیدی ت��ری پیرامون ان هس��تند‪ .‬در اخری��ن اظهارنظر‬ ‫سیاس��تمدار ‪ 80‬س��اله حزب موتلفه در گفت وگ��و با یک‬ ‫هفته نام��ه اینگونه گفته اس��ت‪« :‬کس��انی که س��ه دوره‬ ‫گفت وگوی مکتوب بنده با هفت اصالح طلب را خوانده اند‬ ‫و مناظ��ره با اقای ش��ریعتمداری را در س��یمای جمهوری‬ ‫اسالمی دیده اند و مطالب و مقاالتی را که در جراید در این‬ ‫موضوع رویت کرده اند‪ ،‬چنین داوری را نداشته باشند مواضع‬ ‫بنده کوچکترین زاویه ای با دیدگاه های مقام معظم رهبری‬ ‫در باب فتنه‪ ،‬فتنه گران و فتنه س��ازان ندارد و حتی اینجانب‬ ‫منتظر تذکر و تش��ری از جانب رهبری ه��م بودم که هنوز‬ ‫بحمداهلل دریافت نکرده ام‪».‬‬ ‫عس��گر اوالدی با اظهارات غیر قابل پیش بینی اش‬ ‫درباره فتنه س��ال ‪ ،88‬از مهم ترین چهره های سیاست در‬ ‫سال ‪ 91‬بود‪g .‬‬ ‫‪63‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪64‬‬ ‫در دولت به وضوح دیده م ی ش��ود؛ حلقه ای ک��ه عالوه بر‬ ‫پیوندهای نه چندان پنهان با جماعت یاد شده‪ ،‬در مواضع و‬ ‫اقدامات خود نیز با انان همسویی و همخوانی دارد‪ .‬کاش‬ ‫اقای احمدی نژاد پاس رای و حرمت انتخ��اب مردم را نگاه‬ ‫م ی داشت و به قول دشمن‪ ،‬پیمان دوست نم ی شکست‪»...‬‬ ‫هاشم ی رفسنجانی و رفتار سیاس��ی او نیز موضوعی مهم‬ ‫ب رای اق��ای روزنامه نگار اس��ت‪ .‬ش��ریعتمداری در یکی از‬ ‫یادداش��ت هایش اورده اس��ت‪« :‬ب رای نگارنده نیز اشاره به‬ ‫نکته ای که در این یادداشت خواهد امد‪ ،‬تلخ و ناگوار است‬ ‫و اگر پای مصالح ش��خص ایت اهلل هاشم ی رفسنجانی در‬ ‫میان نبود‪ ،‬ناگفتن ان بایسته تر بود‪ ،‬چرا‪...‬؟! شاید تعجب اور‬ ‫باشد ولی واقعیت دارد که برخی از مواضع این روزهای جناب‬ ‫هاشمی نه فقط اس��یب و زیان چندانی به نظام اسالمی و‬ ‫حرکت پویا و پرش��تاب ان نم ی رس��اند‪ ،‬بلکه گواه دیگری‬ ‫بر حقانی��ت حرکت و مواض��ع نظام در مقاب��ل کینه توزی‬ ‫دش��منان بیرونی و داخلی نیز هس��ت و حکایت از ان دارد‬ ‫که جمهوری اسالمی ای ران در مسیری که امام راحل ترسیم‬ ‫فرموده و رهب ر معظم انقالب پرچم��داری م ی کنند‪ ،‬تمام ی ‬ ‫موانع پیش رو را پشت س��ر م ی گذارد‪ ،‬حتی اگر این موانع‬ ‫در پوشش سوءاستفاده از شخصیتی نظیر ایت اهلل هاشمی‬ ‫رفسنجانی تدارک دیده شده باشد‪».‬‬ ‫او ادامه داده اس��ت‪ « :‬برخی از کسانی که این روزها به‬ ‫دیدار اقای هاشمی م ی روند و از ایشان به عنوان یک شخصیت‬ ‫برجس��ته و اثرگذار در چرخه حرکت نظام ی��اد م ی کنند‪ ،‬در‬ ‫سایت ها و رسانه های خود با صراحت م ی نویسند «هاشمی‬ ‫ از قدرت افتاده و توان تاثیرگذاری خویش را از دست داده است‬ ‫ولی باید از فضایی که م ی س��ازد اس��تفاده کنیم»! با عرض‬ ‫پوزش از جناب اقای هاشم ی رفسنجانی باید گفت؛ برخالف‬ ‫انچه جماعت یاد شده به سالوس و تظاهر در پی القای ان به‬ ‫شما هس��تند‪ ،‬حضرتعالی نم ی توانید در مسیر حرکت نظام‬ ‫تغییری متناس��ب با خواس��ت انها پدید اورید و این نکته را‬ ‫کسانی که این روزها اط راف شما پرسه م ی زنند نیز به خوبی‬ ‫م ی دانند‪ ،‬چرا که هویت و ش��خصیت حضرتعالی با انقالب‬ ‫و نظام اس�لامی گره خورده اس��ت و فقط در همین بستر و‬ ‫چارچوب قابل تعریف اس��ت و نه در هیچ بس��تر و چارچوب‬ ‫دیگری‪»....‬‬ ‫مهم ترین موضوعی که ش��ریعتمداری تا کنون به ان‬ ‫واکنش نش��ان داده و ب��ا ادبیات همیش��گ ی اش درباره ان‬ ‫نوشته است‪ ،‬درگیری لفظی س��ران دو قوه مجریه و مقننه‬ ‫در یکشنبه معروف به یکشنبه س��یاه است‪ .‬شریعتمداری‬ ‫در این باره نوش��ته اس��ت‪« :‬روز یکش��نبه دو هفته پیش‪،‬‬ ‫برخی مس��ئوالن بلندپایه نظ��ام با اقدام ناپس��ند خویش‬ ‫کام م��ردم را تلخ کردند و ش��یطان بزرگ و اع��وان و انصار‬ ‫غربی و عبری و عربی ان را ب��ا ذوق زدگی به رقص اوردند‪.‬‬ ‫نظریه پردازان امریکایی‪ ،‬اروپایی و اس��رائیلی هلهله کنان‬ ‫در رسانه های خود به تفس��یر و تحلیل ان ماجرا نشستند‪.‬‬ ‫رادیو فردا ‪ -‬ارگان رسمی س��یا‪ -‬از اشفتگی زودرس قبل از‬ ‫انتخابات خبر داد و اینکه شی رازه مدیریت نظام به هم ریخته‬ ‫است! دویچه وله‪ ،‬به ش��کاف در اقتدار ای ران اسالمی اشاره‬ ‫کرد و صهیونیس��ت های کودک کش‪ ،‬هریک از بداخالقان‬ ‫روز یکش��نبه را نماد و نماینده بخشی از مردم معرفی کرده‬ ‫و از اینکه در همبستگی مردم با یکدیگر ترک افتاده است!‬ ‫خوش��بختانه نهیب حضرت اق��ا و اتمام حجت امیخته به‬ ‫نصیحت ایشان لبیک مس��ئوالن محترم را در پی داشت و‬ ‫سران محترم س��ه قوه و نمایندگان محترم مجلس شورای‬ ‫اسالمی با ارسال نامه و صدور بیانیه‪ ،‬بر همراهی خویش با‬ ‫مردم در پیروی از رهب ر معظم انقالب تاکید ورزیدند و با این‬ ‫اقدام خود‪ ،‬ملت را خشنود و خواب خوش دشمنان بیرونی و‬ ‫دنباله های داخلی انها را به کابوس تبدیل کردند‪».‬‬ ‫حسین شریعتمداری در سال‪ 1391‬همچون سال های‬ ‫گذشته از مهم ترین چهره های سیاست ای ران بود‪g .‬‬ ‫هاشمیمی اید؟‬ ‫اگ��ر اخری��ن روزه��ای س��ال ‪ 90‬را ک��ه در ان‬ ‫هاشمی رفس��نجانی از صندلی ریاس��ت مجل��س خبرگان‬ ‫پایین امد‪ ،‬نقطه پایانی سیر نزولی نمودار حضور ایت اهلل در‬ ‫سیاست بدانیم‪ ،‬سال ‪ 91‬را باید سیرصعودی و بازگشت دوباره‬ ‫هاشمی به عرصه سیاست ایران قلمداد کنیم‪ .‬هاشمی سال‬ ‫جدید را درحالی اغاز کرد که یکی از کرسی های مهم ریاست‬ ‫خود در نظام جمهوری اس�لامی را به ایت اهلل مهدوی کنی‬ ‫واگذار کرده بود‪ .‬با ای��ن همه او دوباره در س��ال ‪ 91‬از یک‬ ‫طرف با پرونده های مربوط به فرزندانش و از س��وی دیگر‬ ‫با اظهارنظرهای صریح و ش��فافش‪ ،‬توجه هم��ه را به خود‬ ‫معطوف داشت‪ .‬در اولین ماه هاشمی در مصاحبه ای اظهاراتی‬ ‫را بیان کرد که تا پیش از ان جای��ی نگفته بود‪ .‬او از ضرورت‬ ‫رابطه با امریکا سخن گفت و تاکید کرد در پایان زمان حیات‬ ‫امام‪ ،‬در یک نامه دست نویس از ایشان درخواست کرده بود‬ ‫تا در دوران خودشان به موضوع رابطه با امریکا و مصر پایان‬ ‫دهند‪ .‬این اظهارات هاش��می با واکنش ه��ای تند منتقدان‬ ‫روبه رو شد‪ .‬انها معتقد بودند که در صورت نوشته شدن چنین‬ ‫نامه ای چرا هاشمی پاس��خ امام را منتشر نمی کند؟ از دیگر‬ ‫مسائل مطرح شده توسط هاشمی رفسنجانی که مورد انتقاد‬ ‫بسیاری واقع شد‪ ،‬طرح وی برای دولت اینده‪ ،‬با نام «دولت‬ ‫وحدت ملی» بود‪ .‬منتقدان مطرح شدن این موضوع از طرف‬ ‫ایشان را طرحی برای بازگشت وی به قدرت می خواندند‪ .‬اما‬ ‫هاشمی وحدت را وسیله ای برای مقابله با شر دشمنان خواند‬ ‫و ان را الزمه فضای سیاسی ایران دانست‪.‬‬ ‫او شاید تنها سیاس��تمدار جمهوری اسالمی باشد که‬ ‫در زمان تصدی گری مناصب حکومتی‪ ،‬دو تن از فرزندانش‬ ‫به زندان منتقل ش��دند‪ .‬مهدی و فائزه هاشمی که هر یک‬ ‫به فاصله یک روز در اول مهرماه امس��ال دس��تگیر شدند‪.‬‬ ‫اما واکنش او به دس��تگیری فرزندانش همچون برخورد با‬ ‫سایر مسائل اجتماعی‪ ،‬رویه اعتدال بود‪ .‬از یک سو به برخی‬ ‫تصمیمات ایراد و اشکال وارد می دانس��ت و از سوی دیگر‬ ‫از سیس��تم قضایی تبعیت می کرد‪ .‬هاش��می نظرش را در‬ ‫ارتباط با بازگش��ت مهدی این گونه بیان کرد‪« :‬به هر حال‬ ‫متهمش کردند و باید جواب بدهد و اتهاماتش را روشن کند‪.‬‬ ‫خودش هم می خواست بیاید‪ .‬دو س��ال و نیم ما او را پشت‬ ‫در نگه داش��تیم‪ .‬اول به ما گفتند که چرا در این شلوغی ها‬ ‫می خواهد به ایران بیاید؟ ما هم به حرف شان گوش کردیم‬ ‫و به او گفتیم و او هم قبول کرد‪ ».‬به هرحال مهدی به‬ ‫ایران بازگشت و دستگیر ش��د‪ .‬دو ماه در اوین‬ ‫در قرنطینه بود و طبق اخبار منتشر شده‬ ‫هاش��می یک بار در اوین و بار دیگر‬ ‫وقتی ب��رای مداوا‪ ،‬به بیمارس��تان‬ ‫منتقل ش��ده ب��ود‪ ،‬فرزن��دش را‬ ‫مالقات کرد‪ .‬مهدی هاش��می‬ ‫بعد از دو ماه از زندان ازاد ش��د‬ ‫و ایت اهلل که موقع رفتنش به‬ ‫زندان دعای سفر در گوشش‬ ‫خوانده بود‪ ،‬در بازگشت او از‬ ‫زندان‪ ،‬بار دیگ��ر بر صفحه‬ ‫اول روزنامه ها جای گرفت‪.‬‬ ‫به دنب��ال ازادی مهدی از‬ ‫زندان ب��ا وثیقه ‪ 10‬میلیارد‬ ‫تومانی‪ ،‬نطق شدیداللحن‬ ‫حمید رسایی در مجلس‬ ‫خطاب به خانواد ه هاشمی‬ ‫بازتاب گسترده ای یافت‪.‬‬ ‫این بار به خانواده هاش��می اجازه داده ش��د تا در پاس��خ به‬ ‫رسایی که فرزندان هاش��می را «اقازاده مفس��د که دارای‬ ‫مصونیت اهنین اس��ت» خوانده بود‪ ،‬پاس��خ خود را ارسال‬ ‫کنند‪ .‬هیات رئیس��ه مجلس نی��ز ان را به نیاب��ت از خانواده‬ ‫هاش��می قرائت کرد‪ .‬س��ایت هاشمی رفس��نجانی نیز در‬ ‫سالی که گذشت بسیار فعال بود‪ .‬این س��ایت بارها مواضع‬ ‫و گفت وگوهای او را منتشر کرد که مورد توجه قرار گرفت‪.‬‬ ‫انتش��ار دو فایل صوتی از دی��دار وی با فرماندهان س��پاه و‬ ‫ب زیادی به دنبال‬ ‫سخنرانی برای انها بعد از پایان جنگ‪ ،‬بازتا ‬ ‫داشت‪ .‬هاشمی در این س��خنرانی اعالم کرده بود‪« :‬حاضر‬ ‫اس��ت به جای امام قطعنامه را بپذیرد‪ .‬اما حضرت امام(ره)‬ ‫اجازه این کار را نمی دهند‪ ».‬او همچنین دالیلش برای اتمام‬ ‫جنگ را که ان زمان برای فرماندهان سپاه ایراد شده بود را‬ ‫منتشر کرد‪.‬‬ ‫هاشمی همچنین در مصاحبه ای که اوایل تابستان با‬ ‫روزنامه ارمان انجام داد‪ ،‬به طور صریح و ش��فاف‪ ،‬نسبت به‬ ‫مسائل اقتصادی و معیشتی مردم و همچنین اوضاع سیاسی‬ ‫انتقاد کرد و از پیش بینی خود از اوضاع بد اقتصادی س��خن‬ ‫گفته و تاکید کرده بود‪« :‬من ش��رایط را می دیدم که همین‬ ‫می شود‪ .‬همین که االن شده اس��ت‪ .‬نظر من همین بود که‬ ‫به اینجا می رس��د‪ .‬صریح هم گفتم‪ .‬در نام��ه ای هم که به‬ ‫رهبری نوش��تم‪ ،‬که این مقدار از ان سوءاستفاده می شود به‬ ‫اینجا می رسد‪».‬‬ ‫اما تمام ای��ن اظهارنظره��ا‪ ،‬واکنش ه��ا‪ ،‬انتقادات و‬ ‫موضع گیری هایی که از جانب هاشمی یا منتقدانش بیان شد‪،‬‬ ‫ناظران را به این مخرج مشترک رساند؛ «هاشمی رفسنجانی‬ ‫عزم کرده ت��ا در انتخابات دور بعد ریاس��ت جمهوری فعال‬ ‫باش��د‪ ».‬برخی معتقد بودند او ش��خصا وارد‬ ‫انتخابات خواهد ش��د و در روزهای‬ ‫پایانی اع�لام کاندیداتوری‬ ‫می کند‪ .‬برخ��ی دیگر اما‬ ‫حض��ورش را به عنوان‬ ‫یک مش��اور تمام عیار‬ ‫پشت سر کاندیداهای‬ ‫دیگ��ر‪ ،‬به ویژه حس��ن‬ ‫روحانی ارزیابی می کردند‪g.‬‬ ‫سالاخر‬ ‫رضا ذبیحی‬ ‫محمود احمدی نژاد م ی گوید تا مردادماه بر سر کار خود‬ ‫حاضر خواهد بود‪ .‬این اخرین پاس��خ محم��ود احمدی نژاد به‬ ‫گمانه هایی سیاسی است که پی رامون ح واشی پی ش امده ب رای‬ ‫او در سال ‪ 91‬مطرح شده اس��ت‪ .‬در سالی که گذشت محمود‬ ‫احمدی نژاد مانند هفت س��ال گذش��ته از چهره های مطرح و‬ ‫خب ر س��از بود؛ از ماجرای طرح س��وال مجدد از او در مجلس و‬ ‫کنش و واکنش های میان او و دوقوه دیگر تا ح واشی حضورش‬ ‫در سازمان ملل متحد‪ .‬پافشاری و تاکید علی مطهری ب رای به‬ ‫نتیجه رساندن طرح سوال از رئی س جمهور‪ ،‬سرانجام احمدی نژاد‬ ‫را در سال‪ 90‬به مجلس کشاند‪ .‬جلس ه ای که البته با اظهارات‬ ‫محمود احمدی نژاد حواش��ی جدیدی پدید اورد و کار را بدانجا‬ ‫کشاند که طرح سوال از رئی س جمهور در سال‪ 91‬با تغیی راتی در‬ ‫مجلسمواجهشدواین بارماده ایدرانگنجاندهشدکهچنانچه‬ ‫رئی س جمهوریبخ واهدبهاعتقادانانرویه ایجزپاسخگوییدر‬ ‫پیش گیرد‪ ،‬بتوانند این نحوه برخورد را تا استیضاح وی پیگیری‬ ‫کنند‪ .‬این اغاز خبرسازی در ابتدای سال بود‪.‬‬ ‫یکشنبه غ م انگیز‬ ‫پافشاری احمدی نژاد ب رای بقای سعید مرتضویکه خود‬ ‫دامنهمخالفتیحتیبیشازعمرمجلسنهمدرمیاننمایندگان‬ ‫داشت؛ به طوری که انان از زمان مجلس هشتم خواستار کنار‬ ‫گذاشتن وی از ریاست سازمان تامین اجتماعی به دالیلی چند‬ ‫بودند‪ ،‬التهابات ت��ازه ای را دامن زد‪ .‬نماین��دگان از همان موقع‬ ‫خواستار برکناری مرتضوی ب رای انصراف از استیضاح وزیر کار‬ ‫و رفاه شده بودند‪ .‬اما به گفته نمایندگان‪ ،‬دولت احمدی نژاد که‬ ‫یک بار به وساطت دکتر حداد عادل تن نداده بود‪ ،‬این بار سعی‬ ‫داشت با واگذاری اختیار تعیین رئیس سازمان تامین اجتماعی‬ ‫به معاون اولش‪ ،‬بار دیگر شیوه دیگری پیش بگیرد؛ امری که‬ ‫به نظر نمایندگان با مصوبه ای غیرقانونی احصاء شده و ب رای‬ ‫مسلوب االختیار کردن شیخ االسالمی کافی نبود‪ .‬این موضوع‬ ‫مواجهه ای تازه میان احمدی نژاد و قوه مقننه را دامن زد‪ .‬اتقاقات‬ ‫روز یکشنبه مجلس این بار ب ی سابقه تر از گذشته بود‪ .‬او این بار‬ ‫در صحن علنی مجلس‪ ،‬علی الریجانی را تهدید به افش��ای‬ ‫ی که الریجانی عنوان داشت‬ ‫فیلمی از بستگانش کرد‪ .‬فیلم ‬ ‫ممکن است تهی ه اش اقدامی ب رنامه ریزی شده باشد‪ .‬الریجانی‬ ‫در خالل جلس��ه از احمدی نژاد موکدا خواست حرف ناگفته ای‬ ‫را نگذارد و احمدی نژاد هم در ب رابر‪ ،‬ب رای اثبات مدعای خود ان‬ ‫فیلم را در مجلس پخش کرد؛ اقدام��ی که واکنش انتقادامیز‬ ‫نمایندگان مجلس را ب رانگیخت و پاسخ ب ی سابقه الریجانی را در‬ ‫پی داشت‪ .‬اندکی پس از این مجادله‪ ،‬احمدی نژاد به مصر رفت‪.‬‬ ‫سفری که ب هواسطه اولین حضور یک رئی س جمهور ای ران بعد از‬ ‫انقالب در مصر‪ ،‬سفری تاریخی قلمداد شد‪ .‬احمدی نژاد سفر سه‬ ‫ساعته محمد المرسی‪ ،‬رئی س جمهور جدید مصر را ب رای شرکت‬ ‫در سران کنف رانس عدم تعهد با سفری سه روزه که در خالل ان‬ ‫کنف رانس سران کشورهای اس�لامی برگزار م ی شد‪ ،‬پاسخ داد‪.‬‬ ‫او که امدنش به مصر را تحقق یکی از بزرگترین ارزوهای خود‬ ‫تعبیر کرد‪ ،‬طی این سفر س��عی کرد عالوه بر دیدار با مقامات‬ ‫مصری نظیر المرسی با شخصی ت های برجسته مصر نیز دیدار‬ ‫نماید‪ ،‬از جمله دیداری با رئیس دانشگاه االزهر که طی نشست‬ ‫مطبوعاتی بعد از ان احمدی نژاد‪ ،‬رئیس دانشگاه را به دلیل گفتن‬ ‫سخنانی ضدای رانی تهدید به ترک جلسه کرد‪ .‬سفر احمدی نژاد‬ ‫به مصر در حالی انجام شد که رس��انه ها و مردم هنوز در بهت‬ ‫صف ارایی ب ی پرده روس��ای قوه اجرا و تقنین بودند و کشور در‬ ‫تدارک برگزاری جشن های سالگرد انقالب بود‪ .‬به سنت هر ساله‬ ‫این مقام رئی س جمهوری بود که م ی توانست فرصت حضور در‬ ‫سخنرانی راهپیمایی سالگرد انقالب را داشته باشد‪ .‬احمدی نژاد‬ ‫نیز از این فرصت در این مراسم ب رای بیان نظ رات خود خطاب به‬ ‫برخیمنتقدان کهبهفاصلهچندروزپسازمجادلهبحث ب رانگیز‬ ‫یکشنبهمجلسانجامم ی شد‪،‬استفادهکرد‪.‬اودراینسخنرانیاز‬ ‫همه چیزسخنگفت‪.‬ازانتقادتلویح ی اشنسبتبهنمایندگان‬ ‫مجلس بدین دلیل که علی ه اش سندی را‪ -‬منظور طرح سوال‪-‬‬ ‫امضا کرده اند تا سخن گفتن از مشکالت اقتصادی که از دیدگاه‬ ‫وی به واسطه فشار ناجوانمردانه دش��منان است‪ .‬احمدی نژاد‬ ‫همچنین خطاب به برخی مخالفان��ش گفت‪« :‬من با افتخار‬ ‫م ی گویم که ملت بزرگ ای ران راه خود را به خوبی م ی شناسد و به‬ ‫افراد و به گروه های مدعی نیازی ندارد‪».‬؛ اگرچه سخن پایانی وی‬ ‫در این مراسم که تکرار سه باره جمله «زنده باد بهار» بود از دیدگاه‬ ‫برخی نقادان او‪ ،‬خود عملی ب رای مهندسی انتخابات قلمداد شد‪.‬‬ ‫زی رااینسخنیکشعارانتخاباتیب رایحمایتازکاندیدایمورد‬ ‫یکهپیشازایننیز‬ ‫حمایترئیسدولتراتداعیم ی کرد؛کالم ‬ ‫ویدرپایانسخنرانیخوددراخ رینحضورشدرمجمععمومی‬ ‫ سازمان ملل عنوان کرده بود‪ .‬در نهایت به واسطه اتفاقات اخیر‬ ‫رهبر انقالب مسائل پی ش امده در مجلس را به شدت محکوم‬ ‫کردند‪ .‬محمود احمدی نژاد در س��ال‪ 92‬یک احمدی نژاد دیگر‬ ‫خ واهد بود؛ شاید نمایی از احمدی نژاد سال‪g.91‬‬ ‫سیاست‬ ‫ماجرای بازدید از اوین‬ ‫در همین حین که مجلس س��رگرم بررسی امکان طرح‬ ‫مجدد س��وال از احمدی نژاد بود و چند روز پیش از تصویب ان‬ ‫و در گرماگرم فزونی انتق��ادات اقتصادی نمایندگان مجلس از‬ ‫عملکرد دولت‪ ،‬احمدی نژاد در نامه ای ب��ه رئیس قوه قضائیه‬ ‫خبر از در خواس��ت خود ب رای بازدید از زندان اوی��ن داد‪ .‬با وجود‬ ‫اینکه قوه قضائیه احمدی نژاد را از این امر برحذر دانست‪ ،‬این بار‬ ‫احمدی نژاد در نامه ای دیگر به لحنی متفاوت از گذشته بار دیگر‬ ‫بر تصمیم خود ب رای بازدید از اوین اصرار ورزید‪ .‬ارسال این نامه از‬ ‫سوی او باعث شد رئیس قوه قضائیه این بار در نامه ای سرگشاده و‬ ‫بلندباال به بندبند ادعاهای احمدی نژاد ج واب دهد‪ .‬در پی چالشی‬ ‫که میان روسای ق وا پدید امد رهبری روسای ق وا را این گونه مورد‬ ‫خطابقراردادند‪«:‬ازامروزتاروزانتخاباته ر کساحساساتمردم‬ ‫رادرجهتایجاداختالفبه کاربگیرد‪،‬قطعابهکشورخیانتکرده‬ ‫است‪ ».‬ایشان همچنین در تدبیر دیگری و به فاصله کوتاهی از‬ ‫سخنرانی پیشین‪ ،‬ضمن تجلیل از اقدام مجلس ب رای انجام‬ ‫وظیفهخوددرپرسش گریازرئی س جمهورونیزتقدیرازامادگی‬ ‫دولت ب رای پاسخگویی؛ ب هواسطه اینکه ادامه طرح سوال از این‬ ‫بعد خواست دشمن است‪ ،‬از نمایندگان درخواست کردند که به‬ ‫این طرح ادامه ندهند‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫نشست پرحاشیه‬ ‫گمان هزنی رسانه های داخلی و خارجی درباره این پیشنهاد‬ ‫احمدی نژاد در حالی ادامه داشت که مصاحب ه ای جدید‪ ،‬اندکی‬ ‫پس از بازگشت وی از نیویورک‪ ،‬جنجالی تازه افرید‪ .‬این مصاحبه‬ ‫که با اصحاب رسانه ترتیب داده شده بود با سخنانی تازه که از‬ ‫دیدگاه برخی نمایندگان ساختارش��کنانه بود‪ ،‬مواجهه ای دیگر‬ ‫را هش��دار م ی داد‪ .‬احمدی نژاد در ان مصاحبه این موضع علی‬ ‫الریجانی‪ ،‬رئیس مجلس را که «تحریم ها تاثیری بر کش��ور‬ ‫نداشته است» با گفتن این جمله که‪« :‬البد تصمیمات ایشان‬ ‫اثر داشته است! باالخره ایشان م ی دانند وضعیت چگونه است‬ ‫و فروش نفت در چه وضعیتی اس��ت‪ ،‬ولی این مواضع را علیه‬ ‫دولت م ی گیرد» به چالش کشید‪ .‬بازار از این اظهارات تعبیری‬ ‫ناامی دانه داش��ت‪،‬چنانچه امواج پ ربس��امد ان دامن دالر را هم‬ ‫گرفت و التهاب ش��دیدی در بازار ارز ایجاد ک��رد به گونه ای که‬ ‫دالر به مرز ب ی سابقه چهار هزار تومان رسید‪ .‬پس از ان ناار ‬ ‫امی‬ ‫و واکنش منفی بازار ته ران را به همراه داشت‪ ،‬دستاویزی دیگر‬ ‫ب رای نمایندگان منتقد دولت شد تا رویه مدی ریتی دولت در کنترل‬ ‫بازار ارز را مورد نقد قرار دهند‪ .‬این بار یکصد و دو تن از نمایندگان‬ ‫مجلس طرح سوال دیگری از احمدی نژاد را به تصویب رسانند ‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫احمدی نژاد بار دیگر در سازمان ملل‬ ‫احمدی نژاد در سال‪ 91‬هشتمین فرصت خود ب رای حضور‬ ‫ی سازمان ملل در اخ رین سال حضورش در مقام‬ ‫در مجمع عموم ‬ ‫رئیس قوه اجرایی را از دست نداد؛ اگر چه رنگ وبوی این سخنرانی‬ ‫و حضور‪ ،‬ماهیتی متفاوت با تجرب ه سال های پیشین به ارمغان‬ ‫اورد‪ .‬احمدی نژاد که تا پیش از این ب رای مواجهه با امریکا گوی‬ ‫یربود‪ ،‬این بار از در اشتی در امد‪ .‬این بار نیز‬ ‫سبقت را از دیگران م ‬ ‫وی چیزی در انتقاد از مدیریت جهانی و انحصاری بودن قدرت‬ ‫در دست چند قدرت بزرگ کم نگذاشت‪ .‬برخی رسانه ها گزارش‬ ‫دادند که احمدی نژاد در خالل این سفر حداقل شش بار پیشنهاد‬ ‫مذاکره با امریکا را مطرح کرد‪ .‬از جمله وی در پاسخ به یکی از‬ ‫سواالت در این خصوص طی نشست عمومی سازمان ملل به‬ ‫صراحت بیان داشت‪« :‬اینکه امریکا طرف اصلی مخالفت با‬ ‫موضوع هسته ای ای ران است با اینکه ای ران و امریکا به صورت‬ ‫مستقیم مذاکره کنند‪ ،‬دو موضوع جدا از هم است‪ .‬ما گفت وگو‬ ‫را رد نم ی کنیم و اگر بنا به مذاکره در امریکا باشد‪ ،‬مسائل زیادی‬ ‫ب رای گفت وگو وجود دارد‪ ».‬این دعوت ضمن اینکه با پاس��خ‬ ‫خاصی از س��وی امریکای ی ها مواجه نش��د‪ ،‬انتقاداتی را نیز در‬ ‫داخل ب رانگیخت‪.‬‬ ‫محمود احمدی نژاد در سال ‪ 91‬نیز همچون هفت سال گذشته‪ ،‬به اقدامات جنجالی‬ ‫دست زد‪ .‬او البته در این سال استراتژی متفاوتی را در پیش گرفت؛ چه انکه برای‬ ‫نخستین بار تاثیر تحریم ها بر کشور را پذیرفت‪ ،‬فیلمی جنجالی را در بهارستان به‬ ‫نمایش گذاشت و از شعار انتخاباتی یاران خود در انتخابات ‪ 92‬رونمایی کرد‪ .‬اگرچه‬ ‫او در تمام سال مواضع انتقاد برانگیزی را اتخاذ کرد اما حاال یک مساله را نمی توان‬ ‫انکار کرد‪ ،‬احمدی نژاد ‪ 92‬جنجالی تر از احمدی نژاد ‪ 91‬خواهد بود‪.‬‬ ‫‪65‬‬ ‫رویداد ‪1‬‬ ‫دولت و مجلس در سال ‪ 91‬شاهد‬ ‫تشدید اختالفات میان یکدیگر بودند؛‬ ‫هرچند مجلس نهم نخستین سال‬ ‫فعالیت خود را پشت سر می گذاشت و‬ ‫نمایندگان تازه نفس عزم خود را برای‬ ‫افزایش نظارت بر دولت جزم کرده‬ ‫بودند‪ ،‬اما در مقابل‪ ،‬دولت سال پایانی‬ ‫عمر خود را سپری میکرد‪ .‬از این رو‬ ‫انتظار می رفت که طرفین تعاملی‬ ‫منطقی را در پیش بگیرند؛ اتفاقی‬ ‫که هرگز در واقعیت مشاهده نشد‪.‬‬ ‫استیضاح وزیران کابینه‪ ،‬جدال های‬ ‫لفظی روسای مجلس و دولت و‬ ‫اختالف های دولت و مجلس بر سر‬ ‫قوانین و اجرای انها سبب شد تا در‬ ‫نهایت رهبر معظم انقالب به طرفین‬ ‫هشدار دهند که در رفتارهای خود‬ ‫تجدید نظر کنند‬ ‫از بهارستان تا پاستور‬ ‫در سالیکه گذشت مجلس و دولت شاهد جدال های فراوانی بودند‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫سال ‪ ٩١‬سال پرحاشیه ای برای دولتی ها و مجلسی ها بود؛ سالی که از ابتدای ان با استیضاح کلید خورد و در پایان‬ ‫با همان استیضاح به جنجال کشیده شد‪ .‬صرف نظر از انتقادات و جدال های لفظی احمدی نژاد و الریجانی بر سر موضوع‬ ‫«اقتصاد رابین هودی»‪ ،‬در سالی که گذشت دولت و مجلس بارها رو در روی هم قرار گرفتند و در دو نقطه رهبری نظام‬ ‫با بیانات خودشان اتش این جدال را کمتر کردند‪.‬‬ ‫مجل��س و دولت درحال��ی س��ال ‪ ٩١‬را اغ��از کردند که‬ ‫پ س لرزه های انتصاب س��عید مرتضوی به ریاس��ت س��ازمان‬ ‫تامین اجتماعی هنوز وجود داش��ت‪ .‬دو ق��وه مجریه و مقننه‬ ‫کش��ور روزهای پایانی س��ال ‪ ٩٠‬را پ رتنش به پای��ان بردند و با‬ ‫طو نشان هایی چون حرف های نادران که گفت‪« :‬ما شنیده ایم‬ ‫خ ‬ ‫به رغم تذکر دس��ته جمعی نماین��دگان‪ ،‬در نظ��ر دارند عصر‬ ‫امروز اق��ای مرتضوی را منصوب کنند؛ ب��ه همین دلیل طرح‬ ‫اس��تیضاح وزیر رفاه را اماده کردیم‪ ،‬اما رئی��س مجلس به ما‬ ‫توصیه کردند که فعال دس��ت نگه داری��م‪ .‬االن هم م ی گویم‬ ‫که اگر ایش��ان چنین کاری بکنن��د‪ ،‬ما استیضاح ش��ان را روز‬ ‫‪ 15‬فروردین ارائه م ی دهیم تا اعالم وصول ش��ود» برسر سفره‬ ‫هفت سینسال‪ ٩١‬نشستند‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪ 16‬فروردین‪ ،‬اغاز جدال دو قوه‬ ‫با این وجود مرتضوی از س��مت خود برداش��ته نش��د و‬ ‫استیضاح شیخ االسالمی روز‪ 16‬فروردین به جریان افتاد تا اولین‬ ‫ی شود‪.‬‬ ‫چالش دولت و مجلس در سال‪ 91‬رسم ‬ ‫پیش از اعالم وصول اس��تیضاح شی خ االسالمی‪ ،‬دولت‬ ‫تالشزیادیکردتاایناستیضاحراشخصینشاندهد‪،‬اماباهنر‬ ‫برئیس مجلس و مصباح ی مقدم‪ ،‬رئیس کمیسیون طرح‬ ‫نای ‬ ‫تحول اقتصادی مجلس هم این استیضاح را خواست مجلس‬ ‫دانستند‪.‬پیش از استیضاح وزیرکار‪ ،‬گفته شد رئی س جمهور در‬ ‫جایی گفته در صورت استیضاح‪ ،‬مرتضوی را سرپرست تامین‬ ‫اجتماعی خ واهد کرد‪ .‬مصباحی مقدم معتقد بود که «با شناختی‬ ‫که از رئی س جمهور داریم‪ ،‬احتماال این کار را هم بکنند‪ ،‬ولی این‬ ‫نشان دهنده یک نوع روحیه ناسازگاری و مقاومت زیادی است‬ ‫که نتیجه ای جز تیره ش��دن روابط بین دو قوه نخواهد داشت‪.‬‬ ‫ش��رایط امروز نه شرایط مناسبی ب رای اس��تیضاح وزیر است و‬ ‫نه انتصاب هایی از این نوع‪ ،‬اقدام شایسته ای است؛ بهتر است‬ ‫رئی س جمهور به رسانه ها و مردم به طور شفاف پاسخ دهند چرا‬ ‫ان قدر اصرار بر انتصاب و ورود افراد پرحاش��یه به دورن دولت‬ ‫دارند!» اما در بر همان پاشنه چرخید و مرتضوی ماند‪ ،‬تا در نهایت‬ ‫‪ 27‬فروردین ماه‪ 91‬دستور جلسه مجلس‪ ،‬بررسی استیضاح وزیر‬ ‫کار ‪ ،‬تعاون و رفاه اجتماعی بود که با رایزن ی های انجام شده و در‬ ‫نهایت پادرمیانی حداد عادل و اعالم نمایندگان استیضاح کننده‬ ‫مبن ی بر پذیرش استعفا از سوی سعید مرتضوی از مسند ریاست‬ ‫صندوق تامین اجتماعی‪ ،‬اس��تیضاح کنندگان امضاهای خود‬ ‫را پ س گرفتند و در نهایت اس��تیضاح شی خ االس�لامی منتفی‬ ‫شد‪.‬اگرچه بعد از منتفی شدن استیضاح‪ ،‬احمد توکلی اینچنین‬ ‫گفت که «در صورت پذیرفته نشدن استعفای مرتضوی‪ ،‬وزیر‬ ‫کار استیضاح م ی شود» و به این ترتیب پرونده اختالف دولت و‬ ‫مجلس بر سر استیضاح وزیر به صورت موقت بسته شد‪.‬‬ ‫اختالف در فاز دوم هدفمندی‬ ‫با نزدیک شدن به روزهای پایانی س��ال ‪ ،۹۰‬زمزمه های‬ ‫اجرای مرحله دوم هدفمندی یارانه ها جدی تر شد و گویا دولت‬ ‫مصمم بود که تا پایان سال مرحله دوم هدفمندی را اجرا کند‪.‬‬ ‫اظهارات محمود احمدی نژاد در پایان سال ‪ ۹۰‬نیز موید همین‬ ‫یدادند مرحله دوم هدفمندی یارانه ها را‬ ‫مطلب بود؛ «اگر اجازه م ‬ ‫اجرا م ی کردیم‪ ۷۰-۸۰،‬هزار تومان توی جیب مردم م ی گذاشتیم‬ ‫تا سفر بروند‪ ،‬اما نشد‪ ».‬اظهاراتی که پس از کش و قوس های‬ ‫فراوان درباره زمان اجرایی شدن فاز دوم هدفمندی‪ ،‬کمی عجیب‬ ‫به نظر م ی رسید و از طرف دیگر رئی س جمهور در حالی صحبت‬ ‫ا ز اگرها و ای کاش ها م ی کرد که نمایندگان مجلس معتقد بودند‬ ‫با اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها بار تورم بیش��تری بر مردم‬ ‫تحمیل م ی ش��ود‪ .‬یکی دیگر از ای رادهای قانونی نمایندگان‬ ‫مجلس به الیحه بودجه‪ ،۹۱‬نیاوردن هزینه ها و درامدهای اجرای‬ ‫هدفمندی یارانه ها در بودجه بود و اینکه دولت چگونه م ی تواند‬ ‫با وجود این خالء قانونی‪ ،‬مرحله دوم هدفمندی را اجرا کند‪ .‬البته‬ ‫عده ای از جمله اعضای کمیسیون ب رنامه و بودجه و کمیسیون‬ ‫طرح تحول اقتصادی معتقد بودند دولت م ی خ واهد از یک خالء‬ ‫قانونی استفاده کرده و در فاصله بررسی و تصویب الیحه بودجه‬ ‫‪ ۹۱‬که تا اوایل اردیبهشت ماه طول م ی کشید‪ ،‬افزایشی‪ ۴۰‬تا‪۵۰‬‬ ‫درصدی را در قیمت حامل های انرژی اعمال کند و عمال دست‬ ‫مجلس را ببندد‪ .‬در این صورت ب رای مجلس دشوار خواهد بود‬ ‫که قیمت ها را به‪ ۲۰‬درصد کاهش دهد و از سوی دیگر‪ ،‬با افزایش‬ ‫مبلغ یارانه های نقدی‪ ،‬مجلس در مقابل عمل انجام شده دولت‬ ‫قرار م ی گیرد و همی ن طور در مقابل مردم‪ .‬بنا به همین دالیل بود‬ ‫که مجلس در اخ رین جلسه علنی سال‪ ۹۰‬دولت را موظف کرد‬ ‫تا اجرای فاز دوم هدفمند کردن یارانه ها را تا تیرماه‪ ۱۳۹۱‬به تعویق‬ ‫بیندازد و از سوی دیگر دولت را مکلف کرد که در اجرای قانون‬ ‫هدفمند کردن یارانه ها ب رای سه ماه اول سال ‪ ۱۳۹۱‬معادل سه‬ ‫ماه پایانی سال‪ ۱۳۹۰‬عمل کند‪ .‬این امر نیز گویا به مذاق دولت‬ ‫خوش نیامد‪ ،‬چرا که از همان اواخر سال ‪ ۹۰‬زمزمه اجرای فاز دوم‬ ‫هدفمندی یارانه ها را اغاز کرده بود و در ششم فروردین سال‪ ۹۱‬از‬ ‫واریز‪ ۲۸‬هزار تومان مابه التفاوت یارانه نقدی به حساب خانوارها‬ ‫خبر داد‪ .‬انتش��ار این خبر از سوی نمایندگان مجلس به عنوان‬ ‫کلی د خوردن اغاز فاز دوم هدفمندی تعبیر شد و در پی همین‬ ‫مساله بود که گفته شد‪ ،‬رئیس مجلس نامه ای در این خصوص‬ ‫به رهبر معظم انقالب نوشته و کسب تکلیف کرده است‪.‬این‬ ‫خبردرحالیمنتشرشدکهگفت وگویتلویزیونیاحمدی نژادکه‬ ‫قرار بود‪ ۳۰‬فروردین صورت بگیرد و به گفته محمد رضا رحیمی‪،‬‬ ‫معاون اول رئی س جمهور‪ ،‬بنا بود احمدی نژاد طی ان اغاز فاز دوم‬ ‫هدفمندی یارانه ها را اعالم کند‪ ،‬لغو شد‪.‬‬ ‫اختالف مجلس و دولت بر سر نظارت‬ ‫اختالف دولت و مجلس بر سر اینکه ایا رئیس مجلس‬ ‫م ی تواند مصوبات دولت را ابطال کند یا نه؟ از جمله موارد دیگر‬ ‫بحث ب رانگیز دولت و مجلس در سال ‪ 91‬بود‪ .‬اوایل اردیبهشت‬ ‫ماه دولت در بخشنامه ای به تمامی دستگاه های اجرایی کشور‪،‬‬ ‫مکاتبات مجلس با دستگاه های اجرایی در خصوص لغو برخی‬ ‫مصوبات مربوط به دولت و مراجع و مقام��ات دولتی را خالف‬ ‫نص صریح قانون اساسی دانست‪ .‬محمود احمدی نژاد این گونه‬ ‫مکاتباترافاقدوجاهتحقوقیدانستهوتاکیدکردکههیچ یک‬ ‫از اصول قانون اساس��ی چنین اختیاری را صراحتا یا تلویحا به‬ ‫سیاست‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫حضور رئی س جمهور در مجلس ب رای درد دل‬ ‫ترئیسه مجلس اعالم کرد که معاون‬ ‫اواخر دی ماه هیا ‬ ‫پارلمانی دولت درخواس��تی ب��رای حض��ور رئی س جمهور در‬ ‫مجلس ارائه کرده است‪ .‬اخبار اولیه حاکی از این بود که ممکن‬ ‫است این جلس��ه به صورت غیرعلنی برگزار شود‪ .‬اما مصری‪،‬‬ ‫اصالح قانون انتخابات‬ ‫خبر بررسی طرح اصالح قانون انتخابات در کمیسیون‬ ‫شوراها و امور داخلی کشور مجلس شورای اسالمی واکنش های‬ ‫زیادیراب هدنبالداشت‪.‬هنوزجزئیاتزیادیازانمنتشرنشدهبود‬ ‫که گمان هزن ی ها در رابطه با ان اغاز شد‪ .‬این طرح که دوم ابان ماه‬ ‫در کمیسیون نهایی شد ب رای قرائت به صحن علنی ارسال شد‪.‬‬ ‫این کمیسیون در توضیح تغییر این قانون اورده است‪« :‬حدود دو‬ ‫دهه در این قانون تغییری ایجاد نگردیده‪ ،‬تحوالت اجتماعی و‬ ‫سیاسی و تجربیات به دست امده خالل این سال های متمادی و‬ ‫همچنینبابهرهجستنازبرخیق وانینسایرکشورها‪،‬تغیی راتی‬ ‫چند در این قانون نه مناسب و بلکه ضروری می نماید‪ ».‬در اولین‬ ‫واکنش ها وزیر کش��ور مصطفی محمد نجار با طرح مخالفت‬ ‫کرد و در حاشیه جلسه هیات دولت انتقادش را چنین بیان کرد‪:‬‬ ‫«طبق قانون اساس��ی‪ ،‬کار اجرایی بر عهده قوه مجریه است‬ ‫و از ‪ 30‬س��ال گذشته نیز انتخابات توس��ط وزارت کشور برگزار‬ ‫شده است‪ .‬فکر نم ی کنم در این شرایط که در استانه انتخابات‬ ‫هستیم مطرح کردن این گونه مباحث ضرورتی داشته باشد‪».‬‬ ‫نجار همچنین اضافه کرد‪« :‬نظر ما به عنوان دولت این است‬ ‫که در این شرایط این موضوع به مصلحت نیست و از سوی دیگر‬ ‫با اصل تفکیک ق وا و همچنین نظارت شورای نگهبان مغایرت‬ ‫دارد‪ ».‬همچنین محمدرضا رحیمی نیز انتقاداتی را به ارائه این‬ ‫طرح به مجلس وارد دانسته بود‪.‬الریجانی اما بر ان شد تا پاسخ‬ ‫منتقدان را اینگونه بدهد‪« :‬مطالبی را که برخی سایت ها درباره‬ ‫این طرح و مسئولیت اجرا و بقیه امور انتخابات ریاست جمهوری‬ ‫در این طرح بیان م ی کنند‪ ،‬درست نیست‪ .‬برگزاری انتخابات در‬ ‫دست دولت است‪ ،‬ولی همان شوراهایی که در استان ها به عنوان‬ ‫هیات اجرایی فع الیت م ی کنند‪ ،‬در سطح ملی هم مشابه همین‬ ‫شوراهای اجرایی استانی تشکیل م ی شود‪».‬‬ ‫طرح سوالی که منتفی شد‬ ‫بعد از تجربه اولین سوال از رئی س جمهور در اواخر سال‬ ‫‪ ٩٠‬و چند ماه پایانی عمر مجلس هش��تم‪ ،‬مه ر ماه امس��ال‬ ‫بار دیگر زمزمه های پ س گرفتن طرح سوال از رئی س جمهور بعد‬ ‫از انتشار بیانیه فراکسیون اصولگرایان مبنی بر مخالف بودن‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫رئیس محترم و حتی مجلس شورای اسالمی اعطا نکرده است‪.‬‬ ‫این اختالف بر س��ر مکاتبات رئی��س مجلس و برخی‬ ‫برئیس مجلس پس از‬ ‫دس��تگاه ها پدیده امده بود‪.‬باهنر‪ ،‬نای ‬ ‫بخش��نامه دولت‪ ،‬در واکنش به اینکه رئی س جمهور مکاتبات‬ ‫رئیس مجلس با دس��تگاه های اجرایی را فاقد وجاهت قانونی‬ ‫خوانده است‪ ،‬اصل ‪ 138‬قانون اساسی را یاداور شده و گفته بود‪:‬‬ ‫«در قانون اساس��ی این حق به رئیس مجلس داده شده است‬ ‫تا چنانچه هیات تطبیق قوانین‪ ،‬مصوباتی از دولت را مغایر با‬ ‫قوانین جاری کشور بداند‪ ،‬این موضوع را به دولت ابالغ کرده و‬ ‫مانع اجرایش شود‪».‬‬ ‫علی الریجانی نیز با اش��اره به بخش��نامه احمدی نژاد‬ ‫این گونه توضیح داد و انتقاد کرد‪« :‬رئی س جمهور روز گذش��ته‬ ‫بخشنامه ای صادر کرده اند که لزومی نداشت‪ ،‬چراکه تالطم ی ‬ ‫در جامعه ایجاد م ی کن��د که بالوجه اس��ت‪ ».‬به گفته رئیس‬ ‫مجلس ب راساس اصول‪ 85‬و‪ 138‬قانون اساسی دولت م ی تواند‬ ‫ایی ن نامه‪ ،‬مصوبه و بخشنامه داشته باشد و امور را در چارچوب‬ ‫قانون اداره کند‪ .‬لکن ب رای اینکه مصوبات دولت مطابق متن‬ ‫و روح قانون باشد‪ ،‬باید انها را ب رای رئیس مجلس ب رای انطباق‬ ‫با قانون بفرس��تد و اگر انطباق وجود نداش��ت رئیس مجلس‬ ‫باید با دلیل عن��وان کند که تخلف وج��ود دارد و ان مصوبه یا‬ ‫ایی ن نامه اصالح شود‪ .‬اما برخالف نظر رئی س مجلس‪ ،‬رئیس‬ ‫دیوان عدالت اداری گفت که حقی ب��رای رئیس پارلمان ب رای‬ ‫ملغ ی کردن مصوبات دولت وجود ندارد‪ .‬منتظری تاکید کرد که‬ ‫در اصل یکصد وس ی وهشتم قانون اساسی حقی ب رای بررسی‬ ‫ی واگذار شده است‪ .‬در‬ ‫مصوبات دولت به مجلس شورای اسالم ‬ ‫ذیل این اصل امده است «تصویب نامه ها و ایی ن نامه های دولت‬ ‫و مصوبات کمیس��یون های مذکور در این اصل‪ ،‬ضمن ابالغ‬ ‫ب رای اجرا به اطالع رئیس مجلس شورای اسالمی م ی رسد تا در‬ ‫صورتیکهانهاراخالفق وانینبیابدباذکردلیلب رایتجدیدنظر‬ ‫به هیات وزی ران بفرس��تد‪ ».‬به گفته وی‪« :‬در این اصل بحث‬ ‫ابطال ب رای مجلس شورای اسالمی پی ش بینی نشده است‪».‬‬ ‫اما در نهایت پس از نامه ن��گاری رئی س جمهور با هیات عالی‬ ‫حل اختالف قوا و شورای نگهبان با دفتر مقام معظم رهبری و‬ ‫ی اعالم شد هیات‬ ‫نظر معظم له در این باره‪ ،‬سرانجام به طور رسم ‬ ‫وزی ران پس از اعالم نظر رئیس مجلس مکلف به تجدیدنظر و‬ ‫اصالح مصوبه خویش است؛ درغیر این صورت‪ ،‬پس از گذشت‬ ‫مهلت مقرر قانونی‪ ،‬مصوبه مورد ای راد ملغ ی االثر خواهد ش��د‪.‬‬ ‫ایت اهلل شاهرودی در این زمینه به رهبری نوشت‪...« :‬از انجا که‬ ‫عمدهاختالفاتوناهماهنگ ی هادراینزمینهبهاختالفبرداشت‬ ‫از اصول یاد شده مربوط م ی شد و با توجه به تاکید بند نخست‬ ‫راهبردهای ابالغ شده اجرای بند‪ 7‬اصل‪ 110‬بر استفاده از راه هایی‬ ‫مانند تفسیر قانون اساسی ب رای حل اختالف و تنظیم روابط ق وا‪،‬‬ ‫تفسیر شورای نگهبان از اصول ‪ 85‬و ‪ 138‬قانون اساسی در این‬ ‫مورد که ایا اصول مذکور اختیار الغ��ای اثر مصوبات دولت را به‬ ‫رئیس مجلس اعطا م ی کند یا خی ر‪ ،‬راهگشا خ واهد بود‪ ».‬رهبری‬ ‫نیز در نامه ای از شورای نگهبان تفسیر این دو اصل را خواستار‬ ‫شدند و شورای نگهبان نیز این گونه پاسخ داد که «هیات وزی ران‬ ‫پس از اعالم نظر رئیس مجلس ش��ورای اسالمی مکلف به‬ ‫تجدیدنظر و اصالح مصوبه خویش اس��ت؛ در غیر این صورت‬ ‫پس از گذشت مهلت مقرر قانونی‪ ،‬مصوبه مورد ای راد‪ ،‬ملغ ی االثر‬ ‫خواهد شد‪ ».‬پس از انتشار نظر صریح شورای نگهبان برخی‬ ‫نمایندگانمجلسازرئی س جمهورخ واستندکهبه سرعتهیاتی‬ ‫را که ب رای نظارت براجرایقانون اساسیتشکیلدادهبود‪،‬منحل‬ ‫کند و حیطه اختیارات ق وای دیگر را رعایت کند‪.‬‬ ‫ترئیس��ه مجلس گفت‪« :‬جلسه علنی چهار‬ ‫سخنگوی هیا ‬ ‫س��اعته با حضور رئی س جمهور خواهیم داشت که مستقیما‬ ‫پخش خواهد ش��د‪ ،‬مگر اینکه تقاضای دیگری ب رای برگزاری‬ ‫جلس��ه غی ر علنی به مجلس برسد‪».‬مجلس تصمیم گرفت‬ ‫تا پس از سخنرانی رئی س جمهور در صحن علنی‪ ،‬تعدادی از‬ ‫نمایندگان نیز در این جلسه صحبت کنند‪ .‬از همان ابتدا شایع‬ ‫ش��ده بود که رئی س جمهور پس از صحب ت هایش مجلس را ‬ ‫ترک خ واهد کرد و ب رای شنیدن حرف های نمایندگان در مجلس‬ ‫باقی نخ واهد ماند‪ .‬در نهایت هم این اتفاق افتاد‪.‬او چهارشنبه‪٢٧‬‬ ‫دی ماه ‪ ٩١‬به مجلس رفت و درباره مسائل کالن کشور اظهار‬ ‫کرد‪«:‬امروزامده امتامهمترینمسائلکشوروراهحل هایانرابا‬ ‫نمایندگانمجلسدرمیانبگذارموتالشخ واهمکردتاذهنیت‬ ‫و اراده مشترکی بین مجلس و دولت در این زمینه شکل بگیرد‬ ‫که در همین خصوص در سه محور اساسی مطالب خود را ارائه‬ ‫خ واهم کرد‪».‬رئیس دولت همچنین گفت که عده ای با پخش‬ ‫شایعات دروغ‪ ،‬قصد برهم زدن رابطه مجلس و دولت را دارند و از‬ ‫تیره بودن این روابط سود م ی ب رند‪ .‬او در این سخنرانی از اشتراک‬ ‫‪ 95‬درصدی نظ رات دولت و مجلس گفت و چهار معضل اصلی‬ ‫اقتصاد کشور را برشمرد و ب رای رفع انها چهار پیشنهاد ارائه کرد‪.‬‬ ‫درحالیکهنمایندگانوهمهمردممنتظربودندتارئی س جمهوردر‬ ‫موردمشکالتبهوجودامدهدرحوزهاقتصادبه طورشفافسخن‬ ‫بگوید‪،‬ازبومی کردناقتصادواستفادهاززمینگفتوبیانداشت‬ ‫که «حداقل‪ 27‬میلیون هکتار زمین قابل کشت در کشور وجود‬ ‫دارد؛ در صورتی که اب ب رای کاشت در این زمی ن ها وجود نداشته‬ ‫باشد دولت ب رای ان راه حل دارد و اب ان را تامین خ واهد کرد‪».‬‬ ‫او همچنین گفت‪« :‬حداقل ش��ش میلیون تن بلوط در‬ ‫جنگلتولیدم ی شودکهازبینم ی رود‪».‬رئی س جمهورگفتکه‬ ‫«بعضیازدوستانم ی گویندهدفمندیباعثافزایشقیمتارز‬ ‫شد» و ادامه داد‪« :‬مگر هدفمندی مصرف ارز را باال برد که بخ واهد‬ ‫قیمت را باال ببرد؟ هدفمندی مصرف ارز را کاهش داد‪ .‬بعضی از‬ ‫دوستان ای راد م ی گی رند که اگر یارانه نقدی بدهیم موجب بیکاری‬ ‫وتنبلیم ی شود‪،‬مگردرتمامدنیابیمهبیکاریوجودنداردومگر‬ ‫وقتیکسیبیکارم ی شودبهاوپولنم ی دهند‪.‬اینبهان مفهوم‬ ‫استاگرکسیپولگرفتمیلشبهکارازبینم ی رود؟چهکسی‬ ‫است که از پول بیشتر بدش م ی اید؟ فق را دلبستگی به پول دارند‬ ‫یا اغنیا؟»او بار دیگر موضوع اصل ‪ 138‬را مطرح کرد و ادامه داد‪:‬‬ ‫«جایگاه مجلس بسیار رفیع و مهم است و به لحاظ موضوعات‬ ‫مهمی کهدرانمطرحم ی شود‪،‬اینقوهجایگاهبسیارتاثیرگذاری‬ ‫دارد‪ ،‬اما در اصل ‪ 138‬قانون اساسی تاکید م ی شود که تصویب‬ ‫نامه ها و ایی ن نامه های دولت ضمن ابالغ ب رای اجرا به ریاست‬ ‫مجلستقدیمم ی شودتادرصورتمغایرتباقانوناساسی‪،‬وی‬ ‫عالوه بر ارائه دلیل‪ ،‬ان را ب رای اصالح به رئیس دولت ارجاع دهد‪».‬‬ ‫رئی س جمهور ارائه الیحه را حق دولت دانست و گفت لوایح باید‬ ‫اهداف دولت را تامین کند‪« :‬دولت وقتی به نقطه ای م ی رسد که‬ ‫باید کاری در کشور انجام دهد‪ ،‬الیحه به مجلس ارائه م ی کند‪.‬‬ ‫اگر خدای ناکرده الیحه به مجلس بیاید و ان چنان دگرگون شود‬ ‫که برداشت دولت این باشد که اجرای این الیحه اهداف را تامین‬ ‫نم ی کند‪ ،‬دیگر نیازی به اجرای ان نیست؛ بناب راین به نظر بنده‬ ‫دولت م ی تواند در هر مرحله ای الیحه را پس بگیرد و بهتر است‬ ‫اگر نمایندگان نظ راتی دارند ان را به صورت طرح از طرف خود ارائه‬ ‫کنند‪».‬او با انتقاد از اتالف وقت وزرای اقتصادی و رئیس بانک‬ ‫مرکزی در نهادهای نظارتی نیز خاطر نشان کرد‪« :‬در حال حاضر‬ ‫دو سوم وقت وزرای اقتصادی و رئیس بانک مرکزی در هفته به‬ ‫نهادهای نظارتی اختصاص م ی یابد‪ ،‬پس چگونه انها به امور‬ ‫اقتصادی‪ ،‬صنعت و بازار رسیدگی کنند؟»‬ ‫احمدی نژاد تاکید کرد که «نم ی ش��ود یک قوه یکسره‬ ‫تحت فشار باش��د» و البته این را هم گفت که «اقای ابوترابی‬ ‫یادداشتی به بنده دادند که بنشینم و صحب ت های نمایندگان را‬ ‫گوش کنم‪ .‬این حرف درستی است و بنده ان را کامال قبول دارم‪،‬‬ ‫مشکلی هم در این زمینه نیست‪ .‬موضوع را هماهنگ کنید‬ ‫بنده حتی حاضرم چهار ساعت بیایم اینجا بنشینم و سخنان‬ ‫نمایندگان مجلس را گوش کنم تا موضوعات ه ر چه بهتر پیش‬ ‫برود‪».‬به این ترتیب او نماند تا سخنان و انتقادات نمایندگان را‬ ‫بشنود‪ .‬از جمله انتقاد علی الریجانی که در غیاب او اعالم کرد‪:‬‬ ‫«اگر قرار است ما به قانون اساسی پایبند باشیم‪ ،‬نم ی شود گفت‬ ‫که ما در مورد اصل ‪ ۱۲۶‬یا ‪ ۱۲۱‬پایبندی داریم اما در این زمینه‬ ‫نظر دیگری داریم‪ .‬همه جا باید نظر شورای نگهبان را مبنا قرار‬ ‫دهیم‪ ».‬سایر نمایندگان نیز با ارائه نطق هایی به صحب ت های‬ ‫احمدی نژاد واکنش نشان دادند‪ .‬از جمله احمد توکلی که معتقد‬ ‫بود که نزدیک به ‪ ٢٠٠‬روز از عم��ر دولت باقی مانده و دولت به‬ ‫جای طرح های ب��زرگ به همین طرح های موج��ود قانونی با‬ ‫همکاری مجلس بپردازند‪ ،‬تا خیرش به مردم برسد‪ .‬نماینده مردم‬ ‫اسالم اباد غرب نیز با اشاره به سخنرانی احمدی نژاد در مجلس‬ ‫گفت‪« :‬رئی س جمهور امروز یکطرفه حرف خ��ود را زد و بدون‬ ‫اینکه تاملی ب رای شنیدن حرف نمایندگان داشته باشد‪ ،‬مجلس‬ ‫ر ا ترک کرد‪ ».‬او ادامه داد‪« :‬رئی س جمهور در زبان ادعای تعامل‬ ‫م ی کند‪ ،‬اما در عمل چنین نیست‪ .‬دولت با این همه زمانی که‬ ‫در اختیار داشت‪ ،‬نتوانست فاز اول یارانه ها را اجرایی کند‪ ،‬اکنون‬ ‫چطور در این زمان کوتاه و پایانی خود م ی تواند فاز دوم را اجرایی‬ ‫کند و این خود یک تناقض است‪».‬علی مطهری نیز معتقد بود‬ ‫که احمدی نژاد « از تریبون مجلس استفاده تبلیغاتی م ی کند و‬ ‫این روش درستی نیست‪ ».‬او با بیان اینکه رئی س جمهور ب رای‬ ‫قانع کردن مجلس نیامده بود ‪،‬گفت‪« :‬اگر رئی س جمهور ب رای‬ ‫قانع کردن نمایندگان به مجلس امده بود م ی توانس��ت چند‬ ‫ساعت بنشیند‪ ،‬دالیل خود را مطرح کند و پاسخ نمایندگان را نیز‬ ‫بشنود‪ ،‬اما ایشان چنین کاری نکردند‪».‬‬ ‫‪67‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪68‬‬ ‫عل�ی مطه�ری در س�ال ‪ 91‬تلاش ک�رد تا س�وال از‬ ‫رئیس جمه�ور ب�ار دیگ�ر در صح�ن علنی مجل�س مطرح‬ ‫ش�ود؛ اقدام�ی ک�ه ب�ا فرمایش�ات رهب�ر معظ�م انقلاب‬ ‫ختم به خیر شد‬ ‫محم�ود احمدی ن�ژاد س�ال پرتنش�ی را ب�ا مجلس‬ ‫پشت سر گذاشت؛ یکبار س�وال نمایندگان از او منتفی شد‬ ‫و بار دیگر ج�دال لفظی اش ب�ا رئیس مجلس م�ورد توجه‬ ‫رسانه ها قرار گرفت‬ ‫فیلم جنجال�ی گفت وگوی س�عید مرتضوی ب�ا فاضل‬ ‫الریجانی که در روز استیضاح وزیرکار از سوی رییس جمهور‬ ‫پخ�ش ش�د‪ ،‬ب�ه ط�ور مش�کوکی روی س�ایت یوتی�وب‬ ‫قرار گرفت‬ ‫با اجرایی شدن س��وال‪ ،‬رنگ و بوی جدی تری به خود گرفت و‬ ‫مخالفان سوال بیشتر در رس��انه ها خودی نشان دادند‪.‬در این‬ ‫میان ضد و نقی ض هایی که درباره ماجرای سوال از بهارستان‬ ‫نهم به گوش م ی رس��د‪ ،‬افکار عمومی را سرگردان کرده و این‬ ‫شائبه را ایجاد کرده که مجلس بر سر اجرای ی کردن طرح سوال‬ ‫در بالتکلیفی و دودستگی به سر م ی برد‪.‬‬ ‫باالخره ‪ ٨‬ابان ماه علی مطهری از اعالم وصول ش��دن‬ ‫س��وال با ‪ 83‬امضا خبر داد و چنی��ن گفت‪« :‬طرح س��وال از‬ ‫ترئیسه دادیم و امضا ها‬ ‫رئی س جمهور را با‪ 83‬امضا تحویل هیا ‬ ‫قابل پ س گرفتن نیست‪ ».‬این طرح ابتدا ‪ 102‬امضا داشت‪ ،‬اما‬ ‫پس از دیدار نمایندگان عضو فراکسیون اصولگرایان مجلس‬ ‫با احمدی نژاد تع داد امضاهای ان به کمتر از ‪ 70‬امضا رس��ید و‬ ‫از حد نصاب افتاد‪ .‬اما با گذش��ت چند روز ط راحان سوال موفق‬ ‫شدند ب رای بار دیگر تع داد امضا ها را به حد نصاب برسانند‪ .‬پس‬ ‫از اعالم وصول این طرح اختالف��ات در داخل مجلس نیز باال‬ ‫گرفت‪ .‬تع دادی از نمایندگان معتقد بودند که رهبری با این طرح‬ ‫ترئیسهراتهدید‬ ‫کزادهدرتذکریهیا ‬ ‫مخالفاست‪.‬مهدیکوچ ‬ ‫کرد که چون خالف خواست رهبری عده ای به دنبال کشاندن‬ ‫رئی س جمهور به مجلس هس��تند‪ ،‬فراکس��یون اصولگرایان‬ ‫مجلس حاضر به ماندن در مجلس نخ واهد بود و جلسه را ترک‬ ‫خ واهد کرد‪ .‬پیش از وی عل ی اصغر زارعی‪ ،‬دیگر عضو فراکسیون‬ ‫اصولگرایان نیز چنین تذکری داده بود‪ .‬علی الریجانی‪ ،‬رئیس‬ ‫کزاده گفت‪« :‬این‬ ‫مجلس در پاس��خ به این اظهارات کوچ�� ‬ ‫کار شما خالف اس��ت و هر نماینده ای که به این بهانه جلسه‬ ‫را ترک کند‪ ،‬خالف کرده اس��ت‪ ».‬از س��وی دیگر حداد عادل‬ ‫معتقد بود طرح پرسش نمایندگان از رئی س جمهور در شرایط‬ ‫فعلی بیشتر از اینکه سودمند باش��د‪ ،‬به ضرر کشور است و به‬ ‫شزایی در کشور م ی شود‪ .‬او گفته بود‪:‬‬ ‫احتمال قوی سبب تن ‬ ‫«استنباط ما این است که این موضوع برخالف رهنمودهای‬ ‫رهبری است و باید را ه دیگری ب رای طرح مشکالت اقتصادی‬ ‫و رفع انها پی دا کنیم‪ .‬تجربه طرح س��وال از رئی س جمهور را در‬ ‫اسفندماه سال ‪ 90‬شاهد بودیم که در ان زمان نیز نمایندگان به‬ ‫مخالفت ما ترتیب اثر ندادند که شاهد عدم موفقیت این طرح‬ ‫بودیم و تاثیری نداشت و اکنون نیز رئی س جمهور عوض نشده‬ ‫است‪ ».‬اگرچه علی مطهری برخالف نظر مخالفان گفته بود‪:‬‬ ‫«اینها رهبری را در مقابل حقوق مجلس و مردم قرار م ی دهند‪.‬‬ ‫در واقع م ی خواهند کم کاری ها و ب ی تفاوتی خودشان نسبت‬ ‫به حقوق مردم را تحت پوش��ش والیتم��داری توجیه کنند»‬ ‫اما رهبری در جریان سخنرانی در جمع بسیجیان در اول اذرماه‬ ‫با تایید درستی انجام این کار‪ ،‬ادامه ان را خ واست دشمن دانست‪.‬‬ ‫ایشان فرمودند‪« :‬طرح سوال از رئی س جمهور تا اینجا کار مثبتی‬ ‫بود‪،‬هم نشان دهنده احساس مسئولیت مجلس و هم امادگی‬ ‫مسئوالن دولتی ب رای پاس��خگویی اس��ت‪،‬اما ادامه این کار‬ ‫ان چیزی است که دش��من م ی خواهد‪ ،‬از نمایندگان محترم‬ ‫تقاضا م ی کنیم از اینجا به بعد ادام��ه ندهند‪».‬پس از بیانات‬ ‫رهب ر معظم انقالب‪ ،‬عوض حیدرپور‪ ،‬سخنگوی طرح سوال از‬ ‫رئی س جمهور‪ ،‬با حضور در جمع خب رنگاران پارلمانی‪ ،‬به سخنان‬ ‫ان روز رهب ر معظم انقالب در جمع بسیجیان اشاره کرد و گفت‪:‬‬ ‫«مقام معظ م رهبری دس��توری صادر کرده اند که نمایندگان‬ ‫سوال کننده به دنبال ان با صدور بیانی ه ای انصراف خود را از طرح‬ ‫سوال از رئی س جمهور اعالم کردند‪».‬‬ ‫این اقدام را تهدید رئیس مجلس عنوان کرد و با اشاره به پخش‬ ‫ویدئوی مالقات فاضل الریجانی با سعید مرتضوی‪ ،‬این کار را‬ ‫نیز توطئه امیز خواند‪ .‬بعد از اظهارات علی الریجانی‪ ،‬محمود‬ ‫احمدی نژاد از جای خود بلند شد و خ واستار ارائ ه توضحیاتی شد‪،‬‬ ‫اما علی الریجانی به وی گفت‪« :‬شما اتهام زدید و ما هم ج وابتان‬ ‫را دادیم و دیگر وقت صحبت ندارید‪ ،‬به سالمت‪ ».‬رئی س جمهور‬ ‫نیز به همراه معاونین و وزرا جلس ه علنی مجلس ر ا ترک کردند‪.‬‬ ‫پس از ترکجلسهتوسط رئی س جمهوروهمراهانش‪،‬استیضاح‬ ‫وزیر کار به رای مجلس گذاش��ته ش��د که با رای موافق ‪192‬‬ ‫نماینده‪ ،‬وی از وزارت رفاه‪ ،‬کار و تامی ن اجتماعی کنار رفت‪.‬‬ ‫اختالف دوباره بر سر مرتضوی‬ ‫پس از انکه مرتضوی استعفایش محقق نشد‪ ،‬تع دادی از‬ ‫نمایندگان با طرح شکایتی به دیوان عدالت اداری به عنوان شاکی‬ ‫خواستند تا وی از تصدی پست ریاست تامی ن اجتماعی برکنار‬ ‫شود‪ .‬این دیوان نیز با صدور رای‪ ،‬برکناری مرتضوی را اعالم کرد‪.‬‬ ‫دولت اما با تغییر اساسنامه سازمان تامین اجتماعی ان را تبدیل‬ ‫به صندوق کرد و مرتضوی همچنان برجای خود نشست‪.‬با این‬ ‫وجود دی ماه‪ ،‬بار دیگر دیوان حکم خود را ابالغ کرد‪ .‬مرتضوی‬ ‫عزل شد‪ ،‬اما این بار دولت س��ازمان تامی ن اجتماعی را زی رنظر‬ ‫نهادریاس��ت جمهوری برد و با حکم معاون اول‪ ،‬مرتضوی به‬ ‫عنوان سرپرست بار دیگر برجای خود نشست‪ .‬این روند باعث‬ ‫شد تا مجلس عزم خود را جزم کند تا بار دیگر وزیر کار را به بهانه‬ ‫اصرار بر نگه داشتن مرتضوی در سمت خود استیضاح کند‪ .‬به‬ ‫ن ترتیب یکش��نبه ‪ ١٥‬بهمن ماه استیضاح شی خ االسالمی‪،‬‬ ‫ای ‬ ‫ وزیر کار دولت دهم در مجلس کلید خورد و درجریان ان ب رای‬ ‫اولی ن بار مجلس جمهوری اس�لامی شاهد ب ی اخالق ی هایی‬ ‫بود‪ .‬در ابتدای امر اعالم شد احتمال دارد وزیر و رئی س جمهور در‬ ‫جلسه حاضر نشوند‪ .‬اما مجلس عزم خود را جزم کرده بود که‬ ‫حتی بدون حضور وزیر نیز او را اس��تیضاح کند‪ .‬در میان نطق‬ ‫احمد توکلی انجا که از معاونت در قتل سعید مرتضوی سخن‬ ‫م ی گفت‪ ،‬رئی س جمهور به همراه وزیر کار و تع دادی از وزرا وارد‬ ‫صحن علنی مجلس ش��دند‪ .‬پس از صحب ت های موافقان و‬ ‫مخالفان‪ ،‬وزیر کار در دفاع از خود گفت که تابع رئی س جمهور‬ ‫است و او را فردی شایس��ته م ی داند و موضوع استیضاح را نیز‬ ‫یداند‪ .‬اما رئی س جمهور در دفاع از وزیرکار خود‪،‬‬ ‫مربوط به خود نم ‬ ‫راه دیگری را در پیش گرفت‪ .‬او با ارائه یک فیلم از دیدار فاضل‬ ‫الریجانی‪ ،‬ب رادر کوچکتر رئی س مجلس‪ ،‬از مس��ئوالن اجرایی‬ ‫مجلس خواس��ت ان را در صحن علنی ب��ه نمایش بگذارند‪.‬‬ ‫دقایقی از فیلم پخش شد‪ ،‬اما به علت کیفیت بد صدا‪ ،‬از ادامه‬ ‫پخش ان خودداری ش��د‪ .‬احمدی نژاد متن این گفت وگو را که‬ ‫در ان فاضل الریجانی درخواست مالی از مرتضوی ب رای حل‬ ‫موضوعی را داشت‪ ،‬ب رای نمایندگان قرائت کرد‪ .‬به این ترتیب دو‬ ‫قوه مقننه و قضائیه را که ب رادران الریجانی ریاست ان را برعهده‬ ‫دارندمتهمکرد‪.‬رئیسمجلسدرپاسخگفتکهفروزنده‪،‬معاون‬ ‫پارلمانی رئی س جمهور پیش از اغاز جلس�� ه علنی ب رای ابالغ‬ ‫پیام رئی س جمهور به دفتر وی امده و از وی خواسته تا موضوع‬ ‫استیضاح منتفی ش��ود؛ زی را در غیر این صورت رئی س جمهور‪،‬‬ ‫نواری از بستگان وی دارد که ان را پخش خواهد کرد‪.‬الریجانی‬ ‫ترهبری‬ ‫نصیح ‬ ‫دو هفته پس از وقایع مجلس و برگزاری مراسم سالگرد‬ ‫پیروزی انقالب اسالم ی ‪ ،‬رهبری در یک موضع گیری صریح‪،‬‬ ‫وقایعاخیرجلسهاستیضاحوزیرکاررا«بدونامناسب»و«موجب‬ ‫ناراحتی و تاثر» بیان کردند‪ .‬ایشان در دیدار با مردم اذربایجان اشاره‬ ‫کردند‪« :‬این قضیه بد و نامناسب‪ ،‬بنده را نیز از دو جهت ناراحت‬ ‫و متاثر کرد؛ یکی بابت اصل وقوع ماجرا و دیگری بابت ناراحتی‬ ‫مردمازاینقضیه‪.‬دراینماجرامتاسفانهرئیسیکقوهبهاستناد‬ ‫یک اتهام ثابت نشده و حتی مطرح نشده در دادگاه‪ ،‬دو قوه دیگر‬ ‫یعنی مجلس و قوه قضائیه را متهم ساخت که کاری بد‪ ،‬غلط‪،‬‬ ‫نامناسب ‪ ،‬خالف شرع‪ ،‬خالف قانون و خالف اخالق بود‪».‬رهبر‬ ‫انقالب تاکید کردند‪« :‬بنده فعال نصیحت م ی کنم که این کار‬ ‫شایسته ای ب رای نظام جمهوری اسالمی نیست‪ ».‬چند ساعت‬ ‫بعد و در همان روز علی الریجان��ی‪ ،‬رئی س مجلس در نامه ای‬ ‫به مقام معظم رهبری تاکید کرد که «از تذکرات خیرخواهانه و‬ ‫منصفانه حضرتعالی در مورد رفتار ق وا سپاسگزاری م ی نمایم»‪.‬‬ ‫او همچنین تاکید کرد که «تذکرات رهبری را با جان و دل پذی را‬ ‫و ان را نصب العین کار خویش قرار م ی دهم»‪.‬همچنین صادق‬ ‫الریجانینیزبانوشتننامه ایازایشانعذرخ واهیکردومحمود‬ ‫احمدی نژاد نیز یک روز بعد در نامه ای به رهبری نوشت‪« :‬عطف‬ ‫به بیانات حضرتعالی به استحضار م ی رس��اند که اینجانب و‬ ‫همکارانم در دولت تا اخرین لحظات مس��ئولیت‪ ،‬دلبسته به‬ ‫ی و کمر بسته خدمت به کشور و مردم‬ ‫ارزش های انقالب اسالم ‬ ‫خواهیم بود و اطمینان م ی دهم که هم��ه تالش ما به عنوان‬ ‫خادمان ملت‪ ،‬در مسیر اعتالی کشور و رفع مشکالت ان خ واهد‬ ‫بود و کوچکترین قدمی برخالف مصالح کش��ور ب ر نخواهیم‬ ‫داشت‪ .‬دلبستگی و ارادت اینجانب و اعضای محترم دولت به‬ ‫جنابعالی همیشگی است‪».‬نامه ای که حتی نوشتن ان نیز با‬ ‫انتقاداتی از سوی برخی سیاسیون‪ ،‬به ویژه حسین شریعتمداری‬ ‫روبه رو بود و در یادداش��تی‪ ،‬از ان به عن��وان «توب ه برخی که با‬ ‫صراحت اعالم نشد» انتقاد کرد‪ .‬روابط دولت و مجلس در سال‪91‬‬ ‫با تنش شروع شد‪ ،‬با التهاب ادامه یافت و در نهایت فعال در پایان‬ ‫سال تا حدودی روی ارامش به خود دیده است‪ .‬ایا سال ‪ 92‬هم‬ ‫این ارامش حاکم خ واهد ماند؟‪g‬‬ ‫رویداد ‪2‬‬ ‫سیاست‬ ‫سال ‪ 91‬سالی‬ ‫خبرساز برای دستگاه‬ ‫قضا بود؛ چه انکه‬ ‫پرونده های جنجالی‬ ‫همچون فساد بزرگ‬ ‫به سرانجام رسید‪،‬‬ ‫فائزه هاشمی‪،‬‬ ‫علی اکبر جوانفکر و‬ ‫سعید تاجیک محکوم‬ ‫شدند‪ ،‬مهدی هاشمی‬ ‫به کشور بازگشت‪،‬‬ ‫پای سعید مرتضوی‬ ‫به دادگاه باز شد و‬ ‫ایت اهلل املی الریجانی‬ ‫در نامه ای سرگشاده‬ ‫به رئیس جمهور‬ ‫پاسخ داد‪ .‬اگر چه‬ ‫صراحت دستگاه‬ ‫قضا در رسیدگی به‬ ‫پرونده های مختلف‬ ‫تحسین جریان های‬ ‫سیاسی را برانگیخت‬ ‫اما در مقابل‬ ‫گروه هایی هم از این‬ ‫اقدامات دلخور شدند‬ ‫ن واکنش نشان‬ ‫و به ا ‬ ‫دادند‪ .‬البته هیچ یک‬ ‫از این مواضع موجب‬ ‫عقب نشینی دستگاه‬ ‫قضا از اقدامات خود‬ ‫نشده است‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫گام های بزرگ دستگاه قضا‬ ‫دستگاه قضاییکشور در سال ‪ 1391‬با اجرای احکام افرادی مثل علی اکبر جوانفکر‪ ،‬فائزه هاشمی و سعید تاجیک و نیز‬ ‫برگزاری دادگاه اختالس و دادگاه سعید مرتضوی بیش از همیشه در راس اخبار بود‬ ‫داوود حشمتی‬ ‫س��الی که گذش��ت از نظر پرونده های سیاس��ی برای‬ ‫قوه قضائیه سال پرکاری به حساب می امد‪ .‬مسئوالن دستگاه‬ ‫قضا در س��ال ‪ 91‬به پرونده های��ی چون اختالس س��ه هزار‬ ‫میلیاردی‪ ،‬پرونده فرزندان ایت اهلل هاشمی‪ ،‬دستگیری جوانفکر‬ ‫و مرتضوی رسیدگی کردند‪ .‬پرونده هایی که هرکدام دارای ابعاد‬ ‫و پیچیدگی های بسیار گسترده ای بود‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫پرونده فساد بزرگ‬ ‫باالخ��ره بعد از گذش��ت بیش از یک س��ال از پرونده‬ ‫فساد بزرگ سه هزارمیلیاردی‪ ،‬که کانون های فساد زیادی‬ ‫را درگی��ر خود کرده و با حاش��یه های فراوان��ی همراه بود‪،‬‬ ‫اذرماه‪ 91‬حکم اولیه محکومان این پرونده اعالم و در پایان‬ ‫بهمن ماه تایید شد‪ .‬براساس این حکم متهمان ردیف اول تا‬ ‫چهارم به اعدام و همچنین جزای نقدی محکوم شدند‪ .‬دو‬ ‫تن از مدیران شعب بانک به حبس ابد و تعدادی از متهمان‬ ‫به حبس های طویل المدت محکوم شدند‪ .‬همچنین احکام‬ ‫جزای نقدی و استرداد وجوه ماخوذه دوتن از معاونان سابق‬ ‫وزیر (که یکی از انان رئیس سابق سازمان ایمیدرو است) و‬ ‫دوتن از مدیران کل وزارت راه نیز تایید شد‪.‬‬ ‫مه افرید خس��روی‪ ،‬بهزاد بهزادی‪ ،‬ایرج ش��جاعی و‬ ‫سعید کیانی چهار متهمی بودند که حکم اعدامشان از سوی‬ ‫دیوانعالی کشور تایید شد‪.‬‬ ‫رئیس دستگاه قضا در ارتباط با روند رسیدگی به این‬ ‫پرونده این گون��ه اظهار نظر کرد‪« :‬تعدادی از رس��انه های‬ ‫داخلی و خارجی می کوش��یدند ب��ا تبلیغات وس��یع عنوان‬ ‫کنند که دس��تگاه قضایی توانایی رس��یدگی به این پرونده‬ ‫را ن��دارد‪ ».‬املی الریجانی اما در جواب به انها اش��اره کرد‬ ‫که دستگاه قضایی نش��ان داد که می تواند به پروندها با این‬ ‫حجم و وسعت و کمیت که باعث فشارهای زیادی نیز به قوه‬ ‫قضاییه شد‪ ،‬به خوبی رسیدگی کند‪ .‬به عالوه محسنی اژه ای‬ ‫اعالم کرد؛ با نظر قاضی پرونده احکام اع��دام می تواند به‬ ‫صورت علنی و در مالء ع��ام انجام گی��رد‪ .‬املی الریجانی‬ ‫نیز تاکید کرد که با رعایت منویات رهبری مبنی بر ارامش‬ ‫روانی جامعه‪ ،‬رس��یدگی به پرونده های فس��اد اقتصادی با‬ ‫قوت و قدرت پیگیری خواهد شد‪ .‬در اخرین اخبار دادستان‬ ‫کل کشور در پاسخ به سوال زمان اجرای احکام این پرونده‬ ‫می گوید‪« :‬در حال حاضر مقدم��ات اجرای احکام باید طی‬ ‫‪69‬‬ ‫شود‪ ،‬زیرا در احکام دادگاه هم رد مال‪ ،‬حبس‪ ،‬جزای نقدی‬ ‫و هم حکم اعدام وجود دارد‪ .‬پرونده از طرف قاضی سراج به‬ ‫دادسرا رفته است و ان بخشی هم که توسط دیوانعالی نقض‬ ‫شده باید به شعبه هم عرض برود‪».‬‬ ‫اژه ای در پاس��خ به خبرنگاری ک��ه از مخالفت برخی‬ ‫مراجع با این احکام خبر م��ی داد‪ ،‬نیز این چنین توضیح داد‪:‬‬ ‫«این مطلبی که ش��ما نقل می کنید صحت ندارد و ش��ما‬ ‫درست منعکس نکردید‪ ،‬از هیچ مرجعی درباره حکم قضایی‬ ‫اس��تفتا نمی شود‪ .‬صرفا یک س��والی پرسیده ش��ده که ایا‬ ‫محاربه و مفسد همزمان الزاما باید توامان باشد‪ ،‬یا هر کدام‬ ‫به صورت مستقل هم معنی دارد‪ ».‬وی گفت‪« :‬در قوانین ما‬ ‫چنین موضوعی پیش بینی شده و در ماده چهار قانون تشدید‬ ‫مجازات مرتکبین اختالس و کالهبرداری این موضوع امده‬ ‫است که اگر جرم به صورت شبکه ای باشد و فردی ریاست‬ ‫این شبکه را بر عهده داشته باش��د‪ ،‬حکم فساد فی االرض‬ ‫صادر می شود‪».‬‬ ‫پس از سپری شدن مدتی از محکومیت فائزه هاشمی‪،‬‬ ‫محسنی اژه ای خبر داد‪ ،‬یک درخواست مرخصی برای وی‬ ‫از سوی هاشمی رفسنجانی ارائه شده و تاکید کرد خود متهم‬ ‫هیچ گونه درخواستی در این زمینه ارائه نکرده است‪.‬‬ ‫با وجود اینکه دوران محکومیت دختر ایت اهلل نزدیک‬ ‫سال جدید به اتمام می رسد‪ ،‬اما خبرها از تشکیل پروندهای‬ ‫جدید برای او حکایت می کند‪ .‬وکیل فائزه هاشمی خبر داد‪،‬‬ ‫این پرونده جدید‪ ،‬به خاطر اخالل در نظم زندان‪ ،‬برای وی‬ ‫تشکیل ش��ده‪ ،‬اما هنوز در مرحله رس��یدگی قرار نگرفته و‬ ‫حکمی برای ان صادر نشده است‪.‬‬ ‫ی هاشمی‬ ‫بازجویی از مهد ‬ ‫یک روز پس از اینکه فائزه هاش��می دس��تگیر شد‪،‬‬ ‫بی بی س��ی فارس��ی در خبری فوری اعالم کرد‪« :‬مهدی‬ ‫هاش��می دبی را به مقصد تهران ترک ک��رد»‪ .‬مهدی پس‬ ‫از ورود به ایران ابتدا به منزل پدر رفت و در اولین س��اعات‬ ‫بامداد فردا‪ ،‬خود را به مس��ئوالن قضایی تسلیم کرد‪ ،‬تا به‬ ‫اتهام مربوط به وی رسیدگی شود‪.‬‬ ‫قوه قضائیه در برخورد با پرونده مهدی هاشمی سعی‬ ‫کرد تا تمام جوانب قانونی رس��یدگی ب��ه اتهامات وی را‪،‬‬ ‫مدنظر قرار دهد‪ .‬او حتی توانسته بود حین انجام تحقیقات‬ ‫محرمانه‪ ،‬ب��ا خانواده خ��ود تماس بگیرد‪ .‬س��خنگوی قوه‬ ‫قضائیه نیز این امر را «مطابق قانون» دانس��ته و گفته بود‪:‬‬ ‫«بحث ارتب��اط تلفنی یا مالقات متهم ب��ا وکیل یا خانواده‬ ‫و همچنین حض��ور وکیل در هنگام تحقیق��ات و بازجویی‬ ‫مسائلی اس��ت که همه انها به نظر قاضی بستگی دارد‪ .‬اگر‬ ‫قاضی یا بازپرس پرونده احس��اس کند در زمان تحقیقات‬ ‫محرمانه تماس مته��م با وکیل یا خانواده مش��کلی ندارد‪،‬‬ ‫اجازه مالقات و حضور وکیل داده می شود‪».‬‬ ‫وی همچنین تاکید کرده بود که در این امر فرقی بین‬ ‫مهدی هاشمی و سایر متهمین نیست‪.‬‬ ‫اژه ای همچنین در پاس��خ به این سوال که ایا تنها به‬ ‫به عالوه وی تاکید کرد‪« :‬قرار بازداش��ت وی ممکن‬ ‫است برای دو ماه تمدید شده و هر گاه که دالیل صدور قرار‬ ‫بازداشت موقت برطرف ش��ود یعنی برای مثال همدستان‬ ‫مجرم دستگیر شوند یا اس��ناد و مدارک کشف شود‪ ،‬قاضی‬ ‫می تواند قرار را نقض کرده و از ان پس قرار را تغییر دهد‪».‬‬ ‫در جریان بازداشت موقت مهدی هاشمی‪ ،‬وی به دلیل‬ ‫عارضه قلبی به بیمارس��تان منتقل و چند روز بستری بود‪.‬‬ ‫همچنین گفته می ش��د ک��ه عمل انژیوگراف��ی روی قلب‬ ‫او انجام گرفته اس��ت‪ .‬در همان دوران خان��واده وی برای‬ ‫اولین بار در خارج از زندان با مهدی مالقات کردند‪ .‬یک ماه‬ ‫بعد‪ ،‬با انتش��ار نوار صحبت های وی با یک خبرنگار فراری‬ ‫در کانادا‪ ،‬پرونده او ابعاد تازه ای به خ��ود گرفت‪ .‬همچنین‬ ‫س��خنگوی دس��تگاه قضا از دس��تگیری جدید دو نفر‪ ،‬در‬ ‫ارتباط با این پرون��ده خبر داد‪ .‬اما وکی��ل متهم اعالم کرد‬ ‫وی هیچ کدام از اتهاماتش را قبول ندارد و منتظر برگزاری‬ ‫دادگاه خواهد بود‪ .‬پس از گذش��ت نزدیک به سه ماه فرزند‬ ‫هاشمی رفسنجانی با تودیع وثیقه ‪ ١٠‬میلیارد تومانی از زندان‬ ‫ازاد شد‪ .‬او هم اکنون منتظر برگزاری دادگاه‪ ،‬برای رسیدگی‬ ‫به اتهاماتش است‪ .‬محسنی اژه ای در اخرین روزهای سال‬ ‫درباره این پرونده گفت‪« :‬اگر مقدمات فراهم شود به زودی‬ ‫دادگاه تشکیل می شود‪».‬‬ ‫سیاست‬ ‫اجرای حکم فائزه هاشمی‬ ‫اواسط تابستان و در گرماگرم مسابقات المپیک‪ ،‬فائزه‬ ‫هاشمی‪ ،‬دختر رئیس مجمع تش��خیص مصلحت نظام‪ ،‬از‬ ‫ایران خارج شد‪ .‬سایت های خبری با انتشار تصاویر خروج‬ ‫وی از ف��رودگاه ام��ام(ره)‪ ،‬اعالم کردند وی ب��رای فرار از‬ ‫داستان یک مرگ مشکوک‬ ‫اجرای حکم شش ماه حبس خود‪ ،‬از کشور خارج شده است‬ ‫اذرماه ‪ ٩١‬بار دیگ��ر قوه قضائیه درگی��ر یک پرونده‬ ‫و باز نخواهد گشت‪ .‬اما نزدیکان وی این مطالب را خالف‬ ‫حاشیه ای شد که با سروصدای رسانه ای زیادی در خارج و‬ ‫واقع دانس��ته و گفته بودند؛ وی برای دیدار با برخی اقوام از‬ ‫داخل ایران روبه رو شد‪ .‬مرگ مشکوک یک وبالگ نویس‬ ‫ایران خارج شده و به زودی به ایران باز خواهد گشت‪.‬‬ ‫در زندان موجب شد تا س��خنگوی قوه قضائیه بار دیگر در‬ ‫حکم فائزه هاشمی به جرم اهانت به مسئوالن و تبلیغ‬ ‫مقابل دوربین خبرنگاران قرار گرفته و در ارتباط با رسیدگی‬ ‫علیه نظام صادر شده بود‪ ،‬که مورد اعتراض بسیاری از مردم‬ ‫به این پرونده‪ ،‬اقدامات صورت گرفته توس��ط دستگاه قضا‬ ‫و نیروهای انقالبی قرار گرفت‪ .‬انه��ا معتقد بودند مجازات‬ ‫را توضیح دهد‪.‬‬ ‫در نظر گرفته شده برای فائزه هاشمی تناسبی با جرائم وی‬ ‫رسانه ای شدن مرگ ستار بهش��تی در ایران با نطق‬ ‫نداشته و بس��یار اندک اس��ت‪ ،‬با این وجود حتی نسبت به‬ ‫میان دستور احمد توکلی در مجلس اغاز شد‪ ،‬انجا که وی از‬ ‫اجرای همین رای نیز‪ ،‬تردیدهایی وجود داشت‪.‬‬ ‫قوه قضائیه خواست به موضوع‬ ‫س��عید قاس��می‪ ،‬فع��ال‬ ‫مرگ این جوان رسیدگی کنند‪.‬‬ ‫سیاس��ی و فرهنگ��ی‪ ،‬در یک‬ ‫سخنگوی قوه قضائیه در ابتدای‬ ‫اظهارنظ��ر مع��روف گفته بود‬ ‫امر از دس��تگیری هفت نفر در‬ ‫اگ��ر فائزه هاش��می ی��ک روز‬ ‫ارتباط با این پرون��ده خبر داد و‬ ‫ب��ه زن��دان ب��رود ریش هایش‬ ‫گفت‪« :‬در ارتباط با این پرونده‬ ‫را خواهد تراش��ید‪ .‬این مس��اله‬ ‫تحقیقات جامعی در حال انجام‬ ‫نش��ان می داد که بس��یاری از‬ ‫است‪».‬‬ ‫افراد نس��بت به اج��رای حکم ‬ ‫جواد الریجانی‪ ،‬مس��ئول‬ ‫تردیدهای جدی داشتند‪ .‬زهره‬ ‫ستاد حقوق بشر قوه قضائیه نیز‬ ‫طبیب زاده‪ ،‬نماینده مجلس نیز‬ ‫اینگونه اظهار نظر کرد‪« :‬حادثه‬ ‫نظرش را در مورد اجرای حکم‬ ‫کهریزک و ستار بهشتی هر دو‬ ‫فائزه بیان کرده بود‪« :‬با توجه به‬ ‫حادثه تاس��ف اوری هستند و با‬ ‫نحوه برخورد قوه قضائیه با فائزه ‬ ‫دستور قاطع ریاست قوه قضائیه‬ ‫هاش��می‪ ،‬امیدی برای تنبیه و‬ ‫به ه��ر دوی ای��ن پرونده ها از‬ ‫مج��ازات وی به خاط��ر اعمال‬ ‫همه جهات رسیدگی می شود‪،‬‬ ‫خالفی که علیه نظام داش��ته و‬ ‫چرا ک��ه از نظ��ر بنده دس��تگاه‬ ‫همچنین نقش موث��ری که در‬ ‫قضایی بدون اغم��اض از همه‬ ‫فتنه ‪ 88‬ایفا ک��رده‪ ،‬وجود ندارد‬ ‫جه��ات پرونده ها را رس��یدگی‬ ‫و چنین جسارتی در قوه قضاییه‬ ‫می کند و هرکس��ی که در این‬ ‫برای ای��ن اقدام وج��ود ندارد‪،‬‬ ‫پرونده نقشی داشته باشد‪ ،‬حتما‬ ‫بنابراین بهتر اس��ت ش��ر فائزه‬ ‫مجازات و به ان رسیدگی خواهد‬ ‫هاشمی از سر نظام کم شود‪».‬‬ ‫ش��د‪ .‬اطمینان ما این است که‬ ‫با این همه فائز ه هاشمی‬ ‫علی اکبر جوانفکر همزمان با سخنرانی رئیس جمهور در سازمان ملل با حکم قضایی راهی زندان شد‬ ‫ای��ن پرونده ها ب��ا نهایت دقت‬ ‫چندی بعد به ایران بازگش��ت و‬ ‫پیگی��ری می ش��وند و در ه��ر‬ ‫در شامگاه اول مهرماه‪ ،‬با حضور‬ ‫مرحله‪ ،‬گزارشی از روند رس��یدگی به انها داده می شود‪ .‬در‬ ‫اتهامات وی‪ ،‬در مورد انتخابات ‪ ٨٨‬رسیدگی می شود یا خیر‪،‬‬ ‫ماموران دادستانی دستگیر و روانه زندان شد‪ .‬رجا نیوز همان‬ ‫واقع رسیدگی به این پرونده ها سند افتخار نظام ما هستند‪».‬‬ ‫گفته بود‪« :‬اتهامات این فرد را نمی توانم عنوان کنم‪ ،‬از بیان‬ ‫موقع خبر داد‪« :‬چون وی از اجرای حکم استنکاف ورزیده‬ ‫قوه قضائیه دستور کالبدش��کافی جسد را صادر کرده‬ ‫جزئیات اتهامات هر متهمی در این بخش از رس��یدگی ها‬ ‫و خ��ود را معرفی نکرده بود‪ ،‬لذا توس��ط ماموران ذی ربط و‬ ‫و گزارش ان را به کمیس��یونی که در مجلس برای این امر‬ ‫محذور هستم‪».‬‬ ‫براساس حکم قانونی روانه زندان شد‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪70‬‬ ‫تشکیل ش��ده بود‪ ،‬ارس��ال کرد‪ .‬به دنبال این اقدامات قوه‬ ‫قضائیه‪ ،‬فرمانده نیروی انتظامی‪ ،‬رئیس پلیس فتا را برکنار‬ ‫ک��رد‪ .‬اژه ای در این خصوص گف��ت‪« :‬از تحقیقات این امر‬ ‫مشخص می شود که از روز دستگیری‪ ،‬متوفی مورد ضرب‬ ‫و شتم قرار گرفته اما در مورد ضربی که منجر به فوت شده‬ ‫باشد‪ ،‬به صراحت از سوی پزشکان اعالم شده که هیچ نوع‬ ‫ضربه منجر به مرگ وجود نداشته است‪».‬‬ ‫اژه ای همچنین ادعای خانواده مقتول در مورد دریافت‬ ‫دیه را که در رسانه های خارجی مطرح ش��ده بود رد کرد و‬ ‫اینطور پاس��خ داد‪« :‬مطلقا چنین بحثی که درخواست شود‬ ‫وجود ندارد؛ زیرا اتفاقا خود من این موضوع را پیگیری کردم‪،‬‬ ‫نه از غیر قوه قضائیه و ن��ه از قوه قضائیه چنین چیزی مطرح‬ ‫نشده که بگویند بیایید پول بگیرید‪».‬کمیسیون رسیدگی به‬ ‫مرگ مشکوک این وبالگر در مجلس‪ ،‬نهایتا گزارش خود‬ ‫را در مجلس قرائت کرده و مرگ‬ ‫وی را ناش��ی از «س��نگ کوب و‬ ‫شوک ناشی از دستگیری» عنوان‬ ‫کرد و پرونده برای رس��یدگی در‬ ‫اختیار قوه قضائیه قرار گرفت‪ .‬اما‬ ‫وکیل متهم اعالم داشت‪ ،‬با وجود‬ ‫گذشت بیش از چهار ماه از مطرح‬ ‫شدن پرونده مرگ ستار بهشتی‪،‬‬ ‫این پرونده هنوز به دادگاه ارسال‬ ‫نشده است‪.‬‬ ‫نامه نگاری با رئیس قوه مجریه‬ ‫اواخ��ر مه��ر م��اه و در حالی ک��ه جوانفکر‪ ،‬مش��اور‬ ‫مطبوعات��ی رئیس جمهور در زن��دان به س��ر می برد‪ ،‬وی‬ ‫در نامه ای‪ ،‬درخواس��ت بازدید از زندان اوی��ن را به رئیس‬ ‫دستگاه قضائیه ارائه کرد‪ .‬اما با پاس��خ منفی دستگاه قضا‪،‬‬ ‫روبه رو شد‪ .‬با این وجود احمدی نژاد بار دیگر در نامه ای به‬ ‫املی الریجانی نوشت‪« :‬پاسخ مورخه ‪ 91/7/30‬جنابعالی که‬ ‫با ُمهر «خیلی محرمانه» ارسال شد واصل و موجب تشدید‬ ‫نگرانی اینجانب از نحوه اجرای اصول متعدد قانون اساسی‪،‬‬ ‫از سوی ریاست محترم قوه قضائیه گردید‪ ».‬او در این نامه‬ ‫بار دیگر بر خواست خود برای بازدید از اوین اصرار ورزید‪.‬‬ ‫این بار اما رئی��س قوه قضائیه در مق��ام دفاع دیگر به‬ ‫پرونده یک قاضی در دستگاه قضا‬ ‫قاض��ی مرتضوی که با ش��روع دولت ده��م و وقایع‬ ‫کهری��زک از قوه قضائیه جدا و به بدنه دولت پیوس��ته بود‪،‬‬ ‫اخرین روزه��ای س��ال ‪ ،٩١‬قوه قضائیه را با رس��یدگی به‬ ‫سیاست‬ ‫نامه «خیلی محرمانه» بس��نده نکرده و با ارس��ال نامه ای‬ ‫سرگشاده و مفصل به بندبند سخنان رئیس قوه مجریه پاسخ‬ ‫داد‪ .‬الریجانی خواسته های احمدی نژاد را «تع ّدی از حدود و‬ ‫اختیارات رئیس جمهور و دخالت در کار قوه قضائیه» دانسته‬ ‫و نوشته بود‪« :‬اینجانب حسب وظیفه ای که براساس قانون‬ ‫اساس��ی دارم و از جمله ان صیانت از استقالل قوه قضائیه‬ ‫و اداره مقتدران��ه ان اس��ت‪ ،‬قاطعان��ه از هرگون��ه حرکت‬ ‫تعدی گونه و دخالت نابجا ممانعت خواهم کرد‪».‬‬ ‫با این وجود بس��یاری بر این اعتقاد بودن��د که تاکید‬ ‫احمدی نژاد به «سرکش��ی از زندان ه��ا و برخی دادگاه ها و‬ ‫نحوه اجرای اصول قانون اساس��ی و رعایت حقوق اساسی‬ ‫ملت» برای احوالپرسی از مشاورش صورت گرفته‪.‬‬ ‫نگارش این نامه های سرگشاده که میان روسای قوا رد‬ ‫و بدل شد‪ ،‬موجب ان شد تا رهبر انقالب روسای هر دو قوه را‬ ‫اینگونه مورد خطاب قرار دهد که‪« :‬از امروز تا روز انتخابات‬ ‫هر کس احساس��ات مردم را در جهت ایجاد اختالف به کار‬ ‫بگیرد‪ ،‬قطعا به کشور خیانت کرده اس��ت‪ ».‬به این ترتیب‬ ‫ماجرای نامه نگاری قوه مجریه و قضائیه به اتمام رسید‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫سعید مرتضوی به عنوان متهم پرونده کهریزک راهی دادگاه شد‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫دستگیری جوانفکر‬ ‫از دیگ��ر پرونده های مهمی‬ ‫ که قوه قضائیه در س��ال ‪ ٩١‬به ان‬ ‫رسیدگی کرد‪ ،‬پرونده دستگیری‬ ‫علی اکبرجوانفکر‪،‬مشاورمطبوعاتی‬ ‫رئیس جمه��ور ب��ود‪ .‬جوانفکر به‬ ‫فاصله کوتاهی در مهرماه و پس از‬ ‫دستگیری فائزه و مهدی هاشمی‪،‬‬ ‫برای تحمل کیفر خ��ود به زندان‬ ‫منتقل ش��د‪ .‬او در حالی به زندان‬ ‫رفت ک��ه دقایق زیادی ب��ه اغاز‬ ‫اخرین س��خنرانی احمدی نژاد در‬ ‫مجمع عمومی سازمان ملل متحد‬ ‫باقی نمانده بود‪ .‬پس از بازداش��ت جوانفکر‪ ،‬غالمحس��ین‬ ‫محسنی اژه ای‪ ،‬دادستان کل کش��ور و سخنگوی دستگاه‬ ‫قضایی‪ ،‬در خص��وص اتهام او گف��ت‪« :‬جوانفکر یک اتهام‬ ‫داش��ته و دادگاه حکم دو سال را یک س��ال صادر کرده و‬ ‫حکم هم قطعی شده اس��ت‪ .‬اتهام دیگر او مطبوعاتی بوده‬ ‫و به دو تا شش ماه حبس محکوم ش��ده است‪ .‬دیوان عالی‬ ‫کش��ور اعالم کرده که این دو عنوان یک عنوان محسوب‬ ‫می شود و دو شش ماه را یک شش ماه تعیین کردند‪ ».‬البته‬ ‫پیش از بازداشت جوانفکر‪ ،‬یک بار نیروهای دادستانی برای‬ ‫بازداشت او به روزنامه ایران رفتند‪ ،‬اما پادرمیانی احمدی نژاد‬ ‫و درگیری در روزنامه سبب شد تا وی از بند بازداشت برهد‪.‬‬ ‫اتهام اصلی جوانفکر مربوط به ویژه نامه «خاتون» بود‪ ،‬که‬ ‫در ان به حجاب به عنوان پوشش اسالمی توهین شده بود‪.‬‬ ‫او همچنین به دلیل توهین به رهبر معظم انقالب از سوی‬ ‫قوه قضائیه محکوم شده اس��ت‪.‬یک ماه پیش جوانفکر نیز‬ ‫مانند مهدی هاشمی به علت عارضه قلبی راهی بیمارستان‬ ‫ش��د و در بیمارس��تان بس��یاری از اعضای دولت از جمله‬ ‫رئیس جمهور‪ ،‬مشایی‪ ،‬معاون اول‪ ،‬وزیر خارجه و وزیر ارشاد‬ ‫با وی دیدار و گفت وگو کردند‪ .‬جوانفکر از ابتدای بهمن ماه‬ ‫به دلیل عارضه قلبی در مرخصی به س��ر می برد‪ .‬همچنین‬ ‫او در نامه ای به رهبری خواستار اعاده دادرسی شد‪ .‬تصاویر‬ ‫او در مراسم ویژه س��الگرد انقالب اس�لامی منتشر شد و‬ ‫س��لیمانی‪ ،‬مدیرکل زندان های اس��تان تهران در این باره‬ ‫توضیح داد که وی مدتی است که در مرخصی به سر می برد‪.‬‬ ‫پرونده هایش بار دیگر در تیتر رسانه ها قرار داد‪.‬‬ ‫او در اولین اقدام پ��س از ماجرای پخش فیلمی که او‬ ‫از دیدارش با فاضل الریجانی ضبط کرده بود‪ ، ،‬دستگیر و‬ ‫شبانه روانه زندان شد‪ .‬این درحالی بود که صبح فردای ان‬ ‫روز رئیس دولت عازم مصر بود‪ .‬اگرچه محمود احمدی نژاد‬ ‫پیش از عزیمت به مص��ر گفته بود‪« ،‬در بازگش��ت به این‬ ‫مس��اله حتما رس��یدگی خواهم کرد»‪ ،‬اما تنها یک روز بعد‬ ‫و پیش از بازگش��ت احمدی نژاد‪ ،‬روزنامه خورش��ید در تیتر‬ ‫بزرگ خود خبر داد «مرتضوی ازاد و به سرکار خود بازگشته‬ ‫است‪ ».‬مرتضوی به عالوه در مورد ضبط فیلم اعالم کرد‪،‬‬ ‫مسئولیت ان را شخصا برعهده می گیرد‪ .‬این درحالی بود که‬ ‫قوه قضائیه همزمان با بازداش��ت وی‪ ،‬هشت نفر از پرسنل‬ ‫س��ازمان تامین اجتماعی را احضار و مورد بازخواست قرار‬ ‫داده و از دفتر وی بازرسی کرده بود‪.‬‬ ‫همچنین خبرها حاکی‬ ‫از این بود که محسنی اژه ای‬ ‫در زمان حضور وی در زندان‪،‬‬ ‫ب��ا وی مالق��ات و دی��داری‬ ‫سه س��اعته داش��ته اس��ت‪.‬‬ ‫سخنگوی قوه قضائیه از وی‬ ‫خواسته بود که از سمت خود‬ ‫استعفا داده‪ ،‬تا به وحدت قوا در‬ ‫کشور کمک کند‪.‬‬ ‫مر تض��و ی فـر د ا ی‬ ‫ازادی به مح��ل کار خود در‬ ‫تامی��ن اجتماعی بازگش��ت‪.‬‬ ‫س��ایت های حام��ی دول��ت‬ ‫عکس ه��ای وی را در حالی‬ ‫که مورد استقبال همکارانش‬ ‫قرار گرفته بود‪ ،‬منتشر کردند‪.‬‬ ‫یک هفت��ه بع��د قوه قضائیه‬ ‫اع�لام کرد که رس��یدگی به‬ ‫پرونده متهمان کهریزک را در‬ ‫هشتم اسفندماه برگزار خواهد‬ ‫کرد‪ .‬در این روز قاضی سابق‪،‬‬ ‫مرتضوی با همراهی عده ای‬ ‫قصد ورود به دادگاه را داشت‬ ‫که مس��ئوالن دادگاه از ورود‬ ‫همراهانش به دادگاه خودداری کردند‪ .‬مس��ئوالن دستگاه ‬ ‫قضائیه اس��تان تهران پیش از این اعالم کرده بودند‪ ،‬روال‬ ‫این است که دادگاه به صورت علنی برگزار شود‪ ،‬مگر اینکه‬ ‫قاضی بنا به تش��خیص خود ان را غیرعلنی کند‪ .‬از این رو‬ ‫تعداد زیادی از خبرنگان و عکاسان در محل دادگاه حضور‬ ‫پیدا کرده بودند‪ .‬لحظاتی پی��ش از برگزاری دادگاه نماینده‬ ‫روابط عمومی دادگستری استان تهران در جمع خبرنگاران‬ ‫حاضر شد و گفت‪« :‬براساس بند ‪ 3‬ماده ‪ 188‬ایین دادرسی‬ ‫هیات قضایی‪ ،‬تصمیم ب��ر غیرعلنی ب��ودن دادگاه گرفته‬ ‫اس��ت‪ ».‬در نهایت این دادگاه به صورت غیرعلنی و بدون‬ ‫حضور خبرنگاران برگزار شد‪ .‬به گفته پدر یکی از قربانیان‬ ‫در این جلس��ه اتهام معاونت در قتل نیز به متهم ردیف اول‬ ‫پرونده تفهیم شد‪ .‬در کیفرخواستی که برخی خبرگزاری ها‬ ‫اعالم کرده بودند‪ ،‬به این اتهام اشاره نشده بود‪ ،‬اما نماینده‬ ‫دادستان در جلسه محاکمه این اتهام را نیز قرائت کرد‪.‬‬ ‫این خبر را دو روز بعد محس��نی اژه ای در جلسه ای در‬ ‫استان گلس��تان تایید کرد و گفت‪« :‬به سعید مرتضوی در‬ ‫پرونده قضات کهریزک اتهام معاونت در قتل تفهیم ش��ده‬ ‫اس��ت‪ ».‬پیش از این گفته می ش��د تنها اتهامات مرتضوی‬ ‫«بازداش��ت غیرقانون��ی و گ��زارش خالف واقع» اس��ت‪.‬‬ ‫اولیای دم پس از خروج از دادگاه اعالم کردند که تنها دوتن‬ ‫از متهمان قاضی س��عید مرتض��وی و حیدری فر در دادگاه‬ ‫حضور داشتند و متهم سوم در دادگاه حاضر نشده بود‪g .‬‬ ‫‪71‬‬ ‫پرونده سا ل ‬ ‫انتخابات‬ ‫ایا به واقع باید وقوع‬ ‫دوم خردادی دیگر را در‬ ‫گمانه های انتخاباتی لحاظ‬ ‫کرد؟‬ ‫اصالح طلبان همچنان نتوانسته اند به اجماع برسند‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪72‬‬ ‫تردیدهای اخر‬ ‫«در انتخابات ش��رکت می کنیم»؛ ای��ن تنها توافقی‬ ‫است که مورد اجماع کثیری از اصالح طلبان است‪ ،‬اگرچه‬ ‫برای همین گزاره نیز مخالفانی در میانشان وجود دارد‪.‬‬ ‫رقیب س��نتی اصولگرایان‪ ،‬جناح جامانده از قدرت و‬ ‫وامانده از انچه از س��ال ‪ 88‬به این سو بر انها گذشته است؛‬ ‫حاال روزگار متفاوتی دارد‪ .‬روزگاری که افرادی چون عباس‬ ‫عبدی تمام تالشش��ان را می کنند تا شباهت هایی برایش‬ ‫بیابند یا بیافرینند با سال ‪ 76‬تا شاید به اصالح طلبان خواهان‬ ‫بازگش��ت به عرصه قدرت رس��می با رویای دوم خردادی‬ ‫دیگر‪ ،‬امید «رقابت» دهند‪.‬‬ ‫واقعیت این اس��ت که انها سودای بازگشت به قدرت‬ ‫کرده اند؛ قدرت از دست رفته‪ ،‬سال هاست نه به پاستور راهی‬ ‫دارند و نه روزگار سابق در پارلمان‪.‬‬ ‫گروه های مختلف انها اما امروز ه��ر یک به گونه ای‬ ‫متفاوت می اندیشند‪ .‬بس��یاری از نیروهای سیاسی متفرق‬ ‫شده و برخی حتی شوق نشستن بر س��ر یک میز با رفقای‬ ‫دیروز را ندارند‪ .‬حاص��ل جمع همه اینها بی ش��ک به یک‬ ‫درمان احتیاج دارد؛ «سامان مجدد» و این بی تردید می تواند‬ ‫مهم ترین دلیل تالش برای بازگشت شان به قدرت باشد‪ .‬به‬ ‫دیگر سخن اینکه تصمیم سازان انان نیک می دانند چنین‬ ‫رقابت بزرگی که طعم س��ودای بازگشت به قدرت از دست‬ ‫رفت��ه را دارد‪ ،‬بهترین بهانه برای اوردن و نش��اندن رفقای‬ ‫دیروز در گعده های سیاسی است‪.‬‬ ‫اصالح طلبان می دانند این فرصت سیاس��ت ورزی را‬ ‫اگر از دست دهند دیگر نباید خیلی امیدی به رجعت دوباره‬ ‫داشته باشند‪ .‬پنجره ای جدید مقابلشان گشوده شده و انها از‬ ‫بیم دچار نشدن به سرنوشت نهضت ازادی اصرار به حضور‬ ‫و حرکت در چارچوب قانون دارند‪ .‬این گزاره ها را می ش��ود‬ ‫به صورت محسوس��ی در اظهارات این روزهای حس��ین‬ ‫مرعشی‪ ،‬مجید انصاری‪ ،‬غالمحسین کرباسچی و دیگرانی‬ ‫از انها یافت‪.‬‬ ‫اجماع یا اقناع‬ ‫«اصالح طلبان بنای حضور در انتخاب��ات را دارند»؛‬ ‫حاال دیگر کسی در این گزاره ش��کی ندارد‪ .‬اما انها چگونه‬ ‫وارد انتخابات خواهند شد؟ ایا به واقع باید وقوع دوم خردادی‬ ‫دیگر را در گمانه های انتخاباتی لحاظ کرد؟ «نامزد واحد»‬ ‫ایا ماحصل گعده های سیاسی انان خواهد بود؟‬ ‫اگر بر این نتیجه متفق القول باشیم که اصالح طلبان‬ ‫در مورد حضور در انتخابات به «توافق حداکثری» رسیده اند‪،‬‬ ‫اما در مورد نحوه حضور در انتخابات تحلیل غالب این است‬ ‫که قرائت های متفاوت درباره نوع حضور مانع از اجماع انان‬ ‫تاکنون شده است‪.‬‬ ‫چنانک��ه طیف های��ی از ان��ان ک��ه در میانش��ان‬ ‫تصمیم س��ازان رادیکال وجود دارد بر حضور مش��روط در‬ ‫انتخاب��ات تاکید دارند؛ ش��روطی همچ��ون ازادی برخی‬ ‫چهره های سیاس��ی‪ ،‬اس��تفاده از ابزاره��ای فراقانونی در‬ ‫انتخابات مانند هیات های نظارت‪ ،‬تایید بی حرف و حدیث‬ ‫هر نامزدی که مد نظر انها باشد‪...‬‬ ‫این عده معتقدند که در وقایع س��ال ‪ 88‬هیچ حرکت‬ ‫خطایی از اصالح طلبان س��ر نزده و انها ن��ه تنها نیازی به‬ ‫شفاف س��ازی در ان باب نمی بینند‪ ،‬بلکه جایگاه باال دستی‬ ‫در این مورد برای خود قائلند و به بیان ساده تر خود را در این‬ ‫مورد طلبکار می دانند نه بدهکار‪.‬‬ ‫این طیف اکنون بر ان است که حتی المقدور یک نامزد‬ ‫به اصطالح «حداکثری» را برای حضور در انتخابات روانه‬ ‫میدان کند؛ نامزدی که شانس رای اور باالتری داشته باشد‬ ‫و البته از جانبی دیگر اگر با مهر عدم تایید صالحیت مواجه‬ ‫شد به زعم انان هزینه ای به نظام تحمیل شود‪.‬‬ ‫بخش هایی از این نوع نگاه را می ت��وان به خوبی در‬ ‫سخنان رسمی موس��وی خوئینی ها یافت؛ انجا که با طرح‬ ‫دولت وحدت ملی مخالفت می کند‪ ،‬انجا که در مورد وقایع‬ ‫س��ال ‪ 88‬موضع گیری می کند و انجا که مولفه های نامزد‬ ‫اصالح طلبان را بر می شمرد‪.‬‬ ‫هرچه هست این طیف اکنون بیش از ماه های گذشته‬ ‫در اقلیت قرار گرفته است‪.‬‬ ‫حضور بی شرط‬ ‫عبداهلل نوری می گوید‪« :‬فواید حضور اصالح طلبان در‬ ‫انتخابات سال ‪ ،1388‬از عدم حضور انها در انتخابات مجلس‬ ‫نهم بیشتر بوده است‪ .‬موضع تند و افراطی گرفتن جز اینکه‬ ‫عده ای ما را قهرمان بدانند و سازش��کار نخوانند خاصیت و‬ ‫ارزش دیگری ندارد‪ .‬به جای کوش��ش برای قهرمان شدن‬ ‫نزد افکار عمومی به این بیندیش��یم که سخنان و اقدامات‬ ‫ما چه تاثیری در بهبود وضعیت مردم و اتیه کشور دارد‪».‬‬ ‫غالمحسین کرباسچی می گوید‪« :‬اینکه شرط حضور‬ ‫در صحنه‪ ،‬ازادی دوستانی که گرفتار زندان و حصر شده اند‬ ‫باشد بسیار ژست جوانمردانه‪ ،‬ازاد منشانه و نگاهی از موضع‬ ‫استغنا به قدرت است‪ .‬این پش��ت پا زدن به مردار قدرت و‬ ‫اقتدار است و افسار این شتر سرکش را به گردنش انداختن‪،‬‬ ‫اما واقعیت این است که درون ناپیدای این نگاه به رادیکال‬ ‫و روشنفکرانه محافظه کاری غریبی ارمیده است‪ .‬اگر قرار‬ ‫بود زندانیان سیاسی ازاد شوند‪ ،‬وضعیت اقتصاد و فرهنگ و‬ ‫سیاست داخلی و خارجی رو به بهبود رود پس اصالح طلبان‬ ‫برای چه باید به قدرت برس��ند؟ اصالح طلبان حتما باید در‬ ‫انتخابات شرکت کنند‪».‬‬ ‫این جمالت در کنار مصاحبه ه��ای اخیر چهره هایی‬ ‫همچون موس��وی الری‪ ،‬مجی��د انصاری‪ ،‬علی یونس��ی‪،‬‬ ‫اسحاق جهانگیری و‪ ...‬نشان از ان دارد که بخش دیگری‬ ‫از اصالح طلبان که چندی اس��ت در پوزیشن اکثریت قرار‬ ‫گرفته اند‪ ،‬معتقدن��د نباید فرصت حض��ور در انتخابات را از‬ ‫دس��ت داد‪ .‬در این میان برخی از انان به باز افرینی شرایط‬ ‫س��ال ‪ 76‬می اندیش��ند‪ ،‬حال انکه انها هنوز نتوانسته اند به‬ ‫چهره ای مورد اجماع برای حمایت برسند‪.‬‬ ‫با رئیس دولت اصالحات درباره انتخابات مطرح شده‪ ،‬کذب‬ ‫محض است‪.‬‬ ‫حال انکه شنیده ها حکایت از ان دارد که رئیس جمهور‬ ‫پیشین چندان نگاه مثبتی به کاندیداتوری او ندارد‪.‬‬ ‫عارف البت��ه منتقدان متع��ددی در می��ان نیروهای‬ ‫شناخته شده اصالح طلب دارد‪ .‬موسوی خوئینی ها‪ ،‬قدرت اهلل‬ ‫علیخانی‪ ،‬محمد رضا تابش و‪ ...‬به صورت واضحی از او انتقاد‬ ‫می کنند و البته حتی برخی او را چهره اصالح طلب به شمار‬ ‫نمی اورند‪.‬‬ ‫منتقدان می گویند عارف در سال های گذشته ترجیح‬ ‫داده که سکوت پیشه کرده و وارد مجادالت نشود‪.‬‬ ‫هر چه هس��ت عارف می گوید توجهی به این انتقادها‬ ‫ندارد و اگر تصمیمش قطعی ش��ود‪ ،‬کاندی��دای انتخابات‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫حال انک��ه در روزهای اخیر می توان افزایش ش��یب‬ ‫انتقادات نسبت به وضع موجود را در سخنان و مصاحبه های‬ ‫محمد رضا عارف یاف��ت؛ اتفاقی بدیع که ش��اید به جهت‬ ‫کاستن از انتقادات اصالح طلبان نسبت به او باشد‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ایا هاشمی می اید؟‬ ‫انهایی که می گویند ش��رایط س��ال ‪ 92‬مانند س��ال‬ ‫‪ 84‬خواهد ش��د‪ ،‬بر یک گزاره خیلی تاکید دارند‪« :‬هاشمی‬ ‫ می اید»‪ .‬یک اتفاق و رویداد انتخاباتی که بدون شک چینش‬ ‫نیروهای سیاسی را بر هم خواهد ریخت‪.‬‬ ‫صحنه ای جدی��د برپا خواهد ک��رد و فضایی متفاوت‬ ‫به وجود خواهد اورد‪ .‬او تا امروز گفته است نمی اید‪ ،‬فرزندان‬ ‫و نزدیکانش به صورت قطعی این مس��اله را رد نمی کنند‪،‬‬ ‫اما چهره هایی از سیاسیون می گویند دیگر باید روی امدن‬ ‫اما ایا هاش�می به واقع چنی�ن تصمیمی گرفته‬ ‫است؟‬ ‫او از جانب��ی می داند ک��ه همچون س��ال ‪ 84‬جایگاه‬ ‫خوبی در نظرسنجی ها دارد ‪-‬فارغ از اینکه در ان سال رای‬ ‫منفی باالیی هم در نظر س��نجی ها داش��ت ‪ -‬ومی داند که‬ ‫فضای به وجود امده در سال ‪ 84‬پیرامون او و نیز استفاده از‬ ‫افش��اگری ها و انتقادها‪ ،‬دیگر خیلی علیه او کار امد نیست‪.‬‬ ‫اصالح طلبان ش��رایط س��ال ‪ 84‬را ندارند و طیف هایی از‬ ‫انان خصوصا در بخش راس��ت اصالحات ترجیح می دهند‬ ‫هاشمی برنده انتخابات باشد تا یک اصولگرا یا نامزد حامی‬ ‫ دولت کنونی‪ .‬بخش های��ی از اصولگرایان س��نتی ممکن‬ ‫است از امدنش حمایت کنند‪ .‬او نیز گویا می خواهد از اخرین‬ ‫فرصت برای ورود به پاستور استفاده کند‪ .‬این همه شاید از‬ ‫جمله دالیلی باشد که هاش��می را به سودای کاندیداتوری‬ ‫انداخته باشد‪.‬‬ ‫اما از زاویه ای دیگر هاش��می به خوب��ی می داند که‬ ‫منتق��دان س��نتی اش در جامع��ه و اهالی سیاس��ت موافق‬ ‫بازگشت او نیستند‪.‬‬ ‫هاش��می این را هم می داند ک��ه طیف های مهمی از‬ ‫اصالح طلبان ترجیح می دهند که نامزد خودش��ان را داشته‬ ‫باشند و ریس��ک احتمال شکست مجدد هاش��می را پذیرا‬ ‫نشوند‪ .‬دو فرزند هاشمی رفسنجانی اکنون با احکام قضایی‬ ‫دوره زندان را سپری می کنند‪ .‬نظرسنجی ها نیز اگرچه او را‬ ‫در جایگاهی باالتر از دیگر چهره های سیاس��ی نشانده‪ ،‬اما‬ ‫همچنان مانند سال ‪ 84‬راوی این خبر هستند؛ «هاشمی در‬ ‫ارای منفی هم جایگاه باالیی دارد‪».‬‬ ‫اینهاست که هاشمی را تا کنون از اعالم موضع نهایی‬ ‫در این باب بازداشته اس��ت؛ هر چند که شواهد گویای این‬ ‫اس��ت که گمانه کاندیداتوری بر عدم نامزدی قوت و وزن‬ ‫بیشتری یافته است‪.‬‬ ‫ایا هاشمی می اید؟ یا ان چنان که گفته ممکن است‬ ‫به صورت واضحی از یک نامزد در انتخابات حمایت کند؟‬ ‫برای رسیدن به اینکه سیاستمدار کهنه کار چه در ذهن دارد‬ ‫باید بیش از اینها منتظر باشیم‪g .‬‬ ‫نکات‬ ‫بسیاری از نیروهای سیاسی اصالح طلب متفرق شده و برخی حتی‬ ‫شوق نشستن بر سر یک میز با رفقای دیروز را ندارند‬ ‫اصالح طلبان می دانند این فرصت سیاست ورزی را اگر از دست دهند‬ ‫دیگر نباید خیلی امیدی به رجعت دوباره داشته باشند‬ ‫محمد علی نجفی یک مشکل اساسی دیگر هم دارد و ان اینکه‬ ‫چهرهایی همچون محمد رضا عارف که سبد رای مشترکی با او دارند نیز‬ ‫عزم حضور کرده اند‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫برای رسیدن به این تحلیل که اکنون در میان مدافعان‬ ‫حضور بدون شرط در انتخابات چه می گذرد باید به بررسی‬ ‫افرادی پرداخت که احتمال نامزدی شان وجود دارد‪.‬‬ ‫محمد علی نجفی یک تکنوکرات است؛ تکنوکراتی که‬ ‫سابقه حضور در دولت های هاشمی و خاتمی را دارد‪ .‬عضو‬ ‫شورای شهر تهران می گوید در انتخابات اتی شوراها کاندیدا‬ ‫نخواهد ش��د‪ ،‬اما همزمان اعالم می کند ش��اید کاندیدای‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری شود‪.‬‬ ‫یک عارضه جس��می را پشت سر گذاش��ته است‪ ،‬اما‬ ‫گویا س�لامتی اش را بازیافته‪ .‬او چه��ره ای نزدیک به اکبر‬ ‫هاشمی رفس��نجانی به ش��مار می رود و بر اس��اس برخی‬ ‫ش��نیده ها از گزینه ه��ای مدنظر رئیس دول��ت اصالحات‬ ‫هم هست‪.‬‬ ‫او حامیانی همچون عبداهلل نوری هم دارد‪ .‬نجفی البته‬ ‫منتقدانی در طیف های اصالح طلب هم دارد؛ منتقدانی که‬ ‫معتقدند او س��بد رای الزم را برای پی��روزی اصالح طلبان‬ ‫ندارد‪.‬‬ ‫او یک مش��کل اساس��ی دیگر ه��م دارد و ان اینکه‬ ‫چهره های��ی همچ��ون محمد رضا ع��ارف که س��بد رای‬ ‫مشترکی با او دارند نیز عزم حضور کرده اند‪.‬‬ ‫پس از محمد علی نجفی این اسحاق جهانگیری است‬ ‫که احتمال نامزدی اش وجود دارد‪.‬‬ ‫او نیز همچ��ون محمدعلی نجفی ی��ک تکنوکرات‬ ‫اس��ت و البته مانند او کاندیداتوری اش را رد نکرده اس��ت‪.‬‬ ‫جهانگیری البته گفته اس��ت که حاال دور ه‪ ،‬دوره نسل دوم‬ ‫اصالح طلبان است‪.‬‬ ‫او اما در قیاس با محمد علی نجف��ی از اقبال کمتری‬ ‫میان اصالح طلبان برخوردار است‪.‬‬ ‫در این میان محمد رضا عارف هم ماه هاس��ت که از‬ ‫تمایلش برای کاندیداتوری در انتخابات سخن می گوید‪ .‬او‬ ‫به مثلث گفته است همه اخباری که پیرامون رایزنی هایش‬ ‫بازگشت به رئیس جمهور سابق‬ ‫اگر چه برخی هن��وز اص��رار دارند ک��ه رئیس دولت‬ ‫اصالحات بار دیگر عزم پاستور خواهد کرد‪ ،‬اما هم او و هم‬ ‫افراد نزدیک به او می گویند چنین مساله ای هرگز به واقعیت‬ ‫تبدیل نخواهد شد‪.‬‬ ‫حتی نقل اس��ت که رئی��س دولت اصالح��ات اخیرا‬ ‫پاسخی تند به دعوت کنندگان انتخاباتی داده است‪ .‬او اگر چه‬ ‫تالش داش��ت در قامت رهبر اصالح طلب��ان در انتخابات‬ ‫پیش رو به ایفای نقش بپردازد اما مخالفت ها با تصمیمات‬ ‫و رویکردهای چند وجهی او موجب ش��ده ک��ه گروه های‬ ‫اصالح طلب هر یک به گونه ای مجزا عم��ل کرده و چنین‬ ‫ش��ود که خالء رهبری اصالحات بیش از هر زمان دیگری‬ ‫نمایان شود‪.‬‬ ‫او حساب کرد‪.‬‬ ‫انتقاداتش در مصاحبه ها و سخنرانی هایش شیب قابل‬ ‫مالحظه ای یافته‪ ،‬حضورش در رسانه ها پررنگ شده و البته‬ ‫مضاف بر همه این ها کشش هایی از سوی منتقدان و رقبای‬ ‫سنتی و همیشگی اش به صورت نمایانی پدیدار گشته است؛‬ ‫کشش هایی که از پدید امدن شرایط پس از« اعالم حضور»‬ ‫هاشمی استقبال می کند‪.‬‬ ‫‪73‬‬ ‫محسن هاشمی رفسنجانی‪:‬‬ ‫سیاست‬ ‫برای ورود به انتخابات‬ ‫خانواده به اندازه حاج اقا‬ ‫احساس تکلیف نمی کنند‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫محسنهاشمیرفسنجانیدرگفت وگوبامثلثازکارکردنباشهردارهای‬ ‫مختلفیچونکرباسچی ‪،‬احمدی نژادوقالیبافسخنمی گوید‪.‬ازروزهای‬ ‫همکاری با احمدی نژاد که همزمان با رقابت پدرش شهردار وقت تهران‬ ‫بود ‪ ،‬می گوید و در پاسخ به حمایت اصالح طلبان در دور دوم انتخابات‪84‬‬ ‫ازپدرشمعتقداستکهبهخاطرسابقهتخریب ها‪،‬اینحمایت هاچندان‬ ‫تاثیرگذار نبود‪ .‬او امدن پدرش در انتخابات پیش ر و را نفی نمی کند ولی‬ ‫می گویدکهخانوادههاشمیبهاندازهخوداواحساستکلیفنمی کنند‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪74‬‬ ‫امید کرمانی ها‬ ‫اقای هاشمی! بهتر اس�ت از دورانی شروع کنیم‬ ‫که شما مدی ر عامل مترو بودید؛ شما در ان برهه با‬ ‫شهرداران مختلفی کار کردید؛ م ی خواهم بپرسم‬ ‫کار با کدام یک از انها برای شما راح ت تر بود؟‬ ‫سیاست‬ ‫شما با کدام یک راح ت تر بودید؟‬ ‫‪ l‬نم ی ش��ود این گونه به موضوع نگاه ک��رد که با‬ ‫کدام یک از ش��هرداران راحت تر کار کردم چ��ون زمانی که‬ ‫وابس��تگی مترو با وزارت کش��ور بود‪ ،‬خیلی با ش��هرداری‬ ‫اقای کرباس��چی ارتباط پیدا نم ی کرد‪ ،‬در زم��ان دولت اول‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫و دستگاه های اجرایی خیلی به ریاس��ت جمهوری م ی امد‪،‬‬ ‫مثال زمین را م ی کندند و حفاری ها مش��کالت ترافیکی یا‬ ‫اختالل در شبکه اب و برق شهر به وجود م ی اورد‪ ،‬ضمن انکه‬ ‫بخشی از مسائل هم مالی بود‪ .‬از ان زمان چون رئی س جمهور‬ ‫سرشان شلوغ بود‪ ،‬رفع برخی مش��کالت را به بازرسی ویژه‬ ‫ریاس��ت جمهوری محول م ی کردند؛ من هم که رئیس دفتر‬ ‫بازرسی ویژه بودم‪ ،‬موضوعات را با کمک کارشناسان بررسی‬ ‫م ی کردم تا معلوم شود مشکل از کجاس��ت‪ .‬بناب راین من از‬ ‫ان تاریخ درگیر مسائل مترو ش��دم‪ .‬این پی ش زمینه را گفتم‬ ‫تا برس��یم به اینجا که ارتباط من با مترو از کجا ش��روع شد‪.‬‬ ‫دفتر بازرسی ویژه رئی س جمهور از سال ‪ 69‬مستقیما درگیر‬ ‫حل مشکالت مترو شد و همین روند ادامه پی دا کرد تا انکه در‬ ‫یک مقطع مشکالت مترو زیاد شد و ب رای حل این مشکالت‬ ‫از رئی س جمهور درخواست کردم که عضو هیات مدیره شوم‬ ‫تا تصمیماتی که ب رای اجرا تصویب م ی شود را پیگیری کنم‪.‬‬ ‫چون دستگاه اجرایی با مدیرعامل وقت یعنی اقای اب راهیمی‬ ‫ مش��کل پیدا کرده بودند‪ ،‬بناب راین ضمن اینکه از سال ‪ 69‬تا‬ ‫‪ 72‬درگیر پروژه مترو بودم‪ ،‬از سال ‪ 72‬هم عضو هیات مدیره‬ ‫شرکت مترو شدم تا این پروژه زودتر راه اندازی شود‪ .‬از ان تاریخ‬ ‫تا زمانی که از مترو رفتم نزدیک به ‪ 17‬سال با فعالیت مترو‬ ‫عجین بودم‪ .‬سال ‪ 72‬اقای کرباسچی شهردار ته ران بود‪ ،‬بعد‬ ‫اقایان ملک مدنی‪ ،‬الویری‪ ،‬مقیم��ی‪ ،‬احمدی نژاد و قالیباف‬ ‫شهردار شدند و من با همه اینها در پروژه مترو کار کردم‪.‬‬ ‫اقای هاش��می‪ ،‬اقای عبداهلل نوری وزیر کشور بود و کار مترو‬ ‫را دنبال م ی کرد‪ ،‬بعد اقای بش��ارتی وزیر کش��ور شد‪ .‬در ان‬ ‫دوره مترو مشکالتی با ش��هرداری اقای کرباسچی داشت‪،‬‬ ‫چون باید در جاهای مختلف ش��هر حفر تونل م ی شد‪ .‬این‬ ‫کار ایجاد ترافی��ک م ی کرد‪ .‬از زم��ان مدیرعاملی من‪ ،‬تمام‬ ‫شهرداران روابط شان با مترو خوب بود‪ ،‬هیچ کدام نم ی گفتند‬ ‫مترو نم ی خواهیم‪ ،‬بلکه تاکید داشتند و سعی همه شهرداران‬ ‫این بود که ب رای تامین هزینه س��اخت مترو از دولت کمک‬ ‫بگیرند‪ .‬به هر حال مت��رو پروژه پرهزینه و زمانبری اس��ت‪.‬‬ ‫ش��هرداری با منابع مالی محدود‪ ،‬کارهای اورژانسی و فوری‬ ‫زیادی دارد؛ بناب راین همه شهرداران عالقه مند بودند‪ ،‬مدیریت‬ ‫مترو در شهرداری باش��د‪ ،‬اما هزینه ها را دولت پرداخت کند‪،‬‬ ‫ضمن انکه روند اجرای پروژه با سرعت پیش رود‪ .‬ب رای اینکه‬ ‫بگویم ه ر کدام از شهرداران یادشده چقدر در همکاری با پروژه‬ ‫مترو مثبت عمل کردند باید دید انها چقدر در گرفتن کمک از‬ ‫دولت موفق بودند‪ .‬من سال ‪ 76‬مدیرعامل مترو شدم‪ ،‬یعنی‬ ‫‪ 72‬تا ‪ 76‬عضو غیرموظف هیات مدیره بودم که دستی از دور‬ ‫بر اتش داشتم و فقط مشکالت را پیگیری م ی کردم‪.‬‬ ‫چه شد که مدیرعامل مترو شدید؟‬ ‫‪ l‬ابان ‪ 76‬مدیرعامل مترو شدم‪ ،‬قضیه از ان قرار بود‬ ‫که اقای عبداهلل نوری‪ ،‬وزیر کش��ور وقت دولت اقای خاتمی‬ ‫ گفت که «م ی خواهد مدیرعامل مترو را ع��زل و من را ‪ -‬به‬ ‫دلیل سوابق و اطالعاتی که از مترو دارم‪ -‬جایگزین وی کند»‬ ‫اما اقای هاشمی خیلی موافق این کار نبود و م ی گفت «باید‬ ‫اجازه داد تا همان مدیرعاملی که این همه زحمت کش��یده‪،‬‬ ‫کار را تمام کند چرا که انگیزه اش ب رای افتتاح مترو نیز بیشتر‬ ‫است‪ ».‬این قضیه دو‪ ،‬س��ه ماهی طول کشید تا اقای نوری‬ ‫به من گفت قطعا مدیرعامل مت��رو را عوض م ی کند‪ .‬چون‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫ی به‬ ‫‪ l‬ب رای پاس��خگویی به این س��وال بای��د کم ‬ ‫سابقه و پیشینه راه اندازی مترو در ته ران اشاره کنم‪ .‬شرکت‬ ‫متروی ته ران در سال ‪ 1354‬تاسیس شد‪ .‬ان زمان در قانون‬ ‫امده بود‪« :‬به شهرداری ته ران اجازه داده م ی شود که شرکتی‬ ‫به نام راه اهن ش��هری ته ران و حومه تاسیس کند و سرمایه‬ ‫اجرای این پروژه را دولت در اختیار شهرداری قرار م ی دهد»‪ .‬تا‬ ‫قبل از پیروزی انقالب فقط حدود ‪300‬متر از تونل های مترو‬ ‫س��اخته ش��ده بود چون کلنگ اغاز پروژه اوایل سال ‪ 57‬زده‬ ‫شد‪ ،‬ولی ط راح ی ها و نقشه ها از س��ال ‪ 55‬تا سال ‪ 57‬انجام‬ ‫ش��ده بود‪ .‬بعد از انقالب تا پایان دولت ب��ازرگان‪ ،‬فضا کمی‬ ‫ ارام بود‪ ،‬اما بعد از ان با تس��خیر النه جاسوس��ی‪ ،‬استعفای‬ ‫دولت موقت و ش��روع جنگ تحمیلی فضا دائم انقالب ی تر‬ ‫م ی شد‪ ،‬به طوری که تا س��ال ‪ 60‬عده ای از انقالبیون که در‬ ‫جامعه و دولت حضور داشتند‪ ،‬مخالف س��اخت مترو بودند‬ ‫و چون ش��هرداری موافق توقف پروژه نبود‪ ،‬به همین دلیل‬ ‫با روش هایی ابتدا وابس��تگ ی اش را از ش��هرداری گرفتند و‬ ‫ان را به وزارت کش��ور ملحق کردند‪ .‬اس��تدالل دولت ب رای‬ ‫توقف پروژه مترو این بود که ته ران فاض�لاب ندارد و ایجاد‬ ‫مترو سخت اس��ت‪ .‬مترو پروژه پرخرجی است‪ ،‬وابستگی به‬ ‫خارج ایج��اد م ی کند‪ ،‬نباید در ته ران پول خرج ش��ود چرا که‬ ‫مهاجرت را زیاد م ی کند و ب راساس دالیلی از این دست پروژه‬ ‫مترو سال ‪ 60‬متوقف شد‪ ،‬در حال ی که تا ان سال تقریبا ‪2300‬‬ ‫متر از تونل های مترو در زمی ن های بالمعارض عباس اباد به‬ ‫صورت ترانشه باز ساخته ش��ده بود‪ .‬ان زمان اقای هاشمی‬ ‫رئیس مجلس و رئیس مجمع نماین��دگان ته ران با توقف‬ ‫کار مترو مخالفت م ی کند و خواستار تداوم اجرای این پروژه‬ ‫م ی شود‪ ،‬اما دولت به دلیل مساله جنگ و فقدان پول‪ ،‬امکانات‬ ‫از قبیل میلگرد‪ ،‬س��یمان و‪ ...‬زیر بار اغاز دوباره ساخت مترو‬ ‫نم ی رود تا اینکه اقای هاشمی اواخر اسفند سال ‪ 63‬یکی از‬ ‫خطب ه های نمازجمعه را به این موضوع اختصاص م ی دهد و‬ ‫م ی گوید ته ران مترو که م ی خواهد هیچ‪ ،‬کالنشهرهای دیگر‬ ‫هم مترو م ی خواهند و مجددا از دولت م ی خواهد ساخت مترو‬ ‫ش��روع ش��ود‪ .‬بعد از این خطبه‪ ،‬پیگیری ها ب رای اغاز دوباره‬ ‫ساخت مترو جدی م ی ش��ود‪ ،‬اما پیشنهاد ان در هیات دولت‬ ‫رای نم ی اورد‪ ،‬نماین��دگان ته ران دوباره مس��اله را پیگیری‬ ‫م ی کنند و از حضرت ایت اهلل خامنه ای‪ ،‬رئی س جمهور و اقای‬ ‫موسوی‪ ،‬نخس ت وزیر وقت اجازه م ی خواهند تا با حضور در‬ ‫هیات دولت از پروژه مترو دفاع کنند‪ ،‬اما چون رسم نبوده که‬ ‫کسی به هیات دولت برود و از پروژه ای دفاع کند‪ ،‬در نتیجه‬ ‫ش��خص اقای هاش��می ‪ -‬رئیس مجلس وقت‪ -‬به جلسه‬ ‫دولت م ی رود و از پروژه مترو دفاع م ی کن��د‪ .‬این اتفاق فقط‬ ‫یک بار در طول س��ی و چهار سال گذش��ته پیش امده که‬ ‫رئیس مجلس در جلسه هیات دولت شرکت کرده و از یک‬ ‫موضوعی دفاع کند و ان موضوع هم پروژه مترو ته ران است‪.‬‬ ‫این اتفاق نشان از درجه اهمیت این پروژه نزد اقای هاشمی‬ ‫دارد‪ .‬خوشبختانه بعد از حضور اقای هاشمی در جلسه دولت‪،‬‬ ‫از س��رگیری پروژه مترو رای م ی اورد و کار مترو با اس��تفاده‬ ‫از وام و تس��هیالت سیستم بانکی در س��ال ‪ 66‬دوباره اغاز‬ ‫م ی ش��ود‪ .‬در نتیجه م ی توان گفت پروژه مترو سوگلی اقای‬ ‫هاشمی بود‪ .‬سال ‪ 67‬جنگ تمام شده و س��ال ‪ 68‬حاج اقا‬ ‫رئی س جمهور م ی شود‪ ،‬بناب راین پیگیری های مترو به صورت‬ ‫جدی در دولت س��ازندگی ادامه پیدا م ی کن��د‪ .‬به طوری که‬ ‫ایشان ب رای کمک به راه اندازی هرچه سریعتر‪ ،‬ه ر چند جلسه‬ ‫یک بار در جلس��ات مجمع مترو حضور م ی یافت‪ .‬در س��ال‬ ‫‪ 68‬چون ش��رکت مترو دولتی بود مش��کالتش با شهرداری‬ ‫محسن هاشمی درباره تفاوت مواضع فرزندان‬ ‫هاشمی رفسنجانی می گوید‪« :‬بین بچه ها‬ ‫من معتدل تر از بقیه به نظر می ایم و حتی بعضی‬ ‫وقت ها متهم به ترسو بودن می شوم‪».‬‬ ‫‪75‬‬ ‫سیاست‬ ‫با هم نم ی ساختند و اگر قبول نکنم فرد دیگری را به سر کار‬ ‫م ی گذارد‪ .‬از انجا که اطالعاتم از مترو وسیع و در دفتر مجمع‬ ‫تشخیص مصلحت حجم کارم کم بود‪ ،‬فرصت داشتم وقت‬ ‫بگذارم؛ بناب راین پذیرفتم و مدیرعامل شدم‪ .‬ان زمان جدایی‬ ‫مترو از وزارت کش��ور و الحاقش به شهرداری را در دستورکار‬ ‫قرار دادم تا این پروژه یک پدر پولدار جدی تری پی دا کند‪ .‬وزارت‬ ‫کش��ور پدری جدی ب رای مترو نبود‪ ،‬چون خیلی مشکالت‬ ‫داشت و مترو هم یک مشکل درکنار دیگر مشکالت بود‪ ،‬ولی‬ ‫وقتی زیر نظر شهرداری ته ران رفت این مساله برطرف شد؛‬ ‫در اینجا اقای کرباسچی خیلی کمک کرد تا توانستیم مترو‬ ‫را از دولت جدا و پروژه هایش را دوباره در شهرداری تصویب و‬ ‫سازماندهی کنیم‪ .‬البته مقداری از این کار در زمان شهرداری‬ ‫اقای ملک مدنی انجام شد که وی نیز کمک های خوبی کرد‬ ‫و حتی گفت که ساختمان مرکزی شهرداری را ب رای ساخت‬ ‫مترو م ی فروشد‪ .‬ولی نظر انها نیز این بود که شهرداری مدیر‬ ‫پروژه باشد‪ ،‬اما دولت هزینه ها را بدهد‪ ،‬من هم توانایی خوبی‬ ‫ب رای گرفتن بودج��ه از دولت داش��تم‪ .‬ارتباطاتم با دو طرف‬ ‫ی هم عالقه مند بود که مترو‬ ‫خوب بود‪ ،‬ضمن انکه اقای خاتم ‬ ‫راه اندازی شود‪ .‬عالوه بر این فضای بی ن المللی ب رای گرفتن‬ ‫وام های ارزان خارجی خوب بود و مثل فضای پ ر تنش کنونی‬ ‫نبود که نتوانیم وام بگیریم‪ .‬در دولت اقای هاشمی مشکلی‬ ‫نبود؛ ایشان هم به بانک ها و سیستم ارزی و فاینانس فشار‬ ‫م ی اورد تا نقدینگی خوبی به مترو بدهند‪ .‬پیشرفت کار هم‬ ‫ان زمان خوب بود با توجه به زحمت کشیده ش��ده در دولت‬ ‫اقای هاشمی‪ ،‬در سال اول دولت اقای خاتم ی سی کیلومتر‬ ‫متروی ته ران‪ -‬کرج افتتاح ش��د‪ .‬ان موقع مرحوم نوربخش‪،‬‬ ‫رئی س بانک مرکزی وقت حدود ‪800‬میلی��ون دالر فاینانس‬ ‫بی ن الملل��ی و ‪ 200‬میلیارد تومان از طریق سیس��تم بانکی‬ ‫با دس��تور اقای هاش��می ب رای خرید قطارها و تجهی زات به‬ ‫مترو پول داد‪ .‬سرعت پیشرفت ساخت مترو نسبتا خوب بود‬ ‫و حرکت مثبت و رو به جلو را ط��ی م ی کرد‪ .‬در زمان خاتم ی ‬ ‫هم ش��هرداری با اقای خاتمی هماهنگ ب��ود چون هر دو‬ ‫اصالح طلب بودند و من هم این میان م ی توانس��تم روابط را‬ ‫حسنه تر کنم‪ .‬در دولت اقای خاتمی ما توانستیم ‪ 800‬میلیون‬ ‫دالر فاینانس خارجی جذب کنیم و از سیستم بانکی داخلی‬ ‫هم اعتبار بگیریم تا به زمان شهردار شدن اقای احمدی نژاد‬ ‫رسیدیم‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫اما گویا با حضور اقای احمدی نژاد در ش�هرداری‬ ‫تهران اوضاع برای ش�ما با تغییراتی مواجه شد‪.‬‬ ‫م ی خواهم بگویم دیگر ش�رایط مث�ل قبل نبود؛‬ ‫ممکن است درباره ان برهه هم صحبت کنید؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪ l‬وقتی اقای احمدی نژاد شهردار شد‪ ،‬من را به عنوان‬ ‫مدیرعامل مترو ابقا ک��رد و پیگیر کارها ب��ود‪ .‬در بازدیدها و‬ ‫افتتاح ها م ی امد‪ ،‬ولی ایشان م ی خواست یک سری کارهای‬ ‫مردم پس��ند هم انجام دهد تا بگوید ب��ا روش های دیگری‬ ‫م ی شود کارها را با سرعت بیش��تری پی ش برد و نهایی کرد‪.‬‬ ‫همان زمان ب��ود که ب رای اولین بار موض��وع منوریل مطرح‬ ‫ش��د‪ .‬اقای احمدی نژاد طرح متروی ته ران را زیر سوال نبرد‬ ‫ولی گفت ای��ن طرح دراز مدت اس��ت و بای��دکارهایی مثل‬ ‫لو نقل عمومی در ش��هر‬ ‫منوریل انجام داد تا مش��کل حم ‬ ‫ته ران سریع تر برطرف ش��ود‪ .‬ما در مترو با این ایده به دلیل‬ ‫کمبود بودجه مخالف بودیم‪ .‬مس��اله مهمی که باید مطرح‬ ‫کنم این اس��ت که ان زمان برخی معاونان ش��هردار ته ران‬ ‫همچون اقایان سعی دلو‪ ،‬عل ی ابادی و بهبهانی در هیات مدیره‬ ‫متروی ته ران حضور داشتند و من نیز رئیس هیات مدیره و‬ ‫مدیرعامل مترو بودم‪ .‬انها موضوع منوریل را مطرح کردند که‬ ‫رای هم نیاورد‪ .‬ولی اصرار داشتند که این پروژه را پیش بب رند‬ ‫و ما نگران بودیم که بخش��ی از اعتب��ارات خدایی ناکرده به‬ ‫سمت پروژه منوریل برود و مترو ابتر بماند‪ .‬نم ی شد با کمبود‬ ‫نقدینگی دو پروژه را با هم اجرا ک��رد‪ .‬اعتبارات جوابگو نبود‪،‬‬ ‫بناب راین مخالفت م ی کردم‪ ،‬ولی اقایان احمدی نژاد و بهبهانی‬ ‫ایده خود را دنبال م ی کردند‪ .‬در شورای شهر ته ران بارها من‬ ‫جلوی خود اقای احمدی نژاد با طرح منوریل مخالفت کردم‪،‬‬ ‫ولی ایشان پیگیریکرد و طرح را جلو برد‪ .‬حتی ستون گذاری‬ ‫منوریل صادقیه اغاز ش��د‪ .‬اما بعد معلوم شد این طرح اصال‬ ‫غیرکارشناسی اس��ت‪ .‬پایه های منوریل را هم بریدند و دور‬ ‫انداختند‪ .‬من ان زمان ارتباطم با دولت و شهرداری خوب بود‬ ‫و اکثر نامه های مترو را اقای احمدی ن��ژاد ب رای دولت اقای‬ ‫خاتمی امضا م ی کرد‪ .‬ان نامه ه��ا را در دولت تبدیل به پول‬ ‫و امکانات م ی کردم‪ .‬در دو س��ال اخر ریاست جمهوری اقای‬ ‫ی تعامل خوبی بین شهرداری اقای احمدی نژاد و دولت‬ ‫خاتم ‬ ‫از طریق من در مورد مترو به وجود امده بود‪ .‬اعتبار اس��نادی‬ ‫با فاینانس تجریش مربوط به سال ‪ 83‬بود و منجر به خرید‬ ‫تعدادی زیادی واگن ش��د‪ .‬درکل اقای احمدی نژاد رفتارش‬ ‫طوری بودکه می کوش��ید امثال ما را جذب کند‪ ،‬چون قصد‬ ‫ریاست جمهوری داش��ت و فکر م ی کرد اقای هاشمی نامزد‬ ‫نم ی ش��ود‪ .‬بناب راین به رغم انکه خیلی با هم در جلس��ات‬ ‫بحث های علمی و فن��ی م ی کردیم‪ ،‬بعض��ی وقت ها هم‬ ‫بحث ها به جنجال‪ ،‬درگیری لفظی و داد و بیداد م ی رس��ید‪.‬‬ ‫حتی من جلوی اجرای برخی ایده های ایشان همچون منوریل‬ ‫ایستادم‪ ،‬اما هی چ گاه به فکر تعویض من نیفتاد‪ .‬ان موقع یادم‬ ‫یا ید اقای احمدی ن��ژاد ب رای افتتاح ی��ا کلنگ زنی برخی‬ ‫م ‬ ‫پارک ها و پروژه ها همچون طرح پنجاه پل‪ ،‬اقای هاش��می‬ ‫را دعوت کرد‪ ،‬اما روابط از زمانی تیره ش��د که اقای هاشمی‬ ‫در اردیبهشت س��ال ‪ 84‬ب رای ریاست جمهوری ثب ت نام کرد‪.‬‬ ‫درست همان موقع فضا مقداری در شهرداری حاد شد‪ .‬وقتی‬ ‫اقای هاش��می ثب ت نام کرد‪ ،‬یکی از سیاست های رای اوری‬ ‫طیف اقای احمدی نژاد بر مخالفت با سیاس��ت های دوران‬ ‫سازندگی و کل گذشته قرار گرفت‪ .‬ان موقع تع داد ثب ت نام ی ها‬ ‫به هفت نفر رسید؛ اقایان معین‪ ،‬کروبی و مهرعلی زاده سه نامزد‬ ‫اصالح طلب و اقایان الریجانی‪ ،‬احمدی نژاد‪ ،‬قالیباف و رضایی‬ ‫چهار نامزد اصولگرا بودند و اقای هاش��می نامزد حد وس��ط‬ ‫و فراجناحی بود؛ چون نظرس��نج ی ها نش��ان م ی داد اقای‬ ‫هاشمی نفر اول است‪ ،‬اما نم ی تواند ‪ 50‬درصد رای را با هفت‬ ‫نامزد موجود بیاورد و انتخابات به دور دوم م ی کش��د‪ ،‬طوری‬ ‫رفتار شد که هی چ کدام از نامزدها کنار نروند تا اقای هاشمی‬ ‫نتواند دور اول پیروز انتخابات شود‪ .‬همه کاندیداها در مرحله‬ ‫اول تالش م ی کردند تا نامزد دوم رقیب اقای هاشمی شوند‪.‬‬ ‫تا ترکیب مرحله دوم هاشمی‪ -‬معین‪ ،‬هاشمی‪ -‬احمدی نژاد‪ ،‬‬ ‫هاشمی‪ -‬قالیباف یا هاشمی – کروبی یا هاشمی‪ -‬الریجانی‬ ‫ش��ود‪ .‬بناب راین هیچ یک از انها کاری به هم نداشتند و فقط‬ ‫اقای هاش��می را تخریب م ی کردند‪ .‬همان موق��ع خانواده‬ ‫با نامزدی ش��ان مخالف بود چون روش��ن بود چنین اتفاقی‬ ‫م ی افتد‪ .‬حتی انهای��ی که باید مواظب برگ��زاری انتخابات‬ ‫س��الم‪ ،‬بدون تخریب و بداخالقی م ی بودند‪ ،‬چشم بر خیلی‬ ‫مسائل بستند‪ ،‬زی را هم دولت ی ها و هم محافظه کاران کاندیدا‬ ‫داشتند‪ .‬تخریب های زیرزمینی به شدت زیاد بود‪ .‬شب نامه ها‬ ‫با تهمت های باال پخش م ی ش��د و تقریبا همان کاری که‬ ‫اصالح طلبان در انتخابات مجلس ششم سال ‪ 78‬کردند‪ ،‬تکرار‬ ‫شد‪ .‬اقای احمدی نژاد هم در صحب ت هایش وقتی م ی خواست‬ ‫از گذشته حرف بزند‪ ،‬از روش تخریبی استفاده م ی کرد‪ .‬یادم‬ ‫م ی اید اولین باری که در شهرداری به من بداخالقی شد اوایل‬ ‫خرداد ‪ 84‬ب��ود‪ ،‬یعنی دقیقا بعد از زمانی که اقای هاش��می‬ ‫ثب ت نام کرد و چیزی حدود ‪20‬روز به انتخابات زمان داشتیم‪.‬‬ ‫این بداخالقی کامال به روش سیاسی انجام شد‪ .‬طیف اقای‬ ‫احمدی نژاد نم ی خواستند مرا بردارند‪ ،‬ولی ب رنامه ریزی کردند‬ ‫که این جو درست شود که م ی خواهند این کار را انجام دهند‪.‬‬ ‫ان روز یک��ی از معاونان اقای احمدی ن��ژاد مصاحبه کردکه‬ ‫م ی خواهیم تغیی راتی در مدیریت مترو بدهیم‪ .‬بعد در جلسه‬ ‫هیات مدیره تغییر مدیرعامل را مط��رح کردند‪ ،‬من هم این‬ ‫موضوع را به رای گذاش��تم که رای نیاورد‪ .‬جو این گونه بود‬ ‫که اقای هاشمی رئی س جمهور م ی شود ‪ -‬البته همین هم‬ ‫یک جو تخریبی بود و برخی م ی گفتند مگر م ی ش��ود اقای‬ ‫هاشمی کاندیدا باش��د و رای نیاورد ‪ -‬در حالی که انتخابات‬ ‫از نظر ما ازاد بود‪ ،‬اما بداخالق ی های این چنینی وجود داشت‪.‬‬ ‫بناب راین کس��انی که در هیات مدیره مترو بودن��د یا از روی‬ ‫عالقه مندی یا با فرض رئی س جمهور ش��دن ایش��ان به این‬ ‫پیشنهاد رای ندادند‪ .‬گروه دوم معتقد بودند که چند روز دیگر‬ ‫اقای هاشمی رئی س جمهور م ی شود و مترو ب رای تامین اعتبار‬ ‫به مشکل م ی خورد‪ .‬بناب راین من مدیرعامل مترو ماندم‪ .‬اما‬ ‫چون احس��اس کردم این کار را ش��خص اقای احمدی نژاد‬ ‫برنامه ریزی کرده و خواس��ته اس��ت ب رای تغییر مدیرعامل‬ ‫مترو رای گیری شود‪ ،‬به دفتر او رفتم و گفتم «دلیل ندارد این‬ ‫کارها را بکنید‪ .‬باالخره یا شما رئی س جمهور م ی شوید یا اقای‬ ‫هاشمی‪ ،‬اگر ایشان رئی س جمهور شد‪ ،‬شما شهردار م ی مانید‪.‬‬ ‫پس به نفع شهرداری است که من در مترو بمانم‪ ،‬ولی اگر شما‬ ‫رئی س جمهور شدید مطمئن باشید که من در مترو نم ی مانم‬ ‫ولی االن استعفا نم ی دهم‪».‬‬ ‫جواب اقای احمدی نژاد چه بود؟‬ ‫‪ l‬ایشان هم گفت من اصال پشت این موضوع نبودم‬ ‫و خود هیات مدیره چنین نظری داشته است‪ .‬دور اول انتخابات‬ ‫برگزار شد و اقای هاشمی رای اول را اورد (همیشه به شوخی‬ ‫م ی گوییم که اقای هاشمی انتخابات سال ‪ 84‬را برده است‪).‬‬ ‫درست است از نظر قانون ایشان رئی س جمهور نشد اما ایشان‬ ‫با وجود ان همه تخریب از بین هشت نفر اول شد و انتخابات‬ ‫به دور دوم رفت‪ ،‬سوم تیر نیز انتخابات برگزار شد‪ ،‬به قول خانم‬ ‫رجبی معجزه هزاره سوم اتفاق افتاد و احمدی نژاد رئی س جمهور‬ ‫ش��د‪ .‬من هم پنجم تیر ‪ 84‬به دیدن اقای احمدی نژاد رفته و‬ ‫استعفا دادم‪ .‬اصوال دولت باید از مترو حمایت م ی کرد و دیگر‬ ‫بعد از ان چنین تعاملی پی ش بینی نم ی شد‪ .‬پس اگر بخواهم‬ ‫صحب ت هایم را جمع بندی کنم‪ ،‬م ی گویم با احمدی نژاد خیلی‬ ‫خوب کار م ی کردم‪ ،‬اما ایشان فقط به دلیل مسائل سیاسی‬ ‫در بیس��ت روز مانده به انتخابات رویه اش عوض شد و چون‬ ‫ایشان رئی س جمهور شد و مترو به کمک دولت احتیاج داشت‪،‬‬ ‫استعفا دادم‪ .‬اتفاقا یادم هست چند روز مانده به انتخابات نامه‬ ‫درخواست یارانه مترو را با امضای اقای احمدی نژاد تهیه کردم‬ ‫و فرس��تادم ب رای اقای خاتمی تا یارانه مت��رو را هم پیگیری‬ ‫کرده باش��م‪ .‬وقتی اس��تعفا دادم اقای احمدی نژاد گفت بعدا‬ ‫تصمیم م ی گیرم‪ ،‬ایش��ان تا ‪25‬تیر در ش��هرداری بود‪ ،‬اما با‬ ‫استعفا موافقت نکرد‪ .‬بناب راین من همچنان مدیرعامل ماندم‬ ‫و نم ی دانم چرا اقای احمدی نژاد موافقت نکرد‪ ،‬چون از وقتی‬ ‫رفت دولت‪ ،‬کمکی هم نکرد‪ .‬همان موقع کافی بود روی نامه‬ ‫استعفای من م ی نوش��ت موافقت م ی شود و دیگر همه چیز‬ ‫تمام م ی شد‪ .‬در واقع خود اقای احمدی نژاد باعث شد من در‬ ‫مترو ماندم‪ .‬بعد اقای س��عی د لو‪ ،‬سرپرست شهرداری شد‪ .‬من‬ ‫دوباره به وی نامه استعفایم را دادم‪ .‬اقای سعی دلو با استعفای‬ ‫من موافقت نکرد‪ .‬علت را پرس��یدم‪ ،‬گف��ت‪« :‬نم ی دانم در‬ ‫شهرداری م ی مانم یا خیر‪ ،‬من سرپرستم و نم ی توانم االن مترو‬ ‫را ب ی مدیر کنم‪ .‬کار مدیریت مترو حساس است‪ ،‬احتمال ریزش‬ ‫تونل دارد و خوب نیست در این شرایط ما به ترکیب مترو دست‬ ‫بزنیم‪ .‬بناب راین صبر کن تا تکلیف من روشن شود اگر شهردار‬ ‫شدم با هم صحبت م ی کنیم‪ ».‬البته من با اقای سعی دلو قبال‬ ‫اشنا بودم‪ .‬در صنایع دفاع با هم کار کرده بودیم‪ .‬ضمن اینکه‬ ‫وی عضو هیات مدیره مترو نیز بود و از دوستان نزدیک بودیم‪.‬‬ ‫اقای س��عیدلو در دولت پست گرفت و ش��ورای شهر اقای‬ ‫قالیباف را به عنوان شهردار انتخاب کرد‪ .‬من دوباره در مهرماه‬ ‫به اقای قالیباف استعفا دادم و گفتم «اگر م ی خواهید با دولت‬ ‫کار کنید‪ ،‬با روش هایی که انها م ی خواهند دنبال کنند اگر من‬ ‫نباشم شاید بهتر باشد‪ ».‬اقای قالیباف گفت‪« :‬من تازه امدم‪،‬‬ ‫بگذار فضا را بشناسم بعد تصمیم م ی گیرم‪ ».‬بعد ایشان در‬ ‫ابان ماه به من گفت‪« :‬تصمیم گرفتم مترو را در اولویت های‬ ‫کاری ام بگذارم‪ ».‬برنامه ای جدی از من خواست‪ .‬چون قصد‬ ‫داشت به طور جدی مترو را بس��ازد و حکم من را تمدیدکرد‪.‬‬ ‫بهتر است از ماجرای مترو عبور کنیم‪ .‬سوالی که‬ ‫م ی خواهم بپرسم این است که اقای احمدی نژاد‬ ‫را قبل از انکه ش�هردار شود چقدر م ی شناختید؟‬ ‫و اینک�ه در زمانی که اقای احمدی نژاد اس�تاندار‬ ‫دولت اقای هاشمی بود‪ ،‬چه نوع ارتباطی با نهاد‬ ‫ریاست جمهوری داشت؟‬ ‫‪ l‬واقعیت این است که ایشان هی چ گاه نه چپ بود‬ ‫سیاست‬ ‫اقای هاشمی! اگرچه امروز به نظر م ی رسد به هر‬ ‫دلیلی پدر ش�ما و اصالح طلبان رواب�ط و مواضع‬ ‫نزدیکی به یکدیگر دارند‪ ،‬اما با نگاهی به گذشته‬ ‫با نوع دیگ�ری از رواب�ط ایش�ان و اصالح طلبان‬ ‫مواجه م ی ش�ویم‪ .‬ش�ما حتما بهتر از ما یادتان‬ ‫هس�ت که انها چه رویکرد تخریبی نس�بت به‬ ‫ایشان داشتند‪ .‬علت ان نوع برخورد و روابط امروز‬ ‫چیست؟‬ ‫‪ l‬س��وال خوبی پرس��یدید‪ .‬این طور نبوده اس��ت؛‬ ‫روسای جمهور در جمهوری اسالمی نقدپذیر هستند و همیشه‬ ‫در سیبل انتقادات بوده و هستند‪ .‬همه قانونا م ی توانند نقد‬ ‫کنند‪ .‬هیچ کس ه��م نم ی تواند در قبال نقده��ا کاری کند‪.‬‬ ‫انچه مهم اس��ت و نباید بشود نقد نظام اس��ت‪ .‬ه ر کس از‬ ‫خطوط قرمز نظام عبور کرده باش��د‪ ،‬مش��کل ب رایش پیش‬ ‫م ی اید‪ .‬بناب رای��ن م ی خواهم بگویم به خاطر نقد هاش��می‬ ‫هیچ کس صدمه ندیده است‪ .‬همان طورکه به خاطر نقدپذیری‬ ‫احمدی نژاد کس��ی را بازداش��ت نکردند و نم ی کنند‪ .‬اکنون‬ ‫هرکس بخواه��د رئی س جمهور را نقد م ی کن��د‪ .‬زمان اقای‬ ‫خاتمی و اقای هاشمی هم همی ن طور بود و کسی به خاطر‬ ‫نقد انها دستگیر نش��د‪ .‬بناب راین این حرف ها جو سیاسی و‬ ‫نوعی تخریب است‪ .‬نظام یک خطوط قرمزی دارد‪ ،‬افرادی که‬ ‫عبور کردند به مشکل خوردند و زندان رفتند‪ .‬هم اکنون فائزه‬ ‫ما به خاطر نقد احمدی نژاد زندان نیست‪ .‬م ی گویند از خطوط‬ ‫قرمز رد شده اس��ت‪ .‬پس به علت توهین به رئی س جمهور‬ ‫کسی را زندانی نم ی کنند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫‪ l‬اق��ای بش��ارتی وقت��ی وزی ر کش��ور ب��ود‪ ،‬اقای‬ ‫احمدی نژاد را ب��رای اس��تانداری اردبیل ب��ه رئی س جمهور‬ ‫معرفی کرد و مساله استانداری وی نیز در هیات دولت مطرح‬ ‫و تصویب شد‪ .‬سفری هم اقای هاشمی در مهرماه سال ‪75‬‬ ‫به اردبیل داش��تند‪ .‬روابط خوب بود‪ .‬اقای احمدی نژاد هم در‬ ‫سخنران ی ها از ایش��ان تجلیل م ی کرد‪ .‬مشکلی نبود‪ .‬اقای‬ ‫احمدی نژاد سال ‪ 78‬ب رای انتخابات مجلس ششم در فهرست‬ ‫جامعه روحانیت مب��ارز قرار گرفت و این فهرس��تی بود که‬ ‫اقای هاشمی سرلیس��ت ان بود‪ .‬اینکه اقای احمدی نژاد ان‬ ‫زمان در ستاد انتخاباتی حاج اقا بود یا خیر یادم نیست‪ ،‬ولی‬ ‫باالخره چون در لیست جامعه روحانیت بود فعالی ت هایی را‬ ‫انجام م ی داد‪.‬‬ ‫اقای هاشمی! هم در ان برهه و هم در دوره کنونی‬ ‫م وجود‬ ‫برخی که در میانشان هنوز اصالح طلبان ه ‬ ‫دارن�د‪ ،‬معتقدند که پدر ش�ما نقد پذیر نیس�ت‪.‬‬ ‫مثال همین اقای عباس عبدی ک�ه از چهره های‬ ‫شناخته ش�ده اصالح طلب اس�ت خیل�ی بر این‬ ‫موضوع اصرار دارد‪ ،‬حتی هن�وز م ی گوید که پدر‬ ‫ش�ما عامل به زندان رفتن او ب ه عنوان یک منتقد‬ ‫بوده است‪.‬‬ ‫قبل از اینک�ه از موض�وع رواب�ط اصالح طلبان و‬ ‫اقای هاشمی خارج شویم‪ ،‬م ی خواهم یک سوال‬ ‫دیگر هم بپرسم‪ .‬س�والم باز م ی گردد به ماجرای‬ ‫حمایت اصالح طلبان از اقای هاشمی در انتخابات‬ ‫س�ال ‪ .84‬ان زم�ان خاطرم هس�ت حت�ی اقای‬ ‫عمادالدین باقی که از منتقدان سرسخت او بود‬ ‫نیز در حمایت از ایشان سخنرانی کرد‪ .‬دیگرانی‬ ‫از جنس او نیز همین رفتار را داشتند‪ .‬ان حمایت با‬ ‫نکات‬ ‫من جلوی برخی ایده های اقای احمدی نژاد مثل منو ریل ایستادم اما‬ ‫هیچ گاه به فکر تعویض من نیفتاد‬ ‫روابط من با احمدی نژاد از زمانی که پدرم برای انتخابات ثبت نام کرد تیره شد‬ ‫هم احمدی نژاد هم سعیدلو و هم قالیباف با استعفای من مخالفت کردند‬ ‫فائزه ما به خاطر نقد احمدی نژاد در زندان نیست‪ .‬می گویند از‬ ‫خط قرمز رد شده است‬ ‫خانواده ما به اندازه اقای هاشمی برای حضور ایشان در انتخابات احساس‬ ‫تکلیف نمی کنند‬ ‫به من می گویند که موضع گیری هایت از روی اعتدال نیست‪ ،‬بلکه به خاطر‬ ‫ترسو بودنت است‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫انصافا هم در کمک به مترو وارد عمل شد‪ ،‬ولی درگیری ها با‬ ‫دولت زیاد بود‪ .‬همان ابتدای دولت نهم‪ ،‬طیف اقای احمدی نژاد‬ ‫خواستند مترو را از ش��هرداری جدا کنند و به دولت برگردانند‪،‬‬ ‫اما وقتی دیدند این کار قانونا امکان پذیر نیست‪ ،‬شرکتی در‬ ‫وزارت کشور به اسم قطار شهری درس��ت کردند‪ .‬بعد شروع‬ ‫به مخالفت با مترو کردند‪ .‬اقدام دیگر انها تعریف چهار خط‬ ‫منوریل ب رای شهر ته ران بود‪ .‬ان موقع خیلی بداخالقی شد‪.‬‬ ‫از طرفی فضای تحریم پررنگ و ه��ر روز ارتباطات با بیرون‬ ‫کم رنگ تر ش��د تا انکه از ظرفیت فاینان س ه��ا هم محروم‬ ‫شدیم‪ ،‬اما خوشبختانه درامد نفتی دولت به شدت باال رفت‪،‬‬ ‫به طوری که م ی توانس��ت راحت به مترو کمک کند‪ ،‬ولی از‬ ‫این کار دریغ کرد‪ .‬ارتباط با دولت خوب نبود‪ .‬ش��هرداری هم‬ ‫از ابتدا با دولت درگیر شد‪ ،‬ولی اقای قالیباف انصافا ب راساس‬ ‫ب رنامه ریزی تالش م ی کرد تا مترو به جای خوبی برسد‪ .‬البته‬ ‫ما ب رای اینکه از دولت پول بگیریم تالش کردیم فش��ارهای‬ ‫قانونی به دولت بیاوریم‪ .‬من به مسائل مربوط به مجلس و‬ ‫الیحه و طرح مسلط بودم‪ .‬نمایندگان مجلس را ب رای بازدید‬ ‫م ی اوردیم‪ .‬ایستگاه بهارستان راه افتاد‪ .‬نمایندگان خیلی از مترو‬ ‫اس��تفاده م ی کردند و همه عالقه مند بودند تا به مترو کمک‬ ‫کنند‪ .‬روابط قالیباف با مجلس مثبت بود‪ ،‬بناب راین ب هراحتی‬ ‫م ی توانستیم در مجلس مصوبات منطقی داشته باشیم زی را‬ ‫خواسته ما نه سیاسی بلکه منطقی و قانونی بود‪ .‬چند الیحه‬ ‫و طرح به مجلس برده ش��ده که نمایندگان کمک به مترو را‬ ‫دائم در انها لحاظ م ی کردند‪ ،‬مث�لا دولت در الیحه مدیریت‬ ‫لو نقل عمومی ب رای مترو ته ران ‪10‬‬ ‫مصرف س��وخت و حم ‬ ‫درصد گذاشته بود‪ ،‬ولی نمایندگان ان را به س ی درصد افزایش‬ ‫دادند یا در طرح حمایت از حمل و نق��ل عمومی‪ ،‬نمایندگان‬ ‫لو نقل عمومی شهری را چهارهزار میلیارد‬ ‫سهم متروها و حم ‬ ‫تومان کردند‪ ،‬اما دولت اجرا نکرد‪ .‬وقتی این قوانین عملیاتی‬ ‫نشد‪ ،‬درگیری پی دا کردیم‪ .‬فاینان س ها هم که قابل انجام نبود‪،‬‬ ‫بناب راین مترو دچار بحران ش��د ولی اقای قالیباف در بودجه‬ ‫شهرداری کمک خوبی کرد و در موضوع مجتمع ایستگاهی‬ ‫بودجه نقدی و غی ر نقدی مترو را باال برد و ش��ورای شهر هم‬ ‫رای خوبی داد‪ ،‬همی ن طور درخصوص بودجه های غی ر نقدی‬ ‫شهرداری از روش مجتمع ایستگاهی توانستیم استفاده کنیم‬ ‫که همین هم یک حجم زیادی نقدینگی ایجاد کرد و خالصه‬ ‫روی ب رنامه هایی که به اقای قالیباف ق��ول داده بودیم کار را‬ ‫جلو م ی بردیم و این در حالی بود ک��ه حمایت دولت هر روز‬ ‫کمتر م ی شد‪ ،‬به عالوه اینکه بحث ایجاد موانع هم بود؛ البته‬ ‫مجلس اینجا به کمک ما امد؛ یک سری بودجه های قانونی‬ ‫در بودجه ب رای متروهای کالنشهرها مثل کرج‪ ،‬مشهد‪ ،‬تبریز‪،‬‬ ‫اصفهان‪ ،‬شی راز و اهواز گذاشت و رای مترو در مجلس باال رفته‬ ‫و به ‪ 70‬تا ‪ 80‬نماینده رسیده بود و به کمک دیگران موضوعات‬ ‫مدنظر قطارشهری ها و شهرداری ها رای اورد و توانستیم چند‬ ‫بودجه قانونی حدود ‪ 300 ،200‬میلیارد تومان از مجلس بگیریم‬ ‫که دولت تا ‪ 70‬درصدش را مجبور شد بدهد‪ ،‬اما درباره فاینانس‬ ‫ان کمکی ک��ه دولت های اقایان خاتمی و هاش��می کردند‬ ‫را انجام نداد‪ ،‬حتی وام های بانک��ی را هم قطع کرد‪ ،‬بناب راین‬ ‫تنش بین ش��هرداری و دولت افزایش پیدا ک��رد تا جایی که‬ ‫ب رای اجرای ب رنامه هایمان با کمک اقای قالیباف و نمایندگان‬ ‫کالنشهرها‪ ،‬طرحی را ب رای اس��تفاده از تسهیالت صندوق‬ ‫ذخیره ارزی به مبلغ دو میلیارد دالر ‪-‬که یک میلیارد ان ب رای‬ ‫متروی ته ران بود‪ -‬به مجلس بردیم و تصویب شد‪ ،‬اما دولت‬ ‫مثل بقیه قانون ها که عالقه مند به اجرا نبود‪ ،‬ان را عملیاتی‬ ‫نکرد و این ب رای اقای قالیباف خیلی مهم بود که انجام شود‪.‬‬ ‫از ان به بعد کم کم بحث این طور شد که اگر من نباشم روابط‬ ‫دولت با شهرداری بهتر م ی ش��ود‪ .‬بر همین اساس به اقای‬ ‫قالیباف گفتم‪« :‬اصراری به مدیرعاملی ندارم‪ .‬اگر م ی خواهید‬ ‫از تخصص من استفاده ش��ود‪ ،‬من یک رده عقب تر در مقام‬ ‫یک عض��و هیات مدیره به مترو کمک م ی کن��م‪ ».‬بناب راین‬ ‫سال ‪ 89‬بعد از شش سال کار با اقای قالیباف از مدیرعاملی‬ ‫شرکت مترو استعفا دادم تا سال ‪ 90‬هم عضو هیات مدیره بودم‪.‬‬ ‫متاسفانه عدم هماهنگی در نوع مدیریت ها پیش م ی امد و‬ ‫صالح بود که مدیرعامل فعلی بتواند راحت تر کارش را انجام‬ ‫دهد‪ ،‬چون نگاه کارشناسی در موضوع مترو داشتم و وقتی در‬ ‫جلسات طرح و بحث م ی ش��د و من نظر م ی دادم اگر با نظر‬ ‫مدیرعامل کمی منطبق نبود‪ ،‬مشکل مدیریتی پیش م ی اورد‬ ‫برئیس و عضو هیات مدیره شرکت بهره برداری‬ ‫ولی هنوز نای ‬ ‫مترو و مشاور توسعه پایدار اقای قالیباف هستم و در قیاس با‬ ‫گذشته در حد پنج درصد از لحاظ انتقال تجربه به مترو کمک‬ ‫م ی کنم‪ .‬اگر بخواهم جمع بندی کنم همه شهردارها خوب‬ ‫بودند‪ .‬فقط در یک دوره ‪ 20‬روزه کار با اقای احمدی نژاد خوب‬ ‫نبود‪ ،‬ولی اقای احمدی نژاد در دولت یک چیز دیگری اس��ت‬ ‫و سیاس��ت هایی که دنبال م ی کند بیشتر مردم پسند است‪.‬‬ ‫البته به نظرم بیشتر ب رای کس��ب رای است نه حل مشکل‬ ‫کشور‪ .‬دولت ب راساس چشم انداز روی پروژه ها کار نم ی کند و‬ ‫حتی فکر نم ی کنم منوریل قم هم که هم اکنون با شدت و در‬ ‫اولویت روی ان کار م ی کنند به زودی به نتیجه برسد‪.‬‬ ‫و نه راست‪ .‬درواقع خودشان شاخص بودند‪ .‬این گونه نبود که‬ ‫به این طرف یا ان طرف متمایل شود‪ ،‬بلکه افراد و گروه های‬ ‫سیاسی هستند که به ایشان نزدیک یا از ایشان دور م ی شوند‪.‬‬ ‫همیشه س��عی بر این داش��ته اندکه فراجناحی بوده و‬ ‫به عنوان وزنه تعادل در جامعه عمل کنند‪ ،‬بناب راین در مجلس‬ ‫ششم اصالح طلبان برداشت ش��ان این بودکه حضور ایشان‬ ‫به عنوان وزنه تعادل ب رنامه هایشان را به هم م ی ریزد‪ .‬بناب راین‬ ‫با حضور او در مجلس مخالفت کردند‪ .‬االن هم اصولگراهای‬ ‫تن��درو و افراطی حض��ور او را ب رای خود مثب��ت نم ی بینند‪.‬‬ ‫بناب راین تا ایشان صحبت فراجناحی م ی کند‪ ،‬نگران م ی شوند‬ ‫و شروع به تخریب ایشان م ی کنند‪.‬‬ ‫‪77‬‬ ‫انتقادها و اعتراض های تند به پدرتان در سال های‬ ‫قبل از ان تناقض زیادی داشت‪ .‬ایا اتفاق یا رایزنی‬ ‫خاصی میان ایشان و اصالح طلبان رخ داده بود؟‬ ‫‪ l‬در جواب به این س��وال ش��ما باید بگویم وقتی‬ ‫انتخابات به دور دوم رفت‪ ،‬دیگر حمایت انها از ایشان لوث بود‪،‬‬ ‫چون ظرف یک هفته فرصتی ب رای تبلیغات نبود‪ .‬شش ماه‬ ‫تخریب کردند و حاال اگر م ی خواستند برگردند و حرف دیگری‬ ‫بزنند‪ ،‬قابل پذیرش ب رای عموم جامعه نبود‪ .‬حتی ان موقع‬ ‫برخی اصالح طلبان م ی گفتند انتخاب بین بد و بدتر است و‬ ‫محکم حمایت نکردند‪ .‬دشمنان خارجی از جمله ب ی ب ی سی و‬ ‫رادیو امریکا نیز تخریب کرده و عالقه مند به ریاست جمهوری‬ ‫ایش��ان نبودند‪ ،‬انها نیز از این نوع الفاظ استفاده م ی کردند‪.‬‬ ‫درواقع ماجرا این بود‪.‬‬ ‫اق�ای هاش�می! پدرت�ان م ی گوین�د کاندی�دای‬ ‫انتخابات ‪ 92‬نیس�تند اما برخی شخصی ت های‬ ‫سیاسی خبر از تغییر تصمیم ایشان م ی دهند و‬ ‫از تحرکاتی انتخاباتی خبر م ی دهند که حکایت‬ ‫از نامزدی پدرتان دارد‪ .‬س�والم این اس�ت که ایا‬ ‫ممکن است چنین اتفاقی رخ دهد؟‬ ‫سیاست‬ ‫‪ l‬ایشان در سال ‪ 84‬و سال ‪ 78‬فقط ب رای تعادل به‬ ‫صحنه امد و این کار ب رای مقام پرستی نبود‪ .‬اشخاص زیادی‬ ‫امدند و گفتند «وظیفه شماس��ت که نامزد شوی‪ ،‬حاال چه‬ ‫رای بیاوری و چه نیاوری»‪ .‬یک سیاس��تمدار اگاه و دلس��وز‬ ‫ب رای نظام وقتی م ی بیند م ی تواند مش��کلی را حل کند‪ ،‬از‬ ‫خودش مایه م ی گذارد و ایشان هم مایه گذاشتند‪ .‬اگر به نظر‬ ‫خودشان باشد هیچ وقت نم ی خواهند وارد صحنه شوند‪ .‬یک‬ ‫فرد سیاستمدار در این سطح که همه مدارج سیاسی را طی‬ ‫کرده‪ ،‬با س��نی هم که دارند فقط زمانی پا به عرصه امتحان‬ ‫انتخابات م ی گذارد که احس��اس وظیفه کند و این احساس‬ ‫وظیفه اصوال از طریق جامعه و نخبگان به ایش��ان منتقل‬ ‫م ی شود‪ .‬به هر تقدیر تا انتخابات خیلی زمان مانده و باید دید‬ ‫فضا چگونه رقم م ی خورد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫در ای�ن می�ان اخباری هم مطرح ش�ده ک�ه گویا‬ ‫خانواده با کاندیداتوری اقای هاش�می مخالفند؛‬ ‫علت این مخالفت ها چیست؟‬ ‫‪ l‬خانواده ان احس��اس تکلیفی که ایشان م ی کند‬ ‫را ندارن��د‪ .‬بناب راین اگر نظ��ر ما را درباره حض��ور در صحنه‬ ‫انتخابات بپرسند‪ ،‬مخالفت م ی کنیم‪ .‬چه دلیلی دارد ایشان‬ ‫بیایند خودش��ان را در ب رابر تخریب قرار دهند؟ ب رای حفظ‬ ‫نظام‪ ،‬زحمت بکشند‪ ،‬اما نتیجه اش تخریب ایشان و خانواده‬ ‫باشد؟ بعضی وقت ها که به ایشان نم ی توانند تعرضی کنند‬ ‫و از یک حدی نم ی توانن��د پیش بروند‪ ،‬اق��دام به تخریب‬ ‫خانواده م ی کنند و این اثرات بدی دارد‪ .‬در واقع حفظ حرمت‬ ‫نم ی کنند‪ .‬هر نوع توهینی م ی خواهند م ی کنند‪ .‬متاسفانه‬ ‫با اس��تفاده از برخی اهرم ها اطالعات محرمانه خانواده را به‬ ‫سایت ها م ی دهند و هر کاری که م ی خواهند انجام م ی دهند‪.‬‬ ‫هی چ کس هم به انها معترض نم ی ش��ود‪ .‬چ��ه دلیلی دارد‬ ‫خان��واده در معرض این ج��ور تهمت ه��ای ناجوانمردانه و‬ ‫سیاس ی کاری قرار گیرد؟ بعد هم تنها توهین و تخریب ب رای‬ ‫خانواده بماند؟ اگر روزی خودشان را در معرض انتخاب قرار‬ ‫دهند‪ ،‬این کار بیشتر به دلیل مشی ایثارگری شان است نه‬ ‫مشی قدرت طلبی‪ .‬عده ای این قدر فشار م ی اورند و تحلیل‬ ‫م ی کنند که نتیجه این م ی ش��وند که ایش��ان را مجبور به‬ ‫امدن م ی کنند و فکر م ی کنند اگر نیایند به وظیفه دینی و‬ ‫ملی عمل نکرده اند‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪78‬‬ ‫از همان ابتدا که مباح�ث انتخابات یازدهم جدی‬ ‫ش�د‪ ،‬پدر ش�ما ایده ای را با عنوان دولت وحدت‬ ‫مطرح کردند؛ ایا هنوز هم ایشان بر این طرح اصرار‬ ‫دارند؟ این طرح به هر حال یک مجری م ی خواهد‪.‬‬ ‫برخ�ی م ی گویند خ�ود اقای هاش�می بن�ا دارند‬ ‫کاندیدا ش�وند و این ایده را اجرا کنند و برخی هم‬ ‫نام افرادی را به عنوان مصادیق مورد نظر ایش�ان‬ ‫ب رای کاندیداتوری مطرح م ی کنند؛ سوال این است‬ ‫که کدامیک از این دو گزینه مدنظر پدرتان است؟‬ ‫‪ l‬هنوز معلوم نیست چه کس��انی نامزد م ی شوند‪.‬‬ ‫تا اکنون قرار نیس��ت ایش��ان بیایند‪ .‬بعد از تایید صالحیت‬ ‫نامزدها در خرداد م ی توان گفت نظر ایش��ان روی کدام نامزد‬ ‫است‪.‬‬ ‫سوالم را به گونه ای دیگر م ی پرسم‪ ،‬اقای هاشمی‬ ‫م ی گوید احتمال دارد در انتخابات مشخصا از یک‬ ‫کاندیدا حمایت کنند؛ ایا شرط حمایت از کاندیدا‬ ‫مجری طرح وحدت ملی بودن است؟‬ ‫‪ l‬نم ی دانم‪ ،‬باید دید شرایط چه م ی شود‪ .‬تحوالت‬ ‫س��ریع اس��ت‪ .‬بعضی م ی گویند دولت در انتخابات دخالت‬ ‫م ی کن��د‪ ،‬بعض��ی م ی گوین��د نم ی گذارن��د دخال��ت کند‪.‬‬ ‫برخ��ی معتقدند دولت فعل��ی قدرت را ره��ا نم ی کند و نوع‬ ‫موضع گیری های رئی س جمهور نش��ان م ی دهد که به طور‬ ‫فعال میدان م ی ای��د‪ .‬بناب راین در این تحوالت س��ریع باید‬ ‫دید که واقعا چه نیروهایی م ی ایند و تایید م ی شوند‪ .‬بحث‬ ‫مهندسی انتخابات هم که از دهان اقای احمدی نژاد نم ی افتد‪،‬‬ ‫پس باید صبر کرد و دید فضا چگونه م ی ش��ود‪ .‬ایا قدرت و‬ ‫تصمیمات دولتی در انتخابات استفاده م ی شود یا خیر؟! روز‬ ‫‪22‬بهمن شاهد بودیم که از تریبون عمومی چنین استفاده ای‬ ‫شد‪ .‬باید دید شورای نگهبان ایا قصد دارد جلوی این کارها‬ ‫را بگیرد؟ تلویزیون چه نقش��ی ایفا م ی کن��د؟ در کل خیلی‬ ‫ناپخته است که بگویم اقایان روحانی و والیتی در انتخابات‬ ‫چه ش��رایطی پیدا م ی کنند‪ ،‬چون اینها همه فضاس��ازی و‬ ‫جوسازی رسانه هاست‪.‬‬ ‫خب�ری در محاف�ل سیاس�ی و رس�انه ای نق�ل‬ ‫م ی شود مبنی بر اینکه اقای هاش�می با یکی از‬ ‫مس�ئوالن عال ی رتبه درباره نامزده�ای انتخابات‬ ‫ریاس�ت جمهوری یازدهم رایزنی کرده اند و حتی‬ ‫درباره تایید صالحی ت ها هم نظری داشته اند؛ ایا‬ ‫شما این خبر را تایید م ی کنید؟‬ ‫‪ l‬به نظر من این جوسازی برخی رسانه هاست‪ .‬حتما‬ ‫اقایان درباره مصادیق‪ ،‬صحب ت هایی با هم م ی کنند‪ ،‬اما اینکه‬ ‫صحب ت های انها بیرون امده باشد‪ ،‬این طور نیست‪ .‬معموال‬ ‫صحب ت های رهبری و اقای هاشمی محرمانه است‪ .‬اگر قرار‬ ‫است چیزی گفته ش��ود باید خودش��ان یا دفتر رهب رانقالب‬ ‫بگویند‪ .‬ما نم ی توانیم مس��ئولیت این گون��ه حرف ها را به‬ ‫عهده بگیریم‪.‬‬ ‫اقای هاش�می! اگر موافق باشید م ی خواهم چند‬ ‫سوال شخص ی تر هم بپرسم؛ ایا در خانواده بحث‬ ‫سیاسی م ی کنید؟‬ ‫‪ l‬طبیعی اس��ت‪ .‬ما ت��ا حدی در فض��ای مجازی‪،‬‬ ‫مطبوع��ات و صد او س��یما مطرح هس��تیم‪ .‬بعضی وقت ها‬ ‫با ب ی انصافی مباحثی علیه ما در فضای مجازی طرح م ی شود‪،‬‬ ‫از طرف دوستان داخلی یک جور و از طرف دشمنان خارجی‬ ‫یک جور دیگر‪ .‬پس طبیعی است که همیشه موضوعی ب رای‬ ‫بحث داشته باشیم و سن ما هم طوری است که همه به مرز‬ ‫‪ 45‬و ‪ 50‬رس��یدیم و در شرایطی هس��تیم که وقتی دور هم‬ ‫م ی نش��ینیم خاله زنکی گپ نم ی زنیم‪ ،‬بلکه بحث ها جدی‬ ‫است‪ .‬درباره نحوه پاس��خگویی هم صحبت م ی کنیم‪ .‬یک‬ ‫رسمی در خانواده هاشمی است که مادر همیشه جمع ه ها همه‬ ‫فرزندان و نوه ها و نتیجه ها را نهار دعوت م ی کنند و همه ظهر‬ ‫جمعه خدمت پدر و مادر م ی رویم ‪ -‬البته امکان دارد بعضی‬ ‫وقت ها ما در مسافرت باشیم ‪ -‬ولی اگر پدر باشند‪ ،‬باز دور هم‬ ‫جمع م ی شویم‪ .‬تعدادمان هم زیاد است؛ پنج فرزند هستیم و‬ ‫همه ازدواج کرده که همه فرزند داریم‪ .‬تعدادمان با عروس ها‬ ‫و نوه ها چیزی حدود سی نفر م ی ش��ود‪ .‬وقتی انجا هستیم‬ ‫همیش��ه بحث پیش م ی اید‪ .‬مثال مهدی امده و او را زندان‬ ‫بردند یا فائزه در زندان است‪ .‬اتفاق ویژه ای م ی افتد و موضوعی‬ ‫را پیگیری م ی کنیم‪ .‬بناب راین همیشه بحث سیاسی مطرح‬ ‫م ی شود و نظ رات مختلف داده م ی شود‪.‬‬ ‫در می�ان فرزن�دان حاج اقا‪ ،‬کدام ی�ک معتدل تر‬ ‫موضع گیری م ی کند؟‬ ‫‪ l‬بین بچه ها من معتدل تر از بقیه به نظر م ی ایم‪،‬‬ ‫حتی بعضی وقت ها متهم به ترس��وبودن هم م ی ش��وم و‬ ‫س��ایرین م ی گویند‪« :‬این نوع موضع گی��ری از روی اعتدال‬ ‫فکری تو نیس��ت‪ ،‬بلکه به دلیل ترسوبودنت است (خنده)‪».‬‬ ‫من باالخره به دلیل س��نم و کار اجرایی که کردم‪ ،‬نسبت به‬ ‫بقیه فرزندان پخته تر هستم و بعضی وقت ها انها را به اعتدال‬ ‫بیشتر‪ ،‬تغییر روش ها و بحث ها دعوت م ی کنم‪.‬‬ ‫خود اقای هاش�می هم وارد بحث های سیاس�ی‬ ‫خانواده م ی شوند؟‬ ‫‪ l‬معموال اقای هاش��می در این بحث ها ورود پیدا‬ ‫نم ی کنند؛ البته گاهی تذکراتی م ی دهند‪ .‬اینکه اگر بخواهند‬ ‫حرفی را بزنند خصوص ی تر م ی گویند‪ ،‬مثال م ی گویند ان روز‬ ‫داشتی این صحبت را مطرح م ی کردی‪ ،‬اما موضوع این جوری‬ ‫نیس��ت‪ ،‬مخصوصا اگر ببینند تحلیل ب راساس خبر غلطی‬ ‫بیان شده اس��ت یا موضوعی مطرح م ی شود که اصل خبر‬ ‫ان مشکل دارد یا از یک خبر درست تحلیل اشتباهی بیان‬ ‫شود‪ ،‬تذکراتی م ی دهند‪ .‬به نظرم ایشان در نظ رات فرزندان به‬ ‫صورت معتدل دخالت م ی کنند‪.‬‬ ‫پدر شما از رجالی است که خاطره نویسی کرده و‬ ‫البته ان را چاپ هم م ی کند‪ .‬گاهی هم پیش امده‬ ‫که حاشی ه هایی پی رامون این خاط رات منتشرشده‬ ‫پدید م ی اید‪ .‬م ی خواهم بپرس�م خاطرات ایشان‬ ‫چه زمانی نهایی م ی شود و چقدر از این خاطرات‬ ‫سانسور م ی شود؟‬ ‫‪ l‬ایشان کار ارزنده ای کردند که فکر نم ی کنم کسی‬ ‫از میان سیاسیون قدیم و جدید به این شدت و حدت ب رای‬ ‫این مس��اله وقت گذاشته باش��د و این گونه خاط رات روزانه‬ ‫نوشته باشند‪ .‬ایشان از سال ‪ 60‬هر ش��ب خاط راتشان را در‬ ‫یک تقویم م ی نوش��تند‪ .‬من به عنوان پسر ارشد دیدم منبع‬ ‫خیلی قوی است و بهتر اس��ت با حضور ایشان‪ ،‬کار انتشار‬ ‫انها را انجام دهیم ت��ا انکه بعدها عده ای اینه��ا را بردارند‪،‬‬ ‫ببرند و معلوم نیس��ت چگونه چاپ شوند‪ .‬بر همین اساس‬ ‫از ایش��ان اجازه گرفتم و از انتهای دوره ریاست جمهوری به‬ ‫تدریج ش��روع به انتش��ار خاط رات کردیم‪ .‬دفتر نشر را سال‬ ‫‪ 69‬تاس��یس کردم و روی خاط��رات پدر کار ک��ردم‪ .‬اولین‬ ‫کتاب بعد از ریاس��ت جمهوری ایش��ان در س��ال ‪ 76‬چاپ‬ ‫ش��د که کتاب «دوران مبارزه» بود‪ .‬بعد به ترتیب «انقالب‬ ‫پیروزی» خاط رات مربوط به س��ال های ‪ 57‬و ‪« ،58‬انقالب‬ ‫در بحران» خاط رات سال ‪« ،59‬عبور بحران» خاط رات سال‬ ‫‪« ،60‬پس از بحران» خاط رات سال ‪« ،61‬ارامش و چالش»‬ ‫و‪ ...‬به چاپ رسید‪ .‬هم اکنون مشغول اماده سازی سال ‪1369‬‬ ‫هستیم که در نمایش��گاه کتاب اردیبهش��ت ماه رونمایی‬ ‫م ی ش��ود‪ .‬نام کتاب فعال اعتدال‪ ،‬توس��عه و پیروزی است‪.‬‬ ‫برنامه این است که با بیست س��ال تاخیر خاط رات را چاپ‬ ‫کنیم‪ ،‬چراکه هرچه زودت��ر بخواهیم این کار را انجام دهیم‬ ‫سانسور ان زیاد تر م ی شود‪ ،‬ولی به فاصله بیست سال تقریبا‬ ‫سانسور به حداقل م ی رسد‪ .‬معموال در سانسورها فقط خط‬ ‫قرمز نظام‪ ،‬مس��ائل مربوط به رهبری و موضوعات امنیتی‬ ‫را لحاظ م ی کنیم و م ی کوش��یم تا تغیی رات��ی در خاط رات‬ ‫اعمال نش��ود‪ .‬دس��ت هم که م ی بریم با کروش��ه عالمت‬ ‫م ی گذاریم تا معلوم ش��ود اینها اضافه شده ماست‪ .‬پاورقی‬ ‫زیادی به ان م ی زنیم و خاط��رات را توضیح م ی دهیم‪ .‬اگر‬ ‫بخواهیم فقط هم��ان خاط رات را چ��اپ کنیم ‪300‬صفحه‬ ‫م ی ش��ود‪ ،‬ولی ‪ 800‬صفحه چاپ م ی کنی��م و توضیحاتی‬ ‫ب رای روشن ش��دن خاط رات و تاریخ معاص��ر م ی اوریم‪ .‬به‬ ‫نظرم مجموعه خاطرات مرجع خوبی ب��رای تاریخ معاصر‬ ‫کشور است‪g .‬‬ ‫با توجه به مذاکرات اخیر قزاقستان به نظر شما‬ ‫چه نرم ش هایی از س�وی غرب و چ�ه ابتکاراتی‬ ‫از س�وی ایران برای به نتیجه رس�یدن مذاکرات‬ ‫صورت گرفته اس�ت؛ به صورت کلی تحلی ل شما‬ ‫از مذاکرات قزاقستان چیست؟‬ ‫‪ l‬به نظر من باید در مورد این مذاکرات دقی ق تر بود‬ ‫البته شاید اکنون زمان مناسبی ب رای اظهارنظر قطعی نباشد‪.‬‬ ‫چرا که نرمش چندانی از سوی غرب در این موضوع مشاهده‬ ‫نم ی شود و بحث ارتباط میان غن ی سازی بیست درصد و لغو‬ ‫یکی‪ ،‬دو مورد تحریم تصویب شده چند ماه گذشته‪ ،‬نرمش‬ ‫چندانی محسوب نم ی ش��ود‪ .‬ضمن اینکه نتایج همین حد‬ ‫خوشبینی هم تا اواخر فروردین روشن تر م ی شود‪.‬‬ ‫به نظر جنابعالی چش�م انداز مذاکرات هسته ای‬ ‫در دو س�طح کارشناسی و سیاس�ی در سال ‪٩٢‬‬ ‫چگونه است و فکر م ی کنید ایران و غرب بتوانند‬ ‫به تفاهماتی در این مورد دست یابند؟‬ ‫‪ l‬مذاکرات در هر س��طحی باید قبل از رسیدن به‬ ‫نقطه فشار سامان یابد‪ .‬چرا که در زمان انباشت فشار‪ ،‬چندان‬ ‫نم ی توان به نتایج گفت وگو خوش��بین ب��ود‪ .‬باید انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری را با موفقیت پشت س��ر بگذاریم و انگاه با‬ ‫توجه به خط مش ی های دولت جدید و افرادی که مسئولی ت ها‬ ‫را بر دوش م ی گیرند و سیاس��ت های مطرح شده به ارزیابی‬ ‫وضعیت پرداخت؛ خوشبینی خوب اس��ت‪ ،‬به شرط انکه بر‬ ‫واقعیات استوار باشد‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫با توج�ه ب�ه روی کار ام�دن کابین�ه دوم اوباما و‬ ‫پیشنهاد مذاکره مستقیم با ایران و از سوی دیگر‬ ‫تاکید رهبری بر حس�ن نی�ت امری�کا ب ه عنوان‬ ‫پی ش شرط مذاکره به نظر شما چه چش م اندازی‬ ‫برای مذاکره با امریکا پیش روس�ت و ایا در سال‬ ‫‪ ٩٢‬امکان این مذاکره وجود دارد؟‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫‪ l‬در اینکه باید امریکا حسن نیت داشته باشد تردیدی‬ ‫نیست‪ .‬اما بحث مهم در رابطه با مذاکره با امریکا این سوال‬ ‫اس��ت که ایا باید ابتدا منتظر حس��ن نیت ماند و پس از ان‬ ‫وارد مذاکره شد یا انکه حس��ن نیت در خالل مذاکره حاصل‬ ‫م ی شود‪.‬‬ ‫نگاه اول به نوعی مشروط کردن مذاکرات است و نگاه‬ ‫دوم سیاست ورزی در دیپلماسی‪ .‬بسته به اینکه از کدام منظر‬ ‫نگاه شود م ی توان چشم انداز خود را تعریف کرد‪ .‬به نظر من‬ ‫ب رای نگاه اول امریکا احتماال مش��کل داش��ته و در نتیجه‬ ‫امادگی ندارد و ب رای نگاه دوم ما اماده نیستیم‪.‬‬ ‫با توجه به تجربیات شما در سیاست خارجی‪ ،‬ایا‬ ‫در نهایت مساله هسته ای ایران منجر به مذاکره‬ ‫مستقیم میان ایران و امریکا خواهد شد؟‬ ‫برای نامزدی در انتخابات‬ ‫به شدت تحت فشارم‬ ‫حسن روحانی در گفت وگو با مثلث پیش بینی کردکه انتخابات اینده دو قطبی می شود‬ ‫باتوجهبهدرپیشبودنانتخاباتریاست جمهوری‪،‬‬ ‫تحلیلتان از صحنه سیاس�ت ایران چگونه است‬ ‫و به نظر ش�ما ارایش نیروهای سیاس�ی در این‬ ‫انتخابات چگونه خواهد بود؟‬ ‫‪ l‬صحنه سیاس��ت در ای ران چند س��الی است که‬ ‫وثاقت قبلی خود را از دس��ت داده و به قواع��د بازی توجه‬ ‫نم ی ش��ود‪ .‬یکی از مهمترین عوامل این درهم ریختگی‪،‬‬ ‫نوع تعامل قوا در س��طح ملی اس��ت‪ .‬مثال انچ��ه اخی را در‬ ‫مجلس اتفاق افت��اد در هیچ کجای دنیا س��ابقه ندارد‪ .‬چرا‬ ‫که یا این س��خنان درس��ت بوده که ان وقت خیل ی ها باید‬ ‫حداقل اس��تعفا داده و کنار م ی رفتند یا نادرس��ت است که‬ ‫در ان ص��ورت در طرف مقاب��ل باید عده ای کن��ار رفته یا‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫حس�ن روحانی از جمله افرادی اس�ت که چندی اس�ت گمانه زنی هایی پیرامون کاندیداتوری اش‬ ‫مطرح شده اس�ت‪ .‬او البته خود احتمال نامزدی اش را رد نمی کند و می گوید که برای حضور در انتخابات‬ ‫تحت فشار است‪ .‬با او در مورد پرونده هسته ای ایران‪ ،‬رابطه ایران و امریکا و انتخابات ریاست جمهوری‬ ‫گفت وگویی مکتوب انجام دادیم‪.‬‬ ‫‪ l‬مذاکره با امریکا در صورت حسن نیت این کشور‬ ‫م ی تواند کوتاه ترین راه ب رای فائق امدن بر مشکالت موجود‬ ‫باش��د‪ .‬اما اینکه در نهایت مساله هس��ته ای ای ران منجر به‬ ‫مذاکره مس��تقیم میان ای��ران و امریکا خواهد ش��د یا خیر؟‬ ‫بستگی به عوامل زیادی دارد که برخی از انها در دست هر دو‬ ‫طرف است و برخی نیز در دستان اط راف دیگر‪.‬‬ ‫‪79‬‬ ‫استیضاح م ی شدند‪ .‬اینکه در حوزه سیاست‪ ،‬اب از اب تکان‬ ‫نم ی خورد‪ ،‬نتیجه اش از دست دادن باور و اعتماد مردم است‪.‬‬ ‫این وضع روی ارایش نیروهای سیاسی هم تاثیر م ی گذارد؛‬ ‫لذا اکنون که در اواسط اسفندماه هستیم‪ ،‬نه وضع کاندیداها‬ ‫خیلی معلوم است و نه صحنه انتخابات اراسته شده و نه شور‬ ‫و شعف مردمی مشاهده م ی ش��ود‪ .‬شاید اولین بار است که‬ ‫شاهد این وضع هستیم‪.‬‬ ‫ایا جنابعالی تصمیم نهایی خ�ود را برای ورود به‬ ‫عرصه انتخابات اتخاذ کرده اید؛ اگر این طور است‬ ‫چه ش�رایطی را برای ورود به عرصه انتخابات در‬ ‫نظر گرفته اید و تا چه زمانی تصمیم خود را در این‬ ‫زمینه اعالم م ی کنید؟‬ ‫‪ l‬من ب رای حض��ور در انتخابات به ش��دت تحت‬ ‫فشار هستم‪ .‬بسیاری از علما و بزرگان و سیاسیون و مردم‬ ‫هرجا که م ی روم از من درخواست حضور دارند؛ به ویژه اینکه‬ ‫تجربیات من را بزرگترین نقطه ق��وت و ضروری ترین نیاز‬ ‫کشور ب رای مدیریت سال های اینده م ی دانند‪ .‬حتی برخی‬ ‫از ب��زرگان و صاحبنظ ران ان را ب رای م��ن تکلیف و وظیفه‬ ‫م ی دانند‪ .‬اما خودم هنوز نیاز به بررسی بیشتری دارم تا ببینم‬ ‫در صورت حضور باید چه اقداماتی انجام دهم و تیم خودم‬ ‫را چگونه سامان دهم‪ .‬لذا پس از سبک و سنگین کردن ها‪،‬‬ ‫نظر قطع ی ام را اعالم خواهم کرد ت��ا اگر مصمم به حضور‬ ‫ش��دم‪ ،‬با تمام قوا ب رای پیروزی و حل مشکالت مردم وارد‬ ‫صحنه شوم‪.‬‬ ‫انتظارندارم همه اصالح طلبان از من‬ ‫حمایت کنند‬ ‫گفت وگوی مثلث با محمد شریعتمداری‬ ‫مصمم اس�ت‪ .‬م ی گوی�د در انتخابات ش�رکت م ی کند مگ�ر انک�ه چهره ه�ای کاریزماتیکی نظیر‬ ‫هاشم ی رفسنجانی‪ ،‬خاتمی‪ ،‬س�ید حسن خمینی و ناطق نوری کاندیدا ش�وند‪ .‬محمد شریعتمداری که‬ ‫روزگاری وزیر بازرگانی دولت اصالحات بود‪ ،‬حاال خود را در قامت یک کاندیدای ریاست جمهوری در جامعه‬ ‫مطرح کرده و از «اعتدال» سخن م ی گوید‪ .‬او که کاندیدای مورد حمایت دولت را رقیب اصلی خود م ی داند‪،‬‬ ‫افراط و تفریط را رد م ی کند و تاکید دارد که هرگز هدفمندی یارانه ها را متوقف نخواهد کرد‬ ‫محمد شریعتمداری در‬ ‫گفت وگو با مثلث به بررسی‬ ‫ارایش جریان های سیاسی‬ ‫در انتخابات ‪ 92‬پرداخته‬ ‫است‬ ‫سیاست‬ ‫به نظر شما طرح دولت وحدت ملی که جنابعالی‬ ‫یکی از گزینه های ان هستید‪ ،‬قابلیت اجرا شدن‬ ‫دارد؟ ایا برای اجرای این طرح ممکن اس�ت غیر‬ ‫از ش�ما حضور اقای هاش�می رفس�نجانی هم‬ ‫محتمل باشد؟‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫‪ l‬اجازه دهید از حوزه بار معنایی لغات خارج ش��ویم‬ ‫و خود را درگیر معانی سیاس��ی کلمات نکنیم‪ .‬کشور در این‬ ‫وضعیت اشفته‪ ،‬نیاز به همه دارد و در این نیاز‪ ،‬چپ و راست و‬ ‫اصالح طلب و اصولگرا نم ی شناسد‪ .‬امام(ره) فرمودند‪« :‬همه‬ ‫با هم»‪ .‬شما هر اسمی م ی خواهید بر این گرایش بگذارید‪.‬‬ ‫در برخی خبرها امده ک�ه اصالح طلبان از نامزدی‬ ‫شما استقبال نکردند‪ .‬ایا شما با اصالح طلبان در‬ ‫این زمینه رایزنی کرده اید؟‬ ‫‪ l‬من چنی��ن چی��زی ندی��ده ام‪ .‬البت��ه ب ی خبر از‬ ‫خبرسازی ها هم نیستم‪ .‬این را هم م ی دانم که وقتی نگرانی‬ ‫از حضور یک کاندیدا جدی شود در ای ران برعکس همه جای‬ ‫دنیا به سوی تخریب م ی روند‪.‬‬ ‫اگر وارد صحنه انتخابات ش�وید‪ ،‬چه گفتمانی را‬ ‫برای خود انتخ�اب م ی کنید؛ کدام گ�روه و طبقه‬ ‫اجتماعی را مدنظر قرار م ی دهی�د و به کدام یک‬ ‫از گرایش ه�ای اصالح طلب یا اصولگ�را متمایل‬ ‫خواهید شد؟‬ ‫‪ l‬گفتمان و برنامه را بگذارید تا پس از امدنم پاسخ‬ ‫دهم‪ .‬اما گروه و طبقه اجتماعی حوزه رای من در طیف معتدل‬ ‫و مبارز و عاشق انقالب از اصولگرا و اصالح طلب خواهد بود‪.‬‬ ‫ای�ا ب�رای ورود ب�ه انتخابات ب�ا اعض�ای جامعه‬ ‫روحانیت مبارز و ایت اهلل مهدوی کنی هم مشورت‬ ‫کرده اید؟‬ ‫‪ l‬من عضو موس��س و ش��ورای مرکزی روحانیت‬ ‫مبارز هستم لذا طبق اساس��نامه اعضای موسس همیشه‬ ‫عضو ش��ورای مرک��زی خواهند ب��ود‪ .‬طبیعی اس��ت که با‬ ‫ایت اهلل مهدوی کنی و بس��یاری از اعضای ش��ورای مرکزی‬ ‫مشورت و گفت وگو کرده ام‪.‬‬ ‫به نظر شما در نهایت انتخابات چندقطبی خواهد‬ ‫بود؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬فعال انتخابات چند قطبی به نظر م ی رس��د ولی‬ ‫احتماال در هفته های اخر دو قطبی شود‪.‬‬ ‫‪80‬‬ ‫شما از معدود اف رادی هستید که رسما کاندیداتوری‬ ‫خود را اعالم کرده اید‪ .‬این در حالی اس�ت که هنوز‬ ‫اغلب جریانات سیاسی و چهره های مطرح در حال‬ ‫ارزیابیفضایسیاسیکشورهستند‪.‬‬ ‫‪ l‬با این «م ی ایم‪ ،‬نم ی ایم» ها‪ ،‬در حال گران فروش��ی‬ ‫هستند‪(.‬خنده)‬ ‫یعنیتصمیمشمادراینخصوصقطعیاست؟‬ ‫‪ l‬بله‪.‬‬ ‫ی یا اقای خاتمی‬ ‫البته گفته اید که اگر اقای هاشم ‬ ‫بیایند و روی انها اجماع شود‪ ،‬کاندیدا نخواهید شد‪.‬‬ ‫‪ l‬من از چهار نفر نام بردم‪ .‬غیر از گروه ها و جریاناتی که‬ ‫نگاه تند و یک سویه ای نسبت به مسائل دارند‪ ،‬اغلب جریان های‬ ‫معتدل بر این عقیده اند که اقبال بیشتری نسبت به چهره های‬ ‫کاریزماتیک وجود دارد؛ البته این اقبال یک دسته‪ ،‬گروه و جریان‬ ‫خاص سیاسی نیست؛ شاید اقای خاتمی رئیس دولت موسوم‬ ‫به اصالحات بود‪ ،‬اما شخصیت ایش��ان با بسیاری از گروه های‬ ‫اصالح طلبمثلکارگزاران‪،‬مشارکت‪،‬مجاهدین انقالبو‪...‬تفاوت‬ ‫جدیدارد‪.‬اقایخاتمی معتقدبهتفکراتمجمعروحانیوناست؛‬ ‫یعنی جمعی از روحانیون کشور که در کنار امام بودند اما با نحله‬ ‫فکریدیگر‪-‬یعنیجامعهروحانیت‪-‬تفاوتدیدگاه هاییداشتند‪.‬‬ ‫البته امام(ره) هر دو جریان را محترم م ی ش��مردند و «سی د علی‬ ‫اکبر» را درکنار «شیخ علی اکبر» م ی نشاندند‪ .‬امروز برخی انتقاد‬ ‫م ی کنند که چرا رهبری کسی را که نتوانسته رای مردم را کسب‬ ‫کند‪ ،‬به مقامی م ی گمارند؛ در حالی که مشی امام(ره) هم همین‬ ‫یدادند‪ ،‬اما امام ان شخص را به‬ ‫بود‪ .‬گاهی مردم به فردی رای نم ‬ ‫عضویتشوراینگهبانمنصوبم ی کرد‪.‬مردمهمبسیارفهیم‬ ‫هستند؛ گاهی برای منصب ریاس��ت جمهوری به یک نفر رای‬ ‫نم ی دهند اما او را روی صندلی اول خبرگان م ی نشانند‪ .‬این اتفاق‬ ‫بارها در کشور ما رخ داده است‪.‬‬ ‫اعالم کاندیداتوری زودهنگام شما قطعا با فشارها‬ ‫و واکنش هایی هم همراه بوده اس�ت؛ این فشارها‬ ‫بیش�تر از س�وی کدام جری�ان ص�ورت م ی گیرد؟‬ ‫ب ه عنوان مثال مدت هاست که در جریان اصالحات‪،‬‬ ‫فش�ارهایی بر اقای عارف وارد م ی شود و معتقدند‬ ‫که او بازی اصالح طلبان را برهم زده است‪ .‬ایا چنین‬ ‫فشارهایی بر شما هم وارد م ی شود؟‬ ‫‪ l‬برخ��ی اظهارنظرها و مصاحب ه ه��ا در همین حال‬ ‫و هوا بوده‪ .‬مثال برخی مصاحبه کردن��د و گفتند فالنی اجماع‬ ‫اصالح طلبان را ندارد‪ .‬مگر ما گفته بودیم اجماع اصالح طلبان را‬ ‫داریم؟! برخی از اصولگرایان هم حرف های مشابهی زده بودند؛‬ ‫مثال گفتند اگر فالنی تصور م ی کند که کاندیدای جناح اصولگرا‬ ‫خواهد بود‪ ،‬هرگز چنین اتفاقی نخواهد افتاد‪ .‬چنین حرف هایی‬ ‫زده شد؛ اما فکر م ی کنم تا جایی که توانستیم رفتار متعادلی را در‬ ‫پیش گرفتیم‪ ،‬در قضاوت نسبت به مردم و اشخاص و گروه های‬ ‫سیاسی تندی و کندی نداشتیم و اگر هم انتقادی داشتیم از نگاه‬ ‫مشفقانه و دوستانه بوده است‪ .‬هرگز به دنبال مچ گیری و تخریب‬ ‫نیستیم و معتقدم که اگر این کار با اخالص باشد‪ ،‬خدا هم ما را‬ ‫یاری خواهد کرد‪ .‬از همین رو‪ ،‬من تاکنون فشار و مخالفت تند‬ ‫و خشنی ندیده ام‪.‬‬ ‫اصالح طلبان هیچ توصیه و فش�اری برای انصراف‬ ‫شما از نامزدی نداشته اند؟‬ ‫‪ l‬فقط همان مصاحب ه هایی بود که م ی گفتند فالنی‬ ‫اجماع اصالح طلبان را ندارد یا کاندیداها باید صبر کنند تا تصمیم‬ ‫جمعی اصالح طلبان در خصوص حضور در انتخابات مشخص‬ ‫شود‪ ،‬اما تنها جنبه اظهارنظر داشت و فشاری در کار نبود‪.‬‬ ‫گویااقاینجفیهماظهارنظریداشتند؟‬ ‫‪ l‬ایشان هم دوست و ب رادر عزیز ماست و حق اظهارنظر‬ ‫دارد‪ .‬نظرشان را گفته اند؛ چه اشکالی دارد؟‬ ‫ب ه طورخصوصیتوصی ه ایبهشمانکردند؟‬ ‫‪ l‬نخی ر؛ م��ن در مالقات های��ی که با س��ران جریان‬ ‫اصالحات ‪ -‬مثل اقای خاتمی و دیگر افراد ‪ -‬داشتم‪ ،‬به هیچ وجه‬ ‫نسبتبهاینامرتف ّوهنکردند‪.‬‬ ‫یو‬ ‫شما مساله کاندیداتوری تان را با اقایان هاشم ‬ ‫خاتمی درمیانگذاشتید؟‬ ‫‪ l‬بله؛ اما هیچ تف ّوهی نسبت به این امر ندارند که مثال‬ ‫چرا ش��ما بدون اینکه ما بگوییم کاندیدا ش��دی؟ ممکن است‬ ‫بسیاریازماچنینحرف هاییبزنیم‪.‬‬ ‫اگر بخواهیم ما ب�ه ازای عینی اعت�دال را توصیف‬ ‫کنیم‪ ،‬م ی توانیم بگوییم که از یک سو جنبه سلبی‬ ‫دارد و از س�وی دیگر ممکن اس�ت سیاس�ت های‬ ‫کلی دولت های اخیر با تعریفی که ش�ما از اعتدال‬ ‫ارائه م ی کنید همسویی و همخوانی نداشته باشد‪.‬‬ ‫جنبه ایجاب�ی اعتدال چگون�ه خود را ب�ه نمایش‬ ‫خواهد گذاش�ت؟ از این دو جنبه چه نقدی نسبت‬ ‫به دولت های پس از جنگ دارید؟ انچه در عمل اج را‬ ‫شده تا چه حد با انچه در ذهن شماست‪ ،‬مطابقت‬ ‫دارد؟‬ ‫‪ l‬من س��عی م ی کنم با یک مثال ذهن شما را به این‬ ‫مس��اله معطوف کنم‪ .‬اگر به موضوع سیاس��ت خارجی توجه‬ ‫نکات‬ ‫اینکه انتظار داشته باشیم همه اصالح طلبان از من حمایت کنند انتظار‬ ‫بجایی نیست‬ ‫به هیچ وجه نمی توانیم هدفمندی یارانه ها را متوقف کنیم‬ ‫پرداخت نشدن مطالبات معلمان و پرستاران در دولت قبل درحالی که‬ ‫در صندوق ذخیره ارزی ‪15‬میلیارد دالر موجودی داشتیم‪ ،‬اشتباه بود‬ ‫دولت می تواند برای حضور در انتخابات‪ ،‬ابادگران را احیا کند‬ ‫بسیاری از افرادیکه قرار است در دولت من سمتی داشته باشند‬ ‫مشخص هستند اما در زمان مناسب معرفی می شوند‬ ‫اقای حسینی‪ ،‬وزیر اقتصاد یا اقای فرزین‪ ،‬از مدیران من در وزارت‬ ‫بازرگانی بودند‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫بنابراین در این صورت ش�اهد ش�رایطی مش�ابه‬ ‫انتخاباتمجلسنهمدرمیاناصالح طلبانخواهیم‬ ‫‪ l‬از انجایی که من تالش م ی کنم پرچم اعتدال را در‬ ‫کشور بلند کنم‪ ،‬نم ی توانم از یک قشر و طبقه خاص اجتماعی‬ ‫به عنوان جامعه هدف نام ببرم‪ .‬در میان نخبگان و توده های مردم‬ ‫نیز افراد بسیاری هستند که چنین نگاهی دارند و در واقع عضو‬ ‫حزب نانوشته ما هستند‪ .‬پاسخ دقیقی ب رای سوال شما ندارم؛ اما‬ ‫ف ی الجمله م ی توانم بگویم که وقتی به خیابان ها م ی روم یا به‬ ‫شهرهایمختلفسفرم ی کنم‪،‬مردممنرابه عنوانوزیربازرگانی‬ ‫در دولت اقای خاتمی م ی شناس��ند‪ .‬جمع محدودتری هم که‬ ‫‪ l‬من فکر م ی کنم که خاس��تگاه اعتدال در نظام ما‪،‬‬ ‫خاستگاهی قرانی و دینی است؛ یعنی همان که پیامب راکرم(ص)‬ ‫فرمودند‪ :‬امت من امت وسط است‪ ،‬همین که ما در هر اتفاق و‬ ‫رخدادی م ی گوییم «خیر االمور اوسطها» و بسیاری نمونه های‬ ‫دیگر‪ .‬اعتدال در قران و دین محمد(ص) ریشه دارد و هر چه از این‬ ‫اعتدال دور شویم‪ ،‬در واقع از نگاه اسالمی و علوی دور شده ایم‪.‬‬ ‫اعتدال در مقابل انفعال است؛ من معتقدم این جفای به معتدلین‬ ‫انقالب است که انها را عناصری سست در دفاع از اصول و ارزش ها‬ ‫بشمارند‪.‬اتفاقاانهاییکهاعتدال خ واههستنددرپایمردیبرحفظ‬ ‫اصولوارزش هاازهمهمحکم ترند‪.‬بنابرایناعتدالبااینتع ریف‪،‬‬ ‫بهمعنایمحافظه کاری‪،‬انفعال‪،‬گمکردنحقیقت‪،‬مسامحه کاری‬ ‫و عدم اب راز رای نیست‪ .‬معتدلین رای دارند و صاحب نظر هستند؛‬ ‫در مورد برخی مسائل رای مثبت دارند و در مورد بسیاری از مسائل‬ ‫رای منفی‪ .‬رای مثبت اعتدالیون هنگامی است که دو سر افراط‬ ‫و تفریط در مس��یر صحیح گام م ی گذارند و رای منفی انجایی‬ ‫است که حرکت گروه های تندرو و کندرو موجب ضرر و زیان های‬ ‫شدیدی ب رای منافع ملی و کشور م ی شود‪ .‬متاسفانه کشور ما از‬ ‫افراط و تفریط زیان های فراوانی دیده است؛ به عبارت دیگر یا بر‬ ‫ظ واهریکهبرخیاصولرازیرپاگذاشتهایستادگیکردهیادربرابر‬ ‫فشارهایی که بر ان وارد شده و اداده است‪ .‬اینها هر دو غلط است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫‪ l‬ما هشت سال در دولت همکاری مشفقانه ای با این‬ ‫دوستان داشتیم و نوعی صمیمیت‪ ،‬رفاقت و همکاری میان ما‬ ‫برقرار بوده اس��ت‪ .‬در مذاکراتی که با این دوستان داشتیم‪ ،‬انها‬ ‫نسبتبهمااظهارلطفداشتندوبرخالفانچهبرخیم ی گفتند‪،‬‬ ‫مطالبی را درباره حسن حضور در انتخابات بیان م ی کردند‪ .‬درباره‬ ‫صالحی ت هایی که باید وجود داشته باشد ‪ -‬البته نه در مورد بنده‬ ‫ صحبت م ی کنند و بر انها صحه م ی گذارند‪ .‬جناح اصالح طلب‬‫جریانی نیست که مرز و حریم صد در صد روشنی داشته باشد؛ چرا‬ ‫که ممکن است بسیاری از افرادی که در جناح بندی های سیاسی‬ ‫ابتدای انقالب در جریان چپ قرار داشتند‪ ،‬در تصمیم گیری های‬ ‫فعلی اصالح طلبان حضور نداشته باشند‪ ،‬چه رسد به اینکه ایفای‬ ‫نقش کنند‪ .‬اما جمعی که این روزها با مدیریت اقای خاتمی در‬ ‫حال تصمیم گیری درباره چگونگی حضور در عرصه انتخابات‬ ‫یدانند‪.‬نظر‬ ‫هستند‪،‬برخینتایجرادرچارچوبتصمیماتنظامم ‬ ‫شخصی من این است که نازل ترین شکل حضور اصالح طلبان‬ ‫«شرکت»درانتخاباتوکامل ترینشکلان«مشارکتفعال»در‬ ‫انتخاباتاست‪.‬به عنوانمثالم ی گوینداگرشرایطب رایمشارکت‬ ‫فعال فراهم باش��د و از میان چهره های مشهور اصالح طلبان‬ ‫فردی بتواند به عنوان یک کاندیدای تمام قد در صحنه حضور‬ ‫یابد و از فیلتر تایید صالحیت ش��ورای نگهبان هم عبور کند‪،‬‬ ‫ما حضور حداکثری در انتخابات خواهیم داش��ت‪ .‬یعنی سقف‬ ‫مطالباتاصالح طلبانایناست‪.‬امااگراینگونهنباشد‪،‬بهنظرمدر‬ ‫بحث های درون گروهی با یکدیگر مذاکره م ی کنند تا در یک حد‬ ‫متوسط‪-‬اگرنگوییمکفمطالبات‪-‬بهاشخاصیکههموجهه‬ ‫اصالح طلبی دارند‪ ،‬هم در میان گروه های این جریان م ی توان انها‬ ‫را اصالح طلب نامید و هم توانایی عبور از فیلتر شورای نگهبان‬ ‫را دارند‪ ،‬روی م ی اورند‪ .‬اگر هیچ یک از این شرایط فراهم نشود‪،‬‬ ‫تنها در انتخابات شرکت خواهند کرد‪ ،‬اما به طور رسمی از هیچ‬ ‫کاندیداییحمایتنخ واهندکرد‪.‬‬ ‫طبیعتا یک کاندیدای انتخابات ریاس�ت جمهوری‬ ‫در سطح نخبگان و نیروهای اجتماعی برنام ه ریزی‬ ‫م ی کند‪ .‬ش�ما ب ه طور واضح کدام بخش از جامعه‬ ‫را ب ه عنوان مخاطب خ�ود و جریان ه�دف انتخاب‬ ‫کرده اید؟ اساسا گفتمان انتخاباتی شما چه خواهد‬ ‫بود؟‬ ‫مرادتان از «اعتدال» چیس�ت؟ طبعا از نظر شما دو‬ ‫جریان رادیکال وجود دارد که در برابر انها از اعتدال‬ ‫م ی گویید‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫اقای بهرام ی ‪ -‬که سخنگوی ستاد انتخاباتی شما‬ ‫هستند ‪ -‬درباره دیدار شما با اقای خاتمی گفته اند‬ ‫که ایشان قول مساعدت هم به شما داده اند‪.‬‬ ‫بود‪.‬‬ ‫‪ l‬بله؛ به نظر م ی رسدکه در این شرایط اعالم م ی کنند‬ ‫که کاندیدایی ب رای مشارکت در انتخابات نداریم؛ اما از انجایی‬ ‫که به فعالیت در چارچوب جمهوری اسالم ی ای ران اعتقاد داریم‪،‬‬ ‫در انتخابات شرکت م ی کنیم‪ .‬در حالت سوم و حالت مشارکت‬ ‫حداقلی‪،‬اینانتظارکهبندهوامثالبندهبتوانیمکاندیدایحداکثری‬ ‫و مورد اجماع جبهه اصالح طلبان باشیم‪ ،‬انتظار بحق و بجایی‬ ‫نیست؛ چرا که در شورای مرکزی هیچ یک از گروه های وابسته‬ ‫به جبهه اصالحات عضویت نداریم‪ .‬نه من چنین انتظاری دارم و‬ ‫نه انها چنین اقدامی خواهند کرد‪ .‬ام��ا اگر در حالت دوم حضور‬ ‫اصالح طلبان در انتخابات‪ ،‬کس��انی باشند که با اصالح طلبان‬ ‫همراهی کرد ه و حس��ن نیت خود را در اس��تفاده از جریان های‬ ‫سیاسی مختلف اثبات کرده باشند مورد اقبال اصالح طلبان قرار‬ ‫م ی گی رند‪ .‬ب رای مثال بنده با افتخار عرض م ی کنم که در دوره‬ ‫وزارت بازرگانی شورای معاونین تشکیل داده بودم و از منته ی الیه‬ ‫راس��ت تا منته ی الیه چپ دیدگاه های سیاس��ی در ان حضور‬ ‫داشتند و ایفای نقش م ی کردند‪ .‬حتی شورای وزی ران را تشکیل‬ ‫داده بودم که در ان از اقای عس��گراوالدی ک��ه پیر دیر موتلفه‬ ‫اسالمی و گروه های سیاسی سنتی کشور است تا اقای حسن‬ ‫عابدی جعفری که از چهره های نزدیک به اقای موسوی بودند‬ ‫در ان حضور داشتند‪ .‬این افراد ب رای پیشرفت تمام و کمال کشور‬ ‫واقعاوقتم ی گذاشتندوانرژیصرفم ی کردند‪.‬ضمناینکهمن‬ ‫یدانمکهحتیمورداقبالگروه هایاصولگرای‬ ‫چندانبعیدهمنم ‬ ‫معتدلقراربگی ریم‪.‬شایدمنارتباطمستقیمی باجامعهروحانیت‬ ‫مبارز و جامعه مدرسین نداشته ام؛ اما از انجایی که هم واره به این‬ ‫تشکل ها احترام گذاشته ام‪ ،‬حداقل مورد بغض و کینه این دو گروه‬ ‫هم نیستم‪ .‬از همین رو فکر م ی کنم برخی گروه های معتدل و‬ ‫میانه رودرمیاناصولگرایانممکناستازبندهحمایتکنند‪.‬من‬ ‫این مسائل را ب رای اقای به رامی تشریح کردم که ایشان هم در‬ ‫مصاحبه خود به انها اشاره کردند‪.‬‬ ‫یدانند‪.‬‬ ‫دستی بر اتش سیاست دارند‪ ،‬سوابق گذشته بنده را هم م ‬ ‫البته این گروه در اقلیت هستند‪ .‬من قبل از دوره وزارت با حکم‬ ‫مقام معظم رهبری در دفتر ایشان فعال بودم و پس از دوره وزارت‬ ‫نیز با حکم ایشان در شورای راهبردی سیاست خارجی حضور‬ ‫دارم‪ .‬عده ای هم اطالعات بیش��تری دارند؛ هر چه این اطالعات‬ ‫کامل ترم ی شود‪،‬افرادهمبهحزبنانوشته«اعتدالخ واهانایران‬ ‫اسالمی»نزدیک ترم ی شوند‪.‬البتههنوزاینحزبتشکیلنشده‬ ‫اما امیدواریم روزی این حزب از پرطرفدارترین احزاب جمهوری‬ ‫اسالمی شود‪.‬‬ ‫‪81‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪82‬‬ ‫کنیم‪ ،‬همواره این نگرانی وجود داش��ت ک��ه وزارت امورخارجه‬ ‫به عنوان دستگاه سیاس��ت خارجی جمهوری اس�لامی ای ران‬ ‫و یک نهاد انقالب��ی ‪ -‬که پس از پی��روزی انقالب هیچ یک از‬ ‫عوامل رژیم گذش��ته در ان حضور نداش��تند ‪ -‬نوعی سیاست‬ ‫منفع النهرادرپیشبگیرد‪.‬ماهم وارهدرسمینارهاوهمایش های‬ ‫بی ن المللی این مطالبه را از سوی مقام معظم رهبری م ی شنیدیم‬ ‫که سیاست خارجی منفعل‪ ،‬کشور را به قهق را م ی برد‪ .‬تازگی هم‬ ‫ندارد؛ نه در دولت اقای احمدی نژاد بیان ش��ده‪ ،‬نه در دولت اقای‬ ‫خاتمی و نه در دولت اقای هاشمی‪ .‬ایشان مدت هاست که این‬ ‫مطالبه را بیان م ی کنند؛ فکر م ی کنم نخستی ن بار در دوره ای که‬ ‫ایشانرئی س جمهوربودنداینمطالبهمطرحشد‪.‬ایشاندرتبیین‬ ‫«سیاست خارجی منفع النه» بیاناتی را اب راز داشته اند و در مقابل از‬ ‫«سیاست خارجی تهاجمی» سخن گفته اند‪ .‬مقام معظم رهبری‬ ‫در تبیین سیاست خارجی بر مولفه های مختلفی تاکید کرده اند‬ ‫که مهم ترین انها استحفاظ از حقوق و منافع ملی ای ران در اوضاع‬ ‫برون مرزی است؛ یعنی دفاع از حقوق ای ران و ای رانیان و در یک بازه‬ ‫وسی ع تر و دفاع از اسالم و مسلمانان در گستره جهانی‪ .‬این یک‬ ‫سیاست خارجی تهاجمی است‪ .‬اما این فهم که سیاست خارجی‬ ‫ی است در ب رابر فهمی قرار‬ ‫تهاجمی‪ ،‬سیاست خارجی تخاصم ‬ ‫دارد که معتقد است سیاس��ت خارجی متکی بر نظام عاقالنه‪،‬‬ ‫مساوی است با سیاست خارجی منفعالنه‪ .‬اینها همان دو سر‬ ‫افراط و تفریطی هستند که من با انها مخالفم‪ .‬بنده معتقدم که‬ ‫سیاستخارجیمقبولوموردنظرنظاماسالمی‪،‬سیاست خارجی‬ ‫تهاجمی است؛نهتخاصمی یامنفع ل‪.‬سیاست خارجیتخاصم ی ‬ ‫را انقالبی تع ریف م ی کنند و سیاست خارجی منفعل را دارای زبان‬ ‫مشترک با نظام بی ن الملل و بر پایه اصول تعیین شده در روابط‬ ‫بی ن الملل فرض م ی کنند؛ در حالی که هر دو دیدگاه غلط است‪.‬‬ ‫نگاه اول اشتباه است؛ چراکه هیچ دیپلمات امریکایی در سیاست‬ ‫خارجی منفعل عمل نم ی کند‪ .‬برعکس انچه برخی رفقای ما‬ ‫تصور م ی کنند‪ ،‬دیپلمات های امریکایی همواره در حال تهاجم‬ ‫هستند و سخن گفتن با زبان نرم در عرصه دیپلماسی را تن دادن‬ ‫به خواسته طرف مقابل م ی دانند‪ .‬سیاست خارجی تخاصمی‪،‬‬ ‫سیاستی است که دش��منی را علیه ما ب رانگیخته م ی کند‪ ،‬در‬ ‫حالی که هیچ پوشش دفاعی ب رای ملت ای ران تدارک ندیده است‪.‬‬ ‫سیاستخارجیتخاصمی‪،‬سیاستتهاجمی غیرعقالنیاست‪.‬‬ ‫ب رای پذیرفتن یک حق اساسی‪ ،‬خط قرمز ما پذیرش قطعنامه‬ ‫علیهملتای راننیست‪.‬مابایدبراصولپایمردیکنیم‪،‬ازاصولو‬ ‫ارزش های اسالم و ای ران دفاع نماییم و به قیمت صدور قطعنامه از‬ ‫اصول و ارزش هایمان دست نکشیم‪ .‬اما اگر شعار دادیم که «انقدر‬ ‫قطعنامهدانتانپارهشود»بایدبپذی ریمکهیکی‬ ‫ ‬ ‫قطعنامهبدهیدتا‬ ‫از اثار صدور قطعنامه‪ ،‬تحریم همه جانبه علیه ملت مسلمان‬ ‫ای ران است‪ .‬اگر ما همزمان در خصوص ارز فکر نکرده ایم و مقام‬ ‫عالی بانک مرکزی یک شبه از باالرفتن ناگهانی قیمت دالر خبر‬ ‫م ی دهد‪ ،‬نتیجه سیاست خارجی اس��ت که به زیان مردم ای ران‬ ‫منجرم ی شود‪.‬درحالیکهسیاستخارجیتهاجمی‪ ،‬ایستادگی‬ ‫و پایمردی م ی کند و اگر قطعنامه ای علیه ان صادر شود از پیش‬ ‫تمهی داتی را ب رای مقابله و جب ران خسارت های ان سیاست ها‬ ‫ی و منفع النه م ی تواند‬ ‫درنظر م ی گیرد‪ .‬سیاست خارجی تخاصم ‬ ‫ضربات بسیاری به جمهوری اسالمی ای ران وارد کند و متاسفانه‬ ‫ی که افراط و تف ریط حاکم بوده همین کار را انجام داده اند‪.‬‬ ‫در ایام ‬ ‫در حوزه های دیگر هم همین طور است‪ .‬مثال من در دوره های‬ ‫سازندگی و اصالحات به عنوان یک دولتمرد از حاکم شدن فقر‬ ‫در برخی طبقات اجتماعی رنج م ی کشیدم و فکر م ی کردم یکی‬ ‫از کارهایی که ما باید همزمان با توسعه در کشور انجام دهیم‪،‬‬ ‫برقراری یک چتر حمایتی است که مستضعفین از تورهای ان‬ ‫عبورنکنندولطمهاساسینبینند‪.‬امامتاسفانهچترحمایتیایجاد‬ ‫نترتیبماچهره‬ ‫نشدوسیاستتعدیلاقتصادیبهاجرادر امد؛بدی ‬ ‫خشن فقر را در برخی نقاط کشور مشاهده کردیم و این واقعیتی‬ ‫غیرقابل انکار است‪ .‬اینها انفعال و افراط است و من با این نگاه‬ ‫مخالفم‪ .‬صندوق ذخیره ارزی‪ 15‬میلیارد دالر موجودی داشت اما‬ ‫مطالبات معلمان و پرستاران پرداخت نشد‪ .‬من با این کار مخالفم‬ ‫و همه انهایی که در انجام این کار سهیم بودند مقصرند‪ .‬برای‬ ‫رفع این نقطه ضعف ب رنامه ریزی هایی صورت گرفت اما جامعه‬ ‫حاصل ان را در کارهایی همچون پرداخت وام ب رای فعالی ت های‬ ‫مولد زودبازده مشاهده کرد که متاس��فانه بیش از ‪ 50‬درصد این‬ ‫منابع به محل اولیه خود بازنگشته است‪ .‬صندوق مه ر رضا‪ ،‬وام‬ ‫ازدواج دانش��جویی‪ ،‬وام ازدواج کارمندی‪ ،‬سبد کاالهای اساسی‬ ‫مورد نیاز زوج های جوان‪ ،‬افزایش حداقل دستمزد‪ ،‬پرداخت یارانه‬ ‫نقدی و بسیاری موارد دیگر از این دست اثار استفاده نادرست از این‬ ‫منابع بود‪ .‬این منابع یا صرف پرداخت های نقدی بالعوض شد یا‬ ‫بهقدریدی ر بازدهاستکهدرتقویمملیای رانخودرانشاننخ واهد‬ ‫داد‪ .‬مگر منابع ارزی ما محدود بود؟ متاسفانه امروزه م ی بینیم که‬ ‫ی بر در امد ارزی صد میلیارد دالری با کسری مواجه‬ ‫بودجه مبتن ‬ ‫م ی شود‪ .‬اینها باید نوبل بگی رند! مگر م ی شود اقتصاد ای ران را به‬ ‫سادگی زمین زد؟ برخی تالش کردند و متاسفانه تا حدود زیادی‬ ‫هم موفق شدند‪ .‬این افراط در ب رابر تفریط است‪ .‬باید چهره های‬ ‫خشن فقر شناسایی م ی شد و ب رای رفع ان اهتمام م ی ورزیدند‬ ‫اما از راه های عاقالنه و هوش��مندانه‪ .‬حدود ‪ 77‬درصد نقدینگی‬ ‫امروز سهم دولت احمدی نژاد است و حدود ‪ 23‬درصد سهم تمام‬ ‫دولت های تاریخ! اینها اشتباهات بزرگ تاریخی است؛ باید بیایند‬ ‫ی که ‪24‬میلیون رای به‬ ‫و از مردم عذرخ واهی کنند‪ .‬همین مردم ‬ ‫اقای احمدی نژاد دادند‪ ،‬انتظار دارند که شاهد چنین رفتارهایی‬ ‫نباشند‪ .‬البته اثرات بسیاری از این سیاست ها در اینده مشخص‬ ‫خ واهد شد‪.‬‬ ‫مدل اقتصادی گفتمان «اعتدال» مورد نظر شما چه‬ ‫خواهدبود؟م ی خواهیدباهدفمندیچه کار کنید؟‬ ‫‪ l‬مابههیچ وجهنم ی توانیمهدفمندییارانه هارامتوقف‬ ‫کنیم‪ .‬طرح هدفمندی یارانه ها یک موجود زنده در اقتصاد ای ران‬ ‫است که باید به درستی تغذیه شود‪ ،‬حمایت شود و به هیچ وجه‬ ‫متوقفنشود‪.‬البتهنکتهقابلتاملایناستکهتکانه هایتورمی‬ ‫ فقط در شهرها خودش را نشان داده و هنوز موج این تکانه ها به‬ ‫روستاها نرسیده است‪ .‬اگر پیش از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها‬ ‫از مردم م ی پرسیدید که ایا مایلید هر ماه این مبلغ را دریافت کنید‬ ‫اما تورم تا این حد افزایش پی دا کند‪ ،‬مطمئنا با پاسخ منفی مواجه‬ ‫م ی شدید‪ .‬اما اگر من بیایم و مدیریت کشور را در دست بگیرم‪،‬‬ ‫مبلغ ‪ 45‬هزار تومان در ماه را تغییر نم ی دهم‪ .‬در ضمن دس��ت‬ ‫به دعا م ی شوم که منابع موجود‪ ،‬کفاف پرداخت این هزینه ها را‬ ‫بدهد اما در عین حال سبدی را ب رای خانوارها در نظر م ی گیریم‪.‬‬ ‫البته من این مسائل را در ب رنامه های انتخابات ی ام شرح خواهم‬ ‫داد و جامعه پی خواهد برد که این ب رنامه ها تا چه حدی مبتنی‬ ‫بر قانون اساسی است و چه ف وایدی ب رای جامعه و اقتصاد کشور‬ ‫دارد‪ .‬متاس��فانه حجم قابل مالحظه ای از انچه قانونگذار ب رای‬ ‫اجرای قانون هدفمندی یارانه ها تعیین کرده‪ ،‬نادیده گرفته شده و‬ ‫به اجرا در نیامده است‪ .‬ما م ی بینیم که دولت در این رابطه به قانون‬ ‫تصویب ش��ده عمل نم ی کند؛ از اعضای هیات مدیره سازمان‬ ‫هدفمندی یارانه ها تا منابع و ردیف ها‪ .‬یک نفر از من پرسید اگر‬ ‫فشارهای تحریمی به حدی برسد که ارزش پول ملی بیشتر از‬ ‫این هم کاهش پی دا کند‪ ،‬باز هم به دنبال اجرای قانون هدفمندی‬ ‫هستی؟ گفتم‪ :‬بله! پرسید‪ :‬چه راه حلی داری؟ گفتم‪ :‬باید راه حل‬ ‫را در ب رنامه اقتصادی ارائه کنیم‪ .‬به ه ر حال جراحی اقتصادی در‬ ‫تاریخ ای ران انجام شده و هزینه هم دارد؛ اما اگر الزم باشد باز هم‬ ‫انجامم ی دهیم‪،‬اماعاقالنه‪،‬منطقیوبابررسیدقیقکارشناسان‬ ‫اقتصاد‪ .‬چیزی به من الهام نم ی شود‪ .‬من هیچ کاری را از طریق‬ ‫الهام‪ ،‬تماس با غیب یا علوم غ ریبه انجام نم ی دهم‪.‬‬ ‫براوردیازنظرسنج ی هاووضعیتخوددرانتخابات‬ ‫دارید؟‬ ‫‪ l‬ما که هنوز نیامده ایم‪( .‬خنده) برخی از دوس��تان ما‬ ‫صاحب ثروت و مکنت هستند که ما از ان ب ی بهره ایم‪ .‬از برخی‬ ‫رانت ها هم برخوردار نیستیم‪ .‬مسئولیتی هم نداریم که به مردم‬ ‫ش��ریف ایران ‪ -‬و حتی ته ران ‪ -‬گزارش بدهیم تا ش��بکه های‬ ‫مختلف سیما روزی سه بار ما را در تلویزیون نشان بدهد‪ .‬جشن‬ ‫تولد هم ب رای مان نم ی گی رند‪ ،‬اگر هم بگی رند پخش نم ی کنند!‬ ‫(خنده) فعال نظرسنجی به دور از انصاف است‪.‬‬ ‫برخی کاندیداه�ای انتخابات از معرف�ی کابینـه‬ ‫سخــن م ی گویند‪ .‬ایا شما به این مساله هم فکر‬ ‫کرده اید؟‬ ‫‪ l‬من هم قبول دارم که باید دو اقدام را با اس��تحکام از‬ ‫کاندیداهامطالبهکرد‪.‬یکیمعرفیبزرگانقوم شان؛یعنیبگویند‬ ‫افراد صاحب نفوذ در دولتشان چه کسانی خواهند بود‪ .‬حتی اگر‬ ‫تمام کابینه را هم معرفی نم ی کنند‪ ،‬حداقل افراد شاخص دولت‬ ‫احتمالی و حلقه اول خود را مشخص کنند‪ .‬اگر خداوند توفیق‬ ‫پیروزی به ما بدهد‪ ،‬از نظر من بسیاری از افرادی که قرار است در‬ ‫دولت سمتی داشته باشند‪ ،‬مشخص هستند اما باید این افراد در‬ ‫زمان مناسب معرفی شوند‪ .‬اقدام دوم ارائه ب رنامه است‪.‬‬ ‫اف رادی که معرفی م ی کنید منتسب به کدام جریان‬ ‫سیاسی خواهند بود؛ اصالح طلب یا اصولگ را؟‬ ‫‪ l‬قطعا نگاه من در انتخاب اشخاص‪ ،‬یک نگاه حزبی‬ ‫نیست؛ اما طبیعی اس��ت افرادی که در سی س��ال گذشته در‬ ‫دولت های گوناگون با ما همکاری کرده اند‪ ،‬م ی توانند در دولت ما‬ ‫به فعالیت بپردازند‪ .‬حتی افرادی که در این دولت سمت هایی را‬ ‫ب ر عهده دارند‪ ،‬امکان همکاری با ما را دارند؛ چراکه دارای تجربیات‬ ‫گرانقیمتیهستند‪.‬اولویتماانتخابهمکارانیازدرونمجموعه‬ ‫دولت است؛ البته با نگاه شایسته س��االرانه‪ .‬متاسفم که برخی‬ ‫از این عبارات معانی خود را از دس��ت داده اند و معتقدم هر کس‬ ‫چنین کلماتی را در ادبیات خود به کار ببرد مردم باید به پیشینه او‬ ‫رجوع کنند و ببینند که ایا در مدی ریت های گذشته‪ ،‬شایستگان و‬ ‫نخبگان را در کنار خود جمع کرده بود یا نه‪ .‬من مدعی هستم که‬ ‫همزمان با دوره وزارت‪ ،‬سه وزیر دیگر در وزارتخانه داشتم؛ ادعایی‬ ‫کهقابلاثباتاست‪.‬اگرمنبگویمج وانگراییکرده ام‪،‬نمودعینی‬ ‫دارد؛ چراکه من افرادی را بر مسند معاونت و مدیرکلی وزارتخانه‬ ‫نشاندم و انها امروز بر کرسی وزارت تکیه زده اند‪ .‬اقای حسینی که‬ ‫امروز وزیر اقتصاد است در دوره بنده مدیرکل ب رنامه ریزی وزارت‬ ‫بازرگانی بود‪ ،‬یا اقای معمارنژاد که رئیس کل گمرک ایران است و‬ ‫اقای فرزین که مسئول اجرای هدفمندی یارانه هاست از مدی ران‬ ‫کل وزارت بازرگانی دولت اصالح��ات بودند‪ .‬بناب راین م ی توان با‬ ‫بررسی افراد به این نتیجه رس��ید که چنین کاری کرده اند یا نه‪.‬‬ ‫اینخیلیمهماست‪.‬‬ ‫شما چه تحلیلی از ارایش نهایی انتخابات دارید؟‬ ‫اگر افراد را کنار بگذاریم و به جریان های سیاس�ی‬ ‫بپردازیم‪،‬ارایشجریاناتمختلفاعمازاصالح طلب‪،‬‬ ‫اصولگ را و حامیان دولت در انتخابات چگونه خواهد‬ ‫بود؟‬ ‫‪ l‬پیش از این سخنگوی محترم بنده اعالم کردند که‬ ‫جریان دولت جایی در انتخابات نخواهد داشت‪ .‬فرمایشات مقام‬ ‫معظم رهبری درباره اتفاقات مجلس و حادثه قم‪ ،‬انذاری نسبت‬ ‫به برخی فعالی ت های ناصحیح سیاسی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اجتماعی‪،‬‬ ‫اخالقی‪ ،‬دینی و شرعی بود که به نظرم اقدام بسیار الزمی بود‪.‬‬ ‫ایشان مانند همیشه به انچه برای کشور مفید است اشاره کردند‪،‬‬ ‫اما فکر م ی کنم که این بیانات در مقام نصیحت بیان شده است‪.‬‬ ‫امیدوارم این بیانات شنیده شود و به گونه ای نباشد که ما شاهد‬ ‫عدم مشارکت دولت در انتخابات باشیم‪ .‬اما در دوره های گذشته‬ ‫چنین ادبیاتی نداشتیم که مثال دولتی به صراحت بگویدکه من‬ ‫م ی خ واهم دولت بعدی را از ان خود کنم‪ .‬حداقل صورت ظاهری‬ ‫برای این کار درست م ی کردند تا مثال حزب کارگزاران سازندگی‬ ‫بیاید و در نتیجه انتخابات تاثیر بگذارد‪ .‬پیشنهاد من این است‬ ‫که ابادگران را احیا کنند و کاندیدای مورد نظر خود را از ط ریق این‬ ‫تشکل به مردم معرفی نمایند‪ .‬چندان شایسته نیست که دولت‬ ‫به طور مستقیم وارد عرصه انتخابات شود وکاندیدای خود را به‬ ‫مردم معرفی کند‪ .‬دولت دستگاه اجرایی است؛ حزب نیست که‬ ‫بخواهد کاندیدای انتخاباتی معرفی کند‪ .‬من توصیه م ی کنم‬ ‫که اصطالح جناح طرفدار دولت را از ادبیات سیاسی کشور حذف‬ ‫کنیم؛ چراکه دولت پس از هشت سال به پایان دوره مسئولیت‬ ‫خود م ی رسد‪ ،‬نه باند و فرقه است و نه حزب‪ .‬البته هم احزاب دولت‬ ‫ساخته داشتیم و هم دولت های ب رامده از احزاب؛ اینها درکشور ما‬ ‫مسبوق به سابقه هستند‪ .‬دولت حزب ساخته م ی تواند به حزبی‬ ‫کهازط ریقانبهقدرترسیدهرجوعکندوازاینط ریقواردعرصه‬ ‫انتخاباتشود‪.‬به عبارتبهترم ی توانیمبگوییمابادگرانبه عنوان‬ ‫حزبی که همراهی کرد و دولت فعلی را بر سر کار اورد‪ ،‬م ی تواند‬ ‫کاندیدا داشته باشد و ب هدلیل خدماتی که در این هشت سال ارائه‬ ‫داده‪،‬یکیازقطب هایانتخاباتخ واهدبود‪.‬تلخوشی رینخدمات‬ ‫دولتدرکاممردممشخصاست‪.‬ممکناستاصالح طلبانهم‬ ‫به عنوان یک قطب جدی در انتخابات حضور یابند‪.‬‬ ‫جم ع بن�دی کلی ش�ما در خص�وص ای�ن جریان‬ ‫چیست؟‬ ‫‪ l‬انها تصمیم خود را به برخورد نظام با جریان متبوع‬ ‫خودموکولکرده اند‪.‬منتظرم ی مانندتاببینندنظامچهم ی گویدو‬ ‫چه م ی کند‪ .‬اما به طور کلی استراتژی کلی اصالح طلبان از همان‬ ‫سه حالتی که عرض کردم‪ ،‬خارج نیست؛ یعنی یا مشارکت فعال‬ ‫خ واهند داشت‪ ،‬یا مشارکت نسبی یا در انتخابات شرکت خ واهند‬ ‫کرد‪ .‬اگر تصمیم بگی رند که مشارکت نسبی داشته باشند یا فقط‬ ‫در انتخابات شرکت کنند‪ ،‬چهره های متنوع تری پیش روی انها‬ ‫خواهد بود؛ اما اگر بخواهند به طور فعال در انتخابات مشارکت‬ ‫کنند ممکن است نتوانند با نهادهای نظارتی به زبان مشترکی‬ ‫دستیابند‪.‬‬ ‫اصولگ رایانچطور؟‬ ‫یعنی اصولگ رایان فقط دو کاندیدا خواهند داشت؟‬ ‫ی بیش��تر تمایل دارند که‬ ‫‪ l‬به نظر من اقای هاش��م ‬ ‫مشارکت مناسبی در انتخابات شکل بگیرد و عقال به طور فعال‬ ‫در عرصه انتخابات ش��رکت کنند‪ .‬من ب راس��اس جو تبلیغاتی‬ ‫ییااقایخاتمی م ی تواننددرانتخابات‬ ‫نم ی گویمکهاقایهاشم ‬ ‫شرکتکنندیامصلحتبرایناستکهدرانتخاباتحضوریابند‪.‬‬ ‫اگر خودشان به این تصمیم برسند در انتخابات شرکت م ی کنند‬ ‫و مردم اگر خ واستند به انها رای م ی دهند و اگر هم نخ واستند رای‬ ‫نم ی دهند‪ .‬ممکن است شورای نگهبان صالحیت برخی افراد را‬ ‫تایید کند و برخی را تایید نکند؛ شاید صالحیت الزم را هم داشته‬ ‫باشنداماشوراینگهباناین گونهتشخیصدهدکهاینهاشرایط‬ ‫حضور در انتخابات را ندارن��د‪ .‬این به معنای عدم صالحیت این‬ ‫افراد نیست‪ .‬شاید همین اتفاق ب رای من هم بیفتد؛ اما دلیل بر‬ ‫این نیست که من صالحیت ندارم‪ ،‬بلکه صالحیت من از طرف‬ ‫شورای محترم نگهبان احراز نشده است‪.‬‬ ‫ی چه تصمیمی‬ ‫فکر م ی کنید در نهایت اقای هاشم ‬ ‫م ی گیرد؟‬ ‫ایاازگزینهخاصیحمایتم ی کنند؟‬ ‫‪ l‬بله؛ ایشان به دنبال روی کار امدن عقال هستند‪.‬‬ ‫یعنی اقای روحانی؟‬ ‫ی را در انتخاب افرادی که در جبهه‬ ‫‪ l‬من اقای هاشم ‬ ‫اصالحات یا جبهه اصولگرایی هستند محصور نم ی کنم‪ .‬دلیل‬ ‫روش��ن و واضحی هم دارم؛ هم اقای والیتی منتسب به اقای‬ ‫ی است و هم اقای روحانی و هم اینکه هیچ کدام نیستند‪.‬‬ ‫هاشم ‬ ‫شماب ه عنوانیکنامزدانتخاباتیطبیعتاب رنام ه ریزی‬ ‫زمانیخاصیهمدارید‪.‬بخشعمده ایازبحث های‬ ‫انتخاباتی در اردیبهش�ت ماه خواهد ب�ود که البته‬ ‫با فضا و ش�رایط اقتصادی گره م ی خورد‪ .‬از س�وی‬ ‫دیگر دولت ه�م ب ه عنوان یک جریان سیاس�ی در‬ ‫انتخابات فع�ال خواهد بود‪ .‬تصور ش�ما ب ه عنوان‬ ‫یک نامزد انتخابات و یک تحلیلگر سیاس�ی از ان‬ ‫دوره چیست؟‬ ‫‪ l‬در قانون فعلی مس��اله نظارت کمی دقی ق تر شده‬ ‫و همین مساله تا حدود زیادی دغدغه کاندیداها را در حوزه اجرا‬ ‫کاهش داده اس��ت‪ .‬خصوصا اگر عرضه استفاده از حق قانونی‬ ‫خود در فرستادن ناظ ران انتخاباتی را داشته باشند‪ ،‬نگران ی شان از‬ ‫عملکرد دولت در عرصه اجرا تا حدود زیادی رفع خ واهد شد‪ .‬اما در‬ ‫این ایام شاهد برخی رفتارهای سیاسی از سوی دولت هستیم که‬ ‫من امیدوارم این رفتارها متوقف شود‪ .‬البته برخی از این رفتارها به‬ ‫کاندیداهایی که در عرصه انتخابات حضور دارند مربوط م ی شود‪.‬‬ ‫امیدوارم اگر دولت قصد دارد فرد خاصی را به عنوان کاندیدا راهی‬ ‫عرصه انتخابات کند‪ ،‬این کار را با رعایت اصول اخالقی انجام‬ ‫دهد‪ .‬ما باید انتقاد کنیم‪ .‬من ک��ه نم ی توانم از حکومت قاجار‬ ‫انتقاد کنم؛ بلکه باید از عملکرد دولت در هش��ت سال گذشته‬ ‫انتقاد کنیم‪ .‬اگر بخواهم بیایم هدفم اصالح است؛ اصالح روند‬ ‫فعلی اداره کش��ور و دولت‪ .‬من م ی خواهم دولت احمدی نژاد را‬ ‫اصالح کنم و پس از ان اگر تاثیر نابجایی از عملکرد دولت های‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫‪ l‬ایشان حق دارند که بیایند‪ ،‬اما برداشت من این است‬ ‫که تالش م ی کنند مشارکت باالیی در انتخابات صورت گیرد‪.‬‬ ‫چقدربهپیروزی تاندرانتخاباتخوشبینهستید؟‬ ‫‪ l‬من فکر م ی کنم مردم چن��د کار را انجام نم ی دهند‪.‬‬ ‫اگردرمورداشخاصبهتصمیمی رسی دندهرگزنظرخودراتغییر‬ ‫نم ی دهند؛ از همین رو تکلیف برخی افرادکه در انتخابات حاضر‬ ‫شده اند‪ ،‬از پیش روشن است‪ .‬یعنی یک بار به رای مردم مراجعه‬ ‫کرده اند اما مردم به انها رای نداده اند‪ .‬مصلحت این افراد در این‬ ‫است که بار دیگر مرتکب چنین اشتباهی نشوند‪ .‬مردم از افراط‬ ‫و تف ریط ها ضربه خورده اند و از این رو کسانی که در هر شرایطی‬ ‫کاندیدای انتخابات م ی شوند در این دوره با اقبال چندانی از سوی‬ ‫مردم مواجه نخ واهند شد‪ .‬اگر با این شرایط پیش برویم و فرصت‬ ‫مناسبی ب رای گفت وگو با مردم در اختیار ما قرار بگیرد‪ ،‬حرف های‬ ‫نو و تازه ای داریم که در عرصه مشکالت واقعی و حقیقی مردم‬ ‫بیان خ واهیم کرد؛ چرا که مدتی روی مشکالت مردم و جامعه کار‬ ‫کارشناسی انجام داده ایم‪ .‬از این رو با مشکالت مردم اشنا هستیم‬ ‫ومطمئنهستیمکهاگراینمسائلرامطرحکنیمزبانمشترکی‬ ‫با مردم پی دا خ واهیم کرد‪ .‬هنگام ی که زبان مشترک پی دا شد‪ ،‬رای‬ ‫مردم ظاهر م ی شود و رای مردم به سمتی تمایل پی دا م ی کند که‬ ‫زبان مشترک را م ی شناس��د‪ .‬بناب راین معتقد به نو بودن‪ ،‬ب رنامه‬ ‫داشتن متناسب با نیازهای مردم و در نهایت متکی بودن به نگاه‬ ‫خردگرایانه کارشناسی با نیروهای خبیر و مومن و معتقد به نظام‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران هستم‪.‬‬ ‫رقی�ب اصل�ی خودت�ان را در انتخابات چه کس�ی‬ ‫م ی دانید؟‬ ‫‪ l‬اگر دولت کاندیدایی را معرفی کن��د‪ ،‬او را مهم ترین‬ ‫رقیب خود م ‬ ‫یدانم‪g.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬بله؛امیدوارمهمی ن طورباشدوتصمیمعاقالنههمین‬ ‫است‪.‬البتهم ی توانتصمیمغیرعاقالنههمگرفت؛همان طورکه‬ ‫قبالچنینتصمیماتیگرفته ایم‪.‬قطبدیگراصولگرایان‪،‬جبهه‬ ‫پایداریاستکهبهدوشاخهقموته رانتقسیمشدهاست؛ممکن‬ ‫است در نهایت بر سر یک کاندیدا به اجماع برسند اما به احتمال‬ ‫بسیار زیاد ابشان با اصولگرایان سنتی داخل یک جوی نم ی رود‪،‬‬ ‫چراکهادبیاتانهابایکدیگرتطابقچندانیندارد‪.‬قطب هایقابل‬ ‫پی ش بینی انتخابات همین جریاناتی هستند که عرض کردم‪.‬‬ ‫با وجود نواقص قانون انتخابات و زمان بسیار کوتاهی که ب رای‬ ‫کاندیداها وجود دارد‪ ،‬معتقدم که اگر گفت وگوی کاندیداها با مردم‬ ‫از طریق صداوسیما و انتقال مفاهیم مورد نظر به جامعه به طور‬ ‫صحیح انجام شود‪ ،‬م ی تواند صف بندی هایسیاسی موجود را به‬ ‫چالش بکشد‪ .‬امیدوارم استفاده از رسانه ملی در انتخابات به طرز‬ ‫عادالنه ای صورت گیرد؛ یعنی کسانی که در معرض حضور در‬ ‫انتخاباتهستندیاهمهبه طوریکسانازاینرسانهاستفادهکنند‬ ‫یا امکان استفاده از رسانه ملی ب رای هیچ یک فراهم نباشد‪ .‬این‬ ‫مصلحت کشور است؛ چراکه رهبر معظم انقالب در فرمایشات‬ ‫خود تاکید کردند که مناسب است کاندیداهای انتخابات بنده زر و‬ ‫زور و تزویر نشوند‪ .‬اگر وامدار یک گروه سیاسی خاص شدید‪ ،‬ب رای‬ ‫همان گروه کار م ی کنید نه ب رای مردم‪ .‬به تش��کل های مالی و‬ ‫سیاسیبدهکارهستیدوممکناستنتوانیدبهنحوشایسته ای‬ ‫به مردم خدمت کنید‪ .‬حتی اگر یکی از قطب های قدرت سیاسی‬ ‫شمارابه عنوانکاندیدامعرفیکرد‪،‬مجبورم ی شویدبهاینجریان‬ ‫وابسته باشید‪ .‬البته اینها برداشت شخصی من از سخنان مقام‬ ‫معظمرهبریاستومضامینبیاناتایشانرانقلم ی کنم‪.‬شرط‬ ‫الزموکافیب رایتحققاینفرمایشمقاممعظمرهبریایناست‬ ‫که توزیع بخشی از امکانات که متکی به این حوزه ها نیست به‬ ‫نحو مطلوب‪ ،‬با رعایت انصاف‪ ،‬به شکل رقابتی و با رعایت اعتدال‬ ‫در دسترس همه کس��انی که در معرض انتخاب مردم هستند‬ ‫قرار گیرد‪ .‬نباید این امکانات مورد سوءاستفاده قرار گیرد؛ چرا که‬ ‫در این صورت دلیل کمتری ب رای خودباختگی در مقابل ثروت و‬ ‫قدرت وجود دارد یا حداقل حجت برکاندیداها تمام اس��ت و اگر‬ ‫ی چطور فکر م ی کنید؟‬ ‫در مورد اقای هاشم ‬ ‫سیاست‬ ‫‪ l‬در این جریان شاهد تقسیم بندی هایدرونیهستیم؛‬ ‫اصولگرایان سنتی که بارها در عرصه های رقابت های انتخاباتی‬ ‫شرکت کرده اند و ائتالف‪ 2+1‬هم اعالم موجودیت کرده اما موضع‬ ‫مشخصیاتخاذنکردهومشخصنیستوابستهبهکدامطیفاز‬ ‫اصولگرایاناست‪.‬امادرمجموعفکرم ی کنمکهاصولگرایانحول‬ ‫محور یک یا دو کاندیدا وارد عرصه رقابت های انتخاباتی شوند‪.‬‬ ‫تخطی کردند م ی توان با شمشیر قانون انها را به مسیر درست‬ ‫بازگرداند‪ .‬نباید ب رای پیروزی در انتخابات‪ ،‬بنده زر و زور و تزویر شد‪.‬‬ ‫متاسفانه این کلمه تزویر همین اواخر به این عبارت اضافه شده‬ ‫است‪ .‬ما در دوره اخیر از کرامات سوءاستفاده کردیم اما واقعا کار‬ ‫درستی نبود‪ .‬باید مراقب باشیم؛ ما نیامده ایم که اعتقادات مردم‬ ‫را خ راب کنیم‪ .‬برخی ب ی مباالت ی هایی که صورت گرفت‪ ،‬همه‬ ‫چیز را خ راب کرده است‪ .‬امیدوارم بتوانیم بار دیگر اینها را سرجای‬ ‫خودشان برگردانیم‪ .‬باید بگوییم مردم! بزرگواران! اینها گوهرهایی‬ ‫هستند که باید در صندوقچه دل های شما بماند؛ به اینها ب ی باور‬ ‫نشوید‪ .‬اینها واقعیت دارد‪ ،‬حقیقت دارد؛ اما به شکل حقیقی خود‬ ‫در دل های شما‪ .‬ابزار تبلیغاتی من کاندیدا نیست‪ ،‬ابزار اداره کردن‬ ‫دولتهمنیست‪.‬‬ ‫گذشته برجا مانده باشد‪ ،‬ان را اصالح م ی کنم‪ .‬بناب راین روی انتقاد‬ ‫من به دولت است‪ .‬دولت باید دولت تسامح باشد و در پذیرش‬ ‫هرگونه انتقادی داشته باشد‪ .‬دولت در ماه های پایانی دوره خود‬ ‫به سر م ی برد و قرار نیست با کسی رقابت کند‪ .‬اقای احمدی نژاد‬ ‫که نم ی تواند به عنوانکاندیدا در انتخابات حضور پیدا کندکه‬ ‫انتقادات کاندیداها توطئه ای علیه ایشان تلقی شود‪ .‬اشخاص‬ ‫دیگر هم که مسئول دولت نبودند؛ بلکه هرکدام درگوشه ای از‬ ‫دولت کار م ی کردند‪ .‬من هر چه قدر هم نسبت به دولت اقای‬ ‫احمدی نژاد انتقاد کنم‪ ،‬ارتباطی به اقای مشایی پی دا نم ی کند‪.‬‬ ‫ایشان فقط یکی از اعضای دولت اس��ت‪ .‬انتقاد از دولت اقای‬ ‫خاتمی هم به من باز نم ی گردد؛ بلکه شخص اقای خاتمی باید‬ ‫نسبت به این انتقادات پاسخگو باش��ند‪ .‬اما اگر کسی در حوزه‬ ‫بازرگانی انتقاد کرد‪ ،‬به من مربوط م ی شود؛ چراکه هشت سال‬ ‫تمام مسئولی ت های اینکار را برعهده گرفتم‪ .‬حاضرم چوبش را‬ ‫بخورم اما تشویق هم بشوم‪ .‬انتقادات نسبت به دولت به خاطر‬ ‫خصیصهانتخاباتاست؛نهاینکهعنادیمیانماودوستانباشد‪.‬‬ ‫من کوچک ترین کینه ای در دلم نسبت به اعضای دولت فعلی‬ ‫احس��اس نم ی کنم؛ دلیلی هم ندارد ما این گونه به قضایا نگاه‬ ‫کنیم‪ .‬ممکن است از نظر من برخی حرف های انها منافع ملی‬ ‫را خدش هدار کند اما انها خودشان فکر م ی کنند حرف هایشان به‬ ‫نفع مردم‪ ،‬کشور‪ ،‬نظام و اسالم است‪ .‬البته باید بپذی رند که اشتباه‬ ‫هم م ی کنند و باب انتقاد را باز بگذارند‪ .‬متاسفانه برخی رفتارهای‬ ‫یزند‪ .‬ما در شش ماهه اخیر‬ ‫سیاسی دولت به نگران ی ها دامن م ‬ ‫یک حرکت دگراندیش��انه تندروانه ای را مشاهده م ی کنیم که‬ ‫بسیار عجیب اس��ت‪ .‬معموال خصایص دولت ها در تبلیغات‬ ‫ورود به انتخابات ظاهر م ی شود اما این دولت با نزدیک شدن به‬ ‫پایان فعالیت خود به فعالی ت های انتخاباتی پرداخته که بسیار‬ ‫عجیب است‪ .‬در این دولت زمانی از حقوق اساسی مردم صحبت‬ ‫م ی شودکه موقع رفتن و خداحافظی است‪ .‬اگر حقوق اساسی‬ ‫مردم مهم است و قرار بود که رئی س جمهور از انها صیانت کند‪،‬‬ ‫بایددرتبلیغاتانتخاباتیاینمس الهمطرحم ی شد‪.‬البتهمنفکر‬ ‫نم ی کنم چنین نگاهی در دولت حاکم باشد‪ .‬رفتارهای سیاسی‬ ‫نامتعارف و دگراندیشانه دولت ممکن است به تنش هایی منجر‬ ‫شود‪ .‬دولت باید تا حد امکان فضای ارامش را طی کند‪ .‬در غیر‬ ‫این صورت‪ ،‬مجری قبل از دیگران اسیب م ی بیند و خطای بسیار‬ ‫بزرگی است که مجری به دنبال ایجاد توفان باشد‪.‬‬ ‫‪83‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫عصر ائتالف ها‬ ‫اصولگرایان در چند جبهه برای ورود به انتخابات برنامه ریزی می کنند‬ ‫مصطفی صادقی‬ ‫اگر ف��رض بر ای��ن باش��د که انتخابات با س��ه قطب‬ ‫اصولگرای��ان‪ ،‬اصالح طلب��ان و حامیان احمدی ن��ژاد برگزار‬ ‫شود‪ ،‬اکنون که در واپسین ماه سال ‪ 91‬هستیم باید بگوییم‬ ‫که اصولگرایان پرخبرترین و پ ر تحرک ترین قطب تا کنون‬ ‫هس��تند‪ .‬ه ر چه حامیان دول��ت با چراغ خام��وش حرکت‬ ‫م ی کنند و اصالح طلبان به دالیل متعدد کم تحرک و ب ی خبر‬ ‫هستند‪ ،‬اما در چند وقت اخیر تقریبا روزی نبوده که خبری‬ ‫انتخاباتی از تحرکات سیاسی اصولگرایان منتشر نشود؛ از‬ ‫اعالم حضورهایی انتخاباتی تا جلسات و گعده های سیاسی‪.‬‬ ‫در س��طح نخس��ت تحلی��ل ش��رایط ای��ن روزهای‬ ‫اصولگرایان‪ ،‬م ی توان انها را اینگونه دسته بندی کرد‪:‬‬ ‫‪ -1‬ائتالف س��ه نفره غالمعلی حدادعادل‪ ،‬عل ی اکبر‬ ‫والیتی و محمد باقر قالیباف‬ ‫‪ -2‬س��نت ی ها در دو بخ��ش جبهه پی��روان و جامعه‬ ‫روحانیت‬ ‫‪ -3‬جبهه پایداری‬ ‫‪ -4‬چهره های مستقل منسوب به اصولگرایان‬ ‫انچه ام��روز بر اصولگرای��ان م ی گذرد ش��باهت ها و‬ ‫تفاوت هایی دارد با انچه بر سپهر سیاست ای ران در سال های‬ ‫‪ 83‬و ‪ 84‬گذشت‪.‬‬ ‫طرفه انکه اکنون نیز مانند ان برهه چهره های متعددی‬ ‫از اصولگرایان سودای بر تن کردن ردای ریاست جمهوری را‬ ‫دارند؛ ائتالف هایی میان انان شکل گرفته و اوضاع در شرایط‬ ‫مختلف نوید پیروزی ی��ک نامزد اصولگ��را در انتخابات را‬ ‫م ی دهد‪ .‬از جانبی دیگر اما این بار رقیب انها در یک قطب‬ ‫خالصه نم ی شود‪،‬اگر اصولگرایان در ان مقطع زمانی فقط‬ ‫اصالح طلبان را پیش روی خود م ی دیدند اکنون یک قطب‬ ‫دیگر نی��ز مقابل ان��ان صف ارایی کرده اس��ت؛ قطبی که‬ ‫حامیان رئی س جمهور کنونی را در بر دارد‪ .‬هر چه هست اما‬ ‫این تفاوت ها و شباهت ها هنوز اصولگرایان را در یک نقطه‬ ‫کانونی جمع نکرده و در شرایط حاضر گفتمان ها و نگاه های‬ ‫متفاوتی میان انها درباره انتخابات ریاس��ت جمهوری وجود‬ ‫دارد‪ .‬چنانکه در سطح دوم تحلیل م ی توان نگاه اصولگرایان‬ ‫را به انتخابات در دو محور عمده خالصه کرد‪:‬‬ ‫ گروهی که به اتح��اد و ائتالف ب رای پیروزی قطعی‬‫گفتمان انقالب اسالمی در انتخابات م ی اندیشد‪.‬‬ ‫ گروهی ک��ه معتقدن��د م ی توانند ب��ا ظرفی ت های‬‫ش��خصی و گروهی و فارغ از حمایت جناح��ی در انتخابات‬ ‫پیروز شوند و گفتمان مد نظرشان را پیش بب رند‪.‬‬ ‫با این نگاه اگرچه م ی توانیم به پاسخ این سوال برسیم‬ ‫که چرا هنوز اصولگرایان به تصمیم واحدی ب رای انتخابات‬ ‫نرسیده اند‪ ،‬اما تحلیل و رسیدن به تصویری روشن از شرایط‬ ‫کنونی و گمانه زنی درب��اره انچه در می��ان اصولگرایان در‬ ‫خرداد ‪ 92‬خواهد گذش��ت نیازمن��د واکاوی‪ ،‬رصد تحرکات‪،‬‬ ‫اظه��ارات و مواضع گروه ها و تش��کل های اصولگرا در چند‬ ‫وقت اخیر است‪.‬‬ ‫ائتالف سه نفره‬ ‫«والیتی و قالیباف و من با هم رقابت نخواهیم کرد و‬ ‫هر سه وارد عرصه نخواهیم شد‪ ،‬بلکه ساز و کاری را ط راحی‬ ‫م ی کنیم که ب راساس مش��روعیت و مقبولیت و کارامدی‪،‬‬ ‫هرکس مناسب است بیاید و تعدد کاندیدا اتفاق نیفتد‪».‬‬ ‫این اظهار نظر غالمعلی حدادعادل معادالت سیاسی‬ ‫اصولگرایان را وارد فاز جدیدی ک��رد؛ برخی حمایت کردند‪،‬‬ ‫برخی لب به اعتراض و انتقاد گش��ودند و دسته ای دیگر هم‬ ‫ ترجیح دادند که فعال موضع گیری نکنند‪.‬‬ ‫صورت بندی چینش نیروهای اصولگرایان‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪84‬‬ ‫راست سنتی‬ ‫ائتالف سه نفره‬ ‫جبهه پایداری‬ ‫جبهه پایداری‬ ‫«با کسی ائتالف نم ی کنیم» ؛این گزاره تقریبا در تمام‬ ‫مصاحب ه های اخی��ر چهره های اصلی جبه��ه پایداری دیده‬ ‫م ی شد‪ .‬گویا تصمیم تشکیالتی انها اکنون که در اخرین ماه‬ ‫سال هستیم چنین است که ب رای ورود مستقل به انتخابات‬ ‫تالش کنند‪.‬‬ ‫این همه در حالی اس��ت که انتظار م ی رف��ت انها به‬ ‫جهت حضور غالمعل��ی حدادع��ادل در ائتالف س��ه نفره‬ ‫همچون انتخابات هیات رئیس مجلس نهم مش��ارکت در‬ ‫ائتالف را در پیش بگیرن��د؛ پایداری ها اما علیه ائتالف ‪2+1‬‬ ‫موضع گرفتند‪.‬‬ ‫کام��ران باقری لنکران��ی در مصاحب��ه ای ب��ا مثلث‬ ‫گفته اس��ت که عدم توجه به اس��تراتژی مد نظر انها یعنی‬ ‫خالص س��ازی نیروه��ای انقالب موج��ب وضعیت کنونی‬ ‫مجلس ش��ده و این اصرار س��خنگوی جبهه پای��داری بر‬ ‫مستقل های اصولگرا‬ ‫انچنان امد برخی چهره های اصولگرا ب��ر این باورند‬ ‫که م ی توانند با تکیه بر ظرفی ت های ش��خصی و گروهی‬ ‫بدون حمایت جناح وارد انتخابات شوند و در صورت پیروزی‬ ‫گفتمان مد نظر خود را پیگیری کنند‪.‬‬ ‫در میان این افراد م ی توان به محس��ن رضایی اشاره‬ ‫کرد که البته در انتخابات س��ال ‪ 84‬و ‪ 88‬نیز کاندیدا ش��ده‬ ‫بود‪ .‬او ه ر گونه ائتالف را تاکنون رد کرده و م ی گوید ائتالف‬ ‫بعد از پی��روزی در انتخابات خواه��د ب��ود‪ .‬از جانبی دیگر‬ ‫علیرضا زاکانی نی��ز که دبی ر کل جمعیت رهپویان اس��ت‪،‬‬ ‫نام��زدی اش را در انتخاب��ات رد نکرده و اف��راد نزدیک به او‬ ‫از احتمال وقوع چنی��ن رخدادی خبر م ی هن��د‪ .‬در تحلیل‬ ‫انتخاباتی از ارایش نهایی نیروهای سیاس��ی باید گفت که‬ ‫هنوز نم ی ت��وان تصویری واض��ح و قطع ی ترس��یم کرد از‬ ‫معادالت سیاس��ی خرداد ‪92‬؛ چرا که گوی��ا اخبار مهمی در‬ ‫راه است‪ .‬شاید حضور کاندیداهایی که هنوز تصمیم نهایی‬ ‫نگرفته اند اصولگرایان را در اتحاد یا حرکت مجزا جدی تر کند‪.‬‬ ‫زمانه ابستن هزار ماجراست و شرایط استثنایی در برخی موارد‬ ‫سپهر معموال پی ش بین ی پذیر رویدادها را به هم م ی ریزد‪g .‬‬ ‫سیاست‬ ‫اعضای جامعه روحانیت معرفی خواهد شد و برخی دیگر نیز‬ ‫از تصمیم ی خبر م ی دهند که بر مبنای ان بناس��ت جامعه‬ ‫روحانیت به صورت مصداقی وارد انتخابات نشود‪.‬‬ ‫هر چه هست اخرین ش��نیده ها از عزم دو چهره از این‬ ‫تش��کل روحانی ب رای کاندیداتوری خبر م ی دهد؛ مصطفی‬ ‫پورمحمدی و ابوتراب ی فرد‪.‬‬ ‫مصطفی پورمحم��دی م ی گوید که هن��وز تصمیم‬ ‫قطعی نگرفته و ابوتراب ی فرد هم م ی گوید اگر ش��رایط مهیا‬ ‫باشد شاید کاندیدای انتخابات شود‪ .‬در این میان محمد رضا‬ ‫باهنر م ی گوی��د در انتظار اع�لام کاندیدات��وری مصطفی‬ ‫پورمحمدی هستند تا اگر او امد ائتالف سه نفره خود را تبدیل‬ ‫به ائتالف ‪ 3+1‬کنند‪.‬‬ ‫محس��ن کوهکن نیز که رئیس واحد سیاسی جبهه‬ ‫پیروان است‪ ،‬رایزنی با مصطفی پورمحمدی را تایید کرده و‬ ‫او نیز همچون باهنر از تصمیمات سنت ی ها در مورد ائتالف‬ ‫جدید خبر م ی دهد‪.‬‬ ‫اما اگر بخواهیم از نگاهی دیگر به شرایط این روزهای‬ ‫سنت ی ها بپردازیم‪ ،‬نخستین مساله این است که چرا انها با‬ ‫این تاخیر وارد بحث مصادیق شده اند و هنوز نتوانسته اند به‬ ‫یک سازوکار جدی و مورد توافق ب رای این انتخابات برسند‪.‬‬ ‫مهمترین علت قرار گرفتن انها در چنین وضعیتی شاید عدم‬ ‫کاندیداتوری چهره های شاخص س��نتی از جمله عل ی اکبر‬ ‫ناطق نوری و علی الریجانی باشد‪.‬‬ ‫اگر چه تا چند ماه پیش زمزمه هایی از حضور عل ی اکبر‬ ‫ناطق نوری وجود داشت اما او رک و صریح اعالم کرده که به‬ ‫تصمیمش ب رای دوری از سیاس��ت ورزی رسمی همچنان‬ ‫اصرار دارد‪.‬عل��ی الریجانی نیز که اکن��ون بر صدر مجلس‬ ‫نهم تکیه زده گویا بنابر مشورت هایی که با مشاورانش انجام‬ ‫داده بقا در این پست را به رقابت ب رای کرسی برجای مانده از‬ ‫محمود احمدی نژاد ترجیح خواهد داد؛ اگرچه که او هنوز به‬ ‫صورت جدی کاندیداتوری اش را در انتخابات رد نکرده است‪.‬‬ ‫تفاوت ارا میان گروه های سنتی در موضوعات مختلف‪،‬‬ ‫عدم ورود انتخاباتی جامع��ه روحانیت به ص��ورت عینی و‬ ‫عملی و خالء رهبری تش��کیالتی از عمده دالیلی است که‬ ‫اصولگرایان را در این شرایط قرار داده است‪.‬‬ ‫پیگی��ری سیاس��ت خالص س��ازی حت��ی در انتخاب��ات‬ ‫ریاست جمهوری نش��ان از خط مش��ی انها در رقابت پیش‬ ‫رو دارد‪.‬‬ ‫انها البته ماه های س��خت و پ ر خبری را سپری کردند‪.‬‬ ‫از ماجرای شایعات انش��عاب به دو بخش قم و ته ران تا جدا‬ ‫شدن چهره های شاخصی از انان مانند غالمحسین الهام و‬ ‫حمید رسایی‪.‬‬ ‫در تحلی ل هایی که اکنون در مورد جبهه پایداری مطرح‬ ‫شده سه پیشامد محتمل است‪:‬‬ ‫‪ -1‬معرفی نامزد مستقل‬ ‫‪ -2‬ائتالف با حامیان احمدی نژاد‬ ‫‪ -3‬ائتالف با گروه سه نفره اصولگرایان‬ ‫انچنان که امد گمانه نخس��ت معرفی نامزد مستقل‬ ‫است‪ .‬گزاره ای که البته بسیار مورد تاکید چهره های اصلی‬ ‫این جریان است‪ .‬بر این اس��اس انها نام سه نفر را به عنوان‬ ‫گزینه های مورد بررسی اعالم کرده اند؛ سعد جلیلی‪ ،‬کامران‬ ‫باقری لنکرانی و پرویز فتاح‪.‬‬ ‫در میان این سه گزینه پرویز فتاح و سعید جلیلی هنوز‬ ‫پاسخ مثبتی به انها نداده اند و اخی را نام پرویز فتاح در بیانیه‬ ‫دعوت انتخاباتی حامیان جبهه پایداری حذف شده است‪.‬‬ ‫در این میان کامران باقری لنکرانی کاندیداتوری اش را رد‬ ‫نکرده‪ ،‬اما برخی معتقدند که پایداری ها در نهایت به ائتالف‬ ‫با گروه سه نفره خواهند رسید‪ ،‬چنانکه حتی گفته م ی شود‬ ‫طیفی از انها اصرار به حمایت از غالمعلی حدادعادل دارند‬ ‫و طیفی دیگر اعتقاد به معرفی کامران باقری لنکرانی ب رای‬ ‫حضور در ائتالف سه گانه‪.‬‬ ‫در این می��ان اخبار دیگری مطرح اس��ت که از تمایل‬ ‫طیفی از پایداری ها ب رای ائتالف با دولت خبر م ی دهد‪.‬‬ ‫اگر چه اعضای جبهه پایداری این مساله را رد م ی کنند‪،‬‬ ‫اما عبدالرضا داوری‪ ،‬چهره نزدیک به حامیان دولت م ی گوید؛‬ ‫پایداری ها ذیل گفتمان دولت و احمدی نژاد تعریف م ی شوند‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫سنتی ها‬ ‫احزاب و تشکل های طیف راست اصولگرایان اگر چه‬ ‫در ادوار پیشین انتخابات از ماه ها قبل «کار ویژه انتخابات»‬ ‫را در دس��تورکار خود قرار م ی دادند این بار اما با اینکه زمان‬ ‫زیادی تا انتخابات نمانده هنوز صداه��ای متفاوتی از میان‬ ‫انان شنیده م ی شود‪.‬‬ ‫در اخرین تحول در میان سنت ی ها جبهه پیروان اعالم‬ ‫کرده ک��ه منوچهر متک��ی‪ ،‬محمد رضا باهنر و ال اس��حاق‬ ‫نامزدهای انها ب رای انتخابات هستند که از میان انها منوچهر‬ ‫متکی رس��ما اعالم کاندیداتوری ک��رده‪ ،‬محمد رضا باهنر‬ ‫م ی گوید درس��ت نیست دعوت دوس��تانش را ب رای نامزدی‬ ‫نپذیرد‪ .‬ال اس��حاق هم گویا روزهای مهم��ی را در دفترش‬ ‫م ی گذراند؛ او اکنون نامزد و گزینه موتلفه ای هاست‪.‬‬ ‫این اما همه ماجرا در میان س��نت ی ها نیست‪ .‬جامعه‬ ‫روحانیت مبارز که در ادوار مختلف انتخابات به عنوان تشکل‬ ‫روحانی مرج��ع تاثی ر گذار ب��وده‪ ،‬اکنون ب��ا نگاه های دقیق‬ ‫تحلیلگران مواجه است؛ نگاه هایی که در پی رصد تصمیم‬ ‫ نهایی این تشکل روحانی ب رای انتخابات ‪ 92‬هستند‪ .‬برخی‬ ‫م ی گویند جامعه روحانی��ت در نهایت تصمیم به حمایت از‬ ‫ائتالف ‪ 2+1‬خواهد گرفت‪ .‬برخی معتقدند یک نامزد از میان‬ ‫پیوستن به ائتالف سه نفره‬ ‫معرفی کاندیدای اختصاصی‬ ‫ائتالف با دولت‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫هر چه زمان م ی گذشت اما این ائتالف شکل جدی تری‬ ‫به خود گرفت و دیدارها میان انها و چهره های با نفوذ و موثر‬ ‫اصولگرا تداوم یافت‪ .‬محمد باقر قالیباف درباره این ائتالف‬ ‫م ی گوید‪« :‬ائتالفی که از سالیق مختلف اصولگرایی شکل‬ ‫گرفته و مورد استقبال هم واقع شده‪ ،‬پیش از انکه سیاسی‬ ‫باشد‪ ،‬عقیدتی و ب رای تامین منافع ملی و عبور از مشکالت‬ ‫کشور اس��ت‪ .‬ائتالف س��ه گانه اصولگرایان درصدد معرفی‬ ‫شایس��ته ترین‪ ،‬مقبول ترین و کارامد ترین گزینه در مقطع‬ ‫حساس کنونی است‪».‬‬ ‫اما ائتالف س��ه نفره در صورت پی��روزی چه فرجامی‬ ‫ خواهد داش��ت؟ پاس��خ این س��وال را عل ی اکبر والیتی به‬ ‫خبرنگاران گفته‪ .‬او با اعالم تشکیل س��ه کمیته فرهنگ‪،‬‬ ‫اقتصاد و امور بی ن الملل در این ائتالف اظهار داشته است که‬ ‫سه کمیته تشکیل ش��ده در این ائتالف‪ ،‬ارکان اصلی دولت‬ ‫اینده در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری اینده‬ ‫خواهد بود‪.‬‬ ‫به گفته وی‪ ،‬غالمعل��ی حداد عادل مس��ئول کمیته‬ ‫فرهن��گ‪ ،‬علم و مس��ائل اجتماع��ی اس��ت و مطالعات و‬ ‫برنامه ری��زی در این ح��وزه را برعه��ده دارد‪ .‬والیتی تصریح‬ ‫کرده است‪« :‬محمد باقر قالیباف مسئولیت کمیته اقتصاد‬ ‫و موضوعات زیربنایی را بر عهده دارد و مس��ئولیت کمیته‬ ‫سیاست و امور بی ن الملل نیز برعهده بنده است‪».‬‬ ‫در این میان ای��ت اهلل یزدی به عن��وان رئیس جامعه‬ ‫مدرس��ین حوزه علمیه قم نیز رسمی و ش��فاف از ائتالف‬ ‫حمایت کرده و حتی گفته است‪« :‬نکته اصلی این است که‬ ‫در ائتالف اصولگرایان‪ ،‬باید محور این باشد‪ ،‬یک نفر که نامزد‬ ‫نهایی م ی شود‪ ،‬بقیه به عنوان وزیر یا همکار در کنار دولت‬ ‫باشند‪ ».‬رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه‬ ‫خوب است کسانی که م ی خواهند کاندیدا شوند‪ ،‬به ائتالف‬ ‫سه گانه اصولگرایان اضافه ش��وند‪ ،‬ادامه داده‪« :‬بهتر است‬ ‫کسانی که کنار م ی روند‪ ،‬همکار یا وزیر شوند‪».‬‬ ‫ایت اهلل مهدوی کنی به عنوان دبی ر کل جامعه روحانیت‬ ‫نیز اخی��را در دیدارعل ی اکبر والیت��ی‪ ،‬محمدباقر قالیباف و‬ ‫غالمعلی حداد عادل‪ ،‬سه عضو ائتالف سه گانه اصولگرایان‬ ‫خطاب به اعضای ائتالف تاکید کرده که باید به دنبال گزینه‬ ‫حداکثری اصولگرایان باشند‪.‬‬ ‫با ای��ن تفاس��یر باید ائتالف س��ه نف��ره را یک قطب‬ ‫انتخابات ‪ 92‬بدانیم؛ ف��ارغ از اینکه اصولگرایان دیگر هم به‬ ‫این ائتالف بپیوندند یا چهره های��ی از انان به صورت مجزا‬ ‫«حاضر» انتخابات ‪ 92‬باشند‪.‬‬ ‫گزاره های پیش روی جبهه پایداری‬ ‫‪85‬‬ ‫محمد حسین صفار هرندی‪:‬‬ ‫هیچ یک از شاخه های اصولگرایی‬ ‫به تنهایی توان اداره کشور را ندارند‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ارام صحب�ت می کن�د؛ اما در عین ح�ال قاطع‬ ‫و محک�م‪ .‬تم�ام جریان های سیاس�ی موجود‬ ‫را به نق�د می کش�د؛ از اصولگرایان س�نتی تا‬ ‫جبه�ه پای�داری و از جری�ان متصل ب�ه دولت‬ ‫ت�ا اصالح طلب�ان‪ .‬صفارهرندی ک�ه روزگاری‬ ‫سردبیر روزنامه کیهان بود و به حکم سرنوشت‬ ‫بر کرس�ی وزارت ارش�اد دولت نهم تکیه زد‪،‬‬ ‫همچون بسیاری از تحلیلگران سیاسی معتقد‬ ‫اس�ت که انتخابات ‪ 92‬س�ه قطبی خواهد بود؛‬ ‫اما در عین حال از بخت باالی جریان اجتماعی‬ ‫اصولگرایان در انتخابات اینده سخن می گوید‪.‬‬ ‫او در گفت وگو با مثلث ب�ه ارزیابی جریان های‬ ‫مختلف اصولگرا‪ ،‬اصالح طلب و متصل به دولت‬ ‫پرداخته و از تهدیدها و فرصت های پیش رو در‬ ‫انتخابات ‪ 92‬سخن گفته است‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪86‬‬ ‫سال گذش�ته در گفت وگویی که داشتیم‪ ،‬اشاره‬ ‫کردید ک�ه هنوز زمان بح�ث در م�ورد انتخابات‬ ‫فرانرسیده است‪ .‬اما این روزها فقط حدود چهار‬ ‫ماه ت�ا انتخابات فرص�ت داریم و ب�ه نظرم زمان‬ ‫مناس�بی برای بررس�ی فضای انتخاباتی کشور‬ ‫است‪ .‬باتوجه به فضای داخلی و خارجی‪ ،‬تهدیدها‬ ‫و فرصت های انتخابات ریاست جمهوری را چگونه‬ ‫ارزیاب�ی م ی کنی�د؟ البته هن�وز تصویر نس�بتا‬ ‫مبهم ی از انتخابات اینده پیش روی ماس�ت؛ اما‬ ‫این پازل به تدریج در حال تکمیل شدن است‪.‬‬ ‫یعنی م ی گویید ممکن اس�ت در انتخابات اینده‬ ‫چهره های جدیدی به ان جبهه بپیوندند؟‬ ‫سیاست‬ ‫‪ l‬بله؛ هم به واس��طه چهره ها و هم از این لحاظ که‬ ‫دش��من ط راح ی های تازه ای دارد‪ .‬مثال پیوند زدن رندانه اینده‬ ‫کشور به مذاکره با ایاالت متحده یک چالش جدی است‪ .‬دشمن‬ ‫روی این مساله سرمایه گذاری م ی کند و تالش دارد زمین بازی‬ ‫را او تعیین کند‪ .‬من اینها را به عن��وان اصل ی ترین چالش ها و‬ ‫یدانم‪.‬‬ ‫تهدیدها و به عبارت بهتر اسی ب های انتخابات اینده م ‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬در یک نگاه کلی‪ ،‬طبیعت��ا انتخابات یک فرصت‬ ‫تلقی م ی شود؛ خصوصا ب رای نظامی که متکی بر ارای مردم‬ ‫است‪ ،‬شکل گیری ان بر مبنای یک انقالب مردم ی بوده و‬ ‫از روز اول ب��ا مراجعه به افکار عمومی ب��ه انها اعتماد کرده‬ ‫است‪ .‬مائو تعبیری دارد که م ی گوید‪« :‬چریک در میان مردم‬ ‫همچون ماهی در اب اس��ت و اگر ان را از اب بگیرند از بین‬ ‫م ی رود‪ ».‬انقالب اسالمی هم همین طور است؛ یعنی انقالب‬ ‫بدون مردم اصال معنا ندارد‪ .‬برخی تحوالت کودتایی به اتکای‬ ‫قدرت بیرونی حیات دارند اما انقالب اسالمی اینگونه نیست‪.‬‬ ‫البته اینها بدیهیات است اما باید روی این مسائل تکیه کنیم؛‬ ‫چراکه برخی این حرف ها را جا انداخته اند که نسبت انقالب‬ ‫اسالمی و مردم‪ ،‬نسبت معارضه است‪ .‬در حالی که پیوستگی‬ ‫ذاتی انقالب با م��ردم را باید یک گزاره قطع��ی تلقی کرد‪.‬‬ ‫بناب راین انتخابات فرصت بس��یار مغتنم ی است و به تبع ان‬ ‫فرصت هایی ب رای نظام به وجود م ی اید‪ .‬یکی از این فرصت ها‬ ‫ازمون جدیدی از حضور مردم پای صندوق های رای است که‬ ‫ثابت کننده این است که حتی اگر ناراحت ی هایی هم از نظام‬ ‫داشته باشند‪ ،‬این مس��اله تاثیری بر دلبستگی قطعی انها‬ ‫نسبت به اصل نظام ندارد‪ .‬گالیه ها و نگران ی های مردم سر‬ ‫جای خود است اما با حضور خود در انتخابات نشان م ی دهند‬ ‫که این نظام گزینه بیرون از خود ندارد و مردم جایگزینی خارج‬ ‫از این نظام را متصور نیستند‪.‬‬ ‫انتخابات فرصت��ی ب��رای تغییر و دگرگونی اس��ت؛‬ ‫دگرگونی از ن��وع جابه جای��ی و گردش نخب��گان‪ .‬طبیعتا‬ ‫این نو ش��دن م ی تواند مفید باش��د؛ خصوصا اینکه انقالب‬ ‫ما «جوانان» و «جوانی» را خاس��تگاه اصل��ی خود م ی داند‪.‬‬ ‫جوانی ب رای انقالب ما یک فرصت است‪ .‬رهبر معظم انقالب‬ ‫بارها بر نش��اط جوانی ب رای پیش��برد اهداف نظام و انقالب‬ ‫تکیه کرده ان��د‪ .‬جوانی فرصتی اس��ت ب��رای جوانانی که‬ ‫منتظر فرصت های بهتری ب رای خدمت هس��تند‪ .‬انتخابات‬ ‫فرصتی از جنس تمرین سیاس��ت ورزی و دموکراسی است؛‬ ‫خصوصا ب رای ما که کمتر این تمرین را در گذشته تاریخی‬ ‫خود داشته ایم‪ .‬بس��یاری به درس��تی م ی گویند که گذشته‬ ‫ما‪ ،‬گذشته ای استبداد زده اس��ت؛ ما عمال پس از مشروطه‬ ‫دخالت مردم را در سرنوش��ت خودشان مش��اهده کرده ایم‪.‬‬ ‫البته این تجربه هم تجربه ای نصف��ه و نیمه و ناقص بوده‬ ‫است؛ هم در جریان مش��روطه که انقالب سر زا رفت و هم‬ ‫در ‪ 28‬مرداد که با هدف گذاری های غلط از س��وی جریانات‬ ‫سیاسی ‪ -‬اجتماعی دخیل در این واقعه و ناکارامدی جریانات‬ ‫اداره کننده ان‪ ،‬این حرکت ناکام ماند‪ .‬بناب راین ما به تجربیات‬ ‫جدید نیاز داریم و از این رو‪ ،‬فرصت انتخابات ب رای ما فرصتی‬ ‫ب رای ش��تاب گرفتن تجربی��ات دموکراتیک اس��ت‪ .‬البته‬ ‫دموکراسی که ما از ان صحبت م ی کنیم‪ ،‬همان مردمساالری‬ ‫در چارچ��وب مقررات دین��ی و عالئق اعتقادی ماس��ت؛ نه‬ ‫ان دموکراسی که با ما س��ازگاری ندارد‪ .‬من از این رو بر این‬ ‫مساله تاکید م ی کنم که برخی به دنبال گزک گرفتن هایی‬ ‫از روش های ما هس��تند که متاثر از روش های دموکراس��ی‬ ‫بیرونی اس��ت‪ .‬بناب راین م ی گویند تجربه دموکراتیک شما‬ ‫در این سی س��ال کجاس��ت؟ در حالی که مردمساالری در‬ ‫اوج خود وجود داش��ته و مبتنی بر عالئق و عقاید اعتقادی‬ ‫ماست‪ .‬دستاوردهای دیگری را نیز م ی توان ب رای فرصت های‬ ‫انتخاباتی مطرح کرد؛ به عنوان مثال امروز تمام حرف دنیای‬ ‫درگیر با ما این اس��ت گروه حاکم بر ای��ران نماینده اقلیت‬ ‫جامعه ای رانی هس��تند؛ در حالی که اگر انتخابات باشکوه‪،‬‬ ‫پرش��ور و با حضور حداکثری مردم برگزار شود‪ ،‬باطل السحر‬ ‫این ادعاها خواهد ب��ود و اینها حجتی ب رای ریختن اش��ک‬ ‫تمساح ب رای ملت ای ران نخواهند داش��ت و پرده های نفاق‬ ‫انها دریده م ی ش��ود‪ .‬البته از انجایی که عناصر ضدانقالب‬ ‫عددی نیستند و ظرفیتی ندارند‪ ،‬من انها را در این محاسبات‬ ‫لحاظ نم ی کن��م‪ .‬و اما تهدیده��ا؛ انتخاب��ات فرصت پهلو‬ ‫دادن نظام و انقالب به دش��منان نیز هست‪ .‬چرا که فضای‬ ‫سیاسی کش��ور در دوره انتخابات بازتر اس��ت؛ به هر حال‬ ‫ض��رورت دارد که اف��راد بیایند‪ ،‬حرف بزنن��د و موضع گیری‬ ‫کنن��د‪ .‬اما در این میان ش��لختگ ی هایی هم ب��روز م ی کند‬ ‫که برخی بخواهند سوءاس��تفاده کنند؛ کما اینکه در س��ال‬ ‫‪ 88‬دیدیم جریاناتی که س��ال ها عرصه سیاست را رها کرده‬ ‫بودند‪ ،‬ب رای اس��تفاده از این فرصت به میدان امدند و س��وار‬ ‫بر امواج ش��دند‪ .‬اگرچه فضای انتخابات فضای دموکراتیک‬ ‫را گس��ترش م ی دهد اما به همین نس��بت ممکن اس��ت‬ ‫فرصت پهلوگرفتن دش��من از ما ایجاد گ��ردد‪ .‬این اقتضای‬ ‫انتخابات اس��ت‪ .‬ما باید این اگاهی را به م��ردم بدهیم که‬ ‫چنین تهدیداتی در کمین است و باید چشمان ما باز باشد‪.‬‬ ‫به اعتبار این فضای باز شده‪ ،‬شبکه هایی فعال م ی شوند که‬ ‫چه بسا شبکه هایی پنهانی علیه سالمت انتخابات و منافع‬ ‫مردم باش��د و مقاصدی همچون تحریک‪ ،‬ایجاد اش��وب و‬ ‫برهم زدن س��امانه های عمومی کش��ور را دنبال کند‪ .‬اینها‬ ‫م ی تواند تهدی��دی ب رای ما به حس��اب بیای��د و فرصتی را‬ ‫ب رای دش��من فراهم کند‪ .‬فرصت انتخاب��ات م ی تواند ب رای‬ ‫فرصت طلبان هم مطلوب باش��د؛ ممکن است برخی افراد‬ ‫در شرایط عادی بختی ب رای ظاهرشدن در‬ ‫صحنه نداشته باشند اما در عرصه انتخابات‬ ‫با ترفندهایی همچون هزینه کردن‪ ،‬البی‬ ‫کردن و خ��ود را در یک گ��روه یا حزب جا‬ ‫کردن وارد میدان م ی شوند و از این فرصت‬ ‫به بهترین نحو بهره م ی ب رند‪ .‬البته ما حزب‬ ‫ی در کشور‬ ‫و تشکیالت مستقر و منسجم ‬ ‫نداریم؛ بسیاری از احزاب در شب انتخابات‬ ‫ش��کل م ی گیرند و ادم ها با جا دادن خود‬ ‫در این تش��کیالت و کلون ی های سیاسی‪،‬‬ ‫عمال وجاهتی ب��رای خود فراهم م ی کنند‬ ‫که فاقد ان صورت حقیقی هس��تند‪ .‬این‬ ‫وجاهت به صورت عرضی ایجاد م ی شود و‬ ‫ادم ها به طور مصنوعی باد م ی شوند‪ .‬مثال‬ ‫فردی که ظرفیت عادی او پنج درصد است‪،‬‬ ‫در فضای انتخابات با شگردهای مختلف‬ ‫به اعتماد ‪ 25‬درصدی دس��ت م ی یابد‪ .‬این‬ ‫م ی تواند ی��ک تهدید جدی تلقی ش��ود؛‬ ‫چراکه عناصر «کم مایه» خود را «مایه دار»‬ ‫جلوه م ی دهند‪ .‬به اقتضای ضرورت هایی‬ ‫که در فضای انتخابات پدی��د م ی اید‪ ،‬چه‬ ‫بسا الزم باش��د برخی افراد به معرفی خود‬ ‫بپردازند؛ البته اقدام درس��ت این است که‬ ‫خود را معرف��ی کنند اما ب ر اس��اس عادت‬ ‫گذشته‪ ،‬در کنار اثبات خود به نفی دیگران‬ ‫پرداختن‪ ،‬پنجه به چهره دیگران کشیدن‪،‬‬ ‫دامن زدن به تنش جامعه و ثبات و ارامش‬ ‫اجتماعی را نشانه گرفتن اقدام م ی کنند که‬ ‫اینها هم بخشی از تهدیدهایی است که به‬ ‫تبع این فضای به غلیان امده م ی توان در‬ ‫نظر گرفت‪ .‬البته ش��اید کلمه تهدید ب رای‬ ‫این رخدادها کلمه بزرگی باشد و من اینها‬ ‫را اسیب قلمداد م ی کنم؛ اما در عین حال‬ ‫در دسته بندی هایی که ارائه م ی شود‪ ،‬اسیب و تهدید در کنار‬ ‫یکدیگر تعریف م ی شود‪ .‬در هر صورت‪ ،‬به کار بردن عباراتی‬ ‫همچون چالش و اسیب ب رای این اتفاقات مناسب تر است‪.‬‬ ‫باالخره ممکن است شرایط انتخابات ب رای دشمنان بیرونی‬ ‫ما محیط صید ماه ی های مطلوب انها باش��د‪ .‬من معتقدم‬ ‫در انتخابات س��ال ‪ ،88‬غرب ی ها و امریکای ی ه��ا اتفاقاتی را‬ ‫که رخ داد تا این ح��د پی ش بینی نم ی کردن��د‪ .‬در واقع انها‬ ‫نوعی امادگی را به دست اورده بودند و با این امادگی وارد این‬ ‫صحنه شدند تا بیایند و اماده و مهیا باشند که منافع فردی‬ ‫مانند موسوی ‪ -‬که تمام گذشته او در خدمت انقالب و نظام‬ ‫بوده ‪ -‬با منافع بیرونی انها گره بخورد و با این منافع منطبق‬ ‫شود‪ .‬شاید چنین وضعیتی را تا این حد پی ش بینی نم ی کردند‬ ‫اما فضای به اوج هیجان رسیده انتخابات و این ازمون بزرگ‬ ‫ممکن است به چنین وضعیتی نیز دچار شود؛ یعنی عنصر‬ ‫داخلی منفعت خود را در این م ی بیند که یک پشتیبان خارجی‬ ‫در این سطح داشته باشد و طرف خارجی هم به این نتیجه‬ ‫م ی رسد که چون دستش به جایی بند نیست باید روی یک‬ ‫عنصر انقالب س��رمایه گذاری کند‪ .‬ما همیشه باید احتمال‬ ‫وقوع چنین اتفاقی را در انتخابات در نظر بگیریم و این ب رای‬ ‫ما یک اسیب‪ ،‬تهدید و چالش است‪.‬‬ ‫‪87‬‬ ‫با توجه به فضای سیاسی فعلی کشور‪ ،‬انتخابات‬ ‫را چندقطبی م ی بینید؟‬ ‫‪ l‬مس��اله ای که همه به ان اذعان دارند این است‬ ‫که انتخابات حداقل س��ه قطبی خواهد بود‪ .‬چه بسا برخی‬ ‫از این قطب ها هم زایش��ی در درون خود داشته باشند و این‬ ‫قابل پی ش بینی اس��ت؛ یعنی چیزی نیست که دفعتا اتفاق‬ ‫افتاده باشد‪ ،‬بلکه استعداد ان وجود دارد‪ .‬یکی از قطب های‬ ‫این انتخابات‪ ،‬قطبی اس��ت که من ترجی��ح م ی دهم ان را‬ ‫«جریان وابسته به انحراف» بنامم؛ اما از یک سو این عنوان‬ ‫یک عنوان شناس��نامه ای ب رای گروهی ک��ه م ی خواهد در‬ ‫انتخابات شرکت کند نیست و از س��وی دیگر به دلیل عدم‬ ‫اجازه قانونی دولت ب رای شرکت در انتخابات‪ ،‬نم ی توان ان را‬ ‫«وابستگان به دولت» نامید‪ .‬بناب راین باید بگوییم «جریان‬ ‫متصل به دولت»‪.‬‬ ‫البته این جریان در ادبیات سیاسی ما به حامیان‬ ‫دولت مشهور شده است‪.‬‬ ‫‪ l‬اغلب مردم خود را حام ی دول��ت م ی دانند؛ اما به‬ ‫همان اندازه هم معتقدند که دولت نباید با پایان یافتن دوره‬ ‫خود‪ ،‬در انتخابات دخالت کند‪ .‬بناب راین فکر م ی کنم که همان‬ ‫عنوان «جریان متصل به دولت» تعبیر رساتری است‪ .‬طبعا‬ ‫اصولگرای��ان و اصالح طلبان هم دو قط��ب دیگر انتخابات‬ ‫خواهند بود‪ .‬م ی توان پی ش بینی کرد که در دل هر یک از این‬ ‫جریانات‪ ،‬شاخه های فرعی متعددی باشند‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫اصولگرای�ان در انتخاب�ات مجل�س نهم تالش‬ ‫بسیاری به خرج دادند تا بتوانند به وحدت برسند‬ ‫و ای�ن وحدت زی�ر چت�ر تش�کل های تاثیرگذار‬ ‫روحانی باش�د‪ .‬اما دو س�ر طیفی ک�ه همچنان‬ ‫اص�رار دارن�د خ�ود را اصولگ�را بدانند و ب�ه این‬ ‫گفتم�ان متعهد هس�تند‪ ،‬واقعا نم ی توانس�تند‬ ‫دور یک میز بنشینند؛ از یک سو جریان منتسب‬ ‫به ایت اهلل مصباح یزدی و از سوی دیگر جریانی‬ ‫مرکب از راست س�نتی و برخی اصولگرایان که‬ ‫افرادی همچون اقای الریجان�ی و اقای قالیباف‬ ‫ان را نمایندگ�ی م ی کنن�د‪ .‬ای�ا این خط�ر‪ ،‬مدل‬ ‫وحدت را برهم نخواهد زد؟چه مدل هایی م ی تواند‬ ‫جایگزین مدل های موجود برای وحدت شود؟‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪ l‬اصولگرای��ان از ب��دو تولد و ش��کل گیری خود‪،‬‬ ‫محصول یک تحول درونی بودند‪ .‬ترکیب جدید اصولگرایی‬ ‫همان چیزی است که من از ان با عنوان «سنت های نوین‬ ‫اصولگرای��ی» یاد م ی کنم‪ .‬ای��ن اتفاق‪ ،‬محص��ول تغییر و‬ ‫تحوالتی در درون جبهه اصولگرایی بود که مشخصا عبور‬ ‫از ان نگاه س��نتی ‪ -‬که فقط نگاه سیاسی داشت ‪ -‬به نگاه‬ ‫اجتماعی بود که در سراس��ر جامعه گس��ترش م ی یافت‪ .‬از‬ ‫قضا فرصت هایی که از اوایل دهه ‪ 80‬ب رای این جبهه ایجاد‬ ‫شد‪ ،‬متاثر از همین نگاه بوده است‪ .‬از زمانی که این جریان‬ ‫حضور خود را در میان مردم وسعت بخشیده توانسته است‬ ‫عرصه های تازه ای از فرصت‪ ،‬محبوبیت‪ ،‬توانایی و‪ ...‬را کسب‬ ‫کند‪ .‬اما واقعیت این اس��ت که جریان س��نتی همچنان با‬ ‫پایبندی های پیش��ین خود در این میدان باقی مانده است؛‬ ‫هرچند در درون خود نی��ز تحوالتی دارن��د‪ .‬به عنوان مثال‬ ‫حزب موتلفه اسالمی که حزب اصیلی است و سابقه تاریخی‬ ‫طوالنی دارد؛ این تشکل از معدود تشکل های سیاسی است‬ ‫که خود را ملتزم ب��ه فعالیت در چارچوب کار تش��کیالتی‬ ‫و حزبی م ی بین��د‪ .‬فاصله میان بنیانگ��ذاران و اعضای این‬ ‫حزب‪ ،‬فاصله قابل اعتنایی اس��ت و م ی توان این مس��اله را‬ ‫در موضع گیری افراد عادی و س��ران ح��زب در موضوعات‬ ‫خاص مش��اهده کرد‪ .‬مثال ممکن است در راس تشکیالت‬ ‫عالئقی نسبت به ش��خصیتی اب راز ش��ود اما در بدنه با ان‬ ‫عالئق ضدیت وجود داشته باشد‪ .‬اما از انجایی که شاکله این‬ ‫تشکیالت مبتنی بر تشریفات و اداب خاصی است‪ ،‬بدنه هم‬ ‫خود را موظف به تبعیت از راس تش��کیالت م ی بیند‪ .‬راس‬ ‫تشکیالت نگاهی در مسائل سیاسی دارد که چندان با فضا‬ ‫و شرایط امروز جریان اصولگرایی متناسب نیست‪ .‬بناب راین‬ ‫زمانی که موعد انتخ��اب و قرار و مداره��ای وحدت گرایانه‬ ‫فرا م ی رس��د‪ ،‬از دیگر اصولگرایان فاصله م ی گیرند؛ چراکه‬ ‫اصرار انها روی مواضع خاص خود مانعی ب رای جمع شدن با‬ ‫سایر طی ف های اصولگراست‪ .‬من نم ی گویم مانع غیرقابل‬ ‫عبوری اس��ت؛ چه بس��ا بتوان این موانع را با گفت وگوهای‬ ‫بعدی رفع کرد اما در نگاه اول چنی��ن موانعی وجود دارد‪ .‬در‬ ‫مقابل این جری��ان‪ ،‬جریانی جامع ه نگر وج��ود دارد؛ جریانی‬ ‫که با ورود خود به این عرصه توفیقات��ی را با خود به ارمغان‬ ‫اورده و حتی جریان سنتی هم از این توفیقات بهره مند شده‬ ‫است‪ .‬جریان سنتی هم این مس��اله را پذیرفته که این نگاه‪،‬‬ ‫باعث موفقیت م ی شود؛ بناب راین در برخی عرصه ها صحنه‬ ‫را به نفع جریان جامعه گرا ترک کرده اس��ت؛ مثل انتخابات‬ ‫شوراهای دوم و مجلس هفتم‪ .‬البته معنای چنین کاری این‬ ‫نبود که انها حذف شده اند؛ بلکه به این معناست که سنت ها‬ ‫باید تغیی��ر و تب دلی بپذی��رد و جدید ش��ود‪ .‬در صحنه های‬ ‫بعدی مشاهده م ی کنیم که نه س��نت ی ها این تغیی رات را به‬ ‫صورت جدی پذیرفته اند و نه جریان جدید یکپارچگی دارد‪.‬‬ ‫در سال ‪ 84‬ما شاهد نوعی تجزیه در درون جریان اجتماعی‬ ‫و نگاه های جدید در این جریان هستیم؛ یک نگاه به سمت‬ ‫برجس��ته کردن ش��خصیتی از درون این جبهه ‪ -‬که اقای‬ ‫احمدی نژاد و تیمش هس��تند ‪ -‬حرک��ت م ی کند و نگاهی‬ ‫دیگر که با محوریت جمعیت ایثارگران و جمعیت رهپویان‬ ‫به فعالیت م ی پردازد و اقای قالیب��اف به عنوان نماینده این‬ ‫جریان در صحنه حض��ور دارد‪ .‬برخی دیگر هم در حاش��یه‬ ‫حضور دارند‪ .‬کاری ک��ه تیم اقای احمدی ن��ژاد مدتی ان را‬ ‫پیگیری م ی کرد‪ ،‬مصادره کردن تمام ظرفیت اجتماعی وارد‬ ‫در این صحنه به نفع شخص ایشان بود؛ همین ادعایی که‬ ‫امروز از سوی انها مطرح م ی ش��ود و ادعای نادرستی است‪.‬‬ ‫طرفداران افراطی دول��ت معتقدند که اصال چی��زی با این‬ ‫عنوان وجود نداش��ت و اقای احمدی نژاد همه اینها را خلق‬ ‫کرده است‪ .‬اما ما م ی گوییم کسانی که این ادعاها را مطرح‬ ‫م ی کنند‪ ،‬احتماال سن ش��ان اجازه نم ی دهد که بدانند عقبه‬ ‫این ماجرا چه بوده که منتهی به این اتفاقات شده است‪ .‬اقای‬ ‫احمدی نژاد خود مولود این جریان جدید اس��ت و انصافا هم‬ ‫در دوره شهرداری و ریاست جمهوری توانست به خوبی از این‬ ‫ظرفیت اس��تفاده کند؛ اما این به معنای ان نیست که همه‬ ‫چیز را خود ایشان به وجود اورده باشد‪ .‬پس جریان اجتماعی در‬ ‫اینجا انشعابی م ی پذیرد و بعدها همین مساله سبب م ی شود‬ ‫یکپارچگی موردنظر جریان اصولگرایی‪ ،‬به چند شاخه بودن‬ ‫تغییر کن��د‪ .‬افراد و چهره های��ی از جنس اق��ای الریجانی‬ ‫و دیگران هم نگاه خود را به س��وی یک��ی از این جریان ها‬ ‫برجس��ته تر کرده اند‪ .‬تا پیش از این‪ ،‬نگاه اقای الریجانی به‬ ‫سنت ی ها نزدیک تر بود؛ در س��ال ‪ 84‬هم نظر ایشان این بود‬ ‫که هرچه این جریان بگوید در همان چارچوب عمل خواهد‬ ‫کرد‪ .‬افرادی مانند اقای والیتی ام��ا با ترکیب اجتماعی گره‬ ‫خوردند و با این جریان وارد تعامل ش��دند؛ در پیمانی که در‬ ‫سال ‪ 84‬وجود داش��ت‪ ،‬اقای والیتی با اقای قالیباف‪ ،‬اقای‬ ‫توکلی و اقای احمدی نژاد همراه شد‪ .‬البته اقای حدادعادل‬ ‫در ان زمان از مدعیان ریاس��ت جمهوری نب��ود اما در عین‬ ‫ح��ال از ظرفی ت های منتس��ب ب��ه این جری��ان اجتماعی‬ ‫به شمار م ی رفت‪.‬‬ ‫جبهه پایداری چطور؟‬ ‫‪ l‬جریان پایداری پدیده جدیدی اس��ت که پیشینه‬ ‫چندانی ندارد و مربوط به یک سال اخیر است‪.‬‬ ‫یعنی نم ی توان گفت که «رایحه خوش خدمت»‬ ‫عقبه این جریان است؟‬ ‫‪ l‬به یک معنا بله و به یک معن��ا خیر؛ اگر بگوییم‬ ‫اینها همان جریانی هس��تند که تیم اقای رئی س جمهور بنا‬ ‫داشت با استفاده از ان همه ظرفیت جبهه را معطوف به خود‬ ‫کند‪ ،‬م ی توان عقبه این جریان را منتس��ب به رایحه خوش‬ ‫خدمت دانست‪ .‬البته این جریان ابزاری ب رای طیف دولت بود و‬ ‫با شکست در انتخابات شوراها ناکام ماند‪ .‬حتی امروز برخی از‬ ‫افرادی که در ان زمان بار این حرکت را به دوش م ی کشیدند‪،‬‬ ‫نس��بت به اقدام خود پشیمان هس��تند و م ی گویند اشتباه‬ ‫کردیم‪ .‬اما اگر پایداری را جریان��ی در نظر بگیریم که خود را‬ ‫مدافع ارزش های سوم تیر م ی داند‪ ،‬نسبت چندانی با رایحه‬ ‫خوش خدمت ندارد‪ .‬ارزش های سوم تیر معطوف به شخص‬ ‫اقای احمدی نژاد نیست؛ بلکه همان جریان اجتماعی است‪.‬‬ ‫پایداری ها‪ ،‬خود را معطوف به ارزش ه��ای پدید امده در ان‬ ‫واقعه م ی دانند و معتقدند کسی که در سال ‪ 84‬پرچمدار این‬ ‫جریان شد‪ ،‬در میانه راه‪ ،‬تغییر موضع داد و حتی از اصولگرایی‬ ‫اب راز ب رائت م ی کند‪ .‬انها م ی گویند م��ا نباید فریب بخوریم؛‬ ‫ارزش های سوم تیر در جای خود ستودنی است‪ .‬اگر در این‬ ‫میان کس��انی راه را گم کردند ما نباید راه را از دست بدهیم‪.‬‬ ‫این راه معطوف به شخص نیست؛ بلکه معطوف به ارزش ها‬ ‫و گفتمان غالب ان زمان اس��ت و م ی توان ای��ن گفتمان را‬ ‫ادامه داد‪.‬‬ ‫پس تفاوت این جری�ان اجتماعی با جریان اقای‬ ‫احمدی نژاد چیس�ت؟ ب�ا این تعریف ش�ما‪ ،‬اگر‬ ‫اقای احمدی نژاد بخواهد از ظرفیت اصولگرایی‬ ‫هم استفاده کند‪ ،‬پایداری جزئی از طیف منتسب‬ ‫به ایش�ان خواهد ب�ود اما اگر تمای�زی با جریان‬ ‫ایثارگ�ران و رهپویان ندارد باز ه�م تفاوتی با این‬ ‫جریانات ندارد‪.‬‬ ‫‪ l‬من معتق��دم در این می��ان‪ ،‬یک توهم س��بب‬ ‫دورش��دن این جریانات از یکدیگر ش��ده و ما باید این توهم‬ ‫را کش��ف کنیم‪ .‬ضرورت به وجود ام��دن موجودیتی جدا از‬ ‫جریان اجتماعی اصولگرایان کجا خود را بروز داد؟ در استانه‬ ‫انتخابات مجلس نهم بحثی از سوی جریان پایداری مطرح‬ ‫شد و ان به تبع شرایط پس از فتنه ‪ 88‬بود‪ .‬در انجا گفته شد‬ ‫که ما باید با کسانی گره بخوریم و عمل مشترک انجام دهیم‬ ‫که درجه خلوص انها در بحبوحه حوادث سال های اخیر به‬ ‫حد اعالی خود رسیده باش��د و در این بحبوحه و تنش های‬ ‫پدید امده در این دوران محک خورده باش��ند‪ .‬انها معتقدند‬ ‫کسانی که فاقد اس��تانداردهایی از این قبیل هستند نباید‬ ‫در این جبهه حضور داش��ته باش��ند‪ .‬ای راد به حضور برخی‬ ‫چهره ها و جماع��ت اصولگرا ک��ه انها را به اهالی س��اکت‬ ‫در فتنه منتس��ب م ی دانس��تند‪ .‬در اینجا تاکید فراوان این‬ ‫عزیزان بر حذف این افراد‪ ،‬س��بب شد که نتوانند به پیوندی‬ ‫قطعی با کسانی برسند تا پیش از ان با انها در عمل اتحاد‬ ‫داشتند؛ هیچ چون و چرایی درباره سالمت رفتاری‪ ،‬سالمت‬ ‫اعتقادی و سالمت گفتمانی کسانی که در جمعیت ایثارگران‬ ‫و رهپویان بودند یا ش��خصی ت هایی مثل اقای حدادعادل‬ ‫و اقای والیتی نم ی کردن��د‪ .‬در حالی که انه��ا در انتخابات‬ ‫گذش��ته در جبهه متحد اصولگرایان حضور داشتند و مورد‬ ‫تایید روحانیون برجسته ای همچون ایت اهلل مهدوی کنی و‬ ‫ایت اهلل یزدی به نمایندگی از دو تشکل سابقه دار و تاثیرگذار‬ ‫روحانیت کش��ور بودند‪ .‬انه��ا فکر م ی کردن��د روال و روش‬ ‫جاری در جبهه اصولگرایی‪ ،‬وحدت است؛ مگر اینکه کسی‬ ‫اصولگرا قلمداد نش��ود که در این صورت خود به خود از این‬ ‫گردونه خارج م ی شود‪ .‬برچسبی که به عده ای از اصولگرایان‬ ‫خورد که خواهان عدم حضور انها در این پیوند م ی شد‪ ،‬یک‬ ‫ادعا بود؛ ادعایی که چندان قابل اثبات نبود‪ .‬حتی اگر ثابت‬ ‫م ی ش��د که اینها نقاط ضعفی هم دارند‪ ،‬ط��رف مقابل هم‬ ‫م ی توانس��ت برخی از نقاط ضعف انها را به رخ شان بکشد‪.‬‬ ‫نم ی توان به اعتبار اینکه برخی نقاط ضعفی دارند نسبت به‬ ‫حذف انها مبادرت ورزید و این دایره را ضیق کرد‪ .‬رهبرمعظم‬ ‫انقالب هم فرموده بودند که دایره نیروهای وفادار به انقالب‬ ‫و اصولگرایی را ان قدر تنگ نکنید که کسی در ان جا نشود‪.‬‬ ‫اینجا همان نقطه ای اس��ت که افتراق جدی میان دو شاخه‬ ‫اجتماعی اصولگرایان ایجاد شد؛ یک جریان بر خلوص گرایی‬ ‫تاکید م ی کند و جریان دیگر بر وحدت گرایی‪ .‬البته جریانی‬ ‫که بر خلوص گرایی تاکید م ی کرد اگر بخواهد دارای ی های‬ ‫خود را عرضه کند‪ ،‬باید برخی از اعضای سال گذشته خود را‬ ‫هم حذف کند؛ که همین کار را هم کرده است‪ .‬ما همان زمان‬ ‫اعالم م ی کردیم ک��ه این نوع خلوص گرای��ی با ان خلوص‬ ‫گرایی که از ما خواسته شده منافات دارد‪ .‬رهبری در یکی از‬ ‫سخنران ی های خود در جمع دانشجویان تاکید کردند‪« :‬راه‬ ‫خلوص گرایی این نیست؛ خلوص را در درون خودتان تقویت‬ ‫کنید‪ ،‬جمع های خودتان را خالص کنید‪ ».‬وقتی کس��ی که‬ ‫پرچم خلوص گرایی را در دست گرفته مجبور شده عناصری‬ ‫از همان گروه خالص سازی شده س��ال گذشته خود را تغییر‬ ‫دهد‪ ،‬چه تضمینی وجود دارد که سال اینده همین جمع باقی‬ ‫مانده باشد؟ چه بسا سال اینده هم انشعاب دیگری در درون‬ ‫این جریان اتفاق بیفتد‪ .‬پس راه این نیست‪ .‬البته ما م ی توانیم‬ ‫سامانه وحدت نیروهای اصولگرا را محفوظ بداریم اما در عین‬ ‫حال در درون این سامانه‪ ،‬جناح بندی هایی داشته باشیم‪ .‬اصل‬ ‫بر وحدت گرایی است؛ اموزه های اعتقادی ما هم بر وحدت‬ ‫میان نیروهای همفکر و دارای مبانی مشترک تاکید م ی کند‪.‬‬ ‫حرف ما وحدت میان کفر و اس�لام یا حق و باطل نیس��ت‬ ‫چراکه هیچ گاه چنین وحدتی حاصل نم ی ش��ود؛ اما وحدت‬ ‫میان نیروهایی که ظرفی ت های متفاوتی دارند ممکن است‪.‬‬ ‫ش�اید اساس�ی ترین افت چنین رویکردی این‬ ‫باش�د که ش�خص و چهره اهمیت فراوانی پیدا‬ ‫م ی کند و نس�بت به جریان متبوع�ش تعهدی‬ ‫احساس نم ی کند‪.‬‬ ‫نکات‬ ‫جریان اجتماعی اصولگرا باید در این ماه ها و روزها گوش به زنگ‬ ‫باشند و در بسیاری اوقات در لحظه تصمیم بگیرند‬ ‫معتقد نیستم که اجبار یا ضرورتی نظام را وادار به تایید صالحیت‬ ‫فردی کند‬ ‫به نظر نمی رسد اصالح طلبان بتوانند گزینه حداکثری معرفی کنند‬ ‫بقیه گزینه ها هم می گویند مگر اقای خاتمی قبل از دوم خرداد ‪ 76‬درچه‬ ‫حد و اندازه ای بود؟‬ ‫ادبیات اقای هاشمی شبیه ماه های منتهی به انتخابات سال ‪ 84‬است‬ ‫که نهایتا منجر به حضور ایشان در انتخابات شد‬ ‫در انتخابات ریاست مجلس نهم معقول بود که اقای حداد عادل برنده‬ ‫شود‬ ‫در مقطع فعلی وحدت گرایی اصالت دارد‬ ‫هیچ یک از گروه ها و جناح های جریان اصولگرا به تنهایی نه قابلیت برد در‬ ‫انتخابات را دارند‪ ،‬نه توان اداره کشور را‪ ،‬پس باید با هم وحدت کنند‬ ‫ائتالف سه نفره زمینه اداره کشور پس از برد احتمالی را برای‬ ‫اصولگرایان فراهم می کند‬ ‫براورد فعلی من برد اصولگرایان در انتخابات اینده است‬ ‫جریانی که بر خلوص گرایی تاکید می کرد اگر بخواهد دارایی های خود‬ ‫را عرضه کند باید برخی از اعضای سال گذشته خود را هم حذف کند؛ که‬ ‫همین کار را هم کرده است‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬همه اصالت ه��ا معطوف به «او» م ی ش��ود؛ در‬ ‫حالی که در نظام فعلی ما‪ ،‬رئیس قوه با رئیس کشور تفاوت‬ ‫دارد‪ .‬در جمهوری ه��ای دیگر رئی س جمهور‪ ،‬رئیس کش��ور‬ ‫اس��ت؛ اما در کش��ور ما رهبر نفر اول و رئیس کشور است‪.‬‬ ‫در کش��ور ما رئی س جمهور رئیس قوه اجرایی اس��ت و شما‬ ‫روی کسی س��رمایه گذاری م ی کنید که بتواند هیات دولت‬ ‫را اداره کند‪ .‬متاس��فانه در انتخابات تم��ام ظرفی ت هایی که‬ ‫به صحنه اورده م ی شود‪ ،‬قهرمان ساختن و اسطوره ساختن‬ ‫از کسی اس��ت که ممکن اس��ت کمترین تعامل را با دولت‬ ‫خود داشته باش��د‪ .‬بدین ترتیب ما از هدف مبنایی خود دور‬ ‫‪ l‬من ادعا م ی کنم که هیچ یک از گروه های اصولگرا‬ ‫به تنهایی توانایی اداره کشور را ندارد و به احتمال زیاد‪ ،‬توانایی‬ ‫پیروزی در انتخابات را هم ندارد‪ .‬اگر کس��ی دچار این توهم‬ ‫اس��ت که به تنهایی م ی تواند این دو کار مهم را انجام دهد‪،‬‬ ‫باید در این نگاه خود تامل و تجدیدنظر کند‪ .‬ما پیش از این‬ ‫چنین نسخه ای را تجربه کردیم؛ همان مدلی که اخی را اقای‬ ‫احمدی نژاد دنبال م ی کند‪ .‬البته ایشان در ابتدا چنین مدلی را‬ ‫دنبال نم ی کرد اما اخی را چنین دیدگاهی پیدا کرده اند‪ .‬امروز‬ ‫درباره هر فرد یا گروهی که به اق��ای احمدی نژاد م ی گویند‬ ‫از کنار ش��ما پ راکنده ش��ده اند‪ ،‬م ی گوید اصال مهم نیست!‬ ‫این حالت اس��تغنایی که به ایشان دس��ت داده یا اط رافیان‬ ‫به رئی س جمهور القا کرده اند بس��یار خطرناک اس��ت‪ .‬اگر‬ ‫چنی��ن حالتی در ذه��ن هرکس دیگری هم ش��کل گرفته‬ ‫سیاست‬ ‫‪ l‬من در بحث درباره انتخابات سلیقه خاصی دارم و‬ ‫معتقدم که ما ب رای اولین بار باید این سوال را طرح کنیم که‬ ‫پیروزی گزینه مورد نظر ما در انتخابات مهم است یا موفقیت‬ ‫ما پس از پیروز شدن در اداره کشور؟ به نظر من باید مساله‬ ‫دوم ب رای ما اصالت داشته باشد؛ ما نباید تمام ظرفیت خود‬ ‫را فقط روی پیروز ش��دن در انتخابات متمرک��ز کنیم و بعد‬ ‫تکلی ف مان روشن نباش��د‪ .‬برخی چنین نسخه ای را تجویز‬ ‫م ی کنند که باید هر کاری از ما س��اخته است انجام دهیم تا‬ ‫در انتخابات پیروز شویم و پس از پیروزی در انتخابات درباره‬ ‫اداره کش��ور فکر کنیم‪ .‬من معتقدم این نگاه اشتباه است و‬ ‫ما بارها این اش��تباه را تکرار کرده ایم؛ اشتباهی که منجر به‬ ‫تشکیل دولت سازندگی شد‪ ،‬اشتباهی که منجر به تشکیل‬ ‫دولت اصالحات شد و اشتباهی که منجر به تشکیل دولت‬ ‫اصولگرا ش��د‪ .‬اساس��ا ط راح ی های ما فقط ب رای پیروزی در‬ ‫انتخابات بوده نه ب رای اداره کشور‪.‬‬ ‫یعنی در همان چارچوبی که به ان اشاره کردید‪.‬‬ ‫با توجه به تضادی که میان دو س�ر اصولگرایان‬ ‫وج�ود دارد‪ ،‬م�دل پیش�نهادی ب�رای وحدت چه‬ ‫م ی تواند باش�د؟ اینکه گروه پای�داری به فرایند‬ ‫وحدت اصولگرایان بپیوندد بس�یار بعید اس�ت‬ ‫و تجرب�ه دعوت ناموفق ای�ت اهلل مهدوی کنی از‬ ‫این گ�روه در انتخابات مجلس نه�م پیش روی‬ ‫ما قرار دارد‪ .‬ایا این احتمال وجود دارد که پایداری‬ ‫در نهایت به یکی از این س�ه نف�ر گرایش پیدا‬ ‫کنند؟‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫اگر موافق باش�ید‪ ،‬کمی هم درباره مصادیقی که‬ ‫اصولگرای�ان در انتخابات این�ده دارند‪ ،‬صحبت‬ ‫کنیم‪ .‬ش�ما در جایی گفته بودید ک�ه ‪ 70‬درصد‬ ‫مردم در انتخابات مشارکت م ی کنند؛ یعنی حدود‬ ‫‪ 37‬میلیون نف�ر‪ .‬در این صورت بای�د کاندیدای‬ ‫اصولگرایان حدود ‪ 18‬میلیون رای بیاورد تا پیروز‬ ‫انتخابات باشد‪ .‬در سال ‪ 84‬تکثر کاندیداها و رای‬ ‫منفی اقای هاشمی‪ ،‬به پیروزی اصولگرایان کمک‬ ‫کرد‪ .‬در این انتخابات چه مدلی مناسب است تا‬ ‫کاندیدای اصولگرایان بتواند پیروز شود؟‬ ‫م ی شویم؛ هدف ما باید انتخاب رئیس دولتی باشد که بتواند‬ ‫کابینه خود را به خوبی اداره کند‪ ،‬کابینه خوب انتخاب نماید‬ ‫و افراد بتوانند با او تعامل دوجانبه داش��ته باش��ند‪ .‬انتخاب‬ ‫چنین گزینه ای مستلزم مقدماتی اس��ت؛ اگر این مقدمات‬ ‫بخواهد با شکستن وحدت باشد‪ ،‬ما طرفی نم ی بندیم‪ .‬وحدت‬ ‫گرایی میان نیروهای اصولگرا و همفکر‪ ،‬مقدمه رسیدن به‬ ‫دولتی مقتدر اس��ت‪ .‬وحدت گرایی است که م ی تواند منجر‬ ‫به تشکیل دولتی با نیروهای توانمند شود‪ .‬مدلی که امروز‬ ‫ش��اخه ای از جریان اصولگرا ‪ -‬با اتکا به اشخاص نه اتکا به‬ ‫تشکل های سازمان یافته حزبی ‪ -‬دنبال م ی کند‪ ،‬از نگاه من‬ ‫مدلی موفق اس��ت‪ .‬ضمن اینکه هنگام ی که ظرفی ت ها در‬ ‫موعد انتخابات تجمیع م ی شود‪ ،‬م ی تواند ارای بسیاری را با‬ ‫خود همراه کند‪ .‬همین سه کاندیدایی که امروز با هم ائتالف‬ ‫کرده اند‪ ،‬هریک ظرفی ت هایی دارن��د که م ی تواند رای قابل‬ ‫توجهی را ب رای انها به همراه بی��اورد؛ از این رو معتقدم اقای‬ ‫حدادعادل پر بی راه نگفته بود که ما سه نفر رای قابل توجهی‬ ‫ی که ایشان اعالم کرد کاری ندارم اما طبیعتا‬ ‫داریم‪ .‬من با رقم ‬ ‫مجموع ارای این سه چهره‪ ،‬قابل توجه و قابل اعتناست‪ .‬اینها‬ ‫عاش��ق چش��م و ابروی یکدیگر نبودند؛ اما به لحاظ فکری‬ ‫یکدیگر را قب��ول دارند و م ی توانند یکدیگ��ر را بپذی رند‪ .‬اگر‬ ‫یکی از این سه نفر منتخب مردم باشد‪ ،‬دو نفر دیگر از اینکه‬ ‫معاون‪ ،‬وزیر یا دستیار او باشند‪ ،‬احساس ناراحتی نم ی کنند‪.‬‬ ‫به گمان من این امادگی‪ ،‬همان چیزی اس��ت که جامعه ما‬ ‫به ان احتیاج دارد‪.‬‬ ‫‪ l‬همین طور است؛ این اتفاق ب رای ان خواسته جواب‬ ‫م ی دهد‪ .‬یعنی این وحدت گرایی نه فقط به مثابه حل مساله‬ ‫رای اوری ما بلکه به مثابه نسخه ای ب رای اداره کشور است‪.‬‬ ‫‪89‬‬ ‫سیاست‬ ‫باشد‪ ،‬باید بداند که این مرحله بس��یار خطرناک است‪ .‬بنده‬ ‫معتقدم ما دالیل بس��یاری داریم که اصالت با وحدت است‪.‬‬ ‫اگر حتی نخواهیم از مبانی اعتقادی وام بگیریم‪ ،‬فرمایشات‬ ‫حضرت امام و تاکیدات رهبر‬ ‫معظم انقالب همی��ن گزاره‬ ‫را تایید م ی کن��د که ما الجرم‬ ‫باید به س��وی وح��دت میان‬ ‫نیروهای خودی حرکت کنیم‪.‬‬ ‫اگر جریان دیگ��ری این روزها‬ ‫بر وحدت مل��ی تمرکز کرده‬ ‫اس��ت‪ ،‬م ی خواهد بگوید که‬ ‫افکار عمومی جامعه به دنبال‬ ‫نسخه ای است که ان نسخه‬ ‫بدل تمام نس��خه های دیگر‬ ‫خواه��د ب��ود؛ یعنی نس��خه‬ ‫نجات بخش کشور‪ ،‬ملغمه ای‬ ‫با عنوان وحدت ملی اس��ت‪.‬‬ ‫البته خوش��بختانه من دیدم‬ ‫که برخی از متحدان جبهه ای‬ ‫طراحان این طرح ه��م ان را‬ ‫رد کردن��د‪ .‬ام��ا در ع��وض‪،‬‬ ‫کین��ه ورزی ه��ای بیرونی و‬ ‫مش��کل افرین ی های درونی‬ ‫ب��ه اوج خود رس��یده اس��ت‪.‬‬ ‫تعبیر لطیف حض��رت اقا در‬ ‫سخنرانی اخیرشان این بود که‬ ‫وقتی دش��من ی های دشمنان‬ ‫علیه شما تش��دید شده‪ ،‬باید‬ ‫به یکدیگر بپیوندید؛ نه اینکه‬ ‫متفرق ش��وید‪ .‬منظور ایشان‬ ‫این ب��ود که با ی��ک محور یا‬ ‫گ��ردان نم ی توان ب��ا جنگ‬ ‫همه جانبه دشمن مقابله کرد؛‬ ‫باید جبهه ای عمل کرد‪ .‬جبهه که به اس��م نیست؛ به رسم‬ ‫است‪ .‬جبهه فراهم امده از گروه ها و جریانات متعدد‪.‬‬ ‫یک جمعیت پاره هرچند جمعیت موثری هم باش��د‪،‬‬ ‫اما باز هم پ��اره ای از ظرفی ت های شماس��ت‪ .‬وقتی ش��ما‬ ‫این جمعیت را ب��ه صحنه م ی اوری��د و م ی خواهید ان را در‬ ‫کل کش��ور جا بیندازید‪ ،‬طبعا م��ردم نم ی پذیرند؛ کما اینکه‬ ‫نپذیرفته اند‪ .‬من فکر م ی کنم که این تجربه در یکی دو سال‬ ‫اخیر شکس ت خورده است؛ کسانی که گروه را با نام جبهه جا‬ ‫زدند‪ ،‬اما از انها عمل جبهه ای سر نزد و نتیجه جبهه ای هم‬ ‫نگرفتند‪ .‬در انتخابات هیات رئیس��ه مجلس شکستی که‬ ‫یک شاخه جریان اصولگرا از ش��اخه دیگر این جریان خورد‪،‬‬ ‫شاید محصول اتفاقاتی بود که در ذهن و دل عده ای افتاده‬ ‫بود‪ .‬معقول این بود که اق��ای حدادعادل در این دوره رئیس‬ ‫مجلس ش��ود؛ اما انچه مانع چنین اتفاقی شد‪ ،‬یک براورد‬ ‫و توهم در ذهن نمایندگانی بود که تص��ور م ی کردند اقای‬ ‫حدادعادل جمع گرا نیست‪ ،‬جبهه ای عمل نم ی کند و ممکن‬ ‫اس��ت انف رادی عمل کند‪ .‬این نگاه سبب شد که عده ای که‬ ‫واقعا اماده بودند به ایشان رای بدهند‪ ،‬رای شان تغییر کند‪.‬‬ ‫گمان من این اس��ت که انتخاب طبیعی جامعه به س��مت‬ ‫همین مدل خواهد بود‪ .‬خوش��بختانه اعضای ائتالف ‪2+1‬‬ ‫هم دیدگاه مشابهی نسبت به این مساله دارند و حتی اقای‬ ‫حدادعادل‪ ،‬اقای والیتی و اقای قالیب��اف اعالم کرده اند که‬ ‫اگر فردی خارج از این جمع س��ه نفره‪ ،‬اصلح تشخیص داده‬ ‫شود‪ ،‬ما اصراری نداریم که فرد منتخب از میان این جمع سه‬ ‫نفره باش��د و تمام ظرفیت خود را در اختیار او قرار خواهیم‬ ‫داد‪ .‬به نظرم این کار بسیار عاقالنه ای است‪ .‬انچه این مدل‬ ‫را تقویت م ی کند‪ ،‬تاکید حاضران در این ائتالف بر این است‬ ‫که ما تیم دول��ت اینده را از قبل معرف��ی م ی کنیم‪ .‬هرچند‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪90‬‬ ‫ممکن است اکثر وزی ران در این چارچوب معرفی نشوند اما‬ ‫عناصر کلیدی کابینه را مشخص خواهند کرد‪ .‬این از نوعی‬ ‫امادگی حکایت دارد؛ به این معنا که کسانی با یکدیگر متحد‬ ‫کرده ایم؟‬ ‫‪ l‬علی القاعده باید همی ن طور باشد؛ البته این فرض‬ ‫به گونه ای پاسخ گرفته است‪ .‬من شنیدم که دوستان پایداری‬ ‫و ب رادر عزیزم دکتر لنکرانی گفته اند‬ ‫ما در صورتی ک��ه ببینیم جریان‬ ‫مقابل به صورت متحد و متفق در‬ ‫ب رابر این جبهه ارایش گرفته است‪،‬‬ ‫ما حتما م ی ایی��م و در کنار دیگر‬ ‫دوستان قرار م ی گیریم‪.‬‬ ‫پ�س معتقدی�د که هن�وز هم‬ ‫ممکن است ش�اخه ای از گروه‬ ‫پایداری به ای�ن ائتالف نزدیک‬ ‫شود‪.‬‬ ‫‪ l‬م��ن ب��راوردی از‬ ‫ظرفی ت های درونی پایداری ندارم‬ ‫ک��ه م ی خواهن��د چگون��ه عمل‬ ‫کنند؛ اما این کالم را ناظر بر اتفاق‬ ‫خجس��ته ای م ی دانم و ان اینکه‬ ‫از نظر س��خنگوی جبهه پایداری‬ ‫اصل وحدت در برابر جبهه متحد‬ ‫مقابل‪ ،‬امر ممدوح و پس��ندیده ای‬ ‫است و این یک فرصت است‪ .‬یعنی‬ ‫به این اصل رس��یده اند و مسائلی‬ ‫از ای��ن قبیل که ما بای��د به دنبال‬ ‫خلوص گرایی برویم‪ ،‬فرع واقع شده‬ ‫است‪ .‬بناب راین م ی شود که ما یک‬ ‫مقطعی را پی ش بینی کنیم که در‬ ‫ان مقطع‪ ،‬وحدت اصالت دارد ‪.‬‬ ‫فکر م ی کنید فرد جدیدی این‬ ‫ظرفیت را داش�ته باش�د که به‬ ‫این ائتالف اضافه شود؟ ایا این‬ ‫قافله جا مانده ای هم دارد؟‬ ‫من ادعا می کن�م که هیچ ی�ک از گروه های‬ ‫اصولگرا به تنهایی توانایی اداره کشور را ندارند‬ ‫و به احتمال زیاد‪ ،‬توانایی پیروزی در انتخابات را‬ ‫هم ندارند‪ .‬اگر کسی دچار این توهم است که به‬ ‫تنهایی می تواند این دو کار مه�م را انجام دهد‪،‬‬ ‫باید در این نگاه خود تام�ل و تجدیدنظر کند‪ .‬ما‬ ‫پیش از این چنی�ن نس�خه ای را تجربه کردیم؛‬ ‫همان مدل�ی که اخیرا اق�ای احمدی ن�ژاد دنبال‬ ‫می کند‬ ‫شده اند و جلس��اتی را برگزار م ی کنند تا به این برایند برسند‬ ‫که چهار سال یا هشت س��ال اینده را چگونه باید پیش برد‪،‬‬ ‫دغدغه های اصلی چیست‪ ،‬روی چه مسائلی باید تمرکز کرد‬ ‫و با چه جهت گیری باید به سراغ مس��ائل رفت‪ .‬اینها باید از‬ ‫قبل مشخص شود؛ من دو سال پیش ب رای نخستی ن بار این‬ ‫موضوع را مطرح کردم و معتقد بودم که باید همان زمان این‬ ‫اقدام اغاز م ی ش��د‪ .‬ما که حزب و تشکیالت انسجام بخش‬ ‫نیروهای سیاسی ‪ -‬اجتماعی را نداریم‪ ،‬باید نیروهای مفید‪،‬‬ ‫موثر و با تجربه م��ان با یکدیگر در این قرارها و نشس��ت و‬ ‫برخاست ها بنشینند و در نگاه های خود ب رای اداره کشور به‬ ‫یکپارچگی برسند‪.‬‬ ‫یعنی منظور ش�ما این اس�ت که اگر ما نتوانیم‬ ‫این وح�دت را ایج�اد کنیم‪ ،‬زمینه پیروز نش�دن‬ ‫اصولگرای�ان در انتخابات س�ه قطب�ی را فراهم‬ ‫‪ l‬باور من این اس��ت که‬ ‫اکثر افرادی ک��ه خود را به نمایندگ��ی از اصولگرایان مطرح‬ ‫کرده اند یا شاخه ای از اصولگرایان انها را مطرح کرده‪ ،‬فاصله‬ ‫قابل توجهی ب��ا یکدیگر ندارند؛ یعنی این طور نیس��ت که‬ ‫مثال ظرفیت یک نفر صد و ظرفیت دیگری ده باش��د‪ .‬من‬ ‫با بس��یاری از این افراد کار کرده ام و به این نتیجه رسیده ام‬ ‫که ظرفیت انها بس��یار به هم نزدیک اس��ت و فاصله قابل‬ ‫توجهی ندارند‪ .‬ما ب رای هیچ یک از این افراد کاریزمایی سراغ‬ ‫نداریم که دیگری فاقد ان باشد‪ .‬ممکن است خصیصه های‬ ‫فردی برخی از این افراد به انها امتیازی فوق وضعیت دیگری‬ ‫ببخشد‪ ،‬اما این امتیازات هم فاصله چندانی میان انها ایجاد‬ ‫نم ی کند‪ .‬اگر این طور باشد‪ ،‬م ی توان پی ش بینی کرد که افراد‬ ‫دیگری به این ظرفیت افزوده ش��وند؛ خصوص��ا با تاکید بر‬ ‫اینکه این مجموعه احاد و نف راتی هستند که با یکدیگر پیوند‬ ‫خورده اند‪ ،‬نه احزاب و تشکل ها‪ .‬اگر فردی که منتسب به یکی‬ ‫از تشکل های اصولگراست به اعتبار هویت فردی خود به این‬ ‫جمع بپیوندد‪ ،‬قاعدتا مورد پذی��رش این جمع قرار م ی گیرد‪.‬‬ ‫ان طور که شنیده ام‪ ،‬فردی مانند اقای دکتر زاکانی عالقه مند‬ ‫شده است که وارد عرصه شود‪ ،‬خود را به جامعه عرضه کند و‬ ‫ب رنامه های خود را ارائه نماید‪ .‬اما نکته قابل توجه این است که‬ ‫ظاه را ایشان از سوی تشکیالت سیاسی که به ان منتسب‬ ‫است‪ ،‬وارد میدان نم ی ش��ود و این طور نیست که رهپویان‬ ‫ایش��ان را به عنوان گزینه مورد نظر خود معرفی کرده باشد‪.‬‬ ‫اقای زاکانی با تکیه بر ظرفی ت های شخصی خود وارد می دان‬ ‫شده است‪ .‬یک قیدی هم از ایشان شنیدم و ان این بود که‬ ‫به هیچ وجه بر ه��م زننده ارایش جریانی ک��ه زیر چتر یک‬ ‫ائتالف در صحنه حاضر شده‪ ،‬نخواهد بود؛ اما همچنان که‬ ‫قرار است این سه نفر رقابت سالمی با یکدیگر داشته باشند‪،‬‬ ‫اقای زاکانی م ی گوید من هم چنی��ن پایبندی را به ائتالف‬ ‫دارم‪ .‬یعنی معتقد است هر چند وارد این ترکیب نشده اما بازی‬ ‫این سه نفر را برهم نم ی زند‪ .‬حتی اگر مورد اقبال مردم قرار‬ ‫گیرند‪ ،‬در راستای اهداف انها هم افزایی خواهند کرد‪ .‬شاید‬ ‫افراد دیگری هم باشند‪ .‬اگر دوستان ما در جبهه پایداری ‪ -‬که‬ ‫کاندیداهای خوش نام ی را معرفی کرده اند ‪ -‬به این ائتالف‬ ‫بپیوندند‪ ،‬هم خواست نیروهای اجتماعی را براورده کرده اند‬ ‫و هم ط راحی صورت گرفته را تکمی��ل کرده اند و م ی توانند‬ ‫ان را تقویت کنند‪.‬‬ ‫وضعیت اقای جلیلی را چگونه م ی بینید؟‬ ‫‪ l‬اقای جلیلی به عنوان ی��ک چهره موجه در افکار‬ ‫عمومی و نه به واسطه وابستگی یا دلبستگی به یک جبهه‬ ‫سیاسی‪ ،‬ظرفیت قابل توجهی است؛ چراکه ایشان هیچ گاه‬ ‫متصل و وابسته به هی چ یک از گروه ها و جبهه های سیاسی‬ ‫نبوده اس��ت‪ .‬البته این مستلزم این اس��ت که خودش هم‬ ‫امادگی داشته باشد؛ اما تا این لحظه براورد من این نیست که‬ ‫ایشان امادگی حضور در این صحنه را دارد‪ .‬در عین حال‪ ،‬اگر‬ ‫زمانی این امادگی در وجود ایشان باشد‪ ،‬مطلوبیت حضورشان‬ ‫در صحنه به این است که به ظرفی ت های دیگری که حکایت‬ ‫از تجمیع ظرفی ت ها و تجربه های جبهه بزرگ اصولگرایان‬ ‫دارد اضافه شود‪.‬‬ ‫اقای صفار! از نظر شما اصالح طلبان در انتخابات‬ ‫اینده چه خواهند کرد؟ ایا ش�ما اقای هاشمی را‬ ‫مساوی با اصالح طلبان م ی بینید؟‬ ‫‪ l‬طبعا گزینه خودشان اولویت دارد؛ بناب راین اقای‬ ‫روحانی نم ی تواند گزینه چندان قاطعی تلقی ش��ود‪ .‬حالت‬ ‫چهارم شبیه حالت معکوسی است که در سال ‪ 84‬اتفاق افتاد‬ ‫و همه اصالح طلبان پشت سر اقای هاشمی جمع شدند‪ .‬این‬ ‫در شرایطی م ی تواند اتفاق بیفتد که اقای هاشمی گزینه ای‬ ‫متصل به خود را در این انتخابات نداشته باشد و امیدی هم‬ ‫به اینکه گزینه مطلوب او در میان اصولگرایان باشد‪ ،‬نداشته‬ ‫باشند‪ ،‬در این صورت از گزینه اصالح طلبان حمایت خواهد‬ ‫کرد‪ .‬این اقدام‪ ،‬در واقع جب��ران محبت اصالح طلبان در ان‬ ‫سال خواهد بود‪.‬‬ ‫‪ l‬البت�ه اق�ای هاش�می در دوره اصالح�ات‬ ‫ضرب ه های سنگینی را از سوی این جریان متحمل‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫یک��ی از ویژگ ی هایی که خدا به انس��ان بخش��یده‪،‬‬ ‫فراموشی و نسیان است‪ .‬همه ما م ی توانیم حوادث گذشته‬ ‫را از یاد ببریم‪.‬‬ ‫اگر اقای هاش�می نامزد انتخابات ش�ود‪ ،‬باز هم‬ ‫بای�د اس�تراتژی اصولگرای�ان وحدت باش�د یا‬ ‫م ی توان به مدل های دیگر فکر کرد؟‬ ‫‪l‬وحدت اصولگرایان‪ ،‬وحدت در عین کثرت اس��ت‪.‬‬ ‫تدبیری که ب رای این جمع سه نفره اندیشیده شده هم وحدت‬ ‫در عین کثرت است؛ هر س��ه نفر پذیرفته اند که بیایند و به‬ ‫موازات یکدیگر فعالی��ت کنند و در اخر هر ک��دام با اقبال‬ ‫بیشتری مواجه بود‪ ،‬بقیه به نفع او کنار بروند‪ .‬این مدل بسیار‬ ‫اق�ای مجید انص�اری هم ای�ن مس�اله را تایید‬ ‫کرده اند‪.‬‬ ‫‪ l‬ایشان فقط یک نمونه است و در همین دوره ب رای‬ ‫حضور در مجمعی که از نهادهای عالی کشور است و حتما‬ ‫اعتماد مرکزیت نظام را هم م ی طلبد از رهبری حکم گرفت‪.‬‬ ‫اقای جهانگیری هم در بس��یاری از جلساتی که در محضر‬ ‫رهبری تشکیل شده حضور داشته اند‪ .‬بدین ترتیب این دیدار‬ ‫اتفاق ویژه ای نیست‪ .‬اگر هم بخواهیم بگوییم ویژگی قابل‬ ‫توجهی دارد‪ ،‬ب رای طرف مقابل اس��ت؛ یعنی کسانی که در‬ ‫این مدت این موهبت را از خود دریغ کرده بودند به این نتیجه‬ ‫رسیده اند که چرا باید از چنین موقعیتی محروم باشیم؟ برویم‬ ‫مواضع و برداشت های خود را از وضعیت موجود نزد رهبری‬ ‫بیان کنیم‪ .‬ب��ه نظرم این کار عاقالنه ای ب��ود‪ .‬افراد دیگری‬ ‫هم که متاسفانه نام شان در فهرست کسانی که به انقالب‬ ‫جفا کردند و در مسیر ساختارشکنی واقع شدند در این مدت‬ ‫تالش کرده بودند که چنین دیداری داش��ته باشند که البته‬ ‫پاسخ مثبتی به انها داده نش��د‪ .‬تفکیک میان دو جریان در‬ ‫درون اصالح طلبان ضروری است و اگر این تفکیک صورت‬ ‫نگیرد‪ ،‬ادم ها در ارزیابی این اتفاق به توهم م ی افتند‪ .‬مثال از‬ ‫دید ب ی ب ی سی که با اهداف مشخص شیطانی وقایع داخلی‬ ‫ای ران را بررسی م ی کند‪ ،‬این دیدار‪ ،‬تحولی است که گویا نظام‬ ‫از مواضع خود عقب نشینی کرده است! نظام مواضع خود را در‬ ‫سال های اخیر سر سوزنی تغییر نداده است‪ .‬در بحبوحه فتنه‪،‬‬ ‫افرادی با رهبری دیدار م ی کردن��د و م ی گفتند که باید دفتر‬ ‫اصالحات را بست‪ ،‬اما ایشان مقاومت م ی کردند و م ی گفتند‪:‬‬ ‫«مگر دست من و شماست؟» و اگر هم بود‪ ،‬مگر به صالح‬ ‫بود؟ پس اگر اتفاقی افتاده در طرف مقابل بوده و ما باید این را‬ ‫حمل به صحت کنیم و بگوییم خردی در مجموعه نیروهای‬ ‫اصالح طلب جنبیده و ماحصل ان این است که در خروج از‬ ‫حاکمیت چیزی نصیب کس��ی نم ی شود؛ هر چه هست در‬ ‫درون حاکمیت باید باشد و هر گروهی بخواهد خواسته های‬ ‫خود را ‪ -‬که حتی مستلزم تغییر در سیستم است – محقق‬ ‫س��ازد‪ ،‬باید در چارچوب نظام قرار گیرد و این خواسته ها را از‬ ‫مجاری قانونی دنبال کند‪ .‬البته بدون ساختارشکنی و بدون‬ ‫تکیه بر رفتارهای هنجارش��کنانه نظیر اردوکشی خیابانی؛‬ ‫باید خارج از این روش ها در جس��ت وجوی تغییر مثبت بود‬ ‫و اصالحات را تعقیب کرد‪ .‬اگ��ر این حرکت را به مثابه نوعی‬ ‫بازنگری در ان رفتارها تلقی کنیم‪ ،‬قابل تمجید اس��ت؛ اما‬ ‫اگر یک حرکت نمادین ب��رای خروج از دای��ره اتهاماتی که‬ ‫متوجه اینها بوده و بدون پرداختن هزینه باشد‪ ،‬بهره ای ب رای‬ ‫هی چ کس نخواهد داشت‪.‬‬ ‫امروز س�ه گرایش در می�ان اصالح طلبان وجود‬ ‫دارد‪ .‬جریان اول ش�روطی برای نظام دارد و اقای‬ ‫موس�وی خوئین ی ها به نمایندگ�ی از این جریان‬ ‫م ی گوید که باید برای حضور در انتخابات شرط‬ ‫تعیین کرد‪ .‬طیف دیگری که به کارگزاران نزدیک‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬من نم ی دانم که تصمیم گیری های اقای هاشمی‬ ‫معطوف به چه مالحظاتی است یا اساسا روش های ایشان در‬ ‫تصمیم گیری چگونه است و در کجا به جمع بندی م ی رسد‪.‬‬ ‫اما من گاهی تناقضاتی را ا ز ایش��ان میان مقدمه حضور در‬ ‫صحنه انتخابات با موخره های ان مش��اهده م ی کنم‪ .‬مثال‬ ‫مقدمه ایشان در انتخابات سال ‪ ،84‬این بود که اگر فردی مانند‬ ‫اقای والیتی در صحنه باش��د‪ ،‬من نخواهم امد؛ در حالی که‬ ‫اقای والیتی در این صحنه حضور داشت و اقای هاشمی ب رای‬ ‫ورود به عرصه انتخابات اعالم امادگی کرد‪ .‬من نم ی دانم چه‬ ‫در واقع ترجیح م ی دهند که گزینه خودشان را به‬ ‫میدان بفرستند‪.‬‬ ‫‪ l‬اوال که حاضری��ن در این دی��دار گفته اند که این‬ ‫مالقات و گفت وگو هیچ ربطی به انتخابات نداش��ته است‪.‬‬ ‫اما سوال من این است که ایا در این مدت مانعی ب رای چنین‬ ‫دیداری وجود داشته؟ پاسخ من منفی است‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫در انتخابات ‪ 92‬چهارسناریو برای اقای هاشمی‬ ‫متصور است؛ اول اینکه خودشان کاندیدا شوند‪،‬‬ ‫دوم اینک�ه از گزینه ای همچون حس�ن روحانی‬ ‫حمایت کنن�د و طرح دولت وح�دت ملی را پیش‬ ‫ببرند‪ ،‬س�وم اینکه از گزینه ای اصولگرا همچون‬ ‫اقای والیت�ی حمایت کنن�د و در نهایت اینکه در‬ ‫ائتالف ب�ا اصالح طلب�ان از چهره هایی همچون‬ ‫نجف�ی‪ ،‬جهانگیری و حتی ع�ارف حمایت کنند‪.‬‬ ‫شما فکر م ی کنید ایشان کدام گزینه را انتخاب‬ ‫کنن�د و کدام یک از این س�ناریوها ب�ه نفع اقای‬ ‫ هاشمی و نظام است؟‬ ‫‪ l‬من م ی گویم که اگر س��لیقه همان سلیقه باشد‪،‬‬ ‫امروز هم نم ی توان گفت که اگر اقای والیتی مطرح ش��ود‪،‬‬ ‫اقای هاش��می جانب او را م ی گیرند؛ خصوصا اینکه فاصله‬ ‫اقای والیتی امروز از دیدگاه های هاش��می خیلی بیشتر از‬ ‫اقای والیتی ‪ 84‬است‪ .‬و اما اینکه اقای هاشمی شخصا وارد‬ ‫میدان م ی شوند یا نه‪ ،‬ب ر اس��اس انچه خودشان و اط رافیان‬ ‫ش��ان گفته اند و ما بر مبنای همین گفته ها تحلیل کنیم‪،‬‬ ‫علی القاعده اقای هاش��می نم ی اید‪ .‬نزدیکان ایشان بارها‬ ‫گفته اند که سن و سال اقای هاشمی و شرایط جسم ی ایشان‬ ‫با سختی کاری که متوجه دولت اینده است‪ ،‬تناسب چندانی‬ ‫ندارد‪ .‬فکر م ی کن��م که تصمیم بر عدم مداخله مس��تقیم‪،‬‬ ‫تصمیم معقولی اس��ت‪ .‬در عین حال ادبیاتی که این روزها‬ ‫اقای هاشمی و اط رافیان شان به کار م ی گی رند‪ ،‬شبیه ادبیات‬ ‫انها در ماه های منتهی به انتخابات ‪ 84‬است که نهایتا منجر‬ ‫به حضور ایشان در انتخابات شد‪ .‬اگر این مساله را قرینه ای‬ ‫ب رای تصمیم گیری های ایشان در نظر بگیریم‪ ،‬نم ی توانیم به‬ ‫راحتی درباره امدن یا نیامدن اقای هاشمی اظهارنظر کنیم‪.‬‬ ‫اما در خصوص حمایت از گزین��ه ای همچون اقای روحانی‬ ‫باید به این مساله توجه داشته باشیم که اقای هاشمی بارها‬ ‫و در مقاطع مختلف اقای روحانی را مطرح کرده اند؛ شاید از‬ ‫میانه دهه ‪ 70‬تاکنون بارها نام اقای روحانی به عنوان یکی‬ ‫از گزینه های مطلوب اقای هاشمی مطرح شده است‪ .‬حاال‬ ‫اینکه اقای هاش��می م ی تواند وفاقی را در میان دوس��تان‬ ‫خود ‪ -‬مثال کارگزاران و بخش هایی از اصالح طلبان ‪ -‬حول‬ ‫محور چنین گزین��ه ای حاصل کند یا نه‪ ،‬هنوز مش��خص‬ ‫نیس��ت؛ خصوصا اینکه اصالح طلبان اصرار دارند که گزینه‬ ‫ابتدایی خود را داشته باشند و اقای روحانی گزینه ابتدایی انها‬ ‫نیست‪ .‬البته ممکن است از باب ضرورت به چنین گزینه ای‬ ‫راضی شوند‪.‬‬ ‫بع�د از ح�دود س�ه س�ال و نی�م‪ ،‬اصالح طلبان‬ ‫گفت وگویی رس�می و ش�فاف با رهب�ری انجام‬ ‫داده اند و مورد استقبال طیفی از اصالح طلبان قرار‬ ‫گرفته است‪ .‬ارزیابی ش�ما از این دیدار چیست؟‬ ‫ایا م ی ت�وان این دی�دار را ب�ه معنای بازگش�ت‬ ‫اصالح طلبان و مرزبندی انها ب�ا گروه های تندرو‬ ‫و ساختارشکن دانست؟‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫‪ l‬اگر بخواهیم به این س��وال پاسخ مثبت بدهیم‪،‬‬ ‫باید فرض مان این باش��د که هم تم��ام اصالح طلبان این‬ ‫حرف را پذیرفته باش��ند و هم تیم اقای هاش��می‪ .‬کدهایی‬ ‫هس��ت که برخی اصالح طلبان بجد مخالف انتساب اقای ‬ ‫هاشمی به جبهه خودشان هستند و همین طور کدهایی که‬ ‫ی هاشمی نسبت به متصل‬ ‫حکایت از عدم عالقه مندی اقا ‬ ‫و متصف بودن به جریان اصالح��ات دارد‪ .‬اما رفتاری که در‬ ‫ی هاشمی و تیم ایشان ‪-‬‬ ‫طول س��ال های اخیر از جبهه اقا ‬ ‫خصوصا کارگزاران سازندگی ‪ -‬دیده شده عمدتا در چارچوب‬ ‫همپیمانی ب��ا اصالح طلبان ب��وده و در عم��ل یک جریان‬ ‫ی هاشمی هم این مساله‬ ‫مستقل نبوده اس��ت‪ .‬اما ب رای اقا ‬ ‫پذیرفتنی نیست؛ ایشان خود را چهره ای فراجناحی معرفی‬ ‫کرده بودند و اصرار داش��تند بگویند که عاری از تعلق داشتن‬ ‫به اصولگرا و اصالح طلب هستند‪ .‬کاش در عمل هم همین‬ ‫اتفاق م ی افتاد؛ اما اگر این قضیه در گذش��ته پنهان بوده اما‬ ‫در س��ال های اخیر ‪ -‬خصوصا در قضایای سال ‪ - 88‬بسیار‬ ‫واضح و اشکار است که غلبه تمایل و گرایش اقای هاشمی‬ ‫به سمت اصالح طلبان است‪.‬‬ ‫اتفاقی افتاد که ان عهد اخالقی نانوشته بر هم خورد‪.‬‬ ‫ی هاش�می در انتخابات ‪ 84‬دو شرط داشتند؛‬ ‫اقا ‬ ‫اصولگرای�ان روی اق�ای والیت�ی اجم�اع کنند و‬ ‫اصالح طلبان روی اقای نجفی‪ .‬ش�اید خودشان‬ ‫م ی توانس�تند کمک کنند که این اجماع صورت‬ ‫گیرد‪.‬‬ ‫خوبی است که اگر س��ایر اصولگرایان این مدل را بپذیرند‪،‬‬ ‫ظرفیت افزایی م ی کنند‪ .‬شاید متناسب با حساسی ت هایی‬ ‫که نسبت به رقیب دارند الجرم باید این انعطاف را در درون‬ ‫خود داشته باشند‪.‬‬ ‫‪91‬‬ ‫است و اف رادی همچون مجید انصاری‪ ،‬جهانگیری‬ ‫و عارف را در خود جای داده‪ ،‬نوعی واقع گرایی را‬ ‫دنب�ال م ی کند و معتقد اس�ت که نباید ش�رطی‬ ‫برای نظ�ام تعیین کرد و انتخابات حق ماس�ت‪.‬‬ ‫گروه س�وم میان این دو گروه مردد هس�تند که‬ ‫اقای خاتمی شاخ ص ترین چهره انهاست‪ .‬فکر‬ ‫م ی کنید در نهایت کدام دی�دگاه بر دیگری غلبه‬ ‫خواهد کرد؟‬ ‫‪ l‬مادام��ی که جری��ان اصالح طل��ب نگاهی به‬ ‫جریان ساختارشکن تجدیدنظرطلب نسبت به نظام داشته‬ ‫باش��د و برای تقویت بنیه خود ب��ه ظرفی ت های بیرونی‬ ‫نظام امی��د ببندد‪ ،‬اتف��اق خوبی برای جبه��ه اصالحات‬ ‫نم ی افتد‪ .‬مشکل جمعی که همچنان اعتقاد دارند ما باید‬ ‫ب رای نظام شرط گذاری کنیم این است که زور و قوت خود‬ ‫را در بیرون نظام جس��ت و جو م ی کنن��د و فکر م ی کنند‬ ‫ان ظرفیت ضدانقالبی که در برهه های هیجانی به انها‬ ‫م ی پیوندد و انها را تش��ویق م ی کند ی��ک نیروی واقعی‬ ‫اس��ت؛ در حالی که یک نیروی کامال مجازی است‪ .‬اگر‬ ‫روزی این فهم در انها برجس��ته ش��ود که باید این دندان‬ ‫لق را جدا کرده و دور انداخت‪ ،‬مشکل شان حل م ی شود‪.‬‬ ‫متاس��فانه م ی توان گفت که تمام اصالح طلبان به نوعی‬ ‫اسیر این اشتباه محاسباتی هس��تند؛ گروهی برای نظام‬ ‫شرط م ی گذارند و گروه دیگر از ترس اینکه مبادا در میان‬ ‫یزنند‪.‬‬ ‫جریان ساختارشکن هو بشوند‪ ،‬دوپهلو حرف م ‬ ‫اس�تدالل انها این اس�ت که اول بای�د وارد نظام‬ ‫شویم و بعد این مشکالت را حل کنیم‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫‪ l‬تا مش��کلی را که عرض کردم ح��ل نکنند اصال‬ ‫نظام جایی ب رای انها قائل نخواهد بود‪.‬‬ ‫ش�ما گفته ای�د ک�ه حض�ور در انتخاب�ات حق‬ ‫اصالح طلبان اس�ت اما بای�د مرز خ�ود را با فتنه‬ ‫روشن کنند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫‪ l‬بله؛ با همی��ن فرض یعنی م ی گویم کس��انی‬ ‫که مس��تقیما در فتنه دخیل بوده اند حت��ی اگر توبه هم‬ ‫بکنند نباید به انها می��دان داد‪ .‬انها تجرب��ه پرهزینه ای‬ ‫را روی دس��ت نظام گذاش��تند و فعال مطرح نیستند‪ .‬در‬ ‫مورد دیگر اصالح طلبان که دس��تی هم در فتنه نداشتند‪،‬‬ ‫این شبهه مطرح اس��ت که گاهی براساس عالقه مندی‪،‬‬ ‫رودربایستی یا رفاقت های تش��کیالتی به عامالن فتنه‬ ‫اظه��ار دلبس��تگی کرده اند‪ .‬البت��ه عالقه من��دی‪ ،‬مانع‬ ‫حضور در رقابت های سیاسی نیس��ت اما م ی توان گفت‬ ‫که نظام ح��ق دارد بگوی��د از انجایی که م��ن اطمینان‬ ‫ندارم رفتاری مش��ابه ساختارشکنان از س��وی این جریان‬ ‫س��ر نزند‪ ،‬بای��د تضمی ن ه��ا و التزاماتی را بگی��رم‪ .‬این‬ ‫تضمی ن ها ه��ر چه در منظ��ر مردم باش��د ضمانت های‬ ‫قوی تری خواه��د ب��ود‪ .‬بنابراین اب��راز علن��ی برائت از‬ ‫فتنه م ی تواند ش��رط ابتدای��ی برای تم��ام اصالح طلبان‬ ‫باش��د‪ .‬انها به جای ابراز دلبس��تگی به عناصر فتنه‪ ،‬باید‬ ‫نس��بت به نظام ابراز دلبس��تگی نمایند و نظام و مردم را‬ ‫متقاعد کنند که اتفاقی مش��ابه اتفاقات س��ال ‪ 88‬تکرار‬ ‫نخواهد شد‪.‬‬ ‫ایا پی ش بینی م ی کنید ک�ه اصالح طلبان به یک‬ ‫گزینه واحد برسند؟ این بحث در میان اصولگ رایان‬ ‫وجود دارد که عنوان اصالح طلبان بدلی برای عبور‬ ‫از فیلتر شورای نگهبان اس�ت‪ .‬ایا این تحلیل را‬ ‫بدبینانه م ی دانید یا معتقدید که واقعیت دارد؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬من معتق��دم که حتم��ا اصالح طلب��ان طبایع و‬ ‫تی پ های متفاوتی دارند‪ .‬این تفاوت طبیعی انسان هاس��ت‬ ‫و نم ی توان همه این مس��ائل را تاکتیکی ب رای بازگشت به‬ ‫درون نظام دانس��ت‪ .‬اما اصالح طلبان در جلساتی که ب رای‬ ‫جمع بندی برگزار م ی کنند ترجیح م ی دهند که گزینه حداکثری‬ ‫را معرفی کنند و به نظر م ی رسد که نم ی توانند چنین گزینه ای‬ ‫‪92‬‬ ‫را پی دا کنند‪.‬‬ ‫گزینه ای که نظام بپذیرد‪...‬‬ ‫‪ l‬حتی خودشان بپذیرند؛ ممکن است در تعارفات‬ ‫سیاس��ی بگویند که اگ��ر فالن اق��ا بیاید همه م��ا از او‬ ‫حمایت م ی کنیم اما در پش��ت پ��رده م ی گویند که اگر او‬ ‫توانای ی هایی داش��ت در دوره اصالحات که تمام امکانات‬ ‫اصالح طلبان در اختی��ار او بود از انها اس��تفاده م ی کرد؛‬ ‫بنابراین معنای��ی ندارد که ما به س��راغ او برویم‪ .‬ش��اید‬ ‫همان کاری که مهندس موسوی کرد؛ در حالی که اقای‬ ‫خاتمی نش��ان داد در این صحنه تام��ل و فکر م ی کند و‬ ‫جبهه اصالحات هم یکس��ره پش��ت اق��ای خاتمی قرار‬ ‫داشت‪ .‬اما اقای موسوی امد و گفت که حتی اگر خاتمی‬ ‫بیاید‪ ،‬من هستم‪ .‬معنای این رخدادها این است که وفاقی‬ ‫برای گزینه ای مانند خاتمی یا مش��ابه ان وجود ندارد‪ .‬در‬ ‫جریان اصالحات ه��م قد و قواره ها خیل��ی به هم نزدیک‬ ‫اس��ت؛ انهایی که به گونه دیگری فکر م ی کنند‪ ،‬یا خیال‬ ‫م ی کنند یا دچار توهم هستند‪ .‬دوست دارند در این بخت‬ ‫ازمایی ش��رکت کنند‪ .‬با خودش��ان م ی گویند مگر اقای‬ ‫خاتمی تا قبل از دوم خرداد ‪ 76‬در چه حد و اندازه ای بود؟‬ ‫باره��ا گفته اند که ما خودمان هم فک��ر نم ی کردیم اقای‬ ‫خاتمی بتواند در سال ‪ 76‬پیروز شود‪ .‬از این رو به سادگی‬ ‫حاضر نیس��تند به نفع یک فرد هم قد خود کنار بروند و‬ ‫حق هم دارند‪.‬‬ ‫پس در این صورت ممکن است با چند گزینه در‬ ‫انتخابات شرکت کنند‪.‬‬ ‫‪ l‬ه ر کسی خودش را مطرح م ی کند‪ .‬مگر اینکه از‬ ‫غیب مددی برسد و بتوانند در کنار یکدیگر قرار بگیرند‪ .‬در‬ ‫این صورت باید بررسی کرد که منشا این اتفاق چیست‪.‬‬ ‫درباره استراتژی جریان دولت در انتخابات چگونه‬ ‫فک�ر م ی کنید؟ یک س�ناریو این اس�ت که اقای‬ ‫احمدی ن�ژاد قواع�د سیاس�ت ورزی را رعای�ت‬ ‫م ی کند و کاندیدای مورد حمایت ایشان با تسامح‬ ‫تایی�د صالحیت م ی ش�ود‪ .‬س�ناریوی دیگر این‬ ‫است که روی فردی خاص همچون اقای مشایی‬ ‫اصرار م ی ورزد و هزینه تایید صالحیت نشدن او را‬ ‫به انتخابات م ی کشاند‪.‬‬ ‫‪ l‬اگ��ر حرف های ما درب��اره دو جری��ان اصولگرا و‬ ‫اصالح طلب مبتنی بر این اس��ت که مح��ور رغبت و عدم‬ ‫رغبتش��ان در پیوندهای درونی‪ ،‬مباحث گفتمانی از قبیل‬ ‫تنازعات گفتمانی و تحوالت گفتمانی اس��ت‪ ،‬اما جماعت‬ ‫و تیمی که به اق��ای احمدی نژاد وصل هس��تند و به دولت‬ ‫چس��بیده اند ‪ -‬که صراحتا باید انها را جریان انحرافی بنامم‬ ‫– بحث ش��ان بحث گفتمانی نیس��ت‪ .‬کام�لا این بحث‬ ‫معطوف به قدرت اس��ت؛ یعنی بودن در ان جایگاه و امتداد‬ ‫پیدا کردن تصدی بر قوه اجرایی کش��ور‪ .‬این مساله از یک‬ ‫جهت کار را ب رای طرف مقابل اس��ان م ی کن��د؛ یعنی ما با‬ ‫رقیبی که از مکتب و ایدئولوژی شسته و رفته و نظم یافته ای‬ ‫پیروی کن��د‪ ،‬مواجه نیس��تیم‪ .‬یارگیری ه��ای طیف دولت‬ ‫هم متکی بر چنین نکاتی نیس��ت‪ .‬اما انچ��ه مایه نگرانی‬ ‫اس��ت این اس��ت که ایین فرصت طلبانه بخواهد هر عمل‬ ‫غیرقانونی‪ ،‬غی ر شرعی و غیر اخالقی را تجویز کند‪ .‬عوامل‬ ‫انحراف نشان داده اند که هیچ باکی از دست زدن به این گونه‬ ‫اقدامات ندارند‪ .‬پرسش ذهنی این روزهای من این است که‬ ‫ایا اقای احمدی نژاد که ما از او پیش��ینه صالح قابل دفاعی‬ ‫را سراغ داریم‪ ،‬م ی تواند همه س��رمایه های ابرویی‪ ،‬اعتقادی‬ ‫و اخالقی خ��ود را پای جریانی که نگاه��ش صرفا معطوف‬ ‫به قدرت و استمرار ان اس��ت هزینه کند؟ دعای روزمره من‬ ‫این است که چنین نباشد و ایشان متوسل به اقداماتی ب رای‬ ‫تقویت این جریان نش��ود‪ .‬اما معتقدم که اگر خدای ناکرده‬ ‫چنین اتفاقی رخ دهد‪ ،‬سرنوش��ت این مس��یر مشابه تمام‬ ‫کسانی است که در این مسیر گام نهادند و عاقبت خوشی‬ ‫هم نداش��تند‪ .‬از دید مردم زاویه پیدا کردن با اصل انقالب‪،‬‬ ‫انحراف اس��ت‪ .‬ما از ابتدای انقالب تا کنون اش��کال متعدد‬ ‫انقالب را تجرب��ه کرده ایم و از س��رگذراندیم‪ .‬انقالب‪ ،‬امروز‬ ‫بسیار قوی تر از گذشته است؛ پس به طریق اولی م ی تواند‬ ‫انحراف را پشت سر بگذارد‪ .‬من نگران اتفاق هایی که گفته‬ ‫م ی شود نیستم‪ .‬معتقد نیستم که اجبار یا ضرورتی نظام را‬ ‫وادار به تایید صالحیت نداشته فردی منحرف ‪ -‬که به قول‬ ‫یکی از اعضای شورای نگهبان با مبانی مذهب مشکل دارد‬ ‫ م ی کند‪ .‬تصور چنین چیزی هم ممکن نیست؛ چه رسد‬‫به تصویرش‪.‬‬ ‫در این صورت گزینه های جایگزین چه کس�انی‬ ‫خواهند بود؟‬ ‫‪ l‬تا جایی که من خبر دارم‪ ،‬اقای احمدی نژاد در دو‪،‬‬ ‫سه سال اخیر به خیل ی ها گفته است که از نظر من شما فرد‬ ‫مناسبی هستید و ب رای امدن به این صحنه اماده شوید‪ .‬به‬ ‫قول معروف «بفرما را به خیل ی ها زده‪ ».‬اگر این طور باش��د‪،‬‬ ‫اشکالی ندارد که در این عرصه حضور یابند‪ .‬برخی از این افراد‬ ‫الاقل فاقد صالحی ت های ابتدایی نیستند‪.‬‬ ‫یعنی افرادی هستند که منتسب به جریان دولت‬ ‫هستند اما حساس�یت چندانی نس�بت به انها‬ ‫وجود ندارد‪.‬‬ ‫‪ l‬من برخی از انها را پیرو ایینی که جریان انحرافی‬ ‫در این سال ها دنبال کرده‪ ،‬نم ی بینم‪.‬‬ ‫جریان دول�ت هم از ای�ن لحاظ چال�ش دارد که‬ ‫افرادی که واقعا به این جریان متصل باشند را به‬ ‫جامعه عرضه کند‪.‬‬ ‫‪ l‬ندارد‪ .‬به همین دلیل اس��ت که ش��اکله دولت از‬ ‫همان گفتمان اولیه اقای احمدی نژاد تبعیت م ی کند؛ نه از‬ ‫کج تاب ی هایی که در سال های اخیر و محصول منش های‬ ‫ش��خصی اس��ت‪ .‬اعضای دولت بارها اعالم کرده اند که در‬ ‫خدمت رئی س جمهور هستند‪ ،‬با ایشان همکاری م ی کنند و با‬ ‫عالقه مندی هم کارها را دنبال م ی کنند؛ اما انجایی که میان‬ ‫نگاه اعتقادی ش��ان و رفتارهای غیرقابل توجیه تعارضاتی‬ ‫ظهور م ی کند‪ ،‬از بیان اعتقادات خود ابایی ندارند‪.‬‬ ‫سخن اخر؟‬ ‫‪ l‬تصور من این است که افزایش اگاهی و بصیرت‬ ‫جریان اجتماع��ی فعال اصولگ��را در طول ماه ه��ای اینده‬ ‫سرنوشت س��از اس��ت‪ .‬توصیه من به این نیروها‪ ،‬دوستان و‬ ‫جوانان این است که در این ماه ها و این روزها گوش به زنگ‬ ‫باشند‪ .‬در بس��یاری از اوقات باید در لحظه تصمیم بگیرند‪،‬‬ ‫بناب راین مسیر اتفاقات را باید با تحلیلی درست‪ ،‬هوشیاری و‬ ‫بصیرت دنبال کنند‪.‬‬ ‫ب�راورد ش�خصی ش�ما از انتخاب�ات‪ ،‬پی�روزی‬ ‫اصولگرایان است؟‬ ‫‪ l‬برداش��ت فعلی من این است‪ .‬گمان م ی کنم که‬ ‫برایند نگاه جامعه نس��بت به جریان اصولگرا مثبت است؛‬ ‫اگرچه ممکن است در اوج اقبال گذشته نباشد‪ ،‬اما در قیاس‬ ‫با س��ایر جریانات‪ ،‬اعتقاد مردم نس��بت به موفقیت جریان‬ ‫اصولگرا در حل مش��کالت کش��ور به مراتب بیش از سایر‬ ‫جریان ها و جناح هاست‪.‬‬ ‫یعن�ی م�ردم عملک�رد احمدی ن�ژاد را پ�ای‬ ‫اصولگرایان م ی نویسند؟‬ ‫‪ l‬ب��ه هیچ وجه؛ بخ��ش عم��ده ای از ظرفیت این‬ ‫جبهه خانه نشین اس��ت و با جریان عملیاتی که در صحنه‬ ‫حضور دارد و گاهی به جهات نادرس��تی هدایت م ی ش��ود‬ ‫تفاوت دارد‪ .‬ان ظرفیت‪ ،‬ان ن��گاه و ان گفتمان همچنان از‬ ‫دید مردم کارسازتر اس��ت تا گفتمان هایی که در دوره هایی‬ ‫بوده اند و مردم با عب��ور از انها به دوره جدید دل بس��ته اند‪.‬‬ ‫در استانه س��ال جدید ارزو م ی کنم که س��ال پیش رو منشا‬ ‫خی رات و ب��رکات ف��راوان ب رای ملت ما و نش��ریه ش��ما و‬ ‫خوانندگانش باشد‪g .‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫نامزد مستقل معرفی می کنیم‬ ‫تو گوی مثلث با باقری لنکرانی درباره استراتژی و تاکتیک انتخاباتی جبهه پایداری‬ ‫گف ‬ ‫کامران باقری لنکرانی‪ ،‬س�خنگوی جبهه پایداری از توانمندی و کارامدی و همچنین اعتقاد به ارمان ها به عنوان‬ ‫دو ویژگی اصلی کاندیدای موردنظر این تشکل اصولگرا یاد می کند و صراحتا از تصمیم گروه متبوع خود برای معرفی‬ ‫کاندیدای مستقل سخن می گوید‪ .‬او با انتقاد از کسانیکه سعی می کنند انتخابات را دوقطبی کنند‪ ،‬اعالم کرده است که‬ ‫جبهه پایداری هنوز به تعیین مصادیق نرسیده است‪.‬‬ ‫زهره دیانی‬ ‫اقای لنکرانی! طبیعی است که هر گروه و جریان‬ ‫سیاسی در اس�تانه انتخابات با ارزیابی وضعیت‬ ‫موجود در کش�ور‪ ،‬اقدام به اتخاذ استراتژی و در‬ ‫واقع تهی�ه برنام�ه در زمینه های مختل�ف کرده و‬ ‫باتوجه ب�ه برنامه مدنظرش نس�بت ب�ه انتخاب‬ ‫مصادی�ق و چگونگ�ی ورود به انتخاب�ات حرکت‬ ‫می کند‪.‬به عنوان سوال نخست می خواهم بپرسم‬ ‫شما به عنوان س�خنگوی جبهه پایداری اوضاع‬ ‫ام�روز را در زمینه ه�ای مختلف چگون�ه ارزیابی‬ ‫می کنید؟‬ ‫بر این اس�اس جبه�ه پای�داری دنبال چ�ه نوع‬ ‫رویکردی است؛ در واقع می خواهم بدانم رویکرد‬ ‫شما ارمانی است یا بیشتر جنبه عملگرایی دارد؟‬ ‫‪ l‬انچه جبهه پایداری به ان اعتقاد دارد از مبانی دینی‪،‬‬ ‫س��نن قرانی‪ ،‬تعالیم امام(ره) و مقام معظم رهبری و علمای‬ ‫بزرگی چون مرحوم ایت اهلل خوشوقت و ایت اهلل مصباح یزدی‬ ‫نشات گرفته اس��ت‪ .‬راهی که تفکر دینی به ما می اموزد این‬ ‫اس��ت که باید بر اس��اس ارمانگرایی خود با واقعیات روبه رو‬ ‫شویم‪ .‬اگر با ارمانگرایی و تاکید بر اصول خود سراغ واقعیات‬ ‫برویم حتما راه حل مناسب ان را پیدا خواهیم کرد‪ .‬این راه حل‪،‬‬ ‫دست نیافتنی نیست‪ .‬ما گفته قران کریم را از عمق جان باور‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬باید بگویم فشار روز مرگی و مشکالت اقتصادی‬ ‫امروز به عنوان یک چالش مهم نمایان و برجسته است‪ .‬این‬ ‫مساله حتی واکنش های متفاوتی از سوی فعاالن اقتصادی‬ ‫و سیاسی به همراه داش��ته اس��ت‪ .‬برخی در ریشه یابی این‬ ‫وضعیت چالش برانگیز اقتصادی در باغ س��بزهایی را نشان‬ ‫می دهند که پیش از این تجربه شده اند‪ .‬درواقع نه تنها در کشور‬ ‫ما بلکه در بسیاری از نقاط جهان برخی گمان می برند اگر از‬ ‫ارمان ها دست برداریم و به جای ارمانگرا بودن‪ ،‬واقع گرا شویم‬ ‫می توانیم مشکالت اقتصادی را در تعامل با نظام سلطه حل‬ ‫کنیم‪ .‬در همین چارچوب برخی دیگر به دور از ادبیات تسلیم و‬ ‫پذیرش سلطه با ادبیاتی متفاوت در همان جهت برنامه هایی‬ ‫را ارائه می دهند‪ ،‬منتها عمده بحثشان این است که ما باید راه‬ ‫رفته دیگران را بپیماییم و ب ا ترازیابی از انچه که س��ایر نقاط‬ ‫دنیا برای پیش��رفت اقتصادی خود و برون رفت از مشکالت‬ ‫خودشان انجام دادند‪ ،‬ما هم مشکالت خودمان را حل کنیم‪.‬‬ ‫در این راستا نمونه هایی از ترازیابی اقتصادی با ترکیه‪ ،‬مالزی‬ ‫و کشورهای مشابه ارائه می دهند و سعی می کنند یک مدل‬ ‫توسعه ای که به زعم خودشان بومی ش��ده ترازیابی هاست‬ ‫ارائه دهند‪ .‬گروه دیگری هم هستند که اصوال چشم خود را‬ ‫بر فشارهای اقتصادی که بر اقشار فقیر و تهیدست جامعه وارد‬ ‫می شود‪ ،‬بسته اند و تنها نگاهش��ان به بحث رونق اقتصادی‬ ‫اس��ت‪ .‬به همین دلیل راه حل هایی را برای ایجاد رونق های‬ ‫اقتصادی ارائه می دهن��د بدون انکه نگاهی به مش��کالت‬ ‫اقشار فرو دست جامعه یا افزایش فاصله طبقاتی داشته باشند‪.‬‬ ‫باالخره جریانات دیگری نیز هستند که مشکالت اقتصادی‬ ‫فعلی را انکار می کنند یا تالش می کنند از زیر بار مس��ئولیت‬ ‫ش��انه خالی کنند‪ .‬انچه ما امروز در وضعیت اقتصادی با ان‬ ‫روبه رو هستیم زائیده بودجه سال های ‪ 89‬و ‪ 90‬کشور است؛‬ ‫بودجه ای که با پیشنهاد دولت و تصویب مجلس و تعامل این‬ ‫دو قوه تصویب شد و در هر دو سال کسری کامال اشکار ‪40‬‬ ‫هزار میلیارد تومانی را به عنوان حداقل و افزایش هزینه های‬ ‫دولت به همراه داش��ت‪ .‬البته بخش عمده ای از این افزایش‬ ‫هزینه ها وجود طرح های متعددی اس��ت ک��ه بعضا با اصرار‬ ‫برخی از نمایندگان مجلس به بودجه اضافه شد و اثار تورمی‬ ‫وحشتناکی را در مجموع به بار اورده است‪ .‬در برابر این وضعیت‬ ‫به نظر می رسد ما شاهد نوعی بهت در جبهه طرفداران انقالب‬ ‫اسالمی هستیم‪ .‬خیلی ها در برابر این واقعیات به دلیل اینکه‬ ‫حجم سنگین مشکالت اقتصادی را می بینند به نوعی تنازل‬ ‫از ارمان ها را توصیه می کنند‪.‬‬ ‫‪93‬‬ ‫داریم که اگر تقوا پیشه کنیم مشکالتمان حل می شود‪ .‬برکات‬ ‫الهی از زمین و اسمان نازل می شود‪ .‬این موضوعی است که‬ ‫در ایه ‪ 65‬و ‪ 66‬سوره مائده مورد تاکید قرار گرفته که اگر اهل‬ ‫کتاب ایمان و تقوا پیشه کرده بودند‪ ،‬قطعا از برکات بیشتری‬ ‫برخوردار می شدند‪ .‬یا در سوره جن ایه ‪ 16‬خداوند می فرماید‬ ‫اگر جن و انس در راه ایمان پایداری بورزند با اب فراوان ابیاری‬ ‫می ش��وند و به برکات زیادی می رس��ند‪.‬بنابراین باید بگویم‬ ‫رویکرد جبهه پایداری به گونه ای اس��ت که تالش دارد با در‬ ‫نظر گرفتن چالش های موجود و عرضه کردن ان به مبانی و‬ ‫یافتن راه حل مناسب برای ان چالش ها بر اساس مبانی‪ ،‬برنامه‬ ‫دولت یازدهم را تنظیم کند که البته تا این لحظه پیش��رفت‬ ‫خوبی داشته ایم‪.‬‬ ‫فکر می کنم از توضیحات ش�ما می ت�وان به این‬ ‫نتیجه رسید که مباحث اقتصادی بر مسائل دیگر‬ ‫در برنامه جبهه پایداری غلبه دارد‪ .‬ایا این برداشت‬ ‫درستی است؟‬ ‫سیاست‬ ‫‪ l‬برای پاسخ به این سوال ش��ما باید بگویم در این‬ ‫برنامه به بحث اقتصاد به عنوان یک موضوع تئوری و یکی از‬ ‫اورژانس های کش��ور نگاه کرده ایم‪ .‬البته در عین حال توجه‬ ‫داش��ته ایم که راه حل های اقتصادی بدون توج��ه به مبانی‬ ‫فرهنگی راه حل های ماندگاری نخواهند بود‪ .‬به همین دلیل‬ ‫در برنامه جبهه‪ ،‬بخش فرهنگی و اجتماعی را به عنوان مطالبه‬ ‫مبنایی مورد توجه ویژه قرار داده ایم و سعی کردیم این دو را‬ ‫جمع کنیم‪ .‬مثال در بخش اقتصاد و ضرورت اقتصاد مقاومتی‬ ‫تالش کردیم رویکردهایی را طراحی کنیم که رونق اقتصادی‬ ‫را همراه با کاهش فاصله طبقات��ی فراهم کنیم‪ .‬ترجمه ما از‬ ‫اقتصاد مردمی با ترجمه ای که دیگران ارائه می دهند و اقتصاد‬ ‫مردمی را صرفا حضور افراد برخوردار در عرصه اقتصادی در‬ ‫برابر امکانات دولتی می بینند‪ ،‬متفاوت است‪ .‬اقتصاد مردمی ‬ ‫ما اقتصادی اس��ت ک��ه در ان احاد م��ردم می توانند حضور‬ ‫پیدا کنند و وظیف��ه دولت در ایجاد توانمندس��ازی انها برای‬ ‫حضور اقتصادی اس��ت‪ .‬باتوجه به انکه در کشور ‪10‬میلیون‬ ‫فارغ التحصیل دانشگاهی داریم معتقدیم این تعداد می توانند‬ ‫لش��کر بزرگی را برای جهاد اقتصادی فراهم کنند‪ .‬بنابراین‬ ‫باید به این جوانان میدان داد و انها را توانمند کرد تا با حمایت‬ ‫مناس��ب ثروت افرینی کنند‪ .‬در بح��ث فرهنگی و اجتماعی‬ ‫توجه به این نکته ضروری است که رفاه اجتماعی و برطرف‬ ‫کردن دغدغه های مردم در عرص��ه نیازهای اجتماعی یک‬ ‫ضرورت مهم است‪ .‬از سوی دیگر به مساله سالمت‪ ،‬بیکاری‬ ‫و مش��کالت این چنینی هم در برنامه دول��ت یازدهم توجه‬ ‫کرده ای��م‪ .‬در بحث فرهنگی نیز نهادینه ک��ردن ارمان ها در‬ ‫جامعه و ممانعت ا ز ترویج خرافات‪ ،‬ریاکاری و الابالی گری و‬ ‫سکوالریزم جزو برنامه های جبهه پایداری است که در اینده با‬ ‫جزئیات بیشتر به مردم ارائه خواهیم کرد‪ .‬طبیعی است با داشتن‬ ‫چنین نگاهی به برنامه دولت یازدهم‪ ،‬مجری این برنامه هم‬ ‫باید شایستگی اجرای ان را داشته باش��د‪ .‬در واقع الزم است‬ ‫کاندیدای مورد نظر برای داشتن این شایستگی دارای دو رکن‬ ‫اساسی باشد؛ اول انکه توانمند و کارامد باشد و رکن دوم این‬ ‫که باید به ارمان ها اعتقاد داشته باشد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫یعنی این دو رکن ویژگی اصلی و خاص کاندیدای‬ ‫جبهه پایداری است؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪94‬‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬این دو خصوصیت اصلی جبهه است و اعضای‬ ‫جبهه پای��داری در اخرین دی��داری که با مرح��وم ایت اهلل‬ ‫خوشوقت داشتند ایشان این دو شاخص را برای رئیس جمهور‬ ‫اینده شاخص رکنی دانستند؛ یعنی همانطور که در نماز برخی‬ ‫از واجبات رکنی است که اگر در انها دچار اختالل شویم نماز‬ ‫مورد قبول نیس��ت‪ ،‬تعبیر ایت اهلل خوش��وقت این بود که در‬ ‫ریاست جمهوری هم کس��ی که برگزیده می شود باید از نظر‬ ‫ارمانگرایی در حد قابل اعتمادی باش��د و به والیت فقیه نه از‬ ‫باب یک اصل قانون اساسی بلکه از باب والیتمداری انسان‬ ‫معتقد به موالی خود باشد‪.‬در باب کارامدی هم ایشان تاکید‬ ‫داشتند ما به حداقل ها بسنده نکنیم و فردی را انتخاب کنیم‬ ‫که بتواند پاسخگوی نیازهای امروز کشور باشد‪.‬‬ ‫بهتر است کمی ش�فاف تر وارد مبحث انتخابات‬ ‫ش�ویم‪ .‬می دانید یک�ی از مهمتری�ن مباحثی که‬ ‫پیرامون جبهه پایداری وجود دارد احتمال ائتالف‬ ‫این تش�کل سیاس�ی با گروه ها و جریانات دیگر‬ ‫اس�ت‪ .‬ی�ک روز زمزمه ائتلاف با دول�ت مطرح‬ ‫می ش�ود و روز دیگ�ر ائتلاف ب�ا گروه س�ه نفره‬ ‫اصولگرایان‪ ،‬حتی احتمال تش�کیل ائتالف جدید‬ ‫توسط پایداری ها هم مطرح شده است‪ .‬می خواهم‬ ‫صریح بپرس�م که ایا این احتمال وج�ود دارد که‬ ‫جبهه پایداری برای اجرای برنامه های خود با دیگر‬ ‫اصولگرایان ائتالف کند؟‬ ‫‪ l‬س��وال خوبی پرس��یدید‪ .‬کس��انی که در عرصه‬ ‫انتخابات اعالم حضور و کاندیداتوری کرده اند‪ ،‬تعداد محدودی‬ ‫هستند‪ .‬ما از نظر اظهاراتی که به صورت علنی مطرح کرده اند‬ ‫و همچنین از نظر س��وابق و عملکردها افراد را مورد بررسی‬ ‫قرار داده ایم‪ .‬انچه برای جبهه پایداری نگران کننده بود این‬ ‫که متاسفانه هیچ کدام از این افراد با این نگاه به موضوع توجه‬ ‫نکرده اند که ما مقوله تجمیع بین ارمانگرایی و واقع گرایی را به‬ ‫صورتی که ارمان ها زیر بنای راه حل ما برای حل مشکالت و‬ ‫کارامدی باشد‪ ،‬مدنظر داریم‪ .‬افرادی که صراحتا به تکنوکرات‬ ‫بودن خودش��ان افتخار می کنند در حالی که متوجه نیستند‬ ‫تکنوکراتی یک فلس��فه برای اداره کش��ور است که الجرم‬ ‫مبتنی بر سکوالریزم است که به هیچ وجه نمی توانند محل‬ ‫اعتماد قرار بگیرند‪ .‬ما معتقدیم این نوع نگاه به موضوعات و‬ ‫گسسته پنداشتن وقایع اجتماعی موجب می شود واقعه ای مثل‬ ‫سال‪ 88‬در کشور رخ بدهد و افراد در ان ازمون به جای انکه‬ ‫به اهمیت موضوع پی ببرند سخنانشان این باشد که کدورتی‬ ‫بین برخی رخ داده و ما باید از این کدورت بگذریم‪ .‬همین نگاه‬ ‫تکنوکرات و ساده پنداشتن وقایع اجتماعی چنین فتنه فکری‬ ‫را به بار می اورد‪ .‬یا کس��انی ک��ه در عرصه های اقتصادی به‬ ‫جای اینکه به ره اوردهای دینی توجه ویژه ای داشته باشند و‬ ‫سعی کنند تفکرات اقتصادی را ارزشمدارتر کنند‪ ،‬نگاهشان به‬ ‫عرصه اقتصادی عمدتا برخاسته از تئوری هایی است که همین‬ ‫امروز شکست ان را در رکود اقتصادی اروپا و امریکا می بینیم‪.‬‬ ‫بنابراین بازهم نمی توانند محل اعتماد قرار بگیرند‪ .‬به همین‬ ‫دلیل و دالیل دیگر متاسفانه جبهه پایداری نتوانست خودش‬ ‫را قانع کند که با ائتالف های موجود همکاری داشته باشد‪.‬‬ ‫و این یعن�ی اینک�ه جبه�ه پای�داری کاندیدای‬ ‫مستقلی معرفی خواهد کرد؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬تصمیم این جبهه با راهنمایی شورای فقهی از‬ ‫ماه ها پیش بر این شد که جبهه به طور مستقل کاندیدایی که‬ ‫بتواند پرچمدار این تفکر باشد را معرفی کند‪.‬‬ ‫برخی منتق�دان ش�ما می گویند جبه�ه پایداری‬ ‫همچ�ون انتخاب�ات مجل�س نه�م در انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری یازدهم مورد اقبال قرار نخواهد‬ ‫گرفت‪ ،‬بنابرای�ن به نف�ع این جبهه اس�ت که با‬ ‫دیگر هم طیفان خود ائتالف کند‪ .‬نظر شما در این‬ ‫خصوص چیست؟‬ ‫‪ l‬برداش��ت م��ا از انتخاب��ات مجلس ب��ا برخی از‬ ‫برداش��ت هایی که این روزها می ش��نویم مقداری متفاوت‬ ‫اس��ت‪ .‬متاس��فانه برخی در برابر اقدامات سیاسی خودشان‬ ‫مس��ئولیت پذیر نیس��تند‪ .‬اگر در مجلس نه��م فرایندی رخ‬ ‫می دهد که ماحصل ان س��وال از رئیس جمهور می شود که‬ ‫با تاکید مقام معظم رهبری پس گرفته می شود یا استیضاحی‬ ‫صورت می گیرد که پس از اس��تیضاح م��ورد عتاب رهبری‬ ‫قرار می گیرد یا جلس��ه ای برگزار می شود که هر چند رئیس‬ ‫قوه مجریه در ان جلسه اقداماتی انجام می دهد که البته مورد‬ ‫رضایت مقام معظم رهبری نیست و انتقادات شدید ایشان را‬ ‫در پی دارد‪ ،‬اما باید در نظر داش��ت واکنش مجلس هم انتقاد‬ ‫رهبری را برانگیخت بنابراین باید افرادی که در شکل گیری‬ ‫چنین مجلسی نقش افرینی کردند و به بهانه جذب حداکثری‪،‬‬ ‫معیارهای اصلح بودن را زیر سوال بردند پاسخگو باشند‪ .‬این‬ ‫مغالطه که ما باید جذب حداکثری کنیم و بعد به بهانه جذب‬ ‫حداکثری در معیارهای خود برای اعتماد کردن به افراد تنازل‬ ‫کنیم به نظر می اید شکستش را در وقایع اخیر مجلس نشان‬ ‫داده اس��ت‪ .‬در واقع افرادی که داعیه این کار را داشتند امروز‬ ‫باید در برابر این تئوری پاسخگو باشند‪ .‬بنده فکر می کنم وقایع‬ ‫مجلس نشان می دهد کسانی که می خواهند در عرصه سیاسی‬ ‫صرفا با نگاه برد و باخت و تصرف مناصب حضور پیدا کنند‪،‬‬ ‫دچار اشتباهات فاحشی می شوند‪ .‬این اشتباهات فاحش نوعا‬ ‫هزینه های سنگینی را به کشور و به روند تعالی کشور تحمیل‬ ‫می کند‪ .‬انچه مسلم است این که کشور عزیز ما متعلق به همه‬ ‫مردم کشور است‪ .‬بنابراین باید فرایندی را به وجود بیاوریم که‬ ‫همه مردم در مدیریت کشور مشارکت داشته باشند‪ .‬هرکسی‬ ‫که داعیه دفاع از انقالب اسالمی را دارد باید فضای عمومی‬ ‫کشور برای اعالم نظرات و حضور وی در صحنه باز باشد‪ .‬هیچ‬ ‫کس را نباید به زور از قطار انقالب اس�لامی پیاده کنیم‪ .‬این‬ ‫سخنان مشخص و قابل قبول است‪ ،‬اما وقتی می خواهیم در‬ ‫نظام مسئولیت را به کسی بدهیم این منطق پذیرفته نیست‬ ‫که چون این فرد دسترسی به امکانات عمومی دارد و می تواند‬ ‫از امکانات وسیعی برای تبلیغ استفاده کند پس حتما با ان فرد‬ ‫متحد شویم و ائتالف کنیم‪.‬این منطق قابل قبول نیست چون‬ ‫فالن شخص به کانون های قدرت و ثروت نزدیک است‪ ،‬پس‬ ‫ما هم بیاییم به ان شخص نزدیک شویم تا منویات خودمان را‬ ‫پیش ببریم‪ .‬مرحوم ایت اهلل خوشوقت در برابر این منطق که‬ ‫به جبهه پایداری برای پذیرش افراد فشار وارد می شد‪ ،‬فرمودند‬ ‫اگر شما حضورتان در صحنه اجتماعی با انگیزه و روشی غیر از‬ ‫ادای تکلیف باشد دینتان را از دست خواهید داد‪ .‬شما مراقبت‬ ‫کنید که هر نوع ائتالف و مذاکره ای که انجام می دهید مبنای‬ ‫کار شما به قدرت رسیدن نباش��د بلکه مبنا عمل به تکلیف‬ ‫باشد‪ .‬این وصیت ان بزرگوار است که ما در انتخابات مجلس‬ ‫از ایشان شنیدیم و کماکان هم مبنای عمل ماست‪ .‬نگاه ما در‬ ‫معرفی کاندیدا این نیست که به کجا وابسته است و چه کسانی‬ ‫حاضرند برای ان کاندیدا هزینه کنند و پول خرج کنند یا ان‬ ‫فرد به چه منابعی دسترسی دارد‪ ،‬اتفاقا ما این موضوع را یک‬ ‫نقطه ضعف می دانیم که کسانی با دستیابی به منابع عمومی‬ ‫یا دولتی بخواهند هزینه های فعالیت های انتخاباتی خود را‬ ‫پرداخت کنند‪ .‬ما این کار را خالف شرع می دانیم اما طبیعی‬ ‫است از بین کسانی که معیارهای الزم را برای کاندیداتوری‬ ‫دارند یکی از فاکتورها این است که احتمال توجه مردم به ان‬ ‫افراد بیشتر است‪ ،‬اما این موضوع تنها فاکتور نیست‪ .‬به همین‬ ‫دلیل ما وظیفه خودمان می دانیم که اگر کاندیدای خود را اصلح‬ ‫می دانیم تالش کنیم به مردم معرفی ش��ود و افکار عمومی‬ ‫شناخت بیشتری نسبت به ان فرد پیدا کنند و به ان رای بدهند‪.‬‬ ‫در فضای مردمس��االری دینی که معمار ان امام(ره) بودند و‬ ‫مقام معظم رهبری ان را به کمال رس��اندند‪ ،‬مردم تصمیم‬ ‫گیرنده هس��تند و تنها وظیف��ه ای که گروه ه��ای اجتماعی‬ ‫دارند معرفی کاندیدایش��ان ب��ه مردم اس��ت؛ معرفی که در‬ ‫ان اصول دین��ی و اخالق رعایت ش��ود‪ .‬متاس��فانه یکی از‬ ‫تلخی های انتخابات در همه دوره های گذش��ته و این دوره‬ ‫این بوده ک��ه فعاالن عرصه انتخاباتی بعض��ا به اصول اولیه‬ ‫اخالق دینی توجه نمی کنند‪ ،‬ب��ه عنوان مثال جبهه پایداری‬ ‫در اخرین همایش��ی که داش��ت از ابتدا اعالم ک��رد در این‬ ‫همایش کاندیدای��ی معرفی نمی کند‪ .‬در ای��ن میان عده ای‬ ‫طراحی انتخاباتی کردند و فش��ار اوردند ک��ه جبهه پایداری‬ ‫می خواهد کاندیدای خود را معرفی کن��د‪ ،‬اما بعد از همایش‬ ‫که خالف نظرشان ثابت شد دیدیم به جای اینکه بگویند ما‬ ‫دروغ گفتیم یا اش��تباه کردیم و بی اطالع حرف زدیم‪ ،‬گفتند‬ ‫جبهه پایداری به تصمیمش عمل نک��رد‪ .‬به عقیده بنده این‬ ‫رفتارها قابل توجیه نیست و با مدل رفتارهای دینی ما متفاوت‬ ‫است‪ .‬البته باید بگویم متاسفانه ادعای اخالق مداری این افراد‬ ‫نگران کننده است‪.‬‬ ‫در خص�وص ائتلاف جبه�ه پای�داری ب�ا دولت‬ ‫گمانه زنی های زیادی صورت می گیرد‪ .‬ش�ما به عنوان‬ ‫سخنگوی این جبهه بفرمایید ایا نگاه و رویکرد جبهه‬ ‫پایداری با دولت یکی اس�ت و ام�کان ائتالف بین این‬ ‫دو وجود دارد؟ در واقع شما هیچ وقت نیامدید یک مرز‬ ‫مشخص با حامیان دولت مشخص کنید‪.‬‬ ‫اقای جلیلی یک��ی از کاندیداهای جدی ما محس��وب‬ ‫می شوند که مورد بحث قرار گرفته اند‪ ،‬در واقع جبهه پایداری‬ ‫با افرادی مثل ایشان ب ه ورود در عرصه انتخابات فکر کرده و‬ ‫پیشبرد برنامه های پیشنهادی خود را دنبال می کند‪.‬‬ ‫جبهه پایداری با سعید جلیلی جلسه ای هم داشته‬ ‫است؟‬ ‫‪ l‬بله؛ جلس��اتی بوده و در حال حاضر هم مش��غول‬ ‫رایزنی هستیم‪.‬‬ ‫ایا صحت دارد که اقای جلیلی برای کاندیداتوری‬ ‫میلی ندارند؟‬ ‫‪ l‬به هر حال ما در جبهه هنوز ب��ه صورت مصداق‬ ‫فردی وارد بحث مصادیق نشده ایم‪ ،‬یعنی نمی خواهیم بشویم‪.‬‬ ‫هم اکنون در حال رایزنی هس��تیم و مهمترین مالک ما این‬ ‫است که کاندیدای معرفی شده توان و ظرفیت اجرای برنامه‬ ‫دولت یازدهم را داشته باشد‪.‬‬ ‫اقای دکتر! کاندیداتوری خود ش�ما ت�ا چه اندازه‬ ‫جدی است؟‬ ‫‪ l‬همان ط��ور که عرض ک��ردم م��ا ورود به بحث‬ ‫مصادیق را زود هنگام می دانیم و ب��ه موقع کاندیدای خود را‬ ‫معرفی می کنیم‪.‬‬ ‫ایا برای کاندیداتوری خودتان با کس�ی مشورت‬ ‫کرده اید؟‬ ‫‪ l‬به وقتش ما وارد بحث مصادیق می شویم‪.‬‬ ‫با اقای فتاح هم نشستی داشته اید؟‬ ‫‪ l‬مهندس فتاح از برادران ارزشمند ما هستند که از‬ ‫رویش های ارزشمند انقالب محسوب می شوند و ظرفیت های‬ ‫باالیی دارند‪.‬‬ ‫چه زمانی کاندیدای خود را معرفی می کنید؟‬ ‫‪ l‬قاعدتاتاقبلازانتخاباتبایدکاندیدامشخصشود‪.‬‬ ‫یعنی تا دقیقه ‪ 90‬قصد ندارید کاندیدای خودتان‬ ‫را معرفی کنید؟‬ ‫ما در زمان مناسب کاندیدای خود را معرفی می کنیم‪.‬‬ ‫چرا یک ش�خص روحان�ی را م�ورد حمایت قرار‬ ‫‪ l‬بنده معتقدم نقش��ی که رهبر معظم انقالب برای‬ ‫اقای هاش��می قائل هس��تند که به عن��وان رئیس مجمع‬ ‫تشخیص نظام در سیاس��ت های کالن نظام بتوانند مشاور‬ ‫امینی برای رهبری باش��ند می تواند باالتری��ن افتخار برای‬ ‫ایشان محسوب شود بنابراین امیدوارم ایشان قدر این موقعیتی‬ ‫را که مشاور امین رهبری هس��تند‪ ،‬بدانند‪ .‬من فکر می کنم‬ ‫کش��وری که بیش از ‪ 40‬درصد ان را جوانان زیر ‪ 25‬س��ال‬ ‫تشکیل می دهد‪ ،‬رئیس جمهور‪ 79‬ساله رئیس جمهور مناسبی‬ ‫برای ان نباشد‪.‬‬ ‫حض�ور اصالح طلب�ان در انتخابات را ت�ا چه حد‬ ‫جدی می دانید؟‬ ‫‪ l‬نگرانی اصل��ی اصالح طلب��ان در انتخابات اتی‬ ‫این اس��ت که با عدم اقبال و بی اعتنایی مردم مواجه شوند؛‬ ‫همان طور ک��ه برخی از س��ران اصالح طل��ب گفته اند انها‬ ‫نمی خواهند فاصل��ه رای های قبل��ی خود را ب��ا بی اعتنایی‬ ‫فعلی مردم مک��در کنند‪ .‬نوع رویکرد مردم نش��ان داده که با‬ ‫هیچ کس عهد اخوت نبسته اند و گروه ها و احزاب را باتوجه به‬ ‫عملکردشان می سنجند‪ .‬کسانی که در سال ‪ 88‬و پس از ان‬ ‫نشان دادند خودخواهی شان به قدری زیاد است که حاضرند‬ ‫برای انها منافع ملی را زیر پا بگذارند و حتی نیم نگاهی بلکه‬ ‫تمام نگاهی به خارج از کش��ور داشته باش��ند تا منویات خود‬ ‫را پیش ببرند‪ ،‬به هیچ وجه مورد اعتن��ای مردم قرار نخواهند‬ ‫گرفت‪ .‬این گالی��ه مبنایی مردم از حرکتی که ش��روع ان با‬ ‫ادعای پی��روی از خط امام بود‪ ،‬باعث ش��د ای��ن پرچم دیگر‬ ‫به هیچ وجه قابل احیا نباش��د؛ بنابراین بن��ده فکر نمی کنم‬ ‫اصالح طلبان با پرچم این جری��ان در انتخابات حضور جدی‬ ‫داشته باشند‪ ،‬البته ممکن اس��ت کاندیداهای معرفی شده از‬ ‫سوی این طیف بیشتر از باب حفظ ارتباط تشکیالتی طرفداران‬ ‫باشد‪ ،‬البته در خصوص انتخابات شوراها ماجرا فرق می کند زیرا‬ ‫اینها با تابلوی اصالح طلبی نیروهای خود را وارد رقابت خواهند‬ ‫کرد‪ .‬اصالح طلبان در انتخابات ش��وراها ت�لاش می کنند از‬ ‫نیروهای ناش��ناخته که از وابس��تگان کم نامشان محسوب‬ ‫می شوند‪ ،‬استفاده کنند‪g .‬‬ ‫نکات‬ ‫در کشوری که بیش از ‪ 40‬درصد ان را جوانان زیر ‪ 25‬سال تشکیل‬ ‫می دهند فکر نمی کنم رئیس جمهور ‪ 79‬ساله مناسب باشد‬ ‫فضای انتخاباتی را به دوقطبی هاشمی و غیر هاشمی ‪ ،‬دولت و‬ ‫غیردولت‪ ،‬انحرافی و غیر انحرافی تقسیم کردن نوعی ارتجاع در مسیر‬ ‫بالندگی سیاسی کشور است‬ ‫دولت نه حق دارد و نه به صالح می داند که نامزدی معرفی کند البته‬ ‫افرادی که در دولت حضور دارند بدون استفاده از این عنوان می توانند در‬ ‫انتخابات حاضر شوند‬ ‫بخشی از دولت گمان می برد می تواند با طنازی سیاسی ارای‬ ‫خاکستری را به خود جذب کند‪ .‬اما نه نیروهای مومن به انها اعتماد‬ ‫می کنند نه ارای خاکستری‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫ما معتقدیم کسانی که تالش می کنند انتخابات اینده‬ ‫را دو قطبی کنند‪ ،‬به فضای عقالنیت سیاس��ی جامعه لطمه‬ ‫می زنند و جلوی برنامه محور شدن و پاسخگویی قوه مجریه‬ ‫در برابر برنامه هایش را می گیرند‪ .‬ایجاد فضای دوقطبی توسط‬ ‫گروه های مختلف که متاسفانه به عنوان رکن تبلیغاتی مورد‬ ‫اجرا و عمل قرار می گیرد‪ ،‬باعث می شود کسانی که در صحنه‬ ‫انتخابات حضور پیدا می کنند به جای تحقق ایجابی و معرفی‬ ‫توانمندی ها و برنامه ها نوعا برخورد سلبی کنند و با کوبیدن‬ ‫طرف های مقابل به نوعی تالش کنند برای خودشان اثبات‬ ‫موقعیت کنند‪ .‬جبهه پایداری این برخورد را درست نمی داند‬ ‫و از این رو در انتخابات پیش رو عمده بحث ما بحث ایجابی‬ ‫است و اگر نقدی هم به افراد داریم نقد ما به مبانی فکری افراد‬ ‫است‪ ،‬نه به مبانی شخصیتی انها‪ .‬ما به هیچ کدام از دوستانی‬ ‫که امروز در صحنه انتخابات به عنوان افراد اصولگرا و مستقل‬ ‫خودشان را کاندیدا کردند‪ ،‬هیچ نوع جس��ارت و توهینی روا‬ ‫نمی دانیم‪ ،‬اما داعیه ای در خصوص س��وابق درخشان انها و‬ ‫عملکرد مناسب انها نداریم؛ انچه مورد نقد ماست نقد مبانی‬ ‫اس��ت و انچه مورد توجه خودمان است معرفی برنامه دقیق‬ ‫کاندیداهاست؛ بنابراین اینکه تالش می کنند فضای انتخابات‬ ‫را دو قطبی کنند و به هاشمی و غیر هاشمی‪ ،‬دولت و غیر دولت‪،‬‬ ‫‪ l‬در سوال قبلی به این موضوع پاسخ دادم‪.‬‬ ‫از س�عید جلیلی ب�ه عن�وان گزینه اصل�ی جبهه‬ ‫پایداری در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم نام‬ ‫برده می شود؛ این موضوع تا چه حد جدی است؟‬ ‫درب�اره کاندیدات�وری اقای هاش�می چه نظری‬ ‫دارید؟ ایا ایش�ان در صورت کاندیداتوری اقبالی‬ ‫خواهند داشت؟‬ ‫سیاست‬ ‫شما مهمترین رقیب جبهه پایداری را کدام یک از‬ ‫طیف ها و گفتمان های حاضر در جامعه می دانید؟‬ ‫ایا ممکن اس�ت جبهه پای�داری از کاندیداتوری‬ ‫اقای حداد عادل حمایت کند؟‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫‪ l‬این موضوع ه��م یکی از مصادی��ق جنگ های‬ ‫روانی اس��ت که برخی س��عی می کنن��د بر جبه��ه پایداری‬ ‫تحمیل کنند‪ .‬ش��کل گیری جبهه پایداری ب��ا نظر حضرات‬ ‫ایات مرحوم خوشوقت و مصباح یزدی بوده است‪ .‬در مقطعی‬ ‫که مالحظه ش��د پرچمداری ک��ه انتظ��ار می رفت حرکت‬ ‫گفتمانی انقالب اسالمی را بدون عارضه پیش ببرد‪ ،‬خودش‬ ‫در مس��یرهای انحرافی گرفتار ش��د‪ .‬به توصیه این دو عالم‬ ‫بزرگ‪ ،‬جبهه پایداری تشکیل ش��د تا این خط روشن حفظ‬ ‫شود که تفکر انقالب اس�لامی نه تنها با جریان فتنه بلکه با‬ ‫جریان انحرافی و هر نوع حرکتی که جدا از والیت فقیه برای‬ ‫خودش موجودیتی قائل باشد‪ ،‬تمایز دارد و همه این مسیرها را‬ ‫متفاوت از مسیر اصلی انقالب اسالمی می داند‪ .‬به همین دلیل‬ ‫جبهه پایداری از ابتدای شکل گیری خود بر این خطوط قرمز‬ ‫پافشاری داشت‪ .‬در حال حاضر هم بر همان مبنا باقی است‪،‬‬ ‫البته در خصوص معرفی کاندیدا از س��وی دولت این طور که‬ ‫مسئوالن دولت فرمودند دولت نه حق دارد کاندیدایی داشته‬ ‫باشد و نه حق دارد و نه به صالح می داند که نامزدی معرفی‬ ‫کند‪ ،‬قوه مجریه وظیفه اجرای قوانین را برعهده دارد‪ ،‬اما حق‬ ‫اینکه بخواهد در انتخابات یک��ی از اعضای خود را به عنوان‬ ‫کاندیدای دولت معرفی کند ندارد‪ ،‬البته افرادی که در دولت‬ ‫حضور دارند بدون استفاده از این عنوان می توانند در انتخابات‬ ‫حاضر ش��وند‪ ،‬منتها ما این رغبت را در بخشی از وابستگان‬ ‫دولت می بینیم که اتفاقا به هیچ وجه قابل اعتماد برای جریان‬ ‫عمومی گفتمان انقالب اس�لامی نیس��تند‪ ،‬زیرا ان بخش‬ ‫به نوعی ت�لاش کرده متفاوت از گفتمان انقالب اس�لامی‬ ‫حرکت کند و گمان می برد می تواند با طنازی سیاسی ارای‬ ‫خاکستری را به خود جذب کند که قطعا این بخش از دولت نه‬ ‫مورد توجه نیروهای مومن و حزب اللهی قرا می گیرد و نه ان‬ ‫ارای خاکستری به ان اعتماد خواهند کرد‪ ،‬زیرا بی صداقتی و‬ ‫تغییرات صریح در مواضع و نگاه به جو به جای نگاه به حقیقت‬ ‫موجب بی اعتمادی دیگران می شود‪.‬‬ ‫انحرافی و غیر انحرافی تقسیم کنند‪ ،‬نوعی ارتجاع در مسیر‬ ‫بالندگی سیاسی کش��ورمان می دانیم و فکر می کنیم مردم‬ ‫ما از این مسیر عبور کرده اند و این مساله مربوط به دوره های‬ ‫گذشته است نه این دوره‪.‬‬ ‫نمی دهید؟ مثال فردی مثل مرتضی اقاتهرانی‪...‬‬ ‫‪ l‬ما در معرفی کاندیدا به لباس و عضویت در جبهه‬ ‫و سابقه ان فرد در همکاری با جبهه هیچ توجهی نکرده ایم‪.‬‬ ‫در معرفی کاندیدا و در ارزیاب��ی ‪ 70‬کاندیدایی که در عرصه‬ ‫سیاس��ی کش��ور مطرح هس��تند‪ ،‬دو رکن را مالک بررسی‬ ‫قرار داده ایم ک��ه مرحوم ایت اهلل خوش��وقت فرمودند؛ یعنی‬ ‫والیتمداری و کارامدی افراد‪.‬‬ ‫‪95‬‬ ‫اگر جبهه پیروان از من حمایت کنند کنار نمی کشم‬ ‫گفت وگو با محمدرضا باهنر؛ از پشت پرده سیاست تا انتخابات ‪92‬‬ ‫سیاست‬ ‫محمدرضا باهنر را همواره به عنوان مرد پشت پرده سیاست می شناسند؛ چه ان زمان که در بحبوحه دوم خرداد‬ ‫به همراه ش�یخ علی اکبر ناطق نوری ش�ورای هماهنگی را پایه گذاری کرد و چه در س�ه دوره حضور پیاپی در مجلس‬ ‫اصولگرا که البی هایش او را به فردی تاثیرگذار تبدیل کرده است‪ .‬اما این روزها گویا وارد فاز دیگری از سیاست ورزی‬ ‫اصولگرایانه اش شده است‪ .‬حاال طیفی از اصولگرایان س�نتی از باهنر به عنوان کاندیدای موردنظر خود در انتخابات‬ ‫ریاس�ت جمهوری یازدهم یاد می کنند‪ .‬البته باهنر از ل�زوم اجماع اصولگرایان بر یک کاندیدا س�خن می گوید و مدل‬ ‫انتخابات مجلس نهم را مدل مناس�بی می داند‪ .‬او در گفت وگو با مثلث به بازخوانی زندگی سیاسی خود و استراتژی و‬ ‫ارایش جریان های سیاسی در انتخابات ‪ 92‬پرداخته است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫شما در دوم خرداد منتقد جدی و مخالف پرقدرت‬ ‫اصالح طلبان بودی�د‪ .‬حتی اق�ای مهاجرانی روز‬ ‫استیضاح خود در مجلس پنجم گفت «مقداری از‬ ‫صحب ت هایم را نگه داشتم تا بع د از ظهر که اقای‬ ‫باهنر م ی خواهد صحبت کند‪ ،‬بگویم» در ابتدای‬ ‫دولت اقای احمدی نژاد با ایشان در پارلمان ائتالف‬ ‫کردید ام�ا از اواخر دولت نهم به بع�د و در دولت‬ ‫دهم هرچه زمان گذشت‪ ،‬ش�ما از رئی س جمهور‬ ‫فاصله گرفتید‪ ،‬االن اگر بخواهید از خود تعریفی‬ ‫ارائه دهید‪ ،‬بفرمایید کجای فضای سیاسی ایران‬ ‫ایستاده اید؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪ l‬این س��وال را بای��د دیگران جواب دهن��د اما من‬ ‫یک مثالی بزنم شاید پاسخ این س��وال باشد‪ ،‬بعد از جریان‬ ‫لیب رال ها‪ ،‬بن ی صدر و وقایع هفت تیر و هشت شهریور سال‬ ‫‪ ،60‬فقط خط امام ی ها در عرصه سیاسی کشور ماندند؛ اولین‬ ‫اختالفی که درون انها رخ داد حول محور اقتصادی بود‪ ،‬یک‬ ‫عده طرفدار اقتصاد ازاد و عده ای دیگر به استناد ضرورت زمان‬ ‫جنگ دنبال اقتصاد دولتی بسته بودند‪ ،‬ان زمان ما مشهور‬ ‫به طرفداری از دیدگاه اقتصاد ازاد و بازار بودیم به همین دلیل‬ ‫به ما «راستی» م ی گفتند و طیف دیگر «چپ» لقب گرفت‪.‬‬ ‫به عبارت دیگر این دو طیف در مسائل فرهنگی و سیاسی‬ ‫خیلی با هم اختالف نظر نداشتند بلکه اختالف انها ریشه در‬ ‫نوع نگاه به نحوه مدیریت اقتصاد کشور داشت‪ .‬این اختالف‬ ‫هم از درون سازمان مجاهدین انقالب اغاز شد‪ .‬بعد به درون‬ ‫دولت مهندس میرحسین موسوی رفت و عده ای م ی گفتند‬ ‫ما انجمن اسالمی دولت هس��تیم‪ ،‬سپس حزب جمهوری‬ ‫اس�لامی را هم مبتال کرد‪ .‬حضرت امام(ره) بع��د از جریان‬ ‫پذیرش قطعنامه ‪ 598‬در حکم ی به حضرت ایت اهلل خامنه ای‪،‬‬ ‫اقای هاشمی و اقای موس��وی اردبیلی (روس��ای سه قوه)‪،‬‬ ‫مهندس موسوی (نخس ت وزیر) و مرحوم حاج احمد اقا‪ ،‬انها را‬ ‫مامور به نوشتن سیاست هایی ب رای بازسازی حوزه اقتصادی‬ ‫کردند و موضوع عملیاتی کردن اصل ‪ 44‬قانون اساسی ریشه‬ ‫در ان دوره دارد‪ .‬گذش��ت تا به دولت اقای هاشمی رسیدیم‪،‬‬ ‫این دولت یک جاهایی در خصوصی سازی و بازکردن عرصه‬ ‫اقتصاد خیلی تند و سریع عمل کرد که ما در مجلس مخالف‬ ‫این نحوه عمل کردن بودیم‪ ،‬ان موقع یک خبرنگاری از من‬ ‫پرسید شما که در زمان دولت مهندس موسوی راست بودی‬ ‫چرا حاال چپ شدی؟ موضوع چیس��ت؟ من جواب دادم؛ ما‬ ‫سرجای خودمان هستیم اما قبال یک عده سمت چپ ما قرار‬ ‫گرفته بودند و م ی گفتند حتی همه کاالهای مردم را باید دولت‬ ‫توزیع کند‪ ،‬حاال انها از سمت چپ ما رفتند سمت راست و ما‬ ‫نسبت به انها چپ محسوب م ی شویم وگرنه مسیر همان‬ ‫مسیر قبلی است‪ .‬دولت اقای هاشمی در خصوص ی سازی و‬ ‫تعدیل اقتصادی انقدر تند رفت که ما در مجلس یک مقداری‬ ‫با هم درگیر ش��دیم و تقریب��ا طرح تعدی��ل اقتصادی اقای‬ ‫هاشمی در سالی که تورم به ‪ 49‬و نیم درصد رسید متوقف‬ ‫شد‪ .‬حال انکه مسیرما مس��یر ثابتی بود‪ .‬درباره نسبت من‬ ‫با دولت اقای احمدی نژاد هم وضع همین طور اس��ت‪ .‬من‬ ‫هیچ گاه حام ی اقای احمدی نژاد نبودم‪ ،‬سال ‪ 84‬ریاست ستاد‬ ‫انتخاباتی اقای الریجانی را برعهده داش��تم‪ ،‬در مرحله دوم‬ ‫انتخابات نی��ز جبهه پیروان خط امام و رهب��ری بیانیه داد و‬ ‫اعالم کرد هم هاشمی و هم احمدی نژاد هر دو خوب هستند؛‬ ‫سال ‪ 88‬هم گفتم به احمدی نژاد رای ندادم‪ ،‬از همین جمله‬ ‫من بعض ی ها خوشحال شدند که طرف را گیر اوریم‪ ،‬یعنی‬ ‫به مهندس موسوی رای داده و مچش را گرفتیم اما من اعالم‬ ‫کردم که به محسن رضایی رای دادم‪ -‬البته امیدی نداشتم‬ ‫که وی رای بیاورد‪ -‬تا رایم گم و تلف نشود‪ .‬در دولت اصالحات‬ ‫هم داس��تان همین بود‪ ،‬ان زمان ما یک س��ری اختالفات‬ ‫اصولی فکری داش��تیم که در نحوه مدیریت به وزارت ارشاد‬ ‫مهاجرانی‪ ،‬وزارت کشور و غیره متجلی م ی شد اما همکاری‬ ‫هم با دولت اصالحات داش��تیم‪ .‬مثال وقت��ی اقای خاتمی‬ ‫اولین قانون بودجه دولت خود را تقدیم مجلس پنجم کرد‪،‬‬ ‫من رئیس کمیسیون تلفیق بودم‪ ،‬دولت ی ها ه راس داشتند‬ ‫که چه بالیی بر سر بودجه خواهد امد‪ .‬باالخره قانون بودجه‬ ‫تصویب و ابالغ شد‪ .‬همان روز ابالغ در خانه نشسته بودم و‬ ‫با بچه ها اخبار گوش م ی کردم‪ ،‬دیدم مهاجرانی س��خنگوی‬ ‫دولت درباره بودجه گفت‪« :‬قانون بودجه خوبی تصویب شد و‬ ‫به ویژه من از مهندس باهنر که رئیس کمیسیون تلفیق بود‬ ‫کمال تشکر و قدردانی دارم»‪ ،‬من تعجب کردم بالفاصله به‬ ‫مهاجرانی زنگ زدم و گفتم‪« :‬عرف نبوده که سخنگوی دولت‬ ‫از یک نماینده مجلس تشکر کند و این مساله بدیعی است‪.‬‬ ‫چرا تو این را گفتی؟» جواب داد‪« :‬من اصال در دولت موظف‬ ‫ش��دم که اگر م ی خواهی تش��کر کنی از فالنی هم تشکر‬ ‫کن» که حتی موقع رسیدگی به بودجه بحث های سیاسی‬ ‫و جناحی را وارد بحث های تخصصی‪ ،‬علم ی و کارشناسی‬ ‫نکرد»‪ .‬عرضم این است وقتی م ی توانستیم تفاهم کنیم این‬ ‫کار را انجام م ی دادیم اما بر سر مسائل فرهنگی و سیاسی ما‬ ‫با دولت اصالحات اختالف داشتیم‪ .‬خب رنگاری سال ‪ 89‬از من‬ ‫پرسید‪ ،‬احمدی نژاد س��ال ‪ 84‬با االن چه فرقی کرده که شما‬ ‫ان موقع طرفدارش بودی اما االن مخالفش شدی؟ من گفتم‬ ‫احمدی نژاد فرقی نکرده بلکه من اطالعاتم درباره احمدی نژاد‬ ‫زیاد شده است‪ .‬بر همین اس��اس فکر م ی کنم مباحثی که‬ ‫اقای احمدی نژاد طرح م ی کنند جای نقد جدی دارد‪.‬‬ ‫اق�ای احمدی نژاد ب�رای اینکه دول�ت اولش در‬ ‫مجل�س رای اعتماد بگیرد نیاز داش�ت تا ب�ا دو البی‬ ‫قدرت در پارلمان یعنی ایثارگران و جبهه پیروان تفاهم‬ ‫کند‪ .‬از ماحصل ان تفاهم اقای متکی به وزارت خارجه‪،‬‬ ‫اقای الریجانی به شورای عالی امنیت ملی‪ ،‬اقای زاهدی‬ ‫به وزارت علوم‪ ،‬فرشیدی به وزارت اموزش و پرورش و‬ ‫طهماس�بی به وزارت صنایع و معادن رفت‪ ،‬بعد اقای‬ ‫احمدی نژاد هرچه گذش�ت ش�اید نیاز ی به ادامه این‬ ‫ائتالف ندید‪ ،‬این تفسیر را چقدر درست م ی دانید؟‬ ‫سیاست‬ ‫‪ l‬من دو ادعا دارم‪ ،‬اول اینکه من هیچ وقت دنبال‬ ‫اینک��ه قدرت را در خ��ود متمرکز کن��م و بروم ب��اال‪ ،‬نبودم‪.‬‬ ‫مصداقش هم زمان انتخاب رئی��س مجلس هفتم بود‪ ،‬ان‬ ‫زمان من از کرمان کاندیدا ش��دم‪ .‬یک خبرنگار ایتالیایی به‬ ‫من زنگ زد و تقاضای وقت مصاحبه کرد‪ .‬من گفتم کرمان‬ ‫هستم اما او بر مصاحبه اصرار داشت‪ .‬باالخره امد کرمان و‬ ‫پرسید (هنوز ‪ 20‬روز تا انتخابات مجلس هفتم مانده بود) از‬ ‫بین دو سه نفر که احتمال انتخاب ب رای ریاست مجلس دارند‬ ‫یکی از انها شما هستی‪ ،‬چه نگاهی به این مساله دارید؟ ان‬ ‫روز یک جوابی به این س��وال دادم‪ .‬انتخابات مجلس هفتم‬ ‫که تمام شد‪ ،‬تقریبا همه فعاالن سیاس��ی معتقد بودند که‬ ‫اگر رای نمایندگان مجلس هفتم را هیچ دس��تکاری نکنیم‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫خود جنابعالی‪ ،‬اهل البی و رایزنی هستید‪ .‬قبل از‬ ‫این مطرح م ی شد که اقای باهنر بیشتر م ی خواهد‬ ‫در پشت پرده فعال باشد اما اعالم نام شما برای‬ ‫نام�زدی در انتخابات با ان توصی�ف نم ی خواند‪،‬‬ ‫ماجرای حمایت از اقای مهندس باهنر برای ورود‬ ‫به عرصه انتخابات ریاست جمهوری از کجا بیرون‬ ‫امد‪ ،‬ایا با شما مشورت شد؟‬ ‫اگر نظر جبه�ه پیروان روی نام�زدی اقای باهنر‬ ‫باشد و ان موقع نتوانید دوستان هم طیف خود را‬ ‫قانع کنید‪ ،‬چه کار خواهید کرد؟‬ ‫‪ l‬فقط جبهه پیروان نیست‪ ،‬دیگر اصولگرایان هم‬ ‫هستند‪ ،‬ما تالش داریم که همه جامعه اصولگرایی به یک‬ ‫نفر برسد‪ ،‬البته کار ‪ 2+1‬را مغتنم م ی شماریم و از ان استقبال‬ ‫م ی کنیم اما به انها م ی گوییم که اصولگرایی در انها منحصر‬ ‫نیست و جامعه اصولگرایی خیلی بزرگتر از جبهه پیروان و‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬درس��ت نم ی دانم‪ .‬چون اصال دول��ت اول اقای‬ ‫احمدی نژاد مثل شرکت سهام ی نشد که هر کس سه یا چهار‬ ‫نفر را ب��ه وی معرفی کند‪ ،‬این را من چند ب��ار گفتم و تکرار‬ ‫م ی کنم که وقتی اقای احمدی ن��ژاد زاهدی را به عنوان وزیر‬ ‫علوم معرفی کرد ‪ 24‬ساعت فکر م ی کردم او اقای زاهدی را‬ ‫از کجا پیدا کرده‪ ،‬چون در رسانه ها م ی امد که زاهدی نزدیک‬ ‫به باهنر است و باهنر او را از کرمان را اورده و م ی خواهد وزیر‬ ‫علوم بگ��ذارد در حالیک��ه این طور نبود‪ ،‬اخر کش��ف کردم‬ ‫تا پی��ش از دولت نهم اق��ای احمدی نژاد ش��هردار ته ران و‬ ‫اقای زاهدی رئیس شورای شهر کرمان بود‪ ،‬وقتی شهرهای‬ ‫مراکز استان ها با هم دیگر امدند و جلسه م ی گذاشتند این‬ ‫دو نفر انجا با هم اشنا شدند‪ .‬خصلت های اقای احمدی نژاد‬ ‫به تدریج ب رای ما روشن شد‪ .‬اگر وی به تصمیم ی م ی رسید‬ ‫اصال اهل مش��ورت و تعامل نبود‪ .‬وقت��ی اقای احمدی نژاد‬ ‫دولت اول را به مجلس معرفی ک��رد ‪ 4‬وزیر او رای نگرفتند‬ ‫و به خاطر همین مس��اله خیلی گالیه کرد و گفت‪« :‬اصال‬ ‫در گذش��ته س��ابقه ندارد که ی��ک رئی س جمه��ور اعضای‬ ‫کابین��ه اش را معرفی کن��د و مجلس به ‪ 4‬نف��ر از انها رای‬ ‫ندهد‪ .‬مجلس هفتم چه مجلس اصولگرایی اس��ت که به‬ ‫وزرای دولت اصولگرا این جوری رای نداد؟» من االن پاس��خ‬ ‫گالیه ان روز اقای احمدی نژاد را م ی دهم؛ اقای هاشمی در‬ ‫اواخر مجلس چهارم م ی خواست وزرای دولت دوم خود را به‬ ‫مجلس معرفی کند‪ .‬همان زمان به رایزنی نشستیم و تک‬ ‫تک وزرا را قبل از معرفی با هم تفاهم کردیم‪ ،‬بعد تقریبا دوروز‬ ‫مانده بود که اقای هاشمی رس��ما وزرا را به مجلس معرفی‬ ‫کند متوجه ش��دیم که م ی خواهد به جای اقای ال اسحاق‪،‬‬ ‫اقای محمدخان را معرفی کن��د‪ .‬اتفاقا من از طرف مجلس‬ ‫مامور شدم و رفتم پی ش هاشمی و گفتم‪« :‬اقای ال اسحاق‬ ‫با محمدخان ب رای مجلس فرقی نم ی کند اما قرارمان نباید‬ ‫بشکند‪ .‬اگر محمدخان به عنوان وزیر بازرگانی معرفی شود‬ ‫رای اعتم��اد نم ی گیرد‪ ».‬این صحبت را ه��م خیلی قوی و‬ ‫جدی مطرح کردم‪ ،‬اقای هاشمی قانع شد و قبول کرد و اقای‬ ‫ال اسحاق را معرفی کرد‪ .‬بعدا اقای محمدخان وقتی اقای‬ ‫نوربخش افتاد به عنوان وزیر اقتصاد دولت معرفی شد یعنی‬ ‫اقای هاشمی که معروف به یک ادم قدر و قدرتمند بود که‬ ‫هرکاری م ی خواهد انجام م ی دهد‪ ،‬تعاملش با مجلس صد‬ ‫درصدی بود‪ .‬این جزو اصول قانون اساسی است که وزیر باید‬ ‫دو خاصیت داشته باشد؛ یکی انکه مورد قبول رئی س جمهور‬ ‫باشد و دوم انکه مجلس به وی اعتماد کند‪ ،‬نه رئی س جمهور‬ ‫حق دارد بگوید هرکس که من گفتم باید مجلس به او رای‬ ‫اعتماد دهد و ن��ه مجلس حق دارد بگوید من اگر کس��ی را‬ ‫قبول داش��تم رئی س جمهور موظف است او را به عنوان وزیر‬ ‫معرفی کند اما اغ راق نیس��ت اگر بگویم وقتی اولین بار از‬ ‫لیس��ت هیات وزی ران اقای احمدی نژاد مطلع شدم که وی‬ ‫نامه معرفی انها را به مجلس فرس��تاد و قبل از ان اصال با‬ ‫مجلس رایزنی نک��رد‪ .‬از ان زمان تقریب��ا وضعیت همین‬ ‫ش��د که ما دیگر حاضر نشدیم کس��ی را به رئی س جمهور‬ ‫معرفی کنیم چ��ون نرم افزار برخورد با اق��ای احمدی نژاد را‬ ‫نم ی دانستیم که ایا خوشش م ی اید یا خیر‪ ،‬به همین دلیل‬ ‫یکی از اش��کاالت جدی که احمدی نژاد دارد و در دولت های‬ ‫گذشته نبود‪ ،‬این است که رقبای جدی امروز او همان وزرای‬ ‫سابق دولت نهم و دهم هستند‪ ،‬روزی فردی را وزیر معرفی‬ ‫کرد بعد عزلش کرد و حاال همین ایجاد مشکل کرده است‪.‬‬ ‫این قدر که در طول دولت نهم و دهم وزیر عزل شد در طول‬ ‫تاریخ انقالب س��ابقه نداشت که روس��ای جمهور این کار را‬ ‫انجام داده باشند‪ .‬البته دولت این را نقطه مثبت تلقی م ی کند‬ ‫اما به نظر من اگر از حدی باال رود دیگر به یک نقطه منفی‬ ‫تبدیل م ی شود‪ ،‬اگر برخی مدی ران سه‪ ،‬چهار سال سر مدیریت‬ ‫نباشند جا نم ی افتند و تغییر سریع انها کار ان حوزه را لنگ‬ ‫م ی کند و کلی هزینه به بار م ی اورد‪ .‬اگر بخواهم ُح سن اقای‬ ‫احمدی نژاد را بگویم قاطعانه م ی گویم که احمدی نژاد غیر خدا‬ ‫از هیچ کس حساب نم ی برد‪ ،‬ادم شجاعی است و اگر هم از‬ ‫بعض ی ها هم م ی ترسد در راستای ترس از خداست وگرنه نه‬ ‫اهل معامله است نه اهل تعامل‪ .‬فقط خودش فکر م ی کند‬ ‫و تصمیم م ی گیرد‪.‬‬ ‫باهنر با بیش از ‪ 180‬رای رئیس مجلس اس��ت‪ ،‬حتی اگر از‬ ‫اقایان حدادعادل و توکلی هم سوال شود انها این مساله را‬ ‫قبول دارند‪ .‬چون ان موقع انگشت اشاره به سوی ما سه نفر‬ ‫بود اما من ان موقع مطلع ش��دم که حضرت اقا یک مقدار‬ ‫نگرانند که حاال مجلس شش��م تمام شده و مجلس هفتم‬ ‫م ی خواهد شروع ش��ود‪ ،‬نکند اصولگراها سرقدرت دعواشان‬ ‫بشود‪ .‬من به حضرت اقا پیغام فرس��تادم و عرض کردم «ما‬ ‫اصولگرایان ممکن اس��ت اختالف نظر با هم داشته باشیم‬ ‫اما سر ریاس��ت با هم دعوا نخواهیم کرد و از این بابت شما‬ ‫خیالتان راحت باش��د»‪ .‬به حمداهلل در جلسه یک ساعته سه‬ ‫نفری نشستیم‪ ،‬بحث و تفاهم کردیم که اقای حدادعادل باید‬ ‫رئیس شود‪ ،‬برعکس تمام الب ی های مشهور سیاسی که در‬ ‫دنیا انجام م ی شود‪ ،‬من حدود یک ماه با تک تک منتخبان‬ ‫مجلس هفتم که هنوز مجلس نیامده بودند نشستم مذاکره‬ ‫کردم تا قانعشان کنم که به جای من به اقای حدادعادل رای‬ ‫دهند‪ .‬خیلی از دوس��تان از من دلخور ش��دند‪ ،‬حتی عده ای‬ ‫به من تندی کردن��د که حاال که موقعیت فراهم ش��ده چرا‬ ‫م ی خواهی از مس��ئولیت فرار کنی‪ ،‬اق��ای ناطق که خیلی‬ ‫عصبانی بود‪ .‬م ی گفت‪« :‬االن راحت رئیس مجلس هستی‬ ‫چرا به دیگران پاس م ی دهی؟» اما احساس کردم ان موقع‬ ‫مجلس هفتم یک وضعیت خاص��ی دارد‪ .‬باالخره مجلس‬ ‫هفتم بعد از ان گرفتاری ها‪ ،‬تحصن و غی��ره روی کار امد و‬ ‫االن وظیفه ما وحدت اس��ت‪ ،‬بناب راین من در جاهایی نشان‬ ‫دادم که اهل قدرت و قدرت طلبی و اینکه پایم را روی شانه و‬ ‫سر دیگران بگذارم و بروم تا به مقام باالتر برسم نیستم‪ .‬اما‬ ‫اینکه چرا اسمم به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری مطرح‬ ‫ش��ده؟ تفاهم نبوده بلکه عده ای یک طرفه خودشان چنین‬ ‫تصمیمی گرفتند و من مورد مش��ورت قرار نگرفته ام‪ .‬چون ‬ ‫ترجیح م ی دهم دیگران بیایند‪ .‬البته اگر احساس وظیفه شود‬ ‫ادم از زیرکار دررویی نیستم‪ .‬یعنی حاضرم ابرو و موقعیتم را‬ ‫فدا کنم تا به وظیفه ام عمل کنم‪ .‬تالش��مان این است که‬ ‫اصولگرایان به وحدت برسند‪ .‬در نهایت اگر حضور من ب رای‬ ‫این وحدت مفیدتر بود وارد م ی شوم و اگر عدم حضور مفیدتر‬ ‫بود وارد نم ی شوم‪.‬‬ ‫‪97‬‬ ‫ائتالف سه نفره است‪ .‬بناب راین باید تالش کرد که از کل این‬ ‫جامعه یک نفر بیرون بیاید‪ ،‬اگر جبهه پیروان روی نامزدی‬ ‫من به جمع بندی رس��ید من کنار نم ی کشم اما تالشم این‬ ‫اس��ت که جبهه و بقیه اصولگرایان به نقطه ای برس��ند که‬ ‫بتوانند موفق شوند‪.‬‬ ‫مذاکراتی با ائتالف سه نفره انجام دادید؟‬ ‫‪ l‬فکر م ی کنی��م باید فرایندی ب��رای تفاهم همه‬ ‫ط راحی شود‪ .‬اگر هر گروه احس��اس کند که اصولگرایی در‬ ‫او منحصر اس��ت این خود بزرگ بینی‪ ،‬توهم و اول اش��تباه‬ ‫اس��ت‪ .‬باید بدانیم اصولگرای��ی یک مجموعه اس��ت‪ .‬ان‬ ‫هیات سه نفره‪ ،‬جبهه پیروان و دیگران باید قبول کنند دایره‬ ‫اصولگرایی بزرگتر از انهاس��ت و باید با تعامل کار را جلو برد‬ ‫و به نتیجه رساند‪.‬‬ ‫مدل انتخابات مجلس نهم را در ذهن دارید؟‬ ‫‪ l‬ان شاءاهلل‪.‬‬ ‫یعنی حالت ی که ضلع جبهه پیروان هم به ائتالف‬ ‫سه نفره اضافه شود؟‬ ‫‪ l‬بله‪.‬‬ ‫با توجه به س�ابقه کار سیاس�ی که دارید همین‬ ‫االن ف�رض کنی�د ‪ 25‬خ�رداد اس�ت‪ .‬ش�ما هم‬ ‫در مرحل�ه اول رئی س جمه�ور ش�دید‪ .‬چ�ه کار‬ ‫م ی خواهید برای مملکت انجام دهید؟‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪ l‬نم ی شود در کش��ور دو جناح چپ و راست باشد‪،‬‬ ‫راس��ت ی ها بیایند همه چپ ی ها را بیرون بریزند و جناح چپ‬ ‫که قدرت را گرفت نیروهای راس��ت را ح��ذف کند‪ .‬با چنین‬ ‫تفکری همواره مخالف بودم‪ ،‬معتقدم پس��ت های سیاسی‬ ‫در کش��ور حداکثر ‪ 100‬پست بیشتر نیس��ت؛ وزرا‪ ،‬سف رای‬ ‫کش��ورهای مهم و اس��تانداران‪ ،‬اینکه یک دولت م ی اید تا‬ ‫سرایدار مدرس��ه را هم عوض م ی کند ظلم به انقالب است‪.‬‬ ‫باالخره مدی ران ی��ک دوره ای را تجربه کردند‪ ،‬س��رمایه ای‬ ‫هزینه شان شده و این اشتباه اس��ت که از کار برکنار شوند‪.‬‬ ‫تا قبل از س��ال ‪ 76‬گردش ق��درت اتفاق م ی افت��اد و فقط‬ ‫جای نیروهای چپی و راس��تی عوض م ی شد اما االن دولت‬ ‫عملکرد شش ماه گذشته خودش را هم قبول ندارد‪ .‬رقبای‬ ‫ام��روز دولت دهم دوس��تان خود او در ش��ش ماه گذش��ته‬ ‫بودن��د‪ .‬یعنی دول��ت از اعضای خودش ه��م م ی گذرد‪ ،‬چه‬ ‫رس��د به جریانات گروه ها و الب ی های سیاس��ی‪ .‬اگر کسی‬ ‫رئی س جمهور باش��د باید از همه ظرفیت مدیریتی کش��ور‬ ‫اس��تفاده کند چ��ون غفلت از این س��رمایه ب��زرگ ظلم به‬ ‫نظام‪ ،‬انقالب و مردم هس��ت‪ .‬نباید به خاطر یک مش��کل‬ ‫و اختالف نظر کوچک هم��ه مدیران را طرد و خانه نش��ین‬ ‫کنیم‪ .‬نکته دوم اینکه قانون اساسی جمهوری اسالمی هیچ‬ ‫بن بس��تی ندارد‪ .‬بناب راین هیچ اختالفی در کش��ور نیست‬ ‫که قابل حل نباش��د اال اینکه یا مسئوالن بیش از اختیارات‬ ‫خودشان را طلب کنند یا کمتر به مسئولی ت هایی که دارند‬ ‫حاضر باش��ند پاس��خ دهند‪ ،‬فقط در این دو قضیه است که‬ ‫اختالف��ات اوج م ی گیرد‪ .‬یک زمانی از سی د حس��ن نصراهلل‬ ‫سوال کردم‪« :‬در لبنان که حکومت طایفه ای است ب رای حفظ‬ ‫وحدت چه کار م ی کنید» که او حرف خیلی قشنگی زد‪ .‬گفت‪:‬‬ ‫«ما معموال به رقبای خود در مجلس‪ ،‬دولت و جاهای دیگر‬ ‫کمی بیش از انچه حق دارند سهم م ی دهیم و مشکل حل‬ ‫م ی ش��ود‪ ».‬چند دفعه که دولت ائتالفی به بن بست رسید‪،‬‬ ‫سی د حسن نصراهلل از یک سهم از وزرای حزب اهلل صرف نظر‬ ‫کرد و کل کشور لبنان منسجم شد‪ .‬بناب راین یک روش هم‬ ‫این است وقتی یک گروه شش سهم دارد و بگوید من هشت‬ ‫سهم م ی خواهم خوب دعوا م ی ش��ود‪ .‬قانون اساسی ما بن‬ ‫بست ندارد‪ .‬اگر سر اصول قانون اساسی یا قوانین موضوعه‬ ‫کشور‪ ،‬در انتصابات اختالف پیدا شود راه برون رفت ان معلوم‬ ‫است‪ .‬نکته سوم اینکه فقط با خردجمعی م ی توان حکومت‬ ‫را اداره کرد و پیش برد‪ .‬اگر ب��ه فرض من باهنر در انتخابات‬ ‫س��ی میلیون رای بی��اورم و رئی س جمهور ش��وم‪ ،‬این جور‬ ‫نیست که صبح از خواب بلند شدم و فکر کنم به اندازه سی‬ ‫میلیون ادم م ی فهمم‪ .‬یک زمانی به یکی از معاونان اقای‬ ‫احمدی نژاد گفتم‪« :‬من حداقل در جریان تصویب بیس��ت‬ ‫قانون بودجه ساالنه نقش موثر داشتم و کسی در کشور به‬ ‫اندازه من در تصویب بودجه کشور چنین نقشی ایفا نکرده‪،‬‬ ‫اگر امروز رئی س جمهور به من بگوید که معاون راهبردی یا‬ ‫ریاست سازمان ب رنامه و بودجه را قبول م ی کنی‪ ،‬به وی جواب‬ ‫م ی دهم س��واد این کار را ندارم و درس ب رنامه ریزی نخواندم‪،‬‬ ‫اگر هم اصرار کند و تا من ‪ 10‬دکت��ر اقتصاددان متخصص‬ ‫مطمئن ب رای مش��اوره گرفتن پیدا نکنم این مس��ئولیت را‬ ‫نم ی پذیرم چون به رغم مدرک کارشناس��ی ارش��د در رشته‬ ‫برنامه ریزی اقتصاد باز هم معتقدم صالحیت علم ی ندارم‪ ،‬از‬ ‫این رو بعضی عزیزان که در برخی حوزه ها قبول مسئولیت‬ ‫م ی کنند من تعجب م ی کنم که انها با چه اطمینانی و اعتماد‬ ‫به نفس��ی چنین مس��ئولیتی را پذیرفتن��د»‪ .‬همه اعضای‬ ‫هیات دولت نباید هضم در ش��خص رئی س جمهور ش��وند‪.‬‬ ‫چون همه قوه مجریه شخص اقای رئی س جمهور نیست‪،‬‬ ‫شخص وزیر یک سری وظایف و اختیارات دارد و باید در قبال‬ ‫انها پاسخگو باشد‪ ،‬وقتی با بعضی از وزرا صحبت م ی شود‬ ‫که چرا ف�لان کار خالف قان��ون را انجام داده‪ ،‬در گوش��ی‬ ‫م ی گویند «فالنی گفته» انها حتی ج��رات نم ی کنند بلند‬ ‫این مس��اله را بگویند‪ .‬تمام ی اختیارات وزرا که به اختیارات‬ ‫شخص رئی س جمهور ختم نم ی شود‪ .‬بناب راین خردجمعی را‬ ‫باید در عرصه اقتصادی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬سیاست خارجی پذیرفت‬ ‫تا دولت اینده یک تیم خوش فکر‪ ،‬هماهنگ و همراه باشد‪.‬‬ ‫نکته اخر انکه تبیع��ت و همراهی با مق��ام معظم رهبری‬ ‫شعاری و تعارفی و اینکه ارادت داریم نباشد بلکه از روی باور‬ ‫انجام ش��ود‪ .‬وگرنه هر کس‪ 20‬میلیون رای اورد ادعا کند به‬ ‫اندازه ‪ 20‬میلیون م ی فهمد و هر چه گفت همان است والغیر‪،‬‬ ‫نه تنها مشکالت کشور با این تفکر حل نم ی شود بلکه خود‪،‬‬ ‫مشکل اصلی م ی شود‪.‬‬ ‫تقریبا بعد از انتخابات مجلس تشکل های عضو‬ ‫جبهه پیروان دنبال چهره ای م ی گشتند که ضمن‬ ‫نزدیک بودن به انها‪ ،‬در انتخابات بعدی تا حدودی‬ ‫نو و دارای مقبولیت باشد‪ .‬بنابراین نام حدود ‪10‬‬ ‫گزینه منسوب به این جریان مطرح شد‪ ،‬ایا برای‬ ‫شما محرز شده که برخی مثل اقایان الریجانی و‬ ‫ناطق در انتخابات نم ی ایند ی�ا هنوز صحبت در‬ ‫این باره زود اس�ت‪ ،‬اگر جبهه پی�روان با ائتالف‬ ‫سه نفره به نتیجه نرسد خود مستقال وارد صحنه‬ ‫م ی شود؟ رایزن ی ها چقدر نهایی شده است؟‬ ‫‪ l‬در عالم سیاست ضمن انکه باید تجربیات گذشته‬ ‫را چراغ راه اینده کرد متاسفانه نم ی توان اتفاقی را غیرممکن‬ ‫دانست‪ .‬مثال من تا چند روز قبل مطمئن بودم اقای هاشمی‬ ‫حتما نخواهد امد اما به تدریج دارم تردید م ی کنم و م ی گویم‬ ‫نکند یک دفعه لحظه اخر ایشان به جمع بندی برسد و بیاید‪،‬‬ ‫بر همین اس��اس چندی پیش هم مصاحب��ه کردم و گفتم‬ ‫توصیه م ی کنم اقای هاش��می نیاید‪ .‬قب�لا این حرف ها را‬ ‫نم ی زدم چون مطمئن بودم ایش��ان نم ی اید اما االن تردید‬ ‫کردم‪ .‬البته نظر کارشناس��ی و مش��ورتی به اقای هاشمی‬ ‫م ی دهم و گفتم به مصلحت نیست بیاید چون خودش ضرر‬ ‫م ی کند‪ ،‬با این تفاسیر باز معتقدم در عالم سیاست هی چ چیز‬ ‫غیر ممکن نیس��ت‪ .‬اینکه جبهه پیروان دنب��ال ادم هایی‬ ‫نزدیک به خود بوده‪ ،‬خاصیت کار حزبی و تشکیالتی است‬ ‫چراکه حزب تشکیل م ی شود تا خانه قدرت را بگیرد ‪ -‬البته‬ ‫برخی با نیت خدمت و بعضی خیانت ب��رای چنین هدفی‬ ‫تالش م ی کنند‪ -‬ب رای همین تیمی ‪ 8 ،7‬نفره مطرح شد چون‬ ‫رئی س جمهور تیم م ی خواهد و اگر او بتواند همکاران اینده‬ ‫خود را در زمان انتخابات معرفی کند خیلی بهتر است و مردم‬ ‫راحت تر م ی توانند تصمیم بگیرند‪ .‬البته منظور این نیست‬ ‫که کل کابینه معرفی شود‪ .‬باالخره مجلس باید به وزرا رای‬ ‫اعتماد دهد اما م ی تواند پنج عنصر کلیدی خود را همچون‬ ‫معاون اول‪ ،‬مشاور اصلی اقتصادی‪ ،‬دبیر شورای عالی امنیت‬ ‫ملی‪ ،‬معاون برنامه ریزی را مش��خص کن��د بناب راین اعالم‬ ‫اسام ی از ان جهت بود‪.‬‬ ‫یعنی هن�وز به این تحلیل قطعی نرس�یدید که‬ ‫اقایان الریجانی و ناطق نوری نم ی ایند؟‬ ‫‪ l‬اق��ای الریجانی االن م ی گوید نامزد نم ی ش��ود‪،‬‬ ‫اقای ناطق هم قطعا نخواهد امد‪ .‬درباره اقای هاش��می‪ ،‬تا‬ ‫چندی پیش مطمئن بودم ک��ه نم ی اید و االن هم م ی گوید‬ ‫من نم ی ایم ولی اگر به ادبیات او دقت شود م ی توان احتمال‬ ‫داد که یک دفعه بیاید‪.‬‬ ‫اگر اق�ای هاش�می بیای�د‪ ،‬اصولگراه�ا چه کار‬ ‫م ی کنند؟‬ ‫‪ l‬باز تکرار م ی کن��م به مصلحت اقای هاش��می‬ ‫نیست که نامزد انتخابات ریاست جمهوری شود چون دولت‬ ‫اقای احمدی نژاد هشت سال از این مساله‪ ،‬جریان فرشته و‬ ‫دیو استفاده و دو قطب سیاس��ی در کشور درست کرد‪ ،‬البته‬ ‫این سیاس��ت نخ نما ش��ده و چیز دیگری ب رای بهره برداری‬ ‫ندارد که اقای احمدی نژاد بخواهد حرف های جدیدی بزند‪،‬‬ ‫با این حال انها اس��تقبال م ی کنند و دوست دارند همچون‬ ‫گذشته روی این موج سوار باشند و کار را جلو ببرند‪ ،‬از طرفی‬ ‫طرفداران اقای هاشمی م ی گویند هیچ چیزی نمانده که علیه‬ ‫اقای هاشمی بگویند هرکس هر چیزی خواسته گفته‪ ،‬حرف‬ ‫جدیدی به وجود نیامده‪ ،‬من معتقدم اقای هاشمی در مدیریت‬ ‫جریان ها موثرتر م ی تواند نقش افرینی کند تا اینکه شخص‬ ‫خودش بخواهد بیاید‪.‬‬ ‫جبهه پیروان از اقای هاشمی فاصله م ی گیرد یا‬ ‫همان سیاست ‪ 84‬را دنبال م ی کند؟‬ ‫‪ l‬ما چ��ون در جریان اصولگرا ح��زب نداریم اصوال‬ ‫طیف هس��تیم‪ .‬از تندروهای ی که هیچ کس جز خودشان را‬ ‫قبول ندارند در جریان اصولگرا هست تا ادم هایی که خیلی‬ ‫لیب رال هستند‪ .‬بناب راین درباره اقای هاشمی هم یک طیف‬ ‫نظری وجود دارد‪ .‬برخی ایش��ان را یک خطر م ی دانند اما در‬ ‫مقابل عده ای هم م ی گویند اگر او بیاید م ی تواند فضا را ارام‬ ‫کند‪ .‬بناب راین ایشان در طیف وسیع اصولگرایی هواداران و‬ ‫مخالفان جدی دارد‪.‬‬ ‫جریانی ک�ه ش�ما ب�ه ان نزدیک هس�تید مثال‬ ‫اقایان الریجان�ی و ناطق درباره هاش�می چطور‬ ‫فکر م ی کند؟‬ ‫‪ l‬ارایش سیاسی باگذش��ته کمی فرق کرد‪ .‬اقای‬ ‫ناطق س��ه چهار س��الی اس��ت که کال پای خود را از عالم‬ ‫سیاست بیرون کشیده است‪.‬‬ ‫اما پشت پرده هستند‪.‬‬ ‫‪ l‬خیر‪ ،‬شاید جایی همدیگر را ببینیم و گپی بزنیم‬ ‫ولی دو‪ ،‬سه سال اس��ت که دیگر ما جلسات مستمر جدی‬ ‫سیاسی با ایشان نداریم‪ ،‬ما همان اوایل سال ‪ 88‬چندین بار‬ ‫به ایشان مراجعه کردیم که جلساتی بگذاریم اما ایشان کال‬ ‫کنار کشید‪ .‬واقعا ان ارایش های سیاسی گذشته کال به هم‬ ‫ریخته اس��ت‪ .‬درباره نامزدی اقای الریجانی‪ ،‬ایشان چندین‬ ‫دفعه صحبت کرده و گفته حتما نم ی اید‪ ،‬واقعا اگر یک دولت‬ ‫خوب‪ ،‬هماهنگ و خردمند اداره امور اجرایی کشور را به دست‬ ‫گیرد‪ ،‬جایگاه مجلس در نظام جمهوری اسالمی در کمک‬ ‫به دولت و حل مشکالت مردم م ی تواند موثر باشد بناب راین‬ ‫به اقای الریجانی گفتم «جایی که هس��تید جای کوچکی‬ ‫نیست» درست است که هر روز انجا باید بحث و دعوا کرد‬ ‫و ولی به طور طبیعی مجلس جایگاه خوبی در نظام دارد‪.‬‬ ‫فکر م ی کنید امدن هاشمی‪ ،‬وزن جبهه پایداری را‬ ‫در طیف اصولگرا باال م ی رود؟‬ ‫‪ l‬نه‪ ،‬این ط��ور نیس��ت‪ .‬جبهه پای��داری هنوز به‬ ‫اصطالح بای��د پخته و تثبیت ش��ود‪ ،‬چون هن��وز به لحاظ‬ ‫س��اختاری و اتخاذ مواضع جا نیفتاده است چون با خودشان‬ ‫مشکل دارند‪ ،‬سابقه حضورش��ان در عرصه سیاسی کشور‬ ‫کم است‪ .‬تا یک س��ال قبل کال با دولت بودند‪ ،‬بعد با دولت‬ ‫دعواشان شد و بیرون امدند و هنوز یک مجموعه منسجم‬ ‫دارای گفتمان تعریف شده نیس��ت‪ .‬باالخره باید چهار‪ ،‬پنج‬ ‫سال بگذرد تا مشخص ش��ود لقب پایداری به چه کسانی‬ ‫گفته م ی ش��ود؛ من االن نم ی دانم مصداق پایداری از میان‬ ‫اقای رسایی یا حضرت ایت اهلل مصباح یزدی یا کوچک زاده‬ ‫یا حس��ینیان یا اقاته رانی چه کسی اس��ت‪ .‬چون هر کدام‬ ‫ب رای خودشان یک مشی دارند‪ .‬در کل فکر م ی کنم در دوره‬ ‫اینده ریاست جمهوری پایداری به عنوان یک قطب نم ی تواند‬ ‫حضور پی دا کند‪ .‬احتمال م ی دهم دو گروه شوند یکی به دولت‬ ‫و دیگری به اصولگرایان نزدیک شود؛ پی ش بینی من از ارایش‬ ‫فضای سیاسی انتخابات ریاست جمهوری همان سه قطبی‬ ‫اصالح طلبان‪ ،‬دولت و اصولگرایان خواهند بود‪.‬‬ ‫اصولگرایان را تک نامزد م ی بینید؟‬ ‫‪ l‬نه؛ ممکن اس��ت نتوانند تفاهم کنند‪ .‬ما تالش‬ ‫م ی کنیم به یک نقطه برسیم اما باید دید چه م ی شود‪.‬‬ ‫‪ l‬بله‪.‬‬ ‫درب�اره تصمیم�ات دول�ت خیل ی ه�ا م ی گویند‬ ‫که از اردیبهش�ت فض�ای اقتصادی و سیاس�ی‬ ‫کشور کامال دگرگون م ی شود و مثال بحث تایید‬ ‫صالحیت نامزدها پیش م ی اید‪ .‬فکر م ی کنید ان‬ ‫جریانی که م ی خواه�د اقای احمدی ن�ژاد دوران‬ ‫ریاس�ت جمهوری اش را تمام نکن�د ‪-‬به صورت‬ ‫مشخص در مجلس حتی این طیف نماینده دارد‪-‬‬ ‫نظرش محقق م ی شود یا ان جریانی که م ی گوید‬ ‫دولت بای�د تا اخ�ر راه برود؟ پی ش بینی ش�ما از‬ ‫اردیبهش�ت ‪ 92‬چیس�ت؟ بازی ها را تا حدودی‬ ‫م ی توان خواند‪ .‬حامیان احمدی نژاد دنبال تایید‬ ‫صالحیت مشایی هس�تند‪ ،‬ش�ما فکر م ی کنید‬ ‫فقط همین برنامه را دارند یا اگر به این خواس�ته‬ ‫نرس�یدند انرژی خود را به جای خ�روج از قواعد‬ ‫سیاست ورزی پشت حمایت از نامزدی همچون‬ ‫اقای صالحی یا اقای نیکزاد متمرکز م ی کنند؟‬ ‫به نظ�ر ش�ما مجموعه م ی توان�د از ان چند ماه‬ ‫توفانی عبور کند؟‬ ‫‪ l‬حتما م ی تواند این کار را انج��ام دهد اما امکان دارد‬ ‫هزینه هایی تحمیل ش��ود‪ .‬حتما به نقطه غیرقابل برگشت‬ ‫نم ی رسیم‪ ،‬اصال این جوری نیست‪ .‬نظام مقاطع سنگی ن تر را‬ ‫پشت سر گذاشته و این عبور در این دوره ب رایش مشکل نیست‪.‬‬ ‫‪ l‬اوال تایید م ی کنم که دو‪ ،‬سه ماه سخت را پی ش رو‬ ‫داریم‪ ،‬باید مواظبت کرد‪ .‬اقای احمدی ن��ژاد و طیف حامی‬ ‫ وی معتقدند باید در قدرت بمانند‪ .‬مش��ایی س��ال ‪ 89‬یک‬ ‫مقاله نوش��ت که ب رای انکه تم��ام منویات ما پیاده ش��ود‪،‬‬ ‫نیاز به بیست س��ال وقت داریم‪ ،‬او دقیقا همان بیست سال‬ ‫چش��م انداز یعنی از ‪ 84‬تا ‪ 1404‬را م ی گفت‪ .‬بعد از او س��وال‬ ‫شد که ریاس��ت جمهوری دو دوره چهار ساله بیشتر نیست‪،‬‬ ‫او جواب داده بود که مدل پوتین‪ -‬مدودف ب رای همین موقع‬ ‫است‪ ،‬یک مدودفی درس��ت م ی کنیم‪ ،‬چهارسالی در سایه‬ ‫او کار م ی کنیم دوباره هشت س��ال دیگر اقای احمدی نژاد‬ ‫س��رکار م ی اید‪ ،‬این تفکر هنوز در اط رافی��ان رئی س جمهور‬ ‫وجود دارد‪ ،‬حاال اینکه ان فرد چه کس��ی باشد‪ ،‬ترجیح اول‬ ‫انها اقای مشایی است‪ ،‬اگر او نشد انها سناریوهای بعدی را‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫نکات‬ ‫اقای احمدی نژاد از هیچ کسی غیر از خدا حساب نمی برد‪ ،‬ادم شجاعی‬ ‫است و اگر از بعضی ها هم می ترسد در راستای ترس از خداست‬ ‫اگر جبهه پیروان روی نامزدی من به جمع بندی برسد‪ ،‬کنار نمی کشم‬ ‫اقای الریجانی گفتند که نمی ایند‪ ،‬اقای ناطق هم قطعا نمی ایند‬ ‫تا چند روز پیش مطمئن بودم که حتما هاشمی نمی اید اما به تدریج‬ ‫دارم تردید می کنم و می گویم نکند ایشان لحظه اخر به جمع بندی برسد‬ ‫و بیاید‬ ‫پایداری به عنوان یک قطب مستقل نمی تواند در انتخابات اینده حاضر‬ ‫باشد‬ ‫حتی اگر خود دولت هم بخواهد دولت دهم به پایان نرسد‪ ،‬ما نباید‬ ‫چنین بستر و زمینه ای را ایجاد کنیم‬ ‫اگر اقای خاتمی نامزد شود ‪ 7‬یا ‪ 8‬میلیون رای می اورد و شاید به دور‬ ‫دوم هم برود‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬دوره گذش��ته ظاه را قضیه ارام تر بود اما اخرش‬ ‫خیلی اوضاع به هم ریخ��ت‪ .‬تقریبا یک فکر منس��جم در‬ ‫فعاالن سیاسی افتاده بود که خیلی از دستگاه ها و ارگان های‬ ‫نزدیک به نظام طرفدار قالیباف هستند‪ ،‬شورای هماهنگی‬ ‫نیروهای انقالب داشت به س��مت اقای الریجانی م ی رفت‪،‬‬ ‫اقای احمدی نژاد تکلیفش روش��ن بود‪ .‬گف��ت من جزو این‬ ‫شورا نیس��تم و ب رای خودش جلو م ی رفت‪ ،‬اما تقریبا اوایل‬ ‫اردیبهشت ش��کل و ش��مایل فضای انتخابات عوض شد‪.‬‬ ‫به عبارت دیگر اول فضا ارام و نرم بود و به نظر م ی رسید با‬ ‫یک انسجام خوب کار پیش م ی رود اما چند روز مانده به اغاز‬ ‫ثب ت نام ها خدمت اقای هاشمی رفتم و گفتم‪« :‬اقای هاشمی‬ ‫شما یک سال ش��عار دادید اگر اصولگراها تفاهم کنند من‬ ‫نم ی ایم‪ ،‬ام��ا نامزدهای اصولگرا تفاه��م نکردند‪ .‬اگر دنبال‬ ‫این بهانه م ی گشتید که نامزد شوید ما این بهانه را به دست‬ ‫ش��ما دادیم ولی اگر واقعا دنبال ایج��اد تفاهم اصولگرایان‬ ‫هس��تید ایجاد ان ب رای ش��ما مثل یک اب خوردن است‪».‬‬ ‫اقای هاشمی گفت‪« :‬چه جوری؟» جواب دادم‪« :‬کاری ندارد‬ ‫شما‪ ،‬اقای ناطق‪ ،‬اقای الریجانی و اقای والیتی یک ساعت‬ ‫بحث کنید و یکی از این دو نف��ر را انتخاب کنید بقیه کنار‬ ‫م ی کش��ند» ان موقع معلوم بود که اقای هاشمی تصمیم‬ ‫ب رای حضور گرفته چون در نظر س��نج ی ها با س��ی و چهار‬ ‫درصد ارا نفر اول بود و درست بعد از ایشان اقای قالیباف با‬ ‫‪ 10‬درصد ارا نفر دوم بود و این فاصل��ه ‪ 20‬درصدی بین نفر‬ ‫اول و نفر دوم وجود داشت‪ .‬اشتباه استراتژیک اقای هاشمی‬ ‫ان بود که ارای منف ی اش زیاد بود و روی انها حس��اب نکرد‪.‬‬ ‫من یادم است سال ‪ 84‬اقای هاشمی در ارای منفی هم نفر‬ ‫اول بود و بر همین اساس من به ایش��ان گفتم‪« :‬روی این‬ ‫ارای مثبت حساب باز نکنید چون ارای منفی انها را خنثی‬ ‫م ی کند‪ ».‬روشن هم بود که هر کس با اقای هاشمی مرحله‬ ‫دوم م ی رفت رای م ی اورد‪ .‬البته اقای هاش��می همان موقع‬ ‫ذهنش این طور بود که علیه من خیلی کار کردند‪ ،‬شب نامه‬ ‫چون اصولگرایان دو رقیب جدی دارند؟‬ ‫سیاست‬ ‫بازخوانی معادالت انتخاباتی در س�ال ‪ 83‬نشان‬ ‫م ی دهد که اوض�اع خیلی ش�فاف تر از این روزها‬ ‫بود‪ ،‬گرچه اقای هاش�می هنوز تکلیفش معلوم‬ ‫نبود‪ ،‬احمدی نژاد در شهرداری کار م ی کرد‪ ،‬اقای‬ ‫والیتی ای�ن روزها کنار کش�ید و حض�ور اقایان‬ ‫توکلی‪ ،‬قالیباف‪ ،‬الریجانی‪ ،‬معین و رضایی معلوم‬ ‫بود‪ .‬مش�ارکت با عن�وان اصالح طلبان پیش�رو‬ ‫م ی کوشید با چپ سنتی یعنی طیف اقای کروبی‬ ‫مرزبندی کند ام�ا االن خیلی مع�ادالت پیچیده‬ ‫ش�ده‪ .‬واقعا هیچ نامزدی را نم ی توان به صورت‬ ‫علنی گفت نم ی خواه�د به انتخابات وارد ش�ود‬ ‫یا برعک�س م ی خواه�د ب�ه عرصه رقاب�ت وارد‬ ‫شود‪ ،‬چرا؟‬ ‫پخش کردند‪ .‬شاید در ذهنش این بود که جایی تخلف شده‬ ‫اما اینها تحلی ل های ثانویه بود‪ .‬بحث اصلی این بود که این‬ ‫مشاورین اقای هاشمی باید او را قانع م ی کردند که این ارای‬ ‫منفی نم ی گذارد رئی س جمهور شود‪ ،‬بناب راین من م ی گویم‬ ‫درست است س��ال ‪ 83‬ارام تر از وضع فعلی بود ولی اخرش‬ ‫خیلی اوضاع به هم ریخت‪ .‬این دفعه امیدواریم به انسجام‬ ‫نسبی برسیم چون یک بار از این سوراخ گزیده شدیم‪.‬‬ ‫دنبال م ی کنند و کار را جلو م ی برند‪ .‬با اتفاقاتی که یک ماه‬ ‫قبل افتاد و اس��تراتژی «بگم‪ ،‬نگم» دوباره کلید خورد فکر‬ ‫م ی کنم این گروه یک سری کارهای این شکلی در سر دارند‬ ‫اما سیاس��ت های کلی نظام را م ی دانم و اینکه باید حداکثر‬ ‫تالش را کرد که دولت دهم به صورت طبیعی دوره اش تمام‬ ‫شود‪ ،‬اگرچه ممکن است حتی دولت دهم هم نخواهد این کار‬ ‫را بکند‪ ،‬یعنی حتی اگر انها هم بعضا عالقه مند باش��ند که‬ ‫غیرطبیعی دوره شان تمام شود‪ .‬البته ب رای اجرای سیاست‬ ‫نظام باید دو سه کار کرد؛ اوال حتی به صورت قانونی تالش‬ ‫نکنیم اوضاع و احوال غیرعادی ش��ود چون م��ا که در نهاد‬ ‫قانونگذاری هستیم م ی توانیم با یک سری اقدامات قانونی‬ ‫اوضاع را به هم بریزیم اما وظیفه ما این نیس��ت‪ .‬حتما باید‬ ‫تالش کرد اوضاع ارام باشد‪ ،‬دوم تا انجا که م ی توانیم رفتار‬ ‫اقای احمدی نژاد را مدیریت و کمک کنیم تا اینکه نرسند به‬ ‫نقطه ای که چیزهایی را به هم بری��زد‪ ،‬در ضمن اگر عده ای‬ ‫به صرافت افتادند که اوضاع را به ه��م بریزند ب رای ان وضع‬ ‫پی ش بین ی هایی را بیندیشیم‪.‬‬ ‫‪99‬‬ ‫ی�ک تص�وری اصالح طلب�ان دارن�د و م ی گویند‬ ‫مجموع�ه نظ�ام ب�دون حض�ور حداکث�ری م�ا‬ ‫نم ی توان�د از بح�ران پی�ش رو عب�ور کن�د‪.‬‬ ‫تحلی ل ش�ان این اس�ت که نظام به م�ا نیاز دارد‬ ‫و ش�اید بخش�ی از ش�رط گذاش�تن های انه�ا‬ ‫نشات گرفته از همین تفکر باشد‪ ،‬فکر م ی کنید‬ ‫کدام طی�ف این جری�ان دس�ت ب�اال را خواهند‬ ‫داش�ت؛ طیفی ک�ه م ی گوی�د اگ�ر در انتخابات‬ ‫سازماندهی شده نیاییم کمک به حذف خودمان‬ ‫کردی�م یا جریان ش�رط گذار؟ ب ه طور مش�خص‬ ‫موس�وی خوئین ی ها مصداق جریان ش�رط گذار‪،‬‬ ‫عبداهلل نوری مصداق جریان دوم و اقای خاتمی‬ ‫همچنان بین دو جریان در نوسان است‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫‪ l‬اص�لا عادالن��ه نم ی دان��م ک��ه تم��ام طیف‬ ‫اصالح طلبی را با چوب فتن��ه ب رانیم‪ .‬در میان اصالح طلبان‬ ‫نیروهای متدین‪ ،‬مومن و معتقد به رهبری هستند که من را‬ ‫قبول ندارند‪ ،‬اما چارچوب نظام را قبول دارند‪ .‬من از محافل‬ ‫خصوصی انها خبر موثق دارم که اخی را درباره رهبری‪ ،‬گفتند‬ ‫عاقالنه تری��ن و جامع ترین مدیریتی که باید اعمال ش��ود‬ ‫صورت گرفت��ه و روی این موضوع ح��رف ندارند‪ ،‬پس این‬ ‫ظلم است که هرکس اسمش اصالح طلب است را از صحنه‬ ‫سیاس��ی کش��ور ب رانیم اما اصالح طلبانی که م ی خواهند‬ ‫به میدان بیایند باالخ��ره باید موضع خود را با س��ران فتنه‬ ‫روش��ن کنند و بعد هم بیایند در چارچوب قانون اساسی و‬ ‫قوانین موضوعه کشور فعال شوند و کار کنند‪ .‬اگر بخواهند‬ ‫ب رای کارکردن شرط ب رای نظام بگذارند بیشتر خودشان را به‬ ‫انزوا فرو م ی برند‪ .‬این تصور اشتباه است که فکر کنند نظام‬ ‫به انها نیاز دارد‪ ،‬در کل نش��اط اجتماعی و سیاسی کشور‬ ‫بس��تگی به ان دارد که همه صداها داخل می��دان بیایند‪.‬‬ ‫هم اکن��ون بعضی از اصالح طلبان تصورش��ان این اس��ت‬ ‫که اگر امکان نامزدی ب رای خاتمی فراهم ش��ود او بیست‬ ‫میلیون رای م ی اورد‪ .‬من چنین تحلیلی ن��دارم‪ ،‬اگر اقای‬ ‫خاتمی نامزد شود یک رای ‪ 7‬یا ‪ 8‬میلیونی م ی اورد و شاید به‬ ‫مرحله دوم برود اما این یک توهم است که فکر کنند هنوز او‬ ‫بیش از بیست میلیون رای دارد‪ ،‬اصالح طلبان این توهمات‬ ‫را کنار بگذارند در واقعیات زندگی کنند‪ .‬اصالح طلبان حتما‬ ‫کاندیدا در انتخابات خواهند داش��ت‪ ،‬ش��رط و ش��روط هم‬ ‫نم ی توانند بگذارند‪ .‬البته ما از حضور انها در صحنه انتخابات‬ ‫استقبال م ی کنیم‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫کدام گزینه اصالح طلبان ش�انس این را دارد که‬ ‫طی ف های مختلف روی او اجماع کنند؟‬ ‫‪ l‬بستگی دارد‪ .‬یک موقع شخصی مثل اقای عارف‬ ‫خودش را مطرح م ی کن��د‪ .‬او جامع جریان��ات اصالح طلب‬ ‫نیس��ت‪ ،‬اخی را در رس��انه ها روی نامزدی اقای محقق داماد‬ ‫بحث م ی ش��ود که معتقدم اقای محقق دام��اد اصال اهل‬ ‫این نوع درگیری ه��ای انتخاباتی نیس��ت‪ .‬چون یک چهره‬ ‫علم��ی و دارای ایده اس��ت‪ .‬در مجموع فک��ر م ی کنم دور‬ ‫یک چهره کارگزارانی جمع ش��وند‪ .‬البت��ه یک موقع بحث‬ ‫نامزدی اقای نجفی مطرح بود که اخی را کس��الت پیدا کرد و‬ ‫گفتند موضوع منتفی است‪ ،‬روی اقای جهانگیری هم شاید‬ ‫کارگزاران و اقای هاشمی تفاهم کنند اما دیگران این کار را‬ ‫نم ی کنند‪.‬‬ ‫احتمال دارد در نهایت در ائتالف سه نفره جریان‬ ‫جبهه پیروان از اقای والیت�ی یا قالیباف حمایت‬ ‫کند؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪ l‬هر کدام یک مزی��ت و یک نقاط ضع��ف دارند‪.‬‬ ‫نم ی خواه��م وارد ای��ن بحث ه��ا ش��وم ول��ی در مجموع‬ ‫حرکتش��ان را مثبت م ی دانم ولی اشکال شان این است که‬ ‫نباید خودش��ان را تمام ظرفیت اصولگرای��ی بدانند‪ ،‬یعنی‬ ‫جامعه اصولگرایی خیلی بزرگتر از این س��ه نفر اس��ت؛ این‬ ‫را دقت کنند‪g .‬‬ ‫صالحی می اید؟‬ ‫گزینه نهایی حامیان دولت چه کسی است‬ ‫مصطفی صادقی ‪ /‬دبیر تحریریه و سیاست‬ ‫محم��ود احمدی ن��ژاد چگون��ه ب��ه انتخاب��ات‬ ‫ریاست جمهوری سال ‪ 92‬نگاه م ی کند؟ مهمترین انتخابات‬ ‫در عرصه سیاست رسمی ای ران که البته این بار بناست پس‬ ‫از برگزاری ان نام جانش��ین محمود احمدی نژاد در پاس��تور‬ ‫مشخص شود‪ .‬حاال این سوال و مس��اله یکی از مهمترین‬ ‫فاکتورهایی است که در تحلی ل های سیاسی جایگاه قابل‬ ‫توجهی را به خود اختصاص داده است‪ .‬این ماجرا انجا مهم‬ ‫م ی ش��ود که در فضای پرخبر و داغ این روزها هر بار خبر و‬ ‫شایع ه ای جدید پی رامون «احمدی نژاد و انتخابات سال اینده‬ ‫» منتشر م ی شود‪ .‬یک بار شایعه دعوت او از شخصی ت های‬ ‫مختلف سیاس��ی از جمله عزت اهلل ضرغام��ی‪ ،‬غالمعلی‬ ‫حدادعادل‪ ،‬غالمحسین الهام‪ ،‬ایت اهلل شاهرودی‪ ،‬سی د حسن‬ ‫خمینی و‪ ...‬ب��رای کاندیداتوری مطرح م ی ش��ود و بار دیگر‬ ‫ش��ایعه پیغام های او در مورد تایی د صالحی��ت کاندیداهای‬ ‫مدنظرش‪ .‬هر چه هس��ت محمود احمدی نژاد در حالی که‬ ‫تا ‪24‬خرداد زمان زیادی باقی نمانده‪ ،‬هنوز مش��تش را ب رای‬ ‫کسی باز نکرده است‪.‬‬ ‫روزگار پس از تحلیف‬ ‫تردیدی نیست که هر رئی س جمهوری عالقه مند است‬ ‫تا کارها‪ ،‬برنامه ها و سیاس��ت هایی که در دوران صدراتش‬ ‫انجام شده پس از او نیز تداوم یافته و فردی که جایگزینش‬ ‫م ی ش��ود‪ ،‬راهش را ادامه دهد‪ .‬به همین جهت دور از ذهن‬ ‫نیست که محمود احمدی نژاد هم بسیار متمایل به این باشد‬ ‫که فردی نزدیک و شبیه به خودش بر صندلی برجای مانده از‬ ‫او تکیه زند تا بر نگه داشت وضع موجود بکوشد و شاید نگران‬ ‫از این باشد که فردی با اندیش��ه دگرگون ی های ریشه ای در‬ ‫دولت جایگزینش شود و انچه او بر انداخته سرپا کند و انچه‬ ‫او سرپا کرده ب راندازد‪ .‬شاید با این فرض بتوان به اینجا رسید‬ ‫که او مهمتری��ن ارمان این روزهایش رئی س جمهور ش��دن‬ ‫فردی شبیه خودش باش��د؛ که اگر چنین شود این الترناتیو‬ ‫هم راه او را ادامه خواهد داد و هم اینکه بخش زیادی از تیم‬ ‫کنونی او همچنان بدون پ راکندگی به کارشان ادامه خواهند‬ ‫داد‪.‬کسانی که مدافع این فرضیه هستند معتقدند در چنین‬ ‫حالتی وقوع دو اتفاق محتمل است‪ :‬نخست اینکه او خرسند‬ ‫از تداوم راه و رسمش از عرصه قدرت رسمی جدا شده و مانند‬ ‫یک تماشاچی به ثمره نشستن ایده هایش را به نظاره خواهد‬ ‫نشست‪ .‬اتفاق دوم هم شاید این باشد که او با بهره گیری از‬ ‫فرصت چهارساله بار دیگر سودای بازگشت به عرصه قدرت‬ ‫رسمی را در سر بپروراند‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫الهام؛ یار دیروز‪ ،‬کاندیدای فردا‬ ‫در میان افرادی که از انان به عنوان حلقه پیشین نزدیک‬ ‫به محمود احمدی نژاد یاد م ی شود‪ ،‬گویا فقط این غالمحسین‬ ‫الهام است که هنوز م ی توان او را در کنار رئی س جمهور دید؛‬ ‫چه اینکه او رجعتی دوباره به پاستور داشته؛ سخنگوی دولت‪.‬‬ ‫این اما همه تحوالت پی رامون او نیست‪ .‬الها م ترجیح داد ب رای‬ ‫بازگش��ت دوباره به دولت از جبهه پایداری جدا شود‪.‬بسیاری‬ ‫معتقدند او فردی است که م ی تواند حلقه ارتباط مجدد برخی‬ ‫حامیان سابق و فعلی محمود احمدی نژاد باشد‪.‬غالمحسین‬ ‫الهام درسال ‪ ۱۳۳۸‬در دزفول زاده ش��د‪ .‬او حقوقدان‪ ،‬مدرس‬ ‫دانشگاه و از حقوقدانان ش��ورای نگهبان است‪ .‬پیش از این‬ ‫وی سخنگوی دولت محمود احمدی نژاد‪ ،‬وزیر دادگستری و‬ ‫رئیس س��تاد مبارزه با قاچاق کاال و ارز بود‪ .‬وی‪ ،‬عضو هیات‬ ‫علمی دانش��کده حقوق و علوم سیاس��ی دانش��گاه ته ران‬ ‫است و پیش از ان سخنگوی ش��ورای نگهبان و مدتی نیز‬ ‫سخنگوی قوه قضائیه بوده است‪ .‬الهام در مرداد ‪ ۱۳۸۹‬توسط‬ ‫محمود احمدی نژاد به عنوان مش��اور حقوقی رئی س جمهور‬ ‫منصوب ش��د‪ .‬پس از اتمام دولت نهم او به دلیل قانونی که‬ ‫به «دوشغله ها» معروف شد از دولت کنار رفت‪ .‬غالمحسین‬ ‫الهام در اخرین اظهارنظرش گفته اس��ت‪« :‬موش��ک باران‬ ‫انتقاد از دولت اغاز شده است‪ ».‬اینکه او گزینه نهایی حامیان‬ ‫احمدی نژاد باش��د البته بیش از همیشه در محافل سیاسی‬ ‫و رس��انه ای مطرح م ی ش��ود‪.‬محمود احمدی نژاد اگر چه به‬ ‫لحاظ محدودیت های قانونی نم ی تواند به صورت رس��می‬ ‫حمایتی از کاندیدایی خاص در انتخابات داشته باشد‪ ،‬اما به‬ ‫هرروی حمایت حتی به صورت غیررس��می از یک کاندیدا‬ ‫تاثیر بس��یاری بر تحلی ل های انتخاباتی خواهد داشت‪.‬حاال‬ ‫مهمترین سوال این اس��ت که ایا به واقع تصمیم سازان این‬ ‫طیف در پی اجرای مدل پوتین‪ -‬مدودف هستند؟ اگر چنین‬ ‫است مدودف ایرانی کیست؟ ‪g‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫استراتژی یک رقابت‬ ‫اگر تا پیش از دولت نهم رقابت های سیاسی همواره‬ ‫میان دو جناح اصلی یعنی راست و چپ دیروز و اصولگرایان‬ ‫و اصالح طلبان امروز خالصه م ی شد‪ ،‬از سال ‪ 84‬اما شرایط‬ ‫سپهر سیاست رس��می ای ران به گونه ای دیگر شکل گرفته‬ ‫اس��ت‪.‬فارغ از انش��عابات و زایش های جدید میان دو جناح‬ ‫قدیمی‪ ،‬ظهور و تش��کیل یک جریان جدی��د که محمود‬ ‫احمدی نژاد بر صدر ان قرار داش��ت معادالت سیاس��ی را با‬ ‫تغیی راتی مواج��ه کرد‪.‬چنان که ب��رای تصویر صورت بندی‬ ‫ارایش نیروهای سیاسی در سطح کالن‪ ،‬اکنون م ی توان سه‬ ‫نیکزاد؛ شاید بیاید‬ ‫برخی معتقدند در میان هم��ه افراد موجود در کابینه‪،‬‬ ‫علی نیکزاد‪ ،‬وزیر مسکن و شهرسازی گزینه مناسبی است؛‬ ‫فردی که گفته م ی ش��ود در نظرس��نج ی هایی که تاکنون‬ ‫انجام ش��ده جایگاه خوبی دارد‪ .‬علی نیکزاد در سال ‪1344‬‬ ‫در شهرس��تان ثمرین اردبیل به دنیا امد‪ .‬وی دارای مدرک‬ ‫کارشناس��ی مهندس��ی عمران و کارشناس ی ارشد مدیریت‬ ‫دولتی اس��ت‪ .‬نیکزاد ش��هریور ‪ 88‬به عنوان وزیر مسکن‬ ‫وارد کابینه دوم احمدی نژاد ش��د‪ .‬پس از برکناری بهبهانی‬ ‫از وزارت راه‪ ،‬توسط مجلس و کش��مکش ها بر سران‪ ،‬این‬ ‫وزارتخانه با وزارت مسکن ادغام و او اولین وزیر راه‪ ،‬مسکن‬ ‫و شهرسازی ای ران ش��د‪ .‬نزدیکی نیکزاد و رئیس دولت بود‬ ‫که او را در رکاب دکتر به جلسه پرسش و پاسخ نمایندگان از‬ ‫مجلس کشاند‪ .‬نیکزاد به همراه چند وزیری که پرسش های‬ ‫نمایندگان ارتباط ب��ا وزارتخانه انها داش��ت‪ ،‬ترجیح داد در‬ ‫این روز مهم که ب رای اولین ب��ار رئیس دولتی در جمهوری‬ ‫اس�لامی به مجلس فراخوانده م ی ش��ود‪ ،‬در کنار محمود‬ ‫احمدی نژاد از درهای س��اختمان س��بز پا به صحن علنی‬ ‫مجلس بگذارد تا حمایتش از دکتر را به همه نش��ان دهد‪.‬‬ ‫نیکزاد جزو چند وزیر و همراه دولت دهم بود که اواخر سال‬ ‫‪ 90‬ب رای جلسه پرسش و پاسخ همراه محمود احمدی نژاد به‬ ‫صحن علنی مجلس رفت‪ .‬برخی معتقدند نباید از این نکته‬ ‫به راحتی عبور کرد که چرا رئیس دولت ترجیح داد از میان‬ ‫همه همکارانش نیکزاد را به مح��ل رویارویی با نمایندگان‬ ‫ببرد؟ برخی از تحلیلگ��ران معتقدند که نیکزاد همان حلقه‬ ‫مفقوده اجرایی شدن تئوری «پوتین – مدودف» دولت دهم‬ ‫اس��ت؛ فردی که با پشتکار و سختکوش��ی تالش م ی کند‬ ‫تا در شهرس��تان ها از خود ردپایی مطلوب ب��ر جا بگذارد‪.‬‬ ‫او عالوه بر سفرهای اس��تانی با هیات دولت بیش از ‪230‬‬ ‫ س��فر به ش��هرهای مختلف ب رای انجام و افتتاح طرح های‬ ‫مس��کن مهر انج��ام داد و در یکی از اخرین س��فرها دچار‬ ‫سانحه جاده ای شد‪ .‬حضور مداوم او در برنامه های مختلف‬ ‫سیما‪ ،‬به دلیل افتتاح مس��کن مهر در شهرها و روستاهای‬ ‫مختلف از او چهره ای مطرح س��اخته و ای��ن گمانه را قوت‬ ‫بخش��یده که کاندیدای اصلی دولت در زیرپوست مسکن‬ ‫مهر مشغول فعالیت انتخاباتی است‪ .‬این گمانه ها با واکنش‬ ‫ب رادر کوچک وی روبه رو ش��د‪ .‬اکبر نیکزاد‪ ،‬ب رادر وزیر راه در‬ ‫گفت وگویی اعالم کرد‪« :‬فکر نم ی کنم‪ ،‬چرا که بنده یک بار‬ ‫از ایشان سوال کردم و ایشان گفتند قصد ورود به انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری را ندارند‪ ».‬در محافل سیاسی شایع است‬ ‫که او با این ش��عار کاندیدا خواهد ش��د‪« :‬بار دیگر مردی از‬ ‫جنس مردم»‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ایا مشایی می اید؟‬ ‫در تحلیل انچه امروز بر طیف حامیان دولت م ی گذرد‬ ‫شاید ساده ترین و نخس��تین گزینه ای که به ذهن م ی رسد‬ ‫کاندیداتوری اسفندیار رحیم مشایی باشد؛ فردی که محمود‬ ‫احمدی نژاد در س��ه س��ال اخیر به خاطر او با حاش��ی ه های‬ ‫فراوانی مواجه ش��ده؛ از اعتراضات به او در خطب ه های نماز‬ ‫جمعه تا جار و جنجال های پی رامون اظهارنظرهای خاصش‪.‬‬ ‫او اما در کسوت رئی س جمهور تا انجا که توانسته حمایتش‬ ‫کرده و حتی هزینه های انتصاب او به عنوان مسئول دفترش‬ ‫را تقبل کرده است‪.‬س��ال اول دولت دهم که تمام شد یک‬ ‫تحلیل انتخاباتی س��ر وصدای زیادی بر پا کرد؛ جان کالم‬ ‫این تحلیل ای��ن بود‪« :‬محم��ود احمدی ن��ژاد دنبال مدل‬ ‫پوتین ‪ -‬مدودف اس��ت و این مدودف کس��ی نیس��ت جز‬ ‫اسفندیار رحیم مش��ایی‪».‬محمود احمدی نژاد اما هیچ گاه‬ ‫پاس��خ درس��ت و دقیقی به این تحلیل نداده و فقط گاه با‬ ‫لبخند و گاه با کنایه پاسخی از س��ر طنز روانه راوی سوال‬ ‫کرده است‪.‬حاال که چند ماه بیشتر به انتخابات نمانده و ان‬ ‫تحلیل بار دیگر پررنگ شده‪ ،‬اسفندیار رحیم مشایی اگر چه‬ ‫دیگر رئی س دفتر رئی س جمهور نیس��ت‪ ،‬اما رس��انه ای تر از‬ ‫همیشه شده‪ ،‬پای ثابت برنامه های خبری هیات دولت شده‬ ‫و البته همچنان حضورش را در انتخابات تکذیب نم ی کند‪.‬‬ ‫این اما همه ماجرا در مورد او نیس��ت؛ چنان که تحلیلی که‬ ‫م ی گوید او مدودف احمدی نژاد اس��ت مورد قبول خیل ی ها‬ ‫نیست‪ .‬این دس��ته از تحلیلگران با استناد به چند نکته این‬ ‫گزاره را رد م ی کنند‪ .‬انها معتقدند‪:‬‬ ‫‪ -1‬محمود احمدی نژاد گفتمان مخصوص خود را دارد‬ ‫که البته زاویه ای قابل توجه با گفتمان مورد نظر اس��فندیار‬ ‫رحیم مشایی دارد‪ .‬به دیگر سخن اینکه این عده باورشان این‬ ‫است که حمایت احمدی نژاد از مشایی بیشتر به جهت مقابله‬ ‫او با مخالفانش است و ریشه در نوع برخوردش با معترضان‬ ‫تصمیمات��ش دارد و این البت��ه به معن��ای تطابق گفتمان‬ ‫مشایی و احمدی نژاد نیست‪.‬‬ ‫‪ -2‬برکناری مشایی از پست رئی س دفتر رئی س جمهور‬ ‫‪ -3‬ریسک عدم تایید صالحیت‬ ‫‪ -4‬تشکیک در همراهی همه حامیان احمدی نژاد با‬ ‫اسفندیار رحیم مشایی به جهت جنجال های سال های اخیر‬ ‫‪ -5‬برچس��ب لیدر جریان موس��وم ب��ه انحرافی که‬ ‫م ی تواند بار منفی در انتخابات داشته باشد‪.‬بر مبنای چنین‬ ‫فاکتورهایی است که م ی گویند محمود احمدی نژاد اکنون‬ ‫که در اخرین «اس��فند » دولت��ش قرار دارد به «اس��فندیار‬ ‫رحیم مشایی» نم ی اندیشد‪.‬‬ ‫قطب اصلی را بر شمرد؛اصولگرایان‪ ،‬اصالح طلبان و حامیان‬ ‫محمود احمدی نژاد‪ .‬ان گونه که پیداست استراتژیس ت های‬ ‫جریان جدید ب رای تداوم سیاس��ت ورزی رس��می در دولت‬ ‫یازدهم باورشان چنین اس��ت که اگر انتخابات با سه ضلع‬ ‫اصولگرای��ان‪ ،‬اصالح طلب��ان و کاندیدای انها برگزار ش��ود‬ ‫با تقس��یم ارا‪ ،‬انتخابات به مرحله دوم م��ی رود و در چنین‬ ‫صورتی اس��ت که اگر یک طرف پی��روز انتخابات حامیان‬ ‫احمدی نژاد باشند‪ ،‬طرف شکس��ت خورده در مرحله دوم به‬ ‫انها خواهد پیوست و فرجام ان رقابت‪ ،‬رئی س جمهور شدن‬ ‫گزینه مطلوب دولت خواهد بود‪ .‬بر مبنای چنین فرضی ه ای‬ ‫این تصمیم سازان دنبال گزینه ای هستند که هزینه ای ب رای‬ ‫تالش جهت تایید صالحیتش نپردازند‪ ،‬تابع گفتمان محمود‬ ‫احمدی نژاد باشد‪ ،‬در مقابل تیم کنونی منعطف بوده و کابینه‬ ‫فعلی را با تحوالت جدی مواجه نکند و به دیگر سخن اینکه‬ ‫ب رای تداوم حیات این جریان سیاسی تمام تالشش را بکند‪.‬‬ ‫چنین گ��زاره ای ن��گاه تحلیلگران را ب��ه چهره هایی جلب‬ ‫م ی کند که اکنون بیش از همیش��ه به محمود احمدی نژاد‬ ‫نزدیک هستند‪.‬‬ ‫عل ی اکبر صالحی؛ رئی س جمهور دیپلمات؟‬ ‫عل ی اکبر صالحی فردی است که پس از منوچهر متکی‬ ‫به کرسی وزارت امور خارجه تکیه زده است‪ .‬شکی نیست که‬ ‫ی در این پست قرار‬ ‫صالحی در دوره بسیار حس��اس و مهم ‬ ‫گرفته اس��ت‪ .‬از زمانی که او در قامت وزیر امور خارجه ظاهر‬ ‫شده اتفاقات مهمی رخ داده؛ از بیداری اسالمی در کشورهای‬ ‫مختلف تا تحوالت سوریه‪.‬در دوره او اما یک اتفاق مهم دیگر‬ ‫هم افتاد؛ برگزاری اجالس بزرگ عدم تعهد در ته ران؛ اجالسی‬ ‫که موجب شد وی و فعالی ت هایش در تیررس نگاه خب رنگاران‬ ‫و رس��انه ها قرار گیرد‪ .‬دکتر عل ی اکبر صالحی متولد چهارم‬ ‫فروردین ‪ 1328‬در کربالست‪ .‬او جدیدترین و اخرین وزیر دولت‬ ‫دهم محسوب م ی شود‪ ،‬اما مسئولیت سازمان انرژی اتمی‪،‬‬ ‫صندلی عضویت کابینه را پی ش تر ب��ه او داده بود‪ .‬صالحی‬ ‫در میان اعضای دولت دانش��گاه ی ترین چهره است‪ .‬وی در‬ ‫سال های پایانی دهه ‪ 60‬و اوایل دهه ‪ 70‬ریاست مشهورترین‬ ‫دانشگاه مهندسی کشور یعنی صنعتی ش��ریف را به عهده‬ ‫داشته است‪ .‬سپس در کسوت معاونت اموزشی وزارت علوم‬ ‫تا اخر دولت دوم هاشمی رفسنجانی مهمترین معاونت این‬ ‫وزارتخانه را اداره کرد و پس از ان به فعالی ت های بی ن المللی‬ ‫روی اورد و به سازمان کنف رانسا سالمی پیوست‪ .‬صالحی به‬ ‫زبان انگلیسی تس��لط کامل دارد‪ .‬نوع عملکرد او در اجالس‬ ‫عدم تعهد بار دیگر وی را به عن��وان گزینه ای محتمل ب رای‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری مطرح ساخته است‪ .‬صالحی البته‬ ‫خودش در پاس��خ به خبرنگاران‪ ،‬کاندیداتوری اش را تکذیب‬ ‫نکرده است‪ .‬به نظر م ی رسد در شرایط موجود اکنون بیش از‬ ‫همیشه باید به کاندیداتوری عل ی اکبر صالحی اندیشید‪ .‬او در‬ ‫جدیدترین اظهاراتش از عملکرد تیم هسته ای در دوران حسن‬ ‫روحانی و علی الریجانی تقدیر کرده است‪.‬اظهارنظرهایش در‬ ‫مورد تحوالت رابطه ای ران و امریکا نیز چند وقتی است او را به‬ ‫تیتر نخست رسانه های خارجی تبدیل کرده است‪.‬‬ ‫‪101‬‬ ‫سالنامه‬ ‫‪1391‬‬ ‫بین الملل‬ ‫بایدمحتاطبود‬ ‫گفت و گو با حمیدرضا اصفی درباره مذاکره ایران ‪ -‬امریکا‬ ‫حمیدرضا اصفی‪ ،‬سخنگوی سابق وزارت خارجه در گفت وگو با مثلث‬ ‫با نگاه واقع بینانه خود نسبت به اینده مذاک رات ای ران و با ‪ 5+1‬بدبین است‪.‬‬ ‫به اعتقاد او تاکید غرب بر تداوم سیاست فشار و مذاکره درعمل باعث شده‬ ‫که جو ب ی اعتمادی میان دو طرف مذاکره کننده هر روز بیشتر از‬ ‫گذشته شود‪ .‬او تنها راه برون رفت از وضعیت موجود را تغییر‬ ‫سیاست غرب در قبال تهران م ی داند‪ .‬به اعتقاد او اگر غرب‬ ‫حاضر نش�ود که حق ایران در استفاده صل ح امیز از انرژی‬ ‫هس�ته ای را به رس�میت بشناسد‪ ،‬ش�کاف ها و تضادها‬ ‫همچنان ادامه خواهد یافت‪.‬‬ ‫ایران با برنامه غنی سازی‬ ‫در موضع برابر با امریکا‬ ‫قرار گرفته است‬ ‫گفت وگو با دکترکیهان برزگر درباره رابطه ایران‪-‬امریکا‬ ‫کیه�ان برزگ�ر‪ ،‬اس�تاد رواب�ط بی ن الملل در‬ ‫گفت وگو با مثلث بر این نکته پای م ی فش�ارد که‬ ‫ایران باید از موضع برابر وارد مذاک�رات با امریکا‬ ‫شود‪ .‬به نظر این اس�تاد دانشگاه چنین شرایطی‬ ‫در حال حاضر با تداوم برنامه غن ی سازی اورانیوم‬ ‫فراهم شده است‪ .‬به اعتقاد او ایران هرچه بر ادامه‬ ‫برنام�ه غن ی س�ازی اورانیوم پای بفش�ارد خواهد‬ ‫توانست امتیازات بیش�تری از امریکا و غرب اخذ‬ ‫کند‪ .‬امریکا این مساله را به خوبی م ی داند که برای‬ ‫حل موضوعات متنوع و متعدد منطقه ای به حضور و‬ ‫نقش افرینی ایران به شدت نیاز دارد‪.‬‬ ‫شگرد تبلیغاتی‬ ‫پشت پرده پیشنهاد امریکا برای مذاکرهبا ایران چه بود؟‬ ‫اوبام�ای دوره اول ب�ا دوره جدی�د ریاس�ت‬ ‫جمه�وری تف�اوت چندانی ب�ا یکدیگر ن�دارد‪.‬‬ ‫اگرچه تیم دیپلماس�ی و نظامی اوباما در دوره‬ ‫جدی�د تغییر کرده اس�ت ولی مواض�ع وزاری‬ ‫خارجی و دفاع ایالت متحده نش�ان م ی دهد‬ ‫که نظام انها نسبت به جهان پیرامونشان‬ ‫و همچنی�ن منطق�ه خاورمیان�ه تفاوت‬ ‫چندانی با دوره قبل نکرده است‪ .‬اوباما‬ ‫در دوره اول ریاس�ت جمه�وری خود‬ ‫بر سیاس�ت مذاکره با ای�ران پای‬ ‫فش�رد ول�ی در همی�ن دوره نیز‬ ‫بود ک�ه تهران را ب�ا تحری م های‬ ‫هم ه جانب�ه اقتص�ادی مواجهه‬ ‫س�اخت‪ .‬ظاه�را رئی�س جمه�ور‬ ‫امری�کا تصمی�م دارد در دوره جدی�د نیز‬ ‫سیاس�ت پیش�ین را با اندکی تغییرات‬ ‫ادامه دهد‪.‬‬ ‫روایت اقای سخنگو از اینده‬ ‫رابطه ایران ‪ -‬امریکا‬ ‫گفت وگوی مثلث بارامین مهمانپرست‬ ‫رامی�ن مهمانپرس�ت در گفت وگ�و ب�ا هفته نام�ه‬ ‫مثل�ث روای�ت خ�ود را از رون�د تح�والت سیاس�ت‬ ‫خارج�ی ای�ران در س�ال ‪ 1391‬بی�ان ک�رد‪ .‬از نظ�ر او‬ ‫جمهوری اسلامی ایران در س�ال ‪ 91‬نش�ان داد که اهل‬ ‫مذاکره و گفت وگو س�ت؛ این موضوع به وض�وح در پرونده‬ ‫هس�ته ای نمود داشت و هم در س�ایر موضوعات و مسائل‬ ‫منطقه ای‪ .‬مهمانپرست در مورد پیشنهاد امریکای ی ها برای‬ ‫مذاکره با ایران این موضوع را بیان م ی کند که مذاکره در شرایط‬ ‫فعلی به صالح نیست چرا که می تواند منجر به بروز شکاف‬ ‫بین ملت شود ولی ایران با عبور از این پیچ تاریخی م ی تواند‬ ‫از موضع اقتدار وارد گفت وگو و مذاکره با کشورهایی شود که‬ ‫تخاصم و دشمنی را با ملت ایران کنار گذاشته باشند‪.‬‬ ‫چهر ه ها‬ ‫محمد المرسی با سخنرانی های‬ ‫اتشین خود مخاطبانش را در‬ ‫سراسرمصرسحرمی کند‬ ‫ازادیخواه یا دیکتاتور؟‬ ‫رضا اقازاده‬ ‫بین الملل‬ ‫مردی چهارش��انه و درش��ت اندام‪ ،‬با ریش خاکستری‬ ‫همیشه مرتب و رفتاری فروتنانه؛ فردی که تا دو سال حتی‬ ‫ب رای مردم مصر هم شناخته ش��ده نبود و حاال نه تنها مردم‬ ‫این کشور که بسیاری از مردم جهان نیز وی را م ی شناسند؛‬ ‫اولین رئی س جمهور انتخابی مصر در یک انتخابات رقابتی‬ ‫و اولین اسالمگرای حاکم بر یک کشور عربی‪ .‬شاید بتوان‬ ‫محمد المرسی را از بسیاری جهات تجلی رویایی دانست که‬ ‫بسیاری از ان به عنوان رویای امریکایی نام م ی برند؛ رویایی‬ ‫که قهرمانان امریکایی ان امثال اس��تیو جابز و بیل گیتس‬ ‫هستند و حاال به نظر م ی رس��د اگر رویایی مصری را بتوان‬ ‫تصور کرد‪ ،‬قهرمانش محمد المرسی خواهد بود‪.‬‬ ‫محمد المرسی در س��ال ‪ 1951‬در یک خانه اجری در‬ ‫روستای نیل دلتای عدوا‪ ،‬در شمال قاهره به دنیا امد‪ .‬خانه ای‬ ‫روس��تایی با تمام مولفه هایش؛ غازها‪ ،‬اردک ها‪ ،‬درخت ها و‬ ‫حیوانات اهلی و خانگی‪ .‬محمد نوج��وان را ان روزها پدر با‬ ‫دیگر ب رادرانش سوار بر پشت خر به مدرسه م ی برد‪ .‬نوجوانی‬ ‫سختکوش که نمرات باالیش توانستند راه ورود به دانشکده‬ ‫مهندس��ی دانش��گاه قاهره را ب رایش هموار کنن��د ـ که در‬ ‫ان زمان محل نش��و و نمای اس�لامگرایان بود ـ و در ادامه‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫س��کوی پرتابش ب رای گرفتن بورس تحصیلی و رفتن‬ ‫به دانش��گاه کالیفرنیای جنوبی ش��وند‪ .‬وی طبق‬ ‫س��نت متداول در دنیای عرب‪ ،‬در سال ‪ 1979‬سه‬ ‫روز قبل از رفتن به امریکا و زمانی که ‪ 28‬س��اله‬ ‫بود با دخترعمویش «نج�لاء علی محمود» که‬ ‫در ان زمان دانش اموز س��ال اخر دبیرس��تان و‬ ‫‪ 17‬س��اله بود ازدواج کرد‪ .‬همس��رش یک سال‬ ‫بعد و بع��د از گرفتن دیپلم به امری��کا رفت و به‬ ‫المرسی محلق شد‪ .‬طی پنج سال اقامت در امریکا‬ ‫به جنبش اخوان المسلمین پیوس��ت و در مرکز‬ ‫اسالمی کالیفرنیا به فعالیت پرداخت؛ همسری‬ ‫که حاال از لقب «بان��وی اول» اکراه دارد و ترجیح‬ ‫م ی دهد «همس��ر رئی س جمهور» ی��ا «خدمتگزار‬ ‫اول» بنامندش‪ .‬المرسی ه ر چند ادعا م ی کند زندگی‬ ‫در امریکا را دوس��ت نداش��ته‪ ،‬ولی دو پسر از پنج‬ ‫فرزندش در امریکا ب��ه دنیا امده اند و پس از‬ ‫گرفتن دکترا در علم م��واد و پیش از‬ ‫بازگشت به وطن در سال ‪1985‬‬ ‫و تدری��س در دانش��گاه‬ ‫الزقازیق‪ ،‬س��ه سال‬ ‫بشار اسد و روزهای خاص در تاریخ سوریه‬ ‫مردی علیه تروریسم‬ ‫کریم پورزبید‬ ‫روند تحصیلی و اکادمیکی که بش��ار اس��د طی دوران‬ ‫تحصیالت دانشگاهی خود گذراند‪ ،‬نویدبخش ان نبود که وی‬ ‫روزگاری تبدیل به رئی س جمهوری سوریه شود یا حتی تبدیل به‬ ‫سیاستمداری که امور کشور را اداره کند‪.‬‬ ‫او از سال ‪ 1995‬تا س��ال ‪ 2000‬مدارج خود را در ارتش طی‬ ‫کرد و ‪11‬ژوئن ‪ 2000‬و یک روز پس از درگذشت پدرش به عنوان‬ ‫فرمانده ارتش و نیروهای مس��لح انتخاب شد‪ .‬بشار در همین‬ ‫سال در کنف رانس نهم حزب «بعث»حاکم بر سوریه در‪17‬ژوئن‬ ‫به عنوان دبیرکل ان انتخاب ش��د و پ��س از ان نیز به عنوان‬ ‫رئی س جمهوری این کشور انتخاب شد‪.‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪104‬‬ ‫سیاس��ت خارجی بشار اس��د ب ر اس��اس قرار گرفتن در‬ ‫صف محور مقاوم��ت در منطقه مخالف با هیمن��ه امریکا و‬ ‫رژیم صهیونیس��تی پایه ریزی شد و دولت س��وریه از مقاومت‬ ‫اس�لامی لبنان و حزب اهلل حمایت همه جانبه ک��رد و یکی‬ ‫از عوام��ل اصلی پی��روزی ح��زب اهلل لبن��ان در جنگ علیه‬ ‫رژیم صهیونیستی در س��ال ‪ 2006‬و پیروزی مقاومت اسالمی‬ ‫فلسطین در نوار غزه در س��ال ‪ 2012‬که شکستی تاریخی بر‬ ‫این رژیم اش��غالگر وارد اورد‪ ،‬به ش��مار م ی رود‪ .‬بشار در زمینه‬ ‫برقراری صلح عادالنه و فراگیر در منطق��ه و در مرکز ثقل ان‬ ‫بازگشت بلندی های «جوالن» که در اشغال رژیم صهیونیستی‬ ‫بود‪ ،‬فعالیت کرد‪ .‬به همین دلیل مذاکرات غی ر مس��تقیم و با‬ ‫میانجیگری ترکیه ب��رای بازگرداندن بلندی ه��ای جوالن به‬ ‫سوریه را انجام داد‪ .‬وی تالش کرد روابط کشورش را با جهان و‬ ‫کشورهای منطقه و حتی کشورهایی که با دمشق مشکالت‬ ‫اساسی دارند نظیر ع ربستان بهبود بخشد‪.‬‬ ‫سیاست داخلی‬ ‫س��وریه اوایل ریاست دوره ای بشار اس��د در داخل شاهد‬ ‫گش��وده ش��دن فضا و اعطای ازادی ها بود که ای��ن دوران به‬ ‫«بهاردمشق» شهره گش��ت‪ .‬در این دوران بشار با عقالنیت‬ ‫به همه خواسته های ملت سوریه پاس��خ مثبت داد‪.‬در زمینه‬ ‫اقتصادی گشایش زیادی به وجود امد به طوری که به بانک های‬ ‫خارجی اجازه داده شد ب رای خود شعب ه هایی در سوریه افتتاح کنند‬ ‫و به شهروندان سوری نیز اجازه داده شد حساب هایی با ارز خارجی‬ ‫افتتاح کنند‪ .‬در این دوران اوضاع معیش��تی شهروندان سوری‬ ‫بهبود پیدا کرد‪ ،‬ارزش لیره(واحد پولی سوریه) افزایش یافت و‬ ‫بهای سوخت نیز پایین امد‪.‬‬ ‫فشارهای امریکا‬ ‫سوریه در دوران بشار اسد شاهد فشارهای خارجی زیادی‬ ‫بود که هنوز این فش��ار ها ادامه دارد‪ ،‬زی را این کشور از مقاومت‬ ‫اسالمی لبنان حمایت کرد و مقاومت اسالمی در فلسطین را‬ ‫نیز مورد حمایت قرار داد‪ .‬همچنین سوریه مواضعی ب ر خالف‬ ‫خ واسته های امریکا و رژیم صهیونیستی اتخاذ کرد‪.‬‬ ‫پس از اشغال ع راق توسط امریکا در سال‪ ،2003‬واشنگتن‪،‬‬ ‫دمشق را متهم به عبور افراد مسلح از س��وریه به ع راق کرد و‬ ‫روابط دو کشور پس از ترور «رفیق حریری» نخس ت وزیر اسبق‬ ‫لبنان در ‪15‬فوریه سال ‪ 2005‬وارد مرحله بسیار پ رتنشی شد‪ .‬در‬ ‫این س��ال امریکا اتهام مخالفان لبنانی در مورد دست داشتن‬ ‫سوریه یا عدم جلوگیری یا اهمال سوریه در ترور حریری را مورد‬ ‫تایید قرارداد و بشار اسد را مجبور کردند که در اوریل سال ‪2005‬‬ ‫نیروهای خود را از لبنان خارج کند‪.‬‬ ‫بحران سوریه‬ ‫اواس��ط مارس س��ال ‪ 2011‬با اغاز اعتراض ها در برخی‬ ‫مناطق سوریه‪ ،‬بشار اسد به خواس��ته های مردم پاسخ مثبت‬ ‫داد و اصالحات گس��ترده ای را اغاز کرد‪ ،‬اما با دخالت برخی از‬ ‫کشورهای ع ربی نظیر قطر و ع ربستان و نیز کشورهای غ ربی‬ ‫و ترکیه‪ ،‬اعتراض ها در سوریه تبدیل به خشونت های مسلحانه‬ ‫شد و بشار مجبور شد ب رای برقراری ارامش به شهرها و روستاها‬ ‫و مقابله با تکفیری ها و سلف ی هایی که از خارج این کشور وارد‬ ‫سوریه شده بودند و ان را ناامن کردند‪ ،‬ارتش را وارد عمل کند‪.‬‬ ‫درگیری ها در س��وریه که دومین س��ال خود را سپری م ی کند‬ ‫نتوانست از قدرت بش��ار کم کند و وی توانست در ب رابر همه‬ ‫فشارهای داخلی و خارجی مقاومت کند و اکنون پس از گذشت‬ ‫تحریم های اتحادیه اروپا‬ ‫غرب و متحدان اروپای��ی و ع رب ی اش و همچنین دیگر‬ ‫متحدانش در جهان ب رای انکه بتوانند به بشار اسد فشار بیاورند‬ ‫و راه را ب رای گروه های مسلح تروریس��ت ب رای ب راندازی نظام‬ ‫حاکم بر این کشور هموار کنند‪ ،‬نه فقط سفارتخانه های خود‬ ‫را در دمشق بستند بلکه تحریم های گسترده ای را علیه سوریه‬ ‫تحمیل کردند‪ .‬تحریم هایی که نتوانست کاری از پیش ببرد و‬ ‫دولت سوریه و رئی س جمهورش را به زانو دربیاورد‪.‬در تاریخ ‪۲۳‬‬ ‫مه‪ ۲۰۱۱‬میالدی‪ ،‬وزی ران خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا‪،‬‬ ‫بشار اسد و‪ ۹‬شخصیت ارشد حکومت سوریه را به فهرست افراد‬ ‫تحریمی این کشور افزودند‪ .‬اتحادیه اروپا حدود دو هفته پیش‬ ‫از ان در مورد بلوکه کردن دارای ی ها و ممنوعیت سفر ‪ ۱۳‬مقام‬ ‫یرتبه سوری از جمله بشار اسد‪ ،‬توافق کرده بود‪.‬‬ ‫عال ‬ ‫حمایت روسیه و چین از بشار اسد‬ ‫بشار اسد تنها گزینه‬ ‫شو قوس های فراوان و میانجیگری سازمان‬ ‫پس از ک ‬ ‫ملل ب��رای مذاک��ره دولت و مخالف��ان س��وری‪ ،‬مخالفان‬ ‫ش��رط اغاز ه ر گونه مذاکره ای را کناره گیری بش��ار اسد از‬ ‫قدرت اعالم کردن��د‪ ،‬اما با کاهش ق��درت مخالفان به ویژه‬ ‫افراد مس��لح تروریس��تی و کشته ش��دن یا فرار بس��یاری‬ ‫از انها به خارج از س��وریه و نیز مخالفت روس��یه با ش��رط‬ ‫کناره گیری اس��د‪ ،‬مخالفان از این پی ش شرط عقب نشینی‬ ‫کردند‪.‬‬ ‫اسد در س��خنرانی خود با ارائه طرح س��وری – سوری با‬ ‫محوریت دولت‪ ،‬حفظ ساختار ارتش و مش��ارکت مردمی‪ ،‬در‬ ‫واقع بر حل بحران این کشور از داخل و نه مداخله خارجی تاکید‬ ‫کرد‪ .‬این طرح م ی تواند باعث خروج این کشور از بحران دو ساله‬ ‫خارجی شود‪.‬‬ ‫رئی س جمهوری سوریه با تعیین س��قف تغیی رات – در‬ ‫س��طح دولت – به مخالفان خارجی و حامی��ان منطقه ای و‬ ‫بی ن المللی انها یاداوری کرد که قصد ترک قدرت را ندارد‪ .‬این‬ ‫سخنان نشان داد که از نظر امنیتی‪ ،‬اطالعاتی و نظامی‪ ،‬دولت‬ ‫و ارتش قدرت ب رتر را دارند‪.‬‬ ‫در پایان ذکر این نکته خالی از لطف نیست که هم خود‬ ‫مردمسوریهوهمغرببهایننتیجهرسیده اندکهشخصیبهتر‬ ‫از بشار اسد وجود ندارد تا بتواند ارامش و امنیت را در این کشور‬ ‫برقرار کند و مخالفان متشتت و پ راکنده خارج نشین یا گروه های‬ ‫تروریستی در داخل هرگز نم ی توانند امنیت را ب رای انها به ارمغان‬ ‫بیاورند‪g .‬‬ ‫منبع‪ :‬الجزیره‪،‬خبرگزاری سانا‬ ‫مترجم‪ :‬مرجان محمدی‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫روسیه و چین از زمان اغاز شورش های مسلحانه در سوریه‬ ‫از بشار اسد و دولتش حمایت کردند و غرب به رهبری امریکا‬ ‫نتوانست این دو کش��ور را قانع کند که دست از حمایت شان‬ ‫ی شورای امنیت سازمان ملل هرگز‬ ‫ب ردارند‪ ،‬زی را این دو عضو دائم ‬ ‫دوست نداشتند که سناریوی لیبی و حمله ناتو به این کشور ب رای‬ ‫سرنگونی «معمر قذافی» رهبر سابق لیبی در سوریه نیز تکرار‬ ‫شود‪ .‬به همین دلیل روس��یه و چین تمام تالش های امریکا‬ ‫و متحدان غ ربی و ع رب ی اش را ب��رای صدور قطعنامه و ایجاد‬ ‫بستری ب رای حمله نظامی به سوریه با شکست مواجه کردند‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫دو سال ارتش سوریه به طور تدریجی در حال پاکسازی مناطق‬ ‫مختلف از تروریس ت ها و گروه های مسلح است‪.‬‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫در امریکا ماند‪ .‬اواسط دهه ‪ 80‬زمانی که حسنی مبارک تازه‬ ‫به قدرت رس��یده بود‪ ،‬مصر ب رای مدت زمان کوتاهی ازادی‬ ‫سیاس��ی را تجربه کرد و در همین زمان بود که المرس��ی‬ ‫به اخوان المس��لمین پیوس��ت و توانس��ت به عنوان یک‬ ‫سازمان دهنده سختکوش و با صالحیت‪ ،‬شهرتی ب رای خود‬ ‫دست و پا کند؛ شهرتی که موجب شد بتواند بین سال های‬ ‫‪ 2000‬تا ‪ 2005‬در ظاهر به عنوان نماینده ای مستقل و در عمل‬ ‫به عنوان نماینده اخوان المس��لمین ب��ه «مجلس النواب»‬ ‫مصر راه پیدا کند‪ .‬وقتی از سوی حزب عدالت و ازادی‪ ،‬بازوی‬ ‫سیاسی اخوان المسلمین‪ ،‬ب رای انتخابات ریاست جمهوری‬ ‫نامزد شد‪ ،‬کسی امید به پیروزی اش نداشت‪ .‬در واقع وی در‬ ‫دور اول انتخابات تنها یک چهارم ارا را به دست اورد و اگر نظم‬ ‫سازمانی اخوان المسلمین نبود‪ ،‬بعید بود بتواند احمد شفیق‬ ‫را کنار بزند و به ریاست جمهوری برسد‪.‬‬ ‫پس از انتخابات س��ال ‪ 2012‬و راه یافتن المرس��ی به‬ ‫کاخ هلیوپلیس‪ ،‬س��یر وقایع ب رای مصر و المرس��ی شتاب‬ ‫بیشتری گرفته و به همان می زان بر پیچیدگ ی های او اضافه‬ ‫شده اس��ت‪ .‬با این حال خود وی معتقد اس��ت که دولتش‪،‬‬ ‫اولین تجربه واقعی در مصر است و روبه رو شدن با انبوهی‬ ‫از مش��کالت اجتناب ناپذیر‪ ،‬ان هم در کش��وری که طیف‬ ‫وسیعی از گروه های لیب رال و سکوالر تا سلفیون و تکفیری ها‬ ‫و بازمانده های رژیم مبارک را ش��امل م ی ش��ود؛ گروه هایی‬ ‫که هریک طیفی از گروه های فرع��ی از میانه رو تا افراطی‬ ‫را دربرم ی گیرند‪ .‬حتی المرس��ی نیز از این قاعده مس��تثنی‬ ‫نیس��ت‪ .‬فرا زو نش��ی ب های رفتار وی‪ ،‬نامعلوم بودن نیات و‬ ‫اهدافش و مارگزیده بودن مرد ِم س��رزمین اه رام از یک دوره‬ ‫طوالنی دیکتاتوری و استب داد به همراه ه راس از گروه های‬ ‫اس�لامگرا باعث ش��ده نظ رات مختلف��ی در مورد‬ ‫المرسی وجود داشته باشد‪ .‬فردی که در جریان‬ ‫تبلیغات انتخاباتی جلوه ای نداش��ت‪ ،‬در‬ ‫سخنرانی تحلیفش کتش را دراورد و بدون جلیقه ضدگلوله‬ ‫بدنش را به همه نش��ان داد تا جمعیت را تهییج کند‪ .‬زمانی‬ ‫که همگان دس��ت هایش را بسته م ی دانس��تند‪ ،‬ژنرال های‬ ‫عال ی رتب��ه را ع��زل و فرماندهی کل نیروهای مس��لح را از‬ ‫نظامیان پ س گرفت؛ اقدام ی که هنوز چگونگی موفق شدن‬ ‫المرسی به انجام ان د ر هاله ای از ابهام باقی مانده است‪.‬‬ ‫از سوی دیگر و به رغم شعارها و سخنران ی های تند و‬ ‫تیز و حتی مصاحبه تازه افشاشده اش در سال ‪ 2010‬که گفته‬ ‫بود وظیفه هر مسلمانی این اس��ت که فرزندان و نواده های‬ ‫خود را با نفرت از یهودیت و یهودیان بار اورند تا انها نیز زندگی‬ ‫خود را وقف مبارزه با این «نواده ه��ای خوک و میمونی که‬ ‫خون بشریت را م ی مکند» کنند‪ ،‬پیمان صلح با اسرائیل را لغو‬ ‫نکرده و حتی مرز مصر با غزه را همچنان بسته نگه داشت‪،‬‬ ‫حتی ارتباط بین س��ازمان های اطالعاتی مصر و اسرائیل را‬ ‫ادامه داد‪ .‬به عالوه گزارش ها حاکی از ان است که المرسی‬ ‫در این زمان به طور مداوم با اوباما و هیالری کلینتون تماس‬ ‫تلفنی داشته است‪.‬‬ ‫اسرائیل نیز به رغم انتشار این ویدئو در ژانویه امسال‬ ‫واکنش ش��دیدی به ان نش��ان نداد‪ .‬با این حال پس از این‬ ‫موضوع و زمانی که امریکا وی را بانی صلح و مردم فلسطین‬ ‫ناج ی اش م ی خواندند با صدور فرمان ‪ 22‬نوامبر‪ ،‬لیب رال ها و‬ ‫سکوالرهای مصر را علیه خود ش��وراند‪ ،‬باعث سقوط ارزش‬ ‫س��هام در بازار بورس ش��د و غرب را نگ��ران پیدایش یک‬ ‫دیکتاتوری نوین در مصر کرد و از س��وی الب رادعی «فرعون‬ ‫جدید» لقب گرفت؛ فرمانی که به المرسی اجازه م ی داد هر‬ ‫اقدامی را که ب رای حفاظت از انقالب الزم باشد انجام دهد و‬ ‫تصریح م ی کند که هیچ دادگاهی نم ی تواند تصمیم های او‬ ‫را لغو کند؛ اقدام ی که دولت تاکید داشت به منظور مقابله با‬ ‫قضات و باقی نیروهای به جامان��ده از رژیم مبارک‪ ،‬ناچار به‬ ‫اتخاذ ان ش��ده و پس از تدوین قانون جدید توسط مجلس‬ ‫موسسان و انتخابات مجلس‪ ،‬این اختیارات سلب خواهند شد‪.‬‬ ‫تالش های المرسی در زمینه سیاست خارجی هم قابل توجه‬ ‫بوده اند؛ سفر به عربستان‪ ،‬امریکا‪ ،‬چین و ته ران‪ ،‬شرکت در‬ ‫اجالس اتحادیه افریقا در ادی س ابابا‪ ،‬شرکت در شانزدهمین‬ ‫اجالس عدم تعهد در ته ران و هم صدایی با اغلب کشورهای‬ ‫ع ربی علیه سوریه و محکوم کردن بشار اسد در سخنران ی اش‬ ‫در این اجالس‪ .‬در همین زمان المرسی موفق به توافق اولیه‬ ‫با صندوق بی ن المللی پول ب رای دریافت یک وام ‪ 4/8‬میلیارد‬ ‫دالری شد‪ ،‬ب رای تزریق به اقتصاد کم رمق مصر؛ اقتصادی که‬ ‫به دلیل اش��وب های اخیر و کاهش می زان گردشگر بیش از‬ ‫پیش اسیب دیده است؛ هرچند گروه های مخالف دولت‪ ،‬حتی‬ ‫گروه های لیب رال در ب رابر اعالم این مساله به چپ گراییده و‬ ‫مخالفت خود را با گرفتن این وام‪ ،‬به دلیل تبعات ان و الزامات‬ ‫صندوق بی ن المللی پول به اقدامات ریاضتی سخت گی رانه‬ ‫و در نتیجه فش��ار به اقش��ار فقیر و مح��روم جامعه‪ ،‬اعالم‬ ‫کرده است‪ .‬روز پنج شنبه سوم اس��فندماه‪ ،‬المرسی با صدور‬ ‫فرمانی خواس��تار برگزاری انتخابات مجلس در اردیبهشت‬ ‫ماه اینده ش��د که اقدامی ب رای کاه��ش ناامیدی در جامعه‬ ‫پس از ماه ها شورش خیابانی و اختالفات سیاسی تعبیر شده‬ ‫اس��ت‪ .‬هرچند جبهه نجات ملی‪ ،‬بزرگترین نیروی مخالف‬ ‫دولت گفته تنها در صورتی در انتخابات شرکت م ی کند که‬ ‫المرسی به تش��کیل دولت وحدت ملی تن در دهد‪ .‬در حال‬ ‫حاضر به نظر م ی رسد س��رزمین فراعنه به این زودی رنگ‬ ‫ارامش را نخواهد دید و المرسی به عنوان سکاندار این کشتی‬ ‫توفان زده‪ ،‬کار بسیار دشواری در پیش خواهد داشت‪ .‬ان هم‬ ‫با وجود مخالفانی که این روزها و پس از شکس��ت خوردن‬ ‫تالش هایشان ب رای سرنگون کردن المرسی به شیوه مبارک‬ ‫و برگزاری تظاه رات های پ ی در پی و تن ندادن به قواعد بازی‬ ‫دموکراتیک‪ ،‬به راه حل هایی همچون فرستادن المرسی به‬ ‫فضا فکر م ی کنند‪g .‬‬ ‫‪105‬‬ ‫چهر ه ها‬ ‫دیپلماتکهن ه کار‬ ‫ازاده کشوردوست‬ ‫بین الملل‬ ‫انتخاب و تایی��د «جان کری» سیاس��تمدار کهنه کار‬ ‫امریکایی و س��رباز قدیمی جن��گ ویتنام به عن��وان وزیر‬ ‫خارجه جدید امریکا از مهم ترین تحوالت در عرصه سیاست‬ ‫بی ن الملل اس��ت که در چارچوب تغیی رات پس از انتخابات‬ ‫نوامبر سال ‪ ۲۰۱۲‬میالدی در این کشور روی داد‪.‬‬ ‫تو هشتمین‬ ‫کری که از چند هفته قبل به عنوان شص ‬ ‫وزیر خارجه امریکا س��کان امور را در دس��ت گرفته‪ ،‬پس از‬ ‫بازگشت از جنگ ویتنام و پیوستن به جنبش «کهنه سربازان‬ ‫علیه جنگ» به طور رسمی وارد عرصه سیاست شد‪.‬‬ ‫وی از س��ال ‪ ۱۹۸۵‬تا ‪ ۲۰۱۳‬میالدی به عنوان سناتور‬ ‫دموک��رات ایال��ت ماساچوس��ت فعالی��ت کرده و س��ابقه‬ ‫کاندیداتوری در انتخابات ریاس��ت جمهوری امریکا در سال‬ ‫‪ ۲۰۰۴‬میالدی را نی��ز در کارنامه خود دارد‪ .‬کری که س��مت‬ ‫رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنا را در اختیار داشت‪،‬‬ ‫ی در تصمی��م گیری های امنیت��ی امریکا ایفا‬ ‫نقش مهم�� ‬ ‫م ی کرد و به همین دلیل ورود وی به دستگاه دیپلماسی این‬ ‫کشور م ی تواند فصل جدیدی در رویکردهای واشنگتن باشد‪.‬‬ ‫کری که در عرصه سیاست هم مانند مواضع دوگانه اش‬ ‫در مورد جنگ‪ ،‬تا حدودی با معیاره��ای دوگانه عمل کرده‬ ‫در موضع گیری های خ��ود علیه ای ران همواره س��عی کرده‬ ‫اس��ت یکی به نعل و یکی به میخ بزند‪ .‬این عدم ثبات رویه‬ ‫به ویژه در گی رو دار روند تایید وی به عنوان وزیر خارجه جدید‬ ‫به خوبی مش��هود بود‪ .‬کری که با توجه ب��ه نفوذ الب ی های‬ ‫صهیونیستی در سیاست امریکا پیشینه یهودی خانوادگی‬ ‫خود را برگ برنده ای ب رای دریافت مجوز ورود به کاخ س��فید‬ ‫تو گو‬ ‫م ی دید‪ ،‬در عین حال تالش م ی کرد همچنان دم از گف ‬ ‫و در پیش گرفتن رویکردهای انعطاف پذیر در ب رابر ای ران بزند‬ ‫تا در عین حال از چارچوبی که دموکرات ها ب رای ژست های‬ ‫سیاس��ی خود ط راحی کرده اند نیز خارج نشود‪ .‬تالش کری‬ ‫ب رای اثبات جای��گاه خود در وزارت خارج��ه امریکا همزمان‬ ‫با انتش��ار برخی گزارش ها درباره اصالت ای ران��ی داماد وی‬ ‫پررنگ تر ش��د‪ .‬به عبارت دیگر کری که اکنون در کشاکش‬ ‫یهودی بودن اجدادش و ای ران ی االص��ل بودن داماد و نوه اش‬ ‫قرار گرفته بود‪ ،‬ب رای حفظ موقعیتش ناچار ش��د سیاس��ت ‬ ‫رویکردهای دوپهلو را با جدیت بیشتری دنبال کند‪.‬‬ ‫عده ای از تحلیلگران بر ای��ن باورند که کری با زیرکی‬ ‫خاصی‪ ،‬سیاس��ت خود را تلفیق��ی از قدرت ن��رم همراه با‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪106‬‬ ‫انتخاب جان کری به عنوان‬ ‫وزیر خارجه جدید اوباما تحلیلگران را‬ ‫نسبت به تغییر رویکرد در سیاست‬ ‫خارجیامریکاامیدوار کردهاست‬ ‫ابتکار عمل و قدرت س��خت در صورت نی��از تعیین کرده‬ ‫است؛ سیاس��تی که در عین تاکید بر مذاکره و راهکارهای‬ ‫دیپلماتی��ک‪ ،‬از در پی ش گرفت��ن رویکرد ه��ای نظام��ی و‬ ‫سختگی رانه نیز ابایی ندارد و به نوعی نمود ویژگ ی های یک‬ ‫کهنه سرباز است‪ .‬این دیپلمات امریکایی در عین حال که‬ ‫بر لزوم حل و فصل دیپلماتیک و سیاسی مساله هسته ای‬ ‫ایران تاکید کرده اس��ت‪ ،‬در موضع گیری خود از انجام دادن‬ ‫هر اقدامی ب رای جلوگیری از ادامه پیش��رفت هسته ای این‬ ‫کشور سخن گفته اس��ت‪ .‬کری همچنین در عین حال که‬ ‫اعالم کرده سیاست خارجی امریکا مبتنی بر مهار هسته ای‬ ‫ایران نخواهد بود‪ ،‬تاکید م ی کند که به ب رنامه های دولت ب رای‬ ‫جلوگیری از هسته ای شدن ای ران پایبند است‪ .‬اهمیت جایگاه‬ ‫ایران در دستور کار کری تا اندازه ای است که این کشور یکی‬ ‫از مهمترین محورهای نخستین سخنرانی وی در مقام وزیر‬ ‫خارجه امریکا بود‪ .‬کری در این سخنرانی بر اهمیت تعامل با‬ ‫ته ران تاکید کرده و گفته واشنگتن به همکاری با هم پیمانان‬ ‫بی ن الملل��ی خود درب��اره گام هایی که بای��د در ب رابر برنامه‬ ‫هسته ای ای ران برداشته شود‪ ،‬ادامه خواهد داد‪.‬‬ ‫کری پیش از این بارها در مقام سناتور از ای ران به عنوان‬ ‫کشوری مهم و استراتژیک نام برده و خواستار گفت وگو با این‬ ‫کشور ش��ده بود‪ .‬وزیر خارجه جدید امریکا به ویژه با اشاره به‬ ‫نقش کلیدی منطقه ای ایران‪ ،‬خواستار پایه ریزی تعاملی بین‬ ‫ته ران و واشنگتن ب رای حل و فصل مساله افغانستان‪ ،‬کمک‬ ‫به پیشبرد فرایند بازسازی ایران و مبارزه با روند قاچاق مواد‬ ‫مخدر بوده است‪.‬‬ ‫وی همچنین تاکید کرده که تالش ب رای تغییر نظام‬ ‫در ایران اقدامی بیهوده بوده و اجرای الگوی ع راق در ایران‪،‬‬ ‫رویکردی نامناسب اس��ت که منافع امریکا را تهدید خواهد‬ ‫کرد‪ .‬برخی تحلیلگران مس��ائل مربوط به ای ران با اشاره به‬ ‫اینکه کری در س��ال ‪ 2007‬میالدی با طرح س��پاه ب رای قرار‬ ‫گرفتن نام سپاه پاس��داران در فهرست گروه های تروریستی‬ ‫مخالفت کرده اس��ت‪ ،‬تاکید م ی کنند که این سیاس��تمدار‬ ‫امریکایی با این اقدام تالش کرده است خود را فردی مستقل‬ ‫نش��ان دهد که به هیچ عنوان تحت فش��ار تحمیل عقاید‬ ‫جمع قرار نم ی گیرد‪ .‬با این وجود کری از تشدید تحریم هایی‬ ‫علیه ای ران حمایت کرده که به باور بس��یاری از کارشناسان‬ ‫سخت گی رانه ترین محدودیت های اقتصادی علیه این کشور‬ ‫بوده اس��ت‪ .‬هر چند برخی گزارش ها حاکی از ان است که‬ ‫کری به عنوان یکی از ثروتمندترین سناتورهای امریکایی در‬ ‫شرکت هایی سرمایه گذاری کرده است که به دنبال دور زدن‬ ‫تحریم های این کش��ور علیه ای ران هستند و این مساله نیز‬ ‫گواه دیگری بر متناقض بودن سیاس��ت های کری در ب رابر‬ ‫ته ران است‪.‬‬ ‫بر اساس اسناد محرمانه ای که توسط پایگاه اینترنتی‬ ‫«ویک ی لیکس» منتش��ر ش��ده اس��ت‪ ،‬کری در سال ‪2005‬‬ ‫میالدی در گفت وگو با وزیر خارجه فرانسه تاکید کرده بود که‬ ‫راهکاری بهتر از گفت وگو و مذاکره ب رای حل و فصل مساله‬ ‫هسته ای ای ران وجود ندارد‪ .‬بر اس��اس این اسناد‪ ،‬جان کری‬ ‫تاکید کرده بود چنانچه در انتخابات ریاست جمهوری پیروز‬ ‫م ی شد‪ ،‬تالش م ی کرد سیاست مذاکره با ایران را چه به طور‬ ‫محرمانه و چه به طور علنی در پیش بگیرد‪.‬‬ ‫وی با اشاره به لزوم بازنگری در روابط ته ران و واشنگتن‬ ‫گفته بود که ادامه این روند تقابلی‪ ،‬نوعی دیوانگی اس��ت‪.‬‬ ‫وزیر خارجه جدید امریکا در یکی دیگر از موضع گیری های‬ ‫خود در قبال مساله ای ران گفته بود که تجدید ساختار روابط‬ ‫ای ران و واشنگتن ارزش پیامدهای احتمالی ان را داشته و این‬ ‫تغییر بیش از هر چیز در راستای منافع ای ران خواهد بود‪ .‬او‬ ‫همچنین گفته است که در مسیر تحقق این تغییر تالش‬ ‫خواهد کرد‪.‬‬ ‫کری همچنین گفته اس��ت ک��ه تمایل ای��ران ب رای‬ ‫تبدیل شدن به یک بازیگر منطقه ای را درک کرده و خواستار‬ ‫مذاکره در این باره است که ای ران چگونه قدرتی خواهد بود‪.‬‬ ‫جان کری بعد از عبور از سند سنا و تصدی سمت وزارت‬ ‫خارجه امریکا نیز در عمل اثبات کرد که اهمیت ویژه ای ب رای‬ ‫ن محورهای نخستین‬ ‫ای ران قائل اس��ت‪ .‬او یکی از مهمتری ‬ ‫س��فر خارجی خود به عنوان وزیر خارجه امریکا را که بازدید‬ ‫از ‪ 9‬کشور جهان را شامل ش��د‪ ،‬رایزنی درباره ای ران و برنامه‬ ‫هسته ای این کشور اعالم کرده بود‪.‬‬ ‫برخی گمانه زن ی ها نیز حاکی از اب راز تمایل وی ب رای‬ ‫دیدار با نمایندگان ای ران در حاشیه مذاکرات ایران و گروه ‪5+1‬‬ ‫در المااتی بود‪ .‬با همه اینها هرچند کری در ظاهر از گفت وگو‬ ‫با ایران و تالش ب رای حل دیپلماتیک مس��اله هس��ته ای‬ ‫این کش��ور دم م ی زند‪ ،‬ولی ب ی ثبات ی ها و موضع گیری های‬ ‫ضد ونقیض وی باعث شده در عمل نتوان بیشتر از «هیالری‬ ‫کلینتون»‪« ،‬کاندولی��زا رایس» و «کالین پ��اول» روی وی‬ ‫حساب باز کرد‪g .‬‬ ‫سامان صابریان‬ ‫از حل پرونده امیا تا سفر دیپلماتیک به قاهره‬ ‫وزارتخانه فراز و نشی ب های فراوانی را شاهد بوده است‪.‬‬ ‫تکاپو از نوع دیپلماتیک‬ ‫صالحی کس��ی بود که در زمان ریاس��ت سی د محمد‬ ‫خاتمی و زمانی ک��ه نماینده ای ران در س��ازمان بی ن المللی‬ ‫انرژی هسته ای بود‪ ،‬معاهده جهانی ان پی تی را امضا کرد تا‬ ‫حسن برخورد ای ران را در قبال پرونده هسته ای اش بیش از‬ ‫پیش نمایان کند‪ .‬از دیگر اقدامات متفاوت صالحی اقدام به‬ ‫استخدام ‪ ۱۲۰۰‬نفر در وزارت امور خارجه بود اقدامی که پس‬ ‫از اعالم ان ‪ ۲۰‬هزار نفر ب رای ش��رکت در این ازمون ثب ت نام‬ ‫کردند که از این تعداد بیش از ‪ ۱۸‬هزار نفر در جلسه امتحان‬ ‫شرکت کردند‪.‬‬ ‫دیپلماسی سفر‬ ‫صالحی دیپلماس��ی س��فر را در پیش گرفته بود و در‬ ‫سالی که گذشت از مسکو گرفته تا مونیخ را ب رای رایزن ی های‬ ‫دیپلماتیک جمهوری اسالمی زیر پا گذاشت‪ .‬در سفری که به‬ ‫المان ب رای شرکت در همایش ساالنه و امنیتی مونیخ داشت‬ ‫و در حاشیه ان‪ ،‬صالحی با اس��تقبال از اعالم امادگی معاذ‬ ‫الخطیب‪ ،‬رهبر شورای ملی سوریه ب رای گفت وگو با دولت‪،‬‬ ‫این مس��اله را یک قدم رو به جلو ذکر کرد‪ .‬وزیر امور خارجه‬ ‫کشورمان همچنین در مورد اظهارات معاون رئی س جمهور‬ ‫امریکا در اجالس مونیخ مبن ی بر پیشنهاد مذاکره دو جانبه‬ ‫با ای ران تاکید کرد‪« :‬ملت ای��ران در طول تاریخ خود همواره‬ ‫تمدن ساز و اهل گفت وگو بوده است‪ .‬ما قبال نیز مذاکرات‬ ‫موضوعی در مورد افغانس��تان و ع راق داش��ته ایم‪ ،‬ولی انها‬ ‫رفتار متعهدانه ای در قبال این مذاکرات نداشته اند‪ .‬بناب راین‬ ‫پیشنهاد مذاکره‪ ،‬درصورتی قابل بررسی خواهد بود که قبل از‬ ‫ان‪ ،‬از نیات صادقانه طرف مقابل اطمینان حاصل شود‪ ،‬ضمن‬ ‫اینکه سیاست گفت وگو همراه با فشار و تهدید‪ ،‬نتیجه ای در‬ ‫بر نخواهد داشت‪ ».‬خیل ی ها ادبیات صالحی در ب رابر سخنان‬ ‫«جو بایدن»‪ ،‬معاون رئی س جمهوری امریکا مبن ی بر امادگی‬ ‫ایاالت متحده ب رای مذاکره مس��تقیم ته ران ‪ -‬واشنگتن را‬ ‫استقبال ای ران از مذاکره ب ا امریکا برداشت کردند‪ .‬اجالس‬ ‫مونیخ نشست پ ر مشغله ای ب رای صالحی بود؛ از بحث‬ ‫بر سر پرونده هسته ای ای ران و رسیدن به قزاقستان‬ ‫ب��رای دور بعدی مذاک��رات ای��ران و ‪ 5+1‬گرفته تا‬ ‫حل اختالفات و رف��ع ناارام ی ها در س��وریه‪ ،‬محور‬ ‫رایزن ی های سفر صالحی به مونیخ بود‪.‬‬ ‫پاک کردن گرد وغبار امیا‬ ‫روزگار گذش��ت تا نوبت ب��ه توافق اخی��ر دولت ای ران‬ ‫با دولت ارژانتی��ن مبن ی بر امضای قراردادی ب��ا ای ران ب رای‬ ‫تش��کیل گروهی حقیقت یاب درباره حادثه انفجار در یک‬ ‫مرکز یهودیان در بوئنوس ایرس که ‪ ۱۹‬س��ال پیش رخ داده‬ ‫است‪ ،‬رسید‪ .‬ای ران که همواره اتهام دست داشتن در حادثه امیا‬ ‫را رد کرده‪ ،‬توسط وزیر امور خارجه خود و هکتور تیمرمن‪ ،‬وزیر‬ ‫امور خارجه ارژانتین در حاشیه اجالس سران اتحادیه افریقا‬ ‫در ادیسا بابا با صدور بیانی ه ای درباره پرونده امیا اعالم کردند‬ ‫که دو طرف پس از چند نوبت دیدار و گفت وگو در س��طوح‬ ‫کار شناسان وزارت خارجه‪ ،‬به توافقی درباره تعیین چارچوب‬ ‫پیگیری پرونده امیا دست یافتند‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫قرعه به نام صالحی افتاد‬ ‫برداشت دیگر‬ ‫علی اکبر صالحی در بحث مذاکره ای ران و امریکا چهره‬ ‫فعالی از خود نشان داد‪ .‬او بارها و در مقاطع مختلف از گفت‬ ‫و گو با مقامات امریکایی اس��تقبال کرد اما در عین حال ان‬ ‫را منوط به تغییر موضع خصمانه واشنگتن در قبال ته ران‬ ‫دانس��ت‪ .‬مهمترین موضع گیری او در این زمینه که بازتاب‬ ‫های زیادی در رسانه ها داشت‪ ،‬گفت و گوی او با مطبوعات‬ ‫خارجی در حاشیه کنف رانس امنیتی مونیخ بود‪ .‬او در واکنش‬ ‫به سخنان بایدن در مورد ضرورت مذاکره ای ران و امریکا ا ز‬ ‫این رویکرد سیاستمداران امریکایی به عنوان‬ ‫رویه ای جدید در سیاس��ت خارجی این‬ ‫کش��ور یاد کرد‪ .‬او پس از مذاکرات‬ ‫الماتی نیز از تغییر موضع امریکا‬ ‫در قبال پرونده هسته ای ایران‬ ‫خبر داد و از ان استقبال کرد ‪g‬‬ ‫صالحی جاده قاهره را صاف کرد‬ ‫روند جنب وجوش های وزارت امور خارجه‬ ‫فعال بود ت��ا قط��ار س��فرهای دیپلماتیک‬ ‫صالحی به ایستگاه مصر رسید؛ ایستگاهی‬ ‫که در ان دیدگاه دوست و دشمن نسبت‬ ‫به این سفر بسیار متفاوت بود‪ .‬این سفر از‬ ‫دیدگاه دوس��تان جمهوری اسالمی بسیار‬ ‫س��ازنده و مفید بود تا جایی که وزیر دفاع‬ ‫لبن��ان از نقش جمهوری اس�لام ی ای ران در‬ ‫تقویت ثبات و اس��تق رار کش��ورهای منطقه‬ ‫خصوص��ا لبنان تقدیر کرد و با اش��اره به س��فر‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫ای ران در طول ادوار گذشته تاریخ از ابتدا تا حال وزرای‬ ‫خارجه فراوانی را تجربه کرد اس��ت؛ از نخس��تین وزیر امور‬ ‫خارجه که میرزا عبدالوهاب خان معتمد الدوله نش��اط بود و‬ ‫بین سال های ‪ ۱۱۹۸‬تا ‪ ۱۲۰۳‬خورشیدی روی کار بود تا دوران‬ ‫رژیم پهلوی که احمد میرفندرسکی اخرین وزیر خارجه ای بود‬ ‫که این رژیم به خود دید‪ .‬پ��س از انقالب اولین منصب وزیر‬ ‫خارجه به کریم سنجابی رسید و تا حال حاضر که این صندلی‬ ‫داغ میزبان عل ی اکبر صالحی باشد‪ ،‬نزدیک به سه دهه این‬ ‫صالحی؛ مرد‬ ‫سفر و دیپلماسی‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫چهارم فروردین س��ال ‪ ۱۳۲۸‬کربال‪ ،‬ع راق‪ .‬سی د احمد‬ ‫صاحب فرزند پسری شد و نام ان را عل ی اکبر گذاشت‪ .‬شاید‬ ‫در ان زمان هیچ ی��ک از اعضای خانواده ح��دس نم ی زدند‬ ‫که این پس��ر قرار اس��ت روزی وزیر امور خارجه ای ران شود ‪.‬‬ ‫عل ی اکبر بعد از ‪ 9‬س��ال زندگی در ع راق ب��رای ادامه زندگی‬ ‫به ای ران امد‪ ،‬پس از ط ی کردن تحصیالت متوسطه اولین‬ ‫دورخیز را برداش��ت و ب��رای ادامه تحصیل در س��ال ‪۱۹۶۸‬‬ ‫میالدی به دانشگاه بیروت رفت؛ وی سه سال بعد لیسانس‬ ‫مهندس��ی مکانیک گرفت‪ .‬در س��ال ‪ ۱۹۷۲‬وارد دانش��گاه‬ ‫فناوری ماساچوست (‪ )MIT‬ش��د و پنج سال بعد با مدرک‬ ‫دکترای مهندس��ی هس��ته ای به ای ران امد و در دانش��گاه‬ ‫صنعتی اصفهان و سازمان انرژی اتمی ش��روع به کار کرد‪.‬‬ ‫این روند رشد عل ی اکبر صالحی ادامه داشت تا تغییر بزرگی‬ ‫در ای ران به وقوع پیوست و ان هم انقالب اسالمی ای ران بود‪.‬‬ ‫وی پس از انقالب اسالمی‪ ،‬در سال ‪ ۱۳۵۸‬قائم مقام معاون‬ ‫اموزشی دانشگاه صنعت ی شریف شد و در اواسط دهه شصت‬ ‫همراه هیاتی ب��ه امریکا رفت تا از می��ان ای ران ی های مقیم‬ ‫امریکا‪ ،‬ب رای دانشگاه های کش��ور هیات علم ی جذب کند‪.‬‬ ‫مدتی معاون اموزش��ی وزیر علوم وقت (دکتر فاضلی) شد‪،‬‬ ‫ولی دو سال بعد استعفا کرد و به بخش مهندسی هسته ای‬ ‫دانشگاه شریف بازگشت‪ .‬در سال ‪ ۱۳۶۷‬به عنوان اولین رئیس‬ ‫دانشگاه بی ن المللی امام خمینی(ره) قزوین انتخاب شد ولی‬ ‫اندکی بعد ب رای ریاست دانشگاه صنعتی به ته ران بازگشت‪.‬‬ ‫گذشت و گذش��ت تا پس از دو دوره ریاست بر این دانشگاه‬ ‫(بین سال های ‪ ۱۳۶۱‬تا ‪ ۱۳۶۳‬و ‪ ۱۳۶۸‬تا ‪ )۱۳۷۲‬وی به عنوان‬ ‫نماینده ای ران در اژان��س بی ن المللی ان��رژی اتمی انتخاب‬ ‫شد و تا سال ‪ ۱۳۸۲‬در این س��مت مشغول کار بود‪ .‬صالحی‬ ‫کسی بود که‏پروتکل پیوستن ای ران به معاهده ان پ ی تی را‬ ‫امضا کرد‪ .‬وی بین سال های ‪ ۲۰۰۷‬تا ‪ ،۲۰۰۹‬معاونت دبیرکل‬ ‫سازمان کنف رانس اس�لامی را بر عهده داشت و به عبارتی‬ ‫وی بع��د از نمایندگی جمهوری اس�لامی ای��ران در اژانس‬ ‫انرژی اتمی از مهر ماه ‪ ۸۴‬به عنوان معاون دبیرکل س��ازمان‬ ‫کنف رانس اس�لامی راهی جده در عربستان سعودی شد‪ .‬در‬ ‫پی اس��تعفای «رضا اقازاده» از ریاست سازمان انرژی اتمی‪،‬‬ ‫احمدی نژاد‪ ،‬رئی س جمهوری در جلس��ه هیات دولت که در‬ ‫مشهدمقدس برگزار شد‪ ،‬اعالم کرد که «عل ی اکبر صالحی»‬ ‫به سمت معاون رئی س جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی‬ ‫ انتخاب شده است‪ .‬صالحی به زبان های انگلیسی و عربی‬ ‫مسلط و با زبان های اسپانیولی‪ ،‬ترکی و فرانسه نیز اشنایی‬ ‫دارد ‪.‬او در اجالس عدم تعهد در ای ران بدون نیاز به مترجم به‬ ‫راحتی با میهمانان با زبان التین ارتباط برقرار و خوش وبش‬ ‫م ی کرد‪ .‬عل ی اکبر صالح��ی در ‪ ۲۲‬اذر م��اه ‪ ۱۳۸۹‬به دنبال‬ ‫برکناری منوچهر متکی‪ ،‬با حفظ س��مت ریاس��ت سازمان‬ ‫ی به عنوان سرپرس��ت وزارت امور خارجه منصوب‬ ‫انرژی اتم ‬ ‫بهمن همان سال‪ ،‬با ‪۱۴۶‬رای موافق‪ ۶۰ ،‬رای‬ ‫شد و سپس ‪ ۱۰‬‬ ‫مخالف و ‪ ۳۵‬رای ممتنع از مجموع ‪ ۲۴۱‬نماینده‪ ،‬از مجلس‬ ‫شورای اسالمی رای اعتماد گرفت و سکان کشتی دیپلماسی‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران را در اختیار گرفت‪ .‬وزیر امور خارجه‬ ‫تو چهار ساله ای ران متاهل و پدر سه فرزند است‪.‬‬ ‫شص ‬ ‫عل ی اکب��ر صالحی‪ ،‬وزیر ام��ور خارجه کش��ورمان به مصر‬ ‫اظهار ک��رد‪« :‬این س��فر اقدامی مه��م به ش��مار م ی رود و‬ ‫جمهوری اس�لام ی ای ران نقشی اساس��ی در ارامش و ثبات‬ ‫کشورهای منطقه دارد‪ ».‬از سوی دیگر دشمنان کشور سفر‬ ‫عل ی اکبر صالحی‪ ،‬وزیر امور خارج��ه دولت احمدی نژاد را به‬ ‫مصر یکی دیگ��ر از مانورهای مطالعه نش��ده وزارت خارجه‬ ‫ای ران ب رای خروج از انزوای بی ن المللی و منطقه ای دانستند‪.‬‬ ‫صالحی رفت ت��ا اول نامه احمدی نژاد را به المرس��ی دهد و‬ ‫بعد راه را ب رای حض��ور وی در مصر صاف کن��د‪ .‬دیدار های‬ ‫صالحی را با نبیل الع ربی‪ ،‬وزیر خارجه مصر‪ ،‬اخضر اب راهیمی‬ ‫ تا پاپ تواضروس دوم و شیخ االزهر که کنار بگذاریم‪ ،‬باید به‬ ‫اهداف این سفر که نزدیک کردن شیعه و سنی به هم و حل‬ ‫اختالفات بر سر مسائل منطقه ای و سوریه بود‪ ،‬اشاره کنیم‪.‬‬ ‫صالحی م ی گوید‪« :‬ما به دنبال این هستیم که دشمنان خود‬ ‫را به دوست تبدیل کنیم و نه برعکس‪ ،‬ما اهمیت زیادی ب رای‬ ‫استقالل و تعیین سرنوش��ت خود قائل هستیم و دیگر در‬ ‫حیاط خلوت ابرقدرت ها قرار نداریم‪».‬‬ ‫‪107‬‬ ‫پرونده سا ل ‬ ‫ایران‪-‬امریکا‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪108‬‬ ‫از بهمن ‪ 1357‬تاکنون چیزی بالغ بر س��ه دهه اس��ت‬ ‫روابط دیپلماتیک بین ته ران و واشنگتن قطع شده‪ ،‬هر چند‬ ‫ه ر از گاهی پال س هایی از س��وی امریکای ی ها ب رای برقراری‬ ‫رابطه دوباره به ای ران ارسال م ی ش��د‪ ،‬اما هیچ گاه این ماجرا‬ ‫رنگ و بوی جدی ب��ه خود نگرفت‪ .‬بع��د از پیروزی انقالب‬ ‫اس�لامی ش��اید تنها در چند مورد محدود طرفین پای میز‬ ‫مذاکره قرار گرفتند‪ .‬البته یکی از جدی ترین مواردی که باب‬ ‫گفت وگو میان ای ران و امریکا را باز کرد مذاکرات نمایندگان‬ ‫طرفین در بغداد بر س��ر برقراری صلح در ع راق بود که البته‬ ‫ان هم به دلیل اختالف نظرهای ش��دید ناکام ماند‪ .‬هرچند‬ ‫در ادوار و دولت های مختلف پیش��نهاداتی مبنی بر انجام‬ ‫مذاکره مستقیم با دولت امریکا مطرح شده است‪ ،‬اما هی چ گاه‬ ‫موافقتی صورت نگرفته است؛ ضمن اینکه با مخالفت هایی‬ ‫از جانب مقامات نیز همراه بوده است‪.‬‬ ‫این روند و حواشی پی رامون مذاکرات دو طرف تا انجا‬ ‫ادامه داشت که با روی کار امدن دولت محمود احمدی نژاد و‬ ‫اولویت قرار دادن برنامه هسته ای ای ران در صدر برنامه های‬ ‫سیاست خارجی‪ ،‬روابط ای ران و امریکا تحت تاثیر این مساله‬ ‫قرار گرفت؛ به ش��کلی که همواره از س��رگیری غن ی سازی‬ ‫اورانیوم در سایت هس��ته ای نطنز و همچنین فعالی ت های‬ ‫اتمی جمهوری اس�لامی ای ران باعث مطرح ش��دن تقابل‬ ‫دوباره این دو کشور شد و بر همین اساس بود که مذاکرات‬ ‫مس��تقیم نمایندگان ای ران و امریکا بر سر موضوع ع راق که‬ ‫شاید یکی از جدی ترین س��طوح روابط میان این دو کشور‬ ‫بود نیز به نتیجه الزم نرس��ید‪ .‬در ادامه فعالی ت های دولت‬ ‫احمدی نژاد در عرصه سیاست خارجی‪ ،‬باراک اوباما ریاست‬ ‫دولت ایاالت متحده را برعهده گرفت و از همان ابتدای حضور‬ ‫در کسوت ریاست جمهوری برقراری رابطه با ای ران را در صدر‬ ‫امور قرار داد‪ .‬هر چند اوباما همواره تالش م ی کند تا بتواند با‬ ‫ای ران رابطه برقرار کند‪ ،‬اما در این بین از شیوه برخورد جورج‬ ‫بوش نیز در مقاطع مختلف استفاده کرده است‪ .‬در این راستا‬ ‫بود که طرح استق رار سپر دفاع موشکی امریکا در شرق اروپا‬ ‫به منظور کنترل توان موشکی و هسته ای ای ران اجرا شد‪.‬‬ ‫البته این تا انجا ادامه داش��ت که اوبام��ا در یک پیام‬ ‫نوروزی نیز نسبت به برقراری این رابطه تمایل نشان داد‪.‬‬ ‫این در حالی بود که مقام معظم رهبری در واکنش به‬ ‫این پیام فرمودند که حتی در همی��ن پیام تبریک نیز ملت‬ ‫ای ران طرفدار تروریست و دنبال سالح هسته ای خوانده شده‬ ‫است‪ .‬ایا این پیام تبریک است یا دنباله همان اتهامات؟‬ ‫به نظر م ی اید که ایاالت متح��ده امریکا فعالی ت های‬ ‫هسته ای جمهوری اسالمی ای ران را یک نوع خطر ب رای خود‬ ‫به حساب م ی اورد‪ .‬بر همین اس��اس نیز سعی م ی کند تا از‬ ‫طرق مختلف مقامات کشورمان را به حضور پای میز مذاکره‬ ‫ ترغیب کند؛ البته در این راس��تا چندان موفق عمل نکرده‬ ‫است‪ ،‬چرا که امریکا همواره از سیاست چماق و هویج علیه‬ ‫ای ران استفاده کرده اس��ت‪ .‬از یک سو تحریم های یکجانبه‬ ‫علیه ای ران را استمرار م ی دهد و از سوی دیگر پال س هایی را‬ ‫ب رای برقراری و ایجاد رابطه ب رای ای ران م ی فرستد‪.‬‬ ‫شاید یکی از مهمترین اخباری که در خصوص برقراری‬ ‫رابطه مس��تقیم میان ای ران و امریکا مطرح شد و سراغازی‬ ‫ب رای طرح مباحث جدی نس��بت به این قضیه بود‪ ،‬انتش��ار‬ ‫گزارش روزنامه نیویورک تایمز مبنی بر انجام مذاکرات رودررو‬ ‫میان ای ران و امریکا بود‪ .‬روزنامه امریکایی نیویورک تایمز در‬ ‫این گزارش مدعی ش��د که مذاکرات طرفی��ن به صورت رو‬ ‫در رو میان ای ران و امریکا برگزار خواهد ش��د‪ .‬این روزنامه در‬ ‫عین حال تاکید کرد که این خبر از سوی مقامات کاخ سفید‬ ‫در اختیارش قرار گرفته اس��ت‪ .‬ب ر اساس ادعای این روزنامه‪،‬‬ ‫پشت پرده پیشنهاد امریکا برای مذاکره با ایران چه بود؟‬ ‫شگرد تبلیغاتی‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران و امریکا ب رای نخستین بار با برگزاری‬ ‫مذاکرات دوجانبه و رو در رو بر س��ر برنامه هس��ته ای ای ران‬ ‫توافق کردند‪ .‬همان موقع این روزنامه نوشت که ای ران اصرار‬ ‫دارد مذاکرات تا پس از برگزاری انتخابات ریاس��ت جمهوری‬ ‫امریکا به تعویق بیفتد؛ زی را مقامات ای رانی م ی خواهند از اینکه‬ ‫دقیقا با کدام رئی س جمهور وارد مذاکره م ی شوند‪ ،‬اطمینان‬ ‫حاصل نمایند‪ .‬هرچند این ادعا چند روز بعد از سوی صالحی‪،‬‬ ‫وزیر امورخارجه جمهوری اسالمیا ی ران تکذیب شد‪.‬‬ ‫البته ب��اراک اوباما چند روز بعد ط��ی مناظره ای که با‬ ‫رامنی‪ ،‬رقیب انتخاباتی خود داشت طی واکنشی اعالم کرد‬ ‫که موضوع برقراری رابطه با ای ران ماجرای جدیدی نیس��ت‪.‬‬ ‫وی ادعا کرد که پیش از این نیز درخواست مذاکره با ای ران را‬ ‫ارائه کرده بود‪ .‬با روی کار امدن دولت دوم باراک اوباما بازهم‬ ‫مباحث بر سر موضوع هسته ای ای ران و برقراری رابطه میان‬ ‫دو طرف مطرح بود تا انج��ا که جو بایدن‪ ،‬مع��اون اوباما از‬ ‫امادگی امریکا ب رای گفت وگوی مس��تقیم با ای ران خبر داد‪.‬‬ ‫ش��اید موضع بایدن یکی از مهمترین مواضعی باشد که در‬ ‫دولت جدید باراک اوباما نس��بت به برق��راری رابطه با ای ران‬ ‫مطرح شده است‪ .‬البته در مقاطع مختلف پاسخ های مختلفی‬ ‫نیز از سوی مقامات کشورمان به این درخواست ها ارائه شده‬ ‫که یکی از انها به سخنرانی محمود احمدی نژاد در سالگرد‬ ‫پیروزی انقالب اسالمی ب ر م ی گردد‪ .‬احمدی نژاد در سخنرانی‬ ‫راهپیمایی ‪ 22‬بهمن امسال خود که همزمان با اخرین سال‬ ‫حضورش در کسوت ریاست دولت جمهوری اسالمی ای ران‬ ‫نیز هست‪ ،‬خطاب به امریکای ی ها گفت که اگر دست از سالح‬ ‫بردارید خودم با شما مذاکره م ی کنم‪.‬‬ ‫البته موضوع مذاکره ای ران و امری��کا در برخی مقاطع‬ ‫از س��وی مقام��ات ای ران با اس��تقبال نی��ز مواجه ش��د‪ ،‬اما‬ ‫مقام معظم رهبری در بیاناتی غرض امریکای ی ها از دعوت به‬ ‫مذاکره را یک کار تبلیغاتی در مقابل کشورهایی دانستند که‬ ‫نسیم بیداری اسالمی در انها وزیده است‪ .‬ایشان فرمودند که‬ ‫امریکای ی ها م ی خواهند بگویند نظام اسالم با این سرسختی‬ ‫عاقبت مجبور شده باب مذاکره و مصالحه را باز کند‪.‬‬ ‫انچه مهم اس��ت اینکه برق��راری رابطه ب��ا امریکا در‬ ‫شرایطی قابل بحث و تفکر است که تمام جوانب امر مورد‬ ‫بازبینی از سوی مقامات و مسئوالن جمهوری اسالمی ای ران‬ ‫قرار گرفته است‪ .‬در این راستا و ب ر اس��اس فرمایشات مقام‬ ‫معظم رهبری ب رای مذاکره ای ران و امریکا در ش��رایط فعلی‬ ‫باید حس��ن نیت از جانب طرف مقابل وجود داشته باشد که‬ ‫این مس��اله جای تامل بس��یاری دارد چراکه هر مذاکره ای‬ ‫دارای هدفی اس��ت و طرفین منافع خود را در ان م ی جویند؛‬ ‫هرچند مسائل متعددی بر سازوکار تحقق یک مذاکره تاثیر‬ ‫دارد‪ .‬البته مقام معظم رهبری در این راس��تا مذاکره را منوط‬ ‫به تغییر رفت��ار مقامات امریکایی کردن��د و به قولی اکنون‬ ‫توپ در زمین امریکای ی هاس��ت‪ .‬به ه��ر روی مذاکره میان‬ ‫ته ران ‪ -‬واش��نگتن از پیچیدگ ی های بس��یاری مبتنی بر‬ ‫پی ش فرض ه��ا و بدبین ی های تاریخی برخوردار اس��ت‪ .‬اما‬ ‫مس��اله مهم تر و باالتر از همه‪ ،‬رسیدن به نقطه ای از نوعی‬ ‫توازن میان طرفین اس��ت که در محیط پرچالش میان انها‬ ‫یافتن ان بسیار سخت است‪ .‬در شرایط فعلی به دالیل واضح‬ ‫به نظر نم ی رسد این توازن وجود داشته باشد؛ به ویژه زمانی‬ ‫که امریکا با فشار تحریم ها در تالش است شرایط را به سود‬ ‫خود دگرگون سازد‪.‬‬ ‫البته در این راس��تا غ��رب نی��ز متوجه ش��ده که در‬ ‫چنی��ن مواردی ک��ه مرتبط ب��ا چارچوب ها و اص��ول نظام‬ ‫اس��ت‪ ،‬رهب��ری فصل الخط��اب را تعیین م ی کنن��د و نه‬ ‫هیچ کس دیگر‪g .‬‬ ‫‪109‬‬ ‫از استانبول تا الماتی‬ ‫روند تحوالت هسته ای در سال ‪1391‬‬ ‫سعید نوایی‬ ‫بین الملل‬ ‫قطار مذاکرات هسته ای ای ران گویا راه درازی ب رای رسیدن‬ ‫به مقصد در پیش دارد‪ .‬در این مسیر سال ‪ 91‬را شاید بتوان سال‬ ‫«دیپلماسیهسته ای»نامید؛چراکهامسال ازسرگیریمذاکرات‬ ‫تعلیق ش��ده ای ران و گروه ‪ 5+1‬در فروردین ماه اغاز شد و پایان‬ ‫یافت تا شاید ادامه ان در سال ‪ 92‬راهگشای مسیر پ ر پیچ و خم‬ ‫مذاکرات باشد‪ .‬بیست و ششم فروردین ‪ 91‬و برگزاری مذاکرات‬ ‫ای ران و گروه ‪ 5+1‬در استانبول‪ ،‬سراغاز دور جدیدی از دیپلماسی‬ ‫هسته ای ای ران بود‪ .‬کاترین اشتون در پایان این دور از مذاکرات‪ ،‬از‬ ‫حق هسته ای ای ران سخن گفت و سعید جلیلی نیز مذاکرات را‬ ‫موفقومثبتارزیابیکرد‪ .‬قراربعدیجلیلیواشتون‪،‬سوم خرداد‬ ‫در بغداد ب��ود تا هیات های دیپلماتیک درب��اره نتایج مذاکرات‬ ‫استانبول به بحث و بررسی بپردازند‪ .‬در نشست بغداد قرار بود‬ ‫طرفین ب ر اساس چارچوبی که در اس��تانبول تهیه کرده بودند‬ ‫مذاکرات را پیش بب رند اما ب ر خالف نشس��ت اس��تانبول که با‬ ‫رضایتطرفینهمراهبود‪،‬مذاکراتبغدادنتیجه اینداشتوتنها‬ ‫حاصل ان تاکید بر اختالف نظرهای موجود بود‪.‬پس از نشست‬ ‫استانبولودراستانهمذاکراتدربغداد‪،‬وزیرامورخارجهای رانگفته‬ ‫بود‪« :‬اگر ما در استانبول یک قدم به جلو برداشتیم‪ ،‬در بغداد نیز‬ ‫چند قدم برخ واهیم داشت‪ ،‬ما اغاز پرونده هسته ای را در استانبول‬ ‫رقم زدیم و امیدواریم در اینده نه چندان دور شاهد بسته شدن‬ ‫این پرونده «مصنوعی» باشیم‪».‬اما نتیجه نشست بغداد ان‬ ‫چیزی نبود که ای ران انتظارش را م ی کشید‪ .‬کاترین اشتون پس‬ ‫از نشست بغداد‪ ،‬در کنف رانس خبری با تاکید بر اینکه زبان تهدید‬ ‫و راهبرد فشار در گفت وگو با ملت ای ران ب ی نتیجه خواهد بود‪،‬‬ ‫اظهار داشت‪« :‬ما از ای ران انتظار داریم قدم های مشخصی ب رای‬ ‫عمل به تعهداتش بردارد‪ ».‬س��عید جلیلی نی��ز در پایان این‬ ‫نشس��ت به خب رن��گاران گف��ت‪« :‬یکی از‬ ‫بحث های مهم در تولید انرژی هس��ته ای‪،‬‬ ‫بحثچرخهسوختوغن ی سازیاست کهما‬ ‫بر ان تاکید داریم و این حق مردم ای ران است‬ ‫و ما باید از این حق برخوردار باشیم‪».‬به این‬ ‫ترتیب مذاکرات بغداد نشان داد که دو طرف‬ ‫ب رای حل اختالفات خود به زمان بیشتری نیاز‬ ‫دارن��د تا ب��ه درک متقابل از خواس��ته های‬ ‫همدیگر برسند‪ .‬بناب راین دور بعدی مذاکرات‬ ‫به مس��کو منتقل ش��د تا ش��اید این بار با‬ ‫پادرمیان��ی روس��یه چش��م انداز مثبتی در‬ ‫تحوالت هسته ای ای ران پدیدار شود‪ .‬دو روز‬ ‫پیش از مذاکرات بغداد‪ ،‬اول خرداد ‪ 91‬یوکیا‬ ‫امانو – مدیرکل اژان��س بی ن المللی انرژی‬ ‫اتم ی ‪ -‬راهی ته ران ش��د ت��ا درباره موضوع‬ ‫هس��ته ای با مقامات ای رانی گفت وگو کند‪.‬‬ ‫بازدید از س��ایت نظامی پارچین نیز یکی از‬ ‫محورهای گفت وگوی او با مقامات ای رانی بود‬ ‫که م��ورد قبول واقع نش��د‪ .‬ام��ا اژانس بر‬ ‫خواس��ته خود پافش��اری کرد و پیش از مذاکرات مسکو‪ ،‬دور‬ ‫دیگری از مذاکرات ای ران و اژانس در ‪ 19‬خ��رداد درباره بازدید از‬ ‫سایت نظامی پارچین در وین برگزار شد‪ ،‬اما باز هم نتیجه ای از‬ ‫ان به دست نیامد‪ 10.‬روز بعد‪ ،‬در ‪ 29‬خرداد‪ ،‬در حالی که انتظار‬ ‫م ی رفت دور سوم مذاکرات ای ران و ‪ 5+1‬در مسکو تا ظهر همان‬ ‫تو گوها شدند و در‬ ‫روز پایان یابد‪ ،‬طرفین وارد دور تازه ای از گف ‬ ‫حالی که این انتظار وجود داش��ت روس��یه با ارائه دستورکاری‬ ‫مشخص روند گفت وگوها را هدایت کند‪ ،‬روز دوم این نشست با‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪110‬‬ ‫نارضایتی طرفین به پایان رسید‪ .‬فضای سرد حاکم بر نشست‬ ‫مسکو باعث ش��د تا س��طح مذاکرات بعدی ای ران و ‪ 5+1‬به‬ ‫کارشناسی تنزل پی دا کند و استانبول بار دیگر به عنوان محل‬ ‫مالقات هیات های کارشناسی انتخاب شد‪ .‬به این ترتیب‪ ،‬این‬ ‫دور از مذاکرات که با لبخندهایی بر لب در استانبول اغاز شده بود‬ ‫با خشم و عصبانیت در مسکو پایان یافت؛ ان هم با نتیجه ای‬ ‫شبیه مذاکرات اس��تانبول و بغداد‪ .‬ادامه گفت وگوها به اینده‬ ‫موکول شد‪ ،‬مذاکرات در سطح مقامات عالی در هاله ای از ابهام‬ ‫فرو رفت و همه چیز به نقطه اول برگشت‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬روز اول‬ ‫تیرماه یوکیا امانو که از ته ران دس��ت خالی برگش��ته بود‪ ،‬در‬ ‫بوداپستپایتختمجارستاندرکنف رانسیخبریمدعیشدکه‬ ‫فعالی ت هایی در س��ایت نظامی پارچین در حال انجام است‪.‬‬ ‫ی در خرداد ماه نیز مدعی شده بود‬ ‫اژانس بی ن المللی انرژی اتم ‬ ‫که ب ر اساس تصاویر ماهواره ای از سایت پارچین‪ ،‬فعالی ت هایی‬ ‫در این سایت جریان دارد که نشان م ی دهد ای ران در حال انجام‬ ‫اقدامات پاک سازی است‪.‬دو هفته بعد‪ ،‬یعنی در سیزدهم تیر‪،‬‬ ‫هیات های کارشناسی ای ران و گروه ‪ 5+1‬در استانبول گرد هم‬ ‫امدند تا خواس��ته های خود را به یکدیگر بفهمانند‪ .‬خواس��ته‬ ‫کارشناسان ‪ 5+1‬بیشتر بر دو محور متمرکز بود؛ یکی توقف‬ ‫غن ی سازی ‪ 20‬درصدی اورانیوم و دیگری‪ ،‬انتقال ذخایر اورانیوم‬ ‫‪ 20‬درصد غنی شده به خارج از ای ران که هر دو خ واسته با مخالفت‬ ‫هیات ای رانی مواجه شد‪ .‬در فاصله کمتر از یک ماه‪ ،‬در روز چهارم‬ ‫مرداد‪ ،‬مذاکرات علی باقری و هلگا اشمیت‪ ،‬معاونان جلیلی و‬ ‫اشتون برگزار شد تا مقدمات نشستی دیگر را بین مقامات مافوق‬ ‫خود فراهم نمایند‪ .‬این دیدار نیز نتیجه روشنی در ب ر نداشت تا‬ ‫جایی که س��طح موضوع هس��ته ای ای��ران از گفت وگوهای‬ ‫دیپلماتیک به سمت مذاکرات فنی و حقوقی بین ای ران و اژانس‬ ‫سوق داده شد‪ .‬در این بین امانو در تالش بود تا حساسیت اژانس‬ ‫بر سایت پارچین را گسترده تر کند و بر این مبنا فشارهای تازه ای‬ ‫به ای ران وارد سازد‪ .‬این در حالی بود که مذاکرات دیپلماتیک بر‬ ‫سر یافتن یک راه حل مشخص درباره پرونده هسته ای ای ران‬ ‫همچنان کمرنگ دنبال م ی شد‪ .‬در گام بعدی و پس از مذاکرات‬ ‫درسطحمعاونان‪،‬جلیلیواشتونبهگفت وگویتلفنیپرداختند‬ ‫که در این گفت وگوها ای ران تاکید کرد که همچنان در انتظار‬ ‫دریافت پاسخ رسمی و مبسوط اعضای ‪ 5+1‬به پیشنهادهای‬ ‫خود در مسکو است‪ .‬به این ترتیب یک بار دیگر سعید جلیلی و‬ ‫کاترین اشتون‪ ۲۸،‬شه ریور در استانبول پشت درهای بسته و در‬ ‫نشستیغیررسمی‪،‬بایکدیگرگفت وگوکردند؛گفت وگوییکه‬ ‫از سوی طرف اروپایی «مفید و سازنده» توصیف شد‪ .‬اما پس از‬ ‫این دیدار‪ ،‬مذاکرات ای ران و ‪ 5+1‬ادامه نیافت و در فضای دیگری‪،‬‬ ‫ای ران و اژانس در حال تهیه چارچوبی بودند تا ب ر اساس ان بر سر‬ ‫موضوعات فنی و حقوقی به تفاهم برس��ند‪ .‬این مذاکرات در‬ ‫ماه های اردیبهشت‪ ،‬خرداد‪ ،‬شه ریور‪ ،‬اذر‪ ،‬دی و بهمن ادامه یافت‬ ‫اما هیچ یک از دو طرف درباره تعیین چارچوبی مشخص ب رای‬ ‫همکاری هایدو جانبه بهتوافقمشخصیدستنیافتند‪.‬تاکید‬ ‫ای ران بر این بود که سواالت اژانس درباره ب رنامه هسته ای ای ران‬ ‫باید در چارچوب یک ب رنامه کاری مشخص پاسخ داده شود و‬ ‫پس از رفع ابهامات‪ ،‬موضوعاتی که قبال به انها پاسخ داده شده‬ ‫دوباره طرح نشود‪ .‬در خالل این مذاکرات و گفت وگوها‪ ،‬اژانس‬ ‫ی در ابان ماه گزارشی منتشر کرد که در ان‬ ‫بی ن المللی انرژی اتم ‬ ‫ادعا شده بود ای ران در سایت نظامی پارچین محفظه های بزرگی‬ ‫س��اخته که در انها ازمایش های انفجاری با قدرت باال انجام‬ ‫م ی دهد‪ .‬ای��ران این ادعاها را رد ک��رد و در عین حال بر تعیین‬ ‫چارچوبی مشخص ب رای ادامه همکاری با اژانس اصرار داشت تا‬ ‫در قبال پاس��خ دادن به پرس��ش ها و ابهامات اژانس‪ ،‬پرونده‬ ‫هسته ای از شورای امنیت به شورای حکام برگردد‪ .‬ای ران ورود به‬ ‫این مباحث را مشروط به تنظیم و قبول یک مدالیته میان ای ران‬ ‫و اژانس کرد تا ب ر اساس این مدالیته وظایف و تعهدات هر یک از‬ ‫دو طرف در هر مقطع زمانی مشخص شود‪ .‬بر همین اساس بود‬ ‫که دور جدید مذاکرات ته ران و اژانس بی ن المللی انرژی اتمی از‬ ‫بهمن ماه اغاز شد؛ هرچند برگزاری جلساتی با هرمان ناکارتس‪،‬‬ ‫معاون امانو در ته ران تاکنون به نتیجه مشخصی نرسیده است‪.‬‬ ‫از سوی دیگر با اغاز سال ‪ 2013‬میالدی و در حالی که در ابتدای‬ ‫سال شمسی انتظار م ی رفت موضوع هسته ای ای ران با مذاکرات‬ ‫دیپلماتیک به روال عادی خود برگردد و در حالی که همچنان‬ ‫مذاکرات فنی و حقوقی ای ران با اژانس در جریان بود‪ ،‬اروپا و امریکا‬ ‫تحریم های سنگینی علیه ای ران وضع کردند که عمده ترین انها‬ ‫شامل بانک مرکزی و صنعت نفت م ی شد‪ .‬با این وجود‪ ،‬اشمیت‬ ‫بار دیگر با علی باق��ری در اخرین روز س��ال ‪ 11 ،۲۰۱۲‬دی‪ ،‬در‬ ‫تماس��ی تلفنی درباره س��اماندهی دور جدیدی از مذاکرات با‬ ‫یکدیگ��ر گفت وگ��و کردند‪ .‬مای��کل مان‪،‬‬ ‫سخنگوی کاترین اشتون ضمن تایید این‬ ‫خبر گف��ت‪« :‬ما پیش��نهاد زم��ان و مکان‬ ‫مذاکرات را دادیم اما هنوز منتظریم که پاسخ‬ ‫ای ران را بشنویم‪ ».‬ای ران روز پانزدهم بهمن از‬ ‫زبان عل ی اکبر صالحی‪ ،‬وزیر امور خارجه در‬ ‫کنف رانس امنیتی مونیخ اعالم کرد که دور‬ ‫بعدی مذاکرات ای ران و گروه ‪ 5+1‬در الماتی‬ ‫پایتخت قزاقس��تان برگزار م ی شود و ای ران‬ ‫اماده از سرگیری مذاکرات است‪ .‬پاسخ مثبت‬ ‫ای ران به پیش��نهاد ‪ 5+1‬حاکی از ان بود که‬ ‫ای ران قصد دارد به روند اعتمادس��ازی درباره‬ ‫موضوع هسته ای خود ادامه دهد‪ .‬با این وجود‬ ‫گزارش جدی��د اژانس درب��اره فعالی ت های‬ ‫هسته ای ای ران منتشر شد که در ان به نصب‬ ‫نس��ل جدید س��انتریفیوژها در تاسیسات‬ ‫هسته ای نطنز اشاره شده بود‪ .‬این گزارش در‬ ‫فضایی منتشر شد که ای ران و اژانس به هیچ‬ ‫توافقی درباره چارچوب مذاکرات خود دست‬ ‫نالمللیانرژیاتمی به‬ ‫نیافته بودند‪ .‬درگزارشمدیرکلاژانسبی ‬ ‫ایننکتهنیزاشارهشدهبودکهمی زانذخایراورانیومغن ی شدهپنج‬ ‫درصدی ای ران به هش��ت هزار و ‪ 271‬کیلوگ��رم و می زان ذخایر‬ ‫اورانیوم غن ی شده ‪ 20‬درصدی به ‪ 280‬کیلوگرم افزایش یافته و‬ ‫ای ران مقدار ‪ 113‬کیلو از اورانیوم ‪ 20‬درصد غن ی شده را به سوخت‬ ‫تبدیل کرده است‪.‬روز هشتم اسفند‪ ،‬دور جدید مذاکرات ای ران و‬ ‫‪ 5+1‬پس از ‪ 9‬ماه وقفه در الماتی قزاقستان برگزار شد‪ .‬این بار‬ ‫نیز همچون مذاکراتی که در ابتدای سال در استانبول انجام شد‪،‬‬ ‫خبرها حاکی از رضایت طرفین از نتایج مذاکرات است‪ .‬در این‬ ‫دیدارها که در طول دو روز برگزار ش��د‪ ،‬ش��ش کشور روسیه‪،‬‬ ‫انگلیس‪ ،‬چین‪ ،‬امریکا‪ ،‬المان‪ ،‬فرانسه در واقع در چارچوب یک‬ ‫بسته پیشنهادی جدید‪ ،‬به طرح پیشنهادی ‪ 9‬ماه قبل ای ران در‬ ‫مسکو پاسخ دادند؛ پاسخی که سعید جلیلی‪ ،‬دبیر شورای عالی‬ ‫امنیت ملی ای ران ان را واقع بینانه تر از گذش��ته توصیف کرد‪.‬‬ ‫جلیلی پس از این مذاکرات اظهار داشت که نظر مذاکره کنندگان‬ ‫عضو گروه ‪ 5+1‬به نظر ای رانیان نزدیک تر شده‪ ،‬اما او در عین‬ ‫حالگفتکهراهیطوالنیب رایرسیدنبهنقطهمطلوب پیش‬ ‫رو قرار دارد‪.‬در مذاکرات الماتی غرب تا حدودی از به کار بردن‬ ‫الفاظ تهدید امیز خودداری کرد و به نظر م ی رسد راه اعتمادسازی‬ ‫متقابل را در پیش گرفته است‪ .‬به گفته منابع غ ربی‪ ،‬در بسته‬ ‫پیش��نهادی جدید‪ ،‬طرف غ ربی کنترل فعالیت غن ی س��ازی‬ ‫‪20‬درصدی ای��ران‪ ،‬تعلیق فعالی ت های جاری در تاسیس��ات‬ ‫هسته ای فردو‪ ،‬افزایش پادمان های هسته ای و شفافیت بیشتر‬ ‫در فعالی ت های بازرسی اژانس را خواستار شده بود‪ .‬همچنین‬ ‫بسته پیشنهادی جدید‪ ،‬برخالف بس��ته قبلی به ای ران اجازه‬ ‫م ی دهد مقدار کافی از سوخت غن ی شده ‪ 20‬درصدی که ب رای‬ ‫مقاصد پزشکی الزم است را تولید و ذخیره کند‪ .‬طرف غ ربی در‬ ‫مقابل این مطالبات‪ ،‬وعده داده که برخی از تحریم ها علیه ته ران‬ ‫را لغو کند که البته کاهش تحریم ها فعال تحریم های نفتی یا‬ ‫مبادالت مالی را شامل نم ی ش��ود‪ ،‬بلکه ناظر به تحریم های‬ ‫دیگری است که امریکا و اتحادیه اروپا وضع کرده اند‪ .‬به عبارت‬ ‫پرده هشتم‬ ‫‪ 26‬فروردین ترکیه – اس��تانبول‪ :‬نقاط مورد توافق قابل‬ ‫توجه و عالقه گروه ‪ 5+1‬ب رای گفت وگو مثبت اس��ت‪ .‬اولین‬ ‫مذاکره با جلیلی در استانبول سازنده بود‪.‬‬ ‫سوم خرداد ع راق – بغداد‪ :‬یکی از بحث های مهم در تولید‬ ‫انرژی هسته ای‪ ،‬چرخه سوخت و غن ی س��ازی است و ما بر ان‬ ‫تاکید داریم و حق مردم ای ران است و ما باید از این حق برخوردار‬ ‫باشیم‪ .‬بر همین مبنا‪ ،‬ما هر نوع همکاری در زمینه هسته ای را‬ ‫یدانیم‪.‬‬ ‫قابل قبول م ‬ ‫ما از ای ران انتظار داریم قدم های مشخصی ب رای عمل به‬ ‫تعهداتش بردارد؛ از گفت وگو ب رای همکاری استقبال م ی کنیم‬ ‫و تاکید داریم که زبان تهدید و راهبرد فشار در گفت وگو با ملت‬ ‫ای ران ب ی نتیجه خ واهد بود‪.‬‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫مذاکرات الماتی‪ ،‬پرده هشتم مذاکرات ای ران و ‪ 5+1‬است؛‬ ‫یعنی بعد از س��ه دور در ژنو‪ ،‬دو دور در اس��تانبول‪ ،‬یک دور در‬ ‫بغداد و یک دور در مسکو‪ ،‬مذکرات الماتی‪ ،‬هشتمین دور این‬ ‫مذاکرات است‪ .‬پیش از شروع این مذاکرات‪ ،‬تقریبا ‪ 9‬ماه پیش‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران‪ ،‬یک سری پیشنهادات پنج مرحله ای‬ ‫به ‪ 5+1‬داد؛ پس از این ماجرا مذاکرات با یک س��ری ابهامات‬ ‫جدی روبه رو شد و طرفین از مجموع مذاکرات ناراضی بودند‪.‬‬ ‫در واقع زمانی که طرح پنج مرحله ای در مس��کو ارائه شد‪ ،‬این‬ ‫طرح با سردی غ رب ی ها مواجه شد اما اکنون در روندی که انها‬ ‫در پیش گرفته اند بخشی از پیشنهادات ای ران نیز گنجانده شده‬ ‫است‪ .‬به همین خاطر دو طرف به خصوص ای ران روند مذاکرات‬ ‫الماتی را منطق ی تر عنوان کرده اند‪ .‬از نگاه دیگر م ی توان گفت‬ ‫پیش��نهادات طرفینی به صورتی دارد از جانب طرف دیگر به‬ ‫رسمیت شناخته م ی شود و این مساله بسیار حائز اهمیت است‪.‬‬ ‫پیش از این غ رب ی ها به ش��دت به دنبال این موضوع بودند که‬ ‫نوع اقدامات ای ران را مغایر با مناف��ع دنیا جلوه دهند‪ ،‬اما اکنون‬ ‫تاحدی تبلیغات انها فروکش کرده است‪ .‬در این شرایط‪ ،‬فضا‬ ‫ب رای مذاکره و تفاهم خیلی بیش��تر فراهم بوده و این شرایط‬ ‫اگر به همین منوال پیش برود در یک زمان نه چندان طوالنی‬ ‫م ی توان به نتایج قطعی دست یافت‪ .‬شایان ذکر است پیش از‬ ‫مذاکرات اخیر نیز در رسانه ها‪ ،‬فش��ار فوق العاده ای ایجاد شده‬ ‫بود‪ .‬درواقع رسانه های غ ربی و صهیونیستی روی دو موضوع‬ ‫مانور جدی ای دادند؛ یکی تعطیلی فردو و دیگری بحث تعلیق‬ ‫غن ی س��ازی ‪20‬درصد یا انتقال اورانیوم غنی شده ‪20‬درصد به‬ ‫خارج از کشور‪ .‬به نظر م ی رس��ید که در ان فضا‪ ،‬امکان اینکه‬ ‫گفت و گوها مسیر منطق ی تری را طی کند و دو طرف به نتایج‬ ‫محسوسیدستپی داکنند‪،‬تق ریباضعیفبود‪.‬اماانچهمسئول‬ ‫مذاکره کننده‪ 5+1‬و مذاکره کننده ارشد ای ران بیان داشتند‪ ،‬مبنی‬ ‫بر این بود که مذاکرات روند مثبتی را طی کرده است‪ .‬همچنین‬ ‫سایت المانیتور نیز گزارش داده بود که مذاکرات الماتی به طور‬ ‫ ب ی سابقه ای روند مطلوبی را طی کرده است‪ .‬انچه اکنون انتشار‬ ‫یافته این است که در این دور از مذاکرات‪ ،‬غرب روی بحث درجه‬ ‫غنی س��ازی و تعطیلی فردو اصراری نداشته و طبیعی است‬ ‫که سیاست گام به گام ای ران را در دس��تورکار خودش قرار داده‬ ‫است‪ .‬بناب راین به نظر می رسد اجالس کارشناسی ‪ 28‬اسفند‬ ‫استانبول و اجالس سیاسی ‪ 16‬و ‪ 17‬فروردین روی این مساله‬ ‫یعنی سیاست گام به گام متمرکز شود‪ .‬البته نکته خیلی بارز و‬ ‫جدی این بود که قرار شد غرب و جمهوری اسالمی ای ران طی‬ ‫ش��ش ماه به طور ازمونی به سمت اعتمادس��ازی بیشتر گام‬ ‫بردارند‪ .‬غ رب ی ها تاکنون بحث شفاف سازی را مطرح م ی کردند و‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران نیز بحث اعتمادسازی‪ .‬ب راساس ادله و‬ ‫شواهدی که از گذشته وجود داشته و پیشینه مجموعه مذاکرات‬ ‫با غرب‪ ،‬ای ران تاکنون صداقت جدی از غرب ندیده است‪ .‬اما طی‬ ‫مذاکرات اخیر یعنی حتی پیش از مذاکرات‪ ،‬غ رب ی ها در بوق و‬ ‫کرنا کرده بودند که اگر جمهوری اس�لامی ای ران در مجموعه‬ ‫مذاک��رات‪ ،‬به صورت مطل��وب پیش بیاید‪ ،‬در بح��ث ورود و‬ ‫خروج طال یا برخی دیگر از فلزات گران قیمت امکان دارد انها‬ ‫تسهیالتی را ب رای ای ران قائل شوند‪ .‬این در حالی است که این‬ ‫پیشنهاد غرب خیلی نامناسب بود بناب راین این مساله که غرب‬ ‫قالعاده ای بگیرد تق ریبا در این مذاکرات به نتیجه‬ ‫از ای ران امتیاز فو ‬ ‫نرسید‪ .‬اما انچه این مذاکرات را مطلوب کرد و نگاه دبیر شورای‬ ‫عالی امنیت ملی نیز همین بود‪ ،‬این بود که بنا شد رفتارهای‬ ‫غرب و مجموعه عملکرد جمهوری اسالمی ای ران با غرب طی‬ ‫مراحل گام به گام و متوازن باش��د‪ .‬یعنی از جانب هر دو طرف‬ ‫قدم های مثبتی برداشته شود و مجموعه مذاکرات هم اصولی‬ ‫داشته باشد و هم اهدافی‪ .‬فرض کنید یکی از عرصه ها این باشد‬ ‫که این روند گام به گام و متوازن باشد تا بازی برد‪ -‬باخت ب رای‬ ‫طرفین مطرح نشود‪ .‬بناب راین همین چارچوب های گفت وگو که‬ ‫تعیین شده‪ ،‬نکته مطلوبی بوده است‪.‬‬ ‫در این میان برخی معتقدند که شاید رژیم صهیونیستی‬ ‫طیاینششماهمشخصشده‪،‬تحرکاتیجهتشکستروند‬ ‫حس ن نیت انجام دهد‪ .‬اما باید توجه داشت که از یک سو به هیچ‬ ‫عنوان غرب مایل نیست منافعش را فدای رژیم صهیونیستی‬ ‫کند و از دیگر سو ای ران نیز از ابتدا سیاست های مستقلی را در‬ ‫پیش گرفته است‪ .‬اما اگر تاکنون برخی گره ها در روند مذاکرات‬ ‫ایجاد شده به دلیل همین رفتارهای ناهنجار برخی رژیم ها مانند‬ ‫رژیم صهیونیستی بوده است‪ .‬در حال حاضر به نظر م ی رسد‬ ‫که رفتارهای رژیم صهیونیستی کمی عقالن ی تر شده است‪.‬‬ ‫البته طبق گفته دکتر جلیلی‪ ،‬ما هنوز تا رسیدن به یک نقطه‬ ‫مطلوب فاصله زیادی داریم و نباید در مجموع مذاکرات درگیر‬ ‫بمانیم و بگوییم موضوع حل و نهایی شده است‪ .‬اکنون باید از‬ ‫مذاکره کنندگان به ویژه ش��خص دکتر جلیلی قدردانی کرد و‬ ‫امیدواریم با حمایت همه جانبه مردم‪ ،‬نظام‪ ،‬مجلس و دولت‪،‬‬ ‫ایشان بتواند مجموع مذاکرات باقیمانده را نیز به نحو مطلوب و‬ ‫شایسته ایپیشببرد‪.‬دررابطهبادرخ واست های ب ی منطقغرب‬ ‫باید گفت برخی تحلیلگران غ ربی نیز گفته اند پیمان ان پ ی تی‬ ‫به هیچ وجه محدودیتی ب رای درصد غن ی س��ازی مش��خص‬ ‫نکرده‪ ،‬اما در قبال ان گفته امکان بازرس ی ها از کشوری که به‬ ‫سمت انرژی هسته ای م ی رود باید ب رای بازرسان اژانس فراهم‬ ‫باشد؛ اکنون این روند وجود دارد‪ .‬جهت اینکه مذاکرات هسته ای‬ ‫ای ران در سال‪ 92‬روند مثبتی را در پیش بگیرد‪ ،‬نخستین گام این‬ ‫است که غ رب ی ها‪ ،‬حقوق هسته ای جمهوری اسالمی ای ران را‬ ‫طبق مفاد پیمان های بی ن المللی مانند ان پ ی تی بپذی رند و پس‬ ‫از این است که م ی توان مراحل دیگر را پی ش بینی کرد‪ .‬بناب راین‬ ‫این مساله که چشم انداز کلی مذاکرات هسته ای به چه صورت‬ ‫خواهد بود بستگی به مجموعه روند گفت وگوها و چارچوبی‬ ‫که ترسیم شده‪ ،‬دارد‪ .‬این چارچوب م ی تواند در یک مدت زمان‬ ‫منطقی نه خیلی طوالنی و نه خیلی فوری‪ ،‬به نتایج منطقی‬ ‫و روشنی برسد‪ .‬نتایج روشن مذاکرات م ی تواند رفع یا کاهش‬ ‫تحریم ها‪ ،‬پذیرش حقوق هسته ای جمهوری اسالمی ای ران و‬ ‫سایر همکاری ها در یک مقطع بلندمدت تر باشد‪ .‬اما موضوعی‬ ‫که باید مدنظر داشت این است که برخی مولفه های بیرونی‬ ‫نیز روی مذاکرات س��ایه انداخته و برخ��ی قدرت های بزرگ و‬ ‫کشورهای منطقه از مجموعه مذاکرات خیلی راضی نیستند‪ .‬در‬ ‫این راستا رژیم صهیونیستی به شدت از روند گفت وگوها عصبی‬ ‫و نگران اس��ت بناب راین این مولفه ها و متغیرهای تاثیرگذار در‬ ‫اینده مذاکرات را نیز نباید از نظر دور داشت‪ .‬اما اگر بنا باشد گروه‬ ‫‪ 5+1‬در سال اینده با نمایندگان ای ران دیدار و گفت وگو داشته باشد‬ ‫مطابق دستاوردهای فعلی‪ ،‬روند مناسبی خواهد بود‪ .‬حال این‬ ‫مساله که مذاکرات موثرتر باشد یا مداخالت متغیرهای بیرونی‪،‬‬ ‫بستگی به هوشمندی طرف غ ربی دارد‪ .‬زی را جمهوری اسالمی‬ ‫ای ران در این زمینه یک صداست و تحت تاثیر کشورهای دیگر‬ ‫قرار نم ی گیرد‪ .‬بناب راین باید امیدوار بود که این روالی که اغاز‬ ‫شده در س��ال ‪ 92‬نیز به صورت مناسب و منطقی ادامه داشته‬ ‫باشد تا پرونده هسته ای ای ران شاهد نتایج قطع ی تری در سال‬ ‫جدید باشد‪g.‬‬ ‫تاری�خ برگزاری نشس�ت‪ ،‬مکان برگ�زاری‪ ،‬مواضع‬ ‫جلیلی و اشتون‬ ‫بین الملل‬ ‫جواد جهانگیرزاده ‪ /‬عضو کمیسیون امنیت ملی‬ ‫دیگر‪ ،‬به نظر م ی رسد که گروه ‪ 5+1‬پس از ‪ 9‬ماه‪ ،‬پیشنهاد خود‬ ‫را ارائه کرده و اکنون این ای ران است که باید روز شانزدهم فروردین‬ ‫ماه سال ‪ 92‬و احتماال در چارچوب یک بسته پیشنهادی جدید‪،‬‬ ‫به کشورهای ‪ 5+1‬پاسخ دهد‪ .‬در مدت این ‪ 40‬روز‪ ،‬مذاکرات در‬ ‫سطح کارشناسی ادامه پی دا خواهد کرد تا در نشست بعدی در‬ ‫الماتی‪ ،‬خ واسته های طرفین از یکدیگر بیشتر رنگ واقعیت به‬ ‫خود بگیرد و این یعنی اینکه همچنان فرصت ب رای ایجاد پلی‬ ‫دیپلماتیک میان ای ران و غرب وجود دارد‪.‬‬ ‫‪ 29‬خرداد روس��یه – مس��کو‪ :‬اعضای‪ 5+1‬در معرض‬ ‫انتخاب هس��تند که بخواهند از مسیر بن بست گذشته خارج‬ ‫شوند و در مسیر همکاری با جمهوری اسالمی ای ران گام بردارند‪.‬‬ ‫این با ای ران اس��ت که تصمیم بگیرد مسیر دیپلماسی‬ ‫موفق شود یا نه و ایا اماده است که بر سر گام های مشخص‬ ‫توافق شود یا نه‪.‬‬ ‫‪ 13‬تیر ترکیه – اس��تانبول‪ :‬ای ران جزئیات بیش��تری از‬ ‫پیشنهادهایش در نشست بغداد را مطرح کرد‪.‬‬ ‫هیات کارشناس��ی غ ربی نی��ز جزئیات بیش��تری را از‬ ‫پیشنهادهایش در بغداد به ای ران ارائه کرد‪.‬‬ ‫‪ 28‬ش��هریور ترکیه – اس��تانبول‪ :‬ط��ی گفت وگوهای‬ ‫غیررسمی با هدف ادامه مذاکرات هسته ای میان ای ران و‪ 5+ 1‬از‬ ‫ی گام های‬ ‫حکومت ای ران خ واسته شد در مسیر حل مناقشه اتم ‬ ‫موثرتری بردارد‪.‬‬ ‫هشتم اسفند قزاقستان – الماتی‪ :‬با وجود رفتارهای غرب‬ ‫در هشت ماه گذشته ‪ ،‬انها در نشست قزاقستان سعی کردند به‬ ‫دیدگاه های ما نزدیک شوند‪ .‬ما این رفتار را مثبت تلقی م ی کنیم‪.‬‬ ‫اگر بخ واهند واقع بینانه و بر مبنای راهبرد صحیح گفت وگوها را‬ ‫دنبال کنند م ی تواند نقطه عطف باشد‪.‬‬ ‫‪ 5+1‬طرحی اصالح ش��ده به طرف ای رانی ارائه داده که‬ ‫سازنده بوده است و نگران ی های بی ن المللی را در ان انعکاس‬ ‫م ی دهد‪ .‬در این طرح اصالح شده‪ ،‬پیشنهادهای ای ران نیز لحاظ‬ ‫شده است‪g .‬‬ ‫‪111‬‬ ‫گفت وگوی مثلث بارامین مهمانپرست‬ ‫درباره سیاست خارجی ایران‪ ،‬خاورمیانه‬ ‫جدید و پرونده هسته ای‬ ‫روایت اقای سخنگو‬ ‫از اینده رابطه‬ ‫ایران ‪ -‬امریکا‬ ‫سعیده سادات فهری‬ ‫سال ‪ 91‬ب رای ای ران و گروه ‪ 5+1‬با برگزاری نشست‬ ‫استانبول خیلی خوب اغاز شد اما در ادامه مذاک رات‬ ‫در بغداد و مسکو‪ ،‬این روند یک سیر نزولی را اغاز‬ ‫کرد‪ .‬به نظر شما دالیل این سیر نزولی در مذاک رات‬ ‫دو طرف چیست؟‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪112‬‬ ‫رامین مهمانپرس�ت در گفت وگو ب�ا هفته نامه مثلث روای�ت خود را از‬ ‫روند تحوالت سیاس�ت خارجی ایران در س�ال ‪ 1391‬بیان ک�رد‪ .‬از نظر او‬ ‫جمهوری اسالمی ایران در س�ال ‪ 91‬نش�ان داد که اهل مذاکره و گفت وگو‬ ‫است؛ این موضوع به وضوح در پرونده هسته ای نمود داشت و هم در سایر‬ ‫موضوعات و مسائل منطقه ای‪ .‬مهمان پرست در مورد پیشنهاد امریکای ی ها‬ ‫برای مذاکره با ایران این موضوع را بیان م ی کند که مذاکره در شرایط فعلی به‬ ‫صالح نیست چرا که م ی تواند منجر به بروز شکاف بین ملت شود ولی ایران‬ ‫با عبور از این پیچ تاریخی م ی تواند از موضع اقتدار وارد گفت وگو و مذاکره با‬ ‫کشورهایی شود که تخاصم و دشمنی را با ملت ایران کنار گذاشته باشند‪.‬‬ ‫‪ l‬بحث ای ران با کش��ورهای ‪ 5+1‬م ی تواند راجع به‬ ‫موضوعات مختلفی باشد که یکی از این موضوعات‪ ،‬بحث‬ ‫انرژی صلح امیز هسته ای کشورمان اس��ت‪ .‬البته باید توجه‬ ‫داشت بحث هسته ای که در این نشس ت ها مورد نقد و بررسی‬ ‫قرار م ی گیرد خیلی جنبه فنی و حقوقی ندارد‪ .‬شاید اصل ی ترین‬ ‫علت این مساله که ای ران با طرف مقابل به سرعت به نتیجه‬ ‫مطلوب نم ی رسد‪ ،‬همین است که کشورهایی که مخاطب‬ ‫ای ران هس��تند‪ ،‬بیش��تر دیدگاه های سیاسی ش��ان را مطرح‬ ‫م ی کنند و به دنبال بحث های فنی یا حقوقی در جهت استفاده‬ ‫از این دانش در جهت اهداف صلح امیز نیستند‪ .‬اگر بحث های‬ ‫هسته ای واقعا یک مبنای منطقی داش��ته باشد و ب راساس‬ ‫معاهده ان پ ی تی که همه باید از ان حمایت کنند‪ ،‬پیش برود‪،‬‬ ‫نتیجه دادن ان خیلی زمانبر نخواهد بود‪ .‬در معاهده ان پ ی تی‬ ‫هم تعهدات کشورها مشخص شده و هم حقوقی که م ی توانند‬ ‫از ان برخوردار شوند‪ .‬ای ران خودش را عضو اژانس بی ن المللی‬ ‫انرژی اتمی م ی داند و جزو اولین کشورهایی است که معاهده‬ ‫ان پ ی تی را امضا کرد؛ ای ران سردمدار یک جریانی ب رای از بین‬ ‫بردن سالح های کشتار جمعی و س�لاح های هسته ای بوده‬ ‫و هس��ت‪ .‬یکی از حامیان اصلی خاورمیانه عاری از س�لاح‬ ‫هسته ای نیز ای ران اس��ت‪ .‬بناب راین در قسمت تعهدات‪ ،‬ای ران‬ ‫خودش را کامال پایبند م ی داند‪ .‬البته باالتر از تمام این مواردی‬ ‫که در عمل نیز دنبال م ی کردیم فتوای مقام معظم رهبری است‬ ‫که مهمترین چارچوب در این رابطه است‪ .‬ای ران کشوری است‬ ‫که به شدت به مسائل اعتقادی پایبند است و بناب راین فتوای‬ ‫باالترین مقام اعتقادی و سیاسی کش��ور یعنی مقام معظم‬ ‫رهبری ب رای ای ران‪ ،‬چارچوب نهایی اس��ت و کش��ورهایی که‬ ‫مدعی هستند نیز باید این فتوا را به عنوان یک سند ارزشمند‬ ‫تلقی کنند‪ .‬در کنار این تعهدات‪ ،‬طبیعی است که ای ران بخ واهد‬ ‫از حقوقش ب رای اهداف صلح امیز استفاده کند‪ .‬حال مساله‬ ‫اینجاست که چرا مساله مذاکرات هسته ای ای ران تا بدین حد‬ ‫به طول انجامیده و نوسان داشته است‪ .‬علت این امر این است‬ ‫که طرف مقابل ما واقعا به دنبال به رسمیت شناختن حقوق‬ ‫ای ران در جهت استفاده از این دانش ب رای اهداف صلح امیز نبوده‬ ‫است‪ .‬بعضا پیش امده که انها گمان کردند حرف های ای ران‬ ‫منطقی است و تعهدات و نوع توافقاتمان م ی تواند باعث رفع‬ ‫ابهامات و نگران ی ها شود؛ بناب راین قدم هایی رو به جلو برداشتند‬ ‫ولی همزمان سیاست فش��ار‪ ،‬تحریم و تهدید را نیز همراه با‬ ‫مذاکره در پیش م ی گی رند‪ .‬طرف غ ربی م ی پندارد که این فشار‬ ‫و تحریم ها در داخل کشور مشکالتی را به وجود اورده‪ ،‬وضعیت‬ ‫اقتصادی را تحت تاثیر قرار داده‪ ،‬بحث تورم و گرانی را موجب‬ ‫شده‪ .‬بناب راین امیدوار شدند بتوانند بدون به رسمیت شناختن‬ ‫حقوق ای ران از کشور ما بخواهند از حقوقمان صرف نظر کنیم‪.‬‬ ‫چ�را کش�ورهای ‪ 5+1‬در رابط�ه با ای�ران چنین‬ ‫نگرشی دارند؟‬ ‫پس دلیل اصلی مانع تراش ی های انها چیست و‬ ‫چه توجیهی برای این رفتارهای شان دارند؟‬ ‫‪ l‬انها م ی گویند ک��ه ما نگرانیم ک��ه در اینده ای ران‬ ‫بخواهد به این سمت گرایش پیدا کند؛ اگر واقعا این نگرانی‬ ‫بخ واهد مانع کار شود‪ ،‬این نگرانی باید در رابطه با تمام کشورها‬ ‫وجود داشته باشد‪ .‬مثالی را پی رامون این اب راز نگرانی م ی توان‬ ‫در حال حاضر مهمترین خواس�ته های طرفین از‬ ‫یکدیگر چیس�ت و دو طرف چه روی ه ای را باید در‬ ‫پیش بگیرند که مذاک رات به نتیجه برسد؟‬ ‫‪ l‬در ط��رح کل��ی ی��ک خواس��ته کل��ی‬ ‫جمهوری اسالم ی ای ران دارد و یک خواسته کلی طرف ‪.5+1‬‬ ‫خواسته کلی ما این است که باید حقوق ای ران ب رای استفاده از‬ ‫دانش هسته ای در جهت اهداف صلح امیز به شکل کامل به‬ ‫رسمیت شناخته شود‪ .‬طرف مقابل ادعا م ی کند که ابهاماتی‬ ‫وجود دارد و از ما م ی خواهد که این ابهامات را برطرف کنیم‪ .‬ما‬ ‫فکر م ی کنیم جهت اینکه دو طرف به خواسته هایشان برسند‬ ‫باید چند قدم برداش��ت‪ .‬یعنی در هر مرحله ای یک قدم باید‬ ‫انها بردارند و یک قدم ما‪ .‬اگر قدم ها همزمان برداش��ته شود و‬ ‫اگر به صورت هم وزن‪ ،‬هم سطح و هم شان‪ ،‬اقداماتی صورت‬ ‫بگیرد‪ ،‬نهایتا بعد از چند قدم‪ ،‬هم ما به خواس��ته مان خواهیم‬ ‫رسید و هم انها‪ .‬اما کار از جایی با مشکل مواجه م ی شود که از‬ ‫ما م ی خواهند به عنوان شرط شروع این اقدامات و همکاری ها‬ ‫از همان ابتدا کل فعالی ت هایمان را تعطیل کنیم‪ ،‬خ واسته های‬ ‫غیرمنطقی انها را اجابت کنیم و در مقابلش انها پیشنهاداتی‬ ‫بدهند که اصال ارزش فک��ر کردن جدی هم ن��دارد‪ .‬مثال در‬ ‫نشس ت های قبلی به ما م ی گفتند که اگر فعالی ت هایمان را‬ ‫متوقف و برخی از سایت ها را تعطیل کنیم در قبالش موافقت‬ ‫م ی کنند که قطعات هواپیمای مس��افربری به ما بدهند‪ .‬این‬ ‫پیشنهاد در کل خنده دار است‪ .‬چرا که اصال انها از اساس نباید‬ ‫قطعات هواپیمای مسافربری را تحریم کنند و جان مردم را به‬ ‫خطر بیندازند‪ .‬این مساله هیچ ربطی به فعالی ت های هسته ای‬ ‫ندارد‪ .‬همچنین بس��یاری از تحریم های انه��ا زمانی صورت‬ ‫گرفته که ما اصال فعالیت هسته ای نداشتیم و موضوع بحث‬ ‫هسته ای هنوز به این مرحله نرسیده بود‪ .‬در نتیجه اکنون نیاز‬ ‫به یک تصمیم سیاسی جدی است؛ انها باید تصمیم بگی رند‬ ‫رویه شان را تغییر دهند و منطقی برخورد کنند‪ ،‬در این صورت‬ ‫به طور قطع خیلی سریع به نتیجه خ واهیم رسید‪.‬‬ ‫دس�تگاه سیاس�ت خارجی ای�ران و مجموع�ه‬ ‫حاکمی�ت ای�ران در قبال دول�ت امری�کا و دولت‬ ‫باراک اوباما هم�واره طی این چند س�ال صحبت‬ ‫از حس�ن نیت برای مذاکره کرده اند‪ .‬از نظر ش�ما‬ ‫هدف امریکا از تاکید بر مذاکر ه مس�تقیم با ایران‬ ‫چیست؟‬ ‫‪ l‬به نظر م ی اید که هدف مقامات امریکایی از اعالم‬ ‫امادگی ب رای مذاکره بس��تگی به نیات انها داش��ته باشد‪ .‬در‬ ‫مجموع جمهوری اسالمی ای ران یک کشور قدرتمند و تاثیرگذار‬ ‫در منطقه اس��ت و م ی تواند یک همکار و هم��راه در تحقق‬ ‫خواسته های بزرگ بشری ب رای ایجاد صلح‪ ،‬امنیت و توسعه‬ ‫با کشورهای قدرتمند جهان امروز باشد‪ .‬پس طبیعی است که‬ ‫قدرت های بزرگ تمایل به این داشته باشند که کشور موثری‬ ‫مانند ای ران را همراه خودشان داشته باشند‪ ،‬چرا که از این طریق‬ ‫از ظرفی ت های کشور ما خیلی بهتر م ی توانند بهره مند شوند‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬تا زمان��ی که مبن��ای برخورد کش��ورهای غ ربی‬ ‫عضو گروه ‪ 5+1‬با کش��ور ای ران‪ ،‬یک مبن��ای منطقی‪ ،‬رفتار‬ ‫ی کشورها‬ ‫محترمانه و از موضع حل مشکالت با کمک تمام ‬ ‫نباش��د‪ ،‬به نتیجه نخواهیم رس��ید‪ .‬یعنی ملت ای ران باتوجه‬ ‫به س��ابقه تاریخی و تمدنی چندهزار س��اله‪ ،‬یک ملت اهل‬ ‫منطق و گفت وگوس��ت‪ .‬اگر کس��ی با ویژگ ی های ملت ما‬ ‫اشنایی داشته باشد متوجه م ی ش��ود که اگر بخواهند با مردم‬ ‫ما دوستی بکنند راه حل ان این اس��ت که رفتار محترمانه ای‬ ‫داشته باشند‪ ،‬سوءنی ت ها را کنار بگذارند و بپذیرند که کشور‬ ‫ما ب رای پیشرفت امادگی دارد قدم های بزرگی بردارد و از همه‬ ‫دانش های پیچیده روز دنیا ب رای اهداف صلح امیزش استفاده‬ ‫کند‪ .‬اگر انها رویه مخالفت و دشمنی را با ملت ای ران در پیش‬ ‫بگی رند‪ ،‬روانشناسی ملت ما بدین صورت است که حتما عزم‬ ‫جدی تری در پی��ش خواهد گرفت و در مقابل این کش��ورها‬ ‫ایستادگی خ واهد کرد تا به خ واسته شان برسند‪ .‬به نظر م ی رسد‬ ‫در این ‪ 34‬سال تجربیاتی که به دنبال پیروزی انقالب اسالمی‬ ‫ب رای کشورهای غ ربی به دست امده‪ ،‬م ی توانست کافی باشد‬ ‫تا مجددا اشتباهات گذشته را تکرار نکنند‪ .‬انها حتی م ی توانند‬ ‫حوادث اخیر کشور را نیز به عنوان یک تجربه‪ ،‬مورد نظر داشته‬ ‫باشند‪ .‬زمانی که طرف غ ربی فش��ارها را به صورت ظالمانه و‬ ‫غیرمنطقی علیه ملت ما وارد کرده و سعی م ی کند مردم را با‬ ‫بحران و مشکل روبه رو کند در اوج این سخت ی ها که ممکن‬ ‫است کامال هم توسط مردم احساس ش��ود‪ ،‬حضور مردم در‬ ‫‪ l‬وقتی م ی گوییم برخورد باید منطقی باشد‪ ،‬دیگر‬ ‫هر شرط یا خواس��ته ای از جانب انها نباید مطرح شود‪،‬‬ ‫بلکه خواسته هایشان باید مبنا داشته باشد‪ .‬ما معتقدیم‬ ‫بهترین مبنا ب رای بحث هس��ته ای معاهده ان پی تی‬ ‫اس��ت‪ .‬این معاهده‪ ،‬مبنایی اس��ت که مجموعه های‬ ‫وابسته به سازمان ملل روی ان کار کرده اند و کشورهای‬ ‫ی عضو ان هس��تند که با یکدیگر قرار گذشته اند‬ ‫مهم ‬ ‫به خاطر داش��تن اینده ای بهتر ب رای بشریت نسبت به‬ ‫انهدام سالح های هسته ای و عدم اشاعه ان تالش کنند‬ ‫و متعهد باشند که در این راستا گام های اساسی بردارند‪.‬‬ ‫در کنار این ت�لاش نیز در معاهده ذکر ش��ده که همه‬ ‫کشورها حق دارند از دانش هسته ای ب رای پیشرفت شان‬ ‫استفاده کنند‪ .‬حتی اژانس متعهد به این است که ب رای‬ ‫اهداف صلح امیز خدمات فنی در اختیار این کش��ورها‬ ‫بگذارد‪ .‬بناب راین اگر این را مبنایی ب رای مذاکره قرار دهیم‬ ‫زمانی که انها م ی گویند سایت فردو باید تعطیل شود‪،‬‬ ‫باید ببینیم که دلیل و منطق شان ب رای طرح این خ واسته‬ ‫چیست‪ .‬فرض کنید که به ما بگویند سانتریفیوژهای‬ ‫مدل جدید و پیشرفته را استفاده نکنید؛ این خواسته بر‬ ‫چه مبنا و منطقی مطرح شده است؟ اگر قبول دارند که‬ ‫غن ی سازی و داشتن چرخه سوخت تا حدی که صلح امیز‬ ‫شناخته م ی شود حق کشور ماست پس چه ای رادی دارد‬ ‫که ما بخواهیم از ابزار پیشرفته تری استفاده کنیم‪ .‬مانند‬ ‫این م ی ماند که بگویند اتومبی ل سواری و داشتن اتومبیل‬ ‫حق همه کشورهاست ولی به کش��ور ما بگویند شما‬ ‫فقط در حد اتومبیل چهار س��یلندر حق استفاده دارید‬ ‫و حق داشتن اتومبیل شش و هشت سیلندر را ندارید‪.‬‬ ‫در رابطه با ان��رژی صلح امیز هس��ته ای نیز به همین‬ ‫صورت است‪ .‬اگر قرار باشد این حق مربوط به کشورها‬ ‫باشد و ما بتوانیم غن ی س��ازی اورانیوم را تا درصدی که‬ ‫صلح امیز شناخته م ی ش��ود ب رای مصارف داخل ی مان‬ ‫داشته باش��یم‪ ،‬چرا از سانتریفیوژ پیش��رفته تر و سایت‬ ‫فردو استفاده نکنیم‪ .‬چه نش��انه ای کشورهای غ ربی را‬ ‫نگران م ی کند که فکر م ی کنند اگر ما از ماش��ی ن های‬ ‫پیشرفته تری ب رای غن ی سازی استفاده کنیم‪ ،‬معنایش‬ ‫این است که فعالی ت های ما در حال پیش رفتن به سمت‬ ‫نظام ی گری است؛ به هی چ وجه این حرف منطقی نیست‪.‬‬ ‫حتی ما بحث غن ی س��ازی ‪ 20‬درصد را به لحاظ فنی از‬ ‫شخص یوکیو امانو سوال کردیم؛ در مالقاتی که با امانو‬ ‫داشتیم از او پرسیدم که ایا به نظر وی به عنوان مدیرکل‬ ‫اژانس بی ن المللی انرژی هسته ای‪ ،‬غن ی سازی ‪20‬درصد‬ ‫معنایش حرکت به سمت فعالیت نظامی است؟ وی در‬ ‫این رابطه اعالم کرد که غن ی سازی ‪20‬درصد صلح امیز‬ ‫شناخته م ی شود‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫در صحب ت هایت�ان به سیاس�ت تحریم و فش�ار‬ ‫هم راه با مذاکره اشاره کردید؛ به نظر شما در صورت‬ ‫تداوم این سیاست‪ ،‬روند مذاکرات هسته ای ایران‬ ‫با ‪ 5+1‬در اینده به چه سمتی خواهد رفت؟‬ ‫بستن فردو‪ ،‬تعلیق غن ی سازی اورانیوم ‪20‬درصد‬ ‫و همچنین انتقال اورانیوم غنی ش�ده به کشوری‬ ‫دیگر از جمله مواردی است که غرب طی مذاکرات‬ ‫هسته ای با ایران مطرح کرده است؛ ارزیابی شما‬ ‫از این درخواست ها و پیشنهادات غرب چیست؟‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫‪ l‬به نظر م ی اید کشورهای غ ربی‪ 5+1‬به ویژه امریکا در‬ ‫محاسبات شان دچار اشتباه شده اند‪ .‬اگر انها واقعیات ای ران را در‬ ‫نظر بگی رند خیلی زود م ی توانیم به توافق برسیم‪ .‬کافی است‬ ‫طرف مقابل انچه که حق ملت ای ران است و جزو موضوعات‬ ‫مربوط به معاهده ان پ ی تی است ب رای ای ران محترم شمارد و‬ ‫به رسمیت بشناس��د تا ای ران نیز ب رای رفع تمامی ابهامات و‬ ‫نگران ی هایی که مطرح م ی شود از طریق یک توافق دوجانبه‬ ‫گام بردارد‪ .‬بعد از اظهارات مثبتی که در استانبول صورت گرفت‬ ‫شاهد نوعی کم تحرکی از جانب کشورهای ‪ 5+1‬بودیم‪ ،‬شاید‬ ‫دلیلش این باشد که انها گمان م ی کردند فشارها توانسته روی‬ ‫سیس��تم اقتصادی ای ران تاثیر منفی بگذارد بناب راین امیدوار‬ ‫شدند که با افزایش فش��ارها بدون اینکه حقوق ملت ای ران را‬ ‫به رسمیت بشناسند‪ ،‬بتوانند اهداف سیاس��ی شان را دنبال‬ ‫کنند‪ .‬تمام تاکید ای ران نیز این است که این نوعی اشتباه در‬ ‫محاسبه است‪ .‬اگر قرار باش��د راجع به حل بحران های مهم‬ ‫منطقه ای و بی ن الملل��ی از تمام ظرفی ت ها اس��تفاده کنیم‪،‬‬ ‫باید کش��ورهای مس��تقل و موثر دنیا در این محاسبات وارد‬ ‫شوند و با کمک این ها م ی توان ش��رایط بهتری در دنیا ایجاد‬ ‫کرد‪ .‬ولی شرط وارد کردن کشورهای مستقل و مشارکت انها‬ ‫ب رای حل بحران ها این است که حقوق ملت ها و کشورهای‬ ‫مستقل‪ ،‬محترم شمارده شود‪ .‬این مساله مستلزم ان است که‬ ‫کشورهای قدرتمند غربی‪ ،‬احترام به حقوق ملت ها را تمرین‬ ‫کنند و ذهنیتی که از گذشته داشتند یعنی اینکه فکر م ی کردند‬ ‫منافع همه کشورها را م ی توانند زیر پا بگذارند‪ ،‬فراموش کنند‪.‬‬ ‫انها باید بپذی رند که شرایط تغییر کرده و کشورها ب رای توسعه و‬ ‫پیشرفت خودشان مایل هستند از دانش و فناوری ب رای اهداف‬ ‫صلح امیز استفاده کنند‪ .‬باید توجه داش��ت که ای ران نیز جزو‬ ‫پیشتازان کشورهای مستقل در این امر است‪.‬‬ ‫حمایت از نظام‪ ،‬رهبری و سالگرد پیروزی انقالب در ‪ 22‬بهمن‬ ‫پررنگ تر م ی شود و معنای بیشتری پی دا م ی کند‪ .‬توصیه ما به‬ ‫طرف مقابل این است که این روش اشتباه‪ ،‬کارایی ندارد و باید‬ ‫حتما این روش را کنار بگذارن��د‪ .‬اگر انها یک روش منطقی و‬ ‫رویکرد محترمانه داشته باشند و به حقوق ملت احترام بگذارند‪،‬‬ ‫به طور قطع خیلی سریع توافقات نهایی حاصل م ی شود‪.‬‬ ‫ذکر کرد‪ .‬در واقع این اب راز نگرانی به همان اندازه ب ی منطق است‬ ‫که در کشوری خاص اعالم شود افراد و خانواده ها حق ندارند در‬ ‫منزل شان از کارد اشپزخانه استفاده کنند‪ .‬این در حالی است که‬ ‫ابتدا اعالم شود استفاده از کارد ب رای همه در منازل الزم است‪،‬‬ ‫اما چون ممکن اس��ت یک زمانی از ای��ن کارد ب رای به خطر‬ ‫انداختن جان کسی استفاده شود پس اس��تفاده از ان ممنوع‬ ‫اس��ت‪ .‬این نوع محدودیت ایجاد کردن اصال مبنای عقالنی‬ ‫و منطقی ندارد‪ ،‬یعنی صرف اینکه فکر م ی کنند ممکن است‬ ‫نی ت ها در اینده تغییر کند بیایند و محدودیت ایجاد کنند‪ .‬تمام‬ ‫خواسته هایی که طرفین مطرح م ی کنند باید در چارچوب یک‬ ‫مبنا و معیار مورد قبول هر دو طرف باشد‪ .‬اکنون انها ابهامات و‬ ‫نگران ی هایی اب راز کرده اند‪ ،‬این در حالی است که ما ب رای رفع این‬ ‫نگران ی ها و ابهامات م ی توانیم توافقی را طرفینی داشته باشیم‬ ‫تا از طریق عمل به ان توافق نگران ی ها برطرف شود‪ ،‬اما در هر‬ ‫صورت باید حقوق ملت ما محترم شمرده شود‪.‬‬ ‫‪113‬‬ ‫ولی اینکه اشاره به نیت مقامات امریکایی م ی شود دلیلش این‬ ‫است که یک تصور اشتباه در میان مقامات امریکایی در طول‬ ‫سالیان گذشته همیشه وجود داش��ته که فکر م ی کردند این‬ ‫همکاری و همراهی کشور ما باید یک طرفه در جهت تامین‬ ‫منافع انها صورت بگیرد‪ .‬یا ش��اید فکر م ی کردند کشورهای‬ ‫منطقه موظفند اقداماتی را که انها به نتیجه رسانده اند ‪ ،‬دنبال‬ ‫کنند تا دنیایی که از طرف انها ط راحی شده زودتر شکل بگیرد‪.‬‬ ‫این مساله باعث شده که همواره این مشکالت به وجود بیاید‪.‬‬ ‫زمانی این مذاکره م ی تواند عملی شود و منافع امریکای ی ها را‬ ‫نیز در برداشته باشد که منافع طرف مقابل را نیز تامین کند‪ .‬در‬ ‫واقع یک همکاری و مذاکره ای که به قصد همکاری م ی خ واهد‬ ‫صورت بگیرد نهایتا باید یک برد طرفینی داش��ته باشد؛ هر‬ ‫کشوری ب رای سیاست خارجی خودش یک اصولی دارد و اگر‬ ‫احساس کند که همکاری با کشور دیگری منافع مل ی اش را‬ ‫تامین م ی کند و کمک م ی کند که اصول و ارمان هایش تحقق‬ ‫پی دا کند‪ ،‬قطعا در راستای همکاری با ان کشور گام برم ی دارد‪.‬‬ ‫اما اگر احساس کند که صرفا خواسته های طرف مقابل بدون‬ ‫اینکه منافعی ب رای کشور ما حاصل شود‪ ،‬محقق م ی شود یا‬ ‫حتی ممکن است منافع کش��ور به خطر بیفتد قطعا چنین‬ ‫کاری نخواهد کرد‪.‬‬ ‫چرا در برهه کنون�ی امریکا برای مذاک�ره با ایران‬ ‫اعالم امادگی کرده است؟‬ ‫بین الملل‬ ‫‪ l‬بعد از پایان جنگ سرد و سقوط امپ راتوری شوروی‬ ‫س��ابق‪ ،‬دنیای غرب به رهبری ایاالت متح��ده امریکا‪ ،‬جهت‬ ‫اینکه به خواسته های اصل ی اش در اداره جهان برسد‪ ،‬مانعی‬ ‫در ب رابر خود نم ی دید‪ .‬اما وجود یک کش��ور مس��تقل مانند‬ ‫جمهوری اس�لامی ای ران که افکار و ایده های خاصی دارد و‬ ‫تقریبا به الگویی ب رای کش��ورهایی که م ی خواهند روی پای‬ ‫خودشان بایستند‪ ،‬تبدیل شده است‪ ،‬کم کم این احساس را در‬ ‫انها به وجود اورد که باید به هر شکل ممکن این نماد استقالل‬ ‫در مقابل استکبار و تسلیم نشدن در ب رابر زیاده خواهی از بین‬ ‫برود‪ .‬باتوجه به اینکه ابزار قدرتمند رسانه ای و عوامل تاثیرگذار‬ ‫در ش��کل دادن به افکار عمومی در اختیار قدرت های بزرگ‬ ‫و به ویژه امریکای ی ها ق��رار دارد‪ ،‬نفس مذاکره م ی تواند هدف‬ ‫انها را ب رای اینکه بگویند تنها کش��وری که مقاومت م ی کرد‬ ‫و در مقابل خواسته های شان تمکین نم ی کرد را توانسته اند‬ ‫پای میز مذاکره بکشانند‪ ،‬تامین کند‪ .‬بناب راین بحث مذاکره‬ ‫در یک فضای جنگ ن��رم و فضای جنگ تبلیغاتی م ی تواند‬ ‫تاحدی منافع انها را تامین کند‪ .‬به همین دلیل نیز با دی د تردید‬ ‫به خواسته انها نگاه م ی شود‪ .‬اگر انها واقعا قصد مذاکره ب رای‬ ‫تغییر سیاس��ت ها را دارند به رفتار انها بستگی دارد‪ .‬به دلیل‬ ‫فتنه های بزرگ و دشمن ی های بزرگ انها در حق مردم ما که در‬ ‫تاریخ معاصر کشورمان یک صحنه بسیار تاریکی از اظهارات‬ ‫مقامات امریکایی را به دنبال داشته‪ ،‬تنها زمانی م ی توان انتظار‬ ‫صحنه های جدید و متفاوت را داشت که عالئم تغیی رات اصولی‬ ‫در رفتار انها دیده شود‪ .‬درواقع رفتار طرف مقابل نباید تنها در‬ ‫جهت تامین منافع ایاالت متحده امریکا باش��د بلکه باید در‬ ‫جهت مشارکت و همکاری ب رای تامین منافع طرفین و دست‬ ‫کشیدن از دشمن ی ها باشد‪.‬‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫ب ا توجه به تغیی راتی که در دولت دوم باراک اوباما به‬ ‫وجود امد‪ ،‬ب ه خصوص انتخاب جان کری ب ه عنوان‬ ‫وزیر خارجه‪ ،‬کسی که نسبت به هیالری کلینتون‪،‬‬ ‫روش�نفکرتر اس�ت و ب ه نوعی از الی ه های قدرت‬ ‫مخالف با همکاری با ای ران دورتر است‪ ،‬به نظر شما‬ ‫روی کار امدن چنین افرادی موجب خواهد شد که‬ ‫انها بتوانند بر این ساختار غلبه کنند و قدرت ای ران‬ ‫را ب ه عنوان قدرت منطقه ای بپذیرند؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪114‬‬ ‫‪ l‬به نظر م ی اید ش��رایط امریکا نس��بت به گذشته‬ ‫متفاوت ش��ده اس��ت؛ اتفاقاتی که در دنیای ام��روز در حال‬ ‫وقوع است‪ ،‬ش��رایط جدیدی را ب رای امریکا ایجاد کرده است‪.‬‬ ‫امریکای ی ها در بحث های اقتصادی و اجتماعی با مشکالت‬ ‫جدی روبه رو هستند و مهمتر از ان این است که سیاست های‬ ‫مقامات امریکایی در کش��ورهای مختلف به ویژه کشورهای‬ ‫مس��تقل با یک واکنش منفی افکار عمومی روبه روس��ت‪.‬‬ ‫بناب راین انها به بازسازی سیاست هایشان احتیاج دارند‪ .‬شاید‬ ‫مفهوم اصلی بحث بیداری اس�لامی در منطقه خاورمیانه و‬ ‫خلی ج فارس‪ ،‬مواجهه مردم با سیاست های مقامات امریکایی‬ ‫بود‪ .‬زی را انها با دیکتاتورهایی که در کشورهای خودشان سعی‬ ‫م ی کردند وابس��تگی به قدرت های غ رب��ی و امریکای ی ها را‬ ‫تامین کنند‪ ،‬مقابله م ی کردند و این دیکتاتورها مورد حمایت‬ ‫همین مقامات امریکایی بودند‪ .‬در واقع خواست مردم‪ ،‬مقابله‬ ‫با سیاست های امریکا بود‪ .‬به همین دلیل باراک اوباما ‪ 2‬سال‬ ‫پیش سخنرانی در وزارت امور خارجه امریکا انجام داد و تالش‬ ‫ش��د به لحاظ تبلیغاتی خیلی به ان پرداخته شود و ان را یک‬ ‫سخنرانی تاریخی قلمداد کنند‪ .‬وی در این سخنرانی اعالم کرد‬ ‫که عصر نوینی در سیاست خارجی امریکا نسبت به منطقه‬ ‫اغاز خواهد شد‪ .‬بناب راین انها قصد بازسازی سیاست های شان‬ ‫را دارند‪ .‬البته اوباما دو هدف را به عنوان اولویت های اصلی در‬ ‫سیاست خارجی جدید امریکا برشمرد که اولویت نخست همان‬ ‫تامین منافع ملی امریکا ب��ود و اولویت بعدی‪ ،‬تامین امنیت‬ ‫دولت یهود بود‪ .‬به نظر م ی اید این مسائل‪ ،‬همان سیاست های‬ ‫قبلی مقامات امریکایی است اما ظاهر تصمیمات را م ی خ واهند‬ ‫به شکلی ارائه کنند که انگار سیاست خارجی جدیدی قرار است‪،‬‬ ‫اغاز شود‪ .‬بناب راین امریکای ی ها نیاز دارند که تغیی رات جدی ای‬ ‫را در نوع رفتارشان ایجاد کنند و مبنای این تغیی رات‪ ،‬منافع ملی‬ ‫امریکاست‪ .‬اگر مقامات امریکایی واقعا به دنبال تامین منافع‬ ‫ملی خودشان باشند‪ ،‬رویه گذشته دیگر جواب نخواهد داد؛ انها‬ ‫باید تغیی رات جدی در عمل و سیاست هایشان داشته باشند‪.‬‬ ‫ش��اید نزدیک��ی و هم��کاری ب��ا جمهوری اس�لامی‬ ‫ای ران‪ ،‬ب رایش��ان بهترین و مطلوب ترین ش��رایط باش��د‪ .‬اگر‬ ‫جمهوری اس�لام ی ای ران یک همکار و یک کش��ور قدرتمند‬ ‫منطقه ای باش��د که در چارچوب سیاس��ت ها‪ ،‬امریکای ی ها‬ ‫احساس کنند در جهت رسیدن به تفاهم طرفینی م ی توانند‬ ‫از این ظرفیت بهره برداری کنند‪ ،‬ترجیح م ی دهند کشورهایی‬ ‫در منطقه انه��ا را همراهی کنند که به هی��چ وجه قابل دفاع‬ ‫نیس��تند‪ .‬یعنی نه به لحاظ دموکراسی قابل دفاع هستند‪ ،‬نه‬ ‫به لحاظ حقوق بشر و نه به لحاظ ارتباط مردم با دولت هایشان‪.‬‬ ‫پس شاید در ذهن مقامات امریکایی این مساله شکل گرفته‬ ‫باشد که بهترین شکل حضورشان در منطقه این است که یک‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران قدرتمند و با تفاهم در مورد ب رنامه های‬ ‫مختلف را در منطقه و سیاست های مختلف در کنارشان داشته‬ ‫باش��ند‪ .‬این مس��اله م ی تواند انگیزه اصلی تمایل انها ب رای‬ ‫مذاکره‪ ،‬همکاری و عادی سازی روابط باشد‪.‬‬ ‫اگر این رفتار بخواهد به عنوان یک شگرد ب رای شکستن‬ ‫مقاومت ملت ما دنبال شود‪ ،‬فایده ای نخ واهد داشت و این فقط‬ ‫یک تغییر ظاهری با همان سیاست های قبلی خ واهد بود‪ .‬باید‬ ‫توجه داشت که مردم ما هوشیار هستند و نشان داده اند که به‬ ‫این س��ادگی به بازی قدرت های بزرگ وارد نم ی شوند‪ .‬اما اگر‬ ‫واقعا به خاطر منافع ملی امریکا و ب رای انجام یک کار اصولی‬ ‫این تغیی رات در حال شکل گرفتن است‪ ،‬باید مقامات امریکایی‬ ‫ثابت کنند که امادگی ورود به صحنه های جدید و رویکرد جدید‬ ‫را دارند‪ .‬انها باید ثابت کنند که این بار م ی خواهند حسن نیت‬ ‫داشته باشند و اشتباهات گذش��ته را کنار بگذارند‪ .‬درواقع انها‬ ‫باید نشان دهند که م ی خواهند از ظرفیت کشور بزرگی مانند‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران ب رای داشتن شرایط بهتری در کشور‬ ‫خودشان و دنیا استفاده های مفیدی کنند به صورتی که منافع‬ ‫کشور ما و دیگر کشورهای منطقه تامین شود‪.‬‬ ‫ش��رایطی که در عرصه جهانی به خصوص امریکا در‬ ‫ی را ب رای تغیی رات اساسی‬ ‫حال شکل گیری اس��ت‪ ،‬یک الزام ‬ ‫در امریکا ایجاد کرده و انها نیز متوجه شده اند که باید اقدامات‬ ‫جدی ب رای تغیی رات بزرگ دنبال کنند‪ .‬در این شرایط طبیعی‬ ‫است که هر کشوری اگر فکر کند که با کمترین هزینه م ی تواند‬ ‫به اهدافش دسترس��ی پیدا کند‪ ،‬هزینه کمتری خواهد کرد و‬ ‫امتیازات پایی ن تری خواهد داد‪.‬‬ ‫انها به دنبال این هستند که اگر بتوانند بدون هزینه کردن‪،‬‬ ‫مش��کالتی داخل کش��ور ما به وجود بیاورند‪ ،‬از جمله اینکه‬ ‫اختالفات و درگیری های داخلی ایجاد کنند‪ ،‬حضور مردم را در‬ ‫صحنه های سیاسی و اجتماعی کم کنند‪ ،‬حمایت شان را از‬ ‫نظام کم کنند و زمینه های تضعیف ای ران را فراهم کنند‪ .‬در این‬ ‫شرایط انها دیگر به دنبال به رسمیت شناختن حقوق ملت ما‬ ‫نخ واهند بود‪ .‬اما در مقابل اگر احساس کنند که ملت ما باهوش‬ ‫هستند‪ ،‬در عرصه های مختلف اقتدارشان را کامل تر از گذشته‬ ‫به نمایش خواهند گذاشت‪ ،‬سیاست های ما همچنان در حال‬ ‫مدیریت تحوالت مختلف و منافع کشور خودمان و کشورهای‬ ‫منطقه است و این رفتار و دش��من ی ها فایده ای ندارد‪ ،‬در این‬ ‫صورت شرایط مطلوب ب رای انها نیز تعامل و همکاری با کشور‬ ‫قدرتمندی به نام ای ران خواهد بود‪ .‬پس همه چیز بستگی به‬ ‫این دارد که واقعا انها به این نتیجه رسیده باشند که بخواهند‬ ‫یک وضعیت مناسب تر و مطلوب تری ب رای کشور خودشان در‬ ‫افکار عمومی ای ران و کشورهای منطقه به وجود بیاورند‪ .‬اگر‬ ‫انها با این نیت وارد شوند‪ ،‬ما هم با مدیریت رفتارمان م ی توانیم‬ ‫حقوق مان را تامین کنیم‪.‬‬ ‫اکنون در حالی که بحث مذاکره با امریکا از سوی‬ ‫انها همواره مطرح م ی ش�ود‪ ،‬رهبر معظم انقالب‬ ‫نیز از یک پیچ تاریخی ب�زرگ در مقطع فعلی نام‬ ‫برده اند‪ .‬به نظر ش�ما اکنون ایران در چه مقطعی‬ ‫است و در برابر پیش�نهاد مذاکره چه رویکردی را‬ ‫باید دنبال کنیم؟‬ ‫‪ l‬ما باید اعالم امادگی ب رای مذاک��ره را در چارچوب‬ ‫یک تحلیل کل ی تر ببینیم‪ .‬جمهوری اسالمی ای ران در حال‬ ‫طی کردن یک مقطع حساس است؛ مقام معظم رهبری نیز به‬ ‫یک پیچ تاریخی بزرگ اشاره ای داشتند‪ .‬این سخن ایشان در‬ ‫سیاست خارجی بدین گونه قابل تبیین است که ایام ی که در‬ ‫ان قرار داریم و ماه های اینده در سرنوشت کشور‪ ،‬اینده منطقه‬ ‫و تحوالت م ی تواند خیلی تعیین کننده باشد‪ .‬ما ب رای رسیدن‬ ‫به خواسته هایمان‪ ،‬مسیر طوالنی را طی کردیم و دستاوردهای‬ ‫بزرگی نیز داشتیم اما مقطع فعلی بسیار تعیی ن کننده و مهم‬ ‫اس��ت‪ .‬اهمیت این مقطع از این جهت اس��ت که اگر شرایط‬ ‫الزم را ب رای تثبیت اقتدارمان ایجاد کنیم م ی توانیم از تمام ی ‬ ‫حقوق مان بهره مند شویم و قدرت های بزرگ دنیا ما را به عنوان‬ ‫یک قدرت تثبیت شده به رسمیت خواهند شناخت‪ .‬بناب راین‬ ‫ب راساس اینکه ما یک قدرت منطقه ای هستیم وارد همکاری‬ ‫خواهیم ش��د‪ .‬اما اگر نتوانیم در ایام ی که در ان قرار داریم به‬ ‫ش��کلی تدبیر بکنیم که این اقتدار ملی و منطقه ای ما را به‬ ‫نمایش بگذارد‪ ،‬به این معناست که طرف مقابل م ی خواهد از‬ ‫تهدیداتی که وجود دارد علیه کشورمان استفاده کند و ما را به‬ ‫صحنه ای بکشاند که م ی تواند هم در تاریخ کشور و در منطقه‪،‬‬ ‫لطمه های بزرگی را به کشور و کشورهای اسالمی منطقه وارد‬ ‫کند‪ .‬اگر در این چارچوب بخ واهیم به موضوع نگاه کنیم ما یک‬ ‫وظیفه ای داریم‪ .‬در حقیقت وظیفه اصلی ما این است که در‬ ‫داخل همه عواملی که م ی تواند اقتدار ملی را به نمایش بگذارد‬ ‫تقویت کنیم‪ .‬اقتدار ملی س��ه ویژگی و عامل اصلی و تعیین‬ ‫کننده دارد؛ عامل نخست‪ ،‬وحدت و انسجام ملی است‪ .‬ما باید‬ ‫با تمام توان در جهت وحدت و انسجام ملی حرکت کنیم‪ .‬هر‬ ‫کسی و هر جریانی که این وحدت و انسجام ملی را به خطر‬ ‫بیندازد در واقع اقتدار ملی مان را به خطر انداخته است‪ .‬عامل‬ ‫دوم‪ ،‬وحدت فرماندهی است‪ .‬باید توجه داشت که ای ران اکنون‬ ‫در یک جنگ تمام عیار است و فقط عملیات نظامی مستقیم را‬ ‫در دشمن ی های با ملت مان نداریم‪ .‬تمام گزینه ها مانند تحریم‪،‬‬ ‫انزوای سیاس��ی‪ ،‬جنگ نرم ب رای ارائه چهره منفی از کشور‪،‬‬ ‫حمایت از گروه های تروریستی که ملت را در ابعاد بسیار وسیع‬ ‫مورد حمله قرار دارند و حمایت از ترور دانشمندان را اکنون علیه‬ ‫کشور ما به کار گرفته اند‪ .‬بناب راین ما اکنون در یک جنگ تمام‬ ‫م ی توان نتیج ه گیری ک�رد که معادالت منطقه ای‬ ‫و پیشرفت هایی که برنامه هسته ای ایران داشته‬ ‫ تحری م های غ�رب‪ ،‬هرچند توانس�ته وضعیت‬‫اقتصادی ای ران را دچار چالش هایی کند اما تغیی رات‬ ‫معناداری در رفتار ای ران به وجود نیاورده است ‪ -‬این‬ ‫الزام را برای امریکا به وجود م ی اورد که با ایران به‬ ‫احتمال زیاد وارد مذاکره شود؟‬ ‫‪ l‬در این رابطه نم ی توان تنها بحث هسته ای را ذکر‬ ‫کرد بلکه در موضوع اقتدار ملی تنها یکی از موضوعات بحث‬ ‫هسته ای است‪ .‬جمهوری اسالمی ای ران اساس حرکتش ب رای‬ ‫اهداف بزرگ مدنظر اس��ت؛ بناب راین ب رای اینکه این اس��اس‬ ‫همچنان موجود باشد و ما بتوانیم قدم های محکم خودمان را‬ ‫به سمت یک اینده بهتر دنبال کنیم‪ ،‬باید شرایط اصلی را ایجاد‬ ‫کنیم‪ .‬مساله هسته ای نیز ممکن است یکی از این موارد باشد‪.‬‬ ‫فرمایش ش�ما پیرامون اقتدار ملی از نگاه ایرانی‬ ‫بود؛ یعنی حاکمیت ای�ران باید ای�ن ویژگ ی ها را‬ ‫ب ه عنوان پیش شرط ای ران ب رای مذاکره داشته باشد‬ ‫تا طرف مقابل امتیاز بدهد‪ .‬نگاه امریکایی به این‬ ‫موضوع‪ ،‬به این صورت است که قدرت منطقه ای‬ ‫ای ران و برنامه هسته ای را مدنظر ق رار دهد‪ .‬بناب راین‬ ‫طبیعتا زمان به نفع طرف غ ربی نیست بلکه به نفع‬ ‫ایران است‪.‬‬ ‫‪ l‬بحث هس��ته ای ب رای ط��رف غرب��ی و مقامات‬ ‫امریکایی خیلی موضوع جدی ای نیس��ت؛ انه��ا بهتر از هر‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫عیار به سر م ی بریم و شرط الزم ب رای حفظ اقتدار ملی و تثبیت‬ ‫ان‪ ،‬وحدت فرماندهی است‪ .‬فرمانده ما فرمانده کل قوا یعنی‬ ‫مقام معظم رهبریاستوهمهماموظفیمکهتابعیتمحضاز‬ ‫ایشان داشته باشیم؛ این وحدت فرماندهی نباید خدشه دار شود‪.‬‬ ‫عامل سوم نیز پایبندی به اصول و ارزش هاست؛ ما به هیچ وجه‬ ‫نباید از اصول مان عقب نشینی کنیم‪ .‬اینگونه نیست که فکر‬ ‫کنیم اگر از بخشی از اصول مان عقب بنشینیم مشکل حل‬ ‫خواهد شد‪ .‬راجع به این موضوع باید ب رای مردم روشنگری کرد‬ ‫چرا که ممکن است به مردم این گونه القا کنند که شما اگر در‬ ‫بحث هسته ای کوتاه بیایید شاید مشکالت حل شود‪ .‬حال‬ ‫باید بررس��ی کرد که اصال این معامله ارزش دارد در حالی که‬ ‫ب رای فعالی ت های هسته ای این می زان هزینه داده ایم‪ .‬اکنون‬ ‫این سوال را مطرح م ی کنیم که فرض را بر این بگذاریم که بر‬ ‫سر بحث هسته ای به تفاهم برسیم یا اینکه کل فعالی ت های‬ ‫هس��ته ای مان را تعطیل کنیم؛ واقعا ایا اگ��ر از همین فردا‬ ‫فعالی ت های هسته ای مان را متوقف کنیم‪ ،‬مشکل انها با ما‬ ‫حل م ی شود و دیگر کاری به کارمان نخ واهند داشت؟ باتوجه به‬ ‫سابقه انها در صورت چنین روندی‪ ،‬انها بالفاصله بحث حقوق‬ ‫بشر را مطرح و خواهند گفت که حقوق بشر در ای ران نیز مثال‬ ‫چنین سابقه ای دارد‪ ،‬بناب راین به این بهانه باز تمام این فشارها‬ ‫را ادامه خواهند داد‪ .‬بعد از ان نیز باز بهانه های کافی دارند که‬ ‫بخواهند با ای ران دشمنی کنند به عنوان مثال در مراحل بعدی‬ ‫بحث دموکراسی‪ ،‬تقلب در انتخابات و غیره را مطرح خواهند‬ ‫کرد‪ .‬تمام این مس��ائل را هم که ما بپذیری��م در وهله بعدی‬ ‫بحث اذیت کردن همجنس بازها در ای��ران را بهانه خواهند‬ ‫کرد‪ .‬مهمترین موردی که احمد شهید راجع به ای ران در سازمان‬ ‫ملل مطرح کرده این است که حقوق همجن س بازها در ای ران‬ ‫رعایت نم ی شود‪ .‬اگر به همین صورت بخ واهند پیش بروند‪ ،‬در‬ ‫نهایت به جزئ ی ترین مسائل داخلی نیز وارد خواهند شد‪ ،‬حتی‬ ‫مسائل اعتقادی و فرهنگی مان را هم م ی خواهند تغییر دهند‪.‬‬ ‫در حقیقت انها زمانی دست از سر ملت ما بر م ی دارند که ما در‬ ‫تمام ابعاد فرهنگی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬اجتماعی و اقتصادی مان شبیه‬ ‫انها شویم‪ .‬در ان شرایط دیگر با ما کاری نخواهند داشت زی را‬ ‫دیگر ما چیزی نیستیم و ارزشی نداریم که بخ واهند کاری داشته‬ ‫باشند و دیگر با انها همراه هستیم‪ .‬بناب راین اگر ای ران در بخشی‬ ‫از اصول و اعتقاداتش عقب نشینی کند به این صورت نیست‬ ‫که انها نیز کوتاه بیایند بلکه جلوتر خواهند امد‪ .‬با این اوصاف‬ ‫بهتر است که ای ران روی اصولش بایستد و از حقش دفاع کند؛‬ ‫ب رای دفاع از حق در ابتدا باید از مس��اله هسته ای دفاع کرد و‬ ‫می دان را خالی نکرد‪.‬‬ ‫م ی توانیم بهترین ش��رایط امنیتی و وضعی��ت صلح‪ ،‬ثبات‪،‬‬ ‫ارامش و توس��عه را ایجاد کنیم‪ .‬ما نیازی به مداخله خارجی‬ ‫نداریم و کامال توانایی مدیریت تحوالت منطقه را داریم‪.‬‬ ‫کسی م ی دانند که فعالی ت های ای ران صلح امیز است و ما در‬ ‫چارچوب حقوق مان در حال حرکت هس��تیم‪ .‬معنای فتوای‬ ‫مقام معظم رهبری را نیز به خوبی م ی دانند‪ .‬دنیای غرب کامال‬ ‫اگاه است که فتوای رهبری‪ ،‬باالترین موضوع ارزشمند ب رای‬ ‫ملت است؛ همچنان که زمانی که حضرت امام فتوای ارتداد‬ ‫سلمان رش��دی را صادر کردند تمام دنیا به دست و پا افتادند‬ ‫که این فتوا‪ ،‬خیلی تاثیرگذار است و باید جلوی ان گرفته شود‪.‬‬ ‫حال اگر فتوای حضرت امام تا بدین حد موثر بود که تمام دنیا‬ ‫را تحت تاثیر قرار داد‪ ،‬باید توجه داشت که ان فتوا با این فتوای‬ ‫امروز رهبری از یک جنس است‪ .‬اگر ان فتوا موثر بود این فتوا‬ ‫هم همان قدر موثر است‪ .‬بحث هسته ای اکنون یک بهانه ای‬ ‫ب رای غرب و امریکا شده است و انها م ی خواهند وحدت ملی‬ ‫ما را خدش��ه دار کنند‪ .‬حتی اگر ای ران‪ ،‬بحث هسته ای نداشت‬ ‫غرب موضوع دیگری پیدا م ی کردن��د‪ .‬بناب راین ما باید جلوی‬ ‫ضربه پذیری ملت را بگیریم و نباید زمینه ای را ایجاد کنیم که‬ ‫انها بتوانند از این زمینه ب رای تهاجم بیشتر استفاده کنند‪ .‬پس‬ ‫بحث اقتدار ملی تنها بحث هسته ای نیست و این بحث تنها‬ ‫یکی از نمادهای اقتدار ملی است‪.‬‬ ‫اقتدار منطقه ای نیز ب رای امریکا و کشورهای غ ربی‪ ،‬عامل‬ ‫بسیار مهمی است چرا که انها م ی خ واهند با بزرگان وارد بحث و‬ ‫مشارکت شوند‪ .‬دنیای امروز‪ ،‬دنیای کشورهایی است که ان قدر‬ ‫قدرت داشته باش��ند که از حقوق خودشان بتوانند دفاع کنند‪.‬‬ ‫بناب راین صرف اینکه ادبیات زیبایی داشته باشید حقوق تان‬ ‫به رسمیت شناخته نخواهد شد بلکه در کنار ان باید قدرت نیز‬ ‫داشته باشید‪ .‬اگر کشوری نتواند از خودش دفاع کند‪ ،‬حقوق و‬ ‫منافعش را از بین خ واهند برد‪ .‬همچنین بخشی از قدرت اقتدار‬ ‫ملی مان به بخش قدرت دفاع ی مان بازم ی گردد؛ این مساله‬ ‫درخواست های ایران در مذاکرات با ‪ 5+1‬چه بود؟‬ ‫نکات‬ ‫اگر غرب حقوق ایران را به رسمیت بشناسد‪ ،‬خیلی زود به توافق می رسیم‬ ‫غربی ها امیدوارند با فشار و تحریم‪ ،‬ایران از حقوق خود صرف نظر کند‬ ‫امانو به طرف ایرانی گفته است که غنی سازی ‪20‬درصدی صلح امیز است‬ ‫شاید امریکایی ها به این مساله رسیده باشند که باید با ایران قدرتمند کنار بیایند‬ ‫امریکایی ها می خواهند با بزرگان منطقه وارد بحث و مشارکت شوند‬ ‫جمهوری اسالمی ایران اهل مذاکره و گفت وگوست‬ ‫چند ماه اینده برای ایران خیلی تعیین کننده است‬ ‫اعالم امادگی برای مذاکرات در شرایط فعلی می تواند به شکاف برای ملت ما منجر شود‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬در رابطه با مساله هسته ای‪ ،‬ای ران به دنبال اهداف‬ ‫صلح امیز و حقوق مسلم اش است‪ .‬ما هیچ چیزی بیشتر از‬ ‫حقمان نم ی خواهیم و اجازه هم نم ی دهیم که انها بخواهند‬ ‫ذره ای از حقوق ما را نادیده بگیرد‪ .‬بناب راین ما باید اقتدار مل ی مان‬ ‫را حفظ کنیم‪ .‬حال س��وال اینجاس��ت که چه زمانی صحنه‬ ‫نمایش عملی این اقتدار مل��ی به وجود خواه��د امد؟ زمان‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری سال ‪ .92‬تمام تالش طرف مقابل‬ ‫این اس��ت که با به کار گرفتن تمام عواملش از جمله تهدید‪،‬‬ ‫تحریم‪ ،‬فشار و رسانه هایش در منطقه‪ ،‬مردم ما را دچار یاس‪،‬‬ ‫ناامیدی‪ ،‬اعتراضات اجتماعی و مواجهه با نظام کند‪ .‬در واقع‬ ‫انتخابات ریاس��ت جمهوری س��ال اینده ب��ه بزرگترین نقطه‬ ‫امید دشمنان نظام ما تبدیل ش��ده که بخواهند بدون هزینه‬ ‫کردن به اهداف شان برس��ند اما در مقابل این انتخابات ب رای‬ ‫ما به بزرگترین نقطه امید تبدیل شده تا اقتدار ملی مان را به‬ ‫نمایش بگذاریم‪ .‬همچنین در کنار این اقتدار ملی ما باید اقتدار‬ ‫منطق ی مان را نیز به نمایش بگذاریم‪ .‬یعنی باید ثابت کنیم که‬ ‫یک قدرت منطقه ای شده ایم و در مدیریت تحوالت منطقه ای‬ ‫نقش جدی داریم‪ .‬ما اجازه نم ی دهیم قدرت های بزرگ ب رای‬ ‫رسیدن به اهداف خودشان هر نقش��ه و طرحی را که دارند در‬ ‫منطقه به اجرا بگذارند‪ .‬ما معتقدیم با کمک کشورهای منطقه‬ ‫‪115‬‬ ‫که اجازه تعرض کشورهای دیگر و رژیم نامشروع صهیونیستی‬ ‫را به خاک مان ندهیم‪ ،‬بخشی از اقتدار مل ی مان را به نمایش‬ ‫خ واهد گذاشت‪ .‬پس مجموعه ع واملی که کشور ما را به قدرتی‬ ‫تبدیل م ی کند که از حقوق خودش دفاع م ی کند‪ ،‬شرایط را ب رای‬ ‫به رسمیت شناخته شدن حقوق مان و کنار گذاشتن دشمن ی ها‬ ‫اماده م ی کند‪ .‬چون همکاری با چنین قدرتی منافع انها را نیز‬ ‫تامین خواهد کرد‪ .‬در ایام پی ش رو ما باید به این سمت حرکت‬ ‫کنیم؛ جمهوری اسالمی ای ران هم اهل مذاکره است‪ ،‬هم اهل‬ ‫گفت وگو‪ ،‬هم اهل منطق‪ ،‬هم اهل از بین بردن تمام سالح های‬ ‫کش��تار جمعی‪ ،‬در نهایت نیز به دنبال ایجاد صلح و ارامش‬ ‫در تمام دنیاس��ت‪ ،‬اما گفت وگو و مذاکره زمانی این شرایط را‬ ‫تامین م ی کند که زمینه ای ایجاد شود که طرف مقابل نیز ما را‬ ‫به عنوان یک قدرت بپذیرد‪.‬‬ ‫در صحب ت های ت�ان ب�ه مذاک�ره برد‪-‬برد اش�اره‬ ‫کردید‪ .‬لطفا کمی مفص ل تر توضیح دهید که این‬ ‫برد برای مان به چه صورت خواهد بود؟‬ ‫بین الملل‬ ‫‪ l‬ما فکر م ی کنیم که امنیت منطقه کامال به امنیت‬ ‫ما گره خورده است؛ پس اگر بتوانیم با همکاری سایر کشورها‬ ‫و قدرت های ب��زرگ تالش بکنیم تا امنیت به ش��کل برقرار‬ ‫باشد م ی تواند منافع طرفین را تامین کند‪ .‬اگر شرایط توسعه‬ ‫را در کشور طوری فراهم کنیم که منجر به اقدامات جدیدی‬ ‫در کشور ما و کشورهای منطقه ش��ود‪ ،‬حتما منافع طرفینی‬ ‫خواهد بود‪ .‬اگر به فرض مشکالت ما با مقامات امریکایی حل‬ ‫شود‪ ،‬ب رای پروژه های بسیار بزرگی که در کشور ما و کشورهای‬ ‫منطقه م ی تواند وجود داشته باشد و تع ریف شود ایا امریکای ی ها‬ ‫به کش��ورهای دیگر اجازه خواهند داد که ب رای این پروژه های‬ ‫بزرگ زودتر از انها وارد شوند؟ بناب راین یک رابطه تعریف شده دو‬ ‫طرفه‪ ،‬هم م ی تواند منافع قدرت ها راتامین کند و هم به نفع ما‬ ‫باشد‪ .‬جمهوری اسالمی ای ران‪ ،‬توسعه روابط با تمام کشورهایی‬ ‫را که قصد دشمنی و تخاصم نداشته باشند به نفع دو طرف و‬ ‫منطقه م ی داند‪ .‬در رابطه با کشورهای منطقه نیز توسعه روابط‬ ‫دو طرفه به نفع طرفین خ واهد بود؛ حال چه روابط ای ران ‪ -‬مصر‬ ‫باشد چه ای ران ‪ -‬ترکیه‪ ،‬چه ای ران ‪ -‬سوریه و چه دیگر کشورهای‬ ‫مهممنطقه‪.‬‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫به نظر ش�ما با توجه به تحوالت پ�س از بیداری‬ ‫که ما باید با درایت این ایام را طوری مدیریت کنیم که منجر‬ ‫به اقتدار ملی و اقتدار منطقه ای ما شود‪ .‬بناب راین اعالم امادگی‬ ‫ب رای مذاکره در این شرایط م ی تواند حتی به عنوان یک ترفند‬ ‫ب رای ایجاد شکاف بین ملت ما تلقی شود‪ .‬کافی است در میان‬ ‫مردم به این صورت القا شود که عده ای فکر کنند به محض‬ ‫اینکه ما مذاکره با امریکا را ش��روع کنیم‪ ،‬مشکالت برطرف‬ ‫خواهد شد و از این مساله حمایت کنند‪ .‬در مقابل عده ای دیگر‬ ‫با بحث مذاکره مخالف باشند و همین به موضوع اختالف میان‬ ‫ملت مان تبدیل شود‪ .‬پس باید مراقب باشیم که خودمان به‬ ‫این ترفند تبلیغاتی و جنگ نرم ی که علیه کشور ما صورت‬ ‫م ی گیرد‪ ،‬کمک نکنیم‪.‬‬ ‫سخنگوی وزارت خارجه‬ ‫معتقد است که مذاکره‬ ‫باامریکا باید‬ ‫از موضع اقتدار باشد‬ ‫اسلامی‪ ،‬س�امان و نظ�م جدی�د منطق�ه ای چه‬ ‫ویژگ ی هایی پیدا کرده است؟‬ ‫‪ l‬اوج تحوالت منطقه در س��وریه متمرکز شده و هر‬ ‫کسی بتواند تحوالت منطقه را به خوبی مدیریت کند م ی تواند‬ ‫اهداف سیاسی بعدی اش را دنبال کند‪ .‬اگر ما بتوانیم تحوالت‬ ‫منطقه را به شکل صحیح ان مدیریت کنیم‪ ،‬صلح و امنیت را‬ ‫در منطقه برقرار کنیم و به خواسته ها و مطالبات مردم از شکل‬ ‫درستش رسیدگی شود‪ ،‬در ان صورت ما یک قدرت منطقه ای‬ ‫خواهیم بود که در کنار اقتدار ملی از موضع تعامل و همکاری‬ ‫با ما برخورد م ی کنند‪ .‬در این شرایط اگر انها بتوانند در تحوالت‬ ‫یزنند‪ ،‬بهره برداری‬ ‫منطقه از فتنه هایی که دارند به ان دامن م ‬ ‫کنند و مدیریت تحوالت منطقه را به سمتی بب رند که اهداف‬ ‫سیاسی انها پش��ت ان نهفته‪ ،‬این موضوع م ی تواند شرایط‬ ‫سختی را ب رای جمهوری اس�لامی ای ران‪ ،‬کشورهای منطقه‬ ‫و اینده خاورمیانه رقم بزند‪ .‬بناب راین ای��ن چند ماه ب رای ای ران‬ ‫خیلی تعیین کننده اس��ت و پیچ تاریخی معنایش این است‬ ‫پرزیدنت سیاه‬ ‫نگاهی به سیاست های اوباما در قبال ایران‬ ‫ازاده کشوردوست‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪116‬‬ ‫باراک اوباما نخستین رئی س جمهور رنگی ن پوست امریکا‬ ‫که در سال ‪ ۲۰۱۲‬میالدی توانست ب رای بار دوم به کاخ سفید راه‬ ‫پیدا کند‪ ،‬یکی از خبرساز ترین چهره های بی ن المللی در سال‬ ‫گذشته بود‪ .‬اوباما در تاریخ چهارم اگوست سال ‪ ۱۹۶۱‬میالدی‬ ‫در هاوایی از مادری سفیدپوس��ت و پدری افریقای ی تبار متولد‬ ‫شد و چندین س��ال از دوران نوجوانی خود را در جاکارتا گذراند‪.‬‬ ‫وی بعد از بازگش��ت به امریکا تحصیالت خ��ود را ادامه داد و‬ ‫در نهایت موفق به کس��ب درجه دکترا از دانشگاه هاروارد شد‪.‬‬ ‫فعالیت سیاسی جدی اوباما از چهارم ژانویه سال ‪ ۲۰۰۵‬میالدی‬ ‫و همزمان با ورود او به سنا اغاز ش��د‪ .‬باراک اوباما در ماه فوریه‬ ‫سال‪ ۲۰۰۷‬به طور رسمی در انتخابات ریاست جمهوری سال بعد‬ ‫اعالم کاندیداتوری کرده و به این ترتیب قدم در مسیر گذاشت که‬ ‫سرنوشت خود و شاید عده زیادی از مردم جهان را تغییر داد‪ .‬او در‬ ‫تاریخ چهارم نوامبر سال ‪ ۲۰۰۸‬با کسب ‪۳۶۵‬رای الکترال‪« ،‬جان‬ ‫مک کین» رقیب جمهوریخ واه خود را از عرصه رقابت خارج کرده‬ ‫و به طور رسمی رئی س جمهور امریکا شد‪ .‬اوباما هم واره در جریان‬ ‫موضع گیری هایسیاسیخود‪،‬ای رانرایکیازمهم ترینمسائل‬ ‫پیش روی خود اعالم کرده و تاکید خاصی روی تحوالت مربوط‬ ‫تو گوی مستقیم ته ران و واشنگتن و‬ ‫به این کشور از جمله گف ‬ ‫ب رنامه هسته ای ای ران داشته است‪ .‬موضع گیری های اوباما در‬ ‫قبال ای ران را م ی توان به سه بخش تقسیم کرد‪.‬‬ ‫دوره کاندیدات�وری ب�رای انتخابات س�ال‬ ‫‪۲۰۰۸‬‬ ‫اوباما در جریان دور نخس��ت رقابت ه��ای انتخاباتی‬ ‫خود در راستای ش��عار «تغییر» تاکید م ی کرد که در صورت‬ ‫پیروزی در انتخابات‪ ،‬روابط ته ران و واشنگتن نیز از این تغییر‬ ‫مستثنی نخواهد بود‪ .‬او در موضعی کامال متفاوت با رقیب‬ ‫جمهوریخواه خود به شدت با اقدام نظامی علیه ای ران مخالف‬ ‫تو گو بهترین راه‬ ‫بوده و تاکید م ی کرد که دیپلماس��ی و گف ‬ ‫تعامل با ته��ران اس��ت‪ .‬او در ان زمان پ��ا را از عرف متداول‬ ‫دولتمردان واشنگتن فرا تر گذاش��ت و در موضعی ب ی سابقه‬ ‫حتی از تمایل ب رای دیدار با مقام های ته ران سخن گفت‪ .‬او با‬ ‫حال این بحث مذاکره مستقیم در چه صورتی ب رای‬ ‫ایران مفید است و منافع مان را تامین م ی کند؟‬ ‫‪ l‬این مذاکره زمانی مفید است که ما از موضع اقتدار‬ ‫وارد مذاکره شویم و زمانی به ضرر ماست که از موضع ضعف‬ ‫وارد مذاکره ش��ویم‪ .‬ورود به مذاکره در شرایط فعلی که طرف‬ ‫مقابل ما دائما تهدید م ی کند و ابزارهای فشار را ب رای در ضعف‬ ‫نگاه داش��تن ملت ما به کار م ی گیرد‪ ،‬یعنی ورود به مذاکره از‬ ‫موضع ضعف که نتیجه ان مش��خص است‪ .‬بناب راین ما باید‬ ‫شرایط خودمان را به شرایطی تبدیل کنیم که از موضع اقتدار‬ ‫وارد شویم تا به همان صورت که در بحث ع راق و افغانستان‬ ‫از ما درخواست کردند که با انها همکاری کنیم‪ ،‬اکنون نیز در‬ ‫ب رابر ما قرار گی رند‪.‬در ان زمان چون احس��اس م ی کردند ما از‬ ‫موضع قدرت‪ ،‬توانایی حل برخی معضالت منطقه ای را داریم‬ ‫از ما درخواست کردند و ما هم به خاطر منافع منطقه و صلح‬ ‫و ثبات و امنیت منطقه که به امنیت کشور گره خورده‪ ،‬با انها‬ ‫همکاری کردیم ولی پاس��خ این همکاری و حسن نیت ما‪ ،‬از‬ ‫طرف انها پاسخ شایسته ای نبود‪ .‬در شرایطی که ما تمام تالش‬ ‫مان را به خرج گرفتیم تا بحث افغانستان را با یک ارامشی حل‬ ‫و فصل کنیم در همان شرایط‪ ،‬جورج بوش‪ ،‬رئی س جمهوری‬ ‫وقت امریکا‪ ،‬ای ران را محور شرارت اعالم کرد و نشان داد که به‬ ‫هیچ وجه امادگی ندارند رویکردشان را تغییر دهند و از دشمنی‬ ‫با ملت ما کوتاه بیایند‪.‬‬ ‫ب ه نظر ش�ما ایا گرایش�ات جدید در دولت امریکا‬ ‫م ی تواندبهساختارهایعمدتاتحتتاثیرمحافظه‬ ‫اشاره به اینکه امریکا در زمان اوج تنش با روسیه با «میخائیل‬ ‫گورباچف» وارد مذاکره ش��د‪ ،‬تاکید م ی کرد که دلیلی ب رای‬ ‫عدم مذاکره با ای ران وجود ندارد‪ .‬سیاست او این بود که وقتی‬ ‫تو گو با ای ران نیز‬ ‫با دوستانمان مذاکره م ی کنیم‪ ،‬نباید از گف ‬ ‫غافل ش��ویم‪ .‬اوباما در جریان نخس��تین منظره انتخاباتی‬ ‫خود با مک کین گفته بود ای ران کش��وری است که م ی تواند‬ ‫تغیی ر دهنده بازی در منطقه باشد‪ .‬او تاکید کرده بود که ای ران‬ ‫م ی تواند در پایان دادن به بحران ع راق نقشی جدی داشته باشد‬ ‫و به همین دلیل در پی ش گرفتن دیپلماسی جدی و مستقیم‬ ‫در قبال ته ران به نوعی م ی تواند تامی ن کننده منافع امریکا‬ ‫باشد‪ .‬این موضع گیری ها باعث شده بود این تصور در اذهان‬ ‫عمومی ایجاد شود که در صورت پیروزی اوباما در انتخابات‬ ‫ریاس��ت جمهوری امریکا‪ ،‬موضع واش��نگتن در قبال ته ران‬ ‫شاهد تغییری جدی خواهد بود‪ .‬بازار گمان هزنی درباره اب شدن‬ ‫یخ روابط ای ران و امریکا در ان زمان تا حدی گرم شده بود که‬ ‫برخی منابع رسمی امریکا از احتمال گشایش دفتر حفاظت‬ ‫از منافع امریکا خبر داده بود‪ .‬به گفته این منابع قرار بود این‬ ‫طرح در دوران ریاس��ت جمهوری جورج بوش اجرایی شود تا‬ ‫تو گو با ای ران ب رای رئی س جمهوری اینده امریکا‬ ‫مس��یر گف ‬ ‫هموار تر شود‪.‬‬ ‫دوره نخست ریاست جمهوری‬ ‫اوباما بع��د از ورود به کاخ س��فید هرچن��د همچنان از‬ ‫کارها و الب ی های صهیونیستی غلبه کند و در اینده‬ ‫پی ش رو چقدر ممکن اس�ت تئوری معامله بزرگ‬ ‫میان ای ران و امریکا اتفاق بیفتد؟‬ ‫تحریم های بی ن المللی ای ران نیز اکتفا نکرده و محدودیت هایی‬ ‫یکجانبه را نیز علیه این کشور در نظر گرفته اند‪ .‬طی چهار‬ ‫سال دوره نخست ریاست جمهوری اوباما‪ ،‬تحریم ها و قوانین‬ ‫ضدای رانی بار ها و بار ها به تصوب او رسید‪ .‬از جمله این قوانین‪،‬‬ ‫طرح محدود ش��دن حضور ای ران در منطقه امریکای التین‬ ‫بود‪ .‬اوباما در ماه های پایانی دوره نخست ریاست جمهوری‬ ‫خود نیز بار دیگر ای ران را مح��ور برنامه های انتخاباتی خود‬ ‫ق��رار داد‪ ،‬ولی این بار با اتخاذ موضعی سرس��ختانه تر تاکید‬ ‫کرد که در صورت پیروزی در انتخابات ماه نوامبر به سیاست‬ ‫«اعمال تحریم های فلج کننده» علی��ه ای ران ادامه م ی دهد‪.‬‬ ‫او همچنین روی این مساله تاکید داشت که از هیچ اقدام ی ‬ ‫ب رای جلوگیری از هسته ای شدن ای ران فروگذار نخواهد کرد‪.‬‬ ‫واقعیت این است که برداش��ت عمومی که بعد از پایان دور‬ ‫نخست ریاست جمهوری اوباما از سیاست های او در قبال ای ران‬ ‫وجود داشت‪ ،‬با برداشت ها و پی ش بین ی های چهار سال قبل از‬ ‫ان کامال متفاوت بود و عده ای حتی بر این باورند که مواضع‬ ‫اوبامای دموکرات در ب رابر ای ران از بسیاری از جمهوریخواهان‬ ‫از جمله جورج بوش‪ ،‬تندتر و سختگی رانه تر بوده است‪.‬‬ ‫دوره دوم ریاست جمهوری‬ ‫اوباما در حالی دوره دوم ریاس��ت جمهوری خود را اغاز‬ ‫کرد که سیاست ها و موضع گیری هایش در قبال ای ران شاهد‬ ‫تغییری انکارناپذیر بود و اشکارا از تحت فشار قرار دادن ای ران‪،‬‬ ‫در نهای�ت م ی ت�وان گف�ت در مص�ر جری�ان‬ ‫اخوان المسلمین مخالف سلف ی گری است و این‬ ‫مساله دو کشور را از لحاظ ایدئولوژیک نیز ب ه هم‬ ‫نزدیک م ی کند؟‬ ‫‪ l‬بحث اخت�لاف میان جریان اخوان المس��لمین و‬ ‫سلف ی ها‪ ،‬یک داستان مفصل است و اثار اختالف میان این دو‬ ‫گروه در مصر در برخی بخش ها دیده م ی شود‪ .‬اما در سوریه این‬ ‫مساله خیلی جدی تر است و حتی گروه های مخالف مسلح‬ ‫که علیه ارتش و کشور سوریه وارد جنگ شده اند با هم اختالف‬ ‫یزنند‪ .‬در بعضی‬ ‫پی دا م ی کنند و دست به قتل عام همدیگر م ‬ ‫از کشورهای خلی ج فارس نیز اقدام به بازداشت اخوان ی ها شده‬ ‫است چون م ی ترسند اخوان در این کشورها مسلط شود‪ .‬شاید‬ ‫یکی از نگران ی هایی که قدرت های بزرگ غ ربی از بی ثباتی در‬ ‫سوریه دارند نیز همین است که در نهایت این ب ی ثباتی منجر به‬ ‫روی کار امدن یک جریان سلفی‪-‬وهابی مرتبط با القاعده شود‪.‬‬ ‫در ان صورت امنیت همه کشورهای منطقه به خطر خواهد‬ ‫افتاد‪ ،‬بناب راین امنیت رژیم صهیونیستی که یکی از دغدغه های‬ ‫اصلی انهاس��ت نیز دچار چالش خواهد ش��د‪ .‬در نهایت باید‬ ‫توجه داش��ت که برخی از همین جریانات افراطی به واسطه‬ ‫کشورهای غ ربی یا با حمایت انها و ب رای پیگیری هدف خاصی‬ ‫ایجاد شده اند‪ ،‬ولی اکنون دیگر از کنترل انها خارج شده اند‪g .‬‬ ‫گس��ترش تحریم ها و تالش ب رای انزوای این کشور سخن‬ ‫م ی گفت‪ .‬با این حال در دور دوم ریاست جمهوری اوباما بارها‬ ‫شاهد اعالم امادگی مقام های واشنگتن ب رای مذاکره دوجانبه‬ ‫و مس��تقیم با ته ران بودیم‪ .‬اولین مورد این پیشنهاد توسط‬ ‫«جوزف بای��دن» معاون رئی س جمهوری امریکا در حاش��یه‬ ‫نشست امنیتی مونیخ مطرح شد‪ .‬پس از ان «ویکتوریا نوالند»‬ ‫س��خنگوی وزارت خارجه امریکا نیز اعالم کرد که واشنگتن‬ ‫ب رای دیدار با مقام های ای ران در حاشیه نشست گروه ‪ 5+1‬در‬ ‫قزاقستان امادگی دارد‪ .‬این در حالی است که تنها چند روز بعد‬ ‫از روی کار امدن دولت دوم اوباما‪ ،‬تحریم های جدیدی علیه‬ ‫ای ران به اجرا گذاشته شد‪ .‬این تحریم ها که از تاریخ شش ماه‬ ‫فوریه اجرایی شد‪ ،‬ورود ه ر گونه ارز به ای ران در ازای فروش نفت‬ ‫را محدود م ی ک��رد‪ .‬در همین حال مقام ه��ای امریکا تاکید‬ ‫م ی کردند که چنانچه ای ران از مواضع هسته ای خود و به ویژه‬ ‫غن ی سازی ‪ 20‬درصدی اورانیوم عقب نش��ینی نکند‪ ،‬باید در‬ ‫انتظار مجازات های سختگی رانه تری باشد‪.‬‬ ‫در هر حال مواضع دوگانه دولتمردان امریکایی در قبال‬ ‫ای ران فارغ از جمهوریخواه یا دموکرات بودن انها بارها اثبات‬ ‫شده است؛ سیاست دوگانه ای که هویجی کوچک را در ب رابر‬ ‫چماقی سنگین پیشنهاد م ی دهد‪ .‬با این وجود روی کار امدن‬ ‫اوباما نشان داد که حتی کاندیدایی که در ظاهر ادعای تغییر‬ ‫و امید دارد نیز در عمل اقدامی ب رای تغییر در روابط امریکا و‬ ‫ای ران انجام نداد‪g .‬‬ ‫بین الملل‬ ‫‪ l‬یک��ی از اولویت های اصلی ای��ران همکاری های‬ ‫منطقه ای و ب��ه کار گرفتن ظرفی ت های ب��زرگ منطقه ب رای‬ ‫حل مشکالت است‪ .‬بناب راین باور ما این است که کشورهای‬ ‫قدرتمندی چون ای ران‪ ،‬مصر‪ ،‬ترکیه و حتی ع ربستان اگر بیشتر‬ ‫مایل به همکاری های منطقه ای م ی ش��دند‪ ،‬ش��رایط ب رای‬ ‫حل مسائل منطقه خیلی بهتر فراهم م ی شد‪ .‬ما همگرایی‬ ‫یدانیم و نیازی به حضور کشورهایی‬ ‫منطقه ای را یک اولویت م ‬ ‫که از بیرون منطقه وارد م ی شوند‪ ،‬نداریم‪ .‬در این راستا‪ ،‬طبیعی‬ ‫است مصر که یک کشور بزرگ و مهم در منطقه است‪ ،‬یک‬ ‫تاریخ و فرهنگ غنی و یک روابط دیرینه با ای ران داشته است‪.‬‬ ‫بناب راین مصر در منطقه م ی تواند منشا تحوالت بزرگی باشد‪.‬‬ ‫حال باید دید چه کسانی از رابطه ای ران و مصر نگران هستند؛‬ ‫همان کس��انی که اصال مایل ب��ه همکاری های منطقه ای‬ ‫نیستند و اختالفات بین کشورهای منطقه‪ ،‬منافع شان را تامین‬ ‫م ی کند‪ .‬چرا رژیم صهیونیستی درست زمانی دوباره به نوار غزه‬ ‫حمله م ی کند که مصر با درگیری ه��ای داخلی و اعتراضات‬ ‫روبه روست‪ ،‬در لبنان یک انفجار تروریستی که منجر به ترور‬ ‫باالترین مقام امنیتی این کشور است‪ ،‬صورت گرفته‪ ،‬در سوریه‬ ‫درگیری ها افزایش یافته و در ع راق انفجارهای تروریس��تی و‬ ‫بحث های قومیتی و مذهبی باال گرفته است‪ .‬در حقیقت زمانی‬ ‫که هر کدام از کشورهای مهم منطقه را درگیر با یک موضوع‬ ‫خاصی کرده اند‪ ،‬رژیم صهیونیستی به نوار غزه حمله م ی کند‬ ‫و گمان م ی کند بهترین فرصت را در اختیار دارد تا یک پیروزی‬ ‫بزرگ به دس��ت بیاورد و روی ان تبلیغ کند‪ .‬البته انها تمام ی ‬ ‫محاسبات شان درست بود به غیر از اینکه مردم غزه مجهز به‬ ‫سالح هایی هستند که م ی توانند با استفاده از انها از خودشان‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫دیپلماسی‪ ،‬تعامل‪ ،‬مذاکره و راهکار سیاسی ب رای حل مساله‬ ‫هس��ته ای ای ران س��خن م ی گفت ولی در نخس��تین اقدام‬ ‫ناامی د کننده خود‪ ،‬تحریم هایی ک��ه در دوران «جورج بوش»‬ ‫علیه ای ران اعمال م ی شد را تمدید کرد‪ .‬اوباما همچنین در ادامه‬ ‫موضع گیری های ضد و نقیض خود‪ ،‬در ماه مارس سال ‪۲۰۰۹‬‬ ‫اقدام ب ه فرستادن پیام نوروزی به ای ران کرد و در همین راستا از‬ ‫اینکه واشنگتن دست خود را به سمت ته ران دراز کرده است‪،‬‬ ‫سخن گفت‪ .‬اوباما همچنین بار ها اعالم کرد که هنوز ب رای‬ ‫حل و فصل دیپلماتیک مساله هس��ته ای ای ران زمان باقی‬ ‫است و در پی ش گرفتن راهکار سیاسی همچنان بر گزینه های‬ ‫دیگر ارجحیت دارد‪ .‬او همچنین با موضع مقام های تل اویو‬ ‫مبن ی بر اینکه باید ب رای حل غی رنظامی مساله هسته ای ای ران‬ ‫ضرب االجل تعیین کرد به شدت مخالفت کرده است‪.‬‬ ‫با این وجود به اعتقاد کار شناس��ان س��ختگی رانه ترین‬ ‫تحریم ها علیه ای ران در دوره ریاس��ت جمهوری اوباما اعمال‬ ‫شده است‪ .‬این تحریم ها به ویژه محدودیت هایی که در حوزه‬ ‫نفت ای ران اعمال شده‪ ،‬به اندازه ای غیرمنصفانه بوده که حتی‬ ‫در همان س��ال های‬ ‫افراد خوش بین به وعده های اوباما نیز ‬ ‫نخست ریاست جمهوری وی به کلی س��رخورده شده بودند‪.‬‬ ‫همچنین به نظر م ی رس��د موضع گیری اوبام��ا که از «روی‬ ‫میز بودن تمامی گزینه ها در ب رابر ای ران» سخن گفته است‪،‬‬ ‫با ش��عارهایی که در دوره کاندیداتوری خ��ود از ان دم م ی زد‪،‬‬ ‫س��نخیت چندانی ندارد‪ .‬دولتمردان دموکرات دولت اوباما به‬ ‫در انتها کمی هم راجع به همکاری های منطقه ای‬ ‫از جمله همکاری ایران و مص�ر توضیح دهید‪ .‬ایا‬ ‫رویکرد ای ران نسبت به کشور انقالبی مصر تاکنون‬ ‫صحیح بوده است؟‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫‪ l‬انچه اکن��ون در امریکا در حال روی دادن اس��ت‪،‬‬ ‫جدای از ساختار قدرت اصلی نیست؛ یعنی بخشی از تغیی رات‬ ‫که باید صورت بگیرد به دلیل تامین منافع ملی امریکا خودش‬ ‫را با این تغیی رات همراه کرده است‪ .‬امریکای ی ها اگر تغییر رفتار‬ ‫ندهند منافع شان را در سطح دنیا از دست خ واهند داد‪ .‬مهمترین‬ ‫عامل تعیی ن کننده ب رای منافع ملی هر کشوری‪ ،‬افکار عمومی‬ ‫مردم جهان است‪ .‬در حال حاضر نیز افکارعمومی نسبت به‬ ‫سیاس��ت های امریکای ی ها دید مثبتی ندارند‪ .‬انها به خوبی‬ ‫همه چیز را مقایس��ه م ی کنند و متوجه هستند که امریکا از‬ ‫بحث حقوق بشر و دموکراس��ی به عنوان یک ابزار استفاده‬ ‫م ی کند‪ .‬همچنین انها در حالی که ادعای مبارزه با تروریسم‬ ‫را دارند‪ ،‬بزرگترین گروه تروریس��تی را که ‪17‬هزار نفر از مردم‬ ‫ما را ترور ک��رده اند‪ ،‬از لیس��ت گروه های تروریس��تی خارج‬ ‫م ی کنند‪ .‬چه امریکای ی ها و چه کشورهای اروپایی اجازه تردد‪،‬‬ ‫فعالیت و حمایت از انها را داده اند‪ .‬بناب راین افکار عمومی دنیا‪،‬‬ ‫سیاست های امریکای ی ها را به هیچ وجه نم ی پذیرد و یک موج‬ ‫منفی جدی علیه این سیاست ها وجود دارد‪ .‬پس انها ناچارند‬ ‫که تغیی رات جدی در رفتارش��ان ایجاد کنند ام��ا در کنار این‬ ‫مساله به دنبال این هستند که اگر این تغیی رات تنها با حفظ‬ ‫ظاهر صورت م ی گیرد‪ ،‬با کمترین هزینه ان را انجام دهند‪ .‬اما‬ ‫اگر احس��اس کنند که ب رای تامین منافع شان احتیاج به این‬ ‫اس��ت که واقعی ت ها را بپذی رند و حقوق ملت ها را به رسمیت‬ ‫بشناس��ند‪ ،‬در ان صورت ملزم خواهند بود که دس��ت از رویه‬ ‫گذشته شان بردارند‪.‬‬ ‫اگر جمهوری اس�لامی ای ران به دنبال حل مش��کالت‬ ‫کشور است و م ی خواهد گام های پیشرفت را خیلی سریع تر‬ ‫و بلندتر ب��ردارد باید بدون توجه به اینک��ه مقامات امریکایی‬ ‫و غربی از چه کار ما خوشش��ان م ی اید و از چه کاری بدشان‬ ‫م ی اید‪ ،‬عوامل اقتدار را تقویت کند‪ .‬این اقت��دار‪ ،‬هم داخل را‬ ‫شامل م ی شود‪ ،‬هم منطقه و هم عرصه های بی ن المللی را؛ ما‬ ‫تاکنون این مسیر را به خوبی طی کرده ایم‪ .‬من بسیار امیدوار‬ ‫هستم که ما در اینده نزدیک به ش��رایط مطلوبی دست پیدا‬ ‫کنیم؛ شرایطی که در ان‪ ،‬انها ناچار خ واهند بود حقوق ملت ما را‬ ‫به رسمیت بشناسند و ما را به عنوان یک قدرت منطقه ای قبول‬ ‫کنند‪ .‬بناب راین به نفع انها خواهد بود که با کشور موثر‪ ،‬مطلوب‬ ‫و مورد حمایتی چون جمهوری اس�لامی ای ران روابط خوب و‬ ‫دوستانه ای داشته باشند‪.‬‬ ‫دفاع کنند‪.‬این مسائل نشان م ی دهد که اگر کشورهای منطقه‬ ‫غفلت کنند‪ ،‬با هم درگیر ش��وند و از هم دور ش��وند‪ ،‬بهترین‬ ‫فرصت ب رای رژیم صهیونیستی و حامیان این ر ِژیم پیش خ واهد‬ ‫امد‪ .‬باید توجه داشت که ای ران و مصر ظرفی ت های بسیار بزرگی‬ ‫دارند و ما باید در تمامی زمینه ها‪ ،‬همکاری های مان را تقویت‬ ‫کنیم‪ .‬جمهوری اسالمی ای ران باید شرایط داخلی مصر را نیز‬ ‫درک کند و در نظر بگیرد که انه��ا به تازگی انقالب کرده اند و‬ ‫هنوز شرایط شان تثبیت نشده است‪ .‬اکنون در مصر جریان های‬ ‫سیاسی و دیدگاه های مختلفی وجود دارد‪ .‬جالب است بدانید‬ ‫برخی از اقداماتی که هن��گام حضور هیات ه��ای ای رانی در‬ ‫جهت منفی جلوه دادن سفر صورت م ی گیرد‪ ،‬توسط جریانات‬ ‫سلفی و کشورهای حامی انها صورت م ی گیرد‪ .‬زی را انها گمان‬ ‫م ی کنند اگر رابطه ای ران و مصر تقویت شود‪ ،‬شرایط را ب رای انها‬ ‫سخت تر م ی کند‪.‬‬ ‫‪117‬‬ ‫مسائل ایدئولوژیک است که بخشی از هویت انقالب اسالمی‬ ‫است و به مسائل مربوط به نقش و نفوذ دو کشور در محیط‬ ‫امنیتی خود در کل منطقه خاورمیان��ه و مدیریت کردن یک‬ ‫مساله مهم ملی و حیاتی ب رای دو طرف‪ ،‬یعنی ب رنامه هسته ای‬ ‫برم ی گردد‪ .‬ب رای ای ران مهم است که در روند مذاکرات چه چیز‬ ‫ملموسی به دست م ی اورد‪.‬‬ ‫طی این مذاکرات چه اتفاقی افتاده که م ی گویید‬ ‫ایران واق ع گراتر و ب ا تجرب ه تر شده است؟‬ ‫بین الملل‬ ‫ایران با برنامه غنی سازی درموضع‬ ‫برابر با امریکا قرارگرفته است‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫گفت وگو با دکترکیهان برزگر درباره رابطه ایران‪-‬امریکا‬ ‫دکترکیهان برزگر‪ ،‬اس�تاد روابط بین الملل و مدیر گروه علوم سیاس�ی و روابط بین الملل واحد علوم و تحقیقات‬ ‫دانش�گاه ازاد در گفت وگو با هفته نامه مثلث می گویدکه برنامه هس�ته ای ایران برای اولین بار پس از پیروزی انقالب‬ ‫اسالمی باعث نزدیک ش�دن ایران و امریکا به یکدیگر شده است‪ .‬از نظر این اس�تاد دانشگاه تنها موضوع هسته ای‬ ‫می تواند مبنایی برای گفت وگوهای دوجانبه و مس�تقیم میان دوکشور شود‪ ،‬نه مس�ائل و موضوعات منطقه ای‪ .‬برزگر‬ ‫استدالل می کند که تهران از این حیث می تواند در موضعی برابر پشت میز مذاکره با واشنگتن بنشیند‪ ،‬چرا که می تواند‬ ‫با ابزار غنی سازی اورانیوم تعادل را در مذاکره برقرار کند‪.‬‬ ‫تفاوت عمده سیاس�ت خارجی ایران در سال ‪91‬‬ ‫نس�بت به س�ال ‪ 90‬این بود که به نوع�ی تابوی‬ ‫بحث درباره مذاکره ایران و امریکا شکسته شد و‬ ‫مس�اله ای که زمانی خط قرمز بود به یک مساله‬ ‫تقریبا ع�ادی تبدیل ش�د و ب�ه جایی رس�ید که‬ ‫مقامات بلندپایه ای�ران و امریکا در مورد ان خیلی‬ ‫واضح و روشن س�خنانی گفتند‪ .‬به نظر شما چرا‬ ‫موضوع مذاکره ای ران و امریکا در سال ‪ 91‬تا این حد‬ ‫برجسته شد و در راس مس�ائل سیاست خارجی‬ ‫دوکشور ب ه خصوص ایران قرار گرفت؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪118‬‬ ‫‪ l‬این مس��اله به ماهی��ت ب رنامه هس��ته ای ای ران‬ ‫ب ر م ی گردد که گفت وگو بین طرفین را به نقطه اجتناب ناپذیر‬ ‫نزدیک م ی کند‪ .‬در طول ‪ 34‬س��ال گذش��ته دو طرف مسائل‬ ‫و مشکالت گوناگونی داش��تند‪ ،‬اما هیچ کدام به اندازه مساله‬ ‫هسته ای ای ران نتوانستند دو کشور را تا این حد نزدیک کنند‪.‬‬ ‫مساله هس��ته ای ای ران هم نم ی تواند تا ابد ادامه داشته باشد‪.‬‬ ‫به هرحال باید در یک زمانی حل شود‪ .‬ای ران م ی داند که در حل‬ ‫مساله هسته ای امریکا بازیگر کلیدی است‪ .‬امریکا هم درک‬ ‫م ی کند که تداوم ب رنامه هسته ای ای ران و فشار بیش از اندازه‬ ‫به این کشور‪ ،‬به شکل اقتصادی یا سیاسی م ی تواند عواقب‬ ‫خط رناکی ب رای منافع امریکا داشته باشد‪ .‬دو طرف در استانه‬ ‫یک بحران جدی قرار گرفته ان��د‪ .‬بحث تعامل و جنگ نیز از‬ ‫همی ن جا شروع م ی شود‪ .‬طبیعتا در وضعیت فعلی منطقه و‬ ‫جهان هیچ یک از دو طرف خواهان جنگ نیستند‪ ،‬اما تعامل‬ ‫هم به دلیل ب ی اعتمادی موجود ب رایشان بسیار سخت است‪،‬‬ ‫چون فکر م ی کنند در استانه پیروزی هستند؛ البته این برداشت‬ ‫متفاوت از نزدیک بودن پیروزی خود م ی تواند ع واقب خط رناکی‬ ‫داشته باشد‪.‬‬ ‫ب ی اعتمادی ب رای تعامل در طرف ای رانی بیش��تر است‪.‬‬ ‫چون امریکا یک ابرقدرت است و همواره پتانسیل حرکت های‬ ‫ماجراجویان��ه را دارد و بعض��ی مواقع هم ب��ه عواقبش فکر‬ ‫نم ی کند‪ .‬اتفاقی که افتاده این است که در روال پرفراز و نشیب‬ ‫تنازع دو کشور طی ‪ 34‬سال گذشته‪ ،‬ای ران در برخورد با امریکا‬ ‫واقع گراتر و با تجربه تر شده است‪ .‬اکنون مساله ای ران فراتر از‬ ‫‪ l‬منظورم این اس��ت که ای��ران در روند گفت وگوی‬ ‫مس��تقیم به خصوص طی ‪ 10‬سال گذش��ته متوجه شده که‬ ‫تو گوی مستقیم و دوجانبه را‬ ‫امریکای ی ها ورود به مسیر گف ‬ ‫ب رای امتیاز گیری و منافع صرف خود م ی خ واهند و هیچ توجهی‬ ‫به خواسته های ای ران ندارند یا اگر دارند ان قدر ارزش ندارد که‬ ‫ای ران اساس��ا ب رای انها وارد گفت وگوی مستقیم شود‪ .‬یعنی‬ ‫رفته رفته این حس در ای ران به وجود م ی ای��د که در مذاکرات‬ ‫مستقیم ای ران تنها امتیاز از دست م ی دهد‪ .‬مثال های زیادی‬ ‫وجود دارند؛ یکی اینکه در سال ‪ 2001‬ای ران به امریکا در سقوط‬ ‫طالبان در افغانس��تان کمک کرد‪ .‬متعاقبا امریکا‪ ،‬ای ران را در‬ ‫«محور شرارت» قرار داد‪ .‬در سال‪ 2004‬ای ران به غرب اعتماد کرد‬ ‫و غن ی سازی اورانیوم را داوطلبانه متوقف کرد‪ .‬متعاقبا خواسته‬ ‫غرب تعطیلی کامل روند غن ی سازی ای ران و افزایش فشارهای‬ ‫سیاسی ش��د‪ .‬در س��ال های ‪ 2006-2007‬ای ران و امریکا ب رای‬ ‫حل بحران ع راق سه دور مذاکرات مستقیم داشتند‪ .‬نتیجه ان‬ ‫خواسته امریکا ب رای حل مسائل روزمره ع راق به نفع وضعیت‬ ‫ ب ی ثبات سخت ان دوران و ضعف امریکا بود‪ ،‬بدون اینکه به‬ ‫خواسته های استراتژیک ای ران در مورد اینده شکل حکومت و‬ ‫سیاست در ع راق توجه کنند یا اساس��ا نقش ای ران را در ع راق‬ ‫بپذیرند‪ .‬در س��ال ‪ 2010‬بیانیه ته ران که حاصل یک راه حل‬ ‫منطقی ب رای انتق��ال اورانیوم غن ی ش��ده ‪ 3/5‬درصدی ای ران‬ ‫ب رای دریافت سوخت ‪ 20‬درصد ب رای راکتور اتمی ته ران بین‬ ‫ای ران‪-‬ترکیه‪ -‬برزیل بود که با واکنش شدید امریکا روبه رو شد‪.‬‬ ‫در مذاکرات استانبول ‪ 2‬در بهار ‪ 2012‬امریکای ی ها تعهداتی را‬ ‫ب رای غن ی سازی اورانیوم در خاک ای ران پذیرفتند‪ ،‬اما در مذاکرات‬ ‫بغداد همان س��ال زیرش زدند‪ .‬در همه این موارد امریکای ی ها‬ ‫فقط خواستند امتیاز بگی رند‪ .‬البته انها هم دالیل خود را دارند و‬ ‫تقصیر را گردن ای ران م ی اندازند‪ .‬اما مساله این است که ای ران‬ ‫در روند گفت وگوی مس��تقیم با امریکا محتاط تر و واقع گراتر‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫اکنون این گفت وگ�و نیازمند چه بده بس�تانی از‬ ‫سوی طرف ایرانی و امریکایی است؟‬ ‫‪ l‬من فکر م ی کنم که دو طرف زبان مشترکی ب رای‬ ‫درخواس��ت های خود ندارند‪ .‬ای ران دائما صحبت از مس��ائل‬ ‫استراتژیک و بلند مدت و تثبیت نقش منطقه ای خود م ی کند‪،‬‬ ‫در مقابل امریکای ی ها به مسائل کوتاه مدت و خالص شدن از‬ ‫گرفتاری های خود در خاورمیانه م ی پردازند‪ .‬اگر امروز دو کشور‬ ‫بخواهند وارد گفت وگو شوند‪ ،‬انتظار ای ران از این گفت وگو این‬ ‫اس��ت که از این مذاکرات به صورت ملموس چیزی عایدش‬ ‫شود‪ .‬اکنون ای ران به یک بازیگر قدرتمند منطقه ای تبدیل شده‬ ‫که در این بازیگری همه چیز را با هزینه و فایده ان م ی سنجد‪.‬‬ ‫ای ران بررس��ی م ی کند که اگر ب��ا امریکا گفت وگ��و کند چه‬ ‫چیزی به دست م ی اورد و چه چیزی از دست م ی دهد؛ بناب راین‬ ‫اگر فایده ای ب رای ای ران نداشته باش��د‪ ،‬احتماال مذاکره ای نیز‬ ‫وجود نخواهد داش��ت یا خواهد داشت اما به نتیجه معنا داری‬ ‫نم ی رسد‪ .‬اگر قرار باش��د ای ران به امریکا در افغانستان پس از‬ ‫خروج نیروهای امریکایی کمک کند ما به ازای ان چیس��ت؟‬ ‫حداقل ان پذیرش نقش سیاسی‪ -‬اقتصادی ای ران در افغانستان‬ ‫است که امریکای ی ها االن جلوی ان را م ی گی رند یا گفت وگو در‬ ‫مورد ب رنامه هسته ای در یک قالب برد ‪ -‬برد که مورد رضایت‬ ‫دو طرف باش��د‪ .‬اما امریکای ی ها همه چیز را در قالب برد خود‬ ‫م ی بینند‪ .‬ب رایشان سخت است که یک قدرت منطقه ای مثل‬ ‫ای ران را تحمل کنند‪ .‬اینجاست که امریکای ی ها باید وارد یک‬ ‫تصمیم استراتژیک شوند و اعالم کنند که ایا م ی خ واهند نقش‬ ‫ای ران را در مسائل منطقه در همان چارچوب توازن قوا و نفی‬ ‫نقش ای ران ببینند یا اینکه اماده هستند که ای ران را به عنوان‬ ‫یک قدرت منطق��ه ای بپذی رند و تالش کنن��د رویکرد خود را‬ ‫در گفت وگو ها به گونه ای عوض کنند ک��ه از درون ان نتایج‬ ‫ملموسی ب رای ای ران بیرون بیاید‪.‬‬ ‫در صحب ت های شما دو موضوع برجسته بود؛ یکی‬ ‫برنامه هس�ته ای و دیگری موضوعات منطقه ای‪.‬‬ ‫کدام یک م ی توانند دو طرف را به یکدیگر نزدیک‬ ‫کند؟‬ ‫اکنون ماهیت پی ش رونده برنامه هس�ته ای ایران‬ ‫باتوجه ب�ه تحری م های غ�رب‪ ،‬تف�اوت معناداری‬ ‫نکرده است‪ .‬یعنی باوجودی که کشور تحت فشار‬ ‫اقتصادی اس�ت‪ ،‬اما از نظر غرب تفاوت معناداری‬ ‫حاصل نشده است‪ .‬این تفاوت از دیدگاه غرب‪ ،‬مثال‬ ‫در تعطیلی فردو یا اجازه بازدید از پارچین نمود پیدا‬ ‫م ی کند‪ .‬ایا این محدودیت زمانی در روند مذاکرات‬ ‫تاثیری خواهد داشت؟‬ ‫ماهیت ب رنامه هس��ته ای ای��ران به گونه ای اس��ت که‬ ‫همچنان ادامه خواهد داشت‪ .‬خود غ رب ی ها م ی گویند که مثل‬ ‫یک ازدواج م ی ماند که اثار قبل و بعد دارد و ماهیت ان در طول‬ ‫زمان مورد ارزیابی قرار م ی گیرد‪ .‬این انتظار ب ی موردی است که‬ ‫بحث هایی چون بستن فردو محقق شود‪ ،‬چرا که نه الیه های‬ ‫داخلی قدرت و نخبگان در ای ران اماده هستند که این مساله‬ ‫را بپذی رند و نه خود دولت امادگی چنی��ن اتفاقی را دارد‪ .‬البته‬ ‫اگر در مقابل ان یک امتیاز جدی از غرب گرفته ش��ود‪ ،‬قابل‬ ‫بحث است‪.‬‬ ‫با وجودی که باراک اوباما با شعار «تغییر» روی کار‬ ‫امد‪ ،‬اما در دوران چهار ساله حضور وی نیز شاهد‬ ‫هیچ سیاس�ت متفاوتی در جهت بهبود روابط با‬ ‫کشوری چون ایران نبودیم؛ دلیل این امر را در چه‬ ‫چیز باید جس ت وجو کرد؟‬ ‫‪ l‬البته شاید ایشان م ی خواس��ت که تغییری صورت‬ ‫دهد‪ ،‬اما شرایط منطقه ای و ساختار محافظه کار قدرت امریکا‬ ‫این اجازه را نداد‪ .‬در منطقه انقالب های ع ربی و بحران سوریه و‬ ‫مساله افزایش نقش منطقه ای ای ران پیش امد که به تضادها‬ ‫و ب ی اعتمادی های موجود بین دو کشور افزود‪ .‬در داخل امریکا‬ ‫هم ساخت روشنفکری و نخبگی امریکا با این قضیه موافق‬ ‫است‪ ،‬اما متاسفانه ساخت محافظه کار امریکا که قدرت را نیز در‬ ‫اختیار دارد اساسا خود را با این موضوع تطبیق نداده است‪ .‬البته‬ ‫به نظرم در نهایت این موضوع اتفاق خ واهد افتاد‪ .‬زی را موضوعی‬ ‫به نام ب رنامه هسته ای میان ای ران و امریکا وجود دارد که یا امریکا‬ ‫را با ای ران وارد جنگ م ی کند یا تعامل‪ .‬به هر حال امریکای ی ها‬ ‫با خودشان به توافق رسیده اند که باید موضوع هسته ای ای ران‬ ‫به گونه ای حل شود‪ .‬منطقی و عقالنی نیست که امریکای ی ها‬ ‫سال ها در یک مسیر بمانند؛ انها یا باید وارد جنگ شوند یا با‬ ‫ای ران تعامل کنند‪.‬‬ ‫با این تفاس�یر چقدر ای�ن احتمال وج�ود دارد که‬ ‫امریکا در قب�ال ای�ران گزینه نظام�ی را در پیش‬ ‫بگیرد؟‬ ‫‪ l‬در حال حاضر امریکای ی ها خیلی به دنبال جنگ با‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬امریکای ی ها همچنان منتظ رند تا ابزار تحریم ج واب‬ ‫دهد‪ .‬البته حوزه های پژوهشی و روشنفکری امریکا این روزها‬ ‫کمی این بحث را به چالش م ی کشند و رفته رفته این موضوع‬ ‫مطرح م ی ش��ود که تحریم ها نتیجه دلخواه را در زمان مورد‬ ‫نظر نداش��ته باش��ند‪ .‬البته هر تحریمی اثار منفی اقتصادی‬ ‫دارد و هیچ کس در ای ران نیز این مس��اله را نفی نم ی کند‪ ،‬اما‬ ‫مساله اصلی اینجاس��ت که ایا تحریم ها م ی توانند سیاست‬ ‫هسته ای ای ران را در محدوده زمانی مشخص که امریکای ی ها‬ ‫م ی خواهند تغییر دهد؟ به نظر من این مساله اتفاق نم ی افتد‪،‬‬ ‫چون ب رای چنین امری خیلی دیر است‪ .‬زی را در این صورت دولت‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران باید ب رای مردم‪ ،‬روشنفکران و نخبگان‬ ‫توضیح دهد که اگر قرار بود چنین اتفاقی بیفتد چرا پنج سال‬ ‫پیش‪ ،‬یعنی قبل از تحریم ها به این فکر نیفتاد‪ .‬منظورم این‬ ‫است که ب رنامه هسته ای ای ران بر یک منطق استراتژیک استوار‬ ‫است و رابطه بسیار پیچیده و پیشرفته ای با سیاست داخلی و‬ ‫ساخت قدرت ای ران دارد که هنوز ب رای امریکای ی ها به درستی‬ ‫قابل فهم نیست‪ .‬البته من فکر م ی کنم این تحریم ها فقط‬ ‫به این منظور نیس��ت که اقتصاد ای ران را متالشی کنند و به‬ ‫‪ l‬گفت وگو با امریکا یک زمان��ی اتفاق م ی افتد‪ .‬اما‬ ‫لو فصل م ی ش��ود‪ ،‬کمی‬ ‫اینکه در س��ال جاری همه چیز ح ‬ ‫خوش بینانه است‪ .‬البته امریکای ی ها س��ال های قبل را نیز‬ ‫سال های سرنوشت س��از اعالم کرده بودند‪ .‬شاید بتوان گفت‬ ‫که سرنوشت ساز از لحاظ رسیدن به بعضی توافقات اولیه ب رای‬ ‫ورود به گفت وگوی استراتژیک‪ ،‬وگرنه این موضوع ب هراحتی با‬ ‫ان روش��ی که امریکا م ی خواهد حل نم ی شود و نیاز به زمان‬ ‫بیشتری ب رای حل کامل دارد‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫در این میان تحری م ها در کج�ای این معادله قرار‬ ‫م ی گیرند و ب ه طور مش�خص در این اس�تراتژی‪،‬‬ ‫امریکا چه هدفی را دنبال م ی کند؟‬ ‫امریکای ی ها اعالم کرده اند که س�ال ‪ 2013‬س�ال‬ ‫رس�یدن ایران به خط قرمز اس�ت؛ ایا این مساله‬ ‫ض�رورت گفت وگ�و می�ان دو کش�ور را بیش�تر‬ ‫نم ی کند؟‬ ‫‪ l‬امریکای ی ها وقتی حاضرند یک امتیاز خیلی بزرگ‬ ‫به ای ران بدهند که ای ران یک مزیت خیلی باالیی داشته باشد‪ .‬از‬ ‫یک طرف امریکا نم ی خواهد ب رنامه هسته ای ای ران را به عنوان‬ ‫یک مزیت بزرگ بپذیرد و از دیگر س��و ای��ران نیز نم ی تواند‬ ‫بازگشت به عقب داشته باشد‪ ،‬چرا که موضوع هسته ای را به‬ ‫یک مساله ملی تبدیل کرده است‪ .‬این بحث که ایا امریکای ی ها‬ ‫م ی توانند با ای ران وارد گفت وگو شوند یا خیر‪ ،‬یک بحث خیلی‬ ‫چالش ب رانگیز است؛ کسانی که مخالف این هستند که ای ران‬ ‫و امریکا وارد یک معامله بزرگ یا گفت وگوی استراتژیک شوند‪،‬‬ ‫اساس بحث شان این اس��ت که در تاریخ امریکا هیچ نمونه‬ ‫تاریخی وجود ندارد که امریکا با کشوری در شرایط ای ران وارد‬ ‫گفت وگو شده باشد‪ .‬بحث گفت وگوی استراتژیک یا معامله‬ ‫بزرگ در برخی کشورها وجود داشته که یک نمونه اش چین‬ ‫است‪ .‬با این حال وقتی مقایس��ه م ی کنند‪ ،‬م ی گویند شرایط‬ ‫چین با ای ران متفاوت است‪ ،‬اما به اعتقاد من این گونه نیست‪ .‬زی را‬ ‫موضوع ای ران یک موضوع خاص است و درون الیه های قدرت‬ ‫امریکا نیز ریشه دارد که یک قدرت منطقه ای با همین شرایط‬ ‫ای ران پذیرفته شود‪ .‬این مساله توسط روشنفکران و الیه های‬ ‫نخبگان امریکا نیز پذیرفته شده که ای ران یک قدرت منطقه ای‬ ‫است که نم ی توان ان را نادیده انگاشت‪ .‬به عبارت دیگر مانع‬ ‫اصلی حفظ نفوذ امریکا در منطقه خاورمیانه‪ ،‬ای ران است‪ .‬اگر‬ ‫امریکای ی ها نتوانند جنب ه هایی از نقش ای ران را بپذی رند‪ ،‬اساسا‬ ‫نم ی توانند نقش بدون چالشی در منطقه داشته باشند‪ ،‬یعنی‬ ‫جای ای ران در سیاست استراتژیک امریکا در منطقه خاورمیانه‬ ‫خالی است‪ .‬اکنون با بررسی تمامی پرونده های خاورمیانه چون‬ ‫سوریه‪ ،‬ع راق‪ ،‬افغانس��تان و غیره به این نتیجه م ی رسیم که‬ ‫اینها همچون پازلی هستند که گفت وگو با ای ران م ی تواند ان‬ ‫را تکمیل کند‪ .‬البته هیچ گاه ای ران مانند سابق دوست امریکا‬ ‫نخواهد بود‪ ،‬چون اساسا چنین قاعده ای در روابط بی ن الملل‬ ‫وجود ندارد‪ .‬ای ران معتقد است که یک قدرت منطقه ای است‬ ‫و یک بازیگر منطقه ای اگر بخواهد اب راز وجود کند‪ ،‬مطمئنا با‬ ‫دیگر قدرت های فرامنطقه ای که در داخل منطقه دارای نفوذ‬ ‫هستند‪ ،‬دچار نوعی رقابت خواهد شد‪ .‬غیر از این نیز نم ی شود‬ ‫چون یا بای��د از ان قدرت فرامنطقه ای پیروی ک��رد یا باید به‬ ‫صورت مستقل عمل کرد‪.‬‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫‪ l‬به نظرم ب رنامه هسته ای ای ران تنها موضوعی است‬ ‫که امریکای ی ها را وادار م ی کند با ای ران وارد مذاکره ش��وند‪ .‬در‬ ‫موضوعات منطقه ای‪ ،‬ای ران بیش��تر امتیاز دهنده خواهد بود‬ ‫تا امتیاز گی رنده‪ .‬قبال به این موارد اش��اره ک��ردم‪ .‬اما در ب رنامه‬ ‫هسته ای‪ ،‬ای ران با در دست داشتن اهرم غن ی سازی مستقل به‬ ‫نوعی ب رابری سیاسی در مذاکرات مستقیم با امریکا م ی رسد‬ ‫که همین مساله انها را وادار م ی کند تا اساسا پشت میز مذاکره‬ ‫بنشینند‪ .‬توجه داشته باش��ید در تاریخ معاصر امریکا سابقه‬ ‫ندارد امریکا با یک قدرت منطقه ای خواهان مذاکره مستقیم‬ ‫و حل موضوع از یک زاویه ب رابر ش��ود‪ .‬به نظ��رم موضوعات‬ ‫منطقه ای م ی توانند زمینه هایی ب رای شروع یا ابتکار مذاکرات و‬ ‫اعتمادسازی اولیه ب رای مذاکرات معن ی دار مرحله بعدی باشند‪،‬‬ ‫وگرنه به خودی خود امتیازی ب��رای ای ران از درون انها متصور‬ ‫نیست‪ .‬نقش سیاسی‪-‬امنیتی ای ران در منطقه ب رای مذاکره‬ ‫کارساز است‪ ،‬اما به نظرم نباید محدود به ان شود‪.‬‬ ‫واقعیت این است که در این چارچوب خاص روابط ای ران و ‬ ‫امریکا‪ ،‬ب رنامه هسته ای ای ران فرصت سازی های بسیاری ایجاد‬ ‫کرده است‪ .‬همین موضوع‪ ،‬صورت مساله گفت وگوی دوجانبه‬ ‫را که نوعی تابو بود ب رای نخستین بار با تغیی راتی مواجه کرد‪.‬‬ ‫باید توجه داشت که چون موضوع هسته ای یک موضوع ملی‬ ‫و استراتژیک اس��ت‪ ،‬نوعی اجماع سیاسی در سطح نخبگان‬ ‫تصمیم گیر ب رای ورود به گفت وگوی مستقیم در ان وجود دارد‪.‬‬ ‫من به این مس��اله در مقاالتی به زبان فارسی و انگلیسی که‬ ‫در مجالت معتبر داخلی و خارجی چاپ شده‪ ،‬اشاره کرده ام‪ .‬اگر‬ ‫موضوعات دیگری مطرح بود شاید این سطح از مشروعیت را‬ ‫داخل ای ران در سطح الیت ایجاد نم ی کرد‪ ،‬اما چون یک موضوع‬ ‫استراتژیک و کامال ای رانی است‪ ،‬از لحاظ ملی م ی توان روی ان‬ ‫مانور داد‪ .‬م ی خ واهم بگویم که ضمن اینکه پی رامون این مساله‬ ‫چالش هایی به وجود امده‪ ،‬اما همزمان تنها موضوعی است که‬ ‫دو طرف را پشت میز مذاکره م ی اورد‪.‬‬ ‫اعتقاد من اصال سیاس��ت دولت اوباما این گونه نیست‪ ،‬بلکه‬ ‫وی با این تحریم ها به دنبال این است که دولت ای ران را مجبور‬ ‫کند در مذاکرات دس��ت پایی ن تر را بگیرد؛ به صورتی که انها‬ ‫امتیاز و برد خودش��ان را افزایش دهند‪ .‬اگر این مس��اله باشد‪،‬‬ ‫خود یک اشتباه اس��ت‪ .‬وقتی انها بخواهند برد خودشان را به‬ ‫حداکثر برسانند به این معناست که زمان را از دست م ی دهند‬ ‫و در این شرایط مطمئنا در جای دیگر م ی بازند ‪ .‬تحریک های‬ ‫انها در اعمال فشارهای سیاسی‪ ،‬قطعنامه های جدید و غیره‬ ‫سرعت فعالی ت های هسته ای ای ران را افزایش م ی دهد و این‬ ‫به نفع انها نخواه��د بود‪ ،‬مثال ای ران م ی توان��د از حق قانونی‬ ‫خود ب رای افزایش درجه غن ی س��ازی به ‪ 50‬یا ‪ 60‬ب رای تامین‬ ‫سوخت هسته ای ب رای زیردریای ی های خود استفاده کند‪ .‬حتی‬ ‫ای ران م ی تواند از ان پی تی با این استدالل که فقط تعهد ب رای‬ ‫کشور به همراه دارد‪ ،‬خارج شود‪ .‬این حق کشورهاست؛ بناب راین‬ ‫امریکای ی ها باید هزینه و فایده بکنند که ایا به خطرش م ی ارزد‬ ‫که پیش بروند یا خیر‪ .‬اس��تفان والت‪ ،‬استراتژیست معروف‬ ‫امریکایی استدالل م ی کند که امریکا با این اقدامات و در یک‬ ‫اشتباه اش��کار‪ ،‬ای ران را مرحله به مرحله به تسلیحات ی شدن‬ ‫نزدیک کرده است‪ .‬در بحث منطق درست است‪ ،‬مثال ب رنامه‬ ‫هسته ای ای ران در سال ‪ 2002‬با بحث انرژی صلح امیز اغاز شد؛‬ ‫در ان زمان ای ران حدود ‪ 20‬سانتریفیوژ داشت‪ ،‬اما اکنون که در‬ ‫سال ‪ 2013‬به سر م ی بریم موضوع هسته ای ای ران تا حد زیادی‬ ‫به موضوعات اس��تراتژیک‪ ،‬بازدارندگی و بحث های سیاسی‬ ‫نزدیک شده است‪ .‬یعنی این فاصله ‪ 10‬ساله‪ ،‬اشتباه محض‬ ‫امریکای ی ها بود که موضوع هسته ای ای ران را مرحله به مرحله‬ ‫به ضرر خودشان پیش بردند‪ .‬یعنی اگر در همان چارچوب به‬ ‫توافقاتی م ی رسیدند و اعتمادسازی هایی صورت م ی گرفت‪،‬‬ ‫ای ران تا بدین حد جلو نم ی امد‪ .‬در حال حاضر ای ران هم سایت‬ ‫فردو را دارد و هم غن ی سازی ‪20‬درصدی انجام م ی دهد‪ .‬در واقع‬ ‫ای ران زیر نظر اژانس روی حق خودش تاکید م ی کند که امری‬ ‫کامال طبیعی است‪ .‬این مسائل‪ ،‬موجب ش��ده مورد ای ران در‬ ‫روابط با امریکا به یک مورد خاص تبدیل شود‪.‬‬ ‫از طرف امریکای ی ه�ا چگونه به موض�وع مذاکره‬ ‫نگریسته م ی شود؟‬ ‫‪119‬‬ ‫بین الملل‬ ‫ای ران نیستند‪ .‬موقعیت امریکا در منطقه خوب نیست‪ .‬امریکا‬ ‫در منطقه در حالی از ع راق خارج شد که ان گونه که م ی خ واست‬ ‫به پیروزی نرسید‪ .‬در واقع مطابق اسناد موجود امریکا در این‬ ‫کشور‪ ،‬میلیاردها دالر خرج کرد‪ ،‬بیش از پنج هزار کشته داد (که‬ ‫در تاریخ امریکا ب ی نظیر است)‪ ،‬اعتبار منطقه ای اش خدشه دید و‬ ‫موجبشدمتحدانمنطقه ای اشچوناسرائیلتضعیفشوند‪.‬‬ ‫این کشور در افغانستان هم تجربه خوبی نداشت و این در حالی‬ ‫است که سال ‪ 2014‬م ی خواهد از افغانستان خارج شود‪ .‬اکنون‬ ‫نیز با وجودی که خودشان اصرار دارند بگویند پیروز شده اند‪ ،‬اما‬ ‫هیچ کس باور ندارد که امریکا در افغانستان یا ع راق پیروز شده‬ ‫باشد‪ .‬در سوریه نیز امریکای ی ها به رغم شعارهایی که م ی دهند‬ ‫تاکنون هیچ اقدامی انجام نداده اند‪ .‬چون نگران ش��یوع یک‬ ‫جنگ دیگر در منطقه هستند‪ .‬نتیجه منطقی بحث این است‬ ‫که امریکای ی ها نم ی خواهند وارد جنگ دیگری شوند و توان‬ ‫ان را هم ندارند؛ همچنین افکار عمومی امریکا نیز دنبال این‬ ‫قضیه نیست‪ .‬به خصوص جنگ با کشوری مانند ای ران؛ چون‬ ‫ای ران با ع راق و سوریه قابل مقایسه نیست‪ ،‬دلیل این امر این‬ ‫است که ای ران یک کشور بزرگ است که متحدین قدرتمندی‬ ‫چون چین و روس��یه دارد؛ بناب راین ژئوپلتی��ک اش قابل انزوا‬ ‫نیست و طبقه روش��نفکر قوی دارد‪ .‬همین طبقه‪ ،‬فضا را به‬ ‫ضرر امریکا در دنیا پیش خ واهند برد‪ .‬امریکای ی ها نم ی خ واهند‬ ‫خودش��ان را درگیر ملت ای ران کنند و این مساله کامال روشن‬ ‫اس��ت‪ .‬انها به این نتیجه م ی رس��ند که اگر اینده خاورمیانه‬ ‫به گونه ای باش��د که در جهان عرب افراط گرایی حاکم شود‪،‬‬ ‫تنها کشوری که م ی تواند متعادل باشد ای ران است‪ .‬بناب راین در‬ ‫میان دو گزینه جنگ و تعامل‪ ،‬امریکای ی ها بدون شک به سمت‬ ‫تعامل خواهند رفت‪ .‬اما ویژگی سیاست امریکای ی‪‎‬هاست که‬ ‫م ی‪‎‬خواهند در این تعامل با تهدید سیاسی و فشار اقتصادی‪،‬‬ ‫منافع خودشان را به حداکثر ممکن برسانند‪.‬‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫با این حساب ایا اکنون ش�رایط برای گفت وگوی‬ ‫است راتژیک میان دو کشور مناسب است یا خیر؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪120‬‬ ‫‪ l‬دیدگاه های بدبینانه به شروع گفت وگوی مستقیم‪،‬‬ ‫معتقدند که هیچ س��ابقه ای در تاریخ امریکا وج��ود ندارد که‬ ‫امریکای ی ها با شرایط کشوری مثل ای ران وارد گفت وگو شوند‪،‬‬ ‫اما من با این دیدگاه ها مخالفم‪ .‬م��ورد ای ران یک مورد خاص‬ ‫است که امریکای ی ها در حال پذیرش تدریجی ان هستند‪ .‬البته‬ ‫خیلی ب رای شان دشوار است‪ .‬در امریکا یک ضرب المثل وجود‬ ‫دارد مبن ی بر اینکه ما با رقبایمان وارد معامله نم ی شویم‪ .‬این‬ ‫صحبت بدان معناست که انها یا رقبای شان را با گزینه نظامی‬ ‫از می دان خارج م ی کنند یا با تحریم اقتصادی انها را تحت فشار‬ ‫قرار م ی دهند تا به سمت انها بروند‪ .‬همچنین اگر فضا فراهم‬ ‫باشد از لحاظ داخلی بین نخبگان سیاسی زمینه های شکاف‬ ‫را فراهم م ی کنند تا در شرایط تضعیف وحدت بین نیروهای‬ ‫سیاسی‪ ،‬اهداف خود را پیش بب رند‪ .‬انها مطابق دیدگاه شان با‬ ‫یک قدرت درجه دو معامله نخواهند کرد و ب رای شان عجیب‬ ‫است که یک ملت بتواند در ب رابر یک ابرقدرت مقاومت کند‪.‬‬ ‫اما در نهایت چون تا به حال این مساله اتفاق نیفتاده دلیل بر‬ ‫این نیست که در اینده هم اتفاق نم ی افتد‪ .‬من فکر م ی کنم‬ ‫که امریکای ی ها بیشتر به سمت تعامل گام خ واهند برداشت‪.‬‬ ‫همچنی��ن باید توج��ه داش��ت در عمق اس��تراتژیک‬ ‫امریکای ی‪‎‬ها‪ ،‬حفظ توازن ق وا در خاورمیانه مهمترین اصل است‪.‬‬ ‫امریکای ی‪‎‬ها معتقدند قدرت در خاورمیانه باید توسط کشورهای‬ ‫منطقه کنترل ش��ود‪ ،‬یعنی قدرت ها و بازیگ��ران منطقه ای‬ ‫یکدیگر را مهار کنند‪ .‬قبال ع راق را در ب راب��ر ای ران قرار دادند و‬ ‫موجب شدند که یک جنگ هشت ساله بر ای ران تحمیل شود‪.‬‬ ‫طی این جنگ‪ ،‬انرژی دو کشور تحلیل رفت‪ .‬اکنون نیز به دنبال‬ ‫این هستند که یک قدرت دیگر را در ب رابر ای ران قرار دهند‪ .‬در‬ ‫این راستا خیلی ب ی میل نیستند که ترکیه یا ع ربستان در ب رابر‬ ‫ای ران قرار بگی رند‪ .‬شاید فروش گسترده تسلیحات به ع ربستان‬ ‫در سال های اخیر در همین راستا باشد‪ .‬حتی خودشان هم در‬ ‫این زمینه گام هایی برداشته اند‪ .‬بسیاری از استراتژیس ت های‬ ‫امریکایی چون جان میرشهایمر وقتی تئوری رئالیسم تهاجمی‬ ‫ را مطرح م ی کند‪ ،‬م ی گوید وقتی این توازن برهم ریخت امریکا‬ ‫باید حضور مستقیم نظامی داشته باشد تا توازن را بازگرداند‪.‬‬ ‫بناب راین از قدیم امریکای ی ها به دنبال این بودند که این توازن‬ ‫به گونه ای در خاورمیانه حفظ شود زی را گمان م ی کنند منافع‬ ‫امریکا در حفظ این توازن است‪ .‬اکنون دیگر شرایط خاورمیانه‬ ‫تغییر کرده و این اش��تباه اس��ت که امریکای ی ها م ی خواهند‬ ‫کشورها را به وس��یله یکدیگر مهار کنند‪ ،‬مثال اکنون تالش‬ ‫دارند ای ران و مصر را در ب رابر ه��م قرار دهند‪ ،‬ولی واقعیت این‬ ‫است که این اتفاق نخ واهد افتاد‪ ،‬چراکه مصری ها به این نتیجه‬ ‫خواهند رسید که به چه علت باید با ای ران درگیر شوند‪ .‬اگرچه‬ ‫ب رای گرفتن کمک های اقتصادی شاید به ظاهر نشان دهند که‬ ‫با ای ران مخالفت هایی دارند اما در باطن‪ ،‬ان ضدای ران ی گرایی که‬ ‫حسنی مبارک دنبال م ی کرد دیگر در مصری ها وجود ندارد و‬ ‫در نهایت تنها ممکن است در مسائل منطقه ای‪ ،‬با ای ران رقابت‬ ‫کنند‪ .‬اما امریکا هنوز این باور اشتباه را دارد که بهترین راه حفظ‬ ‫منافعش‪ ،‬حفظ توازن قدرت در منطقه اس��ت‪ .‬اش��تباه دیگر‬ ‫امریکا این است که خودش مستقیم در مسائل منطقه وارد‬ ‫م ی شود‪ ،‬به عنوان مثال انها این دیدگاه را دارند که بحران سوریه‬ ‫لو فصل شود و قدرت های‬ ‫باید به وسیله قدرت های خارجی ح ‬ ‫منطقه ای چون ای ران نباید وارد این قضیه شوند؛ زی را وارد شدن‬ ‫ای ران به معنای به رسمیت شناختن نقش منطقه ای ای ران است‬ ‫و امریکا این مس��اله را نم ی تواند بپذیرد‪ .‬اکنون امریکای ی ها‬ ‫چاره ای ندارند جز اینکه با نیروهای منطقه ای به توافق برسند‪.‬‬ ‫از این منظر این مس��اله که اوباما در اواخر دولت پیش��ینش‬ ‫اصول مربوط به بحث تئوری قدرت هوش��مند را مطرح کرد‪،‬‬ ‫خیلی خوب بود‪ .‬یکی از اصول این تئوری این بود که امریکا‬ ‫با قدرت های منطق��ه ای وارد گفت وگو ش��ود‪ ،‬ولی این اتفاق‬ ‫نیفتاد زی را الیه های قدرت در امریکا این اجازه را به اوباما نداد‪.‬‬ ‫کشورهایی مانند ع ربستان و رژیم اسرائیل که از لحاظ سیاسی‪-‬‬ ‫امنیتی نوعی وابس��تگی به امریکا دارند از نگاه استراتژیک‬ ‫دوست دارند ای ران همچنان به عنوان یک منبع تهدید مطرح‬ ‫باشد‪ .‬مثال در روابط ای ران و ع ربستان مهمترین موضوعی که‬ ‫ب رای این کشور مطرح است این که چگونه ای ران مهار شود؛ دائما‬ ‫نیز مساله هسته ای ای ران را به عنوان یک خطر مطرح م ی کنند‪.‬‬ ‫اما ای ران چه تهدیدی م ی تواند ب رای ع ربستان داشته باشد‪ .‬ایا‬ ‫م ی توان باور کرد که روزی ای ران به ع ربستان حمله نظامی کند؟‬ ‫حتی ایا م ی توان پذیرفت که ای ران به کشورهای کوچک حوزه‬ ‫خلیج فارس ب ی جهت حمله نظامی کند؟ این مسائل اصال در‬ ‫فرهنگ ای رانی نیست‪.‬‬ ‫یک بحث کلیدی در گفت وگوهای استراتژیک‪ ،‬همین‬ ‫بحث سیاس��ی‪ -‬امنیتی اس��ت که جایگاه ای ران در منطقه‬ ‫خاورمیانه چگونه باید در نگاه امریکای ی ها بازتعریف شود‪ .‬االن‬ ‫جایگاه ای ران به عنوان منبع اصلی تهدید و مهار مطرح است‬ ‫و اگر قرار باشد وارد گفت وگوهای استراتژیک شوند‪ ،‬تکلیف‬ ‫متحدان امریکا‪ ،‬امنیت اسرائیل‪ ،‬ترکیه و ناتو چه خواهد شد؟‬ ‫اکنون تمام اینها هماهنگ شده اند تا ای ران به عنوان منبع تهدید‬ ‫معرفی شود‪ .‬بناب راین ب رای امریکای ی ها خیلی دشوار است وارد‬ ‫گفت وگوهای استراتژیک شوند‪ ،‬اما چاره ای ندارند جز اینکه این‬ ‫مساله را حتی اگر ش��ده به صورت حداقلی بپذی رند‪ .‬باوجودی‬ ‫که امریکای ی ها تاکنون مقاومت کرده اند اما در نهایت ب رنامه‬ ‫هسته ای ای ران و در مرکز ان غن ی سازی مستقل اورانیوم که‬ ‫تهدیدی مس��تقیم ب رای امریکا از لحاظ تسلیحانی شدن به‬ ‫حساب م ی اید منجر م ی ش��ود انها قانع شوند وارد گفت وگو‬ ‫با ای ران شوند‪ .‬در غیر این صورت هیچ چیز نم ی تواند انها را به‬ ‫سمت گفت وگو با ای ران سوق دهد‪ .‬در حال حاضر اگر امریکا‬ ‫پیشنهاد گفت وگوی دوجانبه را داده به این دلیل است که دیگر‬ ‫خسته شده از این مساله که به واسطه اروپا‪ ،‬چین‪ ،‬روسیه و در‬ ‫قالب ‪ 5+1‬به ای ران پیغام دهد‪.‬‬ ‫انها اکنون خ واهان مذاکره مستقیم هستند اما در همین‬ ‫مذاکره مستقیم انها امتیازات شان را نیز به نهایت خ واهند رساند‪.‬‬ ‫امریکا تاکنون تمامی راه ها از جمله تحریم‪ ،‬تهدید و شکاف های‬ ‫داخلی را امتحان ک��رده‪ ،‬اما به نتیجه نرس��یده‪ .‬پس تنها راه‬ ‫باقیمانده مذاکره مستقیم است‪ .‬ب رای امریکا خیلی اسان بود‬ ‫که تنها گزینه تحریم اقتصادی را اعمال کند و به نتیجه برسد‬ ‫اما موفق نشد‪ .‬زمان هم به نفع امریکا نیست‪.‬‬ ‫از چه منظری م ی گویید که اکنون دیگر زمان به نفع‬ ‫امریکا نیست؟‬ ‫‪ l‬به نظرم ای ران کشوری اس��ت که در بدبینانه ترین‬ ‫حالت حداقل دو‪ ،‬سه س��ال دیگر در ب رابر تحریم ها مقاومت‬ ‫ م ی کند‪ ،‬اما پیشرفت ب رنامه هس��ته ای ای ران در همین زمان‬ ‫به هی چ وجه به نفع امریکا نخواهد بود‪ .‬خودش��ان نیز متوجه‬ ‫این موضوع ش��ده اند و به همین خاطر م ی خواهند وارد گفت‬ ‫وگو با ای ران شوند‪.‬‬ ‫اگر ممکن اس�ت کمی پیرامون س�اختار قدرت‬ ‫در امریکا و الی ه های روش�نفکری در این کش�ور‬ ‫صحبت کنید‪.‬‬ ‫‪ l‬متاسفانه در امریکا کس��انی که موافق گفت وگو با‬ ‫ای ران هستند در جریان اصلی قدرت حضور ندارند یا تاثیرگذاری‬ ‫جدی ندارند‪ .‬ساختار محافظه کار قدرت در این کشور به گونه ای‬ ‫تنظیم شده که بیشتر روی منافع اقتصادی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬امنیتی‬ ‫و مس��ائل ایدئولوژیک تمرکز م ی ش��ود‪ .‬همچنین نوع نگاه‬ ‫انها به ای��ران برگرفت��ه از چندین موضوع اس��ت‪ .‬مثال منافع‬ ‫اقتصادی ناش��ی از س��رمایه های در گردش نف��ت و انرژی و‬ ‫تبادل کاال با کش��ورهای ع ربی حوزه خلیج فارس یا مس��ائل‬ ‫سیاسی ‪ -‬استراتژیک ناشی از حفظ امنیت اسرائیل در منطقه‪،‬‬ ‫س��اخت قدرت امریکا چه در نهادهای دولت��ی و چه در کنگره‬ ‫را تحت تاثیر قرار م ی ده��د‪ .‬یا مس��اله گروگانگیری در ذهن‬ ‫امریکای ی ها همچنان به عنوان یک مساله ایدئولوژیک وجود‬ ‫دارد و روی بحث های نمایندگان کنگره تاثیرگذار است‪ .‬اینکه‬ ‫ی مثل «ارگو» س��اخته م ی ش��ود که ب رنده جایزه اسکار‬ ‫فیلم ‬ ‫هم شده باید منش��ا را در الیه های ضد ای رانی جس ت وجو کرد‪.‬‬ ‫در وزارت خارجه امری��کا نیز وجود ش��خصی چون هیالری‬ ‫کلینتون در راس کار اجازه نم ی داد ک��ه رویکردهای میانه رو‬ ‫نسبت به ای ران زمینه رشد پیدا کنند‪ .‬البته امید است با امدن‬ ‫جان کری فضای الزم به وجود ای��د‪ .‬از این الیه که بگذریم به‬ ‫الیه تاثیرگذار دیگر در روابط ای ران و امریکا یعنی وزارت دفاع‬ ‫م ی رسیم‪ .‬باز جریان اصلی ش��کل دهنده در این وزارتخانه به‬ ‫اندیشه های نو محافظه کاری که خ واهان برخورد نظامی و فشار‬ ‫شدید سیاس��ی‪ -‬اقتصادی با ای ران بودند وصل بود‪ .‬اما اکنون‬ ‫فردی چون چاک هگل ب رای این پست معرفی شده که الاقل‬ ‫اندیشه های ضدای رانی ندارد‪ .‬در همین راستا نیز شاهدیم که‬ ‫الب ی های اسرائیلی‪ -‬صیهونیستی چطور دخالت م ی کنند که‬ ‫اجازه ندهند وی انتخاب شود‪.‬‬ ‫اکنون مساله اصلی اینجاست که ایا ساخت محافظه کار‬ ‫امریکا این اجازه را م ی دهد که برخی سیاست های تغییر اوباما‬ ‫محقق شود‪ .‬در امریکا الیه ها و رسانه های قدرتمند درون کنگره‬ ‫و نخبگان و روشنفکران دانشگاهی به نوعی تحت تاثیر البی‬ ‫اسرائیل هس��تند‪ .‬نفوذ البی اسرائیل پشت صحنه سیاست‬ ‫خاورمیانه ای امریکا امری غیرقابل انکار است‪ .‬البته این بدان‬ ‫معنا نیس��ت که رئی س جمهوری امریکا هرچ��ه انها بگویند‬ ‫صددرصد اجرا م ی کند‪ ،‬اما به هر صورت این الیه های قدرت در‬ ‫انجا وجود دارند‪ .‬اینکه م ی گویند البی اسرائیل در امریکا قدرت‬ ‫زیادی دارد‪ ،‬حرف درستی است‪.‬‬ ‫در ادامه کمی هم نگاه و رویکرد جمهوری اسالمی‬ ‫ایران را نس�بت به رابط�ه با امریکا مورد بررس�ی‬ ‫قرار دهید‪ .‬در این رابطه ب ر اس�اس موضع بزرگان‬ ‫نظام‪،‬امریکا برای مذاکره با ایران باید حس ن نیت‬ ‫نش�ان دهد‪ .‬چندین م�ورد نیز برای نش�ان دادن‬ ‫حس�ن نیت امری�کا ن�ام ب�رده ش�ده‪ .‬از جمل�ه‬ ‫عدم دخالت در ام�ور منطقه و امور داخل�ی ایران‪.‬‬ ‫این حس�ن نیت از طرف امریکایی به چه صورت‬ ‫دیده خواهد شد؟‬ ‫‪ l‬بحث داشتن حس��ن نیت یک بحث جدی ب رای‬ ‫گفت وگوهای مس��تقیم و معامله بزرگ است‪ .‬وقتی طرفی‬ ‫م ی خ واهد وارد گفت وگو شود باید صادقانه عمل کند و اقدامات‬ ‫ان در عمل در همین راستا باشد‪ .‬به نظرم فقط یک ای ران قوی‬ ‫که در ان وحدت بین نخبگان سیاسی باشد و در سطح نظام‬ ‫سیاسی‪ -‬امنیتی منطقه دارای نقش و نفوذ باشد با امریکا وارد‬ ‫گفت وگو خ واهد شد‪ .‬حس ن نیت چندین جنبه دارد و دولت اوباما‬ ‫اگر حس ن نیت دارد الاقل م ی تواند ب رنامه تحریم ها را از همین‬ ‫جایی که هست متوقف کند‪ .‬همچنین دولت اوباما م ی تواند از‬ ‫اختیارات دولتی خود ب رای به تاخیر انداختن بعضی از تحریم ها‬ ‫استفاده کند‪ .‬مورد دیگری که امریکا ب رای نشان دادن حس ن نیت‬ ‫باید داشته باشد این است که زبان زور و گزینه نظامی را کنار‬ ‫بگذارد و نقش منطقه ای ای ران را محترم بشمارد‪ .‬در نهایت نیز در‬ ‫موضوعات داخلی ای ران دخالت نکند‪ .‬در تمام دنیا‪ ،‬حکومت ها‬ ‫نسبت به شکاف بین نیروهای سیاسی و رقبای داخلی حساس‬ ‫هستند و کشوری مانند ای ران که از قدیم تحت تاثیر دخالت های‬ ‫خارجی بوده مشخص است که نس��بت به این قضایا حتی‬ ‫حساس تر است‪.‬‬ ‫از جانب ایران چه ش�رایط و زمینه هایی برای اغاز‬ ‫گفت وگوهای دوجانبه الزم است؟‬ ‫درباره تئوری هالل شیعی چطور فکر م ی کنید‪ .‬به‬ ‫نظر شما اینده خاورمیانه از رقابت مذهبی شیعه‬ ‫و سنی م ی گذرد؟ این مساله چه تاثیری در روابط‬ ‫ایران و امریکا دارد؟‬ ‫‪ l‬به نظر من هر کاندیدایی وارد انتخابات شود‪ ،‬درباره‬ ‫رابطه با امریکا به عنوان یک مس��اله مهم ح��رف خواهد زد‪.‬‬ ‫برخی ممکن است این موضع را داش��ته باشند که در صورت‬ ‫تغییر رفتار امریکا مذاکره م ی کنیم؛ برخی هم ممکن اس��ت‬ ‫بگویند ما مذاکره مستقیم را در پیش م ی گیریم‪ .‬ولی به اعتقاد‬ ‫من کاندیدا ها باید سعی کنند این مساله را در یک قالب ملی‬ ‫پیش بب رند؛ به اعتقاد من کاندیداها درجه ای از محافظه کاری‬ ‫بین الملل‬ ‫‪ l‬ای ران یک بازیگر عملگراست و نم ی خواهد خودش‬ ‫را وارد رقابت ه��ای مذهبی کند‪ .‬این رویک��رد کامال صحیح‬ ‫است‪ ،‬زی را اگر مسائل منطقه ای به بحث شیعه و سنی کشیده‬ ‫شود این یک نقطه فشار به ای ران خواهد بود‪ .‬ای ران با وجودی‬ ‫که در برخی مسائل مانند فلسطین نگاه ایدئولوژیک دارد اما‬ ‫مانند کشورهای دیگر به س��مت عملگرایی در تامین منافع‬ ‫خود پیش م ی رود‪ .‬اینجاست که ای ران و امریکا به هم نزدیک‬ ‫م ی شوند‪ ،‬چون امریکا هم نگران این است که سیستم دولت‬ ‫(‪ )state‬در منطقه دچار فروپاشی ش��ود و منطقه به سمت‬ ‫جنگ داخلی و رقابت های قومی پیش نرود‪ .‬این اندیشه های‬ ‫ی هم پیرام�ون انتخابات ای�ران‪ ،‬وحدت ملی‪،‬‬ ‫کم ‬ ‫اینده هسته ای و ارتباط با امریکا صحبت کنید‪.‬‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫‪ l‬ای ران ب رای ورود به مذاک��رات دو جانبه با امریکا در‬ ‫وهله نخست باید یک وحدت قوی در سطح نیروهای سیاسی‬ ‫خود به وجود اورد‪ .‬مساله رابطه با امریکا باید یک مساله ملی‬ ‫فرض شود‪ .‬ب رنامه هس��ته ای ای ران یک اجماع سیاسی میان‬ ‫نخبگان به وجود اورده که خیلی خوب بوده است‪ .‬یک اشتباه‬ ‫امریکای ی ها این است که سیاس��ت های انها از جمله تداوم‬ ‫تحریم ها‪ ،‬اقدامات خ رابکارانه‪ ،‬فش��ارهای سیاس��ی و غیره‬ ‫اجماع سیاسی درون نخبگان ای ران را ب رای گفت وگو با امریکا‬ ‫م ی شکند‪ .‬نیروهای سیاسی در ای ران معتقدند که غرب و امریکا‬ ‫اساسا با نظام سیاس��ی در ای ران مش��کل دارند‪ .‬این اقدامات‬ ‫یزند و این در نهایت‬ ‫امریکا فضای سیاسی را به نفع انها رقم م ‬ ‫سیستم تصمیم گیری در ای ران را محتاط تر در برخورد با امریکا‬ ‫م ی کند‪ .‬یک اشتباه دیگر امریکای ی ها این است که سیستم‬ ‫سیاسی چک و باالنس در ای ران را با رویکردهایی شخ ص محور‬ ‫تحت الشعاع قرار م ی دهند؛ سیس��تمی که با در نظر گرفتن‬ ‫تعادل به وجود ام��ده بین نیروهای سیاس��ی تصمیم گیری‬ ‫م ی کند‪ .‬بر این مبناست که اعتقاد دارم تنها یک ای ران قوی با‬ ‫امریکا وارد گفت وگو م ی شود‪.‬‬ ‫مثال در مصر و بحرین است‪ .‬اگر از یک نگاه رئالیستی به این‬ ‫موضوع نگاه کنیم این مساله کامال طبیعی است‪ ،‬زی را موضوع‬ ‫سوریه بیشتر یک مساله توازن قدرت ب رای ای ران است‪ .‬یعنی‬ ‫ای ران همانند روسیه و چین نگران افزایش نفوذ رقبای خود در‬ ‫منطقه هستند‪ .‬بحران سوریه به نوعی یک «بازی بزرگ» جدید‬ ‫بین شرق و غرب است که ای ران هم یکی از بازیگران جدی در‬ ‫این تنازع است‪ .‬البته پی رامون نقش ای ران در سوریه کمی هم‬ ‫اغ راق م ی شود به گونه ای که انگار تمامی تحوالت سوریه تحت‬ ‫کنترل ای ران اس��ت‪ .‬البته بخش مهمی از نیروهای سیاسی‬ ‫داخلی که به دولت سوریه نزدیک هستند‪ ،‬عالقه مندند که ای ران‬ ‫نقش سیاسی در تحوالت این کشور داشته باشد‪ .‬همانگونه که‬ ‫معترضان با ترکیه و قطر و ع ربستان و دیگران نزدیک هستند‪.‬‬ ‫البته امریکا این مس��اله را دخالت ای ران در امور داخلی سوریه‬ ‫تفسیر م ی کند‪ .‬این در حالی است که امریکای ی ها نسبت به‬ ‫نقش ترکیه یا ع ربستان هیچ اعتراضی ندارند‪.‬‬ ‫سلف ی گری و افراطی که در منطقه در حال گسترش است در‬ ‫اینده گریبان امریکا را خواهد گرفت‪ .‬اکنون اگر امریکا در ظاهر‬ ‫از محافظه کاری محمد المرسی در مصر حمایت م ی کند به‬ ‫همین دلیل است‪ .‬اما به این صورت نخواهد ماند و سلف ی گری‬ ‫در منطقه در حال رشد است‪ .‬امریکای ی ها یک بار در رابطه با‬ ‫القاعده و بن الدن ب رای مقابله با شوروی در دهه ‪ 1980‬اشتباه‬ ‫اس��تراتژیک کردند و اکنون دیگر نم ی خواهند در سوریه این‬ ‫اش��تباه را تکرار کنند‪ .‬در حال حاضر امری��کا نم ی داند که در‬ ‫ب رابر حکومت بشار اسد باید چه رویکردی را دنبال کند‪ .‬از یک‬ ‫طرف اصال حکومت بشار اسد موافق میلش نیست و از طرف‬ ‫دیگر نگران روی کار امدن نیروهای افراطی پس از سقوط اسد‬ ‫در سوریه اس��ت‪ .‬دور کردن ای ران از خودشان در مساله سوریه‬ ‫نیز یک اشتباه استراتژیک بود؛ امریکا به همراه ترکیه گمان‬ ‫م ی کردند که سوریه نیز به سرنوشت دیگر کشورهای عربی‬ ‫دچار خواهد شد‪ .‬سیاست های فرصت طلبانه انها کشورهایی‬ ‫چون ای ران‪ ،‬روسیه و چین را نسبت به بحران سوریه حساس‬ ‫کرد‪ .‬نگرانی اصلی این کش��ورها افزایش دامنه نفوذ امریکا و‬ ‫غرب در منطقه است‪ .‬یعنی امریکا درست در جهتی حرکت‬ ‫کرد که این دولت ها ر ا ترساند‪ .‬انها م ی خ واهند با حضور فعال در‬ ‫بحران سوریه امنیت نسبی خود را باال بب رند‪.‬‬ ‫در یک دس�ته بندی کلی‪ ،‬روند برخ�ورد امریکا با‬ ‫برنام�ه هس�ته ای ای�ران در اینده به چ�ه صورت‬ ‫خواهد بود؟‬ ‫‪ l‬اگر از بدترین گزینه بخواهیم اغاز کنیم‪ ،‬باید گفت‬ ‫اخرین راه حل ب رای انها جنگ است‪ ،‬سپس تحریم اقتصادی‪،‬‬ ‫چون به هرحال این تحریم ها به ضرر انها هم است و راحت ترین‬ ‫گزینه استفاده از ش��کاف های داخلی بین نخبگان سیاسی‬ ‫است‪ .‬در نگاه امریکای ی ها این ش��کاف ها‪ ،‬دولت را تضعیف‬ ‫خواهد کرد و در نهایت دولت ای ران را مجبور خواهد کرد با انها‬ ‫وارد گفت وگو شود‪ .‬بر همین مبناست که ب رای امریکای ی ها‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری ای ران در سال اینده بسیار مهم است‪.‬‬ ‫در رابطه با موضوعات منطقه به بحث اسالم سنی‬ ‫یا همان س�لف ی گری اش�اره کردید‪ .‬به نظر شما‬ ‫ایا روی کار امدن اسلام س�نی سیاسی یا نوعی‬ ‫س�لف ی گری موجب نم ی ش�ود که رویک�رد ایران‬ ‫طی چند سال اخیر در سیاست خارجی منطقه به‬ ‫موضوع گفت وگوی دو کشور کمک کند؟‬ ‫جای ایران در سیاست خاورمیانه ای امریکا خالی است‬ ‫امریکایی ها در حال پذیرش ایران هسته ای هستند‬ ‫درخواست مذاکره مستقیم با یک قدرت منطقه ای در تاریخ معاصر امریکا بی سابقه است‬ ‫برنامه هسته ای‪ ،‬ایران و امریکا را به یکدیگر نزدیک کرده است‬ ‫امریکا با ابزار تحریم می خواهد به برد حداکثری برسد‪ ،‬نه به فروپاشی اقتصاد ایران‬ ‫برنامه هسته ای ایران به حوزه مسائل استراتژیک و بازدارندگی نزدیک شده است‬ ‫زمان به نفع امریکا نیست و این را ایران می داند‬ ‫فقط یک ایران قوی با امریکا وارد گفت وگو خواهد شد‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬سیاست خارجی ای ران نوعی عملگرایی در منطقه‬ ‫را تجربه م ی کند‪ .‬یعنی نوع نگاه ای ران به مس��ائل منطقه ای‬ ‫بیشتر استراتژیک و در چارچوب افزایش نقش منطقه ای خود‬ ‫است‪ .‬بحران سوریه مثال خوبی است‪ .‬بسیاری به ای ران انتقاد‬ ‫م ی کنند که موضع ان در سوریه متفاوت از سایر تحوالت ع ربی‬ ‫نکات‬ ‫‪121‬‬ ‫را در این موضوع حفظ خواهند کرد‪ .‬ولی این را توجه داش��ته‬ ‫باشید که موضوعات سیاس��ت خارجی ب رای هر کاندیدا یک‬ ‫نقطه امتیاز اس��ت‪ .‬ب رای همین هیچ کاندیدایی در انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری در موضوع هسته ای جمهوری اسالمی ای ران‪،‬‬ ‫احتماال موضع نرمی نخواهد داش��ت و حتی ممکن است با‬ ‫تاکید بر جنبه ملی ان مواضع سخت تری اتخاذ کنند‪ .‬حتی روی‬ ‫موضوعاتمنطقه ایهمهمینطور؛بایدتوجهداشتهباشیدکه‬ ‫موضوعات منطقه ای و بی ن المللی نقطه امتیاز کاندیداهاست‬ ‫که م ی توانند روی ان بحث بکنند‪ .‬در انتخابات قبلی نیز همین‬ ‫روال حاکم بود‪ .‬البته اقتصاد و تحریم ها نیز مهم است و همیشه‬ ‫رابطه ای بین سیاست داخلی و خارجی بوده است‪ .‬حتی هم واره‬ ‫مطرح بوده که سیاس��ت خارجی ادامه سیاست داخلی است؛‬ ‫مساله ای که بعضا در ارتباط با ای ران بالعکس است و م ی گویند‬ ‫سیاست داخلی ادامه سیاست خارجی است‪ .‬به هر حال موضوع‬ ‫امریکا یک موضوع جدی است و امریکای ی ها این گونه نشان‬ ‫م ی دهند که منتظ رند ببینند چه کسی یا چه گروهی در ای ران‬ ‫سر کار م ی اید‪ .‬به باور انها شاید دولت بعدی مواضع نرم تری در‬ ‫قبال امریکا داشته باشد‪ .‬در کل انتخابات ای ران ب رای امریکا یک‬ ‫موضوع کلیدی است‪ .‬اما امریکا باید این نکته را مدنظر داشته‬ ‫باشد که در موضوع هسته ای انتظار تغییر چندانی در مواضع‬ ‫کاندیداها نداشته باشد‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫باتوجه به اینکه شما روی مس�ائل ترکیه نیز کار‬ ‫کرده اید‪ ،‬با این دق�ت ک ه ارایش این�ده خاورمیانه بین‬ ‫چهار قدرت منطقه ای ایران‪ ،‬ترکیه‪ ،‬مصر و عربس�تان‬ ‫صورت م ی گی�رد فکر م ی کنید که هر کدام از این س�ه‬ ‫بازیگر غیر از ایران‪ ،‬چه استراتژی برای اینده خود دارند؛‬ ‫به ویژه ترکیه که بعد از یک دوران انزواگ رایی قبل از حزب‬ ‫عدالت و توسعه به سمت نوعثمان ی گری امده است‪ .‬در‬ ‫حقیقت ترکیه تئوری تنش صفر را در پیش گرفت‪ ،‬ولی‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫این یادداشت در سال ‪1389‬‬ ‫به قلم دکتر کیهان برزگر به چاپ رسید‬ ‫که بازتاب هایی در برخی رسانه های‬ ‫خارجی داشت‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪122‬‬ ‫با وجود تصویب قطعنامه ‪ 1929‬شورای امنیت و نقش‬ ‫جدی دولت اوبام��ا در اتخاذ تحریم های جدی��د چندجانبه و‬ ‫یک جانبه‪ ،‬ظرفی ت های ورود به گفت وگوی مستقیم بین ای ران‬ ‫و امریکا همچنان وجود دارد‪ .‬طی ماه های اخیر سخن خصمانه‬ ‫دوطرف کم شده و حتی عالئم مثبتی نیز نمایان م ی شوند‪.‬‬ ‫به رغم وجود نیازهای اس��تراتژیک ای��ران و امریکا به‬ ‫یکدیگر و فراهم بودن نسبی شرایط گفت وگو‪ ،‬چشم انداز ورود‬ ‫به گفت وگوی مستقیم و استراتژیک همچنان در هاله ای از‬ ‫ابهام قرار دارد‪ .‬این امر به دلیل باال بودن هزینه های سیاسی‬ ‫مربوط به نتیجه بخش نبودن گفت وگوهای مستقیم در سطح‬ ‫سیاس��ت داخلی و همچنین ب ی اعتمادی دوطرف به اهداف‬ ‫یکدیگر از ورود به گفت وگوهاس��ت‪ .‬هرگونه گشایش دراین‬ ‫زمینه نیازمند اطمینان بخشی دوطرف به تداوم و نتیجه بخش‬ ‫بودن گفت وگوها در راستای تامین منافع و امنیت ملی دوطرف‬ ‫و بالطبع کاهش ریسک سیاسی ورود به مذاکرات مستقیم در‬ ‫سطح هیات حاکمه و تصمیم گیر دو طرف است‪.‬‬ ‫با وجود تصویب قطعنامه ‪ 1929‬شورای امنیت و نقش‬ ‫جدی دولت اوبام��ا در اتخاذ تحریم های جدی��د چندجانبه و‬ ‫یک جانبه‪ ،‬ظرفی ت های ورود به گفت وگوی مس��تقیم بین‬ ‫ای ران و امریکا همچنان وجود دارد‪ .‬ط ی ماه های اخیر س��خن‬ ‫خصمانه دوطرف کم ش��ده و حتی عالئم مثبتی نیز نمایان‬ ‫م ی شود‪ .‬در اخرین نوع از این عالئم‪ ،‬اقای احمدی نژاد امادگی‬ ‫خود را ب رای گفت وگوی مستقیم با اوباما در کنف رانس ای رانیان‬ ‫مقیم خارج‪ ،‬البته ب��ا ادبیات خاص خود‪ ،‬اعالم م��ی دارد و در‬ ‫اتفاقات اخیر این تئوری را دچ�ار چالش کرد و ترکیه با‬ ‫همسایگانش درگیر تنش شد‪ .‬در نهایت به نظر شما‬ ‫ترکیه به چه سمتی م ی رود؟‬ ‫به نظر من اینده توازن قدرت در خاورمیانه روی ای ران و‬ ‫مصر متمرکز است‪ .‬من موافق نیستم که ترکیه یک بازیگر‬ ‫جدی در خاورمیانه است؛ البته در اینکه ترکیه ب رای خودش یک‬ ‫اقتصاد قوی دارد هی چ تردیدی نیست‪ ،‬اما مساله اصلی ترکیه‪،‬‬ ‫خود ارایش داخلی نیروهای سیاسی و قدرت در ترکیه است که‬ ‫ترک ها را مجبور م ی کند انتخاب کنند تا چه حد در مس��ائل‬ ‫خاورمیانه وارد ش��وند‪ .‬بحران س��وریه مثال خوبی است؛ اگر‬ ‫افکار عمومی داخل ترکیه و ارتش قدرتمند ترکیه نزدیک به‬ ‫حزب عدالت و توسعه بود احتمال داشت این کشور در سوریه‬ ‫دخالت نظامی نیز م ی کرد‪ .‬ساختار داخلی ترکیه این اجازه را به‬ ‫دولت اسالمگرای ترکیه نم ی دهد تا هر جا که م ی خواهد وارد‬ ‫مسائل خاورمیانه شود‪ .‬به صورت ارزان بله‪ .‬تا همان زمان که‬ ‫یدادند ولی وقتی به مساله احتمال‬ ‫در حالت شعاری بود شعار م ‬ ‫جنگ و پرداخت هزینه های سنگین ناشی از گسترش ناامنی‬ ‫به داخل ترکیه رس��ید موضوع ب رای ترک ها نگران کننده شد‪.‬‬ ‫بر همین اساس ساختار داخلی ترکیه جلوی انها را م ی گیرد‪.‬‬ ‫ساختار درونی قدرت اساسا محدودیت اصلی حزب عدالت و‬ ‫توسعه است‪ .‬اصل اساسی ب رای انها این است که روی اقتصاد‬ ‫خودشان متمرکز باشند و به اتحادیه اروپا وصل شوند‪ .‬به همین‬ ‫دلیل به دولت اجازه نم ی دهند وارد مسائل پرحاشیه خاورمیانه‬ ‫ع ربی شوند‪ .‬درست است که اسالمگرا ها تا یک جایی م ی توانند‬ ‫نکات خود را بگویند و مدعی ش��وند که ترکیه یک کش��ور‬ ‫اسالمی است ولی اقتدار گرایی کمال گرا و سکوالریسم ترکیه‬ ‫که در الیه های مختلف قدرت این کشور همچنان حضور دارد تا‬ ‫جایی که بتواند در این زمینه کارشکنی م ی کند‪ .‬بناب راین ترکیه‬ ‫در بحران سوریه نشان داد که مرزهای نفوذش در خاور میانه‬ ‫محدود است‪ .‬نقش و نفوذ ای ران به مراتب بیشتر از ترکیه است‪.‬‬ ‫ترک ها نیز این را فهمیدند و انتظار نداشتند که ای ران ی ها بتوانند‬ ‫این گونه فعاالنه در مسائل منطقه ای نقش ایفا کنند‪ .‬ناراحت‬ ‫هم شدند‪ .‬دیدید که برخورد های جدی با انها شد که حد ومرز‬ ‫خودش��ان را بدانند‪ .‬همین تضعیف نقش ترکیه باعث شد تا‬ ‫غرب ی ها نیز به گونه ای دیگر به این کشور نگاه کنند و اینکه‬ ‫نفوذ ترکیه در خاورمیانه حد وحدود مشخصی دارد‪.‬‬ ‫درباره ع ربس��تان باید بگویم که ع ربس��تان یک بازیگر‬ ‫پشت پرده قدرتمند اس��ت‪ .‬البته ایدئولوژی و نخبگان جذابی‬ ‫ندارد‪ .‬اف��کار عموم��ی در غ��رب ع ربس��تان را از زاویه نقض‬ ‫حقوق بش��ر و زنان م ی نگرد‪ .‬ولی ع ربس��تان پ��ول دارد و در‬ ‫پشت پرده فعالی ت های جدی انجام م ی دهد که در بسیاری از‬ ‫مواقع هم موفق است‪ .‬به نظر من ع ربستان بازیگر جدی است‬ ‫ولی در تحوالت اینده انقدر شان و جایگاه ندارد‪ .‬با این تحوالت‬ ‫جهان عرب که یک نگاه پیشرفته و رو به جلو دارد و با توجه به‬ ‫اینکه ع ربستان سعی کرده که سرعت انقالب ها را کم کند و‬ ‫نخواسته نیروهای اجتماعی و مردم وارد صحنه شوند بناب راین‬ ‫ع ربستان نتوانسته بر فضا مسلط ش��ود‪ .‬در این شرایط مردم‬ ‫منطقه ع ربستان را نم ی پذی رند‪ .‬بناب راین ع ربستان پشت پرده‬ ‫حامی امریکاست‪ .‬در مقایسه بین ترکیه و ع ربستان به نظر من‬ ‫ی نسبت به ترکیه است‪.‬‬ ‫ع ربستان بازیگر بسیار جد ‬ ‫در اخر دو بازیگر م ی ماند؛ ای ران در قسمت شرق خاورمیانه‬ ‫و مصر در قسمت غرب خاورمیانه‪ .‬درست است که ای ران یک‬ ‫بازیگر در مساله صلح اع راب و اسرائیل است ولی بازیگر اصلی‬ ‫مصر اس��ت که دوباره به جای اصلی خودش برگشته است‪.‬‬ ‫ای ران در بحث خلیج فارس‪ ،‬تنگه هرمز و ع راق اهمیت بیشتری‬ ‫دارد‪ .‬در نهایت منافع ژئوپلتیک ای ران و مصر را به هم نزدیک‬ ‫م ی کند‪.‬‬ ‫به نظرم اینده خاورمیانه بستگی به بازیگری ای ران و مصر‬ ‫تخاصم استراتژیک‬ ‫ایا برنامه هسته ای می تواند زمینه گفت وگوهای ایران و امریکا را فراهم کند؟‬ ‫طرف دیگر اوباما نیز با ادبیات محتاط خود به نوعی خواهان‬ ‫گفت وگو با ای ران م ی شود‪ .‬ظرفی ت های گفت وگوی مستقیم‬ ‫در درجه اول به «نیاز متقابل اس��تراتژیک» برم ی گردد‪ .‬ب رای‬ ‫امریکا‪ ،‬گفت وگوی مستقیم به معنای خروج ای ران از لیست‬ ‫دش��منان امریکا در منطقه خاورمیانه است که خود تاثی رات‬ ‫مثبتی بر روند حل وفصل بحران ه��ای منطقه ای همچون‬ ‫اع راب و اسرائیل‪ ،‬ع راق و افغانستان خواهد داشت‪ .‬به خصوص‬ ‫که اوباما ب رنامه ریزی کرده که نیروهای خود را طی دو مرحله در‬ ‫تابستان امسال و تابستان ‪ 2011‬از ع راق خارج کند و چشم انداز‬ ‫بحران افغانستان نیز همچنان تاریک بوده و طالبان به سرعت‬ ‫در حال بازگشت به قدرت است‪ .‬از لحاظ توازن منطقه ای نیز‬ ‫گفت وگوی مستقیم با ای ران به معنای مدیریت قدرت و نفوذ‬ ‫منطقه ای ای ران به خصوص ب رنامه هسته ای این کشور است که‬ ‫به اصطالح مهمترین چالش سیاست خارجی اوباما اعالم شده‬ ‫است‪ .‬این مساله خود به معنای موفقیت امریکا در حفظ وضع‬ ‫موجود در منطقه‪ ،‬هرچند همراه ب��ا پذیرش نقش منطقه ای‬ ‫ای ران خواهد بود‪.‬‬ ‫چنین نیاز استراتژیکی ب رای ای ران نیز قانع کننده است‪.‬‬ ‫در درجه اول‪ ،‬خروج امریکا از لیس��ت دش��منان فوری ای ران‪،‬‬ ‫انرژی سیاسی– امنیتی ای ران را رها و صرف مسائل توسعه و‬ ‫اقتصاد م ی کند؛ امری که با خواست مردم نیز پیوند م ی خورد‪.‬‬ ‫همچنین ای ران م ی تواند غن ی سازی اورانیوم را در خاک خود با‬ ‫هدف استفاده از انرژی صلح امیز هسته ای انجام دهد‪ .‬نهایتا‬ ‫نقش منطقه ای خود را در قالب برد‪ -‬برد و همکاری جویانه و در‬ ‫شرایط برقراری توازن امنیت با امریکا به این کشور بقبوالند‪.‬‬ ‫در چنین شرایطی ای ران حتی م ی تواند استراتژی های مستقل‬ ‫سیاس��ی– امنیتی خود را از طریق حفظ ائت�لاف با احزاب و‬ ‫گروه های سیاسی دوست در منطقه تقویت کند‪.‬‬ ‫موارد فوق به طور ضمنی به وسیله ای ران و امریکا پذیرفته‬ ‫شده اند‪ .‬اما گفت وگوی مستقیم و استراتژیک ای ران و امریکا‬ ‫الزام ا به معنای برقراری دوس��تی میان ای ران و امریکا نیست‪.‬‬ ‫بلکه هدایت دوطرف به سوی پذیرش نقش یکدیگر و عادت به‬ ‫زندگی در منطقه ای است که هر دو طرف دارای منافع حیاتی‬ ‫در ان هستند‪ .‬در اینجا دو طرف به این نتیجه م ی رسند که وجود‬ ‫شرایط تهدید دائم ب رای انها هزینه ساز بوده و انها نیاز دارند که از‬ ‫مرحله تقابل به مرحله تعامل یا رقابت سازنده ب رای حفظ منافع‬ ‫و امنیت ملی خود برسند‪ .‬از این لحاظ‪ ،‬گفت وگوی مستقیم‬ ‫امریکا و چین در دوران نیکس��ون در ‪ 1972‬منجر به دوستی‬ ‫امریکا و چین نشد‪.‬‬ ‫از س��وی دیگر‪« ،‬ش��رایط» و زمینه ه��ای گفت وگوی‬ ‫مستقیم هم ب رای دوطرف فراهم است‪ .‬معموال گفت وگوی‬ ‫استراتژیک در شرایطی اتفاق م ی افتد که‪ -1 :‬بازیگران درگیر‬ ‫قادر به حذف یکدیگر در مس��ائل مهم منطقه ای نیس��تند‪.‬‬ ‫‪ -2‬بازیگران دارای استراتژی های مستقل سیاست خارجی و‬ ‫امنیت ملی هستند که به انها در شکل دهی ائتالف های رقیب‬ ‫کمک م ی کند‪ -3.‬نوعی «ب رابری سیاسی» در سطح مذاکرات‬ ‫بین دو بازیگر در حل وفصل یک یا چند مس��اله استراتژیک‬ ‫به وجود م ی اید‪ -4 .‬اجماع نسبی سیاسی نزد نخبگان حاکم‬ ‫دارد‪ .‬البته نه غ رب ی ها و نه نیرو های امنیتی ع ربستان و ترک ها‬ ‫هیچ عالقه ای ندارند که ای ران و مصر به هم نزدیک شوند‪ .‬این‬ ‫چیز جدیدی ب رای ای ران نیست و ای ران همیشه سعی کرده به‬ ‫مصر نزدیک شود‪ .‬شما ببینید که به چه مقدار تمایالت ای ران‬ ‫ب رای نزدیک شدن به مصر زیاد است‪ ،‬ولی نیروهای سنتی در‬ ‫نهادهای قدرت که باقیمانده از رژیم سابق هستند نم ی گذارند‪.‬‬ ‫نه اینکه مصری ها ای ران را قبول ندارند‪ ،‬برعکس ای ران را از نظر‬ ‫فرهنگی به عنوان یک کشور بزرگ قبول دارند‪ ،‬ولی ساختار‬ ‫امنیتی مصر هنوز س��اختاری غربی و وابس��ته به الیه های‬ ‫محافظه کار ع ربی است‪ .‬البته به اعتقاد من این ساختار تغییر‬ ‫خواهد کرد و مصری ها به تعاملی خواهند رس��ید که این دو‬ ‫کشور به هم نزدیک شوند‪.‬‬ ‫فک�ر نم ی کنید که س�لف ی ها در ای�ن زمینه مانع‬ ‫شوند؟‬ ‫‪ l‬به نظرم اگر اتفاق عجیبی نیفتد المرس��ی به این‬ ‫سمت م ی رود‪ .‬اگر همه سیاست هایش را نگاه کنید در درجه‬ ‫اول تثبیت قدرت اخ وان در مصر است‪ .‬سیاست خارجی المرسی‬ ‫افزایش داده اس��ت‪ .‬اوباما همزمان صحبت از گفت وگوهای‬ ‫مس��تقیم و فش��ار از طریق تحریم های جدید م ی کند و این‬ ‫مساله با شرایط ورود به گفت وگوی مستقیم در تضاد است‪ ،‬یا‬ ‫حمایت امریکا از مخالفین نظام جمهوری اسالمی ای ران که‬ ‫خود برحالت شک و تردید نس��بت به اهداف صادقانه امریکا‬ ‫م ی افزاید‪ .‬نتیجه انکه ای ران ب رای دفاع از خود به سیاست های‬ ‫مقابله به مثل روی م ی اورد و این مساله خود دور باطل حس‬ ‫نبود اهداف صادقانه و تهدید متقابل را افزایش م ی دهد‪ .‬وجود‬ ‫اهداف صادقانه از مهمترین شرایط ب رای ورود به گفت وگوهای‬ ‫مستقیم و استراتژیک است‪ .‬این مساله در مورد روابط ای ران و‬ ‫امریکا بیش از هر چیز به عدم اعتماد و ش��ناخت دوطرف از‬ ‫سیستم تصمیم گیری در هیات حاکمه دو کشور برم ی گردد‪.‬‬ ‫ب رای ای ران روشن نیست که ایا اوباما واقعا قصد تغییر سیاست‬ ‫نسبت به ای ران را دارد یا خیر؟ ب رای همین نخبگان حاکم در‬ ‫ای ران دائم ا تاکید م ی کنند که امریکا نم ی خواهد و نم ی تواند‬ ‫تصمیمی ج��دی بگیرد و هدف��ش از ورود ب��ه گفت وگوی‬ ‫مستقیم‪ ،‬تنها تضعیف نقش نظام اسالمی از درون و در دنیای‬ ‫خارج عمدتا تحت تاثیر البی اسرئیلی‪ -‬صهیونیستی است‪.‬‬ ‫در طرف امریکایی نیز همین ابهام از مقاصد صادقانه ای ران‬ ‫وجود دارد‪ ،‬به طوری که امریکا نگران به ثمر نرسیدن مذاکرات‬ ‫مستقیم است‪ .‬یک نمونه سر باز زدن ای ران از تداوم مذاکرات‬ ‫برسر تبادل اورانیوم در مذاکرات ژنو و وین در اکتبر ‪ 2009‬است‪.‬‬ ‫این مس��اله از لحاظ مس��ائل قدرت داخلی امریکا ب رای هر‬ ‫رئی س جمهوری یک امتیاز منفی به حساب م ی اید‪ .‬به هرحال‬ ‫امریکا خاطره تلخ «ای ران کنترا» و تالش ناموفق ب رای مذاکره‬ ‫مستقیم با ای ران را فراموش نکرده است‪ .‬یا اخی را نامه نگاری های‬ ‫دوطرف با محتوا و ادرس غلط به نتیجه ملموسی منجر نشده‬ ‫اس��ت‪ .‬همچنین قصد صادقانه به ماهیت برنامه هسته ای‬ ‫ای ران نیز مربوط م ی ش��ود‪ ،‬به طوری که دو ط��رف به اهداف‬ ‫یکدیگر از ورود به گفت وگوی مس��تقیم اعتماد ندارند‪ .‬ای ران‬ ‫استدالل م ی کنند که یک بار به غرب اعتماد کرده و غن ی سازی‬ ‫را به طور موقت متوقف کرده‪ ،‬اما به نتایج ملموس دست نیافته‬ ‫است‪ .‬امریکا نیز ریسک پذیرش غن ی سازی مستقل در خاک‬ ‫ای ران را به دلیل خط��ر به اصطالح انحراف به تس��لیحاتی‬ ‫شدن نم ی پذیرد و استدالل م ی کند که هدف ای ران از ورود به‬ ‫گفت وگوی مستقیم تنها خرید زمان است‪g .‬‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫و امریکا به گفت وگوهای استراتژیک بوده است‪ .‬این مساله‬ ‫به خصوص در رفتار و عملکرد امریکا بیش��تر مشهود است‪.‬‬ ‫به رغم ت�لاش اوباما ب��رای ارائه چهره مثب ت ت��ری از رفتار و‬ ‫عملکرد امریکا نسبت به ای ران‪ ،‬دوگانگی دولت وی در اعمال‬ ‫سیاست های تحریم یا تعامل‪ ،‬شک و تردید ای ران را نسبت به‬ ‫وجود اهداف صادقانه امریکا از ورود به گفت وگوی مس��تقیم‬ ‫‪ l‬صد در صد‪ .‬تمام سیاست امریکا بر این مبنا ست که‬ ‫این اتفاق نیفتد‪ .‬اساسا به چالش کشیدن نقش ای ران در سوریه‬ ‫هم برهمین اساس است‪ .‬یکی از اشتباهات امریکای ی ها این‬ ‫بود که بحران س��وریه را به مس��ائل ای ران ربط دادند حتی به‬ ‫مسائل هسته ای‪ .‬اصال موضوع را به یک موضوع سیاه و سفید‬ ‫توازن ق وایی تبدیل کردند‪ .‬یعنی اگر ما رژیم را ساقط کنیم ای ران‬ ‫ضعیف م ی شود‪ .‬از لحاظ واقع گرایانه طبیعی است که ای ران به‬ ‫پیشگیری از خطر بپردازد‪ .‬عجیب است که امریکای ی ها همین‬ ‫اشتباه مشابه را در بحران ع راق هم کردند؛ یعنی منطق توازن‬ ‫قوایی در اینجا وجود دارد‪g .‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫بر س��ر یک موضوع مهم ملی و اس��تراتژیک ب��رای ورود به‬ ‫گفت وگوهای مستقیم به وجود م ی اید‪ -5 .‬دوطرف از مرحله‬ ‫تقابل به مرحله تعامل سازنده و رقابتی م ی رسند و در تالش‬ ‫ت نسبی هستند‪.‬‬ ‫ب رای یک بازی برد ‪ -‬برد با هدف کسب رضای ‬ ‫موارد فوق در مورد روابط ای ران و امریکا صادق اس��ت‪.‬‬ ‫اول‪ ،‬ای ران و امریکا نم ی توانند نقش یکدیگر را در بحران های‬ ‫ع راق‪ ،‬افغانس��تان‪ ،‬لبنان و فلس��طین حذف کنند؛ دوم‪ ،‬انها‬ ‫دارای استراتژی های مس��تقل امنیت ملی در خلیج فارس و‬ ‫خاورمیانه هستند و توان ائتالف سازی های سیاسی‪ -‬امنیتی‬ ‫وایدئولوژیک رقی��ب یکدیگر را دارند‪ ،‬مث�لا در مورد رهبری‬ ‫گروه های مقاومت حزب اهلل‪ ،‬حماس‪ ،‬گروه های شیعی در ع راق‬ ‫و روابط دوستانه با سوریه و امریکا در مورد رهبری بلوک اع راب‬ ‫محافظه کار و اسرائیل؛ س��وم‪ ،‬موضوع هسته ای ای ران نوعی‬ ‫«ب رابری سیاس��ی» در مذاکرات بین دو کشور به وجود اورده‬ ‫اس��ت‪ .‬روند و تداوم مذاکرات از زمان اغاز بحران در سال های‬ ‫‪ 2002-2003‬و اصرار دوطرف برتداوم ان از طریق ارائه بسته ها‬ ‫و پیشنهادات مختلف‪ ،‬نمایانگر این امر است؛ چهارم‪ ،‬ب رنامه‬ ‫هسته ای ای ران به عنوان یک موضوع استراتژیک و ملی‪ ،‬نوعی‬ ‫اجماع نسبی سیاس��ی نزد نخبگان حاکم دو کشور در مورد‬ ‫ضرورت ورود به گفت وگوهای مس��تقیم به وجود اورده است‬ ‫و پنجم‪ ،‬حساس��یت و ماهیت ب رنامه هسته ای ای ران به ناچار‬ ‫دوطرف را به س��وی تعامل و بازی برد‪ -‬ب��رد هدایت م ی کند‪.‬‬ ‫امریکا و ای ران بای��د انتخاب کنند که یا تعام��ل کنند یا وارد‬ ‫جنگ شوند‪ .‬شواهد نشان م ی دهد که دوطرف بیشتر خواهان‬ ‫تعامل هستند تا جنگ‪ ،‬منتها با روش ها و تاکتی ک های خاص‬ ‫خود‪ .‬امریکا تحریم های جدید را ب رای فشار بر ای ران و مذاکره‬ ‫از باال دست م ی خواهد و ای ران نیز بر سیاست محکم هسته ای‬ ‫خود ب رای مذاکره با دست باال تاکید دارد‪ .‬اما با وجود نیازهای‬ ‫استراتژیک و فراهم بودن شرایط‪ ،‬نبود «اهداف صادقانه» یا‬ ‫تصور ان در برداش��ت های دوطرف مانع اصلی در ورود ای ران‬ ‫فکر م ی کنید المرسی بتواند بر س�اختارها غلبه‬ ‫بکند؟‬ ‫طبیعتا امریکا با این پی ش بینی که شما کردید با‬ ‫این گزاره مخالف است‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫‪ l‬اینکه چیز خوبی اس��ت‪ .‬این مهم است که اخوان‬ ‫و سلف ی ها با هم مخالفند‪ .‬ش��ما ببینید که مبارک چقدر به‬ ‫سلف ی ها کمک کرد تا جلوی نفوذ اخوان ی ها را بگی رند‪ .‬درست‬ ‫است در حال حاضر ع ربستان دارد کمک مالی به مصر م ی کند‪،‬‬ ‫ولی مصر در نهایت از ای��ن کمک ها م ی گذرد‪ .‬ماهیت مصر‬ ‫جدید و ع ربستان سنتی کامال با هم متفاوت است‪ .‬اما ای ران‬ ‫و مصر باید بیشتر بر محور منافع ژئوپلتیک مثل حل بحران‬ ‫ی ندارد که ای ران و مصر از‬ ‫سوریه به هم نزدیک بش��وند‪ .‬لزوم ‬ ‫نظر ایدئولوژی با هم بجنگند‪ .‬خیل ی ها در غرب خواهان این‬ ‫هس��تند که مصر به مهارکننده ای ران از نظ��ر ایدئولوژیک در‬ ‫منطقه تبدیل شود‪.‬‬ ‫به نظر من اینده خاورمیانه در بازی ای ران و مصر است‬ ‫نه ع ربستان و ترکیه‪ .‬نقش انها را در جهان عرب نم ی پذی رند‪.‬‬ ‫از لحاظ جامعه شناسی هیچ گاه اع راب به ترک ها و بالعکس‬ ‫اعتماد نم ی کنند‪ .‬هیچ وقت هم اخوان مصر مثل اخوان ترکیه‬ ‫نم ی ش��ود‪ .‬چون اخوان ترکیه از درون کمالیسم بیرون امده‪.‬‬ ‫یادتان است که اردوغان در اولین سفر به مصر بعد از انقالب‬ ‫عنوان کرد که بهتر اس��ت اخوان دین را از سیاس��ت جدا کند‬ ‫یعنی اخوان ترکیه در قالب دولت و ساختار ترکیه جریان های‬ ‫سیاسی را دنبال م ی کند‪ .‬اخوان مصر اما ماهیت دیگری دارد؛‬ ‫بیشتر ایدئولوژیک است‪ .‬اخوان ترکیه از لحاظ ساخت قدرت به‬ ‫تعادلی رسیده است چون مجبور بوده یک سری سازش هایی‬ ‫را انجام دهد تا در ساخت قدرت ترکیه خود را حفظ کند‪ .‬چون‬ ‫حدود ‪ 20-30‬سال است که در تالش ب رای به قدرت رسیدن‬ ‫هس��تند و کلی امتیاز دادند تا باالخره در سال ‪ 2002‬به قدرت‬ ‫رسی دند‪ .‬پس نم ی توانند از ان بگذرند‪ .‬مثال نم ی توانند در بحران‬ ‫سوریه تا جایی که م ی خ واهند جلو بروند‪ .‬اگر دست اردوغان بود‬ ‫شاید ارتش را هم تجهیز م ی کرد که این اتفاق نیفتاد‪ .‬چرا که‬ ‫ساخت قدرت اجازه نم ی دهد‪ .‬بناب راین نباید فکر کرد که مصر‬ ‫فردا م ی رود به طرف ترکیه یا اینکه ترکیه قبله مصر است‪ .‬این‬ ‫اشتباه است‪ .‬انهایی که ترکیه و مصر را خوب م ی شناسند به‬ ‫این نتیجه م ی رسند‪ .‬نم ی خواهم بگویم که ای ران و مصر هم‬ ‫به هم نزدیک م ی ش��وند اما ای ران و مصر بیشتر به هم شبیه‬ ‫هستند‪ .‬دو کشوری هستند که از انقالب بیرون امدند‪ .‬مصر هم‬ ‫مثل ای ران در حال تغییر نهادهاست‪ .‬یک سری خواست های‬ ‫منطقه ای هم دارند‪ .‬مصری ها م ی خواهند خودش��ان را بیان‬ ‫بکنند‪ .‬رویکردهای اسالمی و ملی را باال بیاورند و کمی هم در‬ ‫تضاد با غرب هستند‪ .‬البته مصر همچنان از ای ران فاصله دارد‬ ‫ولی در نهایت پی ش بینی م ی کنم که به ای ران نزدیک شود‪.‬‬ ‫با سیاست خارجی پ س مانده های رژیم سابق کامال متفاوت‬ ‫است‪ .‬توجه داشته باشید وقتی المرسی گفت ائتالف چهار گانه‬ ‫ب رای بحران سوریه شکل بدهیم‪ ،‬ساختارهای سنتی مصر این‬ ‫را نم ی خواست و مخالف بود‪ .‬المرسی خودش مستقیما وارد‬ ‫صحنه شد و این طرح را در قالب تیمش در ریاست جمهوری‬ ‫باال اورد‪ .‬ساختار قدیمی موافق نبود زی را نهادهای قدرت مصر‬ ‫در وزارت خارجه همچنان مایل به رژیم سابق است ولی من فکر‬ ‫م ی کنم انقالب مصر کم کم اینها را تحت تاثیر قرار م ی دهد‪.‬‬ ‫مگر اینکه کودتایی شود یا المرسی عوض شود یا مسائلی از‬ ‫این قبی ل‪ .‬اما در نهایت تنظیمات برهمین اساس است؛ تثبیت‬ ‫قدرت اخوان در س��اختار قدرت جدید مص��ر‪ .‬در روابط ای ران و‬ ‫امریکا‪ ،‬ای رانی که دارای نقش منطقه ای باشد در مذاکرات بهتر‬ ‫م ی تواند وارد گفت وگو با امریکا شود تا ای رانی که در درون منطقه‬ ‫تضعیف شده باشد‪ .‬امریکای ی ها م ی خواهند در درون منطقه‬ ‫جریان ها را مدیریت کنند‪ .‬اما اگر کش��ورهای قوی در منطقه‬ ‫حاضر باشند‪ ،‬همکاری های منطقه ای شکل خواهد گرفت و از‬ ‫نقش امریکا کم خ واهد کرد‪.‬‬ ‫‪123‬‬ ‫نئورئالیست نامحبوب‬ ‫استفن والت؛ از ضرورت پذیرش گزینه‬ ‫ایران هسته ای دفاع می کند‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫رضا اقازاده‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪124‬‬ ‫«رئالیسم‪ ،‬به ویژه در ایاالت متحده هرگز محبوب نبوده است‪ .‬عدم محبوبیتی‬ ‫که بخش��ی از ان به بدبینانه بودن رئالیس��م و بخش��ی دیگر به عدم س��تایش‬ ‫دموکراسی امریکایی به عنوان پدیده ای منحصر به فرد بازم ی گردد»‪.‬‬ ‫استفن والت که سایت «فارین پالسی» او را یک رئالیست در عصر ایدئولوژی‬ ‫معرفی م ی کند‪ ،‬فردی است که دیدگاه های سیاس��ی اش‪ ،‬به ویژه در مورد ای ران و‬ ‫اس��رائیل‪ ،‬اغلب در تقابل با دیدگاه ها و مواضع حاکم بر واشنگتن قرار م ی گیرد و‬ ‫محافل و رسانه های امریکایی او را به عنوان یک نئورئالیست م ی شناسند‪.‬‬ ‫استفن والت ‪ 57‬ساله که مدرک کارشناسی خود را در رشته روابط بی ن الملل‬ ‫از دانشگاه استنفورد و کارشناس ی ارش��د و دکترایش را از دانشگاه کالیفرنیا گرفته‪،‬‬ ‫از س��ال ‪ 1999‬تاکنون اس��تاد روابط بی ن الملل در مدرس��ه جان کندی دانش��گاه ‬ ‫هاروارد است‪ .‬والت عالوه بر نوشتن ده ها مقاله‪ ،‬چهار کتاب با عناوین «خاستگاه‬ ‫اتحادها» (‪« ،)1987‬انقالب و جن��گ» (‪« ،)1996‬مهار قدرت امریکا‪ :‬واکنش های‬ ‫جهانی به برتری طلب��ی امریکا» (‪ )2005‬و «البی اس��رائیل و سیاس��ت خارجی‬ ‫امریکا» (‪ )2007‬نیز به رش��ته تحریر دراورده است‪.‬والت در اخرین کتاب خود که با‬ ‫همکاری جان مرشهایمر تالیف کرده‪ ،‬البی صهیونیست در امریکا را «ائتالفی از‬ ‫افراد و س��ازمان ها» توصیف م ی کند که «فعاالنه به دنبال جهت دهی به سیاست‬ ‫خارجی امریکا در راس��تای منافع اسرائیل هس��تند»‪ .‬این کتاب به نفوذ این البی‬ ‫بر سیاس��ت خارجی امریکا و اثرات منفی ان بر منافع امری��کا م ی پردازد‪ .‬والت در‬ ‫این کتاب اس��تدالل م ی کند که حمایت اقتصادی‪ ،‬نظامی و دیپلماتیک امریکا از‬ ‫اس��رائیل را نم ی توان با تکیه بر این موضوع که اس��رائیل یک دارایی استراتژیک‬ ‫ب رای امریکا محس��وب م ی ش��ود یا اینکه «تنها دموکراس��ی» در میان دریایی از‬ ‫همسایگان خودکامه است توجیه کرد؛ زی را اسرائیل ب رای ایاالت متحده بیشتر به‬ ‫یک سربار به شمار م ی رود تا یک دارایی اس��تراتژیک‪ .‬عقاید استفن والت در این‬ ‫کتاب خشم بسیاری از افراد نزدیک به صهیونیس ت ها در امریکا را ب رانگیخت‪ .‬به‬ ‫نحوی که جفری گلدبرگ‪ ،‬از روزنامه نگاران نزدیک به نئومحافظه کاران و اسرائیل‪،‬‬ ‫او را یهودستیز نامیدند و رسانه های نزدیک به البی اس��رائیل‪ ،‬وی را خیال پرداز و‬ ‫افسانه سرا لقب دادند‪ .‬موضع والت و البی اس��رائیل در زمان معرفی چاک هگل به عنوان‬ ‫وزیر دفاع و نظ رات هگل در خصوص البی اسرائیل دوباره مطرح شد‪ .‬والت در زمان بررسی‬ ‫صالحیت هگل با انتشار مقاله ای‪ ،‬وی را یک رئالیست جمهوریخواه‪ ،‬دارای استقالل فکری‪،‬‬ ‫دارای قوه تشخیص و اگاه به مسائل خواند و از انتخاب وی به عنوان وزیر دفاع حمایت کرد‪.‬‬ ‫در زمینه ای ران‪ ،‬انرژی هسته ای و رابطه ای ران و امریکا نیز عقاید و دیدگاه های استفن والت‬ ‫نسبت به رویکرد امریکا در قبال ای ران بسیار انتقادی است‪ .‬او مشکل اصلی در رابطه ای ران و‬ ‫امریکا را دیوار بلند ب ی اعتمادی بین این دو‪ ،‬به ویژه ب ی اعتمادی ای ران نسبت به سیاست های‬ ‫امریکا در چندین دهه گذشته م ی داند و معتقد است تا زمانی که این بی اعتمادی به نحوی‬ ‫برطرف نشود‪ ،‬نم ی توان امیدی به حل این مساله داشت‪.‬والت در مقاالت خود که اغلب انها‬ ‫در سایت «فارین پالسی» منتشر م ی شود‪ ،‬با انتقاد از رفتار امریکا و هم پیمانانش م ی نویسد‪:‬‬ ‫«اگر کسی ش��ما را به دلیل انجام ندادن کاری که مایل به ان نیستید تهدید به تنبیه کند‬ ‫چطور واکنش نشان م ی دهید؟ مسلم اس��ت تا زمانی که تنبیهی که تهدید به ان شده اید‬ ‫واقعا وحشتناک نباشد از انجام این کار س��ر باز م ی زنید‪ ،‬چرا که تسلیم شدن به تهدیدها‪،‬‬ ‫تهدیدکننده را تش��ویق به مطالبات بیشتر م ی کند‪ .‬حاال اگر کس��ی ب رای انجام چیزی که‬ ‫نم ی خواهید پیشنهاد وسوس��ه انگیزی به شما بدهد چطور؟ اگر پیش��نهاد به اندازه کافی‬ ‫وسوسه کننده باشد‪ ،‬قبول م ی کنید چون در این صورت همکاری شما معنای کامال متفاوتی‬ ‫خواهد داشت‪».‬‬ ‫والت معتقد است که این منطق ساده تا به حال از سوی دولت ایاالت متحده درک نشده‬ ‫است و هنوز دستگاه دیپلماس��ی امریکا از همان سیاستی پیروی م ی کند که جو بایدن ان‬ ‫را «دیپلماسی با پشتیبانی فشار» م ی نامد‪ .‬هنوز هم امریکا و هم پیمانانش تصور م ی کنند‬ ‫بهترین سیاس��ت در قبال ای ران ترکیبی از تحریم و تهدید اس��ت و ای��ن واقعیت را نادیده‬ ‫م ی گیرند که این سیاست بیش از یک دهه است که به کار برده شده و هیچ نتیجه مطلوبی‬ ‫در بر نداش��ته اس��ت‪ .‬وی تا انجا پیش م ی رود که ب رای توصیف رویکرد امریکا از اصطالح‬ ‫«اخاذی» استفاده م ی کند و م ی گوید‪« :‬زمانی که با یک اخاذی روبه رو م ی شوید اولین واکنش‬ ‫طبیعی‪ ،‬مقاومت در ب رابر ان است؛ زی را هیچ تضمینی وجود ندارد که فرد اخاذ پس از رسیدن‬ ‫به خواسته هایش‪ ،‬درخواست های بیشتری مطرح نکند‪».‬‬ ‫به نظر اس��تفن والت‪ ،‬پیغام ای ران ب رای غرب واضح و روشن است‪« :‬نم ی توان هم به‬ ‫سمت کسی اسلحه گرفت و هم خواستار مذاکره شد‪ ».‬او حتی معتقد است که این تهدیدها‬ ‫ممکن است نتیجه معکوس داشته و ای ران را به تدریج متقاعد کند که به یک بمب اتم واقعی‬ ‫نیاز دارد و نتیجه م ی گیرد ‪«:‬اگر هدف ما دور نگهداش��تن ای ران از س�لاح هسته ای است‪،‬‬ ‫اعمال تحریم های شدیدتر و تکرار مداوم اینکه «همه گزینه ها روی میز است» و هشدار به‬ ‫امکان وقوع حمله علیه ای ران در صورت عدم موفقی��ت از طرق دیپلماتیک به هیچ عنوان‬ ‫هوشمندانه نیست»‪ .‬او عدم پذیرش این واقعیت از سوی امریکا را تا حدی به دلیل تصویر‬ ‫ارائه ش��ده از ای ران در امریکا م ی داند که با جورج بوش و «محور شرارت» اغاز شده و معتقد‬ ‫است باتوجه به این مساله و نشان دادن ای ران به عنوان «بزرگترین تهدید ب رای امنیت ملی‬ ‫امریکا» تا حد زیادی اتخاذ رویکردی متفاوت ب رای صحبت ازادانه درباره این موضوع بدون‬ ‫«به حاشیه رانده شدن» غیرممکن شده است‪ .‬اس��تفن والت در مورد تاثیر کشورهای عرب‬ ‫خلی ج فارس روی رابطه ای ران و امریکا نظ رات جالب توجهی دارد و معتقد است که برخالف‬ ‫انچه معموال اعالم م ی ش��ود تالش اع راب ب رای به حاش��یه راندن و منزوی کردن ای ران در‬ ‫منطقه فراتر از یک بحث شیعه ـ سنی‪ ،‬نقش حزب اهلل‪ ،‬نفوذ ای ران یا مساله هسته ای است‪.‬‬ ‫به نظر والت‪ ،‬هدف این کشورها بیشتر اقتصادی است؛ زی را اگر تحریم ها برداشته شده و ای ران‬ ‫بتواند دس��ت به جذب س��رمایه های خارجی بزند‪ ،‬م ی تواند تولید نفت و گاز خود را افزایش‬ ‫داده و باعث کاهش قیمت جهانی نفت ش��ود‪ .‬کاهش تولید از سوی کشورهایی همچون‬ ‫عربستان و کویت ب رای باال نگه داشتن قیمت نفت نیز به نوع دیگری باعث کاهش درامد‬ ‫نفتی این کشورها م ی شود؛ درامدی که در ش��رایط فعلی و ب رای تامین هزینه های اضافی‬ ‫ناشی از افزایش بودجه خدمات درمانی و عمومی و راضی نگه داشتن مردم ب رای جلوگیری‬ ‫از نفوذ تحوالت خاورمیانه‪ ،‬به شدت به ان نیاز دارند‪ .‬وی معتقد است دولت امریکا باید این‬ ‫موضوع را مدنظر قرار داده و با ادعاهای ظاهری کشورهای حاشیه خلیج فارس فریب نخورد‪.‬‬ ‫در مجموع م ی ت��وان گف��ت از نظر وال��ت‪ ،‬سیاس��ت های تحریم و تهدی��د‪ ،‬چه به‬ ‫دلیل فش��ارهای اقتصادی و چه حتی جنگ به زانو درامدن ای ران را در پی داش��ته باش��ند‪،‬‬ ‫شکس ت خورده هس��تند‪ ،‬زی را پذیرش ناشی از اجبار و فش��ار ب رای مدت زمان طوالنی دوام‬ ‫نخواهد اورد‪ .‬او گزینه حمله محدود به تاسیسات هسته ای ای ران را نیز مردود م ی داند و معتقد‬ ‫است چنین اقدامی تنها موجب به تعویق افتادن ب رنامه های هسته ای ای ران و حتی مصمم تر‬ ‫شدن این کشور ب رای پیگیری برنامه های خود خواهد شد‪ .‬وی با ذکر اینکه «سروی س های‬ ‫اطالعاتی امریکا همچنان معتقدند ای ران به صورت فعال به دنبال دستیابی به سالح هسته ای‬ ‫نیست»‪ ،‬اقدامات تحریک امیز را تنها موجب قدرت گرفتن گروه های تندرو در ای ران م ی داند‪.‬‬ ‫وی در یکی از نوشته های خود با اشاره به جمله ای از سان تزو که «اگر خواستار عقب نشینی‬ ‫دشمنت هستی‪ ،‬پلی از طال ب رایش بساز» تنها راه حل این مشکل را دست کشیدن از تهدید‬ ‫و تحریم و ارائه یک پیشنهاد هوشمندانه و قابل تعمق از س��وی امریکا به ای ران م ی داند و‬ ‫م ی نویسد‪« :‬چنین پیشنهادی هم باید دارای منافعی ملموس بوده و هم منافع و غرور ملی‬ ‫ای ران را مدنظر قرار دهد‪g ».‬‬ ‫منبع‪ :‬تایم‬ ‫خانواده دیپلمات‬ ‫صادق خرازی جهت گیری جدید دولت امریکا‬ ‫را تامین کننده منافع ایران نمی داند‬ ‫مهشید ستوده‬ ‫سی د محمد صادق خ رازی را شاید بتوان یکی از پر اهمی ت ترین کار شناسان در حوزه سیاست‬ ‫خارجی دانست که باتوجه به سابقه حضورش در سازمان ملل متحد از سال های ‪ ۱۹۸۹‬تا ‪ ۱۹۹۵‬و‬ ‫کشور فرانسه از سال های ‪ ۲۰۰۲‬تا ‪ ۲۰۰۶‬به عنوان سفیر‪ ،‬توانسته است نظ رات قابل قبولی را در حوزه‬ ‫دیپلماسی ارائه بدهد‪ .‬وی همچنین مشاور ارشد سی د محمد خاتمی در دولت اصالحات نیز بوده‬ ‫است‪ .‬طی سال گذشته و پس از سفر محمود احمدی نژاد به سازمان ملل‪ ،‬موضوع «رابطه با امریکا»‬ ‫به یکی از جدی ترین مسائل روز سایت های خارجی تبدیل شد که از هر سو واکنش های متفاوتی‬ ‫به ان گرفته شد‪ .‬صادق خ رازی نیز که همچون عمویش کمال خ رازی در حوزه دیپلماسی سابقه‬ ‫طوالنی دارد‪ ،‬در مورد این موضوع واکنش هایی داشته است‪.‬‬ ‫اراده برای مذاکره با امریکا فرایند ویژه ای دارد‬ ‫مذاکره بر سر چه موضوعاتی؟ با چه روشی و توسط چه کسی؟‬ ‫مذاکره با امریکا به تشخیص رهبری بستگی دارد‬ ‫سفیر پیش��ین ای ران در فرانس��ه همچنین در مورد نظر مقام معظم رهبری در مورد رابطه با‬ ‫امریکا نیز گفت‪« :‬مس��اله مذاکره با امریکا‪ ،‬ایجاد و عدم رابطه از محکمات و محرمات نبوده و به‬ ‫صالحدید و تشخیص رهبری بستگی دارد‪ .‬ایشان حتی با تعریف شرایطی که باید احراز شود مساله‬ ‫را در نفی و انکار نم ی بینند‪ .‬ایشان مبان ی ای دارند که بر حسب ان مبانی باید شرایطش احراز شود‪.‬‬ ‫در واقع موضوعیت تشخیص مناسبات امریکا در عده تشخص و تشخیص رهبری است و ارزیابی‬ ‫از موقعیت جهانی و منطقه ای م ی تواند وضعیت را به گونه دیگری رقم بزند‪ .‬با به قدرت رس��یدن‬ ‫باراک اوباما امیدی در دل ها جرقه زد که امریکای دموکرات به اصالح امور بپردازد‪ .‬در دور نخست‬ ‫ریاست جمهوری باراک اوباما این امر میسر نشد که البته به عقیده من تحقق ان در زمره خ واست های‬ ‫دو طرف نبود‪ ،‬وگرنه غیرممکن هم نبود‪ .‬در این مسیر الب ی های یهود‪ ،‬غرب‪ ،‬ع ربی و ضدانقالب‬ ‫ب ی تاثیر نبودند و اوباما هم تجربه امروز را در چنته نداش��ت‪ .‬امیدوارم شرایطی به وجود بیاید که با‬ ‫صالحدید رهبری شاهد تحوالت جدید باشیم‪».‬‬ ‫فکر نکنیم همه مسائل در گرو حل مسائل ایران و امریکاست‬ ‫تو گوی دیگری در همین مورد گفته است که ما به نقطه حساسی‬ ‫خ رازی همچنین در گف ‬ ‫رسیده ایم که ب رای منافع ملی و حیات سیاسی کشورمان تعیی ن کننده است‪« :‬نباید تلقی کنیم که‬ ‫هدف امریکا خی ر رساندن و کمک به روند مردم ساالری در منطقه است‪ .‬انها در پارادوکس خود در‬ ‫منطقه وا مانده اند‪ .‬نباید فکر کنیم که همه مسائل در گرو حل مس��ائل ای ران و امریکاست؛ باید‬ ‫مقداری اخالق و خرد سیاسی‪ ،‬نقش مردم و صاحب نظ ران و نخبگان را در دستورکار خود قرار دهیم‪».‬‬ ‫امریکایی ها حاضر نیستند با احمدی نژاد مذاکره کنند‬ ‫وی همچنین در مورد نحوه مذاکره امریکا با ای ران نیز گفته است که من هرگونه تحولی در‬ ‫روابط دوجانبه ای ران و امریکا را تا برگزاری انتخابات ریاس��ت جمهوری در ای ران منتفی و غیرعملی‬ ‫م ی دانم؛ اگرچه انها به خوبی م ی دانند که موضوع رواب��ط خارجی در ای ران تابعی از حیطه اختیارات‬ ‫باال ترین مقام نظام اس�لامی‪ ،‬یعنی رهبری اس��ت‪ ،‬ول��ی انها دیگ��ر حاضر نبوده و نیس��تند با‬ ‫اقای احمدی نژاد مذاکره کنند و با دولت ایشان مسائل را حل وفصل کنند؛ دولت و رئی س جمهوری‬ ‫که ایام ماندگاری اش مس��تعجل اس��ت‪ .‬در س��فر اخیر اقای احمدی نژاد به نیویورک نش��انه های‬ ‫اشکاری از تمایل ایشان به مذاکره با امریکا دیده شد‪ ،‬ولی امریکای ی ها هیچ اهمیتی به این مواضع‬ ‫ندادند و این رویکرد واکنش جدی از س��وی انها را در ب رنداشت؛ چرا که از نظر امریکای ی ها کار دولت‬ ‫احمدی نژاد در ای ران به پایان رسیده است‪ .‬در این بین این مساله مطرح است که اوباما یا رامنی چه‬ ‫رویکردی را در قبال ای ران در پیش م ی گی رند؟ ایا ممکن اس��ت از گزینه نظامی در مواجهه با ای ران‬ ‫استفاده کنند؟ ‪g‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫اما خ رازی به نوع مذاکره با امریکا و مباحثی که بناست در این مذاکرات مطرح شود نیز انتقاد‬ ‫لو فصل تلقی‬ ‫داش��ته و در همین ماه های اخیر تاکید کرده بود که مذاکره و گفت وگو به منزله ح ‬ ‫نم ی شود‪« :‬االن اقایان دارند با ‪ 5+1‬مذاکره م ی کنند؛ مگر معضالت حل شده یا توقعات و انتظارات‬ ‫طرف مقابل کاهش پیدا کرده است؟ هی چ یک از این مس��ائل که محقق نشده هیچ‪ ،‬بلکه دیوار‬ ‫بدبینی و سوءتفاهم از گذشته نیز بلند تر شده اس��ت‪ .‬حال اقایانی که ب رای توجیه رفتار و منش و‬ ‫سیاست خودشان قائل به مذاکره با امریکا هستند‪ ،‬هیچ به پرسش هایی اساسی در این خصوص‬ ‫فکر کرده اند‪ :‬مذاکره بر سر چه موضوعاتی؟ با چه روشی و توسط چه کسی؟ در چه سطحی و با چه‬ ‫پرونده ای از مناسبات؟ متاسفانه برخی این گونه فکر م ی کنند‪ .‬روزی و روزگاری به برخی خیرخواهان‬ ‫هتاکی م ی کردند که کمی محاس��بات و معادالت بی ن المللی را بهتر بفهمید‪ .‬همین افراد امروز‬ ‫خودشان ب رای توجیه کارنامه خویش این قبیل مطالب را عنوان م ی کنند‪».‬‬ ‫بین الملل‬ ‫روزی نمی شد اسم امریکا را اورد‪ ،‬اما حاال‪...‬‬ ‫وی در واکنش دیگری تاکید کرده بود که اصل بحث مناسبات ای ران و امریکا‪ ،‬موضوع مهمی‬ ‫ است که امروز نخبگان و سیاستمداران و مسئوالن به ان م ی اندیشند‪« :‬روزی نم ی شد اسم امریکا را‬ ‫اورد‪ ،‬ولی امروز از ان به عنوان راهکاری جهت کاهش تنش های سیاست خارجی در تنظیم مناسبات‬ ‫و عادی سازی روابط با امریکا سخن گفته م ی شود که به زعم برخی‪ ،‬ریشه و مظهر همه مشکالت‬ ‫و مس��ائل ملی و بی ن المللی ای ران بوده اس��ت‪ .‬خب این نکته قابل فهمی است که برخی ظاهر‬ ‫مسائل را م ی بینند و برخی به ریشه ها و علل و عوامل این مساله با نگاهی دیگر م ی اندیشند‪ .‬اگر‬ ‫لو فصل جامع و کامل با جمهوری اسالم ی ای ران بیندیشد و‬ ‫دولت ایاالت متحده امریکا به فرایند ح ‬ ‫طرحی کامال منطقی در قبال همه مباحث فراگیر در مناسبات دو جانبه و منطقه ای و بی ن المللی‬ ‫ارائه کند‪ ،‬گامی مهم برداشته است که برخوردار از پذیرش بهتر و بیشتری در ای ران خواهد شد‪ .‬در‬ ‫حالی که کارنامه مناسبات دو کشور و رفتار خصمانه ای که اینک در قالب تحریم و ب راندازی نظام‬ ‫جمهوری اسالم ی ای ران‪ ،‬نمود پیدا کرده است‪ ،‬در عمق سیاست خارجی امریکا ریشه دارد و نیازمند‬ ‫یک تصمیم و اراده محکم و جدی ب رای مقابله با این سیاست است‪ ،‬به ویژه موضع رسمی دولت‬ ‫امریکا در تصویب ب ی سابقه تحریم های سنا علیه جمهوری اسالم ی ای ران باید مشخص باشد‪ .‬تنها‬ ‫بازی با کلمات نم ی تواند بیانگر صحیح دیدگاه در قبال ای ران باشد‪ .‬برخورداری از ادبیات سازنده به‬ ‫منطق گفت وگو کمک م ی کند‪ ،‬ولی همه راه حل در ان نیست‪».‬‬ ‫به زعم من‪ ،‬البته با ش��ناختی که من از دیدگاه ها و نظ رات مختلف فک��ری درون حاکمیت‬ ‫دارم‪ ،‬به جز اسرائیل هیچ کشوری خط قرمز نظام نیست و این خود ممالک مختلف هستند که با‬ ‫رفتار ها و هنجار های خود رنگ ها را در تنظیم خطوط تعیین م ی کنند‪ .‬اگر امریکا به اصالح رویه ها‬ ‫و سیاست های خود همت کند و رویکرد خود را تغییر دهد‪ ،‬نه تنها خط قرمز‪ ،‬زرد‪ ،‬نارنجی و البالویی‬ ‫نیس��ت‪ ،‬بلکه م ی تواند با خطوط اصالحی موقعیت جدی و جدیدی را رقم بزند‪ .‬ملت ای ران از اروپا‬ ‫خیری ندیده و امریکا م ی تواند از این فرصت خوب استفاده کند‪.‬‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫پاییز سال جاری بود که بعد از مطرح ش��دن موضوع «رابطه با امریکا» توسط دولت‪ ،‬خ رازی‬ ‫نیز در این مورد واکنش نشان داد و در مورد امادگی امریکا ب رای مذاکره با ای ران‪ ،‬گفت‪« :‬باید دید در‬ ‫فرایند مناسبات ای ران و امریکا چه تحولی رخ داده که خانم هیالری کلینتون به هنگام ترک وزارت‬ ‫امور خارجه ایاالت متحده‪ ،‬پیشنهاد مذاکره با ای ران را مطرح کرده است‪ .‬اراده و تصمیم ب رای مذاکره با‬ ‫امریکا فرایند ویژه ای را در ای ران طی م ی کند که در چارچوب منویات‪ ،‬نظ رات و استراتژی مقام معظم‬ ‫رهبری باید باشد‪ .‬مسلما باید ارزیابی از جهت گیری دولت جدید ایاالت متحده داشت‪ ،‬ان هم در این‬ ‫شرایط ویژه که خاورمیانه مشکالت و مسائل امنیتی فراوانی دارد‪ .‬بحران سوریه‪ ،‬بحران فلسطین‬ ‫و غزه‪ ،‬بحران ع راق و افغانس��تان و موضوعات متعدد دیگر‪ .‬این نخس��تی ن باری نیست که دولت‬ ‫ایاالت متحده خواستار مذاکره مستقیم با ای ران شده اس��ت‪ .‬فرایند مذاکره بدون قید و پی ش شرط‬ ‫یک گام به سوی جلو محسوب م ی شود ولی تصور نم ی کنم خواسته و تامی ن کننده صرف دیدگاه‬ ‫مقامات تصمیم گیر در نظام ما باشد‪».‬‬ ‫امریکا می تواند با خطوط اصالحی موقعیت جدیدی رقم بزند‬ ‫‪125‬‬ ‫بین الملل‬ ‫باید محتاط بود‬ ‫گفت وگو با حمیدرضا اصفی درباره مذاکره ایران‪-‬امریکا‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫حمیدرضا اصفی‪ ،‬معاون و سخنگوی سابق وزارت امور خارجه ایران در گفت وگویی تفصیلی با مثلث به بررسی روند‬ ‫هس�ته ای ایران و بحث مذاکره دو جانبه میان ایران و امریکا پرداخت‪ .‬به عقیده اصفی دیدگاه سیاسی غرب در رابطه‬ ‫با پرونده هس�ته ای با ایران زاویه دارد و به همین خاطر نیز روند مذاکرات نزدیک به ‪ 10‬سال به طول انجامیده است‪.‬‬ ‫همچنین در مذاکرات الماتی باوجودی که لحن طرف مقابل متفاوت تر از گذشته بود‪ ،‬اما هنوز نمی توان خیلی خوشبین بود‬ ‫و تنها یک روزنه در روند مذاکرات هسته ای ایران دیده شده است‪ .‬به گفته اصفی؛ اکنون غرب به ویژه امریکا دریافته اند‬ ‫که با فشار‪ ،‬تهدید و زورگویی‪ ،‬جواب مثبتی که به دنبالش هستند را نمی یابند‪ .‬همچنین امریکایی ها برای گفت وگوی‬ ‫مستقیم با ایران مطابق سخنان مقام معظم رهبری باید حسن نیت نشان دهند‪ .‬در شرایط کنونی تحریم های یک جانبه‬ ‫امریکا می تواند معیار خوبی باشد برای نشان دادن میزان صداقت انها‪ .‬مهلت یکی از تحریم های یک ساله ایران‪ ،‬تا‬ ‫یکی‪ ،‬دو ماه دیگر است‪ ،‬بنابراین اکنون فرصت خوبی در اختیار دولت امریکاست که حسن نیتش را نشان دهد؛ بنابراین‬ ‫باید ببینیم ایا انها باز هم تحریم ها را ادامه خواهند داد یا انها را لغو خواهند کرد‪.‬‬ ‫سعیده سادات فهری‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪126‬‬ ‫در ابت�دا کم�ی پیرام�ون روند نس�بتا طوالنی‬ ‫مذاکرات هس�ته ای ایران و گ�روه ‪ 5+1‬و همچنین‬ ‫گفت وگوهای اخیر در الماتی توضیح دهید‪.‬‬ ‫‪ l‬مذاکرات هسته ای ای ران و گروه ‪ 5+1‬تقریبا ‪ 10‬سال‬ ‫اس��ت که ادامه دارد؛ این در حالی اس��ت که این مذاکرات از ابتدا‬ ‫فرازوفرودهای متعددی داشته اس��ت‪ .‬مذاکره هسته ای ای ران‪ ،‬دو‬ ‫بازیگر اصلی دارد؛ یکی خود ای ران و دیگری ش��ش کشور عضو‬ ‫‪ .5+1‬اما باید توجه داش��ت که یک بازیگر پنهان نیز در روند این‬ ‫مذاکرات اثرگذار اس��ت و به نظر بازیگر عمده ای هم م ی اید؛ این‬ ‫بازیگر همان رژیم صهیونیستی است که سیاست های امریکا و‬ ‫تاحدودی اروپایی را تحت تاثیر قرار م ی دهد‪ .‬از دیگر سو‪ ،‬مذاکرات‬ ‫هسته ای ای ران که تقریبا در استانه دهمین سال ان قرار داریم‪ ،‬به‬ ‫ظاهر مسائل هسته ای را شامل م ی شود‪ ،‬اما در پنهان در این رابطه‬ ‫مسائل دیگری مطرح است‪ .‬در واقع در پشت ماجرا‪ ،‬سیاست های‬ ‫اس��تقالل طلبانه و مخالفت ای ران با سیاس��ت ها و تجاوزهای‬ ‫رژیم صهیونیستی موجب شده که انها مس اله هسته ای را به عنوان‬ ‫دستاویزی ب رای تحت فشار قرار دادن کشور ما به کار گی رند‪ .‬این در‬ ‫حالی است که پیش از انقالب‪ ،‬غ رب ی ها خودشان پیشنهاد ساخت‬ ‫نیروگاه بوشهر را دادند؛ ابتدای کار نیز با المان ی ها شروع شد‪ ،‬اما پس‬ ‫از انقالب انها پا پس کشیدند‪ ،‬در حالی که اصال بحث هسته ای‬ ‫مطرح نبود و قرار بود تنها یک نیروگاه ساخته شود‪ .‬پس از ان با‬ ‫ژاپن ی ها صحبت شد که کار را ادامه دهند اما انها نیز نپذیرفتند و‬ ‫در نهایت با روسیه به توافق رسیدیم و قرارداد امضا کردیم‪ .‬بناب راین‬ ‫انها حتی فعالی ت های صلح امیز هس��ته ای را هم ب��رای ای ران‬ ‫نم ی پسندند‪ .‬چراکه دیدگاه سیاس ی شان با ما زاویه دارد و به گونه‬ ‫دیگری فکر م ی کنند؛ این مساله باعث شده که پرونده هسته ای‬ ‫ای ران به طول بینجامد‪ .‬طی مذاکرات قزاقستان نیز تاحدودی لحن‬ ‫طرف مقابل متفاوت شد‪ ،‬اما هنوز نم ی توان خیلی خوشبین بود‬ ‫و تنها یک روزنه در روند مذاکرات هسته ای ای ران دیده شده است‪.‬‬ ‫این زاویه داش�تن دیدگاه ه�ای دو طرف به چه‬ ‫منظور است؟‬ ‫‪ l‬ای��ران موض��وع هس��ته ای را یک موض��وع فنی‪،‬‬ ‫حقوقی و تکنیکی م ی داند‪ ،‬در حالی که غ رب ی ها این موضوع را‬ ‫امنیتی‪-‬سیاس��ی کرده اند؛ یعنی با دو دی��دگاه مختلف به یک‬ ‫موضوع واحد نگاه م ی شود و در این ش��رایط احتمال رسیدن به‬ ‫نتیجهخیلیپاییناست‪.‬‬ ‫نقش و عملکرد اژانس بی ن المللی انرژی اتم ‬ ‫ی‬ ‫را در قبال پرون�ده هس�ته ای ایران چط�ور ارزیابی‬ ‫م ی کنید؟‬ ‫‪ l‬در ح��ال حاض��ر اژانس در حال��ی که ای��ن بحث را‬ ‫امنیتی‪ -‬سیاس��ی کرده‪ ،‬ب ر اس��اس توهمات خودش دارد برخی‬ ‫موضوعات را مطرح م ی کند‪ .‬طبق گزارش های��ی که اژانس در‬ ‫زمان های مختلف مانند زمان بلیکس‪ ،‬هاینونن و محمد الب رادعی‬ ‫صادر کرده‪ ،‬هی چ گاه نتوانسته ثابت کند که برنامه هسته ای ایران‬ ‫انحراف داشته است‪ .‬بناب راین انها امدند و مدعی شدند که شواهدی‬ ‫ندیده اند که نگران ی های انها را برطرف کند؛ در حالی که این ادعا‬ ‫اصال پایه و اساس حقوقی ندارد‪.‬‬ ‫سیاست های کشورهای غربی در قبال ایران تا‬ ‫چهحددربهطولانجامیدناینپروندهتاثیرگذاربوده‬ ‫و ایا سیاست تحریم و مذاکره که غرب در ب رابر ای ران‬ ‫در پیش گرفته تاکنون توانسته انها را به اهدافشان‬ ‫ک کند؟‬ ‫نزدی ‬ ‫‪ l‬غ رب ی ها ب رای اینکه یک جلسه با ایران بگذارند باید‬ ‫‪ 10‬جلسه میان خودشان برگزار کنند‪ .‬این مساله نشان م ی دهد‬ ‫که انها در بین خودشان نیز اختالف نظرهای بسیاری دارند‪ .‬حتی‬ ‫وقتی کارها تا بدین جا پیش م ی رود‪ ،‬در اخ رین لحظه‪ ،‬اسرائیل ی ها‬ ‫وارد م ی شوند و به نوعی کارش��کنی م ی کنند‪ .‬انها البته از اهرم‬ ‫اژانس بی ن المللی انرژی اتمی که تحت نفوذ کشورهای غ ربی‬ ‫و امریکاست نیز اس��تفاده م ی کنند‪ .‬بنابراین پس از ‪ 10‬سال به‬ ‫این مرحله رس��یده ایم و نتیجه این اقدامات غرب نیز این بود که‬ ‫ای ران به غن ی سازی ‪20‬درصدی دست یافت‪ ،‬تع داد سانتریفیوژها‬ ‫افزایش یافت و در حالی که فعالیت هس��ته ای ایران کاهش��ی‬ ‫نداشت‪ ،‬فش��ارهای غرب باال رفت‪ .‬نتیجه منطقی این است که‬ ‫تحریم و فشار باعث نشده ایران فعالی ت هایش را کم کند‪ ،‬اگرچه‬ ‫فشار اقتصادی به کشور وارد ش��ده اما فعالی ت ها کاهش نیافته‬ ‫اس��ت‪ .‬علن ی ترین تاثیر تحریم ها روی ایران ای��ن بود که باعث‬ ‫شد ای ران بیشتر به فکر بیفتد و سانتریفیوژهایش را افزایش دهد‪.‬‬ ‫غ رب ی ها حتی غن ی س��ازی ‪ 3/5‬تا پنج درصد را نیز از جانب ایران‬ ‫نم ی پذیرفتند اما اکنون با غن ی سازی ‪ 20‬درصدی در ایران مواجه‬ ‫شده اند‪ .‬این مسائل غرب را نگران کرده و انها را متوجه ساخته که‬ ‫با فشار‪ ،‬تهدید و زورگویی‪ ،‬جواب مثبتی را که به دنبالش هستند‪،‬‬ ‫نم ی یابند‪ .‬بناب راین این تحریم ها و تهدیدها به جای اینکه به نفع‬ ‫انها کار کند به ضرر انها عمل کرد‪.‬‬ ‫چه اینده ای را ب رای روند مذاک رات هسته ای ای ران‬ ‫در سال‪ 92‬متصور هستید؟‬ ‫‪ l‬چشم انداز هسته ای ایران در سال ‪ 92‬به حس ن نیت‬ ‫غرب ی ها و بهره گیری انها از تجارب گذشته ش��ان باز م ی گردد‪.‬‬ ‫تاکنون روش های پیش��ین غرب پاس��خگو نبوده و باید روش‬ ‫دیگری را در پیش بگی رند‪ .‬ایران از انها انتظ��ار ندارد که رویکرد‬ ‫مثبتی داشته باشند بلکه تنها اگر رویکرد واقع بینانه داشته باشند‪،‬‬ ‫کافی است‪ .‬طرف مقابل باید شرایط را همان طور که هست‪ ،‬نگاه‬ ‫کند؛ به جمهوری اسالمی ایران نگاه غی رتبعی ض امیز داشته باشد‬ ‫و مانند یک عضو ان پ ی تی‪ ،‬کشور ما را نیز بپذیرد‪ .‬اکنون برخی‬ ‫از کشورها و رژیم ها مانند رژیم صهیونیستی با وجودی که سالح‬ ‫هسته ای دارند‪ ،‬اما عضو ان پ ی تی نیستند‪ .‬در حال حاضر عضویت‬ ‫ای ران در ان پ ی تی باید ب رایش یک امتیاز باش��د اما کش��ورهای‬ ‫غ ربی به این موضوع هیچ توجهی نکرده اند و در عوض فشارها‬ ‫را افزایش داده اند‪.‬‬ ‫عضویت کش�وری چون ایران در ان پ ی تی چه‬ ‫وظایفی را ب رای ای ران و دیگر کشورهای عضو موجب‬ ‫م ی شود؟‬ ‫‪ l‬غ رب ی ها اعالم کرده اند داشتن فعالی ت های صلح امیز‬ ‫هسته ای ب رای هیچ کشوری ممنوع نیست و جمهوری اسالمی‬ ‫ای ران نیز یکی از این کشورهاست‪ .‬همچنین ایران عضو پیمان‬ ‫ان پ ی تی یا منع گس��ترش س�لاح های کش��تار جمعی است‪.‬‬ ‫کشورهایی که عضو این پیمان م ی شوند باید بر اساس ان رفتار‬ ‫کنند و اقداماتشان در این چارچوب باشد‪ .‬انحراف نداشتن از مسیر‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫صلح امی ز‪ ،‬محوری ترین و کلیدی ترین مساله در این پیمان است‪.‬‬ ‫در کنار این مساله‪ ،‬سایر اعضای ان پ ی تی وظایفی برعهده دارند از‬ ‫جمله اینکه کشورهایی که عضو این پیمان هستند را در زمینه‬ ‫دس��ت یافتن به تکنولوژی و دانش فنی هسته ای کمک کنند؛‬ ‫کش��ورهایی مانند امریکا‪ ،‬انگلیس‪ ،‬فرانسه و دیگر کشورهایی‬ ‫که دارای دانش هس��ته ای و عضو ان پ ی تی هستند‪ ،‬مکلفند به‬ ‫کش��ورهای عضو چون ای ران کمک کنند‪ .‬در مقابل جمهوری‬ ‫اسالمی ای ران هم وظایفی دارد مبنی بر اینکه از پیمان ان پ ی تی‬ ‫انحراف پی دا نکند‪ .‬این در حالی است که از ابتدای امر‪ ،‬جمهوری‬ ‫اسالمی ای ران با اژانس بیش��ترین همکاری را داشته است‪ .‬هیچ‬ ‫کشوری به اندازه ای ران‪ ،‬در مراکز هسته ای اش روی بازرسان اژانس‬ ‫باز نبوده و بازرس��ان اژانس نیز از هیچ کشوری به اندازه کشور ما‬ ‫بازرسی به عمل نیاورده اند‪ .‬ضمن اینکه دوربی ن های اژانس نیز‬ ‫همواره در سایت های هس��ته ای ای ران مستقر است‪ .‬تحت این‬ ‫شرایط جمهوری اسالمی ای ران اگر م ی خ واست هم نم ی توانست‬ ‫از ان پ ی تی منحرف شود؛ البته ای ران هیچ وقت نم ی خواست غیر‬ ‫از این باشد‪ .‬طبق فتوای رهبری نیز تولید و استفاده از سالح های‬ ‫هسته ای حرام است‪ .‬پس ای ران به هیچ عنوان به دنبال تولید سالح‬ ‫نبوده اس��ت‪ .‬تاکنون ای ران به وظایف و مسئولی ت های خودش‬ ‫عمل کرده و تکالیف��ش را انجام داده‪ ،‬ام��ا از جانب طرف مقابل‬ ‫شاهد هیچ اقدامی نبودیم‪ .‬ان زمان که ای ران سوخت ‪ 20‬درصدی‬ ‫الزم داشت‪ ،‬غ رب ی ها از دادن ان به ای ران دریغ کردند‪ .‬در حالی که‬ ‫مطابق ان پ ی تی وظیفه داشتند این سوخت را در اختیار ای ران قرار‬ ‫دهند‪ .‬حتی اگر نگران هم بودند باز عقل حکم می کرد این سوخت‬ ‫را به ای ران بدهند تا دچار مشکل نشوند‪ .‬کارشکن ی های طرف غ ربی‬ ‫به اینجا ختم نشد و باز هم شاهد کارشکنی بودیم‪ .‬دو سویه معادله‬ ‫بدینصورت بودتا اینکهای رانتعلیقداوطلبانهکردتاحسننیتش‬ ‫را نشان دهد‪ .‬اما متاسفانه این تعلیق داوطلبانه باعث شد غرب‬ ‫سوءبرداشتپی داکند‪،‬یعنیاینگونهگمانکردکهاینحس ن نیتی‬ ‫که ای ران نشان داده ناشی از نگرانی‪ ،‬ترس یا تهدید انها بوده است‪.‬‬ ‫این یکی از خطاهای بزرگ طرف مقابل بود که حسن نیت ای ران‬ ‫را با حس ن نیت پاسخ نداد‪ .‬جمهوری اسالمی ای ران نیز وقتی دید‬ ‫طرف مقابل به حس ن نیت پاسخ نم ی دهد‪ ،‬تعلیق را برداشت و راه‬ ‫خودش را دوباره در پیش گرفت‪ .‬در این شرایط‪ ،‬غرب به سردمداری‬ ‫امریکا در عوض اینکه وارد مذاکره شود و موضوع را حل و فصل‬ ‫کند‪ ،‬تحت نفوذ رژیم صهیونیس��تی تحریم ه��ا را اعمال کرد و‬ ‫وضعیت را به اینجا رساند‪.‬‬ ‫در ادام�ه کمی بیش�تر به بحث رابط�ه ایران و‬ ‫امریکا بپردازیم؛ به نظر ش�ما امریکا از طرح مذاکره‬ ‫مستقیم با ای ران چه هدفی را دنبال م ی کند؟‬ ‫‪ l‬باراک اوباما یک س��ری سیاس��ت ها را ب رای منطقه‬ ‫خاورمیانه ترس��یم کرده و مذاک��ره با ای ران نیز قس��متی از این‬ ‫سیاست های کالن را ش��امل م ی شود‪ .‬ش��رایط منطقه اکنون‬ ‫به گونه ای است که امریکا در بسیاری از نقاط‪ ،‬قدرت مانورش را از‬ ‫دست داده است‪ .‬در کشورهایی که بی داری اسالمی به وجود امد‪،‬‬ ‫دیگر امریکا مانند سابق اختیاردار مطلق نیست و هیمنه امریکا تا‬ ‫حد زیادی فروریخته اس��ت‪ .‬از دیگر سو وضعیت ای ران نسبت به‬ ‫سابق خیلی بهتر شده و در مقابل شرایط ب رای رژیم صهیونیستی‬ ‫و بالطبع امریکا‪ ،‬سخت تر شده است‪ .‬امریکای ی ها وقتی قدرت‬ ‫منطقه ای ای ران را م ی بینند حتی با ی��ک رویکرد بدبینانه یعنی‬ ‫صرفا ب رای تامین منافع خودش��ان‪ ،‬مایل هستند که با کشور ما‬ ‫رایزنی و گفت وگو کنند؛ زی را ای ران را به عنوان یک قدرت منطقه ای‬ ‫پذیرفته اند‪ .‬این رویکرد در چارچوب سیاس��ت های خاورمیانه ای‬ ‫اوباما م ی گنجد‪ .‬موضوع دیگر این است که امریکای ی ها طی این‬ ‫‪ 30‬سال متوجه شدند که با فش��ار و تهدید نم ی توانند جمهوری‬ ‫اسالمی را از سیاست های خودش بازدارند‪.‬‬ ‫ایا م ی توان با توجه به رویکردهای کنونی امریکا‬ ‫واظهارنظرهایبرخیسیاستمدارانامریکاییشاهد‬ ‫روند جدیدی در مذاک رات دوجانبه بود ؟‬ ‫‪ l‬در این رابطه دو دیدگاه وج��ود دارد؛ برخی م ی گویند‬ ‫امریکای ی ها صادق هستند و برخی نیز معتقدند انها حیله کرده اند‬ ‫و م ی خواهند از د ِر مذاکره وارد ش��وند تا به اهدافشان دست پیدا‬ ‫کنند‪ .‬البته من نیز معتقد نیستم که امریکا از روی صداقت بخ واهد‬ ‫با ای ران مذاکره کند‪ .‬باید توجه داش��ت هدف مذاکره چیس��ت؛‬ ‫مذاکره که ب رای مذاکره نیست بلکه دو طرف مذاکره م ی کنند که‬ ‫دیدگاه هایشان به هم نزدیک تر شود‪ ،‬حرف یکدیگر را بفهمند و از‬ ‫تجربیات هم استفاده کنند‪ .‬مانند گفت وگوهایی که ای ران در رابطه‬ ‫با افغانستان با امریکا داش��ت؛ گفت وگوهای مذکور‪ ،‬هم به نفع‬ ‫منطقه شد‪ ،‬هم به نفع ای ران و هم امریکا منتفع شد‪ .‬اما پس از انکه‬ ‫امریکای ی ها مشکلشانحلشد بهسیاست هایگذشتهخودشان‬ ‫بازگشتند و ای ران را در محور شرارت قرار دادند‪ .‬این عالئم مثبتی‬ ‫که امریکای ی ها ارسال م ی کنند از ابتدا وجود داشته و مساله تازه ای‬ ‫نیست‪ .‬ما در یک روز شاهدیم خانم الب رایت به خاطر کودتای سال‬ ‫‪ 32‬علیه دولت مرحوم دکتر مصدق عذرخ واهی م ی کند و همزمان‬ ‫بیل کلینتون‪ ،‬تحریم ها را ب رای یک سال دیگر تمدید م ی کند‪ .‬در‬ ‫حال حاضر نیز اوضاع تغییر نکرده‪ ،‬تنها اوباما با لحن بهتر و ادبیات‬ ‫زیباتری س��خن م ی گوید و نطق نویس��ش در زمینه کشورهای‬ ‫یداند که با چه ادبیاتی باید سخن‬ ‫اسالمی یک مسلمان است و م ‬ ‫بگویند‪ .‬اما این مسائل کافی نیست و این نگرانی وجود دارد که‬ ‫ما با امریکا مذاکره کنیم‪ ،‬ولی انها همچنان روش گذشته شان را‬ ‫در پیش بگی رند؛ یعنی نه تنها حقوق ای ران را نپذی رند بلکه فشار را‬ ‫نیز افزایش دهند‪ .‬بناب راین اگر ای ران حساب شده عمل نکند‪ ،‬طرف‬ ‫امریکایی از بحث مذاکره‪ ،‬بهره برداری های سیاس��ی خودش را‬ ‫خواهد کرد و این مس��اله چه در افکار عمومی جهان اسالم‪ ،‬چه‬ ‫افکار عمومی داخل و چه روند رس��یدن به اهداف سیاسی‪ ،‬ب رای‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران خوشایند نخواهد بود؛ بناب راین در مذاکره‬ ‫با امریکا باید هوشیار بود‪.‬‬ ‫رهبری در سخنانش�ان اش�اره کردن�د که اگر‬ ‫امریکای ی هاحس ن نیتنشاندهند‪،‬ای راننیزواکنش‬ ‫متناسب نشان خواهد داد‪ .‬به نظر شما مصادیق این‬ ‫حس ن نیت چه مواردی را شامل م ی شود؟‬ ‫‪ l‬امریکای ی ها اگر م ی خواهند حس��ن نیت خودشان را‬ ‫نشان دهند پیش از ورود به مذاکره حتما باید یک سری گام های‬ ‫عملی بردارند‪ .‬این در حالی است که امریکا نه تنها گامی به سمت‬ ‫اعتمادسازی ب رنداشت‪ ،‬بلکه انواع تحریم ها را علیه ای ران اعمال‬ ‫کرد؛ منافقان را از لیست تروریس ت ها خارج کرد‪ ،‬پول های ای ران را‬ ‫بلوکه کرد و بسیاری اقدامات دیگری که انجام داد‪ .‬انها جهت نشان‬ ‫دادن حس ن نی ت شان اعالم کرده اند فروش لوازم یدکی هواپیمای‬ ‫مس��افربری و دارو را مجاز خواهند کرد؛ اینها مواردی نیست که‬ ‫به عنوان مصادیق حس ن نیت بتوان برشمرد و تنها حداقل هایی‬ ‫است که انها م ی خواهند انجام دهند‪ .‬لغو تحریم دارو یا قطعات‬ ‫یدکی هواپیما‪ ،‬حداقل وظیفه انسانی هر کشوری است و نباید‬ ‫ب رایانمنتیبگذارند‪.‬امریکاتاکنونتحریم هاییکجانبهبسیاری‬ ‫علیه ای ران انجام داده است؛ تحریم هایی که عمده فشارش نیز روی‬ ‫مردم است‪ .‬بناب راین تحریم های یکجانبه امریکا م ی تواند معیار‬ ‫خوبی باشد ب رای نش��ان دادن می زان صداقت ان ها‪ .‬مهلت یکی‬ ‫از تحریم های یک ساله ای ران‪ ،‬تا یکی‪ ،‬دو ماه دیگر است بناب راین‬ ‫اکنون فرصت خوبی در اختیار دولت امریکاست که حس ن نیتش‬ ‫را نشان دهد؛ بناب راین باید ببینیم ایا انها بازهم تحریم ها را ادامه‬ ‫خ واهند داد یا انها را لغو خ واهند کرد‪.‬‬ ‫پس به دلیل اظهارنظرهای متناقض امریکا طی‬ ‫سال های متمادی خیلی نم ی توان به صحب ت های‬ ‫فعلی انها با دید مثبت نگریست؟‬ ‫‪ l‬ببینید‪ ،‬اظهارنظرهای متناق��ض امریکا از ابتدا وجود‬ ‫داشته اس��ت؛ در س��ال ‪ 1375‬بیل کلینتون از اغاز رابطه با ای ران‬ ‫سخن م ی گوید و چند ماه بعد سه ش��رط ب رای این رابطه تعیین‬ ‫م ی کند؛ نخست حمایت نکردن از تروریسم‪ ،‬دوم عدم اخالل در‬ ‫صلح خاورمیانه و سوم نیز تالش نکردن ب رای تولید سالح های‬ ‫هس��ته ای‪ .‬بناب راین در یک زمان کوتاه از جانب امریکا شاهد دو‬ ‫ادبیات کامال متفاوت هستیم‪ .‬همچنین رابرت پولیترو‪ ،‬معاون‬ ‫سابق وزارت خارجه امریکا‪ ،‬در تاریخ ‪ 26‬اسفند سال ‪ 77‬اعالم کرد‬ ‫زمان پایان تحریم های ای ران فرا رس��یده‪ ،‬اما هنوز نیز تحریم ها‬ ‫ادامه دارد و تشدید هم شده است‪ .‬این در حالی است که سیاست‬ ‫ای ران همواره یک همکاری س��ازنده با جامع��ه بی ن الملل برای‬ ‫حل و فصل معضالت جهانی مانند مساله افغانستان و ع راق بوده‬ ‫است‪ .‬پس با ارزیابی سوابق رفتاری امریکا خیلی نم ی توان امیدوار‬ ‫بود و همچنان باید محتاط بود‪.‬‬ ‫ایا قدرتمندتر شدن ای ران در منطقه و همچنین‬ ‫تضعی�ف موقعی�ت رژی م صهیونیس�تی می توانند‬ ‫عواملی باشند که اکنون امریکا را ب ه طور جدی تر به‬ ‫سمت مذاکره با ای ران سوق دهند؟‬ ‫‪ l‬در حال حاضر امریکا ب��رای تصمیم گیری پی رامون‬ ‫مس��اله رابطه با ای ران با چندین مش��کل مواجه است؛ نخست‬ ‫مشکل داخلی است زی را امریکای ی ها برای تصمیم گیری در این‬ ‫رابطه با مشکل نفوذ البی صهیونیستونئوکان هاروبه روهستند‪.‬‬ ‫مشکل دیگر امریکا این اس��ت که از این گفت وگو و این رابطه‬ ‫نم ی خواهد به یک سیاست منطقی روی بیاورد‪ ،‬بلکه م ی خواهد‬ ‫سیاس��ت های اصولی ای ران را تغییر ده��د‪ .‬بنابراین در حالی که‬ ‫مواضع ای ران کامال مشخص است و ریشه در تعالیم اسالمی و‬ ‫منافع ملی دارد‪ ،‬امریکای ی ها هدفشان تغییر این سیاست هاست‪.‬‬ ‫بناب راین با این اوصاف بعد از چندین دور مذاکره باز به خانه نخست‬ ‫بازخواهیم گشت و این مساله هیچ تاثیری در روند رابطه دوجانبه‬ ‫نخ واهد داشت‪.‬‬ ‫امدن برخی اف راد مانند جان کری و چاک هگل در‬ ‫تیم امنیت ملی اوباما‪ ،‬این مساله را تقویت کرده که‬ ‫شاید رویکرد و سیاست دولت جدید امریکا نسبت به‬ ‫ای ران مثب ت تر شود‪ .‬نظر شما در این رابطه چیست؟‬ ‫‪ l‬جان کری یک سیاستمدار باسابقه است و چاک هگل‬ ‫نیز با وجودی که جمهوریخواه است‪ ،‬اما سیاست هایش در قبال‬ ‫ای ران اندکی متفاوت است‪ .‬اما با تمام این اوصاف باید توجه داشت‬ ‫در امریکا‪ ،‬فرد نم ی تواند یک سیاست نهادینه شده و مستقر را به‬ ‫اسانی تغییر دهد‪ .‬اگر هم قرار باشد تغییری صورت بگیرد خیلی‬ ‫سخت و زمانبر خ واهد بود‪.‬‬ ‫اخیرا مقام معظ م رهبری طی س�خنانی برخی‬ ‫اصول ایران را در رابطه با امریکا و همچنین مس�اله‬ ‫هسته ای بیان فرمودند‪ .‬به نظر شما سخنان رهبری‬ ‫چه تاثی�ری در سیاس�ت های غرب در قب�ال ایران‬ ‫خواهد داشت؟‬ ‫‪ l‬اکنون غرب متوجه ش��ده سیاس��ت های جمهوری‬ ‫اسالمی ای ران‪ ،‬سازوکار و ساختار مش��خصی دارد و تصمیم گیر‬ ‫نهایی نیز رهبری است‪ .‬بناب راین دیگر گرفتار این موضوع نخ واهند‬ ‫ش��د که هر کس��ی در داخل اگر عالمتی داد انها قضیه را جدی‬ ‫بگی رند‪ .‬این امر که انها صورت مساله را به صورت دقیق متوجه‬ ‫شده اندامرمثبتیاستوم ی توانددرجهتحلمس الهکارسازباشد‬ ‫و به انها کمک کند که دریابند مشکل کار کجاست‪ .‬رهبری به‬ ‫صراحت بیان فرمودند که امریکای ی ها باید حس ن نیت نشان دهند‬ ‫و صداقت داشته باشند‪ .‬حس ن نیت نیز به قول و فعل است نه تنها‬ ‫به قول‪ .‬بازهم تاکید م ی کنم که بهترین فرصت برای انها این است‬ ‫که تحریم هایی که چندی دیگر موعدش به پایان م ی رسد را لغو‬ ‫کنند‪ .‬اما اکنون در حالی که مذاکرات الماتی در جریان بود کنگره‬ ‫در حال رایزنی ب رای اعمال تحریم های جدید است؛ این رویکردها‬ ‫با هم همخ وانی ندارند‪.‬‬ ‫اخرین سوال اینکه تا چه می زان احتمال م ی دهید‬ ‫تئوری توافق بزرگ میان و امریکا به واسطه مسائل‬ ‫هسته ای و چالش های خاورمیانه عملی شود؟‬ ‫‪ l‬بای��د توجه داش��ت در دنی��ای سیاس��ت همه چیز‬ ‫محتمل است؛ همواره می گویند که سیاستمداری اگر نه بگوید‪،‬‬ ‫سیاس��تمدار نیس��ت و همچنین در حالی که سکوت همیشه‬ ‫عالمت رضایت اس��ت اما در بحث های دیپلماتیک‪ ،‬س��کوت‬ ‫عالمت مخالفت اس��ت‪ .‬با ای��ن توضیحات و باوج��ودی که در‬ ‫امر سیاس��ت هر چیزی امکانپذیر اس��ت‪ ،‬جواب این سوال در‬ ‫کوتاه م��دت و میان م��دت نزدیک ب��ه صفر اس��ت و نم ی توان‬ ‫خیلی خوشبین بود‪g.‬‬ ‫‪127‬‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫وال استریت باز می گردد‬ ‫امریکا و بحرانی که از راه می رسد‬ ‫عبدالحسین اهلل کرم‪ /‬کارشناس سیاسی‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪128‬‬ ‫در هفته اخیر کنگره امریکا ‪ 75‬میلیارد دالر‬ ‫بودجه ارائه شده اوباما را کاهش داد و هیچ گونه‬ ‫توجهی به درخواس�ت اوباما پیرام�ون باالبردن‬ ‫مالیات از ثروتمندان نک�رد ‪ 50 .‬میلیارد دالر این‬ ‫کاه�ش از وزارت دفاع امریکا و مابق�ی عمدتا از‬ ‫س�ایر بودجه ه�ا خصوصا بخش ه�ای مختلف‬ ‫تامین اجتماعی انجام ش�د‪ .‬در این میان اوباما‬ ‫کاهش بودجه را موجب بیکاری حداقل ‪730‬هزار‬ ‫نفر در امریکا اعالم کرد که م�ی تواند مجددا به‬ ‫جنبش وال استریت دامن زند ‪ .‬از این رو بخشی‬ ‫از سخنرانی دکتر عبدالحسین اهلل کرم پیرامون‬ ‫ریش�ه های اقتصادی – اجتماع�ی جنبش فتح‬ ‫وال استریت که در همایش مرکز مطالعات امریکا‬ ‫انجام شده است را درج می کنیم‪.‬‬ ‫جنبش فتح وال استریت نخستین حرکت مردمی در‬ ‫امریکا م ی باش��د که فراخوان ان از طری��ق فضای مجازی‬ ‫صورت گرفت‪ .‬مجله ال باسترز و یک گروه هکری ناشناس‬ ‫با ارائه اعالمیه اینترنتی خواستار تسخیر وال استریت شدند‪.‬‬ ‫وال اس��تریت نام خیابانی در جزیره منهتن ایالت نیویورک‬ ‫م ی باش��د که بزرگترین بازارهای داد و س��تد بورس و اوراق‬ ‫بهادار جهان در ان استق رار دارند‪ .‬انها با ایمیل از هوادارانشان‬ ‫خواستند که در ‪ 17‬سپتامبر سالروز تاسیس قانون اساسی‬ ‫امریکا در س��ال ‪ 2011‬وال استریت را با ش��عار ما ‪ 99‬درصد‬ ‫هس��تیم به تصرف خود در اورند‪ .‬انها این ن��وع از اعتراض‬ ‫را الهام یافته از تجمعات اعتراض امیز مردم مصر در میدان‬ ‫التحریر م ی دانستند‪.‬‬ ‫معترضان پ��س از حض��ور گس��ترده در خیابان وال‬ ‫اس��تریت و مناطق اط راف‪ ،‬اقدام به برپایی چ��ادر در پارک‬ ‫زاکوتی و بستن خیابان های اط راف کردند‪ .‬گرچه انها با حمله‬ ‫و خشونت شدید پلیس روبه رو ‪ ،‬دستگیر و پ راکنده شدند اما‬ ‫این جنبش به س��رعت به مناطق و ایالت های دیگر امریکا‬ ‫کشیده شد‪ .‬در امریکا تاکنون سه جنبش گسترده مردمی‬ ‫ناشی از سه بحران بزرگ اقتصادی به وجود امده است‪.‬‬ ‫‪ -1‬جنبش ضدانحصار س��رمایه داری ب��ا اولین رکود‬ ‫اقتصادی امریکا در سال ‪1893‬شکل م ی گیرد‪ .‬این جنبش‬ ‫عمدتا ناشی از بحران هویت و شکاف طبقاتی به وجود امد‪.‬‬ ‫دولت فدرال امریکا بع��د از جنگ های داخل��ی به حمایت‬ ‫از بازس��ازی کش��ور پرداخت‪ .‬حمایت دولت فدرال از گروه‬ ‫های خاص در ایالت های صنعتی شمالی منجر به شکاف‬ ‫طبقاتی و در ایالت ه��ای جنوبی به ناتوانی کش��اورزان در‬ ‫پرداخت دیونش��ان (باتوجه به پائین امدن قیمت ها) گردید‪.‬‬ ‫این تحوالت خصوصا در ایالت های شمالی به بحران هویت‬ ‫نیز تبدیل شد‪.‬‬ ‫گرچه رکود اقتصادی دهه اخر قرن ‪ 19‬بس��تر تحرک‬ ‫ب رای جنبش ضدانحص��اری را به وجود اورد ام��ا از انجا که‬ ‫ساختار حاکم در امریکا به دنبال تبدیل شدن به یک قدرت‬ ‫جهانی بود از تمرکز و تکاثر س��رمایه در دس��ت یک طبقه‬ ‫حمایت به عمل اورد و از هرگونه رش��د و گسترش جنبش‬ ‫ضدسرمایه داری جلوگیری کرد‪.‬‬ ‫‪ - 2‬جنب ش ه��ای ضدس��رمایه داری در پ��ی بحران‬ ‫اقتصادی ‪ 1929‬در غرب مطرح ش��د‪ .‬بحران بیکاری و رکود‬ ‫اقتصادی ‪ 1929‬زمانی کشورهای اروپایی و امریکا را فراگرفت‬ ‫که اقتصاد کمونیستی در اتحاد جماهیر شوروی به اجرا در‬ ‫امده بود و برخی کشورهای اروپایی این روش را ب رای مقابله‬ ‫با بحران بیکاری و رکود اقتصادی مورد توجه قرار داده بودند‪.‬‬ ‫در چنین وضعیتی حاکمان امریکا اصالح در س��رمایه داری‬ ‫را پذیرفتند و اس��تراتژی اقتصادی جان میناردکینز مبنی بر‬ ‫دخالت گس��ترده دولت در اقتصاد را اج��را کردند‪ .‬برهمین‬ ‫اس��اس دولت کوچک ادام اس��میت در اقتص��اد جای خود‬ ‫را به دولت بزرگ جان مینارد کینز س��پرد ت��ا بتواند با ثابت‬ ‫نگه داشتن فاصله طبقاتی و ایجاد امکان رقابت میان مردم‬ ‫و انحصارگران سرمایه از بحران اقتصادی ‪ 1929‬عبور کرده و‬ ‫از گسترش جنبش ضدسرمایه داری جلوگیری به عمل اید‪.‬‬ ‫‪ – 3‬جنبش فتح وال استریت در پی بحران اقتصادی‬ ‫‪ 2008‬امریکا شکل گرفت‪ .‬رکود اقتصادی با بحران مسکن‬ ‫و بیکاری در س��ال ‪ 2007‬اغاز ش��د و با س��قوط بنگاه مالی‬ ‫لمن ب رادرز در سپتامبر ‪ 2008‬ش��دت گرفت‪ .‬از این رو گرچه‬ ‫بحران اقتصادی ‪ 2008‬تفاوت زیادی با بحران ‪ 1929‬ندارد اما‬ ‫این بار مردم امریکا ب رای تغییر اوضاع و احوال به اوباما رای‬ ‫دادند تا اوباما با شعار تغییر بتواند بار دیگر مدل اقتصاد کینز‬ ‫را ب رای حل بحران به کار گیرد‪ .‬اما وضعیت با روی کار امدن‬ ‫اوباما نه تنها تغییری نکرد بلکه او با ادامه طرح جرج بوش به‬ ‫نفع سرمایه داران عمل کرد‪ .‬بوش در سال ‪ 2001‬طرح کاهش‬ ‫مالیات از ثروتمندان را به کنگره ارائ��ه و ان را اجرا کرده بود‪.‬‬ ‫بدین ترتیب ‪ 75‬درصد معترضین جنبش فتح وال استریت‬ ‫که به اوباما رای داده بودند اعالم کردن��د به جای تظاه رات‬ ‫مقابل کاخ سفید‪ ،‬وال استریت را تسخیر م ی کنند زی را رئیس‬ ‫جمهور زی رنظر سرمایه داری است‪.‬‬ ‫ریش��ه جنبش ضدس��رمایه داری را باید در دهه ‪1970‬‬ ‫جس ت وجو کرد‪ .‬در این دهه سود اقتصادی در سرمایه گذاری‬ ‫در صنعت کاهش پیدا کرد لذا به سوی سرمایه گذاری مالی و‬ ‫ایجاد بورس و سفته بازی حرکت کرد‪.‬‬ ‫فن اوری های نوین ب��ه انها اجازه داد که س��طح بازار‬ ‫بورس دنیا را ب��ه هم متصل کنند و ارق��ام نجومی را به هم‬ ‫نزدیک و متمرکز کنن��د‪ .‬امریکای ی ها با انتق��ال صنایع به‬ ‫کشورهای جهان سوم از یک سو با رشد بیکاری روبه رو شدند‬ ‫و از سوی دیگر با حبابی شدن بازار بورس دچار بحران مالی‬ ‫نیز گردیدند‪ .‬گروه بندی های مالی ب رای فرار از بحران سود‬ ‫وام را از ‪ 6/5‬به ‪ 1‬درصد رس��اندند که در نتیجه هجوم مردم‬ ‫ب رای گرفتن وام به سمت افزایش وام مسکن زیاد شد‪ .‬بحران‬ ‫جدید وقتی شکل گرفت که شرکت های مالی این وام ها را‬ ‫به عنوان وثیق��ه وام های دیگر قرار دادن��د‪ .‬از این رو بحران‬ ‫بیکاری و بحران مسکن در س��ال ‪ 2007‬باسقوط بنگاه های‬ ‫مالی در سال ‪ 2008‬بحران اقتصادی سال اخر دهه اول قرن‬ ‫بیست و یکم را شکل داد‪ .‬در این وضعیت رشد ‪ 4/5‬درصدی‬ ‫بیکاری در اغاز ریاست جمهوری اوباما به ‪ 8/8‬درصد در امار‬ ‫رسمی و‪ 11‬درصد در امار غیررسمی رسید‪ .‬جنبش ضدوال‬ ‫استریت زمانی به حرکت درامد که اوباما تخصیص کمک‬ ‫‪ 787‬میلیارد دالری بوش به شرکت های مالی ورشکسته را به‬ ‫‪3‬هزارمیلیارد دالر افزایش داد‪ .‬گرچه فقر و ناب رابری نژادی از‬ ‫دیگر عوامل ایجاد جنبش ضدوال استریت است اما واگذاری‬ ‫‪ 2/3‬میلیارد دالر به عنوان پاداش به ‪ 14‬مدی رارشد بانک های‬ ‫دریافت کننده کمک ‪ ،‬علت روانی ایج��اد جنبش ضد وال‬ ‫استریت محسوب می گردد ‪ .‬گرچه این جنبش هم اکنون‬ ‫در چارچ��وب نافرمانی مدنی ادامه دارد ام��ا به همین زودی‬ ‫با حبابی شدن اوراق مش��ارکت بدهی ‪ 16/5‬تریلیارد دالری‬ ‫امریکا با شدت بیشتری فعال خواهد شد‪.‬‬ ‫تو گو با‬ ‫در صفحات علوم سیاسی سالنامه در گف ‬ ‫جامعه شناسان و اساتید دانشگاه به نقش طبقات و‬ ‫گروه های اجتماعی در انتخابات‪ 92‬پرداخته شده است‬ ‫چهکسی جانشین‬ ‫احمدی نژاد می شود؟‬ ‫پرونده علوم سیاس�ی مثلث درباره رابطه طبقات‬ ‫اجتماعی با گروه های سیاس�ی در انتخابات ‪92‬‬ ‫‪g‬‬ ‫‪1‬‬ ‫فتح اهلل حسین ی ‪/‬عض و کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسالمی‬ ‫رندی اکثریت شناور‬ ‫تحلیلی درباره واکنش طبقه متوسط به گفتمان های انتخابات ‪92‬‬ ‫فتح اهلل حسینی در این یادداشت به بررسی‬ ‫طبقات اجتماعی و تحلیل کنش های انتخاباتی‬ ‫در ایران می پردازد‬ ‫مفهوم شناسی طبقه اجتماعی در جامعه شناسی سیاسی‬ ‫تحصیالت عالی که به اطالعات و تکنولوژی اطالعات دسترسی دارند‪ ،‬روش تعریف‬ ‫طبقه اجتماعی را تغییر خواهد داد‪ .‬دانش اطالعات و دسترس��ی به ان ممکن است‬ ‫به عنوان یکی از عوامل مشخ ص کننده موقعیت و طبقه اجتماعی‪ ،‬ثروت و دارای ی ها‬ ‫را به چالش بطلب��د‪ .‬همچنین طبقه اجتماعی صرفا یک معی��ار اقتصادی نبوده و‬ ‫دربرگی رنده مفاهیم مختلفی از قبیل پرستی ژ‪ ،‬مقام و حس تعلق داشتن مشترک است‪.‬‬ ‫عموما اعضای یک طبقه اجتماعی تمایل دارند که به روش مشابهی زندگی کنند‪،‬‬ ‫دیدگاه ها و فلسفه مشترک داشته باشند و مهم تر از همه الگوهای رفتاری و مصرفی‬ ‫یکسانی داشته باشند‪.‬‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫همان گونه که بازاری��ان‪ ،‬بازار مصرف خود را به بخش های مختلف تقس��یم‬ ‫م ی کنند‪ ،‬جامع ه شناسان نیز روش هایی را ب رای توصیف بخش های مختلف جامعه‬ ‫در قالب منابع اقتصادی و اجتماعی افراد اختصاص داده اند‪ .‬کارل مارکس اعتقاد داشت‬ ‫که موفقیت فرد در جامعه به واسطه ابزار تولید مشخص م ی شود؛ برخی افراد از قدرت‬ ‫طبقه اجتماعی و تحلیل کنش انتخاباتی‬ ‫کنترل بهره مند بوده و از نیروهای دیگران ب رای رس��یدن به موقعیت ممتاز استفاده‬ ‫در این میان یکی از نمودیافته ترین نوع کنش طبقاتی و اجتماعی کنشگران‬ ‫م ی کنند‪ .‬افرادی که فاقد قدرت کنترل ب��وده و ب رای بقا متکی به نیروی صرف خود‬ ‫هستند‪ ،‬ب رای داشتن موقعیت بهتر باید بیشترین تالش را به کار ببرند‪ .‬ماکس وبر در یک جامعه سیاسی‪ ،‬رفتار انتخاباتی انهاس��ت‪ .‬از دیدگاه روانشناسی اجتماعی‪،‬‬ ‫نیز عقیده داش��ت که درجه بندی افراد در جامعه نم ی توان��د تنها از یک بعد صورت رفتار انتخاباتی پدیده ای گروهی اس��ت که حکایت گر نوعی عمل سیاسی است‪.‬‬ ‫به اعتقاد بیش��تر روانشناسان اجتماعی‪ ،‬این‬ ‫گیرد‪ .‬برخی افراد از پرستیژ باالیی برخوردارند‪،‬‬ ‫رفتار خاس��تگاه طبقاتی و خانوادگی داشته‬ ‫برخی بر ق��درت تمرکز دارن��د و برخی از نظر‬ ‫و به صورت ارثی از فردی به فردی و نس��لی‬ ‫مادیات و ثروت دارای جایگاه خاصی هستند‪.‬‬ ‫به نسلی دیگر منتقل م ی شود‪ ،‬اما از دیدگاه‬ ‫ام��روزه واژه «طبقه اجتماع��ی» عموما ب رای‬ ‫جامع ه شناسی‪ ،‬این پدیده ها و رفتارها ناشی از‬ ‫توصیف دس��ته های مختلف افراد در جامعه‬ ‫عضویت و تعامالت گروهی و ساختی و تاثیر‬ ‫به کار م ی رود‪ .‬افرادی که در یک طبقه اجتماعی‬ ‫خاص دسته بندی م ی شوند‪ ،‬تقریبا از نقطه نظر‬ ‫شرایط اجتماعی بر کارکردهای متعین قدرت‬ ‫و نیز کنش های طبقاتی است و الگوهای ان‬ ‫اجتماعی یکسان‪ ،‬دارای مشاغل‪ ،‬سبک زندگی‬ ‫از این زاویه تبیین م ی شود‪ .‬بر پایه این نگاه‬ ‫و عالیق مشابهی هس��تند‪ .‬طبقه اجتماعی‬ ‫جامع ه شناختی به رفتار سیاسی م ی توان ان را‬ ‫را م ی ت��وان به صورت مجموع��ه ای از افراد با‬ ‫از زاویه روابط حزبی‪ ،‬مشارکت و نگرش جمعی‬ ‫ویژگ ی های نسبتا یکسان و دائمی در جامعه‬ ‫و رابطه یابی طبقه و پایگاه با دولت و قدرت‬ ‫که از نظر مقام و موقعیت‪ ،‬ثروت‪ ،‬تحصیالت‪،‬‬ ‫سیاس��ی دنبالکرد‪ .‬تحلیل رفتار سیاس��ی‬ ‫دارای ی ها و ارزش ها متفاوت از دیگران هستند‪،‬‬ ‫تعریف کرد‪.‬‬ ‫اقشار و طبقات مختلف اجتماعی به حسب‬ ‫تمام جوامع‪ ،‬دارای یک ساختار با سلسله‬ ‫نوع کنش انتخاباتی انها‪ ،‬اتفاقی مرسوم در‬ ‫مراتبی هستند که در ان افراد جامعه به طبقات‬ ‫فضای اکادمیک اس��ت‪ .‬در این میان ای ران‬ ‫به عنوان کشوری که از مب دا اشنایی با مدرنیته‬ ‫و الیه های مختلفی تقس��یم م ی شوند و هم‬ ‫واج��د تغیی راتی در صف بن��دی در نیروهای‬ ‫عوامل عینی و واقعی و هم عوامل ادراکی بین‬ ‫اجتماعی بوده است‪ ،‬پرونده ای حساس تر در‬ ‫گروه ها تمایز ایجاد م ی کنند‪ .‬طبقه اجتماعی به‬ ‫رفتار سیاسی مردم ایران تابعی از‬ ‫این زمینه مطالعاتی است‪ .‬در جامع ه شناسی‬ ‫موقعیت نسبی افراد در یک سیستم اجتماعی‬ ‫تصمیم ها و توصیه های احزاب و گروه های‬ ‫تغیی رات اجتماعی‪ ،‬فهم تغییر مناس��بات و‬ ‫حاصل از ناب رابری های سیستماتیک اجتماعی‬ ‫سیاسی نیست‬ ‫کنش های نهادها و نیروه��ای اجتماعی در‬ ‫اطالق م ی شود‪ .‬ثروت‪ ،‬قدرت‪ ،‬پرستیژ و مقام‬ ‫نسبت با رخدادهای سیاسی مانند انتخابات‬ ‫بین افراد جوامع هیچ گاه به طور یکسان توزیع‬ ‫نم ی شود‪ .‬همچنین طبقه اجتماعی از نظر تاریخی یک مفهوم ب ی ثبات بوده است‪ .‬ما را در فهم دقی ق تر چرایی ان رخداد یاری خواهد رساند‪ .‬متفکران حوزه علوم اجتماعی‬ ‫ب رای مثال برخی افراد ممکن است به نسبت درامد خود‪ ،‬به طبقه اجتماعی باالتری سال هاست به رفتار و کنش سیاسی طبقه متوسط جدید حساسند و به بررسی نظام‬ ‫متعلق باشند‪ .‬اما یک فرد با تحصیالت اندک و دارای ی های ارثی فراوان ممکن است ارزشی‪ ،‬ویژگ ی های جامعه شناختی و جهت گیری سیاسی انها م ی پردازند‪ .‬انچه مسلم‬ ‫باالتر از یک فارغ التحصیل عالی دانشگاه قرار گیرد‪ .‬بناب راین اگرچه تحصیالت‪ ،‬درامد است اینکه تجربه نشان داده رشد این طبقه‪ ،‬به تحوالت سیاسی و اجتماعی منجر‬ ‫و حرفه‪ ،‬سه متغیر مهم مشخص کننده طبقه اجتماعی هستند‪ ،‬اما همواره به عنوان خواهد شد‪ .‬برخی پا را از این فراتر گذاش��ته اند و مدع ی اند مرکز ثقل همه تحوالت‪،‬‬ ‫شاخ ص های مطلق شناخته نم ی شوند‪ .‬واضح اس��تک ه ترکی ب های پیچیده ای از قیام ها و نهضت های صد ساله اخیر در ای ران‪ ،‬طبقه متوسط (اعم از سنتی و جدید) بوده‬ ‫پاداش ها و منافع اجتماعی و فرصت های جامعه بر طبقه اجتماعی تاثیر م ی گذارند‪ .‬است‪ .‬م ی توان مبتنی بر این تحلی ل ها نهضت های مشروطیت‪ ،‬ملی شدن صنعت‬ ‫برخی ادعا کرده اند که ظهور یک طبقه جدید‪ ،‬یعنی طبقه افراد با مهارت فنی باال و نفت‪ ،‬پانزده خرداد و بسیاری دیگر از رخدادهای پس از ان به ویژه انقالب اسالمی در‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪130‬‬ ‫بهمن ‪ 57‬را با تکیه بر نقش سیاسی طبقه متوسط بررسیکرد‪ .‬هر چند تحلیلگران در‬ ‫تعریف این طبقه به یک راه نرفته اند و اختالف در تعریف و کارکرد این طبقه ‪ ،‬اختالف‬ ‫در اهمی ت بخشی به نقش ان را نیز موجب شده است‪.‬‬ ‫طبقه متوسط جدید در ایران‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫«طبقه متوسط» همچون بسیاری دیگر از مفاهیم علوم اجتماعی دارای معنای‬ ‫دقیق و مورد توافقی نیست‪ .‬گذشته از تنوع دیدگاه های متفکران‪ ،‬اختالف در مالک ها‬ ‫و ویژگ ی های این طبقه از یک سو و نامشخص بودن قلمروی عینی و مصداقی ان از‬ ‫طرف دیگر و همچنین تاثیر تحوالت تاریخی بر ان سبب شده که هرکس از زاویه دید‬ ‫خود تعریفی خاص از ان ارائه دهد‪ .‬کارل مارکس یکی از نخستین معتقدان به اندیشه‬ ‫یداندکه‬ ‫طبقاتی‪ ،‬طبقه متوسط را حوزه عمومی بین طبقه سرمای هدار و طبقه کارگر م ‬ ‫شامل کارکنان دفتری‪ ،‬کاسب ها و گروه های همسو است‪ .‬او معتقد است اعضای این‬ ‫طبقه نقش متعادل کننده و ثبات بخش را در اجتماع برعهده دارند‪ .‬وی طبقه متوسط‬ ‫را مانند سایر طبقات اجتماعی محصول مناسبات اقتصادی عصر خویش م ی داند‪.‬‬ ‫امیل لدرر‪ ،‬جامع ه شناس المانی که عموما از او به عنوان اولین متفکر طرح طبقه‬ ‫متوسط جدید یاد م ی شود‪ ،‬مفهوم طبقه متوسط را مرتبط با مهمترین ویژگی ان که‬ ‫شیوه زندگی و حقوق اعضای این طبقه است بیان م ی کند‪ .‬پ ی یر الروک طبقه متوسط‬ ‫را ش��امل گروه های متعددی م ی داندکه ویژگی مشترک انها فقط این است که جزو‬ ‫هیچ یک از دو طبقه حاکم و طبقه کارگر نیستند‪ .‬او م ی گوید‪« :‬این طبقات از طبقه‬ ‫حاکم به این جهت متمایز م ی ش��وند که هیچ یک از پس ت های حساس سیاسی‪،‬‬ ‫اقتصادی و اداری را در دست ندارند‪ .‬البته اعضای این طبقات مجریان ساده ای نیستند‬ ‫و اختیارات و مسئولی ت هایی نیز دارند اما اقدام انها ک مو بیش اگاهانه و در چارچوب و‬ ‫جهتی است که توسط مقامات باالتر معین م ی شود‪».‬‬ ‫پس از بیان تعریف و قلمروی مفهومی طبقه متوسط و با مطالعه موردی ان‬ ‫در ای ران‪ ،‬این واقعیت فرا روی خواننده قرار م ی گیردکه اوال؛ پیشینه تاریخی طبقات‬ ‫اجتماعی در ای ران نشانگر ان استکه طبقه بندی اقشار و گروه های اجتماعی مبتنی‬ ‫بر مالک ها و هنجارها و ارزش های اجتماعی‪ ،‬امری شناخته شده است و ثانیا؛ طبقه‬ ‫متوسط در فرایندی هماهنگ و پیوس��ته با نقش ها و کارکردهای واحد و مشخص‬ ‫استمرار پیدا نکرده است‪ .‬گسست مفهومی و شکاف های فرهنگی و اجتماعی در‬ ‫پیکره گروه های اجتماعی این طبقه و کاهش و زایش مداوم‪ ،‬س��بب شده تا دو نوع‬ ‫تعریف حداقلی و حداکثری و دو قلمروی مفهومی کلی ب رای ان در نظر گرفته شود‪.‬‬ ‫در یک مرحله تاریخی طبقه متوسط در ای ران‪ ،‬در حد یک مق وله جامع ه شناختی جهت‬ ‫معرفی افرادی با منبع درامد مشابه‪ ،‬مقدار عایدات مشابه‪ ،‬می زان نفوذ همسان و شیوه‬ ‫زندگی همانند به کار م ی رفت‪ .‬همچنین نکته قابل تامل در اینجا ان اس��ت که در‬ ‫یکصد سال اخیر طبقه متوسط نقش بس زایی در تحوالت سیاسی ‪ -‬اجتماعی کشور‬ ‫داشته است و کانون مخالفت ها‪ ،‬مبارزات و تحرکات سیاسی عمده ای علیه استبداد‬ ‫داخلی و اس��تعمار خارجی بوده است‪ .‬بار اساس��ی نهضت های صدساله اخیر مانند‬ ‫نهضت تنباکو‪ ،‬نهضت مشروطه‪ ،‬نهضت ملی کردن نفت‪ ،‬نهضت پانزدهم خرداد و‬ ‫انقالب اسالمی بر دوش طبقه متوسط بوده است‪ .‬این طبقه در ای ران برخالف برخی از‬ ‫کشورهای دیگر به لحاظ جایگاه اجتماعی و اقتصادی و مذهبی گرفتار حفظ موقعیت‬ ‫و تراکم و انباشت ثروت نیست و ب رای پرداختن به مسائل سیاسی‪ -‬اجتماعی جامعه‬ ‫مجال بیشتری دارد و قرار گرفتن در مشاغل فرهنگی و اداری انها را در مرکز اندیشه‬ ‫اصالح طلبی قرار داده است‪ .‬همچنین از زمان ی که دولت مدرن در ای ران تشکیل شد و‬ ‫نهادهای سیاسی‪ ،‬فرهنگی و اداری متحول شد و نوسازی در همه عرصه ها وجه همت‬ ‫دولتمردان قرار گرفت‪ ،‬به جای طبقه متوسط سنتی بیرون از دولت‪ ،‬طبقه ای شکل‬ ‫گرفت که فارغ از مناسبات سنتی قدرت دارای جایگاه ویژه ای شد؛ تحصیالت عالیه‬ ‫دانشگاهی؛ دانش بوروکراتیک‪ ،‬اشنایی با فلسفه های غ ربی‪ ،‬رهایی از جزم اندیشی‬ ‫دینی و در اختیار گرفتن ابزار و حوزه های تخصصی از خصایص این طبقه اس��ت‪.‬‬ ‫تعیین دقیق اغاز این طبقه کار مشکلی است اگرچه نگارنده با تسامح اغاز دهه چهل‬ ‫را زمان شروع طبقه متوسط جدید م ی داند مع الوصف برخی اغاز مشروطیت را در این‬ ‫مورد پیش��نهاد م ی کنند‪ .‬این گروه معتقدند ب رای اولین ب��ار جامعه ای رانی حقوق و‬ ‫نهادهای مدنی مدرن نظیر قانون و پارلمان‪ ،‬انتخاب‪ ،‬ازادی مطبوعات و‪ ...‬را پذیرفت‬ ‫و ب رای اولین بار طی ف های روشنفکری و روحانیت در چارچوب احزاب مدرن وارد رقابت‬ ‫سیاسی شدند و در نقش طبقه متوس��ط ظاهرگردیدند‪ .‬اما به نظر م ی رسد نهضت‬ ‫مشروطه تا سال های بعد نتوانست بافت های سیاسی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‬ ‫و سنتی را متحول کند‪ .‬در دوره رضاشاه طبقه متوسط و فضای عمومی جامعه ای ران‬ ‫در چارچوب سنت مفهوم پیدا م ی کند و در این دوره نهادهای مدنی مدرن در جامعه‬ ‫شکل م ی گیرد‪ .‬در این زمان سیستم اموزش��ی و اداریکشور نیز متحول م ی شود‪.‬‬ ‫همچنین ارتش مدرن شکل گرفته و گروه ها و اقشار اجتماعی هویت پیدا م ی کنند‬ ‫و طبقه جدیدی مش��تمل برکارگزاران دولت‪ ،‬روزنامه نگاران‪ ،‬مهندس��ان‪ ،‬پزشکان و‬ ‫س��ایر گروه های تحصیلکرده به وجود م ی اید و روند مدرن سازی با الگوی غربی در‬ ‫بخش های مختلف جامعه اغاز م ی شود‪.‬‬ ‫بعضی از نویس��ندگان نیز ب راین باورند که گسترش نفوذ غرب از یک طرف و‬ ‫رشد س��ریع اموزش و پرورش و سیستم بوروکراس��ی‪ ،‬عوامل اساسی سامان یافتن‬ ‫طبقه متوسط جدید در ای ران بوده است و در مقابل اعضای این طبقه کارگزاران اصلی‬ ‫دولت سازی و عامالن جریان نوس��ازی در این دوره بوده اند‪ ،‬به طوری که شاید بجد‬ ‫بتوان ادعا کرد فرایند نوسازی در ای ران با نقش کاربردی این طبقه مقارن بوده است‪.‬‬ ‫جیمز بیل درکتاب «سیاست های ای ران؛ گروه ها‪ ،‬طبقات و نوگرایی» طبقه متوسط‬ ‫جدید را مرکب از افرادی م ی داند که قدرتش��ان به موفقیت شغلی متکی است و در‬ ‫جریان تحصیالت جدید مهارت هایی کسب کرده و به کار م ی ب رند‪ .‬وی با تعریف فوق‬ ‫اعضای تحصیلکرده و موسس دانشگاه ته ران را مرکز ثقل طبقه متوسط جدید در‬ ‫ای ران به حساب م ی اورد‪ .‬او خصایص اساسی این طبقه را در ای ران چنین بیان م ی کند‪:‬‬ ‫‪ -۱‬اعضای بخش رو به رشد این طبقه از پذیرش مناسبات سنتی قدرت که جامعه‬ ‫ای رانی را زیرسلطه دارد رویگردانند ‪ -۲‬اعضای روشنفکر دارای تحصیالت عالی بوده‬ ‫یا در مراحلکسب ان هستند ‪ -۳‬قدرت اعضای این طبقه اصوال از مهارت و فنونی‬ ‫ناشی م ی ش��ودکه در نتیجه تحصیالت رسمیکس��بکرده اند ‪ -۴‬اعضای طبقه‬ ‫متوسط جدید در سطوح مختلف با افکار و فلسفه های غ ربی اشنا هستند ‪ -۵‬اعضای‬ ‫این طبقه از هر نوع جزم دینی یا پرسش کورکورانه تاریخ گذشته ازادند‪.‬‬ ‫با چشم پوش��ی از قلمروی عینی دقیق این طبقه به نظر م ی رس��دکه نقطه‬ ‫اساسی تحوالت نیم قرن اخیر جامعه ای رانی بر محور و کارگردانی این طبقه به انجام‬ ‫رسیده است‪ .‬در خصوص انقالب اسالمی که همه اقشار و طبقات جامعه در ان سهیم‬ ‫نکات‬ ‫کنش سیاسی طبقه متوسط جدید‪ ،‬محافظه کارانه و قابل پیش بینی‬ ‫نیست‬ ‫رقابت اصلی انتخابات اینده بین دو گفتمان عدالتخواه و اصالح طلب‬ ‫اسالمی است‬ ‫کم شدن نقش طبقه متوسط به حزب ستیزی در ایران می انجامد‬ ‫اکثریت شناور یا «حق گراها» در «زمان طالیی» نتیجه انتخابات را رقم‬ ‫می زنند‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪131‬‬ ‫بودند شاید این استثنا را بتوان پذیرفت که نوعی توافق ضمنی و همکاری عملی بین‬ ‫طبقه متوسط سنتی و مدرن‪ ،‬موجب تحقق ان گردید‪.‬‬ ‫رفتارشناسی کنش انتخاباتی طبقه متوسط جدید در ایران‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫هر چند ان چنان که برخی جامع ه شناس��ان معتقدند طبقه متوس��ط جدید با‬ ‫شکل گیری موقعی ت های مش��ابه اقتصادی در دوران مدرنی زاسیون رضاخانی متولد‬ ‫شد‪ ،‬لیکن ساختار استب دادی رژیم سیاسی رضاخان امکان هرگونه مشارکت سیاسی‬ ‫و اجتماعی را از طبقه متوسط گرفته بود‪ .‬م ی توان گفت یک موقعیت پارادوکسیکال‬ ‫در مواجهه با طبقه متوسط جدید ایجاد شده بود‪ .‬ان چنان که گفته شد حس ارتقای‬ ‫اجتماعی و دخالت سیاسی به یک مطالبه جدی در طبقه متوسط تبدیل م ی شود و این‬ ‫با هویت استب دادی رژیم رضاخانی در تعارض قرار م ی گیرد‪.‬اغاز سلطنت محمدرضا شاه‬ ‫با تزلزل سیاسی موجود در فضای داخلی ای ران و همچنین اشفتگی فضای بی ن المللی‬ ‫همراه بود‪ .‬پهلوی بیش از همه نیاز به اقداماتی در راستای استق رار سیاسی داشت و‬ ‫این با وجود موقعیت پارادوکسیکال پی ش گرفته مساله را بسیار دشوار م ی کرد‪ .‬سرکوب‬ ‫وسیع مطالبات اجتماعی و سیاسی طبقه متوسط جدید در کودتای‪ 28‬مرداد‪ 32‬و چهره‬ ‫خشن و سرکوبگرانه رژیم در برخورد با نیروی اجتماعی شاخص طبقه متوسط جدید‬ ‫مانند دانشجویان‪ ،‬نویسندگان و شع را‪ ،‬مخالفت و موضعگیری جدی انها با رژیم پهلوی‬ ‫را موجب شد‪ .‬از این مقطع به بعد م ی توان به این تئوری پایبند بود که طبقه متوسط‬ ‫جدید جذب طبقات متوسط سنتی و طبقه پایین همراه با روحانیون شدند‪ .‬هرچند رواج‬ ‫مفاهیم متعلق به گفتمان دموکراس ی خ واهی از قبیل مل ی گرایی باستانی (ارگائیسم) یا‬ ‫ازادی در طیفی از روشنفکران که غالبا تحصیلکرده غرب بودند‪ ،‬رواج داشت و از طرفی‬ ‫گفتمان مارکسیستی به سرعت در حال توسعه بدنه اجتماعی خود در قشر دانشجو بود‪،‬‬ ‫لیکن غلبه اصلی در این برهه با عناصری جدید از نشانگان گفتمانی روحانیت انقالبی‬ ‫اس��ت‪ .‬متدینین اصیل که عمدتا در بازاری ها و فعاالن اقتصادی متعلق به پیش از‬ ‫نوسازی رضاخانی تعریف م ی شوند در ادغام با روحانیتی که خود را پی ش قراول گفتمان‬ ‫انقالبی امام خمینی(ره) معرفی کرده بودند‪ ،‬طبقه ای را تشکیل داده بودند که در تع ریف‬ ‫برخی نویسندگان به «طبقه متوسط سنتی» نام گرفته اند‪ .‬این طبقه ب ر خالف طبقه‬ ‫متوسط جدید از سنت های دینی نگسسته و انچنان که گفته شد با ادغام در روحانیت‬ ‫عملگرا منشاء رخدادهای مهم سیاسی از مشروطه تا انقالب اسالمی بوده است‪ ،‬هر چند‬ ‫با سیاست رژیم پهلوی در انحالل اصناف و برخی دیگر از تصمیمات رژیم در تضعیف‬ ‫پایه های اقتصادی و اجتماعی این طبقه‪ ،‬ضربه هایی به ان وارد ش��د ولی تا انقالب‬ ‫اسالمی همواره به عنوان یک نیروی بازدارنده در مسیر سکوالریزاسیون نقش خود را‬ ‫ایفا کرده است‪ .‬بر خالف انچه برخی از نویسندگان اب راز داشته اند‪ ،‬کنش سیاسی طبقه‬ ‫متوسط جدید کنشی همواره قابل پی ش بینی‪ ،‬محافظه کارانه و سر به زیر نیست‪ .‬در‬ ‫واقع برخی رخدادهای سیاسی سال های اخیر نشان م ی دهد به طور مثال کارمندان – که‬ ‫به لحاظ کمی مهمترین قشر اجتماعی این طبقه به حساب م ی ایند‪ -‬م ی توانند به طور‬ ‫خوداگاه ظرفیت سیاس��ی خود را در رقم زدن یک تحول سیاسی سازماندهی کنند‪.‬‬ ‫انتخابات مجلس ششم شورای اسالمی با پیروزی قاطع اصالح طلبان و در چرخشی‪،‬‬ ‫انتخابات نهم ریاس��ت جمهوری با پیروزی قاطع اصولگرایان را م ی توان از این جمله‬ ‫ش فرهنگی و سیاسی طبقه متوسط جدید به عنوان رفتارهای‬ ‫ارزیابی کرد‪ .‬تحلیل کن ‬ ‫محافظه کارانه یا صرفا مدافع انقالب اسالمی واقع گرایانه نیست‪.‬‬ ‫قشر مدی ران که بخشی اثرگذار در طبقه متوسط جدید به شمار م ی رود به اشتباه‬ ‫به عنوان حامیان و مروجان اقتدار ارمانی نظام جمهوری اسالمی شناخته م ی شوند‪ .‬در‬ ‫حالی که به طور مثال در دوران هشت سال حاکمیت اصالح طلبان‪ ،‬حجم عظیمی از‬ ‫مدی ران به عنوان مستخدمان رسمی دولت در بخش های مختلفی از بدنه مدیریتی‬ ‫نظام اداری به کار گمارده ش��دندکه بیش از تعهد و وفاداری به ارمان های انقالبی و‬ ‫دینی‪ ،‬خود را وابسته سیاسی به گفتمان اصالح طلبی م ی دانند‪ .‬تجربه انتخابات دهم‬ ‫ریاست جمهوری نش��ان دادکه اینان در فرصتی مقتضی از انفکاک از جریان رسمی‬ ‫انقالب اسالمی و پیوستن به جریان های معترض پرهیزی ندارند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫سخن اخر (چه کسانی در ایران انتخاب کننده نهایی هستند؟)‬ ‫تحلیل چگونگی عمل جامعه ای رانی در برخورد با انتخابات در طول سه دهه‬ ‫گذشته و برگزاری بالغ بر سی و دو انتخابات‪ ،‬م ی تواند واقعی ت های فراوانی را از جامعه‬ ‫ای رانی در ابعاد سیاسی‪ ،‬اجتماعی و فرهنگی نمایان سازد‪ .‬به رغم مباحث گذشته این‬ ‫نکته را نباید از نظر دور داشت که به تجربه ثابت شده است که رفتار سیاسی مردم ای ران‬ ‫تابعی از تصمیم ها و توصی ه های احزاب و گروه های سیاسی نیست‪ .‬موارد متعددی را‬ ‫م ی توان نام بردکه مردم خالف نظر و راهنمایی احزاب وگروه ها عملکرده اند‪ .‬پیروزی‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪132‬‬ ‫ی در دوم خرداد ‪ 76‬در حالی صورت پذیرفتکه تمام احزاب و گروه های‬ ‫محمد خاتم ‬ ‫سیاسی به تبع بخش های مهم حکومت پشت سر رقیب ایشان‪ ،‬یعنی ناطق نوری‬ ‫بودند‪ .‬در انتخابات ریاست جمهوری نهم سال ‪ 84‬در حالی که احزاب شناسنامه دار و‬ ‫ ب ی شناسنامه با تاریخ و ب ی تاریخ‪ ،‬یک شبه و صد شبه همگان در حمایت از کاندیدای‬ ‫برجس��ته ان دوره یعنی اقای هاشم ی رفسنجانی مسابقه گذاش��ته بودند‪ ،‬اما مردم‬ ‫کسی را انتخاب کردند که کمتر نخبه سیاسی گمان ان را داشت‪ .‬پیروزی محمود‬ ‫احمدی نژاد موجب شد تا مردم ای ران از نظر رفتار انتخاباتی غیرقابل پی ش بینی توصیف‬ ‫شوند و امکان دستیابی به پیروزی های ناگهانی سریع و سهل الوصول ب رای نامزدهای‬ ‫خوش شانس فراهم اید‪ .‬اینکه چرا مردم در ای ران اینگونه عمل م ی کنند نیاز به تحلیل‬ ‫تاریخی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬جامع ه شناسی و روانشناسی دارد ولی به طور اجمالی باید گفت‬ ‫که یکی از دالیل رفتار «حزب گریز» ما ای رانیان این است که رفته رفته نقش طبقات‬ ‫متوسط کم رنگ تر م ی شود و حضور پرشور طبقات پایین دست جامعه برکم رنگی‬ ‫طبقات متوسط افزوده اس��ت‪ .‬طبقات متوسط جامعه بیش��تر تحت تاثیر احزاب و‬ ‫نگاهشان معطوف به گروه های سیاسی است‪ ،‬اما طبقات پایین دست جامعه از دیگر‬ ‫گروه های مرجع (از جمله علما و روحانی��ون و معتمدین محلی و منطقه ای) پیروی‬ ‫م ی کنند‪ .‬بر همین جهت یکی از ویژگ ی های انتخابات ریاس��ت جمهوری پیش رو‬ ‫این اس��ت که رقابت اصلی بین دو قرائت از «گفتمان عدالت خواهی و اصولگرایی‬ ‫اصالح طلبانه اسالمی» است‪ .‬گفتمانی که بر گرفته از خواست طبقات پایین دست‬ ‫جامعه است و دلیل مهم عدم اجماع اصالح طلبان و اصولگرایان روی کاندیداهای خود‬ ‫نیز ناشی از همین ویژگی است‪.‬جهت دیگر رفتار «حزب ستیز» مردم به عملکرد احزاب ‬ ‫برم ی گردد‪ .‬عدم وجود احزاب استخوان دار‪ ،‬قانونمند و مستظهر به پشتیبانی مردم از‬ ‫رهگذر کار تشکیالتی و تدوین برنامه های علمی و قابل اجرا جهت حل مشکالت‬ ‫اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و فرهنگی چالش مهم احزاب به حس��اب م ی اید‪ .‬اما بخشی از‬ ‫این چرایی به شرایط رای دهندگان ای رانی بر م ی گردد‪ .‬در مجموع به اعتقاد بسیاری‬ ‫از کارشناس��ان‪ ،‬در ای ران ما س��ه گروه رای دهنده داریم؛ ‪)1‬رای دهن��ده موثر و ثابت‪،‬‬ ‫‪)2‬رای دهنده ممتنع و شناور‪ )3 ،‬تحریم کننده های همواره مخالف‪ .‬از نظر فراگیری‬ ‫گروه اول جمعیت قابل توجهی م ی باشند اما اکثریت نیستند و در مقیاس گروه دوم‬ ‫در اقلیت هستند‪ .‬دسته دوم اکثریت جامعه ای ران م ی باشند و گروه سوم اقلیت بسیار‬ ‫محدودی که خاس��تگاه ضد نظام دارند‪ .‬از انجا که دسته اول کمتر تحت تاثیر رفتار‬ ‫سیاسی نامزدها و نخبگان قرار م ی گی رند از پیش‪ ،‬ارای انها تعیین شده است‪ .‬نحوه‬ ‫رقابت و برنامه نامزدها و شیوه تبلیغات بر این دس��ته از رای دهنده ها تاثیر چندانی‬ ‫ندارد‪ .‬رفتار این دسته معموال نشانگر گسس��ت کامل از یک جناح و تعهد به جناح‬ ‫مقابل است‪ .‬در ادبیات سیاسی ما ای ران ی ها به این دسته به اصطالح رای دهنده های‬ ‫«تکلی ف گرا» اطالق م ی شود که ورود به انتخابات را وظیفه دینی م ی دانند‪.‬‬ ‫اما دسته دوم که اصطالحا به «حق گراها» معروفند؛ یکی از ویژگ ی های این گروه‬ ‫از رای دهنده ها‪ ،‬پنهانکاری است‪ ،‬رندی و باطن ی گرایی در فرهنگ این دسته حضور‬ ‫جدی دارند و به اصطالح سعی در رفتار غافلگیرکننده دارند‪ .‬همواره تحت تاثیر نحوه‬ ‫رفتار‪ ،‬شخصیت و شعارهای انتخاباتی نامزدها م ی باشند و می زان مشارکت این بخش‬ ‫جامعه‪ ،‬م ی تواند منش��ا نتایج غیرقابل پی ش بینی باشد‪ .‬از همین رو همواره نتایج با‬ ‫پی ش بین ی ها و نظرسنج ی ها متفاوت است و لحظات اغازین رقابت ها با لحظات پایانی‬ ‫ان قابل قیاس نیست و بدیهی است که نظ ر سنج ی های لحظه اغازین فاقد اعتبار‬ ‫است‪ ،‬در شرایطی که لحظات پایانی انتخابات «زمان طالیی» به حساب م ی اید در‬ ‫این زمان است که رفتار و اقدام نامزدها و اط رافیان انها تعیی ن کننده است که یک اشتباه‬ ‫م ی تواند اکثریت شناور را به سمت مقابل ببرد‪g .‬‬ ‫منابع‪:‬‬ ‫منصور صمدی‪« ،‬مفهوم طبقه اجتماعی»‪ ،‬روزنامه شرق‪ ،‬شماره ‪.775‬‬ ‫پ ی یر الروک ‪« ،‬طبقات اجتماعی»‪ ،‬ترجمه‪ :‬ایرج عل ی ابادی‪ ،‬تهران‪ ،‬سازمان کتاب های‬ ‫جیبی‪ ،۱۳۴۶ ،‬صص‪.۸۸-۸۹‬‬ ‫مجتبیمقصودی‪«،‬تحوالتسیاسی‪-‬اجتماعیای ران»‪،‬ته ران‪،‬روزنه‪،۱۳۸۰،‬ص‪.۳۲۰‬‬ ‫مجتبی مقصودی‪ ،‬همان‪ ،‬صص ‪.۳۲۰-۳۲۵‬‬ ‫محسن مهاجرنیا‪« ،‬طبقه متوسط در ایران»‪ ،‬مجله زمانه‪ ،‬شماره ‪24‬‬ ‫وحید یامین پور‪« ،‬بررسی کنش فرهنگی و سیاسی طبقه متوسط جدید در انتخابات‬ ‫دهم ریاست جمهوری»‪.1388 ،‬‬ ‫محسن مهاجرنیا‪ ،‬پیشین‪.‬‬ ‫وحید یامی ن پور‪ ،‬پیشین‪.‬‬ ‫محمدعلی وکیلی‪« ،‬مطالعه رفتار مردم در انتخابات دهم»‪ ،‬ابتکار‪ ،‬شماره ‪.1467‬‬ ‫در این بی�ن تفاوت هایی نیز وج�ود دارد‪ ،‬به نظر‬ ‫شما این تفاوت ها کدامند و چه تاثیری در شکل‬ ‫گیری این طبقات دارد؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬در بین تفاوت های سازنده گروه ها و طبقات‬ ‫اجتماعی گوناگون‪ ،‬بیشتر ان نوع از تفاوت ها مهمند که منشا‬ ‫و عامل «ناب رابری» در جامعه م ی شوند که در جامعه شناسی‬ ‫تحت عنوان «قش��ربندی و ناب رابری» از ان بحث م ی شود‬ ‫که یکی از مهم ترین مباحث در جامع ه شناس��ی کالسیک‬ ‫بوده اس��ت‪ .‬بناب راین صرف تفاوت کافی نیست‪ ،‬بلکه این‬ ‫تفاوت های ناب رابری س��از مهمند که در جوامع مختلف نوع‬ ‫اینها فرق م ی کند‪ .‬مث�لا در افریقای جنوبی تفاوت طبیعی‬ ‫رنگ پوست عامل قش��ربندی و ناب رابری در ان جامعه بود و‬ ‫جامعه تقسیم م ی ش��د به سفی د پوستان و سیاهپوستان که‬ ‫در برخورداری ها از اموزش‪ ،‬بهداش��ت‪ ،‬ثروت و‪ ...‬کامال در‬ ‫موقعیت ناب رابری بودند‪ .‬یا در جوامع سرمایه داری تفاوت ها در‬ ‫برخورداری از «ثروت»‪ ،‬منشا ناب رابری های گسترده اجتماعی‬ ‫در این کشورهاست‪.‬‬ ‫به نظر م ی رس�د در همین زمینه هم دیدگاه ها و‬ ‫نظرات مختلفی بین نظری ه پردازان وجود دارد‪.‬‬ ‫«تعمیق ش�کاف ها در انتخابات پیش�ین» و «عدم تغییر ش�رایط به صورت مبنایی طی چهار س�ال گذشته»‪،‬‬ ‫«قطب بندی های اصلی که در انتخابات اتی ش�کل م ی گیرد» و نی�ز «نوع رقابت گفتمانی» ک�ه در انتخابات یازدهم‬ ‫صورت م ی گیرد‪ .‬از دالیل اصلی تداوم ش�کاف های انتخابات دهم در انتخابات یازدهم اس�ت‪ .‬این تحلیلی است که‬ ‫پرویز امینی‪ ،‬نویس�نده کتاب «جامع ه شناس�ی ‪22‬خرداد و مهار قدرت در مردم س�االری دینی» از وضعیت حاکم بر‬ ‫انتخابات یازدهم ریاست جمهوری دارد‪ .‬وی معتقد است که به لحاظ ارزشی گس�ل «اسالم ‪ -‬سکوالریزم » شکافی‬ ‫فعال است و به لحاظ نمادی این گسل را م ی توان گسل «مصباح ‪ -‬سروش» در نظر گرفت‪ .‬به گفته امینی‪ ،‬شکاف های‬ ‫لو حوش طرفداران و مخالفان وضع موجود شکل م ی گیرد و در این بین جبهه پایداری بزرگترین‬ ‫اصلی انتخاباتی حو ‬ ‫چالش اش این اس�ت که نه کامال طرفدار وضع موجود اس�ت و نه کاملا مخالف وضع موج�ود و بنابراین در محیط‬ ‫اجتماعی طرفیت پیدا نم ی کند‪.‬‬ ‫در کش�ور ما باتوجه ب�ه گرایش ه�ای مختلف و‬ ‫دیدگاه های متفاوت فکر م ی کنید حضور طبقات‬ ‫مختلف اجتماعی در عرصه های سیاس�ی به چه‬ ‫شکل اتفاق م ی افتد؟‬ ‫ایا این نظری ه ها را م ی توان به جامعه ایران و نوع‬ ‫رفتار مردم در مباحث سیاسی تعمیم داد؟‬ ‫‪ l‬ب رای فهم رفتار گروه ها و طبقات اجتماعی گوناگون‬ ‫در مسائل سیاسی خصوصا در انتخابات و خصوصا در ای ران‬ ‫مجبوریم مفهوم دیگ��ری نیز به اس��تخدام بگیریم که در‬ ‫جامع ه شناسی و جامع ه شناس��ی سیاسی پرکار برد است که‬ ‫تحت عنوان «ش��کاف های اجتماعی» از ان یاد م ی ش��ود‪.‬‬ ‫این مفهوم دست ما را ب رای بحث بازتر م ی کند و متغیرهای‬ ‫بیشتر و متفاوت تری از انچه از دیدگاه برخی متفکران غربی‬ ‫اوردیم را در اختیار ما م ی گذارد‪.‬‬ ‫و شکاف های اجتماعی چگونه تعریف م ی شود؟‬ ‫‪ l‬بحث ش��کاف های اجتماعی یکی از مهمترین‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬بحث درباره طبقات اجتماعی با پی ش فرض قبول‬ ‫«تفاوت ها» در یک جامعه انجام م ی شود‪ .‬یک جامعه عالوه‬ ‫بر داشتن یک سری وجوه اشتراک مانند زندگی در یک حوزه‬ ‫جغ رافیایی خاص یا داشتن زبان‪ ،‬مذهب و تاریخ مشترک و‪...‬‬ ‫که ان را از س��ایر جوامع متمایز م ی کند‪ ،‬در درون خود نیز با‬ ‫تفاوت هایی روبه روس��ت که این تفاوت ها سازنده گروه ها و‬ ‫طبقات اجتماعی گوناگون در ان جامعه م ی ش��ود‪ .‬در واقع‬ ‫جامعه یک کل همسان نیس��ت‪ ،‬بلکه نوعی کثرت در ان‬ ‫دیده م ی شود که حول برخی مسائل مشترک به یک انسجام‬ ‫اجتماعی رسیده و شکل جامعه را به خود گرفته است‪.‬‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫روایت پرویز امینی از نقش شکاف های اجتماعی‬ ‫در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫رقابت گفتمان ازادی‪ ،‬عدالت و پیشرفت‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬در تقس��یم بندی جامعه به طبقات و اقشار‬ ‫گوناگ��ون دیدگاه ه��ای متفاوت��ی وج��ود دارد‪ .‬برخی مثل‬ ‫دورکیم ی ها و کارکردگراها این طبقه بندی اجتماعی را نتیجه‬ ‫فرایند «تقس��یم کار» در دوره م��درن م ی دانند و به همین‬ ‫لحاظ ان را امری طبیعی م ی دانن��د و موضع انتقادی نیز در‬ ‫ب رابر ناب رابری های حاصل از ان ندارند‪.‬‬ ‫مارکس جامعه را ب راساس جایگاهی که در روابط تولید‬ ‫دارد به دو گروه «مالک ابزار تولید» و برخوردار از «نیروی کار»‬ ‫به عنوان طبقات اصلی جامعه تقس��یم م ی کند که در دوره‬ ‫صنعتی شامل «سرمایه داران» و «کارگران» م ی شود‪ .‬در واقع‬ ‫مارکس یک تقسیم بندی تک عاملی با پایه اقتصادی دارد‪.‬‬ ‫مارکس منتقد این شرایط است و بر تغییر این وضعیت ب رای‬ ‫رسیدن به یک جامعه کمونیس��تی که جامع ه ای ب ی طبقه‬ ‫است به عنوان امال نهایی تاکید دارد‪.‬‬ ‫ماک��س وبر نماد جامع ه شناس��انی اس��ت ک��ه ب رای‬ ‫تقس��یم بندی جامع��ه ب��ه طبق��ات گوناگون از س��ازه ای‬ ‫س��ه متغی��ره اس��تفاده م ی کن��د‪ .‬وی «ث��روت‪ ،‬ق��درت و‬ ‫منزل��ت» را عوامل ش��کل دهنده به طبق��ات اجتماعی در‬ ‫یک جامعه م ی داند و ب ر اس��اس این متغیرها و متناس��ب با‬ ‫ش��رایط هر جامعه‪ ،‬وضعیت ناب رابری از نظر احترام به افراد‬ ‫و بهره مندی های مادی به وجود م ی اید که طبقات اجتماعی‬ ‫گوناگونی را م ی سازد‪ .‬وبر به رغم اینکه نوعی ارتباط بین انها‬ ‫را م ی پذیرد‪ ،‬اما ب رای هرکدام از این متغیرها موقعیت مستقلی‬ ‫قائل است‪ .‬یعنی کس��ب منزلت اجتماعی به برخورداری از‬ ‫ثروت یا قدرت محدود نیس��ت‪ ،‬بلکه برخی به سبب غیر از‬ ‫این دو صاحب منزلتند‪ .‬مثال در جامعه ما روحانیت چه پیش‬ ‫از انقالب و چه بعد از انقالب از یک منزلت اجتماعی برخوردار‬ ‫است که برخاسته از ثروت یا قدرت نیست‪ .‬یا دوره هایی در‬ ‫انقالب(دهه اول) داش��تیم که ثروت نه تنها عامل احترام و‬ ‫منزلت نبود بلکه برعکس باعث طرد فرد از جامعه م ی شد‪.‬‬ ‫‪133‬‬ ‫مباحث در جامع ه شناسی خصوصا جامع ه شناسی سیاسی‬ ‫است که در تبیین و توضیح واقعی ت ها‪ ،‬پدیده ها و رخدادهای‬ ‫یک جامعه کاربرد زیادی دارد‪ .‬شکاف های اجتماعی در واقع‬ ‫تعریف کننده نقاط تفاوت و افتراق افراد و گروه های گوناگون‬ ‫یک جامعه درباره ارزش ها‪ ،‬ایدئولوژی ها‪ ،‬دیدگاه های سیاسی‪،‬‬ ‫خواسته ها و مطالبات در اولویت‪ ،‬طبقه اجتماعی و جایگاهی‬ ‫که افراد در قشربندی اجتماعی دارند و‪ ...‬است‪.‬‬ ‫روابط اجتماعی و تعامل بخش های گوناگون جامعه با‬ ‫یکدیگر‪ ،‬به می زان قابل توجهی ب راساس این شکاف ها تنظیم‬ ‫و تعریف م ی شود‪ .‬همخوان ی ها در این متغیرهای اجتماعی‪،‬‬ ‫به همبستگ ی های نظری و عملی افراد و گروه ها و تفاوت ها‬ ‫و تمایزها به انفکاک از یکدیگر و در ش��رایطی سخت تر به‬ ‫تعارض و حتی خصومت بین گروه ها منجر م ی شود‪.‬‬ ‫به ط��ور مثال «جنس��یت» ی��ا «س��ن» متغی ر های‬ ‫اجتماع ی هستند که در شکل گیری شکاف های اجتماعی‬ ‫موثرن��د و جامعه را ب��ه دو گروه زن��ان در ب رابر م��ردان و دو‬ ‫گ��روه جوانان در ب رابر میانس��االن و کهنس��االن تقس��یم‬ ‫م ی کنند‪ .‬ب��ه دلیل همین تفاوت ها در س��ن و جنس��یت‪،‬‬ ‫س��طحی از تعارض در انتخاب های انه��ا و ارزش هایی که‬ ‫دارند و خواس��ته ها و مطالبات��ی که در اولوی��ت م ی دانند‪،‬‬ ‫به وجود م ی اورد‪.‬‬ ‫در ای�ن بی�ن مس�ائل اقتص�ادی و فش�ارهای‬ ‫اقتصادی نیز دخیل هستند؟‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫‪ l‬ش��کاف های «اقتصادی» جامعه را به گروه های‬ ‫برخوردار و غیر برخوردار و نیز طبقه متوسط تقسیم م ی کند‪.‬‬ ‫گوناگونی در «اقشار» که جامعه را به معلم‪ ،‬کارگر‪ ،‬روحانی‪،‬‬ ‫استاد و دانشجو و‪ ...‬تفکیک م ی کند و تفاوت های «مذهبی»‬ ‫که احاد جامعه بر حس��ب دین‪ ،‬به مسلمان و غی ر مسلمان‬ ‫(مسیحی‪ ،‬زرتشتی و‪ )...‬و نیز شیعه و سنی تقسیم م ی کند‪،‬‬ ‫شکاف های «قومی» که گروه های اجتماعی و افراد را به یک‬ ‫قومیت (کرد‪ ،‬عرب‪ ،‬لر‪ ،‬ترک و‪ )...‬وابس��ته کند؛ شکاف های‬ ‫سیاس��ی که در جامعه ما افراد را به اصالح طلب و اصولگرا‬ ‫تقسیم م ی کند‪ ،‬از جمله موارد دیگری م ی باشند که در بحث‬ ‫شکاف های اجتماعی مورد توجه است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ب ه نظر ش�ما در جوامع و ب ه خصوص ایران وجود‬ ‫این شکاف ها تا چه حد تاثی ر گذار است و به بیان‬ ‫بهتر کدام یک از این ش�کاف ها به ش�کل گیری‬ ‫مواضع اقشار مختلف کمک م ی کند؟‬ ‫‪ l‬اول اینکه وجود ش��کاف های اجتماعی‪ ،‬طبیعت‬ ‫جوامع محس��وب م ی ش��ود و گری��زی از ان نیس��ت‪ .‬این‬ ‫شکاف ها واقعیت هایی هس��تند که در همه کشورها نیز با‬ ‫ش��دت و ضعف وجود دارند و در تحلی ل های جامع ه شناسی‬ ‫درب��اره پدیده های ی��ک جامعه خ��اص نیز غی��ر از ارزش‬ ‫توصیف��ی‪ ،‬چندان کارب��رد تحلیلی ندارن��د‪ .‬انچه در بحث‬ ‫شکاف ها مهم است‪ ،‬شکاف های فعال در جوامع است که‬ ‫صف بندی های اصلی حول و حوش انها ش��کل م ی گیرد و‬ ‫سایر شکاف ها در سایه این ش��کاف های اصلی به حاشیه‬ ‫م ی روند یا قدرت ظهور و بروز پیدا م ی کنند‪.‬‬ ‫به عنوان مثال در کش��ورهای اروپای��ی و تا حد زیادی‬ ‫در امری��کا به رغ��م تفاوت های مذهبی (بخش��ی از جامعه‬ ‫کاتولی��ک و بخش��ی دیگ��ر پروتس��تان م ی باش��ند) این‬ ‫ش��کاف تاثیری در انتخابات این کش��ورها ندارد‪ .‬ش��کاف‬ ‫اصلی یعنی ش��کاف فع��ال در انتخابات امریکا‪ ،‬ش��کاف‬ ‫سیاس��ی اس��ت که جامعه را به دو گ��روه جمهوریخواه و‬ ‫دموکرات تقس��یم م ی کند‪ .‬س��ایر ش��کاف ها ی��ا تاثیری‬ ‫در ای��ن مس��ال ه ندارن��د ی��ا تحت الش��عاع ای��ن ش��کاف‬ ‫اصلی هستند‪.‬‬ ‫تکلی�ف ش�کاف های فع�ال و غی ر فع�ال در‬ ‫تقسی م بندی جوامع چگونه است؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪134‬‬ ‫‪ l‬جوامع بر حس��ب تعداد ش��کاف های فعال‪ ،‬به‬ ‫تک ش��کافی و باالتر قابل تقسیم هس��تند‪ .‬در این جوامع‬ ‫تعارض ه��ا و تفاوت ها حول یک ش��کاف یا چند ش��کاف‬ ‫صورت بندی م ی شود‪ .‬جوامع چند شکافی نسبت به جوامع‬ ‫تک شکافی‪ ،‬از تکثر و وضعیت پلورالیست ی تری برخوردارند‬ ‫و البته ب راساس همپوشانی که ش��کاف های فعال در ب رابر‬ ‫یکدیگر پی��دا م ی کنند‪ ،‬ب��ر تعارض ها م ی افزاین��د یا این‬ ‫تعارض ها را کاهش م ی دهند‪ .‬به طور مثال جامعه فرانس��ه‪،‬‬ ‫جامعه ای چند ش��کافی اس��ت و به همین دلی��ل احزاب و‬ ‫گروه های سیاسی متکثری دارد‪ .‬به طوری که انواعی از احزاب‬ ‫راست از راس��ت رادیکال تا راست میانه و احزاب چپ از چپ‬ ‫رادیکال و چپ میانه و‪ .‬دارند و رفتن انتخابات به مرحله دوم‬ ‫بارها در انجا اتفاق افتاده است‪.‬‬ ‫ش�کاف های متف�اوت در ی�ک جامع�ه چ�ه‬ ‫کارکردهایی م ی تواند داشته باشد و چه تاثیری بر‬ ‫دیگر شکاف های موجود در ان جامعه م ی گذارد؛‬ ‫ب ه عنوان مثال در جامعه ایران در مباحث مرتبط با‬ ‫جریان های موجود سیاسی چگونه است؟‬ ‫‪ l‬در جامع ه ای که چند ش��کاف فع��ال دارد یا چند‬ ‫شکاف در بستر شکل گیری یک پدیده اجتماعی فعال است‪،‬‬ ‫نوع ارایش این ش��کاف های فعال نی��ز‪ ،‬فضاهای متفاوتی‬ ‫ایجاد م ی کند‪ .‬در برخ��ی مواقع این ش��کاف ها یکدیگر را‬ ‫تقویت م ی کنند و اثر هم افزایی بر یکدیگر دارند که به انها‬ ‫شکاف های «متراکم» گویند‪.‬‬ ‫به طور مثال در جامعه ما که ش��کاف چپ و راست یا‬ ‫اصالح طلب و اصولگرا به لحاظ سیاس��ی فعال اس��ت‪ ،‬اگر‬ ‫شکافی دیگر مانند طرفداری از غرب ه مراستا با اصالح طلبان‬ ‫یا مخالفت با غرب همراس��تا با اصولگرایان فعال شود‪ ،‬به‬ ‫دلیل انکه شکاف قبلی را تش��دید م ی کند‪ ،‬شکاف متراکم‬ ‫شکل م ی گیرد و سطح تضادها و تعارض ها افزایش م ی یابد‪.‬‬ ‫این نمونه در فعالی ت های سیاسی مثل انتخابات‬ ‫چگونه نمود پیدا م ی کند؟‬ ‫‪ l‬برخی مواقع ش��کاف ها اثار تضعی ف کنندگی در‬ ‫ارتباط با یکدیگر دارند که به انها شکاف متقاطع م ی گویند‪.‬‬ ‫به طور مثال در انتخابات نهم ریاس��ت جمهوری که شکاف‬ ‫اصلی شکاف اصولگرایان و اصالح طلبان بود‪ ،‬با شکل گیری‬ ‫ش��کاف فعال دیگری در درون خود اصولگرایان (قالیباف‪،‬‬ ‫الریجانی و احمدی ن��ژاد) و درون خود اصالح طلبان (معین‪،‬‬ ‫کروبی و رفسنجانی)‪ ،‬ش��کاف اصلی تضعیف شد و سطح‬ ‫منازعه کاهش یافت‪ .‬اما در مرحل��ه دوم این انتخابات یک‬ ‫ش��کاف فعال اصلی بین اصالح طلبان و اصولگرایان وجود‬ ‫داشت و بناب راین انتخابات حالت دو قطبی پیدا کرده و سطح‬ ‫منازعات افزایش یافت‪.‬‬ ‫ایا پیش از انتخابات نهم هم چنین شکاف هایی‬ ‫بین جریان های حاضر در عرصه سیاست وجود‬ ‫داش�ته و ب ه نوعی پیش از این نی�ز تجربه وجود‬ ‫چنین منازعاتی را داشتیم؟‬ ‫‪ l‬در انتخاباتی که در سی س��ال گذشته در کشور‬ ‫ما برگزار شده‪ ،‬عموما با یک شکاف فعال در بین گروه های‬ ‫اجتماع��ی مواج��ه بوده ای��م‪ ،‬از جمله ش��کاف «جمهوری‬ ‫اس�لامی» با غیر ان در رفران��دوم ‪ 10‬و ‪ 11‬فروردین ‪1358‬‬ ‫که جامعه حول موافقت و مخالفت با ان تقس��یم م ی شد؛‬ ‫ش��کاف «خط امام» با غیر ان‪ ،‬ش��امل لیب رال ها‪ ،‬چپ ها و‬ ‫سایرین که بعد از کنار رفتن دولت موقت شکاف حاکم شد‪،‬‬ ‫شکاف چپ و راست سیاس��ی که به طور جدی و با انشعاب‬ ‫مجمع روحانیون از جامعه روحانی��ت در انتخابات مجلس‬ ‫سوم و بعدها تا انتخابات ریاست جمهوری هفتم بروز و ظهور‬ ‫داشت‪ ،‬شکاف دوم خرداد و مخالفان ان که بعد از انتخابات‬ ‫دوم خرداد ‪ 76‬اغاز شد و در انتخابات شوراهای اول و مجلس‬ ‫ششم بیش��ترین تجلی را داش��ت‪ ،‬ش��کاف اصولگرایان با‬ ‫اصالح طلبان که از انتخابات دوره دوم شوراهای شهر و روستا‬ ‫اغاز ش��د و انتخابات مجلس هفتم‪ ،‬ریاست جمهوری نهم‪،‬‬ ‫شوراهای سوم و مجلس هشتم را در بر م ی گرفت‪.‬‬ ‫یعنی همین ش�کاف میان جریان ها در طول این‬ ‫سی سال وجود داشته است؟‬ ‫‪ l‬زمانی که م ی گویی��م در این انتخابات ‪ ،‬تنها یک‬ ‫شکاف فعال وجود داشته است‪ ،‬بدین معنا نیست که سایر‬ ‫شکاف ها در جامعه مفقود بوده است‪ ،‬بلکه منظور این است‬ ‫که در بین رای دهندگان‪ ،‬ش��کاف های موجود دیگر‪ ،‬تفاوت‬ ‫معناداری در نوع انتخاب انها نداشته است‪ .‬نتیجه انتخابات‬ ‫دوم خ��رداد ‪ 76‬در این زمین��ه مثال خوبی اس��ت‪ .‬یعنی در‬ ‫انتخاب اقای خاتمی‪ ،‬در زن بودن یا مرد بودن‪ ،‬جوان بودن‬ ‫یا میانسال وکهنسال بودن‪ ،‬روس��تایی بودن یا شه ر نشین‬ ‫بودن‪ ،‬شمال شه ر نشین بودن یا جنوب شه ر نشین بودن‪ ،‬لر‬ ‫بودن‪ ،‬ترک بودن و‪ ...‬اختالف معناداری در نوع انتخاب ایجاد‬ ‫نکرد و خاتمی دارای ارای متوازنی با نسبت تقریبا یکسانی‬ ‫در همه بخش ها بود‪.‬‬ ‫با ای�ن تفاس�یر وجود چنی�ن ش�کاف هایی در‬ ‫انتخابات یازدهم به چه شکلی نمود پیدا م ی کند‬ ‫یا اصوال چنین شکاف هایی ادام ه دار هست؟‬ ‫‪ l‬در انتخابات یازدهم همچنان شکاف های فعال‬ ‫همان شکاف های انتخابات دهم ریاست جمهوری است‪.‬‬ ‫‪ )1‬شکاف فکری‪ ،‬ایدئولوژیک و سیاسی‬ ‫‪ )2‬شکاف جغ رافیایی و اقتصادی‬ ‫‪ )3‬شکاف نخبه و توده‬ ‫«تعمی��ق ش��کا ف ها در انتخاب��ات پیش��ین» و‬ ‫«ع��دم تغیی��ر ش��رایط ب��ه ص��ورت مبنایی ط��ی چهار‬ ‫س��ال گذش��ته»‪« ،‬قطب بندی ه��ای اصل��ی ک��ه در‬ ‫انتخاب��ات ات��ی ش��کل م ی گی��رد» و نی��ز «ن��وع رقابت‬ ‫گفتمانی» ک��ه در انتخاب��ات یازدهم ص��ورت م ی گیرد‪ ،‬از‬ ‫دالی��ل اصل��ی ت��داوم ش��کاف های انتخاب��ات ده��م در‬ ‫انتخابات یازدهم است‪.‬‬ ‫ب ه نظ�ر م ی ای�د اولی�ن تعری�ف یعنی ش�کاف‬ ‫فکری‪ ،‬ایدئولوژیک و سیاس�ی هم�واره در طول‬ ‫انتخابات ه�ای گذش�ته و در ادوار مختلف نظام‬ ‫ظهور و بروز داشته است؟‬ ‫‪ l‬ش��کاف مذکور در نتیجه تفاوت ها و حتی تضاد‬ ‫بخش های گوناگون جامعه در «نظام ارزش��ی» و «گرایش‬ ‫ی انتخابات‬ ‫سیاسی» انها به وجود م ی اید‪ .‬این شکاف در تمام ‬ ‫کشور ما‪ ،‬ش��کاف اصلی بوده و تفاوت ها و اختالفات حول‬ ‫ان ش��کل م ی گرفته اس��ت‪ .‬این ش��کاف م ی تواند حالت‬ ‫درون گفتمانی داش��ته باش��د یا برون گفتمان��ی‪ .‬به لحاظ‬ ‫ارزشی گسل «اسالم ‪ -‬سکوالریزم» ش��کاف فعال ماست‬ ‫که طی ف بندی ه��ای گوناگونی از اس�لام و س��کوالریزم را‬ ‫شامل م ی شود‪ .‬به لحاظ نمادی این گسل را م ی توان گسل‬ ‫مصباح ‪ -‬سروش در نظر گرفت‪ .‬ایت اهلل مصباح منته ی الیه‬ ‫جریان اسالمگراس��ت و س��روش نیز منته ی الی��ه جریان‬ ‫سکوالر اس��ت‪ .‬افرادی مانند ایت اهلل مهدوی کنی از سمت‬ ‫اس�لامگرایان و افرادی مانند خاتمی از طیف س��کوالر به‬ ‫میانه این طیف نزدیکترند‪ .‬به لحاظ گرایش سیاسی نیز که‬ ‫با گرایش فکری در یک راستاست‪ ،‬اصولگرایان با طی ف های‬ ‫مختلف غالبا جزو اسالمگرایان و اصالح طلبان با طی ف های‬ ‫مختلف نیز به سکوالرها نزدیک ترند یا الیه های اصلی انها را‬ ‫سکوالرها تشکیل م ی دهند‪.‬‬ ‫در پرتو این نوع تفکرات و گرایشات ایدئولوژیک‬ ‫ش�کاف جغرافیای�ی – اقتصادی ه�م م ی تواند‬ ‫فعال باشد و کارکردهایی را در انتخابات ب ر عهده‬ ‫بگیرد؟‬ ‫‪ l‬ش��کافی که از ان به ش��کاف «حاشیه – متن»‬ ‫ش��کاف «مرکز – پی رامون» و شکاف «ش��مال – جنوب»‬ ‫نیز تعبیر م ی گ��ردد‪ ،‬یکی دیگ��ر از ش��کاف های فعال در‬ ‫انتخابات اس��ت که به تعبیری همان ش��کاف جغ رافیایی‪-‬‬ ‫اقتصادی است‪ .‬یعنی الگوی رای دهی در بخش های مختلف‬ ‫جغ رافیایی و طبقات اقتص��ادی با هم فرق م ی کند‪ .‬در واقع‬ ‫ارا ب رای هر نامزد به صورت متوازن در همه مناطق تقس��یم‬ ‫نم ی شود و متناس��ب با موقعیت جغ رافیایی حوزه انتخابیه‬ ‫در سطح کشور – و حتی در سطح هر شهر – از فرا زو نشیب‬ ‫باالیی برخ��وردار بود‪ .‬یعن��ی جهت گیری ارای روس��تاها و‬ ‫شهرهای کوچک و مناطق جنوبی شهرهای بزرگ و طبقات‬ ‫متوسط و متوس��ط به پایین از نظر اقتصادی با جهت گیری‬ ‫ارای شهرهای بزرگ و مناطق شمالی انها و طبقه متوسط و‬ ‫متوسط روبه باال و مرفه اقتصادی متفاوت است‪.‬‬ ‫تکلیف طبقه متوس�ط نخبه حاضر در جامعه در‬ ‫مباحث انتخاباتی به چه شکلی است؟‬ ‫‪ l‬شکاف رای بین نخبگان و توده مردم یکی دیگر‬ ‫از شکاف های فعال در انتخابات یازدهم است‪ .‬در واقع ویژگی‬ ‫نخبگی در گرایش به نامزدها نقش مهمی ایفا م ی کند‪ .‬در‬ ‫این بحث مفهوم نخبگان از نظر جامع ه شناختی مورد نظر‬ ‫ماست و فاقد جنبه ارزشی اس��ت‪ .‬نخبگان کسانی هستند‬ ‫که از نظ��ر افکار عمومی به واس��طه برخ��ورداری از برخی‬ ‫امتیازات مانند تحصیالت‪ ،‬تخصص‪ ،‬جایگاه سیاسی‪ ،‬اعتبار‬ ‫اجتماعی‪ ،‬جایگاه شغلی و‪ ...‬از سایر مردم متمایز م ی شوند‪.‬‬ ‫از نظر کارکردی نیز نخبگان کس��ان ی اند که انتظار م ی رود‬ ‫دامنه اثر گذاری انها از افراد عادی جامعه در مسائل گوناگون‬ ‫بیشتر و باالتر باشد‪ .‬محی ط های فرهنگی و هنری‪ ،‬محیط‬ ‫های علمی دانش��گاهی و حوزوی و عرصه های اجتماعی‪،‬‬ ‫سیاس��ی و اقتصادی صحنه بیشتری ب رای حضور نخبگان‬ ‫جامعه است‪.‬‬ ‫‪ l‬مس��اله مهمی که من از ان تعبی��ر م ی کنم به‬ ‫«مهمتری��ن خطای اس��تراتژیک احمدی ن��ژاد» مربوط به‬ ‫ریزش های وسیعی است که در پایگاه عاطفی و ایدئولوژیک‬ ‫احمدی نژاد از اواخر دولت نهم و خصوصا در یک سراشیبی‬ ‫ تند در دولت دهم رخ داد‪ .‬همان پایگاهی که ارای خود را در‬ ‫دور اول انتخابات س��ال ‪ 84‬به وی داد و او متکی به همین‬ ‫پایگاه امکان حضور در دور دوم و غلبه بر هاشمی را پیدا کرد‬ ‫و در انتخابات سال ‪ 88‬نیز بخش عمده همین پایگاه‪ ،‬فضای‬ ‫اجتماعی را به نفع او پر کرد و تجمعات و اجتماعات حمایت‬ ‫از او در دوران انتخابات با این عناصر و به وسیله این عناصر‬ ‫فضا سازی م ی کرد‪ .‬بحث هایی مانند رفتن زنان به ورزشگاه‪،‬‬ ‫دوستی با مردم اسرائیل‪ ،‬ماجرای معاون اولی مشایی‪ ،‬دوران‬ ‫یازده روزه خانه نش��ینی در بح��ث وزیر اطالع��ات و اخرین‬ ‫انها ماجرای ‪ 15‬بهمن مجلس(موس��وم به یکشنب ه س��یاه)‬ ‫ظرفی ت های منفی بودن��د که ریزش های گس��ترده ای در‬ ‫این پایگاه ب رای او رقم زد‪ .‬به طوری که در انتخابات یازدهم‬ ‫نه تنها یاری و کمک انها را از دس��ت داده‪ ،‬بلکه باید انتظار‬ ‫مقابله از س��وی انها را با خود در این انتخابات داشته باشد‪.‬‬ ‫همین مساله اس��ت که جبهه پایداری را در انتخابات اخیر‬ ‫مهم م ی کند‪ ،‬چرا که همچنان ظرفیت جذب این بدنه فعال‬ ‫به نظر م ی اید که این مباح�ث مرتبط با یارانه ها‬ ‫و پول هایی که تقس�یم ش�د باع�ث حرکت یک‬ ‫بخشی از طبقه متوسط به سمت طبقه فرودست‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫‪ l‬البته مس��اله گران ی های اخی��ر روی تمایل این‬ ‫طبقات موثر اس��ت و ریزش هایی در ان ایجاد م ی کند‪ ،‬اما‬ ‫س��طح ریزش ها انقدر نیس��ت که رای این بدنه اجتماعی‬ ‫به نماینده احمدی نژاد در انتخاب��ات را دچار چالش بنیادی‬ ‫کند و همواره یک کف رای موثر از این طبقه خواهد داشت‪.‬‬ ‫به خصوص اینکه دو قطب حاضر در انتخابات فاقد ظرفیت‬ ‫و اس��تعداد ب رای جذب ارای این طبقات هستند و در همین‬ ‫ش��رایط نیز احمدی نژاد در مقایس��ه با انها از مزیت نسبی‬ ‫بیشتری برخوردار است‪.‬‬ ‫اما طبقات متوسط و متوس��ط رو به باال و مرفه و نیز‬ ‫ش��هرهای بزرگ و مناطق شمال ی نش��ین ان جزو مخالفان‬ ‫جدی احمدی نژاد خواهند بود و گزینه تغییر وضع موجود را بر‬ ‫گزینه حفظ وضع موجود ترجیح خواهند داد‪.‬‬ ‫بیش��ترین تاثیر س��وء گران ی های اخیر متوجه طبقه‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫‪ l‬انتخابات ها حول و حوش «تداوم وضع موجود»‬ ‫و «تغیی��ر در وضع» موجود ش��کل م ی گی��رد‪ .‬بناب راین در‬ ‫درجه اول کس��انی واجد اهمیت در انتخابات م ی شوند که‬ ‫بهترین نمونه ب رای نمایندگی این دو س��و باش��ند‪ .‬بناب راین‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری س��ه قطب اصلی خواهد داشت‪.‬‬ ‫یک قطب را احمدی نژاد ش��کل خواهد داد که وضع موجود‬ ‫را نمایندگی خواهد کرد (نه به دلخواه بلکه به ناگزیر)‪ .‬قطب‬ ‫دیگر انتخابات قالیباف است که در س��وی مخالفان وضع‬ ‫موجود قرار م ی گیرد‪ .‬سومین جریان موسوم به اصالح طلبان‬ ‫است که گرایش رادیکال تری از قالیباف در مخالفت با دولت‬ ‫و وضع موجود دارند‪.‬‬ ‫مشکل اصلی احمدی نژاد در از دست دادن طیف‬ ‫مهمی از طرفدارانش چه بود؟‬ ‫‪ l‬در بحث ش��کاف های اقتص��ادی و جغ رافیایی‪،‬‬ ‫پایگاه رای اصلی احمدی نژاد روس��تاها‪ ،‬شهرهای کوچک‪،‬‬ ‫جنوب ش��هرهای بزرگ و طبقات پایی��ن و محروم جامعه‬ ‫از نظر اقتصادی اس��ت که کمیت قاب��ل مالحظه ای دارند‪.‬‬ ‫بحث یارانه ها‪ ،‬مس��کن مهر‪ ،‬روابط عاطفی که با انها طی‬ ‫این س��ال ها در س��فرهای اس��تانی برقرار کرده و خدمات‬ ‫دیگری که در طول این زمان به این مناطق ارائه کرده است‪،‬‬ ‫همگی ظرفی ت های ی اند ک��ه احمدی نژاد را ب��ه این پایگاه‬ ‫امیدوار م ی کند‪.‬‬ ‫اصرار احمدی نژاد بر اج��رای مرحله دوم یارانه ها که با‬ ‫پرداخت رقم های باالیی به این طبقات روبه روس��ت‪ ،‬گمانه‬ ‫امیدواری احمدی نژاد به این پایگاه رای را تقویت م ی کند‪.‬‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫با این توضیحات فکر م ی کنید در انتخابات اینده‬ ‫ارایش نیروها برای حضور در عرصه و همچنین‬ ‫قطب بن�دی گروه ه�ای مختل�ف به چه ش�کلی‬ ‫انجام شود؟‬ ‫انتخاباتی به وجود م ی اید؟‬ ‫‪ l‬احمدی نژاد به عنوان یک��ی از قطب های اصلی‬ ‫انتخابات‪ ،‬با تداوم و تعمیق مخالفت های جریان س��کوالر‬ ‫فک��ری و اصالح طلب سیاس��ی روبه روس��ت و س��همی از‬ ‫ارای انها را ندارد که امری طبیعی اس��ت چ��ون این پایگاه‬ ‫اجتماعی در دو انتخابات س��ال ‪ 84‬و خصوصا ‪ 88‬در ب رابر او‬ ‫بوده است‪ .‬مساله قابل توجهی که در این باره وجود دارد این‬ ‫اس��ت که تالش های احمدی نژاد در دولت دهم ب رای جذب‬ ‫بخش هایی از این جریان با تغییر برخی سیاست ها و اتخاذ‬ ‫برخی تصمیمات (مساله ای ای ران گرایی‪ ،‬کوروش و مقابله با‬ ‫برخی نهادهای مورد اعتراض این جریان مثل روزنامه کیهان‪ ،‬‬ ‫س��پاه و‪ )...‬که هزینه های زی��ادی ب رایش داش��ت‪ ،‬ناموفق‬ ‫بوده است‪.‬‬ ‫اجتماعی را دارد‪.‬‬ ‫از نظر ش�کاف اقتصادی و جغرافیایی که مطرح‬ ‫کردید طرفداران این طیف چه کس�انی هستند‬ ‫و به عبارت بهتر این طیف چه کس�انی را نیابت‬ ‫م ی کند؟‬ ‫باق�ی جریان�ات و کاندیداه�ا تکلیفش�ان چ�ه‬ ‫م ی شود‪ ،‬ب ه خصوص جبهه پایداری؟‬ ‫چه نس�بتی بین ای�ن قطب ه�ا و ش�کاف های‬ ‫نکات‬ ‫در انتخابات اینده با سه قطب احمدی نژاد‪ ،‬اصالح طلبان و قالیباف‬ ‫روبه رو خواهیم بود‪.‬‬ ‫خرده گفتمان طرفداران احمدی نژاد عدالت است‪ ،‬در حالی که قالیباف‬ ‫با خرده گفتمان پیشرفت شناخته می شود و اصالح طلبان با خرده گفتمان‬ ‫ازادی‬ ‫در انتخابات اینده با سه شکاف ایدئولوژیک‪ ،‬اقتصادی و نخبه‪ ،‬توده‬ ‫روبه رو خواهیم بود‬ ‫بزرگترین چالش جبهه پایداری این است که نه کامال طرفدار وضع‬ ‫موجود محسوب می شود و نه کامال مخالف وضع موجود‬ ‫گسل ارزشی «اسالم‪-‬سکوالریسم» به نمایندگی‬ ‫« ایت اهلل مصباح‪ -‬دکتر سروش» شکاف فعال عرصه سیاست است‬ ‫چالش اصلی قالیباف و اصالح طلبان مشترک بودن پایگاه رای انها در‬ ‫حوزه نخبگی و اقتصادی‪ ،‬جغرافیایی است‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬بحث ما درب��اره قطب ها در انتخابات اس��ت که‬ ‫رقابت های اصلی در ان صورت م ی گیرد‪ .‬این مس��اله منکر‬ ‫اثرگذاری جریانات دیگر نیست ولی این اثرگذاری اوال محدود‬ ‫و ثانیا تنها تقویت کننده یا تضعی ف کننده قطب های اصلی‬ ‫انتخابات است و ب رای خود انها ارمغانی ندارد‪.‬‬ ‫البته جبه��ه پای��داری وضعیت��ش ف��رق م ی کند و‬ ‫همچن��ان به عنوان یک جری��ان موث��ر در انتخابات نقش‬ ‫خواهد داش��ت‪ ،‬اما ب رای تبدیل ش��دن به قطب انتخاباتی‬ ‫با دو چالش روبه روست‪ ،‬اوال پایگاه مش��ترک رای باالیی با‬ ‫احمدی نژاد دارد که در صورت حضور انتخاباتی احمدی نژاد‬ ‫از ان پای��گاه محروم خواهد ش��د‪ .‬بناب رای��ن جبهه پایداری‬ ‫در وضعیت نب��ود احمدی نژاد یا تضعیف ش��دن موقعیت‬ ‫احمدی نژاد م ی تواند یک��ی از قطب های انتخابات ش��ود‪.‬‬ ‫دوم اینکه ش��کاف های اصل��ی انتخاباتی ح��ول و حوش‬ ‫طرفداران وض��ع موج��ود و مخالفان وضع موجود ش��کل‬ ‫م ی گیرد و در این بین جبهه پای��داری بزرگترین چالش اش‬ ‫این است که نه کامال طرفدار وضع موجود است و نه کامال‬ ‫مخالف وضع موج��ود و بناب راین در محیط اجتماعی طرفی‬ ‫پیدا نم ی کند‪.‬‬ ‫‪135‬‬ ‫متوسط ش��هری اس��ت که در این س��ال ها به یک طبقه‬ ‫بزرگ در کش��ور تبدیل ش��ده اس��ت و بناب راین بیش��ترین‬ ‫نارضایتی از احمدی نژاد از س��وی این طبق��ه در انتخابات‬ ‫ظهور و ب��روز م ی کند‪ .‬گرای��ش مثبت ب��ه احمدی نژاد در‬ ‫ش��کاف توده و نخبه همانن��د انتخابات ده��م معطوف به‬ ‫توده هاس��ت و همچنان نخبگان در نقطه مقاب��ل او قرار‬ ‫دارند و در انتخابات یازدهم به س��مت مخالفان وی متمایل‬ ‫خواهند شد‪.‬‬ ‫وضعیت اصالح طلبان در انتخابات یازدهم چگونه‬ ‫تحلیل م ی شود؟‬ ‫‪ l‬اصالح طلبان از یک پایگاه نسبتا قابل توجه ثابتی‬ ‫برخوردارند که سهم عمده ان به گرایش های فکری سکوالر‬ ‫و گرایش سیاسی اصالح طلب در معنای موسع ان تا جریانات‬ ‫ملی‪ -‬مذهبی مربوط م ی ش��ود‪ .‬این پای��گاه ایدئولوژیک و‬ ‫سیاسی‪ ،‬بخش جریان ساز و سازنده موقعیت اجتماعی ب رای‬ ‫اصالح طلبان اس��ت‪ .‬این پایگاه طی س��ال های بعد از دوم‬ ‫خرداد و خصوصا در س��ال ‪ 88‬و حوادث ان بیشتر خصلتی‬ ‫برون گفتمانی پیدا کرده‪ ،‬به طوری که حجم کسانی از انها‬ ‫که درون گفتمان انقالب اسالمی تعریف شوند‪ ،‬جناح اقلیت‬ ‫را شکل م ی دهند‪ .‬اصالح طلبان به جز با به صحنه اوردن افراد‬ ‫موسوم به خط امامی امکانی در به دست اوردن ارای پایگاه‬ ‫اجتماعی غیرسکوالر و با گرایش اصولگرا را ندارند‪.‬‬ ‫در مورد مباحث ش�کاف جغرافیایی و اقتصادی‬ ‫چطور؟‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪136‬‬ ‫‪ l‬اصالح طلب��ان در ای��ن راس��تا ب��ر طبق��ات‬ ‫متوسط ش��هری و س��اکنان ش��هرهای بزرگ متک ی اند و‬ ‫جز با اوردن خاتمی و گزینه ای ش��بیه او قادر نیس��تند به‬ ‫طبقات ضعیف اقتصادی و س��اکنان ش��هرهای کوچک و‬ ‫روس��تاها و حاشی ه نش��ی ن ها و جنوب ش��هری ها دسترسی‬ ‫پیدا کنند‪ .‬نخبگان در مقایس��ه با توده ها تمایل بیش��تری‬ ‫ب رای رای دادن ب��ه اصالح طلب��ان دارند و انها در ش��کاف‬ ‫توده و نخبه به رای نخبگان باید دلخوش باشند‪ .‬خصوصا‬ ‫اگر دولت و قط��ب احمدی نژاد کس��ی را معرف��ی کند که‬ ‫تا ح��دی بازتاب دهن��ده ویژگ ی ه��ای مورد پس��ند توده ها‬ ‫از احمدی نژاد باشد‪.‬‬ ‫اما یک نکته را هم باید در خصوص قطب قالیباف‬ ‫مطرح کن��م‪ ،‬قالیباف ب ر خ�لاف اصالح طلب��ان و قطب‬ ‫احمدی ن��ژاد و پایداری ه��ا‪ ،‬از یک پای��گاه ایدئولوژیک و‬ ‫فکری و سیاس��ی تثبیت ش��ده و با قابلیت سازمان دهی‬ ‫اجتماع��ی برخوردار نیس��ت‪ .‬اما م ی توان��د گرایش های‬ ‫مقداری تکنوکرات تر از دو جریان عمده مذکور را به سمت‬ ‫خود جذب کند‪ .‬همچنین امکان جذب ارای بخش هایی‬ ‫از گرایش های غی ر سکوالر و اصولگرا را به سبب اعراض‬ ‫انها از احمدی ن��ژاد و مخالفت ب��ا اصالح طلبان دارد‪ .‬در‬ ‫واقع جذب ارایی که قالیباف در این پایگاه انجام م ی دهد‬ ‫بیشتر سلبی اس��ت تا ایجابی و ناش��ی از اولویت گذاری‬ ‫خطر بیش��تر این پایگاه اجتماعی از ناحیه احمدی نژاد و‬ ‫اصالح طلبان نسبت به قالیباف است‪.‬‬ ‫در ش��کاف جغ رافیایی – اقتصادی س��بد اصلی ارای‬ ‫قالیب��اف مانند اصالح طلبان در طبقه متوس��ط ش��هری و‬ ‫ساکنان ش��هرهای بزرگ است و کس��ب ارای قابل توجه از‬ ‫طبقات محروم و شهرهای کوچک و روستاها ب رایش انتظار‬ ‫نم ی رود‪.‬‬ ‫در بین نخبگان و توده ها نیز بیشتر‪ ،‬ارای نخبگان به‬ ‫س��وی قالیباف خواهد رفت و در بین توده ها موقعیتی پیدا‬ ‫نخواهد کرد‪.‬‬ ‫چالش��ی که قالیب��اف و اصالح طلبان ب��ا ان روبه رو‬ ‫هس��تند مش��اع و مش��ترک بودن پایگاه رایی است که در‬ ‫ای��ن دو ح��وزه دارن��د‪ .‬بناب رای��ن رقابت ه��ای انتخابات��ی‬ ‫در ای��ن دو قط��ب یکی ب��ه رقابت ب��ا قط��ب احمدی نژاد‬ ‫به عنوان نم��اد وضع موج��ود ب ر م ی گردد و یک��ی دیگر به‬ ‫دلیل پایگاه های رای مش��ترکی ک��ه دارند‪ .‬البت��ه احتماال‬ ‫نخبگان و طبقه متوس��ط های غی ر س��کوالرتر قالیباف را و‬ ‫نخبگان و طبقه متوس��ط های س��کوالرتر اصالح طلبان را ‬ ‫ترجیح می دهند‪.‬‬ ‫در ای�ن فض�ا چ�ه نس�بتی را م ی ت�وان ب�رای‬ ‫ش�کاف های اجتماعی و گفتمان ه�ای حاضر در‬ ‫انتخابات یازدهم پیدا کرد؟‬ ‫‪ l‬در انتخابات ه��ا ی��ا گفتمان فراگیری ش��کل‬ ‫م ی گیرد که هم��ه گرایش ها و طبق��ات اجتماعی حول‬ ‫و حوش ان ش��کاف اصلی که گفتمان فراگیر م ی سازد‪،‬‬ ‫تقس��یم بندی م ی ش��وند یا ب��ا وضعی��ت چند گفتمانی‬ ‫روبه رویی��م که در ه��ر یک حک��م ی��ک خرده گفتمان‬ ‫پایگاه های اجتماعی مربوط به خود را از طریق نشانه های‬ ‫گفتمانی به خود فرا م ی خواند‪ .‬همچنان که بارها گفته ام‬ ‫انچه استعداد دارد که یک گفتمان فراگیر بسازد‪ ،‬مساله‬ ‫پیشرفت است که تبدیل به گفتمان فراگیر شدن ان نیز‬ ‫مشروط به دو شروط اصلی است‪:‬‬ ‫‪ )1‬نامزدها در انتخابات باید به لحاظ کنش های کالمی‬ ‫ و غیرکالمی از ظرفیت اجتماعی ب��رای نمایندگی گفتمان‬ ‫مورد نظر (پیشرفت) برخوردار باش��ند‪ .‬در انتخابات سال ‪76‬‬ ‫خاتمی ب رای گفتمان ازادی و در س��ال ‪ 84‬احمدی نژاد ب رای‬ ‫گفتمان عدالت این بازنمایی را انجام دادند و توانس��تند این‬ ‫گفتمان ها را نمایندگی کنند‪ ،‬اما معین در انتخابات سال ‪84‬‬ ‫و موسوی در سال ‪ 88‬فاقد این سرمایه نمادین ب رای گفتمان‬ ‫ازادی بودند‪.‬‬ ‫‪ )2‬نظم گفتمانی در صورت بندی های نظری و عینی‬ ‫باید به صورتی ارائه ش��ود ک��ه خرده گفتمان های حاضر در‬ ‫صحنه اجتماعی را ح��ول و ذیل این گفتم��ان جمع نماید‬ ‫تا فراگیری کس��ب کند‪ .‬خاتم��ی در نظ��م گفتمانی خود‬ ‫از ازادی صورت بن��دی ارائه ک��رد و گروه ه��ای اجتماعی با‬ ‫مواضع و نق��اط عزیمت مختلف‪ ،‬حول ای��ن گفتمان جمع‬ ‫ش��دند‪ .‬احمدی نژاد نی��ز در ارائه گفتمان عدالت توانس��ت‬ ‫مطالبات چند بخش متفاوت جامع��ه را ذیل گفتمان خود‬ ‫جمع کند‪.‬‬ ‫به نظر ش�ما فضای کنونی هم قائل ب�ه این دو‬ ‫شرط هست‪ ،‬منظور شرایط اکنون و حاضر است؟‬ ‫‪ l‬انچه تا کنون در فضای انتخابات ش��کل گرفته‬ ‫نش��ان م ی دهد که الاقل ش��رط دیگری مقدور نیس��ت و‬ ‫بیش��تر احتمال داده م ی ش��ود که با فض��ای چند گفتمانی‬ ‫در انتخابات روبه رو باش��یم‪ .‬اگر گفتمان فراگیر تش��کیل‬ ‫نش��ود با س��ه خرده گفتمان در انتخابات روبه روییم که هر‬ ‫یک از این قطب های انتخابات��ی ان را نمایندگی م ی کنند‪.‬‬ ‫خرده گفتمان عدالت که قطب دولت و احمدی نژاد یا جبهه‬ ‫پای��داری ان را نمایندگی م ی کند‪ .‬خرده گفتم��ان ازادی که‬ ‫اصالح طلبان نماد ان در انتخاباتند و خرده گفتمان پیشرفت‬ ‫که قالیباف بیش��ترین ظرفی��ت را ب��رای نمایندگی ان در‬ ‫اختیار دارد‪.‬‬ ‫در شکاف توده و نخبه‪ ،‬نخبگان به خرده گفتمان ازادی‬ ‫و خرده گفتمان پیش��رفت و توده ها به خرده گفتمان عدالت‬ ‫تمایل بیشتری دارند‪ .‬در شکاف جغ رافیایی‪ -‬اقتصادی نیز‬ ‫طبقه متوسط شهری و ساکنان ش��مالی شهرهای بزرگ و‬ ‫اقشار مرفه به خرده گفتمان پیشرفت و خرده گفتمان ازادی و‬ ‫طبقات محروم جامعه و ساکنان روستاها و شهرهای کوچک‬ ‫و جنوب شهری های شهرهای بزرگ به خرده گفتمان عدالت‬ ‫گرایش بیش��تری دارند‪ .‬در ش��کاف ایدئولوژیک و سیاسی‪،‬‬ ‫گرایش ه��ای س��کوالر و اصالح طلب ها ب��ه خرده گفتمان‬ ‫ازادی و گرایش های غی ر سکوالر و از نظر سیاسی اصولگرا‬ ‫ش��ناخته ش��ده به خرده گفتمان عدالت و خ��رده گفتمان‬ ‫پیشرفت تمایل بیشتری دارند و بس��ته به اینکه چه کسی‬ ‫یا کس��انی ای��ن گفتمان ه��ا را نمایندگی م ی کنن��د به ان‬ ‫اقبال نشان خواهند داد‪g .‬‬ ‫عبور از اقتصاد‬ ‫توزیعی؟‬ ‫رابطه بین میزان رای و برنامه انتخاباتی‬ ‫کاندیداها در ایران قابل شناسایی نیست‬ ‫علی دینی ترکمان عضو هیات علمی موسس�ه‬ ‫عالی پژوهش ه�ای بازرگانی در گفت وگ�و با مثلث به‬ ‫بررسی چگونگی حضور طبقات مختلف اجتماعی در‬ ‫انتخابات یازدهم ریاست جمهوری م ی پردازد‪.‬‬ ‫با توجه به اینکه در عرصه رقابت‪ ،‬نامزدها به نیابت‬ ‫از طبق�ات اجتماعی حض�ور م ی یابن�د‪ ،‬هرکدام‬ ‫از کاندیداها ک�دام طبقه اجتماع�ی را نمایندگی‬ ‫م ی کنند؟‬ ‫‪ l‬طبعا کاندیداها‪ ،‬ب رنامه های مشخصی ب رای جذب‬ ‫رای دارند‪ ،‬ولی ترکیب ارا تحت تاثیر عوامل مختلفی است‪.‬‬ ‫مساله مهم این است که به دلیل نبود تحزب‪ ،‬نم ی توان دقیقا‬ ‫رابطه بین می زان رای و ب رنامه انتخاباتی کاندیداها را شناسایی‬ ‫کرد‪ .‬کاندیداها بس��ته به پایگاه های اجتماعی و سیاسی که‬ ‫دارند م ی توانند از گروه های اجتماعی مختلف با رویکردهای‬ ‫اقتصادی متفاوت‪ ،‬رای جذب کنند‪ ،‬اما در انتخابات پیش رو‪،‬‬ ‫عوامل سیاسی مانند توانمندی کاندیداها در پیشبرد مذاکرات‬ ‫هسته ای و سیاست خارجی به نحوی که ب ی ثباتی موجود رفع‬ ‫شود‪ ،‬شاید بیشتر از عوامل اقتصادی چون سیاست بازتوزیع‬ ‫درامدی‪ ،‬در جذب ارا نقش داشته باشند‪.‬‬ ‫باتوجه به تاثیر تحری م ها و هدفمن�دی یارانه در‬ ‫طبقات اجتماعی به نظ�ر م ی اید با این ش�رایط‬ ‫جاب ه جایی زیادی از طبقه متوسط شهری به سمت‬ ‫طبقه فرودست رخ داد‪ ،‬این در حالی است که یک‬ ‫جامعه برای ثبات بیشتر نیازمند بخش متوسط‬ ‫قطور تری اس�ت تا بتوان�د ب�رای ان برنام ه ریزی‬ ‫بلندمدت انج�ام دهد؛ ایا هدفمن�دی و در کنار ان‬ ‫تحری م ها تاثیری بر طبقه متوسط گذاشته و قدرت‬ ‫خرید انها را کاهش داده و انها را به س�مت طبقه‬ ‫فقیر سوق داده است؟ ضمن اینکه اگر چنین است‬ ‫ایا این مساله در استانه رقابت های انتخاباتی ثبات‬ ‫و امنیت را دچار چالش م ی کند؟‬ ‫ی در بازار‬ ‫‪ l‬تحریم ها از طریق تشدید انتظارات تورم ‬ ‫دارای ی های نقدپذیر‪ ،‬موجب افزایش شدید نرخ ارز و طال شده‬ ‫اس��ت‪ .‬این افزایش از طریق انچه شاخ ص بندی میان نرخ ارز‬ ‫و قیمت ها و دستمزدها نامیده م ی شود‪ ،‬خیلی سریع موجب‬ ‫افزایش سطح عمومی قیمت ها یا تورم شده است‪ .‬بناب راین‪،‬‬ ‫قدرت خرید یارانه نقدی تا حد زیادی کاهش یافته و بخش��ی‬ ‫از طبقه متوس��ط در فش��ار رفاهی قرار گرفته است‪ .‬در مورد‬ ‫خانوارهای کم درامد که دارای بعد خانوار بیش��تری هستند و‬ ‫هزینه حمل و نقل و اب و برق و گاز کمتری دارند‪ ،‬یارانه نقدی‬ ‫در ابتدا اثر مثبت رفاهی داشت‪ ،‬اما به نظر م ی رسد که در مورد‬ ‫این خانوارها نی��ز این اثر از بین رفته و نگرانی ناش��ی از تورم‬ ‫افسارگس��یخته موجب تجدید نظر انان در مورد یارانه نقدی‬ ‫شده اس��ت‪ .‬نظرس��نجی صورت گرفته در ب رنامه تلویزیونی‬ ‫«پایش» با نمونه اماری ی��ک میلیون و چهارصد هزار نفر (با‬ ‫فرض تصادف ی بودن این نمونه اماری) دال بر این اس��ت که‬ ‫مردم کنترل تورم را بر ترکیب افزایش قیمت ها و پرداخت یارانه‬ ‫نقدی ترجیح م ی دهند‪ .‬بناب راین با اس��تناد به این نظرسنجی‬ ‫م ی توان گفت که در شرایط حاضر‪ ،‬کاندیدایی که ب رنامه کنترل‬ ‫تورم را در دستورکار داشته باشد و در این راستا برنامه پیشبرد‬ ‫شزا را دنب��ال کند‪ ،‬امکان ج��ذب ارای‬ ‫سیاس��ت خارجی تن ‬ ‫بیشتری دارد‪.‬‬ ‫با شناس�ایی طبقات اجتماعی ک�ه پای صندوق‬ ‫رای م ی روند ب�ه نظر م ی ای�د که ای�ن طبقات در‬ ‫گذر س�ال های متوالی و حضور در انتخابات های‬ ‫مختل�ف‪ ،‬چن�دان رغب�ت و تمایل�ی نس�بت به‬ ‫جریان های مطرح و اصلی سیاس�ی ندارند‪ ،‬بلکه‬ ‫بیش�تر به س�مت جریان ها و چهره های مستقل‬ ‫حرکت م ی کنند‪ .‬به نظر ش�ما طبقه اجتماعی که‬ ‫به س�مت چهره های مس�تقل گرایش دارند چه‬ ‫ویژگ ی هاییدراینچهرهمستقلمشاهدهم ی کنند‬ ‫و اینکه با توجه به فضای فعلی طبقات اجتماعی‬ ‫احتمال رای اوری چهره های سیاسی بیشتر است‬ ‫یا مستقل ها؟‬ ‫دیباچه‬ ‫اهمیت انتخابات ریاس��ت جمهوری از مساله انتخاب‬ ‫کاالهایی عمومی که باید تولید ش��وند‪ ،‬می زان تولید انها‪،‬‬ ‫مدیریت کالن جامعه و استراتژی سیاست خارجی سرچشمه‬ ‫م ی گیرد‪ ،‬اما طبقات و گروه ه��ای مختلف اجتماعی درباره‬ ‫پاس��خ پرس��ش های مربوط به انتخاب کاالهای عمومی‪،‬‬ ‫ش��یوه مدیریت کالن جامعه‪ ،‬اس��تراتژی سیاست خارجی‬ ‫دولت و دیگر موارد مرتبط‪ ،‬ترجیح یکس��انی ندارند و از این‬ ‫روی به سمت برنامه های مختلفی گرایش پیدا م ی کنند‪ .‬به‬ ‫این ترتیب رقابت بین نامزدهای انتخاباتی شکل م ی گیرد‬ ‫تا بیشترین تعداد را به س��مت خود جلب کنند‪ .‬صرف نظر‬ ‫از کارایی سیس��تم های نظارتی بر حسن اجرا و پایبندی به‬ ‫تعهدات مطرح در شعارهای انتخاباتی‪ ،‬شهروندان‪ ،‬افرادی‬ ‫را انتخاب م ی کنند که تصور م ی کنند طبق ترجیحات انان‬ ‫عمل خواهند کرد‪ .‬در ای��ن زمینه افرادی ک��ه ترجیحاتی‬ ‫قوی ب رای کس��ب یک کاالی عمومی دارند‪ ،‬ممکن است‬ ‫به صورت گروه ه��ای ذی نفع با یکدیگر متحد ش��وند و از‬ ‫تبلیغات‪ ،‬فرستادن پیغام های مختلف و تشویقات مستقیم‬ ‫ب رای متقاعد ک��ردن دیگران در رابطه ب��ا مزایای ان کاالی‬ ‫عمومی اس��تفاده کنند‪ .‬اما در فرایند انتخابات‪ ،‬رای دهنده‬ ‫میانی نقش��ی تعیی ن کنن��ده دارد؛ تحت قاع��ده اکثریت و‬ ‫ ترجیحات س��ازگار رای گیری‪ ،‬رای دهنده میانی تا حدودی‬ ‫نتایج انتخابات را تعیی��ن خواهد ک��رد‪ .‬رای دهنده میانی‪،‬‬ ‫فردی با موضع میانه درباره یک مس��اله تخصیصی (اعم‬ ‫از تخصیص اقتصادی) اس��ت‪ .‬نیم ی از سایر رای دهندگان ‬ ‫ترجیح��ات قوی تری نس��بت ب��ه ی��ک کاالی عمومی و‬ ‫می زان وضع مالیات با درجه تعدی�لات دولت دارند و نیمی‬ ‫ دیگر ترجیحات ضعی ف ت��ر یا منفی دارن��د‪ .‬رای دهندگان‬ ‫افراطی در هر طرف یک مس��اله‪ ،‬انتخاب میانی را بیشتر‬ ‫از انتخاب موقعیت افراطی دیگر ترجیح م ی دهند‪ ،‬بناب راین‬ ‫انتخاب رای دهنده میانی مس��لط خواهد بود‪ .‬اکنون سوال‬ ‫این اس��ت که در عرصه انتخابات ریاس��ت جمهوری سال‬ ‫‪ ،1392‬کدام ی��ک از نامزدهای احتمالی خواهند توانس��ت‬ ‫بیشترین رای دهنده میانی یا گروه ذی نفع را به سمت خود‬ ‫جلب کنند؟‬ ‫طبقات اجتماعی و انتخابات ‪92‬‬ ‫افراد به صورت انف رادی دس��ت به انتخ��اب م ی زنند‪،‬‬ ‫اما م ی توان انتخاب ه��ای انان را از منظر س��اختار منافع و‬ ‫پایگاهی طبقاتی ارزیابی کرد‪ .‬البته ب ر اساس تقسیم بندی‬ ‫ماکس وبر م ی توان سه گونه طبقه مبتنی بر تملک منابع‪،‬‬ ‫مبتن ی بر میزان دسترسی و مبتن ی بر موقعیت اجتماعی را‬ ‫از یکدیگر تفکیک کرد‪ .‬ام��ا در کنار مفهوم طبقه‪ ،‬مفاهیم‬ ‫قش��ر و پایگاه منزلت نیز از اهمیت برخوردارند‪ .‬ناب رابری در‬ ‫توزیع امتیازات‪ ،‬تکالیف‪ ،‬مسئولی ت ها‪ ،‬مراتب‪ ،‬محرومی ت ها‪،‬‬ ‫قدرت اجتماعی و نف��وذ میان اعضای ی��ک جامعه نیز به‬ ‫قشربندی اجتماعی اشاره دارد و پایگاه منزلت تا حد زیادی‬ ‫به گونه سوم از طبقه نزدیک است‪ .‬اما به عنوان عصاره هر‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬نم ی دان��م منظور ش��ما از چهره مس��تقل دقیقا‬ ‫چیست‪ .‬اگر مستقل از پایگاه ها ی شناخته شده قدرت باشد‪،‬‬ ‫همان طور که عرض کردم شانسی ب رای رقابت ندارد‪ ،‬اما اگر به‬ ‫معنای چهره تازه ولی وابسته به مراکز قدرت شناخته شده باشد‪،‬‬ ‫بسته به اینکه موضعش در مورد پرونده هسته ای و سیاست‬ ‫خارجی چگونه باشد‪ ،‬نتایج مختلفی را م ی توان در نظر گرفت‪.‬‬ ‫در هر حال‪ ،‬همان طور که در پرسش شما هم نهفته است در‬ ‫این دوره‪ ،‬شعار پرداخت نقدی‪ ،‬دیگر جاذبه ای نخ واهد داشت که‬ ‫به خاطر ان کاندیدایی توانایی کسب نظر رای دهندگان را داشته‬ ‫باشد‪ .‬انچه حائز اهمیت فراوان است برگرداندن ثبات به بازارها‬ ‫و مهار تورم و جلوگیری از رکود رو به افزایش اس��ت‪ .‬اگر نظر‬ ‫افکار عمومی بر این باش��د که ریش��ه اصلی این مشکالت‬ ‫تحریم ه��ا و سیاس��ت خارج��ی و س��وءمدیریت پروژه های‬ ‫س��رمایه گذاری اس��ت‪ ،‬در این ص��ورت این گونه برداش��ت‬ ‫خواهد ک��رد که ب��ا شل ش��دن تحریم ها امکان بازگش��ت‬ ‫ثب��ات ب��ه اقتص��اد وج��ود دارد‪ .‬بناب رای��ن‪ ،‬از ای��ن منظر با‬ ‫کاندیدایی همراه خواهد ش��د که چنین پروژه هایی را بتواند‬ ‫به پیش ببرد‪g.‬‬ ‫رضا مجیدزاده‪ /‬استاد دانشگاه‬ ‫سه مفهوم اساس��ی مزبور م ی توان روابط تولید‪ ،‬منزلت یا‬ ‫نفوذ و سبک زندگی را در نظر گرفت‪ .‬بدین ترتیب تحلیل‬ ‫چگونگی حضور طبقات اجتماعی مختل��ف در انتخابات‬ ‫س��ال ‪ 1392‬بر مبنای س��ه مولفه روابط تولی��د‪ ،‬منزلت و‬ ‫س��بک زندگی صورت م ی پذی��رد‪ .‬از این منظ��ر م ی توان‬ ‫طبقه فرادست‪ ،‬میانی یا متوسط و فرودست را به مثابه یک‬ ‫طبقه بندی کلی به حساب اورد که باید ب ر اساس سه مولفه‬ ‫پی ش گفته به صورت روشن تری بتوانند تصویری دقی ق تر از‬ ‫ساختار پیچیده طبقات اجتماعی در ای ران به دست دهند‪ .‬در‬ ‫واقع بازی انتخابات‪ ،‬عرصه مبادله حق کنترل منابع ثروت‪،‬‬ ‫منزلت و قدرت اس��ت که یکی از بازی ه��ای الیه ط راحی‬ ‫نهادی را تش��کیل م ی دهد‪ .‬به بیان روش��ن تر‪ ،‬فرادس��تان‬ ‫سیاس��ی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماع��ی‪ ،‬گروه ه��ای مرجع کنش‪،‬‬ ‫فرادس��تان نظامی‪ ،‬روشنفکران‪ ،‬اصناف ش��هری و اصناف‬ ‫روستایی‪ ،‬فرودس��تان شهری و روس��تایی و طبقه متوسط‬ ‫شهری گروه های اصلی برخوردار از درجات مختلفی از سه‬ ‫مولفه قدرت‪ ،‬ثروت و منزلت هستند‪ .‬گرچه در میان اعضای‬ ‫این گروه ها امکان وجود گرایش های مختلف به نامزدهای‬ ‫مختلف وجود دارد‪ ،‬اما تحلیل ب ر اس��اس م��دل رای دهنده‬ ‫میانی یا انطب��اق کانونی مناف��ع در ترجیح گونه خاصی از‬ ‫کاالهای عمومی و اس��تراتژی کالن مدیریت جامعه انجام‬ ‫م ی شود‪ .‬ب رای افزایش دقت و ضریب واقع نمایی باید درباره‬ ‫توجه طبقات به س��وابق بازی نیز فرض های درس��تی در‬ ‫دست داشت‪ .‬طی دو دهه گذش��ته‪ ،‬هر سه برنده انتخابات‬ ‫یک دوره موفق به کسب رای اکثریت در دوره دوم فعالیت‬ ‫خود نیز ش��ده اند‪ ،‬با این وجود در هر ش��ش دوره انتخابات‬ ‫این دو دهه‪ ،‬نامزدهایی با گرایش های سیاس��ی‪ ،‬اقتصادی‬ ‫و اجتماعی کامال متفاوتی برگزیده شده اند‪ .‬در واقع مساله‬ ‫یادگیری و انطباق سازه ذهنی با می زان پایبندی نامزدها به‬ ‫تعهدات خود به می زان متوسطی در نتیجه اثر دارد و به ویژه‬ ‫گروه های فرودست شهری و روس��تایی به واسطه اولویت‬ ‫مس��ائل مربوط به روابط تولید و ناب راب��ری توزیع درامد به‬ ‫س��مت نامزدهای گروهی خاص گرایش مستمر نداشته و‬ ‫صرفا به شعارهای جاری توجه نشان م ی دهند‪ .‬البته مساله‬ ‫یادگیری نزد طبقه متوسط شهری و فرادستان وزن بیشتری‬ ‫دارد‪ .‬به این ترتیب‪ ،‬نامزدهایی که شعارهای مبتن ی بر توزیع‬ ‫درامد پولی بین طبقات فرودست و شعارهای عدالت طلبانه‬ ‫بدهند‪ ،‬م ی توانند رای بیشتری از گروه های فرودست شهری‬ ‫و روس��تایی را به دس��ت اورند‪ .‬عالوه بر این هنگام ی که‬ ‫بیماری هلندی ش��دت م ی گیرد‪ ،‬طبقات فرودست شهری‬ ‫و روستایی به س��مت نامزدهایی گرایش پیدا م ی کنند که‬ ‫وعده ارائه کاالهای عمومی با کمترین قیمت یا کمک به‬ ‫بنیه تامین کاالهای عمومی و حتی خصوصی به طبقات‬ ‫بدهد‪ .‬در رقابت انتخاباتی سال ‪ ،1384‬دو نامزد با دو گرایش‬ ‫سیاسی متفاوت به جذب طبقات فرودست توجه بیشتری‬ ‫نش��ان دادند‪ ،‬اما نامزد پیروز توانس��ت با س��واری مجانی‬ ‫از ناتوانی دولت هش��تم در تحقق خواس��ته های طبقات‬ ‫متوسط شهری‪ ،‬رای بخش چشمگیری از انها حتی در میان‬ ‫دانشگاهیان را به دست اورد‪ .‬در سال ‪ ،1387‬مهمترین اثار‬ ‫بیماری هلندی در اقتصاد ای ران خود را نش��ان داد‪ .‬پیش از‬ ‫ان دولت نهم با اختصاص فراوان پول ناشی از فروش نفت‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫ب ه نظر م ی اید در طبقات اجتماعی یک نوع دلزدگی‬ ‫نس�بت به جریان های اصلی سیاس�ی احساس‬ ‫م ی شود‪ ،‬چ راکه اصالح طلبان و اصولگ رایان در پس‬ ‫این سال ها در کسب ارای فرودستان چندان موفق‬ ‫نبودند‪ ،‬ضمن اینکه ش�عارها برای طبقه متوسط‬ ‫نیز محقق نش�د‪ .‬بعد از تجرب�ه ‪ 84‬به بعد دولت‬ ‫نتوانست با شعارهای عدالت یا جذب فرودستان‬ ‫نیازهای انان را براورده کند‪ ،‬ب ه عالوه اینکه با اجرای‬ ‫سیاس�ت های اقتصادی خود به جمع فرودستان‬ ‫نیز افزود‪ .‬ب ه هرحال دلزدگی نسبت به جریان های‬ ‫سیاسی کشور وجود دارد؛ ایا این دلزدگی م ی تواند‬ ‫به ایجاد یک طبقه اجتماعی با گرایش به سمت‬ ‫چهره های مستقل منجر شود؟‬ ‫الغر شدن طبقه متوسط در انتخابات سال ‪ 92‬چه تاثیری بر ارایش نیروهای‬ ‫سیاسی می گذارد؟‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫‪ l‬چهره های مستقل به دلیل نبود پایگاه اجتماعی‬ ‫مورد نظر‪ ،‬توانایی رقابت ندارند‪ .‬در مورد چهره های سیاس��ی‬ ‫شناخته ش��ده اگر کاندیدایی وجود داش��ته باش��د که ب رنامه‬ ‫ش��جاعانه ای ارائه کند‪ ،‬ام��کان موفقی��ت دارد‪ .‬این ب رنامه‬ ‫متهورانه در ش��رایط کنونی به نظر م ی رسد که باید معطوف‬ ‫به ارائه راهکارهایی در عرصه اقتصاد و سیاس��ت ب رای غلبه‬ ‫بر تورم افسارگس��یخته جاری و برگرداندن ارامش به بازارها‬ ‫باشد‪ .‬اگر تحلیل افکار عمومی بر این باشد که الزمه پیشبرد‬ ‫چنین ب رنامه ای رسیدن به توافقی قابل قبول در عرصه پرونده‬ ‫هس��ته ای اس��ت‪ ،‬طبعا کاندیدایی که توانایی تامین چنین‬ ‫پی ش ش��رطی را از منظر افکار عمومی داشته باشد‪ ،‬شانس‬ ‫بیشتری ب رای پیروزی خ واهد داشت‪ .‬اما اینکه ساخت اجتماعی‬ ‫تمایل بیشتری به س��وی چهره های مستقل نشان م ی دهد‪،‬‬ ‫ممکن است ناشی از ارزیابی منفی انان از چه ر های شناخته شده‬ ‫باشد‪ .‬البته‪ ،‬همان طور که عرض کردم‪ ،‬در این مقطع اگر چهره‬ ‫شناخته ش��ده ای با برنامه مذکور در صحنه انتخابات حاضر‬ ‫شود‪ ،‬توانایی جذب نظر دست کم بخش��ی از افکار عمومی‬ ‫را خواهد داشت‪.‬‬ ‫بخت باالی عملگرایان مشهور‬ ‫‪137‬‬ ‫توانس��ته بود عالوه بر کس��ب حمایت فرودستان شهری‬ ‫و روس��تایی‪ ،‬انتظارات انها ب رای تامی��ن کاالهای عمومی‬ ‫و تقویت بنیه مالی تامین کاالهای خصوصی را به ش��دت‬ ‫افزایش ده��د‪ .‬البته چنی��ن رویکردی با ش��عارهای رقابت‬ ‫انتخاباتی ‪ 84‬او که جاذب بخش��ی از طبقه متوس��ط بود‪،‬‬ ‫تضاد شدیدی داش��ت؛ به این صورت که توجه دولت نهم‬ ‫به نمایش ارائه کااله��ای عمومی به تش��دید روند تورم و‬ ‫در نتیجه تضعیف بعد س��بک زندگی ب رای طبقه متوسط‬ ‫شهری و مساله فشار هزینه ب رای اصناف شهری و روستایی‬ ‫شد که منزلت و روابط تولیدی انان را نیز تضعیف م ی کرد‪.‬‬ ‫در نتیجه پتانسیل انتروپی سال ‪ 88‬و شدت یافتن ب ی سابقه‬ ‫مهاجرت و فرار مغزها بعد از ان تقویت ش��د‪ .‬چنین روندی‬ ‫به تخلیه بخش منتقد سیاست های دولت یعنی گروه های‬ ‫روشنفکر و متوسط شهری انجامید‪ .‬سیاست هدفمندسازی‬ ‫یارانه ها نیز به تضعیف بیشتر این طبقه منجر شده است‪.‬‬ ‫در نتیجه‪ ،‬در تحلیل بازی انتخابات ‪ 92‬م ی توان وزن طبقه‬ ‫متوسط شهری را بسیار اندک و کم اثر یعنی با قابلیت نفوذ‬ ‫کمتر و توان اندک ایجاد گروه های ذی نفوذ در نظر گرفت‪.‬‬ ‫بناب راین طبقات اجتماعی اثرگذار باقیمانده ب رای انتخابات‬ ‫سال ‪ 92‬عبارت خواهند بود از فرادس��تان‪ ،‬بازیگران مرجع‬ ‫کنش‪ ،‬فرودستان ش��هری و روستایی‪ ،‬فرادس��تان نظامی‬ ‫و اصناف‪ .‬اما ب رای تحلیل مناس��ب تر باید ب��ه بافت بازی‬ ‫انتخابات نیز توجه کرد‪.‬‬ ‫بافت بازی انتخابات‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪138‬‬ ‫عالوه بر رای دهندگان الزم اس��ت که ب��ر بازیگران‬ ‫رقیب در عرصه کسب رای نیز مروری صورت گیرد؛ در میان‬ ‫فرادستان سیاسی به نظر م ی رسد طی ف های اصولگرایان‬ ‫س��نتی‪ ،‬اصولگرایان حام ی دول��ت‪ ،‬اصالح طلبان و طیف‬ ‫میانه از نامزدی ب رای انتخابات برخوردار باشند‪ .‬اصولگرایان‬ ‫سنتی با بازیگران مرجع کنش‪ ،‬فرادستان نظامی‪ ،‬فرادستان‬ ‫سیاسی و اقتصادی پیوند بسیار عمیقی دارند‪ .‬اصولگرایان‬ ‫حام ی دولت به واس��طه تنش های سیاسی بین دولت دهم‬ ‫و دیگر قوای س��ه گانه و ناکارایی بسیار اشکار دولت نهم و‬ ‫دهم‪ ،‬تنها میان گروه بسیار اندکی از بازیگران مرجع کنش‬ ‫و فرادستان سیاسی جایگاه دارند که به شدت رو به تضعیف‬ ‫است‪ .‬اما طیف میانی به واسطه تبادل سیگنال های مناسب‬ ‫با اصناف و فرادستان سیاسی و اجتماعی نزدیک به اصناف‪،‬‬ ‫از توانایی ج��ذب بخش قابل توجه��ی از هریک از گروه ها‬ ‫برخوردار اس��ت‪ .‬با این وجود در می��ان طیف اصالح طلب‪،‬‬ ‫عدم ورود چهره کاریزمای محوری باعث ش��ده تا وزن بسیار‬ ‫اندکی از گروه ه��ای مختلف به این طیف نزدیک باش��ند‪.‬‬ ‫بناب راین ب رای انتخابات ریاست جمهوری سال ‪ ،1392‬رقابت‬ ‫اصلی میان گروه های اصولگرای سنتی و گروه های میانه‬ ‫مانند موتلفه خواهد بود؛ در حالی که این رقابت قبال میان‬ ‫گروه های به اصطالح چپ و راس��ت جریان داش��ت‪ .‬بدین‬ ‫ترتیب درجه رقابت در فضای سیاس��ی کش��ور به ش��دت‬ ‫کاهش یافته و به همین منوال فضای اقتصادی نیز به رغم‬ ‫خصوص ی س��ازی از حالت رقابت واقعی به دور است‪ .‬البته‬ ‫بافت ب��ازی به خاطر تجرب��ه وقایع انتخابات س��ال ‪1388‬‬ ‫به گونه ای ارام و بدون التهاب یا گرونده به خش��ونت ب رای‬ ‫گروه غالب مطلوب اس��ت‪ .‬از طرف دیگ��ر طیف میانه رو‬ ‫به دنبال ائت�لاف با گروه ه��ای به اصط�لاح متمایل تر به‬ ‫اصالحات اس��ت تا دایره بزرگتری از رای دهندگان را به خود‬ ‫جذب کرده و از ای��ن روی ب رای ج��ذب رای دهنده میانی و‬ ‫طیف مقابل تالش م ی کند‪.‬‬ ‫اما به عنوان نکت��ه ای مهم‪ ،‬گروه دولت به واس��طه‬ ‫افزایش ناس��ازگاری با ائتالف غالب‪ ،‬قدرت چانه زنی خود‬ ‫را تا حد زیادی از دس��ت داده اس��ت‪ .‬طیف میان��ه رو تنها‬ ‫در بخش فرهن��گ از اندکی ق��درت چانه زن��ی برخوردار‬ ‫اس��ت و طیف دارای قدرت در س��طح دولت نیز در بخش‬ ‫اصالح طلبان‬ ‫امیدوار به جذب‬ ‫رای خاکستری‬ ‫هستند‬ ‫اقتصادی ‪ -‬سیاس��ی از قدرت چانه زنی مس��لط برخوردار‬ ‫اس��ت‪ .‬با این وجود به واس��طه تحریم ه��ای بی ن المللی‪،‬‬ ‫مناب��ع مالی ائت�لاف غالب رو ب��ه کاهش اس��ت و ب رای‬ ‫جب ران این کاهش‪ ،‬ائتالف غال��ب تالش م ی کند تا درکنار‬ ‫ارام نگاه داش��تن فضا‪ ،‬فضای��ی از وابس��تگی بین دولت‬ ‫و ملت را نش��ان دهد‪ .‬در ص��ورت چندقطبی ب��ودن فضا‪،‬‬ ‫نتیجه بازی انتخابات ‪ 92‬به وزن شبکه های حام ی – پیرو‬ ‫بازیگران وابستگی خواهد داش��ت‪ .‬اما تحوالت جمعیتی‬ ‫از بعد افزایش ش��دت مهاجرت از ایران به وی��ژه در میان‬ ‫دانش اموختگان سطح عالی باعث شده تا وزن شبکه های‬ ‫حامی‪ -‬پیرو گروه غالب بیشتر شود‪ .‬گروه های متمایل به‬ ‫طیف اصالح طلب و منتقد‪ ،‬وزن بسیار اندکی دارند و بیشتر‬ ‫وزن اندک انها به وابستگی مالی شان به منابع گروه غالب‬ ‫مربوط م ی شود‪.‬‬ ‫اما مهم تری��ن نکته در بازی انتخاب��ات ‪ ،92‬تضعیف‬ ‫شدید طبقه متوسط شهری اس��ت‪ .‬از منظر جامع ه شناسی‬ ‫سیاسی از یک س��و پاره ای از اعضای طبقه متوسط جدید‬ ‫در جریان نبردهای سیاس��ی چنان تجارب سیاس��ی قابل‬ ‫اعتمادی کس��ب کرده اند که در تحوالت بنی��ادی جامعه‬ ‫م ی تواند شدیدا موثر واقع شود و از سوی دیگر گروهی نیز‬ ‫فنون سازش های سیاسی را به حد نیکو فرا گرفته اند‪ .‬انها‬ ‫در نظام دیوانس��االری به صورت ابزاری ب رای برقراری ثبات‬ ‫و ایجاد هماهنگی به کار گمارده شده و پیوسته م ی کوشند‬ ‫تا دایره نفوذ خود را گسترده تر کنند‪ .‬اعضای طبقه متوسط‬ ‫جدید به قدرت های سیاس��ی و مقام��ات اداری در جامعه‬ ‫اعتمادی ندارند‪ ،‬اینان در کش��ورهای در حال توسعه با این‬ ‫قدرت ها به صور مختلف مبارزه م ی کنند‪ ،‬ش��ایع ترین نوع‬ ‫مبارزه را م ی توان مقاومت منفی‪ ،‬ب ی تفاوت و سهل انگاری و‬ ‫جدی نگرفتن وظایف محوله دید‪.‬‬ ‫اما دو مولفه بسیار مهم دیگر از بافت بازی انتخابات‬ ‫‪ 92‬نیز بای��د مدنظر ق��رار گیرند؛ تحریم ه��ای بی ن المللی‬ ‫و سیاس��ت هدفمندس��ازی یارانه ها‪ .‬به نظر م ی رسد روند‬ ‫تحریم های بی ن المللی دست کم تا پایان سال ‪ 2013‬میالدی‬ ‫ادامه یابد‪ .‬افزایش شدت تحریم های بی ن المللی باعث شده‬ ‫تا دو مولفه س��بک زندگی و روابط تولیدی اصناف شهری‬ ‫و روس��تایی‪ ،‬طبقه متوس��ط شهری‪ ،‬فرودس��تان شهری و‬ ‫روستایی به شدت تضعیف شود‪ .‬بخش عمده ای از اعضای‬ ‫طبقه متوسط شهری به فرودس��تان شهری تنزل کرده اند‪.‬‬ ‫گذش��ته از این‪ ،‬اجرای سیاست هدفمندس��ازی یارانه ها و‬ ‫تورم شدید حاصل از ان نیز به شدت تضعیف منزلت‪ ،‬سبک‬ ‫زندگی و روابط تولید این طبقات اف��زود‪ .‬در چنین بافتاری‪،‬‬ ‫طبقه متوس��طی وجود ندارد تا ب��ا اتکا به مولف��ه منزلت‬ ‫اجتماعی خود بتواند فرایند انتخاب را به سمت نتایج کارامد‬ ‫هدایت کند؛ گرچه فضای مجازی و ش��بکه های اجتماعی‬ ‫بخشی از کارکرد طبقه متوسط را به عهده گرفته اند‪ .‬مروری‬ ‫بر حساب های کاربری منتسب به نامزدهای انتخابات سال‬ ‫‪ 92‬بیشترین وزن را به نامزد طیف اصولگرایی نشان م ی دهد‬ ‫که به واسطه استراتژی جذب حداکثری از طبقات مختلف‬ ‫در مدیریت شهری توانسته اس��ت از میان تمام ی طبقات‬ ‫حامیان متعددی جلب کند‪ .‬میزان گرایش به حساب های‬ ‫کاربری منتس��ب به این نامزد و صفحه ه��ای حام ی او در‬ ‫فضای مجازی از نامزدهای دیگر بیشتر است‪ .‬با این وجود‪،‬‬ ‫شبکه های اجتماعی فضای مجازی‪ ،‬نمونه ای نیستند که‬ ‫بخش معناداری از کل جامعه اماری واجدین شرایط رای دادن‬ ‫را نمایندگی کنند‪ .‬بناب راین در رقابت عملی احتمال دارد این‬ ‫نسب ت ها تا این حد متفاوت نباشد‪.‬‬ ‫ان سوی صندوق‬ ‫اکنون این س��وال مطرح م ی ش��ود که کدام نامزدها‬ ‫م ی توانند گوی س��بقت از رقبا بربایند؟ اصولگرایان حامی‬ ‫ دولت در صورت ورود به عرصه رقابت‪ ،‬به واسطه تنش های‬ ‫سیاسی جدی با فرادس��تان سیاسی و اقتصادی و تضعیف‬ ‫شدید طبقه متوسط‪ ،‬از بخت بسیار اندکی برخوردار هستند‪.‬‬ ‫در واقع پایگاه اجتماعی عمده دولت‪ ،‬فرودستان روستایی و‬ ‫شهری اس��ت که به دلیل تخصی ص های مالی فراوان از او‬ ‫حمایت م ی کنند‪ .‬در چنین بافتاری‪ ،‬تاکید گروه های مختلف‬ ‫بیشتر روی روابط تولید و س��بک زندگی است که به شدت‬ ‫تضعیف شده است‪.‬‬ ‫بناب راین احتمال برد چهره ه��ای جدید اما برخوردار از‬ ‫سابقه مقبول در مناصب اجرایی بسیار باالتر از چهره های‬ ‫شناخته شده ای اس��ت که در دوره های پیشین نتوانسته اند‬ ‫رای طبقات فرودست شهری‪ ،‬روس��تایی و طبقات متوسط‬ ‫را کسب کنند‪ ،‬چون احتساب س��وابق بازی‪ ،‬تاکید از روی‬ ‫شعار را به س��مت تاکید روی س��ابقه عملکرد خواهد برد‪.‬‬ ‫اما گروه های فرادست سیاس��ی و اقتصادی از یک طرف و‬ ‫اصناف از طرف دیگر به س��مت چهره هایی گرایش بیشتر‬ ‫خواهند داشت که یک بازیگر بی ن المللی کارامد نیز باشد‪.‬‬ ‫در واقع تجربه حضور یک بازیگر مس��تقل (ان گونه که در‬ ‫تبلیغات خود در سال ‪ )1384‬اظهار داشت‪ ،‬نتیجه مطلوبی‬ ‫ب رای هیچ یک از گروه های فرادست و اصناف به بار نیاورد و‬ ‫از این روی ترکیبی از اشتهار به عملکرد اجرایی و اقتصادی‬ ‫خ��وب در کنار وجه��ه و توانای��ی بازیگ��ری بی ن المللی با‬ ‫گفتمانی جدید و به دور از شعار‪ ،‬عامل اصلی برد انتخابات‬ ‫سال ‪ 1392‬خواهد بود‪ .‬به این ترتیب احتمال دارد طبقه ای با‬ ‫تاکید رویکردهای صنفی ملموس و غیرشعاری شکل بگیرد‬ ‫که می زان احتمال ان به تقویت مبانی این شبکه از مجرای‬ ‫شبکه های اجتماعی مجازی به شبکه های اجتماعی واقعی‬ ‫بستگی دارد‪g .‬‬ ‫هنوز گفتمانی ظهور نکرده‬ ‫گفت وگو با دکتر ابوالحسنی درباره شیوه های رای دادن طبقات و گروه های اجتماعی در ایران‬ ‫دکتر سید رحیم ابوالحسنی‪ ،‬استاد حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران معتقد است تا صحنه انتخابات شکل‬ ‫نگیرد و بازیگران این عرصه مشخص نشوند‪ ،‬نمی توان فضای روشنی از انچه پای صندوق های رای از سوی اقشار‬ ‫مختلف مردم انجام می شود ر ا ترسیم کرد‪ .‬ابوالحسنی تاکید داردکه در شرایط فعلی اگر یک شخصیت کاریزما وارد‬ ‫عرصه انتخابات شود‪ ،‬مردم حاضر به تقبل هزینه ها برای حضور در پست ریاست جمهوری هستند‪ .‬اما ابوالحسنی در‬ ‫عین حال می گوید که رفتار اقشار مختلف جامعه در ایران چندان متاثر از شیوه های طبقاتی نیست‪ ،‬بلکه بعضا مردم‬ ‫به شکل گرایش�ی عمل می کنند‪ .‬ابوالحس�نی در عین حال تصریح دارد که مردم ایران در صورت وقوع یک تهدید‬ ‫خارجی حضور خود در عرصه های سیاسی را برای مقابله پررنگ تر می کنند‪ .‬مصاحبه با دکتر سید رحیم ابوالحسنی‬ ‫را در ادامه می خوانید‪.‬‬ ‫به نظر ش�ما رفت�ار طبقات مختل�ف جامعه در‬ ‫مواجه�ه با انتخاب�ات در فضای سیاس�ی ایران‬ ‫چگونه است؟‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫البته مهم اس�ت که ی�ک کاندیدا ک�دام طبقه‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬اساسا اینکه رفتار سیاسی در ای ران به نوعی یک‬ ‫رفتار طبقاتی است‪ ،‬تاکنون ثابت نشده و در ایران به شکل‬ ‫مش��خص نم ی توان گفت که رفتار سیاس��ی و انتخاباتی‬ ‫طبقاتی است‪ ،‬چرا که این مهم منوط است به اینکه رفتار را‬ ‫در جامع ه ای عقالنی بدانیم و عقل را نیز با متغیر معیشت و‬ ‫اقتصاد در نظر بگیریم که در ای ران این موضوع تنها متغیر‬ ‫مستقل نیست‪.‬‬ ‫در ایران به لحاظ حض��ور طبقات و اقش��ار مختلف‬ ‫اجتماعی در عرصه انتخابات متغیرهای دیگری وجود دارد‪.‬‬ ‫اساسا در کشور ما مساله اعتقادات مذهبی نقش زیادی در‬ ‫نوع نگرش و تفکر مردم ایف��ا م ی کند‪ .‬در این بین در طبقه‬ ‫متوس��ط افرادی که دارای گرایش مذهبی هستند به یک‬ ‫ش��کل رای م ی دهند و افرادی که دارای گرایشات مذهبی‬ ‫کمتری هس��تند نوع دیگری رای م ی دهند و این دو شبیه‬ ‫به هم نیست‪.‬‬ ‫متغیر دیگ��ری که در ای��ران وجود دارد و بس��یار نیز‬ ‫حیاتی اس��ت متغیر حضور خارجی اس��ت‪ ،‬یعنی ای ران ی ها‬ ‫وقتی احساس کنند که یک تهدید خارجی علیه انها وجود‬ ‫دارد‪ ،‬طبیعتا می زان مش��ارکت خود را افزایش م ی دهند و در‬ ‫این راستا ب رای مقابله با این تهدید خارجی‪ ،‬مداخله خود در‬ ‫سیاست را که در انتخابات ها نمود م ی یابد‪ ،‬افزایش م ی دهند‬ ‫و این خود ب رای انها حیاتی است‪.‬‬ ‫رفتار سیاس��ی احساس��اتی نیز از متغیرهای دیگری‬ ‫اس��ت که در حضور ای رانیان پای صندوق ه��ای رای حائز‬ ‫اهمیت است‪ ،‬به این معنا که ای رانیان تحت تاثیر تبلیغات‬ ‫به راحتی رفتار سیاس��ی خ��ود را تغییر م ی دهن��د‪ ،‬چرا که‬ ‫تبلیغات‪ ،‬رفتار سیاس��ی بخش اعظم ی از ای رانیان را تحت‬ ‫تاثیر قرار م ی دهد به طوری ک��ه چیزی نزدیک به ‪ 70‬درصد‬ ‫ای ران ی ه��ا تصمیم��ات خ��ود را در روزهای اخ��ر تبلیغات‬ ‫م ی گیرند‪ .‬بناب راین تحت تاثیر تبلیغات‪ ،‬م ی توان موج افرید‬ ‫و موضع گیری را تغییر داد‪.‬‬ ‫یک��ی دیگ��ر از ویژگ ی ه��ای ایرانی��ان در رفت��ار‬ ‫انتخاباتی ک��ه از متغیره��ای دخیل نیز هس��ت‪ ،‬نوعی‬ ‫ضدیت با ق��درت برتر اس��ت‪ ،‬یعنی اگر احس��اس کنند‬ ‫که کس��ی در صحنه انتخابات طرفدار قش��ر مستضعف‬ ‫هس��ت‪ ،‬به س��مت او بیش��تر گرای��ش پی��دا م ی کنند‪.‬‬ ‫بنابراین نم ی توان به ش��کل مش��خص مط��رح کرد که‬ ‫رفتار ایران ی ها در انتخابات یازدهم ریاس��ت جمهوری به‬ ‫چه شکلی اس��ت‪ ،‬چرا که در این راستا یکی از متغیرهای‬ ‫بسیار مهم نیز خود کاندیداها هستند‪.‬‬ ‫‪139‬‬ ‫اجتماعی را در عرصه انتخابات نیابت م ی کند‪.‬‬ ‫‪ l‬بله؛ مهم این اس��ت که در صحن��ه رقابت های‬ ‫انتخاباتی کدام کاندیدا از کدام ویژگی مردم نیابت م ی کند‪.‬‬ ‫معتقدم ویژگی کاندیداها بس��یار مهم اس��ت‪ ،‬نوع ادبیات‪،‬‬ ‫گفتار و طرز بی��ان و چگونگی برقراری ارتب��اط با مردم در‬ ‫رای اوری بسیار موثر و مهم اس��ت‪ .‬این متغیرها باید کنار‬ ‫هم قرار گیرد‪.‬‬ ‫کاندیداه�ای انتخاب�ات ریاس�ت جمهوری ب�ا‬ ‫اس�تفاده از چه ویژگ ی های�ی م ی توانند اقش�ار‬ ‫مختلف اجتماعی را به سمت خود بکشانند؟‬ ‫‪ l‬این موضوع بس��تگی به ش��رایط جامعه دارد‪.‬‬ ‫در تهران بعد از دوران جنگ حدود هشت سال یک نوع‬ ‫ادبیات اقتدار گرایی بر کشور حاکم بود؛ بنابراین ادبیات‬ ‫مقاب��ل که همان گفتم��ان دموکراس��ی‪ ،‬کثرت گرایی و‬ ‫مش��ارکت حداکثری بود رش��د پیدا کرد و دیده ش��د که‬ ‫اصالح طلبان در مقاب��ل این جری��ان رای اوردند‪ .‬در ان‬ ‫ش��رایط بحث از امر مدرن در مقابل س��نت نبود‪ ،‬بلکه‬ ‫بح��ث گفتمان حکومت م��ردم و دموکراس��ی در مقابل‬ ‫س��اختار محافظه کار مطرح بود‪.‬‬ ‫هر گفتمان غالبی در ای ران معموال گفتمان ضد خود را‬ ‫م ی افریند‪ .‬بعد از یک مدت گفتمان دموکراتیک و مسائلی‬ ‫که رخ داد و نیز وض��ع اقتصادی که در اثر دوره س��ازندگی‬ ‫اثرات خود را در دوره اصالحات گذاشته بود‪ ،‬مردم احساس‬ ‫کردند دنبال کس��ی بروند که بتواند وضع اقتصادی انها را‬ ‫سامان دهد‪.‬‬ ‫مث�ل اتفاق�ی که ب�رای ش�عار ‪ 50‬ه�زار تومان‬ ‫اقای کروبی رخ داد؟‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫‪ l‬بل��ه؛ ب��ر همی��ن اس��اس ب��ود ک��ه در‬ ‫انتخاب��ات ‪ 84‬دیده ش��د که کروب��ی رای زی��ادی اورد‪.‬‬ ‫ان هم به دلی��ل هم��ان بحث ‪ 50‬ه��زار توم��ان‪ .‬اینجا‬ ‫رای اق��ای کروب��ی مط��رح نب��ود‪ ،‬بلک��ه رای هم��ان‬ ‫‪ 50‬ه��زار توم��ان مط��رح ب��ود و بنابرای��ن بع��د ک��ه‬ ‫اقای احمدی ن��ژاد در عرصه انتخابات حاضر ش��د و در‬ ‫مقابل هاش��می قرار گرف��ت‪ ،‬مردم جان��ب مردم گرایی‬ ‫بودن و ضد اقتدارگرایی را انتخ��اب کردند و در دور اول‬ ‫اگر احمدی نژاد تنها و منهای دستگاه حمایت کننده بود‪،‬‬ ‫رای احمدی نژاد به طور ش��خصی‪ ،‬خیلی کمتر از کروبی‬ ‫بود‪ .‬اما در این بین دستگاه های حمایت کننده نیز حضور‬ ‫داشتند و به دلیل جریانات ایدئولوژیک پشت احمدی نژاد‬ ‫قرار گرفتن��د‪ .‬بنابراین او بی��ن هاش��می و کروبی قرار‬ ‫گرفت‪ .‬در مرحله دوم همان انتخاب��ات نیز‪ ،‬دیگر مالک‬ ‫مردم مقابله با اقتدارگرایی بود و نتیجه هم همان شد که‬ ‫دیدید‪ .‬اما من معتقدم تا صحنه سیاس��ی شکل نگرفته‬ ‫نم ی توان گفت که مردم چه چی��زی را انتخاب م ی کنند‪،‬‬ ‫اما اگر احس��اس کنند ممکن اس��ت فردی بیاید که در‬ ‫مقابل تهاجم خارجی بخواهد وا دهد‪ ،‬طبیعتا مردم کسی‬ ‫را انتخاب م ی کنند که بتواند در مقابل این تهاجم‪ ،‬کشور‬ ‫را نگه دارد و فردی را انتخاب م ی کنن��د که مانع مداخله‬ ‫خارجی شود‪ .‬در ش��رایط کنونی مردم عالقه چندانی به‬ ‫درگیری و اش��وب ندارند و عالقه مند هس��تند تا کس��ی‬ ‫بیاید که بتواند کش��ور را از این ورطه احتمالی اش��وب و‬ ‫مداخله خارجی بیرون بیاورد‪ .‬بنابراین معتقدم که صحنه‬ ‫سیاسی هنوز شکل نگرفته تا بتوان تخمین زد که مردم‬ ‫به چه کاندیدایی رای خواهند داد‪ .‬صحنه سیاس��ی باید‬ ‫ش��کل بگیرد تا بعد مش��اهده کرد که متغیر مورد عالقه‬ ‫مردم چه ویژگ ی هایی دارد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫یعنی مسائل و مش�کالت اقتصادی مردم هیچ‬ ‫دخالتی در نوع انتخاب انها ندارد؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪140‬‬ ‫‪ l‬اگر در فضای ارامش باش��د و کاندیداها به طور‬ ‫مس��اوی از جریان های مختلف در عرصه انتخابات حضور‬ ‫داشته باشند‪ ،‬به دلیل اینکه مردم مش��کل اقتصادی دارند‬ ‫و دنبال حل مش��کالت اقتصادی هس��تند به دنبال فردی‬ ‫هستند که این موضوعات را در دستورکار داشته باشد‪.‬‬ ‫اما از س��وی دیگر اگر قرار باش��د که مش��کالت و‬ ‫مباحث اقتصادی در مقابل تهدیدات خارجی مطرح شود‬ ‫و کسی مساله رفاه را مطرح کند‪ ،‬اما مردم از ناحیه تهدید‬ ‫خارجی احس��اس خطر کنند یا احس��اس کنند که او به‬ ‫امریکای ی ها وابس��تگی خارجی دارد‪ ،‬قطعا او را انتخاب‬ ‫نخواهند کرد‪.‬‬ ‫من اعتقادی به شکل گیری مواضع سیاسی مردم در‬ ‫شرایط فعلی ندارم‪ ،‬چرا که فضای سیاسی و فضای مشارکت‬ ‫سیاسی هنوز شروع نشده است‪.‬‬ ‫در فضای فعلی جامعه با توجه به انچه امروز در‬ ‫جریان اس�ت‪ ،‬باز هم به نظ�ر م ی اید که مباحث‬ ‫اقتصادی در نوع رای و انتخابات کاندیدای مردم‬ ‫تاثیرگذار خواهد بود‪.‬‬ ‫‪ l‬معتق��دم اگ��ر ی��ک ش��خصیت کاریزماتیک‬ ‫بیاید‪ ،‬مردم مس��ائل اقتصادی را فراموش م ی کنند‪ ،‬یعنی‬ ‫حاضر هستند که هزینه کنند و ش��خصیتی کاریزماتیک‬ ‫رئی س جمهور این مملکت بشود‪.‬‬ ‫اگ�ر چنی�ن ش�خصیت کاریزمای�ی در عرصه‬ ‫انتخاب�ات حاضر ش�ود‪ ،‬در ش�رایط کنونی چه‬ ‫گفتمانی را باید مطرح کند؟‬ ‫‪ l‬معتقدم گفتمانی که مطرح م ی شود باید همین‬ ‫فساد اقتصادی که حداقل شایعه ان در کشور وجود دارد را‬ ‫مورد اصالح قرار دهد‪ .‬زوال سرمایه و ب ی حساب و کتابی و‬ ‫اینکه تمام اموال به س��مت برخی نهادها در حرکت است‬ ‫و اینکه کسی از طبقه فرادس��ت این گفتمان را مطرح کند‬ ‫مردم به او رای م ی دهند‪.‬‬ ‫انچه در این دو دولت اتفاق افتاد‪ ،‬ب ه خصوص در‬ ‫سیاست های اقتصادی بحث هدفمندی یارانه ها‬ ‫بود که تاثیر خود را در جامعه گذاشت و بعضا نیز‬ ‫باعث شد الی ه های متوس�ط اجتماعی به سمت‬ ‫الی ه های فرودست حرکت کنند و شاید این ماجرا‬ ‫فضا را برای این بخش تنگ ک�رده؛ حاال به نظر‬ ‫شما ایا چنین شرایطی م ی تواند در انتخاب یک‬ ‫کاندیدا موثر باشد؟‬ ‫‪ l‬اف��کار عموم��ی معتقد نیس��ت ک��ه یارانه ها‬ ‫موجب تنزل طبقه متوس��ط شده اس��ت‪ ،‬طبقه متوسط‬ ‫معتق��د اس��ت ک��ه ب��دون حس��اب و کت��اب ب��ودن و‬ ‫برنامه ریزی های ناصحیح و عدم انقیاد به قواعد علمی‪ ،‬‬ ‫کش��ور را به اینجا رسانده است‪ .‬مش��کل این نیست که‬ ‫یک مقدار پول به فقرا داده شده‪ ،‬مشکل این است که به‬ ‫طبقه متوسط حقوقی ارائه نشده است‪ .‬در واقع مشکل‬ ‫این نیس��ت که از این طبقه گرفته شده و به طبقه پایین‬ ‫ارائه ش��ده اس��ت‪ .‬یک فرهنگ��ی در دولت هس��ت که‬ ‫م ی گوی��د طبقه متوس��ط را متوق��ف کنیم ت��ا به تدریج‬ ‫پایین ی ها به باال برسند که این اشتباه است‪.‬‬ ‫این با توزیع یارانه شکل نگرفته‪ ،‬بلکه ناشی از این‬ ‫است که کشور را به صورت غی ر علمی و شعاری مدیریت‬ ‫م ی کنند و با رسیدن اموال به طور طبیعی به طبقه نخبه‬ ‫جلوگیری م ی کنند‪ .‬از زمان اش��کانیان نیز این گونه بود‬ ‫که هرگاه دولت وارد اقتصاد ش��ده اس��ت‪ ،‬اقتصاد کشور‬ ‫متالشی ش��ده‪ ،‬به طورکلی مداخله دولت در اقتصاد‪ ،‬این‬ ‫وضع را در کش��ور ایجاد کرده و مانع از این م ی شود که‬ ‫در یک کار تولیدی رقابت به شکل طبیعی وجود داشته‬ ‫باش��د‪ .‬این ماجراها ارتباط چندانی ب��ا یارانه ها ندارد‪ .‬در‬ ‫کشور اجازه داده نم ی شود که نخبگان با یکدیگر رقابت‬ ‫کنند‪ ،‬که این منافات��ی با کمک به مس��تضعفان نخبه‬ ‫ندارد‪ .‬طبقه متوسط به طور طبیعی از یک عقل متوسط‬ ‫رو به باال برخوردار است و تقریبا نخبگان تشکیل دهنده‬ ‫ان هستند‪ .‬اگر برای این طبقه بستر را فراهم کنند‪ ،‬این‬ ‫طبقه خود را حفظ م ی کند‪ ،‬اما وقتی بس��تر از این طبقه‬ ‫گرفته م ی ش��ود‪ ،‬تنزل م ی کند و دیگ��ر نم ی تواند تولید‬ ‫کند‪ .‬در کش��وری اگر اج��ازه تولید‪ ،‬اندیش��یدن و رقابت‬ ‫وجود نداشته باشد‪ ،‬طبقه متوس��ط نخبه به حاشیه رانده‬ ‫م ی شود و متالشی م ی شود‪.‬‬ ‫بهنظرمشمامعتقدبهاینهستیدکههمینطبقه‬ ‫متوس�ط وقتی حضوری پررنگ در جامعه داش�ته‬ ‫باشند‪ ،‬باعث ایجاد ثبات و امنیت نیز م ی شوند‪.‬‬ ‫‪ l‬باعث ثبات طبیعی م ی شوند‪.‬‬ ‫دقیقا و االن ما این فضا را نداریم‪ ،‬یعنی بخشی‬ ‫از طبقه متوسط به سمت طبقه فرودست حرکت‬ ‫کرده ک�ه ش�اید نتیج�ه همین سیاس�ت های‬ ‫اقتصادی و بعضا سیاسی باشد‪.‬‬ ‫‪ l‬اگر یارانه را هم نم ی دادند اما همین سیاست های‬ ‫غلط را داشتند‪ ،‬باز هم طبقه متوسط رو به نابودی م ی رفت‪.‬‬ ‫ب ه هرح�ال هر کش�وری ب ه خص�وص نزدیک به‬ ‫فض�ای انتخابات�ی‪ ،‬نیازمند این ثب�ات و امنیت‬ ‫هست و برای محک م بودن به این طبقه متوسط‬ ‫نیاز دارد‪ .‬به نظر ش�ما االن که ای�ن طبقه دچار‬ ‫چنین وضعیتی ش�ده‪ ،‬چه تاثی�ری م ی تواند در‬ ‫فضای انتخابات داشته باشد؟‬ ‫‪ l‬اق��ای احمدی نژاد تدبی��ری دارد که ب��ا ان‪ ،‬این‬ ‫مش��کالت را ح��ل م ی کن��د‪ .‬او در انتخاب��ات دوره ده��م‬ ‫ریاست جمهوری بعد از چهارسال ریاست بر کشور‪ ،‬نزدیک‬ ‫به انتخابات شروع به ارائه س��هام عدالت به مردم کرد و این‬ ‫دفعه این تدابیر را در دستورکار خود قرار م ی دهد‪.‬‬ ‫باالخره ب�ا این تدابی�ر که نم ی ت�وان رای طبقه‬ ‫نخبه را به خود اختصاص داد‪.‬‬ ‫‪ l‬بله؛ اما خب حدود ‪ 70‬درصد مردم این مملکت از‬ ‫طبقه فرودست هستند‪.‬‬ ‫ایا فکر نم ی کنید ک�ه از یک جای�ی باید جلوی‬ ‫این گونه سیاست هاگرفته شود؟‬ ‫‪ l‬چنین اتفاقی رخ نم ی دهد‪ .‬به قول معروف دیگر‬ ‫ان نهال تازه کاشته شده سال ‪ 84‬نیست‪ ،‬بلکه یک درخت‬ ‫تنومند هشت ساله که نه‪ ،‬بلکه هشتاد ساله است‪.‬‬ ‫حاال در چنین ش�رایطی وضعیت دیگر گروه ها‪،‬‬ ‫ش�خصی ت ها و کاندیداهایی که وارد رقابت های‬ ‫انتخاباتی م ی شوند‪ ،‬چه خواهد بود؟‬ ‫‪ l‬نظام سیاسی اجازه ای به باق ی ماندن یک جریان‬ ‫در کش��ور نداده اس��ت‪ .‬یکی از کارکردها این بود که همه‬ ‫جریان های سیاس��ی را منفعل کرد و وقتی جریان سیاسی‬ ‫وجود ن��دارد و صحن��ه ظاه را نیرو ن��دارد و ی��ار و توان ان‬ ‫مشخص نیست‪ ،‬نم ی تواند دیگران را ارزیابی کند‪.‬‬ ‫برخی از احزاب‪ ،‬امروزه اج��ازه ندارند که میتینگ یا‬ ‫جلس ه ای داش��ته باشند‪ ،‬هیچ تش��کلی اجازه این جریان‬ ‫را به طور طبیعی ن��دارد‪ ،‬چرا که بای��د هزینه زیادی بابت‬ ‫ان بپردازد ک��ه طبیعت��ا در چنی��ن فضای��ی نم ی توان‬ ‫د ر خصوص چگونگی ظه��ور و ب��روز جریان های دیگر‬ ‫نظر مشخصی داد‪.‬‬ ‫ب ه هرحال در ش�رایط فعلی اف�راد و کاندیداهای‬ ‫مختلفی در انتخابات حضور پیدا م ی کنند؛ همین‬ ‫االن افرادی مانن�د متکی‪ ،‬پورمحمدی‪ ،‬فالحیان‪،‬‬ ‫سعیدی کیا‪ ،‬باهنر و‪ ...‬از یک طیف فکری و جریان‬ ‫مش�خص‪ ،‬برای رقابت ها اعالم حضور کرده اند‪،‬‬ ‫به نظر ش�ما این اف�راد چه گفتمان�ی متمایز از‬ ‫یکدیگ�ر را باید مط�رح کنند ت�ا بتوانند طبقات‬ ‫مختلف را به سمت خود بکشانند؟‬ ‫‪ l‬اینها هیچ کدام برای تف��اوت گفتمان نم ی ایند‬ ‫چرا که تف��اوت گفتمان ب��رای این گونه اف��راد در تعداد ارا‬ ‫تاثیرگذار نیس��ت‪ .‬این افراد با یک تبلیغات صداوسیمایی‬ ‫در روزهای اخر به دنبال رای اوری هستند‪ ،‬چرا که در چنین‬ ‫شرایطی این تفاوت ها موجب حضور مردم نم ی شود‪.‬‬ ‫یعن�ی معتق�د هس�تید که م�ردم به ای�ن نوع‬ ‫کاندیداها اقبالی نشان نم ی دهند؟‬ ‫‪ l‬به ط��ور طبیعی جناح راس��ت در ای��ران ‪ 15‬تا‬ ‫‪ 17‬درص��د رای دارد و اگ��ر بتوان��د تالش زی��ادی را در‬ ‫دس��تورکار خود قرار دهد ش��اید بتواند ان را به ‪ 30‬درصد‬ ‫برس��اند‪ .‬بنابراین باید بقیه مردم را از طریق فعالی ت های‬ ‫تبلیغاتی و هیج��ان پ��ای صندوق ها بکش��انند‪ .‬البته‬ ‫تهدیدهایی مثل مداخله های خارجی این ارا را پرتعدادتر‬ ‫هم می کن��د‪ .‬به عن��وان مثال م��ردم ب��رای تظاهرات‬ ‫‪ 22‬بهم��ن ب��رای مقابله ب��ا تهدی��د خارجی ب��ه صحنه‬ ‫م ی ایند‪ ،‬پس در اینجا هم اگ��ر چنین مواردی پیش اید‪،‬‬ ‫مردم بیشتر به صحنه م ی ایند‪.‬‬ ‫ب�ه نظر م ی ای�د بع�د از انتخابات ‪ ،84‬اقش�ار و‬ ‫طبقات مختلف نسبت به برخی شعارها از جمله‬ ‫شعار عدالت دلزده شده اند؛ فکر م ی کنید از اینجا‬ ‫به بعد ب�رای اوردن طبقه متوس�ط پای صندوق‬ ‫رای چه فعالی ت هایی باید انجام داد؟‬ ‫‪ l‬تاثیر نم ی گذارد‪ ،‬مگر اینکه تبلیغات خیلی جدی‬ ‫انجام شود‪.‬‬ ‫به نظر ش�ما تبلیغاتی که در عرص�ه انتخابات‬ ‫این دوره انجام م ی ش�ود‪ ،‬ایا باتوجه به ش�رایط‬ ‫اقتصادی بهتر است که گریزی به اقتصاد داشته‬ ‫باش�د‪ ،‬مانند همان ارایی که در روس�تاها جمع‬ ‫می شود؟‬ ‫‪ l‬تبلیغ��ات انتخابات��ی هنوز ش��کل و ش��مایل‬ ‫مشخصی پیدا نکرده اس��ت‪ ،‬ضمن اینکه بعد از عید فضا‬ ‫جدی م ی شود‪ ،‬اما این بسته های حمایتی که ارائه م ی شود‬ ‫مربوط به کلیت نظام است و در حس��اب و کتاب شخص‬ ‫خاصی نوشته نم ی شود‪.‬‬ ‫ایا این نوع تبلیغات که بعضا با ارائه کم ک های‬ ‫اقتصادی در بخش های کوچک برخی رای جمع‬ ‫م ی کنن�د نیز به ش�هرهای ب�زرگ تعمی�م داده‬ ‫م ی شود؟‬ ‫‪ l‬فرق��ی نم ی کند‪ ،‬وقتی مش��اهده م ی ش��ود که‬ ‫خانواده ای در ش��هری بزرگ از یک سیاست دولت به مقدار‬ ‫زیادی منتفع شده‪ ،‬ایا این خانواده به کاندیدای چنین جریان‬ ‫رای نم ی دهد؟ ما فعال نم ی دانیم که کاندیداها هرکدام چه‬ ‫سناریویی دارند‪.‬‬ ‫در شرایط فعلی این س�ناریو به چه شکلی رقم‬ ‫خواهد خورد؟‬ ‫‪ l‬حرفی وجود ندارد‪ .‬مردم به شخص رای م ی دهند‪،‬‬ ‫به جریان رای نم ی دهند‪ .‬در این صورت اگر یک شخصیت‬ ‫کاریزما بیاید م ی تواند رقابت کند چون واقعیت این اس��ت‬ ‫که قدرت دولت ی��ا اقای احمدی نژاد باتوج��ه به اینکه هم‬ ‫اقتصاد را در اختیار دارد و هم بازیگر سیاس��ی قوی اس��ت‪،‬‬ ‫برنده جریان م ی شود‪.‬‬ ‫ب ا توجه به اینکه مردم از شعارهای سیاسی دلزده‬ ‫ش�ده اند‪ ،‬فکر نم ی کنید بعد از مشخ ص ش�دن‬ ‫فضای انتخاب�ات و بازیگران ای�ن عرصه‪ ،‬مردم‬ ‫به سمت یک چهره مستقل گرایش پیدا کنند؟‬ ‫‪ l‬در صحنه سیاسی امروز چهره مستقل معنا ندارد‪.‬‬ ‫یک چهره یا باید بگوید اصالحات باش��د یا گفتمان جریان‬ ‫دولت احمدی نژاد باشد یا جریان محافظه کار باشد‪.‬‬ ‫به هرحال هس�تند اف�رادی که خود را مس�تقل‬ ‫معرفی م ی کنند‪.‬‬ ‫‪ l‬در یک جامعه فرد از دل گفتمان بیرون م ی اید‪.‬‬ ‫چهار ماه مانده ب��ه انتخابات هنوز گفتمان��ی ظهور نکرده‬ ‫اس��ت‪ ،‬البته هیچ چیز ناممکن نیس��ت‪ .‬امکان دارد چنین‬ ‫چیزی هم پیش اید‪ ،‬اما خب فعال این جریان هایی که گفته‬ ‫شد حضور دارند‪.‬‬ ‫یعنی معتقدید تاکنون کسی نیامده که جریان‬ ‫مستقلی ایجاد کند؟‬ ‫‪ l‬مستقل به چه معنا؟ به هرحال هرکس باید ب رای‬ ‫حضور گفتمانی را تعریف کند‪ ،‬ضمن اینکه افرادی که خود‬ ‫مطرح م ی کنند که مستقل هستند‪ ،‬اوال پیش از این امتحان‬ ‫خود را پ��س داده اند‪ ،‬ضم��ن اینکه تنها خودش��ان تعریف‬ ‫مستقل را از خودشان ارائه م ی دهند‪.‬‬ ‫در فض�ای انتخاب�ات بح�ث تخریب ه�ا و‬ ‫بداخالق ی های سیاس�ی اتفاق م ی افت�د‪ ،‬ایا این‬ ‫مساله روی رای مردم هم تاثی ر گذار است یا اینکه‬ ‫نوعی دعوای سیاسی بین چهره هاست؟‬ ‫‪ l‬اول اینک��ه از لحاظ علم سیاس��ت م ی گوییم‬ ‫که تا صحنه ای شکل نگیرد نم ی توان پی ش بینی انجام‬ ‫داد‪ .‬همه افراد اظهارنظر م ی کنند و در حال ش��کل دادن‬ ‫به صحنه هس��تند‪ .‬یک نظریه در علم سیاس��ت وجود‬ ‫دارد که نظریه تعامل گرای��ی نمادین نام دارد‪ .‬این نظریه‬ ‫م ی گوید صحنه ای که در حال شکل گیری است حاصل‬ ‫بازی های طرفین اس��ت‪ ،‬بازیگران بازی خ��ود را انجام‬ ‫م ی دهند‪ ،‬اما اینکه چه صحنه ای ش��کل م ی گیرد‪ ،‬مهم‬ ‫اس��ت و تا این صحنه ش��کل نگیرد نم ی توان گفت چه‬ ‫پی��ش خواهد امد‪ .‬ای��ن بازیگ��ران هم داخلی هس��تند‬ ‫و هم خارج��ی‪ .‬امروز عرص��ه بی ن المللی ش��کل گرفته‬ ‫در حالی که رس��انه ها نیز حضور فعال��ی دارند‪ ،‬مداخله‬ ‫خارج��ی نیز وج��ود دارد‪ .‬حاصل بازی ه��ای داخلی یک‬ ‫صحنه ایجاد م ی کند‪ ،‬ضمن اینکه ب��ازی بیرون ی ها نیز‬ ‫صحنه دیگ��ری را ایج��اد م ی کند که ای��ن صحنه کلی‬ ‫بازی را ش��کل م ی دهد‪ .‬کس��ی که ام��روز د ر خصوص‬ ‫انتخاب��ات اظهارنظ��ر م ی کن��د‪ ،‬در حقیق��ت در ح��ال‬ ‫شکل دادن صحنه است‪.‬‬ ‫اگر حاکمیت ب��ا این فضا بتواند ت��ا نزدیک انتخابات‬ ‫ادامه ده��د و جریان احمدی نژاد را هم کن��ار بگذارد‪ ،‬ضمن‬ ‫اینکه مداخله خارجی نیز وجود نداش��ته باشد‪ ،‬من معتقدم‬ ‫که اگر رس��انه ای مثل صداوس��یما و تبلیغات شکل گیرد‬ ‫این حضور به ‪ 60‬درصد ارتقا پیدا م ی کن��د‪ ،‬چرا که صحنه‬ ‫چیزی نیس��ت که از قبل نوش��ته ش��ده باش��د‪ .‬بازیگر در‬ ‫صحنه سیاس��ت ب��ازی را م ی افریند‪ .‬بناب رای��ن نم ی توان‬ ‫گفت که م��ردم در انتخابات به چه ش��کلی حض��ور پیدا ‬ ‫م ی کنن��د‪ ،‬چون همه بس��تگی به مشخ ص ش��دن فضا و‬ ‫بازی بازیگران ای��ن صحنه دارد‪ .‬به نظر م��ن حاکمیت در‬ ‫این راستا یک بازیگر اس��ت و نیروهای داخلی بازیگر دوم‬ ‫و بیرون ی ها بازیگر س��وم‪ .‬همه اینها در صحنه حضور دارند‬ ‫و این بس��تگی دارد که کدام یک بتوانن��د چگونه بازی را‬ ‫مدیریت کنند و پیش ببرند‪g .‬‬ ‫نکات‬ ‫رفتار سیاسی و انتخاباتی در ایران طبقاتی نیست‬ ‫در کشور ما مساله اعتقادات مذهبی نقش زیادی در رفتار انتخاباتی‬ ‫مردم دارد‬ ‫ایرانی ها تحت تاثیر تبلیغات به راحتی رفتار سیاسی خود را تغییر‬ ‫می دهند‬ ‫حدود ‪70‬درصد ایرانی ها تصمیم خود را در روزهای اخر انتخابات‬ ‫می گیرند‬ ‫در صورت کاندیدا شدن یک شخصیت کاریزماتیک‪ ،‬مردم اولویت های‬ ‫اقتصادی خود را فراموش می کنند‬ ‫رقابت اصلی درانتخابات اینده میان اصولگرایان و کاندیدای دولت است‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬در فض��ای فعلی اگ��ر رقابتی باش��د‪ ،‬بین جناح‬ ‫محافظه کار و س��نتی ی��ا هم��ان اصولگرای��ان و جریان‬ ‫احمدی نژاد رخ خواهد داد که به نظر من اصولگرایان بازنده‬ ‫این رقابت خواهد بود و همچنان جریان اقای احمدی نژاد با‬ ‫‪ l‬بازنده خواهند بود‪.‬‬ ‫اصالح طلبان در صورت حضور حرف تازه ای هم‬ ‫م ی توانند داش�ته باش�ند یا با همان کارکردهای‬ ‫قبلی باید به عرصه بیایند؟‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫االن بح�ث مذاک�ره با امری�کا ه م پی�ش امده‪،‬‬ ‫هرکس که در نظ�ر دارد تا کاندی�دای انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری ش�ود‪ ،‬ابتدا گریزی م ی زند که‬ ‫مثال من شرایط را باتوجه به اصول و چارچوب ها‬ ‫فراهم م ی کنم؛ ایا چنین ش�عارهایی هم در نوع‬ ‫رای دادن مردم تاثیر م ی گذارد؟‬ ‫و اگر اصالح طلبان بدون حضور یک شخصیت‬ ‫کاریزما حضور پیدا کنند؟‬ ‫در نهایت برایند شما از حضور افراد در انتخابات‬ ‫چیست؟ اینکه افراد در روز انتخابات با چه نگاه‬ ‫و خواس�ت هایی پ�ای صندوق ه�ای رای حاضر‬ ‫م ی شوند؟‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫‪ l‬افرادی مرتبط با طبقه نخبه هستند که یا باید‬ ‫کاندیدای در صحنه داشته باش��ند یا اینکه قضیه چاله و‬ ‫چاه برای انها پیش خواهد امد که اگر در این چاله نیفتند‬ ‫باید در چ��اه مداخله های خارجی بیفتن��د‪ .‬مثل مواضعی‬ ‫که برخی اصالح طلبان در مقاب��ل مداخله خارجی اتخاذ‬ ‫م ی کنن��د‪ ،‬چرا ک��ه همه ایرانی��ان م ی دانند ک��ه مداخله‬ ‫خارجی‪ ،‬هرج ومرج و اش��وب در کش��ور به مراتب بدتر از‬ ‫این وضعیتی اس��ت که امروز داریم‪ .‬به قول معروف این‬ ‫طبقات این گونه مطرح م ی کنند که خانه ویران نش��ود‪،‬‬ ‫حاال ما یک گوشه ای نشسته ایم‪.‬‬ ‫تاکتیک های بسیار قوی که دارد‪ ،‬برنده انتخابات م ی شود‪،‬‬ ‫مگر اینکه اصالح طلبان نیز در این معادله حضور پیدا کنند‬ ‫و فضای رقابتی بین سه جریان رخ دهد که در ان صورت باید‬ ‫منتظر شکل گیری یک سناریوی جدید بود یا اینکه جریان‬ ‫احمدی نژاد را قبل از انتخابات به گونه ای کنار گذاشته شود‬ ‫تا رقابت فقط بین اصولگرایان باشد‪.‬‬ ‫‪ l‬تخریب در انتخابات اثر منفی زیادی دارد و البته‬ ‫بسیار سازنده است‪ .‬سازنده ب رای کسی که تخریب را انجام‬ ‫م ی دهد و منفی ب رای چهره تخریب شده‪ .‬ه ر کس که دست‬ ‫پرتری داشته باش��د‪ ،‬موفق تر اس��ت‪ ،‬حداقل اینکه شاید از‬ ‫برنده ش��دن رقیب جلوگیری کند‪ .‬تخریب ها تا دو‪ ،‬سه دوره‬ ‫بعد از انقالب وجود نداشت‪ ،‬اما بعد از این‪ ،‬تخریب ها به وجود‬ ‫امد و روز به روز نیز شدت گرفت‪.‬‬ ‫‪141‬‬ ‫انتخابات اینده رقابت میان‬ ‫بورژوازی تجاری و بورژوازی صنعتی است‬ ‫گفت وگوی مثلث با دکتر ابراهیم فیاض‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬کامال این گونه است‪ .‬این طیف به دنبال حضور‬ ‫افراد سن و سال گذشته است و حتی نم ی گذارد جوانان طرفدار‬ ‫ی کنند‪.‬‬ ‫بورژوازی تجاری نفس بکشند و عرض اندام ‬ ‫به نظر ش�ما ای�ن دو گروه ک�دام طبق�ه اجتماعی را‬ ‫م ی توانند رهبری کنند؟‬ ‫ابراهیم فیاض‪ ،‬اس�تاد دانش�گاه معتقد اس�ت که دو طبقه بورژوازی تجاری‪ -‬س�نتی و بورژوازی صنعتی در‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری اینده در تقابل با یکدیگر قرار می گیرند‪ .‬وی تاکید دارد که طیف بورژوازی تجاری به افراد‬ ‫و حضور چهره ها نظر دارد‪ ،‬در صورتی ک�ه بورژوازی صنعتی که دولت های نهم و دهم پایه گذار ان هس�تند به دنبال‬ ‫ایجاد ساختار است‪ .‬مشروح مصاحبه با این استاد دانشگاه در پی می اید‪.‬‬ ‫‪ l‬طبیعتا قشر اشراف ی ها پیرو بورژوازی تجاری سنتی‬ ‫هستند‪ .‬این طیف س��عی م ی کند تا تبلیغات دینی و مذهبی‬ ‫داشته باشد‪ .‬یعنی به دنبال استفاده از فضای دینی و فقهی ب رای‬ ‫جمع کردن ارا است و به نوعی دست روی گرایش های مذهبی‬ ‫افراد م ی گذارد‪ .‬به نوعی در مقابل همان فقه پویایی که مطرح‬ ‫کردم اینها فقه سنتی را پیش م ی کش��ند‪ .‬این بدان معناست‬ ‫که اهداف و خواس��ت خود را در لفافه یک سری مباحث دینی‬ ‫مطرحم ی کنند‪ .‬انهابههیچ وجهبهشکلمستقیمدرخصوص‬ ‫خ واست هایشانکههمانعقبراندنصنعتوجایگزینکردن‬ ‫تجارت و بازار هست موضع گیری نم ی کنند‪ .‬این همان خ واست‬ ‫کشورهاییاستکهبههیچ وجهعالقه ایبهای رانصنعتیندارند‬ ‫چرا که در پرتو ای ران صنعتی‪ ،‬الگوی تمدن اسالمی نیز پیش‬ ‫م ی اید‪.‬االننیزباتالش هاییکهتوسطدولتنهمودهمصورت‬ ‫گرفته‪ ،‬ای ران در حال صنعت ی شدن بدون حضور امریکاست و‬ ‫الگوی صنعتی خودکفا در ای ران در حال شکل گیری است‪ .‬این‬ ‫مهمب رای غ رب ی هابسیارخط رناکاست‪.‬‬ ‫‪ l‬حرکت به سمت صنعتی ش��دن‪ ،‬که امروز مطالبه‬ ‫بزرگان نظام و تمام اقش��ار تحصیلکرده و نخبه است‪ .‬یکی از‬ ‫ی شود همین عقالنیت است‬ ‫ی که بر ان تاکید م ‬ ‫مباحث مهم ‬ ‫درحال ی که بورژوازی تجاری‪ ،‬هدف ضد عقالنی دارد‪.‬‬ ‫‪ l‬اینطیفطبقهمتوسطروب هپایینراهدایتم ی کند‬ ‫که البته اکثریت تام جامعه نیز به این طبق��ه اختصاص دارد‪.‬‬ ‫بورژوازی صنعتی با استفاده از چنین ظرفیتی م ی تواند اثار بسیار‬ ‫زیادی در سطح جامعه ایجاد کند که متاسفانه این دولت از این‬ ‫مهم غافل اس��ت‪ .‬دولت زحمت های زیادی ب رای این موضوع‬ ‫م ی کشد‪ ،‬اما از نتایجی که باید حاصل شود غافل است‪ .‬دولت‬ ‫در این راستا هرگز نتوانسته در فعالی ت های تئوریک و تبلیغاتی‬ ‫ب رایبورژوازیصنعتیبنیانیراایجادکند؛بدینمعناکهاگرقشر‬ ‫متوسطوپایینباهمهمراهوهماهنگشوند‪،‬جنبشاجتماعی‬ ‫به معنای واقعی به وجود م ی اید و این در پ رتو فعالیت ب رای احیا و‬ ‫شکوفاییبورژوازیصنعتیقابلتحققاست‪.‬‬ ‫وضعی�ت فعل�ی طبق�ات اجتماع�ی در روزهای‬ ‫نزدیک به انتخابات چگونه است؟‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫‪ l‬به نظر م ی اید مردم در انتخابات ریاس��ت جمهوری‬ ‫اینده حرکتی رو به جلو دارند تا انجایی که ناامنی به وجود نیاید‬ ‫و ثبات حاصل شود‪ .‬اما در این راستا محورهای قدرت خصوصا‬ ‫اشرافیتی که در این مدت در ای ران شکل گرفته‪ ،‬ظاه را عالقه ای‬ ‫به این حرکت رو به جلو ندارد و در نظر دارد تا خانواده های قدرت‬ ‫تش��کیل دهد و این همان موضوعی اس��ت که معطوف به‬ ‫هشدارمقام معظم رهبری م ی شود‪ .‬ایشان فرمودند ؛ وقتی ثروت‬ ‫و قدرت به هم بپیوندد‪ ،‬اش��رافیت به وج��ود م ی اید که در حال‬ ‫حاضردرالیه هایزیادیازاجتماعبااندستبهگریبانهستیم‪.‬‬ ‫این اشرافیت بیشتر به مواضع خود م ی پردازد و ان را ب رای تمام‬ ‫تحلی ل ها و تفکرات خود محور قرار م ی دهد‪ .‬این گروه به شدت‬ ‫دنبال این هستند که جامعه را در جای خود نگه دارند‪ .‬انها حتی‬ ‫معتقدندکهاگربهجامعهفشارهمبیایدمهمنیست‪،‬چراکهمهم‬ ‫پیشرویفع الیتانهاست‪،‬ایندرحالیاستکهجامعهپویاست‪.‬‬ ‫در این راستا مقام معظم رهبری م ی فرمایند که باید حتی‬ ‫میانبر زد‪ .‬نباید به شکل مستقیم حرکت کرد‪ .‬البته االن بسیاری‬ ‫از نهادهای قانونی که وجود دارد متاسفانه به شکل محافظه کار‬ ‫در امدند و ترمز ها را م ی گی رند که کار جلو نرود‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫یعنی جلوی حرکت مردم را م ی گیرند؟‬ ‫‪ l‬دقیقا به راه های متف��اوت‪ ،‬اما انچ��ه در این قصه‬ ‫وجود دارد همین اس��ت که مطرح کردم؛ مس��اله این است که‬ ‫اینها به دنبال این هس��تند که با اس��تفاده از نهادهای قانونی‬ ‫جلوی پیش��رفت ها را بگی رند‪ .‬چون اگر این طور باش��د خیلی‬ ‫از س��اختارهای اجتماعی جدی��د از جمله جوان ه��ای جدید‬ ‫م ی توانند وارد شوند و س��اختارهای اقتصادی را به جلو حرکت‬ ‫دهند‪ .‬یکی از ن��کات بزرگ این اس��ت که اق��ای احمدی نژاد‬ ‫دنبال این اس��ت ک��ه ب��ورژوازی تج��اری قدیمی ای��ران که‬ ‫از مش��روطه تاکن��ون ش��کل گرفت��ه (دوران غ ربزدگ��ی) را‬ ‫متوقفکند‪.‬‬ ‫فعالیتاینطیفبهچهشکلیاست؟‬ ‫‪ l‬تا امروز همه گرفتاری های ما یک چیز است‪ ،‬ان هم‬ ‫اینکه بورژوازی تجاری در ای ران وجود دارد و نم ی گذارد که کشور‬ ‫رشد صنعتی کند‪ .‬چون این طیف به دنبال خرج کردن پول نفت‬ ‫هستند تا از این منظر واردات انجام دهند و روی ان سود کنند‪.‬‬ ‫البته در این راستا فسادهای زیادی نیز رخ داده مثل همین فساد‬ ‫بانکیکهاالنبه وجودامدهاست‪.‬همیشهدراینبورژوازیتجاری‬ ‫واسطه گریبسیارزیادیوجودداردوالبتهفسادزیادیهمبه وجود‬ ‫م ی اورد‪ .‬در بورژوازی تجاری هیچ زحمتی کشیده نم ی شود و با‬ ‫تلفنوز دوبندسودهایکالنکسبم ی کنندوحتیتاوابستگی‬ ‫هم ما را پیش م ی ب رند‪.‬‬ ‫ب ه طور مشخص انها چههدفی رادنبالم ی کنند؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪142‬‬ ‫حتی اگر این طیف ج وان همفکر و همراه انان باشد‪.‬‬ ‫یعنی معتقدید که بورژوازی سنتی ب ه دنبال ریاست بر‬ ‫طیف جوان همسو با خود هست؟‬ ‫بورژوازی تجاری س��نتی دنبال این اس��ت که عالوه بر‬ ‫رکن های اقتصادی‪ ،‬ارکان سیاس��ی نظام را نیز در دست بگیرد‬ ‫و ب رای این مهم از ابتدای انقالب نیز تالش های بسیاری انجام‬ ‫داده است‪ .‬بورژوازی تجاری پیش از انقالب نیز ب رای دستیابی به‬ ‫چنین هدفی با استفاده از پیاده کردن فقه سنتی حرکت م ی کرد‬ ‫که ام��ام (ره) ان را رد کرد و مطرح کردند که ما هم فقه س��نتی‪،‬‬ ‫هم فقه پویا و هم فقه سنتی پویا داریم و همه باید در کنار هم‬ ‫دیده شود‪ .‬البته امام راحل نکته مهم دیگری نیز مطرح کردند‬ ‫و ان خطر رشد اس�لام امریکایی است‪ .‬اینکه رش��د بورژوازی‬ ‫سنتی در نهایت تحجر را تولید خ واهد کرد که این با اسالم ناب‬ ‫محمدی در تضاد است‪ .‬اس�لام امریکایی با پرچم روشنفکری‬ ‫مثل یک غول حرکت م ی کند تا سیاس��ت را نیز بعد از اقتصاد‬ ‫مصادرهکند‪.‬‬ ‫االن این گروه ب ه دنبال چه چیزی هستند؟‬ ‫‪ l‬جنگ اینده ای که وجود دارد جن��گ بین بورژوازی‬ ‫تجاری و بورژوازی صنعتی است‪ ،‬یعنی بورژوازی سنتی در نظر‬ ‫دارد تا کشور را به شکل غی ر صنعتی حرکت دهد و تنها مالک‬ ‫اقتصاد و محور ان بازار باشد‪ .‬پول نفت برود و کاال برگردد‪ .‬تولید و‬ ‫صنعتی شدن چندان در حیطه کار این طیف وجود ندارد‪ ،‬ضمن‬ ‫اینکهفرهنگرانیزباچنینساختاریپیگیریم ی کند‪.‬‬ ‫در مقابل این طبقه چه گروهی فعال هستند؟‬ ‫در انتخابات ریاس�ت جمهوری اینده کارکردهای این دو‬ ‫جریانچگونه است؟‬ ‫‪ l‬ب رای انتخابات ریاس��ت جمهوری اینده این دو قشر‬ ‫روبه روی همودر مقابله با یکدیگر قرار م ی گی رند که البته در حال‬ ‫حاضر نیز اثار ان اشکار شده است‪ .‬بورژوازی تجاری که ریشه در‬ ‫دولت های قبلی دارد‪ ،‬با همه تفاوت هایشان همواره دنبال بده ‬ ‫بستان بودند و بورژوازی صنعتی که با دولت نهم و دهم شکل‬ ‫گرفت و مراحل شکوفایی خود را طی کرده با این طیف درگیر‬ ‫خ واهد بود‪ .‬دع واها و درگیری هایی نیز که امروز مشاهده م ی شود‬ ‫بر سر همین تقابل است و درگیری دولت های قبلی چه چپ‬ ‫و چه راست با دولت های نهم و دهم؛ بر سر همین ماجراست؛‬ ‫انها مشاهده م ی کنند که بورژوازی صنعتی در حال رشد است و‬ ‫پایه هایاندرحالشکل گیریاست‪.‬پیشرفت هابه روزم ی شود‬ ‫و البته دانش روز به ای ران م ی رس��د و روز ب��ه روز نیز عقالنیت‬ ‫صنعتیدرای رانشکوفاترم ی شود‪.‬اینجاستکهانهاتحملاین‬ ‫ماجرا را ندارند و مباحث بین این دو گروه باال م ی گیرد‪.‬‬ ‫به گفته ش�ما این تض�اد گفتمان�ی در نهایت به‬ ‫ش�کل درگیری می�ان ای�ن دو طی�ف در انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری نمود پیدا خواهد کرد‪.‬‬ ‫‪ l‬دقیقاچنینم ی شود‪ ،‬ان همباتمامابعادموضوع‪.‬یک‬ ‫طرف تحصیلکرده های جوان چه طلب ه ها و چه دانشگاهیان‬ ‫حضور دارند و طرف دیگر قشر سنتی که بعضا مسن هستند‬ ‫حاضرم ی شوند‪.‬‬ ‫فکر م ی کنید بورژوازی س�نتی ب ه دنبال استفاده از‬ ‫جواناندر عرصه فعالی ت هایسیاسیباشد؟‬ ‫‪ l‬نه‪ ،‬همین االن هم که مباحث انتخاباتی از س��وی‬ ‫ی و پیر‬ ‫انها مطرح م ی شود‪ ،‬همچنان به دنبال چهره های قدیم ‬ ‫هستند‪.‬اینطیفبه طورکلیباحضورقشرج وانمخالفاست‪،‬‬ ‫حاال همین بورژوازی صنعتی که م ی تواند خطرات‬ ‫ف راوانی را ب رای غ رب ی ها به ارمغان اورد و در عین حال‬ ‫از نظر شما پیشرفت و ابادانی را به ایرانیان هدیه‬ ‫کند‪ ،‬در عرصه سیاسی و ب ه خصوص انتخابات چه‬ ‫طبقه ای را هدایت م ی کند؟‬ ‫ب�ورژوازی صنعت�ی ب�ه زع�م ش�ما یک س�ری‬ ‫پویای ی ه�ا را حتی ب�ا نقدهایی که به ان هس�ت‪،‬‬ ‫در جامع�ه ایجاد ک�رده‪ ،‬اما یک ماجرای�ی در پرتو‬ ‫سیاس�ت های اقتص�ادی دول�ت اتف�اق افت�اد به‬ ‫ن�ام هدفمن�دی یارانه ه�ا ک�ه نتای�ج حاص�ل از‬ ‫ان باع�ث ش�د ک�ه طبق�ات مختل�ف اجتماعی‬ ‫با ان درگیر شوند‪.‬‬ ‫‪ l‬خباینهمانبورژوازیصنعتیاست‪،‬یعنیموقعی‬ ‫که یارانه ها نباشد‪ ،‬بیشترین کسی که سود م ی برد از این منظر‬ ‫همین بورژوازی تجاری اس��ت‪ .‬درحال ی که اگر این هدفمندی‬ ‫یارانه ها تا انتها به اجرا برسد‪ ،‬بورژوازی صنعتی سود خ واهد برد‪.‬‬ ‫اما در پرتو این ط�رح و افزایش قیم ت ه�ا قدرت خرید‬ ‫بخشزیادی ازمردم کمشدویک قسمتزیادیازطبقه‬ ‫متوسط به سمت طبقه فرودست حرکت کرد و در نتیجه‬ ‫از تعداد این طبقه کاسته شد‪.‬‬ ‫‪ l‬اگر قشر متوسط افراد متفکری باشند و مهارت داشته‬ ‫باشند‪ ،‬بالفاصله بعد از اینکه یارانه ها اجرایی م ی شود‪ ،‬م ی توانند‬ ‫تولید را شروع کنند‪.‬‬ ‫اما االن این طوری نیس�ت؛ تولی�دی به ان صورت‬ ‫انجام نم ی شود و از طرف دیگر نیز قدرت خرید مردم هم‬ ‫کم شده است‪.‬‬ ‫‪ l‬نه؛ این گونه نیست‪ .‬االن به عنوان مثال هر وقت که‬ ‫بلیت ه واپیما بخ واهیم به هی چ عنوان پی دا نم ی شود‪ .‬این به چه‬ ‫معناست؟ ما مردم بسیارپولداریداریم‪.‬مردمبه جایاینکهکاالی‬ ‫ب ی مصرفخ ریداریکنندودرخانهبگذارند‪،‬م ی توانندتولیدکنند‪.‬‬ ‫پس شما معتقدید هدفمندی یارانه ها و تحری م ها‬ ‫تاثیرنامطلوبیرویطبقهمتوسطنداشت‪.‬‬ ‫‪ l‬خی ر‪.‬انقشرپایینکهپولدار ترشدوقشرمتوسطهم‬ ‫از دولت پول دریافت م ی کند‪.‬‬ ‫خب س�طح خرید این دو قش�ر هم با ه�م کامال‬ ‫متفاوتاست‪.‬‬ ‫‪ l‬تف��اوت دارد‪ ،‬اما طبقه متوس��ط خری��د کاالهای‬ ‫ب ی مصرف را انجام م ی دهند‪ ،‬یعنی اگر گربه های شمال شهر‬ ‫را مشاهده کنید از خوردن اشغال گوشت فراوان فربه شده اند و‬ ‫نم ی توانند راه بروند‪ .‬االن حتی قشر متوسط هم بیشتر به سمت‬ ‫طبقه اش��رافیت گرایش دارد و طرفدار بورژوازی تجاری است و‬ ‫البته متوجه است که خطا م ی کند و در حال اسراف کردن است‪،‬‬ ‫مثال ب رای این قشر مهم است که ادامسی ک ه م ی خورد حتما‬ ‫خارجی باشد‪.‬‬ ‫البته این مباحثی که شما مطرح م ی کنید چندان‬ ‫هم ه گیر نیست‪.‬‬ ‫‪ l‬قشر متوس��ط روبه باال این گونه است‪ .‬چرا که قشر‬ ‫متوسطخودچندنوعدارد‪،‬قشرمتوسطروبهباالنگاهبهاشرافیت‬ ‫باالدست دارد که بسیاری از انها با بورژوازی تجاری در ای ران همراه‬ ‫هستند‪ ،‬اما قشر متوسطی که رو به پایین است و وسط است‪،‬‬ ‫اهل مطالعهو فکر است‪.‬‬ ‫و شاید در کنار اینها اهل تحمل در برابر فشارهای‬ ‫اقتصادیهمباشند‪.‬‬ ‫‪ l‬به نظر م ی ایدکسیکهبه عنوانرئی س جمهوراینده‬ ‫در صحنه حضور پی دا م ی کند باید ادامه دهنده سیاس��ت های‬ ‫فعلی باشد تا اقتصاد رو به رشد برود و اگر چنین نباشد اقتصاد‬ ‫برگشت م ی کند که این البته خط رناک است‪ .‬مشکل اقتصاد‬ ‫ما رکود همراه با تورم بوده است‪ .‬االن اگر موفق شویم پول های‬ ‫خردی را که دست قشر متوسط رو به باالست جمع اوری کنیم و‬ ‫به شکل سرمایه استفاده کنیم‪ ،‬باعث رشد اقتصادی م ی شود و‬ ‫رکود را از بین م ی برد‪.‬‬ ‫ایا این مسائلی که شما در خصوص رشد اقتصادی‬ ‫و پویایی اقتصاد و تولید مطرح م ی کنید ب رای اقشار‬ ‫مختلفقابللمساست؟‬ ‫یعنی معتقدید ک�ه دیگر ش�عار و فعالی ت های‬ ‫هیجانی تبلیغاتی جوابگو نیست؟‬ ‫‪ l‬نه‪ ،‬اتفاقا همین بورژوازی سنتی تجاری ب هدنبال شعار‬ ‫و خوش تیپی و خانواد هدار بودن و اینهاست که همه اینها مباحث‬ ‫ازپیشبافتهاست‪.‬اینهادنبالعقبگردهستند‪.‬‬ ‫پس چهره ها و افراد هم معنای چندانی در عرصه‬ ‫انتخابات ندارند؟‬ ‫‪ l‬نه؛ مهم نیس��تند‪ ،‬بلکه اقناع مهم است‪ .‬باید روی‬ ‫عقالنیت تولی��د صنعتی کار ک��رد‪ .‬االن دول��ت احمدی نژاد‬ ‫ساختارسازیکرده‪،‬یعنیبه نوعیمشروعیتنهادهایاجتماعی‬ ‫باالست و این کار را دولت نهم و دهم انجام داده است‪ .‬این همه‬ ‫اعتراضی که به قوا م ی ش��ود‪ ،‬هی چ چیز تکان نم ی خورد‪،‬‬ ‫چونمشروعیتنظامباالست‪.‬‬ ‫قائل به این هس�تید ک�ه تمام طبق�ات این‬ ‫ساختار را پذیرفته اند؟‬ ‫‪ l‬بله؛حتیقشرهایروبهباال‪.‬قشرپولدارها‬ ‫هم پذیرفته اند و جالب تر اینکه اقش��اری که ساکن‬ ‫خارج از کشور هستند هم به فعالی ت های دولت نهم و‬ ‫دهممعتقدهستند‪.‬‬ ‫پ�س ای�ن اعتراض�ات نس�بت به‬ ‫‪ l‬دقیقا همی ن طور است چون مردم حس م ی کنند و‬ ‫متوجهم ی شوند‪.‬قشرمتوسطهمدرحالاعتقادپی دا کردناست‪.‬‬ ‫انتخابات اینده هم به این شکل است که اگر به عقب برویم ب رای‬ ‫همیشهدراقتصادجهانینابودم ی شویم‪.‬‬ ‫یعنی چه به عقب برویم؟‬ ‫‪ l‬یعنی بورژوازی س��نتی بیاید‪ ،‬پول نفت برود و کاال‬ ‫وارد شود‪.‬‬ ‫باتحری م ها؟‬ ‫‪ l‬بله؛ االن هم دارند درامدزایی م ی کنند و فعالی ت های‬ ‫خود را ب هراحتی انجام م ی دهند‪.‬‬ ‫و در نهایت انتخابات اینده به چه سمت و سویی‬ ‫با حضور طبقات مختلف اجتماعی م ی رود؟‬ ‫‪ l‬انتخابات ریاس��ت جمهوری این��ده حرکت رو به‬ ‫جلو دارد‪ ،‬چرا که مردم نی��ز حرکت رو به جل��و دارند‪ .‬مردم با‬ ‫این نوع رفتار به دنبال ایجاد فضای امن در کشور هستند‪ ،‬اما‬ ‫محورهای قدرت خصوصا طبقه اشرافیت‪ ،‬حرکت رو به جلو را‬ ‫نم ی پسندد‪ ،‬چرا که ثروت و قدرت است که اشرافیت را به وجود‬ ‫م ی اورد و متاس��فانه در جامعه امروز در الیه های زیادی با ان‬ ‫مواجه هستیم‪.‬انها با فشارهایی که به جامعه وارد م ی کنند‬ ‫به دنبال این هستند که حرکت رو به جلو و پویایی را از جامعه‬ ‫بگی رند‪ .‬در این راس��تا به نظر م ی اید س��اختارهای اجتماعی‬ ‫جدید م ی توانند وارد شوند‪ ،‬فعالیت کنند‪ ،‬اقتصاد را جلو بب رند و‬ ‫شکوفایی و رشد را ایجاد کنند‪.‬اما اقای احمدی نژاد به دنبال این‬ ‫است که بورژوازی سنتی و تجاری را که از اغاز انقالب اسالمی‬ ‫نیز در ای ران وجود داش��ت‪ ،‬منفعل کند‪ .‬به ه ر حال بورژوازی‬ ‫س��نتی و تجاری در ای ران حضور دارد و مانع رشد و پیشرفت‬ ‫کشور م ی شود‪ .‬انها همان طور که گفتم فقط با پول‬ ‫نفت فعالیت م ی کنند و یک نوع واس��طه گری‬ ‫را پیگی��ری م ی کنند‪ .‬به نظ��ر م ی اید که در‬ ‫انتخابات ریاس��ت جمهوری یازده��م این دو‬ ‫قشر در مقابل هم قرار م ی گیرند؛ بورژوازی‬ ‫تجاری که ریشه در دولت های قبلی دارد و‬ ‫بورژوازی صنعتی که پایه گذار‬ ‫ان دولت ه��ای نهم و‬ ‫دهم هستند‪g .‬‬ ‫نکات‬ ‫رقابت انتخاباتی اینده میان بورژوازی صنعتی و بورژوازی سنتی و تجاری‬ ‫شکل می گیرد‬ ‫بورژوازی صنعتی را طبقات متوسط رو به پایین جامعه نمایندگی می کنند‬ ‫اگر هدفمندی یارانه ها تا انتها به اجرا برسد بورژوازی صنعتی سود می برد‬ ‫اگر قشر متوسط رو به باال و پایین کنار هم قرار گیرند‪ ،‬جنبش‬ ‫صنعتی شدن در ایران سرعت می گیرد‬ ‫اشرافیت حاضر در عرصه کشور می خواهد جامعه را در جای خود نگه دارد‬ ‫اسالم امریکایی با پرچم روشنفکری مثل یک غول حرکت می کند تا‬ ‫سیاست را نیز بعد از اقتصاد مصادره کند‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬قشر متوسط به پایین این موضوع را درک کرده‬ ‫و مشاهده م ی شود که قشر متوس��ط رو به باال نیز متوجه این‬ ‫‪ l‬اینها گذشت‪ .‬چرا که جامعه به سمت ساختار حرکت‬ ‫م ی کند‪ ،‬چون بورژوازی تجاری‪ ،‬مصرفی است که افراد را به وجود‬ ‫م ی اورد‪ ،‬اما بورژوازی صنعتی ساختار را به وجود م ی اورد؛ ساختاری‬ ‫که به همراه عقالنیت اقتصادی است و با پی دایش این ساختار‪،‬‬ ‫دیگر فرد مهم نیست‪ ،‬بلکه ان س��اختار مهم است‪ .‬درباره این‬ ‫ماجرا باید اقناع صورت گیرد‪ ،‬یعنی گفتمان سازی روی بورژوازی‬ ‫صنعتیتولیدیبایدشکلگیرد‪.‬‬ ‫شما معتقدید که مردم دیگر به سمت شعارها حرکت‬ ‫نم ی کنند و از این رویکرد دلزده شده اند؟‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫بااینش رایطرئی س جمهورایندهیاکاندیداهایحاضردر‬ ‫عرصهانتخاباتباید از کدام طیفو جریانینیابت کنند؟‬ ‫به نظر ش�ما همین گروه ها و طبق�ات اجتماعی که تا‬ ‫حاال بررسی و تحلیل کردید‪ ،‬در عرصه انتخابات یازدهم‬ ‫ریاست جمهوریبیشتربهسمتچهره هایشناخته شده‬ ‫وجریان هایمرجعگ رایشپیدام ی کنندیااینکهبهنوعی‬ ‫ب ه دنبالچهره ایمستقلوجدیدهستند؟‬ ‫پساینطبقهچنیناعمالیرانپذیرفتهاست‪.‬‬ ‫‪ l‬اینها قشر اقلی هستند که به شدت طبقه اجتماعی‬ ‫خود را نیز عادت م ی دهند و سعی م ی کنند از راه های مختلف‬ ‫بتوانندچهرهواقعیخودراپنهانکنند‪.‬‬ ‫مثلث شماره‪166‬‬ ‫‪ l‬خیلی باالتر از این حرف ها‪ .‬من چندان معتقد نیستم‬ ‫که مردم تحمل م ی کنند‪ .‬بلکه به دلیل درک باالیی که دارند‪،‬‬ ‫متوجه تغییر وضعیت و ش��رایط هس��تند و م ی دانند که رشد‬ ‫اقتصادییعنیهمی ن‪.‬مثلمردم برخیکشورهایع ربینیستند‬ ‫که هیچ کاری انجام ندهند و تنها خوردن و خوابیدن را سرلوحه‬ ‫کار خود قرار دهند و هی چ گاه تحمل کم خوردن را نداشته باشند‪.‬‬ ‫جامعه ما کامال متوجه شده است که رش��د اینده با این‬ ‫مسائل پیش م ی رود‪ .‬شاید انتقاد هم بکند‪ ،‬اما متوجه است که‬ ‫چه اتفاقی رخ م ی دهد‪ .‬تحمل م ی کند و در کنار ان با نظام همراه‬ ‫و هماهنگ است و در راهپیمایی ‪ 22‬بهمن شرکت م ی کند و‬ ‫ب هدنبالحفظهویتواقتدارملینیزهست‪.‬منتعجبم ی کنم‬ ‫کهچراامریکای ی هامتوجهنم ی شوندکهباچنینملتینم ی توان‬ ‫مقابله کرد‪ .‬اتفاقا به نظر م ی اید که به جای تحریم ها باید راه ها‬ ‫را باز م ی کردند و شاید خودش��ان هم سود م ی بردند‪ .‬االن با این‬ ‫شرایط جامعه از حالت مصرف گرایی صرف که اتفاقا بورژوازی‬ ‫سنتی پیگیرش اس��ت‪ ،‬در م ی اید و به سمت سرمایه گذاری و‬ ‫تولید حرکت م ی کند‪ .‬اتفاقا وقتی سکه و دالر گران شد و مردم‬ ‫به سمت خ رید این دو مق وله حرکت کردند‪ ،‬نشانه تغییر ذائقه در‬ ‫سرمایه گذاری بود‪.‬‬ ‫قضیه م ی شود و اگر این دو قشر در کنار هم قرار گی رند‪ ،‬حتما‬ ‫جنبش صنعت ی شدن ای ران به سرعت حرکت م ی کند‪ .‬در نتیجه‬ ‫رئی س جمهور اینده که ایا از قشر بازاری باشد یا قشر صنعتی‪،‬‬ ‫شرایط را مشخص م ی کند‪ .‬در حال حاضر قشر بازار نیز شدیدا‬ ‫در حال فعالیت است‪ .‬و اختالف هایی که بین دولت و مجلس‬ ‫در حال رخ دادن اس��ت‪ ،‬نمود همین ماجراست؟ در حال حاضر‬ ‫مجلس ی ها بیشتر از قشر بورژوازی س��نتی بازاری نمایندگی‬ ‫م ی کنند‪ ،‬چرا که بیشتر نمایندگان به حزب بازار وصل هستند‬ ‫و دولت که قش��ر بورژوازی صنعتی تولیدی را هدایت م ی کند‪،‬‬ ‫در تقابل با انهاست‪ .‬بر همین اساس نیز سعی کردند از طرق‬ ‫مختلفبااجرایهدفمندییارانه هامقابلهکنند‪.‬‬ ‫عملکرد دولت چیست؟‬ ‫‪ l‬خب اینها همان بورژوازی سنتی است‪.‬‬ ‫‪143‬‬ ‫سالنامه‬ ‫‪1391‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫هفت ُمرد‪ ،‬خدا بیامرزدش‬ ‫مسعودفراستی از فراستی منتقد و فراستی هفت می گوید‬ ‫زمانی به سراغ مسعود فراس�تی رفتیم که او دیگر منتقد ثابت برنامه‬ ‫هفت نیست و معتقد است ادامه همکاری او با سری جدید هفت اشتباه بود‪.‬‬ ‫حاال نقدهای تند و تیز او درباره فیل م ها به خ�ود برنامه هم تعمیم یافته‬ ‫است‪ .‬رک و صریح بودن جزو خصلت های شخصیتی ف راستی است‬ ‫و در گفت وگویی که از او م ی خوانید متوجه خواهید شد خود را‬ ‫وامدار یا نماینده هی چ یک از جریان های سینمایی و سیاسی‬ ‫نم ی داند و با کس�ی تعارف ن�دارد‪ .‬صحب ت ه�ای ب ی پرده و‬ ‫صریح این منتقد ‪61‬ساله با مثلث را از دست ندهید‪.‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫متهم به طرفداری از‬ ‫کمونیسم شدم‬ ‫مثلث شماره ‪165‬‬ ‫تو گو با علی غفاری‪،‬کارگردان استرداد‬ ‫گف ‬ ‫ش�اید کس�ی گمان نم ی کرد‬ ‫علی غف�اری از فیلم چ�راغ قرمز به‬ ‫«استرداد» برس�د و سیمرغ بهترین‬ ‫یو یکمین جشنواره‬ ‫کارگردانی را از س ‬ ‫فیل�م فجر دریاف�ت کن�د؛ فیلمی که‬ ‫به اعتق�اد او گرچ�ه به س�ینمای دولتی‬ ‫تعلق دارد اما سفارش�ی و ش�عاری نیست‪.‬‬ ‫استرداد عالوه بر سیمرغ برای غفاری‪ ،‬بخت‬ ‫حمی�د فرخ ن�ژاد را هم ب�از ک�رد و باالخره او‬ ‫موفق به دریافت سیمرغ بهترین بازیگر مرد‬ ‫ش�د‪ .‬مخالفان این فیلم اما به غیر از برخی‬ ‫منتقدان سینمایی بعضی از مورخان هستند‬ ‫ک�ه اس�ترداد را یک ن�وع تحری�ف تاریخی‬ ‫م ی دانند‪ .‬علی غفاری در گفت وگو با مثلث به‬ ‫پاس�خگویی علیه این انتقادات م ی پردازد‬ ‫که خواندنی است‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪144‬‬ ‫بزرگ ترین اشتباهم امدن‬ ‫به جای جیرانی بود‬ ‫ناگفته های محمود گبرلو از «هفت» و همه حواشی اش‬ ‫روزنام ه ن�گار و مطبوعات�ی س�ابق حاال‬ ‫به مجری برنامه هفت بدل ش�ده‪ ،‬ان هم در‬ ‫زمان ی که قبول این مس�ئولیت با حاش�ی ه ها‬ ‫و التهاب هایی ک�ه در پی برکن�اری فریدون‬ ‫جیرانی ایجاد ش�د یک ریس�ک ب�زرگ بود‪.‬‬ ‫محمودگب رل�و خ�ودش ه�م معتق�د اس�ت‬ ‫بزرگترین اش�تباه زندگ ی اش بود که ب ه جای‬ ‫جیرانی امد و این جانشینی موجب شد همه‬ ‫او را با مجری قبلی مقایسه کنند‬ ‫ما اصالفیلمفارسی نداریم‪ ،‬این‬ ‫تقسیم بندی ها کیلویی است‬ ‫گفت وگو با مسعود ده نمکی‬ ‫صحب ت های مس�عود ده نمکی بعد‬ ‫از عبور از س�ونامی اخراج ی ها م ی تواند‬ ‫ش�نیدنی باش�د‪ ،‬ب ه ویژه اینکه حاال پای‬ ‫رس�وایی هم در میان اس�ت و همه حتی‬ ‫خود او منتظر است تا ببیند ایا این فیلم‬ ‫هم م ی تواند رکورد ف�روش اخراج ی ها را‬ ‫تکرار کند یا ن�ه؟ هرچند خ�ود ده نمکی‬ ‫معتقد اس�ت اخراج ی ها اخرین شوک در‬ ‫اقتصاد س�ینمای ایران ب�ود و دیگر این‬ ‫اتفاق نم ی افتد‪ .‬دالیل او بر این ادعا را در‬ ‫مصاحبه مثلث با ده نمکی بخوانید‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪145‬‬ ‫چهر ه ها‬ ‫ارین مهرپور‬ ‫فرهنگ‬ ‫فریدون جی رانی در سال ‪ 91‬وضعیت دوگانه ای داشت‪.‬‬ ‫دو موقعیت متفاوتی که نقد سیاست های سینمایی در ب رنامه‬ ‫هفت و نقد رویکردهای اجتماعی در فیلم «من مادر هستم»‬ ‫ب رایش به وجود اورد‪ .‬بهتر اس��ت به س��ال ها قبل بازگردیم؛‬ ‫س��ال هایی که اولین گام کارگردان ی اش در سینما با ساخت‬ ‫فیلم صعود به س��قوطی تلخ و شکستی بد‪ ،‬شباهت داشت‬ ‫و برمبنای مناسبات س��ینمایی امکان فعالیت ب رای وی در‬ ‫خوش بینانه ترین حالت هم بعید به نظر م ی رسید‪ ،‬اما نگارش‬ ‫چند فیلمنامه خوش��فکرانه در فاصله ‪ 16‬ساله تا خلق اثری‬ ‫تحسی ن ب رانگیز و جریان ساز چون قرمز‪ ،‬نام وی را همچنان در‬ ‫سینما مانا ساخت تا به روزگار تحسین و تمجید قرمز برسد‪.‬‬ ‫روزگاری که هم تحسین رسانه ها را به واسطه خوش ساخت‬ ‫بودن اثر دریافت م ی ک��رد و هم برمبنای معرفی دو س��تاره‬ ‫بازیگری دیگر که در اتفاقی جالب سیمرغ های بازیگری فجر‬ ‫را در همان گام اول حضور در اغوش کشیدند‪ ،‬به کارگردانی‬ ‫موثر در تحول نسلی ستاره های بازیگری بدل شد‪ .‬روزگار قرمز‬ ‫و صورتی و حتی ساالد فصل چندان پایدار نبود و جی رانی از‬ ‫اعتباری که ب رای خود س��اخته بود ب رای تولی��د اثاری هزینه‬ ‫کرد که نمونه هایی ناموفق در ژانرهای وحش��ت(پارک وی)‪،‬‬ ‫سینمای تجربی(سه گانه ستاره ها) و سینمای اسی ب شناس‬ ‫اجتماعی (قص��ه پریا) به ش��مار م ی امدند‪ .‬چنی��ن بود که‬ ‫کارگردان سینمای اجتماعی که در کنار فعالی ت های سینمایی‬ ‫و تلویزیون ی اش‪ ،‬مجری تنها ب رنامه زنده سینمایی در تلویزیون‬ ‫ش��ده بود‪ ،‬در طول مدت اجرای این ب رنامه سعی خود را ب رای‬ ‫ارتقای کیف��ی فیلم های تولیدی س��ینمای ای ران به کار‬ ‫گرف��ت و در برنامه های��ی متوال��ی‪،‬‬ ‫کمدی نازل را م��ورد نقد جدی‬ ‫قرار داد‪ .‬تا بدین جا تصویری‬ ‫ک��ه از ای��ن کارگ��ردان‬ ‫چهره ای در‬ ‫متن و حاشیه‬ ‫بررسی دو وضعیت متفاوت‬ ‫فریدون جیرانی در سال ‪91‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫منعکس شده بود یک مجری – کارشناس مسلط به دوره های تاریخی سینمای‬ ‫ای ران بود‪ ،‬اما جی رانی نم ی خواست تنها در همین اندازه باقی بماند و جرقه هایی از‬ ‫حرکت به سوی تبدیل شدن به یک فردوس ی پور سینمایی را در چند ب رنامه از خود‬ ‫نشان داد؛ به ویژه ب رنامه ای که جواد شمقدری مهمان ب رنامه بود و جی رانی انتقادی‬ ‫تند را از سیاست های وی داشت‪ .‬از این تاریخ به بعد بود که صدای مخالفان ب رنامه‬ ‫هفت با رویکرد پرداختن به شخص جی رانی اغاز شد و در این نقطه بود که جی رانی به‬ ‫پایان اجرای خود در ب رنامه هفت رسید‪ .‬ب رنامه ای که نیمی از جذابیت خود را مرهون‬ ‫تسلط مناسب این کارگردان به فضای کلی سینمای ای ران و جهان بود و نقش افرینی‬ ‫مناس��بی حتی در بخش نقد فیلم داش��ت‪ .‬البته چهره جی رانی در سال ‪ 91‬چندبار‬ ‫دیگر نیز بازتاب های رسانه ای داش��ت‪ .‬حضور وی در مراسم بزرگداشت عل ی اصغر‬ ‫پور محمدی‪ ،‬مدیر سابق شبکه س��ه و صحب ت هایش درباره ب رنامه هفت و شیوه‬ ‫مدیریتی پورمحمدی بار دیگر او را در کانون توجهات قرار داد‪ .‬وی با اشاره به صداقت‬ ‫و تعهد پورمحمدی‪ ،‬این دو ویژگی را از کمبودهای بخشی از مدی ران سیما دانست‪.‬‬ ‫جی رانی به جز این حضور خبرساز‪ ،‬چند وقتی نیز به دلیل اخبار مبن ی بر کارگردان ی اش‬ ‫در پروژه فصل شی دایی که از مجموعه های الف ویژه تلویزیون به شمار م ی امد‪ ،‬در‬ ‫صدر اخبار رسانه ها قرار داشت‪ ،‬اما شاید حتی خود او نیز فکرش را نم ی کرد‬ ‫که اکران فیلم اجتماعی‪ -‬انتقادی اش یعنی «من مادر هستم» با این‬ ‫هجمه سنگین از سوی نیروهای ارزشی و رسانه های این گروه روبه رو‬ ‫شود‪ .‬اکرانی پرحاشیه که به تجمع موافقان و مخالفان فیلم جلوی‬ ‫در ورودی وزارت فرهنگ و ارشاد اسالم ی انجامید‪ .‬فیلم به دلیل‬ ‫انچه زیر سوال بردن حکم فقهی قصاص و وهن مقدسات نامیده‬ ‫شد‪ ،‬با شدیدترین انتقادات روبه رو شد و حتی کار به جایی رسید که‬ ‫ارشاد دستور اصالحیه هشت دقیقه ای ب رای ان صادر کرد‪ .‬دستوری‬ ‫که با واکنش تند جی رانی روبه رو شد و وی از این حرکت به عنوان تنها‬ ‫گذاشتن هنرمند در شرایط سخت و پ رتنش امروز یاد کرد‪ .‬جی رانی پس از‬ ‫ی با عنوان‬ ‫روزهای ملتهبی که اکران فیلمش ایجاد کرد‪ ،‬به ساخت تله فیلم ‬ ‫«زندگی عوضی» رواورد و در ان از دو کمدین نامی (علیرضا خمس��ه و اکبر‬ ‫عبدی) بهره برد‪ .‬در حالی که خبرها حکایت از شرکت این فیلم در جشنواره ‪31‬‬ ‫فیلم فجر داشت‪ ،‬اما جی رانی در مصاحب ه ای اعالم کرد که اصال فرمی ب رای‬ ‫حضور در جشنواره پر نکرده اس��ت تا بدین ترتیب سال پر فراز و‬ ‫نشیب جی رانی با ارامش به پایان برسد‪g.‬‬ ‫اکبر عبدی‪ ،‬چهره شاخص بازیگری در سال ‪91‬‬ ‫مرد هزارچهره‬ ‫فائزه اقا بابایی‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪146‬‬ ‫اس��تاد ب ی رقیب اجرای تی��پ در س��ینما و تلویزیون‬ ‫که به دلی��ل قابلیت واالی چه��ره در گریم پذی��ری و تعدد‬ ‫نقش افرین ی ه��ای گوناگ��ون به م��رد هزار چهره ش��هرت‬ ‫یافت‪ ،‬بخش��ی از ماندگارتری��ن کاراکترهای س��ینمایی و‬ ‫تلویزیونی را ب رایمان به یادگار گذاشته است‪ .‬بازسازی دقیق‬ ‫تمام ی جزئیات حس��ی نقش در دو گستره گویش و پویش‬ ‫(کالم و رفتار)‪ ،‬عبدی را ب��ه بازیگری ب ی همتا در اجرای تیپ‬ ‫بدل س��اخت‪ .‬بازی های به یادماندنی و اغاز توفانی وی در‬ ‫نقش کودکان بازیگوش در مجموعه های اموزشی تلویزیون‬ ‫همچون «محله بروبیا»‪« ،‬محله بهداش��ت»‪« ،‬مثل اباد»‪،‬‬ ‫«بازم مدرس��م دیر ش��د» و «در خانه» پایه های خوبی شد‬ ‫تا با درخش��ش خیره کنن��ده در نقش اقای قن��دی در فیلم‬ ‫«اجاره نشی ن ها» خود را به عنوان یک ستاره سینمایی مطرح‬ ‫کند‪ .‬عبدی در فیلم مهرجویی انگار نه ان��گار که تا قبل از‬ ‫ان ایفاگر نقش کودکان بازیگوش بوده و با هدایت درس��ت‬ ‫مهرجویی توانست تا ان چهره تلویزیونی را تغییر داده و روحی‬ ‫س��ینمایی بر ان بدمد‪ .‬دیگر تجربه هایش در «ای ای ران»‪،‬‬ ‫«گراند س��ینما»‪« ،‬مادر»‪« ،‬دلش��دگان» و «ناصرالدین شاه‬ ‫اکتور سینما» نشان داد که سینمای ای ران با یکی از بازیگران‬ ‫برجسته تاریخ خود روبه رو شده و ادامه پرقدرت مسیر در «دزد‬ ‫عروسک ها»‪« ،‬سفرجادویی»‪« ،‬روز فرشته»‪« ،‬ادم برفی»‪،‬‬ ‫«ارزوی ب��زرگ» و«هنرپیش��ه» صحت این نظر را اش��کار‬ ‫س��اخت‪ .‬روح ش��ب ه دیکتاتوری گروهبان مکوندی در «ای‬ ‫ای ران»‪ ،‬شوخ و شنگی استوار در «گراند سینما» و درخشش‬ ‫ماندگار در یکی از بهترن نقش های سینمایی پس از انقالب‬ ‫در فیلم «مادر» که شمایل دقیقی از یک نوجوان عقب مانده‬ ‫ذهنی را در تمامی حاالت رفتاری و گفت��اری از جمله نحوه‬ ‫نثار عشق به مادر از طریق بوسیدن چادر و باال پریدن های‬ ‫مکرر در حیاط خانه نشان داد از یاد نرفتنی است‪ .‬عبدی تا ان‬ ‫می زان توانا بود که در اثر شاع رانه «دلشدگان» با ایفای نقش‬ ‫شاگرد اشپزی که به تنبک نوازی عالقه مند است توانست‬ ‫بخش دیگری از قدرت بازیگری خود را نشان دهد‪ .‬سکانس‬ ‫ضرب گیری او روی دیگ مسی و همراه ی اش با جالل مقدم‬ ‫در ان نمای دونفره تنبک نوازی که با حرکت قطاری دوربین‪،‬‬ ‫حس و حال درس��تی را بر این صحنه بخش��ید و جلو زدن‬ ‫عبدی از مقدم در این نما را به عنوان یک نشان از استادی در‬ ‫نواختن تنبک اشکار ساخت‪ ،‬همچنان از نقش افرین ی های‬ ‫قابل احترام کمدین نابغه سینمای ای ران محسوب م ی شود‪.‬‬ ‫ملیجک فیلم «ناصر الدین ش��اه اکتور سینما» نیز در پس‬ ‫ان لفاظ��ی ماه رانه و ص��دای زیر ب رای همسوس��ازی فرم‬ ‫اجرای نقش با ماهیت ساختاری فیلم‪ ،‬بسیار متقاعد کننده‬ ‫بود و نکته جالب اینکه عبدی حتی در اجرای نقش سخت‬ ‫گنجو نیز به توفیق موثری رس��ید‪ .‬تیپ جوان شیطانی که‬ ‫دزد عروسک هاست و هنوز با ان نوای همدل ب رانگیز «اهای‬ ‫اهای اهای‪ ،‬ننه من گش��نمه» به یاد م ی ای��د‪ .‬البته دامنه‬ ‫توفیقات عب��دی در اجرای کاراکتره��ای مختلف به همان‬ ‫چند مورد محدود نشد و در فیلم فانتزی «سفر جادویی» نیز‬ ‫در دو قالب درخشش خیره کننده ای از خود نشان داد‪ .‬نقش‬ ‫دکتر کمالی پنجاه س��اله با تمام ی ویژگ ی های خاص این‬ ‫ش��خصیت از جمله عصبیت و البته اجرای دقیق عبدی از‬ ‫دوران نوجوانی این شخصیت در یک فالش بک روایی‪ ،‬چنان‬ ‫قابل تامل بود که تصویر بازیگرش را در مقام یک نقش افرین‬ ‫حرفه ای تثبیت کرد‪ .‬جن بوداده «روز فرشته» و نقش افرینی‬ ‫خیره کننده در«ارزوی بزرگ» دو بازی کلیدی دیگر بودند که‬ ‫نشان داد ب رای این بازیگر اجرای قدرتمندانه تیپ و کاراکتر‬ ‫به امری بدیهی بدل شده اس��ت‪ .‬در «هنرپیشه» نیز با یک‬ ‫عبدی متفاوت روبه رو م ی شویم که فاصله ای درست را میان‬ ‫شمایل واقع ی اش در مقام یک اس��تار سینمایی و شمایلی‬ ‫ل گرفته در باورهای عمومی که گاه با ان چهره حقیقی‬ ‫شک ‬ ‫در تنافر بود ایجاد کرد‪ .‬اما یکی از مهمترین بازی های تاریخ‬ ‫سینمای ای ران در «ادم برفی» ش��کل گرفت‪ .‬نقش مردی‬ ‫بریده از وطن که ب رای رس��یدن به امریکا ناچار به زن پوشی‬ ‫است‪ .‬در این اثر‪ ،‬قابلیت گریم پذیری باالی عبدی به کمکش‬ ‫امد تا با بهره گیری از قدرت تطبیق اوا و زبان بدن با شرایط‬ ‫دوگانه ش��خصیت‪ ،‬یک بازی تامل ب رانگی��ز و ماندگار را در‬ ‫سینمای ای ران ثبت کند‪ .‬حرکات زنانه عبدی و دیالوگ هایی‬ ‫سید رضا صائمی‬ ‫ابراهیم حاتمی کیا سال‪ 91‬را با‬ ‫ساختن یک فیلم در حوزه‬ ‫دفاع مقدس پشت سر گذاشت‬ ‫فرهنگ‬ ‫‪ 80‬از ان دور ش��ده بود و حضورهایی نه چندان خیره کننده‬ ‫را از وی ش��اهد بودیم‪ .‬اما گویی در س��ال ‪ 85‬ورق برگشت‪.‬‬ ‫تیپ بای رام لودر اگرچه بازنمایی همان تیپ اش��نای عبدی‬ ‫در «بازم مدرسم دیر ش��د» بود‪ ،‬اما به همه یاداوری کرد که‬ ‫این بازیگر سرشار از انرژی اس��ت و نم ی توان ب رای او پایانی‬ ‫متصور شد‪ .‬اکبر عبدی که گویی اهمیت موقعیت تازه اش‬ ‫پس از سیمرغ مکمل مرد جشنواره س ی ام فیلم فجر را درک‬ ‫کرده بود در انتخاب نقش های سینمای ی اش دقت بیشتری‬ ‫کرد اما انچه باعث ش��د س��ال ‪ 91‬در کانون توجه باشد به‬ ‫غیر از اکران «خوابم م ی اد» در س��ینماها‪ ،‬خبر بازی وی در‬ ‫«رسوایی» در نقش یک روحانی بود‪ .‬این بار جدیت نقش و‬ ‫شمایل قهرمانانه ای که داشت باعث شد تا برخی با تشکیک‬ ‫به موفقیت عب��دی در این نقش بنگرند ام��ا وی در اجرای‬ ‫شخصیت حاج یوسف به درک درستی رسید و همین نکته‬ ‫سبب شد تا باز هم در میان کاندیداهای بهترین بازیگری مرد‬ ‫قرار بگیرد و بدینگونه س��ال پر از موفقیت عبدی به پایان‬ ‫رسید‪ .‬سالی که به واسطه نقش افرینی در «خوابم م ی اد» و‬ ‫«رسوایی» قدرت بازیگری خود را نشان داد و با کسب تندیس‬ ‫جشن منتقدان و سینمای ی نویسان‪ ،‬روزهای خوش دهه هفتاد‬ ‫را به یاد تمامی مخاطبان سینمای ای ران اورد؛ سال هایی که‬ ‫حضورش در هر فیل��م اعتباری ب رای گروه ب��ود‪ .‬ایا حضور‬ ‫عبدی در گروه بازیگری اشغال های دوست داشتنی و ایفای‬ ‫ی ایفاگر ان‬ ‫نقش��ی که پیش از این قرار بود عزت اهلل انتظام ‬ ‫باشد‪ ،‬یاداور همان روزگار خوش است‪ .‬فعال که نشانه ها این‬ ‫گمان را تقویت م ی کنند؛ تا ببینیم سینما به کجا م ی رود و‬ ‫نقش های پیش��نهادی تا چه می زان با سطح باالی بازیگری‬ ‫این کمدین نابغه همخوان است‪g .‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫که با مهارت در قالب��ی لطیف از لحن زنان��ه ادا کرد باعث‬ ‫به محاق رفتن اثر ش��د و یکی از بدیه ی ترین سیمرغ های‬ ‫بازیگری جشنواره فیلم فجر به دلیل همین حواشی از نابغه‬ ‫کمدی ای رانی دریغ شد‪ .‬ایفای همزمان دو نقش ناصرالدین‬ ‫شاه و لمپن بازاری در «جنگجوی پیروز» و نقش عموی زیرک‬ ‫و مه ربان باران در «نان‪ ،‬عشق و موتور هزار»‪ ،‬دیگر بازی های‬ ‫شاخص عبدی بودند که نشان م ی دادند دود هنوز هم از کنده‬ ‫بلند م ی شود‪ .‬برگزیده شدن به عنوان چهره سال ‪ ۱۳۸۵‬تئاتر‬ ‫و نیز دو بازی قابل قبول در «اخ راج ی ها ‪ »۱‬و «قاعده بازی»‬ ‫در قالب دو جوان ‪ ۲۵‬س��اله به نام های بای رام لودر و نارگیل‪،‬‬ ‫باز هم نش��ان داد که هنر بازیگری عبدی را پایانی نیس��ت‬ ‫و حضور قابل تامل ‪ 10‬دقیقه ای در «تسویه حس��اب» نیز‬ ‫بخشی از دالیل ش��یرینی این اثر ضعیف به شمار م ی امد‪.‬‬ ‫بازی خیره کننده در«خوابم م��ی اد» به عنوان تجربه ای بکر‬ ‫در حیطه بازیگری سینمای ایران و حتی جهان (نقش افرینی‬ ‫یک بازیگر مرد از همان ابتدای فیلم در نقش یک پیرزن) بار‬ ‫دیگر ثابت کرد که اکبر عبدی اعجوب��ه ب ی بدیل بازیگری‬ ‫س��ینمای ایران اس��ت‪ .‬نقش عبدی در این فیلم تجربه ای‬ ‫بکر در حیطه بازیگری سینمای ایران و جهان است و دانش‬ ‫بازیگرش در ایفای ح س های این ش��خصیت و نوع رفتار و‬ ‫گفتارش را نشان م ی دهد‪ .‬محاس��به دقیق تعداد گام و نوع‬ ‫پایین امدن عبدی از پله ها را به یاد اورید و نوع بیان و زبانی‬ ‫که بیرون م��ی اورد را در کنار ارتباط گی��ری اش با عطاران و‬ ‫گیت ی جاه قرار دهید و ان اطواره��ای پیرزنانه را تصور کنید‬ ‫تا پی به قدرت بازیگری ببرید که با یک انتخاب درس��ت باز‬ ‫هم به مسیر اصلی سینمای ای ران بازگشت؛ مسیری که در‬ ‫دوران کم کاری ‪ 10‬ساله اش از اواسط دهه هفتاد تا اوایل دهه‬ ‫اقای «ح»‬ ‫و پروژه «چ»‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫اگرچه حاتم ی کیا در سال ‪ 91‬موفق نشد اجازه نمایش‬ ‫«گزارش یک جش��ن» را بگیرد و اخرین اث��رش نیز درباره‬ ‫شهید چمران به جش��نواره س ی و یکم نرس��ید؛ اما او یکی‬ ‫از چهره های خبرس��از و رسانه ای امس��ال بود و این شاید‬ ‫ ب ی ارتباط با نام او در س��ینمای ای ران نباش��د‪ .‬ن��ام اب راهیم‬ ‫حاتم ی کیا به شدت با سینمای انقالب اسالمی و تحوالت‬ ‫ان گره خورده اس��ت؛ نه فقط از این حیث که او فیلمسازی‬ ‫از نسل انقالب است که در این صورت م ی توان نام کسانی‬ ‫دیگر مثل مجیدی‪ ،‬افخمی و دروی��ش و مخملباف را هم‬ ‫به این لیست اضافه کرد‪ ،‬بلکه او فرزند زمان خویش است‬ ‫و اثارش در تناس��ب تاریخ��ی و اجتماعی با زمانه ش��کل‬ ‫م ی گیرد و برساخته تحوالتی است که در دگردیسی تاریخ‬ ‫رخ م ی دهد‪.‬‬ ‫حاتم ی کیا هم��واره در نقطه میانه این راه ایس��تاده‬ ‫است؛ نه رفتاری رادیکال منش��انه پی ش م ی گیرد و نه تن به‬ ‫محافظه کاری متحجرانه م ی دهد‪ .‬شاید ب رای همین است‬ ‫که او نزد همه دولت ها جایگاه و احت��رام خاص خود را دارد‬ ‫و از چپ و راس��ت س��یمرغ م ی گیرد‪ .‬در دولت اصالح طلب‬ ‫و حاکمیت گفتمان جامعه مدنی‪ ،‬از شورش��یان ارمانخواه‬ ‫س��خن م ی گوی��د و در دول��ت اصولگ��را‪ ،‬از ازادی و حق‬ ‫انتخاب! او برخالف پارادایم سیاسی حاکم‪ ،‬فیلم م ی سازد و‬ ‫سیمرغ های ان را به خانه م ی برد‪ .‬حاتم ی کیا را نه م ی توان‬ ‫خارج از حاکمیت‪ ،‬تصویر کرد و نه نماینده و نماد مطلق ان‪.‬‬ ‫او منتقد معتقد به حاکمیتی است که هم برامده از ان است‬ ‫و هم ب رافروخته از ان! فیلم هایش هم توقیف م ی ش��ود و‬ ‫هم توفیق م ی یابد‪ .‬او نه فقط کارگردان «به رنگ ارغوان»‬ ‫که کارگردانی به رنگ ارغوان اس��ت که نه م ی توان رنگش‬ ‫را تش��خیص داد و نه م ی توان ب ی رنگش نامید‪ .‬حاتم ی کیا‬ ‫هم محبوب ملت است هم معتمد دولت‪ .‬او مظهر تالطم‪،‬‬ ‫ارمان خواهی‪ ،‬تامل و ازاداندیش��ی در سینمای ای ران است‬ ‫که اگر محاسنش را م ی تراش��د‪ ،‬معایبش را نیز م ی شناسد‪.‬‬ ‫اگرچه سینمای حاتم ی کیا را به ژانر جنگی نسبت م ی دهند‪،‬‬ ‫اما دغدغه ه��ای او به عرصه های اجتماعی و سیاس��ی نیز‬ ‫بس��ط یافته و به س��احت فرهنگ نیز امتداد م ی یابد‪ .‬وی‬ ‫به رنگ ارغوان را تفسیر امنیت از دید «فرهنگ» م ی داند‪،‬‬ ‫همچنان ک��ه ان را محصول فضای ملتهب سیاس��ی در‬ ‫س��ال ‪ .81‬اب راهیم حاتم ی کی��ا اگرچه در میانس��الی دیگر‬ ‫ریش ن��دارد‪ ،‬اما هن��وز دغدغه هایش ریش��ه در ارمان های‬ ‫انقالب دارد‪ .‬حاتم ی کیا اخی را در مصاحب ه ای گفته اس��ت‪:‬‬ ‫«همین چند روز پیش داش��تم از اتوبان همت م ی گذشتم‬ ‫که چشمم به پوستر بزرگ حاج همت افتاد که به چند جای‬ ‫ان رنگ پرتاب کرده بودند‪ .‬اتوبان جای ایستادن نبود و من‬ ‫شاید در چند ثانیه این تصویر را دیدم و پشت سرش متوجه‬ ‫شدم دارم اشک م ی ریزم‪ .‬اینجا از نظر من فیلم حاتم ی کیا‬ ‫کلید خورد‪ .‬س��ینما از نظر من همین اس��ت؛ یک لحظه‬ ‫یک ان‪».‬‬ ‫کارگردان ش��ماره یک س��ینمای دفاع مقدس‪ ،‬امسال‬ ‫یکی از مهم ترین پروژه های خود را کلید زد و برهه ای از زندگی‬ ‫ش��هید چمران به نام «چ» را در حالی که همه منتظر بودند‬ ‫یو یکم فجر برس��د‪ ،‬به خاطر حاضر نشدن‬ ‫به جشنواره س�� ‬ ‫بازیگر اصل ی اش فریب��رز عرب نیا ب��ه تمهیداتی دیگر به‬ ‫پایان رساند‪ ،‬اما فیلم به جشنواره نرسید‪ .‬این اولین بار است‬ ‫که حاتم ی کیا زندگی یکی از س��رداران جنگ را به تصویر‬ ‫م ی کش��د‪ .‬حاتم ی کیا نه فقط چهره س��ینمایی امسال که‬ ‫سیمای سینمای ایران بعد از انقالب است‪ .‬باید دید در سال‬ ‫‪« 92‬چ» او با چه واکنش هایی مواجه خواهد ش��د؟ او فرزند‬ ‫زمان خویش و دیده بان مهاجر و هوش��مندی است؛ تا زمانه‬ ‫از او چه بسازد‪g .‬‬ ‫‪147‬‬ ‫چهر ه ها‬ ‫سپنتا امانپور‬ ‫فرهنگ‬ ‫حمید فرخ ن‍ژاد‪ ،‬ه��م نزد مردم و مخاطب��ان عام و هم‬ ‫منتقدان و عالقه مندان جدی سینما جایگاه محترم ی دارد و‬ ‫بازیگر محبوبی است حتی اگر سیمرغ بهترین بازیگر مرد هم‬ ‫به او تعلق نگیرد! واکنش مردم در اختتامیه جشنواره امسال‬ ‫را وقتی در کنار نظر و دیدگاه غالب منتقدان س��ینما درباره‬ ‫توانایی بازیگری اش بگذارید م ی توانید می زان محبوبیت وی‬ ‫و جایگاه حرفه ای او را در سینمای امروز ای ران اندازه بگیرید‪.‬‬ ‫فرخ نژاد از همان اولین حضور س��ینمایی اش در «عروس‬ ‫اتش» خس��رو س��ینایی (هرچند او پیش از این کوچه های‬ ‫عشق را به کارگردانی سینایی کار کرده بود) و با ایفای نقش‬ ‫فرهام‪ ،‬مورد توجه سینمادوستان قرار گرفت و دیده شد‪ .‬اگرچه‬ ‫برخی ته لهجه او را یک ضعف و موجب تکراری شدن جنس‬ ‫بازی های او م ی دانند اما او به دلیل توانایی در عناصر دیگر‬ ‫بازیگری توانس��ته این ضعف را کمرنگ یا دست کم پنهان‬ ‫کند‪ .‬سخن گفتن وی با لهجه اصفهانی در فیلم «اتشکار»‬ ‫نش��ان داد که او م ی تواند به اقتضای نقش و کاراکتری که‬ ‫ب رایش در نظر گرفته ش��د خود را با نقش تطبیق دهد و در‬ ‫الک یک تصویر کلیش��ه ای نماند‪ .‬او در پاسخ به انتقاداتی‬ ‫که از شباهت بازی و شخصیت او در فیلم «شب واقعه» به‬ ‫واسطه لهجه جنوب ی اش شد‪ ،‬گفت‪« :‬لهجه من در این فیلم‬ ‫همان لهجه صحبت کردن خودم است‪ ،‬زی را خودم از اهالی‬ ‫خوزستانم و شاید س��اده ترین کار ب رایم با لهجه ان منطقه‬ ‫صحبت کردن بود‪ .‬همواره معتقد ب��وده ام که بازی بازیگر‬ ‫کامال وابسته به راهنمایی و هدایت کارگردان است و اگر کار‬ ‫خوب از اب درامده به دلیل نوع هدایت کارگردان است و اگر‬ ‫غیر از این بوده باز هم کارگردان موثر بوده است‪».‬‬ ‫اگرچه داوران جشنواره بیست و هشتم فجر برخالف‬ ‫تصور و توقع مخاطبان و منتقدان‪ ،‬س��یمرغ بهترین بازیگر‬ ‫مرد را به فرخ نژاد اهدا نکرد (اگرچه او بارها در جشنواره هایی‬ ‫چون‪ :‬کارلو واری‪ ،‬مسکو‪ ،‬هجدهمین و بیست و چهارمین‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪148‬‬ ‫حمید فرخ ن‍ژاد‪ ،‬شاخص ترین‬ ‫سیمرغی سال ‪91‬‬ ‫ضد سیمرغ‬ ‫به سیمرغ رسید‬ ‫جشنواره فیلم فجر‪ ،‬چهارمین جش��ن خانه سینما و‪ ...‬مورد‬ ‫تقدیر قرار گرفت)‪ ،‬اما این جشنواره نشان داد که این بازیگر‬ ‫چه جایگاهی در سینمای ای ران و مخاطبان ان دارد‪ .‬واکنش‬ ‫مردم در اختتامیه جش��نواره زمانی که ن��ام او ب رای دریافت‬ ‫سیمرغ خوانده نش��د گواه این مدعاس��ت و البته جشنواره‬ ‫امسال که وقتی نامش به عنوان بهترین بازیگر خوانده شد‬ ‫انگار همگی به ارزوی دیرینه شان رسیدند‪ .‬فرخ نژاد در مورد‬ ‫عالقه اش به دریافت سیمرغ در این دوره از جشنواره گفت‪:‬‬ ‫«تعارف نم ی کنم اما واقعیت این است که مدتی است دیگر‬ ‫خودم را درگیر این مسائل نم ی کنم‪ .‬سعی م ی کنم به بهترین‬ ‫شکل کارهایم را انجام دهم و دیگر اعصابم را درگیر دریافت‬ ‫جایزه نکنم‪ .‬هرچند معتقدم همه عالقه مند هستند که جایزه‬ ‫بگیرند‪ ،‬اما دوست دارم ب رای هر هفت فیلمم جایزه بگیرم»‪،‬‬ ‫اگرچه او با حضور در هفت فیلم‪ ،‬پرکارترین بازیگر جشنواره‬ ‫بیس��ت و هش��تم بود‪ ،‬اما او بازیگر گزیده کاری است و این‬ ‫رکوردشکنی هم به واس��طه رفع توقیف برخی فیلم هایی‬ ‫بوده که وی در ان حضور داش��ته‪ ،‬وگرنه فرخ ن��ژاد از ابتدای‬ ‫دهه ‪ 80‬تاکنون در هش��ت فیلم س��ینمایی حضور داش��ته‬ ‫اس��ت و جالب تر اینکه همواره بازیگر نقش اول بوده است‪.‬‬ ‫در واقع فرخ نژاد را کمتر در نقش های مکمل و کوتاه دیده ایم‪.‬‬ ‫نگارنده جز فیلم «شکالت داغ» که فرخ نژاد در ان یک نقش‬ ‫بسیارکوتاه و بدون دیالوگ داشته فیلم دیگری را به یاد ندارد‬ ‫که وی شخصیت اصلی داستان نبوده باشد‪.‬‬ ‫فرخ نژاد دارای ویژگ ی های متضادی در بازیگری است‪.‬‬ ‫بازی روان و راحت او جلوی دوربین که به واسطه نوع لهجه‬ ‫و ری اکشن هایش رگه هایی از طنز را به بازی او داده با سویه‬ ‫مردانه و خش��ن که در ویژگ ی های فیزیک ی اش به چش��م‬ ‫م ی خورد ترکیبی پارادوکس��یکال اما جذاب از شمایل بازی‬ ‫او خلق کرده است که نمونه کمی در سینمای ما دارد‪ .‬قطعا‬ ‫نام او در کنار اب راهیم حاتم ی کیا به «به رنگ ارغوان» جلوه‬ ‫بیشتری داده است و شاید بعد از پرویز پرستویی‪ ،‬فرخ نژاد تنها‬ ‫بازیگری باشد که اب راهیم حاتم ی کیا تعلق خاطر خاصی به‬ ‫وی دارد‪ .‬به رنگ ارغوان‪ ،‬ارتفاع پس��ت و سریال حلقه سبز‬ ‫محصول هم��کاری این دو باهم اس��ت‪ .‬از دیگر کارهای او‬ ‫م ی توان به فیلم های «عروس اتش‪،‬ارتفاع پس��ت‪ ،‬به رنگ‬ ‫ارغوان‪ ،‬چهارشنبه سوری‪ ،‬تب‪ ،‬سفر سرخ‪ ،‬صحنه جرم‪ ،‬ورود‬ ‫ممنوع‪ ،‬طبل بزرگ زیر پای چپ‪ ،‬ارکستر چگونه هماهنگ‬ ‫م ی شود و پوست موز» اشاره کرد‪ .‬حمید فرخ نژاد قطعا یکی‬ ‫از ستاره های بازیگری در س��ینمای ای ران است که اگرچه به‬ ‫واسطه چهره و فیزیک ظاهری اش‪ ،‬به سوپر استاره بدل نشده‬ ‫باشد‪ ،‬اما گاهی پنهان بودن ستاره ان را پرفروغ تر م ی کند‪.‬‬ ‫سال ‪ 91‬س��ال حمید فرخ نژاد بود‪ .‬حضور موفقش در‬ ‫فیلم «گشت ارشاد» که باتوجه به جنجال ها و فروش باالیی‬ ‫که داشت به پررنگ ترشدن نقش او کمک کرد‪ .‬اوج موفقیت‬ ‫این بازیگر درجش��نواره س��ی و یکم بود که به قول خودش‬ ‫بختش را باز کرد و باالخره او س��یمرغ بهترین بازیگر مرد را‬ ‫به خاطر حضورش در فیلم «استرداد» دریافت کرد؛ جایزه ای‬ ‫که خیل ی ها سال هاست که منتظر این لحظه بودند‪ .‬هرچند‬ ‫خودش بعد از دریافت سیمرغ گفت‪« :‬سیمرغ یک هنرمند‬ ‫مهر مردمش است وگرنه این یک یادگاری است‪ ».‬فرخ نژاد‬ ‫درباره فیلم های دیگرش که انها را شایسته دریافت سیمرغ‬ ‫م ی دانس��ته‪ ،‬گفت‪« :‬در میان کارهایم اثاری مانند «ارتفاع‬ ‫پست»‪« ،‬چهارشنبه سوری»‪« ،‬به رنگ ارغوان»‪« ،‬روزهای‬ ‫زندگی»‪« ،‬گشت ارشاد»‪« ،‬شب واقعه»‪« ،‬اتشکار»‪« ،‬طبل‬ ‫بزرگ زیر پای چپ» و «زندگ��ی خصوصی اقا و خانم میم»‬ ‫بودند که انها را دوس��ت داش��تم‪ ».‬این بازیگر درباره دیگر‬ ‫رقبایش ب رای دریافت این س��یمرغ اظهار کرد‪« :‬فیلم های‬ ‫دیگر را ندیدم تا بتوانم اظهارنظر کن��م‪ ،‬اما قطعا اگر هیات‬ ‫داوران با ترکیب دیگری بود ‪ ،‬نتیجه فرق م ی کرد همان طور‬ ‫که در سال های گذشته نتیجه چیز دیگری بود‪».‬‬ ‫حمید فرخ نژاد پی��ش از این ‪ 9‬بار کاندی��دای بهترین‬ ‫بازیگری ش��ده اس��ت که ای��ن جای��زه را یکب��ار در اولین‬ ‫نقش افرین ی اش‪ ،‬فیل��م «عروس اتش» به عن��وان بازیگر‬ ‫مکمل دریافت کرده و دو س��یمرغ دیگر نیز ب رای فیلمنامه‬ ‫«عروس اتش» و ساخت «سفرس��رخ» دریافت کرده و یک‬ ‫دیپلم کارگردانی نیز ب رای این فیلم دارد‪ .‬از جوایز خارجی این‬ ‫بازیگر نیز م ی توان به جایزه جشنواره کارلوویواری ب رای فیلم‬ ‫«عروس اتش» ‪ ،‬جشنواره مسکو ب رای «طبل بزرگ زیر پای‬ ‫چپ» و اسیا پاسفیک ب رای «شب واقعه» اشاره کرد‪ .‬با این‬ ‫حال او بازیگری است که شاید به دلیل نوع فیزیک بدنی و‬ ‫چهره اش ‪ ،‬شمایل متعارف یک سوپ راستار را نداشته باشد‪،‬‬ ‫اما یک ستاره واقعی در سینماست‪ .‬تعدد و تنوع نقش های‬ ‫فرخ نژاد را کنار هم بگذارید و جنس ب��ازی اش را با بازیگران‬ ‫دیگر بسنجید تا به این تمایز پ ی ببرید‪ .‬به نظر م ی رسد سال‬ ‫‪ 91‬نقطه عطفی در کارنامه فرخ نژاد باش��د‪ .‬حاال او با داشتن‬ ‫سیمرغ هم تن به هر نقش��ی نم ی دهد و هم مخاطب از او‬ ‫توقع نقش های متفاوت تری دارد‪ .‬باید منتظر بود و تماشا کرد‬ ‫فرخ نژاد بعد از سیمرغ چه تفاوتی با قبل م ی کند‪g .‬‬ ‫ولنگاری‬ ‫دراماتیک‬ ‫رضا عطاران‬ ‫لیال حاتمی‬ ‫شخصیت ان حرفه را باال م ی برد‪ .‬لیال حاتمی و خانواده اش‬ ‫نمونه محض این مهم هستند‪ ،‬به گونه ای که به یاد اوردنشان‬ ‫در هر محفلی اعم از هنری و غی ر هنری‪ ،‬باعث به وجود امدن‬ ‫حس افتخار در ما به عنوان همکارانشان م ی شود‪».‬‬ ‫ی امسال حضور پ ررنگی در جشنواره فجر نداشت‬ ‫حاتم ‬ ‫اما بازی اش در نخس��تین فیلم هادی مقدم دوس��ت یعنی‬ ‫«سر به مهر» مورد توجه منتقدان واقع شد‪ .‬او در پایان سال‬ ‫نیز با «پله اخر» به کارگردانی همسرش‪ ،‬علی مصفا بر پرده‬ ‫سینمای کشور حضور داشت‪ .‬اگر قرار باشد سینمای ای ران‬ ‫بازیگران خود را به عنوان الگوهای موفق به جامعه و جوانان‬ ‫معرفی کند‪ ،‬بدون ش��ک یکی از انها لیال حاتمی است ایا‬ ‫م ی توان او را بانوی سینمای ای ران دانست؟ ‪g‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫حتی اگر ن��ام دو علی (علی حاتم��ی و علی مصفا) را‬ ‫از زندگی لیال حاتم ی حذف کنیم‪ ،‬بازه��م این بانوی ای رانی‬ ‫ش��مایلی کامل از یک بازیگر موفق را ترسیم م ی کند‪ .‬لیال‬ ‫حاتمی نه فقط در مقام یک بازیگر توانای سینمای ای ران که‬ ‫به عنوان یک زن ایرانی واجد ویژگ ی هایی است که حتی او‬ ‫را بین بازیگران زن سینمای ای ران خاص کرده است‪ .‬گویی‬ ‫رشد کردن در یک خانواده فاخر س��ینمایی‪ ،‬او را ذاتا بازیگر‬ ‫تربیت کرده است‪ .‬لی استراسبرگ در توصیف مریل استریپ‬ ‫او را بازیگری دانس��ته که احتیاجی به دانس��تن فن این کار‬ ‫ندارد و حاال لیال حاتمی را م ی توان مصداقی از این توصیف‬ ‫دانست که در هر نقش و کاراکتری که قرار م ی گیرد‪ ،‬هویت‬ ‫او را در پس این نقش ها به عنوان لیال حاتمی م ی توان باور‬ ‫کرد‪ .‬او در نقش غرقه نم ی شود‪ ،‬بلکه ان را در تصاحب خود‬ ‫دراورده و مال خود م ی کند‪ .‬بازی س��هل و ممتنع او موجب‬ ‫ش��ده تا در عین تفاوت اجرا در نقش های��ی مختلف‪ ،‬بازهم‬ ‫همان لیال حاتمی دوست داشتنی باشد‪ .‬انگار این کاریزمای‬ ‫شخصیتی اوس��ت که هر نقش��ی را به کاراکتری تاثیرگذار‬ ‫بدل کرده و در ذهن مخاطب تثبیت م ی کند‪ .‬بازیگری که نه‬ ‫به واسطه زیبایی چهره ان چنان که برخی هم قطارانش را به‬ ‫واگن سینما کشانده که به دلیل توانای ی هایش در بازیگری به‬ ‫ی اشنا و ماندگار در هنر هفتم رسانده است‪ .‬او بیش از انکه‬ ‫نام ‬ ‫مشهور یا زیبا باشد محبوب است؛ محبوبیتی که هم ریشه‬ ‫در جنس و توان بازیگری اش دارد و ه��م در منش و اخالق‬ ‫حرفه ایش‪ .‬بازیگری که فاقد حاش��یه و اخبار زرد در رسانه ها‬ ‫بوده و همواره با یک متانت فاخر هنری ش��ناخته م ی شود‪.‬‬ ‫سالی که گذشت را بدون شک باید سال لیال حاتمی دانست‪،‬‬ ‫هم به دلیل حضور پررنگش در س��ینما و ه��م افتخارات و‬ ‫جوایزی که در جشنواره های داخلی و خارجی کسب کرده که‬ ‫اخرین انها جایزه گوی بلورین بهترین بازیگر زن از جشنواره‬ ‫کارلو وی واری در جمهوری چک بود‪ .‬نه تنها موفقی ت های او‬ ‫که حتی حضورش در جشنواره های مختلف به ویژه جشنواره‬ ‫کن و اسکار نیز خب ر ساز شد و نحوه پوشش او مورد توجه قرار‬ ‫ی نه فقط ب رای مخاطبان و طرفدارانش که‬ ‫گرفت‪ .‬لیال حاتم ‬ ‫ب رای همکارانش نیز مایه فخر و مباهات است‪ .‬به رام رادان‬ ‫بعد از پخش نوار ویدیویی از «لی�لا حاتمی» که در برنامه‬ ‫«گرن��د ژورنال» در یکی از ش��بکه های معتب��ر تلویزیونی‬ ‫فرانسه درباره فیلم «جدایی نادر از سیمین» صحبت م ی کرد‬ ‫درباره او نوشت‪« :‬بعضی وقت ها در هر حرفه ای کسانی پیدا‬ ‫م ی شوند که باعث س��ربلندی همکارانشان هستند‪ .‬یعنی‬ ‫رفت��ار‪ ،‬منش و تخصص انها به گونه ای اس��ت ک ه ش��ان و‬ ‫فرهنگ‬ ‫بانوی سینمای ایران؟‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫رضا عطاران اگرچه در دو سال اخیر یکی از چهره های‬ ‫مطرح سینمای ای ران بود‪ ،‬اما سال ‪ 91‬را باید نقطه عطفی در‬ ‫کارنامه اش محس��وب کرد‪ .‬س��الی که او با نمایش «خوابم‬ ‫م ی اد» نخس��تین حضورش در مقام کارگردان را ثبت کرد‪.‬‬ ‫عطاران از جمع بازیگران س��اعت خوش و از گروه بازیگرانی‬ ‫که با مه ران مدیری به عرصه طنز تلویزیونی پا گذاشتند‪ ،‬بود‪.‬‬ ‫این تنها رضا عطاران بود که توانست راه مستقلی را پیموده و‬ ‫خود صاحب سبک و امضا شود‪ .‬نوع نگاه او به طنز و کمدی‪،‬‬ ‫روایتی متفاوت از انچه در رویکرد مدیری به این مقوله داشت‬ ‫به تصویر کش��ید و به تدریج به یک سبک مستقل تبدیل‬ ‫ش��د‪ .‬این اس��تقالل هنری و حرفه ای صرفا به کارگردانی یا‬ ‫ نویس��ندگی وی در حوزه طنز ختم نشده و به شیوه بازیگری‬ ‫او نیز قابل تعمیم اس��ت‪ .‬البته نس��بت معناداری بین نگاه‬ ‫عطاران به کمدی و سبک بازی او در این ژانر وجود دارد که‬ ‫موجب م ی شود از کمدی عطارانی نام ببریم‪ .‬این کمدی‬ ‫در عناصر مختلف خود از بازیگری و شخصی ت پردازی تا‬ ‫کارگردانی و دیالوگ پردازی قابل تس��ری است‪ .‬به عبارت‬ ‫دیگر جنس ب��ازی عطاران ب��ا کمدی موقعی��ت به عنوان‬ ‫گونه مورد عالقه اش تناس��ب دراماتی��ک دارد‪ .‬به‬ ‫همین دلیل اس��ت که طنازی ه��ای عطاران‬ ‫ی و حت��ی اغ راق در‬ ‫در کمدی ه��ای کالم ‬ ‫بازی های بدنی و حرکتی تقلیل نیافته و‬ ‫از شکل طنازی های بازیگرانی مثل جواد‬ ‫رضویان‪ ،‬رضا شفیع ی جم‪ ،‬علی صادقی و‬ ‫حتی مه ران مدیری نیست‪ .‬او ب راساس‬ ‫تکی ه کالم و طنز گفتاری و به طور کلی‬ ‫طنازی های فردی‪ ،‬ب��ه خلق موقعیت‬ ‫کمیک دس��ت نم ی زند‪ ،‬بلکه خود را‬ ‫با یک موقعیت طنز چن��ان تطبیق‬ ‫م ی دهد که به عنوان یکی از عناصر‬ ‫ان موقعیت در شکل گیری طنز ماجرا‬ ‫موثر باش��د‪ .‬به عبارت دیگر عطاران خود را در خدمت طنز موقعیت قرار داده و‬ ‫بدین وسیله ظرفیت کمیک ان موقعیت را بارور و متجلی م ی سازد‪ .‬مهمترین‬ ‫ویژگی این بازی‪ ،‬یک نوع خونسردی و ب ی خیالی و حالتی از اویزان بودن است که‬ ‫م ی توان از ان به «ولنگاری دراماتیک» اسم برد؛ بدین معنی که یک نوع الابالی‬ ‫بودن بهلول گونه و هوش��مندی در عین س��ادگی در جنس بازی عطاران دیده‬ ‫م ی شود که هم موجب تمایز کمدی وی از دیگران م ی شود و هم قابلیتی به او‬ ‫بخشیده که ایفای برخی نقش ها و شخصی ت ها جز از عهده او ب رنم ی اید‪ .‬شاید‬ ‫ی قالبی‬ ‫هیچ کمدینی در ایران نم ی توانست به خوبی عطاران نقش مامور انتظام ‬ ‫را در فیلم «اسب حیوان نجیبی است» بازی کند‪ .‬او ویژگ ی ها و توانمندی های‬ ‫فردی خود را به کالبد کاراکتر تزریق کرده و به ان هویتی شخصی م ی بخشد‪.‬‬ ‫ولنگاری دراماتیک در بازی عطاران موجب شده تا رفتارهای ب ی هدف و شمایل‬ ‫ ب ی سر و ش��کلی از کالم و کردار او (مشنگی) در نسبت با موقعیت نمایشی‪ ،‬به‬ ‫یک انسجام و هویت دراماتیکی رسیده و به یک کنش مندی جذاب تبدیل شود‪.‬‬ ‫عطاران برخالف بسیاری از بازیگران طنز ما که شیرین کاری را با کمدی اشتباه‬ ‫گرفته اند‪ ،‬طنز را در سویه رئالیستی شخصیت و موقعیت درام گنجانده و از طنازی‬ ‫فانتزی پرهیز م ی کند‪ .‬مالحتی که در بازی و شخصیت وی وجود دارد‪ ،‬برساخته‬ ‫همین رویکردی اس��ت که عطاران به کم��دی دارد؛ رویکردی که واجد‬ ‫یک پارادوکس دراماتیکی است‪ .‬او نقش شخصی ت های ب ی خیال‬ ‫و خونس��ردی که جدیتی در رفتارشان نیس��ت را جدی بازی‬ ‫م ی کند و همین باعث م ی ش��ود تا او را جدی بگیریم‪.‬‬ ‫این جدیت به ویژه امسال در بازی متفاوتش در‬ ‫فیلم «دهلیز» بهروز ش��عیبی به قدری‬ ‫چش��م نواز بود که بار دیگر توانایی او‬ ‫را در نقش های جدی نش��ان داد‪.‬‬ ‫در س��الی که گذش��ت عطاران‬ ‫ب��ازی موفق��ی در «ب ی خود و‬ ‫ ب ی جه��ت» کاهان��ی نی��ز به‬ ‫نمایش گذاش��ت‪ .‬او افتخارات‬ ‫خود را در سال ‪ 91‬با دریافت دیپلم‬ ‫افتخار بازیگر برگزیده مرد در شش��مین‬ ‫جشن انجمن منتقدان تکمیل کرد‪g.‬‬ ‫‪149‬‬ ‫سینمای ایران در سال ‪91‬‬ ‫سیاست بر پرده سینما‬ ‫بررسی کوتاه دوره های سیاسی سینمای پس از انقالب‬ ‫سوال اصلی مطلب حاضر‬ ‫این است که چه می شود‬ ‫بر پیکر این سینما‬ ‫می تازند یا در دو حوزه‬ ‫صدور پروانه ساخت و‬ ‫پروانه نمایش سختگیری‬ ‫گاه غیر منطقی اعمال‬ ‫می کنند؟ شاید این‬ ‫سوال در کنکاش پیش رو‬ ‫جوابی درخور یابد‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫نیما بهدادی مهر‬ ‫هر دوره مدیریتی دارای برخی ش��اخصه های قابل تامل‬ ‫اس��ت که نگاهی موش��کاف و عمیق را ب رای ارائه نظری‬ ‫منصفانه م ی طلبد‪ .‬در این مکانیسم هم تحلیل شخصیت‬ ‫فرد مهم است و هم شاخصه های سیس��تم ی که از اجماع‬ ‫نظر یک جمع بر ام��ده و به عنوان سیاس��تی فرهنگی به‬ ‫مرحله اجرا در م ی اید‪ .‬به واقع اگر جدا س��ازی فرد از سیستم‬ ‫جهت ارزیابی موثر نقاط عطف یا ضعف و تفکیک کارامدی‬ ‫یا ناکارامدی هر دو حوزه صورت پذیرد‪ ،‬کاری به صواب است‬ ‫اما در غی ر این صورت چنانچه موضع تحلیلی خود را بر پایه‬ ‫تخریب و نقد مغرضانه هر دو فض��ا به کار بندیم‪ ،‬نه تنها از‬ ‫این تحلیل سوژه بهره ای بایسته نبردیم بلکه بیش از پیش‬ ‫برعمق پیچیدگ ی های زاید ان حوزه م��ورد نقد افزوده ایم‪.‬‬ ‫س��ینمای ای ران در ای��ن روزها دچار چنی��ن تناقض تلخی‬ ‫شده؛ تناقضی که از نوعی نگاه شائب ه ب رانگیز برامده است و‬ ‫فضایی پ رابهام و اینده ای نه چندان روشن را ب رای این سینما‬ ‫م ی نمایاند‪ .‬سینمایی که به نص رهبر کبیر انقالب اسالمی‬ ‫ از مظاهر بارز تمدن برشمرده ش��ده و فضای ان را نجیب و‬ ‫ارزشی نامیده اند‪ .‬اما سوال اصلی مطلب حاضر این است که‬ ‫چه م ی شود بر پیکر این سینما م ی تازند یا در دو حوزه صدور‬ ‫پروانه ساخت و پروانه نمایش سختگیری گاه غی ر منطقی‬ ‫اعمال م ی کنند؟ شاید این سوال در کنکاش پیش رو جوابی‬ ‫درخور یابد‪.‬‬ ‫ازمونوخطاهابرایرسیدنبهتعریفسینمایانقالبی‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪150‬‬ ‫ش��کل گیری انقالب اس�لام ی در ای��ران نویدبخش‬ ‫تغییرات گسترده فرهنگی همسو با ارزش های نوینی بود‬ ‫که از تعالیم الهی دین اس�لام منبعث م ی شد؛ انقالبی که‬ ‫بنیانگذارش‪ ،‬س��ینما را در ان هجمه سنگین رادیکال ها و‬ ‫افراطیون مورد تفقد خود قرار داد و از نابودی سخت افزاری‬ ‫و نرم افزاری س��ینما جلوگیری کرد‪ .‬البته ش��رایط ان روزها‬ ‫ش��کل گیری چنین واکنش ه��ای هیجانی را ت��ا حدودی‬ ‫منطقی تصویر م ی کرد و ان پیش��ینه نه چندان اخالقی و‬ ‫ش��بهه ب رانگیزی که س��ینمای تجاری عهد پهلوی از خود‬ ‫نش��ان داده بود ای��ن رویه خش��مگینانه ضد س��ینما را در‬ ‫منظر عموم ی دارای وجهه ای قابل پذی��رش کرده بود‪ ،‬اما‬ ‫از انجایی که سینما یک رسانه بود و انقالب اسالمی ب رای‬ ‫جهان ی سازی پیام خود به کانالی موثر چون سینما احتیاج‬ ‫داشت در قالب طرحی فرهنگی برحفظ نیروهای الیق قبلی‬ ‫و ایجاد شرایط مناسب ب رای ادامه کار انها و نیز بسترسازی‬ ‫جهت رشد فیلمسازان بااستعداد و انقالبی تاکید شد‪ .‬چنین‬ ‫بود که سینماگران موج نوی عهد پهلوی (مسعود کیمیایی‪،‬‬ ‫داری��وش مهرجوی��ی‪ ،‬به رام بیضای��ی و ناص��ر تقوایی) و‬ ‫فیلمسازان انقالبی سرفصل جدیدی را ب رای سینمای ای ران‬ ‫گش��ودند‪ .‬اغازی که در ان نگرش اعتقادی به جهان ماورا‬ ‫و منطبق ب��ر الگوهای ایدئولوژیک برام��ده از متن انقالب‬ ‫حرف اول را م ی زد و البته تکنیک و چارچوب بیان شعارگونه‬ ‫ارزش های مس��لط در قالب اثار انقالبی ساخته شده توسط‬ ‫ی و کاست ی های روشنی را‬ ‫همان جوانان مومن به وضوح کم ‬ ‫از منظر مفاهیم و واژه های کلیدی سینما نشان م ی داد‪ .‬نکته‬ ‫مهم ان دوران منطق دلپذیر ممی زان در اعمال اصالحیه بر‬ ‫اثار سینمایی بود که تقریبا تمامی خط و ربط های مربوط به‬ ‫مساله ممیزی را لحاظ کرده بود‪ .‬از جمله این بندها م ی توان‬ ‫به لزوم حفظ حجاب به عن��وان اصل ی ترین کلیدواژه ب رای‬ ‫ش��خصی ت پردازی زن در اثار س��ینمایی اش��اره داشت که‬ ‫به گونه ای شفاف بیان ش��ده بود و از سوی دیگر بر عناصر‬ ‫دیگری چون عدم مغایرت با پیام الهی اس�لام و ارزش های‬ ‫درونی ان‪ ،‬ل��زوم رعایت حریم های اجتم��اع و حفظ حرمت‬ ‫ش��خصی ت های حکومتی تاکید ش��ده بود‪ .‬چنین فضای‬ ‫روشنی باعث شد تا در مدتی کوتاه اوضاع اشفته سینما سر‬ ‫و سامان یابد و تکلیف فیلمس��ازان با موارد خط قرمز نظام‬ ‫جدید مشخص شد‪ .‬به واقع ثبات بخشی و شفاف سازی دو‬ ‫عنصر کلیدی سیاست گذاری های سینمایی دهه اول پس‬ ‫از انقالب اسالمی اس��ت که نتیجه تعادل و بینش درست‬ ‫اعتقادی مدی ران برجس��ته و خاطره س��از اوایل انقالب بود‪.‬‬ ‫مدی رانی که در شرایط سخت جنگ و با توانایی باال نشاط‬ ‫و امید را به روح جامعه ای ران و مناسبات همه جانبه انها در‬ ‫حوزه های گوناگ��ون تزریق کردند؛ س��ینمای افتخار افرین‬ ‫جش��نواره ای در دهه هفتاد معلول پی ش زمینه های درست‬ ‫ط راحی شده توسط این مدی ران و تیم فرهنگی انها بود که‬ ‫تحت قالب هرم س��ه گانه هدایت‪ ،‬حمایت و نظارت مطرح‬ ‫و اجرایی شد‪.‬‬ ‫جدی گرفته شدن سینمای ایران در جهان‬ ‫س��ینمای گلخانه ای یا تح��ت مراقبت بس��ته ویژه‬ ‫هدایت‪ ،‬حمایت و نظارت ثم��رات خود را به بهترین وجه در‬ ‫توفیقات بی ن المللی سینمای ای ران نشان داد‪ .‬جشنواره های‬ ‫معتبر اغوش خود را به روی س��ینمای نجیبی گشودند که‬ ‫برامده از فطرت پاک انسانی بود و به درک پروردگار در قاب‬ ‫س��ینما کمک م ی کرد‪ .‬مضامین در خدمت فرم بود و لحن‬ ‫اثار از انسجام و یکپارچگی خوبی برخوردار بود‪ .‬چنین شد‬ ‫که بخش اعظم��ی از مهمترین جوایز س��ینمای ای ران در‬ ‫این برهه به دس��ت امد و فصل جدیدی را در سینما گشود؛‬ ‫فصلی که م ی توان از ان تحت عنوان دوران بلوغ سینمای‬ ‫پرورش یافته در مکتب انقالب یاد کرد‪.‬‬ ‫ستاره ها از راه می رسند‬ ‫یکی از م��وارد قابل انتقاد س��ینمای عهد پهلوی که‬ ‫مدی ران انقالبی هم��واره نگاه بدبینانه و ش��ک گونه ای به‬ ‫ان داشتند سنت ستاره سازی ان سینما بود‪ .‬به همین علت‬ ‫نمادهای ستاره ای س��ینمای پهلوی از جمله معروف ترین‬ ‫بازیگران سینمای ان دوران (ش��اید هم بزرگترین بازیگران‬ ‫تاریخ سینمای ای ران) به خارج مهاجرت کردند و دیگران نیز‬ ‫در یک محک زنی با شرایط جدید به حاشیه رفته و از شدت‬ ‫و حدت فعالی ت هایشان کاسته ش��د‪ .‬در این شرایط بود که‬ ‫نام هایی چون جمشی د هاشم پور‪ ،‬اکبرعبدی‪ ،‬فرامرز قریبیان‪،‬‬ ‫بیژن امکانیان و زنده یاد خسرو شکیبایی به دالیلی روشن‬ ‫از جمله استایل مناسب جهت بازی در نقش های قهرمان‬ ‫و ضد قهرمان (هاش��م پور و قریبیان)‪ ،‬ش��مایل جوان اولی‬ ‫(امکانیان)‪ ،‬پای��گاه قدرتمند مردمی (عب��دی) و فرم بازی‬ ‫منحصر به فرد و احس��اس ب رانگیز (ش��کیبایی) به حیات‬ ‫اقتصادی سینما کمک شایان توجهی کردند‪ .‬بازیگرانی که‬ ‫ب ی اغ راق منجر به شکل گیری صف های زنجیره ای جلوی‬ ‫در س��ینماها م ی ش��دند و کاراکترهایی چون زینال بندری‪،‬‬ ‫قیس بن مسهر صیداوی‪ ،‬جوان نابینای گل های داوودی‪،‬‬ ‫گنجو و حمید هامون س��ند حضور جاندار انها در سینمای‬ ‫ای ران و تاثی رات غی ر قابل انکارشان ب رای هم پیوندی سینما‬ ‫و جامعه به هم بود‪.‬‬ ‫عالئم هشداردهنده ای که جدی گرفته نشد‬ ‫ارزش باوری‪ ،‬ارمان خواهی و اصولگرایی س��ه شاخصه‬ ‫کلیدی و مهمی اس��ت که در وهله اول و ب��ا نگاهی گذرا و‬ ‫بدون عمق به ب رنامه های دولت نهم و دهم در عرصه سینما‬ ‫قابل استنباط است؛ دوره ای که اوضاع ان چنان که پی ش بینی‬ ‫م ی ش��د محقق نش��د و حتی افتخارات مهم برخی اثار که‬ ‫پایان بندی درخشان اسکار جدایی نادر از سیمین را به دنبال‬ ‫داشت بیش از انکه به سیاست گذاری و افق دید مدی ران این‬ ‫دوره منتسب ش��ود از هوش و قریحه باالی فرهادی ناشی‬ ‫ی مطرح کرد‪ .‬به‬ ‫ش��د که موضوعی جهانی را در فرمی بوم�� ‬ ‫واقع تناق��ض دو دوره نهم و دهم از منظر سیاس��ت گذاری‬ ‫سینمایی چنان اشکار اس��ت که نم ی توان نوع نگاه اصلی‬ ‫جریان اصولگرایی به س��ینما را از ایینه عملکرد هفت سال‬ ‫گذشته رصد کرد‪ .‬چرا که قابل هضم نیست اثاری که در دولت‬ ‫نهم توقیف ش��ده‪ ،‬در دولت دهم که همان سرچشمه واحد‬ ‫فکری را دارد (اصولگرایی) مجوز اکران سینمایی یا پخش در‬ ‫شبکه نمایش خانگی را م ی گیرد‪ .‬از سوی دیگر صدور مجوز‬ ‫اکران ب رای اثاری از جنس پیت��زا مخلوط و یه جیب پرپول و‬ ‫موضع گیری سخت ضد اثار انتقادی و دارای پیام های مهم‬ ‫فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی‪ ،‬فضای ناامی د کننده ای را ایجاد‬ ‫کرد که با انحالل خانه سینما و حواشی اکران نوروزی ‪ 91‬به‬ ‫اوج خود رسید‪ .‬رد پای فیلمنامه های مختلف‪ ،‬بازبینی مجدد‬ ‫اثار نمایش داده شده در جشنواره س ی ام فیلم فجر و درخواست‬ ‫اصالحی ه های پیاپی بر اثاری که گاه ب ی معنی و شک ب رانگیز‬ ‫است‪ ،‬یک فضای اغتشاش گونه را در سینمای ای ران به وجود‬ ‫اورده است که بیش از هرچیز ازهمان عنصر تناقض همه گیر‬ ‫در دولت اصولگرا برامده است و در چرخشی معکوس نسبت‬ ‫به پی ش بین ی هایی است که در زمان انتصاب جواد شمقدری‬ ‫به سمت معاونت سینمایی اس��تنباط م ی شد‪ .‬هنوز یادمان‬ ‫نرفته که همگان از انتخاب فردی با پیشینه کامال سینمایی‬ ‫خرسند بودند و با تیترهایی چون «شمقدری از جنس سینما‬ ‫ب رای سینما» از او استقبال کردند اما دیگر از ان تیترها خبری‬ ‫نیست و همگان از شرایط کنونی م ی نالند‪g .‬‬ ‫سینمایای راندراینروزهادچارچنینتناقضتلخی‬ ‫شده؛تناقضیکهازنوعینگاهشائب ه ب رانگیزبرامدهاست‬ ‫و فضایی پ رابهام و اینده ای نه چندان روشن را ب رای این‬ ‫سینمام ی نمایاند‪.‬سینماییکهبهنصرهبرکبیرانقالب‬ ‫اسالمی از مظاهر بارز تمدن برشمرده شده و فضای ان را‬ ‫نجیب و ارزشی نامیده اند‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫درست در روزهایی که س��ینمای ای ران به یک تغییر‬ ‫مس��یر مضمونی ب رای نجات خود م ی اندیشید و با خطوط‬ ‫قرمز فرهنگی و ایدئولوژیک یعنی دو مس��اله ش��وخی با‬ ‫فضای معنوی جبهه ها در لیلی با من اس��ت و زن پوش��ی‬ ‫بازیگر مرد در ادم برفی بازی درستی کرده بود اما نمایش این‬ ‫فیلم منجر به شکستن شیش��ه سینماهای نمایش دهنده‬ ‫جرقه های فردی و تناقض بی انتهای سیاست های‬ ‫سینمایی‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫سینمای منتقد یا سیاه نما‬ ‫در دهه هفتاد به نظرم ی رس��ید که برخ��ی اثار منتقد‬ ‫اجتماع‪ ،‬تصویری نه چندان منطبق ب��ا واقعیت را (به قول‬ ‫امروزی ها‪ ،‬سیاه نما) نش��ان م ی دادند‪ .‬در این گونه اثار نوع‬ ‫مناسبات انس��انی و تعاریفی که از علت و معلول های بروز‬ ‫یک رویداد یا تحول م ی شد چندان در نظر برخی از ممی زان‬ ‫ش��فاف نبود؛ البته تصوی��ر طبقات اجتماع��ی هم به نظر‬ ‫شائب ه ب رانگیز م ی امد و همین مس��ائل باعث شد تا فصل‬ ‫توقیف اثار سینمایی مجددا اغاز شود‪.‬‬ ‫فصل رویش سینما در پرتو درایت مدیران‬ ‫با روی کارامدن دولت س��یدمحمد خاتمی که تجربه‬ ‫وزارت ارش��اد در دول��ت دوران جنگ را داش��ت‪ ،‬فضا ب رای‬ ‫پرداختن به موضوعات و چالش های مهم روز بیش از گذشته‬ ‫فراهم شد‪ .‬بحث ازدواج های مجدد مردان‪ ،‬چالش های ازادی‬ ‫مطبوعات‪ ،‬جنب ش ه��ای دانش��جویی و اعتراضی ‪،1378‬‬ ‫ملودرام های رمانتیک و تین ایجری‪ ،‬کمدی های شاخص با‬ ‫پ س زمینه های روشن فرهنگی و سیاسی و نیز پرداختن به‬ ‫برخی از مسائل شبهه ب رانگیز چون ازدواج موقت‪ ،‬فضایی‬ ‫خاص از سینمای ای ران را شکل داد؛ فضایی که در ان حیاتی‬ ‫ی و مضمونی به سینمای ای ران بخشیده‬ ‫دوباره از منظر فرم ‬ ‫ش��د و کارگردانانی چون بیضای��ی‪ ،‬تقوای��ی‪ ،‬مهرجویی‪،‬‬ ‫فرمان ارا‪ ،‬کمال تبری��زی و کیمیایی با اثار برجس��ته خود‬ ‫رونقی مجدد برس��ینمای ای ران بخش��یدند‪ .‬نقد مناسبات‬ ‫مالی جامعه ای ران��ی در پرتو به چالش کش��یدن ارتباطات‬ ‫اجتماعی در فیلم سگ کشی‪ ،‬بررسی قتل های زنجیره ای‬ ‫درفیلم کاغذ ب ی خط‪ ،‬تحلیل مس��ائل اعتقادی رخنه کرده‬ ‫در باوره��ای جامعه ای ران��ی و پرداخت به مس��اله مرگ از‬ ‫دریچه ای جدید در اثاری چون خانه ای روی اب و بوی کافور‬ ‫عطریاس‪ ،‬طنز تابوشکن در فیلم مارمولک و همچنین نگاه‬ ‫به معضالت جوانان و نوع جهت گیری نیروهای ارشادی و‬ ‫ی نسبت به ارتباطات اجتماعی در فیلمی چون اوازقو‪،‬‬ ‫انتظام ‬ ‫نشان دهنده بستری اس��ت که در ان دوره ب رای سینماگران‬ ‫ای رانی فراهم امد تا ب��دون توجه به جهت گیری هایش��ان‬ ‫بتوانند تا موضوعات مورد دغدغه خ��ود را کار کنند‪ .‬در این‬ ‫دوره همچنین شاهد رونق پرداخت به مسائل خط قرمزی‬ ‫هستیم که باعث ش��کل گیری صف هایی به یادماندنی در‬ ‫جلوی در سینماها شد‪.‬‬ ‫ای��ن دوره با م��وج فیلم ه��ای متفاوتش ی��ک دوره‬ ‫سینمایی پیش��رو در مضمون به ش��مار م ی اید که حجم‬ ‫اثار با کیفیت ان در گونه های س��ینمایی تا ان جهت قابل‬ ‫اقناع بود که حتی تجربه های کم مایه تر این دوره از جمله‬ ‫کمدی های باب شده در دوره در مقایسه با انچه در شرایط‬ ‫کنونی به عنوان کمدی عامه پسند م ی شناسیم یک سر و‬ ‫گردن از لحاظ ساختار سینمایی باالتر بود وحتی دفتر پویا‬ ‫فیلم نیز که در دوره کنونی متهم ردیف اول رشد فیلم های‬ ‫تجاری کم مایه است در این دوران با دو اثر قابل بحث اواز‬ ‫قو و عطش‪ ،‬تصویری دلپذیر از فعالی ت های سینمای ی اش‬ ‫را ب ر جای گذاشته اس��ت‪ .‬دران برهه و با توجه به اثاری که‬ ‫تولید م ی شد‪ ،‬روند رو به رشد فیلم های کمدی کم مایه که‬ ‫از تبعات ممیزی های ازارنده و فضای بسته و محدود پیش‬ ‫فرهنگ‬ ‫اغاز تابوشکنی ها و بازی توقیف و ممیزی‬ ‫باالخره ماه عس��ل س��ینما نیز به پایان رسید و پس‬ ‫از ممیزی های س��ال های ابتدایی انقالب‪ ،‬بار دیگر شکل‬ ‫جدیدی از رویارویی دستگاه نظارت و سینماگران رقم خورد‪.‬‬ ‫بحث داغ نمادها و واقعی ت ها و نیز عدم همسویی پیام های‬ ‫چند اثر سینمایی با ارزش های مس��لط اجتماعی و شکل‬ ‫تعریفی که از مناسبات عاشقانه زن و مرد در نوبت عاشقی‬ ‫ش��ده بود حتی بحث ها و چالش های مهم ی را ایجاد کرد و‬ ‫مناظ رات داغی را در فضای ژورنالیس��م میان سازنده اثر و‬ ‫منتقدانش به وجود اورد‪ .‬تریبون نماز جمعه نیز در ش��کل‬ ‫کامال درست و به دور از هرگونه بهره برداری سیاسی‪ ،‬فضای‬ ‫موجود را تحلیل و نسبت به این حرمت شکنی در دو ساخته‬ ‫کارگردان خارج نشین این روزها موضع انقالبی گرفت‪ .‬دیگر‬ ‫اثار شبهه ب رانگیز نیز با اصالحیه و حذفیاتی روبه رو شدند تا‬ ‫شرایط سینما در کنترل باشد‪.‬‬ ‫لیلی با من اس��ت و توقیف ادم برفی شد‪ .‬متاسفانه عالیم‬ ‫هش��دار دهنده ای که از این واقعه اس��تنباط م ی شد چندان‬ ‫جدی گرفته نشد و در وقایع اکران نوروزی ‪ 91‬شکل دیگری‬ ‫از این حضورهای مساله ساز را در انتقاد به اکران خصوصی‬ ‫و گشت ارشاد مشاهده کردیم‪.‬‬ ‫امده پس از شکل گیری چند حرکت اعتراضی ضد سینمای‬ ‫تابو ش��کن و مترقی اصالح��ات بود‪ ،‬چندان م��ورد توجه و‬ ‫اسی ب شناسی قرار نگرفت و همین فضا تبعات تلخی ب رای‬ ‫س��ینمای ای ران به دنبال داش��ت و در یک دامنه پنج ساله‬ ‫و پس از س��رکارامدن دولت بعد‪ ،‬به م��رور افت مخاطبان‬ ‫س��ینمای ای ران را پدید اورد‪ .‬س��وال مهم دولت اصولگرا از‬ ‫فضای سینمای پیش از خود نیز همین موج سطح ی نگری‬ ‫تشدید شده در اثار دو سال پایانی دولت اصالحات بود‪ ،‬حال‬ ‫انکه در شرایط کنونی و با این اشفته بازاری که در سینمای‬ ‫ای ران ش��کل گرفته مشخص نیس��ت در دولت بعدی چه‬ ‫مواردی دستمایه نقد عملکرد س��ینمایی اصولگرایان قرار‬ ‫م ی گیرد‪.‬‬ ‫‪151‬‬ ‫چرخ شکسته درشکه ای مانده در برف و بوران‬ ‫وضعیت سینمای ایران در سال های اخیر و چشم انداز پیش رو‬ ‫سعید قطبی زاده‪ /‬منتقد سینما‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪152‬‬ ‫بهتر اس��ت از س��ال ‪ 1388‬اغ��از کنیم؛ س��الی که‬ ‫اگر چ��ه نتیجه انتخابات��ش ابق��ای رئی س جمهور قبلی‬ ‫ب��ود‪ ،‬اما در دول��ت جدید نس��بت به مدیری��ت فرهنگی‬ ‫بازنگری ش��د و این بازنگری به تغییر وزی��ر انجامید و با‬ ‫این تغییر‪ ،‬کل تش��کیالت س��ینما نیز حداقل در سطح‬ ‫مدیریت پوس��ت انداخ��ت‪ .‬در دوره قبل‪ ،‬وزیر ارش��اد به‬ ‫دلیل س��ابقه کار در فضای فرهنگی و سردبیری روزنامه‬ ‫کیهان‪ ،‬اه��ل گفت وگ��و و اظهارنظ��ر و گاه دخالت های‬ ‫مس��تقیم در ام��ور فرهنگ��ی ب��ود ک��ه گاه جزئی هم‬ ‫می نمود‪ .‬معاون س��ینمایی او (جعفری جلوه) در ارامش‬ ‫کامل‪ ،‬در س��خنران ی های گاه و بیگاه��ش‪ ،‬کم تر پیش‬ ‫امد که درباره س��ینما حرف بزند و موض��وع گفته هایش‪،‬‬ ‫عموما مباح��ث کالنی بود در حوزه عرفان و فلس��فه که‬ ‫اگر گاهی ه��م دامنه این س��خنان حکیمانه به س��ینما‬ ‫کشیده م ی ش��د‪ ،‬در حد تاکید بر اهمیت هنر در جامعه و‬ ‫رسالت هنرمند و‪ ...‬باقی م ی ماند‪ .‬اما در دوره جدید اوضاع‬ ‫تغییر کرد‪ .‬وزیر ارشاد جدید (حسینی) در هفته های اولیه‬ ‫انتصابش‪ ،‬حداقل درباره سینما و حواش ی اش یا اطالعات‬ ‫دقیق نداش��ت یا بس��یار خوش بینانه رفت��ار م ی کرد‪ .‬از‬ ‫همی ن رو بود که اندکی پس از وزارتش‪ ،‬به دعوت مدیریت‬ ‫خانه سینما‪ ،‬در ضیافتی که به مناس��بت روز ملی سینما‬ ‫در یکی از هتل های تهران برگزار ش��د‪ ،‬شرکت کرد و سر‬ ‫میزی نشست که اطرافش اعضای معترض هیات مدیره‬ ‫خانه س��ینما بودند و با کس��انی خوش وب��ش کرد و گرم‬ ‫گرفت که از چند روز بعدش‪ ،‬اتش اختالف دوطرفه ش��ان‬ ‫با ارشاد‪ ،‬دامن س��ینما را گرفت و به تعطیلی خانه سینما‬ ‫انجامید و به صف بندی هایی منجر شد که بیش از همه‬ ‫فضای فرهنگی س��ینما را از فرهنگ تهی‪ ،‬به تهمت ها‪،‬‬ ‫بدگوی ی ها و بدخواه ی ها اغشت‪ .‬به این ترتیب بر خالف‬ ‫دوره قبل‪ ،‬وزیر اغلب در موضع س��کوت ب��ود و معاونت‬ ‫سینمای ی اش (ش��مقدری) جبران م ی کرد‪ .‬اگر هم او گاه‬ ‫از سخن بازم ی ماند‪ ،‬رئیس وقت اداره نظارت و ارزشیابی‬ ‫در جایگاه ایدئولوگ‪ ،‬به تبیین هم��ه چیز م ی پرداخت و‬ ‫هی چ چیزی را ب ی پاسخ نم ی گذاشت‪ .‬در سال اول مدیریت‬ ‫سینما‪ ،‬شمقدری از در اش��تی و تعامل وارد شد‪ .‬چند ماه‬ ‫بعد از ورودش‪ ،‬پس از فرونشس��تن التهاب در جامعه‪ ،‬در‬ ‫استانه برگزاری جشنواره فیلم فجر اعالم شد که فیلم «به‬ ‫رنگ ارغوان» که چند سالی در محاق بود‪ ،‬هیچ مشکلی‬ ‫ندارد و نمایش اش ازاد است‪ .‬جوایز اصلی جشنواره هم به‬ ‫این فیلم داده شد و س��ازنده اش در مراسم اختتامیه فجر‪،‬‬ ‫لب به تحسین مدیریت جدید گشود که به همت برادرانه‬ ‫او از فیلمش رفع توقیف ش��د و چند روز پس از جشنواره‬ ‫«به رنگ ارغوان» در بهترین فصل سال (اکران نوروز) به‬ ‫روی پرده رفت و به فروشی دلچس��ب برای سازندگانش‬ ‫رس��ید‪ .‬اما این ش��رایط پایدار نماند‪ .‬در ارامش نس��بی‬ ‫موجود‪ ،‬س��ال جدید س��ینمایی اغاز ش��د و فیلمسازان‬ ‫دس��ت به کار ش��دند‪ .‬به گمان خیل ی ها‪ ،‬تولید سینمای‬ ‫ای ران در سال ‪ 1389‬و نمایش اش در سال ‪ ،1390‬در تاریخ‬ ‫این سینما ب ی نظیر اس��ت؛ هم از حیث کیفیت فیلم ها و‬ ‫هم از نظر استقبال تماشاگران‪ .‬اولی را جوایز بی ن المللی‬ ‫(مانند اس��کار) و نقدهای منتقدان گواهی دادند و دومی‬ ‫ را امار جدول فروش س��االنه که دیگر گیشه منحصرا در‬ ‫اختیار فیلم ه��ای مبتذل نبود و از س��وی مردم عادی به‬ ‫اث��ار فرهنگی و خاص تر ه��م توجهی جدی ش��د‪ .‬مرور‬ ‫تعدادی از این فیلم ه��ا‪ ،‬محض ی��اداوری خالی از لطف‬ ‫نیس��ت‪ :‬یه حبه قند (رضا میرکریمی)‪ ،‬مره��م (علیرضا‬ ‫داوودنژاد)‪ ،‬اسب حیوان نجیبی است (عبدالرضا کاهانی)‪،‬‬ ‫اینجا بدون من (به��رام توکلی)‪ ،‬جدایی نادر از س��یمین‬ ‫(اصغر فرهادی)‪ ،‬جرم (مس��عود کیمیایی)‪ ،‬س��عادت اباد‬ ‫(مازیار میری)‪ ،‬چیزهایی هس��ت ک��ه نم ی دانی (فردین‬ ‫صاحب زمانی) و‪ ...‬در واق��ع‪ ،‬هیچ س��الی از نظر کمیت‬ ‫و کیفیت‪ ،‬ب��ا چنین تنوعی در س��ینما روبه رو نبوده ایم و‬ ‫حداقل طی دو دهه اخیر‪ ،‬هیچ گاه از اثاری از این دس��ت‪،‬‬ ‫ چنین استقبالی نشده بود‪ .‬این دستاورد بزرگ‪ ،‬معلول هر‬ ‫ش��رایطی که بود (به لحاظ تاریخی و‪ )...‬تداوم ی نداشت‪.‬‬ ‫دلیل عدم تداومش نیز هر چ��ه بود‪ ،‬حداقل در یک مورد ‬ ‫تردیدی وج��ود ن��دارد که دخالت ه��ای مس��تقیم و گاه‬ ‫ویرانگر مدیران سینمایی‪ ،‬این رویای کوتاه و شیرین را به‬ ‫کابوسی بدل کرد که اثار و تبعاتش کماکان ادامه دارد؛ از‬ ‫دخالت های دولتی در تولید فیلم ها گرفته تا دخالت های‬ ‫اش��کار در روند طبیعی س��ینما با توجیه��ات دهن پرکن‬ ‫مثل «ریل گذاری» و «تعیی��ن هدف»‪ .‬در حالی که طبق‬ ‫سیاس��ت های کلی کش��ور‪ ،‬قرار بر خصوص ی س��ازی و‬ ‫کاهش دخالت دولت در عرصه های گوناگون بود‪ ،‬ناگهان‬ ‫س��ایه دخالت مدیران س��ینمایی بر ش��ئون مختلف به‬ ‫شکلی باورنکردنی گسترش یافت‪ .‬از کشمکش با صنف‬ ‫و اصرار ب��ر تعطیلی ان‪ ،‬تا تش��کیل اصناف فرمایش��ی‪.‬‬ ‫از وضع محدودیت های بس��یار در مراح��ل صدور مجوز‬ ‫(که ب��ه ش��کل گیری س��ینمای زیرزمین��ی انجامید) تا‬ ‫دس��تور به توقف فیلمب��رداری فیلم ی که چن��د ماه بعد‬ ‫جایزه اس��کار گرفت و مدتی بعد مش��خص شد که این‬ ‫اس��کار نتیجه البی مع��اون س��ینمایی و رایزن ی های او‬ ‫بوده اس��ت! از ایجاد حس ب ی اعتمادی در فیلمسازان‪ ،‬تا‬ ‫ورود به بحث های فرسایشی و نامه نگاری های مغرضانه‬ ‫و از ص��دور مجوزهای فل��ه ای برای خیل پرش��ماری از‬ ‫فیلمس��ازان تازه کار و کارنابلد‪ ،‬تا وض��ع قوانینی تازه از‬ ‫قبیل ممنوع الخروج کردن برخی فیلم ها که دیدن ش��ان‬ ‫در داخل اشکالی نداش��ت اما خارج از کش��ور نباید دیده‬ ‫م ی ش��دند‪ .‬از ممنوعیت نمایش بس��یاری از فیلم ها‪ ،‬از‬ ‫جمله ساخته بعدی س��ازنده «به رنگ ارغوان»‪ ،‬تا اظهار‬ ‫تمایل به خریدن حقوق همان فیل��م توقیفی و پرداختن‬ ‫ض��رر و زیان هایش تا مب��ادا ذهن کارگ��ردان در مراحل‬ ‫ساخت فیلم تازه فاخرش مشوش شود‪ .‬از اظهارنظرهای‬ ‫عجیب و غریبی مثل دورخیز ب رای تولید دویست فیلم در‬ ‫س��ال‪ ،‬تا دادن امیدهای واهی از قبیل احداث ده ها سالن‬ ‫سینما در کشور‪.‬‬ ‫این گونه بود که تهی ه کنندگان باتجربه و خوشنام‪ ،‬با‬ ‫مشاهده اینکه ضمانتی برای نمایش فیلم شان در شرایط‬ ‫عادی نیست یا از س��ینما فاصله گرفتند یا در عرصه های‬ ‫دیگر مث��ل تلویزی��ون فعالیت کردند‪ .‬هم زم��ان‪ ،‬در کنار‬ ‫فیلمس��ازان ناش��ناس‪ ،‬تهی ه کنندگانی گمنام نیز سر بر‬ ‫اورده و کار در هر ش��رایطی را پذیرفتند‪ .‬کافی اس��ت به‬ ‫فهرست مجوزهای سال گذشته نگاهی بیندازید و ببینید‬ ‫چند نف��ر از این تهی ه کنندگان را م ی شناس��ید‪ .‬این رش��د‬ ‫قارچ گونه و غیرطبیعی‪ ،‬در درجه اول اهمیت تهی ه کنندگی‬ ‫را در عرصه حرفه ای زیر سوال برد‪ .‬تهی ه کننده های تازه کار‬ ‫فقط وظیفه داش��تند س��رمایه دولتی را به فیلم ها تزریق‬ ‫کنند‪ .‬برای سفارش دهنده اصلی‪ ،‬تهی ه کننده خوب کسی‬ ‫بود که کم تر ریخت و پاش م ی کرد و ب رای تهی ه کننده هم‬ ‫کارگردان خوب کس��ی بود که بدون ادا و اصول‪ ،‬زودتر از‬ ‫موعد سر و ته فیلمش را هم بیاورد‪ .‬در این معرکه‪ ،‬حلقه‬ ‫گم ش��ده‪ ،‬توجه به کیفیت و رعایت استانداردها بود‪ .‬انگار‬ ‫نه انگار که س��ینما ی��ک تخصص اس��ت و فیلم خوب‬ ‫س��اختن دانش و مهارت م ی خواهد‪ .‬تفک��ر حاکم بر این‬ ‫نوع فیلمس��ازی دقیقا ش��بیه تفکر بسازبفروشی است‪.‬‬ ‫نتیجه این سیاست خیلی زود اقتصاد سینما را در پرتگاهی‬ ‫مهیب قرار داد‪ .‬فیلمی که با هزینه میلیاردی ساخته شده بود‪،‬‬ ‫با فروش��ی کم تر از پنجاه میلیون تومان از پرده ها برداشته‬ ‫م ی ش��د و هی چ کس جوابگوی این ضررهای هنگفت نبود‪.‬‬ ‫خیلی از این فیلم ها به دلیل کیفیت نازل شان و شیوه ناشیانه‬ ‫تولیدشان‪ ،‬ب ی سروصدا از گردونه اکران عمومی کنار م ی رفتند‬ ‫و بعدا خبر م ی رس��ید که یا زیر قیمت به تلویزیون فروخته‬ ‫شده اند یا از شبکه نمایش خانگی سر در اورده اند‪.‬در سالی که‬ ‫گذشت‪ ،‬تنها عملکرد غیرمسئوالنه مدیران سینمایی نبود‬ ‫که سینما را از لحاظ اقتصادی در استانه ورشکستگی و از‬ ‫نظر کیفیت در استانه وضعیتی فاجع ه بار قرار داد؛ مدی ران‬ ‫حوزه هنری نیز در تصمیم��ی عجیب اعالم کردند که به‬ ‫دلیل مضامی��ن غی راخالقی برخ��ی از فیلم ها‪ ،‬از نمایش‬ ‫انها در سینماهای تحت مالکیت شان خودداری م ی کنند‪.‬‬ ‫این اقدام‪ ،‬با اعتراض سینماگران روبه رو شد و کار به جایی‬ ‫رس��ید که صدای مدیران ارش��اد نیز درام��د‪ .‬هم صدایی‬ ‫ارشاد با اعتراض های س��ینماگران‪ ،‬بیش از انکه نشانگر‬ ‫اتحاد این دو جریان باش��د‪ ،‬از جایی دیگر ناش��ی م ی شد‪.‬‬ ‫فیلم هایی که در لیس��ت س��یاه حوزه هنری قرار گرفتند‪،‬‬ ‫همگی مجوز نمایش عموم ی شان را از ارشاد گرفته بودند‬ ‫و این کار حوزه‪ ،‬نوعی اعالم مخالفت به ارش��اد بود‪.‬‬ ‫اینها و ده ها دالیل دیگر‪ ،‬مناقش��اتی را منجر ش��د‬ ‫که ب��ه دودس��تگ ی ها و تفرقه ه��ا و دشمن تراش��ی ها و‬ ‫ب ی اعتمادی ه��ا دام��ن زد‪ .‬از ای��ن اب گل الود کس��انی‬ ‫ماه��ی گرفتن��د ک��ه فرصت طلبان��ه در جس��ت وجوی‬ ‫منافع ش��خصی خ��ود بودند‪ .‬ع��ده ای از فیلمس��ازان و‬ ‫تهیه کنن��دگان میا ن مای��ه‪ ،‬ناگه��ان پ��رکار ش��دند‪.‬‬ ‫اینها عموم��ا کس��انی بودند که بس��ته ب��ه منافعی که‬ ‫داش��تند‪ ،‬گاه پش��ت ارش��اد جبه��ه م ی گرفتن��د‪ ،‬گاه‬ ‫پش��ت ح��وزه و گاه پش��ت مدی��ران خان��ه س��ینمای‬ ‫منحل شده‪.‬‬ ‫اگر جشنواره فجری که پشت سر گذاشتیم را معیاری‬ ‫برای ارزیابی وضعیت کیفی س��ینما در نظر بگیریم‪ ،‬باید‬ ‫گفت که اغلب سینماگران‪ ،‬خصوصا فیلمسازان مستقل‬ ‫در انتظار تغییر دوباره مدیریت ها هستند تا ببینند که مثال‬ ‫در سیستم مدیریتی جدید ارش��اد‪ ،‬ایا قرار است قضایا به‬ ‫همین منوال باش��د یا نه‪ .‬از این نظ��ر‪ ،‬دقت در فیلم های‬ ‫امسال نشان م ی دهد که حتی فیلمسازان توانا و خوشنام‬ ‫نی ز ترجیح داده اند با حمایت مال��ی نهادهای دولتی فیلم‬ ‫بس��ازند‪ .‬این حمایت البته درباره فیلم ها متفاوت اس��ت‪.‬‬ ‫تعدادی از فیلم ها با حمایت قاطع و همه جانبه نهادهایی‬ ‫مثل بنیاد فارابی‪ ،‬موسسه رسانه های تصویری و‪ ...‬ساخته‬ ‫ش��ده اند و تع��دادی از فیلم ها حاصل مش��ارکت دولت و‬ ‫بخش خصوص��ی بوده اند‪ .‬ای��ن را م ی توان با نگرش��ی‬ ‫خوش بینانه حاصل تعامل نهادهای دولتی با فیلمسازان‬ ‫و شکل گیری اعتماد میان ش��ان ارزیابی کرد و م ی شود از‬ ‫بحران اقتصادی سینما با نگاهی به سال ‪91‬‬ ‫مازیار فکری ارشاد‪ /‬منتقد سینما‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫مسعود مه رابی در کتاب «تاریخ سینمای ای ران‪ ،‬از اغاز تا سال‬ ‫‪ »1357‬ذیلسرفصلسال‪ 1351‬وباعنوانسالبحرانمالی‪،‬نکاتی‬ ‫در توصیف وضعیت اقتصادی سینمای ایران در این سال نوشته که‬ ‫بسیاربهوضعیت‪ 40‬سالبعدسینمایای رانشباهتدارد‪.‬تاجاییکه‬ ‫اگر در متن‪ ،‬جای‪ 1351‬را با‪ 1391‬عوض کنیم‪ ،‬هیچ اتفاقی نم ی افتد‬ ‫و اگر مورخی سال ها بعد با این جمالت مواجه شود‪ ،‬ب ی شک به خطا‬ ‫افتاده و م ی تواند این دو دوره تاریخی را با هم اشتباه بگیرد‪ .‬مه رابی در‬ ‫اینکتابم ی نویس د‪«:‬سال‪ 1351‬رابایدسالبحرانوشکستمالی‬ ‫ب رای سینمای ای ران دانست‪ .‬خصوصا در نیمه دوم سال که فروش‬ ‫یبهیک میلیونتوماننرسیدودرعوضفیلم هایزیادی‬ ‫هیچفیلم ‬ ‫بودند که زیر سیصد هزار تومان و حتی دویست هزار تومان فروش‬ ‫داشتند‪ ».‬مقایس ه ها نشان م ی دهد که تنها اعداد به واسطه گذشت‬ ‫زمانوتورمدائمی‪،‬کالن ترشدهومالکموفقیتتجارییکفیلم‪،‬‬ ‫گذرازمرزفروشیکمیلیاردتومانیونهیکمیلیونتومانیاست‪.‬‬ ‫سینمای ای ران در سالی که گذشت یکی از بد ترین سال های خود را‬ ‫از سر گذراند‪ .‬سال‪ 91‬به ویژه در زمینه اقتصادی‪ ،‬بحرانی جدی را به‬ ‫وجود اورد که ب ی شک ترکش های ان به اکران سال اینده نیز اصابت‬ ‫خ واهد کرد‪ .‬سینمای کشوری ‪ 75‬میلیون نفری که در ان با قیمت‬ ‫متوسط بلیت ‪ 5000‬تومانی‪ ،‬تنها سه یا چهار فیلمش وارد باشگاه‬ ‫میلیاردی ها(چهتعبیرنامناسبی)بشودوازاینمیانتنهایکموردان‬ ‫بهرقمفروشباالیسهمیلیاردتومانبرسد‪،‬حتمادچاربحراناست‪.‬‬ ‫ولیدالیلبروزایننابسامانیدرسینمایای رانچیست‪.‬واقعیتاین‬ ‫است که سینمای ایران هی چ گاه از منظر اقتصادی اوضاع روب هراهی‬ ‫نداشته و هم واره پیکره ای لرزان و گردش مالی نحیفی را به خود دیده‬ ‫است‪ ،‬ولی شاید بتوان از دو نمونه موردی سال های‪ 51‬و‪ 91‬به عنوان‬ ‫دوران اوج بحران اقتصادی سینما یاد کرد‪ .‬بخشی از این وضعیت‬ ‫ناخوشایند بیشکمعلولنزاع هاودع واهاییاستکهپسازانحالل‬ ‫خانهسینما‪،‬میانحوزههنریومعاونتسینماییوزارتارشادبهوجود‬ ‫امد‪.‬بستنحوزههنریبه عنوانمتولیگروهیازبهترینسالن های‬ ‫سینمایکشور‪،‬ازیکسووسیاست هایناپایدارسازمانتازه تاسیس‬ ‫سینمایی و عدم حمایت از سینماگران تحت پوشش خود‪ ،‬بخشی‬ ‫مهم از این ماجراست‪ .‬همه این نکته های یاد شده در باال را دلسوزان‬ ‫حقیقی سینمای کشور در طول یک سال گذشته بارها مورد اشاره‬ ‫و تاکید قرار داده اند و راه برون رف��ت از این معضل را وفاق و همدلی‬ ‫نهاد هایدرگیردرمناقشاتاخیرحوزهسینمامعرفیم ی کنندکهالبته‬ ‫درستهمم ی گویند‪.‬اماهمهماجراهمیننیستودرکشاکشاین‬ ‫دع واها‪،‬گردوغباریبرخاستهکهتشخیصبرخیکاست ی هارادشوار‬ ‫م ی سازد یا در مرحله ای پایی ن تر از اهمیت قرار م ی دهد‪ .‬شباهت ها‬ ‫با سال ‪ 51‬همچنان ادامه دارد‪ .‬مه رابی در ادامه همان گفتار‪ ،‬ضمن‬ ‫اشارهبهسنتتقلیدوکپ ی کاریازرویفیلم هایخارجیکهدرسال‬ ‫یاد شده به اوج خود رسیده بود‪ ،‬م ی نویس د‪« :‬در بازنگری فیلم ها (سال‬ ‫‪)51‬م ی بیینمکهتنهاداستانسرقتنم ی شدوگاهتصاویرنیزتمامو‬ ‫کمالباهنرپیشه هایای رانیبازسازیم ی شود‪.‬اماتماشاگرانعموما‬ ‫بیناصلیوبدلی‪،‬اصلیراانتخابم ی کردندواینخودیکیازع وامل‬ ‫بحرانمالیبود‪».‬چندفیلمکپ ی برداریشدهازروینسخهفیلم های‬ ‫موفق خارجی در سال های اخیر دیده ایم؟ تع دادش از دست در رفته و‬ ‫دیگر به جای استثنا‪ ،‬به قاعده تبدیل شده است‪ .‬به عنوان یک نمونه‬ ‫و مشتی از خروار به فیلمی با عنوان «همه چی ارومه» اشاره م ی کنم‬ ‫ق هالیوودی با نام‬ ‫که کپ ی برداری کامل و وفاداری از یک کمدی موف ‬ ‫«خماری صبحگاهی» است‪ .‬این فیلم در اکران حدود‪ 242‬میلیون‬ ‫تومانفروختکهبااحتسابرقم‪5‬هزارتومانیبلیتسینما‪،‬چیزی‬ ‫حدود‪48‬هزار نفر بلیت خ ریده و فیلم را در سالن های سینما دیده اند‪.‬‬ ‫حاال یک نفر بگوید چند نفر نسخه اصلی این ملغمه تقلیدی را از‬ ‫طریق بازار زیر زمینی دی وی دی فیلم های روز جهانی به تماش��ا‬ ‫نشسته اند؟‪ 500‬هزار نفر؟ یک میلیون نفر؟ چند برابر نسخه ای رانی؟‬ ‫اینجا دوباره مه رابی به کمک م ی اید‪« :‬در ان سال ها دست تنگی‬ ‫برایپی دا کردنسوژه هایتازهوحتیکمترکارشدهبهجاییرسیدکه‬ ‫با گل کردن هر سریال در تلویزیون یا هر ترانه ای بین مردم‪ ،‬فیلمی‬ ‫تانگیزنیست؟‬ ‫ سینماییبر اساسیاهمنامانساختهم ی شد‪».‬حیر ‬ ‫گوییدراینچهلسالهیچ چیزتغییرنکردهوسینمایایرانگامی‬ ‫ به جلو بر نداشته است‪ .‬معضالت همانند و ناهنجاری ها همان‪ .‬نام‬ ‫فیلممانرابهتقلیداز ترانهمحبوبکوچهوخیابان‪،‬م ی گذاریم«همه‬ ‫چی ارومه» و با موفقیت هر سریال و تله فیلمی‪ ،‬بالفاصله همان‬ ‫ع وامل را از تلویزیون م ی اوریم جلوی دوربین‪ 35‬و ازشان م ی خ واهیم‬ ‫همان اداهایی که در سریال و تله فیلم در اورده اند را در مدیوم سینما‬ ‫همدر بیاورند‪ .‬ب ی هیچخالقیتونواوری؛ب ی انکهتفاوت هایمدیوم‬ ‫تلویزیون با سینما را مد نظر داشته باشیم و فقط با این استدالل که‬ ‫بایدبهسلیقهعامهمردمتوجهکردوفیلمبایدبفروشدتاچرخاقتصاد‬ ‫سینمابچرخد‪.‬پسچرااینفیلم هایتقلیدینم ی فروشندواهداف‬ ‫تولی د کنندگانشان را ب ر اورده نم ی سازند؟ کار از تقلید و کپ ی برداری‬ ‫از تلویزیون گذشته و به فیلم های موفق سال های گذشته رسیده‬ ‫است‪ .‬این جوری است که «افراط ی ها» از پس «اخ راج ی ها» م ی اید‪،‬‬ ‫با امید به انکه موفقیت تجاری ان را تکرار کند‪ .‬اما حتی نصف ان‬ ‫هم نم ی فروشد و باز هم سینماگران دلبسته وجه تجاری سینما با‬ ‫استدالل هایی کهنه و پوسیده به تکرار تجربه های اموخته شده و‬ ‫امتحان پس داده قبلی چسبیده اند و رها نم ی کنند این مالل اوری‬ ‫و نخ نمایی را‪ .‬اردیبهشت سال‪ 52‬بهزاد عشقی در تحلیلی بر اوضاع‬ ‫سینمایسالپیشدرماهنامهرودکینوشت‪«:‬فیلمفارسیدرسال‬ ‫‪ 51‬دچارفرسایششدهاست‪،‬یعنیمضارابتذالمضاعفشبهخودش‬ ‫تزایی بود‪.‬‬ ‫برگشته است‪ .‬سال‪ 51‬برای سینمای فارسی سال وحش ‬ ‫چگونه؟ تا قبل از سال ‪ 51‬فیلمفارسی همواره بر مبنای الگو های‬ ‫خاصیحرکتم ی کرد‪،‬یعنیباکشفنیاز هایکاذبمردم‪،‬الگو های‬ ‫خاصی را در خدمت ارضای این نیاز ه��ای کاذب به وجود م ی اورد‪...‬‬ ‫تا چند سال پیش الگو ها شکل و ماهیت شناخته شده ای داشتند و‬ ‫بعد‪ ،‬هرگاه که این تم دچار فرسایش م ی شد‪ ،‬یعنی مقب ولیت خود‬ ‫یداد‪ ،‬تم تازه ای کشف م ی شد‪ .‬اما در سال‪51‬‬ ‫را بین عامه از دست م ‬ ‫فیلمفارسیالگویمعینینداشت‪.‬چونالگو هاتضمینصد در صد‬ ‫تجارتینداشتند‪».‬اگرامروزمنتقدونویسنده ایهمینجمالترادر‬ ‫تفسیروضعیتسینمایای رانامروزبنویسدوتنهاجایعدد‪ 51‬رابا‪91‬‬ ‫عوضکندوبهجایتعبیرفیلمفارسیازمفهومکلیومحافظه کارانه‬ ‫سینمای ای ران بهره بگیرد‪ ،‬کسی تعجب یا اعتراض م ی کند؟ امروز‬ ‫هم سردمداران س��ینمای تجاری الگو های موفق روز را گم کرده و‬ ‫هنوز در گرداب تکرار نسخه های کهنه موفقیت چرخ م ی خورند‪.‬‬ ‫محاسبات ش��ان به هم خورده و ه ر چه م ی سازند و خیال م ی کنند‬ ‫گیشه را پر م ی کند‪ ،‬نم ی فروشد‪ .‬جامعه در بحران اقتصادی است؟‬ ‫باشد‪،‬مگرباراولاستیااینجاتنهانقطهدنیاستکهبابحرانمواجه‬ ‫م ی شود؟مگرسینمادرهرشرایطیتعطیلم ی شود؟پسچرامردم‬ ‫ازسینمارویگردانده اند؟مگرسینمایتجاریدرهرکشوریدرطلب‬ ‫جذبعامهمخاطبوگرداندنچرخاقتصادسینمانیست؟بانگاهی‬ ‫منصفانه م ی بینیم که در کنار دع وا ها و کارشکن ی ها‪ ،‬سوء تعبی ر ها و‬ ‫بیهوده متهم کردن ها و بحران و خیلی چی ز های دیگر‪ ،‬این جوهره‬ ‫سینما و نبض مخاطب است که از دست سینمای ای ران در رفته‪ .‬انها‬ ‫که باید سکان کشتی پوسیده سینمای ای ران را به سمت مناسبات‬ ‫درست اقتصادی پیش بب رند و به زبانی ساده مخاطب را به سالن ها‬ ‫بکشند‪ ،‬ب هراحتی از تشخیص ذائقه عمومی جا مانده اند‪ .‬درست که‬ ‫ممیزی هایسختگی رانهوروندبوروکراتیکاخذمجوز هایگوناگون‪،‬‬ ‫عرصهرابرسینماگرانتنگکرده‪،‬اماتلنگریبهخودوبازنگریدرباور‬ ‫سدادهذهنیهمالزماستتاسینمایای ران‬ ‫بهکلیشه هایامتحانپ ‬ ‫را از چارچوب بسته و تکراری مالل اورش بیرون بیاورد‪g.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫نقطه نظری واقع بینان��ه‪ ،‬تنها راه چاره فیلمس��ازان برای‬ ‫رهایی از بیکاری محتوم دانس��ت‪ .‬توجه داشته باشیم که‬ ‫بخش خصوصی در شرایط کنونی امکان ریسک باالیی‬ ‫ندارد و یکی‪ ،‬دو فع��ال این عرصه ه��م ترجیح م ی دهند‬ ‫فیلم هایی بس��ازند ک��ه داعی��ه فرهنگی ن��دارد و صرفا‬ ‫برای فتح گیشه تهیه ش��ده اند‪ .‬در این میان‪ ،‬استقبال از‬ ‫مشارکت با نهادهای دولتی‪ ،‬یک امر اجتناب ناپذیر است‪.‬‬ ‫همچنی��ن از منظری دیگر اگ��ر نگاه کنیم‪ ،‬چش��م انداز‬ ‫امیدوارکننده ای از اکران سال اینده نم ی بینیم‪ .‬فیلم هایی‬ ‫که در جش��نواره فجر به نمایش درامدند‪ ،‬به جز یک یا دو‬ ‫فیلم‪ ،‬اثاری نیس��تند ک��ه امیدی به نمایش موفق ش��ان‬ ‫باشد‪ .‬سیاست نادرست دیگری که طی سال های اخیر به‬ ‫رونق کاذب برخی از فیلم ها کمک کرد‪ ،‬ایجاد حاشیه در‬ ‫اطراف اثاری بود که ف ی نفس��ه اهمیت چندانی نداشتند‪،‬‬ ‫اما از بس ک��ه درباره «مش��کل دار» بودنش��ان صحبت‬ ‫ش��د و از نمایش ش��ان در جش��نواره جلوگیری شد‪ ،‬مردم‬ ‫کنجکاو ش��دند بدانند این فیلم ها چه دارندکه تا این حد‬ ‫نس��بت به نمایش اش دلهره وجود دارد‪ .‬نمونه ش��اخص‬ ‫این جریان‪ ،‬سال گذش��ته رقم خورد‪ .‬فیلم معمولی «من‬ ‫مادر هستم» اگر در ش��رایط طبیعی نمایش داده م ی شد‪،‬‬ ‫امکان موفقیتی تا بدین حد نداش��ت‪ .‬اما از یکی دو سال‬ ‫پیش‪ ،‬انقدر درباره دالیل عدم نمایش اش در جشنواره فجر‬ ‫حرف و حدی��ث پیش امد که پس از اک��ران ناگهان ی اش‪،‬‬ ‫تماش��اگران برای دیدنش به س��الن های س��ینما هجوم‬ ‫بردند و به همین دلیل به فروش��ی میلیاردی رس��ید‪ .‬در‬ ‫این میان هیچ کدام از مدیران س��ینمایی به این پرسش‬ ‫منطقی جواب ندادن��د که اگر این فیلم انقدر مس��اله دار‬ ‫بود‪ ،‬پس چرا اجازه نمایش اش را دادند و اگر هم مشکلی‬ ‫نداشت چرا درباره اش اینقدر جوسازی کردند‪ .‬گفت وگوی‬ ‫اخیر یکی از فیلمسازان باتجربه کشور که داور جشنواره‬ ‫هم بود‪ ،‬در این مورد خاص حاوی ن��کات جالبی بود‪ .‬این‬ ‫فیلمساز درباره دالیل استقبال فراوان مردم از فیلم هایی‬ ‫این چنینی گفت که این جریان نم ی تواند به نفع سینمای‬ ‫ملی باش��د‪ ،‬زیرا دلیل فروش باالی بعضی از فیلم ها‪ ،‬نه‬ ‫قابلی ت های انها بلکه معلول شرایط خاص است‪.‬موضوع‬ ‫مهم دیگری ک��ه م ی توان��د تکمله بحث باش��د‪ ،‬بدعتی‬ ‫اس��ت که در دوره مدیریت قبلی ارش��اد پایه گذاری شد و‬ ‫در این دوره به ش��دت عملیاتی شد‪ .‬اش��تیاق مدیران به‬ ‫تولید پروژه های بس��یار پرخرج تحت عنوان پرطمطراق‬ ‫«فیلم های فاخر» نتیجه ای غم انگیز داش��ت‪ .‬فیلم هایی‬ ‫که از دل این جری��ان بیرون امد‪ ،‬نه توجه تماش��اگران را‬ ‫برانگیخت‪ ،‬نه تایی��د منتقدان و کارشناس��ان را به دنبال‬ ‫داشت و نه اهداف اولیه ساخت چنین اثاری را تامین کرد‪.‬‬ ‫کار به جایی رسید که پروژه فیلم های فاخر‪ ،‬به یک شوخی‬ ‫در میان اهالی س��ینما تبدیل شد و سازندگان این فیلم ها‬ ‫ه��م در محافل مختلف اع�لام کردند که اصال دوس��ت‬ ‫ندارند فیلم هایش��ان مزین ب��ه چنین لقبی ش��ود‪ .‬اثاری‬ ‫متعدد با هزینه های هنگفت میلیاردی س��اخته ش��د که‬ ‫بازتاب هایشان در همین جشنواره فجر ثابت کرد که پول‬ ‫زیاد اگر فساد و اسراف به دنبال نداشته باشد‪ ،‬الزاما باعث‬ ‫تولید فیلمی ارزشمند و ماندگار نخواهد شد‪ .‬یک فیلمساز‬ ‫ی اثرگذار‬ ‫کاربلد و متخصص با اندکی بودجه م ی تواند فیلم ‬ ‫بسازد که در همین بخش بی ن المللی جشنواره حائز جوایزی‬ ‫متعدد شود و نیز فیلمس��ازی نابلد م ی تواند ب هراحتی هزینه‬ ‫ساخت ‪10‬فیلم مس��تقل را چنان ضایع کند که هیچ کس‪،‬‬ ‫حتی مدیر س��فارش دهنده هم رغبتی به تماشای فیلمش‬ ‫نداشته باشد و تراژدی سینمای ای ران زمانی تکمیل م ی شود‬ ‫که همین فیلمساز نابلد‪ ،‬از روز پس از نمایش فیلم فاخرش‬ ‫در جش��نواره‪ ،‬قرارداد پروژه فاخر بع��دی اش را هم م ی بندد و‬ ‫انگار نه انگار که‪g ...‬‬ ‫چرخه تکرار چهل ساله‬ ‫‪153‬‬ ‫سینمای ایران؛‬ ‫میان انچه باید باشد و نیست‬ ‫گزارش سینمای ایران ‪1391 - 1392‬‬ ‫شهرام خرازی ها‪ /‬منتقد سینما‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪154‬‬ ‫سال ‪ 1391‬یکی از پرحاشی ه ترین و متالطم ترین سال ها‬ ‫ب رای س��ینمای ای ران بود‪ .‬سالی سرش��ار از جنجال های ریز و‬ ‫درشت‪ ،‬سال گره خوردن بیش از پیش «سینما» به «سیاست»‪،‬‬ ‫س��ال اوج گیری درگیری های صنفی و هماوردی «س��ازمان‬ ‫سینمایی» با «خانه سینما»‪ ،‬سال دخالت بیش از پیش نهادها‬ ‫و س��ازمان های دولتی و غیردولتی سینمایی و غیرسینمایی‬ ‫در امور داخل��ی و خارجی س��ینمای ای ران‪ ،‬س��ال اکران های‬ ‫ ب ی رون��ق س��ینمایی ک��ه با‬ ‫چوب زیر بغل دولت سرپا نگه‬ ‫داشته شده بود‪ ،‬سال دولت ی تر‬ ‫ش��دن س��ینمای ای ران‪ ،‬سال‬ ‫س��اخت فیلم های سفارشی‪،‬‬ ‫س��ال ب ی رونق��ی مهم ترین و‬ ‫سرنوشت س��ازترین جشنواره‬ ‫سینمایی ای ران‪ ،‬سال سکوت‬ ‫و کم کاری منتقدان سینمایی‪،‬‬ ‫سال ظهور و خودنمایی جریان‬ ‫جدید نومتفکران س��ینمایی‬ ‫و غیرس��ینمایی صاح��ب ‬ ‫تریبون ه��ای مطبوعات��ی‬ ‫و تلویزیون��ی‪ ،‬س��ال ت��داوم‬ ‫قضاوت های سیاس��ی درباره‬ ‫ب��ود و نب��ود و موجه ب��ودن و‬ ‫موجه نبودن «خانه س��ینما»‪،‬‬ ‫سال «قالده های طال» بر گردن‬ ‫«کاله قرمزی و بچه ننه»‪ ،‬سال‬ ‫حمایت مفرط علن��ی از فیلم‬ ‫ته جدولی «س��یب و سلما»‪،‬‬ ‫سال «پذی رایی ساده» سینمای‬ ‫ای ران از عالقه مندان و عاش��قان هنر هفتم در شرایط تحریم‬ ‫وحشتناک اقتصادی و‪...‬‬ ‫سبد سینمای ای ران در سال ‪ 1391‬خالی بود؛ از مجموع‬ ‫بیش از پنجاه فیلم اکران شده شاید فقط هفت الی هشت فیلم‬ ‫توانس��تند فروش قابل توجهی داشته باشند! تع داد فیلم های‬ ‫قابل اعتنای س��ال برخالف دهه شصت و مش��ابه دهه های‬ ‫هفتاد و هشتاد‪ ،‬از تع داد انگشتان یک دست هم فراتر نم ی رفت‪.‬‬ ‫س��ینمای ای ران فاقد پدیده یا حتی حداقل ی��ک اثر ماندگار‬ ‫بود‪ .‬عمده فیلم ها یا به س��ینمای بدنه تعلق داشتند یا ب رای‬ ‫جایزه گرفتن و عرضه به جشنواره ها ساخته شده بودند‪ .‬کمتر‬ ‫خبری از فیلم هایی که موس��وم به «پل بین هنر و تجارت»‬ ‫هستند مثل «چک»‪« ،‬انتهای خیابان هشتم»‪« ،‬ضدگلوله»‪،‬‬ ‫«یکی م ی خواد باهات حرف بزنه» و‪ ...‬بود‪ .‬سالن های سینما‬ ‫در مقاطعی‪ ،‬اکنده از فیلم های سفارش��ی و خالی از تماشاگر‬ ‫بودند‪ .‬سینمای ای ران در سال ‪ 1391‬ب رای چندمین بار ثابت کرد‬ ‫که ورود به حرفه فیلمسازی و کارگردان شدن در این دیار چندان‬ ‫سخت نیست‪ ،‬اما نتوانست پاسخگوی این سوال دیرینه باشد‬ ‫که از بین این همه فیلمساز تازه وارد چند نفرشان م ی توانند در‬ ‫سینما بمانند و دوام بیاورند و به جرگه فیلمسازان تک فیلمه‬ ‫یا کسانی که هر هفت تا هشت س��ال یک فیلم م ی سازند‪،‬‬ ‫نپی وندند؟بازهممعلومنشدکهتکلیفاینهمهفیلمی کهچند‬ ‫هفته روی پرده م ی نشینند‪ ،‬سپس سر از شبکه نمایش خانگی‬ ‫و به سرعت برق سر از شبکه های ماه واره ای فارسی زبان بیگانه‬ ‫در م ی اورند‪ ،‬چه م ی ش��ود؟ و اصال چرا باید این همه س��رمایه‬ ‫در مملکتی که یک تنه در مقابل تحریم اقتصادی ایستاده و‬ ‫به فرموده رهب ر معظم انقالب بای��د اقتصاد مقاومتی را تمرین‬ ‫جش�نواره خنثی فج�ر هم باز ب�ا فیل م های‬ ‫سفارش�ی اش نش�ان داد که این روند همچنان‬ ‫ادام�ه دارد و گویا س�ینما ک م کم در ای�ران قالب‬ ‫تمام دولتی به خود م ی گیرد و در حال نزدیک شدن‬ ‫شتابناک به ان روزی است که سرمای ه گذار تمام‬ ‫فیل م ها دولت باشد و بس‬ ‫کند‪ ،‬صرف سینمایی شود که با ریزش قابل اعتنای تماشاگر‬ ‫روبه روست؟ یک سال دیگر گذشت و باز هم مردم ای ران بیشتر‬ ‫به تماشای فیلم های سینمایی در قاب تلویزیون با دستگاه های‬ ‫پخش دی وی دی و سینما نرفتن عادت کردند! تع داد فیلم های‬ ‫سفارشی که از بی ت المال این مملکت و با سفارش و نفوذ ساخته‬ ‫شدند‪ ،‬کم نبود؛ فیلم هایی خنثی که کمتر کسی فهمید که‬ ‫ساخته شده اند‪ ،‬چه برسد به انکه بفهمند که این فیلم ها کی‬ ‫به نمایش در امدند و در کدام شهر و کدام سالن سینما‪ .‬جشنواره‬ ‫خنثی و باری به هر جهت فجر هم باز با فیلم های سفارش ی اش‬ ‫نشان داد که این روند همچنان ادامه دارد و گویا سینما کم کم در‬ ‫ایران قالب تمام دولتی به خود م ی گیرد و در حال نزدیک شدن‬ ‫شتاب ناک به ان روزی است که سرمایه گذار تمام فیلم ها دولت‬ ‫باشد و بس‪ .‬باز هم ده ها فیلم در انبارها ماندند و خاک خوردند‪.‬‬ ‫به سبک و سیاق سال های گذشته نه تنها سینما بلکه تبلیغات‬ ‫سینمایی هم شمع وجودش همچنان رو به خاموشی بود‪ .‬بازهم‬ ‫همان پالکاردهای همیشگی بر سر در سینما؛ کله بازیگران‬ ‫فیلم در کنار هم و عنوان درشت ش��ده فیلم‪ .‬فقط همین؛ نه‬ ‫بیش و نه کم‪ .‬دیگر سال هاست که کسی ب رای فیلم های ای رانی‬ ‫پالکاردوتابلویتبلیغاتینم ی کشد‪،‬همه چیزکامپیوتریشده‪،‬‬ ‫اما عجیب است که در همین پوسترهای کامپیوتری هم کمتر‬ ‫کسیدنبالجذابی ت افرینیاست؛اصالپالکاردوپوسترفیلمدر‬ ‫این مملکت کارکرد تجاری خود را از دست داده اند و عجیب انکه‬ ‫نزدیکبهدودههاستکهپوسترفیلم هاازخودفیلم هاهنری تر‪،‬‬ ‫استعاری تر‪ ،‬چند الیه تر و چشم نواز تر از اب در م ی ایند!؟ انگار‬ ‫دیگر کمتر کسی تلقی کارکرد تجاری از پالکارد و پوستر فیلم‬ ‫داردواینموادتبلیغیبه عنوانویترینکاغذیهویتمندتولی دات‬ ‫سینمای ای ران ط راحی و چاپ م ی ش��وند‪ .‬این دیدگاه حتی به‬ ‫فیلم های تجاری صرف هم سرایت‬ ‫کرده و ب��رای نازل تری��ن اثار (مثال‬ ‫«همه چی ارومه») هم پالکاردها و‬ ‫پوسترهای هنری و واجد ارزش های‬ ‫بصری ط راحی م ی شوند‪ .‬سینمایی‬ ‫که به ش��دت به دیده ش��دن اثارش‬ ‫و در نتیجه به ش��دت ب��ه تبلیغات‬ ‫وابس��ته اس��ت‪ ،‬همچنان در سال‬ ‫گذشته از شناساندن درست و فراگیر‬ ‫محصوالتش به مش��تریان بالقوه‬ ‫خود محروم مان��د و باز هم معمای‬ ‫عدم پخش تیزر برخ��ی فیلم ها از‬ ‫تلویزی��ون و تعرفه ه��ای بس��یار‬ ‫گران سیما ب رای س��ینما الینحل‬ ‫باقی ماند و س��ینمای ای ران یکی‬ ‫از بزرگ ترین و اص�لا مهم ترین و‬ ‫سرنوشت سازترین محمل و مجرای‬ ‫تبلیغات ی اش را از دست داد و حتی‬ ‫نتوانس��ت درحجم انبوه و با بهای‬ ‫ارزان در مورد تولی داتش «تبلیغ» که‬ ‫نه‪ ،‬حداقل «اطالع رسانی» کند‪ .‬واقعا‬ ‫سیاستگذاری فرهنگی در مملکت‬ ‫ما در برخی امور هنوز که هنوز اس��ت تابع نظم مش��خص و‬ ‫منطق قابل قب ولی نیست‪ .‬هیچ کس نم ی خ واهد به این سوال‬ ‫همیشگی تاریخ سینمای «نوین» ای ران پاسخ دهد که‪« :‬اگر‬ ‫سینما م ی خواهیم‪ ،‬چرا جلوی تبلیغات‪ ،‬شناخته شدن و دیده‬ ‫شدنش را م ی گی ریم؟! این وضعیت چند بام و ه وایی در سینمای‬ ‫ای ران سال های سال است که دوام اورده و تالش ها ب رای تغییر ان‬ ‫تا االن ناکام مانده است!؟ نه تنها تبلیغات‪ ،‬بلکه در تصمیم سازی‪،‬‬ ‫سیاستگذاری و اجرا نیز سینمای ای ران مستقل نیست و نهادها‬ ‫و سازمان های خارج از حوزه سینما نیز هر از گاه خود را در تعیین‬ ‫خط مشی ب رای این سینما محق م ی دانند‪ .‬سال ‪ 1391‬یکی از‬ ‫کم استقالل ترین سال های سینمای ای ران بود‪ .‬از پرده پایین‬ ‫کشیده شدن فیلم های «زندگی خصوصی» و «گشت ارشاد»‪،‬‬ ‫عدم اک��ران فیلم «تلفن همراه اق��ای رئی س جمهور» به رغم‬ ‫نصب تابلوهای تبلیغاتی ان‪ ،‬اکران جنجالی فیلم «من مادر‬ ‫هستم»‪ ،‬اعتراضات جس��ته و گریخته به دیدگاه توهی ن امیز‬ ‫فیلم «پذی رایی ساده» نسبت به مردم‪ ،‬عدم نمایش فیلم های‬ ‫«چ»‪« ،‬زندگی مشترک اقای محمودی و بانو»‪« ،‬همه چیز ب رای‬ ‫فروش»‪« ،‬اینه شمعدون»‪« ،‬اش��غال های دوست داشتنی» و‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫یو یکمین جشنواره‬ ‫چند فیلم حساسی ت ب رانگیز دیگر در س ‬ ‫فیلم فجر و‪ ...‬رخدادهای مهمی بودند که بر دخالت اش��کار و‬ ‫نهان تشکل ها و س��ازمان های خارج از حوزه سینمای ای ران و‬ ‫مصلحت جویی و احتیاط کاری مفرط سیاستگذاران و متولیان‬ ‫اجرایی این س��ینما مهر تایید زدند‪ .‬سال هاست که سینمای‬ ‫ای ران به پیرمرد دست به عصایی م ی ماند که هر از گاه احساس‬ ‫جوانی م ی کند‪ ،‬عصا را به کناری م ی ان��دازد و تالش م ی کند‬ ‫تا روی پاهای فرتوتش بایس��تد و با انها بدود‪ ،‬اما پس از طی‬ ‫شتابناک مسیری پر پی چو خم دوباره از رفتن باز م ی ایستد و به‬ ‫عصایش پناه م ی برد‪ .‬سال‪ 1391‬نه سینمای ای ران و نه جشنواره‬ ‫فجر هیچ کدام موفق نش��دند «فیلم» یا «چهره» قابل اعتنا‬ ‫و غافلگیرکننده ای در حد یک «پدی��ده» ارائه و معرفی کنند‪.‬‬ ‫«کاله قرمزی و بچه نن��ه»‪« ،‬تو و من»‪« ،‬من مادر هس��تم»‪،‬‬ ‫«گشت ارشاد» و «خ وابم م ی اد» به رغم تسخیر رتب ه های باالی‬ ‫جدول فروش فیلم ها‪« ،‬پدیده» محسوب نم ی شدند‪ .‬تمام این‬ ‫فیلم ها (مشخصا «تو و من» و «من مادر هستم») در بطن خود‬ ‫یدادند و زایمان پر حاشی ه ای‬ ‫جنین «فیلمفارسی» را پرورش م ‬ ‫داشتند‪ .‬فروش میلیاردی «کاله قرمزی و بچه ننه» از قبل قابل‬ ‫پی ش بینیبود‪.‬امتیازخاصیبراینفیلمدرمقایسهبافیلم های‬ ‫قبلی «کاله قرمزی» مترتب نبود‪ .‬زن پوشی «اکبر عبدی» در‬ ‫«خوابم م ی اد» هم نتوانست خاطره «ادم برفی» را تکرار کند‬ ‫و در حد یک ترفند فراموش شده به کار گرفته شد تا گیشه فیلم‬ ‫تضمین شود‪« .‬خ وابم م ی اد» بدون زن پوشی «اکبر عبدی» به‬ ‫رتب ه های میانی جدول فروش سقوط م ی کرد‪« .‬گشت ارشاد»‬ ‫بدون حاشیه هم م ی فروخت‪ ،‬اما به مدد جنجال های سیاسی‬ ‫(و نه س��ینمایی) پی رامونش‪ ،‬بیش از حد دیده شد و فروخت‪.‬‬ ‫عین همین اتفاق چند م��اه بعد ب رای «من مادر هس��تم» و‬ ‫تا حدودی «بیخود و ب ی جهت» افت��اد در حالی که هیچ یک‬ ‫«پدیده» نبودند و پتانسیل پدیده شدن هم نداشتند‪ ،‬به خصوص‬ ‫«بیخود و ب ی جهت» که حاشی ه سازی به دادش رسید و فیلمی‬ ‫ که حداکثر فروش دویست میلیون ب رایش پی ش بینی م ی شد‪،‬‬ ‫مرز ششصد میلیون را پشت س��ر گذاشت‪ .‬جشنواره فجر هم‬ ‫پیشاپیش پدیده های احتمال ی اش («چ»‪« ،‬روز رستاخیز»‪« ،‬اینه‬ ‫ش��معدون» و چند فیلم دیگر) را حذف کرد تا در اخرین سال‬ ‫حیات معاونت سینمایی شمقدری و در فضای ملتهب پس از‬ ‫«من مادر هستم» و اوج گیری قضایای «سازمان سینمایی»‪،‬‬ ‫«حوزه هنری» و‪ ...‬کمتر نفت روی اتش نیمه جان س��ینمای‬ ‫ایران پاشیده شود‪.‬‬ ‫به رغم توقف «تو و من» در گیشه‪ ،‬رنگ باختن حنای گلزار‬ ‫وکم فروغیگیشهفیلم هایمحمدرضافروتن‪،‬شهابحسینی‪،‬‬ ‫نیکیکریمی ومهنازافشار‪،‬دستمزدهنرپیشگانسینمایای ران‬ ‫باز هم به سیر صعودی خود ادامه داد و جهش قابل مالحظه ای‬ ‫داشت‪ .‬کوچ بازیگران سینمای ای ران به تئاتر‪ ،‬تلویزیون و شبکه‬ ‫نمایش خانگی ب��رای پرهیز از بیکاری و در م��واردی گرفتن‬ ‫دس��تمزدهای قابل توجه و دور از انتظار‪ ،‬نسبت به سال های‬ ‫گذشته افزایش چشمگیری داشت‪ .‬باز هم قدیم ی ها از ج وانترها‬ ‫گله کردند که چرا به هر تازه از راه رسیده ای با چشم رنگی مجال‬ ‫حضورمقابلدوربیندادهم ی شود؟وچراسناریس ت هانقش های‬ ‫اصلی را ب رای ما نم ی نویسند تا در سنین کهنسالی نیز نشان‬ ‫دهیم که دود از کن��ده برم ی خیزد؟ و باز هم ع��ده ای به امید‬ ‫هنرپیشه شدن و سری بین سرها در اوردن نقش خ ریدند تا ثابت‬ ‫کنند هنرپیشگی هم مثل نقدنویسی در این دیار نه تحصیالت‬ ‫م ی خ واهد نه استع داد و نه هیچ چیز دیگر!‬ ‫س��ینمای ای ران در س��ال ‪ 1391‬همچون ادوار و سالیان‬ ‫گذش��ته ب ی اعتنا به نقدهای منتقدان س��ینمایی مس��یر از‬ ‫پیش تعیی ن شده اش را سپری کرد‪ .‬منتقدان با سابقه همچنان‬ ‫نقد ننوش��تند و به اظهارنظرهای پ راکنده در فرهنگس��راها‪،‬‬ ‫نشس ت های رس��انه ای و چند سایت مطرح بس��نده کردند و‬ ‫تازه واردها هم غوره نش��ده مویز ش��دند و با تبختر کامل‪ ،‬سر‬ ‫فیلم ها را با قلم کند و شکننده شان ب ریدند‪ .‬وضعیت نقد فیلم در‬ ‫سال گذشته واقعا فاجعه بود‪ :‬پسر فالن اقای منتقد به مدد نفوذ‬ ‫پدرش و خ واهر فالن منتقد ب هواسطه واسطه گری های ب رادرش‪،‬‬ ‫همچنان به نقدنویس��ی در مطبوعات ادامه دادند و تلویزیون‬ ‫ی تریبون ارزشمند‬ ‫سخاوتمندانه شاید هم از فرط قحط الرجال ‬ ‫ب رنامه «هفت» را در اختیار منتقدان بسیار جوانی قرار داد که‬ ‫نه اداب سخن گفتن مقابل دوربی ن های تلویزیونی را بلد بودند‬ ‫و نه حرف تازه ای ب رای گفتن داش��تند‪ .‬و باز هم بار دیگر تاریخ‬ ‫مصرف «منوپولی» یکی از منتقدان سینمایی فرا رسید تا چهره‬ ‫مخدوشنقدفیلمنزدمردموسینماگرانبازترمیموبازاراییشود‬ ‫وهمگاندریابندکهنقدفیلمنهبهمعنایباب کردناصطالحات‬ ‫خاص و ب ی دوام «مق وا»‪« ،‬ماقبل نقد»‪« ،‬ماقبل فیلم» و‪ ...‬بلکه‬ ‫به معنای کشف زوایای پنهان و ترجمه نمادهای فیلم است؛ این‬ ‫شایدب رایمنخوشایند ترینرخدادسینماییپارسالبود‪،‬ه ر چند‬ ‫که بازگشت منتقد «منوپول» یا در اختیار قر ارداد ن تریبون های‬ ‫جدید در اختیار وی در س��ال جاری‪ ،‬ممکن است دوباره همه‬ ‫رشته ها را پنبه و اعتبار «بازیافته» نقد فیلم را خدش هدار کند!‬ ‫اقتصاد سینما در سال ‪ 1391‬باز هم به دولت وابسته ماند‪.‬‬ ‫به نظر م ی رسد که بلیت س��ینما در حال حذف شدن سریع از‬ ‫س��بد خرید خانوارهای ای رانی اس��ت! وضعیت بغ رنج اکران در‬ ‫سال ‪ 91‬بغ رنج تر شد؛ روزگاری فیلم های ای رانی چند ماه پس از‬ ‫اتمام فیلمبرداری و مراحل فنی‪ ،‬روانه اکران م ی شدند و نمایش‬ ‫عمومی فیلم دغدغه کمتر فیلمسازی بود‪ ،‬چون فیلم ها طی‬ ‫پروسهنسبتامشخصیدیریازودبرپردهم ی نشستند‪،‬اماپارسال‬ ‫اکران تبدیل شد به یک «مسابقه دو امدادی» که چند نفر باید‬ ‫استی ن ها را باال بزنند و ان قدر بدوند تا فیلم سالن بگیرد و امکان‬ ‫نمایش عمومی پی دا کند‪ .‬اکنون اکران عمومی هم به دغدغه ها‬ ‫و تکالیف دست اندرکاران سینما باالخص کارگردان‪ ،‬تهی ه کننده‬ ‫و سرمایه گذار اضافه شده است‪ .‬هیچ تضمین و دورنمای روشنی‬ ‫وجودنداردکهفیلمسازمطمئنباشدکهفیلمشبرپردهبنشیند‪.‬‬ ‫از وضعیت اکران ‪ 91‬بسیاری ناراضی بودند؛ در این میان طبعا‬ ‫بخش خصوصی در تبعیضی اشکار بیشتر نوبت های اکران‬ ‫خوب و بالقوه گیش هدار را از دست داد و بخش دولتی و فیلم هایی‬ ‫کهازحمایت هایعلنییاپنهانبرخورداربودند‪،‬فرصتبیشتری‬ ‫ب رایخودنماییدرسالن هایسینماپی داکردند‪.‬یکیازفیلم های‬ ‫سفارشی و بسیار حمایت شده به رغم گیشه کم رونقش انقدر بر‬ ‫اکران ماند تا خرج خ��ودش را در اورد! در مقابل بودند فیلم های‬ ‫مستقلی که اگر از شانس همین مدت اکران بهره مند م ی شدند‪،‬‬ ‫م ی توانستندخوببفروشند‪،‬امافقطدوتاسههفتهبهانهاامکان‬ ‫نمایش داده شد و بالفاصله از پرده پایین کشیده شدند‪ .‬متاسفانه‬ ‫این رقابت که روز به روز ناب راب رتر م ی ش��ود در سال ‪ 1391‬به اوج‬ ‫خود رسید و بخش خصوصی هم چاره ای نداشت جز انکه سر به‬ ‫جیبمراقبتببردوسکوتاختیارکند‪.‬‬ ‫در سال‪ 1391‬همچنین کمتر فیلمی از شانس اکران دوم‬ ‫برخوردارشد‪.‬دردهه هایشصتوهفتاداکثرفیلم هایسینمایی‬ ‫حداقل دو نوبت به اکران عمومی در م ی امدند؛ برخی فیلم های‬ ‫پرفروشباالخصاکشن های«جمشیداریا»اکران هایبیشتری‬ ‫در ته ران و شهرستان ها را تجربه م ی کردند و وقتی فیلم پس از‬ ‫دو اکران یا بیشتر از س��که م ی افتاد‪ ،‬به شبکه نمایش خانگی‬ ‫فروخته م ی شد‪ .‬در اواسط دهه هشتاد با ظهور شبکه قاچاق که‬ ‫فیلم های سینمای ای ران را همزمان با اکران در قالب لوح فشرده‬ ‫در کوی و برزن و پیاده روها ارائه م ی کرد‪ ،‬فاصله بین اکران اول و‬ ‫دوم فیلم ها تا ورود به شبکه نمایش خانگی کم و کمتر شد‪ ،‬این‬ ‫روندخیلیسریعمنجربهحذفاکراندومفیلم هاشد‪.‬درگذشته‬ ‫فاصله زمانی قابل توجهی بین اولین توزیع لوح فشرده در بازار‬ ‫محصوالتفرهنگیای رانتانمایشمحتویاتلوحازماه وارهبود‪،‬‬ ‫اما مدتی است که این فاصله از چند ماه به چند روز تقلیل یافته‬ ‫است! با انکه بارها تهی ه کنندگان سینمای ای ران شکایت خود را‬ ‫به خاطر این تاراج فرهنگی تسلیم مجامع حقوقی بی ن المللی‬ ‫کرده اند اما تا کنون نتیجه درخوری نگرفته اند‪ .‬همان گونه که‬ ‫شبکه نمایش خانگی فرصت اکران دوم و بیشتر را از سینمای‬ ‫یزبان غیرمجاز نیز با‬ ‫ای ران گرفته‪ ،‬شبکه های ماهواره ای فارس ‬ ‫پخش جهانی مستمر فیلم های ای رانی‪ ،‬مانع از توزیع نوبت دوم‬ ‫لوح فشرده فیلم های شبکه نمایش خانگی شده اند به گونه ای‬ ‫که در شرایط فعلی بسیاری از فیلم های ایرانی فقط یک نوبت‬ ‫در داخل کشور توزیع م ی شوند و صرفا معدود فیلم های قدیم ی ‬ ‫سال های گذشته و اثار پ ر فروش ممکن است شانس برخورداری‬ ‫از نوبت های دوم و بیشتر توزیع را به دست اورند‪ .‬با این اوصاف‬ ‫به نظر م ی رسد که برگ ب رنده در دست شبکه نمایش خانگی‬ ‫است‪ ،‬اما سیاس��تگذاران‪ ،‬متولیان و دست اندرکاران این شبکه‬ ‫هم از رقیب دیگری به نام ماهواره شاک ی اند؛ رقیبی که برخی از‬ ‫شرکت های وابسته به این شبکه را تا مرز ورشکستگی کشانده‬ ‫است‪.‬شبکه هایماه واره ایفارسیزبانغیرمجازسال هاستکه‬ ‫محصوالت شبکه نمایش خانگی را بدون ه ر گونه مجوزی روی‬ ‫انتن م ی فرستند‪ .‬در حال حاضر بسیاری از فیلم های سینمایی‬ ‫بدون اکران دوم و به فاصله سه تا پنج ماه پس از اکران اول (یا بهتر‬ ‫اس��ت بگوییم تنها اکران) به صورت لوح فشرده توسط شبکه‬ ‫مجاز‪ ،‬اکران ه��ای خانوادگی را تجربه م ی کنن��د‪ .‬بهای ‪25000‬‬ ‫ریال ت��ا ‪ 35000‬ریال ب رای خرید لوح فش��رده فیلم های ای رانی‪،‬‬ ‫بسیار به صرفه تر از کل هزینه هایی است که شهروندان ب رای‬ ‫طی مسیر خانه تا سینما و بالعکس و خ رید بلیت از گیشه باید‬ ‫متحمل شوند و طبیعی است که در چنین شرایطی بسیاری از‬ ‫مشتریانسابقسینماتبدیلبهمشتریانشبکهنمایشخانگی‬ ‫شده و عطای رفتن به سینما و فیلم دیدن روی پرده بزرگ را به‬ ‫لقایش م ی بخشند‪ .‬بس��یاری از صاحب نظ ران‪ ،‬شبکه نمایش‬ ‫خانگی را یکی از عوامل مهم کاهش انگیزه و تمایل مردم به‬ ‫سینما رفتن و تضعیف و محو تدریجی فرهنگ فیلم دیدن روی‬ ‫پردهع ریضسالن هایسینماودرنتیجهایجادبحراناقتصادی‬ ‫ب رای سینمای ای ران م ی دانند‪ ،‬در حالی که خود این شبکه هم‬ ‫یزبان غیرمجاز‬ ‫در مصاف با انبوه شبکه های ماهواره ای فارس ‬ ‫با بحران اقتصادی مواجه شده است‪ .‬بس��یاری از افراد سینما‬ ‫نم ی روند چون متوجه شده اند که م ی توانند فیلم های روی پرده را‬ ‫باتاخیرچند ماههازط ریقشبکهنمایشخانگیدرقابکوچک‬ ‫گی رنده های تلویزیونی خود ببینند؛ بسیاری از افراد هم نه تنها‬ ‫سینما نم ی روند‪ ،‬بلکه محصوالت شبکه نمایش خانگی را هم‬ ‫نم ی خ رند‪ ،‬چون معتقدند که فیلم های شبکه با تاخیری اندک از‬ ‫ط ریق ماه واره قابل تماشا است‪ .‬به این ترتیب شبکه ای که ب رای‬ ‫سینمابحرا نزاشده‪،‬خوددچاربحرانشدهاست!درشرایطفعلی‪،‬‬ ‫طبیعی و قابل انتظار اس��ت که اولویت بندی اقتصاد خانواده‬ ‫دگرگونشدهوکاالهایفرهنگیدررتب ه هایاخرجدولنیازهای‬ ‫خانواده گنجانده یا حتی حذف شوند‪.‬‬ ‫کمبود نقدینگی در س��ینمای ‪ ،90‬موج نامحس��وس‬ ‫فیلم ه��ای اپارتمان��ی را در س��ال ‪ 91‬به راه انداخ��ت‪ .‬نتیجه‬ ‫اپارتمان ی سازی هم تولید و نمایش تعداد قابل توجهی فیلم‬ ‫ای رانی بود که در لوکیشن های مسقف و کم تع داد فیلمبرداری‬ ‫ش��ده بودند و البته همان طور ک��ه انتظ��ار م ی رفت فروش‬ ‫رضایت بخشی هم نداشتند‪.‬‬ ‫فرمت (قالب) فیلم ها و تعریف ژانر (گونه)ها در سینمای‬ ‫‪ 91‬بیش از س��ال های گذشته مغش��وش و ابهام ب رانگیز بود؛‬ ‫تله فیلم های «میگرن»‪« ،‬ازمایشگاه»‪« ،‬راه بهشت»‪« ،‬سیب‬ ‫و سلما»‪« ،‬نامزد امریکایی من»‪« ،‬بیخود و ب ی جهت»‪« ،‬زندگی‬ ‫خصوصی اقا و خانم میم»‪« ،‬شبکه»‪« ،‬پنهان» و‪ ...‬سر از سینما‬ ‫در اوردند و درمقابل چند فیلم سینمایی به عنوان تله فیلم روی‬ ‫انتن فرستاده شدند‪ .‬در شبکه نمایش خانگی هم کم نبودند‪،‬‬ ‫فیلم هایی مثل «خیابانیکطرفه»‪« ،‬افریقا»و‪ ...‬کهب رای سینما‬ ‫ساختهشدهبودندامامتاسفانههرگزرنگپردهراندیدندوتولی دات‬ ‫مبتذلی مثل «نیم کیلو مرد باش»‪« ،‬سه خط موازی»‪« ،‬تنهاتر‬ ‫از من»‪« ،‬گواه ی نامه»‪« ،‬قبر مشترک»‪« ،‬ماشین عروس» و‪...‬‬ ‫که حتی در حد تله فیلم هم نبودند‪ .‬به این ترتیب شبکه نمایش‬ ‫خانگی اکنده شد از اثاری که نه «فیلم سینمایی» محسوب‬ ‫م ی شدند نه «تله فیلم»‪ .‬مرز سینما و تلویزیون هم همچنان‬ ‫مخدوش ماند و باالخره معلوم نش��د فیلم ه��ا با چه تعریف و‬ ‫ب ر اساس چه استانداردی عنوان «سینمایی» یا «تلویزیونی» به‬ ‫خود م ی گی رند و چرا تله فیلم ها بر پرده م ی نشینند و فیلم های‬ ‫‪155‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪156‬‬ ‫سینماییدرقابکوچکتلویزیونبهنمایشگذاشتهم ی شوند؟‬ ‫بحث «درجه بندی سنی» همچنان در سینمای ای ران‬ ‫مس��کوت ماند و برخی فیلم ها صرف نظر از تاثی رات سوئی‬ ‫که ممکن است بر گروه هایی از تماشاگران از جمله کودکان و‬ ‫نوجوانان داشته باشند‪ ،‬بدون هشدار قبلی اکران شدند! استثنائا‬ ‫روی پوسترهای فیلم «من مادر هستم» جمالت‪...« :‬موضوع‬ ‫فیلم به اسی ب شناسی اجتماعی م ی پردازد‪ .‬تماشای این فیلم‬ ‫ب رای افراد کمتر از ‪ 16‬سال توصیه نم ی شود» نقش بست‪ ،‬اما‬ ‫این جمالت فقط در حد «هشدار» روی کاغذ باقی ماندند و زیر‬ ‫شانزده ساله ها هم کنجکاوانه به تماشای فیلمی شتافتند که‬ ‫موافقان و مخالفانش به خیابان ها ریخته بودند!‬ ‫معموال رسم بر این است که چش��م انداز سینمای ای ران‬ ‫در س��ال پی ش رو را بر مبنای اثار به نمایش درامده در جشنواره‬ ‫فیلم فجر سال گذشته ارزیابی کنند‪ ،‬اما واقعا جشنواره ب ر خالف‬ ‫انچه که بسیاری م ی پندارند ایینه تمام نمای یک سال سینمای‬ ‫پی ش رونیست‪،‬حتیفیلمبرگزیدهتماشاگرانشنیزفیلمبرگزیده‬ ‫مردمنخ واهدبودونم ی تواننظرجمعیتیاندک ازسینماروهای‬ ‫حرفه ای را به کل جمعیت سینمارو در طول سال تعمیم داد‪ .‬در‬ ‫طول سال‪ ،‬کلی فیلم‪ ،‬باالخص فیلم تجاری اکران م ی شود که‬ ‫یداند که کی کلید خورده اند و کجا فیلمبرداری‬ ‫اصال کسی نم ‬ ‫شده اند و از چه ط ریق در نوبت اکران قرار گرفته اند؟ کمتر فیلمی‬ ‫ از این میان قبال در جشنواره فجر به نمایش در م ی اید؛ بناب راین‬ ‫جدول اکران ساالنه تابع نعل به نعل جدول نمایش فیلم های‬ ‫فجر نیست‪ .‬از مجموع بیش از چهل فیلم سینمایی ای رانی که‬ ‫در فجر ‪ 31‬به نمایش در امدند‪ ،‬با این پی ش فرض که همه انها‬ ‫در سال جاری بر پرده بنشینند‪ ،‬فقط سه فیلم (تاکید م ی کنم‬ ‫یزنند»‪« ،‬اقای الف»‬ ‫فقط سه فیلم) «هیس! دخترها فریاد نم ‬ ‫و «رسوایی» پتانس��یل عبور از مرز میلیارد و دستیابی به یک‬ ‫گیشه افسانه ای را دارند؛ با کمی اغماض ممکن است فیلم های‬ ‫«استرداد»‪« ،‬چه خوبه که برگشتی»‪« ،‬حوض نقاشی»‪« ،‬دربند»‪،‬‬ ‫«دهلیز» و «گناهکاران» ضرر ندهند یا حتی به سوداوری هم‬ ‫برسند‪،‬امابقیهفیلم هایجشنوارهنه فقطازجانبسالندارهابلکه‬ ‫از طرف مردم هم مورد استقبال قرار نخواهند گرفت و بسیاری‬ ‫از انها به خیل فیلم هایی خ واهند پیوست که از سال ها پیش در‬ ‫انبارها خاک م ی خورند‪ .‬همچون سال های گذشته طبعا تع دادی‬ ‫فیلم به نمایش در نیامده در جشنواره فجر که حکم هندوانه در‬ ‫بسته را دارند (مثال «چ»‪« ،‬رژیم طالیی»‪« ،‬رستاخیز» و «حضرت‬ ‫محمد(ص)») ممکن است در صورت نمایش عمومی بتوانند تا‬ ‫پله های باالی جدول فروش‪ 92‬صعود کنند و معادالت اکران را بر‬ ‫همبزنند‪.‬بعیداستکهدراکران‪ 92‬وب راساسوضعیتسینمادر‬ ‫سال پی ش رو شاهد تغییر محسوس یا شگرفی نسبت به سال‬ ‫گذشتهباشیم‪.‬‬ ‫باز هم حداقل‪ 10‬فیلم از مجموع پنجاه تا شصت فیلم ی ‬ ‫که همای س��عادت اکران عمومی بر شانه های ش��ان خواهد‬ ‫نشستممکناستگیشهپررونقیداشتهباشند‪.‬احتماالبازهم‬ ‫فیلم هایسینماییوطنیازپخشتیزرهایتلویزیونیطوالنی‬ ‫و در نوبت های زیاد با تعرفه مناسب محروم خ واهند ماند‪ ،‬احتماال‬ ‫مجادله بر س��ر نوبت های اکران تداوم خواهد داشت‪ ،‬احتماال‬ ‫فیلم های سفارشی‪ ،‬ب ی جاذبه و نفروش که امسال تعدادشان‬ ‫بیشتر هم شده‪ ،‬بیخودی خانه های ممتاز جدول نوبت بندی‬ ‫اکران را اشغال خواهند کرد و احتماال از طریق دوربین و تریبون‬ ‫ب رنامه«هفت»مفصالبهصورتتلویحیب رایاینفیلم هاتبلیغ‬ ‫خ واهد شد و احتماال با پیشرفت تکنولوژی رسانه و اوج گیری تب‬ ‫«س��ینمای خانگی»‪ ،‬جمعیت فزون تری نسبت به سال های‬ ‫گذشته‪ ،‬عادت سینما رفتن و فیلم دیدن روی پرده بزرگ در سالن‬ ‫تاریک را ترک خ واهند کرد‪...‬‬ ‫سال هاست که سینمای ای ران به پیرمرد دست به عصایی‬ ‫م ی ماند که هر از گاه احساس جوانی م ی کند‪ ،‬عصا را به کناری‬ ‫م ی اندازد و تالش م ی کند تا روی پاهای فرتوتش بایستد و با انها‬ ‫بدود‪ ،‬اما پس از طی شتابناک مسیری پر پی چو خم دوباره از رفتن‬ ‫باز م ی ایستد و به عصایش پناه م ی برد!‪g‬‬ ‫س�ینمای ایران در س�الی که روزهای پایانی اش را‬ ‫پشت سر می گذاریم‪ ،‬فراز ونش�یب های بسیاری را‬ ‫پشت سر گذاشته و سال را در حالی به اخر می رساند‬ ‫ک�ه بارقه های�ی از امی�د برای�ش در س�ال پیش رو‬ ‫پیش بینی می شود‪ .‬اتفاقات ریز و درشت در سینمای‬ ‫ایران ان قدر زیاد اس�ت که نمی توان همه انها را در‬ ‫این گزارش روایت کرد‪ .‬مثلث تالش می کند با نگاهی‬ ‫به مهم ترین رخدادهای سینمای ایران در سال ‪91‬‬ ‫شمایل کلی از ان را برای مخاطبان خود ترسیم کند‪.‬‬ ‫اشک ها و لبخندها‬ ‫جریان شناسی سینمای ایران در سال ‪91‬‬ ‫محمد جلیلوند‪ /‬منتقد سینما‬ ‫اکران نوروزی؛ نجواها و فریادها‬ ‫اکراننوروزیسینماهادرسال هایاخیرباتوجهبه مدتطوالن ی تر‬ ‫اکران و اوقات فراغت بیشتر خانواده ها هم واره مورد توجه سینماگران و‬ ‫تهی ه کنندگان بوده و رقابت تنگاتنگی میان انها شکل گرفته است‪ .‬اما‬ ‫اکران نوروز‪ 1391‬با ح واشی بسیار روبه رو شده و موجبات توقف نمایش‬ ‫دو فیلم «زندگی خصوصی» ساخته حس��ین فرحبخش و «گشت‬ ‫ارشاد»بهکارگردانیسعیدسهیلیرافراهمکرد‪.‬اولیبادرونمایهسیاسی‬ ‫و اجتماعی ساخته شده و به سبب پیش��روی به سمت خطوط قرمز‬ ‫جامعه‪ ،‬مورد اعتراض گروهی از مخاطبان سینما قرار گرفت‪ .‬در طرف‬ ‫دیگر «گشت ارشاد» هم مشکالتی از این دست داشته و بیش از همه‬ ‫به خاطر نام خود مورد اعتراض شدید قرار گرفته و در نهایت به تجمعی‬ ‫مسالمت امیز جلوی وزارت ارشاد منتهی ش��د‪ .‬در این میان «گشت‬ ‫ارشاد»باتوجهبهح واشیبه وجودامده‪،‬توانسترقمی معادل‪ 1/5‬میلیارد‬ ‫راازگیشه هایسینماهایتهرانبهدستاورد‪«.‬انتهایخیابانهشتم»‬ ‫ساختهعلیرضاامینیهمازدیگرفیلم هایتوقیفیسالگذشتهبودکه‬ ‫سرانجام با جرح و تعدیل هایی به اکران درامده و نمایش نسبتا موفقی‬ ‫ی از ان به سوژه ملتهبش و بخشی دیگر به‬ ‫هم داشت که بخش مهم ‬ ‫حضور چهره هایی همچون حامد بهداد و ترانه علیدوستی به عنوان‬ ‫بازیگربازم ی گشت‪.‬‬ ‫«قالده های طال» ساخته ابوالقاسم طالبی هم به عنوان سومین‬ ‫فیلم پرفروش سال ‪ ،‬تریلر سیاسی خوش ساخت و قابل تاملی است‬ ‫که اتفاقات پس از انتخابات س��ال ‪ 88‬و فتنه دشمنان خارجی را سوژه‬ ‫اصلی خود قرار داده بود‪ .‬فیلم یاد ش��ده نیز با استقبال گسترده عموم‬ ‫مردم همراه شده و در تعطیالت نوروزی با سالن های مملو از تماشاگر‬ ‫مواجه بود‪ .‬در این میان برای طیف مخاطب کودک و نوج وان هم فیلم‬ ‫به شدت معم ولی «فیتیله و ماه پیشونی» ساخته ارش معی ریان در نظر‬ ‫گرفته شده بود که باتوجه به کیفیت فنی و نیز فیلمنامه ضعیفش‪ ،‬با‬ ‫استقبال س��رد مخاطبان خود روبه رو شده و حضور بازیگران محبوب‬ ‫برنامه تلویزیونی فیتیله که بخش عمده مانور تبلیغاتی تهی ه کننده‬ ‫فیلم هم روی انها بود‪ ،‬نتوانست کاری از پیش ببرد‪ .‬تنها شش ماه بعد از‬ ‫جنجال های اکران نوروزی‪ ،‬این بار فیلم من مادر هستم ساخته فریدون‬ ‫جی رانی باتوجه به سوژه ملتهب خود حاشی ه ساز شد؛ فیلمی که در نقد‬ ‫بخشی از طبقه روش��نفکر که معتقد به اصول اخالقی هم نیستند‪،‬‬ ‫ساختهشدکهالبتهمورداعتراضبخشیازمخاطبانسینماقرارگرفت‪.‬‬ ‫بخشمهمی ازاعتراضاتبهبحثقصاصکهفیلمنامهب راساسانبنا‬ ‫نهادهشده‪،‬بازم ی گشتکهباکوتاه شدنلحظاتیازپایانفیلمبههنگام‬ ‫اکران‪،‬فروکشکردودراینمیانتنهافروشفیلمبهواسطهحاشی ه های‬ ‫شکل گرفتهباالرفتهوفریدونجی رانیراپسازکناررفتنازب رنامههفت‪،‬‬ ‫بار دیگر در صدر جدول چهره های جنجالی سال قرار داد‪.‬‬ ‫کاله قرمزی و پسرخاله؛ ماموریت برای نجات گیشه ها‬ ‫فروش ضعیف و فراتر از انتظار سینمای ای ران که بخش مهمی‬ ‫ از ان به کیفیت پایین بسیاری از اثار به نمایش درامده بازم ی گشت‪،‬‬ ‫ی به نام بحران مخاطب روبه رو کرد‬ ‫سینمای ای ران را با موضوع مهم ‬ ‫که در سال های اخیر ب ی سابقه نشان م ی داد‪ .‬در دهه هفتاد ب رنامه ای‬ ‫تلویزیونی با عنوان صندوق پست شکل گرفت که عروسک های ان‬ ‫«کاله قرمزی و پسرخاله» به شدت مورد توجه مخاطبانش قرار گرفت‬ ‫و به تولید فیلم های پرفروش و رکورد شکنی همچون‪ :‬کاله قرمزی‬ ‫و پسرخاله و کاله قرمزی و سروناز منجر شد‪ .‬پخش برنامه ای تازه در‬ ‫نوروز نودویک با محوریت این دو در کنار شخصی ت های تازه‪ ،‬زمینه‬ ‫را ب رای اکران موفق کاله قرمزی و بچه ننه فراهم کرد‪ .‬فیلم یاد شده‬ ‫در اکران طوالنی خویش س��ینماها را از رکود نجات داده و بسیاری‬ ‫از سالن های کوچک ته ران و شهرستان ها را از ورشکستگی کامل‬ ‫رهایی بخشید‪ .‬کاری که بسیاری از ستاره های بازیگر سینمای ای ران‬ ‫با دستمزدهای باال قادر به انجام ان نشده بودند را تنها چند عروسک‬ ‫دوست داشتنی انجام داده و ماموریت خود را به بهترین شکل ممکن‬ ‫به پایان رساندند‪ .‬البته می زان رضایت تماشاگران پس از اتمام فیلم‬ ‫قابل قیاس با کاله قرمزی ه��ای قبلی نبوده و تی��م دو نفره موفق‬ ‫ایرج طهماسب وحمید جبلی به واسطه قصه ضعیف و شوخ ی های‬ ‫کم رمقش‪ ،‬موفقی ت های پیشین خود را تکرار نکرده اند‪ .‬با همه اینها‬ ‫کاله قرمزی و بچه ننه از ان جهت که در روزهای بحرانی سینمای ای ران‬ ‫از جذب حیث مخاطب به کمک شتافته‪ ،‬حائز اهمیت است و در خاطر‬ ‫سینما دوستان این موضوع باقی خواهد ماند‪.‬‬ ‫چالش بزرگ سینمای ایران‬ ‫در س��ال های اخیر بسیاری از سینماگران کش��ورمان به سراغ‬ ‫مضمون خیانت رفته و فیلم های متعددی براساس ان ساخته و روانه‬ ‫اکرانکرده اندکهازانمیانتنهابرخیازانهاازکیفیتمطلوبیبرخوردار‬ ‫بودند‪ .‬تولید فیلم ب راساس این مضمون مانند راه رفتن روی لبه تیغ بوده‬ ‫و م ی تواند پیام مورد نظر کارگردان را به شکل وارونه به مخاطبان انتقال‬ ‫دهد؛کاری که برخی فیلمسازان سهوا به واسطه عدم اشراف به داستان‬ ‫و فیلمنامه خود انجام داده و به بی راهه رفته ان��د‪ .‬اتفاقی که در زندگی‬ ‫خصوصیبههنگاماکراننوروزیرخدادهوحوزههنریرابه عنوانمتولی‬ ‫بخش مهمی از سینماهای سراسر کشور‪ ،‬به واکنشی جدی واداشت‪.‬‬ ‫حوزه پس از خودداری از نمایش فیلم فوق‪ ،‬فهرستی از فیلم های‬ ‫غیرقابل نمایش شامل من مادر هستم‪ ،‬من همسرش هستم‪ ،‬ب ی خود‬ ‫و ب ی جهت‪ ،‬زندگی خصوصی اق��ا و خانم میم‪ ،‬خوابم م��ی اد و‪ ...‬در‬ ‫سینماهای خود به سرگروهی سینما ازادی تهیه کرده و تهی ه کنندگان‬ ‫این اثار را به اصالح بخشی از فیلم ها برای اکران در سینماهای یاد شده‬ ‫فراخ واند‪ .‬این اتفاق اختالف ها را شعله ور کرده و اتحادیه تهی ه کنندگان و‬ ‫شورای اکران نیز از دادن فیلم های خود به سینماهای حوزه خودداری‬ ‫کردند؛ اتفاق تلخی که در نهایت دودش به چشم سینمای ای ران رفته و‬ ‫به ریزش مخاطب در سال نودویک منجر شد‪ .‬در این بین سینما ازادی‬ ‫و سالن های پ رتماشاگرش بیش از همه متضرر شده و بخش مهمی از‬ ‫مخاطبین خود را در این مجادله از دست داد‪ .‬تنها فیلم کاله قرمزی و‬ ‫بچه ننه از این اختالفات جان سالم به در برده و توانست با نمایش در‬ ‫سالن های وابسته به حوزه هنری‪ ،‬لقب پرفروش ترین فیلم سال را از ان‬ ‫خود کند‪ .‬اتفاقی که عکس ان برای فیلم «خوابم م ی اد» ساخته رضا‬ ‫عطاران رخ داده و جای خود را به کاله قرم��زی در صدر جدول داده و به‬ ‫رتبه دوم قناعت کرد‪.‬‬ ‫اکران سال سینمای ایران و جای خالی فیلمسازان نسل اول‬ ‫یکی از موضوعاتی که در اکران امسال کامال به چشم م ی امد‪،‬‬ ‫غیبت نسل قدیمی کارگردان های سینمای کشورمان است که به‬ ‫خودی خود م ی توانست مخاطبان بیشتری را به سالن های سینما‬ ‫بکش��اند‪ .‬برخی از این س��ینماگران مانند ناص��ر تقوایی همچون‬ ‫سال های پیشین غیبت داش��ته و به جای حضور در پشت دوربین‬ ‫س��ینما به تدریس در مدارس سینمایی مش��غول بوده اند‪ .‬مسعود‬ ‫کیمیایی که پرکارترین فیلمس��از این نسل به حساب م ی اید‪ ،‬پس‬ ‫از موفقیت «جرم» چه در جشنواره س��ی ام فیلم فجر و چه در اکران‬ ‫عمومی‪ ،‬غیبتی یک س��اله داشته و موفق به س��اخت هیچ یک از‬ ‫فیلمنامه های «تبعید در سایه ها» و «خائن کشی» نشد‪ .‬ساخت هر‬ ‫دوی این فیلم ها بودجه و پیش تولید وسیعی را م ی طلبید که باتوجه‬ ‫به وضعیت نه چندان مطلوب اقتصاد سینمای ایران در یکی دو سال‬ ‫اخیر میسر نشده و تولید احتمالی ان به سال اینده موکول شده است‪.‬‬ ‫در این میان تنها داریوش مهرجویی با فیلم‪ ،‬نارنجی پوش در جدول‬ ‫اکران حضور داشته و فیلمش با وجود ضع ف های فراوان تنها با تکیه‬ ‫بر نام فیلمساز و بازیگرانش همچون‪ :‬لیال حاتمی و حامد بهداد‪ ،‬رتبه‬ ‫هشتم جدول را به خود اختصاص داد‪ .‬مشکل اصلی فیلم شلختگی‬ ‫در س��اختار و فیلمنامه ضعیف در کنار لحن سفارشی ان است که‬ ‫دوره جدیدی را در کارنامه فیلمس��ازی مهرجویی رقم زده که ادامه‬ ‫یو یکم فجر با فیلم« چه خوبه که برگشتی»‬ ‫ان را در جشنواره س�� ‬ ‫شاهد بوده ایم‪.‬‬ ‫نسل جوان و موفقیت های بزرگ‬ ‫سینمای خاص؛ اکرانی مهجور و از سر رفع تکلیف‬ ‫یو یکم فیلم فجر؛ گام هایی به سوی پیشرفت‬ ‫جشنواره س ‬ ‫جشنواره فیلم فجر به عنوان ویترین س��ال اینده سینمای ایران‬ ‫از اهمیت خاصی ب رای دس��ت اندرکاران‪ ،‬مدیران و در نهایت مخاطبان‬ ‫حرفه ای تر سینما برخوردار است‪ .‬به همین خاطر هم در این‪ 10‬روز تب‬ ‫جشنوارهباالرفتهوسینماهایبسیاریبهجشنوارهبرایهرچهباشکوه تر‬ ‫یو یکم فجر در بخش مدیریت و‬ ‫شدن ان م ی پیوندند‪ .‬در جشنواره س ‬ ‫ب رنام هریزیشاهدپیشرفت هایخ وبیبودیمکهالبتهبرخیکاست ی هانیز‬ ‫در ان به چشم م ی خورد‪ .‬پخشدیجیتالی فیلم های حاضردرجشنواره‪،‬‬ ‫نقطه عطف جشنواره امسال است که کیفیت بهتری را به لحاظ صدا‬ ‫و تصویر به فیلم ها بخشیده و بسیاری از مشکالت ناشی از رسیدن یا‬ ‫نرسیدنکپ ی هاراحلکرد‪.‬نکتهمهمدیگرپخشسرساعتفیلم هادر‬ ‫جدولاکرانوعدمجابه جاییانهابودکهدردوره هایپیشینبهسنتیاشنا‬ ‫ب رایسینمادوستانومنتقدینتبدیلشدهبود‪.‬اماانتخابسالنهمایش‬ ‫برج میالد ب رای پذیرایی از اهالی رس��انه و نیز هنرمندان سینمای ای ران‪،‬‬ ‫همچون دو دوره اخیر به پاشنه اشیل جشنواره تبدیل شده و در روزهای‬ ‫یربط با‬ ‫پایانی با ب ی نظمی ب ی سابقه ای همراه شد‪ .‬حضور افراد کامال ب ‬ ‫رسانهوسینمادرسالنهمایش هاوجلوسبرصندل ی هاودرنتیجه ب ی جا‬ ‫یو یکماست‬ ‫ماندننویسندگانوروزنامه نگاران‪،‬نقطهتاریکجشنوارهس ‬ ‫کهامیدواریمدردوره هایبعدیشاهدتکراراننباشیم‪g.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫تولید فیلم با مخاطب خاص که اغلب هم با بودجه های محدود‬ ‫ساخته م ی شوند‪ ،‬از گذشته در سینمای جهان معمول بوده و سینمای‬ ‫ای راننیزبه عنوانیکیبزرگترینتولیدکنندگاناثارسینماییازاینقاعده‬ ‫مستثنینیست‪.‬بسیاریازفیلم هایماندگارسینمایای رانهمازمیان‬ ‫فیلم های این چنینی سربراورده و افتخارات بسیاری را در جشنواره های‬ ‫جهانینصیبکشورمانکردهاست‪.‬امااثارفوقهموارهباسدمحکمی‬ ‫ به نام اکران عمومی روبه رو بوده و گاه مدت های طوالنی در این صف به‬ ‫سرم ی برند‪.‬انجمنسینمادارانباتوجهبهعدمسوداوریفیلم هایمخاطب‬ ‫خاصکمتررغبتیبهنمایشانداشتهواغلبچشمبهیارانه هایمعاونت‬ ‫سینماییبرایاکرانایناثاردرمدتزمانیکوتاهدارند‪.‬شورایاکرانهمگاه‬ ‫قدم هاییرادراینرابطهبرداشتهوباتشکیلگروهنمایشفیلم هایمخاطب‬ ‫خاص‪،‬سعیدرنظم دهیاکرانانانداشت هکهعموماپسازمدتیکوتاهبه‬ ‫دستفراموشیسپردهشدهوبهنتیجهدلخ واهدستنیافت هاند‪«.‬همبازی»‪،‬‬ ‫«میگرن»و«پلهاخر»ازشاخ ص تریناثاراکران شدهدراینمحدودههستند‬ ‫کهاغلبباتوجهبهنمایشتک سان س شاندرسینماهاومدتزمانمحدود‬ ‫اکرانعمالتوفیقیدرجذبمخاطببهدستنیاوردهوشکستتجاریرا‬ ‫برایسازندگان شانبههمراهاوردهاست‪.‬دراینبین«پلهاخر»ساختهعلی‬ ‫ی در نقش های اصل ی اش‪ ،‬بیش از‬ ‫مصفا باتوجه به حضور او و لیال حاتم ‬ ‫سای رین مورد توجه قرار گرفته و م ی تواند در روزهای پایانی سال‪ ،‬فروش‬ ‫متوسطیرابرایخویشرقمزند‪.‬باهمهاینهاوباتوجهبهشکلومحتوای‬ ‫بسیاریازتولی داتسینمایای راندرسال‪،1391‬تشکیلگروهیکوچک‬ ‫متشکل از چند س��ینما برای اکران فیلم های مخاطب خاص ضروری‬ ‫بهنظرم ی رسد‪.‬‬ ‫بازار نمایش خانگی؛ فرازها و فرودها‬ ‫در سال های اخیر و با بهبود چشمگیر وضعیت بازار نمایش‬ ‫خانگی در سایه مبارزه با قاچاق محصوالت سینمایی‪ ،‬تهی ه کنندگان‬ ‫سینمای ای ران راه تازه و مطمئن تری را ب رای بازگرداندن سرمایه خود‬ ‫پیدا کردند‪ .‬عالقه عموم مردم به تهیه کپی اورژینال فیلم ها که در‬ ‫نهایت به باال رفتن تی راژ انها منجر شد‪ ،‬قیمت کپی فیلم ها را به شدت‬ ‫باال برده و رقابت داغی را میان شرکت ها و موسسات ویدیویی به وجود‬ ‫اورد که از رهگذر ان‪ ،‬بنیه اقتصادی س��ینمای کشورمان قوی تر از‬ ‫گذشته شد‪ .‬اما در یک سال اخیر عالقه مردم به خرید نسخه ویدیویی‬ ‫فیلم ها رو به کاهش گذاش��ته و بالطبع موسس��ات نیز دیگر توان‬ ‫پرداخت رقم های سنگین گذشته را ندارند‪ .‬کیفیت پایین فیلم های‬ ‫عرضه شده در کنار بسته بندی های اغلب ب ی کیفیت ان‪ ،‬نقش مهمی‬ ‫ در این کاهش مخاطب داشته که در کنار ان م ی توان کمبود ضمائم‬ ‫در دی وی دی ها را نیز بدان افزود‪ .‬قصه های تکراری و فاقد کش��ش‬ ‫ی در این رابطه داشته و بیش از‬ ‫اثار عرضه شده به بازار نیز نقش مهم ‬ ‫پیش به این بازار قابل اتکا لطمه وارد کرده است‪ .‬عرضه سریال های‬ ‫هفتگی در این بازار همچون قهوه تلخ و قلب یخی نیز بس��یاری از‬ ‫مخاطبان بالقوه را از فیلم های عرضه ش��ده دور کرده و بدقول ی های‬ ‫پخش کننده های سریال های فوق نیز در ادامه مزید بر علت شد‪.‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫رضا عطاران؛ پدیده سال سینمای ایران‬ ‫انتخاب یک پدیده برای س��ینمای ای ران در س��ال ‪ 1391‬کار‬ ‫دشواری است که در اخر ما را به یک نام (رضا عطاران) م ی رساند‪ .‬بازیگر‬ ‫با استعدادی که ذوق کمدی خوبی داشته و عنصر زمان بندی در اجرای‬ ‫تعطیلی خانه سینما‬ ‫در س��ال های اخیر‪ ،‬خانه س��ینما به عنوان یک نهاد صنفی‪،‬‬ ‫بعضا وارد سیاست شده و در این مس��یر با اعتراض های بسیار هم‬ ‫روبه رو شده اس��ت‪ .‬این روند در یکی‪ ،‬دو س��ال اخیر شدت گرفته و‬ ‫نهایتا در خردادماه ‪ 1391‬از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی رای‬ ‫به تعطیلی ان داده شد‪ .‬اتفاق تلخی که بس��یاری از اهالی سینما را‬ ‫بهت زده کرده و مشکالت صنفی بسیاری را برایشان به وجود اورد که‬ ‫تاسیس سازمان سینمایی کشور هم نتوانست وظایف خانه سینما را‬ ‫به شکل کامل پوشش دهد‪ .‬در این میان فیلمنامه نویسان بیش از‬ ‫بقیه از این تعطیلی متضرر شده و برای ثبت فیلمنامه های خود در‬ ‫بانک فیلمنامه‪ ،‬با مشکالت بسیاری مواجه شدند‪ .‬مشکالت مربوط‬ ‫به اساسنامه خانه سینما مهمترین مورد اختالف بوده که در نهایت‬ ‫به واسطه حل نشدن ان رای به تعطیلی خانه سینما داده شد که این‬ ‫روزها خبرهایی مبنی بر بازگشایی دوباره ان پس از اصالح اساسنامه‬ ‫منتشر شده که م ی تواند خبری خوب و امیدبخش برای دوستداران‬ ‫سینمای ای ران باشد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫خالء حضور فیلمسازان نسل اول و دوم سینمای ای ران را تا اندازه‬ ‫زیادی فیلمسازان جوان و تازه کار پرکرده و گام های بلندی در جهت‬ ‫جذب مخاطب برداشتند‪ .‬برای نمونه م ی توان به رضا عطاران اشاره کرد‬ ‫که در نخستین کار سینمای ی اش در مقام کارگردان (خ وابم م ی اد) فراتر‬ ‫از انتظار ظاهر شده و کمدی شسته رفته و قابل قبولی را روانه اکران‬ ‫کرد که بسیار مورد توجه عموم مردم قرار گرفت‪ .‬در مرتبه بعد باید به‬ ‫مصطفی کیایی‪ ،‬کارگردان فیلم ضدگلوله اش��اره کرد که در دومین‬ ‫کار سینمای ی اش پس از بعدازظهر سگی سگی به سراغ یک کمدی‬ ‫موقعیت در دل جنگ تحمیلی رفته و با قرار دادن قهرمان فیلمش در‬ ‫جبهه‪ ،‬از تضاد میان این دو‪ ،‬لحظات شیرین و مفرحی را خلق کرده‬ ‫است‪ .‬فیلم با وجود گرته برداری از فیلم موفق و ماندگار «لیلی با من»‬ ‫است ساخته کمال تبریزی توانسته از کپ ی برداری صرف دوری کرده‬ ‫و اصیل جلوه کند که این اتفاق فرخنده بیش از هرچیز مدیون حضور‬ ‫کیایی به عنوان کارگردان و مهدی هاش��می به عنوان نقش اصلی‬ ‫ان است که با درک درست خود از کمدی‪ ،‬کیفیت نهایی کار را چند‬ ‫پله ای باال برده است‪ .‬از دیگر چهره های جوان شاخص سینمای ایران‬ ‫در این سال م ی توان به روح اهلل حجازی اشاره کرد که با فیلم زندگی‬ ‫خصوصی اقا و خانم میم بسیاری از سینمادوستان را غافلگیر کرد‪.‬‬ ‫درامی خوش ساخت برمبنای تقابل سنت و مدرنیسم که به خوبی در‬ ‫دو شخصیت اصلی فیلم متبلور شده و مخاطب را تا به پایان با خود‬ ‫همراه م ی سازد‪ .‬بازی های یکدس��ت و روان حمید فرخ نژاد و مهتاب‬ ‫کرامتی در کنار حضور کوتاه اما به شدت تاثیرگذار ابراهیم حاتم ی کیا‬ ‫از نقاط قوت فیلم یاد ش��ده اس��ت که فیلمبرداری درخشان هومن‬ ‫بهمنش ان را کامل کرده است‪ .‬نم ی توان از فیلمسازان تازه نفس و‬ ‫امیدوارکننده سینمای ایران گفت و از منوچهر هادی یاد نکرد که با‬ ‫فیلم « یکی م ی خواد باهات حرف بزنه» توجه منتقدین و تا حدودی‬ ‫مردم را به خود جلب کرد‪ .‬ساخت یک ملودرام کالسیک همواره یکی‬ ‫ی سینمای ایران است که در اغلب موارد به نتایج‬ ‫از چالش های قدیم ‬ ‫درخشانی هم نرسیده است‪ .‬هادی در نخستین کار سینمایی خود‬ ‫قصه اش را به شکل مطلوبی تعریف کرده و پیچ و خم های دراماتیک‬ ‫خوبی بدان بخشیده است‪ .‬او در انتخاب بازیگرانش هم موفق عمل‬ ‫کرده و بازی های درخشانی به ویژه از یکتا ناصر و انا نعمتی گرفته که‬ ‫به کل با نقش های پیشی ن شان فاصله داشته است‪.‬‬ ‫شوخ ی ها را کامال رعایت م ی کند‪ .‬وی در یکی‪ ،‬دو سال اخیر به خوبی‬ ‫بار ناکام ی های ستاره های نه چندان موفق سینمای ای ران را به دوش‬ ‫کشیده و با دو فیلم خوابم م ی اد و ب ی خود و ب ی جهت سال پرفروغی‬ ‫را پشت سر گذاشت‪ .‬عطاران پس از چند تجربه موفق کارگردانی در‬ ‫تلویزیون‪ ،‬در خوابم م ی اد به س��راغ سبک کمدی خاص خود رفته و‬ ‫دو نیمه موفق و ناموفق را برای ان رقم زده اس��ت‪ .‬در نیمه نخست‬ ‫ش��خصی ت ها به خوبی ماجرا را پیش برده و در لحظاتی به ش��دت‬ ‫مخاطب را م ی خندانند‪ .‬اما در نیمه دوم که داستان کامال به سمت‬ ‫و سوی دیگری م ی رود‪ ،‬رشته کار از دست عطاران در رفته و مخاطب‬ ‫شاهد دو نیمه کامال متفاوت در این فیلم م ی شود‪ .‬با همه اینها فیلم‬ ‫با وجود محروم ماندن از س��ینماهای تحت پوش��ش حوزه هنری‪،‬‬ ‫توانست تنها با تکیه بر ستارگانش به خصوص اکبر عبدی با گریم‬ ‫فوق العاده اش از مرز س��ه میلیارد تومان بگذرد‪ .‬بیخود و ب ی جهت‬ ‫ساخته عب دالرضا کاهانی که در لیست سیاه حوزه قرار داشته‪ ،‬به شدت‬ ‫متکی بر عطاران و فرم منحصر به فرد بازی اوست که در بسیاری از‬ ‫لحظات به داد فیلم رسیده و مخاطب را از کسالت به در اورده است! در‬ ‫حقیقت اوست که قصه یک خطی فیلم را پیش برده و بر بسیاری از‬ ‫ضع ف های ان به ویژه در حیطه فیلمنامه‪ ،‬سرپوش گذاشته است که‬ ‫اوج ان را در پایان بندی بیخود و ب ی جهت شاهد هستیم‪.‬‬ ‫سینمای تجاری؛ این فیلمارو به کی نشون بدیم؟‬ ‫بسیاری از محصوالت س��ینمای ایران در سال های اخیر اغلب‬ ‫به گونه ای ساخته شده اند که نه در طیف سینمای تجاری و نه در گروه‬ ‫فیلم های مخاطب خاص قرار نم ی گی رند؛ فیلم هایی با فیلمنامه های‬ ‫بسیارضعیفمتشکلازیکقصهتکراریوچندخطیکهقابلیتتب دیل‬ ‫بهیکفیلمسینماییبامدتزماناستانداردراهمندارند!گونهموردعالقه‬ ‫این دسته از فیلمسازان گونه کمدی است که مخاطبان سینمای ایران‬ ‫تمایل بیشتری بدان نشان داده و م ی دهند‪ .‬البته در گونه های دیگر هم‬ ‫فیلم هایی از این دست ساخته شده که از تاریخی تا اجتماعی و ملودرام‬ ‫را نیز شامل م ی شود‪ .‬فیلم هایی هم در این میان به چشم م ی خورند که‬ ‫اغلب با بودجه های کالن دولتی ساخته شده و عموما دغدغه ای به نام‬ ‫مخاطبندارند!فیلم هایکمدیاکرانامسال(بهاستثنایخ وابمم ی اد)‬ ‫اغلبفیلم هاییضعیفوناامی د کنندهبودندکهسردستینوشتهوساخته‬ ‫شده‪ ،‬ب ی انکهرویشوخ ی هایانکارشدهباشد‪.‬دراینمیانکاربهجایی‬ ‫رسیدهکهفیلمپی ش پاافتادههمهچیارومه‪،‬شاخ ص ترین شانبهحساب‬ ‫امده که خود کپی درجه چندم فیلم خماری است! این گروه از اثار که از‬ ‫ازمایشگاهوشبکهتاچگونهمیلیاردرشدمونامزد امریکاییمنراشامل‬ ‫م ی شود‪ ،‬س��وال بزرگی را در ذهن مخاطبان سینما ایجاد م ی کند و ان‬ ‫چیزیجزچراییساختایناثارباایندرجهازکیفیتنیست‪.‬فیلم های‬ ‫خنثیوضعیفیکهبهسرعتبادازذهنمخاطبخارجشدهوبهسرعت‬ ‫نوربهدستفراموشیسپردهم ی شوند!‬ ‫‪157‬‬ ‫گفت و گو‬ ‫فرهنگ‬ ‫«هفت» ُمرد‪ ،‬خدا بیامرزدش‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫مسعودفراستی از فراستی منتقد و فراستی هفت می گوید‬ ‫خیلی هافکرمی کنندمغروراستوباهمهسرجنگودعوادارد‪،‬اماواقعااین طورنیست‪.‬انطورکهمی گویداگرعصبانیمی شودو‬ ‫حرصمی خورد‪،‬برایمخاطباست‪،‬برایاوستکهدلسوزیمی کندوسنگبهسینهمی زند‪.‬دربحثمخاطبوسینماطرفدار‬ ‫مردماستومی گویدانهاکمتراشتباهمی کنندوحتیجلو ترازماهمحرکتمی کنند‪.‬اومی گویدمخاطبانمرامی فهمموخیلیکم‬ ‫پیشمی ایدباانهاهمسو نباشم‪.‬خیلیکمپیشمی ایدمخاطبازچیزیخوششبیایدومندوستشنداشتهباشم‪.‬قبلازاینکه‬ ‫گفت وگوی جدی با مسعود فراستی را شروع کنیم‪ ،‬از او عکاسی می کنیم و کلی هم با او می خندیم‪ .‬وقتی می پرسم‪« :‬متولد چه‬ ‫ماهیهستید؟»می گوید‪«:‬معلوماستکهفروردینی ام!»درلباسپوشیدنوانتخابرنگخیلیاهلتنوعنیستوطیف هایسبز‬ ‫و قهوه ای را بیشتر می پسندد‪ ،‬حتی می گوید اتاقم هم این رنگی است‪ .‬بحث جدی مان که شروع می شود‪ ،‬او می شود همان اقای‬ ‫مخالفهمیشگیکهنمونه اشرادر«هفت»دیده اید‪.‬ولیبازهمدلسوزانهحرفمی زند‪.‬فراستیمی گویدان قدربهخودممطمئن‬ ‫هستمکهبگویمدرنقدونظرهایمختلفقطعاحرفمندرستاست‪،‬چونخیلیکمپیشمی ایدکهاشتباهکنم‪،‬اماخودشدر‬ ‫مصاحبهبهیکیازاشتباه هایشکهماندندر«هفت»بوداعترافمی کند‪.‬می گویدحاالازالودگی هایروشنفکری امخیلیکمشدهو‬ ‫تحتتاثیرهیچجویقرارنمی گیرم‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪158‬‬ ‫نژال پیکانیان‪ /‬سمیرا جعفری‬ ‫در بحث سینما م ی خواهیم به موضوع محتوایی‬ ‫سینمای انقالب به منظور جریان شناسی بپردازیم‪.‬‬ ‫البت�ه بیش�تر جریان شناس�ی محتوای�ی‪ .‬فکر‬ ‫م ی کنم با این فضا ش�روع کنیم که اصال م ی شود‬ ‫در دسته بندی های سینمای بعد از انقالب گفت ما‬ ‫سینمایارزشی‪،‬دینیومعناگ رافلسفییاسینمای‬ ‫سیاس�ی داریم یا س�ینمای صرفا سرگرم ی ساز‬ ‫داریم؟ ش�ما این را قب�ول دارید که م�ا م ی توانیم‬ ‫سینمایسیاسیرادسته بندیکنیمومثال‪ 40‬فیلم‬ ‫هم زیرمجموعه اش بیاوریم‪.‬‬ ‫پس شما معتقدید مضمون و محتوا در فیلمنامه‬ ‫معیارتقسی م بندیدرسینمانیست؟‬ ‫‪ l‬نه؛ اصال نم ی شود‪ .‬به همین دلیل است که م ی گویم‬ ‫با این تقسیم بندی‪ ،‬س��ینمای ارزش��ی یا معنوی نداریم‪ .‬اگر‬ ‫م ی خواهیم سینمای دینی داشته باشیم باید فرم دینی داشته‬ ‫باش��یم‪ .‬بله‪ ،‬ما ژانر نداریم‪ .‬البته یک ژانر نصف هو نیمه کودک‬ ‫داشتیم که ان هم از بین رفت‪ .‬تنها ژانر جدی سینمای ای ران‬ ‫جنگ و دفاع است که داشتیم‪.‬‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬همه ای��ن کارگردان ها به ج��ز حاتم ی کیا در‬ ‫«دیده بان» و «مهاجر» همه ایده محورند‪ .‬البته حاتم ی کیا در‬ ‫«اژانس شیشه ای» قصه م ی سازد‪ ،‬اما من در این فیلم مشکل‬ ‫دیگری با او دارم‪.‬‬ ‫مشکل کجاست؟‬ ‫‪ l‬نگاهی ک��ه او در ای��ن فیلم به م��ردم دارد‪ ،‬خیلی‬ ‫غی ر انسانی اس��ت‪ .‬حتی م ی توانم بگویم این نوع نگاه شروع‬ ‫نگاه مخملبافی است و به مردم توهین م ی کند‪ .‬البته نه مثل‬ ‫«رسوایی» اما مردم را گروگان م ی گیرد‪ .‬این نگاه به نظرم فقط‬ ‫قصه نیست و درونی است‪ .‬به نظرم این نوع نگاه ادامه طلبکاری‬ ‫از مردم است‪ .‬من جنگیده ام‪ ،‬حاال از شما طلب دارم‪ .‬اگر جنگیدی‬ ‫وظیفه ات را انجام دادی‪ ،‬با خدا معامله کردی نه با من‪ .‬ب رای من‬ ‫همجنگیدهباشیبازهمنبایدطلبکارباشی‪.‬توباخالقتمعامله‬ ‫کردی و وظیفه ملی ات را انجام داده ای‪ .‬من که انجام نداده ام‪،‬‬ ‫بدهکارم‪،‬اماتوهمطلبکارنیستی‪.‬منم ی گویمنگاهطلبکارانه‬ ‫از مردم‪ ،‬شروع سقوط در هنر است‪ .‬همه این دوستانی که نام‬ ‫نصفهو نیمه دنیایی هم که داشتند از دست دادند‪.‬‬ ‫بردید همان ‬ ‫یکجهانکوچکمس الهانهابود‪،‬حاالفرضکنیمجهانانهااز‬ ‫جنگ شروع م ی شد‪ .‬مثال اب راهیم حاتم ی کیا که با «دیده بان» و‬ ‫«مهاجر» امد و با «از کرخه تا راین» و‪ ...‬ادامه داد‪ ،‬اما این دوستان‬ ‫این جهان را هم از دست دادند‪ .‬خودشان فکر م ی کنند انتخاب‬ ‫کردند‪ ،‬اما به نظر من انتخاب نکردند‪ ،‬بلکه از دستش دادند‪ .‬اما‬ ‫نتوانستند دنیای دیگری جایگزین این چیزی که از دست دادند‬ ‫کنند ‪.‬چون تجربه دیگری از زندگی نداش��تند جز یک تجربه‬ ‫خیلی بد؛ منظورم تجربه پول دراوردن است‪.‬‬ ‫مگر شما مخالف پول در اوردن هستید؟‬ ‫‪ l‬نه؛ ه ر کس باید پول در بیاورد‪ .‬من نه مخالف پول‬ ‫در اوردن هستم و نه رفاه‪ .‬شما نباید خودت را به رفاه بفروشی‪.‬‬ ‫اگر هم م ی خواهی این کار را بکنی از اینجا برو بیرون‪ .‬ان موقع‬ ‫من هم خیلی به تو احترام م ی گذارم و هر وقت خواس��تم دالر‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫پس در این بحث هم م ی توانیم به س�ینمایی‬ ‫که داریوش مهرجویی ب ه عنوان سینمای فلسفی‪،‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫پس هنر و سرگرمی را جدای از هم نم ی دانید؟‬ ‫‪ l‬نکتهمهماینجاستکههنردرسینماازپسسرگرمی‬ ‫ی و هنر است‪ ،‬یعنی باید قصه‬ ‫ م ی اید‪ .‬در سینما اصل‪ ،‬سرگرم ‬ ‫درستی بگوید‪ ،‬فضا و ادم های درس��تی را ترسیم و مخاطب را‬ ‫جذبکند‪.‬اینجاستکهبینهمهاینهاانفیلمبهمعنایواقعی‬ ‫فیلمیشود‪.‬مهمترینحرف هایبشریتراهمدرفیلمتبزنی‪،‬‬ ‫کس��ی مخالف هر چیزی که م ی خواهی بگویی‪ ،‬نیست‪ ،‬اما‬ ‫وقتی مخاطب نباشد فایده ای ندارد‪ .‬این مشکل سینمای ای ران‬ ‫است‪ .‬دوستان م ی خواهند مفهوم سازی کنند و فیلم معناگرا‬ ‫بسازند‪ ،‬چون ارزشی‪ ،‬دینی و مفهوم سازند اما سینمایی نیستند‬ ‫و چون سینمایی نیستند هیچ کدام از اینها هم نیستند‪ .‬وقتی‬ ‫قرار است یک قصه دینی بسازی‪ ،‬به صرف اینکه قصه ات دینی‬ ‫ی که بلد‬ ‫است‪ ،‬فیلمت دینی نم ی شود‪ .‬قصه قرانی را دست ادم ‬ ‫نیستبدهیبههدفتنخ واهیرسید‪.‬غی ر ممکناستسینما‬ ‫به ما کولی بدهد‪ ،‬نم ی شود مدیوم را بلد نباشیم‪ ،‬اما چیزی که‬ ‫م ی خ واهیم را به ما بدهد‪ .‬به همین دلیل هم‪ ،‬من در این سال ها‬ ‫گفتم همه چیز در گرو فرم است‪ .‬فرم است که محتوا را م ی سازد‪.‬‬ ‫ممکن است ایده‪ ،‬تم و مضمون وجود داشته باشد‪ ،‬اما محتوا‬ ‫قبل از فرم اصال وجود ندارد‪ .‬فرم است که مضمون و ایده شما‬ ‫را به محتوا تبدیل م ی کند‪ .‬سریال «حضرت یوسف(ع)» یا فیلم‬ ‫«ملک سلیمان» که ادعای ارزشی بودن دارند و بسیاری هم ان‬ ‫را تایید م ی کنند‪ ،‬عمال سینما نیست و چون سینما نیستند‪ ،‬اثر‬ ‫نم ی گذارند‪ .‬دوستان م ی گویند ما م ی خواهیم جدای ا ز هالیوود‬ ‫مفهوم بسازیم‪ ،‬خارج و جدای ا ز هالیوود یعنی چه؟! یعنی رویداد‪،‬‬ ‫قصه‪ ،‬شخصیت و فضا نداشته باش��د و خارج از اینها مفهوم‬ ‫داشته باشد‪ .‬این یعنی ما شوخی م ی کنیم‪ .‬حضرت سلیمان‬ ‫وقتی حضرت سلیمان م ی شود که قصه اش به شکل سینما‬ ‫در بیاید‪ .‬وگرنه یک بازیگر خوش قیافه چش��م ابی نمی تواند‬ ‫ب افتاده‬ ‫حس را منتقل کند‪ .‬اسپشیال افکت های به شدت عق ‬ ‫و ب ی معنا که خارج ی ها کلی هم بابتش از ما پول گرفتند‪ ،‬روی‬ ‫هوا م ی رود‪ .‬چون در بافت اثر نیست و منطق ندارد‪ .‬به همین‬ ‫خاطر هم صحنه ان کشتی‪ ،‬کاریکاتوری و کارتونی در م ی اید‪ .‬در‬ ‫این فیلم ادمی که باید پیغمبر خدا باشد تبدیل م ی شود صرفا به‬ ‫ج وانخوش قیافه ایکهنهراه رفتنش‪،‬نهنشستنشونهحسش‬ ‫پیغمب ر بودن را القا نم ی کند‪ .‬در سینما متافیزیک از پس فیزیک‬ ‫م ی اید‪ .‬در سینما‪ ،‬جهان و همه چیز به درد دیدن م ی خورد نه‬ ‫تعقل‪ .‬وقتی ما این را بفهمیم به این نتیجه م ی رس��یم ما در‬ ‫سینما نم ی توانیم مرگ‪ ،‬عشق‪ ،‬ایثار و شهادت را نشان دهیم‪،‬‬ ‫بلکه باید عشق را با عاشق و مرگ را با مرده نشان دهیم‪ ،‬یعنی‬ ‫موضوع را فیزیکی م ی کنیم و به ان قصه م ی دهیم‪ .‬البته این‬ ‫بحث را نه فقط در سینمای دینی‪ ،‬ارزشی و معناگرا داریم‪ ،‬بلکه با‬ ‫روشنفکر ها هم داریم‪ .‬انها هم مفهوم سازند‪ .‬فیلم مانی حقیقی‬ ‫«پذی رایی ساده»‪ ،‬ان هم مفهوم ساز است‪ .‬یک سری پول بین‬ ‫مردم پخش کردن که سینما نم ی شود‪ .‬فیلم عکس العمل مردم‬ ‫مختلف در مقابل پول است که همان مفهوم م ی شود‪ .‬باید این‬ ‫را تبدیل به قصه کرد‪ ،‬از درون ان ادم ساخت و شخصیت به وجود‬ ‫اورد‪ .‬جالب است که در این بحث روشنفکرها و حزب الله ی های‬ ‫دو اتشه مشکل شان یکی است‪ ،‬چون ب رای هر دو دسته سینما‬ ‫ابزار است‪ .‬یک دسته م ی خواهد حرف های روشنفکرانه خود در‬ ‫جامعه را بزند که معلوم نیست چقدر ارزش دارد‪ ،‬گروه دیگر هم‬ ‫م ی خواهد حرف های با ارزش خود را بزند که معلوم نیست در‬ ‫سینما ج واب م ی دهد یا نه‪.‬‬ ‫حاتم ی کیا ب ه عنوان سینمای سیاسی و مجیدی‬ ‫ب ه عنوان سینمای معناگ را ارائه دادند‪ ،‬نقد وارد کنیم؟‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫‪ l‬ب رای پاسخ به این سوال به نظرم بد نیست مقدمه ای‬ ‫بگویم‪ .‬به نظرم مهمترین کاری که س��ینمای بعد از انقالب‬ ‫م ی کند این است که فیلمفارسی و تمام مش��تقات ان را از در‬ ‫بیرونم ی کندوم ی گویدمادیگرسکسوخشونتفیلمفارسی‬ ‫را نم ی خواهیم‪ ،‬فیل��م خارجی هم نم ی خواهی��م‪ .‬بعد از این‬ ‫نخواستن ها از اوایل دهه حذف شدن سرگرمی از سینما شروع‬ ‫م ی شود و دوستانی که در این زمینه دخیل هستند‪ ،‬به خصوص‬ ‫اقای بهشتی‪ ،‬تئوریسین این داستان درباره سینما م ی گویند که‬ ‫سینما نباید سرگرم کننده باشد‪ ،‬کسی هم در ان نباید اجیل و‬ ‫چیپس بخورد‪ .‬در واقع سینما را مدیومی بسیار عبوس و متفکر‬ ‫یربط اس��ت‪.‬‬ ‫معرفی م ی کنند‪ .‬این حرف ها به نظرم کامال ب ‬ ‫حرفی است که نه با ذات سینما جور در م ی اید و نه اساسا درست‬ ‫است‪ .‬سینما فلسفه و اندیشه نیست‪ ،‬سرگرمی است‪ .‬در واقع‬ ‫یزند‪ .‬به محض اینکه‬ ‫بخش س��رگرم کننده ان حرف اول را م ‬ ‫ی دوستان به اصطالح ارزش ی مان م ی گویند‬ ‫م ی گوییم سرگرم ‬ ‫این طور نیست و این در صورتی است که خودشان نازل ترین‬ ‫سرگرمی را دوس��ت دارند‪ ،‬اما به محض اینکه نوبت به مردم‬ ‫م ی رسد‪ ،‬سرگرمی بد و ناجور م ی شود‪ .‬به نظرم انها متوجه این‬ ‫موضوع نم ی شوند که این مدیوم‪ ،‬مدیوم خالص هنری نیست‪،‬‬ ‫بلکه مدیوم صنعت‪ ،‬رسانه و بعد هنر است‪.‬‬ ‫اقای کارگردان تا دیروز تو هم مثل مردم عادی زندگی‬ ‫م ی کردی‪ .‬کوچه‪ ،‬نفس مردم و شهید را م ی فهمیدی‪.‬‬ ‫چون با انها زندگی م ی کردی اما االن خانه ات را بردی‬ ‫باال شهر و دیگر نم ی دانی جای دیگر چه خبر است‬ ‫‪159‬‬ ‫بخرم سراغت م ی ایم! اما دالر فروش در سینما معنا و جایگاهی‬ ‫ندارد‪ .‬در سینما برج سازی م ی کنند نه فیلمسازی! رانت خواری‬ ‫م ی کنیم و همه جور رانتی از همه ج��ا م ی گیریم‪ ،‬از مردم هم‬ ‫توقع داریم‪ .‬دستت توی جیب خودت نم ی رود اما زندگ ی ات هر‬ ‫روز رفاه زده تر از دیروز م ی شود‪ .‬تا دیروز که تو هم مثل مردم عادی‬ ‫زندگی م ی کردی‪ .‬کوچه‪ ،‬نفس مردم و شهید را م ی فهمیدی‪.‬‬ ‫چون با انها زندگی م ی کردی اما االن خانه ات را بردی باال شهر‬ ‫و دیگر نم ی دانی جای دیگر چه خبر اس��ت‪ .‬خیل��ی از ادم ها‬ ‫هم افرادی نیستند که با این مهاجرت ها تغییر نکنند‪ .‬این قدر‬ ‫سطحی و بدون دنیا هستی که ان فضا تو را م ی بلعد و دیگر‬ ‫چیزی از تو باقی نم ی ماند‪ .‬اما بهتر است حاال که در ان فضا قرار‬ ‫گرفتی‪ ،‬درباره همان فضا حرف بزن��ی‪ .‬وقتی خودت در جردن‬ ‫م ی نشینی‪ ،‬ولی درباره پامنار حرف م ی زنی‪ ،‬دیگر لو م ی روی‬ ‫که غی رواقعی هستی‪.‬‬ ‫در واقع تصنعی بودن کارها به این دلیل است که‬ ‫فضا را لمس نکرده اند‪...‬‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬تو در صورتی م ی توانی کار ملموسی بسازی که‬ ‫در ان فضا زندگی کرده باشی و نسبت به ان فضا شرمنده نباشی‪.‬‬ ‫حاال باید راجع به ان فضای جدید هم انالیز داشته باشی و ان‬ ‫را اسی ب شناسی کنی‪ .‬به نظر من تفاوت «اواز گنجشک ها»‬ ‫و «بچه های اسمان» هم در این اس��ت‪« .‬بچه های اسمان»‬ ‫مماس با ان زندگی است و به همین خاطر در م ی اید اما «اواز‬ ‫گنجشک ها» صادق نیس��ت‪ .‬سر س��وزن فرمی هم که در‬ ‫«بچه های اسمان» بود در دومی به صفر م ی رسد‪.‬‬ ‫در این بین دنیای روشنفکرها که عوض نشده‪ ،‬انها‬ ‫همان دنیای قبل ی شان را دارند‪ ،‬مثال مهرجویی قبال‬ ‫هم همان دغدغه ای را داشته که االن هم دارد‪...‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫‪ l‬به نظر من این ادم دغدغه ای نداش��ته‪ .‬کیمیایی‬ ‫داشته‪ ،‬اما مهرجویی هیچ وقت دغدغه ای نداشته‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫البته اق�ای مهرجویی در «مهمان مامان» س�راغ‬ ‫طبقه پایین جامعه م ی رود و این‪ ،‬تا حدی باور پذیر‬ ‫از اب در م ی اید‪...‬‬ ‫‪ l‬نه‪ ،‬به نظرم «مهمان مامان» کامال فاجعه اس��ت‪.‬‬ ‫مهرجویی کارگردانی است که خودش هی چ وقت دنیایی نداشته‪.‬‬ ‫او جیمز باند بوده‪ ،‬گاو ساخته‪ ،‬هالو شده اما دنیا نداشته‪ .‬در مقابل‬ ‫م ی توانیم بگوییم کیمیایی داشته‪ .‬مهرجویی سینما را تا حدی‬ ‫در سطح سینمای ای ران بلد بوده‪ ،‬ولی االن دیگر بلد نیست‪ .‬با‬ ‫همان سینمایی که بلد بوده‪ ،‬مد روز بوده‪ .‬یک رو ز هامونی بوده‬ ‫و یک روز عرفانی و روز دیگر هم بماند‪ .‬اگر بخواهیم راجع به او‬ ‫تماتیک حرف بزنیم‪ ،‬هیچ وقت نم ی توانیم او را پی دا کنیم‪ .‬شاید‬ ‫ادعا داشته باشد‪ ،‬اما باز هم م ی گویم دنیا ندارد‪.‬‬ ‫شما م ی گوییدکیمیایی دنیا دارد‪ ،‬اما او هم دنیایش‬ ‫را تک رار کرده‪...‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪160‬‬ ‫‪ l‬بله؛ دنیای او هم پوسیده‪ ،‬تمام ش��ده و او حاال دارد‬ ‫عزای ان دنیا را م ی گیرد‪ .‬اگر من االن بخواهم در کل سینمای‬ ‫ایران یک نفر را انتخاب کنم و بگویم او فیلمساز است‪ ،‬هنوز هم‬ ‫م ی توانم نام کیمیایی را ببرم با اینکه شش ‪ -‬هفت اثر اخرش‬ ‫یکی از یکی بدتر‪ ،‬فاجع ه تر و ب ی منطق تر بودند‪ .‬اما در مقابل‬ ‫این ادم‪ ،‬حداقل من با یک دنیایی طرف هس��تم‪ .‬حاتم ی کیا‬ ‫هم دنیایی داشته که ان هم از بین رفته‪ .‬جای ان چه امده؟ باید‬ ‫از خودش پرسید که خودش هم بعید م ی دانم چیزی بداند‪ .‬در‬ ‫زندگی ما چیز جدیدی نم ی اید چون حیات روشنفکری نداریم‪.‬‬ ‫در واقع منظورم از روشنفکری وجه مثبت یعنی حیات هنری‬ ‫است که بدون ان حرف و موضوع جدید غی ر ممکن است‪ .‬نکته‬ ‫دوم هم این است که ما ارتباطی با مخاطب نداریم‪ .‬به صورت‬ ‫فیزیکالی خودمان با مردم رفت و امد نداریم‪ .‬مگر م ی شود کسی‬ ‫کارگردان باشد اما در خیابان بین مردم نرود؟ اما اقایان به خیابان‬ ‫نم ی روند‪ ،‬به کتابفروشی نم ی روند که کتاب بخرند‪ ،‬بقالی هم‬ ‫نم ی روند‪ .‬حاال فکر م ی کنید از انها چ��ه م ی ماند؟ فقط یک‬ ‫ماشین شاسی بلند که از ان پیاده نم ی شوند و از باال به مردم‬ ‫نگاه م ی کنند‪ .‬از طرف دیگر دولت هم نم ی گذارد ارتباط بین‬ ‫فیلمساز و مخاطب اتفاق بیفتد و همیشه سد سینمای دولتی‬ ‫بین انها وجود دارد‪ .‬در این س��ینما به جای اینکه به مخاطب‬ ‫عام یا خاص نگاه شود‪ ،‬به دولت توجه م ی شود‪ .‬ساختار مریض‬ ‫سینمای دولتی این عدم ارتباط را به وجود م ی اورد و وقتی این‬ ‫اتفاق م ی افتد نه تو اصالح م ی شوی و نه مخاطب رشد م ی کند‪.‬‬ ‫یزند‪ ،‬اما فیلمساز عقب م ی ماند‪ .‬در این میان‬ ‫مخاطب درجا م ‬ ‫با پول دولتی ه��ر کاری دلش م ی خواهد م ی کند و برج س��از‬ ‫م ی شود‪ .‬در سینمای ای ران مس��ابقه باج خوردن است‪ .‬بودجه‬ ‫هفت ‪ -‬هشت میلیاردی‪ ،‬اما فروش‪ 200‬یا نهایتا‪ 500‬میلیونی!‬ ‫این سینما واقعا خند هدار است‪ ،‬باید درش را بست‪ .‬سینمایی که‬ ‫دخل و خرج فیلمش یکی نباشد را باید تعطیل کرد‪.‬‬ ‫باید درستش کنیم‪ ،‬سوبسید ندهیم‪ .‬به نظر من سینمای‬ ‫دولتی از «الف» تا « ی» اش فاجعه است‪ .‬ساختار این سینما‬ ‫مشکل دارد‪ .‬ای راد از شمقدری نیست‪ ،‬فراس��تی را هم در این‬ ‫سیستم بگذارید‪ ،‬چون ساختارش ای راد دارد خ راب م ی کند‪ .‬اگر‬ ‫م ی خواهیم مساله را حل کنیم باید س��اختار را به هم بریزیم‪.‬‬ ‫در اولین قدم هم باید سوبسید را در تولید برداشت و به جایش‬ ‫در اکران گذاشت‪ .‬س��ینمای ما باید شبیه سینمای دنیا شود‪.‬‬ ‫سینمایی که شبیه سینمای اروپای ش��رقی قدیم است‪ ،‬جز‬ ‫شکستنتیجه ایندارد‪.‬در نهایتهماگربخ واهد فیلم ی خوبی‬ ‫از ان در اید که به نظر من سالی یکی‪ ،‬دو فیلم است هیچ ربطی‬ ‫به دولت ندارد‪ .‬من یک بار هم در «هفت» گفتم خوب ی های این‬ ‫سینما به شما ارتباط ندارد‪ ،‬اما بدی هایش همه به شما مربوط‬ ‫است‪ .‬البته اول به دولت‪ ،‬بعد به شخص فیلمساز و نوع زندگی‬ ‫که انتخاب کرده‪.‬‬ ‫در این مبحثی که داش�تیم ارزیاب ی ت�ان از پدیده‬ ‫اصغر فرهادی چیست؟ او ب ه نظر جدا از سینمای‬ ‫ای ران شده ‪...‬‬ ‫‪ l‬ما در این سینما پدیده هایی را پیدا خواهیم کرد‪ ،‬از‬ ‫جمله پدیده فرهادی که مستقل از این سینما م ی ایستند‪ .‬ما تا‬ ‫به حال دو هزار و خرده ای جایزه گرفته ایم‪ ،‬اما هی چ کدام از این‬ ‫جایزه ها متعلق به سینمای ای ران نیست‪ .‬همه شان به شخص‬ ‫فیلمساز تعلق دارد‪ .‬پدیده هایی هم که به این سینما م ی ایند‬ ‫ش��خص ی اند؛ بناب راین جوایزی هم که م ی گی رند ش��خصی‬ ‫است چون ما چیزی به اسم س��ینما نداریم‪ .‬فیلم داریم‪ ،‬جزو‬ ‫‪ 10‬کشور اولی هم هس��تیم که تولید داریم‪ ،‬در جایزه گرفتن‬ ‫هم فکر م ی کنم جزو پنج تای اول هستیم‪ ،‬اما سینما نداریم‪.‬‬ ‫چون سازو کار س��ینما نداریم‪ .‬ابر و باد و مه و خورشید و فلک‬ ‫در کار م ی افتن��د تا یک نفر فیلمش اس��کار م ی گیرد‪ .‬جالب‬ ‫است که بعدش هم م ی گویند چون امسال ما نرفتیم‪« ،‬ارگو»‬ ‫جایزه گرفت‪ .‬من م ی گویم «ارگو» و «جدایی نادر از سیمین»‬ ‫ادامه همدیگرند‪ .‬البته فرهادی اصوال از ابتدا در دام روشنفکری‬ ‫بود‪ .‬او ابتدا یک فیلمنامه نویس متوسط بود‪ ،‬بعد با استع دادکی‬ ‫که داشت جلو رفت و یکی‪ ،‬دو فیلم متوسط ساخت که یکی از‬ ‫انها «چهارشنب ه سوری» بود که به نظر من همچنان بهترین‬ ‫فیلمش است‪ ،‬بعد هم با دوربین روی دس��ت و «الی» بازی و‬ ‫ی ساخت که حاال خیلی از فیلم های دیگر‬ ‫کمی هوش فیلم ‬ ‫مثل همین «قاع��ده تصادف» هم تحت تاثیرش هس��تند‪.‬‬ ‫«درباره الی» فیلم متوسطی بود که م ی خواست حرف بزرگتر‬ ‫از دهنش بزند‪ ،‬اما نتوانست‪ .‬بعد از این فیلم فرهادی این حرف‬ ‫را گنده تر کرد و گفت من م ی خواهم درباره اخالق جامعه حرف‬ ‫بزنم‪ .‬این حرف کو؟ کجاست؟! ب رای منافع دروغ گفتن‪ ،‬متعلق به‬ ‫دوران قبل از سوفسطای ی هاست! فرمی هم در کار نبود و فیلم‬ ‫ی هم نداش��ت‪ .‬همه تیپیکال بودند‪ .‬دوربین‬ ‫شخصی ت پرداز ‬ ‫روی دست در سکانس اشپزخانه به نظرم غی ر منطقی است‪.‬‬ ‫حاال فیلمبردار کالری است‪ ،‬باشد اما ش��یوه غلط است‪ .‬این‬ ‫فیلم یک سوژه است که فرهادی ان را گرفت‪ ،‬چون سینمای‬ ‫جهان کوتوله بود‪ ،‬نکته دیگر هم اینکه فیلم موقع درستی بود و‬ ‫با یک سری فیلم جدی برخورد نکرد و دیگر اینکه حرف مهمی‬ ‫ م ی زد‪ ،‬از ای ران برویم‪ .‬همه اینها نتیجه اش م ی شود ‪ 50‬جایزه‬ ‫به اضافه اسکار‪.‬‬ ‫یعنی تفکر این دو فیلم را یکی م ی دانید؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬انها ادامه یک تفکر هستند‪ .‬من همان موقع‬ ‫هم گفتم‪« ،‬جدایی‪ »...‬ادامه و در جهت تحریم است‪ .‬پیامش‬ ‫هم رفتن از ای ران است‪.‬‬ ‫ان موقع که هنوز تحری م ها به این ش�دت نش�ده‬ ‫بود‪...‬‬ ‫‪ l‬ولی شروع شده بود‪ ،‬ان موقع هم گفتم امریکا تحریم‬ ‫م ی کند‪ ،‬به «جدایی‪ »...‬هم جایزه م ی دهد‪ .‬پس این دو در تضاد‬ ‫با هم نیس��تند و ادامه یکدیگرند‪« .‬ارگو» هم همین است‪ .‬در‬ ‫«جدایی‪ »...‬م ی گوید در ای ران همه دروغ م ی گویند و به همین‬ ‫خاطر باید از ای ران رفت اتفاق��ا در«ارگو» کمتر این را م ی گوید‪.‬‬ ‫مخاطب را سی س��ال به عقب م ی برد و م ی گوید انقالب تان‬ ‫خوب است‪ .‬در پنج دقیقه اول م ی گوید خوب شد که شاه را از‬ ‫مملکت بیرون انداختید‪ .‬اما بعد که نوبت به گروگان ها م ی رسد‪،‬‬ ‫م ی گویند ما از شما برتریم و عقده حقارت امریکای ی ها را یک‬ ‫مقدار س��رپوش م ی گذارد‪ .‬به نظر من «جدایی‪ »...‬از «ارگو»‬ ‫توهی ن امیزتر است و حرف های تندتری نسبت به من ای رانی‬ ‫یزند‪ .‬در انجا م ی گوید همه ای ران ی ها دروغگو هستند و ب رای‬ ‫م ‬ ‫اینکه نجات پی دا کنیم باید برویم و بچه را هم همراه خودمان‬ ‫کنیم‪ .‬در این بین تکلیف ما با «ارگو» روشن است‪ ،‬چون یک‬ ‫فیلم امریکایی است یک سانت راست م ی گوید‪ ،‬در عوض ‪99‬‬ ‫در صد هم دروغ‪ .‬اخر سر هم امریکا را قهرمان م ی کند و به فیلم‬ ‫جایزه هم م ی دهند‪ .‬این در حالی اس��ت که «ارگو» یک فیلم‬ ‫سطحی و دسته دهمی اس��ت‪ .‬امریکای ی ها وضعشان خ راب‬ ‫است‪ .‬وقتی مجبورند به این فیلم جایزه بدهند نشان م ی دهد‬ ‫سینمایشان خ راب است‪ .‬دیگر از ان سینمای قلدری که جهان‬ ‫را فتح م ی کرد‪ ،‬خبری نیست‪ .‬اگر ان سینما «ارگو» است باید‬ ‫خجالت بکشید‪« .‬لینکلن» بد اس��ت‪« ،‬جانگوی ازاد شده»‬ ‫تارانتینو فاجعه است‪ ،‬اصال به نظرم جنگولک بازی است‪ .‬جالب‬ ‫است در سینما البی و سیاس ی بازی م ی کنند‪ ،‬زن رئی س جمهور‬ ‫را هم وادار م ی کنید از کاخ سفید نام این فیلم را به عنوان ب رنده‬ ‫بخ واند‪ .‬وقتی سال گذشته من سر «جدایی‪ »...‬گفتم این جایزه‬ ‫سیاسی است همه گفتند نه اقای فراستی تو همه چیز را توطئه‬ ‫م ی بینی! یا مساله شخصی داری‪ .‬حاال امسال چه شد؟! انها‬ ‫از کاخ ریاس��ت جمهوری جایزه دادند و ثابت کردند همه چیز‬ ‫سیاسی اس��ت‪ .‬از ان طرف برگزارکنندگان اس��کار هم چقدر‬ ‫ضعیف هستند که به راحتی پذیرفتند جایزه از کاخ خ وانده شود‪.‬‬ ‫زنرئی س جمهورم ی توانستیکقدمپایی ن تربیایدودرمراسم‬ ‫حضور داشته باشد‪ .‬بقیه فیلم های امریکایی را هم دیده ام‪ ،‬یکی‬ ‫از یکی ضعی ف ترند‪ .‬انها دیگر حرف جدی ای در سینمایشان‬ ‫ندارند و دیگر ان س��ینمای پرطمط راق و فاتح جهان نیست‪.‬‬ ‫شکوه و سرگرم ی اش را از دست داده‪ .‬اسپیلبرگ «لینکلن» را‬ ‫م ی سازد که واقعا خند هدار است‪ .‬یک پالن «لینکلن» جان فورد‬ ‫به کل فیلم اسپیلبرگ م ی ارزد‪.‬‬ ‫در بحث رس�انه مخاطب اهمیت زیادی دارد و هر‬ ‫رس�انه ای اعم از س�ینما یا هر مدیوم دیگر ابتدا‬ ‫باید مخاط�ب را جذب کن�د‪ .‬در بحثی ک�ه درباره‬ ‫سرگرم کننده بودن سینما داشتیم میزان و معیار‬ ‫ای�ن موض�وع را چ�ه کس�ی مش�خص م ی کند؛‬ ‫فیلمس�از یا ذائق�ه و س�لیقه مخاطب ک�ه انواع‬ ‫مختلفی هم دارد؟‬ ‫ی است‪.‬‬ ‫‪ l‬به نظرم اینجا مش��کل در درک س��رگرم ‬ ‫سرگرمی‪ ،‬تف ریح نازل فیلمفارسی قبل یا بعد از انقالب نیست‪.‬‬ ‫سرگرمی یعنیاینکهمنمخاطبخاصسیسالمنتقدجذب‬ ‫شوم‪ .‬سینما باید در چهار دقیقه اول من را جذب کند و پای فیلم‬ ‫بنشاند‪.‬منهمبه عنوانمخاطبباحرفپایتماشاییکفیلم‬ ‫نم ی نش��ینم چون مغزم پر از حرف است‪ .‬من با تصویر جذب‬ ‫م ی شوم‪ .‬هر ادم عادی هم همی ن طور است‪ .‬من نیز یک ادم‬ ‫سینما رو به شدت معم ولیمثلهمههستم‪.‬منسعی م ی کنم‬ ‫خودم را مثل مخاطب عام کنم‪ ،‬نه اینکه از او بخواهم مثل من‬ ‫شود‪ .‬چهار دقیقه اول باید قصه فیلم شروع شود‪ ،‬بعد که پیش‬ ‫م ی رویم داستان جذاب است‪ ،‬درست پیش م ی رود‪ ،‬دوربین و‬ ‫بازی ها هم درست هستند‪ .‬بعد از ان فرمت فیلم را نگاه م ی کنم‪.‬‬ ‫پس بین مخاط�ب عام و خاص تف�اوت چندانی‬ ‫قائل نم ی شوید؟‬ ‫‪ l‬مخاطب خاص از دل مخاطب عام بیرون م ی اید‪.‬‬ ‫ولی در این بحث هم تفاوت هایی وجود دارد‪ .‬مثال «رسوایی»‬ ‫مخاطب عام دارد اما به نظرم پایی ن ترین سطح مخاطب عام‬ ‫را دارد و اتفاق��ا به مخاطب توهین م ی کن��د‪ .‬همه م ی گویند‬ ‫مخاطب دارد و م ی فروش��د اما به نظر من ب��ه هیچ وجه این‬ ‫طور نیس��ت‪ .‬همان تفکری که در فیلم هس��ت نس��بت به‬ ‫مخاطب بیرون هم وجود دارد‪ .‬در این فیلم ادم ها ب رای اقایان‬ ‫همه ناپاک و چشم چران هس��تند که پشت سر روحانی فیلم‬ ‫نماز م ی خوانن��د‪ .‬این تفکری اس��ت که در ای��ن فیلم وجود‬ ‫دارد و توهین به مخاطب اس��ت‪ .‬پش��ت س��ر روحانی همان‬ ‫ادم هایی نم��از م ی خوانند که چش��م چرانند‪ .‬این تفکر غیر از‬ ‫اینکه در جامعه نیس��ت از حد فیلمفارسی هم پایی ن تر رفته‪.‬‬ ‫فیلمفارسی قبل از انقالب جلوی مخاطب عام بود‪ ،‬نه پشت‬ ‫او‪ .‬فیلمفارسی بعد از انقالب پشت مخاطب است‪ .‬عقب افتاده‬ ‫و توهی ن امیز اس��ت‪ .‬ادم ه��ای این فیلم هم مثل کس��انی‬ ‫هستند که بیرون از فیلم فرض شان م ی کنی‪ .‬به انها توهین‬ ‫م ی کنی‪ ،‬اما م ی گویی بیایید و فیلم من را ببینید‪ .‬این مشکل‬ ‫در «اخ راج ی های ‪ »3‬هم وجود داشت‪ .‬تا وقتی این تفکر درست‬ ‫نشود اوضاع همین است‪.‬‬ ‫حاال در این میان تکلیف مخاطب خاص چیست؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬من معتقدم ادامه مخاطب عام م ی شود مخاطب‬ ‫خاص‪ .‬من بعد از یک ساعت و نیم فیلم سرگرم شدم و اینجاست‬ ‫که مخاطب خاص شروع م ی ش��ود‪ .‬اگر فیلم بعد از این مدت‬ ‫زمان من را به قدری جذب کرد که بخ واهم ان را دوباره ببینم این‬ ‫بار من به عنوان مخاطب خاص به تماشای فیلم م ی نشینم‪.‬‬ ‫حاال من دیگر قصه را م ی دانم و وارد بحث های دیگر م ی شوم‪.‬‬ ‫بدون لحاظ مخاطب عام و خاص‪ ،‬تو به عنوان یک فیلمساز‬ ‫اصال مخاطب نداری‪.‬‬ ‫در این بخ�ش م ی خواهم جم ع بندی کل�یتان را‬ ‫از وضعیت نقد در س�ینمای ایران بدانم تا س�راغ‬ ‫موضوع دیگری برویم‪.‬‬ ‫‪ l‬من در هر صورت از نقد و همه منتقدان دفاع م ی کنم‪.‬‬ ‫اگر تیم فوتبال منتقدان و فیلمسازان باشد و در مقابل هم تیم‬ ‫فیلمسازان‪ ،‬من قطعا در تیم منتقدان هستم و حتما هم به انها‬ ‫یزنم‪ .‬حاال در تیم خودمان هم ممکن است یکی خوب‬ ‫گل م ‬ ‫بازی کند یکی هم بد‪ .‬نکته دیگری هم که باید بگویم این است‬ ‫که منتقد لطفا روابط عمومی فیلم نباش��د‪ .‬اگر م ی خواهی از‬ ‫فیلمی دفاع کنی مردانه این کار را بکن‪ .‬م ی خواهی حمله هم‬ ‫کنی همی ن طور باش‪.‬‬ ‫اما در این س�ال ها برخی افراد ه�م وارد حوزه نقد‬ ‫شدند‪،‬درصورتی کهسینما تخصص شان نیست‪.‬‬ ‫نظرتان در این مورد چیست؟‬ ‫از فیل�م «ش�رط اول» اطیاب�ی هم تعری�ف کرده‬ ‫بودید‪...‬‬ ‫‪( l‬با خنده) نه ان در حد همان فیل��م بود و گفتم در‬ ‫ان سال این فیلم هم از بیس��ت ممکن است دو بگیرد! بقیه‬ ‫که زیر صف رند!‬ ‫مصداق این نکته که گفتید وقت�ی من از یک نفر‬ ‫تعریف م ی کن�م فیلم دوم�ش را خ�راب م ی کند‪،‬‬ ‫مسعود ده نمکی است؟‬ ‫‪ l‬ن��ه ‪ ،‬مصداقش خیل ی ه��ای دیگر هم هس��تند‪،‬‬ ‫حاتم ی کیا‪ ،‬مجیدی و خیل ی های دیگر هم هستند‪.‬‬ ‫اما شما از «اخراج ی های ‪ »1‬حمایت کردید اما این‬ ‫اتفاق ب رای سری بعد فیلم نیفتاد‪...‬‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬از سری اول ان حمایت کردم‪ ،‬هنوز هم م ی کنم‪.‬‬ ‫اصال من حرف��م را پس نم ی گی��رم‪« .‬اخ راج ی های ‪ »1‬فیلم‬ ‫خوبی است‪.‬‬ ‫‪ l‬به این بحث هم م ی رس��م‪ .‬به نظر من حرف فیلم‬ ‫در جای خوبی از ان زده م ی شود و با فرمی ناچیز بخشی از این‬ ‫یزند‪ .‬این فیلم یک پالن دارد که از بهترین پالن های‬ ‫حرف را م ‬ ‫کل تاریخ سینمای ایران است‪ .‬پالن بشین و پاشو‪ ،‬اینکه این‬ ‫پالن چطور در امده موضوع بحث من نیس��ت‪ .‬موقع بشین‬ ‫پاشو از ترس همه خ راب کردند‪ ،‬دوربین باال م ی رود و سایه ها را‬ ‫م ی گیرد‪ .‬این جمع بندی به نظرم فوق العاده است‪ .‬اینجا تالقی‬ ‫فرم و محتواست و در این لحظه محتوا خلق شده؛ محتوایی‬ ‫که از ان دفاع م ی کنم‪« .‬اخ راج ی های ‪ »1‬هزاران ای راد و اشکال‬ ‫دارد‪ ،‬تروشات های غلط‪ ،‬بازی های اگزجره و هزاران ایراد دیگر‪،‬‬ ‫اما هیچ کدام از اینها فیلم را نابود نکرده‪ .‬فیلم سرپاس��ت و به‬ ‫مخاطب از درون تا بیرون فیلم احترام م ی گذارد‪ .‬به او م ی گوید‬ ‫همه ما اخ راجی هستیم‪ .‬علت اینکه مخاطب هم م ی رود و فیلم‬ ‫را م ی بیند همین است‪ .‬فکر م ی کند م ی تواند با ادم هایی که‬ ‫همه اخ راجی هستند همذات پنداری کند‪.‬‬ ‫این اتفاق ها در «اخ راج ی های‪ »2‬نم ی افتد؟‬ ‫‪ l‬نه‪ ،‬از دو به بعد همه اینه��ا کاریکاتوریزه و کارتونی‬ ‫م ی ش��وند‪ .‬مردم حذف م ی ش��وند و ادم های فیلم هم دیگر‬ ‫چنگی به دل نم ی زنند‪« .‬اخ راج ی های ‪ »3‬ضد مردم است‪ .‬به‬ ‫نکات‬ ‫من در سینما با احدی دوست نیستم با کسی هم دشمن نیستم‬ ‫به نظر من هفت از بین رفت‪ ،‬خدا بیامرزدش‬ ‫گب رلو حرف های بدی پشت سر من زده‪ ،‬گفته که من برای بعضی فیلم ها‬ ‫شارژ می شوم‪ .‬این تهمت اصال به من نم ی چسبد‬ ‫االن الودگی روشنفکری ام خیلی کم شده است‬ ‫در جشنواره امسال من از فیلم« دهلیز» خوشم امد و در داوری فیل م های‬ ‫اول طرفدارش بودم ولی مانی حقیقی طرفدار « سربه مهر » بود‬ ‫استرداد فیلم بدی است‪ ،‬قاعده تصادف هم فیلم خوبی نیست‪ .‬دربند از‬ ‫عیار ‪ 14‬پایی ن تر است‪ .‬از فیلم توکلی اما خیلی بدم نیامد‬ ‫در رسوایی به ادم ها توهین م ی شود‪ .‬تفکر این فیلم مخملبافی است‬ ‫در سینما برج سازی م ی کنند نه فیلم سازی‪ .‬برخی کارگردان ها به خیابان‬ ‫نم ی روند‪ ،‬به بقالی نم ی روند ‪ .‬م ی ماند فقط یک ماشین شاسی بلند که از ان باال‬ ‫به مردم نگاه م ی کنند‬ ‫فیلم «جدایی‪ »...‬از «ارگو» توهین امی ز تر است و به نظرم جایزه به ارگو‬ ‫ادامه جایزه به فیلم فرهاد ی است‬ ‫فیل م های جهان بد شده اند‪ .‬جانگو بد است ‪ ،‬لینکلن بد است‪ ،‬امور بد‬ ‫است زن اوباما را هم م ی اورند به فیلم شان جایزه بدهند‪.‬‬ ‫مهرجویی اصال دنیایی نداشته‪ ،‬کیمیایی ولی دارد ب رای دنیایش عزا م ی گیرد‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬من به این دوس��تان در جایگاهی که قرار بگی رند‬ ‫خیلی احترام م ی گذارم‪ ،‬یکی استراتژیست خوبی است و من‬ ‫‪ l‬جالب اس��ت وقتی یک نفر فیلم خوب م ی سازد و‬ ‫من از او تعریف م ی کنم تنم م ی لرزد‪ ،‬چون مطمئنم دومی را‬ ‫خ راب م ی کند‪ .‬اما فیلم هایی که من در این مدت دوستش��ان‬ ‫داشتم «بچه های اس��مان»‪« ،‬دیده بان»‪« ،‬مهاجر»‪« ،‬هور در‬ ‫اتش»‪« ،‬سفر به چذابه»‪« ،‬نیاز»‪« ،‬قصه های مجید»‪« ،‬شبهای‬ ‫روشن» و «طال و مس» است‪ .‬هرچه جلوتر م ی رویم انتخاب ها‬ ‫سخت تر م ی شود‪.‬‬ ‫ش�ما ک�ه معتقد ب�ه ف�رم هس�تید ب�ه نظرتان‬ ‫«اخ راج ی ها» فرم دارد؟‬ ‫فرهنگ‬ ‫در واقع شما روانشناسی مخاطب عام و خاص را‬ ‫یکی م ی دانید؟‬ ‫در این سی و اندی سال کدام فیل م ها را م ی توانید‬ ‫مثال بزنید که ویژگ ی هایی که از انها حرف زدیم را‬ ‫داشتند؟‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫‪ l‬شما م ی توانی فیلمت را خیلی ساده بسازی و این‬ ‫موضوع خیلی هم خوب است‪ .‬من هم به عنوان مخاطب عام‬ ‫ان را م ی بینم و تحملش م ی کنم و بعد از یک ساعت و نیم که‬ ‫فیلم ب رایم تمام م ی شود از سالن سینما بیرون م ی ایم‪ .‬از نظر من‬ ‫بعضی فیلم ها در پنج دقیقه تمام م ی شوند‪ ،‬بعضی از فیلم ها در‬ ‫تیتراژ تمام م ی شوند‪ ،‬بعضی از فیلم ها هم دیگر خیلی تالش‬ ‫کنند م ی توانند من را یک ساعت و نیم بنشانند‪ .‬شاید باورتان‬ ‫نشود اما من واقعا مخاطب عام هستم‪ .‬با همین نگاه عام هم‬ ‫فیلم م ی بینم‪ .‬تنها تفاوتی که با مخاطب عام دارم این است که‬ ‫رودربایستی بعضی از انها را ندارم‪ .‬همین! حتی حس من و او‬ ‫یکی است‪.‬‬ ‫وارد حوزه شان نم ی شوم‪ ،‬دوس��تان دیگر هم در همه حوزه ها‬ ‫اظهار نظر م ی کنند‪ ،‬ولی لط��ف کنند ای��ن کار را نکنند‪ .‬اگر‬ ‫م ی خ واهند به سینما بیایند ان را بلد باشند‪ .‬محتوا زده ها سینما‬ ‫را نم ی فهمند و عاشق لفاظی خارج از هنر هستند‪ .‬حرف های‬ ‫ارزش ی شان هم از نظر من جدی نیس��ت‪ .‬چون وقتی فرم بلد‬ ‫نیستی حرف ارزشی هم نداری‪ .‬البته با عرض معذرت! دوست‬ ‫دیگر هم که در همه حوزه ها از اشپزی گرفته تا سینما اظهارنظر‬ ‫م ی کند‪ ،‬اما دوست عزیز شما فقط درباره اشپزی نظر بده و به‬ ‫سینما کاری نداشته باش!‬ ‫مگر سری یک ان با دو و سه چه فرقی م ی کند؟‬ ‫‪ l‬خیلی فرق م ی کند‪ .‬در سینمای ای ران من از فیلم به‬ ‫فیلمساز نم ی رسم‪ .‬یعنی نم ی گویم چون این فیلم خوب است‬ ‫فیلمسازش هم درست و حسابی است‪ .‬اگر سی تا فیلم بسازد‬ ‫م ی شود این حرف را زد‪ ،‬اما با یکی‪ ،‬دو فیلم نم ی شود این نظر‬ ‫را داد‪ .‬نکته دیگری که وجود دارد ما در این سینما مولف نداریم‪.‬‬ ‫اما مواردی از «اخ راج ی های ‪ »1‬در سینمای ما ب ی سابقه است‪.‬‬ ‫کمدی جنگی این فیلم ب ی سابقه است‪ ،‬خیلی هم از کمدی‬ ‫«لیلی با من است» جلوتر اس��ت‪ .‬دیالوگ نویسی کمیک ان‬ ‫عالی است‪ ،‬نکته س��وم هم نگاه حاکم بر فیلم است که ب رای‬ ‫اولی ن بار م ی گوید ای ران فقط ب رای کسانی نیست که جنگیدند‪.‬‬ ‫ای ران ب رای همه است‪ .‬این به نظرم خیلی حرف بزرگی است و‬ ‫من طرفدار این حرف هستم‪.‬‬ ‫‪161‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫ادم ها توهین م ی ش��ود‪ .‬این خط ادامه پی دا کرده و رس��یده به‬ ‫«رسوایی» که فاجعه است‪ .‬تفکر این فیلم مخملبافی است؛‬ ‫ضد مردم‪ .‬مخملباف هم از ضد مردم بودن مخملباف شد‪ .‬این‬ ‫روند هم از «عروس ی خوبان» شروع شد و من همان موقع هم‬ ‫گفتم‪ .‬این دو فیلم خیلی شبیه هم هستند چون م ی خواهد‬ ‫به روی همه اسلحه بکش��د‪« .‬اژانس شیشه ای» هم تا حدی‬ ‫به این دو فیلم شبیه اس��ت‪ ،‬البته خوش ساخت تر‪ .‬حاال یک‬ ‫حرف سیاسی هم بزنم؛ در جامعه به محض اینکه مردم پشت‬ ‫حکومت و نظام نباشند فرد دیگری باید پشت انها بیاید و این‬ ‫خارج ی ها هستند‪ .‬به محض اینکه پشت هنرمندی مخاطبش‬ ‫نباشد دولت جای ان را م ی گیرد و این فاجعه است‪ .‬پشت یک‬ ‫فیلمسازبایدمخاطبعاموخاصومردمباشند‪.‬اگراینهانباشند‬ ‫شروع سقوط است‪ .‬اگر هم «اخ راج ی های‪ »3‬م ی فروشد بدین‬ ‫معنی نیست که مردم دوستش داشتند؛ دهنکجی م ی کنند‪.‬‬ ‫خسته اند و م ی خواهند چند لحظه بخندند‪ .‬یک جای خندهدار‬ ‫فحشم ی دهندوبهیکصحنهجدیهمم ی خندند‪.‬پساقای‬ ‫فیلمساز این را به حساب خودت نگذار و هول نشو!‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ارزیاب ی تان از فیل م های امس�ال چه ب�ود؛ از فیلم‬ ‫ برگزیده امسال شروع کنیم؛ «استرداد»؟‬ ‫‪ l‬فیلم بدی است‪ .‬ساخته ای پرخرج که نه قصه درستی‬ ‫دارد و نه شخصیت م ی سازد‪ .‬از بقیه سوبسیدی های دولتی بهتر‬ ‫است‪ ،‬چون یک مقدار سر و شکل دارد ولی قصه اش غلط است‪.‬‬ ‫بحث طالهای ای ران به طور کلی به نظرم مخدوش است‪ .‬حتی‬ ‫به نظرم تفکر ملی نیست و تا حدی هم به روس ها باج م ی دهد‪.‬‬ ‫منظورتان این است که تحریف تاریخی است؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬تحریف تاریخی هم دارد‪ .‬اقای حمید فرخ نژاد که‬ ‫جایزه بهترین بازیگر را ب رای این فیلم گرفت به نظرم خوب نبوده‬ ‫و شخصیت مق وایی در فیلم دارد‪ .‬او اگر قرار بود جایزه بگیرد باید‬ ‫ب رای «روزهای زندگی» و «گشت ارشاد» جایزه م ی گرفت‪ .‬او در‬ ‫این دو فیلم بازی دارد‪.‬‬ ‫«دربند» را چطور دیدید و بعد از ان نظرتان را درباره‬ ‫«قاعده تصادف» هم بگویید‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪162‬‬ ‫‪ l‬این فیلم از پرویز ش��هبازی خیلی کوچکتر است‪.‬‬ ‫حتی از «نفس عمیق» هم کوچکتر است‪ .‬از «عیار ‪ »14‬که‬ ‫به نظرم فیلم خوبی است و بهترین فیلم شهبازی است‪ ،‬هم‬ ‫خیلی پایی ن تر است‪ .‬به نظر من «دربند» هدر شده و کل فیلم‬ ‫اسیر یک دختر شهرستانی است که به ته ران امده و کارهایی‬ ‫م ی کند‪ .‬این فیلم سرانجام ندارد و شخصی ت ها ثبات ندارند‪.‬‬ ‫ای کیو ان دختر گاهی اوقات باالی ‪ 150‬است بعضی وقت ها‬ ‫هم تا زیر‪ 50‬م ی اید و خنگ م ی شود‪ .‬همخانه او پگاه اهنگرانی‬ ‫هم تیپ عقب افتاده است که معلوم نیست چه م ی خواهد‪ .‬ادم‬ ‫بدهای فیلم در پایان روی هوا هستند و هیچ چیز به سرانجام‬ ‫نم ی رسد‪ .‬اگر بخواهیم عادی فیلم را ببینیم و یادمان برود که‬ ‫چه کسی ان را ساخته تحملش م ی کنیم اما اگر یادمان بیاید‬ ‫شهبازی ان را س��اخته فیلم بدی است‪« .‬قاعده تصادف» هم‬ ‫از فیلم قبلی کارگردانش «تنها دوبار زندگی م ی کنیم» خیلی‬ ‫ی بد است‪.‬‬ ‫پایی ن تر اس��ت‪ .‬اولی فیلم متوس��طی بود اما دوم ‬ ‫موضوع فیلم‪ ،‬اختالف بین نس ل ها و ماجراهای پدر و دختر و‬ ‫به نوعی فحش به پدر یا همان سنت است‪ .‬حرف فیلم شوخی‬ ‫استوسرحرفشهمنم ی ایستد‪.‬بههمینخاطرمعلومنیست‬ ‫ته فیلم چه م ی شود‪ .‬این فیلم کپی دس��ت دوم «درباره الی»‬ ‫است و به شدت محافظه کار‪ .‬این فیلم به نظر من یک تله فیلم‬ ‫تئاتری شده با دوربین روی دست سعی در سینمایی شدن دارد‬ ‫که موفق نم ی شود‪.‬‬ ‫و اما فیلم به رام توکلی «اسمان زرد ک م عمق»‪...‬‬ ‫‪ l‬منتظر بودم از فیلم توکلی بدم بیاید‪ ،‬چون از همه‬ ‫فیلم های قبل ی اش بدم امده‪ .‬ولی خیلی خیلی بدم نیامد! ترانه‬ ‫علیدوستی در این فیلم لحظاتی‪ ،‬خوب است و کاراکتر م ی سازد‪.‬‬ ‫البته برخی مناسبات این زوج غلط است و صابر ابر هم انتخاب‬ ‫غلطی است‪ .‬گرچه من اینجا از ابر که هیچ وقت خوشم نم ی اید‬ ‫بدم نیامد‪ ،‬چون یک مقدار کنترل شده است‪ .‬دوربین هم فاجعه‬ ‫است‪ .‬در کل فیلم خیلی مشکل دارد اما لحظات خوبی هم دارد‪.‬‬ ‫فکر م ی کنم م ی شود از بیست به ان یک داد!‬ ‫از بین فیل م اول ی ها چطور؛ «دهلیز» و «س ر به مهر»‬ ‫چطور بودند؟‬ ‫‪« l‬دهلیز» در بی��ن فیلم اول ی ها خیلی فیلم خوبی‬ ‫است‪ .‬در سینمای ای ران به نظرم فیلم کوچک اما خوبی است‪.‬‬ ‫«س��ر به مهر» و «تن های تنها» اما فیلم های بدی هستند‪.‬‬ ‫مشکل اصلی در «سر به مهر» همان مفهوم سازی است‪ ،‬قرار‬ ‫است حرف خجالتی بودن در نماز را بزنیم و تبلیغ ان را بکنیم‪.‬‬ ‫این سینما نیس��ت‪ .‬حرف های فیلم از نیاز نم ی اید‪ .‬من فکر‬ ‫م ی کنم فیلم از ثانیه اول مش��کل دارد و مشکل از ایده حاکم‬ ‫بر قصه و شخصیت اس��ت‪ .‬اگر مقدم دوست را نم ی شناختم‬ ‫م ی گفتم ریاکار اس��ت اما چون او را م ی شناسم نگفتم‪ .‬من به‬ ‫عنوان داور طرفدار این فیلم بودم ولی مانی حقیقی طرفدار سر‬ ‫به مهر بود‪ .‬البته دلیلش بماند ب رای خودم‪ .‬البته فیلم جدید اقای‬ ‫حجازی هم فیلم بدی نبود‪.‬‬ ‫از ای�ن بحث ها ک�ه فاصله بگیریم م ی رس�یم به‬ ‫حاشیه این روزهای ش�ما؛ «هفت»! از برنامه قهر‬ ‫کردید یا خداحافظی؟‬ ‫‪ l‬قهر کردم! اش��تباه کردم‪ .‬ماندن در این ب رنامه جزو‬ ‫معدود دفعاتی بود که اش��تباه ک��ردم‪ ،‬البته ن��ه تفکر‪ .‬من به‬ ‫مخاطبان این ب رنامه که دو سال و خرده ای با فریدون ب رایشان‬ ‫زحمت کشیدیم و وظیفه مان هم بود احترام گذاشتم و در این‬ ‫ب رنامه بعد از فریدون ماندم‪ .‬در این مدت من فکر م ی کنم حداقل‬ ‫یک قدم با مخاطبان جلو امدیم و به احترام انها هم ماندم‪ .‬اما باید‬ ‫یک مقدار جدی تر نگاه م ی کردم که با چه کسی طرف هستم‪،‬‬ ‫اما این کار را نکردم‪ .‬من گفتم هر کس م ی خ واهد باشد‪ ،‬هر کاری‬ ‫م ی خواهد با «هفت» بکند‪ .‬من فقط با قسمت نقد ان کار دارم‬ ‫و با همین انگیزه هم امدم‪.‬‬ ‫یعن�ی برنامه ان چی�زی نبود که ش�ما فکرش را‬ ‫م ی کردید؟‬ ‫‪ l‬نه‪ ،‬نشد و محاسبات من اشتباه از اب درامد‪ .‬مجری‬ ‫ب رنامه دوست داشت دور هم بنشینیم‪ ،‬دست بدهیم و روبوسی‬ ‫کنیم‪.‬‬ ‫شما هم که تحمل این کار ها را ندارید‪...‬‬ ‫‪ l‬نه‪ ،‬من حوصله این مسخره بازی ها و باج دادن ها را‬ ‫ندارم‪ .‬زمان جشنواره به من گفت؛ نقد نرم م ی خ واهیم و من هم‬ ‫گفتم خودت برو! نقد‪ ،‬نقد است‪ .‬نرم و غی رنرم ندارد‪.‬‬ ‫پس بحث هایی که سر ثابت بودن شما در برنامه‬ ‫پیش امده چیست؟ شما گفته بودید من باید ثابت‬ ‫باشم وگرنه نیستم‪...‬‬ ‫‪ l‬اولین بحث ما س��ر همین ماجرای نقد نرم بود‪ .‬ما‬ ‫در جلس ه ای نشستیم و نظ راتمان را گفتیم‪ .‬به نظر ایشان هم‬ ‫نقدی وارد نبود چون در حد و اندازه خودشان بود‪ .‬این دوست ما‬ ‫به جای نقد‪ ،‬اهل خبر و گزارش و این حرف ها بود‪ .‬از نظر ایشان‬ ‫ی که به کسی ب رنخورد کمک به این سینماست‪ .‬من‬ ‫نقد نرم ‬ ‫گفتم همین هستم و از این ش��وخ ی ها هم ندارم‪ .‬مقابلم هم‬ ‫هر کسی را م ی خواهی بیاور‪ ،‬چه هفت نفر باشند چه فیلمساز‬ ‫یزنم‪ .‬نه رعایت‬ ‫باشد‪ .‬من این هس��تم و حرف خودم را هم م ‬ ‫م ی فهمم چیست و نه رایتل را م ی شناسم! من را اگر به عنوان‬ ‫منتقد ثابت بخواهی همین هستم‪ .‬طبق روال ب رنامه گذشته‬ ‫هم من منتقد ثابت ب رنامه هستم و مردم هم مساله ام است‪.‬‬ ‫پس توافق روز اولتان این بود که ش�ما در برنامه‬ ‫ثابت باشید؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬من همیشه به فریدون این انتقاد را داشتم که‬ ‫چرا ب رنامه این قدر خبرو گزارش دارد و زرد است‪ ،‬اما دیدم گب رلوی‬ ‫مدعی ارزش‪ ،‬دو ب رابر زرد است‪ .‬البته االن چهار ب رابر زرد است و‬ ‫ب رنامه هفتی که قبال هفت بود االن هفت دهم هم نیست‪ .‬او‬ ‫نیتش خیر است اما این کاره نیست‪.‬‬ ‫ب ا وجود این اختالف نظرها پس چ�را جدای ی تان از‬ ‫«هفت» این قدر دیر اتفاق افتاد؟‬ ‫‪ l‬زیاد تحمل کردم‪ .‬البت��ه او ه��م کاری به کار من‬ ‫نداش��ت‪ .‬فقط یک بار به من اس ام اس داد که شنیدم در النه‬ ‫جاسوس��ی فیلم نقد کرده ای‪ .‬به نظرت منتق��د ثابت ب رنامه‬ ‫م ی تواند این کار را بکند؟ م��ن ج��واب ان اس ام اس را ندادم‪.‬‬ ‫اصال لزومی نداش��ت ب��ه او توضیح بدهم‪ .‬س��ر ب رنامه مانی‬ ‫حقیقی و فرح بخش فکر م ی کنم مشکل ها شروع شد‪ .‬چون‬ ‫او م ی خواست من از مانی ان طور که خودش م ی خواست نقد‬ ‫کنم ولی من نقد و نگاه خودم را داشتم و به کسی کاری ندارم‪.‬‬ ‫البتهانتظارم ی رفترودرروییشمابامانیحقیقی‬ ‫جنجال ی تر از ان شود‪.‬‬ ‫‪ l‬به نظر خ��ودم همه حرف های��م را زدم‪ .‬اما لحنم را‬ ‫به شدت کنترل کردم‪ .‬ان ب رنامه جزو معدود دفعاتی بود که من‬ ‫لحنم را کنترل کردنم و خیلی هم از این قضیه راض ی ام‪.‬‬ ‫شما و مانی حقیقی پیش از این هم در مجله ‪24‬‬ ‫گفت وگوییباهمداشتید‪،‬امادرهمانگفت وگوهم‬ ‫شما لحن تان ارام تر بود و هم حقیقی‪ .‬حتی بعضا‬ ‫به سمت توهین هم م ی رفت‪...‬‬ ‫‪ l‬چون مان��ی حقیقی برعک��س کاهان��ی و بچه‬ ‫ روشنفکرهای امروزی اوال سواد و شخصیت دارد و دیگر اینکه‬ ‫م ی ش��ود با او دیالوگ برقرار کرد‪ .‬به او م ی ش��ود مردانه گفت؛‬ ‫فیلمت اشغال اس��ت! ما مصاحب ه ای هم در یکی از مجالت‬ ‫داشتیم که همه حرف ها زده ش��د و دو ادم کامال متضاد با هم‬ ‫م ی توانندسریکمیزبنشینندوبگویندنظ راتیکدیگرراقبول‬ ‫نداریم ولی از هم خوشمان م ی اید و به هم احترام م ی گذاریم‪.‬‬ ‫این شیوه در ب رنامه «هفت» هم پیاده شد و من انتقاداتم را به‬ ‫مانی گفتم‪ .‬او هم کلی از حرف های من را پذیرفت و حرف های‬ ‫خ��ودش را هم زد‪ .‬به نظ��رم بحثمان متمدنانه ش��د‪ .‬به بقیه‬ ‫روشنفکرهاهمگفتیمم ی شودسریکمیزنشستوباهمدع وا‬ ‫کرد اما بی احترامی نکرد‪ .‬این خط‪ ،‬خطی بود که من و مرتضی‬ ‫اوینی در سوره داشتیم‪ .‬در ب رنامه هفت وقتی من مانی را ان طور‬ ‫که مجری دوست داشت‪ ،‬نزدم‪ ،‬ناراحت شد‪.‬‬ ‫ب ه نظ�ر م ی رس�ید در ان برنام�ه اق�ای گبرل�و‬ ‫م ی خواست گفت وگو را ب ه سمت بحث های ارزشی‬ ‫و روشنفکری بکشاند‪ ،‬درست است؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬او م ی خواس��ت این کار را بکند‪ ،‬اما اس��تاد این‬ ‫لت وپار کردن‪ ،‬خود مسعود فراستی است‪.‬‬ ‫البته بعض ی ها معتقدند این فیلم هم کلیشه هایی‬ ‫دارد‪ ...‬یا اینکه صحنه حضور پرستار در خانه مرد و‬ ‫زن خیلی مصنوعی است‪.‬‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬این فیلم هم عی��ب دارد‪ ،‬یک جاهایی از فیلم‬ ‫لق است‪ ،‬اما فیلم سر پاس��ت‪ .‬پیام این فیلم هم عالی است‪.‬‬ ‫م ی گوید ان مع العسر یس را یعنی با سختی است هر اسانی نه‬ ‫از پس سختی‪ .‬این شعار در فیلم خوب نشسته‪ .‬انتهای فیلم‬ ‫هم وقتی صحبت روحانی شنیده م ی شود کفش جفت م ی کند‬ ‫مثل صحنه کفش جفت کردن علی در «بچه های اسمان»‪.‬‬ ‫بعد از رفتنتان از «هفت» مسئوالن تلویزیون با شما‬ ‫تماسنگرفتند؟‬ ‫فکرم ی کنیدرفاقتیکهبینشماوفریدونجی رانی‬ ‫وجود داشت به فضای صمیمی برنامه و جذابیت ان‬ ‫کمک م ی کرد؟‬ ‫‪ l‬من در این سینما با احدی دوست نیستم!‬ ‫یعنی با همه دشمن هستید؟!‬ ‫‪ l‬نه با هیچ کس هم دشمن نیستم‪.‬‬ ‫منظورتان این است که خنثی هستید؟!‬ ‫‪ l‬نه اصال! اتفاقا خیلی هم گرم هستم‪ .‬با فیلم هایشان‬ ‫به شدت مشکل دارم که نقد م ی کنم اما ب رای خودشان احترام‬ ‫قائلم‪.‬‬ ‫البته منظور من دوست ی تان با جیرانی در جایگاه‬ ‫مجری برنامه بود‪...‬‬ ‫‪ l‬ما قبل از «هفتم» با هم دوست نبودیم‪ ،‬فقط اشنا‬ ‫بودیم و در جلسات مشترک ش��رکت م ی کردیم‪ .‬من سردبیر‬ ‫نقد سینما بودم و از فریدون مطلب م ی گرفتم‪ .‬بعد از «هفت»‬ ‫ارام ارام به هم نزدیک ش��دیم اما باز هم بیرون از ب رنامه با هم‬ ‫رفت وامد نداشتیم و االن هم نداریم‪.‬‬ ‫ولی در جشنواره خیلی با هم شوخی م ی کردید‪...‬‬ ‫‪ l‬من با کیارستمی هم شوخی م ی کنم‪(.‬با خنده) اما‬ ‫من نه خانه کسی م ی روم نه کس��ی به خانه ام م ی اید‪ .‬از این‬ ‫وضعیتی هم که دارم به شدت راض ی ام‪.‬‬ ‫فکر م ی کنید حاال بعد از رفتن ش�ما از مخاطبان‬ ‫برنامه هم کمتر م ی شود؟‬ ‫‪« l‬هفت» از بین رفت‪ ...‬خدا بیامرزدش!‬ ‫خودتان دیگر برنامه را نگاه نم ی کنید؟‬ ‫‪ l‬خیلیوقتاست‪،‬منازجشنوارهبهبعددیگرب رنامهرا‬ ‫ندیدم‪.‬البتهقبلشهمنم ی دیدم‪،‬چونخودمدرب رنامهبودم‪(.‬باخنده)‬ ‫ش�اید این تصور ب�رای خیل ی ها پی�ش بیاید که‬ ‫مسعود ف راستی با این مخالف هایش ب رای خودش‬ ‫‪ l‬پز و ژست درست کرده؛ واقعا این طور است؟‬ ‫حتما همی ن طور اس��ت‪ .‬چون این پز واقعی است‪ .‬من‬ ‫س��ی س��ال قبل از «هفت» هم کتاب و نقد دارم که تند تر از‬ ‫حرف های امروزم است‪ .‬اتفاقا من در «هفت» خودم را سانسور‬ ‫م ی کردم چون مخاطبم عام بود و «لذت نقد» ب رای مخاطب‬ ‫خاص است‪ .‬لحنم را هم کنترل م ی کردم البته تا جایی که طرف‬ ‫مقابلم دیالوگ م ی فهمید‪ .‬انجایی که نم ی فهمید لحنم یک‬ ‫مقدار تند م ی شد‪.‬‬ ‫با وج�ود هم�ه مخالفت هایی که با هم�ه فیل م ها‬ ‫از بی�ن کارگردان ه�ای معاص�ر چ�ه کس�انی را‬ ‫م ی پسندید؟‬ ‫‪ l‬هیچ کس! ممکن اس��ت فیلم بتوان��م بگویم اما‬ ‫کارگردان نه‪ .‬اخی را فیلمی دیدم به نام ب ی قانون که فیلم خوبی‬ ‫بود‪ .‬البته تمایلی ندارم دوباره ببینمش ولی دفعه اولی که ان را‬ ‫دیدم خوشم امد‪« .‬جانگوی ازاد شده»‪« ،‬امور» میشائیل هانیکه‬ ‫مزخرفهستند‪.‬‬ ‫کالضد تارانتینوهستید؟‬ ‫‪ l‬به شدت‪ ،‬چون فاجعه است‪ ،‬به خصوص فیلم اخرش‪.‬‬ ‫ممکن است دوباره شما را در برنام ه ای مثل «هفت»‬ ‫در تلویزیون ببینیم؟‬ ‫‪ l‬من یک طرح ب رنامه سینمایی به تلویزیون سفارش‬ ‫دادم که خودم هم سردبیر ان هستم‪ .‬این ب رنامه اگر شکل بگیرد‬ ‫دو بخش دارد؛ یکی بحث های جدی سینمای ای ران مثال فرم‬ ‫و محتوا و بخش دیگر هم نقد که هم نقد تاریخ سینمای ای ران‬ ‫است هم جهان‪ .‬خبری هم از خبر و گزارش در ب رنامه نیست‪.‬‬ ‫پس چ�را ان موقعی که پیش�نهاد برنام�ه اقای‬ ‫جی رانی را دادند قبول نکردید؟‬ ‫به من گفتن��د مجری باش و من ه��م گفتم نم ی توانم‬ ‫مجری باشم و بگویم فروش هر فیلم چقدر است‪.‬‬ ‫در برنامه خودتان از منتقد های دیگر هم استفاده‬ ‫م ی کنید؟‬ ‫حتما استفاده خ واهم کرد حتی اگر نظر مخالف من داشته‬ ‫باشند؛ ولی نظر مخالفی که ب رای خودش باشد‪g.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬چرا‪ ،‬اقای شریعت پناهی مس��ئول برنامه تماس‬ ‫گرفتند و من هم کرمان بودم و فردایش امدم‪ .‬ایش��ان گفتند‬ ‫امشب «هفت» است و من هم گفتم کدام «هفت»؟! بعد هم‬ ‫گفتم من دیگر نیستم‪ .‬گفتند جلسه بگذاریم ولی من حاضر‬ ‫‪ l‬من دیگر به ان ب رنامه نم ی روم‪ ،‬اما از قبل هر جا نقد‬ ‫بود من هم بودم به جز یک فیلم (اختاپوس) که گفتم این فیلم‬ ‫ما قبل نقد است و نرفتم‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫‪ l‬به نظر م��ن این برنام��ه بهترین برنام��ه در تاریخ‬ ‫«هفت» بود‪ .‬اما موضوعی که دوستان از جمله مجری ب رنامه‬ ‫را اذیت کرد این بود که راجع به طیف ارزش ی ها حرف زدم‪ .‬االن‬ ‫هم بر این عقیده ام کس��انی که ادای ارزش ی ها را در م ی اورند‬ ‫خط رناک تر از روشنفکرها هستند‪ .‬تکلیف من با فیلمفارسی‬ ‫مشخص اس��ت با روش��نفکرها هم همین طور‪ .‬سی سال‬ ‫است که علی ه شان هم نوش��تم‪ .‬من نفر اول در ای ران هستم‬ ‫که ش��ش نقد علیه مهرجویی و بقیه نوشتم‪ .‬پس تکلیفم‬ ‫با انها روش��ن اس��ت‪ ،‬تکلیف انها هم با من همین طور‪ .‬با‬ ‫فیلمفارسی هم تکلیفم معلوم اس��ت‪ ،‬اما با این دوستان که‬ ‫ادعای انقالب و ارزش دارند و س��ینما را هم بلد نیستند‪ ،‬نه!‬ ‫عیبی ندارد که انها سینما را بلد نیستند اما اینکه ادعا م ی کنند‬ ‫بلدند و ضع ف هایش��ان را پنهان م ی کنند و به خودشان هم‬ ‫یزنند دعوا دارم‪ .‬با سینمای ارزشی و فلسفی مرعوب‬ ‫مدال م ‬ ‫هم نم ی شوم‪ ،‬چون ان را م ی فهمم‪ .‬فیلم ارزشی اول باید فرم‬ ‫داشته باش��د‪« .‬طال و مس» فیلمی ارزش��ی است و من هم‬ ‫اولین نفری هستم که از ان دفاع کردم‪.‬‬ ‫پس بحث انتظار شما از اینکه منتقد ثابت باشید‬ ‫منتفیاست؟‬ ‫‪ l‬من خالف جریان اب نیستم‪ ،‬چون یک ساعت بعد‬ ‫از دیدن فیلم اعالم موضع م ی کنم و هنوز نم ی دانم بقیه چه‬ ‫گفتند‪ .‬ساعت یازده شب «جدایی‪ »...‬تمام شد و ما دوازده روی‬ ‫انتن بودیم‪ ،‬تا ان موقع هم کسی حرفی نزده بود‪ .‬دفاع و حمله‬ ‫هر دویشان همینطور است و تحت تاثیر هیچ چیزی نیستم‪.‬‬ ‫من تحت تاثیر خودمم‪ .‬اگر هم م ی گویم اشتباه نم ی کنم دلیل‬ ‫دارم‪ .‬من روابط عمومی هیچ فیلمی نیستم‪ ،‬نه شغلم است و‬ ‫نه در شان من است‪ .‬کس��ی هم در نقدهایم جرات نم ی کند‬ ‫بگوید رعایت من را بکن‪ .‬حداقل م��ن در ای ران چنین جراتی‬ ‫را ندیدم‪ .‬نکته دیگر هم اینکه الودگی روشنفکری ام خیلی کم‬ ‫شده‪ ،‬به حدی که دیگر بنوئل هم نم ی تواند تحت تاثیر قرارم‬ ‫دهد‪ .‬فیلم هایی بوده اند که من در تاریخ موافقشان بوده ام؛ مثل‬ ‫«همشهری کین»‪ ،‬اما االن به ان فحش م ی دهم‪ .‬یا حتی االن‬ ‫وقتی درخت زندگی را م ی بینم که همه روشنفکرهای دنیا و به‬ ‫تبعشان ای ران ی ها اب از لب و لوچه شان راه م ی افتد من حالم بهم‬ ‫م ی خورد و م ی گویم چقدر فیلم بدی است‪ .‬وقتی بخشی از نقد‬ ‫سلیقه م ی شود که طرف منتقد باشد و مدیومش هم مثل من‬ ‫سینما باشد‪ .‬اینجاست که سلیقه و لحن او هم بخشی از نقد‬ ‫است‪ .‬به نظر من نقد هم پنجره است و هم ایینه‪ .‬پنجره روبه‬ ‫فیلم اس��ت و ایینه رو به بقیه‪ .‬پس طبیعی است که من نظر‬ ‫خودم را داشته باشم و یکی دیگر هم مثل خودش فکر کند‪.‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫مش�کل تان در برنام ه ای که با فرح بخش داشتید‬ ‫چه بود؟‬ ‫نشدم چون گب رلو حرف های بدی پشت سر من زده که تا به حال‬ ‫کسی نگفته‪ .‬این حرف ها ارزو است که عملی نشده‪ .‬گفته بود‬ ‫که فراستی ب رای بعضی از فیلم ها شارژ م ی شود‪ .‬من در سال‬ ‫از ‪ 50‬فیلم با‪ 49‬تا مخالفم‪ .‬این چه شارژی است که فقط شامل‬ ‫یک فیلم م ی شود؟ این تهمت اصال به من نم ی چسبد‪.‬‬ ‫داش�تید وقتی از «اخراج ی ه�ا ‪ »1‬حمایت کردید‬ ‫حمایت تان ب ه نوعی خالف جریان اب ش�نا کردن‬ ‫تعبیرشد‪.‬‬ ‫‪163‬‬ ‫گفت وگو‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫متهمبهطرفداری ازکمونیسمشدم‬ ‫گفت و گو با علی غفاری برنده سیمرغ بهترین کارگردانی جشنواره سی ویکم فیلم فجر‬ ‫دلش پر است از منتقدانی که پیش از تماشای فیلم‪ ،‬ان را قضاوت و محکوم کردند‪« .‬استرداد» شاید‬ ‫کارگردان مطرحی نداشته باشد‪ ،‬ولی او با فیلم خوبی که در جشنواره نمایش داد نامش را بین بهترین های‬ ‫جشنواره س�ی ویکمین دوره ثبت کرد‪ .‬علی غفاری‪ ،‬کارگردان جوان «اس�ترداد» در بسیاری از پروژه های‬ ‫تاریخی با سم ت های مختلف حضور داشته است‪ .‬او در فیلم و سریال «شهراشوب» اقای صمدی‪« ،‬نردبان‬ ‫اسمان» محمدحسین لطیفی و «در چشم باد» مجری طرح بوده است‪.‬‬ ‫اما اولین کار غفاری ب ه عنوان کارگردان س�ریال «س�فر به س�رزمین مل�ک» بود که در س�ال ‪ 74‬به‬ ‫تهی ه کنندگی کمال تبریزی ساخته است‪ .‬بعد از ان تعدادی تله فیلم بود و سال ‪ 76‬اولین کار سینمای ی اش‬ ‫را با عنوان «شاهرگ» با بازی فریبرز عرب نیا ساخت‪.‬‬ ‫او که سال ها تصمیم گرفته بود فیلم نسازد‪ ،‬با «چراغ قرمز» به سینما بازگشت‪ ،‬ولی باالخره شرایطی‬ ‫خوب برایش فراهم ش�د؛ ش�رایطی که به گفته خود کمتر پیش م ی اید‪ ،‬حتی برای بهترین کارگردان ها‪.‬‬ ‫سلیقه علی غفاری «استرداد» است‪ .‬بهترین فیلم س ی ویکمین جشنواره فیلم فجر‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪164‬‬ ‫بهتر است از همان ابتدا برویم سر اصل مطلب‪.‬‬ ‫این هم�ه حاش�یه برای فیل�م اول جش�نواره به‬ ‫نفعتان شده یا ضررتان؟‬ ‫فرهنگ‬ ‫‪ l‬بهتر اس��ت من هم ابتدا به نکت��ه مهمی درباره‬ ‫منتقدین فیلم اشاره کنم‪ .‬یکی از منتقدین که لقب مدرس‬ ‫دانشگاه را دارند‪ ،‬به راحتی گفته بود که «استرداد» تحریف‬ ‫تاریخ بود و جشنواره هم فیلمی که تاریخ را تحریف م ی کند‬ ‫را به عنوان بهترین فیلم انتخاب م ی کند‪ .‬با ایش��ان هم که‬ ‫صحبت م ی کنید‪ ،‬م ی بینید که ایشان هم جسته گریخته‬ ‫یک چیزهایی شنیده است‪ .‬در اصل م ی بینید که این یک‬ ‫جریان اس��ت‪ ،‬اصال کاری هم به فیلم ن��دارد‪ .‬فکر م ی کند‬ ‫که حاال که یکی فیلم موفق ب��ود‪ ،‬اگر من از زاویه مخالف‬ ‫به ان بپردازم‪ ،‬حتما خودم مهم و مطرح م ی ش��وم‪ .‬رویه ای‬ ‫که برخی منتقدین در یکی‪ ،‬دو س��ال اخیر پیش گرفته اند‬ ‫که تعدادی از انها ه��م موفق بودند و ای��ن روش منجر به‬ ‫مطرح شدن انها شد‪.‬‬ ‫از نظر من اول باید به خود فیل��م پرداخت‪ .‬اینکه این‬ ‫فیلم را چه کسی ساخته و اینکه چه جریانی پشت ان بوده‬ ‫و چه کسی حمایت کرده‪ ،‬بحث های بعدی است‪ .‬ایا فیلم‬ ‫به عنوان یک نوع رس��انه وظایف و ماموریت خود را انجام‬ ‫داده اس��ت یا نه؟ من حاضرم ب��ه لحاظ فنی‪ ،‬س��اختاری‪،‬‬ ‫استانداردهای سینمایی و‪ ...‬ساعت ها بحث کنم‪ ،‬ولی اینکه‬ ‫کسی بیاید به طور کلی بگوید این فیلم تحریف تاریخ بود‪،‬‬ ‫از نظر من ب ی انصافی است‪.‬‬ ‫االن ه ر چه به نس��ل ام��روز بگوییم فیل��م «ارگو»‬ ‫تحریف تاریخ است‪ ،‬فایده ای ندارد‪ .‬باید فیلم را نمایش دهیم‬ ‫و ب رایشان توضیح دهیم که اینجا چنین اتفاقی نیفتاد‪ .‬این‬ ‫تهمت است‪ .‬حتی سفیر کانادا در ان زمان خودش مخالف‬ ‫فیلم است‪ .‬اینکه فقط بگوییم این فیلم تحریف تاریخ است‬ ‫ب رای هیچ کس باورپذیر نیست‪.‬‬ ‫سینما رسالتی دارد‪ ،‬ولی اول از همه بخش سرگرمی و‬ ‫جذابیت سینما و چشم دوختن هزار نفر ادم به این پرده‬ ‫عریض نیازمند یک سری عناصر و ویژگی هایی است که‬ ‫ما سعی کردیم در این کار بیاوریم‬ ‫‪ l‬درس��ت اس��ت‪ .‬چند وقت پیش ب��ا امیر قادری‬ ‫تماس گرفتم و گفتم‪« :‬درود بر ش��رفت»‪ .‬چون یک س��ال‬ ‫به ما در س��ایتش فحش داد‪ ،‬ولی بعد از اینکه فیلم را دید‬ ‫خیلی صادقانه نوش��ت‪« :‬به این نیت رفتم «اس��ترداد» را‬ ‫ببینم‪ ،‬که فیلم را ببینم و بخندم و بخوابم‪ .‬ولی وقتی فیلم‬ ‫را دیدم غافلگیر شدم و دیدیم که فیلم واجد استانداردهای‬ ‫سینمایی اس��ت‪ ».‬خوشحال ش��دم که این منتقد این قدر‬ ‫معرفت دارد که به اش��تباه خود اعتراف کند‪ .‬کاش این را به‬ ‫یک فرهنگ تبدیل کنیم و درباره فیلمی که هنوز ندیدیم‪،‬‬ ‫قضاوت نکنیم‪ .‬خیلی از دوستان بودند که االن مدافع فیلم‬ ‫هستند و رویشان نم ی شود بگویند و در طول یک سال اخیر‬ ‫دائم درباره فیلم و هزینه اش قضاوت کردند‪ .‬حتی م ی گفتند‬ ‫که معلوم اس��ت از این گروه چیزی درنم ی اید‪ .‬زمان اکران‬ ‫فیلم طی ف های مختلفی از اهالی رس��انه شمشیر به دست‬ ‫امده بودند که فیلم را ببینند و بکوبند‪ .‬ولی کسی صدایش‬ ‫در نیامد‪ .‬به این دلیل که به لحاظ س��ینمایی ما کارمان را‬ ‫انج��ام داده بودیم‪ .‬درباره بخش تاریخی هم برداش��ت ها و‬ ‫اس��تنادات خودمان را داریم‪ .‬دوس��تان دیگری هم برداشت‬ ‫خودش��ان را دارند و نظرشان محترم اس��ت‪ ،‬ولی زمانی که‬ ‫با دلیل و مدرک صحبت کنند‪ ،‬حرفشان قابل قبول است‪.‬‬ ‫اگر اش�تباه نکنم داس�تان «اس�ترداد» برگرفته‬ ‫از روند تحقیقات�ی بود که برای س�ریال بیگانه‬ ‫داشتید؛ داستان ان سریال چه بود؟‬ ‫چرا کار به سرانجام نرسید؟‬ ‫‪ l‬ان زمان این پیش��نهاد از طرف نویسنده کار به‬ ‫من شد‪ .‬رایزن ی هایی ب رای تولید ان شد و اقای عل ی اکبری‬ ‫هم تهی ه کنندگی را برعهده گرفتند‪ .‬ب رای بودجه مصوبه ای‬ ‫را هم از مجلس گرفتیم‪ .‬متاس��فانه بعدا متوجه شدیم که‬ ‫طی یک اشتباه این بودجه را به صداو سیمای شهر قزوین‬ ‫داده بودند که این پروژه در قالب س��ریال س��اخته شود‪ .‬در‬ ‫صورتی که در اصل این بودجه از ان ارش��اد و ب رای ساختن‬ ‫فیلم س��ینمایی بود‪ .‬این دعوای بین ارشاد و صداو سیمای‬ ‫قزوین طوالنی شد و ما منصرف شدیم‪ .‬در اخر هم این کار‬ ‫به نتیجه نرسید‪.‬‬ ‫و چه زمانی به «استرداد» رسیدید؟‬ ‫‪ l‬زمانی که این نامه نگاری ها انجام م ی شد‪ ،‬ب رای‬ ‫همین کار در ح��ال تحقیق بودم‪ .‬به س��ال های بعد از این‬ ‫واقعه که رجوع کردم به ماجرای «استرداد» طالهای ای ران‬ ‫از روس��یه برخورد کردم که هیچ ربطی هم به قصه بیگانه‬ ‫نداشت‪ .‬همان زمان گفتم کاش شرایطی پیش م ی امد که‬ ‫ما به این موضوع که در سال ‪ 1334‬اتفاق م ی افتد‪ ،‬بپردازیم‪.‬‬ ‫بیگانه که پرونده اش بسته ش��د‪ ،‬ولی دغدغه ساخت فیلم‬ ‫اس��ترداد در ذهن من بود‪ .‬در حالی که هن��وز فیلمنامه ای‬ ‫هم وجود نداش��ت‪ .‬این ماجرا را ب رای دوس��تان سینمایی‪،‬‬ ‫اقای شمقدری و می راعالیی مطرح کردیم‪ .‬اقای شمقدری‬ ‫گفتند که اتفاقا ما یک فیلمنامه ای داریم به نام استرداد که‬ ‫به همین موضوع م ی پ��ردازد‪ .‬فیلمنام��ه را خواندم و دیدم‬ ‫کلیت همان موضوع بود‪ ،‬ولی فیلمنامه س��لیقه من نبود‪.‬‬ ‫با اقای رضازاده‪ ،‬فیلمنامه نویس اس��ترداد صحبت کردیم‬ ‫ب رای بازنویسی‪ ،‬ولی از انجایی که ایشان در مشهد زندگی‬ ‫م ی کردند‪ ،‬امکان حضورشان در کنار ما نبود‪ .‬به همین دلیل‬ ‫با دوستان دیگری بازنویسی را طی یک سال انجام دادیم‪.‬‬ ‫داستان های تاریخی ان هم از نوع تاریخ معاصر‬ ‫در تلویزیون بارها به تصویرکشیده شده و مورد‬ ‫استقبال قرار گرفته‪ ،‬ولی در سینما تجربه نوپایی‬ ‫است‪ .‬نگران واکنش ها بعد از نمایش نبودید؟‬ ‫‪ l‬واقعیت این است که نگران ی هایی ب رای فیلمساز‬ ‫وجود دارد‪ ،‬به خصوص اینکه تاریخ معاصر ما به موضوعاتی‬ ‫م ی پردازد که بخشی از ان ادم ها هنوز زنده هستند‪ .‬به اضافه‬ ‫اینکه اس��ناد این دوره از تاریخ غن ی تر و محکم تر اس��ت‪.‬‬ ‫برعکس ب رای ساخت سال های دورتر‪ ،‬دست فیلمساز ب رای‬ ‫قرار دادن داس��تان های فرعی بازتر است‪ .‬ولی زمانی که به‬ ‫تاریخ معاصر نزدیک م ی شویم‪ ،‬حساسی ت ها بیشتر م ی شود‪.‬‬ ‫نگران ی های من هم نه فقط ب رای مخاطب بلکه ب رای طیف‬ ‫سینمارو‪ ،‬طیف تحلیلگر‪ ،‬منتقد و تاریخ نگار هم بود و همین‬ ‫مساله‪ ،‬مسئولیت ما را سنگی ن تر م ی کرد‪ .‬ولی پتانسیلی در‬ ‫فیلم بود‪ ،‬یعنی انرژی نهفته ای وجود داشت که داستان یک‬ ‫خط ی اش به من م ی گفت‪ ،‬این فیلم موفق م ی شود‪ .‬داستان‬ ‫یک خطی این بود که یک محموله گرانبهایی توسط یک‬ ‫کشور بیگانه‪ ،‬به کش��ورمان بیاید‪ .‬خود این ماجرا سرشار از‬ ‫خطر و تعلیق ب��ود‪ .‬امکان الصاق ماجراه��ای فرعی را هم‬ ‫زیاد داش��ت‪ .‬این خط و این پتانسیل ادم را قلقلک م ی داد و‬ ‫تحریک م ی کرد که به این ماجرا بپردازد‪.‬‬ ‫مخاطبان عام چطور؟ نگران گیشه نبودید؟‬ ‫‪ l‬در مورد تماش��اگر تقریبا نگران ی ام از همه کمتر‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬سال ‪ 88‬فیلمنامه ای را در قالب سریال پیگیری‬ ‫کردیم‪ .‬موضوع س��ریال به س��ال های جنگ جهانی دوم‬ ‫برم ی گش��ت‪ .‬اتفاقی که در س��ال ‪ 1318‬رخ داد و مربوط به‬ ‫زمانی بود که ش��هر قزوین توس��ط ارتش روس به اشغال‬ ‫درامده بود‪ .‬یک نظامی مس��ت روس وارد گرمابه ای زنانه ‬ ‫م ی شود‪ .‬این اتفاق مورد اعتراض جوانان شهر قرار م ی گیرد‬ ‫و مرد روس را م ی کشند‪ .‬این ماجرا باعث م ی شود ارتش روس‬ ‫مردم را به رگبار ببندد‪ .‬تعداد زی��ادی از مردم ب ی گناه در این‬ ‫حمله کشته م ی ش��وند‪ ،‬اعتراضات گسترده تر م ی شود و به‬ ‫قیام شهر قزوین معروف م ی شود‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ولی منتقدانی هم بودند که بعد از تماشای فیلم‬ ‫نظرشان عوض شد‪.‬‬ ‫‪165‬‬ ‫بود‪ .‬س��عی کردم تمام داش��ته هایم را ان طور که بلدم‪ ،‬در‬ ‫«اس��ترداد» پیاده کنم‪ .‬س��ینما رس��التی دارد‪ ،‬ولی اول از‬ ‫همه بخش س��رگرمی و جذابیت س��ینما و چشم دوختن‬ ‫هزار نفر ادم به این پرده عریض نیازمند یک س��ری عناصر‬ ‫و ویژگ ی هایی است که ما سعی کردیم در این کار بیاوریم‪.‬‬ ‫کم فروشی نکردیم و سعی کردیم ب رای مخاطب ارزش قائل‬ ‫ش��ویم‪ .‬چون ب رای اولین کسی که فیلم م ی سازم مخاطب‬ ‫است‪ .‬شعار هم نم ی دهم و شک ندارم که مورد استقبال قرار‬ ‫م ی گیرد‪ .‬زمان جشنواره «استرداد» در شهرهای مختلف هم‬ ‫مورد استقبال قرار گرفت‪ ،‬پس فیلم با تماشاگر ارتباط برقرار‬ ‫کرده است‪ .‬سعی کردیم چیزی را به مخاطب ارائه کنیم که‬ ‫تا لحظه اخر بنشیند‪.‬‬ ‫فیلمنامه این کار از ‪10‬سال پیش اماده بود‪ ،‬قرار‬ ‫هم بر این بود که اقای شمقدری و شورجه ان کار‬ ‫را کارگردانی کنند؛ چرا این اتفاق نیفتاد؟‬ ‫‪ l‬این کار را قبل از اینکه اقای ش��مقدری مش��اور‬ ‫هنری رئی س جمهور شوند‪ ،‬تصمیم داشتند بسازند‪ .‬چرا که‬ ‫ایشان به سینمای مستند و معاصر عالقه مند هستند‪ ،‬ولی‬ ‫ش��رایطش فراهم نش��ده بود‪ .‬البته فیلمنامه ای که ایشان‬ ‫م ی خواستند بس��ازند خیلی تفاوت داش��ت‪ .‬اگر شما یک‬ ‫فیلمنامه را به دو نفر بدهی��د و بگویید بدون هیچ تغییری‬ ‫بس��از‪ ،‬قطعا دو فیلم متفاوت ساخته خواهد شد‪ .‬هر سلیقه‬ ‫و تفکری یک خروجی متفاوت دارد‪ .‬قطعا اگر «اس��ترداد»‬ ‫را ه ر کس دیگری م ی ساخت ش��کل دیگری م ی شد؛ حاال‬ ‫بهتر یا بدتر‪.‬‬ ‫چه شد که از چراغ قرمز به «استرداد» رسیدید؟‬ ‫فرهنگ‬ ‫‪ l‬در مورد «چراغ قرمز» باید بگویم که چند س��ال‬ ‫پیش فیلمنامه ای به دستم رس��ید که پر از رمز و راز و معما‬ ‫بود‪ .‬فیلم ش��اهرگ هم همی ن طور بود‪ .‬فیلم ی ب راس��اس‬ ‫رمز و رازهای پلیس��ی‪ .‬ولی «چراغ قرمز» در قالب طنز بود‪.‬‬ ‫به هرح��ال در اصل رمز و رازی که من همیش��ه به دنبالش‬ ‫بودم همین «استرداد» است‪ .‬این نوع سینما را خیلی دوست‬ ‫دارم‪ .‬من س��ه ژانر پلیس��ی‪ ،‬طنز و تاریخی را تجربه کردم‪.‬‬ ‫شما اگر بخواهید یک نقطه مشترک در این سه فیلم پیدا‬ ‫ق و ابهام های درون داستان است‪ .‬م ی توان گفت‬ ‫کنید‪ ،‬تعلی ‬ ‫«استرداد» بهترین کار من اس��ت‪ .‬چرا که فیلم به فیلم به‬ ‫تجربه هایم افزوده شده است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ب ی ش�ک به واس�طه حضور در کارهای تاریخی‬ ‫در س�م ت های مختل�ف‪ ،‬ب ه خص�وص اجرایی با‬ ‫س�خت ی های این نوع کار اش�نا بودید‪ .‬از فرایند‬ ‫تولی�د «اس�ترداد» بگویی�د و مش�کالتی که با‬ ‫ان روب ه رو ش�دید؛ باتوجه به اینک�ه بیش از ‪50‬‬ ‫لوکیشن داشتید‪.‬‬ ‫‪ l‬همان طور ک��ه گفتید م��ن تجرب��ه حضور در‬ ‫کارهای تاریخی سنگینی را داشتم‪ .‬در این اثار تجربه کار با‬ ‫پروداکشن های سنگین را داشتم و م ی دانستم که تمام اینها‬ ‫باید در مرحله فیلمنامه مورد توجه قرار بگیرد‪ .‬اگر بخشی‬ ‫از ورسیون های فیلمنامه اس��ترداد را بخوانید‪ ،‬خواهید دید‬ ‫که اگر قرار بود انها را بس��ازیم‪ ،‬این پروژه تا دو س��ال دیگر‬ ‫هم ادامه داشت و بودجه پنج ب رابری هم جواب نم ی داد‪ .‬در‬ ‫فیلمنامه اولیه ما زیردریایی و نبردهای دریایی داشتیم‪.‬‬ ‫یعن�ی ب�ه دلی�ل هزینه ه�ا از این س�کان س ها‬ ‫صرف نظر کردید؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪166‬‬ ‫‪ l‬نه؛ به دلیل منطق تولید در س��ینمای ای ران بود‪.‬‬ ‫چیزهایی وجود دارد که اگر س��راغش نرویم‪ ،‬بهتر است تا‬ ‫اینکه برویم و خوب پرداخته نش��ود‪ .‬چیزی که در فیلمنامه‬ ‫باش��د و درقاب تصوی��ر بیاوریم‪ ،‬در صورتی ک��ه قابل باور‬ ‫نباشد‪ ،‬بهتر است که از ان بگذریم‪ .‬این تجربه ها بود که به‬ ‫ما م ی گفت این سکان س ها را کنار بگذاریم و سخت نگیریم‪.‬‬ ‫ان شاءاهلل در فیلم بعدی‪( .‬م ی خندد)‬ ‫برای س�کان س های قطار و دریا چ�ه کار کردید؟‬ ‫ظاهرا باید مشکالت زیادی را پشت سر گذاشته‬ ‫باشید‪.‬‬ ‫‪ l‬م ی دانستم پروس��ه قطار این فیلم چقدر مشکل‬ ‫است‪ .‬تماشاگر فقط صحنه هایی را م ی بیند که قطاری از بندر‬ ‫ترکمن راه م ی افتاد و روی پل ورسک درگیری م ی شود‪ ،‬ولی‬ ‫در اجرا وقتی قطار را روی خط م ی اوریم‪ ،‬ارتباط ته ران‪-‬شمال‬ ‫قطع م ی شود‪ .‬زمان طوالنی هم نداشتیم و بعد از تمام شدن‬ ‫وقت باید به منطقه ای م ی رفتیم که امکان چند خط شدن‬ ‫باش��د که روی خط دیگر برویم که قطار اصلی رد شود و به‬ ‫مقصد برسد و دوباره به خط بازگردیم و کار را ادامه بدهیم‪.‬‬ ‫همه این مشکالت به اضافه فصلی که در ان کار م ی کردیم‬ ‫ که دائم باران و سرما بود ‪ -‬خیلی ما را اذیت کرد‪ .‬این فقط‬‫مربوط به بخش قط��ار بود‪ .‬ما اولین گروهی هس��تیم که‬ ‫توانستیم‪ ،‬روی دریای خزر کار کنیم‪ .‬دریای مازندران به دلیل‬ ‫عمق زیادش بسیار مواج اس��ت؛ به همین دلیل مشکالت‬ ‫زیادی داشتیم‪ .‬بچه ها دچار دریازدگی م ی شدند‪ ،‬کار تعطیل‬ ‫م ی شد و بسیاری از مشکالت دیگر که زمان زیادی را صرف‬ ‫حل انها کردیم‪.‬‬ ‫کار در مسکو چطور بود؟‬ ‫‪ l‬بخش مس��کو که واقع��ا یک پ��روژه عجیب و‬ ‫غریبی بود‪ .‬یک ماه در مسکو بودیم و ‪ 11‬جلسه توانستیم‬ ‫کار کنیم‪ .‬دلیلش هم بدقول ی ه��ای مکرر طرف روس بود‪.‬‬ ‫همان طور که در فیل��م گفتم‪ ،‬اینها همان ط��ور که تاریخ‬ ‫ثابت شده اس��ت‪ ،‬اصال ادم های قابل اعتمادی نیستند‪ .‬در‬ ‫صورتی که ما یک هفته قبل از اینکه گروه را ببریم به همراه‬ ‫اقای عل ی اکب��ری و ط راح صحنه به مس��کو رفتیم و تمام‬ ‫لوکیشن های مورد نیاز را تایید کردیم و قراردادها را بستیم‪،‬‬ ‫ولی لوکیش��ن هایی که دیدید تقریبا ان چیزی نبود که ما‬ ‫م ی خواستیم‪ .‬انها به راحتی زیرقولشان زدند‪ .‬به طورمثال ما‬ ‫ب رای میدان س��رخ که در صحنه دیدید دو روز کامل قرار داد‬ ‫بستیم‪ ،‬ولی در یک فشار وحشتناک فقط پنج ساعت اجازه‬ ‫کارکردن دادند‪ .‬سرمای ان منطقه هم به شدت طاقت فرسا‬ ‫بود‪ .‬هیچ کدام از ما تجربه این درجه از س��رما را نداش��تیم‪.‬‬ ‫حداقل دما ‪ 30‬درجه زیر صفر ب��ود و گاهی به ‪ 50‬درجه هم‬ ‫م ی رسید‪.‬‬ ‫نم ی توانس�تید برخ�ی س�کان س ها را در‬ ‫کشوری های همس�ایه که ب ی شباهت به فضای‬ ‫روسیه و مسکو نیست‪ ،‬بگیرید؟‬ ‫‪ l‬ما اصال تصمیم نداش��تیم کل کار را در مسکو‬ ‫بگیریم‪ .‬فق��ط میدان س��رخ و یکی‪ ،‬دو س��اختمان اصلی‬ ‫ب رایمان مهم بود‪ .‬همان طور که گفتید تصمیم داشتیم بقیه‬ ‫سکان س ها را در کشوری ارزان تر و نزدیک تر مانند اذربایجان‬ ‫و ارمنس��تان بگیریم‪ ،‬ولی ان قدر به ما وعده و وعید دادند و‬ ‫گفتند همه کار را همی ن جا بگیرید و‪ ...‬که تصمیمان عوض‬ ‫شد‪ .‬ولی زمانی که رفتیم و وارد کار شدیم با این مشکالت‬ ‫روبه رو شدیم و هزینه هایی هم متحمل شدیم‪.‬‬ ‫بحث هزینه های فیلم هم حاشی ه های زیادی به‬ ‫همراه داش�ت‪ ،‬بس�یاری معتقد بودند که هزینه‬ ‫پنج میلی�اردی خیلی زی�اد اس�ت‪ .‬خودتان فکر‬ ‫م ی کنید این هزینه کافی بود یا م ی توانستید با‬ ‫هزینه کمتر هم «استرداد» را بسازید؟‬ ‫‪ l‬اقای عل ی اکبری در نشس��ت فیلم در جشنواره‬ ‫اعالم کردند که هزینه س��اخت «اس��ترداد» چیزی معادل‬ ‫چهار میلیارد و هفتصد و پنجاه میلیون تومان ش��د‪ .‬بابت‬ ‫همین حرف و حدیث ه��ای مربوط به هزین��ه‪ ،‬در طول کار‬ ‫همه ما تحت فش��ار بودیم‪ .‬باید یک حقیقت��ی را بپذیریم؛‬ ‫ب رای ساخت فیلم بزرگ نیاز به بودجه های بزرگتر‪ ،‬ادم های‬ ‫بزرگت��ر و تصمیم های بزرگتر داریم‪ ،‬این در صورتی اس��ت‬ ‫که توقع داریم کارهای بزرگ را ب��دون بودجه انجام دهیم‪.‬‬ ‫نتیجه اش هم این م ی شود که بیش از ‪50‬درصد فیلم های‬ ‫جش��نواره امس��ال به گفته اکثر منتقدین در حد تله فیلم‬ ‫بود‪ .‬کی م ی خواهیم به سینما نزدیک شویم؟ باالخره باید‬ ‫خرج کنیم‪ .‬خوش��حالی من از این اس��ت که این هزینه ای‬ ‫که صرف شد خودش را در فیلم نش��ان م ی دهد‪ ،‬در حالی‬ ‫که بس��یاری از فیلم ها هس��ت‪ ،‬که هزینه م ی شود ولی در‬ ‫فیلم دیده نم ی ش��ود‪ .‬در «استرداد» ش��ما هواپیما‪ ،‬قطار‪،‬‬ ‫کشتی و خیابان های ته ران ان موقع را م ی بینید‪ .‬به لحاظ‬ ‫استانداردهای سینما‪ ،‬سعی کردیم همه چیز را رعایت کنیم‪.‬‬ ‫خوشحالی من از این بابت است که برخی هزینه این کار را‬ ‫تا ‪ 14‬میلیارد هم دانس��تند‪ ،‬یعنی در نمایش این قدر نشان‬ ‫داده است‪ ،‬پس ما برنده هستیم‪ .‬ما فیلمی با هزینه کمتر از‬ ‫پنج میلی��ارد س��اختیم ک��ه ‪ 14‬میلی��ارد ارزش دارد‪ .‬این‬ ‫بو بغض از کجا م ی اید؟ در طول این یک س��ال حمالت‬ ‫ح ‬ ‫مکرری بر سر بودجه به این فیلم شد‪ .‬چرا باید ب رای این فیلم‬ ‫این قدر هزینه شود؟ چرا علی غفاری ان را بسازد؟ اصال کاری‬ ‫به نتیجه نداشتند‪ .‬به جرات م ی گویم «استرداد» با این شکل‬ ‫از اجرا و استانداردها حداقل هزینه را به خود اختصاص داد و‬ ‫م ی توانست بیشتر هم باشد‪.‬‬ ‫تحریف تاریخ هم یکی از موضوعات حاشی ه ساز‬ ‫فیلم بعد از اکران در جش�نواره بود‪ ،‬ب ه خصوص‬ ‫نظرات اقای خسرو معتضد که به صراحت اعالم‬ ‫کردند «اس�ترداد» فیلمی اس�ت با سوژه قالبی‪.‬‬ ‫یکی از نقدهای مهم ایشان به بحث اصلی فیلم‬ ‫یعنی غرام�ت برم ی گردد‪ .‬اق�ای معتضد معتقد‬ ‫اس�ت در ان دوره اصلا بحث غرام�ت در میان‬ ‫نبوده و ای�ن طالها در ازای قرضی ب�ود که ایران‬ ‫به روس داده بود؛ نظر شما درباره ان چیست؟‬ ‫‪ l‬چند روز پیش نشس��تی با اقای خسرو معتضد‬ ‫داشتیم‪ .‬ایشان اصال فیلم را ندیده بودند‪ .‬بعد که وارد بحث‬ ‫ش��دیم‪ ،‬ایش��ان عذرخواهی کردند و گفتند به من این طور‬ ‫گفتند‪ .‬به هر حال سوء تفاهم ها برطرف شد‪ ،‬ولی افسوس‬ ‫که دیر بود‪ .‬بعد از این همه سال که از این جریان م ی گذرد‪،‬‬ ‫هنوز تحلی ل ه��ای زیادی درب��اره این طالها وج��ود دارد‪.‬‬ ‫برخی معتقدند این طالها از روز اول ب رای ما بود و در طول‬ ‫جنگ جهانی دوم به دلیل خط راتی که وجود داش��ت‪ ،‬ای ران‬ ‫این طالها را نزد روس��یه به امانت گذاشت تا اینکه اب ها از‬ ‫اسیاب بیفتد‪.‬‬ ‫اقای عبدخدایی‪ ،‬تاری خ پژوه و استاد دانشگاه هم‬ ‫معتقد بودند که این طاله�ا امانت بود و غرامتی‬ ‫در میان نبوده‪.‬‬ ‫‪ l‬پ��س م ی بینید که نظ��رات تا چه ان��دازه زیاد و‬ ‫متف��اوت اس��ت‪ .‬اق��ای معتض��د معتق��د اس��ت در زمان‬ ‫جنگ جهان��ی دوم روس ها ب��ه دلیل هزینه ه��ای زیاد به‬ ‫اس��کناس ای رانی نیاز داش��تند و ای ران هم به انها پول الزم‬ ‫را داد‪ .‬دولت شوروی هم متعهد ش��د که در قبال اینها طال‬ ‫م ی دهیم‪ .‬یک سری هم معتقد بودند که هیچ کدام از اینها‬ ‫نبوده‪ ،‬بلکه این طاله��ا هزینه اجاره در مقابل اس��تفاده از‬ ‫غالت و مایحتاج عمومی سربازان روس از ایران بوده است‪.‬‬ ‫به نظر من ه ر کدام از این تحلی ل ها که م ی خواهد باش��د‪،‬‬ ‫ولی در یک چیز مشترک هستیم‪ .‬ما باید ‪11‬تن و ‪196‬کیلو‬ ‫و ‪ 73‬گرم طال از ش��وروی م ی گرفتیم‪ .‬در این مس��اله که‬ ‫خدش��ه ای وارد نکردیم‪ .‬ما گفتم این طالها حق ماس��ت‪.‬‬ ‫بعد اینکه ما مستقیما نگفتیم غ رامت بلکه تحلیل کردیم‪.‬‬ ‫فیلم اجالس ته ران را به نمای��ش دراوردیم‪ .‬زاهدی در این‬ ‫کنف راس م ی گوید این طالها ‪ 14‬س��ال است که قرار است‬ ‫به ای ران بازگردد‪.‬‬ ‫اقای معتضد که معتقدند زمان زاهدی این طالها‬ ‫به ایران برگشته و االن در خزانه داری است؟‬ ‫‪ l‬به ایشان م ی گویم من رفتم موزه جواه رات و انبار‬ ‫خزانه طال و تمام اسناد را مطالعه کردم‪ .‬این طور نیست که‬ ‫طال را ‪ 60‬سال پیش گرفته باشیم و هنوز هم در خزانه باشد‪.‬‬ ‫ان طال به روز م ی شود و در بازار گردش دارد‪ .‬م ی گویند‪« :‬نه‪،‬‬ ‫هنوز د رخزانه اس��ت و مهر و چکش هم دارد»‪ ،‬در صورتی‬ ‫که به گفته خودشان از سیکل نگهداری طال در خزانه خبر‬ ‫ندارند‪ .‬اینجاست که مش��کالت ما شروع م ی شود‪ .‬هر طور‬ ‫که به تاریخ معاصر بپردازیم ح��رف و حدیث هایی به دنبال‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫شما در تیتراژ ابتدایی فیلم هم مطرح کردید که‬ ‫همه اتفاقات فیلم مبتنی بر واقعیات نیست‪.‬‬ ‫این بوده اس�ت که ش�ما با قهرمان نشان دادن‬ ‫شخصیت فرامرز فخیم‪ ،‬خواستید تمام افسران‬ ‫شاهنش�اهی را تبرئه کنید و اینکه افسران شاه‬ ‫افرادی وظیفه شناس بودند‪.‬‬ ‫‪ l‬مگ��ر این طور نب��ود؟ س��کانس ابتدایی خبری‬ ‫از رادیو پخش م ی ش��ود مبن ی ب��ر اینکه بع��دا از کودتای‬ ‫‪ 28‬مرداد افس ران یک ی یکی ترور می شوند‪ .‬اگر خوب نبودند‬ ‫یا فاسد بودند که تیرباران نم ی شدند‪ .‬این سرهنگ هم ادم‬ ‫وظیفه شناسی است که سابقه مذهبی دارد‪ .‬حتی م ی گفتند‬ ‫این را هم نباید نش��ان م ی دادید‪ .‬باید م ی گفتید همه شان‬ ‫ادم های ب��دی بودند‪ .‬مگر ش��هید س��تاری فرمانده نیروی‬ ‫هوایی نبود؟ یا اقای صیاد ش��ی رازی و‪ ...‬که افس��ران شاه‬ ‫بودند و در نهایت قهرمانان جنگ بودند‪ .‬جالب اینجاس��ت‬ ‫که من را متهم به طرفداری از کمونیسم م ی کنند‪ ،‬در حالی‬ ‫که لحن فیلم ضد روسی اس��ت‪ .‬واقعا ب رایم جالب است که‬ ‫این تحلی ل ها از کجا م ی اید‪ .‬به هیچ شکلی نم ی توان این‬ ‫تهمت ها را به فیلم چسباند‪ ،‬ولی برخی دوستان به راحتی‬ ‫این کار را م ی کنند‪ .‬به نظرم مطالعاتش��ان کم است‪ .‬پس‬ ‫خوب است که چنین فیلم هایی ساخته شود تا این دوستان‬ ‫چند کتاب بیش��تر بخوانند‪ .‬این ب رای من بزرگ ترین اورده‬ ‫فیلم است‪.‬‬ ‫برچسب طرفداری از ش�اه را چگونه م ی خواهید‬ ‫از فیلم جدا کنید؟‬ ‫‪ l‬اصال این طور نیست‪ .‬من به اقای معتضد سندی‬ ‫نشان دادم‪ .‬ش��مس پهلوی‪ ،‬خواهر اش��رف ب رای اولی ن بار‬ ‫لباس افسر زنانه را در سال ‪ 1327‬به تن کرد‪.‬‬ ‫س�اختن فیل�م سیاس�ی در ای�ران همیش�ه‬ ‫مشکل ساز بوده است‪.‬‬ ‫یکی دیگر از اختالف نظرهای شما و اقای معتضد‬ ‫درباره حضور افسر زن است‪ .‬ایشان معتقد است‬ ‫تا قبل از سال ‪ 40‬یا ‪ 42‬افسر زنی در ایران نبوده‬ ‫است‪.‬‬ ‫پس چرا ایشان گفتند که سازندگان «استرداد»‬ ‫تا کاخ کرملین رفتند‪ ،‬ولی به خانه من نیامدند؟‬ ‫‪ l‬به ایش��ان گفتم‪ .‬پرسید‪« :‬ش��ما بودید؟» گفتم‪:‬‬ ‫«مگر من خانه شما نیامدم در خیابان فالن و کوچه‪ ...‬شما‬ ‫در اتاقتان غرق کتاب ها بودید‪ .‬ه ر چه م ی گفتم‪ ،‬م ی رفتید‬ ‫باال و کتابی در م ی اورید‪ .‬ول��ی گفتید درگیر کار اقای ورزی‬ ‫هس��تید و فرصت ندارید‪ ».‬ولی من کارم بود و باز هم رفتم‬ ‫و تلفن کردم و‪...‬‬ ‫غیر از ایشان‪ ،‬مشاور دیگری هم داشتید؟‬ ‫‪ l‬اقای والیتی خیلی به م��ا کمک کرد‪ .‬اطالعات‬ ‫تاریخی ایشان خیلی خوب است‪ .‬ولی اشکال کار این است‬ ‫که نظرهای این دوستان برداشت کلی از تاریخ است‪ .‬وقتی‬ ‫ما به عنوان یک سینماگر روی موضوعی تمرکز م ی کنیم‪،‬‬ ‫شا خ و برگ های زیادی پیدا م ی کنیم‪ ،‬در صورتی که دوستان‬ ‫تاریخ پژوه به طور کلی نظر م ی دهند‪.‬‬ ‫‪ l‬متاسفانه همیش��ه برداشت های سیاسی متعدد‬ ‫وجود دارد؛ برداشت هایی که از طرف گرایش های مختلف‬ ‫سیاسی م ی شود و دامن فیلم ها را م ی گیرد‪.‬‬ ‫اصوال چیزی به نام ژانر سیاسی در ایران داریم؟‬ ‫‪ l‬م ی توانیم داشته باشیم‪ ،‬ولی خیلی سخت است و‬ ‫راه درازی در پیش است‪ .‬من به هی چ عنوان به دنبال سیاست‬ ‫نبودم‪ ،‬بلکه دوس��ت داش��تم وقتی نام ای ران را م ی شنویم‬ ‫احساس غرور بکنیم‪ .‬من م ی خواستم بگویم« ای رانیان حال‬ ‫حاضر‪ ،‬در هر لباسی که هس��تید به فکر منافع کشورتان‬ ‫باشید‪ ،‬سیاست زده نش��وید و هرچه به نفع کشورتان است‬ ‫انجام دهید‪.‬‬ ‫نگران نبودید که شعاری شود؟‬ ‫‪ l‬یک��ی از مهمترین ویژگ ی های «اس��ترداد» این‬ ‫‪ l‬اتفاقا من به این نتیجه رس��یدم ک��ه این مقوله‬ ‫دلیلی شد که «استرداد» به حق مسلمش که فیلمبرداری‬ ‫و ط راحی صحنه بود‪ ،‬نرسد‪ .‬به نظر من در مورد این دورشته‬ ‫اجحاف ش��د‪ .‬کاری که محمود کالری در ای��ن فیلم کرد‬ ‫فوق الع��اده و ب ی نظیر ب��ود‪ .‬در م��ورد ای��رج رامی ن فر هم‬ ‫همی ن طور ب��ود‪ .‬هر س��کانس این فیلم مع��ادل ط راحی‬ ‫صحنه یک فیلم در س��ینمای ای ران کار برده است‪ .‬همین‬ ‫حرف و حدیث ها دلیلی شد که به این دو رشته کمتر توجه‬ ‫ش��ود‪ .‬بعد هم اینکه با این حرف ها هیات داوری زیر سوال‬ ‫رفت‪ .‬هیات داوری از هفت سلیقه مختلف تشکیل شده بود؛‬ ‫ادم هایی بودند که همه صاحب نام هستند و به لحاظ جنس‬ ‫کار‪ ،‬شخصیت و سلیقه ای که دارند از یک جنس نیستند‪.‬‬ ‫فکر م ی کنم این تعدد ارا حاصل باره��ا و بارها بحث های‬ ‫متعدد بین داوران بود‪ .‬این یک مقدار ب ی انصافی است که‬ ‫بگوییم چون «استرداد» یک فیلم دولتی است‪ ،‬مورد توجه‬ ‫قرار گرفت��ه‪ .‬داوران که دولتی نبودند‪ .‬اق��ای فخیم زاده که‬ ‫هی چ وقت دولتی نبوده اس��ت‪ .‬اقای شایسته و به خصوص‬ ‫ب رادرش��ان قبل از نمایش فیل��م‪ ،‬یک��ی از منتقدین درجه‬ ‫یک فیلم بودند‪ .‬ولی صادقانه گفتند که این فیلم ارزش��ش‬ ‫بیشتر از ان چیزی است که ما تصور م ی کردیم‪ .‬حتی اقای‬ ‫فخیم زاده در برنامه تلویزیونی قسم م ی خوردند که شاید با‬ ‫هم دعواهایی داشتیم ولی هیچ کس به ما سفارشی نکرده‬ ‫اس��ت‪ .‬اصال هم اهل رودربایستی نیس��ت‪ ،‬در واقع همه‬ ‫داوران همین ویژگی را داشتند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫زمان بازنویسی سراغ اقای معتضد نرفتید؟‬ ‫‪( l‬م ی خندد) اتفاقا رفتم‪ .‬بارها به منزل ایشان رفتم‪.‬‬ ‫‪( l‬م ی خن��دد) واقعا ب��رای خودم ه��م جالب بود‪.‬‬ ‫زمانی که من نش��ان دادم طالها به ای ران ام��ده‪ ،‬مرا متهم‬ ‫م ی کنند که گفته ام ش��اه ادم خوبی بوده است‪ .‬یکی دیگر‬ ‫از انتقادهایی که به ما ش��د این بود که چ��را در فیلم هیچ‬ ‫روحان ی ای دیده نم ی شود‪.‬‬ ‫بس�یاری معتقدند دولتی بودن «استرداد»؛ یکی‬ ‫از دالیلی اس�ت که فیلم مورد توجه داوران قرار‬ ‫گرف�ت؛ نظر خودتان چیس�ت؟ از نظر ش�ما ایا‬ ‫کاندیدا شدن در ‪ 14‬بخش و جایزه بهترین فیلم‬ ‫حق «استرداد» بود؟‬ ‫فرهنگ‬ ‫‪ l‬همان ابتدا نوش��تم که این فیلم برداشتی ازاد از‬ ‫یک واقعه تاریخی است‪ .‬نام اشخاص و اماکن بنا به ضرورت‬ ‫داستان تغییر کرده است‪ .‬یعنی ما از همان ابتدا م ی گوییم‬ ‫که این نعل به نعل مانند تاریخ نیست‪.‬‬ ‫باالخ��ره ای��ن اختالفاتی اس��ت که بی��ن مورخین و‬ ‫فیلمسازان همیش��ه دیده شده و بس��یاری از کارگردانان به‬ ‫این موضوع اشاره م ی کنند که ما مورخ نیستیم‪ ،‬فیلمسازیم‪.‬‬ ‫چرا که در جاهایی وقتی م ی خواهید یک واقعه تاریخی را به‬ ‫یک اثر نمایشی تبدیل کنید اگر قرار باشد نعل به نعل باشد‪،‬‬ ‫بخش دراماتیک ان کمرنگ م ی شود‪ .‬در اینجاست که دست‬ ‫کارگردان باز است‪.‬فیلمس��از رس��التی دارد‪ .‬قرار است یک‬ ‫فیلم سینمایی بسازد نه اینکه بیانی ه ای تاریخی صادر کند‪.‬‬ ‫اگر قرار بود مقاله ای تاریخی بنویسیم در هر جایی این کار‬ ‫امکان پذیر بود‪ .‬ما س��ینما کار م ی کنیم‪ .‬حرف اصلی ما در‬ ‫«استرداد» این اس��ت که ثروتی که متعلق به ایران بود‪ ،‬در‬ ‫زمان زاهدی قطعی شد که به ای ران بازگردد‪.‬‬ ‫است که شعاری نیست و با اینکه فیلمی دولتی است‪ ،‬شعار‬ ‫و سفارشی در ان دیده نم ی شود‪.‬‬ ‫اگر نتیجه داوری چیزی غیر از این م ی ش�د هم‬ ‫همین نظر را نسبت به داوری داشتید؟‬ ‫‪ l‬من بارها گفته ام که یا نباد وارد بازی ش��د یا اگر‬ ‫شدیم نتیجه هر چه بود باید سکوت کرد‪.‬‬ ‫ولی بین صحب ت هایتان اشاره کردید که در حق‬ ‫دو بخش فیلمب�رداری و طراحی صحنه اجحاف‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫‪ l‬اگر این ح��رف را زدم‪ ،‬منظ��ورم ب ی احترامی به‬ ‫فیلم های دیگ��ر نبوده‪ .‬ول��ی وقت��ی کار را بیطرفانه نگاه‬ ‫م ی کنم‪ ،‬م ی بینم که بخش فیلمبرداری و طراحی صحنه‬ ‫از استانداردهای باالیی برخوردار است و چون سرکار بودم و‬ ‫دیدم که در این شرایط فعلی سینما جور کردن این صحنه ها‬ ‫شاید منابع ما هم چندان غنی و دقیق نیست‪.‬‬ ‫یک�ی از نقدهای دیگری که به «اس�ترداد» ش�د‬ ‫نکات‬ ‫ویژگی مهم استرداد این است که شعاری نیست و با اینکه فیلمی‬ ‫دولتی است سفارشی نیست‬ ‫نام اشخاص و اماکن د رفیلم بنا به ضرورت داستان تغییر کرده است‪.‬‬ ‫ما از همان ابتدا می گوییم که این فیلم نعل به نعل مانند تاریخ نیست‬ ‫برای اولین کسی که فیلم می سازم مخاطب است و شک ندارم که مورد‬ ‫استقبال قرار می گیرد‬ ‫ژانر پلیسی‪ ،‬تاریخی و طنز را تجربه کردم اما بهترین کار من استرداد‬ ‫است‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬بله‪ .‬جالب است که برخی م ی گفتند اصال اشرف‬ ‫به روس��یه نرفت‪ .‬ولی ما در انجا فیلمی از حضور اشرف با‬ ‫استالین دیدیم که ب رای خودمان هم جالب بود‪ .‬اشرف ب رای‬ ‫سرکشی به بیمارستان های صلی ب سرخ به مسکو رفته بود‬ ‫که اصرار م ی کند و م ی خواهد استالین را ببیند‪ .‬با پافشاری‬ ‫زیاد ‪ 10‬دقیقه وق��ت ب رای دیدن اس��تالین م ی گیرد که این‬ ‫‪ 10‬دقیقه به پنج‪ ،‬شش روز تبدیل م ی شود و به اتفاق هم به‬ ‫جاهای مختلف و ویالهای خارج از شهر و‪ ...‬م ی روند‪ .‬حتی‬ ‫استالین پالتو پوستی به اشرف هدیه م ی دهد که با ان همه جا‬ ‫فخر م ی فروشد‪ .‬البته خود اشرف در خاط راتش م ی گوید رفته‬ ‫بودم که دختر استالین را ب رای ش��اه خواستگاری کنم‪ .‬این‬ ‫فیلم بود و به هیچ وجه نم ی توان انکارش کرد‪.‬‬ ‫‪167‬‬ ‫چه مشکالتی دارد‪ ،‬این حرف را م ی زنم‪.‬‬ ‫یکی دیگ�ر از جوایز حاشی ه س�از «اس�ترداد» از‬ ‫ان حمید فرخ نژاد ش�د‪ .‬بس�یاری معتق�د بودند‬ ‫که فرخ نژاد این جایزه را پی�ش از این باید برای‬ ‫بازی در فیل م های ارتفاع پست و به رنگ ارغوان‬ ‫م ی گرفت؛ نظر شما چیست؟‬ ‫‪ l‬من هم معتقدم حمید فرخ نژاد قبل از «استرداد»‬ ‫هم ب رای بازی در فیلم های دیگرش اس��تحقاق سیمرغ را‬ ‫داشت‪ ،‬ولی این دلیل نم ی شود که چون در ان دوره ها جایزه‬ ‫نگرفته ب رای «استرداد» به وی س��یمرغ داده اند‪ .‬این نقش‬ ‫به ش��دت نقش پیچیده ای بود‪ .‬بازی در سکوت‪ ،‬نگا ه های‬ ‫خاص و‪...‬تف��اوت بازی حمی��د در این فیلم ب��ا فیلم های‬ ‫دیگرش این اس��ت که خیلی ادم تودار و کم حرف اس��ت‪.‬‬ ‫درست برخالف نقش های دیگرش که خیلی حرف م ی زند‬ ‫تو خیز دارد‪ .‬این فیلم همزمان در استان های دیگری‬ ‫و جس ‬ ‫به نمایش درامد‪ ،‬با هیات داوری مستقل و حمید عالوه بر‬ ‫این سیمرغ در مش��هد‪ ،‬کرمان و قم جایزه بهترین بازیگری‬ ‫را گرفت‪.‬‬ ‫ب ا توجه ب�ا بازی های قبل�ی که از فرخ ن�ژاد دیده‬ ‫بودید‪ ،‬چرا از او برای بازی در یک نقش درون گرا‬ ‫دعوت کردید؟ ایشان اولین انتخاب شما بود؟‬ ‫فرهنگ‬ ‫‪ l‬به دلی��ل اقت��دار و وقاری ک��ه نیاز داش��تم در‬ ‫یک س��رهنگ وجود داشته باش��د‪ ،‬حمید را انتخاب کردم‪.‬‬ ‫م ی خواستم در نگاهش تشری باش��د که حمید این نگاه را‬ ‫هم داشت‪ .‬در ضمن بازیگرهای مقابل حمید‪ ،‬روسی بودند و‬ ‫قدشان بلند بود‪ .‬نم ی خواستم سرهنگ جلوی انها کوچک‬ ‫به نظر بیاید‪ .‬یکی از کارهای سختی که حمید کرد‪ ،‬این بود‬ ‫که پارتنر مقابلش روس بود‪ .‬دیالوگ گفتن حمید در مقابل‬ ‫خانم روس بسیار س��خت بود‪ .‬البته سیما تی رانداز به عنوان‬ ‫بازیگردان در این بخش کمک زیادی به ما کرد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫خیل ی ها معتقد هستند فرخ نژاد به دلیل دستمزد‬ ‫خوب سر این کار امده است‪.‬‬ ‫‪ l‬اصال این طور نیست‪ .‬من سال ها با حمید دوست‬ ‫هستم و در وهله اول این اشنایی و بعد هم فیلمنامه و نقش‪،‬‬ ‫حمید را ب رای بازی در این نق��ش ترغیب کرد‪ .‬بعد هم باید‬ ‫درباره دس��تمزد فرخ نژاد توضیحی بده��م؛ اقای مصطفی‬ ‫شایس��ته مطلبی را در روزنامه بانی فیلم منتشر کرده بودند‬ ‫و گفتند اق��ای فرخ ن��ژاد ‪600‬میلیون گرفته اس��ت و چون‬ ‫کارگردان «اس��ترداد» مطرح نبوده‪ ،‬این قیمت را پیشنهاد‬ ‫داده تا فرخ نژاد بپذیرد‪.‬‬ ‫جلوی خ��ود من حمی��د به ایش��ان زن��گ زد و این‬ ‫س��وءتفاهم را رفع کرد‪ .‬فرخ نژاد قبل از «استرداد» در فیلم‬ ‫گشت ارشاد اقای سهیلی بازی کرد‪ .‬من در جریان دستمزد‬ ‫حمید در ان کار ب��ودم‪ .‬زمانی هم که ب��ا او تماس گرفتم‬ ‫ب رای «اس��ترداد» گفتم ما نم ی توانیم این پ��ول را بدهیم‪.‬‬ ‫حمید فرخ نژاد در فیلم استرداد کمتر از گشت ارشاد دستمزد‬ ‫گرفت‪ ،‬ولی زمان فیلمبرداری ما بیش��تر از قرارداد بود و او‬ ‫م ی توانست در این شش ماه سه فیلم سینمایی را رد کرد‪.‬‬ ‫نکته ای ک�ه در انتخاب بازیگران دیده م ی ش�ود‬ ‫این اس�ت که ش�ما برای نق�ش ی�ک از بازیگر‬ ‫مط�رح و کاملا حرفه ای اس�تفاده کردی�د‪ ،‬ولی‬ ‫برای نقش های دیگر از بازیگران نه چندان اشنا‬ ‫اس�تفاده کردید؛ این تفاوت تا اندازه ای به فیلم‬ ‫لطمه زده است‪.‬‬ ‫‪ l‬فکر نم ی کنم این طور باش��د‪ .‬زوج اصلی حمید‬ ‫در ای ران‪ ،‬فرهاد قائمیان است که فکر م ی کنم خیلی خوب‬ ‫بود‪ .‬این نظر شماست‪ ،‬ولی من بازی فرهاد را خیلی دوست‬ ‫داشتم‪.‬‬ ‫زمان اکران عمومی مشخص است؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪168‬‬ ‫‪ l‬ما تمام س��عی خود را م ی کنیم که «استرداد» را‬ ‫ب رای عید فطر اکران کنیم‪g .‬‬ ‫گفت وگو‬ ‫بزرگ ترین اشتباهم امدن‬ ‫به جای جیرانی بود‬ ‫ناگفته های محمود گبرلو از «هفت»‬ ‫و همه حواشی اش‬ ‫نژال پیکانیان‬ ‫م ی گوید اجرای «هفت» یک مجری صرف را نم ی طلبد و برای گرداندن این‬ ‫برنامه به کسی نیاز است که با اندیشه های مختلف سروکار داشته باشد‪ .‬احتماال‬ ‫به همین دلیل هم هس�ت که قبل از محمد گبرلو افراد زیادی برای اجرای این‬ ‫کار گزینش شدند‪ ،‬اما به نتیج ه ای نرسیدند‪ .‬گب رلو که این روزها دیگر همه او را‬ ‫با برنامه «هفت» م ی شناسند از عالقه مندان جدی سینماست‪ .‬او از اولین دوره‬ ‫جشنواره پای ثابت ان بوده و به همین دلیل اطالعات زیادی از فیل م های سینمای‬ ‫ایران دارد‪ .‬تجربه سی سال حضور در سینما االن کارش را راح ت تر کرده و حاال با‬ ‫فراغ بال و خیال راحت م ی تواند روب ه روی یک مسئول سینما یا فیلمساز بنشیند‬ ‫و با او وارد بحث حرفه ای ش�ود‪ .‬از زمان امدن او به این برنامه که عالوه بر اجرا‪،‬‬ ‫سردبیری اش را هم بر عهده دارد‪ ،‬استراتژی های کلی «هفت» تغییر کرده‪ .‬گب رلو‬ ‫معتقد است که همه با هم باید برای ارتقای سینمای ایران تالش کنیم و در این‬ ‫راستا در وهله اول باید به مسئوالن حق بدهیم صحب ت هایشان را بگویند‪ .‬از طرف‬ ‫دیگر به هنرمندان هم باید فرصت دهیم درددل های خودشان را بیان کنند و به‬ ‫مردم هم حق بدهیم خواسته های خودشان را از سینما و مسئوالن طلب کنند‪.‬‬ ‫وظیفه هفت این است که همه مطالبات مردم و هنرمندان را از مسئوالن بخواهد‪.‬‬ ‫او تازه وارد میدان شده و هنوز هم بازتاب های برنامه برایش استرس اور است‪ ،‬اما‬ ‫م ی گوید حاال که چند برنامه گذشته بار تجربیاتش زیادتر شده و به همین دلیل‬ ‫هم برنامه در اینده جذاب تر م ی ش�ود‪ .‬در واقع این شعار مجری «هفت» است‪:‬‬ ‫«هفت بهتر م ی شود چون من مسلط تر م ی شوم‪ ».‬حاصل گفت وگوی دوساعته‬ ‫ما با محمود گب رلو را در ادامه م ی خوانید‪.‬‬ ‫قبل از «هفت» خیل ی ها شما را ب ه عنوان منتقد و مطبوعاتی م ی شناختند‪ ،‬اما‬ ‫حاال دیگر به نظر م ی رسد بیشتر روی هفت متمرکز شده اید‪.‬‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬از وقتی به هفت رفتم‪ ،‬همه فعالیت نوشتاری در مطبوعات را حذف کردم و‬ ‫حتی از پذیرفتن فعالیت رسانه ای نیز پرهیز م ی کنم‪.‬‬ ‫ش�ما االن مجری هس�تید‪ ،‬اما در برنامه به صورت زیرنویس م ی نویس�ند‬ ‫سردبیر‪ ،‬چرا؟‬ ‫‪ l‬االن سردبیر ب رنامه هستم که اجرا هم م ی کنم‪ .‬در تلویزیون این نکته که سردبیر‬ ‫هم جایگاهی دارد متداول نیس��ت‪ ،‬در قراردادها هم فقط یک نویسنده دیده اند‪ ،‬اما چون‬ ‫معتقدم هفت یک مجله خبری‪ ،‬تحلیلی است حتما نیاز به تحری ریه و سردبیر دارد‪.‬‬ ‫مجری قبلی جزئی از بدنه س�ینما بود‪ ،‬اما به نظر م ی رس�د ش�ما این طور‬ ‫نیستید؟‬ ‫تو پنج س��ال است که در حوزه سینما‬ ‫‪ l‬من یک روزنامه نگارم و نزدیک به بیس ‬ ‫فعالیت روزنامه نگاری دارم بدون اینکه وابسته به بدنه سینما باشم‪ .‬یعنی مثل بعض ی ها‬ ‫هیچ وقت نرفتم هم تهی ه کننده باشم‪ ،‬هم کارگردان و هم روزنامه نگار! این دو اصال با هم‬ ‫سنخیت ندارد! استقاللم را همیشه حفظ کردم تا بتوانم راحت نسبت به جریانات مختلف‬ ‫من روزنامه نگاری هستم که در این جامعه پر از‬ ‫تنش های سیاسی‪ ،‬فرهنگی و اجتماعی زندگی می کنم‬ ‫و طبیعی است که گرایش سیاسی داشته باشم‪ .‬ضمن‬ ‫انکه وقتی می خواهم سینما را تحلیل کنم نمی توانم‬ ‫گرایش های سیاسی را نادیده بگیرم‬ ‫که به سینما م ی ایند و م ی روند حرف بزنم و چون معتقدم یک‬ ‫روزنامه نگار اگر بخ واهد در حوزه کاری اش موفق باشد‪ ،‬حتما باید‬ ‫جریان شناس خوبی باشد‪ ،‬البته همیشه سعی کردم دانش‬ ‫و اطالعات خودم را باال ببرم تا در ارائه تحلیل و‬ ‫نقد عقب نباشم‪.‬‬ ‫ش�ما س�ال های گذش�ته در‬ ‫رسانه هایی فعالیت م ی کردید‬ ‫ک�ه گرایش ه�ای سیاس�ی‬ ‫داش�تند؛ بنابراین دور از انتظار‬ ‫نیس�ت وقتی ب ه عنوان مجری‬ ‫برنامه «هفت» مقاب�ل دوربین‬ ‫ق�رار م ی گیری�د دغدغه های‬ ‫اجتماع�ی‪ ،‬فرهنگ�ی و‬ ‫سیاس�ی را هم ک�ه دارید در‬ ‫بحث هایتان جاری کنید؟‬ ‫فرهنگ‬ ‫شما هم بدون هیچ تعللی پذیرفتید؟‬ ‫‪ l‬نه‪ ،‬عرض ک��ردم این بحث به این راحتی نیس��ت‬ ‫و مستلزم جلس��ه‪ ،‬بحث و گفت وگو اس��ت‪ .‬چون م ی دانستم‬ ‫در ان ش��رایط ه ر کس جای اقای جی رانی بنشیند‪ ،‬سرنوشت‬ ‫ناخوشایندی خواهد داشت‪ .‬از همان ابتدا خواستم تا استراتژی‬ ‫ب رنامه را بگویند و م��ن را در جریان ان قرار دهن��د‪ .‬اما واقعیت‬ ‫این است که ب رنامه مشخصی را ب رای من تبیین نکردند و این‬ ‫موضوع ب رایم دغدغه شد‪ .‬پخش مس��ابقات فوتبال بهانه ای‬ ‫ب رای توقف چند هفته ای ب رنامه ش��د‪ .‬من در این مدت فرصت‬ ‫کردم مطالعه کنم و اس��تراتژی ب رنامه را از دیدگاه های مختلف‬ ‫مورد مطالعه ق��رار بدهم‪ .‬هم ب��ه کتب مختل��ف در تعریف‬ ‫سینما مراجعه کردم و هم خواسته و انتظارات حضرت امام(ره)‬ ‫و مقام معظم رهبری از س��ینما را مورد مطالعه قرار دادم و هم‬ ‫ق وانین نظام را تا انچه را در شان اهالی سینما و مردم عالقه مند‬ ‫هست و با استراتژی که اقایان ضرغامی و دارابی ب رای تلویزیون‬ ‫ ترسیم کردند تطبیق داشته باشد ‪ ،‬به روی انتن برود‪.‬‬ ‫ب ه خصوص اینکه انتظار ها هم از شما در این مقطع‬ ‫باال رفته بود‪...‬‬ ‫‪ l‬همی ن طور است‪ ،‬من سال ها در رسانه هایی فعالیت‬ ‫م ی کردم که با گرایشات محدود خودشان فعالیت م ی کردند‪.‬‬ ‫هی چ وقت از منظر یک رس��انه ملی که ب��رای عموم مردم با‬ ‫گرایشات و طی ف های مختلف است‪ ،‬فکر نکرده بودم‪ .‬به همین‬ ‫دلیل تصمیم گرفتم از گرایش های محدود خودم فاصله بگیرم‬ ‫و سینما را ب رای همه اهالی سینمایی ببینم که در این نظام در‬ ‫چارچوب قوانین فعالیت م ی کنند و به تلویزیون هم به عنوان‬ ‫رسانه ملی نگاه کنم که قرار است همه مخاطبان را جذب کند‪.‬‬ ‫در این میان نوع رابطه با افرادی که تا کنون رفیق س��ینمایی‬ ‫من بودند را هم تعریف کردم‪ .‬چون م ی دانس��تم که اگر روی‬ ‫انتن بروم دیگر نباید مالحظات دوستی و رفاقت مثال با فالن‬ ‫مسئول یا فیلمساز را داشته باشم‪ ،‬بلکه مالکم سینما و رونق‬ ‫و بیان حرف های همه اهالی سینما بود‪.‬‬ ‫برای مقابل دوربی�ن قرار گرفتن و اجرا اس�ترس‬ ‫هم داشتید؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫فکرش را م ی کردید قرار است‬ ‫سردبیر و مجری شوید؟‬ ‫مشخصا چه کسی از شما دعوت کرد؟‬ ‫‪ l‬ابتدا اقای ش��ریعت پناهی زنگ زدن��د و فرمودند‬ ‫اتاق فکر در جمع بندی به شما رسیدند و چند دقیقه بعد هم‬ ‫ی زنگ زدند و پس از ق��رار مالقات فرمودند نظر‬ ‫اقای فاطم ‬ ‫مهندس ضرغامی و اقای دکتر دارابی این است که شما به جای‬ ‫اقای جی رانی اجرا کنید‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫‪ l‬حتم��ا‪ ،‬چ��ون من‬ ‫روزنامه نگاری هس��تم که در‬ ‫این جامع��ه پ��ر از تنش های‬ ‫سیاسی‪ ،‬فرهنگی و اجتماعی‬ ‫زندگی م ی کنم و طبیعی است‬ ‫که گرایش سیاسی داشته باشم‪.‬‬ ‫ضمن انکه وقت��ی م ی خواهیم‬ ‫س��ینما را تحلیل کنم نم ی توانم‬ ‫گرایش های سیاسی را نادیده بگیرم‪.‬‬ ‫چون سینما در ای ران با جریانات سیاسی‬ ‫عجین شده و ما نم ی توانیم سینما را فقط‬ ‫به خاطر س��ینما بودنش تحلیل کنیم‪ .‬ش��ما‬ ‫یک فیلمس��از را معرفی کنید ک��ه گرایش‬ ‫سیاسی نداشته باش��د! من هم از این فضا‬ ‫دور نیستم‪ .‬البته باید مواظب باشم جناحی‬ ‫و باندی نشوم‪ .‬ممکن است در مقاطعی‬ ‫که در رسانه های مختلف بودم همسو‬ ‫با گرایش��ات انها فعالیت م ی کردم اما‬ ‫االن که به هفت به عن��وان نماینده‬ ‫رسانه ملی در سینما رفتم‪ ،‬حتما ان‬ ‫گب رلوی قبل نخواهم ب��ود‪ ،‬بلکه‬ ‫ب ر اس��اس اس��تراتژی جدید اما با‬ ‫حفظ اصولی که به ان معتقدم‬ ‫عمل خواهم کرد‪ ،‬چون خودم‬ ‫را فرزند انقالب م ی دانم که با‬ ‫تفکر نوین انقالب اسالمی‬ ‫رشد کرده و سال ها در کنار‬ ‫بچه های جبهه و جنگ‬ ‫همرزم ب��ودم؛ بنابراین‬ ‫نم ی توان��م از ارزش ها و‬ ‫اعتقاداتی که به ان پایبندم‬ ‫فاصله بگیرم‪.‬‬ ‫‪ l‬نه‪ ،‬واقعا فکرش را نم ی کردم‪ .‬من به رغم اینکه به‬ ‫هفت قبل انتقاد داشتم‪ ،‬اما به عنوان تنها برنامه سینمایی و‬ ‫به خاطر عالقه ای که به اقای جی رانی به عنوان یک روزنامه نگار‬ ‫داش��تم ‪ -‬هرچند هیچ وقت از لحاظ فکری یکدیگر را قبول‬ ‫نداشتیم و االن هم نداریم ‪ -‬ب رنامه را همیشه نگاه م ی کردم و‬ ‫لطف هم کرده بودند چند ب رنامه هم دعوتم کردند‪ ،‬اما زمانی که‬ ‫این پیشنهاد به من داده شد ب رایم خیلی عجیب بود‪ .‬بعد هم‬ ‫مسئوالن محترم تلویزیون قبل از اخرین ب رنامه اقای جی رانی‬ ‫تماس گرفتند و گفتند شما ب رای اجرای ب رنامه هفت انتخاب‬ ‫شده اید‪.‬‬ ‫‪169‬‬ ‫‪ l‬روزهای اول واقعا دست و پایم را گم م ی کردم‪ ،‬البته‬ ‫هنوز هم از صبح جمعه استرس م ی گیرم و تا زمانی که ب رنامه‬ ‫تمام نشود خیال من راحت نم ی شود‪ .‬گاهی اوقات قبل از ب رنامه‬ ‫قرص ارام بخش م ی خورم تا خودم را بهتر کنترل کنم‪ .‬اما نکته‬ ‫مهم این است وقتی ب رنامه شروع م ی شود احساس م ی کنم از‬ ‫طریق دوربین که با مردم صحبت م ی کنم همه استرس ها را‬ ‫فراموش م ی کنم‪ .‬جالب است ب رایتان بگویم شب اول که قرار‬ ‫بود روی انتن بروم تب و لرز کردم و مجبور شدم ساعاتی را در‬ ‫بستر باشم تا حالم خوب شود و‬ ‫بتوانم جلوی دوربین حاضر شوم‪.‬‬ ‫را دعوت کنیم و او را گوشه رینگ بگذاریم و نظر خودمان را به‬ ‫او تحمیل کنیم‪ .‬من در «هف��ت» طبق تعریفی که ط راحی‬ ‫کردم زمانی که با میهمانی گفت وگو م ی کنم چه مسئول و چه‬ ‫هنرمند‪ ،‬دیدگاه های خودم را رک و صریح مطرح م ی کنم و تا به‬ ‫حال هم این اتفاق افتاده‪ .‬در بخش مناظره یا نقد فضا را مهیا‬ ‫م ی کنم که طرفین با هم بحث و جدل کنند‪ .‬البته ناگفته نماند‬ ‫من به لحاظ ش��خصی رفتارهایی دارم که معتقدم در برخورد‬ ‫با افراد باید نهایت ادب و احترام را داش��ت‪ .‬شاید ب رایتان جالب‬ ‫خیل�ی از مخاطب�ان‬ ‫برنام�ه چ�ه دوس�تان‬ ‫منتق�د و صاحب نظ�ر و‬ ‫چه مخاطبان عام بر این‬ ‫عقیده اند که سیاس�ت‬ ‫برنامه «هفت» در سری‬ ‫جدید و با اجرای شما در‬ ‫م�واردی محافظه کارانه‬ ‫جلو م ی رود‪.‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫‪ l‬اعت��دال را رعای��ت‬ ‫م ی کنم‪ ،‬اما محافظه کار نیستم‪.‬‬ ‫وقتی من امدم استراتژی ام با نظر‬ ‫جناب مهندس ضرغامی و دکتر‬ ‫دارابی این بود که به عنوان نماینده‬ ‫رسانه ملی بستری را فراهم کنیم‬ ‫تا همه اهالی سینما و هنرمندانی‬ ‫که دلسوز سینمای ای ران هستند‬ ‫و در چارچ��وب نظ��ام و قوانین‬ ‫فعالیت م ی کنند‪ ،‬درد دل هایشان‬ ‫را مطرح کنند و حرف هایشان را‬ ‫بزنندو حتی مس��ئوالن محترم‬ ‫عملکردشان را بگویند و به نقد ها‬ ‫هم پاس��خگو باش��ند‪ .‬البته به‬ ‫شرطیکههمهاینهامنتجبهیک‬ ‫خروجی مطلوب و مناسب شود‬ ‫که به سینمای ای ران کمک کند‬ ‫و به ان رونق بدهد‪ .‬ممکن است‬ ‫یک فیلمساز بسیارمنظم‪ ،‬دقیق و علمی حرف بزند‪ ،‬در مقابل‬ ‫یک فیلمساز یا تهی ه کننده دیگر الفاظ سطحی و نازل و گاه‬ ‫ ب ی ادبانه ای را به کار ببرد‪ .‬این قضیه به شان و شخصیت افراد‬ ‫برم ی گردد و در این میان‪ ،‬هفت‪ ،‬مقصر نیست‪ .‬این نظریه ها‬ ‫بضاعت سینما را نشان م ی دهد‪ .‬نقش محمود گب رلو به عنوان‬ ‫مجری و سردبیر این است که بس��تر را ب رای حضور مناسب‬ ‫فراهم کند تا انان در فضایی صمیمی و محترمانه نظ راتشان را‬ ‫مطرح کنند‪ ،‬مسیر گفت وگو ها درست هدایت شود و بیننده از‬ ‫مجموع نظ رات به جمع بندی مطلوب برسد‪ .‬در این میان اگر‬ ‫حرفی مطرح شد که خارج از بحث بود حتما باید کنترل شود یا‬ ‫اگر فردی مورد خطاب قرار گرفت‪ ،‬به ان فرد هم که در استودیو‬ ‫حضور ندارد اجازه طرح نظرش داده ش��ود و اگر خدای ناکرده‬ ‫توهینی شد مجری جلوگیری کند‪ ،‬اما اگر میهمان یک سری‬ ‫مخالفت هایی با یک فیلم یا یک جریان و مسئول سینمایی‬ ‫داشت این موضع «هفت» نیست‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫بحث موضع گیری ش�ما یک طرف‪ ،‬ام�ا موضوع‬ ‫دیگری که وجود دارد این اس�ت که حتی در بحث‬ ‫بی�ن دو میهم�ان که یک مق�دار حرف هایش�ان‬ ‫جنجالی م ی ش�ود و م ی خواهد چالش�ی به وجود‬ ‫بیاید‪ ،‬ش�ما جری�ان را کنت�رل م ی کنی�د و اجازه‬ ‫نم ی دهید اتفاق خاصی بیفتد‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪170‬‬ ‫‪ l‬به نظرم این طور نیست‪ .‬من سعی م ی کنم از باال به‬ ‫سینما اشراف داشته باشم‪ ،‬نه اینکه بخواهم در کنار سینماگر‬ ‫حرکت کنم‪ .‬ب رنامه تلویزیونی محلی نیست که ما میهمانی‬ ‫خب شاید بحث ها به بی راهه کشیده شود و طرفین‬ ‫از موضوع اصلی فاصله بگیرند‪...‬‬ ‫‪ l‬قطعا نم ی گذارم این اتفاق بیفتد‪ .‬من اگر احساس کنم‬ ‫جایی و بین صحب ت ها به کسی ظلم یا خدای ناکرده توهین‬ ‫م ی شود یا جمله غلطی بیان م ی ش��ود‪ ،‬از دانش‪ ،‬اطالعات و‬ ‫قدرت مدیریت خودم استفاده م ی کنم و اجازه سخن نم ی دهم‪.‬‬ ‫در تحلی ل ها هم اگر احساس کنم امار اشتباهی داده م ی شود‪،‬‬ ‫اطالعات خودم را وسط م ی اورم و وارد بحث م ی شوم‪.‬‬ ‫ام�ا مخاطب�ان تلویزی�ون‬ ‫بحث های داغ را دوست دارند‪،‬‬ ‫با ای�ن روش فک�ر نم ی کنید‬ ‫ممک�ن باش�د بخش�ی از‬ ‫بیننده هایت�ان را از دس�ت‬ ‫بدهید؟‬ ‫‪ l‬برخ��ی از مخاطبان‬ ‫هس��تند که از جنج��ال به هر‬ ‫ش��کلی خوش ش��ان م ی اید و‬ ‫شاید کانال های تلویزیون را باال‬ ‫و پایین م ی کنند ت��ا ببینند چه‬ ‫کسی و در کدام ش��بکه با یک‬ ‫نفر دیگر دست به یقه شده است‪.‬‬ ‫ممکن اس��ت حتی خیل ی ها از‬ ‫این ن��وع گفت وگو ه��ا لذت هم‬ ‫بب رن��د‪ ،‬اما ای��ن را نم ی ش��ود به‬ ‫همه مخاطبان و اهالی س��ینما‬ ‫و رسانه تعمیم داد‪ .‬سینما بستر‬ ‫اندیش��ه و گفت وگو های علمی‬ ‫ و تخصصی اس��ت؛ در این فضا‬ ‫ی ندارد و ایجاد‬ ‫یقه گیری مفهوم ‬ ‫چنین فضایی ذهن تماش��اگر را‬ ‫به س��مت هیاهوی کاذب سوق‬ ‫م ی دهد‪.‬‬ ‫باشد بگویم من با برخی فیلمسازها و فیلم هایشان مشکل‬ ‫دارم‪ ،‬حتی کارگردانی بود که ما با هم قهر بودیم و ارتباطی هم‬ ‫نداشتیم‪ .‬اما وقتی قرار شد او در ب رنامه حضور پیدا کند‪ ،‬به او‬ ‫زنگ زدم و گفتم بحث ما سر جای خودش‪ ،‬اما «هفت» ب رای‬ ‫مردم است و من از تو م ی خواهم به ب رنامه بیایی‪ .‬ان فیلمساز‬ ‫هم اس��تقبال کرد و امد‪ .‬اقای ضرغامی هم در جلس ه ای که‬ ‫با هم داش��تیم روی این نکته تاکید داشتند که با میهمان در‬ ‫نهایت ادب و احترام برخورد شود و بستری فراهم شود تا همه‬ ‫طی ف های سینمایی نظ راتشان را مطرح کنند‪ .‬معتقدم با اینکه‬ ‫ممکن است با نظریه خیلی از میهمانان مخالف باشم‪ ،‬اما این‬ ‫حق را ندارم زمانی ک��ه دو نظریه پرداز متضاد حضور دارند من‬ ‫جانب کسی یا جریانی را بگیرم‪ ،‬من فقط وظیفه دارم مسیر‬ ‫بحث را هدایت و مدیریت کنم‪.‬‬ ‫‪ l‬در بخش نقد چطور؟‬ ‫در بخش نقد هم همی ن طور اس��ت؛ وقتی من از یک‬ ‫منتقد دعوت م ی کنم تا رو به روی فیلمس��ازی بنشیند‪ ،‬دیگر‬ ‫خودم نباید به عنوان منتقد اظهارنظر کنم‪ .‬حتی خیلی اوقات‬ ‫من با یک فیلم به ش��دت مخالفم و از فیلمی حتی بدم هم‬ ‫م ی اید‪ ،‬اما هیچ دخالتی نم ی کنم‪ .‬منتقد هم باید به صورت‬ ‫علمی‪ ،‬مودبانه و محترمانه به بحث بپردازد‪ ،‬حتی اگر از فیلم‬ ‫متنفر باشد‪ .‬فیلمساز هم باید در شرایط مناسب حرف هایش را‬ ‫بزند‪ ،‬اما اگر او هم نتوانست مثل منتقد سخنور خوبی باشد و از‬ ‫خودش دفاع کند‪ ،‬دلیل نم ی شود ما بخواهیم او را گوشه رینگ‬ ‫بیندازیم و مدام از ضعی ف بودن فیلمش بگوییم‪.‬‬ ‫خیل�ی از برنام ه های ترکیبی‬ ‫تلویزی�ون مث�ل «ش�ب‬ ‫شیش�ه ای»‪« ،‬م�اه عس�ل»‪،‬‬ ‫«ویتامی�ن‪ »3‬و‪ ...‬جنگ هایی‬ ‫هس�تند ک�ه ش�اید اتف�اق‬ ‫خاصی جز سرگرم ش�دن مخاطب در انها نیفتد‪،‬‬ ‫اما «هفت» برنام�ه ای تحلیلی اس�ت‪ .‬باتوجه به‬ ‫این موضوع مج�ری چنین برنام ه ای که س�کان‬ ‫هدایت ان مجموعه را برعهده دارد‪ ،‬اساسا باید چه‬ ‫ویژگ ی هایی داشته باشد؟‬ ‫‪ l‬برخی ب رنامه های تلویزیون یا یک طرفه اس��ت یا‬ ‫اینکه دو میهمان هم سو با هم سخن م ی گویند‪ .‬این سبک‬ ‫اجرا و گفت وگو خیلی راحت تر و بدون تنش است‪ .‬اما استراتژی‬ ‫ب رنامه ما این نیس��ت‪« ،‬هف��ت» یک ب رنام��ه چالش محور‬ ‫اندیش��ه ای تعریف ش��ده و در چنین ب رنامه هایی به نظر من‬ ‫مجری نقشی اساسی و کلیدی دارد‪ .‬به نظرم یکی از مهمترین‬ ‫ویژگ ی هایی که مجری این ب رنامه باید داشته باشد این است که‬ ‫جریان شناس خوبی باشد و به سینما و فیلم ها مسلط باشد‪.‬‬ ‫عالوه بر این باید اس��تراتژی همه سیاست گذاران سینمایی‬ ‫را بشناسد‪ ،‬باید سال ها در این سینما زندگی کرده باشد و باید‬ ‫همه جریان های فکری را بشناسد و البته انها را به شکل درست‬ ‫کنار هم بنشاند‪.‬‬ ‫به نظر م ی رسد شما در طول اجرای برنامه خیلی‬ ‫دنبال این نیس�تید که خودت�ان را به رخ مخاطب‬ ‫بکشید‪...‬‬ ‫‪ l‬چون نیازی ب��ه این کار ندارم‪ .‬هم��ه ب رنامه حتی‬ ‫کوچکترین خبر یا ایتم اس��تراتژی که ط راحی کردم‪ ،‬البته با‬ ‫همراهی و کمک دستیارانم روی انتن م ی رود‪ .‬دلیل ندارد که‬ ‫من بخواهم گل درشت دیده شوم‪.‬‬ ‫مقایس�ه های زیادی از س�وی اف�راد مختلف بین‬ ‫برنامه شما و «نود» شکل گرفته‪ ،‬اصال این قیاس ها‬ ‫از کجا امده؟‬ ‫‪ l‬من واقعا از این مقایسه تعجب م ی کنم‪ .‬من ب رای‬ ‫ب رنامه «نود» و س��ازندگان ان خیلی احترام قائلم و خود اقای‬ ‫فردوس ی پور هم بس��یار عزیز اس��ت‪ .‬به نظرم ایشان خیلی‬ ‫هم خوب جریان ورزشی کشور را جلو م ی برد‪ .‬اما کسانی که‬ ‫اهل سینما‪ ،‬فکر و اندیشه هستند نباید این دو ب رنامه را با هم‬ ‫مقایسه کنند‪ .‬اصال قرار نیس��ت این دو ب رنامه و ما مجری ها‬ ‫مثل هم باش��یم‪ .‬نود در نهایت با ورزش‪ ،‬ح��رکات فیزیکی و‬ ‫جسمی بازیکنان سرو کار دارد‪ .‬سیاس��تگذاری هایش هم در‬ ‫همین حد است و نم ی توانیم بگوییم ورزش با اندیشه ها سر‬ ‫و کار دارد‪ .‬اما در ب رنامه ای مانند هفت که به سینما اختصاص‬ ‫دارد‪ ،‬با اندیشه های مختلف سر و کار داریم که لحظه به لحظه‬ ‫ان در محافل مختلف و مهم فرهنگی بحث م ی شود‪ .‬مثال در‬ ‫همین جشنواره امسال از حوزه علمیه‪ ،‬دانشگاه‪ ،‬سینما‪ ،‬ارتش‪،‬‬ ‫اموزش وپرورش‪ ،‬مجلس‪ ،‬دولت و‪ ...‬بودند‪ .‬شما محاسبه کنید‬ ‫در این شرایط هفت باید چگونه اداره شود‪.‬‬ ‫یکی از ویژگ ی های سری جدید «هفت» دعوت از‬ ‫میهمانان از طی ف های مختلف اس�ت؛ اتفاقی که‬ ‫شاید در برنامه قبل کمتر م ی افتاد و حتی خیلی از‬ ‫سینماگران دعوت از میهمانان را براساس رابطه‬ ‫مجری م ی دانستند‪ ،‬اما ظاه را از این موضوع در این‬ ‫سری خبری نیست؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬واقعا این اختالفات خیلی به س��ینمای ای ران‬ ‫لطمه زد و من‪ ،‬هم جناب شمقدری را دعوت کردم و هم جناب‬ ‫مومنی را‪ .‬حتی زمانی که قرار ش��د اقای مانی حقیقی ب رای‬ ‫نقد فیلم میهمان برنامه باش��ند چون م ی دانستم اشاره ای‬ ‫به حوزه خواهند کرد‪ ،‬خودم به اقای حمزه زاده‪ ،‬معاون هنری‬ ‫حوزه هنری پیشنهاد دادم این بار شما بیایید و روبه روی اقای‬ ‫حقیقی بنش��ینید‪ ،‬به خود اقای مانی حقیقی هم گفتم و او‬ ‫مشکلی نداشت‪ .‬اما اقای حمزه زاده خودشان قبول نکردند‪.‬‬ ‫تقریبا همیشه و هر هفته به بسیاری از کسانی که احتمال‬ ‫م ی دهم مورد انتقاد قرار م ی گیرند اعالم م ی کنم اگر مایلند‬ ‫ب رای پاس��خگویی م ی توانند در برنامه حضور داشته باشند‬ ‫یا روی خط بیایند‪ .‬هیچ هنرمند یا مسئولی نیست که تا به‬ ‫حال خواسته باشد به برنامه بیاید و این فرصت در اختیارش‬ ‫قرار نگرفته باشد‪.‬‬ ‫پ ر س� رو صداترین اتفاقی که در چن�د هفته اخیر‬ ‫در برنامه رخ داده کنار رفتن مس�عود فراس�تی از‬ ‫«هفت» بوده‪ .‬چرا این اتفاق افتاد؟‬ ‫پس در اینده هیچ منتقدی ثابت نیست؛ در چند‬ ‫ب رنامهاخیررضادرستکارحضورشبیشترشدهبود‬ ‫و ب رای برخی دوستان این شائبه به وجود امد شاید‬ ‫ایشان ق رار است جایگزین مسعود ف راستی شود؟‬ ‫‪ l‬نه اینطور نیس��ت‪ .‬عرض کردم دیگر منتقد ثابت‬ ‫نداریم‪ .‬به نظرم منتقدان صاحب نظر و قدرتمندی در مطبوعات‬ ‫هستند که خیلی کارشناس��انه م ی نویسند‪ ،‬ضمن اینکه چه‬ ‫کس��ی گفته فیلم را حتما باید یک منتقد س��ینمایی که در‬ ‫مطبوعات م ی نویس��د نقد کند‪ .‬بس��یاری از جامع ه شناسان‬ ‫یا صاحب نظ ران فرهنگی هس��تند که م ی توانند تحلیل بر‬ ‫فیلم داشته باشند یا چه اش��کال دارد در مقابل یک فیلمساز‬ ‫یک فیلمس��از دیگر بنش��یند و فیلم را نقد کند‪ .‬دیگر زمان‬ ‫انحصار گرایی در نقد فیلم گذشته است‪ .‬همانطور که سینما‬ ‫ژانرها و گونه های مختل��ف دارد‪ ،‬نقد هم م ی تواند همینطور‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫نکته ای که درباه ش�ما وج�ود دارد این اس�ت که‬ ‫م ی گویندتالشم ی کنیداقداممثبتیدراینجهت‬ ‫انجام دهید‪ ،‬اما به نظر م ی رس�د سیاس�ت های‬ ‫محافظه کارانه تان شما را از هدف دور م ی کند‪.‬‬ ‫‪ l‬فکر م ی کنم این موضوع نش��ات گرفته از تفکری‬ ‫است که متاثر از رفتارهایی است که با ب رنامه قبلی انجام شد‬ ‫و برخی بچه های مطبوعات القا کردن��د‪ .‬زمان اقای جی رانی‬ ‫‪ l‬در طول جشنواره اگر کس��ی مخاطب هر ‪ 11‬روز‬ ‫ب رنامه بود این نتیجه گیری را نم ی کرد‪ .‬کسانی این تحلیل را‬ ‫دارند که یک شب از ب رنامه یا تنها چند ایتم از ان را دیده باشند‪.‬‬ ‫من طی ‪ 11‬روز جشنواره سعی کردم شور و حال جشنواره در‬ ‫ب رنامه حس شود‪ .‬یکی دیگر از اهدافم در این ایام این بود که‬ ‫به بچه های رسانه ای هم توجه شود‪ .‬به همین دلیل در همه‬ ‫ایتم ها و گزارش هایی که روزانه م ی گرفتم س��راغ منتقدان و‬ ‫روزنامه نگاران م ی رفتیم و فعالی ت های انها در حاشیه جشنواره‬ ‫را نش��ان دادیم‪ .‬ضمن اینکه در بحث اعت��راض به صندلی‬ ‫نداش��تن خب رنگارها این انتخاب خ��ود بچه های مطبوعات‬ ‫بود‪ ،‬چون قبل از شروع جش��نواره دبیر جشنواره گفته بود اگر‬ ‫خبرنگارها م ی خواهند سینما فلسطین را در اختیارشان قرار‬ ‫دهیم اما همگی متفق القول گفتند ما در کاخ جشنواره فیلم ها‬ ‫را م ی بینیم‪ .‬ضمن اینکه معتقدم یک خب رنگار نباید دغدغه اش‬ ‫صندلی ب رای فیلم دیدن در جشنواره باشد‪ .‬من خودم در این‬ ‫سی و چند سال شرایط سختی را ب رای فیلم دیدن پشت سر‬ ‫گذاشتم‪ ،‬در دنیا هم هیچ جش��نواره ای را ندیدم که خبرنگار‬ ‫دغدغه صندلی داشته باش��د‪ .‬انها از فیلم دیدن لذت م ی ب رند‬ ‫حتی اگر جا ب رای نشستن نباش��د‪ .‬البته من این اشکال را به‬ ‫مسئوالن جشنواره داشتم و ان را هم مطرح کردم‪ .‬اما نم ی توانم‬ ‫در ب رنامه یقه شان را بگیرم یا اگر مسئول جواب روشنی نداد او‬ ‫را از استودیو بیرون کنم! مثال من اگر جای دبیر جشنواره بودم‬ ‫وقتی م ی دیدم یک سانس مثل فیلم «هیس! دخترها فریاد‬ ‫یزنند» شلوغ م ی ش��ود چند س��الن دیگر برج را هم ب رای‬ ‫نم ‬ ‫تماش��ای فیلم راه م ی انداختم که س��ایر میهمان ها هم این‬ ‫فرصت را داشته باشند‪.‬‬ ‫یک انتق�اد دیگر هم به س�وال های نظرس�نجی‬ ‫نکات‬ ‫از دیدن گبرلوی اغراق شده در خنده بازار خجالت میکشم‬ ‫روز اولی که قرار بود هفت را اجرا کنم تب و لرز کردم‬ ‫بزرگترین اشتباهم این بود که جای جیرانی امدم‪ .‬همه من را با او‬ ‫مقایسه میکنند‪ .‬گبرلو را باید با خودش مقایسه کرد‬ ‫وقتی به فراستی گفتم که منتقد ثابت برنامه نیست گفت که نمی اید‪.‬‬ ‫به نظرم کار اشتباهی کرد ولی در برنامه هفت به روی ایشان همیشه باز‬ ‫است‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬از همان روز اولی که به عنوان سردبیر به «هفت»‬ ‫امدم در این فک��ر بودم از منتقدان متفاوت اس��تفاده کنم‪ .‬به‬ ‫‪ l‬اصال‪ ،‬من هیچ وقت ایشان را حذف نکردم‪ .‬عرض‬ ‫کردم ثابت نیستند‪ ،‬اما یکی از منتقدان حاضر در هفت خ واهند‬ ‫بود‪ .‬ب رای شخصیت و اعتقاداتشان احترام قائلم‪ .‬البته برخی‬ ‫از دیدگاه های ایشان را قبول دارم و برخی رفتارهایشان را هم‬ ‫نم ی پس��ندم‪ .‬ایش��ان در مصاحب ه های متعدد ضمن اینکه‬ ‫احساسی الفاظ غیرمودبانه ای را نس��بت به من به کار بردند‬ ‫گفتند که دیگر به «هفت» نم ی ایند و به نظرم کار اشتباهی‬ ‫کردند‪ .‬ایشان منتقد خوبی هستند و درب ب رنامه هفت به روی‬ ‫ایشان همیشه باز است‪.‬‬ ‫یکی از انتقاداتی که به برنامه زمان جشنواره وارد‬ ‫بود‪ ،‬پوشش ندادن همه اخبار جشنواره ب ه خصوص‬ ‫خبرهای حاشی ه ای بود‪ ،‬مثال اعتصاب خبرنگارها‬ ‫برای اکران «هیس‪»...‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫فکر م ی کنم یکی از پ ر حاش�ی ه ترین موضوعاتی‬ ‫که داشتید برنام ه ای بود که به اختالف حوزه هنری‬ ‫و معاونت سینمایی پرداختید‪ ،‬درست است؟‬ ‫پس شما رسما به ایشان اعالم نکردید که دیگر در‬ ‫برنامه حضور نداشته باشند؟‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫یدانم چگونه دعوت م ی کردند اما یکی‬ ‫‪ l‬گذشته را نم ‬ ‫از ب رنامه ریزی هایی که ما داشتیم این بود که حضور طی ف های‬ ‫مختلف فراهم شود و خوشبختانه امدند و میهمان «هفت»‬ ‫ش��دند‪ .‬فقط نکته ای که در این میان وجود دارد این است که‬ ‫برخی اگر یک هفته هنرمند یا مس��ئول مورد عالقه ش��ان‬ ‫میهمان «هفت» نبود گب رلو و برنامه هف��ت را مثال به دفاع‬ ‫از مخالفش��ان متهم م ی کنند‪ .‬مثال یک هفته متهم به دفاع‬ ‫از جریان روشنفکر زده م ی ش��وم و هفته بعد متهم به دفاع از‬ ‫ارزشگراها و اصولگراها یا یک هفته طرفدار شمقدری و سازمان‬ ‫سینمایی و یک هفته متهم به طرفداری از خانه سینما و حوزه‬ ‫هنری‪ .‬در صورتی که من از هی��چ جریانی در ب رنامه حمایت‬ ‫نم ی کنم‪ ،‬فقط جلوی کسانی که بخواهند سینما را به سمت‬ ‫ابتذال و خالف اعتقادات مردم بکش��انند م ی ایستم و طرفدار‬ ‫سینمای ارزشمند و نجیب ای رانی هستم که پایبند به اصول و‬ ‫اعتقادات کشورش است‪.‬‬ ‫اقای فراس��تی هم بارها این موضوع را تلویحا منتقل کردم‪.‬‬ ‫با مس��ئوالن تلویزیون هم این موضوع را در میان گذاشتم و‬ ‫انها هم اس��تقبال کردند‪ .‬اما خود اقای فراستی ظاه را موافق‬ ‫این ماجرا نبودند و تلویحا م ی گفتند من منتقد ثابت هستم و‬ ‫اگر ثابت باشم هستم اگر نه‪ ،‬نیستم و حتی گاهی در ترکیب‬ ‫میهمانان بخش نقد دخالت م ی کردند‪ .‬من مدت ها این موضوع‬ ‫را تحمل کردم ولی از زمان جش��نواره که استفاده از منتقدان‬ ‫مختلف را شروع کردم بازتاب مردمی و تخصصی ان را دیدم که‬ ‫خوشبختانه مثبت هم بود‪ .‬بناب راین تصمیم گرفتم از منتقدان‬ ‫مختلف و از جمله اقای فراستی دعوت کنم که این موضوع‬ ‫را اعالم کردم‪.‬‬ ‫اتفاقاتی افتاد که ب رای خیل��ی از بیننده ها این تصور به وجود‬ ‫امد که جی رانی اجازه ح��رف زدن پی دا نکرده و به همین دلیل‬ ‫کنار رفت‪ .‬در صورتی که پش��ت پرده چیز دیگری است‪ .‬این‬ ‫حس همچنان ادام��ه دارد و برخی هنوز فکر م ی کنند جلوی‬ ‫حرف های من در ب رنامه گرفته م ی ش��ود‪ .‬در صورت ی که واقعا‬ ‫چنین چیزی نبوده و نیست‪ .‬بزرگترین اشتباه من در زندگ ی ام‬ ‫این بود که جای جی رانی امدم و االن همه من را با او و برنامه‬ ‫زمان ایشان مقایسه م ی کنند‪ .‬من فکر م ی کنم هر شخص‬ ‫دیگری هم جای اقای جی رانی م ی امد این حرف و حدیث ها در‬ ‫موردش اتفاق م ی افتاد‪ .‬هی چ کس گب رلو را با خودش یا با ب رنامه‬ ‫جدید مقایسه نم ی کند‪ .‬من جی رانی نیستم و هیچ وقت هم‬ ‫جیرانی نخواهم شد‪ .‬به همه دوستان هم پیشنهاد م ی کنم‬ ‫جریان جدیدی که در ب رنامه اتفاق م ی افتد را بررسی کنند‪.‬‬ ‫‪171‬‬ ‫اس ام اس�ی اس�ت که خیلی کلی اس�ت‪ ،‬معیار‬ ‫انتخاب سوال هایتان چیست؟‬ ‫‪ l‬ما بیشتر دوست داریم مردم در مباحث سینمایی‬ ‫مشارکت داشته باش��ند که متناسب با مس��ائل روز جامعه‬ ‫باشد و سواالت نظرس��نجی را هم بر همین اساس مطرح‬ ‫م ی کنیم‪ .‬ما هم م ی توانیم س��وال نظرس��نجی پیامکی را‬ ‫یک سوال نازل مطرح کنیم‪ ،‬مثل اینکه کدام بازیگر یا کدام‬ ‫فیلم را م ی پسندید‪ ،‬اما این گونه س��واالت به ارتقای فکری‬ ‫تماش��اگر کمک چندانی نم ی کند‪ .‬ضمن اینک��ه ما از این‬ ‫طریق م ی خواهیم با مردم ارتباط برقرار کنیم تا نظ رات انها را‬ ‫به اطالع هنرمندان و سیاستگذاران برسانیم‪.‬‬ ‫‪ l‬در نهایت ه�دف برنامه «هفت» س�وق دادن‬ ‫مخاط�ب ب�ه س�مت‬ ‫سینماست‪ ،‬فکر م ی کنید‬ ‫با ای�ن اس�تراتژی هایی‬ ‫ک�ه طراح�ی کرده ای�د‬ ‫م ی توانی�د به ای�ن هدف‬ ‫نزدیک شوید؟‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪172‬‬ ‫شد بخش زیادی از ان به خاطر ساختار متفاوت فیلم فرهادی‬ ‫بود تا جایی که توانسته نظر عده زیادی را به خودش جلب کند‪.‬‬ ‫بناب راین نم ی توانیم از جذابیت ساختاری ان چشم پوشی کنیم‪،‬‬ ‫ولی از انجایی که اندیشه بر ساختار ان غالب بوده بناب راین به‬ ‫ان ب رای جایزه اسکار رای دادند‪ .‬این اتفاق درباره «ارگو» خیلی‬ ‫اشکار تر م ی افتد و معلوم است که مواضع سیاسی امریکای ی ها‬ ‫و ان طرف نسبت به ای ران در مقایسه با سال قبل تغییر کرده‬ ‫و تندتر شده‪.‬‬ ‫گفت وگو‬ ‫جذاب ترین گفت وگویی که در این مدت داشتید با‬ ‫کدام میهمان بوده؟‬ ‫‪ l‬گفت وگو با حمید فرخ نژاد و داریوش ارجمند ب رایم‬ ‫خیلی جذاب بود‪ ،‬گفت وگو با جواد شمقدری و داوران جشنواره‬ ‫را هم دوست داشتم‪ .‬چالش بین اقایان‬ ‫کوش��کی و کرم پور ب رایم جذاب بود‪.‬‬ ‫در بین نقدها هم از گفت وگوی مانی‬ ‫حقیقی با اقای فراس��تی خیلی لذت‬ ‫بردم‪.‬‬ ‫‪ l‬در برنام�ه لباس هایت�ان را‬ ‫س��ینما یک هنر ‪ -‬صنعت‬ ‫است که در پیشبرد فرهنگی این‬ ‫کشور بسیار موثر اس��ت و ارتباط‬ ‫خوبی با مردم دارد‪ .‬م��ا باید کاری‬ ‫خودم انه��ا را انتخاب م ی کنم‪.‬‬ ‫کنیم همه نسبت به سینمای ای ران‬ ‫البته روز اولی که قرار ش��د من ب رای‬ ‫احس��اس خوب و مثبتی داش��ته‬ ‫اجرای ب رنامه بروم با دوس��ت ط راحی‬ ‫باشند و مردم با شوق از این سینما‬ ‫مشورت کردم‪ .‬اما من خردادی هستم‬ ‫استقبال کنند‪ .‬الزمه ان این است‬ ‫و در لباس پوش��یدن اه��ل تنوع‪ ،‬به‬ ‫که با برنامه هایی مثل هفت مردم‬ ‫همین خاطر سعی م ی کنم همیشه‬ ‫به سمت سینما بیشتر جذب شوند‪.‬‬ ‫من به شدت به این موضوع معتقدم‬ ‫انتخاب های متفاوتی داش��ته باشم‪.‬‬ ‫متاس��فانه با برخی رفتارهای غلط‬ ‫که یک جریان سیاسی پشت‬ ‫جالب اس��ت که همس��رم هم از این‬ ‫ش��اخص فعالیت نظام جمهوری‬ ‫انتخاب های اسکار هست‪« ،‬جدایی‬ ‫تنوع طلب��ی در لب��اس خری��دن من‬ ‫اس�لامی در عرص��ه فرهن��گ و‬ ‫نادر از سیمین» و «ارگو» هم از این‬ ‫عاصی است! البته این موضوع خیلی‬ ‫به خصوصسینمادراینسیوچند‬ ‫قضیه مستثنی نیستند‬ ‫به ب رنامه ربط ندارد چون من از قبل هم‬ ‫سال بسیار پایین نشان داده شده‪،‬‬ ‫همی ن طور بودم‪ .‬اما دوس��ت دارم در‬ ‫در صورت ی که این گونه نیس��ت‪.‬‬ ‫ب رنامه با لباس پوشیدنم حس شادابی‬ ‫این فضای منفی باید پاک شود و‬ ‫و ارامش و البته ادب را به بیننده منتقل‬ ‫هفت م ی تواند راهگشا باشد‪.‬هفت‬ ‫کنم‪.‬‬ ‫با این هدف جلو م ی رود‪.‬من فکر‬ ‫راستی ایتم هفت در خنده بازار را م ی بینید؟ بعد از‬ ‫م ی کنم «هفت» ای��ن کار را م ی کند و در اینده موفق تر هم‬ ‫اقای جیرانی این روزها سراغ شما هم امده اند‪...‬‬ ‫م ی شود‪ .‬البته به شرطی که مسئوالن تلویزیون بخواهند این‬ ‫‪ l‬راس��تش خودم تا به حال ندی��ده ام چون خجالت‬ ‫بستر در اختیار اهالی سینما قرار بگیرد و همه اهالی سینما‬ ‫م ی کش��م‪ .‬از اینکه در این ب رنامه این کار را م ی کنند ناراحت‬ ‫تحمل گفت وگو‪ ،‬بیان نظر و انتقاد را داشته باشند و در مقابل‬ ‫نیستم‪ ،‬چون این ب رنامه طنز و سرگرمی ب رای مردم است و انها‬ ‫ب رنامه و هنرمندی که در ان حضور پیدا کرده گارد نگیرند‪.‬‬ ‫هم لذت م ی ب رند اما در کل خجالت م ی کشم رفتارهای اغ راق‬ ‫به چه سینمایی عالقه دارید؟‬ ‫شده ام را ببینم‪ .‬خانواده و بستگانم م ی بینند و لذت م ی برند‪.‬‬ ‫‪ l‬سینمایی را خیلی دوست دارم که قصه خوب داشته‬ ‫اما مادرم همیشه م ی گویند پسر من اینطور نیست و چرا او را‬ ‫باشد و در وهله اول ساختارش بتواند من را به عنوان مخاطب‬ ‫اینطور نشان م ی دهند‪...‬‬ ‫سرگرم کند‪ .‬قصه ب رای من اهمیت زیادی دارد و بعد خواهان‬ ‫هفت انقدر وقت تان را گرفته که دیگر فرصت هیچ‬ ‫اندیشه های ناب در سینما هستم‪ .‬یک جاهایی ممکن است از‬ ‫کاری ندارید یا برنام ه ریزی کرده اید و مشغله های‬ ‫ساختار ان بگذرم اما نگاه های نو را دوست دارم و حاضرم فیلمی‬ ‫دیگری هم دارید؟‬ ‫ را تماشا کنم تا با اندیشه های نو و جدید فیلمسازش اشنا شوم‪.‬‬ ‫‪ l‬در اینکه هفت وقت زیادی از من م ی گیرد و شاید‬ ‫یکس�ال از مراس�م اس�کاری که ما برنده شدیم‬ ‫من خیلی فرصت انجام کارهای دیگر را نداشته باشم شکی‬ ‫م ی گذرد‪ ،‬اما امسال با جایزه گرفتن «ارگو» خیل ی ها‬ ‫نیست‪.‬‬ ‫جایزه ای که به «جدایی نادر از س�یمین» داده شد‬ ‫من بعد از اینکه به روی انتن م ی روم تا دوش��نبه بعد به‬ ‫را هم سیاس�ی م ی دانند‪ .‬نظ�ر ش�ما در این باره‬ ‫تلفن ها و تماس ها و بحث ه��ا و انعکاس ها توجه م ی کنم یا‬ ‫چیست؟‬ ‫پاسخ م ی دهم و از سه شنبه هم ب رنامه های هفته بعد را پیگیری‬ ‫‪ l‬من به شدت به این موضوع معتقدم که یک جریان‬ ‫م ی کنم‪ .‬حتی در این مدت از خانواده خودم هم دور ش��ده ام‪.‬‬ ‫سیاسی پش��ت انتخاب های اسکار هس��ت‪« ،‬جدایی نادر از‬ ‫همسر و دخترم گله مند هستند که چرا پنجشنبه و جمع ه ها‬ ‫سیمین» و «ارگو» هم از این قضیه مستثنی نیستند‪ .‬اصال‬ ‫نم ی توانم انها را بیرون ببرم و پسرم که کیلومترها از من دور‬ ‫مگر م ی شود هنرمند از سیاست جدا باشد؟ اما اینکه این جایزه‬ ‫اس��ت گله م ی کند که چرا با او فرصت چت کردن ندارم‪ .‬ولی‬ ‫را به طور مطلق سیاس��ی بدانیم به نظرم درست نیست‪ .‬من‬ ‫فعال این مسئولیت را پذیرفتم و با عشق به سینما و مردم ادامه‬ ‫فکر م ی کنم اگر این جوایز را در بستری منطقی تحلیل کنیم‬ ‫درست تر است‪ .‬به نظرم جایزه ای که به فیلم «جدایی‪ »...‬داده‬ ‫م ی دهم تا خدا چه خواهد‪g .‬‬ ‫خودت�ان انتخ�اب م ی کنی�د و با‬ ‫س�لیقه خودت�ان م ی پوش�ید یا‬ ‫ط�راح لب�اس داری�د و از او کمک‬ ‫م ی گیرید؟‬ ‫نژال پیکانیان‬ ‫قبل از «رس�وایی» خبرهایی مبنی ب ر ساخت یک‬ ‫س�ریال برای نوروز توسط شما ش�نیده شد‪ .‬ان‬ ‫سریال به کجا کشید و چ را این اتفاق نیفتاد؟‬ ‫‪ l‬تلویزیون متنی را خواسته بود که ب رایشان بنویسم‬ ‫و این اتفاق هم افتاد‪ .‬اما باقی قضایا را به تهی ه کننده س��ریال‬ ‫سپردم و خودم خیلی در جریانش نیستم‪ .‬ب رای نوروز امسال که‬ ‫دیگر دیر شده‪ ،‬اما ساخت ان سریال هم در ب رنامه های اینده ام‬ ‫است‪ .‬این روزها هم درگیر مقدمات اکران نوروزی فیلم هستیم‬ ‫و مش��غول انجام کارهای فنی ان تا «رس��وایی» ب رای اکران‬ ‫نوروزی اماده شود‪.‬‬ ‫خودت�ان دوس�ت داش�تید ک�ه «رس�وایی» جزو‬ ‫اکران های نوروزی باش�د؟ خیل ی ه�ا این موضوع‬ ‫را از خوش شانس�ی ش�ما م ی دانند که چهارمین‬ ‫فیلمتان هم در نوروز اکران م ی شود‪.‬‬ ‫‪ l‬ب رای من خیلی تفاوتی ندارد‪ ،‬اما مردم عادت کرده اند‬ ‫کارهای من را در نوروز ببینند و در واقع منتظر هستند‪ .‬چون‬ ‫تقریبا یک س��ال در میان انتظار دارن��د کاری از من ببینند‪،‬‬ ‫حاال یا سریال یا فیلم‪ .‬بحث ش��انس هم نیست‪ ،‬چون خود‬ ‫س��ینماداران عالقه دارند فیلم های من در نوروز اکران شود و‬ ‫االن هم بیانیه دادند که حتما «رسوایی» در نوروز اکران شود‪.‬‬ ‫س��ینماداران معموال فیلم ها را در جشنواره م ی بینند و سعی‬ ‫م ی کنند فیلم هایی را انتخاب کنند که شروع خوبی ب رای سال‬ ‫سینما باشد‪.‬‬ ‫پس خودت�ان ه�م ب�رای اک�ران فیل�م در نوروز‬ ‫برنام ه ریزی م ی کنید؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬ب رنامه ریزی ه��م م ی کنیم‪ .‬با پخش کننده ها‬ ‫صحبت م ی کردیم‪ .‬ضمن اینکه خود سینما دارها هم اصرار‬ ‫دارند کارهای ما به اکران نوروز برسد‪.‬‬ ‫پی ش بین ی تان برای فیلم و استقبالی که مخاطب‬ ‫از ان م ی کند چیس�ت؛ فکر م ی کنید در رقابت با‬ ‫س�ایر گزینه های اکران نوروزی چقدر مورد توجه‬ ‫قرار م ی گیرد؟‬ ‫‪ l‬به نظرم ه��ر فیلمی را باید ب��ا گروه های خودش‬ ‫سنجید‪« .‬رسوایی» ملودرامی اجتماعی است و نباید با فیلمی‬ ‫ کمدی مقایسه شود‪ .‬البته ب رای من سایر گزینه های اکران مهم‬ ‫نیستند چون مردم همیشه م ی ایند و فیلم های من را م ی بینند‪.‬‬ ‫البته همین که انها ب رای فیلم ما م ی ایند به فروش فیلم های‬ ‫برای من خیلی تفاوتی ندارد‪ ،‬اما مردم عادت کرده اند‬ ‫کارهای من را در نوروز ببینند و در واقع منتظر هستند‪.‬‬ ‫چون تقریبا یک سال در میان انتظار دارند کاری از من‬ ‫ببینند‪ ،‬حاال یا سریال یا فیلم‪ .‬بحث شانس هم نیست‪،‬‬ ‫چون خود سینماداران عالقه دارند فیلم های من در نوروز‬ ‫اکران شود‬ ‫ما اصالفیلمفارسی نداریم‪ ،‬این‬ ‫تقسیم بندی ها کیلویی است‬ ‫گفت وگو با مسعود ده نمکی‬ ‫خستهبودوب ه نظرم ی رسیدحالوحوصلهمصاحبهندارد!ب رایهمینهمجواب هایکوتاهومختصریبهبیشترسوال هام ی داد‪.‬حتیخودشهماواسطمصاحبهگفتکهدیگرخسته‬ ‫شدم‪.‬ب رایعکاسیهمبهانهاورد‪،‬اماباالخرهراضیشدتادرمقابلدوربینعکاسمجلهق راربگیرد‪.‬ق رارگفت وگوبامسعودده نمکیرادریکیازروزهایپایانیاسفند ماهدردفترشگذاشتیم‪.‬‬ ‫ازدرکهواردشدیمتابلوهاییازپوسترهایساخته هایشاز«اخ راج ی ها»گرفتهتا«داراوندار»وفیل م هایمستندشکهدربینریس ه هایریزابیرنگچش م نوازیم ی کردندتوج ه مانراجلبکرد‪.‬‬ ‫دردفترتنهابودوبعدازاینکهواردشدیمصدایشراازانتهایراهروییطوالنیشنیدیمکهبهاتاقشراهنمای ی مانم ی کرد؛اتاقیدنجوارامکهفکرکردیمفیلمنام ه هایشراهمانجام ی نویسد‪.‬‬ ‫اتفاقادربارهفیلمنام ه هایشم ی گوید؛«نگارشفیلمنامهخیلیب رایماهمیتداردووقتزیادیهمب رایانهام ی گذارمامانهدرایندفت ر‪.‬بیشتردرخانهویکدفتردیگ ر‪».‬ده نمکیاینروزهابیشتر‬ ‫وقتش را صرف کارهای نهایی فنی فیلمش م ی کند تا «رسوایی» هر چه زود تر اماده اک ران نوروزی شود‪ .‬بهانه های زیادی ب رای گفت وگو با این کارگردان همیشه جنجالی وجود دارد‪ ،‬اما این بار ما‬ ‫بهمناسبتاک راننوروزی«رسوایی»اخرینساختهاوب ه س راغشرفتیم‪.‬گفت وگوییکهمصاحبهشونده اشدوستنداشتبهخیلیازسوال هاجوابدهد‪،‬امابااینحالجالبازابدر امد‪.‬‬ ‫‪ l‬ای��ن فیلم را نس��بت به فیلم ه��ای غی ر طنز باید‬ ‫س��نجید‪ .‬در س��ال های پی��ش و در اکران ه��ای ن��وروز که‬ ‫«اخ راج ی ها» نبوده صف های طوالنی جلوی سینما ها نبوده‪.‬‬ ‫به نظرم ن��وروز هم مثل بقیه فصل های اکران اس��ت و تنها‬ ‫تفاوتی که دارد این که ممکن اس��ت م��دت زمان اکران یک‬ ‫مقدار طوالن ی تر شود‪ .‬اتفاقا از نظر من نوروز فصل خط رناکی‬ ‫ب رای اکران است‪ .‬شاید فقط به خاطر پی ش زمینه ذهنی مردم که‬ ‫چند سال به خاطر «اخ راج ی ها» به سینما م ی امدند این فیلم‬ ‫را هم در این زمان اکران م ی کنیم‪ .‬کش��ور عمال از ‪ 15‬اسفند‬ ‫ماه تعطیل است و مردم تا ‪ 15‬فروردین هم مسافرت هستند‪.‬‬ ‫بعد از اینکه از سفر هم م ی ایند چون همه پول هایشان را خرج‬ ‫کرده اند دیگر نم ی توانند با این بلی ت های پنج هزار تومانی به‬ ‫سینما بیایند‪ .‬بناب راین خیلی مشخص نیست استقبال خاصی‬ ‫از فیلم ها صورت بگیرد‪.‬‬ ‫در واقع شما عدم استقبال را فقط به خاطر اوضاع‬ ‫بد اقتصادی مردم م ی دانید؟‬ ‫‪ l‬دالیل خیل��ی زی��ادی دارد‪ .‬به نظرم بررس��ی این‬ ‫موضوع بحث کارشناسانه و همه جانب ه ای م ی خواهد‪ .‬به نظرم‬ ‫رس��انه های جدید‪ ،‬ماهواره ها و تلویزیون و همچنین اوضاع‬ ‫اقتصادی مردم همه و همه در این قضیه تاثیرگذارند‪ .‬در این‬ ‫ش��رایط ب رای یک خانواده ‪ 4-5‬نفره نم ی ارزد ب رای تماشای‬ ‫یک فیلم حداقل ‪ 50‬هزار تومان هزینه کنند و به سینما بروند‪.‬‬ ‫به همین دلیل سینما در سبد خانواده ها جایی ندارد‪ .‬سیستم‬ ‫ب رای برق و خورد و خوراک مردم یارانه م ی دهد‪ ،‬ولی ب رای بخش‬ ‫فرهنگ که سینما هم جزیی از ان است هیچ هزینه ای در نظر‬ ‫نم ی گیرد‪ .‬سیستمی که به فیلم های سینما معترض است‬ ‫حتی ب رای اینکه وقتی بچه ها به سینما بروند باید چه فیلمی‬ ‫ ببینند هم هی��چ راه حلی در نظر نم ی گیرد‪ .‬متاس��فانه هیچ‬ ‫اعتمادی بین سیستم‪ ،‬سینما و نظام وجود ندارد و به همین‬ ‫خاطر نظام نم ی اید بودجه خاصی را ب رای س��ینمایی در نظر‬ ‫بگیرد که مطالباتش را ب راورده نم ی کند‪.‬‬ ‫البته به مخاطب هم باید حق داد‪ .‬اینقدر هزینه کند‬ ‫ی را ببیند؟! ب�ا وجود خیلی فیل م های‬ ‫که چه فیلم ‬ ‫نازل دیگر انگی�زه ای هم ب�رای او باقی نم ی ماند‬ ‫که به سینما بیاید‪ .‬اما شاید خیلی از این حرف ها‬ ‫و بحث ها بهانه ای هم باشد ب رای سینما نرفتن‪.‬‬ ‫‪ l‬فرهنگ س��ینما رفتن خیلی مهم اس��ت و شاید‬ ‫در کشور ما این فرهنگ به درستی جا نیفتاده‪ .‬البته در اینکه‬ ‫سینمای ما ضعف دارد هم شکی نیست‪ .‬به خصوص ضعف‬ ‫در مضمون یکی از مش��کالت عمیق س��ینمای ماست‪ .‬به‬ ‫همین خاطر فیلم ها و موضوعاتشان تکراری شده ‪ .‬البته این‬ ‫با این وجود ش�ما خودتان چقدر سعی کردید در‬ ‫ساخت «رسوایی» این موارد را در نظر بگیرید و به‬ ‫مخاطب اهمیت دهید؟‬ ‫‪ l‬وقتی فیلم جدیدی س��اخته م ی ش��ود حتی خود‬ ‫مردم هم ظاه را منتظر تکرار قصه های قبل هستند‪ ،‬اما قصه‬ ‫«رس��وایی» قصه جدیدی بود و برخالف همیشه که مساله‬ ‫ی که ب رای یک روحانی گذاشته م ی شود‬ ‫عشق و عاشقی و دام ‬ ‫نیست‪« .‬رس��وایی» قصه اورجینالی است که حرف جدیدی‬ ‫یزند‪ .‬این موضوع جزو‬ ‫درباره ابرو و زود قضاوت کردن ادم ها م ‬ ‫سوژه هایی بود که تا به حال به ان پرداخته نشده بود‪ .‬قطعا در‬ ‫این بحث مخاطب را هم باید در نظر بگیریم‪.‬‬ ‫فکر م ی کنید از «اخراج ی ها» تا «رس�وایی» چقدر‬ ‫مسیر فیلمسازی تان تغییر کرده؟‬ ‫‪ l‬همه انهایی که «رس��وایی» را دیده اند م ی گویند‬ ‫فیلم متفاوتی است؛ هم به لحاظ مضمون و هم از نظر ساختار‪.‬‬ ‫شاید با وجود موفقیتی که «اخراج ی ها» در فروش‬ ‫داش�ت خیلی از مخاطبان انتظار داشتند ساخت‬ ‫ان ادام�ه پی�دا کن�د‪ .‬ولی این طور نش�د و ش�ما‬ ‫س�راغ «رس�وایی» رفتید‪ .‬چرا دیگر نخواس�تید‬ ‫«اخراج ی ها» را ادامه بدهید؟‬ ‫‪ l‬درس��ت اس��ت که «اخ راج ی ها» طرفدار داشت و‬ ‫پ ر فروش هم ش��د‪ ،‬اما تکرار هر چیزی حت��ی اگر خوب هم‬ ‫باشد مخاطب خودش را از دس��ت م ی دهد‪ .‬درست است که‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫یدانم‪ .‬دغدغه های‬ ‫‪ l‬من این موضوع را هم تاثیرگذار م ‬ ‫اقتصادی که مردم دارند حتما سینما را هم کم رونق تر از قبل‬ ‫م ی کند‪ .‬چ��ون از «اخ راج ی ه��ای‪ »2‬به بعد ه��م این ریزش‬ ‫مخاطب حس ش��د‪ .‬اگر «اخ راج ی های ‪ »3‬هم م ی خواست‬ ‫به اندازه دو فروش کند باید حدود ‪ 10‬میلیارد م ی فروخت‪ .‬اما‬ ‫از انجای ی که این فیلم درگیر قضایای سیاسی و قاچاق فروش‬ ‫‪ CD‬فیلم شد این اتفاق نیفتاد و شش میلیارد فروش کرد‪.‬‬ ‫ولی همان موقع هم کم ش��دن مخاطب س��ینما نسبت به‬ ‫دو س��ال قبلش محسوس بود‪ .‬امس��ال هم حتما نسبت به‬ ‫دوسال قبل ریزش مخاطب بیشتر است‪ .‬ضمن اینکه تحلیل‬ ‫ب ه عنوان یک فیلمساز دلیل این مخاطب گریزی‬ ‫را چه م ی دانید؟‬ ‫فرهنگ‬ ‫پس به پشتوانه استقبالی که از «اخ راج ی ها» شده‬ ‫با اطمینان م ی گویید «رسوایی» هم فروش خوبی‬ ‫خواهد داشت؟‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫دیگر هم کمک م ی کند‪ .‬فروش فیلم های دیگر در نوروز تا به‬ ‫حال مدیون «اخ راج ی ها» بوده‪ .‬وقتی خیلی از مردم به سینما‬ ‫م ی رفتند ب رای تماشای اخ راج ی ها و بلیت گیرشان نم ی امد‪،‬‬ ‫مجبور بودند فیلم های دیگر را ببینند‪(.‬باخنده)‬ ‫خود من این است که «اخ راج ی ها‪ »2‬شوک اخر به سینمای‬ ‫ای ران بود‪ .‬سینمای ما از نظر جذب مخاطب به کما رفته‪ .‬البته‬ ‫در این مدت یکی ‪ ،‬دو فیلم دیگر هم فروختند ولی انطور که باید‬ ‫نتوانستند سینما را متحول کنند‪ .‬در واقع من معتقدم سینمای‬ ‫ای ران دچار نوعی مخاطب گریزی شده و این موضوع گریبان‬ ‫همه فیلم ها را هم م ی گیرد‪.‬‬ ‫اتفاق نه فقط ب رای سینما بلکه درباره تلویزیون هم افتاده‪ .‬وقتی‬ ‫مردم در شبکه های خارجی س��ریال های باکیفیت و جذاب‬ ‫م ی بینند دیگر پول خرج نم ی کنند که به سینما بروند‪ .‬وضعیت‬ ‫سالن های سینما‪ ،‬ترافیک خیابان ها و خیلی چیزهای دیگر‬ ‫هم در این بحث موثر است‪ .‬در واقع م ی توان گفت سینما به‬ ‫معنای صنعت ان این روزها در حال تبدیل شدن به سینمای‬ ‫خانگی است‪ .‬چون همه ترجیح م ی دهند س ی دی فیلمی را‬ ‫بگی رند و با خیال راحت تر در خانه خودش��ان ان را ببینند‪ .‬اما‬ ‫خب این قضیه جا نیفتاده که دیدن فیلم در سالن سینما و در‬ ‫جمع چه لذتی دارد‪.‬‬ ‫‪173‬‬ ‫«اخ راج ی ها» ب رند بود‪ ،‬اما موفقیت ان هم تا جایی م ی توانست‬ ‫ادامه پیدا کند‪ .‬خود ان س��ه گانه هم اگر قرار بود هر کدامش‬ ‫تکرار ان یکی باشد چنین استقبالی از ان نم ی شد‪ .‬به نظرم‬ ‫فروش باالی این فیلم ها نشان داد مردم ما تشنه مضمون اند‪.‬‬ ‫با همان بازیگرانی که در سه سری «اخ راج ی ها» بودند و اندکی‬ ‫تغییر در مضمون م ی شود دوباره همان مخاطب را به سینما‬ ‫کش��اند‪ .‬ب رای خود من این تجربه خاصی بود‪ ،‬اما امیدوارم ما‬ ‫در انتخاب و نگارش فیلمنامه هایمان ب��ه همان اندازه که در‬ ‫بخش های دیگر هزینه م ی کنیم وقت و هزینه بگذاریم‪ .‬چون ما‬ ‫معموال کمترین بخش هزینه را در زمینه فیلمنامه م ی گذاریم‪.‬‬ ‫اما ب رای خود من فیلمنامه جزو گرانترین بخش هاست و اماده‬ ‫شدنش بیشترین زمان را م ی برد‪ .‬نگارش فیلمنامه هر کدام از‬ ‫کارهای من حداقل یک سال و نیم وقت م ی گیرد‪.‬‬ ‫اما یکی از جدی ترین انتفادهایی که به «رسوایی»‬ ‫شده فیلمنامه و مضمون ان است‪...‬‬ ‫‪ l‬تا به حال کس��ی ای��ن انتقاد را نک��رده‪ .‬من همه‬ ‫نقدهایی که به فیلم هایم م ی ش��ود را م ی خوانم و حرف های‬ ‫مخالف و موافق را در وبالگم هم م ی گذارم‪.‬‬ ‫خیل ی ها این فیلم را برگش�تی عقب به س�ینما و‬ ‫حتی دوران فیلمفارس�ی م ی دانند‪ .‬ب�ه این نکته‬ ‫در خیلی از نقد ها هم اشاره شده‪ .‬این را هم قبول‬ ‫ندارید؟‬ ‫فرهنگ‬ ‫یزنند‬ ‫‪ l‬نخواندم‪ .‬به نظرم کسانی که این حرف را م ‬ ‫اصال فیلمفارس��ی را نم ی شناس��ند‪ ،‬ش��اید هم با سینما و‬ ‫مفاهیم ان اشنایی کامل ندارند‪ .‬در تعاریف اکادمیک سینما‬ ‫تقسیم بندی به اسم فیلمفارسی نداریم‪ .‬ما فیلم خوب داریم و‬ ‫فیلم بد‪ .‬به نظرم اینها تقسیم بندی های کیلویی است که هیچ‬ ‫مبنای علمی هم ندارد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫در زم�ان س�اخت فیل�م ه�م از افس�انه (الن�از‬ ‫شاکردوست) به عنوان قیصر امسال نام م ی بردند‬ ‫و بحث های حاش�ی ه ای زیادی ه�م در این رابطه‬ ‫شکل گرفته بود‪...‬‬ ‫‪ l‬این حرف ها همه حاش��یه هس��تند و چون هنوز‬ ‫مردم فیلم را ندیده اند نقدهای تکنیکی درباره کار شروع نشده‬ ‫و این اتفاق بعد از اک��ران عمومی ان م ی افتد‪ .‬االن بیش��تر‬ ‫صحب ت هایی که درباره فیلم م ی ش��ود مربوط به حواشی ان‬ ‫است‪.‬‬ ‫معموال کارهای شما با حواشی زیادی همراه است‪.‬‬ ‫خیل ی ه�ا م ی گویند مس�عود ده نمک�ی خودش‬ ‫جنجال و حاشیه درست م ی کند تا در نهایت این‬ ‫حواش�ی به نفع خودش و ف�روش فیلمش تمام‬ ‫شود‪ .‬واقعا این طور است؟‬ ‫یزنند بپرس��ید!‬ ‫‪ l‬باید از انهایی که این حرف ها را م ‬ ‫من خودم هیچ حاشی ه س��ازی نم ی کنم‪ .‬کسی را هم مجبور‬ ‫نم ی کنم بیاید و به فیلم من فحش بدهد‪.‬‬ ‫‪ l‬نه اینکه خودتان علیه فیلم حاش�یه درست‬ ‫کنید‪ ،‬اما ب�ه اعتقاد خیل ی ها فیلمس�ازی تان هم‬ ‫مثل فعالی ت های ژورنالیس�تی ش�ما ب�ا جنجال‬ ‫همراه است‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪174‬‬ ‫من خودم به دنبال هیچ حاشیه و جنجالی نیستم‪ .‬اگر‬ ‫هم این اتفاق افتاده انها س��راغ من امده ان��د‪ .‬درباره موضوع‬ ‫فیلم هایم من همیش��ه سعی م ی کنم داس��تان و قصه ای را‬ ‫انتخاب کنم که متفاوت باشد و زاویه نگاهم نیز شبیه دیگران‬ ‫نباشد‪ .‬درباره فحشا فیلم زیاد ساخته شده و جایزه هم گرفتند‪،‬‬ ‫بدون شط رنجی هم ساختند‪ ،‬اما چرا «فقر و فحشا» که اتفاقا‬ ‫همه اش هم ش��ط رنجی اس��ت ‪ 10‬میلیون نس��خه فروش‬ ‫م ی کند؟ چون نگاه به این موضوع متفاوت است‪ .‬از حاشی ه های‬ ‫فوتبال هم این همه فیلم ساخته شده اما هیچ کدام به اندازه‬ ‫«کدام استقالل کدام پیروزی» مورد توجه قرار نگرفتند‪ .‬در مورد‬ ‫جنگ هم همین اتفاق افتاد‪ .‬قب��ل از «اخ راج ی ها» هم طنز‬ ‫جنگی ساخته شده بود اما مگر اینقدر مورد توجه قرار گرفت‪.‬‬ ‫در مورد روحانیت هم فیلم زیاد ساخته شده اما نوع نگاهی که‬ ‫در «رسوایی» به این موضوع شده با همه ان فیلم ها فرق دارد‬ ‫البته من ارزش های کارگردان را نفی نم ی کنم‪ ،‬منظورم فقط‬ ‫نگاه متفاوت خودم است‪ .‬باید جرات داشته باشی وقتی فیلم ی ‬ ‫با این موضوع م ی سازی جلوی خود روحانیون هم نمایش اش‬ ‫دهی‪ .‬ما این کار را کردیم و ب رای ائمه جمعه نمایش داشتیم‪.‬‬ ‫در صورتی که ائمه جمعه از روحان ی هایی که ما بعضا با انها سر‬ ‫و کار داریم حساس تر هستند‪ ،‬چون موقعیت و جایگاهشان‬ ‫هم فرق م ی کند‪ .‬به همین دلیل به کار هم منتقدانه تر نگاه‬ ‫م ی کنند‪ .‬اما وقتی ما این فیلم را نمایش دادیم واکنش خوبی‬ ‫داش��تند و از فیلم راضی بودند‪ .‬فرم های نظ ر سنجی هم داده‬ ‫بودیم که بیش از ‪ 70-80‬درص��د از روحانیون فیلم را مثبت‬ ‫ارزیابی کرده بودند‪.‬‬ ‫روحانیت هم موضوع جالبی بود که در «رسوایی»‬ ‫س راغش رفتید‪ ،‬چطور شد که تصمیم گرفتید این‬ ‫موضوع را هم در داستان فیل م تان بگنجانید؟‬ ‫‪ l‬هر فیلمی ب��رای اینکه بتوان��د مخاطب را جذب‬ ‫کند باید سراغ مضامین و ترکیب بازیگران جدید برود‪ .‬خالء و‬ ‫کمبودی که م ی گویم در سینمای ما وجود دارد همین است‪.‬‬ ‫کمتر کسی ریس��ک م ی کند و به یک بازیگر کمدی نقش‬ ‫جدی م ی دهد‪ .‬یا برعکس به بازیگری که سال ها نقش های‬ ‫جدی بازی کرده نق��ش طنز م ی دهد؛ اتفاقی ک��ه ب رای رضا‬ ‫رویگری در سریال «دارا و ندار» افتاد‪ .‬او بعد از سال ها بازی در‬ ‫نقش های جدی یک کاراکتر طنز را بازی کرد و بعد از ان سریال‬ ‫هم خیل ی ها ب رای این نوع نقش ها سراغش امدند‪ .‬همه اینها‬ ‫ریسک هایی است که باید انجامش داد تا مخاطب هم کمتر‬ ‫با تکرار مواجه شود‪.‬‬ ‫پس برای انتخاب اکبر عبدی برای نقش روحانی‬ ‫در «رسوایی» هیچ نگرانی نداشتید؟‬ ‫‪ l‬نه اصال‪ ،‬من مطمئن بودم که انتخاب درستی است‪.‬‬ ‫اماخیل ی هافکرنم ی کردنداوبتواندچنیننقشیرابهاینخوبی‬ ‫بازی کند‪ .‬همه اینها م ی تواند جزئی از جاذبه های فیلم باشد و در‬ ‫نهایت هم به جذب مخاطب کمک کند‪ .‬ایجاد یک مضمون و‬ ‫ساختار جدید اصل ماجراست و انتخاب های جدید و استفاده از‬ ‫بازیگران در نقش های متفاوت همه از مواردی هستند که باعث‬ ‫موفقیت یک فیلم م ی شوند‪ .‬من فکر م ی کنم موفقیت یک‬ ‫فیلم از انتخاب اسمش شروع م ی شود و در مراحل بعدی هم‬ ‫مضمون‪ ،‬انتخاب بازیگران و‪ ...‬در دیده شدن ان تاثیر م ی گذارد‪.‬‬ ‫بعض ی ها فیلم را سفارش م ی گی رند و ب رایشان مهم نیست چه‬ ‫اتفاقی م ی افتد‪ .‬اما من معتقدم فیلم را باید ب رای مخاطب ساخت‬ ‫و ب رای اینکه او فیلم را ببیند باید خیل��ی از این موارد را رعایت‬ ‫کرد‪ .‬ما در عالم سینما یک معادله دو طرفه داریم؛ نیاز مخاطب‬ ‫و نیاز به مخاطب‪ .‬بعضی از فیلمسازها فقط نیاز به مخاطب‬ ‫را م ی بینند و توجهی به نیاز او ندارند‪ .‬کم فروشی م ی کنند‪ .‬در‬ ‫سریال هایمان هم همین اتفاق م ی افتاد‪ .‬سریال های خارجی را‬ ‫نگاهکنید‪،‬ریتم شانانقدرتنداستکهلحظهبهلحظهتماشاگر‬ ‫را با خودش همراه م ی کند‪ .‬انها انقدر قصه های مختلف دارند‬ ‫که در کارهایشان اب نم ی بندند‪ .‬من معتقدم در فیلم هایمان هم‬ ‫باید در هر سکانس یک اتفاق باشد‪.‬‬ ‫با توجه ب�ه پیش�ینه کاره�ای اکبر عب�دی فکر‬ ‫نم ی کردی�د ممکن اس�ت او نقش روحان�ی را به‬ ‫سمت طنز و کمدی ببرد؟‬ ‫‪ l‬ما خودمان دوست داش��تم این نقش درصد کمی‬ ‫به این سمت برود‪ .‬ولی خیلی کم‪ ،‬م ی توانم بگویم ‪ 20‬درصد‬ ‫م ی خواستیم این نقش کمیک باشد و ‪ 80‬درصد جدی‪ .‬همین‬ ‫اتفاق هم افتاده‪ .‬ضمن اینکه کنترل این قضیه به قدرت بازیگر‬ ‫و بازیگردانی برم ی گردد‪ .‬من این اطمینان را داشتم که م ی توانم‬ ‫بازیگر را کنترل کنم و از او انطور که م ی خواهم بازی بگیرم و‬ ‫نگذارم از مسیر درست فیلمنامه خارج شود‪ .‬شرط و شروطی‬ ‫هم که با اقای عبدی داشتیم این بود که از ان فضای کمدی‬ ‫کارهای قبلی بیرون بیایند‪.‬‬ ‫اکبر عبدی معموال س�ر صحنه زیاد بداهه پردازی‬ ‫م ی کنند‪ ،‬فکر م ی کنم ش�ما در «رسوایی» خیلی‬ ‫کنت رلشان کردید‪...‬‬ ‫‪ l‬اصال من با بازیگری که بداهه پرداز خوبی نباش��د‬ ‫دیگر کار نم ی کنم‪ .‬یک بازیگر خوب خ��ودش باید بتواند به‬ ‫نقش اضافه کند‪ .‬اما در «رس��وایی» صددرص��د از بازی ها و‬ ‫دیالوگ ها در فیلمنامه وجود دارد‪ .‬با اقای عبدی هم در این مورد‬ ‫صحبت کردیم و قرار بود عالوه بر ریزه کاری های خودشان به‬ ‫نقش و فیلمنامه هم پایبند باشند‪.‬‬ ‫ش�خصیت روحانی ک�ه یکی از ش�خصی ت های‬ ‫اصلی قصه است و داس�تان زندگی او چقدر برای‬ ‫خودتان ملم�وس بود و نمونه های�ش را اطرافتان‬ ‫دیده بودید؟‬ ‫‪ l‬به ه ر حال ایده هایی بودند که فیلم قصه پردازی شد‬ ‫و این ایده ها هستند که به سینما و درام تبدیل م ی شوند‪ .‬همه‬ ‫ما هم درباره این ادم ها زیاد شنیدیم‪ .‬البته نه قصه ای اینچنینی‪.‬‬ ‫ظاه را اقای شریف ی نیا هم خیلی عالقه داشتند این‬ ‫نقش را بازی کنند و در نشست مطبوعاتی فیلم در‬ ‫جشنواره هم این موضوع را گفتند‪...‬‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬البته ما گزینه های متع��دد دیگری هم ب رای‬ ‫این نقش داشتیم‪ .‬خیل ی ها امدند و تس��ت گریم دادند‪ .‬دکتر‬ ‫محمد صادقی‪ ،‬حس��ام نواب صفوی‪ ،‬علی دهکردی و خود‬ ‫اقای شریف ی نیا از جمله بازیگرانی بودند که ب رای نقش روحانی‬ ‫ما تست گریم شدند‪ ،‬اما در نهایت ما به این نتیجه رسیدیم که‬ ‫اقای عبدی بهترین گزینه هستند‪ .‬انتخاب این نقش خیلی‬ ‫مهم بود چون ما ب ر اساس ان بازیگران بقیه نقش هایمان را هم‬ ‫انتخاب کردیم‪ .‬مثال دختر فیلم باید یا معصوم بود یا شیطان‪.‬‬ ‫ب ر اساس انتخاب نقش روحانی الناز شاکر دوست را هم ب رای‬ ‫دختر فیلم برگزیدیم‪.‬‬ ‫شاید خیل ی ها از مسعود ده نمکی انتظار نداشته‬ ‫باشند الناز شاک ر دوست یا تینا اخوند تبار را برای‬ ‫فیلمش انتخاب کند؟‬ ‫‪ l‬این بازیگران هم مثل بقی��ه‪ .‬مگر چه فرقی دارند‪.‬‬ ‫من در «اخ راج ی ها» هم شیال خداداد ‪ ،‬نیوشا ضیغمی‪ ،‬مه راوه‬ ‫شریف ی نیا‪ ،‬نگار فروزنده و‪ ...‬را داشتم‪ .‬ب رای نقش افسانه هم‬ ‫به این نتیجه رس��یدیم که خانم شاکردوست گزینه مناسبی‬ ‫اس��ت‪ .‬ما حتی م ی خواس��تیم ب رای نقش ه��ای دیگر هم از‬ ‫بازیگرانی اس��تفاده کنیم که مخاطب شوکه شود‪ .‬تا حدودی‬ ‫این اتفاق افتاده و به نظرم انتخاب ها درست بودند‪ .‬همه شان‬ ‫هم خوب بودند‪.‬‬ ‫اما چن�دی پیش یکی از س�ایت ها نظرس�نجی‬ ‫درباره بهترین و بدترین بازیگران جشنواره امسال‬ ‫داش�ت؛ الن�از شاکردوس�ت و حامد به�داد جزو‬ ‫بدترین های امسال بودند‪.‬‬ ‫‪ l‬به این نظرسنج ی ها نباید توجه کرد‪ .‬نظر منتقدان‬ ‫با نظر مخاطب عام فرق م ی کند‪ .‬ضمن اینکه نظر انها طبق‬ ‫مسائل دیگری اس��ت‪ .‬این منتقدان همان هایی هستند که‬ ‫درب��اره «اخ راج ی ها» هم ب��د م ی گفتند‪ ،‬اما هم��ه دیدند که‬ ‫مخاطب چه استقبالی از «اخ راج ی ها» کرد‪.‬‬ ‫یعنی نظر منتقدان برای شما مهم نیست و فقط‬ ‫به مخاطب عام فکر م ی کنید؟!‬ ‫‪ l‬به نظرم منتقد هم یکی از مخاطبان است‪.‬‬ ‫ولی انها نگاهی تخصصی دارند و از زوایای مختلف‬ ‫فیلم را م ی بینند‪.‬‬ ‫‪ l‬نه به نظرم این طور نیست و همه منتقدان اینطور‬ ‫به فیلم ها نگاه نم ی کنند‪ .‬فقط منتقدان با س��واد هستند که‬ ‫حرف هایشان قابل خواندن اس��ت‪ .‬من هم انها را م ی خوانم‬ ‫و استفاده م ی کنم‪ .‬اما بعض ی ها مثل مخاطب عام هستند و‬ ‫فقط بلدند بنویسند‪.‬‬ ‫مسعود فراستی ب ه رغم مخالفت هایی که با همه‬ ‫فیل م ها م ی کند اما از «اخراج ی های‪ »1‬تعریف کرد‪.‬‬ ‫ولی بعد از ان دوباره به موضع همیشگی خودش‬ ‫برگشت و از سری دو و سه این فیلم حمایتی نکرد‪.‬‬ ‫این موضع گیری به نظرتان دلیل خاصی داشت؟‬ ‫‪ l‬ترجیح م ی دهم در مورد افراد حرف نزنم! شما هم‬ ‫پای افراد را وسط نکشید‪...‬‬ ‫پیش از «رسوایی» هم فیل م های دیگری مثل «زیر‬ ‫نور م�اه»‪« ،‬طال و م�س» یا به نوع�ی «مارمولک»‬ ‫هم بوده اند که به موضوع روحانی�ت پرداخته اند‪.‬‬ ‫فکر م ی کنید تصویری که ش�ما در فیل�م تان از‬ ‫این موضوع ارائه داده اید چقدر با فیل م های قبلی‬ ‫متفاوت است؟‬ ‫‪ l‬هر فیلمی تفاوت ها و ویژگ ی های خودش را دارد و‬ ‫اگر متفاوت نباشد کلیشه م ی شود‪ .‬روحانی که ما در این فیلم‬ ‫به تصویر کشیدیم را تا به حال در فیلم هایی که دیده ایم لمس‬ ‫نکردیم‪ .‬این روحانی تیپ نیس��ت و این یکی از تفاوت هایی‬ ‫است که م ی تواند با س��ایر فیلم ها داشته باش��د‪ .‬روحانی ما‬ ‫شخصیتی است که المان های خودش را دارد و ب رای مخاطب‬ ‫هم جذاب است‪.‬‬ ‫نظرتان درباره تصویری ک�ه در فیل م های قبلی از‬ ‫روحانیت ارائه داده شده بود چیست؟‬ ‫‪ l‬من با فیلم های قبلی کاری ندارم!‬ ‫چ�را خواس�تید تقابل�ی ک�ه در فیلم ش�اهدش‬ ‫هستیم بین افس�انه با یک روحانی باشد؟ حتی‬ ‫م ی توانس�تید به جای روحانی یک ف�رد معتقد و‬ ‫مومن را بگذارید‪...‬‬ ‫فیلم و بازتاب های ان هم ب رای من تجربه ای جدید محسوب‬ ‫م ی ش��ود‪ .‬اگر یک فیلم ملودرام هم بتواند مردم را جذب کند‬ ‫نشان م ی دهد که مردم ما فقط به طنز توجه نم ی کنند‪ .‬ضمن‬ ‫اینکه «فقر و فحشا» هم فیلم تلخی بود ولی پرمخاطب شد‪.‬‬ ‫در مستند «کدام استقالل‪ ،‬کدام پیروزی» هم من سراغ فوتبال‬ ‫رفتم که موضوع طنز و شیرینی نبود‪ ،‬اما این فیلم هم خیلی‬ ‫مورد توجه قرار گرفت‪.‬‬ ‫بیشترین انتقادهایی که درباره «رسوایی» شنیدید‬ ‫و خواندید مربوط به کدام بخش کار است؟‬ ‫‪ l‬بیش��تر افراد روی مسائل حاش��ی ه ای فیلم دست‬ ‫م ی گذارند و اینکه چرا فالن بازیگ��ر را ب رای ان نقش انتخاب‬ ‫کردی یا اینکه چرا از ان بازیگر اس��تفاده نکردی و‪ ...‬به بازی‬ ‫خانم شاکردوست هم انتقادهایی وارد شده و گفته اند بازی اش‬ ‫بزرگ نمایی ش��ده اس��ت‪ .‬اما من هیچ کدام از این انتقادها را‬ ‫قبول ندارم‪ .‬به نظرم کس��ی که فیلم م ی بین��د و روحانی را‬ ‫قبول م ی کند‪ ،‬دختر جامعه ما هم وقتی افس��انه را م ی بیند‬ ‫ب رایش باور پذیر اس��ت‪ .‬کس��ی به اندازه من این طیف ادم ها‬ ‫را نم ی شناس��د‪ ،‬چون ب رای مس��تند «فقر و فحشا» دو سال‬ ‫تحقیق و پژوهش کردم و از نزدیک با انها اشنا شدم‪ .‬چند وقت‬ ‫پیش مصاحبه داوران جشنواره را در یکی از مجالت خواندم‬ ‫که گفته بودند چرا یک دختر جنوب شهری در فیلم این طور‬ ‫لباس م ی پوشد و این باعث م ی شود مخاطب فکر کند فیلم‬ ‫در دهه ‪ 40‬اتفاق افتاده‪ .‬اتفاقا به نظرم انها هستند که در دهه‬ ‫‪ 40‬هستند‪ ،‬در دهه نود دختران جنوب شهری اگر نان نداشته‬ ‫باشند بخورند به لباس و ظاهرشان خیلی اهمیت م ی دهند‪ .‬به‬ ‫نظر من این حرف ها و بحث ها نشان دهنده این است که انها‬ ‫جامعه را نم ی شناسند‪.‬‬ ‫‪ l‬نه‪ ،‬همه کسانی که فیلم را دیده اند خوششان امده‬ ‫و فیلم را دوست داشتند‪.‬‬ ‫البته شما خیلی هم سکوت نکردید!‬ ‫ولی بعضی از نمایندگان هم انتقادهایی داشته اند‪.‬‬ ‫بعضی از منتقدان و صاحب نظران معتقدند ش�ما‬ ‫در «رس�وایی» هم دغدغه های اجتماعی داشتید و‬ ‫حتی خیل ی ه�ا این فیلم را به نوعی ادامه مس�تند‬ ‫«فقر و فحشا» م ی دانند‪ .‬با این موضوع موافقید؟‬ ‫‪ l‬من همیش��ه دغدغه های اجتماعی داشتم‪ .‬البته‬ ‫موضوعی که من در «فقر و فحش��ا» ب��ه ان پرداختم خیلی‬ ‫تلخ بود چون فیلم هم مس��تند بود‪ ،‬اما در اینجا با ملودرامی‬ ‫ اجتماعی روبه رو هستیم که شاید یک مقدار مالیم تر به این‬ ‫موضوع م ی پردازد‪ .‬اما نقد اجتماعی مسائل مختلف در همه‬ ‫کارهای من از «دارا و ندار» گرفته تا مس��تندها نهفته است‪.‬‬ ‫مردم هم با این موضوعات همذات پنداری م ی کنند و این ادم ها‬ ‫ب رایشان ملموس هس��تند‪ .‬در «رسوایی» هم به معضل فقر‬ ‫پرداخته شده که چطور گریبان نسل جوان را گرفته‪ .‬در ادامه‬ ‫هم نشان م ی دهیم مسئولیت جامعه در قبال انها چیست‪.‬‬ ‫باید ب��ه اصطالح مچ انه��ا را بگیریم یا دستش��ان را گرفته و‬ ‫کمکشان کنیم‪ .‬در این فیلم هم به خیلی از مناسبات نقد های‬ ‫جدی وارد شده‪ .‬البته من االن ترجیح م ی دهم خیلی راجع به‬ ‫این موضوعات حرف نزنم و بقیه صحب ت ها را به بعد از اکران‬ ‫فیلم موکول کنم‪.‬‬ ‫خب فک�ر نم ی کنید با ب�ه تصویر کش�یدن این‬ ‫معضالت به س�یاه نمایی متهم شوید و پرداختن‬ ‫به موضوعی تلخ از مخاطبان فیل م تان هم کم کند؟‬ ‫‪ l‬من امس��ال حرف خاصی نزدم‪ .‬فق��ط درباره ارای‬ ‫مردمی مطمئنم! این ارا نظر من ش��ده و االن هم بر همین‬ ‫عقیده ام‪ .‬نتیجه در مورد هر کدام از فیلم ها هم در گیشه معلوم‬ ‫م ی ش��ود‪ .‬البته در این بحث مش��کالت اساسی در سیستم‬ ‫رای گیری مردمی وجود دارد و شمارش ارای مردمی غلط است‪.‬‬ ‫ی شمارش شود و بعد رای نهایی اعالم شود‪.‬‬ ‫باید کل ارای مردم ‬ ‫اما سیس��تمی که در حال حاضر وجود دارد‪ ،‬نه علمی است و‬ ‫نه دموکراتیک‪ .‬به همین دلیل خیلی راحت م ی ش��ود در ان‬ ‫اشکال وارد کرد‪.‬‬ ‫‪ l‬نه‪ ،‬اما عوامل مختلف بیرونی و درونی هم م ی تواند‬ ‫روی تصمیم گیری هایش��ان تاثیر داشته باش��د‪ .‬جشنواره ما‬ ‫اعالم م ی کند شعارش جشنواره فجر انقالب است اما در عمل‬ ‫اینطور نیست و بیشتر به سمت دلجویی از طی ف های مختلف‬ ‫سینمایی م ی رود که کسی هم ناراحت نشود‪ .‬مثال به فیلم های‬ ‫میلیاردی حتما جایزه م ی دهند که هزینه ای که ب رای ان شده‬ ‫توجیهی داشته باشد‪.‬‬ ‫منظورتان فیلم «استرداد» است؟‬ ‫‪ l‬نه‪ ،‬این اتفاق فقط مربوط به امسال نیست‪ ،‬هر سال‬ ‫همین طور است‪ .‬من که دیگر به این اوضاع عادت کرده ام‪ .‬هر‬ ‫سال یکسری افراد داور م ی شوند سال بعد انها فیلم م ی سازند‬ ‫و یکسری کارگردان دیگر به انها جایزه م ی دهند‪ .‬البته در بین‬ ‫خود داوران هم طی ف بندی های مختلفی وجود دارد و بستگی‬ ‫دارد کدام جریان فکری بتواند غالب شود‪.‬‬ ‫با این وجود فکر م ی کنید اسکاری که به «جدایی‬ ‫نادر از سیمین» دادند هم با حساب و کتاب بوده؟‬ ‫‪ l‬من در مورد این فیلم قض��اوت نم ی کنم‪ ،‬درباره‬ ‫عملکرد جش��نواره های خارجی حرف می زنم‪ .‬انها حساب و‬ ‫کتاب های خودش��ان را دارند‪ .‬البته همه چیز فقط به مفهوم‬ ‫سیاست نیست‪ .‬جریان س��ازی و چهره س��ازی را هم شامل‬ ‫م ی شود‪ .‬مثال انها جایزه صلح نوبل را به کسی م ی دهند که‬ ‫بعدا ب رای او حاشیه امنی بس��ازند و او تریبون سازمان حقوق‬ ‫بشر شود‪ .‬در عالم سینما هم همین کار را م ی کنند و از افراد‬ ‫چهره م ی سازند‪ .‬یادم م ی اید چند سال پیش که اتحادیه اروپا‬ ‫ی بود که به لحاظ ساختار‬ ‫با ترکیه مشکل داشت در کن فیلم ‬ ‫خیلی ضعیف بود اما به اسالمگرایی طعنه زده بود‪ .‬اما به ان‬ ‫فیلم جایزه دادند‪.‬‬ ‫اگر خودتان در اینده عضوی از هیات داوران باشید‬ ‫و نظ رات بیرونی ب ه شما اعمال شود چه م ی کنید؟‬ ‫‪ l‬من س��عی م ی کنم اصال به ان سمت نروم‪ .‬سعی‬ ‫م ی کنم قبول نکنم‪ ،‬مگر اینگه مجبور شوم‪.‬‬ ‫به مخاطب فیلمت�ان پیش�نهاد م ی کنید هنگام‬ ‫تماشای ان بیشتر به کدام وجه ان توجه کند؟‬ ‫‪ l‬توصیه م ی کنم به دیالوگ ها خوب گوش کنند‪g.‬‬ ‫نکات‬ ‫داوری های جشنواره امسال به نوعی تقسیم غنائم بود‬ ‫ما اصال فیلمفارسی نداریم‪ ،‬این تقسیم بندی ها کیلویی است‬ ‫سینما دارها اصرار می کنند فیلم هایم در نوروز اکران شود‬ ‫توصیه می کنم به دیالوگ های رسوایی خوب گوش کنید‬ ‫ما روحانی بدی را در فیلم نمایش ندادیم و جای هیچ گونه اعتراضی‬ ‫نیست‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬تا به حال که کس��ی به س��یاه نمایی متهم مان‬ ‫نکرده‪ .‬اما من مشکلی با این قضیه ندارم و فکر م ی کنم این‬ ‫‪ l‬جشنواره امس��ال که به نوعی تقسیم غنائم بود‪.‬‬ ‫بخش خصوصی را کال نادیده گرفتند و کامال مشخص بود این‬ ‫کار با هدف قبلی انجام شده‪ .‬سکوت ما نشانه رضایت ما نبود‪.‬‬ ‫در واقع نشانه احترام ما به داورانی بود که قضاوت م ی کردند‪.‬‬ ‫منظورتان این اس�ت که داوران ما با کسی تعارف‬ ‫دارند؟‬ ‫فرهنگ‬ ‫ش�ما همیش�ه بع�د از جش�نواره ب�ه داوری ها و‬ ‫جایزه هایی که داده م ی ش�ود اعت�راض م ی کنید‪،‬‬ ‫امسال هم همین طور شد و شما به سیستم داوری‬ ‫انتقادهایی وارد کردید‪...‬‬ ‫‪ l‬بل��ه‪ ،‬االن ه��م همی��ن اعتق��اد را دارم و به نظرم‬ ‫انها حتما به فیلم هایی جای��زه م ی دهند ک��ه براورده کننده‬ ‫مطالبات ش��ان اس��ت‪ .‬این مطالبات هم هنری اس��ت‪ ،‬هم‬ ‫مضمونی و هم سیاسی‪ .‬انها در بخش انتخاب اثارشان خیلی‬ ‫بی رودربایستی عمل م ی کنند و هر کاری هم م ی کنند حتما‬ ‫دلیلی ب رایش دارند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪166‬‬ ‫‪ l‬روحانی در این فیلم نماد اس��ت‪ ،‬نماد مسئولیت‬ ‫اجتماعی و حکوم��ت در قبال افرادی مثل افس��انه که نباید‬ ‫فراموش شوند‪ .‬ما فقط یاد گرفته ایم بگوییم مردم باید این طور‬ ‫و ان طور باشند‪ ،‬اما نسبت به اینکه االن چطور هستند و وظیفه‬ ‫ما چیس��ت یادمان م ی رود چه کنیم‪ .‬به نظر من انهایی که‬ ‫منصفانه فیلم را ببینند متوجه م ی شوند که ما روحانی بدی را در‬ ‫این فیلم نشان ندادیم و جای هیچ گونه اعتراضی هم نیست‪.‬‬ ‫خیلی از مسئوالن هم که فیلم را دیده اند از ان دفاع کرده اند و‬ ‫خوششان امده‪.‬‬ ‫پس به همی�ن خاطر هم بود چن�دی پیش گفته‬ ‫بودید داوران اسکار اصولگرا تر از داوران جشنواره‬ ‫خودمان هستند‪.‬‬ ‫‪175‬‬ ‫سالنامه‬ ‫‪1391‬‬ ‫ورزش‬ ‫«وزیر» و« ورزش»‬ ‫محمد عباسی سال سختی را پشت سرگذاشت‬ ‫جنجال ی ترین تصمیم وزیر ورزش در سال گذشته به‬ ‫تغییر روسای برخی فدراسیون ها برمی گردد؛ تصمیمی‬ ‫که مخالفان محمد عباسی درباره اش م ی گفتند‬ ‫ممکن اس�ت ورزش ایران در استانه المپیک‬ ‫تعلی�ق ش�ود؛ هرچن�د تعلیق تنه�ا حربه‬ ‫مخالفان وی بود‪.‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫ورزش‬ ‫‪165‬‬ ‫شماره‪165‬‬ ‫مثلث شماره‬ ‫ تلخ خنده های‬ ‫دو رقیب‬ ‫نزاع میان علی ابادی و عباسی ادامه دارد‬ ‫لغو مجمع عمومی کمیته مل ی المپیک‬ ‫باعث ش�د تا نوک پیکان انتقادات متوجه‬ ‫محمد عل ی ابادی ش�ود‪ .‬منتق�دان رئیس‬ ‫کمیت�ه ملی المپی�ک اعتقاد دارن�د که وی‬ ‫قصد دارد انتخابات ای�ن کمیته را به تاخیر‬ ‫بیندازد تا ش رایط ب رای دوباره رئیس شدنش‬ ‫مهی�ا ش�ود؛ موضوع�ی ک�ه برخ�ی روس�ای‬ ‫فدراس�یون ها نیز تلویحا به ان اشاره م ی کنند و‬ ‫می گویند‪« :‬محمد عل ی ابادی وقت کشی م ی کند‪».‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫کوچ بنای مقتدرکشتی‬ ‫از قهرمانی در لندن تا قهر در تهران‬ ‫محمد بنا یک�ی از مه م ترین چهره های‬ ‫ورزشی کش�ورمان در سال ‪ 91‬اس�ت‪ .‬او در‬ ‫لندن سرمربی تیم ملی کشتی فرنگی ایران‬ ‫بود و توانست عنوان قهرمانی را کسب کند‪.‬‬ ‫بنا بعد از المپیک اما بنای ناسازگاری گذاشت‬ ‫و درنهایت از سمت خود کناره گیری کرد‪.‬‬ ‫باید التماس کنند‬ ‫ که در فوتبال بمانم‬ ‫گفت وگوی سه ساعته مثلث با رئیس فدراسیون فوتبال‬ ‫حاال دیگر موافقان و مخالفانش به خوبی‬ ‫میدانند که او ادم بسیار باهوشی است‪ .‬علی‬ ‫کفاشیان همچنان رئیس فوتبال ایران است‪.‬‬ ‫حت�ی اگ�ر وزارت ورزش و دیگر س�ازمان های دولتی‬ ‫حضور او را برنتابند هم باعث نم ی شود تا وی از موضع‬ ‫ضعف سخن بگوید‪ .‬شاید به همین دلیل است که‬ ‫وی به ص�ورت غیرمس�تقیم مقاب�ل وزارت ورزش‬ ‫ایس�تاده و تاکید م ی کند اگر مش�کل فوتبال من‬ ‫هستم ‪ ،‬م ی روم‪ ،‬اما اجازه نم ی دهم ادم های بیرون‬ ‫مجمع من را برکنار کنند‪.‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫چهر ه ها‬ ‫سوخت پرسپولیس‬ ‫رویانیان در حالی وارد فوتبال شد که خیل ی ها درباره حضورش در فوتبال واکنش های‬ ‫ن ساز مخالف کوک کرده بودند‬ ‫منفی نشان دادند‪ .‬از امیر عابدینی گرفته تا محمد مایل ی که ‬ ‫که او نم ی تواند در پرسپولیس موفق شود‪ .‬ه ر چند برخی دیگر از قدیم ی های پرسپولیس با‬ ‫نزدیک شدن به رویانیان سعی کردند در معادالت قدرت در این باشگاه نقشی داشته باشند‪.‬‬ ‫افرادی مثل پروین که با وجود کشمکش هایی ترجیح دادند با رویانیان طریق مدارا در پیش‬ ‫بگیرند‪ .‬نکته جالبی درباره حضور رویانیان در پرسپولیس وجود دارد؛ او وقتی به پرسپولیس‬ ‫امد این تیم اوضاع خوبی نداشت و تاکنون نیز این تیم تغییر نکرده و موجب امیدواری هواداران‬ ‫نشده است‪ .‬رویانیان اما نشان داده که همواره نظر هواداران ب رایش اهمیت خاصی داشته است‪.‬‬ ‫کنار زدن حمید اس��تیلی یکی از تصمیمات مهم رویانیان بود؛ وقتی که این مربی جوان در‬ ‫پرسپولیس جز ناکامی چیزی نصیبش نشد‪ .‬او در مقطع دیگری هم نشان داد که نم ی خواهد‬ ‫با رای هواداران پرسپولیس مقابله کند؛ در مقطعی که مانوئل و علی کریمی با یکدیگر دچار‬ ‫اختالف شدند‪ ،‬اما رویانیان به واسطه وضعیت علی کریمی نزد هواداران‪ ،‬هرگز مقابل بازیکن‬ ‫مورد خشم ژوزه موضع منفی اتخاذ نکرد‪ .‬محمد رویانیان‪ ،‬پرس��پولیس را در حالی به لیگ‬ ‫امسال فرستاد که طبق گفته خودش ب رای جذب ستاره ها مبالغ سنگینی پرداخت‪ .‬رویانیان‬ ‫ابتدا پرسپ ولیس را با هزینه ای سنگین بست و بعد به دنبال جذب مربی بود که در نهایت مانوئل‬ ‫ژوزه را به عنوان سرمربی سرخ ها معرفی کرد‪ ،‬اما این مربی نتوانست نتایج دلخواه را کسب کند‪.‬‬ ‫ورزش‬ ‫مثـلـث شماره‪166‬‬ ‫والسکو‪ ،‬روی دست والیبال‬ ‫دو مسافر که سرنوشتی مشابه هم نداشتند؛ اولی گرچه بیشتر مورد توجه عکاسان‬ ‫و خب رنگاران قرار گرفت‪ ،‬اما راه ناهمواری ب رای موفقیت در پیش دارد و هنوز حتی نیمی‬ ‫ از ان را نیز نپیموده است‪ .‬دومی اما در حاشیه غوغای استقبال از همسفرش راه هتل‬ ‫را در پیش گرفت تا پس از عقد قرارداد‪ ،‬بزرگترین اتفاق در تاری��خ والیبال ای ران را رقم‬ ‫زد‪ .‬والسکو همسفر ک ی روش‪ ،‬همان کس��ی بود که در غوغای استقبال قرار نگرفت و‬ ‫ ب ی حاشی ه تر از فوتبال‪ ،‬والیبال را به لیگ جهانی برد‪ .‬وقتی فدراسیون والیبال والسکو‬ ‫را جذب کرد‪ ،‬در مصاحب ه ای گفت‪« :‬م ی خواهیم قهرمان اس��یا شویم‪ ،‬جواز حضور در‬ ‫جام جهانی را بگیریم و در انتخابی المپیک ج��واز حضور در بازی های ‪ 2012‬لندن را به‬ ‫ارمغان بیاوریم‪ ».‬تیم ملی والیبال ای ران اگرچه به لندن نرفت‪ ،‬اما والس��کو موفق شد‬ ‫این تیم را به قهرمانی اسیا برساند‪ .‬والس��کو یکی از مربیانی است که از نظر روانی به‬ ‫تیم ملی والیبال ای ران کمک کرد و توانس��ت رابطه خوبی با بازیکنان برقرار کند‪ .‬وی‬ ‫پس از پایان دوران متوسطه وارد دانشگاه شد و در رشته فلسفه به تحصیل پرداخت اما‬ ‫به دلیل کودتای ‪ 1976‬ارژانتین از تحصیل بازماند‪ .‬والسکو از سن ‪ 15‬سالگی والیبال‬ ‫را در تیم دانش��گاه الپالتا اغاز کرد‪.‬وی به عنوان بهترین بازیکن مس��ابقات در کشور‬ ‫ارژانتین معرفی شد‪ .‬همزمان با دوران بازی به عنوان سرمربی در تیم سوم دانشگاه نیز‬ ‫فعالیت داشت‪ .‬والسکو دوران مربیگری حرفه ای را با دس��تیاری سرمربی ارژانتین در‬ ‫سال ‪ 1981‬اغاز و تا سال ‪ 1983‬ادامه داد تا اینکه با دعوت باشگاه تره والی ایتالیا راهی‬ ‫این کشور شد‪.‬وی در سال ‪ 1985‬به عنوان سرمربی باشگاه مدنا معرفی شد و در چهار‬ ‫سال حضورش در این باش��گاه چهار عنوان قهرمانی ب رای این باشگاه به ارمغان اورد‪.‬‬ ‫این درخشش باعث شد به سمت سرمربیگری تیم ایتالیا برسد‪ .‬والسکو در همان سال‬ ‫خیلی زود پاسخ اعتماد انها را داد و به همراه تیم ملی ایتالیا در مسابقات قهرمانی اروپا‬ ‫مدال طال را کسب کرد‪ .‬موفقی ت های این مربی و تیمش تمام ی نداشت و دو بار دیگر‬ ‫قهرمانی اروپا در سال های ‪ 93‬و ‪ 95‬به افتخارات این مرد ارژانتینی افزود‪.‬اخرین حضور‬ ‫والسکو به عنوان سرمربی ایتالیا به سال ‪ 96‬برم ی گردد که در ان سال پس از شکست‬ ‫ب رابر هلند در فینال المپیک ‪ 1996‬اتالنتا با تیم ایتالیا مدال نقره ان بازی ها را کس��ب‬ ‫کرد و پس از ان از تیم مردان ایتالیا کنار رفت و هدایت تیم زنان ایتالیا را برعهده گرفت‪.‬‬ ‫والسکو در سال ‪ 2001‬هدایت تیم جمهوری چک را به عهده گرفت‪ ،‬ولی نتایج به دست‬ ‫امده در ان سال ب رای انها راض ی کننده نبود‪ .‬سپس در باشگاه کپی اصل ایتالیا شروع به‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪178‬‬ ‫کار کرد‪.‬والسکو اما در والیبال ای ران منشا خدمات فراوانی است که از جمله مهم ترین‬ ‫ان م ی توان به صعود تیم ملی به لیگ جهانی اشاره کرد؛ جایی که تیم ملی والیبال ای ران‬ ‫با هدایت والس��کو‪ ،‬با برتری مقابل مصر و ژاپن در دیدارهای انتخابی لیگ جهانی در‬ ‫سال ‪ ، ۲۰۱۳‬ب رای اولین بار از اغاز لیگ جهانی والیبال‪ ،‬به این مسابقات معتبر راه یافت‬ ‫تا والسکو «بزرگترین مربی تاریخ والیبال ای ران» لقب بگیرد‪ .‬اما داستان صعود ای ران به‬ ‫لیگ جهانی یک داستان تلخ را نیز همراه داشت‪ ،‬انجا که رئیس فدراسیون والیبال در‬ ‫حالی که والسکو ب رای مرخصی به کشورش رفته بود در سلسله گفت وگوهایی عنوان‬ ‫کرد نقش والسکو خیلی هم در صعود تیم ملی به لیگ جهانی تاثیر نداشته است‪ .‬اینجا‬ ‫بود که بسیاری از رسانه ها از او پرسیدند اگر والسکو در این موفقیت نقش اندکی داشته‬ ‫است‪ ،‬چرا تا کنون تیم ملی والیبال ای ران با وجود تالش های فراوان در سال های اخیر به‬ ‫لی گ جهانی صعود نکرده بود؟ همین کشمکش ها ادامه داشت تا اینکه رسانه ها اعالم‬ ‫کردند والسکو به ای ران نخواهد امد‪ .‬بحث باال رفتن دالر و عدم توان مالی فدراسیون در‬ ‫پرداخت حقوق او مهم ترین مانع ب رای عقد قرارداد جدید با این مربی ارژانتینی بود‪g .‬‬ ‫با این حال مدیرعامل پرسپولیس به وی همچنان فرصت م ی داد و تاکید داشت که او م ی تواند‬ ‫پرسپولیس را از بحران خارج کند‪ .‬اما این اتفاق رخ نداد‪ .‬بعد از مانوئل‪ ،‬رویانیان باز هم مربی‬ ‫عوض کرد‪ .‬انها حاال با یحیی گل محمدی به کس��ب قهرمانی در جام حذفی چشم دوخته‬ ‫اند‪ .‬ش��اید با این قهرمانی رویانیان بتواند تا حدی هزینه های میلیاردی باشگاه پرسپولیس‬ ‫را توجیه کند‪ .‬نکته دیگری درباره رویانیان وجود دارد؛ او در س��الی که گذش��ت بیش از همه‬ ‫مدی ران عامل در فوتبال ای ران با رسانه ها مصاحبه کرد تا جایی که این کار او کنایه برخی از‬ ‫اهالی فوتبال را همراه داشت‪ .‬او درباره جزئ ی ترین مسائل مربوط به پرسپولیس هم عالقه مند‬ ‫است گفت وگو های رسانه ای داشته باشد ه ر چند خودش تاکید م ی کند که نم ی خواهد زیاد‬ ‫مصاحبه کند! بازگرداندن برند پرس��پولیس‪ ،‬راه اندازی پورتال باشگاه پرسپولیس‪ ،‬راه اندازی‬ ‫رادیو اینترنتی پرسپولیس‪ ،‬تشکیل کمیته بانوان باشگاه پرسپولیس‪ ،‬راه اندازی نمایندگ ی های‬ ‫باشگاه پرسپولیس در ای ران‪ ،‬تفاهمنامه با باشگاه فوتبال ترافیک برزیل‪ ،‬راه اندازی دانشگاه‬ ‫پرسپولیس‪ ،‬تفاهمنامه با باش��گاه فوتبال ا‪.‬ث‪ .‬میالن‪ ،‬تجهیز ورزش��گاه شهید درفش ی فر‪،‬‬ ‫تاسیس شرکت های تجاری پرسپولیس‪ ،‬تشکیل کانون پیشکسوتان باشگاه و شرکت تجاری‬ ‫پیشکسوتان‪ ،‬راه اندازی تیم «ب» فوتبال پرسپولیس‪ ،‬دعوت از فرانکو باره سی ب رای تماشای‬ ‫شهراورد ته ران‪ ،‬امضای سند همکاری با باشگاه رئال مادرید و حتی ازادسازی زندانیان از جمله‬ ‫کارهایی است که رویانیان مدعی انجام ان در باشگاه پرس��پولیس شده اما همه اینها را که‬ ‫روی یک کفه ترازو بگذاریم یک واقعیت درباره عملکرد رویانیان وجود دارد؛ هواداران بدون جام‬ ‫قهرمانی او را مدیر موفقی نخواهند دانس��ت‪ .‬هر چند درباره او گفته م ی شود که نیم نگاهی‬ ‫به پست ریاست فدراس��یون فوتبال دارد‪ ،‬اما بعید به نظر م ی رسد که در فوتبال ای ران به این‬ ‫عنوان دست پی دا کند‪ .‬وی چندی پیش از ریاست ستاد سوخت کشور استعفا داد‪ ،‬ام ا ترجیحا در‬ ‫پرسپولیس ماند‪ .‬عده ای معتقدند رویانیان تازه جذابی ت های فوتبال را شناخته است و به این‬ ‫زودی ها پایش را از فوتبال بیرون نم ی گذارد‪g .‬‬ ‫ورزش‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫نوش��اد عالمیان یکی از بهترین های ورزش ای ران در سال ‪ 91‬بود‪ .‬وی به المپیک‬ ‫لندن راه یافت و موفق شد دو پیروزی ارزشمند را به دست اورد‪ .‬نوشاد پدیده پینگ پنگ‬ ‫ای ران لقب گرفت؛ لقبی که نه تنها ب رای او بلکه ب رای تمام راکت بدس��تان ای رانی ارزش‬ ‫داشت‪ ،‬چه بعد از مدت ها پینگ پنگ نیز در میان شلوغی بازار ورزش ای ران خودی نشان‬ ‫داد‪ .‬این پدیده نوظهور بعد از المپیک هم توانس��ت توانمندی خود را ثابت کند و حتی‬ ‫به قهرمانی پورتور جهانی المان در رده زیر ‪ 21‬سال برسد تا رده چهارم جهان بهترین و‬ ‫اخرین رتبه او در این رده سنی باشد‪.‬‬ ‫همه چیز از پایان بازی های المپیک لندن اغاز شد‪ .‬زمانی که نوشاد با درخششی‬ ‫ستودنی در این رقابت ها بهترین نتیجه را ب رای پینگ پنگ ای ران کسب کرد و بازگشت‬ ‫تا مس��یری جدید در ورزش حرفه ای اش اغاز شود‪ .‬برنامه ریزی ها مشخص بود و این بار‬ ‫مسئوالن فدراسیون حرف از رسیدن به مدال در س��ال ‪ 2014‬م ی زدند‪ .‬قرار بود اتفاقات‬ ‫خوبی بیفتد؛ اردوهایی که چندسال تعطیل شده دوباره اغاز شود و نوشاد و نیما عالمیان‬ ‫به عنوان بهترین های پینگ پنگ در لی گ های خارجی ت��وپ بزنند‪ .‬قرار بود که حریف‬ ‫خارجی بیاورند و حتی به دنبال مربی خارجی باشند‪ .‬همه چیز قرار بود خوب پیش برود اما‬ ‫زمانی که زنگ خطر نبودن بودجه ‪ ،‬مشکالت ارزی و موضوعات مالیاتی به صدا در امد‪،‬‬ ‫چراغ های قرمز یکی پس از دیگری ب رای نوشاد روشن شد‪.‬‬ ‫نوشاد عالمیان حاال در خانه اش تمرین م ی کند و پارکینگ خانه پدری در بابل را به‬ ‫اردوهای تخصصی در کنار حریف تمرینی قدرتمند خارجی ترجیح م ی دهد‪ .‬او تصمیم‬ ‫گرفت مثل قبل باشد و با همان ش��یوه قبل اوضاع را پیش ببرد‪ ،‬در حالی که همه چیز‬ ‫مثل قبل نبود‪ .‬اولین تلنگر جدی ب رای نوشاد عالمیان زمانی بود که این پینگ پنگ باز‬ ‫المپیکی نتوانست به فینال مسابقات کاپ فجر برسد و پس از این رقابت ها ب رنامه های‬ ‫راه دور مربی تیم ملی و تمرینات شخصی عالمیان تا تنها اردوی دوسال اخیر تیم ملی‬ ‫ادامه داشت‪ .‬قرار بود که این اردو شروعی دوباره ب رای مل ی پوشان باشد که هر ماه هم تکرار‬ ‫شود‪ ،‬همه چیز بر وفق مراد بود تا اینکه این بار اخ راج افشین نوروزی سراغاز حاشی ه ای‬ ‫یک ماهه ب رای فدراسیون شد‪.‬‬ ‫مثـلـث شماره‪166‬‬ ‫رکورد شیرین نوشاد‬ ‫پس از پایان مرحل��ه اول اردوی تیم ملی با تمام حواش��ی و تعطیلی اردو به دلیل‬ ‫برگزاری مسابقات دس��ته برتر و لیگ‪ ،‬عالمیان باز هم به ش��هر خود بازگشت تا ب رای‬ ‫اخرین مسابقه مهم سال ‪ 91‬اماده ش��ود‪ .‬او به عنوان تنها پینگ پنگ باز اعزامی به تور‬ ‫حرفه ای قطر قرار بود اولین حضور رسمی خود را در رده بزرگساالن تجربه کند‪ .‬عالمیان‬ ‫حتی از حضور در مسابقات دس��ته برتر انصراف داد تا فرصت بیشتری ب رای تمرین در‬ ‫بابل داشته باشد‪ ،‬هر چند او ش��رایط قبلی تمریناتش را تجربه م ی کرد‪ ،‬اما قرار نبود با‬ ‫شرایط گذشته اش مسابقه دهد‪ .‬شاید حلقه گم شده در این میان‪ ،‬حواشی طوالنی بود که‬ ‫نه تنها مس��ئوالن و جامعه ورزش��ی بلکه رس��انه ها را هم از وضعی��ت امادگی پدیده‬ ‫پینگ پنگ ای ران دور کرد و در نهایت انچه به دست امد شکس��ت زودهنگام نوشاد در‬ ‫اولین تجربه بی ن المللی خود پس از گذش��تن از مرز ‪21‬س��الگی بود‪ .‬او مقابل حریفی‬ ‫تن به شکس��ت داد که حدود ‪ 111‬پله در رنکینگ جهانی با او فاصله داش��ت‪ .‬نوش��اد‬ ‫هیچ وقت شرایط ایده الی را از لحاظ امکانات و شرایط خوب تمرینی تجربه نکرده است‪ .‬با‬ ‫این حال نم ی توان از درخشش او در المپیک لندن به راحتی عبور کرد‪ .‬ب ی تردید او یکی‬ ‫از چهره های قابل احترام ورزش ای ران در سال ‪ 91‬است‪g .‬‬ ‫‪179‬‬ ‫چهر ه ها‬ ‫جدایی عادل از حامی‬ ‫‪ 91‬ب رای عادل سال پ ر اتفاقی بود‪ .‬همیشه این س��وال درباره عادل مطرح بود که او به‬ ‫واسطه چه قدرتی در سازمان صد او سیما در ب رنامه اش ب ی محابا درباره فسادهای فوتبال دست‬ ‫یزند و حتی گاهی ب رنامه اش رنگ و بوی سیاسی به خود م ی گیرد؟ خیل ی ها در‬ ‫به افشاگری م ‬ ‫پاسخ به این سوال به یک نام اشاره م ی کردند؛ عل ی اصغر پورمحمدی‪ ،‬مدیر شبکه سه سیما‪.‬‬ ‫در واقع این موضوع قابل انکار نبود که مدیر شبکه سه در تمام سال های پیش از این حامی‬ ‫ اصلی عادل فردوس ی پور در این شبکه بوده است‪ .‬اما فردوس ی پور ناگهان اصل ی ترین یار خود‬ ‫را از دس��ت داد‪ .‬این‪ ،‬نگرانی کمی نبود؛ به خصوص اینکه او به خوبی م ی دانست که برخی‬ ‫مقامات این شبکه به هیچ وجه با او رابطه خوبی ندارند‪.‬‬ ‫بناب راین با رفتن پور محمدی حاال از هیچ تالش��ی ب رای من��زوی کردن عادل فروگذار‬ ‫نمیکنند‪ .‬اما حتی با رفتن پورمحمدی نیز مخالفان سرس��خت عادل موفق نش��دند وی و‬ ‫برنامه اش را تعطیل یا الاقل تضعیف کنند‪ .‬رفتن پورمحمدی که در تمام سال های گذشته‬ ‫رابطه بسیار خوبی با عادل فردوس ی پور داش��ت‪ ،‬مخالفان درون سازمانی عادل را به صرافت‬ ‫انداخت که وی و برنامه اش را محدودتر کنند‪ ،‬اما ش��خصیت خود ع��ادل و برنامه اش مانع‬ ‫استوارشدن این ائتالف شد‪.‬‬ ‫جدایی عادل از اصل ی ترین حام ی اش اگر نگوییم بدترین خبری بود که عادل در سال‬ ‫‪ 91‬ش��نید باید بپذیریم که یکی از تلخ ترین خبرهایی بود که عادل ان را ابتدا از زبان برخی‬ ‫ورزش‬ ‫مثـلـث شماره‪166‬‬ ‫بنای مقتدر کشتی‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪180‬‬ ‫این پاسدار سابق کمیته انقالب اس�لامی‪ ،‬نایب قهرمانی کشتی جهان سال را به‬ ‫نام خود زد؛ جایی که در میانه تابس��تان داغ ‪ 91‬در مهم ترین رویداد ورزشی ب رای ای رانیان‬ ‫بزرگترین افتخار ورزش��ی ای ران رقم خورد‪ .‬این محمد بنا بود که اگر بخواهیم مرد سال را‬ ‫انتخاب کنیم ب ی شک و ب ی رقیب در ابتدای لیست قرار دارد اما خیلی زود محمد بنا ترجیح‬ ‫داد گوش��ه عزلت برگزیند‪ .‬وقتی که همگان انتظار داشتند اس��طوره جدید ورزشی شان‬ ‫در کانون توجه قرار بگیرد او از کشتی قهر کرد تا معمای محمد بنا به یکی از پیچیده ترین‬ ‫معضل های ورزش کشور تبدیل شود‪ .‬داستان محمد بنا از حدود هشت سال پیش شروع‬ ‫شد‪.‬‬ ‫او که در دهه ‪ 60‬در ستاد مرکزی کمیته انقالب اس�لامی لباس پاسداری به تن‬ ‫داشت به یکباره به خارج از کش��ور رفت‪ .‬بنا بیش از یک دهه غیبت داشت و وقتی به‬ ‫ته ران امد هیچ کس او را نم ی شناخت‪ .‬قدیم ی های کش��تی نیز از او خاطره ای دور در‬ ‫ذهن داش��تند اما یک نفر محمد بنا را ش��ناخت‪ ،‬کش��ف کرد و میدان داد؛ محمد رضا‬ ‫طالقانی ب رای بنا حکم مربیگری تیم ملی جوانان را صادر کرد‪.‬‬ ‫او در کنار تیم ملی جوانان‪ ،‬اینده کش��تی فرنگی ای ران را س��اخت‪ .‬در بازی های‬ ‫اس��یایی دوحه بود که بنا با فریادهایش‪ ،‬با باال و پایین پریدن های خود در کنار تشک‬ ‫و کلنجار رفتن با داوران‪ ،‬نظر خیل ی ه��ا را به خود جلب کرد‪ .‬خیلی از اهالی رس��انه و‬ ‫کارشناسان کش��تی از مربی سخن م ی گفتند که تند است اما ش��یرین‪ ،‬شوخ است اما‬ ‫جدی و جنگنده است و در عین حال احساساتی! در دوحه چهار مدال طالی بنا نقره شد‬ ‫و این نتیجه خودنمای ی های او نزد مسئوالن فدراسیون جهانی بود‪.‬‬ ‫همین باعث ش��د که در س��ال های بعد حتی در المپیک لندن گروهی از داوران‬ ‫و مس��ئوالن فیال به خاطر ادبیات خاص بنا با او مخالف باش��ند و علیه او جبهه گیری‬ ‫کنند‪ .‬بعد از دوحه در حالی که همه به تیم ملی کشتی فرنگی امید داشتند او برکنار شد‬ ‫و المپیک پکن را از دست داد‪ .‬تیم کش��تی فرنگی در پکن افتضاح به بار اورد‪ .‬حمید‬ ‫سوریان که مدال طال از او انتظار م ی رفت باخت تا بعد از پکن ‪ 2008‬بار دیگر عملگرایی‬ ‫محمد رضا یزدان ی خرم به داد کش��تی برس��د؛ محمد بنا بازگش��ت با اختیارات کامل و‬ ‫اقتداری که یزدان ی خرم ضامن ان شد‪.‬‬ ‫در لندن یکی از خبرنگاران ای رانی وقتی به محمد بنا زنگ زد که م ی خواهم شما‬ ‫را ببینم‪ ،‬او خندید و گفت‪« :‬بیا ب رای اخرین بار من را کنار تشک تمرین کشتی ببین‪».‬‬ ‫در طول مسابقات هم او سرزنده بود‪ .‬با همه شوخی م ی کرد اما بعد از شاهکار کشتی‬ ‫فرنگی در لندن‪ ،‬خیل ی ها متوجه شدند که خداحافظی او از کشتی تنها یک شوخی نبود‪.‬‬ ‫البته رگه هایی از دلخوری اش را م ی شد در همان روزها دید وقتی که خبرنگاران ای رانی‬ ‫به او گفتند وزیر ورزش از رئی س جمهور ب رایت تقاضای مدال شجاعت کرده‪ ،‬او که مربی‬ ‫طالیی المپیک لندن بود با لبخند معناداری این گونه واکنش نشان داد‪« :‬کاش به جای‬ ‫این کار ها به عبدولی پاداش بدهند‪ .‬قهرمان واقعی اوست‪».‬‬ ‫بنا اما نش��ان ش��جاعت را گرفت‪ .‬عبدولی نیز مثل یک قهرمان مورد تجلیل قرار‬ ‫گرفت‪ ،‬اما ب رای بنا کار کردن با فدراسیون خطیب دیگر غی ر ممکن بود‪ .‬او به دبی رفت تا‬ ‫خانواده اش را بعد از ‪ 15‬سال ببیند‪ .‬در جام جهانی ته ران ب رای همه روشن شد قهرمان نشدن‬ ‫تیم ملی کشتی فرنگی که در لندن شاهکار کرده بود‪ ،‬تنها یک دلیل دارد؛ نبود بنا! ‪g‬‬ ‫مقامات اگاه شنیده بود‪ .‬بغض عادل فردوس ی پور و تش��کر ویژه او از عل ی اصغر پورمحمدی‬ ‫به قول خودش انقدر دراماتیک بود که او سخت موفق ش��د بر احساسات خود در برنامه ان‬ ‫شب مسلط شود‪ .‬اما در سال ‪ 91‬اتفاقات دیگری هم ب رای فردوس ی پور رخ داد‪ .‬یکی از همین‬ ‫اتفاقاتی که هنوز مدت زمان زی��ادی از ان نم ی گذرد‪ ،‬دعوای س��خت وی با امیر قلع ه نویی‬ ‫بود؛ دعوایی که ب رای اولین بار نبود که پیش چش��م مخاطبان برنامه نود رخ م ی داد‪ .‬داستان‬ ‫از انجایی اغاز ش��د که همین یکی‪ ،‬دو ماه پیش مجری و تهی ه کننده پربیننده ترین برنامه‬ ‫تلویزیونی به داللی متهم شد؛ اتهامی سنگین و ب ی سابقه که از سوی امیر قلع ه نویی مطرح‬ ‫شد‪ .‬هر چند تقریبا همه رسانه ها و اهالی فوتبال نس��بت به این اتهام واکنش منفی نشان‬ ‫دادند اما این باعث نم ی شد که فردوس ی پور دست از سر امیر بردارد‪ .‬یکی از مهم ترین اتفاقات‬ ‫ب رای عادل و برنامه اش در سالی که گذش��ت همین درگیری لفظ ی اش با سرمربی استقالل‬ ‫بود؛ نزاعی که قلع ه نویی ان را با یک اتهام غیرقابل باور وارد فاز تندی کرد‪ ،‬اما در پایان حتی‬ ‫هللزاده نیز به جبهه حامیان عادل پیوست؛ شبی که باز هم عادل فردوس ی پور بغض‬ ‫علی فتح ا ‬ ‫گلویش را گرفته بود‪.‬‬ ‫شاید این ب رای دومین بار بود که بینندگان نود در س��ال ‪ 91‬بغض مجری این برنامه را‬ ‫م ی دیدند‪ .‬با این حال عادل دست بردار نبود‪ .‬او در اکثر برنامه هایش حتی پس از عذرخواهی‬ ‫هللزاده نیز س��عی ک��رد اتهام��ات قلع ه نویی را م��ورد لفاظ ی های خاص خ��ودش قرار‬ ‫فتح ا ‬ ‫بدهد و به کنایه درباره ش��ان س��خن بگوید‪ 91 .‬ب رای عادل س��ال پ ر اتفاقی بود؛ شاید هم از‬ ‫جهاتی تلخ‪g .‬‬ ‫ورزش‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫خودش در مصاحب ه ای گفته است‪« :‬اخرین بیستی که در دوران تحصیل به دست‬ ‫اوردم به چهارم دبستان برم ی گردد» م ی گوید همیشه احترام معلم هایش را نگه داشته‬ ‫اما با همکالس ی هایش زیاد دعوا کرده است‪ .‬به همین دلیل همیشه نمره انضباطش یا‬ ‫‪ 17‬بوده یا ‪ 18‬و هیچ وقت به ‪ 20‬نرسیده است‪ .‬این برش کوچکی است از زندگی فرزند‬ ‫دوم خانواده قلع ه نویی؛ پسری که نام اصلی ان اردشیر است اما او را امیر صدا م ی زنند‪.‬‬ ‫شاید هیچ یک از دوستانش حتی فکرش را هم نم ی کردند که امیر در فوتبال ای ران تا‬ ‫این حد به چهره ای خبرساز تبدیل شود؛ چهره ای که دیگران درباره اش هرگز حد وسط‬ ‫را نگه نم ی کنند‪ .‬موافقانش خیلی متعصبانه درباره اش حرف م ی زنند و مخالفانش نیز‬ ‫کامال او را رد م ی کنند؛ همین باعث شده تا امیر قلع ه نویی به چهره ای خبرساز تبدیل‬ ‫شود‪ ،‬چه گاهی این موافقان و مخالفانش هستند که روبه روی یکدیگر قرار م ی گیرند‪.‬‬ ‫هر چند کمتر بودن تعداد موافقان این مربی نسبت به مخالفانش قابل انکار نیست‪ .‬او‬ ‫از دوران جوانی تا حاال به واسطه اینکه در فوتبال ای ران مربی برنده لقب گرفته‪ ،‬زندگی‬ ‫شیکی دارد‪ .‬انقدر شیک که حتی گاهی برخی مربیان در مقام انتقاد از او و طرز تفکر‬ ‫خاص او برم ی ایند‪ ،‬اما داس��تان از این قرار اس��ت که امیر قلع ه نویی راه خودش را طی‬ ‫م ی کند و تجربه نشان داده نس��بت به مخالفانش همواره گارد هجومی داشته است‪.‬‬ ‫او در دوران مربیگری اش با استقالل و س��پاهان قهرمانی لیگ برتر را تجربه کرده و از‬ ‫این حیث پ رافتخارترین مربی فوتبال ای ران است‪ .‬با همه اینها رابطه نه چندان مناسب‬ ‫قلع ه نویی با رسانه ها باعث شده تا وی اغلب از سوی خبرنگاران مورد انتقاد قرار بگیرد‪.‬‬ ‫جالب اینکه این انتقادها نه به شیوه مربیگری او که به نوع ادبیاتی برم ی گردد که وی‬ ‫از ان استفاده م ی کند‪ .‬قلع ه نویی در سال ‪ 91‬خبرساز بود‪ .‬چندبار با خبرنگاران وارد دعوا‬ ‫شد‪ .‬مهم ترین چالش او با اهالی رسانه به مقطعی برم ی گردد که وی با جمالت تندی‬ ‫درباره برخی خبرنگاران صحبت کرد و همین مساله باعث شد تا بیش از ‪ 60‬خبرنگار‬ ‫از او به کمیته انضباطی فدراس��یون فوتبال ش��کایت کنند‪ .‬البته امیر از این شکایت‬ ‫استقبال کرد‪ ،‬اما خودش هرگز در جلساتی که کمیته انضباطی به منظور رسیدگی به‬ ‫مثـلـث شماره‪166‬‬ ‫امیر دعواهای ناتمام‬ ‫شکایت خبرنگاران برگزار کرد حاضر نشد‪ .‬در نهایت نیز با جریمه و محرومیت روبه رو‬ ‫ش��د‪ ،‬اما باز هم بر مواضع خود تاکید کرد‪ .‬مهم ترین مشکل امیر قلع ه نویی در فوتبال‬ ‫ای ران شاید همین دعوایی است که تمام نم ی شود؛ دعوا با خب رنگاران‪ .‬این دعوا به ب رنامه‬ ‫نود هم کشیده شد تا جایی که در یکی از برنامه های جنجالی عادل فردوس ی پور‪ ،‬این‬ ‫مربی به گوش��ه رینگ رفته بود‪ .‬ش��اید به همین دلیل چند روز بعد از این باخت او در‬ ‫حرکتی ب ی سابقه تندترین اتهامات را نثار عادل کرد که البته این اقدامش نیز ب ی پاسخ‬ ‫نماند و این روحیه امیر قلع ه نویی است؛ نم ی خواهد باخت را بپذیرد یا به عبارتی دیگر‬ ‫از باخت بی زار است‪ .‬کارنامه قلع ه نویی پر است از نزاع های رسانه ای‪ .‬او در فوتبال ای ران‬ ‫با چهره هایی همچون محمد مایل ی کهن‪ ،‬مجید جاللی‪ ،‬علی دایی‪ ،‬پرویز مظلومی‪،‬‬ ‫منصور پورحیدری و حتی مرحوم ناصر حجازی درگیری های لفظی فراوانی داشته است‪.‬‬ ‫با این حال محبوبیت وی نزد هواداران استقالل را نم ی توان انکار کرد‪g .‬‬ ‫‪181‬‬ ‫پرونده سال‬ ‫المپیک‬ ‫ورزش‬ ‫تلخخنده های‬ ‫دو رقیب‬ ‫نزاع میان علی ابادی و عباسی ادامه دارد‬ ‫مثـلـث شماره‪166‬‬ ‫مصطفی تاجیک‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪182‬‬ ‫مرداد ماه ب��ود که ورزش کش��ورمان در المپیک لندن‬ ‫روزهای خوشی را پشت سر م ی گذاشت؛ پایانی خوش ب رای‬ ‫کاروان ورزش ای ران که در استانه المپیک اتفاقا درباره حضور‬ ‫یا عدم حضورش در لندن حاشی ه هایی به گوش م ی رسید‪ .‬این‬ ‫پایان خوش اما با تشدید دعوا میان وزارت ورزش و کمیته ملی‬ ‫المپیک به کام خیل ی ها تلخ ش��د؛ انجا که یک طرف دعوا‬ ‫محمد عل ی ابادی و در سوی مقابل محمد عباسی قرار داشت‪.‬‬ ‫گویا جدال میان دکتر عباس��ی و مهندس عل ی ابادی‬ ‫پایانی ندارد و چالش انها تا در اختیار گرفتن صندلی ریاست‬ ‫کمیته ملی المپیک ادامه خواهد داشت‪ .‬این مساله در استانه‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری بیشتر از گذشته به چشم م ی اید‪.‬‬ ‫در واقع خیل ی ها انتظار داش��تند موفقی ت های کاروان‬ ‫ورزش کشورمان در المپیک لندن‪ ،‬دکتر عباسی و مهندس‬ ‫عل ی ابادی را ب��ه همکاری و تعامل بیش��تر ترغیب کند‪ ،‬اما‬ ‫نه تنها این اتفاق رخ ن��داد بلکه تنها چن��د روز پس از پایان‬ ‫المپیک رقابت ش��دیدی میان این دو نفر شکل گرفت و هر‬ ‫یک سعی داشتند تا افتخاراتی که در لندن ب رای ورزش ای ران‬ ‫به دست امده بود را به نام خود بزنند‪ .‬این دعوا درست زمانی‬ ‫خود را نشان داد که همه چیز ب رای جهش فوق العاده ورزش‬ ‫ای ران به سوی پیشرفت افزون تر مهیا ش��ده بود‪ ،‬اما ناگهان‬ ‫همه چیز رنگ رقابت به خود گرفت‪ .‬هر چند وزیر ورزش بعد‬ ‫از المپیک تاکید کرد‪« :‬مردم ب رنده اصلی هس��تند و ما نباید‬ ‫کام ش��یرین مردم را با حرف های خودخواهانه تلخ کنیم‪ .‬از‬ ‫طرفی مشخص است که وزارت ورزش و کمیته ملی المپیک‬ ‫هر کدام چقدر در این موفقی ت ها نقش داشته اند؛ سهمی که‬ ‫من نم ی خواهم وارد جزئیات ان شوم‪ ».‬این حرف ها در حالی‬ ‫مطرح شد که چند روز بعد محمد عل ی ابادی درباره اش واکنش‬ ‫تندی نشان داد‪.‬‬ ‫اوایل ش��هریور بود ک��ه محمد عل ی اب��ادی از فرصت‬ ‫استفاده کرد تا جنگ روانی علیه وزارت ورزش را اغاز کند؛ انجا‬ ‫که او و دبیرش به رام افشارزاده از محمد عباسی خواستند که‬ ‫در چارچوب قانون حرکت کنند ت��ا ورزش ایران دچار چالش‬ ‫نشود‪ .‬جالب اینکه محمد عل ی ابادی در حالی ب رای رقیبش در‬ ‫وزارت ورزش خط و نشان م ی کشید که تاکید م ی کرد رابطه‬ ‫کمیته ملی المپیک و وزارت ورزش خوب و صمیمی است‪ ،‬اما‬ ‫این فقط ب رای حفظ ظاهر بود‪ ،‬چه وقتی از محمد عل ی ابادی‬ ‫سوال شد «وزارت ورزش قصد دارد موفقیت را به نام خودش‬ ‫بزند؛ نظر شما چیست؟» او دیگر نتوانست خودش را کنترل‬ ‫کند و اینگونه واکنش نش��ان داد‪« :‬اگر نتیجه نم ی گرفتیم‪،‬‬ ‫کمیت��ه المپیک مقصر شکس��ت ها بود و ح��اال که موفق‬ ‫شده ایم م ی گویند وزارت ورزش همه کاره بوده!» عل ی ابادی‬ ‫سعی داشت موفقیت در لندن را حاصل ب رنامه ریزی های چهار‬ ‫سال اخیر کمیته ملی المپیک بداند‪« :‬وقتی ب رای رسیدن به‬ ‫موفقیت در لندن هدف گذاری کردیم‪ ،‬کمتر کسی حرف های‬ ‫ما را جدی م ی گرفت و م ی گفتند نشدنی است‪ ،‬البته عجیب‬ ‫نبود که این طور واکنش نشان دهند چون من روزی که گفتم‬ ‫باید به جایگاه چهارمی در اسیا برسیم‪ ،‬خیل ی ها انتقاد کردند‬ ‫و باور نم ی کردند بتوانیم به این موفقیت برسیم‪ .‬چهار سال‬ ‫قبل هم در نظر گرفتیم تا در رتبه ‪ ۲۰‬المپیک باشیم و دیدید‬ ‫که خوشبختانه به این هدف هم رسیدیم‪».‬‬ ‫اما عل ی ابادی ادعای��ش را فراتر از موفقیت در المپیک‬ ‫برش��مرد‪ .‬او از انقالب در ورزش کش��ور س��خن گفت و این‬ ‫اتفاق را مدیون ب رنامه ریزی های مدون خود دانست‪« :‬ابتدای‬ ‫شروع کارم در ورزش ما اهداف خود را طی یک برنامه مدون‬ ‫به رئی س جمهور ارائه دادیم و در نهایت یک انقالب در ورزش‬ ‫ایجاد کردی��م‪ ».‬این اظه��ارات در حالی مطرح م ی ش��د که‬ ‫عل ی ابادی پیش از اینها نیز خود را مقابل وزیر قرار داده بود؛‬ ‫انجا که از تالش ب ی وقفه کمیته ملی المپیک ب رای برطرف‬ ‫ش��دن خطر تعلیق ورزش کش��ور خبر داده و گفته بود‪« :‬ما‬ ‫نم ی خواهیم زیر بار نام تعلیق برویم‪ ،‬اما وزارت ورزش کاری‬ ‫نکند ای ران تعلیق شود! این ب رای جمهوری اسالمی ای ران در‬ ‫سطح بی ن المللی خوشایند نیست که بگوییم تعلیق شده ایم‬ ‫اما واقعیت این اس��ت که پیش از المپیک ‪ IOC‬در نامه ای‬ ‫از ما خواسته بود که بالفاصله بعد از حضور در شهر لندن با‬ ‫حضور وزیر‪ ،‬بنده و اقای افشارزاده جلس ه ای برگزار کنیم تا ابعاد‬ ‫قضیه ب رای همه روشن تر ش��ود‪ ،‬اما متاسفانه جناب وزیر به‬ ‫دلیل انچه ترافیک خواند به جلسه نیامد‪ ،‬البته این نشست‬ ‫حدود دو ساعت طول کش��ید‪ ،‬اما انجا به ما اعالم کردند که‬ ‫باید اساسنامه ها را به تصویب ما م ی رساندید‪ ،‬ما هم توپ را‬ ‫در زمین انها انداختیم و گفتیم شما خودتان باید اساسنامه ها‬ ‫را م ی گرفتید و از هر فدراسیونی که انتخابات برگزار م ی کرد‬ ‫اساسنامه م ی خواستید‪ .‬در ان جلس��ه اخطار داده شد که اگر‬ ‫شرایط این طور ادامه پی دا کند باید زیر پرچم المپیک‪ ،‬تیم های‬ ‫ورزشی ما شرکت کنند و در صورت تداوم این جریان ممکن‬ ‫است این تعلیق شامل حال فوتبال هم بشود‪».‬‬ ‫این دعوا که البته با واکنش هایی از سوی وزارت ورزش‬ ‫همراه بود انقدر پیش رفت که بسیاری از کارشناسان تعلیق‬ ‫ورزش ای ران را امری بعید نم ی دانستند‪ .‬خیل ی ها بر این عقیده‬ ‫بودند که عل ی ابادی و عباس��ی عالوه ب��ر اینکه با یکدیگر‬ ‫اختالف دارند با نهادهای بی ن المللی خارجی هم دس��ت به‬ ‫گریبان شده اند و به طور حتم در چنین فضایی تعلیق ورزش‬ ‫کش��ور چندان هم دور از ذهن نیس��ت‪.‬در این بین واکنش‬ ‫وزارت ورزش نس��بت به کمیته ملی المپیک نیز جالب بود‪.‬‬ ‫مسئوالن وزارت ورزش اعتقاد داشتند کمیته ملی المپیک با‬ ‫فرصت س��وزی منتظر پایان عمر دولت دهم است تا از این‬ ‫طریق مدی ران کنون��ی وزارت ورزش نتوانند در انتخابات این‬ ‫ورزش‬ ‫بدعت عزل و نصب در فدراسیون ها‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫پس از روی کار امدن عل ی ابادی بر مس��ند س��ازمان‬ ‫ تربیت بدن��ی‪ ،‬او نیز پ��س از مدت��ی متوج��ه کمیته ملی‬ ‫المپیک ش��د‪ .‬تنها فرق عل ی ابادی با دیگر روسای سازمان‬ ‫پیش��ین در تربی ت بدنی این ب��ود که وی پی��ش از کاندیدا‬ ‫شدن ب رای ریاست کمیته ملی المپیک ب رای پست ریاست‬ ‫فدراسیون فوتبال نیز کاندیدا ش��ده بود‪ ،‬ولی در فدراسیون‬ ‫فوتبال به دلیل فش��ار های بی ن المللی از کاندیداتوری کنار‬ ‫کش��ید‪.‬این شکس��ت تلخی بود که در فوتبال عل ی ابادی‬ ‫نتوانست به خواس��ته اش برس��د؛ چه در انتخابات سازمان‬ ‫نظام مهندس��ی نیز نتوانسته بود به خواس��ته اش برسد‪ ،‬اما‬ ‫مثـلـث شماره‪166‬‬ ‫کمیته ش��رکت کنند‪ .‬این ادعا در حالی عل ی ابادی و یارانش‬ ‫در کمیته ملی المپیک را با اتهام وقت کشی روبه رو م ی کرد‬ ‫که اتفاقا خ��ود وزارت ورزش به واس��طه مخالفت با اصالح‬ ‫اساس��نامه ها فرصت زیادی از جریان اصالح اساسنامه ها را‬ ‫گرفته بود و به نوعی خود مانع از انجام س��ریع خواسته های‬ ‫کمیته بی ن المللی المپیک شد‪ .‬پس این خود وزارت ورزش ی ها‬ ‫بودند که زمان را ب رای برگزاری هرچه سریعتر انتخابات کمیته‬ ‫ملی المپیک تل��ف کرده بودند‪ .‬البته ج��دال ب رای تصاحب‬ ‫صندلی ریاس��ت کمیته مل��ی المپیک همیش��ه در طول‬ ‫سال های اخیر در جریان بوده اس��ت؛ در همه دوره ها‪ ،‬جدال‬ ‫برسر تصاحب کمیته ملی المپیک باال گرفته است؛ چه در‬ ‫دوره غفوری فرد و پیش از ان و چه در دوره هاشمی طبا‪ .‬حتی‬ ‫در دوره مهر علی زاده نیز یکی از رخدادهایی که از یاد ورزشی ها‬ ‫نم ی رود‪ ،‬این است که یکی از مهم ترین کرس ی های جهانی‬ ‫را با تغییر هاشم ی طبا از کمیته ملی المپیک از دست دادیم؛‬ ‫موضوعی که همین چند ماه پیش محمد عل ی ابادی نیز با‬ ‫اشاره به ان هشدارهایی را متوجه وزارت ورزش کرد‪.‬‬ ‫در کمیته ملی المپیک اوضاع فرق م ی ک��رد‪ .‬این بار فردی‬ ‫همچون به��رام افش��ارزاده در کنار او بود ک��ه قواعد بازی را‬ ‫به خوبی م ی دانست و تیم مدیریتی و اجرایی را ب رای رسیدن‬ ‫عل ی ابادی به ریاست فراهم کرد‪ .‬ش��اید به همین دلیل بود‬ ‫که اقای مهندس تجربه های تلخ مدیریت ی اش را با شیرینی‬ ‫پیروزی در انتخاب��ات کمیته ملی المپیک جب��ران کرد‪ .‬اما‬ ‫ماجرای تعلیق و زیر ذره بین رفت��ن ورزش ای ران از کجا اغاز‬ ‫ی به عقب برگردیم‪ .‬عده ای معتقدند‬ ‫شد؟ شاید بد نیست کم ‬ ‫عزل محمد دادکان از فدراس��یون فوتبال را باید نقطه عطف‬ ‫این حساس��ی ت های جهانی دانس��ت‪ ،‬چه در حین برگزاری‬ ‫مسابقات جام جهانی المان‪ ،‬عل ی ابادی دادکان را عوض کرد‬ ‫و کار فوتبال در اختیار کمیته انتقالی و در راس ان محس��ن‬ ‫صفای ی فراهانی قرار گرفت‪ .‬با این توضیح بی راه نیس��ت اگر‬ ‫خود عل ی ابادی را یکی از بدعت گذار ترین مس��ئوالن ورزش‬ ‫کشورمان در عزل و نصب ها بدانیم‪.‬در استانه المپیک لندن‬ ‫اما تغییر روس��ای چند فدراسیون باعث ش��د تا کمیته ملی‬ ‫المپیک و در راس ان عل ی ابادی هش��دارها و کنایه هایی را‬ ‫متوجه وزارت ورزش کند‪ .‬در واقع عل ی ابادی س��عی داش��ت‬ ‫برکناری چند رئیس فدراسیون از سوی وزیر ورزش را به موضوع‬ ‫داغی تبدیل کند‪ .‬اما این پایان جنگ روانی مسئوالن کمیته‬ ‫ملی المپیک علیه وزیر نبود‪ .‬پ��س از جابه جای ی ها در راس‬ ‫ن توسط وزارت ورزش‪ ،‬بیانی ه ای از سوی کمیته‬ ‫چند فدراسیو ‬ ‫ملی المپیک صادر ش��د که مضمون ان‪ ،‬این بود‪« :‬اگر این‬ ‫تغیی رات ب رای جابه جایی در تیم مدی ریتی کمیته ملی المپیک‬ ‫اس��ت‪ ،‬بگویید ما برویم‪ ».‬فرار رو به جلویی که کمیته ملی‬ ‫المپیک کرد‪ ،‬با پوشش رسانه ای خاص همه اذهان را متوجه‬ ‫وزارت ورزش ب رای فتح کمیته ملی المپیک کرد و کار به انجا‬ ‫رسید که فدراسیون تیر و کمان و شنای ای ران در حالت تعلیق‬ ‫قرار گرفته و کشتی و دیگر رشته ها نیز در استانه تعلیق قرار‬ ‫گرفتند‪ .‬این اتفاق‪ ،‬درست در استانه ش��روع المپیک رخ داد‪.‬‬ ‫صحبت از این بود که ورزش ای ران در اس��تانه تعلیق است‪.‬‬ ‫این در حالی بود که برخی از کار شناس��ان تاکید داشتند اگر‬ ‫ورزش ای ران تعلیق شود‪ ،‬بحث استیضاح وزیر ورزش جدی تر‬ ‫م ی شود‪ .‬در همین حال پرسش هایی ذهن اقای وزیر را بیش‬ ‫از پیش به خود مش��غول ک��رده بود؛ نهاده��ای بی ن المللی‬ ‫هنگامی وارد عمل م ی شوند که ش��اکی یا مخبری از سوی‬ ‫کشور نامبرده‪ ،‬شکایتی را به ان نهاد جهانی بفرستد بناب راین‬ ‫ایا اخبار ریز و درشت رش��ته های ورزشی توسط داخل ی ها به‬ ‫ان سوی اب ها مخابره م ی ش��ود؟با این حال وزارت ورزش و‬ ‫کمیته ملی المپیک سعی داش��تند دعوای خود را رسانه ای‬ ‫نکنند‪ .‬البته عل ی ابادی یک بار درباره سهم ویژه کمیته ملی‬ ‫المپیک در موفقی ت های کاروان ورزش در لندن سخن گفت‬ ‫و کنایه هایی را متوجه وزارت ورزش کرده بود اما پس از ان دیگر‬ ‫به طور مستقیم درباره رقیب حرفی نزد‪ .‬وزارت ورزش اما اصرار‬ ‫داشت که انتخابات کمیته ملی المپیک برگزار شود‪ .‬به طور‬ ‫طبیعی این اتفاق باید به فاصله زمانی کوتاهی بعد از المپیک‬ ‫لندن رخ م ی داد؛ اما چنین نش��د‪ .‬وقت کشی در کمیته ملی‬ ‫المپیک ادامه داش��ت تا اینکه باالخره وزارت ورزش و کمیته‬ ‫ملی المپیک قرار مشترکی با یکدیگر گذاشتند؛ اینکه هیات‬ ‫اجرایی متشکل از نمایندگان وزارت ورزش و نمایندگان کمیته‬ ‫ملی المپیک اساسنامه کمیته ملی المپیک را اصالح کنند و‬ ‫ان را ب رای ‪ IOC‬بفرستند‪ .‬این اتفاق باالخره اواسط بهمن ماه‬ ‫رخ داد اما طولی نکشید که پاسخ ‪ IOC‬بحران میان وزارت‬ ‫ورزش و کمیته ملی المپیک را تشدید کرد‪ .‬کمیته بی ن المللی‬ ‫المپیک اساسنامه جدید را نپذیرفت تا با انتشار متن نامه‪IOC‬‬ ‫که مربوط به نپذیرفتن اساسنامه جدید بود‪ ،‬خبر لغو مجمع‬ ‫عمومی کمیته ملی المپیک نیز منتشر شود‪.‬‬ ‫پس از این اتفاق بود که خط و نش��ان وزیر ورزش ب رای‬ ‫‪ ،IOC‬فیال و عل ی ابادی به موضوع داغ رسانه ها تبدیل شد‪.‬‬ ‫محمد عباسی‪ ،‬وزیر ورزش و جوانان حرف های خود را‬ ‫در خصوص تعلیق بعضی از فدراسیون ها اغاز کرد و گفت‪:‬‬ ‫«از ابتدا نیز خطری فدراس��یون های ما را تهدید نم ی کرده و‬ ‫نم ی کند‪ .‬بس��یار متاس��فم که بگویم تمام صحنه سازی ها‬ ‫توسط عده ای در داخل کش��ور انجام م ی شود و قطعا در این‬ ‫خصوص اقداماتی را صورت خواهیم داد‪ ».‬وزیر ورزش که از‬ ‫تصمیمات مسئوالن کمیته ملی المپیک به شدت عصبانی‬ ‫شده است درباره زمان برگزاری انتخابات کمیته ملی المپیک‬ ‫گفت‪« :‬قطعا در اسفندماه این انتخابات برگزار خواهد شد‪».‬‬ ‫این در واقع تعیین وقتی بود ب رای محمد عل ی ابادی که همه‬ ‫تالش خود را به کار گرفته تا انتخابات ریاس��ت کمیته ملی‬ ‫المپیک را به سال اینده موکول کند؛ ش��اید بعد از انتخابات‬ ‫ریاس��ت جمهوری!این هش��دارها در حالی مطرح م ی ش��ود‬ ‫که مس��ئوالن کمیته ملی المپیک حتی برگزاری مجمع را‬ ‫نیز تا قبل از پایان س��ال ‪ 91‬د ر هاله ای از ابه��ام م ی دانند و‬ ‫تاکید م ی کنند‪« :‬مجمع کمیت ه ملی المپیک پس از اعمال‬ ‫اصالحات مدنظر ‪ IOC‬و تایید ان برگزار خواهد شد‪».‬در اینکه‬ ‫محمد عباسی و محمد عل ی ابادی‪ ،‬رویکرد متفاوتی در قبال‬ ‫مجمع کمیته ملی المپیک دارند تردیدی وجود ندارد‪ ،‬اما گویا‬ ‫تایید نشدن اساسنامه از سوی کمیته بی ن المللی المپیک‪ ،‬وزیر‬ ‫ورزش را به شدت ناراحت کرده است تا جایی که اتهام هایی را‬ ‫روانه کمیته ملی المپیک م ی کند‪ .‬محمد عباسی عالقه مند‬ ‫است انتخابات کمیته ملی المپیک پیش از برگزاری انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری‪ ،‬برگزار ش��ود اما حاال که اساسنامه از سوی‬ ‫کمیته بی ن المللی المپیک تایید نشده‪ ،‬از این موضوع سخت‬ ‫دلخور است و تالش م ی کند تا نشان دهد که اصال نیازی به‬ ‫اصالح اساسنامه نبوده است‪ .‬او قبال هم گفته بود‪« :‬تعلل هایی‬ ‫که در برگ��زاری انتخابات و مجمع انجام م ی ش��ود‪ ،‬صحیح‬ ‫نیست و مناسب با شانیت و قاعده پذیری ما نیست‪ ،‬چرا که‬ ‫باید چند ماه پیش این انتخابات انجام م ی شد‪ ،‬در واقع به نظر‬ ‫من اساسنامه ما اشکالی ندارد و از خیلی کشورهای ع ربی نیز‬ ‫جدی تر و قوی تر است‪ ،‬اما اینکه اساسنامه دیگری فرستاده‬ ‫باشند‪ ،‬من در جریان نیس��تم و باید اعضای مجمع بررسی‬ ‫کنند‪».‬کمیته بی ن المللی المپیک‪ ،‬نیاز به اصالح اساسنامه‬ ‫را باز هم تاکید کرده و حتی روی برگشت روسای برکنار شده‬ ‫فدراسیون ها دست گذاشته است‪ ،‬اما محمد عباسی‪ ،‬نفر اول‬ ‫ورزش ای ران همچنان در مقابل این موضوع مقاومت نش��ان‬ ‫م ی دهد که این موض��وع ابهام بزرگی را پی��ش روی ورزش‬ ‫م ی گذارد و این پرسش را به وجود م ی اورد که در اینده قرار است‬ ‫چه اتفاقی بیفتد؟ ایا باز هم روس��ای فدراسیون ها به صورت‬ ‫خودجوش نام��ه امضا م ی کنند و خواس��تار برگزاری مجمع‬ ‫انتخاباتی م ی ش��وند؟عل ی ابادی در واکنش به این موضوع‬ ‫که کمیته ملی المپیک م ی خواهد با معطلی زمان‪ ،‬انتخابات‬ ‫کمیته ملی المپیک را به بعد از انتخابات ریاس��ت جمهوری‬ ‫بیندازد‪ ،‬گفته است‪« :‬خدا پدر شایع ه پ راکنان را نیامرزد‪».‬‬ ‫اما وزی��ر ورزش و جوانان برگ��زاری همزمان انتخابات‬ ‫کمیته ملی المپیک با انتخابات ریاست جمهوری را مناسب‬ ‫نم ی داند‪.‬محمد عباسی در خصوص اصالح اساسنامه و به‬ ‫تعویق افتادن انتخابات کمیته ملی المپیک م ی گوید‪« :‬این‬ ‫انتخابات باید پنج ماه پیش برگزار م ی شد‪ .‬ما حتی اساسنامه‬ ‫اصالحی را به ‪ IOC‬فرس��تاده بودیم‪ ،‬ولی متاسفانه این کار‬ ‫در زمان مقرر انجام نشد‪ .‬امیدوارم که این انتخابات به زودی‬ ‫برگزار ش��ود‪ .‬اگر انتخابات کمیته ملی المپیک با انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری و بازی های اس��یایی همزمان برگزار شود‪،‬‬ ‫اتفاق خوبی نیست‪».‬عباسی تاکید م ی کند‪« :‬من امیدوارم این‬ ‫انتخابات پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری برگزار‬ ‫شود و اساسنامه فدراسیون ها بر اس��اس انچه ‪ IOC‬اعالم‬ ‫کرده مورد بررس��ی قرار گرفته و به تایید فدراسیون جهانی‬ ‫برسد‪ .‬در غیر این صورت شرایط خوبی نخواهیم داشت‪».‬‬ ‫با این تفاسیر به نظر م ی رسد که رقابت میان عباسی و‬ ‫عل ی ابادی همچنان ادامه خواهد داشت‪g .‬‬ ‫‪183‬‬ ‫بلندشدنکشتیازخاک‬ ‫کاروان ورزشی ایران در المپیک لندن درخشید‬ ‫ورزش‬ ‫مثـلـث شماره‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪184‬‬ ‫المپیک پکن خاط رات خوشی ب رای ورزش ای ران به همراه‬ ‫نداشت‪ .‬در پکن کاروان ورزش کشورمان صفر بود‪ .‬تنها هادی‬ ‫ساعی بود که موفق شد مدال طال کسب کند‪ .‬نبود رضازاده و‬ ‫ناکامی تیم های ملی کشتی ازاد و فرنگی نیز مشکالت زیادی‬ ‫را به وجود اورد‪ ،‬حتی گفته م ی شد کشت ی گی ران با مربیان خود‬ ‫درگیری هایی داشتند و هیچ گونه همدلی میان انها به چشم‬ ‫نم ی خورد‪ .‬بعد از پکن بود که انتقادها ش��دت گرفت‪ ،‬اما یک‬ ‫ی کشتی بود که‬ ‫موضوع کامال روشن بود؛ در پکن این ناکام ‬ ‫بیش از ضعف دیگر رش��ته ها خودنمایی م ی کرد‪ ،‬نه ناکامی‬ ‫ کاروان ورزش ای ران‪ .‬بناب راین عمده انتقادات به همین موضوع‬ ‫یعنی ناکامی کشت ی گی ران ازاد و فرنگی ای ران برم ی گشت‪ .‬اما‬ ‫چهار سال زمان الزم بود که کشتی از خاک بلند شود‪ .‬باالخره‬ ‫المپیک لندن اغاز شد؛ المپیکی که ب رای ورزش ای ران برخالف‬ ‫پکن پر از خاطره های ش��یرین ب��ود‪ .‬کاروان ورزش ای ران در‬ ‫لندن خوب ش��روع کرد و باالخره با قهرمانی کشتی فرنگی‬ ‫به اوج رسید‪.‬‬ ‫در پایان س ی امین دوره رقابت های المپیک‪ ،‬کاروان ای ران‬ ‫با کسب ‪ 12‬مدال از این رقابت ها تمام رکوردهای ادوار المپیک‬ ‫(از لحاظ ارزش مدال و تع داد مدال) را شکست و در رده هفدهم‬ ‫جدول توزیع مدال ها قرار گرفت‪ .‬کسب چهار مدال طال‪ ،‬پنج‬ ‫نقره و س��ه مدال برنز و مجموع ‪ 12‬مدال‪ ،‬حاصل حضور ‪52‬‬ ‫ورزش��کار ای رانی در ‪ 16‬روز مصاف با حریفان در المپیک بود‪.‬‬ ‫این نتایج در حالی موفقی ت امیز خوانده شد که کاروان ای ران‬ ‫در المپیک ‪ 2008‬پکن تنه��ا با یک طال و یک برن��ز در رده‬ ‫پنجاه ویکم قرار گرفته بود‪ ،‬اما در لندن ورزش کشورمان ‪ 34‬پله ‬ ‫صعود کرد‪ .‬مهم تر اینکه به نظر م ی رسید نتایج خیره کننده در‬ ‫لندن جریانی را در ورزش کشورمان باعث شد‪ .‬انجا که نوشاد‬ ‫عالمیان از همان روز اول در پینگ پونگ خوش درخشید‪ .‬این‬ ‫پینگ پونگ باز جوان کشورمان در اولین تجربه حضور خود در‬ ‫المپیک موفق شد در دو بازی سخت پیروز شود و رکورد خوبی از‬ ‫خود به جا بگذارد یا به عنوان مثال در رشته بوکس که مسابقات‬ ‫ان به صورت بسیار فشرده برگزار م ی شد ستاره بوکس ای ران‬ ‫یعنی احسان روزبهانی تا مرز کسب مدال رفت اما با ناداوری‬ ‫دستش به مدال نرسید‪ .‬به هر حال فضا به گونه ای پیش رفت‬ ‫که هی چ کس او را سرزنش نکرد‪ .‬همه او را تحسین کردند‪ ،‬چون‬ ‫مردانه مشت زد و ب رای رسیدن به موفقیت از جان مایه گذاشت‪.‬‬ ‫همه از تالش او راضی بودند و ای��ن تفاوتی بود که عملکرد‬ ‫کاروان ورزش ای ران در لن��دن را در ذهن خیل ی ها از پکن جدا‬ ‫م ی کرد‪ ،‬چه در پکن این انگیزه در پایی ن ترین حد خود بود‪ ،‬اما‬ ‫در لندن از قرار معلوم کاروان ورزش ای ران رفته بود تا بدرخشد‪.‬‬ ‫رقابت های کش��تی فرنگی در روز نخست ب رای همه‬ ‫انهایی که در سالن اکسل بودند حال و هوای دیگری داشت‪،‬‬ ‫چه قرار بود یکی از امیدهای کسب مدال طال روی تشک برود؛‬ ‫حمید سوریان‪ .‬او نیز نه مثل سوریان پکن بلکه مثل شیر در‬ ‫همان ابتدا همه حریفانش را مقهور قدرت و تکنیک خود کرد‪.‬‬ ‫در استانه فینال که قرار گرفت دیگر خیل ی ها م ی دانستند که‬ ‫او به کمتر از طالی المپیک رضایت نم ی دهد‪ .‬همین اتفاق‬ ‫هم رخ داد تا محمد بنا‪ ،‬سرمربی وقت کشتی فرنگی بیش از‬ ‫ه ر کس دیگری خوشحال باشد‪ ،‬چه انکه از پکن ‪ 2008‬تا لندن‬ ‫‪ 2012‬او بود که حمید سوریان وی ران شده را دوباره ساخت‪ .‬دیگر‬ ‫کشت ی گی ران فرنگی نیز با عملکرد درخشان خود موجی از امید‬ ‫و انگیزه را در کاروان ورزش ای ران زنده کردند‪ .‬کشتی فرنگی با‬ ‫سه مدال طال در المپیک لندن جاودانه شد و سرمربی این تیم‬ ‫به عنوانبهترینوفن ی ترینمربیکشتیفرنگیجهانمعرفی‬ ‫شد‪ .‬در همان ورزشگاه اکسل اما چند مدال دیگر هم نصیب‬ ‫کاروان ورزش ای ران ش��د‪ .‬مدال ب رنز رستمی در وزنه برداری در‬ ‫واقع پی ش درامدی بر مدال طالی بهداد سلیمی بود تا غیبت‬ ‫حسین رض ازاده در المپیک پکن نه تنها دیگر به چشم نیاید‪،‬‬ ‫بلکه طالی فوق سنگین وزنه برداری جهان بار دیگر به ای ران‬ ‫برگردد‪ .‬تکواندو این بار برخالف پکن‪ ،‬جور کاروان را نکش��ید‬ ‫و تنها رش��ته ای بود که در لندن مورد انتقاد رسانه ها و اهالی‬ ‫ی تکواندو اما به پیش از المپیک‬ ‫ورزش قرار گرفت‪ .‬ریشه ناکام ‬ ‫برم ی گشت‪ .‬فدراسیون تکواندو قبل از المپیک تغیی راتی را‬ ‫در کادرفنی تیم ملی ایجاد کرد‪ .‬رضا مهماندوست‪ ،‬سرمربی‬ ‫موفق این تیم ب ر اس��اس یک سناریو که گفته م ی شد توسط‬ ‫باند قدیمی تکواندو ط راحی شده بود از کار برکنار شد تا تیم ملی‬ ‫تکواندو با شکلی دگرگون شده در بخش کادرفنی وارد مسابقات‬ ‫المپیک شود‪ .‬جانشین مهماندوست نتوانست کاریزمای وی را‬ ‫قرار بود یکی از امیدهای کسب‬ ‫مدال طال روی تشک برود؛ حمید‬ ‫سوریان‪ .‬او نیز نه مثل سوریان پکن‬ ‫بلکه مثل شیر در همان ابتدا همه‬ ‫حریفانش را مقهور قدرت و تکنیک‬ ‫خود کرد‪ .‬در استانه فینال که قرار‬ ‫گرفت دیگر خیل ی ها م ی دانستند که‬ ‫او به کمتر از طالی المپیک رضایت‬ ‫نم ی دهد‬ ‫پیاده کند‪ .‬شاید همین موضوع هم باعث شد که ستاره تیم ملی‬ ‫تکواندو یعنی یوسف کرم ی هرگز نتواند حق خود را از المپیک‬ ‫بگیرد و انتظ��ارات را براورده کند‪ .‬یوس��ف کرمی با روحی ه ای‬ ‫تضعی ف ش��ده با حریفان خود به مبارزه پرداخ��ت و با ناکام ی ‬ ‫مهم ترین صحنه مبارزه چند سال اخیرش را ترک کرد‪ .‬یوسف‬ ‫کرم ی بعدها در مصاحبه خودش گفت‪« :‬ب رای مسابقه دادن‬ ‫اصال روحیه نداشتم‪».‬‬ ‫مدال نقره باقری معتمد هم نتوانست از سنگینی ناکامی‬ ‫ تکواندو کم کند‪ .‬بس��یاری از کارشناس��ان بر این باورند اگر‬ ‫نمایندگان ای ران در رقابت های تکواندو و کشتی ازاد با تمرکز‬ ‫بیشتری به مصاف حریفان خود م ی رفتند ممکن بود جایگاه‬ ‫ای ران در جدول توزیع مدال ها ارتقا پی دا کند‪ ،‬اما ناکامی یوسف‬ ‫کرمی‪ ،‬مهدی تقوی‪ ،‬رضا یزدانی و مس��عود اسماعی ل پور در‬ ‫رقابت های تکواندو و کشتی ازاد سبب شد مدال های ای ران در‬ ‫پایان این رقابت ها نسبت به شب ماقبل پایانی بازی ها تغییری‬ ‫نداشته باشد‪ .‬کشتی ازاد زیر سایه سنگین موفقیت تیم بنا قرار‬ ‫داشت‪ .‬رسول خادم به دنبال تکرار نوستالژی هایش با دست پر‬ ‫راهی مسابقات شد‪ .‬این در حالی بود که کنارزدن غالم محمدی‬ ‫هزینه هایی را نیز ب رای او همراه داشت‪ .‬در شب اخر مسابقات‬ ‫یکی از مهم ترین مدال های تاری��خ ورزش ای ران که تاکنون‬ ‫کسب شده توسط احسان حدادی به دست امد‪ .‬احسان حدادی‬ ‫یکی از مهم ترین مدال های تاریخ ورزش کشورمان ان هم در‬ ‫رشته مادر المپیک یعنی دوومی دانی را به دست اورد‪.‬‬ ‫کاروان ورزش ای ران در حالی با کسب جایگاه هفدهم به‬ ‫کار خود در المپیک س ی‪‎‬ام پایان داد که با مدال ب رنز کیانوش‬ ‫رستمی و کسب جایگاه چهل وچهارم وارد جدول توزیع مدال‪‎‬ها‬ ‫شده بود‪ .‬کاروان ای ران در طول برگزاری بازی‪‎‬ها بارها با سقوط و‬ ‫صعود مواجه شد و حتی تا رده دوازدهم جدول هم پیش رفت‪،‬‬ ‫اما درنهایت رده هفدهم ب رای کاروان کش��ورمان نهایی شد‪،‬‬ ‫جایی که کاروان ای ران کشورهای اسیایی چین‪ ،‬کره جنوبی‪،‬‬ ‫ژاپن و قزاقستان را باالی س��ر خود م ی‪‎‬بیند و خود پنجمین‬ ‫کشور اسیایی در جدول توزیع مدال ها محسوب م ی‪‎‬شود‪g.‬‬ ‫دربارهمنازعهوزیرورزشورئیسکمیتهملیالمپیک‬ ‫همسایه ها سازمخالفکوککرده اند‬ ‫ مرتضی برکتی‬ ‫ورزش‬ ‫مثـلـث شماره‪166‬‬ ‫در شرایطی که‬ ‫خیل ی ها نگران‬ ‫دسته فوق سنگین‬ ‫وزنه برداری ایران‬ ‫بودند‪ ،‬بهداد سلیمی با‬ ‫کسب طالی المپیک‬ ‫ارامش را به کاروان‬ ‫ورزش ایران بخشید‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫سئول‪ ،‬مرکز ورزش ای ران محله ای است که همسایه های‬ ‫ان به مرحله ای از دعوا و مجادله رسیده اند که صدای ان بسیار‬ ‫ان طرف تر در محله های دیگر هم شنیده م ی شود؛ از پاستور‬ ‫تا‪ ...‬صاحبان دو خانه مجاور هم مثل دو قبیله ای م ی مانند که‬ ‫ب رای تعیین مرز خود به دعوا رسیده اند و کشمکش های انها‬ ‫برخی از همسایه های دیگر را خوشحال کرده و برخی را مغموم‬ ‫و ناراحت‪ .‬داستان‪ ،‬روایت همسایه بد است در مجاورت هم‪.‬‬ ‫محمد عل ی ابادی وقتی ب��ه س��ازمان ورزش امد که با‬ ‫بی میلی اخرین پست مانده در دولت را به او تعارف کرده بودند‬ ‫که اگر او در رقابت ب رای ش��هردار شدن با محمد باقر قالیباف‬ ‫به پیروزی م ی رس��ید‪ ،‬هیچ گاه ب��ه ورزش نم ی امد اما بخت‬ ‫با او یار نب��ود‪ ،‬معاون عمرانی محمود احمدی نژاد نتوانس��ت‬ ‫دولت را صاحب ش��هرداری ته ران کند‪ ،‬پس بای��د بر یکی از‬ ‫صندل ی های خال ی مانده هیات دولت م ی نشس��ت و صندلی‬ ‫خالی نب��ود ج��ز ورزش‪ .‬او با ب ی میلی امد و س��کوت کرد در‬ ‫ابتدا‪ .‬اما این سکوت ش��یوه او در دوره زمامداری اش نبود‪ ،‬بلکه‬ ‫ب رای بررس��ی داش��ته های ورزش‪ ،‬او به این تامل نیاز داشت‪.‬‬ ‫چه انکه چهره واقعی عل ی ابادی درس��ت در شش ماه پس از‬ ‫تصدی ریاست سازمان ورزش از پرده برون افتاد؛ وقتی تیم ملی‬ ‫فوتبال خود را مهیای حضور در جام جهانی م ی کرد‪ ،‬به یکباره‬ ‫مخالف خوان ی های او با محمد دادکان شروع شد تا برکناری اش‬ ‫و ماجراهای تعلیق فوتبال‪ .‬عل ی ابادی ب��رای اولین بار پس از‬ ‫سال ها دوباره پای نهادهای بی ن المللی را به ورزش باز کرد و این‬ ‫اولین بار او نبود‪ ،‬چه انکه ب رای بار دوم نیز او چنین کرده است‪.‬‬ ‫دوره ریاستش در ورزش با برکناری حدود ‪ 25‬رئیس فدراسیون‬ ‫و شرکت در انتخابات کمیته ملی المپیک همراه بود‪ ،‬ضمن‬ ‫اینکه او با طرح امایش سرزمین‪ ،‬مانیفست ورزشی خودش را‬ ‫به اجرا گذاش��ت‪ .‬از نگاه این مهندس عمران‪ ،‬ورزش به عنوان‬ ‫ساختمانی نیمه ساز و معطل مانده باید از نو ساخته م ی شد و‬ ‫زی ربنایش استحکام م ی یافت؛ او با شعار انقالب ساخت وساز در‬ ‫ورزش به شدت بر تع داد پروژه های ورزشی افزود‪ ،‬به حدی که در‬ ‫دولت دهم نیز بسیاری از ان که نیمه ساز شده بود‪ ،‬تکمیل شد یا‬ ‫ادامه ساخت یافت‪ .‬عل ی ابادی وقتی از ورزش رفت که پیوند خود‬ ‫را با ان قطع نکرده بود و در سازمان تشکیالتی ورزش‪ ،‬عنوان‬ ‫ریاست کمیته المپیک را به همراه داشت؛ عنوانی که محلی‬ ‫ب رای مناقشه های بعدی ورزش در دوران سعی د لو و عباسی شد‪.‬‬ ‫رئیس بعدی یعنی علی سعی د لو گرچه از دوستان و همراهان‬ ‫عل ی ابادی در دولت نهم بود‪ ،‬اما با او سازش کوک نم ی شد‪ ،‬پس‬ ‫به بدترین شکل ممکن گویی که دو رقیب ناهمگون درکنار هم‬ ‫قرار گرفته اند‪ ،‬به مقابله با هم پرداختند که اوج ان مجادله دو‬ ‫رئیس ورزش یکی در راس سازمان تربی ت بدنی و دیگری در راس‬ ‫کمیته ملی المپیک ب رای مدا لدادن در مسابقات گوانگ ژو بود‪.‬‬ ‫عمر این منازعه طوالنی نشد و سعی دلو با تشکیل وزارت ورزش‬ ‫از تشکیالت ورزش کشور رفت تا عل ی ابادی خود یکه تاز مبارزه‬ ‫باشد‪ .‬اولین وزیر ورزش هیچ رابطه ای با ورزش نداشت و شاید‬ ‫تنها نزدیکی که با ورزش پیدا م ی کرد‪ ،‬فعالی ت های درس��ی‬ ‫دانشجویان بود که او به عنوان رئیس دانشگاه ازاد قائمشهر‬ ‫ان را مدیری��ت م ی کرد‪ .‬او در مجلس هفت��م نماینده گرگان‪،‬‬ ‫زادگاهش بود و عضو کمیس��یون برنامه و بودج��ه در میانه‬ ‫دولت نهم و پس از برکناری محم��د ناظم ی اردکانی از وزارت‬ ‫تعاون‪ ،‬به این وزارتخانه رف��ت و در دولت دهم نیز در میانه راه‬ ‫با ادغام وزارت تعاون با کار و امور اجتماعی‪ ،‬به اجبار به وزارت‬ ‫ورزش رفت و همسایه محمد عل ی ابادی شد‪ .‬عل ی ابادی خود‬ ‫را با گذشت هفت سال از حضور در ورزش‪ ،‬دیگر پیشکسوت‬ ‫ورزش��ی م ی داند‪ ،‬چه انکه او در دولت نهم و ده��م رکورددار‬ ‫ماندگاری در یک حوزه تخصصی است؛ شاید به همین دلیل‬ ‫است که با همه جانشینان خود به مشکل خورده‪ ،‬جایی که در‬ ‫یک ملک دو پادشاه نم ی گنجد‪ .‬سال المپیک ب رای عباسی‬ ‫تازه وارد به ورزش اغاز ماه عس��لی بود که همانند س��ال اول‬ ‫عل ی ابادی با سکوت سپری ش��د‪ ،‬اما درست در اولین سالگرد‬ ‫حضور او در ورزش‪ ،‬توفانی بزرگ ورزش کشور را در بر گرفت و‬ ‫ اختالف میان عل ی ابادی و عباسی اشکار شد‪ .‬عباسی با تغییر‬ ‫روسای فدراسیون های ورزشی در استانه المپیک با گرفتاری‬ ‫حضور نهادهای بی ن المللی در ورزش کشور مواجه شد‪ .‬البته‬ ‫او پیش از این چند رئیس فدراسیون را برکنار کرده بود و اب از‬ ‫اب تکان نخورده بود‪ ،‬اما به یکباره با هجمه های رس��انه ای‬ ‫و مدیریتی مواجه ش��د‪ .‬در میانه ‪ ،‬مبارزه منفی عل ی ابادی با‬ ‫عباسی شکل گرفت‪ ،‬جایی که او اینده نگری بیشتری نسبت‬ ‫به وزیر ورزش داشت‪ ،‬چه انکه با پایان پ رافتخار المپیک لندن‬ ‫باید انتخابات کمیته ملی المپیک برگزار م ی شد‪ .‬در اینجا دو‬ ‫اتفاق مهم رخ داد؛ اولی ش��رکت نکردن کمیته ملی المپیک‬ ‫در تمام انتخابات فدراس��یون های ورزش��ی که جانش��ینان‬ ‫ی جلس ه ای مهم در‬ ‫روسای برکنارشده را معین م ی کرد و دوم ‬ ‫حاشیه المپیک میان مسئوالن شورای المپیک اسیا و کمیته‬ ‫بی ن المللی المپیک با عل ی ابادی و عباسی ب رای حل مشکالت‬ ‫پی ش رو‪ .‬جلسه برگزار شد‪ ،‬اما عباس��ی نیامد و همین باعث‬ ‫شد تا عل ی ابادی نبض ماجرا را در دس��ت گیرد‪ .‬هنوز جشن‬ ‫و خوش��حالی ب رای مدال اوران ای ران به پایان نرسیده بود که‬ ‫نامه ای مهم از س��وی کمیته بی ن المللی المپیک امد که در‬ ‫ان تاکید ش��ده بود هی چ گونه انتخاباتی تا بازگش��ت روسای‬ ‫معزول و اصالح اساس��نامه جدید که دخالت دولت را در امور‬ ‫ورزش کم کند‪ ،‬برگزار نشود؛ یعنی عل ی ابادی تا اطالع ثانوی‬ ‫همچنان رئیس است‪ .‬مهمترین خ واسته عل ی ابادی با این نامه‬ ‫تامین م ی شد؛ عدم برگزاری انتخابات کمیته ملی المپیک تا‬ ‫حل شدن موضوع‪ .‬بازی دوگانه ای که در خصوص برگزارنشدن‬ ‫انتخابات شکل گرفت‪ ،‬امتیاز دیگری را به عل ی ابادی م ی داد؛‬ ‫تغییر اساسنامه جدید کمیته ملی المپیک به دلخواه‪ ،‬اما این‬ ‫امر با مخالف خوانی محمود خسروی وفا و افشارزاده به جایی‬ ‫نرسید‪ ،‬چه انکه عل ی ابادی در تدوین اساسنامه جدید‪ ،‬بسیاری‬ ‫از مشکالت و موانع چهار س��ال حضور خود در کمیته ملی‬ ‫المپیک مثل مسائل مالی که در اختیار دبیرکل و خزانه دار بود‬ ‫و اختالف سلیقه با دبیرکلش در بسیاری از امور را م ی خواست‬ ‫حل کند‪ .‬عباس��ی و عل ی ابادی حاال به مرحله ای از مجادله‬ ‫رسیده اند که راهی ب رای برون رفت از بن بست موجود ندارند؛‬ ‫دو همسایه هرکدام ساز مخالفی را کوک کرده اند و در صحنه‬ ‫بازی شط رنج تاکتی ک های متفاوت از هم را به کار م ی گی رند تا‬ ‫جایی که بازیخوانی انها با مشکل مواجه شده است‪ .‬در اینجا‬ ‫اما عل ی ابادی اگر در ورزش پیشکسوت نباشد‪ ،‬در بازی مجادله‬ ‫با جانشینان خود بازیگری تواناست‪g.‬‬ ‫‪185‬‬ ‫پرونده سال‬ ‫فوتبا ل سیاسی ‬ ‫باید التماس کنند که در فوتبال بمانم‬ ‫گفت وگوی سه ساعته مثلث با رئیس فدراسیون فوتبال‬ ‫ورزش‬ ‫علی کفاش�یان ح�اال با قاطعی�ت بیش�تری درباره‬ ‫اختیارات مجمع فدراس�یون فوتبال صحب�ت م ی کند‪،‬‬ ‫همی ن طور کمی تندتر نسبت به ان چیزی که ب ی مهری‬ ‫وزارت ورزش در قب�ال او و فدراس�یون فوتب�ال تلق�ی‬ ‫م ی شود‪ .‬گفت وگوی اختصاصی مثلث با علی کفاشیان‬ ‫حاوی نکات ویژه ای اس�ت‪ ،‬از خستگ ی های وی بگیرید‬ ‫طو نشان کشیدن های تلویح ی اش برای مخالفان‪.‬‬ ‫تا خ ‬ ‫مثـلـث شماره‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪186‬‬ ‫ حسین قهار‬ ‫اقای کفاش�یان! یک س�ال از دوره دوم ریاست‬ ‫چهار س�اله ش�ما در فدراس�یون فوتبال گذشت‪ .‬در‬ ‫این مدت برنام ه های مورد نظر ش�ما در فوتبال ایران‬ ‫اجرایی شد؟‬ ‫‪ l‬بعد از اینکه مجمع دوباره به م��ا رای اعتماد داد‪،‬‬ ‫با هماهنگی مدی ران فدراس��یون فوتبال بال فاصله کارها و‬ ‫برنامه های مورد نظر را دنبال کردیم تا مشکل خاصی ب رای‬ ‫فوتبال ما درست نش��ود‪ .‬ما در این مدت رسیدن به اهداف‬ ‫پنج گانه ای را در دستورکارمان قرار داده بودیم که پنج محور‬ ‫اصلی مربوط به جهان ی ش��دن تیم های ملی فوتبال ای ران‬ ‫و موفقی��ت در تورنمنت های مهم اس��یایی و جهانی بود‪.‬‬ ‫در طول چند س��ال اخیر‪ ،‬س��ال ‪ 91‬ب رای ما تنها سالی بود‬ ‫که توانس��تیم نتیجه فعالی ت ها و زحمات خودمان را در به‬ ‫موفقیت رس��یدن تیم های ملی و اجرای ی شدن برنامه های‬ ‫فدراس��یون ببینیم‪ ،‬البته بهتر هم م ی توانست باشد‪ ،‬اما تا‬ ‫اینجا ما به اهدافی که مد نظر داشتیم رسیدیم‪.‬‬ ‫بیشتر توضیح م ی دهید؟‬ ‫‪ l‬تیم ملی بازی خود را در نیمه نهایی به ازبکستان‪،‬‬ ‫قهرمان مس��ابقات واگذار ک��رد‪ .‬انصافا عملک��رد تیم ملی‬ ‫نوجوانان بد نبود‪ .‬انها توانستند جواز حضور در جام جهانی‬ ‫را به دست بیاورند و این یک اتفاق خوب بود‪ .‬به هر حال ما‬ ‫در فوتبال همه چیز را نباید با نتایج بسنجیم؛ مثال تیم ملی‬ ‫فوتبال س��احلی ما دو بار با قدرت قهرمان اس��یا ش��د‪ ،‬اما‬ ‫رس��انه ها و مردم چقدر به این موفقی ت ها به��ا دادند؟ حاال‬ ‫اگر تیم نتیجه نم ی گرفت‪ ،‬کلی برنامه درس��ت م ی کردند و‬ ‫ب رای ما شب و روز نم ی گذاش��تند‪ .‬ضمن اینکه ما در بخش‬ ‫فوتبال بانوان هم پیشرفت چشمگیری داشته ایم‪ ،‬اما باز هم‬ ‫م ی بینید که کسی توجه زیادی به این موفقی ت ها نم ی کند!‬ ‫من به شخصه خیلی از عملکرد فوتبال بانوان در طول چند‬ ‫سال اخیر راضی بوده ام‪ .‬فدراسیون فوتبال در بخش اموزش و‬ ‫اسیا ویژن هم خوب کار کرد‪ .‬ما به طور حتم ب رنامه های مورد‬ ‫نظر اس��یا را خوب اجرا کردیم که عنوان بهترین فدراسیون‬ ‫فوتبال اسیا را به دست اوردیم‪.‬‬ ‫ایا این عنوان حق ما بود؟‬ ‫فوتسال ایران هم که زمانی عنوان م ی شد فراتر‬ ‫از اسیاس�ت و از مدعیان جهانی‪ ،‬مدت هاس�ت‬ ‫دیگر قدرت گذشته خود را ندارد‪ .‬ما حتی در اسیا‬ ‫هم قهرمان نشدیم‪.‬‬ ‫‪ l‬این طوری نیس��ت‪ .‬االن همه تیم ه��ای بزرگ‬ ‫دنیا روی قدرت فوتس��ال ای ران حساب باز‬ ‫م ی کنند! تیم ملی فوتسال به جام جهانی‬ ‫رفت‪ .‬به نظر من اگر پیش��رفتی نداشت‪،‬‬ ‫عقبگرد هم نداشت‪.‬‬ ‫به مش�کالت مال�ی فدراس�یون فوتبال اش�اره‬ ‫کردید‪ ،‬چرا هی چ وقت در بحث جذب اسپانس�ر‬ ‫خوب کار نکردید؟‬ ‫‪ l‬این طوری نبوده که ما خودمان نخواهیم اسپانسر‬ ‫داشته باشیم‪ .‬حمایت الزم از فدراسیون انجام نشد‪ .‬اگر این‬ ‫حمایت و کمک های مالی ضعیف باش��د‪ ،‬کارها با مشکل‬ ‫مواجه م ی ش��ود‪ .‬فدراس��یون فوتبال در امدهای زیادی دارد‬ ‫که م ی تواند مش��کالت را کم کند‪ .‬اما ب رای رسیدن به تمام‬ ‫خواسته هایمان کم است‪ .‬شما پولی را که سایر کشور های‬ ‫اسیایی که در فوتبالشان هزینه م ی کنند با خودمان مقایسه‬ ‫کنید‪ ،‬ان وقت متوجه خواهید ش��د درب��اره چه چیزی حرف‬ ‫م ی زنم‪ .‬فدراسیون فوتبال تالش زیادی کرده تا مبلغ قرارداد‬ ‫حق پخش تلویزیونی افزایش یاب��د‪ ،‬اما پرداختی ان چیزی‬ ‫نیست که ما م ی خواهیم‪ .‬در بحث اسپانسر هم ما مذاکرات‬ ‫زیادی ب��ا ش��رکت ها و نهاد ها و بانک ه��ای مختلف انجام‬ ‫داده ایم‪ ،‬اما هی چ کدام از انها حاضر نشدند قدم اخر را بردارند‪.‬‬ ‫خیلی حرف ها در این زمینه وجود دارد‪ .‬به ش��خصه عادت‬ ‫ندارم همیشه ناله کنم‪.‬‬ ‫مس�ئوالن وزارت ورزش حمای�ت الزم را در این‬ ‫ام�ا در دور قب�ل همی�ن تی�م با‬ ‫سرمربیگری حسین شمس جزو‬ ‫چهار تیم جام جهانی قرار گرفت‪،‬‬ ‫اما در این دور با شکس�ت مقابل‬ ‫کلمبیا نا امی د کننده ظاهر شد‪ ،‬در‬ ‫حالی که خیل ی ها انتظار داشتند‬ ‫تی م ملی ب�ه فین�ال جام جهانی‬ ‫صعود کند‪ .‬نظر شما چیست؟‬ ‫‪ l‬درباره فوتس��ال خیلی بحث ها‬ ‫وجود دارد‪ .‬فدراسیون فوتبال تمام امکانات‬ ‫الزم را ب رای رس��یدن به موفقیت فوتسال‬ ‫فراهم کرد‪ ،‬اما متاسفانه ما همیشه شاهد‬ ‫این قضیه بوده ایم که وقت��ی یک نفر به‬ ‫هر دلیل��ی دیگر جای��ی در تیم ملی ندارد‬ ‫شروع به کار ش��کنی م ی کند! انتظار ب رای‬ ‫فینالیس ت ش��دن تیم مل��ی را همان ه��ا‬ ‫به وجود اوردند‪ .‬بعد از مسابقات جام جهانی‬ ‫وقتی م��ا دیدیم فوتس��ال نیاز ب��ه تغییر‬ ‫و تحوالت دارد دس��ت به کار ش��دیم و از‬ ‫اقای افتخاری خواس��تیم ک��ه مدیریت را‬ ‫برعهده بگیرد‪ .‬ایشان االن خیلی خوب کار‬ ‫م ی کند و مطمئن باشید که فوتسال دوباره‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬بله؛ از نگاه کنفدراسیون فوتبال اسیا حق ما بود‪،‬‬ ‫اما از نگاه کس��انی که در ای ران فقط نتیجه گرا هستند این‬ ‫عنوان حق ما نبود‪ .‬انها این عنوان را قبول نداشتند و به خاطر‬ ‫کسب عنوان بهترین شدن در اس��یا از ما چه انتقادهایی که‬ ‫‪ l‬همی ن طور است‪ ،‬اما ما کار خودمان را م ی کنیم‪.‬‬ ‫منتظر این نیس��تیم که از م��ا تعریف کنن��د‪ .‬م ی دانیم که‬ ‫اینجا فق��ط نیمه خالی لی��وان را م ی بینند و ب��ه همه چیز‬ ‫عادت کرده ایم‪ .‬در کل عملکرد فدراس��یون فوتبال باتوجه‬ ‫به امکانات��ی که داش��تیم و محدودیت ه��ا‪ ،‬راض ی کننده و‬ ‫قابل قبول بوده اس��ت‪ .‬این اواخر مش��کالت م��ا به خاطر‬ ‫افزایش قیمت دالر چندین ب رابر شد‪ .‬شما م ی دانید که بخش‬ ‫اعظمی از هزینه های فدراس��یون در اعزام تیم های ملی به‬ ‫بازی های بی ن المللی رسمی و دوستانه تا وارد کردن امکانات‬ ‫و تجهی زات‪ ،‬ارتباط مس��تقیم ی با قیمت دالر دارد‪ ،‬به ویژه‬ ‫پرداخت ی های ما به مربیان خارجی! همین باال رفتن قیمت‬ ‫دالر باعث ش��د حقوق مربیان تیم ملی هزین��ه چند ب رابری‬ ‫روی دس��ت فدراس��یون فوتبال بگذارد‪ .‬م��ا از نظر دریافت‬ ‫بودجه هم مشکالت زیادی داشتیم که این مساله ب رای همه‬ ‫فدراسیون های ورزشی یکس��ان بود‪ .‬این افزایش هزینه ها‬ ‫در حالی اتفاق افتاد که در این مدت درامد های فدراس��یون‬ ‫فوتبال افزایشی نداشت و به همین دلیل روزهای سختی را‬ ‫پشت سر گذاش��تیم‪ .‬هر چند این روزهای سخت هنوز ادامه‬ ‫دارد! ما همیشه سعی کردیم که این کارها به ما لطمه نزند‪،‬‬ ‫اما خب اگر حمایت های الزم انجام م ی شد و ما مشکل مالی‬ ‫نداشتیم‪ ،‬امروز شرایط فوتبال ای ران خیلی از این چیزی که‬ ‫االن م ی بینید بهتر بود‪.‬‬ ‫‪ l‬ما تا اینجا م ی توانس��تیم نتایج بهتری بگیریم‪.‬‬ ‫در واقع االن باید ش��رایط به ش��کلی بود ک��ه خیال همه‬ ‫فوتبال ی ها بابت صعود تیم ملی به جام جهانی راحت باشد و‬ ‫ما امروز جواز حضور در مسابقات جام جهانی را م ی گرفتیم‪.‬‬ ‫فدراس��یون فوتبال هیچ چیزی را ب رای تیم ملی بزرگساالن‬ ‫دریغ و کوتاهی نکرد‪ .‬ما تا جایی از تیم ملی حمایت کردیم‬ ‫که حتی صدای خیل ی ها در امد‪ ،‬اما این وظیفه ما بود‪ .‬هنوز‬ ‫بازی ها به پایان خود نرسیده و تیم ملی شانس ب رای صعود‬ ‫به جام جهانی دارد‪.‬‬ ‫ورزش‬ ‫تیم مل�ی نوجوانان ای�ران در حالی ک�ه تهران‬ ‫میزبان مس�ابقات قهرمانی اس�یا بود‪ ،‬نتواست‬ ‫ب ه عنوان قهرمانی برس�د‪ .‬به نظر شما این برای‬ ‫فدراس�یون فوتب�ال ی�ک موفقیت به حس�اب‬ ‫م ی اید؟‬ ‫مثل اینکه دل پری دارید!‬ ‫عملک�رد تی م مل�ی بزرگس�االن م�ورد رضای�ت‬ ‫فدراسیون فوتبال است؟‬ ‫مثـلـث شماره‪166‬‬ ‫‪ l‬نتایجی که رقم خورد و اتفاقاتی که افتاد‪ ،‬تقریبا‬ ‫قابل قبول بود‪ .‬ه ر چند ایده ال نبود‪ ،‬اما حداقل بخش قابل‬ ‫توجهی از توقعات ما ب ر اورده ش��د‪ .‬نتای��ج تیم های ملی و‬ ‫عملکرد فدراس��یون در کارهای اجرایی خیلی خوب و مفید‬ ‫بود‪ .‬فدراسیون تالش کرد تا ای ران در پنج رده ملی فوتبالی‪،‬‬ ‫راهی مسابقات جهانی شود‪ .‬در این بین سه رده ما موفق شد‪،‬‬ ‫اما در یک مورد شکست خوردیم‪ .‬خب تیم ملی بزرگساالن‬ ‫هم که ویترین فوتبال هر کش��وری به حس��اب م ی اید‪ ،‬در‬ ‫حال حاضر باید ب رای جهان ی ش��دن از س��ه بازی باقیمانده‬ ‫خود نتایج الزم را کس��ب کند تا خیال همه ما راحت ش��ود‪.‬‬ ‫ضمنا باید بگویم تیم های ملی فوتبال ساحلی‪ ،‬فوتسال و‬ ‫فوتبال نوجوانان ما جهانی شدند‪ .‬تنها این تیم ملی جوانان‬ ‫بود که ناکام ش��د و از راهیابی به جام جهان��ی باز ماند‪ .‬البته‬ ‫درباره تیم مل��ی جوانان ما به هدف خود رس��یدیم‪ ،‬چون به‬ ‫عقیده من عملکرد فنی جوانان در بازی ها خوب بود و تیم‬ ‫خوبی ساخته شد‪.‬‬ ‫نکردند! اتفاقی که در هی چ جای دنیا نم ی افتد‪ .‬به جای اینکه‬ ‫بیایند ببینند فدراسیون در چه زمینه ای تالش کرد که مورد‬ ‫توجه ‪ AFC‬قرار گرفت و ما را در ادامه این راه حمایت کنند‪،‬‬ ‫شروع کردند به دس��ت انداختن فدراسیون! در طول این چند‬ ‫س��ال هیچ وقت ندیدم اهالی فوتبال ب��رای یک بار هم که‬ ‫ش��ده از اقدامات مثبت فدراس��یون فوتبال بگوین��د و ما را‬ ‫حمایت کنند‪.‬‬ ‫شرایط خوب گذشته خود را م ی بیند‪ ،‬ه ر چند االن هم اوضاع‬ ‫بد نیست‪ .‬من این نکته را هم اضافه کنم که از نظر فدراسیون‬ ‫هم تیم ملی فوتسال م ی توانست بهتر در جام جهانی نتیجه‬ ‫بگیرد‪ ،‬اما ای��ن اتفاق رخ نداد‪ .‬به هرح��ال حاال هم تیم ملی‬ ‫فوتسال ای ران همچنان در رده هفتم جهان حضور دارد‪.‬‬ ‫‪187‬‬ ‫زمینه نداشته اند؟‬ ‫‪ l‬اگر م ی خواهیم فوتبال موفقی داش��ته باش��یم‬ ‫این حمایت ها باید انجام ش��ود‪ .‬دولت و مس��ئوالن باید از‬ ‫فوتبال حمایت کنند‪ .‬بای��د بدانند که ای��ن کمک ها ب رای‬ ‫علی کفاشیان نیس��ت‪ .‬اینها کمک به فوتبال ای ران است؛‬ ‫فوتبالی ک��ه ‪ 70‬میلیون نف��ر ان را دنبال م ی کنن��د‪ .‬ما در‬ ‫بخش اسپانسر با خیلی از ش��رکت ها یا بانک ها به تفاهم‬ ‫نهایی رس��یدیم‪ ،‬اما نم ی دانی��م چه موانعی وجود داش��ت‬ ‫که هی چ ک��دام نیامدند قرارداد امضا کنند و همه ش��ان درجا‬ ‫زدند‪ .‬نم ی دانم‪ ،‬شاید کارش��کن ی هایی انجام شد‪ .‬حرف من‬ ‫این اس��ت که اگر حمایت کافی وجود داشت‪ ،‬فوتبال ای ران‬ ‫یک حامی ملی خوب پیدا م ی کرد‪ .‬این مش��کالت مربوط‬ ‫به شخص من نیست‪ .‬مشکل فوتبالی است که مسئولیت‬ ‫ان بر عهده من است‪ .‬در اسیا و دنیا م ی گویند فوتبال ای ران‪،‬‬ ‫نه فوتبال کفاشیان‪ .‬پس مس��ئوالن و دولت باید از فوتبال‬ ‫ای ران حمایت کافی داشته باشند‪ .‬ما تالش م ی کنیم که این‬ ‫مشکالت حل شود و مطمئن باشید این اتفاق خواهد افتاد‪.‬‬ ‫حتی شده با رفتن من! اینها بخش��ی از مسائل مهمی بود‬ ‫که درباره اش حرف زدم‪ .‬به همین خاطر اس��ت که خواستم‬ ‫مجمع فدراسیون فوتبال را برگزار کنم تا با اعضا درباره تمام‬ ‫این مشکالت به صورت مفصل درد دل کنم‪ .‬خیلی موارد را‬ ‫باید به اعضای مجمع بگویم تا انها بدانند ما در چه وضعیتی‬ ‫قرار داریم‪.‬‬ ‫اقای کفاشیان! قرار است چه اتفاقاتی بیفتد؟‬ ‫ورزش‬ ‫‪ l‬هیچ ک��س از فردای خ��ودش خبر ندارد‪ .‬ش��ما‬ ‫م ی دانید در یک ساعت اینده چه اتفاقاتی قرار است ب رایتان‬ ‫بیفتد؟ ولی اگر قرار باشد حمایت ها انجام نشود و هزینه ها به‬ ‫این ش��کل افزایش یابد و در نهایت کسی به فوتبال کمک‬ ‫نکند‪ ،‬فوتبال ای ران با مشکل حرکت به جلو مواجه م ی شود و‬ ‫این م ی تواند تبعات بدی داشته باشد‪.‬‬ ‫مثـلـث شماره‪166‬‬ ‫مجمع چ�ه کاری م ی توان�د برای فوتب�ال ایران‬ ‫انج�ام بدهد؟ مگ�ر در این چند س�ال گذش�ته‬ ‫مجمع چه کار ویژه ای ب�رای فوتبال ایران انجام‬ ‫داده است؟‬ ‫‪ l‬به ه ر حال خیلی از مواق��ع نظ رات اعضا در کارها‬ ‫به ما کمک کرده اس��ت‪ ،‬ضمن اینکه تم��ام تصمیمات و‬ ‫برنامه ها باتوجه به نظر مجمع و مفاد اساسنامه فدراسیون‬ ‫اجرایی م ی شود‪ .‬من م ی خواهم مجمع فدراسیون را برگزار‬ ‫و ش��رایط را ب رای اعضا توضیح بدهم‪ .‬هر دستوری هم که‬ ‫مجمع فدراس��یون فوتبال بدهد‪ ،‬ما ان را انجام م ی دهیم‪،‬‬ ‫حتی اگر بحث نهای ی ش��ان در رابطه با برگ��زاری انتخابات‬ ‫زودرس و ریاست جدید فدراسیون فوتبال باشد‪ ،‬من استقبال‬ ‫خواهم کرد‪ .‬البته این خواسته خودم نیز هست و م ی خواهم‬ ‫این مهم عملی شود‪.‬‬ ‫فکر م ی کنید چرا حمایت هایی که به ان اش�اره‬ ‫کردید‪ ،‬انجام نم ی شود؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪188‬‬ ‫‪ l‬کمک ها و بودجه ای که از وزارت ورزش دریافت‬ ‫م ی کردیم‪ ،‬امسال خیلی کم تحقق پیدا کرده است‪ .‬بخش‬ ‫مهمی از بحث مالی در فوتبال مربوط ب��ه حقوق مربیان‬ ‫خارجی است‪ .‬در این رابطه توضیحاتی دادم که پرداخت ی ها‬ ‫سه ب رابر شده است‪ .‬س��ازمان تربی ت بدنی س��ابق و وزارت‬ ‫ورزش و جوان��ان فعلی به ما ق��ول داده بودن��د که هزینه‬ ‫قرارداد مربیان خارجی را پرداخت کنن��د‪ .‬ما روی حرف انها‬ ‫حساب ویژه ای باز کرده بودیم‪ ،‬ولی این اتفاق نیفتاد و پولی‬ ‫پرداخت نشد‪ .‬به همین دلیل فشار زیادی را تحمل کردیم‪.‬‬ ‫رایزن ی های ما هم تا اینجا ب رای دریافت این مبالغ به نتیجه‬ ‫نرسیده است‪ .‬به همین دلیل مجبور شده ایم هر چند وقت‬ ‫یک بار از بودجه برنامه های مهم فدراسیون فوتبال بزنیم تا‬ ‫پول مربی خارجی را بدهیم‪ .‬خیلی از مواقع شده که به خاطر‬ ‫ ب ی پولی برنامه ها لغو شده است و این کامال به ضرر فوتبال‬ ‫ای ران اس��ت‪ .‬قطع همکاری ما با بعضی از مربیان خارجی‬ ‫هم ارتباط مس��تقیم با همین موضوع داشت‪ .‬باالخره این‬ ‫موضوع باید حل بشود‪ .‬تا اینجا باید بگویم که عدم پرداخت‬ ‫بودجه از سوی وزارت ورزش خیلی از برنامه های فدراسیون‬ ‫فوتبال را متوقف کرده است‪ .‬حاال باید ببینیم در اینده چه‬ ‫پیش خواهد امد‪.‬‬ ‫م ی توانیم راح ت تر درباره مس�ائل جاری فوتبال‬ ‫ایران با هم صحبت کنیم؟‬ ‫‪ l‬من هیچ مشکلی ندارم‪ .‬هیچ وقت از پاسخگویی‬ ‫طفره نرفته ام و ادمی نیس��تم که از گفتن واقعیت ه راسی‬ ‫داشته باشم‪.‬‬ ‫خیل ی ه�ا معتقدن�د ‪ 19‬اس�فند ‪ 1390‬جش�ن‬ ‫اس�تقالل فوتبال ایران در انتخابات برگزار شد‪.‬‬ ‫قبول دارید این مش�کالتی که درباره ان صحبت‬ ‫م ی کنید به نوعی نتیجه همان استقالل است؟‬ ‫‪ l‬صد در صد همی ن طور است‪ .‬این مساله از همان‬ ‫دقیقه اولی که مجمع دوباره من را به عنوان رئیس فدراسیون‬ ‫فوتبال انتخاب کرد ب رای من مشهود بود‪.‬‬ ‫چطور؟‬ ‫‪ l‬متوجه شدم که به خاطر اتفاقات روز مجمع باید‬ ‫هزینه های زیادی بدهم و این مشخص بود‪ .‬البته به نظر من‬ ‫همه ما باید قبول کنیم که ب��ه نظر مجمع احترام بگذاریم‪،‬‬ ‫ولی شاید نتیجه انتخابات به مذاق خیل ی ها خوش نیامد که‬ ‫این اتفاقات افتاد‪.‬‬ ‫اگر این طور بود ش�ما چ�را در انتخابات حضور‬ ‫پیدا کردید؟‬ ‫‪ l‬به خاطر مجمع‪.‬‬ ‫ولی شما م ی دانس�تید که مخالفت هایی وجود‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫‪ l‬من همان موق��ع بارها اعالم ک��ردم اگر مجمع‬ ‫ترئیسه‬ ‫بخواهد بیایم این کار را انجام م ی دهم‪ .‬مجمع و هیا ‬ ‫فدراسیون فوتبال در ان مقطع از من خواست که در انتخابات‬ ‫حضور پیدا کنم و بنده به احترام مجمع این کار را انجام دادم‪.‬‬ ‫حتی در روز انتخابات موقع رای گیری هم از اعضا خواهش‬ ‫کردم که به م��ن رای ندهند‪ .‬اما این انتخ��اب خود اعضای‬ ‫مجمع ب��ود که م ی خواس��تند بنده ی��ک دوره دیگر رئیس‬ ‫فدراسیون فوتبال باشم‪ .‬البته همه مشکالت نشات گرفته‬ ‫از انتخابات نیس��ت و وضعیت ب��د اقتصادی ب��رای همه‬ ‫فدراسیون ها وجود دارد‪ ،‬ولی بخش اعظمی از مشکالت در‬ ‫واقع حاشی ه های همان انتخابات است‪.‬‬ ‫شما االن چه برنام ه ای در دستورکار خود دارید؟‬ ‫‪ l‬من به خاطر ش��رایطی که در س��ال ‪ 91‬رخ داده‪،‬‬ ‫تصمیم به برگزاری مجمع گرفته ام‪ .‬بحث اس��تعفای خودم‬ ‫را در هیات رئیس��ه فدراس��یون فوتب��ال مطرح ک��ردم‪ ،‬اما‬ ‫اعضا خواس��تند که مجمع را برگزار کنم تا خانواده فوتبال‬ ‫تصمیم نهایی را در این باره اتخاذ کند‪ .‬در انجا همه اعضای‬ ‫تصمیم گی رنده درباره فوتبال حضور دارند و من م ی خواهم به‬ ‫انها بگویم که اگر فکر م ی کنند علی کفاشیان مانع پیشرفت‬ ‫فوتبال ای ران اس��ت و اجازه نم ی دهد که این رشته راه خود را‬ ‫درس��ت طی کند‪ ،‬من م ی توانم این مانع را از مسیر فوتبال‬ ‫ای ران بردارم‪ ،‬یعنی خودم را برم ی دارم‪( .‬م ی خندد)‬ ‫نظر خودتان چیست؟ مشکل فوتبال ایران شما‬ ‫هستید؟‬ ‫‪ l‬این را دیگر باید از اعضای مجمع س��وال کنید و‬ ‫انها جواب این سوال را به خوبی م ی دهند‪ .‬اما خودم م ی گویم‬ ‫که مشکل این فوتبال به هی چ وجه شخص علی کفاشیان‬ ‫نیست‪ .‬با رفتن من فقط صورت مس��اله پاک م ی شود‪ .‬ولی‬ ‫من اسفندماه تصمیم را بر عهده مجمع م ی گذارم‪ .‬البته بعد‬ ‫از اینکه همه چیز را ب رای انها توضیح دادم‪.‬‬ ‫اگر مجمع فدراسیون فوتبال معتقد بود مشکل‬ ‫فوتبال ایران علی کفاش�یان است‪ ،‬هی چ وقت در‬ ‫انتخابات سال گذشته به شما رای اعتماد دوباره‬ ‫نم ی داد‪ .‬اتفاقات ‪ 19‬اس�فند س�ال گذشته برای‬ ‫خیل ی ها عجی�ب ب�ود‪ .‬در حالی که چهار س�ال‬ ‫بدترین انتقاد ها از شما انجام ش�د‪ ،‬اکثر افراد از‬ ‫ریاست دوباره شما خوشحال شدند‪ .‬حتی خیلی‬ ‫از منتقدان ش�ما به جبهه حامیان ش�ما ملحق‬ ‫شدند‪ ،‬چرا؟‬ ‫‪ l‬در ان مقط��ع خیل ی ه��ا از انتخ��اب دوباره من‬ ‫خوش��حال ش��دند‪ ،‬اما بعد از انتخاب��ات ان حمایتی را که‬ ‫الزم بود انجام ندادند‪ .‬اس��تقالل به این معنی نیست که ما‬ ‫نخواهیم از مسئوالن باال دستی خود تمکین کنیم و با انها‬ ‫هماهنگ نباشیم‪ .‬این یک واقعیت اس��ت که ما همیشه‬ ‫باید با دولت هماهنگ باش��یم‪ .‬خیلی از امکاناتی که ب رای‬ ‫فوتبال وجود دارد را دولت م ی دهد‪ .‬ما هم از طرفی به دولت‬ ‫و کش��ور خدمات مهمی ارائه م ی کنیم‪ .‬س��عی م ی کنیم‬ ‫تیم های خوبی پ��رورش بدهیم تا نتیج��ه بگیرند و چرخه‬ ‫این فوتبال بچرخد‪ .‬واقعیت قضیه این اس��ت که توقعاتی‬ ‫که مردم از فوتبال دارند خیلی زیاد است‪ ،‬ولی از انجایی که‬ ‫این خواسته مردم باید اجابت شود‪ ،‬همه باید دست به دست‬ ‫هم بدهند تا فوتبال ای ران بهتر شود‪ .‬از دولت و وزارت ورزش‬ ‫گرفته تا باشگاه ها‪ ،‬رسانه ها و خود ما در فدراسیون فوتبال!‬ ‫این خوب نیس��ت که چون انتخابات فدراس��یون فوتبال‬ ‫مطابق میل بعض ی ها برگزار نشده‪ ،‬پس دیگر نباید کمک‬ ‫کنند و حمایت هایشان را قطع کنند‪ .‬کاش تنها دغدغه من‬ ‫قطع حمایت بود‪ ،‬چراکه از همه بدتر موانع بزرگ هم ایجاد‬ ‫م ی کنند تا ما در کار به مشکل بخوریم!‬ ‫پس وزارت ورزش نه تنها حمایت نکرد بلکه مانع‬ ‫هم ایجاد کرد‪.‬‬ ‫‪ l‬ب رای داش��تن فوتبال موفق نبای��د چنین چیزی‬ ‫وجود داشته باش��د‪ .‬من این حمایت را در یک سال گذشته‪،‬‬ ‫به ویژه چند ماه اخیر ندیدم‪ .‬اساس��ا به همین دلیل تصمیم‬ ‫به استعفا گرفتم‪ .‬در نهایت هم االن به این فکر م ی کنم که‬ ‫این فوتبال جای من نیست‪ .‬اگر به خاطر حضور من‪ ،‬دوستان‬ ‫قید حمایت از فوتبال را زدند‪ ،‬من حاضرم اگر مجمع خواست‬ ‫بروم‪ .‬اما به خاطر این مردم‪ ،‬کمک کنند تا فوتبال ما که در‬ ‫شرایط حساسی قرار دارد‪ ،‬راه درست خود را طی کند‪.‬‬ ‫دوره ریاست دوم شما با چهار سال اول چقدر با‬ ‫هم تفاوت داشته است؟‬ ‫‪ l‬بدون تردید اصالح اساس��نامه به ان ش��کلی که‬ ‫مد نظر ما بود خیلی ش��رایط را ب رای مدیریت اجرایی کارها‬ ‫ترئیسه و‬ ‫بهتر کرد‪ ،‬به ویژه اتفاقاتی که در نحوه انتخاب هیا ‬ ‫نواب رئیس رخ داد‪ .‬درست به همین دلیل در طول یک سال‬ ‫اخیر هماهنگ ی ها در مدیریت کارها نسبت به چهار سال اول‬ ‫خیلی بیشتر به چش��م م ی خورد‪ .‬خب تجربه ما هم بیشتر‬ ‫ش��ده بود هر چند وضعیت مالی ما خیلی بدتر شده است و‬ ‫مشکل پول داریم‪.‬‬ ‫بدون تردی�د االن علی کفاش�یان برای ریاس�ت‬ ‫فدراس�یون فوتبال به یک پختگی کامل رسیده‬ ‫و تقریبا هم ه چیز تحت نظر او قرار دارد و در بعد‬ ‫مدیریت بی ن المللی هم ش�ما ارتباطات خوبی با‬ ‫سایر کشورها و کنفدراسیون فوتبال اسیا ب ر قرار‬ ‫کرده اید‪ ،‬اما به نظر م ی رسد بحث هایی که درباره‬ ‫برکناری شما وجود دارد فدراس�یون فوتبال را در‬ ‫بالتکلیفی قرار داده که باعث شده کارها ان طور‬ ‫که باید پیش نرود؛ موافقید؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬عمل ی نشدن برنامه ها دلیلش همان چیزی‬ ‫بود که گفتم‪ .‬ولی بحث بالتکلیفی را قبول ندارم‪ .‬من باتوجه‬ ‫به تجاربی که کس��ب کرده ام کارها را انج��ام م ی دهم‪ .‬به‬ ‫بعض ی ها باید بگویم که فدراسیون فوتبال را ملک شخصی‬ ‫خود نم ی دانم و دو دستی به صندلی ریاست نچسبیده ام که‬ ‫بخواهم هر طور شده سه سال دیگر را هم رئیس فدراسیون‬ ‫باش��م‪ .‬من دوس��ت ندارم به هر قیمتی بمان��م‪ .‬اگر زمانی‬ ‫نش��انه هایی ببینم که کارم مورد تایید اعضای مجمع قرار‬ ‫ندارد و انها به من اعتماد ندارند‪ ،‬خیلی زود استعفا م ی دهم‪.‬‬ ‫اگر ببینم فرد بهتری وجود دارد که شرایط خوبی ب رای ریاست‬ ‫فدراسیون فوتبال دارد‪ ،‬خودم مقدمات کار را فراهم م ی کنم‬ ‫که این اتفاق رخ دهد‪ .‬ولی همیش��ه کار خ��ودم را تا اخرین‬ ‫لحظه ای که هستم خوب و با قدرت انجام م ی دهم‪ .‬فوتبال‬ ‫هم این حاشی ه ها را همیشه داشته و دارد‪ .‬ما مدیریت فوتبال‬ ‫را در دو بعد داخلی و بی ن الملل باید نگاه کنیم‪ .‬نباید شرایطی‬ ‫را به وجود بیاوریم که فیفا و کنفدراسیون فوتبال اسیا به این‬ ‫نتیجه برسند که همیشه در فوتبال ای ران تغییر و تحول وجود‬ ‫دارد‪ .‬من م ی گویم تصمیم درباره فوتبال باید توسط اعضای‬ ‫مجمع باشد‪ .‬ماندن یا رفتن من هم باید مطابق میل مجمع‬ ‫عمومی فدراسیون فوتبال باشد و بنده کاری را م ی کنم که‬ ‫انها م ی خواهند‪.‬‬ ‫االن مجمع از شما حمایت م ی کند؟‬ ‫‪ l‬من م ی توانم بگوی��م که حمایت اعضای مجمع‬ ‫بعد از این اتفاقات‪ ،‬از ما بیشتر هم ش��ده است‪ .‬من همین‬ ‫امسال انتخابات ‪ 20‬هیات فوتبال را در سطح کشور برگزار‬ ‫کردم‪ .‬تمام انتخابات هم در دموکراسی و ازادی کامل برگزار‬ ‫ش��ده و رئیس هیات با میل اعضای مجمع‪ ،‬انتخاب ش��ده‬ ‫است‪.‬‬ ‫در دوره اول ریاس�ت ش�ما در فدراس�یون ه�م‬ ‫ش�ایعات زیادی در رابطه با فش�ار برای برکناری‬ ‫ش�ما وجود داش�ت‪ ،‬ام�ا همیش�ه م ی گفتید که‬ ‫م ی مانید و اگر قرار به رفتن باشد این تصمیم را‬ ‫با نظر مجمع م ی گیرید!‬ ‫ش�ما قبل از انتخابات سال گذش�ته بارها اعالم‬ ‫کردید اگر مجمع بخواهد در انتخابات ش�رکت‬ ‫م ی کنید؛ االن هم این حس را دارید؟‬ ‫‪ l‬نه‪ ،‬االن دیگ��ر ان حس را ندارم‪ .‬ب��رای اینکه در‬ ‫سال گذشته فش��ارها روی من و فدراسیون خیلی زیاد بود و‬ ‫بعضی از مسائلی هم که به وجود اوردند حق من و مجموعه‬ ‫فوتبال ای ران نبود‪ .‬من وقتی این عدم حمایت ها و در بسیاری‬ ‫از مواقع حمله های همه جانبه به خودم و فدراسیون را دیدم‪،‬‬ ‫اذیت شدم‪ .‬ب رای همین م ی خواستم مجمع را تشکیل بدهم‬ ‫تا با اعض��ا حرف بزن��م و ناگفته هایم را در انج��ا بیان کنم‪.‬‬ ‫م ی خواستم این کار را بکنم که دوستان یک سری تصمیمات‬ ‫دیگری بگی رند و من را رها کنند‪ .‬اصال بگذارند بروم پی زندگی‬ ‫خودم؛ واقعا دوست داشتم اجازه بدهند از این فوتبال بروم‪ .‬با‬ ‫این حال به هر دلیلی انها با این قضیه موافقت نکرده اند اما‬ ‫این کار را باالخره خواهم کرد‪.‬‬ ‫پس تصمی�م نهایی خ�ود را در رابطه ب�ا رفتن‬ ‫گرفته اید؟‬ ‫‪ l‬من ادمی نیستم که از زیر کار در بروم ولی قطعا با‬ ‫این شرایطی که درست کرده اند و فشارهایی که م ی اوردند‪،‬‬ ‫به صورت مفص��ل اول با مجم��ع درد دل م ی کن��م و بعد‬ ‫م ی خواهم که تکلیف من را روشن کنند‪ .‬اگر فضا به شکلی‬ ‫باش��د که حمایت ها برگردد و همه به فوتبال کمک کنند و‬ ‫شما همان علی کفاشیانی هس�تید که بارها در‬ ‫مجمع تاکید م ی کردید که تا وقتی انها بخواهند‬ ‫م ی مانید و کارتان را انج�ام م ی دهید‪ .‬باتوجه به‬ ‫حرف هایی که زدید احس�اس م ی شود دیگر کم‬ ‫اورده اید‪ ،‬نه؟‬ ‫‪( l‬م ی خن��دد) نه‪ ،‬من ک��م نی��اورده ام‪ .‬ولی خیلی‬ ‫از مواقع نگران م ی ش��وم‪ .‬ب��رای من‪ ،‬خ��ودم و موقعیتم در‬ ‫فدراسیون فوتبال مهم نیست‪ .‬چند وقت پیش بود که دیدم‬ ‫تمام ی رسانه ها بدترین حمالت را سمت من نشانه رفته اند‬ ‫و انتقاد م ی کنند و ش��رایط بدی علیه من به وجود اورده اند‪.‬‬ ‫بعد پیش خودم فکر کردم نکند واقعا من مشکل این فوتبال‬ ‫هستم‪ .‬نکند واقعا عامل همه مشکالت من هستم‪ .‬با اینکه‬ ‫خودم م ی دانستم جواب این سوال ها چیست و من نقشی در‬ ‫مشکالت ندارم و بحران ها و مشکالت از جای دیگری است‬ ‫اما تصمیم گرفتم که اس��تعفا بدهم‪ .‬من نم ی توانم روزی را‬ ‫ببینم که بودنم به نفع فوتبال نیست اما سر کار هستم‪.‬‬ ‫اگر ش�ما وزی�ر ورزش بودید چ�ه تصمیمی در‬ ‫رابط�ه با فوتبالی که ریاس�ت ان ب�ر عهده علی‬ ‫کفاشیان با این کارنامه است‪ ،‬م ی گرفتید؟ تغییر‬ ‫یا حمایت؟‬ ‫‪ l‬بدون تردید حمایت بیش��تری انج��ام م ی دادم‪.‬‬ ‫این ش��رایط را ب رای فدراس��یون فوتبال به وجود نم ی اوردم‪.‬‬ ‫ورزش‬ ‫مثـلـث شماره‪166‬‬ ‫‪ l‬من همیشه به این مهم اعتقاد داشته ام و دارم‪ ،‬به‬ ‫ویژه االن که استقالل فدراسیون فوتبال به همه ثابت شده‬ ‫است‪ .‬نباید این مس��تقل بودن در تصمیم گیری زیر سوال‬ ‫برود‪ .‬من دوست دارم اگر م ی روم بگویند مجمع‪ ،‬کفاشیان را‬ ‫برکنار کرد‪ ،‬نه ادم های بیرون مجمع‪.‬‬ ‫ریاست چس��بیده ام و ان را رها نم ی کنم‪ ،‬ولی اصال این طور‬ ‫نیست و به هی چ وجه ش��خصیت و اعتبار خودم را زیر سوال‬ ‫نم ی برم‪ .‬حرف من این اس��ت که باید روال قانونی در تغییر‬ ‫و تحوالت انجام ش��ود‪ .‬من اجازه نم ی دهم تغیی رات خارج از‬ ‫ضوابط اساسنامه و میل مجمع انجام شود‪.‬‬ ‫مجمع هم به صورت کامل از بنده حمایت کند شاید بمانم‪.‬‬ ‫چون ان وقت دیگر تکلیف روشن شده است‪ .‬اما در غیر این‬ ‫صورت نه‪ ،‬نم ی مانم‪.‬‬ ‫ب ا توج�ه به این صحب ت های ش�ما با یک ابهام‬ ‫بزرگ مواجه م ی شویم! علی کفاشیان م ی گوید دولت‬ ‫باید از فوتبال حمایت کند‪ .‬از طرفی هم به این موضوع‬ ‫م نهای ی اش‬ ‫اشاره م ی کند که فقط با نظر مجمع تصمی ‬ ‫را در رابطه با رفت�ن یا ماندن م ی گیرد‪ .‬ش�ما خودتان‬ ‫را پاس�خگو به کدام طرف م ی دانی�د‪ ،‬وزرات ورزش و‬ ‫جوانان یا مجمع فدراسیون؟‬ ‫‪ l‬من را مجمع فدراس��یون فوتب��ال انتخاب کرده‬ ‫است‪ ،‬اما با هر دو‪ ،‬طرف هستم‪.‬‬ ‫االن مجمع مخالف جدایی ش�ما از فدراس�یون‬ ‫فوتبال اس�ت‪ ،‬اما به دالیلی که دیگ�ر همه از ان‬ ‫ب ا خبر هس�تند‪ ،‬وزارت ورزش و دولت تمایلی به‬ ‫ادامه حضور ش�ما در فوتبال ندارند‪ .‬در این مورد‬ ‫چه صحبتی دارید؟‬ ‫من دوست دارم اگر می روم بگویند مجمع‪ ،‬کفاشیان را برکنار کرد‪ ،‬نه‬ ‫ادم های بیرون مجمع‬ ‫اگر دالیل دوستان ان قدر محکم است و می خواهند من بروم‪ ،‬یک‬ ‫سوم اعضای مجمع را قانع کنند تا مجمع فوق العاده تشکیل شود‬ ‫از خود بهروان بپرسید که ناگفته هایش چیست‪ ،‬من بی خبرم‬ ‫من دنبال این هستم که مجمع را قانع کنم که انتخابات را زودتر برگزار‬ ‫کند‬ ‫انتظار ما از کی روش این است که تیم ملی را ب ه جام جهانی ببرد‬ ‫در یک سال گذشته از طرف هیچ کس مورد حمایت قرار نگرفته ایم‬ ‫سعی می کنم خنده هایم را کنترل کنم‪ ،‬دیگر خسته شده ام اما کم‬ ‫نیاورده ام‬ ‫اگر مجمع بخواهد من کنار می روم اما رفتن من فقط صورت مساله را‬ ‫پاک می کند‬ ‫بهترین فدراسیون اسیا شدیم اما انهایی که نتیجه گرا هستند به ما‬ ‫حمله کردند‬ ‫عملکرد ما خوب بوده است اما اینجا فقط نیمه خالی لیوان را می بینند‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬عیب��ی ندارد‪ .‬اگر قرار اس��ت تغیی��ر و تحوالتی‬ ‫بش��ود و دوس��تان نظری دارند که حتما باید اجرایی ش��ود‪،‬‬ ‫اجازه بدهند مجمع فدراس��یون فوتبال برگزار شود و اعضا‬ ‫بعد از بررس ی های الزم‪ ،‬در رابطه با ان تصمیم بگیرند‪ .‬هیچ‬ ‫مشکلی وجود ندارد‪ .‬اگر دالیل دوستان ان قدر محکم است‬ ‫که حداقل یک سوم اعضای مجمع درباره کنار رفتن من قانع‬ ‫م ی شوند‪ ،‬تقاضای برگزاری مجمع فوق العاده بدهند‪ .‬اتفاقا‬ ‫من استقبال م ی کنم‪ .‬اگر قرار است شرایط این طوری باشد‪،‬‬ ‫باور کنید من خودم هم خوش��حال م ی شوم که بروم‪ .‬علی‬ ‫کفاشیان هیچ وقت دوست ندارد نسیه کار کند‪ .‬هیچ وقت‬ ‫حاضر نیستم دست به هر کاری بزنم که در یک پست باقی‬ ‫بمانم‪ .‬من به خودم فکر نم ی کنم‪ .‬تنها دغدغه ام فوتبال ای ران‬ ‫است‪ .‬اعتقاد من این است که از من باید بخواهند که کار کنم؛‬ ‫راحت تر بگویم خواهش کنند که باشم و کارم را انجام بدهم‪.‬‬ ‫باید به من التماس کنند که در فدراس��یون فوتبال باش��م‪.‬‬ ‫متاسفانه بعضی دوس��تان فکر م ی کنند که من به صندلی‬ ‫نکات‬ ‫‪189‬‬ ‫چون منفعت فوتبال را در نظر م ی گرفتم‪ .‬همیشه از راحت‬ ‫صحبت کردن و تصمیم گرفتن استقبال م ی کردم و به نظر‬ ‫مجمع فدراس��یون احترام م ی گذاشتم‪ .‬من معتقدم حمایت‬ ‫را هیچ وقت نباید برداش��ت‪ .‬فوتبال هی چ وقت کفاش��یان‬ ‫نیست‪ .‬کامبیز و ش��هروز هم نیس��ت! من اگر مسئولیت‬ ‫داشتم از باشگاه های بزرگ مردمی پرسپولیس و استقالل و‬ ‫همه باشگاه های دیگر حمایت م ی کردم‪ .‬تیم ملی فوتبال را‬ ‫مورد توجه ویژه قرار م ی دادم‪ .‬به فدراسیون کمک م ی کردم‪.‬‬ ‫واقعیت هم همین طوری باید باش��د‪ .‬اگر اقایان مشکلی با‬ ‫شخص کفاشیان دارند نباید حمایت خود را از فوتبال بردارند‬ ‫تا فوتبال زمین بخورد‪ .‬اگر با من مشکل دارند باید بگویم که‬ ‫کفاشیان یک ادم منطقی است که سی سال در مهم ترین‬ ‫پس ت ها در ورزش ای ران خدمت کرده اس��ت‪ .‬اقایان بیایند‪،‬‬ ‫بنش��ینند‪ ،‬صحبت کنند تا یک تصمیمی بگیریم که روال‬ ‫قانونی و منطقی داشته باشد‪.‬‬ ‫درباره تابع بودن ح�رف زدید‪ .‬خیل ی ه�ا در دوره‬ ‫ریاست چهار س�اله اول ش�ما در کنار نام شما و‬ ‫شیوه اداره فدراسیون فوتبال واژه «بله قربان گو»‬ ‫قرار م ی دادند اما این بله قربان گو بودن را در طول‬ ‫یک س�ال گذش�ته از خصوصیات مدیریتی خود‬ ‫حذف کردید‪ .‬ش�اید در این مدت بیشتر ب ه دنبال‬ ‫تعامل بودید تا اینکه مثال اج�ازه دخالت در تمام‬ ‫کارهای فدراس�یون فوتبال را به کس�ی بدهید‪.‬‬ ‫شاید اگر همان تابعیت چهار سال اول را داشتید‬ ‫االن اوضاع فرق م ی کرد‪ .‬این طور نیست؟‬ ‫ورزش‬ ‫‪ l‬در همان دور اول من تازه امده بودم و اش��نایی‬ ‫با شرایط نداش��تم‪ .‬این طور هم نبود که فدراسیون از خود‬ ‫اختیاری نداشته باش��د‪ .‬همیشه پنج‪ ،‬ش��ش نظر مختلف‬ ‫م ی امد و م��ن در نهایت هم��ه را جمع بن��دی م ی کردم و‬ ‫تصمیم اخر گرفته م ی ش��د‪ .‬ولی این طور نبود که دستور‬ ‫از باال بیاید و ما ان را اجرا کنیم‪ .‬البت��ه خیلی از مواقع این‬ ‫سوء برداش��ت به وجود م ی امد‪ .‬س��وء تفاهمی که ناشی از‬ ‫هماهنگی و رابطه خوب ما با دو رئیس سازمان تربی ت بدنی‬ ‫قبلی بود‪ .‬من خ��ودم م ی گویم که ادم تابعی هس��تم‪ .‬ما‬ ‫همیش��ه م ی رفتیم و درباره خیلی از مس��ائل با مسئوالن‬ ‫سازمان تربی ت بدنی مشورت م ی کردیم‪ .‬ولی تصمیم نهایی‬ ‫را خودمان م ی گرفتیم‪ .‬االن هم این امادگی را داریم که برویم‬ ‫خیلی از جاها صحبت کنیم و با تعامل کار کنیم تا امتیازاتی‬ ‫ب رای فدراسیون فوتبال بگیریم‪ .‬حتی حاضریم خودمان را‬ ‫کوچک کنیم و حرف هایی هم که نباید‪ ،‬بش��نویم تا ب رای‬ ‫این فوتبال امکانات و بودجه بگیری��م‪ .‬خیلی از مواقع من‬ ‫حاضر شدم هر چه گفتند بگویم چشم تا بتوانم ب رای فوتبال‬ ‫امتیازاتی بگیرم‪ .‬اصال بیایند بگویند کفاشیان بله قربان گو‬ ‫است‪ .‬اشکالی ندارد اما بیایند به فوتبال امکانات بدهند‪ .‬ما‬ ‫حرفی نداریم‪ .‬ب رای فوتبال ای ران همه کار م ی کنم‪ .‬در طول‬ ‫سال گذشته ما پخته تر شدیم‪ .‬تیم مدیریتی هم هماهنگی‬ ‫الزم را داشت‪ .‬انصافا وزارت ورزش و جوانان هم این امکان را‬ ‫به ما داد‪ .‬ولی خب از طرفی هم حمایت ها ان طور که باید‬ ‫انجام نش��د‪ .‬خیل ی ها از کلمه استقالل فدراسیون برداشت‬ ‫غلطی داشتند‪ .‬استقالل به این شکل نیست که من بیایم‬ ‫با همه مخالفت کنم‪ .‬این طوری هم نیس��ت که وزارتخانه‬ ‫به من هیچ پول و امکاناتی ندهد تا خودم بروم همه چیز را‬ ‫تامین کنم‪ .‬به ه ر حال من اینجا دارم خدماتی را در چارچوب‬ ‫اساس��نامه ارائه م ی دهم‪ .‬نباید به خاطر داشتن استقالل ما‬ ‫را رها کنند‪ .‬مثال اگر االن م ی این��د به من م ی گویند فالنی‬ ‫نباید رئیس هیات فوتبال استان فالن باشد من م ی گویم‬ ‫که طبق قانون و مقررات رسمی‪ ،‬من مجمع تشکیل دادم‬ ‫و اعضای مجمع هم به رئیس هیات رای دادند و حاال از او‬ ‫حمایت م ی کنم‪.‬‬ ‫مثـلـث شماره‪166‬‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪190‬‬ ‫شما یک مدیر ورزشی بودید که به فوتبال امدید‪.‬‬ ‫در حالی که شاید تعداد مدیران حاضر در فوتبال‬ ‫ایران که ورزش�ی باش�ند به تعداد انگشتان یک‬ ‫دس�ت هم نرس�د‪ ،‬با این حال باز هم نسبت به‬ ‫حضورتان در فوتبال انتقاد م ی شود‪ ،‬چرا؟‬ ‫‪ l‬من سال های سال است که در ورزش هستم‪ .‬هم‬ ‫در بعد قهرمانی و هم مدیریت ورزشی‪ .‬من چهارسال معاون‬ ‫سازمان تربی ت بدنی بودم‪ .‬سال ها سابقه مدیریت در کمیته‬ ‫ملی المپیک را داش��ته ام‪ .‬جایی که تمام فدراس��یون های‬ ‫ورزش��ی زیر نظر ما کار م ی کردند‪ .‬پس این نشان م ی دهد‬ ‫که من ورزرشی هستم و با مسائل مربوط به ورزش بیگانه‬ ‫نیس��تم‪ .‬من دوره تخصصی مدیریت ورزش��ی را در ‪IOC‬‬ ‫گذرانده ام‪ .‬من شاید فوتبالی نبوده ام‪ ،‬اما ورزشی که هستم‪.‬‬ ‫ما در فوتبال ای ران چند قش��ر داریم که همه انها م ی توانند‬ ‫فوتبالی باش��ند‪ .‬یک گروه بازیکنان هستند‪ .‬اما انهایی که‬ ‫بازی م ی کنند فقط فوتبالی به حساب م ی ایند؟ داوران هم‬ ‫یکی دیگر از این قشرها هستند‪ .‬اما یک سری ادم ها هستند‬ ‫که ش��اید اصال فوتبال بازی نکرده اند اما با تعصب و غیرت‬ ‫خاصی تمام اتفاقات را دنبال م ی کنند و اطالعات خوبی از این‬ ‫ورزش دارند‪ .‬به نظر من انها هم فوتبالی به حساب م ی ایند!‬ ‫هیچ دلیلی ندارد که ما بگوییم مدیری که در فوتبال فعالیت‬ ‫م ی کند حتما باید فوتبالیست بوده باشد‪ .‬یک مدیر م ی تواند‬ ‫داور باشد یا یک ادم عالقه مند به فوتبال که اطالعات خوبی‬ ‫در این زمینه دارد‪ .‬یک مدیر باید در بحث مسائل سیاسی‪،‬‬ ‫اجتماعی و اقتصادی تسلط داشته باشد‪ .‬این فاکتورها خیلی‬ ‫مهم تر از فوتبالی بودن است‪ .‬اگر من کفاشیان یک روز بروم‬ ‫در کار سرمربی تیم ملی دخالت کنم و به او بگویم که مثال‬ ‫با این سیستم بازی کنید و یا اینکه به کمیته داوران بگویم‬ ‫از این داور استفاده کن‪ ،‬به ان یکی داور قضاوت ندهید‪ ،‬کار‬ ‫اشتباهی انجام داده ام‪.‬‬ ‫شما چقدر از این ویژگ ی ها را در خود م ی بینید؟‬ ‫‪ l‬نکته مهم و اساسی اینجاست که من در مدیریت‬ ‫خود دو مورد مهم را رعایت م ی کنم؛ یکی سعی م ی کنم تابع‬ ‫باشم و هماهنگی زیادی با دولت و مقام باالدست ی ام داشته‬ ‫باشم‪ .‬دوم اینکه به زیر مجموعه خودم اختیار تام م ی دهم تا‬ ‫کار خودشان را بدون محدودیت انجام بدهند و فقط بر انها‬ ‫نظارت م ی کنم! من مدیریت دیکتاتوری بلد نیستم‪ .‬به همین‬ ‫دلیل به روسای کمیته های فدراسیون فوتبال ازادی داده ام‪.‬‬ ‫هیچ وقت به انها نم ی گویم فالن حرف را بزنید‪ ،‬فالن حرف‬ ‫را نزنید‪ ،‬این کار را بکنی��د‪ ،‬ان کار را نکنید‪ .‬من یادم م ی اید‬ ‫دو‪ ،‬سه سال قبل یک دختربچه ‪ 15‬ساله از یکی از شه ر های‬ ‫ایالم ب رای ما نامه نوشته بود و بازی های تیم ملی را در ان به‬ ‫شکلی جالب و درست تجزیه تحلیل کرده بود‪ .‬ان دختر بچه‬ ‫گفته بود که ارزویش این است که بتواند فوتبال بازی کند‪.‬‬ ‫من این دختر بچه را فوتبالی م ی دانم‪ .‬شاید از نظر من این‬ ‫دختر بچه از خیلی از فوتبال ی ها فوتبال ی تر هم باشد‪.‬‬ ‫اقای کفاشیان! باتوجه به تمام این صحب ت ها‪،‬‬ ‫فکر م ی کنید چه کس�ی دوس�ت ندارد که ش�ما االن‬ ‫رئیس فدراسیون فوتبال باشید؟‬ ‫‪ l‬قاعدتا تمام مسائل در فوتبال مقطعی است‪ .‬االن‬ ‫این مطالبی ک��ه در رابطه با مش��کالت و وضعیت فوتبال‬ ‫منعکس م ی شود نشات گرفته از رسانه هاست‪ .‬رسانه ها در‬ ‫ای ران که ماشاءاهلل تعدادشان کم نیست هر کدام سلیقه های‬ ‫مختلفی را دارند و موارد مختلفی را بیان م ی کنند‪ .‬من در این‬ ‫چند سال دیده ام که رسانه ها وقتی یک تیم نتیجه گرفته از‬ ‫مربی و بازیکنان تعریف و تمجی��د کرده اند و وقتی نتیجه‬ ‫انطور که باید کسب نشده است به من حمله کرده اند و همه‬ ‫تقصیرها را گردن من بیچاره انداخته اند! به خاطر یک باخت‬ ‫همه چیز را با هم قاطی م ی کنند تا بتوانند درست و حسابی‬ ‫ما را بکوبند! انها هم البته حق دارند‪ ،‬چون خیلی از وقت ها‬ ‫انها هم نگران ی های ما را دارن��د‪ .‬بعض ی ها هم البته غرض‬ ‫ورزانه به دنبال انتقاد کردن از ما هس��تند و نم ی خواهند اب‬ ‫خوش از گلوی ما پایین برود‪.‬‬ ‫ول�ی همین رس�انه ها بیش�ترین حمای�ت را در‬ ‫انتخابات سال گذشته از علی کفاشیان داشتند‪.‬‬ ‫‪ l‬در ان موقع بحث بر سر ان نبود که من بهترین‬ ‫مدیر ب رای فدراس��یون فوتبال بودم‪ .‬ان موقع رس��انه ها و‬ ‫اعضای مجمع به این نتیجه رسیدند که بهتر از من نیامد‪.‬‬ ‫اگر انها مطمئن بودند که گزینه های دیگر از همه جهات از‬ ‫من بهتر هستند شک نکنید از ان گزینه حمایت م ی کردند!‬ ‫شما با مهدی تاج!‬ ‫‪ l‬حقیقت ماجرا این است که بهروان واقعا زحمت‬ ‫کشید‪ .‬ما هم دوست نداش��تیم او برود‪ .‬اما منع قانونی ب رای‬ ‫ادامه حضور بهروان گذاشته بودند و نم ی توانستیم از قانون‬ ‫پیروی نکنیم‪ .‬به همین دلیل در نهایت ایش��ان از سازمان‬ ‫لیگ برتر جدا شد و ما از مهدی تاج استفاده کردیم‪.‬‬ ‫مهدی تاج گزینه تحمیلی نبود؟‬ ‫‪ l‬به هی چ وجه‪ .‬من ادم ی نیس��تم که بخواهم دروغ‬ ‫بگویم‪ .‬انتخاب تاج هم با تصمیم مستقیم خودم بود‪ .‬به هر‬ ‫حال تاج از مدی ران توانمند فوتبال ما به حساب م ی اید که به‬ ‫همه امور نیز تسلط دارد و م ی تواند به بهترین شکل ممکن‬ ‫از اداره امور ب ر بیاید‪.‬‬ ‫اما اختالفات ش�ما ب�ا او در دوره اول ریاس�ت در‬ ‫فدراس�یون ک�ه در نهایت ب�ه کنار رفت�ن تاج از‬ ‫مدیریت فدراسیون فوتبال ختم شد‪ ،‬قابل کتمان‬ ‫نیست‪.‬‬ ‫‪ l‬به ه ر ح��ال همیش��ه در جایی مثل فدراس��یون‬ ‫یزنند و نقطه نظ رات با هم تفاوت‬ ‫فوتبال همه یک حرف نم ‬ ‫دارد‪ .‬من با مهدی تاج هیچ وقت اختالفات شخصی نداشتم‪.‬‬ ‫االن هم باتوجه به اینکه او بهترین ش��رایط را ب رای مدیریت‬ ‫سازمان لیگ برتر داشت و با تمام امور اشنا بود این همکاری‬ ‫دوباره صورت گرفت‪.‬‬ ‫چرا از عزیز محمدی استفاده نکردید؟‬ ‫‪ l‬صحب ت هایی با او انجام شد اما به نتیجه نرسید‪.‬‬ ‫به هر حال من به توانای ی های عزی��ز محمدی و تاج ایمان‬ ‫داشتم‪.‬‬ ‫‪ l‬ما س��ه مقطع خیلی مهم داریم که یکی از انها‬ ‫خرداد اس��ت‪ .‬تیم ملی در این ماه سه بازی حساس و بزرگ‬ ‫باید مقابل قطر‪ ،‬لبن��ان و کره جنوبی انج��ام بدهد‪ .‬به این‬ ‫ترتیب تکلیف صع��ود تیم ملی به جام جهان��ی خرداد ماه‬ ‫مشخص خواهد شد‪ .‬در واقع جام جهانی تنها چیزی است‬ ‫که اینده همه ما به ان بس��تگی دارد‪ .‬م��ا در فوتبال ای ران‬ ‫خیلی کارها کرده ای��م‪ .‬اما تا وقتی که تی��م به جام جهانی‬ ‫صعود نکن��د هیچ کدام از انه��ا دیده نخواهد ش��د‪ .‬ما باید‬ ‫تالش کنیم ت��ا خرداد ماه بهترین ش��رایط را ب رای تیم ملی‬ ‫فراهم کنیم‪ .‬از هیچ چیزی ب رای موفقیت تیم دریغ نکنیم‪،‬‬ ‫در واقع همه ماموریت های ما به اتمام رس��یده و فقط باید‬ ‫تکلیف صع��ود تیم ملی به جام جهانی روش��ن ش��ود‪ .‬اگر‬ ‫هم خدای ناکرده این اتفاق نیفتاد و صعود نکردیم ش��رایط‬ ‫به ش��کلی دیگر رق��م خواهد خورد‪ .‬بعد از روش��ن ش��دن‬ ‫تکلیف صعود تیم ملی‪ ،‬روی کارامدن سیاست های جدید با‬ ‫انتخابات ریاس��ت جمهوری رقم خواهد خورد که سرنوشت‬ ‫ما به اتفاقات سیاسی و تغییر و تحوالت سیاسی هم ارتباط‬ ‫خواهد داشت‪ .‬به همین دلیل تصمیم گرفتیم مجمع را تیر‬ ‫ماه برگزار کنیم‪.‬‬ ‫اق�ای کفاش�یان چند م�اه گذش�ته اتفاقاتی در‬ ‫فدراس�یون فوتبال رخ داد که برای هیچ کس�ی‬ ‫قابل باور نبود؛ جدایی به�روان و همکاری دوباره‬ ‫نا گفته های�ی که بهروان درب�اره ان حرف م ی زند‬ ‫چیست؟ ارتباطی به شما ندارد؟‬ ‫‪ l‬این را باید از خودش بپرس��ید‪ .‬من که در فکر او‬ ‫نیستم‪ .‬فکر هم نم ی کنم درباره من باشد‪.‬‬ ‫به نظ�ر ش�ما تی م ملی ب�ه جام جهان�ی صعود‬ ‫م ی کند؟‬ ‫‪ l‬باتوجه به بازی که تیم ملی در ته ران مقابل لبنان‬ ‫انجام داد من فکر م ی کنم تیم ملی ب��ه راحتی م ی تواند به‬ ‫جام جهانی صعود کند‪ .‬البته اس��ترس کار زیاد خواهد بود‪،‬‬ ‫اما م ی توانیم قطر و لبنان را شکس��ت بدهیم و به مصاف‬ ‫کره جنوبی در بازی اخر برویم‪ .‬البته همان طور که اشاره کردم‬ ‫ما االن باید خیالمان بابت صعود از همه جهات راحت م ی شد‪،‬‬ ‫اما نتایج طور دیگری رقم خورد‪ .‬با این حال هنوز بازی ها تمام‬ ‫نشده و باید با قدرت و اراده باال به مصاف حریفان برویم‪.‬‬ ‫از عملکرد ک ی روش تا اینجا رضایت داشته اید؟‬ ‫ایا تمایلی به تمدید قرارداد با او دارید؟‬ ‫‪ l‬همه چی��ز بعد از روش��ن ش��دن تکلیف صعود‬ ‫تیم ملی به جام جهانی مشخص م ی ش��ود‪ .‬انتظار ما از این‬ ‫مربی این اس��ت که تیم ملی را به جام جهانی ببرد و باید تا‬ ‫خرداد ماه صبر کنیم‪ .‬االن چیزی مشخص نیست و ممکن‬ ‫است خود ک ی روش پیشنهاد های دیگر داشته باشد و یا شروط‬ ‫جدیدی بگذارد‪ .‬االن اصال نم ی شود در این باره حرفی زد‪ .‬در‬ ‫کل انتظار ما از ک ی روش این بود که تا این مقطع از مسابقات‬ ‫خیال تیم مل��ی بابت صعود به جام جهانی راحت باش��د که‬ ‫این طور نش��د‪ .‬اما االن در گروه ما حتی کره هم مش��خص‬ ‫نیست که به جام جهانی صعود م ی کند یا نه‪.‬‬ ‫فدراس�یون واقعا بیش از ح�د الزم به ک ی روش‬ ‫به�ا داده اس�ت‪ .‬منتق�دان م ی گوین�د ک ی روش‬ ‫رئیس فدراسیون فوتبال اس�ت‪ .‬در این باره چه‬ ‫م ی گویید؟‬ ‫‪ l‬به هیچ وجه این طور نیست‪ .‬ک ی روش یک مربی‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪ l‬بله‪ .‬بیشتر دالیل من مربوط به رسانه هاست‪ .‬بعد‬ ‫از انتخابات خیلی از رس��انه های معتبر شروع به کار شکنی‬ ‫کردند‪ .‬یکی گفت مس��تقل ش��دید‪ ،‬یکی گفت ش��رایط‬ ‫جوری شده که کفاش��یان و همکاران دارند ب رای خودشان‬ ‫کار م ی کنن��د‪ ،‬یکی گفت فوتب��ال به انحصار کفاش��یان‬ ‫درامد‪ .‬هرکسی یک چیزی گفت! بعد از انتخابات خیل ی ها‬ ‫م ی گفتند حاال که مستقل شده اید بروید ب رای فوتبال پول‬ ‫در بیاورید و انطور که همیشه دنبالش بودید کارتان را انجام‬ ‫بدهید‪ ،‬ببینم چه م ی کنید‪ .‬دوس��تان‪ ،‬فوتبال و فدراسیون‬ ‫فوتبال را در ان شرایط حساس تنها گذاشتند‪ .‬در شرایطی‬ ‫که بع��د از انتخابات باید حمایت ها بیش��تر م ی ش��د تا ما‬ ‫برنامه ها را با قدرت اجرایی کنیم‪ .‬ول��ی در نهایت حوادثی‬ ‫رخ داد که در طول یک س��ال اخیر همه دیدید‪ .‬مثال وقتی‬ ‫تیم ملی به ازبکس��تان باخت میزان حمالت شدت گرفت‬ ‫و کفاش��یان ش��د عامل بدبخت ی های فوتبال‪ .‬ولی قبل از‬ ‫ان وقتی کره جنوبی را در ته ران شکس��ت دادیم‪ ،‬کس��ی‬ ‫نپرسید حال کفاشیان چطور اس��ت؟ افراد دیگری ان برد را‬ ‫رقم زده بودند و ما نقشی نداشتیم‪ .‬ولی فقط کافی بود ما در‬ ‫مقابل کره نتیجه الزم را نم ی گرفتیم‪ .‬این مساله هم مدیر‬ ‫را خس��ته م ی کند و هم مش��کالت به بار خواهد اورد‪ .‬االن‬ ‫دغدغه خیل ی ها این است که فقط من در فوتبال نباشم اما‬ ‫بروید سراغ انها بپرسید به جای من از چه کسی م ی خواهند‬ ‫استفاده کنند‪ .‬ایا یک مدیر قوی تر را سر کار خواهند اورد؟‬ ‫االن وقتی یک اتفاق کوچک رخ م ی دهد مس��ئوالن فیفا و‬ ‫کنفدراسیون فوتبال اسیا زود با ما تماس م ی گیرند و پیگیر‬ ‫تحلیل ش�ما از وضعی�ت کنونی فوتب�ال ایران‬ ‫چیست؟‬ ‫ورزش‬ ‫شما هم دیواری کوتاه تر از رسانه ها پیدا نکردید؟‬ ‫یعنی االن به خاطر رسانه ها م ی خواهید استعفا‬ ‫بدهید؟‬ ‫‪ l‬ما تالش م ی کنیم همه چیز طبق قانون و مقررات‬ ‫انجام ش��ود‪ .‬وقتی ما به انها بگوییم که استعفا را خود من‬ ‫دادم و مجمع هم درباره ان تصمیم گیری کرد مشکلی پیش‬ ‫نم ی اید‪ .‬االن من به دنبال این هستم تا مجمع را راضی کنم‬ ‫که انتخابات زودتر برگزار شود‪ .‬اگر همه چیز طبق مقررات‬ ‫باشد خطری فوتبال ای ران را تهدید نخواهد کرد‪.‬‬ ‫‪ l‬هر کسی جای او بود ناراحت م ی شد‪ ،‬اما پیروی از‬ ‫قانون وظیفه همه ماست‪.‬‬ ‫مثـلـث شماره‪166‬‬ ‫من هم همیشه به این موضوع تاکید داش��تم که اگر قرار‬ ‫اس��ت از یک گزینه خاص ب رای انتخابات حمایت شود ان‬ ‫گزینه یک ادم توانمند و مسلط به تمام امور باشد‪ .‬پس ما‬ ‫باید دنبال چنین شخصیتی ب رای ریاست فدراسیون فوتبال‬ ‫باشیم‪ .‬در انتخابات قبلی حتما چنین کسی حضور نداشت‬ ‫که اعضا به من رای اعتماد دوباره دادند‪.‬‬ ‫موضوع م ی شوند‪.‬‬ ‫االن بعد از اینکه یک سال از ریاست دوباره شما‬ ‫در فدراسیون م ی گذرد م ی خواهید استعفا بدهید‪،‬‬ ‫فیفا به این قضیه شک نم ی کند؟‬ ‫بهروان ه�م انگار خیلی از ای�ن اتفاقات ناراحت‬ ‫است‪.‬‬ ‫‪191‬‬ ‫حرفه ای است‪ .‬ما س��عی کرده ایم خواسته های منطقی را تا‬ ‫جایی که امکان دارد اجرایی کنیم‪ .‬همیشه تالش کرده ایم‬ ‫کوچک ترین بهانه ای دس��ت ک ی روش و اعضای کادر فنی‬ ‫تیم ملی ندهیم‪ .‬باالخره ما هر سال لیگ را برگزار م ی کنیم‪.‬‬ ‫اما نکته قابل توجه اینجاس��ت که از سال قبل به باشگاه ها‬ ‫اعالم کرده بودیم ک��ه تیم ملی در اولویت ق��رار دارد و همه‬ ‫امکانات در اختی��ار تیم ملی قرار م ی گیرد و باش��گاه ها هم‬ ‫باید حمایت الزم را داشته باشند‪ .‬پس دیگر جای هیچ گونه‬ ‫انتقادی باقی نم ی ماند‪.‬‬ ‫اما ‪ 16‬تیمی ش�دن لیگ برتر با نظر مس�تقیم‬ ‫ک ی روش انجام شد‪ ،‬این طور نیست؟‬ ‫‪ l‬ما دو سال بود که این تصمیم را گرفته بودیم‪ .‬اما خب‬ ‫از سال اینده اجرایی م ی ش��ود‪ .‬مقدمات انجام این کار را فراهم‬ ‫کردیم و از ابتدای امسال به همه تیم ها گفتیم که شرایط به چه‬ ‫شکلی است‪ .‬به نظر من کیفیت برگزاری لیگ ای ران باید بهتر‬ ‫شود و انشاءاهلل اولویت اصلی فدراسیون فوتبال بعد از تیم ملی‬ ‫بزرگساالنهمینحلوفصلمشکالتلیگاستکهبایدیک‬ ‫سر و سامان اساسی به ان بدهیم‪.‬‬ ‫چرا س�ایر کش�ورها در فوتبال اس�یا انقدر از ما‬ ‫جلو زدند؟‬ ‫ورزش‬ ‫‪ l‬ب��دون تردید دلیل ای��ن اتفاق س��رمایه گذاری و‬ ‫حمایت از فوتبال اس��ت‪ .‬واقعیت ماجرا این اس��ت که انها‬ ‫سرمایه گذاری بیشتری داشتند‪ .‬االن کشورها روی تیم های‬ ‫ملی خود سرمایه گذاری کالن م ی کنند و ما اینجا با مشکالت‬ ‫مالی روبه رو هستیم‪ .‬تیم ملی جوانان ژاپن هم در مسابقات‬ ‫امارات مثل ای ران شکس��ت خورد‪ .‬اما انه��ا بالفاصله بعد از‬ ‫مسابقات تیم شان را به چندین و چند اردو اعزام کردند‪ .‬ولی ما‬ ‫در ای ران به دلیل عدم حمایت از فدراسیون و مشکالت مالی‬ ‫ب رنامه اعزام تیم ملی جوانان به چند تورنمنت یا برگزاری اردو ها‬ ‫را لغو کرده ایم‪ .‬پس تفاوت ها اینجا مشخص م ی شود‪ .‬یکی‬ ‫دیگر از مشکالت هم همان لیگ برتر است که به ان اشاره‬ ‫کردم‪ .‬االن ک ی روش نگاه ویژه ای به بازیکنان ای رانی ش��اغل‬ ‫در لی گ های اروپایی داشت و از انها استفاده کرد‪ .‬ببینید چه‬ ‫تاثیر مثبتی روی تیم ملی گذاشت‪ .‬این نشان م ی دهد شرایط‬ ‫لی گ های اروپایی و س��ایر کش��ور ها از ای ران بهتر است که‬ ‫بازیکن اگر در انجا بازی هم نکند بازهم امادگ ی اش از خیلی‬ ‫از بازیکنان داخلی ما بیشتر است‪ .‬این ها ضعف است که باید‬ ‫به ان رسیدگی ویژه داشته باشیم‪ .‬پس باید فدراسیون فوتبال‬ ‫تالش کند که شرایط فوتبال پایه در ای ران بهتر و بهتر شود تا‬ ‫بتوانیم به راحتی با حریفان اسیایی رقابت کنیم‪.‬‬ ‫مثـلـث شماره‪166‬‬ ‫االن دو باش�گاه فوالد خوزس�تان و س�پاهان که‬ ‫اکادمی فوتبال پایه دارند‪ ،‬بیشترین نفع را از این‬ ‫اکادم ی م ی برند‪ .‬ایا تی م های ملی ما هم از تولیدات‬ ‫انها استفاده م ی کنند؟‬ ‫‪ l‬قطعا همین طور است‪ .‬االن من خیلی از وقت ها‬ ‫متعجب م ی شوم که از دژاگه و قوچان نژاد به عنوان بازیکن‬ ‫دو رگه یاد م ی شود‪ .‬انها ای رانی هس��تند و بازیکن تیم ملی‬ ‫فوتبال ای ران‪ .‬االن مثال پرفس��ور س��میعی که بزرگ ترین‬ ‫جراح مغز و اعصاب جهان است در خارج از کشور حضور دارد‬ ‫ای رانی نیست؟ به ایشان هم م ی گوییم دو رگه؟ حضور این‬ ‫پزشک بزرگ در این سطح افتخاری ب رای ای ران است‪ .‬دژاگه‬ ‫و قوچان نژاد هم همین طور‪ .‬انها در بحث فوتبال قلبشان‬ ‫ب رای ای ران م ی تپد‪ .‬انها ای ران ی هایی هستند که در خارج از از‬ ‫کشور بزرگ شده اند‪.‬‬ ‫چرا در انتخابات کنفدراسیون فوتبال اسیا برای‬ ‫ریاست کاندیدا نشدید؟‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫‪192‬‬ ‫‪ l‬من بررس ی های زیادی انجام دادم‪ .‬سه نفر هستند‬ ‫که یارگیری های زیادی در اس��یا انجام داده ان��د و تیم خود را‬ ‫بسته اند‪ .‬مثل یوس��ف سرکال و شیخ س��لمان و جیالنگ‪.‬‬ ‫ما اگر ب رای ریاست کاندیدا م ی ش��دیم در انتخابات خودمان‬ ‫فقط به خودمان رای م ی دادیم‪ .‬س��ایر کاندیداهای ریاس��ت‬ ‫با هواپیماهای ش��خصی خود به کش��ورهای مختلف سفر‬ ‫م ی کنند و پول های انچنانی هزینه م ی کنند‪ .‬به این ترتیب‬ ‫ما در مقابل انها شانسی نخواهیم داشت‪ .‬انها به هر کشوری‬ ‫که م ی رون��د هزینه های انچنانی م ی کنند‪ .‬ب��ه ما تا به حال‬ ‫جرات نداشته اند که چنین پیشنهادهایی داشته باشند‪ .‬اما من‬ ‫در جریان هستم که چه مبالغی به بعضی کشور ها پرداخت‬ ‫ش��ده اس��ت‪ .‬در حالی که ما ب رای پرداخت حقوق مربیان و‬ ‫هزینه های جاری تیم های مل��ی مانده ایم و توانایی رقابت با‬ ‫انها در زمینه مالی را نداریم‪ .‬ولی اگ��ر روزی بخواهیم ب رای‬ ‫ریاست کنفدراسیون فوتبال اسیا کاندیدا داشته باشیم باید‬ ‫از همین االن ب رای دو س��ال دیگر برنامه ریزی کنیم؛ کاری‬ ‫که بسیاری از کش��ور ها از همین امروز ان را شروع کرده اند‪.‬‬ ‫االن در اس��یا گروه بندی های زیادی انج��ام داده اند‪ .‬جالب‬ ‫اینجاست که شیخ سلمان االن در گروه جیالنگ قرار گرفته‬ ‫و این گروه بندی ها فعال فرصت نم ی دهد ما وارد رقابت شویم‪.‬‬ ‫در شرایط کنونی ما یک قدم مهم که ان هم ثبات مدیریت‬ ‫است را برداش��ته ایم‪ .‬یک زمان من به بن همام انتقاد کردم‬ ‫که چرا ای ران در کنفدراس��یون فوتبال اسیا صاحب کرسی‬ ‫نیست‪ .‬او در جواب به این نکته اش��اره کرد که انقدر تغییر و‬ ‫تحوالت در فوتبال ما وجود دارد که انها نم ی دانند باید با چه‬ ‫کسی طرف باش��ند! امروز ب رای اولین بار ما در کنفدراسیون‬ ‫فوتبال اسیا صاحب ‪ 17‬نفر عضو در تمام کمیته ها هستیم‪.‬‬ ‫این به خاطر ثبات مدیریت س��ال های اخیر در فدراس��یون‬ ‫فوتبال بوده اس��ت‪ .‬من به ش��ما قول م ی دهم ک��ه فریده‬ ‫ش��جاعی در انتخابات ‪ AFC‬در بخش نایب رئیس بانوان‬ ‫رای م ی اورد‪ .‬م��ا کارهای خود را در این زمینه مدت هاس��ت‬ ‫که ش��روع کرده ایم تا صاحب یک کرس��ی قوی در اس��یا‬ ‫باشیم‪.‬‬ ‫امسال هم بدون تردید عید نخواهید داشت‪.‬‬ ‫‪ l‬قطعا همی ن طور است‪ .‬تیم ملی بازی خواهد داشت‬ ‫و ما هم باید سر کار باشیم‪ .‬خانواده ام انقدر از ترافیک کاری‬ ‫من شاکی هستند که از تصمیمم مبنی بر استعفا از ریاست‬ ‫فدراسیون فوتبال اس��تقبال ویژه ای دارند و همیشه به من‬ ‫م ی گویند این کار را انجام بدهم‪ .‬البته باید اشاره کنم خانواده‬ ‫به دوری من عادت کرده اس��ت‪ .‬حتی چند وقت پیش که به‬ ‫یک سفر کوتاه رفته بودیم‪ ،‬روزهای اخر من بهانه م ی گرفتم‬ ‫که زود تر برگردیم! بچه هایم به خاطر دوری که بی ن مان وجود‬ ‫دارد خیلی به من انتقاد م ی کنند‪ .‬ولی من تا وقتی که تکلیف‬ ‫استعفا مشخص نشود با قدرت کارها را انجام م ی دهم و بعد از‬ ‫استعفایی که مجمع ان را انشاءاهلل قبول خواهد کرد‪ ،‬به کانون‬ ‫خانواده باز م ی گردم!‬ ‫اقای کفاش�یان! از بچگی چه ارزوهایی در س�ر‬ ‫داشتید؟ دوست داشتید چه جایگاهی در جامعه‬ ‫به دست بیاورید؟‬ ‫‪ l‬من مثل خیل ی های دیگر چون درسخوان نبودم‪.‬‬ ‫زیاد دوست نداش��تم مهندس و دکتر و خلبان و ملوان و این‬ ‫چیزها بشوم‪ .‬از همان بچگی دوست داشتم ثروتمند باشم؛‬ ‫یک تاجر خبره! اما در نهایت یک کارمند ساده شدم و االن هم‬ ‫رئیس فدراسیون ب ی پول فوتبال! خالصه به ارزوی بچگ ی ام‬ ‫که ثروتمند ش��دن بود‪ ،‬نرس��یدم‪ ،‬اما از اینکه دارم به مردم‬ ‫خدمت م ی کنم راضی ام‪.‬‬ ‫راستی چرا خنده های شما کمتر شده؟‬ ‫‪ l‬دیگر خسته ام کرده اند‪ .‬اما ذات من همین است‪.‬‬ ‫خندیدن را دوس��ت دارم‪ .‬به هر حال سعی م ی کنم در تعداد‬ ‫مصاحبه کردن ها و همین خندیدن ها کنترل بیشتری داشته‬ ‫باشم تا دوستان به ما کمتر گیر بدهند‪.‬‬ ‫پشیمان نیستید که به فوتبال امدید؟‬ ‫‪ l‬من نه امدنم دست خودم بود و نه م ی دانم رفتنم به‬ ‫چه شکلی است‪ .‬باتوجه به اتفاقاتی که افتاد االن پشیمانم‪.‬‬ ‫اما از خدمت کردن به فوتبال ناراضی نیستم! خدا بزرگ است‪.‬‬ ‫انشاءاهلل اتفاقات خوبی در اینده بیفتد! ‪g‬‬ ‫همه چی��ز از یک مح��اوره جنجالی اغاز ش��د؛ وقتی‬ ‫حمید سجادی‪ ،‬معاون وزیر ورزش و جوانان در روز انتخابات‬ ‫ریاست فدراسیون فوتبال به عزیزمحمدی و تاج گفت‪« :‬اگه‬ ‫کفاشیان بشه انتخابات م ی تونه باطل شه‪ ،‬بهش بگین که‬ ‫اون نم ی شه»‪ .‬اولین دوشنب ه ای که از راه رسید‪ ،‬فرصتی بود‬ ‫تا عادل فردوس ی پور از اختالف شدید مسئوالن وزارت ورزش‬ ‫با علی کفاش��یان پرده بردارد؛ عادل تصویری چند ثانی ه ای‬ ‫از مجمع روز ‪ 15‬اس��فندماه ‪ 90‬روی انتن ب��رد تا همه درباره‬ ‫یک سند استثنایی ب رای اثبات عدم تمایل وزارت ورزش به‬ ‫انتخاب کفاشیان باخبر شوند‪.‬‬ ‫او قبل از پخش این صحن��ه گفت‪« :‬م ی گویند که در‬ ‫انتخابات فدراس��یون فوتبال نم ی خواستند علی کفاشیان‬ ‫رئیس فدراسیون فوتبال شود و این تصمیم قبل از برگزاری‬ ‫مجمع گرفته شده است!»‬ ‫واقعیت اما همین بود‪ .‬وزارت ورزش هرگز عالقه مند‬ ‫نبود که علی کفاش��یان ب رای دومین بار رئیس فدراسیون‬ ‫فوتبال ش��ود‪ ،‬اما این اتف��اق رخ داد تا اعض��ای مجمع در‬ ‫اقدامی ب ی س��ابقه اس��تقالل خود را به رخ بکش��ند‪ .‬در این‬ ‫بین مدی رانی مثل امیر عابدینی نیز کم تاثیر ظاهر نشدند‪،‬‬ ‫هر چن��د به فاصله کوتاه��ی پس از شکس��ت دادن وزارت‬ ‫ورزش در انتخابات فدراس��یون فوتبال ب��ه جبهه مخالفان‬ ‫کفاش��یان پیوس��تند؛ افرادی که بیش از دوس��تی با علی‬ ‫کفاشیان‪ ،‬دشمن گزینه دلخواه وزارت ورزش بودند‪ .‬کفاشیان‬ ‫در انتخابات فدراسیون فوتبال به وزیر ورزش قول استعفا داده‬ ‫بود اما تنها به تعارفاتی در بین اعضای مجمع بسنده کرد؛‬ ‫«به اقای قریب هم رای بدهید‪ .‬ایشان فرد الیقی هستند‪».‬‬ ‫در واقع کفاش��یان رس��ما کناره گیری نکرد‪ .‬تنها به شوخی‬ ‫صندلی ریاست را به قریب تعارف زد‪ .‬جنگ سرد میان وزارت‬ ‫ورزش و فدراسیون فوتبال در بسیاری از امور جاری فوتبال‬ ‫از برگزاری لیگ گرفته تا اسپانس��ر تیم ملی و مسائل مالی‬ ‫علنی شد‪ .‬وزیر اعتقاد داش��ت که فدراسیون علی کفاشیان‬ ‫شفاف نیس��ت‪ .‬او در توضیح این مس��اله دالیلی را مطرح‬ ‫کرد که حاکی از نارضایتی ش��دیدش نس��بت به مدیریت‬ ‫کفاشیان بود‪ .‬او بارها در گفت وگوهای رسانه ای خود اعالم‬ ‫کرد که مردم از فوتبال راضی نیس��تند‪ .‬اما این‪ ،‬همه ماجرا‬ ‫فوتبال زیرتیغ وزارت ورزش‬ ‫استقالل دردسرساز علی کفاشیان‬ ‫ورزش‬ ‫مثـلـث شماره‪166‬‬ ‫رسانه ها به یکباره خبر بازداشت‬ ‫علی کفاشیان را منتشر کردند؛‬ ‫اتفاقی که با موضوع بازداشت‬ ‫مشاور خبرساز کفاشیان‬ ‫ ب ی ارتباط نبود‪ .‬اینجا بود که‬ ‫وزارت ورزش وارد ماجرای‬ ‫برگزاری مجمع فوق العاده‬ ‫فوتبال شد؛ جایی که مسئوالن‬ ‫از خبر کناره گیری احتمالی علی‬ ‫کفاشیان ب ه شدت استقبال‬ ‫کردند و البته خواهان برگزاری‬ ‫مجمع فوق العاده فوتبال شدند‬ ‫ســالنامـه ‪1391‬‬ ‫نیست؛ چه رسانه ها به یکباره خبر بازداشت علی کفاشیان را‬ ‫منتشر کردند؛ اتفاقی که با موضوع مشاور خبرساز کفاشیان‬ ‫ ب ی ارتباط نب��ود‪ .‬اینجا ب��ود ک��ه وزارت ورزش وارد ماجرای‬ ‫برگزاری مجمع فوق العاده فوتبال ش��د؛ جایی که مسئوالن‬ ‫از خبر کناره گیری احتمالی علی کفاشیان به شدت استقبال‬ ‫کردند و البته خواه��ان برگزاری مجم��ع فوق العاده فوتبال‬ ‫شدند‪ .‬این البته تمام طرح وزارت ورزش ب رای حداقل ی کردن‬ ‫قدرت کفاش��یان نبود؛ وقتی وزارت ورزش مطمئن شد که‬ ‫دعوا با فدراس��یون نتیجه چندان خوبی ب��ه همراه نخواهد‬ ‫داش��ت‪ .‬چون حتی اگر وارد این دعوا م ی شد نم ی توانست‬ ‫گزینه خ��ودش را رئیس کند و ای��ن ایت اللهی‪ ،‬نایب رئیس‬ ‫اول کفاشیان بود که جانشین وی م ی شد‪ .‬وزارت ورزش به‬ ‫این موضوع فکر م ی کرد که نتیجه چالش با فدراسیون و به‬ ‫جان خریدن ریسک کنار رفتن کفاشیان حاصلش تنها این‬ ‫خواهد بود که ایت اللهی جای کفاشیان را خواهد گرفت و این‬ ‫اتفاقی نبود که وزارت ورزش را راض��ی کند‪ .‬بناب راین وزارت‬ ‫ورزش تصمیم گرفت طرح تغییر نایب رئیس در فدراسیون‬ ‫فوتبال را دنبال کند‪ .‬شاید به همین دلیل بود که مهدی تاج‬ ‫در میان نزاع پشت پرده کفاش��یان و وزارت ورزش موفق شد‬ ‫بار دیگر به فدراسیون فوتبال برگردد‪ .‬در قدم بعدی اما وزارت‬ ‫ورزش معتقد بود مجمع فوق العاده باید پیش از پایان سال‬ ‫برگزار شود‪ .‬مقدمات این امر نیز مهیا شده بود و کار تمام شده‬ ‫به نظر م ی رسید‪ ،‬اما هیات رئیسه فدراسیون فوتبال درست‬ ‫زمانی که از رای وزارت ورزش و جوانان مطلع شده بود ناگهان‬ ‫تصمیم رو به جلویی اتخاذ و اعالم کرد که مجمع عمومی‬ ‫فدراسیون فوتبال تیرماه سال اینده برگزار خواهد شد‪ .‬ایا این‬ ‫واکنش فدراسیون فوتبال رودستی بود که به وزارت ورزش و‬ ‫جوانان زد؟ با این همه اما خیل ی ها اعتقاد دارند برخی نهادها‬ ‫موضوع کنار زدن کفاشیان را دنبال م ی کنند‪ ،‬همچنان که‬ ‫بازداش��ت وی اغازی ب رای پروژه حذف کفاشیان محسوب‬ ‫م ی ش��د‪ ،‬به خصوص اینکه مصاحب ه های اخیر کفاشیان و‬ ‫حرف ه��ای وی در گفت وگوی مفصل خود با مثلث نش��ان‬ ‫م ی دهد که او تنها قصد دارد به جریانی که وی را تحت فشار‬ ‫قرار داده در لفافه اشاره هایی داشته باشد‪ .‬این در حالی است‬ ‫که وزارت ورزش هنوز گزینه جانش��ینی کفاشیان را علنی‬ ‫نکرده اس��ت‪ .‬در این بین برخی معتقدند امدن مهدی تاج‬ ‫به فدراس��یون فوتبال به عنوان نایب رئیس دوم و تصاحب‬ ‫پست ریاس��ت س��ازمان لیگ به نوعی تنظیم کردن دوباره‬ ‫هیات رئیسه فدراسیون فوتبال است؛ هیات رئیس ه ای که با‬ ‫وزارت ورزش هماهنگ باشد نه علی کفاشیان‪ .‬از سوی دیگر‬ ‫با در پیش بودن انتخابات ریاس��ت جمهوری و روشن شدن‬ ‫تکلیف صعود تیم ملی به جام جهانی در همان ایام انتخابات‬ ‫ریسک انتخابات در فدراسیون فوتبال هم باالتر خواهد رفت‪.‬‬ ‫کفاشیان سعی دارد در تیرماه سال اینده مجمع فدراسیون‬ ‫فوتبال را برگزار کند تا از این طریق ب رای خودش زمان بخرد؛‬ ‫زمانی ب رای دور زدن وزیری که او را قبول ندارد و البته زمانی‬ ‫ب رای البی کردن با دولت جدید‪ .‬دو اتفاق ممکن اس��ت رخ‬ ‫دهد؛ اول اینکه تیم ملی ب��ه جام جهانی برود در این صورت‬ ‫کفاش��یان برنده خواهد ش��د و ماموریت خود در فدراسیون‬ ‫فوتبال را موفقی ت امیز برخواهد شمرد و در مجمع عمومی‬ ‫فدراس��یون در تیرماه ‪ 92‬نیز دوباره از فوتبال ی ها رای اعتماد‬ ‫خواهد گرفت‪ .‬حالت دیگری هم وجود دارد؛ تیم ملی به جام‬ ‫جهانی نرود که در این صورت نیز باز عل ی کفاشیان فرصت‬ ‫دارد تا با دولت جدید وارد البی شود‪ .‬هر چند اگر تیم ملی به‬ ‫جام جهانی ن��رود تقریبا ادامه فعالیت کفاش��یان به عنوان‬ ‫رئیس تش��کیالت فوتبال غی ر ممکن خواهد ب��ود و او باید‬ ‫برود‪ .‬نزاع وزارت ورزش و فدراس��یون فوتبال با یکدیگر اما‬ ‫از قرار معلوم ادامه خواهد داشت‪ 12 .‬اسفندماه بود که احمد‬ ‫سعادتمند در نشستی با حضور سجادی‪ ،‬معاون وزیر ورزش‬ ‫و کفاشیان‪ ،‬رئیس فدراسیون فوتبال‪ ،‬با بیان اینکه پیش از‬ ‫برگزاری مجمع‪ ،‬نامه ای از وزارت ورزش و جوانان و س��ازمان‬ ‫بازرسی کل کشور مبنی بر عدم کاندیداتوری بازنشستگان‬ ‫جهت تصدی ریاس��ت هیات های ورزش دریافت ش��ده‪ ،‬بر‬ ‫ابطال انتخابات هیات فوتبال مازندران تاکید کرد‪.‬‬ ‫مدیرکل ورزش و جوانان مازندران گفت‪« :‬طبق قانون‬ ‫مصوب‪ ،‬بازنشستگان نم ی توانند بر مسند ریاست هیات های‬ ‫ورزشی قرار گیرند و حضور این عزیزان به عنوان کاندیدا در‬ ‫مجمع غیرقانونی است‪».‬‬ ‫در این نشس��ت پس از ابطال انتخابات ریاست هیات‬ ‫فوتبال مازندران‪ ،‬قرار ش��د که سرپرست هیات از سوی اداره‬ ‫کل ورزش و جوانان مازندران تا برگزاری انتخابات ریاس��ت‬ ‫هیات فوتبال مازندران به صورت قانونی منصوب شود‪.‬‬ ‫به دنبال این خبر فدراسیون فوتبال اطالعی ه ای صادر‬ ‫کرد که متن اطالعیه صادره به این ش��رح ب��ود‪« :‬باتوجه به‬ ‫اینکه بخش��نامه منع فعالیت بازنشستگان‪ ،‬باید ب رای همه‬ ‫هیات های ورزشی سراسر کش��ور به صورت یکسان انجام‬ ‫شود و تاکنون این بخشنامه ارس��ال نشده است‪ ،‬غالمرضا‬ ‫بهروان‪ ،‬همچنان به عن��وان رئیس هیات فوتبال اس��تان‬ ‫مازندران به فعالیت خود ادامه خواهد داد و فدراسیون فوتبال‬ ‫اعالم م ی کند که مطاب��ق بخش��نامه های وزارت ورزش و‬ ‫جوانان فعالیت خواهد ک��رد و از زمانی که این بخش��نامه‬ ‫به صورت سراسری ب رای همه فدراس��یون ها و هیات های‬ ‫ورزشی سراسر کشور ابالغ و مورد اجرا گذاشته شود‪ ،‬قانونی و‬ ‫الزم االجرا تلقی م ی شود‪».‬‬ ‫به نظر م ی رس��د در س��ال ‪ 92‬دعوا میان فدراس��یون‬ ‫فوتبال با وزارت ورزش شدت بیش��تری هم به خود خواهد‬ ‫گرفت‪g .‬‬ ‫‪193‬‬ ‫جای خالی را با ما پر کنید‬ ‫قیمت ها به تومان میباشد‬ ‫سه ماهه‬ ‫شش ماهه‬ ‫یک ساله‬ ‫پست سفارشی ته ران‬ ‫‪36/000‬‬ ‫‪72/000‬‬ ‫‪144/000‬‬ ‫پست سفارشی شهرستان‬ ‫‪38/000‬‬ ‫‪76/000‬‬ ‫‪152/000‬‬ ‫بانک ملت به نام هفته نامه مثلث‬ ‫شماره حساب ‪43293196/94‬‬ ‫شماره کارت ‪6104-3377-7006-5405‬‬ ‫شماره شبا ‪IR28 0120000000004329319694‬‬ ‫برای اطالعات بیشتر عدد صفر را به شماره ‪ 3000411711‬ارسال نمایید‬ ‫شماره تماس‪88171506-8 :‬‬ ‫‪09109797859‬‬ ‫برای دریافت پیشخوان همراه اول ‪ MOSLAS‬را به ‪ 7050‬پیامککنید‬