ماهنامه مثلث شماره 184
ماهنامه مثلث شماره 184
ماهنامه مثلث شماره 184
«اقای سفیر» وزیر می شود؟
پرونده ویژه مثلث درباره محمدجواد ظریف به همراه
مروری برکتاب جدیدش
دوشیخ و یککابینه
هفته نامه خبری،تحلیلی/سالپنجم/شمارهصدوهشتادوچهارم 20/مرداد 88/1392صفحه3000/تومان
ایا این نزدیک ترینکابینه
به هاشمی رفسنجانی است؟
گزارشوگفت وگوهایمثلثدربارهپشت پرده هایکابینهروحانی
هاشمی،ناطقنوری،خاتمیوعلیالریجانیچهنقشیدرچینش
کابینهداشتند؟
همراه با گفت وگوهایی با امیر محبیان ،محمدنبی حبیبی
حسین طال ،نقوی حسینی و حبیب اهلل عسگراوالدی
سایهرئیس جمهوریارئیس جمهورسایه
محمد نهاوندیان چرا به دفتر ریاست جمهوری رفت؟
گفت وگویی با محمدعلی ابطحی درباره اهمیت دفتر ریاست جمهوری
یک چپ گرا در میان هایکی ها
ت رفاه انتخاب شد؟
چرا علی ربیعی برای وزار
دست اندازهاییحوالیخیابانطالقانی
مخالفت با بیژن زنگنه در پارلمان به شدت ادامه دارد
اخبار محرمانه مثلث از پارلمان
چه کسانی رای نمی اورند؟
میلی منفرد :او گزینه اول رای عدم اعتماد است
محمدعلی نجفی :در روزهای اخیر اوضاع او در مجلس کمی بهتر شده
علیربیعی:انتقاد اصلی نمایندگان به او ،نداشتن تجربه اجرایی در وزارتخانه رفاه است
محمود علوی :دلیل انتخاب او برای نمایندگان همچنان جای سوال دارد
عباس اخوندی :انتساب او به ناطق نوری شاید درنهایت او را از بهارستان بگذراند
بیژن زنگنه :رای اعتماد به زنگنه غیرقابل پیش بینی است
ISSN: 2008-5281
MOSALAS.IR
عالقه دارم رئیس کمیته ملی
المپیک شوم
تو گو با مصطفی هاشمی طبا
گف
احمدی نژاد در اولین روزهای پس
از ریاست جمهوری چه می کند؟
نماینده
الیگارشی محافظه کار ایرانی
مثلث زندگی سیاسی قوام السلطنه را بررسی می کند
ج
لد دوم
سایه رئیس جمهور
یا رئیس جمهور سایه؟
چرا محمد نهاوندیان
رئیس دفتر روحانی شد؟
خاتمی ب�ا انتخ�اب محمدعل�ی ابطح ی به ریاس�ت دفت�ری و انتخ�اب برادرش
عل ی خاتمی ب ه عنوان رئی س دفتری ریاست جمهوری پس از ابطحی ،بنایی را گذاشت
که بع د ها به یک سنت تبدیل شد
اسفندیار رحی م مش�ایی را خیل ی ها چشم اس�فندیار دولت خوانده اند ،ب ه خصوص
وقتی که تالش احمدی نژاد برای نصب او ب ه عنوان معاون اول در این مقام متوقف شد
نهاوندیان که در بخش های اقتصادی دولت وارد نشد ،حاال گویا قصد ندارد از ریاست
اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران کناره گیری کند
منبع عکس :اتاق نیوز
1
جلد دوم
سمت ریاست تعیین ش��ده اس��ت ،تا پایان دوره چهارساله
ریاستش م ی تواند در این سمت بماند .ب رای برگزاری انتخابات
میان دوره ای و تعیین یک فرد دیگر ب رای ریاست اتاق یا هر
سمت دیگری در هیات رئیس��ه اتاق نیز الزم است که عضو
هیات رئیسه از س��مت خود به صورت رسمی استعفا بدهد.
با همه این حرف ها ،اق��ای نهاوندیان قصد اس��تعفا ندارد و
موافقان و مدافعان ادامه حضور نهاوندیان در اتاق م ی گویند
اگر موضوع اس��تدالل مخالفان ریاس��ت نهاوندیان بر اتاق،
سرگرمی او در نهاد ریاست جمهوری باشد ،پست ریاست بر
اتاق بازرگانی ان قدر ها بوروکراتیک و دس��ت و پا گیر نیست
که نهاوندیان فرصت رس��یدگی به ان را نداش��ته باشد .اگر
هم استدالل مخالفان ناظر بر قانون خدمات کشوری و منع
چند شغله بودن مدی ران دولتی باشد ،موافقان باز هم استدالل
م ی کنند که پس��ت ریاس��ت اتاق حقوق مادی ب رای رئیس
ان به دنبال ندارد و حتی اگر حقوق مادی هم داش��ته باشد،
مخالف قانون نیست ،چون قانون ناظر بر نداشتن چند شغل
دولتی است ،در حالی که ریاست بر اتاق بازرگانی یک شغل
در بخش خصوصی است.موافقان ادامه حضور نهاوندیان در
اتاق همچنین م ی گویند که انتخاب نهاوندیان ب رای حضور
در اتاق هم ب ر عکس روند انتخاب دولت ی ها ب رای ریاست اتاق،
حضور یک نفر از بخش خصوصی در بدنه دولت اس��ت که
اتفاقا باید باعث خوشحالی بخش خصوصی هم باشد ،چرا که
نشان دهنده اعتماد بخش دولتی به بخش خصوصی است و
از طرف دیگر ،این انتخاب م ی تواند فرصتی در اختیار بخش
خصوصی باشد که به ارتباط نزدیک تر با دولت و گفت وگوی
مستقیم با ان بپردازد و خواس��ته های خودش را سریع تر به
گوش دولت برساند.روابط عمومی اتاق بازرگانی در این مورد
به خبرنگار مثلث م ی گوید« :جو اتاق تا حدود زیادی موافق
ادامه حضور اقای نهاوندیان در سمت ریاست اتاق بازرگانی
است .منشاء اظهارات علیه نهاوندیان ،تع داد معدودی از افرادی
هستند که به دنبال استفاده از فضای موجود هستند تا تفرقه
و تشتت ایجاد کنند».
روابط عمومی اتاق بازرگانی همچنین خبر داده است که
تع دادی از اتاق های بازرگانی و صنایع و معادن در شهرستان ها
این روز ها در حمایت از ماندن اقای نهاوندیان در اتاق ای ران،
نامه ها و بیانی ه هایی نوش��ته یا منتش��ر کرده اند که نش��ان
م ی دهد بخش خصوصی تمایل دارد از فرصت ایجاد شده و
حضور یکی از اعضای اتاق در دولت اس��تفاده کند تا جایگاه
این بخش را در اقتصاد کشور بهبود بدهد.خود نهاوندیان اما
این روز ها در محل «ریاس��ت دفتر رئی س جمهوری» مستقر
شده اس��ت .هنوز ب رای قضاوت در مورد اینکه ایا او م ی تواند
تصمیمات رئی س جمهور را جهت ده��ی کند یا نه ،م ی تواند
پلی بین بخش خصوصی اقتصاد و دولت جدید باش��د یا نه
و م ی تواند انقدر ها که در ات��اق از او انتظار دارند ،باعث توجه
بیشتر دولت به بخش خصوصی بشود یا نه ،خیلی زود است.
اما اگر این دولت همان طور که ش��عار ان را س��ر داده است
«مش��ی اعتدالل» را در پیش بگیرد ،حد اقلش این است که
محمد نهاوندیان چندان نگران تکرار سرنوشت سایر روسای
دفاتر ریاست جمهوری در مورد خودش نخواهد بودg .
مثلث شماره 184
پست ریاست جمهوری زمانی که از فرم تشریفات ی اش در
امد و «اجرایی» شد ،با خودش تشریفاتی را هم به راه انداخت
که شاید کسی چندان انتظارش را نداشت تا این حد حاشیه
به دنبال داشته باشد .خیل ی ها فکر م ی کنند که این فقط یک
اسم جالب ب رای منشی دفتر رئی س جمهور است ،اما واقعیت
م ی تواند فرا تر از این باشد ،وقتی مشخص شود که اختیارات
و مسئولی ت های هماهنگ کننده برنامه های رئی س جمهور
تا چه حد است و تا کجا گس��ترده م ی شود.اولین رئی س دفتر
نهاد ریاست جمهوری که اسمش بسامد رسانه ای پیدا کرده
اس��ت ،رئی س دفتر هاشم ی رفس��نجانی ،ب رادرش «محمد
هاشم ی » بود که این روز ها هم ریاس��ت دفتر او را در مجمع
تش��خیص مصلحت نظام بر عهده دارد.محمد هاش��می،
عالوه بر تحصیالت حوزوی در دانشگاه برکلی کالیفرنیا در
رشته مدیریت درس خوانده است و از اعضای شورای مرکزی
حزب جمهوری اسالمی ای ران بود که بعدها در تاسیس حزب
کارگزاران سازندگی شرکت کرد و از اعضای کمیته سیاسی
این حزب بوده است .وی بین سال های 63تا 73هم ریاست
سازمان صدا و سیما را به عهده داشت .هر چند در سال های
اخیر با ان چی��زی که به «افش��اگری های احمدی نژاد علیه
خانواده هاشمی» معروف شده است ،برخی سایت ها نوشتند
که الزم است او هم به زندان برود ،اما کسی در مورد علت این
لزوم اظهارنظری نکرد و موضوع مسکوت ماند.
وقتی دفتر ریاس��ت جمهوری را به سیدمحمد خاتمی
تحوی��ل دادند ،هنوز پس��ت ریاس��ت دفت��ر رئی س جمهور
این قدر ه��ا ه��م حاشی ه س��از نب��ود .خاتم��ی ب��ا انتخاب
محمدعل ی ابطحی ،به ریاس��ت دفتری و انتخ��اب ب رادرش
عل ی خاتمی به عنوان معاون بازرس��ی نهاد ریاست جمهوری
و بعد هم به عنوان رئی س دفتر بنایی را گذاشت که بع د ها به
یک سنت تبدیل شد .ابطحی از چهره های فرهنگی حاضر
در نهاد ریاست جمهوری بود و خیلی از شب ها م ی شد او را در
س��ینماها و اجراهای تئاتری که در روزهای دولت اصالحات
رونق گرفته بود ،دید.او همچنی��ن فعالیت زیادی در فضای
مجازی داشت ،روز هایی که وبالگ نویسی مد بود ،ابطحی هم
مثل خیل ی ها در وبالگش درباره مسائل روز م ی نوشت ،روحیه
عکاس��ی با موبایلش هم خیلی جا ها به وبالگ نویس ی اش
کمک کرد و باعث ش��د عکس های موبایل��ی وبالگش را
معروف کند .بعد از اینکه قدرت به ش��کل ارام در انتخابات
84به دست محمود احمدی نژاد سپرده شد ،ابطحی هم رفت
تا به کارها و س��رگرم ی های فرهنگ ی اش برسد ،اما به دنبال
حوادث انتخابات 88او هم در مقاطعی بازداشت شد و تجربه
زندان و دادگاه را نیز از سر گذراند .ریاست دفتر احمدی نژاد اما
از دوران خاتمی هم حاشی ه های بیش��تری به دنبال داشت،
احمدی نژاد بر همان مبنایی که خاتمی گذاشته بود ،ب رادرش
داوود را به معاونت بازرسی فرستاد و کسی را به ریاست دفتر
خودش نشاند که م ی گفتند یار غار و همراه دیرینه اش است و
بع د ها هم پدر عروسش شد.اسفندیار رحیم مشایی را خیل ی ها
چشم اسفندیار دولت خوانده اند ،به خصوص وقتی که تالش
احمدی نژاد ب رای نص��ب او به عنوان مع��اون اول ،به نتیجه
نرسید .مشایی را خیل ی ها ب رای حرف هایش در زمینه مکتب
ای رانی -اسالمی و مهدویت م ی شناس��ند ،برخی هم به یاد
دارند که عده ای در خیابان ها به راه افتاده بودند و پالکارد هایی
را در دست داشتند که روی انها نوشته شده بود «رئی س جمهور
والیی ،برکناری مشایی».
احمدی نژاد البته گوش اس��تماع ب��ه انچه م ی گفتند
نداشت و ه ر چند تالش م ی ش��د که مشایی ه ر چه کمتر در
رسانه ها دیده شود و حتی عکاس��ان حوزه ریاست جمهوری
را به خاطر گرفت��ن عکس از او ب��ه نه��اد راه نم ی دادند ،اما
نزدیک شدن به روز های رقابت های انتخابات ریاست جمهوری
ورق را برگرداند و دولت همه تالش��ش را ک��رد تا رئی س دفتر
احمدی نژاد ،رئی س جمهور اینده ش��و د و البته همان طور که
خیل ی ها پی ش بینی م ی کردند ،این پروژه به نتیجه نرس��ید.
حاال در پایان دول��ت احمدی نژاد ،خیل ی ها اعتق��اد دارند که
حاشی ه های مشایی از متن او بیشتر بوده است ،اما بحث ها به
همی ن جا ختم نم ی شود ،چون چه قبل و چه بعد از انتخابات
سال جاری ریاست جمهوری ،حرف های زیادی در مورد احتمال
کشیده شدن پای مشایی و افراد دیگر نزدیک به احمدی نژاد
موسوم به جریان «انحرافی» به مراجع قضایی حتی در مورد
مسائل مالی مطرح شده است.
رئی س دفت��ر رئی س جمهور جدی��د ،حاال چن��د روزی
است که مشخص شده اس��ت .حس��ن روحانی هم بر سر
بنایی که خاتمی خشت اولش را گذاش��ته بود ،مانده است و
ب رادرش حسین فریدون را ب رای س��مت معاون بازرسی نهاد
ریاست جمهوری معرفی کرده اس��ت .از سوی دیگر ،محمد
نهاوندیان را رئیس دفت��رش کرد؛ مردی ک��ه مانند محمد
هاشمی تحصیلکرده امریکاست ،در دانشگاه جرج واشنگتن
اقتصاد خوانده است و دکترایش را هم همان جا گرفته است.
در کنار این سابقه ،او هم مانند ابطحی تحصیالت حوزوی
دارد .این روز ها البته حواشی انتصاب او بسیار پر بسامد است ،
خیل ی ها عقیده دارند که تالش های او ب رای رسیدن به یک
سمت دولتی مثل ریاس��ت بانک مرکزی یا وزارت ،به دلیل
شبهه هایی که در زمینه داش��تن «گرین کارت امریکایی»
مطرح است ،نا کام مانده است ،ه ر چند زمانی که نهاوندیان در
سمت مشاور اقتصادی شورای عالی امنیت ملی و به عنوان
چهره ای نزدیک به علی الریجانی دبیرکل ان زمان ش��ورا،
به امریکا س��فر کرد ،وزرات خارجه این کشور واکنش تندی
نش��ان داد و گفته ش��د که گرین کارت او به دستور مستقیم
وزیر امور خارجه وقت ،کاندولی زا رایس باطل شده ،اما او اخی را
در مورد وضعیت جدید مج��وز ورودش به امریکا و ش��ایعه
تمدید ان اظهارنظری نکرده است.عده ای معتقد هستند که
حضور نهاوندیان در دفتر ریاست جمهوری ،باعث خواهد شد،
رئی س جمهور بیشتر در جریان جزئیات مسائل اقتصادی قرار
بگیرد و این م ی تواند به او کمک کند که ب رای حل مس��ائل
اقتصادی این روز های کش��ور راه حل های مناس��ب تری در
نظر بگیرد و اجرا کند .خیل ی ها اما هنوز متعجب هس��تند.
نهاوندیان در حال حاضر عالوه بر ریاست دفتر رئی س جمهور،
همچنان ریاس��ت پارلمان بخش خصوصی اقتصاد کشور،
یعنی اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ای��ران را هم به عهده
دارد.ایا نهاوندیان قرار است در دفتر ریاست جمهوری کاری را
انجام دهد که کم اهمی ت تر از کار او در اتاق بازرگانی است؟ با
وجود همه انتقاد ها ،این طور به نظر نم ی رسد ،چون روحانی
در حکم ی که ب رای نهاوندیان نوشته او را به سمت «مشاور
عالی و رئی س دفتر نهاد ریاست جمهوری» منصوب کرده است
و خیل ی ها معتقدند که وجه مش��اوره ای نهاوندیان باتوجه به
جایگاهی که به واس��طه اتاق بازرگانی در میان بازرگان ها و
تولی د کنندگان بخش خصوصی دارد ،ب��ر ان وجه اداره دفتر
رئی س جمهور خواهد چربید .این ،از ان موضوعاتی است که
باید ب رای قضاوت در موردش صبر کرد.اما فعال ان چیزی که
نهاوندیان را هنوز در صدر اخبار نگه داش��ته ،موضوع تعیین
تکلیف ریاست اتاق بازرگانی است که نهاوندیان ب رای به دست
اوردن ان در انتخابات دو دوره قبل این نهاد تالش بس��یاری
کرده است .عده ای این روز ها گفته و نوشته اند که نهاوندیان به
دلیل درگیری هایی که در نهاد ریاست جمهوری خواهد داشت،
نم ی تواند بیشتر از این ریاست پارلمان بخش خصوصی را در
اختیار داشته باشد و باید از این سمت کناره گیری کند.
بعض ی های دیگر هم اتصال روحانی به دولت را نقطه
پایان کار او با اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ای ران دانسته و
استدالل م ی کنند که اتاق بازرگانی همواره در ب رابر انتصاب
یک نفر با سمت دولتی در اتاق مقاومت کرده است تا جلوی
تسلط دولت بر اتاق را بگیرد و حاال ماندن نهاوندیان در این
سمت ،خود نفی این رویه است.
طبق قوانین داخلی اتاق بازرگان��ی و صنایع و معادن
ای ران ،نهاوندی��ان که دو س��ال پیش طی انتخاب��ات ب رای
روحانی ،نهاوندیان
را به سمت «مشاور
عالی و رئیس دفتر نهاد
ریاست جمهوری» منصوب
کرده است و خیلی ها معتقدند
که وجه مشاوره ای او بر وجه
اداره دفتر رئیس جمهور
خواهد چربید
11
کار رئیس دفتر غربالگری اطالعات است
گفت وگو با محمدعلی ابطحی درباره نقش رئیس دفتر رئیس جمهور
2
وقتی گفته شد محمد نهاوندیان قرار است سمت ریاست دفتر رئی س جمهور جدید را تقبل کند ،خیل ی ها تعجب
کردند و گفتند که این شاید برای اقای نهاوندیان که رئیس پارلمان بخش خصوصی بوده مناسب نباشد ،بعض ی ها
هم فکر م ی کردند که این کار اصال در شان نهاوندیان نیس�ت که برای وزارت مطرح بود ،اما محمدعلی ابطحی نظر
دیگری دارد ،او که خودش سابقه ریاست دفتری س�یدمحمد خاتمی را در کارنامه دارد م ی گوید نقش رئی س دفتر در
تصمی م سازی برای رئی س جمهور کامال قابل تامل است ،ضمن انکه معتقد است در مورد نهاوندیان ،مشاوره به اقای
روحانی بر ریاست دفتری او غلبه خواهد داشت.
فاطمه کریمخان
اقای ابطحی! پست ریاست دفتر رئی س جمهور
چه معنایی دارد؟ مس�ئولی ت هایی ک�ه برای این
پست تعریف شده ،شامل چه چی ز هایی م ی شود؟
جلد دوم
lریاس��ت دفتر رئی س جمهور ،بخ��ش عمده ای از
ریاست جمهوری را شامل م ی شود ،ریاست دفتر رئی س جمهور
تا حدود زیادی مکمل نقش رئی س جمهور است .طبیعی است
که نقش ها ،وظایف و تاثی راتی که ریاست دفتر رئی س جمهور
م ی تواند داشته باشد تا حدود زیادی به روحیات ریاست دفتر
و شخص رئی س جمهور بستگی دارد .به تناسب این روحیه
است که نقش ریاست دفتر م ی تواند گسترده باشد یا محدود
تعریف شود .به همین دلیل است که نم ی توان ب رای نقش
ریاس��ت دفتر رئی س جمهور یک تعریف واحد و اس��تاندارد
ارائه کرد.
بسته به اینکه رئی س جمهور بیشتر کار هایش را خودش
انجام دهد یا بار انها را به دوش دفتر ریاست جمهوری بگذارد،
نقش ریاست دفتر م ی تواند متفاوت باشد .دفتر رئی س جمهور
م ی تواند بیش��تر نقش سازماندهی را داش��ته باشد یا اینکه
نقش تصمیم سازی ب رای رئی س جمهور را هم برعهده بگیرد.
مسئولی ت هایی هم که رئی س دفتر به عهده م ی گیرد ،تا حدود
زیادی به روحی ه های رئی س جمهور و رئی س دفتر ب ر م ی گردد.
بناب راین نقش ریاس��ت دفتر رئی س جمهور هم م ی تواند به
صورت بس��یار پ ر اهمیت تعریف ش��ود و هم م ی تواند یک
وظیفه اختصاصی نداشته باشد.
نقش رئی س دفتر در تصمیم�ات رئی س جمهور
دقیقا چیست؟ ایا اصال م ی توان چنین نقشی را
برای پست ریاست دفتر رئی س جمهور قائل شد؟
lهمان طور که گفتم این موضوع تا حد خیلی زیاد
به روحیات ریاست دفتر و ش��خص رئی س جمهور بستگی
دارد و تابع نوع نگاه انها به دفتر ریاس��ت جمهوری اس��ت،
اما مهم ترین نقش را در تصمیم س��ازی های رئی س جمهور
همین ریاست دفتر م ی تواند به عهده بگیرد .ایجاد ارتباط با
بیرون ب رای رئی س جمهور ،امکان اطالع گیری رئی س جمهور
یا سازماندهی و نحوه اهمیت دادن به بخش های مختلف
دولت ،همه اینها به دست رئی س دفتر انجام خواهد شد.
مثلث شماره 184
پس گرایش های رئی س دفت�ر رئی س جمهور بر
ان چی ز هایی که رئی س جمه�ور دریافت م ی کند
و ب ر اس�اس انها تصمیم م ی گی�رد تاثیر زیادی
م ی تواند داشته باشد.
ک شدن
نهاوندیان درایت نزدی
به روحانی را دارد
گفت وگوی مثلث با محمدحسین برخوردار
3
مس�ئول دفتری رئی س جمهور به محمد نهاوندیان ،اولین حکم ی بود که حس�ن روحانی رئی س جمهور جدید
ایران در اولین روز کاری خود ارائه کرد .البته پیش از اجرای مراس�م تنفیذ حکم ریاست جمهوری و اغاز به کار دولت
یازدهم درباره چگونگی حضور نهاوندیان در دولت یازدهم بحث هایی مطرح بود .قرار بود نهاوندیان با س�م ت هایی
نظیر وزیر صنعت ،معدن و تجارت ،رئیس کل بانک مرکزی و حتی معاون اولی در دولت یازدهم حضور داشته باشد،
اما درنهایت باتوجه به حاش�ی ه هایی به رئی س دفتری و مشاوره رس�ید .البته جناح های مخالف وی در اتاق بازرگانی
از طریق الب ی های متفاوت س�عی در کاهش نفوذ وی در دولت فعلی کردند و به گفته برخی از انها علت تصدی گری
نهاوندیان در این سم ت ها ،همین الب ی گری ها بوده است .از سوی دیگر ،رابطه محمد نهاوندیان و علی الریجانی نیز
باعث بروز زمزم ه هایی شده بود .ب ه طور مثال ،از سوی فعاالن بخش خصوصی در اتاق بازرگانی ایران شنیده م ی شد
که الریجانی برای حضور نهاوندیان در دولت تا جایی پافشاری کرد ه که در صورت عدم انتصاب وی در سم ت های رده
باالی دولتی ،به راحتی رای اعتماد به کابینه داده نخواهد شد .اما انچه در حال حاضر درباره نهاوندیان ب ه عنوان مسئول
دفتر رئی س جمهور مطرح است ،چگونگی رابطه وی با حسن روحانی است و اینکه ایا او م ی تواند رابطه و تعامل خود
را با رئی س جمهور به مرزی قابل قیاس با رابطه رئیس دولت دهم و مسئول دفتر وی برساند؟! از سوی دیگر ،عده ای از
سیاسیون نهاوندیان را فردی محافظه کار با گرایشی نزدیک به اصولگرایان م ی دانند و استدالل انها نیز بر مبنای نحوه
تعامل وی با دولت دهم است .محم د حسین برخوردار که در حال حاضر رئیس مجمع عالی واردات و عضو هیات رئیسه
اتاق بازرگانی تهران است ،از نزدیکان و همسویان محمد نهاوندیان و یحیی ال اسحاق محسوب م ی شود .وی حضور
نهاوندیان را ب ه عنوان یک فعال بخش خصوص�ی در بدنه دولت جدید ،نکته ای مثبت د ر ترقی ش�ان و جایگاه اتاق
بازرگانی می داند.خبرنگار مثلث با او درباره حضور نهاوندیان در سم ت مسئول دفتر رئی س جمهور گفت وگو کرد.
12
lهمی ن طور است ،اگر ریاس��ت دفتر یک گرایش
خاص سیاسی داش��ته باش��د ،رئی س جمهور هم به تبع ان
سیاس ی تر خواهد بود .اگر ریاست دفتر گرایش های اقتصادی
داشته باشد ،رئی س جمهور هم از این گرایش ها متاثر خواهد
شد و همی ن طور در س��ایر عرصه ها.اما نم ی تواند این طور
تصور کرد که رئی س دفتر باعث م ی ش��ود که رئی س جمهور
تک بعدی ش��ود .به هر حال ریاس��ت جمهوری را نم ی توان
تنها با یک گرایش خاص دید ،ریاس��ت جمهور باید در همه
عرصه ها و حوزه ها فعالیت داشته باشد و توازن را در توجه به
موضوعات مختلف رعایت کند.
اش�اره کردی�د ک�ه رئی س دفت�ر م ی توان�د برای
رئی س جمه�ور تصمی م س�از باش�د ،ای�ن تاثیر
چطور ایجاد م ی شود؟
lمن نم ی گویم که رئی س دفتر ب رای رئی س جمهور
تصمیم س��ازی م ی کند ،بلکه ریاس��ت دفتر تصمیم گیری
را ب رای رئی س جمهور تس��هیل م ی کند و ب��ه همین دلیل
تاثیر خیلی زیادی بر رئی س جمه��ور دارد ،چون تصمیمات
رئی س جمهور ب ر اساس مشاوره ها و جلس ه ها و اطالعاتی که
از این جلس ه ها به دس��ت م ی اید گرفته م ی شود و همه این
جلس ه ها و مشاوره ها هم از مسیر رئی س دفتر رئی س جمهور
م ی گذرد .معم��وال رئی س جمهور ان قدر گرفتار اس��ت که
خودش نم ی تواند به صورت شخصی بررسی کند و اطالعات
را غربالگری کن��د ،بناب راین رئی س دفتر ب��ه نوعی غربالگر
اطالعاتی است که به دست رئی س جمهور م ی رسد.
نقش خود شما در تصمی م گیری های اقای خاتمی
در زمانی که رئی س دفت�ر رئی س جمهور بودید تا
چه اندازه بود؟
ن هم مثل هر رئی س دفتر دیگری عمده وقتم را
lم
صرف هماهنگی و پیگیری کارهای مورد نظر رئی س جمهور
م ی کردم .در دوره اول ریاست جمهوری اقای خاتمی ،بیشتر
تالش دفتر معطوف به این بود که اوضاع ب رای کار ایش��ان
اماده باشد و نیازها و حساس��ی ت های وی برطرف شود .اما
روحیات اقای خاتمی این گونه است که بیش از انکه تحت
نظرتان درباره اقای نهاوندیان و حضورش در دفتر
رئی س جمهور و بدنه دولت ،باتوجه به ریاس�ت بر
اتاق بازرگانی ایران چیست؟
lشخصیت ،دانش و تجاربی که در نهاوندیان مستتر
است ،جدا از شان و جایگاه وی به عنوان رئیس اتاق بازرگانی
ای ران اس��ت و این دو مقوله را باید در بررسی جایگاه فعلی او
در دولت به صورت تفکی ک ش��ده مدنظر ق��رار داد .در زمانی
که نهاوندیان ریاست اتاق بازرگانی ای ران را پذیرفت ،با روحیه
تعاملی ،دان��ش و صبر خود جایگاه بخ��ش خصوصی ،اتاق
ی تش��کل های بخش خصوصی
بازرگانی و همچنین تمام
را باال برد.
میزان و نحوه تعام�ل او را با رئی س جمهور چطور
پی ش بینیم ی کنید؟
lاز نظر جنس رابطه روحانی با نهاوندیان باید گفت
که رئی س جمهور یک کشور باید از ذکاوت خاصی ب رای انتخاب
اط رافیان برخوردار باشد ،بناب راین روحانی به طور قطع از چنان
درایتی برخوردار است که کس��ی را که به عنوان رئی س دفتر
ی کارها م ی کند ،مورد اعتماد ،هم عقیده
خود مس��ئول تمام
و همراه وی باشد.
به نظر شما ممکن است جایگاه و رابطه نهاوندیان
با اقای روحانی مانند مشایی و احمدی نژاد شود؟
lمن از ح��د و اندازه و جزئیات رابط��ه احمدی نژاد و
مشایی خبر ندارم ،ولی مسلما هر دفترداری باید رابطه نزدیکی
با رئی س جمهور خود داشته باشد و این رابطه باید گسترش پی دا
کند .م ی توانم بگویم نهاوندیان س��عی در رعایت کردن این
اصول و نزدیکی رابطه خود با رئی س جمهور خواهد داش��ت و
تاثیر رئی س دفتر یا س��ایر افراد باش��د ،مش��اوره پذیر است.
بناب راین ،بیش از انکه من به عنوان رئی س دفتر در تصمیم ها
تاثیری داشته باشم ،مشاوران در تصمیم های او تاثیر داشتند.
یعنی هیچ تصمیم خاصی نبوده که با تمهیدات
شما و برنام ه ریزی های شما شکل گرفته باشد؟
lواقعیت این اس��ت که اقای خاتمی
در نهایت ،همه تصمیم ها را خودشان گرفته اند
و بیش��تر تالش ما در مس��یر برنامه ریزی ب رای
هموار ک��ردن تصمیم گیری ها بوده اس��ت ،نه
تصمیم سازی.
هر حال از همه کشور اطالعات به دفتر رئی س جمهور م ی اید
و این نیاز کشور در هر مقطعی اس��ت که رفتار رئی س دفتر
و رئی س جمه��ور را تعیین م ی کند .گزارش های سیاس��ی،
اقتصادی ،اجتماع��ی و فرهنگی و همچنی��ن موضوعاتی
که بحران هس��تند ،اخبار محرمان��ه و غی ر محرمانه ،همه
فکر م ی کنید چقدر الزم اس�ت با این
گرای�ش اقتص�ادی اق�ای نهاوندیان،
ریاست دفتر رئی س جمهور مشاورانی
در حوزه ه�ای مختل�ف فرهنگ�ی،
اجتماعی و حتی سیاسی داشته باشد
تا بتوانند هم�ه اتفاق�ات و اطالعات را
پوش�ش بدهند و ای�ن نگران�ی وجود
نداشته باش�د که به دلیل گرایش های
اقتصادی ،مسائل دیگر مغفول یا روی
زمین بماند؟
حال باتوجه به تجربه و شناختی که از
اقای روحانی و اقای نهاوندیان دارید،
فکر م ی کنید وجود اقای نهاوندیان در
دفتر اقای روحانی چگونه خواهد بود؟
lمن وجود نهاوندی��ان را در دفتر اقای
روحانی مثبت و محترم ارزیابی م ی کنم و معتقد
هستم که اقای نهاوندیان در دفتر رئی س جمهور
بیشتر از یک رئی س دفتر خواهد بود و ان نقش
مشاور ارشدی که عالوه بر ریاست دفتر ب رایش
در نظر گرفته اند ،غلبه خواهد داشت .بیشتر ،ان
مشاوره عالی بودن ایشان تاثیرگذار خواهد بود،
به هر حال اقای نهاوندیان به عنوان یک چهره
اقتصادی قوی در کن��ار رئی س جمهور م ی تواند
تاثی رات زی��ادی به خص��وص در جهت دهی به
تصمیمات اقای روحانی داشته باشد.
البته جایگاه خود را م ی داند و این سیاست را خواهد داشت که
بداند راه های برقراری این رابطه و توسعه ان چیست.
گرایش های سیاس�ی اقای نهاوندی�ان را چطور
ارزیابی م ی کنی�د ،بس�یاری او را دارای روابطی با
برخی چهره های اصولگ را توصیف م ی کنند؟
lدر مورد فکر نهاوندیان و اینکه گرایش فکری نزدیک
به اصولگرایی دارد یا خیر باید گفت که نباید در دولت تدبیر
و امید که مس��یر اعتدال را انتخاب کرد ه به دنبال این باشیم
که یک نفر در دولت چپی است ،راستی است ،اصولگراست
یا اصالح طلب! زی را ای��ن بحث ها دیگر فایده ای ن��دارد .باید
اصولگرایان و اصالح طلبان را جمع کرد و از انها پرس��ید که
حرف شما چیس��ت؟! همه فکری که انها دارند ارتقای سطح
رفاه مردم ،ایجاد ارزش افزوده بیشتر ،گسترش جایگاه کشور در
جوامع بی ن المللی و در نهایت رشد و بلوغ کشور در زمینه های
متفاوت است ولی هرکدام از این جبهه ها در مسیر و روش خود
عمل م ی کنند.
به نظر من حتی در مورد شخصیت نهاوندیان نم ی توان
گفت که وی فردی محافظه کار اس��ت .وی ب��ه جای اینکه
شمشیر را از رو ببندد ،همواره سعی کرده که عقالنیت خود را
نیز به کار ببرد .در دوره نهاوندیان بود که قانون کسب و کار به
مجلس شورای اسالمی رفت و تصویب شد.
ب ه ه ر حال ای�ا م ی ت�وان او را ف�ردی محافظه کار
تلقی کرد؟
lمحافظه کاری نهاوندیان زمانی معنی پی دا م ی کند
که در کنار ان از لفظ درایت هم استفاده شود .شمشیر را از رو
بستن در سیاست های رئیس اتاق ای ران نه تنها ب رای شخص
نهاوندیان بلکه ب رای هرکس دیگری در این سمت دردی را دوا
نم ی کند .نهاوندیان همیشه به زبان گویای سیاست و اقتصاد
محمدحسین برخوردار معتقد است محمد نهاوندیان
توانایی ارتقای جایگاه خ�ود را نزد رئی س جمهور منتخب
دارد و حضور او را ب ه عنوان یک فعال بخش خصوصی در
بدنه دولت جدید ،نکته ای مثبت د ر ترقی ش�ان و جایگاه
اتاق بازرگانی می داند
جلد دوم
lنه ،بخ��ش عم��ده ای از موضوع��ات چی ز هایی
نیس��ت که خود رئی س دفتر در مورد انها تصمیم بگیرد .به
اینها به دفتر رئی س جمهور م ی اید و الزم است که به اطالع
رئی س جمهور برسد.
نم ی شود گفت که فقط یک بخش مورد توجه خواهد
بود و ان هم به خاطر گرایش های ف��ردی رئی س دفتر .همه
موضوعات باید توس��ط رئی س دفتر رصد و به انها رسیدگی
lمن شنیده ام کسانی که به عنوان
مش��اور فرهنگی ،اجتماعی ،سیاسی و ...
همراه اقای روحانی بوده ان��د ،حاال هم در
دفتر او مستقر شده اند و به او کمک خواهند
کرد که این موضوع بسیار خوبی است .اما
به غی��ر از این دفتر ریاس��ت جمهوری اگر
چارت ان را به هم نریخته باش��ند ،خودش
معاونت ه��ای مختلفی از جمل��ه معاونت
ارتباطات ،سیاس��ی و بی ن المل��ل و مانند
ان دارد ک��ه ه ر کدام از اینه��ا در حوزه های
خودش��ان کار م ی کنن��د و موضوعات را بررس��ی م ی کنند.
بناب راین این مدیرکل ها م ی توانند تا ح��دود زیادی نیاز ها را
برطرف کنند و موضوعات را در کنترل داشته باشند .بناب راین
فکر نم ی کنم نیاز باش��د خ��ود اقای نهاوندیان مش��اوران
مختلفی داشته باشدg .
مثلث شماره 184
اق�ای نهاوندی�ان ف�ردی اس�ت ک�ه
وج ه اقتصادی اش ب�ر وجه فرهنگی و
سیاس�ی اش غلبه دارد .این موضوع
باتوجه به جایگاهی که شما برای ریاست دفتری
رئی س جمهور توصی�ف کرده اید ،ممکن اس�ت
اشکال ساز باشد؟
ش��ود ،بناب راین نم ی توان گفت که چون مث�لا رئی س دفتر
مواضع اقتص��ادی دارد ،موضوعات فرهنگ��ی ،اجتماعی یا
موضوعات دیگر روی زمین خواهد ماند .اما غیر از کار های
روزان��ه ،گرایش های اقتصادی ریاس��ت دفتر رئی س جمهور
م ی تواند باعث شود که شاخک های او به مسائل اقتصادی
حساس تر باشد و در نتیجه رئی س جمهور
بیشتر در جریان جزئیات مسائل اقتصادی
قرار بگیرد.
صحبت م ی کند و کسانی که این زبان را بلد هستند ،به خوبی
معنی حرف ه��ای او را درک م ی کنند .به طور مثال ،زمانی که
نهاوندیان از تورم ،از حمایت از تولی��د و کنترل واردات حرف
م ی زند ،فعاالن بخش خصوصی و دولت��ی به راحتی معنای
حرف های او را درک م ی کنند.
محاور ه بین مسئوالن و حتی محاوره در سطح جامعه
ی و نادیده گرفتن جایگاه ها باش��د.
نباید همراه ب��ا ب ی احترام
نم ی شود که اتاق را به مرکزی ب رای بده بستان های بین دولت
و بخش خصوصی و محلی ب رای مشاجره ها تبدیل کرد .وی
حتی بارها به عدم برگزاری جلس��ات شورای گفت وگو هم به
دولت اعتراض داشت.
اما نهاوندیان م ی دانست که یکی از دالیل اینکه دولت
دهم در این جلسات شرکت نم ی کند ،این است که حرفی ب رای
گفتن ندارد .دولت دهم به دلیل تحریم ها مش��کالت زیادی
داشت و نم ی توانست در جلسات شورای گفت وگو شرکت کند
و راجع به راه های بهبود فضای کس ب وکار ،ارائه وام های بانکی،
اختصاص ارز و غیره با فعاالن بخش خصوصی حرف بزند؛ زی را
امکانات ان را نداشت .در جایی باید حرف زده شود که در پی
ان شرمندگی پیش نیاید و وقی دولت هیچ حرفی در شورای
گفت وگو ب رای گفتن به بخش خصوصی نداشت ،چرا باید در
این جلسات شرکت م ی کرد؟
با این اوصاف گمان ش�ما بر این است که حضور
رئیس پارلمان بخش خصوصی در بدنه دولت به
ارتقای جایگاه ان و هموار شدن مسیر عبورش از
میان مشکالت کمک خواهد کرد؟
lقطعا همی ن طور است و در این زمینه شکی ندارمg.
13
راهامام
و کذلک جعلنکم امه وسطا لتکونوا شهدا علی الناس
و یکون الرسول علیکم شهیدا
عید فطر از دیدگاه
حضرت امام خمینی (ره)
از نظر حض��رت امام خمینی (ره) عید فط��ر بعد از یک ماه
روزه داری جشن میهمانی و عید ب رای ضیافت الهی و روز لقاءاهلل و
وصال است و جشن پیروزی بر هوای نفس و شیطان و موفقیت
بر انجام دستورالهی است.
حضرت ام��ام (ره) م ی فرماین��د« :عید ش��ریف فطر ،عید
مجلهخبری
16- 27
تحویل ارام قدرت از احمدی نژاد به روحانی
مشاییوبقایی،پشتدردانشگاه
ازپاستورتاسعداباد
جدالکالمیرساییبا الریجانی
سیاست
28-45
رحمانیفضلی؛ انتخابیبرای توافقروحانیباپارلمان؟
دولتسایهدرپاستور
اینکابینهمعتدلنیست
توافقیبینالریجانیوروحانینشده
بین الملل
46-57
«اقای سفیر» وزیرمی شود؟
دیپلماتحرفه ای
انگلیس وامریکادربارهایرانباهمتفاهمدارند
تمایلبهعادی سازیروابط
عید سعید فطر مبارک باد
دوشیخ و یککابینه
هفتهنامهخبری،تحلیلی/سالپنجم/شمارهصدوهشتادوچهارم 20/مرداد 88/1392صفحه3000/تومان
هفته نامه سیاسی ،فرهنگی با رویکرد خبری ،تحلیلی
ایا این نزدیکترینکابینه
به هاشمی رفسنجانی است؟
صاحب امتیاز و مدیر مسئول :مصطفی اجورلو
گزارشوگفتوگوهایمثلثدربارهپشتپردههایکابینهروحانی
هاشمی،ناطقنوری،خاتمیوعلیالریجانیچهنقشیدرچینش
کابینهداشتند؟
همراه با گفتوگوهایی با امیر محبیان ،محمدنبی حبیبی
حسین طال ،نقوی حسینی و حبیباهلل عسگراوالدی
سردبیر :سعید اجورلو
سایهرئیسجمهوریارئیسجمهورسایه
محمد نهاوندیان چرا به دفتر ریاستجمهوری رفت؟
گفتوگویی با محمدعلی ابطحی درباره اهمیت دفتر ریاستجمهوری
یک چپگرا در میان هایکیها
چرا علی ربیعی برای وزارت رفاه انتخاب شد؟
دستاندازهاییحوالیخیابانطالقانی
مخالفت با بیژن زنگنه در پارلمان به شدت ادامه دارد
اخبار محرمانه مثلث از پارلمان
چه کسانی رای نمیاورند؟
میلی منفرد :اوگزینه اول رای عدماعتماد است
محمدعلی نجفی :در روزهای اخیر اوضاع او در مجلس کمی بهتر شده
علیربیعی:انتقاد اصلی نمایندگان به او ،نداشتن تجربه اجرایی در وزارتخانه رفاه است
محمود علوی :دلیل انتخاب او برای نمایندگان همچنان جای سوال دارد
عباس اخوندی :انتساب او به ناطقنوری شاید درنهایت او را از بهارستان بگذراند
بیژن زنگنه :رایاعتماد به زنگنه غیرقابل پیشبینی است
ISSN: 2008-5281
MOSALAS.IR
عالقه دارم رئیسکمیتهملی
المپیک شوم
گفتوگو با مصطفی هاشمیطبا
احمدینژاد در اولین روزهای پس
از ریاستجمهوری چه میکند؟
نماینده
الیگارشی محافظهکار ایرانی
مثلث زندگی سیاسی قوامالسلطنه را بررسی میکند
عکس :محمدمهدی موذن
مثلث؛ هفته نامه ای خبری ،تحلیلی است که سعی دارد روایتی منصفانه و عادالنه
از واقعیت ها ارائه دهد .نامش تمثیل و اشاره ای است به سه ضلع استقالل ،ازادی و
جمهوری اسالمی .مرامش تقویت گفتمان انقالب اسالمی ،چارچوبش اسالم ،انقالب،
امام و رهبری ،ارمانش گس�ترش و سیادت اسالم خواهی در سراسر جهان و عزت
مسلمانان ،توسعه و پیشرفت ایران اسالمی و رفاه مردم شریف ایران و رونق گرفتن
عدال�ت .مرزش رواداری و تالیف قلوب اهالی انقالب و ایس�تادگی در برابر مقابالن
گفتمانی و عملی نظام و س�یاق و مشرب مان نجابت قلم و روزنامه نگاری مومنانه و
تالشدرجهترونقگرفتنسنتگفت وگومیانفرهیختگانونخبگانکشوراست.
امیدواریم که در روایت مان صادق ،بر مرام مان مستمر و دائم ،بر چارچوب مان مستقر،
بر ارمان مان مومن ،بر مرزهایمان مراقب و هوشیار و بر سیاق مان استوار بمانیم.
مثلث
«اقای سفیر» وزیر میشود؟
پرونده ویژه مثلث درباره محمدجواد ظریف به همراه
مروری برکتاب جدیدش
شماره پیامک3000411711 :
ضیافت اهلل و روز عید فطر برای روزه ،لقاءاهلل است و عید ماه مبارک
رمضان ،عید وصال است .ا»ز نظر حضرت امام به برکت میهمانی
الهی در ماه رمضان در روز عید فطر وح��دت و همدلی در جامعه
ایجاد ش��ده و مردم با اجتماع برای نماز عید و شنیدن خطب ه های
نماز عی��د راه عزت و س��ربلندی مقابل دش��منان جهانخوار پیدا
م ی کنند و تسلیم هوای نفس و ش��یطان نخواهند بود .حضرت
امام (ره) در عید فطر سال 67درباره راه دستیابی واقعی به عید فطر
که اخرین عید فطری بود که مردم مسلمان از بیانات ارزنده ایشان
فیض م ی بردند ،م ی فرمایند« :این ضیافت همه اش ترک است.
ترک شهوات از قبیل خوردنیها ،نوش��یدنیها .خداوند دعوت کرده
است ما را به اینکه شما باید وارد بشوید در این میهمانخانه و این
ضیافت هم جز ترک ،چیزی نیست .ترک هواها ،ترک خوردنیها،
ترک منیتها .اینها همه در این میهمانخانه است و ما باید حساب
کنیم .ببینیم که ایا وارد ش��دیم در این میهمانخانه یا اصال وارد
نشدیم .راهمان دادند به این ضیافتخانه یا نه .شما در فکر باشید که
اگر از این ضیافت درست بیرون امدید ،ان وقت عید دارید .عید مال
کسی است که در این ضیافت راه یاقته باشد ،استفاده کرده باشد
از این ضیافت .همان طور که شهوات ظاهری را باید ترک بکند از
شهوات باطنی که باالترین س��د راه است ب رای انسان باید از اینها
جلوگیری کند .تمام مفاسدی که در عالم حاصل م ی شود ب رای این
است که در این ضیافت وارد نش��ده اند یا اگر وارد شده اند استفاده
نکرده اند .اگر ذره ای هوای نفس در انسان باشد به این میهمانی
وارد نشده است یا اگر وارد شده است استفاده نکرده است .تمام این
جاروجنجال هایی که در دنیا م ی بینید برای این است که استفاده
از این ضیافت نکرده اند در این میهمانی وارد نشده اند ،دعوت خدا
را قبول نکرده اند .کوش��ش کنید که این دعوت را لبیک بگویید.
اگر م ی بینید در دنیا جنگ و جدال است و در بین شما هم خدای
نخواسته نمونه اش هست ،بدانید که در این ضیافت وارد نشدید.
ماه رمضان را ادراک نکردید .اقبال کرده به شما ماه رمضان اما شما
او را ردش کردید ،پس زدید».
اقتصاد
58-63
دستاندازهاییحوالیخیابانطالقانی
اینتیماقتصادیاز کابینهخاتمیبهتراست
یکچپ گرادرمیانهایکیها
تاریخ
64-73
نمایندهالیگارشیمحافظه کارایرانی
دولترانبایدبهقوامتقلیلداد
قوام ادعای پادشاهی داشت
ورزش
74 -79
البیبرایسئول
عالقهدارمرئیسکمیته ملی المپیکشوم
شایدتاپایانسال،سلطانی فراستیضاحشود
تحریریه:
ی
دبیر تحریریه و سیاست :مصطفی صادق
دبیر فرهنگ و اقتصاد :علی رضا بهرامی
دبیر جهان اسالم و دین وتاریخ :مصطفی شوقی
دبیر بین الملل :سعیده سادات فهری
دبیر دیدار :افشین خماند
دبیر بازار :تقی میری
دبیر ورزش :مهدی ربوشه
دبیر خبرنامه :علی حاجی ناصری
اعضای تحریریه و همکاران :زهیر توکلی -ش��اهین فتحیان -شاهده یوسفی
یاس��ین سیف االس�لام -امی��د کرمانی ه��ا -زه��ره دیان��ی -فاطمه میرزایی
ش��یما غفاری -فاطمه کریم خان -زهرا راد -عاطفه کربالئی -محمد تاجیک
حسین غالمی -فاطمه سیف -حمیدرضا نصیری نژاد -مسعود نجفی
دبیراجرایی :سمانه مومنی
مدیر فنی و هنری :نیما ملک نیازی
گرافیک و صفحه ارایی :فاطمه قنائی -علی اجورلو
پردازش تصاویر و عکس :هومن سلیمیان -امیر طالیی کیوان
تصحیح :ژیال شاکری -امیر عزیزی
حروفچینی :داود حشمتی
مدیر مالی :محمد پالیزدار
سازمان اگهی ها :میری
بازرگانی و بازاریابی :محمدعلی اجورلو
امور اداری :محمد شکراللهی
انفورماتیک :شهرام زحمتی
ناظر چاپ :بابک اسکندرنیا
با تشکر از :مهندس فتاح -مهندس مهردادی -دکتر اسماعیل تبار
مهندس واعظی -دکتر ایت اله ابراهیمی -دکتر غالم حسن تقی نتاج
حسین زندی -احمد طالیی -مهندس بختیاری مهندس صدوقی
حسین مجاهدی -حاج اقاتوکلی هادی انباردار -سید عارف علوی
رضا راستی -ابراهیم صفرلکی -دکتر زارعیان -علیرضا حسن زاده
سید حمید خالقی -دکتر بهرامپور
سازمان اگهی ها :تلفن0912 - 5169927 :
چاپ :هنر سرزمین سبز
توزیع :نامه امروز
نشانی :تهران ،خیابان شهید بهشتی ،خیابان پاکستان ،کوچه دوازدهم،
پالک ،24واحد 1
تلفن 88171506-8 :
مجله خبری
مجله خبری
مثلث شماره 184
12مرداد با تنفیذ حکم ریاست جمهوری ،قدرت اجرایی کشور از محمود احمدی نژاد به حسن روحانی انتقال یافت.
16
تحویل ارام قدرت
از احمدی نژاد به روحانی
مقام معظم رهبری در مراسم تنفیذ با اشاره به مردم ساالری دینی در ایران ،صفا و
صمیمیت در مراسم دست به دست شدن قدرت اجرایی کشور را پدیده ای ارزشمند و
ریشه دار در مردم ساالری دینی دانستند
مجله خبری
۳۴سال از ان روز ،نه تنها نتوانس��ته اند جمهوری اسالمی را
متزلزل کنند بلکه حتی قادر نبوده اند جلوی پیش��رفت نظام
را سد کنند ».رهبر انقالب اسالمی الطاف الهی ،حضور مردم
و تالش مسئوالن را زمینه ساز ناکامی دشمنان و دستیابی به
پیشرفت های تحسی ن ب رانگیز خواندند و خاطرنشان کردند:
«همه این موفقی ت ها به برکت پایبندی به «اسالم و ارزش های
اسالمی» و عمل به رهنمودها و خطوط روشنی بوده که امام
بزرگوار ب رای ملت به یادگار گذاشته است ».ایشان ،مسئوالن
قوای اجرایی ،مقننه و قضائیه را به حداکثر همکاری ب رای حل
مش��کالت توصیه کردند و افزودند« :باید با تکیه بر امکانات
فراوان کش��ور ،به کارهای بزرگ هم��ت گماریم ».حضرت
ایت اهلل خامنه ای در بخش دیگری از سخنانش��ان با اشاره به
مشکالت اقتصادی – سیاسی جهان اس�لام و اوضاع ناارام
برخی کشورهای منطقه افزودند« :حضور ظالمانه و جنایت بار
رژیم غاصب صهیونیستی در ۶۵سال اخی ر ،از جمله مشکالتی
است که متاسفانه با حمایت برخی مستکب ران جهانی ،استمرار
یافته که در این اوضاع منطقه و جهان ،جمهوری اسالمی با
مواضع روشن به راه پیشرفت خود ادامه م ی دهد».
حضرت ایت اهلل خامن��ه ای ،رئی س جمهور منتخب را
فردی ازموده شده و جزو عناصر و خدمتگزاران قدیمی نظام
اسالمی برشمردند و خاطرنش��ان کردند« :اقای روحانی در
دفاع مقدس ،مجلس شورای اس�لامی و شورایعالی امنیت
ملی کارها و خدمات فراوانی انج��ام داده و امروز هم که به
ارای ملت مفتخر شده به فضل و یاری الهی ،منشا خدمات
دیگر خواهد ش��د ».رهبر انقالب اس�لامی با درخواس��ت
از هم��ه جریان های گوناگون سیاس��ی و ش��خصی ت ها و
عناصر متنفذ ب رای کمک به اقای روحانی و دولت وی تاکید
کردند« :امیدواریم رئی س جمهور وظایف سنگین خود را به
خوبی انجام دهد و توقعات مردم را ب��ه بهترین وجه براورده
سازد ».حضرت ایت اهلل خامنه ای همچنین با تشکر از اقای
احمدی نژاد و دولت وی که خدمات بسیار و کارهای مهمی
انجام داده اند ،افزودند« :کارهای فراوان دیگری نیز وجود دارد
که ان شاءاهلل با همت مسئوالن و ملت انجام م ی شود و نشان
م ی دهد جریان پیشرفت ای ران ،توقف ناپذیر استg ».
مثلث شماره 184
تحویل قدرت اجرایی کش��ور از محمود احمدی نژاد به
حس��ن روحانی در ارامش کامل و با متانت انجام ش��د .اکثر
مسئوالن کش��ور در این مراسم حضور داش��تند و این دقیقا
برخالف رفتاری ب��ود که برخی اصالح طلبان در س��ال 88از
خودشان نش��ان دادند .از نامزدهای رقیب حس��ن روحانی تا
نمایندگان مجلس و وزرای دولت احم��دی نژاد تا همراهان و
حامیان رئیس جمهور جدید .س��خنان رهبری در این مراسم
نش��ان از رضایت ایش��ان از فرایند تحویل ارام قدرت اجرایی
از رئیس جمهوری ب��ه رئیس جمهور دیگر داش��ت انجا که
پس از قرائت حکم تنفیذ ریاس��ت جمهوری حسن روحانی،
حضرت ایت اهلل خامنه ای در سخنانی متانت ،ارامش ،شکوه
و صفا و صمیمیت جاری در مراس��م دس��ت به دست شدن
قدرت اجرایی کشور را پدیده ای بسیار ارزشمند و مهم خواندند
که ریشه در مردمساالری دینی دارد .ایشان با اشاره به فقدان
حاکمیت مردم در دوران دیکتاتوری وابسته پهلوی و قبل از ان
افزودند« :با پیروزی انقالب اس�لامی ،ملت مزه مردم ساالری
را چش��ید و کارها در مدار اسالم عزیز ،به دس��ت مردم افتاد».
رهبر انقالب با اش��اره به نقش افرینی مردم در همه مسائل
مهم و مسئولی ت های اساسی کشور خاطرنشان کردند« :در
۳۴سال اخیر تقریبا هر سال یک انتخابات برگزار شده و مردم
در روند مدیری��ت و ب رنامه های کالن کش��ور تصمیم گیری،
نظارت و عمل کرده اند ».ایشان در تبیین بیشتر خصوصیات
«مردم ساالری اسالمی» افزودند« :در این نظام مردمی ،رابطه
مردم و مسئوالن به چارچوب های قانونی منحصر نم ی شود،
بلکه رابطه ای مستحکم ،عاطفی و ایمانی است که از عمق
اعتقادات دینی و تعهد ملت به مبانی و اصول انقالب سرچشمه
م ی گیرد و مس��ئوالن را هدایت م ی کن��د ».حضرت ایت اهلل
خامن��ه ای به عنوان نمون��ه ای از اعتقادات اس�لامی و تعهد
انقالبی ملت ،به حضور پرشکوه مردم در راهپیمایی روز قدس
اش��اره کردند و افزودند« :در این هوای گرم و با دهان روزه ،چه
انگیزه ای جز ایمان دینی و وفاداری به ارمان های انقالب ،مردم
را به حضور در خیابان ها ،ایستادگی در مقابل دشمنان اسالم و
اعالم موضع درباره مساله فلسطین کشانده بود؟»
ایش��ان همچنین با یاداوری حضور ش��ورانگیز همه
قش��رهای ملت در راهپیمای��ی ۲۲بهمن هر س��ال تاکید
کردند« :در انتخاب��ات نیز همین احس��اس تعهد و تکلیف
است که ملت را پرشور و پرنش��اط به میدان حضور سیاسی
و اجتماعی م ی کشاند و حماسه م ی افریند که همه مسئوالن
باید این حقیقت را همیشه به یاد داشته باشند ».رهبر انقالب
خاطرنشان کردند« :این راه پربرکت را امام حکیم جلوی پای
مردم ما گشود و ملت نیز تا امروز با وفاداری کامل ان را ادامه داده
و در اینده نیز به فضل الهی همی ن گونه خواهد بود».
حض��رت ای��ت اهلل خامن��ه ای در بخ��ش دیگ��ری
از سخنانش��ان ،پذی��رش مس��ئولیت در نظ��ام اس�لامی
را به معن��ای قبول زحم��ت کار و تالش س��نگین و خدمت
ب ی وقفه به م��ردم خواندن��د و افزودند« :خوش��بختانه بر اثر
زحمات متراکم مس��ئوالن گذش��ته ،ظرفی ت ه��ای فراوانی
در کش��ور وجود دارد ک��ه باید از هم��ه انها اس��تفاده کرد».
ایش��ان با توصیه مردم و مس��ئوالن ب��ه بردب��اری و صبر و
ش��کیبایی افزودند« :از خدا م ی خواهیم که کارهای کش��ور
هر چه سریعتر به پیش برود ،اما باید توجه داشت که کارهای
کالن ،طبیعتا زمان بر اس��ت ،بناب راین نباید توقع داشت که
مشکالت اقتصادی و دیگر مشکالت در مدت کوتاهی برطرف
شود ».حضرت ایت اهلل خامنه ای ،رئی س جمهور محترم و هیات
دولتی را که از مجلس رای اعتماد م ی گیرد به تالش ب ی وقفه اما
پرهیز از شتاب زدگی توصیه و خاط رنشان کردند« :باید با تکیه
بر بشارت های گوناگونی که در کشور وجود دارد و استفاده از
همه ظرفی ت ها گام ها را محکم و مطمئن برداشت».
رهبر انقالب اس�لامی برخورده��ای خصمانه جبهه
دشمنان و در راس انان امریکا را با ملت ای ران یاداوری کردند و
افزودند« :همانگونه که رئی س جمهور محترم نیز به تحریم ها و
رفتارهای دشمنان اشاره کرد این رفتارها ب رای مردم مشکالتی
به همراه م ی اورد اما تجربه ها و درس های با ارزشی هم در اختیار
مسئوالن و مردم قرار م ی دهد ».ایشان تالش ب رای استحکام
ساخت و اقتدار درونی کشور را درس بزرگ فشارهای اقتصادی
دشمنان برشمردند و تاکید کردند« :باید هرچه م ی توانیم خود
را در داخل مقتدر کنیم و دل به بیرون نبندیم ،چرا که هرکس
به بیرون دل ببندد وقتی با فشارها مواجه م ی شود خلع سالح
خواهد شد».
حضرت ایت اهلل خامنه ای حل مسائل اقتصادی و استمرار
پیشرفت های علمی را در استحکام ساخت درونی دارای اهمیت
بسیاری خواندند و تاکید کردند« :باید با جدیت این دو مساله
را دنبال کرد ».رهبر انقالب با تایی��د نظر دکتر روحانی درباره
برخورد حکمت امیز با ارتباطات بی ن الملل و مسائل سیاسی
افزودند« :مسائل سیاسی هم مهم اس��ت و حتما باید کارها
حکمت امیز و عاقالنه انجام ش��ود ،البته ما دش��منانی هم
داریم که زبان عقالیی ،زیاد سرش��ان نم ی ش��ود اما وظیفه
داریم مسائل را حکیمانه ،با استحکام و باتوجه به اهداف نظام
پیش ببریم ».ایشان با استناد به ایات قرانی ،راه وسط را همان
راه اسالم خواندند و افزودند« :اس�لام وظیفه و راه موفقیت را
مشخص کرده ،و همه باید به دنبال جلب رضایت پروردگار و
انجام تکلیف باشیم ».رهبر انقالب خاط رنشان کردند« :برخی
دشمنان از روز اول پیروزی انقالب به صراحت ،نابودی انقالب
و محو نظام اسالمی را هدف خود اعالم کردند ،اما با گذشت
حضرت ایت اهلل خامنه ای،
از رئیس جمهور منتخب
به عنوان فردی
ازموده شده و جزو عناصر
و خدمتگزاران قدیمی
نظام اسالمی نام بردند
17
از مناجات سیاسی تا طرح سیاست خارجی جدید
حسن روحانی در مراسم تنفیذ چه گفت؟
مجله خبری
کشور ممکن ساخت ،بلکه فرصت های جدیدی ب رای جهش
حجت االسالم حس��ن روحانی پس از دریافت حکم
نظام جمهوری اسالمی ای ران است».
در روند پیشرفت کشور به وجود اورد».
روحانی با اشاره به اینکه مردم با حضور کم نظیر خود
تنفیذ از دس��تان رهبر معظم انقالب که در مراس��م تنفیذ
رئی س جمهور اسالمی کش��ورمان خاطر نشان کرد:
در کنار صندوق های رای از شکاف های اجتماعی و سیاسی
رئی س جمهور در حسینیه امام خمینی(ره) برگزار شد ،اظهار
«اگرچه انگش��ت امید در این انتخابات بیشتر به گفتمانی
کاسته و بر وفاق و همگرایی ملت و منزلت بیشتر جهانی و
کرد« :خداوند را سپاسگزارم که بنده را مفتخر به رای ملت
نشانه رفت که در برنامه های این بنده کوچک متبلور بود اما
منطقه ای ای ران تاکید کردند ،گفت« :نشاطی که از دل این
ای ران و امضای ان توسط رهبر معظم انقالب کرد».
باید عوامل اجتماعی ،اقتصادی و سیاس��ی را در این وضع
اعتماد ب ر امد سرمایه اجتماعی جدیدی را ب رای ای ران مهیا
وی افزود« :تقارن برگزاری مراس��م قانونی تنفیذ را با
کرد که نه تنها دفع مخاط رات و تهدیدات مختلف را از دامن
روزهای پایانی ماه مب��ارک رمضان به فال نیک م ی گیرم و
دخیل دانست».
از کالم ش��هید رمضان ،عل ی (ع) تبرک
وی ب��ا تاکید ب��ر اینک��ه باید
م ی جویم که پایه ه��ای حکومت را در
ق��دردان رهب��ری معظ��م ،حضور
متن حکم تنفیذ
فعال همه گروه ها و اقشار مختلف
حکمت استوار دانست».
و نقش افرین��ی ش��خصی ت های
بس م اهلل الرحمن الرحیم
رئی س جمه��ور تصری��ح ک��رد:
برجس��ته ،علما ،مراج��ع ،نخبگان
«انتخابات خ��رداد 92گرچه با تردید و
ی و خاندان
با س�پاس به درگاه خداوند حکیم و قدیر و درود ب�ر پیامبر گرام
و جریان های سیاس��ی ب��ود ،افزود:
مکرمش ،اغاز دور تازه ای از زنجیره خدمت و مسئولیت سنگین اجرایی در کشور
سوءظن بخشی از جامعه اغاز شد ،اما
«همه ش��هروندان ایرانی ب��ا ارای
را ،به ملت بزرگ ایران تبریک م ی گویم و در برابر الطاف کریمانه الهی که کمک و
با تایید و اس��تقبال عموم مردم پایان
مختل��ف و گرایش ه��ای متن��وع
هدایتش ،عزم و توان و کامیابی در ایجاد حماسه ای دیگر را به این ملت بخشید،
یافت .این انتخابات در شفافیت ،رقابت
سیاسی دست به کار شدند و امیدی
جبهه خشوع و شکر بر زمین م ی سایم.
و ارامش کامل برگزار شد و البته نتیجه
ملت ایران مفتخر اس�ت که مسیر مردمس�االری اسلامی را در دوره های
ان نیز برای بس��یاری غافلگی ر کننده
بزرگ در متن نظام ظهور یافت».
بود».
پ ی در پی با انگیزه و نشاط ،پیموده و این درخت سرسبز و ثمربخش را در هر دوره،
روحان��ی گفت« :مس��ئولیت
وی ب��ا اش��اره ب��ه برنامه ریزی
سرافرازتر و ریشه دارتر کرده است .در این نوبت نیز ملت ایران ،با اگاهی و بصیرت،
من هم از این پس حف��ظ این امید
خواهد ب��ود ».رئی س جمهور با بیان
میدان را با حضور مبارک خود مزین س�اخت و به دش�منان که برای دلسرد کردن
بس��یاری از معاندان و دش��منان نظام
اینکه م��ردم در انتخابات ش��گفتی
مردم از هیچ تالش سیاس�ی و تبلیغاتی فروگذار نکرده بودند ،پاسخی قاطع و
جمهوری اس�لامی ایران برای ایجاد
ش��کاف و اختالف بین مل��ت و نظام
افریدند و بعد از این نوبت تکلیف ما
پرمعنی داد.
مشارکت گسترده مردم و برگزیدن منتخب شایس�ته ای که ازمون بیش از
گفت« :ای رانی که ب��ا برنامه ریزی انان
مسئوالن است که پیام این حرکت را
بپذیریم و به تمام بخش های کشور
قرار بود در س��تیز داخلی فرو غلتیده و
سه دهه خدمت به نظام جمهوری اسلامی را در کارنامه خود نگاشته و از دوران
نس��بت به ان متعهد باشیم عنوان
مبارزات انقالبی تا دهه ها پس از پیروزی انقالب ،از س�نگر روحانیت ،به مقاومت
با شکاف بین نظام و ملت مواجه شود
در برابر دشمنان انقالب پرداخته است ،پیام هایی روش�ن به همه رسانید؛ پیام
کرد« :تفس��یر چیس��تی و چرایی
با مشارکت پرشور اقشار مختلف مردم
وفاداری خدش�ه ناپذیر به انقالب؛ پیام اعتماد و امید به نظام جمهوری اسلامی؛
در انتخابات حماسه ای بزرگ رقم زد و
رای مردم ضرورتی اس��ت که پیش
روی سیاس��تگذاران ،برنامه ریزان و
پیام اعتماد به روحانیت شجاع و پیش�رو و اعتماد به خدمتگزارانی که با همت و
دشمنان را ناامید کرد».
مسئوالن نظام قرار دارد».
ابتکار خود ،بر انند که بر موفقی ت ها افزوده و از مشکالت بکاهند.
روحان��ی ادام��ه داد« :انتخابات
ریاست جمهوری خرداد ماه با مشارکت
انچه ملت ایران همواره و اکنون ،از حضور انتخاباتی پرش�ور و ب ی تنش به
وی تصری��ح ک��رد« :امیدوارم
دست اورده است ،تنها نقش افرینی در مدیریت کش�ور و برگزیدن و برکشیدن
همه خرد جمعی و همه فعاالن پایبند
اندیش��مندان ،محققان و نهادهای
علمی دول��ت را در ای��ن مهم یاری
خدمتگزارانی تازه نفس برای دوره ای تازه نیس�ت ،بلکه فراتر از ان ،نش�ان دادن
به نظ��ام به گونه ای ش��کل گرفت که
دهند تا مبنای جهت گیری های اتی
پختگ�ی و بلوغ سیاس�ی ای اس�ت که اقت�دار مل�ی او را با حکم�ت و عقالنیت
باعث بازسازی روابط بین نظام و مردم
کش��ور باش��د ».روحانی با اشاره به
در م ی امیزد و او را در افکار عمومی جهان ،در رتبه واالیی از عزت و شکوه م ی نشاند.
شد و بلوغ سیاس��ی ملت را به خوبی
انان که خواسته اند با وسوسه های خود ،این دریادلی ستایش برانگیز را براشوبند
اینکه حداقل انتظار م��ردم از دولت
نشان داد .همه نخبگان و مردم ضمن
درک ش��رایط پ��ای صندوق های رای
و مرجعیت صندوق های رای و چرخه قانون�ی ان را نفی کنند ،هر بار ب ه گونه ای ،با
در ای��ن انتخابات ایج��اد ثبات ،رفع
دغدغه ه��ا و تنگناه��ای مختلفی
سنگر استوار عزم ملی روب ه رو شده اند.
حاضر شدند».
اس��ت که امروز کش��ور با ان مواجه
اکنون که رای قاطع ملت ایران شخصیتی دانشمند و کار ازموده میدان های
وی با تاکید بر اینک��ه انتخابات
گوناگون و دارای سوابق جهادی متعدد و مفتخر به حضور در مسئولی ت های دینی
ریاست جمهوری امسال نتیجه شکاف
اس��ت ،یاداور ش��د« :من توانمندی
و سیاسی را به مدیریت اجرایی کشور برگزیده اس�ت ،اینجانب نیز به پیروی از
بی��ن م��ردم و حاکمیت نب��ود ،یاداور
دولت را در تقوی��ت پایگاه اجتماعی
انان و همراه با تبریک به ایش�ان ،رای ملت را تنفیذ و جناب حجت االسالم اقای
ش��د« :چه اینکه مردم ای ران شخصی
و پایبندی عهدی که با مردم بس��ته
م ی دانم ،الزمه این پایبندی وفاداری
را به عنوان رئی س جمهور کشورش��ان
دکتر حس�ن روحانی را به ریاست جمهوری اسلامی ایران منص�وب م ی کنم و از
و راستگویی در ب رابر مردم است».
خداوند متعال توفیقات بزرگ ایشان را در این مسئولیت خطیر و ب ا ارزش مسالت
انتخاب کردند که س��ال ها در مناصب
رئی س جمه��ور گف��ت« :ائین
م ی نمایم.
خطیر این نظام فعالیت کرده اس��ت،
ما اس��اس دینداری ،امان��ت داری و
بدیهی است که ان رای و این تنفیذ تا هنگامی است که ایشان به تعهد در
بناب رای��ن این انتخابات نش��ان داد که
پایبن��دی به ارزش هاس��ت ».وی با
پیمودن صراط مستقیمی که تاکنون در پیش داشته اند یعنی راه ارمان های نظام
مردم س��االری در ای ران نهادینه شده و
اشاره به اینکه این دولت بر عهد خود
ای ران از ثبات و ارام��ش الزم برخوردار
اسالمی و دفاع از حقوق ملت و ایستادگی در برابر زورگویان و مستکبران پایبند
باشند که به کمک الهی چنین خواهد بود ،ان شاءاهلل.
در ش��کوفا کردن اخالق اسالمی و
است».
رئی س جمهور محترم را به استعانت از حضرت احدیت و التزام به پرهیزگاری
رئی س جمهور خاط ر نش��ان کرد:
تالش ب��رای تحقق اح��کام نورانی
و خش�وع و توس�ل به خداوند قادر متعال و بهره گی�ری از ظرفی ت های عظیم و
«فرایند مردمساالری در ایران تثبیت
اسالم وفادار خواهد بود ،تاکید کرد:
«من با حمایت مردم ی پا به میدان
دس�تاوردها و تجارب متراکم کش�ور توصیه م ی کن�م و هدایت اله�ی و حمایت
شده ،چرا که مش��ارکت باالی مردم در
مسئولیت نهادم که خواستار بهبود
همگانی از ایشان را ارزومندم.
انتخابات ،اعالم شعارها و سیاست های
نامزده��ا ،حجم گس��ترده بحث و نقد
معیش��ت و منزلت خود هس��تند و
والسالم علی جمیع عباداهلل الصالحین
م ی خواهند بهتر زندگ��ی کنند و از
در دوره انتخابات ،همه نش��ان دهنده
سیدعلی خامنه ای
فقر ،فس��اد و تبعیض به دور باشند؛
/12مرداد1392/
فرایند رو ب��ه کمال مردمس��االری در
مثلث شماره 184
18
رسانه ها
عبور از روحانی
عب داهلل گنجی در سرمقاله روزنامه جوان تحت عنوان دولت یازدهم و چشم انداز
اصالح طلبان نوشت « :قرار گرفتن ربیعی در وزارت کار ،میل ی منفرد در وزارت علوم
و نجفی در اموزش و پرورش م ی تواند به زنده کردن گس ل های جنبشی منجر شود
که اکنون به صورت خاموش و فردا به صورت علنی رخ خواهد کرد .دکتر روحانی باید
متوجه باشد که زمینه های فشار از پایین ب رای عبور از روحانی از همین مثلث کلید
خواهد خورد .وقتی عبور از خاتمی که از جهت فکری و باور های اجتماعی -سیاسی
با انان یکی بود ،کلید خورد ،چرا نباید منتظر «عبور از روحانی» نباشیم؟»
س��رمقاله نویس روزنامه جوان بهانه های این رفتار را این گونه شرح م ی دهد:
«بهانه این حرکت م ی تواند بستن یک روزنامه ،دستگیری یک دانشجو ،فیلتر یک
س��ایت ،مصوبه ای در مجلس یا یک ابالغ قضایی باشد .بناب راین اگر جماعت مذکور در چهار
سال یا هشت سال روحانی سکوت پیشه کنند ،بس��تر اعتمادسازی را طوالنی م ی بینند و اگر
مسیر خود را از وی جدا نمایند نشان از همان اندیشه ای است که بارها تجربه کردند و در رفت و
برگشت بین تئوری و عمل میدانی ،به دیوار های نظام برخوردندg ».
ناگفته های کوچک زاده
مجله خبری
کزاده هفته گذشته در گفت وگوی مفصلش با روزنامه ای ران گفت« :باب
کوچ
شد در این هشت سال که نماینده راحت سیلی م ی زد در گوش وزیر و معاون وزیر
و مدیرکل و ...در همین هفته گذشته برخی مسئوالن دولتی از نمایندگان مجلس
کتک خوردند ،در گیالن ،اب��ادان و ...بنده یادم م ی اید ک��ه در مجلس هفتم یک
بار اقای زنگنه امد ما م ی خواستیم یک چیزی به ایش��ان بگوییم 20نفر ما را هل
م ی دادند .م ی خواستیم به عنوان نماینده مجلس با وزیر نفت حرف بزنیم و بگوییم اقا
این قصه تولید بنزین و متمم بودجه ای که اورده ای به این علت درست نیست ،اجازه
نم ی دادند اصال به او نزدیک شویم .در همین نمازخانه مجلس نماینده زد در گوش
معاون وزیر احمدی نژاد که بعدا وزیر ش��د .اقای نامجو اینجا کتک خورد .مدیرکل
محی ط زیست گیالن هفته پیش کتک خورد .رئیس ابفای خوزستان که خودش دو تا
وزارتخانه است ،هفته گذشته از نماینده مجلس کتک خورد .ما اهل این کارها نیستیم ،خیالشان
راحت باشد .ببینیم این دوستان این رویه هایی را که به ان عادت کرده اند کنار خواهند گذاشت؟
ان شاءاهلل کنار بگذارند .بناب راین این تصویر باید از ذهن ها محو بشودg ».
مثلث شماره 184
مردمی که م ی خواهند حرمت و کرامت بیش��تری داشته و
در فضای مذهبی و عقالنیت رشد کنند تا به اینده امیدوار
باشند ».روحانی تصریح کرد« :خواسته های این ملت بحق
است .دولت م ی کوشد داشته ها و نداشته ها و موانع پیش رو
را با صداقت با مردم در میان بگ��ذارد و ب رای گذر از تنگناها
از دیگر قوا و م��ردم اس��تمداد جوید».رئی س جمهور افزود:
«کشور به عزم ملی ب رای دور ش��دن از افراط و افراط گیری
در سیاس��ت گذاری و مدیریت و تمرک��ز حاکمیت بر قانون
و قانون گرایی نی��از دارد؛ گفتمانی ک��ه در انتخابات از رای
اکثریت برخوردار ش��د همین اعتدال بود ،اعتدال و تعامل،
س��خن مش��ترک همه جریان ها و ارمان های بزرگ ملت
ای ران است .اعتدال مشخصه بارز فرهنگ ای رانی و اسالمی
اس��ت .اعتدال به معنای عدول از اص��ول و محافظه کاری
در ب رابر تغییر و تحول نیس��ت .اعتدال رویکرد خرد ورزانه،
فعاالنه و صبورانه در جامعه ب رای دور ش��دن از ورطه افراط
و تفریط است .مس��یر اس��تق رار و اس��تمرار مردمساالری
دینی از اعتدال م ی گ��ذرد و تحولخواهی بر م��دار اعتدال
م ی چرخد».رئی س جمه��ور منتخب با بی��ان اینکه اعتدال
همان تحقق مشیت الهی است که ب رای امت وسط بودن
را برگزیده اس��ت ،ادامه داد« :موال امام علی(ع) نیز فرمودند
مشی اعتدال و میانه روی و مقصدتان رشد و پیشرفت باشد.
من ب ر اس��اس رویکردی ک��ه در انتخابات داش��تم و دانش
و تجربه ای ک��ه به دس��ت اوردم خودم را موظ��ف م ی دانم
این مفه��وم را در قالب برنامه های اجرای��ی دولت پیگیری
کنم».روحانی با اش��اره به اینکه جامعه در شرایط حساسی
قرار دارد و باید از رنج و معیشت مردم کاست ،ادامه داد« :باید
به اقتصاد و تولید رونق دیگری داد .جهت گیری دولت نجات
اقتصاد و تعامل س��ازنده با جهان خواهد بود .دولت بیش از
پیش به دنبال معیشت مردم خواهد بود و گام های جدیدی
را ب رای ارتقای منزل��ت ای ران در عرصه رواب��ط بی ن المللی
ب ر اساس تامین منافع ملی و رفع تحریم های ظالمانه کنونی
برخواهد داشت».
وی با اشاره به اینکه افق های روشنی در پیش است،
افزود« :خلق حماسه سیاسی با تدبیر رهبر انقالب و اقدام
مردم میسر شد .خلق حماس��ه اقتصادی نیز میسر خواهد
ب��ود .جامعه ما ظرفی ت های ش��ناخته ش��ده و ناش��ناخته
بسیاری دارد».
رئی س جمه��ور منتخ��ب اظه��ار داش��ت« :بگذاریم
شایستگان به ملت خدمت کنند ،س��ینه ها از کینه ها پاک
شود ،اش��تی جای قهر و دوستی جای دش��منی بنشیند،
بگذاریم اس�لام ب��ا چه��ره رحمان��ی اش ،ای ران ب��ا چهره
عقالن ی اش و انقالب با چهره انس��ان ی اش و نظام با چهره
عاطف ی اش همچنان حماسه بیافرینند».
روحانی ادام��ه داد« :وظیفه خ��ود م ی دانم از خدمات
دولت های گذشته به ویژه دولت دهم تقدیر کنم و ب رای انها
ارزوی توفیق روز افزون کنم .سپاس تقدیم به مردم بزرگی
است که فراتر از تحلیل پژوهش��گران و تحلیلگران ظاهر
شدند و نشان دادند در مواقع حساس از میهن و نظام غافل
نم ی ش��وند ».رئی س جمهور منتخب تصریح کرد« :دست
میلیون ها انسان شریف را م ی فشارم و امیدوارم استحقاق
اعتماد انها را داشته باشم .من سنگینی بار این رای و تنفیذ
را احس��اس م ی کنم و تنها و تنها به خدا پناه م ی برم و از ان
دستگیر بنده نواز خاضعانه درخواست دارم این بنده ضعیف
خود را از شرک کبر ،غرور و بخل و حسد وارهاند .خداوندا! به
تو پناه م ی برم از اس��تبداد در رای ،عجله در تصمیم و تقدم
منافع شخصی و منافع گروهی».
وی ادامه داد« :بارالها! یاری ام کن بنده مخلصی ب رای
تو و خادم الیقی ب رای مردم باشم و فراموش نکنم انچه بر
پیشینیان رفته است .سخن بسیار است و مجال اندک .چه
بهتر که س��خن را کوتاه کنم و پا در ره نهیم که دراز است
مقصد و من نو سفرمg ».
حاشیه ای بر ماجرای کدخدا
صالح اس��کندری در مقابله ای با عنوان «استحکام س��اخت درونی قدرت»
ب رای روزنامه رسالت نوشت« :برخی معتقدند اگر م ی خواهیم به اقتدار ملی برسیم
ناگزیریم که دم «کدخدا» را ببینیم و به سمت وابستگی متقابل برویم .اگر چه این
رابطه شبیه ارتباط همزیستی مسالمت امیز کروکودیل ها و پرنده «طیر تمساح»
باش��د که پرنده با تغذیه از بقایای غذا در البه الی دندان های کروکودیل به حیات
خود ادامه م ی دهد .این مدل همزیستی اگرچه در الگوی زندگی حیوانی باتوجه به
اقتضائات اکوسیستمی قابلیت تحقق م ی یابد اما در هیچ دوره تاریخی و در هیچ
جغ رافیای مکانی شایسته زندگی شعوب و اقوام مختلف انسانی نبوده است .ملت ها
را نم ی توان ب رای بقا یا به قول امروزی ها زندگی بهتر وادار کرد که الی دندان های
قدرت های بزرگ را پاک کنند یا از پسمانده غذای انها ارتزاق کنند ،با علم به اینکه م ی دانند اگر
شرایط اقتضا کند انها نیز طعمه قدرت های بزرگ م ی شوندg ».
19
گزارش اول
محمود احمدی نژاد هفته گذشته به خانه نوسازی شده اش رفت و با استقبال همسایگانش روبه رو شد
مشایی و بقایی ،پشت در دانشگاه
احمدی نژاد در اولین روزهای پس از ریاست جمهوری چه می کند؟
مجله خبری
دانشگاه ای رانیان یا دانشگاه جامع بی ن المللی؛ نامش
زیاد مهم نیست .اگرچه کامران دانش��جو ،وزیر علوم دولت
دهم گفت« :دانش��گاهی به نام ای رانیان و جود ندارد» و نام
دانشگاه احمدی نژاد «دانش��گاه جامع بی ن المللی» است »
اما در نهایت ایس��تگاه بعدی م��رد اول دولت دهم همین
دانشگاه است.
احمدی نژاد عصر ش��نبه گذش��ته بعد از رفتن از نهاد
ریاست جمهوری گفت« :از فردا صبح سر کار خود به دانشگاه
ای رانیان م ی روم ».اظهاراتی که دو روز بعد توسط دانشجو رد
شد .کامران دانشجو مصوبه این دانشگاه را امضا شده توسط
شورای عالی انقالب فرهنگی دانست که اتفاقا در جلس ه اش
حاضر نبوده.
احمدی نژاد این درخواست را درست روزی که روحانی
به ریاس��ت جمهوری انتخاب شد ،به ش��ورای عالی انقالب
فرهنگی داد .اعضای ش��ورا هم به اتفاق این درخواس��ت را
پذیرفتند .گفته م ی شد که کار تصویب نهایی هیات موسسان
این دانشگاه به دولت روحانی کشیده خواهد شد ،اما اینطور
هم نشد .کامران دانش��جو ،وزیر علوم دولت احمدی نژاد در
اخرین شب مسئولیت دولت گفت« :طبق ان چیزی که در
ابالغیه به وزارت علوم امده است ،نام این دانشگاه ،دانشگاه
جامع بی ن المللی است و پرونده دانشگاه ای رانیان بسته شده
اس��ت ».وی با بیان اینکه در ابالغیه این دانشگاه به وزارت
علوم گفته شده بود که اساسنامه این دانشگاه باید به تایید
وزرای علوم و بهداشت برسد ،گفت« :ما اساسنامه را خواندیم،
مثلث شماره 184
ای راداتی نیز از نظر من و مجموعه معاونت اموزشی به ان وارد
بود که طی دو رفت و برگش��ت با دکتر احمدی نژاد به عنوان
رئیس هیات موسس این دانشگاه ای رادات را برطرف کردیم
و اساسنامه تنظیم ش��ده را یک نسخه به ش��ورای انقالب
فرهنگی و یک نس��خه به رئیس هیات موس��س دانشگاه
ارس��ال کردیم ».به گفته دانش��جو رئیس هیات موس��س
دانش��گاه احمدی نژاد است نه مش��ایی .پس از اینکه اولین
زمزمه های دانشگاه احمدی نژاد شنیده شد ،بیشتر رسانه ها
گفتند که این همان دانشگاهی است که از سال ٨٩مشایی
قصد داشت ان را با نام ای رانیان راه اندازی کند .اما ظاه را سایه
سنگین مشایی قرار نیست دست از سر احمدی نژاد بردارد.
به محض انتش��ار این خبر هیات موسس تغییر کرد و گفته
شد که اساسا این دانشگاه ربطی به دانشگاه ای رانیان ندارد.
این درحالی بود که مشایی در اخرین جلسه هیات دولت در
مشهد گفته بود« :این دانشگاه در س��ال 89مجوز گرفته و
من عضو هیات امنای ان هستم .در ابتدای تاسیس ،رئیس
هیات امنا بودم ولی اکنون عالقه چندانی ندارم که کار اجرایی
کنم و احتماال فقط عضو هیات امنا خواهم بود و دیگر رئیس
نیستم ».مشایی همچنین بر عدم محدودیت این دانشگاه
در جذب دانشجو ب رای رشته های مختلف تاکید کرده و گفته
بود« :این دانش��گاه در زمینه های مختلف دانشجو خواهد
پذیرفت».
با این حال به راحتی م ی توان حدس زد که علت فرار از
نام ای رانیان ،حساسی ت ب رانگیزی موضوع مشایی و «مکتب
دفتری ب رای رئی س جمهور
حس��ن روحانی و محمود احمدی نژاد؛ دو رئی س جمهور،
یکی رسمی و دیگری سابق .یک نفرشان به پاستور م ی رفت
و همزمان دیگری به دفتری در خیابان الدن .شاید این اولین بار
باشد که عالوه بر خود روسای جمهور ،دفاتر انها نیز خبرساز
م ی شود 24 .خرداد 84که ماموریت روحانی در تیم مذاکرات
هس��ته ای به پایان رس��ید ،هی چ کس فک��رش را نم ی کرد
که او دوباره به عرصه ق��درت باز گردد؛ ان هم در کس��وت
رئی س جمهوری که گفتمان تازه ای را به نام «اعتدال» رهبری
کند .انتقادات روزهای نخست احمدی نژاد باعث شده بود او به
دفتری در نیاوران رفته و هشت سال را در پستی تشریفاتی اما
مهم و مطالعاتی سپری کند .شاید کمتر کسی فکر م ی کرد
20
که محمود احمدی نژاد قرار است کلید پاستور را به روحانی
تحویل دهد؛ کس��ی که به اعتبار خاط رات روحانی در کتاب
امنیت ملی و دیپلماسی هسته ای ،اولین و اخرین دیدارش با
احمدی نژاد به یک جدال لفظی کشیده شده بود.
عصر روز ش��نبه گذش��ته بعد از مراس��م تنفیذ حکم
ریاست جمهوری توسط رهبر معظم انقالب ،روحانی رسما
رئی س جمهور شد .اندکی بعد هر دو نفر به اتفاق همکارانشان
به س��اختمان پاس��تور در همان نزدیکی رفتند .احمدی نژاد
دفتری که هشت سال پیش از س��یدمحمدخاتمی تحویل
گرفته و به قول خود «ش��ب و روز را در ان» حضور داش��ت
و کار م ی کرد ،به روحانی تحوی��ل داد .این اولین بار بود که
ای ران ی اش» بود .دانش��جو که بیش��تر کاره��ای مربوط به
تصویب این دانشگاه به دست وی انجام شده و تصور م ی شد
از اعضای ان باشد ،داشتن س��مت در این دانشگاه را رد کرد:
«پیشنهاد همکاری با این دانشگاه به من داده شد که بنده ان
را نپذیرفتم ،زی را دوست نداشتم در زمان ی که مسئول وزارت
علوم هستم نامم در زمینه همکاری با دانشگاهی به ه ر شکل
عنوان نشود .در اینده اگر از من بخواهند به عنوان یک استاد
در دانشگاه تدریس کنم اگر تشخیص دهم م ی توانم در ان
دانشگاه مفید باشم همکاری م ی کنم و اگر تشخیص ندهم
همکاری نخواهم کرد ».ب��ه گفته او « :در اساس��نامه این
دانشگاه به منابع مالی ان به خوبی اشاره شده است و قطعا
این دانشگاه ،دانشگاهی غی ر دولتی است ».این سخنان به
این دلیل مطرح ش��د که برخی از رس��انه ها گمانه زن ی های
متفاوتی را درباره منابع مالی این دانش��گاه مطرح م ی کردند
و معتقد بودند که نس��بت به ان س��ئواالتی وجود دارد .روز
١٣مرداد یعنی اخرین روز کاری احمدی نژاد ابالغیه دستور
او ب رای تاس��یس دانش��گاه در روزنامه رسمی کشور منتشر
شد؛ ابالغی ه ای که نش��ان م ی داد تاریخ ان اول مرداد و تنها
شش روز پس از درخواست مجوز صادر شده .به این ترتیب
احمدی نژاد ظرف شش روز توانسته بود هم درخواست صادر
کند و هم مجوز ان را دریافت و به وزیر خود ب رای انجام ابالغ
کند .در تبصره این ابالغیه امده« :اساسنامه این دانشگاه به
تایید وزرای علوم ،تحقیقات و فناوری و بهداش��ت ،درمان و
اموزش پزشکی م ی رسد و استق رار مرکز و واحد ان در ته ران
تصاویری از دفتر رئی س جمهور منتش��ر شد .حتی در فیلم
تبلیغاتی که چند سال پیش یکی از شبکه های امریکایی از
زندگی روزانه محمود احمدی نژاد ساخته بود هم تصاویر این
اتاق دیده نشده بود.
تصاویر روحانی موقع ورود منتش��ر ش��د .این تصاویر
همزمان بود با تصاویری که از خروج احمدی نژاد از پاس��تور
منتش��ر م ی ش��د .احمدی نژاد که هنگام خروج گفته بود به
نارمک خواهد رفت ،ب ی سروصدا به حوالی میدان ونک رفت
تا در ساختمان خیابان الدن ،دفتر جدیدی را افتتاح کند.
در طرف دیگر روحانی با خروج از نهاد ریاست جمهوری،
به سمت شمال شهر رفت .او در سعداباد پذی رای میهمانانی
بود که ب رای مراس��م تحلیف روز یکشنبه گذشته به ته ران
امده بودند .به منظور پذی رایی از این میهمانان مراسم افطار
و شامی در کاخ سعداباد برگزار شدg .
مجله خبری
مثلث شماره 184
بالمانع است .امضاء :رئی س جمهور و
رئیس شورای عالی انقالب فرهنگی
ـ محمود احمدی نژاد»
منتقدان این طرح معتقد بودند که
او با نفوذ خود به عنوان رئی س شورای
عالی انق�لاب فرهنگی مج��وز این
دانش��گاه را ب��رای ته��ران دریاف��ت
ک��رده .در حالی ک��ه پی ش تر همین
شورا با تاسیس دانش��گاه بی ن المللی
امام خمینی(ره) موافقت نکرده و مجوز
ان را ب رای ش��هر قزوین ص��ادر کرده
بود .یکی دیگر از نکات مطرح ش��ده
مغایرت این اعمال نفوذ با ش��عارهای
عدالت محوری دولت بود.
مهندس میرس��لیم ،وزیر سابق
ارش��اد و از اعضای مجمع تشخیص
مصلحت نظام در یادداش��تی به این
رفتار احمدی نژاد انتقاد کرد و نوش��ت:
«اعضای شورای عالی در مقام تصویب
درخواست متقاضیانند و نه کارگشایی
ب رای خودش��ان .اگر قرار باش��د افراد
مجوزهایی در دوران مسئولیت شان
یا در انتهای ان ،ب��ه هر عنوانی صادر
کنند ،این تلقی در اذهان عام و خاص
قوت م ی گی��رد که همه ب��رای جلب
منافع شخصی و جس ت و جوی طعمه
اس��ت! و چنان مباد!» به نوش��ته این
عض��و مجمع تش��خیص مصلحت
بهتر اس��ت احمدی نژاد ای��ن مجوز را
پس دهد « :توقع از جناب اقای دکتر
احمدی نژاد این اس��ت که با شهامت،
ان مصوبه مظنون قبلی را رها کنند».
اما از سوی دیگر امیر محبیان ،استاد
دانشگاه و فعال رسانه ای از تشکیل این
دانشگاه توسط احمدی نژاد دفاع کرد و
گفت« :وقتی ش��ورای عالی انقالب
فرهنگی مجوز تاسیس این دانشگاه
را صادر کرده در واقع ای��ن موضوع از
مراحل قانونی خود عبور کرده اس��ت؛
مگر اینکه ما بگوییم ش��ورای عالی
انقالب فرهنگی از مسیر قانونی خود
خارج شده است .ضمن اینکه تاسیس
دانشگاه ب رای استاد دانشگاهی که در
این س��طح از نظام هم فعالیت کرده
امری خالف عقل نیست».
زیادی هم رو به رو ش��د .درس��ت درحالی ک��ه احمدی نژاد
محبیان در پاسخ به این سوال که ایا جنابعالی معتقدید
م ی گفت قرار است از فردا صبح به دانشگاه ای رانیان یا همان
این اقدام مصداق رانت محسوب نم ی شود؟ گفت« :ما باید
دانشگاه جامع بی ن المللی برود ،خبرگزاری تسنیم گزارش داد
در عرصه واقعیات زندگ��ی کنیم و واقعیت این اس��ت که
که شورای انقالب فرهنگی لیست اعضای هیات موسس
معموال چنین اولویتی را قائل م ی شوند؛ به خصوص در حوزه
دانشگاهی که ایشان هم استاد دانشگاه بوده اند».
این دانشگاه را ب رای اصالح پس فرستاده است .این لیست به
او البته این انتقاد را به احمدی نژاد وارد م ی داند و معتقد
امضا و تایید کامران دانشجو وزیر علوم ،تحقیقات و فناوری
و محمدحسن طریقت منفرد وزیر بهداشت ،درمان و اموزش
است باید از او پرسید« :اگر به فلس��فه انتقال دانشگاه ها و
پزشکی رسیده و ب رای تایید نهایی به شورای عالی انقالب
دیگر نهادهای دولتی به خارج از ته ران اعتقاد داشتید ،اکنون
فرهنگی ارجاع ش��ده بوده .با این حال گفته شد که به علت
چرا قصد دارید این دانشگاه را در ته ران تاسیس کنید».
حضور نام مشایی و بقایی در این لیست این شورای ان را پس
وضعیت مبهم دانشگاه
فرستاده است .همچنین شورای عالی انقالب فرهنگی به
احمدی ن��ژاد در اخرین نطق تلویزیونی خ��ود از مردم
مسئوالن این دانشگاه اعالم کرده که اعضای هیات موسس
حاللیت خواست و از انها درخواست کرد که به او در اداره این
این دانش��گاه باید به تایید این ش��ورا برس��ند .بعد از اعالم
شماره حس��اب توس��ط احمدی نژاد تعدادی از عالقه مندان
دانشگاه کمک کنند .او در این برنامه به طور غیرمنتظره ای
به او با انتقال پول به این حس��اب تصوی��ر مربوط به فیش
یک شماره حساب را به منظور دریافت کمک های مردمی به
ان را در شبکه های اجتماعی با افتخار انتشار دادند .همین
دانشگاه ای ران در تلویزیون اعالم کرد؛ اتفاقی که با انتقادهای
موضوع باعث شد تا توجه همه به دو
موضوع جلب ش��ود؛ اول نام دانشگاه
ای رانیان که دانشجو ان را رد کرده بود
و بعد نام حمید بقایی که در کنار نام
احمدی نژاد مقابل خانه اش چه گفت
احمدی نژاد به عنوان صاحب حساب
درج ش��ده بود .بعد از مشخص شدن
احمدی نژاد ان شب پس از ساختمان الدن به نارمک و بن بست شرقی
میدان هفتا دو دوم رفت و به محض ورود مورد استقبال همسایگان قرار گرفت
تشکیل این دانش��گاه بعضی افراد از
جمله میرتاج الدین��ی گفتند که حتما
که به او با دود کردن اسپند خوشامد گفتند .اواخر شب هوادارانش بعد از
ب رای تدریس به دانشگاه احمدی نژاد
فراخوانی که از صبح ان روز در سایت های خود منتشر کرده بودند به دیدارش
خواهند رف��ت .دکتر ع��ارف ،معاون
رفتند .تقریبا همان هایی که پس از بازگشتش از سفرهای اخیر به استقبالش
ت نکات پرس که در روزهای اخر دولت به منظور بازتاب مواضع
م ی رفتند .سای
اول دولت اصالحات و از کاندیداهای
احمدی نژادی ها راه اندازی شد در گزارشی از این دیدار نوشت:
انصرافی انتخاب��ات یازدهم هم ب رای
کمک به دانش��گاه احمدی نژاد اعالم
«یک نفر خطاب به رئی س جمهور سابق گفت« :ان روزها که مشایی را
امادگی کرد .او گف��ت« :بنده تجربه
رد صالحیت کردند ،ما نیز به تبعیت از شما روزه گرفتیم و صلوات فرستادیم ،از
محدودی در زمینه های علم ی دارم و
خدا خواستیم تا انچه خیر است را محقق کند ».احمدی نژاد پاسخ داد« :حوصله
این تجربیات را در اختیار هر شهروند
کنید! باید همه حوصله کنیم! هم ه اش به نفع حق و به نفع حکومت جهانی و
ای رانی از جمله اقای احمدی نژاد قرار
به نفع امام زمان (عج) است .هم ه اش!» عده ای دیگر اما متلک های ابداری را
خواهم داد».
حواله برخی شخصی ت های سیاسی م ی کردند .یکی از خان م ها با صدای بلند
م ی گفت« :رئی س جمهور ما اهل سعداباد نیست ،بچه میدان 72نارمک است».
اما در ط��رف دیگ��ر از مجتبی
ثمره هاش��می ،گف��ت« :احتم��اال
یکی از جوانان هم اینگونه رئی س جمهور سابق را خطاب قرار داد« :دکتر باید
به دانش��گاه صدا و س��یما یا دانشگاه
هفته ای یک بار اینجا هیات برگزار کنی! وگرنه ما هر شب اینجاییم!» بعد از
دیگری م ی روم اما اینکه به دانش��گاه
اینکه عده ای از هوادارانش شعارهایی در حمایت از او سردادند ،احمدی نژاد گفته
احمدی ن��ژاد ب��روم ی��ا ن��ه ،معلوم
بود« :حاال انقدر سر و صدا م ی کنید که اخر مرا از این محل بیرون م ی کنند!» او در
نیس��ت ».به عالوه در روز اخر دولت
تجمع مردم در مقابل منزل حرف های بسیاری زد؛ گفته هایی که شاید اگر هنوز
پیامک هایی در سطح وسیع منتشر
در قدرت بود باز هم جنجال به پا م ی کرد .او در بخشی از صحب ت هایش گفت:
ش��د که در ان از مردم م ی خواست تا
«همه انسان ها م ی توانند به مرزهای جایگاه پیامبران و صالحان برسند .همه
به «دانشگاه ای رانیان» که به «ابتکار
انسان ها ».او با اشاره به بحث بهار که گفته م ی شود منظورش مشایی است،
احمدی نژاد خادم ملت» تاسیس شده
ی بهار را وارد مباحث سیاسی سطح پایین کردند .در حالی که بهار
گفت« :برخ
کمک مالی کنند.
ارتباطی با این بحث ها ندارد .ما 10هزار سال در زمستان زندگی کردیم .هنوز
با وج��ود هم��ه مخالفت ه��ا،
بهار انسانی نیامده است .وقتی بهار شود همه عالم شاد م ی شود ».احمدی نژاد
ش��بهه ها و انتقادات به تشکیل این
حرف های دیگری زد که نشان م ی داد قصد دارد بار دیگر در قامت یک منتقد
دانش��گاه توس��ط رئی س دولت دهم
ظاهر شود .او سخنانش را با این جمالت ادامه داد:
ایا او خواهد توانس��ت این دانشگاه را
lطرف ششصد بار به مکه رفته اما یک میلیمتر از نظر معنوی رشد نکرده
است .معلوم است که اشتباهی رفته است.
از مرحله تصویب نهای��ی عبور داده
lانقالب شد تا به سوی حکومت امام زمان(عج) برویم .حاال ببینید
و در عم��ل ان را تش��کیل ده��د؟ به
هرحال به نظر م ی رسد این دانشگاه با
شیطان چقدر زرنگ است که وسط انقالب ،وسط جمهوری اسالمی ،امام را از
حضور اعضای جنجال ی اش از جمله
ذهن ها م ی برد.
مش��ایی و بقایی خبرساز خواهد شد.
lحاج اقا لطیفی بهمن ماه با امام مالقات کرد و پیام برد برای امام .گفت
به مردم بگویید خیابان ها را ترک نکنند .حکومت نظامی را نپذیرند .از جانب
در عین ح��ال در صورت��ی که طبق
گفته ه��ای احمدی نژاد قرار باش��د تا
امام زمان علی ه السالم پیام برد و امام هم پیام داد که مردم در خیابان ها بمانید و
این دانش��گاه مروج گفتمان جهانی
حکومت طاغوت برچیده شد.
lخیل ی ها فکر م ی کنند شیطان دنبال این است که در خیابان ها بگردد تا
مورد نظر وی باش��د ،قطع��ا در اینده
روسری یک خانمی عقب برود یا لباس یک پسری ...بله!
خبرس��ازتر خواه��د ب��ود چراکه این
ب��ار او دیگ��ر معذوریت ه��ای دوران
ریاست جمهوری اش را نداردg .
21
گزارش
مجله خبری
از پاستور تا سعداباد
مثلث شماره 184
روحانی به دفتر جدید می رود؟
هفت ه اخ��ر دولت بود ک��ه طی ی��ک مصوب ه محمود
احمدی نژاد دفت��ری را به نام «دفتر رئی س جمهور س��ابق»
تاس��یس کرد؛ .دفتری که س��روصدای زیادی هم به پا کرد.
منتقدان م ی گفتند که او قصد دارد تا در پاستور بماند و به نام
دفتر سابق رئی س جمهور همچنان به همراه اط رافیانش در
انجا مستقر شود .همزمان روحانی در دفتر پاستور مستقر شد
و ب رای اولین بار رسانه ها توانستند عکس هایی از روحانی در
دفتر کار ریاست جمهوری منتشر کنند .پیش از این هی چ وقت
دفتر کار رئی س جمهور نشان داده نشده بود.
احمدی نژاد روز اخر به خب رنگاران گفته بود از فردا صبح
به دفتر کارش در دانش��گاه ای رانیان خواهد رفت و اگرچه از
افریقا (دفتر دانش��گاه) تا ونک راه زیادی نیست ،اما او صبح
فردا کارش را در دفتر میدان ونک دنبال کرد.
احمدی نژاد پیش از این در گفت وگو با خب رنگاران گفته
بود که چنین مرکزی (دفتر رئی س جمهور سابق) را نم ی شناسد
و به جای رفتن به این مرکز به نارمک خواهد رفت.
ساعت پنج عصر روز شنبه ١٢مردادماه بود که با تنفیذ
حکم ریاست جمهوری توس��ط مقام معظم رهبری ،حسن
روحانی به عن��وان یازدهمین رئی س جمهور ای ران اس�لامی
کار قانونی خ��ودش را اغاز ک��رد .در اولین اق��دام به همراه
محمود احمدی نژاد از حس��ینیه امام خمین��ی(ره) به دفتر
ریاست جمهوری در پاس��تور رفتند تا این دفتر را به روحانی
تحویل دهند .محمود احمدی نژاد هم به جای نارمک راهی
ونک شد و دفتر رئی س جمهور س��ابق را افتتاح کرد .او فردا
صبح در اولی��ن روز کاری بعد از ریاس��ت جمهوری ،به دفتر
22
رئی س جمهور سابق در ساختمان الدن رفت .این ساختمان
پیش از این در اختیار س��ازمان مدیریت و برنامه ریزی بوده و
از س��ال های اخیر به کنترل نهاد ریاست جمهوری در امده و
بعد از بازسازی ،در اختیار علی سعی دلو ،معاون امور بی ن الملل
احمدی نژاد قرار گرفته بود .اما این دفت��ر پس از نقل مکان
ایا ممکن است حسن
روحانی چند روزی را در
هفته به سعداباد برود؟
سعی دلو در اختیار بقایی بود .همان روز مشایی در گفت وگویی
اظهار کرد« :اقای احمدی نژاد بعد از ریاست جمهوری دفتری
خواهد داشت که ما هم با ایشان م ی رویم که اینجانب بازهم
رئی س دفتر اقای احمدی نژاد هس��تم » .مشایی در پاسخ به
این سوال که احمدی نژاد اعالم کرده که به دانشگاه ای رانیان
م ی رود ،اظهار داشت« :من از وی س��وال نکردم ،ولی ب رای
راه اندازی به دانشگاه م ی رود؛ من رئی س دفتر اقای احمدی نژاد
هستم و او هرجا برود ،من همراه ی اش م ی کنم ».وی با بیان
اینکه بنده در هیات امنای دانشگاه ای رانیان هستم ،تصریح
کرد« :راه اندازی دانشگاه ب رنامه ماست».
مشایی گفته بود که کارش را در این دفتر ادامه م ی دهد
اما از جزئیات ان ب ی خبر است .این درحالی بود که دو روز بعد
رسانه ها تصویر نامه ای را منتش��ر کردند که در ان مشایی،
مجتبی س��روش پور را به عنوان مس��ئول تش��ریفات دفتر
رئی س جمهور س��ابق انتخاب و حکمش را صادر کرده بود.
نکته جالب این نامه ،س��ربرگش بود .روی سربرگ این نامه
نوشته ش��ده بود« :دفتر رئی س جمهور دوره نهم و دهم» .در
همین حال رسانه ها او را متهم کردند به اینکه به طور عمد
این مس��ائل را پنهان کرده .برخی نماین��دگان مجلس نیز
این اقدام را غیرقانونی دانس��ته و وعده داده اند که واکنش و
مخالفت قوه مقننه را به دنبال خواهد داشت.
خداحافظی بقایی با پاستور
پس از اینکه حسن روحانی کار خود را رسما اغاز کرد،
محمد نهاوندیان به عنوان رئی س دفتر رئی س جمهور انتخاب
ش��د .روحانی در حکم انتصاب نهاوندیان نوشت« :با توجه
به ضرورت هماهنگ ی های ستادی در دفتر رئی س جمهور و
اولویت های دولت تدبیر و امید و با عنایت به دانش ،سوابق
خدمت متعهدانه و تجارب مدیریتی ارزش��مند جنابعالی ،به
موجب این حکم به س��مت «رئی س دفت��ر رئی س جمهور و
سرپرست نهاد ریاست جمهوری» منصوب م ی شوید».
روز بعد نهاوندیان و بقایی در مراس��م تودیع و معارفه
شرکت کردند .نهاوندیان در این مراسم با تقدیر از تالش های
بقایی در سمت معاونت اجرایی رئی س جمهور و اقداماتی که
در اصالح س��اختار مجموعه نهاد ریاست جمهوری صورت
گرفته است ،گفت« :باید نس��بت به اقدامات خوبی که در
گذشته صورت گرفته ،قدرشناس بود و در عین حال با نگاهی
منتقدانه در جهت رفع کاست ی ها و کمبودها گام برداشت».
بقایی نیز با ارزوی توفیق ب رای نهاوندیان و سایر مسئوالن،
ساختمان معاونت اجرایی ریاست جمهوری را ترک کرد تا در
دفتر رئی س جمهور س��ابق مستقر ش��ود .بالفاصله پس از
حکم ی که روحانی ب رای نهاوندیان ص��ادر کرد ،او علیرضا
خان کرمی را به عنوان مشاور نهاد و رئیس مرکز حراست نهاد
ریاست جمهوری منصوب کرد؛ پستی که پیش از ان در اختیار
داود جاللی ،شوه ر خواهر احمدی نژاد بود.
اختالفات در داخل حلقه احمدی نژادی ها
حکم صادق و سروش پور
اولین روزهای کاری
دفاتر هر دو رئی س جمهور سابق و فعلی (احمدی نژاد
و روحانی) از همان روز اول فعالیت داش��ت .حسن روحانی
در اولی��ن روز کاری خود با تمام ش��خصی ت ها و میهمانان
حاضر در مراس��م تحلی��ف دیدارهای دوجانب ه ای داش��ت.
معاون نخس��ت وزیر هند ،رئی س جمهور لبنان ،افغانستان،
ارمنستان و ترکمنس��تان .وزیر خارجه ترکیه ،وزیر فرهنگ
چی��ن و رئی س مجل��س ونزوئال از جمله ش��خصی ت هایی
بودند که روحانی در دفترش پذی رای انها بود .همچنین گفته
م ی شود ممکن اس��ت روحانی با توجه به دیدارهای خارجی
چند روز از هفته را به جای پاستور به دفتر ریاست جمهوری
در سعداباد برود.
اولین روز کاری در ساختمان الدن
در طرف دیگر احمدی نژاد هم در ساختمان الدن بیکار
نبود .در روزی که مراسم تحلیف برگزار می شد او دیدارهای
خارجی برگزار ک��رد .دیدارهای احمدی نژاد ب��ا نمایندگان و
شخصی ت هایی بود که پی ش تر در دوران ریاست جمهوری با
انها ارتباط داشت .احمدی نژاد ترجیح داد به جای حضور در
بهارستان به همراه مشایی به محل دفتر جدیدش برود و انجا
با کابریساس ،معاون رئی س جمهور کوبا دیدار کند .این اولین
دیدار خارجی او پس از تحویل کلید پاس��تور به روحانی بود
که در کمتر از 24ساعت اتفاق افتاد .او همچنین در دومین
دیدار خارجی خود با اصف علی زرداری دیدار و گفت وگو کرد.
او همچنین در این روز با فرستاده ویژه رئی س جمهور نیجر
و معاون رئی س جمهور نیکاراگوئه نیز دیدار و گفت وگو کرد.
مشایی در حکمی برای
سروش پور کار دفتر
رئیس جمهور سابق را
کلید زد
مجله خبری
طی حکمی از س��وی روحان��ی ،محمدرض��ا صادق
به عنوان معاون ارتباطات و اطالع رس��انی ریاست جمهوری
منصوب شد و صادق نیز دکتر محسن ش��اطرزاده ،معاون
اس��بق امور اقتصادی و بی ن الملل وزارت صنایع و معادن را
به عنوان رئیس مرکز روابط عمومی و رسانه منصوب کرده
است .پی ش تر شیخان در دوران احمدی نژاد در مقام معاون
اطالع رسانی ریاست جمهوری حضور داشت.
در طرف دیگر مشایی در نامه ای مجتبی سروش پور،
مدیر س��ابق تشریفات ریاس��ت جمهوری را به عنوان رئیس
امور پشتیبانی دفتر رئی س جمهور دوره نهم و دهم منصوب
و ب رایش حکم صادر کرده و از بقایی درخواس��ت کرد ب رای
این س��مت جدید ،پس��ت س��ازمانی 1901اختصاص دهد.
سروش پور پیش از این در بهمن ماه ٨٨به سمت تشریفات
ریاست جمهوری منصوب شده بود ،اما در ابان ماه ٩١مشایی
او را برکنار و ب��ه جای او ول��ی اهلل مبینی را به این س��مت
گمارده بود .به عالوه س��روش پور در زمان برگزاری اجالس
جنبش عدم تعهد در ش��هریور ماه سال گذش��ته در ته ران،
معاونت تشریفات س��تاد برگزاری اجالس را برعهده داشت.
محمدرضا صادق نیز از مشاوران هاشمی رفسنجانی به شمار
م ی رود که بعد از اعالم اسام ی کاندیداهای نهایی انتخابات
ریاست جمهوری به یکی از اعضای موثر تیم روحانی تبدیل
ش��ده بود و در برنامه های تبلیغاتی او حضور فعالی داشت.
او چهره ای فرهنگی و رس��انه ای به ش��مار م ی رود و سابقه
مدیریتی در خبرگزاری جمهوری اسالمی (ای رنا) این موضوع را
تایید م ی کند .صادق ریاست کمیته تبلیغات ستاد انتخاباتی
هاشم ی رفس��نجانی را بر عهده داش��ت که با انحالل ستاد
انتخاباتی هاشم ی رفسنجانی به یکی از اعضای موثر تیم
حسن روحانی تبدیل و در مستند تبلیغاتی او نیز حاضر شد.
مجمع یا بنیاد مستضعفان
اخرین اخبار از رئیس س��ابق دولت نهم و دهم حاکی
است که او تمایلش را ب رای رفتن به بنیاد مستضعفان اعالم
کرده .از سوی دیگر رهبر معظم انقالب در حکمی وی را به
عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب کرد .متن
حکم رهبر معظم انقالب به این شرح بود:
«بس��م اهلل الرحمن الرحیم جناب اقای دکتر محمود
احمدی نژاد دامت تاییداته
با توجه به تالش با ارزش هش��ت س��اله جنابعالی در
مسئولیت خطیر ریاست جمهوری اسالمی ای ران و تجارب
فراوانی که در این مورد اندوخته اید ،شما را به عضویت مجمع
تش��خیص مصلحت نظام منصوب م ی نمای��م .توفیقات
جنابعالی را از خداوند متعال خواستارم .سیدعلی خامنه ای»
ای��ن درحالی ب��ود ک��ه س��یدمحمد خاتم��ی بعد از
ریاست جمهوری مورد توجه رهبری ب رای عضویت در مجمع
تشخیص مصلحت نظام قرار نگرفته بود .به عالوه یکی از
پایگاه های خبری هفته گذشته از اب راز تمایل احمدی نژاد ب رای
رفتن به بنیاد مستضعفان خبر داد و نوشت« :رئی س جمهور
سابق ای ران اب راز تمایل کرده است که به سمت ریاست بنیاد
مستضعفان منصوب شود .او گویا در عین حال خواستار این
شده است که بنیاد مستضعفان و ستاد فرمان صد حضرت
امام در یکدیگر ادغام ش��ود و س��ازمان فراگیر اقتصادی را
به وجود بیاورد ».بنیاد مس��تضعفان و س��تاد اجرایی فرمان
امام هر دو از نهادهایی هس��تند که از امکانات مالی باالیی
برخوردارند .بنیاد مستضعفان بعد از پیروزی انقالب تشکیل
و با در اختیار گرفتن کارخانجات و منابع مالی مربوط به دوران
پهلوی تالش کرده طی این س��ال ها در خدمت محرومان
جامعه باشد .اخرین رئیس این بنیاد محمد فروزنده است که
گفته م ی شود قرار است از بنیاد مستضعفان به دولت بپیوندد.
گفته شده ممکن اس��ت روحانی از او در سمت دبیرشورای
امنیت ملی هم استفاده کندg .
مثلث شماره 184
از دیگر مس��ائل مربوط به دفتر رئی س جمهور سابق
ش��اید جنجال و درگیری میان بقایی و مشایی بود .حضور
حمید بقایی در فضای سیاس��ی ای ران بدون تردید در سایه
حضور مشایی بوده و سیکلی شبیه به وی را طی کرده است.
او همکار مشایی در س��ازمان می راث فرهنگی و گردشگری
بود ،پس از ارتقای مشایی و رفتن او از این سازمان ،بقایی به
جای وی نشس��ت و اندکی پس از حضور مشایی در هیات
دولت وی یک صندلی نزدیک ت��ر به محمود احمدی نژاد در
هیات دولت را از ان خود کرد .رابطه بقایی و مشایی با محمود
احمدی نژاد ان قدر قدرتمند بوده که بسیاری از اصولگرایان
تصمیمات احمدی نژاد را تحت تاثیر این دو نفر م ی دانند؛ از
ان به عنوان جریان انحرافی یاد می کردند.
با این همه تصور اختالف میان بقایی و مشایی تصور
دور از ذهنی بوده که با انتش��ار خبری حاکی از «تنش بین
بقایی و سرپرست دبیرخانه شورای عالی امور ای رانیان خارج
از کشور» قوت گرفت .الهام اواخر ماه گذشته طی نامه ای به
بقایی به عنوان معاون اجرایی رئی س جمهور دولت دهم از او
خواسته بود تا ترتیب پس ت های سازمانی و تشکیالت مربوط
به دفتر ریاست جمهور س��ابق را بدهد .ظاه را مساله ای که
باعث اختالف بقایی و مشایی یا به تعبیری نهاد تحت نظر
مشایی صورت گرفته به علت مس��اله گرفتن جا در شورای
عالی ای رانیان بود که مشایی سرپرستی ان را برعهده داشت.
این موضوع البته در ش��ایعات و زمزمه های سیاسی
ییرون نیامده ،بلکه با ارسال دورنگاری از سوی شورای عالی
امور ای رانیان خارج از کش��ور به مطبوع��ات صورت گرفت.
نهادی که اسفندیار رحیم مش��ایی جانشینی رئی س جمهور
را در ان به عهده دارد .در خبر ارس��الی از سوی شورای عالی
امور ای رانیان خارج از کش��ور امده است« :در پی اقدام حمید
بقایی ،سرپرست نهاد ریاس��ت جمهوری به حذف و گرفتن
تعدادی از پس ت های مدیریتی دبیرخانه شورای عالی ب رای
تش��کیل دفتر رئی س جمهور س��ابق ،در گام بعدی ،بقایی
به دنبال گرفتن ساختمان ش��ورای عالی امور ای رانیان خارج
از کشور ب رای استق رار نیروهای مورد نظر خود است ».میثم
طاهری ،سرپرست دبیرخانه شورای عالی امور ای رانیان ضمن
مخالفت شدید با حذف پس ت های دبیرخانه بدون هماهنگی
و اطالع دبیرخانه ،از تحویل ساختمان و نیز پذیرش نیروهای
بقایی در ساختمان دبیرخانه استنکاف و اعالم کرده« :تحت
هیچ شرایطی حاضر به اجرای سیاست های بقایی نیست».
ظاه را این موضوع فعال با انتقال دفتر سابق رئی س جمهور به
ساختمان الدن مسکوت ماند .اما برخی اخبار حکایت از ان
داشت که بخشی از ان ساختمان قرار است در اختیار دانشگاه
احمدی نژاد قرار گیرد.
23
گزارش ویژه
جدال کالمی رسایی با الریجانی
حاشیه های قرائت حادثه قم
مجله خبری
س��رانجام بعد از کش و قوس های فراوان متن کامل
گزارش مجلس درباره حادثه قم منتش��ر شد .حادثه ای که
رهبری نسبت به ان تذکر ش��دید داده بود و تهی ه کنندگان
طرح نیز با استناد به سخنان ایشان سعی کردند به واکاوی
ماجرا بپردازن��د .اعضای کمیته تحقی��ق و تفحص اعتقاد
داشتند که در جهت منویات رهبری باید ریشه این گونه موارد
مشخص شود .چرا که به تعبیر رهبری درست نبود که یک
عده با احساساتشان راه بیفتند و اینجا و انجا را به هم بریزند.
مخالف��ان ای��ن ط��رح قصد
داش��تند از ارائه ان در صحن علنی
جلوگیری کنند .انها معتقد بودند که
امدن نام برخی از نهاد های منتسب
به نظام ی��ا برخی مراک��ز تاثیرگذار
در ق��م به وجه��ه انها اس��یب وارد
م ی کن��د .در مقاب��ل تهی ه کنندگان
طرح م ی گفتند که اورده ش��دن نام
این نهادها نباید دلیلی بر ضربه زدن
به این نهادها و مراکز تعبیر ش��ود.
بلکه به جهت مشخ ص شدن افراد
این موضوعات مطرح شده.
حسین نقوی حس��ینی که به
نیابت از کمیته تحقیق این گزارش
را در مجل��س قرائت م ی ک��رد ،به
مسئولیت برخی اش��خاص شاغل
در نهاده��ا و ارگان ه��ای نظام��ی،
انتظامی و امنیتی اش��اره کرد و در
ادامه خواس��تار برخورد ب��ا اقدامات
این عده «خودسر» شد .این گزارش
سپس با رای موافق ۱۵۳نماینده مجلس ب رای پیگیری به
قوه قضاییه ارجاع شد.
در گزارش مجلس همچنین به س��خنرانی ۱۵خرداد
۸۵اکب��ر هاشم ی رفس��نجانی ،رئیس مجمع تش��خیص
مصلحت نظام ،و اهانت به او در نم��از جمعه قم و مواردی
دیگر اشاره ش��ده اس��ت .در این گزارش ادعا شده که رهبر
جمهوری اس�لامی مخالف این جریان بوده و مراجع تقلید
نیز موضع گیری مشابهی داشتند.
این گزارش که نمونه مفص��ل و چند صد صفحه ای
ان به رهبر جمهوری اس�لامی و برخی از مس��ئوالن نظام
جمهوری اسالمی ارسال ش��ده و جزئیات ان ب رای «رعایت
مصالح نظ��ام» در مجلس خوانده نش��د ،توضیح م ی دهد
مثلث شماره 184
که این کار توس��ط عده ای صورت گرفته که پالکار دهایی
با عنوان «بهار» در دست داشته و ش��عارهایی با مضامین
«بصیرت ،بصیرت» یا «خجالت ،خجالت» س��ر داده و به
سوی رئیس مجلس لنگه کفش و مهر پرتاب کرده اند.
عکس های خبری
ناامنی در
سفارتخانه های
امریکا
فائزه هاشمی
بار دیگر در
دادگاه
24
در بخش��ی از این گزارش به هماهنگ ی هایی از این
دس��ت این گونه اشاره ش��ده« :انتخاب محل سخنرانی در
شبستان در حالی که همه ساله این سخنرانی در فضای باز
صورت م ی گرفت و نیز انتخاب فضای بسته ،امکان پرتاب
کفش و مهر و بزرگنمایی ش��عار را مخالفین فراهم کرده.
اقدام یکی از مسئوالن اس��تان قم که در صحن شبستان
حرم مطهر حضور داشته اند ،قبل از شروع سخنرانی ،مبنی
بر جابه جایی برخی مسئوالن اس��تانی از مقابل تریبون! او
در اظهارات مش��ابه ،به این عزیزان
اعالم م ی نماید اینجا ننشینید چون
احتمال ان م ی رود که کفش یا جسم
دیگری به شما اصابت کند!»
برخ��ی از فعاالن رس��انه ای و
سیاس��ی نیز در واکنش به انتش��ار
این گزارش ان را ناق��ص و با حذف
برخی اسامی از ان یاد کردند .اشاره
این دس��ت از منتقدان به حذف نام
اشخاص و گنجاندن عبارت «برخی
مسئوالن اس��تانی» در این گزارش
بود.
در ادامه این گ��زارش یکی از
ش��اهدان عینی از وجود هماهنگی
بین بخش خواه��ران و ب رادران خبر
داده و م ی گوید« :ش��خصی که در
مجاورت انان قرار داش��ته توس��ط
تلفن همراه از انتهای سالن با بخش
خواه ران تم��اس گرفته و م ی گفت :
«ما ش��روع کردیم ش��ما چرا شروع
نم ی کنید؟!»
ان طور که مسئوالن تهیه این گزارش خبر داده بودند
بعضی از افراد پیشتر دستگیر و از انها در نهادهای مسئول
بازجویی به عمل امده بود .یکی از همین افراد اعتراف کرده:
یکی از مربیان طرح
بصیرتهمبهکمیته
گفته«:مشغول
تدریسمباحث
مهدویت بودم که
بچه هایکالسگفتند
مافتیلهاقایالریجانی
راپایینکشیدیم».
مجله خبری
کمیس��یون امنی��ت بیان نش��ده اس��ت؛ این ط��ور جار و
جنجال م ی کنید؟»
درحالی که رس��ایی می گفت ای��ن تحقیق به خاطر
اهانت به الریجانی انجام ش��ده و ایش��ان ان را کار خوبی
ارزیابی کردند ،الریجانی گفت « :اینجا بحث فردی مطرح
نیست و موضوع حرمت حرم حضرت معصومه(س) در میان
است .حرمی که مجرم در ان بسط م ی نشست و به احترام
حرم بازداشتش نم ی کردند ».الریجانی اضافه کرد« :به حرم
حضرت معصومه(س) دوباره تعدی شد یک بار زمان رضا شاه
و یک بار هم اتفاق اخیر که با کفش و کاله ریختند ،حرمت
حرم را نگه نداشتند ».به گفته او کمیسیون در گزارش خود
رعایت کرده و اسامی را نخوانده اما مراکز دیگر باید اسامی
را بررس��ی کنندg.
مثلث شماره 184
«در مراجعه به بهداری سپاه عل ی ابن ابیطالب(ع) به یکی از
پزش��کان بهداری اعالم م ی نماید یکی از مسئوالن قم به
ایشان قبل از مراسم گفته که ش��ما مسئول پرتاب کفش
هستید! من گفتم کفشم 50هزار تومان م ی ارزد ولی مهر
پرتاب کردم!»
یکی از مربیان ط��رح بصیرت هم ب��ه کمیته گفته:
«مش��غول تدریس مباح��ث مهدویت بودم ک��ه بچه های
کالس گفتند ما فتیله اقای الریجانی را پایین کشیدیم».
این گزارش ب��دون نام بردن از یک ش��خص که او را
مسئول و در عین حال با «هویت معلوم» معرفی م ی کرد،
متن پیامک های وی با هس��ته های عمل کنن��ده را با این
مضامین برشمرده است:
ارسال پیامک گروهی توس��ط یکی از مسئوالن باهویت معلوم به هس��ته های عمل کننده ب��ا این مضمون :
«تقدیر و تشکر از اقدام شایسته انان».
ارتباط ش��خص مذکور با یک مقام ماف��وق و ارائهگزارش کار در طول برگزاری مراسم.
دریافت پیامک تقدیر و تش��کر از ش��خص مذکورتوسط افراد مجری عملیات.
ارس��ال 28پیامک توس��ط یکی دیگر از واحدهایعمل کننده
پیام��ک گروهی و انف رادی توس��ط یک��ی دیگر ازواحده��ای عمل کننده با مضمون« :خداق��وت ب رادر ،امروز
ترکاندید و از زحمات شما ب رادران بزرگوار متشکریم ،اجرکم
عنداهلل»...
وجود نام «حلق��ه پرتو» یک��ی از م��وارد اختالف بر
س��ر راه خوانده ش��دن این گزارش بود .حلق��ه ای که گفته
م ی شود مربوط به هفته نامه پرتوسخن وابسته به موسسه
پژوهشی امام خمینی (ره) است .این موسسه توسط ایت اهلل
مصباح یزدی اداره م ی شود و شاگردان او مسئولیت اداره این
هفته نامه را برعهده دارند که مواضع انها را منتشر م ی کند.
این گزارش در تبیین نق��ش این حلقه اورده اس��ت« :روز
قبل از راهپیمایی ۲۲بهمن ۱۳۹۱یکی از افراد حلقه پرتو،
فرد دیگر معلوم ی را احضار م ی نماید و از ایشان م ی خواهد
نیروهای خود را ب رای نقش افرینی در شبستان حرم مطهر
حضرت معصومه (س) فراخواند و همچنین خطاط و امکانات
الزم را ب رای شب ۹۱/۱۱/۲۱در محل دفتر هفته نامه مذکور
اماده نماید (مس��تندات ان در پرونده قضای��ی وی موجود
است) .متون و شعارهای مدنظر توسط افرادی از حلقه پرتو
ارائه شده و توسط خطاط مورد نظر به صورت دست نوشته
اماده و تحویل وی م ی شود که ب رابر اعتراضات نامبرده ،به
ایش��ان ماموریت داده م ی شود که ش��ما به عنوان فرمانده
میدان مس��ئولیت دارید نیروهای خود را جمع اوری کرده و
با در دست گرفتن دست نوشته ها در محل سخنرانی دکتر
الریجانی اعتراض خود را به ایشان نشان دهید».
این گزارش همچنین افزوده که یکی از طالب فعال
«حلقه پرتو» در صف اول اعتراضات حضور و یکی از عوامل
تحریک کننده بوده .تهی ه کنندگان گزارش گفتند اس��ناد و
فیلم های این فرد موجود است.
گزارش این کمیته در اخر م ی نویس��د که سه اداره و
و نهاد در ارتباط ب��ا این موضوع مقصر هس��تند و در ادامه
به سهم انها اشاره کرده و سهم استانداری را ب ی توجهی به
گزارشات سپاه پاسداران انقالب اسالمی و اداره کل اطالعات
استان قم در خصوص امکان بروز اشوب عنوان داشته.
روز بعد رئی س مجلس در واکن��ش به اعتراض برخی
نمایندگان از جمله رس��ایی در ارتباط با خوانده ش��دن این
گزارش گفت« :تعجب م ی کنم چرا برخی از دوستان دفاع
م ی کنند .ایا واقعا دوستان در این موضوع حضور داشتند و در
مسجد اهل بیت قم سخنرانی کردند؟ اگرنه چرا این اتفاق را
محکوم نم ی کنند؟ یکی از همکاران در همین مسجد گفته
است الریجانی منافق است ،بعد استناد کردند به برخی نقل
قول های نادرست و حرف های غلط ب رای اثبات ادعای دروغ
خود ».او ادامه داد« :ما در کشور از این صدمات کم ندیدیم.
عده ای ش��هید مطهری را منافق خواندند و بعد یک فردی
رفت ایشان را با تیر زد».
حمید رس��ایی با فریاد های پ ی درپ��ی چندین مرتبه
س��خنان الریجانی را قطع کرد و در نهایت از پشت جایگاه
خود با فریاد های پ ی در پی به س��مت جایگاه هیات رییسه
حرکت کرد و در پش��ت تریبون عمومی مجلس خطاب به
الریجانی سخنانی را بیان کرد که الریجانی خواستار پایان
این رفتار رسایی شد.
الریجان��ی گف��ت« :چط��ور ان روز ک��ه رئی��س
جمه��ور در مجل��س ان س��خنان را بی��ان ک��رد و امروز
اوض��اع کش��ور را به این وضعیت رس��انده ش��ما س��اکت
بودید ی��ا چطور زمان��ی که کمیس��یون گ��زارش تخلف
۳۰۰۰میلی��ارد تومانی یا گ��زارش فتن��ه ۸۸در مجلس را
داد ش��ما اج��ازه س��خن گفت��ن ب��ه نماین��دگان منتقد را
نم ی دادید؟! ولی امروز ب��ا وجود ان که اس��می در گزارش
طواف در طبقه
دوم کعبه
اولین ساعت کاری
روحانی
25
چهر ه ها
مجله خبری
اگرچه دولت دهم به پایان رسید ،اما همچنان ع راقچی
سخنگوی وزارت خارجه است تا زمان تعیین جانشینش .او
در روزه��ای پایانی دولت ده��م در گفت وگویی با فارس به
تشریح موضع گیری های ای ران در سیاست خارجی پرداخته،
به ویژه مسائلی مانند روابط ای ران ،انگلستان و ترکیه .چراکه
این روابط در س��ال های اخیر با مش��کالتی روب��ه رو بوده.
برپایه اخباری که هفته های گذش��ته منتشر شد وزیرخارجه
انگلستان در تماسی تلفنی خواس��تار بهبود روابط با ای ران
شده بود.
ع راقچی درباره این تماس و تاکید بر تقویت و بهبود
روابط ته ران و لندن ،با بیان اینکه مجلس شورای اسالمی
در سال ۱۳۹۰درباره روابط دو کش��ور تصمیم گیری کرد و
رابطه را به سطح کاردار کاهش داد ،گفت« :این انگلیس ی ها
بودند که اقدام به قطع رابطه کردند ،بناب راین اگر م ی خواهند
دوباره روابط را احیا کنند ،خودشان باید پیشقدم شوند».
او گفت« :پیشقدم شدن نیز مستلزم تغییر رویکردها و
رفتارهای انهاست و باید دولت ای ران به این نتیجه برسد که
در احیای روابط منفعتی ب رای کشور وجود دارد».
سخنگوی دس��تگاه دیپلماس��ی با ذکر این نکته که
تالش هایی از س��وی انگلیس در این زمینه اغاز ش��ده از
جمله تمایل استراو ب رای سفر به ای ران و تماس تلفنی هیگ
با صالحی .او به اظه��ارات قبل ی اش درباره تمایل اس��تراو
ب رای س��فر به ته ران اشاره و خاطرنش��ان کرد« :اگر ایشان
م ی خواهد اقدامی ب رای احیای روابط انجام دهد باید از لندن
ش��روع کرده و س��عی کند رویکردها را در انجا (انگلستان)
عوض کند».
یخ رابطه
اب می شود؟
سخنگویوزارت خارجه
ع راقچی درباره انتقادات وارده به عملکرد دولت های
نهم و دهم در خص��وص قطع روابط با برخی کش��ورها از
جمله انگلیس ،کانادا ،مراکش ،گامبی��ا و ،...با بیان اینکه
جمهوری اسالمی ای ران هم در مقابل فشارهای اقتصادی
دوام اورده و هم در مقابل فشارهای سیاسی و اجازه نداده که
نظام در کلیت خود در دنیا منزوی ش��ود ،م ی گوید« :نمونه
ان را در اجالس سران عدم تعهد در ته ران مشاهده کردیم
یا مراسم تحلیف رئی س جمهور منتخب که نشان م ی دهد
جمهوری اس�لامی ای ران مورد احترام جامع��ه بی ن المللی
است » .به گفته او «حضور بیش از ۵۵هیات از کشورهای
مختلف در س��طح وزیر به باال خود دلیلی بر این مدعاست
که جمهوری اس�لام ی ای ران نه منزوی اس��ت نه ب ی اعتبار،
بلکه از احترام و مشروعیت باالیی هم در سطح بی ن المللی
برخوردار است».
وی درباره روابط نه چندان گ��رم ته ران و انکارا ،ترکیه
را دوست و همسایه نزدیک ای ران برشمرد .موضوع اختالف
ای ران و ترکیه بیش��تر بر س��ر حمایت های اس��تراتژیک و
لجستیکی ترکیه از شورشیان سوریه اغاز شد .او روابط دو
کشور را «بسیار عمیق و دیرینه» دانست و گفت« :البته با
مثلث شماره 184
روایتی جدید از خانه نشینی 11روزه
میرتاج الدینی
معاون رئی س جمهوری در امر نظارت بر اجرای قانون
اساسی با بیان اینکه بنا نیست اقای احمدی نژاد یک تشکل
سیاسی و حزبی ایجاد کند ،گفته« :طبعا شخصیت سیاسی
و بی ن المللی وی ارتباطات بی ن المللی در سطح کالن را حفظ
خواهد کرد و این در تمام دنیا نیز وجود دارد».
میرتاج الدینی که معاون��ت احمدی نژاد ،رئی س جمهور
سابق را برعهده داشت با خبرگزاری مهر و همزمان با اخرین
روزهای مسئولیت دولت دهم ،مصاحب ه ای تفصیلی انجام
داد .او که یک س��ال گذش��ته از این معاونت کنارگذاشته و
به عنوان مع��اون رئی س جمه��ور در اجرای قانون اساس��ی
منصوب شده بود ،احمدی نژاد را عاملی ب رای ارتقای جایگاه
ریاست جمهوری م ی داند و معتقد است « :وی در مدت هشت
سال ریاست خود بر قوه مجریه اثبات کرد که رئی س جمهور
تنها یک مسئولیت تشریفاتی و تدارکاتی نیست».
به اعتقاد او نباید طوری القا کرد که نمایندگان مجلس،
نمایندگان ملت هستند و دولت نماینده مردم نیست چراکه
ب رای نماینده مردم بودن الاقل نیاز به رایی باالی ٥٠درصد
مردم وجود دارد که احمدی ن��ژاد ان را دارا ب��ود .او گفته که
احمدی نژاد با ٢٤میلیون رکورددار رای مردم است.
میرتاج الدینی مجلس هفتم را بیش از سایر مجالس
حامی دولت م ی داند .البت��ه او اعتقادی به لجبازی مجلس
با دول��ت ندارد ام��ا درعی��ن حال تاکی��د کرده ک��ه حرف
ی از قوانین درست
رئی س جمهور در رابطه با اجرا نکردن بعض
اس��ت ،به این معنی که برخی از قوانین به دلیل مشکالت
قابلیت اجرای ی شدن را ندارند.
26
به گفته او از سخت ترین روزهای کاری بین مجلس و
دولت بحث فاز دوم هدفمندی ب��ود که در ان قرار بود بعد از
سخنرانی رئی س جمهور در جلس ه ای غیرعلنی و توضیحاتش
ب رای نمایندگان رای گیری ش��ود .تاج الدینی معتقد اس��ت:
«نمایندگان عموما از توضیحات رئی س جمهور قانع ش��ده
بودند اما صحبت برخی از نمایندگان بین جلس��ه علنی و
غیرعلنی فضا را تغیی��ر داد .به این ترتی��ب تمام امیدهای
رئی س جمهور تبدیل به یاس شد و به سرعت مجلس را ترک
کرد ».او در مورد جایگاه ریاست جمهوری و احمدی نژاد گفت:
«اعتقاد من این است که اقای احمدی نژاد حتی توانست این
جایگاه را ارتقا دهد .ایشان ثابت کرد که ریاست جمهوری یک
ترکیه پرونده های مختلفی در روابط داریم و در چند پرونده
اختالف نظر داریم که به سیاست های منطقه ای دو کشور
مربوط م ی شود نه به روابط دوجانبه».
ع راقچی در توضیح بیشتر این مساله عنوان کرد« :ما
در مورد مصر ،سوریه و ع راق تا حدودی با ترکیه اختالف نظر
داریم و انکار هم نم ی کنی��م و خیلی صریح بیان م ی کنیم
و در جلسات با انها چالش داریم ،ولی اجازه نم ی دهیم این
اختالف ها در بقیه همکاری های م��ا تاثیر بگذارد ،بناب راین
همکاری ه��ا در عرصه های دیگ��ر سیاس��ی ،اقتصادی و
فرهنگی کماکان ادامه دارد».
او در بخ��ش دیگ��ری از این گفت وگ��و در خصوص
تصمیم دولت اندونزی مبنی بر عدم صدور ویزا در فرودگاه
ب رای اتباع ای رانی از اخر ماه ج��اری (مرداد) نیز گفت« :ما از
تصمیم اندونزی ب رای توقف صدور ویزا در فرودگاه استقبال
نکردیم ،ولی درک م ی کنیم که چرا اق��دام به چنین کاری
کرده است».
مش��کالت ای ران و اندون��زی به دنبال من��ع پذیرش
درخواس��ت مهاجرت ای رانیان در اس��ترالیا ب��ه وجود امد.
استرالیا در ماه گذشته تصمیم گرفت تا پناهجویانی که از
راه اندونزی و دریا خود را به استرالیا م ی رسانند ،را به جزیره
گینه نو بفرستد و درخواست پناهندگی انها را نپذیرد .به دنبال
این تصمیم تع��داد زیادی از کس��انی که ب��رای مهاجرت
غیرقانونی به اندونزی رفتند سرگردان شدند.
ع راقچی گف��ت« :اماده ای��م ب رای هر ی��ک از اینها
که اماده بازگش��ت به کشور باش��ند ،بالفاصله برگه عبور
صادر کنیم ،البته هزینه س��فر و بلیت پرواز را خودش��ان یا
خانواده هایشان باید تامین کنندg ».
جایگاه تشریفاتی که در گذشته م ی گفتند فقط تدارکاتچی
است ،نیست».
میرتاج الدینی م ی گوید« :در مسئولیت معاون پارلمانی
و معاون نظارت بر اجرای قانون اساس��ی تجربیاتی دارم که
به درد دول��ت اینده م ی خورد ».معاون رئی س دولت س��ابق،
احمدی نژاد را یک شخصیت بی ن المللی م ی داند که کسی
نم ی تواند او را مح��دود کند .به گفته او «بنا نیس��ت اقای
احمدی نژاد یک تش��کل سیاس��ی و حزبی ایجاد کند .وی
ارتباطات بی ن المللی در س��طح کالن را حفظ خواهد کرد و
این در تمام دنیا نیز وج��ود دارد ».میرتاج الدینی خاط راتش
را از روزهای خانه نشینی احمدی نژاد این گونه نقل م ی کند:
«در ان دوره یکی از افرادی که به طور مرتب با رئی س جمهور
ارتباط داشت ،من بودم و بین مجلس و دولت ارتباط برقرار
م ی کردم و پیام ها را به مجلس م ی بردم و اعالم م ی کردم که
هیچ مساله و جای نگرانی وجود ندارد و در نهایت مساله حتما
حل خواهد شد .رئی س جمهور بارها این مساله را گفته بودند
که این مساله قابل حل اس��ت و هیچ گونه بحث تعارض یا
مخالفت با رهبری و والیت فقیه وجود ندارد و در نهایت هم
همی ن طور شد».
او در پاس��خ به این پرس��ش که در ای��ن 11روز اقای
احمدی نژاد در منزل شخصی خودش ساکن بود؟ م ی گوید:
« 11روز نبود .برخی روزها ،روزهای تعطیل بود که به این 8-7
روز اضافه شد .در ان ایام اقای احمدی نژاد هر هفته روزهای
دوش��نبه در مالقات با اقا ش��رکت م ی کردند 2 .ت��ا 3دیدار
خارجی در ان ایام داشتند .برخی از روزهای این ایام را هم اقای
رئی س جمهور مریض بودند ،در حالی که این چیزی است که
تاکنون شاید کسی ان را نگفته است؛ یک روز وقتی یکی از
فقهای شورای نگهبان به مالقات اقای رئی س جمهور امد،
پزشک باالی سر وی و در حال مداوای او بودg ».
درامد میلیاردی؟
عادل فردوسی پور
حسن روحانی
مهمی اشاره کرد و گفت« :من فکر نم ی کنم که غرب پیام
ای ران را نشنیده باشد ،من فکر نم ی کنم که غرب فکر کند
ادامه تحریم یا ادامه تهدید انها را به جایی برساند .تعامل و
گفت وگوی س��ازنده و رفع نگرانی مشترک به نفع دو طرف
خواهد بود ».منظور روحانی از غرب در این عبارات را نباید با
تمامی ان یعنی اروپا و امریکا ترجمه کرد .چراکه او در ادامه
راه امری��کا را از اروپا جدا کرده و م ی گوی��د که امریکای ی ها
مس��یر دوگانه را در پیش گرفته اند و تاکی��د م ی کند« :این
مس��یر دوگانه انها را به نتیجه ای نخواهد رساند و صداقت
مجله خبری
موضوع «کدخدایی» امریکا بر دنیا ،جمله ای بود که
که البته روحانی در اخرین مناظره های تلویزیونی درباره ان
توضیح داد .روحانی گفت که ب��ه اعتقاد او امریکا کدخدای
اروپای ی هاست و اگر قرار اس��ت تا مذاکره ای صورت گیرد،
بهتر است به جای رفتن به س��راغ غرب مشکل را با امریکا
حل کنیم.
او پیام امریکا از تحریم ها را درست دریافت کرده بود.
تاکیدش بر عدم گفت وگو با تهدید نشانه این موضوع بود.
بر همین اس��اس بارها بر «دس��تورکار پنهان» تاکید کرد؛
دستورکاری که به اعتقاد روحانی از سوی «گروه های فشار و
جنگ طلب در امریکا» و همسو با منافع یک کشور خارجی،
نه مردم امریکا تهیه شده است.
روحانی حرف های خ��ود را با بیان دیدارش با س��ران
کش��ورها اغاز کرد و گفت« :در حاش��یه مراسم تحلیف با
برخی سران کشورها دیدار کردم که م ی گفتند انتخابات ای ران
در میان ملت ما هم شور و شعف ایجاد کرد و برخی مقامات
کشورهای منطقه هم اظهار کردند با انتخابات 24خرداد در
منطقه امید به صلح و ثبات اغاز شد».
روحانی در پاس��خ به س��وال خبرن��گار CNNمبنی
بر اینکه تا چه حد به این مذاک��رات باتوجه به تحریم های
جدید امریکا در صنعت نفت خوش��بین هستید ،پاسخ داد:
«من همی ن طور که اش��اره کردم بیانی ه های کاخ س��فید با
رفتارهایی که مشاهده م ی کنیم همسویی ندارد ولی در کل
بدبین نیستم به اینده مذاکره».
البته عبارت «بدبین نیس��تم» روحان��ی باعث ایجاد
سوء تفاهم ب رای خبرنگار ریانووستی شد که بعدا در سوالی
که مطرح ک��رد گفت که ش��ما گفتید به رابطه ب��ا امریکا
خوش بین هس��تید .روحانی هم با تیزبین��ی گفت« :من
نگفتم خوش بین هس��تم گفت��م بدبین نیس��تم که این
مقداری فرق دارد».
روحانی در ادامه پاسخ خبرنگار CNNبه نکته بسیار
امریکا کدخدای دنیا نیست
فردوس ی پور سرشاخ شده بود ،به او یاداور شده اند.
رویانیان هم در پاس��خ برنامه نود اظهار تاسف کرد و
گفت که فردوسی پور از این برنامه به طور شخصی استفاده
م ی کند .او به فردوس ی پور توصیه کرد« :باید بدانید که شما
یک مجری هستید ،اگر به حرفی انتقاد دارید بحق است با
مصاحبه در سایت ها و روزنامه ها جواب ان را بدهید ولی اگر
در برنامه 90حرف م ی زنید حق من اس��ت که پاسخ من را
بشنوید .شما حق ندارید یکطرفه قضاوت کنید».
مفصل در ارتباط
رویانیان خاط رنشان کرد« :من به طور ّ
با نظر شما و حرف هایی که زدید ،بیانی ه ای را از طرف باشگاه
صادر خواهم کرد تا ه��واداران بدانند هدف من حفظ حقوق
باشگاه است نه برخورد با فردوس ی پورg ».
مقامات امریکای��ی را زیر س��وال قرار م ی ده��د البته من
نم ی گویم بین کنگره و دولت تقس��یم کار پنهانی صورت
گرفته یا نه اما انچه ب رای ما مد نظر اس��ت سیاست عملی
امریکاس��ت ».روحانی تاکید کرد« :متاس��فانه در امریکا
گروه فش��ار که گروه جنگ طلب و مخال��ف گفت وگوهای
س��ازنده اس��ت و در پی منافع یک کش��ور خارجی است و
بیشتر هم از او دس��تور م ی گیرد ،منافع یک کشور خارجی
و یک گروه بر نمایندگان مجلس امریکا تحمیل شده و ما
م ی بینیم در این اقدام حتی مناف��ع امریکا هم مدنظر قرار
نم ی گیرد».رئی س جمهور با بیان اینکه دولت تدبیر و امید
مبنایش اجماع ملی داخلی با عزم راسخ ای ران ب رای حراست
از حقوق ملت از مسیر تعامل س��ازنده ،فعال و متناسب با
اقدامات عمل��ی طرف های گفت وگو اس��ت ،گفت« :ب رای
ما انچه مهم اس��ت پاس��خ عملی دولت امریکا است و نه
بیانی ه ها .در حالی که خبرنگار CBSرفتن روحانی به سفر
نیویورک را قطعی تلقی کرده ب��ود و از او درباره دیدارش با
اوباما سوال م ی کرد ،رئی س جمهور کشورمان گفت که هنوز
ب رای رفتن به نیویورک تصمیمی گرفته نشده.رئی س جمهور
ادامه داد« :حرف ما این اس��ت کاری که گروه های فشار در
امریکا ب رای تش��دید تحریم ها انج��ام م ی دهند ،به معنای
سردرگمی کاخ سفید است ما توصیه م ی کنیم کاخ سفید از
سردرگم ی ها در امده و ب ر اساس واقعیت عمل کند».
روحان��ی از سیاس��ت چم��اق و هوی��ج
امریکای��ی هم انتقاد ک��رد .او با تاکید ب��ر مواضع بنیادین
جمهوری اسالمی در رابطه با امریکا گفت« :این امر منوط
بر این است که ببینیم امریکای ی ها دنبال زبان فشار تهدید
نیستند .به این ترتیب م ی توان نتیجه گرفت که همان طور
که خود او گفته؛ دولت او قصد دارد تا یک «بازی برد -برد»
را در مقابل غ��رب و امری��کا انجام دهد .او درس��ت گفت
که «بدترین ش��یوه بلند حرف زدن و ی��واش عمل کردن»
استg .
مثلث شماره 184
در میان فوتبال ی ها فردوس��ی پور جایگاه ویژه ای دارد.
حرف ها ،برنامه ه��ا و اصوال ه��ر انچه مربوط به او باش��د
بازتاب وس��یعی دارد .به ویژ ه اگر این اخبار با سردار رویانیان
و پرسپولیس هم گره خورده باشد .رویانیان در اظهارنظری
جالب توجه مدعی ش��ده که عادل فردوس ی پور ماهانه پنج
میلیارد از ب رنامه ۹۰درامد دارد و ساالنه این درامد حتی تا مرز
۵۰میلیارد هم م ی رسد اما این پول مشخص نیست صرف
چه م ی شود ،در حالی که بخش زیادی از جذابیت این ب رنامه
به دلیل حضور استقالل و پرسپولیس است .او دلیل باخت
اخر تیمش را برنامه فردوس��ی پور عنوان و به همین خاطر
به او انتقاد کرده بود.
فردوس ی پور هم در برنامه هفته گذشته به این ادعای
رویانیان پاس��خ داد و گفت که درامد میلیاردی او در برنامه
خنده دار است و اصال چنین چیزی صحت ندارد .درصورتی
که این برنامه درامد زایی نیز داش��ته باشد درامد ان نصیب
سازمان صداوسیما م ی شود نه شخص فردوس ی پور.
مجری برنامه نود در برنامه خود خط��اب به رویانیان
گفت« :فکر م ی کنم اقای رویانیان ان قدر پول های میلیاردی
جابه جا کردند و به بازیکنانشان دادند که فکر م ی کنند همه
مثل ایشان این مقدار پول دریافت م ی کنند .اما باید بگویم
که هزینه ای که ما ب رای ب رنامه نود دریافت م ی کنیم به اندازه
قرارداد یک بازیکن درجه سوم شما هم نیست و حدود 400تا
450میلیون تومان در سال دریافتی داریم».
فردوس��ی پور همچنین افزود« :از همی��ن جا اعالم
م ی کنم که بابت اگه ی ه��ا یک ریال هم گی��ر ما نم ی اید
بابت پیامک ها هم نه یک ریال به جیب ما م ی رود و نه یک
ریال به جیب سیما .بچه های س��یما بهتر م ی دانند که چه
وضعیتی حاکم اس��ت .اقای رویانیان ایا این نوع حرف زدن
شما از نظر شرعی ،اخالقی و انسانی درست است؟ شما که
انسان متشرعی هستند .خوب است من هم بگویم که شما
سه نفر را کشته اید و سپس عذر خواهی کنم؟»
البته رویانیان پس از این برنامه اظهاراتش را تصحیح
کرد و گفت« :منظور من اصال ش��خص عادل فردوس ی پور
نبود .من درامده��ای برنامه « »90را گفت��م .برنامه «»90
متعلق به صدا و سیماس��ت و شخصی نیس��ت .مثل این
م ی ماند که بگوییم پرسپولیس متعلق به رویانیان است».
بسیاری از کارشناس��ان معتقدند رویانیان به خوبی متوجه
ش��ده بود که جایگاه برنامه 90بین فوتبال ی ها تا چه اندازه
اثر گذار است .به طور قطع همکارانش در باشگاه پرسپولیس
سرنوش��ت انصاری فرد ،مصطفوی و حبی ب کاشانی را که با
27
سیاست
ت
یتر اول
روحانیبهترکیبخوبی
رسیده است
کابینه در بهارستان
دوشیخ و یک
کابینه
هاشمی ،ناطق نوری ،خاتمی
و علی الریجانی چه نقشی در
چینش کابینه داشتند؟
سیاست
مثلث شماره 184
28
گفت وگویمثلثباحبی ب اهلل
عسگ راوالدی
جای خالی محمود احمدی نژاد
د رتحلی�ف را همنش�ینی روحان�ی،
ناطق نوری ،هاش�می و سیدحس�ن
خمینی پر کرده بود
توافقیبینالریجانیو
روحانینشده
امیرمحبیان
درگفت وگوبامثلث
مصطفی صادقی /دبیر تحریریه
1
کابینه یازدهم به بهارس��تان رسید؛ ان هم نه در موعد
مقرر بلکه در رویدادی تجربه نش��ده درس��ت در همان روز
تحلیف .حاال همه گمانه ها پایان یافته؛ مردان دولت یازدهم
در فهرستی کوتاه به مجلس معرفی شده اند .کابینه خیلی
هم غیرقابل پی ش بینی نبود .اکثر نام ه��ا از مدت ها پیش
به عنوان گزینه های احتمالی توس��ط رسانه ها مورد بحث و
بررسی قرار گرفته بودند .اکنون اما هرچه هست زمان ب رای
معرفی افراد کابینه زودتر از انچه تصور م ی ش��د فرا رسید و
حاال توپ در زمین مجلس است .انها قرار است در این هفته
جلسه رای اعتماد به وزرا را برگزار کنند.
چرا این کابینه امد؟
گفت وگویمثلثباسخنگوی
کمیسیونامنیتملی
رابطه کابینه ب ا هاشمی ،خاتمی و الریجانی
ب ی تردید وقتی لیس��ت کابینه منتشر ش��د و حتی از
خیلی قب ل تر از ان تبارشناسی سیاسی گزینه های وزارتخانه
و پس ت های کلیدی ان به مهمترین دستورکار تحلیلگران و
رصدگران مسائل سیاسی بدل گشت.اکنون انها با جستاری
در سوابق سیاس��ی نامزدهای این پس ت ها در حال تکمیل
پازلی هس��تند که موجبات تش��کیل این ترکیب کابینه را
پدید اورده اند.انجایی که حس��ن روحانی اکن��ون قرار دارد،
در نزدیک ترین موقعیت سیاس��ی با هاشم ی رفس��نجانی،
عل ی اکبر ناطق نوری ،س��ی د محمد خاتمی و علی الریجانی
اس��ت .افرادی که اکنون در کابینه قرار دارند هر یک دارای
نسبتی با این افراد هستند.م ی گویند اکبر هاشم ی رفسنجانی
سیاست
باید نامی ب رایش نهاد و لقبی ب رایش در نظر گرفت؛ جایی که
البته نم ی توان ان را محل حضور نیروهای خط سوم نامید.
انها در میان دو جناح ایستاده اند و این چنین است که حتی
با نقد نیروهای هر دو جناح هم مواجهند؛ چه انتقاداتی که از
سوی اصالح طلبان روانه شان م ی شود و چه اعتراضاتی که از
سوی اصولگرایان این روزها شنیده م ی شود .به همین دلیل
است که م ی گویند کار ب رای انها شاید سخت تر باشد.
مخالفان حس��ن روحانی م ی گویند او زیر فشار چنین
کابینه ای را برگزیده اس��ت .حتی اندکی پی ش روتر حس��ین
ش��ریعتمداری ،رک و صریح گفته اس��ت« :روحانی در یک
رودربایس��تی برخی افراد را انتخاب کرده و حاال ما باید به او
کمک کنیم و برخی افراد را بیندازیم ».اشاره او به نمایندگان
مجلس است که بنا دارند در جلس��ه رای اعتماد ،صالحیت
وزرای پیش��نهادی را بررس��ی کنند .دامن��ه مخالفت ها که
باال گرفت ،حسن روحانی ترجیح داد ش��خصا در این مورد
وارد شود تا ب رای اولین بار قبل از جلس��ه رای اعتماد هم از
وزرایش دف��اع کند و هم به قول خودش پاس��خ انتقاداتی را
دهد که م ی داند در جلسه رای اعتماد هم مطرح خواهد شد.
او گفت « :بنده با صراحت اعالم م ی کنم هیچ کس بر بنده
به عنوان رئی س جمهور فشاری نیاورده تا من کسی را انتخاب
کنم و بنده کسی نیستم که در شرایط فشار تصمیم بگیرم
و تمام افرادی را که انتخاب کردم تصمیم خودم بوده و البته
با دیگران نیز مشورت کرده ام و انچه شایع است به صراحت
اعالم م ی کنم واقعیت ندارد و دولت شرکت سهامی نیست
و مبنای انتخاب اعتدال بوده اس��ت .اتهاماتی که بعض ی ها
نس��بت به برخی افراد م ی زنند درست نیست و غی راخالقی
است و ممکن است در مجلس مطرح ش��ود اما من از تمام
وزی ران پیشنهادی با قاطعیت دفاع م ی کنم و انها را به خوبی
م ی شناسم و با انها کار کرده ام .با تمام وزی ران در بخش های
مختلف کار کرده ام ،البته چند نفری هم در کابینه هستند که
من اشنایی زیادی نسبت به گذشته انها ندارم و کارشناسان
مطمئن به من معرفی کردند و هی چ کس به من فشار نیاورده
است .گاهی برخی که در مس��یر دیگری بودند مستقیم یا
غیرمس��تقیم م ی خواس��تند کاری را اغاز کنند اما در همان
لحظات اولیه واکنش بنده را دیدند .به ملت شریف ای ران اعالم
م ی کنم مبنای انتخاب من سهم خواهی گروه ها نبوده است.
همه این افراد را م ی شناختم و انچه بیان م ی شود که فشاری
در این زمینه بوده ،واقعیت ندارد و مبنا شایسته س��االری و
اعتدالگرایی بوده است».
و عل ی اکبر ناطق نوری بیشترین نقش را در ترکیب کنونی
کابینه داش��ته اند .بس��یاری از افراد فهرس��ت روحانی یا از
مدی ران دولت هاش��می بوده اند یا به سیاست ورزی در حزب
کارگزاران س��ازندگی که نزدیک ترین تش��کل سیاسی به
هاشمی بوده ،سابقه سیاس��ت ورزی داشته اند .بیژن زنگنه،
اس��حاق جهانگیری ،محمدعلی نجفی ،نعمت زاده و علی
جنتی از این دسته اند .برخی هم از افراد نزدیک به عل ی اکبر
ناطق نوری و البته علی الریجانی هس��تند .اف��رادی مانند
نهاوندی��ان ،رحمان ی فضل��ی و مصطف��ی پورمحمدی در
این تعریف جای م ی گیرند.البته س��هم خاتمی گویا از سه
نفر دیگر کمتر اس��ت .افرادی مانند علی یونس��ی و احمد
مسجدجامعی که از وزرای دولت او بودند در اخرین لحظات
از کابینه ی��ا القل پس��ت های وزارتی ان ج��ا ماندند .خبر
تاییدنش��ده ای در محافل سیاس��ی وجود دارد که م ی گوید
حس��ن روحانی از همان ابتدای پیروزی در جلس��اتی گفته
است س��هم زیادی به جریان نزدیک به سی د محمد خاتمی
نخواهد داد .در همین رابطه هم نقل اس��ت که سی د محمد
خاتمی در روزهای ابتدایی ع��زم افراد مختلف ب رای ثب ت نام
در انتخابات ،در جلس��ه ای به حس��ن روحانی گفته بود اگر
بنا باشد ما اصالح طلبان از کسی حمایت کنیم ،شما در اخر
این صف خواهید بود .هرچه هس��ت حاال فهرست کابینه
ترکیبی از مدی ران نزدیک به این چند چهره سیاس��ی شده
است .انها خود را حامی دولت م ی دانند و البته تحلیلگران از
نگاه و زاویه ای دیگر چنین دولتی را دولت دلخواه این افراد
به شمار م ی اورند.هفته گذشته خبری منتشر شد که اخرین
جلس��ات جمع بندی کابینه در منزل هاشم ی رفس��نجانی
تشکیل شده است؛ جلس��اتی که از س��ی د محمد خاتمی،
سی د حسن خمینی و حسن روحانی به عنوان حاضران ان نام
م ی برند .خبری که منبع ان رسانه های اصالح طلب نزدیک
به هاشم ی رفسنجانی بود و البته هرگز هم تکذیب نشد .اکبر
هاشم ی رفسنجانی ،ناطق نوری و سی د حسن خمینی که از
غایبان مراسم تحلیف احمدی نژاد در سال 88بودند ،با حضور
خود در مراسم تحلیف حسن روحانی نشان دادند که دولتی
که انها دوست داشتند حاال به جای دولت احمدی نژاد بر سریر
قدرت قرار گرفته است.
مثلث شماره 184
کابینه حسن روحانی را چگونه م ی توان تحلیل کرد؟
او به کدام سو گرایش بیشتری پیدا کرده است؛ اصالح طلبان
یا اصولگرایان؟
واقعیت این اس��ت که حس��ن روحان��ی ان چنان که
خود از موقعیتش تفس��یر م ی کند ن��ه فراجناحی که فردی
میان جناحی اس��ت .اگرچه روزگاری شناسنامه سیاس ی اش
حکایت از تعلق به قلب راس��ت سنتی داش��ت امروز او اما
در درست ترین تفسیر در میانه دو جناح سیاسی قرار گرفته
است .رخدادی که البته نه فقط ب رای او که ب رای افرادی مانند
او در این سال ها تجربه شده اس��ت؛ از عل ی اکبر ناطق نوری
تا اکبر هاشم ی رفس��نجانی .افرادی که در دوره ای از سران
جامعه روحانیت و به تبع ان از اس��توانه های راستگرایان به
شمار م ی امدند اما امروز با تغیی رات ارایش نیروهای سیاسی
که با روی کار امدن محمود احمدی نژاد پدید امد ،به سمت
دیگری شیفت کرده اند؛ جایی نزدیک همان مکان سیاسی
که برخی اصالح طلبان ایستاده اند و از ان به جناح میانه نام
می برند که ش��اید نام دیگرش اصالح طلبی یا اصولگرایی
میانه رو باشد .چنین اس��ت که اکنون م ی توان در ضیافت
افطار محمدرضا عارف تصویر نشستن عل ی اکبر ناطق نوری
را در کنار س��ی د محمد خاتمی نظاره کرد .چیدمان سیاسی
تغییر کرده است .این ائتالف تاکتیکی است یا امری طبیعی،
طوالن ی مدت اس��ت یا کوتاه مدت ،هرچه هست اما سامان
جدید حکایت از جاگیری متفاوت نیروهای سیاس��ی دارد.
سامانی که اتفاقا با رئی س جمهور شدن حسن روحانی حاال
با قدرت سیاسی هم عجین شده است .کابینه ای که معرفی
شده از همین سامان نشات گرفته؛ ائتالفی از راستگرایان و
چپگرایان سال های دور .سال هایی که محمود احمدی نژاد
نبود؛ سال هایی که یا راس��تگرایان بر س��ر قدرت بودند یا
چپ ها روزگار خوش سیاست ورزی را تجربه م ی کردند .یک
سر فهرست حس��ن روحانی مصطفی پورمحمدی است ،از
راست سنتی و یک سر دیگر فهرست هم جعفر میل ی منفرد،
مغز متفکر مصطفی معین از اصالح طلبان حاضر در کابینه.
این یعنی اینکه کابینه روحانی درست از همان جایی
انتخاب شده که خود او اکنون در ان قرار دارد .جایی که شاید
رحمانیفضلیراالریجانیانتخاب
نکردهاست
مجلس و دوسیه ای به نام رای اعتماد
اکنون توپ در زمین مجلس اس��ت؛ مجلسی که هم
رئیس ان علی الریجانی است و هم مهمترین فراکسیونش
در اختیار الریجانی است .علی الریجانی را اگرچه نم ی توان
دقیق��ا در کنار افرادی چ��ون عل ی اکبر ناطق ن��وری یا اکبر
هاشم ی رفسنجانی قرار داد اما موقعیت و تمایالت سیاسی
او زیاد هم از این افراد در مقطع کنونی دور نیست .تیپولوژی
کابینه هم نشان م ی دهد افراد نزدیک به او پس ت های خوبی
در کابینه گرفته اند؛ از نهاوندیان که رئیس دفتر روحانی شد تا
رحمان ی فضلی که ب رای وزارتخانه مهم کشور در نظر گرفته
شده .دو چهره کامال نزدیک به علی الریجانی که در تمام
این س��ال ها در کنار او قرار داش��ته اند.از ان دو که بگذریم
مصطفی پورمحمدی هم از افراد سیاسی نزدیک به اوست.
فردی که نقشی مهم در ستاد انتخاباتی علی الریجانی در
سال 84داشت .م ی گویند او در لحظات اخر و به اصرار علی
الریجانی به کابینه رفته است؛ فردی مورد توافق نهاوندیان،
29
سیاست
ب رادران الریجانی و البته حسن روحانی .اگرچه در تمام این
سال ها وزارت دادگس��تری خیلی وزارتخانه خبری و به قول
خبرن��گاران وزارتخانه حاشی ه س��از نبوده اما ش��اید با رفتن
مصطفی پورمحم��دی به ان خبرهای مهم��ی از این پس
از انجا مخابره شود .م ی گویند علی الریجانی اکنون با این
انتخاب های حس��ن روحانی نقش مثبتی در کابینه خواهد
داشت .حتی شایع شد که او با حسن روحانی ب رای کابینه یک
معامله سیاسی کرده است .علی الریجانی اما در جمعی گفته
است من هیچ معامله ای با روحانی ب رای کابینه نکرده ام .گویا
او گفته است ب رای رفتن رحمانی فضلی معامله ای نکرده ام
اما نظر منفی نسبت به انتخاب او ندارم.
اما محمد رضا باهنر ،کاظم جالل��ی و علی الریجانی
که هر سه از موثر ترین چهره های مجلس هستند ،اکنون در
کنار حسن روحانی قرار گرفته اند .انها مخالف کابینه به شمار
نم ی ایند و طبیعی است که هرگز چهره هایی خنثی هم در
ماجرای بررسی صالحی ت ها نخواهند .این گزاره یعنی اینکه
انها با کلیات کابینه موافقند ،مگر اینکه در مورد گزینه هایی
معدود حرف داشته باشند؛ گزینه هایی که بعید است تاکنون
در مورد انها رایزنی نکرده باشند.نمایندگان زیادی کنار این سه
چهره قرار دارند؛ نمایندگانی که غالبا در فراکسیون رهروان
والیت جای گرفته اند .این اما هم��ه ماجرا در مورد مجلس و
کابینه پیشنهادی نیست .مجلس نمایندگانی مخالف حسن
روحانی و نامزدهای پیشنهادی او را هم دارد؛ نمایندگانی که در
روزهای اخیر ابایی از بیان مخالفت هایشان با کابینه نداشته اند.
بخش��ی از این مخالفان در زمره اصولگرای��ان تحولخواه و
چهره های اصولگرای ش��اخص مجلس هس��تند و بخشی
دیگر نیز همان گونه که پی ش بینی م ی شد از نمایندگان جبهه
پایداری یا گرایش های نزدیک به ان.مخالفت خوان ی های این
طی ف های سیاس��ی البته کار را ب رای چند وزیر پیش��نهادی
سخت خواهد کرد .انها ب رای مخالفت ها و اعتراض های خود
دالیل و شواهدی دارند که بیان این دالیل در جلسه رای اعتماد
کنترل اوضاع را از دس��ت رهروان ی ها شاید خارج کند .اکنون
بحث بر سر 6گزینه است؛ محمدعلی نجفی ،میل ی منفرد،
عباس اخوندی ،بیژن زنگنه ،محمدجواد ظریف و علی ربیعی
حاال در معرض تندترین انتقادها هستند .این افراد نسب ت های
سیاسی بیشتری با اصالح طلبان دارند .م ی گویند میل ی منفرد
مغز متفکر معین در معاونت پژوهشی بوده است .پیش از او
گزینه های دیگری همچون توفیقی مطرح بودند که با اعتراض
مثلث شماره 184
30
شدید اصولگرایان مواجه شدند .حاال میل ی منفرد هم در لیست
گزینه های روی مرز رای عدم اعتماد قرار گرفته است .مخالفان
م ی گویند او دیدگاه هایی در مورد دانشگاه ها و دانشجویان دارد
که اوضاع دانشگاه ها را به دوران اصالحات بازخواهد گرداند.
محمد علی نجفی که عضو شورای شهر سوم است و البته
گفته م ی شد از گزینه های اصالح طلبان ب رای ریاست جمهوری
یازدهم بوده حاال گزینه حسن روحانی ب رای وزارت اموزش و
پرورش است .او در روزهای ابتدایی وضعیت ناامیدکننده ای در
میان نمایندگان داشت و اما حاال گویا اوضاعش با الب ی های
سیاسی بهبود یافته است ،هرچند خود او گفته است تمایلی
ب رای در اختیار گرفتن این پس��ت نداش��ته و فقط به اصرار
روحانی این سمت را پذیرفته است.
علی ربیعی هم از چهره هایی بوده ک��ه با مخالفت از
همان روز اول مواجه بوده .خبرها و شنیده ها حاکی از ان است
که او نقش مهمی در شکل گیری این ترکیب کابینه داشته
است .فردی نزدیک به حسن روحانی که گویا سابقه رفاقتش با
او به سال های دور و زمانی باز م ی گردد که حسن روحانی دبیر
شورای عالی امنیت ملی بوده است.او اما برخالف محمدعلی
نجفی اوضاعش در این روزها در میان نمایندگان بهبود نیافته
است .فارغ از مباحث سیاسی که پی رامون او وجود دارد برخی
مخالفانش معتقدند او ب رای حوزه ای که در نظر گرفته ش��ده
چندان مناسب نیست و تسلط خوبی بر اوضاع این وزارتخانه
ندارد .بیژن زنگنه هم از افراد لب مرزی کابینه به شمار م ی رود.
گفته م ی ش��ود در جلسه کمیس��یون انرژی وزیری هامانه و
نوذری از او دفاع کرده اند تا نشان دهند بدنه نفت با امدن زنگنه
موافقت دارد .گویا البی هم موثر واقع شده و او اوضاع بهتری
پیدا کرده است .در مورد عباس اخوندی که باجناق عل ی اکبر
ناطق نوری است هم حرف وحدیث های متفاوتی مطرح شده،
گویا تعیین تکلی��ف او به روزهای اخر منتهی خواهد ش��د.
محمدجواد ظریف هم اگرچه رابط��ه خوبی با اصالح طلبان
کابینه ندارد و حتی در خاط راتش سربس��ته از اختالفاتش با
انها سخن گفته اما فرد مورد انتقاد برخی اصولگرایان است.
مخالفان او ب رای خود دالیلی دارند اما شاید کار ب رای ظریف به
سختی ربیعی و میل ی منفرد نباشد.
کابینه ای برای چهار سال اینده
گویا حسن روحانی چند وزیر در سایه هم دارد .افرادی
که هنوز در ترکیب کابینه قرار نگرفته اند و در لیست انتظار به
روز رای اعتماد نگاه م ی کنند ،درواقع هر فردی که رای نیاورد
جایگزنی خواهد داشت که از این لیست برگزیده خواهد شد.
داستان دو شیخ
نس��بت سیاس��ی حس��ن روحان��ی ب��ا اکب��ر
هاشم ی رفس��نجانی حاال که در اس��تانه اغاز به کار دولت
یازدهم هس��تیم چگونه اس��ت؟ هاش��می از 24خرداد به
این سو چگونه به سپهر سیاس��ت ای ران م ی نگرد؟ او اکنون
در کجای سیاست ای ران ایس��تاده است؟ پاسخ این سواالت
و جس��تار موقعیت سیاس��ی هاش��می رفس��نجانی البته
ب ی شک و تردید تصویر روشن تری از تاثیر او بر دولت جدید
و رئیسش در چهار س��ال اتی نمایان م ی کند.ب رای تفسیر
انچه رخ داده و انچه اکنون در این باب حاکم اس��ت باید به
ماه های گذشته باز گردیم؛ انجا ک ه هاشمی هنوز ب رای اینده
سیاست ورزی اش ،پازل تحوالت سیاسی را جور چین م ی کرد.
واقعیت این اس��ت که اکب ر هاشم ی رفس��نجانی در
چینش معادالت سیاسی چند ماه اخیر نقشی اساسی داشته
است .او ب ی شک از ماه ها پیش م ی دانسته چه م ی خواسته
و تالش فراوان��ی کرده ت��ا در جاگیری نیروهای سیاس��ی
هر دو جناح نقش��ی تاثیرگذار داشته باش��د.حتی م ی توان
ادعا ک��رد او در دو زاویه به سیاس��ت ورزی مش��غول بوده و
ارایش نیروها را به گونه ای موثر تغییر داده یا از شکل گیری
طبیعی برخی معادالت جلوگیری کرده اس��ت .او نخس��ت
جناح ب ی لیدر اصالح طلبان را ت��ا لحظه اخر بالتکلیف نگاه
داش��ته و از زاویه ای دیگ��ر در مع��ادالت اصولگرایان هم از
طریق اصالح طلبان ایفای نقش کرد .روشن تر اگر بنا باشد
به این اتفاقات بنگریم او باعث شد اصولگرایان که با تشتت
رقیب مواج��ه و از عدم وحدت و اجماع ان��ان مطمئن بودند
به رقابت با یکدیگر بپردازند.کس��انی ک��ه م ی گویند اکب ر
هاشم ی رفس��نجانی از ماه ها پیش به تاثی��ر در انتخابات
فکر م ی کرده بر این هم پای م ی فشارند که او از عدم اجماع
اصالح طلبان ،تشتت اصولگرایان را هم انتظار داشته است.
ی و ماجرای اردیبهشت 92
هاشم
«هنوز بن��ا ن��دارم وارد صحنه ش��وم .اگ��ر مطمئن
بودم کس��ی غیر از من نم ی تواند ش��رایط کش��ور را تغییر
دهد ،لحظه ای تردی��د نم ی کردم و وارد عرصه م ی ش��دم».
انتساب عباس
اخوندی به
ناطق نوری شاید
در نهایت او را از
بهارستان بگذراند
بیژن زنگنه اکنون
شرایطی متفاوت
در مجلس پیدا
کرده و رای اعتماد
به او غیر قابل
پیش بینی است
میلی منفرد در
صدر فهرستی از
چند گزینه قرار
دارد که م ی گویند
شانس رای اوردن
ندارند
منتقدان علی
ربیعی م ی گویند
مشکل شان فقط
مسائل سیاسی او
نیست .اشاره انها
به نداشتن تجربه
اجرایی برای وزارت
رفاه است
محمود علوی در
شرایط سختی
برای رای اوری
قرارگرفته است
پی ش بین ی ها در
مورد رای عدم
اعتماد به نجفی
گویا در حال تغییر
است
ی می خواهد نشان دهد این دولت همان دولتی است که او مدت ها
حضور عفت مرعشی ،فاطمه و یاسر هاشمی در مراسم تحلیف معانی سیاسی خاصی داشت؛ حاال گویا هاشمی رفسنجان
انتظارش را می کشیده است
اسحاق جهانگیری
شاید گزینه مشترک
هاشمی ،خاتمی
و ناطق نوری برای
معاون اولی بوده
سیاست
دولت وحدت ملی از ناطق تا هاشمی
«من با محور خودمان نگفت��م (تکذیب کاندیداتوری
ب رای اجرای ایده دولت وحدت ملی) در محور نیروهای خانواده
انقالب و نظام اس�لامی گفتم .کاری که خودم در دوره قبل
کردم ،ان را مصداقی از وحدت ملی م ی دانم .وقتی که کا رزار
انتخاباتی روشن شود و اگر ببینم ان کسی را که م ی پسندم
و فکر م ی کنم به اهداف انقالب بهتر م ی تواند خدمت کند ،از
او حمایت م ی کنم ».سخنی که موجب شده همه فکر کنند
منظور هاشمی یا ناطق نوری است یا شیخ حسن روحانی؛ او
اما در اخرین روز ثب ت نام امد تا بگوید م ی تواند خودش مجری
چنین ایده ای باش��د .طرحی قدیم ی که روزگاری عل ی اکبر
ناطق نوری سخت در پی اجرای ان بود.
فارغ از اینک��ه در ان روزهای پایانی اردیبهش��ت چه
گذشت و هاش��می چرا و چگونه نتوانست به این انتخابات
به عنوان کاندیدا وارد شود ابتدای خرداد روزگار جدیدی ب رای
سیاس��ت ورزی ش��یخ بود .هفته نامه مثلث در بهمن 91در
گزارشی با عنوان «تصمیم سخت و اسان » نوشته بود که
اگر هاشم ی رفس��نجانی نامزد انتخابات 92نباشد ب ی شک
این حس��ن روحانی خواهد بود که مورد حمای��ت و اجماع
او و اصالح طلبان قرار خواهد گرفت .مثل��ث در ان گزارش
پی ش بینی کرده بود که اکبر هاشم ی رفس��نجانی عرصه را
به گونه ای مهی��ا خواهد کرد که اصالح طلب��ان چاره ای جز
حمایت از ی��ک نامزد اصولگرای نزدیک به هاش��می یعنی
فردی مانند حسن روحانی نداشته باشند.
در خرداد 92زمان ب رای تایید این پی ش بینی فرا رسیده
مثلث شماره 184
«به احتمال 90درصد در انتخابات ریاست جمهوری کاندیدا
نخواهم شد ،مگر انکه یک مطالبه عمومی در کشور شکل
گرفته و بنده احساس تکلیف نمایم ».این سخنان هاشمی
را اگر در کنار س��خنان خانواده اش که م ی گفتند« :هاشمی
قطعا نم ی اید» ق��رار م ی دادیم دیگر مطمئن م ی ش��دیم او
فکر دیگری غیر از کاندیداتوری در ذهن دارد .زمان اما هر چه
م ی گذشت حرف های اکبر هاشم ی رفسنجانی بیشتر بوی
امدن م ی گرفت .همه چیز رفته رفته از فراهم شدن نامزدی
خبر م ی داد .او دیگر م ی گفت کش��ور ب��ه چیزهایی احتیاج
دارد و در رس��م مختصات روزگار جدید از نی��از به کاراکتری
سخن به میان م ی اورد که به ناگاه همه نگاه ها رو به سوی
او خیره م ی شد.
بود .هاشمی رد صالحیت که شد نه تنها به گوشه ای نرفت
بلکه خود یک پای انتخابات ش��د .او ب رای پیروزی حس��ن
روحانی همه کار کرد؛ از جلس��ات متعدد ب��ا نیروهای موثر
سیاسی تا سخنرانی و حمایت رسمی و روشن از او 24 .خرداد
نامزد مورد حمایت او رئی س جمهور شد .حاال هاشمی حتما
به این نکات فکر م ی کند:
-1حسن روحانی با حمایت رسمی او توانست درصدی
از ارای انتخاباتی خود را به دست اورد.
-2موج ردصالحیت هاشمی و تاثیر ان بر شیفت ارا به
سبد انتخاباتی حسن روحانی
-3راض��ی ک��ردن اصالح طلب��ان ب��رای حمایت از
حس ن روحانی
هاش��می اکنون دوره ای جدید از سیاست ورزی اش را
اغاز ک��رده .او اگر چه اکنون مانند همه این س��ال ها باز هم
هر روز صب��ح راه جماران ت��ا خیابان ولیعصر(ع��ج) را طی
م ی کند تا به دفتر کارش در ساختمان پاس��تور رسیده و بر
صندلی ریاست مجمع تکیه زند اما گویا در طول این مسیر
به چیزهای دیگری هم فکر م ی کند .او در تمام روزهایی که
حسن روحانی لقب رئی س جمهور منتخب را داشت جلسات
مهمی ب رای او برگزار کرد .گعده هایی در منزلش در جماران؛
منزلی که دیوار به دیوار خانه سی د حسن خمینی و سی د محمد
خاتمی اس��ت .م ی گویند این دو فرد نی��ز گاهی از حاضران
جلس��ه بوده اند .هاش��می حتی خانواده اش را هم به جلسه
تحلیف برد تا نشان دهد این دولت همان دولتی است که او
انتظارش را م ی کشیده.اما اینها فقط نسبت سیاسی هاشمی
با حسن روحانی بود .حاال باید به این فکر کنیم که نسبت
سیاسی حس��ن روحانی با اکب ر هاشمی رفسنجانی تاکنون
چگونه بوده و از این پس چگونه خواهد بود.
واقعیت این اس��ت ک��ه اگر چ��ه حس��ن روحانی در
تم��ام س��ال های سیاس��ت ورزی اش قرابت هایی ب��ا اکبر
هاشم ی رفس��نجانی داش��ته ام��ا روحی��ه او با هاش��می
تفاوت هایی دارد .به دیگر س��خن اینکه او در عین نزدیکی
با هاشم ی رفس��نجانی فاصله هایی هم با او داش��ته است؛
نمون��ه اش در ماجراهای انتخاب��ات 88و البته در قضایایی
مانند 9دی.
از نظر سیاس��ی ت�لاش روحان��ی همواره ای��ن بوده
که ائت�لاف با اکبر هاشم ی رفس��نجانی حفظ شود.ش��اید
احمدی نژاد هم در طول این هش��ت سال کاتالیزوری شد تا
انها به هم نزدیک و نزدیک تر شوند.
حاال هاش��می با همه دالیلی که در ذهنش دارد تاثیر
مهمی در کابینه گذاشته .علی جنتی ،اسحاق جهانگیری،
تزاده ،نجفی و چند نفر دیگر از مدی ران دولت او هستند
نعم
که اکنون در فهرست روحانی جای گرفته اند.
حاال هاشمی و روحانی شانه به شانه هم م ی روند .هر
چند حسن روحانی تالش هایی هم داشته باشد ب رای نشان
دادن استقالل؛ استقاللی که شاید خیلی به مذاق هاشمی
خوش نیاید .جان کالم اینکه گویا هاش��می دوس��ت دارد
پشت پرده باشد .این پشت پرده بودن از دو زاویه قابل تحلیل
است؛ او یا م ی خواهد از پشت پرده حامی شیخ سمنانی باشد
یا اینکه م ی خواهد از پشت پرده همچنان بر سپهر سیاست
ای ران و این بار از درون پاستور تاثی ر گذار باشد .حلقه مشترک
این دو شیخ حاال یک کابینه است با 18وزیرg .
31
دولت دهم ادغام شد ،گزینه چهارم ب رای وزارت کشور بود .او که
با شعار «تشکیل جبهه اعتدال اسالمی» وارد عرصه انتخابات
ریاست جمهوری یازدهم شده بود ،ابتدا قصد انصراف به نفع
هاشمی رفسنجانی را داشت ،اما با توصیه ایت اهلل در صحنه
انتخابات باقی ماند؛ ه ر چند پایان صالحیتش احراز نشد و به
کمپین انتخاباتیحسن روحانیپیوست.اوحتیهنگامحضور
روحانی در بهارستان هم رئی س جمهور منتخب را همراهی کرد
تا مشخص شود م ی خواهد ب رای شیخ سنگ تمام بگذارد .او
اما در گفت وگویی رسانه ای ،این خبر را تکذیب کرد تا گزینه
نهایی چهره دیگری باشد .در روزهای منتهی به معرفی کابینه
یازدهم ،ناگهان نام جدیدی در رسانه ها مطرح شد« :عب دالرضا
رحمان ی فضل��ی»؛ از چهره های اصولگ��رای نزدیک به علی
الریجانی که این روزها ریاس��ت دیوان محاسبات کشور را بر
عهده دارد.
رحمانی فضلی کیست؟
رحمانی فضلی؛
توافق روحانی با پارلمان؟
سیاست
ایا انتخاب وزیر کشور نزدیک به الریجانی
کارکابینه روحانی برای رای اعتماد را تسهیل می کند؟
مثلث شماره 184
2
این روزها ،بحث پی رامون کابینه حسن روحانی نقل هر
محفلی است .سیاستمداران یا انان که دستی در حوزه سیاست
دارند ،تحوالت مرب��وط به تمام کابینه را بررس��ی م ی کنند و
دیگران نیز به فراخور حوزه ای که در ان فعالیت م ی کنند ،اخبار
وزیر مربوطه را رصد م ی کنند تا شاید بتوانند به تحلیلی درست
در خصوص احتمال موفقیت او و همچنین پی ش بینی رای
احتمالی مجلس به او برس��ند .اغلب روزهای کاری این هفته
به بررسی وزی ران پیشنهادی کابینه یازدهم خواهد گذشت و تا
پایان هفته ترکیب دولت جدید مشخص خواهد شد .انگونه
که علی الریجانی گفته اس��ت ،روزهای دوشنبه ،سه شنبه،
چهارشنبه و در صورت لزوم پنج ش��نبه در نوبت های صبح و
عصر وزی ران پیشنهادی در صحن بهارستان بررسی خواهند
شد تا مجلس نظر خود را در خصوص ژنرال های دولت اینده
اب راز کند؛ موافق یا مخالف .در این میان اما برخی چهره های
معرف ی شده از سوی حسن روحانی ،خبرسازتر از دیگر چهره ها
هستند و حساسی ت هایی را در میان نمایندگان ب رانگیخته اند.
در این میان گزینه هایی که ب رای وزارتخانه های سیاسی معرفی
شده اند ،بیش از سایر چهره ها مورد توجه هستند؛ اما در عین
حال از صبغه سیاس��ی افرادی همچون محمدعلی نجفی،
علی ربیعی ،محم��ود حجتی ،عباس اخون��دی ،محمدرضا
نزنگنه و حت��ی محمدجواد ظریف نم ی توان
تزاده ،بیژ
نعم
به اسانی گذشت.
اما چهره هایی که ب رای وزارتخانه های سیاسی معرفی
ش��ده اند ،به دالی��ل گوناگون خبرس��از ش��ده اند؛ عبدالرضا
رحمان ی فضل��ی به دلیل قراب��ت دیرینه با عل��ی الریجانی،
سی د محمود علوی ب هدلیل ردصالحیت در انتخابات مجلس و
عضویت در مجلس خبرگان رهبری و البته جعفر میل ی منفرد
که از چهره ه��ای اصلی اداره کنن��ده وزارت عل��وم در دولت
32
اصالحات ب��ود و در ان روزگار از او به عنوان «دس��ت راس��ت
مصطفی معین» یاد م ی شد.
گزینه نهایی وزارت کشور چگونه انتخاب شد؟
از همان روزی که حسن روحانی پیروز انتخابات یازدهم
لقب گرفت ،گمان هزن ی ها در خصوص وزیر کشور دولت او اغاز
شد .در ابتدا نام علی یونسی مطرح شد؛ دومین وزیر اطالعات
دولت اصالحات که به همراه حس��ن روحانی در وزارت کشور
حضور یافته بود تا شیخ نام خود را در انتخابات ثبت کند .او در
تمام روزهای منتهی به انتخابات ،92از چهره های اصلی حلقه
اول یاران روحانی بود .برخی اما از همان اغاز با او مخالف بودند
و به نقش یونس��ی در انتخابات 88استناد م ی کردند .مجید
انصاری نام دیگری بود که نامش ب رای اداره س��اختمان اجری
ی در رسانه ها مطرح شد ،اما موج وزارت این عضو
خیابان فاطم
مجمع روحانیون خیلی زود فروکش کرد تا گزینه های دیگری
مطرح شوند .پس از مخالفت ها با وزارت این دو چهره روحانی،
نوبت به چهره های مکال رس��ید؛ افرادی همچون اس��حاق
جهانگیری و محمد شریعتمداری .نام اسحاق جهانگیری ب رای
تصدی پست وزارت کشور بارها در اخبار رسانه های مکتوب
و مجازی مطرح ش��د؛ اما برخی بر شیخ خرده م ی گرفتند که
چرا چهره ای همچون جهانگی��ری که در حوزه های صنعتی
و اقتصادی فعال بوده باید در چارچوب یک پس��ت سیاسی
محصور شود؟ با وجود انتقاداتی از این دست ،نام جهانگیری که
خود از گزینه های حضور در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم
بود ،بارها در رسانه ها تکرار شد ،اما گویی مشخص بود که او
چهره مورد نظر نخواهد بود .محمد شریعتمداری که در دولت
سی د محمد خاتمی همکار اسحاق جهانگیری بود و از قضای
روزگار وزارتخانه های تحت مدیریت این دو چهره اقتصادی در
عب دالرضا رحمانی فضل��ی را به عنوان چهره ای نزدیک
به علی الریجانی م ی شناس��ند .او در س��ازمان صد او سیما،
ش��ورای عالی امنیت ملی و مجل س شورای اسالمی همواره
از چهره های نزدیک به الریجانی ب��وده و در حلقه معتمدان
وی ش��ناخته ش��ده اس��ت .عبدالرضا رحمان ی فضلی متولد
۱۳۳۸در شیروان و دارای دکترای جغ رافیا گرایش ب رنامه ریزی
و کارشناس ارشد جغ رافیای سیاسی از دانشگا ه تربیت مدرس
است .او که در حال حاضر رئیس دی وان محاسبات کشور است،
نماینده دوره چهارم مجلس بوده و به عنوان قائم مقام شورای
عالی امنیت ملی و معاون اجتماعی ،فرهنگی و رسانه ای این
شورا فعالیت کرده است.
جنجال بر سر گزینه وزارت کشور
مخالفت ها با رحمان ی فضلی پیش از معرفی او از سوی
روحانی به مجلس اغاز شد؛ هنگامی که او از رایزنی چهره های
تصمیم س��از دولت روحانی با خود خبر داد .ب ر اساس اخرین
اخباری که پیش از معرفی رحمان ی فضلی به مجلس منتشر
شد ،بار دیگر گزینه هایی همچون یونسی و جهانگیری ب رای
تصدی این سمت مطرح ش��ده بودند .اصالح طلبان و برخی
جریانات نزدیک به هاشم ی رفسنجانی به این تصمیم حسن
روحانی اعتراض کرده بودند .مدافعان انتخاب رحمان ی فضلی
اما م ی گفتند که باتوجه به نزدیکی این گزینه به علی الریجانی
و اصولگرایان ،تعامل مجلس و دولت ب رای س��ایر گزینه ها و
رای اوری انها بیش��تر خواهد شد؛ ضمن اینکه انتخاب گزینه
اصالح طلب ب رای این پس��ت رای اعتماد ب��ه همراه نخواهد
داشت .همزمان با انتشار این اخبار ،کمپینی در فضای مجازی
با عنوان «کمپی��ن مخالفت با رحمان ی فضلی ب��رای وزارت
کشور» تش��کیل ش��د و ش��عار «دولت تدبیر و امید ،دولت
تحمیلی نیست» را ب رای خود برگزید.
داستان وزارتخانه همیشه حساس
در این میان داستان معرفی وزیر پیشنهادی اطالعات نیز
حساسی ت های خاصی را ب رانگیخت و اگر خبرسازتر از ماجرای
حضور رحمان ی فضلی در وزارت کش��ور نباشد ،کم حاشی ه تر
نیست .حس��ن روحانی که پیروز ش��د ،گزینه های مختلفی
ب رای تصدی کرس��ی وزارت اطالعات مطرح ش��دند؛ افرادی
همچون حجج اسالم ش��فیعی ،طارمی ،یونسی ،شوشتری،
ی و پورمحمدی .در روزهای منته��ی به معرفی کابینه
قائم
پیشنهادی ،نام دیگری به این گزینه ها افزوده شد که در نهایت
به عنوان گزینه نهایی به مجلس معرفی شد« :حجت االسالم
سی د محمود علوی ».او که روزگاری نماینده رهب ر معظم انقالب
در سازمان عقیدتی -سیاسی ارتش جمهوری اسالمی بود ،در
انتخابات مجلس خبرگان رهبری با بیش از دو میلیون رای،
به عنوان نماینده مردم استان ته ران به این مجلس راه یافت
اما در انتخابات مجلس نهم که در قالب جبهه ایستادگی به
همراه محسن رضایی فعالیت م ی کرد ،از سوی شورای نگهبان
رد صالحیت شد؛ مساله ای که برخی نمایندگان از ان به عنوان
یکی از علل عدم صالحیت او ب رای تصدی سمت های مهمی
همچون وزارت اطالعات یاد م ی کنند .روزنامه کیهان نیز در
یادداشتی از معرفی سی د محمود علوی به عنوان وزیر اطالعات
انتقاد کرده است.
اظهارنظری که تکذیب شد
سایر وزارتخانه های سیاسی
در این میان وزارتخانه هایی همچون دفاع و دادگستری نیز
به دلیل وظایف خاص و نهادهایی که با انها سر و کار دارند ،در
زمره وزارتخانه های سیاسی دولت به حساب م ی ایند اما تفاوت
انها با دیگر وزارتخانه ها ،معرفی گزینه های رای اور ب رای انهاست.
حس��ین دهقان و مصطفی پورمحمدی به دلی��ل حضور در
سمت هایمختلفوحساسیکهتاکنونداشته اند،بعیداستبا
مشکل خاصی ب رای کسب رای اعتماد مواجه شوند.
سیاست
میلی منفرد؛ وزیر جنجالی دولت یازدهم
وزارت علوم از جمله وزارتخانه هایی اس��ت ک��ه از روز
نخس��ت پیروزی حس��ن روحانی خبرس��از بوده است .یک
روز نام هایی همچ��ون محمدرضا عارف ،جعف��ر توفیقی و
فرجی دانا ب��ه میان ام��د ،روزی دیگر نام عب داهلل جاس��بی و
جواد اطاعت و یک روز هم خبر رس��ید که کامران دانش��جو،
وزیر علوم احمدی نژاد ابقا م ی ش��ود .اما در نهایت این جعفر
میل ی منفرد ،مع��اون مصطفی معی��ن در وزارت علوم دولت
اصالحات بود که از سوی رئی س جمهور به مجلس پیشنهاد
شد؛ فردی که س��ابقه سرپرس��تی وزارت علوم را در کارنامه
خود دارد.
میلی منفرد کیست؟
جعفر میل ی منفرد متولد س��ال 1332و استاد دانشگاه
صنعتی امیرکبیر و دارای مدرک دکترا در رش��ته برق اس��ت.
وی در حال حاضر اس��تاد پایه 25و عضو هیات علمی گروه
قدرت دانش��کده مهندسی برق دانش��گاه صنعتی امیرکبیر
است .میل ی منفرد از شهریور تا مهرماه 1382پس از استعفای
مصطفی معین ،سرپرست وزارت علوم ،تحقیقات و فناوری بود
و همچنین در سال های 82تا 84قائم مقام وزیر و معاون طرح
و توسعه وزارت علوم ،تحقیقات و فناوری.
وی عالوه بر این در سمت هایی همچون معاون فناوری
ی و صنعتی
وزارت علوم و رئیس س��ازمان پژوهش های علم
ای ران نیز مسئولیت داش��ته اس��ت .میل ی منفرد در دانشگاه
امیرکبیر نیز مسئولی ت هایی داشته از جمله معاون پژوهشی،
معاون اموزشی ،رئیس دانشکده مهندس��ی برق ،سرپرست
پردیس تفرش ،سرپرست دانشکده فیزیک ،معاون دانشکده
مهندسی برق .تالیف س��ه کتاب و نگارش بیش از 50مقاله
ی میل ی منفرد وزیر پیشنهادی
علمی برخی دیگر از سوابق علم
است .او در صورت دریافت رای اعتماد از مجلس دوازدهمین
وزیر علوم ای ران اس��ت که پس از علی شریعتمداری ،حسن
حبیبی ،حسن عارفی ،محمدعلی نجفی ،ایرج فاضل ،محمد
فرهادی،محمدرضاهاشم ی گلپایگانی،مصطفیمعی ن،جعفر
توفیقی ،محمد مهدی زاهدی و کامران دانشجو این کرسی را
در اختیار م ی گیرد .روزنامه کیهان هفته گذشته در خبری ویژه
از وزیر علوم پیشنهادی دولت حسن روحانی به عنوان یکی از
عناصر مرتبط با فتنه یاد کرد« :محافل دانشگاهی و سیاسی
از گزینه وزارت علوم به عنوان یکی از همکاران سازمان فتنه
و اشوب یاد م ی کنند .میل ی منفرد از تحصیلکردگان فرانسه
است که به تدریج مانند شمار زیادی از مدعیان اصالح طلبی
از ارمان های نظام فاصله گرفت .او پس از استعفای مصطفی
معین از وزارت علوم در دولت اصالحات ،به سرپرس��تی این
وزارتخانه گمارده شد .نامبرده در جریان حوادث فتنه امیز سال
1388جزو عناصر فتنه گری بود که اقدام به تجمع و تحصن در
دانشگاه امیرکبیر کردند .بنابر برخی گزارش ها وی در تحریک
طیفی از دانش��جویان ایفای نقش م ی کرد و همان زمان به
بهانه اعتراض به تقلب در انتخابات خواستار تعطیلی و تعویق
امتحانات ترم دوم شده بود».
کابینه و منتقدانش
ام��ا در خص��وص چهره ه��ای سیاس��ی کابین��ه
فو حدیث های فراوانی مطرح شده است.
حر
مهرداد بذرپاش گفته اس��ت« :به نظ��رم دولت جدید
م ی توانست ازظرفی ت های عظیم کارشناسی و مدی ریتی موجود
در دستگاه ها بهتر از این بهره ببرد که متاسفانه از ان محروم
شد .البته برخی افراد معرفی شده از سوی رئی س جمهور قابل
دفاع هستند ولی تع داد قابل توجهی از این افراد م ی توانستند
در کس��وت مش��اورت ،دولت را یاری کنن��د .رئی س جمهور
م ی توانس��ت عرصه را به مدی ران با نشاط تر بس��پارد ،چرا که
شرایط کشور انگیزه باال ،نشاط سرش��ار ،تخصص مرتبط و
توان اجرایی ب��اال را توامان م ی طلبد .تا ای��ن لحظه برخی از
شاخ ص های ذکر شده توسط رئی س جمهور مغفول واقع شده
که باید مورد توجه قرار گیرد».
در اظهارنظری دیگر میرکاظمی نیز چنین گفته است:
«نکته ای که م ی خ واهم نمایندگان به ان توجه داشته باشند این
است که وزرای پیشنهادی باید یا از فتنه 88اعالم ب رائت کنند
یا عذرخواهی در این عرصه داشته باشند و من از نمایندگانی
ن تریبون امدند و اعالم ب رائت کرده
که در دوره قبل پش��ت ای
و عذرخواهی کردند تشکر م ی کنم .سال 88کسانی که فکر
م ی کردند که در انتخابات تقلب ش��ده چ��را در مواجهه با ان
تقلب اردوکشی خیابانی راه انداختند .چرا به سواالت در این باره
پاسخ نم ی دهند .صد بار از انها سوال کردیم اما جواب ندادند.
چرا عذرخواه��ی نم ی کنند؟ بنده اطالع دارم ب��ه برخی از این
افراد گفته اند که عذرخواهی کنید انه��ا گفته اند که ما بدون
عذرخواهی وارد کابینه م ی ش��ویم .این چ��ه صحبت و چه
برخوردی با مجلس است؟»
ام��ا غالمعل��ی حدادع��ادل ه��م گفت��ه اس��ت:
«مصلح��ت نم ی دانم درباره اش��خاص اظهارنظ��ر کنم اما
به طور کل��ی س��عی م ی کنی��م کابین��ه معت��دل روحانی
معتدل تر شود».
جمعیت ایثارگران هم در مورد کابینه پیشنهادی دولت
یازدهم بیانی ه ای صادر کرد .در این بیانیه امده اس��ت« :بعد
از اتش افروزی ها و فتنه گری هایی که در س��ال ۸۸شاهد ان
بودیم که ریشه در ۱۰-۲۰س��ال گذشته داشت شاخ ص های
مهم ی در اختیار مردم و مسئوالن قرار گرفت که افراد مرتبط با
این جریان به دلیل همراهی با نقشه نام سلطه و ایجاد بحران
اشوب در ان سال شایسته حضور در هیچ مسئولیتی در نظام
اسالمی نبودند ،متاسفانه برخی وزرای پیشنهادی نه تنها در
فتنه ۸۸نقش جدی داشته اند بلکه در بلواها و اشوب های ۱۸
تیر ۷۸نیز نقش پررنگ انها کامال بر همه روشن است .نکته
انجاست که این اس��امی توس��ط افرادی مطرح م ی شود که
درصددند به رئی س جمهور القا نمایند که ارای مردم به او در واقع
ارا به این گروه های سیاسی است و اقای روحانی باید سهم انها
را از قدرت بدهدg ».
مثلث شماره 184
وزیر پیش��نهادی اطالعات هفته گذشته در نخستین
اظهارنظر رسمی خود ،به بیان نظرش پی رامون شخصیت و
ویژگ ی های ایت اهلل هاشم ی رفسنجانی پرداخت .سی د محمود
عل��وی در گفت وگو با روزنام��ه دولتی «خورش��ید» ،نظ رات
خود را درباره مس��ائل مهم کش��ور از جمل��ه ارادت به اقای
هاشم ی رفس��نجانی تش��ریح کرد .او در این گف��ت وگو در
خصوص شخصیت هاشم ی رفسنجانی چنین گفت« :اقای
هاشمی فقط یک سیاستمدار نیس��ت ،او معمار یک تفکر
سیاسی -مذهبی است .اقای هاش��می همیشه به تکلیف
م ی اندیشد .اگر شرایط به او اجازه انجام تکلیف را دهد ،او از هیچ
تالشی فروگذار نخواهد کرد .اگر هم تکلیف از روی دوشش
برداشته شود اعتراض نم ی کند ».علوی همچنین نظر خود
درباره حضور هاشم ی رفسنجانی را این گونه بیان کرد« :حضور
هاشمی در نماز جمعه مایه برکت اس��ت .امروز مردم جایگاه
هاشمی را نسبت به گذشته بهتر درک م ی کنند و تا انجایی
که من م ی دانم مانعی هم بر س��ر راه ایش��ان در نماز جمعه
نباید باشد .ما امیدواریم که بار دیگر جامعه از جوشش چشمه
پرفیض ایش��ان بهره مند ش��ود ».وزیر پیشنهادی اطالعات
همچنین درباره رد صالحیت هاش��می در انتخابات یازدهم
ریاست جمهوری نیز اظهارنظر کرد؛ انجا که گفت« :شورای
نگهبان در این انتخابات حضرت ایت اهلل هاشم ی رفسنجانی
را رد صالحیت کرد که صالحیتش از همه کاندیداهای محترم
ب رای اداره کش��ور باالتر بود .عامه مردم هم قب��ول دارند که
ایت اهلل هاشم ی رفسنجانی قابلی ت شان بیشتر از تمام عزیزانی
است که مورد تایید واقع شدند ».این گفت وگو اما یک روز بعد
تکذیب شد .دفترسیدمحمود علوی با انتشار اطالعی ه ای درباره
مصاحبه روزنامه خورشید اورده است:
«با س�لام و اهدای تحی��ات و ارزوی قبول��ی طاعات،
در ش��ماره ام��روز ان روزنام��ه وزی��ن مطالب��ی ب��ه نقل از
حجت االسالم والمسلمین دکتر سیدمحمود علوی ،نماینده
محترم مردم استان ته ران در مجلس خبرگان رهبری و وزیر
پیش��نهادی اطالعات درج شده اس��ت .در این خصوص الزم
به توضیح است که ایش��ان بعد از معرفی به مجل س شورای
اس�لامی هیچ مصاحب ه ای با هیچ رس��انه ای نداش��ته اند و
رس��انه ای کردن مطالبی که مربوط به گذش��ته است و هیچ
ارتباطی با شرایط کنونی ندارد ،ان هم در استانه اخذ رای اعتماد
از مجل س شورای اس�لامی تامل ب رانگیز و ب��ه دور از اخالق
رسانه ای است .موجب تشکر خواهد بود مراتب را ب رابر قانون
مطبوعات در شماره اتی اصالح فرمایید .بدیهی است درج هر
نوع خبری صرفا از طریق س��ایت و دفتر ایشان معتبر خواهد
بود».
33
دولت سایه در پاستور
چند چهره مهم که به رغم پیش بینی ها به مجلس معرفی نشده اند درکنار
روحانی می مانند
یاسین سیف االسالم
3
از می��ان همه گمانه زن ی ه��ای موجود ب��رای کابینه
دولت یازدهم ،رئی س جمهور روحانی م ی توانست ب رای هر
وزارتخانه تنها یک نفر را معرفی کند که در هفته گذش��ته
این کار را کرد .ب رای هر کرس��ی در کابینه دولت جدید تنها
یک نفر به مجلس معرفی شد .حاال در میان این حجم انبوه
از گمانه زنی ب رای هر ک��دام از وزارتخانه ها و معاونت های
رئی س جمهور طبیعتا گروهی از ش��اخ ص ترین چهره های
نزدیک به رئی س جمهور هس��تند که ب رای پست مورد نظر
معرفی نشده اند.
اینان نیروهایی هستند که اگر دولت بتواند مدیریتی
صحیح نسبت به جذب و استفاده از انها داشته باشد ،وزرای
بدون وزارتخان��ه ای خواهند بود که م ی توانن��د در کارایی
دولت موثر باشند.
در لیس��تی که روحانی به مجلس داده سی د محمود
عل��وی ب��رای وزارت اطالع��ات معرفی ش��ده و این یعنی
چهره های زیر که به گمانه زن��ی نزدیکتر بوده اند از رفتن به
کابینه جا مانده اند؛ محس��ن قم ی که عضو فعلی شورای
عالی انقالب فرهنگی ،مجلس خبرگان رهبری ،عضو هیات
موسس دانشگاه ازاد اسالمی و نماینده سابق ولی فقیه در
دانشگاه هاست .اسماعیل شوش��تری که وزیر دادگستری
در دولت هاشم ی رفس��نجانی و محمد خاتمی بوده است.
حجت االسالم شفیعی و خزائی نف رات دیگر این گروهند و
در راس انها علی یونسی است که گویا قرار است به معارنت
سیاسی و امنیتی برود .عبدالرضا رحمان ی فضلی ب رای وزارت
کشور معرفی شده و این افراد دیگر کمتر م ی توانند به این
پست بیندیش��ند .علی یونسی با س��ابقه وزارت در وزارت
اطالعات دوره خاتمی ،حس��ین دهقان رئیس کمیس��یون
سیاس��ی ،دفاعی و امنیت��ی دبیرخانه مجمع تش��خیص
مصلح��ت و س��یدرضاتقوی که اکنون ریاس��ت ش��ورای
سیاس��ت گذاری ائمه جمعه را بر عه��ده دارد و محمد باقر
ذوالقدر از جمله این افراد هستند.
وزارت دفاع با نام حسین دهقان مشخص شده است
و این یعنی س��ردار وحیدی که وزیر دف��اع در کابینه دهم
محمود احمدی نژاد بوده ،حسین عالیی از فرماندهان سپاه
پاس��داران در طول جنگ ای ران و ع راق و علی ش��مخانی
در کابین��ه جدید نخواهن��د بود.محمد ج��واد ظریف ب رای
سیاست
مثلث شماره 184
روحانی به ترکیب خوبی رسید ه است
گفت وگوی مثلث با حبیب اهلل عسگراوالدی
4
حبی ب اهلل عس�گراوالدی ،دبیرکل جبهه پیروان خط امام ورهبری در گفت وگو با هفته نامه مثلث با تاکید بر این
مطلب که ترکیب کابینه روحانی خوب است ،م ی گوید« :بنده 30درصد ترکیب کابینه را اصالح طلب و 30درصد بعدی
را اصولگرا م ی دانم و 20درصد ان نیز از رفقای اقای روحانی هستند و 20درصد دیگر مدیرانی که در هیچ کدام از این
دو طیف نم ی گنجند».
اق�ای عس�گراوالدی! ب�ه نظر ش�ما ای�ا کابینه
پیش�نهادی اقای روحان�ی موفق م ی ش�ود رای
اعتماد مجلس را اخذ کند؟
lبله ،بنده معتقدم کابینه اقای روحانی م ی تواند رای
مجلس را به دست اورد.
لطفا بفرمایید در خصوص ترکیب کابینه چنین
نظری دارید؟
lببینید ،همانطور که رئی س جمهور در نشس��ت
خبری خود مطرح کردند مجلس وزرای ایشان را تایید م ی کند.
بناب راین بنده به سهم خودم اس��تدعا دارم نمایندگان نیز به
شرایط فعلی توجه داشته باشند .دیگر اینکه رئی س جمهور
تدبیر و امید را شعار اصلی و مورد اتکای کار خود قرار داده و
در انتخاب وزرا کامال مراعات کرده است.
یعنی ش�ما ترکیب کابینه پیش�نهادی را تایید
م ی کنید؟
lبنده 30درص��د ترکیب کابین��ه را اصالح طلب و
30درصد بع��دی را اصولگ��را م ی دانم و 20درص��د ان نیز از
رفقای اقای روحانی هستند و 20درصد دیگر مدی رانی که در
هی چ کدام از این دو طی��ف نم ی گنجند .من معتقدم ترکیب
کابینه خوب است.
کابینه اقای روحانی را از حیث سیاس�ی چطور
34
ارزیابی م ی کنید؟
lاز حیث سیاس��ی هم وزرای معرفی شده خوب و
مناسب هستند ،وزیر خارجه و وزیر کشوری که اقای روحانی
معرفی کرده اند افراد خوبی هستند.
برخی ترکی�ب کابینه اق�ای روحانی را بیش�تر
اصالح طلبان م ی دانند؛ ش�ما این نظریه را قبول
دارید؟
lدید من با شما فرق م ی کند .من اصالح طلبان و
اصولگرایان را سیاه و سفید نم ی بینم .امام هم همه اینها را
قبول داشت .مقام معظم رهبری هم انها را قبول دارند ،منتها
همه باید در اهنگ والیت حرکت کنند.
حرف و حدیث های زی�ادی در خصوص برخی از
وزرای پیش�نهادی مثل اقای زنگنه مطرح است؛
برخی ایش�ان را منتس�ب به فتنه 88م ی دانند و
معتقدند نباید در کابینه حضور داش�ته باش�ند.
نظر شما در این خصوص چیست؟
lبنده سال ها در مجمع تشخیص مصلحت نظام
با اقای زنگنه کار کرده ام .ایش��ان فرد بسیار صریحی است.
بناب راین برخی از این صراحت برداش��ت هایی م ی کنند که
بنده این برداشت ها را ندارم .اگر سن من طوری بود که اقای
زنگنه بنده را به عنوان معاونش قبول م ی کرد حتما م ی رفتم
وزارت خارجه معرفی ش��ده اس��ت .بناب راین کمال خ رازی و
عل ی اکبر والیتی وزرای اس��بق دستگاه دیپلماسی دیگر در
کابینه نخواهند بود.
روحانی س��کان وزارت اقتص��اد را به عل��ی طی ب نیا
س��پرده اس��ت .پیش از این محمد باقر نوبخت قوی ترین
گزینه ب رای وزارت اقتص��اد و دارایی بود و پس از وی صفدر
حسینی به روحانی پیشنهاد ش��ده بود.وزارت تعاون ،کار و
رفاه اجتماعی به علی ربیعی سپرده ش��ده است که در این
صورت بانک و شریف زادگان گزینه های اصلی هستند که
از دستیابی به این پست باز مانده اند.ب رای وزارت صنعت و
تجارت محمدرضا نعمت زاده معرفی شده و در این شرایط،
مهرعلیزاده ،ویسه،حسین هاشمی و ال اسحاق مهمترین
غایبان ب رای این پست به حساب م ی ایند.
با وج��ود اینکه عیس��ی کالنتری وزیر اس��بق جهاد
کشاورزی و رئیس خانه کش��اورز ،محتمل ترین گزینه ب رای
وزارت جهاد کشاورزی معرفی شده بود اما در نهایت محمود
حجتی ب رای این وزارتخانه معرفی شد .عالوه بر کالنتری
داوود دانش جعفری از گزینه های مهم این پست بوده است.
همچنی��ن اس��حاق جهانگی��ری به عن��وان معاون
اول رئی س جمه��ور معرفی ش��د و این یعن��ی ،محمد رضا
عارف نزدیک ترین گزینه ب رای این پس��ت ،محمد فروزنده
وزیر دف��اع و پش��تیبانی نیروی های مس��لح در دولت دوم
اکبرهاشم ی رفسنجانی و محس��ن مهرعلی زاده که معاون
رئی س جمهور و رئیس سازمان تربی ت بدنی در دولت محمد
خاتمی بوده اس��ت دیگر ب��ه این جایگاه فک��ر نم ی کنند.
ب رای وزارت راه و شهرس��ازی عباس احمد اخوندی معرفی
ش��ده و علی عبدالعل ی زاده و عل ی اکبر اقای��ی غایبان این
و معاون ایشان م ی شدم ،اقای زنگنه هر تشخیصی که دارد
بسیار صریح صحبت م ی کند.
حضور اق�ای رحمان ی فضل�ی را در کابینه دولت
اقای روحانی چطور م ی بینید؟
lاقای رحمان ی فضلی عنص��ر اصولگرای متدین
ت کشور بسیار مفید است.
و منضبطی است که ب رای وزار
ب ه نظ�ر ش�ما در ش�رایط فعل�ی برای بررس�ی
کابینه پیشنهادی اقای روحانی مجلس باید چه
رویکردی داشته باشد؟
lبن��ده از مجلس م ی خواه��م به س��خنان اخیر
رئی س جمهور در کنف رانس خبری دقت داش��ته باشند و ان
را مالک ق��رار دهن��د .در واقع در بررس��ی صالحیت وزرای
پیشنهادی کش دادن بحث های فتنه ،ساکتین در فتنه ،موید
ی صحیح نیست .البته
فتنه و مارک زدن به افراد با این اسام
حق مجلس است در گزینش خود دقت کند ،اما کسی که در
حال حاضر مورد تایید رهبری و مردم است نباید تضعیف شود
و بگوید تشخیص ایشان در انتخاب اصلح غلط بوده است.
مجلس باید در گزینش وزرا دقت و تحقیق داشته باشد و از
سهل انگاری پرهیز کند.
اما برخ�ی نمایندگان درم�ورد کابین�ه دیدگاهی
مخالف ش�ما دارند و حرف های متفاوتی در مورد
وزرا می زنند.
lببینید افراط این است که به تعبیر خودمان برخی
مته به خشخاش م ی گذارند.حتی برخی از نشریات افراطی
از هر دو س��وی اصالح طل��ب و اصولگرا چنی��ن رویکردی
دارند که بای��د از این موضع گیری ه��ا و افراط گری ها دوری
کنند .در واقع مصلحت نظ��ام ایجاب م ی کند از افراط گری
دوری شود.
ب ه نظر ش�ما ایا اق�ای روحانی توانس�تند بحث
اعتدالگرایی را در کابینه اعمال کنند؟
lبله ،با ش��ناختی که از ایشان دارم در اعتدالگرایی
موفق عمل م ی کنندg .
وزارتخانه هستند .ب رای وزارت اموزش و پرورش با درج نام
نجفی در لیست کابینه ،س��ی د رضا صالحی و رحیم عبادی
به عنوان گزینه های این وزارتخانه از این پس��ت باز ماندند.
سی د حسن قاض ی زاده هاشمی ب رای وزارت بهداشت معرفی
ش��ده و به این ترتیب صالح الدین دلشاد ،مسعود پزشکیان
و سی د محمود طباطبایی به عنوان گزینه های این وزارتخانه
در کابینه نخواهند بود .وزارت ورزش و جوانان به مس��عود
سلطان ی فر سپرده ش��ده و بناب راین ،محمد دادکان و سعید
فائقی گزینه ه��ای اصلی تصدی ای��ن وزارتخانه ،دیگر در
کابینه نیستند.علی مطهری که گزینه مطرح وزارت ارشاد
بود با امدن علی جنتی ب رای این پس��ت از رسیدن به این
وزارتخانه بازماند .عالوه بر مطهری ،حسام اشنا نیز به عنوان
گزینه محتمل معرفی شده بود.
ب��رای وزارت دادگس��تری مصطف��ی پورمحم��دی
معرفی شده ،بناب راین حجت االسالم شوشتری گزینه دیگر
گمانه زن ی ها غایب این وزارتخانه به حساب م ی اید.
وزارت عل��وم به جعفر میل ی منفرد س��پرده ش��ده که
در نتیجه ،جعفر توفیقی ،عبداهلل جاس��بی و جواد اطاعت
گزینه ه��ای اصلی ای��ن وزارتخانه در زمره غایب��ان کابینه
یازدهم خواهند بود .حبی��ب اهلل بیطرف با امدن اخوندی از
وزارت نیرو بازماند و از غایبان مهم کابینه روحانی محسوب
م ی شود.احمدرضا معتمدی و نصراهلل جهانگرد چهره هایی
هس��تند که ب رای وزارت ارتباطات مطرح ش��ده بودند که با
امدن محمود واعظی دیگر به این وزارتخانه نخواهند رفت.
وزارت نفت نیز بار دیگر می زبان بیژن زنگنه خواهد بود
و با این حال ،دیگر سیدکاظم وزیری هامانه گزینه دیگر این
وزارتخانه نخواهد بودg .
اقای حبیب�ی ! کابینه پیش�نهادی در هم�ان روز
تحلیف به مجلس معرفی شد .ارزیابی اولیه شما
از رویکرد مجلس به فهرستی که اقای روحانی ارائه
کرده اند چگونه خواهد بود؟
lبن��ده معتق��دم ام��کان رای نی��اوردن برخ��ی از
وزرای معرفی ش��ده در مجلس وجود دارد ام��ا در هر صورت
تصمیم گیرنده مجلس اس��ت و ما حق تعیی ن تکلیف ب رای
مجلس نداریم.
یعنی شما معتقدید برخی اف راد کابینه پیشنهادی
ش�انس رای اوری ندارن�د .ممکن اس�ت بگویید
کدام گزینه ها بیشتر در معرض رای عدم اعتماد
هستند؟
lمن االن از شخص خاصی نام نم ی برم اما به نظر
م ی رسد جلساتی که کمیس��یون های مجلس با وزرا برگزار
م ی کنند ممکن است برخی از وزرا نتوانند مجلس را به دادن
رای اعتماد متقاعد کنند .البته بنده پی ش بینی نم ی کنم اگر
کسی هم رای نیاورد تعداد زیاد باشد .به نظر من اکثریت وزرا
رای خواهند اورد.
این یعنی اینکه شما هم کابینه را ،کابینه ای خوب
ارزیابی می کنید؟
lاگر با یک جمع جبری به ترکیب کابینه نگاه کنیم
بنده نظرم موافق است ،یعنی معتقدم ما نقاط مثبتی در معرفی
این وزرا داریم البته درباره برخی از وزرا نقاط منفی هم وجود دارد.
به هر حال همانطور که اشاره کردم نظر بنده ب ر اساس جمع
جبری مثبت است.
شما فرمودید برخی از وزرا نم ی توانند رای اعتماد
مجلس را به دست اورند ،این وزرا چند نفر هستند؟
lنم ی توان االن پی ش بینی کرد .اقای دکتر روحانی به
یک جمع بندی رسیدند .مجلس هم باید کار مستقل خودش
را انجام دهد و فارغ از نظ رات غی ر مجلسی ،تصمیمات نهایی
مجلس معتبر است.
از حیث سیاس�ی کابینه اقای روحان�ی را چطور
ارزیابی م ی کنید؟
lبه نظ��ر م��ن در کابینه اق��ای روحان��ی غلبه با
اصالح طلبان و کارگزاران است.
اینک�ه می گویی�د ترکیب کابینه بیش�تر به نفع
اصالح طلب�ان و کارگزارانی هاس�ت ،دول�ت را با
مشکل مواجه خواهد کرد ؟
lبنده در خصوص جریانات سیاسی معتقدم ان دسته
از جریان های سیاسی که مجموعه نظام را و اصل مهم والیت و
تبعیت از ول ی فقیه را قبول داشته باشند و لو اصولگرایان را قبول
نداشته باشند م ی توانند داخل نظام به فعالی ت های مختلف از
جمله حضور در کابینه بپردازند ،بناب راین من هر اصالح طلبی
را الزاما فتنه گر تلقی نم ی کنم .فتنه گران کس��انی هس��تند
که قصد ب راندازی نظام را داش��تند اما اصالح طلبانی هستند
که نظام را قبول دارند والیت فقیه را قبول دارند اما نسبت به
سیاست
محم د نبی حبیبی ،دبیرکل حزب موتلفه اسلامی در گفت وگو با هفته نامه مثلث م ی گوید« :امکان رای نیاوردن
برخی از وزرای معرفی شده در مجلس وجود دارد اما در هر صورت تصمیم گیرنده مجلس است و ما حق تعیین تکلیف
برای مجلس نداریم».
lقبل از بحث و بررسی وزرای پیشنهادی در مجلس
بنا ندارم درباره این افراد اظهارنظر کنم.
گفت وگوی مثلث با دبیرکل حزب موتلفه
مثلث شماره 184
غلبه با اصالح طلبان و کارگزاران است
اصولگرایان ممکن است نظر مساعدی نداشته باشند .ان دسته
از افرادی که این مشخصات را دارند به نظر من هیچ اشکالی
ب رای فعالیتش��ان در عرصه های مختلف در نظام جمهوری
اسالمی نیست.
انتخاب اقای رحمانی فضلی ب ه عنوان وزیر کشور
را چطور م ی بینید؟
حتی در خص�وص اق�ای زنگن�ه هم نظرت�ان را
نم ی گویید؟
lخی ر.
اما برخی از نمایندگان ایشان را منتسب به جریان
فتنه م ی دانند ،نظر شما چیست؟
lاگ��ر بخواهم در ای��ن خص��وص اظهارنظر کنم
باید جمع بندی موتلف��ه را بگویم ،در حالی ک��ه ما در موتلفه
در خصوص اشخاص هنوز به جمع بندی کاملی نرسیده ایم
بناب راین حق ندارم نظر ش��خصی خودم را به عنوان دبیرکل
موتلفه بیان کنم.
به نظر ش�ما اقای روحانی توانس�تند سیاس�ت
اعتدالگ رایی را در ترکیب کابینه اعمال کنند؟
lمن یک جمل��ه از اقای حدادعادل پس��ندیدم که
گفتند در کابینه اعتدال یک اعت��دال دیگری هم باید اعمال
شود.
اقای حبیبی ! من جواب سوالم را نگرفتم .
lببینید به ه ر حال معتقد نیس��تم ک��ه در کابینه
موازین اعتدال صددرصد رعایت شده باشد .البته درصدی که
اعمال شده قابل توجه اس��ت اما اعتدال به معنای صددرصد
رعایت نشده است.اقای روحانی باید فارغ از موضع گیری های
اصالح طلبان یا اصولگرایانی که به تعبیر خودش��ان افراطی
هستند تصمیم گیری کند .انتظار ما بر این است که شعارهایی
که خود ایشان دادند به خصوص در مساله انتخاب وزرا به طور
صددرصد رعایت شودg .
35
پیش بینی ها درباره کابینه
محمدعلی نجفی
اموزش
و پرورش
سابقه اجرایی :وزیر اسبق اموزش و پرورش
گرایش سیاسی :کارگزاران سازندگی
پی ش بینی رای مجلس :احتمال عدم
رای اوری
ا
رتباطات
سابقه اجرایی :مشاور وزیر اسبق بهداشت
گرایش سیاسی :اصالح طلب
پی ش بینی رای مجلس :رای اعتماد مجلس را
اخذ خواهد کرد
علی ربیعی
تعاون،
کار و رفاه
دکترای مدیریت استراتژیک
دکترای روابط بی ن الملل
سابقه اجرایی :مدیر عامل اسبق مخابرات
گرایش سیاسی :اعتدال و توسعه
پی ش بینی رای مجلس :بستگی به نطق در
بهارستان دارد
سیاست
سی د محمود علوی
سی د حسن قاضی زاده هاشمی
جراح و متخصص چشم پزشکی
دکترای ریاضیات
محمود واعظی
ب
هداشت
اطالعات
سابقه اجرایی :پس ت های امنیتی
گرایش سیاسی :اصالح طلب
پی ش بینی رای مجلس :احتمال رای نیاوردن او
وجود دارد
محمود حجتی
جهاد ک
شاورزی
مثلث شماره 184
دکترای فقه و مبانی حقوق اسالمی
مهندسی عمران
سابقهاج رایی :رئیسسابق عقیدتیسیاسی
سابقه اجرایی :وزیر اسبق جهاد کشاورزی
ارتش
گرایش سیاسی :چپ خط امامی
پی ش بینی رای مجلس :کار او برای رای اوردن
پی ش بینی رای مجلس :پی ش بینی م ی شود
چندان اسان نیست
رای بیاورد
اقتصاد
علی طی ب نیا
دفاع
حسین دهقان
دکترای اقتصاد نظری
کارشناسی ارشد مهندسی متالورژی
سابقه اجرایی :حضور در سازمان مدیریت
سابقه اجرایی :عضو سپاه
گرایش سیاسی :تکنوکرات؛ اقتصاددان
گرایش سیاسی :مستقل
نهادگرا
رای اعتماد مجلس را کسب خواهد کرد
مشکلی برای کسب رای اعتماد ندارد
محمدجواد ظریف
ام
ور خارجه
دکترای حقوق و روابط بی ن الملل
سابقهاج رایی :نمایندهای راندرسازمانملل
گرایش سیاسی :میانه رو
اگرچه در ابتدا برخی با او مخالف بودند اما
به احتمال زیاد رای م ی اورد
36
مصطفی پورمحمدی
دا
دگستری
تحصیالت حوزوی در سطح اجتهاد
سابقه اجرایی :رئیس سازمان بازرسی
گرایش سیاسی:اصولگرای سنتی
رای اعتماد مجلس را کسب خواهد کرد
عباس اخوندی
راه و ش
هرسازی
نفت
بیژن نامدار زنگنه
کارشناس ی ارشد را ه و ساختمان
کارشناسی ارشد مهندسی راه و ساختمان
سابقه اجرایی :معاون وزیر کشور
سابقه اجرایی :وزیر اسبق نفت
گرایش سیاسی :کارگزاران سازندگی
گرایش سیاسی :کارگزاران سازندگی
پی ش بینی رای مجلس :بستگی به الب ی های
پی ش بینی رای مجلس :غیرقابل پی ش بینی
روزهای منتهی به رای اعتماد دارد
صنعت
محمدرضا نعمت زاده
کارشناسی مهندسی محیط زیس ت
سابقه اجرایی :وزیر اسبق صنعت
گرایش سیاسی :کارگزاران سازندگی
پی ش بینی رای مجلس :رای اعتماد
مجلس را کسب خواهد کرد
جعفر میلی منفرد
دکترای مهندسی برق
گرایش سیاسی :اصالح طلب
پی ش بینی رای مجلس :رای نم ی اورد
کارشناسی مهندسی مکانیک
سابقه اجرایی :معاون وزارت نیرو
گرایش سیاسی :چپ مذهبی
پی ش بینی رای مجلس :رای اعتماد
مجلس را کسب خواهد کرد
ورزش
و جوانان
مسعود سلطانی فر
کارشناسی ارشد علوم سیاسی
سابقه اجرایی :استانداری
مثلث شماره 184
سابقه اجرایی :معاون وزارت علوم
حمید چیت چیان
سیاست
علوم
نیرو
گرایش سیاسی :اصالح طلب
پی ش بینیرایمجلس:اوضاعرایاو
ف راز و نشیب دارد
ف
علی جنتی
رهن
گ و ارشاد
تحصیالت حوزوی
سابقه اجرایی :استاندار خوزستان
گرایش سیاسی :میانه رو
پی ش بینی رای مجلس :رای اعتماد
اسحاق جهانگیری
م
عاون اول
کارشناسی ارشد مهندسی صنایع
سابقه اجرایی :وزیر اسبق صنایع
گرایش سیاسی :کارگزاران
مجلس را کسب خواهد کرد
کشور
عبدالرضا رحمانی فضلی
کارشناس ارشد جغرافیای سیاسی
سابقه اجرایی :رئیس دیوان محاسبات
گرایش سیاسی :اصولگرا
پی ش بینی رای مجلس :رای قابل توجهی
رئی
محمد نهاوندیان
س دفتر
دکترای اقتصاد
سابقه اجرایی :رئیس اتاق بازرگانی
ایران
گرایش سیاسی :راست سنتی
خواهد اورد
37
امیر محبیان درگفت وگو با مثلث:
6
توافقی بین الریجانی و روحانی نشده
دکتر امیر محبیان حاال که کابینه به مجلس معرفی شده در تحلیلش از فهرست روحانی م ی گوید این کابینه
متخصص ،پرتجربه ،مسن و احتماال ک م تحرک و محافظه کار خواهد بود .با او گفت وگویی درباره کابین ه دولت جدید،
اینده سیاسی احمدی نژاد و تغییرات ارایش سیاسی انجام داده ایم.
م ی کرد ،بناب راین از میان نیروهای موجود برگزید ،ه ر چند دلش
با انها نبود چون گمان م ی برد دل انها با او نیست .تا حدودی
هم درس��ت فکر م ی کرد زی را اکثر انها به ناطق و الریجانی
نزدیکتر بودند تا احمدی نژاد؛ اینان احمدی نژاد را خوش شانس
م ی دانس��تند ولی نه کس��ی که برتری او را فراتر از مقامش
بپذی رند و احمدی نژاد م ی خواست کسانی اط رافش باشند که
او را باور داشته باش��ند و او را بزرگ دارند .بناب راین به مرور که
ریشه های قدرت احمدی نژاد تثبیت شد ،او اینان را کنار نهاد و
کسانی را بر منصب قرار داد که همه چیز خود را از احمدی نژاد
داشتند و پیش از او گمان وزارت را بر خود نم ی بردند.
فاصله افتادن بین اصولگرایان و احمدی نژاد ابتدا
از سمت کدام یک بود؟
lقطعا احمدی نژاد کاندیدای مطلوب تشکل های
اصولگرایی نبود و توقع او را ب رای حمایت باتوجه به چهره های
یدانستند .اما
شناخته شده در صف کسب حمایت توقع نابجا م
احمدی نژاد هم اساسا به کفایت تشکیالتی و توانایی کسب
و حفظ قدرت اصولگرایان مشکوک بود .دو طرف به مرور از
هم فاصله گرفتند و حلقه نزدیک به احمدی نژاد از کسانی پر
شد که او را تمجید م ی کردند و البته در مقابل ،از منافع قدرت
بهره م ی بردند.
روزهای اخر دول�ت اول احمدی ن�ژاد صحنه ای از
مجادله ش�فاف اصولگرایان و احمدی نژاد بود که
نتیج ه اش خروج همزمان چند وزیر از کابینه شد،
این روی�داد را حاصل چ�ه تفک�ری از احمدی نژاد
م ی دانید؟
سیاست
مثلث شماره 184
اقای محبی�ان! در س�ال ،84احمدی ن�ژاد در چه
فضایی رئی س جمهور شد؟
lاصولگرای��ان در فضایی از امید بر ای��ن باور بودند
که با پیروزی در انتخابات ش��وراها زمینه پیروزی را دارند ولی
تکثر کاندیداها که معموال هنگام احس��اس ق��درت به وجود
م ی اید؛ باعث ش��ده ب��ود کاندیداهای اصولگرای��ان متکثر و
سازش ناپذیر باشند .سازوکار وحدت اصولگرایان هم نتوانست
انتظار همه انها را براورده کند .ش��اخص نظ ر سنجی که ابتدا
مفید دانسته م ی شد در انتها خود به مصیبتی تبدیل شد .ظهور
جمعیت ایثارگران که تازه ب رامده بود ،بر مشکالت م ی افزود .انها
اعتقادی به شیخوخیت ناطق نداشتند و از طرف دیگر منابع
حمایتی دیگری داشتند .انها ابتدا احمدی نژاد را معرفی کردند
و سپس به سوی قالیباف چرخیدند .در میان یاس و ناامیدی ها
الریجانی موقعیت بهتری یافت و احمدی نژاد بر ان بود که از
ابتدا ناطق انتخاب خود را کرده و همش��هری اش الریجانی را
م ی خواهد رئی س جمهور کند .برداشتی که ناطق همیشه ان
را انکار کرده است .در کشاکش میان کاندیداهای اصولگرا این
احمدی نژاد بود که ناگهان در زمستان 83گفتمانش را تغییر داد
و هاشمی را به عنوان هدف حمالت خود برگزید .سرعت رشد
او در نظ ر سنج ی ها حیرت اور بود؛ در همین انتخابات بود که
اصولگرایان معنای رای منفی رقیب را فهمیدند .احمدی نژاد از
شخصیت و روحیه دکتر احمدی نژاد به گونه ای
است که سخت است تابعیت را به راحتی بپذیرد
و احتمال اینکه کار ایت اهلل هاش�می در پیش�برد
برنامه هادرمجمعتشخیصسخت ترشود،وجود
دارد .به گمانم جنبه خبری مجمع تشخیص از این
پسبیشترخواهدشد
38
قعر جدول امد و مستقیما به پاستور رفت.
احمدی نژاد بارها تاکید داشته است اصولگرایان
هیچ نقش�ی در پی�روزی وی نداش�ته اند چرا که
نامزدهای انها اف�راد دیگری بودند ،ایا ش�ما این
سخن را قبول دارید؟
lاگر منظور او گروه ها و احزاب اصولگرا باش��د این
حرف تا حدودی درست است ولی مهد رشد احمدی نژاد احزاب
اصولگرایی چون جامعه اسالمی مهندسین و بعدها جمعیت
ایثارگران ب��ود .ضمن انکه به وی��ژه در دور دوم رای دهندگان
اصلی او اصولگرایان بودند نه اصالح طلبان .چنانچه در دور
اول هم او توانست مخالفان هاشمی را در میان اصولگرایان
تهییج و به سوی خود جذب نماید.
پس از پی�روزی احمدی ن�ژاد در س�ال 84تعداد
زیادی از وزرای اولی�ه او از اصولگرای�ان بودند اما
ب ه تدریج از تعداد این وزرا کاس�ته ش�د ،علت ان
چه بود؟
lاینها به روحیه احمدی نژاد برم ی گردد؛ احمدی نژاد
ه ر چند معتقد بود و اعالم م ی کرد که پیروز م ی شود تا احزاب
اصولگرا را به سوی خود جذب کند ولی عمال نتوانست انها را
به حمایت خود ب رانگیزد .فقدان تیم سیاسی به محض پیروزی
خود را نشان م ی دهد؛ احمدی نژاد باید سریعا کابینه ای معرفی
اقای ناطق بیشتر بر اساس خصلت مردانگی
از روحانی دفاع کرد و البته با چاش�نی مخالفت با
احمدی نژاد .اگر روحانی از مشورت های راهبردی
اقای ناطق بهره گیرد حتما به نفع او خواهد بود
lاحمدی نژاد به م��رور به دلیل هماهنگی اوضاع با
خ واستش ،احساس قدرت بیشتری م ی کرد و در نتیجه خ واهان
تمکین بیش��تری از سوی کابینه اش م ی ش��د .گروهی این
تمکی ن های چالش ب رانگیز را با باورهای خود همسو ندیدند
به ویژه با مسائلی که حاشیه پردازی های مشایی به وجود اورده
بود .کابینه به نقطه بحرانی رس��یده بود و افرادی جدا شدند.
هرچه اط راف احمدی نژاد خال ی تر م ی شد ،نیاز به تایید بیشتری
احساس م ی کرد و مشایی این خالء را ب رای او پر م ی کرد.
دول�ت ده�م چه�ره جدی�دی از احمدی ن�ژاد را
نش�ان م ی دهد؛ او سفت و س�خت پای فردی به
نام اسفندیار رحی م مش�ایی از همان روزهای اول
م ی ایس�تد .احمدی نژاد با اینکه م ی دانسته این
ایستادن برایش هزینه دارد چرا این کار را کرد؟ ایا
یک اصرار صرف بود یا هدفی استراتژیک در کنار
ان دنبال م ی شد؟
lارتباط مشایی با احمدی نژاد ارتباطی روانشناختی
بود .او نیاز روحی احمدی نژاد به تایی��د را ان زمان که همه او
را مورد انتقاد قرار م ی دادند ،برطرف م ی کرد .طبیعی بود که
احمدی نژاد از مش��ایی حمایت کند .حمایت از مشایی ب رای
احمدی نژاد حمایت از خودش بود.
م ی گویند ش�ما در طول چندس�ال جلس�اتی با
اقای احمدی نژاد داشته اید ،او را به لحاظ سیاسی
چگونه فردی م ی دانید؟
lاو را باهوش ،تاکتیس��ین و نه استراتژیست دارای
اعتمادی غیرطبیعی و افراطی م ی دانم ک��ه از لحاظ روحی
ضربه ها و تحقیره��ای رقبا و رفقایش ب راو تاثیری س��خت
گذاش��ته بود و البته او را بر ادامه راهش مستحکم تر ساخته
بود .احمدی نژاد از نظر من دچار بی ش فعالی با همان اسی ب ها
و نقاط قدرتش بود.
زمان هرچه م ی گذشت در دولت دوم اصولگرایان
و احمدی نژاد از یکدیگر دورتر م ی شدند ،هرکدام
از این اتفاقات چه هزینه ها و چه برداش�ت هایی
داشته اند؟
lشکاف اصولگرایان را به نمایش گذاشت و نشان
داد که اصولگرایی بیش��تر یک اسم اس��ت تا رسمی دقیقا
تعریف شده .هزینه های این اختالف هنوز براورد نشده ،ولی
روزی که براورد شود عمق خس��ارت های ناشی از ب ی درایتی
در مدیریت صحنه و افات حاکمیت احساس و غلبه خشم و
کینه بر سرنوشت مردم را نشان خواهد داد.
احمدی نژاد هم�واره مط�رح م ی کرد ک�ه مردم و
به بیان او مل�ت طرفدار او هس�تند ،اما گویا بدنه
اجتماعی مدنظر او تا انته�ا وی را همراهی نکرد،
چرا؟
lبزرگترین افت قدرت وهم اس��ت.احمدی نژاد در
برداش��ت نادقیق از مطالبات بدنه اجتماعی تنها نیس��ت.
متاس��فانه ع��دم درک مطالبات واقع��ی م��ردم اصولگرا یا
اصالح طلب نم ی شناسد.
ایا تصور او از میزان بدنه اجتماع ی اش نادرس�ت
بود یا بدنه اجتماعی به ناگاه او را رها کرد؟
lدر سوال قبل به این پرسش پاسخ دادم .مردم کسی
را رها نم ی کنند .انها راه خ��ود را م ی روند این افراد اهل قدرت
هستند که راه را گم م ی کنند ولی چون خود را شاخص تصور
م ی کنند فکر م ی کنند مردم گمراه شده اند.
در نهای�ت احمدی ن�ژاد و اطرافیان�ش مط�رح
م ی کردند اگر ما در انتخابات نباش�یم هاشمی و
گزینه او پیروز قطعی خواهند ب�ود ،این اتفاق در
نهای�ت رخ داد .ایا این به معنای درس�تی تحلیل
احمدی نژاد و اطرافیان اوس�ت .به بیان دیگر اگر
گزین�ه احمدی ن�ژاد در انتخابات حضور داش�ت
روحانی پیروز نم ی شد؟
lاحمدی نژاد مدیریت شد؛ تالش شد او را با انسداد
روبه رو نکنند .اگ��ر احمدی نژاد با گزینه ب��رد -مرد مواجهه
م ی ش��د ،معلوم نبود واکنش او چه م ی بود؟ ام��ا او را احیا و
بازس��ازی کردند و تا حدودی فش��ارها از روی او برداشته شد؛
حداقل فعال اینگونه شد.
احمدی نژاد م ی گوید م ی خواهد در عرصه سیاسی
کشور بماند ،او از امروز در کجای سیاست ایران
خواهد ایستاد؟
lنم ی دانم سرنوش��ت ب رای احمدی ن��ژاد چه رقم
زده اس��ت .احمدی نژاد در یک چالش دیالکتیکی در فرصت
پدید امده به قدرت رس��ید .ش��اید در فضای سیاس��ی ب رای
ش��رایطی دیگر ذخیره شود و ش��اید پس از قطع رشته های
اجرایی قدرت ،ناگهان بازی عوض شود و دوران هزینه دهی
او اغاز شود.
م ی گویند این حرف احمدی نژاد که م ی خواهد در
سیاست بماند به معنای تالش او برای بازگشت
به قدرت در سال 94یا 96اس�ت .به نظر شما او
از مجلس یا دولت به سیاست بازخواهد گشت؟
lسرنوش��ت احمدی ن��ژاد پس از این در دس��ت او
نیس��ت؛ قدرت انرژی بخش و اعتماد به نفس افرین است .با
جدایی از قدرت باید دید که حلق��ه دور احمدی نژاد تا چه حد
کاهش خواهد یافت .با توجه به قدرت این حلقه م ی توان در
مورد سرنوشت او سخن گفت ،البته توانایی یا عدم توانایی
روحانی در رفع مشکالت و گشودن گره ها هم در این زمینه
این پاسخ شما یعنی اینکه او از به حاشیه رفتن
پرهیز خواهد کرد .به دیگر س�خن اینکه باز هم
م ی خواهد خبرس�از ش�ود .در همین راستاست
ک�ه برخ�ی تحلیلگ�ران معتقدند عدم ش�رکت
احمدی نژاد در مراسم تحلیف نش�ان از این دارد
که او در حال سامان دادن قطب های تازه ای است؛
قطب هایی که در راس یکی از انها خود اوس�ت.
با این فرض و با ش�ناختی که ش�ما از روحیات و
رفتارشناسی احمدی نژاد دارید ایا م ی تواند سامان
جدیدی با محوریت خودش شکل دهد؟
اجازه دهید حاال که اینگونه پاسخ دادید صریح تر
بپرسم که اگر هاشم ی رفسنجانی پیروز انتخابات
یازدهم بود کابینه اش چه تفاوتی با کابینه حسن
روحانی داش�ت؟ ایا ش�اهد ورود همی�ن افراد به
کابینه بودیم؟
lپی ش بینی ان دشوار است ،ولی در بعضی اضالع
مشترک بود.
انتظار م ی رفت چهره های بیشتری از اصالح طلبان
در کابینه حضور داشته باشند .ایا اصالح طلبان از
سهمشان در کابینه ناراضی خواهند بود یا باتوجه
به فضای سال های قبل از انتخابات یازدهم انتظار
بازگش�ت به قدرت حتی در همین س�طح را هم
نداشتند؟
lاصالح طلبان فعال خوش��حالند ولی به ش��رطی
که بتوانند به احیای گفتمان ،تش��کیالت و رسانه های خود
lروانشناسی احمدی نژاد حاکی از پرکاری همراه با
محوریت شخص اوست؛این که پس از کنار رفتن احمدی نژاد
از قدرت او بتواند به راحتی جذب نیرو کند جای سوال دارد ولی
به هر صورت امکاناتی که در اختیار دارد پتانسیل موج افرینی را
در اختیار او م ی گذارد ،ضمن اینکه چون دانشگاهی که مجوز
گرفته اس��ت دانش��گاهی بی ن المللی و جامع و در برگی رنده
رشته های پزشکی و فنی اس��ت ،روابط خارجی هم احتماال
پیشرفت خواهد کرد.
مثلث شماره 184
خیل ی ه�ا گم�ان کردن�د اگ�ر نام�زد احمدی نژاد
ردصالحیت ش�ود ،ش�اهد یک اکت سیاسی تند
از س�وی احمدی ن�ژاد خواهیم ب�ود ،مانن�د عدم
برگزاری انتخابات یا اس�تعفا؛ حتی خود شما هم
پی ش بین ی هایی در این زمینه داشتید ،چرا چنین
نش�د و حداقل در عرصه سیاسی و شفاف این کار
را نکرد؟
lب رای پاسخ به سوال ش��ما باید بگویم شخصیت
و روحیه دکتر احمدی نژاد به گونه ای اس��ت که سخت است
تابعیت را به راحتی بپذیرد و احتمال اینکه کار ایت اهلل هاشمی
در پیشبرد ب رنامه ها در مجمع تشخیص سخت تر شود ،وجود
دارد .به گمانم جنب��ه خبری مجمع تش��خیص از این پس
بیشتر خواهد شد.
lشاید بهتر باش��د جواب این س��وال را به اختصار
اینگونه بدهم که دولت ائتالف نسبتا جناحی اری ولی اساسا
در شرایط کنونی شکل دادن دولت وحدت ملی امکان وقوع
ندارد.
سیاست
lه ر کس دورانی دارد؛ دوران احمدی نژاد تمام ش��د
هر چند در فرا زو نش��ی ب ها در زمان دیگری امکان برگش��ت
کس��ی چون او وجود دارد .همان طور که احمدی نژاد بر موج
رای منفی هاشمی به قدرت رسید روحانی نیز بر موج منفی
احمدی نژاد به قدرت دس��ت یافت .این بازی ادامه داری است
که نباید تعجب کرد.
ب ی تاثیر نیست.
اگر بخواهیم در مورد اق�ای احمدی نژاد بحثمان
را ادامه دهیم ح�اال مهمترین مس�اله در مورد او
این است که از ابتدای هفته گذشته عضو مجمع
تشخیص مصلحت نظام شده اس�ت .سوالم را
در دو وجه م ی پرس�م؛ اول اینکه باتوج�ه به ورود
احمدی نژاد به مجمع تشخیص مصلحت نظام
شما اینده سیاست ورزی او را چگونه پی ش بینی
م ی کنی�د؟ دوم اینکه او تا پی�ش از این حاضر به
ش�رکت در جلس�ات مجمع نبود ایا از این پس
ش�اهد تغییر این رویه خواهیم بود؟ ب ه هرحال او
میان جمعی باید برود که بس�یاری از انها اکنون
از منتقدان�ش هس�تند ،ح�ال انکه او ه�م دیگر
رئی س جمهور نیست.
ملی نامید؟ یعنی همان چیزی که اقای هاشمی از
ماه ها پیش شعارش را م ی داند؛ به نوعی ترکیبی
از نیروهای راست و چپ البته با مارک وحدت ملی؟
گفتمان الریجانی با حسن روحانی
اصالتا نزدیک است؛ رفتارهای
احمدی نژاد انها را به هم نزدیکتر
کرده است .گفت وگو حتما میان
این دو صورت گرفته ولی توافق را
گمان نمی کنم
م ی گویند حس�ن روحانی ش�باهت های فراوانی
به هاشمی رفس�نجانی دارد .ای�ا احمدی نژاد بنا
دارد با ق�رار گرفتن در پوزیش�ن مخالف روحانی
(شبیه دورانی که در پوزیشن انت ی هاشمی بود) به
قدرت بازگردد؟ ایا جامعه مانند سال 84به منتقد
هاشمی و این بار روحانی رای خواهد داد؟
lهی چ چیز ناممکن نیست .اما این امر بستگی به
عملکرد روحانی و احمدی نژاد و نیز کانون های قدرت دارد.
ب ا توجه به معرفی کابینه اگر اجازه دهید م ی خواهم
چند سوال هم درباره دولت جدید بپرسم؛ ارزیابی
اولیه شما از کابینه حسن روحانی چیست؟
lکابین��ه متخص��ص ،پرتجربه ،مس��ن ،احتماال
کم تحرک و محافظه کاری خواهد بود.
ب ه ه ر حال تا کنون افراد مختلف تفاسیر متفاوتی را
در مورد کابینه معرفی شده اعالم کرده اند .ب ه طور
مثال اقای زیباکالم م ی گویند این کابینه را م ی توان
ب ه عنوان کابینه 50 – 50نامگذاری کرد.ایا شما با
این تفسیر موافقید؟
lواقعیت این است که من نم ی دانم منظور ایشان
چیست تا قضاوتی کنم.
سوالم را از وجه دیگری م ی پرسم .ایا این ترکیب
که توس�ط حس�ن روحانی برای کابین�ه در نظر
گرفته شده را م ی توان تشکیل کابینه دولت وحدت
بپردازند.
مطرح اس�ت که اصالح طلبان از حس�ن روحانی
استفاده تاکتیکی ب رای بازگشت به قدرت کرده اند.
م ی گویند انه�ا ب�ه زودی و البته برای وارد ش�دن
به انتخاب�ات مجلس بعدی و ریاس�ت جمهوری
سال 96راه خود را از حس�ن روحانی جدا خواهند
کرد .ایا این اتفاق رخ خواهد داد و اگر پاسخ شما
مثبت اس�ت ایا چنین رویدادی ب�ه زودی تجربه
خواهد شد؟
lعقال انها خواهند کوشید به جای التماس به حسن
روحانی که به انها موقعیت و سهم بدهد ،خودشان به سمت
قبضه کردن قدرت بروند .انها تست موقعیت را در انتخابات
مجلس خواهند زد .در صورت موفقیت س��عی خواهند کرد
دولت روحانی را چهارساله و پل پیروزی خود کنند.
در مورد کابینه یک بحث دیگری چند روزی است
39
هم در میان نمایندگان دهان به دهان نقل م ی شود
و هم به هر حال نقل محافل رسانه ای شده است.
واقعیتایناستکهحضورچندوزیراصولگ رامانند
مصطفی پورمحمدی ،رحمان ی فضلی و علی جنتی
و حتی انتخ�اب نهاوندیان ب ه عن�وان رئی س دفتر
رئی س جمهور ،موجب شده برخی با این تحلیل که
همه این افراد از نزدیکان علی الریجانی هستند،
چنین مطرح کنند ک�ه احتماال توافق�ی با رئیس
مجلس ب رای رای اعتماد کابینهصورت گرفته است.
ایا این تحلیل را قبول دارید؟
lگفتمان الریجانی با حسن روحانی اصالتا نزدیک
است؛ رفتارهای احمدی نژاد انها را به هم نزدیکتر کرده است.
گفت وگو حتما میان این دو صورت گرفته ولی توافق را گمان
نم ی کنم.
تاکنون حرف و حدیث های متفاوتی درباره وزرای
کابینه پیشنهادی مطرح شده ،شما ب ه عنوان یک
تحلیلگ�ر پی ش بینی م ی کنید چن�د وزیر کابینه
موفق به کسب رای نشوند؟
lاحتمال رای نیاوردن یک تا سه وزیر منتفی نیست.
بیش از این فشار س��نگین ابتدای کار است و تایید یکپارچه
لطف مجلس به دولت است.
برخی منتقدان و تحلیلگران از جمله خود ش�ما
باورشان این اس�ت که کابینه معدل سنی باالیی
دارد .ای�ا ش�ما این نق�د را ب ه عنوان ی�ک نقیصه
قبول دارید؟ ایا این مساله در کارکرد کابینه موثر
خواهد بود؟
lبله؛ میانگین س��نی حدود 57است .این طبعا در
رویکرد ریس ک پذیری دولت تاثیر خواهد گذاشت.
اگر بنا باشد مقایس ه ای صورت گیرد میان کابینه
حس�ن روحانی و کابینه اول محمود احمدی نژاد
تفاوت عمده را در چه م ی دانید؟
lتفاوت در اطاعت پذیری اس��ت .تیم روحانی ب رای
خود اجتهاد قائلند و درجه تخصص و سابقه شان باالست.
اق�ای دکت�ر! حس�ن روحان�ی دف�اع غلیظ�ی از
کابینه اش در جلسه کنفرانس مطبوعاتی هفته
گذشته انجام داد .ایا برای او هم مانند احمدی نژاد
کابینه خط قرمز خواهد بود؟
lروحانی قدرت انعطاف باالیی دارد ولی عقال باید از
کابینه اش دفاع کاملی انجام دهد که انجام داد.
رابط�ه مجلس نه�م و دول�ت یازده�م را چگونه
پی ش بینی م ی کنی�د؟ ایا ما ب�از هم مانن�د ادوار
قبلی شاهد تشکیل فراکسیون حامیان دولت در
مجلس خواهیم بود؟
lروحانی شاید در این مورد تالش کند تا فراکسیون
اعتدال مرکب از میانه رو جای دو جناح را پدید اورد.
مطرح اس�ت که اق�ای ناطق نوری نقش�ی مهم
در ترکیب کابینه حس�ن روحانی داش�ته است.
ش�ما اینده سیاس�ت ورزی اقای ناطق نوری را در
دوران ریاس�ت جمهوری حس�ن روحانی چگونه
م ی بینید؟ نقش و تاثیر او در دولت حسن روحانی
چگونه خواهد؟
lباید زمان بگذرد .اقای ناطق بیش��تر ب ر اس��اس
خصلت مردانگ��ی از روحانی دف��اع کرد و البته با چاش��نی
مخالفت با احمدی نژاد .اگر روحانی از مشورت های راهبردی
اقای ناطق بهره گیرد حتما به نفع او خواهد بود.
طبیعی است که نتیجه انتخابات ریاست جمهوری
تاثیراتی در ارایش نیروهای سیاسی داشته باشد.
در همی�ن رابطه به نظر م ی رس�د اکنون راس�ت
س�نتی باتوجه به نسبت سیاس�ی اش با حسن
روحانی در بهترین وضعیت نس�بت به سال های
گذش�ته قرار گرفته ام�ا اصولگرای�ان تحولخواه
وضعیت�ی متف�اوت دارند .اوض�اع این�ده را برای
اصولگرای�ان چگونه پی ش بینی م ی کنی�د؟ ایا با
موجی از ریزش ها و زایش ها در میان اصولگرایان
مواجه خواهیم بود؟ ایا شاهد پدید امدن راست نو
خواهیم بود؟
lظهور اصولگرایان نواندیش و تقویت خط اعتدال
احتمال فراوانی دارد .حدس م ی زنم خ��ط میان میانه روها و
تند روهای اصولگرا پررنگ تر شودg .
این کابینه معتدل نیست
سیاست
7
گفت وگوی مثلث با حسین طال
مثلث شماره 184
حسین طال ،عضو فراکسیون اصولگرایان مجلس در گفت وگو با هفته نامه مثلث م ی گوید« :کابینه روحانی بیشتر
به سمت اصالح طلب ها و تکنوکرات هاست ».وی تاکید م ی کند« :رئی س جمهور منتخب حق دارد کابینه معرفی کند،
مجلس هم حق دارد صالحیت کابینه را بررسی کند».
اقای طال! فکر م ی کنید کابینه اقای روحانی موفق
شود رای اعتماد مجلس را به دست اورد؟
lمن فکر م ی کنم موفقیت وزرای پیشنهادی اقای
روحانی در کس��ب رای اعتماد مجلس هنوز به نوع برنامه،
بررسی سوابق و قانع شدن مجلس از نوع ب رنامه وزرا بستگی
دارد بناب راین االن زود است در این خصوص اظهار کنیم.
ترکیب کابینه پیش�نهادی اقای روحانی را چطور
م ی بینید؟
lببینید ،باتوج��ه به موضوع اعتدال��ی که مطرح
شد ش��اید در حضور دیدگاه های مختلف سیاسی کشور در
کابینه اعتدال رعایت نشده است البته حضور برخی از افراد
تعیی ن کننده است ،برخی از وزرای پیشنهادی سابقه اجرایی
خوبی در زمان مدیریتش��ان دارند.البته فکر م ی کنم برخی
مسائل در جلسات مشخص م ی شود.
شما فرموید اعتدالی باید در چینش کابینه رعایت
م ی شد ،اما اینگونه نشده است؟
lبه نظر م ی رسد کامل رعایت نشده است .کابینه
م ی توانست معتدل تر باشد.
شما معتقدید کدام چهره ها معتدل نیستند؟
lم��ن اج��ازه م ی خواه��م از انجای��ی ک��ه هنوز
صحب ت های وزرای پیشنهادی کابینه شنیده نشده است ،در
این خصوص خیلی صحبت نکنیم .اما فکر م ی کنم در مورد
برخی از وزرا پی رامون انتخابات 88ابهاماتی مطرح است که
باید این موضوعات شفاف شود.
ش�ما کابینه اقای روحانی را بیشتر اصالح طلب،
اصولگرا یا اعتدالگرا م ی دانید؟
lکابینه اقای روحانی بیشتر به سمت اصالح طلب ها
و تکنوکرات هاست.
از منظر سیاسی کابینه پیشنهادی اقای روحانی
40
را تایید م ی کنید؟
lباالخ��ره انتخ��اب وزرای کابین��ه از اختی��ارات
رئی س جمهور منتخب است ،اما مجلس هم از اختیار خودش
در بررسی وزرا استفاده م ی کند.
فکر م ی کنید مجلس و دولت در نهایت به تعامل
م ی رسند؟
lبه نظ��ر بنده هیچ مش��کلی نیس��ت .انچه در
خص��وص وزرا پی��ش م ی ای��د خیل��ی طبیع��ی اس��ت.
رئی س جمهور منتخب حق دارد کابینه معرفی کند ،مجلس
هم حق دارد صالحیت کابینه را بررسی کند؛ موضوع غریبی
نیست بناب راین ممکن است در موضوعی به نتیجه نرسند
یا برعکس .در نهایت موضوع حل خواهد ش��د و کابینه راه
خواهد افتاد .به هرحال با این نگاه که اوال این دولت منتخب
مردم است و دوما اینکه دس��تور مقام معظم رهبری توصیه
به همکاری است ،سوم اینکه عقل حکم م ی کند فرصت ها،
مناف��ع و منابع را از بی��ن نبرد و انش��اء اهلل دولت و مجلس
بتوانند با تعامل در جهت ابادانی و توس��عه کشور فعالیت
خوبی انجام دهند.
شما فرمودید برخی از وزرای پیشنهادی در ارتباط
با سال 88مشکالتی دارند ،منظور شما کدامیک
از این وزراست؟
lشما مطالب را تیز م ی کنید .بعضی از موضوعات
در خصوص نحوه عملکرد وزرا در سال 88در کمیسیون های
مجلس مح��ل بحث اس��ت .عل ی القاع��ده درب��اره انها در
کمیسیون ها بحث خواهد شد .یا جواب ها قانع کننده است
و م ی پذی رند ی��ا اینکه نم ی پذی رند؛ این بس��تگی به انتخاب
مجلس دارد.
مشخص است این وزرا چه کسانی هستند؟
lمن در این خصوص صحبت نم ی کنم .حق این
اس��ت که ما حرف هایمان را بزنیم و حرف ها را هم بشنویم.
نم ی توانیم بدون شنیدن قضاوت کنیم.
یعنی امکان دارد رویکرد مجلس نسبت به برخی
از این وزرا تغییر کند؟
lباالخره اگر اس��ناد و مدارکی وج��ود دارد باید وزرا
بتوانند پاس��خ دهند .بنده در خصوص هیچ فردی صحبت
نم ی کنم زی را زوم ک��ردن روی افراد محل بحث م ی ش��ود و
م ی گویند برنامه ای هست که از اشخاص نام برده م ی شود.
بهتر است در این موضوعات ورود نکنید و بگذارید کار با روال
طبیعی و قانونی خود پیش برود.
ایا درب�اره ای�ن وزرا ب�ا فراکس�یون اصولگرایان
مجلس نیز رایزنی شده است؟
lبنده اطالعی ندارم.
انتخاب اقای رحمانی فضل�ی را چطور م ی بینید؛
در خصوص ایش�ان ح�رف و حدیث ه�ای زیادی
مطرح است.
lهیچ بحثی در خصوص انتخاب ایش��ان نیست.
به نظر بنده اقای رحمانی فضلی باتوجه به جنبه اعتدالی که
دارد فکر م ی کنم بتواند بهترین رای را در بین مجموعه وزرای
منتخب کسب کند.
فک�ر نم ی کنی�د چنی�ن رایی ای�ن برداش�ت را
ایجاد کند ک�ه چون مجلس اصولگراس�ت اقای
رحمانی فضلی را با رای باال تایید کردند؟
lطبیعی است هر کسی دیدگاهی دارد اما من فکر
م ی کنم جناب اقای رحمانی فضلی چهره معتدلی است .جنبه
اعتدال ایشان خوب رعایت شده است.
ب ه نظر ش�ما چند درصد کابینه اقای روحانی رای
م ی اورد؟
lمشخص نیستg .
باید به دولت فرصت بدهیم
8
گفت وگوی مثلث با عضو کمیسیون امنیت ملی
منصور حقیقت پور ،نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی م ی گوید« :برخی از افراد فهرست روحانی 20سال پیش
وزیر بوده اند و حاال شرایط خیلی تغییر کرده است ».با او در مورد رای اعتماد به وزرا گفت وگو کرده ایم.
دکتر روحان�ی کابینه خ�ود را روز تحلیف معرفی
کرد ،شما از وزرای پیشنهادی چه ارزیابی دارید؟
lرئی س جمه��ور دو هفته ب��رای معرف��ی وزرای
پیش��نهادی خود به مجلس فرصت داش��ت .اما همان روز
تحلیف اس��امی اعضای کابین��ه وزارت��ی را تقدیم رئیس
مجل س ش��ورای اس�لامی کرد .دکتر الریجان��ی نیز نامه
رئی س جمهور را اعالم وصول و یکی از اعضای هیات رئیسه
اس��امی وزی ران پیش��نهادی را قرائ��ت کرد .دکت��ر روحانی
در چینش کابین��ه مختار اس��ت ،بناب راین با س��لیقه خود
همکارانش را انتخاب کرد.
به لحاظ کارنامه اجرایی ،وزرای پیشنهادی چطور
ارزیابی م ی شوند؟
lانها بیش��تر افرادی ب��ا تجارب اجرا در گذش��ته
هس��تند ،مثل اقایان زنگنه ،حجتی و نعمت زاده که سابقه
وزارت داشتند یا برخی نیز همچون اقای میل ی منفرد معاون
وزیر بودند.
وزرای پیش�نهادی بیش�تر از چه طیف سیاسی
انتخاب شدند؟
lدرست است که اعضای کابینه معرف ی شده از سن
باالیی برخوردارند و شاید تحرک فیزیکی انها کم باشد و مثل
کابینه احمدی نژاد نتوانند هر هفته به این شهرس��تان و ان
شهرستان ب رای بررسی مسائل و مشکالت مردم سفر کنند
اما در مقابل برخی نیز معتقدند که وزرا وظیفه تصمیم گیری
دارند نه انکه فعالیت فیزیک��ی انجام دهند .در ثانی ترکیب
وزرا الیه اول حوزه اجراست ،الیه دوم هنوز معلوم نیست.
منظور از الیه دوم حوزه اجرا چیست؟
lالیه دوم معاونین وزرا هس��تند که نم ی دانیم چه
کسانی در ان مسئولی ت ها قرار م ی گی رند .انتظار این بود که
رئی س جمهور در چینش برخی اعضای کابینه خود با مجلس
رایزنی و تعامل بیش��تری م ی کرد اما تا روز 13مرداد که وزرا
معرفی ش��دند ه ر چه اطالعات به نمایندگان رسید از مراجع
عمومی همچون روزنامه ها ،خبرگزاری ها و سایت های خبری
بود و رسما از سوی اقای دکتر روحانی رایزنی یا مشورت خاصی
با مجلس نشد ،از این رو احساس م ی کنم این مساله خود را
در رای اعتمادها نشان خواهد داد .شاید وزرا از رای متوسطی
برخوردار باشند و کم پی دا شود که وزیری باالی 200یا 220رای
بیاورد .عمدتا روی 150تا 160رای نوسان خواهند کرد .حتی
ممکن است به لحاظ اختالف س��لیقه ای که بین مجلس و
دولت وجود دارد برخی وزرا نتوانند رای اعتماد بگی رند.
موافقان کابینه دکتر روحانی معتقدند شاید وزرای
پیش�نهادی همچون اعضای دولت احمدی نژاد
جوان نباشند اما اکنون دوره ازمون و خطا نیست،
بنابراین فاکتور تجربه و تخصص باال برای وزرای
پیش�نهادی نقطه قوت مهمی اس�ت ،نظر شما
چیست؟
lباید زمان داد و دید که در ش��ش ماه اینده انها به
جای دوندگی م ی توانند با اتخاذ تصمیم درس��ت مشکالت
کشور را حل کنند .شاید وزیر الزم نباشد خیلی تحرک داشته
ف�ارغ از بح�ث قومی ت ه�ا ،بفرمایی�د باتوجه به
سابقه اجرایی که وزرای پیشنهادی دارند به نظر
شما انها م ی توانند تصمیمات کلیدی بگیرند؟
lباید زم��ان داد ،برخی از انها 20س��ال پیش وزیر
بودند ،حال انکه در این مدت خیلی تحوالت رخ داده و شرایط
کشور تغییر کرده ،خیلی کارها پیچیده تر و دشوارتر شده و
تصمیم گیری درباره انها ش��اید راحت نباشد ،بناب راین نباید
قضاوت کرد .باید شش ماه به این دولت فرصت داد تا ببینیم
در حوزه صنعت ،سیاس��ت و فرهنگ چه کار م ی کند ،البته
اعالم کردند اولین تصمیم درباره هدفمندی یارانه هاست .باید
ی م ی گی رند .ایا قانون هدفمندی را کامل اجرا
دید چه تصمیم
م ی کنند؛ یعنی سهم تولید را م ی دهند یا همین روند گذشته
را دنبال م ی کنند .نکته دیگر که اعالم شده ان است که دولت
یازدهم دارای تیم اقتصادی هماهنگ است .تیم اقتصادی
دولت اگر هماهنگ باشد خیلی امتیاز بزرگی است .در دولت
دهم بین وزارت جهادکش��اورزی و صنعت ،معدن و تجارت
اختالف بود و معضل خوراک طیور ،مرغ ،تخم مرغ و لبنیات
ایجاد شد یا دو هزار کامیون مواد غذایی در مرزها به علت یک
بخشنامه معاون وزیر ماند ،بناب راین اگر تیم اقتصادی دولت
lحداقل 75درصد کابین��ه از مجلس رای اعتماد
م ی گیرد ،البته امیدواریم خیلی بیشتر باشد.
شما از لب مرز بودن 25درصد وزرا خبر م ی دهید،
انها چه کسانی هستند؟
lمن نگویم بهتر است.
از انچه همکاران مجلسی شما مصاحبه کردند و
درباره کابینه پیشنهادی موضع گرفتند ب ر م ی اید
که اقایان محمود حجتی ،میل ی منفرد ،اخوندی و
زنگنه لب مرز هستند ،درست است؟
lبله ،برخی قبال سیاس��ی بودن��د ،برخی مواضع
خاص داشتند ،یا اقدامات خاصی انجام دادند .شاید طیفی از
مجلس بخواهد به انها اشکال بگیرد.
مشکالت وزرای یادش�ده فقط سیاسی است یا
ایراد به کارنامه اجرایی انها هم مطرح م ی شود؟
lبیشتر سیاس��ی اس��ت ،البته برخی درباره اقای
زنگنه اش��کال م ی گیرند که چرا قرارداد کرسنت در زمان او
بسته شده و چه کسی پشت این ماجراست.
یک اش�کال دیگر هم این اس�ت که چون بیژن
نامدار زنگنه سال 88نماینده میرحسین موسوی
بود در یک س�ری کارها بعد از انتخابات در قبال
فتنه موضع گیری نکرد ،در این باره بیشتر توضیح
م ی دهید؟
lبرخی با فتنه همراه��ی و ان را تایید کردند انها
بحثش��ان جداس��ت ،اما عده ای وقتی فتن��ه را دیدند کنار
کشیدند .اقای زنگنه از این قبیل افراد است .اگر اقای زنگنه
با فتنه همراهی نکرده و س��اکت بوده ،این امتیاز محسوب
م ی شود.
درباره اقای میل ی منفرد ،وزیر پیش�نهادی علوم
مشکل چیس�ت؟ ایا اقای باهنر با رایزنی او را به
کابینه وارد کرد؟
مثلث شماره 184
نقدی به کابینه پیش�نهادی مطرح است که وزرا
سن باالیی دارند ،نظر شما چیست؟
کدام وزیرها اذری هستند؟
تزاده.
lاقای چی ت چیان و اقای نعم
چند درصد کابینه رای اعتماد م ی گیرند؟
سیاست
lعمدتا از طیف کارگزاران هستند ،البته در کار خود
متخصص هستند.
باش��د باالخره او معاون و مدیرکل هایی دارد که این تحرک
را انجام م ی دهند ،در واقع وزرا باید تصمیم های اساس��ی و
کلیدی ب رای حل مش��کالت بگیرند تا بر پایه ان یک ثبات
ویژه ای را در بخش اقتصاد ،عمران و سیاست شاهد باشیم.
فارغ از این مباحث نکته دیگری که درباره کابینه پیشنهادی
دکتر روحانی مطرح است مس��ائل مربوط به قومی ت هاست
چ��ون او در روز تحلیف وعده کرد ک��ه از همه قومی ت ها در
کابینه خود استفاده م ی کند ،بر همین اساس من به عنوان
رئیس مجمع نمایندگان ش��مال غرب کشور م ی گویم که
متناسب با وزن جمعیتی ،سیاس��ی ،جغ رافیایی استان های
ی ندارند .االن دو
اذری نشین متاسفانه اذری ها در کابینه سهم
وزیر اذری در کابینه هستند ،درصورتی که 25میلیون اذری
در کشور زندگی م ی کنند .اینها عوامل اثرگذار خواهد بود .در
دولت اقای احمدی نژاد حتی یک معاون رئی س جمهور اذری
بود ،متاسفانه در دولت اقای روحانی دو وزیر اذری ان هم با
سلیقه خود اقای رئی س جمهور حضور دارند ،ضمن انکه در
انتخاب ای��ن دو وزیر با نماین��دگان اذری هیچ تبادل نظری
انجام نشد.
هماهنگ باشد امتیاز بزرگی است ،شاید خالء دوندگ ی ها را
هم بتوان این پر کند.
lاز اینکه با رایزنی اقای باهنر به کابینه یازدهم وارد
شده باشد خبر ندارم.
پس چه نق�دی به وزیر پیش�نهادی عل�وم وارد
است؟
lبرخی مباحث سیاسی را درباره او مطرح م ی کنند.
بحث فتنه است؟
lخیر وقایع کوی دانشگاه سال .78
یعنی مخالفان وزیر پیش�نهادی علوم معتقدند
که او عملکرد مناسبی در سال 78نداشته است؟
lظاه را این طور است.
نظر چند درصد نمایندگان این است؟
lطیف��ی از نماین��دگان این صحب ت ه��ا را مطرح
م ی کنند.
مباحث مطرح ش�د درب�اره اقای اخون�دی ،وزیر
پیشنهادی راه و شهرسازی چیست؟
حقیقت پور م ی گوید« :این کابینه
فراجناحی اس�ت ،البته با ش�یب کم،
چون عمدت�ا کارگزار هس�تند و چهره
اصولگرا در بین وزرای پیشنهادی کم
است».
41
lنم ی دانم.
برخی مخالفان م ی گویند او فردی سیاسی است
تا انکه اجرایی باشد؟
lخیلی وزرای پیشنهادی را م ی توان نامبرد که وجه
سیاسی دارند .برخی افراد در کابینه امدند که ما یک درصد
هم احتمال نم ی دادیم در کابینه باشند.
مثال چه کسانی؟
lاصال حدس نم ی زدیم پورمحم��دی جزو وزرای
پیشنهادی باشد.
مگر بد اس�ت که یک چهره اصولگ�را ه م اکنون
برای تص�دی وزارت دادگس�تری معرفی ش�ده
است؟
lنم ی گویم بد است ،سوال شد که اقای اخوندی،
فردی سیاس��ی اس��ت ،جوابم این بود که پورمحمدی هم
چنین ویژگی دارد چون ش��اید هدف معرفی او این بوده که
اصولگرایان ارام شوند.
اقای اخوندی زمانی وزیر مسکن دولت سازندگی
بود که امروز برای تصدی وزارت راه و شهرسازی
مطرح ش�ده ،چهره سیاس�ی او غالب اس�ت یا
چهره اجرای ی اش؟
lمجموعه اشکاالتی درباره او مطرح است ،بحث
کارامدی در حوزه اجرا نیست ،مس��ائل سیاس ی اش مطرح
است.
کابینه را فراجناحی م ی دانید؟
lفراجناحی اس��ت ،البته با شیب کم ،چون عمدتا
کارگزار هس��تند و چهره اصولگرا در بین وزرای پیشنهادی
کم است.
سیاست
خیل ی ها حضور اقای رحمان ی فضلی را در کابینه
منتس�ب به اقای الریجانی م ی کنند و م ی گویند
ایش�ان کلید رای اعتماد به باقی وزراس�ت ،شما
چه نظری دارید؟
مثلث شماره 184
lمجلس این طور نیست ،حتی اگر اقای الریجانی
روی دو نفر نظر داشته باشد نماینده ب راساس نظر خود عمل
م ی کند.
با توجه به س�ابقه کاری اق�ای رحمان ی فضلی در
مجلس ،صداوس�یما و دیوان محاسبات معرفی
او را چگونه ارزیابی م ی کنید؟
lحضور ایش��ان را در ترکیب کابین��ه پی ش بینی
نم ی کردیم اما انتخاب او ب رای تصدی وزارت کش��ور امری
مبارک است.
فکر م ی کنید از مجلس رای اعتماد بگیرد؟
lحتما م ی گیرد.
اقای پور محمدی چط�ور؟ حض�ور او چقدر وزن
اصولگرایی را در کابینه س�نگین م ی کند و چقدر
م ی تواند موثر باشد؟
lاگر ب��رای وزارتخانه کارامدتری مطرح م ی ش��د
شاید تاثیر حضورش بیشتر بود .وزارتخانه دادگستری بیشتر
وظیفه ارتباطی میان دولت و قوه قضائیه را برعهده دارد که
این وظیفه خاصی محسوب نم ی شود.
البته گویا م ی خواهند اختیارات ان را بیشتر کنند،
یعنی سازمان ثبت و اسناد و پزشکی قانونی زیر
نظر دادگس�تری قرار م ی گیرد ،این تغییر چقدر
م ی تواند موثر باشد؟
lباز هم چیزی نم ی ش��ود چون س��ازمان ثبت و
پزشکی قانونی وزن زیادی ندارند.
زمان احمدی نژاد شکافی بین دولت و قوه قضائیه
ایجاد ش�د ،در کل اقای پورمحمدی برای ارتباط
برق�رار کردن بی�ن دول�ت و قوه قضائی�ه چقدر
م ی تواند موثر باشد؟
lایش��ان فردی کار امد اس��ت و به نحو احس��ن
م ی تواند این کار را انجام دهدg .
42
رحمان ی فضلی را الریجانی انتخاب نکرده است
گفت وگوی مثلث با سخنگوی کمیسیون امنیت ملی
9
سیدحسین نقوی حسینی ،سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاس�ت خارجی مجلس در گفت وگو با مثلث
عنوان کرده اس�ت که مجلس انتظار دارد وزرای پیش�نهادی موضع خود را در قبال فتنه 88اعالم کنند .با او در مورد
کابینه پیشنهادی گفت وگو کرده ایم.
دکت�ر روحانی در مراس�م تحلیف ،کابین�ه خود را
معرفی کرد ،به نظر ش�ما کدام گرایش سیاسی
غالب است؟
lمعرفی اعضای کابینه در مراسم تحلیف مقداری
همه را غافلگیر کرد .تصور نم ی شد رئی س جمهور با این سرعت
و در اولین روز بعد از تنفیذ ،وزرای پیشنهادی خود را به مجلس
معرفی کند حال انکه طبق قانون دو هفته ب رای این کار فرصت
داشت .برداشتی که ما از وزرای پیشنهادی داریم این است که
انها با توجه به سوابق سیاسی ،اجتماعی ،اجرایی و تحصیالتی
و علمی افراد دارای مش��ی اعتدالی هستند .البته شاید برخی
با مشی اعتدال سازوگار نباش��ند ،اما چون معدل کار را در نظر
م ی گیریم در مجموع مش��ی اعتدال در انتخاب رعایت شده و
بیشتر افرادی معرفی شدند که جهت گیری اجرایی و کاری انها
بر گرایشات سیاسی م ی چربید بناب راین فکر م ی کنم بیشتر
گرایش اعتدالی دارند.
کابینه را ف راجناحی م ی بینید؟
lکابینهرافراجناحینم ی بینم،چونتع ریففراجناحی
متفاوت با گرایش اعتدال در کابینه اس��ت ،فراجناحی به این
معناست که افرادی معرفی ش��وند که اوال مورد پذیرش همه
جریانات و گرایش ها باشند و ثانیا در انها تمایالت سیاسی و
گرایشات حزبی و گروهی وجود نداشته باشد و سابقه تجربی
و اجرایی انها هم نشان بدهد اینها ب رای همه جناح ها فعالیت
کردند ،اما کابینه معرفی شده اینگونه نیست و بیشتر متعادل
بودن در انتخاب وزرا رعایت شده است.
برخی م ی گویند سن کابینه باالست و تحرکی که
الزم اس�ت ندارند .در قیاس با دولت احمدی نژاد،
نظرشماچیست؟
lبه نظر من این انتقاد وارد اس��ت چون معدل سنی
کابینه 59-60اس��ت .قوه مجریه دستگاه اجرایی کشور است
یعنی باید ق وانین و مقررات و مصوبات مجلس را اجرا کند .قاعدتا
قوه مجریه باید ج وان ،پویا ،پرکار و پ رتالش باشد .اگر مجلس به
لحاظ میانگین سنی باال باشد معقول تر است ،یعنی در حوزه
علم سیاست م ی گویند مجلس باید پیر اما دولت جوان باشد،
االن برعکس شده ،بناب راین سن باالی وزرای پیشنهادی واقعا
مساله است حتی برخی از وزرای پیشنهادی به لحاظ کهولت
سن با مشکالتی روبه رو هستند .اینها م ی خ واهند دستگاه های
ع ریض و طویلی را اداره کنند که کار انها را سخت م ی کند.
اینکه وزیری مشکالت جس�می دارد مصداقش
کیست؟
lفردی را نم ی خ واهم نام ببرم.
تجربه باالی وزرا نم ی تواند مشکل سنی کابینه را
برطرف کند؟
lعرض کردم مجری عملیات اجرایی انجام م ی دهد،
نیاز به تالش شبانه روزی و فعالی ت های پ ی در پی است؛ حال
انکه وقتی فردی کهولت سن داشته باش��د نیاز به استراحت
دارد .کما اینکه برخی نامزدهای مشهور به دلیل کهولت سن
صالحیتشان رد شد ،چون شرایط دولت ایجاب م ی کند مجریان
فعال باشند؛ تجربه ،س��ابقه ،قدمت و کس��وت در حوزه های
مش��ورتی و تصمیم گیری مثل مجلس خوب است اما ب رای
قوه مجریه صرف داشتن انها کافی نیست.
برخی در مقابل این تفکر معتقدند که وزیر ،معاون و
مدیرکل دارد که این افراد باید تحرک الزم را داشته
باشند و بستر را ب رای تصمی م گیری وزیر مهیا کنند،
نظرشماچیست؟
lما با حوزه اجرا اشنا هس��تیم؛ اگر مدیری بخواهد
مدی ران پایین دس��تی او صد واحد کار کنند خودش باید 200
واحد فعالیت کند وگرنه اگر مدیر بخواه��د صد واحد تحرک
داشته باشد مدی ران زیرمجموعه او 50واحد انرژی ب رای ایفای
مسئولیت م ی گذارند.
چقدر الب ی ها و رایزن ی ها در تش�کیل کابینه موثر
بوده است؟
lمن فکر م ی کن��م اقای دکتر روحانی مش��اورانی
داشته و از پی این مش��ورت ها همکارانش را انتخاب کرد ،اما
برخی مواردی که ذکر م ی شود مبنی بر اینکه این افراد سهم
جریانات یا سهم شخصی ت ها هس��تند این واقعا وجود ندارد.
مثال گفته م ی ش��ود اقایان رحمانی فضلی و عل��وی را دکتر
الریجانی معرفی کرده و اقای روحانی هم به این دلیل پذیرفته
که بقیه اعضای کابینه در صحن علنی رای بیاورند که این ادعا
کذب محض است ،چون اقای الریجانی هیچ نقشی در انتخاب
اقای رحمان ی فضلی و اقای علوی یا دیگر وزرای پیش��نهادی
نداشت .وقتی اقای رحمان ی فضلی و اقای علوی از طرف اقای
روحانی ب رای تصدی وزارت کشور و اطالعات انتخاب شدند دکتر
الریجانی تازه متوجه شد که چنین انتخابی انجام شده است،
البته این به معنی ان نیس��ت که دکتر الریجانی راضی از این
انتخاب نباشد ،اما اینکه مطرح م ی ش��ود اقای الریجانی انها
را معرفی کرده و اقای روحانی هم پذیرفته تا مابقی کابینه رای
بیاورد صحت ندارد.
چ�را اصالح طلب�ان منتق�د انتخ�اب اق�ای
رحمان ی فضلی ب رای تصدی وزارت کشور هستند؟
lوزارت کشور وزارتخانه بس��یار مهمی است؛ چون
پیش��نهاد اس��تانداران ،انتصاب فرمانداران و بخش��داران در
کل کش��ور برعهده وزیر کشور است و او مس��ئول پیگیری
مصوبات هیات دولت ،حفظ امنی��ت ،مدیریت امور عمرانی،
اجتماعی و فرهنگی اس��تان ها و شهرستان هاست ،بناب راین
چون این وزارتخانه نقش مهمی را ایفا م ی کند همه جریانات
تالش م ی کنند وزیر این وزارتخانه از میان نیروهای انها باشد.
انتخاب اقای رحمان ی فضلی تعجب همه طی ف های نزدیک به
اقای روحانی را ب رانگیخت ،چون انها انتظار داشتند وزیر کشور
از بین نیروهای اصالح طلب انتخاب شود؛ پس طبیعی است
سالعمل نشان دهند.
عک
انتخاب اقای پورمحمدی ه�م برای تصدی وزارت
دادگس�تری تعجب اصولگرایان و اصالح طلبان را
ب رانگیخت؟
lاقای پورمحمدی از مدیران با تجربه نظام است و در
حوزه ای که معرفی شده باالخره کار کرده ،مدتی در مقام ریاست
سازمان بازرسی کل کشور همکاری خوبی را با قوه قضائیه داشت
و به لحاظ گرایشی هم در عین حال که منتقد دولت قبل بود اما
اصولگراست .انتخاب او هم قابل توجه بود هم تعجب ب رانگی ز.
وزارت دادگستری فردی را م ی خ واهد که مورد اعتماد قوه قضائیه
باشدچونپیشنهاداینوزیرهمازطرفرئیسقوه قضائیهانجام
م ی شود .فرد پیشنهادی م ی تواند هماهنگی خوبی میان وزارت
دادگستری و قوه قضائیه ایجاد کند.
از انجا که دکتر روحان�ی و اقای پورمحمدی هر دو
عضو شورای مرکزی جامعه روحانی ت مبارز هستند،
این انتخ�اب چق�در م ی تواند به لحاظ سیاس�ی
حائز اهمیت باشد؟
lحضور اف��رادی ازم��ون پ��س داده مث��ل اقایان
پورمحمدی و رحمان ی فضلی در کابینه م ی تواند گرایش��ات
سیاسی اعضای هیات دولت را متعادل کند.
اقای پورمحمدی ،وزی ر کش�ور دولت نهم بود و تا
قبل از معرفی شدن به مجلس ب رای تصدی وزارت
دادگستری ،ریاس�ت سازمان بازرس�ی کل کشور
را برعهده داش�ت ،چطور شد چنین مسئولیتی را
پذیرفت؟ برخی م ی گویند او ب ه لحاظ اختالفی که با
رئیس قوه قضائیه داشت حاضر شد تصدی وزارت
دادگستری را بپذیرد ،این قضیه چقدر صحت دارد؟
lمن اطالعی درباره سوال دوم ندارم ،اما درباره سوال
اول معتقدم مدی ریت اجرایی و اداری محاکم قضایی خیلی مهم
است .من اهمیت ان را کم نم ی دانم ،اما اینکه چه گفت وگویی
با او شده و چگونه قبول مسئولیت کرده در جریان نیستم.
اواخر دولت اقای احمدی نژاد شکافی میان دولت و
قوه قضائیه ب ه وجود امد؛ اقای پورمحمدی م ی تواند
این شکاف ر ا ترمیم کند؟
lوزیر دادگستری به لحاظ عضویت در شورای عالی
قضایی م ی تواند نقش مهمی ب رای هماهنگی قوه قضائیه و
قوه مجریه ایفا کند اما هماهنگی قوا تنها
از طریق ی��ک وزیر کافی نیس��ت ،یعنی
روسا و معاونین قوا و مولفه های دیگر باید
به هماهنگی دستگاه های ارکان حاکمیت
کمککنند.
بعضی م ی گویند سه یا چهار وزیر لب مرز هستند
نظرشماچیست؟
lروی تع داد بحث نم ی کنم اما فکر م ی کنم اکثریت
رای خوبی م ی گی رند.
شما گفتید موضع وزرای پیشنهادی در قبال فتنه
حائز اهمیت است ،از صحب ت های همکاران شما
برم ی ایدکهخطابانهابهاقایانزنگنه،میل ی منفرد،
اخوندی و حجتی اس�ت؛ این افراد چقدر شانس
کسب رای اعتماد از مجلس را دارند؟
lواقعا نام نم ی برم ،چون موضعگیری در مقابل فتنه را
به شخص خاصی بر نم ی گردانم.
اما اقای زنگنه مش�اور میرحس�ین موسوی برای
انتخابات ریاست جمهوری سال 88بود؟
lخود این مساله مالک نیس��ت .فتنه 88خسارت
جب ران ناپذیری به نظام جمهوری اسالمی ایران زد و نظام بدون
هیچ دلیلی ب رای ان هزینه داد .اف��رادی در فتنه نقش افرینی
کردند ،بر همین اساس بحث ما درباره افراد معرفی شده دو نکته
است ،اول انکه اگر از میان انها کسی در فتنه نقش افرین بوده یا
مردم را دعوت به ریختن در خیابان کرده یا فتنه را مدیریت کرده
یا با سکوت خود اعالم رضایت از وقوع فتنه کرده مجلس قطعا
به این افراد رای اعتماد نم ی دهد.
اقای روحان�ی در چینش کابینه
خیلی ب�ا مجلس رایزن�ی نکرد.
فکر م ی کنید این مساله در می زان
رای اعتماد وزرا موثر باشد؟
lعدم تعام��ل رئی س جمهور با
مجلس در انتخاب اعضای کابینه وزارت��ی ،تاثیری روی رای
اعتمادنمایندگانبهوزرایپیشنهادینم ی گذاردچوننمایندگان
دنبال این هس��تند که وزیرانی توانمند ،باتجربه ،متخصص،
دلس��وز ،پرکار و معتقد به نظام و والیت از مجلس رای اعتماد
بگی رند.
فکر م ی کنید چند درصد کابینه رای اعتماد بگیرد؟
lبه لحاظ ش��خصی نظ راتی درباره کل کابینه دارم،
چون معتقدم برخ��ی معیارهایی که مدنظر حض��رت امام و
مقام معظم رهبری بوده شاید در برخی انتخاب ها رعایت نشده
مثال بحث موضع وزرا در قبال فتنه 88بسیار مورد توجه مجلس
است ،اما در مجموع به لحاظ توصیه رهبر معظم انقالب درباره
همکاری با دولت یازدهم ،اکثریت کابینه رای اعتماد خوبی از
مجلسم ی گی رند.
اکثریت یعنی چند نف�ر از وزرای پیش�نهادی رای
اعتماد م ی گی رند؟
lعدد نم ی توان گفت.
اکثری�ت از 10وزیر ش�روع م ی ش�ود ت�ا 17وزیر،
روشن تر بفرمایید چند وزیر پیشنهادی رای اعتماد
کسبم ی کنند؟
lاینکه م ی شود اکثریت مطلق (خنده).
lمن درباره اشخاص صحبت نم ی کنم.
درباره اقای رحمان ی فضلی صحبت کردید ،نظرتان
درباره دیگر وزرای سیاسی کابینه یازدهم چیست؟
lکمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس
ب راساس وظیفه نظارتی خود از وزرای پیشنهادی دفاع ،کشور،
اطالعات و امورخارجه دعوت کرد و هفته گذشته اقایان علوی،
دهقان و ظریف به کمیسیون امدند و درباره ب رنامه های مدنظر
خود توضیح و به س��واالت و ابهامات نمایندگان پاسخ گفتند.
یکشنبه( 20مرداد) هم اقایرحمان ی فضلیم ی ایدوپاسخگوی
سواالت مطرح شده خ واهد بود .اقای ظ ریف درباره
مسائل خانوادگی و فرزندان خود ،زندگ ی اش در
امریکا،موضوعگرین کارتش،اینکهگفتهم ی شود
ی با سوروس
او واسطه مالقات سی د محمد خاتم
بوده و ارتباطش با بایدن توضیحات قانع کننده ای
را به نمایندگان داد و نظر کمیس��یون را جلب
کرد .همچنین از اقای عل��وی درباره ارتباطش
با دس��تگاه اطالعات و چرایی ردصالحیتش در
انتخابات مجلس سوال ش��د که او نیز خیلی
ش��فاف به ابهامات مطرح ش��ده جواب گفت و
برداشتم این است که اکثریت اعضای کمیسیون
امنیت ملی پاس��خ ها را خیلی صادقانه دیدند.
درباره اقای دهقان نیز همه اعضای کمیسیون با
توانمندی های او اشنا و از انتخابش ب رای تصدی
وزارت دفاع راضی بودند.
مثلث شماره 184
lبله ،رای اعتماد باالیی از مجلس
کس��ب م ی کنند .نمایندگان انها را خوب
م ی شناس��ند و تعامالت خوبی با مجلس
داش��تند .مخصوصا اقای رحمان ی فضلی
سابقه نمایندگی دارد و در مجلس هشتم
و نهم رئیس دیوان محاسبات بوده .از این
یدانند.
نظر نمایندگان او را فردی مجلسی م
درب�اره اق�ای میل�ی منف�رد ه�م بح�ث واقع�ه
کوی دانشگاه مطرح است؟
سیاست
به نظر ش�ما اقایان پورمحمدی
و رحمان ی فضل�ی م ی توانن�د از
مجلس رای اعتماد بگیرند؟
قطعا مجلس حساسیت نشان م ی دهد و به چنین افرادی رای
اعتماد نم ی دهد .بر همین اس��اس یک وزیر پیشنهادی در
جلسه خصوصی با رهبرانقالب گفته« :تقلبی در انتخابات88
انجام نشده و نتیجه اعالم ی درست بوده» ،بعد از این صحبت،
مقام معظم رهبری به ان فرد فرمودند ک��ه «این حرف را در
مجامع عمومی علنی مطرح کنید» اما این کار انجام نشد؛ یا
وقتی از بعضی وزرای پیشنهادی درباره فتنه سوال م ی شود،
م ی گویند« :ما در کشور نبودیم»« ،از این مسائل بگذریم»،
«حاال ان اتفاق گذش��ته» در صورتی که اینطور نیست .این
مسائل ب رای رای اعتماد مجلس به وزرا معیار مهمی است.
در مورد اقای علوی علت رد صالحیت او در
انتخابات مجلس چه بود؟
چنین کسی در میان وزرای پیشنهادی وجود دارد؟
lبا تفاس��یر یاد ش��ده منظور ما از نقش افرینی در
فتنه ،حضور و فعالیت در انتخابات س��ال 88به نفع نامزدی
خاص نیست ،به عبارت دیگر همه کس��انی که در سال 88
به حمایت از کاندیداهایی غیر از احمدی نژاد فعال بودند نقش
ایفا کردند ،ستاد انتخاباتی زدند ،موضع گیری کردند ،حمایت
کردند .اینها همه فتنه گر نیستند چون خیلی افراد بعد از انکه
مقام معظم رهبری اعالم موضع کردند ،گفتند نظر معظم له را
یدانند.
فصل الخطاب م
باالخره چنین کسی در میان وزرا وجود دارد یا خیر؟
lمجلس انتظار دارد که وزرای پیش��نهادی موضع
خود را در قبال فتنه 88اعالم کنند .ما نم ی گوییم همه وزرای
معرفی شده یا برخی از انها در فتنه دخیل بودند بلکه انتظار
داریم حاال که همه چیز روشن است و م ی دانیم که تقلبی در
انتخابات 88رخ نداده و رهبر انقالب این حادثه را به عنوان یک
شاخص ب رای س��نجش نیروهای متعهد نظام مطرح کردند
و چند هفته قبل نیز دوباره روی این موضوع تاکید داش��تند،
از وزرای پیش��نهادی م ی خواهیم که موض��ع کنونی خود را
خیلی روشن در قبال فتنه بیان و ان حادثه را محکوم کنند؛
اگر اینجا کسی بگوید که فتنه ای رخ نداده یا فتنه چیست؟
lاو صادقان��ه توضی��ح داد بع��د از
ت ش��ده ،با اعضای
انکه مطلع ش��د ردصالحی
شورای نگهبان جلسه داش��ته و واقعا مبنایی
ب رای رد صالحی��ت او وجود نداش��ت و حتی برخ��ی اعضای
شورای نگهبان نیز گفته بودند که از این ردصالحیت متاسف
هستند.
اقای ظریف درباره واسطه گری خود ب رای دیدار اقای
خاتمی و سوروس چه گفت؟
lاو خیلی صادقان��ه این مالق��ات را تکذیب کرد و
حتی گفت چنین دیداری با شکل و توصیف اعالم شده وجود
نداشت ،چون اصال چنین هتلی در امریکا نیست .در ثانی گفت
مسئولیت واسطه گری این مالقات نیز برعهده اش نبوده و هر
صحبتی در این باره کذب محض است.
اگر صحبتی دارید بفرمایید.
lانشاءاهلل با تعامل مجلس ش��اهد تشکیل دولتی
متعهد و توانمند باشیم .مردم انتظارات زیادی دارند .مشکالت
اقتصادی مردم را اذیت م ی کند ،تورم لجام گسیخته ای در کشور
وجود دارد .در عرصه بی ن المللی تحریم ه��ا روز به روز درحال
افزایش است .بحث پرونده هس��ته ای الینحل مانده ،در کل
انصافا کار سختی پیش روی دولت یازدهم است .امیدواریم با
تعامل دولت و مجلس شاهد انتخاب کابینه ای قوی و پ ر تالش
باشیم تا همه قوا با هم کار کنند و بتوانند موفقی ت های بزرگی
را به دست اورندg .
43
گزارش
نجفیومخالفانش
سیاست
محمدعلی نجفی و علی جنتی چگونه برای حوزه های فرهنگ
و اموزش گزینه وزارت شدند؟
مثلث شماره 184
شاهین فتحیان
5
اینکه یازدهمین دوره ریاست جمهوری اسالمی ای ران در
حالی اغاز شد که رئی س جمهور منتخب در همان روز مراسم
تحلیف خود در مجلس فهرست پیشنهادی وزی ران کابینه اش
را ارائه کرد ،شاید به این علت باشد که در کمتر دوره ای به این
اندازه بازار گمان هزن ی ها ب��رای اعضای جدید هیات دولت داغ
بوده است .البته شاید این رونق بازار گمانه زن ی ها خود از انجا
ناشی شده باش��د که دولت جدید با ش��عار اعتدال بر سر کار
امده و طبعا هر طیف و گروهی ش��انس خود را ب رای ورود به
هسته اصلی اجرایی کشور ممکن م ی دانسته ،اما به هر حال
این روند م ی رفت که شرایط فرسایشی ب رای رئی س جمهور
منتخب و یاران نزدیکش ایجاد کند که از این رو ،انها از مهلت
ی وزی ران
دو هفته ای پس از مراسم تحلیف ب رای اعالم اسام
44
پیشنهادی صرف نظر کردند.
در کنار ح��وزه اقتصادی ،بخش فرهنگ��ی کابینه نیز
ازجمله بخش هایی بود که بحث بر سر ان بسیار بود .بخش
فرهنگ��ی کابینه ،تنها وزارت فرهنگ و ارش��اد اس�لامی را
شامل نم ی شود ،بلکه وزارت اموزش و پرورش ،وزارت علوم،
تحقیق��ات و فن��اوری و بخش هایی چون س��ازمان می راث
فرهنگی ،صنایع دستی و گردش��گری و حتی وزارت ورزش و
جوانان را هم در این بخش م ی ت��وان تصور کرد .البته درباره
وزارت ورزش و جوانان عمال وضع به این صورت است که وجه
ورزشی ان کامال غلبه یافته و بحث های مربوط به جوانان را
عمال متروکه کرده است .در زمینه وزارت علوم نیز رفته رفته
ی بر وج��ه فرهنگی غلبه یابد ،عمال
به جای انکه وجه علم
مساله و بحث ها تحت تاثیر سیاست قرار گرفته است .رئیس
سازمان می راث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری هم که
در مقام معاونت ریاست جمهور قرار دارد ،به کسب رای اعتماد
مجلس شورای اس�لامی نیازی ندارد ،م ی ماند یکی وزارت
فرهنگ و ارشاد اس�لامی که مستقیما با موضوع فرهنگ و
امور هنرمندان مربوط است و دیگری وزارت اموزش و پرورش
که در حوز ه فرهنگی ،به واسطه تربیت میلیون ها دانش اموز
کودک و نوجوان ای رانی و به نوعی پرورش دهنده انها ،نقشی
کلیدی در وضعیت حال و اینده کشور ایفا م ی کند.
محمدعلی نجفی که حاال به عنوان گزینه پیشنهادی
ب رای کسب عنوان دوازدهمین دوره وزیری اموزش و پرورش
جمهوری اس�لامی ای ران معرفی ش��ده ،پی ش ت��ر و در دوره
شش��م این وزارتخانه نیز تصدی ان را برعهده داشته است.
غالمحسین شکوهی ،محمدعلی رجایی ،محمدجواد باهنر،
عل ی اکبر پرورش و سیدکاظم اکرمی پیش از نجفی عهده دار
این مس��ئولیت بودند و پس از دوره وزارت او هم به ترتیب،
حس��ین مظفر ،مرتضی حاجی ،محمود فرشیدی ،علیرضا
عل ی احمدی و حمیدرضا حاج ی بابایی عهده دار این مسئولیت
علی جنتی مخالفان چندانی
پیش روی خود نمی بیند و
به احتمال زیاد به بهارستان
خواهد رفت
کرده؛ حتی البی با اصولگرایانی که از مخالفان جدی اش به
نظر می رسند.
مردی با نام خانوادگی جنتی
سیاست
اما در حال ی که گفته م ی ش��د پیش��نهاد شده که تیم
روحانی به خاطر ضعف نیروی انس��انی در ح��وزه فرهنگ،
مجموعه فرهنگی کابینه را به تیم خاتمی بسپارد و در عین
حال گزینه هایی چ��ون احمد مس��جدجامعی ،محمدجواد
حق شناس ،محمدعلی زم ،علی مطهری و سیدرضا صالحی
نیز ب رای تصدی وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی بارها نام برده
م ی شدند که از این میان گزینه مسجدجامعی ،هم محتمل تر
شده بود و هم اینکه عالوه بر اقبال از جانب هنرمندان ،تنها
فردی بود که سیدمحمد خاتمی در یک جمع عمومی از او نام
برده بود ،در نهایت این علی جنتی بود که در روزهای پایانی
مانده به مراس��م تحلیف نامش به میان امد و در نهایت در
فهرس��ت پیش��نهادی رئی س جمهور منتخب جای گرفت؛
گزینه ای که نامش به دلیل نس��ب خانوادگی ،به شدت مورد
توجه قرار گرفت .البته علی جنتی دیدگاه های خود را همراستا
با دیدگاه های پدرش ایت اهلل احمد جنتی نم ی داند و م ی گوید:
«مسائل فکری ،موروثی نیست».
او وع��ده داده در صورت انتخاب ش��دن به عنوان وزیر
فرهنگ و ارشاد اس�لامی دولت یازدهم ای ران به وعده های
انتخاباتی حسن روحانی جامه عمل بپوشاند و وضعیت این
وزارتخانه با انچه در دولت محمود احمدی نژاد بوده ،متفاوت
شود و در جهت تلطیف فضای فرهنگی ای ران و ارتباط نزدیک
با هنرمندان گام ب��ردارد .جنتی در ج��ای دیگری گفته ب رای
پذیرفتن پیش��نهاد وزارت ارشاد از س��وی روحانی ،با پدرش
مشورت نکرده و فقط به او اطالع داده است .او نظر پدرش را
درباره مسئولیت پیش روی خود این طور عنوان کرده است:
«ایش��ان هم نظرش��ان این بود که وزارت ارش��اد مشکالت
فراوانی دارد و اگر به وزارتخانه دیگری م ی رفتم ،بهتر بود».
علی جنت��ی ،فرزند ایت اهلل احمدجنتی ،دبیر ش��ورای
نگهبان در سال ۱۳۲۸به دنیا امده است .پس از گذراندن دوران
متوسطه و دبیرستان در مدرس��ه علمیه منتظریه (حقانی)،
تحصیالت حوزوی خود را اغاز کرد و به مدت ۱۰سال در زمینه
ادبیات عرب ،منطق ،فلسفه ،اقتصاد اسالمی و فقه و اصول
ش اندوخت .جنتی پس از پایان سطح،
نزد استادان حوزه دان
دروس خارج فقه و اصول را نزد حضرات ایات شبیری زنجانی،
مثلث شماره 184
بوده اند .درواقع م ی توان گفت محمدعلی نجفی تنها فردی
است که در صورت جلب نظر مجلس نهم در دو نوبت مجزا در
این وزارتخانه مشغول به فعالیت شده است.
او البته سابقه تصدی گری مسئولی ت های اقتصادی را
هم در کابینه اصالحات و نیز عضویت شورای شهر ته ران را
نیز در کارنامه دارد و از این رو ،پس از کش وقوس هایی که در
زمینه گمانه زنی پست پیش��نهادی به او ازجمله در معاونت
نظارت و راهبردی (س��ازمان مدیریت و برنامه ریزی س��ابق)
وجود داشت ،درنهایت ب رای پس��ت وزارت اموزش و پرورش
تثبیت شد .البته دفعه قبل که او وزیر اموزش و پرورش بود،
بحث هایی حاش��ی ه ای درباره گرایش های فک��ری او به نوع
خاصی از نظام های اموزشی غرب وجود داشت؛ تا جایی که
از س��وی مخالفانش به گرایش های سکوالر متهم م ی شود
گرچه هرگز خودش به صورت اساس��ی به این نقدها پاسخ
نگفته است.
محمدعلی نجفی ک��ه 23دی 1330در ته ران به دنیا
امد و در دبیرس��تان مروی واقع در ناصر خس��رو تحصیالت
متوسطه را به پایان رساند ،پس از گذراندن تحصیالت خود
در رشته ریاضی در دانشگاه ش��ریف ،ب رای ادامه تحصیل به
امریکا رفت و در موسسه فناوری ماساچوست ( )M.I.Tدوره
کارشناس ی ارشد را طی کرد ،اما به دلیل فعالی ت های مربوط
به پشتیبانی از حرکت انقالب اسالمی در ای ران ،دوره دکترای
خود را ناتمام گذاشته و به ای ران بازگشت.
نجف��ی در چندی��ن دوره به عن��وان وزی��ر ام��وزش و
پرورش و وزیر ام��وزش عالی خدمت کرد ام��ا پس از دولت
هاشم ی رفسنجانی با حکم س��ی د محمد خاتمی به ریاست
سازمان ب رنامه و بودجه منصوب شد.
در واقع پیش از این نیز 9سال سابقه وزارت در اموزش و
پرورش را داشت و طبق اظهارات خودش در سال 67به وزارت
اموزش و پرورش وارد شد و از سال 68که هاشم ی رفسنجانی
ریاست جمهوری را ب ر عهده گرفت ،به عنوان وزیر در این کابینه
معرفی شد .همچنین از سال 72و دور دوم ریاست جمهوری
دولت سازندگی به عنوان وزیر اموزش و پرورش فعالیت کرد
که این اشتغال تا روی کار امدن دولت اصالحات ادامه داشت.
او البته در دولت اصالحات نیز در پستی دیگر به کار گرفته شد.
نجفی از اعضای اولیه و موثر حزب کارگزاران سازندگی
محسوب م ی شود و تغییر در نظام اموزشی ب ه ترمی واحدی،
افزایش چشمگیر حقوق معلمان ب رای نخستین بار و ایجاد
مدارس نمونه دولت��ی و غی رانتفاع��ی در کارنامه کاری اش
به عنوان مهمترین اقدامات او در دوران س��ازندگی محسوب
م ی شود .او در پاییز ۱۳۸۵هم با قرار گرفتن در لیست ائتالف
اصالح طلبان نامزد ش��رکت در انتخابات شورای شهر ته ران
شد و توانست همراه احمد مسجد جامعی ،معصومه ابتکار و
هادی ساعی از این لیست در جمع ۱۵نفره شورای شهر ته ران
قرار بگیرد و با تمدید دوره ،تاکنون نیز در شورای شهر ته ران
فعالیت داشته است.
س��وابق اجرایی محمدعل��ی نجفی عبارت اس��ت از
رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان از سال 1359تا ،1360وزیر
فرهنگ و اموزش عالی از سال 1360تا ،1363معاون اموزشی
صدا و سیما از س��ال 1365تا ،1367وزیر اموزش و پروش از
س��ال 1367تا ،1376معاون رئی س جمهور و رئیس سازمان
برنامه و بودجه از سال 1376تا ،1379مشاور رئی س جمهور
و وزیر صنایع و معادن از س��ال 1379تا ،1384عضو شورای
اسالمی ش��هر ته ران از س��ال 1386تا کنون ،استاد ریاضی
دانشگاه صنعت ی شریف از س��ال 1358تا کنون ،عضویت در
ش��وراهای عالی انقالب فرهنگی ،اموزش و پرورش ،علوم و
تحقیقات و فناوری و شورای فرهنگ عمومی و عضویت در
هیات امنای چند دانشگاه ،پژوهشگاه و چند بنیاد ،موسسه
خیریه و غی رانتفاعی .نجفی اکنون از پس��ت های سیاسی و
اقتصادی دور شده و ش��اید از این نظر چندان راضی به نظر
نرسد .با این حال تالش هایش را ب رای کسب رای اعتماد اغاز
یوسف صانعی و اذری قمی گذراند.
وزیر ارش��اد پیش��نهادی رئی س جمهور در سال ۱۳۵۴
پس از ی��ک دوره مبارزه و درگیری با س��اواک ،با مش��ورت
شهی د بهشتی و ایت اهلل هاشم ی رفس��نجانی عازم سوریه و
لبنان شد و مدتی در این دو کشور اقامت کرد .بعد از پیروزی
انقالب اسالمی ،مسئولی ت هایی چون مدیریت صدا وسیمای
جمهوری اسالمی مرکز اهواز ،نمایندگی قوه قضائیه در شورای
ی اسالمی ای ران ،استانداری
سرپرستی صداوسیمای جمهور
خوزستان ،عضویت در ستاد قرارگاه خاتم االنبیا و ریاست دفتر
جانشین فرماندهی کل قوا ،استانداری خ راسان ،معاونت امور
بی ن الملل وزارت فرهنگ و ارش��اد اس�لامی ،سفیر ای ران در
کویت و معاونت سیاسی وزارت کشور را تجربه کرد.
او که در مقطعی به عنوان مدیر شبکه اول سیما فعالیت
کرده ،مسئولی ت های دیگری را نیز تجربه کرده که بعضی از
انها عبارتند از :قائم مقام سازمان فرهنگ و ارتباطات اسالمی،
مشاور وزیر امور خارجه و رئیس کمیته فرهنگی – اجتماعی
ش��ورای عالی امنیت ملی ،معاون سیاس��ی وزارت کشور و
پژوهشگر سیاست خارجی در مرکز تحقیقات استراتژیک.
پیشینه و تخصص جنتی بیشتر در حوزه های سیاست
خارجی و وزارت کش��ور بوده ،اما به هر حال از همان اول به
نظر م ی رسید باتوجه به مشی معتدلی که در سال های گذشته
داش��ته و همچنین ترکیب و سمت و س��وی مجلس ،ب رای
کسب رای اعتماد مشکلی نداشته باشد ،هرچند برخی زمزمه ها
پیش امده بود که شاید نتواند نظر مساعد مجلس را به دالیلی
جلب کند .مشهور است علی جنتی که زمانی مسئول دفتر
هاشم ی رفسنجانی در زمان ریاست مجلس شورای اسالمی
بوده ،در این س��ال ها ،با او ،ناطق نوری و سیدمحمد خاتمی
روابط و مراودات نزدیکی داشته است .گویا جنتی هم در دوران
وزارت خاتمی و هم در دوران ریاست جمهوری اش از مدی ران
او بوده و هرچند که در ابتدای دولت احمدی نژاد هم از مدی ران
وزارت کشور محسوب م ی شد ،اما در جریان انتخابات مجلس
هشتم ،به کویت عودت داده شد تا در سمت سفیر از فضای
سیاسی داخلی دور باشد.
تاکنون ناصر میناچی ،عباس دوزدوزانی ،عبدالمجید
معادی خواه ،سیدمحمد خاتمی ،علی الریجانی ،مصطفی
میرس��لیم ،س��ی د عطاءاهلل مهاجرانی ،احمد مسجد جامعی،
محمدحسین صفار هرندی و سی د محمد حسینی به عنوان
وزیر در راس وزارت فرهنگ و ارش��اد اسالمی مشغول به کار
بوده اند و وزیر ارش��اد دولت یازدهم نی��ز یازدهمین وزیر این
وزارتخانه محسوب م ی شودg .
نجفیازاعضایاولیهوموثر
کارگزارانمحسوبمی شود
وتغییردرنظاماموزشی
ب هترمی واحدی،افزایش
چشمگیرحقوقمعلمانبرای
نخستینباروایجادمدارس
نمونهدولتیوغیرانتفاعیدر
کارنامهکاری اشبه عنوان
مهمتریناقداماتاودردوران
سازندگیمحسوبمی شود
45
بین الملل
دیپلماتیکهتکرارنمیشود
اقای دیپلمات
امیدواری هایی ب رای
وزارت خارجه
ت
یتر اول
بین الملل
مثلث شماره 184
محمدج�واد ظری�ف ،وزی�ر
خارجه پیشنهادی حس�ن روحانی
در کتاب اقای س�فیر ،دکترین خود
را در حوزه سیاس�ت خارجی ایران
مطرح کرده اس�ت .او در عین حال
با نگاه�ی تحلیل�ی به دیپلماس�ی
جمهوری اسلامی ای�ران نگاه�ی
اسیب شناسانهداشتهاست
گزارش :مهدی احمدی
1
پس از پیروزی انقالب اس�لامی« ،سیاست خارجی و
دیپلماسی جمهوری اسالمی» موضوع تحقیق هزاران کتاب،
رساله دانشگاهی و مقاالت علمی بوده اس��ت .از پروفسور
روح اهلل رمضانی در امریکا گرفته تا اس��تادان دانش��گاهی با
گرایش های مختلف فکری در ای��ران به جنب ه های تئوریک
سیاس��ت خارجی در س��طح جهان و ای ران پرداخته اند .حتی
برخی از محققان سیاس��ت خارجی دول��ت خاصی را محور
تحقیق قرار داده اند؛ «سیاست خارجی جمهوری اسالمی ای ران
در دولت احمدی نژاد»« ،سیاست خارجی جمهوری اسالمی
ای ران در دوران سازندگی» یا «سیاست خارجی توسع ه گرا» از
جمله این اثار مکتوب هستند .تا پیش از این تالش م ی شد
ارزش های جمهوری اسالمی در قالب و چارچوب تئوری های
روابط بی ن الملل و سیاست خارجی تبیین شود.
هرچه کتاب و اثار مکتوب در دسترس وجود دارد تنها به
46
«اقای سفیر»
وزیر می شود؟
مروری بر کتاب وزیر خارجه پیشنهادی روحانی
مانیفست سیاست خارجی محمدجواد ظریف؛ از نظر تا عمل
جنبه های تئوریک سیاست خارجی پرداخته و شاید به نوعی
مباحث و موضوعات پرداخته شده انتزاعی به نظر اید.
دانش��جویان علم سیاس��ت تعریف دیپلماس��ی را در
کتاب ها اینگونه م ی خواندند که «دیپلماس��ی عبارت است
از فن و هنر بهره گی��ری از کلیه امکان��ات در جهت تامین
منافع ملی در صحنه روابط بی ن الملل» اما ما به ازای خارجی
و مصداقی را کمتر یا ش��اید به هیچ وجه در کتاب ها و منابع
علمی پیدا نم ی کردند .حتی بعضی از حوادث و موضوعات
مهم و اثرگذار در عرصه سیاست خارجی جمهوری اسالمی
به صورت خاطره و روز ش��مار برخی مسئوالن ارشد نظام به
رشته تحریر درامده است و باالتر از ان اثاری نم ی توان یافت.
اما به تازگی کتابی در قالب گفت وگو با «محمد جواد ظریف»
منتشر شده است که در ان از خاطره گویی صرف فراتر رفته و
مصاحب ه شونده تالش کرده عالوه بر بیان واقعه ،جنب ه های
تئوریک روابط خارجی جمهوری اسالمی را تشریح و تبیین
کند .ظریف 54ساله که با فش��ار خود در مرداد 89بازنشسته
شده است در کتاب «اقای سفیر» به دلیل حضور در باالترین
س��طوح دیپلماتیک جمهوری اس�لامی تصوی��ر کاملی از
سیاست خارجی کشور ارائه کرده است .اقای دیپلمات پیش
از انقالب در 17س��الگی و با اصرار خودش ب رای تحصیل به
امریکا م ی رود .ابتدا کامپیوتر را ب رای تحصیل انتخاب م ی کند،
اما «پس از پیروزی انقالب روزی اقای شیخ االس�لام با بنده
صحبت کردند و گفتند ک��ه همه م ی توانند یک متخصص
کامپیوتر ش��وند ،اما هر کس��ی نم ی تواند ب��رای جمهوری
اسالمی یک سیاستمدار خوب باشد .تغییر رشته و در نتیجه
مسیر زندگی و تقدیر بنده به خاطر فرمایشات و اصرار ایشان
بر این امر اتفاق افتاد»( .راجی ،محمد مهدی – اقای س��فیر،
گفت وگو با محمدجواد ظریف ،نشر نی ،ته ران)1392 ،
تا پیش از این همواره کلیش��ه ها و گزاره های ثابتی از
سیاس��ت خارجی در ذهن ما نقش بسته اس��ت .مثال همه
ما به نوعی این خبر را شنیده ام که ش��عر «بن ی ادم اعضای
یکدیگرند »...سر در سازمان ملل نصب شده است ،اما ظریف
تمایلبهعادی سازیروابط
چ راانگلیس ی هامایلبهرابطه
با ای ران هستند؟
قبل از اینکه احمدی نژاد به برکنار کردن بنده اقدام
کنند ،درخواست کرده بودم که م را از ادامه کار معاف کنند
و این درخواست را خدمت رهبری از طریق دفتر مطرح
کردم .این درخواست مورد موافقت ایشان قرار نگرفت
من بسیار از انتخاب جانشینم خوشحال شدم .حتی
یکی از نش�انه های این خوشحالی این است که من که
ب ه شدت سیگار م ی کشیدم از خوشحالی این جاب ه جایی
از روزی ک�ه جانش�ینم ویزا گرف�ت تا به امروز س�یگار
نکشیده ام .الحمداهلل چهار سال است که لب به سیگار
نزده ام ،در صورتی که روزانه سه سیگار برگ م ی کشیدم
گفت وگو با پیروز
مجتهدزاده درباره اینده
روابط ای ران و انگلیس
در دوره دوم اقای خاتمی یکی از شرایط تندروهای
چپ مجلس شش�م برای اینکه به دکتر خ�رازی رای
اعتماد بدهند این بود ک�ه مرا از معاونت ع�زل کند...
اف�راد جناح چ�پ مدتی بی�کار بودن�د اما پ�س از ان
درس خواندن�د و بر معلوم�ات و درک سیاس ی ش�ان
افزوده شد
اقای خاتمی رئیس جناح چپ نب�ود .رئیس جناح
چ�پ کس�انی مانن�د اق�ای موس�وی خوئین ی ها و در
سیاست خارجی اقای بهزاد نبوی بودندکه دیدگاه های
بسیار تندی داشتند
اقای سفیر
گفت وگو با محمدجواد ظریف
نشر نی
تعداد صفحات 368 :صفحه
سال چاپ1392 :
قیمت 150.000 :ریال
از نظر انجمن دفتر حفاظت ما در واشنگتن به دست
کسانی اداره م ی شد که ارتباط زیادی با انقالب اسالمی
نداشتند.افرادی نظیر اقای سعید امامی و اکثر اعضای
انجمن برخالف من ،نسبتا تند عمل م ی کردند و مشی
بس�یار انقالبی داش�تند .در هم�ان زمان ب�ود که انگ
لیبرالی به من زده شد
وجود نداشته و اقداماتی هم که صورت گرفته ،یا به درستی
تعبیر نشده و نشانه ضعف ان کشور قلمداد گشته یا به وسیله
دخالت کشورهای دیگر و ع وامل خارجی از بین رفته و به مسیر
نادرستی هدایت شده است(».ص)167
نماینده پیش��ین ای ران در س��ازمان ملل در صفحات
متع��ددی از کت��اب به جزئی��ات رواب��ط ای��ران و امریکا در
موضوعاتی مثل ع راق ،افغانستان و لبنان و سایر موضوعات
بی ن المللی پرداخته است .وی چشم انداز روابط ای ران و امریکا
را این گونه ترس��یم م ی کند ...« :در مناسبات پیچیده روابط
بی ن الملل ،شرایط انتقالی الزاما یک هفته ،دو هفته ،یک ماه،
یک سال و دو سال نبوده اس��ت .حتی بعضی اوقات شرایط
انتقالی 20و 50سال به طول انجامیده است .گروه های زیادی
از این شرایط به رغم شکنندگی و خط رناک بودنش ،بهره مند
م ی ش��وند ،لذا بنده افقی ب رای این وضعی��ت نم ی بینم .من
اعتقاد دارم ای ران و امریکا همیشه اختالفات دیدگاه هایشان را
حفظ خواهند کرد .اما می زان تنش بین انها متغیر خواهد بود.
فکر م ی کنم فعال یک می زان کنترل شده از تنش ادامه پیدا
کند( ».ص )177
در طول حیات جمهوری اسالمی برخی حوادث و وقایع
مثل جنگ تحمیلی و مساله هسته ای به صورت خاص در
تحوالت ای ران و جهان تاثیر داشته است .ظریف ،دیپلماسی
جمهوری اس�لامی را در این موضوعات به صورت تفصیلی
تشریح کرده است ...« .در س��ال پایانی جنگ ای ران و ع راق
ب راساس پیشنهاد اقای پرزدکوئیار ،گروه اعضای دائم شروع
به مذاکره کردند .نتیجه جلساتی که میان اعضای دائم برگزار
شد ،قطعنامه 598است .اصطالح جلس��ات P5نیز از انجا
شروع شد( »...ص )80
کتاب «اقای سفیر» در صفحات متعددی به رابطه ای ران
و ع راق در خالل بحث دیپلماسی جنگ درباره قطعنامه 598
م ی پردازد ...« .با ع راق ی ها مس��تقیما صحبت نم ی کردیم.
سالنی در ژنو بود که دو میز رو به روی هم قرار داشت و پشت
هرکدام از میزها یک سالن انتظار وجود داشت .ما و تیم ع راقی
هم زمان وارد م ی شدیم و بدون اینکه حتی با یکدیگر دست
بدهیم م ی نشستیم( ».ص )95
ظریف تفس��یر جدیدی از جنگ ع راق و کویت اعالم
م ی کند و م ی گوی��د ...« :صدام احس��اس کرد ک��ه ای ران از
موضعش راجع به معاهده 1975عقب نشینی نم ی کند و نیاز
ع راق ب رای دسترس��ی به اب ،از این جهت فراهم نم ی شود.
بناب راین ع راق تصمیم گرفت به کویت حمله کند( ».ص )96
دیپلماس��ی هس��ته ای یک��ی دیگ��ر از موضوعات
بین الملل
که نماینده امریکا سخنرانی کرد و راجع به ای ران نیز جمله ای
گفت ،م��ا به این فکر افتادیم تا مش��ت محکم��ی بر دهان
استکبار بکوبیم .پس از مشورت س��ه نفره قرار شد که بنده
در جواب قصه بزبز قندی را بگویم .در ان جلسه گفتیم که ما
این قصه ها را ب رای بچه هایمان تعریف م ی کنیم تا بدانند که
چطور با استعمار مبارزه کنند( ».همان منبع ،ص )41
ظریف در بخش هایی از کت��اب به جنب ه های تئوریک
دشمنی ای ران و امریکا م ی پردازد و تحلیل م ی کند:
« ...از دریچه تئوریک ،مشکل ای ران و امریکا عدم اعتماد
به یکدیگر اس��ت و اینکه هیچ وقت تالشی ب رای فهمیدن
نیات یکدیگر انجام نداده اند .لذا اقدامات مثبت هر دو طرف به
دلیل وجود این ذهنیت ،ب ی نتیجه مانده و حتی به تندتر شدن
سیاست ها هم انجامیده است .به ه ر حال هی چ گاه سیاست
مش��خص و مدونی به منظور بهبود روابط ای��ران و امریکا
نامه مفص�ل و مس�تدل برقراری مجدد تاسیس�ات
،UCFیعنی نامه شکس�تن تعلیق را بنده نوش�تم که
از س�وی رهبری نیز برای نوشتن متن محکم و مستدل
تشویقشدم
مثلث شماره 184
این باور بدون منبع را رد م ی کند و م ی گوید« :زمانی که من
در بیست و یک یا بیست و دو سالگی وارد سازمان ملل متحد
شدم ،به دنبال این بیت م ی گشتم اما هیچ کجا نبود .تا اینکه
یک هنرمند اصفهانی از طریق خانم م��ن به بنده اطالع داد
که من یک ف��رش پنج متر در پنج متر بافته ام و وس��ط این
فرش شعر سعدی را با نخ طال نوشته ام .این فرد اقای محمد
صیرفیان بود که معروف ترین بافنده اصفهان است .حداقل
قیمت فرش هایش مت��ری 6 ،5میلیون تومان اس��ت .این
فرش 25متر بود و قیمت نداشت .من با ایشان تماس گرفتم.
گفت من تمایل دارم این فرش را به سازمان ملل متحد هدیه
بدهم ،به ش��رطی که ان را در یک جای خوب نصب کنند».
(همان منبع ص )216
باتوجه به پیروزی انقالب اس�لامی در ای ران سیاست
خارجی نظام جدید دستخوش تغییر و تحول اساسی م ی شود.
یکی از این محورهای تغییر و تحول نح��وه و مدل رابطه با
قدرت های بزرگ اس��ت .این تغییر و تحول حتی بر س��ر در
وزارت خارجه نیز سرایت م ی کند .ورودی ساختمان قدیمی
وزارت خارجه به شعار «نه شرقی ،نه غ ربی» مزین م ی شود تا
به همه اعالم کنیم قرار است در دوره جدید سیاست مستقلی
را در پیش گیریم .اگر تا پیش از این نظام شاهنشاهی خود را
شریک و متحد غرب م ی دانست ،اینک قرار است سیاستی
دیگر به کار ای��د .ظریف جوان نحوه برخ��ورد با قدرت های
بزرگ در راس ان امریکا را این گونه تشریح م ی کند« :بنده در
سال 1361به عنوان کارمند محلی وارد نمایندگی شدم .در ان
زمان اصرار داشتیم که حتی اگر کسی یک کلمه نیز راجع به
جمهوری اسالمی ای ران صحبت کند ،ما پاسخ ان را بدهیم.
ی غ رب ی ها
نتیجه اینکه هر روز به جای چند دقیقه س��خنران
درباره ای ران البه الی چندین مطلب دیگر ،نیم ساعت در کمیته
راجع به ای ران صحبت م ی ش��د .ما به دس��ت خودمان بحث
کمیته را به سمت ای ران سوق م ی دادیم( ».صص )40 ،39
بیان این خاط رات ش��اید به این دلیل است که از دولت
احمدی نژاد زمان زیادی نگذشته و اقدامات خالف عرف وی
ن ما باقی مانده ،اما این کارها ب رای انقالب نیز
همچنان در ذه
تجربه شده و ظریف معتقد است« :این از تجربیاتی به شمار
م ی رود که ما به قیمت زیادی یاد گرفتیم ،اما دوستان جدید
نمی خواهند باور کنند اگر روش��مان را عوض کردیم از سر
ب ی اعتقادی و ب ی غیرتی نبود ،بلکه به خاطر تجربه کس��ب
شده بود که االن دوباره ان کارها را تکرار نکنند ».حتی ظریف
و دوستانش در هیات نمایندگی ای ران ب رای مقابله با امریکا به
داستان بزبزقندی نیز متوسل شده اند ...« :یادم نم ی رود زمانی
سوامریکادربارهایرانباهم
انگلی
تفاهمدارند
47
پس از پیروزی انقالب روزی اقای شیخ االسالم با بنده
صحبت کردند و گفتند که همه می توانند یک متخصص
کامپیوتر ش�وند ،اما هر کس�ی نمی تواند برای جمهوری
اسالمی یک سیاس�تمدار خوب باش�د .تغییر رشته و در
نتیجه مس�یر زندگی و تقدیر بنده به خاطر فرمایشات و
اصرار ایشان بر این امر اتفاق افتاد
انچه باعث منزوی ش�دن دیپلمات ایرانی می شود،
کارامد نبودن وی اس�ت .زمان�ی ک�ه دیپلمات های ما
کارامد شدند ،در جلسات بین المللی حرف های سنجیده
و دقیق می زدند .ممکن اس�ت بعض�ی مواقع فکر کنید
برای اینکه مورد توجه قرار بگیرید و نظرتان را بپذیرند،
لزوما باید خود را با هنجارهای غربی س�ازگار کنید ،اما
بین الملل
تو گوی ظریف با مولف کتاب است ...« :به نظر من یکی
گف
از ریشه های اساسی مشکل هس��ته ای این بود که امریکا و
اسرائیل در بحث هسته ای ،زمینه مناسبی ب رای شکل دهی
فش��ار بی ن المللی علیه ای ران پیدا کردند ،ب��دون اینکه الزاما
مشکلشان در حوزه هسته ای باشد؛ یعنی اگر مشکل امریکا
صرفا در حوزه هس��ته ای بود احتمال حل موضوع هسته ای
خیلی بیشتر م ی شد( ».ص )229
یکی از نکات مثبت کتاب «اقای سفیر» اسی ب شناسی
سیاست خارجی است.
« ...انچه باعث منزوی شدن دیپلمات ای رانی م ی شود،
کارامد نبودن وی اس��ت .زمانی که دیپلمات های ما کارامد
شدند ،در جلس��ات بی ن المللی حرف های سنجیده و دقیق
م ی زدند .ممکن اس��ت بعضی مواقع فکر کنید ب رای اینکه
مورد توجه قرار بگیرید و نظرتان را بپذی رند ،لزوما باید خود را با
مثلث شماره 184
ظریف می گوید؛
بعد از اجالس سران
کمترین تقدیری از
بنده و اقاصادق خرازی
صورت نگرفت
هنجارهای غ ربی سازگار کنید ،اما چنین نیست .انچه مسلم
است ،ما همیش��ه اختالفات و تمایزاتمان را با غرب خواهیم
داشت( ».ص )90
« ...مش��کل ما اوال ندانس��تن زبان انگلیس��ی است،
ثانیا موضوع بحث را نم ی دانیم و تمام اینها را در پوشش��ی
به نام اس��تکبار جهانی و استکبارس��تیزی خودمان پنهان
م ی کنیم(».ص )90
پرداختن به دیپلماس��ی جمهوری اسالمی نم ی تواند
بدون توجه به وزرای خارجه طی ش��ود .ظریف در این کتاب
48
را برای بچه هایمان تعریف می کنیم تا بدانند که چطور با
استعمار مبارزه کنند
چنین نیست .انچه مسلم است ،ما همیشه اختالفات و
تمایزاتمان را با غرب خواهیم داشت
یادم نمی رود زمان�ی که نماینده امریکا س�خنرانی
کرد و راجع به ای�ران نیز جمله ای گفت ،م�ا به این فکر
افتادیم تا مشت محکمی بر دهان استکبار بکوبیم .پس
از مش�ورت س�ه نفره قرار ش�د که بنده در جواب قصه
بزبز قندی را بگویم .در ان جلسه گفتیم که ما این قصه ها
تالش کرده به بررسی شخصیت و نحوه مدیریت وزرای خارجه
بپردازد .اما در دولت نهم و دهم کمتر به وزرای خارجه پرداخته
و نقد خود را متوجه احمدی نژاد کرده است.
اقای دیپلمات در این کتاب 368صفحه ای به مباحث
تئوریک روابط بی ن الملل پرداخته و نظ رات تخصصی خود را
ارائه کرده است .وزیر خارجه مدنظر حسن روحانی که رساله
فوق لیسان س اش در زمینه تحریم در روابط بی ن الملل است
و با فش��ار و اصرار خودش بازنشسته ش��ده ،در پاسخ به این
س��وال مصاحب ه گر که پیش از روی کار امدن دولت یازدهم
بوده که «اگر چنانچه شرایط تغییر کند مایل هستید که به
وزارت خارجه بازگردید؟» م ی گوید « :من االن شرایط خودم را
خیلی دوس��ت دارم .هر وقت به می زان سنگینی باری که در
وزارت خارجه بر دوش داشتم فکر م ی کنم ،نم ی توانم تصور
کنم دوباره به ان شرایط برگردم .اما نکته دیگری هست که
نم ی خواهم به عنوان شعار عرض کنم .متواضعانه احساس
م ی کنم که توانمندی دارم و این توانمندی بیش��تر با هزینه
جمهوری اسالمی به دست امده است .البته بنده هی چ گاه با
هزینه جمهوری اسالمی درس نخواندم ،بلکه تماما به هزینه
شخصی و حتی با دالر ازاد بوده است .اما م ی خواهم بگویم
اگر کسی معتقد است من یک دیپلمات با سابقه هستم ،این
درس نبوده که از من یک دیپلمات با سابقه ساخته است ،بلکه
اشتباهاتی بود که بنده در محل کار کردم و تجربه هایی بوده
که کسب کرده ام».
فارغ التحصیل مدرس��ه علوی و گزینه مطلوب حسن
روحانی که تا پیش از این همواره از سوی جناح های سیاسی
مورد حمله قرار گرفته ،اما از سوی باالترین مقامات سیاسی
حمایت شده است که عالوه بر تحصیل در حوزه تخصصی،
تجربه ای گران قیمت از حضور 25ساله در سازمان ملل دارد.
ظریف تا گرفتن رای اعتماد باید چند روزی صبر کند.
از ظریف دو روایت نزد اهل سیاست وجود دارد؛ برخی از
اصولگرایان او را رئیس باند نیویورک ی ها م ی دانند و م ی گویند
او گرایش های لیب رالی دارد .این درحالی است که برخی دیگر
معتقدند او کامال در ماموریت های دیپلماتی ک اش با مقامات
عالی نظام هماهنگ اس��ت .او البته در این کتاب در اثبات
هماهنگی با مقامات عالی نظام مصادیق زیادی ذکر م ی کند.
ظریف درباره مخالفت رهبری ب��ا عزلش از نمایندگی
ای ران در سازمان ملل پس از سال 1384م ی گوید« :احمدی نژاد
تمایل داشتند در همان س��فر اول به نیویورک بنده را قبل از
سف را برکنار کنند .اما ظاه را مورد توافق رهبری قرار نگرفت».
ظریف البته میل خود به بازگش��ت به ای ران پس از پیروزی
احمدی نژاد را اینگونه بیان م ی کند« :قبل از اینکه ایشان به
برکنار کردن بنده اقدام کنند ،درخواست کرده بودم که مرا از
ادامه کار معاف کنند و این درخواست را خدمت رهبری از طریق
دفتر مطرح کردم .این درخواس��ت مورد موافقت ایشان قرار
نگرفت».وزیر پیشنهادی روحانی ب رای وزارت خارجه درجای
دیگری از گفت وگویش نامه نگاری حقوقی درباره شکس��تن
از دریچه تئوریک ،مشکل ایران و امریکا عدم اعتماد به
یکدیگراستواینکههیچوقتتالشیبرایفهمیدننیات
یکدیگر انجام نداده اند .لذا اقدامات مثبت هر دو طرف به
دلیل وج�ود این ذهنیت ،بی نتیجه مان�ده و حتی به تندتر
شدن سیاست ها هم انجامیده است
من اعتق�اد دارم ایران و امریکا همیش�ه اختالفات
دیدگاه هایشان را حفظ خواهند کرد .اما میزان تنش بین
انها متغیر خواهد بود .فکر می کنم فعال یک میزان کنترل
شده از تنش ادامه پیدا کند
تعلیق را تعری��ف م ی کند« :در زمانی هم ک��ه مقامات نظام
به رغم دیدگاه کارشناس��ی بنده تصمیم به راه اندازی مجدد
UCFاصفهان گرفتن��د ،نامه مفصل و مس��تدل برقراری
مجدد تاسیسات ،UCFیعنی نامه شکستن تعلیق را بنده
نوشتم که از س��وی رهبری نیز ب رای نوشتن متن محکم و
مستدل تشویق شدم ».او البته اعتقاد دارد که همواره باید نظر
کارشناس ی اش را بگوید و خودسانسوری نکند؛ «ممکن است
ما سخنانی را گفته باشیم که خودمان ان را قبول نداشتیم اما
همیشه سخنان و کارهایمان مورد تایید نظام و مقامات باال
بوده اس��ت .در تمام دورانی که من مس��ئولیت داشتم – در
پرونده هسته ای – یک کلمه بدون اجازه رهبری گفته نشده
است .البته ممکن است رهبری بعضی موارد مانند تعلی ق ها را
با اکراه پذیرفته باشند اما ب راساس انچه از بسیاری از دوستان
شنیده ام روش ایشان در ان چند سال این بود که به نظر جمع
احترام م ی گذاشتند و در جلسات عالی به اجماع م ی رسیدند
و بعد تصمیم م ی گرفتند ».او اش��اره ای ه��م به اعزامش به
نیویورک در سال 80م ی کند و م ی گوید« :شایعاتی از قبیل
اینکه رهبری با انتصاب من به عنوان سفیر مخالفت کرد ه یا
من به اصرار ،رهبری را ب رای ماموریتم مالقات کرده ام ،وجود
داشت .البته ایشان بعدا مرا خواس��تند که به دیدارشان بروم.
صحب ت های بسیار محب ت امیزی نیز با من داشتند .فرمودند
که اقای دکتر خ رازی در بهمن م��اه انتخاب تو را مطرح کرد
و من به اقای حجازی گفتم ب��ا ان موافقم و بهترین انتخاب
است».ظریف از دوران مس��ئولیتش پس از سال 84چندان
راضی به نظر نم ی رسد و م ی گوید« :زمان اقای احمدی نژاد
تقریبا هیچ کاری در ای ران نداشتم .سفرهایم به ای ران الحمداهلل
به سالی دو ،سه سفر تقلیل یافته بود .حتی بعضی وقت ها
موقعی که نزد اقای والیتی
رفتم ،سر نماز بود .اقای والیتی
به نمازهای خیلی طوالنی
معروف بود .نماز ایشان اگر به
جماعتنخوانندخیلیطوالنی
می شود و وسواس عجیبی در
نماز دارد .سر سجاده نشسته
بود که گفت در جلسه هیات
دولت یکی از وزرای ان زمان
به خاطر انکه ادعا می کرد من
امریکایی هستم با رفتن بنده به
نیویورک مخالفت کرده است
تجربه یگانه
2
یادداشتی از محمدمهدی راجی ،نویسنده کتاب اقای سفیر
محمدمهدی راجی نویسنده
کتاب اقای سفیر ،دانش اموخته
روابط بین الملل است
بین الملل
از اولین س��اعات پس از پیروزی دکتر حسن روحانی
به عنوان هفتمین رئی س جمهور اسالمی ای ران ،گمانه زن ی ها
پی رامون اعض��ای کابینه وی که ش��عار و مش��ی اعتدال و
امید را با خود یدک م ی کش��ید ،ش��روع ش��د .کابینهای که
به زعم کارشناس��ان ،به علت وجود مش��کالت متعدد یکی
از سنگی ن ترین وظایف س��ال های پس از پیروزی انقالب را
به عه��ده دارد .در این میان به نظر م ی رس��ید که با در نظر
گرفتن سر منشا مشکالت و معضالت ،دوگانه تیم اقتصادی
و دیپلماسی این دولت وظیفه به مراتب خطیرتر و در عین
حال پیچیده تری را به عهده داشته باشند.
از این رو کنجکاوی در خصوص اس��امی گزینه های
احتمالی به ویژه ب رای تصدی وزارت امور خارجه با حساسیت
و دقت بیشتری از سوی جامعه و عموم مردم پیگیری م یشد.
پس از گذش��ت روزهای ابتدایی ک��ه گمانه زن ی ها اغلب با
حدس و خطا همراه بود ،با جدی تر شدن اسامی گزینه های
اصلی ب رای تصدی این پست ،به تدریج نام دیپلمات خوشنام
و با سابقه دکتر محمد جواد ظریف ،سفیر و نماینده دائم ای ران
در سازمان ملل متحد ( )1381-1386سر زبان ها افتاد .دولت
جدید که در باب م��راودات در روابط بی ن المل��ل و تعامل با
جهانیان با عنایت به وضع تحریم های ب ی س��ابقه و انزوا در
یکی از بدترین و پیچیده ترین شرایط تاریخی خود قرارداد،
بر ان ش��د که در انتخاب این گزاره چاره اندیش��ی معقولی
به عم��ل اورد .این چنی��ن رئی س جمهور جدید ب��ا تدبیر و
دور اندیش��ی تیمی از دیپلمات های کارازم��وده و در راس
انها محمد جواد ظریف را بر س��ر کار خواهد اورد که جدا از
تعصبات و تعلقات حزبی و سیاسی باید اذعان داشت ضمن
انکه جزئی از سرمایه های انس��انی این کشورند ،ب ی تردید
امتیاز و اعتباری ب رای میهن در عرصه تعامالت بی ن المللی
محس��وب م ی ش��وند؛ همچنان ک��ه م ی توانن��د مرهمی
باش��ند بر غرور در هم شکسته این س��ال های ای رانیان در
انظار جهانیان.
اما در باب دیپلم��ات کارازموده و دیپلماس��ی کارامد
همان طور که در مقدمه کتاب «اقای سفیر» که گفت وگوی
مفص��ل اینجانب ب��ا دکتر محمد ج��واد ظری��ف از زندگی
ش��خصی و نیز نقد و بررس��ی کارنامه بیس��ت و پنج ساله
ایشان در مناصب متعدد وزارت امور خارجه تا نگاه اکادمیک
و اسی ب شناسانه به رویدادهای بی ن المللی را شامل م ی شود،
به نقل از هانس.جی .مورگنت��ا اورده ام از عناصر مهم قدرت
ملی هر کشوری دیپلماسی و دیپلمات با کیفیت است .بد
نیست به جهت روشن تر شدن موضوع و درک اهمیت این
مقوله یک بار دیگر بخش کوتاه��ی از ان را همین جا نقل
کنم .مورگنتا در کتاب تاثیر گذارش «سیاست میان ملت ها»
م ی گوید« :از عناصر قدرت ملی هر کش��وری مواردی نظیر
جغ رافی��ا ،منابع طبیعی ،ت��وان صنعت��ی ،امادگی نظامی،
جمعیت ،منش و روحیه ملی و ...هستند .اما وی مهمترین
عامل قدرت ملی را کیفیت دیپلماس��ی م ی داند و در ادامه
م ی نویسد« :م ی توان گفت سایر عوامل تعیین کننده قدرت
ی هستند که قدرت ملی از ان به وجود
ملی به منزله مواد خام
م ی اید ».کیفیت دیپلماس��ی یک دولت هم��ه ان عوامل
متفاوت را به صورت مجموعه ای منسجم ترکیب م ی کند،
به انها جهت و وزن م ی دهد و با دمیدن روح قدرت بالفعل در
انها امکانات بالقوه و خفته انها را بیدار م ی کند .هدایت امور
خارجه یک دولت توس��ط دیپلمات ها در دوران صلح از نظر
قدرت ملی همانند اعمال استراتژی و تاکتی ک های نظامی
توسط رهب ران نظامی در دوران جنگ است .دیپلماسی ،هنر
مرتبط ساختن عناصر قدرت ملی به موثرترین شکل با ان
گروه از ویژگ ی های شرایط بی ن المللی است که مستقیما به
منافع ملی مربوط م ی شود .وی با بیانی هشدارگونه معتقد
است که دیپلماسی مغز متفکر قدرت ملی است ،همان گونه
که روحیه ملی جان ان اس��ت؛ اگر بینش ان کاس��تی یابد،
قدرت داوری اش دچار نقصان م ی ش��ود و اراده اش تضعیف
م ی گردد ،در ای��ن صورت هیچ ی��ک از امتیازات ناش��ی از
موقعیت جغ رافیایی ،خودکفایی در مواد غذایی ،مواد خام و
مثلث شماره 184
با فش��ار خودم به ته ران م ی امدم تا ببینم چه خبر است .زی را
من تا حد زیادی سفیر تحمیلی به رئی س جمهور جدید بودم و
بناب راین ته ران کار زیادی با من نداشت».
او البته خاطره ای هم از س��فر احمدی نژاد به نیویورک
م ی گوید« :در دورانی که ایشان میهمان ما در نیویورک بودند
هم خودشان و هم همسرشان به بنده و همسرم کمال محبت
را داشتند .با اینکه بنده یک سفیر تحمیلی ب رای ایشان بودم.
یدانست که این سفارت
یدانست یا نم
یدانم ایشان م
البته نم
به خود من تحمیل شده بود؛ یعنی امادگی این را نداشتم که
ادامه دهم .اما صرفا از رهبری امتثال امر کرده بودم که مایل
بودند ادامه دهم».
اما در نهایت ظریف ب��ه ته ران بازم ی گ��ردد .خودش
اینگونه روایت م ی کند« :من بس��یار از انتخاب جانش��ینم
خوشحال شدم .حتی یکی از نشانه های این خوشحالی این
است که من که به شدت سیگار م ی کشیدم از خوشحالی این
جابه جایی از روزی که جانشینم ویزا گرفت تا به امروز سیگار
نکشیده ام .الحمدهلل چهار سال است که لب به سیگار نزده ام،
در صورتی که روزانه سه سیگار برگ م ی کشیدم».
ظ ریف اما هم واره مورد مخالفت چپ گرایان بوده تا جایی
ی محتشم ی پور را از دالیل انصراف وزیرخارجه از
که سخنران
صدور حکم نماینده ای ران در س��ازمان ملل عنوان م ی کند:
«موقعی که نزد اقای والیتی رفتم ،سر نماز بود .اقای والیتی
به نمازهای خیلی طوالنی معروف بود .نماز ایش��ان اگر به
جماعت نخوانند خیلی طوالنی م ی شود و وسواس عجیبی
در نماز دارد .سر سجاده نشسته بود که گفت در جلسه هیات
دولت یکی از وزرای ان زم��ان به خاطر انکه ادعا م ی کرد من
امریکایی هس��تم با رفتن بنده به نیوی��ورک مخالفت کرده
است».رابطه او با چپ ها اما هرگز خوب نشد؛ «با اینکه من
هیچ گاه در جناح راست نبودم اما افراد جناح چپ که ان زمان
تندروتر بودند به خاط��ر گرایش های معتدلم ،رابطه خوبی با
من و امثال من نداشتند .عجی ب تر اینکه حتی بعدها در دوره
اقای خاتمی که دوستان چپ گرایش معتدل تری در سیاست
خارجی پیدا کردند رابطه شان با افرادی مانند من خوب نشد.
در زمان اقای هاشمی اسم روزنامه سالم که م ی امد ،تنمان
م ی لرزید .در دوره دوم اقای خاتمی یکی از شرایط تندروهای
چپ مجلس شش��م ب رای اینکه به دکتر خ رازی رای اعتماد
بدهند این بود که مرا از معاونت عزل کند».
او که انگار دل پری از اصالح طلبان دارد ،ادامه م ی دهد:
«در ابتدای دولت اقای خاتمی گروهی بدون رضایت ایشان
تالش کردند تا اقای هاشمی را حذف کنند .افراد جناح چپ
مدتی بیکار بودند اما پس از ان درس خواندند و بر معلومات
و درک سیاس ی شان افزوده ش��د ».او البته مرزبندی اش را با
موسوی خوئین ی ها و بهزاد نبوی عیان م ی کند؛ «اقای خاتمی
رئیس جناح چپ نبود .رئیس جناح چپ کسانی مانند اقای
موسوی خوئین ی ها و در سیاس��ت خارجی اقای بهزاد نبوی
بودند که دیدگاه های بسیار تندی داشتند».او البته دلخوری اش
را از اصالح طلبان به همین جا ختم نم ی کند و سعی م ی کند
بین خاتمی و اط رافیانش مرزبندی ایجاد کند« :به رغم 8ماه
تالش شبانه روزی – ب رای اجالس سران – که همه اینها به
همت اقا صادق بود و در ان 29رئیس کشور شرکت کردند و
به بهترین شکل هم برگزار شد ،با این اوصاف کمترین تقدیری
از بنده و اقای صادق خ رازی که تمام این کارها را انجام دادیم،
صورت نگرفت».محمدجواد ظریف ام��ا در امریکا با افرادی
چون س��عید امامی هم که در انجا محصل و عضو انجمن
اسالمی بوده اشنا م ی شود« :از نظر انجمن دفتر حفاظت ما
در واشنگتن به دست کسانی اداره م ی شد که ارتباط زیادی با
انقالب اسالمی نداشتند.افرادی نظیر اقای سعید امامی و اکثر
اعضای انجمن برخالف من ،نسبتا تند عمل م ی کرند و مشی
بسیار انقالبی داشتند .در همان زمان بود که انگ لیب رالی به
من زده شد».اقای سفیر حاال در استانه وزیر شدن است .ایا او
از بهارستان رای اعتماد م ی گیرد؟ g
روایت نویسنده
49
بین الملل
تولید صنعتی ،امادگی نظامی ،تعداد و ویژگ ی های جمعیتی
در درازمدت چندان به کار ملت نخواهد امد .ملتی که بتواند
به داش��تن همه این امتیازات ببالد ،اما دیپلماسی مناسب
با انها را نداش��ته باشد ،ممکن اس��ت از طریق وزنه خالص
س��رمایه طبیع ی اش به موفقی ت های موقت نائل شود ،اما
در درازمدت با به کار انداختن ناقص ،ناپیوس��ته و ُم سرفانه
این سرمایه طبیعی در راه اهداف بی ن الملل ی اش ،ان را بر باد
خواهد داد.
بناب رای��ن مالحظه م ی ش��ود که اهمیت دیپلماس��ی
هوش��مندانه و دیپلمات کارازموده تا چه حد بر سرش��ت و
سرنوشت سیاسی ،اقتصادی و اجتماعی یک ملت و پویایی
و تداوم انسجام ان اثرگذار است .بناب راین مالحظه م ی شود
چقدر مهم و حیاتی است کشوری که م ی خواهد قدرت اول
منطقه باشد ،در مناس��بات و معادالت منطقه ای و جهانی
نقش ایفا کن��د و از رهگذر ناب رابری های ق��درت و ثروت در
جهان امروز اعتبار و قدرت در راس��تای منافع ملی کس��ب
کند و نیز ندای انقالب و اموزه ه��ای مکتب اش را به گوش
جهانیان برس��اند و از دیپلماس��ی و دیپلمات های بادرایت
بهره مند و برخوردار باش��د .این در حالی است که این روزها
ظاه را کس��ی پا به دس��تگاه دیپلماسی کش��ور م ی گذارد
که دوس��ت و دش��من در تجلیل از عملک��رد حرفه ای ا ش
بارها لب به سخن گش��وده اند .تالش های مجدانه ظریف
در دوره مس��ئولیتش در امریکا در دف��اع از ارزش های نظام
جمهوری اس�لامی و توانمندی او در اقناع همتایانش ،بارها
مقامات عالی نظام را به تحسین وی واداشته است .اما این
واکنش ها محدود به مرزهای ای ران نم ی ش��ود ،بسیاری از
اهالی رس��انه و ش��خصی ت های بی ن المللی از جمله هنری
کیسینجر ،وزیر امور خارجه سابق امریکا و یکی از مهمترین
تئوریسی ن های حال حاضر روابط بی ن الملل ،در تقدیم کتاب
معروفش «دیپلماس��ی» به ایش��ان در صفحه اول کتاب
م ی نویس��د« :تقدیم به دش��من قابل احترامم؛ محمد جواد
عنان
ظریف ».مثال از این دس��ت بس��یار اس��ت؛ از کوف ی ِ
دبیرکل تا ماهاتمیر محمد و جان بولتن سفیر سابق امریکا
در سازمان ملل متحد و ده ها ش��خصیت مهم بی ن المللی
دیگر که هر یک به نوعی در مق��ام اعتراف به توانای ی های
دکتر ظریف س��خنانی بر زبان رانده اند .اما یکی از خاط راتی
که دکتر ظریف ب رایم نقل م ی کرد و همواره ب رایم جالب بود
مربوط م ی شود به خاطره دیپلمات های رژیم صهیونیستی
شاغل در س��ازمان ملل و اظهار ش��گفتی توام با خصومت
ان��ان از توانمن��دی و قابلی ت ه��ای دیپلم��ات نظ��ام
جمهوری اسالم ی ای ران.
در این دو سالی که مش��غول تهیه این کتاب و الجرم
ارتباط با ایشان بودم ،انچه بیش از هر چیز ب رایم خاطره ای
خوشنود کننده است ،ارتباط با ش��خصی است که افزون بر
تخصص و دانش مثال زدن ی اش ،از فضایل اخالقی و انسانی
نیز بهره مند است .به نظر من ،ظریف به تنهایی در کارامدی
و تخص��ص دیپلماتیکش خالصه نم ی ش��ود .راس��تش را
بخواهید در ارتباط با ایشان ،از میان جذابی ت های حرفه ای و
اخالق؛ اخالق و منش ستودن ی اش همواره ب رایم خواستن ی تر
بوده .کاالیی ب��س گرانبها که این روزها س��خت م ی توان
سراغی از ان در سلوک بسیاری از مسئوالن گرفت .هیچ گاه
غرور و تکبر بیجا در رفتار و کالم��ش ندیدم .ان چیزی که
بیش از همه در خلق و خوی ایش��ان نمود و ظهور داشت،
افتادگی و تواضع بود؛ ان هم نه ی��ک ادای تواضع تصنعی
حال به هم زننده به س��بک امروزی .بلکه ن��اب و حقیقی.
نرم خویی و ادب و نیز جدیت و نظم از دیگر صفاتی است که
در طول اشنایی با ایش��ان در حافظه ام به یادگار باقی مانده
اس��ت .در پایان همان طور که در مقدمه کتاب نیز اورده ام،
تو ش��نود با دکتر محمد ج��واد ظریف ،از
باید بگویم که گف
ان دست تجربه هایی است که به راحتی امکان تکرار در ان
وجود نداردg .
مثلث شماره 184
50
گزارش شخص
سنت گرای مدرن
فرازونشیب های زندگی محمد جواد ظریف از
مدرسهعلویتادانشگاهدنور
دکتر محمدجواد ظریف فارغ التحصیل رشته
روابط بین الملل دانشگاه دنور امریکا است.
او تقریبا اولین وزیر خارجه ایران خواهد
بود که در رشته روابط بین الملل تحصیالت
اکادمیک خود را به پایان رسانده است
3
محمد جواد ظریف ،دیپلماتی باتجربه های مثال زدنی،
تحصیلکرده امریکا و نماینده دائم ای ران در سازمان ملل متحد
اکنون به عنوان وزیر خارجه پیش��نهادی از جانب دکتر حسن
روحانی معرفی شده است .در ذکر شهرت وی همین بس که
هنری کیسینجر ،وزیر خارجه اسبق امریکا ،کتاب خود به نام
«دیپلماسی» را به این دیپلمات کشورمان تقدیم کرده و نوشته
است« :تقدیم به دشمن قابل احترامم؛ محمدج واد ظ ریف».
ظریف در تاریخ هفدهم دی ماه 1338در ته ران و در یک
خانواده مذهبی و تاجرپیشه دیده به جهان گشود .مادر وی دختر
مرحوم حاج میرزا عل ی نقی کاش��انی و پدرش نیز از تجار بنام
اصفهان بود .خانه انها پش��ت باغ شاه س��ابق و خانه ای بزرگ
و قدیمی بود که تا زمان حیات پدرش��ان یعنی سال 1363در
انجا زندگی م ی کردند .انطور که ظریف بیان کرده خانواده انها
وضعیت مرفهی داشتند و هنوز نیز وی از قبل انها و ارثی که
به دست اورده زندگی مناسبی دارد .همچنین وی به دلیل عالقه
شدید پدرش به مسائل مذهبی ،پیش از اغاز مدرسه به فراگیری
حدیث پرداخته است .حتی در دوران مدرسه اقای عالمه و چند
نفر دیگر از دوستان پدرش این بحث را مطرح م ی کنند که او را
به حوزه علمیه قم بفرستند زی را به عقیده انها وی م ی توانست
مرجع تقلید خوبی شود .اما این امر با مخالفت مادر دکتر ظ ریف
مواجه شد و در نهایت توافق شد که صب ح ها پیش از مدرسه نزد
چند نفر از اقایان مبانی اولیه حوزوی را فراگیرد.
خانواده محمد جواد ظریف در س��ن شش سالگی چند
ماهی به اصفه��ان عزیمت کردند اما خیلی س��ریع به ته ران
بازگشتند و وی در دبستان علوی مش��غول به تحصیل شد.
دوران دبیرستان را هم در همین مجموعه گذراند .اما ورود وی
به دبیرس��تان علوی با فوت مرحوم روزبه که از بزرگان جامعه
فرهنگی ای ران و رئیس دبیرس��تان علوی بود مصادف شد .در
ان زمان با وجودی که ظریف س��ن کمی داشت اما به عنوان
سخنران مراس��م گرامی داش��ت مرحوم روزبه انتخاب شد .به
همی ن خاطر وی از همان ابتدا به نوشتن متن و سخنرانی عادت
کرد .دیپلمات فعلی ای ران در زمان تحصیل همواره شاگرد اول
مدرسه بود و به همین دلیل از ابتدا در میان دوستانش یک فرد
شناخته شده بود .البته مطالعات جانبی زیادی که در ان دوران
انجام م ی داد را نباید از نظر دور داشت؛ این مطالعات انقدر زیاد
بود که وی به چشم درد و میگرن مبتال م یشد .اولین تجربه
سفرخارجظ ریفبهجزپنجسالگیکهبهعتباتعالیاتمشرف
شد ،سفر به انگلیس ب رای درمان کمردرد و سل استخ وانی مادر
بود .در ان زمان وی سه ماه تابستان را در کنار مادرش که باید
هفت ماه در این کشور اس��تراحت م ی کرد ،گذراند؛ سفری که
به گفته خود ظریف دش��واری های زیادی داشت و موجب شد
میگرن وی تشدید شود .میگرنی که حاصل مطالعه زیاد بود
ظریف را رها نم ی کرد ،تا جایی که سال دوم نظری نتوانست در
امتحانات خرداد ماه شرکت کند اما به دلیل اینکه شاگرد اول بود
توانست در شهریور ماه جب ران کند .همچنین این سردردهای
مزمن و چشم درد که تا امروز ادامه دارد بعضا موجب م ی شود
حتی او نتواند روزه بگیرد .وی پس از پایان تحصیالت در مقطع
دوم نظری و پیش از هفده سالگی به کمک یکی از دوستان به
ظاهر متدین پدرش که بعدها مشخص شد از نیروهای ساواک
است ابتدا به مدرسه خوارزمی و سپس به امریکا رفت .وی که
وضعیت تحصیلی مناسبی داشت توانست از دانشگاهی در
سانف رانسیسکوپذیرشبگیردوبهادامهتحصیلبپردازد.ظ ریف
در کتاب خاط راتش اشاره کرده که به دلیل ترس از دستگیری
و گرفتار شدن به امریکا رفته است .وی هنگام ورود به امریکا
هی چ کس را نم ی شناخت زی را شماره تلفن های فارغ التحصیالن
مدرسه علوی که عضو انجمن اسالمی امریکا بودند نیز پیش
از سفر توسط مادرش از بین رفته بود ،بناب راین در ابتدا تنها بود
اما چند ماه مانده به انقالب ،دوستانش وی را پی دا کردند و به این
ترتیبمحمد ج وادنیزواردانجمناسالمیدانشجویاندرامریکا
و کانادا در حوزه برکلی شد .حوزه برکلی از معروف ترین حوزه های
انجمن اسالمی بود و افرادی مانند اقایان محمد هاشمی ،دکتر
جواد الریجانی ،حسین شی خ االسالم و مرحوم دکتر نوربخش
در ان حضور داشتند .وی که در ان زمان در دانشگاه کامپیوتر
تحصیل م ی کرد به دلیل نزدیکی ب��ه دوران پیروزی انقالب
اسالمی ،همراه دوستانش بیش��تر اوقات مشغول شرکت در
جلسات و چسباندن اعالمیه روی دیوارها بودند .پس از پیروزی
انقالب نیز ظاه را اقای شیخ االسالم جرقه تغییر مسیر زندگی
وی و رفتن به سیاست را زده اند .انگونه که خودش در کتاب نقل
کرده اقای شی خ االس�لام پس از پیروزی انقالب با او صحبت
م ی کند و به او م ی گوید که هر کسی م ی تواند یک مهندس
کامپیوتر شود اما هر کسی نم ی تواند ب رای جمهوری اسالمی
یک سیاستمدار خوب باشد .به دنبال این سخنان و اصرارهایی
که صورت گرفت وی رشته تحصیلش را تغییر داد و ب رای ادامه
تحصیل در رشته روابط بی ن الملل به دانشگاه سانف رانسیسکو
که نس��بتا لیب رال بود رفت .این د ر حالی است که خانواده وی
بسیار محافظه کار بودند ،تاجایی که انها حتی در خانه تلویزیون
و رادیو نیز نداشتند .البته مطابق گفته خود اقای ظ ریف یک رادیو
داشتند که پدر وی ان را در کمدی نگه م ی داشت و تنها ب رای
شنیدن دعای سحر ماه رمضان از ان استفاده م ی کرد .روزنامه
نیز از دیگر مواردی بود که در خانه ظریف ها پیدا نم ی شد .اما
این سختگیری ها موجب نشد که محمد جواد از اوضاع اجتماع
دور بماند .زی را با وجود کنترل شدید پدرش هنگام رفت و امد به
مدرسه ،او به هر ط ریقی برخی کتبی که دوست داشت را تهیه و
مطالعه م ی کرد .از جمله کتاب هایی که وی مخفیانه تهیه و در
سخنران ی هایش نیز از محتوای ان بهره م ی جست ،کتاب های
دکتر علی شریعتی است که در ان زمان به تازگی در حسینیه
ارشاد به سخنرانی م ی پرداخت .مطابق انچه در کتاب خاط رات
ظ ریف بیان شده پدربزرگ وی در زمان حکومت مصدق از لحاظ
اقتصادی به ایشان کمک کرده اند و با مرحوم کاشانی نیز رابطه
نزدیکی داشتند .اما شخص ظ ریف که در ان زمان هنوز محصل
بود و گرایشات سیاس ی اش بیشتر ب هواسطه مطالعه کتاب بود،
همکتاب هایسنتیوهمانقالبیرامطالعهم ی کرد؛همچنین
در جلسات مدرسه علوی هم در جلسات حجتیه و هم جلسات
انقالبیون شرکت م ی کرد ،بناب راین با جفت این تفکرها اشنایی
داشت.
اما ماجرای ازدواج ایشان نیز خالی از لطف نیست؛ ظریف
که در امریکا تحصیل م ی کرد س��ال 1358به ای ران م ی اید و
حوزه برکلی از معروف ترین حوزه های انجمن اسلامی بود و افرادی مانند
اقایان محمد هاشمی ،دکتر جواد الریجانی ،حسین شیخ االسالم و مرحوم دکتر
نوربخش در ان حضور داشتند
اولین تجربه سفر خارج ظریف به جز پنج سالگی که به عتبات عالیات مشرف
شد ،سفر به انگلیس برای درمان کمردرد و سل استخوانی مادر بود
به صورت زیر است:
lدستیار ارشد وزیر امور خارجه
lمعاون حقوقی و بی ن المللی وزارت امورخارجه و مشاور
سرکنس ولگریدرسانف رانسیسکو
lریاستکمیسیونفرهنگی،یونسکو
lریاست کنف رانس اسیایی نژادپرستی و تبعیض نژادی
lعضویت گروه شخصی ت های برجسته گفت وگوی
تمدن ها
lریاست کمیسیون خلع سالح ملل متحد ،نیویورک
lریاستکمیتهمتخصصینگفت وگویتمدن ها،جده
lریاست کمیته سیاس��ی دوازدهمین اجالس سران
عدم تعهد ،دوربان
سمت ها:
lعضو گروه ش��خصی ت های برجس��ته زمامداری
جهانی
lس��خنگویی هشتمین اجالس س��ران کنف رانس
اسالمی ته ران
lریاست کارشناسان ارشد هشتمین اجالس سران
کنف رانس اسالمی ته ران
lریاست کمیته سیاسی هش��تمین اجالس سران
کنف رانس اسالمی ته ران
lریاس��ت کمیته حقوقی مجمع عمومی ۴۷ملل
متحد ،نیویورک
معرفی شده توسط حس��ن روحانی به مجلس شورای
اسالمی در دولت یازدهم جهت وزارت امور خارجه ای ران
استاد دانشکده روابط بی ن الملل وزارت امور خارجه
وی به اقتضای حضور و همچنین فعالیت دیپلماتیک
طوالن ی مدت در امریکا ،ارتباط گس��ترده ای با جامعه امریکا
و محافل سیاس��ی و علمی این کشور داش��ته است .روزنامه
ه رالدتریبون ،در مقال��های به قلم «وارن ه��وگ» ،به حضور
گس��ترده محمد جواد ظریف در مجامع عمومی امریکا اشاره
م ی کند و م ی نویس��د« :محمد ج��واد ظریف به ان��دازه ای در
دانشگاه ها ،محافل عمومی سیاسی و اجتماعی حضور پیدا
نالمللدانشگاه
م ی کندکهلی زااندرسون،رئیسدانشکدهاموربی
کلمبیا از وی پرسیده است که ایا قصد شرکت در رقابت های
انتخاباتی امریکا را دارد؟ دیپلماتی که این روزها به عنوان وزیر
خارجه از سوی دکتر روحانی پیشنهاد شده کارنامه قابل تاملی
دارد و امید ان م ی رود که با انتخاب وی در قامت یک دیپلمات
کارکشته ،جمهوری اسالمی ای ران در بحث سیاست خارجی و
دیپلماسی یک گام به جلو برداردg».
بین الملل
به مادرش م ی گوید که قص��د ازدواج دارد .به همین خاطر به
اصفهان م ی رود تا خواهرش ،دختر متدین��ی را که دیده بود به
وی معرفی کند .در همان اولین و اخرین جلسه خواستگاری،
ظریف ایش��ان را م ی پس��ندد و به این ترتیب محمد جواد در
سن 19س��الگی و همسرش نیز در س��ن 17سالگی به عقد
هم در م ی ایند .پس از ان نیز وی ب رای ادامه تحصیل به امریکا
بازم ی گردد .بازگشت او به امریکا مصادف م ی شود با اشغال النه
جاسوسی در ای ران؛ امری که به موجب ان کارتر ،ویزای ای رانیان
را باطل و همه را موظف کرد که به اداره مهاجرت بروند تا ثابت
کنند به کار مشخصی مشغول یا در حال تحصیل هستند .در
ان زمان وی در کنس ولگری به عنوان مسئول پیگیری وضعیت
عمومی دانشجویانی که در شرف اخ راج بودند ،انتخاب شد .اما
تنش ها میان دو کشور همچنان ادامه داشت تا اینکه با حمله
امریکا به طبس ،جیمی کارتر روابط ای ران و امریکا را به کل قطع
کرد و کنس ولگری نیز به کار خود خاتمه داد .در واقع دیپلمات ها
دیگردر انجا مشغول نبودندو به این ترتیبدکتر ظ ریف مسئول
کنسولگری شد .وی که همزمان به تحصیل نیز مشغول بود
محمدجوادظریفاصالتا
به یک خانواده سنتی و
مذهبی تعلق دارد ولی
پس از حضور در امریکا و
اشناییبا برخیچهره های
انقالبی به موج انقالب
اسالمی ایران پیوست
مثلث شماره 184
حسن روحانی با انتخاب
محمدجواد ظریف نشان داد که
سیاست مصالحه و تنش زدایی را در
عرصه سیاست خارجی به صورت جدی
پیگیری خواهد کرد
ب رای دوره فوق لیسانس به دانشگاه کلمبیا در نیویورک رفت.
همچنین رس��اله وی در ان مقطع پی رام��ون تحریم در روابط
بی ن الملل بود که ب رای کمک به دیدگاه جمهوری اس�لامی
ای ران در مورد تجاوز ع راق نوش��ته شد .حتی از این تز در متنی
که ب رای اثبات تجاوز ع راق به دبیرکل س��ازمان ملل داده شد
نیز استفاده ش��د .پس از گذراندن ازمون جامع دکترا در ،۱۳۶۴
اداره مهاجرت ایاالت متحده ،روادید او را باطل کرد .ظ ریف پس از
ان در نمایندگی ای ران در نیویورک مشغول شد و سه سال بعد از
راه دور تحصیالت خود را تکمیل کرد و دکترای حقوق و روابط
بی ن الملل را در ۱۹۸۸از دانشگاه دنور دریافت کرد.
در یک نگاه کلی مقاطع و رش��ته های تحصیلی دکتر
ظ ریف به صورت زیر است:
lدبستان و دبیرس��تان علوی ،ته ران ،از سال ۱۳۴۵تا
۱۳۵۵
lدیپلم کالج مقدماتی درو ،سانف رانسیسکو ،از سال
۱۳5۵تا ۱۳۵۶
lکارشناس��ی رواب��ط بی ن المل��ل دانش��گاه ایالتی
سانف رانسیسکو ،از سال ۱۳۵۶تا۱۳۶۰
lکارشناس��ی ارش��د روابط بی ن الملل دانشگاه ایالتی
سانف رانسیسکو ،از سال ۱۳۶۱تا۱۳۶۲
lکارشناسی ارشد مطالعات بی ن المللی دانشگاه دنور،
از سال ۱۳۶۲تا ۱۳۶۳
lدکترای مطالعات بی ن الملل دانشگاه دنور ،از سال
۱۳۶۳تا ۱۳۶۷
امااگرکمیبیشترپی رامونتدینخانوادهظ ریفبخ واهیم
س��خن بگوییم م ی توان به این موضوع پرداخ��ت که پس از
ازدواج و با وجودی که وی و همسرش 10سال نخست زندگی
مشترکشان را در امریکا سپری کردند و تنها یک سال به ای ران
امدند اما هیچ گاه تلویزیون نداشتند .حتی دختر و پسر انها نیز
با وجودی که به موسیقی تمایل دارند خیلی متدین هستند.
به گفته ظریف دختر وی حتی در امریکا نیز حجاب داشت و
عروسش نیز چادری است .همسر ظریف نیز پس از بازگشت
به ای ران ،به مدت 10س��ال ش��اگرد مرحوم اسماعیل دوالبی
بود؛ شخصی که خیلی روی زندگی و دیدگاه های خانواده انها
تاثیرگذار بود .در نهایت شاید سمتی که بیش از هر چیز ظ ریف
را در سطح بی ن المللی مطرح ساخت ،نماینده و سفیر دائم ای ران
در سازمان ملل متحد بود .ظ ریف چگونگی انتخابش به عنوان
نماینده جمهوری اس�لامی ای ران در سازمان ملل متحد را هم
اینگونه شرح م ی دهد« :فکر م ی کنم در بهمن ماه سال1380
بین من و اقای دکت��ر خ رازی ب رای رفتن ب��ه نیویورک توافق
صورت گرفت .ظاه را اقای دکتر خ رازی نیز همان موقع موضوع
اعزام من را به رهبری گفته بودند .بعدها رهبری به من فرمودند
که همان روز من به اقای حجازی گفتم که بهترین گزینه ب رای
نیویورک شما هستید؛ اما بگذارید روند معمول وزارت خارجه طی
شود .وقتی که رسما به ما معرفی شدید ،شما هم رسما موافقت
کنید .همچنین نکاتی را که ب رای ماموریت الزم بود یاداوری
کردند .از جمله نکته ای را فرمودند که من در همه کالس هایم
ب رای دانشجویان گفته ام .به من فرمودند حتی اگر در موردی
یقین داری که دیدگاهت 180درجه با من مخالف است ،وظیفه
داری دیدگاهت را بگویی .حتی ایشان مطرح کردند که این یک
وظیفه شرعی است .بحمدهلل من نیز همیشه این کار را انجام
دادم ،اما در ظاهر هی��چ گاه به نفعم نبوده اس��ت .اما از لحاظ
شرعی ،وجدانی و قانونی به این وظیفه پایبند بوده ام».
کارنامه پنج ساله نمایندگی وی در سازمان ملل متحد نیز
بازگشت ظریف به امریکا مصادف می شود با اشغال النه جاسوسی در ایران؛
امری که به موجب ان کارتر ،ویزای ایرانیان را باطل و همه را موظف کرد که به
اداره مهاجرت بروند تا ثابت کنند به کار مشخصی مشغول یا در حال تحصیل
هستند
51
دیپلماتحرفه ای
رابطه با امریکا در دوران ظریف تغییر میکند؟
محمد ایرانی /دیپلمات اسبق وزارت خارجه
4
بین الملل
دکتر محمدجواد ظریف ،وزیر خارجه پیشنهادی دولت
دکتر حس��ن روحانی ،یک دیپلمات کارکشته و ورزیده است.
باتوجه به ش��ناختی که بنده از دکتر محمد جواد ظریف دارم،
ایشان کامال به ظ رایف کار خودش��ان اگاهی دارند .سالیان
س��ال وی در عرصه رواب��ط خارجی و سیاس��ت بی نالملل
فعالیت حرفهای داش��ت؛ به عب��ارت دیگر دکت��ر ظریف از
شخصی تهای موفق حرفهای در عرصه دیپلماتیک به شمار
م یاید و از ابتدای خدمت در وزارت امور خارجه فعال بود .البته
تخصص ویژه وی در حوزه روابط بی نالملل اس��ت که امروز
مهم ترین چالش روابط خارجی ای ران محس��وب م یش��ود.
دکتر ظریف ،فرد با تجربهای اس��ت که س��الهای طوالنی
در دفتر نمایندگی ای ران در س��ازمان ملل متحد در نیویورک
فعالی تهای قابل توجه و چش��مگیری را عرضه کرد .ویژگی
دیگر این دیپلمات ،اشنایی با پی چوخمهای بغ رنج بی نالمللی
و معادالت پیچیده در این راستاس��ت .وی شناخت کاملی از
قواعد و قوانین سیاس��ت خارجه و روابط بی نالملل دارد و به
لحاظ حرفهای یکی از شاخ صترین افراد این حوزه محسوب
م یشود .البته این دیدگاه در مورد ایشان
فقط در داخل کشور و بین دیپلماتهای
وزارت خارج��ه مط��رح نیس��ت ،بلکه
بسیاری از شخصی تهای غی رای رانی هم
در سطح منطقه و هم بی نالملل به این
خصوصیات حرفهای وی اعتراف دارند.
یکی دیگر از ویژگ یهای او اش��نایی با
فن مذاکرات بی نالملل��ی به خصوص
در شرایط بحرانی است .تجربه حضور
در اجالس بن ب رای پایان دادن به بحران
افغانس��تان بعد از شکس��ت طالبان و
روی کار ام��دن گروههای مل��ی در ان
کشور ،تجربه بسیار خوبی ب رای ایشان
محسوب م یشود .همچنین مذاکرات
متعددی را م یت��وان مث��ال زد که وی
ب رای س��امان دادن به اوض��اع ع راق در
انها حضور داشت .در مذاکرات هستهای
هم که دیگر اقدامات و تالشهای دکتر
ظریف کامال مشخص است؛ چه زمانی
که وی نماینده جمهوری اسالمی ای ران در سازمان ملل بود
و چه زمانی که در تیم مذاکرات��ی دکتر روحانی ،رئیس وقت
شورای عالی امنیت ملی نقش ایفا م یکرد .در یک جمعبندی
کلی به نظر م یرسد تالشهای ایشان و همکارانشان چه در
شورای عالی امنیت ملی و چه در زمانی که معاونت بی نالملل
وزارت امور خارجه را در زمان دکتر خ رازی به عهده داش��تند،
موجب شد در ان دوره یک اتفاق خیلی قابل توجه در رابطه با
پرونده هستهای ای ران رخ دهد؛ در همان زمان بود که پرونده
هستهای ای ران به دنبال تالشهای دکتر ظریف و همکارانش
از صحن اژانس بی نالمللی هستهای به شورای امنیت منتقل
نشد؛ بناب راین در ان دوره هیچ قطعنامهای نیز علیه ای ران صادر
نشد .اما متاسفانه این اقدامات موثر و قابل تمجید که در ان
دوره انجام شد در عوض اینکه مورد تقدیر قرار گیرد بعضا با
برخورد سیاسی نامناسبی روبهرو ش��د .در واقع طرف مقابل
به صورت ناجوانمردانهای هم موجب تکدر خاطر جناب اقای
مثلث شماره 184
52
روحانی به عنوان رئیس سابق شورای امنیت ملی شد و هم
موجبات دلخوری دکتر ظریف را فراهم کرد .در نتیجه به رغم
اینکه مقامات مرتبط با پرونده هس��تهای موفق شده بودند
پرونده ای ران را در صحن اژانس نگه دارند تا به شورای امنیت
منتقل نشود و قطعنامهای علیه کشور صادر نشود ،اما تمام
این مراحل به سرعت از طرف نظام بی نالملل مدیریت شد و
ما در شرایط بسیار سختی قرار گرفتیم .بعد از این تحوالت
ما ش��اهد تصویب چهار قطعنامه علیه کش��ورمان بودیم؛
قطعنامههایی که مهمترین نقش را در رابطه با مش��کالت
سیاست خارجی و حوزه اقتصادی و تحریمها ایفا کردند.
رابطه با امریکا در دوران ظریف
اکنون باتوجه به فعالی تهای دکتر ظریف در امریکا و
حضور طوالنی مدت شان در این کش��ور ،این مساله مطرح
اس��ت که ایا روی کار امدن وی بر تعامالت ای��ران و امریکا
تاثیری خواهد دا شت .باید توجه داشت این امر یعنی مناسبات
ای ران و امریکا به ع وامل مختلفی بستگی دارد که بخشی از ان
حضور دکتر ظریف در راس وزارت خارجه است .به عبارت دیگر
هی چ کس انتظار ندارد شخص ایشان به تنهایی این مساله را
حل و فصل کند؛ این مساله نیازمند یک اراده جمعی در صحنه
بی نالملل است .اما اگر امور به تنهایی در اختیار وزیر خارجه
بود باتوجه به تجربه حرفهای که از دکتر ظریف سراغ دارم به
ویژه اشنای یشان با ظ رایف مذاکراتی در عرصه بی نالملل ،اگر
شرایط مناسبی حاکم باشد و یک اراده جدی نزد طرف مقابل
ب رای حل مناقشات فیمابین وجود داشته باشد تالشهای وی
حتما نتیجه خواهد داد .همچنین باید توجه داشت این روزها
مهمترین چالش کش��ور در صحنه بی نالملل و در سیاست
خارجی پرونده هس��تهای و بح��ران ناش��ی از تحریمهای
بی نالمللی و یک جانبه است .به نظر من یکی از تالشهای
عمده جناب دکتر ظریف باید معطوف به بازگرداندن مجدد
پرونده هستهای ای ران به اژانس بی نالمللی انرژی هستهای
باشد؛ امری که قطعا ظریف در دستور کار دارد.
عالوه ب��ر این طی س��الهای اخیر ای��ران در صحنه
ظریفشناختکاملیاز
قواعدوقوانینسیاست
خارجه و روابط بینالملل
دارد و به لحاظ حرفهای
یکیازشاخصترین
افراد این حوزه
محسوبمیشود
منطق های و بی نالمللی ضربههای بسیاری را متحمل شد و در
بسیاری از کشورها با تنشهای عمدهای روبه رو شد .اما اکنون
سیاست تنشزدایی ،اعتمادسازی و احترام به حقوق متقابل
که دکتر روحانی نیز روی ان تاکید دارند موجب خواهد ش��د
بحرانهایی که میان ای ران و بسیاری از طرفهای بی ن المللی
و منطقهای وجود دارد با مذاکره و تعامل دو جانبه حل وفصل
شود .این در حالی است که تجربه دکتر ظریف در این زمینه و
مشی فکری و خط سیاسی ایشان نیز به این امر کمک خواهد
کرد .در این زمینه دکتر ظریف نی��ز قطعا تالش خواهد کرد
در همین چارچوبی که دکتر روحانی تاکید دارند ،گام بردارد.
بدون شک کنار گذاشتن سیاس��تهای تقابلی و تهاجمی
این فض��ا را بهتر از گذش��ته خواهد کرد .در ح��ال حاضر در
صحنه بی نالملل ای ران با کشورهای اروپایی
و بسیاری از کش��ورهای عربی مشکل دارد.
در واقع این اختالفات منج��ر به قطع ارتباط
با برخی از این کشورها شده و با برخی دیگر
اصال س��طح روابط مطلوبی برقرار نیست.
مشکالت عدیدهای که طی این سالها ایجاد
ش��ده دکتر ظریف را در ش��رایط سختی قرار
داده و مس��اله خیلی ساده نیس��ت .بناب راین
نباید انتظار داش��ت که در این فاصله کوتاه
وی بتوان��د تمام این مش��کالت را حل کند.
اما باتوجه به تجارب ایشان و تیمی که قبال
نیز با وی همکاری داش��تند و موفقی تهای
زیادی نیز کسب کردهاند ،قطعا وضعیت به
سمتی خواهد رفت که تنشهایی که در حوزه
منطقهای و بی نالمللی با سایر کشورها ایجاد
شده ،رفع شود .چون تخصص دکتر ظریف
در حوزه سیاست خارجی و روابط بی نالملل
است و در این زمینه اقدامات مختلفی انجام
داده ،م یتوان نسبت به بهبود اوضاع و شرایط
امیدوار بود .همچنین از انجایی که ایشان یک چهره شناخته
شده در سطح بی نالملل است ،همین مساله خیلی به بهبود
روابط ای ران با دیگر کش��ورها کمک خواهد کرد .همچنین
ویژگ یهای ف��ردی وی از جمل��ه مدیریت ف��ن مذاکراتی و
اشنایی کامل به زبان خارجی کمک م یکند که فضا مثب تتر
از گذشته پیش برود .حتی دشمنان و کسانی که در گذشته و
امروز با ای ران مشکالت اساسی داشته و دارند به توانای یهای
دکتر ظریف اعتراف دارند و این مساله م یتواند پشتوانه خوبی
باش��د مبنی بر اینکه امروز در راس وزارت خارجه شخصیتی
چوخمهای مختلف این معادالت و این
قرار م یگیرد که با پی
مشکالت اشنایی دارد .در حال حاضر با روی کار امدن دکتر
روحانی به عنوان رئی سجمهور در وهله نخس��ت و س��پس
انتخاب دکتر ظریف به عنوان وزیر خارجه باید امیدوار باشیم
ای ران از وضعیت کنونی خارج شده و فضای مثب تتری را طی
روزها و ماههای اینده شاهد باشیمg .
امیدواری هایی برای وزارت خارجه
مساله هسته ای و روش های ظریف
مثلث شماره 184
س��ابقه اش��نای ی من با دکتر محمد ج��واد ظریف به
همکاریمان در وزارت خارجه باز م یگردد؛ البته به واس��طه
نوع کارمان بعضا زمانهایی که بنده در ای ران بودم ایش��ان
در خارج از کش��ور بودند و برخی مواقع نیز وقتی ایشان در
کشور حضور داش��تند ،من به عنوان سفیر مشغول خدمت
بودم .اما به ط��ور کلی به نظر م��ن اولین نکت��های که در
رابطه با دکتر ظریف م ی توان بدان پرداخت ،این اس��ت که
وی به عنوان یک دیپلمات برجس��ته ،ش��ناخته شده است.
وی تحصی�لات عالی ه اش را در امریکا تمام کرده و س��ابقه
دو دهه زندگی در این کش��ور را دارد .بناب رای��ن با فرهنگ و
زبان انها کامال اشنایی دارد .همچنین دکتر ظریف از جمله
دیپلمات های مورد اعتماد مس��ئوالن جمهوری اس�لامی
ای ران است که این اعتماد به خدماتی که وی طی سال های
خدمتش انجام داده ،باز م ی گردد .شاید این حرف ب رای برخی
افراد خیلی قابل پذیرش نباشد اما باید بیان کنم زمانی که
به دنبال ب ی مهریهای فراوانی که نس��بت به وی روا ش��د،
ایشان خودش را بازنشسته کرد ،دس��تگاه دیپلماسی ای ران
متضرر ش��د .من از ان زم��ان بارها اعالم کردهام که ش��اید
حتی تا صد س��ال دیگر نیز جمهوری اس�لامی ای ران نتواند
شخصی مانند دکتر محمد جواد ظریف را بیابد و دیپلماتی
مثل او ب رایش تکرار ش��ود .بناب راین واقعا حیف است که از
تجربیات دیپلماتهای ارزشمندی مانند وی استفاده نشود
و ش��خصی همچون دکتر ظری��ف به ای��ن دالیل خودش
را بازنشس��ته کند .زی را ب رای همگان س��وابق دکتر ظریف
مش��خص اس��ت و وی تاکنون در مذاکرات زیادی حضور
داشته است.
اکنون که وی به عنوان وزیر خارجه از س��وی دولت
تدبیر و امید پیش��نهاد ش��ده اس��ت ،باید امیدوار بود که
وضعی��ت وزارت خارجه نس��بت به گذش��ته خیلی بهبود
پیدا کند .دلیل این امر نیز مش��خص اس��ت زیرا پیش از
این رعایت نکردن ادبیات دیپلماتیک ،ایران را از مسیری
که باید طی م ی کرد ،منحرف کرد .اما اینک دکتر ظریف
که برای این پس��ت معرفی ش��ده یک دیپلمات باسابقه
و برجس��ته اس��ت و اکثر ش��خصی ت هایی که در امریکا
بین الملل
5
سید جعفر هاشمی /سفیر سابق ایران در برزیل
و س��ازمان ملل از نزدیک با او اش��نایی دارن��د ،ظریف را
به عن��وان یک ش��خص متی��ن ،کاردان و اش��نا به زبان
انگلیسی م یشناسند .طبیعی است که این انتخاب مورد
توجه دنیا قرار گرفته و با ای��ن تغییر چهره ای که صورت
گرفت ،قطعا تغییرات کالنتری نیز در سیاس��ت خارجی
ایران روی خواه��د داد .بنابراین باید امی��دوار بود تمامی
پازلهای این دولت به خصوص کس��انی که در قسمت
دیپلماسی فعال هستند ،بتوانند ایران را به جایگاه اصلی
خودش بازگردانند .زیرا ایران یک کشور بزرگ و تاثیرگذار
است و در یک منطقه اس��تراتژیک به نام خاورمیانه قرار
دارد .تمام دنیا به این منطقه نظ��ر ویژه ای دارند و حدود
65تا 70درصد انرژی جه��ان نیز در این منطقه اس��ت.
در ای��ن میان به عن��وان قدرتمندترین عنص��ر در منطقه
خاورمیانه ،کش��ور دیگری جز ایران را نم ی توان نام برد؛
بنابراین جای��گاه ایران برای تمام دنیا مش��خص و قابل
درک اس��ت و به همین لحاظ چنانچه یک دیپلماس��ی
و زبان دیپلماس��ی صحیح که اهمیت بس��زایی دارد ،به
کار گرفته ش��ود ،قطع یقی��ن ایران به جایگاه شایس��ته
و بحق خودش بازخواهد گش��ت .از دیگر س��و باتوجه به
س��وابق دکتر ظریف و حضور طوالن ی مدتشان در امریکا،
برخی این مس��اله را مطرح م یکنند که ب��ا انتخاب وی،
روند مناسبات دو کش��ور نیز رو به بهبود خواهد رفت .اما
به نظر من هنوز برای اظهارنظر راجع به این مس��اله زود
اس��ت زیرا در روابط ایران و امری��کا فاکتورهای متعددی
تاثیرگذار هس��تند.
از دیگر س��و من معتقدم اولویت بهبود روابط ایران
با کشورهای خارجی به کشورهای همسایه باز م یگردد.
زیرا اکن��ون در می��ان کش��ورهای منطقه و همس��ایه،
نوعی ایران هراس��ی به وج��ود امده که ب��ه هی چ عنوان
با واقعی ته��ای موجود در کش��ور ما همخوان��ی ندارد.
بنابراین دس��تگاه دیپلماس��ی جمهوری اس�لام ی ایران
در گام نخس��ت بای��د رواب��ط حس��نه با همس��ایگان را
س��رلوحه کار قرار دهد .اگر ای��ران بتواند با همس��ایگان
روابط��ش را بهبود بخش��د ،متعاق��ب ان روابط ب��ا اروپا
نیز بهتر م ی ش��ود و به س��طحی که پیش از این بود ،باز
خواهد گش��ت .در این صورت بدون ش��ک امریکای یها
نیز بیش��تر طالب برق��راری ارتباط با ایران خواهند ش��د
زی را نی��از انها به ما خیلی بیش��تر از نیاز ما به انهاس��ت.
همچنی��ن باید توجه داش��ت ک��ه مطابق س��خنانی که
تاکنون دکترروحانی پی رامون روابط خارجی بیان داشتهاند،
ایران بیشتر به دنبال منافع مل یاش خواهد بود .زیرا ایران
در منطق��های زندگی م یکن��د و با کش��ورهایی هم مرز
اس��ت که تا ام��روز رفت و امد و روابط مناس��بی ب��ا انها
نداش��ته اس��ت .به عنوان نمونه ضرورتی ندارد که روابط
ایران با عربس��تان سعودی تا این س��طح مخدوش باشد
یا با دیگر کش��ورهای همس��ایه مناس��باتمان ان قدر
سخت و فشرده باشد.
اکنون با عنایت به دیپلماتهایی که در این عرصه
به کار گرفته خواهند ش��د از جمله ش��خص دکتر ظریف
و باتوجه ب��ه ویژگ یهایی ک��ه این افراد دارن��د ،از جمله
تحصی�لات و تجربیات باال ،اش��نایی با زب��ان خارجی،
زبان دیپلماس��ی ،مس��ائل دیپلماتیک و مذاکره سیاسی
م ی توان چش��مانداز روش��نی را در رواب��ط خارجی ایران
متصور بود .زیرا اگر در س��طح باال ش��اهد بهبود اوضاع
باشیم ،بدون ش��ک س��فرا و معاونان بهتری نیز انتخاب
خواهند ش��د که تمام اینه��ا در کنار ه��م کمک خواهند
کرد تا ایران به ان جایگاه و منزلتی که شایسته ان است،
دست پیدا کند .در حال حاضر اگر یک تیم کارازموده در
عرصه دیپلماس��ی روی کار بیایند ،روی تمام عرصهها و
جوانب سیاس��ت خارجی ایران تاثیرگ��ذار خواهد بود .در
این راس��تا اما حفظ امنیت منافع ای��ران در اولویت قرار
دارد و در رابطه با مساله هس��ته ای نیز این مساله بیش
از پیش باید م��ورد توجه قرار گیرد .ام��ا در این رابطه هر
دو طرف مذاکره نباید به صورت نابجا پافش��اری کنند و
ادبیات��ی به کار برند که به موجب ان به مس��ائل بس��یار
پی ش پا افتاده پرداخته شود و از مسائل اصلی دور بمانیم.
اما تیم جدید باتوج��ه به تجارب زیاد ،ش��ناختش از دنیا،
اش��نای یاش با زبان دیپلماس��ی و همچنی��ن باتوجه به
اینکه مذاکره سیاس��ی را متوجه م یش��ود ،اگاه است که
در تمام مذاکرات سیاس��ی بده بس��تان وجود دارد .اکنون
همان گونه ک��ه دکتر روحانی نیز در صحب ت هایش��ان به
ان اش��اره کردند غن ی س��ازی اورانیوم حق ایران است و
تمام دنیا نیز این مس��اله را م ی دانند چرا که ای ران عضوی
از ان پ ی تی است .اما متاس��فانه در دو دوره گذشته انقدر
به مسائل حاش��ی های و کوچک توجه کردیم که از اصول
عقب افتادی��م .در واقع اکنون یک س��ری نگرانی و عدم
اعتماد ب��رای هر دو ط��رف مذاکره کننده ب��ه وجود امده
اس��ت .اما من معتقدم تیم سیاس��ت خارجی پیشنهادی
قادر اس��ت طی تعامل با س��ایر دس��تگاهها و همراهی
مطبوعات و رسانهها ،این س��وء تفاهمها را رفع کند .رفع
این سوء تفاهمها نیز به این منزله خواهد بود که مذاکرات
به پی��ش رود و به دنبال ان نیز طرفه��ای مذاکره کننده
به جایگاه خودشان و جمهوری اس�لام ی ایران پی ببرند.
در نهایت دوب��اره یاداور م یش��وم که در ش��رایط فعلی
امریکا بیشتر به دنبال رابطه با ای ران است تا ای ران به دنبال
رابطه با امریکاg .
53
سیاست خارجی
روابط ایران و انگلیس به کدام سو می رود؟
بین الملل
مثلث شماره 184
انگلیس و امریکا درباره ایران با هم تفاهم دارند
گفت وگو با پیروز مجتهدزاده درباره اینده روابط ایران و انگلیس
6
پیروز مجتهدزاده ،رئیس بنیاد یوروسویک لندن معتقد است که عوامل بسیاری در قطع روابط ایران و انگلیس
تاثیر داشتند ،اما جدای از بحث اتهام دخالتهای انگلیس در انتخابات سال 88ایران و حمله به سفارت این کشور در
تهران ،بدبین یهای عمیقی که در فرهنگ سیاسی روابط ایران و انگلیس وجود دارد ،عامل اصلی کاهش روابط دوطرف
تا این سطح است .به گفته وی در راستای بهبود روابط دوجانبه برخی نکات از جانب دو طرف باید مالحظه شود؛ در این
میان نکتهای که به ایران مربوط م یشود این است که ما باید در مجموع در بازپردازی تاریخ سیاسی کشور خودمان
تالش و درک کنیم که انگلیس امروز دیگر ان انگلیس قدیم و ان انگلیس�ی که تا تاریخ ملی ش�دن صنعت نفت در
ایران م یشناختیم ،نیست .همچنین نباید اجازه داد برخی دیدگاهها که بر اساس زنده نگه داشتن تاریخ کهن زندگی
م یکنند ،بر زندگی امروز ما تاثیر منفی بگذارند .مجتهدزاده م یگوید اکنون روابط خارجی ایران با مساله هستهای گره
لو فصل مساله هستهای بپردازد.
خورده و ایران جهت گشایش در امر سیاست خارجی ،ابتدا باید به ح
ایران و انگلیس همواره رابطه پرفرازونش�یبی را
از سر گذراندهاند ،اما طی هشت سالی که دولت
احمدی نژاد روی کار بود ،تنشها تا جایی افزایش
یافت که روابط تا س�طح قطع رابطه پیش رفت.
به نظر شما مهترین عواملی که موجب شد تا دو
کشور رابطهشان تا این سطح تنزل یابد چه بود؟
54
lاساسا تمام ای رانیان و کسانی که در بریتانیا نسبت
به روابط ای ران و انگلیس حضور ذهن دارند ،واقف هستند که
روابط این دو کشور در طول تاریخ هی چ گاه یکنواخت ،ارام و
ب یدردسر نبوده ،بلکه همیش��ه با نوسان و فرازونشی بهای
زیادی توام بوده است .اگرچه این وضعیت به خصوص در عصر
قاجار تا پیش از انقالب مشروطیت خیلی شدید و بحرانی بود،
اما پس از جنگ جهانی دوم که روابط میان کشورها اصوال بر
اساس ضوابط و اصول جدید پایه گذاری م یشد باز هم همان
بدبین یها و سوءظنهای قدیمی سبب شد این روابط در دوران
جدید نیز از ارامش و یکنواختی محروم باشد.
در دوره کنون��ی هم که دیگر روابطی میان دو کش��ور
در کار نیست و این وضع ناش��ی از حوادثی است که در چند
س��ال اخیر اتفاق افتاد .مهمترین عواملی که روابط ای ران و
انگلیس را به اینجا رساند نخست بحث انتخابات 1388ای ران
و پیامدهایش و سپس مساله اشغال سفارت انگلیس بود .در
واقع در زمان ریاس��ت جمهوری محمود احمدی نژاد سلسله
اتفاقاتی پی��ش امد که از کنترل دس��تگاه های دیپلماتیک
دو کش��ور خارج بود .اما اکنون این سوال پیش م یاید که ایا
تحوالت قدیمی بیشتر در این تنزل یا ویران شدن روابط نقش
داشتهاند یا تحوالت هشت س��اله اخیر .به نظر من هر دوی
این تحوالت در مخدوش شدن روابط ای ران و انگلیس تاثیر
داشتند .از یک سو ش��اهد بودیم طی این چند سال اتفاقاتی
افتاد که از دید هر دو کشور ناخوشایند بود .از جمله اتفاقاتی
که در جریان وقایع پس از انتخابات 88در ایران صورت گرفت
تهایی که انگلیس از دور و نزدیک متهم به انجامشان
و دخال
ش��ده بود ،از دید ای ران قابل قبول و خوش��ایند نبود؛ بناب راین
جمهوری اسالمی ای ران خیلی سریع مواضعش را بیان کرد.
از دیگر سو اشغال س��فارت انگلیس توسط برخی عوامل در
ای ران نیز طبیعتا خوشایند دولت و کشور انگلیس نبود و انها
نیز نس��بت به این موضوع ناخرسندیشان را اشکارا در سطح
بی نالملل بیان کردن��د و تصمیم گرفتن��د روابط را کاهش
دهند .اما ایا تنها این دالیل کافی بود که روابط دو کشور قطع
شود؟ به نظر من خیر ،بلکه بدبین یهای عمیقی که اساسا در
فرهنگ سیاسی روابط ای ران و انگلیس وجود داشته و دارد در
این امر موثر بود .زی را در روابط و مناسبات کشورهای دیگر نیز
شاهد شکل گیری این گونه اتفاقات هستیم ،ولی این مسائل
بالفاصله منجر به قطع رابطه نم یشود .در واقع در رابطه با
ای ران و انگلیس زمینه و خاط رات منفی که میان دو کش��ور
وجود دارد ،به شکل گیری این تحوالت کمک کرد.
اکنون و با اتمام کار دولت احمدی نژاد ایا همچنان
این مشکالت میان دوکشور وجود دارد؟
lدر ش��رایط امروز از یک طرف دول��ت جمهوری
اسالمی ای ران ثابت کرده که برجریانهای وابسته به ماوقع
1388مس��لط ش��ده و اعتماد به نفس الزم را به دست اورده
است .از طرف دیگر به نظر م ی رسد دولت بریتانیا نیز اطمینان
حاصل کرده به دنبال انتخابات اخیر و تشکیل دولت جدید
ت تر ش��ده و زمان ان فرارسیده که
در ای ران ،فضای کلی مثب
خ راب یها در روابط دو کشور ترمیم شود.
پیروز مجتهدزاده معتقد اس�ت که
در سال های گذش�ته مجموعه حوادثی
ب ه وجود امده ک�ه روابط ایران و انگلیس
را از کنترل دس�تگاه های دیپلماتیک دو
کشور خارج کرده است
برخی معتقدند که در زمان اقای خاتمی روابط دو
کشور تنش کمتری بر خود دید .نظر شما در این
رابطه چیست؟
lدر ی��ک ن��گاه کلی م یت��وان گف��ت در زمان
دولت اق��ای خاتمی تح��ول خاص��ی در وضعیت کلی و
عمومی روابط ای��ران و انگلیس رخ ن��داد .البته هنگامی
که اقای خاتمی دولت تش��کیل داد با اع�لام گفت وگوی
تمدنه��ا و تش��نجزدایی در رواب��ط خارج��ی طبیعت��ا
کمک زی��ادی به بهبود رواب��ط با همه کش��ورها کرد .در
این میان کش��ورهایی مانند فرانس��ه و امری��کا گامهای
مثبتی برداش��تند اما از جانب رئی سجمه��ور وقت ایران
برخورد مناس��بی صورت نگرفت .به عن��وان مثال دعوت
رئی سجمهور فرانسه از اقای خاتم ی برای دیدار رسمی از
ان کشور و شرکت در ضیافت شام وابسته به رسمیت ان
دعوت را م یتوان ذکر کرد ،در حال ی که وی از ش��رکت در
این ضیافت شام که اوج احترام سران کشورها به یکدیگر
است ،اجتناب کرد .همچنین پرهیز اقای خاتمی از دیدار
با رئی س جمهور امریکا در س��ازمان ملل در اخرین لحظه
پس از ان همه تدارک دیدن ها فرصت بس��یار مهم پیش
امده ب رای رفع موانع موجود علیه بهبود روابط را از بین برد
و سبب ادامه خصومت ها علیه ما ش��د .این در حالی بود
که دستگاه دیپلماسی ایش��ان در کار بازرسی و مذاکرات
هسته ای مش��کالت زیادی به بار اورد .در هر صورت ان
دوره نیز در سیاس��ت خارجی ایران دوره اثرگذار و شفافی
نبود .اگرچه در ابتدای کار امیدها بس��یار گس��ترش پیدا
کرده و به اوج رسید ،اما پس از دو ،سه سال افول و تزلزل
خودنمایی کرد و امیدها به یاس تبدیل شد.
مثلث شماره 184
lدر حال حاضر مش��کل اساس��ی میان دو طرف
دو نکته اس��ت که یکی مربوط به ای ران م یش��ود و دیگری
مربوط به بریتانیا .در این میان اگر دو کش��ور ،دو دولت و دو
ملت واقعا عالقهمند باشند روابط سالم و سازندهای را برقرار
کنند باید به این نکات توجه داشته باشند .نکتهای که به ای ران
مربوط م یشود این است که ما باید در مجموع در بازپردازی
تاریخ سیاسی کش��ور خودمان تالش کرده و درک کنیم که
انگلیس امروز دیگر ان انگلیس قدیم و ان انگلیس��ی که تا
تاریخ ملی شدن صنعت نفت در ای ران م یشناختیم ،نیست.
زی را از ان تاریخ تاکنون دنیا تغییر کرده و شرایط ،مناسب تها،
عالیق اقتصادی و سیاسی تمام کشورهای دنیا نیز متفاوت
ش��ده اس��ت .ما باید در این بازنگری تاریخ سیاسی خودمان
مقداری جهان بینی جدید به کار گیریم و مس��ائل و شرایط
جدید را ب راس��اس واقعی تهای امروز بررس��ی کنیم و نه بر
اساس انچه دیروز وجود داش��ت .ما باید در این بررسی دقت
روابط ایران و انگلیس
در طول تاریخ هیچ گاه
یکنواخت ،ارام و
بیدردسر نبوده ،بلکه
همیشهبانوسانو
فرا زونشیبهای زیادی
توام بوده است
بین الملل
در ای�ن برهه ب�رای بهب�ود رواب�ط ،دو طرف چه
گامهای موث�ری م یتوانند بردارن�د؟ مخصوصا
انگلیسی ها که سابقه خصومت زیادی با ای ران ی ها
دارند؟
کنیم که تاریخ نشان م یدهد هیچ ملتی ب رای همیشه دشمن
ملت دیگری نم ی مان��د؛ ملتها در مقاطع��ی از تاریخ با هم
دوست هستند و در مقاطعی نیز دشمن .اما وقتی شرایط در
جهان تغییر م یکند ،نگاهها و برداشتها نیز عوض م یشود.
بناب راین جمهوری اسالمی ای ران باید از این پس اندازه و می زان
واق ع نگری در روابط خارجی را ب راس��اس الزمه های سیاسی
اقتصادی (منافع ملی) امروز افزایش دهد .همچنین نبایداجازه داد که بیش از این برخی دیدگاهها که بر اساس زنده نگه
داش��تن تاریخ کهن زندگی م یکنند ،بر زندگی امروز ما تاثیر
منفی بگذارند.
نکتهای که مربوط به انگلیس م ی ش��ود و مانع از این
اس��ت که ان کش��ور بتواند در روابط خود با ای ران صداقت و
صمیمیت الزم را داشته باشد و همکاری سازنده ای را پ ی ریزی
کند به غی��ر از عضویت این کش��ور در نات��و و دنبال کردن
سیاس��ت امریکایی ،واکاوی و بازنگری سیاس��تی است که
خودشان اسمش را سیاس��تهای ماوراء اطلسی گذاشتهاند؛
یعنی روابط وی��ژه با ایاالت متحده امری��کا تحت تاثیر البی
یهود .بناب راین انگلیس باید این مس��اله را در رابطه با ای ران
مورد بررسی قرار دهد .اگر این کشور به مساله فوق صادقانه
نگاه کند درخواهد یافت که تصمیم گیری در روابط با ای ران بر
اساس ان سیاست ها سراسر منفی خواهد بود و متعاقبا نتایج
ان نیز منفی خواهد ش��د .این در حالی است که نتایج منفی
به ضرر بریتانیا نیز خواهد بود .به عب��ارت دیگر بریتانیا باید
دریابد که ای ران یک کش��ور و قدرت موثر و مطرح در منطقه
خاورمیانه است و اکنون نیز شناس��نامه سیاسی جدیدی را
ارائه کرده است .انگلیس باید بداند که ادامه روابط موثرش با
کش��ورهای خلیج فارس نیز موکول به داشتن روابط خوب با
جمهوری اسالمی ای ران است .چه بریتانیا بخواهد چه نخواهد
در بیش از 30سال گذشته ثابت شده که جمهوری اسالمی
ای ران یک قدرت بسیار موثر در معادالت سیاسی خاورمیانه
است .همچنین تجربه این سالها باید ثابت کرده باشد که
نادیده گرفتن ای ران و برخورد منفی کشورمان در این رابطه فقط
به ضرر خود انها تمام خواهد شد .امروز م یبینیم که همین
رفتار منفی سبب ش��ده که خاورمیانه به وضعیت بدی دچار
شود؛ الجرم به نظر من انگلیس یها که در سیاست خارجی از
امریکای یها واقع نگرتر هستند باید کم کم به این نتیجه برسند
که مصلحت شان در این است که در خاورمیانه و خلی ج فارس
با ای ران به دنبال یک موازنه ژئوپلتیک باشند .اگر انگلیس در
این زمینه موفق عمل کند و ای ران نی��ز در ان زمینه مقداری
موفقیت حاصل کند روابط دو کشور م یتواند ب راساس بازدهی
بسیار خوب و در جهت منافع ملی هر دو طرف ترمیم شود.
اینده مثبت میان دو کشور نیز مشروط به همین موارد است.
با پیروزی دکتر حسن روحانی در انتخابات شاهد
ارس�ال س�یگنالهای مثبتی از س�وی انگلیس
ب ه خص�وص از جانب ج�ک اس�تراو ،وزی ر خارجه
سابق این کش�ور بودیم .به نظر ش�ما دلیل این
همه تغییر موضع انگلیس در ب رابر ای ران در مقطع
فعلی چیست؛ ان هم در حالی که امریکایی ها به
ط تر هستند؟
نسبت انگلیسی ها محتا
lب رای ارزیابی استقبال انگلیس از انتخابات ای ران
نباید به سخنان جک استراو مراجعه کرد ،بلکه ب رای دریافتن
استقبال یا عدم استقبال این کش��ور از تحوالت ایران باید به
سخنان نخس ت وزیر و وزیر خارجه ان کش��ور گوش فراداد.
این دو مق��ام بلندپایه انگلیس��ی در رابطه ب��ا انتخاب دکتر
روحانی سخنانی را از سر دوستی و همراهی به کار بردند که
البته شباهت زیادی به صحب تهای مقامات دیگر کشورها
دارد و در هر صورت این س��یگنالها را بای��د مثبت ارزیابی
55
کرد .در این میان اگر جک اس��تراو در واکنش شخص یاش
سخنانی را مطرح م یکند این امر مربوط م یشود به سوابق
اش��نایی وی با رئی سجمهور جدید ای ران .چرا که در جریان
مذاکرات هس��تهای ک��ه در دولت اصالح��ات در جریان بود
ش��خص اقای روحانی ب��ا اقای اس��تراو در ارتب��اط بودند و
به نظر م یرسد همین اش��نایی دیرینه موجب واکنشهای
فعلی استراو ش��ده اس��ت .در واقع چون وی ،دکتر روحانی را
م یشناسد طبیعی اس��ت که اشتیاق بیش��تری نسبت به
پیروزی ایشان نشان دهد و عالقه خاصی را اب راز کند که نباید
با مواضع رسمی دولت بریتانیا اشتباه گرفته شود.
ب ا توجه ب�ه صحب تهایی ک�ه تاکن�ون از جانب
مقامات انگلیسی شاهد بودیم م یتوان اینگونه
نتیج ه گیری کرد ک�ه در کل نگاه انها نس�بت به
دولت جدید ایران و شخص روحانی مثبت است؟
بین الملل
lبه نظ��ر من نگاه تم��ام دنیا به اق��ای روحانی
خیلی مثب ت تر از گذشته اس��ت .البته مثبت به تمام عیار
خیر ،زیرا مقامات اس��رائیلی همچن��ان در حال تحریک
کردن انها هس��تند و م یخواهند این دیدگاه خاص خود را
که انتخاب دکتر روحانی تفاوتی در وضعیت روابط خارجی
جمهوری اس�لامی ای ران ایجاد نکرده و نخواهد کرد را به
انها نیز تسری دهند .بنابراین این مس��ائل وجود دارد اما
به رغم اینه��ا در مجموع نگاه دنیا نس��بت ب��ه انتخابات
جدید ای ران مثبت است .ضمن اینکه این نگاه مثبت بیان
م ی شود ،ما م ی دانیم که همین سبب باال رفتن انتظارات
از دولت جدید هم هست .به این معنا که م یگویند تا انجا
که مسائل به ما مربوط م یشود خوش��امد م یگوییم اما
مثبت و کارا بودن نقش این دول��ت را باید خود این دولت
ثابت کند .این امر البته بدیهی اس��ت و جز این نم یتوان
انتظار داشت .به همین دلیل است که گمان م یرود دولت
جدید باید دقت باالیی را در روابط خارج یاش به کار گیرد.
در رابطه با دولت جدید مطرح ش��ده که روابط خارجی در
اولویت قرار دارد .من معنای این حرف را نم یدانم ،اما فکر
م یکنم شاید منظور دولت جدید از این حرف این است که
ضعف در دولت های قبلی انقدر زیاد ب��وده که امروز باید
انرژی بیشتری مصرف شود و اندیشههای بیشتری متمرکز
شود تا چالش های به وجود امده جبران شود .من حقیقتا
امیدوارم که این هوش��یاری به وجود امده باشد .از طرف
دیگر باید خواس��تها و منافع ملی ای ران در روابط خارجی
چه منطقهای و چه جهانی نیز تامین ش��ود .در این رابطه
دولت جدی��د باید در انتخاب کارگزاران و دس��ت اندرکاران
روابط خارجی دقت زیادی داشته باش��د ،جناح گرای یها را
کنار بگذارد و فقط منافع ملی و شان و وقار ملت و کشور
ای ران در جهان را در نظر بگیرد .در انتخاب کارگزاران روابط
خارجی گمان نم ی کنم سیاست راضی کردن همه جناح ها
سیاست درستی باشد .انتخاب اقای دکتر ظریف کار خوبی
است و من امیدوار هس��تم که ایشان کژس��لیقگ ی های
گذشته در دستگاه دیپلماسی را به سالمت پشت سر گذارند
و دستگاه دیپلماسی را از اسارت ان شرایط نجات داده و به
راه درست توس��عه منافع ملی هدایت نماید .من امیدوارم
که ایش��ان حجم عظیم نارس��ای ی های به وجود امده در
روابط خارجی ما را درس��ت بشناسند و دریابند که حل این
حجم عظیم از مش��کالت نیازمند درک درس��ت و علمی
ش��رایط و به کارگیری میزانی از دلیری در ب��ه کار گرفتن
ابتکار و اجرای دلی رانه برنامه های کامال مطالعه شده ب رای
ایجاد موازنه های ضروری در این راه است.
مثلث شماره 184
تغییر نگاه انگلیس به ایران تا چه حد روی بحث
تحری مها اثرگذار اس�ت؟ البته ب�ا توجه به اینکه
انگلیس همواره نقش فعالی در پروژه تحری مها
علیه ایران ایفا کرده و نخستین کشوری است که
تحریم بانک مرکزی را استارت زد.
lپیرامون مس��اله تحریمها انچه مس��لم است
56
گشایش روابط خارجی ایران در عصر اصالحات متاسفانه
مسیری را طی کرده که ناخواس��ته منجر به شرایطی شد
که تماما به سرنوش��ت مذاکرات هس��تهای ای ران با گروه
5+1موکول شده اس��ت .ای ران در گذشته در این مذاکرات
تا حدی گشایش داشت اما همانطور که شاهد بودیم غرب
دست روی دست گذاش��ت و به تاکتیک زمان متوسل شد
تا دولت جدید در ای ران اختیار امور را در دست بگیرد .حتی
ممکن اس��ت در ترمیم روابط با بریتانی��ا دو طرف موفق
شوند سفارتخانهها را دایر کنند ،اما این به معنای گشایش
واقعی در روابط دو کشور نخواهد بود .گشایش واقعی در
روابط ای ران با کش��ورهایی چون امریکا ،فرانسه ،انگلیس
و کش��ورهای عربی موکول به حل مان��ع اصلی در روابط
خارجی ما یعنی مساله هس��تهای است .در اینجا ای ران نه
تنها احتیاج دارد که مذاکره کنن��دگان ورزیدهای را انتخاب
کند بلکه ما باید از کارشناسان عملگرا در علم سیاست و
علمای مجربی اس��تفاده کنیم که در عمل ثابت کرده اند
این مشکل بزرگ را خوب م ی شناسند و قدرت ابتکار ب رای
حل ان را دارند تا این مانع را با روشهای عقالنی و مدب رانه
از میان برداریم؛ به گونهای که مناف��ع ملی ایران تامین و
غرور و وقار مل��ی ای ران اعتال یابد؛ یعن��ی وقار ملی ای ران
تامین و منافع ملی براورده شود.
همچنین باید دقت داشت که این مساله را نم یتوان
ب راساس شعارپردازی حزبی و جناحی پیگیری کرد ،بلکه این
مساله نیاز به اجماع عملی و کاردانی عمل کنندگان ،دانش
و درک وضعیت مذاکره از طرف ان��ان دارد .در این رابطه باید
خیلی دقت داشت زی را انچه مربوط به اینده روابط خارجی ای ران
م یشود در گروی این مساله قرار دارد.
و س�وال اخر اینکه روابط ای�ران و انگلیس چقدر
روی رواب�ط ایران ب�ا دیگ�ر کش�ورهای اروپایی
تاثیرگذار است؟
lکش��ورهای اروپایی در عین اینکه کشورهای
مستقل از یکدیگر هس��تند در یک مجموعه بزرگ به نام
اتحادیه اروپا با هم در منافع کلی شریک هستند .بریتانیا
نیز عضوی از این اتحادیه اس��ت و بدیهی است که روابط
خاص هر کدام از این کشورها با کش��ور دیگر در انتها بر
نگاه کل اتحادیه تاثیرگذار اس��ت .در نهایت م یدانیم که
اصالح روابط با بریتانیا م یتواند به گش��ایش و گسترش
روابط ای��ران ب��ا اتحادیه اروپ��ا کمک کن��د ،همچنانکه
گس��ترش روابط ایران با ایاالت متحده امری��کا م یتواند
س��بب گس��ترش روابط ایران ب��ا بقیه کش��ورهای دنیا
ش��ود .در نتیجه هر کش��وری باید مدنظر داشته باشد که
روابطش با یک کش��ور ممکن اس��ت روی روابط با دیگر
کش��ورها بیش از انچه تصور م یش��ود تاثیرگذار باش��د.
بنابراین هر کش��وری باید پیش از انک��ه وارد تنشهای
دیپلماتیک با کش��وری دیگر ش��ود تمام جوانب را مدنظر
داشته باشد.
ایا ممکن است از این پس میان امریکا و انگلیس
بر س�ر مس�اله ایران ش�اهد ب�روز اختالف نظر
باشیم؟
lنه ،به نظر من در اینده اختالف نظری بین امریکا
و بریتانیا بر سر مس��اله روابط با ای ران بروز نخواهد داد .من
گمان م یکنم افرادی که هنوز در این اندیش��ه هستند که
بین انگلیس و امریکا بر سر مس��ائل بی ن المللی جدایی و
تفرقه وجود دارد ،خوب است که بیشتر مطالعه کنند و دریابند
که س��الهای فراوانی اس��ت که این دو قدرت در مس��ائل
بی نالمللی تفاه��م و اتفاق نظر گس��ترده ای دارند و انها یاد
گرفتهاند که اگر اختالف س��لیقهای در م��ورد روابط خارجی
انها مثال بر س��ر روابط با ای ران وجود داش��ته باشد ،موضوع
را بین خود حل و فصل کنند .در نهایت این دو کشور اجازه
نخواهند داد این اختالف سلیقهها در عمل سبب تفرقه میان
انان شودg .
تمایلبه
عادی سازی روابط
چرا انگلیسی ها مایل به رابطه
با ایران هستند؟
دکتر سعید خالوزاده /استاد دانشگاه
7
روابط ای ران و انگلستان از ابتدای پیروزی انقالب اسالمی
تاکنون با فراز و نشی ب های مختلفی روبه رو بوده است .اگرچه
روابط دو کشور در سه مقطع به طور کامل قطع شد اما طرفین
مجددا روابط سیاسی خود را از سر گرفتند .در طول سال های
متمادی روابط دو کشور عمدتا سرد و توام با تنش های سیاسی
مختلفی بوده است .انچه از بررسی روابط دو طرف مشاهده
م ی ش��ود ،تاثیر تحوالت داخل��ی در هر دو کش��ور بر روابط
خارج ی شان بوده است .تغییر حکومت ها که تغیی راتی را در
جهت گیری سیاست خارج ی شان به دنبال داشته ،تاثی راتی را
در روابط خارجی طرفین بر جای گذاشته است.
پس از برگزاری انتخابات دوم خ��رداد 1376در ای ران و
مشارکت باالی مردم که منجر به انتخاب سی د محمد خاتمی
به ریاست جمهوری اسالمی ای ران گردید ،لندن تالش هایی را
ب رای بهبود روابط با ای ران در پیش گرفت .نهایتا با تفاهماتی
که در شهریور 1377بین ای ران و انگلیس درخصوص قضیه
س��لمان رش��دی به عمل امد و س��پس مذاکرات مربوط به
بازگشت س��ف رای اروپایی فراخوانده ش��ده از ای ران بر اثر رای
دادگاه میکونوس در ب رلین ،نق��ش مثبت انگلیس در بهبود
روابط اروپا و ای ران و بازگشت سف رای اروپایی به ته ران موجب
بهبود نسبی روابط طرفین گشت.
اما پ��س از حمالت تروریس��تی 11س��پتامبر 2001و
بین الملل
مثلث شماره 184
در اس��تانه حمله امریکا به افغانس��تان ،جک اس��تراو ،وزیر
خارجه جدید انگلس��تان ،ب رای جلب حمایت ای ران از ائتالف
ضد تروریس��م با فاصله کوتاهی از ای ران دی��دار کرد که پس
از انقالب اس�لامی نخس��تین س��فر یک مقام عال ی رتبه
بریتانیایی به ای ران بود و حتی هنگامی که ای ران در لیس��ت
محور ش��رارت امریکا ق��رار گرفت ،وزیر خارجه انگلس��تان
صریحا خود را از موضع امریکا مب را دانست .دوره اول چهار ساله
ریاس��ت جمهوری اقای خاتمی را م ی توان سال های بهبود
روابط ای ران و انگلیس و در چارچوب سیاست تنش زدایی وی
تلقی کرد .اما در دوره دوم باتوجه به طرح مس��اله هسته ای
ای ران ،ادامه این بهبود رابطه با مش��کالتی مواجه ش��د و در
س��ال های بعد س��ردی روابط بر دو کشور س��ایه افکند .در
س��ال 1384همزمان با برگزیده ش��دن اقای احمدی نژاد به
ریاست جمهوری ،تنش های جدیدی بین انگلستان و ای ران بر
سر مساله هسته ای رخ داد که موجب سردی روابط و کاهش
پیوند با انگلستان شد و این وضعیت کماکان ادامه دارد.
پرونده هس��ته ای ای ران باعث ش��د انگلیس همراه با
س��ایر قدرت های غربی و به خصوص امریکا درصدد برایند
تا انواع فش��ارهای بی ن المللی را با محوریت ش��ورای امنیت
بر جمهوری اسالمی ای ران اعمال نمایند .دستاوردهای چنین
کوش��ش هایی را بیش از همه در تصویب چه��ار قطعنامه
تحریمی از سوی شورای امنیت ،ﻣﻰتوان مشاهده کرد .قطع
نظر از پیامدهای محدودکنن��ده قطعنامه های موردنظر که
خود به خود روابط ای ران و بریتانیا را دچار تنگنا س��اخته است
نقش تعیی��ن کننده بریتانی��ا در تصویب انه��ا نیز بیش از
پیش روابط دو دولت را به سوی سردی و تیرگی سوق داده و
پیوندهای اقتصادی و بازرگانی فیمابین را شدیدا کاهش داد.
با پیروزی دکتر روحانی در انتخاب��ات 24خرداد ،1392
انگلیس به اشکال مختلف عالقه مندی خود به بهبود رابطه با
جمهوری اسالمی ای ران را اعالم داشته است .این موضوع حائز
اهمیت زیادی است و در صورت تحقق ،جدای از عادی سازی
روابط دوجانبه با انگلیس ،در نوع روابط ب��ا اتحادیه اروپایی
نیز قطعا تاثیرگ��ذار خواهد بود .انگلی��س همچنان یکی از
کشورهای ذی نفوذ و قدرتمند غربی و اتحادیه اروپایی است
و به همراه فرانسه و المان سه ضلع مثلث قدرت در اتحادیه
اروپایی را تشکیل م ی دهد.
مطالعه تاریخچه روابط ای ران با جامعه اقتصادی اروپا (از
اول ژانویه )1995و اتحادیه اروپایی نشان م ی دهد که انگلیس
همواره یکی از اضالع ق��درت و سیاس��تگذاری در اتحادیه
اروپایی در چگونگی رابطه با ای ران بوده است .این ویژگی هم
جنب ه های مثبت و ایجابی و هم جنب ه های منفی و س��لبی
داشته است .انتشار کتاب ایات شیطانی سلمان رشدی رابطه
ای ران و جامعه اقتصادی اروپا را دچار تن��ش زیاد کرد و حتی
منجر به بازگشت سفی ران 12کشور اروپایی و سف رای ای ران به
ت و تنزل سطح روابط به کاردار شد و سال ها بعد توافق
پایتخ
با انگلیس بر سر فتوای مربوط به رشدی منجر به عادی سازی
روابط و سپس پیشرفت روابط با انگلیس و کشورهای اروپایی
شد .گفت وگوهای انتقادی در اجالس سران جامعه اقتصادی
اروپا در دسامبر 1991در دوره ریاست انگلیس در شهر ادیمبورو
اغاز ش��د و گفت وگوهای فراگیر و سازنده بعد از حل و فصل
موضوع سلمان رش��دی با انگلیس مطرح شد .متعاقبا قطع
روابط و تعطیلی سفارتخانه های دو کشور از سوی انگلیس
در 10اذر 1390رابطه ب��ا اتحادیه اروپایی را نیز به پایی ن ترین
سطح خود کشاند .این در حالی است که انگلیس را از منظر
مناسبات و تعامالت فرااتالنتیکی نیز باید مورد ارزیابی قرار
داد .در دوران گفت وگوهای انتق��ادی ( 7دور) و گفت وگوهای
فراگیر ( 10دور) و باتوجه با روابط وی��ژه و نزدیک انگلیس با
امریکا ،واشنگتن هم واره از ط ریق لندن در جریان گفت وگوها با
ای ران بود و قطعا مواضع و دیدگاه های خود را از طریق انگلیس
منعکس م ی کرد .بناب راین ما همواره باید فاکتور امریکا را در
تنظیم روابط با انگلیس و اتحادیه اروپا مد نظر داشته باشیم.
امریکا یک فاکتور کلیدی و عمده در هرگونه رابطه بین ای ران
و اتحادیه اروپاست.
در ش��رایط کنونی و فضای مثبت ایجاد ش��ده بعد از
پی��روزی دکتر روحانی ما ش��اهد عالئم مثبتی از دو س��وی
اتالنتیک در رابطه با ای ران و مذاکره با دولت اینده دکتر روحانی
هس��تیم .البته همزمان و به طور موازی ش��اهد کارشکنی
بس��یاری از جناح ها و طی ف های مخالف روابط نیز هستیم.
انگلیس نیز عالئمی ب رای عادی سازی روابط با ای ران نشان
داده اس��ت .ویلیام هیگ ،وزیر امور خارجه انگلیس در تاریخ
1392/4/19اعالم کرد که این کشور اماده بهبود روابط با ای ران
است .وی در پارلمان انگلیس گفت« :ما ب رای بهبود تدریجی
روابط با ای ران اماده هستیم اما هیچ کس نباید به عزم راسخ ما
ب رای جلوگیری از گسترش سالح های هسته ای شک داشته
باشد ».ویلیام هیگ افزود« :ما از دولت جدید ای ران م ی خواهیم
که پاسخی جامع به پیشنهاد پنج به عالوه یک ب رای ایجاد
اعتماد بدهد ».وزیر خارجه انگلیس اضافه کرد« :ما نس��بت
به اقدامات مثبت ای ران با حس ن نیت برخورد خواهیم کرد».
همچنین جک استراو ،وزیر امور خارجه پیشین انگلیس
در دول��ت تونی بلر اخی را اظهار داش��ته که به دولت حس��ن
روحانی خوشبین است و قصد دارد با هدف بهبود روابط ای ران
و انگلیس به ته ران سفر کند .جک استراو در گفت وگویی با
بخش فارسی شبکه خبری ب ی ب ی سی در تاریخ 1392/4/24
اب راز امیدواری کرد که روابط دو کشور در این دوره بهبود پیدا
کند و س��فارتخانه های دو طرف در ته ران و لندن بازگشایی
ش��ود .به دنبال پیروزی دکت��ر روحان��ی در یازدهمین دوره
انتخابات ریاس��ت جمهوری ،وزارت خارج��ه انگلیس نیز در
بیانی ه ای عن��وان کرد لندن امیدوار اس��ت حس��ن روحانی
رئی س جمهور منتخب ای��ران نگران ی های بی ن المللی درباره
برنامه هس��ته ای ته ران را مدنظر قرار ده��د .در این بیانی ه
همچنین امده است ،ما از وی م ی خواهیم که از این فرصت
ب رای به کارگیری رویکردی متفاوت استفاده و روابط سازنده ای
با جامعه بی ن المللی برقرار کند.
عالقه مندی انگلیس ب رای عادی س��ازی روابط امروزه
پررنگ تر از هر زمانی بعد از قطع روابط دیپلماتیک دو کشور
در 10اذر 1390است .به نظر م ی رسد با چشم انداز مثبت پیش
روی انگلیس احتمال م ی دهد که گفت وگوهای اتی ای ران با
اژانس و با گروه 5+1روند بهت��ر و مثبتی به خود بگیرد و در
بستر زمینه جدید ایجاد شده ،روند مناسبات ای ران با اتحادیه
اروپا عادی شود .بناب راین انگلیس مایل است از هم اکنون تا
دیر نش��ده به عادی س��ازی روابط خود با ای ران بپردازد و سفر
احتمالی جک استراو در هفته های اینده م ی تواند در این راستا
ارزیابی شود .در چشم انداز فرضی پیشرفت مذاکرات با گروه
5+1و بهبود مناسبات با اتحادیه اروپایی ،عادی شدن روابط
با انگلیس و گشایش مجدد سفارتخانه های دو کشور قابل
تصور است و این فضا احیانا م ی تواند در رویکرد جدید امریکا
در مناسبات با ای ران نیز تاثیر بگذارد .امریکای ی ها نیز عالئم
متعددی ب رای گفت وگوهای مستقیم و حل و فصل اختالفات
با ای ران نشان داده اند ،بناب راین م ی توان شاهد رویکرد جدیدی
در تعامالت فرااتالنتیکی در ارتباط با ای ران بود .رویکردی که
البته تدریجی و زمانبر و همراه با دور جدیدی از گفت وگوها
با اتحادیه اروپا خواهد ب��ود .امروزه دیپلماس��ی و گفت وگو
مهمترین زمینه مناس��بات ای ران با کشورهای غ ربی است و
از طریق مذاکرات دوره ای چه در سطح اتحادیه اروپایی و چه
به صورت دوجانبه با کشورهای بزرگ و درجه یک یا درجه دو
اروپایی باید این روند را ب رنامه ریزی و تنظیم کردg .
مطالعهتاریخچه
روابط ایران با جامعه
اقتصادی اروپا و
اتحادیه اروپایی نشان
می دهدکهانگلیس
همواره یکی از اضالع
قدرت و سیاستگذاری
در اتحادیه اروپایی در
چگونگی رابطهباایران
بوده است
57
اقتصاد
چراطیب نیابرایاقتصاد
معرفیشد؟
مبارزه با تورم
دولت اقتصادی
ت
یتر اول
بیژن نامدارزنگنه ب�رای ورود
به ساختمان خیابان طالقانی یک روز
سخت در بهارستان را پیش رو دارد
اراد فرقانی
1
اقتصاد
مثلث شماره 184
س��رانجام با معرفی ش��دن زودتر از موعد مقرر مدی ران
اقتصادی حسن روحانی که با هشت وزیر در صدر سایر حوزه ها
قرار گرفته اند ،تمامی گمان هزن ی های اخیر مبن ی بر شناسایی
این افراد پایان یافت چرا که حسن روحانی که طبق قانون تا
دو هفته پس از برگزاری مراسم تحلیف فرصت داشت فهرست
وزی ران پیشنهادی خود را به مجل س شورای اسالمی ارائه کند،
همان طور که احتمالش را داده بود ،ترجیح داد این کار را در همان
مراجع ه اول به صحن مجلس به انجام رس��اند تا از یک س��و
نشان داده باشد ب رای ش��روع کار و تغییر فضا تاکید و اشتیاق
دارد و هم اینکه خود و همراهانش را از فشار روانی که به شکل
ب ی سابقه ای در این زمینه در رسانه ها و سایت ها شکل گرفته
بود ،برهاند.
البته تع داد وزی ران حوزه اقتصاد در دولت نهم در عددی دو
رقمی قرار داشت که با احتساب معاونان اقتصادی رئی س جمهور
که در کابینه حضور م ی یابند و نیز رئی س کل بانک مرکزی ،به
رقم 13م ی رسید اما در دولت دهم با ادغام چند وزارتخانه این
عدد کاهش یافت .به ه ر حال ،در شرایطی که پس از مبنا قرار
گرفتن شعارهای اقتصادی ،حاال تصحیح شرایط حاصل از ان
مبنا و محور شعارهای دولت جدید شده است ،نگاه ها و ذهن ها
بیش از انکه منتظر باش��د تا ببیند چه کس��انی از فیلتر رای
اعتماد مجلس گذر م ی کنند ،به این نکته معطوف است که
تیم اقتصادی دولت جدید چقدر هماهنگ و درنتیجه کارامد
است ،این بار کدام الگو و تئوری اقتصادی قرار است اجرایی شود
و نتیجه این ازمایش چه خواهد بود و ایا از نظر معیشتی و نیز
شرایط کلی اقتصاد که به اقتدار کشور به شدت معطوف است،
شرایط کشور چگونه خ واهد شد.
وزارت نفت؛ بازگشت زنگنه
دست اندازهایی حوالی
خیابانطالقانی
ایا وزرای اقتصادی دولت روحانی می توانند
رای اعتماد بگیرند؟
58
در مجلس نهم ،اط رافیان محمد جهرم ی ،وزیر کار ،لقب
ش��ی خ الوزرایی را ب رای او قائل بودند و حاال به نظر م ی رسد این
عنوان ب رای بیژن نامدا رزنگنه 61ساله به کار گرفته م ی شود .او
پیش از این دو دوره چهار ساله وزیر نفت دولت هفتم و هشتم
اصالحات بوده است و حاال پس از هش��ت سال قرار است به
س��اختمان وزارت نفت در خیابان طالقانی برگردد .وی متولد
کرمانشاه اس��ت و تحصیالت ابتدایی و دوره اول متوسطه را
در همان ش��هر ادامه داده و دوره دوم متوسطه را تا اخذ دیپلم
در ته ران به پایان رسانده است .زنگنه در سال 50به دانشکده
فنی دانشگاه ته ران رفت و در سال 56با درجه فوق لیسانس
مهندسی راه و ساختمان فارغ التحصیل شد.
او از س��ال 59حضور خود را در دولت با سمت معاونت
فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اس�لامی اغاز کرد و در ابان
ماه سال 61به عضویت ش��ورای مرکزی این نهاد درامد .وی
همچنین س��ابقه پنج دوره وزارت در جهاد س��ازندگی دولت
چهارم و وزیر نیرو در دولت پنجم و ششم را عالوه بر وزیر نفت
دولت هفتم و هشتم با خود به همراه دارد .زنگنه عضو هیات
علم ی دانشگاه صنعتی خواجه نصی رالدین طوسی و دانشگاه
صنعتی امیرکبیر بوده و هم اکنون نیز عضو بنیاد باران است،
هرچند بیشتر یک کارگزارانی محسوب م ی شود تا مشارکتی.
اما مساله این اس��ت که در فهرست وزی ران پیشنهادی
روحانی ،یکی از افرادی که از همان ابتدا احتمال داده م ی ش��د
با چالش ب رای رای اعتماد مواجه شود ،همین اقای زنگنه بود.
یکچپ گرادرمیان
هایکیها
ماموریت علی ربیعی در
وزارت رفاه چیست؟
اینتیماقتصادی
ازکابینهخاتمیبهتراست
تحلیلسعیدلیالزدربارهکابینه
پیشنهادی در حوزه اقتصاد
در حالی که طی ب نیا برای وزارت اقتصاد معرفی ش�ده ،همچنان وضعیت بانک مرکزی و س�ازمان برنامه نامش�خص اس�ت .در عین حال روحانی برای
وزارت صنعت ،نعمت زاده و وزارت ارتباطات ،واعظی را برگزیده است
اقتصاد
عباس اخوندی گرچه امیدوار به
حامیانش در راست سنتی است اما برای
رای گرفتن کم مخالف ندارد
تزاده در یازدهمی��ن دوره انتخابات
محمدرض��ا نعم��
ریاست جمهوری ای ران ریاست ستاد تبلیغاتی روحانی را برعهده
داشت و طبعا حتی جایگاه هایی بیش از وزارت ب رای او حدس
زده م ی ش��د اما درنهایت پس از منتف ی ش��دن وزارت محمد
نهاوندیان ب رای وزارت صنعت ،معدن و تجارت به عنوان گزینه
نعم��تزاده ب رای
اصلی این س��مت نام برده م ی ش��د ،اکنون
این وزارتخانه معرفی شده اس��ت .وی 61ساله و متولد تبریز
است که تحصیالت ابتدایی و متوس��طه را در ته ران و مدرک
کارشناسی خود را در رشته مهندسی محیط زیست از دانشگاه
پلی تکنیک کالیف رنیا دریافت کرد و ب رای ادامه تحصیالت دوره
فوق لیسانس در رشته مدیریت صنعتی به دانشگاه کالیف رنیا
واحد برکلی وارد شد .او از مدی ران اولیه پس از پیروزی انقالب در
همین حوزه بود و حاال م ی توان گفت که دارای بیش از 40سال
تجربه در مسئولی ت های فنی و مدی ریتی صنعتی و ب رنام هریزی
و اداری در بخش های خصوصی و دولتی اس��ت .نعمت زاده
10ماه در سال ۵۸وزیر کار ،بین س��ال های 59تا 60و سپس
از 68تا ۷۶به ترتی��ب در دولت های محمدعلی رجایی و اکبر
هاشم ی رفسنجانی وزیر صنایع ای ران بوده است.
از دیگرسمت های پیشینویبهعضویتدرهیات مدیره
و معاون سازمان صنایع دفاع ،رئیس هیات مدیره و مدیرعامل
شرکت توانی ر ،هشت سال مدیرعامل و نایب رئیس هیات مدیره
ش��رکت ملی صنایع پتروشیم ی و مش��اور ارش��د وزیر نفت
تزاده ب��ا روی کار امدن دولت
نیز م ی توان اش��اره کرد .نعم
احمدی نژاد ،در میان تعجب همگان ،همراه اکبر ترکان ،دیگر
مرد موثر این روزهای دفتر روحان��ی ،در وزارت نفت باقی ماند
و سمت ریاست ش��رکت پاالیش و پخش فراورده های نفتی
را پذیرفت .اما در س��ال 1388کمی پی��ش از انتخابات پس
از اصطکاک هایی ،همزمان با ترکان بازنشس��ته اعالم شد و
با سمت مشاور ارش��د وزیر نفت این وزارتخانه را ترک کرد .او
سپس با تاسیس یک شرکت خصوصی به عنوان مدیرعامل
ان فعالیت کرد .به نظر نمی رسد او ب رای کسب رای اعتماد کار
مثلث شماره 184
مهم ترین ابهام در دوره وزارت زنگنه به قرارداد حاشی هدار کرسنت
باز م ی گردد .این قرارداد بین شرکت اماراتی کرسنت با شرکت
ملی نفت ای ران در سال ۱۳۸۱امضا ش��د و ب ر اساس مذاکرات
انجام شده ،ای ران متعهد شد گاز فراوری نشده تولیدی میدان
گازی سلمان را به مدت ۲۵س��ال و از اغاز سال ۲۰۰۵میالدی
به امارات متحده ع ربی صادر کن��د .از همان زمان مخالفت ها
با این قرارداد پ رابهام اغاز ش��د و از انجا ک��ه مبلغ مورد توافق
نیز با ابهامات فراوانی مواجه بود ،س��رانجام در سال 84دیوان
محاسبات ،اجرای ان را متوقف کرد.
در ان زمان حسن روحانی دبیر شورای عالی امنیت ملی
بود که پس از اب راز مخالفت ها ،از س��وی خاتمی مسئول تیم
حقیقت یاب شد .معروف اس��ت که او نتیجه تحقیقات را در
نامه ای به سیدمحمد خاتمی منفی اعالم کرد ،اما گفته م ی شود
دفتر خاتمی در ان زمان نظر روحانی را به طور دقیق به خاتم ی
منتقل نکرد و قرارداد به هر حال امضا شد .زنگنه به عنوان وزیر
نفت وقت یکی از عوامل اصلی موثر در انعقاد قرارداد دیده شد
ی که اطالعات منفی درباره
و چند سال بعد ،محمدرضا رحیم
این قرارداد را از دیگران کس��ب کرده بود ،پس از س��خنرانی
مشهورش در حضور احمدی نژاد ،با مطرح کردن مباحث علیه
این قرارداد بود که به جرگه یاران رئیس جمهور وقت پیوست.
حتی عل ی اکبر محتشم ی پور هم در مجلس ششم هنگام رای
اعتماد به کابینه دوم خاتمی ،در مخالفت با زنگنه صحبت کرد.
البته درباره قرارداد کرسنت با این واقعیت هم مواجهیم که پس
از توقف موضوع ،این بازار در اختی��ار قطری ها قرار گرفت که
از همان میدان گازی مشترک ،استخراج کرده و به امارات ی ها
م ی فروشند و نم ی توان گفت که ما با نفروختن منابع گازمان،
ان را ذخیره کرده ایم.
اما ع�لاوه ب��ر ماج��رای ق��رارداد مس��اله دار ،یکی از
اظهارنظرهایاخیرزنگنهنیزمخالفانیجدیب رایاودرمجلس
تو پا کرده است .مسعود میرکاظمی در راس انهاست که
دس
با سابقه دوساله وزارت نفت ،واکنش نش��ان داده است .او که
س شورای اسالمی است،
اکنون رئیس کمیسیون انرژی مجل
پای عملکرد او در فتنه 88را هم پیش کشیده اما واقعیت به
سخنان چندی پیش زنگنه برم ی گردد که گفته بود گروهبان ها
باید از وزارت نفت بروند و ژنرال ها بیایند .بسیاری معرفی بیژن
زنگنه را به واسطه رونق گرفتن دوباره پارس جنوبی و پیشی
گرفتن از قطری ها می دانند گرچه برخی منتقدانش بازگشت
زنگنه را بازگش��ت به عقب می دانند .روحانی به دنبال تجربه
زنگنه است و مخالفانش به دنبال فردی جوان تر .رای اعتماد
به زنگنه به نظر غیرقابل پیش بینی است .او کار سختی در
مجلس پیش رو دارد.
وزارت صنع�ت ،معدن و تجارت؛ مردی با 40س�ال
تجربهصنعتی
59
سختی پیش رو داشته باشد.
وزارت اقتصاد؛ وزیری دانشگاهی
علی طی ب نیا متول��د 16فروردی��ن 1339در اصفهان،
دارای مدرک کارشناس��ی در رش��ته اقتصاد از دانشگاه ته ران
در س��ال ،64در س��ال ۶۷نیز با ارائه پایان نامه خود با عنوان
«الگوی تورم در ای ران» موفق به اخذ مدرک کارشناس ی ارشد از
همین دانشگاه شد .در سال ۷۲نیز دکترای تخصصی خود را
با موضوع رساله «تورم ساختاری در ای ران» از دانشکده اقتصاد
دانشگاه ته ران ( )structural inflation in Iranدریافت
کرد که بخشی از این دوره را در مدرسه اقتصاد لندن گذراند و
اکنون نیز عضو هیات علمی دانشگاه ته ران است .به عنوان
سابقه کاری وزیر پیشنهادی روحانی که بیش از 27سال سابقه
اجرایی را با خود یدک م ی کشد ،م ی توان به دبیری کمیسیون
اقتصادهیاتدولتدردولت هایپنجمتاهشتم،معاونتطرحو
بررسینهادریاست جمهوریباسابقهحضورچهارساله،معاونت
اقتصادی سازمان مدیریت و ب رنامه ریزی کشور در سال های ۸۴
و ،۸۵عضویت در ش��ورای پول و اعتبار در سال های ۸۱تا ،۸۸
معاونت هماهنگی و امور فنی و اقتصادی نهاد ریاست جمهوری
و عضویت در شورای پژوهشی سازمان امور مالیاتی کشور اشاره
کرد .طیب نیا همچنین عضو هیات تحری ریه فصلنامه اقتصاد
ی دانش��گاه عالمه طباطبایی ،مدیر گروه
محی ط زیست و انرژ
پژوهشی اقتصاد ای ران در موسسه توسعه و تحقیقات اقتصادی،
اقتصاد
مثلث شماره 184
محمود حجتی سابقه خوبی در
وزارت کشاورزی دارد .او برای
رای اعتماد احتماال کار دشواری
پیش رو نخواهد داشت
ن در موسسه
عضو هیات امنای موسس��ه عالی بانکداری ای را
عالی بانکداری ای ران ،معاون هماهنگی امور فنی و اقتصادی
نهاد ریاست جمهوری در دولت نهم ،عضو شورای پول و اعتبار
به عنوانکارشناس متخصص در مسائل پولی و بانکی شورای
پول و اعتباربانک مرکزی و معاون اقتصادی و هماهنگی امور
ب رنامه و بودج ه در سازمان مدیریت و ب رنامه ریزی کشور نیز بوده
اس��ت .او دارای مقاله ها و سخنران ی هایی در سال های گذشته
بوده که نشان م ی دهد به مق وله اقتصاد ،فراتر از یک علم نوین
و با اتکا بر محاسبات ریاضی ،بلکه به شکل مفهومی با وجوه
ورای تصور ظاهری و عمومی م ی اندیشد .حتی به اتکای برخی
مطالب مطرح شده ،برخی او را معرفت شناس ترین وزیر اقتصاد
ممکن لقب داده اند .نکته مهم این است که ایا روحانی در تیم
اقتصادی ریاست کار را به طیب نیامی سپارد یا اینکه به نف راتی
چون نیلی یا نوبخت و س��یف و مجید قاسمی بیشتر از وزیر
اقتصادش اعتماد می کند .به هر حال طیب نیا بیشتر از روحانی
به عارف نزدیک است.
60
وزارت ارتباطات؛ از وزارت خارجه به ict
محمود واعظی که ب��رای وزارت ارتباط��ات و فناوری
اطالعات به مجلس معرفی ش��د ،متولد 1331در کرمانشاه
و دارای دکترای روابط بی ن الملل و فوق لیس��انس مهندسی
است .وی در صورت اخذ این پست ،درواقع پس از سال ها به
این حوزه باز م ی گردد ،چراکه از سال های 58تا 65مدیرعامل
ش��رکت مخاب رات ای ران بوده و پس از ان به مدت یک سال
مش��اور وزیر امور خارجه و یک س��ال مش��اور وزیر و رئیس
ستاد روابط اقتصادی خارجی بوده است .واعظی همچنین
از س��ال 68تا 76نیز به عنوان معاون سیاسی اروپا و امریکا
در وزارت امور خارجه و پس از ان به مدت دو س��ال در پست
معاون اقتصادی وزارت امور خارجه فعالیت داشته است .وی
از سال 78تاکنون نیز به عنوان معاون پژوهش های سیاست
خارجی مرکز تحقیقات استراتژیک فعال بوده و استاد میهمان
در مقطع کارشناس ی ارشد روابط بی ن الملل در دانشگاه عالمه
طباطبایی است.
بسیاری از واعظی ب رای وزارت خارجه نام می بردند اما
انگار او زیر سایه نام ظریف به وزارت ictرفته است.
وزارت نیرو؛ مردی با سال ها تجربه نیرویی
حمید چی ت چیان در سال 1336در تبریز به دنیا امد .وی
مدرک کارشناسی خود را در رشته مهندسی مکانیک (ط راحی
جامدات) از دانشگاه صنعتی امیرکبیر در سال ،64کارشناسی
ارشد را در رشته مهندسی صنایع از دانشگاه صنعتی امیرکبیر
در سال ،74کارشناس ی ارشد در رشته مدیریت از مرکز اموزش
مدیریت دولتی در سال 76و مدرک دانشوری مهندسی صنایع
را از دانشگاه تربیت مدرس در سال 84اخذ کرده است .او در
کارنامه خود عضویت در جهاد س��ازندگی استان اذربایجان
شرقی در س��ال ،58عضویت در س��طوح فرماندهی سپاه و
حضور در جبهه های جنگ تحمیلی از سال 59تا دی ماه ،66
نمایندگی مجل س شورای اسالمی دوره سوم (از حوزه انتخابیه
تبریز) ازخرداد 67تا خرداد ،71عضویت و مخبریت کمیسیون
نیرو ،عضویت در هیات مدیره شرکت توانیر از خرداد 71تا ،75
عضویت در هیات مدیره سازمان برق ای ران ،معاونت وزیر نیرو
در امور انرژی از ابان 72تا ش��هریور ،84معاونت ب رنامه ریزی
و امور اقتصادی وزارت نی��رو از اذر 85تا تیر ،87قائم مقامی
وزیر نیرو از ش��هریور 84تا ابان ،89سمت مشاور عالی وزیر
و رئیس ش��ورای مش��اوران وزارت نیرو از ابان 89تاکنون و
معاونت هماهنگی و نظارت فرایندی مرکز الگوی اسالمی
ای رانی پیشرفت از ش��هریور 90تاکنون را دارد .وی همچنین
در حوزه اب و برق در تاسیس و پایه گذاری موسسه تحقیقات
و اموزش مدیریت وزارت نیرو ،مرکز مطالع��ات انرژی ای ران،
سازمان انرژی های نو ای ران (سانا) ،سازمان بهره وری انرژی ای ران
(سابا) ،مرکز اطالعات انرژی ای ران ،ازمایشگاه ملی صرفه جویی
انرژی ای ران ،مرکز اموزش بهینه سازی مصرف انرژی بخش
صنعت (تبریز) ،مجری طرح اولین پروژه CHPکش��ور (در
نیروگاه کیش) ،مجری طرح اولین پروژه توربو اکس��پندر در
کشور (در نیروگاه های رامین و نکا) ،مجری طرح اولین پروژه
زمی ن گرمایی کشور (سبالن) ،مجری طرح ط راحی ،ساخت و
راه اندازی اولین توربین بادی کشور (با ظرفیت 660کیلووات)،
مدیر پروژه ط راحی و س��اخت توربین ب��ادی دو مگاواتی در
پژوهشگاه نیرو ،مجری طرح صرفه جویی انرژی ،مجری طرح
انرژی های نو ،هدایت پروژه تدوین س��ند چشم انداز و برنامه
راهبردی وزارت نیرو و انتشا ر ترازنامه های انرژی کشور (ملی
و استانی) نقش داشته و فعال بوده است .این پیشینه یعنی
یکی از متناسب ترین گزینه ها ب رای وزارت نیرو.
وزارت راه و شهرس�ازی؛ پایه گذار نظام مهندسی
ساختمان
ب ی شک ،وزارت ر اهو ترابری که پس از ادغام انفعال ی اش
با وزارت مسکن و شهرسازی نامش شد وزارت راه و شهرسازی،
یکی از حاشی هدارترین و خبرسازترین وزارتخانه ها در دولت نهم
و دهم به ویژه پس از عزل مهندس رحمتی و امدن بهبهانی
بود .حاال عباس اخوندی که ششمین وزیر مسکن و شهرسازی
پس از انقالب اسالمی بوده و اداره این وزارتخانه را از سال های
72تا 76در دولت دوم هاشم ی رفسنجانی برعهده داشت ،بار
دیگر ب رای وزرات راه و شهرسازی به مجلس معرفی شده است.
او متولد 1336در نجف و از پایه گذاران سازمان نظام مهندسی
ساختمان کش��ور بوده و اکنون عضو هیات علمی دانشکده
مطالعات جهان و استاد مطالعات ب ریتانیاست که در صورت اخذ
رای اعتماد از بهارستان ی ها ،یازدهمین وزیر را هو شهرسازی کشور
م ی شود .وی غیر از سابقه وزارت مسکن و شهرسازی ،معاون
سیاسی وزارت کشور در دوران وزارت عل ی اکبر ناطق نوری نیز
بوده و مسئولی ت هایی همچون دبیری شورای امنیت کشور،
رئیس شورای تامین ویژه غرب کشور ،رئیس ستاد مرزها ،رئیس
ستاد مبارزه با مواد مخدر ،رئیس شورای هماهنگی امور افاغنه
و ریاست بنیاد مسکن را برعهده داشته است .عباس اخوندی
اما در طول سالیان گذشته اردوگاه سیاسی خود را تغییر داده
و از جناح راس��ت به اصالح طلبان نزدیک شده است .او یک
عباس اخوندی جدید اس��ت و به دنبال قدرت گرفتن بخش
خصوصی و خروج نظامیان از اقتصاد که طبیعتا در مجلس
مخالفت هایی را در پی خ واهد داشت .گذر اخوندی از بهارستان
اسان نیست.
وزارت جهاد کشاورزی؛ بازگشت اصالح طلبان
محمود حجتی که در دولت اصالحات اولین وزیر وزارت
ادغامی جهاد کشاورزی بود و از چهره های فعال اصالح طلب
محسوب م ی شود ،از س��وی حس��ن روحانی به عنوان وزیر
پیشنهادی وزارت کش��اورزی به مجلس معرفی شده است.
وی در سال 1334در نجف اباد اصفهان متولد شده و از دانشگاه
صنعتی اصفهان مدرک مهندس��ی عمران خود را اخذ کرده
است .وزیر جهاد کشاورزی دولت اصالحات سابقه فعالیت در
وزارت را هو ترابری را پیش از ادغام وزارتخانه های جهاد سازندگی
و کش��اورزی نیز دارد و پس از ترکان ،مدتی وزیر را هو ترابری
در کابینه سی د محمد خاتمی بود .در س��ابقه وی استانداری
نو بلوچستان نیز دیده م ی شود .او از اعضای همیشه
سیستا
در صحنه بنیاد باران و محافل اصالح طلبان در هشت سال
گذشته بوده اس��ت .ضمن انکه ب رای وزارت جهاد کشاورزی
غیر از او ،تقریبا گزینه دیگری مطرح نبود ،هرچند از عیسی
کالنتری هم در موارد معدودی نام برده شد.
وزارت تعاون ،کار و رفاه اجتماعی؛ وزیر اشنا با کار
و امنیت
یکی دیگر از چهره های معرف ی ش��ده که حضورش با
حرف و حدیث همراه شد ،علی ربیعی است .مردی که سال ها
فعال حوزه کارگ��ری بوده و البته مش��اور امنیتی خاتمی در
جریان پرونده قتل های زنجیره ای ،کوی دانش��گاه و حوادث
قبل و بعد از ان بود .او متولد 1334در ته ران بوده ،تحصیالت
لیسانس مدیریت دولتی را در دانشگاه ته ران به انجام رساند،
فوق لیسانس مدیریت فرهنگی (علوم اجتماعی) از دانشگاه
عالمه طباطبایی و دکترای تخصصی مدیریت استراتژیک
دارد .او همچنی��ن عضو هیات علمی دانش��گاه پیام نور در
مرتبه دانش��یار و عضو هیات علم ی موسسه اموزش عالی
کار در مرتبه استادیار بوده است .ربیعی در دوره خاتمی مشاور
اجتماعی او ش��د و در زمان تصدی دبیر شورای عالی امنیت
ملی توسط حسن روحانی ،مسئول اجرایی دبیرخانه و ریاست
کمیته سیاستگذاری تبلیغات و کمیته امنیت داخلی شورای
عالی امنیت ملی را عهده دار بود .وی همچنین در سال های
اول انقالب عضو ش��اخه کارگری حزب جمهوری اسالمی و
عضو کمیس��یون تدوین قانون کار در دهه شصت و عضو
ش��ورای مرکزی خانه کارگر از بدو تاس��یس تا ام��روز بوده
استg .
این تیم اقتصادی از کابینه خاتمی بهتر است
تحلیل سعید لیالز درباره کابینه پیشنهادی در حوزه اقتصاد
2
تیم اقتصادی هماهنگ اس�ت اما با مشکالت زیادی رو به روست .س�عید لیالز که از منتقدان جدی اقتصاد دوران
احمدی نژاد بوده ،البته با خوش بینی زیادی از کارامدی این تیم حرف می زند و معتقد است که هر چند مشکالت بسیار
زیاد است و ماه های دشواری در پیش ،اما باید امیدوار بود .خبرنگار مثلث پس از معرفی وزیران پیشنهادی رئیس جمهور
منتخب برای دولت یازدهم ،با او درباره وزارتخانه های اقتصادی گفت وگو کرد.
اس�ام ی وزیران پیش�نهادی دول�ت یازدهم این
هفته در حالی اعالم شد که به نظر م ی رسد تیم
اقتصادی باتوجه به فش�ار ها و مسائل معیشتی
که وجود دارد ،بیشتر از همه توج ه ها را به خودش
جل�ب م ی کن�د ،ارزیابی ش�ما از تی�م اقتصادی
معرفی شده چیست؟
lمن از این افراد خواهش م ی کنم که سکوت کنند
و صبر داشته باشند .به هر حال ما سابقه کار کردن جوان ها
و دونده ها را هم دیده ایم و متاسفانه سابقه بدی بوده است،
این یک اصل مشخص است که وقتی نم ی دانیم به کدام
طرف و به کدام مقصد م ی رویم ،زیاد کردن سرعت قطار چه
فایده ای م ی تواند داشته باشد؟
اداره امور با تدبیر اس��ت که محقق م ی ش��ود .اینکه
مسابقه دو نیست ،متاسفانه این نگاه های ساده لوحانه هنوز
وجود دارد و اینها کسانی هستند که م ی خواهند به ما نشان
بدهند باقیمانده پوپولیس��م هنوز وجود دارد ،هر چند همه
م ی دانیم که اینها دیگر ان سر و صدای سابق را ندارند .مردم
متوجه عدم صداقت ها شده اند.
اف�رادی که انتخ�اب ش�ده اند ،در برخ�ی موارد
س�ابقه هایی دارند که با هم خیلی جور نیست،
باتوج�ه ب�ه اینکه ه�ر کدامش�ان قبال س�ابقه
مدیریت های کالن را داش�ته اند ،فک�ر م ی کنید
ای�ن اف�راد م ی توانند با ه�م هماهنگ ش�وند و
منسجم کار کنند؟
lحتما م ی توانند منسجم باشند و این هم به چند
علت اس��ت؛ اول اینکه این افراد همه ،هم انسجام فکری
دارند و هم سال ها در پس��ت ها و موقعی ت های مختلف با
هم کار کرده اند ،دوم به این دلیل که این افراد سابقه زیاد و
قابل توجهی در اداره امور دارند و سوم به این دلیل که یک
تیم فکری مشخص و روش��ن دارند که کار ها را به سامان
م ی رساند.
ب ه نظر ش�ما باتوجه به این ش�رایطی که در ان
قرار داریم ،احتمال یک تصفیه گسترده در بدنه
وزارتخانه های اقتصادی وجود دارد؟
lبه هر حال در حد مدی ران ارشد و کالن چاره ای به
جز این نیست ،همان طور که در تمام کشور های دیگر دنیا
هم وجود دارد .این روند هم مال امروز و این دولت نیست،
همواره هر دولتی که بر سر کار امده ،این تصفیه را در سطح
مدی ران انجام داده است ،اما در مورد باقی رده ها باید دید که
انها تا چه حد م ی توانند خودشان را با شرایط جدید هماهنگ
کنند .من فکر م ی کنم در این مورد هیچ شرط و ضابطه ای
نباید ب رای دولت جدید بگذاریم ،نباید بگوییم در چه سطحی
باید باشد و در چه سطحی نباید باشد.
به ه ر حال کل تیمی که در هشت سال گذشته بر سر
این وظیفه س�نگینی اس�ت ،فکر م ی کنید این
تیم با این مختصات از عهده کار بر خواهد امد؟
lحتما ،حتم��ا م ی توانن��د چ��اره ای در این مورد
بیندیشند ،البته مسلم است که فشار هایی وجود دارد.
با وجود این فشار های سیاسی و اقتصادی باز هم
شما این همه خوش بین هستید؟
lبه هر ح��ال بای��د امیدوار ب��ود ،ش��رایط ب رای
فشار های سیاسی به دولت جدید اصال فراهم نیست .این
حرف هایی را که در برخی رسانه ها م ی زنند جدی نگیرید،
درست است که شرایط سختی است اما به باور من شرایط
کشور بس��یار وخیم اس��ت و حاکمیت هم این را م ی داند
که با چه چی ز هایی و با چه ش��رایطی رو به روست .بناب راین
فشارهای سیاسی چندان نم ی تواند موثر باشد.
تیم اقتصادی دولت شامل افراد دیگری از جمله
رئیس کل بانک مرکزی و رئیس سازمان برنامه
و بودجه ه�م خواهد بود که هن�وز از طرف دولت
معرفی نش�ده اند ،باتوجه به اینک�ه گفتید یک
تیم فکری پشت دولت است ،افرادی که در این
جایگاه قرار م ی گیرن�د تا چه ح�د م ی توانند در
سیاس�ت گذاری های اقتصادی دولت تاثی ر گذار
باشند؟
اقتصاد
برخ�ی ب�ه میانگی�ن س�نی اعض�ای کابین�ه و
ب ه خصوص تی�م اقتصادی دولت ای�راد گرفته و
م ی گویند این تی�م پیرتر از ان اس�ت که بتواند
ب ه دنبال کار ه�ای اجرایی باش�د و مدیریت را در
دست بگیرد...
lاحیای رش��د اقتص��ادی بای��د در اولوی��ت و در
مرکز توجه باش��د .اگر این ش��اخص را احیا کنیم ،در تمام
شاخ ص های دیگر از جمله بهره وری ،سرمایه گذاری و عدالت
اجتماعی شاهد بهبود وضعیت خواهیم بود.
lحتما موثر خواهند بود ،در این میان رئیس سازمان
برنامه و بودجه تاثیر خیلی زیادی خواهد داش��ت و م ی تواند
موثر ترین فرد در سیاست های اقتصادی کابینه باشد .اقای
روحانی هنوز کارهای خیلی زیادی ب��رای انجام دادن دارد،
البته این روز ها مدام افرادی که قرار است پس ت های مختلف
را عهده بگیرند ،در حال معرفی شدن هستند و این روند تا
تکمیل شدن دولت ادامه خواهد داشت ،اما مشخص است
که این افراد نم ی توانند خیلی متفاوت از خط فکری افرادی
باشند که به عنوان وزیر معرفی شده اند.
مثلث شماره 184
lتیم اقتصادی معرفی شده بس��یار خوب است،
ش��اید بتوان گفت که این تی��م ،بعد از انق�لاب ،بهترین و
باالترین س��طح تجربه و انباش��ت دانش را دارد و این تنها
مختص به حوزه اقتصادی نیس��ت ،بلکه در تمام حوزه ها
این انباش��ت تجربه و دانش قابل مشاهده است .مشخص
اس��ت که یک تیم فکری پش��ت این کابینه اس��ت که به
خوبی م ی داند چ��ه کاری را م ی خواهد انجام دهد و به کجا
م ی خواهد برود.
یک نکته هم که الزم است مورد توجه قرار گیرد ،این
اس��ت که این تیم به مراتب بهتر از تیم کابینه دولت اقای
خاتمی در شانزده سال پیش است .این تیم تکلیف خودش
را م ی داند و برنامه اش هم مشخص اس��ت ،م ی داند که ما
راهی به غیر از حرکت به س��مت اقتصاد ارام ،ان هم بدون
شوک درمانی و شتاب زدگی در این مسیر نداریم.
در مورد ترکیب کلی کابینه هم همین موضوع صادق
است ،شما م ی بینید که ب رای اولین بار در تاریخ پستی به نام
معاونت سیاسی و امنیتی ریاست جمهوری تشکیل شده و
به اقای علی یونسی سپرده شده .این معاونت وزارتخانه های
کش��ور و اطالعات را تحت کنترل خواهد داش��ت و انها را
مدیریت خواهد کرد ،این اقدام بسیار خوبی است.
اقای روحانی ب��ه اعتقاد م��ن بعد از اقای هاش��می
پرتجربه ترین فرد در پس��ت ریاست جمهوری است ،تجربه
و شناخت روشنی که او از شرایط و فضا دارد و از همه اینها
مهم تر این فشار های بیرونی که روی دولت وجود دارد ،اصال
نم ی گذارد راهی به جز انسجام در پیش گرفته شود.
به دول��ت احمدی نژاد ن��گاه کنید که بع��د از انقالب
یکدست ترین تیم اداره کشور بوده اس��ت و انسجام انها تا
زمانی که رونق اقتصادی و در امد های سرش��ار نفتی وجود
داشته ،ب ر قرار بوده است ،اما به محض اینکه منابع سرشار
تمام ش��د ،بین افراد ب رای دس��تیابی به ان چیزی که باقی
مانده بود اختالف پیش امد .حاال شرایط متفاوت است ،االن
منابعی در کار نیست که کسی بخواهند بر سر استفاده از ان
دعوا راه بیندازد .االن فرصتی ب رای سهم خواهی و جناح بندی
وجود ندارد ،چون چیزی وجود ندارد که بخواهند سهمی از
ان را بگیرند ،این دوره دوره کار سخت است و هیات اجرایی
با کار بسیار زیاد مواجه است.
کار بوده ،بد ترین امتحان ممکن را پس داده است.
فک�ر م ی کنی�د تی�م جدی�د الزم اس�ت چ�ه
موضوعاتی را در این شرایط مورد نظر قرار دهد؛
کار باید از کجا اغاز شود؟
در ش�رایط فعلی بعد از دول�ت اقای احمدی نژاد
به نظر ش�ما بهتر اس�ت که این تیم اقتصادی
و این دول�ت در عرصه اقتصادی ب�ه کدام طرف
حرکت کند؟
lمس��لما اقتصاد ازاد با حداکثر نگاه به شرایط و
ی کشور ،م ی تواند راه حل باشد .ای ران راهی
ظرفی ت های بوم
به غیر از حرکت به سمت اقتصاد ازاد ندارد ،منتها این حرکت
باید ارام و بدون شوک درمانی باشد ،این سیاستی که هر روز
س�عید لیلاز ک�ه از منتق�دان
سرس�خت اقتصاد احمدی نژاد بود به
شدت از تیم اقتصادی کابینه روحانی
دفاع م ی کند
61
یک بخشنامه و هر روز یک تشنج ایجاد م ی کند ،نم ی تواند
اوضاع را در کشور بهبود دهد.
یکس�ری قوانی�ن و برنام ه ه�ا از جمل�ه برخ�ی
واگذاری ها و هدفمندی یارانه ها از مواردی است
که به دولت اقای روحانی به ارث رس�یده است،
در این موارد دولت باید چه سیاستی را در پیش
بگیرد؟
lالزم اس��ت همه چیز با نظم باش��د ،هدفمندی
یارانه ها تا ان حدی که درس��ت بوده ،بای��د ادامه پیدا کند،
اما الزم اس��ت که در مورد اش��کاالت ان بازنگری شود .اگر
برنامه هایی بود که به غلط انجام شده ،باید اصالح شود.
در مورد واگذاری ها انتقاد های ج��دی وجود دارد ،این
واگذاری ها هیچ کدام منجر به رش��د بهره وری نشده است.
واگذاری باید بهره وری به دنبال داش��ته باش��د ،وگرنه دادن
این نهاد ها و س��ازمان ها به هر کس��ی که انها را م ی گیرد،
نم ی تواند ب رای ان سازمان مفید باشد و عوایدی داشته باشد.
این واگذاری ها به چه کار م ی اید؟
به غیر از این قوانین ،دولت قبلی تعهدات مالی
فراوانی هم به جا گذاشته است ،عالوه بر کسری
بودجه امسال ،بده ی هایی به بانک مرکزی ،سایر
کش�ور ها و نهاد های بی ن المللی هم وجود دارد،
دولت جدید برای این موارد چه باید بکند؟
lاین مورد از چالش های ب��زرگ پیش روی دولت
است .متاسفانه هیچ دارویی هم ب رای ان وجود ندارد ،روزهای
سخت و دشواری در راه اس��ت ،اما حتما راه حل هایی وجود
دارد ،یکی از این راه حل ها به نظر من این است که دولت تا
20درصد از تولیدات نفتی خودش را در مرز ها به کشور های
همسایه بفروشد ،این همان می زان گازوئیل و بنزینی است
که از ای ران به کشورهای همسایه قاچاق م ی شود و سود ان
به جیب قاچاقچیان م ی رود ،اگر دولت این فروش را به عهده
بگیرد ،م ی تواند معادل کل درامد های مالیاتی سال 92را از
این راه تامین کند.
بناب راین راه حل هایی وج��ود دارد ،اقتصاد ای ران ان قدر
بزرگ و پ ر ظرفیت اس��ت که یک مدیری��ت کار امد بتواند
مش��کالت ان را حل کند ،منته��ا این کار ب��ا عجله پیش
نم ی رود ،بلکه باید با صبر و به ارام ی پیش رفت.
به نظر شما وزیر کار و رفاه اجتماعی هم م ی تواند
از اعضای تیم اقتصادی دولت باشد؟
lحتم��ا م ی تواند ،مس��اله کار و در کن��ار ان رفاه
اجتماعی یک مس��اله اقتصادی ،اجتماعی و امنیتی است،
بناب راین وزیر کار هم جزو تیم اقتصادی دولت خواهد بود و
هم جزو تیم اجتماعی ان.
اقتصاد
ظاه�را پی ش بین�ی م ی ش�ود ک�ه در مجل�س
مقاوت هایی در م�ورد اقای علی ربیع�ی ،گزینه
پیشنهادی برای این وزارتخانه وجود دارد؟
مثلث شماره 184
به نظر می رسد ماموریت
اصلی طیب نیا مقابله با
تورم موجود در اقتصاد
کشور باشد
دادن موسس��ه هایی که بهره وری ندارند چه به بخش های
نظامی ،چه به س��ازمان تامین اجتماعی و چه به صندوق
بازنشستگی کش��وری یا هر جای دیگری ب رای انها عایدی
نخواهد داشت.
واگذاری هایی هم که تا امروز انجام ش��ده ،نتوانسته
ش��رایط را ب رای انها که واگذار شده اند و انها که تملک را بر
عهده گرفته اند ،بهتر کند .من اعتقاد دارم که انچه به عنوان
واگذاری در دولت احمدی نژاد انجام شده ،واگذاری نبود ،اینها
سایه ای از واگذاری بوده است ،فایده این خصوص ی سازی ها
چه بود؟ اینکه چیزی را از یک س��ازمان بگیریم و بدهیم به
سازمان دیگری که خصوص ی سازی نیست ،خصوص ی سازی
مدیریت و مالکیتی باید انجام ش��ود که به بهبود بهره وری
منجر شود.
من نم ی دانم دادن شرکت هایی بدون در امد به برخی
نهادها چه نتیجه ای ب رای انها دارد ،ایا اگر تمام امالک ای ران،
جنگل های شمال ،سواحل جنوب و کوی ر ها و کوه را به این
نهادها بدهند ،مادامی که در امدی از اینها حاصل نم ی شود،
62
lمن مطمئن هستم که اقای ربیعی با پیشینه ای
ک��ه دارد ،م ی تواند بس��یار موفق باش��د و کار های مهم
ی
انجام دهد.
باید به این موضوع توجه کرد که مس��اله اشتغال در
حال حاضر در کش��ور ما عالوه بر ی��ک موضوع اقتصادی
و اجتماع��ی تبدیل به یک مس��اله امنیتی ش��ده اس��ت.
سال هاست که به این موضوع ب ی توجهی شده و پی ش بینی
م ی کنم که اقای ربیعی بتواند بهترین ارامش را در این فضا
ایجاد کند و واقعا گزینه مناسبی ب رای این وزارتخانه است.
از گزین�ه پیش�نهادی وزارت اقتص�اد ب ه عنوان
«مرد ضد تورم» اقتصاد ایران یاد م ی ش�ود ،فکر
م ی کنید این توصیف تا چه حد در مورد او درست
است؟
lاین توصیف در مورد اقای طی ب نیا هم درس��ت
است و هم واقعی .انتخاب او بس��یار دقیق و به موقع بوده
است ،این شرایطی که تورم ما سر به 50و 60درصد گذاشته،
دیگر قابل تحمل نیست.
فکر م ی کنید او بای�د چه سیاس�تی را در پیش
بگیرد؟
lاقای طی ب نیا کار بسیار س��ختی در پیش دارد،
چون با بدترین نوع تورم در اقتصاد مواجه اس��ت که ان هم
تورم رکودی اس��ت ،یعنی اگر بخواهد رون��ق اقتصادی را
افزایش دهد ،ت��ورم باال م ی رود و اگ��ر بخواهد جلوی تورم
را بگیرد با رکود اقتصادی مواجه م ی ش��ود ،اما باز در همین
ش��رایط هم اگر به اهس��تگی و ب��ا ارامش حرکت ش��ود،
م ی تواند مسائل امروز را حل کند.
با چه راه ح ل هایی؟
lب رای شروع الزم است جلوی رشد نقدینگی گرفته
شود و منابع به س��مت تولید حرکت کند ،هر چه این اقدام
با سرعت بیشتری انجام ش��ود ،به تدریج چرخ پنچر و فلج
اقتصاد ش��روع به حرکت خواهد ک��رد و ظرفی ت ها خواهد
توانست اقتصاد ای ران را سامان دهد و به راه بیندازدg .
3
چهره اصالح طلبی که در گمان هزن ی های مختلف گاهی
ب رای وزارت کشور نام برده م ی شد و گاهی هم به عنوان گزینه
محتمل وزارت اطالعات مورد توجه رس��انه ها ب��ود ،نهایتا
به وزارت تع��اون ،کار و رفاه اجتماعی رس��ید .علی ربیعی،
اصالح طلب ترین وزیر پیش��نهادی حسن روحانی حاال باید
خود را ب رای گرفتن رای اعتم��اد از مجلس اماده کند .علی
ربیعی معروف به عباد ،متولد 1334در جوادیه ته ران و از یک
خانواده کارگری است .ربیعی بیش از انکه یک سیاستمدار به
حساب بیاید ،یک چهره اطالعاتی و امنیتی است که بخش
اعظمی از عمر خ��ود را پس از انق�لاب در وزارت اطالعات
گذرانده است.
او پیش از انقالب تکنسین کارخانه «جنرال موتورز»،
ارج و قرقره پرس��تو بوده اس��ت و در همان زمان از س��ران
اعتصاب شهرک اکباتان و کارخانه محل کار خود که منجر
به برخورد س��اواک گردید .وی در سال 1359با خانم نرگس
حس��ین زاده از کارمندان وزارت کار ازدواج کرد که ما حصل
این ازدواج چهار فرزند بود .همسر وی در سال 1385و فرزند
اخرش -محمدجواد -در سال 1386از دنیا رفتند.
نام علی ربیعی ش��اید ب رای اولین ب��ار در کمیته ویژه
رئی س جمهور در خصوص رس��یدگی به پرون��ده قتل های
زنجیره ای مورد توجه رس��انه ها قرار گرفته باشد .وی یکی
از سه نفری بود که سی د محمد خاتمی ب رای نظارت بر روند
رس��یدگی به پرونده قتل های زنجیره ای انتخاب کرده بود؛
پرونده ای که نحوه بازجویی از متهمان در ان جنجال ب رانگیز
شد .احتماال س��ابقه کارگری خانواده ربیعی مهم ترین دلیل
ب رای هویت یاب��ی او در این ح��وزه به ویژه پ��س از انقالب
اسالمی به حس��اب م ی اید .به طوری که در سال های اول
انقالب وی عضو ش��اخه کارگری حزب جمهوری اس�لامی
و عضو کمیسیون تدوین قانون کار در دهه شصت و عضو
شورای مرکزی خانه کارگر از بدو تاسیس تا امروز است .وی
همچنین باوج��ودی که تا قب��ل از انقالب در رش��ته فنی
تحصیل و کار کرده است ،اما پس از انقالب ترجیح م ی دهد
در رشته مدیریت ادامه تحصیل دهد که در این زمینه موفق
به اخذ مدرک دکترا م ی شود.
علی ربیعی از ابتدای دولت هاش��می رفس��نجانی تا
سال 74یعنی در دوران تصدی محمدی ری شهری بر وزارت
اطالعات به عنوان معاون این وزارتخانه منصوب م ی ش��ود.
پستی که به واس��طه مجموعه خدمات و فعالی ت هایش در
این وزارتخانه در دهه 60احراز م ی کند؛ دورانی که او مسئول
اطالعات استان اذربایجان ش��رقی ،مسئول اطالعات سپاه
در استان های ش��مالی ای ران و ...بوده اس��ت .انگونه که در
زندگینامه وزیر پیش��نهادی تعاون ،کار و رفاه امده اس��ت،
ربیعی عالوه بر فعالی ت های صنف��ی کارگری ،به دلیل نیاز
ان مقطع از انقالب ،همراه عده ای از دوس��تان هم محله ای
خود جذب نهادهای انقالبی م ی شود .وی به سپاه پاسداران
م ی رود .در دوران جنگ تحمیلی در س��پاه پاس��داران۶۵ ،
ماه در جبهه های مختلف غرب و جن��وب فعالیت م ی کند
و پس از ان ب��ه وزارت اطالعات م��ی رود و با نام مس��تعار
«عباد» به فعالی��ت م ی پردازد؛ وزارتخان��ه ای که ربیعی در
ان به معاونت م ی رس��د و بخش اعظمی از هویت حرفه ای
او را تشکیل می دهد .پس از انکه علی فالحیان به عنوان
وزیر اطالعات منصوب م ی شود و متاثر از ان جناح چپ این
وزارتخانه در حاشیه قرار م ی گیرد ،ربیعی نیز به همراه دیگر
چهره های شاخص مانند سعید حجاریان وزارت اطالعات را
ترک م ی کند و به فعالی ت های دانش��گاهی و کارگری خود
باز م ی گردد .ربیعی همچنین از دوس��تان و معتمدان بسیار
نزدیک سی د محمد خاتمی به حساب م ی اید که انتصاب وی
در کمیته پیگیری پرونده قتل های زنجیره ای نیز به واسطه
چهره
یک چپ گرا
در میان هایکیها
ماموریت علی ربیعی در وزارت رفاه چیست؟
فردی احمدی ن��ژاد و نوعی احس��اس خودش��یفتگی او،
ب ر نتافت��ن افرادی که ب��ا او کار م ی کنند تحدید بخش��ی از
نیروهای اجتماعی و سیاسی ،روی کار امدن و احیای نوعی
تفکر امنیتی در دوران هشت س��ال ،اخ راج اساتید دانشگاه،
ستاره دار کردن دانشجوها ،محروم شدن دانشجوها و شاگرد
ممتازها از بورسیه و تحصیل ،ایجاد فضای خفگی در تمامی
حوزه ها ،باعث شد بخش اعظمی از نیروهای روشنفکری به
حالت کمبود اکسیژن برسند و فضای اجتماعی کامال محدود
ربیعی که در شعارهایش
از مبارزه با فساد می گوید
بیشتر طرفدار تمرکز در
اقتصاد و اقتصاد دولتی
و جامعه گراست که این
شاید در تضاد با باقی
اعضای تیم روحانی باشد
شود ».ربیعی در گفت وگویی درباره حس ن روحانی گفته است:
«گفتمان اقای روحانی بر محور اعتدال ،متاثر از نگاه ایشان
از گذشته و سابقه ذهن ی ای بود که از قبل داشتند .حتی زمانی
که به دوستانش��ان توصیه کرده بودند حزب درس��ت کنند،
مبنای تشکیل حزب همین اعتدال بود .به نوعی اعتدال یک
گفتمان از دوره مجلس س��وم یا دوم بود که ایشان در قالب
گروهی به نام عقال درست کرده بود که معتدلین اعضای ان
بودند .اقای روحانی یک اعتقاد هم داشته و دارد که ای ران را
کسی به تنهایی نم ی تواند اداره کند».
ربیعی همچنین پیش از ای��ن درباره دغدغه های خود
پی رامون محور عملکرد دولت اینده تصریح کرده است« :من
معتقد به نهادینه سازی سیاسی در ای ران هستم که متاسفانه
در ای ران وجود ن��دارد؛ اگر اق��ای روحانی بتوان��د نهادبندی
سیاس��ی ،اجتماعی ،فرهنگی و ...مناسب را به وجود بیاورد،
دس��تاوردهای خوبی را ش��اهد خواهیم بود .هر پدیده ای در
جامعه از اخالق گرفته تا مش��ارکت و ...متشکل از دو ضلع،
یکی نهاد و یکی فرهنگ هس��تند؛ اگر دو ضلع ان درست
نش��ود ،ان پدیده از بین م ی رود .نمونه بارز ان اینکه ما بعد
از انقالب اس�لامی نتوانستیم بس��یاری از مفاهیم انقالب
اسالمی را نهادسازی کنیم و امروز وجود ندارند.
علی ربیعی ام��ا اصالتا چپ گراس��ت .دغدغه جنبش
کارگری دارد و با تجربه ای که از مسائل امنیتی به دست اورده به
شکاف های اجتماعی نگاه م ی کند .اما طنز زمانه ربیعی چپگرا
را به روحانی محافظه کار پیوند داده .ربیعی که در شعارهایش از
مبارزه با فساد م ی گوید بیشتر طرفدار تمرکز در اقتصاد و اقتصاد
دولتی و جامع ه گراست که این شاید در تضاد با باقی اعضای تیم
روحانی باشد .علی ربیعی ب رای گرفتن رای اعتماد از مجلس دو
مانع بزرگ پیش رو دارد؛ یکی مرزبندی اش با فتنه 88و دیگری
اثبات کارامدی اش ب رای وزارت رفاه .البته او احتماال با انتقادهای
حسینیان بر سر کمیته پیگیری قتل های زنجیره ای هم مواجه
خواهد شدg .
مثلث شماره 184
این دوستی و اعتماد صورت گرفته است .او در طول هشت
سال دوره ریاست جمهوری خاتمی مشاور اجتماعی و از افراد
تاثیرگذار بر دولت او بوده اس��ت .ربیعی ف��ارغ از رابطه اش
با رئی س جمهور اس��بق با خود حس��ن روحان��ی نیز روابط
نزدیکی داش��ته و از افراد نزدیک به او از گذش��ته به حساب
م ی اید .گفته م ی ش��ود نزدیکی میان او و حسن روحانی به
دوران دفاع مق��دس و فعالی ت های امنیت��ی ربیعی در این
دوران باز م ی گردد .همین طور در دورانی که روحانی دبیری
شورای عالی امنیت ملی را ب ر عهده داشت ،ربیعی مسئول
اجرایی دبیرخانه و ریاس��ت کمیته سیاستگذاری تبلیغات و
کمیته امنیت داخلی ش��ورای عالی امنیت ملی را عهده دار
بود .ربیعی در دانشگاه نیز فعالی ت هایی داشته که از جمله
م ی توان به سابقه تدریس در مقطع دکترا و کارشناس ی ارشد
دانشکده علوم سیاسی دانش��گاه ته ران ،مقطع کارشناسی
ارشد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه ته ران ،گروه ارتباطات،
دانشکده اطالعات مقاطع کارشناس��ی و کارشناسی ارشد،
دانش��گاه کیش ،مقطع کارشناس ی ارش��د در رش��ته روابط
بی ن الملل ،مقطع کارشناسی ارش��د دانشگاه ازاد واحد علوم
تحقیقات – گروه ارتباطات ،دانش��کده عل��وم اجتماعی و
اقتصادی دانشگاه پیام نور ،موسس��ه اموزش عالی کار در
مقطع کارشناسی و کارشناس ی ارشد ،دانشگاه پیام نور واحد
ته ران غرب در مقطع کارشناس ی ارشد اشاره کرد.
فعالی ت های دانشگاهی عمده فعالی ت های ربیعی در
طول سال های اخیر بوده است .وی در حوزه جامع ه شناسی
تحقیقات بسیاری انجام داده ،چنان که در همان ایام ،ب رای
اولی ن بار «اژی��ر خطر» را به ص��دا دراورد که یعنی کس��ی
حواس��ش به خواس��ت طبقه متوس��ط ،جامعه کارگری و
دانش��جویان نیس��ت .گفتار بلند او در یک مکان محدود،
بعدا در ماهنامه پی��ام امروز ذیل همین عنوان چاپ ش��د.
او درباره هشت س��ال گذشته و ریاس��ت جمهوری محمود
احمدی نژاد معتقد است« :در این هشت سال خصلت های
اقتصاد
به نظر م ی رسد قصد اصلی
حسن روحانی از معرفی علی
ربیعی برای وزارت رفاه ،پرکردن
فاصله دولت با طبقات پایین
اجتماعی و در عین حال استفاده
از منابع برای سازمان دادن به
سندیکاها و صنف های کارگری
است .علی ربیعی گزینه مهمی
برای دولت روحانی است .ایا او
رای اعتماد م ی گیرد؟
63
تاریخ
قوامنمایندهچه گروهیدرسیاستو
جامعهایرانبود؟
سیاستمدار عملگ را -اقتدارگ را
سیاست ورزی قوام
نماینده الیگارشی محافظه کار ایرانی
نگاهی به سیاست ورزی قوام السلطنه
میانه راست و چپ؛ او را نه فقط میانه رو که مشهور به عملگرایی کرده که گاهی به نیروی سومی دل م ی بندد و
گاهی در ائتالفی تاکتیکی با حزب توده م ی نشیند و البته وفاداری به خاستگاهش از درون طیف راست سیاست ایران،
اشراف و خانواده ساالری است .او احمد قوام است؛ وی را سیاست مدار حرفه ای قرن م ی دانند که سرنوشتی تراژیک
او را به طبقه هفتم جهنم سیاست انداخت و سودای مصدق شدن را به گور برد.
تاریخ
مثلث شماره 184
64
1
مصطفی شوقی
قوام از درون الیگارش��ی قاجار برون امد ،پدرش میرزا
اب راهیم معتمد السلطنه از مس��توفیان بزرگ عصر قجری
است که از والیات اذربایجان ،پیش��کاری فارس بود .او در
حاشیه ته ران و فرمانداری قزوین فرزندان خود را به مقامات
باال رس��اند ،به همین دلیل ب��ود که در 12یا 13س��الگی
جزو عمله خلوت بود و به عنوان پیش��کار ناصرالدین ش��اه
منصوب شد.
دایی قوام ،امی ن الدوله به وال ی گری اذربایجان رس��ید
و او به منش ی گری دایی رس��ید و لقب دبیر حضور گرفت.
در زمان صدراعظم��ی عی ن الدوله به عن��وان وزیر حضور،
منشی صدراعظم ش��د و به قوام الس��لطنه ملقب شد .در
همین ایام بود ک��ه ب رای درس خواندن به فرانس��ه رفت و
حقوق و علوم سیاسی خواند ،گرچه ان را نیمه تمام گذاشت
و به خدمت دربار مظفری رفت و منش��ی مخصوص شد.
گفته م ی شود که در همین ایام که اتش مشروطه به جان
قاجار افتاده بود ،فرمان مش��روطیت را به خط خود نوشت
و ش��اید به دلیل همین س��مپاتی بود که وی بعد از طلوع
مش��روطیت دولت مش��روطه را به دربار که قدرتش رو به
تحلیل بود ترجیح داد .او ابتدا معاون وزارت داخله شد و بعد
وزیر جنگ ،وزیر داخله و وزیری عدلیه را نیز تجربه کرد .در
دولت دوم مس��توف ی الممالک بود که والی کل خ راسان و
سیستان -پهنه شرقی ای ران ،از سرخس تا چابهار -شد .قوام
در خ راسان بود که کودتای سوم اسفند سی د ضیاء و رضاخان
رخ داد .در ابتدای امر بود که سی د ضیاء دستور زندانی شدن
تمام کارگزارانی که برخاس��ته از دیوان ساالری و الیگارشی
قاجار بودند را صادر کرد .کلنل محمد تقی پسیان ،فرمانده
ژاندارمری خ راس��ان او را با خفت به ته ران فرستاد .اما طنز
تاریخ انجا رخ نمایان کرد که قوام از زن��دان قصر به دروازه
دولت وارد شد و احمد شاه ب رای او که هنوز در زندان بود ،حکم
رئیس الوزرایی داد .در همین ایام بود که وی سیاست موازنه
مثبت را در مقابل روس و انگلیس مورد توجه قرار داد .قوام
اولین فردی بود که بعد از قرارداد دارسی که نفت را به شرکت
ای ران و انگلیس م ی س��پرد ،امریکای ی ها را ب رای اکتش��اف
نفت ش��مال به ای ران فراخواند .کمپانی اس��تاندارد اویل در
تالش��ی ناکام در میانه حکومت تازه تاس��یس شوروی در
ش��مال و انگلس��تان در جنوب نتوانس��ت تاب بیاورد و از
صحنه حذف شد.
قوام در دولت خود ،دولتی کوچک را م ی دید که گرچه
رضاخان وزیر جنگش بود اما در سایه و در پی تدارک قدرت
بود ،به همین دلیل در 1302در اختالفی س��خت میان این
دو ،رضاخان او را متهم به پ ی ریزی ترور خود کرد تا جایی که
وی به بعد از مدتی زندان به اروپا رفت تا 1307که رضاخان
سردار سپه ،رضا شاه شده بود .در عصر پهلوی خانواده های
دیوان س��االر در کنج عزلت مش��غول امور رعی ت های خود
بودند تا اینکه به اریکه قدرت تکیه بزنند .قوام نیز همچون
میرزا عبدالحس��ین فرمانفرما و دیگران در امالک خود در
الهیجان مشغول چایکاری بود تا کار سیاست.
بعد از شهریور ،20احمد قوام نیز بخت دوباره ای ب رای
نخس ت وزیری یافت؛ او این بار نیز در میانه روس و انگلیس
که به همراه امری��کا ای ران را اش��غال ک��رده بودند ،همان
موازنه مثبت را به عنوان یک تاکتی��ک قدیمی به خدمت
گفت وگوباساالرسیف الدینیدرباره
نقششاهوقوامدرغائلهپیشه وری
گفتوگویباموسیحقانیازنسبتقوامباپهلوی
هاوتمایالتشبهبریتانیا
دولت را نباید به قوام تقلیل داد
سیاستمدارعملگرا -اقتدارگرا
قوامنمایندهچه گروهیدرسیاستوجامعهایرانبود؟
2
دکتر ابوالفضل دالوری ،عضو هیات علم ی دانش�گاه عالمه طباطبایی اس�ت که کتاب ارزشمند او در مورد تاریخ
تحوالت ایران مورد توجه بسیاری از اهل پژوهش است .مثلث درگفت وگو با وی به بررسی جامع ه شناسی عصر قوام
و اقدامات او پرداخته است.
بهزاد َر َون
اقای دکتر! ب ه عن�وان اولین س�وال بفرمایید چرا
ق�وام ،ق�وام م ی ش�ود؟ ب�ه عبارتی دیگ�ر قوام
محصول تاریخی زم�ان خویش اس�ت یا اینکه
قوام خود تاریخ را نیز م ی سازد؟
قوام در دوره هایی از تاریخ معاصر ایران به یک باره
م ی رود و باز م ی گردد و حتی در دوره رضاشاه منزوی
م ی شود؛ چرا این اتفاق م ی افتد؟
lفقط قوام نیست که منزوی م ی شود ،بلکه تقریبا
همه نخبگان سیاس��ی و حت��ی اجتماعی ک��ه عمدتا هم
محصول تحوالت اواخ��ر قرن نوزدهم می�لادی و جنبش
مش��روطه بودند در این دوره منزوی م ی ش��وند .بسیاری از
بازیگران سیاس��ی ایران در اثر قرار گرفت��ن در چرخش ها و
رویدادهای پ ر مخاطره سیاست در جنبش مشرطه و سال های
پس از ان ،ب��ه تدریج تبدیل ب��ه نخبگانی ب��ا گرایش ها و
قابلی ت های متفاوت شده بودند .به نظر من دوران مشروطیت
دوران پ ر باری از لحاظ نخب ه پروری و سیاس��ت ورزی در ای ران
بوده است و نسلی از رجال و سیاس��تمداران با گرایش های
مختلف از راس��ت تا چپ و از مش��روطه خواه تا اقتدارگرا و از
ایدئولوژیک تا عملگرا را م ی پرورد .قوام از جمله سیاستمداران
اقتدارگرا و پ راگماتیست این دوران است .او عناصر و تجربیات
عام دوره مورد اش��اره را ب��ا برخی ویژگ ی های ش��خصیتی
خود عجین م ی کند و به یک رجل سیاس��ی مستقل ،یک
سیاس��تمدار ورزیده و پیچیده و صاحب س��بک در مقیاس
ای ران ی اش تبدیل م ی شود .اما همانطور که گفته شد به رغم
ایفای نقش��ی فعال در س��ال های اولیه پس از کودتا پس از
تشدید جنگ قدرت و تس��لط رضا خان ،حاشی ه ای و سپس
منزوی م ی شود .اصوال در دوره س��لطنت رضا شاه ،عالوه بر
نظامیان ،نس��ل خاصی از کارگزاران صحنه سیاسی ای ران را
اشغال م ی کنند که ش��اید بتوان انها را اولین تکنوکرات های
ای رانی نامید .ای��ن تکنوکرات ه��ا فاقد هویت و اس��تقالل
سیاس��ی بودند و بیش��تر به عنوان کارگزار منویات رضا شاه
عمل م ی کردند.
از س��ال 1305به بع��د دیگ��ر امکانی ب��رای فعالیت
رجال سیاس��ی مس��تقل نیس��ت ،ولی انهایی که جان به
در م ی برند با س��قوط رضا ش��اه در ش��هریور 1320دوباره به
صحنه سیاس��ی ای ران ب ر م ی گردن��د؛ البته بس��یاری از انها
محافظه کار و مالحظه کار شده بودند .این درحالی بود که در
نیمه دوم حکومت رضا شاه نسل جدیدی از نخبگان فکری
و اجتماعی با گرایش های سیاسی ظهور م ی کنند که بیشتر
از تحصیلکردگان جدید داخل و خارج کشور هستند که غالبا
نیز منتقد و مخالف اوضاع سیاسی دوران رضا شاه هستند و
گرایش های ک مو بیش انقالبی دارند .اکثر انها چپگرا هستند
و البت��ه در میان انها عناص��ر مل ی گرا و مذهب��ی نیز یافت
م ی ش��وند .همین نخبگان هس��تند که بنیاد تشکل های
سیاسی س��ال های پس از ش��هریور 1320را م ی گذارند .به
تاریخ
lبحث در م��ورد نس��بت ش��خصیت و تاریخ (یا
نسبت کارگزار و ساختار) مناقشه ای طوالنی در علوم انسانی
و اجتماع��ی بوده و مکات��ب متعارضی چ��ون تاریخ گرایی،
نخب ه گرایی ،ساختارگرایی و کنش گرایی از ان زاده شده است.
اگر از بحث های جدل ی الطرفینی مربوط به این موضوع فاصله
بگیریم و جایگاه و نقش هر یک از این عوامل را ب ر اس��اس
نگرش واقع بینانه چند بعدی به امور انسانی و اجتماعی مورد
توجه قرار دهیم و به سطوح مختلف تحلیل این امور نیز توجه
داشته باشیم ،به ویژه اگر به اثرات انباشتی رویدادهای جزئی و
تحوالت خرد در شکل دادن به فرایندها و تحوالت کالن توجه
داشته باشیم ،قطعا نم ی توان نقش خاص و گاه تعیی ن کننده
ش��خصی ت ها را در رویدادها و تحوالت اجتماعی و سیاسی
نادیده گرفت .البته این به معنای نادیده گرفتن محدودیت های
س��اختاری و تاریخی ب رای توانمندی و اثر بخش��ی نخبگان
نیست .قوام نیز به عنوان یک نخبه سیاس��ی از این قاعده
مستثنی نیس��ت .قوام تقریبا همه مش��خصات یک نخبه
سیاسی را دارد؛ توانمندی ویژه در سیاست ورزی ،نقش افرینی
و اثربخشی در حوزه تخصص و فعالیت خود ،هویت مستقل
و استقالل نسبی از دیگر ش��خصی ت ها و نیروهای دخیل و
درگیر در برهه ایی که قوام در صحنه سیاسی حضور داشته
و س��رانجام ،برخورداری از سبک و س��یاق خاص در رفتار و
کردار سیاس��ی .توجه ب��ه نمونه های��ی از نقش افرین ی ها و
اثر بخش ی های ویژه ایشان در رویدادها و تحوالت سیاسی ای ران
معاصر ،به خوبی این ویژگ ی ها را نش��ان م ی دهد .گرچه اوج
ی قوام سال های میانی دهه 1320است ،اما برخی
نقش افرین
برهه های قبل و حتی بعد از این دوره نیز خالی از نشانه های
نقش افرین ی ها و اثر بخش ی های ویژه قوام نیست.
ق وام مثل خیلی از رجال سیاسی در نظام سلطانی سنتی
ای ران کارش را از دربار شروع کرده بود .او کاتب و منشی دربار
ی او در این سمت نیز دست خط مشروطه
بود .اوج نقش افرین
است که گرچه ان را از زبان مظف رالدین شاه نوشته -و البته
محصول رایزن ی های شاه با دیگر مشاورانش بوده -اما ق وام نیز
به نوبه خود عالوه بر زیبایی خط ،عالیق و دلبستگ ی هایش
به یک نظام مشروطه بیشتر سلطنتی (و کمتر پارلمانی؛ شاید
از نوع المانی ان زمان ) را اشکار کرده است .در هر صورت او
در دوره قاج��ار از یک درباری به یک دولتمرد و س��پس یک
سیاستمدار تبدیل شد .او تا قبل از سلطنت رضا شاه ،عالوه
بر چند مورد وال ی گری ،چند وزارت و همچنین رئی س الوزرایی
را تجرب��ه ک��رد .درکل دوره دولتم��ردی اش در مجموع پنج
بار رئی س الوزرا و بیس��ت ب��ار وزیر م ی ش��ود و جالب اینکه
وزارتخانه های مختلفی از جن��گ و داخله تا مالیه و عدلیه را
اداره م ی کند و یک دولتمرد همه فن حریف و یک سیاستمدار
ورزیده م ی شود.
مثلث شماره 184
گرفت و همانند گذش��ته ملیس��پو را که در اول سال های
نخس ت وزیری اش در قرن جدید به کار گرفته بود ،ب رای تغییر
اوضاع اقتصادی ای ران بازگرداند .ق��وام در این ایام اقتداری
دوباره یافته بود ،به صورتی که در محافل سیاس��ی ته ران
سخن از شکل دیگری از قرار داد 1907بود که در ان شمال به
شوروی ها ،جنوب به انگلیس و مرکز به صورت جمهوری و
با ریاست قوام اداره م ی شد .مناقشه ای در زمان اشغال ای ران
که تا امروز طرفدارانی پیدا کرده است .در این میان اختالفات
قوام و محمد رضا شاه جوان بر این شایعات دامن م ی زد .به
صورتی که قوام خواهان شاه بودن محمد رضا طبق اصول
مشروطه بود تا جایگاهی دیگر .همین موضوع را در نامه او
به شاه در اواخر سال های دهه 20م ی توان دید.
ام��ا احمد ق��وام را به عن��وان یک��ی از عوامل نجات
اذربایجان م ی دانند .طبق قرارداد می��ان روس ،انگلیس و
امریکا قرار بود ش��ش ماه پس از پایان جنگ جهانی دوم،
انها نیروهای خود را از ته ران خارج نمایند .دو کشور انگلیس
و امریکا دس��ت به ای��ن کار زدند اما ش��وروی ها با حمایت
س��ی د جعفر پیش��ه وری که ناکام از رفتن به مجلس ،بساط
تجزیه طلبی را در تبری��ز علم کرده بود ،در ای��ن امر تعلل
م ی کردند .در این می��ان این احمد قوام بود که به مس��کو
س��فر کرد و در معامله ای خاص از یک س��و نفت شمال را
به شوروی ها پیشنهاد داد و از س��وی دیگر خواهان بیرون
رفتن قوای روس از ای ران شد .البته این ماجرا پی ش زمینه ای
در س��ازمان ملل متحد نیز دارد به صورتی که اولین دعوی
که به سازمان ملل و ش��ورای امنیت رفت ،موضوع ای ران و
مس��اله اذربایجان بود .قوام به شوروی ها اطمینان داده بود
که نفت شمال پس از توافق مجلس از ان همسایه شمالی
است .بسیاری همین موضوع را به عنوان سیاست برتر احمد
قوام عنوان م ی کنند که زمینه س��از بازگشت اذربایجان به
وطن بوده است.
قوام در مجلس جدید طبق قانون باید استعفا م ی گفت
تا مجل��س دوباره ب��ه او رای اعتماد ده��د .وی پس از حل
ماجرای اذربایجان نتوانست به دلیل عدم رای مجلس که
از سوی دربار تحریک ش��ده بود ،دوباره رای اعتماد بگیرد و
به اروپا رفت .در انجا بود که در 1328زمانی که شاه در پی
بازیافتن قدرت خود با تغییر قوانین ب��ود ،او نامه ای تند به
وی نوش��ت و به محمد رضا شاه هش��دار دارد که از اصول
مش��روطیت بیرون نیاید .اما دس��ت تقدی��ر او را در 1331
همکار ش��اه کرد؛ در انحراف از نهضت ملی شدن صنعت
نفت .جایی که احمد قوام در بازگش��ت ی تراژیک بزرگترین
خطای سیاس��ی دوران خ��ود را کرد و به ج��ای رهبر ملی
نهضت یعنی محمد مصدق که با شاه بر سر وزارت جنگ
اس��تعفا گفته بود ،نشس��ت اما تنها پن��ج روز دوره پایانی
نخس��ت وزیری اش زمان برد تا جایی که م��ردم در 30تیر
ب رای اولی ن بار رئیس دولتی را معزول و رئیس دولت دیگری
را منصوب کردند .پس از قیام خونی��ن 30تیر بود که او به
اروپا رفت و دیگر به سیاست ای ران راهی نبرد .احمد قوام اما
سیاس��تمداری بود که ب رای تحقق اهدافش تاکتی ک های
ویژه ای را به��ره م ی برد تا جایی که ع��ده ای معتقدند هیچ
فردی چون او تاکنون در سیاس��ت ای ران این چنین عملگرا
نبوده است که یک روز با حزب توده ائتالف کند و روزی دیگر
امریکا را به ای ران دعوت نماید و البته همچنان با انگلیس
رابطه ای خانوادگی داشته باشدg .
قوام ادعای پادشاهی داشت
65
تاریخ
این ترتیب نوعی قطب بندی سیاس��ی و ایدئولوژیک میان
نخبگان سیاس��ی ای ران در دهه 1320پیدا م ی شود که یک
طرف ان را اکثرا نسل قدیمی با گرایش های محافظه کارانه و
یک طرف دیگر را نسل جدید با گرایش های رادیکال تشکیل
م ی دهند .از این میان فقط تعداد معدودی از نخبگان قدیم ی
توانمندی خارج ماندن از این قطب بندی و ایفای نقش تاریخی
را دارند که البته گرایش های متعارضی نی��ز دارند و اگر قرار
باشد نمایندگان ویژه ای ب رای گرایش های شان تعیین کنیم،
یکی قوام اس��ت با گرایش ه��ای پ راگماتیس��تی و تا حدی
اقتدارگرایانه و دیگری مصدق اس��ت با گرایش های اصولی
و مشروطه گرایانه .س��ال های دهه 1320از یک جهت دوره
رقابت این طیف متفاوت نخبگان ،ان هم در یک فضای پ ر از
بحران و تنش است .بخش اعظم نخبگان دوران مشروطیت
به دلیل محافظه کاری شدید خود نتوانستند پیوندی با فضای
جدید برقرار کنند .انها که در سال های اشغال ،حکومت را در
اختیار داش��تند گویا به این نتیجه رس��یده بودند که بهترین
شکل حفظ نظم و ثبات در ای ران بازسازی نهادها و رویه های
سنتی سیاس��ی از جمله بازس��ازی دربار البته نه با اقتداری
به اندازه دوره رضا ش��اه و همچنین پیگیری یک سیاس��ت
خارجی محافظه کارانه با محوریت پذیرش نفوذ انگلس��تان
است .قوام گرچه به همان نسل تعلق داشت ،اما گرایش ها
و سبک و س��یاق متفاوتی داشت .وقتی در س��ال 1321به
نخس ت وزیری م ی رسد همان اهداف پیشین خود یعنی تمایل
به تقویت نیروی سوم از طریق تشویق حضور امریکای ی ها و
تقویت دولت مرکزی را پی م ی گیرد ،دادن عالمت مثبت به
شرکت های نفتی امریکایی ب رای مقدمه چینی حضورشان در
ایران و دعوت از هیات میلسپو ب رای سامان دادن به امور مالی
ایران در راستای این اهداف بود .خالصه اینکه الگو و سبک
سیاسی و شخصیت قوام در تاریخ معاصر ایران اگر منحصر
به فرد نباشد ،اصوال کمیاب است .او ویژگ ی های یک رجال
سیاسی عملگرا ،قدرتمند ،مستقل ،مبتکر و ریسک پذیر را
همچنان حفظ کرده بود .البته نباید فراموش کرد که در عین
حال برخی خصلت هایی هم که ب��ا اقتدارگرای ی اش مربوط
یرا هم با خود
بود از قبیل تبخت��ر ،خود بزرگ بینی و ب ی رحم
داشت .او با این ویژگ ی ها در دوره بحرانی نیمه اول دهه 1320
م ی توانس��ت به نقش افرین ی ها و اقدامایی دس��ت بزند که
بسیاری دیگر از نخبگان هم نسلش از ان ناتوان بودند .البته
دوره اول زمامداری او در دهه 1320کوتاه بود؛ حدود هفت ماه
اما نقش اصلی او در دور دوم به قدرت رسیدنش از اواخر سال
1324تا اواخر سال 1326حدود 23ماه بود.
مثلث شماره 184
چرا قوام این خصوصیات ،به ویژه قدرت ریسک
کردن را دارد؟
اذربایجان و کردستان در مورد ایجاد حکومت های خودمختار
چپگرا و سرانجام تقاضای برخوردار شدن از امتیاز بهره برداری
از منابع نفتی مناطق شمالی ای ران بخشی از این برنامه ها و
سیاست ها بود که نه فقط محافظه کاران که همه مرکز گرایان
و مل ی گرایان ای رانی را نگران م ی س��اخت .دولتمردان عمدتا
محافظه کار به شدت نگران بودند ،اما هیچ اقدام موثری -جز
استمداد از غرب و توسل به س��ازمان ملل -انجام ندادند .انها
توان ابتکار عمل الزم را نداش��تند تا یک بازی سیاسی فعال
و موثر را شروع کنند .ب رای مثال ،از میان چند نخس ت وزیری
که در خالل س��ال های 23تا 1324بر سر کار م ی ایند ،هیچ
کدام حاضر به رویارویی و مذاکره مستقیم با شوروی ها نبودند.
مجلس چهاردهم هم به رغم تنوع و پویایی نسبی سیاسی
فاقد اجماع الزم ب رای حمایت از یک سیاس��ت مشخص در
مورد مسائل کش��ور بود .در چنین ش��رایطی این فقط قوام
بود که گویا ب رای حل این بح��ران ،توانمندی و حتی برنامه
مشخصی داشت .او پس از پذیرش نخس ت وزیری در اواخر
بهمن ماه 1324اعالم کرد به طور مستقیم با شوروی مذاکره
خواهد کرد و البته این ش��رط را هم مطرح ک��رد تا اوضاع به
حالت عادی بازنگشته از برگزاری انتخابات و تشکیل مجلس
جدید خودداری خواهد کرد.
پیش از قوام گویا نخس�ت وزیری به مصدق نیز
پیشنهاد شده بود که مصدق مشروط م ی کند به
اینکه نمایندگ ی اش را در مجل�س حفظ کند .به
نظر شما اگر مصدق به نخس ت وزیری م ی رسید
این توان و مایه را نداشت؟
lبحث نخس ت وزیر شدن با توانمندی حل بحران
متفاوت است .به نظر من سبک سیاسی مصدق با قوام کامال
متفاوت بود و بر این اساس بر این گمانم که بعید بود مصدق
بتواند توفیقی در ان دوره به دست اورد .یک شاهد مثال ب رای
ی مصدق در جریان مذاکره با غرب بر سر مساله
این ادعا ،ناکام
نفت در س��ال 1330بود که این ناکامی تا حد زیادی نتیجه
ارمان گرایی افراطی مصدق در مورد ان مساله بود .همچنین
فراموش نکنیم مصدق کسی بود که در همان زمان ()1324
با محافظه کاران همراه شده بود و با طرح تشکیل کمیسیون
سه جانبه ب رای حل مساله حکومت های خودمختار اذربایجان
و کردستان مخالفت کرده بود و دلیل او هم نگران ی های او از
ان چیزی بود که «نقشه انگلیس» ب رای تجزیه ایران شمرده
م ی ش��د .به نظر من مصدق اصوال فاقد ان پ راگماتیس��می
بود که ماهیت بحران س��ال 1324از سیاس��تمداران ای رانی
م ی طلبید.
lدر مورد قدرت ریسک او یکی از عللی که گاهی به
ان اشاره م ی شود این است که ظاه را قوام یک قمارباز حرفه ای
بوده اس��ت .البته همانطور که پی ش تر اشاره کردم تجربیات
سیاسی و تصوی ر س��ازی هایی که دیگران معموال از او ارائه
م ی کردند او را مرد دوران بحران نش��ان م��ی داد که طبعا در
تقویت این خصایص او دخیل بوده است.
66
lاتفاقا در بحث امروز تا حدود زیادی از کتابم فاصله
گرفته ام .در ان کتاب بیشتر بر نقش س��اختارها و فرایندها
در تحوالت ای ران معاصر تاکید ش��ده ،در حالی که در بحث
حاضر بیش��تر بر نقش ش��خصی ت ها و بازیگران سیاس��ی
تاکید م ی کنم .البته این تف��اوت رویکرد به مقیاس رویدادها
و تحوالت و س��طح تحلیل انها مربوط است و به نظر خودم
تباینی هم با یکدیگر ندارند .با وجود این ،در اینجا م ی کوشم
در مورد بحران اذربایجان و کردستان به برخی عوامل دیگر
هم به تعبیر شما عوامل جامع ه شناختی و هم بعضی عوامل
تاریخی نیز اش��اره کنم .انچه در سال 1324در اذربایجان و
کردس��تان پیش امد ،یعنی واگرایی از دولت مرکزی ،به یک
تعبیر چیز تازه ای در تاریخ سیاسی ای ران نبود .در طول قرون
گذش��ته نیز هرگاه دولت مرکزی در ای ران ضعیف م ی شد یا
فرو م ی پاشید ،که مکرر نیز این وضعیت پیش امده بود ،در
گوشه و کنار کشور علم طغیان یا واگرایی و استقالل خواهی
ب رافراشته م ی شد .البته در هر دوره ماهیت نیروها و مطالبات
متفاوت بود اما س��اختار ش��ب ه امپ راتوری و تمرکز مکانیکی
قدرت سیاسی که چندین هزار س��ال در ای ران سابقه داشت
عامل مشترک این پدیده دیرپا بود .البته همواره نیز با تقویت
مجدد حکومت مرکزی نیروهای واگرا و مس��تقل س��رکوب
و دوباره تمرکز سیاس��ی مورد اش��اره برقرار م ی ش��د .ب رای
مثال ،در اذربایجان چیزی ش��بیه س��ال 1324در سال های
1297-99اتفاق افتاده بود .در ان س��ال ها -که اتفاقا مقارن
با زمامداری ب رادر بزرگتر قوام ،حس��ن وثوق الدله بود -برخی
نیروهای سیاس��ی انقالبی که انگیزه ملی داش��تند بخشی
از دموکرات های دوره مش��روطیت به رهبری ش��یخ محمد
خیابانی که هدف خ��ود را مبارزه با نفوذ بیگان��گان در امور
کشور اعالم کرده و با قرار داد 1919مخالف بودند ،هنگامی که
امکانی ب رای پیگیری اهداف خود در حکومت مرکزی ندیدند
در اذربایجان علم انقالب ب رافراشتند و البته با تضعیف بیشتر
دولت مرکزی عمال گرایش ه��ای واگرایانه پیدا کردند و یک
حکومت مختار برقرار ساختند و البته با تقویت نسبی دولت
مرکزی سرکوب شدند .به هر تقدیر یکی از عوامل زمینه ساز
در وقوع چنی��ن گرایش ها و رویدادها را بای��د در ویژگ ی های
ش��ب ه امپ راتوری حکومت و ضعف پیوندهای ارگانیک میان
مناطق مختلف کشور و نیروهای سیاسی دانست.
قوام حزبی به نام حزب دموکرات تش�کیل داد و
مجلس پانزدهم را در اختیار گرفت اما چه شد که
اندکی بعد این حزب فرو پاشید؟
قوام در چه شرایطی برای بار دوم به قدرت رسید؟
lمس��اله اساس��ی ایران در پاییز و زمستان 1324
خودداری روس ها از تخلیه ای ران و حمایت شدید انها از تحرک
نیروهای چپ و واگرا بود .از تابس��تان 1324انگلیس��ی ها و
امریکای ی ها بخ��ش اعظم نیروهای خ��ود را از ای ران تخلیه
کرده بودند .البته امریکای ی ها سریعتر و انگلیس ی ها کندتر،
اما ش��وروی به بهانه های مختلف نظیر باقی ماندن فرصت
قانونی طبق قرارداد سه جانبه یا تفسیر متفاوت از زمان پایان
جنگ دوم -قرار بود حداکثر تا ش��ش ماه پس از پایان جنگ
ای ران تخلیه م ی ش��د -نیروهای خود را در ای ران نگاه داشته
بود و گویا به دنبال ایجاد برخی تغیی رات سیاس��ی در ای ران
یا دست کم گرفتن برخی امتیازات اقتصادی بود .حمایت از
تحرک شب ه انقالبی حزب توده یا برنامه فرقه های دموکرات
ده�ه بیس�ت شمس�ی یک�ی از بحران ی ترین
دهه های ایران اس�ت .ب ه طوری که ایران حتی تا
مرز تجزیه پیش م ی رود .چگون�ه م ی توان میان
قوام که مرد بحران اس�ت و دهه بیست پیوندی
نزدیک به واق�ع برقرار ک�رد؟ از انجایی که کتاب
ارزنده شما در حوزه جامع ه شناسی تحوالت ایران
اس�ت ،از منظر جامعه ش�ناختی نیز این دوران را
تحلیل بفرمائید؟
دالوری در کتاب خود سعی کرده به بررسی
ساختار سیاسی -اجتماعی ایران و تبیین
رابطه خودمختارطلبی و ساختار
شبه امپراتوری ایران بپردازد و از این زاویه
به سیاست ورزی قوام نگاه کند
lقوام پس از فراغت از مس��ائل ذکر ش��ده در صدد
تحکیم موقعیت سیاسی خود برامد .او نیک م ی دانست که
با حل بحران های حکومت ،جنگ قدرت دوباره اغاز خواهد
شد .او عالوه بر نیروهای چپ نگران گرایش های دربار بود.
تش��کیل حزب دموکرات و همچنین تشکیل اتحادیه های
کارگری مورد حمایت دولت از جمل��ه اقدامات او ب رای جلب
حامیان سیاسی ب رای خودش و متقابال حمله به پایگاه های
سیاسی رقبای چپ گرایش بود .به ویژه او به انتخابات مجلس
پانزدهم نظر داشت و فقط زمانی به برگزاری ان تن داد که فکر
م ی کرد تشکیالت و مقدمات الزم ب رای پیروزی خود را در ان
انتخابات فراهم کرده است .ظاه را نیز همی ن گونه شد ،زی را با
انواع مداخالت و دستکاری های انتخاباتی از سوی دولت ،به
ویژه علیه مل ی گرایان و چپگرایان ،حدود دوسوم کرس ی های
مجلس به حامیان قوام تعلق گرفت .اما این موقعیت چندان
lاتفاقا این دوره از زندگی سیاس��ی قوام که من ان
را تراژیک م ی دانم به نوبه خود حاوی درس های زیادی ب رای
سیاستمداران ای رانی اس��ت .البته پایان دوره اقتدار قوام نیز
خالی از برخی عناص��ر تراژدیک نبود ام ا ت��راژدی اصلی در
روزهای پایان��ی تیرماه 1331ب رای ق��وام روی داد .زمانی که
اختالف و تنش از یک س��و می��ان مصدق ب��ا انگلیس و از
سوی دیگر با محافظه کاران داخلی و ش��اه تشدید شده بود
و چشم انداز بن بس��ت ب رای محافظه کاران و دربار پیدا شده
بود ،دوباره بعض ی ها یاد مرد دوران بح��ران افتادند .برخی از
نزدیکان شاه ،از جمله خواهر او اشرف ،گویا چند بار در فرانسه
(جایی که قوام پس از س��قوط همراه با مغضوب ش��دنش از
قوام ام�د نهضت ملی را س�رکوب کن�د یا اینکه
نهضت را به نام خودش مصادره کند؟
lپاسخ روش��نی نم ی توان به این س��وال داد زی را او
هیچ فرصتی ب رای نش��ان دادن اهداف و منویاتش در مورد
مساله نفت پیدا نکرد اما با توجه به سابقه قوام گمان م ی رود
هدف دوم ب رای قوام منطق ی تر به نظر م ی رسید .به ویژه اینکه
همان طور که اش��اره شد قوام قبال بارها نش��ان داده بود که
نه تنها عالقه و تعهد چندانی به نفوذ انحصاری انگلیس در
ای ران ندارد ،بلکه بارها در صدد تغییر این وضعیت برامده بود.
با وجود این طبیعی بود که نحوه مواجهه قوام با موضوع نفت
با شیوه مصدق بسیار متفاوت باشد .ش��اید او در نظر داشته
ضمن دفاع از اص��ل مل ی کردن نفت ،در م��ورد نحوه اجرای
ان به نوعی مصالحه با انگلیس ی ها برسد .این چیزی بود که
انگلیس ی ها در طول مذاکراتشان با مصدق نیز تا حدودی ان
را پذیرفته بودند .اما به نظر م ی رس��د قوام غیر از مساله نفت
در مورد تش��دید ب ی ثبات ی ها و تعارضات سیاس��ی ،و به ویژه
قدرت گیری مجدد حزب توده نیز نگران بود و درصدد برقراری
نوعی نظم اقتدارگرایانه بود .مفاد اعالمیه معروف او داللت بر
چنین رویکردی دارد .اما چیزی که این سیاستمدار کارکشته را
غافلگیر کرد و اخرین پرده حیات سیاسی او را به یک تراژدی
تبدیل کرد ،ناتوانی او در درک ش��رایط و فضای سیاس��ی و
اجتماعی جدیدی بود که در جریان جنبش ملی نفت در ای ران
ایجاد شده بود .قوام غیر از اینکه خودش یک نخبه سیاسی
بود از لحاظ ذهنیت سیاسی نیز یک نخب ه گرا بود .به عبارت
دیگر سبک و سیاق سیاست ورزی او بازی در میان نخبگان
و تا حدی نهادها بود .او سیاست جنبشی و توده ای را چندان
تجربه و درک نکرده بود .این درحالی بود که الگوی سیاست
در دوره جنبش ملی نفت از نوع اخیر بود که ویژگ ی ها و قواعد
یعنی قوام پایگاه توده ای نهضت را نفهمید؟
lالبته او توده ها را م ی دید ام��ا احتماال فکر م ی کرد
که توده ها در صحنه سیاس��ی ای ران سیاه ی لشکری بیش
نیستند و بطن سیاست ای ران مثل برهه های پیشین همچنان
نخب ه محور و نهادی است و هنوز بازی سیاسی بین نخبگان
و نهادها در جریان اس��ت .او تصور م ی کرد کس��ی است که
م ی تواند این بازی را بهتر از دیگران مدیریت و کنترل کند .به
همین خاطر ان اعالمیه کذایی را منتشر کرد که در واقع حکم
اعدام خودش بود .اعالمی��ه ای تهدید امیز در ب رابر توده های
بسیج ش��ده ای که نهادها را در نوردیده بودن��د .او بعد از چند
سال وارد کش��وری ش��ده بود که در اثر یک جنبش فراگیر
ی ترکیب نیروها و نخبگان
توده ای ،فرهنگ سیاس ی اش و حت
سیاس��ی اش دگرگون ش��ده بود .به عالوه قوام هنوز کنترل
چندانی بر نهادها ،از جمله ارتش و نیروهای انتظامی نداشت و
در این مورد روی مواضع و حمایت های همه جانبه شاه حساب
م ی کرد .این حساب او نیز چندان درست از اب درنیامد زی را شاه
در روز 30تیر با اطالع از مق��اوت جانانه مردم در مقابل ارتش
و معطوف شدن ش��عارهای معترضان به سوی خودش ،تاب
مقاوت نیاورد و قوام را رها کرد و تسلیم جنبش شد.
تاریخ
اگر موافق باشید کمی هم به اخرین دوره زندگی
سیاس�ی و نخس�ت وزیری پن�ج روزه او در دوران
جنبش ملی نفت بپردازیم.
سوی ش��اه در ان م ی زیس��ت) با قوام دیدار کرده و او را ب رای
ورود مجدد به عرصه کارزار سیاسی تشویق کردند و پیرمرد
هم ،معلوم نیست با چه انگیزه ای ،ش��اید ب رای اینکه دوباره
توانمندی خودش را به رخ مخالفان و رقبایش بکش��د ،اغوا
ش��د .به این ترتیب ،پس از اینکه مصدق در 25تیر 1331در
اعتراض به خودداری شاه و مجلس از پذیرش خواسته هایش،
واگذاری کنترل ارتش به دولت و تمدید اختیارات فوق العاده
قانونگذاری از سوی مجلس اعالم استعفا کرده بود ،شاه حکم
نخس��ت وزیری قوام را بدون کس��ب رای اعتماد از مجلس
صادر کرد.
خاص خود را م ی طلبید؛ چیزی که مص��دق تا حدودی با ان
اشنا و سازگار شده بود .قوام به دلیل استغ راق در سبک و سیاق
سیاسی خودش نم ی توانست این شرایط جدید را بفهمد.
مثلث شماره 184
دوامی نیاورد .ش��اه از تقویت جایگاه قوام نگران بود و ان را
تهدیدی علیه اقتدار خود م ی دید .انگلی س ها نیز نس��بت به
مواضع و بازی های سیاسی او بدبین بودند .در طول نیمه اول
سال 1326در حالی که سویه های اقتدارگرایانه سیاست قوام
نیروهای چپ و مل ی گرا را حاشی ه ای کرده بود ،جنگ قدرت
میان شاه و قوام نیز به تدریج رو به شدت نهاد .شاه عالوه بر
نیروهای سیاس��ی محافظه کار همچنان به حمایت ارتش
متکی بود که بع��د از تخلیه نظامی ای ران روز به روز بیش��تر
تقویت ش��ده بود .این درحالی بود که ق��وام نفوذ چندانی در
ارتش نداشت .نتیجه این جنگ قدرت قابل پی ش بینی بود.
حامیان سیاسی قوام نیز غالبا عضو حزب باد (جریان قدرت)
بودند و نه حزب دموکرات قوام .به همین دلیل همین که بیرق
قوام رو به افول نهاد و قدرت شاه اشکارتر شد ،ناگهان حزب
او نیز منشعب شد و گروه 30نفره منش��عب از ان به رهبری
سردار فاخر حکمت جانب محافظه کاران و دربار را گرفتند و
قوام را از حمایت مجلس نیز مح��روم کردند .عایدات نهایی
قوام از مجلس پانزدهم ،رد مقاوله نامه اش با س��ادچیکف در
پاییز 1326و سرانجام رای عدم اعتماد به کابینه قوام در اوایل
زمستان همان سال بود.
قوام اواخر زمامداری خود مواضع ش��دیدا ضد انگلیسی
اتخاذ کرد .این کار قوام را ناشی از تمایل او ب رای ایجاد تصویر
قهرمانانه از خود و در عین حال ،انتقام گیری از انگلیس��ی ها
م ی دانند .او ادعای حاکمیت ای ران بر بحرین را که هنوز تحت
اشغال و کنترل انگلیس ی ها بود مطرح کرد .همچنین موضوع
حقوق تضییع شده ای ران در مورد نفت جنوب و ضرورت احقاق
این حقوق را مطرح کرد .البته موضوع نفت جنوب پیش از ان
بارها توسط نیروهای مختلف سیاس��ی به ویژه در مجلس
چهاردهم مطرح ش��ده بود .اما در مجل��س پانزدهم هم در
مصوبه مربوط به قرارداد سادچیکف به شکل رندانه ای -که
گویا بیشتر ناش��ی از تالش طرفداران قوام بود -مطرح شده
بود .در بند س��وم ان مصوبه امده بود که دولت موظف است
حقوق ای ران را در نفت جنوب استیفا کند .از این منظر شاید
بتوان گفت قوام به نوبه خود به جریان ملی شدن نفت در ای ران
کمک کرد و حتی شاید بتوان گفت پیشگام این رویکرد بود
زی را تا پیش از ان موضوع نفت جنوب کمتر به این صراحت
ان هم توس��ط دولتمردان مطرح ش��ده بود .در اینجا ش��اید
ب ی مناسبت نباشد که به یک نکته مهم دیگر در مورد قوام نیز
اشاره کنم و ان نقش پیشگامانه او در بازی های دموکراتیک
است .عالوه بر تالش او ب رای تشکیل حزب دموکرات ،اقدام
او در اجرای سیاست مصالحه و حتی تشکیل دولت ائتالفی
در ماه های اولیه زمامداری اش از جمل��ه اقداماتی بود که در
تاریخ سیاسی ای ران ب ی س��ابقه بود و حتی بعد از ان دوره هم
کمتر سیاستمداری به ان اقبال نشان داد .بر این اساس ،بنده
بر این گمانم که قوام بدون اینکه عقاید دموکراتیک چندانی
داش��ته باش��د به دلیل همین رویکردها و روش هایش و به
دلیل پ راگماتیسم و سبک سیاسی خود م ی توانست به روند
دموکراسی در ای ران کمک کند.
ایا اگر این پن�ج روز نخس�ت وزیری نب�ود ،قوام
ب ه عنوان یکی از مفاخر ملی ایران مطرح نبود؟
lلزوما نه .قوام پیش از ماجراه��ای تیر 1331نیز در
مجموع سیاستمدار خوشنامی در میان طی ف های مختلف
سیاس��ی ،اعم از چپ گرایان ،مل ی گرایان و محافظه کاران و
درباریان نبود .او در تاریخ نگاری های سیاس��ی ای ران معاصر،
حتی قبل از تیر 1331نیز غالبا به عنوان کس��ی که در صدد
تقوی��ت حضور امپریالیس��م امریکا بود ،کس��ی ک��ه ب رادر
وثوق الدوله بود ،کس��ی که ب ی رحمانه و انتقام جویانه دستور
چرخاندن س��ر بریده کلن��ل را داد و صدها نف��ر را در جریان
لشکر کشی به اذربایجان و کردستان کشت و ...معرفی م ی شد
ی یک سیاستمدار کافی بود .به
و هر یک از اینها ب رای بدنام
عالوه در فرهنگ سیاسی ای ران اوال شخصی ت های سیاسی
معدودی از ورطه تخطئه ،اتهام خیانت ،وابس��تگی و ...جان
سالم به در برده اند و ثانیا بر سر همین افراد معدود نیز اجماع
چندانی نیستg .
67
دولت را نباید به قوام تقلیل داد
گفت وگو با ساالر سیف الدینی درباره نقش شاه و قوام در غائله پیشه وری
3
یکی از مهمترین سرفص ل های زندگی احمد قوام نقش او در حل بحران اذربایجان و خروج فرقه دموکرات از تبریز
است ،جایی که او در مقام نخس ت وزیری با سفر به مسکو و انجام مذاکرات فشرده با استالین و مقامات شوروی ،باعث
خروج ارتش سرخ از ایران شد و البته پایان غائله اذربایجان .ساالر سی ف الدینی؛ پژوهشگر جوانی است که سال هاست
در حوزه تجزی ه طلبی و قومی ت ها کار م ی کند و مقاالت و پژوهش های ارزشمندی را در این حوزه انجام داده است .او در
گفت وگو با مثلث با بیان ریشه های وقوع غائله اذربایجان ،از نقش قوام در این مساله سخن م ی گوید و البته سری به
اسنادی که در شرف انتشار یا منتشر شده است ،زده تا این موضوع را بهتر تحلیل نماید.
ریش�ه های غائله اذربایجان بعد از جنگ جهانی
دوم چه بود؟
تاریخ
lبا ورود متفقین به ای ران یک بار دیگر شی رازه های
دولت و دولتمندی از هم پاش��ید .به ویژه این بار ارتش سرخ
با برنامه ای از پیش تعیی ن ش��ده وارد ش��مال ای ران شد و از
همان بدو ورود یعنی س��ال 1320برنامه هایی ب رای جدایی
اذربایجان و انضمام ان به روس��یه ش��وروی در سر داشت.
گزارش ها و اسناد دیپلماتیک انگلستان حکایت از تحریک
مس��تقیم مردم از طرف افس��ران روس دارد .اما روس ها به
تدریج به این نتیجه م ی رس��ند که به این شکل نم ی توان
کاری از پیش برد .از سوی دیگر سرنوشت جنگ جهانی هم
دقیقا معلوم نشده بود .به این دلیل به کارهای پنهانی روی
اوردند تا زمانی که توانستند به کمک حزب توده و احتماال
شخص کامبخش ،سیدجعفر پیشه وری را پیدا کنند.
ای��ن موض��وع ی��ک ریش��ه
تئوریک داش��ت که قبال از س��وی
لنین و استالین تحت عنوان مساله
ملی ت ها تدوین شده بود .استالین به
سفارش لنین در اواس��ط دهه 1910
میالدی کتابچ��ه ای تئوریک تهیه
کرد با عنوان «سوسیال دموکراسی
و مس��اله ملی» که تنه��ا اثر وی به
شمار م ی رود .ان دوران مصادف بود
با فروپاش��ی امپ راتوری ها و تشکیل
دولت ه��ای مل��ی ،ای��ن دولت های
جدید به ویژه در اروپا بیشتر اوقات در
مرزهای سیاسی تشکیل م ی یافتند
که یا دنباله های جمعیت ی شان بیرون
از مرزه��ا م ی ماند یا بخش��ی از یک
جامعه قومی در مرزه��ای دولتی نا
متجانس قرار م ی گرف��ت که باعث
ایجاد موقعیتی جدی��د به نام اقلیت
م ی ش��د .بنابرای��ن جنب ش ه��ای
ناسیونالیستی برای الحاق ،جدایی،
انضمام و استقالل سراسر اروپا را در
برگرفته بود .مارکسیس��ت ها سعی
داشتند از این پتانسیل عظیم استفاده
کنند .بناب راین در گفتمان خود جایی
ب رای انچه ملی ت ه��ا (خرده ملت ها)
م ی نامند باز کردن��د .به همین دلیل
است که تا س��ال ها جنب ش های قومی در سراسر جهان بر
پایه عقاید مارکسیستی اس��توار بودند .وجه سیاسی قضیه
هم توسع ه طلبی شوروی بود .شوروی ها از این ظرفیت ب رای
اقمار سازی و احتماال انضمام سرزمینی استفاده م ی کردند،
یعنی جنب ش های قومی ایجاد یا حمایت م ی ش��دند تا در
اینده به خدمت مس��کو درایند .در اینجا ه��م یک فرمول
تئوریک دیگر وجود داش��ت که م ی گفتند «ش��کل ملی،
مثلث شماره 184
68
ماهیت سوسیالیس��تی» .یعنی از نمادهای ملی -قومی
مانند زبان و اسطوره ها ب رای نزدیکی به ارمان کمونیستی
بهره م ی بردند .نمونه ان را در تئات��ر و نمایش هایی که در
دوران تس��لط فرقه دموکرات در تبریز به زبان ترکی برگزار
شد م ی توان دید.
نقش میرجعفر باقراف هم به عنوان یک بازیگر بسیار
منتفذ و قدرتمند در شوروی که دبیرکلی حزب کمونیست
جمهوری اذربایجان را بر عهده داشت ،اهمیت دارد .باقراف
بود که استالین را به صدور فرامینی در خصوص اذربایجان
تش��ویق م ی کرد و قصد کن��ار امدن هم نداش��ت .مرحوم
جهانشاهلو معاون پیش��ه وری در خاط راتش م ی گوید« :در
روزهای اخر فرقه باقراف از یک طرف اصرار داش��ت که در
مذاکره با دولت ای ران در خصوص خودمختاری ،به رسمیت
ش��ناختن فرقه و داشتن ارتش مس��تقل کوتاه نیاییم اما از
طرف دیگر سادچیکف به دستور موتوف و استالین ،ما را به
بستن یک تفاهم نامه مس��المت امیز به هر صورت دعوت
م ی کردند .اگر فرقه موفق م ی ش��د و اذربایج��ان ای ران به
شوروی منضم م ی ش��د ،موقعیت باقراف در شوروی بسیار
تقویت م ی شد .در کل اذربایجان ب رای شوروی خیلی جذاب
بود .این منطقه انبار غل��ه ای ران بود ،جغ رافی��ای دامداری
وسیعی داش��ت ،ش��هرهای بزرگ تجاری و بازرگانی در ان
بودند و...
واکنش دول�ت مرکزی به این ماج�را چه بود؟ به
نظر م ی رسد یک انفعالی در این ماجرا به چشم
م ی خورد دالیل این امرچه بود؟
lدر ای��ران هیچ گاه سیاس��ت هویت��ی -قومی
مشخص و مدونی نداشتیم که به عنوان یک سند الزام اور
الزم االجرا باشد .همان طور که امروز نداریم در زمان رضاشاه
هم برنامه ای نداشتیم .جز چند پیشنهاد که روشنفکران در
نشریاتی مانند اینده ،ای رانش��هر و ...مطرح م ی کردند یا در
نامه های خصوص ی شان .بعد از اشغال ای ران در شهریور20
ش��ی رازه امور از هم پاش��ید .ای ران ی ها در 20س��ال گذشته
فکر م ی کردند زمان اشغال و تقس��یم کشورشان به پایان
رس��یده و بعد از این عرصه ب رای نیل به پیش��رفت باز شده
اما دوباره سرخوردگی ایجاد شد .ب رای همین تمام هم و غم
دولت متمرکز شده بود در بقا و ادامه خود و توجه زیادی به
این موضوع نبود .در واقع تصور درس��تی در ته ران از انچه
در تبریز رخ م ی داد وجود نداش��ت .ع��ده ای فکر م ی کردند
اینها هم مانند شی خ محمد خیابانی م ی خواهند ابتدا تبریز
بعد همه ای��ران را ازاد کنند ،عده ای هم خوش��بین بودند.
مطبوعات و نخبگان وابس��ته به حزب توده فضای مثبتی
ب رای فرقه دموکرات در ته ران اماده کرده بودند .در یکی ،دو
ماه بعد هم فقط نگرانی بود .البت��ه نطق هایی در مجلس
ش��ورای ملی صورت م ی گرفت و اخب��ار اذربایجان و خبر
رفتارهای فرقه هم کم کم م ی رس��ید .احمد کس��روی هم
کتابچه ای نوش��ت در این خصوص ،البته عمرش قد نداد
تا عاقبت کار را ببیند .به هر حال زم��ان الزم بود تا ته ران
موضوع را به خوبی دریابد.
با روی کار امدن قوام ،واکنش او به این ماجرا نه
حل س�ریع بلکه مذاکره با دولت
شوروی ب ه عنوان پشتیبان فرقه
اذربایج�ان بود .فرج�ام این امر،
ق�وام را به عنوان سیاس�تمداری
وطن پرس�ت نزد گروهی نش�ان
داد .این سفر چه جزئیاتی داشت
و چ�ه مذاکرات�ی در ان ص�ورت
گرفت؟
lفرق��ه دموک��رات در 12
ش��هریور 1324اع�لام موجودی��ت
کرده و دولت وقت تا 21اذر دست کم
وقت داش��ت تا موضوع را تدبیر کند
اما کاری نک��رد 21 .اذر 1324تاریخ
تسلط رس��می فرقه بر تبریز و سایر
شهرهاست .نخس ت وزیر ای ران در این
تاریخ حکیم الملک ب��ود که برنامه
درخش��انی ب رای حل بحران نداشت.
در بهمن همین س��ال احمد قوام به
نخس ت وزیری رس��ید .سیاست قوام
هم مذاکره مس��تقیم با روس ها بود،
یعنی صرفا ب��ر مذاکره ب��ا امریکا و
انگلیس تکیه نداش��ت .قوام سعی
داشت اعتماد نسبی روس ها را جلب
کند و با دادن امتیاز و تعهدی که فاقد
ضمان��ت اجرایی بود ،یعن��ی امتیاز
نفت شمال زمینه خروج ارتش سرخ
را فراهم اورد .ارتش سرخ در اردیبهشت 1325کشور را ترک
کرد و برخی مذاکرات دولت با نیروهای شورشی که اکنون
وضعیت بسیار ضعیفی داشتند اغاز شد.
در خصوص نقش قوام باید بگویم که به صورت کلی،
تدبیر دولت ای ران در ان سال ها را نباید به نقش فردی تقلیل
داد .ش��اه هم به نوبه خود کارهایی کرد ،ام��ا اینها باید به
صورت اقدامات «دولت» تلقی شود و جزو وظایف انهاست.
lبا توجه به سایر سیاست های محافظه کارانه ای
که دولت قوام داش��ت اوال بعید است که چنین ب ی تدبیری
داشته باشد .این ادعا بیشتر ناشی از تبلیغات سیاسی حزب
توده و بعدا گروهای غیرملی اس��ت .اینها همیش��ه سعی
م ی کنند به چیزی مانند قتل عام یا کش��تار اس��تناد کنند.
تقریبا همه این جنب ش های دنیا این ادعا را دارد .در خصوص
چنین رخداد در قضیه نجات اذربایجان این مس��ائل فقط
یک ادعای ب ی پشتوانه است.
مردم از فرقه به شدت ناراضی بودند زی را اعضای فرقه
به ویژه مهاجران قفقازی به ش��دت مردم را اذیت م ی کردند.
ایا اقدام�ات ق�وام و ب ه ط�ور کلی دول�ت ایران
بعد از شکس�ت فرق�ه را م ی توان باع�ث افول
تجزی ه طلب�ی در منطق�ه دانس�ت و ای�ا بعد از
شکس�ت فرقه ،نش�انه هایی از عالقه به ان در
جامعه دیده شد؟
lباتوجه به مس��ائلی که مط��رح کردیم موضوع
تجزیه طلبی در بدنه جامعه فاقد اعتبار بود و موضوعی بود
که از سوی روس ها خواسته م ی شد .بناب راین الزم نبود قوام
کاری بکند ،کما اینکه نکرد و البته فکر هم نم ی کنم دولت
برنامه ای داشت .از طرف دیگر پیشه وری و فرقه دموکرات از
خود هیچ یادگاری برجای نگذاشتند بناب راین بعد از فرارشان
به کلی از خاطره جمعی مردم تبریز پاک شدند.
اما وضعیت کل��ی اذربایج��ان بعد از فرقه نش��انگر
وضعیت مطل��وب ان اس��ت .مردم ب��ار دیگر به س��مت
مدافعه از منافع ملی و بیگانه س��تیزی م ی روند .در نتیجه
از نهضت مل ی شدن نفت حمایت م ی کنند .اگر در جامع ه ای
قومی ت گرایی باشد چنین مواضعی نم ی گیرند .در ان دوران
که س��ال های اوج ازادی مطبوعات است ،نشریه ای حامی
فرقه منتش��ر نم ی ش��ود .در حالی که فض��ای مطبوعات
بس��یار باز بود .ریچارد کات��م م ی گوی��د ازادی بیان در این
س��ال ها در تبریز و اذربایجان ب ی س��ابقه ب��ود اما کمترین
حرفی از جدای ی خواهی و ...دیده نش��ده اس��ت ،همچنین
هیچ منطقه ای مانند اذربایجان از دولت مصدق دفاع نکرد.
ترکیب پادگان ها و اس��تفاده از افس��ران و س��ربازان
اذربایجانی بعد از شکست فرقه نشانه خوب دیگری است،
مثال در کردس��تان ترکیه افس��ران و کادرهای ارتش ترک
هستند نه کرد ،زی را احتمال استفاده پ.ک.ک وجود دارد .این
یک سیاست امنیتی در سراس��ر دنیاست .اما در اذربایجان
همیش��ه ،از فرماندهان ارتش گرفته تا س��ربازان و افس ران
به ویژه در س��ال های اولیه بعد از پیش��ه وری همگی اذری
بوده اند .حتی تجربه خیانت س��رتیپ درخش��انی و تسلیم
پادگان تبریز به فرقه هم دول��ت را نگران نکرده بود ،به این
دلیل که یقین داشتند این افکار جذابیتی ب رای مردم ندارد،
یعنی پیش از هر چیز خیالش��ان از مردم راحت بود .بعد از
خروج ارتش س��رخ و شکس��ت فرقه ،خاطره پیشه وری هم
از یادها رفت ،زی��را چیزی از خود به جا نگذاش��ته بود .یک
سری اقدامات نمایش��ی بود که جنبه عوام گرایانه داشت،
مثال اسفالت کشی یک خیابان که همگی بعد از یکی ،دو
سال تخریب شد و مشخص شد که مصالح دسته چندم از
طرف روس ها داده شده ،یا تاسیس دانشگاه تبریز که فریبی
بیش نبود .به این ش��کل که تابلوی دانش سرای تبریز که
در زمان رضاشاه تاسیس شده بود را برداشتند و به جای ان
تابلوی دانشگاه تبریز را نصب کردند ،به این ترتیب مدعی
تاسیس دانشگاه شدند و گفتند شما را از محرومیت علمی
رهاندیم .در این دانش��گاه هم مرحوم جهانش��اهلو ،رئیس
دانشکده پزشک ی اش شد ،در حال ی که خود هنوز دانشجوی
پزشکی بودg .
تاریخ
اما ع�ده ای معتقدند ک�ه ارتش هن�گام ورود به
اذربایجان برخورد سختی داشت و تعداد زیادی
را کشت ،حتی گاه این ارقام تا هزاران نفر پیش
م ی رود.
در موضوع بازگشت اذربایجان
به ایران سوال جدی اینجاست
که نقش شاه بیشتر بود یا قوام
یا اولتیماتوم امریکا
مثلث شماره 184
البته تدبیر ق��وام در این خصوص ب ی نظیر ب��ود ،یعنی در
مدتی کمت��ر از دو ماه (از بهمن تا اردیبهش��ت) توانس��ت
موضع روس ها را بدون دادن امتی��ازی مهم تغییر دهد .به
نقل از ب ی ریا گفته شده که پیشه وری قبل از مرگ گفت که
خدا خانه قوام را خ��راب کند که ما را در ب��ه در کرد .معاون
پیشه وری هم به نقش قوام اش��اره م ی کند .اما انصافا این
خدمت قوام نباید زیر س��ایه الیگارش ی ستیزی یا مناقشات
28مرداد بماند.
اغلب بحث م ی کنند که نقش شاه بیشتر بود یا قوام
یا اولتیماتوم امریکا .نقش امریکا هم فقط در سازمان ملل و
صدور اولتیماتوم نبود .هیات کنسولی سفارت امریکا به ویژه
در تبریز فعالی ت های زیادی داشتند .اسناد سفارت امریکا در
این خصوص نشان م ی دهد که گزارش های دقیقی از سوی
کنسولگری امریکا تهیه شده بود ،در نهایت این گزارش ها
سیاس��ت خارجی ایاالت متحده را در این خصوص تعیین
م ی کرد .از طرف دیگر کنسولیار سفارت جرالد.اف.بی دوهر
مستقیما فعالی ت ها و ترتیباتی علیه فرقه دموکرات داشت
که کمتر مطالعه ش��ده .ترجمه این گزارش های ارزش��مند
به صورت کتابی با ترجمه و کوش��ش های استاد کاوه بیات
منتشر شده و در دسترس است.
اما در این میان یک فاکتور بس��یار مه��م در نجات
اذربایج��ان مغفول مان��ده و ان نقش م��ردم اذربایجان در
بیرون ران��دن فرقه دموکرات اس��ت .اگر م��ردم اذربایجان
نم ی خواستند ،کار ارتش بسیار سخت بود؛ کمااینکه دیدیم
فدائیان فرقه حتی ی��ک روز هم نتوانس��تند بدون حضور
ارتش سرخ دوام بیاورند .از همان روزهای نخست ،گروه ها
و دس��ته هایی پ راکنده که به «وطن خواه» یا ای رانخواهان
معروف بودند ،تش��کیل ش��دند و مقاومت های مسلحانه
پ راکن��ده اما جانان��ه ای انجام دادن��د .موازی ب��ا ان ایالت
شاهسون ،ذوالفقاری ،یمینی و افش��ارها به شدت مقاومت
م ی کردند .در تبریز حتی دانش اموزان کم س��ن و س��ال در
مدرس��ه فردوس��ی گردهم امده بودند و کوشش های ملی
پیگی رانه ای داش��تند .متاس��فانه به این موض��وع توجهی
نم ی شود و بیشتر پژوهشگران به دنبال این مساله هستند
که نقش قوام بیش��تر بود یا ش��اه ،در حال ی ک��ه اگر مردم
اذربایجان نم ی خواس��تند تکلیف ارتش مش��خص نبود.
کریستوفر سایکس در کتاب روسیه و اذربایجان در خصوص
اس��تقبال مردم تبریز از ارت��ش ملی ای��ران م ی گوید« :به
اس��تثنای مورد فرانس��ه در س��ال 1944در هیچ جای دنیا
شاهد این چنین ش��ور و ش��وقی نبودم ».ریچارد کاتم هم
اشاره م ی کند که پیش از رسیدن ارتش ،مردم به پا خاستند
و تمام ی مقامات فرق��ه دموکرات را که به انها دسترس��ی
داشتند ،اعدام کردند .کلنل پایبوس وابسته نظامی بریتانیا
که یک ماه بعد از سقوط فرقه به منطقه سفر کرد تا اوضاع را
بررسی کند ،در گزارش خود م ی نویسد شاگردان مدرسه ای
در «خوی» که با هیجان زیاد سرود ملی ای ران را م ی خواندند
از وی استقبال کردند.
جان و مال و ناموس مردم اذربایجان از فدائیان فرقه در امان
نبود .خاطرات نصرت اهلل جهانشاهلو مملو از تعرض هایی
است که فدائیان به اموال مردم داشتند .یکی از گزارش های
کلنل پایبوس (وابس��ته نظامی بریتانیا) در خصوص رفتار
فرقه با مردم و به ویژه مخالفان م ی گوید« :اختیار بین خوردن
پهن اسب یا تحمل ضربات شالق ،یکی از شیوه های رایج
مهاجران قفقازی در تنبیه مخالفان بود .فرس��تادن هزاران
راس گاو و گوس��فند که به زور از مردم گرفته ش��ده بود به
شوروی ان هم در دورانی که با قحطی و کمیابی مواد غذایی
روبه رو بود ،یکی دیگر از خدماتی است که فرقه به شوروی
کرد .طبعا مردم از ان ناراضی بودند».
از س��وی دیگر بخش زیادی از نیروهای مسلح فرقه
ای رانی نبودند و از قفقاز به ای ران اورده شده بودند و هیچ گونه
تعلق خاطری به م��ردم این اب و خاک نداش��تند .بناب راین
کوچک ترین اهمال و پرهیز از ش��کنجه ،بدرفتاری و دزدی
را جایز نم ی دیدند.
بخش��ی از همکاران فرق��ه ب��ه وی��ژه در رضائیه از
ارامنه ،اشوری ها و کلدان ی ها تش��کیل م ی شد که به دلیل
مس��یح ی بودن بعضا با روس ها هم��کاری م ی کردند .بعد
از خروج فرقه ،دهات اشوری نش��ین توسط مردم غارت شد
و خیلی از انها کشته ش��دند و تا زمان ورود وابسته نظامی
فرانسه به منطقه ادامه داشت .ارمن ی ها و اشوری ها در واقع
تاوان همکاری با ارتش سرخ و فرقه را پس م ی دادند.
این نارضایی هنگامی که با کوشش نیروهای معروف
به وطنخواه پیوند م ی خورد ،دیگر خشم مردم علیه اعضای
فرقه قابل کنترل نبود .پیش از انکه ارت��ش به اذربایجان
برسد ،مردمی که خبر فرار پیشه وری را شنیده بودند ،دست
به مجازات و اعدام انها زدند .مثال در رضائیه تا پیش از ورود
ارتش 100تن از مهاجران قفقازی به دس��ت مردم کش��ته
شدند .در تبریز در فاصله فروپاشی تشکیالت فرقه تا ورود
ارتش 300نفر توسط مردم کش��ته شدند که وابسته نظامی
بریتانی��ا در گزارش ب��ه وزارت خارجه این کش��ور م ی گوید
30درصد انها قفقازی و از اتباع ش��وروی بودند .بند دو این
گزارش در دیدار از تبریز تصری��ح م ی کند بعد از ورود ارتش
کشتاری صورت نگرفت .این گزارش کسانی را که تا پیش از
ورود ارتش توسط مردم خوی ،تبریز و رضائیه کشته شده اند
را 421نفر تخمین زده اس��ت .ریچارد کاتم به نقل از راساو
م ی گوید که این تعداد با محاس��به اعدام ه��ای دادگاه های
نظامی به بیش از 500تن م ی رسد.
در خصوص اعدام هایی که ارتش انجام داد باید توجه
کرد که بیشتر انها نظامیانی بودند که با فرقه همکاری کرده
بودند .هی چ ج��ای دنیا دادگاه های نظام��ی از افرادی مانند
سرتیپ درخشانی که پادگان تبریز را دو دستی تسلیم کرد،
تجلیل نم ی کند .اعدام ارتش ی ها به دلیل خیانت ،موضوع
جداگانه ای است .در نهایت اوال مردم اذربایجان خود پیش
از ارتش دست به کار شده بودند ،در بیشتر شهرهای بزرگ
مانند تبریز همان طور که سایکس گزارش م ی کند از ارتش
استقبال ب ی نظیری کردند .اتفاقا ارتش بعد از ورود از کشتار
اعضای فرقه توس��ط مردم جلوگیری کرد.مجله «انقالب
یولوندا موبارزه» که توسط بقایای فرقه دموکرات در شوروی
منتش��ر م ی ش��د ،امار کشته ش��ده ها فرقه را چیزی حدود
400تن ذکر کرده.
69
تاریخ
مثلث شماره 184
قوام ادعای پادشاهی داشت
تو گو با موسی حقانی از نسبت قوام با پهلوی ها و تمایالتش به بریتانیا
گف
4
موسی حقانی ،رییس موسسه مطالعات تاریخ معاصر ،پژوهشگر تاریخ معاصر و سردبیر فصلنامه تاریخ معاصر
است .ایش�ان در گفت و گو با مثلث با نگاه خاص تاریخی خود به موضوع احمد قوام و س�یر زندگی او پرداختند و از
مناسبات این سیاستمدار کارکشته عصر قاجار و پهلوی با دربار و بازیگران خارجی این دوره سخن می گوید.
قوام متعلق به یک الیگارشی ،دیوان ساالر قاجاریه
است .او چه شاخصه ای خانوادگی داشت و از کجا
برامده بود؟
lاحمد قوام از خاندان های حکومتگر ای ران در عصر
قاجار است .قوام شخصیتی است که هم در دوره قاجار و هم
در دوره پهلوی اول و دوم در عرصه سیاس��ت حضور داشته و
مسئولی ت های جدی را احراز کرده و چند دوره نخس ت وزیر ای ران
شده اس��ت .پدرش میرزااب راهیم معتمدالسلطنه از کارگزاران
عصر ناصری است و قوام هم باتوجه به اینکه به این خانواده
تعلق داشته وقتی به بلوغ م ی رسد در گروه حکومتگران قرار
م ی گیرد .کارش را از منش ی گری ناصرالدین شاه شروع م ی کند
و مناصب مختلفی را به دست م ی اورد تا دوره مظفری .در دوره
محمدعلی شاه ب رای تحصیل در رشته حقوق از ای ران خارج
م ی شود و بعد از فتح ته ران به کشور برم ی گردد؛ یعنی در دوره
احمدشاه و نایب الس��لطنتی عضدالملک و بعد ناصرالملک
قاجار .ب رادر معروف قوام ،وثوق الدوله است .وثوق الدوله بیانگر
یک جریان در تاریخ معاصر اس��ت؛ جریانی که خودش را در
ارتباط با سیاست های انگلستان تعریف م ی کند و این ویژگی
ب رای قوام هم ثبت م ی شود .قوام ،ظاه را در دوره ای که به اروپا
ب رای تحصیل رفته بود ،به تش��کیالت فراماس��ونی ملحق
70
م ی ش��ود ،به همین جهت وقتی به ای ران برم ی گردد ،در دوره
پس از محمدعلی شاه که عمال دوره حاکمیت فراماسون ها در
ای ران است ،قوام یکی از کارگزاران جدی ان دستگاه به حساب
م ی اید و در ماجرای پارک اتابک و سرکوب ستارخان و باقرخان،
ردپای احمد قوام را هم م ی بینیم .قوام در این دوره در لژ بی داری
ای ران فعالیت دارد و با ورودش در این تشکیالت ،موقعیتش را
تثبیت م ی کند .البته نکته ای در مورد خصوصیت قوام است
که م ی گویند نویسنده فرمان مشروطیت احمد قوام بوده که
ظاه را این واقعیت ندارد .یعنی ان سندی که به خط احمد قوام
منتشر شده ظاه را جعلی است و احمد قوام نویسنده ان فرمان
نیس��ت ،البته این به ان معنی نیست که احمد قوام با طیف
خاصی از مشروطه خواهان ارتباط نداشته باشد.
اتفاقا م ی خواستم این سوال را بپرسم که بسیاری
او را جزو به اصطالح عمله خلوت دربار م ی دانستند
و عضوگروهی از اش راف و درباریانی بود که در منابع
تاریخی به اصالح گرایان مش�هور شده اند که به
مشروطه هم سمپاتی داشته است.
lاصالح گ��ر ب��ودن و اصالح��ات را در دوره قاج��ار
باید تعریف کنیم .متاس��فانه عملیات تخریب��ی یک گروه
ساختارشکن را در تاریخ ای ران که هم ساختار سیاسی را هدف
قرار داده بودند و هم س��اختار فرهنگی و دینی را ،معموال در
منابع عصر مش��روطه به عنوان اصالح گر و عصر اصالحات
معرفی م ی کنند ،در حالی که این طور نیست .اتفاقا شاید ان
چیزی که مد نظر انها نیست ،اصالحات است .چون مجموعه
تحرکاتی که انها انجام دادند منجر به وقوع نوعی انارشیزم در
کشور شد ،ه ر چند از یک مقطعی ق وام در کسوت یک شخص
مقتدر ظاهر م ی ش��ود و بنا دارد به یک سری مسائل خاتمه
بدهد .البته انها را به عنوان شورش و تجاسر معرفی م ی کند.
مثال بحث کلنل پسیان و مرحوم میرزا کوچک خان و یک سری
تحرکاتی را که ب رای اعاده مشروطیت در کشور راه افتاده بود
به عنوان متجاسرین معرفی م ی کند .من اعتقادم این است که
اصالح طلبان واقعی در عصر مشروطه در ای ران ،جریانات دینی
هستند نه جریانات سکوالر و وابسته به بیگانگان در کشور.
مرحوم اخوند خ راسانی اظهار م ی کند که ما از 1317در نجف
نگران وضعیت ای ران بودیم و گرد هم امدیم .انها با برخی از
علما نظیر مرحوم اقای شربیانی جمع م ی شوند و در ای ران هم
با مرحوم شیخ فضل اهلل نوری بیشتر ارتباط داشتند و با مرحوم
اشتیانی تا قبل از سال 1320یعنی سال فوت ایشان ،به این
نتیجه م ی رسند که در ای ران باید اصالحات شود و مبنای ان را
هم ایجاد عدالتخانه م ی گذارند و بعد اصالح حاکمیت از عناصر
ساختارشکن و عناصری که در ارتباط با بیگانه تعریف شده اند،
نظیر امی ن الس��لطان و عل ی اصغرخان اتابک .در مقابل این
جریان یک جریان دیگر هم م ی بینید که شعار اصالح طلبی
م ی دهد اما بحث ان چیز دیگری است؛ بحثش این است که
حاکمیت قاجار را از سر راه بردارد ،چون انگلی س ها و روس ها
ب رنامه هایی ب رای نابودی کامل ای ران داشتند مخصوصا بعد از
سال 1907که ان قرارداد شوم را م ی بندند و بعد هم قرارداد 1915
که تکمی ل کننده قرارداد 1907است و کار ای ران را تمام م ی کرد،
اینها به این نتیجه رسیدند که قاجار را نابود کنند ،اصال ای ران
را نابود کنند و بین خودشان تقسیم کنند .شاید در درجه اول
بحث نابودی ای ران را داشتند که اولین کسی که باید قربانی
شود قاجاریه است و بعد سراغ روحانیت م ی روند که به عنوان
یک سد در مقابل این تهاجمات استعماری ایستاده بودند ،به
همین جهت من ان جریان را جریان اصالح طلب نم ی دانم.
درباره قوام گفته م ی شود که او در واقع یک موازنه
مثب�ت در سیاس�ت خارج�ی ای�ران در ارتباط با
ی را وارد
انگلیس و روس انجام داد و قدرت س�وم
م ی کند .قوام قبل از اواخ�ر دوره قاجاریه ب ه دنبال
امتیاز دادن به امریکا بود و باعث ش�د امریکا وارد
ایران شود .اساسا م ی توانیم بگوییم قوام از جمله
ان سیاستمدارانی بوده که دنبال گزینه سومی بود
برای ایران که ایران را از این وضعیت نجات دهد؟
یکی از س�واالت جدی که مطرح است این است
که چرا در عصر پهلوی اول سیاستمداران سنتی
و خانواده ه�ای دیوان س�االر ب�ه حاش�ی ه رفتند و
ادم هایی که گاهی هم خیلی نس�ب ت های خاص
خانوادگی نداش�تند ،وزیر و وکیل شدند؟ چه شد
که قوامی که در قیام محمدعل ی خان پس�یان به
زندان افتاد ،به صورت خیلی عجی�ب از زندان به
نخس ت وزیری رس�ید؟ چه ش�د که در ابتدای راه
همراه رضاخان ب�ود و بعد به یک ب�اره رفت؟ مثل
خیلی از رجالی که خانواده های عظیم داشتند و به
یک باره از بین رفتند.
حمید شوکت در کتاب
جنجالی خود نکات بسیار
زیادی را در مورد قوام
یاداور شده است که
به جای ابهام زادیی بر
مجهوالتش افزوده است
چرا قوام فرق م ی کرد؟
lاوال اینکه چرا ق��وام از زندان کودتا نخس��ت وزیر
م ی شود؟ این اتفاقا نشان م ی دهد که انگلیس ی ها نقش اصلی
را در کودتا ایفا م ی کنند ،وگرنه به طور طبیعی باید اینها از بین
م ی رفتند ،یعنی اکثر کسانی که دستگیر شدند .بنا نیست که
اینها از بین بروند ،اتفاقا اینها اداره کنندگان کشور در دوره پس از
کودتا هستند .به نظر من انگلیس ی ها سعی کردند ب رای دولت
کودتا در خصوص چند مساله حاشیه امنی ایجاد کنند ،مثال
نهضت سرکوب جنگل و سرکوب ان حرکتی که کلنل پسیان
داشت به دست حکومت کودتا انجام نشود و شخص دیگری
بیاید ان را انجام دهد که قوام السلطنه را انتخاب کردند .اتفاقا
ایش��ان امد و به هر دو ماجرا خاتمه داد .البته از یک ماجرایی
نباید بگذریم ،اینکه گفتم ف��رق م ی کند به این معنا که قوام
از یک طرف در چارچوب سیاس��ت های انگلس��تان حرکت
م ی کند و از طرفی خودش را محق م ی داند ک��ه ای ران را اداره
کند تا اینکه بیاید زیر نظر یک قزاق که تا دیروز کس��ی او را
نم ی شناخت .به نظر من در اینجا یک مقدار تمایالت شخص ی
قوام با سیاست انگلستان خیلی جور در نیامد .وقتی نهضت
جنگل و حرکت کلنل پس��یان را س��رکوب کرد ،عمال دیگر
نیاز به قوام منتفی شد ،یعنی به این نتیجه رسیدند که قوام
فعال کنار برود .رضاخان عنوان کرد که قوام قصد ترور من را
دارد و با این عنوان قوام را از سر راه برداشت .من فکر م ی کنم
انگلس��تان باتوجه به اینکه ب رنامه های بعدی اش در ای ران با
استفاده از مشت اهنین و نیروی نظامی پیش م ی رفت ،به طور
موقت برخی از مهره های خودش را از صحنه خارج کرد .چون
م ی دانید کسانی که به عنوان اقدام ب رای ترور رضاشاه متهم
م ی شدند ،سرنوشت شان مرگ بود .شما 5 ،4سال بعد از این
م ی بینید که رضاخان با س��رهنگ پوالدین چه کار م ی کند.
فقط «موس��یو هایم» را به خاطر اینکه خیلی به انگلی س ها
وابس��ته بود و یک تحرکات صهیونیس��تی را در ای ران اداره
م ی کرد ،نس��بت به اعدامش یک مقدار تامل کرد و سه سال
بعد از دس��تگیری اقدام به کش��تن هایم کرد ،یعنی گذاشت
اب ها از اس��یاب بیفتد و بعد او را کشت .ولی شما م ی بینید
که به پوالدین و امثال او رحم نم ی کند .چطور م ی ش��ود قوام
از کش��ور خارج ش��ود و بعد دوباره برگردد و کسی هم کاری
به قوام نداشته باش��د .به نظر من در این دوره ،سیاست های
انگلستان ،فرد جدیدی را م ی طلبید و ان فرد رضاخان است.
یعنی یک نیروی نظامی که البته جریان روش��نفکری بعد از
مشروطه ان را اداره م ی کند حداقل تا زمانی که انها به تضاد
جدی ب��ا ان رفتارهایی که رضاخان داش��ت ،نرس��یدند .این
سیاست مبتنی بر مشت اهنی است که خودشان م ی گویند
تاریخ
lمن به نکته ای اشاره کنم ،قوام در خانواده ای بزرگ
شد که گرایش به انگلستان در ان نهادینه بوده و انگلیس ی ها
هم وقتی به س��راغ افراد ب رای جذب انه��ا م ی روند ،معموال
خانوادگی نگاه م ی کنند .یعنی مش ی ش��ان در صورت امکان
استفاده از خانواده است ،به همین جهت شما در فروغ ی ها این
را م ی بینید .فروغ خودش انگوفیل است ،ب رادرش ،ابوالحسن
فروغی انگوفیل است .فرزندانشان هم همی ن طور و اینها در
خدمت سیاست های انگلس��تان قرار دارند .خانواده قوام هم
همی ن طوری است .شما وثوق الدوله ،ب رادر ایشان را م ی بینید.
اتفاقا ایشان هم به دنبال برپایی یک حکومت مقتدر است و
اگر کودتا نم ی شد سیاستی که انگلیس ی ها با رضاخان اعمال
کردند با وث وق الدوله و احتماال همکاری ب��رادرش ،قوام ان را
به سرانجام م ی رسانند که یک دولت مقتدر در ای ران سر کار
بیاورند .در قرارداد 1919م ی بینید که یک خانواده چه خدمتی
م ی تواند به استعمار بکند ،فراتر و باالتر از اینکه بیاید استقالل
کش��ور خودش را با بیگانه معامله کند و بابت ان رشوه های
کالن بگیرد.
lاز بین نرفتند ،شاید جایگاهشان را در عرصه های
دیگر حفظ کردند و موقعیت قبلی را ندارند .یعنی موقعیتی
که در دوره قاجار داش��تند را دیگر ندارند ولی انها هس��تند و
حضورش��ان هم در کشور تعیی ن کننده اس��ت .درست است
که از یک جایی به بعد دیکتاتوری رضاخان دیگر به کس��ی
اعتنا نم ی کرد ولی همان هم نهایتا مجبور ش��د شخصا در
خانه محمدعلی فروغی برود و از همان دیوان ساالری قبلی
خ واهش کند که بیاید و زمینه انتقال سلطنت را از او به پسرش،
محمدرضا پهلوی فراهم کند .اینها جایگاه خودش��ان را نزد
انگلیس ی ها از دس��ت ندادند ،موقت بوده که البته انها هم در
چند سال اول همراهی م ی کردند .ماجرای قوام یک مقدار فرق
م ی کند .نصرت الدوله فیروز همراه رضاخان است تا موقعی که
رضاخان به او شک م ی کند و مغضوب م ی شود و به ان نحو او
را از بین م ی برد .البته ان تمایالت زمی ن خواری رضاخان به طور
طبیعی با انها تصادم پی دا م ی کرد.
مثلث شماره 184
lبه نظر من این هم یکی از ان فریب های زیرکانه
استعمار در ای ران است و اتفاقا م ی توانیم به حساب زیرکی خود
قوام السلطنه هم بگذاریم .قوام السلطنه یک مرد سیاستمدار
به معنی واقعی کلمه اس��ت .ح��اال تعری��ف م ی کنیم که
سیاست ورزی قوام السلطنه و امثال ایشان در چه بستری رخ
م ی دهد .شاید یکی از بسترهایی که معرفی م ی شود همین
است که قوام تالش م ی کند پای نفر س��ومی را به ای ران باز
کند که ای ران از فشار روس و انگلیس بیرون بیاید .در مقابل
اما مرحوم مدرس رویکرد دیگری را دارد؛ شهید مدرس دنبال
نیروی سوم نیست .شهید مدرس ایس��تاده و استقالل ای ران
را با اتکا به مردم دنبال م ی کند .مرحوم اخوند خ راس��انی هم
همی ن طور با اتکا به مردم این ه��دف را دنبال م ی کند .چند
شاهد مثال درباره این ادعا م ی اورم که قوام پای دیگران را به
ای ران باز کرده و یکی از انها بعد از قرارداد 1919است ،یعنی بعد
از لغو قرارداد 1919و امدن هیات امریکایی به ای ران .حتی در
قرارداد 1919یک بحث جدی مطرح م ی شود راجع به وضعیت
مالی ای ران که اقتصاد ای ران در وضعیت بسیار بدی است و باید
اصالح شود .پس میلسپو به ای ران م ی اید تا امور مالیه ای ران را
سامان دهد .این یکی از شاهد مثال هایی است که قوام پای
امریکای ی ها را به ای��ران باز کرد .به نظرم باید فراتر از اس��ناد
رسمی منتشر شده به این مساله نگاه کنیم .در مجلس لردهای
انگلستان ،مساله ای ران یک مساله مهم بود .فروپاشی روسیه و
یکه تاز شدن انگلستان در این منطقه و بحث خاورمیانه جدید
پس از فروپاش��ی امپ راتوری عثمانی ،باعث شد انگلیس ی ها
در این منطقه دست به تغیی رات جدی بزنند تا حداقل می راث
عثمانی را بتوانند به خوبی ب رای خ��ود مدیریت کنند .بحث
فلس��طین ،ادامه اعالمیه بالفور روی کارامدن نظام ی هایی
مثل اتاتورک در ترکیه و رضاخان در ای ران و رژیم های وابسته
در افغانستان ،اینها مجموعه تحرکاتی بود که انگلیس ی ها در
این مقطع داشتند .در مجلس لردها چون این مسائل مطرح
بود مذاکرتی جدی روی م ی گیرد و در انجا با صراحت رئیس
مجلس لرده��ا عنوان م ی کن��د که امدن میلس��پو به ای ران
به اش��اره و رضایت ما بود .این یک نکته ظریفی در بررس��ی
زندگی قوام است چون دفعه اول و اخر نیست که قوام از این
ظرفیت استفاده م ی کند .قوام دفعات بعد هم باز در ارتباط با
انگلیس ی ها و با اجازه انگلیس ی ها چنین سیاستی را در ای ران
اعمال م ی کند و به اینکه خواسته پای نیروی سوم را به کشور
باز کند ،معروف م ی شود .در گزارش مجلس لردها هست که
ما این کار را کردیم .ما اجازه دادیم که میلسپو بیاید .چرا؟ چون
انگلیس��ی ها مطالباتی از ای ران داشتند .حاال این مطالبات نا
بحق یا نامشروع بوده یک بحث دیگری است و نم ی توانستند
به مطالباتشان با وضعیت اشفته مالی ای ران برسند ،به همین
جهت اوردن یک انگلیسی و گذاشتن ان در راس مالی محقق
نشد .م ی دانید که باالخره قرارداد 1919در ای ران با مانع جدی
مواجه شد ،به همین جهت اجازه دادند یک مستشار امریکایی
بیاید وضعیت ای ران را سروسامان دهد تا انها به مطالباتشان
برسند .اصل ماجرا دست انگلیس ی هاس��ت ،چیزی در ای ران
تغییر نکرده؛ اگر قرارداد 1919م ی ش��د انها ای ران را مستعمره
م ی کردند ،اما نش��د؛ کودتای 1299ش��د ،باز هم ای ران دست
انهاست .تعیی ن کننده همه چیز انها هستند .در این صحنه
که تعیی ن کننده همه چیز انگلیس ی ها باشند ان موقع سیاست
استفاده از نیروی سوم یا موازنه مثبت دیگر معنی نم ی دهد.
این گزارش وجود دارد و م ی توان جلس��ه مجلس لردها را دید
که م ی گویند ما اجازه دادیم که انها ای��ن کار را بکنند .وقتی
به زندگی قوام نگاه م ی کنیم موارد دیگری هم هس��ت مثل
بحث اذربایج��ان و مذاکره ب رای اذربایج��ان .انجا هم بحث
انگلیس ی ها هست و در موارد مکرر م ی بینیم که قوام با انها
هماهنگ بوده است.
گویا ب�رای انه�ا رضاخان ان ق�در مهم ب�وده که
انگلستان از ان پیشینه دوس�تان خانوادگ ی اش
در ایران بگ�ذرد .ما م ی بینیم که ق�وام و خیلی از
خانواده های حکومت گری ک�ه در ایران بودند در
عصر رضاخان دیگر جایگاهی ندارد.
71
دیکتاتوری منور.
بعد از ش�هریور 20قوام به یک باره ادم المان ها
و نازی م ی ش�ود و حتی تلگرام رمزی به یکدیگر
م ی دهند ،اما اساسا باز هم خیل ی ها م ی گویند این
تمایالتش به نازی ها هم عجیب است و به نظرم
ابه�ام دارد ،دوم اینکه در راس�تای هم�ان موازنه
مثبت تبیین و بررسی م ی شود.
تاریخ
lخیل ی ها در این دوره متهم ب��ه جانبداری از المان
م ی شوند و عجیب است که اغلب اینها بعدها جزو مهره های
انگلستان به حساب م ی ایند .مثال زاهدی هم همین ویژگی
را دارد ،حتی دستگیر هم م ی شود ولی شما م ی بینید که یک
کودتای جدی در ای ران به نفع انگلس��تان صورت م ی گیرد و
منجر به نابودی نهضت مل ی شدن صنعت نفت م ی شود که
یکی از نقش افرینان جدی در ان کودتا سپهبد زاهدی است.
به نظر من این ویژگی سیاس��ت انگلس��تان در ای ران است.
انگلستان در ای ران هم جریان ساز و هم ضدجریان ساز است که
خب این از هوشمندی انهاست .البته امیدوارم از این عرض
بنده این تلقی حاصل نشود که من انگلستان را فعال مایشاع
یدانم و حامی تئوری توطئه هستم و سرنخ همه چیز
در ای ران م
را به بیگانه و باالخص به انگلیس م ی خواهم برس��انم؛ واقعا
این طور نیست .ولی انگلستان به عنوان یک قدرت در ای ران،
بهره برداری از موقعیت و نفت ای ران ب رایش مهم است و در ای ران
نقش افرینی م ی کند و با حساب و کتاب هم این کار را م ی کند.
انگلی س ها معموال ضد جریان خودشان را ایجاد م ی کنند ،بعد
از همان جریان به نفع خودشان استفاده م ی کنند .نمونه ان را
بخواهم مثال بزنم ماجرای کمیته اهن است که بعد در ته ران
به کمیته زرگنده معروف م ی ش��ود .کمیته اهن در اصفهان
تاسیس شد .تمایالت سوسیالیستی هم دارد ،منتها موسسان
ان چه کسانی هستند؟ چهره های وابسته به انگلستان که از
پشت صحنه انها را اداره م ی کنند ،به این ترتیب اینها موفق
م ی ش��وند در مناطق مرکزی و جنوب ای ران ،اکثر کسانی که
تمایالت ضدانگلیس��ی دارند جذب کمیته اهن کنند ،با این
ی کمیته اهن ،انگلیس��ی ها هستند
فرض که گرداننده اصل
و انگلیس به چه توفیقی دست پیدا م ی کند و همه کسانی
که مخالفش هستند را توانسته شناسایی و در تشکیالتی جا
دهد که خود ان تشکیالت را در پشت پرده مدیریت م ی کند.
خیل ی ها را جذب کردند .بعض ی ها را توانستند استحاله کنند،
نوبت کودتا که رسید کمیته اهن از اصفهان به ته ران منتقل
شد و به منطقه زرگنده انتقال یافت که معروف به کمیته زرگنده
ش��د و یک دفعه نقاب از صورتش برداشت و شد یک کمیته
انگلیسی که دارد کودتا را اداره م ی کند.
مثلث شماره 184
مثل جریان اقای مصطفی فاتح در ش�رکت ملی
نفت...
lبله ،مصطف��ی فاتح ه��م همی ن طوری اس��ت.
مصطفی فاتح عامل انگلیس ی هاست و روزنامه اش را در اختیار
حزب توده قرار م ی دهد و از ان به بعد م��ا با یک پدیده به نام
توده نفتی مواجه هستیم .اتفاقا در مصاحب ه ای که با کیانوری
انجام شد هیچ پاسخی به این سوال نداد و ان سوال این بود
که ماجرای مالقات های پنهانی شما با مصطفی فاتح چه بود
که به مصطفی فاتح تعظیم م ی کردید .باالخره انگلیس ی ها
این ویژگی را دارند .به نظر من ماجرای المانوفی ل شدن بعضی
از رجال اصالتا انگلیسی -ای رانی هم ب رای رد گم کردن بود که
باالخره اینها چهره هایی م ی خواهند .انگلیس حتی در رابطه
با رضاخان هم سعی کرد این را رعایت کند و حتی در ارتباط با
سیدضیاء .منتها سیدضیاء افراط کرد و انگلیس ی ها او را از ای ران
بردند .بنای انها این است که کسی به عنوان یک ای رانی این
سیاس��ت ها را اجرا کند حاال این ای رانی اگر می خواهد ادای
کسی را دربیاورد که قصد دارد پای نیروی سوم را باز کند حاال
م ی خواهد المان باشد یا امریکا که چه بهتر .اصل ،منظوری
است که انگلستان م ی خواهد توسط همین افراد به ان برسد.
ما نقطه عطفی را در زندگی قوام داریم و ان تاسیس
72
حزب دموک رات قوام است .اگر خیلی کوتاه در مورد
حزب دموک رات قوام بخواهیم بگوییم این است که
معجونی از همه جریانات و مشرب های سیاسی
بود و نکته جالب اینجاست که در اینده م ی بینیم
خیل ی ها از درون این حزب از کارگزاران رژیم پهلوی
دوم م ی شوند و بعض ی ها را م ی بینیم که توده ای
م ی ش�وند و بعض ی ها نی�ز مل ی گرا و ب�ا مصدق
همراهی م ی کنند .اساسا این حزب دموکرات قوام
چه ویژگی داشت و چرا قوام این کار را کرد؟ نکته
جالب این است که این حزب یک دفعه با جریانات
چپ و ت�وده ای در ای�ران ائتالف م ی کن�د و برای
اولین بار یا ش�اید هم اخرین بار سه وزیر توده ای
در کابینه قوام شرکت م ی کنند که البته فرجامی
ندارد اما م ی توان ان را در گروه تاکتی ک های قوام
ارزیابی ک�رد .این حزب چه ویژگی و ش�اخصه ای
داشت؛ قوام ب ه دنبال چه چیزی در این حزب بود و
نوع همکاری اش با توده ای ها چگونه بود؟
lقبل از اینکه به این س��وال ش��ما بپردازیم ،یک
اتفاق دیگری در زندگی قوام اس��ت و ان این است که بعد از
ش��هریور 20قوام دوباره به قدرت م ی رس��د ،البته با ان غائله
در 1321دوب��اره از صحن��ه خ��ارج م ی ش��ود .در ان ماجرای
بلوای نان و نخس��ت وزیری قوام در ان دوره ب��از ما موافقت
انگلیس ی ها را م ی بینیم و انها موافقت م ی کنند که قوام سر
کار بیاید .در این دوره باز قوام میلسپو را م ی اورد و بعضی از این
مستشاران مثل شوارتسکوف ،اینها امریکایی هستند ،ولی باز
با موافقت انگلیس ی ها این اقدام صورت م ی گیرد .در ماجرای
تاسیس حزب توس��ط قوام و قبل از قوام که این کار را کردند
مثال سیدضیاء امد .اصال ایشان را با این عنوان به ای ران اوردند
که حزبی در ای ران به نام حزب اراده مل��ی راه بیندازد تا جلوی
توده ای ها و جریانات چپ عرض اندام و انه��ا را اداره کنند .به
نظر من حزب دموکرات در ای ران توس��ط قوام در ادامه همان
ی استعمار در ای ران است .در ای ران این معروف
سیاست قدیم
بود که دو کانال بیشتر نداریم .منظور از کانال جریان عبور اراده
سیاسی غیر از حاکمیت است؛ یک کانال ،کانال روس هاست
و کانال دیگر انگلیس ی ها .در ای ران باید یک کانال ایجاد م ی شد
مخصوصا باتوجه به اینکه خود روس ها هم باالخره در حزب
توده نفوذ داشتند و توانسته بودند یک جریان قوی در ای ران به
یداد و اینکه
وجود بیاورند .باتوجه به شعارهایی که حزب توده م
اوایل گرایشات ضدمذهب ی اش را اشکار نم ی کرد خیلی از رجال
ای رانی را توانس��ته بود جذب کند و انها واقعا به قصد اینکه با
انگلیس مخالفت کنند وارد ان جریان شدند نه با پذیرش مبانی
نظری ماتریالیستی حزب توده .اصال با ان کار نداشتند .انها
م ی گفتند دو کانال بیشتر وجود ندارد؛ یا کانال انگلیس است یا
کانال شوروی .به طور طبیعی انهایی که مواضع ضدانگلیسی
داشتند وارد کانال م ی شدند و به نظر من اتفاقا قوام خواست
یک کانال قدرتمند به وجود بیاورد که بتواند طی ف های مختلف
را جذب کند .البته ان ماجرای توده ای ها و سه وزیر توده ای یک
تاکتیک از س��وی قوام بود و ما خیلی جریان چپ را در حزب
دموکرات قوام مش��اهده نم ی کنیم .یک ترفند هم بود که به
فرقه دموکرات اذربایجان و فرقه دموکرات کردستان و دولتی
که انها را حمایت م ی کرد یعنی به ش��وروی که محرک اینها
بود بگوید ما سیاست دیگری را در ای ران دنبال م ی کنیم .این
سیاست مبتنی بر حضور همه گرایشات است در حالی که در
اصل اینطوری نبود .به نظر من کار قوام به عنوان یک ترفند بد
نبود که بتواند قدری جلوی تحرکات روس ها و توده ای ها را در
ای ران بگیرد و به نحوی انها را کنترل کند.
البته حزب دموک�رات ،حزب دولتی ب�ود و خیلی
فضای خاصی داشت.
lبل��ه ،ب رای همی��ن ه��م نتوانس��ت دوام بیاورد.
وقتی قوام رف��ت ،حزب دموک��رات هم رفت و ت�لاش قوام
ب رای بازگش��ت بعدی اش ب رای استفاده از ظرفی ت های حزب
دموکرات کامال ن��اکام ماند .ق��وام فکر م ی ک��رد که حزب
دموک��رات در 30تی��ر 1331هم ب��ه دردش خواه��د خورد و
هنوز در ان توهمات به س��ر م ی برد که م ی توان��د با بقایای
حزب دموکرات کشور را اداره کند .به همین جهت نیروهایی
انتخاب کرد ،هرچند حکومتش خیلی طول نکش��ید یعنی
6 ،5روز بیشتر دوام نیاورد ،ولی بنایش این بود که دوباره حزب
دموکرات را احیا کند که در ان مقطع احیاشدنی هم نبود ،چون
عناصر حزب دچار دگردیسی شده بودند .اگر دولت قوام ادامه
پی دا م ی کرد شاید عناصر فرصت طلب و عناصری که معموال
در همه دوره ها گرد کانون های ق��درت م ی گردند فرقی هم
نم ی کرد دورش جمع م ی ش��دند و به نظ��رم حزب دموکرات
موضوعیتش را از دست داده بود.
بعض ی ها غائله اذربایج�ان را ب ه عنوان یک نکته
بزرگ تاریخ�ی م ی دانند .خیلی از کس�انی که در
حوزه قومی ت ها و تجزی ه طلب ها کار م ی کنند تالش
قوام را م ی س�تایند چون به هر حال با سیاستش
تکه بزرگی از خاک ایران را نگه داشت .پشت پرده
عده ای معتقد هستند که
فرمان مشروطیت به خط
احمد قوام که دبیر حضور
مظفرالدین شاه بود،
نوشته شده است
ماجرا چه بود؟ ایا واقعا فرقه دموکرات اذربایجان و
کردستان برای روس�یه خیلی جدی بود؟ چه شد
که شوروی به این نتیجه رسید که ان کسی را که
اورده ،ببرد .قوام چه نقشی در این ماجرا داشت؟
lماجرای فرقه چه در کردستان و چه در اذربایجان
ی بود و
اگر م ی توانست پا بگیرد و ریشه بدواند واقعا مساله جد
م ی توانست منجر به تجزیه این دو منطقه از ای ران شود .منتها
این اراده اولیه روس ها بود و به نظ��ر من وقتی دیدند که این
سیاست به دالیل مختلف خیلی عملی نیست -که یکی از
ی در اذربایجان است و ما معموال در
ان دالیل مقاومت مردم
بررسی ماجرای غائله به این نم ی پردازیم -برخی قوام و برخی
شاه را عامل اصلی م ی دانند .یعنی سلطنت طلب ها م ی گویند
شاه اذربایجان را نجات داد و طرفداران قوام م ی گویند که قوام
نقش افرینی ک��رد .البته به نظر من خیل ی ه��ا در این زمینه
فعالیت داشتند تا مانع از این شوند که اذربایجان و کردستان
ای ران به سرنوش��ت قفقاز دچار نش��ود .پس من به این قائل
موضوع بح�ث ،ام�دن عجی�ب ق�وام و رفتن از
سیاست ای ران است .بعض ی ها م ی گویند بزرگترین
اش�تباه قوام در زندگ ی اش قبولی نخس ت وزیری
بود با اینک�ه خود قوام م ی گفت ش�اه من را قبول
ندارد و من به اجبار جلوی مصدق علم شدم ،چون
شخص دیگری نبود که این کار را بکند.
برخی معتقدندکه قرار بود اذربایجان تجزیه شود و ان طرف هم فارس و جنوب و بماند یک بخش
میانی نظیر انچه در 1907مانده بود و قوام السلطنه رئیس جمهور ان بخش میانی شود
که متعلق به یک ای رانی بوده و م ی خواس��ت بفروشد را پیدا
م ی کند و صحبت م ی کند و بیعانه ای هم از طرف ق وام که مبلغ
یزاده
قابل توجهی بوده م ی گیرد و به ان طرف م ی دهد .اشتیان
م ی گوید قرار گذاشتیم که مثال روز شنبه با قوام برویم محضر
بقیه پول را بدهیم .ما رفتیم هم��ان هتل محل اقامت قوام،
دیدم که قوام السلطنه لباس پوشیده و خیلی مرتب دارد با چند
نفر صحبت م ی کند .به او گفتم که باید برویم محضر و ایشان
خندید و گفت من محضر نم ی ایم و م ی خواهم به ای ران بروم.
من با تعجب گفتم که چطور؟ شما که گفتید من قصد رفتن
به ای ران را ندارم .گفت که نه من ترجیح م ی دهم به ای ران بروم و
همان فسنجان و کشک بادمجان خودمان را بخورم تا غذاهای
یزاده م ی گوید و بعد برم ی گردد .همانجا
اینجا را .این رابه اشتیان
یکسری از عناصر سابق حزب دموکرات ظاه را دور قوام جمع
شده بودند .بعد ذکر م ی کند که اشرف پهلوی با قوام السلطنه
مالقات داشت و شاید محمدرضا پهلوی هم فکر م ی کرد فقط
از طریق قوام م ی تواند یک چهره ای نظیر دکتر مصدق را بزند.
البته چیزی است که اصال روش حساب باز نکرده بودند ،مثل
ایت اهلل کاش��انی و ان ظرف و جایگاه و پایگاه دینی بود که
ایشان داشت .به نظرم قوام خیلی روی این موضوع حساب باز
نکرده بود .در گفت وگوی پنهانی که بین اشرف و ق وام السلطنه
صورت م ی گیرد قوام متقاعد م ی ش��ود که به ای ران برگردد و
م ی دانید که قبل از ان اش��رف با انگلیس ی ها و امریکای ی ها
مذاکره جدی داشت.
تاریخ
lاول اینک��ه قوام با محمدرضا پهل��وی و رضاخان
مخالف ب��ود .عرض کردم م��ن فکر م ی کنم ق��وام خودش
را شایس��ته زمامداری ای��ران م ی دانس��ت و م ی دانید دو نفر
محمدرضا پهلوی را پس��ره خطاب م ی کردن��د و این خیلی
ب رای محمدرضا افت داشت .خب او شاه ش��ده بود اما وقتی
به او م ی رسیدند یا در موردش صحبت م ی کردند م ی گفتند
پس��ره؛ یکی قوام بود و دیگری دکتر مصدق .به خاطر اینکه
هر دو از رجال دوره قاجار بودند و در هم��ان دوره هم باالخره
قدرتی داشتند و نم ی توانستند ببینند که ادمی مثل محمدرضا
پهلوی بیاید و بخواهد پادشاه شود و اینها هم زیر نظر ان کار
کنند ،مضاف بر اینکه محمدرضا پهل��وی باالخره تمایالت
استبدادی شدیدی بعد از ترورش در سال 1327هم پیدا کرده
بود و بحث تغییر قانون اساسی را مطرح کرد و قوام از اروپا در
دفاع از مشروطه سلطنتی نامه م ی نویس��د که نامه اش هم
هست و به محمدرضا پهلوی هش��دار م ی دهد که این کار را
نکن چون داری اصول قانون اساس��ی را ب رای تقویت جایگاه
ش��خصی خودت تغییر م ی دهی و از مدار مش��روطه خارج
م ی شوی .اینها با محمدرضا مشکل داشتند .درعالم سیاست
وقتی فردی به پادش��اه مملکتی همچنین چیزی م ی گوید
یعنی دارد تحقیرش م ی کند ،ق��وام همچنین برخوردهایی
داشت و اب اینها توی یک جوی نم ی رفت .محمدرضا پهلوی
هم در یک مقطعی تابع سیاس��ت های انگلستان بود و بعد
به سمت امریکای ی ها رفت .وقتی م ی دید دستور از باالست،
همراهی م ی کرد تا باالخره یک جایی بتواند طرف را از س��ر
راه بردارد .بناب راین اینها اختالفاتی با یکدیگر دارند اما ماجرای
پذیرش نخس ت وزیری از سوی قوام را باید در مناسبات قوام
با انگلیس ی ها جس ت وجو کنیم .من اخی را نگاهی به خاط رات
یزاده در این مقطع در اروپاست و
یزاده م ی کردم .اشتیان
اشتیان
مالزم قوام ،یعنی با هم رفت و امد دارند .چند روز قبل از اینکه
یزاده م ی گوید
قوام مصمم ش��ود که به ای ران بیاید ،اش��تیان
من پیش ایشان رفتم که در یک هتل زندگی م ی کرد .شاید
یکی از دالیلش این بود که هر وقت بگویند برو اماده باش��د
که بیاید یا خودش احس��اس کند که هر وقت که الزم است
برگردد .اش��تیان ی زاده م ی گوید من رفتم بهش گفتم«:شما
قصد برگشتن به ای ران را دارید؟»گفت :هرگز .من هرگز به ای ران
ب رنخواهم گشت .گفتم«:خب اگر نم ی خواهید برگردید جایی
ب رای خودتان تدارک ببینید ».ق��وام م ی گوید «:بدم نم ی اید،
یزاده یک ویالی خوب
شما این کار را بکنید ».اقای اشتیان
وقتی قوام رفت ،حزب
دموکرات هم رفت
و تالش قوام برای
بازگشت بعدی اش برای
استفاده از ظرفی ت های
حزب دموکرات کامال
ناکام ماند
مثلث شماره 184
هس��تم که روس ها قصد جدی داش��تند ب رای تجزیه این دو
منطقه؛ ولی به نظر م ی اید که اصال زمینه در اذربایجان وجود
نداشت و در کردستان هم همینطور چون ماجرا در کردستان
بعد از اذربایجان اتف��اق افتاد.اگ��ر کار اذربایجان م ی گرفت
کردستان هم م ی توانست موفق شود که خب وقتی اذربایجان
نگرفت کردستان هم خیلی زود تسلیم شد و ماجرایش خاتمه
پی دا کرد .یکی شرایط بی ن المللی است که اجازه نم ی دهد این
اتفاق بیفتد .باالخره امریکای ی ها و غرب وارد یک جنگ سرد
با روس ها شدند و ان مقطع جنگ هم دیگر تمام شده یعنی
المان و هیتلری نیس��ت که باعث اتحاد انها شود .چرچیل
هم که م ی گوید من با شیطان هم ب رای نابودی هیتلر متحد
م ی ش��وم ،دیگر نیس��ت؛ بناب راین انها اختالف جدی دارند و
ای ران م ی تواند یکی از مناطقی باشد که اختالف در ان تشدید
ش��ود که البته بود .بناب راین از جهت بی ن المللی اینها بیکار
نم ی نشستند .خود مردم اذربایجان و مردم ای ران و روحانیت هم
ساکت نم ی نشستند .شما م ی بینید در همان مقطع ایت اهلل
طالقانی با انکه یک جوان است به اذربایجان و تبریز سفر دارد.
گفت وگو و رایزنی دارد .کسان دیگری مثل مرحوم شیخ حسین
لنکرانی هستند .ایشان در ان زمینه نیز فعال است که نگذارد.
یزاده و برخی دیگر از رجال در جامعه
البته خارج از ای ران هم تق
بی ن الملل تالش م ی کنند که نگذارند اذربایجان از ای ران جدا
شود .به نظر من موقعیت فراهم نبود که نهایتا روس ها به نفت
شمال رضایت دادند و شروع به گفت وگو با قوام کردند .شاید
برداشت ساده لوحانه ای از قدرت شوروی در ای ران باشد که ما
فکر کنیم قوام ،روس ها را فریب داده .اوال قوام قبل از اینکه
به مسکو برود یک جلسه جدی با مس��تر ترات داشت و از او
اجازه گرفت و احتماال یک سری مسائل را با ترات هماهنگ
کرد .یعنی این هم در چارچوب یک سیاس��ت مل��ی و اراده
ملی شکل نگرفت .رفت با انها مذاکره کرد که حاال بعض ی ها
م ی گویند زرنگی قوام بود که دید یک طرف روس است و یک
طرف انگلیس ی ها هستند ،رفت با انگلیس ی ها تا شر روس ها
را کم کند ولی در هر صورت با هماهنگی با سفارت انگلستان
رفت .انجا که رفت روس ها عمال نم ی توانستند اذربایجان و
کردستان را از ای ران جدا کنند ،بناب راین وارد گفت وگو شدند .در
ان گفت وگو قوام یک امتیاز داد و این امتیاز را منوط به اینکه
مجلس باید تصویب کند کرد که نهایتا هم مجلس تصویب
نکرد .روس ها گفتند ما که به انجا نم ی رسیم حاال ببینیم چه
م ی ش��ود .اینکه فکر کنیم فریبی صورت گرفته ،یک روی
ماجراست .من م ی خواهم پرده ای دیگر را عرض کنم که این
قابل بررسی اس��ت و نظر قاطع در این خصوص نم ی دهم.
از 1323بح��ث اجرای مجدد ق��رارداد 1907بی��ن روس ها و
انگلیس ی ها مطرح م ی شود .یعنی تحت قیمومیت دراوردن
ای ران و هر دو م ی خواهند این کار را بکنند و درصدد این هستند
که استقالل ای ران را از بین بب رند و همان مذاکرات 1907را دوباره
اعاده م ی کنند که البته امریکای ی ها هم این وس��ط به عنوان
نیروهایی که وارد ای ران شدند ،هستند و کشور را اشغال کردند.
برخی معتقدند که قرار بود اذربایجان تجزیه شود و ان طرف
هم فارس و جنوب و بمان��د یک بخش میانی نظیر انچه در
1907مانده بود و قوام السلطنه رئی س جمهور ان بخش میانی
شود .خب این یک مقدار قابل تامل است ،البته عرض کردم
من در این زمینه نظر قاطع نم ی دهم و هنوز به اسناد بیشتری
در این خصوص نیاز است تا بتوانیم راجع به ان به طور قاطع
نظر بدهیم .کسی که با این جریان مخالفت م ی کند مرحوم
شیخ حسین لنکرانی اس��ت و یکی از نکاتی که م ی تواند به
ما کمک کند که ما پی به عمق این ماجرا ببریم پی بردن به
دلیل دستگیری مرحوم شیخ حسین لنکرانی و ب رادران ایشان
توسط قوام است .البته م ی توانیم جواب سر دستی بدهیم که
خیل ی ها این کار را م ی کنند و م ی گویند طبیعی اس��ت چون
ب رادران لنکرانی کمونیست و وابسته به حزب توده بودند .از ان
طرف هم قوام امد اینها را جمع و جور کرد .خب چطور م ی شود
که ق وام ب رادران لنکرانی را که اینها وابسته به حزب توده هستند
م ی گیرد ولی از ان طرف با حزب توده معامله م ی کند.
ب ه عنوان س�وال اخر ،اگر قوام در س�ی تیر موفق
م ی شد و م ی ماند و ان سی تیر هم اتفاق نم ی افتاد
چه بر سر ملی شدن صنعت نفت م ی امد؟
lهمان اتفاقی که بع��د از کودت��ا رخ داد ،دقیقا رخ
م ی داد .قوام کسی نبود که اگر کنسرسیومی تشکیل شود در
یداد و همان کاری
مقابل ان کنسرسیوم بایستد .طبیعتا تن م
که امینی و زاهدی و دیگران در کودت��ا کردند ،انجام م ی داد.
به نظر من ان یک حرکت نرم ی ب رای نابودی نهضت بدون
متوسل شدن به خشونت بود ،یعنی بدون اینکه کودتا کنند.
باالخره ننگ کودتا ب رای همیشه بر پیشانی و دامان انگلیس
و امریکا هست و االن هم هر وقت م ی خواهند راجع به گذشته
ارتباط خودش��ان با ای ران صحبت کنند به نوعی نس��بت به
رفتارشان در ان دوره در مقابل مردم ای ران و نهضت بزرگ ملی
ش��دن صنعت نفت عذرخواهی م ی کنند .به نظر من همان
اتفاق م ی افتاد ،یعنی حل ماجرای نف��ت به نحوی که بعد از
کودتا در ای ران رخ دادg .
73
ورزش
چهکسانیبهکابینهسلطانیفرمی روند
از داورزنی به عنوان
جدی ت رینگزینهمعاونت
قهرمانی نام برده می شود
دومین وزیر ورزش
ت
یتر اول
البی برای سئول
کابینه احتمالی سلطانی فر
برای رای اوردن ،او با نمایندگان مذاکره می کند
ورزش
مثلث شماره 184
1
پس از پیروزی دول��ت تدبیر و امی��د کارگروهی ب رای
انتخاب وزیر اینده ورزش تش��کیل ش��د که ریاس��ت ان را
مصطفی هاش��م ی طبا برعهده گرفت .مسعود سلطان ی فر
نیز به عنوان دبی��ر و نایب رئیس این کارگروه انتخاب ش��د.
بیش از 12نفر عضو این کارگروه بودند که وظیفه انها ان طور
که هاش��می طبا م ی گوید بررس��ی وضعیت فعلی ورزش و
شاخ ص های انتخاب وزیر ورزش و جوانان بود.
در ابتدای شکل گیری این کارگروه یکی از چالش های
موجود این بود که اکثر افراد عضو ان خود را گزینه ای مناسب
ب رای وزارت ورزش و جوانان م ی دانستند ،اما همین کارگروه
در دو مرحله با رای گیری وارد مصداق ها شد .در یکی از همین
رای گیری ها تقریبا 35نفر که بخشی از همین کارگروه بودند و
بخشی از بیرون کار گروه به عنوان کاندیدا نامشان در لیست
قرار گرفت و نهایتا رای گیری ب رای انها انجام شد.
بعد از رای گیری اولیه چند نفر از همین لیست 35نفره
باال امدن��د و در نهایت با حضور س��یدرضا صالحی ،رئیس
کارگروه فرهنگی -اجتماعی تیم حس��ن روحانی رای گیری
دیگری انجام شد و سه نفر متشکل از مسعود سلطان ی فرد،
سعید فائقی و مصطفی هاش��م ی طبا به عنوان کاندیداهای
74
نهایی انتخاب شدند .این سه گزینه در حالی نهایی شدند که
فراکسیون ورزش هم در دو مرحله کاندیداهایی را مطرح کرد
که در گام اول محمدرضا داورزنی ،امیدوار رضایی و محمدرضا
تاب��ش و در گام دوم نیز مهدی قدم��ی ،محمدرضا تابش و
امیدوار رضایی را به تیم دکتر روحانی معرفی کرد .البته برخی
گروه ها و احزاب نیز گزینه هایی را ب رای رسیدن به این پست
معرفی کردند و همچنین برخی افراد نیز به واسطه روابطی
که با تیم روحانی داشتند به صورت شخصی رزومه هایی ب رای
رسیدن به این پست ارائه کردند.
اما با هم��ه اینه��ا تصمیم گیرن��ده نهای��ی در مورد
انتخاب وزی��ر ورزش و جوانان ش��خص اقای رئی س جمهور
بود .رئی س جمه��ور منتخب در نهایت ب��ه همراه مجموعه
مشاورانشان از درون مجموعه ای از کاندیداها که بیش از 20
نفر بودند ،مسعود سلطان ی فر را انتخاب و به عنوان وزیر ورزش
و جوانان پیشنهادی برگزید.
مسعود سلطانی فر کیست؟
س��لطان ی فر ،متولد 1338و دارای مدرک فوق لیسانس
علوم سیاسی است .سوابق علمی وی اینگونه است :
• تدریس در دانشگاه پیام نور
• تدریس در دوره های مختلف اموزش��ی فرمانداران،
بخشداران و نیروهای سیاسی وزارت کشور
• تدوین ده ها مقاله سیاسی ،اقتصادی و اجتماعی در
نشریات کشور (در حوزه انرژی و مسائل بی ن الملل)
همچنین گذراندن چندین دور ه مدیریت منابع انسانی؛
مدیریت اس��تراتژیک؛ مدیریت منابع مالی؛ اقتصاد توسعه و
سنجش و بررسی اقتصادی پروژه های عمرانی و ط ی کردن
مدیریت توسعه در مراکز تحقیقاتی و اداری از جمله دوره های
تخصصی است که وی ان را پشت سر گذاشته است.
در مورد سوابق کاری س��لطان ی فر نیز م ی توان به این
سمت ها اشاره کرد:
• چهار سال عضویت در شورای عالی اداری کشور
• چهار س��ال عضویت در ش��ورای عالی اطالع رسانی
کشور
• 12سال سابقه استانداری در سه استان گیالن ،زنجان
و مرکزی
• 8سال معاون سیاس��ی در اس��تانداری های فارس،
همدان و هرمزگان
عالقهدارمرئیسکمیته ملی المپیکشوم
دفاعمصطفیهاشم ی طباازعملکرد
کارگروه ورزشی روحانی
همچنی��ن مس��عود س��لطان ی فر در دوره اول
ریاس��ت جمهوری س��یدمحمد خاتمی و ریاست مصطفی
ی این
هاشم ی طبا در سازمان تربی ت بدنی ،دو سال قائم مقام
سازمان را برعهده داشته و شناخت نسبی از ورزش ای ران دارد
که به گفته خودش همواره پیگیر رخدادهای ورزشی بوده و
هیچ وقت از این مهم غافل نشده است.
اولین واکنش های اقای وزیر
سلطان ی فر اطالعات ورزشی نسبتا خوبی دارد .در میزگرد
اختصاصی مثلث پی رامون ش��اخصه های وزیر اینده ورزش
مسعود س��لطان ی فر به نکاتی در خصوص مسائل ورزشی
اش��اره کرد که نش��ان م ی داد وی تا چه حد به فضای ورزش
اشناست .او حتی ب رای توضیح بخشی از صحب ت های خود
از قهرمانان شنای المپیک در دهه 70نام برد و عملکرد انها را
به زبان امار و ارقام مطرح کرد .این در واقع یکی از ویژگ ی های
مثبت وزیر ورزش محسوب م ی شود اما چه کسی است که
نداند این اشنایی با مسائل ورزش شاید روی دیگری هم داشته
باشد؛ اینکه سلطان ی فر تصمیم بگیرد وارد برخی از جزئیات در
مسائل مربوط به ورزش شود .او در تازه ترین واکنش خود درباره
ک ی روش و والسکو نیز اظهارنظر کرده و این دو مربی تیم ملی
فوتبال و تیم ملی والیبال کش��ورمان را با یکدیگر مقایسه
کرده است .نکته ای که ش��اید چندان هم امر جالبی نیست؛
چه فدراس��یون ها به خصوص فوتبال همواره از دخالت های
احتمالی وزارت ورزش و مسئوالنش اسیب دیده اند« :عملکرد
کارلوس ک ی روش در دوران حض��ورش در تیم ملی فوتبال
ای ران مثبت بود و در سه مس��ابقه اخر تیم ملی در راه صعود
به جام جهانی نیز فضای روانی خوبی به وج��ود اورد و ان را
مدیریت کرد ولی این مربی باید روی تدریس ،کادرس��ازی و
افزایش سطح دانش مربیان ای رانی هم کار کند .ک ی روش در
این زمینه کارکرد خوبی نداشته است .یعنی تاثیری که خولیو
والسکو در بعد اموزشی در والیبال ای ران داشت ،در عملکرد
ک ی روش دیده نشده است .والسکو ،ناخوداگاه و اگاه کارهای
اموزش��ی هم انجام داده و باعث باال رفتن سطح کار مربیان
ای رانی شده است».
نکته دیگری که درباره س��لطان ی فر وجود دارد اشنایی
وی به ورزش کش��ور و مشکالت ان اس��ت .او به خوبی این
مش��کالت را دس��ته بندی کرده و درباره اش این گونه سخن
م ی گوید« :ورزش ای ران یک سری مشکالت و یک سری نقاط
مثبت دارد که بخش��ی از ان چالش و بخش دیگری فرصت
است .در حال حاضر در بخش ساختاری هم با مشکالتی در
ورزش ای ران روبه رو هستیم ۱۵ .فدراسیون به صورت سرپرستی
اداره م ی شوند و چهار فدراسیون تعلیق است .از سوی دیگر
محدودیت های عمرانی و اعتباری هم ورزش کشور را تهدید
م ی کند .نبود قانون و ب رنامه مشخص و طرح جامع در ورزش
کامال مشهود است و بازنگری در این بعد باتوجه به امکانات
ضروری اس��ت .وضعی��ت مالی ورزش خوب نیس��ت .فقط
۴۴درصد تعهدات دولت در س��ه ماه اول تحقق یافته است.
مشکالت مالی زیاد است و به همین دلیل باید ساختار ورزش
کش��ور را اصالح کنیم .باید تکلیف فدراس��یون هایی که با
سرپرست اداره م ی شوند ،مش��خص شده و انتخابات کمیته
ملی المپیک نیز برگزار شود .سیاس��ت کلی من ب رای اداره
ورزش ،اعطای اختیارات به فدراسیون هاست و باید به استقالل
فدراسیون ها احترام بگذاریم».
احتمال تغییرات در مدیریت سرخاب ی ها
عده ای معتقدند وزیر ورزش ب ی عالقه نیس��ت که در
مدیریت دو باشگاه استقالل و پرسپولیس تغیی راتی را به وجود
بیاورد .شاید مدی ران عامل این دو باشگاه هر دو از سمت خود
کنار بروند و نف رات دیگری جایگزین شوند .این در حالی است
که فتح اهلل زاده شرایط س��خت تری دارد .چون در دولت نهم
و دهم رابطه خوبی با مدی ران ورزش کش��ور برق��رار کرد ،اما
در طرف مقابل محمد رویانیان چهره ای سیاس��ی است که
به خصوص در ماه های پایانی عمر دولت دهم فاصله اش با
وزارت ورزش را بیشتر کرد؛ تا جایی که قرار بود برکنار شود اما
دولت حاضر نشد زیر بار هزینه های این برکناری برود .از این
گذش��ته رویانیان متولد شهرستان نور اس��ت .او به نوعی با
ب رادران ناطق نوری همشهری اس��ت و این پیوستگی دلیل
کمی نیست تا وی از حمایت همشهریان خود نیز برخوردار
شده و در باشگاه پرسپولیس ماندگار شود .سلطان ی فر درباره
دیدگاه های خودش در عرصه باشگاهداری این گونه توضیح
م ی دهد« :در بخش باشگاه داری باید به سمت حرفه ای شدن
به معنی واقعی حرک��ت کنیم .هیچ دلیلی ب��رای حرفه ای
نشدن باشگاه ها وجود ندارد .در حال حاضر باشگاه هایی مانند
سپاهان اصفهان و تراکتورس��ازی تبریز تا حدودی کارهای
اصولی انجام م ی دهند ،اما هنوز بیشتر باشگاه ها به خصوص
استقالل و پرسپولیس ته ران به جایگاه واقعی نرسیده اند».
قهر زودهنگام فائقی
«ب رای انتخاب وزیر ورزش در دولت روحانی یک کارگروه
ب رای ورزش به ریاست هاشم ی طبا ایجاد شده بود که در این
کارگروه چند محور وجود داشت که یکی از انها این بود که در
100روز اینده ورزش چ��ه مطالباتی دارد و با چه چالش هایی
روبه رو است و چگونه م ی توان با ان مقابله کرد .بحث دیگر
تحلیل برنامه چهارم و پنجم بود و ی��ک برنامه کوتاه مدت
6ماهه هم تدوین شد و محورهای اساسی ب رای انها دیده شد
ورزش
عکس :امیر طالیی
گفت و گو با رسولی نژاد درباره
پشت پرده های ورزش در دو سال اخیر
مثلث شماره 184
مس�عود س�لطان ی فر
م ی تواند دومین وزیر ورزش و
جوانانی باشد که از مجلس
رای اعتماد بگیرد؟
شایدتاپایانسالسلطانیفراستیضاحشود
نصراهلل سجادی نیز می تواند
یکی دیگر از معاونان سلطانی
فر باشد .او در تربیت بدنی
اموزش و پرورش کارنامه
خوبی دارد
و به نظر م ی رسد هر کس��ی وزیر ورزش شود دستش خالی
نیس��ت و این کارگروه حداقل هایی را تدوین کرده است .این
ب رنامه ها ب��رای رئی س جمهور در نظر گرفته ش��ده بود و او از
وزیر خود رسیدگی به این مطالبات را م ی خواهد .تجربه من
این است که این کارگروه در سال 76هم بود و این کارگروه تا
مدتی حرف و حدیثش است و خیلی زود فراموش م ی شود.
بحث هایی که در انتخابات م ی ش��ود خیل��ی زود فراموش
م ی شود و این هم به اعتقاد من خیلی زود تمام م ی شود .اگر
عزیزی وزیر شد و قرار باشد که من معاون او باشم این خالف
تکامل است .ادم چقدر باید درجا بزند .من هشت سال معاون
بودم و در سطوح مدیریتی اعتقاد دارم باید جوانگرایی کنیم
و باید ب رای این پس��ت به انها میدان دهیم .من هشت سال
معاون بودم و از اینجا به بعد مسئولیت معاون وزارت ورزش
و جوانان را قبول نم ی کنم ».این حرف ها را س��عید فائقی به
75
از سعید فائقی ،بیژن ذوالفقارنسب و محمدرضا داورزنی به عنوان گزینه های معاونت قهرمانی نام برده می شود
زبان م ی اورد .حرف هایی که از قرار معلوم گالیه ای تلویحی
نیز هست .او اگر چه تاکید م ی کند که نباید از رئی س جمهور
منتخب سهم خواهی کرد ،اما چه کسی است که نداند فائقی
ب رای صندل��ی وزارت ورزش خود را نس��بت به س��لطانی فر
محق تر م ی داند .با این حال وی سعی کرده طوری اظهارنظر
کند که از دل این گالیه ها حاشی ه ای ب رنخیزد.
کابینه اقای وزیر
ورزش
سعید فائقی گالیه خود را تا حدودی اشکار کرده است.
اصال بعید نیس��ت که او مرد جامانده کابینه سلطان ی فر در
وزارت ورزش باشد .انجا که سلطان ی فر وقتی با سوالی درباره
استفاده از فائقی در وزارت ورزش روبه رو شده ،این گونه پاسخ
داده است« :اقای فائقی از دوس��تان من است که تجربیات
ارزشمندی در حوزه ورزش دارد .امیدوارم بتوانم از ایشان هم
استفاده کنم».
اما در نقطه مقابل فائقی ،این داورزنی است که موضع
موافق با وزی��ر ورزش را در پیش گرفته و ط��وری اظهارنظر
کرده که اصال بعید نیست سلطان ی فر یکی از معاونت های
وزارتخانه را به وی بس��پارد .داورزنی گفته اس��ت« :من هم
جزو س��ه کاندیدای اخر وزارت ورزش بودم .اما به نظرم فرقی
نم ی کند ،سلطان ی فر وزیر باشد انگار من وزیرم .مهم سمت
نیست ،بلکه کاری است که بتوانیم انجام دهیم .فکر م ی کنم
سلطانی فر از من ارجح تر است چرا که 6- 7سالی است که با
اقای روحانی کار م ی کند».
به نظر م ی رس��د نصراهلل س��جادی نیز یک��ی دیگر
از معاونان س��لطان ی فر باش��د .او در تربی ت بدن��ی اموزش و
پ��رورش کارنامه خوب��ی دارد و همچنین س��ابقه دبیرکلی
مثلث شماره 184
محم�د عل ی اب�ادی در دولت نهم
و دهم ،رئیس س�ازمان تربی ت بدنی و
رئیس کمیته ملی المپی�ک بود .نکته
جالب ای�ن اس�ت ک�ه او در زمانی که
رئیس کمیت�ه المپیک بود با روس�ای
س�ازمان تربی�ت بدنی و وزی�ر ورزش
یعن�ی س�عیدلو و عباس�ی همیش�ه
مشکل داشت
76
کمیته مل ی المپیک را هم دارد .شاید به همین دلیل است که
خیل ی ها اطمینان دارند او از همین حاال دبیرکل جدید کمیته
ملی المپیک است .جایی که سال هاس��ت به رام افشارزاده
این پست را در اختیار دارد و حاال باتوجه به تغییر و تحوالت
احتمالی در درون مدیریت ورزش سعی م ی کند همچنان خود
را با مصاحب ه هایی نگه دارد .واکنش افشارزاده درباره انتخاب
سلطان ی فر غی ر قابل پی ش بینی نبود .او هوادار تمامی روسای
ورزش است ش��اید به خاطر اینکه راه دبیر کل ماندن از این
حمایت می گ��ذرد .او خود را با وزیر ت��ازه ورزش همراه کرده
اس��ت« :از معرفی س��لطان ی فر خوشحال هس��تم ،چرا که
وی س��ابقه خوبی در ورزش دارد و باتوجه به اینکه به عنوان
مدیرکل در چند اس��تان فعالیت داشته و س��ابقه حضور در
سازمان تربی ت بدنی را دارد گزینه ایده الی خواهد بود .مسعود
سلطان ی فر گزینه مناسبی ب رای وزارت ورزش و جوانان است
چر ا که شناخت خوبی از ورزش ای ران دارد .زمانی که سلطان ی فر
به عنوان وزیر ورزش کار خود را رسما اغاز کند ،نهایتا یک یا دو
ماه بعد انتخابات کمیته ملی المپیک را برگزار م ی کنیم ،چرا
که موانع اصلی از پیش روی ما برداشته شده است».
ام��ا درب��اره کمیته مل��ی المپی��ک جاگیری ه��ا و
جبهه بندی های جالبی به وجود امده است .به نظر م ی رسد
مصطفی هاش��م ی طبا با تمام ت��وان خواهد امد تا پس��ت
ریاس��ت کمیته مل ی المپیک را در اختیار بگی��رد .این بدان
معناس��ت که عل ی ابادی و تیمش باید خود را اماده رفتن از
کمیته مل ی المپیک کنن��د چون بعید به نظر م ی رس��د که
انها در انتخابات مقابل هاش��م ی طبا ش��انس باالیی ب رای
دوباره رئیس شدن داشته باشند .به خصوص اینکه بسیاری
از فدراسیون های ورزش��ی چندی پیش از اصالح اساسنامه
کمیته مل ی المپیک انتقاد و تاکید کردند این کار عل ی ابادی
تنها یک نوع وقت کش��ی ب رای ادامه دار شدن دوره ریاستش
در کمیته مل ی المپیک بود .البته سلطان ی فر درباره استفاده از
مدی ران قبلی همان طوری اظهارنظر کرده که قابل پی ش بینی
بود« :قطعا از نظ رات محمد عباس��ی ،علی سعی دلو ،محمد
عل ی ابادی ،مصطفی هاشم ی طبا ،محسن مهرعلی زاده و حتی
حسن غفوری فرد استفاده خواهم کرد ».اما وزیر پیشنهادی
ورزش درباره حضور هاشم ی طبا در کمیته مل ی المپیک نیز
این گونه واکنش نشان داده است« :فعال باید شرایط انتخابات
این کمیته فراهم شود و سپس نامزدها ثب ت نام کنند .ضمن
انکه مسئول کمیته مل ی المپیک ب راساس انتخابات تعیین
م ی شود .اقای هاشم ی طبا دارای تجربیات ارزشمندی است
که باید از ان اس��تفاده کرد ».محمد عل ی ابادی نیز همچون
به رام افش��ارزاده خود را با وزیر ورزش همراه کرده است .وی
در خصوص معرفی سلطان ی فر به عنوان گزینه تصدی گری
وزارت ورزش و جوانان م ی گوید« :بزرگترین شاخصه مدیریت
سابقه است که سلطان ی فر دارد .او با مجموعه و بدنه ورزش
اش��نایی و ارتباط خوبی با مدی ران ورزشی و بدنه کارشناسی
ورزش دارد .اعتق��اد دارم گزینه تصدی گ��ری وزارت ورزش و
جوانان م ی تواند فرد موثر و مفیدی باشد .همه ما باید کمک
کنیم او در کارش موفق باشد».
گفته م ی ش��ود امیررضا خادم نیز یکی دیگر از افرادی
اس��ت که ب رای رس��یدن به دبیرکل��ی کمیته مل ی المپیک
ش��انس دارد .او که یکی از افراد نزدیک به هاشم ی طبا بود
در دوره ریاست مهرعلی زاده در سازمان تربی ت بدنی از ریاست
فدراسیون کشتی برکنار شد .او استعفایش را اینگونه نوشت:
«به فرموده استعفا م ی دهم».
ح��اال او نیز این ش��انس را دارد که با پس��ت دبیرکلی
کمیته مل ی المپیک برگردد .هر چند بای��د منتظر بمانیم تا
انتخابات این کمیته برگزار ش��ود .همچنین گفته م ی شود
احمد ناطق نوری در هیات اجرایی کمیته مل ی المپیک باقی
خواهد ماند .او که ریاست فدراس��یون بوکس را هم ب ر عهده
دارد چندان میلی ب رای رسیدن به پس��ت های باالتر ندارد و
همین دو مس��ئولیت را ب رای ادامه فعالی��ت خود در عرصه
مدیریت ورزش کافی م ی داند .با این همه به نظر م ی رسد که
سلطانی فر قصد دارد معاونان ستادی اش را خودش ارنج کند.
احتماال او معاونت امور اس��تان ها را به معاونی خواهد داد که
خیلی هم سابقه ورزش��ی ندارد .به این ترتیب او در مورد این
معاونت با مجلس ی ها که امور استان ها ب رای شان از اهمیت
باالیی برخوردار است به نوعی تفاهم کرده و به توافق رسیده
اس��ت .اما ماجرا در مورد برخی معاونت ه��ا از جمله معاونت
ورزش قهرمانی تقریبا روش��ن است .حمید س��جادی باید
برود؛ مردی که هیچ گاه پیوس��تگ ی اش با جریان انحرافی را
تکذیب نکرد .حتی وقتی علی مطهری ،نماینده مردم ته ران
عالقه دارم رئیس کمیته ملی المپیک شوم
دفاع مصطفی هاشمی طبا از عملکرد کارگروه ورزشی روحانی
2
مصطفی هاش�م ی طبا معتقد اس�ت در دولت یازدهم وزیر ورزش باید بی�ش از هر چیز دیگری ب�ه درامدزایی
بیندیشد .او همچنین قصد دارد به کمیته ملی المپیک برگردد و بر مسندی که خود ان را تشریفاتی م ی خواند ،تکیه
بزند .متن گفت وگوی مثلث با وی را م ی خوانید.
اقای هاشم ی طبا! درباره روند بررسی گزینه های
وزارت ورزش توضیح م ی دهید؟
پاس��خگوی 75میلیون نفر باش��ید ،پس کارتان بس��یار
دشوار است.
گس��تره کار در وزارت ورزش انقدر وس��یع اس��ت که
انرژی بس��یار زیادی م ی طلبد .وزیر ورزش باید خیلی فعال
باش��د و از همه اینها مهم ت��ر بتواند با مجلس��ی ها ارتباط
خ��وب و تنگاتنگ��ی برقرار
کند .چ��ون به هر ح��ال این
ح��ق مجلس ی هاس��ت ک��ه
درباره اوضاع ورزش کشور از
وزیر س��وال کنن��د و توضیح
بخواهند .خب من این شرایط
را دیدم .راستش نم ی توانستم
از عهده اش برایم.
ورزش
lما فقط وظیف��ه نداش��تیم که اف��راد را معرفی
کنیم ،بلکه باید مس��ائل و مشکالت ورزشی و انچه بر این
ورزش گذشته است را به اطالع رئی س جمهور م ی رساندیم.
م��ا 40گزینه را مورد بررس��ی
قرار دادی��م و طبق ضوابطی
که دفتر اق��ای رئی س جمهور
مطرح کرده بود در نهایت به
سه نفر رس��یدیم .در واقع ما
یک مکانیسم طوالن ی مدت
را پی��اده کردی��م .ابت��دا ب��ا
نظرخواه��ی از کارشناس��ان
اگر وزارت ورزش�ی در کار
و بررس��ی دقیق چالش های
نبود و سازمان تربی ت بدنی
پی ش روی ورزش ،نقاط ضعف
وج�ود داش�ت ،ش�ما چه
و ق��وت ورزش را شناس��ایی
تصمیمی م ی گرفتید؟
کردیم و ش��اخ ص های وزیر
lخ��ب ای��ن دیگر
را نوشتیم.
ف��رق دارد .اگ��ر م��ا االن به
بعد ق��رار بر این ش��د
مصطفیهاشمیطبا،
تا ب��ا گزینه ه��ا مالقات های
ج��ای وزارت ورزش و جوانان
همچنان سازمان تربی ت بدنی
حضوری داش��ته باش��یم که
رئیس کهنه کار
داشتیم ،من قطعا ب رای حضور
همین اتف��اق هم افت��اد .در
کمیته ملی المپیک باز هم
در س��ازمان تربی ت بدنی اب راز
مرحله بعد برنامه ها بررس��ی
تمایل م ی کردم ،اما به دالیلی
ش��دند .بعد هم قرار ش��د تا
تمایل دارد که به ریاست
که گفتم فعال کار در کمیته را
هر یک از اعضا س��ه اسم را
این کمیته برسد
ترجیح م ی دهم.
در فرم ه��ای مخف ی ش��ان
ایا شما با اقای سلطان ی فر
بنویس��ند و ای��ن برگه ه��ا از
توافق�ی ب�رای حض�ور
گروه جمع اوری شد .ما حتی
در کمیته مل�ی المپی�ک
این برگه ها را ه��م نخواندیم
داشته اید؟
و اقای صالحی ش��خصا این
lخیر ،من فقط اب راز امیدواری کرده ام که بتوانم به
ارا را گرفتن��د و به دفتر ریاس��ت جمهوری بردن��د .خب در
کمیته مل ی المپیک برگردم و ب رای پیش��رفت ورزش کشور
نهایت برایند این برگه ها انتخاب اقای سلطان ی فر به عنوان
مفید واقع شوم .اگر منع قانونی نداشته باشم و مانعی ب رای
گزینه نهایی کارگروه بود .البته دوس��تان لطف داش��تند و
خیل ی هایشان به شخص بنده رای داده بودند.
حضورم در انتخاب��ات این کمیته ایجاد نش��ود و درنهایت
اگر رای بیاورم ،خودم عالقه مندم ب��ه کمیته ملی المپیک
اما شما قبول نکردید ،چرا؟
برگردم.
lمن ب��ه دو دلی��ل از ابت��دا گفتم این س��مت را
به کمیته مل ی المپیک که برگشتید چه اتفاقی
نم ی پذیرم .ابت��دا اینکه گفتم من اص�لا وزارت ورزش را از
خواهد افتاد؟
نظر ساختاری قبول ندارم و اعتقاد دارم این نهاد باید دوباره
lبه هر ح��ال همه ما م ی دانیم که در س��ال های
سازمان شود پس نم ی توانس��تم در جایی که ساختارش را
اخیر این کمیت��ه ان طور که باید از عه��ده انجام وظایفش
نم ی پذیرم ،کار کنم و دیگر اینکه من سن و سالم باالست
ی المپیک م ی توانست در بسیاری
برنیامده است .کمیته مل
و اعتقاد دارم وزارت ورزش به یک وزیر جوان تر نیاز دارد.
از موارد بهتر از اینها عمل کند ،اما به طور کلی شرایطی در
اما ش�ما همین هفته گذش�ته برای بازگشت به
این کمیته پیش امد که واقعا باعث تاس��ف من است .من
ریاست کمیته ملی المپیک ابراز تمایل کرده اید؟
lکار در کمیته ملی المپیک با کار در وزارت ورزش
قصد دارم ش��رایطی را ایجاد کنم که ای��ن کمیته بتواند با
خیلی ف��رق دارد .ش��ما وقتی وزی��ر ورزش هس��تید باید
وزارت ورزش همراه شود و هر دو این نهادها ب رای رسیدن به
مثلث شماره 184
در مجلس ش��ورای اس�لامی خطاب به او گفت« :از جریان
انحرافی ب رائت بجویید تا خود من ب رایتان رای جمع کنم ».این
اما سجادی بود که موضع سکوت در پیش گرفت و بعدها نیز
هرگاه با این انتقاد روبه رو شد واکنش منفی از خود نشان نداد.
بناب راین داستان حضور سجادی در این معاونت به پایان رسیده
و او باید برود .اما در این بین برخی منابع از داورزنی و کیومرث
هاش��می ب رای جایگزینی وی ن��ام م ی برند .ه��ر چند خود
کیومرث هاشمی نیز به هر حال سابقه همکاری با دولت دهم
را در کارنامه اش دارد ،اما بیش از او این داورزنی است که ب رای
رسیدن به پست معاونت ورزش قهرمانی چراغ سبز نشان داده
و اب راز تمایل کرده است .سلطان ی فر ب ی تردید در پست وزیر
ورزش اغازگر تحوالت تازه ای خواهد بود .یکی از این تغیی رات
که صددرصد به نظر م ی رس��د ،منفک کردن حوزه ورزش از
جوانان در وزارت ورزش اس��ت .او اعتقاد دارد که این دو حوزه
کامال متفاوت هس��تند و باید ب رای هر کدام از این دو بخش
دیگر نهادها به طور جدی وارد عرصه کمک رسانی شوند.
در کابینه س��لطانی فر نام هایی چون فائزه هاش��می
هم شنیده می ش��ود .گویا فائزه هاش��می عالوه بر هیات
اجرایی کمیته المپیک چش��م به دبیر کلی و حتی ریاست
هم دارد .باالخره اگر مادر خانم فائزه همپای ایت اهلل هاشمی
پا به مراسم تحلیف م ی گذارد پس چرا دختر ایت اهلل بهجت
نشستن بر صندل ی های خیابان سئول را از دست دهد.
درمورد فوتبال هم گویا محمد دادکان از شانس خوبی
برخوردار است گرچه تاریخ نشان داده که نمی توان کفاشیان
را دست کم گرفت .در این میان اما دیدگاه های متناقضی در
مورد سلطان ی فر در میان نمایندگان مجلس وجود دارد .او که
این روزها به میان نمایندگان مجلس رفته ،با استقبال برخی
از انها و البته انتقاد برخی دیگر در مورد برنامه هایش مواجه
شده است .در حالی که محمدجواد کولیوند ،نماینده کرج در
مجلس از او با این عبارت حمایت کرده است که «سلطان ی فر
۲۰سال سابقه اجرایی و مدیریتی به عنوان استاندار و معاون
سیاسی و امنیتی اس��تانداری در چندین اس��تان کشور دارد
و دو س��ال نیز معاون مصطفی هاش��م ی طبا ،رئیس اسبق
سازمان تربی ت بدنی بوده است .س��وابق مدیریتی و اجرایی،
ش��ناخت کامل و دقیق از ورزش و جوانان و تجربه مناسب
سلطان ی فر س��بب ش��ده نس��بت به حضوری وی در راس
وزارت ورزش و جوانان خوشبین باشیم و از این رو ،او را گزینه
مناسبی م ی دانیم ».سی د مهدی هاشمی ،عضو هیات اجرایی
کمیته المپیک و البته نماینده ته ران ی ها در خانه ملت از عدم
قانع شدن او و برخی از نمایندگان در مورد برنامه های گزینه
پیشنهادی وزارت ورزش س��خن گفته است« :مجلس فعال
درباره ب رنامه های سلطان ی فر به اقناع نرسیده ،اما او هنوز زمان
دارد که تالش کند».
سخنان سی د مهدی هاشمی نشان م ی دهد که گروهی
از نمایندگان مجلس به صورت ج��دی او را در صحن علنی
به چالش م ی کش��انند« :جلسه فراکس��یون فرصتی بود تا
س��لطان ی فر ب رنامه هایش را مطرح کند و سواالت و ابهامات
تا حدودی پاس��خ داده ش��د .تخصص اصلی ایشان مسائل
سیاسی اس��ت ،بناب راین باید ب رای کسب ارا ب رای نمایندگان
برنامه ای داشته باش��د .او هنوز برنامه هایش را ارائه نکرده و
امیدوارم که شرایطی مهیا شود که مجلس شورای اسالمی
در مرحله اول رای گیری تکلیف ورزش را مشخص کند ».در
این میان اما انچه مشخص اس��ت این که سلطان ی فر ب رای
رس��یدن به صندل��ی وزارت ورزش باید به برخی از س��وابق
خود که مورد مطالبه مجلس ی هاس��ت پاس��خ گوی��د .او در
روزی که ب رای گف��ت و گو با اعضای فراکس��یون ورزش به
خانه ملت رف��ت با خود 4ت��ن از مدی ران نام اش��نای ورزش
را به هم��راه برد؛کیوم��رث هاش��می،امیررضاخادم،محمد
پوالدگر و محمد رضا داورزن��ی .باید دیدکه انه��ا م ی توانند
مجل��س را ب��رای رای دادن ب��ه س��لطان ی فر ب��ا وی
همراه سازنندg .
77
شاید تا پایان سال ،سلطانی فر استیضاح شود
موفقیت تالش کنند.
بر هیچ کس پوش�یده نیست که ش�ما یکی از
بهترین مدیران ورزشی کشور هستید ،اما اقای
هاش�م ی طبا چه چیز باعث ش�ده تا نس�بت به
پس�ت ریاس�ت کمیته مل ی المپیک ت�ا این حد
عالقه مند شوید؟
lرئیس کمیته ملی المپیک یک پست تشریفاتی
دارد .او در واقع تنها مسئولیت جلسات را برعهده دارد .دبیر
و هیات اجرایی همه کارها را انجام م ی دهند.
شما عالقه مند هس�تید که به این پست دست
پیدا کنید؟
lبله ،اگرنه اص�لا حرفش را نم��ی زدم .البته باید
دید که دوستان ،من را واجد ش��رایط م ی دانند و به من رای
خواهند داد یا خیر .دلم م ی خواهد این اتف��اق بیفتد تا دور
جدیدی از ن��وع رابطه میان کمیته مل��ی المپیک و وزارت
ورزش را اغاز کنیم.
چه رابطه ای؟
lتعامل .سال هاست که وزارت ورزش و کمیته مل
ی
المپیک اساسا با یکدیگر تعامل جدی ندارند .اختالف دارند.
من معتقدم کمیته ملی المپیک باید با سیاست های کلی
وزارت ورزش همراه شود.
شما رابطه خوبی هم با اقای سلطان ی فر دارید؟
ورزش
lبل��ه ،ورزش و مدیریت ورزش��ی از نظ��ر کلی با
قهرمانی تفاوت هایی دارد .ش��اید یک قهرم��ان المپیک
داشته باش��یم که توانایی باالیی در رش��ته خود داشته اما
ساختار رش��ته های دیگر و ش��یوه مدیریت ورزشی ،تعامل
بی ن المللی و نوع سازش با دیگر حوزه ها را نداند .به هر حال
ویژگی سلطان ی فر این است که دو سال نفر دوم تشکیالت
ورزش کش��ور بوده اس��ت ،اطالعات به روزی دارد و از همه
مهم تر اینکه ب رای یک وزیر ،داش��تن رابطه تعاملی بسیار
مهم است که او مدیری با این ویژگی اس��ت که سال ها از
نزدیک با اقای روحانی همکاری داشته و با مجلس ی ها هم
ارتباطی سازنده دارد.
او در سال های اخیر عضو مرکز تحقیقات استراتژیک
مجمع بوده اس��ت و روی هم رفته به نظرم م ی تواند از پس
این کار بر بیاید.
مثلث شماره 184
این روزها یک شائبه مطرح م ی شود و ان اینکه
کارگروه انتخاب وزیر ورزش ب ه طور بسته درباره
نامزده�ا بررس�ی هایی انج�ام داده و س�مت و
س�و های سیاس�ی نی�ز در ارای ای�ن کارگ�روه
ب ی تاثیر نبوده است .نظر شما چیست؟
lاصال ای��ن حرف ها معنی ندارد .ما بس��ته عمل
نکردیم .افرادی را مورد بررس��ی قرار دادیم که واجد شرایط
بودند و م ی توانستند به عنوان وزیر ورزش کار کنند.
شما گفتید اگر س�ازمان تربی ت بدنی به وزارت
ورزش تبدیل نم ی ش�د برای حضور در سازمان
ورزش ابراز تمایل م ی کردید .ایا این امکان وجود
دارد که این اتفاق در دولت یازدهم رخ دهد ،یعنی
وزارت ورزش دوب�اره ب�ه س�ازمان ورزش تبدیل
شود؟
lبل��ه ،چرا که ن��ه .همه چیز به دول��ت و مجلس
بس��تگی دارد .به هر حال اگ��ر هم این اتف��اق رخ نداد من
مایلم به کمیته ملی المپیک بروم .چون من ب رای کاری که
درباره اش تخصصی ندارم ،این گونه اب راز تمایل نم ی کنم.
ش�ما در مصاحب�ه ای س�لطان ی فر و
صفای ی فراهانی را با یکدیگر مقایس�ه کرده اید،
چرا؟
lدلیل خاصی ن��دارد .هر دو نفر ب��رای من قابل
احت��رام هس��تند .س��لطان ی فر مدی��ری ق��وی و موفق در
پس ت های دیگر بوده که به نظرم برعکس ،صفای ی فراهانی
مدیری دموکرات تر استg .
78
3
تو گو با رسولی نژاد درباره پشت پرده های ورزش در دو سال اخیر
گف
ت ورزش وجوانان در گفت وگوی اختصاصی با مثلث درباره شرایط
احمد رس�ول ی نژاد یکی از معاونان پرکار وزار
کلی ورزش کشور ،اختالف نظرهایش با برخی معاونان و شخص دکتر عباسی ،تکلیف بده ی ها ،پروژه های نیم ه تمام
وزارت ورزش ،احتمال رای اعتماد مجلس به سلطان ی فر و دیگر مسائل مربوط به ورزش کشورمان حرف های جالبی
م ی زند؛ حرف هایی که بعضی از انها ب ی سابقه است .متن این گفت وگو را م ی خوانید.
اقای رسول ی نژاد! اگر بخواهید ب ه طور کلی درباره
اوضاع فعل�ی ورزش کش�ور صحب�ت کنید چه
خواهید گفت؟
lقبل از هر چیز باید بگویم ما به عن��وان وزارتخانه
ورزش و ج وانان فرصت چندانی نداشتیم .در واقع دکتر عباسی
دو سال اس��ت که به عنوان وزیر ورزش کارش��ان را شروع
کردند .ما در حالی کار را اغاز کردیم که مشکالتی داشتیم.
در هم��ان ابتدا ب��ا 3200پ��روژه نیمه تمام مواجه ش��دیم؛
پروژه هایی که قدمت ان به 10یا 20سال قبل برم ی گشت.
خب خودت��ان م ی توانید قضاوت کنید ک��ه وقتی پروژه ای
10یا 20س��ال قبل کارش شروع ش��ده ،اما هنوز به اتمام
نرسیده اس��ت حاال ب رای کامل کردن ان چه مشکالتی از
لحاظ ساخت پیش م ی اید .به همین دلیل بود که وقتی از
برخی پروژه ها بهره برداری م ی کردیم کیفی ت ها پایین بود.
ما مکان هایی داشتیم که ش��ش ماه بعد از افتتاح ناچار به
تعطیل ی اش م ی ش��دیم .تقصیر وزارت ورزش هم نبود .به
مشکلی برم ی گشت که ان را توضیح دادم .از سویی دیگر
ما با انبوهی از احکام قضایی س��نگین روبه رو بودیم که از
سازمان ورزش شکایت کرده بودند .چه قبل از انقالب و چه
بعد از انقالب؛ این ش��کایت ها روی هم انباشته شده بود و
حاال ما بودیم و ق��وه قضائیه .با همه اینها ما تمام س��عی
خودمان را به کار گرفتیم تا اداره حقوقی را در وزارت ورزش
تقویت کنیم؛ اداره ای که اصال وجود نداش��ت و پیش از ان
با چند کارش��ناس حقوقی مس��ائل مربوط به ورزش مورد
رسیدگی یا پیگیری قرار م ی گرفت.
از ق�رار معلوم ش�رکت توس�عه و تجهی�ز نیز
پروژه ه�ای نیم ه تمامی دارد که هنوز نتوانس�ته
انها را تکمیل کند.
lما در حال حاضر بیش از 3000پ��روژه نیمه تمام
داریم که 450پروژ ه از ان به شرکت توسعه برم ی گردد .شرکت
توس��عه هم البته پروژه هایی را در اختی��ار دارد که هر کدام
حداقل 20تا 30میلیارد پول م ی خواهد ،مثل پروژه ورزشگاه
نقش جهان .حاال حس��اب کنید که 450پ��روژه این چنینی
چقدر س��رمایه م ی خواهد در حالی که مجلس محترم تنها
به ما 300میلیارد پول م ی دهد .خ��ب از این مبلغ دریافتی از
مجلس ما حدودا 180میلیاردش را به شرکت توسعه م ی دهیم
تا بده ی اش با پیمانکارانش را تسویه کند .بقیه این پول را
چطور باید میان بیش از 400پروژه دیگر تقسیم کنیم؟ این
را هم بگویم که ما االن بیش از 400شهرستان داریم که تنها
نگهداری برخی اماکن ورزشی در این شهرها مبلغی حدود
500میلیون در سال هزینه در بر دارد .جدا از این موضوع شما
باید اعزام های برون مرزی ،کمک به هیات های ورزش��ی در
استان ها ،کمک به فدراسیون ها و دیگر وظایفی که بر عهده
وزارت ورزش اس��ت را نیز در نظر بگیری��د .ان وقت متوجه
م ی ش��وید که اصل ی ترین مس��اله وزیر جدید ورزش تامین
پول اس��ت؛ پولی که مجلس محترم ان را به صورت قطره
چکانی به وزارت ورزش تزریق م ی کند .خب جالب اینجاست
که مجلس محترم سرمایه را در حداقل ی ترین حالت ممکن
به وزارت ورزش م ی دهد ،اما حداکثر انتظارات را نیز دارد .به
نظرم این موضوع خیلی جالبی نیست.
خیل ی ها اعتقاد دارند اقای س�لطان ی فر ب ه عنوان
وزیر ورزش کار دشواری برای سروسامان دادن به
اوضاع کلی ورزش در پیش دارد ،ب ه خصوص اینکه
حاال باید به شکلی حرفه ای با نمایندگان مجلس
نیز برخورد کند و از انها رای اعتماد بگیرد و سپس
این اعتماد را حفظ کند .نظر شما چیست؟
lبله ،من سال هاس��ت که با نماین��دگان محترم
تعامل دارم .خب من مسئولیت رسیدگی به امور 31استان را
بر عهده داشتم ،ضمن اینکه مسئولی ت های بخش حقوقی
وزارت ورزش و امور مجلس وزارتخانه نیز بر عهده من بود.
م ی خواهم بگویم اگر به وزی��ر ورزش فرصت ندهند امکان
ندارد که موفق ش��ود .مجلس محترم باید حداقل دو سال
به اقای س��لطان ی فر زمان بده��د تا بتوان��د برنامه هایش را
اجرایی کند .اگر به اقای س��لطان ی فر حداقل 5هزار میلیارد
در سال اختصاص ندهند م ی دانید چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
ماه اول که درباره اش بحثی نداریم .نمایندگان از وزیر و وزیر
از نمایندگان تعریف و تمجی��د م ی کند .ماه دوم نامه ها را به
دست وزیر م ی رسانند .ماه سوم پیگیری های شان به جایی
نم ی رس��د و تذکراتی م ی دهند و در نهایت ب��ه این نتیجه
م ی رسند که در ماه چهارم باید وزیر ورزش را استیضاح کنند.
خب ،این اتفاق خوبی نیس��ت .اگر مجلس شرایط سخت
وزیر ورزش را درک نکند ،تا پایان همین امسال احتمال دارد
اقای سلطان ی فر را استیضاح کند و این تقصیر به گردن اقای
سلطان ی فر نیست چون او نم ی تواند در کمتر از دو سال کار
ان چنانی انجام دهد.
در م�ورد دکتر عباس�ی چط�ور؟ کار ک�ردن با او
چطور بود؟
lما موفقی ت های بزرگی داشتیم .من فقط در مورد
اقای س��لطان ی فر این مس��اله را مثال نم ی زنم .این اتفاق
در دوره دکتر عباس��ی نیز رخ داد .همزمان با موفقی ت های
المپیک بود که وی را به مجلس احضار کردند و استیضاحش
کردند .جالب است که اقای دکتر عباسی در تاریخ 12مرداد
ماه به عنوان وزیر ورزش از س��وی دولت معرفی و از س��وی
مجلس رای اعتماد گرفت و تنه��ا 4روز بعد یعنی 16مرداد
ماه اولین سوال از ایش��ان اعالم وصول شد .در ضمن از این
4روز 2روز ان نیز پنجش��نبه و جمعه بود .یعنی نمایندگان
محترم وزیری را مورد سوال قرار دادند که تنها دو روز کاری در
کارنامه اش ثبت شده بود .یک ماه بعد هم یعنی در تیرماه 90
دکتر عباسی را استیضاح کردند .یادم م ی اید اقای دستغیب،
نماینده محترم مجلس یک بار درباره برخی از مش��کالت
حوزه جوانان از وزیر ورزش سوال پرس��ید .بالفاصله برخی
از نماین��دگان که پروژه های ش��ان ناتمام مانده ب��ود ،فریاد
«دو ،دو» س��ر دادند و ای��ن یعنی جواب س��وال قانع کننده
نیست .در صورتی که اصال سوال درباره چیز دیگری بود اما
متاسفانه این مساله در روحیات برخی نمایندگان وجود دارد
و من امیدورام مجلس محترم با اقای سلطان ی فر این گونه
برخورد نکند.
چه تضمین�ی وجود دارد ک�ه این گون�ه برخورد
نکند؟
lامیدوارم که این گونه نباشد .به همین دلیل است
که حتی اگر به من پیشنهاد م ی دادند که مسئولیت وزارت
ورزش را قبول کنم امکان نداشت این پست را بپذیرم چون
از پیچ و خم ها و مشکالت ان به خوبی اطالع دارم 31 .سال
سابقه کاری دارم اما قطعا چنین سمتی را نم ی پذیرفتم .چون
م ی دانم اوضاع از چه قرار است.
نظر ش�ما درب�اره به تعوی�ق افت�ادن انتخابات
کمیته ملی المپیک چیست؟ چه اتفاقی رخ داد؟
lب رای من به عنوان یک حقوقدان همه چیز روشن
بود .کامال روشن است که اقایان م ی خواستند فرصت سوزی
کنند و زمان بخرند تا در پس��ت ریاست باقی بمانند .ان قدر
وقت کشی کردند که انتخابات ریاست جمهوری برگزار شود
و بتوانند باز هم چند ماه دیگر در کمیته ملی المپیک باقی
بمانند ،وگرنه که این اساسنامه سال های سال بود که مورد
استفاده قرار م ی گرفت اما اقایان پای IOCرا به این موضوع
باز کردند .عالقه مندم اقایان به این سوال جواب بدهند که
چطور IOCبه یک بند از اساسنامه فدراسیون Xای راد وارد
م ی کند ،اما به تاخیر افتادن انتخابات ریاس��ت کمیته ملی
المپیک ابدا ب رایش حساسیت یا سوالی ایجاد نم ی کند؟ حاال
هم این اقایان به این فکر م ی کنند که تا چهار ماه دیگر هم
هستند در صورتی که باید به این تخلف رسیدگی شود .این
اقایان یک سال است که به طور غیرقانونی در کمیته ملی
المپیک حضور دارند و به نظرم دیوان محاسبات باید در مورد
اعتباراتی که به این کمیته تخصیص داده شده است ،وارد
عمل شود و از انها بازخواست کند.
اگر اقای سلطان ی فر به شما پیشنهاد همکاری
بدهد ،م ی پذیرید که با دولت جدید هم همکاری
کنید؟
به نظر ش�ما ایا مجل�س به ایش�ان رای اعتماد
خواهد داد؟
lجو مجلس به نظرم قابل پی ش بینی نیست .نه
حاال و نه هیچ زمان دیگری نم ی توانیم با قاطعیت بگوییم
که به فالن وزی��ر رای م ی دهند یا ب��ه او رای نم ی دهند ،اما
باتوجه به صحب ت های اق��ای الریجانی ،ریاس��ت محترم
مجلس و دیگر عزیزان به نظر م ی رسد اکثر وزرا از جمله اقای
سلطان ی فر رای اعتماد بگی رند.
ایا این موضوع صحت دارد ک�ه نمایندگان برای
ایا با دکتر عباسی اختالفاتی هم داشتید؟
lحتما اختالف نظرهایی داشته ایم .کم هم نبوده
است.
در چه مواردی اختالف داشتید؟
lدر مورد برخ��ی تصمیم ها م��ن موافق تصمیم
دکتر عباس��ی نبودم .مثال همین جابه جایی برخی روسای
فدراس��یون ها .چه اتفاقی رخ داد؟ ما هزینه سنگینی دادیم.
خب این موضوع شاید به حوزه حمید س��جادی برگردد ،اما
تبعات این تصمیم روی دوش من س��نگینی م ی کرد .من
با مجلس ی ها برخورد داش��تم .انها دلخور بودند .اعتراض ها
را از درون و بیرون مجلس متوج��ه من م ی کردند که وزارت
ورزش چطور باید چنین تصمیم ی بگیرد .به نظرم وزیر ورزش
باید در این مورد با تدبیر عمل م ی کرد و تصمیمات بهتری
اتخاذ م ی کرد .اگر تصمیم درس��تی گرفته م ی شد این همه
فضاسازی صورت نم ی گرفت و ما با مس��اله تعلیق برخی
فدراسیون ها روبه رو نم ی شدیم .اقای سجادی در این مورد
به وزیر ورزش مشورت داده بودند نه من .اساسا در این مورد
به خصوص ،من طرف مش��ورت وزیر نبودم .البته کارهای
خوبی هم انجام ش��د .برنامه های راهب��ردی خوبی تدوین
شد و کارهای کارشناسی خوبی صورت گرفت که ثمره ان
را حتما خواهیم دید ،اما در مورد همین جابه جایی روس��ای
فدراسیون ها واقعا دخالت هایی م ی شد که نباید م ی شد.
اگر شما به جای اقای عباسی وزیر ورزش بودید
چه م ی کردید؟
lاگر من وزیر بودم در برخی موارد استقالل خودم
را حفظ م ی کردم .ب رای شما یک مثال م ی زنم؛ ما در شورای
برون مرزی به این نتیجه م ی رسیدیم که اصال دلیلی وجود
ندارد که فالن تیم به مسابقات اسیایی یا جهانی اعزام شود،
اما از سوی مقامات بیرون وزارتخانه دستور م ی رسید که فالن
تیم باید به مسابقات اعزام شود .خب این فشارها اصال خوب
و منطقی نبود تا جایی که من به نشانه اعتراض چند بار در
جلسات شورا شرکت نکردم .امیدوارم رئی س جمهور منتخب
در مسائل جزئی وارد نشود و دخالت نکند .امیدوارم خود وزیر
هم این اس��تقاللی که از رئی س جمهور منتخب م ی گیرد را
به مثابه حقی بداند که در اختیار روسای فدراسیون هاست.
به نظر شما اقای سلطان ی فر باید چه مسائلی را
احمد رسولی نژاد
ضمن انکه برای
همکاری با سلطانی فر
اعالم امادگی می کند،
انتقاداتی به حمید
سجادی درمورد
برخی تصمیمات وارد
می کند
در اولویت رسیدگی قرار دهد؟
lاج��ازه بدهی��د م��ن ب��ه اق��ای دکتر عباس��ی
خسته نباشید بگویم .کارکردن با ایش��ان خیلی خوب بود.
ایشان خیلی زحمت کش��یدند و در همین مدت کوتاه هم
تمام تالش خود را به کار گرفتند که به بهبود اوضاع ورزش
کشور کمک کنند ،اما در مورد اولویت های وزیر جدید ورزش
باید عرض کنم امیدوارم اقای س��لطان ی فر به موضوعاتی
چون تعیین تکلیف پروژه های نیمه تم��ام ،تعیین تکلیف
فدراسیون های بدون رئیسی که با سرپرست اداره م ی شوند
و تعیین تکلیف انتخابات ریاست کمیته ملی المپیک توجه
ویژه ای نش��ان دهد .ضمن اینکه به نظرم وزارت ورزش باید
توزیع عادالنه امکانات ورزش��ی در شهرس��تان ها را نیز در
دستورکار خود قرار دهد .االن برخی از شهرستان ها هستند
که در حد یک مرکز اس��تان امکانات ورزشی دارند اما برخی
شهرستان ها هم هس��تند که در حد متوسط هم از امکانات
ورزش��ی برخوردار نیس��تند و این بدان معناست که مساله
عدالت محوری از طریق توزیع عادالنه امکانات و تجهی زات
ورزشی باید رعایت شودg .
مثلث شماره 184
تاکنون جلس ه ای با اقای سلطان ی فر داشته اید؟
lنه ،من هیچ برخورد یا جلس ه ای با اقای سلطان ی فر
نداشته ام و شناخت چندانی هم از ایشان ندارم اما شنیده ام که
انسان وارسته و اگاهی هستند و تجارب خوبی هم دارند که
قطعا در اداره ورزش کشور به وی کمک خواهد کرد.
lبله ،این ش��رط ها گاهی بوده اس��ت ،ام��ا باید از
نمایندگان محترم بخواهیم که همواره منافع ملی را بر منافع
شهر خودشان ترجیح بدهند .صبر داشته باشند و در ضمن
به وزارت ورزش اعتبار کافی اختصاص بدهند.
ورزش
lمن همواره خودم را سرباز نظام دانسته ام .در بین
معاونان وزارت ورزش من تنها معاونی هس��تم که کارمند
رسمی هستم و باید به کارم ادامه دهم .البته اگر وزیر جدید
نظر به همکاری داش��ته باش��د ،بنده در خدمت خواهم بود
اما اگر هم ب رای همکاری با بنده نظر مثبتی نداش��تند من
به عنوان یک کارشناس در وزارت ورزش کارم را ادامه خواهم
داد .مهم این است که مفید واقع شوم.
رای دادن به وزیر ورزش به هر حال الب ی های خاص
خودش�ان را در نظ�ر م ی گیرند و ب�ا وزیر ورزش
شرط هایی را برای رس�یدگی به استان خودشان
مطرح م ی کنند؟
رسولی نژاد درباره تعویق انتخابات کمیته المپیک به علی ابادی انتقاد دارد .برخی تصمیمات سجادی را نقد می کند ولی در عین حال از
خوشی های کار با محمد عباسی سخن می گوید
79
کابوی های هزاره سوم
کابوس های اطالعاتی امریکا
دیـــدار
ادوارد اس��نودن حاال در خاک روسیه س��کونت دارد؛
ان هم با ویزای موقت یک ساله .بحران اطالعاتی اسنودن
همچنان ادام��ه دارد .او هنوز هم این هن��ر را دارد که با رو
کردن اطالعات ت��ازه ابعاد تازه ای از این بح��ران را نمایش
دهد .اس��نودن هم به جمع مردانی پیوسته که به
جنگ اطالعاتی با امریکا و سیا رفته است؛ مردانی
که نشان م ی دهند سیس��تم امنیتی و اطالعاتی
امریکا تا چه ان��دازه نفوذپذیر اس��ت .مردانی که
از ای��ن حفره ها اس��تفاده م ی کنند و گوش��ه ای از
فعالی ت های این مجموعه را به نمایش م ی گذارند،
با افزایش تکنولوژی ،روزبه روز بر تعداد انها افزوده
م ی شود،انها شبیه کابوی های فیلم های وسترن
هستند،ب رای بعضی قهرمانند و ب رای برخی خائن...
اما هرچه باش��د ،ان ها این روزها کابوس ش��بکه
امنیتی امریکا محسوب م ی شوند .پرونده چند تن
از انها را مرور م ی کنیم.
مثلث شماره 184
دانیل السبرگ
دانیل الس��برگ در زمینه افشاگری به نوعی
پیشکسوت محس��وب م ی ش��ود .در سال 1971
یک تحلیلگر دفاع��ی با نام دانیل الس��برگ که
دو س��ال در س��فارت امریکا در ویتنام شاغل بود،
با انتشار اس��نادی محرمانه در مورد جنگ ویتنام
که به اوراق پنتاگون مش��هور شد ،پایه های دولت
امریکا را به لرزه دراورد .الس��برگ این اسناد هفت
هزار صفحه ای را در اختیار روزنامه ه��ا قرار داد تا
بزرگ ترین رس��وایی تاریخ پنتاگ��ون رقم بخورد.
این اسناد نشان م ی داد که مقامات ارشد پنتاگون
و دولت وقت ،چگونه جنگ ویتنام را در مس��یری اش��تباه
پیش برده بودند .این افشاگری ب رای دولت نیکسون چنان
تکان دهنده بود ک��ه در یک تالش نافرجام ،س��عی کرد از
انتشار انها در روزنامه نیویورک تایمز جلوگیری کند اما این
برگ سیاه ب رای همیشه در تاریخ امریکا ثبت شد .السبرگ
در ابتدا به جاسوسی و سرقت دارای ی های امریکا متهم شد
اما نهایتا از وی رفع اتهام شد.
ارون س�وارتز
او یک نابغه کامپیوتر بود .ارون س��وارتز ۱۴ساله بود
که در خلق خوراک خوان ( )RSSشرکت کرد .کمی بعد در
دانشگاه استنفورد پذیرفته ش��د ،اما هنوز یک سال بیشتر
نگذش��ته بود که از ادامه تحصیل انصراف داد و بعد از این
80
مرحله ،سوارتز به پایه گذاری شبک ه ردیت کمک کرد.
ارون سوارتز پس از این دوره موفقیت ،تمام وقت خود
را به مبارزه سایبری اختصاص داد و شرکتی را تاسیس کرد
که حوزه فعالیتی ان مبارزه علیه سانس��ور اینترنتی بود .با
این همه نابغه ج��وان با ب ی اعتنایی ب��ه قوانین و مقررات،
خیلی زود به دردس��ر افتاد .سوارتز در س��ال ۲۰۱۱به اتهام
دستبرد به سیس��تم های رایانه ای دولتی و س��رقت اسناد
تحت حفاظت در شهر بوس��تون امریکا بازداشت شد .تنها
دو سال بعد ،پلیس فدرال ایاالت متحده امریکا (اف ب ی ای)
بار دیگر ارون سوارتز را مورد بازجویی قرار داد .اتهام او این
بار هک کردن سامانه دولتی دادگاه فدرال و انتشار اینترنتی
میلیون ها س��ند این دادگاه بود .ارون س��وارتز پنجم اکتبر
،۲۰۰۹پرونده اف ب ی ای خود را از طریق اینترنت منتشر کرد
که در ان تنها نام ماموران و اطالعات ش��خصی خود را قلم
گرفته بود .ب ر اس��اس این پرونده اتهام او انتشار غیرقانونی
۱۸میلیون صفحه س��ند به ارزش تقریبی 1/5میلیون دالر
بوده است .ارون سوارتز از این پرونده به عنوان سند افتخار
یاد م ی کرد و درباره اش نوشت« :همان طور که امیدوار بودم،
نتیجه واقعا دلچسبی از اب درامد».
پایان این نابغه دنیای مجازی خودکشی بود ،هرچند
خیل ی ها این پایان را مشکوک م ی دانند.
برادلی مانینگ
ب رادلی مانینگ س��رباز جوان و 23ساله ارتش امریکا
همان فردی است که اطالعات و اسناد محرمانه را در اختیار
سایت ویک ی لیکس قرار داد و باعث ش��د که این سایت به
شهرت جهانی برسد .ب رادلی مانینگ متولد ۱۹۸۷میالدی
است.
وی در دوران تحصی��ل ،دانش ام��وزی خجالتی اما
درسخوان بود .مانینگ سربازی باهوش ،عضو سابق ارتش
امریکا و نخبه کامپیوتر است .مانینگ ،زمانی که در ارتش
امریکا و در جنگ افغانستان مشارکت فعال داشت ،همواره
از اب��راز انتقادات تند خود نس��بت به کش��تار غیرنظامیان
افغان توسط نظامیان امریکایی ،ابایی نداشت و در صفحه
اجتماعی خود نیز س��وءظن ماموران اطالعات��ی امریکا را
ب رانگیخته بود تا اینکه در س��ال ۲۰۱۰اقدام به یک دانلود
عظیم اطالعاتی و ارسال ۷۰۰هزار سند محرمانه و شنودهای
دیپلماتیک به وب سایت ویک ی لیکس ( )WikiLeaksکرد.
مدافعان ضدجنگ و طرفداران خبررسان ی های ب ی سانسور،
مانینگ را یک «قهرمان» تلقی م ی کنند .مانینگ در جلسه
دادگاه ب رای دفاع از خود گفت« :من احساس م ی کردم دارم
کاری انجام م ی دهم که ضمی��رم به من اجازه م ی دهد؛ این
اطالعات ،باید به اطالع عموم م ی رسید و علنی م ی شد».
جولیان اسانژ
نام او با س��ایت جنجالی ویک ی لیک��س پیوند خورده
است .او در سوم جوالی 1971در ش��هر تاونزویل استرالیا
به دنیا امد .اس��انژ ،هکر س��ابق ،متخصص امنیت سایبر،
بنیانگذار و س��ردبیر وب س��ایت ویک ی لیکس اس��ت .وی
در سن 16س��الگی هک کردن را با نام مستعار Mendex
شروع کرد .در ،1991جولیان 20س��اله به همراه دوستانش
به زیرس��اخت های ش��رکت مخاب رات��ی Nortelدر کانادا
نفوذ کردند .بین س��ال های 2002تا 2005اس��انژ به عنوان
دانش��جوی لیس��انس ریاضیات و فیزیک وارد دانش��گاه
ملبورن شد ،اما بعد از اینکه متوجه شد پروژه های تحقیقی
همکالس ی هایش برای فعالی ت های نظامی مورد استفاده
قرار م ی گی��رد از درس خوان��دن در دانش��گاه انصراف داد.
سال 2006شروع فعالی ت های جدید اسانژ به عنوان بنیانگذار
وب سایت ویک ی لیکس بود .این وب سایت اسناد و مدارکی
که اکثرا س��ری بودند و کمت��ر در اختیار عم��وم مردم قرار
م ی گرفتند را منتش��ر م ی کرد .سایت ویک ی لیکس اقدام به
انتشار و افشای چندین هزار سند جنگ امریکا در
ع راق کرد که ب ر اساس انها نیرو های نظامی امریکا
به شکنجه و مرگ و میر شهروندان ع راقی متهم
شده بودند .در دسامبر 2010اسانژ به اتهام تجاوز
جنسی در لندن دس��تگیر و مدتی بعد با پرداخت
وثیقه از زندان ازاد شد.
ادوارد اسنودن
ادوارد اسنودن 21ژوئن 1983به دنیا امد .او
افشاگر برنامه جاسوسی اژانس امنیت ملی امریکا
از مردم است که به خاطر این اقدام تحت تعقیب
نیروه��ای پلیس ف��درال امریکا ق��رار گرفت .او
پیمانکار فنی و یکی از کارمندان سازمان جاسوسی
امریکا (سیا) بوده که پیش از افشاگری اش به عنوان
یکی از پیمانکاران س��ازمان امنی��ت ملی امریکا
مشغول به کار بوده اس��ت .وی در ماه ژوئن سال
2013اطالعات فوق محرمانه و طبقه بندی شده ای
را درباره ب رنامه جاسوسی PRISMدر اختیار روزنامه
گاردین و واشنگتن پس��ت قرار داد .وی اعالم کرد
افشاگری اش درباره برنامه های جاسوسی سازمان
امنی��ت ملی امریکا تالش��ی ب رای اش��کار کردن
تجس��س های افراط��ی دولت امری��کا در زندگی
مردم بوده است.
او که در پی ابطال گذرنامه اش توسط دولت
امریکا از ۲۳ژوئ��ن ۲۰۱۳ت��ا دوم اوت ۲۰۱۳در فرودگاهی
در مس��کو به س��ر م ی برد؛ نخس��ت از اکوادور و سپس از
روسیه تقاضای پناهندگی کرد .ساعاتی پیش از درخواست
پناهندگ��ی وی ،والدیمی��ر پوتین در یک نشس��ت خبری
گفته بود« :اگر اقای اس��نودن بخواهد در روس��یه اقامت
کند باید فعالی ت های خود را که به منافع شرکای امریکایی
ما لطمه م ی زند ،متوقف کند ».اس��نودن از هنگ کنگ به
مس��کو رفته بود .در تاریخ اول اوت ۲۰۱۳اناتولی کوچرانا،
وکی��ل روس ادوارد اس��نودن اعالم کرد موکل��ش فرودگاه
مس��کو را ترک کرده و به یک مکان امن رفته اس��ت .دوم
اوت ۲۰۱۳باالخ��ره اس��نودن توانس��ت از دولت روس��یه
پناهندگی موق��ت (یک س��اله) دریافت کند و پ��ا به خاک
روسیه بگذاردg .
نقش رهبری در دفاع مقدس
پیشخوان جهانی
شورای عالی دفاع به روایت مطبوعات
کتاب «جنگ ای ران و ع راق؛ ش��ورای عالی دفاع به روایت مطبوعات» به تازگی از س��وی
انتش��ارات «صفحه جدید» چاپ ش��ده اس��ت .بخش عمده ای از این کتاب ب��ه تبیین نقش
مقام معظم رهبری ،رئیس این شورا در دوران دفاع مقدس پرداخته است .متن جلسات ،تصمیمات
و مصوبات شورای عالی دفاع در دوران جنگ تحمیلی ع راق علیه ای ران ،به اهتمام منصور کمالی
از مطبوعات کثی راالنتش��ار داخلی و خارجی گزینش ،جمع اوری و با مقدمه حسین اردستانی به
چاپ رسید .ترتیب مطالب کتاب ب ر اساس سال وقوع رویداد ها و حوادث است .مجموعه جلسات،
گ تحمیلی در 9فصل تنظیم شده و در
تصمیم گیری ها و مصوبات این شورا از اغاز تا پایان جن
ابتدای هر فصل ،چکیده ای از مهم ترین مباحث و تصمیمات شورا در هر سال امده است .مقدمه
کتاب «جنگ ای ران و ع راق؛ ش��ورای عالی دفاع به روایت مطبوعات» به معرفی سیر تاسیس و
تکوین این شورا م ی پردازد .در بخشی از مقدمه کتاب م ی خوانیم« :فصل سیزدهم قانون اساسی
و اصل ،176مصوب سال 1358به شرح وظایف شورای عالی امنیت ملی مبن ی بر تامین منافع ملی و پاسداری از انقالب اسالمی
و تمامیت ارضی و حاکمیت ملی اختصاص دارد .مطابق این اصل ،وظایف این شورا که رئی س جمهور ریاست ان را برعهده دارد،
عبارتند از تعیین سیاس��ت های دفاعی – امنیتی کشور در محدوده سیاست های کلی تعیی ن ش��ده از طرف مقام معظم رهبری،
تعیین فعالی ت های سیاس��ی ،اطالعاتی ،اجتماعی ،فرهنگی و اقتصادی با تدابیر کلی دفاعی – امنیتی و بهره گیری از امکانات
مادی و معنوی کشور ب رای مقابله با تهدیدهای داخلی و خارجی .اعضای شورای مذکور عبارتند از روسای قوای سه گانه ،رئیس ستاد
فرماندهی کل نیروهای مسلح ،مسئول امور برنامه و بودجه ،دو نماینده به انتخاب مقام معظم رهبری ،وزرای امور خارجه ،کشور،
اطالعات و حسب مورد وزیر مربوط و عال ی ترین مقام سپاه و ارتشg ».
زن و مسائل قضایی و سیاسی
انتشار کتابی از استاد مطهری
جنبه های
مختلف
شخصیت یک
انسان ،موضوع
لوپوئن
دیـــدار
مثلث شماره 184
«زن و مسائل قضایی و سیاسی» عنوان کتابی است که به تازگی از سوی انتشارات صدرا راهی
بازار نشر شده است .در این اثر درباره زن و چهار مساله شهادت ،قضاوت ،افتاء و سیاست بحث شده و به
سواالتی که اغلب در این موضوع ها مطرحند ،از زبان استاد مطهری پاسخ داده شده است .کتاب «زن و
مسائل قضایی و سیاسی» تنظیم شده از پنج جلسه بحث و انتقاد انجمن اسالمی پزشکان با عنوان
«زن و مسائل قضایی و سیاسی» است که اواخر سال 1345و اوایل سال 1346هجری شمسی توسط
استادشهیدایت اهللمطهریارائهشدهاست .دربخش«مقدمه»ایناثرم ی خ وانیم«:مباحثاینکتاب
همچون سایر اثار ان اسالم شناس شهید از بیانی روشن و روان و محتوایی متقن و غنی برخوردار است
وتاحدیبعدفقهیشخصیتعلمی انبهتعبیرامامخمینی(ره)متفکروفیلسوفوفقیهعالیمقام
را نشان م ی دهد .این کتاب در ادامه مباحث ان استاد شهید درباره حقوق زن است« ».زن و شهادت»
عنوانبخشنخستکتاب«زنومسائلقضاییوسیاسی»است.مخاطباندراینبخشباموضوع هاییمانند«مواردیکهشهادتزن
به تنهایی کافی نیست»« ،مواردی که شهادت زن و مرد با هم قبول است»« ،چرا دو زن به جای یک مرد» و «ایا عقل زن از عقل مرد کمتر
است؟» اشنا م ی شوند« .زن و قضاوت»« ،زن و افتاء» و «تفاوت های باب افتاء و باب قضاء از نظر دخالت زن» عناوین برخی از موضوع های
بخش دوم این اثر را تشکیل م ی دهند .در بخش سوم این اثر موضوع هایی مانند «زن و والیت خاصه»« ،زن و سیاست در دنیای امروز»« ،دو
عامل توانستن و خ واستن» و «زن و کار خارج از خانه» مطرح شده استg.
چرا المان
باید یورو را
حفظ کند؟
این سوال
تایم است
دهه از دست
دادن ازادی
روی جلد
اکونومیست
پرده اخر نقال
مرشد ترابی ،شاهنامه خوان درگذشت
ول ی اهلل ترابی س��فیدابی مش��هور به مرش��د ترابی ،نقال ،ش��اهنامه خوان و طومارنویس
پیشکسوت ای رانی عصر روز ش��نبه 12 ،مرداد ،به علت بیماری س��رطان در بیمارستان مدائن
چشم از جهان فروبس��ت .این هنرمند در سال 1315در ده س��فیداب از توابع شهرستان تفرش
در اس��تان مرکزی به دنیا امد .او کودک بود که همراه خانواده به ته ران امد و در محله دروازه غار
ساکن ش��دند .پدرش تعزیه خوان بود و ول ی اهلل هم از همان دوران کودکی ،نقش طفالن مسلم
را در نمایش ها بازی م ی کرد .با گذش��ت ایام ،پس از نقش دو طفالن ،وی به ترتیب نقش های
حضرت قاسم(ع) ،حضرت عل ی اکبر(ع) و حضرت یوسف(ع) را خواند ولی پس از مدتی یعنی حدود
20سالگی ،تعزیه خوانی را رها کرد و به سراغ اموختن فنون ورزش های رزمی قدیم مثل چوب بازی،
شمش��یرزنی ،پرتاب نیزه و کارد و ...رفت .مدتی هم گود مقدس زورخانه ،فنون کش��تی قدیم و
خصلت های جوانمردی و پهلوانی را تجربه کرد.
ترابی با اجازه پدر ،حدود سال ،1335به خدمت مرشد روح اهلل شوقی نقال رفت و روایت های سینه به سینه نقالی را از ایشان
اموخت و پس از مدتی نقالی را ارام ارام به صورت خودجوش با تمرین و ممارست در زمینه نحوه ورود شخصی ت ها ،رها کردن تیر از
کمان ،زدن گرز ،جیغ و شیون و فریاد و دیگر حرکات نمادین اغاز کرد .وی حدود سال 1340از محله دروازه غار به محله شهرری نقل
مکان کرد و حوالی منطقه محل سکونت خود ،در یک قهوه خانه بزرگ رسما اجرای نقالی را شروع کرد .مرشد ترابی نزدیک 70سال
ب رای مردم ای ران و جهان نقالی کرد .او با اجرای خود از داستان های شاهنامه ،در اقصی نقاط جهان نقش مهمی در شهرت این هنر
دراماتیک ای رانی در بین جهانیان داشتg .
سقوط
ناپلئون
پرونده ویژه
اشپیگل
81
_____سوژه
صدحیفکه رفت
دیـــدار
مثلث شماره 184
82
دلمان تنگ م ی شود ،برای روزهایی که همه چیز ،معنوی تر
جلوه می کن�د ،برای لحظه های�ی که بوی خدا م�ی دادند ،برای
شب ها و روزهای زیباترین ضیافت ...کوله بارتان از استجابت ها
پر باشد .مهمانی خدا دلتنگی دارد .
_____سوژه
چهرهزیبایفوتبال
جوادنکونام وعلیرضا حقیقی در جمع کودکان محک حاضر
شدند و شبی خاطره انگیز را برای انها رقم زدند .به همین بهانه
نگاهی داریم به س�تارگان فوتب�ال جهان که در اقدامی مش�ابه
خنده ای بر لب کودکان بیمار در سرتاس�ر جهان نش�اندند ،این
زیباترین چهره فوتبال است.
دیـــدار
مثلث شماره 184
83
در مجمع عمومی عادی ساالنه بانک مهر اقتصاد:
صورت های مالی سال 1391
مطلوب ارزیابی شد
مدیر روابط عمومی مخابرات مطرح کرد
کوتاه از اقتصاد مثلث شماره 184
قیمت پیامک و اینترنت تغییر نکرده است
مدیرکل روابط عمومی شرکت مخابرات ایران تاکید کرد« :به دنبال تغییر تعرفه های
مکالمه همراه اول نرخ پیامک و اینترنت این اپراتور هیچ تغییری نکرده و قرار هم نیس��ت
تغییری کند ».داوود زارعیان اظهار کرد« :تغییرات صورت گرفته در تعرفه ها ممکن است
باعث باالرفتن مبلغ قبض برخی کاربران شود اما مبلغ قبض برخی از کاربران را هم پایین
خواهد اورد و در نهایت تغییر ج��دی در درامدهای همراه اول ایج��اد نخواهد کرد ».وی
در عین حال گفت« :پیش از این تم��اس همراه اول دائم با هم��راه اول دائم و تلفن ثابت
همان شهر 447ریال قیمت داشت و تماس همراه اول دائم با همراه اول شهر دیگر 760
ریال بود که اکنون با یکس��ان ش��دن تعرفه ها برای تمام این م��وارد تعرفه 599ریالی در
نظر گرفته می شود ».زارعیان همچنین اظهار کرد« :در ان زمان افراد با هر جابه جایی دو
پالس اضافه تر برای مکالمات خود پرداخت می کردند که اکنون این هزینه حذف ش��ده و
به همین دلیل هزینه ارتباطات بین ش��هری کاربران همراه اول کاهش پیدا کرده است».
مدیرکل روابط عمومی ش��رکت مخابرات ایران در عین حال یاداور شد« :با اجرایی شدن
تعرفه های جدید برای تماس هایی که ش��امل جابه جایی می شوند کاهش تعرفه داشته ایم
و در عوض در تماس های ش��هری برای هر دقیقه 152ریال افزایش تعرفه داشته ایم و در
مجموع اگر بخواهیم میانگین درامد را در نظر بگیریم متوجه می ش��ویم که احتماال تغییر
چندانی در درامد همراه اول ایجاد نخواهد شد ».وی در ادامه در پاسخ به اینکه پیش بینی
می شود با اعمال تعرفه های جدید ،هزینه های کاربران افزایش یا کاهش پیدا کند ،توضیح
داد« :کاربرانی که تماس های ش��هری و بین ش��هری انها حالت متع��ادل دارد از این پس
تغییر چندانی در مبلغ قبض های خود مش��اهده نخواهند کرد ،ام��ا انهایی که تماس های
بین شهری بیش��تری داش��ته اند ،احتماال از این پس با کاهش مبلغ قبض های خود مواجه
می شوند و در عوض افرادی که تماس های برون ش��هری کمتری داشته اند ممکن است تا
حدی با افزایش مبلغ قبض هایشان روبه رو شوند ».زارعیان در عین حال یاداور شد« :پیش
از این میانگین تعرفه همراه اول در بخش های شهری و غیرشهری بیش از 53تومان بوده
است ».اما مدیرکل روابط عمومی ش��رکت مخابرات ایران در بخش پایانی صحبت های
خود در پاسخ به سوالی مبنی بر اظهارات رئیس ش��ورای رقابت مبنی بر غیرقانونی خواندن
تغییر تعرفه ها اظهار کرد« :براساس قانون اصل 44تعرفه گذاری کاال و خدمات انحصاری
از جمله تعرفه گذاری تلفن ثابت با ش��ورای رقابت اس��ت و ما نیز در این مس��اله تابع این
شورا هستیم و هر دستور العملی که شورای رقابت ابالغ کند را اجرا خواهیم کرد ».وی در
پاسخ به س��وال دیگری که درباره وضعیت تعرفه های تلفن همراه مطرح شده بود ،گفت:
«در ارتباط ب��ا تلفن همراه نیز باتوجه ب��ه اینکه قانون تعیین تعرفه ها بر عهده کمیس��یون
تنظیم مقررات که زیرمجموعه ای از وزارت ارتباطات اس��ت قرار دارد ،ما در این زمینه نیز
تابع قانون هس��تیمg».
84
مجمع عمومی ع��ادی س��االنه بانک مه��ر اقتصاد
صورت های مالی منتهی به پایان سال 1391را تصویب کرد.
به گزارش روابط عمومی بانک مهر اقتصاد ،مجمع عمومی
عادی ساالنه این بانک در تاریخ 92/4/31با حضور اعضای
هیات مدیره بنیاد تع��اون ،دکتر نوش��ادی به عنوان رئیس
مجمع ،دکتر غالمحس��ن تقی نتاج -مدیرعامل -معاونین،
حسابرس مستقل و بازرس قانونی به منظور استماع گزارش
هیات مدیره و گزارش حسابرس و بازرس قانونی درخصوص
تصویب صورت های مالی منتهی به 1391/12/30برگزار
ش��د .بنابر این گزارش ،مجمع صاحبان سهام ،صورت های
مالی بانک را که ش��امل تراز نام��ه ،صورت س��ود و زیان،
ت گردش وجوه نقد برای
صورت س��ود و زیان جامع و صور
سال مالی منتهی به 30اسفند ماه سال 91بود ،تایید کرد و
روزنامه های کثیراالنتشار جوان و دنیای اقتصاد را برای درج
اگهی های مربوط به مجامع عمومی برگزید .شایان ذکر است
حسابرس مستقل و بازرس قانونی در اظهارنظر نهایی خود،
برای ششمین سال پیاپی ،عملکرد مالی بانک مهر اقتصاد
و جریان های نقدی ان را برای س��ال مالی منتهی به تاریخ
مزبور ،مطابق با استانداردهای حسابداری مطلوب ارزیابی
کرد .ضمنا با عنایت به اینکه سودهای علی الحساب پرداختی
به سپرده گذاران محترم طی سال مالی 1391بیش از سود
قطعی محاسبه شده بود ،بنابراین مازاد پرداختی قبلی به نفع
سپرده گذاران محترم صلح ش��د .الزم به ذکر است که مقرر
شد در هر سال مالی ،سود قطعی محاسبه و با سپرده گذاران
محترم تسویه شودg.
بیانیه بانک انصار برای روز خبرنگار
خبر،پژواکحقیقتدراینه
خرد و مایه فزونی جان در ازمون
زندگی است .در ایران اسالمی
که تجلی وصلت ابدی دین و دنیا
و سرزمین بازخوانی دفتر زندگی
با واژه های وحی اس��ت ،خبر به
درستی معنا و به بیداری عینیت
می بخش��د و سرچشمه هدایت
به س��رمنزل مقصود و صیقلی
برای زدودن زنگار از اینه دل می شود .با چنین تعابیر راستینی ،خبرنگاران منادی اگاهی و هوشیاری
و وارثان انبیای الهی اند که رنگ حقیقت را با شجاعت و ایثارگری از دل رنگارنگ واقعیت بیرون
می کشند و با قلم هنرمندانه خود ان را بر بوم «کاغذ اخبار» نقاشی می کنند .اینان همچون صارمی
عزیز جاری کالم رستگاری در صفحه تاریخ اند که شیردالنه به کمین دشمن می روند و سربلند و
اوازه خوان از غرور جهاد به دیدار معبود می شتابند .روز خبرنگار روز گرامیداشت جانفشانی های این
فرزندان غیور عرصه قلم و حقیقت نگاری در میدان مقابله حق و باطل است که با همت بلند و کارهای
فاخر خویش سرزمین کهن ایران را به میدان جهاد برای عدالت و ایستادگی در برابر ستمکاران تبدیل
کرده اند .بانک انصار به عنوان پاسدار ارزش های معنوی ،روز خبرنگار را با یاد رزمندگان شیردلی پاس
می دارد که پاکنهادانه سنگفرش های ایستادگی را با خون خویش رنگین و انقالب اسالمی را در عصر
تسلیم ،بر تارک مقاومت نشانده اند .مدیران و کارکنان این بانک با نهایت سرافرازی و افتخار در سال
حماسه سیاسی و اقتصادی که شاهد حماسه بی نظیر وحدت ،بیداری و وفاداری امت سلحشور به امام
یدارند
یم
فرزانه اش بوده است ،روز خبرنگار و حماسه افرینی خبرنگاران رشید انقالب اسالمی را گرام
کنند.
و برای این عزیزان عرصه اگاهی و مقاومت ،سرافرازی روزافزون و افتخار ابدی ارزو می g
ایران چک جدید ۵۰هزار تومانی در راه بازار
دبیرکل بانک مرکزی از انتشار و ورود ایران چک های جدید ۵۰هزار تومانی با طراحی ،قطع
و فیچرهای امنیتی جدید تا سه ماه اینده به بازار خبرداد .محمود احمدی از ورود ایران چک های
جدید ۵۰هزار تومانی به بازار تا س��ه ماه اینده خبرداد و به مهر گف��ت« :ایران چک های جدید با
طراحی ،قطع و فیچرهای امنیتی جدید وارد بازار می شوند ».دبیرکل بانک مرکزی با بیان اینکه
ایران چک های جدید جایگزین ایران چک های فعلی خواهد ش��د ،عنوان کرد« :چک پول های
۵۰هزار تومانی فعلی جمع اوری نمی شود ،اما ایران چک های جدید به مرور جایگزین خواهد شد».
وی افزود« :جزئیات فیچرهای امنیتی و غیره در زمان انتشار و ورود ایران چک های جدید به بازار
مانند سایر اسکناس ها و چک پول ها برای مردم تشریح می شودg ».