ماهنامه مثلث شماره 191

‫سرمقاله مثلث به این سئوال پاسخ می دهد‬ ‫چرا حسن روحانی با اوباما دیدار نکرد؟‬ ‫مثلث بررسی می کند‬ ‫ایا واکنش روحانی به تغییر لحن اوباما‬ ‫کافی بود؟‬ ‫تابوشکنی درنیویورک‬ ‫هفته نامه خبری‪،‬تحلیلی‪/‬سالپنجم‪/‬شمارهصدونودویک‪6/‬مهر‪ 88/1392‬صفحه‪3000/‬تومان‬ ‫ظریفوکریدرحاشیهمذاکراتهسته ایبایکدیگردیدارکردند‬ ‫پرونده ویژه از نیویورک تا تهران‬ ‫نیویورک زیر ذره بین تهران‬ ‫واکنش جناح های مختلف سیاسی ایران به وقایع نیویورک چگونه بود؟‬ ‫گام بلند اوباما‬ ‫فضای روشنفکری و دانشگاهی امریکا چه دیدگاهی به رابطه با ایران دارند؟‬ ‫‪ISSN: 2008-5281‬‬ ‫‪MOSALAS.IR‬‬ ‫اعتراض به شهر در سکوت‬ ‫پرونده ویژه درباره‬ ‫جامعه شناسیجنگ‬ ‫می خواهیم با ایران به نقطه مشترک برسیم‬ ‫گفت وگوی اختصاصی مثلث با رئیس مجلس ترکیه‬ ‫همه مذاکرات اقای وزیر‬ ‫ظریف پروژه عادی سازی روابط با جهان را‬ ‫کلید زد‬ ‫مقاومت منفی رئیس کل‬ ‫چرا سیف با کاهش قیمت دالر‬ ‫مخالف است؟‬ ‫ج‬ ‫لد دوم‬ ‫تالش میکنیم با ایران‬ ‫به نقطه مشترک برسیم‬ ‫گفت وگوی مثلث بارئیس مجلس ترکیه‬ ‫درباره سیاست های منطقه ای استانبول‬ ‫‪1‬‬ ‫جمیل چیچک‪ ،‬رییس مجلس ترکیه هفته گذش�ته در تهران بود و با مقامات عالی رتبه ای�ران دیدار و گفت و‬ ‫گو کرد‪ .‬این سیاس�تمدار ترک که روزگاری در راس وزارت امورخارجه ترکیه قرار داشت در حالی به تهران سفر کرده‬ ‫بود که بحران س�وریه در روزهای حساس�ی به س�ر می برد و ش�اید یکی از محورهای اصلی گفت و گوی او‬ ‫با رئیس جمهور و رئیس مجلس ایران موضوع سوریه بوده اس�ت‪ .‬چیچک در سال ‪ 1946‬در یورگات کشور ترکیه‬ ‫متولد شد‪ .‬وی از دانشگاه استانبول و از دانشکده حقوق در سال ‪ 1971‬فارغ التحصیل گردید‪ .‬بعد از انجام وکالت به‬ ‫مدت ‪ 10‬سال ب ه عنوان شهردار یورگات انتخاب شد و سپس ب ه عنوان معاون مجلس شورای ملی انتخاب گردید‪ .‬او‬ ‫ب ه عنوان وزیر امور خارجه و برای مدت کوتاهی ب ه عنوان وزیر بهداشت و درمان در دولت تشکی ل شده توسط تورگوت‬ ‫اوزال (‪ )1989-1991‬و مسعود ییلماز (‪ )1996‬حضور داشته است‪ .‬پس از پیوستن به حزب عدالت و توسعه‪ ،‬اقای جمیل‬ ‫چیچکب ه عنوانوزیردادگستری در دولت هایی به رهبری عبداهلل گل (‪ )2002-2003‬و رجب طیب اردوغان (‪)2003-2007‬‬ ‫منصوب گشت‪ .‬وی در شصتمین دولت ترکیه به ریاست رجب طیب اردوغان (‪ )2007-2011‬ب ه عنوان وزیر امور خارجه‪،‬‬ ‫معاون نخس ت وزیر و سخنگوی دولت حضور داشت‪ .‬جمیل چیچک حاال رئیس مجلس ترکیه و متاهل و صاحب سه‬ ‫فرزند است‪ .‬گفت و گوی مثلث با وی به دلیل مواضع ترکیه در بحران سوریه مهم است‪.‬‬ ‫دلیل سفر شما به تهران در شرایط کنونی منطقه‬ ‫که س�وریه در روزهای حساس�ی به سر م ی برد‬ ‫چیست؟ ایا حامل پیام ی از سوی دولت ترکیه یا‬ ‫دولت دیگری برای ایران هستید؟‬ ‫‪ l‬این عقال چه کسانی هستند؟‬ ‫ما داری�م در مورد نق�ش ترکیه و ای�ران صحبت‬ ‫م ی کنیم‪ .‬ترکی�ه و ایران م ی توانن�د این نقش را‬ ‫بازی کنند‪.‬‬ ‫اینها کشورها هستند؛ ادم هایی که بتوانند این بحران‬ ‫را حل کنند چه کسانی هستند؟‬ ‫فرض کنی�د از ایران حس�ن روحان�ی و از ترکیه‬ ‫عبداهلل گل یا رجب طیب اردوغان‪.‬‬ ‫‪ l‬بله! ارزوی ما این است و امیدواریم در مورد سوریه‬ ‫بتوانیم به یک نقطه مشترک میان دو طرف برسیم‪ .‬اما من‬ ‫باید از طرف خودمان یعنی ترکی��ه بگویم که ما ب رای اینکه‬ ‫س��وریه به این نقطه نرس��د خیلی تالش کردیم‪ .‬این ماجرا‬ ‫ب ر م ی گردد به زمانی که اوضاع تونس و لیبی بحرانی ش��د‪.‬‬ ‫بس��یاری بر این عقیده بودند که این مسائل و بحران ها به‬ ‫سوریه نیز کش��یده م ی ش��ود‪ .‬همان موقع ما به دولتمردان‬ ‫سوریه گفتیم که در راه اصالحات در کشورتان باید قدم هایی‬ ‫ب ر داش��ته ش��ود‪ .‬انها در این زمینه باید رفرم ی��ا اصالحاتی‬ ‫را انجام م ی دادن��د اما کار خاصی نکردند‪ .‬وقتی در س��وریه‬ ‫بحران به اوج خود رس��ید ما شاهد هس��تیم که گروه های‬ ‫تروریستی در این کش��ور دخالت م ی کنند‪ ،‬شهرها بمباران‬ ‫شد‪ ،‬تاسیسات زی ربنایی سوریه از بین رفت‪ ،‬می راث فرهنگی‬ ‫و دینی سوریه از بین رفت‪ ،‬زن ها و بچه ها کشته شدند‪ .‬االن‬ ‫در چه نقطه ای هستیم؟! این یک پرسش اساسی است‪ .‬ما‬ ‫متاسفانه به نقطه ای رسیدیم که به نظر م ی رسید کشتن با‬ ‫سالح شیمیایی ممنوع است اما با سالح های دیگر نه! نکته‬ ‫دیگر اینکه حتی بعد از توافقی ک��ه در اجالس ژنو صورت‬ ‫گرفت روزانه حدود ‪ 100‬نفر در درگیری ها کشته م ی شوند‪.‬‬ ‫جلد دوم‬ ‫من این س�وال را از این جهت پرسیدم که امدن‬ ‫شما به ایران در شرایط کنونی سوریه ایا م ی تواند‬ ‫‪ l‬البته‪ .‬در جغ رافیایی که ما – ای��ران و ترکیه‪ -‬در‬ ‫ان قرار گرفته ای��م‪ ،‬در منطق��ه خاورمیانه تنها مش��کل و‬ ‫بحران موج��ود در س��وریه رخ نم ی دهد‪ ،‬مس��اله ع راق نیز‬ ‫موضوع مهمی است‪ .‬روزانه در این کشور ‪ 40‬تا ‪ 50‬نفر کشته‬ ‫م ی شوند‪ .‬در بغداد و خارج از منطقه سبز دیدارهای هیات های‬ ‫سیاسی‪ ،‬اقتصادی و‪ ...‬خارجی م ی تواند ریسک باالیی داشته‬ ‫و خطرافرین باشد‪ .‬در س��وریه هم بحران عمیقی در جریان‬ ‫است و روزانه انسان های زیادی کشته م ی شوند و خونریزی‬ ‫در این کشور مساله هر روز است‪ .‬در روزهای اخیر در سوریه‬ ‫یک جرم ضدبشری رخ داده است که با سالح شیمیایی مردم‬ ‫ ب ی گناه کشته شدند‪ .‬در مصر یک روند دموکراتیکی در حال‬ ‫بروز و ظهور بود و دولتی برخاسته از مردم با کودتا در تعلیق‬ ‫به سر رفت‪ .‬مساله فلسطین هم به همین صورت‪ ،‬در حال‬ ‫حاضر متاسفانه کسی توجه خاصی به فلسطین ندارد‪ .‬منطقه‬ ‫خاورمیانه جوالنگاه گروه های تروریستی شده است‪ .‬بناب راین‬ ‫تنها مساله مهم و مشکل در خاورمیانه‪ ،‬مساله سوریه نیست‪،‬‬ ‫بلکه کل منطقه خاورمیانه دچار مشکل و مساله است‪ .‬پس‬ ‫وقتی در چنین منطقه ای این همه مشکل و بحران وجود دارد‬ ‫و این منطقه به سوی بحران های بیشماری رفته است‪ ،‬در این‬ ‫بین دو کشور مهم و کلیدی وجود دارند یعنی ای ران و ترکیه‪.‬‬ ‫ای ران و ترکیه م ی توانند در چنین ش��رایطی هم روابط‬ ‫میان خود و هم مشکالت موجود در منطقه را با یکدیگر مورد‬ ‫بررس��ی و تحلیل قرار دهند‪ .‬این بررسی و تحلیل م ی تواند‬ ‫نسبت به برقراری ثبات و حل شدن بحران های منطقه ای‬ ‫کمک شایانی کند‪ ،‬به این معنی که دیدار وگفت وگو در مورد‬ ‫این مسائل هم ب رای دو کشور و هم برقراری ثبات‪ ،‬امنیت و‬ ‫ارامش در منطقه حائز اهمیت است‪ .‬در مورد سوریه هم باید‬ ‫بگویم که فقط در سوریه مشکالت وجود ندارد و در دیگر نقاط‬ ‫منطقه نیز چنین مشکالتی هست‪ .‬به نظرم نباید این گونه به‬ ‫بحران های منطقه خاورمیانه نگاه کنیم‪ .‬سوال مهم و اساسی‬ ‫این است که چرا کشتار‪ ،‬خونریزی و اقدامات تروریستی اکثرا‬ ‫در کشورهای اسالمی رخ م ی دهد؟ چرا بیشتر اختالس های‬ ‫مالی در کشورهای اس�لامی رخ م ی دهد؟ کسانی امروز در‬ ‫خاورمیانه با شعار اهلل اکبر همدیگر را م ی کشند که باید از خود‬ ‫بپرسند خدا در کجای این قضیه قرار دارد؟ در واقع مهمترین‬ ‫سواالت اینها هستند‪ ،‬بقیه سواالت بیشتر سیاسی هستند‪.‬‬ ‫وقتی ای��ن اتفاقات رخ م ی دهد‪ ،‬علما و عقالی کش��ورهای‬ ‫سواالتی که ش�ما پرس�یدید‪ ،‬س�واالت مهم و‬ ‫اساسی اس�ت‪ .‬در مورد س�وریه همین سواالت‬ ‫صدق م ی کند‪ ،‬با این نگاه که به نظر م ی رسد میان‬ ‫ای�ران و ترکیه در مورد س�وریه اختالف نظرهایی‬ ‫وجود دارد‪ .‬مقامات ترکی ه ای در س�خنران ی های‬ ‫خ�ود ب ه ش�دت ب�ه رئی س جمه�ور اس�د‪ ،‬حمله‬ ‫م ی کنند و از سوی دیگر مقامات ایرانی باتوجه به‬ ‫حضور سوریه در محور مقاومت از وی و مقاومت‬ ‫دفاع م ی کنند‪ ،‬اگر به سواالت شما برگردیم این‬ ‫عقال در مورد سوریه م ی خواهند چه طرحی را برای‬ ‫حل بحران تدوین کنند؟‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫‪ l‬دلیل اول سفر من به ته ران در واقع پاسخی بود به‬ ‫دو دیدار اقای دکتر الریجانی‪ ،‬رئیس مجلس ای ران به ترکیه‬ ‫که در زمان ریاست من در مجلس ترکیه صورت گرفته بود‪.‬‬ ‫این طبیعی اس��ت و در عرف دیپلماتیک رسم بر این است‬ ‫که من ب رای پس دادن این بازدید به ای ران س��فر کنم‪ .‬دلیل‬ ‫دوم و البته مهمت��ر اینکه در حقیقت ای��ران و ترکیه دارای‬ ‫ریشه دار ترین‪ ،‬تاریخ ی ترین و طوالن ی ترین روابط به عنوان‬ ‫دو کشور منطقه و همسایه هستند‪ .‬ای ران و ترکیه ب ی شک‬ ‫دو کشور مهم و تاثیرگذار در منطقه هستند و این نیز دلیل‬ ‫دوم من ب رای دیدار از ته ران است‪ .‬طبیعتا میان ای ران و ترکیه‬ ‫روابط بسیار گسترده‪ ،‬ریشه دار و عمیقی وجود دارد که روز به‬ ‫روز عمق و پیوس��تگی میان این دو کشور بیشتر م ی شود‪.‬‬ ‫البته باید به این مهم نیز اشاره کنم که بعد از انتخاب اقای‬ ‫دکتر حس��ن روحانی به عنوان رئی س جمهور جدید ای ران‪ ،‬در‬ ‫این س��طح و با این هیات بلند پایه این اولین س��فر خارجی‬ ‫من نیز است‪.‬طبیعتا در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل‬ ‫روسای جمهور دو کش��ور ای ران و ترکیه یعنی اقای عبداهلل‬ ‫گل و دکتر روحانی با هم دیدار م ی کنند‪ ،‬ضمن اینکه قرار‬ ‫اس��ت وزرای خارجه دو کش��ور نی��ز با یکدیگ��ر دیدار‬ ‫کنند‪ .‬این دیدارها البته طبیعی اس��ت و همان طور که‬ ‫گفتم در ع��رف دیپلماتیک ص��ورت م ی گیرد و معنای‬ ‫خاصی را نم ی توان از ان برداش��ت کرد‪ ،‬چ��ه انکه به‬ ‫ص��ورت ریش��ه دار و طبیعی ای��ن دیدارها در گذش��ته‬ ‫ص��ورت م ی گرفته اس��ت و در اینده نی��ز طبق اصول‬ ‫روابط عمیق میان دو کش��ور هم انجام م ی شود‪ .‬البته‬ ‫که برای توس��عه روابط میان دو کشور و بررسی مسائل‬ ‫پی رامونی و منطقه به نظرم بهتر است به جای اینکه مقامات‬ ‫دو کشور مسائل میان دو کش��ور را در مطبوعات و رسانه ها‬ ‫بیان کنند‪ ،‬هر دو طرف به صورت رودررو و مس��تقیم با هم‬ ‫گفت وگو و همفکری کنن��د و تحوالت را به این ش��کل به‬ ‫صورت شفاف با یکدیگر مورد بررسی و تحلیل قرار دهند‪ .‬باید‬ ‫به این نکته نیز اشاره کنم به کمک تکنولوژی های نوین نیز‬ ‫میان مقامات دو کشور غیر از دیدارهای حضوری‪ ،‬تماس های‬ ‫زیادی از راه تلفن یا وسیله های ارتباطی دیگر انجام م ی گیرد‪.‬‬ ‫یک مفهوم خاص یا یک دی�دار خاص برای ارائه‬ ‫یک طرح مشترک برای فروکش کردن این بحران‬ ‫باشد؟‬ ‫اس�لامی کجا هس��تند؟ چرا کشورهای اس�لامی در یک‬ ‫موضوع تاکنون نتوانس��ته اند با یکدیگر همبستگی داشته‬ ‫باش��ند؟ در موضوع سوریه؛ چه کس��ی در طرف موافق قرار‬ ‫دارد و چه کسی در طرف مخالف؟ اینکه چه کسی چه گفته‬ ‫و چه کسی چه پاسخ گفته‪ ،‬به نظرم مهم نیست‪ .‬باید روی‬ ‫مسائلی که گفتم تمرکز کنیم‪.‬‬ ‫ش�ما در گفت وگوی خود با رئیس مجلس ایران‬ ‫گفتید که م�ا از گروه ه�ای تروریس�تی حمایت‬ ‫نم ی کنیم‪ .‬اما طبق گزارش های برخی از رسانه ها‪،‬‬ ‫گروه هایی از القاعده مثل النصره از مرز ترکیه وارد‬ ‫سوریه م ی شوند و حتی در حال تردد هستند‪ .‬ایا‬ ‫دولت ترکیه به صورت سیستماتیک به گروه های‬ ‫مخالف بشار اسد کمک م ی کند؟‬ ‫‪ l‬نه؛ هی چ گاه ترکیه از گروه های تروریستی حمایت‬ ‫نم ی کند‪ .‬بیش از ‪ 30‬سال اس��ت که ما این مساله را بیش از‬ ‫هزاران بار تک��رار کرده ایم که ما به عن��وان جمهوری ترکیه‬ ‫مخالف هرگونه اقدام تروریس��تی و مخالف همه گروه های‬ ‫تروریستی هستیم‪.‬‬ ‫ترکیه از گروه های تروریستی حمایت نم ی کند‪ .‬بیش از ‪ 30‬سال است که ما این مساله را بیش از هزاران بار تکرار کرده ایم که ما ب ه عنوان جمهوری ترکیه مخالف‬ ‫هرگونه اقدام تروریستی و مخالف همه گروه های تروریستی هستیم‬ ‫‪11‬‬ ‫در صفحه فی س بوکی متعلق به یکی از گروه های‬ ‫حامی اقای اتاتورک‪ ،‬عکسی دیدم که وزیر ورزش‬ ‫و جوانان ترکیه با گروه�ی از حامیان جریان های‬ ‫س�لفی و تکفیری که در س�وریه در ح�ال جنگ‬ ‫هستند عکس یادگاری انداخته بودند‪...‬‬ ‫‪ l‬شاید کسی نم ی خواهد این مساله را متوجه شود‪،‬‬ ‫اما باید بگویم این مساله ناش��ی از پی ش داوری ان شخص‬ ‫در خصوص این مساله است‪ .‬تاکید م ی کنم در حال حاضر‬ ‫در زندان های ما در ترکیه افرادی از این گروه ها یا کس��انی‬ ‫که منتسب به گروه های تروریستی هستند‪ ،‬در حال گذران‬ ‫دوران محکومیت خود هستند و مجازات شده اند‪ .‬اما به نظر‬ ‫من این درست نیست که اقدامات تروریستی این گروه ها را‬ ‫ببینیم و اقدامات دولت اسد را مشاهده نکنیم‪ .‬دولت ترکیه‬ ‫مخالف همه گروه های تروریس��تی و اقدامات تروریس��تی‬ ‫انهاس��ت‪ .‬همچنین مخالف اقدامات تروریس��تی از طریق‬ ‫دولت هاس��ت‪ .‬همه م ی دانند که دولت سوریه می زبان گروه‬ ‫تروریس��تی پ‪.‬ک‪.‬ک اس��ت که حداقل ‪ 40‬هزار ش��هروند‬ ‫ترکی ه ای را به قتل رسانده است‪ .‬اگر کسی نم ی خواهد این را‬ ‫بداند‪ ،‬دچار تعصب شده است‪ .‬اگر م ی خواهیم راه برون رفت‬ ‫این بحران را پیدا کنیم و بخواهیم مشکالت موجود را حل‬ ‫سرنگونی اسد‪ ،‬خطر بالقوه کردهای ترکیه برای‬ ‫خودمختاری را به خودمخت�اری کردهای عراق و‬ ‫سوریه پیوند م ی زند و سه گروه کرد در سه کشور‬ ‫م ی توانند یک ائتالف را تش�کیل دهند‪ ،‬پس چرا‬ ‫ترکیه خواستار سقوط اسد است؟‬ ‫‪ l‬اگر چنین سناریویی در پیش است پس کردهای‬ ‫ای ران کجای این مساله قرار دارند؟‬ ‫بیشتربهنظرمیرسداینیکخطرب راییکپارچگی‬ ‫کشورهایمهممنطقهازسوریهتاع راقوترکیهاست‪.‬‬ ‫‪ l‬البته س��وال باالی ش��ما به نظر من زیاد درست‬ ‫نیست؟ چه انکه در شمال ترکیه بیشتر از کردها اقوام دیگر‬ ‫مثل ترکمن ها وجود دارند‪.‬‬ ‫جلد دوم‬ ‫‪( l‬بلند م ی شود و م ی خندد‪)...‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫کنیم باید ب��ه کل تصویر موجود نگاه��ی بیندازیم‪ .‬همان‬ ‫گروه های تروریستی که در سوریه هستند در ع راق هم فعال‬ ‫هستند‪ ،‬به نظر شما ایا کارها در ع راق خیلی رو به راه است؟‬ ‫من در دیدارهای خود در ته ران با مقامات ای رانی در مورد این‬ ‫مساله صحبت کردیم که منطقه در حال یک تنش فزاینده‬ ‫قومی و مذهبی است و به این سمت حرکت م ی کند‪ .‬به نظر‬ ‫من همه باید در این مساله مهم عاقالنه رفتار کنند؛ در مورد‬ ‫مساله بحران سوریه باید به کلیت این بحران نگاه کنیم و‬ ‫در مورد مشکالت خاورمیانه نیز باید یک نگاه جامع داشته‬ ‫باشیم‪ .‬تنها یک سوال دیگر بپرسید!‬ ‫س�واالتی زیادی البته وجود دارد اما من دو سوال‬ ‫م ی پرسم‪.‬‬ ‫‪ l‬همان یک سوال‪ ،‬وقت نیست و باید به دیدارهای‬ ‫پی ش رو برسیم‪.‬‬ ‫در مورد س�وریه‪ ،‬گروهی معتقد هس�تند ترکیه‬ ‫دچ�ار تناق�ض ش�ده اس�ت‪ ،‬چ�ه انک�ه نتیجه‬ ‫‪12‬‬ ‫نگاهی به رابطه ایران و ترکیه‬ ‫در پی تحوالت سوریه‬ ‫پتانسل کردها در ترکیه را م ی گویم‪.‬‬ ‫‪ l‬خیلی قبل از اینکه بحران س��وریه ش��روع شود‪،‬‬ ‫همیشه ترکیه روی این مساله پافشاری کرده است که ترکیه‬ ‫طرفدار تمامیت ارضی تمام ی کشورهای منطقه خاورمیانه‬ ‫ی که منجر به خدشه به تمامیت ارضی‬ ‫اس��ت و از هر اقدام ‬ ‫کشورهای منطقه خارمیانه شود‪ ،‬حمایت نخواهد کرد‪ .‬البته‬ ‫این تئوری نزد گروهی از افراد طرفدارانی دارد‪ ،‬البته که ما در‬ ‫ترکیه تحوالت شمال سوریه را مورد بررسی قرار م ی دهیم و‬ ‫پیگیری م ی کنیم اما بیش از همه ای��ن تئوری نزد گروهی‬ ‫از ای ران ی ها طرفدارانی دارد‪ .‬ام��ا در این چارچوبی که مد نظر‬ ‫است چه در س��وریه و چه در ع راق حتما باید صلح و ارامش‬ ‫برقرار باشد‪ .‬در منطقه خاورمیانه هم‪ ،‬در مصر نیز مجددا باید‬ ‫صلح و ارامش برقرار شود و دولت ها باید در نتیجه مطالبات‬ ‫و خواست مردم سر کار بیایند و حاکمیت خود را ادامه دهند‪.‬‬ ‫اگر قرار باشد چنین مس��ائلی در منطقه به وجود بیاید نیز‬ ‫قطعا مورد خواست ای ران نخواهد بود‪.‬‬ ‫و سوال اخرم را اجازه م ی خواهم بپرسم‪.‬‬ ‫رئیس مجلس ترکیه گفت و گو‬ ‫با هفته نامه مثلث را با ضرب المثلی‬ ‫ترکی به پایان می برد که شاید نشانی‬ ‫از اینده باش�د که سیاس�ت های این‬ ‫کشور در حال تغییر است‬ ‫استانبول؛ تالش‬ ‫برای یافتن‬ ‫نقش جدید‬ ‫اینکه وزیر امور پیوس�تن ترکیه به اتحادیه اروپا‬ ‫در گفت وگویی گفته است که ممکن است ترکیه‬ ‫از پیوس�تن ب�ه اتحادی�ه اروپا صرف نظ�ر کند‪،‬‬ ‫ایا در واق�ع این به مس�ائلی که بع�د از ماجرای‬ ‫میدان تقس�یم میان ترکیه و غ�رب ب ه وجود امد‬ ‫ب ر م ی گردد؟‬ ‫‪( l‬م ی خندد‪ )...‬البته به شما تبریک م ی گویم‪ .‬من در‬ ‫گفت وگویی که با برخی از رسانه های ای رانی داشتم این سوال‬ ‫را مورد پرسش قرار دادند‪ ،‬گویا همکاری سفت و سختی میان‬ ‫شما مطبوعات ای رانی وجود دارد‪.‬‬ ‫به هر حال مساله مهم ی است‪.‬‬ ‫‪ l‬سیاست ترکیه مشخص است و ب ر اساس اصول‬ ‫و روش های موجود م��ا یک سیاس��ت چندجانبه را مورد‬ ‫استفاده قرار م ی دهیم که مسائل گسترده ای را مورد نظر‬ ‫دارد‪ .‬حاال ش��اید اقای اگمن در واقع در پاسخ به سوالی‬ ‫چنین مس��اله ای را بیان داش��ته اند‪ .‬من نم ی دانم‪ .‬ترکیه‬ ‫کشوری اسیایی‪ ،‬کشوری اروپایی‪ ،‬کشوری خاورمیانه ای‬ ‫و یک کش��ور مسلمان اس��ت‪ .‬ترکیه کش��وری ریشه دار‬ ‫در منطقه اس��ت که با کش��ورهای منطق��ه خاورمیانه و‬ ‫حتی کش��ورهایی که از منطقه ما هم دور هستند‪ ،‬روابط‬ ‫گس��ترده و چندجانب ه ای دارد‪ .‬بنابراین باید به سیاس��ت‬ ‫ترکیه به صورت یک کلیت نگاه ک��رد‪ .‬اگر بخواهیم در‬ ‫مورد یک گفته کوتاه قضاوت کنی��م‪ ،‬ان وقت من باید از‬ ‫شما ‪ 50‬سوال بپرسم‪ .‬بپرسم که چرا این کار را این طوری‬ ‫کردید و این کار را طور دیگری انجام دادید‪ .‬به طور مثال‬ ‫تا مدتی قبل ش��ما با امریکا کاری نداش��تید اما در حال‬ ‫حاضر دارید با یکدیگ��ر مکاتبه م ی کنی��د‪ .‬امریکا تغییر‬ ‫ک��ردهی��اای��ران؟(م ی خن��دد‪)..‬‬ ‫ب ه ه ر حال این هم یک جور سیاست است‪...‬‬ ‫‪ l‬بله؛ ما در ترکیه یک مث��ل داریم؛ رخت امروز را با‬ ‫افتاب دیروز خشک نم ی کنند‪ .‬تمام‪g .‬‬ ‫مصطفی شوقی‬ ‫دبیر گروه جهان اسالم‬ ‫‪2‬‬ ‫یکشنب ه شب گذش��ته وقتی در باغ تاریخی اقامتگاه‬ ‫سفیر ترکیه در ته ران روبه روی اقای جمیل چیچک‪ ،‬رئیس‬ ‫مجلس ترکیه نشس��تم تا با وی گفت وگو کنم‪،‬زمانی که از‬ ‫باریکه ای که درخت های تنومند و بزرگ چتری ب رای عاب ران‬ ‫گسترانیده بودند به سوی س��اختمان باغ م ی رفتم‪ ،‬به رابطه‬ ‫تاریخی ای ران و عثمانی(ترکیه) فکر م ی کردم؛ رابطه ای که از‬ ‫جنگ تا صلح مسلح و ثبات و ارامش میان دو پادشاه در اقلیم‬ ‫اسالم که یکی در باب عالی استانبول نشسته بود و دیگری‬ ‫در عال ی قاپو اصفهان شروع شد تا انحطاط هر دو در اغاز قرن‬ ‫جدید و فصل جدیدی در رابطه با نوگرایی امرانه رضاخان و‬ ‫اتاتورک وارد مرحله تازه ای شد‪ .‬ای ران و ترکیه با هم به سوی‬ ‫مدرنیته خیز برداشتند چه انکه دو نظامی که برسریر قدرت‬ ‫نشسته بودند‪ ،‬پش��ت س��رخود وی رانه ای از ناکارامدی های‬ ‫خانواده های درباری را م ی دیدند که چیزی ب رای کشور باقی‬ ‫نگذاش��ته بودند‪ .‬ترک ها در دروازه اروپا که توس��ط سلطان‬ ‫محمد فاتح تسخیر شده بود‪ ،‬منزل گرفته بودند و زودتر به‬ ‫نوسازی درامدند و ای ران ی ها بعدها مدل اقتباسی ترکیه نوین‬ ‫از غرب را ب رای خود برگزیدند‪ .‬قرار بود دو کشور مهم منطقه‬ ‫با هم به سوی دروازه تمدن بروند اما خیلی زود ثابت شد ای ران‬ ‫و ترکیه در این راه هر چند نوسازی امرانه ای را مرتکب شدند‪،‬‬ ‫اما از درون نیاز به نوس��ازی جدی اجتماعی دارند‪ .‬رابط ه این‬ ‫دو اما تا س��ال های س��ال عادی بود و گاهی در پیمان های‬ ‫منطقه ای نظیر س��نتو در مقابل پیمان ورشو سدی را در ب رابر‬ ‫کمونیست تشکیل دادند‪ .‬هر دو این وظیفه را داشتند که ژاندارم‬ ‫منطقه خود باشند‪ ،‬هر دو از پتانسی ل های حمایتی به دلیل‬ ‫هم مرزی با اتحاد جماهیر ش��وروی توس��ط امریکا و غرب‬ ‫برخوردار بودند‪ ،‬اما انقالب ای ران‪ ،‬بازی منطقه را تغییر داد‪ .‬چه‬ ‫انکه اگر بگوییم غرب با ای ران و ترکیه دو محور اصلی نفوذ‬ ‫کمونیست به منطقه خاورمیانه را در کنترل خود داشت‪،‬حاال‬ ‫انقالب ای ران م ی توانست نه تنها در جبهه حامیان منطقه ای‬ ‫غرب گسس��ت ایجاد کند‪ ،‬بلکه خطری بالقوه ب رای منافع‬ ‫غرب هم به وجود بیاورد‪.‬‬ ‫در این میان اما ترکیه و ای ران رابطه میانه ای را پس از‬ ‫انقالب در پیش گرفتند‪ .‬ترکیه گرچه بر اصول و سیاست های‬ ‫خود تاکید م ی کرد اما اولین شریک تجاری ای ران در منطقه‬ ‫جلد دوم‬ ‫سپهر سیاست خارجی ترکیه پیش گرفت‪ ،‬همراه شد؛ جایی‬ ‫که اولویت اصلی ترکیه بازگش��ت معنوی به سرزمی ن های‬ ‫عثمان��ی و اس��تفاده از ظرفی ت ها و پتانس��ی ل های موجود‬ ‫فرهنگی و اقتصادی ب رای اه��داف و برنامه های ترکیه بود‪.‬‬ ‫ای ران و روسیه اما در عمق استراتژیک ترکیه جایگاهی واال‬ ‫داشتند و حمایت از برخی از گروه های مقاومت در منطقه در‬ ‫ب رابر اسرائیل نیز یکی دیگر از راهبرد های رهب ران عدالت و‬ ‫توس��عه بود؛ چه انکه بعد از رویارویی اردوغان با شیمون پرز‬ ‫در اجالس داووس‪ ،‬حضور ترکیه در محور مقاومت ه ر چند‬ ‫در ظاهر مطرح شد‪.‬‬ ‫انقالب های ع ربی اما پیچ تاریخی ترکیه در تغییر مسیر‬ ‫خود بود و عاملی ب رای جدایی از دو همسایه بزرگ یعنی ای ران‬ ‫و روسیه‪ .‬ای ران و ترکیه در برکناری دیکتاتوری شمال افریقا‬ ‫با یکدیگر توافق داش��تند‪ ،‬اما وقتی بحران به سوی سوریه‬ ‫تغییر مس��یر داد‪ ،‬عمق راهبردی ترکیه نیز نش��انه هایی از‬ ‫همراهی با گروه های مخالف رژیم س��وریه داد‪ .‬چه انکه از‬ ‫نظر سنتی گروهی از مخالفان دولت علوی اسد از گروه های‬ ‫اخوانی بودند که در عقیده و مسلک با حزب عدالت و توسعه‬ ‫به نقطه ای مشترک م ی رس��یدند‪ .‬در این میان اما در تبدیل‬ ‫بحران سوریه از حالت غی ر نظامی به نظامی این ترکیه بود‬ ‫که امکانات خود را در اختیار مخالفان اسد گذاشت و حتی در‬ ‫نوار مرزی دو کشور تحرکات نظامی نیز صورت گرفت‪ .‬ترکیه‬ ‫با تناقضات ب ی شماری در این خصوص مواجه بود چه انکه‬ ‫ساختار قوم ی کشور در ب رابر ساختار قومی سوریه تناقضاتی‬ ‫را در نحوه عمل به وجود م ی اورد؛ جایی که جمعیت بیشمار‬ ‫علویان در ترکیه با محدودیت هایی روبه رو هستند و از سوی‬ ‫دیگر دولت سوریه علوی مسلک اس��ت یا سنیان در ترکیه‬ ‫در اکثریتند و در س��وریه در اقلیت و مساله کرد ها که بیش‬ ‫از سوریه‪ ،‬مشکل ‪ 30‬س��اله ترکیه است‪ .‬ترکیه بدون در نظر‬ ‫گرفت��ن واقعی ت های منطقه ای که خود در انجاس��ت‪ ،‬وارد‬ ‫کارزاری ش��د که امروز به نظر م ی رس��د در حل بسیاری از‬ ‫مسائل ان با مشکل مواجه شده است‪.‬‬ ‫شاید س��فر جمیل چیچک به ته ران ب رای برون رفت‬ ‫بخشی از این مشکالت باش��د‪ .‬ضمن اینکه دولت اعتدلگرا‬ ‫و به ش��دت با انگیزه حس��ن روحانی ب رای حل مش��کالت‬ ‫بی ن المللی ای ران‪ ،‬م ی تواند ابتکار عمل را از ترکیه برباید‪ .‬در‬ ‫اولین اقدام وقتی امریکا در تدارک حمله نظامی به س��وریه‬ ‫بود‪ ،‬مکاتبات و تماس هایی در این خصوص میان امریکا و‬ ‫ای ران برقرار شد که به گمان بس��یاری از کارشناسان نقش‬ ‫بازدارنده دولت روحانی در مهار حمله به سوریه‪ ،‬جان دوباره ای‬ ‫به دیپلماسی ای ران داده است‪.‬‬ ‫از س��وی دیگر دولت اردوغان پس از مساله سوریه‪ ،‬از‬ ‫سوی ته ران به عنوان میانجی امینی ب رای پرونده های مرتبط‬ ‫با ای ران مثل پرونده هسته ای نم ی تواند مطرح باشد‪ .‬ترکیه‬ ‫روزی می زبان امضای توافقنامه سوخت هسته ای بود‪ .‬ترکیه‬ ‫روزی میزبان اجالس میان ای ران و طرف های غربی خود در‬ ‫مساله هسته ای بود‪ .‬روزی اردوغان ب رای رهب ران ای ران‪ ،‬پیام‬ ‫رهب ران غربی را م ی اورد و حاال‪ ...‬به نظر م ی رسد که با روی‬ ‫کار امدن دول��ت روحانی ابتکار عمل از ان��کارا در تماس با‬ ‫ای ران ب رای حل مناقشات بی ن الملل ی اش‪ ،‬گرفته شده و فصل‬ ‫جدیدی از روابط ته ران با غرب‪ ،‬ته ران با ان��کارا و ته ران با‬ ‫منطقه اغاز ش��ده؛ جایی که در پای��ان گفت وگویم با اقای‬ ‫چیچک‪ ،‬رئیس مجلس ترکیه او از من پرس��ید چرا ای ران و‬ ‫امریکا در حال ردوبدل کردن پیام هستند؟ البته صحبت او در‬ ‫مورد استراتژی های کشورش در موضوع نپیوستن به اتحادیه‬ ‫اروپا بود که این مثال را زد‪.‬چ��را او باید چنین مثالی بزند؟ ایا‬ ‫ترکیه از کم شدن تنش میان واشنگتن و ته ران نگران است‬ ‫و نقش خ��ود را در منطقه محدود کننده خواه��د دید؟ البته‬ ‫عربستان و اسرائیل نیز با نگرانی به رویکردهای دیپلماسی‬ ‫ب رنده دولت روحانی م ی نگرند‪.‬‬ ‫مساله دیگری که در گفت وگو با اقای چیچک فهمیدم‬ ‫تغییر راهبرد ترکیه در سوریه اس��ت؛ جایی که دولت ترکیه‬ ‫با درک خطر کردهای ش��مال س��وریه و احتم��ال ائتالف و‬ ‫حداقل نقش انها در فعال س��ازی کردهای جنوب ش��رقی‬ ‫ترکیه در روشن ش��دن دوباره ش��عله جنگ های اوایل دهه‬ ‫‪ 80‬میالدی میان دولت مرکزی و کردهای جنوب‪ ،‬س��خن‬ ‫از حفظ تمامی ت ارضی همه کشورهای منطقه – که شامل‬ ‫سوریه هم م ی شود ‪ -‬م ی کند‪ .‬معنی این حرف دقیقا یعنی‬ ‫درک پتانسیل کردها در کشورهای همسایه ترکیه که البته‬ ‫همانند چاقویی دو لبه ب رای همه ای��ن بازیگران منطقه ای‬ ‫م ی تواند عمل کند که البته ترکیه بیش از هر کشور دیگری‬ ‫در معرض خطر است‪.‬‬ ‫از سوی دیگر م ی توان در تغییر لحن ترکیه‪ ،‬ب رائت انها از‬ ‫گروه های تفکیری در سوریه را نیز دید؛ جایی که اقای چیچک در‬ ‫گفت وگوبامثلثازکسانیکهاقداماتتروریستیم ی کنندانتقاد‬ ‫م ی کند و در پاسخ به من که از عکس یادگاری گفتم که یکی از‬ ‫مقاماتدولتترکیهباتکفیری هاانداختهم ی گویدکهمامخالف‬ ‫ترور هستیم و بسیاری از انها در زندان های ما هستند‪ .‬از سوی‬ ‫دیگردرگیری هایاخیرمیانگروهملیمخالفاناسدکهمقرشان‬ ‫در ترکیه اس��ت با گروه های تکفیری و به دنبال ان کناره گیری‬ ‫تروریستی القاعده از انها را م ی توان در این تغییر مسیر دید‪.‬‬ ‫به هر حال ترکیه امروز در یک پیچ تاریخ��ی قرار دارد‪ ،‬از‬ ‫سویی بعد از ماجرای می دان تقس��یم استانبول‪ ،‬چهره مثبتی‬ ‫که ترکیه در ‪ 12‬س��ال اخیر کس��ب کرده بود دچار خدشه شد‪.‬‬ ‫م ی توان در رای نیاوردن شهر اس��تانبول در المپیک ‪ 2020‬این‬ ‫مساله را دید و از سوی دیگر این کشور بیشتر کارت های بازی‬ ‫خود را در سوریه باخته‪ .‬در کنار این م ی توان به چالش های داخلی‬ ‫دولتمردان حزب عدالت و توس��عه در ب رنامه موسوم به «پاکت‬ ‫دموکراتیک» که راهبردی ب رای تغیی رات قانونی در زمینه های‬ ‫اجتماعی (حجاب )‪ ،‬حضور نظامیان در ساختار قدرت و‪ ...‬است‬ ‫هم اشاره کرد‪ .‬باید به انتظار اینده نشست؛ جهان اسالم در روزگار‬ ‫حساسی قرار دارد‪g .‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫با قرار دادهای ب ی شمار اقتصادی شد‪ .‬ترکیه ترانزیت اروپایی‬ ‫بس��یاری از کاالهایی بود که در بحران جنگ ای ران و ع راق‬ ‫م ی توانست از غرب کش��ور ازادانه وارد ای ران شود‪ .‬این تنها‬ ‫س��طح همکاری های دو کش��ور نبود؛ چه انکه دو کش��ور‬ ‫بعدها با وجود ب ی اعتمادی هایی در خصوص حضور برخی‬ ‫از گروه های سیاس��ی مخالف در کشورهای هم‪ ،‬شاید ب رای‬ ‫کنترل بر بخشی از ان‪ ،‬با یکدیگر پیمان امنیتی بستند‪ .‬در‬ ‫کنار این منازعه ‪ 30‬ساله ترک ها با کردها‪ ،‬بحران قومیتی را‬ ‫در جنوب این کش��ور به وجود اورده بود که اتفاقا هم ای ران‬ ‫و هم ترکیه و هم ع راق و س��وریه نی��ز کم و بیش با چنین‬ ‫رخدادی در فواصل مختل��ف تاریخی خود مواجه بودند‪ .‬این‬ ‫بحران در ترکیه و ع راق به شکل بازدارنده ای در امده بود‪ ،‬به‬ ‫صورتی که حزب کارگران کردستان (پ ک ک)‪ ،‬چریک های‬ ‫چپگرا و مسلح در کردستان ترکیه‪ ،‬از سال ‪ ۱۹۸۴‬به صورت‬ ‫مس��لحانه علیه دولت ترکیه ب رای خودمختاری کردستان‬ ‫و حقوق فرهنگی و سیاس��ی کردها در این کش��ور مبارزه‬ ‫م ی کنند‪ .‬پ ک ک بع د ها محلی ب��رای افتراق های موجود‬ ‫میان دولت های منطقه ش��د؛ چه انکه از س��وریه گرفته تا‬ ‫پک ک‬ ‫ع راق و حتی ای ران توسط ترکیه متهم به حمایت از ‬ ‫شدند‪ .‬ترکیه در این میان سوریه را متهم ردیف اول تسلیح‬ ‫گروه های مسلح کرد و چپگرا علیه خود م ی داند؛ نکته جالب‬ ‫این است که در چنین شرایطی سوریه نیز در شمال خود با‬ ‫پک ک مواجه است که کارت‬ ‫نیروی بازدارنده کردی همانند ‬ ‫بازی کردی منطقه را بسیار حساس کرده است‪ .‬این همان‬ ‫چیزی بود که از اقای جمیل چیچک پرسیدم و او سوریه را‬ ‫متهم کرد که بیش از ‪ 30‬سال است به این گروه شورشی کرد‬ ‫کمک م ی کند تا شهروندان ترک را بکشند‪.‬‬ ‫در این میان اما اسالمگرایان در ترکیه فصلی تازه را رقم‬ ‫زدند که در تاریخ این کشور ب ی شک یک نقطه عطف است‪.‬‬ ‫پس از بیش از چند دهه تغییر دولت های متعدد که در‬ ‫مقاطعی از سوی نظامیان با کودتا همراه م ی شده است‪ ،‬حزب‬ ‫اسالم گرای رفاه به رهبری اربکان در سال ‪ ،1996‬توانست به‬ ‫دولت سازی برسد اما ماه عسل اس�لامگرایان ترکیه خیلی‬ ‫زود با مخالفت گس��ترده احزاب الئیک‪ ،‬مل ی گرا و چپگرا و‬ ‫از همه مهمتر نظامیان با س��قوط زود هنگام دولت اربکان‬ ‫تمام ش��د‪ .‬کودتای س��فید دقیقا همان کودتایی بود که در‬ ‫مصر بر سر محمد مرسی امد و شاید به همین دلیل است که‬ ‫امروز اردوغان با ان به شدت مخالفت م ی کند و البته جمیل‬ ‫چیچک نیز در گفت وگو با مثلث از برکناری مرسی انتقاد کرد‬ ‫و ان را غیردموکراتیک دانس��ت‪ .‬دادگاه قانون اساسی ترکیه‬ ‫حزب رفاه را منحل ک��رد‪ ،‬نجم الدین ارب��کان و رجب طیب‬ ‫اردوغان به عنوان رئیس و معاون حزب رفاه زندانی ش��دند‪.‬‬ ‫اس�لامگرایان اما راه را یافته بودند‪ ،‬هر چن��د تالش انها با‬ ‫غیرقانونی دانسته شدن فعالیت حزب بعدی شان (فضلیت)‬ ‫توسط دادگاه قانون اساسی از بین رفت‪ .‬اما دو تن از رهب ران‬ ‫حزب رفاه در میانه گفت وگوهای انتقادی اس�لامگرایان با‬ ‫هم بر سر نوع برنامه سیاسی حزب‪،‬حزب عدالت و توسعه را‬ ‫تشکیل دادند‪ .‬حزب عدالت و توسعه با گرایش اصالح طلبانه‬ ‫به رهبری اردوغان و عبداهلل گل وارد کارزار سیاست شد‪ ،‬به‬ ‫صورتی که در انتخابات سال ‪ 2002‬ب رنده اصلی انتخابات شد‬ ‫و البته دولت را بدون ائتالف تشکیل داد و تا کنون بیش از‬ ‫‪ 12‬سال است که با فرا زو نش��ی ب های زیاد دولت را در اختیار‬ ‫گرفته است‪.‬‬ ‫در این میان پیروزی اسالمگرایان در ترکیه‪ ،‬در ته ران‬ ‫با استقبال زیادی روبه رو شد‪ .‬اردوغان هر چند به دنبال روابط‬ ‫خوب و گس��ترده با امریکا‪ ،‬اروپا و ناتو بود ام��ا نگاه خود را‬ ‫معطوف به شرق و مخصوصا کش��ورهای اسالمی کرد‪ ،‬به‬ ‫صورتی که از شرق اسالمی مالزی‪ ،‬اندونزی و مسلمانان چین‬ ‫گرفته تا افریقای ع ربی و اسالمی و خاورمیانه‪ ،‬سیاست فعالی‬ ‫را در پیش گرفت‪ .‬اوج این سیاست با حضور احمد داوود اغلو‬ ‫به عنوان وزیر امورخارجه که تئوری «عمق استراتژیک » را در‬ ‫ایا دولتمردان ترک‬ ‫با توجه به تحوالت‬ ‫جدید منطقه به دنبال‬ ‫طرحی نو در سیاست‬ ‫خارجی شان خواهند‬ ‫بود؟‬ ‫‪13‬‬ ‫راهامام‬ ‫و کذلک جعلنکم امه وسطا لتکونوا شهدا علی الناس‬ ‫و یکون الرسول علیکم شهیدا‬ ‫خوشا به حال انان که با‬ ‫شهادت رفتند‬ ‫شهداشمعمحفلدوستانند‪،‬شهدادرقهقههمستانه شانو‬ ‫درشادیوصولشان«عندربهمیرزقون»اندوازنفوسمطمئنه ای‬ ‫هستند که مورد خطاب «فادخلی فی عبادی و ادخلی جنتی»‬ ‫پروردگارند‪ .‬ه��ر روز ما در جنگ برکتی داش��ته ایم که در همه‬ ‫صحنه ها از ان بهره جس��ته ایم‪ .‬ما در جنگ ب رای یک لحظه‬ ‫هم نادم و پش��یمان از عملکرد خود نیستیم‪ .‬ش��هادت در راه‬ ‫مجلهخبری‬ ‫‪16- 21‬‬ ‫مقاومتمنفیرئیسکل‬ ‫تغییرلحن‪،‬موثراست‬ ‫پسلرزههایسیاستدردانشگاه‬ ‫بینالملل‬ ‫‪22-43‬‬ ‫بوروکراسیبهجایپوپولیسم‬ ‫بازیگرانیکهیکدیگرراندیدند‬ ‫همهمذاکراتاقایوزیر‬ ‫درمسیرتنشزدایی‬ ‫سیاست‬ ‫‪44-53‬‬ ‫نیویورک زیرذرهبینتهران‬ ‫دردوراندولتجدید‪،‬امریکاستیزیتعدیلمی شود‬ ‫شرایطروحانیازخاتمیبهتراست‬ ‫مثلث؛ هفته نامه ای خبری‪ ،‬تحلیلی است که سعی دارد روایتی منصفانه و عادالنه‬ ‫از واقعیت ها ارائه دهد‪ .‬نامش تمثیل و اشاره ای است به سه ضلع استقالل‪ ،‬ازادی و‬ ‫جمهوری اسالمی‪ .‬مرامش تقویت گفتمان انقالب اسالمی‪ ،‬چارچوبش اسالم‪ ،‬انقالب‪،‬‬ ‫امام و رهبری‪ ،‬ارمانش گس�ترش و سیادت اسالم خواهی در سراسر جهان و عزت‬ ‫مسلمانان‪ ،‬توسعه و پیشرفت ایران اسالمی و رفاه مردم شریف ایران و رونق گرفتن‬ ‫عدال�ت‪ .‬مرزش رواداری و تالیف قلوب اهالی انقالب و ایس�تادگی در برابر مقابالن‬ ‫گفتمانی و عملی نظام و س�یاق و مشرب مان نجابت قلم و روزنامه نگاری مومنانه و‬ ‫تالشدرجهترونقگرفتنسنتگفت وگومیانفرهیختگانونخبگانکشوراست‪.‬‬ ‫امیدواریم که در روایت مان صادق‪ ،‬بر مرام مان مستمر و دائم‪ ،‬بر چارچوب مان مستقر‪،‬‬ ‫بر ارمان مان مومن‪ ،‬بر مرزهایمان مراقب و هوشیار و بر سیاق مان استوار بمانیم‪.‬‬ ‫مثلث‬ ‫هفته نامه سیاسی‪ ،‬فرهنگی با رویکرد خبری‪ ،‬تحلیلی‬ ‫صاحب امتیاز و مدیر مسئول‪ :‬مصطفی اجورلو‬ ‫سردبیر‪ :‬سعید اجورلو‬ ‫شماره پیامک‪3000411711 :‬‬ ‫خدا مساله ای نیست که بش��ود با پیروزی در صحنه های نبرد‬ ‫مقایسه شود‪ ،‬مقام شهادت خود اوج بندگی و سیر و سلوک در‬ ‫عالممعنویتاست‪.‬‬ ‫ما تابع امر خداییم‪ ،‬به همین دلیل طالب شهادتیم و تنها‬ ‫به همین دلیل است که زیر بار ذلت و بندگی غیر خدا نم ی رویم‪.‬‬ ‫همینشهادت هاپیروزیرابیمهم ی کند‪.‬همینشهادت هاست‬ ‫که دشمن را رسوا م ی کند در دنیا‪ .‬رحمت خداوند بر همه شهی دان‬ ‫و رضوان و مغفرت حق بر ارواح مطهرش��ان که جوار قرب او را‬ ‫برگزیدند و سرافراز و مشتاق به سوی جایگاه مخصوصشان در‬ ‫پیشگاه رب خویش شتافتند‪ .‬سعادت را انها بردند که ان چیزی را‬ ‫که خدا به انها داده بود تقدیم کردند و ما عقب مانده انها هستیم‪.‬‬ ‫مفقودین عزیز محور دریای بیکران خداوندی اند و فق رای‬ ‫ذاتی دنیای دون در حسرت مقام واالیشان در حیرتند‪ .‬عزیزان‬ ‫من مصمم باشید و از شهادت نترسید‪ ،‬شهادت عزت ابدی است‪،‬‬ ‫یریزد‪،‬‬ ‫حیات ابدی است‪ .‬از هر قطره خون شهید ما که به زمین م ‬ ‫انسان های مصمم تر و مبارزی به وجود م ی ایند‪ .‬ب رنامه اسالم از‬ ‫عصر وحی تاکنون بر شهادت توام با شهامت بوده است‪ .‬ما اگر‬ ‫کشته هم بشویم در راه حق کشته شدیم و پیروزی است و اگر‬ ‫بکشیم هم در راه حق است و پیروزی است‪ .‬انهایی که به خدا‬ ‫اعتقاد ندارند و به روز جزا‪ ،‬انها باید بترسند از موت‪ ،‬انها از شهادت‬ ‫بایدبترسند‪ .‬ماوشاگردان مکتبتوحیدازشهادتنم ی ه راسیم‪،‬‬ ‫نم ی ترسیم‪ .‬ما اگر شهید بشویم قید و بند دنیا را از روح برداشتیم‬ ‫و به ملکوت اعلی و به جوار حق تعالی رسیدیم‪ .‬دوستانمان که‬ ‫شهید شدند در ج وار رحمت حق هستند‪ ،‬چرا ب رای اینها دلتنگ‬ ‫باشیم؟ دلتنگ باشیم که از دیار قید و بندی خارج شدند و به یک‬ ‫فضای وس��یع و تحت رحمت حق تعالی واقع شدند؟ ما از خدا‬ ‫هستیمهمه‪،‬همهعالمازخداست‪،‬جلوهخداستوهمهعالمبه‬ ‫سویاوبرخ واهدگشت‪،‬پسچهبهترکهبرگشتناختیاریباشدو‬ ‫انتخابی و انسان انتخاب کند‪ ،‬شهادت را در راه خدا و انسان اختیار‬ ‫کند موت را ب رای خدا و شهادت را ب رای اسالم‪.‬‬ ‫تاریخ‬ ‫‪54-63‬‬ ‫رزمندگانازجبههتاشهر‬ ‫اعتراضبهشهردرسکوت‬ ‫اعتراضبه نوسازیوشیفتبهعدالتاجتماعی‬ ‫بچه هایجنگومواجههباتکنوکرات هاوبوروکرات ها‬ ‫فرهنگ‬ ‫‪64-71‬‬ ‫بازهتناقضامیز؛ازخیانتتاخانوادهگرایی‬ ‫احتمالمیدهیممیلیاردیشویم‬ ‫ضربهاصلیراسینماخورد‬ ‫حوزههنریعقب نشینینکردهاست‬ ‫ورزش‬ ‫‪72 -79‬‬ ‫معماییکرستوران‬ ‫همهاشتباهاتداورجنجالی‬ ‫دشمنانحقیقییاحقوقی؟‬ ‫عادلازمسیراصلیخارجشده؟‬ ‫تحریریه‪:‬‬ ‫ی‬ ‫دبیر تحریریه و سیاست‪ :‬مصطفی صادق ‬ ‫دبیر فرهنگ و اقتصاد‪ :‬علی رضا بهرامی‬ ‫دبیر جهان اسالم و دین وتاریخ‪ :‬مصطفی شوقی‬ ‫دبیر بین الملل‪ :‬سعیده سادات فهری‬ ‫دبیر دیدار‪ :‬افشین خماند‬ ‫دبیر بازار‪ :‬تقی میری ‬ ‫دبیر ورزش‪ :‬مهدی ربوشه‬ ‫دبیر خبرنامه‪ :‬علی حاجی ناصری‬ ‫اعضای تحریریه و همکاران‪ :‬زهیر توکلی ‪ -‬ش��اهین فتحیان ‪ -‬شاهده یوسفی‬ ‫یاس��ین سیف االس�لام ‪ -‬امی��د کرمانی ه��ا ‪ -‬زه��ره دیان��ی ‪ -‬فاطمه میرزایی‬ ‫ش��یما غفاری ‪ -‬فاطمه کریم خان ‪ -‬زهرا راد‪ -‬عاطفه کربالئی‪ -‬محمد تاجیک‬ ‫حسین غالمی‪ -‬فاطمه سیف‪ -‬حمیدرضا نصیری نژاد‪ -‬مسعود نجفی‬ ‫دبیراجرایی‪ :‬سمانه مومنی‬ ‫مدیر فنی و هنری‪ :‬نیما ملک نیازی‬ ‫گرافیک و صفحه ارایی‪ :‬فاطمه قنائی ‪ -‬علی اجورلو‬ ‫پردازش تصاویر و عکس‪ :‬هومن سلیمیان ‪ -‬امیر طالیی کیوان‬ ‫تصحیح‪ :‬ژیال شاکری ‪ -‬امیر عزیزی‬ ‫حروفچینی‪ :‬داود حشمتی‬ ‫مدیر مالی‪ :‬محمد پالیزدار‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬میری‬ ‫بازرگانی و بازاریابی‪ :‬محمدعلی اجورلو‬ ‫امور اداری‪ :‬محمد شکراللهی‬ ‫انفورماتیک‪ :‬شهرام زحمتی‬ ‫ناظر چاپ‪ :‬بابک اسکندرنیا‬ ‫با تشکر از‪ :‬مهندس فتاح ‪ -‬مهندس مهردادی ‪ -‬دکتر اسماعیل تبار‬ ‫مهندس واعظی‪ -‬دکتر ایت اله ابراهیمی ‪ -‬دکتر غالم حسن تقی نتاج‬ ‫حسین زندی ‪ -‬احمد طالیی ‪ -‬مهندس بختیاری مهندس صدوقی‬ ‫حسین مجاهدی ‪ -‬حاج اقاتوکلی هادی انباردار ‪ -‬سید عارف علوی‬ ‫رضا راستی ‪ -‬ابراهیم صفرلکی‪ -‬دکتر زارعیان ‪ -‬علیرضا حسن زاده‬ ‫سید حمید خالقی ‪ -‬دکتر بهرامپور‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬تلفن‪0912 - 5169927 :‬‬ ‫چاپ‪ :‬هنر سرزمین سبز‬ ‫توزیع‪ :‬نامه امروز‬ ‫نشانی ‪ :‬تهران‪ ،‬خیابان شهید بهشتی‪ ،‬خیابان پاکستان‪ ،‬کوچه دوازدهم‪،‬‬ ‫پالک ‪ ،24‬واحد ‪1‬‬ ‫تلفن ‪88171506-8 :‬‬ ‫مجله خبری‬ ‫پسلرزههایسیاستدر‬ ‫دانشگاه‬ ‫عزل فرهاد دانشجو‪ ،‬واکنش‬ ‫حداد عادل و احمد توکلی را‬ ‫در پی داشت‬ ‫گزارش اول‬ ‫مجله خبری‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫مقاومت منفی رئیسکل‬ ‫چرا سیف با کاهش قیمت ارز مخالف است؟‬ ‫داوود حشمتی‬ ‫خبرنگار‬ ‫هنوز پای روحانی ب رای اولین بار به نیویورک نرسیده بود‬ ‫که بازار ارز به ان واکنش مثبتی نشان داد؛‪ ،‬تاجایی که پایین‬ ‫امدن بدون قاعده قیم��ت دالر در بازارهای ته ران با واکنش‬ ‫رئی س کل بانک مرکزی روبه رو ش��د‪ .‬سیف با رسیدن دالر به‬ ‫زیر سه هزار تومان‪ ،‬در یک مصاحبه این رقم را کف قیمت دالر‬ ‫دانست و پایین امدن بیشتر ان را غیرمنطقی خواند‪.‬‬ ‫س��یف بعد از صبحانه کاری اتاق بازرگانی‪ ،‬در پاس��خ‬ ‫به پرسش��ی درباره علت کاهش نرخ ارز در بازار ازاد این طور‬ ‫توضیح داد که کاهش نرخ ارز دلیل خاصی ندارد و تنها عاملی‬ ‫که باعث نوسانات اخیر شده خوش بین ی ها و اثار روانی موجود‬ ‫در بازار است‪ .‬وی با بیان اینکه نرخ ارز منطق خاص خود را دارد‪،‬‬ ‫‪16‬‬ ‫پایین امدن نرخ دالر بیش از ان را «غیرمنطقی» دانس��ت و‬ ‫تاکید کرد‪« :‬نرخ فعلی دالر در بازار نرخ کف است و بیشتر از‬ ‫این پایین نخواهد امد‪».‬‬ ‫این اظهارنظر سبب شد تا نظر رئی س کل بانک مرکزی‬ ‫به منزله دفاع از افزایش قیمت ها عنوان ش��ود و بازار نیز به‬ ‫تناس��ب همین تصور به ان واکنش نش��ان دهد‪ .‬اما در این‬ ‫یو‬ ‫خصوص باید بدون ش��تابزدگی و با اتکاء ب��ه منابع علم ‬ ‫اظهارنظرهای کارشناسان اقدام به ب رنامه ریزی و تصمیم گیری‬ ‫کرد؛ چه اینکه نرخ کنونی ارز از نظر بس��یاری از کارشناسان‬ ‫مورد تایید بوده و البته از س��وی دیگر انتقاداتی نیز به نحوه‬ ‫سیاستگذاری در این بازار وارد شده‪.‬‬ ‫اظهارنظر رئی س کل بانک مرکزی که به فرمان ایست‬ ‫ب رای دالر ش��باهت داشت‪ ،‬زمانی صادر ش��د که دالر در بازار‬ ‫ته ران به مرز ‪ 2860‬تومان رس��یده بود‪ .‬به فاصله دو روز بعد‬ ‫از این اظهارنظ��ر قیمت دالر به باالی ‪ 3100‬تومان رس��ید و‬ ‫منتقدان رئی س کل بانک مرکزی گفتند او به واسطه بانکداری‬ ‫در س��ال های اخیر اش��نایی زیادی با علم اقتصاد ندارد‪ .‬اما‬ ‫دولت ی ه��ا معتقد بودند که ب راس��اس سیاس��ت های برنامه‬ ‫پنج ساله توسعه‪ ،‬تعیین نهایی نرخ ارز برعهده بانک مرکزی‬ ‫ی که در اقتصاد به ان «ارز‬ ‫گذاشته شده و دولت باید با سیستم ‬ ‫شناور» گفته م ی شود‪ ،‬نرخ را کنترل و قیمت ان را مشخص‬ ‫کند‪ .‬با این حال برخی بدون توجه به این موضوع نسبت به‬ ‫اظهانظر رئیس کل بانک مرکزی واکنش نشان دادند‪ .‬امید‬ ‫کریمیان‪ ،‬یکی از نمایندگان مجلس در ای��ن باره م ی گوید‪:‬‬ ‫«بانک مرکزی نباید به شکل دستوری در قیمت ارز دخالت‬ ‫کند‪ .‬با این همه به نظر م ی رس��د تیم مدی ران بانک مرکزی‬ ‫دلیلی ب رای کاهش بیشتر نرخ ارز نم ی بینند‪».‬‬ ‫حمایت لیالز‪ ،‬مخالفت خوش چهره‬ ‫عمده مخالفت منتقدان سیف بر این پایه استوار بود که‬ ‫روند کاهشی نرخ ارز متوقف شده بود‪ .‬انها سیل کسانی که‬ ‫به سمت صراف ی ها ب رای خرید ارز هجوم م ی بردند را نشانه ای‬ ‫از اظهارنظر غلط این مسئول م ی دانستند‪ .‬به اعتقاد مخالفان‬ ‫سیف‪ ،‬مردم بعد از ان ب رای خرید دالرها به صراف ی ها هجوم‬ ‫بردند‪ .‬چرا که فکر م ی کردند با این اظهارنظر امکان ندارد نرخ‬ ‫دالر از این پایی ن ت��ر بیاید و حافظ ان نی��ز رئی س کل بانک‬ ‫مرکزی خواهد بود‪ .‬درحالی که تا چند روز گذشته اکثر دارندگان‬ ‫دالر ‪ -‬که عموما ب رای حفظ ارزش دارای ی شان ان را نگه داشته‬ ‫مقاومتمنفیرئیسکل‬ ‫تغییرلحنموثراست‬ ‫چ را سیف با کاهش قیمت ارز‬ ‫مخالفاست؟‬ ‫گفت وگوی مثلث با رئیس کمیسیون واردات‬ ‫اتاق بازرگانی ای ران درباره تحوالت اخیر‬ ‫اما در طرف دیگر نوبخت از تئوریسی ن های اقتصادی‬ ‫دولت‪ ،‬سخنان سیف را به منزله کاهش افزایش قیمت دالر‬ ‫ندانست‪ .‬نوبخت که بعد از جلسه هیات دولت با خبرنگاران‬ ‫گفت وگو م ی کرد سیاست های کلی دولت یازدهم را حمایت‬ ‫از معیشت خانوار و بهبود وضعیت انها معرفی کرد و گفت‪:‬‬ ‫«از این رو ثبات اقتصادی یک زمینه سرمایه گذاری را فراهم‬ ‫م ی کند‪ .‬از انجا که اقتصاد ما تحت تاثیر نوسانات قیمت ارز‬ ‫ثبات خود را در سال های گذشته در مقاطعی از دست داده بود‪،‬‬ ‫بناب راین مساله کنترل نوسانات شدید قیمت ارز سیاستی است‬ ‫که دولت ان را در پیش دارد‪ .‬ما قطعا متناسب با ثبات بخشی‬ ‫درحالی که سیف‪،‬‬ ‫رئیس کل بانک مرکزی‬ ‫پایین امدن نرخ دالر‬ ‫را غیرمنطقی خوانده‬ ‫بود‪ ،‬انتقادات بسیاری‬ ‫به وی وارد شد‪ .‬اما‬ ‫سخنگوی دولت با‬ ‫حمایت از وی ثبات‬ ‫اقتصادی و ارزی را‬ ‫به نفع مردم دانست‬ ‫مجله خبری‬ ‫ثبات اقتصادی به نفع معیشت است‬ ‫هیجان بازار‬ ‫اما در میان بازار و مردم اظهارات رئی س کل بانک مرکزی‬ ‫واکنش های متفاوتی داشت‪ .‬برخی به ش��دت با ان مخالف‬ ‫بودند‪ ،‬اما یکی از صرافان با حمایت از تصمیم سیف به فارس‬ ‫گفت‪« :‬تا قبل از انتشار این صحبت رئیس کل بانک مرکزی‬ ‫قیمت ارز در حال کاهش ب��ود و پس از ان ب��ه یکباره روند‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫بودند ‪ -‬قصد فروش ان را داش��تند‪ .‬سعید لیالز‪ ،‬اقتصاددان‬ ‫اصالح طلب نیز با نوشتن یادداش��تی در روزنامه بهار بعد از‬ ‫سخنان سیف از سیاست های ارزی دولت دفاع کرد و با اشاره‬ ‫به متولی بودن دولت در تعیین نرخ واقعی ارز نوش��ت‪« :‬اگر‬ ‫قیمت فعلی ارز ناگهانی کاهش پیدا کند‪ ،‬واردات به یکباره‬ ‫بیشتر م ی شود و این یعنی ضربه خوردن هرچه بیشتر تولید‬ ‫داخلی و تغییر الگوی مصرف به سمت استفاده از محصوالت‬ ‫وارداتی و همچنین افزایش می زان نقدینگی در کشور که در‬ ‫هشت سال گذشته اثرات مخرب ان را دیده ایم‪ .‬کارل مارکس‬ ‫سخن معروفی دارد که م ی گوید ه ر تولیدکننده ای بزرگ ترین‬ ‫مصرف کننده و ه ر مصرف کننده ای خود به نوعی تولیدکننده‬ ‫است‪ ،‬بناب راین نظام عرضه و تقاضای ارز را هم باید در همین‬ ‫راستا دید و ایده بانک مرکزی در حمایت از قیمت فعلی ارز به‬ ‫نظر من کامال قابل فهم و مثبت است‪».‬‬ ‫اما دکتر محمد خوش چهره‪ ،‬اقتصاددان در گفت وگویی‬ ‫که با روزنامه ارمان انجام داد‪ ،‬از تاثیر نوع دیدگاه دولتمردان در‬ ‫بازار ارز سخن گفت و سخنان سیف را حرف های مدی ریت نشده‬ ‫دولت ی ها دانس��ت و گفت‪« :‬با در نظر داشتن اینکه در حال‬ ‫حاضر عوامل غی راقتصادی روی اقتصاد ما س��ایه انداخته و‬ ‫انتظارات موجود از عوامل روانی نش��ات م ی گیرد‪ ،‬س��خنان‬ ‫مدیریت نشده دولتمردان م ی تواند انها را از هدف نهایی دولت‬ ‫که همان ایجاد ثبات اقتصادی اس��ت‪ ،‬دور کند‪ ».‬این استاد‬ ‫بازنشس��ته دانش��گاه ته ران همچنین در مورد نگران ی های‬ ‫برخی فعاالن اقتص��ادی به خصوص فعاالن بخش صادرات‬ ‫از کاهش بیش از حد نرخ ارز هم تاکید کرد‪« :‬در کشوری که‬ ‫ضعف تولید دارد و مش��کالت مربوط به پروسه تولید در ان‬ ‫وجود دارد‪ ،‬پایین اوردن ارزش پول ملی سم اس��ت‪ ».‬اب راهیم‬ ‫رزاقی‪ ،‬استاد اقتصاد دانشگاه ته ران نیز در این باره معتقد است‪:‬‬ ‫«طی سال های اخیر دولت با دالر ارزان توانسته بدون دلیل‬ ‫واردات انجام دهد؛ وارداتی که برخی از انها کاالی لوکس بوده‬ ‫و اگر وارد هم نم ی شدند اتفاق خاصی نم ی افتاد؛ دلیل اصلی‬ ‫واردات گسترده دالر ارزان است‪ ».‬اما علی قنبری‪ ،‬استاد اقتصاد‬ ‫دانشگاه تربیت مدرس نظر دیگری داش��ت و ان را مناسب‬ ‫معرفی کرد‪« :‬بررس��ی گفته های سیف نشان م ی دهد که او‬ ‫قصد دارد بر تقویت صادرات تکیه کند و در این رهگذر دالر سه‬ ‫هزار تومانی به نظرش مناسب م ی اید‪».‬‬ ‫مهدی تقوی اما از مخالفان تصمیم رئیس بانک مرکزی‬ ‫اس��ت‪ .‬این اقتصاددان معتقد بود که ای ران صادراتی جز نفت‬ ‫ندارد و ای ران ناچار است تا بسیاری از کاالهای اساسی را از خارج‬ ‫وارد کند‪ .‬به گفته وی‪« :‬در این شرایط هر چه نرخ دالر و دیگر‬ ‫ارزها کمتر باشد‪ ،‬به نفع معیشت مردم است‪».‬‬ ‫اقتصاد در کنترل این نوسانات م ی توانیم نرخ تعادلی قیمت‬ ‫ارز را مشخص کنیم‪ .‬البته تالش ما این است که با افزایش‬ ‫تولید و سرمایه گذاری بتوانیم نرخ واقعی ارز را پیدا کنیم که‬ ‫با ان هدف ما که بهبود وضعیت معیش��تی خانوارهاس��ت‪،‬‬ ‫تناسب داش��ته باش��د‪ ».‬نوبخت با بیان اینکه غیر از بحث‬ ‫عرضه و تقاضای واقعی ارز در بازار ارز‪ ،‬یک عرضه و تقاضای‬ ‫اصطالحا س��فته بازی که بیشتر ب رای س��ودجویی وارد بازار‬ ‫شده در تعیین قیمت ارز در بازار م ی تواند موثر باشد‪ ،‬وظیفه‬ ‫دولت را ثبات بخشی به بازار دانست و گفت‪« :‬این موضوع از‬ ‫پی ش بین ی هایی است که طی ان کسانی که دنبال سودجویی‬ ‫هستند وارد این بازار م ی شوند‪ ،‬بناب راین ما قطعا باید نسبت به‬ ‫ثبات بخشی این بازار اقدام کنیم‪».‬‬ ‫از مهمترین انتقاداتی که اقتصاددانان به سیاست های‬ ‫دولت قبل داشتند‪ ،‬عدم ثبات نرخ ارز و باالرفتن ناگهانی ان‬ ‫طی دو سال گذشته بود‪ ،‬اما عدم ثبات قیمت ارز تنها به باال‬ ‫رفتن ان محدود نم ی ش��ود و کاهش نیز ثبات بازار را برهم‬ ‫یزند‪ .‬نوبخت در این باره با تاکید بر اینکه دولت به شدت در‬ ‫م ‬ ‫این باره که نرخ ارز ثبات داشته باشد حساس است‪ ،‬اضافه کرد‪:‬‬ ‫«همان طور که باید نسبت به افزایش ها حساس باشیم باید‬ ‫نسبت به کاهش ها هم که ممکن است مقطعی باشد حساس‬ ‫باشیم و ان را ثبات بدهیم‪».‬‬ ‫نوبخت بازگرداندن ثبات به اقتصاد را از سیاس��ت های‬ ‫مهم دولت دانست و اظهار کرد‪« :‬صحب ت های اخیر رئی س کل‬ ‫بانک مرکزی به این معنی نیست که دولت خواهان افزایش‬ ‫قیمت ارز است؛ چرا که ما خواهان جلوگیری از نوسانات قیمت‬ ‫ارز هستیم‪».‬‬ ‫کاهش��ی متوقف و مقداری هم افزایش یافت‪ .‬این صحبت‬ ‫اقای سیف‪ ،‬کامال منطقی بود‪ ،‬زی را معنای حفظ قدرت پول‬ ‫ملی این نیست که ارزش پول خارجی به صورت غی ر طبیعی‬ ‫کاهش یابد؛ قیمت ارز در حال کاهش بود و اگر این کاهش‬ ‫ادامه پیدا م ی کرد‪ ،‬صادرات غیر نفتی کشور با مشکل مواجه‬ ‫م ی شد‪ ».‬به گفته این صراف‪ ،‬قیمت واقعی ارز حدود همین‬ ‫قیمت هاست و نرخ های پایی ن تر غیر منطقی و متاثر از رفتار‬ ‫هیجانی بازار است‪.‬‬ ‫با این همه غالمعلی کامیاب‪ ،‬معاون ارزی بانک مرکزی‬ ‫به خب رنگاران گفت‪« :‬نرخ سه هزار تومانی دالر در بازار منطقی‬ ‫است‪ ».‬این درحالی است که منتقدان معتقد بودند که افزایش‬ ‫ب ی رویه نرخ ارز در س��ال های پایانی دولت فشار ب ی امانی بر‬ ‫اقشار مردم وارد کرده و این انتظار را داشتند تا با پایین امدن نرخ‬ ‫ارز عموم مردم بتوانند الاقل ب رای مدتی ارزانی را تجربه کنند‪.‬‬ ‫اما در طرف دیگر حامیان عدم کاهش قیمت ارز معتقدند بانک ‬ ‫مرکزی سال ها در شرایطی که تورم خود را به تمام قیمت ها‬ ‫تحمیل م ی کرد نرخ ارز را روی ‪ 900‬و ‪ 1000‬تومان تثبیت کرد‬ ‫و بدین ترتیب خرید انواع کااله��ای وارداتی از تولید داخلی و‬ ‫دست به گریبان تورم های ماهانه و ساالنه به صرفه تر شد‪ ،‬در‬ ‫سایه نرخ پایین ارز قدرت رقابت تولید داخل با کاالهای وارداتی‬ ‫به صفر رسید و صادرات نیز از دایره صرفه و خارج شده بود‪.‬‬ ‫بر همین اس��اس بود که به عنوان مثال پ��س از تورم‬ ‫سنگین ناش��ی از جهش نرخ ارز از دل برخی صنایع داخلی‬ ‫مانند صنعت نساجی که تقریبا ورشکسته به شمار م ی امدند‪،‬‬ ‫خبرهای خوش��ی به گوش رس��ید و اعالم ش��د چرخ های‬ ‫ریسندگی و کسب و کارش��ان به گردش درامده است‪ ،‬شوق‬ ‫صادرات باال گرفته و اغلب تولی د کنندگان درصدد یافتن راهی‬ ‫ب رای عرضه کاال به خارج از کش��ور و بهره مندی از عواید نرخ‬ ‫جذاب ارز سه هزارتومانی و بیشتر بوده و هستند‪ .‬تنها همین‬ ‫س کل‬ ‫دلیل کافی بود که تولیدکنندگان به جای انتقاد از رئی ‬ ‫بانک مرکزی از وی حمایت کنند‪.‬‬ ‫البته این تنها سخنان سیف نبود که روند قیمت دالر را از‬ ‫کاهش به افزایش تبدیل کرد‪ .‬خبر عدم تمایل رئی س جمهور‬ ‫ب رای دیدار با اوباما در نیویورک نیز باعث شد تا کسانی که به‬ ‫خیال عادی شدن روابط و بهبود اوضاع تحریم ها قصد فروش‬ ‫منابع ارزی خود را داشتند‪ ،‬از فروش منصرف شده و با کاهش‬ ‫می زان عرضه عمال رش��د قیمت ارز را تس��ریع کرده و سهم‬ ‫ی در افزایش چند صدتومانی قیمت دالر داشته باشند‪.‬‬ ‫مهم ‬ ‫ثبات‪ ،‬الزمه اقتصاد‬ ‫مس��ائلی مانن د ترخیص کاالها از گمرک‪ ،‬کاهش نرخ‬ ‫پرداختی ب رای گشایش ال سی از سوی واردکنندگان با هدف‬ ‫ت و مهلت های‬ ‫تس��هیل واردات کاالها و همچنی��ن معافی ‬ ‫مالیاتی و بانکی به تولیدکنندگان از جمله مس��ائل مهمی‬ ‫ است که مستقیما هم با معیشت مردم و هم با نرخ ارز سروکار‬ ‫دارد‪ .‬باتوجه به این موارد م ی توان نتیجه گرفت که سیاست‬ ‫دولت در بخش اقتصاد کشور م ی باید‪ ،‬همواره حمایت از رونق‬ ‫تولید درکشور باشد که الزمه ان هم جهتی سیاست های پولی‬ ‫و مالی در این زمینه از سوی بانک مرکزی است‪.‬‬ ‫با همین رویکرد معاون ارزی بانک مرکزی با تاکید بر‬ ‫برنامه این بانک ب رای تک نرخی کردن ارز گفت‪« :‬باید توجه‬ ‫داشت که کاهش نرخ ارز خیلی به نفع کشور نخواهد بود‪».‬‬ ‫‪17‬‬ ‫مجله خبری‬ ‫غالمعلی کامیاب در جمع خبرنگاران با تاکید ب راینکه‬ ‫نرخ ارز را بازار تعیین ک��رده و کاهش نرخ دالر عمدتا به خاطر‬ ‫انتظاراتی بوده که در مردم ایجاد شده‪ ،‬معتقد است نرخ ارز را‬ ‫باید عرضه و تقاضا در بازار تعیین کند و تصریح م ی کند‪« :‬در‬ ‫حال حاضر که ن��رخ دالر در بازار ازاد به ‪ 2900‬تومان رس��یده‬ ‫در حقیقت م ی ت��وان گفت که این نرخ واقعی ش��ده و ‪2900‬‬ ‫تومان نرخ بازار اس��ت‪ ».‬عمده ترین اظهارنظ��ر معاون ارزی‬ ‫بانک مرکزی که م ی تواند خط مش��ی اظه��ارات رئیس کل‬ ‫و سیاس��ت های اینده این بانک هم باش��د ان بخشی است‬ ‫که کامیاب نوسان شدید ارز را عامل تشدید ابهام در شرایط‬ ‫اقتصادی م ی داند و ان را به ضرر تولی��د و فعاالن اقتصادی‬ ‫توصیف م ی کند‪.‬‬ ‫کامیاب با تاکید بر اینکه نوس��انات شدید نرخ ارز مانع‬ ‫از تصمیم گیری درس��ت اقتصادی مردم و فعاالن اقتصادی‬ ‫م ی ش��ود‪ ،‬گفت‪« :‬کاهش نرخ دالر هم جزو نوس��انات شدید‬ ‫تلقی م ی شود؛ مردم در ثبات اقتصادی امکان تصمیم گیری‬ ‫درس��ت را دارند و این نوسانات ش��دید مانع از تصمیم گیری‬ ‫درست م ی ش��ود‪ ».‬این در حالی بود که مهدی تقوی‪ ،‬استاد‬ ‫اقتصاد دانش��گاه عالمه طباطبایی در گفت وگویی اظهارات‬ ‫سیف را به حساب اولین اشتباه وی گذاشت و گفت‪« :‬از نظر‬ ‫علم اقتصاد‪ ،‬هر چه نرخ ارز کاهش یابد قدرت خرید مردم هم‬ ‫افزایش م ی یابد‪ ».‬وی با اش��اره به شیب تند تغییر نرخ ارز در‬ ‫دو سال گذش��ته گفت‪« :‬حتی اگر معتقد به نرخ ارز باال بنا بر‬ ‫واقعیات تورم ی سال های گذشته باشیم‪ ،‬نباید با این تندی‬ ‫و شیب نرخ ان تغییر کند‪».‬‬ ‫وی در پاسخ به این پرسش که ایا کاهش نرخ ارز باعث‬ ‫نم ی شود واردات توجیه بیش��تری از صادرات و تولید داشته‬ ‫باشد؟ گفت‪« :‬بر اساس امار گمرک‪ ،‬حجم عمده ای از کاالهای‬ ‫وارد شده به کشور در دس��ته مواد اولیه و کاالهای واسطه ای‬ ‫است که مورد نیاز تولید اس��ت‪ ،‬بناب راین ارزانی این دو دسته‬ ‫باعث کاهش قیمت تولی دات داخلی و افزایش توان رقابتی انها‬ ‫م ی شود‪ ».‬وی با اشاره به ارزش ریال معتقد به این مساله است‬ ‫که تغییر سه ب رابری نرخ ارز به فاصله دو ماه زیاد است و نباید‬ ‫ارزش پول ملی را تا این حد به یکباره پایین اورد‪ .‬او همچنین‬ ‫با بیان اینکه ارزش پایین پولی ملی به نفع خارج ی هاس��ت‪،‬‬ ‫گفت‪« :‬مردم بیشتر م ی توانس��تند از کاهش نرخ ارز در بازار‬ ‫منتفع باشند‪» .‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫از نرخ ارز کنونی راضی هستیم‬ ‫برئیس خانه معدن‬ ‫در عین حال محمدرضا به رامن‪ ،‬نای ‬ ‫که خود عضو اتاق بازرگانی است معتقد است در شرایط کنونی‬ ‫که فعاالن و تولیدکنندگان به دنبال ب رنامه ریزی ب رای بازگشت‬ ‫به رونق اقتصادی هستند‪ ،‬بازار هرچه نوسان کمتری داشته‬ ‫باشد و تب هیجانی روی ارزش پول ملی کمتر صورت گیرد‪،‬‬ ‫اقتصاد بیشتر منتفع م ی شود‪ .‬وی بیان کرد که وظیفه بانک‬ ‫مرکزی در کنار حفظ ارزش پول مل��ی‪ ،‬کنترل و جلوگیری از‬ ‫نوسان ان اس��ت‪ .‬او در گفت وگویی با شوک خواندن کاهش‬ ‫شدید دالر به اقتصاد کشور‪ ،‬پیشنهاد م ی کند به رونق تولید‬ ‫پرداخته ش��ود‪« :‬تورم را نباید با کاهش نرخ ارز ک م کرد‪ ،‬بلکه‬ ‫باید با رونق اقتصادی و رشد شدید تولید دنبال این مساله بود‬ ‫که هم اکنون شرایط ب رای این هدف مهیاست‪ ».‬به رامن امار‬ ‫رشد صادرات در یکی‪ ،‬دو س��ال اخیر را بهترین گواه بر رونق‬ ‫تولید صادرات محور دانست و گفت اگر تولید در بخش هایی‬ ‫در رکود است ناشی از مشکالت مالی و پولی است‪ ،‬نه ارزی‪.‬‬ ‫با تمام این تفاس��یر به نظر م ی رسد درحالی که برخی‬ ‫موافقان و مخالفان نرخ ارز طیف وسیعی را در ب ر م ی گیرند و‬ ‫برخی با دلیل حمایت از تولید از ان حمایت و عده ای با توجیه‬ ‫حمایت از مصرف کننده و اقشار مردم با ان مخالف م ی کنند‪،‬‬ ‫سیاست های مردان اقتصادی دولت برپایه ثبات با روند تثبت‬ ‫نرخ ارز بر پایه دالر سه هزارتومانی برنامه ریزی و در سال های‬ ‫اینده پیگیری خواهد شد‪g .‬‬ ‫‪18‬‬ ‫گفت وگوی مثلث با رئیس کمیسیون واردات اتاق بازرگانی ایران درباره تحوالت اخیر‬ ‫تغییر لحن موثر است‬ ‫مجیدرضا حریری‪ ،‬رئیس کمیسیون واردات اتاق بازرگانی ایران است‪ .‬او در تحلیلش از فضای اقتصادی امروز‬ ‫ایران تاکید م ی کند که رونق دیپلماس�ی خارجی ‪ ،‬ما را در یک وضعیت تاریخی قرار داده اس�ت که باید از ان استفاده‬ ‫کنیم؛ وگرنه این خطر وجود دارد که همین حداقل های موجود را هم از دس�ت بدهیم‪ .‬وی همچنین معتقد اس�ت‪ ،‬با‬ ‫وجود اینکه کاهش قیمت دالر به معنای افزایش ارزش پول ملی است‪ ،‬باتوجه به اینکه ما در یک سال گذشته هزینه‬ ‫زیادی برای افزایش قیمت دالر پرداخت کرده ایم‪ ،‬حاال الزم است که از این فضای به وجود امده استفاده کنیم و ب ه دنبال‬ ‫کاهش جدی قیمت دالر نباشیم‪.‬‬ ‫فاطمه کریمخان‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫ب ه نظر م ی رس�د اتفاقی در فض�ای اقتصادی ما‬ ‫در حال وقوع اس�ت‪ ،‬بعد از مدت ه�ا افزایش هر‬ ‫روز قیمت طال و دالر‪ ،‬این روزها ش�اهد یک روند‬ ‫کاهش دنباله دار قیم ت ها هستی م ‪ ،‬فکر م ی کنید‬ ‫این تغییر از کجا ناشی شده است؟‬ ‫‪ l‬در مورد طال بحث کامال روشن است ‪ ،‬در بازار های‬ ‫جهانی ب رای چند س��ال پ ی درپی قیمت طال مدام باال رفته‬ ‫است و حتی به دو هزار دالر ب رای هر اونس هم رسیده است ‪،‬‬ ‫اما بعد از ان روند نزول قیمت طال اغاز شده است که ان هم‬ ‫ب رای چندین ماه ادامه داشته است و االن به پایی ن ترین سطح‬ ‫خود در ماه های اخیر رسیده است‪ .‬این روز ها م ی بینیم که‬ ‫قیمت هر اونس طال بعد از حدود دو س��ال که روند نزولی‬ ‫را پشت سر گذاشته اس��ت‪ ،‬به هر اونس زیر هزار و ‪ 300‬دالر‬ ‫رسیده است‪.‬‬ ‫این موض��وع البته تا ح��دود زیادی ناش��ی از بهبود‬ ‫وضعیت اقتصادی امریکاس��ت‪ ،‬همچنی��ن تحوالت این‬ ‫روزهای فدرال بانک امریکا به عن��وان تاثیرگذار ترین نهاد‬ ‫بر قیمت طال در سطح جهانی در کاهش اخیر قیمت طال‬ ‫تا پایی ن ترین سطح خود در دو سال گذشته موثر بوده است‪.‬‬ ‫از طرف دیگر‪ ،‬شاهد کاهش رشد اقتصادی کشور هایی‬ ‫مثل چین و هند هستیم که بر قدرت خرید انها و در نتیجه‬ ‫عرضه و تقاضا در بازار تاثیرگذار است‪ .‬تحلیل بین المللی‬ ‫از اقتصاد نیازمند اطالعات روز به روز و بررسی مداوم اخبار‬ ‫اس��ت‪ .‬در هر موضوعی نظ رات متفاوتی وجود دارد‪ ،‬همین‬ ‫حاال در حالی ک��ه خیل ی ها م ی گویند قیم��ت طال به زیر‬ ‫هزار و ‪ 200‬دالر ب رای هر اونس خواهد رس��ید‪ ،‬برخی دیگر‬ ‫معتقد هستند که در پایان سال جاری میالدی قیمت طال‬ ‫دوباره رش��د خواهد کرد و حتی به باالتر از هزار و ‪ 350‬دالر‬ ‫ب رای هر اونس خواهد رسید‪.‬‬ ‫این در حالی است که همان طور که اشاره کردید‬ ‫با وجود اینکه در تمام دو س�ال گذش�ته قیمت‬ ‫طال در سطح جهانی رو به کاهش بوده‪ ،‬در ایران‬ ‫کاه�ش قیم�ت دالر در حالی اس�ت ک�ه گفته‬ ‫م ی ش�د دولت تمایل ندارد که قیمت دالر کمتر‬ ‫از س�ه هزار و ‪ 200‬یا ‪ 300‬تومان باشد‪،‬چون این‬ ‫قیمت باالی دالر برای م�ا مزیت صادراتی ایجاد‬ ‫م ی کند و باعث م ی شود کاالهای داخلی که صادر‬ ‫م ی ش�وند در مقابل کاال های دیگ�ر در بازار های‬ ‫خارجی ارزان تر تمام بشوند‪...‬‬ ‫‪ l‬درس��ت اس��ت که کاهش قیمت دالر و افزایش‬ ‫ارزش پول ملی فی نفس��ه چیز مثبتی اس��ت‪ ،‬چون باعث‬ ‫اطمینان مردم به ش��رایط اقتصادی خواهد ش��د‪ ،‬اما ازنظر‬ ‫منطق اقتصادی به نظر من اقتصاد م��ا بعد از اینکه هزینه‬ ‫افزایش قیمت دالر را داده است حاال باید از منفعت های ان‬ ‫استفاده کند‪ .‬ما در یک سال گذش��ته ب رای افزایش قیمت‬ ‫دالر هزینه های زیادی را متحمل شده ایم ‪ ،‬حاال ماندن قیمت‬ ‫دالر در همان سطح س��ه هزار و ‪ 200‬یا ‪ 300‬تومان م ی تواند‬ ‫ب رای ما مفید باشد‪.‬‬ ‫دولت در ش��رایط فعلی نباید کاه��ش قیمت دالر را‬ ‫تش��ویق کند‪ ،‬این درست اس��ت که کاهش قیمت دالر به‬ ‫معنی افزایش ارزش پول ملی ماس��ت‪ ،‬ام��ا نباید فرصتی‬ ‫را که در س��ایه این افزایش قیمت دالر ب رای تولی د کنندگان‬ ‫و به خصوص صادر کنندگان ما فراهم ش��ده است‪ ،‬از دست‬ ‫بدهیم‪ .‬درست است که من به عنوان وارد کننده سود خود را‬ ‫در کاهش قیمت دالر م ی دانم اما ب رای شرایط اقتصادی این‬ ‫مفی د تر خواهد بود که قیمت دالر در همین سطح و باال تر‬ ‫از سه هزار تومان بماند‪.‬‬ ‫‪ l‬اینکه قیمت ه��ای جهانی رو ب��ه کاهش بود و‬ ‫قیمت ط�لا در ای ران رو ب��ه افزایش بود‪ ،‬در واقع ناش��ی از‬ ‫کاهش ارزش ب رابری ریال با دالر ب��ود‪ ،‬در واقع به این دلیل‬ ‫قیمت طال باال م ی رف��ت و همزمان قیم��ت دالر هم باال‬ ‫م ی رفت که ارزش پول ملی ما در حال کاهش بود‪ ،‬اما االن‬ ‫م ی بینیم که قیمت دالر هم در حال کاهش اس��ت‪ ،‬یعنی‬ ‫درواقع ارزش ریال است که رو به افزایش است‪.‬‬ ‫تحوالت منطقه ای چق�در در این نزول قیم ت ها‬ ‫موثر بوده است؟‬ ‫‪ l‬مشخص است که همزمان با تحوالتی که به انها‬ ‫اشاره کردم‪ ،‬تنش های منطقه ای هم در تحوالت اقتصادی‬ ‫موثر بوده است‪ .‬تنش ها در مورد احتمال حمله به سوریه که‬ ‫تا قبل از این باعث افزایش قیمت دالر در بازار شده بود‪ ،‬حاال‬ ‫فروکش کرده و این باعث م ی ش��ود که ی��ک بازار مطمئن‬ ‫ب رای اقتصاد ایجاد شود‪.‬‬ ‫دیپلماس��ی منطقه ای را هم نم ی ت��وان در مورد این‬ ‫ش��رایط نادیده گرفت‪ .‬دیپلماس��ی اقتصادی ما بهبود پیدا‬ ‫کرده است‪ ،‬بهبود روابط بی ن المللی باعث م ی شود که یک‬ ‫اطمینان خاطری به اقتصاد ما شود و همین مساله به نزول‬ ‫قیمت دالر کم��ک م ی کند‪ .‬همزمان ب��ا کاهش تدریجی‬ ‫قیمت دالر پ س انداز های خرد خانگی هم به بازار بر خواهند‬ ‫گشت ‪ ،‬چراکه مردم امیدی به افزایش دوباره قیمت ها ندارند‬ ‫و از طرفی م ی بینند که ارزش ریال رو به افزایش است‪.‬‬ ‫م ی بینید که در طول چند روز گذش��ته نرخ دالر بین‬ ‫هش��ت تا ‪ 10‬درصد کاهش یافته اس��ت و ای��ن م ی تواند‬ ‫محرکی ب رای فروش بیش��تر دالر از طرف مردم در بازار ها‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫‪ l‬رای دیوان عدالت اروپا در مورد لغو برخی تحریم ها‬ ‫از جمله لغ��و تحریم ش��رکت کش��تیرانی‪ ،‬البت��ه نتیجه‬ ‫شکایت هایی است که در سال های قبل از این مطرح شده‬ ‫بود و حاال همه همزمان شده و در مجموع فرصتی را ب رای‬ ‫اقتصاد ما ایجاد کرده است‪ .‬‬ ‫قیم�ت س�که و دالر همزم�ان در ح�ال کاهش‬ ‫اس�ت ‪ ،‬این یعنی باید منتظر حرکت سرمای ه ها‬ ‫به سمت بازار های دیگر سرمایه مثل مسکن یا‬ ‫بورس باشیم؟‬ ‫‪ l‬من بعید م ی دانم که با کاهش قیمت دالر و سکه‪،‬‬ ‫در بازار مسکن شاهد تحول خاصی باش��یم‪ .‬بازار مسکن‬ ‫االن این قابلیت را ندارد‪ ،‬چراکه قیمت ه��ا در ان طی چند‬ ‫مدت گذش��ته به ش��دت افزایش یافته و رکود در ان بسیار‬ ‫شدید است‪ .‬اما عالئم مثبتی قابل مشاهده است که فضای‬ ‫سفته بازی و چنین بازار هایی در حال کنترل است‪ .‬به نظر‬ ‫م ی رسد که این سرمایه ها و نقدینگی م ی تواند به سمت بازار‬ ‫پول و سرمایه حرکت کند‪.‬‬ ‫در اینجا هنر وزارت اقتص��اد و دارایی و اقای طی ب نیا‬ ‫باید کارس��از باش��د که م ی تواند با تغییر نرخ سود بانکی و‬ ‫افزایش شفافیت در بازار بورس‪ ،‬نقدینگی در دست مردم را‬ ‫جمع کنند و به تولید یا جا های دیگری که در ان احتیاج به‬ ‫نقدینگی وجود دارد تزریق کنند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫همواره قیم ت ها در حال افزایش بوده‪ ،‬چه اتفاقی‬ ‫افتاده است که امروز ما از بازارهای جهانی تاثیر‬ ‫م ی گیریم اما مثال سال گذشته تاثیر نم ی گرفتیم‬ ‫و قیمت طلا در ایران همی ن ط�ور رو به افزایش‬ ‫بود؟‬ ‫‪ l‬همین رفت و امد های ده‪ ،‬بیس��ت روز گذش��ته‬ ‫مصداق خوبی از این تغیی ر هاست؛ امدن سلطان عمان به‬ ‫ای ران‪ ،‬امد و رفت معاونان امریکایی س��ازمان ملل به ای ران‬ ‫و نامه نگاری های روز ه��ای اخیر با امریکا ک��ه خبر ان در‬ ‫فضای عمومی منتش��ر شده اس��ت‪ ،‬از طرف دیگر دعوت‬ ‫اقای روحانی ب رای حضور در اجالس ساالنه مجمع عمومی‬ ‫س��ازمان ملل از طرف اقای بان کی مون و دعوت از اقای‬ ‫رای اخیر دی�وان عدالت اروپا را ه�م م ی توان در‬ ‫همین چارچوب تفسیر کرد؟‬ ‫مجله خبری‬ ‫شما به تحوالت دیپلماس�ی خارجی ما و تاثیر‬ ‫ان بر ش�رایط اقتص�ادی داخلی اش�اره کردید‪ ،‬‬ ‫منظورتان دقیقا کدام موارد است؟‬ ‫روحانی ب رای حج امس��ال‪ ،‬اینها همه ب رای دیپلماس��ی ما‬ ‫در منطقه و جهان خوب است‪ ،‬همی ن طور هم ب رای روابط‬ ‫اقتصادی ما با دنیا‪.‬‬ ‫مالقات اق��ای روحانی ب��ا رئی س جمهور روس��یه و‬ ‫همچنین مالق��ات دیپلماتیک ب��ا چین هم در ش��رایط‬ ‫اقتصادی و تحوالتی که امروز ش��اهد انها هس��تیم موثر‬ ‫بوده است‪.‬‬ ‫موضوع دیگر که در سطح سیاست های داخلی کشور‬ ‫هم قابل مشاهده است ‪ ،‬مباحثی است که این روزها در جمع‬ ‫فرماندهان سپاه توسط شخص رهبری یا رئی س جمهور بیان‬ ‫شده است که به این تغیی رات کمک کرده است‪.‬‬ ‫از طرف دیگر‪ ،‬تغییر لحن ای��ران باید مورد توجه قرار‬ ‫بگیرد‪ .‬لحن ای ران در فضای بی ن المللی تغییر کرده است و‬ ‫این نشان م ی دهد که دکترین و گفتمان ما ب رای خارج ی ها‬ ‫در حال تغییر اس��ت‪ .‬همین تغییر لحن ما و خارج ی ها در‬ ‫برخورد های بی ن المللی تغییر در تحوالت سوریه و خروج از‬ ‫فاز جنگ و درگیری های نظامی و هم��ه این رفت و امد ها‬ ‫نشان دهنده بهبود اوضاع ماست‪.‬‬ ‫اق�ای حریری! ان�گار ش�ما خیل�ی خوش بین‬ ‫هستید‪...‬‬ ‫مادریکشرایط‬ ‫تاریخیقرارداریم‬ ‫کهاگرانراازدست‬ ‫بدهیم‪،‬ممکناست‬ ‫دچاروضعیتیبشویم‬ ‫کهبرایهمین‬ ‫چیزهاییکهامروز‬ ‫داریمهمالزمباشد‬ ‫تالشکنیم‬ ‫‪ l‬این به معنای ان نیست که چشم انداز ما خیلی‬ ‫مثبت است‪ ،‬من تنها شرایط را تش��ریح م ی کنم‪ .‬قصد من‬ ‫پی ش بین ی کردن نیس��ت اما ان چیزی که من م ی بینم این‬ ‫است که عالئم مثبتی وجود دارد و ما در یک شرایط تاریخی‬ ‫قرار داریم که اگر ان را از دس��ت بدهیم‪ ،‬ممکن است دچار‬ ‫وضعیتی بشویم که برای همین چیزهایی که امروز داریم‬ ‫هم الزم باشد تالش کنیم‪.‬‬ ‫بنابراین باید چ�ه کنیم که به قول ش�ما از این‬ ‫شرایط تاریخی استفاده کنیم؟‬ ‫‪ l‬لحن دنیا تغییر کرده است‪ .‬الزم است ما هم لحن‬ ‫خود را تغییر بدهیم‪ ،‬نه اینکه با همان زبان سال های گذشته‬ ‫با انها برخورد کنیم‪.‬‬ ‫ اگر جواب مناس��بی به جو بی ن المللی فعلی بدهیم‪ ،‬‬ ‫که البته از شواهد هم همین قصد و نظر بر م ی اید‪ ،‬به نظر‬ ‫م ی رسد که م ی توانیم با کمترین هزینه ادبیات‪ ،‬گفتمان و‬ ‫لحن خودم��ان را تغییر دهیم‪ .‬این همان چیزی اس��ت که‬ ‫مردم در انتخابات اخیر به ان رای داده اند‪g .‬‬ ‫‪19‬‬ ‫پسلرزه های سیاست در دانشگاه‬ ‫عزل فرهاد دانشجو‪ ،‬واکنش حدادعادل و احمد توکلی را در پی داشت‬ ‫مجله خبری‬ ‫سرانجام باوجود تایید و تکذیب های فراوان در نهایت‬ ‫هیات امنای دانشگاه ازاد با رایی باال به ریاست یک سال و نیم‬ ‫فرهاد دانشجو در این دانشگاه پایان داد‪ .‬پیش از ان برخی از‬ ‫رس��انه های اصولگرا گفته بودند که قرار است تا پرونده عزل‬ ‫رئیس دانشگاه ازاد در اولین جلسه هیات امنا کلید بخورد‪ .‬اما‬ ‫مصاحبه اعضای این هیات و همچنین توفیقی‪ ،‬سرپرست‬ ‫وزارت علوم حاکی از تکذیب این ماجرا بود‪ .‬توفیقی چهاربار‬ ‫در مصاحب ه های متفاوت خبر تهیه نامه عزل فرهاد دانشجو‬ ‫را رد کرده بود و همین موضوع باعث بروز واکنش های بعضا‬ ‫تند و انتقادی به وی شد‪ .‬فرهاد دانشجو نیز بعد از مشخص‬ ‫ش��دن سرپرست این دانش��گاه سیاس��ی بودن این تغییر را‬ ‫اینگونه تایید کرد ‪« :‬ترجیح اکثریت اعضای هیات امنا این بود‬ ‫که شخصی تصدی ریاست دانشگاه ازاد را برعهده بگیرد که‬ ‫بتواند هماهنگ تر با وزرای علوم و بهداشت همکاری کند‪».‬‬ ‫با برکناری رسمی فرهاد دانشجو توسط هیات امنای این‬ ‫دانشگاه‪ ،‬مراسم تودیع و معارفه وی نیز برگزار شد‪ .‬ب رای این‬ ‫مراسم توفیقی سرپرست وزارت علوم‪ ،‬سیدحسن خمینی‪،‬‬ ‫عالءالدین بروج��ردی و مجید انص��اری مع��اون پارلمانی‬ ‫رئی س جمهور به واحد علوم و تحقیقات دانشگاه ازاد رفتند‪.‬‬ ‫این مراسم حاشی ه هایی نیز همراه داشت‪ .‬از پاره شدن تسبیح‬ ‫سیدحس��ن خمینی تا حضور فرهاد دانش��جو ب��ا چفی ه ای‬ ‫مشکیرنگ بر دوش‪.‬‬ ‫ ‬ ‫از برجسته ترین نکات این مراسم دفاع حجت االسالم‬ ‫سید حسن خمینی از عبداهلل جاسبی بود‪ .‬انجا که با تاکید‬ ‫بر شهامت و شجاعت ایت اهلل هاشمی در راه اندازی و حمایت‬ ‫از این دانش��گاه س��خن گفت و ادامه داد‪« :‬اقای هاشمی با‬ ‫ش��جاعت تصمیم به انجام این کار بس��یار بزرگ گرفت و‬ ‫نم ی شود فضای دانش��گاه ازاد را بدون شجاعت وی و توجه‬ ‫دقیقی که هاش��می به این مساله داش��ت‪ ،‬در نظر گرفت‪.‬‬ ‫غیر از ش��جاعت‪ ،‬این کار همت ه��م م ی طلبید که همت‬ ‫اقای جاسبی ب ی تردید در این بخش بسیار مهم بود و ما چه‬ ‫از رفتار موضع باالی اقای جاس��بی خوشمان بیاید یا بدمان‬ ‫بیاید‪ ،‬باید بگوییم دانشگاه ازاد بدون نام جاسبی قابل تحلیل‬ ‫و بازیابی نیست‪ ».‬فرزند یادگار امام و عضو هیات امنای این‬ ‫دانشگاه که بعد از فوت پدرش سی داحمد خمینی به این سمت‬ ‫برگزیده شد‪ ،‬ب رنامه های میرزاده را مثبت و پ ربار معرفی کرد و‬ ‫در تشریح شخصیت رئیس جدید دانشگاه ازاد به «پرکاری»‬ ‫او و در عین حال «عصبانیتش» اشاره کرد و گفت‪« :‬میرزاده‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫‪20‬‬ ‫به پرکاری معروف است البته یک مقدار فرد عصبانی هستند‬ ‫که باید در فضای دانش��گاه و با دوس��تان این مساله تعدیل‬ ‫شود‪ ».‬سیدحسن خمینی با این توصیه «این روزها م ی ایند‬ ‫و م ی روند و این ایام گذار است» به فرهاد دانشجو‪ ،‬از توفیقی‬ ‫نیز تعریف ک��رد و گفت‪« :‬اقای توفیق��ی از نیکان و خوبان‬ ‫عرصه دانشگاه هستند و فعالیت وی در دانشگاه خدماتی را‬ ‫به محیط دانشگاه کشور ارائه کرده و انشاءاهلل بتوانند محیط‬ ‫ارام دانشگاه ها را مدیریت کنند‪ ».‬به عالوه طه هاشمی نیز به‬ ‫این مراسم امده بود؛ کسی که ب راساس اخبار منتشر شده در‬ ‫ای رنا یکی از گزینه های اصلی معاونت فرهنگی دانشگاه ازاد‬ ‫محسوب م ی شود‪.‬‬ ‫میرزاده نیز در این مراس��م اب راز امی��دواری کرد بتواند‬ ‫ب راساس شفافیت‪ ،‬صداقت‪ ،‬پرهیز از افراط و تفریط عمل کند‬ ‫ب سیاست های‬ ‫و اشاره داشت که تالش م ی کند تا در چارچو ‬ ‫کلی نظام‪ ،‬رهنمودهای مقام معظم رهبری‪ ،‬مصوبات شورای‬ ‫عال��ی انقالب فرهنگ��ی و ب رنامه ه��ا و طرح ه��ای ایت اهلل‬ ‫هاشم ی رفس��نجانی به عن��وان بنیانگذار این دانش��گاه و‬ ‫همچنین اعضای هیات موس��س و امنای دانشگاه حرکت‬ ‫کند‪ .‬او خاط رنشان کرد که سوابق ‪ ۳۰‬سال گذشته اش نشان‬ ‫م ی دهد که مدیری مستقل است و وامدار هیچ گروه سیاسی‬ ‫و حزب خاصی نبوده و منافع دانشگاه ازاد ب رای او بر همه چیز‬ ‫ارجحیت دارد‪.‬‬ ‫منتقدان تغییرات اتوبوسی‬ ‫یک روز بعد از اینکه دکتر حمید میرزاده به سرپرستی‬ ‫منصوب شد‪ ،‬به همراه فرهاد دانشجو به ساختمان پاسداران‬ ‫دانشگاه ازاد رفت و کلید این دانشگاه را تحویل گرفت‪ .‬میرزاده‬ ‫در جمع معاونان دانشگاه گفت‪« :‬رابطه من با اقای دانشجو‬ ‫ارتباط هیات موسسی و امنایی نیس��ت‪ ،‬بلکه ما از قدیم با‬ ‫هم دوس��ت بودیم و از وی م ی خواهم که به عنوان مشاور با‬ ‫ما همکاری کند‪ ».‬میرزاده گفت عالقه مند اس��ت از حداکثر‬ ‫ی در دوران تصدی دانش��جو استفاده کند‬ ‫ظرفی ت های علم ‬ ‫و تصریح کرد‪« :‬ممکن است بنا به ضرورت تغیی راتی ایجاد‬ ‫شود اما بنای تغییر اتوبوس��ی ندارم‪ ».‬میرزاده با بیان اینکه‬ ‫اختالف س��لیقه های سیاس��ی و کاری طبیعی است‪ ،‬گفت‪:‬‬ ‫«قطعا این اختالف سلیقه ها موجب حرکت بیشتر م ی شود‪،‬‬ ‫ضمن اینکه معتق��دم اس��تفاده از انها زمینه س��از تحول و‬ ‫پیش��رفت اس��ت‪ ».‬او با تاکید بر اینکه مدی��ر و معاون باید‬ ‫ب رای اظهار ایده های خود شجاع باشند‪ ،‬به یکی از گفته های‬ ‫ایت اهلل هاشمی رفس��نجانی اش��اره کرد و گفت‪« :‬ایت اهلل‬ ‫هاشم ی رفسنجانی بنیانگذار دانشگاه ازاد اسالمی است که‬ ‫در طول دوران حضور خود در دولت و مجلس با کارشناسان‬ ‫زیادی در ارتباط بود‪ ،‬اما با انهایی ارتباط بیشتری داشت که نگاه‬ ‫انتقادی به سیاست ها داشتند‪ » .‬میرزاده در پایان تاکید کرد‬ ‫که قصد کار در این روز اول را ندارد و تنها ب رای دیدار و قدردانی‬ ‫از زحمات دانشجو به دانش��گاه امده‪ .‬میرزاده اما در اولین روز‬ ‫کاری اش در میان خب رنگاران حاضر شد و ب رنامه های کاریا ش‬ ‫را ب رای همه تش��ریح کرد‪ .‬او در این نشست از رابطه عاطفی‬ ‫و خوبش با توفیقی گف��ت و تاکید کرد که چیزی به اس��م‬ ‫دانشجوی ستاره دار را قبول ندارد‪.‬‬ ‫سرپرس��ت دانش��گاه ازاد با بیان اینکه درهای واحدها‬ ‫و مراکز دانش��گاه ازاد روی اس��اتید داخل و خارج از کشور باز‬ ‫است‪ ،‬گفت‪« :‬روس��ای مناطق و واحدها این مطلب را از من‬ ‫به عنوان دستورالعمل بپذی رند که نم ی گذارم دانشجو و جوانی‬ ‫به بهانه های واهی و گرایشات سیاس��ی‪ ،‬از ادامه تحصیل‬ ‫محروم شود و بنده در مقابل مسئوالنی که این کار را انجام‬ ‫دهند‪ ،‬م ی ایس��تم و با انان خداحافظی م ی کنم‪ ».‬میرزاده با‬ ‫تاکید بر اینکه ما به هیچ عنوان دانشجوی ستاره دار را قبول‬ ‫نداریم‪ ،‬خاط رنشان کرد‪« :‬باید ثابت شود که به چه دلیل جلوی‬ ‫ادامه تحصیل دانشجویی گرفته شده است‪ ».‬میرزاده با بیان‬ ‫اینکه همکاری همه جانبه با دولت تدبیر و امید جزو وظایف‬ ‫ماست ‪ ،‬به رابطه عاطف ی اش با توفیقی اشاره کرده و م ی گوید‪:‬‬ ‫«بنده با سرپرس��ت وزارت علوم رابطه کاری و عاطفی دارم و‬ ‫امیدواریم که وی در مجلس شورای اسالمی هم رای الزم را‬ ‫کسب کند‪ ».‬سرپرست دانشگاه ازاد به انتشار مطالب برخی از‬ ‫رسانه ها در این زمینه که به رغم تکذیب ها‪ ،‬رئیس دانشگاه ازاد‬ ‫برکنار شد‪ ،‬اشاره کرد و گفت‪« :‬به هیچ عنوان نامه دست گرمی‬ ‫ قبل از تشکیل جلسه هیات امنا‪ ،‬توسط اعضا ب رای برکناری‬ ‫اقای دانشجو امضا نش��ده بود و این نامه فقط ب رای تشکیل‬ ‫جلسه با موضوعات جاری بود و در نامه هم عنوان شده بود و‬ ‫حتی برخی از رسانه ها ان را منتشر کردند‪».‬‬ ‫برکناری دانشجو برایشان تلخ و پشیمان کننده است‬ ‫در همین ارتباط‪ ،‬برخی نمایندگان مجلس با انتقاد از‬ ‫عملکرد سیاسی هیات امنای دانشگاه ازاد در برکناری دانشجو‪،‬‬ ‫از انها خواستند که دالیل عزل رئیس دانشگاه ازاد را ب رای افکار‬ ‫واکنش به توکلی در سایت خودش‬ ‫درس��ت در همان روزی که احمد توکلی ب��ه برکناری‬ ‫دانشجو انتقاد کرد‪ ،‬ناصر ایمانی در یادداشتی که سایت خود‬ ‫توکلی ان را منتشر کرد‪ ،‬به اظهارات وی و حدادعادل واکنش‬ ‫سید حسن خمینی ‪:‬‬ ‫چه خوشمان بیاید‪ ،‬چه نیاید‪،‬‬ ‫دانشگاه ازاد بدون نام جاسبی‬ ‫قابل تحلیل و بازیابی نیست‬ ‫مجله خبری‬ ‫دیکتاتوری اکثریت!‬ ‫احمد توکلی‪ ،‬نماینده مردم ته ران نیز برکناری مدیری‬ ‫که به اذعان جانشینش‪ ،‬اشکالی بر مدیریت وی وارد نبوده‬ ‫را تنها به بهانه سیاس��ی هماهنگی با پیام انتخابات ‪ ۹۲‬و‬ ‫ترجیح منافع گروهی و باندی بر منافع ملی و مصالح مردم‬ ‫دانست و گفت‪« :‬من متاسفم که این خطای استراتژیک به‬ ‫نام دولت تمام م ی شود‪ ».‬توکلی با یاداوری نتایج انتخابات‬ ‫خرداد ماه خطاب به طرف��داران دولت با بیان اینکه اکثریت‬ ‫‪ ۹۰‬درصدی هم اگر در انتخابات ایجاد م ی شد‪ ،‬حق نداشت‬ ‫که دیکتاتوری اکثریت ب��ه راه بیندازد‪ ،‬دول��ت تنها باید به‬ ‫عهد خود که خدمت به مردم اس��ت وفا کند‪ ،‬گفت‪« :‬شما‬ ‫که اندکی بیش از ‪ ۵۰‬درص��د رای اورده اید به بهانه صدای‬ ‫اکثریت‪ ،‬نباید اراده سیاس��ی خود را بر اقلیتی که تقریبا به‬ ‫اندازه شماست تحمیل کنید‪».‬‬ ‫توکلی این اق��دام را یک خل��ف وع��ده و نقض عهد‬ ‫دوستانی دانس��ت که مدعی بودند در مسیر اعتدال حرکت‬ ‫خواهند کرد و تصمیماتش��ان بر مبنای مناف��ع مردم اتخاذ‬ ‫خواهد شد‪ ».‬او در ادامه این دالیل را خطای استراتژیک دولت‬ ‫برش��مرد و گفت‪« :‬معتقدم به نفع دولت است که جلوی این‬ ‫دس��ت اقدامات طرفداران و اط رافیان خ��ود را بگیرد چرا که‬ ‫ب ر خالف عقالنیت‪ ،‬تدبیر‪ ،‬اعتدال و منطق کارشناسی است‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫عمومی اعالم کنند‪ .‬تندترین واکن��ش را حدادعادل و احمد‬ ‫توکلی داش��تند‪ .‬حدادعادل‪ ،‬نماینده مردم ته ران در مجلس‬ ‫شورای اس�لامی هش��دار داد که برکناری فرهاد دانشجو از‬ ‫ریاست دانش��گاه ازاد ب رای ط راحان ان تلخ و پشیمان کننده‬ ‫خواهد بود‪ .‬حداد که در حاشیه مراسم صلح عادالنه در نظام‬ ‫جهانی سخن م ی گفت با انتقاد ش��دیدی از برکناری رئیس‬ ‫دانشگاه ازاد اسالمی گفت‪« :‬این اقدام ش��تابزده در روزهای‬ ‫اینده در کمیسیون اموزش و تحقیقات مجلس که بنده عضو‬ ‫ان هستم‪ ،‬بیشتر مورد رسیدگی قرار م ی گیرد‪ ».‬حداد عادل‬ ‫به هیات امنای دانشگاه ازاد هش��دار داد‪« :‬این اقدام شتابزده‬ ‫که در کام ط راحان ان شیرین اس��ت‪ ،‬در اینده ب رای انان تلخ‬ ‫و پش��یمان کننده خواهد بود‪ ».‬عضو کمیس��یون اموزش و‬ ‫تحقیقات مجلس در پاسخ به این سوال که ایا این تغیی رات را‬ ‫در راستای تاثیرگذاری در انتخابات اینده مجلس م ی دانید یا‬ ‫خی ر‪ ،‬گفت‪« :‬این موضوع محتمل است ولی چون سندی ندارم‬ ‫اظهارنظر نم ی کنم اما شک ندارم که خیل ی ها ب رای تصرف‬ ‫بهارستان و مجلس اینده ب رنامه دارند‪».‬‬ ‫نشان داد و ان را «ادبیاتی نظامی» خواند‪.‬‬ ‫او در این یادداش��ت نوش��ت‪« :‬ادبیات ب��ه کار رفته در‬ ‫اعتراضات این دو بزرگوار نه تنها سیاس��ی نبود‪ ،‬بلکه ادبیات‬ ‫نظامی بود! اقای دکتر حداد که یک ادیب هس��تند‪ ،‬چنان با‬ ‫عصبانیت غیرقابل کنترل از «پیشمان ش��دن ط راحان» و‬ ‫انتقام گیری صحبت کردند که گویی حمله نظامی به کشور‬ ‫ش��ده اس��ت! اقای دکتر توکلی نیز تلویحا دولت جدید را به‬ ‫دیکتاتوری متهم کرده و ان را خطای استراتژیک دولت اعالم‬ ‫کردند‪ .‬به کارگیری این ادبیات در عرصه سیاسی ‪ -‬ان هم دو‬ ‫ماه پس از روی کار امدن دولت جدید‪ -‬قابل فهم نیس��ت و‬ ‫چنین تداعی م ی کند که مش��کل با ای��ن دولت در تعویض‬ ‫یک مدیر نیس��ت‪ ،‬بلکه عمی ق تر از ان است‪ .‬شاید اعتراض‬ ‫دوس��تان به نحوه و س��رعت برکناری مدیر قبلی است‪ .‬اگر‬ ‫اعتراض به نحوه برکناری است باید گفت مدیر جدید با همان‬ ‫روشی منصوب شد که مدیر قبلی منصوب گردید‪ .‬دیگر چه‬ ‫جای اعتراض؟»‬ ‫ایمانی با اش��اره ب��ه نح��وه روی کار امدن دانش��جو‬ ‫م ی نویسد‪« :‬در دولت س��ابق به دلیل حضور دو وزیر دولت‬ ‫در هیات امن��ا‪ ،‬رای به برکناری جاس��بی و انتص��اب اقای‬ ‫دانش��جو دادند‪ .‬در این زمان نیز به دلیل اینکه دو وزیر دولت‬ ‫جدید در هیات امنا حضور دارند‪ ،‬کفه ارا به زیان اقای دانشجو‬ ‫شد‪ .‬مگر اقای دانشجو از طریق سیستم دیگری باال امد که‬ ‫االن به تغییر او اعتراض م ی شود؟ و چرا ان زمان به انتصاب‬ ‫اقای دانشجو اعتراضی نشد؟ زی را روال قانونی ب رای انتصاب او‬ ‫عل ی الظاهر رعایت شد‪ .‬هم اکنون نیز روال قانونی ب رای این‬ ‫تغییر رعایت گردید‪ .‬اقایان به عدم رعایت قانون اعتراض دارند؟‬ ‫طبیعی است که دولت جدید با دولت قبل از حیث تمایالت‬ ‫سیاسی‪ ،‬فرهنگی و اجتماعی متفاوت است‪ .‬پس خط و نشان‬ ‫کشیدن ب رای چیست؟»‬ ‫به هر ترتیب همه چیز دس��ت به دس��ت ه��م داد تا‬ ‫س جدید و پیامش که در ان‬ ‫دانشگاه ازاد روز اول مهر را با رئی ‬ ‫بر علم اندوزی تاکید شده بود‪ ،‬شروع کند‪ .‬میرزاده همچنین به‬ ‫کمیسیون اموزش و تحقیقات مجلس رفت و با نمایندگان‬ ‫دیدار داشت‪ .‬برخی نمایندگان این دیدار را مثبت ارزیابی کردند‪.‬‬ ‫اما در عین حال مسئوالن دو رس��انه متعلق به دانشگاه ازاد‬ ‫انتقادات همزمان و تندی را روانه میرزاده کردند‪ .‬مدیرمسئول‬ ‫فرهیختگان‪ ،‬روزنامه متعلق به دانش��گاه ازاد‪ ،‬درباره سخنان‬ ‫میرزاده که خود را وامدار هاشم ی رفس��نجانی دانس��ته بود‪،‬‬ ‫گفت‪« :‬وامدار بودن به اشخاص‪ ،‬افت بزرگی ب رای سرپرست‬ ‫دانشگاه ازاد محسوب م ی شود‪ ».‬ا برکنار شد‪ ،‬پشت پرده عزل‬ ‫و نصب ها در دانشگاه ازاد را یاسر هاشمی معرفی کرد و گفت‪:‬‬ ‫«به نظر م ی رس��د یاسر هاشم ی رفس��نجانی فرزند ایت اهلل‬ ‫هاشم ی رفس��نجانی در حال حاضر تصمیم گی��ر اصلی در‬ ‫دانشگاه ازاد اس��ت و اقای میرزاده از استقالل رای و استقالل‬ ‫تصمیم برخوردار نیست‪».‬‬ ‫یاسر هاشمی که ریاست دفتر پدرش در هیات امنای‬ ‫دانش��گاه ازاد را در اختیار دارد تاکنون واکنشی به این اخبار‬ ‫نش��ان نداده است‪.‬رس��انه های اصولگرا از برکناری عابدی‬ ‫اظهار ناخرسندی کردند‪ .‬به عالوه اینکه مشخص شد بعد از‬ ‫برکناری وی فردی که در جریان اعتراضات ‪ ٨٨‬سابقه زندانی‬ ‫شدن داشته نیز به جای وی مسئولیت روزنامه دانشگاه ازاد‬ ‫را برعهده گرفته‪ .‬بالفاصله پ��س از ان نیز رضا همدانچی‪،‬‬ ‫مدیرعامل خبرگزاری انا اع�لام کرد طی یک تماس تلفنی‬ ‫از کار برکنار شده‪ .‬مدیرعامل س��ابق خبرگزاری انا گفته بود‬ ‫که تمایلش را ب رای کناره گیری اعالم کرده بود اما مسئوالن‬ ‫دانشگاه از انها خواس��ته بودند که با قوت به کارشان ادامه‬ ‫دهند‪ .‬اما در نهایت به یکباره خب��ر برکناری اش را از طریق‬ ‫تلفن به او اطالع دادند‪.‬‬ ‫همدانچی همچنین در یک گفت وگو از چند مدیریتی‬ ‫در دانش��گاه ازاد خبر داد و گفت‪« :‬دانشگاه ازاد در حال حاضر‬ ‫دچار «چند مدیریتی» شده و به رغم صحب ت هایی که میرزاده‬ ‫در مصاحب ه اش بیان کرد‪ ،‬شمشیرها را از رو کشید ه و بلدوزرها‬ ‫را ب رای تخریب مدی ران انقالبی به حرکت دراورد ه است‪g ».‬‬ ‫‪21‬‬ ‫سیاستخارجی‬ ‫نیمیتردید‬ ‫نیمیامیدواری‬ ‫دیپلماسی نیویورکی‬ ‫بوروکراسی به جای پوپولیسم‬ ‫چرا روحانی با اوباما دیدار نکرد؟‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫‪22‬‬ ‫ف ریدون مجلسی از بیم و امیدهای‬ ‫دیپلماسیپسازسخنان‬ ‫دو رئیس جمهور م ی گوید‬ ‫دیوار بی اعتمادیکوتاهمی‏شود‬ ‫روبهرونشدنروحانیبا‬ ‫اوباماکاردرستیبود‬ ‫اگر مذاک رات هسته ای‬ ‫جواب ندهد؛ دولت یازدهم با‬ ‫چالش داخلی مواجه م ی شود‬ ‫سعید اجورلو‬ ‫‪1‬‬ ‫سردبیر‬ ‫بین الملل‬ ‫سیاست که او را در میانه بدنه اجتماعی اصالح طلبان و رقبای‬ ‫سیاس ی اش به ازمونی سخت فرا م ی خواند‪.‬‬ ‫کار او زمانی سخت تر ش��د که اوباما پیش از او پشت‬ ‫تریبون امد و خوش بینانه و شاید تا حدودی گشاده دستانه در‬ ‫مقابل ای ران سخن گفت و دو کد مهم و اساسی به ای رانیان‬ ‫داد‪ .‬اوباما گفت که ‪ -1‬به دنبال تغییر رژیم ای ران نیس��ت و‬ ‫‪ – 2‬حقوق هسته ای ای ران را به رسمیت م ی شناسد‪.‬‬ ‫روحانی به عنوان بازیگر اصلی شاید حدود دو ساعت‬ ‫وقت داشت که ب رای دیدار با اوباما در مهمانی بان ک ی مون‬ ‫تصمیم گیری کند‪ .‬حت��ی اگر تصمی��م اش را پی ش تر هم‬ ‫گرفته بود‪ ،‬سخنرانی اوباما ان قدر اهمیت داشت که او را به‬ ‫تصمیم گیری دوباره وادار کند‪.‬‬ ‫قطع��ا مش��اورانش ب��ه او توج��ه داده بودن��د که دو‬ ‫نظریه اساس��ی درباره رابطه ای ران – امریکا وجود دارد؛ یکی‬ ‫نظریه «معامله بزرگ» از سوی افرادی چون کلیف کوپچان‬ ‫و اقا و خانم لورتث و دیگرانی از این دس��ت که حجم باالی‬ ‫مناقش��ات میان ای ران و امریکا را تنها از طریق توافق بزرگ‬ ‫میان این دو قدرت میس��ر م ی دانس��تند‪ .‬دیگ��ری نظریه‬ ‫‪ baby steps‬یا «گام های کوچک» که رس��یدن به تفاهم‬ ‫را از طری��ق همکاری ه��ای منطقه ای و گام به گام میس��ر‬ ‫م ی دانند‪ .‬شاید دیدار روحانی با اوباما بیش از هرچیز او را در‬ ‫فضای «توافق بزرگ» قرار م ی داد و به واسطه «فضای سازی‬ ‫کاذب» و «دوقطبی س��ازی» انچه صورت م ی گرفت بیش‬ ‫از حد بزرگنمایی م ی ش��د‪ .‬حداقل فضای رسانه ای که اماده‬ ‫چنین واکنشی بود‪ .‬از همین رو شیخ روحانی جانب احتیاط‬ ‫در پیش گرفت‪ ،‬ان گونه که رسم سیاستمداران عملگراست‪،‬‬ ‫کمی محافظه کاری به خرج داد و سعی کرد در زمین تئوری‬ ‫«گام های کوچک» حرکت کند‪ .‬برقراری ارتباط با امریکا در‬ ‫نگرش سیاستمداری ساختارگرا چون روحانی که به شدت از‬ ‫پوپولیسم احتراز م ی کند و پایبند به عقالنیت‪ ،‬تدبیر و اعتدال‬ ‫در رفتارهاست‪ ،‬به رابطه با امریکا طبیعتا نم ی تواند برگرفته‬ ‫از «دو قطبی دیدار یا عدم دیدار» ش��کل بگیرد‪ .‬نگرشی که‬ ‫ی تند‪،‬‬ ‫فضای سیاس��ت را صفر و یکی م ی کن��د و در پی تب ‬ ‫بادی س��رد ب رای اجتماع به ارمغان م��ی اورد‪ .‬اقای روحانی‬ ‫اساسا ضددو قطبی است‪ .‬او برخالف خواسته اصالح طلبان‪،‬‬ ‫خاتم ی دوم هم نیست که بخواهد افسوس انان را در سالم و‬ ‫علیک نکردن با کلینتون جب ران کند‪.‬‬ ‫حسن روحانی ترجمه ای رسمی از خواست مردم ای ران‬ ‫در سال ‪ 92‬است‪ .‬همان گونه که احمدی نژاد در سال ‪ 84‬بود‬ ‫و فردی دیگر بعدها این نقش را به عهده خواهد گرفت‪ .‬پس‬ ‫ترجیح می دهد به جای قهرمان ب��ودن در یک روز‪ ،‬قهرمان‬ ‫تاریخ بماند‪ .‬سیاستمداری ب رای همه ایام نه یک روز‪.‬‬ ‫روحانی انگونه که خود م ی خواهد اساس��ا ب رای وفاق‬ ‫میان ای رانی��ان و همدلی ای ران با کش��ورهای خارجی در دو‬ ‫سطح سیاست داخلی و خارجی ب رای خود دستور کار ایجاد‬ ‫کرده‪ .‬پس ابتدا باید پروژه داخل ی اش را پیش ببرد تا فرصت‬ ‫ب رای پروژه خارج��ی مهیا گردد‪ .‬او م ی خواه��د ترجمه ای از‬ ‫خواست های مردم ب رای حاکمیت تدوین کند یا حدفاصلی‬ ‫میان جامعه و حاکمیت باش��د‪ .‬او که به خوبی از اختالفات‬ ‫سیاس��یون و نظامیان در دوران جنگ تحمیلی اگاه است‪،‬‬ ‫اهمیت امروز را ان قدر خوب دریافته که بداند قدرت نرم ای ران‬ ‫در دیپلماسی باید به خوبی به قدرت سخت ای ران در منطقه‬ ‫که ماهیتی دفاعی و بازدارن��ده دارد‪ ،‬گره بخورد‪ .‬پس تالش‬ ‫م ی کند که دیپلماسی سیاسیون‪ ،‬رضایت خاطر نظامیان را‬ ‫همراه داش��ته باش��د تا این دو بال بتوانند در دو سطح نرم و‬ ‫سخت منافع ملی ای رانیان را پیگیری کنند‪.‬‬ ‫ش��اید وارد ش��دن روحانی به پروژه «تواف��ق بزرگ»‬ ‫خود به مانعی ب رای فرایند اعتمادس��ازی منجر م ی ش��د و‬ ‫او را از موقعی��ت میانه ای که ب رای خ��ود تصویر کرده خارج‬ ‫م ی کرد‪ .‬او بهتر از ه ر کس م ی داند که در میانه دو موقعیت‬ ‫ب ی نظیری که از ان برخوردار است – مقب ولیت و مشروعیت–‬ ‫حرکت احساس��ی تقریبا چیزی در حد از دست دادن بیشتر‬ ‫فرصت هاس��ت و البته میانه نداش��تن اش با پوپولیسم‪ ،‬به‬ ‫همراه محافظه کاری اش از او سیاس��تمداری م ی س��ازد که‬ ‫ترجیح م ی دهد پروژه رابطه با امریکا به جای شخ ص محوری‪،‬‬ ‫سیستم محور باش��د چرا که ش��خ ص محوری ذیل تئوری‬ ‫«معامله ب��زرگ» وجه ایدئولوژیک ماج��را را غلیظ م ی کند‪،‬‬ ‫حال انکه سپردن امور به بوروکرات ها هم حرکتی متعهدانه‬ ‫با ساختارگرایی است و هم بیشتر وجه استراتژیک به ماجرا‬ ‫م ی دهد تا صورتی ایدئولوژیک‪.‬‬ ‫پس این گونه اس��ت که او گام به گام حرکت م ی کند‪.‬‬ ‫چرا که حتی اگر ق��درت امروز ای ران با ‪ 30‬س��ال پیش قابل‬ ‫مقایسه نباش��د و قدرت منطقه ای ای ران‪ ،‬مساله ای جدی و‬ ‫سرنوشت ساز در مذاکرات احتمالی است اما گرگ همچنان‬ ‫گرگ اس��ت و اعتماد به او سخت‪ .‬مس��اله ب ی اعتمادی به‬ ‫امریکا همچنان پابرجاست‪ .‬زیاد و کم اش مهم نیست‪ .‬اصل‬ ‫قضیه سرجایش قرار دارد‪ .‬پس باید حق داد به جناب روحانی‬ ‫که وارد شدن به موضوع مذاکره را به جای نمایش و هیجان‬ ‫به دس��تگاه بوروکراس ی اش بس��پارد و خود سایه نشین این‬ ‫معرکه باشد‪ .‬کمترین هزینه را بدهد و بیشترین فایده را ببرد‪.‬‬ ‫این شرط یک بازی عقالنی اس��ت‪ .‬پس او که خط قرمزها‪،‬‬ ‫حساسی ت های س��اختار و نگرش رقبا را به خوبی م ی داند‪،‬‬ ‫طبعا چندان مایل نیست که کارت اخرش را اول رو کند‪.‬‬ ‫از نظر دیپلماتیک این احتمال وجود دارد که ترجیح تیم‬ ‫سیاست خارجی ای ران به مستقیم نشدن با امریکا در مقطع‬ ‫کنونی باشد‪ .‬روحانی نه فقط ب رای رابطه با امریکا که بیش از‬ ‫هر چیز ب رای بازسازی سیاست خارجی ای ران به نیویورک رفته‬ ‫است‪ .‬پس منطقی است که از میان قدرت های جهانی با ایده‬ ‫«معامله بزرگ»‪ ،‬چین و روس��یه به عنوان متحدان شرقی‬ ‫ای ران را دلخور نکند و درعین حال قدرت ه��ای اروپایی را از‬ ‫بازی خارج ننماید تا بتوانند در کشاکش مذاکرات هسته ای‬ ‫به کمک ای ران بیایند‪ .‬ش��اید مستقیم شدن با امریکا به این‬ ‫زودی خیلی هم خوب نباشد و صرف کاهش تنش و افزایش‬ ‫اعتماد کفایت کند‪.‬‬ ‫روبه رو نشدن روحانی با اوباما برعکس انچه خاتمی کرد‪،‬‬ ‫از س��رترس نبود؛ عقالنی بود و تدبیر شده‪ .‬او به خوبی دریافته‬ ‫که جمع کردن می��ان ارمان گرایی و نتیجه گرایی کلید اعتماد‬ ‫حاکمیت ب رای پروژه اعتمادس��ازی خارجی اوست‪ .‬پس او باید‬ ‫نتیجه را بخشی از ارما ن تع ریف کند‪ .‬نتیجه اگر افزایش امنیت‬ ‫ای ران‪ ،‬حل مشکالت معیشتی و گرفتن امتیازهای هسته ای‬ ‫باشد‪ ،‬ارمان را که همان عزت مسلمانان و ارتقای منافع ملی‬ ‫ای رانیان اس��ت‪ ،‬تامین م ی کند‪ .‬پروژه ای که ش��اید باید ارام‬ ‫و طبیعی پیش برود‪ ،‬مثل زایمان نه س��زارین‪ .‬دس��ت دادن‬ ‫روحانی با اوباما م ی توانست همان سزارین باشد؟ ‪g‬‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫سوالی سراسر فضای سیاست ای ران و جهان را فراگرفته‬ ‫است‪ ،‬با این مضمون؛ چرا حس��ن روحانی پیشنهاد دیدار با‬ ‫باراک اوباما را نپذیرفت؟ پاس��خ مس��تقیمی از سوی اقای‬ ‫روحانی به این سوال داده نشده‪ .‬فقط به صورت گذرا از او نقل‬ ‫شده که وقت زیاد است و زمان بس��یار؛ منابع امریکایی هم‬ ‫سخن دیپلمات های ای رانی را مستند قرار دادند که دیدار شیخ‬ ‫با اوباما بر فشارها در ای ران م ی افزاید‪ .‬پاسخ هایی البته کلی‪،‬‬ ‫دیپلماتیک و شاید ب رای عبور از فشار رسانه ها‪.‬‬ ‫مدعای ما ارائه پاسخی شاید متفاوت به سوالی مهم‬ ‫و اساسی باشد‪ .‬او که هنگام سفر از اختیار تام سخن گفت و‬ ‫برعکس سال ابتدایی س��فر احمدی نژاد‪ ،‬شاخه زیتون اش را‬ ‫در پیش��نهاد «صلح ب رای جهانیان» به س��ازمان ملل اورد‪،‬‬ ‫چرا به پیشنهاد اوباما پاس��خ منفی داد و صورت به صورت‬ ‫پرزیدنت نشد؟ چرا؟‬ ‫پاسخ یک جمله ای به این سوال ش��اید این باشد که؛‬ ‫روحانی به عنوان یک سیاس��تمدار س��اختارگرا به واس��طه‬ ‫ش��ناخت از نظام سیاس��ی ای ران و پیچیدگ ی های سیاست‬ ‫خارجی امریکا ترجیح م ی دهد هرگونه تابوش��کنی از سوی‬ ‫دولتش از سوی دستگاه بوروکراسی و ب راساس ظرفی ت های‬ ‫ساختار و نه فقط معطوف به شخص او صورت گیرد‪.‬‬ ‫روحانی در شرایط ب ی نظیری به امریکا رفت‪ .‬در سطح‬ ‫داخلی‪ ،‬عالوه بر مقبولیت مردمی‪ ،‬نخبگان‪ ،‬دولت او را نماد‬ ‫تدبیر و عقالنیت م ی دانند‪ ،‬اصالح طلبان به مثابه فرصتی تازه‬ ‫به او م ی نگرند و اصولگرایان هم گرچه در حوزه هایی چون‬ ‫اموزش عالی به دولت او خرده م ی گی رند اما اساسا تاکنون به‬ ‫شکاف ایدئولوژیک و بنیادین با شخص روحانی نرسیده اند‪.‬‬ ‫روحانی چند روز پس از س��خنان رهبری و تاکید ایش��ان بر‬ ‫«نرمش قهرمانانه» در سیاست خارجی‪ ،‬به نیویورک رفت‪.‬‬ ‫پس از دیداری با فرماندهان سپاه‪.‬‬ ‫مس��افر نیویورک در نقطه تالقی مقبولیت مردمی و‬ ‫مشروعیت حکومتی پا به س��ازمان ملل م ی گذاشت‪ .‬ولی‬ ‫در عین حال می زان توقع ها از او فزاینده بود‪ .‬بخشی از بدنه‬ ‫اجتماعی اصالح طلبان او را کامل کننده پروژه ناکام خاتمی‬ ‫در نیویورک م ی دانس��تند و بر طبل «دیپلماسی دست» و‬ ‫«دیپلماس��ی مصافحه» م ی کوبیدن��د‪ ،‬اصولگرایان هم به‬ ‫او انذار م ی دادند که نزدیکی بیش از حد به امریکا موقعیت‬ ‫ای��ران را در صحنه بی ن المللی با خطر مواج��ه م ی کند و در‬ ‫دو قطبی ساخته ش��ده طبیعتا مخالف «دیپلماسی دست»‬ ‫بودند‪.‬‬ ‫حسن روحانی اما در شرایطی س��خت و پرفشار قرار‬ ‫گرفته بود‪ .‬فضای روشنفکری ای ران و امریکا از او تابوشکنی‬ ‫م ی خواست در قالب دیداری و گپ و گفتی و سالم و علیکی‬ ‫و رقبای سیاس ی اش از او خویش��تنداری طلب م ی کردند‪ .‬او‬ ‫باید بین این دو نگرش ب راساس اختیار تامی که از ان سخن‬ ‫گفته بود‪ ،‬به عنوان بازیگر اصلی تصمیم عقالنی و درست‬ ‫اتخاذ م ی کرد‪ .‬تصمیمی ب راساس مدل گزینش عقالنی در‬ ‫نقش حاکمیت ای ران درکاهش‬ ‫تنشهایبینالمللی‬ ‫‪23‬‬ ‫بازیگرانی که یکدیگر را ندیدند‬ ‫کنیم‪ ».‬وی در ادامه گفت‪« :‬ما به دنبال تغییر نظام نیستیم و‬ ‫به حق مردم ای ران در دسترسی به انرژی صلح امیز هسته ای‬ ‫احترام م ی گذاریم‪ .‬بلکه‪ ،‬ما تاکید داریم ک��ه دولت ای ران به‬ ‫مسئولی ت های خود ب ر اساس پیمان منع گسترش تسلیحات‬ ‫ایا واکنش روحانی به سخنان اوباما کافی بود؟‬ ‫ی و قطعنامه های شورای امنیت عمل کند‪ .‬رهبر معظم‬ ‫اتم ‬ ‫ای ران فتوایی علیه س��اخت تسلیحات هسته ای صادر کرده‬ ‫مهشید ستوده‬ ‫اس��ت‪ .‬رئی س جمهور روحانی نیز همین اخی را تصریح کرده‬ ‫دیده اند که ایاالت متحده را دشمن خود اعالم کرده‪ ،‬به صورت‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫است که جمهوری اسالمی هرگز به دنبال ساخت یک سالح‬ ‫مستقیم و غیرمستقیم از طریق عوامل خود امریکای ی ها را به‬ ‫هسته ای نم ی رود‪ .‬بناب راین‪ ،‬بیانی ه هایی که دو دولت صادر‬ ‫گروگان گرفته‪ ،‬نیرو ها و شهروندان امریکایی را کشته و متحد‬ ‫کرده اند‪ ،‬باید مبنای دستیابی به توافقی معنادار باشد‪ .‬باید به‬ ‫ما اسرائیل را تهدید به نابودی کرده است‪ .‬فکر نم ی کنم بتوان‬ ‫دو مرد از دو قاره امده بودند تا شاید بتوانند به اختالفات‬ ‫‪ ۳۵‬س��اله کشور هاش��ان پایان بدهند‪ .‬دو مرد یکی س��پید‬ ‫راهکاری دست یابیم که به حقوق مردم ای ران احترام بگذارد‬ ‫یک شبه بر این مش��کالت تاریخی غلبه کرد‪ .‬بدگمان ی ها‬ ‫و در عین حال به جهان اطمینان دهد که برنامه هس��ته ای‬ ‫و دیگری س��یاه از دو کش��ور متف��اوت پس از س��ال ها در‬ ‫بسیار عمیق ش��ده اس��ت‪ ،‬اما معتقدم حل موضوع برنامه‬ ‫ای ران صلح امیز است‪ .‬اما ب رای موفقیت‪ ،‬عبارات‬ ‫سخنران ی هایش��ان تا توانس��تند ب رای یکدیگر‬ ‫اش��ت ی جویانه باید با اعمال ش��فاف و قابل تائید‬ ‫فضای مثبت ایجاد کردند‪ .‬این دو مرد یکدیگر را‬ ‫منطبق باشد‪ .‬این انتخاب های دولت ای ران بوده‬ ‫ندیدند‪ ،‬اما بازیگران اصلی اجالس امسال مجمع‬ ‫که به اعمال این تحریم های جامع منجر ش��ده‬ ‫مهمترین محورهای سخنان اوباما در مجمع عمومی‬ ‫عمومی س��ازمان ملل متحد بودن��د؛ بازیگرانی‬ ‫است‪ .‬البته‪ ،‬این تنها موضوعی بین ایاالت متحده‬ ‫که به گفته کار شناس��ان تا اینجا را خوب بازی‬ ‫و ای ران نیست‪ .‬جهان در گذشته شاهد بوده است‬ ‫‪ l‬ایاالت متحده و ایران از اغاز انقالب اسلامی سال ‪۱۳۵۷‬‬ ‫کرده اند و حاال باید دید پایان انچه م ی شود‪ .‬حسن‬ ‫که ای ران از مسئولی ت های خود شانه خالی کرده و‬ ‫از هم جدا شدند‪ .‬ایران ی ها مدت ها از سابقه مداخله امریکا در امور‬ ‫روحانی‪ ،‬رئی س جمهور دولت یازدهم ای ران امسال‬ ‫به همین جهت عالقه مند است از پایبندی ای ران‬ ‫کشورشان و نقش امریکا در سرنگونی دولت ایرانی در طول جنگ‬ ‫با انچه خ��ود «اختیارت��ام» م ی خواندش راهی‬ ‫به تعهدات��ش اطمینان یابد‪ .‬م ی خواهم ش��فاف‬ ‫سرد [کودتا علیه دولت مصدق]‪ ،‬گالی ه مند بوده اند‬ ‫نیویورک شد؛ سفری که با وجود گمانه زن ی های‬ ‫صحبت کن��م‪ .‬از اینکه رئی س جمه��ور روحانی‬ ‫متفاوت با انچه بس��یاری انتظارش را داش��تند‬ ‫از جانب مردم ای��ران ماموریت یافته تا مس��یری‬ ‫‪ l‬فکر نم ی کنم بتوان یک ش�به بر این مشکالت تاریخی‬ ‫متفاوت بود‪ .‬اما این تفاوت کسی را هم ناراحت‬ ‫اعتدالی را پیش بگیرد و اب��راز تعهد رئی س جمهور‬ ‫غلبه کرد‪ .‬بدگمان ی ها بسیار عمیق شده است‬ ‫نکرد‪ .‬همه هیجان لحظه دیدار اوباما و روحانی‬ ‫روحانی ب رای رسیدن به توافق‪ ،‬دلگرم شدیم‪« .‬جان‬ ‫و نح��وه برخ��ورد دو ط��رف در ضیاف��ت ناهار‬ ‫کری» (وزیر خارجه) را مامور کرده ام تا این موضوع را با‬ ‫‪ l‬معتقدم حل موضوع برنامه هس�ته ای ایران م ی تواند گام‬ ‫ بان ک ی مون را داش��تند‪ ،‬اما روحانی با زرنگی به‬ ‫دولت ای ران و با همکاری نزدیک اتحادیه اروپا‪ ،‬ب ریتانیا‪،‬‬ ‫بزرگی در مس�یر طوالنی رس�یدن به رابطه ای متفاوت ب ر اساس‬ ‫ان میهمانی نرفت‪ .‬همگی دغدغه واکنش اوباما‬ ‫منافع مشترک و احترام دوجانبه باشد‬ ‫فرانسه‪ ،‬المان‪ ،‬روسیه و چین‪ ،‬پیگیری کند‪ .‬هرچند‬ ‫به سخنرانی روحانی را داشتند‪ ،‬اما اوباما معاون‬ ‫ممکن اس��ت صخره های بزرگی در مس��یر باشد‪،‬‬ ‫نماینده اش در سازمان ملل را به جلسه فرستاد‪.‬‬ ‫اما قویا معتقدم که باید راه دیپلماتی��ک را ازمود‪ .‬در‬ ‫‪ l‬ماب ه دنبالتغییرنظامنیستیموبهحقمردمای راندردسترسی‬ ‫دو طرف زبده بودند و سیاستمدار و به شکلی که‬ ‫به انرژی صل ح امیز هس�ته ای احت رام م ی گذاریم‪ .‬بلکه‪ ،‬ما تاکید داریم‬ ‫نه سیخی سوخت و نه کبابی‪ ،‬کار ها متفاوت از‬ ‫حالی که وضعیت کنونی تنها به تشدید انزوای ای ران‬ ‫م ی انجامد‪ ،‬تعهد واقعی ای ران به قدم گذاشتن در‬ ‫که دولت ای ران به مسئولی ت های خود ب ر اساس پیمان منع گسترش‬ ‫هشت سال گذشته جلو رفت‪ .‬دو طرف کار را به‬ ‫مس��یری جدید هم ب رای منطقه و هم ب رای دنیا‬ ‫یوقطعنام ه هایشورایامنیتعملکند‬ ‫تسلیحاتاتم ‬ ‫وزرای خارجه شان سپرده اند تا شاید جاده دوطرفه‬ ‫اعتماد میان ای ران و امریکا کشیده شود‪.‬‬ ‫خوب خواهد بود و مردم ای ران هم کمک خواهند‬ ‫کرد توانای ی ه��ای فوق العاده خ��ود را در تجارت‪،‬‬ ‫فرهنگ‪ ،‬دانش و تحصیل به نمایش بگذارند‪».‬‬ ‫اوباما‪ :‬دلگرم شده ایم‬ ‫هسته ای ای ران م ی تواند گام بزرگی در مسیر طوالنی رسیدن‬ ‫باراک اوباما این بار هم مثل همیش��ه پش��ت تریبون‬ ‫روحانی‪ :‬م ی توان به چارچوبی برای مدیریت‬ ‫به رابطه ای متفاوت ب ر اساس منافع مشترک و احترام دوجانبه‬ ‫سازمان ملل قرار گرفت‪ .‬با صراحت به سراغ موضوع ای ران‬ ‫رفت و گفت‪« :‬ایاالت متحده و ای ران از اغاز انقالب اسالمی‬ ‫اختالفات با امریکا رسید‬ ‫باشد‪ .‬از زمانی که به ریاست جمهوری رسیدم‪ ،‬در نامه هایم‬ ‫سال ‪ ۱۳۵۷‬از هم جدا شدند‪ .‬ای ران ی ها مدت ها از سابقه مداخله‬ ‫سخنرانی امسال رئی س جمهور ای ران در مجمع عمومی‬ ‫به رهب ر معظم ای ران و اخی را رئی س جمهور «حسن روحانی»‬ ‫سازمان ملل متحد نه انقدر تند بود که کار را به ترک جلسه از‬ ‫تصریح کردم که امریکا رفع مسالمت امیز نگران ی ها در مورد‬ ‫امریکا در امور کشورشان و نقش امریکا در سرنگونی دولت‬ ‫برنامه هس��ته ای ای ران ر ا ترجیح م ی دهد‪ .‬هرچند ما مصمم‬ ‫سوی نمایندگان کشورهای اروپایی بکشاند نه انقدر عجیب‬ ‫ای ران��ی در طول جنگ س��رد [کودتا علیه دول��ت مصدق]‪،‬‬ ‫هستیم از حرکت ای ران به سمت سالح هسته ای جلوگیری‬ ‫گالیه مند بوده اند‪ .‬از سوی دیگر؛ امریکای ی ها دولت ای رانی را‬ ‫بود که فریاد «زنده باد بهار» در ان س��ر داده شود‪ .‬سخنران‬ ‫بین الملل‬ ‫‪2‬‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫‪24‬‬ ‫خواس��تار کاهش و انعطاف پذیری تحریم ها بوده و به دنبال‬ ‫راه حل سیاسی و دیپلماتیک در این موضوع است‪ .‬دیدار با نواز‬ ‫شریف‪ ،‬نخس ت وزیر پاکستان و صحبت در مورد خط لوله گاز‬ ‫پاکستان از دیگر دیدارهای روحانی بود‪ ».‬از سوی دیگر یکی‬ ‫از مهم ترین دیدارهای روحانی دیدار با رئی س جمهور فرانسه‬ ‫بود؛ دیداری که در ان روحانی با بیان اینکه «فرانسه از سال‬ ‫ی در رابطه با موضوع هسته ای ای ران‬ ‫‪ 2003‬تا ‪ 2005‬نقش مهم ‬ ‫ایفا کرده است»‪ ،‬درباره استفاده «صلح امیز از انرژی هسته ای‬ ‫ای ران» نیز گفت‪« :‬رویکرد غیرمنطقی و غیرقانونی که در این‬ ‫ارتباط وجود دارد‪ ،‬باید جای خود را به رویکرد سازنده ای بدهد‬ ‫که موجب حل و فصل مسائل شود‪ ».‬رئی س جمهور فرانسه‬ ‫رئی س جمهور اتریش هم با حسن روحانی دیدار کرد و در این‬ ‫دیدار گفت‪« :‬اتریش در جهت مرتفع کردن مسائل موجود در‬ ‫روابط ای ران با اتحادیه اروپا طی شش ماه اینده تالش خواهد‬ ‫کرد‪ ».‬اما دیدار روحانی با عبداهلل گل‪ ،‬رئی س جمهور ترکیه از‬ ‫دیگر دیدارهای مهم وی بود‪ .‬در این دیدار روحانی همکاری‬ ‫کش��ورهای منطقه به ویژه ای��ران و ترکی��ه را در حل وفصل‬ ‫مش��کالت منطقه مهم ارزیاب��ی کرد و گف��ت‪« :‬اولین قدم‬ ‫مشترک دو کشور این اس��ت که تالش کنیم اوضاع سوریه‬ ‫بدتر از این نشود و مشکالت این کشور هر چه زودتر حل شود‪.‬‬ ‫عبداهلل گل هم با اشاره به نقش س��ازنده جمهوری اسالمی‬ ‫ای ران در حل وفصل مشکالت منطقه‪ ،‬بر ضرورت همکاری‬ ‫هر چه بیشتر کشورهای منطقه ب رای حل بحران‬ ‫سوریه تاکید کرد‪».‬‬ ‫بین الملل‬ ‫امسال ای ران در سازمان ملل با اختیار تام رفته بود تا نرمش‬ ‫قهرمانانه داشته باشد‪ .‬تا در شرایطی که به کسی توهینی‬ ‫نکند با احترام باعث ش��ود نمایندگان امریکا هم تا انتها به‬ ‫سخنران ی اش گوش کنند‪ .‬این بار رئی س جمهور کشورمان‬ ‫بعد از انتقاد از تحریم ه��ا‪ ،‬برنامه هس��ته ای و تمایل مردم‬ ‫ای ران به صلح به س��راغ همان جمالتی رفت که شاید همه‬ ‫در انتظارش بودند‪ .‬وی در مهم ترین بخش این س��خنرانی‬ ‫گفت‪« :‬جمهوری اس�لامی ای ران ضمن پافشاری بر اعمال‬ ‫حقوق خود و ضرورت احترام و همکاری بی ن المللی در اعمال‬ ‫این حقوق‪ ،‬اماده گفت وگوهای بدون تاخیر ب رای اعتمادسازی‬ ‫متقابل و رفع دوسویه ابهامات از طریق شفافیت کامل است‪.‬‬ ‫ای ران به دنبال تعامل س��ازنده ب ر اس��اس احترام‬ ‫متقابل و منافع مشترک با دیگر کشورهاست و در‬ ‫این چارچوب در پی افزایش تنش با ایاالت متحده‬ ‫شاید وقتی دیگر‪...‬‬ ‫مهمترین محورهای سخنان روحانی در مجمع عمومی‬ ‫امریکا نیز نیست‪ .‬من س��خنان امروز پرزیدنت‬ ‫اما در میان همه این دیدارها انچه به ش��دت‬ ‫اوبام��ا را با دقت دنب��ال کردم؛ در ص��ورت عزم‬ ‫مهم بود‪ ،‬دیدار دو رئی س جمهور ای ران و امریکا بود‪.‬‬ ‫‪ l‬جمهوری اسالمی ایران ضمن پافشاری بر اعمال حقوق‬ ‫سیاسی رهب ران امریکا و خودداری از دنبال کردن‬ ‫دیداری که در ضیافت ناهار بان کی مون ش��اید به‬ ‫منافع گروه های فش��ار جنگ طلب‪ ،‬م ی توان به‬ ‫خود و ضرورت احترام و همکاری بی ن المللی در اعمال این حقوق‪،‬‬ ‫دلیل کمبود وقت و شاید هم به دلیل سرو مشروبات‬ ‫اماده گفت وگوهای بدون تاخیر برای اعتمادس�ازی متقابل و رفع‬ ‫چارچوبی ب رای مدیریت اختالفات رسید‪ .‬در این‬ ‫دوسویه ابهامات از طریق شفافیت کامل است‬ ‫الکی محقق نش��د‪ .‬در همین مورد روزنامه گاردین‬ ‫چارچوب موض��ع ب رابر‪ ،‬احت��رام متقابل و اصول‬ ‫به نقل از مقام��ات امریکایی نوش��ت‪« :‬مقام های‬ ‫مسلم شناخته ش��ده بی ن المللی باید مبنا باشد؛‬ ‫رس��می دولت امریکا با تاکید بر اینکه دیداری بین‬ ‫البته در این زمینه انتظار ما از واشنگتن شنیدن‬ ‫‪ l‬ایران ب ه دنبال تعامل س�ازنده ب ر اس�اس احترام متقابل و‬ ‫روسای جمهوری ای ران و امریکا صورت نگرفته‪ ،‬اعالم‬ ‫منافع مش�ترک با دیگر کشورهاس�ت و در این چارچ�وب در پی‬ ‫صدای واحد است‪».‬‬ ‫کردند که واشنگتن پیشنهاد دیداری را به طرف ای رانی‬ ‫افزایش تنش با ایاالت متحده امریکا نیز نیست‬ ‫دیدارهایی پ�ر از لبخن�د و وعده‬ ‫ارائه کرد ولی هیات ای ران ان را «بس��یار پیچیده»‬ ‫مساعدت‬ ‫‪ l‬من س�خنان امروز پرزیدنت اوباما را ب�ا دقت دنبال کردم؛‬ ‫دانسته و این پیشنهاد را رد کرد‪ ».‬اما حسن روحانی‬ ‫در مصاحبه با شبکه س��ی ان ان در این مورد گفت‪:‬‬ ‫در صورت عزم سیاس�ی رهبران امریکا و خودداری از دنبال کردن‬ ‫اما اولین حض��ور رئی س جمهور کش��ورمان در‬ ‫«صحب ت هایی بود ب رای اینکه ب رنامه مالقاتی بین‬ ‫اجالس مجمع عموم��ی س��ازمان ملل متحد‬ ‫منافع گروه های فش�ار جنگ طل�ب‪ ،‬م ی توان ب�ه چارچوبی برای‬ ‫پرزیدنت اوباما و من تنظیم شود که دو طرف در یک‬ ‫مدیریت اختالفات رسید‬ ‫پر ب��ود از دیدارهایی که بع��د از همه انها لبخند‬ ‫فرصتی با هم گفت وگو کنند و مقدمات این کار تا‬ ‫رضایت بر لب��ان دو طرف ان نقش بس��ته بود‪.‬‬ ‫حدی اماده ش��ده بود‪ ،‬امریکا اعالم تمایل کرده بود‬ ‫‪ l‬موضع برابر‪ ،‬احترام متقابل و اصول مس�لم شناخته شده‬ ‫دیدارهایی که در ان کشورهای مقابل همگی قول‬ ‫ب رای چنین مالقاتی؛ عل ی االصول از طرف ای ران هم‬ ‫بی ن المللی باید مبنا باشد؛ البته در این زمینه انتظار ما از واشنگتن‬ ‫همکاری با ای ران و تالش ب رای از میان برداشتن‬ ‫م ی توانست در یک شرایطی‪ ،‬ب رنامه ای این چنینی‬ ‫تحریم ها را م ی دادند‪ .‬محوری��ت دیدارها برنامه‬ ‫شنیدن صدای واحد است‬ ‫باش��د‪ ،‬اما فکر م ی کنم فرصت کم بود؛ ب رای اینکه‬ ‫هسته ای ای ران و س��وریه بود‪ .‬روحانی در دیدار با‬ ‫ما بتوانیم همه این مس��ائل را هماهنگ کنیم‪».‬‬ ‫روس��ای جمهور تونس و لبنان در مورد وضعیت‬ ‫رئی س جمهور کش��ورمان در این سفر با وزیرخارجه‬ ‫سوریه و به کارگیری سالح های شیمیایی در این‬ ‫المان‪ ،‬رئی س جمهور فرانسه‪ ،‬نخس ت وزیر پاکستان‪،‬‬ ‫کشور و همچنین لزوم مبارزه با تروریسم در سوریه‬ ‫هم با اشاره به روابط طوالنی فرهنگی و اقتصادی دو کشور‬ ‫رئی س جمهور ترکیه‪ ،‬نخس ت وزیر اسپانیا‪ ،‬رئی س جمهور تونس‬ ‫توافق کردند‪ .‬وی همچنین در دیدار با وزیر خارجه المان نیز‬ ‫تاکید کرد‪« :‬زمینه های مهمی وجود دارد که ای ران و فرانسه‬ ‫و رئی س جمهور لبنان دیدار کرد اما شاید ترجیح داد که یا دیداری‬ ‫اب راز امیدواری کرد که المان در حل وفصل مسائل هسته ای‬ ‫ب ر اس��اس عالیق مش��ترک بتوانند در زمینه حل مسائل و‬ ‫با اوباما صورت نگیرد یا اگر هم قرار است دیداری صورت بگیرد‬ ‫ای ران نقش موثری ایفا کند‪ .‬انتقاد از تحریم ها نیز بخش دیگر‬ ‫رسانه ای نشود یا ش��اید هم در وقتی دیگرکه صدای واحد را از‬ ‫بحران های منطق��ه ای همچون موضوع س��وریه و لبنان با‬ ‫صحب ت های روحانی بود که موجب شد در نهایت وزیر خارجه‬ ‫یکدیگر همکاری کنند‪».‬‬ ‫المان هم اظهارات روحانی را س��ازنده بداند و بگوید‪« :‬المان‬ ‫واشنگتن شنید این دیدار را انجام بدهد‪g .‬‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫‪25‬‬ ‫روبه رونشدن روحانی با اوباما کار درستی بود‬ ‫اگر مذاکرات هسته ای جواب ندهد؛ دولت یازدهم با چالش داخلی مواجه می شود‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫امیر محبیان‬ ‫تحلیلگر مسائل سیاسی‬ ‫‪3‬‬ ‫ایا پس از‪ 35‬سال روسای جمهور ای ران و امریکا در نشست‬ ‫ساالنه مجمع عمومی س��ازمان ملل متحد با یکدیگر دیدار‬ ‫م ی کنند؟ این سوالی بود که از مدتی پیش فعاالن سیاسی و‬ ‫رسانه های داخلی و خارجی و حتی سیاستمداران ای ران و جهان‬ ‫را به خود مشغول کرده بود‪ .‬اینک دکتر حسن روحانی و باراک‬ ‫اوباما‪ ،‬روس��ای جمهور ای ران و امریکا در این نشست ساالنه‬ ‫حاضر شدند ولی خبری از دیدار نبود‪ .‬چرایی و چگونگی این‬ ‫اتفاق مساله ای است که در اینجا سعی م ی شود به ان پاسخ‬ ‫دهیم‪ .‬با اغاز نشست ساالنه مجمع عمومی سازمان ملل و‬ ‫حضور جمعی از روسای دولت های مختلف‪ ،‬در گام نخست‬ ‫قرعه به ن��ام رئی س جمهور امریکا افتاد ت��ا در این مکان و در‬ ‫حضور سیاستمداران کشورهای جهان به سخنرانی بپردازد‪.‬‬ ‫س��خنان رئی س جمهور ایاالت متحده امریکا مساله ای فراتر‬ ‫و متفاوت با نامه نگاری های پیش��ین ایش��ان نبود‪ .‬محتوای‬ ‫نامه با انچه وی در مجمع عمومی س��ازمان ملل مطرح کرد‬ ‫تفاوت انچنانی نداشت و همان طور که پی ش تر مطرح کرده‬ ‫بود تمایل به مذاکره و تعامل با جمهوری اسالمی ای ران دارند‬ ‫و کشورش از سیاس��ت تنازع و حذف نظام جمهوری اسالمی‬ ‫گذش��ته و به نوعی به توافق و تعامل با نظام سیاسی حاکم‬ ‫بر ای ران تمایل پیدا کرده است‪ .‬پس از صحب ت های مثبت و‬ ‫خوشایند اوباما نوبت به ان رسید که رئی س جمهور کشورمان‬ ‫در جایگاه سخنران این نشست حاضر شود؛ وی سخنان خود‬ ‫را با قدرت بیان کرد که جای بررسی دارد‪ .‬سخنان دکتر روحانی‬ ‫در سازمان ملل از دو منظر قابل بررسی است؛ نخست از لحاظ‬ ‫فرم که البته انتقاداتی از این جهت به ان وارد است‪ ،‬مانند اینکه‬ ‫سازمان ملل مکانی ب رای مطرح کردن مسائل پیچیده و استفاده‬ ‫از جمالت طوالنی و کلمات ثقیل نیست اما گویی این مساله‬ ‫‪26‬‬ ‫نه تنها ب رای رئی س جمهور فعلی‪ ،‬بلکه نزد روسای پیشین نیز‬ ‫کامال به فراموشی سپرده شده است‪ .‬اما بررسی دالیل اتفاق‬ ‫مورد بحث‪ ،‬به فرم سخنرانی مربوط نم ی شود‪ ،‬بناب راین بررسی‬ ‫این مق وله را به فرصتی دیگر محول م ی کنیم‪ .‬انچه اتفاقات را‬ ‫رقم زد‪ ،‬محتوای سخنان رئی س جمهور کشورمان بود که البته‬ ‫محتوا نیز به دو بخش دیگر تقسیم م ی شود‪ .‬یک‪ ،‬جهت گیری‬ ‫و دوم تطبیق با سخنان پیشین دیگر روسای جمهور ای ران که‬ ‫در نشست ساالنه مطرح م ی شد‪ .‬در مجموع برداشت ابتدایی از‬ ‫صحب ت های دکتر روحانی این نکته بود که وی نقطه نظ راتی‬ ‫را با استفاده از ادبیات دیپلماتیک مطرح کردند و تفاوت چندانی‬ ‫با س��خنان دیگر روس��ای جمهور ای ران نداش��ت و همه این‬ ‫عزیزان همانی را بیان کردند که مواضع مش��خص و روشن‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران طی ‪ 35‬سال گذشته بوده است‪ .‬اما این‬ ‫به ان معنا نیست که تفاوتی میان سخنان حسن روحانی با‬ ‫محمود احمدی نژاد وجود نداشت‪ .‬چراکه عالوه بر ادبیات ایشان‬ ‫مساله اب راز تمایل به مذاکره مستقیم با دولت ایاالت متحده‬ ‫امریکا‪ ،‬که البته با شروطی نظیر «انجام بدون تاخیر مذاکرات»‬ ‫مطرح کردند‪ ،‬نقطه تمایز س��خنان رئی س جمهور بود‪ .‬نکته‬ ‫دیگر که در س��خنان دکتر روحانی حائز اهمیت بود‪ ،‬مساله‬ ‫فضای حاکم بود‪ .‬فضایی که پیش از حضور وی در س��ازمان‬ ‫ملل متحد‪ ،‬با مطرح ش��دن دیدار تصادفی روس��ای جمهور‬ ‫ای ران و امریکا بسیار داغ شده بود اما فضای ایجاد شده توسط‬ ‫رسانه های داخلی جای بسی نقد دارد‪ .‬زی را انها به گونه ای عمل‬ ‫کردند که گویی دیدار یا حتی دست دادن روحانی با اوباما یک‬ ‫مساله کلیدی است و م ی تواند بیانگر مسائل بسیاری باشد‪.‬‬ ‫این فضای ایجاد شده توسط رسانه ها موجب ان شد که روند‬ ‫مذاکره با امریکا تا حدودی کند ش��ود و تا جایی این تاثی رات‬ ‫ادامه پیدا کردند که از س��وی امریکای ی ها ش��روطی مطرح‬ ‫شد‪ .‬هرچند این مس��ائل تاثی رات زیادی بر وقوع مذاکره میان‬ ‫ای ران و ایاالت متحده گذاش��ت اما دلیل ان یک نکته س��اده‬ ‫بود و ان مساله‪ ،‬این است که هنوز مذاکره ای صورت نگرفته ‬ ‫و دو کشور در فضای مقدماتی قرار دارند‪ .‬در این فضا کلمات‬ ‫و بیان احساسات م ی تواند بسیار معنادار تلقی شود و نمایش‬ ‫اشتیاق در چنین شرایطی بسیار پرهزینه خواهد بود‪ .‬این بیان‬ ‫احساسات و اقدامات شتابزده از سوی برخی از رسانه های داخلی‬ ‫موجب شد این ذهنیت توسط امریکای ی ها به سرعت مدیریت‬ ‫تدادن این دو رئی س جمهور‬ ‫شود و این گونه القا شد که حتی دس ‬ ‫با یکدیگر ب رای ای ران ی ها یک امر حیاتی محسوب م ی شود و‬ ‫علت این اش��تیاق را این مس��اله بیان کردند که تحریم های‬ ‫صورت گرفته در قبال ای ران فش��ار بسیاری به افکارعمومی و‬ ‫سیاس��تمداران ای رانی وارد کرده و انها را مجاب کرده است به‬ ‫هر قیمتی برسر میز مذاکره با ایاالت متحده امریکا بنشینند‪.‬‬ ‫بناب راین این مسال ه بهانه ای شد تا نوعی چان هزنی و شرط گذاری‬ ‫درمیان مقامات امریکایی که پیش از این مش��تاق مذاکره با‬ ‫ای ران بودند‪ ،‬اغاز شود‪ ،‬به طوریکه مک کین و برخی چهره های‬ ‫دموکرات کنگره امری��کا نامه نگاری هایی را با رئی س جمهور‬ ‫کشورش��ان انجام دادند که در انها بیان ش��ده بود‪ ،‬شرایط به‬ ‫نحوی اس��ت که تحریم های موجود در قبال ای ران کارس��از‬ ‫بود ه و باید در مقابل مذاکره دو کشور‪ ،‬از طرف ای رانی امتیازاتی‬ ‫دریافت شود‪ .‬مشخصا در امتیازات یاد شده مساله حفظ امنیت‬ ‫اسرائیل نیز مطرح شده بود‪ .‬اما رئی س جمهور کشورمان این‬ ‫اقدامات را ب ی پاسخ نگذاش��ت و از طریق یک ادبیات کامال‬ ‫دیپلماتیک دیدار تصادفی میان خ��ود و همتای امریکای را‬ ‫منتفی و متوقف کرد‪ .‬این اقدام حس��ن روحانی نتیجه های‬ ‫مثبتی در پیش داشت‪ .‬به طوری که موجب شد سیاستمداران‬ ‫امریکای به صورت علنی اعالم کنند رئی س جمهور کشورشان‬ ‫درخواست چنین مالقاتی را داشته است و ابهامات ایجاد شده‬ ‫در خصوص مذاکره این دو کشور را از میان بردارند‪ .‬این اعتراف‬ ‫سیاستمداران امریکایی نه تنها در کوتاه مدت ب رای ای ران بسیار‬ ‫مفید بود‪ ،‬بلکه در بلند مدت نیز تاثی رات مثبتی بر مذاکرات این‬ ‫دو کشور خواهد گذاشت‪ .‬با توجه به مواردی که تا اینجا به انها‬ ‫اشاره شد بدون شک رئی س جمهور کشورمان با درایت مذاکرات‬ ‫را از مسیر احساسات خارج کرده و ان را در راه عقالنیت قرار داد‬ ‫و روندی را که معکوس اغاز شده بود‪ ،‬دوباره به مسیر طبیعی‬ ‫خود بازگرداند‪ .‬زی را همان طور که مثال معروفی در سیاس��ت‬ ‫م ی گوید‪« :‬شیطان در جزئیات نهفته است»‪ ،‬اگر روال انگونه‬ ‫که رسانه ها تمایل داشتند پیش م ی رفت و روحانی و اوباما بر‬ ‫سر میز مذاکره م ی نشس��تند‪ ،‬کلیات را مدنظر قرار م ی دادند‪،‬‬ ‫بناب راین توافقی صورت م ی گرفت که در جزئیات‪ ،‬هر دو کشور‬ ‫با اختالفات جدی روبه رو م ی شدند‪ .‬اما اکنون کارشناسان و وزرا‬ ‫دور میز مذاکره حاضر م ی شوند و بررسی تمام جزئیات موجود را‬ ‫در دستورکار خود قرار م ی دهند تا شاید توافقی صورت گیرد که‬ ‫خالی از اختالفات باشد‪ .‬اما ایا مذاکرات با امریکا نتیجه بخش‬ ‫خواهد بود؟ در پاس��خ به سوال مطرح ش��ده باید این نکته را‬ ‫مد نظر قرار داد که اوباما بنا ب��ه دالیلی باید بتواند به تعامل با‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران دس��ت یابد‪ .‬البته این نکته را نیز باید‬ ‫یاداور شویم که تمایل امریکا در خصوص مذاکره با ای ران به‬ ‫هیچ عنوان نکته منفی نیست و باید با دیدی باز و مثبت به ان‬ ‫نگاه کرد‪ .‬اما هر دو طرف مذاکره باید نکاتی را درباره یکدیگر‬ ‫در نظر داشته باشند‪ ،‬به طور مثال‪ ،‬طرف ای رانی باید بداند که‬ ‫رئی س جمهور امریکا بسیار تحت فشار است و حتی درصورت‬ ‫تمایل وی به لغو برخی تحریم ها‪ ،‬قادر به انجام این کار نیست‬ ‫چراکه این امر در وظایف کنگره این کشور تعریف شده است‪.‬‬ ‫در نقطه مقابل امریکای ی ها ه��م باید این نکته را مد نظر قرار‬ ‫بدهند که فرایند مذاکره با ای ران دارای زمان و تاریخ انقضا است‪.‬‬ ‫زی را حدود شش ماه دیگر چالش های انتخابات داخل ای ران ب رای‬ ‫مجل س شورای اسالمی اغاز م ی شود‪ .‬بناب راین در این زمان ما‬ ‫شاهد ان خ واهیم بود که جریان های منتقد رئی س جمهور ب رای‬ ‫نقد حامیان دولت در رقابت های انتخاباتی دستاورد های دولت‬ ‫را که مهم ترین انها نتیجه مذاکرات مورد بحث است‪ ،‬دستاویزی‬ ‫ب رای نقد دولت قرار م ی دهند‪ .‬بناب راین اگر این مذاکرات طی‬ ‫شش ماه اینده به یک نقطه قابل اتکایی نرسد‪ ،‬تبدیل به یک‬ ‫چالش درونی ب رای دولت یازدهم خواهد شد‪ .‬به همین دلیل‬ ‫است که رئی س جمهور امریکا در صورت تمایل ب رای مذاکره‬ ‫باید زمان را مدنظر قرار دهد‪g .‬‬ ‫ طرح مساله دیدار روحانی و اوباما‬ ‫رسانه ای و کامال زرد بود‬ ‫گفتوگوی مثلث با حسن بهشتی پور‬ ‫‪4‬‬ ‫مجمع عمومی سازمان ملل متحد که س�االنه در روزهایی اغازین فصل پاییز برگزار م ی شود‪ ،‬در نشست اخیر‬ ‫خود که در جریان است‪ ،‬شاهد حضور دکتر حسن روحانی ب ه عنوان رئیس دولت ایران است؛ فردی که حضورش در‬ ‫قامت ریاس�ت جمهوری ایران و موضع گیری های دیپلماتیک وی و البته نام ه نگاری های اوباما این مساله را به وجود‬ ‫اورده بود که گزینه دیدار این دو مقام ارشد ایران و امریکا روی میز است و زمینه را برای گمانه زن ی های بسیاری فراهم‬ ‫کرده بود‪.‬اما سخنرانی هر دو رئی س جمهور انجام شد و خبر از دیدار این دو نبود‪ .‬در این خصوص حسن بهشت ی پور‪،‬‬ ‫تحلیلگر مسائل سیاسی معتقد است‪« :‬دو کشور ‪34‬سال است که در زمینه های مختلف با یکدیگر اختالف نظر دارند‪.‬‬ ‫بنابراین در یک روز و با یک اقدام نم ی توان انتظار داشت در عال ی ترین سطح‪ ،‬مذاکره و گفت وگو داشته باشند‪ ».‬وی که‬ ‫انتقاداتی را متوجه سخنرانی رئی س جمهور م ی داند در گفت وگو با مثلث دیدگاه خود را درباره اتفاقات مجمع عمومی‬ ‫سازمان ملل بیان کرد‪.‬‬ ‫فرهاد کیانفرید‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫دکتر روحانی اولین سفر و حضور خود را در سازمان‬ ‫ملل متحد ب ه عنوان رئی س جمهور ایران انجام داد‬ ‫و در نشست س�االنه مجمع س�خنرانی کردند‪.‬‬ ‫ارزیابی شما از صحب ت های ایشان چه بود؟‬ ‫‪ l‬مطرح کردن پیشنهاداتی از سمت ایشان که یکی‬ ‫از انها نفی خشونت و افراط گری بود از نظر بنده بسیار خوب‬ ‫و مفید طرح ش��ده بود‪ .‬اما در نظام قدرت بی ن الملل مواردی‬ ‫که مربوط به نفی برخی مسائل اس��ت کمتر مورد استقبال‬ ‫قرار م ی گیرد‪ ،‬بناب راین در این گونه مجالس پیش��نهادات را‬ ‫به گونه ای باید مطرح کرد که مربوط به تائید یک روند باشد‬ ‫یا یک راهکار ب رای اقدامی مثبت باش��د‪ .‬به طور مثال اقای‬ ‫خاتمی که در اولی��ن حضور خود در س��ازمان ملل موضوع‬ ‫تو گوی تمدن ه��ا را ارائه دادن��د و از انجایی که خواهان‬ ‫گف ‬ ‫‪ l‬ب��ه نظر من طرح ای��ن مس��ائل‪ ،‬گمان هزن ی های‬ ‫تحلیلی اس��ت که نم ی توان انها را رد یا تائید کرد‪ .‬اما از نظر‬ ‫من اقای روحانی هرانچه م ی خواستند و الزم بود مطرح شود‬ ‫را در سخنرانی خود بیان کردند‪ .‬بنده معتقدم این مساله که‬ ‫هیات امریکایی حاضر در زمان سخنرانی ایشان در سطح وزیر‬ ‫امورخارجه نبودند‪ ،‬نکته مهم و قابل تاملی است اما شاید در‬ ‫دیپلماسی تاثی ر گذار باشد ولی در محتوای سخنرانی ایشان‬ ‫اثرگذار نبود‪.‬‬ ‫ب ه طور کلی مذاکرات با امریکا را تا چه حد کارساز‬ ‫و مشکل گشا م ی دانید؟ اصال این مذاکرات انجام‬ ‫خواهد شد؟‬ ‫‪ l‬به نظر من انجام خواهد ش��د‪ ،‬اما وقوع این رخداد‬ ‫زمانبر است‪ .‬ما در ابتدا باید شاهد ان باشیم که این گفت وگو ها‬ ‫در رده های پایی ن تر انجام ش��ود و اگر این دیدارها و مذاکرات با‬ ‫موفقیت ادامه پی دا کرد در گام بعدی نوبت به روس��ای جمهور‬ ‫م ی رسد‪ .‬اما در شرایط کنونی زمینه الزم ب رای شروع این رابطه‬ ‫مهیا نیس��ت‪ .‬همانطور که گفتم ما ‪ 34‬سال با ایاالت متحده‬ ‫امریکا اختالف نظرهای اساسی داشتیم‪ ،‬چطور با این سرعت‬ ‫همه مش��کالت حل وفصل ش��ود؟ اما گویی عده ای قصد‬ ‫دارند اینگونه القا کنند که اگ��ر دو دولت ای رانی و امریکایی‬ ‫با یکدیگر دیدار و گفت وگو داشته باشند‪ ،‬تمامی مشکالت‬ ‫مرتفع م ی ش��ود‪ .‬من این نظر را قبول ندارم‪.‬حتی شاید این‬ ‫دیدارها انجام شود و مش��کالتی را هم حل نکند‪ .‬البته این‬ ‫نکته را نیز رد نم ی کنم که اغاز مذاکره و رابطه با امریکا تاثی رات‬ ‫زیادی در اینده خواهد داش��ت و قطعا اقدام مثبتی محسوب‬ ‫م ی شود‪ .‬اما واقعیت این اس��ت که در صورت وقوع این رخداد‬ ‫نم ی توان انتظار داشت مشکالت موجود کامال از بین بروند‪.‬‬ ‫ولی زمانی که رویکرد به سمت نگاه مثبت م ی رود‪ ،‬موجب ان‬ ‫م ی شود که در جامعه چه ای ران و چه امریکا امیدواری ایجاد شود‬ ‫و م ی توان منتظر اتفاقات خوشایند بود‪ .‬به هرحال به نظر من‬ ‫همانطور که اقای روحانی در صحب ت های خود اش��اره کردند‬ ‫م ی توان با مدی ریت بحران میان ای ران و امریکا‪ ،‬بخشی از موانع‬ ‫موجود را برطرف کرد‪g .‬‬ ‫بین الملل‬ ‫رئی س جمهور در صحب ت های خود پیشنهاداتی را‬ ‫مطرح کردند‪ .‬به نظر شما تا چه حد مورد استقبال‬ ‫حاضران در این نشست قرار خواهد گرفت؟‬ ‫ب ا توجه به اینکه شما هم در صحبت ابتدایی خود‬ ‫انتقاداتی را از محتوای صحب ت های رئی س جمهور‬ ‫مطرح کردید‪ ،‬الزم اس�ت به یک نکته اشاره کنم‬ ‫که پس از س�خنرانی رئی س جمه�ور دو دیدگاه‬ ‫مط�رح ش�د؛ اول اینک�ه رئی س جمهور ب�ه دلیل‬ ‫برخی فشارهای داخلی از بیان بعضی صحب ت ها‬ ‫خودداری کردند و دوم اینکه دکتر روحانی به دلیل‬ ‫اینکه هیات امریکایی حاضر در س�الن در سطح‬ ‫وزیر نبودند بخشی از صحب ت ها را بیان نکرد‪ ،‬ایا‬ ‫با این دیدگاه ها موافقید؟‬ ‫‪ l‬به نظر من این قبیل گمان هزن ی ها کامال رسانه ای‬ ‫بود و همانطورکه از ماهیت رسانه مشخص است باید تمام ‬ ‫ی‬ ‫جوانب و احتم��االت را در نظر بگیرد‪ ،‬اما ب��ه عقیده من این‬ ‫مساله از همان اغاز اهمیت چندانی نداش��ت‪.‬زی را دو کشور‬ ‫‪34‬سال است که در زمینه های مختلف با یکدیگر اختالف نظر‬ ‫دارند‪ .‬بناب راین در یک روز و با یک اقدام نم ی توان انتظار داشت‬ ‫در عال ی ترین سطح‪ ،‬مذاکره و گفت وگو داشته باشند‪ .‬در این‬ ‫قبیل مسائل الزم است ابتدا مجموعه ای از مراحل طی شود‬ ‫تا در نهایت چنین اتفاقی رخ بدهد‪ .‬من معتقدم مسائلی که‬ ‫در رسانه ها مطرح م ی شد صرفا اقدامات روزنامه نگاری زرد بود‪.‬‬ ‫واقعیت این است مس��اله مهم و قابل توجه وقوع مذاکرات‬ ‫اقای ظریف با جان کری است‪ .‬اینکه این دو وزیر امور خارجه‬ ‫با یکدیگر بر سر میز مذاکرات هسته ای م ی نشینند‪ ،‬به نوبه‬ ‫خود یک پیشرفت چشمگیر اس��ت‪.‬اگر این نشست نتیجه‬ ‫بدهد ش��اید در گام بعدی رئی س جمهور با همتای امریکایی‬ ‫خود دیدار و گفت وگو کند‪ .‬اما در شرایط فعلی فراهم شدن این‬ ‫دیدار کامال دور از انتظار است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫‪ l‬سخنرانی اقای دکتر روحانی به نظر من دو بخش‬ ‫کامال متفاوت داش��ت؛ دربخش نخست‪ ،‬رئی س جمهور وارد‬ ‫بحث مسائل نظری و فکری شده بود و در بخش دوم مسائلی‬ ‫را مطرح کردند که تا حدودی به روز تر و عملیات ی تر و همچنین‬ ‫قابل درک ب رای مخاطب عام بود‪ .‬از نظر من یک مجموعه‬ ‫مشکالت مهم و اساس��ی وجود دارد که سیاس��تمداران ما‬ ‫در مجامع بی ن المللی همان گون��ه صحبت م ی کنند که در‬ ‫مجامع داخلی س��خنرانی انجام م ی دهند‪ .‬این مس��ائل که‬ ‫مطرح شد صرفا ب رای مخاطب داخلی که با مسائل مورد بحث‬ ‫همذات پنداری م ی کند و به خوبی درک م ی کند که مسئوالن‬ ‫درباره چه موضوعاتی صحبت م ی کنند و چه استدالل هایی‬ ‫دارند‪ ،‬کارایی دارد‪ .‬درحالی که واقعیت این است که در مجامع‬ ‫بی ن المللی باید زبان و اصولی را ب��ه کار ببریم که در خور ان‬ ‫مراسم باش��د و یکس��ری نکاتی را مطرح کنیم که بتواند با‬ ‫مخاطب ارتباط برقرار کند‪ .‬اقای روحانی در بخش اول سخنان‬ ‫خود در س��ازمان ملل کمتر موفق بودند‪ ،‬زی را موضوعاتی را‬ ‫مطرح کردند که بیشتر در فضای داخلی کشور قابل درک و‬ ‫لمس است‪ .‬اما بخش دوم صحب ت های ایشان متفاوت بود و‬ ‫بیشتر جنبه بی ن المللی داشت و م ی توانست هم در مجامع‬ ‫بی ن المللی و هم داخلی مخاطبان خود را پیدا کند‪ .‬البته این‬ ‫را هم یاداور ش��وم که با وجود این نواقص ارزیابی من درباره‬ ‫سخنان اخیر ایشان مثبت بود‪.‬‬ ‫ایجاد یک جریان مثبت شده بودند بسیار مورد استقبال قرار‬ ‫گرفت و با اتفاق ارا تصویب شد و حتی یک کشور حاضر در‬ ‫س��ازمان ملل با ان مخالفت نکرد‪ .‬این اتفاق به این دلیل رخ‬ ‫داد که مس��اله گفت وگوی تمدن ها جهان را وارد یک مسیر‬ ‫جدیدی م ی کرد‪ .‬ب��ه هرحال اگر قرار به ارائه یک پیش��نهاد‬ ‫در مجامع عمومی اس��ت‪،‬اوال ابتکاری ب��ودن ان در اولویت ‬ ‫نخس��ت قرار دارد و ثانیا مثبت بودن پیش��نهاد بسیار حائز‬ ‫اهمیت است‪ .‬البته بنده امیدوارم پیشنهاد اقای روحانی مورد‬ ‫توجه و استقبال قرار بگیرد و بتواند از طریق دیپلماسی ای رانی‬ ‫این مس��اله را در مجامع بی ن المللی دنبال کند و در حد یک‬ ‫شعار خالصه نشود‪.‬‬ ‫از س�خنرانی رئی س جمه�ور ک�ه بگذری�م‪ ،‬یک‬ ‫نکته مهم در حاشیه برگزاری نشست مجمع عمومی‬ ‫س�ازمان ملل وجود داش�ت و ان هم طرح مساله دیدار‬ ‫اوبام�ا و روحانی در این مراس�م بود‪ .‬اما ای�ن دیدار که‬ ‫برخی نیز عنوان م ی کردند در حد برخورد تصادفی این‬ ‫دو رئی س جمهور اس�ت‪ ،‬اتفاق نیفتاد‪ .‬به نظر شما چه‬ ‫مواردی مانع وقوع این مساله شد؟‬ ‫حس�ن بهش�ت ی پور معتق�د‬ ‫اس�ت که دو کش�ور ‪34‬س�ال اس�ت‬ ‫ک�ه در زمینه های مختلف ب�ا یکدیگر‬ ‫اختالف نظر دارند‪ .‬بنابراین در یک روز و‬ ‫با یک اقدام نم ی توان انتظار داشت در‬ ‫عال ی ترین س�طح‪ ،‬مذاکره و گفت وگو‬ ‫داشته باشند‬ ‫‪27‬‬ ‫گزارش ویژه‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫‪28‬‬ ‫تابوشکنی در نیویورک‬ ‫ظریف و کری در حاشیه مذاکرات هسته ای با یکدیگر دیدار کردند‬ ‫پویا صیامی نمین‬ ‫خبرنگار‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫«من مشتاقانه منتظر یک جلسه خوب با دکتر ظریف‬ ‫وزیر امور خارجه جمهوری اسالمی ای ران و وزرای خارجه گروه‬ ‫‪ 5+1‬یک هس��تم‪ .‬من اطمینان دارم امروز جلسه خوبی در‬ ‫خصوص مساله هسته ای ای ران در پیش خواهیم داشت‪».‬‬ ‫اینها را وزیر خارجه ایاالت متحده امریکا ساعاتی پیش‬ ‫از اغاز نقطه عطف قابل توجه روابط میان ای ران و بزرگترین‬ ‫دشمن سی و پنج سال اخیر کش��ورش به زبان اورده است‪.‬‬ ‫همان کشوری که در سه دهه اخیر تالش های فراوانی را ب رای‬ ‫از کار انداختن و کنار زدن نظام جمهوری اسالمی در دستورکار‬ ‫قرار داده اند‪ .‬حال جان کری با نگاهی مثبت‪ ،‬به مذاکره با وزیر‬ ‫خارجه امریکا شناس ای ران م ی نگرد‪.‬‬ ‫حسن روحانی که پیش از انتخابات از نازل شدن سطح‬ ‫مذاکرات هسته ای از وزرا به مدی ران کل انتقاد م ی کرد‪ ،‬ظاه را‬ ‫عزم ی جدی ب رای اصالح این روند مد نظر دارد‪ .‬او در نخستین‬ ‫سفرش به نیویورک سطح مذاکرات هسته ای را ارتقا بخشید‬ ‫و اینبار ب رای نخستین بار پس از سه دهه‪ ،‬وزرای خارجه ای ران‬ ‫و امریکا پای یک میز بر سر مسائل ای ران به گفتگو و مذاکره‬ ‫نشستند‪ .‬انطور که تحلیلگران م ی گویند این افزایش سطح‬ ‫مذاکره امتیازی است که ای ران به علت ابتکار عمل ان را به‬ ‫دست اورده است‪ .‬مسلما ارتقای جایگاه مذاکره کنندگان از‬ ‫روسا و معاونین وزارت خارجه به س��طوح باالتر و وزرا‪ ،‬اتفاق‬ ‫قابل توجهی در روند مذاکرات هس��ته ای به ش��مار م ی رود‬ ‫و م ی تواند به جدی تر ش��دن و البته نتیجه بخش بودن این‬ ‫مراودات منتج گردد‪.‬‬ ‫روحانی ک��ه خ��ود روزگاری مس��ئولیت اداره پرونده‬ ‫هسته ای ای ران را بر عهده داش��ت و در ان راستا وزیر خارجه‬ ‫انگلس��تان و المان و فرانس��ه را ب��ه ته��ران اورد و پس از‬ ‫انجام مذاکرات فشرده با این سه کش��ور بانفوذ در معادالت‬ ‫بی ن المللی‪ ،‬به اعالمیه سعداباد دست یافت‪ ،‬در ایام تبلیغات‬ ‫انتخاباتی وعده داده بود که در صورت پیروزی سطح مذاکره‬ ‫را ارتقا خواهد داد‪.‬‬ ‫اما اتفاقی که باعث ش��ده بود روحانی چنین وعده ای‬ ‫بده��د‪ ،‬عملکرد هس��ته ای محمود احمدی ن��ژاد بود‪ .‬پس‬ ‫از پیروزی احمدی ن��ژاد و کنار رفتن دکت��ر روحانی از دبیری‬ ‫ش��ورای امنیت ملی‪ ،‬کم کم س��طح مذاکرات بی ن المللی‬ ‫برنامه هسته ای ای ران تقلیل جایگاه پیدا کرد و اقای سعید‬ ‫جلیلی پذی رای مدی ران کل وزرات خارجه کشورهای ‪ 1+5‬بود‪.‬‬ ‫مذاکرات در نقاط مختلف جهان از اس��تانبول و بغداد گرفته‬ ‫تا مسکو و الماتی دس��تاوردی جز مذاکره ب رای مذاکره ب رای‬ ‫طرفین به ارمغان نیاورد‪.‬‬ ‫الماتی ‪ 1‬و ‪ ،2‬اخرین دور مذاکرات هسته ای میان ای ران‬ ‫و کشورهای ‪ 1+5‬بود که در ان ای ران در پاسخ به پیشنهادات‬ ‫و پکیج کش��ورهای غربی در مذاکرات دور نخست الماتی‪،‬‬ ‫بس��ته جدیدی ارائه داد که هرچند از س��وی تیم ای ران این‬ ‫پیشنهادات مفید و سازنده خوانده شد‪ ،‬اما کاترین اشتون ان‬ ‫را س��ردرگم کننده و کم فایده خواند‪ .‬ویلیام هیگ وزیر امور‬ ‫خارجه انگلستان هم در خصوص اخرین دور مذاکرات میان‬ ‫ای ران و ‪ 1+5‬اظهار داش��ت‪« :‬همچنان فاصله زیادی میان‬ ‫طرفین باقی مانده است‪ .‬موضع کنونی ای ران بسیار کمتر از‬ ‫ان چیزی است که ب رای رسیدن به یک پیشرفت دیپلماتیک‬ ‫مورد نیاز است»‬ ‫اینها واکنش های طرفین نسبت به اخرین دور مذاکرات‬ ‫میان ای ران و کشورهای شورای امنیت به همراه المان است‪.‬‬ ‫رصد تحلی ل ها و نظ رات کارشناس��ان غربی پ��س از پایان‬ ‫مذاکرات الماتی ‪ 2‬بدین قرار بود که ای ران در پی خرید زمان‬ ‫است و تنها هدفش طوالن ی تر کردن روند مساله هسته ای‬ ‫است و در پس این طوالن ی تر کردن مذاکرات به دنبال ایجاد‬ ‫پیشرفت های تکنولوژیکی هسته ای است و اراده ای جدی‬ ‫ب رای به نتیجه رس��یدن این مذاکرات چندین و چند س��اله‬ ‫وجود ندارد‪.‬‬ ‫در این فضا حسن روحانی که جدی ترین و قاطع ترین‬ ‫انتقادات را نس��بت به رویه های جاری در پیگیری مس��اله‬ ‫هسته ای کشور در فضای بی ن الملل طرح کرده بود‪ ،‬توانست‬ ‫با رایی قاطع به عنوان رئی س جمهور جدید جمهوری اسالمی‬ ‫انتخاب گردد‪ .‬او که از پی��ش از انتخابات وعده حل و فصل‬ ‫مساله هسته ای را داده بود‪ ،‬در نخستین سفرش به نیویورک‬ ‫ادبیات جدیدی در اذهان جهانی ایجاد کرد‪ .‬مذاکرات فراوان‬ ‫با سران کشورهای مختلف در حاشیه جلسه ساالنه مجمع‬ ‫عمومی س��ازمان ملل انج��ام پذیرفت و یک��ی از نتایج ان‬ ‫تشکیل جلسه ‪ 1+5‬با ای ران با حضور وزرای خارجه جمهوری‬ ‫اسالمی و امریکا بود‪ .‬جلس��ه ای که طبق اعالم سخنگوی‬ ‫کاترین اشتون قرار نبوده سرفصل و پیش��نهاد جدیدی در‬ ‫خصوص مساله هس��ته ای ای ران داشته باش��د و همچنان‬ ‫پیشنهادات مذاکرات الماتی پابرجاست‪.‬‬ ‫هرچه بود ام��ا در نیوی��ورک دوربی ن ه��ا منتظر ثبت‬ ‫لحظه ای بودند که ظریف و کری را در یک قاب ثبت کنند‪.‬‬ ‫انها اما کار سختی در پیش نداشتند چرا که تیم ای ران و امریکا‬ ‫در این جلسه در کنار یکدیگر نشس��تند‪ .‬جلس ه ای که نیم‬ ‫ساعت بیشتر به طول نینجامید‪ ،‬خروجی متفاوتی نسبت‬ ‫به مذاکرات چندین و چندساله پیش��ین داشت و در یکی از‬ ‫معدود موارد‪ ،‬کشورهای شرکت کننده پس از خروج از جلسه‪،‬‬ ‫لبخند رضایت بر لب داش��تند‪ .‬ویلیام هیگ این بار از تغییر‬ ‫لحن ای ران یاد کرد و ان را یک اغاز خ��وب ب رای مذاکرات با‬ ‫ای ران خواند‪ .‬کاترین اشتون هم این مذاکرات را مثبت خواند و‬ ‫از تعیین تاریخ دیدار بعدی طرفین در ‪ 15‬و ‪ 16‬اکتبر خبر داد‪.‬‬ ‫تعیین وقتی نه چندان دیر ب رای ادامه مذاکرات نشان از عزم‬ ‫جدی طرفین ب رای نتیجه بخش بودن و البته پایان مناقشه‬ ‫هسته ای ای ران خبر م ی دهد‪ .‬اشتون همچنین اشاره کرد که‬ ‫‪ 1+5‬بر پیشنهاد پیشین خود پایبند است و ته ران در صورت‬ ‫تمایل م ی تواند پیشنهاد و بسته جدیدی را در خصوص ادامه‬ ‫بررسی مساله هس��ته ای خود ارائه دهد‪ .‬از سوی دیگر جان‬ ‫کری وزیر امور خارجه امریکا هم با برداشتی مثبت از حضور‬ ‫اقای ظریف در مذاکرات ‪ 5+1‬اعالم کرد‪« :‬همه ما خوشحال‬ ‫بودیم که اقای ظریف به جلسه امد و اظهاراتی کرد که هم‬ ‫لحن و هم نگاه ان خیلی با گذش��ته ف��رق م ی کرد و اقای‬ ‫ظریف از گزینه های تازه ای در خصوص حل مساله هسته ای‬ ‫ای ران ی��اد کردند» کری همچنین تایید کرد که در حاش��یه‬ ‫جلسات سازمان ملل با وزیر خارجه ای ران‪ ،‬دیدار داشته است‪.‬‬ ‫خبری که بالفاصله به اصل ی ترین عناوین اخبار رسانه های‬ ‫جهان تبدیل شد‪.‬‬ ‫محمد ج��واد ظریف هم ضمن س��ازنده ب��ودن این‬ ‫مذاکرات از حل هرچه سریعتر مس��اله هسته ای سخن به‬ ‫میان اورد‪ .‬البته او هم دیدار دوجانبه با وزیر خارجه امریکا را‬ ‫تایید کرد و ان را امری طبیعی خواند‪.‬‬ ‫حال س��والی که در این خصوص مطرح م ی شود این‬ ‫اس��ت که گزینه های جدیدی ک��ه کری از انها ی��اد کرده و‬ ‫م ی گوید ظری��ف انها را ارائه داده چیس��ت؟ ب رای فهم بهتر‬ ‫این موضوع شاید بهتر باش��د طرح ها و پیشنهادات اخرین‬ ‫مذاکره در پایتخت قزاقس��تان را مورد مطالع��ه قرار دهیم‪.‬‬ ‫انجا که طرفین بر سر مس��اله هسته ای جمهوری اسالمی‬ ‫ای ران به گفتگو نشستند‪ .‬در ان جلس��ه از سوی کشورهای‬ ‫غربی از ای ران خواس��ته شد ته ران غن ی س��ازی ‪ 20‬درصدی‬ ‫را تعلیق‪ ،‬بخش��ی از ذخایر ‪ 20‬درصدی که ب��رای مصارف‬ ‫پزشکی نیاز ندارد‪ ،‬منتقل و با تقویت نظارت اژانس موافقت‬ ‫کند و عملیات ها در تاسیسات غن ی سازی فردو را تعلیق و نه‬ ‫تعطیل کند‪ .‬در عوض این گروه لغو تحریم های تجارت طال‬ ‫و فلزات گرانبها و فروش محصوالت پتروشیمی و اینکه هیچ‬ ‫تحریم جدیدی در حوزه اشاعه توسط سازمان ملل و اتحادیه‬ ‫اروپا صادر نشود را پیشنهاد داد‪ .‬این پیشنهادات که در ابتدا از‬ ‫سوی برخی مقامات و مسئوالن ای رانی مورد استقبال نسبی‬ ‫واقع شد و ان را نوعی عقب نش��ینی طرف غربی از مواضع‬ ‫پیشی ن خواندند و اعالم کردند در برخی موارد حقوق هسته ای‬ ‫ای ران به رسمیت شناخته ش��ده است عمر چندانی نداشت و‬ ‫ای ران در اجالس الماتی ‪ 2‬از طرحی جدید پرده برداشت که‬ ‫به زعم ‪ 5+1‬به سردر گم کردن بیش از پیش مذاکرات میان‬ ‫طرفین افزوده است‪.‬‬ ‫حال امروز ب��ا همه این تحوالت ش��اید تحلیل و خبر‬ ‫رسانه اسرائیلی که از توافق پشت پرده میان ای ران و امریکا‬ ‫پی رامون مساله هس��ته ای جمهوری اسالمی خبر داده بود‪،‬‬ ‫بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد‪ .‬انچه که از جلسه ‪1+5‬‬ ‫و ای ران در نیویورک اعالم شده است‪ ،‬نشان م ی دهد ای ران و‬ ‫امریکا روابط سطح باالی خود را در پیش گرفته اند و در این‬ ‫راستا وزرای خارجه دو کشور هم دیداری با یکدیگر داشته اند‪.‬‬ ‫نکته جالب شاید اینجا باش��د در شرایطی که نه اشتون و نه‬ ‫هیگ‪ ،‬هیچ صحبتی از طرح گزینه جدید از س��وی ای ران در‬ ‫این جلسه نکردند‪ ،‬کری ضمن استقبال از روند برگزاری این‬ ‫جلسه اعالم کرد‪ ،‬ظریف مسائل و گزینه های جدیدی را در‬ ‫این جلسه مطرح کرده است‪ .‬سوالی که در این میان مطرح‬ ‫م ی شود این است که اگر ظریف با گزینه های جدید به جلسه‬ ‫‪ 1+5‬در نیویورک امده‪ ،‬چرا اش��تون و هیگ از این ایده های‬ ‫جدید نام نبردند؟ هرچند کنار گذاشتن این شاخصه ها ما را به‬ ‫نتیجه ای قابل تامل سوق دهد‪ ،‬اما بهتر است ب رای اگاهی‬ ‫از نتیجه واقعی مذاکرات‪ ،‬همانگونه که کاترین اش��تون و‬ ‫همچنین ویلیام هیگ به ان اشاره کردند تا میانه های اکتبر‬ ‫هم شکیبایی کرد‪.‬‬ ‫هرچه هست سپتامبر‪ ،‬ماه شکسته شدن تابوها بوده‬ ‫است‪ .‬از تغییر لحن اوباما تا دیدار کری و ظریف‪.‬‬ ‫‪29‬‬ ‫ظریف پروژه عادی سازی روابط با جهان را کلید زد‬ ‫همه مذاکرات اقای وزیر‬ ‫شاید اگر محمدجواد ظریف در نیویورک همراه و همگام با حسن روحانی‬ ‫نبود‪ ،‬امروز شاهد تلطیف فضای جهانی نسبت به ایران نبودیم‪ .‬ظریف با‬ ‫اشنایی کامل از فضای دیپلماتیک و رسانه ای در امریکا تالش کرد با ارائه‬ ‫طرح های ابتکاری در چارچوب دیپلماسی عمومی‪ ،‬قدرت مانور ایران را‬ ‫در میان افکار عمومی بین المللی افزایش دهد‪ .‬از واکنشهای گسترده‬ ‫و مثبت به سخنرانی روحانی در مجمع عمومی نیز میتوان دریافت که‬ ‫ظریف در پروژه تبلیغاتی خود به موفقیت قطعی رسیده است‪.‬‬ ‫‪5‬‬ ‫بین الملل‬ ‫به دنبال اتم��ام کار دو دوره دولت محمود احمدی نژاد‬ ‫در ای ران و روی کار امدن دولت اعتدال و امید دکتر روحانی‪،‬‬ ‫ش��صت و هش��تمین نشس��ت مجمع عمومی س��ازمان‬ ‫ملل‪ ،‬به فرصتی ب��رای معرفی دولت جدید ای��ران و رایزنی‬ ‫رئی س جمهور و وزیر خارجه کشورمان با سران دیگر کشورها‬ ‫تبدیل شد‪ .‬چهارشنبه بیست و هفتم ش��هریور‪ ،‬دیپلماتی‬ ‫کهن��ه کار و کارازموده ب��ا کوله ب��اری از تجرب��ه در قامت‬ ‫وزی ر خارجه ای ران ب رای انج��ام رایزن ی های دیپلماتیک قبل‬ ‫از س��فر رئی س جمهوری وارد نیویورک ش��د تا طی دیدارها‬ ‫و رایزن ی‪‎‬هایش ب��ا مقامات و وزرای خارجه دیگر کش��ورها‪،‬‬ ‫دیپلماس��ی ای ران را یک گام به جلو برد‪ .‬این مجمع که هر‬ ‫ساله در مهرماه برگزار م ی شود امسال با حال و هوای دیگری‬ ‫روبه رو بود‪.‬‬ ‫تغییر رئی س جمهورکشورمان و در پی ان تغیی رات در‬ ‫دستگاه دیپلماسی‪ ،‬انتقال پیگیری پرونده هسته ای از شورای‬ ‫عالی امنیت ملی به وزارت خارجه و همچنین پیام های رد و‬ ‫بدل شده میان مقامات ای ران و امریکا سبب نگاه های بسیاری‬ ‫به اتفاقات حول و حوش این مجمع ش��ده و گمانه زن ی های‬ ‫بسیاری را در خصوص اینده پرونده هسته ای ای ران‪ ،‬همچنین‬ ‫روابط ای��ران و غرب به همراه داش��ته اس��ت‪ .‬در این میان‬ ‫محمدجواد ظریف‪ ،‬وزیر امورخارجه کشورمان‪ ،‬طی نزدیک به‬ ‫یک هفته حضور در نیویورک دیدارهای متعددی انجام داد که‬ ‫شاید مهمترین و اثرگذارترین انها دیدار با ویلیام هیگ‪ ،‬وزیر‬ ‫خارجه انگلیس و همچنین کاترین اشتون‪ ،‬هماهنگ کننده‬ ‫ارش��د سیاس��ت خارجی اتحادیه اروپا بود؛ در مجموع دیدار‬ ‫ب��ا وزی��ران امورخارجه برخی کش��ورهای جه��ان و به ویژه‬ ‫همس��ایگان جمهوری اس�لام ی ای ران‪ ،‬از جمله برنامه های‬ ‫کاری ظریف در نیویورک بود‪ .‬سی د عباس ع راقچی‪ ،‬معاون‬ ‫امور حقوقی و بی ن المللی‪ ،‬مجید تخت روانچی معاون اروپا و‬ ‫امریکا و امیرحسین زمان ی نیا‪ ،‬ظریف را در این سفر همراهی‬ ‫م ی کنند‪ .‬در همین زمینه ظریف و کاترین اش��تون‪ ،‬رئیس‬ ‫سیاست خارجی اتحادیه اروپا دوشنبه در نیویورک با یکدیگر‬ ‫دیدار کرده و در این دیدار تواف��ق کردند‪ .‬دور جدید مذاکرات‬ ‫ای ران و ‪ 5+1‬پنج ش��نبه در نیویورک و در حاش��یه نشست‬ ‫مجمع عمومی سازمان ملل برگزار ش��ود‪ .‬نشست کا ترین‬ ‫اشتون‪ ،‬مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با محمدجواد‬ ‫ظریف‪ ،‬وزیر خارجه کشورمان دوشنبه ساعت چهار بع دازظهر‬ ‫شروع شد و بعد از اعالم نتیجه ان ظریف خود را ب رای دیدار با‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫‪30‬‬ ‫محمدجواد ظری��ف هفته گذش��ته در‬ ‫نیویورک یک��ی از پرمش��غله ترین دوران‬ ‫کاری خود را سپری کرد‪ .‬ان چنان که تنها‬ ‫دوشنبه ‪12‬مذاکره حس��اس را با همتایان‬ ‫خود برگزار کرد‬ ‫بین الملل‬ ‫دی�دار ظریف‪-‬هی�گ؛ ی�ک گام جه�ت‬ ‫عادی سازی روابط‬ ‫دیدار دوش��نبه با ویلیام هیگ‪ ،‬وزیر خارجه انگلیس‬ ‫همان طور که ذکر ش��د از جمله دیداره��ای مهم ظریف در‬ ‫نیویورک بود‪ .‬ظری��ف نیز دیدارش با وزی��ر خارجه انگلیس‬ ‫را مثبت ارزیابی م ی کن��د و م ی گوید‪« :‬در ای��ن دیدار درباره‬ ‫موضوعات مرب��وط به تحوالت س��وریه‪ ،‬وضعیت منطقه و‬ ‫افغانس��تان و همچنین فعالی ت های صلح امیز هس��ته ای‬ ‫کشورمان گفت وگو کردیم‪ ».‬وی با بیان اینکه در این دیدار‬ ‫موضوع روابط دوجانبه نیز بررس��ی شد‪ ،‬افزود‪« :‬خواست دو‬ ‫طرف این اس��ت که به س��مت حل و فصل مسائل پیش‬ ‫رویم‪ ».‬در همین رابطه‪ ،‬سخنگوی وزارت خارجه کشورمان‬ ‫نیز دیدار وزرای خارجه ای ران و انگلی��س را گامی رو به جلو‬ ‫ب رای ای ران و انگلیس م ی داند‪ .‬دکت��ر ظریف در این دیدار در‬ ‫ارتباط با مساله س��وریه‪ ،‬اجتناب از جنگ را که م ی توانست‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫ویلیام هیگ اماده کرد‪ .‬دوشنبه سخت ترین روز کاری ظریف‬ ‫بود‪ .‬او پیش از این در فیس��بوک گفته بود که در این روز ‪۱۲‬‬ ‫دیدار خواهد داشت‪ .‬کا ترین اشتون‪ ،‬مسئول سیاست خارجی‬ ‫اتحادیه اروپا پس از دیدار با محمدجواد ظریف‪ ،‬وزیر خارجه‬ ‫ای ران با مثبت و س��ازنده خواندن این دیدار گفت ظریف این‬ ‫هفته با اعضای دائم شورای امنیت و المان دیدار خواهد کرد‪.‬‬ ‫بر اساس توافق حاصل ش��ده‪ ،‬جان کری وزیر خارجه‬ ‫امریکا‪ ،‬ویلیام هیگ وزی ر خارجه انگلیس‪ ،‬لوران فابیوس وزیر‬ ‫خارجه فرانسه‪ ،‬گیدو وس��تروله وزیر خارجه المان‪ ،‬سرگئی‬ ‫الوروف وزیر خارجه روس��یه و وانگ یی وزیر خارجه چین در‬ ‫نشست ‪ 5+1‬و ای ران به همراه کا ترین اشتون حضور خواهند‬ ‫داش��ت‪ .‬برگزاری این نشس��ت را م ی توان به عنوان ارتقای‬ ‫سطح شرکت کنندگان در مذاکرات هس��ته ای ای ران و گروه‬ ‫‪ 5+1‬از معاونان وزی��ر خارجه به وزی ران خارجه دانس��ت‪ .‬در‬ ‫نشس��ت های قبلی ای ران و ‪ ،5+1‬معاونان وزیر خارجه پنج‬ ‫عضو دائم شورای امنیت به عالوه المان حاضر م ی شدند‪ .‬از‬ ‫سوی دیگر ظریف و اشتون در این دیدار توافق کردند‪ ،‬ای ران‬ ‫و وزی ران خارجه ‪ ،5+1‬پس از دیدار‪ ،‬در ماه اکتبر (مهر ‪ -‬ابان)‬ ‫و در شهر ژنو که مقر دیگر سازمان ملل محسوب م ی شود‪،‬‬ ‫دور بعدی مذاکرات خود را برگزار کنند‪.‬‬ ‫ب رای منطقه و جهان فاجع ه امیز باش��د‪ ،‬مورد استقبال قرار‬ ‫داد‪ .‬وی در عین حال به خط رات دستیابی گروه های افراطی‬ ‫در سوریه به سالح شیمیایی ب رای منطقه و جهان اشاره کرد‪.‬‬ ‫وزیر خارجه انگلیس نیز در این دیدار امادگی کشورش را ب رای‬ ‫انجام رایزنی درخصوص همکاری های دوجانبه و منطقه ای‬ ‫اعالم داشت‪ .‬هیگ همچنین به ش��رایط‪ ،‬فضا و قدم های‬ ‫مثبت از جانب ای ران اش��اره و تاکید ک��رد انگلیس و جامعه‬ ‫بی ن المللی از انها اس��تقبال م ی کنند‪ .‬طرفین در این دیدار‬ ‫ضرورت ش��روع یک روند در جهت عادی س��ازی مرحله ای‬ ‫روابط دوجانبه را مورد توجه قرار دادند‪ .‬پس از این دیدار ویلیام‬ ‫هیگ‪ ،‬چهارشنبه در مصاحبه با شبکه «بی ب ی سی فارسی»‬ ‫در نیویورک تاکید کرد ک��ه انگلیس ب رای بهب��ود روابط با‬ ‫ای ران اماده اس��ت و ای��ن امادگی را در دیدار ب��ا محمد جواد‬ ‫ظریف به او اطالع داده اس��ت‪ .‬وی با این حال افزود‪« :‬البته‬ ‫مهم این اس��ت که تغییر لحن و تغییر شیوه گفتار ای ران‪ ،‬با‬ ‫عمل همراه شود؛ اقداماتی که ما بتوانیم به ان پاسخ بدهیم‬ ‫و بقیه دنیا هم متناس��ب ب��ا انها گام ب��ردارد‪ ».‬وزیر خارجه‬ ‫انگلیس اب راز امی��دواری کرد که کش��ورهای غربی بتوانند‬ ‫ب رای یافتن راه حلی دیپلماتیک ب��رای اختالفات موجود با‬ ‫ای ران همکاری کنند‪ .‬وزیر خارجه انگلیس ب رای انکه نشان‬ ‫دهد حس ن نیت دارد‪ ،‬ادامه داد‪« :‬مایلم مردم ای ران بدانند که‬ ‫ما ترجیح م ی دهیم با ای ران روابط بهتری داشته باشیم‪ .‬این‬ ‫به نفع مردم همه کشورهاست اما ب رای رسیدن به انجا‪ ،‬همه‬ ‫باید گام های ملموس��ی برداریم‪ ».‬محمد جواد ظریف‪ ،‬وزیر‬ ‫امورخارجه کشورمان دیدار خود با ویلیام هیگ‪ ،‬وزیر خارجه‬ ‫انگلیس را مثبت و س��ازنده توصیف ک��رد و گفت‪« :‬در این‬ ‫دیدار با وزیر خارجه انگلیس درباره عادی س��ازی گام به گام‬ ‫روابط توافق کردیم‪ ».‬به گفته ظریف؛ دیدار نخس��ت دیدار‬ ‫خوبی بوده و هم درباره روابط دوجانب��ه و هم ضرورت اغاز‬ ‫یک روند ب رای عادی سازی روابط به صورت مرحله ای توافق‬ ‫انجام گرفته است‪.‬‬ ‫در ادامه دیدارهای دیپلماتی��ک‪ ،‬دیدار ظریف با احمد‬ ‫داوود اوغلو‪ ،‬وزی��ر امورخارجه ترکیه‪ ،‬نی��ز اخرین دیدار وزیر‬ ‫امورخارجه کشورمان در این روز بود و طرفین اخرین وضعیت‬ ‫مناسبات و همکاری های بین دو کشور را مورد بررسی قرار‬ ‫دادند‪ .‬ظریف در این دیدار با اشاره به سابقه روابط دو کشور‪،‬‬ ‫امادگی ای ران را ب رای گسترش و تقویت همکاری ها اعالم و با‬ ‫اشاره به ارتقای سطح مبادالت دو کشور از دو میلیارد دالر به‬ ‫‪25‬میلیارد دالر در سال‪ ،‬از تبادل هیات های بلندپایه در جهت‬ ‫افزایش بیش از پیش حجم تجاری و اقتصادی دو کش��ور‬ ‫استقبال کرد‪ .‬در این دیدار همچنین درباره اخرین تحوالت‬ ‫منطقه به ویژه سوریه رایزنی کرده و پس از ان ظریف و داوود‬ ‫اوغلو در دیداری خصوصی در کنار رودخانه هادسن که جنب‬ ‫سازمان ملل قرار دارد‪ ،‬ساعتی با یکدیگر قدم زده و به بررسی‬ ‫تحوالت منطقه ای پرداختند‪.‬‬ ‫اما روز س��وم نیز ب رای وزیر امور خارجه کشورمان روز‬ ‫پرکاری ب��ود‪ .‬وی در این روز با وزرای خارجه روس��یه‪ ،‬المان‪،‬‬ ‫بحری��ن و بروندی دی��دار و گفت وگو کرد‪ .‬رواب��ط دوجانبه‪،‬‬ ‫تحوالت جاری در منطقه‪ ،‬اخرین موضوعات مهم بی ن المللی‬ ‫و س��ایر موضوعات مورد عالقه از محورهای مذاکرات دکتر‬ ‫ظریف با وزرای این کشورها بود‪.‬‬ ‫تاکی�د ظری�ف و الوروف از جلوگیری جنگ‬ ‫در سوریه‬ ‫دکت��ر محمدجواد ظری��ف و س��رگئی الوروف وزرای‬ ‫امورخارجه ای ران و روس��یه طی دیداری راه های گس��ترش‬ ‫مناسبات ته ران ‪ -‬مسکو‪ ،‬تحوالت منطقه ای به ویژه بحران‬ ‫سوریه‪ ،‬تحوالت مهم بی ن المللی و موضوع هسته ای را مورد‬ ‫بحث و تبادل نظر ق��رار دادند‪ .‬طرفین با اب راز خرس��ندی از‬ ‫تالش های به ثمر رسیده ب رای جلوگیری از جنگ در سوریه‪،‬‬ ‫بر ضرورت یافتن راهکارهای سیاسی جهت کمک به حل‬ ‫‪31‬‬ ‫کامل این بحران تاکید کردن��د‪ .‬دکتر محمد جواد ظریف در‬ ‫این ارتباط با اشاره به اینکه «کاربرد سالح شیمیایی در هرجا و‬ ‫توسط هرکس محکوم است» تصریح کرد‪« :‬سالح شیمیایی‬ ‫باید از دست همه اط راف در سوریه خارج شود‪ ».‬وزیر خارجه‬ ‫روسیه نیز تاکید کرد که جلوگیری از جنگ فوری در سوریه‬ ‫مهم اس��ت چرا که انجام ان یک فاجعه ب��ود‪ .‬در این دیدار‬ ‫طرفین ضمن اب راز رضایت از روند گسترش روابط دوجانبه و‬ ‫بررسی راه های افزایش همکاری ها‪ ،‬پی رامون همکاری های‬ ‫دو کشور در حوزه های نفت‪ ،‬گاز‪ ،‬برق‪ ،‬صنعت و ماشی ن االت‬ ‫گفت وگو ک��رده و در خصوص ادام��ه برنامه های همکاری‬ ‫کشورهای ساحلی حوزه دریای خزر رایزنی کردند‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫اس�تقبال وس�تروله از گفت وگوهای جدید‬ ‫هسته ای با ایران‬ ‫دکتر محمدجواد ظریف و همت��ای المانی او نیز طی‬ ‫دیداری تقویت روابط دوجانبه و مسائل بی ن المللی از جمله‬ ‫موضوع هس��ته ای را مورد رایزنی قرار دادند‪ .‬وزیر امورخارجه‬ ‫کشورمان در این دیدار با اشاره به روابط نزدیک ته ران ‪-‬ب رلین‪،‬‬ ‫نقش المان در اتحادیه اروپایی را م��ورد توجه قرار داد‪ .‬دکتر‬ ‫محمدجواد ظریف با تشریح مواضع کشورمان در خصوص‬ ‫تح��والت منطق��ه ای و بی ن المللی از جمله سیاس��ت های‬ ‫جمهوری اسالم ی ای ران در خصوص مساله هسته ای اظهار‬ ‫کرد‪« :‬ما اماده مذاکرات مستقیم جدی هستیم و چنانچه این‬ ‫اراده جدی در طرف مقابل نیز باشد‪ ،‬حصول یک راه حل در‬ ‫چارچوب مذاکراتی هدفمند و با یک جدول زمانی مشخص‬ ‫ممکن است‪ ».‬گیدو وستروله‪ ،‬وزیر خارجه المان نیز با اب راز‬ ‫خوشحالی از دیدار با دکتر ظریف‪ ،‬تمایل ب رلین ب رای کار با‬ ‫ای ران را اعالم داش��ت‪ .‬وی تاکید کرد‪« :‬بین ای��ران و المان‬ ‫همواره روابط تاریخی وجود داشته و ما خواستار فراهم شدن‬ ‫شرایط پیشرفت بیشتر روابط فیمابین هستیم‪ ».‬وستروله‬ ‫از به وجود امدن ش��رایط جدید در گفت وگوهای میان ای ران‬ ‫و ‪ 5+1‬استقبال کرد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫توضیح ظریف راجع به عدم دیدار با هیات‬ ‫امریکایی‪ :‬این دیدار شاید م ی توانست یک شروع‬ ‫خوب باشد‬ ‫به دنبال انتشار اخباری مبنی بر رد پیشنهاد ای ران ب رای‬ ‫دیدار با مقامات دولت امری��کا‪ ،‬دکتر ظریف در گفت وگویی‬ ‫به توضیح دالیل این پیشامد پرداخت‪ .‬ظریف در این رابطه‬ ‫تاکید کرد موضوع ای��ن دیدار را نه یک ه��دف م ی دانیم و‬ ‫نه یک حوزه ممنوعه‪ .‬محمدج��واد ظریف در گفت وگویی‬ ‫اظه��ار کرد‪« :‬دول��ت امری��کا روز قبل از اج�لاس مجمع‬ ‫عمومی س��ازمان ملل متحد ب رای دیدار ب��ا مقامات ای ران‬ ‫اب��راز تمایل کرد ام��ا باتوجه به اینکه فرص��ت کافی ب رای‬ ‫انجام هماهنگ ی های الزم وجود نداشت تا متوجه شویم که‬ ‫این دیدار صرفا نمایشی نیست‪ ،‬به این دعوت پاسخ منفی‬ ‫دادیم‪ ».‬ظریف ادامه داد‪« :‬فرصت کاف��ی نبود تا مطمئن‬ ‫شویم این دیدار صرفا یک حرکت نمایشی است یا حرکتی‬ ‫جدی ب رای رفع مشکالت و گامی رو به جلو و حداقل‪ ،‬نشان‬ ‫دادن اراده سیاسی است‪ ».‬طی چند روز گذشته این مساله‬ ‫مطرح شد که رسانه های غ ربی درباره احتمال دیدار در حاشیه‬ ‫ضیافت ناهار خبرهایی نوش��ته بودند و وقتی که این دیدار‬ ‫انجام نشد‪ ،‬عنوان کردند که ای ران ی ها گفته اند زمان الزم ب رای‬ ‫هماهنگی وجود نداشته اس��ت‪ .‬وزیر امورخارجه کشورمان‬ ‫نیز در این رابطه پاس��خ داد‪« :‬ما همواره اعالم کرده ایم که‬ ‫موضوع مهم‪ ،‬اراده سیاس��ی ب رای یافتن راه حل مشکالت‬ ‫است‪ .‬همواره گفته ایم که موضوع این دیدار را نه یک هدف‬ ‫م ی دانیم و نه یک حوزه ممنوعه‪ ».‬ظریف اضافه کرد‪« :‬این‬ ‫دیدار‪ ،‬ممکن بود‪ .‬در صورتی که امادگی و هماهنگی الزم‬ ‫ب رای ان ایجاد م ی شد‪ ،‬شاید م ی توانست یک شروع خوب‬ ‫باشد‪g ».‬‬ ‫‪32‬‬ ‫گام بلند اوباما‬ ‫فضای روشنفکری و دانشگاهیامریکاچهدیدگاهی بهرابطهباایراندارند؟‬ ‫سید امیرحسین مهدوی‬ ‫‪6‬‬ ‫دانشجوی علوم سیاسی‬ ‫دانشگاه براندایس بوستون‬ ‫باراک اوباما‪ ،‬رئی س‪‎‬جمهور دموکرات امریکا‪ ،‬همچون‬ ‫دیگر رهب ران کشورهای بزرگ جهان در جریان های نخبگی‬ ‫و همچنین حوزه سیاسی با دودس��تگ ی ها و مخالفت های‬ ‫بارزی روبه روس��ت‪ .‬در امریکای بعد از ‪ 2012‬اصطالحی رایج‬ ‫است مبن ی بر اینکه اوباما نماینده هیچ یک از ارکان تاریخی‬ ‫قدرت امریکا نیس��ت؛ انالیز ارای سال گذش��ته وی نشان‬ ‫م ی دهد که گروه ه��ای اصلی حام ی وی رنگی ن‏پوس��تان‪،‬‬ ‫مهاجران‪ ،‬جوانان‪ ،‬دانش��گاهیان و طبقه متوس��ط به پایین‬ ‫درامدی هس��تند‪ .‬این بدان معناس��ت که ارای وی در میان‬ ‫سفیدپوس��تان قدیمی (با سابقه زیس��ت بیش از سه نسل‬ ‫در ایاالت متحده)‪ ،‬ثروتمندان و کس��انی ک��ه نبض اقتصاد‬ ‫کشور را در دست دارند‪ ،‬اندک اس��ت و اقلی ت ها‪ ،‬گروه‏های‬ ‫اسی ب پذیر‪ ،‬دانشجویان و ش��هروندان جدید وی را حمایت‬ ‫م ی کنند‪ .‬چیرگی حامی��ان رئی س جمه��ور در بخش های‬ ‫روشنفکری و دانشگاهی باعث شده تا وی در ساحت رسانه و‬ ‫دانشگاه دست باال را داشته باشد‪ .‬او به روشنی منافع حامیان‬ ‫خود را پیگیری م ی کند و در نتیجه شاهد دودستگی واضح‬ ‫و شاید ب ی س��ابقه ای در س��طوح تصمیم گیری و همچنین‬ ‫جامعه امریکا هستیم‪ .‬به غیر از رسانه های مشهور متعلق‬ ‫به جمهوریخواهان (همچون شبکه فاکس)‪ ،‬عموما صدای‬ ‫حمایت از اوباما در فضای رسانه‪‎‬ها‪ ،‬دانشگاه ها و کنف ران س ها‬ ‫غالب است و صدای جمهوریخواهان فرکانس پایی ن تری دارد‪.‬‬ ‫موضوع حل مس��المت امیز اختالفات با ای ران نیز بخشی از‬ ‫همین ماجراست و از جانب حامیان اوباما مورد حمایت است‪.‬‬ ‫ در عرصه داخل��ی موضوع وام ه��ای تحصیلی‪ ،‬بیمه‬ ‫درمانی همگانی (‪،)Obama Care‬محدودیت حمل ازاد‬ ‫اس��لحه‪ ،‬اعطای اقامت به مهاجران غیر قانون��ی و ازدواج‬ ‫قانونی زوج های همجنس‪ ،‬اوباما را در ب رابر جمهوریخواهان‬ ‫قرار داده است‪ .‬مس��اله وام های کم بهره تحصیلی و بیمه‬ ‫درمانی همگانی‪ ،‬هزینه زاس��ت و بودجه دول��ت را افزایش‬ ‫م ی دهد و جمهوریخواه��ان کامال با ان مخالف هس��تند‪.‬‬ ‫چراکه مالیات ثروتمندان را افزای��ش داده و دولت را فربه تر‬ ‫خواهدک��رد‪ .‬موضوع محدودیت اس��لحه نی��ز از انجا مورد‬ ‫مخالفت جمهوریخواه��ان قرار گرفته که اس��لحه همواره‬ ‫بخشی از فرهنگ محافظه کار امریکا بوده و حمل اسلحه‬ ‫به منظور دفاع از خود ب رای انها جنبه ارزشی دارد‪.‬ازادی اسلحه‬ ‫در فرهنگ محافظه کاری امریکای��ی به معنی اعطای حق‬ ‫صیانت از خود به شهروندان و در راستای ارزش های امریکایی‬ ‫مبنی بر دخال��ت حداقلی دولت و فردیت حداکثری اس��ت‪.‬‬ ‫قانونی کردن ازدواج زوج های همجنس (برخورداری از حقوق‬ ‫متقابل همچون زوج های غی ر همجنس) از منظر دینی هم‬ ‫مورد مخالفت جمهوریخواهان قرار دارد‪.‬‬ ‫سیاست خارجی‪ ،‬باالخص تحوالت خاورمیانه و بحران‬ ‫س��وریه‪ ،‬جبهه دیگری ب رای مخالفت ها ب��ا رئی س جمهور‬ ‫دموک��رات فراهم اورده اس��ت‪ .‬عالوه ب��ر اختالف نظ ر های‬ ‫گفتمانی میان دو حزب بزرگ‪ ،‬انش��قاق در سیاس��ت های‬ ‫خاورمیانه ای امریکا‪ ،‬کیفیت رابطه وی با دولت فعلی اسرائیل‬ ‫است‪ .‬رابطه تا بدین حد س��رد میان نخس ت وزیر اسرائیل و‬ ‫رئی س جمهور امریکا در دولت های اخیر کاخ سفید‪ ،‬عجیب‬ ‫و دور از تصور اس��ت‪ .‬به دلیل حمایت های متقابل رامنی و‬ ‫نتانیاهو در رقابت های انتخاباتی ‪ 2012‬امریکا‪ ،‬فضای سرد‬ ‫بین دو دولت در دوره دوم اوباما تشدید هم شده است‪ .‬از دیگر‬ ‫سو مساله کشته ش��دن س��فیر امریکا در بنغازی لیبی نیز‬ ‫ب رای سیاس��ت خارجی امریکا یک فاجعه بود که پشتیبانی‬ ‫از سیاست های اوباما در خاورمیانه و شمال افریقا را در داخل‬ ‫امریکا کم کرد‪ .‬چراکه حتی گروگانگیری اعضای س��فارت‬ ‫امریکا در ته ران هم گرچه به شکس��ت کارتر در انتخابات‬ ‫‪ 1980‬کمک کرد‪ ،‬اما طی ان به گروگان ها اس��یبی نرسید‪.‬‬ ‫اما در لیبی‪ ،‬سفیر ایاالت متحده کشته شد‪ .‬این مساله ضربه‬ ‫مهمی به دموکرات ها ب��ود و کناره گیری هیالری کلینتون‬ ‫از س��متش و حذف س��وزان رایس از فهرس��ت نامزدهای‬ ‫وزارت خارجه هم به همین دلیل بود‪.‬‬ ‫وضعیت س��وریه نیز اوباما را کامال زیر فشار گذاشته‬ ‫است‪ .‬وی در دو سال گذشته اولویت را به عدم هرگونه دخالت‬ ‫و پرهیز از درگیر شدن در سوریه داد و در نتیجه بحران سوریه‬ ‫با وخیم تر شدن به موضوعی ب رای تحت فشار قرار گرفتن‬ ‫او تبدیل شد‪ .‬البته بر سر حمله کردن یا نکردن به سوریه‪ ،‬در‬ ‫جامعه سیاسی امریکا دوگانگی حزبی وجود ندارد و این گونه‬ ‫نیست که تمام دموکرات ها مخالف باشند و جمهوریخواهان‬ ‫موافق‪ .‬جان بولتون از تندروترین جمهوریخواهان که بارها‬ ‫سخن از حمله به ای ران گفته با حمله سوریه مخالف و بسیاری‬ ‫از دموکرات ها با ان موافق هس��تند‪ .‬در چنین موقعیتی اگر‬ ‫اوباما بتواند ب��ه کمک ای ران و بدون حمله نظامی‪ ،‬مس��اله‬ ‫سوریه را فیصله دهد این دس��تاورد ب رایش بسیار ارزشمند و‬ ‫مهم است‪ .‬در مورد مساله هسته ای ای ران نیز اگر اوباما بتواند‬ ‫از طریق دیپلماتیک خطر هسته ای ای ران را که انها مدعی ان‬ ‫هستند‪ ،‬رفع کند ب رای مردم امریکا خیلی ارزشمند است‪ .‬رفع‬ ‫صلح امیز تخاصمات توسط رئی س جمهوری که در کمپین‬ ‫انتخابات ی اش اعالم کرد «ب��ا خروج از ع راق یک دهه جنگ‬ ‫را پشت سر گذاشتیم» و هویتش را از مخالفت با جنگ های‬ ‫بوش م ی گیرد‪ ،‬بسیار ذی قیمت خواهد بود‪.‬‬ ‫البته همانطور که ذکر شد فشارها در قدرت سیاسی و‬ ‫حمایت ها در ساحت جامعه و فرهنگ تباینی با هم ندارد؛ به‬ ‫این مفهوم که جامعه سیاسی و تقسیم بندی فراکسیون های‬ ‫کنگره نمایندگی فضای سیاس��ی جامعه مدنی را ندارد‪ .‬به‬ ‫این خاطر که نمایندگان جمهوریخواه کنگره به طور سنتی‬ ‫اغلب از مناطقی م ی‪‎‬ایند که مشارکت زیادی در بخش های‬ ‫فرهیخته و روش��نفکری ندارند بلکه بیشتر از ایاالت مرکزی‬ ‫یعنی مناطق کم سوادتر و کشاورزی م ی ایند‪ .‬بناب راین فشاری‬ ‫که از کنگره امریکا و از جانب جمهوریخواهان ب رای افزایش‬ ‫تحریم ها و فشارها بر ای ران م ی اید به ارایش جامعه فرهنگی‬ ‫و دانش��گاهی ربطی ندارد‪ .‬در موضوع ای ران روی اوباما فشار‬ ‫زیادی از جانب حزب رقیب وارد م ی شود و قطعا از وی انتظار‬ ‫دارند که به دستاوردهای ملموسی نایل شود‪ .‬همچنانکه از‬ ‫طرف البی اسرائیل و نخس��ت وزیر ان نیز همواره به اوباما‬ ‫گوش��زد م ی ش��ود که مراقب ای ران باش��د‪ .‬پیش از مجمع‬ ‫عمومی س��ازمان ملل نتانیاهو صراحتا اخطار داد که فریب‬ ‫رئی س جمهور ای ران را نخورید‪ .‬پس‪ ،‬از درون قدرت فشار روی‬ ‫اوباما ب رای مساله ای ران باالست ولی وی به دنبال یک راهکار‬ ‫دیپلماتیک ب رای این موضوع اس��ت‪ .‬موضوع سوریه نیز با‬ ‫دانشگاه هاروارد به عنوان یکی از معتبرترین اماکن روشنفکری در جهان شناخته م ی شود‬ ‫فهم درست تاکتیک «نرمش قهرمانانه»‬ ‫فرشاد مهدی پور‬ ‫‪7‬‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫دقیقا معلوم نیست که رس��انه زدگی عارضه سیاست‬ ‫است یا سیاست زدگی عارضه رس��انه ها و همین نامعلومی‬ ‫ نشان م ی دهدکه تا چه می زان قدرت (در همه ابعاد و سطوح‬ ‫و شقوق ان)‪ ،‬فعالی ت های رسانه ای و رسانه ای ها را زیر نظر‬ ‫دارد و از خود متاثر م ی سازد؛ این چس��بندگی را به وضوح در‬ ‫تحوالت مرتبط با مسائل سیاست خارجی جمهوری اسالمی‬ ‫م ی توان مشاهده کرد و نمونه بارز و همیشگ ی اش هم ب رنامه‬ ‫هسته ای ای ران و افزون بر ان‪ ،‬رابطه با امریکاست‪.‬‬ ‫در دو‪ ،‬سه هفته اخر‪ ،‬کلیدواژه «نرمش قهرمانانه» به‬ ‫یکی از جدی ترین عرصه های بحث و گفت وگو مبدل شده‬ ‫است‪ ،‬به گونه ای که در حجم انبوهی از داده های تولیدشده‪،‬‬ ‫اصل و فرع موضوع تا حد زیادی نادیده مانده است؛ رسانه ها‬ ‫و رس��انه ای که از این واژه‪ ،‬بوی کرنش و کوتاه امدن و تغییر‬ ‫راهبردی را استش��مام کرده بودند‪ ،‬به همه دس��ت اویزها و‬ ‫دس��تگیره ها چنگ م ی زدند تا ان را مت��رادف معنای خاص‬ ‫خویش بازتولید کنند‪ .‬نمونه ب��ارزش بازخوانی این موضوع‬ ‫بود‪ ،‬ب راساس ترجمه کتابی درباره صلح امام حسن مجتب ی ‬ ‫(علی ه السالم)‪ ،‬توس��ط برخی چهره های مشهور منتسب به‬ ‫یک جریان سیاس��ی خاص؛ در این یاداوری تاریخی تاکید‬ ‫م ی ش��دکه این نرمش قهرمانانه به منزله پذیرش صلح در‬ ‫ب رابر دشمن است و اگر چه «نرمش» است اما وجهی کامال‬ ‫«قهرمانانه» نیز دارد‪ .‬این گروه رس��انه ای‪ ،‬در تایید سخنان‬ ‫خود‪ ،‬با پی ش فرض گرفتن این فهم بی ن االذهانی که جماعت‬ ‫دل خوشی هم از‬ ‫مخاطب انها‪ ،‬طرفدار «سازش» اس��ت و ِ‬ ‫«مقاومت» ندارد‪ ،‬کوشیدند تا نشان دهندکه همین می زان از‬ ‫احتماالت عجیب و غریب مبنی بر اب شدن یک شبه یخ نزاع‬ ‫شصت ساله ای ران ی ها و امریکای ی ها (از ‪ 28‬مرداد ‪ 32‬تاکنون)‪،‬‬ ‫چقدر اوضاع و احوال خوشایندی را فراهم م ی اورد و در نتیجه‬ ‫با تیترهای بزرگ به استقبال کاهش قیمت ارز و سکه رفتند‪.‬‬ ‫اما در سوی مقابل نیز‪ ،‬بیشتر پاسخگوی ی ها در همین‬ ‫سطح متمرکز شده و پاس��خ بر این عنوان قرارگرفته بودکه‬ ‫اساس��ا موضوع (نرمش قهرمانانه) جنبه راهبردی نداشته و‬ ‫صرفا تاکتیکی است‪ ،‬یعنی یک تغییر موضع موقعیتی ب رای‬ ‫جایابی مناسب و مجدد در صحنه با همان امتیازهای قبلی‬ ‫که البته نحوه داد و ستدش از توان گروه پیشین مذاکره گر‬ ‫(به دلیل فقدان توانای ی های طبیعی)‪ ،‬خ��ارج بود‪ .‬تداوم این‬ ‫پاسخگویی در نشان دادن وضع به هم ریخته شرکا و رفقای‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫حادثه ای در راه نیست‪...‬‬ ‫بین الملل‬ ‫وجودی که رئی س جمهور امریکا را بس��یار درگیر کرده بود‪،‬‬ ‫اما در نهایت توانست با ابتکار روس��یه از ایده حمله نظامی‬ ‫فاصله بگیرد و اکنون به شدت نیاز به یک دستاورد ملموس‬ ‫در ان دارد تا از حجم حمالت سناتورهایی چون مک کین‪-‬که‬ ‫به نشانه حمایت به مناطق تحت کنترل اپوزیسیون دولت‬ ‫س��وریه رفت‪-‬کم کند‪ .‬این دس��تاورد باید بزرگتر از مس��اله‬ ‫تحویل سالح‏های شیمیایی و در حد و اندازه اتش بس دائم ی ‬ ‫در سوریه باشد‪ .‬درباره ای ران نیز مانند سوریه اوباما با مخالفان‬ ‫سرسختی در داخل روبه روست‪ .‬مخالفان مدع ی‏اند که نباید‬ ‫در ب رابر ای ران نرمش نشان داد و باید خواسته‪‎‬های حداکثری‬ ‫از ای ران طلب کرد؛ موضوعی که در ای ران نیز رئی س‏جمهور‬ ‫جدید تا حدودی از سوی برخی جریان ها با ان مواجه است‪.‬‬ ‫البت��ه پی رامون پرونده هس��ته ای ای��ران اکنون جای‬ ‫خوشبینی بسیاری وجود دارد و اگر ای ران و امریکا به سمت‬ ‫ارتقای مناسبات گام بردارند‪ ،‬بدون شک طرف های اروپایی‬ ‫نیز در مقابل ای ران نرمش بیشتری از خود نشان م ی دهند و‬ ‫به سمت کاهش تحریم ها حرکت خواهند کرد‪ .‬در مجموع‬ ‫باتوجه به اس��تقبالی که غرب از رویکرد جدید ای ران داشته‬ ‫به نظر م ی رس��د‪ ،‬موازنه قوا به نفع ای ران است‪ .‬انتشار مقاله‬ ‫دکترروحانی در واشنگتن پست‪ ،‬مقاله اقای خاتمی در گاردین‬ ‫و همچنین مذاکرات اق��ای ظریف‪ ،‬وزی ر خارج��ه ای ران نیز‬ ‫همگی بیانگر ان است که اکنون ای ران در معادالت موقعیت‬ ‫مقتدری دارد‪.‬‬ ‫نکته دیگری که باید توجه داش��ت این اس��ت که اگر‬ ‫ای��ران و امریکا نتوانن��د از موقعیت به وجود امده اس��تفاده‬ ‫کنند‪ ،‬احتماال دولت در داخ��ل از جانب مخالفان ب رای اتخاذ‬ ‫تاکتی ک‪‎‬های تهاجم ی‪‎‬تر تحت فشار قرار خواهد گرفت‪.‬‬ ‫در ای��ن میان صحب ت های ب��اراک اوبام��ا در مجمع‬ ‫عمومی س��ازمان ملل نیز از جانب رس��انه های امریکایی‬ ‫به شدت مثبت ارزیابی شد‪ .‬سخنان اوباما این پیام را داشت که‬ ‫امریکا اماده است این حرف ای ران را که نم ی خواهد به سالح‬ ‫اتمی دست پی دا کند‪ ،‬بپذیرد‪ .‬این یک گام بسیار بزرگ و مهم‬ ‫است‪ .‬رئی س جمهور امریکا تلویحا از پذیرش فتوای رهبری‬ ‫ای ران س��خن گفت‪ .‬یعنی ایاالت متح��ده امادگی پذیرفتن‬ ‫حقوق قانونی دولت ای ران ب رای غن ی س��ازی اورانیوم جهت‬ ‫مصارف صنعتی و پزشکی را نیز دارد‪ .‬بناب راین اگر دو طرف‬ ‫وارد گفت وگو شوند این شانس وجود دارد که صنعت اتم ی ‬ ‫ای ران در عین کاهش تحریم ها حفظ شود‪g .‬‬ ‫ش��یطان بزرگ بودکه چیزهای زی��ادی را داده ان��د و اندکی‬ ‫شکاف میان دولتمردان‬ ‫توشه به دست اورده اند‪ ،‬تمرکز روی‬ ‫ِ‬ ‫امریکای��ی و مهم تر از هم��ه ایجاد توقع دریاف��ت امتیازی‬ ‫پی ش دستانه از سوی طرف مقابل‪.‬‬ ‫همه این گفت وگوها نشان م ی دادکه نرمش قهرمانانه‪،‬‬ ‫بحثی در حوزه سیاس��ت خارجی نظام اسالمی است؛ یعنی‬ ‫رد یا تایید یک حادثه غیرمترقبه که معانی گسترده جهانی‬ ‫داشت‪ .‬این ادعا با رجوع به متن‪ ،‬لحن‪ ،‬نحوه بیان‪ ،‬سویه گفتار‬ ‫و‪ ...‬غیرقابل پذیرش نیست و با اندکی تامل در رهنمودهای‬ ‫مذکور و رجوع ب��ه نمونه پیش��ین ان در دیدار ب��ا خبرگان‬ ‫(شهریور ‪ )92‬و دیپلمات ها (مرداد ‪ )75‬م ی توان بر این نکته‬ ‫پای فشردکه موضع مورد اشاره‪ ،‬کامال متناظر با دیپلماسی‬ ‫یا عمل دیپلماتیک شرح داده شده است؛ یعنی زاویه ورود و‬ ‫خروج مذاکره گرها در مباحثات و نه چی��زی فراتر از ان‪ .‬این‬ ‫توصیه کاربردی البته چون از س��وی رسانه های همسو نیز‬ ‫به دقت فهم نش��ده بود‪ ،‬به ناچار لحن و بیان تبیین ان‪ ،‬در‬ ‫سطح سیاست خارجی قرار داده شده و دشواری هایی را فراهم‬ ‫اورد‪ .‬محور این نحوه عمل‪ ،‬نقد روش هایی بود که در ‪6-7‬‬ ‫سال اخیر در این حوزه حکمفرما شده و این اشتباه تکنیکی‬ ‫که صحنه مذاکرات را به جلسات مناظره مبدل ساخته بود‪.‬‬ ‫رسانه ها چون همواره در جس��ت وجوی حادثه اند‪ ،‬در‬ ‫یزنند‬ ‫البه الی همه سخنان دست به چنین کندوکاوهایی م ‬ ‫و فراتر از ان‪ ،‬جوهر امر رسانه ای به واقعه و حادثه (‪)event‬‬ ‫پیوند خورده و ناگزیر از همه موضوعات‪ ،‬خوانشی خام دستانه‬ ‫و عجوالنه به دست م ی دهد؛ انانی که سودای نظام اسالمی‬ ‫ ندارند‪ ،‬مخاطب این سخنان نیستند‪ ،‬اما درباره دیگران باید‬ ‫گفت که تامل و تدبر بیش��تر چاره کار و راه چاره است و اگر‬ ‫چنین نباشد‪ ،‬ده ها فرصت‪ ،‬به کوچک ترین هزینه ای مبدل‬ ‫به تهدید خواهند شد‪g .‬‬ ‫‪33‬‬ ‫تنها نمیشود در رسانه ها گفت‬ ‫سالمم را تو پاسخگوی‪ ،‬دربگشای!‬ ‫عبور از معمای ایرانی در رابطه با امریکا‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫عرفان قانعی فرد‬ ‫پژوهشگر تاریخ معاصر‬ ‫‪8‬‬ ‫به قول (موالنا)؛ انچه م ی گویم به قد فهم توست ‪ُ /‬مردم‬ ‫اندر حسرت فهم درست‪ .‬در قضیه شناخت تاریخ نزاع ها هم‬ ‫شاید‪ ،‬فقدان فهم درست از تاریخ روابط دو کشور موجب توهم‬ ‫ و تردید یا تنفر م ی شود‪ .‬البته گاهی هم از زبان مسئوالن و کار‬ ‫به دستان مملکت هم سخنی به گزاف رانده م ی شود که بعدها‬ ‫راه چاره ای ب رای ان هم شاید نتوان یافت‪.‬‬ ‫اما داستان به همین اغ راق ها و بدبین ی ها تمام نم ی شود‪.‬‬ ‫مشکل اول ما به یادگارها و اثار اندیش��ه حزب توده در ای ران‬ ‫بازم ی گردد و بذر نفرتی که چپ ها در ادبیات سیاس��ی ای ران‬ ‫پاشیدند و سال ها بباید تا بشود ان را کمرنگ کرد‪.‬‬ ‫در همان مه��ر ‪ – 1320‬یعنی دقیقا ‪72‬س��ال پیش ‪-‬‬ ‫گروهی مانند ایرج اسکندری‪ ،‬نوشین‪ ،‬رضا روستا و‪ ...‬به سفارت‬ ‫روس م ی روند و م ی خواهند که حضرات اجازه بدهند یک حزب‬ ‫کمونیس��ت در ای ران راه بیندازند و در ‪ 17‬مهر ‪ 1320‬سلیمان‬ ‫میرزا اسکندری‪ ،‬ریش سفید م ی شود و با حضور رستم عل ی اف‬ ‫(به ظاهر کاردار س��فارت روس) ب رای ای ران ی ه��ا و با حمایت‬ ‫مالی روس ها‪ ،‬حزب درس��ت م ی کنند و خواسته اول همین‬ ‫حضرات – از پیشه وری و طبری و رادمنش و‪ ...‬تا ‪ 53‬نفر – هم‬ ‫واگذاری نفت ش��مال به روس ها بوده و بعد به مناسبت روز‬ ‫ارتش سرخ در سفارت میهمانی م ی گی رند و یک ای رانی به نام‬ ‫ارداشس در انجا با ماکسیموف – سفیر شوروی – مشاجره‬ ‫م ی کند و فردای��ش این نماینده مجلس احضار و دس��تگیر‬ ‫م ی شود و از این دست نفوذ روس ها در ای ران‪ ،‬تاریخ معاصر ما‬ ‫بسیار نمونه ها دارد‪ .‬از ماجرای جنگل و افکار کمونیستی میرزا‬ ‫‪34‬‬ ‫کوچک خان تا ماجرای ‪25‬مرداد ‪ 1324‬که نفوذی های توده در‬ ‫میان افس ران ارتش خ راسان موجب تالش ب رای ایجاد شورش‬ ‫بودند و بعد که در سال ‪ 1324‬که دو جمهوری پوشالی تبریز و‬ ‫مهاباد درست شد و‪ ...‬هر کدام جداگانه تمامیت ارضی و منافع‬ ‫و مصالح ما را تهدید کرد و شاید سال ‪ 1324‬بود که امریکا به‬ ‫حمایت از دولت ای ران برخاست و ارتش سرخ خارج شد و بعدها‬ ‫در ‪ 28‬مرداد ‪ – 1332‬که هنوز هم عزاداری اش برقرار است و‬ ‫امریکای ی ها هم از روی نااگاهی در تاریخ معاصر به دنبال این‬ ‫توهم ب هراه افتاده اند و با کاری که نبوده‪ُ ،‬پز م ی دهند – ای ران‬ ‫داشت به خاطر عملکرد مصدق السلطنه به دامان توده ای ها‬ ‫م ی افتاد و غائله‪ ،‬ختم به خیر شد!‬ ‫یا وقتی که انقالب ‪ 1357‬پیروز شد‪ ،‬گرچه مسئول اول و‬ ‫اخر ان اراده مردمان ای ران زمین بود و شاه هم خود در صف اول‬ ‫قیام حضور داشت (مصاحبه اینجانب با رابرت ارمائو؛ روزنامه‬ ‫شرق‪ ،‬بهمن ‪ )1390‬که بعدها ریگان (در برنامه تلویزیونی با‬ ‫ماندیل؛ نوامبر ‪ )1984‬به گون��ه ای متلک انداخت و گفت که‬ ‫سیاس��ت غلط ما باعث سقوط شاه ش��د و این لکه سیاهی‬ ‫بر تاریخ امریکاست یا جرج بوش پدر هم خواب نما شد و (در‬ ‫واشنگتن پست؛ ‪ 29‬ژانویه ‪ )1979‬گفت‪« :‬ماموریت ما به ژنرال‬ ‫هویزر باعث فلج کردن ارتش ای ران شد» و‪ ...‬اما داستان تصمیم‬ ‫مردمان س��رزمین ای ران بود‪ .‬اما جدای از این سخنان؛ پادشاه‬ ‫ع ربس��تان به ش��اه گفته بود که چندان به رفاقت و نزدیکی‬ ‫به امریکای ی ها دلخوش نباشد اما شاه چنین باوری نداشت‪.‬‬ ‫اما در ان ایام پس از ش��اه؛ ته مانده های تفکری قبلی‬ ‫در میان به اصطالح روش��نفکران کم مایه و هیجانی ای ران‬ ‫هم فوران ک��رد‪ .‬گاهی گفتمان انقالب و اموزه لنینیس��تی‬ ‫تا جایی بود که غالمحسین س��اعدی (در ‪ 17‬اذر ‪ 1357‬در‬ ‫هفته نامه احمدخان ش��املو) نوش��ت که «حکمت پوشالی‬ ‫مبارزه مس��المت امیز امروز دارد ش��کل انقالب مسلحانه‬ ‫م ی گیرد‪ ...‬و جواب های‪ ،‬هوی است» و‪ ...‬یا وقتی در کیهان‬ ‫‪ 27‬بهمن ‪ 1357‬عکس های تی رباران شده جنازه های نصیری‬ ‫و داد و رحیم ی و ناجی و‪ ...‬منتشر ش��د؛ روز بعد هم سازمان‬ ‫چریک های فدایی خلق در مصاحب��ه مطبوعاتی و فوری؛‬ ‫ارتش ای ران زمی��ن را ارتجاعی خوان��د و خواهان محاکمه‬ ‫تمامی فرماندهان جنگ در دادگاه خلق شد‪ .‬هرچند مهدی‬ ‫بازرگان دنبال عفو بود اما این س��ازمان تروریس��تی‪ ،‬دادن‬ ‫عفو عمومی را عیدی به ضدانقالبی��ون نامیدند! و بعد هم‬ ‫(در نش��ریه کار‪ ،‬ش ‪ / 14 – 18‬تی��ر ‪ )58‬ب��ازرگان را مزور و‬ ‫جاده صاف کن امپریالیست نامید و سپس وی را به سازشکار و‬ ‫لیب رال ملقب فرمودند! و ان ادبیات حزب توده ای ماند که ماند!‬ ‫حتی بن ی صدر هم کنار حبیب اهلل پیمان‪ ،‬سازمان تروریستی‬ ‫مجاهدین خل��ق و گروه های مارکسیس��ت ق��رار گرفت و‬ ‫دادخواهی بازرگان و به میان کش��یدن بحث حقوق بشر را‬ ‫خرده فرمایشات نامید و (در اواخر شهریور ‪ )1358‬در سخنرانی‬ ‫خود به بازرگان پرید و گفت‪« :‬بابا ت��و اصال نظام نداری! اگر‬ ‫نظام داش��تی غرق نم ی ش��دی در این خرده کاری ها!» و‪...‬‬ ‫فالن ادم چپ گرا هم خواهان انح�لال ارتش و محاکمه و‬ ‫مجازات فرماندهان نظامی ش��د‪ ...‬درس��ت چند روز قبل از‬ ‫ان بود که اب راهیم یزدی به همراه صادق خلخالی در جلسه‬ ‫محاکمه تیمسار رحیمی رئیس ساواک شرکت داشتند‪ ...‬با‬ ‫تیرباران افراد نظام شاهنشاهی‪ ،‬محیطی ضد امریکایی بر‬ ‫فضا سایه انداخت‪.‬‬ ‫م ی دانم که حزب توده در س��ال ‪ 1327‬به ظاهر منحل‬ ‫شد و در ‪ 1333‬هم شبکه افس��ران حزب توده کشف شد؛ اما‬ ‫مشکل من این نیست‪ ،‬بلکه مشکل ذهنی من ان است که‬ ‫در دهه ‪ 1340‬دو س��ازمان چریکی با دس��ت زدن به فعالیت‬ ‫تروریستی‪ ،‬ب ر اس��اس همان منهج حزب توده گام برداشت‬ ‫و ب ر اس��اس اموزه های لنینس��یتی (هرچند از شکم نهضت‬ ‫ازادی‪ ،‬مجاهدین خلق زاییده شد و مهدی بازرگان هم قطعا‬ ‫نم ی توانست از ماجرای مجاهدین خلق ب ی اطالع بوده باشد‪،‬‬ ‫زی را یداهلل سحابی که از اعضای ارشد نهضت ازادی بود و عزت‬ ‫سحابی فرزند یداهلل سحابی هم با مجاهدین خلق مربوط و‬ ‫مرتبط بود!)‬ ‫اغ راق ها‪ ،‬توهم ها و بدبین ی ها دیگر در ان موج انقالب‪،‬‬ ‫قابل کنترل نبود اما دیگر شایعات به جای واقعی ت ها نشست‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫ امروزههمبایکتاریخمشکالتونزاع‪،‬امدنروحانیبرایگشودندرهانویدبخش‬ ‫شدهاستاماگروهیدرایرانعتابدارندوگروهیهمهنوزباورمندبهتفکرانقالبندو‬ ‫اینافکار بساندیواریمی ماندکهکسیباتلنگرینمی تواند برداردش‬ ‫در همان دوران کلینتون بود ک��ه لوئیس فری‪ ،‬رئیس‬ ‫سابق اف ب ی ای‪ ،‬ب رای بررسی ترور ‪۲۵‬ژوئن ‪ ۱۹۹۶‬به ع ربستان‬ ‫سعودی اعزام شد و انگشت اتهام به سوی سپاه پاسداران ای ران‬ ‫دراز کرد که مجری انفجار برج ه��ای خوبر و پایگاه نیروهای‬ ‫امریکایی در شهر ده ران ع ربستان بوده‪ ۱۹ .‬سرباز امریکایی‬ ‫کشته و حدود ‪۴۰۰‬نفر مجروح شدند‪ .‬اما بعدها هم جرج بوش‬ ‫به صدارت نشست و پس از ماجرای ‪ 11‬سپتامبر ای ران را محور‬ ‫شرارت نامید و‪ ...‬امدن احمدی نژاد هم در تحریک امریکای ی ها‬ ‫ ب ی تاثیر نبود‪ .‬از طرفی وی را ش��ی خ المخربین م ی نامیدند و‬ ‫از طرفی ه��م از ماه ها قبل از ورودش ب��ه امریکا نوبت های‬ ‫مصاحبه‪ ،‬رزرو شده بود و‪...‬‬ ‫و امروزه هم با یک تاریخ مشکالت و نزاع‪ ،‬امدن روحانی‬ ‫ب رای گشودن درها نویدبخش شده است اما گروهی در ای ران‬ ‫عتاب دارند و گروهی هم هنوز باورمند به تفکر انقالبند و این‬ ‫افکار بس��ان دیواری م ی ماند که کسی با تلنگری نم ی تواند‬ ‫برداردش و چه بسا هم گروهی از داخل ای ران یا پی رامون ای ران‪،‬‬ ‫منافع و مصالح شان در هیزم انداختن به اتش اختالف هاست‬ ‫یا گروه هایی از ای رانیان هم خارج نشس��ته و کمر به فروش‬ ‫مام میهن گرفته ان��د! یا یک بار در موسس��ه ‪ CSIS‬به دیدار‬ ‫انتونی کوردزمن رفتم و با صراحت گف��ت‪« :‬ای ران‪ ،‬از روز اول‬ ‫با گروه های شبه نظامی انقالب کرده و امروز هم سرمافیای‬ ‫تروریس��ت های جهان اس��ت‪ .‬در خ��ود امری��کا هم چنین‬ ‫تند روهایی وجود دارند!»‬ ‫اما مس��لما امروزه هم دگرگونی در استراتژی امریکا و‬ ‫دست برداشتن از طرح تغییر رژیم یک پیامد مسلم دارد و اینکه‬ ‫سیاست در ای ران دیگر در زیر سایه ‪ 28‬مرداد نیست و نخواهد‬ ‫بود و حکومت در ای ران با مداخله امریکا تعیین نخواهد شد‪.‬‬ ‫امریکای ی ها گزینه جنگ را کنار گذاشته اند و مشکل از برخی‬ ‫از ما ای ران ی هاس��ت که ناتوانیم در نگشودن راه ب رای مداخله‬ ‫خارجی‪ .‬تعهد به نیاخاک کهن ما شرط اول ای راندوستی است‬ ‫و امید است که این بند دست وپا گیر فرهنگ سیاسی ای رانی‬ ‫گشوده شود و دس��ت از اوهام شست و رس��وبات تفکرهای‬ ‫وی رانگر را هم با فرهنگ سازی تعدیل کرد و مصالح و منافع‬ ‫ملک و مملکت را در نظر گرفت‪.‬‬ ‫اخ راالمر ارزومندم که «معمای ای رانی» نزاع های ای ران‬ ‫و امریکا با عقالنیت و خرد و غرور ای رانی و حفظ شخصیت‬ ‫درخور تاریخ ای ران‪ ،‬گشوده شود و با «فهم درست»‪ .‬با شناخت‬ ‫تاریخ نزاع ها م ی توان روابط دو کشور را بدون توهم و تردید و‬ ‫تنفر ترمیم کرد‪ .‬تنها نم ی شود در رسانه ها گفت‪« :‬سالمم را تو‬ ‫پاسخ گوی‪ ،‬در بگشای!»‪g ...‬‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫یراند که ان را واقعیت‬ ‫مثال گاهی یکی با اغ راق س��خنی م ‬ ‫م ی نامیدند‪ .‬مثال در اوایل ‪ 1358‬کسانی هم بودند که گفتند‬ ‫که ‪ 15‬خرداد قریب به ‪ 15000‬نفر کشته ش��د توسط شاه و‬ ‫گروهی هم گفتند ‪ 200‬هزار نفر! اما کس��ی هم نشمرد و‬ ‫نامی هم منتش��ر نشد‪ ،‬گرچه همیش��ه چیزی در غرب به‬ ‫نام ‪ fact checking‬یا کنترل واقعیت س��خن مسئوالن‪،‬‬ ‫مرسوم است – اما در ای ران ما گاهی همه معلم تاریخ م ی شوند‬ ‫و نم ی شود با صراحت این اصطالح مرسوم را به کار برد و فورا‬ ‫م ی گویند‪ :‬یعنی چه؟‬ ‫بعدها هم گروهی از دانشجویان مشهور پیرو خط امام‬ ‫(اب راهیم اصغرزاده‪ ،‬محس��ن میردامادی‪ ،‬حبی ب اهلل بیطرف‪،‬‬ ‫سعید حجاریان‪ ،‬معصومه ابتکار‪ ،‬عباس عبدی‪ ،‬کمال تب ریزی‪،‬‬ ‫محمدرضا خاتمی‪ ،‬محس��ن امی ن زاده‪ ،‬وف��ا تابش‪ ،‬محمد‬ ‫نعیم ی پور‪ ،‬حس��ین کمالی و‪ )...‬تحت تاثیر همان ایده ها با‬ ‫حمله خود‪ ،‬به ساخته و پرداخته کردن داستان تصرف سفارت‬ ‫امریکا پرداختند و بحران گروگانگیری در ای ران را شکل دادند‬ ‫و با همان ادبیات انقالبی ان را هم «تسخیر النه جاسوسی»‬ ‫نامیدند و دوران ‪ ۴۴۴‬روزهای پر از تخاصم میان دولت امریکا‬ ‫و ای ران شکل گرفت و تصرف س��فارت امریکا در ته ران و به‬ ‫گروگان گرفتن ‪ ۶۶‬دیپلمات امریکایی در ‪ ۱۳‬ابان ‪ ۱۳۵۸‬تا ‪۳۰‬‬ ‫دی ‪ ۱۳۵۹‬ادامه یافت و با س��وگند خوردن ریگان‪ ،‬با پذیرش‬ ‫قرارداد تاراج کننده الجزایر از سوی دولت های ای ران و امریکا و‬ ‫ازادی گروگان ها‪ ،‬غائله پایان یافت‪ .‬البته بعدها دعوای قلم ی ‬ ‫با عباس عبدی در روزنامه های کش��ور منتشر شد و گفتند‬ ‫این حرکت نابخردانه و هیجانی‪ ،‬موج��ب حرمان و نامرادی‬ ‫و نامردی ها در کشور شد و‪ ...‬بعدها هم چندین واکنش نوری‬ ‫به تاریکخانه تابانید‪ .‬اول سی د محمود کاشانی در گفت وگویی‬ ‫با ویژه نامه «رمز عبور» روزنامه ای ران به بررسی روند مذاکرات‬ ‫ای ران و امریکا درباره بحران گروگانگیری در س��فارت امریکا‬ ‫پرداخت و از توافقنامه الجزایر و عملکرد بهزاد نبوی به عنوان‬ ‫مذاکره کننده ای رانی به شدت انتقاد کرد و گفت که وی مجلس‬ ‫را فریب داده و با دس��تور س��یدمحمد خاتمی ‪ -‬وزیر ارش��اد‬ ‫وقت – به مطبوعات در سال ‪ ،64‬انتشار سیر ماوقع عملکرد‬ ‫دولت میرحس��ین موس��وی در قبال پیامده��ای توافقنامه‬ ‫الجزایر ممنوع شده و‪ ...‬و ان را ترکمانچای دوم نامیدند! دوم‬ ‫روزنامه وطن امروز ‪ ۲‬تیر ‪ ۱۳۸۹‬در گفت وگو با یک کارشناس‬ ‫امنیتی نوشت که حمله به س��فارت امریکا در ته ران در ابان‬ ‫ماه سال ‪ ،۱۳۵۸‬استراتژی کاخ س��فید بود که توسط محمد‬ ‫موسوی خوئین ی ها به اجرا گذاشته شده و موسوی خوئین ی ها‬ ‫بدون هماهنگی با امام و به کمک چند تن از دانشجویان پیرو‬ ‫خط امام‪ ،‬اقدام به تسخیر سفارت امریکا در ته ران کرد ه و‪ ...‬اما‬ ‫هنوز هم کسی ‪ fact checking‬یا کنترل واقعیت نکرده و‬ ‫گوییا نم ی شود یا موجب رنجش است‪.‬‬ ‫جنگ ای ران و ع راق شروع شد‪ ،‬گروهی در امریکا گفتند‬ ‫که ای ران مردم ع راق را به ش��ورش علیه صدام تحریک کرده‬ ‫و گروهی دیگر هم گفتند که م ی خواهند ایدئولوژی جنگ را‬ ‫صادر کنند و باید جلوی این سودا را گرفت و تو گویی با حمایت‬ ‫از صدام‪ ،‬واقعا همین قدرت های جهانی به دنبال اضمحالل‬ ‫نابودی ای ران بودند و جنگ را ب رای گسترش فقر یا نابودکردن‬ ‫پایه ها و بنیان ای ران اغ��از کردند‪ .‬با حمایت های پی در پی از‬ ‫صدام‪ ،‬امریکا خود را در ب رابر چش��م اف��کار عمومی مردمان‬ ‫ای ران‪ ،‬سیاه کرد و هر چند اگر دس��تگاه تبلیغاتی ای ران را هم‬ ‫خاموش م ی کردند باز هم مردمان و س��ربازان جان برکف و‬ ‫با شرف و وطن پرست ای رانی نم ی خواس��تند که یک وجب‬ ‫از خاکش��ان در اختیار متجاوز باشد و از س��نگ سنگ اب و‬ ‫خاکشان دفاع کردند‪ ،‬حتی اگر در ب رابر محموله های کمکی‬ ‫امریکا به ع راق‪ ،‬دستمایه ای نداشتند‪ .‬اگر هم گاهی در جهان‬ ‫کسی م ی خواست به اراده و غیرت س��ربازان ای رانی نگاهی‬ ‫بیفکند‪ ،‬امریکای ی ها چیز دیگری را م ی نوشتند و م ی گفتند‪.‬‬ ‫یک بار هم در ع راق رامسفلد را دیدم و از وی سوال کردم که در‬ ‫دوران جنگ شما بیش از ‪ 15‬بار با صدام دیدار کرده اید؛ او هم با‬ ‫پوزخندی ظفرمندانه به من گفت‪« :‬زمانی که ای ران از ‪ ...‬سالح‬ ‫تهیه م ی کرد و بازی جنگ ادامه داش��ت؛ ما هم راه خودمان‬ ‫را رفتیم!» اما عاقبت هم نه تنه��ا مردمان ای ران بلکه جهان‬ ‫مشاهده کرد ب رای جلب اجباری نظر ای ران به پذیرش صلح‪،‬‬ ‫غیر از زدن پایگاه های نفتی در خلی ج فارس‪ ،‬پرواز مسافربری‬ ‫ای ران ایر از بندرعباس به دبی در ‪ ۱۲‬تیر ‪ ۱۳۶۷‬با شلیک موشک‬ ‫هدایت شونده از ناو یواس اس وینس��نس (متعلق به نیروی‬ ‫دریایی ایاالت متحده امریکا) بر فراز خلیج فارس سرنگون شد‬ ‫و تمام ی ‪ ۲۹۰‬سرنشین ان که شامل ‪ ۴۶‬مسافر غی رای رانی و ‪۶۶‬‬ ‫کودک بودند‪ ،‬جان باختند‪.‬‬ ‫در دوران کلینتون هم ورق ها برگش��ت و م ی خواستند‬ ‫که این یخ روابط پس از نزدیک به دو دهه باز ش��ود‪ .‬به بهانه‬ ‫کتاب طالبانی به دیدار بیل کلینتون رفتم و ناگهان در میان‬ ‫صحب ت ها به خاتمی اش��اره ک��رد و گفت ک��ه محذورات و‬ ‫محدودیت وی را درک کردم اما همیشه مشتاق بودم با ای رانیان‬ ‫این درهای گفت وگو باز شود و نشد‪ .‬در دوران وی بود که خانم‬ ‫الب رایت سخنی به گزاف گفت و ورق ها را به هم زد‪.‬‬ ‫البته صوف ی های فرقه مصدق در س��اختن ان جعل از‬ ‫یربط انجام دادند که نشانه‬ ‫زبان الب رایت‪ ،‬یک کار زش��ت و ب ‬ ‫عدم سواد و اگاهی بود‪ .‬چون اگر امریکا اهل عذرخواهی بود‬ ‫لطف فرموده از حمایتش از گروه های متعصب افراطی و تندرو‬ ‫یا از دفاع حمله ع راق به ای ران یا پایی��ن انداختن هواپیمای‬ ‫ای رانی و‪ ...‬عذرخواهی م ی کرد‪ ،‬نه درباره ‪ 28‬مرداد که نیازی هم‬ ‫به عذرخواهی نیست‪ ،‬بلکه باید ما ای رانیان هم ممنون امریکا‬ ‫باشیم! هم ب رای دادن اولتیماتوم به روس ها ب رای عقب نشینی‬ ‫و نجات تمامیت ارضی ای ران و رفع غائله جمهوری پوشالی‬ ‫تبریز و مهاباد و بعد هم ب��رای نجات ای ران از بالی مصدق و‬ ‫افتادن ای ران ب��ه دامان کمونیس��م و ک گ ب‪ .‬اگر ای ران به‬ ‫دامان کمونیس ت ها م ی رفت‪ ،‬به بهانه دموکراسی و جمهوری‬ ‫دموکراتیک‪ ،‬دقیقا سرنوشت اروپای ش��رقی را م ی یافت اما‬ ‫الب رایت گفت که «امریکا نقش مهمی در تدارک سرنگونی‬ ‫بازی کرد» و کلماتش را هم چندان ب��د انتخاب نکرده بود و‬ ‫تاییدکننده روایت منادیان مصدقی نبود و گفت ب رای دولت‬ ‫ایزنهاور دالیل استراتژیک موجه وجود داشت‪ .‬خود امریکای ی ها‬ ‫م ی دانند که در دوره کندی نقشه س��ازمان سیا ب رای سقوط‬ ‫کاسترو در کوبا ‪ -‬عملیات خلیج کوبا ‪ -‬با شکست روبه رو شد‬ ‫و سیا خواست که با اغ راق موضوع موفقیت در ‪ 28‬مرداد را علم‬ ‫کند و ای رانیان هم عاشق نظریه توطئه! یا ب رای بیرون اوردن‬ ‫سازمان تروریستی مجاهدین خلق عذرخواهی م ی کرد که بنا‬ ‫به تاثیر الب ی های ع ربس��تان و اسرائیل چنین کردند ان هم‬ ‫س��ازمانی که در دهه ‪ 1350‬در ای ران صرفا س��اواک توانست‬ ‫‪ 1700‬م��ورد خ رابکاری ان��ان را گزارش کند و خوش��بختانه‬ ‫توانستند ‪10‬درصد اهداف ش��وم خود را اجرا کنند‪ .‬سازمانی‬ ‫که ترور مستش��ار و س��رهنگ امریکایی (در روز چهارشنبه‬ ‫‪ ۳۱‬اردیبهشت ‪ ،۱۳۵۴‬دو مستش��ار نظامی امریکایی به نام‬ ‫«سرهنگ شفر» و «سرهنگ ترنر») را در کارنامه دارند و هنوز‬ ‫هم هر سال در سالروزش جشن م ی گی رند!‬ ‫نزاع ایران و امریکا را‬ ‫می توان با عقالنیت و‬ ‫غرور ایرانی تعدیل کرد‬ ‫و البته این مساله منوط‬ ‫به ان است که فهم‬ ‫درستی از توانمندی ها‬ ‫و محدودیت های خود‬ ‫داشته باشیم‬ ‫ امریکایی هاگزینهجنگراکنارگذاشته اندومشکلازبرخیماایرانی هاستکهناتوانیم‬ ‫درنگشودنراهبرایمداخلهخارجی‪.‬تعهدبهنیاخاککهنماشرطاولایراندوستیاست‬ ‫وامیداستکهاینبنددست وپاگیرفرهنگسیاسیایرانیگشودهشود‬ ‫‪35‬‬ ‫بین الملل‬ ‫بیم ها و امیدهای روحانی‬ ‫بین الملل‬ ‫در مسیرتنش زدایی‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫ایا تغییر لحن مقامات ایران و امریکا میتواند فضای جدیدی بر روابط دو کشور حاکم کند؟‬ ‫‪36‬‬ ‫انتظارات واقعی‬ ‫چه توقعی از سیاست مداران ایرانی و امریکایی میرود؟‬ ‫سیدجعفر هاشمی‬ ‫دیپلمات سابق وزارت خارجه‬ ‫‪1‬‬ ‫انتظارات متقابل‬ ‫امریکا‪ ،‬حالل مشکالت نیست‬ ‫در این میان هس��تند افرادی که تصور م ی‪‎‬کنند تمام‬ ‫مشکالت ای ران ناشی از دش��منی امریکاست؛ اما این طور‬ ‫نیس��ت و اگر روزی ای ران با امریکا به توافقاتی دست یابد‪،‬‬ ‫امریکا حالل مش��کالت ما نخواهد بود‪ .‬برخی مشکالت‬ ‫م��ا داخلی اس��ت و دکتر روحان��ی نی��ز در صحب ت‪‎‬هایش‬ ‫اشاره کرده که با پش��توانه خوبی در سازمان حضور یافتند‪.‬‬ ‫همچنین حضور در عرصه‪‎‬ه��ای بی ن‏الملل��ی و مراودات‬ ‫جهانی احتیاج به یک س��ری ظرفی ت ها و تجربیات دارد و‬ ‫خوشبختانه افرادی که اکنون ب رای این امر انتخاب شده‏اند‬ ‫همچون دکتر ظریف و دکتر روحانی از این ظرفیت برخوردار‬ ‫هستند‪ .‬در این راستا اگر در سال ‪ 2014‬از یک سری افراط و‬ ‫تفریط‪‎‬ها جلوگیری شود‪ ،‬به طور قطع یک سری از معضالت‬ ‫بی ن‪‎‬الملل��ی همچون بحث س��وریه‪ ،‬افغانس��تان‪ ،‬ع راق و‬ ‫مشکالت کشورهای جهان س��وم در راستای دوری جستن‬ ‫از این افراط و تفریط حل خواهد شد‪ .‬همچنین در ای ران نیز‬ ‫باید از افراط و تفریط دوری کرد و انتظارات مردم را باال نبرد؛‬ ‫اگر انتظارات مردم پی رامون مناسبات ای ران و امریکا باال برود‬ ‫و تصور کنند که با یک مالقات کوچک میان مقامات ای ران‬ ‫و امریکا تمام مشکالت مردم حل خواهد شد‪ ،‬این صحیح‬ ‫نیست‪ .‬زی را در صورتی که مردم انتظاراتشان براورده نشود‪،‬‬ ‫سرخورده خواهند شد‪ .‬بناب راین سیاستمداران‪ ،‬مطبوعات و‬ ‫کارشناسان‪ ،‬سطح توقعات مردم را باید به اندازه ای باال ببرند‬ ‫که با واقعی ت‪‎‬های موجود همخوانی داشته باشد‪ .‬در نهایت‬ ‫باید توجه داشت پش��توانه اصلی این انقالب‪ ،‬مردم هستند‬ ‫و رسیدگی به خواسته‪‎‬ها و انتظارات مردم‪ ،‬اولویت نخست‬ ‫تمامی دولت‪‎‬ها در ای ران اس��ت؛ امری که اکنون به خوبی‬ ‫پیش م ی‏رود‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫در این میان انتظارات دو طرف از یکدیگر نیز بس��یار‬ ‫مهم است؛ امریکای ی‏ها باید تعامل با ای ران را جدی بگیرند‬ ‫و در این رابطه حسن نیت خودشان را نشان دهند‪ .‬اوباما در‬ ‫صحب ت‪‎‬های اخیرش در جهت اعتمادسازی صحبت کرده‪،‬‬ ‫اما مهم ان اس��ت که به صورت عملی نیز حس ن نی ت‪‎‬شان‬ ‫را نش��ان دهند‪ .‬به طور مثال غن ی س��ازی صلح امیز در حد‬ ‫متعادل��ش را ب رای ای��ران به رس��میت بشناس��ند‪ .‬در این‬ ‫صورت ای ران نیز انتظ��ار امریکا که همکاری گس��ترده‪‎‬تر‬ ‫ای ران با اژانس بی ن‏المللی انرژی هس��ته‏ای اس��ت را جامه‬ ‫عمل خواهد پوش��اند‪ .‬همچنانکه دکت��ر روحانی نیز طی‬ ‫سخنران ی‪‎‬های اخیرشان بارها اعالم کردند که ای ران امادگی‬ ‫دارد خواسته‏های طرف مقابل را با ش��فافیت پاسخ دهد و‬ ‫همکاری الزم را به اجرا دراورد‪ .‬در واقع از جمله اقداماتی که‬ ‫از جانب امریکا باید مورد بررس��ی قرار گیرد‪ ،‬خویشتنداری‪،‬‬ ‫بیان صحب ت‪‎‬های صادقانه و تدبیر در اعمال و گفتارش��ان‬ ‫اس��ت‪ .‬همچنین انها باید یک پکیج را ام��اده کنند که در‬ ‫ان انتظارات جمهوری اس�لامی ای ران نیز گنجانده ش��ود؛‬ ‫از جمله این انتظ��ارات نیز بحث لغ��و تحریم‪‎‬ها و پیگیری‬ ‫همکاری‪‎‬های تکنولوژیکی و نفتی اس��ت‪ .‬اگر این اقدامات‬ ‫از سوی امریکا انجام شود‪ ،‬انها تا حدودی حسن نی ت‏شان‬ ‫را به ای ران نش��ان داده‏ان��د و در این صورت بح��ث مذاکره‬ ‫نیز امکانپذیر است‪ .‬این مس��ائل م ی‪‎‬تواند کمک کند که‬ ‫وضعیت از ان روندی که به شکل بن بست ادامه داشته‪ ،‬خارج‬ ‫شود‪ .‬از دیگر سو‪ ،‬دولت اعتدال و امید نیز شعارهایی داده که‬ ‫این ش��عارها مورد موافقت دنیا قرار گرفته است‪ .‬همچنین‬ ‫اکنون فرصت خوبی فراهم شده که ای ران بتواند مسائلش را‬ ‫با کشورهای دیگر به درستی پیش ببرد‪.‬‬ ‫هاشمی معتقد است؛‬ ‫سیاستمداران‪ ،‬مطبوعات‬ ‫و کارشناسان‪ ،‬سطح‬ ‫توقعات مردم را باید به‬ ‫اندازه ای باال ببرند که‬ ‫با واقعیت‪‎‬های موجود‬ ‫همخوانی داشته باشد‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫اتفاقاتی که در چند ماه اخیر ش��اهد هستیم از جمله‬ ‫ردوبدل شدن پیام‪‎‬هایی میان ای ران و امریکا؛ دیدار فرانسوا‬ ‫اوالند‪ ،‬رئی س‪‎‬جمهور فرانسه طی نشست مجمع عمومی‬ ‫س��ازمان ملل با اقای روحانی؛ نش��انه‏های مثبت از جانب‬ ‫بریتانی��ا جهت از س��رگیری رواب��ط با ته��ران و لغو برخی‬ ‫تحریم‏ها علیه ای ران از جانب دادگاه‏های اروپا‪ ،‬همگی نوعی‬ ‫امیدواری را میان مردم و ناظ ران سیاسی به وجود اورده است‪.‬‬ ‫در حقیقت این نشانه‪‎‬ها همگی مثبت و امیدوارکننده است‪،‬‬ ‫اما چگونگی رفتار و سیاس��ت ای ران در این ش��رایط خیلی‬ ‫بیشتر جای بحث و بررسی دارد‪ .‬اگر بخواهیم به این موضوع‬ ‫عاقالنه و منطقی بنگریم‪ ،‬هم جامعه ای ران جامعه بازی است‬ ‫و هم جامعه امریکا؛ طبیعی است که در یک جامعه باز‪ ،‬افراد‬ ‫و سیاس��تمداران نس��بت به موضوعات مختلف راحت تر‬ ‫اظهارنظر م ی کنند‪ .‬همچنین مالحظه م ی شود که هم در‬ ‫ای ران و هم امریکا‪ ،‬در الیه های مختلف حکومتی‪ ،‬هستند‬ ‫افرادی که بعضا با از س��رگیری روابط‪ ،‬مذاکرات دو جانبه و‬ ‫لو فصل اختالفات موافقند و همچنین هستند افرادی که‬ ‫ح ‬ ‫با این روند مخالفند‪ ،‬ولی اگر به راس سیاستگذاران دو طرف‬ ‫و کس��انی که م ی خواهند تصمیم نهای��ی را بگیرند خوب‬ ‫دقت شود مشاهده م ی شود که این افراد سابقه افراط ی گری‬ ‫ندارند؛ اش��خاصی چون رئی س جمهور‪ ،‬وزی��ر خارجه و دبیر‬ ‫ش��ورای عالی امنیت ملی در هر دو طرف‪ .‬همچنین امروز‬ ‫اگر مقام معظم رهبری نسبت به نرمش قهرمانانه در مساله‬ ‫هس��ته‪‎‬ای صحبت م ی‪‎‬کنند و اجازه م ی‪‎‬دهند دکتر روحانی‬ ‫به این موضوعات با اعمال نظری بهت��ری نگاه کنند‪ ،‬این‬ ‫امر بسیار مبارک است و ش��خص مقام معظم رهبری نیز‬ ‫به خوبی م ی‪‎‬دانند که امکانات و ظرفی ت‪‎‬های ای ران اسالمی‬ ‫امروز به مراتب بیشتر از گذش��ته است و امکان مذاکره نیز‬ ‫میسر‪ ،‬زی را در این شرایط امریکای ی‪‎‬ها دیگر نم ی‏توانند یک‬ ‫جانبه و از باال به ای ران بنگرند‪ .‬در چنین فضایی همگان چه‬ ‫سیاستمداران‪ ،‬چه مطبوعات و چه کارشناسان باید از افراط‬ ‫و تفریط اجتناب کنن��د؛ چرا که افراط و تفریط‪ ،‬ریش��ه های‬ ‫حکومتداری را متزلزل م ی کند‪ .‬این مس��اله که امروز تمام‬ ‫حرف‪‎‬مان این باشد که ای ران بیشتر به امریکا نیازمند است‬ ‫یا امریکا به ای ران‪ ،‬مساله‪‎‬ای را حل نم ی‪‎‬کند‪ .‬مساله و منافع‬ ‫ملی ما‪ ،‬باید به این بن بست سه دهه‪‎‬ای که به وقوع پیوسته‬ ‫پایان دهد و بدون شک از بین رفتن این بن‪‎‬بست به نفع هر‬ ‫دو طرف خواهد بود‪.‬‬ ‫بدون شک ای ران ب رای امریکا اهمیت دارد و این کشور‬ ‫نم ی‪‎‬تواند از ای ران چشم بپوش��د؛ همچنانکه در مقطعی از‬ ‫زمان‪ ،‬ای ران دومین صادرکننده نف��ت در جهان بود و اکنون‬ ‫باالترین موجودی گاز را داریم که به ش��دت مورد نیاز اروپا و‬ ‫امریکاست‪ .‬پیش از انقالب‪ ،‬شرکت های امریکایی در ای ران‬ ‫منتفع م ی شدند و بزرگترین صادرکننده نفت به امریکا‪ ،‬ای ران‬ ‫بود‪ .‬قدرتی که ای ران در خاورمیانه دارد قابل چشم پوش��ی‬ ‫نیس��ت‪ ،‬کما اینکه ایاالت متحده امریکا از قدرت ای ران در‬ ‫بحث افغانستان و ع راق استفاده کرد و اکنون نیز در سوریه‪،‬‬ ‫امریکا نیازمند قدرت ای ران است‪ .‬در طرف مقابل به واسطه‬ ‫تکنولوژی برتر و قدرت س��رمایه گذاری امری��کا‪ ،‬ای ران نیز‬ ‫م ی تواند از ان کش��ور بهره برداری کند‪ .‬بناب راین دو کش��ور‬ ‫الزم و ملزوم هم هستند و در این میان دیگر این مساله که‬ ‫کدام کشور به دیگری بیشتر احتیاج دارد‪ ،‬اهمیت ندارد‪ .‬اگر‬ ‫در تعامالت فعلی نگاه از باال به پایین حاکم نباشد و منافع‬ ‫دو ط��رف حفظ ش��ود‪ ،‬برق��راری ارتباط به نفع دو کش��ور‬ ‫خواهد بود‪.‬‬ ‫باید توجه داشت مصداق دیپلماسی‪ ،‬مصداق همکاری‬ ‫است و باید مطمئن باش��یم اگر چنانچه ای ران بتواند ضمن‬ ‫حفظ منافع ملی به این بن‪‎‬بس��ت‪‎‬هایی که تابه حال وجود‬ ‫داشته پایان دهد‪ ،‬بدون شک نشس��ت‏ها با گروه ‪ 5+1‬نیز‬ ‫به تاسی از این باز ش��دن گره‪ ،‬بهتر پیش خواهد رفت‪ .‬اما‬ ‫در ه ر صورت باید توجه داش��ت مذاک��رات دو طرف ای ران و‬ ‫امریکا‪ ،‬در سطح گسترده احتیاج به یک سری پی ش فرض‏ها‬ ‫و مقدمات دارد‪ ،‬بناب راین بسته ای باید فراهم شود که در ان‬ ‫خواست‪‎‬های دو طرف در نظر گرفته شود‪.‬‬ ‫حضور بجای روحانی در سازمان ملل‬ ‫حضور دکتر حس��ن روحانی‪ ،‬رئی س‏جمهور ایران‪ ،‬در‬ ‫مجمع عمومی سازمان ملل در این شرایط اقدام مناسب و‬ ‫بجایی بود؛ چرا که امسال‪ ،‬س��ال اول روی کار امدن دولت‬ ‫تدبیر و امید است‪ ،‬بناب راین تمام دنیا منتظر بودند که از زبان‬ ‫رئیس دولت‪ ،‬مواضع ای ران را بشنوند و تفاوت‏هایی که دولت‬ ‫فعلی با دولت پیشین دارد را دریابند‪ .‬مهم ترین تفاوتی که‬ ‫اکنون به وضوح مشاهده م ی‪‎‬ش��ود‪ ،‬بحث اعتدال در دولت‬ ‫دکتر روحانی است؛ امری که جزء الینفک دین مبین اسالم‬ ‫است و از ابتدا نیز جمهوری اسالمی ای ران ان را سرمشق خود‬ ‫قرار داده بود‪ .‬چه بسا اگر اوایل انقالب‪ ،‬امریکای ی‏ها شیطنت‬ ‫نم ی‪‎‬کردند‪ ،‬هنوز سفارت‪‎‬شان در ای ران دایر بود‪ .‬در حقیقت‬ ‫حضور وی در این دوره در مجمع س��ازمان ملل‪ ،‬مورد تایید‬ ‫همگان قرار گرفت ولی اگر دکتر روحانی بخواهد همه ساله‬ ‫در این اجالس حضور پیدا کند‪ ،‬جای تامل دارد و واقعا باید‬ ‫یک تیم کارشناسی این مساله را بررسی کند که ایا حضور‬ ‫رئی س‪‎‬جمهور ای ران در چهار دوره اجالس طی چهار س��ال‬ ‫ریاست جمهوری ضروری است یا خیر‪ .‬به نظر من حضور هر‬ ‫ساله رئی س‏جمهور در اجالس مجمع عمومی سازمان ملل‬ ‫خیلی ضروری به نظر نم ی اید‪ ،‬مگ��ر اینکه حرف جدیدی‬ ‫ب رای گفتن وجود داشته باشد‪g .‬‬ ‫‪37‬‬ ‫دیوار بی اعتمادی کوتاه می‏شود‬ ‫بین الملل‬ ‫نقش حاکمیت ایران درکاهش تنشهای بینالمللی‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫مهدی مطهرنیا‬ ‫کارشناس مسائل بین‪‎‬الملل‬ ‫‪2‬‬ ‫سال‪‎‬ها پیش رئی س‏جمهور پنجم‪ ،‬سیدمحمد خاتمی‬ ‫در مصاحبه با کریستین امانپور‪ ،‬جمله‪‎‬ای پ ر معنا و کوتاه بیان‬ ‫کرد که هنوز هم در ذهن‏ها به یادگار باقی اس��ت؛ او گفت‪:‬‬ ‫دیوار ب ی اعتمادی میان ای ران و امریکا بس��یار بلند است‪ .‬اما‬ ‫امروز تمام سیگنال‪‎‬های موجود نشان م ی دهد که این دیوار‬ ‫در حال کوتاه شدن است‪».‬‬ ‫اگر چه ری��زش ان محتاطان��ه و در عین حال بس��ی‬ ‫بدبینانه نسبت به اینده احتمالی در حال شکل گیری است‪،‬‬ ‫اما ب ر خالف ارایش ظاهری محتاطانه و بدبینانه موجود دارای‬ ‫ارایش محتوایی خردمندانه ای از سوی دو طرف است‪ .‬روی‬ ‫کار امدن دول��ت روحانی فرصتی گران س��نگ ب رای ای ران‬ ‫و امریکاس��ت تا در پرتو اعتماد عمومی‪ ،‬رغبت سیاس��ی و‬ ‫پش��تیبانی حکومتی به عمل امده از روحانی‪ ،‬غرب به این‬ ‫ادراک عملی برسد که راه تفاهم ب رای رسیدن به اهداف قابل‬ ‫قبول جامعه بی ن المللی‪ ،‬بسیار کم هزین ه است‪.‬‬ ‫ای ران نیز اکنون با گذار از بالغ بر سه دهه کسب تجربه‬ ‫در عرصه سیاست خارجی مواردی چون اهمیت بخشیدن‬ ‫به واقعی ت ه��ا در کنار ارمان ه��ا‪ ،‬اهمی��ت دادن به نتیجه‬ ‫در کنش های تعریف ش��ده و در نظر ق��رار دادن بافت های‬ ‫موقعیتی گوناگون ب رای اتخاذ اس��تراتژی ها‪ ،‬سیاست ها و‬ ‫تکنی ک های متف��اوت و از همه مهم تر نرم��ش قهرمانانه‬ ‫به عنوان استراتژی ب رای به ثمر رساندن دکترین تعامل سازنده‬ ‫‪38‬‬ ‫را در دستورکار قرار داده است‪.‬‬ ‫بر همین اس��اس م ی توان دریافت که هم در ای ران و‬ ‫هم در امریکا تمام س��یگنال های موجود که هم اکنون هم‬ ‫ای ران و هم امریکا در صحنه داخلی‪ ،‬منطقه ای و بی ن المللی‬ ‫درگیر ان هس��تند نش��ان م ی دهد که تالش هر دو کشور‬ ‫ب رای تنش زدایی فعال و مقتدرانه‪ ،‬محصول خرد سیاس��ی‬ ‫حکومتگران هر دو کشور در بافت موقعیتی کنونی در نظام‬ ‫بی ن الملل است‪.‬‬ ‫در چنین زمینه ای اس��ت که فضای رو به جلو ناش��ی‬ ‫از فضای قدرت یاب��ی ایین اعتدال با دکتری��ن تدبیر و امید‬ ‫و سیاست تعامل س��ازنده با همراهی سخنان رهبری نظام‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران روبه رو شد‪ .‬ایش��ان با مهر تایید بر‬ ‫اس��تراتژی نرمش قهرمانانه‪ ،‬این فضا را از قدرت بیش��تری‬ ‫برخوردار و در استانه س��فر رئی س جمهور‪ ،‬فضای سیاسی و‬ ‫اتمسفر گفتمانی را در چارچوب سویه گیری های دولت تدبیر‬ ‫و امید هدایت کردند‪ .‬این درایت ب رای به ثمر نشس��تن این‬ ‫گفتمان؛ یک بار در زمان قبل از انتخاب��ات اثر ماندگار خود‬ ‫را برجای گذاش��ت؛ همان زمان که رای م��ردم را حق الناس‬ ‫خواندند و به صراحت بیان فرمودند که رای ایش��ان را هیج‬ ‫کس حت��ی فرزندان ایش��ان ه��م نم ی دانند؛ هم��ان زمان‬ ‫بود که رادیکالیس��ت های جناحی در دو س��وی طی ف های‬ ‫سیاس��ی موجود در ای ران خود به خود از سوءاستفاده از ابزار‬ ‫تاثیرگذاری های احساسی و عاطفی به نام ارزش های دینی‬ ‫و گفتمان انقالبی خالی ش��دند‪ .‬به این ترتیب رادیکالیسم‬ ‫نقابدار مجبور شد سکوت اختیار کند؛ چرا که نقاب از دستش‬ ‫گرفته شد‪.‬‬ ‫این بار در اس��تانه تصمیم گیری بزرگ تاریخی و سفر‬ ‫روحانی به نیویورک در باب باز گش��ودن باب تعامل سازنده‬ ‫با جامعه جهانی و در جمع بزرگ فرماندهان سپاه پاسداران‬ ‫انقالب اسالمی‪ ،‬ایشان بار دیگر با دقت تمام و نکته سنجی‬ ‫فراوان به طرح نرمش قهرمانانه‪ ،‬اش��اره ای به عنوان کتاب ‬ ‫ترجمه شده ای در چهل و چهار س��ال پیش داشتند‪( .‬نرمش‬ ‫قهرمانانه‪ ،‬ی��اداور کتابی اس��ت که خود حض��رت ایت اهلل‬ ‫خامنه ای در ‪ 30‬سالگی «س��ال ‪ 1348‬خورشیدی» ترجمه‬ ‫کرده اند؛ «صلح الحس��ن» نوشته ش��یخ راضی ال یاسین‪.‬‬ ‫مترجم عنوان صلح امام حس��ن(ع)؛ پرش��کوه ترین نرمش‬ ‫قهرمانانه تاریخ را ب رای ان در نظر گرفتند‪).‬‬ ‫این س��ویه گیری معنادار در کنار تاکید روشن و بسیار‬ ‫واضح مق��ام معظم رهبری که م ی فرمایند‪« :‬وظیفه س��پاه‬ ‫دفاع از انقالب و نظام است اما نباید چالش نظام را به مسائل‬ ‫سیاس��ی و خطی و بان��دی تقلیل داد » همچنین ایش��ان‬ ‫فرمودن��د‪« :‬باید بدانید ک��ه از چه م ی خواهی��د دفاع کنید‪.‬‬ ‫اینکه ما بیاییم چالش انقالب را فرو بکاهیم به چالش هاى‬ ‫سیاسى و خطى و جناحى و مقابله زی دو عمر با یکدیگر‪ ،‬این‬ ‫سهل نگرى است‪ ،‬مسامحه است‪ ،‬سهل انگارى است؛ چالش‬ ‫انقالب اینها نیست‪ .‬اینکه خط سیاسى‪ ،‬یک جریان سیاسى‬ ‫با یک جریان سیاس��ى دیگر دعوا دارند‪ ،‬ی��ا زیدى با عمرى‬ ‫اختالف دارد‪ ،‬اینها چالش انقالب نیس��ت‪ ».‬ن��ه فقط ارائه‬ ‫ی ش��فاف ب رای‬ ‫رهکرد به یک نهاد خاص بلکه به واقع پیام ‬ ‫کنش سیاسی به تمام کسانی بود که در سطح پاسداری از‬ ‫انقالب اس�لامی؛ خواهان حفظ اص��ول و ارزش های دینی‬ ‫بودند‪ .‬چندین سیگنال دیگر چون تاکید بر نگاه به واقعی ت ها‬ ‫در کنار ارمان ها‪ ،‬اهمی��ت نتیجه در امور‪ ،‬واگ��ذاری پرونده‬ ‫هس��ته ای به وزارت امورخارجه‪ ،‬مصاحبه روحانی با شبکه‬ ‫امریکایی و بی��ان این نکته که در پرونده هس��ته ای اختیار‬ ‫تام دارد؛ نامه نگاری اوباما ب��ا وی پس از نگارش چند نامه به‬ ‫رهبری نظام جمهوری اسالمی ای ران در دوران رئی س جمهور‬ ‫سابق و بیان بس��یاری از حقایق موجود در سوء مدیریت ها‪،‬‬ ‫اختالس ها‪ ،‬حذف رقیبان و ره بس��تن به منتقدان دلس��وز‬ ‫به هم��راه ازادی ع��ده ای از زندانیان ب��ه اذن و عفو رهبری‬ ‫همگی سیگنال های معناداری اس��ت که نم ی توان انها را‬ ‫نادیده گرفت و از کنار انها به اسانی رد شد و بار دیگر به نام‬ ‫دفاع از ارزش ها‪ ،‬رادیکالیس��م نقابدار را فعال کرد و با جلوتر‬ ‫حرکت کردن از حاکمیت‪ ،‬مدیریت دستیابی به تفاهم و حل‬ ‫اختالف های موجود را به سازش؛ احاله داد‪.‬‬ ‫باید اذعان داشت که رویکرد کنونی در عرصه سیاست‬ ‫خارجی جمهوری اس�لامی ای ران نه یک خواست سیاسی‬ ‫که یک ضرورت ملی اس��ت که مورد تایید عال ی ترین مقام‬ ‫تحریمهاییکه اوبامامیتواند لغوکند‬ ‫ویژگیهای فضای جدید در روابط ایران ‪ -‬امریکا‬ ‫داود هرمیداس باوند‬ ‫‪3‬‬ ‫انچه تا پیش از نشست مجمع عمومی سازمان ملل‪،‬‬ ‫میان ای ران و امریکا ش��اهد بودیم‪ ،‬اظهارنظ راتی بود که از‬ ‫جانب مقامات دو کشور صورت م ی‪‎‬گرفت؛ اظهارنظ راتی که‬ ‫پیش از این نشست‪ ،‬یک فضای مثبت را میان ای ران و غرب‬ ‫به خصوص امریکا ایجاد کرده ب��ود‪ .‬همچنان که از جانب‬ ‫ای ران‪ ،‬شاهد اعالم استراتژی جدیدی مبتنی بر تنش‏زدایی‪،‬‬ ‫گفت وگوی س��ازنده با اراده جدید و حس��ن نیت ب رای حل‬ ‫مسائل و مشکالت بودیم‪.‬‬ ‫از طرف دیگر از جانب غرب نیز سیگنال‏هایی مشاهده‬ ‫شده است؛ حتی بعد از برگزاری انتخابات ای ران‪ ،‬جان کری و‬ ‫جو بایدن‪ ،‬اعالم کردند که امریکا ب رای گفت وگوهای ویژه و‬ ‫دوجانبه با ای ران تمایل دارد‪.‬‬ ‫اما همزمان با ان‪ ،‬برنامه‪‎‬ای ک��ه کنگره امریکا ب رای‬ ‫تحریم های ای ران در نظر داشت روال خودش را طی کرد‪ .‬از‬ ‫دیگر سو مقامات فرانسوی نیز از تکنولوژی هسته‏ای ای ران‬ ‫اظهار نگرانی کردند‪.‬‬ ‫این در حالی اس��ت که انتظار م��ی‏رود وقتی نظ رات‬ ‫مساعدی بیان م ی‪‎‬شود دیگر طرف‪‎‬های مقابل یا حتی برخی‬ ‫از انها تردیدها و نگران ی‪‎‬های دیگری را مطرح نکنند‪ ،‬امری‬ ‫که در رابطه با ای ران انجام گرفت‪ .‬از لحاظ عملی تاکنون از‬ ‫جانب غرب شاهد اقدامی نبوده‪‎‬ایم و فقط اظهار امیدواری و‬ ‫نظ رات مساعد انها در ایجاد این فضای مثبت تاثیرگذار بوده‬ ‫است‪ .‬امریکای ی‏ها نیز به همین صورت م ی‏اندیشند و بارها‬ ‫اعالم داش��ته‏اند‪ ،‬باوجودی که از جانب ای ران نکات جدیدی‬ ‫گفته ش��ده ولی منتظر اقدام عملی از سوی ای ران هستند‪.‬‬ ‫همچنین در داخل ای ران نیز رای مردم ای ران به دولت اعتدال‬ ‫و امید بیانگر ان است که مردم خواهان ان هستند یک خط‬ ‫مشی ب رای برون رفت از تنگناها و بن بس ت‪‎‬هایی که جامعه‬ ‫ای ران به خصوص در عرص��ه اقتصادی با ان روبه روس��ت‪،‬‬ ‫تعیین شود‪.‬‬ ‫اقای روحانی نیز تعهد کرده‪‎‬اند که این خواست مردم‬ ‫بین الملل‬ ‫کارشناس مسائل بین‏الملل‬ ‫ای ران را پیگیری کنند و بتوانند نتایج مثبتی را کسب کنند‪.‬‬ ‫در کل تمام این امیدی که در مردم ای ران پدیدار شده‬ ‫و فضای مثبتی که به وجود امده‪ ،‬در راستای انجام مذاکرات‬ ‫سازنده است‪.‬‬ ‫همچنی��ن انتظار م ی‪‎‬رود ای��ن مذاکرات س��ازنده در‬ ‫راستای تعدیل مشکالتی که بین ای ران و کشورهای غربی‬ ‫وجود دارد‪ ،‬صورت بگیرد‪ .‬همچنین انتظار م ی رود به تبع این‬ ‫مذاکرات‪ ،‬در فاز نخست برخی از تحریم ها به حالت تعلیق‬ ‫دراید‪ .‬باید این نکته را در نظر داشت که در ابتدا انتظار م ی رود‬ ‫که تحریم های یکجانبه از س��وی امریکا به حالت تعلیق‬ ‫درایند‪ ،‬چرا که تحریم های ش��ورای امنیت نیاز به بررسی و‬ ‫ارزیابی بیشتری ب رای تعلیق دارد‪.‬‬ ‫درواقع ش��ورای امنیت ب��ا ارزیابی فض��ای به وجود‬ ‫امده و تعهدات جدی��دی که صورت گرفت��ه‪ ،‬باید با صدور‬ ‫یک قطعنامه جدید‪ ،‬تحریم ها را لغ��و کند‪ .‬اما تحریم‏های‬ ‫یکجانبه مضاعف که از جانب امریکا صورت گرفته‪ ،‬س��ه‬ ‫نوع است؛ یک نوع ان ب راس��اس تصمیمات رئی س جمهور‬ ‫گرفته شده اس��ت و در این مورد وی کامال ازادی عمل دارد‬ ‫که این نوع تحریم‪‎‬ه��ا را به حالت تعلی��ق دراورد‪ .‬نوع دوم‬ ‫تحریم‏هایی است که با وجودی که با مصوبه کنگره است‬ ‫اما به رئی س جمهور این اختیار را داده که هر زمان که صالح‬ ‫دانس��ت انها را متوقف کند بناب راین در این مورد نیز دست‬ ‫رئی س جمهور تاحدودی باز است‪ .‬اما تحریم‪‎‬های نوع سوم‬ ‫به گونه‏ای است که رئی س‪‎‬جمهور ملزم به اجرای مصوبات‬ ‫کنگره است و اگر قرار باش��د تعلیق یا تغییری انجام بگیرد‬ ‫باید ب ر اساس مصوبه جدید کنگره امریکا باشد‪ .‬بناب راین نوع‬ ‫سوم تحریم‪‎‬های یکجانبه‪ ،‬مشکل‏تر است و رفع ان مراحل‬ ‫سخت‏تری دارد‪ .‬در هر حال فرایند مذاکرات ای ران و امریکا‬ ‫م ی تواند این تبعات را داش��ته باش��د که برخ��ی تحریم‏ها‬ ‫مخصوص��ا انهایی که در دای��ره اختی��ارات رئی س‏جمهور‬ ‫امریکاست‪ ،‬لغو شوند‪.‬‬ ‫این در حالی است که تاریخچه این تحریم ها به چند‬ ‫سال پیش باز م ی گردد؛ این تحریم های یکجانبه مضاعف‬ ‫که از سوی قدرت های اقتصادی به خصوص امریکا اعمال‬ ‫م ی ش��وند‪ ،‬مورد اعتراض بس��یاری از ش��ورا ها بوده است‪،‬‬ ‫به طوری که امریکا در زمان کلینتون تحریم های یکجانبه‬ ‫مضاعف را در مورد ای ران پیش گرفت و کشورهای اتحادیه‬ ‫اروپا اعالم کردند که این تحریم ها مخالف با مقررات سازمان‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫حکومتی هم هست‪ .‬دیدار روحانی با رهبری نظام جمهوری‬ ‫اسالمی و موضع گیری های وی قبل از سفر به نیویورک از‬ ‫همین معنا نشان دارد‪.‬‬ ‫باید بپذیریم در دنیای امروز و در فردای امروز بیش از‬ ‫حال زمان؛ مرزها ک مرنگ خواهد شد و ارتباط با تمامی اجزای‬ ‫جامعه جهانی گریز ناپذیر خواهد بود‪ .‬جامعه اینده جهانی در‬ ‫اینده دنیا ملت کشورهای مجازی ای را خواهد داشت که در‬ ‫پرتو معنا بخشی؛ ساختارش��کنی و هویت پروری رسانه های‬ ‫اینده‪ ،‬رسمیت پیدا خواهند کرد‪ .‬جنگ های اینده جنگ های‬ ‫دانش بنیاد و بدون سرنشین خواهد بود و مرزهای ملی بسیار‬ ‫کم رنگ تر از امروز خواهد شد‪.‬‬ ‫ما اگر نتوانیم در دنیای پیچیده امروز با تعامل سازنده به‬ ‫سمت و سوی ایجاد قدرت هوشیارانه ب رای برخورد با دنیای‬ ‫فراپیچیده این��ده برویم‪ ،‬چگونه خواهیم توانس��ت مدعی‬ ‫بهروزی و سعادت سازی ب رای تابعین جامعه ملی خود باشیم‬ ‫و انها را در گردونه حاکمیتی نه حکومتی خویش نگاه داریم‪.‬‬ ‫چرا باید در همین گذش��ته نه چندان دور با کش��وری‬ ‫با سابقه بسی طوالن ی تر اس��تعماری یعنی انگلیس ارتباط‬ ‫تعریف شده داشته باشیم؛ با روس��ی ه ای که در تاریخ نه تنها‬ ‫علیه دولت مستقر در ای ران به نوعی کودتا کرده است‪ ،‬بلکه‬ ‫به اشغال خاک ما هم پرداخته است؛ یا کمی دورتر مجلس ما‬ ‫را به توپ بسته است و در جنگ با ما بر امده است‪ ،‬همکاری‬ ‫کنیم‪ .‬خواهان بازگش��ایی س��فارت تعطیل شده انگلستان‬ ‫باشیم؛ نخس��ت وزیر ع راق را با وجود ارتباط با ایاالت متحده‬ ‫امریکا‪ ،‬مردم��ی‪ ،‬انقالب��ی و در محور مقاوم��ت بخوانیم‪،‬‬ ‫ولی ه ر گون��ه گام موثر ب رای مدیری��ت اختالفات و کاهش‬ ‫هزینه های ملی و منفعتی ای ران عزیز و مردم انقالبی توسط‬ ‫نزدیکترین یاران امام و انقالب را در مس��یر مدیریت مدب رانه‬ ‫مساله امریکا‪ ،‬سازشکاری‪ ،‬وادادگی و‪ ...‬بنامیم‪.‬‬ ‫باید بپذیریم که در دنیای امروز نم ی توان مانند گذشته‬ ‫حرف زد‪ ،‬رفتار کرد و اقدام کرد‪.‬‬ ‫دولت هایهردوکشوراگر م ی خ واهنددر محیطبرد–برد‬ ‫و به نفع منافع و اهداف ملی کش��ور و موفقیت دولت های‬ ‫خود گام بردارن��د‪ ،‬باید زمینه ه��ای تنش زدای��ی مقتدرانه‬ ‫میان یکدیگر را فراهم اورن��د و در کنار «نرمش قهرمانانه»‪،‬‬ ‫«رفتاری پهلوانانه» و «کنش هایی هوشیارانه» داشته باشند‪.‬‬ ‫قبول کنیم‪ ،‬هر دو کشور ای ران و امریکا درگیر بحران‬ ‫اقتصادی هستند و هرکدام باید مناسب و متناسب با نیازها‬ ‫و خواسته های ملت خود پاسخگوی افکار عمومی توده ها‬ ‫باشند و از سوی دیگر فراموش نکنیم تنش زدایی میان ای ران‬ ‫و امریکا باعث م ی شود یک کشور بزرگ بی ن المللی با یک‬ ‫کش��ور بزرگ منطقه ای در نوهارتلند تنش های بین خود را‬ ‫کاهش دهند و این به نفع صلح و امنیت بی ن المللی و ثبات‬ ‫موجود در خاورمیانه خواهد بود‪.‬‬ ‫از همین رو گام نهادن در راه ایج��اد تفاهم و مدیریت‬ ‫اختالفات موجود در چارچ��وب تنش زدایی مقتدرانه‪ ،‬نه تنها‬ ‫ب رای ملت های هر دو کشور دارای پیامدهای مثبتی خواهد‬ ‫بود‪ ،‬بلکه ب رای منطقه و نظام بی ن المل��ل نیز صلح و ثبات‬ ‫بیشتری به ارمغان خواهد اورد‪.‬‬ ‫تاکید دارم‪ ،‬انچه امروز مهم است‪ ،‬تدبیر و امی د افرینی‬ ‫است‪ .‬اینکه مذاکره اغاز شود یا نش��ود در مرکز اهمیت قرار‬ ‫ندارد‪ .‬اینک��ه به جای گذش��ته ازاری های موج��ود‪ ،‬به اینده‬ ‫بیندیشیم و به جای بیگانه ستیزی به قدرتمندی معقوالنه‬ ‫و مقتدرانه با هزینه های کم و فایده های بزرگ برسیم‪ ،‬مهم‬ ‫است‪ .‬اینها که به میان اید؛ دشمن خود به خود م ی داند که‬ ‫زمین بازی در کنترل او نیس��ت‪ .‬بپذیریم‪ ،‬نرمش قهرمانانه‬ ‫نیازمند رفتار پهلوانان��ه و کنش های هوش��یارانه دارد‪.‬دور‬ ‫نخس��ت این تالش با ارتقای س��طح دیپلماتیک نشست‬ ‫‪5+1‬م ی تواند حامل پیام های معناداری ب رای مدیریت اینده‬ ‫این تنش زدایی باشد‪g .‬‬ ‫‪39‬‬ ‫بین الملل‬ ‫تجارت جهان��ی و حقوق بی ن الملل اس��ت‪ .‬بناب راین زمانی‬ ‫که ش��رکت نفتی کانوکو فعالیت��ش را در پارس جنوبی رها‬ ‫کرد‪ ،‬شرکت توتال فرانسه جانش��ین ان شد و از این طریق‬ ‫م ی خواستند به امریکا نشان دهند که دنباله‪‎‬رو تحریم های‬ ‫یکجانبه مضاعف نیستند‪ .‬اما متاسفانه در سال های اخیر‬ ‫به خصوص بعد از قطعنامه س��وم و چهارم شورای امنیت‪،‬‬ ‫امریکا و اتحادیه اروپا و کانادا تحریم های یکجانبه را دنبال‬ ‫کردند‪.‬‬ ‫در این مورد روسیه و چین اعالم کردند ضمن اینکه به‬ ‫قطعنامه های شورای امنیت پایبند هستند اما به هیچ وجه‬ ‫پذی��رای تحریم های یکجانبه مضاعف نیس��تند اما عمال‬ ‫انها هم مالحظاتی را در این مورد رعایت کردند‪ .‬همچنین‬ ‫تحریم های ش��ورای امنیت صرفا پی رامون مواد و ملزومات‬ ‫تکنولوژی هس��ته ای‪ ،‬سیستم موش��کی و ملزومات دفاع‬ ‫متعارف اس��ت و هیچ ارتباطی با مس��ائل اقتصادی ندارد‪.‬‬ ‫اما این تحریم ه��ای یکجانبه مضاعف ابع��اد پیچیده ای‬ ‫دارد که مربوط به سیس��تم بیمه و ارتباطات بانکی و مالی‬ ‫و غیره است‪.‬‬ ‫همان طور که از س��وی نهادهای حقوقی هم مطرح‬ ‫ش��ده صدمات این گونه تحریم ها بیش��تر از اینکه متوجه‬ ‫حکومت ها ش��ود‪ ،‬بر مردم عادی وارد م ی شود‪ .‬به خصوص‬ ‫زمانی که به مساله امنیت و سالمت مردم باز م ی گردد‪ .‬حال‬ ‫انکه س�لامت مردم باید در تعامالت بی ن المللی در اولویت‬ ‫قرار گی��رد‪ .‬ب رای مث��ال یدک های هواپیمای مس��افربری‬ ‫جزو اقالم تحریمی اس��ت‪ ،‬درصورتی که هیچ ارتباطی به‬ ‫مساله تکنولوژی هسته ای ندارد‪ .‬هواپیما فرسوده م ی شود‬ ‫و احتمال س��قوط و مرگ مردم عادی‪ .‬در ه��ر حال اکنون‬ ‫فضایی ب��رای رفع این تحریم ها فراهم ش��ده که باید مورد‬ ‫استفاده قرار گیرد‪.‬‬ ‫مس��ائل دیگری نیز وجود دارد که در مناسبات ای ران‬ ‫و امریکا‪ ،‬اثر متقابل نس��بی دارند؛ به عنوان نمونه مس��اله‬ ‫س��وریه را م ی توان نام برد‪ .‬در مساله س��وریه و توافقی که‬ ‫میان س��رگئی الوروف و جان کری‪ ،‬وزرای خارجه روسیه و‬ ‫امریکا پیش امد‪ ،‬ای ران نیز نقش مهمی ایفا کرد‪ .‬همچنین‬ ‫ای ران اعالم امادگی کرده که گام های سازنده تری ب رای حل‬ ‫دیپلماتیک بحران سوریه برداشته ش��ود‪ .‬اگر در این زمینه‬ ‫نیز پیش��نهادات ای ران مورد پذیرش نس��بی ق��رار بگیرد و‬ ‫اقدامی صورت بگیرد‪ ،‬این مساله نیز م ی تواند در مجموعه‬ ‫تعامالت میان ای ران و امریکا و ای ران و گروه ‪ 5+1‬اثر مثبت‬ ‫بگذارد‪ .‬بناب راین یک فضای جدیدی به وجود م ی اید که در‬ ‫ان تعامالت مثبتی که مثال در مورد سوریه انجام گرفته در‬ ‫مسائل دیگر نیز اثرگذار خواهد بود‪ .‬همچنین ای ران نیز ب رای‬ ‫تعدیل وضع موجود سوریه اعالم امادگی کرده است‪.‬‬ ‫نکته مهم دیگری که باید در نظر داشت تاثیر فضای‬ ‫ایجاد شده روی بحث هس��ته ای ای ران اس��ت‪ .‬در حقیقت‬ ‫م ی‪‎‬توان گفت تمام راه ها به همین مساله ختم م ی شود‪ .‬اگر‬ ‫چنانچه فضای مثبت فعلی تداوم داش��ته باشد بدون شک‬ ‫روی تعامالت و مذاکرات هس��ته‪‎‬ای تاثی��ر مثبت خواهد‬ ‫داش��ت‪ .‬فضای سیاس��ی داخل ایران هم روی سیاس��ت‬ ‫خارجی بسیار تاثیرگذار اس��ت‪ ،‬به عنوان نمونه بحث ازادی‬ ‫برخی زندانیان سیاسی‪ ،‬فضا را ب رای حضور ای ران در مجمع‬ ‫عمومی س��ازمان ملل خیلی مس��اعدتر ک��رد‪ .‬در نهایت‬ ‫تاکنون فضای میان ای ران و امریکا ش��امل اظهارنظ رات و‬ ‫اظهار تمایل ب رای بهبود و توسعه روابط بوده‪ ،‬این در حالی‬ ‫است که به قول سعدی‪« ،‬سعدیا گرچه سخندان و مصالح‬ ‫گویی‪ ،‬به عمل کار براید به س��خندانی نیست»‪ ،‬بناب راین‬ ‫تنها اظهار تمایل و صحبت کفایت نم ی کند و باید منتظر‬ ‫گام های عملی از جانب دو طرف بود‪ .‬البته این صحبت به‬ ‫معنای نادیده گرفتن فضای مثبت فعلی نیست‪ ،‬بلکه منظور‬ ‫این اس��ت که فضای مثبت فعلی باید گام به گام به سمت‬ ‫عمل ی شدن پیش رود‪g .‬‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫‪40‬‬ ‫حرکتگامبهگام‬ ‫گفت وگوی مثلث با جالل ساداتیان درباره رابطه ایران ‪ -‬امریکا‬ ‫‪4‬‬ ‫دکتر سی د جالل س�اداتیان‪ ،‬دیپلمات سابق و کارش�ناس روابط بی ن الملل‪ ،‬در گفت وگو با هفته نامه مثلث تاکید‬ ‫م ی‪‎‬کند ب ه دنبال فضای مثبتی که اکنون میان تهران‪-‬واش�نگتن به وجود امده‪ ،‬نباید انتظار داش�ت که همه ی خ های‬ ‫روابط دو کشور به یکباره اب شود و همه امور به سرعت پیش رود یا انتظار داشته باشیم روسای جمهور دو کشور‪ ،‬با‬ ‫مذاکرات سریع و فشرد ‪‎‬ه با یکدیگر همه مشکالت را در یک نشست حل کنند‪ ،‬بلکه هم ه چیز گام به گام پیش خواهد‬ ‫رفت‪ .‬وی در عین حال م ی‪‎‬گوید مهمترین چالش و مشکلی که رئی س‏جمهور امریکا برای بهبود مناسبات با ایران با‬ ‫ان مواجه بوده‪ ،‬هست و خواهد بود‪ ،‬فشار تندروهای امریکاست؛ صهیونیس ت‪‎‬ها و حامیان انها‪ ،‬نئوکان‪‎‬ها‪ ،‬بخشی از‬ ‫جمهوریخواهان و کسانی که در مجموع طرفدار این هستند که با تنش و جنگ باید موقعیت اسرائیل را در منطقه و‬ ‫موقعیت خودشان را داخل امریکا و خارج از ان‪ ،‬حفظ و تثبیت کنند‪ ،‬اکنون در برابر اوباما قرار گرفته‪‎‬اند‪.‬‬ ‫از زمان انتخاب دکتر حس�ن روحان�ی ب ه عنوان‬ ‫رئی س‪‎‬جمه�ور ایران‪ ،‬نش�انه‪‎‬ها و س�یگنال‪‎‬های‬ ‫مثبتی میان ایران و امریکا رد و بدل شده است‪ .‬به‬ ‫نظر شما چه عواملی به پدید امدن چنین فضایی‬ ‫کمک کرد؟‬ ‫‪ l‬انتخابات ای ران‪ ،‬زمینه را ب رای بهبود مناسبات ای ران‬ ‫با کشورهای غ ربی به خصوص امریکا فراهم اورد؛ به خصوص‬ ‫استقبال ایاالت متحده امریکا و باراک اوباما از انتخاب دکتر‬ ‫روحانی به ایجاد فضای مثبت میان دو کشور بسیار کمک‬ ‫کرد‪ .‬مهار ماجرای س��وریه نیز عامل دیگری در جهت ایجاد‬ ‫این فضا بود‪ .‬اکنون به نظر م ی ای��د نقطه عطف این روابط‬ ‫بحث مذاکرات هس��ته ای اس��ت‪ .‬البته رهب ر معظم انقالب‬ ‫با مطرح کردن نرمش قهرمانانه‪ ،‬چراغ س��بزی در این راستا‬ ‫نش��ان دادند‪ ،‬در طرف دیگر نیز دکتر حس��ن روحانی اعالم‬ ‫کرد که با اختیار تام به سمت پیش��برد این مذاکرات خواهد‬ ‫رفت‪ .‬این مسائل تماما نشان دهنده این است که توافقاتی‬ ‫صورت گرفته تا زمینه های حرکت به این سمت اغاز شود‪ .‬در‬ ‫حال حاضر نباید انتظار داشتکه همه چیز به سرعت پیش‬ ‫رود و روسای جمهور دو کشور‪ ،‬مذاکرات و دیدارهای سریع و‬ ‫فشرده ای با هم داشته باش��ند‪ ،‬بلکه همه چیزگام به گام به‬ ‫پیش خواهدرف��ت‪ .‬بناب راین تا اینج��ایکار باید خوش بین‬ ‫بود که باتوجه به فضای فعلی‪ ،‬مناسبات در یک جو مثبت‬ ‫در حال حرکت اس��ت‪ ،‬ولو بس��یاری مانند اع راب و اسرائیل‬ ‫بخواهند این فضا را تخریب کنن��د‪ .‬اکنون م ی‏توان امیدوار‬ ‫بود که برخی از کشورها به سمت کاهش تحریم‪‎‬های ای ران‬ ‫گام بردارند و در نهایت نیز انها را لغو کنند‪ .‬در واقع هرچه روند‬ ‫مذاکرات س��ریع تر و مثب ت تر باش��د‪ ،‬روند لغو تحریم ها نیز‬ ‫مثب ت تر خواهد بود‪.‬‬ ‫س�خنران ی های دو رئی س جمه�ور را در اجالس‬ ‫اخیر سازمان ملل چگونه ارزیابی م ی کنید؟‬ ‫‪ l‬ابتدا اقای اوباما سخنرانی کرد و سخنان مثبتی را‬ ‫نسبت به ای ران اب راز داشت؛ وی گفت که ب رای بهبود روابط‪،‬‬ ‫دولتمردان ای ران باید نش��ان دهندکه به دنبال ساخت سالح‬ ‫هس��ته ای نیس��تند‪ .‬او گفت ایاالت متحده امریکا به دنبال‬ ‫تغییر رژیم ای ران نیس��ت و در بخش دیگری از س��خنانش‬ ‫گفت در س��ایه روش معتدالنه تر دولت ای ران امکان از بین‬ ‫رفتن بن بست موجود در مناقشه هسته ای فراهم م ی شود‪.‬‬ ‫او تاکید داشت که ای ران و امریکا از سال ‪ 1979‬تاکنون‬ ‫از یکدیگ��ر دور بوده اند و این بیاعتمادی ریش��ه ای عمیق‬ ‫دارد؛ ای ران ی ها از مداخله امریکا در امور داخل ی شان گله دارند‪.‬‬ ‫به خاطر این گله های طرفین‪ ،‬گمان نم ی کنم بر این تاریخ‬ ‫دشوار بشود یک ش��به فائق امد‪ .‬وی به فتوای مقام معظم‬ ‫رهبری در حرمت س��اخت س�لاح هس��ته ای و تائید دکتر‬ ‫روحانی به اینکه هرگز به دنبال ساخت جنگ افزار هسته ای‬ ‫نیست نیز اشاره داشت و تاکید داشت که ب رای حل منازعات‬ ‫طرفین باید ب��ه راه حلی که حق��وق مردم ای��ران را محترم‬ ‫بشمارد‪ ،‬دست یافت‪ .‬در مقابل نیز اقای دکتر روحانی مطرح‬ ‫کردکه تحریم های غی ر عادالنه‪ ،‬جلوه دیگری از خشونت و ذاتا‬ ‫ضد صلح و ضد بشری است‪ .‬ایشان گفت که سخنان اوباما را‬ ‫به دقت دنبال کرده و در صورت عزم سیاسی رهب ران امریکا و‬ ‫خودداری از دنبال کردن منافع گروه های جنگ طلب م ی توان‬ ‫به چارچوبی ب رای حل اختالفات رسید‪ .‬همچنین تاکیدکردکه‬ ‫انتظار ما از امریکا شنیدن صدای واحد است‪ .‬رئی س جمهور‬ ‫ای ران در فراز دیگری از س��خنانش گفت که گزینه نا کارامد‬ ‫ائتالف ب رای جنگ‪ ،‬بای��د به ائتالف ب��رای صلح در جهان‬ ‫بیندیش��د و اش��ارهکردکه دوران انتقالی کنون��ی در روابط‬ ‫ بی ن الملل مش��حون از خط رات و البته توام با فرصت های‬ ‫کم نظیری اس��ت که باید از ان بهره برد و هرگونه محاسبه‬ ‫نادرس��ت از وضعیت خود و دیگران‪ ،‬اس��ی ب های تاریخی‬ ‫دربرخواهد داشت‪ .‬او به مساله س��وریه هم اشاره داشت که‬ ‫راه حل نظامی ندارد و در مورد کاربرد س�لاح ش��یمیایی که‬ ‫ای ران‪ ،‬خود قربانی ان اس��ت‪ ،‬نیز صحب��ت کرد‪ .‬در مجموع‬ ‫با وج��ود بیان مطالبی انتقادی نس��بت به س��خنان هر دو‬ ‫رئی س جمهور‪ ،‬اکثر رس��انه های جهانی هر دو سخنرانی را‬ ‫مثبت ارزیابی کرده اند‪.‬‬ ‫در حال حاضر باراک اوباما ب�رای برقراری ارتباط‬ ‫با ایران و گسترش مناس�بات با چه مشکالت و‬ ‫دشواری‏هایی مواجه است؟‬ ‫‪ l‬مهمترین چالش و مش��کلی ک��ه رئی س‏جمهور‬ ‫امریکا با ان مواجه بوده‪ ،‬هست و خواهد بود‪ ،‬فشار تندروهای‬ ‫امریکاس��ت؛ صهیونیس��ت‪‎‬ها و حامیان انه��ا‪ ،‬نئوکان‪‎‬ها‪،‬‬ ‫بخشی از جمهوریخواهان و کسانی که در مجموع طرفدار‬ ‫این هستند که با تنش و جنگ باید موقعیت اسرائیل را در‬ ‫منطقه و موقعیت خودشان را داخل امریکا و خارج از ان‪ ،‬حفظ‬ ‫و تثبیت کنند‪ ،‬اکنون در ب رابر اوباما ق��رار گرفته‪‎‬اند‪ .‬امریکا‬ ‫از ابتدا که روی کار امد با ش��عار تغییر‪ ،‬صلح طلبی و خروج‬ ‫نیروهایشان از ع راق و افغانس��تان که ثمره دوره نئوکان‪‎‬ها‬ ‫بود‪ ،‬در میان افکار عمومی شناخته شد‪ .‬اما نئوکان‏ها همواره‬ ‫شرایطی را ب رای اوباما فراهم م ی کردند که مجبور شود بگوید‬ ‫که گزینه نظامی‪ ،‬هم ب��رای ای ران‪ ،‬هم س��وریه و هم دیگر‬ ‫کشورهای منطقه همچنان روی میز است‪ .‬حتی در ماجرای‬ ‫اخیر سوریه نیز شاهد بودیم که باراک اوباما به شکلی وادار‬ ‫دکتر روحانی برای نزدیکی مناسبات با کشوری‬ ‫که س�ال‏ها ب�ا ان در حال�ت قطع رابطه به س�ر‬ ‫م ی‪‎‬بریم‪ ،‬چه موانعی در مقابلش دارد؟‬ ‫‪ l‬در ای ران نیز هستند گروه‪‎‬هایی که مخالف رابطه‬ ‫هس��تند‪ .‬اکنون برخی در داخل به دنبال این هس��تندکه با‬ ‫نقش اسرائیل در این میان چیست‪ ،‬ایا در شرایط‬ ‫فعلی‪ ،‬رژیم صهیونیستی پذیرای برقراری ارتباط‬ ‫میان ایران و امریکا خواهد بود؟‬ ‫ی در منطقه و در این‬ ‫‪ l‬رژیم اسرائیل نقش مستقیم ‬ ‫امور دارد؛ هنوز از خاطره ها نرفته که تا چندی پیش اسرائیل‬ ‫چگونه تالش م ی‏کرد جنگی را در منطقه راه بیندازد که هم‬ ‫امریکا و هم اروپا را درگی��ر کند اما اوباما ب��ا تالش‏هایش‪،‬‬ ‫اسرائیل را از این جنگ بر حذر داشت‪ .‬هیالری کلینتون در‬ ‫مقام وزیر خارجه امریکا در ان زمان‪ ،‬در یکی از نطق‪‎‬هایی که‬ ‫داشت به اسرائیل ی‏ها اخطار داد که دس��ت از پا خطا نکنند‪.‬‬ ‫همچنین در ان بره��ه از زمان‪ ،‬وزیر خارج��ه بریتانیا نیز به‬ ‫اسرائیل سفری داشت و از انها خواست که مراقب اقداماتشان‬ ‫باش��ند‪ .‬در نتیجه اس��رائیل نیز نقش ویژه خودش را دارد‪.‬‬ ‫مخالفت‏هایی که این رژیم با روند صلح انجام داد‪ ،‬تماما به‬ ‫این خاطر بود که وزن اوباما را کاهش دهد و اجازه ندهد که وی‬ ‫در دوره دوم ریاست جمهوری اش رای بیاورد یا حداقل نتواند‬ ‫در سیاست‪‎‬هایش در منطقه موفق باشد‪ .‬به نظر م ی‏اید در‬ ‫شرایط فعلی نیز اسرائیل به لجبازی‪‎‬هایش ادامه خواهد داد‪.‬‬ ‫ایا اروپ�ا حام�ی گس�ترش مناس�بات تهران‪-‬‬ ‫واشنگتن است؟‬ ‫‪ l‬اروپای ی ها در مجموعه غ��رب‪ ،‬از بقیه بلوک‪‎‬ها به‬ ‫امریکا نزدیک ترند اما هریک از انه��ا نیز رقابت های خاص‬ ‫خودش��ان را با امریکا در منطق��ه دارند‪ .‬در س��ال ‪ 1970‬که‬ ‫بریتانیا‪ ،‬به موجب پیمان اتالنتیک شمالی به اجبار منطقه‬ ‫بین الملل‬ ‫خاورمیانه را ترک کرد‪ ،‬اصال از این امر خشنود نبود و کماکان‬ ‫چش��م به بازگش��ت به این منطقه دارد‪ .‬بناب راین همزمان با‬ ‫همکاری‏هایش با امریکا‪ ،‬رقابت‪‎‬هایش را نیز بروز داده است‪.‬‬ ‫حتی در بعضی موارد مانند انچه در جنوب ع راق اتفاق افتاد‪،‬‬ ‫با امریکا رقابت علنی داش��ته اس��ت‪ .‬بناب رای��ن اوباما ب رای‬ ‫عادی س��ازی روابطش با ای��ران باید متح��دان غرب ی‏اش را‬ ‫نیز دریابد‪.‬‬ ‫پررنگکردن برخی مش��کالت پیش روی روحانی‪ ،‬کار وی‬ ‫را دش��وارتر کنند‪ .‬در حال حاضر مردم ای ران از نظر معیشتی‬ ‫در وضعیت مطلوبی قرار ندارن��د و به عنوان نمونه اگر دکتر‬ ‫روحانی در یک بازه زمانی نتواند این مساله را بهبود بخشد‪،‬‬ ‫م ی‪‎‬تواند دستاویز خوبی ب رای کسانی باشد که به دنبال راهی‬ ‫هستند تا مخالفت‏هایشان را اب راز کنند‪ .‬این اب راز نارضایتی‬ ‫از هر دو سو ممکن است باشد‪ .‬مثال در اجالس اخیر مجمع‬ ‫عمومی‪ ،‬عدم حضور اقای دکتر روحان��ی در ضیافت ناهار‬ ‫دبیرکل س��ازمان ملل متحد‪ ،‬که در ان احتمال رو در رویی‬ ‫و دست دادن روس��ای جمهور ای ران و امریکا بسیار زیاد بود‪،‬‬ ‫انتقاداتی را از سوی برخی ب ر انگیخت که دوباره یک فرصت‬ ‫تاریخی از احتمال بهبود روابط و ایجاد مناس��بات عادی تر‬ ‫بین دو کشور سلب ش��د‪ .‬یا در طرف مقابل‪ ،‬از انتخاب تیم‬ ‫نیویورک ی ها در به دست گرفتن سیاس��ت خارجی به تندی‬ ‫انتقاد م ی شود‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫ش��ده بودکه ب رای ورود به یک جنگ تصمیم بگیرد‪ .‬اما وی‬ ‫با ظ رافت خاصی این تصمیم را در دامن کنگره انداخت و تا‬ ‫کنگره بخواهد تصمیم بگیرد تحوالتی اتفاق افتاد که فعال‬ ‫امریکا از بحث حمله نظامی عقب نشینی کرد‪ .‬ورود روسیه‬ ‫و تا ح��دودی نقش ای ران در منطقه باعث ش��د این تصمیم‬ ‫منتفی شود و ش��رایط به گونه دیگری رقم بخورد‪ .‬در نهایت‬ ‫نیز به دنبال طرح تحویل تسلیحات شیمیایی سوریه‪ ،‬فضا‬ ‫تا حدودی ارام شد‪ .‬بناب راین یکی از چالش‪‎‬های اصلی اوباما‬ ‫جهت عادی‪‎‬سازی روابط با ای ران همین تندروها هستند‪ .‬از‬ ‫سوی دیگر مشکل بعدی اوباما با برخی از اع راب است؛ اع رابی‬ ‫که گمان م ی‪‎‬کنند در شرایط غیبت ای ران در رابطه مستقیم‬ ‫با ایاالت متحده‪ ،‬نقش انها پررنگ‏تر م ی‪‎‬ش��ود‪ .‬کشورهایی‬ ‫مانند عربس��تان‪ ،‬قطر و اردن ک��ه م ی‪‎‬خواهند نقش افرینی‬ ‫باالیی در منطقه داشته باش��ند‪ .‬بناب راین این مجموعه نیز‬ ‫فش��ارهای خودش را بر دول��ت امریکا وارد خواه��د اورد‪ .‬از‬ ‫دیگر سو کش��ورهایی که دارای منافعی با ای ران هستند و از‬ ‫خالء ایاالت متحده منتفع م ی شدند‪ ،‬نیز خواهان از سرگیری‬ ‫این روابط نخواهند بود‪ .‬چ��را که بر این باورن��د اگر ای ران و‬ ‫امریکا به هم نزدیک شوند‪ ،‬به عنوان دو کشوری که به طور‬ ‫استراتژیک متحد طبیعی یکدیگر تلقی م ی شوند‪ ،‬م ی‪‎‬توانند‬ ‫منافع یکدیگر را بیش��تر تامین کنند‪ ،‬بناب راین جایگاه انها‬ ‫ممکن است تاحدودی تضعیف شود‪.‬‬ ‫این در حالی است که از سوی ایاالت متحده و ای رانیک‬ ‫سری ذهنی ت های منفی در میان برخی گروه‪‎‬ها وجود دارد؛‬ ‫به عنوان نمونه در ایاالت متحده برخی گروه‪‎‬ها به دنبال اشغال‬ ‫سفارت امریکا در ای ران و بحث گروگانگیری در اوایل انقالب‬ ‫نسبت به ای ران از گذشته یک خاطره منفی دارند‪ .‬اقای اوباما‬ ‫در نطق اخیرش در مجمع عمومی سازمان ملل‪ ،‬اشاره به این‬ ‫کرد که امریکا به طور مستقیم یا غی ر مستقیم گروگان ای ران‬ ‫شده است و سربازان و ش��هروندان امریکا کشته و متحدش‬ ‫اسرائیل تهدید به نابودی م ی شود‪.‬‬ ‫در مورد عملکرد امریکا در قبال ای��ران نیز اقداماتی‬ ‫همچون عملک��رد منفی امریکا در قب��ال جنگ تحمیلی‬ ‫و بس��یج امکانات له صدام و علیه ای ران یا نقش امریکا در‬ ‫کودتای ‪ 28‬مرداد علیه دولت دکتر مح ّم د مصدق‪ ،‬باعث شده‬ ‫ذهنی ت‏های منفی داخل ای ران نسبت به این کشور از گذشته‬ ‫وجود داشته باشد و انتقاداتی مطرح گردد‪.‬‬ ‫ب ه نظر شما بهبود روابط ایران و امریکا چه تاثیری‬ ‫روی مساله هسته‪‎‬ای ایران دارد؟‬ ‫اعمالفشارامریکابردیگر‬ ‫کشورهارویتحریم‏های‬ ‫ایرانتاثیربسیارمستقیم‬ ‫وبسزاییداشتوهرگونه‬ ‫تغییرمناسباتدوکشور‬ ‫رویمسالهتحریم‪‎‬هاو‬ ‫هسته‪‎‬ایاثرمستقیمدارد‬ ‫‪ l‬به نظر م ی‪‎‬اید مساله اصلی که بیشترین تاثیر را‬ ‫در مناسبات ای ران و غرب در رابطه با پرونده هسته‏ای داشته‪،‬‬ ‫امریکاست؛ حتی در ان زمان که س��ه وزیر اروپایی با ای ران‬ ‫مذاکره م ی‏کردند‪ ،‬بازهم گزارشات ش��ان تحت نظر امریکا‬ ‫بود‪ .‬حتی در همان زمان یک سیاست غلطی اعمال و امریکا‬ ‫مستقیم وارد این فضا شد‪ ،‬یعنی گروه ‪ 5+1‬شکل گرفت و در‬ ‫این شرایط همه کشورها چشم‏شان به دهان نماینده امریکا‬ ‫بود‪ .‬طبیعتا وقتی مناسبات ای ران و امریکا شکل عادی‏تری به‬ ‫خود بگیرد‪ ،‬م ی‪‎‬تواند مخالفت‏ها را علیه ای ران تعدیل کند‪ ،‬در‬ ‫مقابل نیز وقتی مناسبات روند منفی را طی کند‪ ،‬روی مساله‬ ‫هسته‪‎‬ای نیز اثر سوء خواهد داشت‪ .‬باید توجه داشت اوباما‬ ‫در اعمال تحریم‪‎‬ها علیه ای ران بیشترین نقش را داشته است‪.‬‬ ‫حتی بعضا برخی کشورها را تحت فشار گذاشته که با ای ران‬ ‫رابطه نداشته باشند و به نوعی ای ران را تحریم کنند‪ .‬به عنوان‬ ‫نمونه نفت ای ران تحریم نیس��ت اما هر شرکت بیمه‪‎‬ای که‬ ‫بخواهد ای ران را تحت پوشش خود قرار دهد‪ ،‬مورد تحریم واقع‬ ‫خواهد شد‪ .‬در نتیجه اعمال فش��ار امریکا بر دیگر کشورها‬ ‫روی تحریم‏های ای ران تاثیر بسیار مستقیم و بس زایی داشت‬ ‫و هرگونه تغییر مناس��بات دو کشور روی مساله تحریم‪‎‬ها و‬ ‫هسته‪‎‬ای اثر مستقیم دارد‪g .‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪5‬‬ ‫نیمی تردید‬ ‫نیمیامیدواری‬ ‫بین الملل‬ ‫فریدون مجلسی از بیم و امیدهای‬ ‫ دیپلماسی پس از سخنان‬ ‫دو رئیسجمهورمی گوید‬ ‫فریدون مجلسی‪ ،‬کارشناس مسائل بی ن‪‎‬الملل‪،‬‬ ‫معتقد است که در ش�رایط کنونی امکان ایجاد رابطه‬ ‫میان ایران و امریکا در شرایط احترام متقابل و با رعایت‬ ‫منافع دو کشور بسیار باالست‪ .‬وی در گفت وگو با مثلث‬ ‫راجع به کش�ورهایی که از این رابطه منتفع یا متضرر‬ ‫م ی‏شوند سخن م ی‏گوید‪ .‬مجلس�ی معتقد است که‬ ‫متعارف شدن روابط با غرب موجب بهره‏برداری ایران‬ ‫از منابع مشترک انرژی و پایان دادن به چپاول یک طرفه‬ ‫کنونی به وسیله کشورهای عرب خلی ج فارس م ی‪‎‬شود ‬ ‫و ایران را با واردات و صادرات مستقیم از بنادر خودش‬ ‫از اس�تفاده از واس�طه‪‎‬ها‪ ،‬بن�ادر انان و س�ودهایی که‬ ‫عاید انان م ی‏ش�ود‪ ،‬ب ی نیاز خواهد ک�رد‪ .‬همچنین به‬ ‫گفت�ه وی در صورت بهبود روابط تهران ‪ -‬واش�نگتن‪،‬‬ ‫رژی�م اس�رائیل‪ ،‬بهانه بزرگ�ی را ب�رای ازادی عمل در‬ ‫ی‪‎‬هایش‬ ‫سرزمی ن‏های اشغالی‪ ،‬خانه‏سازی‪‎‬ها و تک‪‎‬تاز ‏‬ ‫از دس�ت خواهد داد‪ .‬در واقع این رژیم ناچار م ی‪‎‬ش�ود‬ ‫به مذاکرات صلحی تن دهد که بح�ث تلخ غرامات و‬ ‫جبران خسارات را جایگزین مظلوم نمای ی‪‎‬های کنونی‬ ‫خواهد کرد‪.‬‬ ‫س�یگنال‪‎‬های مثبتی که میان ایران و امریکا رد و‬ ‫بدل م ی‏ش�ود تا چه حد امکان تحقق دارند و این‬ ‫صحب ت‪‎‬ها و نش�انه‪‎‬ها چه تاثیری در شکل‪‎‬گیری‬ ‫روابط دو کشور دارد؟‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫‪ l‬امکان تحقق حسن رابطه در شرایط احترام متقابل‬ ‫و با رعایت منافع دو کشور بس��یار زیاد است‪ .‬ای ران کشوری‬ ‫بزرگ و بالقوه ثروتمند است که از نیروی انسانی با صد سال‬ ‫سابقه اموزشی و صنعتی گس��ترده و فرهنگی جاافتاده‏تر از‬ ‫همگنان و همسایگان برخوردار است‪ .‬برخالف دوران‏ پس‬ ‫از جنبش مش��روطه و جنبش ملی ک��ردن صنعت نفت که‬ ‫ای ران قربانی ب ی‪‎‬سوادی عمومی و کمبود نیروی انسانی بود‪،‬‬ ‫ اکنون به عنوان بهترین نشانه توسع ه یافتگی اجتماعی در کل‬ ‫منطقه دارای باالترین مشارکت زنان در فعالی ت‪‎‬های اقتصادی‬ ‫و اجتماعی است‪ .‬این در حالی است که بیش از شصت درصد‬ ‫دانشجویان را دختران تشکیل م ی‏دهند که این امر نشانه‏ای از‬ ‫توسع ه‏یافتگی اجتماعی و فرهنگی است‪ .‬پس چرا نباید ای ران‬ ‫در باشگاه کشورهای اصلی جهان جای داشته باشد؟ اکنون‬ ‫جهان م ی‏بیند که روی همین جا افتادگی و توسع ه فرهنگی‬ ‫م ی‏تواند حساب کند و روی ثروتمندترین شرکایی که تولید‬ ‫فرهنگ ی‪‎‬شان س��لف ی‪‎‬گری و جگرخواری اس��ت‪ ،‬نم ی‏تواند‬ ‫حس��اب کند! اکنون ما به رفع مضیقه‪‎‬ها و محدودیت‏های‬ ‫خصمانه نیاز داریم؛ انها نیز به دوستی و همکاری با شریکی‬ ‫توانمند و ثروتمند که حداق��ل دارای باالترین ذخیره انرژی‬ ‫فسیلی (اعم از نفت و گاز) در جهان است‪ ،‬نیاز دارند‪ .‬خصومت‬ ‫ب رای هر دو طرف تلخ و زیانبخش ب��وده و همکاری و روابط‬ ‫متعارف ب رای هر دو طرف سودمند خواهد بود‪ .‬با این تفاسیر‬ ‫در برهه کنونی امکان شکل گیری روابط متقابل بر پایه احترام‬ ‫میان ای ران و امریکا بسیار باالست‪.‬‬ ‫به نظر ش�ما بهبود مناس�بات ایران و امریکا تا‬ ‫چه حد روی پرونده هس�ته‏ای و ح�ل این بحران‬ ‫تاثیر دارد؟‬ ‫؟؟؟‬ ‫‪42‬‬ ‫‪ l‬نخس��ت باید دید چه چیز بر بهب��ود روابط ای ران‬ ‫و امری��کا اثر دارد؛ زی را پرونده هس��ته‏ای خ��ودش فرع ب رای‬ ‫برخی ش��عارهای تند و غیرتمدارانه بوده که ممکن اس��ت‬ ‫ب رای ما عادی تلقی ش��ود‪ ،‬اما ب رای امریکا و غرب خصمانه‬ ‫و اشت ی‏ناپذیر است‪ .‬منظورم مسائلی مانند نفی هلوکاست‬ ‫و نابودی اسرائیل است‪ .‬انها اس��رائیل را بخشی از خودشان‬ ‫م ی‏دانند و خودش��ان را متعهد به حمایت از ان م ی‏دانند‪ .‬به‬ ‫اوباما و روحانی در شرایطی قرار گرفته اند که بهبود روابط نه انتخاب که یک الزام است‬ ‫‪ l‬مهمترین چالش میان ای ران و امریکا همین مساله‬ ‫اسرائیل است؛ این در حالی است که نم ی‪‎‬توان انتظار روابطی‬ ‫ی را داش��ت که مورد بی زاری بوده‬ ‫دوستانه و رس��می با رژیم ‬ ‫است‪ .‬اما م ی توان خواهان جب ران اسی ب‏ها و غ راماتی شد که‬ ‫از سوی انان به ملت مورد تعدی وارد شده است‪.‬‬ ‫به نظر شما صحب ت‪‎‬های رهبری مبنی بر نرمش‬ ‫قهرمانانه و فض�ای مثبتی که در داخ�ل ایران به‬ ‫وجود ام�ده تا چه ح�د روی پیش�رفت تعامالت‬ ‫تهران ‪ -‬واشنگتن تاثیر دارد؟‬ ‫در نهایت از نگاه شما چه کشورها و دولت‪‎‬هایی‬ ‫از نزدیکی ایران و امریکا متضرر و چه کشورهایی‬ ‫سود خواهند برد؟‬ ‫‪ l‬به نظر من در درجه نخس��ت کشورهایی متضرر‬ ‫م ی‏شوند که در دورانی که ای ران به خاطر دفاع از منافع اع راب‬ ‫تحت محدودیت و فشار بود ‪ ،‬به موجب مدارک ویک ی لیکس‬ ‫ای ران را به مار تش��بیه کردن��د و از امری��کا خواهان جنگ با‬ ‫ای ران و کوبیدن سر مار ش��دند‪ .‬متعارف شدن روابط با غرب‬ ‫موجب بهره برداری ای ران از منابع مش��ترک ان��رژی و پایان‬ ‫دادن به چپاول یک طرفه کنونی به وسیله کشورهای عرب‬ ‫خلیج فارس م ی‪‎‬شود و ای ران را با واردات و صادرات مستقیم‬ ‫از بنادر خودش از استفاده از واسطه‪‎‬ها‪ ،‬بنادر انان و سودهایی‬ ‫که عاید انان م ی‏شود‪ ،‬ب ی نیاز خواهد کرد‪ .‬اما در این صورت‬ ‫اس��رائیل‪ ،‬بهانه بزرگی را ب رای ازادی عمل در سرزمی ن‏های‬ ‫ نظر ش�ما پیرامون س�خنان اوباما و روحانی در‬ ‫مجمع عمومی سازمان ملل متحد و در کل فضای‬ ‫نشست چیست؟‬ ‫بین الملل‬ ‫‪ l‬طبیعت ا تا ان نرمش ابالغ نم ی‪‎‬شد نه رئی س‏جمهور‬ ‫اختیار و توانایی الزم ب رای قبول تعهدات و کس��ب امتیازات‬ ‫متقابل را داشت و نه نهادهای تابع رهبری ان را می پذیرفتند‪.‬‬ ‫به عبارت دیگر این گش��ایش نتیجه مستقیم همان اعالم‬ ‫نرمش است‪.‬‬ ‫‪ l‬نباید ناامیدانه سخن گفت‪ ،‬شاید انتظارات مردم‬ ‫بیش از این بود اما اکنون احس��اس م ی‪‎‬ش��ود که ان ماراتن‬ ‫گفت وگوی اخم الود چندین ساله‪ ،‬به ماراتن گفتگوی تازه‪‎‬ای‬ ‫همراه با لبخند تبدیل شده باش��د و به نظر نم ی رسد اوضاع‬ ‫همچنان وخیم باقی بماند‪ .‬البته هم س��خنان اوباما بیش‬ ‫چه چالش‪‎‬هایی در برابر دو کش�ور ب�رای بهبود‬ ‫روابط به چشم م ی‪‎‬خورد؟‬ ‫مثلث شماره ‪ 191‬‬ ‫عبارت دیگر تالش به منظور نابودی اسرائیل‪ ،‬حتی به صورت‬ ‫شعار‪ ،‬ب رایشان مقاومت ب رانگیز اس��ت‪ .‬گمان نم ی‪‎‬کنم این‬ ‫شعارها به تامین حقوق ملت فلسطین و غ رامت خواهی انان‬ ‫نیز کمکی کند‪ .‬در واقع اسرائیل ب رای غرب و امریکا اهمیت‬ ‫زیادی دارد و ش��اید یکی از مهمترین دالیل زیر نظر گرفتن‬ ‫فعالی ت‏های هسته‪‎‬ای ای ران نیز نزدیک بودن سرزمی ن‏های‬ ‫اشغالی به کشور ماست‪ .‬چراکه فعالیت هسته‪‎‬ای ای ران تحت‬ ‫نظر اژانس امری قانونی است و تهدیدامیز نیست‪ .‬هنگامی‬ ‫ تهدیدامیز تلقی م ی‏شود که خودمان ان را در پس شعارهای‬ ‫تهدیدکننده و وی رانگر قرار دهیم‪ .‬حمای��ت از احقاق حقوق‬ ‫و غ رامات ملت فلس��طین‪ ،‬امری حقوقی و سیاسی است نه‬ ‫امری نظامی‪ .‬انها خواهان رفع تهدید مستقیم یا غیرمستقیم‬ ‫و نیابتی از سوی ای ران هستند‪ .‬در نهایت احساس برداشتن ان‬ ‫تهدید موجب بهبود مناسبات م ی‪‎‬شود و پرونده هسته‪‎‬ای نیز‬ ‫با از میان رفتن بهانه در قالب مقررات ان پ ی تی قرار م ی‏گیرد‪.‬‬ ‫همچنین پرونده هسته ای ای ران دیگر مساله‏‪‎‬ای که صلح و‬ ‫امنیت بی ن المللی را به مخاطره اندازد تلقی نخواهد شد‪ .‬یعنی‬ ‫به خودی خود روندی متعارف و قانونی خواهد یافت‪.‬‬ ‫ی‪‎‬هایش از دست خواهد داد‪.‬‬ ‫اشغالی‪ ،‬خانه سازی‪‎‬ها و تک‪‎‬تاز ‏‬ ‫در واقع به دنبال بهبود روابط ای ران و امریکا‪ ،‬رژیم اسرائیل ناچار‬ ‫م ی‪‎‬شود به مذاکرات صلحی تن دهد که بحث تلخ غ رامات و‬ ‫جب ران خسارات را جایگزین مظلوم نمای ی‪‎‬های کنونی خواهد‬ ‫کرد‪ .‬از دیگر سو ترکیه که زمانی از قطع روابط ای ران و غرب‬ ‫بهره مند م ی‪‎‬ش��د ‪ ،‬اکنون با بهره مندی از صنعت و اقتصادی‬ ‫پیش��رفته در ضمن رقابت‪ ،‬از اینکه همس��ایه ثروتمندش‬ ‫ارامش و ثبات داشته باشد‪ ،‬خشنود خواهد شد و به بازار بالقوه‬ ‫همسایه م ی اندیشد‪ .‬ضمن اینکه راه انحصاری انتقال نفت‬ ‫و گاز اسیای مرکزی را از دست خواهد داد‪ .‬در این میان غرب‬ ‫نیز مایل نیست راه دس��تیاب ی‪‎‬اش به منبع انرژی در انحصار‬ ‫یک دولت باشد‪.‬‬ ‫البته دولت ای ران نیز بهره مند خواهد ش��د ‪ ،‬زی را به روال‬ ‫توسعه اقتصادی و صنعتی باز خواهد گشت؛ اشتغال جوانان‬ ‫تضمین خواهد شد‪ .‬تولید بیشتر از تورم خواهد کاست و درامد‬ ‫بیش��تر موجب باال رفتن قدرت خرید عمومی و به نوبه خود‬ ‫موجب سرعت بیشتر توس��عه اقتصادی و تولید ملی خواهد‬ ‫شد‪ .‬صنایع پتروشیمی ضمن توسعه صادرات مزیتی نسبی‬ ‫ب رای توسعه تولیدات زی ر دستی فراهم خواهد کرد‪ .‬در نهایت‬ ‫کشورهای غ ربی که عرضه‪‎‬کنندگان سنتی نیازهای صنعتی‬ ‫ای ران بودند بازار بزرگ و از دست رفته خودشان را بازخ واهند یافت‬ ‫و از خصومت کشوری بالقوه قوی و بزرگ نیز نگران نخواهند‬ ‫بود‪ .‬در شرایط بحران اقتصادی کنونی اروپا‪ ،‬نیاز انان به بازار‬ ‫ای ران که اکنون در انحصار چین‪ ،‬هند و روسیه درامده از همیشه‬ ‫بیشتر خواهد بود‪ .‬توسعه اقتصادی ای ران با شرکای بازرگانی‬ ‫کنونی نیز بازار بزرگتر و مطمئن تری ایجاد خواهد کرد‪.‬‬ ‫از حد تردیدامیز بود و هم س��خنان اقای روحانی؛ خصوصا‬ ‫ بخش نخست ان گله‏گذاری‏های کلی بود همراه با لبخند و‬ ‫اظهار امیدواری‪ .‬سخن از پیشگیری از جنگ مطرح شد؛ اما‬ ‫نباید فراموش کنیم که ما هم اکنون درگیر جنگ هستیم و‬ ‫از ضربات جنگ هر روز اسیب م ی‪‎‬بینیم چرا که ای ران اکنون‬ ‫تحت محاصره اقتصادی است‪ .‬در این راستا من مقایسه صدام‬ ‫حسین در ع راق و مقامات ای ران را در اسی ب دیدن از محاصره‬ ‫اقتصادی درست نم ی دانم‪ .‬صدام عمدا درامد نفت در ب رابر غذا‬ ‫را صرف ساختن کاخ‏هایی متعدد ب رای خودش کرد تا بچه‪‎‬های‬ ‫ع راقی گرسنه بمانند و در ب رابر دنیا مظلوم نمایی کند‪ .‬اما در‬ ‫ای ران فقط در مورد واردات دارو گفته شد که اعتبار ان را صرف‬ ‫واردات اتومبی ل‏های لوکس کردند ‪ ،‬که منجر به برکناری خانم‬ ‫وزیر شد‪ .‬ما در حال جنگیم و باید این جنگ را متوقف کرد‪.‬‬ ‫دلیل جنگ نیز البی بزرگ اس��رائیل در پن��اه مظلوم نمایی‬ ‫ان اس��ت‪ .‬به نظر من در کل وزن مثب��ت و امیدوارکننده در‬ ‫سخنان رئی س جمهور ای ران از انچه م ی توانست موثر باشد‬ ‫کمتر بود اما برعکس در مجموع فعالی ت های وزیر خارجه به‬ ‫نظر خستگ ی ناپذیر و فعال م ی‪‎‬رسید که امیدوارم ب ی حاصل‬ ‫و نتیجه نماند‪ .‬البته همزمان برخی بحران سازی ها در داخل‬ ‫دو کشور نیز ادامه داشت و فکر م ی کنم هم اقای اوباما و هم‬ ‫اقای روحانی ناچار بوده اند در س��خنان خودش��ان مراعات و‬ ‫مالحظه تهدیدهای دست راست ی های جنگ طلب در امریکا‬ ‫را بکنند‪ .‬اکنون زمان جدی بودن است؛ زمان درک موقعیت‬ ‫ای ران در جهان و حد و حدود توانمندی و اقتدار ان است‪ .‬این‬ ‫در حالی اس��ت که هر هزینه‪‎‬ای که ب رای خودنمایی و قدرت‬ ‫نمایی باالتر از توان خود بکنیم‪ ،‬از اقتدار واقعی ما م ی کاهد و‬ ‫بر هزینه های ما م ی افزاید ‪ .‬اقتدار ما با صلح‪ ،‬و صرف درامدها‬ ‫در مدار فرهنگ‪ ،‬علم‪ ،‬صنعت و اقتصاد حاصل م ی شود‪ .‬راهی‬ ‫که ژاپن پیمود‪ ،‬راهی که برزیل پیمود‪ ،‬راهی که المان پس از‬ ‫جنگ پیمود‪ .‬اگر قرار است در عرصه بی ن المللی بمانیم باید از‬ ‫قواعد بازی ان تبعیت کنی م و برخالف تصور شکس ت خورده‬ ‫دولت پیشین‪ ،‬نم ی توانیم دنیا را وادار به تبعیت از قواعد بازی‬ ‫خودمان کنیم‪ .‬به عبارت صریح تر یعنی‪ :‬یا مکن با فی ل بانان‬ ‫دوستی ‪ /‬یا بنا کن خانه ای در خورد فیل ‪g‬‬ ‫فریدون مجلس�ی گشایش های‬ ‫حداقلی در روابط ایران و امریکا را ناشی‬ ‫از اعلام تاکتی�ک نرم�ش قهرمانانه‬ ‫م ی داند‪ .‬به اعتقاد او ب�دون اعالم این‬ ‫رهنمود ام�کان بهبود رواب�ط ایران با‬ ‫غرب وجود نداشت‬ ‫‪43‬‬ ‫سیاست‬ ‫ت‬ ‫یتر اول‬ ‫از تهران تا واشنگتن‬ ‫نیویورک زیر ذره بین تهران‬ ‫واکنش جناح های مختلف سیاسی ایران به وقایع امریکا چگونه بود؟‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫‪44‬‬ ‫دردوراندولتجدید‪،‬امریکاستیزی‬ ‫تعدیلمی شود‬ ‫شرایطروحانیازخاتمی‬ ‫بهتراست‬ ‫گفت و گوی مثلث با حشمت اهلل‬ ‫فالحت پیشه درباره واکنش جناح های‬ ‫سیاسی به رابطه ای ران‪-‬ام ریکا‬ ‫‪35‬سال پس از انقالب اسالمی‬ ‫تح�والت مهم�ی در رابطه ای�ران و‬ ‫امریکا رخ داده است‬ ‫گفت و گو با صادق زیباکالم درباره‬ ‫رفتار جناح های سیاسی در قبال‬ ‫روابط ای ران‪-‬ام ریکا‬ ‫‪1‬‬ ‫تهران – واشنگتن؛ از فرهنگ تا سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫اگر بنا به بررسی رابطه دو کشور ای ران و امریکا باشد‬ ‫باید به سال ‪ 1320‬یعنی اوایل قرن نوزدهم بازگردیم؛ سالی‬ ‫که امریکا نگرشی تازه در روابط خارجی خود برگزید‪ .‬تا پیش‬ ‫از این تاریخ امریکای ی ها ب ر اساس دکترین مونرو نگاه چندانی‬ ‫به ای ران نداشتند‪ .‬مونرو (‪)Monroe Doctorine‬‏ یک‬ ‫دکترین سیاسی امریکایی بود که دوم دسامبر ‪ ۱۸۲۳‬توسط‬ ‫جیمز مونرو‪ ،‬رئی س جمه��ور وقت امریکا اعالم ش��د‪ .‬این‬ ‫دکترین مخالف اس��تعمار یا دخالت قدرت های اروپایی در‬ ‫کشورهای تازه استقالل یافته قاره امریکا بود‪ .‬ب ر اساس این‬ ‫دکترین‪ ،‬دولت ایاالت متحده امری��کا تصمیم گرفت که از‬ ‫دخالت در جنگ های بی ن قدرت های اروپایی و مستعمرات‬ ‫انها خودداری و وقوع جنگ یا فعالیت اس��تعماری در قاره‬ ‫امریکا را به عن��وان حرکتی خصمانه تلق��ی کند‪ .‬در جنگ‬ ‫امریکا علیه اس��پانیا در س��ال ‪ ۱۸۹۸‬دکترین مونرو به اوج‬ ‫رسید‪ ،‬اما ویلسون با وارد کردن امریکا به جنگ جهانی اول‬ ‫خط بطالنی بر این دکترین کشید‪ .‬چنین شد که واشنگتن‬ ‫با ورود به یک فاز جدید در این بره��ه زمانی و حتی جنگ‬ ‫جهانی دوم‪ ،‬نوعی روابط با مش��ی عمدتا فرهنگی و بعدها‬ ‫تا حدودی اقتصادی را با ای ران برق��رار کرد‪ .‬زمان اما هر چه‬ ‫م ی گذشت نفوذ امریکا در ای ران بیشتر م ی شد‪ .‬رقابتی پدید‬ ‫امده بود میان کشورهای مختلف ب رای نفوذ در ای ران و البته‬ ‫امریکا نیز تالش ب رای حضور در معادالت سیاسی را بیش‬ ‫از همیشه کرده و ب رای تقویت موقعیت خود در این کشور‬ ‫روش های مختلفی را به کار برد ک��ه مهم ترین ان کودتای‬ ‫‪ 28‬مرداد ‪ 1332‬ب��ود‪ .‬ماجرایی که نقط��ه مهمی در روابط‬ ‫ای ران و امریکا به ش��مار م ی ای��د‪ .‬حاال دیگ��ر از این تاریخ‬ ‫دخالت امریکای ی ها و نفوذ انها در سیاس��ت ای ران بر هیچ‬ ‫کس پوشیده نبود‪ .‬ش��اه جوان خود را مستظهر به حمایت‬ ‫واشنگتن م ی دید؛ حمایتی که البته در قالب دست نشاندگی‬ ‫و سرسپردگی نمود بیرونی داشت‪.‬‬ ‫دهه پنجاه ام��ا هم ب رای ای ران متف��اوت بود‪ ،‬هم ب رای‬ ‫امریکا‪ .‬س��ال های ابتدایی این دهه ماه عسلی ب رای ته ران و‬ ‫واشنگتن و سال های انتهایی دوران دوری و جدایی شد‪.‬‬ ‫شرایط سیاسی ای ران هر روز که م ی گذشت بحران ی تر‬ ‫م ی شد‪ .‬حاال شاه دیگر قدرت پیشین را نداشت و ثبات سیاسی‬ ‫نظام سس ت تر از همیشه شده بود‪ .‬واشنگتن تالش فراوانی‬ ‫کرد تا متحد قدیم��ی را ب رای خود حفظ کن��د‪ ،‬تالش ها اما‬ ‫ن ترجیح داد‪ .‬امریکای ی ها‬ ‫ ب ی نتیجه بود و شاه رفتن را به ماند ‬ ‫به این باور رسیده بودند که حکومت ماندگار نیست و سپهر‬ ‫سیاست ای ران نظام دیگری را تجربه خواهد کرد‪ .‬اکنون انها دو‬ ‫راه پیش رو داشتند؛ یا به مخالفت با انچه در ای ران رخ م ی دهد‬ ‫بپردازند یا اینکه خود را بار دیگر به ای ران نزدیک کنند‪ .‬حتی اگر‬ ‫دیگر شاه و پهلوی ها در ای ران حکمرانی نکنند‪.‬‬ ‫نظر غالب سیاس��تمداران انها راه دوم ب��ود‪ .‬مهمتر از‬ ‫ای ران انها یک رقیب بزرگ داشتند؛ «شوروی» کشوری بزرگ‬ ‫و ابرقدرتی که با امریکا در رقابت بود‪ .‬واشنگتن م ی دانست‬ ‫نزدیکی ای ران به شوروی ب رای انها بدتر از هر رخدادی خواهد‬ ‫بود‪ .‬از جانبی دیگر روی کار امدن دولتی که بیشتر عناصر ان‬ ‫از ملی ‪ -‬مذهب ی ها و لیب رال ها بودند انه��ا را به این امیدوار‬ ‫کرده بود ک��ه م ی توانند بار دیگر به همنش��ینی با ای ران ی ها‬ ‫بپردازند‪.‬چنین شد که با امدن «دولت موقت»‪ ،‬امریکا از اولین‬ ‫کشورهایی بود که اقدام به شناسایی رسمی دولت موقت کرد‪.‬‬ ‫امریکا در ت�لاش بود تا روابط خود را با ای ران گس��ترش دهد‬ ‫و متقابال حکومت بازرگان نیز مایل ب��ود روابط خویش را با‬ ‫امریکا حفظ نماید‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫«حس��ن روحانی دعوت امریکای ی ها ب��رای دیدار با‬ ‫اوباما را رد ک��رد»؛ این کوتاه ترین تفس��یر از اتفاقات هفته‬ ‫گذشته نیویورک است‪ .‬اجالس امسال بدون هی چ تردیدی‬ ‫تحت تاثیر ماجرای روابط ای��ران و امریکا بود؛ ماجرایی که‬ ‫حاال حتی از حوادث س��وریه و مصر هم مهمتر شده است‪.‬‬ ‫گمانه های ژورنالیس��تی تا ظهر روز سه شنبه هفته گذشته‬ ‫به وقت امریکا از احتمال دیدار باراک حسین اوباما و حسن‬ ‫روحانی خبر م ی داد‪.‬‬ ‫م ی گفتند روحان��ی پای صحب ت ه��ای اوباما خواهد‬ ‫نشس��ت و در ضیافت ناهار بان ک ی م��ون‪ ،‬اوباما و روحانی‬ ‫دس��ت خواهند داد و پس از ان اوباما هم پای صحب ت های‬ ‫حس��ن روحانی در صحن س��ازمان ملل خواهد نشس��ت‪.‬‬ ‫ن��گاه و پی ش بین��ی خوش��بینانه ب��ه انچه ممک��ن بود‬ ‫‪ 35‬سال پس از انقالب در نیویورک صورت پذیرد؛ رویدادی‬ ‫که البته رخ نداد تا یخ رابطه ای ران و امریکا با سرعتی کمتر از‬ ‫انچه تصور م ی شد اب شود‪ .‬اما تاریخ رابطه ای ران و امریکا‬ ‫از ‪ 22‬بهمن ‪ 57‬تا امروز با فراز و نشی ب های متعددی همراه‬ ‫بوده است‪ .‬از ماجرای تسخیر س��فارت امریکا در ته ران تا‬ ‫مک فارلین و پس از ان محور ش��رارت خواندن ته ران حاال‬ ‫هم که اوباما پی ش قدم شده ب رای بازگرداندن روابط به دوران‬ ‫قبل از ‪ 22‬بهمن ‪.57‬‬ ‫انقالب‪ ،‬امریکا و ایران‬ ‫بازرگان؛ ناکام رابطه ایران و امریکا‬ ‫بازرگان در دوران ریاست خود‪ ،‬تالش فراوانی کرد تا زمینه‬ ‫برقراری روابط دو جانبه با امریکا را بار دیگر فراهم اورد‪ .‬اب راهیم‬ ‫یزدی‪ ،‬وزیر امورخارجه او هم از این سیاست اعالم حمایت کرد‪.‬‬ ‫قرار بر این بود که با میانجیگری بازرگان‪ ،‬دیداری میان مقامات‬ ‫دو کشور انجام شود‪ .‬همه چیز ب رای یک شروع دیگر اماده بود‪،‬‬ ‫حتی بازرگان ب رای پذیرش س��فیر معرفی شده جدید امریکا‬ ‫هم اعالم امادگی کرد‪ ،‬اما اتفاقی دیگر در پیش بود‪ .‬درست در‬ ‫همان زمان سنای امریکا در ماه مه ‪( ۱۹۷۹‬اردیبهشت ‪)۱۳۵۸‬‬ ‫قطعنامه ای را که پی ش نویس ان توسط دو سناتور نزدیک به‬ ‫شاه تهیه شده بود‪ ،‬تصویب کرد‪ .‬این قطعنامه‪ ،‬دولت ای ران را‬ ‫به دلیل اعدام های فوری مقامات رژیم گذشته محکوم کرده‬ ‫بود‪ .‬دولت بازرگان حاال تحت فشار بود‪ .‬چپ ها معتقد بودند‬ ‫بازرگان سیاست خالف اصول انقالب در پیش گرفته است‪.‬‬ ‫فشارها تا ان حد پیش رفت که بازرگان از پذیرش سفیر جدید‬ ‫خودداری کرد‪ .‬این اما تنها مانع برقراری رابطه مجدد ته ران و‬ ‫واشنگتن نبود‪ .‬شاه بیمار و خارج از ای ران قصد ورود به امریکا‬ ‫را داشت‪« .‬سایروس َونس» وزیر امور خارجه امریکا معتقد بود‬ ‫که به طور حتم‪ ،‬با ورود ش��اه به امریکا‪ ،‬تمام ی شان س های‬ ‫موجود ب رای برقراری روابط با دولت جدید از میان خواهد رفت‪.‬‬ ‫«بروس ل ِینگن» (‪ )Bruce Laingen‬دیپلمات امریکایی‬ ‫و «هنری پرش��ت» (‪ )Henry Precht‬مسئول وقت میز‬ ‫ای ران در دپارتمان امور خارجه امریکا با مشاهده جو ضدیت با‬ ‫دولت موقت در ای ران‪ ،‬به کاخ سفید توصیه کردند که پذیرش‬ ‫شاه به خاک امریکا را به تعویق بیندازند‪ .‬مخالفان ورود شاه به‬ ‫امریکا معتقد بودند اگر کارتر چنین مجوزی را صادر کند کار‬ ‫‪45‬‬ ‫سیاست‬ ‫ب رای بازرگان که تالش هایی ب رای اغاز روابط داش��ت سخت‬ ‫خواهد شد و مخالفان او که بیشتر در گروه های چپ حضور‬ ‫داشتند‪ ،‬دس��ت باال را در این باره مقابل او خواهند داشت‪ .‬در‬ ‫ب رابر این طی��ف اما برخی دیگر عقیده ای متفاوت داش��تند‪.‬‬ ‫مهمترین انها برژینسکی‪ ،‬مشاور امنیت ملی بود که خواستار‬ ‫پذیرفتن شاه و به نمایش گذاشتن اقتدار و وفاداری امریکا به‬ ‫یک دوس��ت قدیمی بود‪ .‬هنری کیس��ینجر‪ ،‬دیوید راکفلر و‬ ‫عده ای از حامیان نزدیک شاه نیز‪ ،‬کارتر را ب رای پذیرفتن شاه‪،‬‬ ‫تحت فشار قرار دادند‪ .‬چنین شد که س��رانجام کارتر با ورود‬ ‫شاه موافقت کرد‪ .‬موافقان ورود شاه حامی یک تئوری بودند‬ ‫که نام ان را «چی س مانهاتان» گذاش��ته بودند‪ .‬ب ر اساس این‬ ‫تئوری بانک «چیس مانهاتان» تصمیم داشت تا با متقاعد‬ ‫کردن دولت در پذیرفتن ش��اه و در نتیجه ش��تاب بخشیدن‬ ‫به اعتراض ها در ای ران‪ ،‬طرح مسدود کردن دارای ی های ای ران‬ ‫را به اجرا بگ��ذارد‪ .‬در واقع یکی از نخس��تین اقدامات دولت‬ ‫کارتر‪ ،‬مسدود سازی میلیاردها دالر از س��رمایه های ای ران در‬ ‫ایاالت متحده بود؛ سرمایه هایی که مقادیری از انها در بانک‬ ‫چیس مانهاتان سپرده گذاری شده بود‪ .‬وقتی پرشت تصمیم‬ ‫دولت ایاالت متحده را با اب راهیم ی��زدی (وزیر امور خارجه) در‬ ‫میان گذاشت‪ ،‬یزدی اعتراض کرد و این تصمیم را ب رای دولت‬ ‫بازرگان بسیار دش��وار خواند‪ .‬یزدی که از تالش دوستان شاه‬ ‫ب رای گرفتن اجازه ورود او به امریکا اطالع داشت بارها به صورت‬ ‫غی ر علنی س��عی کرده بود تا از طریق مذاکره با دیپلمات ها‪،‬‬ ‫دولت امریکا را به عدم پذیرفتن شاه ترغیب نماید‪ ،‬اما توصیه‬ ‫پرشت و لینگن تاثیر چندانی بر قضاوت کاخ سفید نداشت‪.‬‬ ‫هر چه بود امریکا ش��اه را پذیرفت و حاال چپ ها بیش‬ ‫از همیشه بر موضع خود در مقابل امریکا اصرار م ی ورزیدند‪.‬‬ ‫خیابان ها و البته سفارت امریکا حاال محلی ب رای نشان دادن‬ ‫اعتراض ها به سیاست های امریکا بود‪.‬‬ ‫دیواری که فرو ریخت‪ ،‬دیواری که بنا شد‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫صبح یک روز زمس��تانی؛ ته ران حال و هوای عادی‬ ‫ندارد‪ .‬گویا اتفاقی در راه اس��ت‪ .‬اب راهیم اصغرزاده‪ ،‬محسن‬ ‫میردام��ادی‪ ،‬حبی ب اهلل بیط��رف‪ ،‬رضا س��ی ف اللهی‪ ،‬رحیم‬ ‫باطنی و احمدرضا اسالمی حلقه اصلی یک تصمیم گیری‬ ‫مهم بودند‪ .‬انها م ی خواس��تند ب��رای دومین بار س��فارت‬ ‫امریکا را در ته ران تس��خیر کنند‪ .‬اقدامی که پیش از انها‬ ‫چریک های فدایی خل��ق انجام داده بودند‪ ،‬اما س��رانجامی‬ ‫ نداشت‪ .‬این بار اما جنس تصمیم تفاوت داشت‪ ،‬دانشجویان‬ ‫پیرو خط امام نفوذ هایی در عناصر قدرت در ای ران داش��تند و‬ ‫فضای ضد امپریالیس��تی هم انچنان افزایش یافته بود که‬ ‫م ی ش��د به نتیجه این اقدام امیدوار بود‪ .‬دیدار برژینسکی‪،‬‬ ‫حام ی ش��اه با بازرگان و یزدی اواخر اکتب��ر در الجزایر‪ ،‬فضا‬ ‫را از همیشه تند تر کرده بود‪ .‬س��ه روز پس از این دیدار و در‬ ‫پانزدهمین سالگرد تبعید امام به ترکیه توسط شاه‪ ،‬سفارت‬ ‫امریکا در ته ران ساعت ‪ ۱۰‬صبح‪ ،‬توسط دانشجویان خط امام‬ ‫تسخیر شد‪ .‬قفل ها و زنجی ر ها بریده شد‪ ،‬درب سفارت باز شد‪.‬‬ ‫سفارت در عرض سه س��اعت تحت کنترل در امد‪ .‬در میان‬ ‫مهمترین چهره هایی که در ان زمان میان تسخی ر کنندگان‬ ‫حضور داشتند م ی توان به سعید حجاریان‪ ،‬معصومه ابتکار‪،‬‬ ‫عباس عبدی‪ ،‬کمال تبریزی‪ ،‬فی��روز رجای ی فر‪ ،‬عل ی اصغر‬ ‫زحمتکش‪ ،‬محمد هاشم ی اصفهانی‪ ،‬اکبر رفان‪ ،‬محمدرضا‬ ‫خاتمی‪ ،‬محس��ن امی ن زاده‪ ،‬رحمان دادمان‪ ،‬ش��م س الدین‬ ‫وهابی‪ ،‬وفا تابش‪ ،‬محمد نعیم ی پور‪ ،‬حسین شی خ االسالم‪،‬‬ ‫احمد حسینی‪ ،‬حس��ین کمالی و محمد چمنی اشاره کرد‪.‬‬ ‫حضرت امام (ره) هم در یک س��خنرانی این اقدام را تایید و‬ ‫عنوان انقالب دوم را بر ان نهاد‪ .‬حاال دیگر جایی ب رای بازرگان‬ ‫نبود‪ .‬او دو روز بعد اس��تعفا داد‪ .‬چپ ها دست باال را گرفتند و‬ ‫دیگر کس��ی در ای ران در موضع قدرت نبود ک��ه از رابطه با‬ ‫امریکا حمایت کند‪ .‬دیوار سفارت امریکا فرو ریخت و دیواری‬ ‫جدید میان ای ران و امریکا پدید امد‪.‬‬ ‫‪46‬‬ ‫جنگ‪ ،‬فرصتی دوباره‬ ‫زمان زی��ادی از انقالب نگذش��ته بود که ای��ران درگیر‬ ‫یک جنگ بزرگ شد‪ ،‬جنگی که هش��ت سال طول کشید‪،‬‬ ‫امریکای ی ها به جهت زاویه فراوانی که با ای ران پی دا کرده بودند‬ ‫حاال کامال معلوم بود که در نبرد میان دو همس��ایه‪ ،‬طرف‬ ‫کدام یک را خواهند گرفت‪ .‬اتحاد انها با صدام حسین که حمله‬ ‫نظامی را به ای ران اغاز کرده بود کامال پی دا و اشکار شده بود‪ .‬در‬ ‫ژانویه ‪ ۱۹۸۶‬ریگان دستور داد تا چهار هزار موشک تاو توسط‬ ‫سازمان سیا از وزارت دفاع خریده شود و از طریق اسرائیل به‬ ‫ای ران فروخته ش��ود‪ .‬در این زمان ری��گان‪ ،‬رابرت مک فارلین‬ ‫مشاور پیشین امنیت ملی را ب رای نزدیک شدن بیشتر به ای ران‬ ‫و مذاکره با افراد میانه رو از جمله هاشم ی رفسنجانی و نزدیکان‬ ‫سیاسی او به ای ران فرستاد‪ .‬اما این ماموریت شکست خورد‪.‬‬ ‫این روابط تا ماه نوامبر ادامه داش��ت تا زمان��ی که این روابط‬ ‫توسط یک روزنامه لبنانی فاش شد‪ .‬این ماجرا به ای ران–کنترا‬ ‫(‪)Iran Contra affair‬‏‪ ،‬مک فارلین و ماجرای ای ران گیت‬ ‫نیز معروف است‪ .‬پشت پرده ماجرا هم گویا این بود که امریکا از‬ ‫طریق نفوذ ای ران سعی در ازادسازی گروگان های امریکایی در‬ ‫لبنان کرد و در ازای ان برخی قطعات ادوات جنگی و نظامی را‬ ‫که به واسطه تحریم امکان فروش انها به ای ران نبود‪ ،‬در اختیار‬ ‫ای ران قرار داد‪ .‬پول فروش این تس��لیحات به طور پنهانی به‬ ‫ضد انقالبیون نیکاراگوئه موسوم به کنترا داده م ی شد‪.‬‬ ‫روایت اکبر هاشم ی رفسنجانی از این ماجرا در یک دوره‬ ‫زمانی چند روزه این گونه است‪« :‬اقای [محسن] کنگرلو اطالع‬ ‫داد که هواپیمای حامل قطعات گران قیمت امریکایی – که با‬ ‫پاسپورت ای رلندی امده اند و به نام ای رلندی هستند – در فضای‬ ‫ته ران اس��ت‪ .‬به اقای دکتر روحانی گفتم ک��ه ب رای کنترل‬ ‫قطعات و اداره مسائل سیاسی و مذاکرات همکاری کنند‪ .‬کمی‬ ‫در جلسه ماندم و به خاطر مسائل جنگ به دفترم امدم‪ ...‬افطار‬ ‫میهمان نخس ت وزیر بودیم‪ .‬اقایان (محسن) کنگرلو (مشاور‬ ‫نخس ت وزیر) و (احمد) وحیدی (مسئول اطالعات سپاه) امدند‪.‬‬ ‫گزارش وضع هیات امریکایی را دادند‪ .‬یک چهارم قطعات هاک‬ ‫درخواستی را اورده اند‪ .‬اقای مک فارلین مشاور ویژه ریگان و‬ ‫شخصی ت های حساس دیگر امریکا در هیات اند‪ .‬ب رای سران‬ ‫کشور ما کلت و شیرینی‪ ،‬هدیه اورده اند و خواهان مالقات با‬ ‫سرانند‪ .‬قرار شد هدیه را نپذیریم و مالقات ندهیم و مذاکره را در‬ ‫سطح دکتر هادی و دکتر روحانی و مهدی نژاد مخفی نگه داریم‬ ‫و [مذاکرات] محدود به مساله گروگان های امریکایی در لبنان‬ ‫و دادن قطعات هاک و چند قلم دیگر اسلحه [باشد]‪ .‬انها بیشتر‬ ‫خواهان مذاکره در مسائل کلی و سیاس ی اند‪ .‬م ی خواهند یک‬ ‫نفر دائما در هواپیمای خودشان ب رای تماس با خارج از طریق‬ ‫ماهواره بماند‪ .‬این را هم قبول نکردیم‪ .‬س��پس با اصرار انها‬ ‫قبول شد که ب رای مشورت و تماس در موارد لزوم به هواپیما‬ ‫بروند‪ .‬بنا بود در جایی غیر از هتل اقامت کنند‪ ،‬اما چون جای‬ ‫مناس��بی نبود در هتل ازادی مانده اند‪ .‬به ماموران اطالعات‬ ‫سپاه گفته شد که انها را حفاظت کنند‪...‬‬ ‫دکت ر هادی و دکتر روحان��ی امدند و پس از توصیه انها‬ ‫در مورد مس��ائل قابل بحث‪ ،‬قرار ش��د دکت ر هادی با هیات‬ ‫امریکایی مذاکره کنن��د‪ .‬عصر امدند و گفتن��د مک فارلین‬ ‫ناراضی است و مدعی است به او توهین شده که چرا مقامات با‬ ‫یزنند و چرا هدیه اش را نم ی پذیریم و م ی گوید اگر‬ ‫او حرف نم ‬ ‫من ب رای خرید پوست گربه به روسیه بروم‪ ،‬گورباچف در روز دو‬ ‫بار با من مالقات م ی کند‪...‬‬ ‫دیش��ب موضوعات مهمی را مطرح کرده اند که قابل‬ ‫گفت وگو است و مدع ی اند که روس��یه قصد حمله به ای ران‬ ‫را دارد‪ .‬باز هم موضوع قابل بحث را مش��خص کردم و گفتم‬ ‫مانعی ندارد که دکت ر هادی با همراهان او صحبت کنند‪ ،‬ولی‬ ‫سران کشور ما مالقات و مذاکره با انها را نم ی پذی رند‪ .‬قرار شد‬ ‫به انها بگویند به خاطر تخلف ها و بدقول ی هایش��ان اعتماد‬ ‫به انها نیس��ت و تا عمال جلب اعتماد نکنند‪ ،‬مذاکره رسمی‬ ‫ممکن نیست؛ این نظر سران قواست‪...‬‬ ‫پیش از رفتن به جلسه‪ ،‬دکت ر هادی امد و گزارش مذاکره‬ ‫سه ساعت و نیم دیشب را با امریکای ی ها داد‪ .‬معتقد بود تا حدی‬ ‫انها را قانع کرده که روش انها نادرس��ت است و توقعات انها‬ ‫بیجاست‪ .‬نوشته هایی که در گذشته [منوچهر قربان ی فر] رابط‬ ‫درباره این سفر و تعهدهای انها نوشته بود‪ ،‬به دکتر هادی دادم‬ ‫که به انها استناد کند‪...‬‬ ‫بع د از ظه��ر خبر داد که جلس��ه امروزش��ان ب ی نتیجه‬ ‫بوده و انها م ی گویند امشب بدون اخذ نتیجه خواهند رفت‪.‬‬ ‫گویا اختالف بر سر این اس��ت که نم ی خواهند قبل از ازادی‬ ‫گروگان ها‪ ،‬قطعات را تحویل دهند‪...‬‬ ‫ساعت نه ونیم صبح به زیارت امام رفتم‪ .‬گزارش وضع‬ ‫جبهه ها و امدن هیات امریکایی را دادم‪ .‬پیش��نهاد کردم که‬ ‫ب رای جلوگیری از پخش خبر توسط انها به گونه ای که ما را در‬ ‫موضع دفاعی قرار دهند‪ ،‬خودمان خبر امدن انها را ابتدا پخش‬ ‫کنیم‪ .‬امام موافق نبودند‪».‬‬ ‫معترضان ماجرای مک فارلین‬ ‫الشراع که نشریه ای لبنانی بود‪ ،‬افشاگر اولیه این ماجرا‬ ‫بود‪ .‬م ی گویند کسی که این اطالعات را در اختیار الشراع قرار‬ ‫داده بود مهدی هاشمی بود‪ .‬به دنبال انتشار گزارش الشراع‪،‬‬ ‫هاشم ی رفس��نجانی ک��ه ان زمان رئیس مجلس ش��ورای‬ ‫اس�لامی بود با توصیه امام (ره) در مراسم سالگرد ‪ ۱۳‬ابان در‬ ‫سفارت سابق امریکا به تشریح سفر مک فارلین و همراهانش‬ ‫به ای ران پرداخت‪ .‬افشای رسمی این ماجرا البته مخالفت هایی‬ ‫را در میان گروه ها و شخصی ت های داخلی ای ران پدید اورد‪.‬‬ ‫یکی از معترضان اصلی ایت اهلل منتظری بود‪« :‬این چه‬ ‫روشی اس��ت که در ای ران متداول شده که از مذاکرات رسمی‬ ‫و روش��ن و منطقی با امریکا رویگردان بوده و ان را خیانت و‬ ‫ ب ی غیرتی اعالم م ی کنند ولی به صورت مخفی و پشت پرده‬ ‫مذاکره م ی کنند و کانتینرکانتینر اقالم وارد م ی کنند؟»‬ ‫میرحسین موسوی‪ ،‬نخس ت وزیر وقت هم پس از افشای‬ ‫این ماجرا با ارسال نامه ای به امام (ره)‪ ،‬از اینکه در جریان این‬ ‫ماجرا قرار داده نش��ده اس��ت‪ ،‬گله کرد‪ .‬در ادامه این تحوالت‬ ‫هش��ت تن از نمایندگان مجلس هم تصمیم گرفتند در این‬ ‫مورد عل ی اکبر والیت��ی‪ ،‬وزیر امور خارجه را مورد س��وال قرار‬ ‫دهند‪ .‬این افراد عبارت بودند از‪ :‬حسینی سیرجانی‪ ،‬جالل الدین‬ ‫فارسی‪ ،‬نیکروش‪ ،‬موسویانی‪ ،‬نجفی رهنانی‪ ،‬فهیم کرمانی‬ ‫(بند چهارم) و اسرافیلیان‪ .‬متن سوال به قرار زیر بود‪:‬‬ ‫‪ .1‬با توجه به اینکه وزارت امور خارجه عهده دار اجرای‬ ‫سیاست خارجی جمهوری اسالمی است و تعیین خط مشی‬ ‫با رهبری و مجل س شورای اسالمی است‪ ،‬در رابطه با جنجال‬ ‫تبلیغاتی اخیر از داخل و خارج کش��ور در خصوص ارتباط با‬ ‫دولت امریکا اعالم دارند که این ارتباط در چه سطحی صورت‬ ‫پذیرفته است؟‬ ‫‪ .2‬نظر به اینکه مجل س ش��ورای اس�لامی هیچ گونه‬ ‫اطالعی از این فع��ل و انفعاالت نداش��ته اند‪ ،‬اعالم دارند چه‬ ‫مقامی یا مقاماتی تصمیم به این تماس و ارتباط گرفته اند؟‬ ‫‪ .3‬ش��نیده م ی ش��ود افرادی خ��ارج از کادر وزارت امور‬ ‫خارجه با هیات امریکایی تماس گرفته و مذاکره کرده اند‪ ،‬لطفا‬ ‫اعالم دارید که این افراد ماموریتی از جانب وزارت امور خارجه‬ ‫داش��ته اند یا خیر و در صورتی که پاس��خ منفی باشد‪ ،‬مجوز‬ ‫قانونی تماس و ارتباط افراد مذکور کدام است؟‬ ‫‪ .4‬جریان سفر هیات امریکایی به ای ران به چه صورت‬ ‫و با چه کیفیتی ص��ورت پذیرفته و چه کس��انی در ای ران با‬ ‫انها مذاکره کرده‪ ،‬محور مذاکرات چه بوده و مذاکرات به چه‬ ‫تصمیماتی منجر گردیده است؟‬ ‫‪ .5‬ضمنا موضوع قبال با وزیر محترم امور خارجه در میان‬ ‫گذاشته شده و پاسخ مشارالیه مقنع نبوده است‪.‬‬ ‫اما م اما در این میان به این ماجرا واکنش نش��ان دادند‪:‬‬ ‫«چرا باید وقت��ی که دنیا به تزل��زل درامده اس��ت ب رای این‬ ‫ ب ی اعتنایی ای ران به کاخ س��فید و س��یاه‪ ،‬چرا ما باید توجیه‬ ‫کنیم مس��ائل انها را؟ چرا ما باید این قدر غربزده باش��یم یا‬ ‫شیطان زده؟ من هیچ توقع نداشتم از بعضی از این اشخاص‪،‬‬ ‫ولو بعض ی ش��ان در نظر من پوچ اند‪ ،‬لک��ن از بعضی از این‬ ‫اشخاص که سابقه دارند هیچ توقع نداشتم که در این زمان که‬ ‫یزنند سر مسئوالن ما! چه‬ ‫باید فریاد بزنند سر امریکا‪ ،‬فریاد م ‬ ‫شده است؟ شماها چه تان است؟ چه کردید شماها؟ شماها چرا‬ ‫باید تحت تاثیر تبلیغات خارجی واقع بشوید یا تحت تاثی رات‬ ‫ی که باید‬ ‫نفس��انیت خودتان؟ در یک همچون مساله مهم ‬ ‫همه شما دست به هم بدهید و ثابت کنید به دنیا که ما وحدت‬ ‫داریم‪ ،‬وحدت ما این طور شده است و در روزی که هفته وحدت‬ ‫است چرا شماها م ی خواهید تفرقه ایجاد کنید؟ لحن شما در‬ ‫ان چیزی که به مجلس دادید‪ ،‬از لحن اسرائیل تندتر است‪ ،‬از‬ ‫لحن خود کاخ نشینان انجا تندتر است‪ .‬شما را چه شده است‬ ‫این طور ش��دید؟ ش��ما که این نبودید بعض ی تان‪ ...‬شما دل‬ ‫مسئوالن ما را نشکنید‪ ،‬شما هی تندرو و کندرو درست نکنید‪،‬‬ ‫دودستگی ایجاد نکنید‪ ،‬این خالف اسالم است‪ ،‬خالف دیانت‬ ‫است‪ ،‬خالف انصاف است‪ ،‬نکنید این کارها را‪».‬‬ ‫هشدار امام به منقدان پایانی بود بر ماجرای مک فارلین‬ ‫هرچند این ماجرا هم به نزدیکی ای ران و امریکا منجر نشد‪.‬‬ ‫ادامه جنگ‪ ،‬ادامه جدال تهران و واشنگتن‬ ‫«در ب رنامه های ما این نبود که قهر و دعوا کنیم و روابط‬ ‫را به هم بزنیم‪».‬‬ ‫هاشم ی رفسنجانی اگرچه همواره یکی از افرادی بوده‬ ‫که به نظر م ی رسیده مخالف رابطه با امریکا نبوده اما خود او‬ ‫در س��خنران ی های متعددی در مورد خسارت های امریکا به‬ ‫ای ران و شروط برقراری روابط که از جمله ان بازپس دادن اموال‬ ‫بلوکه شده بوده‪ ،‬سخن به میان اورده است‪« :‬اموال و پولی را‬ ‫که در حساب ‪ F.M.S‬داریم و امریکا ادعایی درباره انها ندارد‪،‬‬ ‫به عنوان حس��ن نیت‪ ،‬به ما برگرداند تا ما وارد مذاکره شویم‪.‬‬ ‫انچه من م ی گویم‪ ،‬تقریبا همان تفکراتی است که داشته ام‪.‬‬ ‫البته طی زم��ان‪ ،‬ادم واقع بی ن تر و واقع گراتر م ی ش��ود‪ .‬فکر‬ ‫م ی کنم ما با امریکا نم ی توانیم تا قیامت درگیر باشیم و باید‬ ‫تا جایی که امکان حل ان وجود دارد کامال حل شود‪ .‬نظر خود‬ ‫من از اول همین بوده است‪ ،‬اگر امریکا در عمل حس ن نیت‬ ‫خود را ثابت کند‪ ،‬ما باید با شروع مذاکره موافقت کنیم‪ ».‬در‬ ‫دولت او چند بار ب رای بهترشدن روابط اقداماتی صورت گرفت‬ ‫اما هرگز به نتیجه نرسید‪ .‬او که در دوران جنگ زمینه ازادی‬ ‫گروگان ها را ب رای امریکای ی ها هموار کرده بود‪ ،‬زمینه هایی را‬ ‫هم در اختیار داشت که به روابط با امریکا برسد‪.‬‬ ‫هاشمی اما هرگز نتوانست دس��ت یافتی در این مورد‬ ‫داشته باشد‪ ،‬او حتی در تمام دوران ریاست جمهوری اش حتی‬ ‫یک بار هم ب رای سخنرانی در سازمان ملل راهی امریکا نشد‪.‬‬ ‫پایان دوران ریاس��ت جمهوری او هم مصادف ش��د با برخی‬ ‫بحران های خارجی ای ران که نهایت��ا‪ ،‬دادگاهی در المان که‬ ‫هاش��م ی که از پاس��تور رفت‪ ،‬اصالح طلبان یا همان‬ ‫چپ های پیشین به قدرت اجرایی کشور رسیدند‪ ،‬همان ها که‬ ‫ابتدای انقالب هسته اصلی تسخیر سفارت امریکا را تشکیل‬ ‫م ی دادند و در همه سال های پس از ان مخالف برقراری رابطه‬ ‫با امریکا بودند‪ .‬ح��اال انها عقاید متفاوتی پی��دا کرده بودند‪.‬‬ ‫در میانش��ان حتی افرادی از مخالفان اصلی رابطه با امریکا‬ ‫می دان دار ایجاد رابطه شده بودند‪.‬‬ ‫‪ 30‬شهریور ‪ 1377‬خاتمی در اجالس مجمع عمومی‬ ‫سازمان ملل حضور یافت که به عنوان اولین حضور رسمی‬ ‫ای ران پس از ‪ 12‬سال در نیویورک بود‪ .‬سی د محمد خاتمی از‬ ‫تنش زدایی سخن به میان م ی اورد و طرح گفت وگوی تمدن ها‬ ‫را ارائه داد‪ .‬در ان اجالس بیل کلینتون‪ ،‬رئی س جمهور امریکا‬ ‫اولین سخنران نشست صبح بود و قرار بود خاتمی بالفاصله‬ ‫بعد از او سخنرانی کند‪ .‬این ط راحی از سوی دبیرکل سازمان‬ ‫ملل پیشنهاد شده بود تا شاید یخ روابط ای ران و امریکا ذوب‬ ‫شود‪ ،‬اما در نهایت با عدم پذیرش سخنرانی در یک نشست‬ ‫همزمان‪ ،‬رئیس دولت ای ران‪ ،‬سخنران بعد از ظهر این اجالس‬ ‫شد‪ .‬دوربی ن های مستقر در سازمان ملل منتظر ثبت «دست‬ ‫دادن دیپلماتیک کلینت��ون و خاتمی» بودند که این صحنه‬ ‫حادث نش��د‪ .‬همراهان خاتمی بعدها گفتند که کلینتون در‬ ‫ساختمان سازمان ملل به دنبال خاتمی م ی گشت تا با او روبه رو‬ ‫شود و گویا با دو ای رانی مرتبط با نمایندگی ای ران و همچنین‬ ‫محافظ و راننده خاتمی دست داده اما موفق به دست دادن با‬ ‫خاتمی نشده اس��ت‪ .‬به هر حال هرچند طرح خاتمی چهره‬ ‫صلح طلبانه ای از ای ران را در معرض دی��د جهانیان قرار داد و‬ ‫سال ‪ 2001‬از سوی س��ازمان ملل به عنوان سال گفت وگوی‬ ‫تمدن ها نامیده شد اما در عین حال وقوع حادثه ‪ 11‬سپتامبر‬ ‫و به دنبال ان حمله نظامی امریکا به افغانستان و ع راق‪ ،‬نشان‬ ‫داد که گفت وگوی تمدن ها امری ارمانی اس��ت یا دست کم‬ ‫در شرایط و فضای حاکم بر جهان نم ی توان توفیقات سریع‬ ‫ان را امیدوار ب��ود‪ .‬در دوران خاتمی البته اتفاقات دیگری هم‬ ‫رخ داد‪ ،‬مادلین الب رایت‪ ،‬وزیر خارجه وق��ت امریکا در جریان‬ ‫سخنرانی خود در ‪ 17‬مارس ‪ 2000‬به خاطر دخالت های امریکا‬ ‫در ب راندازی دولت محمد مصدق در سال ‪ 1953‬از مردم ای ران‬ ‫عذرخواهی کرد‪ .‬به دنبال ان دولت کلینتون تحریم های ای ران‬ ‫در بخش فرش‪ ،‬پسته و خاویر را لغو (اما تحریم های بخش‬ ‫نفت و گاز را تغییر نداد) در مقابل ای ران نیز عالمت هایی مبنی‬ ‫بر حس ن نیت خود را نشان داد‪.‬‬ ‫پس از ان در ماه سپتامبر‪ ،‬الب رایت و کلینتون همزمان با‬ ‫حضور خاتمی در نشست ساالنه سازمان ملل در این نشست‬ ‫شرکت کردند‪ .‬الب رایت پس از ان با کمال خ رازی‪ ،‬وزیر خارجه‬ ‫ای ران در جریان نشست شش جانبه افغانستان دیدار کرد‪ .‬این‬ ‫دیدار باالترین دیدار در سطح دیپلماتیک بین دو کشور پس‬ ‫از بحران گروگانگیری در سال ‪ 1979‬بود‪.‬‬ ‫پس از حادثه ‪ 11‬س��پتامبر اما حوادث به گونه ای رقم‬ ‫خورد که سیاست تنش زدایی و اعتماد س��ازی یک سویه به‬ ‫احمدی نژاد که به پاس��تور رسید دیپلماس��ی ای ران با‬ ‫تغیی رات بنیادین مواجه شد‪ .‬تغیی راتی که البته خیلی هم با‬ ‫انچه در فضای دیپلماسی در دنیا و البته امریکا م ی گذشت‪،‬‬ ‫تفاوت نداش��ت‪ .‬دیگر نه در امریکا سیاست نزدیک شدن به‬ ‫ای ران دنبال م ی شد و نه در ته ران دیگر کسی به کوتاه کردن‬ ‫دیوار واش��نگتن فکر م ی کرد‪ .‬احمدی نژاد سیاست تهاجمی‬ ‫ را برگزی��ده بود ک��ه البته پاس��خی به سیاس��ت های جدید‬ ‫ایاالت متحده به شمار م ی امد‪.‬‬ ‫تا سه سال اول اوضاع بر همین مدار م ی گشت‪ .‬اما در‬ ‫ی در ذائقه سیاسی دو کشور‬ ‫سال ‪ 87‬به ناگهان تغیی رات مهم ‬ ‫پدید امد‪ .‬حاال انها قرار بود دور یک میز بنشینند و با یکدیگر‬ ‫مذاکره کنند البته نه درباره ته ران و واشنگتن بلکه درباره بغداد‪.‬‬ ‫امریکا ب رای رسیدن به وضعیتی ثابت تر در ع راق به ای ران نیاز‬ ‫ی سفیر‬ ‫داشت‪ .‬رایان کروکر سفیر امریکا در ع راق و کاظمی قم ‬ ‫ای ران در ع راق نیز مسئولیت گروه های مذاکره کننده امریکا و‬ ‫ای ران را بر عهده داشتند‪.‬‬ ‫اولین دور مذاک��رات ای ران و امریکا ‪ 7‬خرداد س��ال ‪86‬‬ ‫(‪28‬م ی )‪ ،‬دور دوم ‪ 2‬مرداد (‪ 24‬جوالى) و دور س��وم ‪ 15‬مرداد‬ ‫(‪ 6‬اگوست) برگزار شد‪ .‬به نظر مى رس��ید طبق اعالم برخی‬ ‫منابع خبری در اس��فند ‪ 86‬مبنى بر اینکه هیاتی از ای ران به‬ ‫ریاست رضا امیری مقدم به ع راق اعزام شده تا ‪ 15‬اسفند دور‬ ‫چهارم مذاکرات میان ای ران و امریکا را درباره ع راق اغاز کند‪،‬‬ ‫دور چهارم مذاکرات برگزار شود‪ ،‬اما این مذاکرات انجام نشد‬ ‫و هیات ای رانی ب��دون هیچ مذاکره و گفت وگوی��ی به ای ران‬ ‫بازگشت‪ .‬دور اول و دوم این مذاکرات بین حسن کاظمی قمی‪،‬‬ ‫سفیر ای ران در ع راق و رایان کروکر‪ ،‬سفیرامریکا درع راق برگزار‬ ‫شد‪ .‬اما دور سوم در س��طح کارشناسان در منطقه الخضرای‬ ‫بغداد برگزار ش��د و س��طح هیات اعزامى به مذاکرات ب راى‬ ‫برگزارى دور چهارم‪ ،‬مانند دور قبل بود که نشان دهنده کاهش‬ ‫سطح مذاکرات اس��ت‪ .‬با اینکه روال برخى مذاکرات رسمى‬ ‫دیپلماتیک این است که کار از سطح مقامات رسمى شروع‬ ‫شده و پس از توافق طرفین روى موضوعات مورد بحث‪ ،‬ادامه‬ ‫کار به صورت تخصصى تر به کارشناسان سپرده شود‪ ،‬اما در‬ ‫خصوص مذاکرات ای ران و امریکا پیش از برگزارى اولین دور‬ ‫مذاکرات‪ ،‬طرف امریکایى درخواست ارتقای سطح مذاکرات را‬ ‫داشت اما منوچهر متکى‪ ،‬وزیر امور خارجه ای ران‪ ،‬باالترین سطح‬ ‫گفت وگو با امریکا را در سطح سف را دانست و گفت‪« :‬ضرورتى‬ ‫ب راى باال بردن سطح مذاکرات از سطح سف را وجود ندارد‪ ».‬شاید‬ ‫بتوان علت کاهش سطح مذاکرات ای ران و امریکا از سفیر به‬ ‫کارش��ناس را نیز در ابهام طرفین نسبت به اینده مذاکرات و‬ ‫کسب نتایج مورد توافق جس ت وجو کرد‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫دولت سازندگی؛ امریکا و ایران در سکوت‬ ‫خاتمی؛ تالش برای اغاز مذاکرات‬ ‫تجربه ای جدید در بغداد‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫روزهای پایانی جنگ‪ ،‬روابط ای ران و امریکا را همچنان‬ ‫تیره نگه داشته بود‪ .‬کشت ی های جنگی امریکایی یک قایق‬ ‫ای رانی را غرق و دو س��کوی نفتی در نزدیک��ی تنگه هرمز را‬ ‫نابود کردند‪ .‬دوازدهم تیرماه ‪ 1367‬هم‪ ،‬هواپیمای مسافری‬ ‫ایرباس ای ران که از بندرعباس عازم ُدبی بود‪ ،‬بر فراز اب های‬ ‫خلیج ف��ارس و در نزدیکی جزی��ره «هنگام» م��ورد هجوم‬ ‫یگان های دریایی متج��اوز امریکایی مس��تقر در اب های‬ ‫خلیج فارس قرار گرفت و سقوط کرد‪ .‬این ه واپیما که با موشک‬ ‫ناو جنگی وینسنس مورد حمله عمدی نیروهای امریکا قرار‬ ‫گرفت‪ ،‬حامل ‪ 298‬مسافر و خدمه بود که تمام ی انها اعم از‬ ‫مرد و زن و کودک و نوجوان و کهنسال به شهادت رسیدند‪ .‬در‬ ‫میان سرنشینان هواپیما‪ 66 ،‬کودک زیر ‪ 13‬سال‪ 53 ،‬زن و ‪46‬‬ ‫تبعه کشورهای خارجی نیز بودند که کشته شدند‪ .‬این اتفاقات‬ ‫موجب شد روابط دو کشور از همیشه تیره تر شود‪.‬‬ ‫به پرونده ترور میکونوس رس��یدگی م ی ک��رد‪ ،‬طی حکمی‬ ‫هاشم ی رفسنجانی را به دادن دستور این ترور متهم کرد‪ .‬دولت‬ ‫کلینتون هم همزمان با تدوین تحریم هایی عمال مانع تجارت‬ ‫شرکت های امریکایی و شعب خارجی انها با ای ران شد‪ .‬این امر‬ ‫همچنین مانع مشارکت در سرمایه گذاری های مالی یا توسعه‬ ‫بخش های نفتی ای ران شد‪ .‬یک سال بعد هم داماتو تصویب‬ ‫شد؛ قانونی که در سال ‪ ۱۹۹۶‬دولت امریکا ب رای تحریم ای ران‬ ‫به تصویب رساند‪ .‬ب ر اساس این قانون شرکت هایی که در یک‬ ‫سال بیش از چهل میلیون دالر در ای ران سرمایه گذاری کنند‪ ،‬از‬ ‫دادوستد با دولت امریکا محروم شدند‪ .‬این قانون توسط داماتو‪،‬‬ ‫س��ناتور ایتالیای ی االصل کنگره امریکا و از جمهوریخواهان‬ ‫محافظه کار به کنگره امریکا ارائه شد‪ .‬قانون داماتو هر پنج‬ ‫سال یک بار بازبینی م ی شود‪.‬‬ ‫تکیه بر باد شباهت یافت‪.‬‬ ‫پس از حمله امریکا به افغانس��تان ب رای س��رنگونی‬ ‫طالبان‪ ،‬دیپلمات های ای رانی و امریکایی در جریان مذاکرات‬ ‫نمایندگان اعضای سازمان ملل ب رای تشکیل دولت جدید در‬ ‫افغانس��تان دیدار کردند‪ .‬جمیز دابینز‪ ،‬نماینده ویژه امریکا در‬ ‫امور افغانستان پس از ان در روزنامه واشنگتن پست نوشت‪:‬‬ ‫«هی چ یک از شرکت کنندگان به اندازه ای ران موثر نبودند‪ ».‬اما‬ ‫واقعیت این بود که در بهمن ‪ 81‬بوش با متهم ساختن ای ران‪،‬‬ ‫ع راق و کره شمالی به محورهای شرارت یک بار دیگر ای ران‬ ‫را به راس برنامه های خصمانه امریکا تبدیل کرد‪ .‬این یعنی‬ ‫اینکه بار دیگر ای��ران و امریکا دیوار بلند ت��ری را مقابل خود‬ ‫م ی دیدند‪.‬‬ ‫دیپلماسی نامه‬ ‫در دوران احمدی ن��ژاد البته دیپلماس��ی ای ران در قبال‬ ‫امریکا با تغیی راتی هم مواجه شد‪ .‬احمدی نژاد در یک نگرش‬ ‫جدید به نامه نگاری روی اورد‪ .‬نامه هایی که به بوش و پس از‬ ‫ان به اوباما ارسال شد‪ .‬احمدی نژاد همچنین ب رای نخستین‬ ‫‪47‬‬ ‫بار در تاریخ جمهوری اسالمی‪ ،‬در اردیبهشت ماه ‪ 85‬به عنوان‬ ‫رئی س جمهور ای ران با همتای امریکایی خود نامه نگاری کرد‪.‬‬ ‫او در این نامه تفصیلی ‪ 17‬صفحه ای خطاب به جورج بوش‪،‬‬ ‫رئی س جمهور وقت امریکا به موضوعات مختلف و متفاوتی‬ ‫اشاره کرده بود‪ .‬احمدی نژاد در این نامه اورده بود‪« :‬امروز توجه‬ ‫مردم جهان به سوی یک کانون اصلی‪ ،‬رو به افزایش است و‬ ‫ان کانون‪ ،‬خداوند یگانه است و صد البته مردم با خداپرستی و‬ ‫تمسک به ایین پیامب ران بر مشکالت خود پیروز خواهند شد‪.‬‬ ‫سوال جدی من این است ایا شما نم ی خواهید انان را همراهی‬ ‫کنید؟» وزارت امور خارجه امری��کا در اولین واکنش به نامه‬ ‫محمود احمدی نژاد‪ ،‬ان را «تالشی ضعیف» ب رای گفت وگو با‬ ‫مردم امریکا خواند که البته با استقبال سرد مقامات امریکایی‬ ‫هم همراه بود‪ .‬این تصمیم و اقدام احمدی نژاد با واکنش هایی‬ ‫متفاوت در ای ران مواجه ش��د‪ .‬ایت اهلل «احم��د جنتی» نامه‬ ‫«محمود احمدی نژاد» رئی س جمهوری ای ران خطاب به «جورج‬ ‫دبلیو بوش» رئی س جمهوری امریکا را الهام خداوند دانست‪.‬‬ ‫ایت اهلل جنتی نامه احمدی نژاد به ب��وش را «نامه عجیب و‬ ‫غریبی» توصیف کرده و گفته بود‪« :‬توصیه م ی کنم این نامه‬ ‫را بچه ها همه بخوانند و در مدارس و دانشگاه ها خوانده شود و‬ ‫صدا و سیما نیز مکرر ان را بخواند‪».‬‬ ‫نخستین نامه به اوباما؛ اولین پیام تبریک‬ ‫سیاست‬ ‫احمدی نژاد اما پ��س از پیروزی باراک حس��ین اوباما‬ ‫در انتخاب��ات ریاس��ت جمهوری امری��کا‪ ،‬پی��ام تبریکی را‬ ‫خطاب به وی ارس��ال کرد تا نخس��تین پی��ام تبریک یک‬ ‫رئی س جمهور ای رانی به همتای امریکای��ی اش رقم بخورد‪.‬‬ ‫این پیام احمدی نژاد نیز مانند نامه قبل ی اش به جورج بوش‬ ‫رئی س جمهور وقت امریکا‪ ،‬بی پاسخ ماند‪ .‬رئی س جمهور ای ران‬ ‫در پیام تبریک خود به اوباما نوشته بود‪« :‬از اینکه توانستید‬ ‫ارای اکثریت شرکت کنندگان در انتخابات را به خود جلب کنید‬ ‫تب ریک م ی گویم‪ ...‬امیدوارم جنابعالی با ترجیح مصالح حقیقی‬ ‫مردم و انصاف و عدالت بر تقاضاهای س��یری ناپذیر اقلیتی‬ ‫خودخواه و ناصالح‪ ،‬از فرصت خدمت‪ ،‬حداکثر اس��تفاده را به‬ ‫عمل اورید و نام نیکی از خود به جای بگذارید‪».‬‬ ‫اما خبر ارسال نامه دوم احمدی نژاد به همتای امریکایی‬ ‫خود بار دیگر در فروردین ‪ 89‬حاشیه س��از شد‪ .‬رئی س جمهور‬ ‫وقت ای ران که به طور زنده در یک برنامه تلویزیونی س��خن‬ ‫م ی گفت‪ ،‬درباره امریکا و دولتمردان این کشور گفت‪« :‬امریکا‬ ‫ب رای بقای خود به ای ران نیازمند اس��ت‪ .‬من در نامه ای که به‬ ‫اوباما نوشتم‪ ،‬این موارد و مس��ائل دیگر را هم بیان کردم‪».‬‬ ‫نامه سوم احمدی نژاد به روسای جمهور امریکا و دومین نامه‬ ‫به اوباما نیز ب ی پاسخ باقی ماند تا هدفی که احمدی نژاد ب رای‬ ‫برقراری دیالوگ و گفت وگو میان دو کشور با ارسال این نامه ها‬ ‫دنبال م ی کرد‪ ،‬ب ی نتیجه باقی بماند‪ .‬ای ران و امریکا در دوران‬ ‫محمود احمدی ن��ژاد به یکدیگر نرس��یدند هر چند محمود‬ ‫احمدی نژاد در س��ال های اخر صدارتش تالش های فراوانی‬ ‫کرد تا دیوار میان ای ران و امریکا را کوتاه تر کند‪ .‬امریکای ی ها‬ ‫اما به نظر م ی رسید چندان تمایلی ب رای این رویداد الاقل با‬ ‫محوریت احمدی نژاد نداش��تند‪ ،‬چه اینکه فضای سیاسی و‬ ‫ساختارهای قدرت در ای ران نیز چندان تمایلی ب رای نزدیکی‬ ‫به امریکا نداشتند‪ .‬البته باید گفت دیوار ب ی اعتمادی حتی به‬ ‫جهت وقایع سال ‪ 88‬و نوع موضع گیری امریکای ی ها بلند تر‬ ‫هم شده بود‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫تهران و واشنگتن نزدیکتر از همیشه‬ ‫وقتی حس��ن روحانی به عن��وان رئی س جمهور جدید‬ ‫ای ران در خرداد ‪ 92‬انتخاب ش��د‪ ،‬دیگر م ی ش��د به خوبی به‬ ‫این نتیجه رسید که در کنار همه تغیی رات باید منتظر تغییر‬ ‫رویکرد های سیاس��ت خارجی ای ران هم بود‪ .‬حسن روحانی‬ ‫هیچ شباهتی به احمدی نژاد نداشت‪ .‬سخنان و شعارهای او‬ ‫در دوران انتخابات هم از یک تحول اساس��ی خبر م ی داد‪ .‬او‬ ‫‪48‬‬ ‫که انتخاب شد حاال همه نگاه ها به دستگاه سیاست خارجی‬ ‫دول��ت او بود‪ .‬جایی که محم��ود احمدی ن��ژاد قدرتش را به‬ ‫پایی ن ترین حد بعد از انقالب رسانده بود‪ .‬سیاست خارجی ای ران‬ ‫در سال های اخر صدارت محمود احمدی نژاد نه از ساختمان‬ ‫تاریخی قدیمی وزارت خارجه که از ساختمان تاریخی پاستور‬ ‫و توسط نمایندگان ویژه رئی س جمهور و البته شخص محمود‬ ‫احمدی نژاد هدایت م ی ش��د‪ .‬از همان ابت��دای امدن روحانی‬ ‫بحث مذاکره احتمالی با امریکا مطرح شد‪ .‬بحثی که به صورت‬ ‫موازی و همزمان با مذاکرات هسته ای در دولت جدید دنبال‬ ‫م ی شد‪ .‬حاال همه نگاه ها به نیویورک بود‪ .‬وقتی اعالم شد او‬ ‫ب رای سخنرانی در اجالس سازمان ملل راهی امریکا م ی شود‬ ‫گمانه ها‪ ،‬واکنش ها و حرف و حدیث باال گرفت‪ .‬خبرها همه‬ ‫حکایت از مذاکره احتمالی یا الاقل مواجهه روس��ای جمهور‬ ‫ای ران و امریکا داشت‪ .‬س��کوت از سوی مقامات رسمی ای ران‬ ‫البته همراه بود با تایی د های پ ی در پی مقامات امریکایی ب رای‬ ‫مذاکره احتمالی‪.‬‬ ‫کاخ س��فید خالف روال معمول چندین واکنش مثبت‬ ‫به احتمال مذاکره نش��ان داد‪ .‬سه ش��نبه جنجالی فرا رسید‪.‬‬ ‫همه منتظر س��خنرانی باراک اوباما بودند‪ .‬او همان طور که‬ ‫انتظار م ی رفت سخنرانی مهمی درباره ای ران انجام داد‪ .‬اوباما‬ ‫با اشراف به فتوای رهب ر معظم انقالب درباره عدم دستیابی به‬ ‫سالح هسته ای داشتن انرژی صلح امیز هسته ای را حق ای ران‬ ‫دانست‪ .‬او ب رای نخستی ن بار رسما اعالم کرد که امریکا دنبال‬ ‫سیاست تغییر نظام ای ران نیست و همچنین گفت که امدن‬ ‫روحانی و سخنان او را مثبت م ی داند و از جان کری خواسته‬ ‫است که ب رای حل اختالفات با ای ران که البته به باور او به زودی‬ ‫حل نخواهد شد‪ ،‬تالش کند‪.‬‬ ‫سخنرانی اوباما ب رای ای ران بسیار مهم بود‪ .‬حاال امریکا‬ ‫از چند زاویه در مقابل ای ران عقب نشینی کرده بود‪ .‬ظهر همان‬ ‫روز به دعوت بان ک ی مون قرار بود س��ران کش��ورها در یک‬ ‫ضیافت ناهار ش��رکت کنند‪ .‬جایی که گفته م ی شد احتماال‬ ‫روحانی با اوباما مواجه شده و گفت وگویی صورت م ی پذیرد‪.‬‬ ‫این اتفاق اما رخ نداد‪ .‬گام امریکای ی ها با گام ای ران ی ها همراه‬ ‫نش��د‪ .‬روحانی دعوت ب رای مواجهه را رد کرد‪ .‬او ساعاتی بعد‬ ‫به سی ان ان گفت که فرصت ب رای مهیا شدن زمینه چنین‬ ‫دیداری اندک بوده است‪ .‬نوبت سخنرانی رئی س جمهور ای ران‬ ‫که فرا رسید او در مورد امریکا تنها گفت که سخنان اوباما را‬ ‫با دقت گوش کرده و بنا به اعتق��اد او حل اختالف چنانچه از‬ ‫امریکا یک صدا بیرون بیاید‪ ،‬امکان پذیر خواهد بود‪ .‬سه شنبه‬ ‫داغ به پایان رسید اما باز ای ران و امریکا به یکدیگر نرسیدند‪.‬‬ ‫حسن روحانی البته گفت که اختیار کاملی داشته ب رای مذاکره‬ ‫با امریکا اما اینکه چرا او هنوز زم��ان را ب رای فرو ریختن دیوار‬ ‫مناسب ندانست همچنان در هاله ای از ابهام است‪.‬‬ ‫واکنش ها در تهران‬ ‫در فضای سیاس��ی ای ران اما نوع موضع گیری حس��ن‬ ‫روحانی در مقابل سیاس��ت جدید ایاالت متح��ده و اوباما با‬ ‫واکنش مثبت مواجه شد‪ .‬رویکرد محافظه کارانه روحانی هم‬ ‫اصالح طلبان را راضی نگه داشت هم اصولگرایان را‪.‬‬ ‫در همین رابطه بود که غالمعل��ی حدادعادل‪ ،‬نماینده‬ ‫اصولگرایی که بیش از این بر س��ابقه ارتب��اط نه چندان گرم‬ ‫دو کش��ور امریکا و ای ران اش��اره کرده بود‪ ،‬با تاکید بر رویکرد‬ ‫تغیی ر یافته سیاست خارجه امریکا در قبال ای ران‪ ،‬اعالم کرد‪:‬‬ ‫«باید در تغییر موضع جمهوری اس�لامی نسبت به امریکا‬ ‫خوش بین باشیم و کار را ادامه بدهیم‪ ،‬مگر انکه در عمل و‬ ‫رفتار ایاالت متحده چیز دیگری ثابت شود‪ ».‬حدادعادل گفت‪:‬‬ ‫«سخنرانی اوباما لحنی متفاوت داشت‪ ،‬هم در صحب ت های‬ ‫قبلی ایشان و هم صحب ت های روس��ای جمهوری قبلی و‬ ‫بعضی مقامات امریکایی تفاوت دیده ش��ده اس��ت که این‬ ‫حکایت از این دارد که تغییری در نگاه مس��ئوالن امریکایی‬ ‫به وجودامده اس��ت‪ ،‬بناب راین تا وقتی دلیلی در دست نداشته‬ ‫باشیم تغییر موضعی نخواهیم داشت و باید خوش بین باشیم‬ ‫و کار را ادامه بدهیم‪ ،‬مگر انکه در عم��ل چیز دیگری ثابت‬ ‫شود‪ ».‬عالوه بر او بعضی از اعضای کمیسیون امنیت ملی‬ ‫و سیاست خارجی مجلس که بارها بر اصل احتیاط و شمردن‬ ‫گام های رو به جلوی دیپلماسی ای ران به ویژه در برقراری ارتباط‬ ‫با غرب تاکید م ی کردند‪ ،‬همچون حس��ین نقوی حسینی و‬ ‫اسماعیل جاللی از نطق هر دو رئی س جمهور استقبال کردند‪.‬‬ ‫ترئیسه مجلس نیز سخنرانی‬ ‫حسن سبحان ی نیا‪ ،‬عضو هیا ‬ ‫اوباما و روحانی را در چارچوب تنش زدایی دانست و بر همین‬ ‫اس��اس امیدوار به تامین منافع دو طرف و پایان تناقضات و‬ ‫تخاصمات هر دو طرف با یک رویکرد برد ‪ -‬برد است‪ .‬حسین‬ ‫طال‪ ،‬عض��و جبهه پایداری نی��ز که پیش از ای��ن بر احتیاط‬ ‫در مذاکره با غرب و به ویژه امریکا تاکید داش��ت‪ ،‬سخنرانی‬ ‫رئی س جمهوری امریکا را مثبت ارزیابی کرد‪ .‬با این حال او بر‬ ‫این نظر است که انچه مهم است عمل به انهاست‪ ،‬در واقع‬ ‫باید ببینیم امریکا در عمل چه اقداماتی را دنبال م ی کند‪ .‬او‬ ‫همچنین رفع تحریم ها را یکی از ش��روط اثبات حس ن نیت‬ ‫امریکا م ی داند‪ .‬عالوه بر نمایندگان مجلس‪ ،‬دیگر مسئوالن و‬ ‫فعاالن سیاسی داخلی نیز استقبال مناسبی از سخنرانی اوباما‬ ‫و روحانی داشتند و بر این نظر هستند که تغییر رویکرد خوبی‬ ‫ب رای تنش زدایی بین ای ران و امریکا در حال شکل گیری است‬ ‫و م ی تواند فرصت های خوبی را در اینده رقم بزند‪.‬‬ ‫سردار یحیی صفوی‪ ،‬دستیار و مش��اور عالی فرمانده‬ ‫معظ��م کل قوا‪ ،‬ضمن اش��اره ب��ه تغیی رات محس��وس در‬ ‫سیاست کاخ سفید‪ ،‬س��خنان اوباما را چنین تحلیل م ی کند‬ ‫که ایاالت متح��ده در مقابل ای ران عقب نش��ینی و نرمش را‬ ‫انتخاب کرد ه اس��ت‪ .‬با این حال او بر این نظر است که الزم‬ ‫اس��ت تا یک اعتماد متقابل صورت بگی��رد و رفع تحریم ها‬ ‫یکی از راه حل های ممکن است‪ .‬سرلشکر یحیی صفوی با‬ ‫بیان اینکه اقای اوباما چند تغییر محسوس نسبت به ای ران‬ ‫داشته‪ ،‬اظهار کرده است‪« :‬ب رای اولی ن بار اقای اوباما به عنوان‬ ‫رئی س جمهوری امریکا اعالم کرد که ما خواستار تغییر رژیم‬ ‫در ای ران نیستیم یا به حق مردم ای ران ب رای دستیابی به انرژی‬ ‫هسته ای صلح جویانه احترام م ی گذاریم و این موضوع‪ ،‬حق‬ ‫ای ران را تثبیت کرد‪ .‬اوباما همچنین در سخنران ی خود گفت‬ ‫ش خود را ضمن‬ ‫که از وزیر خارجه ام جان کری خواستم تا تال ‬ ‫همکاری نزدیک با اتحادیه اروپا و ب رای رسیدن به یک توافق با‬ ‫دولت ای ران و جناب اقای دکتر روحانی دنبال کند؛ امریکای ی ها‬ ‫به طور محسوس یک نوع نرمش و عقب نشینی را در مقابل‬ ‫ای ران انتخاب کرده اند‪ .‬همچنین س��خنرانی حسن روحانی‬ ‫هوشمندانه بود‪».‬‬ ‫همچنین سرلشکر حسن فیروزابادی‪ ،‬رئیس ستادکل‬ ‫ی رئی س جمهوری‬ ‫نیروهای مسلح‪ ،‬با اب راز رضایت از سخنران ‬ ‫در نیویورک‪ ،‬مواضع صریح‪ ،‬انقالبی‪ ،‬حق طلبانه و مستحکم‬ ‫ملت ای ران را از ویژگ ی های بارز نطق روحانی دانست و اعالم‬ ‫کرد‪« :‬سخنان مقام محترم ریاست جمهوری یک پیام داخلی‬ ‫هم داشت‪ ،‬انجا که گفت «مخالف را نه تنها باید تحمل کرد‬ ‫که باید با او کار کرد‪ ».‬غالمحس��ین کرباس��چی‪ ،‬دبیرکل‬ ‫حزب کارگزاران‪ ،‬این نطق ها را نقطه ش��روع خوبی ب رای رفع‬ ‫س��وءتفاهم های ایجاد ش��ده ف ی ما بین ته ران و واشنگتن و‬ ‫همچنین گامی به س��وی منطق و رفتار معقول دانس��ت‪.‬‬ ‫البته تحلیل او از این��ده ارتباط بین ای��ران و امریکا این بود‬ ‫که مش��کالت رابطه ای ران و امریکا چیزی نیست که با یک‬ ‫سخنرانی رفع شود ولی ش��روع خوبی ب رای یک مفاهمه و‬ ‫گفت وگوی معقول با دنیا رقم خورده است‪ .‬مسعود پزشکیان‪،‬‬ ‫نماینده تبریز و وزیر بهداشت دوره اصالحات با تاکید بر اینکه‬ ‫اقای روحانی م ی توانست دیپلماتیک تر رفتار کند‪ ،‬اعالم کرد‪:‬‬ ‫«باید تالش کنیم روی نقاط مشترک تمرکز کنیم‪ ،‬باید توجه‬ ‫داشته باش��یم که نقاط اختالف در همه س�لایق وجود دارد‪،‬‬ ‫بناب راین باید تالش مان در این راستا باشد که در مواردی که‬ ‫اشتراکات داریم سعی در تمرکز و اصالح داشته باشیم‪g ».‬‬ ‫در دوران دولت جدید‪،‬امریکاستیزی تعدیل می شود‬ ‫امید کرمانی ها‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫رابطه تهران و واشنگتن بعد از تسخیر سفارت‬ ‫امریکا وارد فاز جدیدی ش�د که ب ه دنبال ان حتی‬ ‫دولت مهندس بازرگان هم استعفا داد‪ ،‬برای شروع‬ ‫گفت وگو درباره ماجرای روابط ایران و امریکا شاید‬ ‫بهتر باشد از این مقطع وارد بحث شویم‪.‬‬ ‫‪ l‬اساسا باید بررس��ی کرد که چرا بعد از چند ماه از‬ ‫پیروزی انقالب امریکاس��تیزی بدل به یک گفتمان خیلی‬ ‫جدی و غالب ش��د و تا ام��روز همچنان ادام��ه یافت‪ .‬این‬ ‫موضوعی است که هیچ وقت به صورت ریشه ای مورد نقد و‬ ‫تحلیل قرار نگرفت‪ .‬عللی هم که در این رابطه مطرح م ی شود‬ ‫ان است که «رژیم شاه وابسته به امریکا بود و امریکای ی ها در‬ ‫ای ران منافع زیادی داشتند‪ ،‬بناب راین وقتی پهلوی سقوط کرد‪،‬‬ ‫امریکای ی ها با انقالب ای ران مخالفت و دشمنی کردند چون به‬ ‫دلیل استقالل یافتن ای ران منافع شان را از دست دادند‪ ».‬پس‬ ‫نتیجه م ی گیریم همه ماجرا این نیس��ت که امریکای ی ها با‬ ‫فرهنگ‪ ،‬تمدن‪ ،‬مذهب و شیع ه بودن ای ران ی ها مشکل داشته‬ ‫باش��ند‪ ،‬بلکه دولت امریکا اس��تقالل ای ران را بر نم ی تابید‪.‬‬ ‫بر همین اس��اس م ی توان گفت که اکثریت قریب به اتفاق‬ ‫کشورهایی که امریکا با انها رابطه خصمانه ندارد‪ ،‬مستقل‬ ‫نیستند‪ .‬ایا این نتیجه گیری درست است؟‬ ‫هدف‪ ،‬بح�ث رابطه ای�ران و امری�کا در مقاطع و‬ ‫دوره های مختلف بعد از انقالب است‪.‬‬ ‫‪ l‬مقطع به مقطع نم ی توان دید‪ ،‬چون دش��منی با‬ ‫امریکا به عنوان یک گفتمان غالب از سال ‪( 58‬یعنی اشغال‬ ‫سفارت) شروع ش��د و تا امروز هم ادامه پیدا کرد‪ ،‬بدون انکه‬ ‫محو یا تمام شود‪ .‬در زمان ریاست جمهوری اقای خاتمی جو‬ ‫ضدامریکایی انقدر زیاد بود که او حتی جرات دست دادن با‬ ‫کلینتون را پیدا نکرد‪ .‬داستانش معروف است؛ اقای خاتمی‬ ‫به دستشویی رفت و ان قدر ایستاد تا کلینتون امد و رفت‪ .‬این‬ ‫چیزی نیست که من از خودم بگویم‪ ،‬بلکه اقای خاتمی ب رای‬ ‫انکه مجبور نشود با کلینتون دس��ت دهد و سالم و علیک‬ ‫کند‪ ،‬این اقدام را انجام داد؛ در حال ی که او با همه وجود معتقد‬ ‫بود که باید خالف این عمل م ی کرد ولی چون خبر داش��ت‬ ‫جناح های منتقد دنبال بهانه م ی گردند‪ ،‬از این اقدام س��ر باز‬ ‫زد‪ .‬در کل اگر دست دادن‪ ،‬سالم و علیک گفتن و لبخند زدن‬ ‫اقای خاتمی به کلینتون اتفاق م ی افتاد م ی توانست به یک‬ ‫بحران تبدیل ش��ود‪ .‬البته باید یاداور شد که اگر احمدی نژاد‬ ‫جای خاتمی بود قطعا با کلینتون دست م ی داد‪.‬‬ ‫اما بعد از ان خاتمی راهکار دیگ�ری را تحت نام‬ ‫«گفت وگوی تمدن ها» پیش گرفت‪ ،‬چرا بوش با‬ ‫نگاهی مثبت به این طرح نگاه نکرد؟‬ ‫‪ l‬چون جواب این مس��اله به علت و ریش��ه اغاز و‬ ‫ادامه یافتن امریکاستیزی از سال ‪ 58‬تا امروز ب ر م ی گردد‪ .‬ریشه‬ ‫امریکا ستیزی چیست؟ اگر بگوییم که م ی خواهیم مستقل‬ ‫باشیم معن ی اش این است که هیچ کشوری در دنیا مستقل‬ ‫نیست چون با امریکا مشکلی ندارند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫‪2‬‬ ‫صادق زیباکالم‪ ،‬استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاسی م ی گوید دوران متفاوتی در رابطه ایران و امریکا اغاز‬ ‫شده است‪ .‬او د ربررسی اتفاقات ‪30‬سال گذشته بر این باور است که در دوره خاتمی فضا برای نزدیک شدن دو کشور‬ ‫فراهم نبوده و در دوره احمدی نژاد هم به دلیل دو رویکرد کامال متفاوت‪ ،‬فرصت این رویداد پدید نیامده است‪ .‬او در عین‬ ‫حال معتقد است که ممکن است در ‪ 4‬سال ریاست جمهوری روحانی مساله امریکا ستیزی به مقدار زیادی تعدیل شود‪.‬‬ ‫تو گو کردیم‪.‬‬ ‫با او درباره رفتارها و نگرشهای جناحهای سیاسی به روابط امریکا با ایران گف ‬ ‫سیاست‬ ‫گفت وگو با صادق زیباکالم درباره رفتار جناح های سیاسی در قبال روابط ایران‪-‬امریکا‬ ‫برخورد سخت بوش پسر با گفت وگوی تمدن ها‬ ‫تنها مصداق رویکرد ضدایران�ی امریکا در قبال‬ ‫پال س های مثبت ایران برای تنش زدایی نیست‬ ‫که بگوییم همیش�ه ایران امریکاستیزی کرده و‬ ‫واش�نگتن هیچ اقدام تنش زایی را انجام نداده‪،‬‬ ‫مصداق دیگر این است که زمان ریاست جمهوری‬ ‫جورج بوش پدر ک�ه جمهوریخواهی جنگ طلب‬ ‫بود و جنگ اول خلی ج فارس زم�ان او اتفاق افتاد‪،‬‬ ‫ان چنان موضعی س�ختی در قب�ال ایران اتخاذ‬ ‫نش�د که کلینتون دموکرات تحت عنوان داماتو‬ ‫در اخری�ن س�ال های ریاس�ت جمهوری اق�ای‬ ‫رفس�نجانی اولین دور تحری م ه�ای یکجانبه را‬ ‫ضد ایران اعمال کرد‪.‬‬ ‫‪ l‬بله؛ من ه��م معتقدم دش��من ی ها دو جانبه بوده‪،‬‬ ‫امریکای ی ها الی ماش��اءاهلل ضد ای ران دشمنی کردند‪ .‬قطع‬ ‫رابطه را انه��ا انجام دادن��د‪ ،‬دارای ی های م��ا را بلوکه کردند‪،‬‬ ‫تحریم های یکجانبه ضدای ران وضع کردند و خیلی چی ز های‬ ‫دیگر اما وقتی رویکرد و سیاست ای ران‪ ،‬دشمنی و ضربه زدن‬ ‫به امریکاست نباید توقع داشت که نامه عاشقانه و دسته گل‬ ‫ب رای ما بفرستند‪.‬‬ ‫وقتی اقای خاتمی گفت وگوی تمدن ها را مطرح‬ ‫کرد‪ ،‬بوش اندک زمانی بعد ایران را محور شرارت‬ ‫خواند‪ ،‬درصورتی که ما دس�ته گل فرستادیم اما‬ ‫انها با خصومت و دشمنی جواب این تنش زدایی‬ ‫را دادند‪.‬‬ ‫‪ l‬ب رای انکه وقتی اقای خاتمی گفت وگوی تمدن ها‬ ‫‪49‬‬ ‫و سیاست تنش زدایی را مطرح کرد‪ ،‬امریکای ی ها مخالفت ها‬ ‫و موضع گیری های تن��د روزنامه کیهان‪ ،‬روزنامه رس��الت‪،‬‬ ‫دانشجویان مس��لمان خط امام و تحکیم وحدت را دیدند و‬ ‫فهمیدند که خاتمی کاره ای نیست و خیلی هم قدرت ندارد‬ ‫که بخواهند به این پیام و شاخه گل او چراغ سبز نشان دهند‪.‬‬ ‫م ی توانست مثل پدرش در مقابل ایران سکوت‬ ‫کند اما ایران را محور شرارت خواند‪.‬‬ ‫‪ l‬نم ی گویم بوش کار درس��تی انج��ام داد اما نباید‬ ‫همه کشورها را هم از پش��ت عینک ای ران دید‪ ،‬باید جهان‬ ‫را مقداری از چش��م جورج بوش پسر به تماش��ا نشست‪ .‬او‬ ‫یک ادم دست راس��تی تندرو و رادیکال بود که با تمام وجود‬ ‫اعتقاد به حذف جمهوری اس�لامی ای ران داش��ت‪ .‬او فهمید‬ ‫خاتمی کاره ای نیست و بر همین اس��اس دشمنی با ای ران‬ ‫را تمام نکرد‪.‬‬ ‫امروز برخ�ی اصالح طلبان از جمل�ه فردی مانند‬ ‫اقای شم س الواعظین اعالم م ی کنند؛ «اگر بوش‬ ‫نم ی خواس�ت به بح�ث گفت وگ�وی تمدن های‬ ‫خاتمی چراغ س�بز نش�ان دهد‪ ،‬حداقل سکوت‬ ‫م ی کرد‪ ،‬نه انکه ایران را محور ش�رارت بخواند‪،‬‬ ‫در این صورت فضای میان ای�ران و امریکا تندتر‬ ‫نم ی ش�د که نتیج ه اش پی�روزی احمدی نژاد در‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری س�ال ‪ 84‬باشد چون‬ ‫منتقدان دولت خاتمی همین را دلیل ب ی اعتمادی‬ ‫و مخالفت با رابطه با امریکا قرار دادند که خاتمی‬ ‫از گفت وگ�وی تمدن ها س�خن گف�ت اما بوش‬ ‫جواب داد ایران محور شرارت است»‪ ،‬ایا این نظر‬ ‫را قبول دارید؟‬ ‫سیاست‬ ‫‪ l‬خیر؛ اصالح طلبان و شم س الواعظین و ه ر کس‬ ‫دیگری که م ی خواهد چنین نظری دهد فرقی نم ی کند مگر‬ ‫من بنا دارم هرچه اصالح طلبان م ی گویند تایید کنم؟ اصال‬ ‫اگر این را همه اساتید روابط بی ن الملل دنیا هم بگویند‪ ،‬من‬ ‫معتقدم در صورتی که جورج بوش و کلینتون یک قدم به جلو‬ ‫امده بودند و دست خاتمی را م ی گرفتند‪ ،‬مطمئنا اصولگراها‬ ‫خاتمی و سیاست تنش زدایی با امریکا را ریز ریز م ی کردند‪،‬‬ ‫همچنان که اگر مقام معظم رهبری بحث نرمش قهرمانانه‬ ‫را مطرح نکرده بودند همین االن اصولگرایان تندرو به خاطر‬ ‫اینکه فکر دیدار با اوباما به مخیله اقای روحانی خطور کرده‬ ‫بود‪ ،‬او را به اسانی از زیر تیغ تند نقد خود رها نم ی کردند‪ .‬چرا‬ ‫این طور نش��د؟ چون رهبرمعظم انقالب با سخنان شان به‬ ‫نوعی به دولت اختیار دادند که از طریق دیپلماتیک جلو برود‪.‬‬ ‫انها م ی دانند روحانی بدون هماهنگی با رهبری چنین کاری‬ ‫نم ی کند‪ ،‬ضمن انکه اگر مالقاتی بین روسای جمهور امریکا‬ ‫و ای ران در بگیرد روحانی ادم پخته و سیاستمدار وزینی است‬ ‫و ب ی گدار به اب نم ی زند‪ .‬این وضعیت امروز است چه برسد‬ ‫به ‪ 15 ،10‬یا ‪ 20‬س��ال پیش‪ .‬بناب راین دوباره باید این سوال‬ ‫طرح ش��ود که ریش��ه های امریکاس��تیزی در جامعه ای ران‬ ‫چیس��ت که امروز به گفتمان غالب در جمهوری اس�لامی‬ ‫تبدیل شده است؟‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫اقای دکتر! البته ای�ن نکته را نبای�د از یاد برد که‬ ‫امریکا ستیزی از سال ‪ 58‬تا امروز فقط در اختیار‬ ‫و لی�دری جناح راس�ت ده�ه ش�صت و هفتاد یا‬ ‫اصولگرایان امروز نبوده چون س�فارت امریکا را‬ ‫اصالح طلب�ان امروزی تس�خیر کردن�د یا وقتی‬ ‫مهاجرانی بحث مذاکره مس�تقیم با امریکا را در‬ ‫زمان ریاس�ت جمهوری اقای هاشمی مطرح کرد‬ ‫وقتی سفارت امریکا‬ ‫اشغال شد جز مرحوم‬ ‫مهندس بازرگان و‬ ‫برخی از همفکران او‬ ‫در نهضت ازادی‪ ،‬تمام‬ ‫جریانات سیاسی از جمله‬ ‫حزب جمهوری ‪ ،‬سازمان‬ ‫مجاهدین انقالب ‪،‬‬ ‫توده ای ها و مارکسیست ها‬ ‫این مساله را تایید کردند‬ ‫هم اصولگراها و هم اصالح طلبان به او در روزنامه‬ ‫سالم و رس�الت و دیگ ر تریبون ها تاختند‪ ،‬یعنی‬ ‫فقط اصولگراها تا به ام�روز مخالف تنش زدایی‬ ‫با امری�کا نبودند‪ ،‬بلکه اصالح طلب�ان هم چنین‬ ‫داعی ه ای داشتند حتی در مقاطعی همچون قضیه‬ ‫م ک فارلین جلوتر هم حرکت م ی کردند‪.‬‬ ‫‪ l‬منکر این مس��اله نیس��تم‪ .‬من کی گفتم فقط‬ ‫اصولگراها امریکاس��تیز بودند؟ حتی یک مرحله هم جلوتر‬ ‫م ی روم‪ ،‬در سال ‪ 1358‬بود که دانشجویان خط امام یا همان‬ ‫اصالح طلبان امروزی سفارت امریکا را اشغال کردند‪.‬‬ ‫از این بابت گفتم که شما معتقدید در زمان اقای‬ ‫خاتمی فقط اصولگراها مخالف تنش زدایی بودند‬ ‫و اگر او با کلینتون دست م ی داد با برخورد تندی‬ ‫مواجه م ی شد‪.‬‬ ‫‪ l‬در س��ال ‪ 58‬وقتی س��فارت امریکا اشغال شد جز‬ ‫مرحوم مهندس بازرگان و هش��ت یا ‪ 10‬نفر از همفکران او در‬ ‫نهضت ازادی‪ ،‬تمام جریانات سیاسی از حزب جمهوری اسالمی‪،‬‬ ‫موتلفه‪ ،‬س��ازمان مجاهدین انقالب اس�لامی ای��ران گرفته‬ ‫تا بخش رادی��کال نهض��ت ازادی یعن��ی مل ی ‪-‬مذهب ی ها‬ ‫(افرادی همچ��ون مرحوم مهن��دس س��حابی و پیمان) و‬ ‫توده ای ها و مارکسیس ت ها این مساله را تایید کردند‪ ،‬بناب راین‬ ‫نباید به من یاداور ش��وید که ان زمان چه اصولگرایان و چه‬ ‫اصالح طلبان چه موضعی داشتند‪.‬‬ ‫مرحوم منتظری‪ ،‬مهندس موسوی و اقای کروبی هم‬ ‫از مدافعان تسخیر سفارت امریکا بودند‪ ،‬در واقع باید پرسید‬ ‫چه کسی این واقعه را تایید نکرد؟ همه تایید کردند‪ .‬اما سوال‬ ‫ان است که چرا دش��منی و ضدیت با امریکا این قدر تبدیل‬ ‫به گفتمان غالب ش��د که به جز ‪ 10‬نف��ر از اعضای نهضت‬ ‫ازادی همه اشغال سفارت امریکا را تایید م ی کنند؟ هی چ وقت‬ ‫جواب این سوال داده نشد؛ تنها چیزی که گفته شد این بود‬ ‫که امریکای ی ها دشمن اس��تقالل ای ران بودند چون کودتای‬ ‫‪ 28‬مرداد‪ ،32‬کودت��ای نوژه‪ ،‬کودتای طب��س‪ ،‬حمله ع راق و‬ ‫تهاجم فرهنگی را ترتیب دادند‪.‬‬ ‫مگر این کارها را انجام ندادند؟‬ ‫‪ l‬ما هیچ گاه به ریشه یابی امریکا ستیزی نپرداختیم؟‬ ‫قبل از ‪ 13‬ابان ‪ 1358‬که سفارت امریکا به اشغال دانشجویان‬ ‫خط امام درامد‪ ،‬حداقل س��ه نوبت دیگر هم ب رای تس��خیر‬ ‫این س��فارت تالش ش��د؛ یک بار چریک های فدایی خلق‬ ‫م ی خواس��تند تس��خیر کنند‪ ،‬یک بار جریانات وابسته به‬ ‫سازمان مجاهدین چنین قصدی داشتند‪ ،‬یک بار هم یکی از‬ ‫کمیته های محلی با فرماندهی فردی به نام ماشاءاهلل قصاب‬ ‫م ی خواستند این کار را انجام دهند‪ .‬در همه این موارد شورای‬ ‫انقالب‪ ،‬دولت موقت‪ ،‬سپاه پاسداران و امام به شدت برخورد‬ ‫کردند؛ سوال اینجاست که چرا در ‪ 13‬ابان ‪ 58‬دیگر برخوردی‬ ‫انجام نشد و چرا موج امریکا ستیزی این قدر باال گرفت که تا‬ ‫امروز ادامه یافته است؟‬ ‫نظر شما چیست؟‬ ‫‪ l‬روح شورای انقالب‪ ،‬دولت موقت‪ ،‬حزب جمهوری‬ ‫اسالمی هم از این قضیه باخبر نبود و فقط خود دانشجویان‬ ‫خط امام از ان اط�لاع داش��تند‪ .‬حتی در یکی‪ ،‬دو س��اعت‬ ‫اولیه که دانشجویان وارد س��اختمان سفارت امریکا شدند و‬ ‫داشتند یک ی یکی امریکای ی ها را با چشمان بسته وارد حیاط‬ ‫م ی کردند‪ ،‬خیلی از امریکای ی ها فکر م ی کردند که هر لحظه‬ ‫ممکن است با حکم دولت یا شورای انقالب‪ ،‬سپاه و شه ربانی‬ ‫دانشجویان را از سفارت خارج کنند اما این اتفاق نیفتاد و امام‬ ‫اقدام انجام ش��ده را تایید کردند؛ به عبارت دیگر دانشجویان‬ ‫اصال نم ی دانستند که حاکمیت با این مساله چگونه برخورد‬ ‫م ی کند؟ اما حاکمیت خیلی خیلی مثبت با ان برخورد کرد‪.‬‬ ‫سه ساعت بعد از تسخیر س��فارت اقای موسوی خوئین ی ها‬ ‫از طرف امام امد و این کار را تایید کرد‪ ،‬بعد از اذان ظهر هم‬ ‫همه در حیاط س��فارت به امامت اقای موسوی خوئین ی ها‬ ‫نماز جماعت خواندند که عکس��ش هم موجود اس��ت‪ .‬بعد‬ ‫از ان واقعه ما هی چ وقت نخواس��تیم این سوال را از خودمان‬ ‫بپرسیم که چرا حاکمیت این کار را تایید کرد؟ علتش ان بود‬ ‫که حاکمیت متوجه شد چقدر این کار ب رایش پرستیژ دارد و با‬ ‫موج ضد امریکایی م ی تواند یک وجهه انقالبی به خود بگیرد‬ ‫و منتقدان خود را به حاشیه ب راند‪.‬‬ ‫احمدی ن�ژاد ک�ه ش�ما او را یک چه�ره اصولگرا‬ ‫م ی خوانید‪ ،‬اول یک موضع س�خت علیه امریکا‬ ‫گرفت اما بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال‬ ‫‪ 88‬خیلی تلاش کرد ت�ا تابوی مذاک�ره و حتی‬ ‫ارتباط مستقیم با امریکا را بشکند‪ ،‬اما نه اوباما و‬ ‫نه بوش به نام ه های او جواب ندادند‪ ،‬چرا؟‬ ‫‪ l‬چون داخل ای ران هم هیچ کس احمدی نژاد را بعد‬ ‫از اردیبهشت ‪ 89‬تحویل نم ی گرفت‪ ،‬اگر او قبل از عزل حیدر‬ ‫ مصلحی خیلی جدی سروقت امریکا رفته بود امکان داشت‬ ‫یک گامی ب رای تنش زدایی ب��ردارد‪ ،‬منتها زمانی فیلش یاد‬ ‫هندوستان کرد و گام جدی ب رای مذاکره با امریکا برداشت که‬ ‫امریکای ی ها با همه وجود متوجه شده بودند که دیگر او ‪ 70‬تا‬ ‫‪ 80‬درصد قدرت و نفوذ گذشته را از دست داده است‪ ،‬بناب راین‬ ‫طبیعی بود که جدی اش نگرفتند‪ ،‬همان طور که خاتمی را‬ ‫جدی نگرفتند‪.‬‬ ‫اگ�ر احمدی ن�ژاد در دوره ش�ش س�ال اول‬ ‫ریاس�ت جمهوری با بوش ی�ا اوباما در حاش�یه‬ ‫س�ازمان ملل رو ب ه رو م ی ش�د‪ ،‬فکر م ی کنید چه‬ ‫رفتاری از خود نشان م ی داد؟‬ ‫‪ l‬احمدی نژاد بسیار دوست داش��ت که راجع به او‬ ‫صحبت شود ومطبوعات عکسش را صفحه اول چاپ کنند‪،‬‬ ‫بناب راین از سال ‪ 84‬تا ‪ 89‬خیلی جدی به دنبال تنش زدایی با‬ ‫احمدی نژاد م ی خواست به مردم بگوید «ببینید چقدر من انقالبی هستم و چقدر ضد امریکایی حرف م ی زنم» بنابراین وقتی‬ ‫تغییر موضع داد‪ ،‬امریکای ی ها نم ی توانستند این تغییر رویکرد او را خیلی جدی بگیرند‪ ،‬ب ه ویژه وقتی قدرتش پایان یافته بود‬ ‫که اصال حرکاتش را جدی نگرفتند‬ ‫‪50‬‬ ‫امریکا نبود‪ .‬ان سال ها احمدی نژاد در نطق های سازمان ملل‬ ‫خود همه اش م ی خواهد امریکای ی ها راسر جایشان بنشاند‬ ‫تا در داخل کشور پایگاه خود را تقویت کند‪ ،‬به عبارت دیگر‬ ‫مخاطب احمدی نژاد در سازمان ملل امریکای ی ها و اروپای ی ها‬ ‫نبودند‪ ،‬بلک��ه مخاطب او م��ردم ای ران بودن��د‪ .‬احمدی نژاد‬ ‫م ی خواست به مردم بگوید «ببینید چقدر من انقالبی هستم‬ ‫و چقدر ضد امریکایی ح��رف م ی زنم» بناب راین وقتی تغییر‬ ‫موضع داد‪ ،‬امریکای ی ها نم ی توانستند این تغییر رویکرد او را‬ ‫خیلی جدی بگی رند‪ ،‬به ویژه وقتی قدرتش پایان یافته بود که‬ ‫اصال حرکاتش را جدی نگرفتند‪.‬‬ ‫اوباما اوایل شهریورماه نام ه ای خطاب به روحانی‬ ‫نوشت‪ ،‬شما م ی گویید علتش ان بود که فهمید‬ ‫اقای روحانی هماهنگ با رهب ر معظ م انقالب عمل‬ ‫م ی کند و ب ی گدار به اب نم ی زند‪ .‬برهمین اساس‬ ‫پال س های مثبت ارسالی از طرف امریکا را چگونه‬ ‫ارزیابی م ی کنید؟ ایا در اینده در روابط دو کش�ور‬ ‫تغییری حاصل م ی شود یا خیر؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬ممکن اس��ت در چهارسال ریاست جمهوری‬ ‫اقای روحانی مساله امریکا ستیزی مقدار زیادی تعدیل شود‪،‬‬ ‫البته ممکن است حوادثی مثل حمله امریکا به سوریه اتفاق‬ ‫بیفتد که این‪ ،‬مساله را قدری به عقب بیندازد‪.‬‬ ‫بازیگران منطقه ای از جمله عربس�تان‪ ،‬ترکیه و‬ ‫رژیم صهیونیستی در ایجاد این تاخیر م ی توانند‬ ‫موثر باشند؟‬ ‫‪ l‬خیر‪ ،‬انها نقشی ندارند‪ ،‬مهمترین عاملی که نقش‬ ‫دارد این است که بخش هایی از حاکمیت ای ران متوجه شدند‬ ‫امریکا ستیزی دیگر محبوبیت نم ی اورد‪ ،‬ضمن انکه هزینه‬ ‫بسیار زیادی از منافع ملی م ی گیرد‪.‬‬ ‫س�ه س�ال دیگر انتخابات ریاس�ت جمهوری در‬ ‫امریکا برگزار م ی ش�ود‪ .‬فکر م ی کنید این تغییر‬ ‫در روابط ای�ران و امریکا زمان ریاس�ت جمهوری‬ ‫اوباما اتفاق بیفت�د یا تجرب�ه دوره اقای خاتمی‬ ‫تکرار م ی شود؟‬ ‫‪l‬این یک رویکرد اشتباه اس��ت که تصور شود اوباما‬ ‫گزینه خوبی ب رای تنش زدایی و نزدیک شدن به امریکا نیست‬ ‫و باید صبر کرد تا رئی س جمهور دیگری روی کار بیاید چون‬ ‫در امریکا رئی س جمهور فقط تصمیم گی رنده نیست؛ کنگره‪،‬‬ ‫س��نا‪ ،‬مطبوعات‪ CNN ،‬وایپک ه��م در تصمیم گیری ها‬ ‫نقش دارند‪ ،‬بناب راین معتقدم جریان تاریخی فاصله گرفتن از‬ ‫امریکاستیزی در ای ران شروع شده است‪.‬‬ ‫فکر م ی کنید دولت اوباما این امادگی را دارد؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬از نظر من انها دشمنی ذاتی و نهادینه شده ای‬ ‫با جمهوری اسالمی ای ران نداشته و ندارند‪.‬‬ ‫پس روحانی م ی تواند ارتباط دیپلماتیک رسمی‬ ‫میان دو کشور ایران و امریکا برقرار کند؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬روحانی مثل پزش��کی است که خوشبختانه‬ ‫زمان مناسبی بر سر بیمار رسیده‪g .‬‬ ‫شرایط روحانی از خاتمی بهتر است‬ ‫در وضعیت فعلی روحانی توانسته‪ ،‬موضوع امریکا را از سطح جناحی فراتر بیاورد‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫پس در دوره ریاست جمهوری اقای روحانی روابط‬ ‫ایران و امریکا تعیین تکلیف م ی شود؟‬ ‫گفت و گوی مثلث با حشمت اهلل فالحت پیشه درباره واکنش جناح های سیاسی به رابطه ایران‪-‬امریکا‬ ‫سیاست‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬بخش عم��ده ای از امریکا س��تیزی در ای ران‬ ‫تحلیل رفت��ه و دیگر وجود ن��دارد‪ .‬فکر م ی کن��م به عنوان‬ ‫مثال یک زمانی در دهه ش��صت یا دهه هفت��اد‪ 80 ،‬درصد‬ ‫دانش��جویان مرگ بر امریکا را از ته دل م ی گفتند اما امروز‬ ‫دیگر این طور نیست‪ .‬احزاب و جریانات سیاسی هم جز یک‬ ‫درصد قلیلی از اصولگرایان رادی��کال و تندرو و برخی دیگر‬ ‫کسی به دنبال امریکا ستیزی نیست اما معن ی اش این نیست‬ ‫که یک شبه این داستان حل و فصل م ی شود؛ بخش هایی‬ ‫از نظام و بخش هایی از حاکمیت جمهوری اسالمی به این‬ ‫جمع بندی و نتیجه رسیدند که ما داریم هزینه بسیار زیادی‬ ‫ب رای امریکاس��تیزی م ی دهیم‪ ،‬بدون انک��ه ثمری ب رایمان‬ ‫داشته باشد‪.‬‬ ‫‪3‬‬ ‫حشم ت اهلل فالح ت پیشه‪ ،‬استاد دانشگاه و عضو کمیسیون امنی ت ملی و سیاست خارجی مجلس هشتم م ی گوید‪:‬‬ ‫«حسن روحانی به خوبی توانس�ته ماجرای رابطه ایران و امریکا را مدیریت کند‪ ».‬او در عین حال بر این باور است که‬ ‫معتقدم مخالفان و موافقان رابطه‪ ،‬مذاکره و تنش زدایی با امریکا در ش رایط کنونی عملگ راتر و واق ع گ راتر از گذشته شدند‪.‬‬ ‫بعد از پیروزی انقلاب اگر رابطه ای�ران و امریکا‬ ‫بررسی ش�ود قطع رابطه دو کشور زمان تسخیر‬ ‫سفارت امریکا در ‪ 13‬ابان ‪ 58‬کلید خورد‪ .‬ان زمان‬ ‫چه کسانی موافق و چه کسانی مخالف این اقدام‬ ‫بودند؟‬ ‫‪ l‬ب رای تفس��یر تحوالت تاریخی باید به شرایط ان‬ ‫زمان هم نگاه کرد‪ ،‬در زمان تسخیر سفارت امریکا اتفاق این‬ ‫بود که انقالبیون به این نتیجه رسیده بودند که سفارت امریکا‬ ‫هنوز به نق��ش ضد انقالبی خود ادامه م ی ده��د‪ .‬بعد از انکه‬ ‫امریکای ی ها خیلی تالش کردند مانع پیروزی انقالب شوند‬ ‫و در این کار موفق نشدند‪ ،‬راهکار انها انقالب تا انقالب بود؛‬ ‫ب ر همین اساس انقالبیون ان زمان اقدام به تسخیر سفارت‬ ‫امریکا کردند‪ .‬اگر امروز هم به سیاست های امریکا منصفانه‬ ‫نگاه کنیم همان رویکرد را انها دنبال م ی کنند کما اینکه یک‬ ‫سال پس از ریاس��ت جمهوری مرسی‪ ،‬مصر دچار تنش های‬ ‫داخلی جدی ش��د؛ ان زمان خیلی از تحلیلگران این موضوع‬ ‫را مطرح کردند که فرق مصر با ای ران ان اس��ت که مصری ها‬ ‫انقالب دوم را انجام ندادند‪ .‬انقالب دوم به معنای بستن دست‬ ‫بعضی کشورها و بازیگران خارجی در تحوالت مصر بود‪ .‬در‬ ‫ای ران هم ان زمان دخالت های خارجی در انقالب ادامه پی دا کرد‪،‬‬ ‫اما بعد از تسخیر سفارت امریکا‪ ،‬انقالبیون ای رانی توانستند‬ ‫زمینه گذار شرایط انقالبی به شرایط تاسیس حکومت انقالبی‬ ‫را فراهم کنند‪.‬‬ ‫چرا بازرگان مخالف تسخیر سفارت امریکا بود؟‬ ‫‪ l‬دولت موقت و اجتماع لیب رال های حاکم مخالف‬ ‫این موضوع بودند‪ ،‬چون م ی گفتند نباید وارد فضای مقابله با‬ ‫امریکا شد‪ ،‬اما فضا انقالبی بود‪ .‬ضمن انکه دولت بازرگان با‬ ‫حکم امام(ره) اداره امور اجرایی را به دس��ت گرفت تا شرایط‬ ‫استق رار ارکان دولت رس��می را فراهم کند اما همین کار هم‬ ‫انجام نشد‪.‬‬ ‫بازخورد تس�خیر س�فارت امریکا در واش�نگتن‬ ‫چه بود‪ ،‬چون کارتر بیش از یک دوره نتوانس�ت‬ ‫ریاست جمهوری امریکا را تجربه کند؟‬ ‫‪ l‬تس��خیر س��فارت و ناتوان��ی او در بازگردان��دن‬ ‫گروگان ها به کشور امریکا در این مساله موثر بود‪.‬‬ ‫منظورتان شکست امریکا در کودتای طبس بود؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬شکس��ت علمیات نظامی طبس و اقدامات‬ ‫دیپلماتی��ک دول��ت کارت��ر باعث ش��د که ری��گان رقیب‬ ‫جمهوریخواه او تقویت شود‪ ،‬به طوری که درست بعد از شب‬ ‫تحلیف ریگان گروگان ها ازاد شدند‪.‬‬ ‫یک دوره ای اتفاق رسمی بین دو کشور نیفتاد تا‬ ‫واقعه م ک فارلی�ن در ‪ 25‬م�رداد ‪ 65‬رخ داد چطور‬ ‫ریگان که یک مش�ی تندروانه نس�بت به کارتر‬ ‫داشت حاضر شد مک فارلین را برای ارسال پیام‬ ‫‪51‬‬ ‫به ایران بفرستد؟‬ ‫‪ l‬به هر حال چه جمهوریخواه ها و چه دموکرات ها‬ ‫روی یک موضوع با هم توافق دارند و ان هم عملگرایی است‪.‬‬ ‫ان زمان با وجود توافق ‪ 36‬کش��ور علیه ته ران اما همچنان‬ ‫ای ران در جنگ با ع��راق طرف پیروز به حس��اب م ی امد‪ ،‬بر‬ ‫همین اساس ریگان این واقعیت را پذیرفت و سعی کرد تا در‬ ‫اوج زمان جنگ سرد یک رابطه مالیم تری را با ای ران شکل دهد‬ ‫که قضایای مک فارلین پیش امد‪.‬‬ ‫چطور ش�د بعد از هف�ت دور مذاک�ره‪ ،‬میان مک‬ ‫فارلی�ن با مقام�ات جمه�وری اسلامی توافقی‬ ‫حاصل نشد؟‬ ‫‪ l‬ای ران ی ه��ا مذاکرات��ی در حوزه ه��ای مختلف با‬ ‫امریکای ی ها داشتند‪ .‬قضیه مک فارلین اولین موازنه سیاسی‬ ‫بین دو کش��ور بود‪ ،‬اما هنوز از نظر امام شرایط ب رای مذاکره‬ ‫سیاسی فراهم نبود‪.‬‬ ‫در زم�ان ریاس�ت جمهوری اق�ای‬ ‫هاشم ی رفس�نجانی چند اتفاق مه�م رخ داد که‬ ‫یکی مقاله «مذاکره مس�تقیم با امری�کا» به قلم‬ ‫اقای مهاجرانی در اردیبهش�ت س�ال ‪ 69‬بود‪ .‬ایا‬ ‫این مقاله نظر ش�خص اق�ای مهاجران�ی بود یا‬ ‫محکی برای سنجش افکار عمومی از طرف دولت‬ ‫ی هاشمی؟‬ ‫اقا ‬ ‫سیاست‬ ‫‪ l‬معتقدم سیاست خارجی اقای هاشمی عملگرایانه‬ ‫بود‪ ،‬ب��ر همین اس��اس بالفاصله بع��د از جن��گ موضوع‬ ‫تجدی درابط��ه با امریکا و تحکی��م رابطه با اروپ��ا را در پیش‬ ‫گرفت‪ ،‬چون بع��د از جنگ به فکر س��ازندگی مملکت بود و‬ ‫به نظرم همین سیاس��ت های کج دار و مریز مانع از ان ش��د‬ ‫ی زودهنگام علیه ای ران‬ ‫که امریکای ی ها وارد فض��ای تحریم ‬ ‫شوند‪ ،‬بناب راین سیاست های دولت اقای هاشمی قابل دفاع‬ ‫بود‪ .‬در کل یک سیاستمدار عملگرا همچون اقای هاشمی‬ ‫س��عی م ی کند حرف های سیاس��ی اش را با یک مقدمه ای‬ ‫طرح کند که مقاله اقای مهاجرانی در همین چارچوب قابل‬ ‫ارزیابی است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫زمان دول�ت اقای هاش�می‪ ،‬کلینت�ون دموکرات‬ ‫وقتی رئی س جمهور امریکا ش�د نخس�تین دور‬ ‫تحری م های یکجانبه را علی�ه ایران تحت عنوان‬ ‫«دامات�و» اعم�ال کرد‪ ،‬چ�را او چنی�ن تصمیمی‬ ‫گرفت‪ ،‬حال انکه رئی س جمهور قبلی (جورج بوش‬ ‫پدر) که فردی جمهوریخواه بود‪ ،‬وارد فضای اعمال‬ ‫تحری م های یکجانبه ضد ایران نشد؟‬ ‫‪ l‬معتقدم در زمان کلینتون فرصت های مذاکره ای‬ ‫میان ای ران و امریکا یکی پس از دیگری از دست رفت‪ ،‬چون‬ ‫امریکای ی ها در ای��ن دوره به دنبال تحمی��ل اصالح طلبانه‬ ‫ارزش های امریکا به دیگر کشورها بودند بناب راین با بحث هایی‬ ‫مثل حقوق بش��ر و تحریم م ی خواستند روند س��ازش را در‬ ‫خاورمیانه دنبال کنند‪ ،‬اما نتیج�� ه عکس داد و مانع تلطیف‬ ‫فضا ش��د‪ .‬دموکرات ها بعدا وقتی جایگاه ریاست جمهوری را‬ ‫به بوش پسر تحویل دادند‪ ،‬از دوران رئی س جمهوری کلینتون‬ ‫تحت عنوان «فرصت های از دست رفته» یاد کردند‪.‬‬ ‫چرا در ایران با مقاله مهاجرانی مخالفت شد؟‬ ‫‪ l‬فضای ان زمان متفاوت با فضای امروز بود‪ ،‬امروز‬ ‫ش��رایط منطقه‪ ،‬اوضاع اقتص��ادی و نوع تعام�لات جهانی‬ ‫بس��ته به مقتضیات زمان پیش م��ی رود‪ ،‬به طوری که حتی‬ ‫منتقدان مذاکره و رابطه با امریکا نیز دچار عملگرایی شده اند‬ ‫چون واقعیت تحریم و اثار اس��تفاده رقبای منطقه ای ای ران‬ ‫از عرصه های ب��ازار جهانی و فن��اوری به وی��ژه نفت کامال‬ ‫محسوس اس��ت‪ .‬در مقطعی که ان مقاله نوش��ته شد اغاز‬ ‫جدایی اصولگرایان از اقای هاش��می بود و ای��ن را به ویژه در‬ ‫موضوع رابطه با امریکا دیدیم‪ ،‬البته فقط اصولگرایان مخالف‬ ‫نظر اقای هاش��می در بحث رابطه با امری��کا نبودند‪ ،‬به یاد‬ ‫دارم وقتی اعتراضاتی درباره احداث ش��عبه مش��هد کارخانه‬ ‫‪52‬‬ ‫کوکاکوالی امری��کا رخ داد‪ ،‬اقای هاش��می از صحب ت های‬ ‫منتقدان تحت عنوان انتقادهای عوامانه ی��اد کرد‪ .‬ان زمان‬ ‫روزنامه سالم و روزنامه رسالت ارگان دو جریان سیاسی چپ‬ ‫و راست این تصمیم دولت اقای هاشمی را نقد کردند‪ .‬اقای‬ ‫هاش��می در ان دوره مخالف جریان چپ ب��ود‪ ،‬از طرفی هم‬ ‫نیروهای راست داشتند از او فاصله م ی گرفتند؛ در کل فضای‬ ‫عملی ب رای برقراری رابطه میان ای ران و امریکا شکل نگرفت‬ ‫چون روند سازندگی و نوسازی کشور و شاخص رشد اقتصادی‬ ‫که حتی در مقاطعی هم دو رقم ی شد شرایطی را رقم زد که‬ ‫رابطه ای ران و امریکا دلیلی جز جنبه سیاسی نداشت‪ ،‬اما امروز‬ ‫ی موجب ش��ده که فضای عملگرایی بستر را‬ ‫فضای تحریم ‬ ‫ب رای مذاکره سیاسی مساعد کند‪.‬‬ ‫فضای داخلی ایران چطور بود که دولت کلینتون را‬ ‫به اعمال تحریم داماتو علیه ایران رهنمون کرد؟‬ ‫‪ l‬بوش پ��در در دوره ریاس��ت جمهوری خود درگیر‬ ‫جنگ نخس��ت خلیج فارس و ایجاد نظم نوین جهانی بود‪.‬‬ ‫همانجا فشار بر ای ران را تحت راهبرد ‪( 6+2‬شش کشور شورای‬ ‫همکاری خلی ج فارس به عالوه سوریه و مصر) ب رای مهار ای ران‬ ‫و ع راق در دستور کار قرار داد‪ ،‬بر همین اساس اگر بوش پدر‬ ‫در دور دوم هم رای م ی اورد امکان ورود ای ران و امریکا به یک‬ ‫درگیری جدی وجود داشت‪ ،‬چون با ریاست جمهوری دوباره او‬ ‫طرح امریکن اینتر پ رایز در قالب استق رار پایگاه های امریکا در‬ ‫ع راق و افغانستان اجرا و بعد امریکای ی ها علیه ای ران وارد عمل‬ ‫م ی شدند‪ .‬به هر حال با کنار رفتن بوش اول و امدن کلینتون‬ ‫دموکرات‪ ،‬ای ران و امریکا از گزینه مقابله نظامی فاصله گرفتند‪.‬‬ ‫کلینتون به دنبال نظم نوین جهانی بود و م ی خواس��ت این‬ ‫ی اجرا کند‪ ،‬بناب راین در‬ ‫سیاست را با کمک اهرم های تحریم ‬ ‫‪ 1995‬میالدی با لغو قرارداد شرکت امریکایی ‪ coneco‬اغاز‬ ‫کرد‪ ،‬اما ش��رکت های اروپایی تحت عنوان قوانین فرامرزی‪،‬‬ ‫حاضر به پذیرش اجرای تحریم داماتو ضد ای ران و لیبی نشدند‪.‬‬ ‫جری�ان تحریم داماتو یک س�ال قبل از س�ر کار‬ ‫ام�دن دولت اق�ای خاتمی اجرا ش�د‪ ،‬ام�ا بعد از‬ ‫دوم خ�رداد ‪ 76‬تغیی�ر رویک�رد مقام�ات کاخ‬ ‫س�فید را در قبال ایران ش�اهد بودیم؛ مخصوصا‬ ‫سخن رانی اقای خاتمی در اجالس مجموع عمومی‬ ‫س�ازمان ملل که اقای کلینتون پای صحب ت های‬ ‫همتای ای رانی خود نشست و این مساله را نیز اقای‬ ‫خاتمی تکرار کرد‪ .‬در حاشیه اجالس هم کلینتون‬ ‫سعی داش�ت دیداری را حتی به صورت سرپایی‬ ‫داشته باشد‪ ،‬چطور این تغییر رویکرد از تحریم به‬ ‫تالش برای دیدار رخ داد؟‬ ‫‪ l‬تغییر رویک��رد نبود‪ ،‬تغییر ش��کلی ب��ود که در‬ ‫بعضی موضعگیری ها خود را نشان داد‪ ،‬چون امریکای ی ها دو‬ ‫تحریم داماتو و هرزبرتون را فراملی و فرامرزی دنبال کردند‪.‬‬ ‫چراغ سبزهای متقابل امریکا و ای ران در زمان ریاست جمهوری‬ ‫کلینتون و خاتمی بیشتر به معنای از دست دادن فرصت ها‬ ‫بود‪ ،‬چون دو طرف راهبردی ب رای مذاکره با یکدیگر نداشتند‪،‬‬ ‫حتی نتوانستند یک تابو شکنی در مذاکرات و روابطش کنند‬ ‫و عمال زمان را از دست دادند‪ ،‬البته بعدها دموکرات ها و سپس‬ ‫اقای خاتمی از ان زمان تحت عنوان فرصت از دست رفته یاد‬ ‫کردند‪ .‬اقای خاتمی در سال اخر ریاست جمهوری خود در نقد‬ ‫سیاست خاورمیانه بوش دوم این جمله را گفت‪« :‬دموکرات ها‬ ‫در زمان ریاس��ت جمهوری کلینتون بهتر واقعیات تحوالت‬ ‫منطقه را درک م ی کردند‪».‬‬ ‫مادلی�ن البرای�ت از حض�ور امری�کا در کودتای‬ ‫‪ 28‬م�رداد اظهار تاس�ف کرد‪ ،‬چ�را دولت خاتمی‬ ‫فرصت ها را از دست داد؟‬ ‫‪ l‬چ��راغ س��بز داش��تیم‪ ،‬ام��ا خاتمی نتوانس��ت‬ ‫مخالفت های داخل��ی را تعدیل کند‪ ،‬چون دول��ت او‪ ،‬دولتی‬ ‫چپ بود و نیروهای راس��ت از ق��درت و حکومت کنار رفتند‪،‬‬ ‫بناب راین یک اقلیت قوی علیه تصمیمات دولت خاتمی به‬ ‫ویژه تجدی درابطه با امریکا شکل گرفت‪.‬‬ ‫پس مخالفت ها از طیف راست یا اصولگراها بود؟‬ ‫‪ l‬بله همین طور است‪.‬‬ ‫خاتمی زم�ان اقای بوش گفت وگ�وی تمدن ها را‬ ‫مطرح کرد‪ ،‬کم ک هایی را هم به دولت امریکا برای‬ ‫مبارزه با حاکمیت طالبان در افغانستان و صدام در‬ ‫عراق انجام داد‪ ،‬اما بوش ایران را محور ش�رارت‬ ‫خواند‪ ،‬چطور این اتفاق افتاد؛ چراغ سبزهایی داد‬ ‫که جواب نگرفت؟‬ ‫‪ l‬به هر حال بوش پس��ر وقتی روی کار امد دوباره‬ ‫ای��ن بار ب��ه واس��طه ح��وادث ‪ 11‬س��پتامبر اج��رای طرح‬ ‫امریکن اینترپ رایز را در دستورکار خود قرار داد و لشکر کشی به‬ ‫افغانستان و ع راق با هدف محاصره ای ران انجام گرفت‪ ،‬البته‬ ‫ان زمان در قالب مکانیزم ژنو علیه یکسری دشمنان مشترک‬ ‫(طالبان و صدام) نوعی مذاکرات غی ر مس��تقیم میان ای ران و‬ ‫امریکا انجام ش��د و در قبال تحوالتی که رخ داد دو دش��من‬ ‫نزدیک ای ران به دس��ت دش��منی دیگر یعنی امریکا از بین‬ ‫رفتند‪ ،‬اما بوش شرایط را مرحله به مرحله م ی دید به طوری که‬ ‫رسما اعالم کرد رسالت او ب رای جنگ با دشمنان منافع امریکا‬ ‫و غرب در ‪ 60‬کش��ور دنیا ادامه پیدا م ی کن��د و در راس این‬ ‫کش��ورها ای ران‪ ،‬ع راق و کره ش��مالی محور شرارت هستند‪.‬‬ ‫معتقدم جمهوری اسالمی ای ران با زیرکی خاصی در سیاست‬ ‫خارجی ضمن گری��ز از ان میدان جنگ و بحران‪ ،‬توانس��ت‬ ‫سیاست کلی خود را پیش ببرد و دش��منان نزدیک خود را با‬ ‫شکست مواجه کند‪.‬‬ ‫اما دی�وار ب ی اعتم�ادی میان تهران و واش�نگتن‬ ‫بلندتر ش�د‪ ،‬ب ه طوری که منتقدان رابطه با امریکا‬ ‫م ی گویند خاتمی هم که گفت وگ�وی تمدن ها را‬ ‫مطرح ک�رد جواب ش�نید؛ «ایران محور ش�رارت‬ ‫است»‪.‬‬ ‫‪ l‬معتقدمسیاستخارجیای رانفقطیکالیهنیستو‬ ‫ان زمان گفت وگوی تمدن ها الیه خارجی و الیه ارمانی سیاست‬ ‫خارجی ای ران بود؛ الیه واقع گرایانه هم��واره تقویت و افزایش‬ ‫مولفه های قدرت جمهوری اسالمی ای ران در دستور کارش بود‬ ‫و این کار به خوبی صورت گرفت‪ .‬ته ران ب راساس سیاست های‬ ‫راهبردی باید موقعیت خود را در منطقه تقویت و تهدید زدایی‬ ‫م ی کرد‪ ،‬چون عمق استراتژی خود را توسعه م ی داند‪ .‬در طول‬ ‫‪ 12‬سال جنگ امریکا در خاورمیانه‪ ،‬خیلی از شاخ ص های نفوذ‬ ‫ای ران افزایش و ارتقا یافت درصورتی که تحریم های مختلف‬ ‫علیه ای ران اعمال‪ ،‬طرح امریکن اینتر پ رایز در افغانستان‪ ،‬ع راق‪،‬‬ ‫لبنان (جنگ ‪ 33‬روزه) و غزه (‪ 22‬روزه) رخ داد و شانه های ای ران‬ ‫و امریکا روز به روز به هم نزدیک تر م ی شد و به هم م ی سایید‪.‬‬ ‫امروز دو کشور ای ران و امریکا در مرحله تقابل نهایی قرار دارند‪،‬‬ ‫حاال اینکه انها تقابل نهایی را وارد فضای دیپلماتیک کنند یا‬ ‫شرایط دیگری دنبال کنند باید منتظر ماند و دید‪.‬‬ ‫چ�را احمدی ن�ژاد دوره ریاس�ت جمهوری خود را‬ ‫ب�ا موضعگیری س�خت علی�ه امریکا اغ�از کرد‪،‬‬ ‫اما بعده�ا در یک چرخ�ش ‪ 180‬درج�ه ای دنبال‬ ‫شکس�تن تاب�وی مذاک�ره و ارتباط مس�تقیم با‬ ‫امریکا رف�ت؟ چرا ب�وش و اوباما ب�ه نام ه های او‬ ‫جواب ندادند؟‬ ‫‪ l‬احمدی نژاد سیاست خارجی ای ران را به صورت هرم‬ ‫وارونه در پیش گرفت‪ ،‬به همین دلیل تالش های او نتیجه‬ ‫نداد‪ .‬در دوره ای که اوج قدرت او بود امریکا در جنگ های ع راق‬ ‫و افغانستان اوج گرفتاری خود را تجربه م ی کرد‪ .‬احمدی نژاد‬ ‫م ی توانس��ت مصلحت گرایانه وارد عرصه سیاست خارجی‬ ‫شود متاسفانه ش��عارهای تند و رادیکالی را مطرح و بهانه را‬ ‫ب رای یارکشی امریکا از میان کش��ورهای ب ی طرف تر فراهم‬ ‫کرد‪ .‬اگر سه اصل عزت‪ ،‬حکمت و مصلحت را در نظر بگیریم‬ ‫احمدی نژاد در ابتدای ریاست جمهوری به اصل مصلحت و در‬ ‫انتهای دوره خود به اصل عزت در سیاست خارجی ضربه زد‪،‬‬ ‫چون امریکای ی ها دیگر احمدی نژاد را فاقد قدرت و نفوذ گذشته‬ ‫در ای ران م ی دانستند ب رای همین وقتی چندبار بحث مذاکره‬ ‫و ارتباط با امریکا را مطرح کرد و نامه های بدون پاسخ فرستاد‬ ‫همه اینها ضربه به عزت در سیاست خارجی بود و بخشی از‬ ‫فرصت ها از دست رفت‪.‬‬ ‫ه م اکنون تغییر رویکرد امریکا را چگونه م ی بینید؟‬ ‫اقای روحانی نامه اوباما به خودش را «گام کوچک‬ ‫و ظریف ب�رای اینده مهم» توصیف ک�رد‪ ،‬به نظر‬ ‫ش�ما در این سه س�ال تا پایان ریاست جمهوری‬ ‫اوباما اتفاقی عملی در حوزه تنش زدایی میان دو‬ ‫کشور م ی افتد؟‬ ‫این مساله از چه زمانی کلید خورد؟‬ ‫‪ l‬ای��ن از زمانی که چپ و راس��ت رقابت ش��ان در‬ ‫انتخابات مجلس پنجم شروع ش��د کلید خورد‪ ،‬ولی اوج ان‬ ‫در انتخابات ریاست جمهوری دوم خرداد ‪ 76‬شکل گرفت‪.‬‬ ‫پیش از ان همه در مخالفت با امریکا یکدس�ت‬ ‫بودند؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬به ویژه زمانی که جواد الریجانی به لندن سفر‬ ‫کرد و انجا گفت‪« :‬جناح راس��ت بهتر م ی توان��د در موضوع‬ ‫تعامل با غرب عمل کند» بعد از ان جریان چپ به شدت این‬ ‫موضوع را انتخاباتی کرد‪ ،‬اما وقتی اقای خاتمی م ی خواست‬ ‫تنش زدایی کند بزرگترین مخالفت ها از سوی اصولگرایان شکل‬ ‫گرفت‪ .‬بناب راین هر دو طرف اشتباه کردند که موضوع ای ران و‬ ‫امریکا را به موضوع جناحی تبدیل کردند‪ .‬تلخ ی های کاهش‬ ‫تنش با امریکا زمانی ش��روع م ی ش��ود که متوجه م ی شویم‬ ‫در طول این م��دت یک راهبرد کالن مل��ی در بحث امریکا‬ ‫تدوین نش��د‪ ،‬حال انکه امریکای ی ها مش��غول ش��کل دادن‬ ‫به پرونده های دارای ب��ار حقوقی و مالی علی��ه ای ران بودند‬ ‫و چیزی ح��دود ‪ 40‬میلیارد دالر اخ��ذ غ رامت از ای��ران را در‬ ‫دادگاه های مختلف داخل و خارج امریکا قطعی کردند‪ .‬اگر به‬ ‫این می زان چیزی حدود ‪ 60‬میلیارد دالر احکام بدوی پرداخت‬ ‫غ رامت را هم اضافه کنیم ‪ -‬که امریکای ی ها تالش دارند انها‬ ‫را هم قطعی کنند‪ -‬طرف امریکای��ی در زمان کاهش تنش‬ ‫چیزی حدود ‪ 100‬میلیارد دالر پول ملت ای ران را تحت عنوان‬ ‫غ رامت مطالبه خواهد کرد‪ ،‬حال انکه در طول تاریخ بیشترین‬ ‫ظلم را امریکای ی ها به ای ران ی ها روا داشتند و حاال مطالب ه گر‬ ‫اخذ غ رامت هم هس��تند‪ .‬موضوع زمانی جالب تر م ی ش��ود‬ ‫که در طرف ای رانی کار حقوقی الزم ص��ورت نگرفته و فقط‬ ‫شش میلیارد دالر پرونده غ رامت قطعی شده و این ناب رابری‬ ‫کامال مشهود است‪ .‬هر دولتی بخواهد به سوی کاهش تنش‬ ‫در رابطه ب��ا امریکا گام بردارد ان موقع ت��ازه دعواهای جدی‬ ‫مالی با امریکای ی ها خواهد داشت‪ ،‬به عنوان مثال یکی از این‬ ‫پرونده ها درباره خانمی است که چون شوهرش پنج سال در‬ ‫لبنان گروگان یک جریانی بوده و ان جریان را به ای ران نزدیک‬ ‫م ی داند درخواس��ت یک میلیارد و دویست و پنجاه میلیون‬ ‫دالر غ رامت از ته ران کرده است؛ در طول این مدت بزرگترین‬ ‫کالهی که به سر ملت ای ران رفت ماجرای هواپیمای ای رباس‬ ‫ای رانی بود که کل غ رامتی ک��ه امریکای ی ها بابت هواپیما و‬ ‫‪ 290‬سرنشین فوت ش��ده ان دادند چیزی حدود ‪ 60‬میلیون‬ ‫دالر بود که اصال قابل قیاس با یک میلیارد و دویست و پنجاه‬ ‫میلیون دالر به دلیل دوری از همس��ر نیست‪ ،‬حال انکه این‬ ‫خانم هم اکنون با همس��رش در حال زندگی مشترک است؛‬ ‫متاسفانه اینها واقعی ت های تلخی است‪.‬‬ ‫اعالم امادگی کاخ س�فید ب�رای مذاکره ب�ا ایران‬ ‫ب راساس احت رام متقابل را چگونه ارزیابی م ی کنید؟‬ ‫‪ l‬همانطور که گفتم ش��رایط خیلی ش��بیه دوران‬ ‫ریاست جمهوری خاتمی اس��ت‪ ،‬چون در ان زمان هم چنین‬ ‫شرایطی شکل گرفت و طرفین سعی م ی کردند تا در قالب‬ ‫دیپلماسی عمومی ب رای تجدید روابط و کاهش تنش میان دو‬ ‫کش��ور با هم مذاکره کنند‪ .‬در زمان دولت اصالحات‪ ،‬ای ران و‬ ‫امریکا راهبردی ب رای مذاکره با یکدیگر نداشتند‪ ،‬بناب راین دیدار‬ ‫روسای جمهور دو کشور در قالب دیدارهای اتفاقی پیگیری‬ ‫م ی شد‪ ،‬به طوری که کلینتون چندین دقیقه منتظر خاتمی‬ ‫ماند تا به صورت س��رپایی مذاکره ای میان انها شکل گیرد‪،‬‬ ‫اما این اتفاق نیفتاد‪ .‬معتقدم این دوره با زمان ریاست جمهوری‬ ‫کلینتون و خاتمی در چند ویژگی متفاوت است‪ .‬امروز مخالفان‬ ‫تنش زدایی میان ای ران و امریکا در کشور کمتر از زمان خاتمی‬ ‫هستند‪ ،‬چون روحانی قبل از سفر به نیوریورک سعی کرد با‬ ‫ی الزم را انجام‬ ‫نهادها و گروه های مختلف همراهی و همکار ‬ ‫و دولتی معتدل و موتلف تشکیل دهد تا با کمترین تنش در‬ ‫حوزه سیاست خارجی عازم شرکت در مجمع عمومی سازمان‬ ‫ملل متحد شود‪ .‬ضمن انکه ای ران و امریکا از هدر رفت فرصت‬ ‫دیدار در زمان ریاس��ت جمهوری خاتم��ی و کلینتون تجربه‬ ‫کسب کردند و اکنون دو کشور طرفدار تنش زدایی میان خود‬ ‫یداند خیلی از سیاست هایش در منطقه بدون‬ ‫هستند‪ .‬اوباما م ‬ ‫همراهی ای ران نتیجه ای در ب رندارد‪ ،‬بر همین اساس نامه ای به‬ ‫روحانی نوشت و بعد از ان هم در چند موضعگیری تمایل خود‬ ‫را ب رای تنش زدایی و برون رفت از وضعیت موجود نشان داد‪،‬‬ ‫البته این پال س ها از سمت ای رانی نیز با اقبال مواجه شد‪ ،‬اما‬ ‫فارغ از خوشبین ی ها باید منتظر وقایع اینده بود‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫جبه�ه مخالف رابط�ه با امری�کا در ای�ران از اول‬ ‫تس�خیر النه جاسوس�ی ت�ا امروز چه ش�کلی‬ ‫پیدا ک�رده اس�ت؟ گرفت�ن النه جاسوس�ی کار‬ ‫اصالح طلبان امروزی ب�ود‪ ،‬مخالف�ان و منتقدان‬ ‫قضی�ه م ک فارلی�ن بیش�تر اصالح طلب�ان‬ ‫امروزی بودند‪ ،‬همانطور که اش�اره ش�د در زمان‬ ‫ریاست جمهوری اقای هاش�می نیز وقتی مقاله‬ ‫‪ l‬معتقدم در داخ��ل ای ران در موض��وع امریکا دچار‬ ‫اشتباهات راهبردی ش��دیم و بزرگترین اش��تباه هم این بود‬ ‫که مساله جناحی شد یعنی چپ یا راس��ت وقتی به قدرت‬ ‫م ی رس��ید طرف مقابل را در موضوع کاهش تنش با امریکا‬ ‫رقیب احساس م ی کرد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫‪ l‬معتقدم باتوجه به اینکه ای ران و امریکا در شرایط‬ ‫کنونی فضای دیپلماس��ی عموم��ی را میان خود ترس��یم‬ ‫م ی کنند‪ ،‬امکان اینکه مقدمات دیپلماسی رسمی دو کشور‬ ‫از نیویورک ش��کل بگیرد وجود دارد‪ .‬به نظرم شرایطی مثل‬ ‫دوره خاتمی و اقای کلینتون شکل گرفته یعنی فارغ از اینکه‬ ‫دشمن ی ها و اختالفات خیلی گسترده تر و تقابل ها جدی شده‬ ‫و تحریم ش��انه های ای ران و امریکا را به هم نزدیک کرده‪ ،‬در‬ ‫عین حال فضای کلی ش��بیه دوره خاتمی‪ -‬کلینتون است‪.‬‬ ‫اینکه طرفین تا چه اندازه از این فضا فراتر بروند و طرح و راهبرد‬ ‫عملیاتی ب رای رفع تنش داشته باشند بسته به شرایطی است‬ ‫که در نیویورک ش��کل م ی گیرد‪ .‬دیپلمات های دو طرف به‬ ‫اندازه کافی از گذشته تجربه کسب کردند که این بار گام های‬ ‫عمل ی تری بردارند‪ .‬ضمن انکه هر کدام از طرفین دالیلی را‬ ‫ب رای کوتاه امدن از یکس��ری مواضع گذشته دارند‪ .‬در طرف‬ ‫ای رانی واقعیت ان اس��ت که تحریم ها کاغذپاره ای نبود که‬ ‫احمدی نژاد گفت‪ ،‬حداقل سیاس��ت های توس��ع ه ای ای ران‬ ‫م ی طلبید که ته ران به سمت کاهش تحریم ها حرکت کند‬ ‫و دوم اینکه در ای ران یک ظرفی��ت میانه رویی روی کار امده‬ ‫که این ظرفیت امکان یافتن زبان تفاهمی مشترک را فراهم‬ ‫م ی کند‪ .‬در ط��رف امریکا االن دغدغ��ه فرامنطقه ای خیلی‬ ‫بیشتر از دغدغه منطقه ای اس��ت‪ ،‬یعنی انچه امریکای ی ها‬ ‫را بیش از هر چی��ز نگران م ی کند کمرنگ ش��دن هژمونی‬ ‫بی ن المللی واشنگتن اس��ت که در قالب رقابت اقتصادی با‬ ‫چین شکل گرفته‪ ،‬معتقدم شاخ ص های افول هژمونی امریکا‬ ‫روز به روز در حال افزایش است‪ .‬امریکای ی ها زمانی پی ش بینی‬ ‫م ی کردند تا سال ‪ 2046‬قدرت هژمون در دنیا بمانند‪ ،‬اما االن‬ ‫به سختی این قدرت را تضعیف شده م ی بینند؛ بدهی سالیانه‬ ‫انها‪ ،‬ضعف اقتصادی‪ ،‬یک تریلی��ون دالر هزینه جنگی که‬ ‫دستاوردهای الزم را ب رای واشنگتن نداشت انها را با مشکالت‬ ‫جدی مواجه کرده‪ ،‬به طوری که در س��طح کالن سیاست به‬ ‫سمت تقویت نیروهای خود در دریای چین سوق پیدا کردند‪.‬‬ ‫اخی را ‪ 15‬ه��زار نیروی نظامی امریکا به س��مت دریای چین‬ ‫اعزام شدند‪ .‬عالوه بر این مقامات کاخ سفید عالوه بر ع راق‬ ‫‪ ،2011‬تالش دارند افغانستان ‪ 2014‬را هم سرهم بندی کنند تا‬ ‫نیروهای خود را بر مسائل فرامنطقه ای متمرکز کنند‪ .‬فارغ از‬ ‫اینها امریکا امروز متوجه شده که در منطقه دیگر نم ی تواند‬ ‫تعریف مطلقی از اهداف خود ارائه کند‪ .‬در جایی مثل سوریه‬ ‫اگر سقوط بشار اس��د را کامل کند ان موقع به عنوان همکار‬ ‫و همیار گروه های پ راکنده‪ ،‬متف��رق و متصلب القاعده از ‪83‬‬ ‫کشور دنیا قلمداد م ی شود که خود اینها هر کدام کانونی ب رای‬ ‫مشکالت امریکای ی ها هس��تند‪ .‬در کل امریکای ی ها هرچه‬ ‫بیشتر از نگاه مطلق گرایی بوش خارج شوند به همان می زان‬ ‫احتمال توافق انها با ای ران افزایش پی دا م ی کند‪.‬‬ ‫اقای مهاج رانی منتشر شد‪ ،‬هم اصالح طلبان و هم‬ ‫اصولگرایان ان را نقد کردند؛ االن جبهه مخالفان‬ ‫رابطه با امریکا چه وضعیتی دارد؟‬ ‫اوباما می داند خیلی از‬ ‫سیاست هایش در منطقه‬ ‫بدون همراهی ایران‬ ‫نتیجه ای در برندارد‪ ،‬بر‬ ‫همین اساس نامه ای‬ ‫به روحانی نوشت و‬ ‫بعد از ان هم در چند‬ ‫موضعگیری تمایل خود را‬ ‫برای تنش زدایی و‬ ‫برون رفت از وضعیت‬ ‫موجود نشان داد‬ ‫نگفتید جبهه مخالفان رابط�ه با امریکا امروز چه‬ ‫اوضاع و ارایشی دارد؟‬ ‫‪ l‬معتق��دم مخالف��ان و موافقان رابط��ه‪ ،‬مذاکره و‬ ‫تنش زدایی با امریکا در شرایط کنونی عملگراتر و واقع گراتر‬ ‫از گذشته شدند‪ .‬امروز اگر جریان اصولگرایی در یک فضای‬ ‫برد ‪ -‬برد ش��اهد تنش زدایی باش��د از دولت روحانی حمایت‬ ‫م ی کند‪ .‬اخی را س��پاه پاس��داران بیانی ه ای داد و اعالم کرد که‬ ‫«حاضر است تمام ظرفی ت های منطقه ای خودش را در اختیار‬ ‫سیاست تعاملی اقای روحانی قرار دهد»؛ یعنی انچه تحت‬ ‫عنوان عمق استراتژیک ای ران محسوب م ی شود‪ .‬باید یاداور‬ ‫شد عمق اس��تراتژیک ای ران حلقه مفقوده مدیریت تحوالت‬ ‫منطقه است و تنها موردی که امریکای ی ها حاضرند بابت ان‬ ‫به ته ران امتیاز بدهند نگرانی انها از عمق استراتژیکی ای ران‬ ‫است‪ .‬در طرف دیگر مخالفان و اپوزیسیون ای رانی که بعضا‬ ‫در زندان بودند‪ ،‬کمپین مخالفان تحریم ای ران را امضا کردند و‬ ‫رسما تحریم های امریکا را تحریم هایی امپریالیسمی خواندند‬ ‫و از اوباما خواستند که تحت عنوان حقوق بشر ملت ای ران را‬ ‫تحریم نکند‪ .‬این تفاوتی است که ملت و نخبگان ای رانی با‬ ‫ملت و نخبگان بعضی کشورها مثل ع راق و لیبی و سوریه‬ ‫دارد‪ .‬معتقدم اگر روحانی به خوبی فضا را مدیریت کند م ی تواند‬ ‫بنیان خوب��ی ب رای تنش زدای��ی با امریکا ان ه��م از موضع‬ ‫برد‪ -‬برد بگذارد‪.‬‬ ‫پس شما م ی فرمایید بحث جناحی درباره رابطه با‬ ‫امریکا کمرنگ شده است؟‬ ‫‪ l‬اقای روحانی با پرهیز از دوره اقای خاتمی به خوبی‬ ‫توانسته موضوع رابطه با امریکا را از قالب جناحی ان خارج و در‬ ‫قالب‪ ،‬نرمش قهرمانانه‪ ،‬ان را مدیریت کند‪g .‬‬ ‫‪53‬‬ ‫تاریخ‬ ‫گفت وگودربارهسرنوشتادم های‬ ‫جنگبادکترسیدهادیمعتمدی‬ ‫تاثیرات اجتماعی جنگ‬ ‫اعت راض به شهر در سکوت‬ ‫ت‬ ‫یتر اول‬ ‫تــاریخ‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫رزمندگان ازجبهه تا شهر‬ ‫تحلیلی بر ارایش نیروهای سیاسی و اجتماعی در زمان جنگ و پس از ان‬ ‫مصطفی شوقی‬ ‫دبیر گروه تاریخ‬ ‫‪1‬‬ ‫جنگ تحمیلی زمانی اغاز شد که کشور در اوج منازعات‬ ‫سیاس��ی گروه ها و احزاب و به تبع ان تالش برای رسیدن‬ ‫به الگوی مطلوب انقالب اسالمی که خود بر طبل این‬ ‫مجادالت م ی کوبید‪ ،‬قرار داش��ت‪ .‬هرگروه سیاس��ی از‬ ‫منتهی الیه چپ تا راس��ت از نظر مفهوم و قرائت های‬ ‫اجتماعی‪ ،‬اقتص��ادی و فرهنگی م��دل مطلوب خود را‬ ‫از انقالب اس�لامی ارائ��ه م ی دادند و این خ��ود محلی‬ ‫بود بر دمی��دن بر ات��ش اختالفات‪ .‬تعج��ب برانگی ز تر‬ ‫اینکه کش��وری برون امده از انقالبی ب��زرگ‪ ،‬اینچنین‬ ‫دستخوش منازعات و مجادالت انقالبیونش با هم باشد و‬ ‫مرزهای جغ رافیای ی اش پابرجا بماند‪ .‬البته از دل همین تضادها‪،‬‬ ‫خودمختاری هایی در شمال‪ ،‬جنوب‪ ،‬شرق و غرب سربراورده‬ ‫بود‪ .‬جنگ که ش��د‪ ،‬پیش از جنگ همه اینها فرونشست و‬ ‫جنوب غ ربی ای ران ش��د‪ ،‬همه ای ران‪ .‬شاید این تابلونوشته ای‬ ‫که بر ورودی ش��هر خرمشهر نوشته ش��ده بود که جمعیت‬ ‫خرمشهر ‪ 36‬میلیون‪ ،‬استعاره ای از همین ماجرا باشد‪ .‬صدام‬ ‫‪54‬‬ ‫که در جبهه باطل نشسته بود و رویای فتح سه روزه ته ران را‬ ‫در سر م ی پروراند‪ ،‬همانند بسیاری که اینگونه فکر م ی کردند‬ ‫ی در جنوب مواجه شد که به گمان‬ ‫اما نه تنها با س��د محکم ‬ ‫بس��یاری از جامع ه شناس��ان‪ ،‬ای ران با دفاع از تمامیت ارضی‬ ‫کشور‪ ،‬نه تنها به بقا ادامه داد‪ ،‬بلکه قدرتش را نیز مستحکم‬ ‫ساخت‪ .‬نظام سیاس��ی گرچه با هزینه های ب ی شماری مثل‬ ‫شهی د شدن بسیاری از مسئوالنش به دست مخالفان مسلح‬ ‫خود‪ ،‬اسی ب های جدی از نظر نیروی انسانی انقالب دید اما‬ ‫روز به روز یکدس��ت تر و در خط رهبری انقالب قرار گرفت‪.‬‬ ‫ب ی شک نقش رهبری کاریزماتیک امام خمینی(ره) که منبع‬ ‫قوی در ساخت نظام سیاسی مبتن ی بر اسالم بود‪ ،‬در گسترش‬ ‫و یکسان سازی نظام تاثیر ب ی نهایتی داشت‪.‬‬ ‫در این میانه اس��ت که جامعه به رهب��ری خود اعتماد‬ ‫م ی کند‪ .‬ام��ام خمین��ی (ره) در مواجهه با مردم‪ ،‬س��اده گو و‬ ‫ساده زیست اس��ت و مردم جدا از رهبری سیاسی کشور او را‬ ‫رهبری مذهبی نی��ز م ی دانند که خود پیش��اپیش مردمش‬ ‫حرکت م ی کند و دستوراتش بر پایه اصول و اعتقادات مردم‬ ‫است‪.‬‬ ‫جنگ ب رای ای ران نه جنگی نظامی و حرکتی ب رای فتح‬ ‫بود که دفاع مشروع از کیان اسالم معنا گرفته بود‪ .‬جغ رافیای‬ ‫کشور در پیوند با جغ رافیای اعتقادی‪ ،‬مرزی را ترسیم کرده بود‬ ‫که در یک سویش حق و در سوی دیگرش باطل قرار گرفته‬ ‫بود‪ .‬جنگ که شد‪ ،‬نامش را گذاشتند دفاع و با پسوند مقدس‪،‬‬ ‫این پیوند نامانوس با جنگ‪ ،‬مفهومی ارزش مدارانه به قیمت‬ ‫نام «ای��ران» گرفت‪ .‬جدا از پیامدهای سیاس��ی‪ ،‬اجتماعی و‬ ‫فرهنگی که ب��ه ان خواهیم پرداخت‪ ،‬غ��رور ملی یا همان‬ ‫ناسیونالیسم ای رانی با مفاهیمی به شدت مذهبی‪ ،‬جنگ ای ران‬ ‫و ع راق – دو همسایه – را نزد جامعه ای رانی‪ ،‬جنگ میان حق‬ ‫وباطل نام نهاد که در یک سو گرچه دفاع از میهن و سرزمین‬ ‫ارزش است اما در مفهومی فراتر‪ ،‬مرز میان ایمان و باطل را در‬ ‫جغ رافیای عقیدتی جنگ کشید‪.‬‬ ‫در اینجاس��ت که س��بک زندگی جنگ نه به صورت‬ ‫مفاهیم کالسیک نظامیگری که در سطح عموم ی تر و حتی‬ ‫عرف ی تر شکل گرفت‪ .‬این تعبیر رهبری انقالب اسالمی از‬ ‫ان‪ ،‬ترسیم شایسته ای ایجاد کرده‪« :‬اگر بخواهید یک‬ ‫ان دور ‬ ‫نمونه ب رای انچه که شایست ‏ه ماست‪ ،‬پی دا کنید‪ ،‬نگاه کنید به‬ ‫دوران دفاع مقدس‪ .‬ببینید ان جوان هایی که در جبهه بودند‪،‬‬ ‫ان پدر مادرهایی که این جوان ها را این جور م ی فرستادند‪ ،‬ان‬ ‫گفت وگوباابراهیمفیاضدرباره‬ ‫موافقانومخالفانجنگدرجامعه‬ ‫اعت راض ب ه نوسازی و شیفت‬ ‫بهعدالتاجتماعی‬ ‫جامعه شناسی جنگ در پرونده‬ ‫این هفته مثل�ث مورد بررس�ی قرار‬ ‫گرفته است‬ ‫بچ ه های جنگ و مواجهه با‬ ‫تکنوک رات ها و بوروک رات ها‬ ‫تــاریخ‬ ‫یک قرارگاه نظامی همه یکرن��گ بودند و یک لباس‪ .‬یعنی‬ ‫شهید اب راهیم همت فرمانده لشکر ‪ 27‬محمد رسول اهلل (ص)‬ ‫که یکی از لشکرهای خط شکن و مهم جنگ بود‪ ،‬بدون اینکه‬ ‫از نظر لباس نظامی شناس��ایی خاصی داش��ته باشد‪ ،‬موقع‬ ‫شهادتش وقتی که سر از تنش به دلیل ترکش بمب هواپیما‬ ‫جدا م ی ش��ود‪ ،‬جنازه اش چند روز کنار خاکری��زی م ی ماند و‬ ‫بعدهاست که او را از روی زیرپی راهن ی اش شناسایی م ی کنند‪.‬‬ ‫فرماندهان در کنار رزمندگان بدون اینکه برتری نظامی داشته‬ ‫باشند و سال ها همی ن طور در کنار هم تا پایان جنگ هم حتی‬ ‫درجه و رتب ه ای نظامی که سازمان نظامی انها را نشان دهد‪،‬‬ ‫ندارند‪ .‬این روحیه است که س��پاه مردمی جنگ را متمایز از‬ ‫دیگر سازمان های نظامی جهان م ی سازد‪.‬‬ ‫نکته قاب��ل توجه اینکه هرچن��د‪ ،‬بخش های مختلف‬ ‫با هم تفاوت هایی دارند؛ خصوصیات یک لش��کر با لش��کر‬ ‫دیگر متفاوت است‪ .‬ولی روح کلی همه جا یکی است‪ .‬سطوح‬ ‫مسئولی ت ها نیز متفاوت اس��ت؛ یکی فرمانده لشکر است‪،‬‬ ‫یکی فرمانده تیپ‪ ،‬یکی فرمانده گ��ردان‪ ،‬یکی هم رزمنده‪،‬‬ ‫یکی اطالعاتی اس��ت‪ ،‬یکی عملیاتی‪ ،‬یکی هم تدارکاتی‪.‬‬ ‫ولی باز هم فض��ای هم ه انها یکرنگ اس��ت‪ .‬غالب بچه ها‬ ‫لباس خاکی به تن داشتند‪ .‬بعض ی ها هم لباس سبز پاسداری‪.‬‬ ‫ی هم گاهی اوقات تن بعض ی ها دیده م ی شد‪ .‬ولی‬ ‫لباس پلنگ ‬ ‫مدل همه اش خاکی بود‪ .‬لباس خاکی عمال سه فایده جدی‬ ‫داشت؛ یک؛ تفاوت های اجتماعی و طبقات مصرفی جامعه‬ ‫نمود خود را از دس��ت م ی داد و همه در یک سطح از پوشش‬ ‫قرار م ی گرفتند‪ .‬دو؛ اس��تتار بود و سه؛ روش��ی ب رای دوری از‬ ‫تعلقات مادی بود‪ .‬چفیه و پالک هم جزو متعلقات هر فرد بود‪.‬‬ ‫همین چفیه و پالک بعدها به عنوان نمادهای اصلی جنگ‬ ‫نزد بازمان��دگان دفاع و به عنوان یک��ی از نمادهای فرهنگی‬ ‫دفاع مقدس مطرح شد‪.‬‬ ‫رزمندگان ای رانی در دوران دفاع از کشور‪ ،‬به شدت به ارا‬ ‫و اندیش��ه های امام خمینی(ره) رهبر انقالب اسالمی پایبند‬ ‫هس��تند‪ .‬مروری کوتاه بر خاط رات و وصی ت نامه های شهدا‪،‬‬ ‫یک نکته برجس��ته را نمایان م ی س��ازد و ان توجه به مقام‬ ‫والیت فقیه‪ ،‬دعا ب رای ایشان و تالش در راه سربازی در مسیر‬ ‫والیت فقیه‪ ،‬تئوری اصلی انقالب اسالمی است‪.‬‬ ‫ی مرگ اندیش��انه و‬ ‫از نظر روحی‪ ،‬ش��هادت نه مفهوم ‬ ‫پایان راه بلکه اغاز تعالی انس��ان و رس��یدن به تعالی الهی‬ ‫اس��ت‪ .‬بر همین اساس اس��ت که توجه به خودس��ازی‪ ،‬اثر‬ ‫جدی بر زندگی روزمره انها داش��ت‪ .‬روض��ه و هیات‪ ،‬یکی از‬ ‫برنامه های ثابت خودس��ازی رزمنده ها بود‪ .‬زیارت عاش��ورا‪،‬‬ ‫دعای توس��ل‪ ،‬دعای کمیل و‪ ...‬ب رای ب رنامه دعا و روضه هم‪،‬‬ ‫نیاز به هیچ چیزی نداشتند جز دل شکس��ته و حس و حال‬ ‫معنوی‪ .‬شعار رزمندگان؛ «هیهات منا الذله» ب ر گرفته از کالم‬ ‫امام حسی ن (ع)‪ ،‬این منبع درخشان انقالب های تاریخ شیعه‬ ‫بود‪ .‬امام حسین(ع)‪ ،‬سی د الشهدا‪ -‬اقا و سرور همه شهیدان‪-‬‬ ‫منبعی الیزال و ب ی انتها ب رای رزمندگان جنگ بود‪ .‬ضمن اینکه‬ ‫انها با کشوری به جنگ برخاسته بودند که حرم امام حسین(ع)‬ ‫در ان در حصر بود و رفتن به ان ب رای ای رانیان به دلیل جنگ‬ ‫تقریبا امکان ناپذیر بود تا جایی که در سال های بعد از جنگ‬ ‫نیز راه کربال باز نش��د و با س��قوط صدام بود که خیل زائران‬ ‫ای رانی بعد حدود ‪ 25‬س��ال به کربال رفتند‪ .‬یکی از شعارهای‬ ‫معنوی جنگ نیز همین باز کردن راه کربال و مشرف شدن به‬ ‫زیارت حرم امام حسین(ع) بود‪ .‬این اما همه واقعیت جنگ نبود‬ ‫‪ .‬پایان جنگ و قبول قطعنامه‪ ،‬نقطه عطفی نزد رزمندگانی بود‬ ‫که از جان‪ ،‬دل شسته بودند و حاال نه راه پیش داشتند و نه راه‬ ‫پس؛ سربازانی که عمدتا جوان بودند و در میدان های جنگ‪،‬‬ ‫سبک زندگی ویژه را برگزیده بودند‪ .‬حاال در شهر با هیوالیی از‬ ‫مشکالت که نه مثل دشمن بعثی رو در رو که گاهی از پشت‬ ‫و گاهی از کنار ضربه م ی زد و وی سربازی بود هرچند مسلح‬ ‫ب تراژیک این واقعه‬ ‫اما در استفاده از سالح ناکارامد‪ .‬شاید بازتا ‬ ‫در فیلم «اژانس شیشه ای» بازتاب یافت؛ جایی که قهرمان‬ ‫دیروز ب رای مداوا بی پول و پر از مشکالت زندگی در مواجهه‬ ‫با ب ی تفاوتی از مردم و نهادهای رسمی مسئول دست به یک‬ ‫گروگانگیری م ی زند و خود به گمان مامور امنیتی‪ ،‬به امنیت‬ ‫کشور ضربه زده است‪ .‬کس��ی که تا دیروز جوان ی اش را ب رای‬ ‫امنیت کشور داده بود‪ ،‬حاال مخل امنیت است‪ .‬ریشخند گرفتن‬ ‫زندگی عادی‪ ،‬ب ی قیدی و حتی تلخ اندیش��ی و نگاه بدبینانه‬ ‫به زندگی سلوک برخی از انها ش��د‪ .‬به تعبیر گلعلی بابایی‪،‬‬ ‫نویس��نده جنگ در کتاب نقطه رهایی که یک سال پس از‬ ‫پایان جنگ اشاره ای مستقیم به این واقعه دارد؛ «شهر چون‬ ‫زندان مخوف و خفقان اوری اس��ت که در فضای ان‪ ،‬تنفس‬ ‫امکان پذیر نیست‪».‬‬ ‫افت��راق و جدایی از اینجا ش��کل م ی گیرد ارمانش��هر‬ ‫جبهه پایان یافته اس��ت و به ظاهر باب شهادت بسته شده‬ ‫است؛ نکته مهم اینجاس��ت که ادم های جنگ به چند گروه‬ ‫تقسیم م ی شوند؛ گروهی که با روزگار کنار م ی ایند و به زندگی‬ ‫ب ر م ی گردند‪ ،‬گروه دیگر اما در افسوس ان دوران در کنج عزلت‬ ‫م ی نشینند و البته گروه س��وم عصیانگر به زمانه م ی تازند و‬ ‫خواستار بازگشت به ارزش های دفاع مقدس هستند‪.‬‬ ‫در این میان اما جنگ تنها در جبهه ها شکل نم ی گرفت‪،‬‬ ‫چه انکه دولت از نظر پش��تیبانی جنگ ب��ا چالش هایی در‬ ‫اجرا و تئوری مواجه بود؛ به صورتی که جناح بندی سیاس��ی‬ ‫جمهوری اسالمی برخاس��ته از همین منازعات بود‪ .‬در طی‬ ‫دوران جن��گ‪ ،‬منازعه ای س��خت میان طرف��داران اقتصاد‬ ‫دولتی و طرف��داران اقتصاد ب��ازار وجود داش��ت‪ .‬طیف بازار‬ ‫از وجود انس��دادی که توسط دولت در مناس��بات اقتصادی‬ ‫ایجاد شده بود‪ ،‬انتقاد م ی کرد و از س��وی دیگر دولت معتقد‬ ‫بود به اینکه این مس��ئولی ت های جدی��د در چارچوب اصول‬ ‫اقتصادی قانون اساسی اس��ت و برعهده گرفتن مسئولیت‬ ‫سهمی ه بندی کاالهای اساسی‪ ،‬به اعتبار شرایط خاص جنگی‬ ‫و نیز مسئولی ت هایی است که در چارچوب قانون حفاظت و‬ ‫توسعه صنایع کشور به اعتبار شرایط خاص پس از پیروزی‬ ‫انقالب اسالمی برعهده دولت قرار گرفته و البته انها بعدها در‬ ‫س��ال های اخیر با ارائه امار و ارقام ی معتقد بودند که می زان‬ ‫دخالت دولت در اقتصاد نسبت به سال های حکومت پهلوی‬ ‫به مراتب کمتر بوده‪ .‬در این میان است که مدافعان این جناح‬ ‫اقتصادی با ارائه می زان تورم در س��ال های جنگ م ی گویند‬ ‫ش حتی از نظر‬ ‫گرچه جنگ بوده اما کش��ور با تمام مشکالت ‬ ‫پایی ن بودن نرخ تورم رکورد همه سال ها را زده است‪ .‬ب ر اساس‬ ‫این امار‪ ،‬تورم در ای ران در سال ‪ 57‬با رقم ‪ 10‬درصد اغاز شد و‬ ‫در س��ال های ابتدایی پیروزی انقالب اسالمی روند صعودی‬ ‫داشت‪ ،‬به طوری که در سال ‪ 60‬نرخ ‪ 22/8‬درصد را ثبت کرد‪،‬‬ ‫ولی از سال ‪ 61‬به بعد این روند نزولی شد تا اینکه در سال ‪64‬‬ ‫کشور پایی ن ترین نرخ تورم را به می زان ‪ 6/9‬درصد ثبت کرده‬ ‫بود‪ .‬نرخ تورم در ای ران از سال ‪ 65‬بار دیگر صعودی شد و رقم‬ ‫‪ 23/7‬درصد را ثبت کرد‪ ،‬این روند تا سال ‪ 67‬ادامه داشت‪ ،‬ولی‬ ‫از سال ‪ 68‬با کاهش تورم روبه رو بودیم تا اینکه تورم یک رقمی‬ ‫ نه درصدی را در سال ‪ 69‬داشتیم‪ .‬البته با روی کار امدن دولت‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫خانواده‏هایی که ان جور با ش��وق و ذوق جبهه را پشتیبانی‬ ‫م ی کردند‪ ،‬چه حالتی و چه احساساتی داشتند‪ .‬انها نمونه‏های‬ ‫خوبی است‪ .‬این هشت سال [دفاع مقدس]‪ ،‬مظهری از برترین‬ ‫صفاتی است که یک جامعه م ی تواند به انها ببالد و از جوانان‬ ‫خودش انتظار داشته باشد‪ .‬یعنی دفاع مقدس‪ ،‬مظهر حماسه‬ ‫است‪ ،‬مظهر معنویت و دینداری است‪ ،‬مظهر ارمان خواهی‬ ‫است‪ ،‬مظهر ایثار و از خودگذشتگی است‪ ،‬مظهر ایستادگی‬ ‫پایداری و مقاومت اس��ت‪ ،‬مظهر تدبیر و حکمت اس��ت‪».‬‬ ‫(مقام معظم رهبری‪)۱۳۸۸/۰۶/۲۴ ،‬‬ ‫در کنار نیروی رس��می کش��ور که وظیفه اش‪ ،‬دفاع از‬ ‫مرزهاست‪ ،‬نیروی غیررسمی به عنوان بسیج در کشور ایجاد‬ ‫شد که بعدها در قالب نیروهای برخاسته از انقالب یعنی سپاه‬ ‫ی سپاه‪ ،‬نظام و سازمانی‬ ‫پاسداران‪ ،‬متشکل شد و در یگان رزم ‬ ‫نظامی گرفت‪ .‬اما بخش زیادی از بار جنگ بر عهده همین‬ ‫ی بود که از طبقات مختلف اجتماعی در شهرهای‬ ‫بسیج مردم ‬ ‫بزرگ‪ ،‬کوچک و روستا در واحدهای نظامی به صورت موقت و‬ ‫نه رسمی سازماندهی م ی شدند‪ .‬نکته جالب در همین سازمان‬ ‫نظامی مردم ی این بود که از فرمانده لش��کر‪ ،‬فرمانده تیپ‪،‬‬ ‫فرمانده گردان‪ ،‬تا گروهان و دسته و رزمنده و رده های مختلف‬ ‫نوشتاریازدکترابطحیدرباره‬ ‫جامعهشناسیجنگ‬ ‫‪55‬‬ ‫تکنوکرات هاشمی که مدل سازندگی را با قدرت در کشور اجرا‬ ‫م ی کرد‪ ،‬بار دیگر تورم افزایش یافت‪ ،‬به صورتی که از سال ‪70‬‬ ‫بار دیگر روند صعودی تورم را با نرخ ‪ 20/7‬درصد شاهد بودیم‬ ‫و این روند ادامه داشت تا اینکه در سال ‪ 74‬رکورد ‪ 49/4‬ثبت‬ ‫شد که باالترین نرخ رسمی تورم در کشور است‪ .‬از سال ‪ 75‬به‬ ‫بعد مجددا کاهش تورم را داشتیم تا اینکه در سال ‪ 80‬نرخ تورم‬ ‫به ‪ 11/4‬درصد رسید‪ .‬هر چند در سال های ‪ 81‬تا ‪ 83‬نرخ تورم‬ ‫حدود ‪ 15‬درصد را تجربه کردیم ولی از سال ‪ 84‬به بعد نیز تورم‬ ‫به مرز ‪ 10‬درصد رسید و افزایش نرخ را تا سال ‪ 87‬شاهد بودیم‪،‬‬ ‫به طوری که تورم در این سال به‪ 25/4‬درصد رسید‪ .‬اخرین و‬ ‫ششمین دوره افزایش��ی نرخ تورم هم به سال ‪ 88‬برم ی گردد‬ ‫که از نرخ ‪ 10/8‬درصد اغاز شد و در سال ‪ 90‬به نرخ ‪ 21/5‬درصد‬ ‫رسید‪ .‬از نظر رش��د اقتصادی اما در س��ال های جنگ ‪،60 -‬‬ ‫‪ 63‬و ‪ 66‬نرخ رش��د اقتصادی منفی و به ترتیب ‪ -2 ،-4/4‬و‬ ‫‪ -1‬بود که البته این نرخ رشد منفی ناش��ی از شرایط جنگ‬ ‫بوده است‪ .‬باالترین رشد منفی اقتصادی کشور پیش از این‬ ‫روزها اما در سال ‪ 67‬و در اخرین سال جنگ بود که نرخ رشد‬ ‫اقتصادی کشور ‪ -5/5‬درصد گزارش شد‪ .‬از نظر اقتصاد دانان‬ ‫اما نرخ رشد منفی ناشی از شرایط جنگ بوده است‪ .‬در تمام‬ ‫سال های بعد از دهه ‪ ،60‬تنها در سال های معدودی نرخ رشد‬ ‫اقتصادی متناسب با اهداف برنامه سند چشم انداز و باالتر از‬ ‫هشت بوده است‪.‬‬ ‫تغییر گفتمانی‬ ‫تــاریخ‬ ‫یک سال بعد از پایان جنگ‪،‬بنیانگذار انقالب اسالمی‬ ‫زندگی را ب��درود گفت‪ .‬س��اختار جدی��د رهب��ری و رده های‬ ‫اجرایی کش��ور به دنبال درگذش��ت امام خمینی(ره)‪ ،‬تغییر‬ ‫یاف��ت‪ .‬حضرت ای��ت اهلل خامنه ای ک��ه تا این زم��ان‪ ،‬مقام‬ ‫ریاس��ت جمهوری را بر عهده داش��تند‪ ،‬ب��ا انتخاب مجلس‬ ‫خبرگان در ‪ 14‬خرداد‪ ،‬رهبری جمهوری اس�لامی را پذیرفتند‬ ‫و سپس در تابستان همان سال‪ ،‬ایت اهلل هاشمی رفسنجانی‬ ‫که تا این زمان ریاست مجلس شورای اس�لامی را بر عهده‬ ‫داشت‪ ،‬با ارای ملت به ریاست جمهوری رسید‪ .‬شرایط جدید‬ ‫جهانی‪ ،‬منطقه ای و داخلی خصوص��ا پایان جنگ‪ ،‬اقدامات‬ ‫و برنامه های جدیدی را ن��زد دولتمردان طلب م ی کرد‪ .‬دولت‬ ‫جدید‪ ،‬اقدامات وسیعی را طی هشت سال ـ تا سال ‪ 1376‬ـ‬ ‫در ابعاد مختلف سیاست داخلی و خارجی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬نظامی‬ ‫و امنیتی به انجام رساند که به دوران سازندگی معروف شده‬ ‫است‪ .‬مهمترین گرایش دولت‪ ،‬بازسازی زی ربناهای اقتصادی‬ ‫و صنعتی کشور عنوان شد‪.‬‬ ‫دولت هاشم ی رفسنجانی ارمانگرایی برخاسته از جنگ‬ ‫و انقالب اسالمی را به کنار گذاشت و با شعار واقع گرایی فصل‬ ‫جدیدی را در تاریخ جمهوری اسالمی رقم زد‪ .‬در دولت جدید‬ ‫برخالف دولت جنگ برنامه هایی مثل افزایش نقش بخش‬ ‫خصوصی از طریق خصوص ی کردن‪ ،‬راه ان��دازی بازار بورس‪،‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫واگذاری های گس��ترده بس��یاری از اجزای بخش دولتی به‬ ‫بخش خصوصی‪ ،‬تشویق و ضمانت سرمایه گذاری خارجی‬ ‫توس��ط دولت و‪ ...‬در اولویت قرار گرف��ت‪ .‬اعتقاد دولت اقای‬ ‫هاشمی این بود که اصالحات اقتصادی‪ ،‬خود به خود اصالحات‬ ‫سیاسی و مقبولیت بیشتر حکومت جمهوری اسالمی را به‬ ‫همراه خواهد داش��ت‪ .‬تمرکز امور در دس��ت دولت‪ ،‬ضرورت‬ ‫زمان جنگ بود که اینک ضرورتش کاهش یافته بود‪ .‬دولت‬ ‫اما خیلی زود با مشکالت ساختاری مواجه شد؛ تکیه بر واردات‬ ‫و تک محصولی بودن‪ ،‬هزینه های سرسام اور بازسازی مناطق‬ ‫جنگی‪ ،‬تعارض طبیعی که میان دو ش��عار دولت سازندگی‬ ‫یعنی عدالت اجتماعی و ازادسازی اقتصادی به وجود م ی امد‪،‬‬ ‫وسعت زیاد دس��تگاه دیوانس��االری که الزمه اقتصاد دولتی‬ ‫اس��ت و تعارض طبیعی ان با سیاس��ت ازادسازی اقتصادی‬ ‫که نیازمند دولت کوچک اس��ت و از طرفی کوچک س��ازی‬ ‫دولت در این مقطع‪ ،‬ب��ه معنی معضل بیکار ش��دن حجم‬ ‫زیادی از کارمندان‪ ،‬کم ش��دن کنترل دولت ب��ر برنامه های‬ ‫خود و ریس ک سس ت شدن قدرت سازمانی ان بود‪ .‬مشکالت‬ ‫اقتصادی ناش��ی از کاهش قیمت نفت در پی جنگ کویت‬ ‫به زیر ‪ 14‬دالر در حالی که دولت برنامه های خود را ب ر اساس‬ ‫‪ 20‬دالر در هر بش��که پی ش بینی کرده بود‪ ،‬نامس��اعد بودن‬ ‫شرایط بازار جهانی و فناوری ب رای تبدیل ای ران از یک کشور‬ ‫صادر کننده نفت و وارد کننده کاالهای صنعتی به یک کشور‬ ‫صنعتی دارای جایگاه مناس��ب در تقس��یم کار بی ن المللی‪،‬‬ ‫عدم عالقه سرمایه داران خارجی به سرمایه گذاری در منطقه‬ ‫بحران خیز خاورمیان��ه و مخالفت امریکا با س��رمایه گذاری‬ ‫خارجی در ای ران از طریق تحریم های اعمال شده نیز از جمله‬ ‫مشکالت خارجی بود‪.‬‬ ‫اقدام��ات اقتص��ادی دولت س��ازندگی در بازس��ازی‬ ‫کش��ور و ایج��اد زیرس��اخت های اقتص��ادی و فرهنگی در‬ ‫قالب برنامه های اول و دوم در س��ال های ریاست جمهوری‬ ‫ایت اهلل هاشم ی رفسنجانی پیامدهای مثبت و منفی مختلفی‬ ‫را در عرصه سیاسی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی ب رای کشور به جا‬ ‫گذاش��ت‪ .‬اجرای برنامه توس��عه اول در این دوران عالوه بر‬ ‫رونق بخشیدن به فعالی ت های اقتصادی‪ ،‬باعث ایجاد تحرک‬ ‫در سرمایه گذاری‪ ،‬تولید و اشتغال و تامین رشد متوسط ساالنه‬ ‫‪ 7/3‬درصد تولید ناخالص داخلی ش��د؛ اما اجرای برنامه های‬ ‫تعدیل اقتصادی و خصوص ی سازی به تدریج با موانع متعددی‬ ‫مواجه شد که تبعات بسیاری را ب رای کش��ور به وجود اورد و‬ ‫عمال یکی از شعا رهای کلیدی دولت سازندگی را که تالش‬ ‫ب رای خصوص ی سازی در عرصه اقتصاد بود‪ ،‬با مشکل روبه رو‬ ‫کرد‪ .‬در این میان اما مخالفان هاشم ی رفس��نجانی به شدت‬ ‫بر اقدامات او که منجر به فاصله گرفتن جامعه از ارزش های‬ ‫انقالب اسالمی شد‪ ،‬تاختند‪ .‬در این میان مخالفان او که بارها و‬ ‫بارها به دلیل مواضع سال های اخیر هاشم ی رفسنجانی دوران‬ ‫او را به نقد نشستند‪ ،‬بر دوقطب ی شدن جامعه به فقیر و غنی‬ ‫انصار حزب اهلل به عنوان یک گروه معترض شهری‪ ،‬منتقد دولت مردان در سال های پس از جنگ بود‬ ‫‪56‬‬ ‫میرسلیم‪ ،‬وزیرفرهنگ و ارشاد دولت‬ ‫هاشمی رفسنجانی از شرایط فرهنگی‬ ‫ان روزها میگوید که سازندگی در‬ ‫اولویت اول بود و مابقی مسائل ذیل ان‬ ‫قرار داشت‬ ‫تاکید م ی کردند و چنین مساله ای را ناشی از سیاست های او در‬ ‫اولویت دادن به توسعه عنوان م ی کردند‪ .‬به گمان انها دغدغه‬ ‫اصلی دولت سازندگی‪ ،‬دستیابی به «توسعه اقتصادی» بود؛ به‬ ‫ل محتوای انجام شده در گفتارهای ‬ ‫صورتی که ب ر اساس تحلی ‬ ‫هاشمی‪ ،‬این مقوله بیشترین فراوانی را در سخنان او دارا بوده‬ ‫است‪ .‬در اثر قرار گرفتن «اقتصاد» در مرکز دغدغه‏های دولت‬ ‫سازندگی‪ ،‬ارزش های فرهنگی مسلط جامعه به حاشیه رانده‬ ‫شد و به پاشنه اشیل دولت هاش��می تبدیل شد‪ .‬با اغاز این‬ ‫دوره‪ ،‬به ب��اور منتقدان نابهنجاری‪‎‬ه��ای اجتماعی و عبور از‬ ‫ارزش های انقالبی‪ ،‬نسبت به گذشته گس��ترش یافت و به‬ ‫تدریج‪ ،‬ارزش های فرهنگی و الگوهای رفتاری جدید در عرصه‬ ‫عمومی جامعه ظهور یافتند‪.‬‬ ‫افول فرهنگ دفاع مقدس و جایگزینی فرهنگ رفاه و‬ ‫مصرف گرایی‪ ،‬با ساخت و گسترش فروشگاه های زنجیره ای‬ ‫و همچنین عدم تولید فرهنگ ارزش گرا در دوران هاش��می‬ ‫بس��یار مش��هود بود‪ .‬تغییر ارزش ها از «ساده زیس��تی» به‬ ‫«تجمل گرایی» با تبلیغ��ات و وارد کردن کاال به منظور رفع‬ ‫نیازهای جدید اقتصادی و تبدیل ث��روت و تجمل به ارزش‬ ‫مثبت در ای ران و تاثی رات ان روی ارزش های دیگر‪ ،‬پیامد بعدی‬ ‫فرهنگی‪ -‬اجتماعی این دوره اس��ت‪ .‬هاشمی در خطب ه های‬ ‫نماز جمعه خود‪ ،‬در اواخر دهه ‪ ،۱۳۶۰‬عقبه فکری و عقیدتی‬ ‫این رویکرد جدید را در قالب موضوع��ات مرتبط با «عدالت‬ ‫اجتماعی» ایجاد کرد ‪ .‬هاشمی‪ ،‬در این باره‪ ،‬چنین م ی گوید‪:‬‬ ‫«من سلسله بحث ها را در خطب ه ها م ی گفتم که در مبحث‬ ‫عدالت اجتماعی بود‪ .‬تفکر اصلی من این است که زهد واقعی‬ ‫ارزشمند است‪ ،‬ولی باید با زهدفروشی مقابله کرد‪ .‬ایات زیادی‬ ‫درباره سرزنش تفکر تحریم لذات دنیا بر انسان ها هست که‬ ‫واقعا قران با این تفکر مبارزه م ی کند‪».‬‬ ‫می ر سلیم وزیر فرهنگ دولت دوم هاشمی در این باره‬ ‫م ی گوید‪« :‬اقتضای اولیه دولت ایت اهلل هاشم ی رفسنجانی‪،‬‬ ‫که با شعار سازندگی وارد صحنه اجرایی شد‪ ،‬فراهم ساختن‬ ‫امکانات مادی بود‪ .‬متقابال در زمینه فرهنگی هدف خاصی با‬ ‫همان اولویت‪ ،‬مدنظر قرار نگرفت و امور فرهنگی‪ ،‬بدون انکه‬ ‫قصد ب ی اعتنایی بدان باشد‪ ،‬خودبه خود به حاشیه رانده شد‪».‬‬ ‫در س��ال ‪ ۷۰‬در صفحات مطبوعات کشور‪ ،‬بحث های‬ ‫فراوانی درباره سیاس��ت های فرهنگی دولت درج م ی ش��د و‬ ‫تــاریخ‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫عده ای در مخالفت و بس��یاری در موافقت با سیاس��ت های‬ ‫وزارت فرهنگ و ارشاد اس�لامی سخن م ی گفتند‪ .‬مخالفان‬ ‫سیاس��ت های فرهنگی معتق��د بودند که ب��ا هیچ منطقی‬ ‫نم ی توان اج��ازه عرض اندام به مخالفان اس�لام و انقالب را‬ ‫داد و انان را بر حوزه های فرهنگی مس��لط ساخت‪ .‬موافقان‬ ‫سیاست های فرهنگی دولت پاسخ م ی دادند اوال باید ازمود‪،‬‬ ‫خطا کرد و همچنین در مقابل فرهن��گ غ ربی باید مقداری‬ ‫تساهل و تسامح را پذیرفت‪ .‬سیاست های هاشم ی رفسنجانی‬ ‫تا جایی پیش رفت که حتی گروه هایی از جناح چپ به شدت‬ ‫به وی تاختند تا جایی که منازعه ای میان دولت او و روزنامه‬ ‫س�لام ش��کل گرفت‪ .‬به صورتی که عباس عبدی سردبیر‬ ‫روزنامه س�لام به دلیل انتقاد از هاش��می ‪ 11‬م��اه به زندان‬ ‫رفت و همچنین گروهی از فعاالن طی ف چپ به سرکردگی‬ ‫سی د عل ی اکبر محتشمی که در ان زمان ماهنامه «بیان» را‬ ‫یدادند‪ ،‬به خاطر ستیزشان با لیب رالیسم در همه اشکال‬ ‫انتشار م ‬ ‫فرهنگی‪ ،‬سیاسی و اقتصادی ان‪ ،‬رسما به نقد سیاست های‬ ‫اقتصادی‪ ،‬فرهنگی و مدیریتی دولت هاشمی م ی پرداختند‬ ‫و معتقد بودند ک��ه فضای فرهنگی تازه ک��ه اصال مطلوب‬ ‫نیست‪ ،‬حاصل سیاست های دولتی است که در بعد اقتصادی‬ ‫به فش��ارهای داخ��ل و خارج گ��ردن نهاده و سیاس��ت های‬ ‫اقتصادی موردنظر صندوق بی ن المللی پول و بانک جهانی‬ ‫را پی��اده م ی کند‪ .‬در این می��ان مخالفت هایی ک��ه به دوره‬ ‫هاشم ی رفسنجانی م ی شد‪ ،‬حالت سلبی نیز به خود گرفت‪ ،‬از‬ ‫جمله توسط گروهی که بعدها به عنوان انصارحزب اهلل معروف‬ ‫شد و نشریه ای به نام «یالثارات الحسین» منتشر م ی کردند‪.‬‬ ‫عنوان مجله هم در واقع برگرفته شده از شعار گروه توابین که‬ ‫بعد از قیام امام حسین(ع) از جاماندگان کربال یا کسانی که‬ ‫در عاشورا حضور نداشتند بودند‪ ،‬واکنشی به بازماندگان دفاع‬ ‫مقدس بود که انها را به بازگشت به ارزش های دفاع مقدس‬ ‫فرام ی خواند‪ .‬انصار حزب اهلل واکنش هایی نس��بت به انچه‬ ‫لیب رالیسیم فرهنگی حاکم بر دولت م ی دانستند‪ ،‬داشتند که‬ ‫البته غیررسمی و خارج از ب رنامه دولت بود‪ .‬اوج این اقدامات در‬ ‫سال های ‪ 74‬و ‪ 75‬بود که توسط انصار حزب اهلل یا نیروهای‬ ‫که عمدتا حزب اللهی خوانده م ی شدند صورت م ی گرفت‪ ،‬از‬ ‫جمله ماجرای سخنرانی س��روش در دانشکده فنی دانشگاه‬ ‫ته ران‪ ،‬تجمع در مقابل روزنامه سالم‪ ،‬راهپیمایی صدها نفره‬ ‫در شهرک غرب علیه «بدحجابی»‪ ،‬راهپیمایی در مخالفت‬ ‫با «س��رمایه داران غ ربزده» در مقابل برج س��فید پاس��داران‪،‬‬ ‫راهپیمایی علیه «فرهنگ مبتذل غرب» در ته ران و تجمع‬ ‫در می دان ولیعصر (عج) تا تجمع در مقابل سینما قدس ته ران‬ ‫علیه فیلم تحفه هند‪ ،‬اعتراض به نحوه عملکرد ش��هرداری‬ ‫ته ران در مقابل شهرداری و مجلس و راهپیمایی و تجمع از‬ ‫میدان ولیعصر(عج) تا مقابل دانشگاه علیه برخی از استادان‬ ‫دانشگاه‪.‬‬ ‫دولت هاش��می در واقع پایانی بود ب��ر فضای روزهای‬ ‫دفاع مقدس که با دوره اصالحات به تقدس زدایی کش��ید و‬ ‫البته واکنشی رسمی بود به بازتولید ارزش های دفاع مقدس‬ ‫و ایجاد نمادهایی ب رای حفظ و اشاعه ارزش های دفاع مقدس‬ ‫که در اردوی راهیان نور بازتولید شد‪ .‬جنگ که امری مقدس‬ ‫نم ی تواند باش��د‪ ،‬با همراه��ی با ارزش ه��ای معنوی و ملی‬ ‫به دفاع مقدس رس��ید ام��ا در این مس��یر پرتالطم هیچ گاه‬ ‫ارزش های واقعی این هشت سال را نتوانست بازتولید کند‪،‬‬ ‫چه انکه روزی با ان به صورت مزاحمی در مس��یر توس��عه‬ ‫اقتصادی برخورد شد و روزی دیگر به صورت حداکثری مورد‬ ‫توجه نهادهای رسمی قرار گرفت تا جایی که از ان پوسته ای‬ ‫بیش نماند‪ .‬ارزش هایی که م ی تواند اس��طوره مقاومت یک‬ ‫کشور قرار گیرد‪ ،‬این چنین مورد ب ی مهری قرار گرفت تا عده ای‬ ‫بخواهند تنها از ان خاطره ای حس��رت امیز از رش��ادت های‬ ‫مردان و زنان پابرج��ا بماند‪ .‬گرچه فضای ارزش��ی جنگ راه‬ ‫خود را باز کرد و پس از س��ال ها همچنان در فضای کش��ور ‬ ‫باقی مانده است‪g .‬‬ ‫اعتراض به نوسازی و شیفت به عدالت اجتماعی‬ ‫گفت وگو با ابراهیم فیاض درباره موافقان و مخالفان جنگ در جامعه‬ ‫‪2‬‬ ‫ابراهیم فیاض (متولد ‪ ۱۳۴۲‬در کازرون) پژوهشگر ایرانی حوزه جامع ه شناسی و انسان شناسی و استاد دانشگاه‬ ‫تهران اس�ت که دیدگاه های انتقادی او در نقد دولت سازندگی و دوم خرداد در رس�انه های بازتاب یافته است‪ .‬مثلث‬ ‫در گفت وگو با وی که خود از نزدیک در جبهه های دفاع مقدس حضور داش�ته اس�ت‪ ،‬از او درب�اره تاثیرات اجتماعی‬ ‫دفاع مقدس و بازخوردهای بعد از پذیرش قطعنامه سواالتی پرسیده است‪.‬‬ ‫از نظر اجتماعی‪ ،‬شرایط جامعه ایران در استانه‬ ‫حمله ع�راق به ای�ران چگون�ه ب�ود؛ به ه ر حال‬ ‫انقالبی ص�ورت گرفته بود که فض�ای اجتماعی‬ ‫کش�ور را دگرگون کرده و ای�ن ارزش های جدید‬ ‫اجتماعی به وجود امده بود؟‬ ‫‪ l‬ای ران از نظر ژئوپلتیکی در مرز میان خاورمیانه و‬ ‫اسیا قرار داشت و این یک موقعیت منحصر به فرد را به وجود‬ ‫م ی اورد‪ .‬به ه ر حال در جایی انق�لاب رخ داده بود که نقطه‬ ‫مرزی میان خاورمیانه و اسیاس��ت‪ .‬موقعی که انقالب شد‬ ‫به ه ر حال تفکرات انقالبی نیز مثل گروه محمد منتظری‬ ‫وجود داش��ت که خود را فراتر از مزرهام ی دیدند و تعرضاتی‬ ‫نیز به ع راق داشتند‪.‬‬ ‫چه تعرضاتی؟‬ ‫‪ l‬بیش��تر لفظی بود و در حد بیانیه و س��خنرانی‬ ‫که البته بخشی از ان ریشه در گذش��ته دارد‪ .‬ع راق مکانی‬ ‫بود هم مرز با ای��ران که مراکز مهم مذهب تش��یع در انجا‬ ‫قرار دارد و به ه ر ح��ال در مواجهه با انقالب��ی مهم و بزرگ‬ ‫توسط کش��ور و رهبری ش��یعه قرار گرفته بود‪ .‬ما وقتی در‬ ‫مورد صدام س��خن م ی گوییم او را به عنوان یک چاقوکش‬ ‫قدار به تصویر م ی کش��یم اما در کنار این مساله او متعلق‬ ‫به حزبی با اندیشه سوسیالیستی و قومی بود که در برخورد‬ ‫با انقالب اس�لامی ای ران به ش��دت بازدارنده عمل م ی کرد‪.‬‬ ‫‪57‬‬ ‫بسیاری از عالقه مندان به انقالب در تحلی ل های خود حمله‬ ‫ع راق به ای ران را بیان کرده بودن��د و به نوعی منتظر بودند‪.‬‬ ‫یادم هست که یک س��ال قبل از حمله به ای ران‪ ،‬به نوعی‬ ‫جنگ لفظی ع راق علیه ای ران ش��روع شده بود و من وقتی‬ ‫رادیو ع راق را گوش م ی دادم همان موقع به انقالب بدوبی راه‬ ‫م ی گفت و در مقابل نیز رادیو ای ران ب رنامه هایی را علیه ع راق‬ ‫نشر م ی داد‪ .‬چهار‪ ،‬پنج ماه قبل از شروع رسمی جنگ‪ ،‬ع راق‬ ‫نسبت به نوار مرزی کشور تعرضاتی را انجام م ی داد و این‬ ‫خود نیز نشان از بروز مشکالتی در اینده بود‪ .‬از سوی دیگر‬ ‫وقتی حمله سراسری ع راق به ای ران اغاز شد‪ ،‬بدون اینکه از‬ ‫قبل اعالن رسمی داده ش��ود‪ ،‬اماکن عمومی مورد تهاجم‬ ‫نظامی قرار گرفت‪...‬‬ ‫مردم چه واکنشی نشان دادند؟ به نظر م ی رسد‬ ‫با همه اینها مردم منتظر حمله خارجی به ایران‬ ‫نبودند که به ان واکنشی برامده از اصول انقالبی‬ ‫بدهند؟‬ ‫تــاریخ‬ ‫‪ l‬مردم‪ ،‬انقالب کرده بودند و کس��انی که انقالبی‬ ‫بودند در حال س��ازندگی کش��ور و رفع عقب ماندگ ی ها در‬ ‫روستا بودند‪ .‬به صورتی که گروهی ب رای درو گندم به مزارع‬ ‫م ی رفتن��د‪ .‬به نوعی با وقوع انق�لاب‪ ،‬اموزش های انقالبی‬ ‫توس��ط جوانان انقالبی صورت م ی گرفت‪ .‬کس��انی بودند‬ ‫که به جهاد سازندگی پیوس��تند و بعد از ان ضرورت جنگ‬ ‫انها را به س��پاه کش��اند‪ .‬خودم در کازرون پی��ش از جنگ‪،‬‬ ‫اموزرش های نظام��ی دیدم و با گروهی از جوانان نس��بت‬ ‫به اموزش های انقالبی فعال بودیم‪ .‬جنگ که ش��روع شد‬ ‫در واقع این اموزه ه��ای برگرفته ش��ده از انقالب به کمک‬ ‫بچه های انقالب امد‪ .‬در واقع واکنش عمومی یک واکنش‬ ‫انقالبی بود‪ .‬دفاع از کش��ور به دفاع از انقالب وابس��ته شد‬ ‫و جزو اهداف انقالب ش��د‪ .‬ام��ا اینکه م��ردم منتظر بودند؛‬ ‫نه‪ .‬به ه ر حال کس��ی چنین وس��عتی ب رای جنگ هش��ت‬ ‫س��اله فکر نم ی کرد‪ .‬نکته دیگر اینکه نیروهای انقالب در‬ ‫مواجهه با گروهک های سیاس��ی ضد انقالبی بودند که از‬ ‫چپ های مارکسیست گرفته تا منافقین را شامل م ی شدند‪.‬‬ ‫این گروه ها در واقع قص��د ضربه زدن به اصل انقالب یعنی‬ ‫والیت فقیه را داشتند‪ .‬از نظر داخلی نیز مردم با مشکالتی‬ ‫مواجه بودند؛ از مرزهای کشور که مساله قومی ت ها مطرح‬ ‫شده بود تا مسائل اجتماعی دیگر اما وقتی جنگ شد‪ ،‬این‬ ‫مساله بر مشکالت عمومی افزود‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫جنگ از نظ�ر اجتماعی چ�ه تاثیری ب�ر جامعه‬ ‫ایران گذاشت؟ ش�اخصه های انسجام برامده از‬ ‫جنگ چه بود؟‬ ‫‪ l‬نکته مهم جایی است که مفاهیم تغییر م ی کند‪.‬‬ ‫اوال ما جنگ نکردیم‪ ،‬بلکه دف��اع کردیم‪ ،‬یعنی به ما حمله‬ ‫ش��د‪ .‬انقالبی در خاورمیانه در حال رش��د و حرکت بود که‬ ‫غرب ی ها با تحریک صدام م ی خواس��تند جلویش را بگیرند‪.‬‬ ‫طنز تاریخ اینجاس��ت که چپ ها حمال راست ها در تاریخ‬ ‫شدند‪ .‬صدام به عنوان یک نیروی چپ‪ ،‬حمال امریکای ی ها و‬ ‫اروپای ی ها ب رای ضربه زدن به انقالب اسالمی ای ران شد‪ .‬صدام‬ ‫باید در این خصوص مورد بررسی و تحلیل تاریخی بگیرد‪،‬‬ ‫چه انکه او یکی از نمادهای عملگی چپ ها ب رای راست ها‬ ‫در تاریخ است و در این زمینه تاریخ ساز نیز هست‪.‬‬ ‫نکته مهم دیگر اینکه جنگ هشت ساله‪ ،‬پیچ تاریخی‬ ‫ایران بود‪ ،‬به این ص��ورت که ایران ب رای همیش��ه از ذلت‬ ‫تاریخی جنگ های صفویه تا قاجاری��ه در امد‪ .‬نکته دیگر‬ ‫هم اینکه‪ ،‬جنگ همیشه باعث انس��جام ملی و اجتماعی‬ ‫م ی ش��ود اما مختصات جنگ ای ران و ع راق نیز متفاوت با‬ ‫دیگر جنگ های همنوع خود در تاریخ است‪ ،‬چه انکه وقتی‬ ‫جنگ میان ارتش هاس��ت‪ ،‬یعنی دو نی��روی نخبه در حال‬ ‫جنگ هس��تند که در قبال عمل خود حق��وق م ی گیرند و‬ ‫به نوعی دو ارتش حرفه ای در حال نزاع هستند اما در اینجا‬ ‫وقتی که جنگ شد؛ همه امدند‪ ،‬نه یک طبقه اجتماعی که‬ ‫همه طبقات اجتماعی در جنگ حضور داش��تند‪ .‬در زادگاه‬ ‫من‪ ،‬کازرون‪ ،‬عل ی اکبر پیرویان که فرمانده دفاع از سوسنگرد‬ ‫بود‪ ،‬از بچه پولدارهای کازرون بود‪ .‬حاال ش��اید پدرشان هم‬ ‫موافق نبود اما ب رادرش که او نیز ش��هید شد‪ ،‬از فرماندهان‬ ‫مقاومت و جنگ بودند؛ یا نصراهلل ایمانی‪ ،‬ب رادر امام جمعه‬ ‫ش��ی راز که او نیز از خانواده بازاری برخاسته بود‪ .‬م ی خواهم‬ ‫بگویم همه طبقات اجتماعی در دفاع از کشور حضور داشتند‬ ‫و مختص به فقیر و غنی نبود‪ .‬نکته دیگر نوع ارایش نظامی‬ ‫این بچه ها بود‪ .‬در همین سوسنگرد‪ ،‬شهید اصغر گندم کار‬ ‫از خوزستان فرمانده بود و شهید علی اکبر پیرویان فرمانده‬ ‫مقر کازرون ی ها در سوسنگرد بود‪ .‬تیپ و دسته ای نبود‪ ،‬هر‬ ‫کس را به جایی که از انجا برخاس��ته بود م ی شناختند و در‬ ‫اسم همان محل متشکل م ی شدند‪.‬‬ ‫اقای دکتر! شما اش�اره کردید که دفاع مقدس از‬ ‫نوع جنگ های کالس�یک دنیا نب�ود؟ این به چه‬ ‫معنی است؟‬ ‫‪ l‬انقالب ما‪ ،‬انقالب خانواده هاس��ت به این معنی‬ ‫که در تظاه رات ها پدر‪ ،‬مادر و بچه ها در کنار هم به خیابان‬ ‫م ی امدند‪ .‬همان خانواده وارد جنگ شد‪ ،‬مادران پشت جبهه‬ ‫به تدارکات جبهه کمک م ی کردن��د و پدر و فرزند در جبهه‬ ‫م ی جنگیدند‪ .‬خانواده با صدام م ی جنگید‪ .‬بچه اول شهید‬ ‫م ی شد‪ ،‬بچه دوم م ی رفت‪ .‬بارها من و ب رادرم در جبهه با هم‬ ‫بودیم‪ .‬به خاطر همین اس��ت که برخی از خانواده ها سه یا‬ ‫چهار ش��هید دارند‪ .‬همین چند وقت پیش مادر ش��هیدان‬ ‫قزاده که اقای روحانی ب رایشان پیام دادند‪ ،‬فوت کردند‪.‬‬ ‫صاد ‬ ‫من در مراسم ختمش بودم‪ ،‬او نمادی از هویت ملی ماست‪.‬‬ ‫اینجاس��ت که س��یمافیلم وقتی م ی اید که فیلم سراس��ر‬ ‫توهین به خانواده شهدا را م ی س��ازد‪ ،‬واقعا درم ی مانیم که‬ ‫چرا؟! البت��ه مس��ئوالن فرهنگی ما نم ی فهمن��د ولی این‬ ‫کارگردان ضد انقالبی خوب م ی فهمد که باید برای مقابله‬ ‫با نقطه قوت انق�لاب چگونه فیلم بس��ازد‪ .‬ضد جنگ ها‪،‬‬ ‫ضددفاع مقدس ه��ا و ضد مردم ها م ی دانند ک��ه چگونه با‬ ‫اصل جنگ مقابل��ه کنند‪ .‬امریکای ی ها ه��م با گرته برداری‬ ‫از همین مس��اله خانواده ها‪ ،‬م ی بینید که س��مت و سوی‬ ‫فیلمسازی خود را در هالیوود به سمتی م ی برند که خانواده‬ ‫نیز در جنگ مشارکت دارد‪ .‬انها فهمیده اند که وقتی خانواده‬ ‫پای کار بیاید‪ ،‬انقالب یک ساله به پیروزی م ی رسد‪ .‬این از‬ ‫اثرات انقالب است که دشمنان ما از تاکتیک های ما ب رای‬ ‫فرهنگ سازی خود بهره م ی گیرند‪ .‬بعد نهادهای فرهنگی‬ ‫ما خانواده محترم را م ی س��ازند‪ .‬در کنار خان��واده البته نهاد‬ ‫اموزش��ی مدرس��ه و دانش��گاه هم بود‪ .‬نکته مه��م دیگر‬ ‫معنویت دفاع مقدس اس��ت‪ .‬در کنار کانون معنوی جامعه‬ ‫که خانواده است‪ ،‬اسالم و معنویت برخاسته از ان در جنگ‬ ‫بسیار تاثیرگذار بود‪.‬‬ ‫ش�ما وقت�ی از هویت مل�ی س�خن م ی گویید‪،‬‬ ‫ابراهیم فیاض میگوید‬ ‫که من ‪،‬ده نمکی و‬ ‫حاج حیدر رحیم پور‬ ‫ازغدی و خیلی ها ی‬ ‫دیگر نسبت به ماجراهای‬ ‫بعد از جنگ نگاه انتقادی‬ ‫داریم‬ ‫مساله معنویت را نیز موثر م ی دانید‪ .‬اما بسیاری‬ ‫معتقد هس�تند که برخ�ی به دلی�ل یکپارچکی‬ ‫ایران به میدان امدند‪.‬‬ ‫‪ l‬م��ن مخالف��م ک��ه بگویی��م دف��اع مق��دس‪،‬‬ ‫ناسیونالیس��تی بود‪ .‬رزمندگان ب رای اس�لام م ی جنگیدند؛‬ ‫اسالمی که البته پرچمدارش ای ران بود‪.‬‬ ‫ب ه ه ر حال تهاجمی به مرزهای جغرافیایی ایران‬ ‫شده بود‪.‬‬ ‫‪ l‬کاری به مرز نداش��تیم‪ ،‬مرز اصلی اس�لام بود‪.‬‬ ‫به خاطر همین اس�لام بود ک��ه انقالب ک��رده بودیم‪ .‬بله؛‬ ‫م ی توانیم بگوییم که ش��اخص این اسالم‪ ،‬ای ران بود که در‬ ‫ان انقالب رخ داده بود‪ .‬همین مساله نیز در جنگ متجلی‬ ‫ش��د‪ ،‬مثال وقتی که اس��رای ع راقی به ای رانی م ی رسیدند‪،‬‬ ‫اولین چیزی که به زبان م ی اوردند این بود که انا المس��لم‪،‬‬ ‫یعنی از مضامین اسالمی در مواجهه با نیروی های اسالم‬ ‫بهره م ی گرفتند‪ .‬اصل انقالب‪ ،‬اس�لام بود و مساله ارضی‬ ‫ان ای ران بود‪ .‬به ه ر حال این انق�لاب در ایران رخ داده بود و‬ ‫ای ران پرچمدار این انقالب اس��ت‪ .‬االن حزب اهلل لبنان تنها‬ ‫ب رای لبنان م ی جنگند ی��ا اینکه ب رای خاورمیانه م ی جنگند‬ ‫یا اینکه ب رای اس�لام م ی جنگند؟ حتما اصل ماجرا اس�لام‬ ‫است‪ .‬این موضوعی که شما اشاره کردید در واقع انحرافاتی‬ ‫است که توسط عده ای ایجاد ش��ده است‪ .‬در مقطع کنونی‬ ‫همین جنگی که در سوریه رخ داده‪ ،‬در واقع انحرافی است‬ ‫که در مس��یر بیداری اس�لامی متاثر از انقالب اسالمی رخ‬ ‫داده است‪ .‬این کار امریکاس��ت‪ .‬س ی سال پیش هم همین‬ ‫کار را در مسیر انقالب اسالمی صورت دادند؛ جنگ ای ران و‬ ‫ع راق در واق��ع انحرافی بود که امریکای ی ها م ی خواس��تند‬ ‫اصل انقالب اسالمی را از بین ببرند اما موفق نشدند‪ ،‬چرا؟‬ ‫چون مساله‪ ،‬مساله اسالم اس��ت‪ .‬مرز‪ ،‬مرز اسالم است نه‬ ‫مرز جغ رافیایی‪.‬‬ ‫گروهی از بچ ه های جنگ که تعدادشان هم کم بود در دولت سازندگی جذب شدند که حساب و کتاب خود را از جنگ و انقالب جدا کردند‪ .‬نتیجه‬ ‫این همکاری به جایی رسید که متاسفانه به ضد دستاورد های انقالب و جنگ منتهی شد‬ ‫‪58‬‬ ‫شما گفتید که از نظر جغرافیایی نم ی جنگیدید؟‬ ‫از درون این مس�اله مفاهیمی مث�ل راه قدس از‬ ‫کربال م ی گذرد یا اینکه مرز ما جایی است که در‬ ‫انجا کلمه اهلل اکبر‪ ،‬طنین انداز باشد‪ ،‬مطرح شد‪.‬‬ ‫ب ه وجود امد‪ ،‬این مس�اله معنوی ک�ه م ی گویید‬ ‫چگون�ه متجلی م ی ش�د‪ ،‬ایا باعث بروز س�بک‬ ‫زندگی جدیدی در ان روزگار ش�ده بود؟ این را به‬ ‫خاطر این م ی پرسم که این مس�اله مختص به‬ ‫زمان خودش است و دیگر هم تکرار نشده است‪.‬‬ ‫‪ l‬من مصداق به شما بگویم که ملموس تر باشد‪.‬‬ ‫موقعی که ما در سوس��نگرد م ی جنگیدیم‪ ،‬تفنگمان ‪M1‬‬ ‫بود‪ .‬یک افتضاحی ب��ود این ‪ ،M1‬به ش��وخی م ی گفتیم‬ ‫چوب هیزم‪ ،‬ب رای جن��گ جهانی دوم بود‪ .‬ول��ی بچه ها با‬ ‫همین جنگیدند‪ ،‬ایمان بود که م ی جنگید نه چیز دیگری‪.‬‬ ‫اما متاسفانه وقتی کار افتاد دست این سیاسیون که عمدتا‬ ‫تفکرات غربزده ای داشتند‪ ،‬جنگیدن مشکل شد‪ .‬وقتی که‬ ‫سلوک فرماندهان هم عوض ش��د‪ ،‬ماشی ن های نو گرفتند‪،‬‬ ‫زمانی وقتی به شهر م ی امدیم اینها کنار ما م ی نشستند‪ ،‬اما‬ ‫بعدش ماشین نو کول ر دار گرفتند و‪ ...‬وقتی اینها به وجود امد‬ ‫جنگ به مشکل برخورد‪ .‬متاسفانه اواخر جنگ این باورهای‬ ‫نگاه ه�ای عمومی مخالف�ان جن�گ در ان زمان‬ ‫چگونه ب�ود؟ چه کس�انی با چ�ه گرایش هایی‬ ‫ضد دفاع مقدس بودند؟‬ ‫‪ l‬من تجربه شخصی خودم را بگویم‪ .‬من ان موق ع‬ ‫هم جبهه م ی رفتم و هم در ق��م درس طلبگی م ی خواندم‪.‬‬ ‫در قم گروهی که وابس��ته به مراجع نجف بودند مثل اقای‬ ‫خویی و گروهی از اعضای جامعه مدرسین‪ ،‬وقتی طلب ه ای‬ ‫به جبهه م ی رفت‪ ،‬او را واقعا اذیت م ی کردند‪ .‬یادم هست بعد‬ ‫از فاو در میهمان ی ای حضور داشتم که صاحبخانه که اتفاقا‬ ‫روحانی هم بود به من گفت‪ :‬جبهه بودی‪ ،‬گفتم بله‪ .‬گفت‬ ‫جبهه رفته بودی خودکشی کنی و مسلمانان را بکشی! این‬ ‫تفکر نی��ز در برخی حوزه های علمیه وجود داش��ت و علیه‬ ‫رزمندگان کار م ی کردند‪ ،‬شهریه نم ی دادند و‪ ...‬در دانشگاه ها‬ ‫هم همی ن طور‪ .‬در حوزه این تفکر با عقب ه ای از نجف م ی امد‬ ‫و در دانش��گاه ها ه��م غربزدگی باعث ان ش��د‪ .‬در حوزه ها‬ ‫خیلی مخالفان سفت و س��ختی بودند‪ .‬درس ها را تعطیل‬ ‫م ی کردند و حجره های طلب ه هایی ک��ه به جبهه م ی رفتند‬ ‫را از انها م ی گرفتند‪ .‬اتفاقا این گروه از همان گروهی بودند‬ ‫که وقتی طلب ه ها قبل از انقالب مبارزه سیاسی م ی کردند و‬ ‫به زندان م ی افتادند شهریه اش را قطع م ی کردند‪ .‬بعدها در‬ ‫زمان دفاع مقدس هم همین گروه با طلب ه هایی که به جبهه‬ ‫م ی رفتند همین رفتار را م ی کردند‪.‬‬ ‫اینجاست که امام عزیز گفتند خون دلی که پدر پیرتان‬ ‫از اینها خورد از کس��ی دیگر نخورد؛ امام اشاره م ی کنند به‬ ‫دسته متحجرین‪ .‬اینها نم ی فهمیدند که قصه جنگ ای ران‬ ‫و ع راق چیست‪ .‬مثل داستان خوارج که معاویه قران به سر‬ ‫نیزه کرد‪ ،‬گفتند با کسانی بجنگیم که تابع قران هستند؟!‬ ‫صدام حمله کرده بود‪ ،‬م ی گفتند ب رادر کش��ی اس��ت! پس‬ ‫م ی بینید ک��ه اواخر جنگ نامه هایی را ه��م نهضت ازادی‬ ‫نوشت و هم برخی گروه های مذهبی‪ .‬دو گروه با هم نوشتند‬ ‫و امام را تحت فشار گذاشتند و این مساله منجر به نوشیدن‬ ‫جام زهر شد‪ .‬اینها کسانی بودند که جام زهر را به دست امام‬ ‫دادند؛ غربزده ها و متحجرین‪ .‬همان اسالم تحجری و اسالم‬ ‫امریکایی‪ .‬البته بعدها برخی از اینها اینقدر زرنگ بودند که‬ ‫از هر حزب اللهی‪ ،‬حزب الله ی تر شدند‪ .‬بنده کسانی را سراغ‬ ‫دارم که چفیه روی دوش م ی اندازند که یک روز سابقه جبهه‬ ‫و پشت جبهه ندارند‪.‬‬ ‫مردم کار خودش��ان را کردن��د‪ ،‬حتی بع��د از پذیرش‬ ‫قطعنامه وقتی دوباره صدام حمله کرد‪ ،‬همین مردم بودند‬ ‫که صدام را تا پش��ت مرزها دوباره راندند‪ .‬کسانی بودند که‬ ‫توان مردم را در نظر نگرفتند‪ ،‬همان طور که جنگ تحمیلی‬ ‫بود‪ ،‬صلح هم تحمیلی بود؛ چه انکه گروهی این را به مردم‬ ‫و نظام تحمیل کردند‪ ،‬ب��ا گزارش های غلط و‪ ...‬البته خدا را‬ ‫ش��کر خدا عزت داد و همان طور که در جنگ تحمیلی هم‬ ‫پیروز ش��دیم‪ ،‬در صلح تحمیلی هم س��ربلند شدیم‪ .‬البته‬ ‫همان جریانی که در جنگ اختالل ایجاد کرد‪ ،‬بعد از جنگ‬ ‫نیز در کش��ور اختالل ایجاد کرد که انحرافاتی را در اهداف‬ ‫‪ l‬دولت سازندگی هاشمی و نوسازی خاتمی‪.‬‬ ‫واکنش بچ ه های جنگ به این ماجرا چگونه بود؟‬ ‫‪ l‬گروهی از بچه های جنگ که تعدادشان هم کم‬ ‫بود در دولت سازندگی جذب شدند که حساب و کتاب خود را‬ ‫از جنگ و انقالب جدا کردند‪ .‬نتیجه این همکاری به جایی‬ ‫رسید که متاس��فانه به ضد دس��تاورد های انقالب و جنگ‬ ‫منتهی شد و یادم هست همان موقع گروهی در اواخر جنگ‬ ‫که یکی از انها از س��ران قوا بود و االن در قم حضور دارد و‬ ‫از مراجع هس��تند‪ ،‬اقای اردبیلی‪ ،‬در نماز جمعه گفت که ما‬ ‫اش��تباه کردیم‪ .‬اقای منتظری هم همی ن طور حرف هایی‬ ‫گفتند که امام در پاسخ ش��ان گفت‪« :‬م��ن از خانواده های‬ ‫ش��هدا عذرخواهی م ی کنم‪ ».‬امام گفتند ک��ه ما لحظه ای‬ ‫اش��تباه در جنگ نکردیم‪ .‬این در پیام قطعنامه اس��ت‪ ،‬در‬ ‫وصی ت نامه هم هست‪.‬‬ ‫مس��اله دیگر این بود که فضا ب��رای بچه های جنگ‬ ‫بسیار سخت شد‪ .‬تا جایی که وقتی من به دانشگاه رفتم‪ ،‬در‬ ‫دانشگاه برخی از اساتید غربزده به ما م ی گفتند شما از دیوار‬ ‫دانش��گاه پریده و وارد دانشگاه ش��دید‪ .‬در ان سال ها موقع‬ ‫امتحانات این اساتید به قدری سواالت سخت به دانشجویان‬ ‫م ی دادند که مثال انتقام خودش��ان را از ما بگیرند‪ ،‬اما وقتی‬ ‫نمرات اعالم ش��د اتفاق جالبی رخ داد که بیش��تر نمرات را‬ ‫بچه های جبهه و جن��گ اورده بودند و بچه تنب ل ها همین‬ ‫کسانی بودند که در شهر مانده بودند‪ .‬بعد از این ماجرا بود که‬ ‫بسیاری از همین اساتید بچه های رزمنده را دوست داشتند‬ ‫و به انها احترام م ی گذاش��تند‪ .‬اتفاقا بچه های جنگ خیلی‬ ‫هم در کارشان برکت افتاد‪ .‬بس��یاری از کسانی که امروز از‬ ‫نخبگان علمی هستند از بچه های جنگ هستند و کسانی‬ ‫که در ان س��ال ها حضور مس��تمر در جنگ داشتند‪ .‬یکی‬ ‫همین وزیر بهداشت خودمان که یکی از رزمنده های خوب‬ ‫ی هم موفق‪ ،‬خدا هم به کارش برکت‬ ‫جنگ بود و از نظر علم ‬ ‫داده است‪ .‬خیل ی ها هم البته بریدند و نتوانستند خودشان را‬ ‫با شرایط موجود وفق دهند‪.‬‬ ‫در یک کالم اگر بخواهم مص��داق بگویم‪ ،‬فیلم های‬ ‫حاتم ی کیا بعد از جنگ در واقع روضه رزمندگان جنگ بود و‬ ‫حقانیت انها را بازگو کرد؛ از کرخه تا راین تا اژانس شیشه ای‪.‬‬ ‫خدا حفظ اش کند حاتم ی کیا که این فیلم ها را س��اخت‪ .‬در‬ ‫واقع روضه ای از مظلومیت بچه های جنگ را بیان کرد‪ .‬من‬ ‫فیلم از کرخه تا راین را در سینمای عصر جدید که متعلق به‬ ‫طبقه باال و روشنفکر بود دیدم و کسانی که اصال با جنگ‬ ‫میانه ای نداش��تند به صورت بلند گریه م ی کردند‪ .‬ب ی شک‬ ‫حاتم ی کیا اسطوره سینمای جنگ است‪.‬‬ ‫تــاریخ‬ ‫گروهی از می�ان رزمن�دگان معتقدند ک�ه مردم‬ ‫دین خود را به انقالب و جنگ ادا کرده اند‪ ،‬اما این‬ ‫سیاس�یون‪ ،‬اقتصاددان�ان و دولت ی ه�ا بودند که‬ ‫وقتی جنگ را روی کاغذ مورد ارزیابی قرار دادند‪،‬‬ ‫منتهی ب�ه پذیرش قطعنامه ش�د‪ .‬ایا ش�ما نیز‬ ‫چنین اعتقادی دارید؟‬ ‫یعنی ترمز جنگ کشیده شده بود؟‬ ‫‪ l‬بله!یک طوری شده بود‪ .‬بچه ها احساس سرکاری‬ ‫بودن م ی کردند‪ .‬شش ماه در پایگاه بودند و کاری نم ی کردند‪،‬‬ ‫پس خسته م ی شدند‪ .‬مس��اله به جایی رسیده بود که مثل‬ ‫اول جنگ دیگر نم ی خواستند بجنگیم‪.‬‬ ‫ش�ما از کس�انی م ی گویید که در مسیر انقالب‬ ‫انحراف ایجاد کردند؛ اینها چه کسانی هستند؟‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫‪ l‬من ب رای ش��ما مثال بزنم که ملموس تر باش��د‪.‬‬ ‫وقتی م ی گویم هم��ه اش مرز جغ رافیایی نب��ود یعنی چه؛‬ ‫وقتی که صحبت از معنویت م ی شود‪ ،‬مساله یک موضوع‬ ‫ریاضی یا فیزیک نیست‪ ،‬بلکه فراتر از اینهاست‪ .‬البته با شما‬ ‫موافقم که این صحنه ها در تاریخ نادر است و تکرار ناشدنی‪.‬‬ ‫ما در منطقه جفیر بودیم در عملیات خیبر‪ .‬یکی از رزمندگان‬ ‫دستش تیر خورده بود و دستش اویزان بود ولی بیمارستان‬ ‫نمانده بود و امده بود‪ .‬به نظر ش��ما ب رای چه برگش��ته بود؟‬ ‫در ارتش های کالس��یک جهان در چنین مواقعی طرف را‬ ‫در بیمارستان بس��تری م ی کنند‪ ،‬یا اینکه او را از رزم معاف‬ ‫م ی کنند و م ی گویند به خانه بروید‪ .‬یکی دیگر را موج گرفته‬ ‫بود و از بیمارستان شی راز فرار کرده بود و با مکافات خودش‬ ‫را رسانده بود طالئیه‪ .‬یادم هس��ت در طالئیه داد م ی زد به‬ ‫طعنه و طنز که صدام شیمیایی بزن که من برم اروپا! یک‬ ‫طنز تلخی هم البته در کالمش بود‪ .‬کس��ی که پشت خط‬ ‫بود‪ ،‬بازهم برم ی گشت‪ ،‬چه انکه طاقت نداشت بماند‪ .‬یا در‬ ‫فاو دو گردان بودی��م که یک ی مان جلو ب��ود و یکی عقب‪.‬‬ ‫عقب ی ها به قدری ناراحت بودند که کارد م ی زدید خونش��ان‬ ‫در نم ی امد‪ .‬به نظر شما مساله این ها خاک بود؟ اینها نبود‪،‬‬ ‫چه انکه در حوزه معنویت وقتی کس��ی وارد جبهه م ی شد‪،‬‬ ‫گویی وارد بهشت م ی شد‪.‬‬ ‫بچه های جن��گ وقت��ی از جبهه برم ی گش��تند به‬ ‫شهرش��ان‪ ،‬طاقت ماندن نداش��تند چراکه محیط ش��هر با‬ ‫محیط جبهه قابل قیاس نبود‪ .‬گویی همه اسمان‪ ،‬در جبهه‬ ‫پایین امده بود‪ .‬بسیاری بودند که برنم ی گشتند از جبهه تا‬ ‫شهید شوند؛ شهید دوپیکر کس��ی بود که خودش به من‬ ‫گفت که فیاض! برنم ی گردم تا ش��هید ش��وم و همین هم‬ ‫شد‪ .‬موقعی که در سوسنگرد بودم‪ ،‬در ان خ رابه های ناشی‬ ‫از جنگ و تهاجم‪ ،‬گویی بهش��ت به تو نزدیک ترین مکان‬ ‫است‪ .‬فرشته ها را م ی شد در ان حس کرد‪ .‬ما نتوانستیم در‬ ‫فیلم های س��ینمای ی مان یا در کتاب هایمان اینها را نشان‬ ‫دهیم‪ ،‬چه انکه اینها شهود م ی خواهد و بچه های جنگ به‬ ‫این شهود رس��یده بودند‪ .‬در مقابل البته سینمای ما نه تنها‬ ‫به اینه��ا نپرداخت‪ ،‬بلک��ه تبدیل به س��ینمای اجتماعی و‬ ‫ضد جنگ شد‪.‬‬ ‫بزرگ معنوی رنگ باخت‪ .‬موقعی که قرارگاه ها را به ش��هر‬ ‫اهواز منتقل کردن��د‪ ،‬اوردند در کیان پارس‪ ،‬فلکه س��اعت‪،‬‬ ‫خانه های گلف و خانه های بزرگ میلیاردری مصادره شده‪،‬‬ ‫اینها دیگر جنگ را دچار مش��کل کرد‪ .‬یادم هس��ت که از‬ ‫عملیات خیبر به بعد دیگر عملیات مهمی صورت نگرفت‪.‬‬ ‫سیاس��یون غربزده هم وقتی اول جنگ موفق نشده بودند‪،‬‬ ‫بعد از خرمش��هر زمزمه تمام ش��دن جنگ را اغ��از کردند‪.‬‬ ‫عملیات های بزرگ تبدیل به عملیات های ایذائی شده بود‪،‬‬ ‫خیلی نم ی جنگیدیم‪.‬‬ ‫انقالب به وجود اورد تا در دولت سازندگی و نوسازی – دوم‬ ‫خرداد‪ -‬ادامه یافت‪.‬‬ ‫گروهی هم البته نس�بت به ماج�را واکنش های‬ ‫انتقادی داشتند‪.‬‬ ‫‪ l‬یک��ی م��ن و دیگ��ری ده نمک��ی! ی��ا حی��در‬ ‫رحیم پور ازغدی که پدر حسن رحیم پور ازغدی است‪ ،‬بعد از‬ ‫جنگ زندان هم رفته است‪ .‬خب اینها از این طیف هستند‪.‬‬ ‫ده نمکی اما کسی اس��ت که یک بار در جلس��ه ای با هم‬ ‫دعوایمان شد‪ ،‬دیدم نفس��ش گرفت و اسپری اکسیژن زد‪.‬‬ ‫من ناراحت ش��دم‪ .‬مردم باید قهرمانان جنگ خودش��ان را‬ ‫بشناسند‪.‬‬ ‫این گروه ب ه ه ر حال ضد وضعیت موجود بودند و‬ ‫ب ه نوعی ضد اجتماع خود شدند‪.‬‬ ‫‪ l‬این ماجرا ها ش��یفت پیدا کرد به عدالت خواهی‪.‬‬ ‫عدالت خواهی هم برگرفته از ماهیت انقالب اسالمی بود‪.‬‬ ‫مردم ما را قبول داش��تند‪ ،‬این دولت نوسازی و بازسازی بود‬ ‫که ضد ارزش های دفاع مقدس شد‪ .‬دولت بازسازی مدلش‬ ‫امریکایی بود و دولت نوسازی مدل اروپایی بود‪g .‬‬ ‫‪59‬‬ ‫تــاریخ‬ ‫اعتراض به شهر در سکوت‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫گفت وگو درباره سرنوشت ادم های جنگ با دکتر سیدهادی معتمدی‬ ‫‪3‬‬ ‫دکتر سی د هادی معتمدی‪ ،‬روانپزشک و اسی ب شناس اجتماعی اس�ت که عالوه بر تدریس در دانشگاه ب ه عنوان‬ ‫چهره ای علمی نیز در صداو سیما در دفتر طرح و برنامه دانش شبکه اول سیما‪ ،‬به عنوان مجری‪ ،‬تهی ه کننده و کارشناس‬ ‫برنام ه های مختلف صدا وسیما نیز حضور داشته است‪ .‬هفته نامه مثلث در بررسی تاثیرات اجتماعی جنگ هشت ساله‬ ‫بر جامعه ای رانی به س راغ این استاد دانشگاه رفته است که عالوه بر مسئولی ت های متعدد‪ ،‬سال ها در کنار جانبازان جنگ‬ ‫ب ه خصوص جانبازان اعصاب و روان حضور داشته و همچنین در استان های مختلف در زمینه اسی ب های اجتماعی جامعه‬ ‫طرح ها و اقداماتی را انجام داده است‪ .‬محور مش�خص گفت وگوی ما با دکتر معتمدی در خصوص روابط اجتماعی در‬ ‫زمان جنگ و پس از ان است‪.‬‬ ‫جنگ ها اساسا در کنار ویرانگری های خود باعث‬ ‫انس�جام عمومی جامعه نیز م ی ش�ود‪ ،‬در ایران‬ ‫اما در کنار این ماجرا واژه جنگ پسوند مقدس و‬ ‫معنوی نیز به خود گرفت‪ .‬چرا این اتفاق رخ داد؟‬ ‫‪ l‬در مورد جنگ یا هر پدیده ای که با زندگی انسان ها‬ ‫به طور مس��تقیم ارتب��اط دارد باید به سرش��ت و روان خود‬ ‫انس��ان ها مراجعه کنیم‪ .‬هر انس��انی در مقاطع زندگ ی اش‬ ‫هر چیز را که به ص��ورت انتخابی یا با نظ��ر خودش انجام‬ ‫ دهد‪ ،‬معموال تبعات ان را م ی پذیرد و ممکن است این کار را‬ ‫زمانی رها کند یا اینکه ممکن است بگوید که این کار اشتباه‬ ‫است‪ ،‬یا حتی گاهی از ان دفاع کند و به هر حال واکنش های‬ ‫طبیعی به ان نشان دهد‪ .‬اما وقتی چیزی به انسان تحمیل‬ ‫ش��ود به طور مثال حالت زندگی روزمره‪ ،‬رش��ته تحصیلی‪،‬‬ ‫ازدواج تحمیل��ی و‪ ...‬انس��ان در مقابل ان واکنش نش��ان‬ ‫م ی دهد و ه ر چه این تحمیل بزرگ تر و در ابعاد متنوع تری از‬ ‫زندگ ی انسان تاثیر بگذارد‪ ،‬مقاومت انسان در مقابل این امر‬ ‫‪60‬‬ ‫روز به روز افزایش پیدا م ی کند‪ .‬اگر این موضوع روی اندیشه‬ ‫مذهبی یا عقیده انس��ان تاثیر بگذارد‪ ،‬مقاومت در ب رابر این‬ ‫مس��اله امری مقدس خواهد بود‪ .‬م ی دانید شخصی که به‬ ‫خاطر عقیده خود به زندان افتاده اس��ت‪ ،‬نه تنها این زندانی‬ ‫ش��دن را حصر نم ی داند بلکه به ان افتخار م ی کند و حضور‬ ‫در این زندان را یک افتخار م ی داند؛ نمونه های ان را در تاریخ‬ ‫انقالب م ی توانید مش��اهده کنید‪ ،‬به صورتی که فرد حتی‬ ‫حاضر اس��ت جان خود را نیز فدا نمای��د‪ .‬در موضوع جنگ‬ ‫تحمیلی باید با این رویکرد انس��انی به ماجرا نگاه کرد که‬ ‫البته مختص ما در ای ران و ب رای ما مس��لمانان هم نیست‪،‬‬ ‫چه انکه در یک جامعه غیرمذهبی نیز ب رای کشتگان جنگ‬ ‫بنای یادبود م ی س��ازند‪ ،‬به صورتی که میهمان��ان خود در‬ ‫سطح مقامات دیگر کشورها را بر سر ان بنا ب رای ادای احترام‬ ‫م ی برند‪ .‬دلیل این امر ان اس��ت که این بنا‪ ،‬مکانی مقدس‬ ‫است و ب ر اساس عقیده ای مقدس و قابل احترام ساخته شده‬ ‫است‪ .‬بناب راین در جنگ ای ران و ع راق این وجه ماجرا ب رای ما‬ ‫مورد توجه است‪ ،‬چه انکه به ما تحمیل شد‪ ،‬در سوی دیگر‬ ‫ب رای ع راق ی ها‪ -‬عموم مردم این کش��ور‪ -‬این جنگ‪ ،‬جنگ‬ ‫مقدسی نیست حتی زمانی که از کشتگان ع راق در تبلیغات‬ ‫رژیم صدا به عنوان شهید نام برده م ی شود‪ .‬در دیدگاه ناظ ران‬ ‫سوم‪ -‬سازمان ملل – نیز این ع راق است که محکوم م ی شود‬ ‫نه ای ران‪.‬‬ ‫در ای ران به دلیل اینکه کشور ‪،‬مورد تهاجم ناب رابر قرار‬ ‫گرفته بود و مردم بحق این احساس ناب رابری و تحمیل ی بودن‬ ‫را حس کرده بودند‪ ،‬این ویژگی انس��انی ب��روز کرد و جنگ‬ ‫در ذات مردم قرار گرفت و مردم جنگ را ب��رای خود و ب رای‬ ‫دفاع از خ��ود الزم م ی دیدند و ان را جدا از خ��ود نم ی دیدند‪،‬‬ ‫در واقع یک مس��ئولیت اجتماعی بروز کرده بود‪ .‬رزمندگان‬ ‫جبهه ها نیز از درون همین احس��اس مس��ئولیت عمومی‬ ‫اجتماعی به جبهه ها م ی رفتند که این حرکت انها با تمام ی ‬ ‫ویژگ ی های انسانی درامیخت؛ مثل ایثار‪ ،‬گذشت‪ ،‬بخشش‪،‬‬ ‫شجاعت و‪ ...‬که منجر به تبلور شور عمومی در کشور شد‪،‬‬ ‫به صورتی که در فراخوان هایی که ب رای حضور در جبهه داده‬ ‫م ی شد‪ ،‬هی چ گاه مردم احس��اس ناامیدی نم ی کردند و فکر‬ ‫م ی کردند این یک امر مقدس و عبادتی اس��ت که باید هر‬ ‫روز انجام شود‪.‬‬ ‫این ویژگ ی های انس�انی ک�ه فرمودید منجر به‬ ‫ایجاد یک س�بک زندگی در دهه ای خاطره انگیز‬ ‫ش�د ک�ه بس�یاری ام�روز از ان ب ه عن�وان ده�ه‬ ‫نوستالژیک یا خاطره انگیز یاد م ی کنند‪ .‬این دهه‬ ‫چرا دیگر تکرار نشد؟‬ ‫‪ l‬ب رای رسیدن به این پرسش باید کمی گسترده تر‬ ‫به ماجرا نگریس��ت‪ .‬در یک نگاه کلی زمانی که ما انسان را‬ ‫مورد بررسی قرار م ی دهیم‪ ،‬بحث انتخاب های انسان و ازادی‬ ‫عمل او را مورد اشاره قرار م ی دهیم‪ .‬انقالب اسالمی برخاسته‬ ‫از دل مردم ای ران بود‪ .‬برخالف تمام تبلیغاتی که رسانه های‬ ‫غربی در مورد علل انقالب م ی کنند‪ ،‬تجربه ش��خصی من‬ ‫که در ان دوران دانش��جوی جوانی بودم‪ ،‬تحت تاثیر فالن‬ ‫روزنامه‪ ،‬فالن رسانه ها یا فالن کش��ور نبود‪ .‬فکر م ی کردم‬ ‫چون مبانی اعتقادی ما مورد تعرض ق��رار گرفته باید کاری‬ ‫‪ l‬به عنوان کسی که در سال های جنگ از نزدیک‬ ‫با این مس��اله برخورد داش��ته ام و در بعد از ان نیز به دلیل‬ ‫ن��وع کارم و عالقه مندی هایی که نس��بت به اس��ی ب های‬ ‫‪ l‬شاید به این دلیل بود که‬ ‫بعد از جن��گ درگیری های ذهنی‬ ‫ بیش��ماری در جامعه به وجود امد‪.‬‬ ‫تجربه شخصی من این است شاید‬ ‫این نقص در خود من هم باش��د؛‬ ‫من دو پسر جوان دارم‪ .‬با پسر اولم‬ ‫که متولد س��ال ‪ 60‬و زمان جنگ‬ ‫است شاید در عین حالی که کمتر‬ ‫همدیگ��ر را در ان زمان م ی دیدیم‬ ‫و مراوده کمتری داش��تیم‪ ،‬کمتر‬ ‫با او ح��رف زدم‪ ،‬مس��افرت رفتم‪،‬‬ ‫دیدمش اما خیلی خوبم‪ .‬اما با پسر‬ ‫دومم که متولد بعد از جنگ است‬ ‫ارتباط بیشتری داشتم‪ ،‬با این حال‬ ‫درک پسر اولم از من بیشتر است‪.‬‬ ‫درگیری ذهنی ما‪ ،‬ایس��تادگی ما‬ ‫در ب رابر چیزی که درس��تش کرده‬ ‫بودیم و جوان ی مان را به پایش داده‬ ‫بودیم‪ ،‬هجمه ای که در این مسیر‬ ‫شد‪ ،‬مدرنیزه شدن جامعه‪ ،‬وسایل‬ ‫ارتباط جمعی از موبایل تا اینترنت‬ ‫و فی س بوک و توئیتر و‪ ...‬یکدفعه‬ ‫با یک مدرنیزه ای که در سال های‬ ‫قبل نظیرش را ندیده ایم‪ ،‬از جامعه‬ ‫سنتی به جامع ه ای در حال مدرن‬ ‫شدن م ی رسیم و جوانان ما رش��د عجیبی م ی کنند‪ ،‬اگر به‬ ‫هرم جمعیتی جوانان نگاه کنیم در زمان ما ‪ 10‬درصد بود ولی‬ ‫االن به ‪ 30‬درصد رسیده است‪ .‬و ما ان ‪10‬درصدی هستیم که‬ ‫قرار است این ‪ 30‬درصد را تقویت کند‪ .‬اما این هرم ‪10‬درصد‬ ‫یک هرم خسته است‪ ،‬هرمی اس��ت که از اول انقالب پای‬ ‫کار بوده‪ ،‬هرمی اس��ت که همچنان درگیر مسئولی ت های‬ ‫اجتماع��ی و مدیریت های موجود اس��ت‪ ،‬هرمی اس��ت که‬ ‫همه از او توقع دارند‪ ،‬همه به او انتقاد م ی کنند‪ ،‬هر نقصی در‬ ‫انقالب و جنگ بوده را گردن ما م ی اندازند و در عین حال که‬ ‫باید م ی جنگیدیم‪ ،‬درس هم باید م ی خواندیم‪ ،‬باید خانواده‬ ‫تشکیل م ی دادیم‪ ،‬جامعه را پیش م ی بردیم‪ ،‬دانشگاه را هم‬ ‫حرکت م ی دادیم‪ ،‬اخت��راع و تولید علم هم م ی کردیم و البته‬ ‫باید به بچه های خودمان نیز م ی رسیدیم‪ ،‬بناب راین رسیدگی‬ ‫ما به خانواده هایمان بسیار کم شد و به رغم اینکه این نقص‬ ‫بزرگ همراه با فشار بزرگی است که عرض کردم ما ان را گردن‬ ‫م ی گیریم‪ ،‬البته امیدوارم در اینده بتوانیم بخشی از مطالبات‬ ‫جوانان را از نس ل مان انجام دهیم‪ ،‬چه انکه باتوجه به پیشینه‬ ‫غنی که وجود دارد هنوز خیلی دیر نشده است‪g .‬‬ ‫تــاریخ‬ ‫بعد از جنگ یک دسته بندی در سنجش نسبت‬ ‫ادم های جنگ با جامعه در کش�ور رایج ش�د که‬ ‫گروهی معت�رض ش�دند‪ ،‬گروهی ب ی تف�اوت و‬ ‫گروهی همراه با ش�رایط جامع�ه حرکت کردند‪،‬‬ ‫اساس�ا باتوجه به فضای بعد از جنگ که کش�ور‬ ‫در شرایط خاصی بود و ارمانگرایی دهه قبل جای‬ ‫خود را به واق ع گرایی این ده�ه داد‪ ،‬جامعه بعد از‬ ‫جنگ چگونه با اینها ارتباط برقرار کرد و در مقابل‪،‬‬ ‫انها چطور برخورد کردند؟‬ ‫داشتند و بعدها به کشور امدند و منشا خدمات بیشماری در‬ ‫زمینه فناوری و دانش روز شدند‪ ،‬ارزشی قائل نباشیم‪ .‬من با‬ ‫یک دید دیگر نسبت به این ماجرا نگاه م ی کنم که کسانی‬ ‫که به جنگ رفتند این امکان را داشتند که ب رای عقیده و مرام‬ ‫خود و انتخابی که کرده اند بجنگند و در عین حال کسانی‬ ‫هم از این موضوع بهره مند نبودند‪ .‬مثل این م ی ماند که در‬ ‫میان افراد خانواده‪ ،‬شما این امکان را داشته باشید که در زمان‬ ‫بیماری‪ ،‬از مادر خود پرستاری کنید و دیگر فرزندان نتوانند یا‬ ‫این امکان ب رایشان فراهم نباشد‪ .‬من با این دید نگاه م ی کنم‬ ‫که کسی این امکان را داش��ته که از کشور خود دفاع کند یا‬ ‫اینکه مادرش را حمایت نماید‪ ،‬این امتیاز به او داده شده که‬ ‫ب رای انتخابی که ک��رده ‪ ،‬تالش کند‪ .‬نکت��ه ظریف در این‬ ‫خصوص جایی است که کسانی که چنین امتیازی را ب رای‬ ‫دفاع از میهن داشته اند اصال چنین عقیده ای ندارند که باید‬ ‫از امکانات بیشتری بهره مند باش��ند‪ .‬من با این افراد زندگی‬ ‫کرده ام‪ ،‬به عنوان یک روانپزشک و کسی که بیش از ‪ 10‬سال‬ ‫در بنیاد جانبازان افتخار کار با این جانبازان را داشته ام و بیش‬ ‫از هزار نفر از عزیزان جانباز را از نزدیک مشاهده کرده ام و با‬ ‫و سوال اخر اینکه چرا کاری برای برقراری ارتباط‬ ‫میان نسل گذشته ب ه عنوان نماد فداکاری و تالش‬ ‫برای حفظ کش�ور با نس�ل کنونی که نماد اینده‬ ‫پویا و پرامید است انجام نشد؟‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫کنیم که این خطر از کشور برطرف شود‪ .‬وقتی انقالب شد‪،‬‬ ‫بالفاصله ما با پدیده جنگ روبه رو ش��دیم؛ همان ادم هایی‬ ‫که انقالب ک��رده بودند‪ ،‬وارد جنگ ش��دند‪ .‬دقیقا م ی بینید‬ ‫که از س��ال ‪ 57‬تا ‪ 67‬که جنگ تمام م ی شود‪ ،‬ان دهه مورد‬ ‫نظر شما شکل م ی گیرد‪ ،‬به این معنی که خودمان انتخاب‬ ‫کردیم – انقالب را ‪ -‬و خودمان نیز پ��ای انتخابی که کرده‬ ‫بودیم‪ ،‬ایستادیم‪ .‬در این شرایط است که م ی بینیم وقتی در‬ ‫انتخابات مردم مشارکت م ی کنند‪ ،‬نتیجه این انتخابات مورد‬ ‫توجه و دفاع مردم صورت م ی گیرد‪ ،‬یا به تعبیر ش��ما تبدیل‬ ‫به یک نوستالژی م ی شود‪ .‬یعنی چیزی را من خودم انتخاب‬ ‫کرده ام‪ ،‬نه اینکه به من تحمیل شده است‪ .‬حاال چون خودم‬ ‫انتخاب کرده ام پای ان م ی ایستم‪ .‬بناب راین م ی بینید که اکثر‬ ‫شهدا افراد جوان هس��تند‪ ،‬نه اینکه افراد میانسال یا مسن‬ ‫نداشته باش��یم اما قاطبه انها از جوانان هستند‪ ،‬دلیلش این‬ ‫است که شاید در بحث انقالب بیش��تر جوانان این انتخاب‬ ‫را انجام دادند‪ .‬زمان انقالب ‪ 20‬س��اله بودم‪ ،‬وقتی قرار ش��د‬ ‫انتخابی کنم‪ ،‬رفتم در جهاد س��ازندگی و مش��غول شدم و‬ ‫وقتی که بحث تعطیلی دانشگاه مطرح شد‪ ،‬جزو کسانی و‬ ‫بودم که پذیرفتم و گفتم در شرایط‬ ‫فعلی جنگ واجب ت��ر از تحصیل‬ ‫اس��ت‪ .‬در کنار این خیل ی ها حتی‬ ‫تحصیل را رها کردند و تاکنون هم‬ ‫ب رنگشته اند به تحصیل‪ .‬این همان‬ ‫موضوع انتخاب اس��ت ک��ه بر ان‬ ‫تاکی��د م ی کنم‪ .‬بناب رای��ن در یک‬ ‫بحث درونی باید به انسان این اجازه‬ ‫را دهیم که استع داد های درونی خود‬ ‫را بروز دهد‪ ،‬نیازهای خود را خودش‬ ‫بشناس��د و ب رای ان نیاز تراش��ی و‬ ‫استعداد تراشی نکنیم و اجازه دهیم‬ ‫ب ر اس��اس نیازها‪ ،‬عالی��ق درونی‬ ‫خ��ودش باتوج��ه ب��ه فرهنگش‬ ‫چیزی را انتخاب کند‪ .‬اینجاس��ت‬ ‫که قطعا پای ان م ی ایستد و از ان‬ ‫دفاع م ی کند‪ .‬متاس��فانه بعد از ان‬ ‫دهه ش��اید به دلیل مشکالتی که‬ ‫در داخل کش��ور بود و از یک طرف‬ ‫ش��اید به دلیل هجم��ه فرهنگی‬ ‫که از خارج ب��ا ویژگ ی های دیگری‬ ‫م ی ش��د‪ ،‬بس��یاری از جوانان تابع‬ ‫نظ رات دیگران انتخاب هایی انجام‬ ‫دهند‪ .‬افتراق‪ ،‬زمانی ش��کل گرفت‬ ‫که گویا در فلس��فه ذهنی خود‪ ،‬ما‬ ‫انتخاب هایی ب رای جوانان کردیم و نگذاش��تیم که انها خود‬ ‫ب رای خود انتخاب کنند‪ .‬اگر جوان��ان در انتخاب های پیش‬ ‫رو بیشتر انتخابگر باشند‪ ،‬با نسلی مواجه م ی شویم که حتی‬ ‫بیشتر از ما‪ ،‬اگاهانه تر از ما‪ ،‬پرقدرت تر از ما و با ثبات تر از ما از‬ ‫کیان کشور و اسالم قاطعانه دفاع م ی کنند و اگر خدایی ناکرده‬ ‫جنگی رخ دهد‪ ،‬بهتر از ما بتوانند از کشور خود دفاع کنند‪.‬‬ ‫اجتماعی داشته ام و همچنین مس��ئولی ت هایم ‪ -‬و البته با‬ ‫اعتقاد کامل نس��بت به انقالب ‪ -‬در ابتدا باید ب رای بررسی‬ ‫تحوالت کشورمان در س��ال های اخیر‪ ،‬برخی نکات را مورد‬ ‫توجه قرار دهیم؛ اول اینکه همه ما ای رانی هس��تیم و با هر‬ ‫گرایشی باید از حمایت های مورد نیازمان چه از سوی نظام‬ ‫و چه نهادهای اجتماعی برخوردار باشیم‪ .‬باید تفاوتی درباره‬ ‫نقش ها و عمل های انس��ان ها در برهه های مختلف تاریخ‬ ‫نباش��د‪ ،‬یعنی مبنا ب رای قضاوت های عمومی نباشد‪ .‬نکته‬ ‫مهم در این ارزیابی این است که کسی که ب رای اعتقاد خود‬ ‫ایثار و فداکاری م ی کند نباید نسبت به دیگران منتی روا بدارد‬ ‫و مطالب ه ای خارج از عرف موجود داشته باشد‪ .‬این البته اعتقاد‬ ‫من است‪ .‬در عین حال اما جامعه ما باید نسبت به کسانی‬ ‫که در جنگ حاضر بودند با دیده احترام بنگرد؛ این یک امر‬ ‫پذیرفته شده اجتماعی و بدیهی اس��ت و مختص به ای ران‬ ‫نیس��ت‪ ،‬بلکه در تمام دنیا همانطور که گفتم ب رای افرادی‬ ‫که در راه میهن فداکاری کرده اند یادب��ود برگزار م ی کنند و‬ ‫احترام م ی گذارند‪ .‬در عین حال نیز نباید با ایجاد دوقطبی و‬ ‫مرز ب رای کسانی که در ان سال ها در خارج از کشور حضور‬ ‫انها صحبت کرده ام‪ ،‬بدون اغ��راق م ی گویم حتی یک نفر‬ ‫را ندیده ام ک��ه به من بگوید من به جبه��ه رفته ام‪ ،‬پس باید‬ ‫این امکانات را به م��ن بدهید‪ .‬اگر هم چیزی خواس��ته اند‪،‬‬ ‫تنها احترام بوده است و الغیر‪ .‬اینها ب رای خودشان هیچ گاه‬ ‫چیزی نخواسته اند‪ .‬حاال نیز اگر نظام امتیازی را ب رای انها در‬ ‫نظر گرفته است‪ ،‬ب ر اس��اس اصل و قانون احترام متداول در‬ ‫تمام دنیاست‪ .‬اگر از این جهت به موضوع نگاه کنید‪ ،‬باعث‬ ‫همگرایی در جامعه م ی شود و اینکه عالقه میان افراد ب رای‬ ‫بروز یک رفتار اجتماعی بیشتر خواهد شد و البته نتیجه مهم‬ ‫این امر برطرف شدن سوءتفاهم بزرگ امروز در مورد مسائل‬ ‫اجتماعی جنگ و بعد از جنگ خواهد شد‪ .‬در نهایت به این‬ ‫درک مش��ترک م ی رس��یم که اگر این کشتی س��وراخ شود‬ ‫همگی غرق م ی شویم و اگر به مقصد برسد همه به مقصد‬ ‫خواهیم رسید‪.‬‬ ‫‪61‬‬ ‫بچه های جنگ و مواجهه با‬ ‫تکنوکرات ها و بوروکرات ها‬ ‫نوشتاری از دکتر ابطحی درباره جامعه شناسی جنگ‬ ‫دکتر سید مصطفی ابطحی‬ ‫استاد دانشگاه‬ ‫‪4‬‬ ‫دکتر س�ی د مصطفی ابطحی‪ ،‬عضو هیات علم ‬ ‫ی‬ ‫دانشکده حقوق و علوم سیاسی واحد علوم و تحقیقات‬ ‫اس�ت که دو بار نیز رئیس دانش�کده علوم سیاسی‬ ‫دانش�گاه ازاد تهران مرکز ب�وده‪ .‬از دکت�ر ابطحی در‬ ‫خصوص نوس�ازی و توس�عه در تاریخ معاص�ر ایران‬ ‫مقاالتی در مجالت علم ی منتشر ش�ده است‪ .‬مثلث‬ ‫در این گفتار ریشه های اجتماعی جنگ و شاخصه های‬ ‫توسعه و نوسازی بعد از جنگ را با وی در میان گذاشته‬ ‫است‪.‬‬ ‫تــاریخ‬ ‫در منابع علوم سیاس��ی در خص��وص رابطه جنگ و‬ ‫انق�لاب‪ ،‬پژوهش ها و تحقیق��ات فراوانی ص��ورت گرفته‬ ‫اس��ت‪ .‬نتیجه ای که از این پژوهش ها م ی توان به دس��ت‬ ‫اورد‪ ،‬این است که جنگ ها معموال موجب تقویت‪ ،‬تحکیم‬ ‫و نهادینه ش��دن ارزش های انقالب در کشورهای مختلف‬ ‫م ی ش��ود‪ .‬به این معنا که اگر جنگ بعد از پیروزی انقالب‬ ‫اتفاق بیفتد موج��ب تقویت انق�لاب م ی گردد ام��ا اینکه‬ ‫اگر جنگ قب��ل از انقالب رخ دهد‪ ،‬موجب تس��ریع انقالب‬ ‫م ی ش��ود‪ .‬نمونه جنگ قبل از انقالب؛ جن��گ ‪ 1904‬میان‬ ‫روس��یه و ژاپن بود که موجب بروز انقالب ه��ای متعدد در‬ ‫روسیه و دیگر کش��ورها ش��د و نمونه جنگ بعد از انقالب‬ ‫که موجب تثبیت و نهادینه ش��دن انقالب م ی شود‪ ،‬جنگ‬ ‫تحمیلی هشت س��اله ع راق علیه ای ران بود که موجب شد‬ ‫حال و هوای انقالب و گفتمان انق�لاب در جامعه نهادینه‬ ‫شود‪.‬‬ ‫وقتی جن��گ در یک جامع��ه ای رخ م ی ده��د‪ ،‬تمام‬ ‫ظرفی ت های مادی و معنوی ان جامع��ه را فعال م ی کند و‬ ‫پتانسی ل های اخالقی‪ ،‬ایدئولوژیک‪ ،‬فرهنگی و حتی علم ی ‬ ‫را در اختیار خ��ود م ی گیرد‪ .‬با رخداد جن��گ در یک جامعه‪،‬‬ ‫ارزش ها و ظرفی ت های جدید رفتاری و بینش��ی در جامعه‬ ‫شکل م ی گیرد‪ .‬ش��کاف ها و مرزبندی های نویی در جامعه‬ ‫ایجاد م ی ش��ود‪ .‬به تعبیر بهتر‪ ،‬جنگ موجب پیدایش یک‬ ‫محیط سیاسی جدید در ان کشور م ی شود‪ .‬در این محیط‬ ‫سیاسی جدید‪ ،‬عناصر و مولفه های اساسی فرهنگی فعال‬ ‫م ی شود‪ ،‬ب رای اینکه در تقابل با دشمن با جامعه به پیروزی‬ ‫برسد‪ .‬در انقالب اسالمی و جنگ به وجود امده بعد از انقالب‪،‬‬ ‫عناصر اصلی هویت ساز جدید از جمله تاکید بر ارزش های‬ ‫دینی و شیعی توس��ط گفتمان امام متبلور م ی شود‪ .‬بر این‬ ‫اساس مفاهیم دینی و شیعی بازتعریف شده و این مفاهیم‬ ‫با ط راحی جدید و منحصربه فردی به جامعه تزریق م ی شود‪.‬‬ ‫به عنوان مثال؛ شهادت‪ ،‬عاشورا‪ ،‬امام حسین(ع)‪ ،‬زینب(س)‬ ‫و یزید؛ حتی مفاهیمی همچون انتظار و تقیه که مفاهیم ان‬ ‫جهانی بودند‪ ،‬از جمله مفاهیمی بود که موجب عملگرایی‬ ‫در جامعه گردید‪ .‬امام با عینیت بخشیدن به این مفاهیم در‬ ‫جنگ توانس��ت رویکرد عملگرایانه را از ان ارائه دهد‪ .‬این‬ ‫مفاهیم در جنگ تحمیلی هشت س��اله به طور مکرر مورد‬ ‫استفاده قرار گرفتند که دیگر شان تاریخی نداشتند بلکه به‬ ‫عنوان عینیت جامعه مورد استفاده قرار گرفتند‪ .‬شهادت نه‬ ‫به عنوان امری که مختص به پش��ینیان و رهب ران دینی و‬ ‫تاریخی بوده که به عنوان امری که هر لحظه ممکن است‬ ‫ب رای هر مسلمان ش��یعه در ای ران اس�لام اتفاق بیفتد‪ ،‬رخ‬ ‫نمایان ساخت‪ .‬یاران انقالب به عنوان نماد و سمبل وفاداران‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫‪62‬‬ ‫تــاریخ‬ ‫جبهه رفته ها و جبهه نرفته ها نب��ود بلکه در در دولت پس‬ ‫از جنگ کس��انی س��ردمدار بودند که خود از فرماندهان و‬ ‫مدی ران عال ی رتبه جنگ بودند‪ .‬اما این گروه معتقد هستند‬ ‫که عدالت برخاسته از ش��عارهای انقالب و دفاع مقدس‪ ،‬در‬ ‫دولت سازندگی به فراموشی سپرده شد؛ توسعه و سازندگی‬ ‫در دولت سازندگی معطوف به اجرای عدالت نبود‪ ،‬چه انکه‬ ‫با این اقدامات این شعار محقق نم ی شد‪ .‬در یک کالم این‬ ‫گروه اشکالی که به دولت س��ازندگی م ی گرفت این بود که‬ ‫مفهوم ب رابری و عدالت در ان نادیده گرفته م ی شد‪.‬‬ ‫پس از جنگ ام��ا دولتی ب��ه روی کار ام��د که ب رای‬ ‫سامان دادن به مشکالت و معضالت به وجود امده و بازسازی‬ ‫وی ران ی های پس از جنگ تالش کرد‪ .‬در این مس��یر اما این‬ ‫دولت به جای توجه به مفاهیمی که برخاسته از شعارهایی‬ ‫مث��ل قناعت بود‪ ،‬ب��ه انچه تجم��ل و اش��راف ی گری گفته‬ ‫م ی ش��د توجه کرد‪ .‬البته باتوجه به اینکه ع��رض کردم در‬ ‫زمان جنگ ارزش ها و صداها تک صدایی شده بود‪ ،‬م ی شود‬ ‫این گونه گفت که دولت ب��ه روال عادی جامعه بعد از جنگ‬ ‫و مطالبات انها توجه ک��رد؛ مصرف گرایی و تبلیغاتی مانند‬ ‫این در جامعه رفته رفت��ه رواج یافت‪ ،‬چه انکه دوران اضط رار‬ ‫جنگ به پایان رس��یده بود و باید جامعه‬ ‫به س��وی عادی س��ازی حرکت م ی کرد‪.‬‬ ‫برنامه اول توس��عه در چنین ش��رایطی‬ ‫نوش��ته ش��د که مدی ران جامع��ه چنین‬ ‫اعتقادی داشتند که یک نیروی منسجم‬ ‫سیاس��ی و اجتماع��ی در جامع��ه وجود‬ ‫دارد که قادر اس��ت مملکت و کش��ور را‬ ‫بس��ازد‪ .‬این نیروی منس��جم بوروکرات‬ ‫و تکنوکرات نامیده م ی ش��د‪ .‬در دوره ای‬ ‫بوروکرات ه��ا و تکنوکرات ذی��ل برنامه‬ ‫توسعه اول قدرت را در دست گرفتند که‬ ‫در دنیا نیز شکسته شدن استخوان های‬ ‫مارکسیسم به گوش م ی رسید‪ .‬مجموعه‬ ‫اینها موجب ش��د که برنامه اول توسعه‬ ‫شکل بگیرد و بخش��ی از کسانی که در‬ ‫جنگ حضور جدی داشتند‪ ،‬بر ان شدند‬ ‫که در دولت جدید حضور پیدا کنند‪ ،‬چه‬ ‫انکه فکر م ی کردند وظیفه انها حضور در‬ ‫سازندگی کشور و عرصه اقتصادی است‪.‬‬ ‫در چنین شرایطی است که متاسفانه به‬ ‫اصل فرهنگ انقالب و جنگ ب ی توجهی‬ ‫شد و به نقل از برخی کتاب ها یا تفکرات‬ ‫رایج‪ ،‬اغاز دوره سازندگی‪ ،‬پایان انقالب و‬ ‫جنگ نامیده ش��د که البته بنده اعتقاد ندارم چنین امری رخ‬ ‫داده‪ ،‬بلکه بازسازی به معنای سازندگی در صنعت و زیربنای‬ ‫اقتصادی کشور بود که طبیعی بود و باید پس از جنگ این‬ ‫خ راب ی ها ساخته م ی شدند‪g .‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫به امام حسین(ع) نمایان شدند‪ .‬شمر و یزید‪ ،‬دیگر پدیده ها‬ ‫و چهره های تاریخی نبودند‪ ،‬بلکه در نیروهای ضد انقالب و‬ ‫صدام و یارانش مجسم بود‪ .‬بناب راین تاکید بر این مولفه های‬ ‫شیعی مساله ای بود که در جنگ مورد توجه قرار م ی گرفت‪.‬‬ ‫پرداختن به وجوه حماسی مذهب مورد استفاده رهب ران‬ ‫انقالب و فرماندهان جبهه ها ق��رار گرفت؛ که این ملهم از‬ ‫اندیشه دینی و شیعی بود‪ .‬مخالفت با ارزش های باقیمانده‬ ‫از نظام گذشته و مخالفت با مصرف گرایی و رفتار تفرعن امیز‬ ‫از جمله عناص��ر اصلی بود که م��ورد توجه ق��رار گرفت‪.‬‬ ‫شهادت طلبی و پرداختن به حیاط اخروی و اعتقاد به اینکه‬ ‫هر اقدام مثبت و سازنده ای در این جهان اجر معنوی بزرگی‬ ‫را در ان جهان به همراه خواهد داش��ت‪ ،‬از عناصر مهم این‬ ‫جنگ بود که همان طور که اشاره کردم ملهم از اندیشه های‬ ‫دینی و شیعی بود‪.‬‬ ‫تفس��یری که از مس��لمان ایده ال مطرح م ی شد‪ ،‬این‬ ‫تصویر منطقی ش��د بر تصوی��ر جوانانی که ضد دش��من‬ ‫بعثی از خودگذشتگی نش��ان م ی دادند‪ .‬در چنین فضایی‪،‬‬ ‫جامعه‪ ،‬جامعه تک صدایی ش��ده بود‪.‬همه صداهایی که به‬ ‫اسالم‪ ،‬تشیع‪ ،‬انقالب و ای ران عالقه مند بودند ب رای مقابله با‬ ‫دشمن مورد استفاده قرار گرفتند‪ .‬این عناصر اصلی‪ ،‬عناصر‬ ‫هویت سازی بودند که توانستند شیوه زندگی جدیدی را در‬ ‫هشت سال دفاع مقدس شکل بدهند‪ .‬طبیعی است که با‬ ‫پایان یافتن دوره جنگ‪ ،‬ما ب��ا چالش هایی ب رای تداوم این‬ ‫شیوه زندگی مواجه شدیم‪.‬‬ ‫شاید این پرسش مطرح شود که به هر حال به مرزهای‬ ‫جغ رافیایی این کشور حمله شده بود و اساس موضوع دفاع‬ ‫از حریم س��رزمینی و در یک کالم حمله به ناسیونالس��یم‬ ‫ای رانی نیز صورت گرفته اس��ت‪ .‬نکته مهم اینجاس��ت که‬ ‫انقالب اسالمی ب رای دفاع از مرزهای ایمانی و هویتی اتفاق‬ ‫افتاده اس��ت‪ .‬اما تفکیک میان مرزهای دینی و عقیدتی و‬ ‫مرزهای س��رزمینی قابل قبول نبود‪ ،‬چه انکه مصداق این‬ ‫گفته ش��ریف اس��ت که «حب الوطن من االیمان»‪ .‬به این‬ ‫معنی که دفاع از مرزهای س��رزمینی برخاسته از اعتقادات‬ ‫دینی و ش��یعی ماس��ت‪ .‬جنگ در اینجا با بع��د ایمانی و‬ ‫سرزمینی تلفیق شد‪ .‬دش��من خارجی‪،‬‬ ‫هم به مرزه��ای ایمانی و ه��م مرزهای‬ ‫س��رزمینی ما حمله برده ب��ود‪ ،‬بناب راین‬ ‫دفاع از مرزهای دین��ی همان اندازه مورد‬ ‫ارزش و مقدس بود که از دفاع از مرزهای‬ ‫سرزمینی ارزشمند است‪ .‬در اینجاست که‬ ‫ما با یک مفهوم جدیدی از ناسیونالیسم‬ ‫مواجه م ی ش��ویم ک��ه ناسیونالیس��یم‬ ‫اراده گرا اس��ت‪ ،‬ناسیونالیس��م اقلیمی‪،‬‬ ‫تمامی��ت ارض��ی اس��ت‪ .‬درب��اره این‬ ‫ناسیونالیس��یم م ی توان گفت که وجه‬ ‫متعالی گفتمان ناسیونالیسیم است که‬ ‫در ادوار مختلف تاریخ��ی بدون در نظر‬ ‫گرفتن این پدیده ارزشمند با صورت های‬ ‫قومی و منطقه ای‪ ،‬خ��ود را به مردم این‬ ‫سرزمین تحمیل کرده است‪.‬‬ ‫ذک��ر ای��ن نکت��ه ضروری اس��ت‬ ‫که تف��اوت جن��گ ای��ران و ع��راق در‬ ‫مردمی بودن این منازعه اس��ت‪ ،‬به دلیل‬ ‫اینکه ارتش جمهوری اسالمی در ابتدای‬ ‫جنگ برای مقابله با دش��من بعثی نیاز‬ ‫به یاری داشت پس نیروهای مردم ی در‬ ‫چنین شرایطی س��ازماندهی شدند و در‬ ‫قالب جنگ های نامنظم و نظایری مانند این متشکل شدند‪.‬‬ ‫سپاه نقش مهمی را در بسیج مردم و حرکت عمومی مردم‬ ‫به سوی جبهه ها داشت‪ .‬با پایان جنگ اما در کنار مشکالت‬ ‫موجود‪ ،‬یکی از مشکالت اصلی در فرهنگ‪ ،‬انتقال مفاهیم‬ ‫ارزشی جنگ و همین انقطاع خاط رات و تجربیات بچه های‬ ‫جنگ ب��ا جامعه بود که نتوانس��ت به ص��ورت عادی روند‬ ‫طبیعی خود را حفظ نماید‪ .‬بخشی از جنگ اما معتقد بود که‬ ‫نباید ارزش های جنگ ک��ه متجلی در خاط رات و تجربیات‬ ‫رزمندگان بود‪ ،‬مورد ب ی توجهی قرار گیرد و البته در سال های‬ ‫بعدی ما با مس��اله ای به عنوان خطر فراموش��ی این واقعه‬ ‫تاریخی بزرگ که تاثیر بس��زایی در جامعه ای ران داش��ت‪،‬‬ ‫مواجه شدیم‪ .‬ارزش ها و اسطورهای جنگ که در هشت سال‬ ‫معنویت‪ ،‬ایثار و دفاع از مرزهای ایمانی و سرزمینی متجلی‬ ‫شده بودند متاسفانه در همان کتاب ها ماند و در عمل پیاده‬ ‫نشد‪ .‬در این میان نس��ل جنگ دچار قصور شد و نتوانست‬ ‫ارزش های خود که ارزش های کش��ور نیز بودند را به نسل‬ ‫بعدی منتقل کند‪ .‬این نسل نتوانست از عنصر هنر‪ ،‬تصویر‬ ‫و سینما اس��تفاده بهینه نماید‪ .‬امروز جنگ میان کشورها‪،‬‬ ‫جنگ میان تصویر اس��ت و حتی تصویر مهمترین مولفه‬ ‫انتقال بین نس ل هاست‪ ،‬تصویر زیبای جنگ به دلیل عدم‬ ‫استفاده از هنر ان چنان که باید و شاید به نس ل های بعدی‬ ‫منتقل نش��د‪ .‬البته هنوز دیر نشده اس��ت؛ بچه های جنگ‬ ‫هنوز م ی توانند با حضور در اقلیم فراخ هنر به انتقال مفاهیم‬ ‫و ارزش های محت��رم جنگ بپردازند‪ .‬البته در این اس��مان‬ ‫تک ستاره های درخش��انی اس��ت که به عنوان یک خاطره‬ ‫دل انگیز سال هاست که بر یادها مانده است‪ .‬در کنار انتقال‬ ‫عمومی مفاهیم جنگ اما کسانی بودند از بچه های جنگ‬ ‫که با تشکیل هیات رزمندگان ب رای مصون ماندن از فضای‬ ‫شهر‪ ،‬دور هم جمع م ی شدند و با بیان خاط رات و نقل هایی‬ ‫از جنگ‪ ،‬ان ارزش ها را ب رای خود بازتولید م ی کردند اما این‬ ‫خاط رات نباید میان رزمندگان و در داخل س��نگر انها مورد‬ ‫تبادل ق��رار م ی گرفت‪ ،‬بلکه باید از درون همین س��نگر ها‬ ‫معبری ب رای ترویج این ارزش ها به نسل بعدی باز م ی شد‪.‬‬ ‫در س��وی دیگر اما وقتی جنگ به پایان رس��ید‪ ،‬یک‬ ‫ش��یفت گفتمانی اتف��اق افتاد؛ ب��ه صورتی ک��ه گفتمان‬ ‫دفاع مق��دس و ارزش هایش به س��وی گفتمان نوس��ازی‪،‬‬ ‫سازندگی و توسعه تغییر مسیر داد‪ .‬بعض ی ها معتقد هستند‬ ‫که نزاع میان گروهی از رزمندگان با دولت جدید‪ ،‬نزاع میان‬ ‫وقتی جنگ به پایان‬ ‫رسید‪ ،‬یک شیفت‬ ‫گفتمانی اتفاق‬ ‫افتاد؛ به صورتی که‬ ‫گفتمان دفاع مقدس و‬ ‫ارزش هایش به سوی‬ ‫گفتمان نوسازی‪،‬‬ ‫سازندگی و توسعه تغییر‬ ‫مسیر داد‬ ‫‪63‬‬ ‫احتمالمیدهیممیلیاردیشویم‬ ‫فرهنگ‬ ‫پایان تحریم‬ ‫گفتوگویمثلثباس رتیپی‪،‬‬ ‫تهیهکنندهپلچوبی‬ ‫ت‬ ‫یتر اول‬ ‫فیل�م س�ینمایی‬ ‫«پ�ل چوب�ی» هرچند پله‬ ‫پایان�ی از محص�والت‬ ‫جریان فکری است که به‬ ‫نام انحرافی خوانده شد‪،‬‬ ‫اما ب�ا ش�کل گیری دولت‬ ‫جدید فرصت دیده شدن‬ ‫پیداکرد‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫ی ب ه بهانه اکران «پل چوبی»‬ ‫نگاهی به ماجرای فیلم های تحریم ‬ ‫‪1‬‬ ‫بازه تناقضامیز؛ از خیانت تا خانوادهگرایی‬ ‫سینمای ای ران سال گذشته را در حالی سپری کرد که‬ ‫عالوه بر موضوع خانه سینما‪ ،‬ماجرای فیلم های تحریم شده‬ ‫از س��وی حوزه هنری ب رای اکران در س��ینماهای در اختیار‬ ‫این نهاد که البته س��ینماهای مهمی محسوب م ی شوند‪،‬‬ ‫بخشی از حاش��ی ه ها و خبرهای حوزه هنر هفتم را به خود‬ ‫اختصاص داد‪.‬‬ ‫ماجرا از انجا اغاز ش��د که اعتراض ه��ای پ راکنده به‬ ‫محتوای فیلم های «گشت ارش��اد» و «زندگ ی خصوصی»‬ ‫باعث شد اواس��ط تعطیالت نوروزی س��ال ‪ 91‬سینماهای‬ ‫حوزه هنری و شهرداری با انتشار بیانی ه های جداگانه ای‪ ،‬به‬ ‫یک باره این دو فیلم را از پرده سینماهایشان پایین بکشند‪.‬‬ ‫این اتفاق ک��ه در روزه��ای نیمه تعطیل افتاد‪ ،‬س��ینمای‬ ‫ای ران را در روزها و ماه های اینده و اساس��ا اکران س��ال ‪91‬‬ ‫تحت تاثیر قرار داد‪ .‬اوایل س��ال مشخص شد حوزه هنری‬ ‫‪64‬‬ ‫فیلم های «پذی رای ی ساده»‪« ،‬من مادر هستم»‪« ،‬برف روی‬ ‫کاج ها»‪« ،‬من همس��رش هس��تم»‪« ،‬همه چ��ی ارومه»‪،‬‬ ‫«ب ی خ��ود و ب ی جهت» و «پل چوبی» را در س��ینماهایش‬ ‫اکران نخواهد کرد‪ .‬فیلم هایی که به اذعان انها محتوایش‬ ‫ب رای انها مشکل دار است‪ ،‬چون مضامینی همچون خیانت‬ ‫را مطرح م ی کند‪ .‬غیر از «پل چوب��ی» و «برف روی کاج»‬ ‫همه فیلم های تحریم ی در سینماهایی غیر از حوزه هنری‬ ‫اکران شدند‪ ،‬البته برخی فیلم ها هم اکرانشان با حاشی ه های‬ ‫مختلف��ی روبه رو ش��د؛ از جمله فیلم «من مادر هس��تم»‬ ‫فریدون جی رانی که باعث شد هواداران انصار حزب اهلل مقابل‬ ‫وزارت ارشاد تجمع کنند‪.‬‬ ‫پایان تحریم ها با اغاز دولت یازدهم‬ ‫س��رانجام چندی پیش جش��ن اکران اخری��ن فیلم‬ ‫تحریم��ی ح��وزه هنری ب��ا حضور ش��ش فیلمس��از که‬ ‫فیلم هایشان تحریم ش��ده در موزه س��ینما برگزار شد‪ .‬در‬ ‫این مراسم‪ ،‬مهدی کرم پور (کارگردان پل چوبی) در سخنان‬ ‫کوتاهی گفت‪« :‬این جش��ن ب��رای نمای��ش اخرین فیلم‬ ‫تحریمی حوزه هنری و نیز اولین فیلم نمایش داده شده در‬ ‫دولت یازدهم است‪ ».‬او سپس از غالمرضا موسوی‪ ،‬فریدون‬ ‫جی رانی‪ ،‬مرتضی و مصطفی شایسته‪ ،‬مانی حقیقی و علی‬ ‫سرتیپی و س��یدجمال س��اداتیان دعوت کرد تا به عنوان‬ ‫تهی ه کنن��ده و کارگردان های فیلم های تحریم ش��ده روی‬ ‫سن حضور داشته باش��ند تا بیانی ه ای را به نمایندگی از انها‬ ‫قرائت کند‪ .‬کرم پور همچنین تاکید کرد این بیانیه از سوی‬ ‫عبدالرضا کاهانی‪ ،‬کارگردان ب ی خ��ود و ب ی جهت نیز مورد‬ ‫تایید است که خارج از کشور به س��ر م ی برد‪ .‬انها در بیانیه‬ ‫خود استعفای دسته جمعی امران و مشاوران این تحریم را‬ ‫طرفینسیاسی کاریکردند‬ ‫گفت وگوباسیدجمالساداتیان‪،‬تهی ه کننده‬ ‫یکیازفیل م هایتح ریمی‬ ‫ضربهاصلیراسینماخورد‬ ‫گفت وگو با حسین معززی نیا درباره‬ ‫حاشیه دیروز و چش م انداز اینده‬ ‫فرهنگ‬ ‫بسیار مهم است که در این مقطع یک هنرمند بتواند فضا را‬ ‫اثار س��ینمای جهان ‪ -‬کوبا) ‪ -‬هامبورگ – اشتوتکارت –‬ ‫در حوزه هنری خواستار ش��دند و در عین حال از مدی ران و‬ ‫تلطیف کند؛ چون چیزی که از هجمه ها و سیاس ی کاری ها‬ ‫اوبرهازن (المان) – فیلم های مستقل رم (ایتالیا) ‪ -‬والنسیا‬ ‫مس��ئوالن صنفی که در قبال این تحریم سکوت داشتند‪،‬‬ ‫مهمتر است‪ ،‬عشق‪ ،‬خانواده و انس��ان است‪« .‬پل چوبی»‬ ‫(اسپانیا) ‪ -‬کلرمونت فراند – گرین شات (فرانسه) ‪ -‬دوربان‬ ‫انتقاد کردند‪.‬‬ ‫یک درام کاراکتر محور است‪ .‬در این فیلم گستره بیشتری‬ ‫(افریقای جنوبی) ‪ -‬فجر (بخش بی ن الملل)‪.‬‬ ‫مهدی کرم پور کیست؟‬ ‫را نس��بت به کارهای قبل ی ام در نظر گرفته بودم و دوست‬ ‫مه��دی کرم پ��ور همچنی��ن س��اخت مس��تندی را‬ ‫داشتم یک فیلم کالسیک عاشقانه بسازم‪ .‬ب رایم مهم بود‬ ‫درباره نس ل کش��ی مس��لمانان میانمار در کارنامه دارد که‬ ‫کارگ��ردان و فیلمنامه نویس س��ینما‪ ،‬فعالیتش را با‬ ‫در انگلس��تان ‪ ،‬هندوس��تان ‪ ،‬پاکس��تان‪ ،‬مالزی و میانمار‬ ‫س��اخت فیلم های کوتاه داس��تانی و مس��تند اغاز کرد‪ .‬او‬ ‫مردم بیشتری ان را ببینند؛ این هدفی بود که قبل از نوشتن‬ ‫در کنار فیلمس��ازی ب��ا مطبوعات‬ ‫فیلمنامه داشتیم‪».‬‬ ‫نیز همکاری کرده اس��ت‪ .‬تاکنون‬ ‫این کارگردان س��ینما که س��رانجام‬ ‫طلسم اکران چهارمین ساخته سینمای ی اش‬ ‫چهار فیل��م س��ینمایی س��اخته؛‬ ‫بع��د از دو س��ال شکس��ت و ای��ن روزه��ا‬ ‫«جای��ی دیگر (‪ ،)1381‬چه کس��ی‬ ‫یک سوال از کرم پور؛ خوب و بد سیاست!‬ ‫«پل چوب��ی» را ب��ه عن��وان اخری��ن فیلم‬ ‫امیر را کش��ت؟ (‪ ،)1384‬اپیزود دوم‬ ‫تحریمی حوزه هنری روی پرده دارد‪ ،‬اظهار‬ ‫مه�دی کرم پ�ور از‬ ‫فیلم طهران‪ -‬تهران (‪ )1388‬و پل‬ ‫کرد‪« :‬وقتی گستره بزرگتر م ی شود باید مد‬ ‫فیلمسازانی اس�ت که صرفا به‬ ‫چوبی (‪ .)1390‬ایام محرم گذش��ته‬ ‫نظر داشت که امروز مخاطب با هزار تومان‬ ‫اصل هنرمند بودن یک سینماگر‬ ‫نیز مجموعه تلویزیونی «یه تیکه‬ ‫دی وی دی‪ ،‬بهتری��ن فیلم ه��ای روز دنیا را‬ ‫اعتقاد ن�دارد‪ .‬او به همان اندازه یا‬ ‫زمین» از او پخش ش��د‪ .‬او از سال‬ ‫م ی خرد و م ی بیند و وقت��ی تو م ی خواهی‬ ‫بیشتر از ان اندازه که از وجهه های‬ ‫‪ 1375‬دوازده فیلم کوتاه س��اخته و‬ ‫ب رایش فیلم بسازی‪ ،‬باید بسته بندی درستی‬ ‫هنریبهرهبرده‪،‬معموالازجوهای‬ ‫چند تله فیلم نی��ز در کارنامه دارد؛‬ ‫را ارائ��ه بکنی‪ ،‬بناب راین ب��رای «پل چوبی»‬ ‫بارانداز‪ ،‬شیفت شب‪ ،‬روز هشتم‪ ،‬روز‬ ‫ژورنالیستییاازنزدیکیبهبرخی‬ ‫بهترین بازیگ��ران و عوامل فن��ی انتخاب‬ ‫از چهره های سیاس�ی کم بهره‬ ‫هفتم و اخراجی‪ .‬کرم پور همچنین‬ ‫ش��دند‪ .‬س��عی کردیم با حساسی ت خاصی‬ ‫نبرده است‪ .‬در این مسیر یک روز‬ ‫سخنگوی ش��ورای مرکزی کانون‬ ‫فیلم را بس��ازیم‪ .‬انتخاب عوام��ل و حتی‬ ‫با مجموع�ه محمدباقر قالیباف‬ ‫کارگردانان س��ینمای ای ران‪ ،‬رئیس‬ ‫پخش کننده هم از ابتدا ط راحی شد تا مسیر‬ ‫هماهنگ شده و برای او کار کرده‬ ‫شورای صنفی نمایش خانه سینما‪،‬‬ ‫را اشتباه نرویم‪.‬‬ ‫است‪،‬یکروزهمبانزدیکیبهچهره هاییچونجوادشمقدریوعلیرضا‬ ‫ب��ازرس ش��ورای مرک��زی کانون‬ ‫به روال فیلم هایم ب��رای این کار هم‬ ‫س�جادپور‪ .‬پروژه مستندس�ازی در چند کش�ور مختلف درباره کشتار‬ ‫کارگردانان س��ینمای ایران‪ ،‬عضو‬ ‫«استوری برد» کامل داش��تم‪ ،‬البته هنگام‬ ‫مس�لمانان میانمار‪ ،‬یک نمونه از این بهره های نزدیکی به سیاسیون‬ ‫مجمع مش��اوران هیات مدیره خانه‬ ‫نگارش فیلمنامه به بازیگران هم فکر کرده‬ ‫سینما‪ ،‬عضو هیات موسس انجمن‬ ‫اس�ت‪ .‬او که در این راس�تا از ‪ 26‬سالگی هر س�ه‪ ،‬چهار سال یک فیلم‬ ‫بودیم‪ .‬تاکن��ون فیلم هایم ارتب��اط خوبی‬ ‫س�اخته و فیل م هایش هم مورد اس�تقبال عمومی قرار نگرفته است‪،‬‬ ‫فیلم کوتاه ای��ران و عضو اکادم ی ‬ ‫ب��ا مخاطب برق��رار کرده اس��ت‪ .‬من ب رای‬ ‫در موضوع مش�کل اک ران فیلم اخیرش «پل چوبی» نی�ز ‪ ،‬هم از فضای‬ ‫سینمای ای ران بوده است‪.‬‬ ‫تولید فیل��م اس��تراتژی مش��خصی دارم‪.‬‬ ‫جوای��ز او از جش��نواره های‬ ‫سیاس�ی پیش امده از این رهگذر به�ره تبلیغاتی برد‪ ،‬ه�م باز درگیر‬ ‫«چه کسی امیر را کشت؟» را در ‪ 19‬جلسه‬ ‫داخلی به این ش��رح است‪ :‬بهترین‬ ‫س�وگیری های سیاس�ی بود ‪ .‬او این روزها که فیلمش در مرحله اکران‬ ‫ق رار دارد‪ ،‬م ی گوید با هیچ روزنامه و خبرگزاری که به تفک رات اصولگ رایی‬ ‫فیلم ویدئویی از جشنواره فیلم های‬ ‫فیلمبرداری کردیم و بس��یار اقتصادی کار‬ ‫نزدیک باش�د مصاحبه نم ی کند و ترجیح م ی ده�د موضوع فیلمش و‬ ‫دانشجویی‪ ،‬کاندیدای بهترین فیلم‬ ‫کردیم‪ .‬سوپ راستارها‪ ،‬س��فید امضا کردند و‬ ‫حتی مهرداد فخیمی که اخرین کارش بود‪،‬‬ ‫حاش�ی ه های ان‪ ،‬در ص ف بندی های امروز‪ ،‬به جریان چپ سیاس�ی که‬ ‫کوتاه از دومین جش��ن س��ینمای‬ ‫با تمام وجود و ب ی چشمداشت مالی به کار‬ ‫این روزها حضور بیش�تری در عرصه سیاسی کش�ور یافته نزدیک تر‬ ‫ای��ران‪ ،‬منتخ��ب فیل��م کوت��اه از‬ ‫پیوس��ت‪ .‬در هر کاری که انج��ام م ی دهم‪،‬‬ ‫باشد‪ .‬کرم پور البته با این حال‪ ،‬متهم ش�دن فیلمش را به تالش ب رای‬ ‫جش��نواره فیل��م فج��ر‪ ،‬بهتری��ن‬ ‫ط راحی تولید ب رایم مهم اس��ت‪ .‬در «جایی‬ ‫فیلمنامه نویس از جش��ن سینمای‬ ‫فروریختنقبحموضوعخیانتدرخانوادهای رانیبههیچوجهنم ی پذیرد‪.‬‬ ‫ازاد‪ ،‬تندیس برگزیده سینمای ای ران‬ ‫اما او حتما باید به این سوال پاس�خ دهد که چگونه حاضر است با پول‬ ‫دیگر» هم طراحی به ش��کلی ب��ود که در‬ ‫از اصفهان‪ ،‬زیت��ون بلورین بهترین‬ ‫مجموعه های اصول گ رایی چون قالیباف فیلم طه ران‪ ،‬ته ران را بسازد و‬ ‫اکران به سود برس��د‪ ،‬همچنین «چه کسی‬ ‫امیر را کشت» و «پل چوبی»‪.‬‬ ‫کارگ��ردان فیلم های کوت��اه دهه‬ ‫در ان رروزها اصالح طلب نباشد و با اصولگ رایان کار کند ولی حاال دم از‬ ‫هر فیلم��ی طراحی تولی��د خودش‬ ‫‪ ٧٠‬از جش��ن س��ینمای ازاد‪ ،‬یاس‬ ‫اصالح طلب بودن می زند‪ .‬یک ادم سیاسی همیشه سیاسی است‪ .‬نه‬ ‫را دارد‪ .‬خوش��بختانه هم��ه کارهایم اکران‬ ‫زرین بهتری��ن کارگ��ردان دهه ‪٨٠‬‬ ‫اینکه هنگام نیاز داشتن به اصولگ رایان غیر سیاسی باشد ولی بعدش‬ ‫خوبی داشته اند و س��ود هم کرده اند‪ .‬حتی‬ ‫از نخستین جش��نواره بی ن المللی‬ ‫دوباره سیاسی شود‪ .‬هفته نامه مثلث اماده گفت و گویی شفاف با اقای‬ ‫در «چه کسی امیر را کش��ت؟» خود اینکه‬ ‫فیل��م ویدئویی ته��ران‪ ،‬کاندیدای‬ ‫کرم پور در این گونه موارد است‪.‬‬ ‫عده ای شیشه های سالن را شکستند‪ ،‬جزو‬ ‫بهترین کارگردان‪ ،‬بهترین فیلمنامه‬ ‫ماجرا بود و فیل��م را کامل م ی کرد‪ .‬در عین‬ ‫و بهترین فیلم از جش��ن منتقدین‬ ‫حال‪ ،‬ان فیلم مخاطب بسیار جدی داشت‬ ‫وکاندیدای بهترین فیلم از جشنواره‬ ‫که از کار راض��ی بودند‪ ».‬وی خ��ود را ادم‬ ‫فیلم فجر‪.‬‬ ‫فرمالیستی م ی داند و م ی گوید‪« :‬اما در «پل چوبی» خیلی‬ ‫نمای��ش و تقدیر اثار او در جش��نواره های خارجی نیز‬ ‫فیلمبرداری شده است‪.‬‬ ‫این موضوع را کنترل کردیم‪ .‬اگر در «جایی دیگر» اولین بار‬ ‫به این شرح اس��ت‪ :‬جایزه ویژه هیات داوران جشنواره منبر‬ ‫سعی کردیم با حساسیت خاصی فیلم را بسازیم‬ ‫طالیی (روسیه)‪ ،‬جشنواره های بی ن المللی فیلم‪ :‬کراال (هند)‬ ‫تلفیق انیمیش��ن و درام تودرتو را امتحان کردیم یا در «چه‬ ‫– لندن (انگلستان) – تورنتو‪ ،‬مونترال (کانادا) – می ل والی‪،‬‬ ‫کارگردان «پل چوبی» م ی گوید‪« :‬زمانی که این فیلم‬ ‫کسی امیر را کش��ت» ان فرم خاص را‪« ،‬طه ران‪ -‬ته ران»‬ ‫را ساختیم در جامعه رخوتی وجود داشت‪ ،‬بناب راین فکر کردم‬ ‫ش��یکاگو (امریکا) ‪ -‬س��ائوپائولو (برزیل)‪ -‬گیب��ارا (برترین‬ ‫تجربه جدیدی در روایت بود‪g ».‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫‪65‬‬ ‫وزارت ارشاد هم با فیلم مشکل داشت‬ ‫فرهنگ‬ ‫کرم پور همچنین با بیان اینکه خود وزارت ارشاد هم‬ ‫با این فیلم مشکل داشت‪ ،‬گفته است‪« :‬متاسفانه ه ر کس‬ ‫در هر جایی ه��ر کاری م ی توانس��ت کرد تا ای��ن فیلم به‬ ‫نمایش درنیاید‪ .‬حتی روز اخر شخصی را اوردند که مدعی‬ ‫بود فیلمنامه مال اوس��ت و م ی گفتند از فیلم شکایت دارد‪.‬‬ ‫در حال ی که چهار بار قرارداد داش��تیم اما دو سال اکران را به‬ ‫تعویق انداختند‪ .‬حتی روز اخری که جواد ش��مقدری سرکار‬ ‫بود گفتند پروانه نمایش را نم ی دهیم‪ .‬با عصبانیت به دفتر‬ ‫ایش��ان رفتم و گفتم اینکه در اخرین روزتان باز مانع اکران‬ ‫م ی شوید پاس گلی به من است و م ی روم بیرون و م ی گویم‬ ‫در اخرین روز هم ش��مقدری پروانه من را نداد و هفته دیگر‬ ‫حتما مجوز را از اقای ایوبی م ی گیرم‪ .‬این ضرری است که‬ ‫به تهی ه کننده م ی خورد‪ .‬درنهایت هم امضای پروانه به عمر‬ ‫شمقدری قد نداد و اقای ایوبی ان را امضا کرد‪».‬‬ ‫متاس��فانه بحث خیانت هم درباره فیلم مطرح ش��د‪،‬‬ ‫درحالی که «پ��ل چوبی» ربطی به خیانت ن��دارد‪ ،‬بلکه در‬ ‫ستایش خانواده اس��ت‪ .‬ما مشاور خانواده داش��تیم‪ .‬از ابتدا‬ ‫م ی دانس��تیم مساله چیز دیگری اس��ت‪ .‬حتی در جشنواره‬ ‫هم گول خوردیم و اگر م ی دانس��تیم پروانه نمایش قطعی‬ ‫نم ی دهند همان ‪ 30‬مورد اصالحیه را هم اعمال نم ی کردیم‪.‬‬ ‫گفتند این ‪ 9‬دقیقه را کم کنی��د‪ ،‬در این صورت فیلم بعد از‬ ‫جشنواره مشکلی ب رای اکران نخواهد داشت و ما هم قبول‬ ‫کردیم تا کلیت فیلم حفظ ش��ود‪ .‬حتی اع�لام کردند‪ ،‬هر‬ ‫ی که نامزد بهترین فیلم شود‪ ،‬پروانه فیلم بعدی بدون‬ ‫فیلم ‬ ‫خواندن فیلمنامه داده م ی شود که هی چ کدام اتفاق نیفتاد‪.‬‬ ‫بعد از جشنواره هم اعالم کردند ب رای پروانه نمایش دوباره‬ ‫اقدام کنید‪.‬‬ ‫فرهاد اصالنی‪ :‬مشکل از جای دیگری است‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫فرهاد اصالنی در جش��نواره فیلم فجر دو سال پیش‬ ‫حضور پررنگی داشت و در نهایت هم ب رای اولین بار موفق‬ ‫به دریافت س��یمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد ش��د اما این‬ ‫فیلم ها با رس��یدن موعد اکرانش��ان هرکدام درگیر حواشی‬ ‫زیادی شدند‪ .‬جنجال ها با «خصوصی» اغاز شد‪« ،‬خرس»‬ ‫در میان اثار توقیفی قرار گرفت و «پل چوبی» و «من مادر‬ ‫هستم» هم توسط حوزه هنری تحریم شد‪.‬‬ ‫این بازیگ��ر «پل چوب��ی» را دارای روایت��ی در زمان‬ ‫معاصرتر عنوان کرده و گفته اس��ت‪« :‬مجموع کار بس��یار‬ ‫مودبانه و شریف است‪ .‬من سال هاست که در سینما و تئاتر‬ ‫هستم و خود ما بیشتر حواس مان جمع است و دوست داریم‬ ‫کارمان طوری باش��د که دیده شود‪ .‬متاسفانه حوزه هنری با‬ ‫عدم اکران این فیلم ها واکنش��ی غی ر منطقی نش��ان داد و‬ ‫کسی هم پاسخگو نبود‪ .‬در واقع مش��کل از جای دیگری‬ ‫است‪ ،‬کسانی که سیاستگذار بوده اند‪ ،‬باید بحث فرهنگی و‬ ‫خطوط قرمز را ب رای همه مشخص کنند‪ .‬متاسفانه ممیزی‬ ‫و بیشتر مشکالت کامال شخصی شده که این به ضرر نظام‬ ‫تمام م ی شود‪.‬‬ ‫یکی از وظایف فیلمسازی نقد جامعه است‪ .‬اگر این‬ ‫کار را نکنیم‪ ،‬باید منتظر باشیم در جای دیگری در دنیا افراد‬ ‫نامحرم با تخیل خودشان س��راغ جامعه و مسائل ما بروند‪.‬‬ ‫نتیجه اش هم م ی ش��ود فیلمی مانند «ارگو» و امثال انها‬ ‫در حال ی که خودمان م ی توانیم روایت درس��تی از خودمان‬ ‫داشته باش��یم‪ ».‬اصالنی درباره دریافت سیمرغ بلورینش‬ ‫نیز گفته است‪« :‬پیش از این سه بار ب رای نقش مکمل ب رای‬ ‫فیلم های «پاداش سکوت»‪« ،‬اس��مان پرستاره» و «سفر‬ ‫به چزابه» کاندیدا ش��ده بودم که این بار سیمرغ نقش اول‬ ‫را گرفتم‪ .‬همزمان با جشنواره مش��غول بازی در مجموعه‬ ‫«س��اخت ای ران» در لبنان بودم‪ .‬وقتی این خبر را ش��نیدم‬ ‫خدا را شکر کردم و در حالی که تنها در هتل بودم‪ ،‬با خودم‬ ‫جشن گرفتم‪g ».‬‬ ‫‪66‬‬ ‫گفت وگوی مثلث با سرتیپی‪ ،‬تهیهکننده «پل چوبی»‬ ‫احتمال میدهیم میلیاردی شویم‬ ‫‪2‬‬ ‫پ ل چوبی‪ ،‬اخرین فیلم تحری م شده توسط حوزه هنری‪ ،‬این روز ها روی پرده سینم ا هاست‪ ،‬البته زمان دلخواهی‬ ‫برای اکران نیست اما همین که فیلم بعد از بیش از یک سال توانس�ته راه خودش را به پرده سینما باز کند‪ ،‬از نظر‬ ‫سازندگان ان‪ ،‬خوب است‪ .‬علی سرتیپی‪ ،‬تهی ه کننده این فیلم م ی گوید به فروش امیدوار است و در واکنش به حوزه‬ ‫هنری تالش م ی کند که فیلم هر چه بیشتر دیده ش�ود‪ .‬خبرنگار مثلث به بهانه اکران «پ ل چوبی» با تهی ه کننده این‬ ‫فیلم گفت وگو کرده است‪.‬‬ ‫اقای سرتیپی! این همه چهره و سوپر استار در‬ ‫فیلم شما برای چیس�ت؟ اصال چطور این همه‬ ‫چهره را دور هم جمع کرده اید؟‬ ‫البته هزینه ما زیاد بود اما این طور نبوده اس��ت که بگوییم‬ ‫هزینه ما خیلی غی ر نرمال بوده‪ ،‬هزینه مان همان اندازه بود‬ ‫که باید م ی بود و در مجموع انقدر ها غی ر نرمال نبود‪.‬‬ ‫‪ l‬بله؛ شرایط این طور شد دیگر‪.‬‬ ‫‪ l‬کال در ش��رایط فعلی س��ینمای ما فروش فیلم‬ ‫جوابگوی هزینه ها نیس��ت ام��ا ما احتم��ال م ی دهیم که‬ ‫میلیاردی بشویم و بتوانیم هزینه ها را جب ران کنیم‪.‬‬ ‫‪ l‬به هر حال شرایط به گونه ای پیش رفت که این‬ ‫جمع در کنار هم قرار گرفتند‪.‬‬ ‫این همه چهره‪ ،‬همه با هم؟‬ ‫منظورتان چه شرایطی است؟‬ ‫‪ l‬همه دوست دارند از چهره ها استفاده کنند‪ ،‬به هر‬ ‫حال این کار‪ ،‬فروش را بیشتر م ی کند‪ .‬شرایط خاصی پیش‬ ‫امد که کمک کرد این دوستان در کنار هم جمع شوند‪ .‬این‬ ‫ی به خاطر اقای‬ ‫بخش ی اش به خاطر فیلمنامه است و بخش ‬ ‫کرم پور و خود من‪ ،‬در واقع همه دوستان به ما کمک کرده اند‬ ‫که این کار را پیش ببریم‪.‬‬ ‫مس�ائل مالی هم دخی�ل بوده اس�ت؟ این همه‬ ‫سوپر اس�تار باید هزینه زیادی روی دست شما‬ ‫گذاشته باشد‪.‬‬ ‫‪ l‬البته که بوده‪ ،‬هم فیلمنامه و هم اقای کرم پور و‬ ‫من در این مساله دخیل بودیم‪ ،‬البته مسائل مالی هم بود‪.‬‬ ‫حاال امی�د دارید ک�ه ف�روش فیل�م هزینه ها را‬ ‫جبران کند؟‬ ‫سرمایه ش�ما برای این فیلم برای مدت زیادی‬ ‫هم راکد مانده بود‪ ،‬از زمان اکران فیلم در جشنواره تا‬ ‫اکران عمومی ان خیلی گذش�ته است‪ ،‬این مشکالت‬ ‫از کجا ایجاد شد؟‬ ‫‪ l‬همان طور که م ی دانید مش��کالت ما مشکالت‬ ‫حوزه بود‪ .‬متاسفانه حوزه هنری یک نگاه منفی به این فیلم‬ ‫داش��ت که اگر نبود و فیلم به موقع اکران م ی ش��د‪ ،‬در این‬ ‫صورت شاید هم ب رای ما و فیلم خیلی بهتر بود‪.‬‬ ‫اصال این مشکالت با حوزه هنری از کجا شروع‬ ‫شد؟‬ ‫‪ l‬مشکالت از یک مصاحبه در برنامه هفت شروع‬ ‫گفت وگو با سیدجمال ساداتیان‪ ،‬تهیه کننده یکی از فیلم های تحریمی‬ ‫طرفین سیاسی کاری کردند‬ ‫‪3‬‬ ‫«حاال که دولت جدید شروع به کار کرده است‪ ،‬بهتر است مسائل قدیمی را کنار بگذاریم و از فضا و فرصت های موجود‬ ‫استفاده کنیم»؛ این را سیدجمال ساداتیان م ی گوید که در عین حال تاکید دارد که تحریم فیل م ها توسط حوزه هنری نه بر‬ ‫مبنای یک ارزش اخالقی بلکه صرفا به دالیل سیاسی بوده است‪ .‬ساداتیان که زمانی در عرصه سیاست نیز حضور داشت‬ ‫و بعضا تهیه کننده برخی فیل م های غیرمتعارف نیز شناخته شده است این احتمال را که این روند در اینده هم اتفاق بیفتد‬ ‫رد نم ی کند‪ ،‬اما معتقد است که بهتر است با حرف نزدن از گذشته کمک کنیم این موضوع تمام شود‪.‬‬ ‫خبرنگار مثلث ب ه بهانه اکران اخرین فیلم تحریمی با او که تهی ه کنندگی دیگر فیلم تحریمی «برف روی کاج ها» را‬ ‫برعهده داشته‪ ،‬گفت وگو کرد‪.‬‬ ‫اخرین فیلم تحریم شده توسط حوزه هنری هم‬ ‫این روز ها روی پرده سینم ا هاس�ت‪ ،‬ش�اید حاال‬ ‫وقتش باش�د در م�ورد کل این جری�ان صحبت‬ ‫ش�ود؛ ارزیابی ش�ما از درگی�ری ح�وزه هنری با‬ ‫سینماگران چیست؟‬ ‫‪ l‬این موضوعی است که به کرات از طرف خیل ی ها‬ ‫مطرح شده و در مورد ان بحث و حرف های زیادی زده شده‪.‬‬ ‫موضوع این اس��ت که محدودیت ها و مس��ائلی که حوزه‬ ‫ایجاد کرده از ابتدا هم مبنای فکری نداشته‪ ،‬بلکه یک سری‬ ‫تسویه حساب هایی در مقابل ارشاد انجام شد‪ .‬اینها کارشان‬ ‫بر مبنای یک اصل ی��ا اصول اخالقی نب��ود‪ ،‬ب رای همین‬ ‫یک دلیل بهانه اجتماعی ب رای کار خودش��ان بیان کردند و‬ ‫شد‪ .‬اقای محمدی در ان برنامه گفت که همزمان دوازده یا‬ ‫سیزده فیلم در مورد خیانت س��اخته شده و همین موضوع‬ ‫باعث ش��د حوزه هنری روی این مساله حس��اس بشود و‬ ‫مشکالت بعدی ب رای ما و برخی فیلم های دیگر پیش بیاید‪.‬‬ ‫علی سرتیپی این روزها یکی از سرمایه گذاران‬ ‫مطرح سینمای ایران است که یا فیلم هایش‬ ‫میلیاردی فروش می کند یا پخش کننده فیلم های‬ ‫میلیاردی است‬ ‫ای�ن حساس ش�دن ح�وزه در حال�ی ب�ود ک�ه‬ ‫خیل�ی از فیل م ه�ا ب�ا مفاهیم�ی ک�ه ش�اید‬ ‫حساسی ت برانگی ز تر هم بوده اند‪ ،‬بدون مشکل‬ ‫اک�ران ش�ده اند‪ ،‬ای�ن موض�وع را ش�ما نش�انه‬ ‫چه م ی دانید؟‬ ‫‪ l‬اصوال فیلم ها با هم قابل مقایس��ه نیستند‪ .‬هر‬ ‫فیلمی جایگاه خودش را دارد‪ ،‬اما م ی توانیم ببینیم که مثال‬ ‫فیلم اصغر فرهادی هم که ب��ا مضمونی نزدیک به همین‬ ‫خیانت ساخته شده است‪ ،‬به راحتی در همه سینما ها اکران‬ ‫م ی شود و مش��کلی ندارد اما یک س��ری فیلم های دیگر با‬ ‫مشکالتی رو به رو م ی شوند‪ .‬این مشکالت که ب رای برخی‬ ‫فیلم ها درست کردند‪ ،‬بیشتر ناش��ی از مسائل سیاسی در‬ ‫دولت قبلی بوده اس��ت‪ .‬باالخره خود ما هم نفهمیدیم چه‬ ‫شده اس��ت‪ ،‬چطور م ی ش��ود که برخی فیلم ها با این همه‬ ‫حساسیت رو به رو شوند و برخی فیلم های دیگر بدون هیچ‬ ‫مش��کلی اکران ش��وند؟ این برخورد ها که با برخی فیلم ها‬ ‫صورت گرفته‪ ،‬کامال سیاسی است‪.‬‬ ‫این ماج�رای تحریم حوزه هن�ری البته دیگر به‬ ‫یک محمل برای رونق فروش تبدیل شد‪...‬‬ ‫گفتند که این فیلم ها در مورد خیانت اس��ت و گفتند اینها‬ ‫نگران ی های اجتماعی دارند‪.‬‬ ‫موضوع این اس��ت که اگر این افراد م ی خواس��تند بر‬ ‫مبنای ان چیزی که م ی گویند مبنای اخالق ی ش��ان است‬ ‫عمل کنند‪ ،‬در س��ال ش��اید حتی ‪ 10‬ی��ا دوازده فیلم هم‬ ‫نم ی تواست اکران شود‪.‬‬ ‫اقایان باید توجه داشته باشند که اکران فیلم با ساختن‬ ‫فیلم متفاوت است‪ .‬وقتی قرار است فیلم بسازید‪ ،‬م ی توانید‬ ‫از ان چیزی که دوس��ت دارید حرف بزنید‪ ،‬اما مساله اکران‬ ‫چیز دیگری است‪ .‬نم ی توان با مساله اکران گزینشی برخورد‬ ‫کرد‪ ،‬چرا که این موضوع یک مس��اله خدماتی است؛ به هر‬ ‫حال اینها تالش کرده اند که با این حرف ها کار خودشان را‬ ‫توجیه کنند‪.‬‬ ‫مساله این است که به رغم ش��عار هایی که داده شد‪،‬‬ ‫فیلم های خیلی بدتری امس��ال اکران شد‪ .‬البته اعتقاد من‬ ‫این است که هر چیزی که مجوز م ی گیرد‪ ،‬باید بتواند اکران‬ ‫بشود اما از نگاه حوزه و با ان فیلتر هایی که گذاشته‪ ،‬خیلی‬ ‫از فیلم های دیگر هم نم ی توانستند اکران شوند اما نمایش‬ ‫داده شدند‪.‬‬ ‫فیلم هایی که حوزه با انها به مشکل خورده‪ ،‬فیلم هایی‬ ‫است که در حوزه اندیشه اجتماعی وارد م ی شود؛ ما در سینما‬ ‫هم به س��رگرمی نیاز داریم و هم به اندیش��ه‪ .‬نگران ی های‬ ‫اجتماعی که ح��وزه به انه��ا تکیه م ی کرد بیش��تر توجیه‬ ‫عملکرد انها بود‪.‬‬ ‫‪ l‬بخشی را خود من پیگیری م ی کنم و بخشی را هم‬ ‫اقای کرم پور‪ .‬این جور برنامه ها روی فروش فیلم تاثی ر گذار‬ ‫هستند‪ .‬باالخره وقتی حوزه هنری ما را تحریم کرده‪ ،‬ما هم‬ ‫باید اقدام ی بکنیم‪ ،‬وقتی م ی گوین��د این فیلم ضد خانواده‬ ‫است ما هم م ی رویم با روانشناس��ان و انجمن ها و جاهایی‬ ‫مثل سایت خانواده‪ ،‬برنامه م ی گذاریم‪ .‬وقتی این افراد فیلم‬ ‫را تایید م ی کنند‪ ،‬این یعنی فیلم مثبت است و این م ی تواند‬ ‫یک جواب منطقی به تحریم کنندگان فیلم ما باشد‪.‬‬ ‫گفته اند که برخی فیل م ه�ا روی این موج تحریم‬ ‫حوزه هن�ری س�وار ش�دند و از ان ب ه عنوان یک‬ ‫ش�عار تبلیغات�ی ب�رای بیش�تر ک�ردن فروش‬ ‫استفاده کردند‪...‬‬ ‫‪ l‬حاال فیلم های بدی ه��م نبودند‪ ،‬مثال فیلم من‬ ‫مادر هستم فیلم بدی نبود‪ ،‬یا فیلم مانی حقیقی بد نبود‪ .‬هر‬ ‫کدام از این فیلم ها به اندازه خودشان فروش داشته اند اما این‬ ‫موضوع‪ ،‬فضایی را ایجاد کرد که همبستگ ی ها بیشتر شود‪.‬‬ ‫یک تالش وجود داشت که این فیلم ها دیده نشود یا جلوی‬ ‫دیده شدن انها گرفته ش��ود‪ ،‬اما این طور نشد‪ .‬اصال همین‬ ‫که امس��ال هیچ فیلم ی در حوزه تحریم نشده است‪ ،‬نشان‬ ‫م ی دهد که ان جریان نم ی تواند ادامه پیدا کند‪ .‬ما به راحتی‬ ‫کوتاه نیامده ایم‪ ،‬البته من قبول دارم که محملی ایجاد شد‬ ‫که از ان استفاده کردیم تا ضرر هایی را که گفتم جب ران کنیم‬ ‫یعنی به نظر شما مشکل در جای دیگری است؟‬ ‫م ی شود منظورتان را واضح تر بیان کنید؟‬ ‫‪ l‬یک س��ری اختالف هایی با معاونت س��ینمایی‬ ‫دولت قبلی وجود داشت‪ .‬مس��اله این است که در کل این‬ ‫ماجرا موضوعات سیاسی جدی تر از موضوعات اخالقی بود‪.‬‬ ‫اگر مبنای قانون را وزارت ارشاد بدانیم‪ ،‬می توانیم بگوییم‬ ‫یعنی این اقدامات واکنش به حوزه هنری است؟‬ ‫‪ l‬این ط��ور هم م ی توانی��م انها را تفس��یر کنیم‪،‬‬ ‫واکنش اس��ت و این ای رادی ه��م ندارد‪ ،‬به ه ر ح��ال ما باید‬ ‫کاری بکنیم که جلوی این جریان ها ایس��تاده باش��یم‪ .‬ما‬ ‫تالش م ی کنیم که پاسخ منطقی داشته باشیم و با منطق‬ ‫از فیلم مان دفاع کنیم‪.‬‬ ‫صحب ت هایی بود که از فیلم شما چی ز هایی را در‬ ‫اورده اند‪ ،‬فیلم سانسور شده است؟‬ ‫‪ l‬بله؛ مقداری از فیلم را حذف کرده اند‪.‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫همه فیل م هایی هم که توسط حوزه تحریم شدند‬ ‫در یک س�طح نبودند‪ ،‬غیر از برخی فیل م ها مثل‬ ‫فیلم ش�ما و البته فیل�م اقای مع�ادی؛ خیل ی ها‬ ‫برای فیلم ش�ما ای�ن روز ها برنام ه ه�ای زیادی‬ ‫برگ�زار م ی ش�ود‪ ،‬از نق�د و بررس�ی در انجمن‬ ‫روانشناس�ان گرفت�ه ت�ا اک�ران ب�رای برخ�ی‬ ‫سیاس�یون‪ ،‬این برنام ه ه�ا را چه کس�ی برگزار‬ ‫م ی کند؟‬ ‫این مقدار یعنی چقدر؟‬ ‫‪ l‬حدود سه دقیقه از فیلم را در اورده اند‪.‬‬ ‫باتوجه به اینکه االن زمان چندان مناس�بی هم‬ ‫برای اکران فیلم نیس�ت‪ ،‬پی ش بینی شما برای‬ ‫فروش چقدر است؟‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫‪ l‬باالخره مهم این است که این تحریم ها به فیلم ها‬ ‫ضربه زد‪ ،‬باالخره ان طرف یک سری امکاناتی بود که از ما‬ ‫دریغ شد‪ ،‬همین که ما نتوانس��تیم فیلم را در سینما ازادی‬ ‫اکران کنیم ب رای ما خوب نبود‪ ،‬چون ما حداقل ‪ 300‬میلیون‬ ‫تومان فروش را ای��ن طوری از دس��ت داده ایم‪ ،‬همی ن طور‬ ‫هم در مورد شهرس��تان ها‪ ،‬به ه ر حال برخی س��ینما ها در‬ ‫شهرستان ها در اختیار حوزه است و ما نتوانستیم فیلم را در‬ ‫ان شهرستان ها اکران کنیم‪.‬‬ ‫و هزینه های تکرار چنین اقداماتی را باال ببریم‪ .‬دقت کنید‬ ‫همین که امس��ال حوزه هیچ فیلم ی را تحریم نکرده‪ ،‬این‪،‬‬ ‫پیروزی ماست‪.‬‬ ‫من معتقد هستم که کل این ماجرا سیاسی بوده است‬ ‫و همیشه هم وجود دارد‪ ،‬حاال زمان هایی این تنش ها شدت‬ ‫م ی گیرد و حاد م ی شود که سال گذشته از این موارد بود‪.‬‬ ‫‪ l‬ما امیدواریم‪g .‬‬ ‫که اقدامات حوزه با قانون همخوانی نداشت‪.‬‬ ‫اما اینها وزارت ارشاد را هم جدی نگرفتند‪ ،‬در صورتی‬ ‫که مجوز س��اخت و پروانه نمایش را وزارت ارشاد م ی دهد و‬ ‫وقتی این مجوز ها داده شده‪ ،‬ساخت و نمایش قانونی است و‬ ‫شخص یا نهاد ثالث نم ی تواند در این روند دخالت کند‪ .‬البته‬ ‫من تاکید م ی کنم که در مجموع ممیزی امر پس��ندیده ای‬ ‫س�ید جمال س�اداتیان که‬ ‫زمانی با فیلم «ب�ه رنگ ارغوان»‬ ‫ابراهی�م حاتم�ی کی�ا مدت ه�ا‬ ‫انتظار برای اکران را تجربه کرده‬ ‫بود‪ ،‬با «برف روی کاج ها» هم بار‬ ‫دیگر مشکل اکران را تجربه کرد‬ ‫‪67‬‬ ‫نیس��ت‪ ،‬به ه ر حال نهادی که خ��ودش را فرا ت��ر از قانون‬ ‫م ی داند‪ ،‬به این اختالف ها هم دامن م ی زند‪.‬‬ ‫نتیجه این همه درگیری ها چه شد؟ حاصل ان چه‬ ‫بود و چه دستاوردی برای اینده سینمای ایران به‬ ‫دست امد؟‬ ‫‪ l‬خروجی این شد که وزارت ارشاد در عرصه سینما‬ ‫اعتماد به نفس خود را از دس��ت داده اس��ت‪ .‬این همه فشار‬ ‫اوردن به سینما و سینماگران باعث شد که در جشنواره فجر‬ ‫سال گذشته هیچ کار خوبی دیده نشود؛ در صورتی که تمام‬ ‫نهاد ها باید به گونه ای عمل کنند که سینما بتواند با جسارت‬ ‫پیش برود و از ظرفی ت هایش استفاده کند‪.‬‬ ‫بعض ی معتقدن�د اینکه حوزه امس�ال فیلمی را‬ ‫تحری�م نکرده به معن�ی تغییر رویک�رد یکی از‬ ‫طرفین از سیاس�ت هایش اس�ت‪ ،‬تفسیر شما‬ ‫چیست؟ ایا حتی این عقب نش�ینی را در اکران‬ ‫برخی دیگر از فیلمهای هم�ان دوره که تحریم‬ ‫نشدند نم ی توان توصیف کرد؟‬ ‫فرهنگ‬ ‫‪ l‬البته تحلی ل ها در این مورد مختلف اس��ت‪ ،‬اما‬ ‫شرایط جدید ایجاد شده است‪ .‬بهتر است که ما هم دیگر به‬ ‫این اختالف ها دامن نزنیم و اجازه بدهیم تفاهم ایجاد شود‪.‬‬ ‫باید همه با هم دست دوستی بدهیم و از این فرصتی که در‬ ‫دولت جدید ایجاد م ی شود‪ ،‬استفاده کنیم‪.‬‬ ‫این ماجرا از زمانی شروع شد که وزارت ارشاد و معاونت‬ ‫سینمایی جلوی خانه سینما ایستاد‪ .‬اختالف به بسته شدن‬ ‫خانه سینما ب ر م ی گردد‪ ،‬خانه در مقابل ارشاد‪ ،‬قدرتی نداشت‬ ‫و به همین دلیل‪ ،‬به دنبال یارگیری و نزدیک شدن به عناصر‬ ‫حاضر در هرم قدرت رفت و ان شرایط پیش امد‪ ،‬وگرنه چرا‬ ‫حوزه قبل از این دعواها نگران ارزش ها نبود و درست در اوج‬ ‫دعوا به یاد این ارزش ها افتاد؟‬ ‫تصور من این اس��ت که کل این ماجرا سیاسی بود و‬ ‫پوششی بود ب رای مقاصد دیگر‪ .‬در دعوای معاونت سینمایی‬ ‫ارش��اد و خانه سینما دوس��تان به س��راغ حوزه رفتند و این‬ ‫نتیجه اش شد‪ .‬مس��اله از انجایی شدت گرفت که معاونت‬ ‫سینمایی بدون تدبیر عمل کرد‪ ،‬اگر این طور نم ی شد‪ ،‬شاید‬ ‫اصال شاهد این درگیری ها نبودیم‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫به نظر شما چرا اقایان در ان دعوا به سراغ حوزه‬ ‫رفتند؟‬ ‫‪ l‬وقتی شما کس��ی را از چیزی منع م ی کنید‪ ،‬باید‬ ‫به جای ان گزینه دیگری را جایگزی��ن کنید‪ ،‬اما در دعوای‬ ‫خانه و معاونت این اتفاق نیفتاد؛ معاونت با خانه برخورد کرد‬ ‫اما چه چیزی را جایگزین ان کرد؟ ایا عملکرد ان چیزی که‬ ‫جایگزین شد اصال با خانه قابل مقایسه است؟‬ ‫البته م��ن باید به ای��ن موضوع تاکید کن��م که حاال‬ ‫دیگر باید این دعوا ها را کنار گذاش��ت‪ ،‬مجموعه باید دست‬ ‫به دس��ت هم بدهند‪ ،‬معاونت س��ینمایی م ی تواند با تدبیر‬ ‫این موضوع��ات را مدیریت کن��د‪ .‬در دور قبل ه��م اقایان‬ ‫م ی توانس��تند با تدبیر موضوع را مدیری��ت کنند و نگذارند‬ ‫مساله تا این حد جدی شود و اختالفات به خصومت تبدیل‬ ‫بشود‪ .‬اختالف سلیقه همیش��ه وجود دارد اما نباید بگذاریم‬ ‫این اختالف ها به خصومت تبدیل ش��ود؛ قط��رات اب در‬ ‫ذات خودشان مفید هس��تند اما اگر همه با هم جمع شوند‬ ‫م ی توانند سیل شوند و سیل هم مخرب است‪.‬‬ ‫حوزه هن�ری تالش ک�رد که جلوی دیده ش�دن‬ ‫فیل م ها را بگیرد‪ ،‬اما از طرف دیگر دوس�تانی که‬ ‫فیل م هایشان تحریم شده بود هم از این محمل‬ ‫اس�تفاده کردند و ش�عار فیلم تحریم ی حوزه را‬ ‫روی پوست ر های فیلم گذاشتند که از فضای تقابل‬ ‫ایجاد شده استفاده کنند‪ .‬حتی گاهی این ذهنیت‬ ‫پیش امد که بی کیفیتی برخی از فیل م ها پشت‬ ‫این جو حاشیه ای قرار گرفت ‪..‬‬ ‫‪ l‬درس��ت اس��ت‪ ،‬باالخره این موض��وع در افکار‬ ‫‪68‬‬ ‫عمومی ب ی تاثیر نیست‪ ،‬اما این موضوع تحریم در فروش‬ ‫فیلم ها موثر ب��ود‪ .‬حوزه و همه دوس��تان دیگر باید متوجه‬ ‫این موضوع باشند که س��ینما یک فضای گسترده است و‬ ‫م ی تواند در حوزه های مختلف وارد شود‪ ،‬سینمای اجتماعی‬ ‫ما دچار خالء اس��ت‪ ،‬جای فیلم اجتماعی در س��ینمای ما‬ ‫خالی است‪ ،‬اگر ما سالی ‪ 100‬تا فیلم م ی سازیم‪ ،‬همان طور‬ ‫که بخشی از ان فیلم ها سرگرمی اس��ت‪ ،‬بخشی هم باید‬ ‫اجتماعی باشد تا توجه ها را به موضوعات روز جامعه در فاز‬ ‫اندیشه جلب کند و منشا اثر باشد‪.‬‬ ‫در اروپا ‪ 50‬س��ال اس��ت که این تصور وجود دارد که‬ ‫باید در حوزه اجتماعی حرف زده ش��ود‪ .‬رسانه ها م ی توانند‬ ‫در حوزه های مختلف تاثیرگذار باشند و این تاثیر باید مورد‬ ‫توجه همه قرار بگیرد ت��ا بتوانند از ان اس��تفاده کنند‪ .‬اگر‬ ‫م ی خواهیم در رفتار اجتماعی تغیی��ری ایجاد کنیم‪ ،‬باید از‬ ‫این فضا وارد شویم‪.‬‬ ‫در فضای رسانه ها هم مسلما انکه از همه پ ر رنگ تر و‬ ‫از همه کار امد تر است‪ ،‬سینما است؛ به همین دلیل است که‬ ‫به ان هنر هفتم م ی گوییم‪ ،‬چون ترکیبی از همه چیز است‬ ‫و م ی تواند در اجتماع منشا اثر های زیادی بشود و این اصال‬ ‫پسندیده نیست که با این حوزه این طور ب ی مهری بشود‪.‬‬ ‫بگذاری�د دوب�اره ب�ه درگی�ری ح�وزه هن�ری و‬ ‫س�ینم ا گران برگردیم‪ ،‬برخی معتقد هستند که‬ ‫حساسی ت ها از جایی شروع شد که در تلویزیون‬ ‫و توس�ط یک�ی از اهالی س�ینما که ب�ا مدیران‬ ‫سابق وزارت ارش�اد میانه خوبی پیدا نکرده بود‪،‬‬ ‫صحبت از تع�داد فیل م هایی ش�د که ب�ا محور‬ ‫خیانت ساخته ش�ده اس�ت‪ ،‬این موضوع چقدر‬ ‫قاب ل قبول است؟‬ ‫‪ l‬اینه��ا را هم همکاران خودمان مط��رح کرده اند‪.‬‬ ‫حرف من این اس��ت که هر چه بیش��تر در این مورد حرف‬ ‫بزنیم‪ ،‬این موضوع گس��ترده تر م ی ش��ود‪ .‬ما البته باید نقد‬ ‫داشته باش��یم اما نقد از تخریب فاصله دارد‪ .‬هر ساخته ای‬ ‫ساخته ذهن بشر است و نم ی تواند خالی از اشکال باشد‪ .‬هر‬ ‫اندیشه ای باید مورد قضاوت قرار بگیرد تا در کار های بعدی‬ ‫تغیی راتی ایجاد ش��ود‪ .‬اما نقد همراه با خصومت مش��کل‬ ‫ایجاد م ی کند‪.‬‬ ‫به نظر من کل ای��ن ماجرا از منطق خارج ش��ده‪ .‬من‬ ‫نم ی خواهم بیش از این به این موض��وع بپردازم‪ ،‬االن فضا‬ ‫رو به ارامش م ی رود و نباید با نگاه به گذش��ته فرصت های‬ ‫جدید را از دست بدهیم‪ .‬امیدواریم که با تغییر مدیریت این‬ ‫ماجرا ها هم تمام بشود‪.‬‬ ‫بعض�ی از دوس�تان از اقدامات واکنش�ی حرف‬ ‫م ی زنند و م ی گوین�د مثال به خاط�ر اینکه حوزه‬ ‫فیلم را تحریم کرده م�ا هم این برنام�ه را برای‬ ‫فیل�م گرفته ایم که بیش�تر دیده ش�ود‪ ،‬در کنار‬ ‫این گاهی فیلم تحریم شده توسط حوزه به یک‬ ‫شعار تبلیغاتی هم تبدیل شده‪...‬‬ ‫‪ l‬این اس��تفاده از فض��ا به فیلم ها و س��ینما گران‬ ‫تحمیل شد‪ ،‬به هر حال وقتی عده ای م ی ایند جلوی سینما‬ ‫تظاه رات م ی کنند‪ ،‬رس��انه ها این عکس العمل ها را منتشر‬ ‫م ی کنند‪ ،‬سینما گران هم باید در مقابل کاری انجام بدهند‪.‬‬ ‫شما ببینید ب رای کدام فیلم تا به حال ‪ 400‬نفر از خانواده های‬ ‫ش��هدا طومار امضا کرده اند ک��ه فیلم اخالقی هس��ت یا‬ ‫نیست؟ چنین اعتراضاتی کجا در مورد سینما اتفاق افتاده‬ ‫که در این چند وقت ما شاهد انها بوده ایم؟‬ ‫در این شرایط خب طبیعی است که سینما گران هم‬ ‫واکنش هایی نشان بدهند‪.‬‬ ‫این واکنش ها بحق است‪ .‬هر صاحب اثری حق دارد از‬ ‫کارش دفاع کند‪ .‬من تهی ه کننده در موضوعی هستم که باید‬ ‫از حق یک عده ای که وقت و ان��رژی و هزینه کرده اند ب رای‬ ‫این کار دفاع کنم‪ ،‬در این شرایط واکنش طبیعی است‪g .‬‬ ‫گفت وگو با حسین معززی نیا درباره‬ ‫حاشیه دیروز و چشم انداز اینده‬ ‫ضربه اصلی را‬ ‫سینما خورد‬ ‫‪4‬‬ ‫چالش های ب ه وجود امده درباره فیل م های تحریم ‬ ‫ی‬ ‫حوزه هنری از ن�کات قابل تامل در مناقش�ه های اخیر‬ ‫سینمای ایران اس�ت که قطعا در این مقطع زمانی که‬ ‫کمی اهالی سینما و اساسا سینمای ایران از این بحث‬ ‫فرسایشی‪ ،‬چالشی و داغ‪ ،‬فاصله گرفته است‪ ،‬فرصت‬ ‫مناس�بی را فراهم م ی کند که به بهانه اکران فیلم «پل‬ ‫ی حوزه هن�ری‪ ،‬مباحثی‬ ‫چوب�ی» اخرین فیل�م تحریم ‬ ‫مطرح ش�ود‪ .‬در این زمینه خبرنگار «مثلث» با حسین‬ ‫معززی نیا منتقد سینما و سردبیر مجله ‪ 24‬گپی داشته‬ ‫است که در پی م ی اید‪.‬‬ ‫تحریم اکران ش�ش فیلم توس�ط حوزه هنری‪،‬‬ ‫پیش از این هم سابقه داشته است؟‬ ‫‪ l‬به یاد ندارم پیش از این چنی��ن اتفاقی با چنین‬ ‫ابعادی رخ داده باشد‪.‬‬ ‫کدام ابعاد؟‬ ‫‪ l‬اینکه نهاد یا س��ازمانی خودش را موازی معاونت‬ ‫س��ینمایی وزارت ارش��اد قرار دهد و این گون��ه در ممیزی‬ ‫مضاعف فیلم ها دخالت کند‪.‬‬ ‫به هرحال من نزدیک به سه دهه است وقایع سینمای‬ ‫ای ران را دنبال م ی کنم‪ .‬در تمام این س��ال ها که ناظر اوضاع‬ ‫بوده ام‪ ،‬به خاطر ندارم که این موضوع س��ابقه داشته باشد و‬ ‫فکر م ی کنم در این��ده هم این اتفاق قابل تکرار نیس��ت و‬ ‫همین یک بار این اتفاق افتاد تا بعدها از ان به عنوان واقع ه ای‬ ‫تاریخی نام بب رند‪.‬‬ ‫به نظر ش�ما مقصر اصلی این ماجرا کدام گروه‬ ‫بود؟‬ ‫‪ l‬قبل از مشخ ص کردن مقصر‪ ،‬باید در نظر بگیریم‬ ‫که این ماجرا به دو علت اتفاق افتاد‪ .‬یکی علت ساختاری و‬ ‫دیگری علت روبنایی‪ .‬ماجرای تحریم فیلم ها توس��ط حوزه‬ ‫هنری باعث ش��د ما به وضعیت غلط س��اختاری نهادهای‬ ‫موازی از جمله نهادهای دولتی که بر امکانات سخت افزاری‬ ‫مالکیت دارند‪ ،‬توجه کنیم‪ .‬این مالکیت باید پیش از این از‬ ‫بین م ی رفت‪.‬‬ ‫پس از انقالب تعدادی از سینماها مصادره شدند و روند‬ ‫مالکیت سالن های سینما توسط بخش های دولتی باب شد‬ ‫که حوزه هنری‪ ،‬وزارت ارشاد‪ ،‬بنیاد مستضعفان‪ ،‬شهرداری و‬ ‫ی صاحب سالن سینما‬ ‫دیگر نهادها به صورت مقطعی یا دائم ‬ ‫شدند‪ .‬باید پس از مدتی و به مرور‪ ،‬این روند متوقف م ی شد اما‬ ‫متاسفانه این اتفاق نیفتاد‪ .‬البته عالوه بر سالن های سینما‪،‬‬ ‫بخشی از امکانات تکنیکی‪ ،‬الب راتوارها و استودیوها هم در‬ ‫اختیار این نهادهای رسمی است‪.‬‬ ‫در حالی که روال معقول این است که نهادهای رسمی‪،‬‬ ‫در پی به ثمر رسیدن هر پروژه ای‪ ،‬این امکانات را به بخش‬ ‫خصوصی تحویل بدهند و در جزئیات اداره اش دخالت نکنند‪.‬‬ ‫واگذاری سالن های س�ینما به بخش خصوصی‬ ‫چه شرایطی را فراهم م ی اورد؟‬ ‫‪ l‬وضعیت را تعدیل م ی کند و شرایط اکران را طبیعی‬ ‫م ی کند چون به هرحال‪ ،‬در بحث تحریم اکران شش فیلم‬ ‫توسط حوزه هنری‪ ،‬مالکیت برخی س��ینماها توسط حوزه‬ ‫هنری این امکان و ش��رایط را فراهم اورد تا به عنوان مالک‬ ‫سالن س��ینما تصمیم بگیرد یک فیلم را به نمایش نگذارد‪.‬‬ ‫چون این نهادها خودشان در مقام تولیدکننده فیلم هم وارد‬ ‫عمل م ی شوند‪ ،‬معقول نیست که مالک تعدادی سالن هم‬ ‫باش��ند‪ .‬اینها همه باعث غیرطبیعی ش��دن چرخه تولید و‬ ‫نمایش فیلم در سینمای ما م ی شود‪.‬‬ ‫عالوه بر ای�ن‪ ،‬به یک عل�ت روبنایی هم اش�اره‬ ‫کردید‪.‬‬ ‫محمد حمزه زاده‪ ،‬معاون هن�ری حوزه هنری مغز متفکر و‬ ‫موضع این زیرمجموعه س�ازمان تبلیغات اسالمی را در چالش‬ ‫تحریم برعهده داشت‬ ‫مدی�ران وزارت ارش�اد‪ ،‬چق�در م ی توانس�تند‬ ‫چالش های موجود در این زمینه را با رفتارهایشان‬ ‫به حداقل برسانند؟‬ ‫‪ l‬مدی ران ارشاد ان قدر خودشان را در موضع ضعف‬ ‫قرار داده بودند و زمینه را ب��رای چنین موقعیتی فراهم کرده‬ ‫بودند که دیگر نم ی ش��د از انها انتظار داش��ت موضع گیری‬ ‫جواد ش�مقدری که زمانی فیلمساز ارزش گرا محسوب‬ ‫می شد‪ ،‬متهم ردیف اول موضوعی محس�وب شد که جریان‬ ‫انحرافی هسته فکری ان بود‬ ‫فرهنگ‬ ‫چگونه به سینمای ایران ضربه زده یا م ی زند؟‬ ‫‪ l‬تفرقه و دو دستگی که این ماجرا ایجاد کرد‪ ،‬بعید‬ ‫م ی دانم که به زودی حل بشود‪ .‬قطعا تا سال ها این کشمکش‬ ‫باقی م ی ماند و ‪ 15‬سال بعد هم سینماگران در جلسات شان‬ ‫به روی هم خواهند اورد که انجا تو با حوزه این کار را کردی‪،‬‬ ‫در حال ی که حوزه هنری جلو نمایش فیلم مرا گرفت‪.‬‬ ‫این در واقع لطمه ای بود که به سینمای ای ران خورد‪،‬‬ ‫نه به مدی ران دولتی‪ .‬چون مدی ران دو نهاد درگیر‪ ،‬یعنی حوزه‬ ‫هنری و وزارت ارش��اد به هرحال رفتنی هستند‪ ،‬همی ن طور‬ ‫که االن که داریم درباره این ماجرا صحبت م ی کنیم‪ ،‬مدی ران‬ ‫وزارت ارشاد رفتند و فقط مدی ران حوزه هنری هستند که انها‬ ‫هم سابقه نشان داده چرخشی هستند و ممکن است چند ماه‬ ‫دیگر در حوزه ای خارج از سینما مسئولیت بگیرند‪ .‬بناب راین‬ ‫ضربه اصلی را سینماگران و سینمای ای ران خورد‪.‬‬ ‫به نظ��رم در اینکه انگیزه اصلی ای��ن غائله‪ ،‬یک جور‬ ‫انتقام گیری بود‪ ،‬شکی نیست‪ .‬راستش اصال اعتقاد ندارم که‬ ‫این حرکات ب راساس مبانی اعتقادی رخ داده باشد‪ .‬چون من‬ ‫م ی توانم همین االن به سادگی شش فیلم دیگر بین تولی دات‬ ‫پارسال پیدا کنم و نشان شما بدهم که بر همین مبنا که این‬ ‫دوستان با ان مشکل داش��تند‪ ،‬م ی تواند توسط حوزه هنری‬ ‫تحریم شود‪ .‬با همان دالیل و بهانه ها‪ .‬اگر مورد پسندتان واقع‬ ‫نشد‪ ،‬احتماال شش فیلم دیگر هم م ی توانم جایگزین کنم!‬ ‫کار سختی نیست‪.‬‬ ‫معقولی انجام دهند‪ .‬وقتی این اتفاقات ش��روع شد‪ ،‬انها در‬ ‫گوشه رینگ گیر افتاده بودند‪ .‬اگر م ی خواستند رفتار درستی‬ ‫داشته باشند‪ ،‬باید در سال های قبل نم ی گذاشتند سینمای‬ ‫ای ران به این حال و روز بیفتد که یک س��ازمان بتواند خیلی‬ ‫راحت مانع اکران تع دادی از فیلم های دارای مجوز شود و افکار‬ ‫عمومی را علیه سینمای ای ران تحریک کند‪.‬‬ ‫س�ینماگرانی که با حوزه هنری همکاری کردند‪،‬‬ ‫چقدر م ی توانستند نقش موثرتری داشته باشند؟‬ ‫‪ l‬قطعا م ی توانس��تند نقش بس��یار موثری داشته‬ ‫باش��ند‪ ،‬ولی انها دلخوری های عمیقی از مدی ران داشتند و‬ ‫بدشان نم ی امد تحت فشار قرار گرفتن انها را شاهد باشند‪.‬‬ ‫حتی ش��اید از افتادن انها در این مخصمه داشتند لذت هم‬ ‫م ی بردند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫‪ l‬بله؛ علت روبنایی که بدان اشاره کردم‪ ،‬بدون شک‬ ‫مجادله سیاسی است‪ .‬ما این روزها دوران تازه ای را اغاز‬ ‫کردیم و بهتر است به اختالفات دامن نزنیم‪ ،‬بناب راین‬ ‫خیلی وارد جزئیات نم ی شوم تا دوباره به ان دامن زده‬ ‫نش��ود‪ .‬خیلی کلی م ی گویم که به نظرم عده ای که‬ ‫به هر دلیل از مدی ران دولتی دلخ��ور بودند ‪ -‬که این‬ ‫دلیل م ی تواند تعطیلی خانه س��ینما‪ ،‬صادر نش��دن‬ ‫پروانه نمایش‪ ،‬به تعویق انداختن نمایش فیلم هایشان‬ ‫توسط مدی ران ارشاد یا هر دلیل دیگری باشد ‪ -‬تصمیم‬ ‫گرفتند که ب رای جب ران این مسائل‪ ،‬ضربه ای به مدی ران‬ ‫سینمایی بزنند‪ .‬س��عی کردند بر مدی ران حوزه هنری‬ ‫تاثیر بگذارند تا انها با اس��تفاده از امکانات شان وزارت‬ ‫ارشاد را تحت فشار قرار بدهند‪.‬‬ ‫این فشار در رس��انه ها و افکار عمومی هم مطرح شد‬ ‫و انها (حوزه هنری) تعدادی از تولیدات س��ینمایی را مغایر با‬ ‫ارزش ها دانستند و گفتند این فیلم ها چنان شرایط نامطلوبی‬ ‫دارند که ما حاضر نیستیم انها را به نمایش بگذاریم‪.‬‬ ‫ان عده از س��ینماگران م ی خواستند به مدی ران دولتی‬ ‫ضربه بزنند و موفق هم شدند‪ ،‬چون در افکار عمومی این طور‬ ‫مطرح شد که دولت پشتیبان تولید فیلم هایی بوده که ان قدر‬ ‫وضعشان خ راب است که اصال نم ی شود انها را نمایش داد‪.‬‬ ‫این یک مجادله واضح سیاسی بود که کشمکش حاصل از‬ ‫ان به سینمای ای ران لطمه زد‪.‬‬ ‫راهنمای ی تان به مدیران جدید سینمایی چیست‬ ‫که دچار چنین چالش های فرصت سوزی نشوند؟‬ ‫‪ l‬مدی ران س��ینمای ای��ران و همچنی��ن مدی ران‬ ‫دیگر نهادها از جمله ح��وزه هنری اصال نباید تلق ی ش��ان‬ ‫از جایگاه ش��ان این باشد که در نهایت کارش��ان به این نوع‬ ‫اختالفات بکشد‪ .‬دوران تاثیرگذاری به سبک دهه ‪ 60‬و ایجاد‬ ‫رابطه مرید و مرادی با سینماگران سپری شده‪ ،‬چون نیازهای‬ ‫جامعه تغییر کرده‪ ،‬اقتضائات فیلمس��ازی عوض ش��ده و‬ ‫تحوالت دهه های اخیر چنین امکانی به کسی نم ی دهد که‬ ‫در مقام نظریه پرداز وارد عمل شود و تالش کند سینماگران‬ ‫را وادار کند فیلم هایی بسازند که او م ی پسندد‪ .‬این رویکرد‬ ‫در روزگار ما ذاتا به شکس��ت م ی انجام��د‪ .‬اغلب فیلم هایی‬ ‫که با این تلقی در هش��ت س��ال مدیریت دولت اخیر تولید‬ ‫شده اند‪ ،‬ضعی ف ترین محصوالت س��ال های اخیر سینمای‬ ‫ای ران هس��تند‪ .‬چون وظیفه وزارت ارش��اد و دیگر نهادهای‬ ‫دولتی این نیس��ت که تالش کنند معنای فیلم خوب را بار‬ ‫دیگر تئوریزه کنند و وظیفه ندارن��د در همه جزئیات دخالت‬ ‫کنند تا فیلم هایی متناس��ب با تعریف مدی ران از س��ینمای‬ ‫مطلوب تولید شود‪ .‬کسانی که مدیریت امور سینما را برعهده‬ ‫م ی گیرند قرارنیس��ت دچار این توهم شوند که به این دلیل‬ ‫در این جایگاه ق��رار گرفته اند که س��ینما را بهتر از هرکس‬ ‫دیگری در کشور م ی شناسند؛ انها فقط قرار است «مدیریت»‬ ‫بلد باشند‪ ،‬همین؛ وگرنه کار فیلمسازی را خود سینماگران‬ ‫بهتر از ه ر کس بلدند‪ ،‬دغدغه های شان را هم در فیلم هایی‬ ‫که م ی سازند بیان م ی کنند و نیازی به همراهی کسی ب رای‬ ‫طی کردن این مراحل ندارند‪g .‬‬ ‫‪69‬‬ ‫حوزه هنری عقب نشینی نکرده است‬ ‫گفت وگو با مصطفی جمشیدی دربار ه انحراف در فیلمنامه ها‬ ‫‪5‬‬ ‫مصطفی جمشیدی‪ ،‬نویسنده رمان هایی در فضای جنگ و انقالب است و از چهره های فکری نزدیک به حوزه هنری‪.‬‬ ‫ع و بدقول ی ها‪ ،‬عمال به جایی نرسید‪ ،‬او کسی بود که‬ ‫وقتی تالش برای پیدا کردن ادم های مسئول در حوزه هنری با امتنا ‬ ‫م ی توانست در مورد موضع حوزه هنری در برخورد با فیل م های سینمایی با واسطه نقل کننده خوبی باشد‪ .‬جمشیدی با‬ ‫این حال‪ ،‬کارمند بنیاد سینمایی فارابی است و عضویت در شورای فیلمنامه را هم در کارنامه دارد‪.‬‬ ‫فاطمه کریمخان‬ ‫خبرنگار‬ ‫اقای جمشیدی! از مجله مثلث تماس گرفتم ب رای‬ ‫مصاحبه‪ ،‬اگر فرصت داشته باشید‪.‬‬ ‫‪ l‬مثلث؟‬ ‫مجله سیاس�ی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی است که به‬ ‫اصول گ رایان معتدل نزدیک است‪.‬‬ ‫‪ l‬بله؛ البته من خودم هم به جناح راست نزدیک هستم‬ ‫اما این از ان راست هایی نباش��د که تا پانزده روز پیش نیکی‬ ‫یدادند‪ ،‬حاال‬ ‫کریمی را از در بنیاد سینمایی فارابی به داخل راه نم ‬ ‫او را به عنوان داور جشنواره انتخاب م ی کنند؟!‬ ‫این فقط یک مجله است‪...‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫‪ l‬بله ‪ ،‬به هر حال چنین چی ز های��ی را هم این روز ها‬ ‫دیده ایم‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫حاال اگر اجازه بدهید به مصاحبه بپردازیم؛ حتما در‬ ‫جریان هستید که اخرین فیلم تحریم شده توسط‬ ‫حوزه هنری هم این روز ها روی پرده است و حوزه هم‬ ‫امسال هنوز فیلم جدیدی را تحریم نکرده است‪،‬‬ ‫م ی خواهم بدانم به نظر ش�ما این فرایند تحریم‬ ‫برخی فیل م ها توس�ط حوزه هن�ری و مقابله هایی‬ ‫که بین حوزه و برخی سینم ا گران پیش امد از چه‬ ‫منشائیشکلگرفت؟‬ ‫‪ l‬حاال خیلی هم در این مورد حضور ذهن ندارم‪ ،‬اما تا‬ ‫جایی که به خاطر دارم‪ ،‬فروردین ماه سال قبل در مناسبتی که‬ ‫فکر م ی کنم روز هنرمند بود‪ ،‬در مراسمی که حوزه هنری ترتیب‬ ‫داده بود‪ ،‬اقای مومنی که از دوستان من هم هست گفت که ما‬ ‫اجازهنم ی دهیمفیلم هاییکهمضمونخیانتدارندنمایشداده‬ ‫شوند؛ چرا که اینها را دون شان سینمای ای ران م ی دانیم و ماجرا‬ ‫از همین جا شروع شد‪.‬‬ ‫یعنی فیل م هایی که تحریم ش�ده اند‪ ،‬دون ش�ان‬ ‫سینما بوده اند؟‬ ‫‪ l‬ترجیحم ی دهمواردنشومامابهنظرماگرکمیدقی ق تر‬ ‫عملم ی شد‪،‬تع دادیازاینفیلم هام ی توانستازبنداینتحریم‬ ‫رهاشودواصالدرگیراینموضوعاتنشود‪.‬حداقلیکی‪،‬دوفیلم‬ ‫بود که اصال م ی توانست بدون مشکل اکران شود‪.‬‬ ‫این موضوع را که حوزه خودش به صورت مستقل‬ ‫تصمیم م ی گیرد فیل م هایی را ک�ه پروانه نمایش‬ ‫دارند تحریم کند‪ ،‬چطور ارزیابی م ی کنید؟‬ ‫‪ l‬موضوع همین بحث حقوقی است که تا حدود زیادی‬ ‫هم مورد توجه قرار گرفته است‪ ،‬خیل ی ها سوال م ی کنند که ایا‬ ‫حوزه م ی تواند تصمیم بگیرد که فیلم��ی را اکران بکند یا نه؟‬ ‫واقعیت این است که حوزه به عنوان یک کارفرما حق دارد که این‬ ‫کار را بکند‪ ،‬باتوجه به اینکه حوزه در قبال این حق مسئولیت دارد‬ ‫م ی تواند انتخاب کند و تصمیم بگیرد که ایا م ی خ واهد فیلمی‬ ‫ در سینماهایش اکران بشود یا نه‪ ،‬در اینجا موضوع بازدهی هم‬ ‫مطرح م ی شود‪ ،‬نم ی شود حوزه را به صورت مطلق محکوم کرد‬ ‫‪70‬‬ ‫که چرا فیلمی را اکران م ی کند یا نم ی کند‪.‬‬ ‫خیل ی ه�ا گفته اند ک�ه چنین حاش�ی ه هایی برای‬ ‫سینمای ما مضر است‪...‬‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬من هم ش��نیده ام که خیل ی ها م ی گویند این‬ ‫اقدام ها سینمای ما را نابود م ی کند و از این حرف ها‪ ،‬این البته‬ ‫رویکرد درستی نیست که تا کس��ی سرما م ی خورد بگوید که‬ ‫سینمای ما نابود م ی شود یا اینکه تا فیلمی نم ی تواند اکران شود‬ ‫بگوییم که سینما از دست رفت و این طور اظهارنظ ر ها‪ .‬کلیت‬ ‫برداشت ها مضر است‪.‬‬ ‫کس��ی که در موقعیت مدیریت قرار م ی گیرد باید خیر‬ ‫را مورد نظر قرار دهد‪ .‬البته من بای��د بگویم که در اینجا اصال‬ ‫یدانم‬ ‫بحث ما فیلمساز های معاند که من مصداق انها را هم نم ‬ ‫نیست‪ .‬حرف من این است که حتی اگر کسی خطایی م ی کند‪،‬‬ ‫بایداینرالحاظکنیمکهاینم ی تواندیکخطایحرفه ایباشد‪.‬‬ ‫وقتی چیزی مورد نظر یا پذیرش حوزه نیست اینکه حوزه بیاید‬ ‫ان موضوع را تحریم کند‪ ،‬بهترین راه حل نیست‪ ،‬بلکه راه های‬ ‫بهتر م ی تواند این باشد که حوزه از ان فیلمساز دعوت کند و او را‬ ‫حمایت کند تا فیلم بعدی اش همان چیزی باشد که از این نوع‬ ‫انتقاد ها خالی است‪ .‬نباید بحث به انتقام گرفتن و نابودی بکشد‪.‬‬ ‫البته من این موضوع را قبول دارم که سینمای ما یک سینمای‬ ‫نحیف است و ممکن اس��ت یک تهی ه کننده با اکران نشدن‬ ‫فیلمشورشکستهشود‪.‬‬ ‫اگر این برخورد حوزه مناس�ب نبوده اس�ت‪ ،‬فکر‬ ‫م ی کنید حوزه بای�د چطور با این مس�اله برخورد‬ ‫م ی کرد؟‬ ‫‪ l‬بای��د برخ��ورد ب��ا مالطف��ت و پدرانه باش��د‪ .‬این‬ ‫فیلمساز هایی که حاال کارشان مورد قبول نبوده فیلمساز هایی‬ ‫هستند که سال ها فیلم س��اخته اند و کار کرده اند‪ .‬به هر حال‬ ‫هر کسی جایز الخطاست و ممکن اس��ت که کار اشتباهی از‬ ‫او سر بزند‪ .‬ما باید این را بگذاریم به حساب اینکه احتماال خطا‬ ‫از روی جهل بوده است‪ .‬ادم مومن هم ممکن است در دام خطا‬ ‫و گناه بیفتد‪ ،‬اما راه توبه همواره باز است‪ .‬مجری این جریان ها‬ ‫م ی توانستبادرنظرگرفتناینموضوعامکانساختچی ز های‬ ‫دیگر را هم فراهم کند‪ .‬البته باید تاکید کنم که مشکل حوزه با‬ ‫برخی از این فیلم ها بیشتر از انکه محتوایی باشد‪ ،‬شکلی بوده‬ ‫است‪ .‬دید در این نوع مسائل باید دلسوزانه باشد که اگر خطایی‬ ‫هم رخ داد امکان جب ران ان وجود داش��ته باشد‪ .‬با این حال من‬ ‫دوبارهتاکیدم ی کنمکهکارفرمامسئولاستوم ی تواندانتخاب‬ ‫کند که چه چیزی را نمایش بدهد و چه چیزی را نمایش ندهد‪.‬‬ ‫به هر حال این سرمایه کارفرماست و اوست که باید در مورد سود‬ ‫و زیان ان نظر بدهد‪.‬‬ ‫با وجود اینکه حوزه تالش کرد با تحریم این فیل م ها‬ ‫جلوی دیده شدن انها را بگیرد‪ ،‬دیدیم که این عبارت‬ ‫فیلم تحریمی حوزه هنری برای برخی فیل م ها به‬ ‫شعار تبلیغاتی تبدیل شد و در عمل هم فیل م ها به‬ ‫اندازه خودشان فروش داشتند‪...‬‬ ‫‪ l‬این درس��ت اس��ت‪ ،‬البته من از دید مدی ران در این‬ ‫مورد اطالع ندارم و از دید ش��خصی صحبت م ی کنم‪ .‬به هر‬ ‫حال این همیشه گفته شده است که انسان به چیزی که از ان‬ ‫منع م ی شود حریص است‪ .‬این در مورد کودکان هم گفته شده‬ ‫و در مورد مخاطب هم موضوع به همین ش��کل است‪ ،‬ب رای‬ ‫همین هم م ی بینیم که مردم از این فیلم ها استقبال کردند با‬ ‫وجود اینکه یکی‪ ،‬دو تا از این فیلم ها ان قدر ها هم فیلم های‬ ‫خوش ساخت و با کیفیتی نبوده اند‪ .‬اما به این موضوع باید توجه‬ ‫شود که به هر حال مدی ران هم در شرایط ویژه ای قرار دارند و باید‬ ‫به افراد باالدستی خودش��ان توضیح بدهند‪ ،‬در این مورد نباید‬ ‫یک طرفه به قاضی رفت‪ ،‬باید دید که اینها بر چه مبنایی این‬ ‫تصمیم ها را گرفته اند‪ .‬همان طور که گفتم‪ ،‬برخی از این فیلم ها‬ ‫از این فضای نهی شدن استفاده کردند و فکر م ی کنم باید از این‬ ‫جریان هم خوشحال باشند‪ ،‬چون روی فروش بیشتر انها تاثیر‬ ‫گذاشته است‪ .‬همه این بحث ها نشان م ی دهد که اگر اختالفات‬ ‫از س��ر کینه نباش��د‪ ،‬حتی م ی تواند باعث فعال شدن جامعه‬ ‫سینمایی ما هم بشود‪.‬‬ ‫شمااشارهکردیدکهبایدمبنایاینتصمی م هادیده‬ ‫شود‪ ،‬حاال به نظر شما بر چه مبنایی این تصمی م ها‬ ‫گرفته شده است؟‬ ‫‪ l‬من این را نم ی دانم‪ ،‬اینها بسته به اعتقاد های افراد‬ ‫م ی تواند متفاوت باشد‪ .‬من خودم هیچ وقت تابع مد نبوده ام‪ ،‬ولی‬ ‫فکر م ی کنم باید با همه چیز با لطافت برخورد کرد‪ .‬همان طور‬ ‫که غ رب ی ها در یک رویداد فرهنگی مثل المپیک الگو هایی را در‬ ‫نظرم ی گی رندکهبابطبعهمهباشد‪،‬ماهمبایداینظرفی ت ها‬ ‫و ظ رافت ها را در نظر بگیریم و از این خشونت ها و برخورد های‬ ‫سختبپرهی زیم‪.‬‬ ‫عده ای اعتقاد دارند اینکه امسال حوزه هیچ فیلم ‬ ‫ی‬ ‫را تحریم نک�رده به معنای ان اس�ت که ح�وزه از‬ ‫تحری م های�ی که کرده نتیج ه ای ک�ه مورد نظرش‬ ‫بوده را نگرفته است‪ ،‬عده ای هم معتقدند که اوضاع‬ ‫سینمای ما ان قدر بد است که چیزی برای تحریم‬ ‫کردن نبوده است‪ ،‬از طرفی یک عده هم استدالل‬ ‫م ی کنند که حوزه هنری از موضع خودش برگشته‪.‬‬ ‫باتوجه به شناختی که ش�ما از حوزه هنری دارید‪،‬‬ ‫فکر م ی کنید کدام یک از اینها یا هر نگاه دیگری‬ ‫ت از عملکرد‬ ‫م ی تواند تفس�یر نزدیک به واقعی� ‬ ‫امسال حوزه هنری در برخورد با سینما باشد؟‬ ‫‪ l‬من تصور نم ی کنم که حوزه به این نتیجه رسیده‬ ‫ی را تحریم کند‪ ،‬شاید برخی تحریم ها‬ ‫باشد که نم ی خ واهد فیلم ‬ ‫قابل انتقاد باشند اما اقایان در حوزه هنری معموال ثابت قدم تر از‬ ‫ان هستند که با چنین روند هایی از موضع خودشان منصرف‬ ‫بشوند‪ .‬سینمای ما االن دچار مش��کالت جدی است؛ هم در‬ ‫فارابی‪ ،‬هم در بخش خصوصی مسائل زیادی وجود دارد‪ .‬بخش‬ ‫خصوصی دچار محافظه کاری است و فارابی هم بودجه ندارد‪ ،‬از‬ ‫طرفی سینمای ما به شدت تحت تاثیر مسائل سیاسی است‪.‬‬ ‫هم واره شاهد بوده ایم که تحت تاثیر انتخابات و کشمکش های‬ ‫سیاسی تهی ه کننده ها و نویس��نده ها ترجیح م ی دهند مدتی‬ ‫سکوت کنند و کار انجام ندهند‪ .‬از طرفی اینها روحیه حساسی‬ ‫هم دارند که م ی تواند به سادگی اسیب دیده باشد‪ .‬با ذهن های‬ ‫درگیر نم ی شود به راحتی کاری از پیش برد‪ .‬اینکه امسال فیلم ی ‬ ‫تحریم نشده‪ ،‬به معنای عقب نشینی حوزه هنری نیست‪ ،‬چون‬ ‫این هاادم هایینیستندکهازمواضعشانکوتاهبیایند‪.‬بههرحال‬ ‫امسال من بدون اینکه بخ واهم وارد مصادیق بشوم‪ ،‬باید بگویم‬ ‫که هنوز فیلم انچنانی ندیده ام‪.‬‬ ‫اما شما احتمال اینکه در اینده دوباره شاهد چنین‬ ‫برخورد های�ی از ط�رف حوزه هن�ری باش�یم را رد‬ ‫نم ی کنید؟‬ ‫‪ l‬این که حوزه در اینده چه کاری خواهد کرد را باید از‬ ‫خود حوزه بپرسید‪ ،‬من نم ی توانم چیزی را پی ش بینی کنم اما‬ ‫این احتمال را هم که در اینده شاهد تکرار این مواضع باشیم‪،‬‬ ‫رد نم ی کنم‪g.‬‬ ‫علیدایی‬ ‫ورزش‬ ‫علیداییبالفاصله پساز شکست‬ ‫ب رابر سپاهان محسن قهرمانیرا به‬ ‫صورتتلویحیمتهمکرد‬ ‫قضاوت اشتباه‬ ‫ت‬ ‫یتر اول‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫معمای یک رستوران‬ ‫پشت پرده قضاوت دردسرساز محسن قهرمانی چه بود؟‬ ‫‪1‬‬ ‫اشتباه داوری در فوتبال ای ران؛ این موضوع همواره در‬ ‫لیگ برتر با دو واکنش متفاوت همراه بوده اس��ت؛ نوع اول‬ ‫واکنشی اس��ت نرم و زودگذر که احتماال اعتراض تیمی که‬ ‫حقی از ان ضایع ش��ده است به جایی نم ی رس��د و نوع دوم‬ ‫واکنش��ی اس��ت تند و دامنه دار‪ .‬واکنش نوع دوم اما تنها در‬ ‫مورد دو تی��م در فوتبال ای��ران اتفاق م ی افتد؛ اس��تقالل و‬ ‫پرس��پولیس‪ .‬س��ایر تیم ها چاره ای جز قرار گرفتن در دسته‬ ‫نخست ندارند‪ .‬ش��اید این از بدشانس��ی محسن قهرمانی‬ ‫اس��ت که اکثر اش��تباهاتش در بازی هایی رخ داده که پای‬ ‫سرخاب ی ها در میان بوده است‪ .‬ه ر چند این قهرمانی با وجود‬ ‫سابقه دوازده سال قضاوت در فوتبال ای ران‪ ،‬همواره ای رادهایی‬ ‫در نوع داوری اش داشته که برطرف کردن انها را در دستورکار‬ ‫خود قرار نداده است‪ .‬تازه ترین قضاوت محسن قهرمانی اما‬ ‫حاشیه های فراوانی به همراه داشت‪ .‬موجی از انتقاد و اتهام‬ ‫‪72‬‬ ‫علیه کمیته داوران فدراس��یون فوتبال ب��ه راه افتاد‪ .‬رئیس‬ ‫کمیته انضباطی تهدید به شکایت کرد و باشگاه پرسپولیس‬ ‫موضعی سرسختانه گرفت‪.‬‬ ‫اما درباره پش��ت پرده این اش��تباه برخی منابع می‬ ‫گویند پ��ای یک رس��توران در می��ان بوده اس��ت‪ .‬گفته‬ ‫می شود محس��ن قهرمانی قصد داش��ته است رستوران‬ ‫پرسپولیس را در مشهد خریداری کند اما محمد رویانیان‬ ‫روی خوبی نشان نداده اس��ت و همین امر باعث شده تا‬ ‫این دلخوری شکل جدی تری به خود بگیرد‪ .‬هرچند درباره‬ ‫این شایعه نه قهرمانی و نه محمد رویانیان هیچ صحبتی‬ ‫نکرده اند و این گفته تنها در حد شایعه مطرح شده است‪.‬‬ ‫اما انچه مسلم است حاال کمیته داوران بیش از هر زمان‬ ‫دیگ��ری در دادن داوری بازی های لیگ برتر به محس��ن‬ ‫قهرمانی ش��رط احتیاط را رعایت میکند‪.‬‬ ‫اشتباه فاحش قهرمانی و حاشیه های ان‬ ‫دقایقی پ��س از پای��ان دیدار حس��اس س��پاهان و‬ ‫پرس��پولیس تقریبا تمام��ی خبرگزاری ها اش��تباه فاحش‬ ‫محسن قهرمانی را اصل ی ترین عامل باخت تیم علی دایی‬ ‫برش��مردند‪ .‬با این حس��اب اصال موضوع عجیبی نبود که‬ ‫سرمربی پرسپولیس نیز با توپی پر به نشست خبری برود و‬ ‫با اتهاماتی سنگین داوری قهرمانی را مورد انتقاد قرار دهد‪:‬‬ ‫«پیش از شروع دیدار م ی دانستم قرار است محسن قهرمانی‬ ‫در این بازی با داوری اش به س��مت سپاهان ی ها غش کند‪.‬‬ ‫وقتی داوری تیمی را در دقیق��ه دوم‪ 10 ،‬نفره م ی کند‪ ،‬چیز‬ ‫خاصی نم ی توان گفت‪ .‬م ی دانس��تیم ک��ه قهرمانی به ان‬ ‫طرف غش کرده اس��ت و امادگی دارد که ما را ‪ 10‬نفره کند‪.‬‬ ‫فدراسیون از ابتدا بگوید که قرار است ما ‪ 10‬نفره بازی کنیم‬ ‫و من بر همین اساس ان تیمم را بچینم‪ .‬وقتی من فوتبالی‬ ‫نصیرزاده‬ ‫هوشنگنصیرزادهمعتقداست‬ ‫محس ن قهرمانیدوربینهایتلویزیونیرا‬ ‫خیلی دوست دارد‬ ‫محسنقهرمانیدرشبیهمکه‬ ‫اشتباه خود را پذیرفت ترجیحا‬ ‫مقابل حمالتدایی کوتاه نیامد‬ ‫ماجرای شرط بندی‬ ‫اما اشتباه محس��ن قهرمانی در دیدار اخیر باعث شد‬ ‫تا برنامه نود فایل جدیدی از مش��کالت فوتبال ای ران را باز‬ ‫کند؛ ش��رط بندی در فوتبال ای ران‪ .‬موضوعی که علی دایی‬ ‫نیز درب��اره ان کدهای��ی داد و تاکید کرد که دس��تگاه های‬ ‫امنیتی باید با این فساد برخورد کنند‪ .‬طی دو سال گذشته‬ ‫س��ایت های پی ش بینی نتایج که در حال حاضر تبدیل به‬ ‫بنگاه های مجازی ش��رط بندی ش��ده اند قدرت زیادی پیدا‬ ‫کرده اند‪ ،‬به طوری که درامد یکی از این سایت ها بیش از ‪۵۰‬‬ ‫میلیون تومان در روز بوده است‪.‬‬ ‫تا همین چند سال پیش کس��ی فکر نم ی کرد مراکز‬ ‫غیرقانونی پی ش بینی نتایج بازی های فوتبال که به صورت‬ ‫کارت های پی ش بینی نتای��ج به طور محلی و منطقه ای‪ ،‬به‬ ‫خریداران با قیمت هر کارت هزار تومان فروخته م ی ش��د‪،‬‬ ‫تبدیل به سایت های غیرمجاز پی ش بینی نتایج شود‪.‬‬ ‫اما از حدود دو س��ال قبل تعداد زیادی از این سایت ها‬ ‫در پوش��ش پی ش بینی نتای��ج فوتبال و کمک ب��ه مراکز‬ ‫خیری��ه تبدیل به بنگاه ه��ای مجازی ش��رط بندی فوتبال‬ ‫شدند‪ ،‬موضوعی که حاال برنامه نود روی ان دست گذاشته‬ ‫و مس��اله تازه ای درب��اره بازی ه��ای لیگ برتر ب��ه وجود‬ ‫امده است‪g .‬‬ ‫ورزش‬ ‫محسن قهرمانی در مورد اتفاق ساعت ‪ 20:30‬یکشنبه شب‬ ‫خیابان تکتم گفت‪« :‬حدود س��اعت ‪ 20:30‬در خیابان تکتم‬ ‫شمالی مشهد دو نفر که س��وار یک دستگاه موتورسیکلت‬ ‫بودند از خلوتی ان منطقه سوءاس��تفاده و سعی کردند من‬ ‫را با چاقو بزنند که خوش��بختانه به خیر گذشت‪ .‬هی چ کدام‬ ‫از افراد خان��واده فکر نم ی کردند که چنی��ن اتفاقی بیفتد و‬ ‫به این ش��کل به من حمله ش��ود‪ .‬امنیت ندارم و با ترس و‬ ‫لرز خانواده ام را به بیرون از خانه م ی فرس��تم‪ ».‬جالب اینکه‬ ‫قهرمانی اما پس از ماجرای حمله موتورسوارها صحبتی از‬ ‫پلیس و گزارش این ماجرا نکرد‪».‬‬ ‫البته علی دایی بالفاصله در این مورد واکنش نشان‬ ‫داد و گف��ت‪« :‬امیدوارم حمل��ه به قهرمان��ی و خانواده اش‬ ‫صحت نداشته باشد چون حریم ش��خصی افراد باید حفظ‬ ‫ش��ود و اگر چنین اتفاقی رخ داده باش��د من ان را محکوم‬ ‫م ی کنم‪».‬‬ ‫با این حال علی دایی همراه محمد رویانیان به ستاد‬ ‫منشور اخالقی رفتند تا مدارکشان را علیه محسن قهرمانی‬ ‫به مسئوالن بدهند‪.‬‬ ‫او در م��ورد اینک��ه ایا م��دارک خود را به مس��ئوالن‬ ‫فدراسیون داده اند یا نه‪ ،‬گفت‪« :‬اصال امده بودیم که مدارک‬ ‫بدهیم و هرچه بود را دادیم‪ .‬تصمیم گیری با خودشان است‪.‬‬ ‫وقتی یک جلس��ه م ی گذاریم ب رای این است که مشکالت‬ ‫حل شود‪ .‬امیدواریم این مشکل هم حل شود‪ ».‬اما اتهامات‬ ‫علی دایی به محس��ن قهرمانی از س��وی جامع��ه داوری‬ ‫ ب ی پاسخ نماند‪ .‬چه شایعه شد داوران فوتبال ای ران تصمیم‬ ‫گرفته اند به نش��انه اعت��راض از قض��اوت در هفته یازدهم‬ ‫لیگ برتر س��رباز زنند تا تکلیف اظهارات مدی ران و مربیان‬ ‫پرسپولیس روشن شود‪.‬‬ ‫سخنان سرمربی و مدیرعامل پرسپولیس در خصوص‬ ‫عملکرد داوران و اتهامات مالی ای��ن دو به برخی داوران از‬ ‫جمله محسن قهرمانی‪ ،‬سبب شد جامعه داوری نسبت به‬ ‫این اتفاق واکنش جدی نش��ان دهد‪ ،‬به گونه ای که رئیس‬ ‫کمیت��ه داوران و عضو هیات رئیس��ه فدراس��یون فوتبال‬ ‫با انتقاد از س��خنان دای��ی و رویانیان تاکید ک��رد از این دو‬ ‫شکایت خواهد کرد و به هی چ عنوان از شکایت خود منصرف‬ ‫نخواهد شد‪.‬‬ ‫اما تصمیم فریدون اصفهانیان پایان کار نبود‪ ،‬برخی‬ ‫داوران سرش��ناس فوتبال ای ران که از س��خنان مدیرعامل‬ ‫و سرمربی پرسپولیس به ش��دت ناراضی بودند‪ ،‬ب رای علی‬ ‫کفاش��یان پیغام فرس��تادند تا روشن ش��دن موضوع هیچ‬ ‫عالقه ای ب رای ادام��ه فعالیت در ح��وزه داوری ندارند‪ .‬این‬ ‫داوران که تعداد انها بیش از ‪ 20‬نفر است در پیغام محرمانه‬ ‫به اطالع کفاشیان رساندند که در ب رابر سخنان بحث ب رانگیز‬ ‫دایی و رویانیان کوتاه نخواهند امد و تا زمانی که اظهارات‬ ‫انها در مراج��ع قضایی پیگیری نش��ود‪ ،‬در هی��چ میدانی‬ ‫قضاوت نخواهند کرد‪ .‬مدی ران فدراسیون فوتبال اما خیلی‬ ‫زود موفق ش��دند این افراد را از تصمی��م اعتراض امیز خود‬ ‫منصرف کنن��د و در حالی که این ش��ایعه به طور جدی به‬ ‫گوش م ی رسید حتی اس��امی داوران هفته یازدهم را روی‬ ‫خروجی سایت خود قرار دهند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫نتوانم نتیجه بگیرم پس مس��ائل دیگری دس��ت به دست‬ ‫هم داده اس��ت و اگر امثال من دهان باز کنیم‪ ،‬بس��یاری از‬ ‫مسائل روشن م ی شود‪ .‬اقای قهرمانی! متاسفانه من شماره‬ ‫تلفن ها را نم ی دانم و شماره حس��اب ها را هم نم ی دانم! چرا‬ ‫دقیقه ‪ ۲‬پنالتی گرفتید؟ من تا کی حرف نزنم؟ فقط به بازی‬ ‫پرسپولیس و استقالل اشاره م ی کنم که همین اقا داور بود‬ ‫و فقط به ضرر پرسپولیس سوت زد‪».‬‬ ‫همین اظهارات کافی بود تا موجی از واکنش ها علیه‬ ‫محسن قهرمانی به راه بیفتد‪ .‬در این بین فدراسیون فوتبال‬ ‫س��عی م ی کرد محس��ن قهرمانی و کمیت��ه داورانش را از‬ ‫اتهاماتی که علی دایی و باشگاه پرسپولیس مطرح کرده اند‬ ‫دور نگه دارد و اش��تباهات داوران در فوتبال ای ران را سهوی‬ ‫بداند‪ .‬در این بین برخی واکنش ها از س��وی کارشناس��ان‬ ‫داوری باعث شد تا محسن قهرمانی بیش از هر زمان دیگر‬ ‫تحت فشار قرار بگیرد‪.‬‬ ‫حسین یدی‪ ،‬یکی از کارشناسان داوری گفت‪« :‬باتوجه‬ ‫به عملکرد محس��ن قهرمانی در دیدار هفته نخست بین‬ ‫تیم های پرسپولیس ته ران و تراکتورسازی تبریز‪ ،‬انتخاب او‬ ‫ب رای دیدار پرسپولیس مقابل سپاهان اصفهان اشتباه بود‬ ‫و باید از داور بهتری ب رای این دیدار اس��تفاده م ی شد‪ .‬یکی‬ ‫دیگر از مواردی که این ناهنجاری ها را در داوری ما به وجود‬ ‫اورده برخورد نکردن قاطع با داوران پ راشتباه است‪ .‬قهرمانی‬ ‫در هفته نخست اش��تباهات زیادی داش��ت اما بدون انکه‬ ‫برخوردی با او صورت گیرد‪ ،‬به کارش ادامه داد و نتیجه ان‪،‬‬ ‫اتفاقات هفته دهم بود‪».‬‬ ‫رضا غیاثی و دیگر کارشناس��ان داوری نی��ز تقریبا با‬ ‫ادبیاتی شبیه به حسین یدی با رسانه های مختلف گفت وگو‬ ‫کردند ت��ا کار ب رای قهرمانی س��خت تر ش��ود‪ .‬در این بین‬ ‫هوش��نگ نصیرزاده تنها با ذکر اشتباهات فاحش محسن‬ ‫قهرمانی س��عی کرد فضای رس��انه ای در مورد محس��ن‬ ‫قهرمانی را به سمت و سوی نقد حرفه ای ببرد‪.‬‬ ‫اما دو روز پ��س از این بازی ش��ایع ه ای مبنی بر مورد‬ ‫حمله قرار گرفتن محس��ن قهرمانی مطرح شد؛ اینکه ‪70‬‬ ‫نفر ب��ه وی حمله کرده ان��د؛ اتفاق بعیدی که توس��ط خود‬ ‫قهرمانی تکذیب ش��د‪« :‬ماجرای حمل��ه ‪70‬نفری به منزل‬ ‫من کذب اس��ت ولی بحث موتورس��وارها فرق م ی کند‪».‬‬ ‫قهرمانی‬ ‫صحنه اخراج حسینی و اعالم پنالتی حرف و حدیث های فراوانی به همراه داشت‬ ‫‪73‬‬ ‫ورزش‬ ‫همه اشتباهات داور جنجالی‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫یک هفته محرومیت‪ ،‬اخطار کمیته داوران به قهرمانی‬ ‫‪2‬‬ ‫هنوز سوت پایان بازی سپاهان و پرسپولیس به صدا‬ ‫در نیامده بود که معتبرترین کارشناس داوری فوتبال ای ران‬ ‫در صفحه اجتماع ی اش نوش��ت‪« :‬هم پنالتی اش��تباه بود‪،‬‬ ‫هم کارت قرم��ز‪ ».‬همین یک جمله ب رای کارشناس��ی این‬ ‫بازی کافی بود‪.‬‬ ‫هر چند الزم نبود کارش��ناس برجسته داوری باشی تا‬ ‫بتوانی حدس بزنی شاهکار محسن قهرمانی در بازی دیروز‬ ‫یک اشتباه مرگبار بود‪ .‬این البته ب رای ما که این سال ها عادت‬ ‫کرده ایم محسن قهرمانی را متمایز از دیگر داوران ببینیم‪،‬‬ ‫چندان عجیب نیس��ت؛ چه ان زمان که همه از گوش های‬ ‫شنوای این داور صحبت م ی کردند و خودش هم باورش شده‬ ‫بود که واقعا حرف های پشت دیوار را هم م ی شنود‪ ،‬چه وقتی‬ ‫که منصور اب راهیم زاده سرمربی وقت ذوب اهن او را مخترع‬ ‫داوران نامید که ب رای خودش قوانینی جدای از دیگران دارد‪.‬‬ ‫حاال یک بار دیگر محس��ن قهرمانی – ای��ن داور اخموی‬ ‫مشهدی‪9 -‬هفته بعد از اخرین قضاوت پخش مستقیمش‬ ‫بار دیگر حاشی ه س��از م ی ش��ود‪ .‬در این جا نگاهی داریم به‬ ‫سوت های حاشیهساز این داور‪.‬‬ ‫استقالل – سایپا سال ‪1382‬‬ ‫لیگ سوم در ایستگاه س��وم‪ .‬دو تیم استقالل و سایپا‬ ‫با قضاوت محس��ن قهرمانی به مصاف ه��م رفتند‪ .‬دقیقه‬ ‫‪ 60‬بازی این محس��ن قهرمانی بود که در حرکتی عجیب‬ ‫دس��ت به جیب پش��تش ب��رد و کارت قرمز را ب��ه علیرضا‬ ‫نیکبخت واحدی‪ -‬س��تاره ان روزهای اس��تقالل‪ -‬نشان داد‪.‬‬ ‫تصمیم جنجال س��ازی که باعث ش��د تا محسن قهرمانی‬ ‫نامش بر س��ر زبان بیفتد‪ .‬از ان روز بود ک��ه یک داور چهره‬ ‫شد‪ .‬نامش بارها و بارها بر سر زبان ها چرخید‪ .‬او همان هفته‬ ‫در برنامه نود پرده از رازی برداشت که تا سال ها سوژه خوبی‬ ‫‪74‬‬ ‫ب رای گزارش��گران تلویزیون بود‪ .‬او در برنامه نود اعالم کرد‬ ‫گوش های فوق العاده قوی ای دارد و حرف های بازیکنان را از‬ ‫فاصله دور م ی شنود‪ .‬ادعایی که هی چ وقت صحت و سقم ان‬ ‫به صورت علمی ثابت نشد اما باعث جنجال های زیادی شد‪.‬‬ ‫استقالل‪ -‬سپاهان سال ‪1383‬‬ ‫یک س��ال بعد باز هم کارت قرمز محس��ن قهرمانی‬ ‫جنجالی دیگر را در لیگ رق��م زد‪ .‬رضا غیاثی‪ -‬رئیس وقت‬ ‫کمیت��ه داوران‪ -‬ترجیح داده بود بازی حس��اس اس��تقالل‬ ‫و سپاهان را به ش��اگرد جوانش بس��پارد‪ .‬او قبل از بازی به‬ ‫قهرمانی توصیه کرده ب��ود قوانین را کامل اج��را کند و به‬ ‫بازیکنان س��خت بگیرد‪ .‬در یک صحنه علی سامره بعد از‬ ‫اینکه قهرمانی س��وتش را به نشانه افس��اید به صدا دراورد‬ ‫ی به س��مت دروازه زد‪ .‬این اقای داور بود که‬ ‫ش��وت محکم ‬ ‫توصیه استاد و رئیسش را عملی کرد و او را با کارت زرد جریمه‬ ‫کرد‪ .‬کارت زردی که سامره را دو اخطاره م ی کرد و بالفاصله‬ ‫کارت قرمز اقای داور را جلوی چشمان بهت زده اش م ی دید‪.‬‬ ‫سامره ادعا م ی کرد در شلوغی فریاد تماشاگران صدای سوت‬ ‫داور را نش��نیده اما جنجال ب��زرگ در راه ب��ود‪ .‬همان هفته‬ ‫محسن قهرمانی در برنامه نود از رئیسش گله کرد که از او‬ ‫حمایت نکرده‪ .‬چرا که غیاثی ادع��ا کرده بود رفتار قهرمانی‬ ‫بچگانه بود و نباید به سامره اخطار م ی داد‪ .‬او دومین جنجال‬ ‫داوری اش را این گونه رقم زد‪.‬‬ ‫استقالل – سایپا سال ‪1385‬‬ ‫باز هم گوش های شنوای اقای داور جنجال دیگری به‬ ‫پا کرد‪ .‬بازی استقالل و سایپا دو سال بعد از اخ راج جنجالی‬ ‫نیکبخت؛ این ب��ار نوبت س��یاوش اکبرپور بود ت��ا قربانی‬ ‫گوش های شنوای محسن قهرمانی شود‪ .‬او در حالی که بازی‬ ‫در جریان بود بدون اینکه خطایی رخ داده باشد بازی را قطع‬ ‫کرد و به سمت سیاوش اکبرپور رفت و کارت قرمز به او نشان‬ ‫داد‪ .‬باز هم همان توجیه همیش��گی؛ قهرمانی ادعا کرد باز‬ ‫هم گوش هایش به وظیفه تاریخی خود عمل کرده و شنیده‬ ‫که اکبرپور به او توهین کرده‪ .‬اما قسمت جالب نمایشنامه‬ ‫هنگامی بود که این داور از وس��ط زمین به سمت نیمکت‬ ‫سایپا دوید و دروازه بان ذخیره سایپا را اخ راج کرد‪ .‬گوش های‬ ‫اقای داور در حالی که ‪ 60‬هزار تماش��اگر در ورزشگاه ازادی‬ ‫فریاد م ی زدن��د از فاصله ‪ 50‬متری ص��دای دروازه بان ذخیره‬ ‫سایپا را هم شنیده بود‪ .‬بعد از ان بازی بود که قهرمانی ادعا‬ ‫کرد حتی از پشت دیوار هم م ی تواند پچ پچ دیگران را بشنود‪.‬‬ ‫پرسپولیس‪ -‬سپاهان؛ نیمه نهایی جام حذفی‬ ‫پرسپولیس مصطفی دنی زلی دس��تش از قهرمانی در‬ ‫لیگ کوتاه شده بود و همه امیدش به قهرمانی جام حذفی‬ ‫بود‪ .‬انه��ا در ورزش��گاه ازادی در حضور صد هزار تماش��اگر‬ ‫خودی به مصاف سپاهان رفتند‪ .‬محس��ن قهرمانی داوری‬ ‫که ان روزها با اضافه وزن ش��دیدی مواجه بود‪ ،‬قضاوت این‬ ‫بازی حساس را برعهده داشت‪ .‬بازی تا دقیقه ‪ 86‬با یک گل‬ ‫به س��ود پرس��پولیس در جریان بود‪ .‬چهار دقیقه زمان الزم‬ ‫بود تا قرمزها خود را در فین��ال جام حذفی ببینند‪ .‬اما در این‬ ‫لحظه مهاجم سپاهان در محوطه جریمه سرنگون م ی شود‪.‬‬ ‫داور که از صحنه دور است در س��وتش م ی دمد‪ .‬هیچ کس‬ ‫نم ی دان��د قهرمانی چ��ه تصمیمی م ی گیرد‪ ،‬ام��ا در میان‬ ‫چش��مان حیرت زده صد هزار تماشاگر دستانش را به سمت‬ ‫نقطه پنالتی نشانه م ی گیرد‪ .‬پنالتی سپاهان گل م ی شود و‬ ‫بازی به وقت اضافه م ی کشد‪ .‬در وقت اضافی سپاهان ی ها سه‬ ‫یزنند و دست دنی زلی از جام کوتاه‬ ‫گل دیگر به پرسپولیس م ‬ ‫م ی شود‪ .‬تماشاگران محسن قهرمانی را عامل اصلی حذف‬ ‫تیم شان م ی دانند‪ .‬او تا مدت ها کابوس هواداران پرسپولیس‬ ‫بود‪ .‬هر بار که نامش ب رای بازی پرس��پولیس اعالم م ی شد‬ ‫همه هواداران پرسپولیس این بازی را به یاد م ی اوردند؛ بازی‬ ‫که هیچ وقت از یاد پرسپولیس ی ها نم ی روند‪.‬‬ ‫استقالل‪ -‬ذوب اهن؛ سال ‪1387‬‬ ‫در حالی که بازی تا اواس��ط نیمه دوم صفر ‪-‬صفر در‬ ‫جریان است‪ ،‬عیس��ی اندوی‪ ،‬دروازه بان ذوب ی ها توپ را در‬ ‫دستانش نگه داشته‪ .‬هنگامی که قصد ضربه زدن به ان را دارد‬ ‫ناگهان داور بازی در سوتش م ی دمد‪ .‬بهت و حیرت دروازه بان‬ ‫ذوب اهن نشان م ی دهد که از تصمیم داور تعجب کرده‪ .‬اما‬ ‫این داور بازی است که خطای شش ثانیه دروازه بان را گرفته‪.‬‬ ‫اعتراض ذوب ی ها ره به جایی نم ی ب��رد و داور در تصمیمش‬ ‫مصر است‪ .‬خطای پرحاشی ه ای که سرنوشت بازی را عوض‬ ‫م ی کند و همان توپ وارد دروازه ذوب ی ها م ی شود تا استقالل‬ ‫این بازی را ببرد‪ .‬بعد از پایان بازی این منصور اب راهی مزاده بود‬ ‫که داور را یک مخترع نامید که دوست دارد متفاوت از دیگران‬ ‫جلوه کند‪ .‬ب��رای اینکه نام داور را حدس بزنید الزم نیس��ت‬ ‫خیلی به مغزتان فشار بیاورید‪ .‬او محسن قهرمانی بود؛ داوری‬ ‫که این سال ها تصمیمات جنجال ی اش همیشه تیتر اول بود‪.‬‬ ‫سوت های مرگبار‬ ‫مس کرمان‪ -‬راه اهن؛ سال ‪1387‬‬ ‫«تا وقت��ی ک��ه تماش��اگراتون فحش می��دن خطا‬ ‫نم ی گیرم‪ ».‬ای��ن ش��اید تاریخ ی ترین جمله ای باش��د که‬ ‫محس��ن قهرمانی در یک بازی بر زبان اورده‪ .‬جمله ای که‬ ‫خود او نی��ز در برنامه ن��ود ان را تایید ک��رد و گفت به خاطر‬ ‫اینکه تماشاگران رش��تی به او فحاش��ی م ی کرده اند عمدا‬ ‫ب رای تیم شان خطا نم ی گرفته‪ .‬جمله ای که عالوه بر اینکه‬ ‫باز هم او را در صدر جدول حاشی ه سازان قرار م ی دهد‪ ،‬دو ماه‬ ‫محرومیت را ب رایش به همراه دارد‪ .‬همان کارشناس داوری در‬ ‫پایان نوشته اش توصی ه ای هم به این داور م ی کند‪ .‬هوشنگ‬ ‫نصیرزاده معتقد است که قهرمانی دیگر ب رای پرسپولیس ی ها‬ ‫قضاوت نکند‪ .‬چراکه قضاوت های او همیشه با جنجال ب رای‬ ‫این تیم همراه بوده است‪ .‬دربی س��ال گذشته را هم باید به‬ ‫این لیست بلند باال اضافه کنیم‪ .‬جایی که پرسپولیس ی ها دو‬ ‫پنالتی سوخته از قهرمانی طلبکار هستند‪g .‬‬ ‫ورزش‬ ‫داماش‪ -‬ملوان‪ ،‬سال ‪1390‬‬ ‫‪3‬‬ ‫در سالیان اخیر مسابقاتی که به دلیل اشتباهات فاحش‬ ‫داوران‪ ،‬به درگیری و مناقشه میان فوتبالیس ت ها تبدیل شده و‬ ‫باعث محرومیت بلند مدت بازیکنان و مربیان و جرائم نقدی‬ ‫شده‪ ،‬کم نبوده است‪.‬‬ ‫این موضوع در سایر کشورهای توسع ه یافته جهان در‬ ‫فوتبال هم اتفاق م ی افتد‪ ،‬به طوری که در ایتالیا‪ ،‬انگلستان‬ ‫یا المان بارها تصمیمات نادرست داوری سوژه رسانه ها شده‬ ‫است‪ ،‬اما در این کشورها روش و قانونی ب رای برخورد داوران‬ ‫خاطی در کنار اموزش و بهبود روش های قضاوت انان وجود‬ ‫دارد که سبب بهبود وضعیت داوری انها شده است‪.‬‬ ‫برخالف این کشورها در ای ران کمتر با موارد و اشتباهات‬ ‫داوری برخورد م ی ش��ود و اغلب فدراس��یون فوتبال ای ران با‬ ‫اشتباهات فاحش داوران‪ ،‬همانند حقوق های انان برخوردی‬ ‫ناچیز دارد‪ .‬در ذیل به چند نمونه از بزرگترین اشتباهات داوری‬ ‫در دنیای فوتبال اشاره م ی کنیم‪:‬‬ ‫دیدار چلس��ی مقاب��ل بارس��لونا در نیمه نهایی لیگ‬ ‫قهرمانان است که داور نروژی چندین پنالتی را به سود چلسی‬ ‫نم ی گیرد‪ .‬اعتراض باالک در ان دیدار بسیار به یادماندنی بود‪.‬‬ ‫در این دی��دار دیدیه دروگبا به ش��دت ب��ه داور نروژی‬ ‫اعتراض کرد و حتی داور این دیدار تهدید به مرگ ش��د و در‬ ‫اخباری شنیده ش��د که این داور شبانه به صورت ناشناس از‬ ‫لندن خارج شده است‪.‬‬ ‫کننده توصیف کرد‪.‬‬ ‫دیوید تایلور‪ ،‬دبیرکل یوفا درباره تصمیمات تام هنینگ‬ ‫اوربو‪ ،‬داور نروژی به دف��اع از او پرداخت و وجود توطئه علیه‬ ‫چلسی ب رای اینکه در فینال دو تیم انگلیسی حضور نداشته‬ ‫باشند را رد کرد‪.‬‬ ‫چندین بازیکن چلس��ی تصمیمات این داور را توطئه‬ ‫ب رای حدف این تیم از لیگ قهرمانان قلمداد کرده بودند اما‬ ‫در نهایت انها از داور بازی عذرخواهی کردند‪.‬‬ ‫در دومین بخش گل س��الم س��ولی مونتاری بازیکن‬ ‫میالن به بوفون و تیم یوونتوس خواهیم گفت که با وجود‬ ‫عبور توپ از خط دروازه‪ ،‬داور این گل سالم را نپذیرفت‪.‬‬ ‫در این صحنه لوئیجی بوفون‪ ،‬ت��وپ را از درون دروازه‬ ‫بیرون م ی اورد و داور بازی ابتدا مرکز میدان را به نش��انه گل‬ ‫ش��دن نش��ان م ی دهد اما تصمیم خود را به سرعت تغییر‬ ‫م ی دهد و به ادامه بازی توسط یووه دستور م ی دهد‪.‬‬ ‫در این دیدار لوئیجی بوفون‪ ،‬دروازه بان اسطوره ای ایتالیا‬ ‫در صحب ت هایی جنجالی به این موضوع اشاره کرد که حتی‬ ‫اگر مطمئن بوده که توپ از خ��ط دروازه عبور کرده ان را به‬ ‫داور نم ی گفت‪.‬‬ ‫گالیانی‪ ،‬نایب رئی��س میالن ه��م در مصاحب ه های‬ ‫خود همواره به این مطلب اشاره م ی کرد که هنوز فیلم این‬ ‫بازی را در جیب دارد و عن��وان کرد که به این تصمیم داوری‬ ‫مشکوک است‪.‬‬ ‫س��ومین مورد اختص��اص ب��ه ب��ازی به یادماندنی‬ ‫منچستر یونایتد و تاتنهام دارد که نانی مهاجم شیاطین در‬ ‫این بازی پس از اینکه توپ را با دست کنترل کرد‪ ،‬دروازه بان‬ ‫تاتنهام توپ را به نشانه اینکه داور خطا اعالم کرده‪ ،‬به روی‬ ‫زمین انداخت تا بازی را ش��روع کند؛ اما نانی به س��رعت به‬ ‫سمت توپ رفت و گلزنی کرد‪.‬‬ ‫کالتنبرگ‪ ،‬داور مش��هور انگلیسی این گل را صحیح‬ ‫اعالم کرد که ت��ا مدت ها باعث جنجال ش��د‪ .‬حتی اخباری‬ ‫مبن ی بر تکرار بازی به گوش رس��ید اما در نهایت این اتفاق‬ ‫رخ نداد‪.‬‬ ‫این داور هفته گذشته دیدار رئال مقابل گاالتاسرای در‬ ‫لیگ قهرمانان اروپا را سوت زد‪.‬‬ ‫اخرین نمونه هم ب��ه گلی ک��ه در جام جهانی ‪،2010‬‬ ‫توسط فرانک لمپارد وارد دروازه مانوئل نویر شد باز م ی گردد‬ ‫که توپ حدود یک متر از خط دروازه گذش��ت و حتی کاپلو‪،‬‬ ‫سرمربی انگلیس هم گل شدن ان را از روی نیمکت دید و به‬ ‫اب راز خوشحالی پرداخت‪ ،‬اما داور ان را نپذیرفت و در نهایت‬ ‫انگلیس در دیداری حیثیتی از پیکارهای جام جهانی حذف‬ ‫ش��د‪( .‬البته نباید بازی زیبا و دیدنی ژرمن ه��ا در ان دیدار را‬ ‫نادیده گرفت)‬ ‫کاپلو بالفاصله بعد از پایان بازی‪ ،‬داور و کمک هایش‬ ‫را عامل این باخت دانس��ت‪ .‬وی گفت که اگ��ر ما گل دوم‬ ‫را م ی زدیم با س��بک متفاوتی بازی م ی کردی��م و من درک‬ ‫نم ی کنم که چ��را فیفا از تکنول��وژی خط دروازه اس��تفاده‬ ‫نم ی کند‪.‬‬ ‫فیفا پس از ای��ن دیدار‪ ،‬دیگر از ای��ن داور در بازی های‬ ‫باقیمانده جام جهانی اس��تفاده نکرد‪ .‬رسانه های انگلیسی‬ ‫هم به شدت نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند و این‬ ‫اشتباه داور بازی را بزرگترین اشتباه تاریخ فوتبال نامیدند‪g .‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫وقتی کمیته داوران اس��ام ی داورانش را اعالم کرد قرار‬ ‫بود محس��ن ترکی‪ ،‬قاضی بازی مس و راه اهن باشد اما ان‬ ‫داوری که س��وت بازی را به صدا دراورد تنها یک ش��باهت‬ ‫به محسن ترکی داش��ت‪ .‬او نیز نام کوچکش محسن بود‪.‬‬ ‫داور بلند باال و تنومندی که دیگر هیچ شباهتی به محسن‬ ‫ترکی نداشت‪ .‬ترکی که یک روز قبل از بازی بیمار شده بود‬ ‫به دستور کمیته داوران همش��هری اش (محسن قهرمانی)‬ ‫جایگزینش شده بود‪ .‬در یک صحنه بازیکن مس در محوطه‬ ‫جریمه به زمین خورد و داور به نش��انه پنالتی در س��وتش‬ ‫دمید‪ .‬اما صحنه اهس��ته خالف تصمیم قهرمانی را نشان‬ ‫م ی داد‪ .‬هیچ برخوردی بین بازیک��ن راه اهن با مهاجم مس‬ ‫صورت نگرفته بود‪ .‬پناتی اش��تباه قهرمانی مس ی ها را یک‬ ‫بر صفر جلو انداخت‪ .‬در دقای��ق پایانی بازی بازیکن راه اهن‬ ‫توپی را روی دروازه مس سانتر م ی کند‪ .‬مهاجم راه اهن بدون‬ ‫اینکه مدافعی از مس مانع حرکتش ش��ود با سر توپ را وارد‬ ‫دروازه مس م ی کند تا گل مساوی به ثمر برسد‪ .‬اما سوت داور‬ ‫همه را میخکوب م ی کند‪ ،‬تصمیم قهرمانی مبن ی بر خطای‬ ‫مهاجم راه اه��ن در حالی که معتقد بود او با دس��ت گل زده‬ ‫سر و صدای زیادی به پا م ی کند؛ تصمیم ی که حتی احتیاج‬ ‫به صحنه اهسته هم نبود تا به اشتباه بودنش پی ببری‪ .‬ان‬ ‫هفته محمود یاوری‪ ،‬سرمربی راه اهن در ب رنامه نود اعالم کرد‬ ‫در بازی بعدی با روبان مشکی به زمین م ی ایند تا این گونه‬ ‫اعتراض شان را به تصمیم های جنجالی داور نشان دهند‪.‬‬ ‫برخوردهای متفاوت با اشتباهات داوری‬ ‫‪75‬‬ ‫قهرمانی باید شغل دیگری انتخاب میکرد‬ ‫تحلیل هوشنگ نصیرزاده از جنجال داوری در لیگ برتر‬ ‫‪4‬‬ ‫هوشنگ نصیرزاده یکی از معدود کارشناسانی است که‬ ‫ی دارد‪.‬‬ ‫در حوزه داوری‪ ،‬مدیریت و حقوق اطالعات بسیار مهم ‬ ‫در واقع رسانه ها به دلیل همین کارامدی و اطالعاتی که وی‬ ‫با خود دارد‪ ،‬به طور مستمر به او مراجعه م ی کنند‪ .‬با او درباره‬ ‫مساله اشتباهات داوری در فوتبال ای ران و همچنین موضوع‬ ‫شرط بندی ها پرس��ش هایی را مطرح کردیم که حاصل ان‬ ‫یادداشتی است که در ذیل م ی خوانید‪.‬‬ ‫مساله های مهم در فوتبال‬ ‫ورزش‬ ‫فوتب��ال در مناطق مختل��ف دنیا حاال دچار مس��ائل‬ ‫مخصوص ب��ه ان منطق��ه اس��ت‪ .‬به عنوان‬ ‫مث��ال در فوتبال ش��رق اس��یا مس��اله مهم‬ ‫پول هایی است که جابه جا م ی ش��ود‪ .‬در اروپا‬ ‫اما جایگاه هایی اس��ت که باشگاه ها به دست‬ ‫م ی اورند و در ای ران مساله کامال شکل متفاوتی‬ ‫دارد‪ .‬پای س��ود دالالن در بین است‪ .‬بعض ی ها‬ ‫نقش واس��طه را بازی م ی کنن��د و م ی گویند‬ ‫ما ب��ا داور ارتباط داریم و باش��گاه ها نیز خیلی‬ ‫راحت به این سودجویان میدان م ی دهند چون‬ ‫م ی خواهند زود به منافع خودشان برسند‪ .‬این‬ ‫باش��گاه ها دچار زودباوری هستند و حرف های‬ ‫ای��ن دالالن را خیل��ی راح��ت ب��اور م ی کنند‬ ‫و خواس��ته یا ناخواس��ته در جهت منافع این‬ ‫واسطه ها حرکت م ی کنند‪.‬‬ ‫پنالتی و کارت قرمز اش��تباه بود‪ .‬بین دو نیمه ب��ا رادیو هم‬ ‫حرف زدم‪ .‬رئیس کمیته انضباطی ب��ا من تماس گرفت و از‬ ‫من خواست که بعد از بازی ها کارشناسی صحنه های داوری‬ ‫را انجام دهم‪ .‬گویا گزارش��گر رادیویی نیز وقتی علیه یکی‬ ‫از تیم ها موضع گیری کرده بود‪ ،‬از س��وی تماشاگران با لیزر‬ ‫پذی رایی شده بود و این یعنی اینکه تماشاگران ما این روزها با‬ ‫رادیو وارد ورزشگاه ها م ی شوند تا تحلی ل ها را بدانند‪ ،‬دانستن‬ ‫این تحلی ل ها م ی تواند در جریان بازی مش��کالتی را همراه‬ ‫داشته باش��د‪ .‬به همین دلیل من خودم سعی م ی کنم بعد از‬ ‫بازی ها کار کارشناسی را انجام دهم‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫یک نمونه خاص؛ تبانی مدرن‬ ‫نمونه دیگری هم وجود دارد‪ .‬حالت��ی که اتفاقا تبانی‪،‬‬ ‫لباس تطهیر م ی پوشد و از نظر حقوقی به سختی م ی توان ان‬ ‫را تبانی برشمرد‪ .‬در این مدل خاص به یک تیم پول هنگفتی‬ ‫داده م ی شود که مقابل فالن تیم بس��یار محکم بازی کند‪.‬‬ ‫دانشمندان حقوق معتقدند این تبانی نیست چون تبانی به‬ ‫این منظور صورت م ی گیرد که تیمی ببازد نه اینکه ب رنده شود‪.‬‬ ‫کارشناسی در پایان بازی ها‬ ‫وقتی نیمه اول تمام ش��د‪ ،‬من ب��ه صراحت گفتم که‬ ‫‪76‬‬ ‫درباره محسن قهرمانی‬ ‫محس��ن قهرمانی یک اش��کال ب��زرگ دارد‪ .‬او فکر‬ ‫م ی کند که تماش��اگران ب رای دیدن او به ورزشگاه م ی ایند‪.‬‬ ‫طرز فکر او این است که ‪ 22‬بازیکن در زمین یعنی ‪ 22‬دوربین‬ ‫تلویزیونی‪ .‬در واقع او هرگز وفاداری اش را نسبت به دوربین‬ ‫از دست نداده است‪ .‬حرکات او کامال مصنوعی و گاهی حتی‬ ‫لج اور است‪ .‬طوری که خیلی از هنرورانی که ب رای تست به‬ ‫مراکز هنری مراجعه م ی کنند‪ ،‬بس��یار بهت��ر از او م ی توانند‬ ‫نقش بازی کنند‪ .‬یکی از دوس��تان م ی گوی��د قهرمانی اگر‬ ‫م ی خواهد جلوی دوربی ن ها مطرح ش��ود باید شغل دیگری‬ ‫ج��ز داوری را انتخاب کند چون این یک واقعیت اس��ت که‬ ‫داوری ارزش بیش��تری دارد که کمت��ر در زمین‬ ‫دیده شود اما قهرمانی درس��ت ب ر عکس عمل‬ ‫م ی کند و فکر م ی کند مثال در دیدار حساس��ی‬ ‫همچون دربی پایتخت صد هزار تماشاگر ب رای‬ ‫دیدن او است که به ورزش��گاه امده اند‪ .‬اگر این‬ ‫ذهنیت را کنار م ی گذاش��ت‪ ،‬ام��روز کمتر مورد‬ ‫حمله و انتقاد قرار م ی گرفت‪ .‬محسن قهرمانی‬ ‫داور خوب و باتجربه ای اس��ت اما همیشه نقش‬ ‫خودش مقابل دوربی ن ها ب رایش از قضاوت‪ ،‬امر‬ ‫مهم تری بوده است‪.‬‬ ‫مساله شرط بندی در ایران‬ ‫ش��رط بندی در ای��ران مراک��ز متع��ددی‬ ‫دارد‪ .‬ان ط��ور که م��ن خب��ر دارم ‪ 46‬درصد این‬ ‫ش��رط بندی ها و بنگاه ها در شمال کشور است‪.‬‬ ‫حت��ی یک نفر ه��م که سردس��ته ی��ک بنگاه‬ ‫بزرگ بود‪ ،‬دس��تگیر ش��د‪ .‬البته م��ن مطالعات‬ ‫گسترده ای در این مورد ندارم اما در همه جای دنیا‬ ‫فدراسیون ها با کمک پلیس سعی م ی کنند این‬ ‫شرایط را کنترل کنند‪.‬‬ ‫انها به صورت دو موتوره حرکت م ی کنند‪،‬‬ ‫یعنی در صورتی که شرط بندها را شناسایی کنند‬ ‫هم مجازات فوتبالی و هم مجازات غی ر فوتبالی‬ ‫ب رایش��ان در نظر م ی گیرند‪ .‬مج��ازات فوتبالی‬ ‫در کمیت��ه اخ�لاق و مج��ازات غی ر فوتبالی در‬ ‫دادگاه هایشان تعیین م ی شود‪.‬‬ ‫مساله تبانی در ایران‬ ‫نوع تبانی در ای ران متفاوت است‪ .‬عده ای‬ ‫ی ش��وند یا با‬ ‫س��عی م ی کنند ب��ا داور صمیم ‬ ‫کمک داور رابطه صمیمانه ای برقرار کنند چون‬ ‫معتقدند او م ی تواند از گل شدن جلوگیری کند‪.‬‬ ‫عده ای هم داور و به طور کلی تیم داوری را رها‬ ‫کرده اند و با بازیک��ن حریف صحبت م ی کنند‪.‬‬ ‫انج��ام پنالت ی ه��ای عجیب و غریب توس��ط‬ ‫مدافعان و ک��م کاری بازیکن��ان دالیل خاصی‬ ‫م ی تواند داشته باش��د؛ اینکه به انها این قول‬ ‫داده ش��ده باش��د که فصل بعد در تیم حریف‬ ‫بازی خواهند کرد‪ .‬اینها از جمله مسائلی است‬ ‫که در فوتبال ای ران جزو تبانی مدرن محسوب‬ ‫م ی ش��ود و در واقع به این دلیل به انها مدرن‬ ‫م ی گوییم که اثبات ان بسیار دشوار است‪ .‬اگر‬ ‫داور عمدا اشتباه کند خیلی زود قابل تشخیص‬ ‫است اما وقتی یک بازیکن اشتباه م ی کند م ی تواند بین ‪22‬‬ ‫بازیکن دیگر خود و تبان ی اش را پنهان کند‪.‬‬ ‫کشورهای همسایه ما همچون افغانس��تان‪ ،‬ع راق و دیگر‬ ‫کشورهای حاش��یه خلیج فارس بیشتر اس��ت‪ .‬روشن است‬ ‫داوری بازی هایی که دو تیم استقالل یا پرسپولیس در انها‬ ‫حضور دارند‪ ،‬بسیار اهمیت دارد و این اشتباهات از سوی این‬ ‫باشگاه ها با واکنش جدی و پیگی رانه ای دنبال خواهد شد‪.‬‬ ‫سرانجام پیگیری ها در فوتبال ایران‬ ‫چرا اشتباه قهرمانی دردسرساز شد؟‬ ‫بدون تعارف باید گف��ت که تش��خیص اینکه میثم‬ ‫حس��ینی باید کارت زرد م ی گرفت نه قرمز‪ ،‬تنه��ا از عهده‬ ‫پرمطالع ه ترین کارشناس داوری برم ی امد‪ .‬چون او با قسمتی‬ ‫از پا که در کفش قرار نم ی گرد ب��ه بازیکن حریف ضربه زد‪،‬‬ ‫ان هم ضربه ای که نیروی زی��ادی در ان نبود‪ .‬اما اینکه چرا‬ ‫این اشتباه قهرمانی تا این حد مورد توجه قرار گرفت‪ ،‬دلیلش‬ ‫روش��ن اس��ت‪ .‬بازی هایی که یکی از دو تیم اس��تقالل یا‬ ‫پرسپولیس در ان حضور دارد از حساسیت باالیی برخوردار‬ ‫است‪ .‬چون این باشگاه ها هویتی ملی دارند و حتی انهایی‬ ‫که زیاد اهل فوتبال هم نیس��تند همواره نتایج این دو تیم‬ ‫را دنبال م ی کنن��د‪ .‬این دو تی��م تقریبا ‪ 60‬میلی��ون هوادار‬ ‫دارند‪ .‬یعنی جمعیت هواداران س��رخابی از جمعیت برخی‬ ‫ش��رط بندی در واقع یک پدی��ده نوظهور‬ ‫اس��ت که فدراس��یون م ی تواند تنه��ا به عنوان‬ ‫شاکی عمل کند‪ .‬چون شرط بندها ممکن است‬ ‫بازیکن یا داور نباشند بلکه انها ادم هایی هستند که اساسا‬ ‫زی ر مجموعه یا کارمند فدراس��یون نیس��تند‪ .‬در کشور پرو‬ ‫ی م ی گفتند یک مار غول پیک��ری وجود دارد که‬ ‫مردم بوم�� ‬ ‫ش��ب ها از دریا به مزارع م ی اید و مزارع به خاطر وزن این مار‬ ‫تخریب م ی شود‪ .‬حتی مس��یر عبور این مار را هم به پلیس‬ ‫نشان م ی دادند‪ .‬این شایعه باعث ش��د تا نیروی دریایی پرو‬ ‫دست به کار شود‪ .‬انها ‪ 40‬شبانه روز در ان منطقه اماده باش‬ ‫بودند اما هیچ ماری را ندیدند که از دری��ا به مزارع بیاید‪ .‬انها‬ ‫عملیات را متوقف کردند و هنوز هم معلوم نش��ده که مزارع‬ ‫تخریب شده شبیه عبور کدام مار غول پیکر است‪ .‬با طرح این‬ ‫ماجرا م ی خواهم به شما با اطمینان بگویم موضوع رسیدگی‬ ‫به ش��رط بندی یا تبانی در فوتبال ای ران ه��م تقریبا چنین‬ ‫سرانجامی دارد‪g .‬‬ ‫ورزش‬ ‫ناتمام امیر ‪ -‬عادل‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫دشمنان حقیقی یا حقوقی؟‬ ‫امیر قلعهنویی و عادل فردوسیپور همچنان مسیر پرچالش قبلی را ادمه میدهند‬ ‫‪1‬‬ ‫عادل فردوس ی پور و امیر قلع ه نویی هر دو بازی خوانی‬ ‫قابل توجه��ی دارند‪ .‬هر چند ب��ه نظر م ی رس��د این ویژگی‬ ‫قلع ه نویی بیشتر در مستطیل سبز به کارش امده تا بیرون از‬ ‫ان‪ .‬برعکس این عادل فردوس ی پور است که با عوض کردن‬ ‫جریان بازی به راحتی م ی تواند خش��م س��رمربی استقالل را‬ ‫باعث شود‪ .‬هفته گذش��ته باز هم یک اتفاق تکراری رخ داد؛‬ ‫امیر قلع ه نویی علیه عادل فردوس ی پور حرف هایی را مطرح‬ ‫کرد و بعد خیل ی ها منتظر ماندند تا واکنش عادل را در ب رنامه‬ ‫نود ببینند؛ واکنش��ی که اتفاقا قابل پی ش بین��ی بود‪ .‬عادل‬ ‫فردوس��ی پور اگر چه با یک بیت شعر پاسخ قلع ه نویی را داد‪،‬‬ ‫اما پخش تصاوی��ری از اردبیل‪ ،‬زادگاه عل��ی دایی به خوبی‬ ‫نشان م ی داد که تهی ه کننده ب رنامه نود تا چه حد هوشمندانه‬ ‫به بازسازی روابط خود با دیگر مربیان فوتبال ای ران دقت نظر‬ ‫دارد‪ .‬این اولین بار نبود که عادل فردوس ی پور و امیر قلع ه نویی‬ ‫از نزاع با یکدیگر استقبال م ی کنند‪ ،‬هر چند شاید هر دو اینها‬ ‫م ی دانند که نزاع ب ی سرانجام ش��ان فایده ای همراه نخواهد‬ ‫داشت‪ ،‬اما همچنان از این بازی استقبال م ی کنند‪ .‬شاید به این‬ ‫دلیل که هر یک از این دو نفر همچنان امیدوار است دیگری‬ ‫سر تعظیم فرود اورد‪ ،‬اما این همان اتفاقی است که احتماال‬ ‫هرگز رخ نخواهد داد؛ چه اینکه عادل و امیر ثابت کرده اند هیچ‬ ‫یک قصد ندارند به نفع دیگری کوتاه بیایند یا از مواضع خود‬ ‫عقب نشینی کنند‪.‬‬ ‫اتهامات تازه به عادل‬ ‫بعد از باخت به ذوب اهن بود که س��رمربی اس��تقالل ‬ ‫ترجیح داد توپ را به زمین عادل فردوس ی پور بیندازد و ب رنامه‬ ‫نود را عامل به هم خوردن تمرکز تیمش بداند‪ .‬امیر قلع ه نویی‬ ‫با ادبیاتی تند درباره فردوس ی پور و برنامه نود اینگونه سخن‬ ‫گفت‪« :‬اگر من مدیرعامل استقالل بودم‪ ،‬اجازه نم ی دادم یک‬ ‫ثانیه از بازی های استقالل در این ب رنامه پخش شود‪ .‬ب رنامه نود‬ ‫یک ابزار است که م ی خواهد خیلی از مشکالت و ضع ف های‬ ‫جامعه را پوش��ش دهد‪ .‬اما بعدا مشخص م ی ش��ود که نود‬ ‫چه خیانتی به فوتبال ای ران کرده اس��ت‪ .‬اقایان خیلی راحت‬ ‫کفاشیان را به سخره م ی گی رند و با طعنه به او م ی گویند پنج‬ ‫دقیقه به ساعت خوابش باقی مانده یا بحث کفش سیندرال‬ ‫را مطرح م ی کنند و دقایقی رحیم��ی و رویانیان را مقابل هم‬ ‫قرار م ی دهند‪.‬‬ ‫من تهی ه کننده این برنامه اقای هاشمی را در اکادم ی ‬ ‫ملی المپیک دیدم‪ .‬او م ی گفت برخی مربیان التماس م ی کنند‬ ‫که سه دقیقه در این برنامه صحبت کنند‪ ،‬اما اگر دست من‬ ‫بود حتی یک صحنه هم اج��ازه نم ی دادم در ای��ن برنامه از‬ ‫استقالل پخش شود‪ .‬ببینید قلع ه نویی چقدر بدبخت شده که‬ ‫فردوس ی پور در مورد شخصیت حقیقی و حقوقی او صحبت‬ ‫م ی کند‪ .‬درست است که شیرینی مدت زمانی زیادی نیست‬ ‫که به فوتبال امده ولی کسی نیست به فردوس ی پور بگوید‬ ‫زمانی که ‪ 15‬س��ال پیش امدی کجای ای��ن فوتبال بودی؟‬ ‫اینها ناعادالنه من را م ی زنند‪ .‬اگر مساوی بگیریم م ی گویند‬ ‫ب ی کیفیت بود‪ ،‬ببریم م ی گویند سنتی بازی کرد و اگر ببازیم‬ ‫م ی گویند ضعف داشت‪ .‬این اقایان فوتبال ای ران را نابود کردند‪.‬‬ ‫یک روز به خاطر پسرم ان مسائل را مطرح کردند که به خاطر‬ ‫همین حرف ها رضایت نامه او را گرفتم در اس��تقالل نباشد‪.‬‬ ‫ب رای خیلی از مدی ران فوتبال ای ران متاسف هستم که حاضرند‬ ‫چند دقیقه در این ب رنامه حرف بزنند تا با شخصیت انها بازی‬ ‫شود‪ .‬این اقا (فرودس ی پور) از بازیکنان مصاحبه م ی گیرد که‬ ‫بعضا علیه من صحبت م ی کنند و اگر بازیکنی از من تعریف‬ ‫و تمجید کند‪ ،‬بالفاصله حرف او قطع م ی شود‪ .‬یکی نبود به‬ ‫او بگوید چرا از ساموئل در خصوص من سوال نکردی؟ وقتی‬ ‫محرم نویدکیا با سپاهان قهرمان شد از او در مورد رابطه اش‬ ‫با قلع ه نویی سوال کردند و این نشان م ی دهد که اقایان چه‬ ‫اهدافی دارند یا مث�لا از جواد کاظمیان ک��ه در تیم دیگری‬ ‫حضور دارد مصاحبه م ی گیرند‪ .‬وقتی در دایره اقایان نباشید‬ ‫متهم به مافیا هستی ولی من حرفم را با قاطعیت م ی زنم و‬ ‫ان شاءاهلل به لطف خدا نتیجه م ی گیرم‪».‬‬ ‫اینها حرف های قلع ه نویی بود که عادل به طور کامل ان‬ ‫را پخش کرد و بعد با یک خط شعر به ان پاسخ گفت‪:‬‬ ‫ایین ه گر نقش تو بنمود راست‬ ‫خود شکن ایینه شکستن خطاست‬ ‫البته خیل ی ها معتقدند عادل فردوس ی پور به دلیل بازی‬ ‫حساس استقالل در لیگ قهرمانان اسیا ب رابر بوری رام سعی‬ ‫کرد پاس��خ نرمی به امیر قلع ه نویی بدهد و اگر نه اصال بعید‬ ‫نیست که در هفته های اینده ش��اهد تسویه حساب سخت‬ ‫عادل با امیر قلع ه نویی باش��یم‪ .‬همچنان ک��ه بارها این دو‬ ‫نفر دلخوری شان را نس��بت به یکدیگر ذخیره کرده اند تا در‬ ‫موقعیتی مناسب پاسخ سختی به یکدیگر بدهند‪.‬‬ ‫البته هفته گذشته فردوس ی پور مردم را نیز مورد خطاب‬ ‫‪77‬‬ ‫قرار داد و گف��ت‪« :‬دلیل اینکه م ی گویند «ن��ود» به فوتبال‬ ‫خیانت م ی کن��د را نم ی دانیم‪ .‬فوتبال ای ران حاش��یه دارد‪ .‬ما‬ ‫دو‪ ،‬س��ه ماه در زمان تعطیالت لیگ و فصل نقل وانتقاالت‬ ‫ب رنامه ای نداش��تیم اما در همان مدت حاش��ی ه های فوتبال‬ ‫همچنان ادامه داش��ت و کلی بیانیه علی��ه همدیگر صادر‬ ‫م ی کردند‪ .‬ان موقع که نودی نبود! «نود» صرفا واقعی ت های‬ ‫فوتبال را نشان م ی دهد‪».‬‬ ‫سکوت مخالفان فردوسی پور‬ ‫ورزش‬ ‫گفته م ی شود عادل فردوس ی پور در شبکه سه مخالفانی‬ ‫هم دارد؛ مخالفانی که هی چ گاه مشکالت شان را با عادل علنی‬ ‫نکرده اند‪ .‬اما از انجایی که ب��رای ب رنامه نود به دلیل ماهیت‬ ‫جنجالی این برنامه بارها مش��کالت حاشی ه ای پیش امده‪،‬‬ ‫مخالفان تنها یک موضع را برگزیده اند؛ س��کوت‪ .‬اما کامال‬ ‫روشن است که مخالفان عادل پشت پرده از اینکه تهی ه کننده‬ ‫برنامه نود را تحت فش��ار قرار بدهند واهمه ای ندارند‪ .‬نکته‬ ‫جالب اینکه این مخالفان اتفاقا از جایگاه ویژه ای در معادالت‬ ‫ورزش شبکه سه برخوردارند‪ ،‬اما همچنان سیاست خود را در‬ ‫قبال نود و فردوس ی پور حفظ م ی کنند و اصال‬ ‫تمایلی ندارند اختالفاتشان با مجری ب رنامه نود‬ ‫شکل رسانه ای به خود بگیرد‪ .‬امیر قلع ه نویی‬ ‫ادعا م ی کند که مهدی هاشمی‪ ،‬تهی ه کننده‬ ‫ب رنامه فوتبال ب رتر یک روز در هتل المپیک به‬ ‫وی گفته است‪« :‬اقای قلع ه نویی! شما خودتان‬ ‫را نگاه نکنید که مقابل نود ایستاده اید‪ .‬بعضی‬ ‫از مربیان به عادل زن��گ م ی زنند و التماس‬ ‫م ی کنند که یک دقیقه حرف بزنند‪ ».‬درباره‬ ‫ادعای سرمربی استقالل و به طور کلی موضع‬ ‫مهدی هاش��می در قبال نود ب��ا وی تماس‬ ‫گرفتیم‪ ،‬اما او حاضر به مصاحبه نشد و تنها‬ ‫به گفتن این عبارات بس��نده کرد‪« :‬انهایی‬ ‫که من را م ی شناس��ند م ی دانند که اصال به‬ ‫پاس��خگویی و مصاحبه درباره حاشی ه های‬ ‫فوتبال تمایل��ی ندارم‪ ».‬وقتی ب��ه او گفتیم‬ ‫اساس��ا نم ی خواهیم درباره حاش��یه به وجود‬ ‫امده میان عادل و امیر با شما صحبت کنیم‪،‬‬ ‫این هاش��می بود که باز هم تاکید کرد‪« :‬نه‪،‬‬ ‫اصال صحبت نم ی کنم و بهتر اس��ت شما‬ ‫پاسخ س��واالت خودتان را از مدیر شبکه سه‬ ‫بگیرید‪ ».‬این اظهارات نشان م ی دهد که مدیر‬ ‫شبکه سه به احتمال فراوان رابطه مناسبی با‬ ‫فردوس ی پور دارد‪ .‬هفته گذشته البته این گمانه‬ ‫به خیل ی ها ثابت شد که مجید زین العابدین‬ ‫هم همچون عل ی اصغر پورمحمدی موضع حمایت از عادل‬ ‫و ب رنامه اش را در پیش گرفته است؛ انجا که وی چند روز پس‬ ‫از اظهارات جنجالی قلع ه نویی درباره نود‪ ،‬این برنامه را قابل‬ ‫احترام و قابل حمایت برشمرد‪.‬‬ ‫مدیر ش��بکه س��ه س��یما گفت‪« :‬برنامه نود یکی از‬ ‫پ ربیننده ترین ب رنامه هاست و موضوعات ان نیز کامال پیش از‬ ‫پخش سیاستگذاری م ی شود‪ .‬این برنامه قابل احترام و قابل‬ ‫حمایت است‪».‬‬ ‫او با بیان اینکه نظرش درباره این ب رنامه انچه روی انتن‬ ‫دیده م ی شود است‪ ،‬گفت‪« :‬اگر بخواهم نظر خودم را درباره این‬ ‫برنامه اب راز کنم‪ ،‬گل ه از سوی برنامه های دیگر پیش م ی اید‪،‬‬ ‫اما به طور کلی این ب رنامه موضوعاتی دارد که پیش از پخش‬ ‫کامال سیاستگذاری م ی ش��ود‪ ،‬هرچند برخ ی م ی گویند این‬ ‫ب رنامه حاشی ه های زیادی به همراه دارد اما عادل فردوس ی پور‬ ‫به تمام زوایای فوتبال توجه دارد و موضوعات برنامه را دقیقا‬ ‫پیگیری م ی کند‪ .‬فردوس��ی پور موضوعات��ی را که پیگیری‬ ‫م ی کند‪ ،‬با مدیر ش��بکه در میان م ی گذارد و از این نظر این‬ ‫ب رنامه قابل احترام و قابل حمایت است‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫‪78‬‬ ‫ان نزاع معروف‬ ‫وقتی قلع ه نویی در س��پاهان به جام قهرمانی رس��ید‪،‬‬ ‫خیل ی ها تصور نم ی کردند او دعوت مجری نود را ب رای حضور‬ ‫در این ب رنام��ه بپذیرد‪ ،‬چه در طول فصل مش��کالت زیادی‬ ‫میان این دو نفر پیش امده بود‪ .‬کار به جایی رس��یده بود که‬ ‫باشگاه س��پاهان و در راس ان محمد رضا ساکت شمشیر را‬ ‫ب رای ب رنامه عادل از رو بسته بودند و بیانی ه هایی در نقد عادل‬ ‫منتشر م ی کردند‪ .‬حتی در مقطعی به وی برچسب داللی و‬ ‫شهرستان ستیزی هم زده شد‪ .‬اما با همه اینها در پایان فصل‬ ‫عادل مانده بود و مربی قهرمان لیگ برتر؛ دوگانه ای که اصال‬ ‫نم ی شد تصور کرد با یکدیگر کنار خواهند امد‪.‬‬ ‫امیر قلع ه نویی پس از یک فصل پ ر هیاهو با ب رنامه نود‬ ‫میهمان عادل فردوس ی پور شده بود و مخاطبان نود ان شب‬ ‫بیش از یک ساعت و نیم مناظره ای را م ی دیدند که بیشتر به‬ ‫جنگی شخصی شباهت داشت‪ .‬فردوس ی پور از بیانی ه های‬ ‫باشگاه سپاهان به شدت گالیه م ی کرد و قلع ه نویی هم مثل‬ ‫همیشه عادل را دشمن شماره یک خود م ی نامید‪ .‬قلع ه نویی‬ ‫تکه های مختلفی چون اجنب ی پرس��ت‪ ،‬بزرگترین دش��من‬ ‫و‪ ...‬را به فردوس��ی پور هم م ی انداخت و در سوی مقابل هم‬ ‫فردوس ی پور تا م ی توانست از خجالت قلع ه نویی در امد‪.‬‬ ‫به عبارتی هر کدام سعی م ی کردند دیگری را به گوشه‬ ‫رینگ بب رند‪ .‬این اتفاق در حالی رخ م ی داد که بیطرفان اعتقاد‬ ‫داش��تند این نزاع نباید ادامه پیدا کند‪ .‬همیش��ه همین طور‬ ‫بوده است‪.‬‬ ‫یک روز بع��د از جنگ های لفظی میان ع��ادل و امیر‬ ‫طرفداران هر یک از این دو نفر متعصبانه درباره برنده شدن‬ ‫عادل یا امیر سخن م ی گویند‪ .‬بدون اینکه نکته مهم در این‬ ‫بین مورد توجه قرار بگیرد؛ وقت کشی در رسانه ملی به دلیل‬ ‫تسویه حساب های شخصی‪.‬‬ ‫اگرچه قلع ه نویی بارها از نود خواسته تا اساسا تصویری از‬ ‫وی نشان ندهد و صحب ت هایش را منتشر نکند و اگر چه این‬ ‫خ واسته چندان منطقی نیست و در فوتبالی که عنوان حرفه ای‬ ‫را یدک م ی کشد تعیی ن تکلیف ب رای رسانه ها از سوی مربیان‬ ‫ش عادل نیز در نوع خودش‬ ‫امری پذیرفتنی نیست‪ ،‬اما واکن ‬ ‫جالب توجه است؛ اینکه واقعا چه اصراری وجود دارد که همه‬ ‫حرکت های ریز و درشت قلع ه نویی در این ب رنامه مورد بررسی‬ ‫قرار بگیرد و از سوی عادل رصد ش��ود؟ ایا این اتفاق در مورد‬ ‫دیگر مربیان لیگ رخ م ی دهد؟ ایا انها نیز به اندازه قلع ه نویی‬ ‫زیر ذره بین عادل فردوس ی پور قرار م ی گی رند؟‬ ‫این س��واالت در حالی پاس��خ روش��نی دارد که امیر‬ ‫قلع ه نویی یک ب��ار ب رای همیش��ه موضع خ��ود را در قبال‬ ‫چنین حساس��ی ت هایی نشان داده اس��ت‪ .‬وقتی از او سوال‬ ‫م ی شود که چرا در کنار زمین حرکاتی از خود نشان م ی دهد‬ ‫که غی ر حرفه ای و غی ر ورزشی است‪ ،‬این گونه واکنش نشان‬ ‫م ی دهد‪« :‬من کنار زمین عصبانی م ی شوم‪ .‬ممکن است داد‬ ‫بزنم و حرفی هم بزنم‪ .‬نم ی توانم دروغ بگویم‪ .‬بله؛ من حرف‬ ‫یزنم‪ .‬مگر فرگوسن از‬ ‫یزنم‪ .‬گاهی هم حرف های غلیظی م ‬ ‫م ‬ ‫یزند‪».‬‬ ‫این کارها نم ی کند؟ مربی عصبانی م ی شود و حرف م ‬ ‫با این حال ش��اه بیت طعنه های عادل در س��ال های‬ ‫اخیر این بوده اس��ت‪« :‬مردم خودشان خیلی خوب م ی دانند‬ ‫چه کسی حرف حق م ی زند و چه کسی ریاکاری می کند‪».‬‬ ‫قلع ه نویی هم به س��ادگی پاسخ داده اس��ت‪« :‬دقیقا همین‬ ‫است‪ .‬مردم ما را م ی شناس��ند‪ ».‬امیر قلع ه نویی ب رای تحت‬ ‫فشار قرار دادن فردوس ی پور راه های متعددی را برگزیده است؛‬ ‫از وارد کردن اتهام داللی ب��ه عادل گرفته تا‬ ‫تحریم دوربین نود در نشس��ت های خبری‪.‬‬ ‫اما هی چ یک از ای��ن راه ها ب��ه موفقیت وی‬ ‫منجر نش��ده اس��ت‪ .‬این در حالی است که‬ ‫امیر قلع ه نویی‪ ،‬محمد رضا س��اکت را با خود‬ ‫هم��راه م ی دید اما در اس��تقالل ماجرا کمی‬ ‫فرق م ی کند‪ .‬حاال کمتر کسی است که نداند‬ ‫هللزاده چندان هم‬ ‫رابط��ه قلع ه نویی با فت��ح ا ‬ ‫صمیمانه نیست‪.‬‬ ‫امیر قلع ه نویی وقتی در س��پاهان بود‬ ‫بارها ب رنامه نود را تحریم کرد و با دوربین این‬ ‫ب رنامه حرف نزد‪ .‬وی حتی در کنف رانس خبری‬ ‫هم جواب بچه های نود را نم��ی داد و وقتی‬ ‫همه دوربی ن های تلویزیونی کارش��ان تمام‬ ‫م ی شد و نودی ها م ی خواس��تند با سرمربی‬ ‫سپاهان مصاحبه اختصاصی بگیرند او یک‬ ‫کلمه جواب م ی داد‪« :‬نه‪».‬‬ ‫در همین حال قلع ه نویی طوری رفتار‬ ‫م ی کرد که گویی نه تنها خود از عادل دلخور‬ ‫است بلکه باتوجه به شرایط حرفه ای و به دلیل‬ ‫اینکه باشگاه سپاهان با ب رنامه نود مشکل دارد‬ ‫او نیز خود را با این سیاست ها هماهنگ کرده‬ ‫است‪ .‬قلع ه نویی در مورد ب رنامه نود گفته بود‪:‬‬ ‫«ب رنامه فردوس ی پور قداست ها را در فوتبال از‬ ‫بین برده است‪».‬‬ ‫او وقتی به استقالل برگشت نیز همین رویه را در پیش‬ ‫گرفت‪ .‬سال گذشته زمانی که گزارشگر ب رنامه نود قصد داشت‬ ‫با امیر قلع ه نویی درباره اخرین وضعیت این تیم و مس��ائل‬ ‫مطرح شده درباره بازگش��ت فرهاد مجیدی صحبت کند‪ ،‬با‬ ‫جواب رد سرمربی استقالل مواجه شد‪ .‬اصرار گزارشگر ب رنامه‬ ‫نود به قلع ه نویی هم نتیجه ای در ب ر نداشت تا سرمربی اب ی ها‬ ‫خیال خود را از پاسخ دادن به سواالت حساس راحت کند‪.‬‬ ‫بهمن ماه ‪ 91‬بود که باز هم نزاع میان امیر و عادل شدت‬ ‫گرفت‪.‬سرمربی استقالل در واکنش به بازتاب درگیری های‬ ‫تمرین اس��تقالل در ب رنامه نود‪ ،‬عادل فردوس ی پور را مافیای‬ ‫فوتبال ای ران دانس��ت‪.‬این اتهام در حالی مطرح م ی شد که‬ ‫ب رنامه نود درگیری های تمرین استقالل را روی انتن برده بود‬ ‫و بخش هایی که عادل از اتفاقات تمرین استقالل روی انتن‬ ‫برده بود‪ ،‬باعث واکنش امیر قلع ه نویی شد‪.‬‬ ‫قلع ه نویی نیز عادل را «مافیای فوتبال ای ران» نامید و‬ ‫اتفاقات دو هفته اخیر در این ب رنامه را تحرکاتی ب رنامه ریزی شده‬ ‫علیه خودش دانس��ت؛ البته این حرف ها واکنش هایی را از‬ ‫سوی طرف مقابل باعث شد‪.‬‬ ‫عادل از مسیر اصلی خارج شده؟‬ ‫س��رمربی اب ی پوش��ان حتی تلویحا ادعا کرد که ب رادر‬ ‫فردوس��ی پور در اوردن بازیکنان ای رانی شاغل در لی گ های‬ ‫اروپایی ب��ه تیم ملی نق��ش دارد‪ .‬البته معلوم نب��ود منظور‬ ‫قلع ه نویی از این اتهام کدام بازیکن بود و اتهامش تا چه اندازه‬ ‫حقیقت داشت‪.‬‬ ‫حرف هایی که فردوس ی پور اینگونه نسبت به ان واکنش‬ ‫یزنند‪ ،‬شدیدا دلخور م ی شوم‪».‬در‬ ‫نشان داد‪« :‬وقتی تهمت م ‬ ‫واقع قلع ه نویی اواخر سال گذشته نه تنها مقابل عادل بلکه‬ ‫مقابل رس��انه ها نیز قد علم کرد و با ادبیاتی تن��د درباره انها‬ ‫سخن گفت‪ .‬حرف هایی از این دست که رسانه ها اجنب ی پرست‬ ‫هستند و با خودی ها دشمنی دارند‪.‬‬ ‫درباره نقشی که فردوسی پور به تازگی انتخاب کرده است‬ ‫علی عالی‬ ‫شعار «فردوسی پور دالله» از کجا امد؟‬ ‫داستان انتقادهای امیر قلع ه نویی از ب رنامه نود‪ ،‬دیگر به‬ ‫یک داستان کلیشه ای تبدیل شده است‪ .‬قلع ه نویی در تمام‬ ‫سال های حضورش در استقالل‪ ،‬تیم ملی‪ ،‬مس و‪ ...‬به انتقاد از‬ ‫روند این ب رنامه پرداخته است‪ .‬قلع ه نویی همواره اعتقاد داشته‬ ‫و دارد که این ب رنامه «فوتبال ای ران را نابود م ی کند»‪ .‬او وقتی‬ ‫در سپاهان بود و سپاهان به ذوب اهن در دربی اصفهان باخته‬ ‫بود نیز اعتقاد داشت ناداوری باعث این شکست شده است‪.‬‬ ‫اما تصاویر ب رنامه نود از داوری این مسابقه نشان م ی داد‬ ‫اتفاق خاصی رخ نداده بود تا امی��ر قلع ه نویی به حرف بیاید‪:‬‬ ‫«تصاویری که به ضرر ماس��ت را نش��ان م ی دهد و انها که‬ ‫به نفع حریفان است در برنامه اش پخش م ی کند‪ ».‬او عادل‬ ‫فردوس ی پور را نشانه رفت تا جدال امیر قلع ه نویی و مجری نود‬ ‫از همان جا شروع ش��ود‪ .‬نمودار رابطه این دو روندی صعودی‬ ‫و نزولی داشته که معموال نشیب ان بیش از فرازش به چشم‬ ‫م ی اید‪.‬‬ ‫این دعوا به احتمال فراوان در هفته های اینده ش��کل‬ ‫جدی تری نی��ز به خود خواه��د گرفت‪ .‬به خص��وص اینکه‬ ‫حاالاستقالل در استانه حذف از لیگ قهرمانان اسیا قرار دارد‪.‬‬ ‫باخت استقالل در سئول اگرچه ب رای خیلی ها و از جمله عادل‬ ‫فردوسی پور اتفاق تلخی بود اما چه کسی است که نداند این‬ ‫باخت حداقل ب رای مجری ب رنامه نود این فایده را دارد که دیگر‬ ‫امیر قلعه نویی در قامت یک مربی ب رنده نمی تواند ب رای عادل‬ ‫خط و نشان بکش��د‪ .‬مگر اینکه این هفته در ورزشگاه ازادی‬ ‫همه چیز به نفع امیر برگردد‪g .‬‬ ‫ورزش‬ ‫دعواهای رنگارنگ با نود‬ ‫‪2‬‬ ‫وقتی جامع ه ای داش��ته باش��ید که به «رمانتیسم»‬ ‫گرفتار باش��د و در اس��مان ها س��یر کند و واقع گرای ی اش‬ ‫ضعیف باش��د‪ ،‬مطمئنا «نقد» س��وژه ای به اس��م «عادل‬ ‫فردوس��ی پور» چندان کار راحتی نیس��ت‪ ،‬خصوصا اگر در‬ ‫ب رابر انبوهی از جامعه که معموال ادم ها را «م ی پرس��تند»‬ ‫و «اسطوره سازی» در خونشان اس��ت‪ ،‬قرار داشته باشید‪.‬‬ ‫فرقی هم ندارد‪ ،‬ممکن است در ذهنشان اسطوره ها پشت‬ ‫سر هم ردیف باشند؛ س��یدمحمد خاتمی‪ ،‬حسن روحانی‪،‬‬ ‫عادل فردوس ی پور و حتی امیر قلع ه نویی! چگونه م ی توان‬ ‫ب رای این جامعه توضیح داد که همه چهره ها باید نقد شوند‬ ‫و اس��اس پیش��رفت در انتقاد اس��ت؟ «نود» ب رای فوتبال‬ ‫دوستان ای رانی نماد «انتقاد» اس��ت‪ ،‬انتقاد از وضع موجود‪،‬‬ ‫حمله به برنامه های فوتبالی که کامال دولتی ش��ده است‪.‬‬ ‫در روزهایی که صداوس��یما ح��ق کوچکتری��ن انتقادی از‬ ‫دولت احمدی نژاد را نداشت‪ ،‬عادل فردوس ی پور شدیدترین‬ ‫انتقادات را نثار دولت م ی کرد‪ .‬او م ی توانست هر انتقادی را‬ ‫درباره تصمیمات فوتبال دولت ی ها داشته باشد و ب رای همین‬ ‫از عل ی ابادی گرفته تا محمد اخوندی‪ ،‬از مدی ران باشگاهی‬ ‫گرفته تا مدی ران فدراسیون فوتبال همه را زیر سوال ببرد و‬ ‫البته هزینه ای ناچیز بپردازد‪ .‬ن��ود از دریچه ای عصاره یک‬ ‫رس��انه پویا بود‪ ،‬ترکیبی از جذابیت‪ ،‬نقد‪ ،‬مخاطب شناسی‪،‬‬ ‫ارتقای سطح اگاه ی ها و البته جنجال؛ شاید نقد برنامه نود‬ ‫نوعی خودزنی یا موضع سیاس��ی باش��د اما ترس از تغییر‬ ‫س��اختار تنها برنامه ای که م ی تواند جایگاه «پاسخگویی»‬ ‫را به جامعه بازگرداند‪ ،‬قلم را ب رای نگارش استوار م ی کند‪.‬‬ ‫برنامه نود قرار اس��ت پایلوتی از فض��ای ازاد نقد در‬ ‫رسانه باش��د؛ نقدی که مدی ران س��ازمان صداوسیما کمتر‬ ‫اجازه م ی دهند در حوزه دیگری هم ش��اهد ان باشیم‪ .‬ب رای‬ ‫جامعه ای رانی بسیار جذاب تر است که بداند ماجرای اختالس‬ ‫سه هزار میلیاردی‪ ،‬نتیجه مصوبات سفرهای استانی‪ ،‬بررسی‬ ‫مدارک دکترهای تقلبی‪ ،‬تاثیر یارانه ها در جامعه‪ ،‬نزاع های‬ ‫سیاس��ی اصولگرای��ان و اصالح طلبان‪ ،‬دانه درش��ت های‬ ‫اقتص��ادی‪ ،‬گران ی های ب��ازار‪ ،‬مافیای ش��کر و ارد و خیلی‬ ‫چیزهای دیگر چیس��ت و ش��اهد روی خط ام��دن مردانی‬ ‫سایه نشین باش��د که مردم ای ران کمتر نام انها را شنیده اند‪.‬‬ ‫پیغام نقد گزن��ده در فوتبال و س��کوت در حوزه های دیگر‬ ‫چیس��ت؟ اینکه مدی��ران حوزه های اقتصادی‪ ،‬سیاس��ی‪،‬‬ ‫اجتماعی و‪ ...‬ب��ه فوتبال نیایند و ب��ا بودجه های میلیاردی‬ ‫خود بدون پاسخگویی مشخص به فعالی ت شان ادامه دهند؟‬ ‫ب رنامه نود ب رای موضوعات «عمیق» و «ریشه ای» هم‬ ‫«سطحی» بحث م ی کند و برنامه تولیدی ندارد تا گزارشی‬ ‫«تکان دهنده» را ب رای بینندگان به ارمغان بیاورد‪ .‬همه چیز‬ ‫در حد تلفن و گفت وگو باقی م ی ماند‪ .‬اینها نش��ان از سطح‬ ‫فکر فردوس ی پور دارد‪ .‬او بیشتر از اینکه بخواهد به فوتبال‬ ‫کمک کند‪ ،‬به خودش فکر م ی کند‪ ،‬به برنامه ای که ساخته‬ ‫فکر م ی کن��د و ب رای همی��ن ذوق او در نش��ان دادن تعداد‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫«فردوس��ی پور دالله‪ ،‬دشمن اس��تقالله» این شعاری‬ ‫بود که هواداران اس��تقالل در س��ال های اخیر علیه مجری‬ ‫نود سرداده اند‪ .‬این اتفاق در حالی رخ م ی دهد که تقریبا همه‬ ‫تماشاگران تیم های لیگ برتری‪ ،‬فردوس ی پور و برنامه نود را‬ ‫ی خود م ی دانند‪.‬‬ ‫به عنوان حام ‬ ‫این شعار تماشاگران استقالل یقینا خودجوش نبوده‬ ‫چرا که هواداران ابی پوش تنها در مواقعی که نزاع س��ختی‬ ‫میان امیر قلع ه نویی و عادل فردوس ی پور در م ی گیرد چنین‬ ‫شعارهایی را بلندتر از همیشه به زبان م ی اورند؛ موضوعی که‬ ‫مدیرعامل باشگاه اس��تقالل نیز بارها نسبت به ان واکنش‬ ‫منفی نشان داده و حتی یکی دو بار از فردوس ی پور عذرخواهی‬ ‫کرده است‪.‬‬ ‫انجا که یک بار پس از پخش اظهارات امیر قلع ه نویی‬ ‫علیه عادل فردوس ی پور روی خط نود امد و خطاب به مجری‬ ‫ب رنامه گفت‪« :‬اولین بار اس��ت که م ی بین��م این قدر ناراحت‬ ‫شده اید‪ .‬انتظار من از شما بیشتر اس��ت چون شما ظرفیت‬ ‫بیش��تری دارید‪ .‬در بحث ش��عارهایی که از طرف هواداران‬ ‫داده شد من به عنوان مدیرعامل عذر م ی خواهم‪ ،‬اما بعضی‬ ‫وقت ها کنترل همه چیز دست ما نیس��ت‪ .‬در این چند وقت‬ ‫خیلی به طور رسمی از کسی عذرخواهی نکرده ام‪ ،‬اما در اینجا‬ ‫از شما به صراحت عذرخواهی م ی کنم‪ .‬چون اعتقاد دارم شما‬ ‫صادقانه کار م ی کنید‪».‬‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫پیامک های مخاطبان از برنامه اول‪ ،‬شوقش در عکس های‬ ‫ارسالی از هواداران ب رای برنامه نود و هیجانش در به تصویر‬ ‫کشیدن «طرفداران نود» نش��ان م ی دهد عادل‪ ،‬حرکت در‬ ‫سطح را ترجیح داده است‪ .‬ش��اید نم ی توان به او خرده هم‬ ‫گرفت‪ ،‬شاید انتظار از او باال باشد‪ ،‬ش��اید زاویه نگاه ما با او‬ ‫تفاوت های بزرگی با هم دارد ولی این ش��کل از رفتار یقینا‬ ‫رابطه ای با «پوپولیس��م» دارد و فردوس ی پور باید دقت کند‬ ‫تا در این دام نیفتد‪ .‬گفته ش��ده عادل فردوس ی پور نقدپذیر‬ ‫نیست و بسیار از انتقاد دلگیر م ی شود‪ ،‬درحال ی که خودش‬ ‫بزرگ ترین منتقد فوتبال ای ران است‪ .‬حال ماییم و برنامه ای‬ ‫که باید واقعا نقد شود‪.‬‬ ‫نود‪ ،‬تنها برنامه انحص��اری درباره فوتب��ال ای ران در‬ ‫ش��بکه های تلویزیونی ایران اس��ت‪ .‬هیچ کس حق ندارد‬ ‫زودتر از عادل فردوس��ی پور به موضوع یا سوژه ای بپردازد و‬ ‫البته خبرنگاران اس��تانی میل دارند فیلم هایشان در برنامه‬ ‫نود پخش شود تا در شبکه های دیگر؛ اکثر شبکه ها‪ ،‬برنامه‬ ‫ورزش��ی دارند ولی تنها بخش��ی از انها فوتبال است و این‬ ‫نش��ان از قدرت فردوس��ی پور در تلویزیون ای ران دارد‪ .‬حال‬ ‫همین ب رنامه انحصاری و ب ی رقیب در فوتبال ای ران م ی تواند‬ ‫معضلی ب رای خود فوتبال باش��د‪ ،‬اینکه س��لیقه شخصی‬ ‫«یک نفر» م ی تواند به کل فوتبال ای ران تعمیم داده شود‪.‬‬ ‫یعنی تنها «عادل فردوس ی پور» اس��ت که م ی تواند ثابت‬ ‫کند فالنی «بد» اس��ت و دیگری «خوب»‪ ،‬تنها اوست که‬ ‫م ی تواند چهره ای را تا «عرش» ببرد یا با س��ر به «فرش»‬ ‫بکوبد‪ .‬این گونه‪ ،‬فوتبال ای ران نه تنها پیشرفت و توسع ه ای‬ ‫ندارد‪ ،‬بلکه حرکت رو به عقبی را شاهد خواهد بود که البته‬ ‫شاهدش هم هس��تیم‪ .‬برنامه نود در همه این سال ها چه‬ ‫دستاورد بزرگی داشته اس��ت؟ مطمئنا دستاوردهایی داشته‬ ‫است ولی به نس��بت بیش از ‪ 10‬س��ال باید بررسی شود‪،‬‬ ‫‪10‬سالی ک ه تریبونی پرمخاطب در تلویزیون ای ران در دست‬ ‫کسی باشد‪ .‬ایا او مخاطبی خاص پرورش داده است؟ ایا او‬ ‫توانس��ته ب رای فوتبال ای ران ه��واداری «فرهنگی» تربیت‬ ‫کند؟ ایا او توانسته موجی از مدی ران تازه ب رای فوتبال ای ران‬ ‫که به علم روز اشنا باش��ند بس��ازد؟ ایا او توانسته مربیان‬ ‫«به روز»ی را ب رای فوتبال ای��ران تربیت کند و فضایی تازه‬ ‫ب رای انها در فوتبال ای ران بسازد؟ از این دست «ایا»ها بسیار‬ ‫اس��ت اما عادل در همه این س��ال ها چه کرده است؟ اصال‬ ‫باید از او «انتظاری» هم داش��ت؟ او را باید «استار» فوتبال‬ ‫ای ران دانس��ت یا فردی که م ی خواهد به فوتبال «کمک»‬ ‫کند؟ حرف هایش نشان م ی دهد که م ی خواهد دومی باشد‬ ‫ولی رفتارش موضوع اول را ثابت م ی کند‪ .‬اگر امروز مدی ران‬ ‫فوتبال ای��ران از برنامه نود حس��اب م ی برند‪ ،‬ن��ه به خاطر‬ ‫رفتار فردوس��ی پور‪ ،‬بلکه ب رای ضعف مدیریتی و گاف های‬ ‫تمام ناشدن ی ش��ان اس��ت‪ .‬مدی رانی که نه تنه��ا فوتبال را‬ ‫نم ی شناسند‪ ،‬بلکه ش��ناختی هم از مدیریت‪ ،‬سود‪ ،‬جامعه‬ ‫هدف و صندل ی ای که روی ان نشسته اند‪ ،‬ندارند‪.‬‬ ‫عادل از مسیر اصلی خارج شده است‪ .‬به طرح سوال ها‬ ‫در برنام��ه اش دقت کنید‪ .‬از همان ابتدا مش��خص اس��ت‬ ‫که فردوس ی پور به دنبال چه گزینه ای اس��ت و این گونه او‬ ‫تبدیل به معیاری ب��رای خوبی و بدی فوتبال ای ران ش��ده‬ ‫اس��ت‪ .‬یقینا خودش هم لذت م ی برد‪ .‬اما فوتبال ای ران هر‬ ‫روز گوش��ه گیرتر و «ابزاری» ب رای میل دیگران م ی ش��ود‪.‬‬ ‫روزی محمد رویانیان و محمد اخوندی و روز دیگر هم عادل‬ ‫فردوس ی پور‪g ...‬‬ ‫‪79‬‬ ‫ِس ّر ِنی‬ ‫روز بزرگداشت موالنا‬ ‫ملیت‬ ‫شاعر پارس ی گوی‬ ‫حکایت م ی کن�د هن�وز‪ ...‬این نی س�ر ان ن�دارد که‬ ‫شکایتی که از جدای ی ها دارد را متوقف کند و شگفت انکه‬ ‫این نوا هنوز هم چنان دل نشین است که از درازنای قرن ها‬ ‫عبور م ی کند و مردان و زنان ب ی شماری را به ناله وام ی دارد‪.‬‬ ‫گویی پی ش بینی بزرگ عارفان به پدرش ابدی م ی ماند که‬ ‫در خانه ب�ه بها ءالدین ولد گفت‪« :‬زود باش�د این فرزند تو‬ ‫اتش در جان همه س�وختگان عالم بزن�د» و این اتش زود‬ ‫امد و دیریست که م ی زید تا انجا که شعر موالنا به چند ده‬ ‫زبان به ترجمان رسیده و در تمام این زبان ها هم شعرش‬ ‫دلدادگان خویش را دارد‪ .‬تا انجا که ترجمه کولمن بارکس از‬ ‫اشعار موالنا سال ‪ ۲۰۰۱‬بیش از ‪ ۵۰۰‬هزار در امریکا فروش‬ ‫داشت‪ .‬گویی این شعر که بنیانش بر فراق استوار است‪،‬‬ ‫چنان ریش ه تراژیکی در جان ادمیان دارد که از همزبان ی ها‬ ‫عبور کرده و با کلی د واژه همدلی روان های شیفته را به هم‬ ‫نزدی�ک م ی کند‪ .‬گویی در ای�ن عالم بس�یارند انهایی که‬ ‫از خام بودن عب�ور کرده اند‪ ،‬پخته ش�دن را برنم ی تابند و‬ ‫م ی خواهند به س�وختن برس�ند و این س�وختن گویی در‬ ‫دوری و جدایی است که تبلور م ی کند‪ .‬به مناسبت هشتم‬ ‫مهرماه روز بزرگداشت موالنا‪ ،‬سفری کوتاه داریم به دنیای‬ ‫این شاعر‪ .‬این سفر‪ ،‬سفری گذاراست‪ ،‬نه به دنیای شعری‬ ‫او که خود مجالی ب�س فراخ م ی طلبد‪ .‬در این س�فر ابزار‬ ‫مسافرت چند واژه کلیدی در مورد اوست‪:‬‬ ‫پدر‬ ‫دیـــدار‬ ‫این وطن مصر و ع راق و شام نیست‬ ‫این وطن جایی است کو را نام نیست‬ ‫موالنا «وطن» را در دو بیت فوق تعریف کرده اس��ت‪ .‬با این تعریف م ی توان او را شاعری جهان وطن دانست؛‬ ‫شاعری که به دنبال همدالن م ی گشت تا همزبانان‪ .‬اما اگر بخواهیم طبق کتاب های جغ رافی بحث کنیم‪ ،‬مولوی در‬ ‫بلخ به دنیا امد‪ ،‬در اثر حمله مغوالن از شهرهای ای ران گذشت و به قونیه رفت که در ان زمان بخشی از روم محسوب‬ ‫م ی شد‪ .‬به همین خاطر است که پشت نامش گاهی لقب بلخی و گاهی رومی م ی اید‪ .‬اما در مورد شعر او انچه کمترین‬ ‫درجه اهمیت دارد‪ ،‬شاید جغ رافیا باشد؛ وطن یک شعر جایی است که بیشترین دایره نفوذ را دارد و طبیعی است که‬ ‫شعر موالنا بیشترین جایی که نفوذ دارد‪ ،‬در جایی است که مردمانش شعر او را به زبانی که نوشته شده‪ ،‬م ی خوانند‪ .‬اگر‬ ‫جغ رافیا را کافی ندانیم و شناسنامه موالنا را در حوزه زبانشناسی بگیریم‪ ،‬انگاه فارغ از تمام نقشه های قدیم و جدید‪،‬‬ ‫م ی توان و باید جالل الدین محمد بلخی را شاعری پارس ی گوی خواند که خودش هم م ی گوید‪:‬‬ ‫پارسی گو گرچه تازی خوش تر است ‪ /‬عشق را خود صد زبان دیگر است ‪g‬‬ ‫بهاءالدین ولد‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫بها ءالدین ولد‪ ،‬واعظ‪ ،‬صوفى و عارف؛ مش��هور به سلطان العلما‬ ‫اس��ت‪ .‬م��ادرش از خان��دان خوارزمش��اهى ب��ود و از تربی ت یافتگان‬ ‫ش��ی خ نجم‏الدین کبرى‪ .‬او مدتى در خوارزم مى‏زیس��ت و به واس��طه‬ ‫اختالفى که با سلطان محمد خوارزمش��اه پیدا کرد در سال ‪.610‬ق از‬ ‫بلخ به اسیاى صغیر هجرت کرد‪ .‬در طول سفر در نیشابور با فریدالدین‬ ‫عطار دیدار کرد و در بغداد نیز چند منب��ر رفت و بعد از زیارت خانه خدا‬ ‫مدتى در شهرهاى الرنده و ملطیه مس��کن گزید و باالخره به دعوت‬ ‫سلطان سلجوقى به سال ‪.617‬ق به قونیه رفت و در انجا رحل اقامت‬ ‫افکند و همانجا درگذشت‪ .‬وى از واعظان و منبریان مشهور زمان خود‬ ‫بود‪ .‬یگانه اثر بازمانده از وى کتاب «معارف بهاء ولد» است که به همت‬ ‫بدیع الزمان فروزانفر چاپ شده است‪g .‬‬ ‫قونیه‬ ‫وعده گاه مشتاقان‬ ‫قونیه مرکز استان قونیه در کشور ترکیه است‪ .‬ارامگاه مولوی‪ ،‬شاعر فارس ی زبان‪ ،‬در شهر‬ ‫قونی ه است‪ .‬مقبره موالنا که در حال حاضر به عنوان سمبل شهر قونیه از ان یاد م ی شود‪ ،‬در واقع‬ ‫محل سکونت پدر و خانواده مولوی هنگام اقامت ایشان در قونیه بوده است‪ .‬پدر موالنا پس از‬ ‫مرگ در همین خانه به خاک سپرده شد‪ .‬مقبره موالنا دارای گنبد بزرگ سب زرنگ ‪ 16‬وجهی است‬ ‫که مخروطی در باالی ان قرار دارد‪ .‬این گنبد در سال ‪ 1397‬میالدی توسط کارابان اوغلو ساخته‬ ‫شده و بر باالی ان با هنر کاش ی کاری «ایه الکرسی» نقش بسته است‪ .‬در باالی در ورودی مقبره‪،‬‬ ‫این شعر به زبان فارسی نوشته شده است‪:‬‬ ‫مثنوی‬ ‫دایره المعارف علوم اسالمی‬ ‫مثنوی‪ ،‬مشهور به مثنوی معنوی (یا مثنوی مولوی)‪ ،‬نام کتاب شعری از موالنا جالل الدین‬ ‫محمد بلخی‪ ،‬شاعر و صوفی پارس ی گوست‪ .‬این کتاب از ‪26‬هزار بیت و ‪ ۶‬دفتر تشکیل شده و‬ ‫یکی از برترین کتاب های ادبیات عرفانی کهن فارسی و حکمت پارسی پس از اسالم است‪ .‬این‬ ‫کتاب در قالب شعری مثنوی سروده شده است‪ .‬مثنوی‪ ،‬منتخب از تمامی اندیشه های فلسفی و‬ ‫ی جهان اسالمی از اغاز تا قرن هفتم هجری است‪ .‬مثنوی در حقیقت به خواست و اصرار‬ ‫کالم ‬ ‫حسام الدین چلپی سروده شد‪ .‬حسام الدین از سال ‪ ۶۶۲‬تا ‪ ۶۷۲‬هجری قمری مصاحب و همنشین‬ ‫‪80‬‬ ‫کعبه العشاق باشد این مقام ‪ /‬هر که ناقص امد اینجا شد تمام‬ ‫هر س��ال در تاریخ ‪ 17‬دس��امبر (‪ ۲۷‬اذر) مطابق با تاریخ مرگ مولوی در س��ال ‪ 672‬هجری‬ ‫(‪ 1273‬میالدی) مراسمی در مدفن او برگزار م ی شود که ده ها هزار عالقهمند را به خود جلب م ی کند‪g.‬‬ ‫مولوی بود‪ .‬به صورت عمده موالنا در مثنوی از «داس��تان» به عنوان ابزاری ب رای بیان تعلیمات‬ ‫اخالقی اس��تفاده م ی کند‪ .‬ترتیب قرار گرفتن داس��تان های گوناگون در این کتاب ظاه را نظم‬ ‫مشخصی ندارد و بیشتر بیان و مغز روایت اصل است‪ .‬شخصی ت های اصلی داستان ها م ی تواند‬ ‫از پیامب ران و پادشاهان تا چوپانان و بردگان باش��د‪ .‬حیوانات نیز نقش پررنگی در این داستان ها‬ ‫بازی م ی کنند‪ .‬اکنون معتبرترین نسخه ای که از «مثنوی» در دست است نسخه ای است موسوم‬ ‫به «نسخه قونیه»‪ .‬کتابت این نسخه سال ‪ 677‬یعنی پنج س��ال پس از وفات موالنا به پایان‬ ‫رسیده است‪ .‬کاتب این نسخه در پایان ان نوشته است‪« :‬از روی نسخه اصلی قرائت و تصحیح‬ ‫و تهذیب و تنقیح شده و در حضور مولف و خلف او در مجالس عدیده استنساخ شده است‪g ».‬‬ ‫شمس‬ ‫مسافر شهر عشق‬ ‫از زندگی شم س تبریزی و احوال شخصی او تا انگاه که مقاالت شمس کشف شد خبر مهمی در دست نبود‪ .‬قدیم ی ترین مدارک‬ ‫درباره شمس تبریزی‪ ،‬ابتدا نامه سلطان ولد و رساله سپهساالر است که گفته‪« :‬هیچ افریده ای را بر حال شمس اطالعی نبوده چون‬ ‫شهرت خود را پنهان م ی داشت و خویش را در پرده اسرار فرو م ی پیچید‪ ».‬شمس تبریزی عاشق سفر بود و عمر را به سیر و سیاحت‬ ‫م ی گذرانید و در یک جا قرار نم ی گرفت‪ ،‬انچنان که به روایت افالکی «جماعت مسافران صاحبدل او را پ رنده گفتندی جهت طی زمینی‬ ‫که داشته است‪ ».‬شمس تبریزی در ‪ ۲۶‬جمادی االخر ‪ ۶۴۲‬به قونیه رسید‪ .‬با مولوی مالقات کرد و با شخصیت نیرومند و نف س گرمی‬ ‫ که داشت موالنا را دگرگون کرد‪ .‬تا پیش از دیدار شمس تبریزی‪ ،‬مولوی از عالمان و فقیهان و اهل مدرسه بود‪ .‬در ان زمان به تدریس‬ ‫علوم دینی مشغول بود و در چهار مدرسه معتبر تدریس م ی کرد و اکابر علما در رکابش پیاده م ی رفتند‪ .‬با دیدار شم س تبریزی‪ ،‬مولوی‬ ‫لباس عوض کرد‪ ،‬درس و وعظ را یکسو نهاد و اهل وجد و سماع و شاعری شد‪ .‬ب رای مردم قونیه مخصوصا پیروان موالنا تغییر احوال‬ ‫او و رابطه میان او و شمس تبریزی تحمل ناکردنی بود تا انجا که ش��مس او را ترک کرد‪ ،‬موالنا در غم م ی سوخت که شمس خبر از‬ ‫بازگشت داد‪ .‬موالنا پسرش را به استقبال او فرستاد‪ ،‬بازگشت او خیلی طول نکشید و در سال ‪ ۶۴۵‬شم س تبریزی ب ی انکه کسی اگاه‬ ‫شود قونیه را رها کرد و راه سفر در پیش گرفت‪ .‬مولوی ب ی تاب مدام در جس ت وجوی خبری از شم س تبریزی بود‪ .‬بارها کسانی به او مژده‬ ‫م ی دادند که شمس تبریزی را در شام دیده اند و او مژدگان ی ها م ی داد‪ .‬با همین خبرها به امید یافتن شمس تبریزی دو بار به شام سفر‬ ‫کرد‪ ،‬اما نشانی از او نیافت‪ .‬موالنا انچنان در فراق شمس دل خسته بود که دیوان غزلیاتش به نام اوست‪ .‬شمس در ادبیات فارسی و‬ ‫ع ربی و دانش های متداول زمان خود سر امد عصر خود بود‪g .‬‬ ‫شعر‬ ‫ترجمه‬ ‫ترجمان همدلی‬ ‫از مال هادی سبزواری تا عالمه جعفری‬ ‫در طول تاریخ اندیشمندان بسیاری بوده اند که بر مثنوی شرح نگاشته اند؛‬ ‫شرح هایی بعضا ارزشمند که هرکدام باتوجه به خاستگاه فکری شارح‪ ،‬نگاهی‬ ‫موش��کافانه به این اثر ادبی ‪ -‬فلسفی داش��تند‪ .‬در این بین م ی توان نام های‬ ‫بزرگی چون مالهادی سبزواری و مالمحس��ن فیض کاشانی را مشاهده کرد‪.‬‬ ‫تفسیر عرفانی – فلسفی حاج مال هادی سبزواری (بر اساس فلسفه صدرایی)‪،‬‬ ‫در قرن سیزدهم‪ ،‬از شاخ ص ترین تفاس��یر مثنوی است‪ .‬در میان همه تفاسیر‪،‬‬ ‫پله پله تا مالقات خدا‬ ‫در میان زندگینامه ه��ای متعددی که در مورد‬ ‫زندگی جالل الدین محمد بلخی نوش��ته ش��ده‪ ،‬به‬ ‫معرفی کتاب پل��ه پله تا مالقات خدا نوش��ته دکتر‬ ‫عبدالحس��ین زرین کوب م ی پردازیم‪ .‬این کتاب در‬ ‫مورد زندگی‪ ،‬اندیش��ه و س��لوک موالنا جالل الدین‬ ‫محمد بلخی (رومی) است‪ .‬عبدالحسین زرین کوب‬ ‫در این کتاب ب ر خالف س��ایر تالیفات خ��ود از دادن‬ ‫مراج��ع و منابع مختل��ف و متع��دد در داخل کتاب‬ ‫ی بسیار ساده‪،‬‬ ‫خودداری کرده و همه مطالب را به قلم ‬ ‫روان و عامه فهم نوشت ه است‪ .‬علت انتخاب این نام‬ ‫ب رای کتاب «پله پله تا مالقات خدا» این است که این‬ ‫کتاب از دوران کودکی موالنا شروع شده و پله پله تمام‬ ‫دوران زندگی‪ ،‬سلوک عرفانی و عروج معنوی او را مرور‬ ‫م ی کند و یاداور این بیت دفتر سوم مثنوی معنوی‬ ‫است‪« :‬از مقامات تبتل تا فنا‪ ،‬پله پله تا مالقات خدا‬ ‫» است‪ .‬نسخه فارس��ی این کتاب تاکنون ‪ 30‬بار و‬ ‫در سیصد هزار شمارگان منتش��ر شده است‪ .‬کتاب‬ ‫همچون بس��یاری دیگر از اثار زرین کوب نه مانند‬ ‫رمان های تاریخی شکل داستانی م ی یابد و با نقل‬ ‫داستان های غی ر واقعی از تاریخ دور م ی شود و نه مثل‬ ‫ی و دانش��گاهی با قلم خشک و پیچیده‬ ‫کتب علم ‬ ‫خواننده را خس��ته م ی کند‪ ،‬بلک��ه در میانه تاریخ و‬ ‫ادبیات حرکت م ی کند‪ .‬زرین کوب دو کتاب دیگر هم‬ ‫در مورد موالنا دارد؛ «بحر در کوزه» و «سر نی»‪g .‬‬ ‫دیـــدار‬ ‫تفسیر‬ ‫زندگینامه‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫ترکی‪ ،‬عربی‪ ،‬انگلیس��ی‪ ،‬المانی‪ ،‬روسی‪،‬‬ ‫فرانسوی‪ ،‬تاجیکی‪ ،‬ازبکی‪ ،‬اردو‪ ،‬چینی‪ ،‬بنگالی‪،‬‬ ‫ارمنی‪ ،‬اس��پانیایی‪ ،‬ایتالیایی‪ ،‬پرتغالی‪ ،‬یونانی‪،‬‬ ‫کرواتی‪ ،‬ک��ره ای‪ ،‬ترکمن��ی‪ ،‬بلغ��اری‪ ،‬هلندی‪،‬‬ ‫اندونزیایی‪ ،‬گرجی‪ ،‬لهستانی‪ ،‬مجاری‪ ،‬مالزیایی‪،‬‬ ‫نروژی‪ ،‬کردی‪ ،‬سوئدی‪ ،‬ژاپنی‪ ،‬هندی‪ ،‬دانمارکی‪،‬‬ ‫قزاقی‪ ،‬قرقیزی‪ ،‬عبری‪ ،‬سندی و پنجابی از جمله‬ ‫زبان هایی هس��تند که مثنوی موالنا تاکنون به‬ ‫انها ترجمه شده است‪ .‬از بین ترجمه هایی که از‬ ‫«مثنوی» به زبان های مختلف انجام شده ترجمه‬ ‫رینولد نیکلسون بعد از گذشت هفت دهه هنوز‬ ‫اعتبار خاصی دارد‪ .‬رینولد نیکلس��ون سال های‬ ‫طوالنی از عمر گرانمایه خ��ود را صرف تحقیق‬ ‫و تفحص در متون کهن اسالمی و عرفانی کرد‬ ‫ولی ش��اهکار او در س��الیان متمادی‪ ،‬وی رایش و‬ ‫تنقیح مثنوی موالنا بود که تاکنون معتبرترین و‬ ‫متداول ترین نسخه مثنوی معنوی است‪ .‬عالقه‬ ‫به زبان فارسی‪ ،‬نیکلس��ون را به انتشار برگزیده‬ ‫اشعار دیوان شمس تبریزی در سال ‪1898‬میالدی‬ ‫که با ترغیب رابرتسون اسمیت‪ ،‬استاد ع ربی بود‪،‬‬ ‫س��وق داد‪ .‬این اثر به نظر کارشناسان فن بسیار‬ ‫استادانه وی رایش‪ ،‬ترجمه و تفسیر شده و با اینکه‬ ‫بیش از یک قرن از ترجمه ان گذش��ته‪ ،‬هنوز در‬ ‫زمره اثار باارزش کالسیک جای دارد‪g .‬‬ ‫زندگی زیباست چشمی باز کن‬ ‫گردشی در کوچه باغ راز کن‬ ‫هر که عشقش در تماشا نقش بست‬ ‫عینک بد بینی خود را شکست‬ ‫علت عاشق ز علت ها جداست‬ ‫عشق اسطرالب اسرار خداست‬ ‫من میان جسم ها جان دیده ام‬ ‫درد را افکنده درمان دیده ام‬ ‫دیده ام بر شاخه احساس ها‬ ‫م ی تپد دل در شمیم یاس ها‬ ‫زندگی موسیقی گنجشک هاست‬ ‫زندگی باغ تماشای خداست‬ ‫گر تو را نور یقین پیدا شود‬ ‫م ی تواند زشت هم زیبا شود‬ ‫حال من‪ ،‬در شهر احساسم گم است‬ ‫حال من‪ ،‬عشق تمام مردم است‬ ‫زندگی یعنی همین پروازها‬ ‫صب ح ها‪ ،‬لبخند ها‪ ،‬اوازها‬ ‫ای خطوط چهره ات قران من‬ ‫ای تو جان جان جان جان من‬ ‫با تو اشعارم پر از تو م ی شود‬ ‫مثنوی هایم همه نو م ی شود‬ ‫حرفهایم مرده را جان م ی دهد‬ ‫واژه هایم بوی باران م ی دهد‬ ‫شاید تفسیر عالمه محمد تقی جعفری دارای ویژگ ی های خاصی باشد‪ .‬هرچند‬ ‫در این مجموعه پانزده جلدی‪ ،‬به افکار موالنا پرداخته م ی شود‪ ،‬اما این تفسیر‬ ‫تنها به عرفان مولوی منحصر نیس��ت و مطالب بس��یاری با بررسی نظریات‬ ‫اندیش��مندان بزرگ جهان مانند بالزاک‪ ،‬ماکس پالنک‪ ،‬انیشتین و استفاده از‬ ‫دیدگاه های جدید در ان مطرح شده اس��ت‪ .‬از بارزترین ویژگ ی های این تفسیر‪،‬‬ ‫اشتی میان معارف اسالمی و انس��انی و تامل در مقوله های اساسی فلسفی‬ ‫مشترک میان شرق و غرب است که اس��تاد جعفری از ان تعبیر به «فرهنگ‬ ‫مشترک بشری» کرده است‪g .‬‬ ‫‪81‬‬ ‫غرب‪ ،‬شیر بی دندان‬ ‫اکونومیست از ضعف غرب می گوید‬ ‫یک شیر با دندان های مصنوعی که درون لیوان قرار گرفته‬ ‫است و باالی سر نقشه ای ایستاده است که روی ان نوشته شده‬ ‫است؛ سوریه‪ .‬تصویر روی جلد این شماره اکونومیست باتوجه‬ ‫به تحوالت رخ داده در منطقه اشاره مستقیم ی به این واقعیت‬ ‫دارد که غرب در مساله سوریه در موضع ضعف قرار گرفته است‪.‬‬ ‫اکونومیست در اش��اره ای تاریخی به جوالی ‪ 1972‬برم ی گردد؛‬ ‫زمانی که انورسادات‪ ،‬رئی س جمهور وقت مصر‪ ،‬توازن قوا را به‬ ‫نفع امریکا و هنری کیس��ینجر بر هم ریخت و با اخ راج هزاران‬ ‫مستشار نظامی از ش��وروی س��ابق نفوذ غرب را افزایش داد‪.‬‬ ‫نویسنده اکونومیست اعتقاد دارد‪« :‬شوروی و روسیه پس از ان‬ ‫زمان هی چ گاه نتوانستند در منطقه خاورمیانه به نفوذی قابل اعتنا‬ ‫برسند تا این هفته که در یادداشتی با سه امضا والدیمیر پوتین‬ ‫در روزنامه نیویورک تایمز در مورد مساله حمالت شیمیایی در‬ ‫سوریه به غرب یاداوری کرد که پس از حمله به ع راق‪ ،‬این روزها‬ ‫در منطقه خاورمیانه تا چه اندازه در موضع ضعف قرار دارد‪».‬‬ ‫نکته ای که نویسنده مقاله به طور گذری روی ان انگشت‬ ‫گذاشته اینکه این اولین بار است که پس از فروپاشی شوروی در‬ ‫جریان سوریه‪ ،‬این روسیه است که با میانداری و ارائه یک طرح‬ ‫مناسب در زمینه تحویل کامل س�لاح های شیمیایی توسط‬ ‫نقش تاریخی زن از دیدگاه قران‬ ‫معرفی زنانیکه در قران با عنوان الگو مطرح شده اند‬ ‫دیـــدار‬ ‫کتاب «نقش تاریخی زن از دیدگاه قران» به قلم سی د اب راهیم حسینی در سه فصل نقش‬ ‫زن در تاریخ‪ ،‬نقش زن از دیدگاه قران و زنان الگو در قران را بررسی کرده است‪ .‬این کتاب تالش‬ ‫م ی کند با معرفی زنانی که در قران با عنوان الگو مطرح ش��ده اند‪ ،‬ب رای زنان و دختران جوان‬ ‫الگوسازی کند‪« .‬نقش تاریخی زن از دیدگاه قران» به تحلیل نقش زن در دوره های مختلف‬ ‫تاریخی‪ ،‬از جوامع باستانی و جاهلیت ع ربی تا دوران مدرن م ی پردازد و در نگاهی دیگر‪ ،‬جایگاه‬ ‫زن از دیدگاه قران را در حوزه خانواده و اجتماع بررسی م ی کند‪.‬‬ ‫بر اساس مطالب کتاب‪« ،‬احیای شخصیت زن و معرفی مقتدرانه زن مسلمان از ارکان‬ ‫مهم نهضت پیامبر گرامی اسالم(ص) اس��ت‪ .‬قران در ایات مختلف خود تالش کرده تا به‬ ‫ن را حفظ کرده بودند‪،‬‬ ‫طفیلی دانستن ش��خصیت زن که در طول تاریخ‪ ،‬جاب ران و جاهالن ا ‬ ‫پایان دهد‪ ».‬همچنین در این کتاب م ی خوانیم‪« :‬اسالم با افکار خ رافی چون پلیدشمردن زنان‬ ‫مبارزه کرده و دوست داش��تن زن را جزو اخالق انبیاء معرفی م ی کند‪ .‬به همین دلیل با نزول‬ ‫سوره کوثر و اشاره مستقیم به حضرت زه را(س) تالش دارد جایگاه حقیقی زن را تبیین کند‪ .‬از‬ ‫دیدگاه قران علت غایی افرینش‪ ،‬انسان است و مساله جنسیت مطرح نیست‪ ،‬بلکه زن و مرد‬ ‫ب رای رشد و تعالی یکدیگر افریده شده اند‪ ».‬کتاب «نقش تاریخی زن از دیدگاه قران» به قلم‬ ‫سی د اب راهیم حسینی با شمارگان دوهزار نسخه در ‪ 192‬صفحه و به بهای ‪ 90‬هزار ریال ب رای‬ ‫نخستین بار از سوی انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسالمی منتشر شده است‪g .‬‬ ‫دولت سوریه توانس��ت از یک جنگ جلوگیری کند که نشان‬ ‫م ی دهد زمان ترکتازی های غرب در منطقه گذشته است‪ .‬غرب‬ ‫انچنان از بحران های اقتصادی خسته است که دیوید کامرون‬ ‫حتی نم ی تواند همراهی گنگ��ره را ب رای حمله به س��وریه به‬ ‫دست اورد‪ .‬ضعف امریکا را حتی در مصر هم م ی شود مشاهده‬ ‫کرد که به رغم خواست امریکا مبنی بر اینکه ارتش مصر روی‬ ‫اخوان المسلمین اتش نگشاید‪ ،‬این اتفاق صورت گرفت و نکته‬ ‫اینجاست که بنا به اعتقاد اکونومیست چین و روسیه توانسته اند‬ ‫از این فرصت ایجاد شده نهایت اس��تفاده را ببرند و نقش های‬ ‫موثر تری را در سیاست جهانی برعهده بگی رند‪.‬‬ ‫فارغ از مقاله اکونومیست‪ ،‬طرح روی جلد این نشریه خود‬ ‫یک دنیا حرف دارد؛ ش��یری که م ی خواهد حضور داشته باشد؛‬ ‫ش��یری که بنا به عادت م ی خواهد سلطان باش��د‪ ،‬شیری که‬ ‫م ی خواهد تاثیر گذار باش��د‪ ،‬اما گویی نم ی تواند‪ .‬سوال بزرگ و‬ ‫مهم اینجاست که شیر بدون دندان هم م ی تواند تاثیر گذار باشد؟‬ ‫ایا بدون دندان هم شیر سلطان است؟ وقتی فضای گفتمانی از‬ ‫دندان به رخ کشیدن عبور کرد‪ ،‬شیر چه باید بکند؟ ‪g‬‬ ‫مرگ شاعر در حمالت تروریستی‬ ‫کوفی اوونور‪ ،‬شاعر غنایی به قتل رسید‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫نویسندگان و شاع رانی از سراسر جهان مراتب تس��لیت خود را نسبت به کشته شدن‬ ‫پروفسور کوفی اوونور‪ ،‬شاعر غنایی و دیپلماتی که در حمله تروریستی به مرکز خرید نایروبی‬ ‫در کنیا زخمی شد و سپس درگذشت‪ ،‬اعالم کردند‪ .‬پروفسور اوونور ‪78‬ساله که در این شهر‬ ‫حضور داشت تا در جشنواره «هی» ب رای گرامیداشت نویسندگی و داستانس رایی شرکت کند‪،‬‬ ‫قرار بود عصر یکشنبه گذشته در ب رنامه شعرخوانی افریقایی حضور داشته باشد‪ .‬یکی از اهداف‬ ‫جشنواره «هی» تشویق کتابخوانی و سواداموزی در میان جوانان کنیایی بود‪ .‬مسئوالن این‬ ‫جشنواره با انتشار بیانی ه ای اعالم کردند‪« :‬ما افتخار م ی کنیم که او قرار بود در این جشنواره‬ ‫حضور یابد و در ب رابر همه اش��تیاق وی ب رای انتقال دانش به مخاطبان جوان این فستیوال‬ ‫سر فرود م ی اوریم‪ .‬پروفسور اوونور یکی از بزرگترین صداهای شعر افریقا بود و ب رای همیشه‬ ‫به عنوان چراغی ب رای دانش و قدرت و امید روشنگر راه ما خواهد ماند‪ ».‬این جشنواره‪ ،‬با اب راز‬ ‫همدردی با افرادی که بستگان خود را در رویداد گروگانگیری در این مرکز خرید از دست داده اند‪،‬‬ ‫به کار خود پایان داد‪ .‬نخستین مجموعه شعر پروفس��ور اوونور با عنوان «باز کشف و دیگر‬ ‫اشعار» سال ‪ 1964‬منتشر شد‪ .‬او سه مجموعه شعر دیگر به دنبال این مجموعه تا سال ‪1971‬‬ ‫منتشر کرد‪ .‬در همین سال ها او به دلیل مبارزه با جرائم سیاسی‪ ،‬مدتی را در زندان گذراند‪ .‬او‬ ‫اثار غیرداستانی متعددی نیز نوشت و به یکی از دیپلمات های مهم غنایی بدل شد‪ .‬وی مدتی‬ ‫سفیر کشورش در سازمان ملل بود‪g .‬‬ ‫پیشخوان جهانی‬ ‫طعنهتایمبه‬ ‫گوگل‬ ‫‪82‬‬ ‫یادبود‬ ‫مارسل ریچ‬ ‫روی جلد‬ ‫اشپیگل‬ ‫جلد‬ ‫یو اس تودی‬ ‫در مورد‬ ‫سخنان‬ ‫روحانی و‬ ‫اوباما‬ ‫_____سوژه‬ ‫جمالت‬ ‫جاویدان‬ ‫سخنرانی روسای جمهور ایران همواره‬ ‫یک�ی از بخش ه�ای مهم مجم�ع عمومی‬ ‫سازمان ملل محسوب م ی شود‪ .‬تقریبا هر بار‬ ‫که روس�ای جمهور ایران پشت تریبون قرار‬ ‫گرفتند تمام رس�انه های جهان به بررس�ی‬ ‫و تحلیل کامل ان پرداخت�ه اند‪ .‬عک س های‬ ‫این صفحه همه ی�اداور ان س�خنران ی های‬ ‫تاریخی است‪.‬‬ ‫دیـــدار‬ ‫مثلث شماره ‪191‬‬ ‫‪83‬‬ ‫در مجمع عمومی فوق العاده تصویب شد‬ ‫سرمایه بانک انصار دو برابر شد‬ ‫کوتاه از اقتصاد مثلث شماره ‪191‬‬ ‫مجمع عموم��ی فوق العاده بان��ک انصار به اتف��اق اراء‬ ‫درخواست هیات مدیره مبنی بر افزایش سرمایه از چهار هزار‬ ‫میلیارد ریال به هش��ت هزار میلیارد ریال طی دو مرحله و به‬ ‫مدت دو سال را تصویب کرد‪ .‬در این مراسم که با حضور اکثریت‬ ‫سهامداران و راس ساعت ‪ 16‬روزچهارشنبه بیستم شهریورماه‬ ‫در سالن اجتماعات ساختمان مرکزی بانک تشکیل شد‪ ،‬دکتر‬ ‫ابراهیمی‪ ،‬مدیرعامل بانک انصار گفت‪« :‬باتوجه به لزوم ارتقای‬ ‫توانرقابتیبانکوتحققسودپیش بینیشدهجهتسهامداران‬ ‫و ذینفعان‪ ،‬سرمایه بانک به زودی به‪10‬هزارمیلیارد ریال افزایش‬ ‫خواهد یافت‪ ».‬به گزارش اداره کل بازاریابی و تبلیغات‪ ،‬مجمع‬ ‫عمومی فوق العاده بانک انصار که در استانه زادروز امام رضا (ع)‬ ‫برگزار شد به منظور تصویب افزایش سرمایه بانک و با هدف‬ ‫بهبود ساختار سرمایه راس ساعت مقرر و پس از قرائت قران‬ ‫کریم و با اعالم حضور ‪69/24‬درصد سهامداران تشکیل شد‪.‬‬ ‫سپس اقای رهنما به عنوان رئیس مجمع در جایگاه مستقر و‬ ‫با دعوت از دیگر اعضای هیات رئیسه‪ ،‬موضوع تشکیل جلسه‬ ‫را اعالم و از مدیرعامل محترم دع��وت کرد تا دالیل افزایش‬ ‫سرمایه را تشریح نماید‪ .‬پس از ان دکتر ابراهیمی ‪ ،‬مدیرعامل‬ ‫بانک طی سخنانی ضمن خیرمقدم به حاضران با اشاره به لزوم‬ ‫توس��عه فعالیت های بانک در بازار رقابتی بانکداری در ایران‪،‬‬ ‫بهبود نسبت کفایت سرمایه بانک به کاهش ریسک مالی از‬ ‫طریق بهبود ساختار سرمایه را بیان کرد و افزایش ظرفیت برای‬ ‫توسعه فعالیت های سوداور و حفظ توان رقابت پذیری در صنعت‬ ‫بانکداری کشور را به عنوان دالیل توجیهی هیات مدیره بانک‬ ‫برای افزایش سرمایه برشمرد‪ .‬مدیرعامل بانک انصار در ادامه‬ ‫به موضوع اقدامات اساس��ی صورت گرفته در راستای تحول‬ ‫بانک اش��اره و همچنین لزوم افزایش س��رمایه بانک تا مبلغ‬ ‫یک هزار میلیاردتومان را ضروری دانست‪ .‬دکتر ابراهیمی پس‬ ‫از ان حوزه های سرمایه گذاری مدنظر بانک را نام برد و بر لزوم‬ ‫س��رمایه گذاری در حوزه های فنی‪ ،‬علمی و توجه به نیازهای‬ ‫جامعه و فضای رقابتی در این امر تاکید کرد‪ .‬عضو هیات مدیره‬ ‫بانک انصار در پایان به محدودیت های سرمایه گذاری در عرصه‬ ‫بانکداری کشور و مزایای افزایش س��رمایه گذاری اشاره کرد‬ ‫و گفت‪« :‬براس��اس ضوابط پول��ی و بانکی و اس��تانداردهای‬ ‫بین المللی‪ ،‬بانک انصار باید به عن��وان بانکی با ظرفیت های‬ ‫باالی توسعه ای به صورت پویا عمل کند‪ .‬این امر می تواند از‬ ‫طریقافزایشسرمایهبراساستشخیصهیات مدیرهومنطبق‬ ‫با استانداردها و شرایط رقابتی و اقتصادی صورت پذیرد‪ ».‬این‬ ‫جلسه پس از سخنان مدیرعامل با گزارش بازرس قانونی بانک‬ ‫در خصوص تایی��د گزارش توجیهی افزایش س��رمایه و بیان‬ ‫دیدگاه ها و پرسش سهامداران و ناظران ادامه یافت و مدیرعامل‬ ‫و معاونان وی به ابهامات و س��واالت ناظران و سهامداران از‬ ‫جمله رشد مطمئن سود‪ ،‬دالیل افزایش سرمایه‪ ،‬نقش و سهم‬ ‫شرکت های وابسته در سوداوری و محدودیت های اعمال شده‬ ‫از سوی بانک مرکزی پاس��خ دادند‪ .‬در پایان‪ ،‬مجمع به اتفاق‬ ‫اراء مرحله اول افزایش سرمایه از مبلغ چهار هزار میلیارد ریال‬ ‫به شش هزار میلیارد ریال (مبلغ ‪ 1/500‬میلیارد ریال از محل‬ ‫مطالبات حال شده سهامداران و اورده نقدی و مبلغ‪ 500‬میلیارد‬ ‫ریال از محل سود انباشته ) را تصویب کرد و نیز با انجام مرحله‬ ‫دومافزایشسرمایهازمبلغشش هزارمیلیاردریالبهمبلغهشت‬ ‫هزار میلیارد ریال (مبلغ ‪ 1/500‬میلیارد ریال از محل مطالبات‬ ‫حال شده س��هامداران و اورده نقدی و مبلغ ‪ 500‬میلیارد ریال‬ ‫از محل سود انباشته ) موافقت و بر اساس ماده ‪ 162‬اصالحی‬ ‫قانون تجارت‪ ،‬اجرای فرایند افزایش سرمایه را به مدت دوسال‬ ‫به هیات مدیره تفویض کرد تا هیات مدیره پس از اخذ مجوز از‬ ‫سازمان بورس نسبت به انجام ان اقدام نماید‪.‬‬ ‫ش�هرالکترونیکی اردکان به قطب توس�عه‬ ‫کارت شهروندی تبدیل می شود‬ ‫‪ l‬به همت کارشناس��ان بان��ک انصار و س��ازمان‬ ‫صفرلکی در جمع همیاران روابط عمومی استان یزد‪:‬‬ ‫موفقیت های عرصه دفاع مقدس برگرفته از‬ ‫روحیه همدلی‪ ،‬اتحاد و عشق به امام(ره) بود‬ ‫رئی��س اداره کل روابط عموم��ی در جم��ع همی��اران‬ ‫روابط عمومی و روسای ش��عب بانک مهر اقتصاد استان یزد‬ ‫موفقیت های عرصه دفاع مقدس را برگرفته از روحیه همدلی‪،‬‬ ‫اتحاد و عشق به امام(ره) عنوان کرد‪ .‬به گزارش روابط عمومی‬ ‫بانک مهر اقتصاد؛ ابراهیم صفرلکی‪ ،‬رئی��س اداره کل روابط‬ ‫عمومی در این دیدار با تبریک ایام عزت و سربلندی ملت شریف‬ ‫ایران در ازمون هشت سال دفاع مقدس‪ ،‬اظهار کرد‪« :‬انچه در‬ ‫این هشت سال اتفاق افتاد‪ ،‬برهه ای مهم از تاریخ کشورمان بود‬ ‫که با رشادت‪ ،‬ایثارگری و روحیه شهادت طلبی احاد مردم ایران‬ ‫اعم از بسیج‪ ،‬سپاه و ارتش جمهوری اسالمی ایران برای دفاع‬ ‫از میهن اسالمی و ارمان های انقالب شروع و با پیروزی قطعی‬ ‫نظام مقدس جمهوری اسالمی ایران به پایان رسید‪ ».‬صفرلکی‬ ‫ادامه داد‪« :‬این موفقیت ها قطعا برگرفته از روحیه همدلی‪ ،‬اتحاد‪،‬‬ ‫‪84‬‬ ‫عشق به امام و جهاد در راه خدا بود و این تفکر چراغ راه ما برای‬ ‫دستیابی به موفقیت های بیشتر در س��ایر عرصه های دفاع از‬ ‫نظام و چالش با نظام س��لطه و استکبار جهانی است‪ ».‬رئیس‬ ‫اداره کل روابط عمومی خاطرنش��ان کرد‪« :‬تفکر بسیجی در‬ ‫تمامی عرصه های انقالب موفق عمل ک��رده و انتظارمان در‬ ‫صحنهاقتصادی‪،‬طراحیمدلیکارامدبراینقش افرینی بیشتر‬ ‫ومثمرثمردرراستایسیاست هایکالناقتصادینظاماست‪».‬‬ ‫ویدربخشدیگریازسخنانخودبابیاناهمیتونقشروابط‬ ‫عمومی در تعالی و پیشرفت سازمان به جایگاه ویژه همیاران‬ ‫روابط عمومی در شعب پرداخت و گفت‪« :‬روابط عمومی زبان‬ ‫گویای هر سازمانی است‪ ،‬از این رو سازمان هایی موفق هستند‬ ‫که بتوانند ارتباطات موثری با درون و بیرون از محیط خود برقرار‬ ‫کنند‪ ».‬رئیس اداره کل روابط عمومی با تشریح کارکردهای‬ ‫شهرداری و مسئوالن ش��هرالکترونیکی اردکان‪ ،‬این شهر‬ ‫که دارای ظرفیت های الزم در زمینه تبدیل ش��دن به یکی‬ ‫از مراکز اس��تقرار دولت الکترونیکی اس��ت به قطب توسعه‬ ‫کارت شهروندی تبدیل می ش��ود‪ .‬با همکاری بانک انصار‪،‬‬ ‫ش��هرداری اردکان و پشتیبانی های مس��ئوالن این شهر و‬ ‫استان یزد و به اتکای نصب سامانه های زیرساختی موردنیاز‬ ‫و دراس��تانه بازگش��ایی مدارس و مراکز اموزشی و افزایش‬ ‫حجم تراکنش های خرد در بخ��ش حمل ونقل عمومی‪ ،‬فاز‬ ‫اول پروژه جامع خدمات کارت شهروندی که یکی از اهداف‬ ‫ان گسترش مدیریت پول خرد و صرفه جویی در وقت و انرژی‬ ‫صاحبان ان است‪ ،‬در ش��هر تاریخی اردکان به بهره برداری‬ ‫رس��ید‪ .‬به گزارش اداره کل بازاریابی و تبلیغات بانک انصار‪،‬‬ ‫در مراسم گشایش این طرح نماینده مردم اردکان‪ ،‬اعضای‬ ‫شورای شهر و جمعی از مسئوالن بانک‪ ،‬فرماندهان نظامی‬ ‫ی شهر اردکان حضور داشتند‪ .‬این گزارش همچنین‬ ‫و انتظام ‬ ‫می افزاید که کارت شهروندی شهر اردکان(نگین کارت) در‬ ‫بخش وسایل نقلیه عمومی از جمله اتوبوس‪ ،‬تاکسی و اژانس‪،‬‬ ‫خرید مایحتاج روزانه از خرده فروش��ی ها‪ ،‬استفاده در مراکز‬ ‫خدماتی‪ ،‬تفریحی‪ ،‬فرهنگی و هنری و ش��هربازی این شهر‬ ‫قابل استفاده است‪ .‬همچنین به علت باالبودن ظرفیت های‬ ‫فنی اردکان‪ ،‬این شهر می تواند عالوه بر تبدیل شدن به قطب‬ ‫توسعه کارت شهروندی به یکی از نخستین شهرهای دولت‬ ‫الکترونیکی تبدیل شود‪ .‬سیدحمیدخالقی‪ ،‬مدیرکل بازاریابی‬ ‫و تبلیغات بانک انصار طی مصاحبه ای با تاکید بر ظرفیت های‬ ‫مطلوب اس��تان یزد و ش��هر الکترونیکی اردکان در توسعه‬ ‫فعالیت های مربوط به دولت الکترونیکی اظهار امیدواری کرد‬ ‫که با بهره برداری از این پ��روژه و اجرای طرح های تکمیلی‪،‬‬ ‫شهر اردکان و اس��تان یزد به یکی از محوری ترین استان ها‬ ‫و شهرهای ایران در زمینه تشکیل دولت الکترونیکی تبدیل‬ ‫ش��وند‪ .‬وی همچنین افزود طرح توس��عه کارت شهروندی‬ ‫در استان فارس با محوریت ش��یراز که خاستگاه اجرای این‬ ‫طرح اس��ت نیز در دست اجراس��ت که به زودی گزارش ان‬ ‫ارائه می شود‪g .‬‬ ‫روابط عمومی ابراز داشت‪« :‬اطالع رسانی شفاف‪ ،‬اطالع یابی از‬ ‫نظر مخاطبان‪ ،‬ایفای نقش در مسئولیت های اجتماعی‪ ،‬ایفای‬ ‫نقش در تقویت‪ ،‬توسعه و مراقبت از سرمایه اجتماعی سازمان‬ ‫و تعامل نظام مند با ذینفعان برون سازمانی از جمله مهم ترین‬ ‫کارکردهای روابط عمومی به شمار می رود‪ ».‬صفرلکی توسعه‬ ‫بانکداری اسالمی و ایجاد و تقویت بانکداری الکترونیک را از‬ ‫جمله اهداف و راهبردهای اساسی بانک مهر اقتصاد اعالم کرد‬ ‫و ادامه داد‪« :‬به کارگیری همکاران باانگیزه به عنوان همیار روابط‬ ‫عمومی موجب افزایش سطح رضایتمندی مشتریان‪ ،‬فروش‬ ‫محصول متوازن‪ ،‬معرفی خدم��ات در بانکداری الکترونیک‪،‬‬ ‫اطالع رسانی های ش��فاف‪ ،‬جذب حداکثری منابع و مراقبت‬ ‫از برند بانک خواهد شد‪ ».‬وی با تشریح شاخصه های منشور‬ ‫ی و صادق بودن و همچنین صمیمیت‬ ‫هویت برند بانک‪ ،‬مردم ‬ ‫و کارگشایی را یکی از مهم ترین ارکان ان عنوان کرد و افزود‪:‬‬ ‫«یکی از اقدامات و نقش اساسی همیاران روابط عمومی مراقبت‬ ‫از برند بانک مهر اقتصاد است‪ ،‬چرا که در فضای رقابتی موجود‬ ‫باید بتوانیم در مقابل رقبا به درستی محصوالت خود را به جامعه‬ ‫معرفی کنیم و چنانچه موفق شویم در توسعه برند بانک مزیتی‬ ‫ایجاد کنیم‪ ،‬در فروش محصوالت و ارائه خدمات نیز به اهداف‬ ‫خود نائل می شویم‪g».‬‬