ماهنامه مثلث شماره 194

‫محرمانه ژنو‬ ‫گزارشی از جزئیات مذاکرات ایران با‪5+1‬‬ ‫همه چیز درباره سفر هست های‬ ‫گزارش ویژه مثلث از محل مذاکرات‬ ‫هفته نامه خبری‪،‬تحلیلی‪/‬سالپنجم‪/‬شمارهصدونودوچهارم‪ 27/‬مهر ‪ 88/1392‬صفحه‪3000/‬تومان‬ ‫روشنفکران‬ ‫وامریکا‬ ‫یک تصویری از امریکا می دهند که‬ ‫دیگرگرگ نیست‪ ،‬مهربان است و از این‬ ‫طرف هم بعضی ها با دو بال می روند‬ ‫به سوی امریکا علت نارضایتی مردم‬ ‫محرومیت نسبی است‪ .‬یعنی این که‬ ‫م ی بینند عده ای داراتر شده اند و برای‬ ‫همین معترض می شوند اگر برخی افراد‬ ‫تصور از موقعیت فعلی ایران و وضعیت‬ ‫سرمایه داری داشتند این گونه هیجانی‬ ‫درباره مذاکره موضع نم ی گرفتند‬ ‫گف ت و گوی مثلث با‬ ‫عماد افروغ‬ ‫پس لرزه های یک خاطره‬ ‫گفت وگو و گزارش های مثلث درباره‬ ‫حاشیه های خاطرات هاشمی رفسنجانی‬ ‫موضع منطقی دفتر امام باعث انتقاد‬ ‫تاش شد‬ ‫هاشمی از مسئوالن سای ‬ ‫گفت وگوی مثلث با عباس سلیمی نمین‬ ‫‪ISSN: 2008-5281‬‬ ‫‪MOSALAS.IR‬‬ ‫بحران از اقتصاد به سیاست رسید‬ ‫پشت پرده اختالف جمهوری خواهان‬ ‫و دموکرات ها چیست؟‬ ‫دنبال یقه سفیدها برویم‬ ‫مناظره نصیرزاده شاه حسینی درباره فساد در فوتبال‬ ‫یک نوگرای دینی در معاونت فرهنگی‬ ‫سیدعباسصالحیکیست‬ ‫و چگونه فکر می کند؟‬ ‫جای خالی را با ما پر کنید‬ ‫قیمت ها به تومان میباشد‬ ‫سه ماهه‬ ‫شش ماهه‬ ‫یک ساله‬ ‫پست سفارشی ته ران‬ ‫‪36/000‬‬ ‫‪72/000‬‬ ‫‪144/000‬‬ ‫پست سفارشی شهرستان‬ ‫‪38/000‬‬ ‫‪76/000‬‬ ‫‪152/000‬‬ ‫بانک ملت به نام هفته نامه مثلث‬ ‫شماره حساب ‪43293196/94‬‬ ‫شماره کارت ‪6104-3377-7006-5405‬‬ ‫شماره شبا ‪IR28 0120000000004329319694‬‬ ‫برای اطالعات بیشتر عدد صفر را به شماره ‪ 3000411711‬ارسال نمایید‬ ‫شماره تماس‪88171506-8 :‬‬ ‫‪09109797859‬‬ ‫برای دریافت پیشخوان همراه اول ‪ MOSLAS‬را به ‪ 7050‬پیامککنید‬ ‫ج‬ ‫لد دوم‬ ‫محرمانه ژنو‬ ‫گزارش مثلث از جزئیات بسته پیشنهادی ایران‬ ‫سعیده سادات فهری‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫مذاک��رات ژنو که ب��ا طرح ابت��کاری ای ران ب��ه عنوان‬ ‫«پایان دادن به بحران غیرض��روری و اغازی ب رای افق های‬ ‫تازه» پس از مذاکرات نیویورک بیش از اندازه اهمیت یافته‬ ‫بود‪ ،‬پایانی نسبتا راض ی کننده ب رای دو طرف مذاکره داشت‪.‬‬ ‫کاخ ملل ژنو‪ ،‬محل برگزاری نشس��تی کام�لا محرمانه با‬ ‫موضوع هسته ای ای ران بود‪ .‬روزهای سه شنبه و چهارشنبه‪،‬‬ ‫‪ 15‬و ‪ 16‬اکتبر مذاکره کنندگان هسته ای ای ران و کشورهای‬ ‫گروه ‪ 5+1‬در ژنو و در یک فضای مثبت وارد بحث و مذاکره‬ ‫پی رامون پرونده هسته ای ای ران شدند‪.‬‬ ‫این در حالی اس��ت که دو طرف تواف��ق کرده اند که‬ ‫جزئیات این مذاک��ره به بیرون درز نکن��د و کامال محرمانه‬ ‫باقی بماند ولی انچه عیان اس��ت و کاترین اشتون‪ ،‬رئیس‬ ‫سیاس��ت خارجی اتحادیه اروپا نیز پس از پای��ان مذاکرات‬ ‫به ان اشاره کرده این اس��ت که طرح پیشنهادی ای ران مورد‬ ‫توافق طرف مقابل قرار گرفته است‪ .‬اش��تون در این رابطه‬ ‫م ی گوید‪« :‬ما در ژنو جو مثبتی داشتیم که در ادامه نیویورک‬ ‫بود و طرح ای��ران را به دق��ت مطالعه کردیم‪ .‬م��ا این طرح‬ ‫را خوب دیدیم و تصمیم گرفتیم نشس��ت بع��دی را ‪ 7‬و ‪8‬‬ ‫نوامبر در ژنو بگذاریم و هیات ها و کارشناس��ان هسته ای و‬ ‫تحریم قبل از نشس��ت با هم مالقات کنن��د تا در بحث ها‬ ‫کمی جلو برویم‪».‬‬ ‫نمایندگان ‪ 5+1‬اراده الزم سیاسی را نشان دادند‬ ‫«در گفت وگوه��ای رس��انه ای وارد جزئیات نخواهیم‬ ‫شد‪ ».‬وزیر امور خارجه کشورمان با بیان اینکه نهایت احترام‬ ‫را ب رای رسانه ها قائل هستم‪ ،‬اضافه کرد‪« :‬در گفت وگوهای‬ ‫رسانه ای وارد جزئیات نخواهیم شد‪ .‬در واقع این کار را صرفا‬ ‫در اتاق مذاکرات انجام م ی دهیم و در مقابل مطبوعات این‬ ‫موضوعات مطرح نخواهد شد‪».‬‬ ‫ضرورت اعتماد سازی وجود دارد‬ ‫همچنین ظریف در پاسخ به سوال خبرنگار کریستن‬ ‫ساین س مانیتور گفت‪« :‬مذاکرات نش��ان دهنده جدی بودن‬ ‫ای ران و وجود زمینه های مش��ترک است‪ .‬ما با همکاران خود‬ ‫پیگیر این موضوعات هس��تیم‪ .‬پیگیری های ‪ 5+1‬هم به‬ ‫ته ران منتقل خواهد ش��د‪ .‬ما دلیلی ب رای ادامه مش��کالت‬ ‫نم ی بینیم‪ .‬موضوعات مهم تری داریم که باید به انها بپردازیم‬ ‫و اعتقاد داریم که با اراده کافی سیاسی م ی توانیم مشکالت‬ ‫را برطرف کنیم‪ ».‬ظریف بر این مساله نیز تاکید کرد که اگر‬ ‫گام ها متوازن نباشد اعتمادسازی رخ نخواهد داد‪ .‬برخورد غرب‬ ‫با جمهوری اسالمی ای ران و برنامه هسته ای اش به گونه ای‬ ‫بوده که ضرورت اعتمادسازی وجود دارد‪ .‬وی م ی گوید همه‬ ‫اتفاقات در دور اخیر مذاکرات ب رای ‪ 5+1‬جدید بوده اس��ت و‬ ‫این گروه نیاز به زمان دارد تا درباره پیشنهادات ما به اصطالح‬ ‫دقی ق تر شود‪ .‬ظریف همچنین تاکید کرد‪« :‬ما نیاز داریم که‬ ‫امریکا عمال حس ن نیت خود را نشان دهد‪ .‬هر دو طرف باید با‬ ‫جلد دوم‬ ‫نشست مطبوعاتی ظریف روی ویلچر‬ ‫اما در پایان دیدار دو روزه ای ران و گروه ‪ ،5+1‬دکتر ظریف‬ ‫که به دلیل بیماری و ناراحتی از ناحیه کمر بر ویلچر نشسته‬ ‫بود‪ ،‬وارد نشست مطبوعاتی شد و به س��واالت خبرنگاران‬ ‫پاسخ داد‪.‬‬ ‫وی در جمع خبرنگاران خاطرنش��ان کرد‪« :‬مذاکرات‬ ‫پرثمری پشت سر گذاشتیم؛ امیدواریم این مذاکرات اغازی‬ ‫ب رای فاز جدید روابط باشد تا بحران غیرضروری را خاتمه داده‬ ‫و افق های جدیدی باز شود‪».‬‬ ‫در دور بع�دی اف�رادی ک�ه متخص�ص تحریم‬ ‫هستند‪ ،‬حضور خواهند داشت‬ ‫از دیگر سو رئیس هیات مذاکره کننده ای ران با ‪ 5+1‬در‬ ‫ادامه نشست مطبوعاتی خود پی رامون بیانیه پایانی مذاکره‬ ‫ای ران با ‪ 5+1‬درباره برگزاری نشس ت های کارشناسی پیش از‬ ‫نشست اینده در ژنو و حضور کارشناسانی درباره امور تحریم‬ ‫و هس��ته ای در این مذاکرات‪ ،‬گفت‪« :‬موضوعات اساس��ی‬ ‫مهمی از نظر دو طرف وجود دارد‪ .‬بحث تحریم ها و اطمینان‬ ‫از صلح امی ز بودن برنامه هس��ته ای ای ران‪ ،‬موضوعات فنی و‬ ‫تخصصی هستند‪ .‬پیشنهاد ش��د ب رای اینکه از اتالف وقت‬ ‫جلوگیری کنیم این موضوعات در فاصله بین نشست ژنو و‬ ‫نشست سه هفته اینده بررسی شود‪ .‬سطح شرکت کنندگان‬ ‫در حد قابل توجهی خواهد بود‪ .‬صرفا س��طح کارشناس��ی‬ ‫نیس��ت اما افرادی از جمله اعضای کنون��ی تیم مذاکراتی‬ ‫ای ران که از تخصص باالیی برخوردار هستند‪ ،‬در این جلسات‬ ‫حضور خواهند داشت‪ .‬شاید نیاز باشد افراد جدیدی را ما هم‬ ‫اضافه کنیم که در حوزه تحریم ها تخصص دارند‪ ».‬وی افزود‪:‬‬ ‫«خوشحالیم که در این جلس��ه افرادی در تیم طرف مقابل‬ ‫حضور داش��تند که متخصص تحریم بودند اما ما هم نیاز‬ ‫داریم در دوره اینده افرادی که چنین تخصص هایی را دارند‬ ‫در تیم مان داشته باشیم‪».‬‬ ‫مذاکره کننده ارشد هسته ای ای ران در رابطه با اینکه ایا‬ ‫ای ران پروتکل الحاقی را خواهد پذیرفت یا خیر‪ ،‬پاسخ داد‪« :‬در‬ ‫حال انجام بحث و مذاکره روی مکانیزم های پایش مختلف‬ ‫هستیم‪ .‬یک س��ری محدودیت های قانونی درباره پروتکل‬ ‫الحاقی در ای ران وجود دارد که باید به ان بپردازیم‪ .‬ب رای اینکه‬ ‫بتوانیم به صورت متداوم پیش برویم به یک رویکرد متعادل‬ ‫نیاز داریم‪ ».‬وی توضی��ح داد‪« :‬نم ی توانم جزئیات مذاکره را‬ ‫افشا و مطرح کنم‪».‬‬ ‫ظریف در پایان این نشس��ت گفت که مذاکرات س��ه‬ ‫ش��نبه و چهارش��نبه ش��روع بدی نبود‪ .‬یقی��ن دارم در این‬ ‫روند ای ران ب��ا جدیت کامل و حس��ن نیت حرکت م ی کند و‬ ‫حس ن نیت را با حس ن نیت پاسخ خواهد داد‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫سه گام ابتکاری ایران‬ ‫نکته مه��م مذاک��رات ژنو به ط��رح ابت��کاری ای ران‬ ‫باز م ی گردد؛ طرحی که طرف ای رانی سعی دارد ان را محرمانه‬ ‫نگاه دارد‪ .‬این طرح که از س��ه گام تشکیل شده‪ ،‬پروژه پایان‬ ‫یک ساله موضوع هس��ته ای را در دس��تورکار خود قرار داده‬ ‫اس��ت‪ .‬ان گونه که از برخی خبرها ب ر م ی اید‪ ،‬تمایل ای ران بر‬ ‫این است که طرفین گام های ابتدایی و انتهایی را بپذیرند و‬ ‫در رابطه با گام های میانی با یکدیگر مذاکره کنند‪ .‬بنای این‬ ‫طرح گام به گام بر این اساس نهاده شده که دو طرف بدانند در‬ ‫نهایت چه چیزی به دست خواهند اورد‪ .‬از دیگر سو تا پیش‬ ‫از برگزاری مذاکرات‪ ،‬ابهامات و سواالت زیادی پی رامون این‬ ‫نشست وجود داشت؛ نخست اینکه تا پیش از این مهمترین‬ ‫بحث این بود که ایا طرف مقابل بر اجرای طرح الماتی اصرار‬ ‫خواهد ورزید و ایا انها بسته ای جدید به همراه خواهند داشت‬ ‫یا خیر؟ این مس��اله انجا اهمیت م ی یابد که ای ران از چندی‬ ‫پیش از تهیه یک بسته پیشنهادی خبر داده بود‪ .‬حاال انچه‬ ‫رخ داده این است که ظریف طرحی را ارائه کرده و البته طرف‬ ‫مقابل نه طرحی دارد و نه اصرار بر طرح های پیشین‪ .‬ان گونه‬ ‫که ع راقچی عنوان کرده ای ران اگرچه پذیرش س��ازوکارهای‬ ‫راست ی ازمایی را در دستورکار دارد اما متقابال پذیرفته شدن حق‬ ‫استفاده از غن ی سازی را به عنوان خط قرمز پیش روی غ رب ی ها‬ ‫قرار داده اس��ت‪ .‬نکته مهم دیگر این اس��ت که محمد جواد‬ ‫ظریف به عنوان یکی از فاکتورهای مهم طرح ای ران ماجرای‬ ‫پایان پرونده هسته ای را در یک زمان مشخص در دستورکار‬ ‫داش��ت‪ .‬حاال ان گونه که غرب ی ها م ی گویند انها نیز توافق‬ ‫مشروط با این خواس��ته دارند اما در عین حال از این مساله‬ ‫استقبال کرده اند‪ .‬تیم ای رانی با اختیار کامل در این نشست‬ ‫حضور داشت؛ مساله ای که به شدت مورد توجه منابع غربی‬ ‫و البته مسئوالت مذاکره کننده انها قرار گرفت‪ .‬یکی دیگر از‬ ‫مسائل مهمی که در این دور از مذاکرات قابل توجه بود‪ ،‬خط‬ ‫تخریبی صهیونیس ت ها و تندروها در امریکاست‪ .‬انها در یک‬ ‫خط خبری مشترک و البته با الب ی های پ رنفوذ‪ ،‬تالش فراوانی‬ ‫ب رای برهم زدن جو مذاکرات داشتند‪ .‬اما انچه قابل مشاهده‬ ‫بود این است که انها نتوانسته اند توفیقی پیدا کنند‪.‬‬ ‫پرونده ای که شاید طی دو س��ال اخیر و در مذاکرات‬ ‫استانبول‪ ،‬بغداد و الماتی هیچ تحرک و پیشرفت خاصی را‬ ‫بر خود ندیده بود‪ ،‬با روی کار امدن تیم جدید مذاکره کنندگان‬ ‫هس��ته ای ای ران وارد مراحل تازه ای شده اس��ت‪ .‬این بار تیم‬ ‫هسته ای به ریاس��ت محمد جواد ظریف‪ ،‬وزیر خارجه ای ران‪،‬‬ ‫عزم خودش��ان را جزم کرده اند تا طی پروسه زمانی کمتر از‬ ‫یک سال این پرونده را به سرانجام برسانند‪ .‬اما این تعجیل‬ ‫فقط مربوط به ای ران نیست‪ ،‬بلکه طرف امریکایی نیز مایل‬ ‫است ه ر چه سریعتر پرونده هس��ته ای ای ران مختومه شود‪،‬‬ ‫همچنان که جان کری‪ ،‬وزی��ر خارجه امری��کا از یک مدت‬ ‫زمان ش��ش ماهه ب رای حل این پرونده سخن گفته است‪ .‬از‬ ‫دیگر اتفاقات تازه ای که در ای��ن دور از مذاکرات پیش امد‪،‬‬ ‫دیدارهای دوجانبه رسمی طی حاشیه مذاکرات بود‪ .‬در این‬ ‫راستا سی د عباس ع راقچی‪ ،‬معاون وزیر خارجه ای ران و وندی‬ ‫شرمن‪ ،‬معاون وزیر خارجه امریکا نیز دیدار کردند‪ .‬البته بعد از‬ ‫مذاکرات وزیر خارجه کشورمان در نیویورک با وزی ران خارجه‬ ‫‪ 5+1‬موضوع مذاکرات هیات های در حاشیه مذاکرات‪ ،‬دیگر‬ ‫از حساسیت برخوردار نیست‪.‬‬ ‫حس ن نیت برخورد کنیم و در یک مسیر گام برداریم‪ .‬مطالبی‬ ‫توسط عال ی ترین مقام های امریکایی مطرح شده و صحبت‬ ‫از احترام متقابل در انها وجود دارد‪ .‬الزم است از دامن زدن به‬ ‫مشکالت دوری شود‪».‬‬ ‫گزارش فیس بوکی وزیر خارجه‬ ‫محمدجواد ظریف‪ ،‬وزی ر خارجه همچنین در جدیدترین‬ ‫گزارش خود از مذاکرات هسته ای در ژنو که مربوط به ساعت‬ ‫یک بعدازظهر چهارشنبه به وقت ژنو و سه و نیم بعدازظهر‬ ‫به وقت ته ران بود‪ ،‬به بیان برخی جزئیات دیدارهای خود و‬ ‫فضای مذاکرات پرداخت‪.‬‬ ‫وی در گ��زارش فی س بوک��ش نوش��ته‪« :‬همان طور‬ ‫که احتماال در خبرها ش��نیده اید دوشنب ه ش��ب پس از ورود‬ ‫به ژنو با خانم اش��تون ش��ام خوردیم و بحث های خوبی در‬ ‫مورد محتوا و ش��کل برگزاری جلس��ه داش��تیم‪ .‬سه شنبه‬ ‫صبح هم در جلسه ‪ 5+1‬چارچوب پیش��نهادهای ای ران که‬ ‫به صورت پاور پوینت تهیه کرده بودی��م را ارائه کردم‪ .‬ب رای‬ ‫عنوان طرح ای ران «پای��ان دادن به بحران��ی غی ر ضروری و‬ ‫بازکردن افق های جدید» را انتخاب کردم تا نش��ان دهم که‬ ‫نگرانی از برنامه هس��ته ای ای ران فاقد مبنای جدی اس��ت‬ ‫و ای ران به دنبال سالح هسته ای نیس��ت‪ .‬در چارچوب طرح‬ ‫پیشنهادی با دیدگاه جدید مبنی بر ضرورت پیگیری هدف‬ ‫ظریف‪ :‬ما نیاز داریم که امریکا عمال حسن نیت خود را نشان دهد‪ .‬هر دو طرف باید با حسن نیت برخورد کنیم و در یک مسیر گام برداریم‪ .‬مطالبی توسط عالی ترین‬ ‫مقام های امریکایی مطرح شده و صحبت از احترام متقابل در انها وجود دارد‪ .‬الزم است از دامن زدن به مشکالت دوری شود‬ ‫‪13‬‬ ‫نکته مهم مذاکرات ژنو‬ ‫به طرح ابتکاری ایران‬ ‫باز می گردد؛ طرحی که‬ ‫طرف ایرانی سعی دارد‬ ‫ان را محرمانه نگاه دارد‪.‬‬ ‫این طرح که از سه گام‬ ‫تشکیل شده‪ ،‬پروژه‬ ‫پایان یک ساله موضوع‬ ‫هسته ای را در دستورکار‬ ‫خود قرار داده است‬ ‫جلد دوم‬ ‫واحد توسط همه بازیگران ب رای رسیدن به راه حل تاکید شده‬ ‫و حوزه هایی که م ی توانند مورد بررس��ی و توافق قرار گیرند‬ ‫نیز مشخص شده است‪ .‬من هم سه شنب ه شب ب رای بار دوم‬ ‫بحث مفصل و خوبی با خانم اش��تون در م��ورد جمع بندی‬ ‫مذاکرات دیروز داشتم‪ .‬امروز(چهارشنبه) هم وزیر امور خارجه‬ ‫سوئیس ب رای مالقات از برن (پایتخت سوئیس) به ژنو امد‬ ‫و گفت وگوی خوبی درب��اره موضوعات مختلف داش��تیم‪.‬‬ ‫ادامه مذاکرات چند هفته دیگر در ژنو خواه��د بود و در این‬ ‫فاصله اعضای ‪ 5+1‬فرصت خواهند داشت در مورد جزئیات‬ ‫طرح ای��ران و اقداماتی که باید انجام دهن��د‪ ،‬امادگی الزم را‬ ‫کسب کنند‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫اشتون‪ :‬کام ل ترین طرح ایران را در ژنو دیدیم‬ ‫اما این فقط ظریف نبود که از نتایج مثبت نشست دو‬ ‫روزه ژنو سخن گفت‪ .‬به عقیده کاترین اشتون نیز مذاکرات‬ ‫اخیر بسیار مثبت و سازنده بود‪ .‬کاترین اشتون در این رابطه‬ ‫م ی گوید‪« :‬ب رای اولی ن بار اس��ت که روی یک بیانیه توافق‬ ‫کردیم و این را خودم نوشتم و اقای ظریف تایید کرد‪ ».‬اشتون‪،‬‬ ‫رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا‪ ،‬عصر چهارشنبه پس‬ ‫از پایان مذاکرات دو روزه ای��ران و ‪ 5+1‬در جمع خبرنگاران‬ ‫افزود‪« :‬ما در ژنو جو مثبتی داش��تیم که در ادامه نیویورک‬ ‫بود و طرح ای��ران را به دق��ت مطالعه کردی��م و این طرح را‬ ‫خوب دیدیم‪ .‬ما تصمی��م گرفتیم هیات ها و کارشناس��ان‬ ‫هسته ای و تحریم قبل از نشست با هم مالقات کنند تا در‬ ‫بحث ها کمی جلو برویم‪ ».‬او در پاسخ به این پرسش که فکر‬ ‫م ی کنید ای ران به تعهداتی که قول داده‪ ،‬عمل کرده؟ گفت‪:‬‬ ‫«ما توافق کردیم درباره جزئیات صحبت نکنیم و ش��ما که‬ ‫این مذاک��رات را دنبال م ی کنی��د باید ای��ن را درک کنید‪».‬‬ ‫وی درباره مراحل پیش��نهادی ای ران گف��ت‪« :‬ما هیچ وقت‬ ‫نم ی خواهیم ابهامی وجود داش��ته باشد اما باید سعی کنیم‬ ‫گام اول را ب رای اعتمادس��ازی پیدا کنیم و ب رای رس��یدن به‬ ‫ان خیلی تالش م ی کنی��م و به نظر من ای��ن رویکرد ما را‬ ‫نش��ان م ی دهد اما به نظرم این کامل ترین طرحی است که‬ ‫تا به حال از ای ران ی ها دیده ایم‪ ».‬او در پاس��خ به اینکه درباره‬ ‫کاهش تحریم ها نس��بت به ای ران چه م ی کنید؟ اظهار کرد‪:‬‬ ‫« م��ن ک��ه گفت��م درب��اره جزئی��ات نم ی توان��م‬ ‫صحبت کنم‪».‬‬ ‫بحث درباره اج�رای پروتکل الحاقی‪ ،‬گام پایانی‬ ‫است‬ ‫همچنین سی د عباس ع راقچی‪ ،‬عضو تیم مذاکره کننده‬ ‫هس��ته ای ای ران در پایان نشس��ت خبری ظری��ف در جمع‬ ‫خبرنگاران از رون��د مثبت مذاک��رات خب��ر داد‪ .‬وی با چند‬ ‫خبرنگار خارجی حاضر در محل مواجه ش��د و به س��واالت‬ ‫‪14‬‬ ‫انها پاسخ داد‪ .‬یکی از خب رنگاران از وی درباره اجرای پروتکل‬ ‫الحاقی از سوی ای ران پرسید که وی پاسخ داد‪« :‬این مساله‬ ‫م ی تواند در گام پایانی پیش��نهاد ای ران قابل بحث باشد اما‬ ‫در گام اول این گونه نیس��ت‪ ».‬او در ارزیابی از روز نخس��ت‬ ‫مذاک��رات با اظه��ار خرس��ندی از فضای مذاک��رات گفت‪:‬‬ ‫«امیدواریم ‪ 5+1‬با رویکرد مثبت به روز دوم مذاکرات بیاید‪».‬‬ ‫ع راقچی هنگام سوار ش��دن ب��ه خودرو به س��وال خبرنگار‬ ‫دیگری پاس��خ داد و بعد از انکه متوجه ش��د این خبرنگار از‬ ‫رسانه های اسرائیلی است از پاسخ دادن به سواالت دیگر وی‬ ‫خودداری کرد‪.‬‬ ‫بیانیه پایانی مذاکرات ایران و ‪5+1‬‬ ‫مذاکرات دو روزه ای ران و ‪ 5+1‬در ژنو با انتشار بیانی ه ای‬ ‫پایان یافت‪ .‬همچنی��ن مطابق متن این بیانی��ه که در ان‬ ‫تاریخ دور بعدی مذاکرات تعیین ش��ده است اعضا موافقت‬ ‫کردند که کارشناس��ان هس��ته ای‪ ،‬علم ی و ام��ور تحریم‬ ‫کشورهای ‪( 3+eu3‬سه کشور عضو اتحادیه اروپایی ‪ )3 +‬و‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران قبل از نشست اینده و ب رای بررسی‬ ‫اختالف نظ رات و تهیه و تدوین قدم های عملی تش��کیل‬ ‫جلسه دهند‪.‬‬ ‫مایکل مان‪ :‬ایران م ی داند باید چه کار کند‬ ‫در ادامه تحوالت مذاکرات ژنو‪ ،‬مایکل مان‪ ،‬سخنگوی‬ ‫کاترین اش��تون‪ ،‬رئیس سیاس��ت خارجی اتحادیه اروپا‪ ،‬در‬ ‫گفت وگو با ش��بکه خبری یورونیوز در پاس��خ به اینکه چه‬ ‫انتظاری از ته ران م��ی رود؟ گفت‪« :‬انچه ای��ران باید انجام‬ ‫دهد‪ ،‬اثبات این امر به جامعه بی ن المللی اس��ت که به دنبال‬ ‫یک برنامه هسته ای تسلیحاتی نیس��ت‪ ».‬وی افزود‪« :‬ما‬ ‫از زمان انتخاب رئی س جمهور جدید ای��ران چیزهای زیادی‬ ‫از طرف ای رانی ش��نیده ایم‪ ،‬ولی هنوز چیزی را که س��یاه و‬ ‫سفید (به شکل مکتوب و با همه جزئیات) نوشته شده باشد‪،‬‬ ‫ندیده ایم‪ .‬انها م ی دانن��د باید چه کار کنند‪ ».‬م��ان در ادامه‬ ‫اظهاراتش گفت‪« :‬ما امیدواریم این یک نقطه عطف ب رای‬ ‫دیپلماسی باشد‪ .‬پنج دور قبلی مذاکرات چندان موفقی ت امیز‬ ‫نبود‪ ،‬زی را ای��ران تعامل نم ی ک��رد‪ .‬اگر انها با پیش��نهادات‬ ‫ملموس و واقعا س��ازنده به حرف هایشان عمل کنند‪ ،‬انگاه‬ ‫(این مذاکرات) م ی تواند یک نقطه عطف باشد‪ .‬ولی بیایید‬ ‫اش��تباه نکنیم و خود را گول نزنیم؛ این یک پروس��ه بسیار‬ ‫دش��وار خواهد بود‪ ،‬زی را کاری که در اینجا م ی کنیم بس��یار‬ ‫پیچیده است‪».‬‬ ‫سخنگوی کاخ س�فید‪ :‬به نظر ما پیشنهاد ایران‬ ‫بسیار مفید است‬ ‫ظاه را هیات مذاکره کننده ای رانی پیشنهادی را ارائه کرده‬ ‫تا واقعا پایانی بر بن بست هسته ای ای ران به دنبال داشته باشد‬ ‫چرا که در پی پایان نشست هسته ای‪ ،‬طرف های غ ربی اغلب‬ ‫از پیشنهاد ای ران استقبال کردند‪ .‬در این رابطه کاخ سفید اعالم‬ ‫کرد که پیشنهاد ارائه شده توسط مذاکره کنندگان ای رانی در‬ ‫ژنو با هدف حل موضوع هسته ای ای ران سطحی از جدیت و‬ ‫استحکام را نشان م ی دهد که امریکا تاکنون ان را ندیده بود‪.‬‬ ‫جی کارنی‪ ،‬سخنگوی کاخ سفید گفت که این پیشنهاد بسیار‬ ‫مفید اس��ت گرچه هشدار داد که «کس��ی نباید انتظار یک‬ ‫دستاورد را یک شبه داش��ته باشد‪ ».‬همچنین ویلیام هیگ‪،‬‬ ‫وزیر امور خارجه انگلیس‪ ،‬در بیانی ه ای پس از این نشست اب راز‬ ‫امیدواری کرد که مذاکرات به زودی به نتایج ملموس منجر‬ ‫شود‪ .‬هیگ افزود‪« :‬ای ران باید گام های اولیه الزم را در زمینه‬ ‫ب رنامه هسته ای اش بردارد و ما اماده ایم که گام های مناسبی‬ ‫را در ازای ان برداریم‪».‬‬ ‫در نهایت نشست متفاوت و محرمانه ای ران در ژنو پایان‬ ‫یافت اما امید م ی رود که این پایان‪ ،‬اغازی بر روند حل و فصل‬ ‫مذاکرات هسته ای ای ران باشد‪g.‬‬ ‫گزارش تصویری‬ ‫جلد دوم‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫‪15‬‬ ‫جلد دوم‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫گزارش اختصاصی مثلث از ژنو‬ ‫همه چیز درباره سفر هسته ای‬ ‫مصطفی صادقی‬ ‫دبیر تحریریه‬ ‫س��اعت ‪ ،11‬روز دوش��نبه‪ ،‬فرودگاه مهراباد‪ ،‬پاویون‬ ‫دولت‪ .‬اینجا ‪ 31‬خبرن��گار داخلی در انتظار سوار ش��دن به‬ ‫هواپیمای اختصاصی دولت ای ران هس��تند‪ .‬مقصد هم ژنو‬ ‫است‪ ،‬محل برگزاری نشست ای ران و گروه ‪.5+1‬‬ ‫خب��ری از دکت��ر ظریف نیس��ت‪ ،‬فقط مس��ئوالن و‬ ‫رابط های رس��انه ای وزارت خارجه‪ ،‬هماهنگی های مربوطه‬ ‫را انجام م ی دهند‪ .‬پاس��پورت ها مهر وی��زا خورده اند‪ ،‬اما به‬ ‫خبرنگاران تحویل داده نم ی ش��ود‪ .‬ساعت ‪12‬؛ خبرنگاران‬ ‫سوار هواپیما شده اند اما هنوز خبری از دکتر ظریف نیست‪.‬‬ ‫سوال مهم این است که باالترین مقام مذاکره کننده ای ران‬ ‫کجاس��ت؟ تقریبا اکث��ر صندل ی ها پر ش��ده اند‪ .‬یک گروه‬ ‫مستند ساز که در راسش س��هیل کریمی است هم از همه‬ ‫جلو تر در صندل��ی ردیف اول قرار گرفته ان��د‪ .‬ردیف کناری‬ ‫انها مرتضی غرقی نشسته که سال ها خبرنگار برون مرزی‬ ‫صدا وسیما بوده با سابقه حضور در ایاالت متحده‪.‬‬ ‫‪16‬‬ ‫مجری گفت وگوهای ویژه خب��ری در دوران انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری هم در صندلی جلویی من نشسته است‪.‬‬ ‫عابدینی که فیل��م گفت وگویش با حس��ن روحانی تا چند‬ ‫هفته از پربازدیدهای یوتیوب بوده هم صحبت من است در‬ ‫طول سفر‪ .‬س��اعت ‪ ،12:20‬خلبان هواپیما خبر م ی دهد که‬ ‫تا لحظاتی دیگر هواپیما به س��مت ژنو حرکت خواهد کرد‪.‬‬ ‫خوشامد او به دکتر ظریف بار دیگر خب رنگاران را به یاد غیبت‬ ‫او در این یک ساعت م ی اندازد‪ .‬هواپیما که بلند م ی شود دو‬ ‫مس��ئول وزارت خارجه‪ ،‬هم ب رای خوشامد هم ب رای شنیدن‬ ‫حرف های خبرنگاران به میان ما م ی ایند‪ .‬جواب سوالمان را‬ ‫م ی گیریم‪ .‬دکتر ظریف حال مساعدی ندارد و به همراه یک‬ ‫پزشک مخصوص در هواپیما حضور دارد‪ .‬درخواست ها ب رای‬ ‫مالقات با پاسخ منفی مواجه م ی ش��ود‪ .‬اما یک خبر مهم‬ ‫دیگر هم در مورد دکتر ظریف مطرح م ی شود؛ یک مسئول‬ ‫وزارت خارجه م ی گوید که در اتاق اقای وزیر جلس��ه مهم ی ‬ ‫در جریان است‪ .‬تیم مذاکره کننده در حال چکش زنی بسته‬ ‫پیشنهادی ای ران است‪.‬‬ ‫نکته مهم هم این است که وزیر خارجه فقط قرار است‬ ‫در نشس��ت نخس��تین با اعضای گروه ‪ 5+1‬حضور داشته‬ ‫باش��د‪ .‬هواپیما از کش��ورهای اروپایی عبور م ی کند‪ .‬طول‬ ‫تو نیم اعالم شده است‪.‬‬ ‫پرواز پنج ساع ‬ ‫گفت وگو پی رام��ون ماجرای گفت وگ��وی ویژه خبری‬ ‫شبکه دو با دکتر حسن روحانی در دوران انتخابات موضوع‬ ‫صحبت من م ی شود با عابدینی‪ .‬او گفت که تیم رسانه ای‬ ‫دکتر روحانی ب رای مطرح ش��دن نماد کلید در این گفت وگو‬ ‫تاکید داشته و البته این را هم گفت که حتی ثانی ه ای ب رای‬ ‫هی چ کدام از نامزدها وقت اضافه منظور نشده بوده‪ .‬او گفت‬ ‫که س��وال ها را از قبل ب��رای کاندیداها ارس��ال م ی کرده و‬ ‫اینکه م ی گویند تعمدی در ماجرای برنامه حس��ن روحانی‬ ‫وجود داشته‪ ،‬واقعیت نداشته است‪ .‬یک ساعت پس از پرواز‬ ‫اجازه مالقات چند عکاس با وزیر خارجه صادر م ی شود‪ .‬رابط‬ ‫رسانه ای وزارت خارجه من را هم با عکاس ها راهی اتاق وزیر‬ ‫م ی کند‪ .‬داخل اتاق که م ی ش��وم‪ ،‬دکتر ظریف روی تخت‬ ‫دراز کشیده و مش��غول کار با لپ تاپ اس��ت‪ .‬ع راقچی در‬ ‫کنار او نشسته و در صندلی کناری هم مجید تخت روانچی‬ ‫و پزش��ک حضور دارند‪ .‬مزاحی با دکت��ر و حاضرین مطرح‬ ‫م ی کنم و از وزیر خارجه جویای حالش م ی شوم و او م ی گوید‬ ‫که کمردرد و پادرد او را ازار م ی دهد‪ .‬عکسی به یادگار از وزیر‬ ‫خارجه روی تخت م ی گیرم‪ ،‬البته با این قول که تا ظهر روز‬ ‫بعد این عکس منتشر نش��ود تا تاثیری منفی در مذاکرات‬ ‫نداشته باشد‪.‬‬ ‫در بازگشت به محل اس��تق رار خبرنگاران در هواپیما‬ ‫وعیدی نژاد و امیری از اعضای مذاکره کننده را م ی بینم که‬ ‫در حال صحبت با یکدیگر هستند‪ .‬بحث اصلی هم طبیعتا‬ ‫مذاکرات پی ش روست‪ .‬چند دقیقه بعد هم صحبت ابوالفضل‬ ‫عمویی م ی ش��وم؛ صحبتی تقریبا طوالن��ی‪ ،‬البته همراه‬ ‫با صرف عصران��ه در هواپیما‪ .‬او از تجرب��ه مذاکرات قبلی‬ ‫م ی گوید و اینکه ممکن است در این دور از مذاکرات با چه‬ ‫سناریوهایی مواجه شویم‪ .‬س��اعت ‪ 5‬و ‪ 15‬دقیقه است‪ .‬به‬ ‫میانه راه رسیده ایم‪ .‬چند نفر از جمله من ب رای نشست خبری‬ ‫کوتاه با وزیر امور خارجه انتخاب م ی شوند‪ .‬حاال او با کت و‬ ‫شلوار در گوشه ای از مبلمان اتاقش نشسته است‪ .‬صورتش‬ ‫نشان م ی دهد که هنوز دارد و به سختی نشسته است‪.‬‬ ‫سوال اول را من م ی پرسم‪ .‬اینکه نگاهش به مذاکرات‪،‬‬ ‫قبل از نشست امش��بش با اشتون چیس��ت و اینکه فکر‬ ‫م ی کند که ایا نتیجه مثبتی از ای��ن دور از مذاکرات که در‬ ‫واقع اولین دور بعد از انتخاب دولت جدید اس��ت‪ ،‬به دست‬ ‫خواهد امد‪ .‬او چند جمله پاسخ م ی دهد اما به ناگاه درخواست‬ ‫توقف مصاحبه را م ی کند‪ .‬دکتر ظریف م ی گوید فضا ب رای‬ ‫حض��ور افراد کم اس��ت و البت��ه به صورتی ه��م م ی گوید‬ ‫ک��ه نم ی خواهد این مصاحب��ه به دلیل ای��ن فضای کم و‬ ‫حضور مش��ترک خانم ها و اقایان خبرنگار مشکل شرعی‬ ‫داشته باشد‪.‬‬ ‫خودش را در گوش��ه مبل جای م ی دهد تا خبرنگاران‬ ‫خانم جای بیش��تری داشته باش��ند‪ .‬بار دیگر نشست اغاز‬ ‫م ی ش��ود و او در پاس��خ به س��وال من م ی گوید که بدبین‬ ‫نیس��ت و البته اعتقاد هم ندارد که ب��ه زودی همه چیز حل‬ ‫خواهد شد‪ .‬اما در عین حال م ی گوید مذاکرات باید در زمان‬ ‫معینی به پایان برسد‪ .‬دو سوال دیگر هم مطرح م ی شود اما‬ ‫خلبان اعالم م ی کند که زمان فرود نزدیک است‪ .‬همسو با‬ ‫او مسئوالن وزارت خارجه هم به ما م ی گویند مراعات حال‬ ‫دکتر را بکنید‪ ،‬او زیاد نم ی تواند بنشیند‪ .‬ساعت ‪ 5‬و ‪ 45‬دقیقه‬ ‫است و هواپیما در فرودگاه م ی نشیند‪.‬‬ ‫صف طوالنی ماشی ن های دیپلماتیک از پنجره های‬ ‫هواپیما پیداس��ت‪ .‬از پله های هواپیما پایین م ی اییم‪ .‬هوا‬ ‫بارانی است و البته بسیار سرد‪.‬‬ ‫دکتر ظری��ف نم ی تواند از پله ها پایی��ن بیاید و ب رای‬ ‫مراعات حال او از اسانسور استفاده م ی کنند‪ .‬مراسم استقبال‬ ‫خیلی س��ریع انجام م ی ش��ود و دکتر ظریف که به سختی‬ ‫قدم ب ر م ی دارد‪ ،‬س��وار ماش��ین م ی ش��ود‪ .‬دکتر ع راقچی و‬ ‫تخت روانچی هم در یک ماش��ین ق��رار م ی گیرند‪ .‬حضور‬ ‫این دو نفر در یک ماش��ین کن��ار یکدیگر م��را یاد تصویر‬ ‫سیروس ناصری و حس��ین موس��ویان در دوران مذاکرات‬ ‫جلد دوم‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫حس��ن روحانی با اروپای ی ها انداخ��ت؛ تصویری که همان‬ ‫زمان از این دو مذاکره کننده در یک ماش��ین سیاسی روی‬ ‫جلد روزنامه ها قرار گرفته بود‪ .‬خبرنگاران بالفاصله به هتل‬ ‫‪ crowneplaza‬فرستاده م ی ش��وند‪ .‬هتلی که اگرچه به‬ ‫فرودگاه نزدی��ک بود اما تقریبا فاصل��ه ای طوالنی با محل‬ ‫مذاکرات داش��ت‪ .‬هر دو خبرنگار در یک ات��اق جای داده‬ ‫م ی شوند‪ ،‬برخی هم به محل اقامت س��فیر ای ران فرستاده‬ ‫م ی شوند‪ .‬هرچه هس��ت تعداد خبرنگاران فرد شد و به من‬ ‫یک اتاق مجزا داده شد‪ .‬س��کوت ژنو و ارامش سنگین ان‬ ‫مهمترین چیزی بود که م ی ش��د در س��اعات پایانی شب‬ ‫ان را حس کرد‪ .‬اینجا در ژنو مغازه ها و رس��توران ها دیر باز‬ ‫م ی ش��وند و زود هم تعطیل م ی کنند‪ .‬ساعت نزدیک هفت‬ ‫است‪ .‬قرار است تا س��اعتی دیگر دکتر ظریف میزبان خانم‬ ‫اشتون باشد ب رای شام‪.‬‬ ‫یک شام با طعم هس��ته ای‪ .‬نه عکاسی اجازه حضور‬ ‫پیدا م ی کند و نه خبرن��گاری‪ .‬در این فاصله ب��ا تعدادی از‬ ‫خبرنگاران تصمیم م ی گیریم س��ری ب��ه خیابان های ژنو‬ ‫بزنیم‪ .‬سوار اتوبوس م ی شویم و به مرکز شهر م ی رویم‪ .‬هر‬ ‫قدر که ما ای ران ی ها انسان های احساسی و پر جنب و جوشی‬ ‫هستیم اینجا در سوئیس همه ارامند و تقریبا سرد‪ .‬مسافران‬ ‫اتوبوس یا خیره به خیابان ها هس��تند یا مشغول خواندن‬ ‫کتاب یا مشغول کار با موبایل و تبلت‪ .‬در مرکز شهر پیاده‬ ‫که م ی شویم با درهای بسته اکثر مغازه ها مواجه م ی شویم‪.‬‬ ‫به یک مترو ش��اپینگ س��ر م ی زنیم و ویترین های‬ ‫مغازه های خیابان اط راف را نظاره م ی کنیم‪ .‬برچس��ب های‬ ‫کاال نش��ان از این دارد که واقعا ژنو شهر گرانی است‪ .‬همه‬ ‫اجناس بیش از انچه تصور م ی ش��د گران است‪ .‬شام را به‬ ‫محل اقامت س��فیر م ی رویم‪ .‬خانم اش��تون دقایقی پیش‬ ‫محل اقامتگاه را ترک کرده‪ .‬م ی گویند او بس��یار خش��نود‬ ‫بوده و دکتر ظریف هم که بسته پیشنهادی را ارائه کرده از‬ ‫رویکرد مثبت انها روایت کرده است‪ .‬به هتل بازم ی گردیم‪.‬‬ ‫فردا قرار اس��ت اولین دور از مذاکرات به ریاس��ت اشتون و‬ ‫ظریف برگزار شود‪.‬‬ ‫سه شنبه ساعت هشت صبح؛ ما را به محل ‪ cicg‬که‬ ‫مکان اس��تق رار خبرنگاران داخلی و خارجی است م ی برند‪.‬‬ ‫طبقه اول خبرنگاران خارجی مس��تقر شده اند و طبقه سوم‬ ‫هم به خبرنگاران ای رانی اختصاص پیدا کرده‪ .‬در طبقه اول‬ ‫چهره های نام اشنایی دیده م ی ش��وند‪ .‬غول های رسانه ای‬ ‫دنیا همه اینجا هس��تند‪ .‬از اروپایی تا اس��یایی هر کدام با‬ ‫تعداد متعددی خبرنگار‪ .‬تعدادشان شاید به ‪ 200‬نفر برسند‪.‬‬ ‫ش��بکه های معروف همه اینجا از محل ‪ cicg‬پخش زنده‬ ‫دارند‪ .‬دور اول مذاکرات س��اعت ‪ 9‬اغاز م ی ش��ود‪ .‬مایکل‬ ‫مان به میان خبرنگاران م ی اید و پاس��خ گوی انهاست‪ ،‬در‬ ‫یک نشس��ت خبری پر جمعیت‪ .‬لحن او همه را متعجب‬ ‫م ی کند‪ .‬او به استقبال از دور اول مذاکرات رفته و تغییر لحن‬ ‫او به سمت مثب ت شدن ب رای همه اشکار است‪ .‬همه به نظر‬ ‫راضی م ی رسند‪ .‬دقایقی بعد دکتر ع راقچی که مذاکره کننده‬ ‫ارشد ای ران اس��ت‪ ،‬به میان خبرنگاران ای رانی در طبقه سوم‬ ‫م ی ای��د‪ .‬او برخالف مایکل م��ان ترجیح م ی ده��د تنها با‬ ‫خبرنگاران داخلی مصاحبه کند‪ .‬در چند دقیقه از نتایج دور‬ ‫اول مذاکرات م ی گوید و البته تاکید م ی کند بقیه مس��ائل‬ ‫محرمانه است و از او بیش از این چیزی نخواهیم‪.‬‬ ‫انچه مطرح م ی شود تنها جزئیاتی از بسته پیشنهادی‬ ‫ای ران اس��ت‪ .‬همه درمورد مذاکرات م ی پرسند اما ع راقچی‬ ‫چیز بیش��تری نم ی خواه��د بگوید‪ .‬ب رای من یک مس��اله‬ ‫مهم به نظر م ی رس��ید و ان اینکه ایا مذاکره ای میان ای ران‬ ‫و امریکا به صورت دوجانبه صورت خواهد گرفت یا خیر؟‬ ‫از ع راقچی این س��وال را م ی پرس��م و او در پاسخ به‬ ‫من م ی گوید این مس��اله ای نیس��ت که نیاز ب��ه برنامه از‬ ‫پیش تعیی ن ش��ده داشته باش��د‪ .‬او به صورت غیر مستقیم‬ ‫م ی گوید احتماال امش��ب خبری در این م��ورد خواهد بود‪.‬‬ ‫عراقچی البته به م��ن گفت که صبح ام��روز صبحانه ای‬ ‫کاری و مش��ترک ب��ا نماین��ده روس��یه در مذاک��رات‬ ‫خورده است‪.‬‬ ‫زمان زیادی نگذش��ت که س��خنگوی کاخ س��فید به‬ ‫این اظهارات دکتر ع راقچی واکنش نشان داد‪ .‬او گفت که‬ ‫ایاالت متحده از برگزاری نشست مشترک با ای ران استقبال‬ ‫م ی کند‪ .‬ای��ن دو اظهارنظر حکایت از این داش��ت که گویا‬ ‫الب ی هایی ب رای مذاکره دوجانبه که دومین دیدار ای ران ی ها‬ ‫و امریکایی پس از نیویورک به شمار م ی امد صورت گرفته‬ ‫است‪ .‬ساعتی بعد دور دوم مذاکرات اغاز م ی شود؛ این بار اما‬ ‫ریاست نشست با سی د عباس ع راقچی است‪ .‬از طرف مقابل‬ ‫هم ریاست نشست بر عهده نماینده امریکایی است‪ .‬شب‬ ‫سه شنبه دو اتفاق مهم و اعالم نشده رخ م ی دهد‪ .‬هم ظریف‬ ‫دوباره با خانم اش��تون مذاکره دوجانبه برگزار م ی کند و هم‬ ‫نشست دوجانبه ای ران و امریکا برگزار م ی شود‪ .‬طبقه بندی‬ ‫بس��یار باالس��ت و همه چیز در حد محرمانه م ی ماند‪ .‬فضا‬ ‫مثبت به نظر م ی رسد‪ .‬یک س��اعت بعد به هتل م ی رویم‪.‬‬ ‫گویا تحوالتی رخ داده‪ .‬لحن صحب ت های مایکل مان نشان‬ ‫از وجود خبرهای متفاوتی م ی دهد‪ .‬به صورت غیررس��می‬ ‫مطرح ش��ده که در مذاکرات اگرچه لحن ها عوض شده اما‬ ‫غ رب ی ها همچنان بر سر حرف خود مانده اند‪ .‬البته کسی این‬ ‫خبر را به صورت رسمی تایید نم ی کند‪.‬‬ ‫چهارشنبه ساعت ‪ 9‬صبح به وقت محلی؛ باید دوباره‬ ‫به محل ‪ cicg‬بروی��م‪ .‬گویا خبرها تا حدی درس��ت بوده‪،‬‬ ‫تحوالتی رخ داده‪ .‬تعویق پ ی در پی نشست با ای ران نشان از‬ ‫ان دارد که یا کشورهای مذاکره کننده دچار اختالف شده اند یا‬ ‫اینکه هنوز پایتخت های انها جوابی به انها نداده اند‪ .‬نزدیک‬ ‫ظهر دو خبر مهم مطرح م ی ش��ود‪ .‬ای ران با بازرس��ی های‬ ‫س��ر زده موافقت کرده و گفت��ه ماجرای پذی��رش پروتکل‬ ‫الحاقی را هم روی میز دارد که البته نیازمند گذر زمان است‪.‬‬ ‫ساعت ‪ 13‬به وقت محلی؛ باالخره مذاکرات ای ران با اعضای‬ ‫گروه ‪ 5+1‬اغاز م ی شود‪.‬‬ ‫قرار است بالفاصله پس از این نشست‪ ،‬جلسه هم با‬ ‫ریاست اشتون و ظریف برگزار شود‪ .‬مسئوالن وزارت خارجه‬ ‫از پیشرفت محسوس خبر م ی دهند‪ .‬می گویند ب رای اولین‬ ‫بار توافق شده که بیانیه مشترک صادر شود‪ .‬دو ساعت بعد‬ ‫مذاکرات پایان م ی یابد‪ .‬حاال همه منتظر نشست نهایی با‬ ‫حضور اشتون و ظریف هس��تند‪ .‬به فاصله اندکی ظریف و‬ ‫اشتون به محل مذاکرات م ی روند‪ .‬نشست نهایی در جریان‬ ‫است‪ .‬خبرها حکایت از پیشرفت محسوس دارد‪ .‬در همین‬ ‫فاصله خبر م ی رس��د که نشس��ت بعدی هفتم و هش��تم‬ ‫نوامبر در ژنو خواهد بود و کمیته های کارشناسی با حضور‬ ‫متخصصان هسته ای و تحریم تشکیل خواهد شد‪.‬‬ ‫برخی رس��انه های غربی و امریکایی ه��م از امادگی‬ ‫امریکا ب رای ازاد کردن بخش��ی از دارای ی های مسدود شده‬ ‫ای ران خبر م ی دهند‪ .‬این گویا از جمله دستاوردهای الب ی های‬ ‫نمایندگان ای ران و امریکاس��ت‪ ،‬هرچند این مساله هرگز به‬ ‫صورت رسمی اعالم نش��د‪ .‬نشس��ت نهایی با زمان کمی‬ ‫برگزار ش��د‪ .‬حاال همه منتظر حضور ظریف و اش��تون در‬ ‫محل ‪ cicg‬هس��تند‪ .‬بیانیه مشترک هم در همین فاصله‬ ‫منتشر م ی شود‪.‬‬ ‫بیانی ه ای که خیل��ی چیزی در بر ن��دارد‪ .‬خبرنگاران‬ ‫حاضر در ژنو همه به محل ‪ cicg‬م ی ایند‪ ،‬سالن کنف رانس‬ ‫بسیار شلوغ است‪ .‬وزیر امور خارجه به دلیل کسالت درد کمر‬ ‫با ویلچر در نشست خبری در ژنو حاضر م ی شود‪ .‬این یعنی‬ ‫اینکه حال ظریف از روز اول هم بدتر ش��ده است‪ .‬ظریف و‬ ‫اشتون در دیدار اولیه هم به خاطر کسالت وزیر خارجه ای ران‬ ‫به صورت نشس��ته عکس یادگاری گرفتن��د‪ .‬محمد جواد‬ ‫ظریف در این نشس��ت خبری به زبان انگلیس��ی و فارسی‬ ‫صحبت کرد‪ .‬اما مهمترین بخش این نشس��ت س��خنان‬ ‫کاترین اشتون بود‪.‬‬ ‫او گفت که طرح ای��ران جامع ترین طرح��ی بوده که‬ ‫تاکنون ارائه ش��ده؛ رویکرد مثبت او نش��ان م ی داد توافقات‬ ‫خوبی صورت گرفته اس��ت‪ .‬اش��تون البته ب��ه اصرارهای‬ ‫خبرن��گاران توجه نکرد و گف��ت نم ی تواند هی��چ چیزی از‬ ‫جزئیات نشس��ت ها را بگوید‪ ،‬درس��ت همان رویکردی که‬ ‫محمد جواد ظریف هم اتخاذ کرده بود‪.‬‬ ‫نشس��ت خبری خیلی زود تمام م ی شود‪ .‬ساعت ‪ 6‬و‬ ‫‪ 30‬دقیقه است و به س��رعت همه خبرنگاران را از ساختمان‬ ‫‪ cicg‬خارج م ی کنند‪ .‬حتی سروی س هایی اینترنت هم قطع‬ ‫م ی ش��ود تا دیگر هیچ خبرنگاری اصرار به ماندن نداش��ته‬ ‫باشد‪ .‬خبر نشست مخابره نشده است‪ .‬حاال همه خب رنگاران‬ ‫مضطرب و نگران از عدم ارس��ال اخبار به خروجی رسانه ها‬ ‫هس��تند‪ .‬خبرنگاران ای رانی به محل اقامتگاه سفیر منتقل‬ ‫م ی شوند تا س��اعتی دیگر ژنو را ترک کنند‪ .‬از خیابان های‬ ‫ژنو که م ی گذریم تا به اقامتگاه سفیر برسیم‪ ،‬باز هم همان‬ ‫س��کوت و ارامش ش��هر را مش��اهده کردیم‪ .‬همه مغازه ها‬ ‫تعطیل شده اند‪ ،‬خیلی زودتر از زمانی که در ته ران خاموشی‬ ‫حاکم م ی شود‪.‬‬ ‫اعض��ای مذاکره کننده گ��روه ‪ 5+1‬هم ژن��و را ترک‬ ‫م ی کنند‪ ،‬مثل هیات ای رانی‪ ،‬با بسته ای محرمانه که ای ران‬ ‫در اختیار انها قرار داده است‪ .‬اروپای ی ها حاال روزهای مهمی‬ ‫ را پی ش رو دارند‪ .‬انها باید پاس��خی به ای ران بدهند که قطعا‬ ‫هرچه باشد و با هر رویکردی در نحوه مواجهه دولت جدید‬ ‫ای ران با غ��رب و دنیای بی ن الملل بس��یار پی ش نوی س گذار‬ ‫خواهد بود‪ .‬ژنو ‪ 3‬روز پر خبر را پشت سر گذاشته و م ی گویند‬ ‫قرار بر این شده که سه هفته دیگر باز هم نشست دیگری با‬ ‫همین ترکیب و در همین شهر برگزار شود‪ .‬فرودگاه ژنو بعد‬ ‫از ساعت ‪ 21‬اجازه هیچ پروازی را نم ی دهد‪ .‬پس تیم ای رانی‬ ‫زمان زیادی را ب رای ماندن در این ش��هر کم جمعیت و البته‬ ‫پر از مهاجر ندارد‪ .‬تیم ای رانی که با دستانی پر به این کشور‬ ‫اروپایی امده بود‪ ،‬حاال به نظر م ی رسد با «امید» و خبرهای‬ ‫تازه به ته ران باز م ی گردد‪g .‬‬ ‫مسئوالن وزارت خارجه‬ ‫از پیشرفت محسوس‬ ‫خبر می دهند‪ .‬می گویند‬ ‫برای اولین بار توافق‬ ‫شده که بیانیه مشترک‬ ‫صادر شود‪ .‬دو ساعت‬ ‫بعد مذاکرات پایان‬ ‫می یابد‪ .‬حاال همه‬ ‫منتظرنشستنهاییبا‬ ‫حضور اشتون و ظریف‬ ‫هستند‪ .‬به فاصله اندکی‬ ‫ظریف و اشتون به محل‬ ‫مذاکرات می روند‪.‬‬ ‫نشست نهایی در‬ ‫جریان است‪ .‬خبرها‬ ‫حکایت از پیشرفت‬ ‫محسوس دارد‬ ‫‪17‬‬ ‫تیم جدید به دنبال لغو کامل‬ ‫تحریم هاست‬ ‫حسن بهشتی پور‬ ‫کارشناس مسائل بین الملل‬ ‫جلد دوم‬ ‫این دور از مذاکرات ای��ران و گ��روه ‪ ،5+1‬با مذاکرات‬ ‫پیش��ین تفاوت های بارزی دارد؛ نخس��ت اینک��ه کال تیم‬ ‫مذاکره کنن��ده ای رانی تغییر ک��رده و به تی��م مذاکره کننده‬ ‫امریکایی نیز چند نفر اضافه ش��ده اند‪ .‬در واقع در خصوص‬ ‫بخش مرب��وط به تحریم ه��ا متخصصان��ی را اورده اند که‬ ‫اظهارنظر کنند تا معلوم شود چه حد م ی توان این تحریم ها‬ ‫را لغو کرد‪ .‬از طرف دیگر فرانس��وی ها نیز ی��ک فرد جدید‬ ‫را به تیم ش��ان اضافه کرده اند که به رون��د بهبود مذاکرات‬ ‫کمک خواه��د کرد‪ .‬در مجم��وع به نظر م ی رس��د از لحاظ‬ ‫اف��راد ش��رکت کننده در مذاک��رات از هر دو طرف ش��اهد‬ ‫تغیی رات قابل توجهی هستیم‪ .‬تفاوت دیگر به رویکرد ای ران‬ ‫بازم ی گردد؛ این دور از مذاکرات رویکرد ای ران کامال نسبت به‬ ‫دوره های پیشین متفاوت است‪ .‬البته این بدان معنا نیست‬ ‫که سیاس��ت ای ران در موضوع هس��ته ای تغییر کرده‪ ،‬بلکه‬ ‫سیاست ای ران ثابت است و همچنان روی برحق شناخته شدن‬ ‫غن ی سازی اورانیوم در خاک ای ران تاکید دارد‪ .‬تغییر رویکرد‬ ‫بدین معناست که راه های رسیدن به این سیاست یا اجرای‬ ‫این سیاست عوض شده اس��ت‪ .‬در حال حاضر نوع تعامل و‬ ‫گفت وگویی که ای ران اغاز کرده با دوره ای که سعید جلیلی‪،‬‬ ‫مسئول مذاکرات بود‪ ،‬کامال متفاوت است‪ .‬در این دوره ای ران‬ ‫سعی کرده با ارائه برخی پیشنهادات‪ ،‬روند مذاکرات را تسهیل‬ ‫کند‪ .‬در حقیقت پیشنهاد ای ران دو جنبه دارد؛ نخست اینکه‬ ‫چگونه حق ای ران را به رس��میت بشناس��ند و دوم اینکه در‬ ‫چه مراحلی این موضوعات عملی ش��ود‪ .‬این دو ویژگی در‬ ‫مذاکرات اخیر مطرح شده است‪.‬‬ ‫سومین تفاوتی که به چشم م ی خورد‪ ،‬مکان مذاکرات‬ ‫اس��ت؛ ای ران در دوره های پیش��ین اصرار داشت که محل‬ ‫مذاکرات در ژنو نباشد چرا که به دلیل سابقه ای که سوئیس‬ ‫یا کال طرف غرب��ی در همراهی با تحریم ها داش��ت‪ ،‬ای ران‬ ‫ ترجیح م ی داد مذاکرات در کشوری انجام شود که غرب را در‬ ‫تحریم ها همراهی نکرده است‪ ،‬به همین دلیل نیز مذاکرات‬ ‫پیشین در ترکیه‪ ،‬ع راق یا قزاقستان برگزار شد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫اعتمادسازی باید دو جانبه باشد‬ ‫در مذاک��رات اخی��ر بحث��ی که بس��یار مطرح ش��د‪،‬‬ ‫اعتمادس��ازی بود‪ .‬باید توجه داشت اعتمادسازی یک بحث‬ ‫دو جانبه است‪ .‬در حقیقت اکنون‪ ،‬هم ای ران به غرب ب ی اعتماد‬ ‫اس��ت و هم غرب به ای ران‪ .‬این مس��اله نیز دالیل مختلفی‬ ‫دارد که قبال بارها بدان پرداخته ش��ده اس��ت‪ .‬اکنون دلیل‬ ‫ ب ی اعتمادی دو طرف به یکدیگر یک بحث است و چگونگی‬ ‫رفع ب ی اعتمادی‪ ،‬یک بحث دیگر‪ .‬در ابتدا باید توجه داشت‬ ‫که اعتماد باید دوجانبه باش��د و به ص��ورت یکجانبه هیچ‬ ‫کارایی نخواهد داشت‪ .‬همچنین اعتماد‪ ،‬یک مفهوم نسبی‬ ‫است‪ ،‬یعنی م ی تواند از س��طح یک درصد تا ‪ 99‬درصد باشد‬ ‫ولی صد درصد نخواهد بود‪ .‬چون تجربه تاریخی نشان داده‬ ‫کشورها همیشه به منافع ملی خودشان توجه دارند و دوستان‬ ‫در درجه دوم قرار دارند‪ .‬تا زمانی که منافع ملی کش��وری با‬ ‫کشور دیگر تعارض نداشته باشد یا مشترک باشد‪ ،‬همکاری ها‬ ‫ادامه دارد ولی به محض اینکه منافع یک مقداری زاویه بگیرد‬ ‫یا در تضاد قرار بگیرد‪ ،‬هر طرفی منافع خود را در نظر خواهد‬ ‫گرفت‪ .‬در اینجا باید توجه داش��ت زمان��ی م ی تواند اعتماد‬ ‫به وجود بیاید که زمینه س��ازی ب رای چنین اعتمادی فراهم‬ ‫‪18‬‬ ‫ش��ود‪ .‬ب رای ایجاد اعتماد‪ ،‬باید تعهدات متقابل باشد‪ ،‬یعنی‬ ‫اگر ای ران تعهد م ی کند که برنامه صلح امیز هس��ته ای اش‬ ‫به سمت سالح هس��ته ای انحراف پیدا نکند‪ ،‬طرف مقابل‬ ‫نیز این تعهد را بپذیرد که غن ی س��ازی اورانی��وم در ای ران را‬ ‫به رسمیت بشناس��د‪ .‬این نوع اعتمادس��ازی متقابل است‪.‬‬ ‫بناب راین اگر ای ران در این فضا حرکت کند این مسائل باید از‬ ‫لحاظ تئوری به مصداق تبدیل شود‪ .‬ای ران عالقه مند است‬ ‫که نخست طرف مقابل حق غن ی سازی را ب رای کشور ما به‬ ‫رسمیت بشناس��د و دوم در یک جدول زمان بندی شده که‬ ‫حداکثر یک ساله باشد‪ ،‬کل تحریم های ای ران برچیده شود‪.‬‬ ‫در این فضاست که اعتمادسازی از نظر ای ران تا حدود زیادی‬ ‫انجام شده است‪ .‬طرف مقابل نیز مایل است ای ران مجموعه‬ ‫اقداماتی انجام دهد تا انها مطمئن شوند که ای ران نم ی خواهد‬ ‫به سمت ساخت بمب هسته ای حرکت کند؛ مهمترین گام‬ ‫در این راستا نیز شامل گسترش نظارت های اژانس بر مراکز‬ ‫هسته ای ای ران م ی شود‪.‬‬ ‫پیش�نهادات تازه ایران؛ از التزام به فتوای رهبری تا‬ ‫لغو تحریم ها‬ ‫عباس ع راقچی‪ ،‬مع��اون وزیر خارج��ه و رئیس تیم‬ ‫مذاکره کننده هسته ای در تبیین پیشنهادات ای ران به طرف‬ ‫مقابل توضیح داده که ای ران م ی تواند در سه مرحله ابتدایی‪،‬‬ ‫میانی و انتهایی‪ ،‬مجموعه اقداماتی را انجام دهد‪ .‬البته این‬ ‫مراحل به صورتی است که اگر ای ران مرحله ابتدایی را انجام‬ ‫داد انها نیز باید در قبالش گام هایی بردارند تا کش��ور ما به‬ ‫س��مت اجرای ی کردن مرحله دوم برود‪ .‬ب��ه همین ترتیب تا‬ ‫اخرین مرحله قرار اس��ت مذاکرات و پیشنهادات پیش رود‪.‬‬ ‫اگر این روند عملی شود م ی تواند یک فضای بسیار مثبتی‬ ‫را در رابطه با مذاکرات ایجاد کند‪ .‬نخستین موردی که اقای‬ ‫ع راقچی مطرح کرده‪ ،‬این است که فتوای مقام معظم رهبری‬ ‫به عن��وان مهمترین گام اعتمادس��از در قرارداد ذکر ش��ود‪.‬‬ ‫یعنی چون عال ی ترین مقام کش��ور فتوا داده اند که تولید و‬ ‫به کارگیری سالح شیمیایی حرام است‪ ،‬بناب راین دولت‬ ‫اگر بخواهد نیز اجازه ندارد به چنین سمتی برود‪.‬‬ ‫بناب راین در قاعده نخس��ت تاکید روی فتوای‬ ‫مقام معظم رهب��ری به عن��وان مهمتری��ن اق��دام‬ ‫اعتمادساز است‪ .‬دومین بحثی که ای ران مطرح کرده‪،‬‬ ‫ادامه غن ی س��ازی اورانیوم ب رای ای ران و برخورداری از‬ ‫تاسیسات هسته ای از جمله راکتورهای تحقیقاتی‬ ‫اس��ت‪ .‬مس��اله حق غن ی س��ازی‬ ‫اورانیوم‪ ،‬چیزی است که ای ران‬ ‫به دنبال ان اس��ت زیرا حق‬ ‫تم��ام کش��ورهای عض��و‬ ‫ان پ ی تی است که بتوانند‬ ‫تاسیس��ات هس��ته ای‬ ‫داشته باشند‪ .‬همچنین‬ ‫ای��ران اعالم ک��رده که‬ ‫حاضر است همکاری‬ ‫صلح امیز هس��ته ای‬ ‫میان دو طرف شکل‬ ‫بگیرد‪ ،‬یعن��ی همان‬ ‫مدلی ک��ه پی��ش از‬ ‫ای��ن احمدی ن��ژاد نیز‬ ‫پیش��نهاد داده بود‪ .‬چرا‬ ‫که یک��ی از راه هایی که‬ ‫غرب از فعالی ت های هسته ای ای ران مطمئن شود این است‬ ‫که خود در این امر مشارکت داش��ته باشد‪ .‬پیشنهاد چهارم‪،‬‬ ‫ش��فافیت و نظارت اژانس اس��ت که طرف ای رانی باید این‬ ‫ش��فافیت را به وجود بیاورد و اژانس باید خ��ود را مقید کند‬ ‫که در چارچوب پادمان هسته ای و در چارچوب قراردادهای‬ ‫دو طرفه این نظارت را اعمال کند و نه چیزی بیش��تر از ان‪.‬‬ ‫البته باز هم نوع هم��کاری ای ران با اژان��س م ی تواند مورد‬ ‫تجدیدنظر قرار بگیرد تا در راس��تای ایجاد ش��فافیت باشد‪.‬‬ ‫در مرحله اخری که ای ران در طرح��ش پی ش بینی کرده‪ ،‬لغو‬ ‫جامع و کامل تمام تحریم ها از جمله تحریم های مربوط به‬ ‫نفت‪ ،‬بانک و کشتی رانی است‪ .‬در حقیقت ای ران طوری این‬ ‫طرح را پی ش بین��ی کرده که تمام تحریم ه��ا اعم از انهایی‬ ‫که در س��ازمان ملل اتخاذ ش��ده یا تحریم هایی که امریکا‬ ‫به تنهایی اعمال کرده‪ ،‬لغو شود‪ .‬همچنین این موضوع باید‬ ‫طوری پیش برود که امریکا مج��ددا تحریم ی وضع نکند و‬ ‫اگر ای ران تعهداتش را اجرا کرد دیگ��ر تحریمی علیه ای ران‬ ‫تصویب نشود‪.‬‬ ‫غنی سازی‪ ،‬حق مسلم ایران است‬ ‫پیش از ان‪ ،‬اقای ع راقچی بارها بر حق غن ی سازی ای ران‬ ‫تاکید کرده اند؛ این بدان معناست که ای ران اصال بحث بر سر‬ ‫غنی کردن یا نکردن را نم ی پذیرد و ان را ب ر اس��اس معاهده‬ ‫ان پ ی تی حق خود م ی داند‪ .‬اما در مورد س��طح غن ی سازی‬ ‫یعن��ی ‪ 20 ،5 ،3/5‬یا ‪ 40‬درصد ای ران کام�لا اماده گفت وگو‬ ‫و مذاکره اس��ت‪ .‬پی رامون می زان غن ی سازی نیز ای ران حاضر‬ ‫به مذاکره اس��ت‪ .‬همچنین راجع به نحوه نگهداری ان نیز‬ ‫م ی توان به توافق رسید‪ ،‬بدین مفهوم که اورانیوم به صورت‬ ‫اکسیده نگهداری شود یا در صفحات س��وخت قرار بگیرد‪.‬‬ ‫ولی در رابطه با خ��روج اورانیوم غنی ش��ده‪ ،‬اقای ع راقچی‬ ‫تاکید کرده اند که ای ران حاضر نیست حتی یک گرم از ان نیز‬ ‫از ای ران خارج ش��ود‪ .‬اما در هر صورت هر مساله ای باید طی‬ ‫مذاکرات دو طرف حل و فصل شود و به همین خاطر است‬ ‫که همواره کارشناسان و سیاسیون تاکید دارند که نم ی توان‬ ‫انتظار واهی داشت که در یک جلس��ه تمام مسائل حل و‬ ‫فصل ش��ود و قاعدتا روند مذاکرات تا حدی زمانبر است‪ .‬اما‬ ‫انچه ای ران روی ان اصرار دارد‪ ،‬این اس��ت که بحث‬ ‫توافقات زمان بندی ش��ده باشد و یک سقفی‬ ‫ب رای توافق تعیین شود‪g .‬‬ ‫حسن بهشتی پور‬ ‫در این نوشتار از‬ ‫خواسته های ایران در‬ ‫مذاکرات هسته ای‬ ‫می گوید‬ ‫غربی ها‪ ،‬غنی سازی در خاک ایران را می پذیرند‬ ‫دکتر خالوزاده درگفت وگو با مثلث‬ ‫‪3‬‬ ‫دکتر سعید خالوزاده‪ ،‬اس�تاد دانشگاه و کارشناس مس�ائل بی ن الملل‪ ،‬در گفت وگو با مثلث م ی گوید در رابطه با‬ ‫پرونده هسته ای اکنون روندی اغاز شده‪ ،‬که قبال وجود نداشت و کامال مشخص است که طرفین م ی خواهند به یک‬ ‫جم ع بندی و نتیجه عملی دست یابند‪ .‬خالوزاده بر این باور است غرب ی ها با انجام غن ی سازی در داخل ایران مشکلی‬ ‫نخواهند داشت؛ البته این در حالی است که ایران نیز اعالم کند حاضر است تضمی ن های الزم را بدهد و نظارت های‬ ‫اژانس را بپذیرد تا نگران ی های انها رفع شود‪ .‬حال ممکن است بحث غن ی سازی ‪ 20‬درصدی یا تعداد سانتریفیوژها‬ ‫مطرح باشد که این بحث ها تخصصی و کارشناسی است و باید در مذاکرات به انها پرداخته شود‪.‬‬ ‫سعیده سادات فهری‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫بس�یاری از کارشناس�ان و مقام�ات از ایجاد یک‬ ‫فضای بسیار مثبت میان ایران و غرب در ‪ 10‬سال‬ ‫گذشته سخن م ی گویند؛ همچنین اکنون در ای ران‬ ‫دولتی روی کار ام�ده که پش�توانه اش رای مردم‬ ‫است‪ .‬پدید امدن چنین فضایی تا چه حد م ی تواند‬ ‫بر روند مذاکرات تاثیرگذار باشد؟‬ ‫‪ l‬رویکرد و گفتمان جدیدی که دولت روحانی در پیش‬ ‫گرفتند یک ظرفیت مثبت ایجاد ک��رده؛ در واقع دولت جدید‬ ‫خیلی اشکار و صریح اعالم کرده که خ واستار حل و فصل سریع‬ ‫موضوع هسته ای است و تمامی اهرم های الزم ب رای این هدف‬ ‫را دارد‪ .‬یعنی از یک طرف پشتیبانی و حمایت تمام جناح های‬ ‫قدرت در ای ران‪ ،‬یک پتانسیل و زمینه مناسب ب رای مذاکرات‬ ‫ایجاد کرده و از طرف دیگر دولت روحانی اعالم کرده مایل است‬ ‫در تعامل و گفت وگو با کشورهای‪ 5+1‬این قضیه را حل و فصل‬ ‫کند تا ه ر چه س��ریعتر به یک تفاهم کلی دست یابند‪ .‬دولت‬ ‫روحانی گفتمان و هدفش این است که به طرف مقابل بقبوالند‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران قصد دارد مشکالت و اختالفاتی که‬ ‫مدنظر انان است را حل کند و در عوض انها نیز بپذی رند که ما‬ ‫‪ l‬در حاش��یه شصت و هش��تمین مجمع عمومی‬ ‫س��ازمان ملل و مذاکرات نیویورک‪ ،‬دیداری که دکتر ظریف با‬ ‫همتایان خود در گروه‪ 5+1‬داشتند‪ ،‬اولین دیدار در این سطح بود‬ ‫و بیانگر این است که شرایط در حال تغییر است‪ .‬تا پیش از این‬ ‫ای ران دیداری در سطح وزرای خارجه با گروه ‪ 5+1‬نداشت‪ .‬نفس‬ ‫برگزاری این دیدار در س��طح وزرای خارجه که جان کری‪ ،‬وزیر‬ ‫خارجه امریکا نیز در ان شرکت داشت‪ ،‬سپس دیدار خصوصی‬ ‫دکتر ظریف با جان کری‪ ،‬نشان م ی دهد که رویکرد جدیدی از‬ ‫جانب دو طرف در پیش گرفته ش��ده و همچنین مشخص‬ ‫م ی کند که انها نیز مایل هستند که این قضیه ه ر چه زودتر‬ ‫حل و فصل شود و در چارچوب مذاکرات و تعاملی که طرفین‬ ‫با هم دارند به یک نتیجه روشن دست یابند‪.‬‬ ‫مقامات غربی تاکید کرده اند که پیشنهاد جدیدی‬ ‫برای ایران ندارند و ایران باید به پیشنهاد گذشته‬ ‫غرب پاس�خ دهد‪ .‬ایا این به این معنی است که‬ ‫رویکرد غرب در قبال ایران تغییر نکرده است؟‬ ‫‪ l‬به نظ��ر من ای��ن فرضیه درس��ت نیس��ت؛ زی را‬ ‫عل ی القاعده رویکرد غرب تا همین االن نیز تغیی راتی داش��ته‬ ‫و این مساله را به اشکال مختلف م ی توان مشاهده کرد‪ .‬منتها‬ ‫مساله ای که وجود دارد‪ ،‬این است که به هر حال بی اعتمادی‬ ‫بزرگی طی این ‪ 10‬سال میان دو طرف ایجاد شده است‪ .‬این‬ ‫ب ی اعتمادی باوجودی که کمرنگ ش��ده ولی همچنان وجود‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫ب رای رفع این ب ی اعتمادی بای��د گفتمان و مذاکراتی بر‬ ‫مبنای اعتماد کام��ل از جانب دو طرف ص��ورت بگیرد البته‬ ‫گام هایی برداشته شده و گفت وگوهایی صورت گرفته اما در‬ ‫پس ذهن برخی غ رب ی ها این ب ی اعتمادی هنوز دیده م ی شود‪.‬‬ ‫ضمن اینکه گروه های زیادی وجود دارند که مخالف این روند‬ ‫هستند و نم ی خواهند پرونده هسته ای ای ران به نتیجه برسد؛‬ ‫مانند البی اسرائیل‪ ،‬نخس��ت وزیر اسرائیل‪ ،‬برخی جناح‪‎‬های‬ ‫تندرو در مجلس نمایندگان و برخی کشورهای اروپایی و ع ربی‪.‬‬ ‫این گروه ها مخالف حل و فصل مش��کالت هسته ای ای ران‬ ‫هستند‪ .‬بناب راین مسیر همواری در ب رابر مذاکره کنندگان قرار‬ ‫ندارد و راهی است که فرازونشیب دارد‪ .‬اما من تصورم این است‬ ‫که زمینه‪‎‬های بسیار مثبتی ایجاد شده که م ی‪‎‬تواند طرفین را‬ ‫به یک راهبرد برد‪ -‬برد نزدیک کند‪.‬‬ ‫این گروه ها تا چه حد م ی توانند اثرات تخریبی بر‬ ‫روند مذاکرات برجای بگذارند؟‬ ‫‪ l‬کارش��کنی این گروه ها و الب ی هایی که ذکر شد‬ ‫م ی تواند مخرب باشد چرا که این الب ی ها حتی به دولت امریکا‬ ‫و دولت های اروپایی نیز فشار وارد م ی کنند و نم ی خواهند این‬ ‫روند پیش برود‪ .‬زی را توافق ای ران با غرب بر سر پرونده هسته ای‬ ‫به نفع گروه های مخالف به ویژه البی یهود نیس��ت‪ .‬در حال‬ ‫حاضر طرفین باید با در نظر گرفتن این گروه های مخالف و‬ ‫کارشکنبهقضیهنگاهکنندوخیلیتحتتاثیرجووفشارهای‬ ‫رسانه ای قرار نگی رند‪ .‬در مس��یری که پا در ان گذاشته اند باید‬ ‫جدی پیش روند و به هدف اصلی که رسیدن به تفاهم ب ر اساس‬ ‫بازی برد ‪ -‬برد است‪ ،‬بنگرند‪.‬‬ ‫جلد دوم‬ ‫گفتمان جدید دولت روحانی و وجود دکتر ظریف‪،‬‬ ‫وزیر خارجه ای�ران در قامت مذاکره کننده ارش�د‬ ‫هس�ته ای و تی�م هم�راه وی که بس�یار مجرب‬ ‫هس�تند‪ ،‬ایا در رفع بن بس�ت پرونده هسته ای‬ ‫ایران تاثیری خواهد داشت؟‬ ‫با س�فر اخیر دکتر روحانی و دکت�ر ظریف‪ ،‬وزیر‬ ‫خارجه ایران‪ ،‬به نیویورک به نوع�ی تابوی رابطه‬ ‫میان ایران و امریکا شکس�ته ش�د؛ باراک اوباما‬ ‫تلفنی ب�ا روحانی صحب�ت کرد و ظری�ف نیز در‬ ‫نشست ‪ 5+1‬با جان کری دیدار و گفت وگو کرد‪.‬‬ ‫ارزیابی ش�ما از نقش ای�ن تحوالت ب�ر پرونده‬ ‫هسته ای و فضای فعلی چیست؟‬ ‫اینکه پرونده هس�ته ای از ش�ورای عالی امنیت‬ ‫ملی به وزارت خارجه امده‪ ،‬نشان دهنده چیست؟‬ ‫‪ l‬این اقدام یک حرکت جدید است و شاید بتوان گفت‬ ‫این اقدام بدین منظور است که مشخص شود پرونده هسته ای‬ ‫ای ران دیگر یک موضوع امنیتی نیست بلکه موضوعی سیاسی‬ ‫و دیپلماتیک است که باید از طریق گفت وگو و دیپلماسی به‬ ‫نتیجه برسد‪ .‬چون به هر حال وزارت خارجه تخصص و زمینه‬ ‫بیش��تری در این زمینه دارد‪ ،‬این پرونده به وزارت امور خارجه‬ ‫سپرده شده است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫‪ l‬فضای سیاس��ی به وجود ام��ده در ای��ران بر روند‬ ‫مذاکرات هسته ای بسیار تاثیرگذار است؛ زی را نتیجه یازدهمین‬ ‫دوره انتخابات ریاست جمهوری ای ران در تاریخ ‪ 24‬خرداد‪ ،‬بازتاب‬ ‫بسیار خوبی در تمام دنیا به خصوص کش��ورهای اروپایی و‬ ‫امریکا داشت‪ .‬ش��اهد هس��تیم که پس از این انتخابات این‬ ‫ذهنیت میان کش��ورهای غربی پدید امد که یک انتخابات‬ ‫دموکراتیک و ش��فاف در ای ران برگزار شده است‪ .‬دکتر حسن‬ ‫روحانی با رای باالی مردم ب رای این پس��ت انتخاب شد‪ .‬این‬ ‫در حالی است که وی ادبیات و گفتمان جدیدی به نام اعتدال‬ ‫را دنبال م ی کند؛ گفتمانی که دور از تنش و تش��نج اس��ت‪.‬‬ ‫رئی س جمهور ای ران مایل اس��ت که در چارچ��وب ارمان ها و‬ ‫معیارهای کشور و خ واست مردم با تمام دنیا تعامل داشته باشد‬ ‫و همین رویکرد وی نیز مورد استقبال خیلی از کشورهای دنیا‬ ‫قرار گرفته است‪ .‬بناب راین از ابتدای روی کار امدن دکتر روحانی‬ ‫شاهد ارسال پیام های تبریک از جانب مقامات دیگر کشورها‬ ‫بودیم‪ .‬همین مس��اله بیانگر این بود ک��ه فضای جدیدی در‬ ‫سطح جهانی ایجاد شده است؛ فضایی که با پیش از انتخابات‬ ‫‪ 24‬خرداد تفاوت های بسیاری داشت‪ .‬این فضا‪ ،‬ظرفیت باالیی‬ ‫را ب رای تعامل ای ران با کشورهای ثالث در سطح جهانی ایجاد‬ ‫م ی کند و م ی تواند رهگشای سیاست خارجی کشور باشد‪.‬‬ ‫یک سری حقوق و اختیاراتی بر مبنای ان پ ی تی داریم‪.‬‬ ‫ایران همچنان بر غن ی سازی اورانیوم تاکید دارد و‬ ‫غرب نیز صحبتی از پذیرش غن ی سازی به میان‬ ‫نیاورده است‪ .‬با این اوصاف روند مذاکرات در اینده‬ ‫به چه سمتی خواهد رفت؟‬ ‫‪ l‬برخی کشورها م ی گویند که ای ران نباید دست به‬ ‫غن ی سازی بزند‪ ،‬منتها ای ران هم اعالم کرده که این خط قرمز‬ ‫و جزو حقوق مس��لمش اس��ت‪ .‬حتی در مفاد ان پی تی هم‬ ‫به ای ران اجازه غن ی سازی داده ش��ده است‪ .‬فقط ممکن است‬ ‫روی درصد این غن ی سازی بحث و نظر باشد و من نهایتا فکر‬ ‫م ی کنم غرب ی ها با انجام غن ی سازی در داخل ای ران مشکلی‬ ‫نخواهند داشت‪ .‬البته این در حالی اس��ت که ای ران نیز اعالم‬ ‫کند تضمی ن های الزم را بدهد و نظارت های اژانس را بپذیرد تا‬ ‫نگران ی های انها رفع شود‪.‬‬ ‫حال ممکن اس��ت بح��ث غن ی س��ازی ‪ 20‬درصدی یا‬ ‫تعداد سانتریفیوژها مطرح باشد که این بحث ها تخصصی و‬ ‫کارشناسی اس��ت‪ .‬بناب راین در مذاکرات راجع به انها تصمیم‬ ‫گرفته م ی شود‪ .‬اما انچه مسلم است اینکه ای ران اعالم داشته‬ ‫غن ی سازی را جزو حقوق مسلم خود م ی داند و باید داخل خاک‬ ‫ای ران انجام پذیرد‪.‬‬ ‫در نتیجه بعید است از جانب طرف مقابل نیز مخالفتی‬ ‫با غن ی س��ازی که تحت کنترل و مقررات اژانس باشد‪ ،‬شاهد‬ ‫باشیم‪ .‬اکنون روندی اغاز شده‪ ،‬که قبال وجود نداشت و کامال‬ ‫مشخص اس��ت که طرفین م ی خواهند به یک جمع بندی و‬ ‫نتیجه عملی دست یابند‪g.‬‬ ‫‪19‬‬ ‫راهامام‬ ‫و کذلک جعلنکم امه وسطا لتکونوا شهدا علی الناس‬ ‫و یکون الرسول علیکم شهیدا‬ ‫ایستادگی اسالم‬ ‫مقابل همه قدرت ها‬ ‫قدرت اس�لام بر عالم و بین طوایف مختلف عالم در‬ ‫حجاب بود و نمونه‏ای از او در زمان م��ا و در ای ران وطن ما‪،‬‬ ‫یک زمینه مختصری‪ ،‬یک نمونه مختصری از او پیدا ش��د‪.‬‬ ‫این نمونه این بود که ثابت کرد اس�لام به اینکه جوانان ما‬ ‫مهیا هستند ب رای جانفشانی در راه اسالم و همانطوری که‬ ‫مجلهخبری‬ ‫‪22- 27‬‬ ‫روحانیدردانشگاه‬ ‫حکمفریدون؛ازتکذیبتاتایید‬ ‫کلیدداران استان ها‬ ‫غالفتمام فلزی‬ ‫سیاست‬ ‫‪28-39‬‬ ‫پسلرزههایخاطرهجنجالی‬ ‫خاطراتسیاسییاسیاستخاطره نویسی‬ ‫افکارعمومیباید قانعشود‬ ‫شعارما بستگیبهرفتارامریکادارد‬ ‫بینالملل‬ ‫‪40-44‬‬ ‫فروریختنابهت کاخسفید‬ ‫مشکالتامریکاازاقتصادبهسیاسترسیده‬ ‫تیرخالصجمهوریخواهانبراوباما‬ ‫گزارش ویژه مثلث از محل مذاکرات‬ ‫هفتهنامهخبری‪،‬تحلیلی‪/‬سالپنجم‪/‬شمارهصدونودوچهارم‪ 27/‬مهر ‪ 88/1392‬صفحه‪3000/‬تومان‬ ‫هفته نامه سیاسی‪ ،‬فرهنگی با رویکرد خبری‪ ،‬تحلیلی‬ ‫روشنفکران‬ ‫وامریکا‬ ‫صاحب امتیاز و مدیر مسئول‪ :‬مصطفی اجورلو‬ ‫یک تصویری از امریکا می دهندکه‬ ‫دیگرگرگ نیست‪ ،‬مهربان است و از این‬ ‫طرف هم بعضی ها با دو بال می روند‬ ‫به سوی امریکا علت نارضایتی مردم‬ ‫محرومیت نسبی است‪ .‬یعنی این که‬ ‫میبینند عدهای داراتر شدهاند و برای‬ ‫همین معترض می شوند اگر برخی افراد‬ ‫تصور از موقعیت فعلی ایران و وضعیت‬ ‫سرمایهداری داشتند این گونه هیجانی‬ ‫درباره مذاکره موضع نمیگرفتند‬ ‫گفت و گوی مثلث با‬ ‫سردبیر‪ :‬سعید اجورلو‬ ‫عماد افروغ‬ ‫پس لرزههای یک خاطره‬ ‫گفت وگو و گزارشهای مثلث درباره‬ ‫حاشیههای خاطرات هاشمی رفسنجانی‬ ‫عکس جلد‪ :‬امیر طالیی کیوان‬ ‫موضع منطقی دفتر امام باعث انتقاد‬ ‫هاشمی از مسئوالن سایتاش شد‬ ‫گفت وگوی مثلث با عباس سلیمی نمین‬ ‫بحران از اقتصاد به سیاست رسید‬ ‫‪ISSN: 2008-5281‬‬ ‫‪MOSALAS.IR‬‬ ‫مثلث؛ هفته نامه ای خبری‪ ،‬تحلیلی است که سعی دارد روایتی منصفانه و عادالنه‬ ‫از واقعیت ها ارائه دهد‪ .‬نامش تمثیل و اشاره ای است به سه ضلع استقالل‪ ،‬ازادی و‬ ‫جمهوری اسالمی‪ .‬مرامش تقویت گفتمان انقالب اسالمی‪ ،‬چارچوبش اسالم‪ ،‬انقالب‪،‬‬ ‫امام و رهبری‪ ،‬ارمانش گس�ترش و سیادت اسالم خواهی در سراسر جهان و عزت‬ ‫مسلمانان‪ ،‬توسعه و پیشرفت ایران اسالمی و رفاه مردم شریف ایران و رونق گرفتن‬ ‫عدال�ت‪ .‬مرزش رواداری و تالیف قلوب اهالی انقالب و ایس�تادگی در برابر مقابالن‬ ‫گفتمانی و عملی نظام و س�یاق و مشرب مان نجابت قلم و روزنامه نگاری مومنانه و‬ ‫تالشدرجهترونقگرفتنسنتگفت وگومیانفرهیختگانونخبگانکشوراست‪.‬‬ ‫امیدواریم که در روایت مان صادق‪ ،‬بر مرام مان مستمر و دائم‪ ،‬بر چارچوب مان مستقر‪،‬‬ ‫بر ارمان مان مومن‪ ،‬بر مرزهایمان مراقب و هوشیار و بر سیاق مان استوار بمانیم‪.‬‬ ‫مثلث‬ ‫محرمانه ژنو‬ ‫گزارشی از جزئیات مذاکرات ایران با‪5+1‬‬ ‫همه چیز درباره سفر هستهای‬ ‫پشت پرده اختالف جمهوریخواهان‬ ‫و دموکراتها چیست؟‬ ‫دنبال یقه سفیدها برویم‬ ‫مناظره نصیرزاده شاه حسینی درباره فساد در فوتبال‬ ‫یک نوگرای دینی در معاونت فرهنگی‬ ‫سیدعباسصالحیکیست‬ ‫و چگونه فکر میکند؟‬ ‫شماره پیامک‪3000411711 :‬‬ ‫اس�لام م ی‏خواهد در مقابل کفر و زندقه و در مقابل ستم و‬ ‫ستمکاران ایستادگی بکنند‪ ،‬مردانه ایستادند و ایثار کردند و‬ ‫جانفشانی کردند و این مطلب را به ثبت رساندند‪ .‬دنیا هر چه‬ ‫بخواهد انکار کند این حقیق��ت را و این واقعیت را و هر چه‬ ‫مبلغ‏های فاسد‪ ،‬رژیم‏های فاسد و قدرت‏های فاسد بخواهند‬ ‫این جمهوری اس�لام ی و این ارزش‏هایی که در جمهوری‬ ‫اسالم ی هس��ت و این ارزش‏هایی که در امت اسالمی‪ ،‬در‬ ‫ای ران هس��ت‪ ،‬بخواهند پایمال کنند و ستره به روی او قرار‬ ‫بدهند‪ ،‬نخواهد شد‪.‬‬ ‫شما جوانان عزیز اثبات کردید که م ی‏توانید در مقابل‬ ‫تمام قدرت‏ها ایس��تادگی کنید و م ی‏توانید کشور خودتان‬ ‫را حفظ کنید‪ .‬انهایی ک��ه انحراف داش��تند و دارند‪ ،‬خیال‬ ‫م ی‏کردند که اگر رژیم شاهنش��اهی از بین برود‪ ،‬اس�لام و‬ ‫ای ران و همه جهاتی که در ای ران هست از بین خواهد رفت و‬ ‫ای ران تجزیه خواهد شد به دو قدرت‪ ،‬غافل از اینکه اسالم و‬ ‫ملت اسالمی اگر هوشیار باشد و اگر توجه به مسائل داشته‬ ‫باش��د‪ ،‬م ی‏تواند در مقابل همه قدرت‏ها بایستد و م ی‏تواند‬ ‫منحرفین را به جای خودشان بنشاند و اداره کشور را بهتر از‬ ‫زمان‏هایی که ظلم و ستم بر این کشور احاطه داشت بکند‪.‬‬ ‫شما جوانان از روز اول ثابت کردید تعهد خودتان را به خدای‬ ‫تبارک و تعالی و به دیانت اسالم و بر همان امر باقی هستید‬ ‫و امید است که تا اخر باقی باش��ید و فرزندان شما و سلف‬ ‫شما هم با همین ایده باقی باش��ند و ای ران و اسالم را بیمه‬ ‫کنند ب رای همیشه‪.‬‬ ‫ش��ما ثابت کردید که هر چه را بخواهی��د م ی‏توانید‬ ‫ایجاد کنید‪ .‬ش��ما یک معجزه‏ای دردنیا به ظهور رساندید‬ ‫که ان معجزه قدرت الهی در بش��ر بود‪ .‬شما در مقابل تمام‬ ‫قدرت‏هایی که م ی‏خواس��تند ای ران را و ای ران��ی را ببلعند و‬ ‫م ی‏خواستند ذخایر ش��ما را غارت کنند‪ ،‬ایستادید و مقابله‬ ‫کردید و پیروز شدید‪.‬‬ ‫پروندهویژه‬ ‫‪46-64‬‬ ‫پایانچپ گراییروشنفکران‪،‬زمانیبرایاغاز‬ ‫روشنفکریانقالبی‬ ‫کدامروشنفکر؟!‬ ‫تفکرنصرازبازرگانخطرناکتراست‬ ‫فرهنگ‬ ‫‪66-73‬‬ ‫مدیریتیکنوگرایدینیدرحوزهکتاب‬ ‫تمایزسانسورازممیزی‬ ‫عبور از خوان اول‬ ‫امیدهابرایصنعتنشرزندهمی شود‬ ‫دیدار‬ ‫‪80 -83‬‬ ‫الیسدرسرزمینعجایب‬ ‫پایانجادوگرسفید‬ ‫نکته سنجیخانمبازیگر‬ ‫غمصدایتویعنی‪...‬‬ ‫تحریریه‪:‬‬ ‫ی‬ ‫دبیر تحریریه و سیاست‪ :‬مصطفی صادق ‬ ‫دبیر فرهنگ و اقتصاد‪ :‬علی رضا بهرامی‬ ‫دبیر جهان اسالم و دین وتاریخ‪ :‬مصطفی شوقی‬ ‫دبیر بین الملل‪ :‬سعیده سادات فهری‬ ‫دبیر دیدار‪ :‬افشین خماند‬ ‫دبیر بازار‪ :‬تقی میری ‬ ‫دبیر ورزش‪ :‬مهدی ربوشه‬ ‫دبیر خبرنامه‪ :‬علی حاجی ناصری‬ ‫اعض��ای تحریری��ه و هم��کاران‪ :‬زهی��ر توکل��ی ‪ -‬ش��اهین فتحی��ان ‪-‬‬ ‫یاس��ین سیف االس�لام ‪ -‬امی��د کرمانی ه��ا ‪ -‬زه��ره دیان��ی ‪ -‬فاطمه میرزایی‬ ‫ش��یما غفاری ‪ -‬فاطمه کریم خان ‪ -‬زهرا راد‪ -‬عاطفه کربالئی‪ -‬محمد تاجیک‬ ‫حسین غالمی‪ -‬حمیدرضا نصیری نژاد‪ -‬مسعود نجفی‬ ‫دبیراجرایی‪ :‬سمانه مومنی‬ ‫مدیر فنی و هنری‪ :‬نیما ملک نیازی‬ ‫گرافیک و صفحه ارایی‪ :‬فاطمه قنائی ‪ -‬علی اجورلو‬ ‫پردازش تصاویر و عکس‪ :‬هومن سلیمیان ‪ -‬امیر طالیی کیوان‬ ‫تصحیح‪ :‬ژیال شاکری ‪ -‬امیر عزیزی‬ ‫حروفچینی‪ :‬داود حشمتی‬ ‫مدیر مالی‪ :‬محمد پالیزدار‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬میری‬ ‫بازرگانی و بازاریابی‪ :‬محمدعلی اجورلو‬ ‫امور اداری‪ :‬محمد شکراللهی‪ ،‬علیرضا اسدالهی و محمد مومنی‬ ‫انفورماتیک‪ :‬شهرام زحمتی‬ ‫ناظر چاپ‪ :‬بابک اسکندرنیا‬ ‫با تشکر از‪ :‬مهندس فتاح ‪ -‬مهندس مهردادی ‪ -‬دکتر اسماعیل تبار‬ ‫مهندس واعظی‪ -‬دکتر ایت اله ابراهیمی ‪ -‬دکتر غالم حسن تقی نتاج‬ ‫حسین زندی ‪ -‬احمد طالیی ‪ -‬مهندس بختیاری مهندس صدوقی‬ ‫حسین مجاهدی ‪ -‬حاج اقاتوکلی هادی انباردار ‪ -‬سید عارف علوی‬ ‫رضا راستی ‪ -‬ابراهیم صفرلکی‪ -‬دکتر زارعیان ‪ -‬علیرضا حسن زاده‬ ‫سید حمید خالقی ‪ -‬دکتر بهرامپور‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬تلفن‪0912 - 5169927 :‬‬ ‫چاپ‪ :‬هنر سرزمین سبز‬ ‫توزیع‪ :‬نامه امروز‬ ‫نشانی ‪ :‬تهران‪ ،‬خیابان شهید بهشتی‪ ،‬خیابان پاکستان‪ ،‬کوچه دوازدهم‪،‬‬ ‫پالک ‪ ،24‬واحد ‪1‬‬ ‫تلفن ‪88171506-8 :‬‬ ‫مجله خبری‬ ‫حکمفریدون؛ازتکذیبتاتایید‬ ‫تکمیلحلقهاط راف‬ ‫رئی س جمهور‬ ‫گزارش اول‬ ‫مجله خبری‬ ‫روحانیدردانشگاه‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫روحانی در دانشگاه تهران از ازادی اندیشه‬ ‫در فضای دانشگاهی سخن گفت‬ ‫حس��ن روحان��ی در اولی��ن س��ال حض��ور در نهاد‬ ‫ریاس��ت جمهوری ب رای مراس��م بازگشایی دانش��گاه ها به‬ ‫دانش��گاه ته ران رفت تا در میان دانش��جویان س��خنرانی‬ ‫کن��د‪ .‬اگرچه محم��ود احمدی ن��ژاد ه��م در اولین س��ال‬ ‫ریاس��ت جمهوری اش به دانش��گاه علم و صنعت رفت‪ ،‬اما‬ ‫ان مراس��م به حاشی ه هایی زیادی کشیده ش��د‪ .‬روحانی به‬ ‫همراه حس��ین فریدون که این روزها به سمت دستیار ویژه ‬ ‫رئی س جمهور منصوب ش��ده و همچنین جعف��ر توفیقی‬ ‫سرپرس��ت وزارت علوم‪ ،‬عل ی اصغر فانی سرپرس��ت وزارت‬ ‫اموزش و پرورش‪ ،‬حسن قاض ی زاده هاشمی وزیر بهداشت‪،‬‬ ‫درمان و اموزش پزش��کی‪ ،‬الهام امی��ن زاده معاون حقوقی‬ ‫رئی س جمهور‪ ،‬حسین هاشمی استاندار ته ران و حسام الدین‬ ‫اشنا مشاور فرهنگی رئی س جمهور به این مراسم رفت‪.‬‬ ‫از چهره های دانش��گاهی و روس��ای دانش��گاه ها نیز‬ ‫م ی توان به حضور فرهاد رهبر رئیس دانشگاه ته ران‪ ،‬حمید‬ ‫میرزاده سرپرست دانشگاه ازاد اسالمی‪ ،‬رضا روستا ازاد رئیس‬ ‫دانشگاه ش��ریف‪ ،‬جعفریان رئیس دانش��گاه علوم پزشکی‬ ‫ته��ران‪ ،‬حجت االس�لام محمدیان رئیس نه��اد نمایندگی‬ ‫مقام معظم رهبری در دانشگاه ها‪ ،‬محمود سریع القلم از اساتید‬ ‫‪22‬‬ ‫دانش��گاه و ش��خصی که از او به عنوان یکی از نویسندگان‬ ‫متن های س��خنرانی رئی س جمه��ور نامبرده م ی ش��ود و‪...‬‬ ‫در این مراسم اش��اره کرد‪ .‬ضمن اینکه اعضای فراکسیون‬ ‫دانشگاهیان مجلس و افرادی نظیر کامران نماینده اصفهان‬ ‫در مجلس نیز در این مراس��م حضور داشتند‪ .‬در بخشی از‬ ‫این مراس��م فرهاد رهبر رئیس دانشگاه ته ران به سخنرانی‬ ‫پرداخت و با محبوب و مقتدر خواندن رئی س جمهور در طی‬ ‫سخنانش‪ ،‬دو بار در اغاز و پایان از حاضرین در جلسه خواست‬ ‫به افتخار رئی س جمهور کف بزنن��د‪ .‬او همچنین از روحانی‬ ‫به دلیل درخواس��ت احیای س��نت حس��نه برگزاری مراسم‬ ‫بازگشایی دانش��گاه ها و اغاز س��ال تحصیلی در دانشگاه‬ ‫ته ران قدردانی کرد‪ .‬رئیس دانش��گاه ته��ران همچنین از‬ ‫رئی س جمهور خواست که در جلساتی دیگر و با فضایی که‬ ‫بیشتر دانشجویان ان را تشکیل م ی دهند‪ ،‬به پرسش و پاسخ‬ ‫بپردازد و نظ رات تشکل های دانشجویی را بشنود‪.‬‬ ‫در ادامه یکی از نمایندگان تشکل های دانشجویی که‬ ‫به عنوان نماینده دانش��گاه ته ران معرفی شد‪ ،‬به سخنرانی‬ ‫پرداخت و عمده سخنانش در باب جایگاه و اهمیت دانشگاه‬ ‫ته ران و خواس��ته های صنفی دانش��جویان این دانش��گاه‬ ‫بود‪ .‬این دانش��جو همچنین ب��ه رئی س جمهور پیش��نهاد‬ ‫کرد ک��ه دولت در کنار دیپلماس��ی فعال سیاس��ی به فکر‬ ‫فعال کردن دیپلماسی علمی و استفاده از این ظرفیت عظیم‬ ‫باشد‪ .‬سخنران بعدی این مراسم جعفر توفیقی‪ ،‬سرپرست‬ ‫وزارت علوم بود‪ .‬حسن قاض ی زاده هاش��می‪ ،‬وزیر بهداشت‬ ‫درمان و اموزش پزشک ی‏ س��خنران بعدی مراسم اغاز سال‬ ‫تحصیلی دانشگاه ها در دانش��گاه ته ران بود که بیشترین‬ ‫بخش سخنران ی اش نسبت به مس��ائل سیاسی و تشریح‬ ‫موضوع اعتدال بود‪ .‬اقای وزیر همچنین بر لزوم مطرح بودن‬ ‫اندیشه های ازاد و ارای متفاوت در دانشگاه ها تاکید کرد که‬ ‫پس از بیان این جمله مورد تشویق حاضرین قرار گرفت‪.‬‬ ‫پس از پایان س��خنرانی وزی��ران‪ ،‬بیانیه دو تش��کل‬ ‫دانشجویی دانش��گاه ته ران در حضور رئی س جمهور قرائت‬ ‫شد‪ .‬در ابتدا نماینده بسیج دانشجویی دانشگاه ته ران بیانیه‬ ‫این تشکل را که عمدتا مربوط به مسائل فتنه سال ‪ ۸۸‬و ‪۷۸‬‬ ‫بود‪ ،‬قرائت کرد‪ .‬وی از انچه در نیویورک گذشت انتقاد کرد و‬ ‫ی کارهای اقتصادی را مبتنی بر دیپلماسی و‬ ‫گفت دولت تمام ‬ ‫وابستگی به ارتباط با خارج م ی داند و بر توانمندی های داخلی‬ ‫تکیه ندارد‪ .‬وی از چرایی معرفی توفیقی به عنوان سرپرست‬ ‫غالفتمامفلزی‬ ‫رجزخوانیاوبامابیشترشد‬ ‫نگاهیدیگربهپیامدتماس‬ ‫نیویورک‬ ‫تحلیل والیتی از مذاک رات ای ران‬ ‫وام ریکا‬ ‫همه به عظمت انتخابات ‪ 92‬اعتراف کردند‬ ‫بدهی ‪50‬هزار میلیاردی دولت‬ ‫روحانی با بیان اینکه افتخار انتخابات ‪24‬خرداد مربوط‬ ‫به ملت ای ران اس��ت‪ ،‬خاطرنش��ان کرد‪« :‬افتخار انتخابات‬ ‫‪ 24‬خرداد مربوط به هدایت های مقام معظم رهبری اس��ت‪،‬‬ ‫اما دولت از این فضا ب رای حل مش��کالت کش��ور استفاده‬ ‫م ی کند‪».‬رئی س جمه��ور با اش��اره به اینکه دول��ت یازدهم‬ ‫در ش��رایطی کار خود را اغاز کرده که با ی��ک خزانه خالی و‬ ‫انبوهی از بدهکاری مواجه اس��ت‪ ،‬تصریح کرد‪« :‬در گزارش‬ ‫هفته گذش��ته یک صندوق اعالم کرد که بیش از ‪ 50‬هزار‬ ‫جو امنیتی‪ ،‬نفاق را توسعه می دهد‬ ‫روحانی که در مراسم اغاز سال تحصیلی دانشگاه ها‬ ‫و مراکز پژوهشی و فناوری سخن م ی گفت‪ ،‬همچنین سال‬ ‫تحصیلی ‪ 93-92‬را به همه دانش��گاهیان تبریک گفت و‬ ‫تصریح کرد‪« :‬همه مسئوالن بدانید اگر جو را امنیتی کردید‪،‬‬ ‫نفاق را توسعه داده اید‪ ».‬روحانی تصریح کرد‪« :‬در دنیای امروز‬ ‫درون نگر و درون گرا بودن به مفهوم گذش��ته دیگر معنایی‬ ‫ندارد و همه مشکالت ما این بود که در سال های گذشته در‬ ‫اقتصاد و سیاست خارجی دانش بنیان نبودیم و از دانشگاه و‬ ‫متخصصان استفاده نکردیم‪ ».‬وی با تاکید بر اینکه ما جامعه‬ ‫استوانه نم ی خواهیم و نیاز به هرم داریم و باید بدانیم در قله‬ ‫چه کسانی و در قاعده چه کس��انی باشند‪ ،‬خاطرنشان کرد‪:‬‬ ‫«فقط قانون باید در دانشگاه حکمفرما باشد چون این دولت‬ ‫فشارهای محفلی را بر دانشگاه نخواهد پذیرفت‪».‬‬ ‫مجله خبری‬ ‫حسن روحانی در س��خنرانی خود با بیان اینکه دولت‬ ‫م ی داند با دنیای سیاست بس��یار پیچیده ای روبه رو است‪،‬‬ ‫گفت‪« :‬باید باورمان شود که دنیا و جهان سیاست‪ ،‬در ب رابر‬ ‫انتخابات ‪ 24‬خرداد ای ران سر فرود اورد‪ ».‬وی با اشاره به سفر‬ ‫خود به نیویورک‪ ،‬گفت‪ « :‬در سفر به نیویورک‪ ،‬عظمت ملت‬ ‫ای ران را از دید جهانیان بهتر لمس کردم و به شما م ی گویم‬ ‫تمام کشورهای پیش��رفته بدون اس��تثنا طالب مالقات با‬ ‫رئی س جمهور منتخب ملت بزرگ ای ران بودند‪».‬رئی س جمهور‬ ‫با بی��ان اینکه در مالقات های روس��ای جمه��ور و مقامات‬ ‫عال ی رتبه با مس��ئوالن ای ران مثل گذش��ته به ما نصیحت‬ ‫نم ی کردند‪ ،‬گفت‪« :‬این بار بیش��تر از مسئوالن کشور شما‬ ‫س��وال م ی کردند و ب رای هم��کاری در مس��ائل منطقه ای‬ ‫و جهانی اعالم امادگ��ی کردند‪ ،‬همچنین ب��رای تعامل و‬ ‫گفت وگو امادگی خود را نشان دادند و هی چ کس نبود که در‬ ‫این مالقات ها بر عظمت انتخابات ‪ 73‬درصدی ملت بزرگ‬ ‫ای ران در ‪ 24‬خرداد ‪ 93‬به صراحت اشاره نکند‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫وزارت علوم پرسید و گفت‪« :‬سخنان دولتمردان و رسانه های‬ ‫دولتی ب ر خالف شعار های انتخاباتی روحانی است و منتقدان‬ ‫افراطی خوانده م ی شوند و حتی توسط برخی‪ ،‬تروریست‪».‬‬ ‫اراس��ته‪ ،‬مسئول بس��یج دانش��گاه ته ران خطاب به‬ ‫روحانی گفت‪« :‬ف��ردی را به عنوان سرپرس��ت وزارت علوم‬ ‫تعیین کرده اید که قانون اساس��ی و ش��ورای نگهبان که‬ ‫انتخابات را تایید م ی کن��د‪ ،‬قبول ندارد و این مس��اله را در‬ ‫سخنرانی سال ‪ 88‬خود نشان داده است‪ ».‬برخی دانشجویان‬ ‫با تشویق خود‪ ،‬س��خنان وی را تایید کردند‪ .‬مسئول بسیج‬ ‫دانشجویی در ادامه سخنان خود گفت‪« :‬قرار بود برخی از‬ ‫دانشجویان بسیجی دانشگاه ته ران قاب عکسی از شهدای‬ ‫ایرباس را به رئی س جمه��ور هدیه دهند اما ماموران امنیتی‬ ‫اجازه این کار را ندادند‪».‬البته روحانی بعد در جریان مراسم‬ ‫از فرهاد رهبر درخواس��ت کرد تا لوح تقدیر بسیج دانشگاه‬ ‫ته ران را که مزین به عکس ش��هدای س��انحه هواپیمایی‬ ‫‪ 297‬ایرباس ب��ود و نیروهای امنیتی اج��ازه حضور ان را در‬ ‫مراس��م نداده بودند‪ ،‬در اختیارش قرار دهد‪ .‬در ادامه بیانیه‬ ‫انجمن اسالمی دانش��گاه ته ران و علوم پزشکی دانشگاه‬ ‫ته ران قرائت ش��د‪ .‬اگر بیانیه مس��ئول بس��یج دانش��گاه‬ ‫ته ران انتقادی بود‪ ،‬اینجا بیانیه انجمن اس�لامی دانشگاه‬ ‫رنگ و بوی حمایتی داشت‪ ،‬انتقاد از عدم حضور مسئوالن‬ ‫دولت گذشته و مسئوالن دانش��گاه در جمع دانشجویان و‬ ‫پاسخ ندادن به سوال های این قش��ر‪ ،‬انتقاد از محروم شدن‬ ‫دانشجویان از تحصیل و بازنشستگی پیش از موعد اساتید‬ ‫به دلیل بیان انتقاد‪ ،‬بخشی از بیانیه این تشکل دانشجویی‬ ‫را تشکیل م ی داد‪ .‬نماینده انجمن اسالمی دانشگاه ته ران‬ ‫در ادامه با تاکید بر اینکه دانشگاه نباید دستاویز جریان های‬ ‫سیاسی باشد‪ ،‬گفت‪« :‬اقای رئی س جمهور‪ ،‬برخی اساتید و‬ ‫اعضای هیات علمی در سال های اخیر بدون توانمندی های‬ ‫الزم وارد عرصه اموزشی شده اند‪ .‬انتظار داریم بنا به وعده ای‬ ‫که پیشتر داده اید افراد بدون بلیت از اتوبوس اموزشی کشور‬ ‫پیاده ش��وند‪ ».‬نماینده این تشکل دانش��جویی با تاکید بر‬ ‫اینکه رابطه نیروهای امنیتی با دانشگاه و دانشجویان باید‬ ‫شفاف‪ ،‬حقوقی و مشخص باشد‪ ،‬یاداور شد‪« :‬صندوق های‬ ‫رای نش��ان داد م��ردم از افراط ی گری به ن��ام انقالب ی گری‬ ‫بی زارند و حل مش��کالت مرب��وط به مس��ائل اقتصادی و‬ ‫سیاس��ت خارجی را در اولویت م ی دانند‪ ».‬پس از پایان این‬ ‫س��خنران ی ها مراس��م تقدیر از برگزیدگان کنکور سراسری‬ ‫س��ال ‪ ۹۲‬با حضور رئی س جمهور برگزار شد‪ .‬رئی س جمهور‬ ‫حین تقدیر از برگزیدگان این ازمون‪ ،‬لحظاتی کوتاه را با هر‬ ‫کدام از انها سخن م ی گفت و سپس لوح های تقدیر و یادبود‬ ‫را به انان اهدا م ی کرد‪ .‬در مراسم تقدیر از برگزیدگان کنکور‬ ‫سراسری توفیقی‪ ،‬سرپرس��ت وزارت علوم‪ ،‬قاض ی زاده وزیر‬ ‫بهداشت و خدایی رئیس س��ازمان سنجش‪ ،‬رئی س جمهور‬ ‫را همراهی م ی کردند‪ .‬ضمن اینکه حی��ن اهدای یادبود به‬ ‫برگزیدگان از حجت االسالم محمدیان رئیس نهاد نمایندگی‬ ‫مقام معظم رهبری در دانش��گاه ها خواسته شد که در جمع‬ ‫مسئوالن حاضر در باالی سن حاضر شود‪.‬‬ ‫یکی از حواش��ی این مراس��م را دو س��ر طیف کامال‬ ‫متضاد با یکدیگر تش��کیل دادند‪ .‬جایی که غالمحس��ین‬ ‫الهام و الهه کوالیی از کن��ار یکدیگر بدون اینکه نگاهی به‬ ‫هم بیندازند گذشتند‪ .‬غالمحسین الهام استاد دانشگاه و از‬ ‫نزدیکان محمود احمدی نژاد‏‪ ،‬با ش��روع مراسم وارد دانشگاه‬ ‫ته ران شد و بسیاری از خب رنگاران و دانشجویان تصور کردند‬ ‫که او به مراسم خواهد رفت‪ ،‬اما خودرو حامل وی به سمت‬ ‫دانش��کده حقوق و علوم سیاسی رفت‪ .‬در همین حین الهه‬ ‫کوالیی عضو حزب مشارکت و از اعضای مجلس ششم‪ ،‬از‬ ‫ساختمان این دانشکده خارج شد تا در مراسم حضور روحانی‬ ‫شرکت کند‪.‬‬ ‫میلی��ارد تومان از دولت طلبکار اس��ت و صن��دوق دیگری‬ ‫گفت طلبکاری اش بیش از اینهاست‪ ،‬البته اینها گوشه ای از‬ ‫بدهکاری های دولت است‪ ،‬اما دولت با امید کامل و اعتماد‬ ‫به مردم و عقالنیت و تدبیر و البته کلید همت فرهیختگان‬ ‫و اندیشمندان و اس��تقامت ملت ای ران به تعبیر مقام معظم‬ ‫رهبری از این پیچ به خوبی عبور خواهد کرد‪ ».‬وی در بخش‬ ‫مهمی از سخنانش خطاب به دانش��گاهیان و دانشجویان‬ ‫گفت‪« :‬ما نیاز به دیپلماس��ی علم داریم و ش��ما عالمان و‬ ‫فرهیختگان باید از طریق علم و دانش و مقاله و تحقیق و‬ ‫ی جهان در این راستا تالش کنید و از‬ ‫حضور در مجامع علم ‬ ‫همین جا به وزارت اطالعات اعالم م ی کنم که راه را ب رای این‬ ‫دیپلماسی باز کنید‪ ،‬به دانشگاه اعتماد کنید و به اساتید بزرگ‬ ‫این دانشگاه ها اعتماد کنید و البته به دانشجویان عزیزمان‬ ‫نیز اعتماد کنید‪ ،‬چون همه این عزیزان ای ران را دوست دارند‬ ‫و توسعه این کشور را م ی خواهند‪».‬‬ ‫اعتراض به بازنشستگی زودهنگام اساتید‬ ‫وی تاکید کرد‪« :‬در دانشگاه اس�لامی یک گروه باید‬ ‫مالمت ش��وند و انها کس��انی هس��تند که در تولید علم و‬ ‫محمود سریع القلم شاید مهمترین چهره دانشگاهی نزدیک به حسن روحانی باشد که در مراسم دانشگاه تهران در ردیف‬ ‫جلو نشسته بود‪ .‬از او به عنوان تئوریسین دولت یازدهم یاد م ی کنند‬ ‫‪23‬‬ ‫فناوری کاهلی کردند‪ ،‬پس ما نباید در روند معیوب نابجای‬ ‫بازنشس��تگی زودهنگام اساتید گرفتار ش��ویم‪ ،‬بلکه باید با‬ ‫تضارب ارا‪ ،‬نق��د و انتقاد و مباحثه‪ ،‬به ثبات و رای درس��ت و‬ ‫واقعی دست یابیم تا دانش��گاه به مراتب باالی علم ی خود‬ ‫دست یابد و این طور نباش��د که استاد کالس در بیان عقاید‬ ‫خود ازاد نباش��د‪ ».‬رئی س جمهور در بخشی از سخنانش که‬ ‫بازتاب زیادی نیز داشت‪ ،‬گفت‪« :‬برخی تالش م ی کنند ‪75‬‬ ‫یا ‪ 76‬میلیون جمعیت کشور را ضرب در دو کنند یعنی همه‬ ‫دو چهره داشته باشند و انجا که بحث نمره‪ ،‬ارتقا و شغل است‬ ‫یک چهره و زمانی که زندگی ازاد است‪ ،‬چهره دیگری داشته‬ ‫باشند که ما این را نم ی خواهیم‪».‬‬ ‫نقد دانشجویان زیباست‬ ‫مجله خبری‬ ‫رئی س جمهور با بیان اینکه نقد دانشجویان همان قدر‬ ‫زیباست که حمایت انها زیباست‪ ،‬گفت‪« :‬مگر نقد‪ ،‬حمایت‬ ‫نیس��ت‪ ،‬نقد از دولت و دولتمردان نعمت بزرگی اس��ت که‬ ‫باید ب رابر ان با کمال تواضع س��ر فرود اورد و نقد دلسوزانه‬ ‫و سازنده ب رای دولت و کشور م ی تواند ثمرات ارزشمندی به‬ ‫همراه داشته باش��د‪ ».‬روحانی با بیان اینکه درست است که‬ ‫دانشگاه مرکز حزب نیس��ت‪ ،‬افزود‪« :‬فعالیت یک دانشجو‬ ‫و دانشگاه ولو سیاس��ی و اجتماعی که حق طبیعی اوست‬ ‫به عنوان عضو ی��ک حزب نخواهد بود و دانش��جو از منظر‬ ‫یک سیاستمدار نم ی خواهد به مسائل بنگرد‪ ،‬بلکه دانشگاه‬ ‫به مثابه عالم و اندیشمند و روش��نفکر به مسائل اجتماعی‬ ‫و سیاس��ی م ی نگرد‪».‬رئی س جمهور همچنین به موضوع‬ ‫اظهارنظر ازاد دانش��جویان اش��اره کرده و با تاکید بر اینکه‬ ‫باعث سرشکس��تگی یک دولت اس��ت که دانشجویش یا‬ ‫اس��تادش به خاطر بهانه جویی عده ای دم فرو بندد و نتواند‬ ‫اظهارنظر کند‪ ،‬گفت‪« :‬دانش��گاه جای بیان اظهارنظر است‬ ‫و در دانشگاه یک زبان را بیشتر نم ی پذیریم و ان زبان علم‪،‬‬ ‫خرد و عقالنیت است‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫دانشگاه هایمان به سمت استاندارد جهانی حرکت کنند‬ ‫روحانی با اش��اره به اینکه گفته م ی ش��ود دانشگاه و‬ ‫مراکز علمی کشور در مسیر پیشرفت قرار دارند و این باعث‬ ‫افتخار ماس��ت‪ ،‬تاکید کرد‪« :‬چرخه عل��م و دانش و تولید‬ ‫علم فقط مقاله ‪ isi‬نیس��ت و حتی اگر همه این مقاالت را‬ ‫نویسنده با خون و دل و بیدار ماندن شب نوشته باشد تا چه‬ ‫رسد به انکه دالری‪ ،‬پولی یا مسائلی به مقاله ای منتهی شود‬ ‫و حتی اگر همه مقاالت دقیق باشد باید بدانیم مقاله علمی‬ ‫ یک حلقه کوچک از حلقه علم و فناوری اس��ت و باید همه‬ ‫حلقه های علم و فناوری را تکمیل کنیم‪ ».‬او با بیان اینکه‬ ‫باید خودمان را خوب با دیگر کشورها مقایسه کنیم‪ ،‬گفت‪:‬‬ ‫«حلقه علم و فناوری از ایده ش��روع م ی ش��ود و به تحقیق‪،‬‬ ‫نمونه فناوری‪ ،‬توسعه فناوری‪ ،‬صنعت ی شدن‪ ،‬پیدایش بازار‬ ‫و تبدیل به ثروت ملی و قدرت ملی منتهی م ی ش��ود‪ ،‬پس‬ ‫دل خوش نکنیم به مقاالتی که گاهی برخی از ان مقاالت‬ ‫مشکل فناوری و دانش کشور ما را نیز حل نم ی کند‪ ،‬بلکه‬ ‫مشکل دیگران را حل م ی کند‪ ».‬روحانی با بیان اینکه دولت‬ ‫گذشته روی امار تولید مقاالت به عنوان ارتقای سطح کیفی‬ ‫و قدرت علمی تاکید م ی کردند گفت‪« :‬البته نم ی گویم مقاله‬ ‫نوشتن ب ی ارزش اس��ت یا نم ی گویم همین زمینه واحد که‬ ‫باعث افتخار ماست را کنار بگذاریم‪ ،‬بلکه تاکیدم این است‬ ‫که دانشگاه هایمان به سمت استاندارد جهانی حرکت کنند‪».‬‬ ‫رئی س جمهور با اش��اره به اینکه دانش��گاه های ما به لحاظ‬ ‫کمیت رشد بسیار خوبی داشته اند‪ ،‬گفت‪« :‬دانشجویی که‬ ‫با خون و دل وارد دانشگاه م ی شود و صاحب مدرک م ی شود‪،‬‬ ‫متاس��فانه صاحب ش��غل و حت��ی گاهی صاح��ب منزلت‬ ‫اجتماعی هم نم ی ش��ود‪ ،‬پس ما باید رشته های تحصیلی‪،‬‬ ‫تعداد دانشجویان و برنامه ریزی دانش��گاه هایمان را با نیاز‬ ‫جامعه کامال منطبق کنیم‪g ».‬‬ ‫‪24‬‬ ‫رویداد‬ ‫حکم فریدون؛ از تکذیب تا تایید‬ ‫تکمیلحلقهاطرافرئیس جمهور‬ ‫از دوران هاشم ی رفس��نجانی به بعد‪ ،‬حض��ور ب رادران‬ ‫س دولت در نهاد ریاست جمهوری یک رویه معمول شده‪.‬‬ ‫رئی ‬ ‫اما این طور که به نظر م ی رسد جایگاه حسین فریدون (ب رادر‬ ‫حس��ن روحانی) انچنان که باید هنوز در دولت مس��تحکم‬ ‫نشده است‪.‬‬ ‫در دولت هاش��می ب رادرش محمد هاشمی که ریاست‬ ‫سازمان صداو سیما را برعهده داشت‪ ،‬به معاونت اجرایی رسید‪.‬‬ ‫ب رادران س��یدمحمد خاتمی و محمود احمدی نژاد نیز با اتکا‬ ‫به اعتماد ب رادرانه‪ ،‬رئی س دفتر رئی س جمهور و رئی س بازرسی‬ ‫نهاد ریاست جمهوری ش��دند‪ ،‬اگرچه ماجرای محمود و داوود‬ ‫احمدی نژاد پایان خوشی نداش��ت‪ .‬داوود احمدی نژاد از اواخر‬ ‫دولت نهم از کار خود برکنار ش��د و تا پای��ان حضور ب رادرش‬ ‫در پاستور‏‪ ،‬از منتقدان سرسخت وی و اسفندیار رحیم مشایی‬ ‫بود‪ .‬با امدن حسن روحانی بسیاری از نزدیکی ب رادرش که با‬ ‫یداد‪ ،‬سخن گفتند‪.‬‬ ‫همان نام خانوادگی قبلی به زندگی ادامه م ‬ ‫حسین فریدون انسان کم حرفی است و کمتر رسانه ای شده‪.‬‬ ‫حضورش در کنار رئی س جمهور از ابتدای کاندیداتوری نشان‬ ‫از اعتماد روحانی به وی داش��ت‪ .‬اما حاال ماجرای انتصابش‬ ‫به عنوان دس��تیار وی��ژه رئی س جمهور برخ��ی گمانه زن ی ها‬ ‫درباره اختالفات برخی از اعضای تیم روحانی با وی را مطرح‬ ‫کرده است‪.‬‬ ‫اطراف رئیس جمهور چه خبر است؟‬ ‫حلقه اط رافیان روس��ای جمهور همیش��ه مورد توجه‬ ‫رسانه ها و اهالی سیاست بوده‪ .‬اگر اط راف خاتمی را اعضای‬ ‫مشارکت‪ ،‬ب رادرانش و ابطحی پر کرده بودند‪ ،‬در دولت محمود‬ ‫احمدی نژاد جمعی وارد نهاد ریاست جمهوری و حلقه اط راف‬ ‫او شدند که کمتر شناخته شده بودند‪ .‬حلقه اط راف احمدی نژاد‬ ‫را داوود ب��رادرش‪ ،‬زریبافان‪ ،‬س��عی دلو و داوودی (معاون اول)‬ ‫پرکرده بودند که در دور دوم ریاس��ت جمهوری اش تغیی رات‬ ‫اساسی داشت‪ .‬تغیی راتی که موجب شد یک تحلیل به فضای‬ ‫سیاسی کشور وارد شود‪ .‬ب رپایه این تحلیل احمدی نژاد با حلقه‬ ‫اط رافیانش متفاوت بود‪ .‬این بار دیگر از حلقه اردبیل و حلقه‬ ‫علم وصنعت زیاد خبری نبود‪ .‬این حلقه مش��ایی بود که او را‬ ‫احاطه کرده بود‪ .‬مشایی‪ ،‬بقایی‪ ،‬جوانفکر و بعدها سیدحسن‬ ‫موسوی یاران نزدیک به او بودند که به اعتقاد منتقدانش همین‬ ‫حلقه بود که در نهایت سبب ناکامی احمدی نژاد در اداره امور‬ ‫کشور و همچنین از دست رفتن محبوبیتش نزد هواداران شد‪.‬‬ ‫تغییرات در نهاد ریاست جمهوری‬ ‫اط راف حس��ن روحانی نیز افراد زیادی جمع شدند که‬ ‫امور دولت را و البته دس��تورات ویژه اش را پیگیری م ی کنند‪.‬‬ ‫برخی از انها به خاطر اعتم��اد ویژه رئی س جمهور حتی فراتر‬ ‫از یک مشاور یا دستیار هستند‪ .‬اط راف حسن روحانی امروز‪،‬‬ ‫نهاوندیان به عنوان رئی س دفتر‪ ،‬حسین فریدون بازرس ویژه‪،‬‬ ‫صادق مشاور رسانه ای‪ ،‬حس��ام الدین اشنا مشاور فرهنگی‪،‬‬ ‫جهانگیری معاون اول و شریعتمداری به عنوان معاون اجرایی‬ ‫قرار دارند‪ .‬حلقه ای که به اعتقاد برخی کمی بزرگ و ش��لوغ‬ ‫است‪ .‬البته روحانی تالش دارد تا با تفویض برخی اختیاراتش‬ ‫به معاونت ها تغیی رات س��اختاری به وجود بیاورد‪ .‬در اخرین‬ ‫تغیی رات‪ ،‬به برخی از اختیارات شریعتمداری در معاونت اجرایی‬ ‫افزوده شده‪ .‬با انتصاب او به عنوان معاون اجرایی رئی س جمهور‪،‬‬ ‫دولت تدبیر و امید تصمیم گرفته که اختیارات این معاونت را‬ ‫از انچه قبال بوده با تفویض اختیاراتی جدید‪ ،‬باال ببرد تا هم‬ ‫حجم کاری دولت سب ک تر شود و هم معاونت اجرایی بتواند‬ ‫با حوزه اختیارات بیش��تری که دارد‪ ،‬بخ��ش اجرایی دولت را‬ ‫پیش ببرد‪ .‬بر همین اس��اس روحانی ط��ی حکمی‪ ،‬محمد‬ ‫شریعتمداری را به عنوان جانش��ین رئی س جمهور در شورای‬ ‫عالی ای رانیان‪ ،‬ش��ورای عالی فضایی و ش��ورای استاندارد و‬ ‫تحقیقات صنعتی منص��وب کرده اس��ت‪ .‬به دلیل اهمیت‬ ‫این شوراها ریاست این شوراها به عهده رئی س جمهور است‪.‬‬ ‫در عین حال‪ ،‬از این پس فعالی ت های س��تاد سوخت و مرکز‬ ‫جهان ی ش��دن نیز به عهده معاونت اجرایی ریاست جمهوری‬ ‫بوده و این معاونت مسئولیت اداره امور این دو نهاد را به عهده‬ ‫م ی گیرد‪ .‬البته در چارت جدید معاونت اجرایی رئی س جمهور‪،‬‬ ‫همچون دولت های پیش��ین‪ ،‬حوزه س��فرهای استانی نیز‬ ‫به عهده معاونت اجرایی ریاست جمهوری گذاشته شده است‪.‬‬ ‫ان طور که گزارش ش��ده‪ ،‬س��اختار و ب رنامه های جدید‬ ‫معاونت اجرایی هم اکن��ون با نگاهی به تمام��ی وظایف و‬ ‫عملکردها در ادوار گذش��ته و بررس��ی نقاط قوت و ضعف و‬ ‫جلوگی��ری از موازی کاری ها در حال تنظیم اس��ت تا پس از‬ ‫گرفتن مهر تایید از سوی رئی س جمهور و شورای عالی اداری‪،‬‬ ‫برمبنای وظایف جدید‪ ،‬مسئولیت اجرای ب رنامه ها و تکالیف را‬ ‫به عهده بگیرد‪ .‬با واگذاری برخی مسئولت های رئی س جمهور‬ ‫به معاونت اجرایی‪ ،‬برخی سازمان ها همچون سازمان فضایی‬ ‫نیز به زیرمجموعه معاونت اجرایی م ی روند تا حوزه اختیارات‬ ‫معاونت اجرایی رئی س جمهور‪ ،‬بیش از پیش گسترده شود‪.‬‬ ‫ماجرای خبری که تکذیب شد‬ ‫اولین بار سایت شبکه ای ران وابسته به خبرگزاری رسمی‬ ‫دولت‪ ،‬ای رنا خبر انتصاب حسین فریدون را به سمت دستیاری‬ ‫ویژه رئی س جمهور منتشر کرد‪ .‬اما س��اعاتی بعد خبرگزاری‬ ‫تسنیم به س��راغ نوبخت‪ ،‬س��خنگوی دولت رفت تا از او در‬ ‫این باره سوال کند‪ .‬تسنیم به نقل از نوبخت نوشت که این‬ ‫خبر درست نیست‪.‬‬ ‫این خبرگزاری مدعی شد که نوبخت در پاسخ به این‬ ‫سوال که یکی از سایت های وابسته به دولت‪ ،‬حسین فریدون‬ ‫(ب رادر رئی س جمهور) را دستیار ویژه رئی س جمهور معرفی کرده‬ ‫است و ایا فریدون هم اکنون با این سمت در جلسات هیات‬ ‫دولت و سایر ب رنامه ها و دیدارهای رئی س جمهور حضور دارد‪،‬‬ ‫گفـت‪« :‬خیر‪ ،‬درس��ت نیس��ت‪ .‬اگر چنین موضوعی باشد‬ ‫خودمان رس��ما اطالع رس��انی خواهیم کرد‪ ».‬پس از انتشار‬ ‫این خبر بود که سایت شبکه ای ران این خبر را از خروجی خود‬ ‫برداشت‪ .‬به گمان برخی انتش��ار این خبر ب رای فشار اوردن‬ ‫به دولت ب رای امضای این حکم بود‪ .‬ام��ا یک روز بعد دفتر‬ ‫نوبخت این گفته ها را تکذیب کرد و صراحتا گفت که ب رادر‬ ‫رئی س جمهور‪ ،‬به سمت دستیاری ویژه منصوب شده است‪.‬‬ ‫در اطالعیه دفتر س��خنگوی دولت تاکید شده بود‪« :‬ضمن‬ ‫تکذیب خبر منسوب به دکتر نوبخت در یکی از خبرگزاری ها‬ ‫مبنی بر اینکه «فریدون دستیار ویژه رئی س جمهور نیست»‪،‬‬ ‫اعالم م ی شود ایشان دستیار ویژه رئی س جمهور هستند و خبر‬ ‫اعالم شده از قول سخنگوی محترم دولت‪ ،‬صحت ندارد‪».‬‬ ‫توجیه نوبخت ب رای گفته هایی که از وی در تس��نیم‬ ‫منتشر ش��د این بود که در ان مصاحبه گفته است‪« :‬از این‬ ‫حلقه نزدیکان‬ ‫رئیس جمهور رفته رفته‬ ‫کامل می شود‪ .‬ناظران‬ ‫پس از حاشیه های‬ ‫اطراف احمدی نژاد با‬ ‫دقت بیشتری به حلقه‬ ‫اطرافیان روحانی‬ ‫می نگرند‬ ‫رجزخوانی اوباما بیشتر شد‬ ‫عل ی اکبر والیتی با بی��ان اینکه مطمئنا انجام مذاکره‬ ‫ب رای مذاکره اثر مثبتی ندارد‪ ،‬گفت‪« :‬اوباما از یک طرف در‬ ‫گفت وگوی تلفنی مطالب مثبتی را بیان کرد‪ ،‬اما بعد رجزهای‬ ‫بیهوده ای را که ماه ها نخوان��ده بودند یعنی «گزینه نظامی‬ ‫روی میز» را تکرار کرد‪ ».‬عل ی اکبر والیتی‪ ،‬مشاور عالی مقام‬ ‫معظم رهبری در امور بی ن الملل اس��ت که در جریان اخرین‬ ‫انتخابات ریاس��ت جمهوری رقیب روحانی از جناح اصولگرا‬ ‫محسوب م ی شد‪ .‬ماجرای عدم انصراف وی به نفع قالیباف‬ ‫که به عنوان دیگر عضو ائتالف سه گانه شناخته م ی شد‪ ،‬هنوز‬ ‫در اذهان باقی مانده اس��ت‪ .‬او در گفت وگو یش با فارس به‬ ‫بررسی مس��اله رابطه با امریکا و ماجرای گفت وگوی تلفنی‬ ‫حسن روحانی و اوباما پرداخته‪ .‬والیتی ریشه های عدم اعتماد‬ ‫ای ران و امریکا را عمی��ق توصیف م ی کند‪ .‬به اعتقاد وی این‬ ‫کشور از ‪ ٢٨‬مرداد ‪ ٣٢‬سعی کرده تا حکومت هایی که در ای ران‬ ‫روی کار م ی اید را تحت نفوذ خود قرار دهد و هر حکومتی که‬ ‫با «خشونت و سبعیت» امریکا مقابله کند را «سرکوب» کند‪.‬‬ ‫مش��اور عالی مقام معظم رهبری در ام��ور بی ن الملل‬ ‫نفس مذاکره با امری��کا را تعیی ن کننده نم ی داند و م ی گوید‪:‬‬ ‫«نفس مذاکره تعیی ن کننده اینده وضعیت ای ران در منطقه‪،‬‬ ‫صحنه بی ن المللی و رابط��ه با امریکا نیس��ت‪ ،‬چرا که این‬ ‫اولین بار نبود که مذاکره ای انجام م ی ش��د‪ .‬مطمئنا انجام‬ ‫مذاکره ب��رای مذاکره نه تنها اثر مثبتی ن��دارد که برخی اثار‬ ‫منفی هم بر ان مترتب است که همان سوءاستفاده تبلیغاتی‬ ‫طرف مقابل اس��ت که همین کار را هم انج��ام داد‪ .‬یعنی‬ ‫از یک ط��رف در گفت وگوی تلفنی مطال��ب مثبتی را بیان‬ ‫کرد‪ ،‬اما بعد رجزهای بیهوده ای را ک��ه ماه ها نخوانده بودند‬ ‫یعنی گزینه نظام��ی روی میز» را تکرار کردن��د‪ ».‬به اعتقاد‬ ‫وزی ر خارجه سال های ابتدایی انقالب‪ ،‬امریکای ی ها توانستند‬ ‫از گفت وگوی مستقیم بهره برداری تبلیغاتی مناسبی کنند‪.‬‬ ‫والیتی با بیان اینکه محتوای مذاکره تلفنی معمولی بود و‬ ‫مطلب جدیدی در این مذاکره مبادله نشد‪ ،‬خاطرنشان کرد‪:‬‬ ‫«در این روند تنها صحب ت هایی که دو طرف با واسطه به هم‬ ‫منتقل م ی کردند‪ ،‬مستقیم به یکدیگر انتقال دادند‪ ،‬ه ر چند‬ ‫پیش از این گفتم که انها از ان بهره تبلیغاتی بردند و ما هم‬ ‫باید تدابیر الزم را در این زمین��ه پی ش بینی م ی کردیم‪ .‬باید‬ ‫توجه داشت که طوری نباشد که امریکای ی‪‎‬ها به هر شکلی‬ ‫که م ی خواهند صحنه را بگردانند‪ ».‬به گفته والیتی‪ ،‬روحانی‬ ‫هم در سخنرانی و هم در مذاکره روسای کشورها‪ ،‬کامال بر‬ ‫مجله خبری‬ ‫تحلیل والیتی از مذاکرات ایران و امریکا‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫موضوع اطالعی ندارد و در صورت رسم ی ش��دن ان را حتما‬ ‫اعالم خواهند کرد‪ ».‬البته به همراه این خبر‪ ،‬تسنیم به نقل‬ ‫از نوبخت نوشته بود‪« :‬تصمیمی ب رای حضور رئی س جمهور‬ ‫در دانشگاه گرفته نشده»‪ .‬در این رابطه هم دفتر سخنگوی‬ ‫دولت این موضوع را تکذیب کرد‪ .‬فردای ان روز رئی س جمهور‬ ‫در دانشگاه ته ران حاضر شد و به سخنرانی پرداخت‪ .‬به عالوه‬ ‫دفتر سخنگوی دولت ضمن قدردانی از زحمات رسانه ها‪ ،‬بار‬ ‫دیگر خواستار دقت نظر جامعه رسانه ای کشور در انتشار اخبار‬ ‫مربوط به حوزه دولت شده اس��ت‪ .‬با نگاهی به مصاحب ه ای‬ ‫که از نوبخت در تسنیم منتشر ش��ده و قرار دادن ان در کنار‬ ‫گفته های نوبخت م ی توان نتیجه گرفت که نوبخت اصل‬ ‫گفت وگو را اساس��ا انکار نکرده و در صورتی که خبر تسنیم‬ ‫ساخته انها بود حتما باید گفت وگو را تکذیب م ی کرد‪ .‬به این‬ ‫ترتیب م ی توان برداشت کرد که بعد از انتشار این مصاحبه‪،‬‬ ‫فش��ار ب رای تکذیب این خبر باعث انتش��ار اطالعیه دفتر‬ ‫سخنگوی دولت شده‪ .‬چند ساعت بعد نیز تصویر متن حکم‬ ‫رئی س جمهور ب رای ب رادرش در سایت ها انتشار یافت‪ .‬پیش از‬ ‫این در ابتدای دولت روحانی شایعه انتصاب حسین فریدون‬ ‫به سمت ریاست دفتر بازرس��ی رئی س جمهور از سوی یک‬ ‫منبع اگاه نزدیک به وی تکذیب ش��ده بود‪ .‬جالب اینکه این‬ ‫منبع اگاه به نقل از فریدون گفته بود‪« :‬ب رادر رئی س جمهور‬ ‫ضمن عدم پذیرش پیشنهادات ب رای حضور در دولت گفته‬ ‫است که ب رای جلوگیری از ایجاد هرگونه شائبه‪ ،‬پست دولتی‬ ‫نخواهم گرفت‪.‬‬ ‫حسین فریدون ب رادر کوچکتر رئی س جمهور است‪ .‬او‬ ‫در زمان بازگشت حضرت امام به کشور در ‪ 12‬بهمن ‪ ،57‬جزو‬ ‫تیم حفاظتی و امنیتی بوده است و مسئولیت برقراری نظم‬ ‫و مدیریت مراسم انتقال امام از فرودگاه به بهشت زه را(س) را‬ ‫بر عهده داشته است‪ .‬همچنین او در مدت یازده روزه پیروزی‬ ‫انقالب اس�لامی‪ ،‬به وظای��ف حفاظتی و امنیت��ی خود در‬ ‫نگهداری از زندانیان سیاسی و اعضای ارشد ساواک‪ ،‬مشغول‬ ‫بوده است‪ .‬فریدون سپس به س��مت فرمانداری شهرستان‬ ‫نیشابور منصوب ش��ده و مدتی بعد به عنوان فرماندار کرج‬ ‫فعالیت م ی کن��د‪ .‬مدت��ی را در جریان جن��گ تحمیلی در‬ ‫جبهه ها و بعد به وزارت خارجه رفته و به عنوان سفیر ای ران در‬ ‫مالزی هشت سال در این کشور فعالیت م ی کند‪ .‬او مدتی را‬ ‫نیز به عنوان یکی از نمایندگان ای ران در سازمان ملل فعالیت‬ ‫کرده و پس از بازگشت به ای ران به عنوان مشاور رئیس مرکز‬ ‫تحقیقات استراتژیک تعیین شده و فعالیت م ی کند‪ .‬نزدیکان‬ ‫رئی س جمهور م ی گوید او در تمام سفرهای استانی پیش از‬ ‫انتخابات همراه وی بود‪ .‬انها معتقدند که رئی س دولت اعتقاد‬ ‫و اعتماد ویژه ای به او دارد‪ .‬اگر به تصاویر دیدار وزرای خارجه‬ ‫ای ران و ‪ 5+1‬در نیویورک که جان کری وزیرخارجه امریکا نیز‬ ‫در ان حضور داشت دقت کنیم‪ ،‬حسین فریدون را خواهیم‬ ‫دید‪ .‬فرس��تادن فریدون در تیم مذاکره کننده و جلس ه ای که‬ ‫در ان بعد از ‪ ٣٤‬س��ال وزرای خارجه دو کش��ور در کنار هم‬ ‫نشس��تند‪ ،‬نش��ان از اعتمادی اس��ت که روحانی به او دارد؛‬ ‫اعتمادی که شاید ب رای برخی در دولت خوشایند نباشد‪g .‬‬ ‫مواضع اصولی جمهوری اسالمی پای فشرده است‪ .‬او درعین‬ ‫حال تاکید م ی کند که انها «قصد فریبکاری» داشتند و این‬ ‫«نشان م ی دهد که در مذاکرات حسن نیت ندارند و هدفشان‬ ‫حل مشکالت نیست‪ ».‬مشاور عالی مقام معظم رهبری در‬ ‫امور بی ن الملل به واکاوی س��خنان و رفتارهای اوباما بعد از‬ ‫گفت وگو تلفنی با روحانی م ی نش��یند و م ی گوید‪« :‬برخی‬ ‫که خوش باور بودند‪ ،‬تصور م ی کردند بعد از این مش��کالت‬ ‫بین ای ران و امریکا حل م ی شود؛ اما اوباما بالفاصله در کنار‬ ‫رئیس رژیم صهیونیستی‪ ،‬تندترین حرف‪‎‬هایی که در طول‬ ‫دوره ریاس��ت جمهوری خود زده ب��ود را مجددا تک��رار کرد‪.‬‬ ‫یکی اینکه گزینه نظامی روی میز است و دیگر اینکه ای ران‬ ‫به دنبال سالح هسته ای است‪ .‬او ماه ها بود که چنین سخنی‬ ‫نگفته بود حاال ایا نتیجه گفت وگوی تلفنی باید این باشد که‬ ‫موضع گیری اوباما بدتر از گذش��ته شود؟ این فریبکاری انها‬ ‫را نشان م ی دهد‪».‬‬ ‫چندی پی��ش رئی س جمهور خبر داد ک��ه ب رای انجام‬ ‫رابطه با امریکا نظرسنجی را صورت خواهد داد‪ .‬مشاور عالی‬ ‫مقام معظم رهبری در ام��ور بی ن الملل درب��اره این موضوع‬ ‫م ی گوید‪« :‬کشورهایی که سابقه دیپلماس ی شان از ما بیشتر‬ ‫است مثل انگلیس ی‪‎‬ها‪ ،‬فرانس��وی‪‎‬ها‪ ،‬روس ها و‪ ...‬ایا ب رای‬ ‫برقراری رابطه با کشوری به نظرسنجی متکی هستند؟‬ ‫به گفته والیتی تصمیم گیری درب��اره رابطه با امریکا‬ ‫ب راساس قانون اساسی برعهده مقام معظم رهبری است‪g .‬‬ ‫‪25‬‬ ‫گزارش‬ ‫کلیدداران استان ها‬ ‫برخی ناظران به‬ ‫روند کند تغییرات در‬ ‫مدیریتاستان ها‬ ‫اعتراض داشته اند‪،‬‬ ‫اما دولت می گوید‬ ‫باحساسیتویژه‬ ‫استانداران را انتخاب‬ ‫می کنیم‬ ‫ویژگی های استانداران از نگاه وزیر کشور‬ ‫مجله خبری‬ ‫روند تغییر در استانداری ها تقریبا به نصف استان های‬ ‫کشور رس��یده و دولت روحانی نش��ان داده که برخالف سایر‬ ‫دولت ها عجل��ه ای در کار تغییر اس��تانداران ن��دارد‪ .‬این رویه‬ ‫دولت‪ ،‬البته انتقاداتی را نیز به همراه داشت‪ .‬اما پاسخ وزیرکشور‬ ‫به عنوان مسئول تغیی رات در استانداری های کشور این گونه بود‪:‬‬ ‫«رئی س جمهور حساسیت ویژه ای در انتخاب استانداران دارد‪».‬‬ ‫رحمان ی فضلی معتقد اس��ت که همه استانداران انتخاب شده‬ ‫تاکنون اعتدالگرا هس��تند و باید در عمل‪ ،‬همه مدی ران دولت‬ ‫والیتمداری را س��رلوحه کار خ��ود قرار دهند‪ .‬وزیر کش��ور که‬ ‫ب رای مراسم معارفه اس��تاندار جدید سمنان‪ ،‬به ش��هر زادگاه‬ ‫رئی س جمهور س��فر کرده بود‪ ،‬درباره ویژگ ی های اس��تانداران‬ ‫م ی گوید‪« :‬اس��تانداران دولت تدبیر و امی��د همگی اعتدالگرا‬ ‫هس��تند و رعایت اعتدال و درایت در کارها باید اولویت کار در‬ ‫استان‏ها باشد‪ .‬مسئوالن باید والیتمدار باشند و به ب رنامه های‬ ‫دکتر روحانی به عنوان رئی س جمهور اعتقاد داشته باشند‪ ».‬یکی‬ ‫از انتقاداتی که در دوره های گذشته به دولت های نهم و دهم وارد‬ ‫م ی شد‪ ،‬عدم استفاده از مدی ران سابق و تجربیاتشان بود‪ .‬دولت‬ ‫روحانی اما قصد دارد تا از تجربیات مدی ران گذشته استفاده کند‪.‬‬ ‫رحمان ی فضلی م ی گوید‪« :‬در استان‏ها باید از تجربیات گذشته‬ ‫به خوبی استفاده شود و استاندار جدید سمنان نیز که فردی با‬ ‫سابقه درخشان و مدیری توانمند است‪ ،‬باید این اصل را رعایت‬ ‫کند‪ ».‬در ‪ 50‬روز اولیه دولت روحانی اس��تانداران اس��تان های‪:‬‬ ‫ته ران‪ ،‬زنجان‪ ،‬لرستان‪ ،‬کهکیلوی ه و بوی راحمد‪ ،‬خ راسان شمالی‪،‬‬ ‫س��منان‪ ،‬مرکزی‪ ،‬ایالم‪ ،‬گلس��تان‪ ،‬البرز‪ ،‬اصفهان‪ ،‬مازندران و‬ ‫گیالن تغییر کردند‪ .‬اما این روند مورد تایید هواداران دولت به‬ ‫ویژه ایت اهلل هاشمی نیست‪ .‬او که در دوران احمدی نژاد به طور‬ ‫کامل از مدیریت اجرایی کشور حذف شده بود و حتی نزدیکان‬ ‫و اعضای حزب نزدیک به وی نی��ز در مدیریت اجرایی حضور‬ ‫نداشتند‪ ،‬نس��بت به روند کند تغیی رات انتقاد کرده و با اشاره به‬ ‫تغییر ش��رایط بعد از انتخابات م ی گوید‪« :‬اکن��ون م ی توان با‬ ‫اصالح شرایط مدیریتی و حل مش��کالت خارجی با استفاده از‬ ‫زی ربناهای موجود‪ ،‬کشور را به سرعت به موقعی ت های مناسب‬ ‫علمی‪ ،‬دانشگاهی و فرهنگی رساند‪ ».‬او که همیشه در دوران‬ ‫ریاست جمهوری احمدی نژاد منتقد سیاست های مدیریتی وی‬ ‫بود‪ ،‬ادامه م ی دهد‪« :‬شرایط مدی ریت اجرایی گذشته‪ ،‬اوضاع کشور‬ ‫را مثل کالفی سردرگم به هم ریخت و اصالح امور‪ ،‬نیاز به تدبیر‬ ‫دارد‪ .‬البته طوالن ی شدن زمان انتخاب استانداران و دیگر مدی ران‬ ‫استانی و شهرستانی هم به صالح دولت فعلی و مردم نیست‪».‬‬ ‫البته این اظهارنظر هاشمی ب ی پاسخ نماند‪ .‬برخی صاحبنظ ران‬ ‫معتقد بودند که انتخاب استانداران وظیفه ذاتی وزارت کشور‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫و دولت اس��ت و بناب راین هرگونه دخالت در این زمینه به گفته‬ ‫کارشناسان دخالت در امور اجرایی جهت اعمال نفوذ و کسب‬ ‫سهمیه سیاسی تلقی ش��ده و به عالوه مداخله جویی نوعی‬ ‫توهین به دولت نیز محسوب م ی شود‪ .‬همچنین اسماعیل‬ ‫کوثری‪ ،‬نماینده مجلس ک��ه این روزها انتق��ادات زیادی را به‬ ‫هاشمی وارد م ی داند‪ ،‬نسبت به این اظهارنظر او واکنش نشان‬ ‫ی خودش را صاحب دولت م ی داند‪ ».‬این‬ ‫داد و گفت‪« :‬هاش��م ‬ ‫نماینده مردم ته ران و عضو کمیس��یون امنیت ملی مجلس‬ ‫م ی گوید‪« :‬اینکه بعضی افراد سعی م ی کنند با اظهارنظرهایی‬ ‫که در رابطه با دولت دارند تا حدودی نظ راتشان را بر دولت اعمال‬ ‫کنند‪ ،‬درست نیست و باید خود شخص اقای رئی س جمهور در‬ ‫رابطه با این مس��اله ورود کرده و موضع گیری کند‪ ».‬کوثری با‬ ‫بیان اینکه بعض ی ها خودشان را طوری نشان م ی دهند که دولت‬ ‫باید تابع انها باشد ولی قطعا این تفکری اشتباه است‪ ،‬توضیح‬ ‫داد‪« :‬دولت یک سری سیاست های مشخص دارد که ب ر اساس‬ ‫انها اهدافش را دنبال م ی کند و اینکه فشاری به دولت اورده شود‪،‬‬ ‫کار غلطی است‪ .‬چنین اظهارنظرهایی اشتباه بزرگی است که‬ ‫به هیچ وجه نم ی تواند قابل قبول باش��د‪ ».‬در پاسخ‪ ،‬مجمع‬ ‫تشخیص مصلحت نظام با انتشار بیانی ه ای اتهام دخالت در کار‬ ‫دولت و تعیین تکلیف ب رای روحانی را رد کرده و این سخنان را از‬ ‫سر دلسوزی و خیرخواهانه خواند‪ .‬در این بیانیه امده ‪« :‬منظور‬ ‫رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام‪ ،‬توصیه خیرخ واهانه و‬ ‫مطلبی دلس��وزانه ب رای جلوگیری از دچار شدن امور کشور به‬ ‫روزمرگی بود که اگر مدی ران سابق مقبولند‪ ،‬به انها ابالغ شود‬ ‫نامهر یزی کنند و در غیر این صورت‪،‬‬ ‫که کارشان ادامه دارد تا ب ر ‬ ‫مدی ران جدید منصوب شوند تا با اتکا به سیاست های دولت ‪ ،‬از‬ ‫رکود مدیریتی در استان ها جلوگیری شود‪ ».‬رحمان ی فضلی در‬ ‫پاسخ به کسانی که روند تغیی رات را کند معرفی م ی کنند‪ ،‬گفت‪:‬‬ ‫«استانداران انتخاب خ واهند شد و اگر از نظر سرعت کندی وجود‬ ‫دارد‪ ،‬به خاطر دقت باال در انتخاب اس��ت‪ ».‬اما در طرف دیگر‬ ‫برئیس مجلس است که م ی گوید‪« :‬نباید تغیی رات‬ ‫باهنر‪ ،‬نای ‬ ‫در استانداری ها اتوبوسی باشد‪ ».‬اشاره او به گفته های روحانی‬ ‫است که تاکید کرده بود‪« :‬ما اتوبوسی نیستیم اما کسانی که‬ ‫بدون بلیت سوار شده اند را پیاده م ی کنیم»‪ .‬باهنر با این مضمون‬ ‫از روحانی س��وال م ی کند‪« :‬چند نفر از ‪ ٣٠‬استاندار بدون بلیت‬ ‫هستند؟» او اضافه م ی کند‪« :‬اگر اصل بر مبنای تغییر باشد‪،‬‬ ‫نگران کننده خ واهد بود‪ ».‬باهنر بر همین اساس ضمن انتقاد از‬ ‫تغیی رات گسترده بین استانداران تصریح کرد‪« :‬نم ی توان گفت‬ ‫که هیچ کدام از این‪ 30‬استاندار به درد نم ی خوردند و حداقل پنج‬ ‫یا شش نفر از استانداران احمدی نژاد را م ی توانستیم نگه داریم‪،‬‬ ‫بنده بحث سیاسی نم ی کنم اما معتقدم نباید گفت هرکس که‬ ‫در گذشته بوده باید کنار برود‪ ».‬جبهه پیروان خط امام و رهبری‬ ‫هم در بیانی ه ای از رویه تعویض به تعبیر انها «شتابانه مدی ران»‬ ‫انتقاد کرده و نوشته اند‪« :‬این تغیی رات به صالح کشور نیست‪».‬‬ ‫اینجبهه اینتغیی رات رانیز «بسترسازیزیرکانه ب رای حاکمیت‬ ‫یک جناح» خ وانده است‪ .‬البته تغییر در استانداری ها تا حد زیادی‬ ‫قابل توجیه است‪ .‬دولت نهم و دهم تا شش ماه مانده به پایان‬ ‫کارش‪ ٩١‬بار تغیی رات در استانداری ها را تجربه کرد‪ .‬استانداران در‬ ‫واقع رئی س جمهور یک استان هستند و عموما با تغییر دولت‪،‬‬ ‫برمبنای همسویی و همفکری با دولت ها انتخاب م ی شوند تا‬ ‫بتوانند سیاست های کلی اقتصادی و سیاسی دولت را در استان‬ ‫ی ب رای استانداری ها‬ ‫به اجرا در بیاورند‪ .‬استفاده از نیروهای بوم ‬ ‫یکی از خواسته های همیشگی مناطق مختلف کشور بوده؛‬ ‫نکته ای که وزیر کشور نیز در اولین کنف رانس مطبوعات ی اش‬ ‫به ان اشاره کرد و گفت‪« :‬در شرایط مساوی نیروهای بومی در‬ ‫اولویت خواهند بود‪ ».‬دولت در مرحله اول تغیی رات استانداران از‬ ‫هشت استانداری در پنج استان خ راسان شمالی‪ ،‬زنجان‪ ،‬مازندران‪،‬‬ ‫اصفهان و کهکیلوی ه و بوی راحمد از نیروهای بومی اس��تفاده‬ ‫کرد‪ .‬البته برخی بر این باورند ک��ه در دولت روحانی نیروهای‬ ‫اصالح طلب بیش از سایر نیروهای به ویژه اصولگرایان‪ ،‬ب رای‬ ‫مدی ریت به استان های کشور روانه شده اند‪.‬‬ ‫اخرین تغییرات استانداری ها‬ ‫در اخرین تغیی رات محمد علی نجفی به عنوان استاندار‬ ‫گیالن انتخاب و معرفی ش��د‪ .‬محمدعلی نجفی که اصالتا‬ ‫گیالنی بوده‪ ،‬مشاور ترکان در مناطق ازاد کشور است‪ .‬باتوجه‬ ‫به رای باالیی که روحانی در استان های شمالی کشور کسب‬ ‫کرد‪ ،‬م ی توان انتظار داش��ت که ب رای جلب حمایت بیشتر و‬ ‫ی نگاه داشتن انها‪ ،‬کارگروه تعیین استانداران نگاه ویژه ای‬ ‫راض ‬ ‫به بوم ی بودن استانداران استان های شمالی داشته و به جای‬ ‫اس��تفاده از نیروهای غی ربومی از افراد اشنا ب رای این استان ها‬ ‫استفاده کرده است‪ .‬نجفی متولد سال ‪ ۱۳۳۵‬در استانه اشرفیه‬ ‫محمد مقیمی‪ ،‬محمدعلی نجفی‪ ،‬حسین صادق لو و محمد وکیلی استانداران جدید منصوب شده از طرف دولت هستند‬ ‫‪26‬‬ ‫و دارای مدرک دکترای مدیریت اس��تراتژیک اس��ت که سابقه‬ ‫معاونت طرح و ب رنام��ه و امور اقتصادی س��ازمان منطقه ازاد‬ ‫تجاری ـ صنعتی کیش و سرپرس��تی منطقه ویژه اقتصادی‬ ‫انزلی را در کارنامه کاری خود دارد‪.‬‬ ‫سمنان‬ ‫محمد وکیلی که از سوی وزارت کشور به عنوان استاندار‬ ‫سمنان‪ ،‬استان محل تولد رئی س جمهور انتخاب شده‪ ،‬فرمانداری‬ ‫ش��هرهای ته ران‪ ،‬ش��ی راز‪ ،‬اراک‪ ،‬خرم اباد‪ ،‬بروج��رد و مالیر و‬ ‫شهرداری سه شهر مشهد‪ ،‬ش��ی راز و قم را در کارنامه خود دارد‪.‬‬ ‫مسئولیت ‏هایی چون معاونت و مشاور وزیر کار و امور اجتماعی‪،‬‬ ‫مشاور معاونت عمرانی وزارت کشور‪ ،‬مشاور عمرانی و مدیرکلی‬ ‫امور هماهنگی اقتصادی استانداری خ راسان‪ ،‬مدیرکلی بودجه‬ ‫کمیته امداد امام خمینی (ره) و عضویت هیات مدیره شرکت‬ ‫توسعه سپهر ته ران از جمله س��وابق اجرایی وکیلی‪ ،‬استاندار‬ ‫جدید سمنان به شمار می اید‪.‬‬ ‫گلستان‬ ‫از سوابق اجرایی حس��ین صادقلو‪ ،‬استاندار جدید استان‬ ‫سرسبز گلس��تان م ی توان به عضویت کمیسیون اموزش و‬ ‫تحقیقات مجلس شورای اسالمی‪ ،‬معاونت پشتیبانی و اداری‬ ‫مالی وزارت اموزش و پرورش‪ ،‬معاونت حقوقی و امور مجلس‬ ‫وزارت اموزش و پرورش‪ ،‬مشاور وزیر و مدیرکل دفتر وزارتی وزارت‬ ‫علوم‪ ،‬تحقیقات و فناوری اشاره کرد‪.‬‬ ‫ایالم‬ ‫محمد حسین مقیمی‪ ،‬استاندار جدید استان مرکزی هم‬ ‫مسئولیت نمایندگی مردم خمین در هشتمین دوره مجلس‬ ‫شورای اسالمی و استانداری استان های خوزستان و کرمانشاه‬ ‫را در سوابق کاری خود دارد‪ .‬اس��تاندار جدید استان مرکزی در‬ ‫س��مت های معاونت عمرانی وزارت کش��ور‪ ،‬ریاست سازمان‬ ‫شهرداری ها و دهیاری های کشور‪ ،‬سرپرست شهرداری ته ران‪،‬‬ ‫مشاور وزیر کشور و معاون وزیر معادن و فلزات‪ ،‬قائم مقام معاون‬ ‫اجرایی ریاس��ت جمهوری و ریاست ستاد بازس��ازی و نوسازی‬ ‫مناطق جنگ زده کشور مشغول به فعالیت بوده اند‪g.‬‬ ‫غالف تمام فلزی‬ ‫فرشاد مهدی پور‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫اصال مهم نیست که دقیقا چه چیزی در تماس تلفنی‬ ‫نیویورک گفته یا شنیده ش��ده‪ ،‬انچه بااهمی ت تر م ی نماید‬ ‫تصویری است که در افکار عمومی نس��بت به این رویداد‬ ‫ش��کل گرفته و برخالف تص��ور‪ ،‬چندان ه��م خوش بینانه‬ ‫نیست‪ .‬بازنمایی واقعیت مذاکره را م ی توان در چند عرصه‬ ‫نشان داد و متعاقب ان تالش کرد تا زیربنای مفهوم ی حاکم‬ ‫بر این تصاویر را دریافت‪ .‬اولین تصویر‪ ،‬به کاهش نه چندان‬ ‫ش��گفت اور نرخ ب راب��ری دالر و ریال بازم ی گ��ردد؛ هرچند‬ ‫بس��یاری تالش کردند تا ان را در نس��بت با اقدامات بانک‬ ‫مرکزی توضیح دهند‪ ،‬اما تجارب قبلی نش��ان م ی دهد که‬ ‫در یک س��ال اخیر (دوران اوج به هم ریختگی بازار سرمایه)‪،‬‬ ‫هی چ گاه مواضع بانک مرکزی نم ی توانس��ت تا بدین پایه‪،‬‬ ‫نرخ ارز را ثابت نگه دارد و با وجود همه تهدیدهای رس��می‪،‬‬ ‫باز هم باال و پایین رفتن های قیمت دالر‪ ،‬خارج از کنترل و‬ ‫نظارت بود‪ .‬این نکته در ش��رایط تعطیل��ی دولت امریکا و‬ ‫احتمال ورشستگی ان‪ ،‬که در همه جا دالر را با کاهش ارزش‬ ‫مواجه کرد‪ ،‬بیشتر خود را نش��ان م ی دهد که بازار‪ ،‬برخالف‬ ‫پی ش بین ی ها و توقع��ات‪ ،‬واکنش بس��یار محتاطانه ای را‬ ‫نس��بت به این خرق عادت در پیش گرفت‪ .‬دومین تصویر‪،‬‬ ‫به گفت وگو و مباحث��ات عمومی بازم ی گش��ت که درون‬ ‫تاکس ی ها‪ ،‬اتوبوس ها‪ ،‬خطوط مترو و مهم تر از همه اماکن‬ ‫فروش اجناس رخ م��ی داد؛ اگرچه حمایتی نصفه و‬ ‫خرید و‬ ‫ِ‬ ‫نیمه از مذاکره قابل مشاهده بود‪ ،‬اما معموال با نگران ی های‬ ‫معیشتی پیوند م ی خورد و اینکه این تماس‪ ،‬چه زمانی و به‬ ‫چه نحوی نتای��ج عمل ی اش را نمای��ان م ی کند‪ .‬نگاهی به‬ ‫برنامه تریبون ازاد (‪ )Open Mic‬ش��بکه خبری سی‪.‬ان‪.‬‬ ‫ان‪ ،‬حتی عناصر کمتر دیده ش��ده ای از این تصویر را بازتاب‬ ‫م ی دهد و ان هم اینکه با وجود خوش��حالی از مذاکره‪ ،‬ده ها‬ ‫ابهام و س��وال و اعت��راض‪ ،‬در ذهن ای ران ی ها وج��ود دارد و‬ ‫(به گواهی این مس��تند امریکایی تازه تولی د شده در ته ران)‬ ‫م ی توان مدعی شد که ای رانیان اگر ببخشند هم‪ ،‬فراموش‬ ‫نم ی کنند‪ .‬سومین تصویر‪ ،‬اقدامات شاید شتاب الود دولت ی ها‬ ‫باش��د؛ یک بخش این شتابزدگی در بخش��ی از ماجراهای‬ ‫نیویورک ب��ه وقوع پیوس��ت و ادامه مهم ت��ر ان‪ ،‬در اعالم‬ ‫محوری��ت نظرس��نج ی ب رای تش��خیص می��زان رضایت‬ ‫ش��هروندان از مذاکره بود‪ .‬این ط��رح (نظرخواهی عمومی‬ ‫درب��اره رابط��ه و مذاکره با امریکا)‪ ،‬مس��اله تازه تاسیس��ی‬ ‫نیست و سال هاس��ت که برخی حرفش را پیش م ی کشند‬ ‫و اب دیده ترین پاس��خ به این اقدام را‪ ،‬سال ها پیش اب راهیم‬ ‫یزدی‪ ،‬مسئول مشهور تشکیالت نهضت ازادی و اولین وزیر‬ ‫امور خارجه ای ران داد؛ ان روزی که گفت نتیجه نظرسنجی‬ ‫اگر دولت را مجبور به مذاک��ره و رابطه کرد‪ ،‬دیگر ابزاری در‬ ‫دست او ب رای مبادله و امتیازدهی و امتیازگیری باقی نخواهد‬ ‫ماند‪ .‬در چنان ش��رایطی دولت باید همه چیز را واگذار کند‪،‬‬ ‫چون افکارعموم��ی از او چنین مطالب ه ای ک��رده و مضافا‪،‬‬ ‫طرف امریکایی نیز با علم به این موضوع‪ ،‬خود را در موضع‬ ‫برتر م ی نشاند‪.‬‬ ‫اگر بر تصاوی ِر ذکر شده‪ ،‬بش��ود نوعی توالی تاریخی‬ ‫درنظر گرفت و احتیاط بیش از اندازه بازار در کاهش نرخ ارز‬ ‫را در روزهای اخیر (حین مذاکرات ژنو)‪ ،‬دالی بر تایید همین‬ ‫بازخوردگیری عمومی تلقی کرد‪ ،‬م ی توان گفت در س��طح‬ ‫دولتمردان که اصل ی ترین مصدر مواجه��ه با غرب (امریکا‪،‬‬ ‫نظام سلطه و یا هر ان چیزی که در غیریت با ای ران قرار دارد)‬ ‫هستند‪ ،‬نوعی تحول مفهومی‪-‬نظری رخ داده که در تمام ی ‬ ‫س��ده اخیر‪ ،‬ب ی مانند و نظیر اس��ت؛ ان چیزی که م ی توان‬ ‫ن دشمن‬ ‫قلب شدن مفهوم محوری دشمن نامید‪ .‬تبدیل شد ‬ ‫به حریف و رقیب و شریک و نهایتا همکاری که م ی شود با‬ ‫او بر سر منافع مشترک به توافق رسید‪ .‬ایده دشمن نپنداری‬ ‫امریکا که حاال در حال مزه مزه کردن مذاکر ه است و روزگاری‬ ‫دیگر‪ ،‬شاید رابطه را نیز در دستورکار قرار دهد‪ ،‬ممکن است‬ ‫رفته رفته از س��طوح باالتر به دیگر س��طوح نی��ز نفوذ کرده‬ ‫و گس��ترش یابد‪ ،‬به نحوی ک��ه «دیگری»‪ ،‬دیگ��ر معنای‬ ‫س��ابق اش را نداش��ته باش��د و چون چنین معنایی از ذهن‬ ‫سیاس��ت ورز ای رانی پاک ش��ده‪ ،‬خیلی بعید است که بتوان‬ ‫ان را در ذهن جامع��ه‪ ،‬بازتولید کرد‪ .‬منهاکردن دش��منی از‬ ‫دشمن‪ ،‬اگر به معنای ته ی ش��دن ان از جوهر طاغوت ی اش‬ ‫باش��د‪ ،‬اتفاق مطلوب و خوشایندی اس��ت که حتما باید ما‬ ‫به ازایی بیرونی هم داشته باش��د و البته اکنون نشانه های‬ ‫عین ی اش دیده نم ی ش��ود‪ .‬اما اگر چنین نباش��د و بازنمایی‬ ‫تصویری غیرواقع ی ای ش��کل بگیرد‪ ،‬اوال سیاس��تمدار در‬ ‫مسیر س��نگالخ و ناهمواری قدم م ی گذارد که رهایی از ان‪،‬‬ ‫ب رایش ممکن نیست و دیگر انکه چون چنین طرز تلق ی ای‬ ‫در اعماق وجود مردم‪ ،‬رسوخ نکرده (بازهم به گواهی مستند‬ ‫سی‪.‬ان‪.‬ان)‪ ،‬نقطه بحرانزای مذاکره گری‪ ،‬چهره م ی گشاید‪.‬‬ ‫مردم‪ ،‬زیر دستکش مخلمین‪ ،‬دست چدنی و سختی را حس‬ ‫و لمس م ی کنند که اجازه زندگ ی کردن س��رافرازانه را از انها‬ ‫گرفته یا الاقل مایل است بگیرد؛ حفظ این تلقی منطقی در‬ ‫ب رابر معامله ای ناپایدار و سس��ت‪ ،‬اصل ی ترین مقوله مقوم‬ ‫س��رمایه اجتماعی اس��ت که باید با جدیت تمام از ان حفظ‬ ‫و حراست کرد‪g .‬‬ ‫مجله خبری‬ ‫مرکزی‬ ‫نگاهی دیگر به پیامد تماس نیویورک‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫محمدرضا مروارید‪ ،‬استاندار جدید ایالم نیز پیش از این‬ ‫در سمت معاونت ب رنامه ریزی و اداری مالی استانداری کرمانشاه‬ ‫خدمت کرده و مدیرکلی کشاورزی و منابع طبیعی استان ایالم‬ ‫را بر عهده داش��ته اس��ت‪ .‬عضویت در هیات عامل و معاون‬ ‫پشتیبانی و بازرگانی سازمان حمل و نقل و پایانه های کشور‬ ‫و عضویت در هی��ات عامل و مع��اون اداری و مالی و حقوقی‬ ‫سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای کشور‪ ،‬ریاست مجمع‬ ‫شرکت حمل و نقل بی ن الملل مختلط ای ران و روسیه‪ ،‬ریاست‬ ‫هیات مدیره و مدیرعامل ش��رکت حمل و نقل بی ن المللی و‬ ‫کشتی رانی ای ران و روسیه از دیگر سوابق وی به شمار م ی رود‪.‬‬ ‫یادداشت‬ ‫‪27‬‬ ‫سیاست‬ ‫ت‬ ‫یتر اول‬ ‫گروه هایسیاسیوشعار‬ ‫«مرگبرامریکا»‬ ‫ماجرای یک شعار‬ ‫گفت وگویمثلثبا‬ ‫امیرمحبیان‬ ‫سخنرانی هاشمی رفسنجانی‬ ‫در کرمانشاه حاش�یه هایی به همراه‬ ‫داشت‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫پسلرزههایخاطرهجنجالی‬ ‫خاطره نویسی هاشم ی رفسنجانی‪ ،‬حاشی ه هایی را برای او ایجاد کرد و موجب اعتراضاتی از تهران تا کرمانشاه شد‬ ‫‪28‬‬ ‫افکارعمومیبایدقانعشود‬ ‫موضعمنطقیدفترامامباعثانتقاد‬ ‫هاشمیازمسئوالنسایت اششد‬ ‫گفت وگویمثلثباعباس‬ ‫سلیمینمین‬ ‫داوود حشمتی‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫‪1‬‬ ‫سخنان اقای هاش��می واکنش های زیادی را به دنبال‬ ‫داشت‪ .‬از روزنامه کیهان گرفته تا اسماعیل کوثری در مجلس‬ ‫به ان انتقاد کردند‪ .‬موضوع انتقادات حتی فراتر از بحث حذف‬ ‫این شعار جلو رفت و تا تش��کیک خاط رات ایت اهلل هاشمی‬ ‫کشیده شد‪.‬‬ ‫خود ایت اهلل البته متوجه نادرس��تی انتشار این خاطره‬ ‫ش��د و تقصیر را به گردن مسئوالن س��ایتش انداخت‪ .‬او در‬ ‫پاسخ به سوال روزنامه جمهوری اسالمی مبنی بر اینکه طرح‬ ‫موضوع امکان حذف شعار مرگ بر امریکا در شرایط کنونی‬ ‫ی غیرالزم و در زمان نامناسب نبود؟ م ی گوید‪« :‬این‬ ‫ایا اقدام ‬ ‫خاطره مربوط به سال ها قبل اس��ت و مسئول سایت بدون‬ ‫هاشمی پاسخگو باشد‬ ‫تندتری��ن واکن��ش را در هفته های اخیر به هاش��می‪،‬‬ ‫حاج منص��ور ارض��ی داش��ت‪ .‬به گ��زارش مهر ای��ن مداح‬ ‫مش��هور ته ران که در مراس��م دعای عرفه حسینیه صنف‬ ‫لباس فروش��ان‪ ،‬س��خن م ی گفت‪ ،‬با انتقاد از اظهارات اخیر‬ ‫ایت اهلل هاشم ی رفس��نجانی درخصوص حذف شعار مرگ‬ ‫بر امریکا با «پیر کفتار» خواندن رئیس مجمع تش��خیص‬ ‫مصلحت نظام‪ ،‬گفت‪« :‬ان شاهلل خداوند مرگ او را برساند!»‬ ‫به گزارش مهر‪ ،‬حاج منصور م ی گوید‪« :‬این فرد اظهارات‬ ‫نادرستی درباره حذف شعار مرگ بر امریکا م ی کند و عده ای‬ ‫از اط رافیان پول پرست و ب ی غیرتش از او حمایت م ی کنند‪».‬‬ ‫یک روز قبل از اینکه حاج منص��ور ارضی پیکان تیز‬ ‫و تند انتقادش را روانه هاش��می کند‪ ،‬هاشمی به کرمانشاه‬ ‫رفت تا در مراسم س��الگرد ایت اهلل اشرف ی اصفهانی شرکت‬ ‫کند‪ .‬او در این سفر به س��خنرانی ب رای مردم پرداخت اما با‬ ‫سیاست‬ ‫تقصیر مسئوالن سایت بود‬ ‫هماهنگی اقدام به انتش��ار ان در این زمان کرد که اقدامی‬ ‫ نادرست بود‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬ایشان گفتند به دفتر تاکید کرده ام‬ ‫افراد بدون هماهنگی و اطالع قبلی از انتشار مطالب منتسب‬ ‫به من خودداری نمایند‪».‬‬ ‫به عالوه مصاحب ه حمید انصاری‪ ،‬قائم مقام موسس��ه‬ ‫تنظیم و نش��ر اثار امام نیز در واکنش به نقل قول خاط رات‬ ‫هاشمی درباره ش��عار مرگ بر امریکا بر موضع گیری جدید‬ ‫هاشمی تاثی ر گذار بود‪ .‬قائم مقام موسسه تنظیم و نشر اثار‬ ‫امام در بخشی دیگر از گفت وگوی خود که با تاکید بر جایگاه‬ ‫هاشم ی رفسنجانی در انقالب اسالمی است‪ ،‬م ی گوید‪« :‬این‬ ‫شعار اب راز محکومیت و انزجار ملت ای ران از ان همه دخالت‬ ‫نامشروع و جنایت و دشمنی ظالمانه ابرقدرت های ان زمان‬ ‫بود و این کمترین و بدیه ی ترین حق الهی و انس��انی ملت‬ ‫ای ران بود و کسی نم ی توانست به صورت دستوری و تصنعی‬ ‫ان را بر زبان مردم بنش��اند یا از انان بس��تاند‪ .‬ب��ه کاربردن‬ ‫این گونه شعارها زمانی ممنوع و ناپسند است که به ناحق و‬ ‫ناروا باشد وگرنه حق فریاد اعتراض مظلوم علیه ستمگر در‬ ‫همه فرهنگ های عالم به رسمیت شناخته شده و اختصاص‬ ‫به ملت ای ران ندارد‪ .‬در فرهنگ اس�لام هم‪ ،‬ق��ران کریم با‬ ‫رسایی هرچه تمام تر م ی فرماید‪« :‬ال یحب اهلل الجهر بالسوء‬ ‫من القول اّال من ظلم ‪».‬‬ ‫البته هاش��می نیز انتقادات برنامه ‪ 20:30‬را ب ی جواب‬ ‫نگذاشت‪ .‬ه ر چند این پاس��خ در لفافه بیان شد‪ .‬هاشمی در‬ ‫کرمانشاه بدون اش��اره به گزارشی که صداوس��یما علیه او‬ ‫منتشر کرده بود‪ ،‬صدا و سیما را جعبه سانسور خواند و گفت‪:‬‬ ‫«مردم دیگر تحت تاثیر صدا و سیما و جعب ه ای که مطالب را‬ ‫با سانسور به مردم تحویل م ی دهد نیستند؛ مردم ای ران امروز‬ ‫اگاه شده اند و عقل خود را دست جعب ه ای که سانسور م ی کند‪،‬‬ ‫نم ی دهند‪ ».‬به اعتقاد رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام‬ ‫«اگاهی چیزی نیس��ت که بتوان به زور ان را پس گرفت»‪.‬‬ ‫او گفته‪« :‬اگر اگاهی را اسیر کنند طبیعتا بیشتر م ی شود و‬ ‫اگر ازاد گذاشته شود که خود به خود این اگاهی در بین مردم‬ ‫رواج پی دا م ی کند‪ .‬با تعصب و لجاجت و دروغگویی نم ی توان‬ ‫جلوی اگاهی ملت را گرفت؛ هیچ لجوج دروغگویی در دنیای‬ ‫امروز پیروز نم ی شود‪ .‬ممکن است بتوان با زور و تهدید مردم‬ ‫را ارام نگه داش��ت اما این خالف فطرت انس��ان است؛ این‬ ‫ارامش ساختگی همیشه یکنواخت نیست و جزر و مد دارد‪».‬‬ ‫شعارهای اعتراضی «مرگ برامریکا» برخی در جلسه روبه رو‬ ‫شد‪ .‬عده ای نیز در این مراسم شعار «سالم بر خاتمی‪ ،‬درود‬ ‫ب ر هاشمی» سردادند‪ .‬هاش��می چندین بار از مردم خواست‬ ‫که ش��عارها را متوقف کنند تا وی بتواند به س��خنرانی خود‬ ‫ادامه بدهد‪ .‬در نهایت نی ز ترجیح داد که سخنرانی خود را با‬ ‫این جمله که «فشردگی مراسم زیاد است و به همین دلیل‬ ‫سخنرانی خود را همین جا به پایان م ی برم» به اتمام رساند‪.‬‬ ‫در این سفر هاشم ی رفسنجانی را اعضای خانواده اش‬ ‫نیز همراهی م ی کردند‪ .‬عالوه بر عفت مرعش��ی همس��ر‬ ‫ایت اهلل‪ ،‬مهدی هاش��می نیز به همراه پدرش به کرمانشاه‬ ‫رفته بود‪ .‬حضور او کافی بود تا دوباره اتش خشم مخالفانش‬ ‫را شعله ور کند‪ .‬روح اهلل حسینیان در اعتراض به حضور مهدی‬ ‫هاش��می در این مراس��م به فارس گفت‪« :‬هاشمی تصور‬ ‫م ی کند م ی تواند با سفرهای خانوادگی‪ ،‬موجودیت خود را به‬ ‫نمایش بگذارد؛ مهدی هاشمی که با پدر به سفر کرمانشاه‬ ‫رفته بود‪ ،‬در دادگاه پرونده دارد و باید هرچه سریعتر پرونده وی‬ ‫در دادگاه بررسی شود‪».‬‬ ‫به گفته حسینیان‪ ،‬هاشمی به انچه درباره حذف شعار‬ ‫مرگ بر امریکا گفته اعتقاد دارد‪ .‬او تاکید کرده‪« :‬تعجب ما‬ ‫از این جهت بود که وی چطور گفته است که سایتش بدون‬ ‫هماهنگی ان مطلب را منتشر کرده است چرا که هاشمی به‬ ‫انچه به نقل از امام گفته‪ ،‬اعتقاد راسخ دارد‪».‬‬ ‫احمد توکلی‪ ،‬نماینده مجلس نیز با اشاره به بند پایانی‬ ‫وصی ت نامه حضرت امام که در ان نقل قول بدون س��ند از‬ ‫ایشان را مردود دانس��ته بود‪ ،‬با تاکید بر اینکه قصدی ب رای‬ ‫تکذیب اظهارنظر اقای هاشم ی رفس��نجانی ن��دارد‪ ،‬گفته‪:‬‬ ‫«سخن اصلی این اس��ت که اظهارنظرهای این چنینی به‬ ‫وحدت ملی کمکی نم ی کند‪ ».‬وی اب��راز امیدواری کرد که‬ ‫همگان به خصوص سیاستمداران در شرایط فعلی که دولت‬ ‫در استانه مذاکرات است‪ ،‬فضا را درک کرده و از اظهارنظرهایی‬ ‫که قدرت چان هزنی دولت را کاهش م ی دهد‪ ،‬خودداری کنند‪».‬‬ ‫نماینده مردم ته ران در مجلس تاکید کرد‪« :‬اگر روزی‬ ‫نظام تش��خیص دهد که با امریکا رابطه برقرار کند‪ ،‬نیازی‬ ‫نیس��ت برخی افراد ارزش ها را کنار گذاشته یا برخالف انها‬ ‫موضع گیری کنند‪».‬‬ ‫حجت االس�لام جعفر ش��جونی نیز ک��ه از منتقدان‬ ‫جدی هاشم ی رفس��نجانی اس��ت‪ ،‬در واکنش ب��ه خاطره‬ ‫منتشرشده از سوی س��ایت هاشم ی رفس��نجانی مبنی بر‬ ‫موافقت امام خمینی (ره) با حذف ش��عار «مرگ بر امریکا»‬ ‫گفته‪« :‬بیان این خاط رات مطلب نادرستی است که از سوی‬ ‫هاشمی منتشر شده و در این موقع حساس وی با بیان این‬ ‫خاطره به دنبال کمک به امریکاست‪».‬‬ ‫در جریان برگزاری مراس��م نماز عیدقربان‪ ،‬نیز ش��عار‬ ‫«مرگ بر امریکا» ش��عار غالب مردم بود‪ .‬ای��ن درحالی بود‬ ‫هیات ای رانی در ژنو مش��غول مذاکره با قدرت های جهان بر‬ ‫سر مساله هسته ای بود‪ .‬نماز عیدقربان ته ران که به امامت‬ ‫ایت اهلل موحدی کرمانی در دانشگاه ته ران برگزار شد‪ ،‬مملو‬ ‫از ش��عارهای پ ی درپی «مرگ بر امریکا» بود که نمازگزاران‬ ‫ته رانی در مقاطع مختلف و خصوصا پیش از اغاز خطب ه های‬ ‫نماز عید سر م ی دادند‪.‬‬ ‫ایت اهلل علم الهدی‪ ،‬امام جمعه مش��هد نیز در مراسم‬ ‫نماز عید قربان با تاکید بر اینکه حذف شعار مرگ بر امریکا‬ ‫از طرف امام خمینی(ره) دروغ محض است‪ ،‬گفت‪« :‬یک عده‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫هفته ای که گذشت همراه بود با بازتاب های خاطره ای‬ ‫که سایت ایت اهلل هاشمی رفسنجانی ان را بازنشر م ی داد‪.‬‬ ‫خاطره ای که مدعی بود شعار مرگ بر امریکا ابدی نیست و‬ ‫رئیس امروز مجمع تش��خیص مصلحت نظام روزگاری در‬ ‫رایزنی با امام راحل به دنبال حذفش بود؛ ادعایی پرطمط راق‬ ‫و جنجالی‪ .‬حاشی ه های این خاطره گویی چنان وسیع بود که‬ ‫اقای هاشمی در فاصله ای چند روزه اعالم کرد که انتشار ان‬ ‫به اشتباه از سوی مسئول سایت صورت گرفته است‪.‬‬ ‫ام��ا در این فاصله حمالت به هاش��می رفس��نجانی‬ ‫انچنان وس��یع بود که حتی دامنه اش به س��خنرانی او در‬ ‫کرمانشاه کشید و برخی روایت کردند موجب نیمه تمام ماندن‬ ‫سخنرانی او شد‪ .‬موجی که با گزارشی در برنامه ‪ 20:30‬که به‬ ‫نقد گفته های هاشمی م ی پرداخت اغاز شد‪ ،‬به اعتراض های‬ ‫کرمانش��اه رس��ید و در نهایت این منصور ارضی بود که در‬ ‫مراسم عرفه صنف لباس فروشان‪ ،‬تندترین حمالت را روانه‬ ‫هاشم ی رفسنجانی کرد‪ .‬ایت اهلل هفته سختی را گذراند‪ ،‬اما‬ ‫ماجرای شعار مرگ بر امریکا همچنان ادامه دارد‪.‬‬ ‫سن و سال شعار «مرگ» به اندازه‪ ،‬سن انقالب اسالمی‬ ‫اس��ت‪ .‬اول بار ش��عار مرگ در جریان انقالب س��ال ‪ ٥٧‬و با‬ ‫«مرگ بر ش��اه» اغاز شد‪ .‬این شعار با س��ه تکرار متوالی به‬ ‫سرعت خیابان های ای ران را تسخیر کرد‪ .‬بعدها شعار «مرگ‬ ‫بر» جزو هویت انقالب ش��د؛ هویت انقالبی که با استکبار‪،‬‬ ‫بلوک بندی های رایج جهان و استثمار مخالف بود‪ .‬این شعار از‬ ‫خیابان های ای ران بلند شد و به سرعت به عنوان ابزاری جهانی‬ ‫ب رای مخالفت با شرق‪ ،‬غرب و هر انچه بوی کفر و استعمار‬ ‫م ی داد‪ ،‬تبدیل شد‪ .‬اما به مرور شعار «مرگ بر امریکا» طلیع ه ‬ ‫شعارهای نماز جمعه شد‪ .‬نمازگزارانی که تکبیرهایشان را با‬ ‫مرگ بر امریکا شروع م ی کردند و با تاکید و صدای بلند در اخر‬ ‫به «مرگ بر اس��رائیل» ختم م ی کردند‪ .‬حاال این روزها این‬ ‫شعار‪ ،‬سردادن و سرندادنش مساله ساز شده است‪ .‬یک طرف‬ ‫«مرگ بر امریکا» را این روزها قوی تر م ی گویند‪ ،‬یک سری‬ ‫هم خواهان تجدید نظر در ان هستند‪ .‬در این میان خاط رات‬ ‫ایت اهلل هاشمی از امام هم دستمایه ای شد ب رای داغ تر شدن‬ ‫این بحث که ایا م ی توان این شعار را قطع کرد؟‬ ‫گفت وگویمثلثباحسین‬ ‫نجابت درباره مذاکره با ام ریکا‬ ‫‪29‬‬ ‫جیره خوار و مزدور امریکایی ب رای پرداختن به این دروغ بزرگ‬ ‫تمام تالش شان را م ی کنند‪ ».‬او تاکید کرد‪« :‬مردم ای ران در‬ ‫همه حال بزرگترین مخالف امریکا هستند و خواهند بود‪».‬‬ ‫‪ 13‬ابان؛ نماد مرگ بر امریکا‬ ‫سیاست‬ ‫ش��عار مرگ ب��ر امری��کا از ‪ ١٣‬اب��ان ‪ ٥٨‬و تس��خیر‬ ‫النه جاسوس��ی در ای ران پایه گذاری ش��د و از ان ب��ه بعد تا‬ ‫امروز طلیع ه تکبیرها به ویژه در مراسم نماز جمعه است‪ .‬هر‬ ‫هفته صدهاهزار نفر در نمازجمعه سراسر کشور شعار مرگ‬ ‫بر امریکا را به نشانه اعتراض به سیاست های خصمانه این‬ ‫کش��ور علیه ای ران س��ر م ی دهند‪ .‬به اعتقاد بس��یاری این‬ ‫شعار کمترین کاری اس��ت که در مقابل اجحاف امریکا در‬ ‫مقابل کشومان انجام م ی ش��ود‪ .‬ب راساس خاط رات ایت اهلل‬ ‫هاشمی در سال ‪« ٦٢‬مردم انچنان با شور علیه امریکا شعار‬ ‫نم ی دادند» اما این گفته زمانی مورد تردید قرار م ی گیرد که‬ ‫به سال های ‪ ٦٦‬و ‪ ٦٧‬نگاه کنیم‪ .‬البته امریکا بعد از ضربه ای‬ ‫که در ‪ ١٣‬ابان ‪ ٥٨‬از انقالب ای ران خورد تا مدت ها بساطش را‬ ‫درباره دخالت در امور داخلی ای ران برچیده بود‪ .‬نباید ب هراحتی‬ ‫از موضوع دخالت امریکا در امور داخلی ای ران بگذریم‪ .‬امریکا‬ ‫در تم��ام دوران محمدرضا پهلوی گردانن��ده اصلی صحنه‬ ‫سیاست داخلی ای ران بود و کوتاه شدن دستش از این موقعیت‬ ‫اس��تراتژیک بس��یار س��خت و دردناک به نظر م ی رسید‪.‬‬ ‫امضا کنندگان قرارداد الجزایر که ب��رای تبادل گروگان های‬ ‫سفارت امریکا با این کش��ور پای میز مذاکره نشسته بودند‪،‬‬ ‫به عنوان یک بند «عدم مداخله امریکا در امور داخلی ای ران»‬ ‫را اضافه کردند‪ .‬همین سدهای ایجاد شده در ابتدای انقالب‬ ‫باعث ش��ده بود تا امریکا از تحرکات خود علیه ای ران کاسته‬ ‫و حتی در مواردی از جمله ماجرای مک فارلین سعی کند به‬ ‫ای ران نزدیک ش��ود‪ .‬اما در سال های اخر جنگ تحمیلی بار‬ ‫دیگر فشار و خباثت های امریکا علیه ای ران اوج گرفت‪ .‬امریکا‬ ‫با ورود به خلی ج فارس و جنگ نفتکش ها رسما به نفع ع راق‬ ‫وارد جنگ علیه ای ران شد‪ .‬در مراسم حج همان سال و در روز‬ ‫ب رائت از مشرکین‪ ،‬حجاج ای رانی شرکت کننده در این مراسم‪،‬‬ ‫از طرف رژیم ال سعود مورد حمله قرار گرفتند‪ .‬تعداد زیادی از‬ ‫حجاج به دست رژیم عربستان و با اشاره مستقیم امریکا به‬ ‫شهادت رسیدند‪ .‬ان سال حجاج سعی کردند تا شعار «مرگ‬ ‫بر امریکا» را به واسطه خصومت های جدید امریکا فراتر از‬ ‫مرزها و با صدایی رس��اتر فریاد بزنن��د؛ اقدام ی که با واکنش‬ ‫نظامی رژیم ال سعود همراه شد‪.‬‬ ‫یک سال بعد و در اواخر جنگ تحمیلی‪ ،‬ناو وینسنس‬ ‫امریکا‪ ،‬هواپیمای مسافربری ای ران را در اب های خلی ج فارس‬ ‫سرنگون کرد و همه سرنش��ینان ان را به ش��هادت رساند‪.‬‬ ‫همین اقدامات باعث ش��د تا دوباره ان اتش��ی که به گفته‬ ‫ایت اهلل هاشمی در سال های ‪ ٦٢‬رو به سرد شدن بود‪ ،‬دوباره‬ ‫از زیر خاکستر شعله ور شود‪.‬‬ ‫امام خمینی(ره) در پیامی به مناس��بت سالگرد کشتار‬ ‫خونین مکه و قبول قطعنامه در ‪ ۲۹‬تیر ‪ ۱۳۶۷‬با اش��اره به‬ ‫ادعاهای ال سعود ب رای توجیه کشتار حج گزاران‪ ،‬خطاب به‬ ‫امیر ع ربستان گفت‪« :‬باید به ان اخوند مزدور که فریاد مرگ‬ ‫بر امریکا و اسرائیل و شوروی را خالف اسالم م ی داند گفت‬ ‫تاس��ی به رس��ول خدا و متابعت از امر خداوند تعالی خالف‬ ‫مراس��م حج اس��ت؟ ایا تو و امثال تو اخوند امریکایی فعل‬ ‫رسول اهلل‪ -‬صل ی اهلل علیه و اله و سلم‪ -‬و امر خداوند را تخطئه‬ ‫م ی کنید‪ ،‬و تاسی به ان بزرگوار و اطاعت فرمان حق تعالی‬ ‫را برخالف م ی دانید؟ دست نشاندگان امریکا اتش زدن پرچم‬ ‫امریکا را به حساب اتش زدن حرم‪ ،‬و شعار مرگ بر شوروی و‬ ‫امریکا و اسرائیل را به حساب دشمنی با خدا و قران و پیامبر‬ ‫گذاش��ته‏اند؛ و نیز مس��ئوالن و نظامیان ما را با لباس ا ِحرام‬ ‫به عنوان رهب ران توطئه معرفی کرده‏اند!‪ ...‬از خدا م ی‏خواهیم‬ ‫که این قدرت را به ما ارزانی دارد که نه تنها از کعبه مسلمین‪،‬‬ ‫که از کلیساهای جهان نیز ناقوس مرگ بر امریکا و شوروی‬ ‫را به ص��دا دراوریم‪ ».‬حضرت امام(ره) همچنین در منش��ور‬ ‫روحانیت تاکید م ی کند که «ما شعار مرگ بر امریکا» را در‬ ‫عمل نظاره کردیم‪« :‬ما شعار سرنگونی رژیم شاه را در عمل‬ ‫نظاره کرده‏ایم‪ ،‬ما شعار ازادی و استقالل را به عمل خود زینت‬ ‫بخشیده‏ایم‪ ،‬ما ش��عار «مرگ بر امریکا» را در عمل جوانان‬ ‫پرشور و قهرمان و مسلمان در تسخیر النۀ فساد و جاسوسی‬ ‫امریکا تماشا کرده‏ ایم‪ ،‬ما همۀ شعارهایمان را با عمل محک‬ ‫زده‏ایم‪ ».‬به عالوه حض��رت امام بارها تاکی��د کرده بود که‬ ‫«همین قول مرگ بر امریکا و مرگ بر اس��رائیل و مرگ بر‬ ‫شوروی ب رای انها مرگ م ی اورد‪».‬‬ ‫این یک شعار طبیعی است‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫عالوه بر حمید انصاری بسیاری دیگر از صاحبنظ ران‬ ‫عرصه سیاسی هم معتقدند که شعار مرگ بر امریکا دستور‬ ‫نبوده که با دستور و بخشنامه بتوان ان را ملغی کرد‪ .‬به تعبیر‬ ‫رهبری «کسی مرگ بر امریکا را به ملت ای ران یاد نداده» و این‬ ‫شعار «از اعماق جان یکایک مردم برامده‪ ».‬این یک واکنش‬ ‫طبیعی به سیاست های امریکا در قبال ای ران بوده و تا زمانی‬ ‫که این سیاس��ت ها ادامه پیدا کند این شعار همچنان مردم‬ ‫سر داده م ی شود‪ .‬جواد الریجانی که سال ها در وزارت خارجه‬ ‫سمت معاون را برعهده داشت و با زبان دیپلماتیک و بی ن الملل‬ ‫اشناس��ت‪ ،‬درباره این شعار معتقد اس��ت‪« :‬با امریکا و غرب‬ ‫صهیونیستی دشمنی نکردیم‪ .‬بلکه از صد دشمنی انها با ما‪،‬‬ ‫یکی را پاسخ داده ایم‪ .‬می زان فحاشی که در رسانه های اروپا و‬ ‫امریکا هر روز علیه اسالم‪ ،‬نظام و مسئوالن ما م ی شود‪ ،‬قابل‬ ‫مقایسه با شعار «مرگ بر امریکا» نیست‪».‬‬ ‫عماد افروغ هم در همین باره‪ ،‬این شعار را شعاری دولتی‬ ‫نم ی داند و م ی گوید‪« :‬شعار مرگ بر امریکا کمترین اقدامی‬ ‫ است که م ی توانیم در اعتراض به اجحاف هایی که امریکا به‬ ‫ما روا داشته‪ ،‬داشته باشیم‪ .‬به عقیده من شعار مرگ بر امریکا‬ ‫یک شعار دولتی محسوب نم ی شود‪ ،‬بلکه یک شعار مردم ی ‬ ‫است‪ .‬این حداقل مقاومتی اس��ت که مردم م ی توانند مقابل‬ ‫امریکا داشته باشند‪ ».‬به اعتقاد این استاد دانشگاه در صورتی‬ ‫که امریکا دست از سیاس��ت های خصمانه خود بردارد و در‬ ‫عمل ثابت کند به دنبال رابطه گرگ و میش با ای ران نیست‪،‬‬ ‫این شعار خود به خود از جامعه حذف م ی شود‪ .‬البته او اضافه‬ ‫م ی کند‪« :‬باید توجه داشت بخشی از جامعه ما جهانی فکر‬ ‫م ی کنند و این شعار را در ادبیات سیاسی خود حذف نخواهند‬ ‫کرد‪ ،‬چون معتقدند که باید ب��ه کارهای امریکا در دیگر نقاط‬ ‫جهان هم توجه کرد‪ ،‬اما اینکه بخشی از مردم به خاطر تغییر‬ ‫رفتار امریکا شعار مرگ بر امریکا را حذف کنند‪ ،‬ممکن است در‬ ‫اینده اتفاق بیفتد‪ ».‬این همان نکته ای است که مدافعان ادامه‬ ‫این شعار بر ان تاکید م ی ورزند‪ .‬یعنی تا وقتی که سیاست های‬ ‫امریکا در جهان تغییر نکرده و این کش��ور دست از جنگ و‬ ‫خونریزی و حمایت از دولت های دیکتاتور و سرکوبگر ب رنداشته‬ ‫نباید پرچم مخالفت با امریکا زمین گذاشته شود‪.‬‬ ‫سیداحمد خاتمی‪ ،‬خطیب جمعه ته ران نیز این روزها‬ ‫یکی از کسانی اس��ت که علم مبارزه با حذف شعار «مرگ‬ ‫بر امریکا» را به دست دارد‪ .‬او که در خطب ه های نماز جمعه‬ ‫به پیشینه این شعار اش��اره کرده و گفته بود «امام بارها در‬ ‫سخنران ی هایش به این شعار اشاره کرده»‪ ،‬یک روز بعد در یزد‪،‬‬ ‫حذف شعار مرگ بر امریکا را مخالفت با والیت فقیه دانست‬ ‫و گفت‪« :‬حتی اگر این شعار حذف شود‪ ،‬نفرت مردم از امریکا‬ ‫و استکبار به قوت خود باقی اس��ت زی را جنایاتی که امریکا‬ ‫انجام داده‪ ،‬هرگز از ذهن و قلب مردم ما پاک نخواهد شد و‬ ‫یک مذاکره نم ی تواند این همه فالکتی را که از دوران پهلوی‬ ‫تا سال های بعد از انقالب‪ ،‬مستقیم یا غیرمستقیم از طریق‬ ‫امریکا به مردم ای ران تحمیل شد‪ ،‬به دست فراموشی دهد‪».‬‬ ‫مسکوت ماندن شعار!‬ ‫با به قدرت رسیدن اصالح طلبان در نیمه دوم دهه ‪٧٠‬‬ ‫ت تنش زدایی‪ ،‬زمزمه های از سرگیری‬ ‫شعار و پیگیری سیاس ‬ ‫روابط ای ران با امریکا ش��روع ش��د‪ .‬در یکی از نشس ت های‬ ‫س��یدمحمد خاتم��ی‪ ،‬رئی س جمهور اصالح طل��ب وقت با‬ ‫دانشجویان‪ ،‬وقتی ش��عار مرگ بر امریکا سر داده شد‪ ،‬او در‬ ‫پاسخ گفت‪« :‬بیایید از زندگی صحبت کنیم و حتی بگوییم‬ ‫زنده ب��اد مخالف من‪ ».‬همین مس��اله فتح بابی ش��د ب رای‬ ‫کمرنگ شدن این شعار‪ .‬به عالوه در همان دوران سعی شد‬ ‫تا به خاطر اجرای سیاس��ت تنش زدایی‪ ،‬مراسم روز ‪ ١٣‬ابان‬ ‫همچون سال های قبل با شور و حرارت برگزار نشود‪.‬‬ ‫در عمر ‪ 35‬ساله انقالب شاید تنها یک مقطع را بتوان‬ ‫پیدا کرد که مردم ای ران ش��عار مرگ بر امریکا را مس��کوت‬ ‫گذاشتند‪ .‬این ماجرا به روزهای پایانی شهریورماه سال ‪1380‬‬ ‫برم ی گردد که واقعه ‪ 11‬سپتامبر ‪ 2001‬رخ داده بود و ای ران با‬ ‫قربانیان حادث��ه اعالم همدردی کرده بود‪ .‬چه��ار ماه بعد از‬ ‫این واقعه در پی نطق جورج بوش که ای ران را محور شرارت‬ ‫توصیف کرد‪ ،‬بار دیگر شعار «مرگ بر امریکا» تشدید شد‪g.‬‬ ‫ادعای جنجالی هاشمی‪ ،‬درباره حذف شعار «مرگ بر امریکا»‪ ،‬گریبان او را رها نکرد تاجایی که منصور ارضی به تندی به او حمله کرد‬ ‫‪30‬‬ ‫گزارش اول‬ ‫خاطرات سیاسی‬ ‫یا سیاست خاطره نویسی‬ ‫خاطرات هاشمی رفسنجانی سالهاست‬ ‫که در متن سیاست ایران قرار دارد‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪2‬‬ ‫سیاست‬ ‫خاطره نویس��ی و ثبت وقایع زندگی اگر چ��ه در غالب‬ ‫سفرنامه نویسی و یا نوعی نگارش رخدادهای مهم از زندگی‬ ‫ادمهای مهم در گذشته ادبیات ما سابقه داشته است‪ ،‬اما به این‬ ‫سبک و سیاق که از دوره قاجار مرسوم شده و در دوره معاصر‬ ‫رونق یافته اس��ت‪ ،‬ثمره رابطه ما با فرهنگ غ ربی است‪ .‬غیر‬ ‫از برخی بزرگان که نقش انها در تاری��خ ایران غیر قابل انکار‬ ‫است‪ ،‬شاهزادگان قاجار نیز به این س��بک از خاطره نویسی‬ ‫پرداخته اند و حتی م ی توان در میان انها متون مفصلی را نیز‬ ‫با این عنوان یافت که سبک های نوشتاری قابل اعتنایی نیز‬ ‫دارد‪ .‬در دوران معاصر به ویژه پس از انقالب بس��یاری از افراد‬ ‫اقدام به خاطره نویسی کردند و یا خاط رات خود را در قالب های‬ ‫دیگر در خصوص وقایع مهم تاریخی به رشته تحریر دراوردند‬ ‫که بسیاری از انها به دوران پیش از انقالب و وقایع مربوط به‬ ‫انقالب پرداخته است‪ .‬کتبی که به نام خاط رات رجال سیاسی‬ ‫و یا خانواده سلطنتی دوره پهلوی منتشر شده و مورد توجه نیز‬ ‫قرار گرفته‪ ،‬از همین دست است‪ .‬اما درباره وقایع پس از انقالب‬ ‫و رخدادهای مهم سال های پس از حکومت پهلوی کمتر اثر‬ ‫قابل اعتنایی منتشر شده است‪ .‬در میان این کمتر ها‪ ،‬خاط رات‬ ‫هاشم ی رفسنجانی اثری قابل توجه است‪ .‬خاط راتی که به ویژه‬ ‫طی سال های اخیر در برخی مقاطع جنجال ب ر انگیز هم شده‬ ‫است‪ .‬این روز ها این خاط رات باز هم مورد توجه رسانه ها قرار‬ ‫گرفته و گروه های مختلف پی رام��ون ان به بحث و گفت وگو‬ ‫م ی پردازند‪ .‬ماجرای اخیر از انجایی اغاز م ی ش��ود که سایت‬ ‫هاشم ی رفسنجانی به انتشار بخشی از خاط رات وی پرداخته‬ ‫که به موضوع ش��عار مرگ بر امریکا مربوط م ی شود‪ .‬اگر چه‬ ‫انتش��ار این خاط رات بعدا با واکنش منفی هاش��می مواجه‬ ‫شده اس��ت اما به ش��دت مورد نقد منتقدان وی قرار گرفته و‬ ‫واکنش هایی را در پی داشته است‪ .‬نخستین کتاب از مجموعه‬ ‫خاط رات هاشم ی رفسنجانی در اواسط دهه هفتاد در روزنامه‬ ‫همشهری به صورت پاورقی منتشر شد و بعد از ان به فاصله‬ ‫دو سال‪ ،‬یک بار یک جلد از این خاط رات عرضه عمومی شد‪.‬‬ ‫یکی از این مجلدات به صورت روزانه در روزنامه جام جم نیز به‬ ‫صورت پاورقی انتشار یافت‪ .‬انتشار خاط رات هاشم ی رفسنجانی‬ ‫همه گاه با واکنش های مختلفی روبه رو شده و م ی شود و نقد‬ ‫و شرح های فراوانی بر ان نگاشته شده است‪ .‬نخستین کتاب‬ ‫خاط رات هاشمی بیش از هشت بار تجدید چاپ شد که از اقبال‬ ‫عمومی به این نوشته ها خبر م ی دهد‪.‬‬ ‫جدیدترین کتابی که مربوط به خاط رات سال ‪ 66‬است در‬ ‫واقع دهمین کتاب از مجموعه خاط رات هاشم ی رفسنجانی‬ ‫اس��ت‪ .‬از این کتاب ها یک جلد ب��ا عن��وان «دوران مبارزه»‬ ‫مربوط به قبل از انقالب اس��ت و باقی این کتاب ها‪ ،‬روزهای‬ ‫بعد از انقالب س��ال ‪ 57‬را روایت م ی کنند‪ .‬انقالب و پیروزی‪،‬‬ ‫خاط رات سال های ‪ 1357‬و ‪ -1358‬انقالب در بحران‪ ،‬خاط رات‬ ‫س��ال ‪ -1359‬عبور از بحران‪ ،‬خاط رات س��ال ‪ -1360‬پس از‬ ‫بحران‪ ،‬خاط رات سال ‪ - 1361‬ارامش و چالش‪ ،‬خاط رات سال‬ ‫‪ - 1362‬به س��وی سرنوشت‪ ،‬خاط رات س��ال ‪ - 1363‬امید و‬ ‫دلواپسی‪ ،‬خاط رات س��ال ‪ - 1364‬امید و دلواپسی‪ ،‬خاط رات‬ ‫‪ - 1365‬دفاع و سیاست و خاط رات ‪ ،1366‬عناوین کتاب هایی‬ ‫است که تاکنون به چاپ رسیده اس��ت‪ .‬از میان این کتاب ها‪،‬‬ ‫کتاب های مربوط به س��ال های ‪ 58 ،57‬و ‪ 59‬بعدها نوش��ته‬ ‫شد‪ ،‬اما خاط رات س��ال های ‪ 60‬به بعد به صورت روز نوشت و‬ ‫در زمان حضور هاشمی در بطن ماجراهای ان سال ها نوشته‬ ‫شده است‪.‬هاشم ی رفس��نجانی ان طور که خودش نوشته از‬ ‫اول فروردین سال ‪ ،60‬هر روز در یک صفحه از سررسید همان‬ ‫سال یادداش��ت هایی درباره کارهای شخصی و حوادث مهم‬ ‫داخلی و خارجی نوشته است‪.‬در سیر انتشار کتاب های خاط رات‬ ‫هاشمی هم خانواده وی نقش خاص خود را داشته اند‪ .‬از سویی‬ ‫وی راستاری هر جلد از خاط رات هاشمی توسط یکی از اعضای‬ ‫خانواده او انجام م ی شود‪ .‬در این زمینه مهدی‪ ،‬محسن‪ ،‬فاطمه‬ ‫و یاسر را از جمله وی راس��تاران افراد خانواده هاشمی م ی توان‬ ‫نام برد‪ .‬همسر وی‪ ،‬عفت مرعش��ی هم قبل از انتشار‪ ،‬یک بار‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫‪32‬‬ ‫خاط رات را م ی خواند و در اخر مدیریت انتش��ارات کتاب های‬ ‫هاشمی با محسن هاشمی اس��ت‪ .‬البته بنا بر گفته خانواده ‬ ‫هاشمی‪ ،‬در انتشار خاط رات تغییری صورت نم ی گیرد و تنها‬ ‫نکاتی حذف م ی شوند که جنبه سری داشته باشد یا به ابروی‬ ‫افراد مربوط باشد‪ .‬تغیی رات دیگر هم صرفا وی رایشی و لفظی‬ ‫است‪ .‬مهدی هاش��می زمانی در مصاحبه با نشریه شهروند‬ ‫امروز در خصوص ماجرای خاطره نویسی هاشمی گفته بود‪:‬‬ ‫«ه ر کس که سرش خلوت تر باش��د‪ ،‬عهده دار کار یک جلد‬ ‫م ی شود‪ .‬در درجه اول م ی خواهیم که تمام فامیل درگیر این‬ ‫کار شوند تا بچه های فامیل‪ ،‬خاط رات حاج اقا را بخوانند‪ .‬خود‬ ‫خانواده حاج اقا باید بدانند که خاط رات حاج اقا چه بوده است‪.‬‬ ‫یک سری مسائل توی خاط رات هست که به ابروی افراد ربط‬ ‫دارد و بناب راین باید بازبینی توس��ط افرادی صورت بگیرد که‬ ‫محرم باش��ند‪ .‬فقط به خانواده م ی ت��وان اطمینان صددرصد‬ ‫داشت و بناب راین اگر نکته ای در خاط رات حاج اقا باشد که سری‬ ‫و نظامی است یا به ابروی افراد مربوط م ی شود‪ ،‬بهتر است که‬ ‫از چشم افراد خانواده بگذرد تا افراد بیرونی‪».‬مهدی هاشمی‬ ‫در بخش��ی از توضیحات خود در خصوص خاطره نویس��ی‬ ‫خانواده اش م ی گوید‪« :‬در خانواده هاشمی تنها اکبر هاشمی‬ ‫نیست که هر روزخاطره خویش را م ی نویسد‪ ،‬همسر ایت اهلل نیز‬ ‫خاط رات روزانه خود را ثبت م ی کند‪ .‬خاط رات او بیشتر خانوادگی‬ ‫است‪ .‬به مسائل سیاسی هم حاج خانم از زاویه سیاسی گاهی‬ ‫م ی پردازند‪ .‬حاج خانم از اول توی مبارزه بوده است اما عالوه بر‬ ‫ابوی و والده‪ ،‬خاطره نویسی در خانواده هاشم ی رفسنجانی به‬ ‫یک سنت تبدیل شده است‪ .‬محسن هم مرتب م ی نویسد‪.‬‬ ‫ی اگر‬ ‫البته ما موردی م ی نویسیم‪ .‬من خودم گاهی خاطره مهم ‬ ‫باشد به صورت موردی م ی نویسم‪».‬‬ ‫خاط رات هاشمی رفسنجانی به فراخور اهمیتی که دارد با‬ ‫نقد های گوناگونی نیز مواجه شده است‪ .‬عباس سلیم ی نمین‬ ‫تاریخ نگار انقالب اسالمی و مدیر موسسه «دفتر مطالعات و‬ ‫تدوین تاریخ ای ران» در زمینه اسی ب شناسی خاط رات ایشان‪،‬‬ ‫م ی گوید‪« :‬هر چه می زان نفوذ اقای هاشمی در امور مختلف‬ ‫گسترش پی دا م ی کند‪ ،‬عل ی القاعده ایشان از وقایع نگاری دورتر‬ ‫و تبیین عملکردها پررنگ تر م ی شود‪ .‬این یکی از اسی ب های‬ ‫جدی خاط رات اقای هاشمی است‪ ،‬دومین اسی ب شناسی این‬ ‫خاط رات را باید با رمز و راز نوش��تن ایشان دانست‪ .‬به نوعی با‬ ‫رمز و راز م ی نویسد که در اینده تنها خودشان بتوانند تفسیر‬ ‫کنند‪ ،‬این خیلی مهم اس��ت‪ .‬ب رای نمونه م ی نویس��د که با‬ ‫فالنی مالقات ش��د‪ .‬خوب مالقات با فالن��ی دارای یک بار‬ ‫اطالعاتی است‪ ،‬اما متذکر نم ی ش��وند که در این مالقات چه‬ ‫گفته شد و بناب راین بعدها م ی تواند گفته شود این گونه یا ان‬ ‫گونه گفته شد‪ ».‬سلیم ی نمین همچنین نقطه نظ راتی درباره‬ ‫خاط رات ایت اهلل هاشم ی رفسنجانی از جمله خاط رات دوران‬ ‫دفاع مقدس و «ماجرای مک فارلین» و نقدهایی نس��بت به‬ ‫کتاب های «امید و دلواپسی» (خاط رات سال ‪ )64‬و «هاشمی‬ ‫ بدون روت��وش» و «اوج دف��اع» دارد و در این م��ورد م ی گوید‪:‬‬ ‫«خیلی از جاها اقای هاشمی س��عی م ی کند که امام را به تز‬ ‫خاطرات هاشم ی رفس�نجانی به‬ ‫فراخ�ور اهمیت�ی ک�ه دارد‪ ،‬موافقان و‬ ‫مخالفانی دارد که هر از گاهی خبرساز‬ ‫م ی شود‪ .‬بحث ها تا جایی باال م ی گیرد‬ ‫که او خود نیز واکنش نش�ان م ی دهد‬ ‫و همین واکن�ش البته بیش از س�ایر‬ ‫اظهارنظرها م�ورد توجه قرار م ی گیرد‪.‬‬ ‫اما نم ی توان انکار ک�رد که خاطرات او‬ ‫گویای بخ�ش قاب ل توجه�ی از تاریخ‬ ‫انقالب است‬ ‫خود نزدیک کند اما موفق نم ی شود و امام این تز را نم ی پذیرد‪.‬‬ ‫انچه که در این زمینه حائز اهمیت است‪ ،‬کارهایی است که‬ ‫اقای هاشمی ب رای تقویت تز خود بدون اطالع سایر نیروهای‬ ‫تصمیم گیر کالن کشور انجام م ی دهد‪ .‬این یکی از مسائل‬ ‫جدی اس��ت که باید به ان توجه کرد‪ ».‬س��ی د حمید روحانی‬ ‫رئیس بنیاد تاریخ پژوهی ای ران معاصر نیز س��ال ‪ ،88‬یکی از‬ ‫اهداف «بنیاد تاریخ پژوهی ای ران معاصر» را نقد نادرس��ت ی ها‬ ‫و خالف گوی ی ه��ا پی رامون تاریخ سیاس��ی معاصر و انقالب‬ ‫اسالمی دانس��ت و م ی گوید‪« :‬تصمیم دارم به زودی به نقد‬ ‫ب خاط رات اقای هاشم ی رفس��نجانی بپردازم‪.‬‬ ‫و بررسی کتا ‬ ‫معتقدم که در کتاب خاط رات اقای هاشمی اشتباهات زیادی‬ ‫وجود دارد‪ .‬امیدوارم این اشتباهات غیرعمدی و از روی خطا و‬ ‫سهو باشد‪ ».‬شهریور ‪ 1389‬حجت االسالم سیدحمید روحانی‬ ‫اما در همی ن باره م ی گوید‪« :‬اگر به کتاب های خاط راتی که در‬ ‫حال حاضر منتشر م ی شود نگاه کنید‪ ،‬چیزی نمانده که بگویند‬ ‫ما با امام(ره) کشتی م ی گرفتیم! و به گونه ای صحبت م ی کنند‬ ‫که انگار یار گلخانه‪ ،‬گلستان امام بوده و شبانه روز با امام بوده اند‪.‬‬ ‫وی بخشی از این کتاب های خاط رات را «شوخی» دانسته بود‬ ‫و در مورد ادعای اقای هاش��می مبنی بر حذف شعار «مرگ‬ ‫بر امریکا» و موافقت امام‪ ،‬گفت‪« :‬این ادعا به یک ش��وخی‬ ‫نزدیک تر است‪».‬‬ ‫حتی صادق زیباکالم را نیز باید در زمره منتقدان خاط رات‬ ‫هاش��می ذکر کرد؛ وی مهر ‪ 89‬پی رام��ون جدیدترین بخش‬ ‫از خاط رات هاش��می رفس��نجانی که تحت عنوان «دفاع و‬ ‫سیاس��ت» به اهتمام علیرضا هاش��می (دفتر نش��ر معارف‬ ‫انقالب‪ ،‬ته ران ‪ )1389‬منتشر شده م ی گوید‪« :‬در وهله نخست‬ ‫م ی بایس��ت گفت که ب��رای خواننده مش��تاق و کنجکاو به‬ ‫شناخت تحوالت س��ال ‪ ، 1366‬یادداش��ت های روزمره اقای‬ ‫هاش��می اطالعات و دانش زیادی به دس��ت نم ی دهد‪ .‬شاید‬ ‫بتوان گفت که عمده ترین اشکالی که به مجموعه خاط رات‬ ‫اقای هاشمی وارد اس��ت‪ ،‬این است که اساس��ا این خاط رات‬ ‫علم و اگاه��ی و اطالعاتی درخصوص بره��ه و مقطعی که‬ ‫اقای هاشمی پی رامون ان م ی نویسد‪ ،‬به مخاطب نم ی دهد‪.‬‬ ‫در خاط رات وی صدها نام م ی ایند و م ی روند‪».‬غالمحس��ین‬ ‫الهام نیز مهر ‪ 87‬به خاط رات هاشمی خدشه وارد کرد بود‪ .‬وی‬ ‫با اشاره به خاطره ای ا ز هاشم ی رفس��نجانی در کتاب عبور از‬ ‫بحران گفت‪« :‬اقای هاشمی رفسنجانی در انجا اشاره م ی کند‬ ‫که شهید بهشتی بعد از شهادت از خودش ارثی باقی نگذاشت‬ ‫و تنها حقوق بازنشستگ ی اش بود که باقی ماند؛ نم ی دانم این‬ ‫نگاه‪ ،‬نقد نوع زندگی شهید بهشتی است یا تمجید از ان‪ ،‬اما فکر‬ ‫م ی کنم بعض ی ها سبک ساده زیستانه زندگی شهید بهشتی را‬ ‫نپسندیده و دوست ندارند‪».‬‬ ‫اسماعیل کوثری نماینده مجلس نیز در مورد بازداشت‬ ‫خود در دهه شصت م ی گوید خاط رات هاشمی در خصوص این‬ ‫اتفاق نادرست است‪ .‬وی با اشاره به مطلب ذکر شده در کتاب‬ ‫گروه های سیاسی و شعار«مرگ برامریکا»‬ ‫گفت وگوی مثلث با امیر محبیان‬ ‫‪3‬‬ ‫شعار دادن علیه کش�ورهایی همچون انگلیس‪،‬‬ ‫شوروی و امریکا بعد انقالب از کجا شروع شد؟‬ ‫‪ l‬اساسا تکیه بر شعار مرگ ب ر‪ ...‬بخشی از مدل اعالم‬ ‫مواضع گروه های چپ بود که قب��ل از انقالب حتی روی ان‬ ‫بحث های جدی نظری هم صورت م ی گرفت‪ ،‬ولی این مدل‬ ‫بعدها در اعالم مواضع گروه های دیگر هم مشاهده شد‪ .‬در‬ ‫روزهای قبل از انقالب موضع گیری نادرس��ت ایاالت متحده‬ ‫در حمایت از رژیم دیکتاتوری شاه‪ ،‬امریکا را هدف شعارهای‬ ‫ای ران قرار داد‪.‬‬ ‫فلسفه و ماجرای شعار «مرگ بر امریکا» چه بود؟‬ ‫‪ l‬ش��عار اساس��ا بی��ان ی��ک نظ��ر در کوتاه ترین‬ ‫کلم��ات اس��ت‪ .‬م��ردم ای��ران‪ ،‬امری��کا را به عن��وان‬ ‫علت العلل مش��کالت انقالب و کش��ور دانس��تند‪ .‬امریکا‬ ‫ه��م ب��ا اقدام��ات خ��ود معموال ب��ر غلظ��ت این ش��عار‬ ‫م ی افزود‪.‬‬ ‫چرا شعار «مرگ بر شوروی» حذف شد؟‬ ‫‪ l‬با س��قوط اتحاد ش��وروی و از می��ان رفتن نظام‬ ‫دو قطبی در عالم‪ ،‬عمال ش��عار مرگ بر ش��وروی سالبه به‬ ‫انتفای موضوع شد‪.‬‬ ‫درباره انگلیس چرا فصلی عمل م ی شود؟‬ ‫‪ l‬این هم از زیرکی انگلیس ی هاست که اقدامات خود‬ ‫را پشت امریکا پنهان م ی س��ازند‪ .‬ه ر گاه نقاب کنار م ی رود‪،‬‬ ‫شعارها علیه انها هم شکل م ی گیرد‪.‬‬ ‫تاثیر شعار «مرگ بر امریکا» در سیاست خارجی‬ ‫جمهوری اسالمی ایران چیست؟‬ ‫‪ l‬شعار «مرگ بر امریکا» یعنی اعالم موضع سلبی‬ ‫مقابل یک نظام حاکم منس��جم در عالم؛ طبعا با این شعار‬ ‫ای ران وارد صف بندی خاصی در جهان م ی شود که هزینه های‬ ‫سیاست‬ ‫دکتر امیر محبیان‪ ،‬مدیرعامل خبرگزاری اریا در گفت وگو با نشریه مثلث از فلسفه خلق شعار «مرگ بر امریکا»‪،‬‬ ‫قیاس ان با شعار «مرگ بر شوروی» و «مرگ بر انگلیس» و نگاه گروه های سیاسی داخلی درباره ادامه یا توقف سردادن‬ ‫این شعار سخن گفت‪ .‬او معتقد است‪« :‬اصالح طلبان و کارگزاران از این شعار عبور کردند‪ ،‬اصولگرایان معتدل منتظر و‬ ‫چشم انتظار موضع رهبری هستند و تندروهای اصولگرا نیز حیات انقالب را در ادامه این شعار م ی جویند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫خاط رات هاشمی رفسنجانی در ارتباط با وساطت هاشمی ب رای‬ ‫ازادی کوثری از زندان در س��ال ‪ 68‬گفته است‪« :‬این ماجرا در‬ ‫سال‪ 69‬بوده نه سال ‪ 68‬و بر خالف ان چیزی که اقای هاشمی‬ ‫در کتاب خاط رات خود عنوان کرده‪ ،‬نه تنها ایش��ان نقشی در‬ ‫ازادی من از بازداشتگاه نداش��ته بلکه عامل بازداشت من نیز‬ ‫بوده است‪ ».‬وی افزوده‪« :‬با توجه به اینکه هاشم ی رفسنجانی‬ ‫در ان زمان ریاست جمهوری و جانشینی فرماندهی کل قوا را‬ ‫همزمان بر عهده داشت‪ ،‬به جای تصمیم گیری در مورد شکایت‬ ‫وزیر کشاورزی خود از این جانب‪ ،‬موضوع را به سازمان قضایی‬ ‫نیروهای مسلح ارجاع داده و موجب بازداشت من در بازداشتگاه‬ ‫سپاه شد‪.‬در ماجرای اخیر‪ ،‬مس��اله از انجا اغاز شد که سایت‬ ‫هاشم ی رفسنجانی با استناد به کتاب خاط رات وی با نقل چند‬ ‫اظهارنظر از رهبرکبیر انقالب این موضوع را که امام(ره) موافق‬ ‫حذف شعار مرگ بر امریکا بوده است مطرح م ی کند‪ .‬به طوری‬ ‫که با نگاهی به خاط رات هاش��می مشخص م ی شود که وی‬ ‫در بخش هایی از خاط رات خود موضوع حذف ش��عار مرگ بر‬ ‫امریکا و بررس ی های صورت گرفته در این باره را مطرح و البته‬ ‫تصریح م ی کند که ام��ام(ره) نیز با ای��ن تصمیم موافق ولی‬ ‫منتظر فرصت مناسب بودند‪».‬در انچه این سایت منتشر کرده‬ ‫هاشم ی رفسنجانی با یاداوری حذف شعار «مرگ بر امریکا»‬ ‫و با تاکید بر اینکه مطلب نقل ش��ده از امام درباره حذف شعار‬ ‫مرگ بر امریکا صحیح است‪ ،‬گفت‪« :‬تمام مطلب همان بود‬ ‫که نوشته بودم‪ .‬االن هم دقیقا یادم نیست که چه نوشتم‪ .‬به‬ ‫هرحال موافق نبودیم که در مجامع عمومی مرگ کس��ی را‬ ‫ش��عار دهیم‪».‬وی ادامه داد‪« :‬مثال در اجتماعات ما «مرگ بر‬ ‫بن ی صدر» شعار داغ مردم بود که در نماز جمعه خواهش کردم‬ ‫که نگویند‪« .‬مرگ بر بازرگان» بود که خواهش کردم نگویند‪.‬‬ ‫«مرگ بر شوروی» بود که گفتم االن با شوروی مشکل انچنانی‬ ‫نداریم‪ .‬درباره امریکا هم گفته بودم‪ .‬من ذاتا با حرف های تند و‬ ‫یدانم‪».‬‬ ‫فحاش ی ها مخالفم و انها را مفید نم ‬ ‫البته هاش��می ب رای اینکه محکم بودن مطالب مطرح‬ ‫شده توسط خود را در کتابش اثبات کند‪ ،‬به صورتی هدف دار در‬ ‫پاسخ به این سوال که ایا کتاب های شما هم ممیزی م ی شود‬ ‫یا خیر‪ ،‬پاسخ م ی دهد‪« :‬به س��ه جا م ی دهیم؛ یکی به وزارت‬ ‫ارشاد م ی دهیم‪ .‬البته انها باید بگویند موافقیم یا مخالف که‬ ‫م ی گویند موافقیم و چیز دیگری نم ی گویند و دخالت نم ی کنند‪.‬‬ ‫یکی هم به موسسه تنظیم و نشر اثار امام خمین ی (ره) م ی دهیم‬ ‫تا اشاراتی یا بیاناتی که از امام امده با مستندات تطبیق داده‬ ‫شود‪ .‬یک نسخه را هم قبل از چاپ به رهبری م ی دهم‪ .‬هدفم‬ ‫این است که به دلیل انکه ایشان در همه کارها با من شریک‬ ‫بودند‪ ،‬اگر در موردی اش��تباه کردم یا توضیحات اضافی الزم‬ ‫است به من بگویند‪».‬هاشم ی رفسنجانی در پاسخ به سوال‬ ‫روزنامه جمهوری اسالمی مبنی بر اینکه طرح موضوع امکان‬ ‫حذف شعار مرگ بر امریکا در شرایط کنونی ایا اقدامی غیرالزم‬ ‫و در زمان نامناسب نبود؟ گفت‪« :‬این خاطره مربوط به سال ها‬ ‫قبل است و مسئول سایت بدون هماهنگی اقدام به انتشار ان‬ ‫در این زمان کرد که اقدام ی نادرست بود‪ ».‬وی همچنین گفته‬ ‫اس��ت‪« :‬به دفتر تاکید کرده ام افراد بدون هماهنگی و اطالع‬ ‫قبلی از انتشار مطالب منتس��ب به من خودداری نمایند‪».‬در‬ ‫نهایت نیز حمید انصاری قائم مقام موسسه تنظیم و نشر اثار‬ ‫امام با اشاره به حواشی چند روز گذشته درباره اظهارنظرهای‬ ‫هاشمی و خاطره نقل شده از وی‪ ،‬گفت‪« :‬خاطره ای که اقای‬ ‫هاشم ی رفسنجانی در موضوع حذف شعار نسبت به امام ذکر‬ ‫کرده است‪ ،‬مربوط به موافقت و دستور امام بر قطع این شعار از‬ ‫رسانه های دولتی است‪ .‬مطلبی که در سال‪ 62‬روی میز بررسی‬ ‫و تصمیم گیری مسئولین نظام و رهبری انقالب قرار داشت‪،‬‬ ‫همین بود نه بحث بر سر دس��تور و یا توصیه به مردم ب رای‬ ‫حذف این شعار‪».‬‬ ‫انتشار خاط رات هاش��می جزوی از سیاست ای ران است‬ ‫با همه مخالفان و موافقانش‪ .‬انتشار خاط رات او که به سنت‬ ‫سیاست ای ران تبدیل شده همواره چالش افرین بوده است‪g.‬‬ ‫خاص خود را نیز دارد‪.‬‬ ‫ش�عار ارمان�ی «مرگ ب�ر امری�کا» بع�د از انکه‬ ‫سکوت ‪ 35‬س�اله میان دو کش�ور شکست‪ ،‬چه‬ ‫سرنوش�تی پیدا م ی کند‪ ،‬ایا اب�دی خواهد بود یا‬ ‫حذف م ی شود؟‬ ‫‪ l‬اگر شعار را بخشی از ارمان انقالب اسالمی بدانیم‪،‬‬ ‫طبعا پس از تغییر رویکرد باید معتقد باش��یم که در انقالب‬ ‫انحراف رخ داده است ولی این بحث خودش محل نقد است‪.‬‬ ‫ایا موضع و مفهوم ظلم ستیزی جزو ارمان است یا مصداقی‬ ‫خاص؟‬ ‫برخ ی ها شعار «مرگ بر امریکا» را با شعار «مرگ‬ ‫بر ع�راق» در دوران جن�گ مقایس�ه م ی کنند و‬ ‫معتقدند این شعار را نیز باید در همان چارچوب‬ ‫نگاه کرد‪ ،‬نظر شما چیست؟‬ ‫‪ l‬طبعا تفاوت های��ی وجود دارد ول��ی باید دید که‬ ‫گس��تره‪ ،‬عمق و عقیدت ی بودن این ش��عار چگونه ارزیابی‬ ‫م ی ش��ود‪ .‬قضاوت بس��تگی به رویکرد ف��رد دارد‪ .‬معتقدم‬ ‫جز مفاهی��م ارمانی‪ ،‬چی��زی دائمی نیس��ت و مصادیق را‬ ‫باید در نس��بت با ارتباطش��ان با این مفاهیم مورد قضاوت‬ ‫قرار داد‪.‬‬ ‫نگ�رش طی ف های سیاس�ی به ش�عار م�رگ بر‬ ‫امریکا در چند دسته قابل تقسیم است؟‬ ‫‪ l‬اصالح طلبان و کارگزاران از این شعار عبور کرده‬ ‫و ان را پرهزینه و ناالزم تلقی م ی کنند‪ .‬اصولگرایان معتدل‬ ‫منتظر نتیجه تعامل موجود هس��تند و چشم انتظار موضع‬ ‫رهبری‪ .‬تندروها و بخش��ی از اصولگرایان نیز این ش��عار را‬ ‫بخش��ی از ارمان تلقی کرده و حیات انقالب را در ادامه این‬ ‫شعار م ی جویند‪g .‬‬ ‫‪33‬‬ ‫موضع منطقی دفتر امام باعث انتقاد‬ ‫هاشمی از مسئوالن سایت اش شد‬ ‫گفت وگوی مثلث با عباس سلیمی نمین‬ ‫‪4‬‬ ‫عباس سلیم ی نمین در گفت وگویی مشروح با مثلث از فلسفه خلق شعار «مرگ بر امریکا» و تاثیر ان بر سیاست‬ ‫خارجی ایران سخن گفت‪.‬‬ ‫امید کرمانی ها‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫فلس�فه خلق ش�عار مرگ بر امریکا در ایران چه‬ ‫بود؟‬ ‫سیاست‬ ‫‪ l‬امریکا در کودتای ‪ 28‬مرداد ‪ 32‬اش��کارا با پنجه‬ ‫اهنین‪ ،‬استقالل ملت ای ران را در هم شکست‪ ،‬از همان زمان‬ ‫ش��عار مرگ بر امریکا بین نیروهای مبارز مطرح شد‪ ،‬چون‬ ‫امریکای ی ها مرگ مل��ت ای ران را با ان کودت��ا دنبال کردند‬ ‫طبیعتا ملت ای ران نیز با این شعار علیه ان اقدام انجام شده‬ ‫موضع گرفت‪ .‬البته امریکای ی ها فقط این سیاست را در قبال‬ ‫ملت ای ران پیش نگرفتند‪ ،‬بر همین اساس م ی بینیم دیگر‬ ‫ملت ها نیز شعارهایی از این دس��ت را علیه نظام سیاسی‬ ‫امریکا مط��رح کردند‪ .‬زمانی ک��ه امریکای ی ه��ا از موضع‬ ‫خیرخواهانه وارد ای ران شدند‪ ،‬هرگز شعار «مرگ بر امریکا»‬ ‫در ای ران طنی ن انداز نشد چون در ان زمان نگاه امریکا احترام‬ ‫گذاش��تن به مصالح ملت ها بود‪ ،‬حت��ی در مقطعی انها با‬ ‫انگلیس��ی ها به دلیل جنایاتی که در ای ران مرتکب شدند از‬ ‫سر مخالفت برخواستند؛ اسناد وزارت خارجه امریکا گویای‬ ‫این موضعگیری ها اس��ت اما وقتی همراه با انگلیس��ی ها‬ ‫به اس��تقالل این مرز و بوم ضربه زدند ن��گاه ملت ای ران به‬ ‫امریکای ی ها عوض شد‪ .‬نظام سیاسی امریکا بعد از انقالب‬ ‫عالوه بر برنامه ریزی ب رای کودتا‪ ،‬رسما بودجه هایی را ب رای‬ ‫در هم شکس��تن اس��تقالل ملت ای ران تصوی��ب م ی کرد‪،‬‬ ‫طبیعتا کمتری��ن واکنش ملت ای ران ان بود که پاس��خ این‬ ‫س��تیزه جویی را در نفی نظام سیاس��ی ضد انسانی امریکا‬ ‫بدهند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫ش�عار نه ش�رقی نه غربی‪ ،‬جمهوری اسلامی‬ ‫ارتباطی با ش�عار «مرگ بر ش�وروی» و «مرگ بر‬ ‫امریکا» داشت؟‬ ‫‪ l‬خیر ارتباطی نداش��ت‪ .‬نه شرقی نه غربی بحث‬ ‫مدل سیاسی حکومت است که در واقع ب رای متمایز کردن‬ ‫جمهوری اسالمی از دو مدل فکری و تئوریک بلوک شرق‬ ‫و غرب بود ک��ه به لح��اظ اقتصادی سیاس��ی و فرهنگی‬ ‫با ه��م تفاوت های��ی داش��تند‪ .‬ان زم��ان گروه هایی مثل‬ ‫مجاهدین خلق م ی خواستند کش��ور را به نسخه برداری از‬ ‫مدل شرق س��وق دهند‪ ،‬در مقابل گروه هایی مثل نهضت‬ ‫ازادی و جبهه ملی م ی خواستند از مدل حکومت داری غرب‬ ‫الگوبرداری ش��ود‪ ،‬اما امام گفت‪ ،‬ما نه ش��رقی و نه غربی‬ ‫هستیم‪ .‬یعنی م ی خواهیم مبتنی بر توانمندی های فکری‬ ‫و فرهنگی خودمان یک نظام سیاسی الهام گرفته از مبانی‬ ‫اسالم بر پا کنیم‪.‬‬ ‫تسخیر النه جاسوسی چقدر در افزایش غلظت‬ ‫شعار «مرگ بر امریکا» اثر داشت؟‬ ‫‪ l‬از یک بُعد موثر بود و ان اینکه تصورات ملت را‬ ‫درباره دخالت امریکا در امور ای ران مستند ساخت‪ ،‬چون پیش‬ ‫از ان ملت حدس م ی زد کانون فتنه هایی که بعد از انقالب‬ ‫‪34‬‬ ‫ش��کل م ی گیرد سفارت امریکا اس��ت‪ .‬مثال وقتی تیمسار‬ ‫اریانا از فرماندهان ارتش شاهنشاهی بعد از پیروزی انقالب‬ ‫اس�لامی در مرز ای ران و ترکیه دو هزار نفر از س��اواک ی ها و‬ ‫ارتش ی های متمایل به غرب را جمع کرد‪ ،‬ملت ای ران حدس‬ ‫زد که این اقدام با چراغ س��بز امریکا انجام شد‪ .‬یا زمانی که‬ ‫پالی زبان در مرز ای ران و ع راق تجمعاتی را ایجاد کرد یا برخی‬ ‫در مرز بلوچس��تان ای ران و پاکس��تان اقدام به چنین کاری‬ ‫کردند‪ ،‬دست امریکا را م ی ش��د در پس پرده احساس کرد‪.‬‬ ‫حتی در داخل کشور افرادی مثل مقدم مراغه ای از عناصر‬ ‫مرتبط ب��ا امریکای ی ها بودند که در بح��ث فتنه گری ها در‬ ‫اذربایجان نقش اساسی داش��تند‪ .‬همان زمان دانشجویان‬ ‫و اهل فکر ب��ه این تحلیل رس��یدند که ح��زب جمهوری‬ ‫خلق مسلمان نم ی تواند بدون ارتباط با امریکای ی ها چنین‬ ‫فعالی ت هایی کند‪ ،‬ضمن انکه فعالی ت های مشابهی هم در‬ ‫کردستان و خوزستان انجام م ی شد‪ ،‬بر همین اساس سفارت‬ ‫امریکا را تسخیر کردند‪ ،‬گرچه کارکنان سفارت پیش از ورود‬ ‫دانشجویان اسناد بسیار سری و فوق سری را نابود کردند اما‬ ‫همان اسناد دسته چندم نیز ثابت کرد که همه فتنه گری ها‬ ‫با مدیریت سفارت امریکا انجام م ی شد؛ حال انکه ملت ای ران‬ ‫اتباع امریکایی را بعد از انقالب مورد عفو قرار دادند و هیچ‬ ‫تعرضی به انها نکردند‪ .‬خانم نیکی پدی در کتاب ریشه های‬ ‫انقالب‪ ،‬اعتراف کرد که ملت ای ران به رغم جنایاتی که امریکا‬ ‫در طول رژیم پهلوی علیه انها کرد اما کمترین تعرضی به‬ ‫اتباع امریکایی نکرد و با بزرگواری اج��ازه داد تا انها از ای ران‬ ‫خارج ش��وند‪ .‬بعد که اسناد النه جاسوس��ی به دست امد و‬ ‫ملت ای ران یقین حاصل کرد که امریکای ی ها هرگز از روحیه‬ ‫ددمنش��ی خود دور نم ی ش��وند‪ ،‬محکم تر از گذشته شعار‬ ‫«مرگ بر امریکا» را سر داد‪.‬‬ ‫ش�عار «مرگ ب�ر ش�وروی» هم در دهه ش�صت‬ ‫مطرح بود اما گام ب ه گام رنگ باخت تا انکه بعد از‬ ‫فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی حذف شد‪ ،‬این‬ ‫شعار چه پروسه ای را طی کرد؟‬ ‫‪ l‬بعد از تسخیر النه جاسوسی ما با مشارکت های‬ ‫اتحادجماهیرشوروی در کمک به ع راق ب رای جنگ با ای ران‬ ‫ناراضی بودیم‪ ،‬گرچه کل حمله نظامی ع راق ط راحی شده‬ ‫از س��وی امریکای ی ها بود اما در عین حال روس ها در این‬ ‫مساله بازی خوردند و ارتش بعثی صدام را به سالح های روز‬ ‫خود تجهیز کردند‪ ،‬به طوری که در ابتدای جنگ بیش��ترین‬ ‫تس��لیحات ارتش صدام از جانب رو س ها تامین م ی شد و‬ ‫فرانسوی ها‪ ،‬امریکای ی ها و انگلیس ی ها در رتب ه های بعدی‬ ‫قرار داشتند‪ .‬البته امریکای ی ها کمک اطالعاتی نیز به ارتش‬ ‫بعثی صدام م ی دادند‪ ،‬اما در عی��ن حال ملت ای ران از اینکه‬ ‫همسایه شمالی انها تسلیحاتی را به ع راق م ی دهد ناراضی‬ ‫بودند و این نارضایتی را در ش��عار «مرگ بر شوروی» اعالم‬ ‫م ی کردند؛ بعد ک��ه در انتهای جنگ‪ ،‬ش��وروی از معادالت‬ ‫ع راق کامال حذف شد و همه امور جنگ تام و تمام به دست‬ ‫امریکای ی ها قرار گرفت به تدریج شعار «مرگ بر شوروی»‬ ‫کمرنگ شد تا انکه بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی‬ ‫طرح این مساله به کل منتفی ش��د‪ .‬ضمن انکه ما مشکل‬ ‫اساسی دیگری با روس ها نداش��تیم و انها دنبال کودتا در‬ ‫ای ران نبودند‪.‬‬ ‫اما در اوایل انقالب سابقه تالش حزب توده برای‬ ‫کودتا وجود دارد؟‬ ‫‪ l‬حزب ت��وده در ده��ه ‪ 20‬ایجاد ش��د ام��ا هرگز‬ ‫نتوانس��ت یک پایگاهی ب رای روس ها در ای ران باشد‪ ،‬این‬ ‫حزب یک دهه فعال ب��ود اما بعد از کودت��ای ‪ 28‬مرداد ‪32‬‬ ‫کامال قلع و قمع ش��د‪ ،‬فقط بقایای��ی از عناصر ان در خارج‬ ‫کشور حضور داشتند؛ ضمن انکه در همین یک دهه فعالیت‬ ‫هم روس ها نتوانستند یک امتیاز نفتی از ای ران بگی رند‪ ،‬چون‬ ‫سیستم حاکم خیلی محکم با انگلیس و امریکا بود‪ .‬البته‬ ‫روس ها ب رای اخذ امتیاز فشار اوردند اما راه به جایی نبردند‪.‬‬ ‫بعد از انقالب نیز ملت ای ران نس��بت ب��ه عملکرد روس ها‬ ‫چندان خرسند نبودند و حتی در ع راق از امریکا بازی خوردند‪،‬‬ ‫حتی این مس��اله به روس ها گفته ش��د که انها در انتهای‬ ‫جنگ متوجه شدند‪.‬‬ ‫در خاط�رات اق�ای هاش�می ب�ه فروردی�ن و‬ ‫اردیبهشت س�ال ‪ 62‬اش�اره ش�ده که امام (ره)‬ ‫درباره پخش رادیو و تلویزیونی ش�عار «مرگ بر‬ ‫امریکا» دستور داده بودند این شعار متوقف شود‪.‬‬ ‫این مطلب در سایت ایش�ان منتشر شد و البته‬ ‫اقای هاش�می چند روز بعد از اقدام انجام شده‬ ‫اظهار ناراحتی کردند‪ .‬نظر شما چیست؟‬ ‫‪ l‬اینجا دو مساله مطرح است؛ یکی نظر کارشناسی‬ ‫اقای هاشمی است که متاسفانه این نظر کارشناسی بعضا‬ ‫در مسیرهایی قرار م ی گیرد که شایسته نیست؛ ثانیا جنبه‬ ‫تاریخی دارد‪ .‬بعد از انقالب در نماز جمعه هر بحث کلیدی‬ ‫که توسط خطیب مطرح م ی ش��د مردم تکبیر م ی گفتند و‬ ‫ش��عار «مرگ بر امریکا»‪« ،‬مرگ بر ش��وروی» و «مرگ بر‬ ‫انگلیس» را سر م ی دادند که هر کدام نزدیک به چهار دقیقه‬ ‫طول م ی کشید‪ ،‬شاید به دلیل اختصار باشد که این شعارها‬ ‫در رس��انه ها پخش نش��ود اما اینکه ما در ب راب��ر رفتارهای‬ ‫خصمانه امریکا واکنش نداشته باشیم بحث دیگری است‪.‬‬ ‫در این زمینه به درستی اقای انصاری‪ ،‬رئی س دفتر حفظ اثار‬ ‫حضرت امام به نیابت از حاج حس��ن اقای خمینی بس��یار‬ ‫جواب پخته ای داد و اعالم ک��رد‪« :‬این بحث که ملت ای ران‬ ‫در ب رابر جنایات امریکا واکنش دهد‪ ،‬دیکته ای نبوده و اصال‬ ‫کسی نیست که بگوید این ش��عار از کجا شروع شد‪ .‬ملت‬ ‫ای ران به نتیجه رسید که امریکا دشمنش است و ب رای ب رائت‬ ‫جستن و تقابل با دشمن‪ ،‬این شعار را سر داد‪ ».‬در این جوابیه‬ ‫تاکید شد که این شعار حکومتی نبوده که با دستور حکومتی‬ ‫بتوان ان را حذف کرد‪ .‬البته رسانه های دولتی باید سیاستی‬ ‫داشته باشند که ان سیاست‪ ،‬در جلسه سران مطرح و به امام‬ ‫منعکس شد‪ ،‬امام هم گفت‪« :‬رسانه ها این سیاست را ب رای‬ ‫بحث اختص��ار پی بگیرند» بناب راین اصال بحث سیاس��ت‬ ‫عمومی در این قضیه مطرح نیست‪.‬‬ ‫متاس��فانه مرتب این قضیه توس��ط اط رافیان اقای‬ ‫هاشمی مطرح م ی شود که خس��ارتی بزرگ به شخصیت‬ ‫برجسته ایشان اس��ت‪ .‬اقای هاشمی سرمایه انقالب است‪،‬‬ ‫مناس��ب نیس��ت که افراد ب ی هویت یا ب ی شناس��نامه که‬ ‫ب��ا پیچیدگی به اط راف ایش��ان راه یافتند ب��رای هدایت او‬ ‫بکوش��ند‪ .‬کمااینکه در جوابی ه ای هم که اقای هاش��می‬ ‫داد اب راز ناراحتی کرد و گفت که مس��ئوالن س��ایتش بدون‬ ‫اطالع او تصمیم گرفتند این خاطره را منتش��ر کنند‪ .‬در این‬ ‫جوابیه یک واقعیتی نهفته است و ان‪ ،‬اینکه اقای هاشمی‬ ‫خوشحال نیس��ت که عده ای م ی خواهند او را وارد بعضی‬ ‫عرصه ها کنند‪ .‬باالخره سنی از ایش��ان گذشته‪ ،‬اط رافیانی‬ ‫که دلس��وزند‪ ،‬نگذارند عناصری ب ی هویت ب��ه جایگاه این‬ ‫سرمایه انقالب ضربه بزنند‪ .‬البته شاید این مساله هم طرح‬ ‫تاثیر ش�عار مرگ بر امریکا در سیاست خارجی‬ ‫سیاست‬ ‫نظ رات کارشناسی خود مدنظر قرار ندهد‪ ،‬جامعه ما باید این‬ ‫ظرفیت را داشته باشد که نظ رات او را نقد و بررسی کند‪ .‬به‬ ‫نظر من باید این بحث اقای هاش��می را به نقد گذاش��ت و‬ ‫دلسوزانه به ایشان گفته ش��ود که در قبال امریکا به لحاظ‬ ‫سیاس��ی‪ ،‬تاریخی و ماهیتی باید بسیار بس��یار پیچیده‪،‬‬ ‫دقیق‪ ،‬ب��دون تعجیل و ش��تابزدگی عمل ک��رد چون اگر‬ ‫کمی تعجیل شود امریکای ی ها ان را به عنوان یک عالمت‬ ‫م ی گی رند و بعد از موضع باالتر رفتار م ی کنند‪ .‬اقای هاشمی‬ ‫در این قضیه حتما اشتباه م ی کند اما وقتی پاسخ منطقی و‬ ‫متین دفتر حفظ اثار امام را از طرف سی د حسن اقای خمینی‬ ‫ی نابه جا‬ ‫دریافت کرد‪ ،‬اعالم کرد که مسئوالن سایت او اقدام ‬ ‫کردند‪ .‬به عبارت دیگر م ی توان با احترام کامل به شخصیت‬ ‫و جایگاه اقای هاشمی به ایشان گفت که نظر کارشناسی‬ ‫او اشتباه است‪ ،‬این متانت سبب م ی شود که اقای هاشمی‬ ‫رویکرد خود را اصالح کند‪.‬‬ ‫فکر م ی کنید این شعار ابدی است؟‬ ‫‪ l‬خیر؛ قطعا قابلیت کمرنگ شدن را دارد‪ ،‬البته به‬ ‫شرطی که امریکای ی ها ماهیت خودشان را از دست بدهند‬ ‫و دست از دش��منی و عداوت با ملت ای ران بردارند‪ .‬اگر این‬ ‫اتفاق بیفتد شعار مرگ بر امریکا‬ ‫به تدریج کمرنگ و سپس حذف‬ ‫م ی ش��ود‪ .‬البت��ه در مذاک��رات‬ ‫اخیر قرار نیست درباره خصلت‬ ‫جنگ طلبی و دیوصفتی امریکا‬ ‫بحث کنیم‪ ،‬فق��ط مباحث روی‬ ‫موضوع هسته ای متمرکز است‪.‬‬ ‫امریکای ی ه��ا در خاورمیان��ه به‬ ‫ویژه سوریه و مصر بحران هایی‬ ‫دارند که م��ا م ی توانیم در قالب‬ ‫ب��ازی برد‪ -‬ب��رد کم��ک کنیم‬ ‫ک��ه ان بحران ه��ا ب��ه صورت‬ ‫غیرنظامی حل ش��ود‪ .‬اگر راه را‬ ‫باز کنیم‪ ،‬دولت امری��کا نیز به‬ ‫لحاظ بحران هایی که در داخل‬ ‫کش��ور خود دارد مجبور اس��ت‬ ‫که جنگ طلب��ی را کنار بگذارد‪.‬‬ ‫امریکای ی ه��ا م ی توانس��تند از‬ ‫عراق با ذلت و البته دیرتر خارج‬ ‫شوند‪ ،‬گرچه خروج انها کمی با‬ ‫خفت همراه بود ولی در عوض‬ ‫ملت عراق زودت��ر صاحب یک‬ ‫حکوم��ت برام��ده از رای خ��ود‬ ‫شدند‪ ،‬همان تدبیری که در ع راق‬ ‫به کار گرفت��ه ش��د و امتیازاتی‬ ‫دریاف��ت کردیم این را در بحث هس��ته ای نی��ز م ی توانیم‬ ‫دنبال کنیم‪.‬‬ ‫در زم��ان ام��ام ه��م امریکای ی ه��ا مش��کل ازادی‬ ‫گروگان هایشان را در لبنان داشتند‪ ،‬ما هم در تامین قطعات‬ ‫یدکی دچار مشکل بودیم‪ ،‬بناب راین وارد تعامل شدیم و یک‬ ‫حرکت انسانی رخ داد؛ از یک طرف گروگان ها ازاد شدند‪ ،‬از‬ ‫طرفی ما هم توانستیم قطعات یدکی مورد نیاز خودمان را‬ ‫تامین کنیم‪ .‬امروز بحث عادی سازی روابط میان دو کشور‬ ‫مطرح نیست که حاال بخواهیم روی کمرنگ کردن یا حذف‬ ‫شعار مرگ بر امریکا بحث کنیم‪ .‬امریکای ی ها با عادی سازی‬ ‫روابط با ای ران فاصله بس��یار دارند چون یک بار هم حاضر‬ ‫نشدند از خصلت غی رانسانی و کش��تار مردم ب ی گناه اظهار‬ ‫تاسف و تاثر کنند‪.‬‬ ‫هنوز بعد از گذشت س��ال ها از کودتای ‪ 28‬مرداد ‪32‬‬ ‫امریکای ی ها حاضر نیستند از دخالت در ان واقعه عذرخواهی‬ ‫کنند و از خوی غی ر انسانی خود فاصله بگیرند‪g .‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫شود که اقای هاش��می به لحاظ کارشناسی یک نظر دارد‪،‬‬ ‫کمااینکه در دوران امام نیز چنین نظ راتی را داشت و بعد از‬ ‫ارتحال امام نیز دیدگاه های خود را به رهبری معظم منتقل‬ ‫م ی کرد‪ .‬در این باره معتقدم نباید از اینکه اقای هاشمی یک‬ ‫نظر کارشناسی متفاوت دارد ناراحت ش��ویم و هرگز نباید‬ ‫این س��ع ه صدر را در کش��ور کاهش داد که تحمل شنیدن‬ ‫نظ رات کارشناسی افرادی مثل هاشمی وجود نداشته باشد‪.‬‬ ‫اقای هاش��می در زمان امام هم نظ رات کارشناسی خود را‬ ‫محرمانه انتقال م ی داد چون م ی دانست امام با این مساله‬ ‫مخالف است‪ ،‬بناب راین االن هم ب رای تاثیرگذاری راه منطقی‬ ‫ان است که محرمانه طرح نظر شود‪ ،‬البته تا وقتی سیاستی‬ ‫در کشور اتخاذ نشده کارشناس��ان م ی توانند نظ رات خود را‬ ‫علنی هم بگویند اما وقتی اتخاذ تصمیم ش��د این کار باید‬ ‫حتما محرمانه باشد واال در کش��ور چندصدایی م ی شود و‬ ‫سیاست کشور از این مساله ضربه م ی خورد‪ .‬اقای هاشمی‬ ‫در زمان امام هم دیدگاه خود را درباره ارتباط با امریکا مطرح‬ ‫کرد اما بنیانگذار جمهوری اسالمی نه تنها اعتنا نکرد‪ ،‬بلکه‬ ‫مواضعش را در قب��ال امریکای ی ها تندتر هم کرد چون انها‬ ‫هواپیمای مسافربری ای ران را زدند‪ ،‬رسما جنگ ع راق علیه‬ ‫ای ران را اداره کردن��د‪ ،‬منافقین را در ع��راق تجهیز و فعال‬ ‫کردند و اطالعات نظامی از‬ ‫ارایش نیروهای نظامی ما‬ ‫به ع راق دادند‪ ،‬حتی سکوها‬ ‫و کشت ی های نفتی ایران را‬ ‫زدند چ��ون م ی دیدند دیگر‬ ‫ارتش بع��ث ع��راق یارای‬ ‫مقابله با رزمن��دگان ای ران را‬ ‫ندارد‪ .‬بر همین اساس امام‬ ‫نس��بت به این دشمن ی ها‬ ‫واکنش نشان دادند‪ .‬باتوجه‬ ‫به مس��ائلی که گفته ش��د‬ ‫امی��دوارم اقای هاش��می‬ ‫بتوان��د اط رافی��ان خ��ود را‬ ‫کنترل کن��د چون م ی رفت‬ ‫که چهره اقای هاشمی در‬ ‫ن ترمیم شود ولی برخی‬ ‫ای را ‬ ‫اط رافی��ان او ط��وری عمل‬ ‫کردند که حتی دولت دکتر‬ ‫روحانی هم دلگیر ش��ود و‬ ‫جواب دهد «به کسی ربطی‬ ‫ندارد که انتصاب استانداران‬ ‫دیر ش��ده یا نش��ده‪ ».‬بعد‬ ‫از چنی��ن موضع��ی اقای‬ ‫هاشمی مجبور شد حرفش‬ ‫را در این باره پ��س بگیرد‪.‬‬ ‫از طرفی برخی نیز طوری عمل م ی کنن��د که رابطه اقای‬ ‫هاشمی با رهبری‪ ،‬ملت و دلس��وزان مصالح کشور خراب‬ ‫ش��ود‪ ،‬گرچه اقای هاش��می خطا م ی کند نظر کارشناسی‬ ‫خود را حت��ی بعد از تصمی��م رهبری علنی بی��ان م ی کند‬ ‫اما این عده هم نباید اش��تباه دیگری انج��ام دهند و ب رای‬ ‫ثابت کردن این خطا متوسل به روش های غلط شوند‪ .‬یک‬ ‫فرد باتدبیر و سیاستمدار م ی داند اگر ای ران رسما اعالم کند‬ ‫که نیازمند ارتباط با امریکاست‪ ،‬قطعا دولتمردان امریکا از‬ ‫موضع باالتری با مس��اله برخورد م ی کنن��د و این عقالیی‬ ‫نیست کمااینکه وقتی سال ‪ 58‬امریکا با ای ران قطع رابطه‬ ‫کرد‪ ،‬علت این کار را تنبیه ملت ای��ران اعالم کرد یا زمانی‬ ‫که اوایل دولت اقای هاش��می‪ ،‬مهاجران��ی در مقاله ای بر‬ ‫ضرورت بهبود رابطه با امریکا تاکید کرد‪ ،‬امریکای ی ها بعد از‬ ‫گذشت چند سال از زمان حمله ناو وینسنس به هواپیمای‬ ‫مسافربری ای ران‪ ،‬به فرمانده ان ناو مدال افتخار دادند‪ ،‬حال‬ ‫انکه تا پیش از ان مدعی بودند این اتفاق به خاطر تشخیص‬ ‫اشتباه رخ داد که البته این از سوی ای ران قابل پذیرش نیست‬ ‫چون با تجهی زات فوق پیشرفته راداری که در این ناوها وجود‬ ‫دارد نوع هواپیما‪ ،‬سرعت و وضعیت پروازی یک هواپیمای‬ ‫مس��افربری کامال قابل تمییز از ی��ک هواپیمای کوچک‬ ‫جنگی اس��ت‪ .‬به فرض محال که فرمانده ناو وینسنس از‬ ‫روی مس��تی نتوانس��ته فرق بین هواپیمای مسافربری و‬ ‫جنگی را تش��خیص دهد‪ ،‬ایا خط��اکار را تنبیه م ی کنند یا‬ ‫انکه به خاطر کشتن مسافران هواپیما به او مدال م ی دهند؟‬ ‫پر واضح اس��ت که باید او را تنبیه م ی کردند اما ب رای انکه‬ ‫ملت ای��ران را تحقیر کنند به فرمانده ناو وینس��نس مدال‬ ‫افتخار دادند و این پاسخی بود به مقاله اقای مهاجرانی که‬ ‫بر ضرورت ارتباط مس��تقیم با امریکا تاکید کرد‪ .‬اتفاق دوم‬ ‫که در زمان مجلس شش��م رخ داد این بود که نمایندگان به‬ ‫رهب رانقالب نامه نوشتند که «جام زهر را بنوشید»‪ .‬واکنش‬ ‫امریکای ی ها به این نامه خیلی تحقی ر امیز بود‪ ،‬خانم الب رایت‬ ‫وزیر امورخارجه امریکا ب رای برقراری ارتباط با ما س��ه شرط‬ ‫گذاش��ت که قانون اساس��ی ایران اصالح‪ ،‬نح��وه تعیین‬ ‫مس��ئوالن نهادهای انتصابی جمهوری اسالمی عوض و‬ ‫موضع جمهوری اسالمی در قبال رژیم صهیونیستی تغییر‬ ‫کند‪ .‬با همه این ش��واهد به فرض کس��ی عقل را در بیان‬ ‫کشور چه بود؟‬ ‫‪ l‬امام فرمودند «دشمن اصلی ما امریکاست‪ ،‬هرچه‬ ‫فریاد دارید بر سر نظام امریکا بزنید»‪ ،‬این به معنی ان است‬ ‫که همه دش��من ی ها از سوی نظام سیاس��ی امریکا متوجه‬ ‫بشریت و ای ران شده اس��ت‪ .‬وقتی اقای روحانی در سازمان‬ ‫ملل از همگان ب رای حضور در جبهه اتحاد ب رای صلح دعوت‬ ‫کرد‪ ،‬دیدیم که اوباما صراحتا گف��ت امریکا در جبهه اتحاد‬ ‫ب رای جنگ قرار دارد‪ ،‬بر ان پای م ی فش��رد و هرگز در دفاع‬ ‫از جنایتکارترین نژادپرس��تان یعنی صهیونیس ت ها عدول‬ ‫نم ی کند‪ .‬بناب راین تاثیر ش��عار مرگ بر امریکا در سیاست‬ ‫خارجی کشور این اس��ت که خطوط را ب رای سیاستمداران‬ ‫ ترس��یم م ی کند تا انها بدانند وقتی در عرصه جهانی عمل‬ ‫م ی کنن��د باید امریکا را به عنوان دش��من بشناس��ند چون‬ ‫همچنان دش��من ی های این نظام سیاس��ی علی��ه ای ران و‬ ‫بشریت ادامه دارد و هی چ گاه حاضر نیست به علت کارهای‬ ‫ضدبشری خود اعالم ندامت کند‪.‬‬ ‫‪35‬‬ ‫برخی م ی گویند همان طور که روزی شعار مرگ بر‬ ‫شوروی حذف شد‪...‬‬ ‫‪ l‬بعد از فروپاش��ی ک��ه نم ی توان گف��ت مرگ بر‬ ‫ش��وروی‪ ،‬اگر بگوییم دنیا به ما م ی خن��دد وقتی هم صدام‬ ‫از بین رفت شعار مرگ بر صدام به مرگ بر منافقین و کفار‬ ‫تغییر پیدا کرد‪.‬‬ ‫امروز هم عده ای م ی گویند زمان س�ردادن شعار‬ ‫م�رگ بر امری�کا ب�ه پایان رس�یده‪ ،‬حت�ی اقای‬ ‫هاشم ی رفس�نجانی اعلام کردند ک�ه امام(ره)‬ ‫موافق حذف «مرگ بر امریکا» بودند‪ ،‬نظر ش�ما‬ ‫چیست؟‬ ‫افکار عمومی باید قانع شود‬ ‫سیاست‬ ‫گفت وگوی مثلث با حسین نجابت درباره مذاکره با امریکا‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫‪5‬‬ ‫حسین نجابت‪ ،‬عضو جمعیت ایثارگران و نماینده مردم تهران در مجل س شورای اسالمی با نشریه مثلث درباره‬ ‫نقل قول ها و تحلی ل هایی که از «شعار مرگ بر امریکا» در محافل سیاسی و خبری مطرح م ی شود به گفت وگو نشست‪.‬‬ ‫به نظر ش�ما در ح�ال حاضر بحث تن�ش زدایی‬ ‫میان ایران و امریکا را بای�د از چه زاوی ه ای تجزیه‬ ‫و تحلیل کرد؟‬ ‫‪ l‬اساسا در حوزه دیپلماسی درباره مسائل نم ی توان‬ ‫بدون پیشینه قبلی ورود کرد‪ ،‬البته م ی شود قضایا را «کوتاه‬ ‫یا بلن��د»‪« ،‬پررنگ یا کمرن��گ» کرد ولی مقول��ه درگیری‬ ‫انقالب اسالمی با جبهه غرب جدی است‪ .‬این یک درگیری‬ ‫اصیل است‪ .‬اگر ای ران که جلودار جبهه مقاومت است خود‬ ‫را کنار بکش��د‪ ،‬بدون تردید یک ملت دیگ��ر این نهضت را‬ ‫سردمداری م ی کند‪ ،‬بناب راین این یک امری است که از نظر‬ ‫تاریخی واقع ش��ده و ادامه پیدا م ی کن��د؛ برعکس ان هم‬ ‫صدق م ی کند‪ ،‬اگر امریکا خود را کنار بکش��د مطمئنا خرده‬ ‫قدرت های جهان همچون المان سعی م ی کند خالء لیدری‬ ‫امریکا را پر کنن��د بناب راین راه حل این درگیری یا مناقش��ه‬ ‫سازوکار خود را دارد‪ .‬ما فعال در مقوله هسته ای میان ای ران و‬ ‫امریکا م ی توانیم صحبت کنیم‪ .‬گام های بعدی باید کامال‬ ‫بااحتیاط متناظر ب��ه اقدامات عملی دو طرف باش��د‪ .‬همه‬ ‫داستان هسته ای ای ران را م ی دانند که به تولید سوخت باالی‬ ‫‪ 5‬درصد اقدام نکرد‪ ،‬مگر زمانی که نیاز به رادیو ایزوتوپ ب رای‬ ‫درمان بیماران سرطانی داشت ولی وقتی اژانس این سوخت‬ ‫را برخالف تعهداتش تامین نکرد‪ ،‬ای ران درصد غن ی سازی را‬ ‫تا سطح ‪20‬درصد باال برد‪ .‬االن هم فکر م ی کنم اگر انها به‬ ‫وفور نیاز سوخت ‪20‬درصد غن ی شده را ب رای راکتور ته ران و‬ ‫نیازهای کشاورزی و صنعتی کشور تامین کنند و ب رای ادامه‬ ‫این کار هم ضمان��ت دهند‪ ،‬تولید س��وخت ‪ 20‬درصد ب رای‬ ‫ای ران منفعت ندارد اما در این ش��رایط هم ما کار تحقیقاتی‬ ‫‪36‬‬ ‫خود را تعطیل نم ی کنیم‪ .‬همان طور ک��ه اوباما هم گفت‪،‬‬ ‫گالیه ای ران از امریکا این است که واشنگتن در امور داخلی ما‬ ‫دخالت م ی کند یا گالیه امریکای ی ها از ما این است که ما به‬ ‫مخالفان امریکا کمک م ی کنیم و در این اقدام امریکای ی ها‬ ‫کشته یا گروگان گرفته م ی ش��وند‪ ،‬در اینجا باید یاداور شوم‬ ‫که گروگانگیری جواب کودتای ‪ 28‬مرداد ‪ 32‬است‪ ،‬هر وقت‬ ‫امریکا از ان اقدام توب��ه کرد و خس��ارت داد‪ ،‬ما هم ممکن‬ ‫است خس��ارت گروگانگیری را بدهیم ولی مظالم عینی که‬ ‫امریکا در قبال ملت ای ران روا داش��ته‪ ،‬قابل کتمان نیست‪.‬‬ ‫دولت امریکا همه جوره راه ای ران را بسته و از قدرت خود علیه‬ ‫ملت ای ران استفاده کرده است‪ .‬رئی س جمهور امریکا از کمک‬ ‫ای ران به سوریه انتقاد م ی کند حال انکه ما با سوریه همکاری‬ ‫راهبردی داشتیم‪ ،‬داریم و خواهیم داشت؛ سالح های متعارف‬ ‫را ب رای دولت دمش��ق جهت مبارزه با تروریس��ت ها تامین‬ ‫کردیم یا اصال انجا تولید م ی کنی��م‪ .‬ایا فقط در جهان باید‬ ‫دو کش��ور مثل امریکا و انگلیس به دیگر کش��ورها سالح‬ ‫بفروشند؟ هر کشوری از ای ران اسلحه بخرد خواه افریقایی‪،‬‬ ‫سوریه یا امریکای التین‪ ،‬به او سالح متعارف م ی فروشیم تا‬ ‫نیازش برطرف ش��ود‪ .‬حاال اینکه ارزان یا گران م ی فروشیم‬ ‫به خودمان ربط دارد‪ ،‬مگر امریکا به بعضی کش��ورها سالح‬ ‫مجانی نم ی دهد تا بعد بهره ای��ن کار را در جای دیگر ببرد‪،‬‬ ‫بناب راین باید صبر کرد و اقدامات امریکای ی ها را راست ی ازمایی‬ ‫کرد تا مشخص شود انها در اعمال خود صادقند یا خیر‪ .‬اگر‬ ‫ما در گذشته در مساله هس��ته ای مرتکب اشتباهی شدیم‬ ‫اصالح م ی کنیم اما امریکا هم باید از رفتارهای غلط و اشتباه‬ ‫خود برگردد‪.‬‬ ‫‪ l‬خی ر؛ چنین چیزی نیست‪ .‬فرمایشات امام که دیگر‬ ‫مفسر نم ی خواهد چون فارسی صریح بوده و مکتوب است‪،‬‬ ‫اتفاقا در یک برهه ای گفته شد‪ ،‬که امام مخالف شعار «مرگ‬ ‫بر شوروی» اس��ت‪ .‬دلیلش هم خیلی روشن بود چون امام‬ ‫تشخیص دادند کانون فساد کجاست‪ .‬امام سال ‪ 56‬هرکس‬ ‫را به مالقات م ی پذیرفت م ی گفتند؛ «شاه باید برود»‪ .‬اینقدر‬ ‫در این حوزه تبلیغ فرمودند تا محقق شد‪ .‬امام اعتقاد داشتند‬ ‫که شیطان بزرگ را باید تشخیص داد و زیاد نگران بقیه نبود‬ ‫چون اگر بینی قدرت یک منطقه به خاک مالیده شود‪ ،‬بقیه‬ ‫حساب کار خود را م ی کنند‪ ،‬این نگاه امام بود اما درباره امریکا‬ ‫هرگز چنین چیزی را نشنیدیم و ندیدیم‪ ،‬بلکه برعکس امام‬ ‫به شدت با امریکا برخورد م ی کردند‪.‬‬ ‫فکر م ی کنید شعار ارمانی «مرگ بر امریکا» چه‬ ‫سرنوشتی پیدا م ی کند‪ .‬ایا ابدی خواهد بود؟‬ ‫‪ l‬هی چ چی��زی اال حقای��ق عالم ابدی نیس��ت اما‬ ‫غی ر عقالنی هم عمل نم ی کنیم که تا دری به تخته ای خورد‬ ‫یک شعار ارمانی را عوض کنیم‪ .‬شعار مرگ بر امریکا مبتنی‬ ‫بر درگیری کفر و ایمان اس��ت‪ .‬این شعار از شعارهای اصلی‬ ‫انقالب است و از بی ن رفتنی نیست‪ ،‬حاال اگر امریکا متحول‬ ‫شد و تغییر کرد یا مثل شوروی فروپاشید‪ ،‬دیگر سردادن این‬ ‫شعار موضوعیت ندارد‪ .‬ان موقع اگر کسی یا کشوری در عالم‬ ‫بود که نماد رفتار شیطانی باشد شعار م ی شود «مرگ بر ان»‪،‬‬ ‫به فرض اگر روس��یه دوباره قدرت پیدا کند شعار «مرگ بر‬ ‫روسیه» م ی شود‪ .‬اگر دفاع تمام عیار امریکا از اسرائیل به هر‬ ‫می زان تغییر کرد ما هم به همان می زان تغییر م ی کنیم‪ .‬این‬ ‫یک شاخص است‪.‬‬ ‫قبل از انکه دکتر روحانی عازم نیویورک ش�ود‪ ،‬این‬ ‫احتمال همواره در رسانه های داخلی و خارجی مطرح‬ ‫م ی شدکهدیداریدرحاشیهمجمععمومیسازمان‬ ‫ملل متحد میان روس�ای جمهور ایران و امریکا رخ‬ ‫م ی دهد‪،‬چ راچنینفضاییشکلگرفت؟‬ ‫‪ l‬پارامترهای مختلفی بود‪ ،‬ب��ه هر حال انتخابات‬ ‫ای ران شخص جدیدی را روی کار اورد و هر بار یک شخص‬ ‫جدیدی سرکار بیاید همه طرفین دعوا م ی کوشند که از این‬ ‫فرصت ب رای حل مسائل خود استفاده کنند‪ ،‬بناب راین امریکا‬ ‫انگیزه ای داشت که با اقای روحانی رابطه برقرار کند‪ ،‬این در‬ ‫رسانه های انها کامال مشهود بود‪ ،‬بر همین اساس فضاسازی‬ ‫رسانه ای بسیار س��نگین رخ داد تا این کار انجام شود‪ .‬حاال‬ ‫پشت صحنه این کار ممکن است مطالب و مقاصد مختلفی‬ ‫باشد‪ .‬امریکا یک شکست بسیار سنگین در جریان سوریه‬ ‫خورد‪ .‬واقعا این شکست ب ی نظیر بود‪ .‬شاید در کشور ما خوب‬ ‫روی این مساله کار نشد‪ .‬امریکا‪ ،‬با اقتدار‪ ،‬غرور و تکبر اعالم‬ ‫کرد که اسد باید برود و در اخرین تصمیم گفت قطعا به سوریه‬ ‫حمله م ی کند اما یکسری اقداماتی صورت گرفت که روسیه‬ ‫ی ایفا کردند‪ .‬اینکه واشنگتن‬ ‫و ای ران در ان نقش بسیار مهم ‬ ‫با ان تکبر و تبختر اعالم جنگ کند‪ ،‬بعد نتواند کاری انجام‬ ‫دهد و نتواند شورای امنیت یا حداقل چند کشوری را همراه‬ ‫خود کند‪ ،‬در افکار عمومی امریکا مساله ساز م ی شد بناب راین‬ ‫مقامات کاخ سفید سعی در ارتباط گیری با ای ران کردند تا فضا‬ ‫را به نفع خود بش��کنند‪ .‬البته به نظرم در ط��رف ای رانی این‬ ‫اشتیاق برقراری ارتباط یک مقدار زیاد از حد بود و این طبیعتا‬ ‫فرصتی شد ب رای امریکای ی ها تا یک خط تبلیغی خاصی را‬ ‫دنبال کنن��د‪ .‬این خط تبلیغی هم ب ی اغ راق در رس��انه های‬ ‫درجه دو به شدت پیگیری شد و م ی شود‪ ،‬به این مضمون که‬ ‫تحریم ها اثر کرده و ای ران مشتاق است که اتفاقی در روابط‬ ‫دو کش��ور بیفتد و مذاکره ای ش��کل گیرد‪ ،‬بناب راین عوامل‬ ‫متعددی نقش داشتند‪.‬‬ ‫اقای روحان�ی روز اولی که به نیویورک وارد ش�د‬ ‫همه فکر م ی کردند در ضیافت نهار بان ک ی مون‬ ‫یا در راهروهای سازمان ملل یک دیدار سرپایی با‬ ‫اوباما داشته باشد اما اینچنین مالقاتی را رد کرد‪،‬‬ ‫چطور در اخرین لحظه مکالم�ه تلفنی میان او و‬ ‫اوباما برقرار شد؟‬ ‫‪ l‬ما سه نوع تفکر داریم‪ .‬یک عده ای م ی گویند اصال‬ ‫نباید وارد این حوزه ها شد و تا ابد باید این دو خط مقابل هم‬ ‫باشند‪ ،‬این تحلیل مبنای درستی ندارد که ب رای همیشه این‬ ‫جدایی برقرار بماند و هیچ گونه ارتباطی میان ای ران و امریکا‬ ‫‪ l‬خیر‪ ،‬اصالح طلبان هم طیفی هستند‪ .‬بعض ی شان‬ ‫موافق ارتباط با امریکا هس��تند بعض ی ش��ان هم منویات‬ ‫رهبر معظم انقالب را دنبال م ی کنند‪.‬‬ ‫موافقان ش�یفته ارتباط ب�ا امریکا چ�ه گرایش‬ ‫سیاسی دارند؟‬ ‫‪ l‬در دس��ته بندی های س��نتی سیاس��ی در جناح‬ ‫اصالح طلب چنین افرادی بیشترند اما االن ارایش سیاسی‬ ‫کش��ور دارد به ه��م م ی ریزد‪ .‬یک ع��ده در دانش��گاه ها به‬ ‫دانشجویان القا م ی کنند که منهای امریکا در دنیا نم ی توان‬ ‫زندگی کرد‪ .‬حال انکه این طور نیست‪ ،‬واقعیت ان است که‬ ‫هیمنه امریکا امروز در جهان شکسته شده است‪.‬‬ ‫طیف تحولخواه (ایثارگران و رهپویان) چه نظری‬ ‫دارد؟‬ ‫‪ l‬نظرش��ان فرمایش مقام معظم رهبری است که‬ ‫نرمش قهرمانانه را مطرح کردند‪ .‬تحولخواهان م ی گویند باید‬ ‫تغییر را عزتمدارانه بپذیریم‪ ،‬از خوش بینی زیاد پرهیز کنیم‬ ‫و کار را نباید به دست کس��انی که ذوب در امریکا هستند‪،‬‬ ‫بسپاریم‪ .‬ما با امریکا در جریان افغانس��تان و ع راق مذاکره‬ ‫کردیم‪ ،‬این متد درستی اس��ت‪ ،‬نه اینکه بگوییم تلفنی شد‬ ‫و همه اختالفات میان دو کش��ور از بین رفت‪ .‬گاهی وقایع‬ ‫اجتماعی امریکا خوب منعکس نم ی شود‪ ،‬ایا االن کسی در‬ ‫امریکا م ی گوید ای ران کشور خوبی شده است؟ دکتر روحانی‬ ‫در جلسه مشترک دولت و مجلس م ی گفت‪« :‬بان ک ی مون‬ ‫در دیدار با من گفته چه کشوری‪ ،‬چه انتخاباتی؟»(خنده) بعد‬ ‫یکی از دوستان ما که در سفر سال اول اقای احمدی نژاد به‬ ‫نیویورک حضور داش��ت‪ ،‬گفت‪« :‬بان کی مون عین همین‬ ‫تعریف ها را همان سال هم مطرح کرد‪ ».‬اتفاقا اقای روحانی‬ ‫از ای رانیان مقیم امریکا خیلی تعریف کرد‪ ،‬همان جا دوست ما‬ ‫گفت‪« :‬اقای احمدی نژاد رنگی ن تر از اقای روحانی از ای رانیان‬ ‫مقیم امریکا هم تعریف م ی کرد و این چیز تازه ای نیست‪».‬‬ ‫بناب راین بان ک ی مون از همه ادوار انتخابات ما جز «انتخابات‬ ‫سال ‪ »88‬تعریف کرد (خنده)‪ .‬درباره ای رانیان مقیم امریکا هم‬ ‫باید گفت باالخره یک شام خوبی م ی دهند ‪ 800‬تا ‪ 900‬نفر از‬ ‫هموطنان خوبمان هم م ی ایند که طرفدار نظامند اما ای رانیان‬ ‫مقیم امریکا دو میلیون نف رند اگر کسی بگوید این دومیلیون‬ ‫نفر عین این ‪ 75‬میلیون نفرند من م ی گویم خیر‪ ،‬این طور‬ ‫نیس��ت‪ .‬تعارف نداریم اگر بودن��د م ی امدند ای��ران زندگی‬ ‫م ی کردند‪ ،‬البته میان انها ادم های خوب وجود دارد کما اینکه‬ ‫افراد بد هم در میان انها وجود داشت اتفاقا ضدانقالبش هم‬ ‫بیشتر از انقالب ی اش است‪ ،‬نباید ب ی جهت به ای رانیان مقیم‬ ‫خارج کشور دلخوش کرد‪ .‬یک وقت عده ای شان ای ران امدند‪،‬‬ ‫هنوز هم با برخی از انها تماس داریم‪ .‬عده ای از انها کارهای‬ ‫علمی م ی کنند و بسیار ادم های فرهیخته ای هستند‪.‬‬ ‫پاشنه اش�یل موافقان ارتباط گیری با امریکا که‬ ‫خود را شیفته نشان م ی دهند چیست؟‬ ‫‪ l‬خوش بینی خیلی زیاد انهاست البته یک عده از روی‬ ‫سادگی و یک عده هم از روی زرنگی و سیاستمداری این کار را‬ ‫م ی کنند‪.‬اسیباقدامورفتارانهاهمایناستکهدرجیبامریکا‬ ‫م ی روید‪ ،‬یعنی این همه تالشی که باعث عزت ای ران شد و امروز‬ ‫در قلب مردم بحرین‪ ،‬ع راق‪ ،‬سوریه‪ ،‬افغانستان و سایر مسلمانان‬ ‫جهان محبوبیت داریم ‪ -‬که این مساله حاصل مقاومت مقابل‬ ‫سلطه طلبی امریکا است‪ -‬شکسته خ واهد شد‪ .‬انقالب اسالمی‬ ‫ای ران مدعی تمدن اس��ت ب رای انکه تمدن را جا بیندازیم باید‬ ‫هزینه اش را بدهیم‪ ،‬البته راه میانبر هم دارد و م ی شود سریعتر ان‬ ‫راه را پیمود‪ ،‬بر همین اساس هیچ کس راه دیپلماسی را نم ی بندد‬ ‫امااینکهگفتهشودیک شبههمه چیززیروروم ی شودوچالش ها‬ ‫رفع م ی شود خی ر‪ ،‬این طور نیست‪ .‬نه امریکا و نه ای ران قائل به این‬ ‫مس الهنیستند‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫ه م اکنون گروه های سیاس�ی چه موضعی درباره‬ ‫تنش زدایی مقابل امریکا دارند؟‬ ‫منظورتان اصالح طلبان هستند؟‬ ‫حسین نجابت معتقد‬ ‫است‪ « :‬شعار مرگ بر‬ ‫امریکا مبتنی بر درگیری‬ ‫کفر و ایمان است‪ .‬این‬ ‫شعار از شعارهای اصلی‬ ‫انقالب است و از بین رفتنی‬ ‫نیست‪ ،‬حاال اگر امریکا‬ ‫متحول شد و تغییر کرد یا‬ ‫مثل شوروی فروپاشید‪،‬‬ ‫دیگر سردادن این شعار‬ ‫موضوعیت ندارد‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫‪ l‬به هر حال مسیر تصمیم سازی و تصمیم گیری ها‬ ‫در هر کشوری یک سلسله مقدماتی دارد‪ ،‬فکر م ی کنم اقای‬ ‫روحانی که واقعا اصرار دارد ب��ا رهب ر معظم انقالب هماهنگ‬ ‫باش��د‪ ،‬قصد دیدار با رئی س جمهور امریکا را نداشت و خود و‬ ‫تیم ایشان با هنرمندی مانع ان دیدار سرپایی شدند که جای‬ ‫تقدیر دارد ولی تصمیم ساز این امر فقط شخص اقای روحانی‬ ‫نبود‪ ،‬شورای عالی امنیت ملی و مقامات عالی رتبه دخیل در‬ ‫قضیه بودند‪ ،‬البته شرکت نکردن رئی س جمهور در ان ضیافت‬ ‫انعکاس خوبی داشت‪ ،‬خودم شنیدم که خب رنگار سی ان ان در‬ ‫ته ران گزارش م ی داد که چون در ان جلسه مشروب سرو شد و‬ ‫رئی س جمهور ای ران یک شخصیت روحانی است‪ ،‬شرعا مجاز‬ ‫نیست در ان جلسه حاضر شود‪ ،‬این بسیار مانور درستی بود‪ ،‬اما‬ ‫من اتفاقات اخر سفر را مقداری غی ر ضروری م ی دانم‪ ،‬باید صبر‬ ‫م ی شد تا کار پله پله جلو رود‪ .‬وقتی به تدریج فضاسازی رسانه ای‬ ‫فروکش کند‪ ،‬واقعی ت ها بیشتر خود را نشان م ی دهند‪ .‬باالخره‬ ‫طرفین وارد یک مذاکره شدند‪ .‬هر دو طرف م ی گویند طرف‬ ‫مقابل باید اقدام سازنده را شروع کند‪ ،‬پس باید صبر کرد‪ .‬چون‬ ‫ای ران معتقد به راست ازمایی امریکاست‪ .‬مقامات کاخ سفید هم‬ ‫در رسانه های خودشان همین را از ای ران طلب م ی کنند‪ .‬سوال‬ ‫این است که مشکل هسته ای ای ران چیست که باید حل شود؟‬ ‫ایا فقط موضوع بازرسی از تاسیسات هسته ای است؟ اگر این‬ ‫باش��د که ای ران تاکنون هیچ گاه مانع این کار نشده است؟ در‬ ‫واقع انها فراتر از ان پی تی م ی خواهند یک نوع بازرس ی های‬ ‫سرزده ای را به مناطق و اماکنی غیر از نیروگاه های هسته ای‬ ‫داشته باشند که طبیعتا دلیل ندارد چنین اجازه ای به بازرسان‬ ‫اژانس داده ش��ود‪ .‬هم اکنون امریکا اجازه نم ی دهد که صنایع‬ ‫دفاع ی اش را کسی بازرسی کند‪ ،‬حتی بعضی از صنایع غذایی‬ ‫خود را هم اجازه بازرسی نم ی دهد چون امکان کپ ی برداری از‬ ‫بعضی محصوالت استراتژیک و مهم به لحاظ تجاری وجود‬ ‫دارد‪ .‬همه جای دنیا همی ن طور اس��ت‪ ،‬پس چه دلیل دارد که‬ ‫ای ران اجازه دهد انها هر جا خواستند بروند؟ غرب م ی گوید ای ران‬ ‫اعتماد سازی کند اما اعتماد سازی طرفینی است‪ .‬ما به استناد‬ ‫برخی مدارک م ی گوییم به این خواسته انها بدبینیم بناب راین‬ ‫این یک پروسه طوالنی‪ ،‬زمان بر و سنگین است‪ .‬معتقدم باید‬ ‫فرصت داد تا ببینیم چه اتفاقی م ی افتد‪.‬‬ ‫نباشد چون چون این با هیچ مبنای منطقی‪ ،‬علمی و دینی‬ ‫همخوان��ی ندارد چون نبی مکرم اس�لام (ص) در ش��رایط‬ ‫مقتضی از موضع قدرت با مرکز کفار ارتباط گرفتند‪ .‬از نگاه‬ ‫این گروه که بگذری��م دو گروه هم موافق برق��راری ارتباط‬ ‫میان ای ران و امریکا هس��تند‪ ،‬یک طیف ب راساس فرمایش‬ ‫رهبر معظم انقالب معتقد به نرمش قهرمانانه هس��تند اما‬ ‫دسته دوم اعتقادشان این است که منهای امریکا نم ی شود‬ ‫کاری کرد که ما گیرمان سر این گروه است‪.‬‬ ‫پاشنه اش�یل انهایی که م ی گویند هی چ گاه نباید‬ ‫میان ایران و امریکا سازش شود چیست؟‬ ‫‪ l‬اینها ضرب��ه م ی زنند به هر کاری که در کش��ور‬ ‫م ی خواهد انجام شود‪ .‬اینها منویات رهبری را درک نم ی کنند‪.‬‬ ‫رهبری ممکن است از نظر تاکتیکی تشخیص دهند که االن‬ ‫ما باید یک قدم جلو برویم تا ببینیم چه اتفاقی م ی افتد‪ ،‬یعنی‬ ‫همین کاری که االن واقع ش��د‪ .‬باید صبر کرد تا اگر امریکا‬ ‫اقدام مثبتی انجام داد و مشکالت مردم کم شد اقدام بعدی را‬ ‫انجام داد اما اگر نشد حرف این طیف درست م ی شود که باید‬ ‫با بدبینی به لبخند امریکا نگاه کرد‪.‬‬ ‫منظور ش�ما این است که ش�تابزدگی این طیف‬ ‫موجب فرصت سوزی م ی شود؟‬ ‫‪ l‬اگر عجله کنند ام��کان راس��ت ی ازمایی از ای ران‬ ‫گرفته م ی شود‪ ،‬بعد نم ی ش��ود افکار عمومی را ساماندهی‬ ‫کرد‪ .‬ممکن اس��ت افکار عمومی این باور را داشته باشد که‬ ‫ارتباط ای ران و امریکا مسائل را حل م ی کند‪ ،‬خب باید زمان‬ ‫داد تا نتیجه راست ی ازمایی مشخص شود و زمانی که نتیجه‬ ‫راست ی ازمایی‪ ،‬دروغ امریکا را نمایان کرد ما دوباره م ی توانیم‬ ‫به موضع قبلی خ��ود برگردیم و بگوییم ت��ا امریکا از خوی‬ ‫اس��تکباری اش برنگردد ب رای برقراری ارتب��اط‪ ،‬قابل اعتماد‬ ‫نیست‪g .‬‬ ‫ممکن است افکار عمومی این باور را داشته باشد که ارتباط ایران و امریکا مس�ائل را حل می کند‪ ،‬خب باید زمان داد تا نتیجه راستی ازمایی مشخص شود و‬ ‫زمانی که نتیجه راستی ازمایی‪ ،‬دروغ امریکا را نمایان کرد ما دوباره می توانیم به موضع قبلی خود برگردیم و بگوییم تا امریکا از خوی استکباری اش برنگردد برای‬ ‫برقراری ارتباط‪ ،‬قابل اعتماد نیست‬ ‫‪37‬‬ ‫شعار ما‬ ‫بستگی به رفتار‬ ‫امریکا دارد‬ ‫گفت وگوی مثلث با مهدی فضائلی‬ ‫‪6‬‬ ‫مهدی فضائل�ی از تحلیلگران عرصه سیاس�ی‬ ‫کش�ور معتقد اس�ت موضوع ح�ذف ش�عار «مرگ بر‬ ‫امریکا» ب�رای زمان�ی قابل طرح اس�ت ک�ه تهران و‬ ‫واشنگتن قصد عادی س�ازی روابط دوجانبه را داشته‬ ‫باشند اما وقتی نه رفتار تخاصمی امریکای ی ها در قبال‬ ‫جمهوری اسلامی و ملت ایران تغییر کرده و نه بحث‬ ‫عادی سازی مطرح اس�ت‪ ،‬صحب ت کردن درباره حذف‬ ‫شعار «مرگ بر امریکا» هیچ جایگاهی ندارد‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫امید کرمانی ها‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫فلس�فه و ه�دف خلق ش�عار «مرگ ب�ر امریکا»‬ ‫چه بود؟‬ ‫‪ l‬به لح��اظ تاریخی در ذه��ن ن��دارم اولین باری‬ ‫که ش��عار «مرگ بر امریکا» به کار برده ش��د چ��ه زمانی‬ ‫بود ولی به لحاظ فلس��فه خلق این ش��عار بای��د گفت که‬ ‫مجموعه رفتارها و اقداماتی ک��ه دولت امریکا قبل و بعد از‬ ‫پیروزی انقالب اسالمی علیه منافع ملی مردم ای ران انجام‬ ‫داد‪ ،‬در ش��کل گیری این مس��اله موثر بود‪ .‬اگر به روزهای‬ ‫انقالب برگردیم‪ ،‬م ی بینیم در فرمایشات حضرت امام (ره) و‬ ‫بیانی ه هایی که از جانب ایشان صادر م ی شد‪ ،‬مخالفت هایی‬ ‫با امریکا و مقابله با نظام س��لطه به چشم م ی خورد‪ ،‬چون‬ ‫واش��نگتن خیلی روش��ن از رژیم طاغوت حمایت م ی کرد‬ ‫برهمین اساس بعد از انقالب اتفاقاتی رخ داد و شعار «مرگ‬ ‫بر امریکا» از موضوعات اصلی و محورهای عمده ای ب رای‬ ‫تقابل و رویارویی ب��ا رویکردها و رفتارهای س��لطه طلبانه‬ ‫امریکا بود‪.‬‬ ‫ایا شعار «نه شرقی و نه غربی‪ ،‬جمهوری اسالمی»‬ ‫ارتباطی با خلق ش�عارهای «مرگ ب�ر امریکا» و‬ ‫«مرگ بر شوروی» داشت؟‬ ‫‪ l‬شعار «نه شرقی و نه غربی‪ ،‬جمهوری اسالمی»‬ ‫اصال ربطی به ش��عارهای «مرگ بر امری��کا» و «مرگ بر‬ ‫شوروی» نداشت‪ ،‬چون در این شعار بحث استقالل کشور‬ ‫مستتر بود؛ اینکه نظام جمهوری اس�لامی ای ران به عنوان‬ ‫نظام الهی بنای خود را بر ان گذاشته که نه وابسته به غرب و‬ ‫نه وابسته به شرق باشد‪ .‬اما در شعارهای «مرگ بر امریکا» و‬ ‫«مرگ بر شوروی» بحث تقابل تجلی پیدا کرد‪ .‬علت اینکه‬ ‫این شعارها شکل گرفت‪ ،‬برم ی گشت به رفتاری که امریکا و‬ ‫شوروی در ان زمان علیه جمهوری اسالمی و منافع ملی ما‬ ‫انجام دادند و از صدام در جنگ تحمیلی حمایت تسلیحاتی‬ ‫و اطالعاتی کردند‪ .‬ضمن انکه به طور خاص شوروی پشت‬ ‫حرکت های کودتایی حزب توده بود یا امریکا غیر از ط راحی‬ ‫‪38‬‬ ‫کودتایی همچون نوژه و طبس‪ ،‬اقدامات و برنامه ریزی های‬ ‫متعدد علیه ای ران انجام داد‪.‬‬ ‫چرا ش�عار «مرگ بر ش�وروی» کمرنگ و سپس‬ ‫حذف ش�د اما ش�عار «مرگ بر امری�کا» پا برجا‬ ‫ماند؟‬ ‫‪ l‬دالیل مختلفی داشت ضمن انکه از یک مقطعی‬ ‫به بعد دیگر اساس��ا چیزی به عنوان اتحاد جماهیر شوروی‬ ‫وجود نداشت‪ .‬بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی دیگر‬ ‫طرح شعار «مرگ بر شوروی» فاقد هرگونه موضوعیت بود‪،‬‬ ‫ضمن انکه عمال با پایان جنگ تحمیلی رفتار شوروی در‬ ‫قبال جمهوری اس�لامی ای ران متفاوت شد اما امریکای ی ها‬ ‫تغییر رفتاری را نشان ندادند‪.‬‬ ‫برخی برای کمرنگ کردن شعار «مرگ بر امریکا»‬ ‫م ی گویند بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی‬ ‫م ی شد ش�عار «مرگ بر ش�وروی» را به «مرگ بر‬ ‫روس�یه» تغییر داد ام�ا این کار ص�ورت نگرفت‬ ‫چون لزومی نداش�ت‪ ،‬ضمن انکه زمزمه بود که‬ ‫سردادن شعار «مرگ بر امریکا» هم متوقف شود‪،‬‬ ‫نظر شما چیست؟‬ ‫‪ l‬روسیه دیگر رفتارش در قبال جمهوری اسالمی‬ ‫مثل اتحاد جماهیر شوروی نبود‪ .‬ضمن انکه قرار نیست که‬ ‫دنبال ساختن مرگ بر یک کشوری باش��یم‪ ،‬اگر این شعار‬ ‫شکل گرفت‪ ،‬به دلیل یک س��ری اتفاقاتی بود که در عالم‬ ‫واقع رخ داد‪ ،‬بعد از فروپاشی ش��وروی و شکل گیری روسیه‬ ‫رفتار تخاصمی و تقابلی مس��کو تغییر کرد بناب راین مردم‬ ‫دلیلی ندیدند که رویکرد واکنشی خود را ادامه دهند‪.‬‬ ‫تاثیر شعار «مرگ بر امریکا» در سیاست خارجی‬ ‫کشور چه بود؟‬ ‫‪ l‬واکنش توده های مردم نسبت به رفتار دشمن ی ها‬ ‫و رفتار تخاصمی که امریکا نس��بت به کشور ای ران داشت‪،‬‬ ‫پشتوانه سیاست خارجی نظام قرار گرفت‪.‬‬ ‫فکر م ی کنید ش�عار «مرگ ب�ر امری�کا» بتواند‬ ‫ب ه عن�وان یک اه�رم چانه زنی روی می�ز مذاکره‬ ‫قرار گیرد؟‬ ‫‪ l‬در عالم سیاس��ت هم��ه اینها معن ی دار اس��ت‪،‬‬ ‫نمونه های خیلی کوچکت��ر هم داش��تیم‪ ،‬وقتی بحث به‬ ‫عادی سازی روابط دو کشور مطرح ش��د‪ ،‬اسم یک خیابان‬ ‫موضوعیت پیدا کرد‪ ،‬مثال نام یک فرد انقالبی در کش��ور‬ ‫مقابل‪ ،‬بر یک خیابان گذاشته ش��ده بود و تغییر این نام از‬ ‫شرط های عادی سازی روابط شد‪.‬‬ ‫خالد اسالمبولی را م ی فرمایید؟‬ ‫‪ l‬اینها مواردی اس��ت ک��ه به هر ح��ال معن ی دار‬ ‫م ی ش��ود‪ ،‬حاال وقتی ش��عار مرگ بر امریکا در این سطح‬ ‫نهادینه شده که از بچه های چند ساله تا پیرمرد و پیرزن ها‬ ‫در جامعه این ش��عار را بر زبان م ی اورند‪ ،‬این مساله خیلی‬ ‫حائز اهمیت اس��ت‪ .‬البته بح��ث ای ران و امری��کا هنوز به‬ ‫عادی سازی نرس��یده فعال دو طرف در موضوع مشخص و‬ ‫محدودی به اسم هسته ای م ی خواهند مذاکره کنند‪ ،‬اینکه‬ ‫بخواهد موضوع ب��ه کل روابط دو کش��ور تعمیم پیدا کند‬ ‫خیلی زود است‪.‬‬ ‫سکوت بین دو کش�ور بعد از ‪ 35‬سال شکسته‬ ‫شد‪ ،‬این مس�اله در سرنوشت ش�عار «مرگ بر‬ ‫امریکا» نم ی تواند تاثیرگذار باشد؟‬ ‫‪ l‬خیر‪ ،‬تاثیرگذار نخواهد بود‪.‬‬ ‫ش�عار «مرگ بر امریکا» ابدی خواهد بود یا قابل‬ ‫کمرنگ شدن و حذف است؟‬ ‫‪ l‬تا زمانی که امریکا به دشمن ی های خود نسبت‬ ‫به م��ردم و منافع ملی کش��ور ای ران ادامه دهد‪ ،‬این ش��عار‬ ‫موضوعیت خواهد داشت‪.‬‬ ‫یعنی مرحله به مرحله باید س�نجیده ش�ود‪ ،‬به‬ ‫عبارت دیگر غلظت این ش�عار بس�ته به تغییر‬ ‫رویکرد امریکا م ی تواند عوض کند؟‬ ‫‪ l‬تا منظور از غلظت چه باشد‪...‬‬ ‫یعنی اینکه در رس�انه های رس�می اعالم ش�ود‬ ‫یا نش�ود‪ ،‬بع�د در پالکارده�ا بیاید ی�ا نیاید‪ ،‬در‬ ‫راهیپمای ی ها س�رداده شود یا نش�ود‪ ،‬به عبارت‬ ‫دیگر مرحله به مرحله قابل کمرنگ شدن است؟‬ ‫‪ l‬این بحث ها خیلی زود است‪.‬‬ ‫ام�ا در خاطرات اق�ای هاش�می ب�ه فروردین و‬ ‫اردیبهشت س�ال ‪ 62‬اش�اره ش�ده که امام (ره)‬ ‫مهدی فضائلی می گوید‬ ‫مساله قابل استنادی‬ ‫وجود ندارد که شعار‬ ‫مرگ بر امریکا کمرنگ و‬ ‫حذف شود‪ .‬به اعتقاد او‪،‬‬ ‫نیروهای اصیل انقالبی‬ ‫درباره تداوم‬ ‫سر دادن شعار‬ ‫«مرگ بر امریکا»‬ ‫تردیدی نداشته و ندارند‬ ‫سیاست‬ ‫درباره پخش رادیو و تلویزیونی ش�عار «مرگ بر‬ ‫امریکا» دس�تور داده بودند که این متوقف شود‪.‬‬ ‫نظر شما در این باره چیست؟‬ ‫‪ l‬مگر متوقف شد؟‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫اق�ای هاش�می در خاط�رات خ�ود م ی گوید که‬ ‫امام دس�تور این کار را دادند ام�ا در نوع اجرای‬ ‫این دس�تور نظرات مختلفی وجود داشت که به‬ ‫جم ع بندی نرسید‪.‬‬ ‫‪ l‬اگر این حرف مطرح شود که امام دستور دادند از‬ ‫رسانه ها پخش نش��ود‪ ،‬این گفته به چه چیزی قابل استناد‬ ‫اس��ت؟ چون صدها مرتبه بعد از ان ش��اهد بودیم مردم در‬ ‫حضور ایشان این شعار را س��ر دادند اما امام (ره) کوچکترین‬ ‫عکس العملی نشان ندادند‪.‬‬ ‫پ��س وقتی مس��اله ای��ن قدر روش��ن اس��ت به چه‬ ‫م ی خواهند استناد کنند‪ ،‬تا چه رسد به اینکه شعار «مرگ بر‬ ‫امریکا» کمرنگ و حذف شود‪.‬‬ ‫معتقدم ما با این کار فاصله زیادی داریم چون نوع رفتار‬ ‫و عملکرد تخاصمی امریکای ی ها در قبال جمهوری اسالمی‬ ‫و ملت ای ران تغییر نکرده است‪.‬‬ ‫ن�گاه همه جریانات سیاس�ی کش�ور به ش�عار‬ ‫«مرگ بر امریکا» یکسان است‪ .‬ایا در دو جریان‬ ‫اصولگرایی و اصالح طلبی نظر همه نیروها یکی‬ ‫است؟‬ ‫‪ l‬خیر‪ ،‬قطعا یکدس��ت نیس��تند‪ ،‬جریان سازش از‬ ‫مدت ها قبل بنای خود را بر تسلیم ش��دن و وادادگی مقابل‬ ‫غرب گذاش��ته و خیلی عالقه به شعار «مرگ بر امریکا» و‬ ‫«مرگ بر اسرائیل» ندارد چون اندک نیروهای همین جریان‬ ‫در ایام فتنه به ویژه روز قدس ش��عارهایی دادند که گویی با‬ ‫رژیم نامشروع رژیم صهیونیستی هم م ی توان سازش کرد‪.‬‬ ‫حتی بعضی از نویس��ندگان و چهره های ش��اخص جریان‬ ‫اصالحات درباره امریکا و رژیم صهیونیس��تی حرف هایی‬ ‫زدند که با اندیش��ه های امام و سیاست های راهبردی نظام‬ ‫هیچ گونه انطباقی نداش��ت اما در مقاب��ل نیروهای اصیل‬ ‫انقالبی درباره تداوم س��ردادن ش��عار «مرگ ب��ر امریکا»‬ ‫ تردیدی نداشته و ندارند‪g .‬‬ ‫‪39‬‬ ‫بین الملل‬ ‫مشکالتامریکاازاقتصادبه‬ ‫سیاسترسیده‬ ‫امریکا در استانه سقوط‬ ‫گفت وگویمثلثبا‬ ‫فواد ایزدی‬ ‫ت‬ ‫یتر اول‬ ‫فرو ریختن ابهت‬ ‫کاخ سفید‬ ‫جمهوریخواهان نمی خواهند ایران و امریکا به یکدیگر نزدیک شوند‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪ 194‬‬ ‫مهدی محتشمی‬ ‫کارشناس مسائل امریکا‬ ‫‪1‬‬ ‫دور از ذهن نبود که اختالفات می��ان دو حزب غالب‬ ‫در ایاالت متحده امریکا‪ ،‬موجب بروز مشکالت بزرگی شود‬ ‫و تعطیلی دولت در این کش��ور هم این ش��ائبه را قطعیت‬ ‫بخش��ید‪ .‬هرچند این اتفاق اولین بار نیس��ت که به وقوع‬ ‫م ی پیوندد‪ ،‬زی را هفده س��ال پی��ش نیز دول��ت و مردم این‬ ‫کش��ور به دلیل اختالفات بر س��ر موضوعاتی نظیر تامین‬ ‫اجتماعی و خدمات درمانی که دو سیاس��ت متفاوت میان‬ ‫جمهوریخواه��ان و دموکرات ه��ا محس��وب م ی ش��ود‪ ،‬با‬ ‫تعطیالت اجباری روبه رو ش��دند اما این بار تعطیلی دولت‪،‬‬ ‫‪40‬‬ ‫تاثی رات بسیاری بر اقتصاد و همچنین وجهه این کشور در‬ ‫پی خواهد داش��ت که در ادامه به چند مورد از این تاثی رات‬ ‫اشاره خواهم کرد‪.‬‬ ‫در انتخابات پیش��ین ایاالت متحده امریکا که باراک‬ ‫اوباما مجددا به عنوان رئی س جمهوری این کش��ور انتخاب‬ ‫ش��د‪ ،‬یکی از مس��ائلی که ب رای رای دهند گان به وی حائز‬ ‫اهمیت ب��ود‪ ،‬دی��دگاه او در خص��وص خدم��ات درمانی و‬ ‫تامی ن اجتماعی بود‪ .‬ام��ا اجرای این تعهد موجب ش��د‪ ،‬در‬ ‫ش��رایط فعلی که دولت این کش��ور بیش از ش��انزده هزار‬ ‫میلیارد دالر مقروض اس��ت‪ ،‬هزینه های دولت افزایش پیدا‬ ‫کند و جمهوریخواهان ادعا کنند که دولت امکان بازپرداخت‬ ‫بدهی خود را به موسسات پولی و مالی‪ ،‬از جمله بانک های‬ ‫این کش��ور را ندارد و عمال یک دولت ورشکسته محسوب‬ ‫م ی شود‪ .‬در این میان اوباما که در انتخابات ریاست جمهوری‬ ‫مس��اله خدمات درمانی و تامین اجتماعی را به عنوان حق‬ ‫مسلم مردم این کشور مطرح کرده بود‪ ،‬اصرار دارد تا می زان‬ ‫اس��تق رار مالی افزایش پیدا کند تا بتواند به وعده های خود‬ ‫عمل کند‪ .‬در نهایت مجموع این حوادث موجب شد که از‬ ‫سویی مشکالت اقتصادی داخلی این کشور تشدید شود و‬ ‫از سوی دیگر بهانه ای ب رای مطرح کردن اختالفات سیاسی‬ ‫می��ان جمهوریخواهان و دول��ت درباره مس��ائل داخلی و‬ ‫بی ن المللی بشود که ظاه را هیچ کدام از این طرفین حاضر‬ ‫نیستند در این مورد کوتاه بیایند‪ .‬این مساله دو پیشامد به‬ ‫همراه خواهد داشت که یکی در کوتاه مدت رخ داد که همان‬ ‫بیکاری بیش از ‪800‬هزار نفر از نیرو های انسانی این کشور و‬ ‫تعطیلی بسیاری از سازمان ها و نهاد های خدمات رسانی که‬ ‫مربوط به دولت فدرال هستند ‪ ،‬بود‪ .‬اما تاثی رات بلندمدتی رخ‬ ‫خواهد داد که بسیار پ راهمیت هستند که در ادامه به بیان‬ ‫برخی از انها م ی پردازیم‪.‬درباره تاثی رات بلندمدت باید در ابتدا‬ ‫به این نکته اش��اره کنیم که اگر تاثی رات منفی بر وجه این‬ ‫کشور را در گوش��ه ای قرار دهیم باید این مساله را در نظر‬ ‫داشت که دولت ایاالت متحده امریکا هنوز از رکود اقتصادی‬ ‫سال ‪ 2008‬به طور کامل خارج نشده بود و تاثی رات این دوران‬ ‫همچنان گریبانگیر این کشور است‪ .‬اتفاقات اخیر اقتصاد‬ ‫امریکا را به س��مت فلج شدن س��وق م ی دهد و این موجب‬ ‫تاثی رات بیرونی خواهد شد‪ .‬چراکه ایاالت متحده امریکا در‬ ‫تیرخالص‬ ‫جمهوریخواهانبراوباما‬ ‫مهدی فاخری در گفت وگو با مثلث‬ ‫اقتدارگراییجدید‬ ‫جمهوریخواهانبزرگ ت رین‬ ‫مانع در ب رابر تصویب معاهدات‬ ‫چندجانبهدرسنایام ریکا‬ ‫ت�داوم بح�ران سیاس�ی در‬ ‫امری�کا منج�ر ب�ه دودس�تگی در‬ ‫ح�زب جمهوریخواه ش�ده اس�ت ‪.‬‬ ‫کارشناس�ان احتمال می دهند که در‬ ‫اینده نزدیک حزب تی پارتی راه خود‬ ‫را از محافظه کاران جدا کند‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪ 194‬‬ ‫حال حاضر به بسیاری از کشور ها که تعدادی از انها در اسیا‬ ‫و منطقه ما حضور دارند کمک های مالی م ی کند؛ گاهی به‬ ‫صورت بالعوض و گاهی نیز با بازپرداخت وام های کم سود‬ ‫و در برخی از صندوق های مالی جهانی حضور پررنگ دارد‪.‬‬ ‫از س��ویی دیگر کش��ورهایی مانند چین در امریکا اقدام به‬ ‫سرمایه گذاری های بزرگ مالی کرده اند‪ .‬بناب راین اگر اقتصاد‬ ‫امریکا دچار مشکل بزرگی شود بس��یاری از کشور ها مانند‬ ‫چین‪ ،‬کره جنوبی مالزی و‪ ...‬دچار مشکالت عظیمی خواهند‬ ‫شد و ضربه مهلکی بر پیکره اقتصاد جهانی خواهد زد‪.‬‬ ‫اما از انجایی که هر کش��وری ب رای عب��ور از بحران‬ ‫به دنب��ال راهکارهایی اس��ت‪ ،‬بناب رای��ن جمهوریخواهان‬ ‫فرصت را غنیمت ش��مرده و ب رای خروج از بحران خود که‬ ‫همان کاهش وجه در میان افکار عمومی این کشور است‪،‬‬ ‫در تالش هستند که با توافق دولت بتوانند سقف بده ی ها را‬ ‫افزایش دهند تا هم وجهه مخدوش شده خود ر ا ترمیم کنند‬ ‫و هم با کمک دولت شرایط را به یک ثبات نسبی برسانند‪.‬‬ ‫اما به نظر م ی رسد که اوباما از این ش��رایط استفاده کرده و‬ ‫تالش م ی کند‪ ،‬با افزایش فشار سیاسی الیحه بودجه را به‬ ‫تصویب برساند تا در اینده مجددا با مشکلی در این خصوص‬ ‫روبه رو نش��ود‪ .‬بناب راین س��عی م ی کند از جمهوریخواهان‬ ‫و کنگره این کش��ور به اصطالح چک س��فیدی به عنوان‬ ‫تضمین دریافت کند‪.‬‬ ‫به عبارتی م ی ت��وان گفت این بازی ب��ه نوعی بازی‬ ‫باخت ‪ -‬باخت ب رای جمهوریخواهان است‪ .‬البته این را هم‬ ‫نباید فراموش کرد که این حزب قدرتمند صرفا به دلیل این‬ ‫مسائل در شرایط بحرانی به سر نم ی برد‪ ،‬چراکه اختالفات‬ ‫داخلی در میان جمهوریخواهان موجب ایجاد فراکسیونی با‬ ‫نام حزب چای شده است که متشکل از افراد بانفوذ و تحت‬ ‫حمایت سرمایه داران این کشور و اسرائیل هستند‪ .‬هرچند‬ ‫هنوز به طور رس��می انش��عاب خ��ود را از جمهوریخواهان‬ ‫علن��ی نکرده اند اما م ی ت��وان در انتظار ظه��ور یک حزب‬ ‫قدرتمند جدی��د در امری��کا بود که موج��ب کاهش قدرت‬ ‫جمهوریخواهان م ی شود‪.‬‬ ‫نکته پایانی که باید به ان اش��اره کرد تاثی راتی است‬ ‫که با تش��دید اختالفات میان رهب ران دو حزب در امریکا بر‬ ‫شرایط ای ران و سوریه گذاش��ته م ی شود‪ .‬زی را همان طور که‬ ‫در سفر اخیر رئی س جمهور به نیویورک شاهد بودیم برخی‬ ‫از جمهوریخواهان در تالش هستند که شکاف میان ای ران‬ ‫و امریکا بسته و این دو کشور به یکدیگر نزدیک نشوند و از‬ ‫طریق فشار به دولت سعی دارند شرایط را به گونه ای دیگر‬ ‫رقم بزنند که این به هیچ عنوان به سود ای ران نخواهد بود و‬ ‫این احتمال وجود دارد ک��ه تحریم های موجود افزایش پیدا‬ ‫کند و مذاکرات میان دو کش��ور ب ی نتیجه بماند‪ .‬گرچه در‬ ‫هر دو حزب افراد میانه رویی وجود دارند که تمایل دارند این‬ ‫اتفاقات داخلی و مس��ائل ای ران تفکیک شوند و در صورت‬ ‫برداشتن گام های مثبت از سمت دو کشور‪ ،‬برخی تحریم ها‬ ‫لغو بشود‪ .‬این موضوع درباره س��وریه نیز قابل صدق است‪.‬‬ ‫زی را درست است که مسائل س��وریه‪ ،‬پیش از وقوع مسائل‬ ‫داخلی امریکا تا حدودی حل ش��ده بود اما مس��ائل داخلی‬ ‫سوریه همیش��ه ب رای ایاالت متحده امریکا و سیاستمداران‬ ‫این کش��ور از اهمیت بس��زایی برخوردار بوده است و تنها‬ ‫اختالف میان دو حزب امریکایی بر س��ر نح��وه برخورد با‬ ‫این کشور اس��ت ولی در کلیت ماجرا با یکدیگر اتفاق نظر‬ ‫دارند‪g .‬‬ ‫‪41‬‬ ‫مشکالت امریکا از اقتصاد به سیاست رسیده‬ ‫گفت وگوی مثلث با فواد ایزدی‬ ‫‪2‬‬ ‫فواد ایزدی‪ ،‬کارشناس مسائل امریکا و عضو هیات علمی دانش�کده مطالعات جهان دانشگاه تهران م ی‪‎‬گوید‬ ‫برای نخستین بار در تاریخ امریکا طی سال های گذشته‪ ،‬وضعیتی را شاهدیم که یک جناح و حزب نم ی‪‎‬خواهد قواعد‬ ‫بازی را رعایت کند‪ .‬قواعد بازی در امریکا بدین صورت اس�ت که وقتی دادگاه عالی روی مساله ای نظر م ی دهد حرف‬ ‫دادگاه عالی‪ ،‬حرف اخر است‪ .‬ولی اکنون نمایندگان در کنگره با ابزارهایی که دارند م ی خواهند قانون خدمات درمانی‬ ‫را متوقف و در قواعد بازی خدشه وارد کنند‪ .‬وی در رابطه با دالیل عدم حل و فصل بحران فعلی و تداوم تعطیلی دولت‪،‬‬ ‫در گفت وگو با مثلث توضیح م ی دهد که نمایندگان امریکا نم ی دانند دقیقا در چه حوزه ای باید بودجه را کاهش دهند‪.‬‬ ‫مثال در رابطه با بودجه نظامی چون جمهوریخواهان رابطه ویژه ای با شرکت های اسلح ه سازی و البی اسلحه دارند‪ ،‬به‬ ‫دولت اجازه نم ی دهند در این حوزه ها خیلی وارد عمل شود‪ .‬همچنین ایزدی معتقد است سیاست های جمهوریخواهان‬ ‫باعث کاهش محبوبیت انها میان مردم شده است و اگر قرار بود انتخابات ریاست جمهوری امریکا در فاصله نزدیکی‬ ‫برگزار شود‪ ،‬بدون شک مجددا دموکرات ها پیروز م ی شدند‪.‬‬ ‫بی�ش از دو هفت�ه از تعطیل�ی دول�ت امری�کا‬ ‫م ی گذرد‪ .‬ابتدا توضیح دهید که اصال چرا امریکا‬ ‫به این وضع دچار شد؟‬ ‫بین الملل‬ ‫‪ l‬بحرانی که در حال حاضر در امریکا ش��اهد ان‬ ‫هستیم‪ ،‬دو بخش را شامل م ی ش��ود که بحث نخست ان‬ ‫مربوط به بودجه اس��ت‪ .‬درواقع بودجه سال مالی جدید که‬ ‫از اول ماه اکتبر اغاز ش��د‪ ،‬در مجلس نمایندگان رای نیاورد‬ ‫و به همین خاطر دول��ت را با تعطیلی مواج��ه کرد‪ .‬به این‬ ‫ترتیب چون هیچ توافق بودجه ای بین قانونگذاران کنگره‬ ‫امریکا ایجاد نشد‪ ،‬دولت امریکا ب رای هفدهمین بار تعطیل‬ ‫شد‪ .‬بحث دیگر مربوط به س��قف بده ی های دولت است؛‬ ‫در ح��ال حاضر دولت امری��کا نزدیک ب��ه ‪ 17‬تریلیون دالر‬ ‫بدهی دارد این در حالی اس��ت که مطابق قانون‪ ،‬س��قفی‬ ‫ب رای بده ی‪‎‬های دولت امریکا تعیین شده که از این سقف‬ ‫نباید عبور کنند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪ 194‬‬ ‫چ�را جمهوریخواه�ان و دموکرات ه�ا ب�ر س�ر‬ ‫تصویب بودجه به نتیجه نم ی رسند؟‬ ‫‪ l‬ماجرا از این قرار اس��ت جناح��ی که درون حزب‬ ‫جمهوریخ��واه و متمایل ب��ه تفکرات تی پارتی هس��تند‪،‬‬ ‫تصمیم گرفته اند که ب��ا قانون خدمات درمان��ی اوباما که‬ ‫معروف ب��ه ‪ obama care‬اس��ت‪ ،‬مقابله کنن��د‪ .‬البته‬ ‫انها از چند سال پیش این هدف را دنبال م ی کردند ولی در‬ ‫نهایت در مجلس گذشته این قانون تصویب شد و این گروه‬ ‫نتوانس��ت کاری کند‪ .‬بناب راین در مرحله بعد که این قانون‬ ‫توس��ط رئی س جمهور امضا و کامال قانونی ش��د‪ ،‬این افراد‬ ‫به دادگاه عال��ی امریکا در رابطه با قان��ون خدمات درمانی‬ ‫شکایت بردند و این دادگاه نیز رای به ضرر انها داد‪ .‬در نتیجه‬ ‫اکنون مخالفان طرح اوباما‪ ،‬از بحث بودجه ب رای رس��یدن‬ ‫به هدف شان بهره جس��ته اند‪ .‬در حال حاضر دولت امریکا‬ ‫مشکالت اقتصادی متعددی دارد‪ ،‬از جمله کسری بودجه و‬ ‫بده ی های باال‪ .‬بناب راین بین جمهوریخواهان و دموکرات ها‬ ‫این مس��اله پیش امده که چگونه باید این معضل را حل و‬ ‫فصل کنند‪ .‬در حقیقت بحث بر س��ر این اس��ت که هزینه‬ ‫کدام بخش ه��ا را کاهش دهن��د و از چه کس��انی مالیات‬ ‫بیشتری بگیرند‪ .‬در نتیجه مشکالت اقتصادی که در سال‬ ‫‪ 2008‬اغاز شده اکنون تبدیل به معضل و بن بست سیاسی‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫مطالبه عمده جمهوریخواهان از دولت چیست؟‬ ‫‪ l‬جمهوریخواه��ان به دنبال این هس��تند بودجه‬ ‫نظامی کاهش پیدا نکند و در عوض خدمات دولتی کاهش‬ ‫یابد اما دموکرات ه��ا باوجودی که متوجه هس��تند باید در‬ ‫حوزه های مختل��ف هزینه ه��ا کاهش یابد ول��ی خواهان‬ ‫‪42‬‬ ‫افزایش مالیات ها نیز هس��تند‪ .‬دو گروه در عمل به توافق‬ ‫نرسیده اند و در اینده نزدیک نیز به نظر نم ی رسد به توافقی‬ ‫دست یابند‪.‬‬ ‫چ�ه این�ده ای را ب�رای ای�ن بح�ران پی ش بینی‬ ‫م ی کنید؟‬ ‫‪ l‬به نظر نم ی اید که این بحران به سرعت فروکش‬ ‫کند؛ توافقی هم اگر صورت بگیرد به این ش��کل است که‬ ‫فعال دولت باز شود و س��قف بدهی را افزایش دهند تا شش‬ ‫هفته دیگر دوباره به این بح��ث بپردازند‪ ،‬چرا که در صورت‬ ‫عدم افزایش این سقف‪ ،‬دولت امریکا با ورشکستگی مواجه‬ ‫م ی شد‪ ،‬یعنی نم ی توانست به تعهداتی که داده عمل کند‪.‬‬ ‫ش��اید یک توافق مقطعی داش��ته باش��ند که مثال دولت‬ ‫ورشکست نشود ولی به توافق ریش��ه ای نخواهند رسید و‬ ‫این یک چالش بزرگ ب رای دولت امریکاست‪.‬‬ ‫دولت امریکا اصوال در مدیریت مسائل داخلی به‬ ‫درستی عمل کرده اس�ت‪ .‬این بار چرا نتوانست‬ ‫این معضل را حل کند و در این بن بس�ت گرفتار‬ ‫شد؟‬ ‫‪ l‬اکنون ب رای نخس��تین بار در تاریخ امریکا طی‬ ‫سال های گذش��ته‪ ،‬وضعیتی را ش��اهدیم که یک جناح و‬ ‫حزب نم ی‪‎‬خواهد قواع��د بازی را رعایت کن��د‪ .‬قواعد بازی‬ ‫در امریکا بدین صورت بود که وقتی دادگاه عالی روی یک‬ ‫فواد ایزدی معتقد است ایران‬ ‫باید از اختالفاتی که میان نخبگان‬ ‫سیاسی امریکا ب ه وجود امده است‬ ‫به نفع خود استفاده کند‬ ‫مس��اله نظر م ی داد‪ ،‬حرف دادگاه عالی‪ ،‬حرف اخر بود‪ .‬االن‬ ‫دادگاه عالی در این رابطه نظر داده ولی نمایندگان در کنگره‬ ‫با ابزارهایی که دارند م ی خواهند قان��ون خدمات درمانی را‬ ‫متوقف کنند‪ .‬این گونه حرکت ها یعنی خدشه واردکردن به‬ ‫قواعد بازی بین بازیگران سیاسی امریکا قبال دیده نم ی شد‪.‬‬ ‫این مسئله جدیدی در امریکاس��ت و در واقع باید گفت که‬ ‫این تعطیل شدن با تعطی ل ش��دن های قبلی فرق دارد‪ .‬در‬ ‫تعطی ل ش��دن های قبلی دعوایی در بودجه یا سایر حوزه ها‬ ‫درم ی گرفت‪ ،‬در مهلت تعیی ن ش��ده توافق حاصل نم ی شد‬ ‫و در نهایت دولت تعطیل م ی ش��د و بع��د از چند روز دوباره‬ ‫دولت باز م ی شد‪ .‬اما در این مورد وضعیت به گونه ای است‬ ‫که بس��یار بحث ب رانگیز ش��ده و از جنس دعواهای سنتی‬ ‫نیس��ت؛ بحث این اس��ت که جناحی م ی خواهد با زیر میز‬ ‫زدن به اهداف خود برسد و همین در واقع خطر اصلی ب رای‬ ‫امریکاست‪.‬‬ ‫ایا چنین مسائلی مدیریت و رهبری امریکا را زیر‬ ‫سوال نم ی برد؟‬ ‫‪ l‬امریکا کش��وری اس��ت که به صورت س��نتی‬ ‫مدیریت و نظم قوی و منس��جمی دارد؛ ام��ا اکنون نتیجه‬ ‫لج بازی های نمایندگان جمهوریخواه باعث ش��ده کشوری‬ ‫که در این ح��وزه خیلی خوب عمل م ی کرد و پیش��رفتش‬ ‫را نیز مدیون همین نظم و ق��درت مدیریت دولت ی اش بود‪،‬‬ ‫به وجهه اش خدشه وارد ش��ود‪ .‬خانم وندی شرمن‪ ،‬معاون‬ ‫سیاس��ی وزارت خارجه که حدود دو هفت��ه پیش به کنگره‬ ‫رفته بود‪ ،‬در سخنانی به نمایندگان گفت‪« :‬من هفته گذشته‬ ‫به دولت س��ریالنکا انتقاد م ی کردم که در ح��وزه مدیریت‬ ‫کش��ور ضعیف هس��تند‪ ،‬اما اکنون وضعیت ما از بسیاری‬ ‫از کشورها بدتر شده اس��ت‪ ».‬بناب راین این مساله که برخی‬ ‫نمایندگان نم ی خواهن��د قواعد ب��ازی را رعایت کنند یک‬ ‫مساله جدید است که موجب شده چنین بحرانی در امریکا‬ ‫به وجود بیاید‪.‬‬ ‫در صورت تداوم این بحران‪ ،‬چه عواقبی متوجه‬ ‫دولت امریکا خواهد شد؟‬ ‫‪ l‬این مس��اله باعث ابروریزی در دول��ت امریکا و‬ ‫تضعیف جایگاه سیاسی و اقتصادی ان در جهان م ی شود‪.‬‬ ‫همچنین برخی ش��رکت ها به کش��ورها رتب��ه اقتصادی‬ ‫م ی دهند؛ دفعه پیشین یعنی س��ال ‪ 2011‬که این اتفاق در‬ ‫امریکا افتاد و بر سر بودجه دعوا شد‪ ،‬رتبه اقتصادی امریکا‬ ‫یک پله س��قوط کرد‪ .‬در حال حاضر نیز ممکن اس��ت این‬ ‫شرکت ها رتبه اقتصادی امریکا را یک یا دو پله سقوط دهند‪.‬‬ ‫همچنین عدم ثبات سیاسی و اقتصادی در یک کشور باعث‬ ‫افزایش نرخ سود م ی شود؛ چون ریسک باال م ی رود افرادی‬ ‫که پول قرض م ی دهند‪ ،‬انتظار دارند سود بیشتری دریافت‬ ‫کنند‪ .‬این مس��اله نیز ضربه دیگری بر اقتصاد امریکاست‬ ‫چون نرخ باالی سود بانکی‪ ،‬معموال ب رای اقتصاد یک کشور‬ ‫بسیار مضر است‪.‬‬ ‫ایا این بح�ران روی بودج�ه نظام�ی امریکا نیز‬ ‫تاثیرگذار خواهد بود؟‬ ‫‪ l‬امریکا در حوزه نظامی رتبه ی��ک را دارد‪ ،‬یعنی‬ ‫مخارج نظامی و بودجه اش بیش از مخارج و بودجه مجموع‬ ‫کشورهای دنیاس��ت‪ .‬قاعدتا زمانی که کشوری ‪ 17‬تریلیون‬ ‫دالر مقروض هس��ت باید به س��مت کاه��ش هزینه ها در‬ ‫بخش هایی که ممکن است حرکت کند‪ .‬باتوجه به تفاوت‬ ‫بس��یار زیادی که میان تفاوت رتبه اول و دوم امریکا وجود‬ ‫دارد‪ ،‬به نظر م ی رس��د کاهش مخارج نظام��ی نیز یکی از‬ ‫اولویت‏ها باش��د‪ .‬اما در عم��ل چنین اتفاق��ی نیفتاده زی را‬ ‫جمهوریخواهان ب��ا اینکه خواهان کاه��ش مخارج دولت‬ ‫هس��تند ولی رابطه ویژه ای با ش��رکت های اسلحه سازی و‬ ‫البی اس��لحه دارند و در نهایت این اجازه را به دولت ندادند‬ ‫که در این حوزه ها کمتر هزینه کند‪ .‬در واقع اکنون یکی از‬ ‫مشکالت عمده ای که وجود دارد همین است که نمایندگان‬ ‫امریکا نم ی دانند دقیقا در چه حوزه ای باید بودجه را کاهش‬ ‫دهند‪.‬‬ ‫پس مساله تعطیلی دولت و بحران فعلی‪ ،‬همان‬ ‫اندازه که اقتصادی است‪ ،‬سیاسی هم هست؟‬ ‫‪ l‬در ابتدا باید بحران سوریه را نیز به مجموع دالیل‬ ‫افول نقش امریکا اضاف��ه کرد؛ امریکا تص��ور م ی کرد که‬ ‫م ی تواند با حمله نظامی‪ ،‬دولت س��وریه را ساقط و بحران‬ ‫را یکس��ره کند‪ .‬انها پی ش بینی م ی کردند که دولت سوریه‬ ‫بیش از یک ماه دوام نیاورد‪ ،‬تمام نیروها و کشورهای دیگر‬ ‫را هماهنگ کردند و جبهه قدرتمندی را تشکیل دادند‪ .‬اما‬ ‫این جبهه قدرتمند نتوانست در مقابل دولت سوریه که در‬ ‫ظاهر قدرت زیادی هم نداش��ت؛ سیاستش را پیش ببرد‪ .‬از‬ ‫سویی باید به این مساله توجه داشت که مردم امریکا نیز به‬ ‫بیداری مهم ‬ ‫ی رسیده اند‪ .‬در درون امریکا ‪ 65‬تا ‪70‬درصد مردم‬ ‫مخالف حمله نظامی امریکا به س��وریه بودند‪ .‬دلیل اینکه‬ ‫اوباما به س��وریه حمله نکرد این بود که در افکار عمومی‪،‬‬ ‫حمله پذیرفته ش��ده نبوده و نیس��ت‪ .‬اوباما تالش داش��ت‬ ‫پوششی ب رای خود ایجاد کند و با ارج اع دادن مساله به کنگره‬ ‫و اینکه از محبوبیت الزم ب رای تاییدگرفتن برخوردار است‪،‬‬ ‫مس��اله را قانونی جلوه دهد که در عمل این اتفاق رخ نداد‪.‬‬ ‫این وضعیت را در سایر کش��ورهای غربی نیز شاهد بودیم؛‬ ‫مثال مردم انگلیس نی��ز مخالف حمله نظامی به س��وریه‬ ‫شدند‪ 10 .‬س��ال پیش زمانی که امریکای ی ها م ی خواستند‬ ‫به ع راق حمله کنند‪ ،‬موفق شده بودند همه افکار عمومی‬ ‫را مدیریت و هماهنگ کنند و زمانی که مساله جنگ ع راق‬ ‫مطرح بود‪ ،‬اکثریت مردم امریکا از این اقدام حمایت کردند‪.‬‬ ‫پرسش اینجاست چه اتفاق ی در ‪ 10‬سال اخیر رخ داده که‬ ‫دولت امریکا در س��ازماندهی افکار عمومی مردم کشورش‬ ‫مشکل پیدا کرده است؟ این یک بیداری است که در درون‬ ‫‪ l‬بدون ش��ک؛ چرا که ایاالت متحده امریکا حدود‬ ‫ش��ش تریلیون دالر هزینه جنگ با افغانستان و ع راق کرده‬ ‫است؛ این در حالی است که اگر این هزینه ها از سوی امریکا‬ ‫صورت نگرفته بود‪ ،‬یک س��وم مش��کالت مالی این کشور‬ ‫وجود نداشت‪.‬‬ ‫نظرس�نج ی ها حاکی از نارضایت�ی عمده مردم‬ ‫امریکا از عملک�رد کنگره اس�ت‪ .‬در حال حاضر‬ ‫انگشت اتهام بیشتر به سمت کدام جناح است؟‬ ‫‪ l‬در ح��وزه نظرس��نج ی ها اکث��ر م��ردم امریکا‬ ‫نخس��ت جمهوریخواهان را بانی این مش��کالت م ی دانند‬ ‫و س��پس دموکرات ه��ا را؛ برخی نی��ز هر دو گ��روه را‪ .‬این‬ ‫مس��اله یک وضعیت ویژه اس��ت که مردم امری��کا در این‬ ‫حد نسبت به سیاس��تمداران خودش��ان ب ی اعتماد باشند‪.‬‬ ‫در اخری��ن نظرس��نجی که انج��ام گرفت‪ ،‬درص��د اعتماد‬ ‫مردم ب��ه کنگره س��ه درصد ب��وده و ‪ 97‬درص��د از مردم به‬ ‫کنگره اعتم��اد ندارند‪ .‬از ای��ن جهت اتفاقی ک��ه افتاد این‬ ‫اس��ت که مقبولیت و توانمندی نظام حاک��م بر امریکا چه‬ ‫داخل کنگره و چ��ه خارج از ان زیر س��وال رفته اس��ت‪ .‬در‬ ‫این ش��رایط عالقه به داش��تن احزاب س��وم و از بین رفتن‬ ‫سیس��تم دو حزبی نیز افزایش یافته اس��ت‪ .‬در نهایت این‬ ‫وضعیت تبعات جدی ب رای اینده سیاسی و اقتصادی امریکا‬ ‫خواهد داشت‪.‬‬ ‫وندی ش�رمن‪ :‬من هفته گذش�ته ب�ه دولت‬ ‫س�ریالنکا اعتق�اد م ی ک�ردم ک�ه در حوزه‬ ‫مدیریت ضعیف هستند اما اکنون وضعیت‬ ‫ما از انها نیز بدتر است‬ ‫بین الملل‬ ‫ایا عقب نشینی امریکا از حمله نظامی به سوریه‬ ‫نیز ربطی ب�ه این اختالف�ات درون�ی و بحرانی‬ ‫فعلی دارد؟‬ ‫امریکا ب�رای جنگ ع�راق و افغانس�تان‪ ،‬خیلی‬ ‫هزین�ه ک�رد‪ .‬ای�ا ان هزینه ه�ای س�نگین در‬ ‫ب ه وجود امدن بحران فعلی نقش داشتند؟‬ ‫ای�ا کاه�ش محبوبی�ت جمهوریخواه�ان ب�ر‬ ‫نتیج�ه انتخابات مجل�س نمایندگان که س�ال‬ ‫‪ 2014‬برگ�زار م ی ش�ود و همچنی�ن انتخاب�ات‬ ‫ریاست جمهوری سال ‪ 2016‬تاثیر خواهد داشت؟‬ ‫‪ l‬این مسائل روی انتخابات نوامبر سال ‪ 2014‬که‬ ‫انتخابات کل مجلس نمایندگان است تاثیرگذار خواهد بود‬ ‫ولی در رابطه با انتخابات س��ال ‪ 2016‬ریاست جمهوری به‬ ‫صراحت نم ی توان نظر داد؛ زی را یک فاصله دو‪ ،‬س��ه س��اله‬ ‫تا ان انتخابات باقی مانده اس��ت و ممکن اس��ت اتفاقات‬ ‫دیگری پیش بیاید که ورق را برگرداند‪ .‬ام��ا اگر قرار بود در‬ ‫یک فاصله نزدیک انتخابات ریاست جمهوری برگزار شود‪،‬‬ ‫بدون شک دموکرات ها پیروز م ی شدند‪ ،‬زی را جمهوریخواهان‬ ‫با سیاس��ت های اخیرشان یک س��قوط فاحش میان افکار‬ ‫عمومی داشتند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪ 194‬‬ ‫‪ l‬این مساله به عقبه سیاستمداران بازم ی گردد زی را‬ ‫در سیستم سیاس��ی امریکا در نهایت ب رای پیروزی هزینه‬ ‫زیادی الزم است و سیاس��تمداران این هزینه را از صاحبان‬ ‫ثروت م ی گیرند‪ .‬بناب راین این صاحب��ان ثروت در کنگره و‬ ‫قوه مجریه امری��کا نماینده پیدا م ی کنن��د و این نماینده ها‬ ‫اکنون با هم درگیر هس��تند چون مناف��ع صاحبان ثروت و‬ ‫قدرت باهم در تناقض اس��ت و به دلیل فش��ار اقتصادی و‬ ‫کمبود منابع مال��ی‪ ،‬دعوا میان این نهاده��ا افزایش یافته‬ ‫است‪.‬‬ ‫این کش��ورها اتفاق افتاده اس��ت‪ .‬مس��اله افکار عمومی‪،‬‬ ‫دیپلماسی عمومی و تاثیرگذاری بر افکار عمومی در غرب‬ ‫مهم و برجسته ش��ده و این درسی اس��ت که م ی توانیم از‬ ‫اتفاقات سال های اخیر بگیریم‪.‬‬ ‫جناحی در درون حزب جمهوریخواه تصمیم‬ ‫گرفتند ب�ه ه�ر قیمتی ب�ا قان�ون خدمات‬ ‫درمانی اوباما مخالفت کنند‬ ‫ممنون از وقتی که گذاشتید؛ اگر صحبتی دارید‪،‬‬ ‫بفرمایید‪.‬‬ ‫‪ l‬به عقی��ده من همان ط��ور ک��ه امریکای ی ها از‬ ‫اختالفات داخلی و مش��کالت اقتصادی ما علی ه ما استفاده‬ ‫م ی کنند ما نیز م ی توانیم از بحران اقتصادی به وجود امده در‬ ‫امریکا علیه خودشان استفاده کنیم‪ .‬ای ران باید به این نکته‬ ‫توجه کند که میان سیاستمداران امریکایی‪ ،‬اختالف بسیار‬ ‫باالست در حالی که حاضر هستند دولت شان تعطیل شود‬ ‫اما با هم مصالحه نکنند‪ .‬چنین دعواهایی ب رای اینده دولت‬ ‫امریکا تبعاتی دارد‪ ،‬هم در حوزه اقتصادی و هم سیاس��ی‪.‬‬ ‫امریکا اکنون در حوزه اقتصادی رو به افول است و در حوزه‬ ‫سیاسی نیز مشکالتش اشکار شده است‪ .‬این موارد تماما‬ ‫ب رای ای ران درس اس��ت و ای ران نباید کشوری که این چنین‬ ‫مشکالت ویژه ای دارد را بانی بهبود وضعیت خود بداند‪ .‬ای ران‬ ‫باید از اختالفاتی که میان نخبگان سیاسی امریکا وجود دارد‬ ‫استفاده کند و درنهایت زمانی که وضعیت اقتصادی امریکا‬ ‫بد و اسی ب پذیر است‪ ،‬این نقاط ضعف باید شناسایی و مورد‬ ‫استفاده قرار گیرد‪g .‬‬ ‫اکثری�ت م�ردم امری�کا جمهوریخواه�ان‬ ‫را عام�ل ب�روز بح�ران سیاس�ی در امریکا‬ ‫م ی دانند‬ ‫‪43‬‬ ‫تیر خالص جمهوریخواهان بر اوباما‬ ‫مهدی فاخری در گفت وگو با مثلث‬ ‫‪3‬‬ ‫مهدی فاخری‪ ،‬استاد دانشگاه و کارشناس مسائل امریکا در گفت وگو با مثلث‪ ،‬تبعات و پیامدهای تعطیلی دولت‬ ‫امریکا را مورد واکاوی قرار داد؛ از بین رفتن اعتماد عمومی‪ ،‬کاهش ارزش س�هام بورس‪ ،‬کاهش میل به سرمای ه گذاری‬ ‫داخلی و ب ه دنبال ان کاهش میل به سرمای ه گذاری خارجی از جمله تبعات بحران فعلی امریکاست‪ .‬وی معتقد است این‬ ‫مخالفت های جمهوریخواهان بیش�تر ش�خص اوباما را هدف قرار داده و انها م ی خواهند ب ه گونه ای از میزان ارای وی و‬ ‫متعاقبا دموکرات ها در انتخابات بعدی بکاهند چراکه بیشترین ارای اوباما در دور دوم انتخابات از جانب سیاهپوستان و‬ ‫رنگی ن پوستانی بود که حامی طرح ‪ Obama care‬بودند‪.‬‬ ‫سعیده سادات فهری‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫دولت امری�کا‪ ،‬چندی�ن هفته تعطیل ب�ود؛ این‬ ‫مساله چه تبعات داخلی‪ ،‬حال چه از لحاظ سیاسی و چه‬ ‫اقتصادی‪ ،‬برای این کشور ب ه دنبال دارد؟‬ ‫بین الملل‬ ‫‪ l‬در درجه اول بحث پرستیژ دولت امریکا مورد توجه‬ ‫قرار م ی گیرد؛ زی را این دولت‪ ،‬اکنون بدهکارترین دولت جهان‬ ‫اس��ت‪ ،‬بناب راین از مدت ها پیش به دنبال رفع این تصویر بود‪.‬‬ ‫اما اکنون با پی ش امدن چنین مسائلی‪ ،‬ان مساله نیز در حال‬ ‫تشدید شدن است و روی وجهه بی ن المللی امریکا تاثیر بسیار‬ ‫بدی خواهد داشت‪ .‬طبیعتا شرکایی که با امریکا‪ ،‬قراردادهای‬ ‫تجاری دو جانبه امضا کرده اند و یا اینکه در مذاکرات بی ن المللی‬ ‫پشت این کش��ور صف م ی بندند‪ ،‬اکنون در حال اصالح رفتار‬ ‫خودشان هستند‪ .‬در بعد داخلی نخستین اثر این بحران که‬ ‫م ی تواند واکنش بس��یار منفی ایجاد کند و در انتخابات اتی‬ ‫خودش را نشان دهد‪ ،‬بیکار شدن ‪ 750‬هزار نفر است‪ .‬یعنی این‬ ‫مساله که کسانی که به ه ر حال در ابعاد فرهنگی‪ ،‬اقتصادی‬ ‫و اداری در حال فعالیت بودند وقتی شغل خودشان را از دست‬ ‫بدهند‪ ،‬ولو به صورت موقت‪ ،‬یک بحران اس��ت‪ .‬این اتفاق را‬ ‫در امریکا پیش از این ش��اهد بودیم اما به س��رعت به نتیجه‬ ‫م ی رس��یدند؛ اما تصور کنید که اکنون به نتیجه نم ی رسند‬ ‫و در این ص��ورت تعطیلی ‪ 750‬هزار ش��غل‪ ،‬ب رای کش��وری‬ ‫که به تازگی در حال خ��روج از بحران بود و همیش��ه تبلیغ‬ ‫رئی س جمهورش این بوده که توانس��ته در یک سال گذشته‬ ‫مشاغل جدیدی ایجاد کند‪ ،‬ضربه سختی است‪ .‬نکته دیگر از‬ ‫بین رفتن اعتماد عمومی‪ ،‬کاهش ارزش سهام بورس‪ ،‬کاهش‬ ‫میل به س��رمایه گذاری داخلی و به دنبال ان کاهش میل به‬ ‫سرمایه گذاری خارجی خواهد بود‪ .‬این مساله درامدهای دولت‬ ‫را کاهش م ی دهد‪ ،‬بناب راین بازهم نیاز به استق راض بیشتر به‬ ‫ی حاصل خواهد شد‪ .‬یعنی نه تنها‬ ‫وجود م ی اید و اثرات تورم ‬ ‫ثبات نسبی که در اقتصاد امریکا ظرف یک سال اخیر به وجود‬ ‫امده بود‪ ،‬از میان م ی رود‪ ،‬بلکه کسری موازنه پرداخت ها نیز به‬ ‫مراتب منف ی تر خ واهد شد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪ 194‬‬ ‫بحران اقتص�ادی و تعطیلی دولت‪ ،‬بدون ش�ک‬ ‫سیاس�ت خارجی امریکا را نیز متاثر خواهد کرد‪،‬‬ ‫این تاثیرات در چه ابعادی است؟‬ ‫‪ l‬در ش��رایط عادی‪ ،‬بحران اقتصادی در امریکا روی‬ ‫سیاس��ت خارجی تاثیر دارد ولی نکته ای که وج��ود دارد این‬ ‫اس��ت که اکنون و در چنین ش��رایطی دولت امریکا س��عی‬ ‫دارد مواضع سیاس��ت خارجی خود را تغییر ندهد‪ .‬اما طبیعتا‬ ‫دستش بسته خواهد شد و کم م ی اورد؛ درواقع اگر امریکا یک‬ ‫زمانی قصد مداخله نظامی در سوریه را داشت طبیعتا وقتی از‬ ‫پس بودجه خودش برنیاید نم ی تواند ی��ک بودجه اضافی را‬ ‫بپذیرد‪ .‬حتی اگر مستثنی شده باشد؛ البته در بحث بده ی ها‬ ‫و تعطیلی دولت‪ ،‬موضوع تحرکات نظامی و سیاس��ت های‬ ‫دفاعی امریکا را مس��تثنی م ی کنند‪ .‬اما به گونه ای مستثنی‬ ‫‪44‬‬ ‫م ی کنند که بتوانند عملیات قبلی را ادامه دهند نه اینکه یک‬ ‫عملیات نظامی جدیدی را دنبال کنند‪ .‬نکته ای که تاثیر بسیار‬ ‫بیشتری خواهد داشت روی شرکای تجاری امریکاست؛ یعنی‬ ‫اتحادیه اروپا به عنوان ش��ریک تجاری اصلی‪ ،‬چین در وهله‬ ‫دوم و سپس هند طبیعتا در سیاس��ت های تجاری خودشان‬ ‫با امریکا تجدیدنظر خواهند کرد و در داخل س��ازمان جهانی‬ ‫تجارت‪ ،‬امریکا را بیشتر تحت فش��ار قرار م ی دهند‪ .‬ضمنا از‬ ‫فشار متقابل امریکا در بعضی زمینه ها نیز خودشان را مصون‬ ‫م ی بینند چرا که وقتی می زان بده ی ها تا این حجم افزایش پی دا‬ ‫کند‪ ،‬دولت امریکا کمتر م ی تواند به این کشورها فشار بیاورد‬ ‫که مثال سیاست های ازادسازی را دنبال کنند‪ .‬زی را دیگر اصال‬ ‫در وضعیتی نیست که بتواند امتیازات متقابلی بدهد‪ ،‬به عالوه‬ ‫داخل سازمان جهانی تجارت نیز این امتیازها حالت بده بستان‬ ‫دارد و یکجانبه نم ی تواند باشد‪.‬‬ ‫پس در صورت ت�داوم این بح�ران‪ ،‬تبعات ان بر‬ ‫اقتصاد و پرستیژ امریکا بسیار باال خواهد بود؟‬ ‫‪ l‬بدون ش��ک همی ن طور اس��ت‪ ،‬ف��رض کنید در‬ ‫جریان بحران مالی‪ ،‬دولت چین ‪ 1/5‬تریلیون دالر اوراق قرضه‬ ‫خزانه داری امریکا را خرید تا اقتصاد این کشور را از ورشکستگی‬ ‫نجات دهد‪ .‬اگر این وضعیت دوباره تکرار شود و دولت امریکا‬ ‫بخواهد اوراق قرضه یا بهادار منتشر کند و چین ی ها بخواهند‬ ‫دو مرتبه انه��ا را بخرند‪ ،‬در این صورت سرنوش��ت امریکا به‬ ‫دس��ت بزرگترین رقیبش یعنی چین خواهد افتاد و این یک‬ ‫ضربه حیثیتی به امریکاست و تصویر این کشور به عنوان یک‬ ‫ابرقدرت بیش از این چیزی که در پنج سال گذشته خدشه دار‬ ‫شده‪ ،‬ضربه خواهد دید‪ ،‬ضمنا در رفتارهای شرکای تجاری اش‬ ‫نیز تاثیر خواهد گذاشت‪.‬‬ ‫چرا با وج�ود مذاکرات بس�یار و اثار بس�یار بدی‬ ‫که تعطیلی دول�ت و عدم تصوی�ب بودجه برای‬ ‫دولت و کنگره امریکا ب ه دنبال داشت‪ ،‬نمایندگان‬ ‫جمهوریخواه و دموکرات به س�رعت ب�ه اجماع و‬ ‫توافق نرسیدند؟‬ ‫‪ l‬این مساله دو دلیل م ی تواند داشته باشد؛ دلیل اول‬ ‫بحث ایدئولوژیک اس��ت‪ .‬جمهوریخواهان معتقدند خدمات‬ ‫اجتماعی باید فقط به گروه خاصی که م ی توانند هزینه ان را‬ ‫بپردازند‪ ،‬ارائه شود‪ .‬تئوری دوم این است که تمام احاد جامعه‬ ‫حق برخ��ورداری از حداقل ه��ای خدمات اجتماع��ی را دارند‪،‬‬ ‫بناب راین به جای س��رویس دهی به طبقات خاص و باال‪ ،‬این‬ ‫خدمات باید فراگیر شود؛ دموکرات ها و اوباما پیرو تئوری دوم‬ ‫هس��تند‪ .‬در نتیجه این موضوع یک بحث ایدئولوژیک است‬ ‫که افراد جمهوریخواه و دموک��رات از ان پیروی م ی کنند‪ .‬در‬ ‫نهایت این بازی سیاسی که در کنار ان تفاوت ایدئولوژیک هم‬ ‫وجود دارد‪ ،‬مانع ان شده که جمهوریخواهان با تصویب بودجه‬ ‫موافقت کنند‪.‬‬ ‫اما برخی معتقدند که این دع�وای فعلی بیش از‬ ‫اینکه بر سر خود این طرح باشد‪ ،‬روشی ب رای تحت‬ ‫فشار ق رار دادن اوباما توسط جمهوریخواهان است‪،‬‬ ‫شما با این مساله موافقید؟‬ ‫‪ l‬بله؛ پش��ت این قضیه یک س��ری قواعد سیاسی‬ ‫مطرح م ی شود که نباید از نظر دور داش��ته شود‪ .‬در حقیقت‬ ‫دلیل اصلی که اوباما توانست در دور دوم رای بیاورد‪ ،‬حمایت‬ ‫سیاهپوستان و رنگی ن پوستان امریکایی از وی به خاطر طرح‬ ‫‪ Obama care‬ب��ود‪ .‬وقتی جمهوریخواه��ان دیدند این‬ ‫مساله روی می زان ارای انها تاثیر گذاشته‪ ،‬نم ی خ واهند دو مرتبه‬ ‫وارد بازی شوند که احیانا در پایان این چهار سال‪ ،‬نماینده دیگری‬ ‫از دموکرات ها قدرت را به دست گیرد‪ .‬همچنین باید توجه داشت‬ ‫این مساله ب رای هر دو حزب اصلی امریکا حیثیتی شده و اوباما‬ ‫احس��اس م ی کند جمهوریخواهان بیش از انکه روی بحث‬ ‫بیمه های اجتماعی موضع گیری کنند‪ ،‬روی ش��خصیت وی‬ ‫و اینکه این طرح به اسم وی مطرح ش��ده‪ ،‬موضع گرفته اند و‬ ‫م ی خواهند او را در وضعیتی قرار دهند که حزب دموکرات در‬ ‫انتخابات بعدی یعنی هم کنگره و هم ریاست جمهوری‪ ،‬ریزش‬ ‫ارا داشته باشد‪.‬‬ ‫اکن�ون مطاب�ق نظرس�نج ی ها‪ ،‬محبوبی�ت‬ ‫جمهوریخواه�ان کاهش یافته اس�ت‪ ،‬پس چرا‬ ‫وارد این بازی شدند؟ ایا ممکن است این کاهش‬ ‫محبوبیت موجب ری�زش ارای انه�ا در انتخابات‬ ‫اتی شود؟‬ ‫‪ l‬مطابق اخ رین نظرسنجی‪ 54 ،‬درصد مردم امریکا این‬ ‫صدمات ناشی از عدم توافق را به پای جمهوریخ واهان نوشته اند‬ ‫و همین باعث شد که انها بگویند موقتا بحث را ادامه دهند تا‬ ‫به نتیجه برسند‪.‬‬ ‫البته باید توجه داش��ت ک��ه طرفداران دو گ��روه فرق‬ ‫م ی کنن��د‪ ،‬یعن��ی از یک ط��رف تع��داد رای مهم اس��ت و‬ ‫از طرف دیگر ارا از لح��اظ کیفی اهمیت دارد‪ .‬اس��اس رای‬ ‫جمهوریخواهان‪ ،‬رای طبقات پایین نیس��ت بلکه اس��اس‬ ‫رای شان‪ ،‬ارای طبقات باال‪ ،‬ش��رکت های چند ملیتی و احیانا‬ ‫ی این دو حزب با‬ ‫طبقه متوسط اس��ت‪ .‬بناب راین پایگاه مردم ‬ ‫هم فرق م ی کند و حزب جمهوریخ��واه به دنبال رای کیفی‪،‬‬ ‫رای ثروتمندان و صاحبان سرمایه است‪ .‬این در حالی است که‬ ‫این گروه ها نیز با سیاست های جمهوریخ واهان موافق هستند‬ ‫زی را م ی خواهند از این موضوع بهره کافی را بب رند‪ .‬در حالی که‬ ‫ی اوباما و دموکرات ها‪ ،‬ارای کمی بیشتری است‪.‬‬ ‫پایگاه مردم ‬ ‫بناب راین این تقسیم جامعه شاید بیشترین لطمه ای است که‬ ‫به وجهه امری��کا وارد م ی کند و این تعارض باعث ش��ده که‬ ‫جامعه هم دو قطبی ش��ود و هم هر گروهی کمبود خدمات‬ ‫بیمه اجتماعی را به گ��ردن گروه مقابل بیندازد‪ .‬در ش��رایط‬ ‫کنونی بحث به جایی رس��یده که هر دو ح��زب در صدد به‬ ‫کرسی نشاندن نظ رات خودش��ان هستند و زمانی که احزاب‬ ‫کوتاه امدن یا رسیدن به توافق را ضرری ب رای خودشان بدانند‪،‬‬ ‫دستیابی به نظر مشترک مشکل است‪.‬‬ ‫ایا قدرت گرفتن یک حزب سوم‪ ،‬باعث نم ی شود‬ ‫مجادالت و تنش های دو حزب اصلی کاهش یابد؟‬ ‫‪ l‬قدرت گرفتن یک حزب دیگ��ر م ی تواند تاثیرگذار‬ ‫باشد ولی بحث اگر و مگر است؛ مثال در نظام های حزبی که دو‬ ‫حزب ب رتر نیازمند ائتالف با یک حزب سوم ب رای تشکیل دولت‬ ‫هستند‪ ،‬مانند المان یا اتریش که معروف هستند به سیستم‬ ‫دو و نیم حزبی‪ ،‬وقتی دو حزب اکثریت را به دست م ی اورند و‬ ‫یک یا دو حزب دیگر حدود ‪ 10‬تا ‪ 15‬درصد ارا را کسب م ی کنند‪،‬‬ ‫مجبورند با احزاب اصلی ائتالف کنند‪ .‬این سیس��تم تاثی رات‬ ‫مثبتی دارد زی را به رغم اینکه ارا پخش م ی شود اما تمام احزاب‬ ‫درگیر م ی شوند و می زان مشارکت مردم نیز افزایش پی دا م ی کند‪.‬‬ ‫در رابطه با امریکا‪ ،‬نظام حزبی این کشور ظرف قرن بیستم به‬ ‫این سمت حرکت نکرده‪ ،‬هرچند شکل گیری و موفقیت برخی‬ ‫احزاب مانند حزب لیب��رال در برخی ایالت ها این امید را ایجاد‬ ‫کرده که ش��اید امریکا نیز به این سمت حرکت کند ولی این‬ ‫کشور هنوز تا مطرح شدن و قدرت گرفتن احزاب دیگر یا حزب‬ ‫سوم فاصله زیادی دارد‪g .‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫ت‬ ‫یتر اول‬ ‫هاشم یرفسنجانیهممرگبر‬ ‫امریکامی گفت‬ ‫روشنفکران ایرانی و مساله امریکا‬ ‫نگاهی به ج ریان هایمخالف‬ ‫باام ریکا‬ ‫عماد افروغ در گفت و گو‬ ‫با مثل�ث دالیل مخالفت‬ ‫خ�ود را ب�ا مذاک�ره ب�ا‬ ‫امریکا در شرایط کنونی‬ ‫بیان می کند‪.‬‬ ‫روشنفکران‬ ‫و امریکا‬ ‫تو گوی مثلث با دکتر عمادافروغ‬ ‫گف ‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫اگر موافقید در ابتدا‪ ،‬درباره نسبت روشنفکران با‬ ‫جمهوری اسلامی و بالعکس صحبت کنیم‪ ،‬ان‬ ‫هم با نگاهی به این موضوع که روش�نفکران دو‬ ‫گروه هس�تند؛ یک گروه اندام وار یا ارگانیک که‬ ‫ی و ایدئولوگ نظام سیاسی هستند‬ ‫ب ه ه ر حال حام ‬ ‫و دیگری هم روشنفکران ش�ناور یا جذب شده‪.‬‬ ‫با این نگاه رابطه روش�نفکران با نظام سیاس�ی‬ ‫امروز چیست؟‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫‪1‬‬ ‫گفت و گو با دکتر عماد افروغ در خانه س�اده اش‪ ،‬ما را به یاد روزهای مجلس هفتم می اندازد که او در خانه ملت با‬ ‫نقدهای جدی اش به مسائل روز یکی از چهره های درخشان مجلس بود که البته وی به دالیلی این کسوت نمایندگی را‬ ‫ادامه نداد و به دانشگاه بازگشت‪.‬اما نقدهای درون گفتمان ی اش هنوز که هنوز است بی تکلف تر از گذشته ادامه دارد‪ .‬این‬ ‫نویسنده‪ ،‬جامع ه شناس و سیاست مدار ای رانی که در دایره نیروهای معتقد به انقالب اسالمی ق رار دارد‪ ،‬با نگاهی به نظریه‬ ‫نقد درون گفتمانی که ادبیات غالب اوست به بررسی جریان شناسی روشنفکران در مواجهه با غرب و امریکا می پردازد‪.‬‬ ‫البته اقای افروغ در گفت و گو با مثلث به مسائل روز مذاکره با امریکا نیز نگاهی انتقادی دارد‪.‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪ l‬این نس��بت را باید متقابل دید‪ ،‬یعنی هم نسبت‬ ‫جمهوری اسالمی با روشنفکری و هم نسبت روشنفکری با‬ ‫جمهوری اسالمی‪ .‬اما قبل از اینکه وارد این نسبت متقابل‬ ‫ش��ویم اول باید ببینیم روش��نفکری چیس��ت و روشنفکر‬ ‫کیست؟ ه ر که نام خودش را روشنفکر گذاشت ما نم ی توانیم‬ ‫به او روشنفکر بگوییم‪ .‬به معنای لغوی ان هم کاری نداریم‬ ‫و نگاه ما روشنفکر به معنای اصطالح ی اش است‪ .‬در معنای‬ ‫ی ان اگر شما به دایره المعارف معتبر مراجعه کنید و‬ ‫اصطالح ‬ ‫ان را مبنا قرار دهید کسانی که کار نظری در مورد روشنفکری‬ ‫و روشنفکر کرده اند می بینید که یک قرائتی از روشنفکری‬ ‫به دست اورده اند و به یک معنا رسیده اند‪« :‬روشنفکر کسی‬ ‫است که زبان ب ی زبان هاس��ت‪ ».‬کسی است که سخنگوی‬ ‫نیازهای واقعی و خواسته هایی است که به زبان مردم امده‬ ‫اس��ت‪ .‬اما چون ممکن اس��ت که مردم متفتن به نیازهای‬ ‫واقعی خودش��ان نباش��ند و بین خواس��ته و نیازشان یک‬ ‫ش��کاف افتاده باشد‪ ،‬روش��نفکر حس��ب ان ذات شناسی و‬ ‫رسالت اجتماعی و تاریخی که دارد از حقوق واقعی این دسته‬ ‫از افراد دفاع م ی کند و فریاد م ی زند‪ .‬این معنای روشنفکری‬ ‫است‪ .‬پس روشنفکر یک نس��بتی با نیازهای واقعی مردم‬ ‫دارد و اتفاقا بی��ش از انکه این نیازها صرف��ا نیازهای مدنی‬ ‫و سیاس��ی باش��د‪ ،‬در طول تاریخ عمدتا نیازهای اجتماعی‬ ‫مد نظر انها بوده اس��ت‪ .‬به این دلیل اس��ت که روشنفکران‬ ‫ما یک سابقه چپی دارند‪ .‬حداقل‪ ،‬این سابقه پررنگ تر است‪.‬‬ ‫من نم ی خواهم بگویم روش��نفکر دغدغه مدنی و سیاسی‬ ‫افراد را ندارد‪ ،‬اگر نداش��ته باش��د خودش نم ی تواند در مقام‬ ‫روش��نفکر فریاد بزند‪ ،‬حداقل خودش باید در وهله اول این‬ ‫حق مدنی و سیاسی را ب رای خود تعریف کرده باشد که بتواند‬ ‫از حق اجتماعی و اقتصادی دیگری سخن بگوید‪ .‬اما چون‬ ‫عمدتا کسانی گرفتار ب ی توجهی به نیازهای واقعی خودشان‬ ‫م ی شوند که مربوط به اقشار پایین هستند و فرصت تفکر و‬ ‫اندیشه الزم را ندارند معموال به گونه ای هدف صاحبان قدرت‬ ‫قرار م ی گی رند‪ .‬سابقه دفاع از حقوق اقتصادی و اجتماعی نزد‬ ‫تفکرنصرازبازرگان‬ ‫خطرناکتراست‬ ‫گفت و گو با اب راهیم فیاض درباره نسبت‬ ‫روشنفک ران ای رانی با اندیشه های غ ربی‬ ‫روشنفکران ما کال پررنگ است ولی نباید فراموش کرد که‬ ‫این مساله بستگی به مقاطع مختلف تاریخی دارد‪ .‬در یک‬ ‫مقطع ممکن است حق مدنی و سیاسی مورد نیاز باشد‪ ،‬در‬ ‫یک مقطع حق اقتصادی و اجتماعی پررنگ باشد و در یک‬ ‫مقطعی نیز ممکن است تمام این حقوق مدنظر قرار بگیرد‪.‬‬ ‫نقش صاحبان قدرت چگونه اس�ت؟ ب ه ه ر حال‬ ‫همان طور که گفتید روشنفکر وظیفه اش دفاع از‬ ‫حقوق مردم است‪.‬‬ ‫گفت وگویمثلثبابیژن‬ ‫عب دالک ریمی‬ ‫این داستان یک چالش گفتمانی بود نه اینکه منورالفکرها‬ ‫را به چالش بکشاند‪ ،‬نه؛ در واقع دارد کامل م ی کند‪ .‬در واقع‬ ‫یک جورهایی ان منظرگاه گفتمان اول روشنفکری را تکامل‬ ‫م ی بخش��د‪ ،‬یعنی م ی خواهد بگوید اینجا یک نق ص هایی‬ ‫وجود دارد‪ .‬حس ن نی ت هایی وجود دارد‪ ،‬تاکید بر مولفه هایی‬ ‫وجود دارد اما ان داللت ها و ارتباطات منطقی و منسجم مورد‬ ‫توجه نیست‪ .‬مثال این گفتمان اوال م ی فهمد که باید نسبتی‬ ‫بین ایت و ذات خدا باشد‪ .‬این یک نکته قشنگی است که در‬ ‫گفتمان دوم روشنفکری ماست‪.‬‬ ‫ش�ما از مولفه ه�ای روش�نفکران نس�ل دوم‬ ‫م ی گویید؛ این مولفه ها چیست؟‬ ‫در مورد بحث تفاوت های روشنفکران نسل اول و‬ ‫دوم‪ ،‬به نظر م ی رسد که یک نگاه تک بعدی بین‬ ‫روشنفکران نسل اول وجود داشت‪...‬‬ ‫‪ l‬شاخصه های گفتمان اول روشنفکری این است‬ ‫که تک مولفه ای است و بیشتر تاکید ان روی حقوق مدنی و‬ ‫سیاسی فردی است چون تحت تاثیر عصر روشنگری است‪.‬‬ ‫به نسبت سه گانه حق و نیاز از یک طرف و غایت و اصل که‬ ‫همان خدا باشد‪ ،‬ب ی توجه است‪ ،‬یعنی درک عمیق و فلسفی‬ ‫از روش��نفکری و حق ندارد‪ .‬م ی دانید ی��ک نکته جالبی که‬ ‫وجود دارد این است که بیشتر کسانی که گرایش روشنگری‬ ‫و گرایش به لیب رالیسم یا اومانیسم پیدا کردند بیشتر دلداده‬ ‫داللت ها و نتایج ان بودند تا اگاه به مبانی نظری ان‪ .‬بیشتر به‬ ‫نتایج ان فکر م ی کردند‪ .‬م ی گفتند ازادی باشد‪ ،‬تفکیک قوا‬ ‫باشد‪ ،‬مجلس باشد و‪ ...‬توجه نداشتند که اینها ابتنا بر یک‬ ‫مبانی فلس��فی دارد‪ .‬یعنی بیش از انکه فیلسوف سیاسی‬ ‫باشند تا حدودی نتایج یک اتفاقی بودند که در غرب رخ داده‪.‬‬ ‫اما گفتمان دوم به نظر من هم متفتن به این مبانی فلسفی‬ ‫است‪ .‬شما شهید مطهری را نگاه کنید‪ ،‬شهید مطهری یک‬ ‫بحث خیلی زیبایی در مورد حق دارد‪ .‬اوال مدافع حق است‪،‬‬ ‫منتها م ی گوید توجه به حق انسانی بدون توجه به حق خدا‬ ‫امکان پذیر نیست و بعد ان رابطه متقارن بین انسان و خدا‬ ‫را مطرح م ی کند که هر که درد انسان را دارد‪ ،‬درد خدا را دارد‬ ‫و هر که درد خدا را دارد‪ ،‬درد انس��ان را دارد‪ .‬یعنی هم این را‬ ‫متوجه اس��ت و هم توجه به ان بس��ترهای تاریخی ما و ان‬ ‫شرایطی ملی‪ ،‬قومی‪ ،‬تاریخی و فرهنگی را دارد که به نظر‬ ‫من گفتمان دوم یک برگه برنده ای نس��بت به گفتمان اول‬ ‫دارد‪ .‬ضمن اینکه جامع نگر هم اس��ت‪ .‬یعنی نیاز انسان و‬ ‫حق انسان را فرو نم ی کاهد به حق مدنی‪ .‬م ی گوید انسان ها‬ ‫متناظر با هس��تی و وجودهای مختلفی که دارند حق دارند‪،‬‬ ‫وجود فردی دارند‪ ،‬وج��ود گروهی دارند و وج��ود جامع ه ای‬ ‫دارند و حتی وج��ود جهانی دارند‪ .‬بناب رای��ن در اینجا حق به‬ ‫حق مدنی و سیاس��ی فردی کاسته نم ی ش��ود‪ ،‬بلکه حق‬ ‫اقتصادی و اجتماعی هم مطرح م ی ش��ود‪ .‬س��عی م ی کنند‬ ‫که اینها را هم جمع کنند؛ چرا؟ ب��رای اینکه نگاه پاره پاره به‬ ‫انسان در این منظومه فکری جایی ندارد‪ .‬اصال این نگرش‪،‬‬ ‫نگرش گفتمانی است یعنی نگرش منظومه ای است‪ .‬یعنی‬ ‫یک نگرش ناثنویت گراس��ت‪ .‬وقتی ناثنویت گرا شد‪ ،‬دیگر‬ ‫نم ی تواند نگاه پاره پاره به انسان کند‪ .‬این اتفاقی است که رخ‬ ‫داد‪ .‬نتیجه این گفتمان دوم‪ ،‬یعنی روشنفکری دوم‪ ،‬انقالب‬ ‫اسالمی اس��ت‪ .‬الیه چهارم یا نمود سیاس��ی این انقالب‪،‬‬ ‫قانون اساسی است‪ .‬من از شما سوال م ی کنم قانون اساسی‬ ‫تک بعدی است؟ فصل س��وم قانون اساسی خیلی مترقی‬ ‫است‪ .‬عالوه بر ان از دولت رفاه هم گفته‪ ،‬از عدالت اجتماعی‬ ‫هم گفته‪ ،‬از رایگان بودن خیلی چیزها گفته؛ حاال بماند که‬ ‫پیاده م ی شود یا نه یا تحقق پی دا م ی کند یا نه‪ ،‬به ه ر حال انها‪،‬‬ ‫افت ها و اسی ب شناس ی های بعدی است‪ .‬بحث من این است‬ ‫که این گفتمان خیلی فهم دقیقی از ابعاد مختلف داش��ت‪.‬‬ ‫اوال هویت داشت‪ ،‬منظومه ای داشت و نگاه تقلی ل گرا نداشت‪.‬‬ ‫به ه ر حال مردم ان را پس��ند کردند‪ .‬چرا پسند کردند؟ نه به‬ ‫دلیل اینکه احساسی ش��دند‪ ،‬نه به دلیل اینکه شور انقالب‬ ‫انها را گرفت‪ ،‬ب رای اینکه این ریش��ه در هویت تاریخی انها‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫‪ l‬یعنی وقتی شما ب رای انسان ذاتی قائل هستید‪،‬‬ ‫عرض کردم حسب اینکه بتوانی زبان ب ی زبان ها باشی‪ ،‬باید‬ ‫ب رای انس��ان نیاز واقعی قائل باش��ی‪ .‬نیاز واقعی ب رای انها‬ ‫قائل ش��دن یعنی ب رای انها ذاتی قائل باشی‪ .‬مگر م ی شود‬ ‫منهای غایت از ذات صحبت کرد؟ و م ی شود منهای غایت‬ ‫از ذات بدون خدا و از غای��ت و ذات صحبت کرد؟ پس یک‬ ‫نس��بت زیبا و ظریفی بین غای��ت‪ ،‬ذات و خدا وج��ود دارد‪.‬‬ ‫روشنفکران نسل دوم‪ ،‬این را متوجه هستند‪ .‬ضمن اینکه نیاز‬ ‫را هم به یک نیاز مدنی و سیاس��ی صرفا فردی یا اقتصادی‬ ‫و اجتماعی جمع��ی‪ ،‬فرو نم ی کاهند‪ .‬هم��ه اینها مجموعه‬ ‫نظرشان است‪ .‬منتها باتوجه به ان ش��رایط زمانی و مکانی‬ ‫خاص‪ ،‬شاید تاکیدش��ان روی حقوق اقتصادی و اجتماعی‪،‬‬ ‫پررنگ تر بوده باش��د‪ .‬به طور مثال ما یک روشنفکری داریم‬ ‫به نام مرحوم شریعتی که به سه نیاز همزمان اشاره م ی کند‬ ‫و اتفاقا خیلی قشنگ است و کمتر به این شاهکار شریعتی‬ ‫توجه م ی شود‪ .‬ایشان سه مولفه را م ی گوید‪« :‬ازادی‪ ،‬ب رابری‬ ‫و عرفان» این نکته به لحاظ فلس��فی خیلی ظریف اس��ت‬ ‫یعنی ش��ما اگر عرفان را برداری‪ ،‬اخالق را برداری‪ ،‬معنویت‬ ‫را برداری‪ ،‬ازادی و عدالت جمع نم ی ش��ود‪ .‬این مساله کمتر‬ ‫مورد توجه قرار م ی گیرد‪ .‬یعنی شما نم ی توانی بگویی هم‬ ‫ازادی را م ی خواهم و هم عدالت را بدون عنصر اخالق‪ .‬خود‬ ‫این بحث قشنگی اس��ت‪ .‬ب رای اینکه اگر شما م ی خواهید‬ ‫توجه به دیگری داشته باشی‪ ،‬پای عدالت وسط م ی اید‪ .‬شما‬ ‫باید از حق خودت بگذری‪ ،‬بناب راین ازادی ها باید یک مقدار‬ ‫محدود ش��ود‪ .‬یعنی اگر ازادی را بردی در کانتکس و زمینه‬ ‫فردگرای��ی و لذت گرایی دیگر نم ی توان��ی توجه به دیگری‬ ‫داشته باشی‪ ،‬اصال عدالت با اخالق فردی سازگار نیست‪ ،‬با‬ ‫گذشت سازگار است‪ .‬این گذشت یک فعل اخالقی است‪ .‬به‬ ‫نظر من شاید اقای شریعتی اینها را تئوریزه نکرد‪ ،‬ولی توجه‬ ‫به این معنا داشت یا ان خداگرایی که در اندیشه روشنفکران‬ ‫نسل دوم بود‪ ،‬واقعا عجیب است و یک نکته جالبی است‪.‬‬ ‫یک نگرش منظومه ای گفتمانی جدید در نسل دوم ظهور‬ ‫م ی کند و منجر به انقالب م ی ش��ود‪ .‬نکته جالب اینجاست‬ ‫که انقالب‪ ،‬اوج تکامل دشمن شناسی است‪ .‬اوج فه م دقیق‬ ‫از علت عقب ماندگی در کشور است و انتخاب مبانی نظری‬ ‫و مولفه ها و گفتمانی که م ی ت��وان دقیقا با تکیه بر ان یک‬ ‫دشمن شناسی ریشه ای انجام داد‪ .‬بعد از جمهوری اسالمی ما‬ ‫شاهد این هستیم ؛ دوباره یک رجعتی به گفتمان اول صورت‬ ‫م ی گیرد‪ .‬دوبار ه عده ای فی ل ش��ان یاد هندوستان م ی کند و‬ ‫م ی خواهند همان منورالفکران نسل اول را احیا کنند که به‬ ‫نظر من نه نگاه جامعی به روشنفکری بوده و نه نگاه جامعی‬ ‫به تاریخ و هویت ای رانی بوده و نه ن��گاه جامعی به نیازهای‬ ‫انسانی بوده و نه توجهی به ارتباطات منطقی و مفهومی بین‬ ‫ذات‪ ،‬غایت و خدا بوده است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫‪ l‬بحث من است که روشنفکر زبان ب ی زبان هاست‪.‬‬ ‫او بیشتر با فرایندهای اغوایی و هژمونیک به کار گرفته شده‬ ‫از سوی صاحبان قدرت سر و کار دارد‪ .‬یعنی از پیچیده ترین‬ ‫ش��کل اعمال ق��درت اعمال ش��ونده و اعمال کننده هیچ‬ ‫اطالعی ندارد‪ .‬یعنی در حالت ش��کلی‪ ،‬به ص��ورت اغوایی‬ ‫و به ش��کل فریب ‪ .‬چون روش��نفکر ب رای مردم نیاز واقعی‬ ‫و بالطبع ذاتی قائل اس��ت‪ ،‬خ��ب او م ی تواند حس��ب این‬ ‫ذات شناس��ی بگوید اینج��ا به رغم رضایت م��ردم و به رغم‬ ‫عدم فریاد انها ی��ک اعمال قدرتی صورت گرفته که اس��م‬ ‫ان اغواس��ت و اعمال ش��ونده از اعمال کننده ق��درت خبر‬ ‫ندارد‪ .‬این باالترین و بزرگترین رس��الت روش��نفکری است‪.‬‬ ‫اگر ش��ما االن هم بروید و ب��ه واژه نامه ه��ای مختلف نگاه‬ ‫کنید این تعری��ف را از روش��نفکری م ی دهند‪ .‬اگر کس��ی‬ ‫ب رای انسان ذات قائل نباش��د و مثال نگاه پس ت مدرنیستی‬ ‫یا مثال نگاه های تاریخ گرایانه و زمان گرایانه داش��ته باش��د‪،‬‬ ‫نم ی تواند کار روشنفکری انجام دهد‪ .‬روشنفکر باید قائل به‬ ‫حقیقت باشد‪ ،‬قائل به ذات باشد‪ ،‬قائل به این باشد که سوژه‬ ‫م ی تواند موضوع شناس��ایی را بشناس��د‪ ،‬م ی تواند تحقیق‬ ‫کند و اگر دچار یک نوع اختالط و ی��ک به هم امیختگی و‬ ‫یک نوع نسب ی گرایی شد‪ ،‬نم ی شود به او کلمه روشنفکری‬ ‫را اطالق کرد‪ .‬ح��اال این اصط�لاح در تاریخ م��ا دوره های‬ ‫مختلف داش��ته‪ ،‬در دوره اول ک��ه همان دوره روش��نگری‬ ‫است‪ ،‬دوره منورالفکری روشنفکران ماست که بسیار شبیه‬ ‫دوران روش��نگری اروپاست‪ ،‬یعنی ش��ما هر برداشتی که از‬ ‫روشنگری اروپا دارید و هر برداش��تی که از اومانیسم لیب رال‬ ‫دارید م ی توانید در منورالفکران صدر مش��روطه هم دنبال‬ ‫کنید‪ .‬در واقع تاکید انها بیشتر روی حقوق مدنی و سیاسی‬ ‫افراد بود و یک نوع تجربه گرای��ی‪ ،‬عقل گرایی و فردگرایی‬ ‫در انها مشاهده م ی شد‪ .‬این روشنفکری با چالش هایی هم‬ ‫روبه رو شد ولو اینکه این چالش ها چندان گفتمانی هم نبود‪،‬‬ ‫اما یک چالش های راهبردی یا به گونه ای چالش هایی که در‬ ‫همان گفتمان تعریف م ی شد اما تاکید ان روی مولفه های‬ ‫دیگر بود که من ح��اال ان چالش هایی که به اصطالح چپ‬ ‫مارکسیسم با این منورالفکرها داشتند را از این جنس م ی دانم‪.‬‬ ‫یعنی در مبنا یکی هستند‪ ،‬اگر دقت کرده باشید مارکس هم‬ ‫به روشنگری خوشبین بود‪ .‬یعنی در همین گفتمان است‪،‬‬ ‫حاال اگر کسی در یک گفتمان تاکید بر یک مولفه داشت‪،‬‬ ‫دیگری تاکید بر مولفه دیگری داش��ت اما چالش گفتمانی‬ ‫نبود‪ ،‬این نکته خیلی مهم است‪ .‬اما در مقطع بعد که از انها‬ ‫م ی شود به عنوان روشنفکران نس��ل دوم یاد کرد‪ ،‬ما شاهد‬ ‫نوعی چالش گفتمانی با این گفتمان روش��نگری هستیم؛‬ ‫روشنفکرانی مانند مرحوم شریعتی‪ ،‬شهید مطهری‪ ،‬شهید‬ ‫بهش��تی و حتی خود ام��ام (ره) در راس هم��ه حرکت های‬ ‫روشنفکری نس��ل دوم قرار دارند‪ .‬بناب راین من روشنفکری را‬ ‫امری غیرممکن نم ی دانم‪ ،‬به مضمون تعریف م ی کنیم‪ .‬در‬ ‫نقشقدرتنرمروشنفکراندرافزایش‬ ‫قدرتملی‬ ‫‪47‬‬ ‫داش��ت‪ .‬منتها عرض کردم بحث من این بود بعد از انقالب‬ ‫یک اتفاقاتی م ی افتد و دوباره نس��ل سومی مطرح م ی شود‬ ‫در اتصال با نسل اول و بعد عده ای هم سعی م ی کنند که باز‬ ‫برگردند به نسل دوم‪.‬‬ ‫چقدر موفق بوده است؟‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫‪ l‬موفقیت یک روشنفکری را صرفا با نمود سیاس ‬ ‫ی‬ ‫ان نباید ارزیابی کرد‪ .‬این هم یک بحثی است که به نظر من‬ ‫ازاردهنده است‪ .‬شاید یکی از زشت ی هایی که تاریخی است‬ ‫و تاکنون هم انقالب اس�لامی نتوانس��ته با ان مواجهه ای‬ ‫داشته باشد این است که همه چیز با قدرت دولتی سنجیده‬ ‫م ی ش��ود‪ .‬یعنی ه ر کس قدرت را گرف��ت‪ ،‬دیگر حرف اول‬ ‫و اخر را او م ی زند‪ .‬این جمله امام عل��ی (ع) خیلی زیبا ب رای‬ ‫من تداعی م ی ش��ود که وقتی س��لطان عوض م ی ش��ود‪،‬‬ ‫زمان هم عوض م ی ش��ود‪ .‬یعنی همه چیز عوض م ی شود‪.‬‬ ‫تا همین دی��روز‪ ،‬من یادم اس��ت که عده ای به ن��ام دفاع از‬ ‫اقای احمدی نژاد‪ ،‬من را مورد حمله قرار دادند‪ ،‬همین امروز‬ ‫عده ای ب رای دفاع از اقای روحانی باز هم مرا مورد حمله قرار‬ ‫م ی دهند‪ .‬خب این داستان حمله چیست؟ چرا وقتی کسی‬ ‫به قدرت م ی رسد شما حمله م ی کنید؟ از ان طرف هم ببینید‬ ‫چرا وقتی کسی به قدرت م ی رسد‪ ،‬فرد دیگری را نقد م ی کند؟‬ ‫کدام مهمتر است‪ .‬انی که وقتی کس��ی به قدرت م ی رسد‬ ‫نقدش م ی کند مهم است یا انی که وقتی به قدرت م ی رسد‬ ‫شما از او حمایت م ی کنید؟ کدام مهم است و کدام با رسالت‬ ‫روشنفکری س��ازگارتر است؟ چون روش��نفکر با قدرت های‬ ‫دولتی در م ی افتد‪ .‬پس انی که با قدرت دولت��ی در افتاده را‬ ‫باید تمجیدش کرد نه اینکه به اسم دفاع از قدرت حاکم نقد‬ ‫م ی کنید‪ .‬معلوم است چه عنوانی را باید روی ان گذاشت جز‬ ‫نان را به نرخ روز خوردن؟ یک روشنفکر‪ ،‬نان به نرخ روز خور‬ ‫نیست‪ .‬مخصوصا شرایط س��اختاری ما که نیاز به نقد دارد‪.‬‬ ‫انقالب اس�لامی نیامد که کل تاریخ را پاک کند‪ ،‬نتوانسته‪،‬‬ ‫چون ما یک شرایط ساختاری و یک ش��رایط ازاردهنده هم‬ ‫داریم‪ .‬به ه ر حال یک ذهنیت استب دادزده هم در برخی از اقشار‬ ‫ما وجود دارد‪ .‬یک ذهنیت زمان زده در بعضی از نخبگان ما‬ ‫وجود دارد‪ .‬یک رابطه قدرت و ثروتی در ساختار ما با اتکا به‬ ‫ساختار نفتی وجود دارد که متاسفانه انقالب اسالمی نتوانسته‬ ‫یا نخواسته یا نشده با این مقابله جدی کند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫در واقع ش�ما دارید در مورد نس�بت حاکمیت و‬ ‫روشنفکر سخن م ی گویید‪ .‬همان سوال نخست‬ ‫ما‪ ،‬نسبت نظام با روشنفکری؟‬ ‫‪ l‬بحث من این است که اینجا دوسویه است‪ .‬این‬ ‫تقابل هایی که روش��نفکری با جمهوری داشته و جمهوری‬ ‫با روشنفکری داش��ت‪ .‬به نظر من جمهوری اسالمی بعد از‬ ‫اس��تق رارش یک مقداری ان نگاه انتقادی اش به مس��ائل را‬ ‫فراموش کرد‪ .‬یک جورایی قدرت زده شده‪ .‬یک جورایی قدرت‬ ‫به قدرت رسمی تقلیل داده شد و از قدرت نقد غفلت شد‪.‬‬ ‫چرا م ی گویید جمهوری اسالمی و انقالب اسالمی‬ ‫را جدا م ی کنید؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬من همیش��ه ای��ن کار را م ی کن��م‪ .‬انقالب‬ ‫اس�لامی یک گفتمان اس��ت‪ .‬در یک حادثه سیاس��ی به‬ ‫ن��ام ‪22‬بهمن نم��ود سیاس��ی اش را به رخ کش��ید اما من‬ ‫انقالب اسالمی را به ‪ 22‬بهمن تقلیل نم ی دهم حتی به نظام ‬ ‫جمهوری اسالمی هم تقلیل نم ی دهم‪ .‬جمهوری اسالمی‬ ‫نماد سیاس��ی یک گفتمان اس��ت‪ .‬بارها هم این را گفته ام‪.‬‬ ‫برحس��ب نقد ان معیار سیاست هاس��ت‪ .‬هر اتفاقی که در‬ ‫جمهوری اسالمی م ی افتد نباید به نام انقالب نوشت‪ .‬این به‬ ‫سیاست ها و رفتار افراد برم ی گردد‪.‬‬ ‫منظورتان دولت است؟‬ ‫‪ l‬بله؛ همان است‪ .‬این متاسفانه گریبان بسیاری را‬ ‫هم گرفته است‪ .‬به ه ر حال تا کسی نقد م ی کرد‪ ،‬بالفاصله‬ ‫یقه او را م ی گرفتند که تضعی��ف انقالب م ی کند‪ ،‬تضعیف‬ ‫جمه��وری اس�لامی م ی کن��د‪ .‬بعض ی ها هم ی��ک خرده‬ ‫ریش��ه ای تر م ی گفتند تضعیف انقالب اس��ت در حالی که‬ ‫فوقش باید م ی گفتی تضعیف جمهوری اس�لامی اس��ت‪.‬‬ ‫چون یک قرابت بین جمهوری اس�لامی و انقالب اسالمی‬ ‫برقرار ش��ده بود‪ ،‬بالفاصله م ی گفتند تضعیف انقالب است‬ ‫و س��عی م ی کردند ط��رف را یک طوری س��اکت کنند‪ ،‬این‬ ‫یک واقعیت است‪ .‬من بارها گفتم روشنفکری نسل دوم ما‬ ‫بسط و انبس��اط پیدا نکرد‪ .‬به محض اینکه به یک پیروزی‬ ‫رسید‪ ،‬ان رسالت تاریخی و روشنگری و اگاه ی بخشی خود‬ ‫را فراموش کرد و به اصطالح تحت الشعاع تثبیت نظام قرار‬ ‫گرفت‪ .‬واقعا درک نش��د ک��ه در ب رابر مس��ائل فکری نباید‬ ‫برخورد قهرامیز ش��ود‪ ،‬برخورد فیزیکی و سیاسی شود‪ .‬این‬ ‫اتفاق متاس��فانه اگر رخ نداده بود ما امروز معضلی به عنوان‬ ‫مواجهه روش��نفکران با جمهوری اس�لامی نداشتیم‪ .‬یعنی‬ ‫روشنفکری اتفاقا موید جمهوری اسالمی هم م ی شد‪ ،‬ب رای‬ ‫اینکه م ی ام��د در عرصه عمومی مس��ائل خ��ود را مطرح‬ ‫م ی کرد‪ ،‬بعد این مس��ائل تبدیل به یک موضوع م ی ش��د‪،‬‬ ‫در عرصه رس��می راجع به این موضوعات اندیشیده م ی شد‬ ‫و با یک پاس��خ هایی به عرصه مدنی برم ی گش��ت و دوباره‬ ‫این چرخه ادامه پیدا م ی کرد‪ .‬متاس��فانه ای��ن اتفاق نیفتاد‪.‬‬ ‫خود اینکه این اتفاق نم ی افتد به ه ر حال یک بازتابی ایجاد‬ ‫م ی کند چه طبیعی و چه غیرطبیعی‪ .‬یعنی چه در واکنش‪،‬‬ ‫البته بعض ی وقت ها هم واکنش است یعنی من نم ی توانم‬ ‫بگویم طرف صرفا از یک مس��اله و یک مقول��ه‪ ،‬فکری را‬ ‫مطرح کرده باش��د‪ ،‬بعضی وقت ها هم یک نوع انزجار‪ ،‬یک‬ ‫نوع واکنش و یک نوع افراط اس��ت‪ .‬ولی منشا این افراط به‬ ‫مواجهه ای که با این مقوله ش��ده‪ ،‬برم ی گردد‪ .‬خب این نوع‬ ‫برخورد انها به یک طرف‪ .‬ط��رف مقابل هم توجه نم ی کرد‬ ‫که روش��نگری امتحان خ��ودش را پس داده‪ ،‬مارکسیس��م‬ ‫امتحان خود را پس داده اس��ت‪ ،‬باالخره باید یک گفتمانی‬ ‫را اختیار کنیم که هم به لحاظ فلس��فه سیاسی قابل دفاع‬ ‫باش��د هم جامع باش��د‪ ،‬هم با هویت فرهنگی و تاریخی ما‬ ‫سازگار باشد‪ .‬این بحث بسیار مهمی است که ما از ان غافل‬ ‫هستیم‪ .‬این بحثی که من خدمت شما عرض م ی کنم نمود‬ ‫در توسعه دارد‪ ،‬نمود در علم دارد‪ ،‬نمود در روشنفکری دارد و در‬ ‫جاهای دیگر‪ .‬این بحث را دقت کنید‪ .‬ما یک الگوی نوسازی‬ ‫توسعه داریم‪ ،‬یک توسعه فرهنگی داریم یا به تعبیری یک‬ ‫فرهنگ توسعه داریم و یک توس��عه فرهنگی داریم‪ .‬نکته‬ ‫جالب اینجاست‪ ،‬ان چیزی که در ای ران از زمان پهلوی و حتی‬ ‫قبل از پهلوی مانور داده م ی ش��د‪ ،‬یک جور غربگرایی بود‪.‬‬ ‫یک جورایی تمسک به نوس��ازی الگوی غرب ب رای رسیدن‬ ‫به ترقی و پیش��رفت بود‪ ،‬حتی به لحاظ مبانی معرفتی‪ ،‬من‬ ‫کاری به دیکتاتوری ش��اه ندارم‪ ،‬منورالفکرها هم در مبانی‬ ‫نظری شان مثل متفکران نوسازی م ی اندیشیدند که شاه هم‬ ‫م ی خواس��ت یک کپ ی برداری ناقصی از او به دست بگیرد‪.‬‬ ‫این نکته خیلی ظریفی است‪ .‬م ی خواهم بگویم منورالفکران‬ ‫چندان نم ی توانند شاه را به چالش بکشانند‪ ،‬ب رای اینکه یک‬ ‫جاهایی اشتراک دارند‪.‬‬ ‫بعضی جاها همراه هستند‪.‬‬ ‫‪ l‬اصال اشتراک دارند‪ .‬این نکته خیلی ظریفی است‪،‬‬ ‫ان ش��اءاهلل بدفهمی نش��ود‪ .‬م ی خواهم ای��ن را عرض کنم‬ ‫که وقتی شما س��رمایه داری را نگاه م ی کنید‪ ،‬سرمایه داری‬ ‫ی ان نباید ارزیابی کرد‪ .‬این‬ ‫موفقیت یک روشنفکری را صرفا با نمود سیاس ‬ ‫هم یک بحثی است که به نظر من ازاردهنده است‪.‬‬ ‫‪48‬‬ ‫به چه برم ی گردد؟ س��رمایه داری به لیب رالیس��م برم ی گردد‪،‬‬ ‫س��رمایه داری به روش��نگری برم ی گردد‪ ،‬س��رمایه داری به‬ ‫تاکید بی��ش از حد ب��ه حق ف��ردی و سیاس��ی و غفلت از‬ ‫حقوق اقتص��ادی و اجتماعی برم ی گردد‪ .‬ای��ن یک گزاره و‬ ‫مقدمه‪ .‬مقدمه دوم اینکه روش��نفکران نسل اول ما چگونه‬ ‫م ی اندیشند؟ در همین کانتکس روش��نگری م ی اندیشند‪.‬‬ ‫این هم مقدمه دوم‪ .‬مقدم س��وم اینکه ش��اه چه الگویی را‬ ‫م ی خواست در ای ران پیاده کند؟ همین الگوی شبه نوسازی‬ ‫را‪ .‬یعنی م ی بینیم که اینجا اشتراک ها خود را نشان م ی دهند‪.‬‬ ‫اما خود دنیای غرب فهمید که این الگوی نوسازی و الگوی‬ ‫سرمایه داری حاال چه به شکل مستقل و چه به شکل وابسته‪،‬‬ ‫ب رای جهان سوم جواب نم ی دهد و در این میانه بحثی را به‬ ‫نام فرهنگ توس��عه فرهنگی مطرح کرد‪ .‬توسعه فرهنگی‬ ‫یعنی توسعه باید خود را با فرهنگ وفق دهد‪ .‬حاال ان کسی‬ ‫که از علم صحبت م ی کند اما توجه به شرایط زیس ت جهانی‬ ‫ما ندارد‪ ،‬ان کس��ی که از حقوق دم م ی زند اما توجه به حق‬ ‫فرهنگی ندارد که به عنوان خاستگاه تاریخی است‪ ،‬ان کسی‬ ‫که از روشنفکری دم م ی زند اما توجه به ان تحفظات ملی و‬ ‫تاریخی ما ندارد‪ .‬پس اینها در یک جاهایی م ی بینیم که با‬ ‫هم اش��تراک دارند‪ .‬بناب راین من نکته ای را عرض م ی کنم‬ ‫و ان‪ ،‬ای��ن بود که روش��نفکران هم باید ای��ن را بفهمند که‬ ‫قطع نظر از ان مسائل فلس��فی و مولفه ها‪ ،‬در کدام جامعه‬ ‫روش��نفکری م ی کنند؟ زبان کدام ب ی زبان م ی ش��وند؟ خود‬ ‫زبان عالوه ب��ر اینکه ما م ی گوییم زب��ان ب ی زبان‪ ،‬خود یک‬ ‫مقوله تاریخی است‪ .‬یعنی تو باید زبان یک جریان متراکم‬ ‫فرهنگی و تاریخی باش��ی تا انها بتوانند با تو ارتباط برقرار‬ ‫کنند‪ .‬من م ی خواهم بگویم ضعف دوس��ویه بوده‪ ،‬از طرفی‬ ‫گفتمان روشنفکری نس��ل دوم انبس��اط پیدا نم ی کند‪ ،‬به‬ ‫دلیل قدرت زدگی و مصلحت اندیش��ی های کاذب و تحویل‬ ‫قدرت به قدرت رسمی‪ ،‬روشنفکری ما هم متاسفانه حاال یا در‬ ‫کنش یا در واکنش نم ی اید گفتمان دوم را بسط دهد‪ ،‬م ی اید‬ ‫یک جاهایی رجعت م ی کند به هم��ان گفتمان اول و هنوز‬ ‫هم ما این داستان را داریم و متاسفانه االن م ی بینم که این‬ ‫بازگشت پرمالت تر و پررنگ تر شده‪ ،‬البته در ان مایه هایی‬ ‫از استحکام معرفتی و اندیشه ای نم ی بینم بیشتر احساس‬ ‫م ی بینم‪ .‬بیشتر همان « اذا تغی رالسلطان اذا تغی رالزمان» را‬ ‫که حضرت علی(ع) فرمودند‪ ،‬م ی بینم‪ .‬بیش��تر ناپختگی و‬ ‫فقدان یک فرهنگ منس��جم و مستحکم و پایدار نخبگی‬ ‫م ی بینم‪ .‬یعنی نم ی خواهم بگویم نشسته اند‪ ،‬اندیشیده اند و‬ ‫فکر کردند و به مولفه ها و مبانی نظری رسیدند و در گذشته‬ ‫هم چنین موضعی داشتند و االن هم همان موضع را دارند‪،‬‬ ‫نه این طوری نیست‪ .‬بناب راین این قضیه هم ازاردهنده است‬ ‫و هم امیدوارکننده‪ .‬ازار دهنده است که چرا این چنین است‪،‬‬ ‫اما امیدوارکننده اس��ت که خب اینها پایدار نیس��تند‪ ،‬یعنی‬ ‫جریانی که صالبت درونی و انسجام نداشته باشد و با زمان‬ ‫باال و پایین شود‪ ،‬دردس��ر ایجاد م ی کند ولی اگر غیر از این‬ ‫بود شما باید بیش��تر ناامید م ی ش��دی‪ ،‬ولی من خیلی هم‬ ‫خوشبین هستم‪ .‬م ی گویم درست اس��ت ازاردهنده است و‬ ‫ازاردهندگ ی های بدی هم دارند و همیشه هم داشته اند‪ .‬حیف‬ ‫است‪ ،‬ناراحت م ی شویم ولی این جریان ناپایدار و نامنسجم‬ ‫دوام ندارد‪.‬‬ ‫شما گفتید روشنفکرانی که بعد از انقالب حضور‬ ‫داشتند ب ه نوعی کار روشنفکری را ادامه ندادند و‬ ‫نسل دوم بسط پیدا نکرد‪ .‬در مقابل نیز افتراق و‬ ‫جدایی میان قدرت رسمی و روشنفکری که متاثر‬ ‫از نسل اول بود هم ب ه وجود امد‪ .‬اگر بخواهیم به‬ ‫روشنفکر کسی اس�ت که زبان بی زبان هاست‪ .‬کس�ی است که سخنگوی‬ ‫نیازهای واقعی و خواسته هایی است که به زبان مردم امده است‪.‬‬ ‫موضوع این گفت وگ�و برگردیم بفرمایید چگونه‬ ‫روش�نفکران نس�بت به مس�اله غرب و امریکا‬ ‫واکنش نشان دادند؟‬ ‫‪ l‬اگر بخواهم یک جواب اکادمیک به شما بدهم‬ ‫این است که ما نتوانس��تیم میان تفکیک و انسجام جمع‬ ‫بزنیم‪ .‬به لحاظ تاریخی یا به سمت انسجام م ی رویم‪ ،‬یعنی‬ ‫فقط توجه به عناص��ر وحدت بخش یا به س��مت تفکیک‬ ‫م ی رویم‪ ،‬یعنی توجه به حق‬ ‫و حقوق افراد و گروه ها‪ .‬یعنی‬ ‫یا بر تمایزیافتگی و تفکیک‬ ‫گروه ها اصرار م ی ورزیم یا بر‬ ‫ارتب��اط و پیوس��تگی انها‪ .‬ما‬ ‫نتوانس��تیم اینه��ا را تاریخی‬ ‫جمع ببندی��م‪ .‬یعنی بگوییم‬ ‫ه��م توجه ب��ه ح��ق گروه ها‬ ‫و افراد باید بش��ود هم اینکه‬ ‫دچار انارشی نشویم‪ .‬باالخره‬ ‫یک چیزی هم باید افراد را به‬ ‫هم پیوند بدهد؛ همان فرایند‬ ‫تفکی��ک و انس��جام که من‬ ‫بارها از ان س��خن گفته ام‪ .‬به‬ ‫نظر م ی رس��د که این معضل‬ ‫یک معضلی اس��ت که بین‬ ‫گروه ها دیده م ی ش��ود‪ .‬غالبا‬ ‫گروه های سیاسی ما فهمی‬ ‫ از این ندارند‪ ،‬یعن��ی واقعا نه‬ ‫فهم��ی از فراین��د تفکیک و‬ ‫نه از انس��جام دارند‪ .‬وقتی به‬ ‫تفکیک م ی اندیش��ند‪ ،‬توجه‬ ‫ندارند که در کنار این تفکیک‬ ‫باید انسجامی هم باشد‪ .‬مثال‬ ‫منافع ملی ‪ ،‬مصالح ملی‪ ،‬ثبات‬ ‫سیاسی و امنیت ملی‪ ،‬حقوق‬ ‫فرهنگی و عدالت اجتماعی‪.‬‬ ‫انچن��ان بر تعلق��ات گروهی‬ ‫خودش��ان اصرار م ی ورزند که‬ ‫بعضی وقت ها باید گفت صد‬ ‫رحمت به فضای انس��دادی‬ ‫برخی گروه��ای چپ‪ .‬عرض‬ ‫کردم که متاس��فانه این افتی‬ ‫اس��ت که ه��م ش��امل چپ‬ ‫اس��ت و هم ش��امل راست‪.‬‬ ‫یعنی ه��م قواعد مش��ترک‬ ‫بازی را نم ی دانند و هم توجه‬ ‫ب��ه ان مرزهای مش��ترک و‬ ‫انسجام بخش ندارند‪.‬‬ ‫از س��وی دیگر عناصر وحدت بخش و انسجام بخش‬ ‫ی وقت ها کارکرد انسجام بخش ش��ان را‬ ‫ما در جامع��ه بعض ‬ ‫فراموش م ی کنن��د و کارکرد جناحی م ی گیرند‪ .‬کس��ی که‬ ‫اجناحی کار کند‪ .‬کس��ی‬ ‫قرار اس��ت کار فراجناحی کند‪ ،‬فر ؟؟؟؟؟‬ ‫که قرار است جزو عناصر وحدت بخش باشد‪ ،‬وحدت بخش‬ ‫عمل کند و سلیقه سیاس ی اش را اعمال نکند‪ .‬این مسائل‬ ‫همان طور که عرض کردم هم به فرهنگ سیاسی گروه های‬ ‫سیاسی ما برم ی گردد که واقعا شفاف‪ ،‬روشن و توسع ه یافته‬ ‫نیستند و توجه ندارند که صرفا نباید بر طبل تفکیک کوبید‬ ‫و باید توجه به مالک مش��ترک هم داش��ت‪ .‬از سوی دیگر‬ ‫عناصر وحدت بخش ما هم گاهی کارکرد گروهی م ی گی رند‪.‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫این نبود که به راحتی یک دفعه‪،‬نیاز به معجزه به وجود بیاید‪.‬‬ ‫من همان موقع گفتم ‪ -‬نم ی توانس��تم نادیده بگیرم ‪ -‬که‬ ‫چه کس��انی ان طرف مرزها از این طرح حمایت م ی کردند؟‬ ‫چه کس��ی را محکوم م ی کردند؟ من همان موقع هم گفتم‬ ‫یا کاس��ه ای بوده در انتظار قدح یا کاس��ه رفته و ان قدحش‬ ‫بوده‪ .‬اینجا نکته ای اس��ت که عرض م ی کنم‪ .‬من ادم اهل‬ ‫مصلحتی نیستم‪ .‬ادم باید حرفش را بزند‪ ،‬فحش بخورد اما‬ ‫حرفش را بزند‪ .‬چون من که تحت هر شرایطی فحشش را‬ ‫م ی خورم‪ ،‬خب چر ا اش نخورده و دهن سوخته‪ ،‬بگذار اشش‬ ‫را بخورم‪ .‬حاال هم دارم اشش را م ی خورم (خنده)‪ .‬بعد فحش‬ ‫بدهند و هتاکی کنند‪ .‬واقعیت به این سادگ ی ها که م ی بینیم‬ ‫اینج�ا یک س�وال ب�ه وج�ود م ی اید ک�ه رابطه‬ ‫روشنفکران با منافع ملی چیست؟مثال اگر انها با‬ ‫احمدی نژاد مشکل دارند چرا در بحث منافع ملی‪،‬‬ ‫مساله هسته ای و‪ ...‬اشکال تراشی م ی کنند؟‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫‪ l‬اتفاقا م ی خواهم یک نکته ای را بگویم‪ .‬کسی که‬ ‫ریشه ای با امریکا مقابله کرد‪ ،‬در هر مقطع و فازی چه از لحاظ‬ ‫مبانی نظری و چه نگاه تک مولفه ای و چه ان سیاست های‬ ‫امپریالیس��تی و جهانگی ران��ه امری��کا‪ ،‬همی��ن گفتم��ان‬ ‫انقالب اسالمی بود‪ ،‬مرگ بر امریکا ب رای او یک حربه نرم بود‪.‬‬ ‫یعنی مال مردم بود‪ .‬یعنی انق�لاب حکایت از مردم ی بودن‬ ‫م ی کند چون ما که نم ی توانس��تیم مصاف س��خت افزارانه‬ ‫با امریکا داشته باش��یم‪ ،‬پس یک مصاف نرم داشتیم‪ .‬یک‬ ‫مرگ بر امریکا داشتیم و این مرگ‬ ‫بر امریکا ب رای چه زمانی بود؟ ب رای‬ ‫قدرت رس��می نبود‪ .‬قدرت رسمی‬ ‫همان ابتدا خ��ود را پنچر کرد‪ .‬اگر‬ ‫یادتان باشد مالقاتی با برژینسکی‬ ‫و ان داس��تان ها به وجود امد؟ که‬ ‫ببینید چه شد‪ .‬حاال بعد از انقالب‬ ‫مرگ بر امریکا از کجا ش��روع شد‪،‬‬ ‫دانش��جوی خط امام(ره) احساس‬ ‫کرد که باید ی��ک حرکت تاریخی‬ ‫انجام دهد‪ .‬این حرکت هم ریش��ه‬ ‫در همان گفتمان اسالمی داشت‪.‬‬ ‫حاال م��ن م ی خواهم باز ش��واهد‬ ‫عینی بی��اورم‪ .‬بع��د از اینکه النه‬ ‫جاسوسی منهدم شد‪ ،‬چه اتفاقی‬ ‫افتاد؟ ان گفتمان اس�لامی دوباره‬ ‫به عرصه قدرت رس��می برگشت‬ ‫و نتای��ج ان را دیدیم‪ ،‬چ��را اینها را‬ ‫فراموش م ی کنیم؟ بازرگان گرایش‬ ‫به غرب داش��ت‪ ،‬وقتی بازرگان را‬ ‫دانشجویان خط امام کنار گذاشتند‪،‬‬ ‫ببینید چه اتفاقی م ی افتد‪ .‬مرگ بر‬ ‫امریکا در عرصه غیررسمی مطرح‬ ‫م ی شود‪ .‬یعنی عرصه مدنی است‪،‬‬ ‫عرصه رسمی نیست‪ .‬یک مرگ بر‬ ‫امریکا که تبلور توده هاست م ی اید‬ ‫یک بازتابی در قدرت رسمی دارد و‬ ‫نتایج ان ب رای نظام چه م ی ش��ود؟‬ ‫حاال ی��ک نکته ظریف��ی هم من‬ ‫اینجا بگویم‪ .‬چون بحث مرگ بر‬ ‫امریکا مطرح شد‪ ،‬چه کسی قطع‬ ‫رابطه کرد؟ ان کس��ی که این کار‬ ‫را کرده اس��ت برود تمهیدات الزم‬ ‫ب رای رابطه را فراهم کند؛ چرا ای ران؟‬ ‫و با این وضعیت‪ .‬واقعا ادم خجالت‬ ‫م ی کشد تیتر بعضی از روزنامه ها را‬ ‫م ی بیند‪ .‬خودت قطع رابطه کردی‬ ‫ ما قطع رابط��ه نکردیم‪ ،‬حاال ما‬‫باید منت تو را بکش��یم؟ ‪ -‬یعنی‬ ‫ان قدر بدبختیم؟ علت هم این اس��ت که م��ا از ان گفتمان‬ ‫اصیل انقالب اس�لامی رفته رفته فاصله م ی گیریم و وقتی‬ ‫این را نگاه م ی کنیم م ی بینیم هدف اینها امام است‪ .‬هدف‬ ‫اینها انقالب اسالمی است‪.‬‬ ‫من یک حرفی م ی زنم شما ببینید این حرف منطقی‬ ‫است یا نه؟ ایا مستند حرف م ی زنم یا غیرمستند؟ اوج ارتباط‬ ‫متعالی و عالی ای ران با امریکا کی بود؟ و ان زمان چه داشتیم؟‬ ‫و حاال اوج عزتمان ب رای چه زمانی است؟ ولی یک ناراحتی‬ ‫اینجا وجود دارد‪ .‬به خاطر همان فقدان نقد درون گفتمانی در‬ ‫هشت سال گذشته‪ ،‬اتفاقاتی افتاد که به این روز رسیده ایم‪.‬‬ ‫این نتیجه به خاطر همان فقدان نقد اس��ت‪ ،‬به خاطر عدم‬ ‫انبساط روشنفکری نسل دوم اس��ت‪ .‬ما خودمان را کشتیم‪،‬‬ ‫ش��ما در مجلس و خارج از ان ما را دیدید‪ ،‬اصال هیچ کسی‬ ‫توجه نم ی کرد؛ رندان امروز م ی گویند همه اصولگرایان این‬ ‫کار را کردند‪ .‬اما دیگر نم ی بینند ک��ه نقد درون گفتمانی در‬ ‫اردوگاه اصولگرای��ان ب ی نظیر بوده و اص�لا ردی از این نقد‬ ‫درون گفتمان��ی در اردوگاه اصالح طلب��ان نم ی بینید‪ ،‬ولی‬ ‫متاسفانه رندی است دیگر‪.‬‬ ‫همان طور که اشاره کردم اگر این انبساط روشنفکری ما‬ ‫محقق شده بود و نسل دوم منبسط شده بود‪ ،‬قدرت رسمی‬ ‫یکه ت��از میدان نبود‪ ،‬ق��درت‪ ،‬تقلیل به قدرت رس��می داده‬ ‫نم ی ش��د‪ ،‬از اعتبار قدرت و قدرت نقد غفلت نم ی شد‪ ،‬فضا‬ ‫نیست و خیلی باید هوش��یار بود و این هوشیاری انقالبی‬ ‫منهای خواس��ته های واقعی مردم نیس��ت‪ ،‬منه��ای تاریخ‬ ‫نیست‪ ،‬منهای عبرت گرفتن از گذشته نیست‪.‬‬ ‫‪49‬‬ ‫من مورد زیاد دارم که از ه��ر دو بگویم یعنی از ان طرف هم‬ ‫م ی توانم بگویم‪ .‬مثال وقتی یک نیروی��ی که وظیفه ملی‬ ‫دارد‪ ،‬وارد موضع گیری سیاسی م ی ش��ود‪ ،‬وقتی یک عضو‬ ‫ش��ورای نگهبان م ی اید به نفع یک گروه موضع م ی گیرد‪،‬‬ ‫وقتی یک نهاد م��ا ب ی طرفی خودش را از دس��ت م ی دهد‪،‬‬ ‫این تا حدی یک زمین��ه ای را فراهم م ی کن��د‪ .‬هر چند که‬ ‫ما این زمینه را موج��ه و معتبر ندانیم ول��ی به ه ر حال یک‬ ‫واقعیتی اس��ت که اتفاق م ی افتد‪ .‬از ان ط��رف هم حاال ما‬ ‫م ی گوییم به فرض که همه این مشکالت وجود دارد اما در‬ ‫جایگاه روشنفکر‪ ،‬نخبه سیاسی‪ ،‬گروه سیاسی یک مقداری‬ ‫خویشتن دارتر باش و یک مقدار توجه به این مسائل داشته‬ ‫باش که نقش پی ش قراولی و فرهنگ سازی خودت را ولو با‬ ‫هزینه های زیاد فراموش نکن‪ ،‬ولی واقعیت این اس��ت که‬ ‫همه اینها توصیه است ه ر چه ما در عمل شاهد این باشیم‬ ‫که عناصر وحدت بخش ما توجه به رسالت خودشان داشته‬ ‫باش��ند و گروه های ما هم توجه به این عناصر وحدت بخش‬ ‫داش��ته باش��ند فکر م ی کنم که این در فرهنگ سازی موثر‬ ‫واقع خواهد شد‪.‬‬ ‫من ای�ن س�وال را از ای�ن جهت م ی پرس�م که‬ ‫بسیاری از کس�انی که در دس�ته حامیان رابطه‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫انقالب اسالمی یک گفتمان است‪ .‬در‬ ‫یکحادثهسیاسیبهنام‪22‬بهمن‬ ‫نمود سیاسی اش را به رخ کشید اما‬ ‫من انقالب اسالمی را به‪ 22‬بهمن‬ ‫تقلیلنمی دهمحتیبهنظا مجمهوری‬ ‫اسالمیهمتقلیلنمی دهم‪.‬‬ ‫با امریکا هستند‪ ،‬حرفش�ان حل مشکالت مردم‬ ‫است‪.‬‬ ‫‪ l‬دلیل ان را بیش از اینکه اجتماعی و تاریخی بدانم‪،‬‬ ‫ب رای این دسته از افراد که ادعای روشنفکری یا پی ش قراولی‬ ‫دارند‪ ،‬ناپختگی معرفتی م ی دان��م‪ .‬حاال نم ی خواهم عنوان‬ ‫رندی را به کار ببرم؛ ناپخته هس��تند ی��ا فراموش کار‪ .‬یعنی‬ ‫اگر فهم دقیقی از س��رمایه داری داش��تند یا فهم دقیقی از‬ ‫امریکا در ش��رایط کنونی عالم داش��تند و اگر فهم دقیقی‬ ‫از عقب ماندگی و فهم دقیقی از گفتمان انقالب اس�لامی‬ ‫داش��تند‪ ،‬این گونه ب ی محابا و هیجانی موضع نم ی گرفتند‪.‬‬ ‫نکته جالب اینجاست که برخی از اینها کسانی هستند که‬ ‫زمانی خودشان پی ش قراول مرگ بر امریکا بودند و استقبال‬ ‫م ی کردند از اینکه این رابطه قطع شود و ما هم واقعا از موضع‬ ‫اینها در ان مقطع تاریخی تش��کر م ی کنی��م‪ ،‬اما االن اجازه‬ ‫بدهید اب راز انزجار کنیم از رفتار فعل ی ش��ان‪ .‬حاال چه شده و‬ ‫چه تغییری ایجاد شده است؟ واقعا بحث اینجاست که چه‬ ‫‪50‬‬ ‫اینک�ه دول�ت اق�ای احمدی ن�ژاد ضعف‬ ‫داشت ما هیچ ش�کی نداریم و نداشتیم و نقد‬ ‫هم م ی کردیم‪ .‬اتفاقا یکی از نقدهای ما به اقای‬ ‫احمدی نژاد این بود که چرا در ذیل و چارچوب‬ ‫گفتم�ان انقالب اسلامی حرک�ت نم ی کنی؟‬ ‫چرا ش�خصی تصمیم م ی گیری؟ چرا از تمام‬ ‫ظرفی ت ها استفاده نم ی کنی؟ چرا دم از مبارزه‬ ‫با امری�کا م ی زنی ام�ا ان زی�ر م ی خواهی کار‬ ‫دیگر کنی؟‬ ‫تغییری ایجاد شده؟ ایا امریکا‪ ،‬امریکا تر نشده؟ ایا این گرگ‬ ‫مورد نظر امام بعد از فروپاش��ی شوروی گرگ تر نشد؟ من از‬ ‫شما سوال م ی کنم در نظام دوقطبی گرگ‪ ،‬گرگ تر است یا‬ ‫در نظام تک قطبی؟ زمان امام ک��ه م ی گفتند رابطه گرگ و‬ ‫میش است و تا زمانی که گرگ و میش است ما رابطه برقرار‬ ‫نم ی کنیم و خودش��ان رفتند قطع رابطه کردند‪ ،‬من سوالم‬ ‫اینجاست که این تحریم ها که از اول این طور نبود بلکه این‬ ‫تحریم ها اضافه تر شده اس��ت‪ .‬پس معلوم است این گرگ‪،‬‬ ‫گرگ تر شده‪ .‬اتفاقا ما االن کمتر میش هستیم‪ .‬یعنی زمانی‬ ‫ش��ما توصیه م ی کنید که حاال از فرط میش ی هم که شده‬ ‫بیایید االن یک کمی کوتاه بیایید‪ ،‬ما که االن میش نیستیم‪،‬‬ ‫ما اتفاقا ب رای خودمان برو و بیایی داریم و به قول معروف االن‬ ‫هسته ای هستیم‪ ،‬موشک داریم‪ ،‬در منطقه جا پا داریم‪ .‬این‬ ‫دیگر خیلی ساده اندیشانه است‪ ،‬مثل کسی است که پتکی‬ ‫تو سرش خورده است و متوجه نیست که چه اتفاقی دارد رخ‬ ‫م ی دهد‪ .‬سعی کنید واقعی ت ها را خوب بشناسید‪ ،‬سعی کنید‬ ‫یک سری به خارج بزنید‪ ،‬س��عی کنید در داخل امریکا سیر‬ ‫کنید‪ ،‬یک مقداری در خودشان بروید و ببینید واقعا ان نگاهی‬ ‫که شما به امریکا دارید‪ ،‬امریکای ی ها به خودشان دارند؟ انها‬ ‫خودشان دچار پارادوکس های زیادی هستند‪.‬‬ ‫دقیقا در اوج تجلی عینی پارادوکس های غرب یا ان‬ ‫تضادهای چندگانه غرب‪ ،‬ش��ما یک جورهایی دارید غرب را‬ ‫یک گفتمان منسجم متعالی و کمال یافته تصور م ی کنید‪.‬‬ ‫درس��ت همان پی ش فرضی که بر الگوی نوسازی حاکم بود‬ ‫که نوسازی الگوی توسعه مورد نظر است‪ ،‬یک الگوی توسعه‬ ‫غربی است‪ .‬در واقع توسعه یک فرایند تاریخی است و همه‬ ‫کشورها این را طی م ی کنند و فعال امریکا در اوج این مسیر‬ ‫است و شما باید چنگ بزنید به امریکا تا شما هم بتوانید در‬ ‫این مسیر قرار بگیرید‪ .‬این طوری نیست؛ این همه تجربه‪،‬‬ ‫این همه مقاومت‪ ،‬یک شبه سر چه بر باد رود؟ البته من هنوز‬ ‫احساس م ی کنم که برگه های امیدی وجود دارد‪ ،‬ببینید هنوز‬ ‫اینها م ی بینند که مانع بزرگی به نام امام دارند و امام را دارند‬ ‫مستمسکی قرار م ی دهند ب رای شکستن قبح این ماجرا‪ .‬پس‬ ‫معلوم م ی شود که بحمداهلل هنوز مقاومت‪ ،‬هویت و گرایش‬ ‫به امام وجود دارد و م ی بینند که این مانع است‪ .‬اما این دیگر‬ ‫خیلی درداور اس��ت‪ ،‬مثل این م ی ماند که شما را با تکیه بر‬ ‫اسم خودتان و محتوای خودتان زیر سوال ببرند‪ .‬این نهایت‬ ‫ب ی رحم ی است‪ ،‬حاال ما به اسم امام م ی خواهیم با خود امام‬ ‫مقابله کنیم که امام هم منظورش��ان این بود که با امریکا‬ ‫رابطه برقرار ش��ود یا مثال مرگ بر امریکا گفته نش��ود‪ .‬بعد‬ ‫هم دیدیم که چنین چیزی نیس��ت و هیچ سندی هم دیده‬ ‫نشد و حاال شاید در یک مقطعی یک بحث هایی شده باشد‬ ‫و البته امام هم هیچ وقت روی خوش نش��ان ندادند و حاال‬ ‫هم دیگران یک چیزهایی گفتند؛ ای��ن مگر گفته های امام‬ ‫است؟ عرض من این است که این صحب ت ها چرا در شرایط‬ ‫فعلی بیان م ی شود؟ ببینید یک تصوری وجود دارد به نام القا‪،‬‬ ‫اگر یادتان باشد من گفتم روش��نفکر باید با اغوا مقابله کند‪.‬‬ ‫االن اغوا صورت گرفته متاسفانه بعضا اغوا و فریب به دست‬ ‫روشنفکران صورت م ی گیرد‪ .‬م ی گویند تمام مشکالت ما به‬ ‫خاطر تحریم است بناب راین اگر مساله تحریم حل شود‪ ،‬تمام‬ ‫مشکالت ما حل م ی شود در حالی که چه کسی درستی این‬ ‫را تایید کرده است؟‬ ‫شیوه بیان این مساله اما به نظر م ی رسد‪،‬امرانه‬ ‫اس�ت به صورتی که مذاکره با امری�کا برای رفع‬ ‫تحری م ها تنها راه حل مشکالت است‪.‬‬ ‫‪ l‬من فکر م ی کنم که این امرانه بودنش صرفا اشکار‬ ‫نیس��ت و ریش��ه در همان اغوا دارد‪ .‬یعنی از موضوع فریب‬ ‫غافل نشویم‪ .‬یک تصویری از واقعیت م ی دهند که تصویری‬ ‫منحرف است‪ .‬نتیجه ان تصویر منحرف‪ ،‬همین است دیگر‪.‬‬ ‫یعنی دیگر اصال امرانه هم نیست‪ ،‬یعنی یک طوری از سر‬ ‫انتخاب و اراده اس��ت‪ .‬به صورتی که دیگر امریکا ان امریکا‬ ‫نیس��ت‪ ،‬یک تصویری از امریکا م ی دهند که امریکا دیگر‬ ‫گرگ نیس��ت و ادم خوبی است‪ ،‬مهربان اس��ت‪ ،‬نگاه کنید‬ ‫االن چطوری اس��ت؟! از ان طرف هم م ی گویند شما هر چه‬ ‫م ی کش��ید از قطع رابطه با امریکاس��ت و از این طرف هم‬ ‫بعض ی ها با دو بال م ی روند به سوی امریکا‪ .‬مهم این است‪.‬‬ ‫روی همان بس��تر اغوایی‪ ،‬تصویر را عوض کردند که‬ ‫ش��ما خودت با انتخاب و اراده خودت با پاهای خودت بروی‬ ‫و کاسه گدایی هم به دست بگیری‪ ،‬بعد م ی بینید که پاسخ‬ ‫امریکا چه بود؟ دیدید که چه کار کرد؟ بعد از یک گفت وگوی‬ ‫تلفنی‪ ،‬چه افتضاحی به بار اورد و چه ابرویی از ما برد‪ .‬گفت‬ ‫چون ما تهدید کردی��م‪ ،‬ای ران کوتاه ام��ده و االن هم گزینه‬ ‫نظامی روی میز است‪ .‬ب رادر من! کسی نم ی گوید گفت وگو‬ ‫نکن‪ ،‬کسی نم ی گوید حرف نزن‪ ،‬کس��ی نم ی گوید جواب‬ ‫تلفن را نده‪ ،‬اما م ی توانی با یک قاطعیتی این جواب را بدهی‪،‬‬ ‫م ی توانی بفهمی که در چه موقعی��ت زمانی و مکانی قرار‬ ‫گرفته ای‪ ،‬واال اگر شما قوی باشی به لحاظ نرم افزاری ما هیچ‬ ‫مشکلی نداریم‪.‬‬ ‫اما وقتی م��ا قرائن را ن��گاه م ی کنی��م‪ ،‬م ی بینیم که‬ ‫ناامن ی ها یا ابهاماتی سر این مقوله ای ران و امریکا وجود دارد‬ ‫که روش��نفکر باید ب رای برطرف کردن ای��ن ابهام ها کمک‬ ‫کند تا روشن ش��ود که قرار اس��ت در مذاکره هسته ای چه‬ ‫اتفاقی رخ دهد‪ .‬ایا فقط هس��ته ای اس��ت یا غیرهسته ای؟‬ ‫چرا غیرهسته ای؟ باید شفاف باشد‪ .‬ببینید ما خیلی چیزها‬ ‫را داریم راحت از دست م ی دهیم‪ .‬سوال من اینجاست که ما‬ ‫مگر اینها را اسان به دست اورده ایم که اسان از دست بدهیم؟‬ ‫ببینید شما یک نگاهی به رابطه ای ران و امریکا بیندازید‪ .‬از‬ ‫کودتای ‪ 28‬مرداد مصدق بگیرید‪ ،‬مص��دق که متعادل بود‪.‬‬ ‫مصدق مرگ بر امریکا م ی گفت؟ کجا مصدق مرگ بر امریکا‬ ‫گفت؟! اصال چهره تندرویی نبود‪.‬‬ ‫شما کودتای ‪ 28‬مرداد را به اعتراف خودتان راه انداختید‪،‬‬ ‫بعد با نهضت امام مقابله کردید و واکنش های خونینی که با‬ ‫دانشجویان ‪ 16‬اذر کردید‪ ،‬با جوانانمان قبل از انقالب کردید‪،‬‬ ‫با خود انقالب کردید‪ ،‬بعد کودتاهای پ ی درپی که راه انداختید‪،‬‬ ‫بعد از اینکه النه جاسوسی منهدم شد‪ ،‬چه اتفاقی افتاد؟ ان گفتمان اسالمی‬ ‫دوباره به عرصه قدرت رسمی برگشت و نتایج ان را دیدیم‪ ،‬چرا اینها را فراموش‬ ‫م ی کنیم؟‬ ‫‪ l‬در نظریه های نوس��ازی مخصوصا بعد از جنگ‬ ‫جهانی دوم اینگونه مطرح ش��د که ب رای حل عقب ماندگی‬ ‫درون زای کش��ورها‪ ،‬به ه ر ح��ال باید به صورتی ب��ا امریکا‬ ‫مرتبط شد‪ .‬در مقابل اما نظریه های وابستگی امدند و گفتند‬ ‫که علت عقب ماندگی این کش��ورها ارتباط با کش��ورهای‬ ‫سرمایه داری است‪ ،‬پس باید قطع رابطه کرد‪ .‬یعنی م ی خواهم‬ ‫این را به ش��ما بگویم؛ تمام کش��ورهایی که زیر تیغ و یوغ‬ ‫سرمایه داری به سرکردگی امریکا بودند‪ ،‬مشکل اصلی را در‬ ‫همین ارتباط م ی دیدند که حاال نظریه وابس��تگی را مطرح‬ ‫کرده است‪.‬‬ ‫حاال ما نیز نباید اینقدر هم دچار افراط و تفریط شویم؛‬ ‫م ی گوییم هم باید توجه به عوامل درون داشت و هم توجه‬ ‫به عوامل بیرون‪ ،‬اما نم ی ش��ود از عوامل بیرون غفلت کرد‪.‬‬ ‫‪ l‬اول از اینکه دولت اقای احمدی نژاد ضعف داشت‬ ‫ما هیچ شکی نداریم و نداش��تیم و نقد هم م ی کردیم‪ .‬اتفاقا‬ ‫یکی از نقدهای ما به اقای احمدی ن��ژاد این بود که چرا در‬ ‫ذیل و چارچوب گفتمان انقالب اسالمی حرکت نم ی کنی؟‬ ‫چرا ش��خصی تصمیم م ی گیری؟ چرا از تم��ام ظرفی ت ها‬ ‫یزنی اما ان زیر‬ ‫استفاده نم ی کنی؟ چرا دم از مبارزه با امریکا م ‬ ‫م ی خواهی کار دیگر کنی؟ اگر اقای روحانی م ی خواهد بیاید‬ ‫و سامانی به این کش��ور بدهد‪ ،‬باید در همان گفتمان عمل‬ ‫کند‪ .‬یعنی کاری که احمدی نژاد ک��رد را نکند‪ .‬یعنی از تمام‬ ‫ظرفی ت ها استفاده کند‪ ،‬شخصی تصمیم نگیرد‪ ،‬سع ه صدر‬ ‫داش��ته باش��د‪ ،‬فهم دقیقی از ریش��ه های عقب ماندگی ما‬ ‫داش��ته باش��د‪ ،‬فهم دقیق و عمیقی از پیامدهای بهترین‬ ‫ارتباط ما با امریکا در زمان ش��اه داشته باش��د‪ ،‬هیچ کدام از‬ ‫ضع ف هایی ک��ه در دولت احمدی نژاد بود باعث نم ی ش��ود‬ ‫که ما از انقالب اسالمی‪ ،‬از تجربیات تاریخ ی مان و از مرگ‬ ‫بر امری��ک ا گفتن هایمان بگذریم‪ .‬اتفاق��ا م ی خواهم بگویم‬ ‫کی گفته که اقای احمدی نژاد در گفتمان انقالب اس�لامی‬ ‫عمل کرده؟ وقتی که اقای احمدی نژاد این سه شعار عزت‪،‬‬ ‫حکمت و مصلحت را با هم جمع نکرد و مثال به اسم عزت‬ ‫به مقابله با حکمت و مصلحت م ی رود‪ ،‬حاال هم ما نباید به‬ ‫اسم حکمت با عزت مقابله کنیم‪.‬‬ ‫ک هارمونی برقرار کند‪ ،‬ولی‬ ‫او بنا به دالیلی نتوانسته ی ‬ ‫شما هارمونی برقرار کن! م ی خواهم بگویم کاری که او نکرد‬ ‫و بد کرد‪ ،‬ش��ما خوب عمل کن یا نکن‪ ،‬کار ب��د او را نکن یا‬ ‫اصالحاتی انجام بده‪ .‬ولی هی چ کدام از انها دلیل نم ی شود که‬ ‫دولت بیاید یک طرفه تصمیم بگیرد‪ ،‬تمام مسائل را نبیند‪،‬‬ ‫گفتمانی نبیند‪ ،‬منظومه ای نبیند و دچار تقلی ل گرایی شود‬ ‫و بگوید مساله هسته ای حل شود‪ ،‬همه چیز حل م ی شود‪.‬‬ ‫اصال اینجوری نیست‪ .‬بنده هی چ گاه نگاه اغ راق امیز هسته ای‬ ‫دولت را تایید نکردم‪ ،‬اگر از من بپرسند از بین حضور در لبنان‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫از هم�ان ابت�دای انقلاب گروه ه�ای مختلف از‬ ‫مرحوم بازرگان تا دولت اقای هاش�می و خاتمی‪،‬‬ ‫بسیاری ب ه نوعی در فکر تعامل دیپلماتیک برای‬ ‫برطرف شدن مشکالت داخلی بودند‪ .‬سوال جدی‬ ‫اینجاست که اساسا حل مشکالت داخلی در گرو‬ ‫رابطه با امریکاست؟‬ ‫یعنی در این عقب ماندگی نحوه ارتباط کشورهای عقب مانده‬ ‫با نظام سرمایه داری‪ ،‬خیلی در عقب ماندگی انها موثر بوده‬ ‫است‪ .‬یعنی بخشی از ثروت مازاد این کشورهای عقب مانده‬ ‫به کشورهای سرمایه داری رفته است‪ .‬ما بعد از انقالب ملتفت‬ ‫این معنا ش��دیم که باید قطع رابطه صورت بگیرد‪ .‬ما قطع‬ ‫رابطه رس��می دیپلماتیک نکردیم‪ ،‬ما قطع رابطه اقتصادی‬ ‫کردیم‪ .‬ما قط��ع رابطه سیاس��ی کردیم به ای��ن معنی که‬ ‫خودمان بودیم که ب رای خودمان تصمیم م ی گرفتیم‪ .‬حاال‬ ‫قطع رابطه سیاسی را چه کسی انجام داد؟ ما انجام دادیم؟!‬ ‫ببینید بررسی این یک نکته تاریخی‪ ،‬سرنوشت ساز است‪ .‬ما‬ ‫گفتیم که رابطه اقتصادی‪ ،‬سیاسی و فرهنگی را به ان شکل‬ ‫قبلی نم ی خواهی��م‪ .‬یعنی ما ان رابط��ه را نم ی خواهیم اما‬ ‫بدمان هم نم ی امد که شما هم باشید‪ ،‬ولی خب دیگر رابطه‪،‬‬ ‫رابطه گرگ و میش��ی سابق نباش��د‪ .‬باالخره زمینه و بستر‬ ‫اماده شد و شما خودتان رفتید رابطه را قطع کردید‪ .‬بحث و‬ ‫نکته اینجاست که نظریه های نوسازی و مدل های مختلف‬ ‫ساختی‪ ،‬روانشناختی و فرهنگی ان مساله عقب ماندگی را در‬ ‫ارتباط بیرونی نم ی بینند‪ .‬اتفاقا مس��اله توسع ه یافتگی را در‬ ‫این ارتباط م ی بینند‪ .‬همان نقدهایی که من در نگرش انها‬ ‫به توسعه م ی کنم م ی بینم در ارتباط با امریکا هم جلوه دارد‪.‬‬ ‫پس م ی توانم اینجوری بگویم انهایی که توسعه سازندگی را‬ ‫در این کشور رقم زدند‪ ،‬اینها خواهان ارتباط با امریکا بودند‪،‬‬ ‫این نه فقط به لحاظ اینکه یک تصمیم ش��خصی است به‬ ‫دلیل یک نگاه پارادایمی اس��ت‪ .‬نگاه پارادایمی انها این را‬ ‫م ی گوید که امریکا هیچ تقصیری در عقب ماندگی کشورها‬ ‫ندارد و باید به او چن��گ زد چون او در اوج توس��ع ه یافتگی‬ ‫است‪ .‬م ی خواهی مثل او شوی باید ببینی او چه کار کرده تا‬ ‫تو هم مثل او شوی! بحث من نگرش امریکایی این اقایان‬ ‫است و این نگرش امریکایی که در سیاست های توسع ه ای‬ ‫امده؛ ازاردهنده اس��ت‪ .‬ی��ک وقتی م ی گویی��م حاال یک‬ ‫نگرش لحظه ای مقطعی حسب یک سری مسائل دیگری‬ ‫مطرح م ی ش��ود‪ ،‬اصال این نیس��ت‪ .‬خیلی عمی ق تر از این‬ ‫حرف هاست‪ .‬یعنی م ی خواهند بگویند امریکا هیچ تقصیری‬ ‫در عقب ماندگی ما نداشته و اتفاقا ما اگر م ی خواهیم به اوج‬ ‫توسع ه یافتگی برسیم باید به امریکا چنگ بزنیم‪.‬‬ ‫که روی میزش است به انجا م ی رسد‪ .‬این شیوه‪،‬‬ ‫شیوه درستی است؟‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫جنگ هشت ساله خانمان سوزی که تحمیل کردید و‪ ...‬البته‬ ‫ملت ای ران در ب رابر همه انها مقاومت کرده است‪.‬‬ ‫نکت��ه ظریفی اینجا وج��ود دارد که حتی مش��کالت‬ ‫اقتصادی داشته باش��ید‪ ،‬اما عزیز باش��ید‪ .‬ممکن است در‬ ‫مس��ائل اقتصادی و فرهنگی مشکالت داش��ته باشیم‪ ،‬در‬ ‫سیاست داخلی مشکالت داشته باشیم‪ ،‬اما مستقل هستیم‪.‬‬ ‫ببینید این خیلی بحث مهم ی است‪ .‬چرا قدر این استقالل‬ ‫را نم ی دانیم؟ من یک چیز دیگر بگویم تا خیالم راحت شود‬ ‫که حرف هایم را زده ام‪ .‬خدا م ی داند اگر ما کشور را مثل جنگ‬ ‫اداره م ی کردیم مش��کالت اقتصادی امروز فشار نم ی اورد‪.‬‬ ‫مش��کالت اقتصادی ما بیش از انکه ناش��ی از محرومیت‬ ‫مطلق باشد‪ ،‬ناش��ی از محرومیت نسبی است‪ .‬یعنی داراها‬ ‫داراتر شده اند‪ ،‬ندارها ندارتر شدند‪ ،‬نکته اینجاست‪ .‬محرومیت‬ ‫نسبی است که مردم را ناراحت م ی کند‪ ،‬نه محرومیت مطلق‪.‬‬ ‫اگر مردم ببینند که مسئوالنش��ان هم ساده زیست هستند‪،‬‬ ‫به خدا توقعاتش��ان کم م ی ش��ود‪ .‬همین االن به رغم همه‬ ‫تحریم ها اگر ما نوع مدیریتمان را عوض کنیم و یادمان نرود‬ ‫مدیریت زمان جنگ چه بوده و یادمان نرود جهاد سازندگی‬ ‫چه بوده و ان ش��ور و اش��تیاقی که مردم در سرنوشتش��ان‬ ‫داشتند مبنا قرار گیرد همه چیز عوض م ی شود‪ .‬اما م ی ایند‬ ‫یک تصویری درس��ت م ی کنند‪ ،‬ش��یوه مدیریت ما را یک‬ ‫مقدار اش��رافی م ی کنند و بعد مردم دچار محرومیت نسبی‬ ‫م ی شوند‪ .‬اگر محرومیت مطلق بود‪ ،‬سطح ها نزدیک هم بود‬ ‫و همه مثل هم زندگی م ی کردند‪ ،‬مشکالت هم کم بود‪ .‬شما‬ ‫مدیریت کشور را نگاه کنید‪ ،‬فقط خانه ها و ماشی ن هایشان‬ ‫را ببینید‪ .‬وقتی فرهنگ تحت الش��عاع تمدن قرار م ی گیرد‪،‬‬ ‫وقتی نرم افزار تحت الشعاع سخت افزار قرار م ی گیرد‪ ،‬نتیجه‬ ‫طبیعی ان‪ ،‬این است‪ .‬باور بفرمایید نتیجه روی اعتیاد دارد‪،‬‬ ‫روی بزهکاری دارد‪ ،‬نتیجه روی بسیاری از مشکالت ما دارد‪.‬‬ ‫من در یک جلس��ه ای گفتم مثال رابطه اعتی��اد با مدیریت‬ ‫جامعه را تحلیل کنید که در چه زمانی ما به طور نسبی نرخ‬ ‫اعتیادمان باال ب��وده؟ ایا اول جن��گ و اول انقالب به لحاظ‬ ‫نس��بی این همه ما مش��کل اعتیاد داش��تیم؟ خدا م ی داند‬ ‫ادم تریاکی ‪ ،‬تریاک را کنار گذاشت‪ .‬ان زمان ها اصال شرمش‬ ‫م ی ش د تریاک بکشد‪ .‬االن نگاه کنید‪ ،‬اعتیاد یک مق وله بسیار‬ ‫درداور است‪ ،‬اینها به شیوه مدیریت برم ی گردد‪.‬‬ ‫پی ش بین�ی م�ن این اس�ت ک�ه مرگ ب�ر امری�کای م�ا کماکان ب�ه قوت‬ ‫خودش بلک�ه پررنگ تر باق�ی خواهد ماند‪ ،‬ش�ک نکنید‪ .‬هی�چ رابطه ای فعال‬ ‫برقرار نم ی شود‬ ‫جدا از این مس�ائل ما موضوع رابط�ه با امریکا را‬ ‫در گفت وگو با مردم به خیابان ه�ا بردیم و از انها‬ ‫‪ l‬پرسیدیم‪...‬‬ ‫نگویید رابطه‪.‬‬ ‫ما اسم ان را تعامل دیپلماتیک گذاشتیم‪...‬‬ ‫‪ l‬همه خواهان بودند؟‬ ‫نه‪ ،‬اتفاقات جالب ب�ود‪ .‬بعض ی ها خیلی مخالف‬ ‫بودند‪ .‬در بازار ته�ران یک ی از م�ردم بحث های‬ ‫جالب اقتصادی م ی کرد مثال م ی گفت دنیا ب ه دنبال‬ ‫ک م کردن رابطه اقتصادی با امریکا یا جایگزینی‬ ‫مدل اقتص�ادی به جای امریکاس�ت‪ .‬ب�ه نظرم‬ ‫دالرفروش م ی ام�د‪ .‬م ی خواهم بگویم بس�یاری‬ ‫معتقد هستند دولتی که اقای احمدی نژاد به اقای‬ ‫روحانی تحویل داده یک دولت پرچالش است و‬ ‫این وضعیت ش�اید ابتکار عم�ل را از دولت اقای‬ ‫روحانی گرفته اس�ت‪ .‬اقای روحانی پرونده های‬ ‫روی میزشان را نگاه کرده و دیده پرونده هسته ای‬ ‫اس�ت‪ ،‬پرونده اقتصادی اس�ت و‪ ...‬اینها را جمع‬ ‫ک�رده و به ای�ن نتیجه رس�یده که بای�د با غرب‬ ‫بنشیند و مذاکره کند‪ ،‬چون سرنخ همه این نکاتی‬ ‫نکتهظریفیاینجا‬ ‫وجودداردکهمشکالت‬ ‫اقتصادیداشته‬ ‫باشید‪،‬اماعزیزباشید‪.‬‬ ‫ممکناستدرمسائل‬ ‫اقتصادیوفرهنگی‬ ‫مشکالتداشتهباشیم‪،‬‬ ‫درسیاستداخلی‬ ‫مشکالتداشتهباشیم‪،‬‬ ‫امامستقلهستیم‬ ‫‪51‬‬ ‫یا هسته ای کدام اولویت دارد‪ ،‬م ی گویم حضور ای ران در لبنان‪.‬‬ ‫اصال هسته ای جزو اهداف ابزاری ماست نه اهداف غایی ما‪.‬‬ ‫اهداف غایی ما اخالق‪ ،‬معنویت و معرفت خدا بوده است‪ .‬اینها‬ ‫اهداف ابزاری است و هی چ کدام نباید جایگاه اهداف غایی را‬ ‫داشته باش��ند‪ .‬نکته ظریف دیگری هم که اینجا در مواجهه‬ ‫با نقد وجود دارد که اش��تراکی بین دولت اقای احمدی نژاد و‬ ‫اقای روحانی به وجود اورده اس��ت‪ -‬چه انکه ما هنوز عادت‬ ‫نکردیم که از نگاه صف��ر و یکی بیرون بیایی��م‪ -‬من نگاه‬ ‫م ی کنم‪ ،‬م ی بین��م این اتفاق در دولت روحان��ی هم دارد رخ‬ ‫م ی دهد؛ صفر و یک‪ ،‬یا خوب است یا بد‪ .‬اگر کسی بگوید این‬ ‫خوب و بقی ه اش بد است؛ نه‪ ،‬قابل تحمل نیست! البته اقای‬ ‫روحانی که امده یک مقدار فضا عوض ش��ده‪ ،‬یعنی فضای‬ ‫روحی و روانی تغییر کرده که این مثبت است‪ .‬این مثبت را از‬ ‫من بشنوند‪ ،‬اما قرار نیست که حاال من این مثبت را م ی گویم‬ ‫منف ی ها را نگویم‪ .‬صف��ر و یکی نگاه نکنید‪ .‬ب��ا ما برخورد‬ ‫نکنید‪ .‬این یک نکته بسیار ظریفی است که شاید بشود در‬ ‫یک بس��ته ای اینها را با هم مرتبط دید‪ .‬به ه ر حال این نگاه‬ ‫صفر و یکی متاسفانه باعث م ی شود که یک دفعه بگوییم‬ ‫همه دولت گذشته ضعیف بود و بعد برویم سمت دیگری‪ .‬باید‬ ‫تحلیل و تجزیه کنیم‪ ،‬ان دولت یک قوت هایی هم داشت و‬ ‫یک ضعف و کاست ی ها و ب ی توجه ی هایی هم داشت‪ .‬دولت‬ ‫جدید سعی کند هیجانی به سمت دیگری حرکت نکند‪.‬‬ ‫ایا اساسا مردم به این دلیل به اقای روحانی رای‬ ‫دادند که ان تغییری که شما م ی گویید‪ ،‬رخ دهد؟‬ ‫در ی�ک کالم اینکه بروند ب�ا امریکا بنش�ینند و‬ ‫مذاکره کنند را م ی خواستند؟‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫‪ l‬اصال‪ .‬هی چ وقت این بحث مطرح نشد‪ .‬حاال اینکه‬ ‫چرا اقای روحانی رای اورده و دلیل ان چه بوده‪ ،‬ایا اصال مردم‬ ‫م ی خواستند که به اقای روحانی رای بدهند یا در میزگرد سوم‬ ‫چه اتفاقی افتاد‪ ،‬چه حمایت های خاصی صورت گرفت‪ ،‬اینها‬ ‫همه بحث های جدی است‪ .‬حاال اگر سندی دارند رو کنند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫اتفاقا من این س�وال را از این جهت پرسیدم که‬ ‫حامیان سنتی رابطه با امریکا در جمهوری اسالمی‬ ‫همان کسانی هستند که امروز بحث های مرگ بر‬ ‫امریکا و نزدیکی با امام را مطرح م ی کنند‪.‬‬ ‫‪ l‬من م ی خواس��تم همین را بگویم‪ .‬شاید اهل فن‬ ‫و نخب ه ها م ی فهمیدند‪ .‬به محض اینکه کابینه چیده ش��د‪،‬‬ ‫مصاحبه هم کردند‪ ،‬گفتند پشت این کابینه کی است و چه‬ ‫سیاستی خوابیده است‪ .‬ولی مردم کی چنین توقعی داشتند؟‬ ‫یعنی بعد از انکه کابینه ش��کل گرفت و نهایی ش��د‪،‬‬ ‫همه فهمیدند که این کابینه میل به گذش��ته دارد‪ .‬گذشته‬ ‫در کجا تعریف ش��د؟ در دوران س��ازندگی با محوریت یک‬ ‫شخص خاص و یک حزب دولت س��اخته خاص‪ .‬البته اهل‬ ‫فن شاید متوجه م ی شدند که ممکن است یک سمت و سوی‬ ‫این چنینی پی دا بکند‪ ،‬روشن هم بود که پی دا م ی کند ولی کجا‬ ‫مردم متوجه این معنا شدند‪.‬‬ ‫به قول مع�روف اینجا ی�ک نکته ظری�ف وجود‬ ‫دارد‪،‬جایی ک�ه موافقان مذاک�ره م ی گویند از این‬ ‫طریق مشکالت حل م ی شود اما اقای احمدی نژاد‬ ‫هم این اواخر همین را م ی گفت‪.‬‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬جالب است تا قبل از انتخابات‪ ،‬همه م ی گفتند‬ ‫اگر فالنی رای بی��اورد چه ها که نم ی ش��ود‪ .‬بعد یک دفعه‬ ‫رد صالحیت م ی شود و درست نقطه مقابل ان اتفاق م ی افتد‪.‬‬ ‫این چه جامع ه ای اس��ت؟ یعنی چق��در دگرگونی دارد‪ .‬پس‬ ‫معلوم اس��ت که این واقعی نیس��ت و کاذب‪ ،‬احساس��ی و‬ ‫هیجانی اس��ت و باید ش��ک کرد‪ .‬در مورد ان سوال هم که‬ ‫گفتید‪ ،‬کس��ی نم ی گوی��د تحریم ها چیز خوبی اس��ت‪ ،‬نه‬ ‫اصال‪ .‬مگر کسی دیوانه است به اس��تقبال تحریم برود؟ ما‬ ‫اصال نم ی خواهیم تحریم باشد‪ ،‬چون تحریم به همه اقشار‬ ‫اسیب م ی رساند‪.‬‬ ‫اتفاقا این تحری��م ناجوانمردانه ای که امریکا در پیش‬ ‫‪52‬‬ ‫گرفته‪ ،‬بیشتر‪ ،‬اقشار اس��ی ب پذیر و ضعیف جامعه را هدف‬ ‫قرار م ی دهد برخالف ان حرف هایی که م ی زند‪ .‬اما س��وال‬ ‫من اینجاست که چرا باید تحریم شویم و به چه دلیلی باید‬ ‫تحریم ش��ویم؟ چه کار غیرقانونی کردی��م؟ چه کار خالف‬ ‫رابطه بی ن الملل و معاهده های بی ن الملل انجام دادیم؟ ما که‬ ‫عضو ان پ ی تی هم هستیم‪ .‬من زمانی که نماینده مجلس‬ ‫بودم‪ ،‬ب رایم کامال روش��ن بود که اینها هیچ شک و تردیدی‬ ‫نس��بت به صلح امیز بودن فعالی ت های هسته ای ما ندارند‪،‬‬ ‫منتها مساله شان این نیست‪ ،‬مساله شان تقویت و قوی شدن‬ ‫ماست‪ .‬مساله شان حضور ما در منطقه است‪ .‬یعنی انها به‬ ‫اهداف جهانی ما کار دارند‪ .‬ب��ه ان اهداف نرم ناظر به صدور‬ ‫انقالب ما کار دارند‪ .‬حاال هر طوری هم که شود بدون اینکه‬ ‫به ان پیکره و گفتمان ما اسیبی وارد شود‪ ،‬ما مذاکره کنیم‬ ‫و مساله حل شود هیچ اش��کالی ندارد‪ .‬قانون بی ن الملل چه‬ ‫م ی گوید؟ معاه��ده بی ن الملل م ی گوید بیایید بنش��ینید و‬ ‫حرف هایتان را بزنید‪.‬‬ ‫مگر امریکا ج��زو ‪ 5+1‬نیس��ت‪ ،‬چرا دنب��ال مذاکره‬ ‫مس��تقیم م ی گردید؟ بیا حرفت را بزن‪ ،‬مگر م��ا گفتیم نه‪.‬‬ ‫این مذاکره مستقیم پشت پرده چیست؟ یک بحثی مکین‬ ‫ تایر که فیلسوف اخالق اس��ت در بحث ه ر گونه محاوره و‬ ‫گفت وگویی م ی گوید؛ اگر در گفت وگو یک نفر نگذاش��ت‬ ‫دیگری حرف بزند یا حرف دیگری را وتو کرد یا حرف خود را‬ ‫تحمیل کرد یا نتیجه به دست امده را زیر سوال برد‪ ،‬این را باید‬ ‫از گفت وگو بیرون انداخت‪ .‬این نم ی تواند طرف گفت وگوی‬ ‫خوبی باشد‪ ،‬حاال هر گفت وگویی‪ .‬بحث ایشان اصال بحث‬ ‫هس��ته ای نبود‪ ،‬هر گفت وگویی که چهار نفر دور هم جمع‬ ‫م ی شوند‪ .‬اگر قرار است بعدها با این مذاکره ها و شب ه مذاکره ها‬ ‫ای ران به تمام جهان حس ن نیتش را نشان دهد‪ ،‬خیلی خوب‬ ‫است به شرطی که رسانه های جهانی این را به مردم بازتاب‬ ‫دهند‪.‬‬ ‫یعنی اینکه ای ران خوب عمل م ی کند و این امریکاست‬ ‫که قاعده بازی را ب��ه هم م ی زند‪ .‬اگر در این حد اس��ت و به‬ ‫افشای مواضع بینجامد و به اگاه ی بخشی مردم کمک کند‪،‬‬ ‫این کار به هر طریقی که شده باید انجام شود‪ .‬حاال چه اجازه‬ ‫بدهند رسانه ها حضور پیدا کنند‪ ،‬چه از طریق همین مبارزه‬ ‫مدنی جهانی علیه تحریم ها باشد که ما هم خیلی استقبال‬ ‫کردیم و گفتیم عالی اس��ت یک جنبش مدنی جهانی ضد‬ ‫تحریم راه بیفتد‪.‬‬ ‫ب ه عنوان س�وال اخر‪ ،‬اینده این مذاکره را چگونه‬ ‫م ی بینی�د؟ با ای�ن رویکرد که فک�ر م ی کنید چه‬ ‫م ی ش�ود؟ با عبور از ذوق زدگی ابتدای�ی به نظر‬ ‫م ی رسد که االن به یک واقع گرایی رسیده‪.‬‬ ‫‪ l‬پی ش بینی من این است که مرگ بر امریکای ما‬ ‫کماکان به قوت خودش بلک��ه پررنگ تر باقی خواهد ماند‪،‬‬ ‫ش��ک نکنید‪ .‬هیچ رابطه ای فعال برقرار نم ی ش��ود‪ ،‬یعنی‬ ‫ان اندیش��ه ای که امام داش��تند رابطه گرگ و میش به نظر‬ ‫من رابطه کماکان گرگ و میش اس��ت‪ .‬عرض کردم گرگ‪،‬‬ ‫گرگ تر شده اما ممکن است یک مذاکره محدود هسته ای‬ ‫و فقط در مورد هس��ته ای و الغیر رخ بده��د و نه به معنای‬ ‫منع فعالی ت های ما باش��د‪ ،‬نه به معنای خ��روج ان مقداری‬ ‫که غن ی ش��ده باش��د نه‪ ،‬یعنی یک چیز خیل��ی عادی در‬ ‫حدی ان چیزی که ‪ 5+1‬بوده ش��اید یک کمی مستقیم تر‬ ‫ولی دیگر با این فش��ارها و حضور رس��انه ها و روشنفکری‬ ‫ملتزم به انقالب‪ ،‬ان صف ش��کنی و خط ش��کن ی هایی که‬ ‫صورت گرف��ت‪ ،‬نه‪ .‬من خیلی خوش��حالم و امی��دوارم که‬ ‫در همان حدی که مربوط به مس��اله هس��ته ای باش��د ان‬ ‫هم ب��دون اینکه حقوق م��ا تضییع ش��ود‪ ،‬مذاکرات پیش‬ ‫ب��رود‪ .‬اتفاقا احس��اس م ی کنم که عدو ش��ود س��بب خیر‬ ‫اس��ت یعنی این اتفاقاتی که رخ داد یک ب��ار دیگر انقالب‬ ‫را احیا کرد‪.‬‬ ‫خیلی ممنون که با مثلث گفت وگو کردید‪g .‬‬ ‫‪2‬‬ ‫سخن از کدام گروه است؛ گروهی که هیچ گاه نتوانسته‬ ‫مرز مشخصی را میان خود و محیطی که در ان به سر م ی برد‬ ‫ ترسیم نماید‪ ،‬پس همیشه با قدرت مسلط در منازعه بوده و‬ ‫البته عموم جامعه نیز میان خود و او مرزی اعتقادی ترسیم‬ ‫کردند که هر کدام در س��وی ان به صورت مسلح قرار دارند‪.‬‬ ‫اما روشنفکر ای ران چه سابقه ای دارد و از کجا امد؟ چه شد که‬ ‫شانی اجتماعی در ای رانی که هنوز تحت تاثیر دو قطبی اشراف‬ ‫و رعیت وجود داشت‪ ،‬از میانه این دو س��ر بیرون اورد؟ او به‬ ‫دنیال چه بود و چه م ی خواست؟‬ ‫جنگ های ای��ران و روس اولین جرقه ب��ود‪ ،‬تلنگری‬ ‫که به ای ران وارد ش��د نه از جنس حرکت به س��وی مدرنیته‬ ‫و صنعت ی ش��دن بود‪ ،‬چه انکه بازتاب شکست نظامی ای ران‬ ‫در ب رابر روس��یه این فضا را به وج��ود اورده بود که دلیل این‬ ‫شکست نداشتن امکانات صنعتی ب رای ساخت سالح و اتکا‬ ‫نداشتن به علوم جدید بود‪ .‬پس به همین دلیل بود که عباس‬ ‫میرزا فرمانده جنگ خود راسا در مرکز ولیعهدی قاجاریه‪ ،‬یعنی‬ ‫تبریز دست به کار شد و ب رای اولین بار دانشجویانی جهت‬ ‫تحصیل به اروپا فرس��تاد تا از فناوری انه��ا بهره مند گردند‪.‬‬ ‫اولین گروه از تحصیلکردگان ای رانی مانند میرزا ملکم خان و‬ ‫طالبوف بیشتر طرفدار حکومت بودند زیرا اوال از داخل قشر‬ ‫حاکمه بودند و ثانیا توسط دولت رش��د کرده بودند‪ .‬همین‬ ‫دو نفر بعدها به عنوان اولی��ن منورالفکر های ایرانی گرچه‬ ‫در برخی از مقاطع تاریخی با حکوم��ت همکاری کردند اما‬ ‫بعدها به عنوان مخالفان اصلی حکومت اندیشه ضدیت با‬ ‫قاجاریه ر ا ترویج کردند و ان را مانعی ب رای رشد ای ران و ترمیم‬ ‫پایان چپ گرایی روشنفکران‪ ،‬زمانی برای اغاز‬ ‫روشنفکری انقالبی‬ ‫نگاهی به جریان شناسی روشنفکران ایران‬ ‫در مواجهه با غرب‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫عقب ماندگی کشور دانستند‪ .‬اندیشه ترق ی خواهانه ای رانی‬ ‫اما بازتابی در درون حکومت داش��ت و اصالح گرایانی چون‬ ‫امیرکبیر راه بازسازی از درون کش��ور را با تاسیس دارالفنون‬ ‫پیش گرفتند که البته در نطفه خفه ش��د‪ ،‬چ��ه انکه با قتل‬ ‫امیرکبیر به دست محافظه کاران درباری اندیش ترق ی خواهی‬ ‫به محاق رفت و هرچند حرکت هایی توس��ط خود شاه ب رای‬ ‫بازسازی کش��ور به دلیل مس��افرت هایی به فرنگ صورت‬ ‫گرفت اما این موضوع نه تنها عاملی ب رای رشد و ترقی ای ران‬ ‫نشد که مانعی در راه خارج شدن کش��ور از وابستگی روس‬ ‫و انگلیس ش��د‪ .‬این دو در مسابقه اس��تعماری خود دولت‬ ‫مرکزی ای ران را با عقد قراردادهای تجاری استعماری سرکیسه‬ ‫م ی کردند و درباریان نیز عمال در مس��ابقه فساد سیاسی و‬ ‫اقتصادی با یکدیگر رقایتی شدید داشتند‪.‬‬ ‫در این میانه است که باید پدر روشنفکری ای ران را میرزا‬ ‫فتحعلی اخوندزاده (اخون��دوف) نامید‪ .‬او که اهل تبریز ولی‬ ‫مقیم گرجستان روسیه بود‪ ،‬با نوشتن مقاله های انتقادی در‬ ‫بیانی ه های شورانگیز ضد قاجاریه‪ ،‬خواستار تغییر مسیر کشور‬ ‫از منجالب سلطنت مظف رالدین شاه بود که جنبش اعتراضی‬ ‫روشنفکران با انتشار روزنامه های رادیکال که استبداد ای ران را‬ ‫مانعی بزرگ در راه تعالی کشور م ی دانستند‪ .‬نخبگان سیاسی‬ ‫کشور را تحت تاثیر خود قرار داد‪ .‬اوج این اقدامات در استانه‬ ‫جنبش فراگیر مشروطیت توسط اقاخان کرمانی بود به ویژه‬ ‫او با کتاب جنجالی خود س��ه مکتوب و کتاب های دیگری‬ ‫که در نقد تاریخ ای ران داشت‪ ،‬تالش کرد فلسفه تاریخ ای رانی‬ ‫را بنیاد بگذارد‪ .‬اقاخان مقیم استانبول بود و در روزنامه های‬ ‫اوانگارد ان زمان یعنی روزنامه قانون و روزنامه اختر قلم م ی زد‪.‬‬ ‫او از اثار روشنفکران و فیلسوفان مدرن فرانسوی و انگلیسی‬ ‫به ویژه روسو‪ ،‬ولتر و اسپنس��ر بهره گرفت‪ .‬اقاخان نهایتا به‬ ‫دستور مظف رالدین ش��اه قاجار اعدام شد و ش��اید بتوان او را‬ ‫نخستین روشنفکر اعدام شده ایران دانست‪.‬‬ ‫در ای��ن دوران گروه ه��ای روش��نفکر در گروه ه��ا و‬ ‫انجمن های مخفی متشکل ش��دند‪ ،‬از جمله این انجمن ها‬ ‫م ی توان به فراموشخانه متعلق به میرزا ملکم خان‪ ،‬لژ بی داری‬ ‫ای ران‪ ،‬انجمن ادمیت و انجمن ترقی اشاره کرد‪ .‬این گروه ها‬ ‫با پخش اعالمی ه ها و انتش��ار روزنامه ها افکار خود را منتشر‬ ‫م ی کردند‪ .‬این گروه به لزوم اصالحات سیستم ارضی و اداری‬ ‫و کم ش��دن نقش روحانیون از جامعه و نیز محدود ساختن‬ ‫حاکمان تاکید م ی کردند‪.‬‬ ‫بس��یاری پیروزی مش��روطیت را پیروزی روشنفکران‬ ‫م ی دانند اما خیلی زود افتراقی که می��ان جریان مذهبی و‬ ‫جریان روشنفکری س��ربیرون اورد‪ ،‬ب رای همیشه دو قطب‬ ‫جدید را در س��اختار اندیش��ه ای سیاس��ی ای ران بنیان نهاد‪.‬‬ ‫روشنفکران مش��روطه در مبارزه با مذهب‪ ،‬س��نتی را بنیان‬ ‫نهادند که تا امروز اثار خود را برجای گذاشته و موجب شده که‬ ‫این دو شان با یکدیگر جمع نشوند‪ .‬اقدامات بدون توجه انها‬ ‫به تاریخ و فرهنگ ایران و دوری از مردم باعث که فعالی ت های‬ ‫تندی ش��د از جمله به دار کردن ش��یخ فض��ل اهلل نوری و‬ ‫ ترور بهبهان��ی دو مرجع تقلید ته ران که ب��ر اثر ان جدایی‬ ‫همیشگی مردم با جریان روشنفکری کلید خورد‪.‬‬ ‫پ��س از مش��روطه روش��نفکران را با نام فرانس��وی‬ ‫انتلکتوئال و ع ربی منورالفکر م ی شناختند و بعدها روشنفکر‬ ‫بیشتر باب شد‪ .‬در این دوره نگاه روشنفکران ای رانی به فرانسه‬ ‫ی در تحوالت‬ ‫بود‪ .‬فرانس��ه به جهت انکه درگیری مستقیم ‬ ‫ای ران نداشت و از سوی دیگر رقیب جدی استعمار انگلیس‬ ‫بود‪ ،‬پایگاهی ب رای تحصیل و اقامت ایرانیان شد‪ .‬از ان زمان‬ ‫تا دوران پهلوی دوم‪ ،‬اش��نایی با زبان فرانسه جزو ملزومات‬ ‫طبقه فرهیخته ای رانی بود‪ .‬تقریبا همه اثار ادبیات و فلسفه‬ ‫و تاریخ غربی از راه زبان فرانسوی به فارسی برگردانده شد‪ .‬با‬ ‫این حال نباید تاثیر اندیشه و فرهنگ انگلیس را هم نادیده‬ ‫انگاشت‪.‬‬ ‫مهمترین ش��خصی ت های جریان روشنفکری ای رانی‬ ‫پس از مش��روطه سی د حس��ن تق ی زاده‪ ،‬اب راهیم پورداوود‪،‬‬ ‫محمد علی تربی��ت‪ ،‬محمدعل��ی جمال��زاده و‪ ...‬بودند که‬ ‫نخستین بار در مجله کاوه و برخی از انان در مجله ای رانشهر‬ ‫با یکدیگر همکاری کردند‪ .‬این گروه به همراه حسن پیرنیا‪،‬‬ ‫محمدعلی فروغی‪ ،‬عبدالحسین تیمورتاش و‪ ...‬چهره های‬ ‫دیگر روش��نفکری ان زمان بودند ک��ه مهمترین نقش را در‬ ‫تحوالت سیاس��ی و اجتماعی ای ران از جمله ظهور رضاشاه‬ ‫بر دوش داشتند‪.‬‬ ‫پس از مش��روطیت زمینه مناس��بی ب��رای فعالیت‬ ‫روش��نفکران به وجود امد ولی با بر تخت نشستن رضا شاه‬ ‫دوره اول روشنفکری به پایان رسید و نسل دوم روشنفکری‬ ‫به وجود امد‪ .‬این نسل روشنفکری با الگوگیری از غرب سعی‬ ‫داشت که مفاهیم جدید غ ربی را در ای ران پیاده سازد‪ .‬سیاست‬ ‫همانند س��ازی فرهنگی و اجتماعی در ان دوره محبوبیت‬ ‫‪53‬‬ ‫میرزا ملک�م خان ک�ه به فرن�گ برای تحصی�ل علوم‬ ‫جدیده رفت بعدها به عنوان اولین روش�نفکران ضد قاجاریه‬ ‫قد علم نمود‪.‬‬ ‫فراوانی یافته بود زی را در غرب نیز چنین ایده هایی طرفداران‬ ‫بسیاری داشته اس��ت‪ .‬ایجاد نهادهای جدید مانند مدرسه و‬ ‫دانشگاه از کارهای این گروه از روش��نفکران بوده است‪ .‬این‬ ‫نس��ل برخالف نس��ل قبلی نه تنها در جهت غرب ی ش��دن‬ ‫تالش نم ی کرد‪ ،‬بلکه برعک��س بر ظرفی ت های فرهنگی و‬ ‫تاریخی ای ران تکیه م ی کرد‪ .‬از انجای��ی که تفکر ان دوران‬ ‫برمبنای کشور تک فرهنگی استوار بوده‪ ،‬بناب راین سرکوب‬ ‫سایر فرهنگ های کشور به اوج خود رسید‪ .‬ایده هایی نظیر‬ ‫ایران بزرگ و تاریخ هزاران ساله و غیره محصول این نسل از‬ ‫روشنفکران بوده است‪.‬‬ ‫چپ گراها وارد می شوند‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫انقالب بلش��ویکی در امتداد مرزهای ای ران‪ ،‬بسیاری از‬ ‫روشنفکران نس��ل جدید را متاثر از خود ساخت‪ ،‬به صورتی‬ ‫که از این تاریخ به بعد جنبش چپ در حال تبدیل ش��دن به‬ ‫چهره اصلی روشنفکری چپ در ای ران بود که باید ایدئولوگ‬ ‫ان را تقی اران��ی‪ ،‬دانش اموخته المان دانس��ت که متاثر از‬ ‫سوسیالیستم اروپایی اندیشه ای را بنیان نهاد که در اشغال‬ ‫ای ران توس��ط متفقین و حض��ور پررنگ ش��وروی در ای ران‬ ‫در حزب توده به عنوان حزبی مارکسیس��ت – لینیس��نت‬ ‫مصادره شد‪.‬‬ ‫حزب توده ای ران به عنوان پدرخوانده سازمان های چپ‬ ‫در ایران در واقع وارث سوس��یال ‪ -‬دموکراسی(اجتماعیون)‬ ‫عهد مش��روطه و حزب کمونیس��ت ای ران (ده��ه ‪ )۱۹۲۰‬در‬ ‫مهرماه سال ‪ ۱۳۲۰‬در ته ران تاسیس ش��د‪ .‬بنیانگذاران ان‬ ‫عده ای (‪ ۵۳‬نفر) از روشنفکران و فعاالن چپگرا بودند که در‬ ‫راس انها تقی ارانی در دوره رضا ش��اه در قالب گروه ‪ 53‬نفر‬ ‫به زندان افتادند‪.‬‬ ‫توده ای ها در دهه ‪ 20‬به یکی از بازیگران اصلی سپهر‬ ‫سیاس��ی ای ران تبدیل ش��دند و در تاریخ خود از پاییز ‪ 20‬تا‬ ‫فروپاش ی اش با فرازو نشی ب های زیادی روبه رو بود‪.‬‬ ‫پشتیبانان اصلی حزب توده‪ ،‬طبقه متوسط حقوق بگیر‬ ‫جامعه و همچنین طبقه کارگر شهری بود‪ .‬گرچه حزب‪ ،‬بر‬ ‫تمام اعضای طبقه متوس��ط‪ ،‬به طور گس��ترده و چشمگیر‬ ‫نفوذ داش��ت‪ ،‬نفوذ ان بین مهندسان‪ ،‬اس��تادان دانشگاه و‬ ‫دانشجویان‪ ،‬روش��نفکران‪ ،‬به ویژه نویس��ندگان‪ ،‬زنان دارای‬ ‫تحصیالت جدید و همچنین افس��ران ارتش‪ ،‬بسیار اشکار‬ ‫بود‪ .‬در سال ‪ ۱۳۲۵‬و سه سال پس از ش��روع فعالیت حزب‬ ‫در دانش��کده ها‪ ،‬رئیس دانش��گاه ته ران به سفیر انگلیس‬ ‫گفته بود که «بیشتر چهارهزار دانشجوی دانشگاه‪ ،‬به شدت‬ ‫تحت تاثیر حزب توده م ی باشند»‬ ‫نفوذ ح��زب توده ام��ا بین روش��نفکران گس��ترده تر‬ ‫بود‪ .‬افزون بر نویس��ندگان برجس��ته ای چون بزرگ علوی‪،‬‬ ‫عبدالحسین نوشین‪ ،‬فریدون توللی‪ ،‬رسول پرویزی‪ ،‬جالل‬ ‫ال احمد‪ ،‬احمد ارام و اب راهیم گلس��تان‪ ،‬که در این س��ازمان‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫‪54‬‬ ‫تقی ارانی را باید اولین رهبر راستین کمونیست های‬ ‫ایرانی دانس�ت‪ .‬او در زن�دان رضاخان به دالیل مش�کوکی‬ ‫درگذشت‪.‬‬ ‫فعالیت م ی کردند‪ ،‬چندین نویسنده و شخصیت ادبی مشهور‬ ‫دیگر نیز به ویژه در دوره پی��ش از ‪ ،۱۳۲۶‬هوادار حزب توده‬ ‫بودند‪ ،‬از جمله نیما یوشیج‪ ،‬محمدتقی بهار و صادق هدایت‬ ‫که متاثر از حزب توده بودند‪ .‬در این میانه است که ه ر کس‬ ‫م ی خواست روشنفکر باشد‪ ،‬باید توده ای م ی شد‪ .‬حزب توده‬ ‫ب رای افکار عمومی‪ ،‬در ابتدای شکل گیری‪ ،‬حزبی عدالتخواه‬ ‫و انتقادی بود که به فک��ر طبقات پایین اس��ت‪ ،‬اما ه ر چه‬ ‫گذشت نگرش ها نسبت به این حزب تغییر کرد‪ .‬به خصوص‬ ‫در مساله خال ی نش��دن خاک ای ران از ارتش شوروی در سال‬ ‫‪ 1324‬این حزب کامال از سیاس��ت های ش��وروی دفاع کرد‪.‬‬ ‫رهب ران حزب از جدایی اذربایجان و کردس��تان از ای ران دفاع‬ ‫م ی کردند و از دادن امتیاز نفت شمال به شوروی نیز حمایت‬ ‫م ی کردند‪ .‬مجموعه سیاست های ضدملی و دین ستیز حزب‬ ‫توده باعث شد به تدریج بسیاری از این حزب منشعب شوند‬ ‫و یا اینکه از دنیای سیاست کناره بگیرند همین حمایت از‬ ‫شوروی در مساله نفت شمال و غائله اذربایجان باعث شد که‬ ‫توده ای ها نقش خود را به عنوان حزبی ای رانی نزد بسیاری از‬ ‫کسانی که اندیشه ملی داشتند از دست بدهند و گروه های‬ ‫مذهبی جدایی و افتراق خود را به دلیل اندیشه ماتریالیستی‬ ‫حزب از ابتدا مشخص کرده بودند اما حزب پس از وقایع سال‬ ‫‪ 1324‬در واقع در دفاع از قدرت مس��لط خارجی دیگر حزبی‬ ‫ملی در چارچوب تبیین منافع ملی نبود‪ .‬در این میانه بود که‬ ‫بعد از جنگ جهانی دوم‪ ،‬جدایی دیگری در ادبیات سیاسی‬ ‫ای ران شکل گرفت که عمدتا توسط موافقان سوسیالیست‬ ‫حزب ت��وده و مخالفان لیب رال ان ش��کل گرفت‪ .‬به صورت‬ ‫ساده این جدایی در ای ران به مدافعان شوروی با گرایش های‬ ‫چپ و مخالفان ان که به لیب رالی و امریکایی ش��هره شدند‪،‬‬ ‫معنا یافت‪.‬‬ ‫خلیل ملک�ی ک�ه در زندان‬ ‫رضاشاه هم راه با ‪ 53‬مارکسیست‬ ‫حضور داش�ت‪،‬گرچه ب�ه حزب‬ ‫توده پیوس�ت اما خیل�ی زود در‬ ‫تضادهای فکری اش با انها راه به‬ ‫انشعاب گشود و در ارزوی نیروی‬ ‫سوم به سر برد‪.‬‬ ‫محمد عل�ی فروغی و گروه�ی از روش�نفکران دولتی‬ ‫سعی کردند در دولت رضاخان ایران را به سوی دروازه مدرنیته‬ ‫حرکتدهند‪.‬‬ ‫اوج این جدایی با وقوع منازعه قدرت میان ش��وروی و‬ ‫امریکا در جنگ سرد به وقوع پیوست‪ ،‬جایی که در سال های‬ ‫جنگ سرد روشنفکری در سراسر جهان از جمله ای ران دچار‬ ‫تاثیرپذیری فراوان شد‪ .‬در کشورهای متحد با بلوک غرب از‬ ‫جمله ای ران‪ ،‬فضا ب رای کار روش��نفکران چپ کامال مسدود‬ ‫شد و همین باعث شد تا نسبت به روش��نفکرانی که اجازه‬ ‫فعالیت در داخل داش��تند‪ ،‬نگاه منفی به وج��ود اید و انها را‬ ‫روش��نفکر حکومتی بنامند‪ .‬در این میانه البته تالش هایی‬ ‫نیز ب رای ترسیم خط سوم توسط گروهی از روشنفکرانی که‬ ‫از حزب توده منشعب ش��ده بودند اما دل در گرو امریکا نیز‬ ‫نداشتند‪ ،‬شروع شد‪.‬‬ ‫خلیل ملکی یکی از ‪ 53‬نفری بود که با اندیش��ه چپ‬ ‫روانه زندان رضاخانی ش��ده بود‪ .‬ملکی ب��ا اینکه تجربه تلخ‬ ‫همراهی با برخی از رهب ران کنونی حزب توده را در زندان یافته‬ ‫بود اما در نهایت به حزب پیوست و به یکی از نظریه پردازان‬ ‫اصلی ان تبدیل شد‪ .‬ملکی کم ی بعد از پیوستن به حزب با‬ ‫بخش اعظم کادر رهبری حزب دچار تنش م ی ش��ود‪ .‬نقاط‬ ‫اختالف و افتراق میان انها کم نبود‪ .‬ملکی طرفدار دموکراسی‬ ‫بیشتر در درون حزب و استقالل بیشتر نسبت به شوروی و‬ ‫توجه بیشتر به واقعیات ای ران بود‪ .‬این اختالفات در زمان بروز‬ ‫مساله اذربایجان به اوج خود رسید‪ .‬ملکی حزب را ترک کرد‪.‬‬ ‫طرح او نهایتا منجر به بزرگترین انشعاب در حزب توده شد‪ .‬او‬ ‫اندکی بعد با منشعبین‪ ،‬نیروی سوم را بنیان نهاد که در واقع‬ ‫نیروی سوم یک نظریه سیاسی در اروپا بود‪ ،‬که خلیل ملکی‬ ‫ان را ب رای ایران تئوریزه کرد‪ .‬این نظریه در بُعد داخلی به وجود‬ ‫نیروی سوم در ب رابر دو نیروی هیات حاکمه و حزب توده اشاره‬ ‫داشت و در بُعد خارجی و جهانی در ب رابر دو ابرقدرت جهان‬ ‫سرمایه داری امریکا و شوروی قرار داشت‪.‬‬ ‫تحوالت ش��تابزده سیاس��ی در دهه ‪ 20‬باعث نوعی‬ ‫سزارین در اندیش��ه سیاسی ای ران ش��د؛ به صورتی که رشد‬ ‫سریع تغییر مسیر روشنفکران ای رانی از چپ به راست و میانه‬ ‫باعث شد که هیچ گاه به روشنی اندیشه سیاسی چپ و حتی‬ ‫محافظه کارانه در سپهر سیاست ای ران معنای واقعی خود را‬ ‫نگیرد و به صورتی انتزاعی بازتولید شود‪ .‬اما انچه روشن شد‬ ‫این بود که بسیاری از روشنفکران این دوران بسیار زود از شرق‬ ‫و غرب به عنوان تکی ه گاه خاستگاه سیاس ی شان ناامید شدند‬ ‫و به جای ارمانگرایی به واقع گرایی وحش��تناکی در اندیشه‬ ‫سیاسی رسیدند که در نهایت به عملگرایی روشنفکران منجر‬ ‫شد‪ .‬اما این افتراق ها باعث تشکیل قطب سوم روشنفکری‬ ‫نیز در کشور شد که با تکیه بر ارزش های فرهنگی ایران در‬ ‫ابتدا و بعدها مذهب‪ ،‬شاید نیروی سوم روشنفکری را به شکل‬ ‫عیان تری بنیان نهاد‪.‬‬ ‫قطب سوم‪ ،‬روشنفکران مسلمانان‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫و مسئولیت او در جامعه» درج شده است که به زعم نویسنده‬ ‫گزارش‪ ،‬شریعتی متهم است که پای خود را از گلیمش درازتر‬ ‫کرده و به خود اجازه داده به نق��د غربزدگی ال احمد بپردازد‪.‬‬ ‫شریعتی در یادداشتی به نام «س��نگی از فالخن دوست» و‬ ‫خطاب به سردبی ِر مجله فردوس��ی‪ ،‬عباس پهلوان‪ ،‬واکنش‬ ‫تندی نس��بت به این گزارش نش��ان م ی دهد و از خالل ان‬ ‫نه تنها به نق��د رویکرد مری��دوار ‪ -‬در طیف روش��نفکران و‬ ‫نیز مذهب ی ها‪ -‬م ی پردازد‪ ،‬بلک��ه دیدگاه های خود را در باب‬ ‫غربزدگی شرح م ی دهد‪ .‬انتقادات ش��ریعتی محصور در نقد‬ ‫ابعاد نظری تمدن غرب نیست‪ ،‬بلکه به عملکرد استعماری‬ ‫غرب نیز نگاهی نقادانه داشته است‪ .‬شریعتی نقش استعمار‬ ‫در شکل‏دهی به ساختارهای اجتماعی کشورهای عقب افتاده‬ ‫را بسیار تعیی ن‏کننده تلقی کرده و حتی در نقدی به نگرش‬ ‫مارکسیستی‪ ،‬زیربنای جوامع استعمارزده را نه اقتصاد‪ ،‬بلکه‬ ‫استعمار معرفی کرده است)‪ .‬به نظر م ی‏رسد نقد شریعتی در‬ ‫بحث استعمار معطوف به استعمار فرهنگی یا به تعبیر وی‬ ‫«اس��تحمار» باش��د‪ .‬اس��تحمار فرهنگ��ی زمینه‏س��از و‬ ‫کمک‏دهنده به ابعاد سیاسی و اقتصادی استعمار است‪.‬‬ ‫انقالب اسالمی تمام معادالت روشنفکری را به هم زد؛‬ ‫جایی که این انقالب بدون کمترین حضور روشنفکران توسط‬ ‫رهبری کاریزماتیک و حمایت عامه مردم از او به وقوع پیوست‬ ‫و شاید به همین دلیل است که روشنفکران غی ر مذهبی خیلی‬ ‫زود با انقالب اس�لامی ایران زوایه خود را حفظ و مرزی بندی‬ ‫کردند‪ .‬اما برخی از روشنفکران انقالبی نیز متاثر از دین بودند‪،‬‬ ‫گرچه در ابتدا با انقالب همراهی کردند اما در ادامه مسیر به‬ ‫دلیل نگاهی که گروهی از انقالبیون به مساله غرب و امریکا‬ ‫داشتند راه خود را جدا کردند و توسط نیروهای انقالب به عنوان‬ ‫لیب رال و سازشکار معرفی شدند‪ .‬افتراق و جدایی این گروه که‬ ‫در راس خود مهندس مهدی ب��ازرگان را م ی دید با نیروهای‬ ‫انقالب در تسخیر سفارت امریکا متجلی شد‪ .‬اینجا بود که‬ ‫او‪ ،‬غرب زده‪ ،‬لیب رال‪ ،‬سازش کار‪ ،‬بورژوا‪ ،‬سرمایه دار و‪ ...‬توسط‬ ‫نیروهای انقالب لقب گرفت‪ .‬بازرگان که در ‪ 21‬سالگی در گروه‬ ‫محصالنی بود که توسط رضاخان به فرنگ فرستاده م ی شد تا‬ ‫به خواست رضا شاه «نه نظام سیاسی فرنگ» بلکه «صنعت‬ ‫و اداب» ان مل��ک را بیاموزند‪ ،‬جوانی‬ ‫دیندار بود که با این فضای غرب بیگانه‬ ‫بود و پس از ورود به اروپا م ی خواس��ت‬ ‫«تمام اثار تم��دن و مزایا و دارای ی های‬ ‫انها را ببلعد و به کش��ور بیاورد» اما او‬ ‫در فرانسه مسلمانی خود را حفظ کرد‬ ‫وگرچه در قرائت فکری مدرن تر ش��ده‬ ‫بود اما در طول سال های بعد در میان‬ ‫محافل علمی به دنبال اش��تی علم و‬ ‫اسالم بود و ش��اید تاثیرپذیری بسیاری‬ ‫از گروه های سیاس��ی به دلیل همین‬ ‫نگاه دینی – علمی او به مس��ائل بود‬ ‫که جوانانی که س��ودای مب��ارزه علیه‬ ‫شاه را داشتند را در سازمانی با خط مشی‬ ‫اسالم انقالبی متشکل ساخت‪ ،‬گرچه‬ ‫بعده��ا در دام رادیکالیزه ش��دن افتادند‬ ‫و چپگرایی اس�لامی انها را به پرتگاه‬ ‫خیانت و نفاق به کشور برد‪ .‬بازرگان با‬ ‫مخالفت خود با تسخیر النه جاسوسی‪،‬‬ ‫در ش��رایطی لیب رال و طرفدار غرب نام‬ ‫گرفت که انقالب ی گری و مبارزه با امریکا‬ ‫به عنوان هدفی مقدس معنا یافته بود‬ ‫و او برخالف جریان غالب سیر م ی کرد‪.‬‬ ‫نکته جالب اینجاست که بعدها از درون‬ ‫همین نیروهای انقالب که روزی مرگ‬ ‫بر امریکا را با صدای بلند م ی گفتند‪ ،‬در‬ ‫پایان جنگ و با روی کارامدن دولت هاشم ی رفسنجانی که‬ ‫روزی از مدافع��ان ضدیت با امریکا و غرب ب��ود‪ ،‬به یکباره با‬ ‫سیاست تعدیل اقتصادی اش روی به سوی غرب نهاد و دولتی‬ ‫با سیاست های فرهنگی و لیب رالی بنیان نهاد که می راث ان‬ ‫را باید در دولت خانمی دید‪ .‬نکته جالب اینجاس��ت که روزی‬ ‫امریکا ستیزی در ایران انقالبی فضیلت بود‪ ،‬حاال توسط این‬ ‫گروه به عنوان ضرورت تعامل دیپلماتیک با غرب رد م ی شود‪.‬‬ ‫در دولت سازندگی گروهی از روشنفکران بودند که با تئوریزه‬ ‫کردن دولت س��ازندگی پا در نوس��ازی امران��ه ای نهادند که‬ ‫گذشته های نه چندان دور در ابتدای قرن را تداعی م ی کرد‪.‬‬ ‫روش��نفکران گرچه بعد از انقالب اس�لامی در تعارض‬ ‫با انچه مردم م ی خواس��تند حرکت کردن��د‪ ،‬اما خود هیچ گاه‬ ‫نتوانس��تند جریان س��از باش��ند‪ .‬اکنون جریان روشنفکری‬ ‫که روزگاری به چپ گرایی و امریکاس��تیزی مش��هور بود‪ ،‬از‬ ‫غلظت چپ گرای ی اش کاسته و به سمت راست میل کرده و‬ ‫لیب رال بودن را دشنام نم ی داند‪ .‬حاال وقت این پرسش است؛‬ ‫وقت ان نرسیده که روشنفکری انقالبی‪ ،‬سنت نقد قدرت های‬ ‫بزرگ را احیا کند؟ ‪g‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫گروهی از روشنفکران کوشیدند تا تلفیقی از اموزه های‬ ‫روش��نفکری و فرهن��گ‬ ‫ایرانی‪-‬اس�لامی به دست‬ ‫دهن��د‪ .‬انه��ا همچنی��ن‬ ‫ب��ه ش��دت تحت تاثی��ر‬ ‫روشنفکران استعمارستیز‬ ‫کش��ورهای جهان س��وم‬ ‫گاندی و الهوری که اندیشه‬ ‫بازگش��ت به خویش��تن را‬ ‫مطرح کردن��د‪ ،‬بودن��د‪ .‬از‬ ‫ش��اخ ص ترین چهره های‬ ‫این جریان م ی توان به علی‬ ‫شریعتی و جالل ال احمد‬ ‫اش��اره کرد‪ .‬در تولید سنت‬ ‫جدید روش��نفکری مذهب‬ ‫به عن��وان عنص��ری مهم‬ ‫که س��ال ها م��ورد غفلت‬ ‫روش��نفکران ب��ود‪ ،‬م��ورد‬ ‫توجه وی��ژه ق��رار گرفت‪،‬‬ ‫به صورتی ک��ه دکتر علی‬ ‫ش��ریعتی در س��خنرانی‬ ‫در حس��ینیه ارش��اد‪ ،‬مرکز‬ ‫جدید روشنفکری شرقی و‬ ‫مذهبی با صدای بلند گفت‪:‬‬ ‫«من ادعا م ی کنم در تمام‬ ‫این دو قرن گذش��ته در زیر‬ ‫هیچ ق��رارداد اس��تعماری‬ ‫امض��ای ی��ک اخون��د نجف رفت��ه نیس��ت؛ در حال��ی‬ ‫ک��ه در زی��ر هم��ه ای��ن قرارداده��ای اس��تعماری‬ ‫امض��ای اق��ای دکت��ر و اق��ای مهن��دس فرن��گ‬ ‫رفته هست‪».‬‬ ‫اوج تئوریزه ش��دن نگاه انتقادی به روش��نفکران چپ‬ ‫و دولتی جایی ب��ود که جالل ال احمد که خود نویس��نده و‬ ‫روش��نفکری بود که س��ال ها در جریان های چپ حضوری‬ ‫جدی داشت در نفرین نامه ای به جریان روشنفکران به ویژه‬ ‫با دو کتاب غربزدگ��ی و در خدمت و خیانت روش��نفکران‪،‬‬ ‫تندترین حمالت را به جریان روش��نفکری داش��ت‪ .‬او درباره‬ ‫شیخ فضل اهلل نوری از مخالفان مشروطه و یکی از مهمترین‬ ‫نمادهای جریان روحانیت و س��نتی ای ران ک��ه او را مقتول‬ ‫روشنفکران مشروطه م ی دانستند‪ ،‬م ی نویسد‪« :‬من نعش ان‬ ‫بزرگوار را بر سر دار همچون پرچمی م ی دانم که به عالمت‬ ‫استیالی غربزدگی پس از دویس��ت سال کشمکش بر بام‬ ‫س��رای این مملکت افراشته ش��د» جالل ال احمد که حاال‬ ‫نماد روشنفکر س��تیزی شده اس��ت و تبر به دست به جنگ‬ ‫روش��نفکران م ی رود در همراه��ی با نگاه عام��ه به تعریف‬ ‫روش��نفکر ای رانی پرداخت و نوشت‪« :‬روشنفکر کسی است‬ ‫که فارغ از تعبد و تعصب و به دور از فرمانبری‪ ،‬اغلب نوعی‬ ‫کار فکری م ی کند و نه کار بدنی و حاص��ل کارش را که در‬ ‫اختیار جماع��ت م ی گذارد‪ ،‬کمتر به قص��د جلب نفع مادی‬ ‫م ی گذارد‪».‬‬ ‫نکته جالب اینجاس��ت ک��ه وقتی غربزدگی منتش��ر‬ ‫شد‪ ،‬علی شریعتی دیگر روشنفکر مس��لمان این دوران به‬ ‫نقد از او نشست و نس��بت خود را با جریان غرب مشخص‬ ‫ک��رد‪« .‬غربزدگی» ال احم��د‪ ،‬در زمان طرح ش��دنش‪ ،‬چنان‬ ‫توسط جریان روش��نفکری زمانه خود مس��جل و ب ی نقص‬ ‫تلقی م ی ش��د که هرگونه نق��دی‪ ،‬نقاد را در مع��رض اتهام‬ ‫ارتجاع��ی و منحط بودن ق��رار م ی داد‪ .‬در س��ال ‪ ،49‬میان‬ ‫شریعتی و مجله فردوسی‪ ،‬که یکی از مجالت روشنفکری‬ ‫زمانه خود اس��ت‪ ،‬بر س��ر موضوع غربزدگی ال احمد بحثی‬ ‫درگرفت‪ .‬در ش��ماره ‪ 977‬مجله فردوس��ی مورخ دوش��نبه‬ ‫‪ 9‬ش��هریور ماه ‪ 1349‬در صفحه ای به نام «اش��نایان دور و‬ ‫نزدیک» گزارشی از سخنرانی شریعتی با عنوان «روشنفکر‬ ‫تغییر مسیر روشنفکری‬ ‫‪55‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫کدام روشنفکر؟!‬ ‫توهم روشنفکری ایرانی و رابطه با امریکا‬ ‫عرفان قانعی فرد‬ ‫پژوهشگر تاریخ معاصر‬ ‫‪3‬‬ ‫داستان به همی ن جا ختم نم ی شود‪ .‬پاییز ‪ 1390‬بود که‬ ‫در هتلی در بوستون نشس��ته بودم و بعد از نوشیدن چای‪،‬‬ ‫به ش��وخی پرویز ثابتی حین گفت وگو گف��ت‪« :‬اگر اینها‬ ‫ازادیخواه شده اند‪ ،‬ما هم دموکرات شده ایم!» حتی م ی گفت‪:‬‬ ‫«برخی از کشته شده ها را جامعه تقدیر م ی کرد‪»...‬‬ ‫س��خنش تکانم داد‪ .‬اری؛ یک مقام بلندپایه امنیتی‬ ‫پس از ‪ 35‬س��ال داش��ت درباره روش��نفکران ب رایم پرده از‬ ‫رازها برم ی داش��ت‪ .‬اما گاهی به دوردس��ت ها نگاه م ی کرد‬ ‫و م ی گفت ضبط را خام��وش کن؛ االن وقتش نیس��ت! و‬ ‫نگاهش به دوردس��ت ها بود و با صدایی اهسته م ی گفت‪:‬‬ ‫«صرفا ب رای معلومات خودت م ی گویم‪ »...‬اما‪...‬‬ ‫بعدها گفت‪« :‬در حق برخی از روشنفکران ب ی انصافی‬ ‫کرده ام؟ کدام روشنفکر؟ رضا ب راهنی مثال؟ ابدا قبول ندارم!‬ ‫رضا ب راهن��ی یک تجزیه طلب بود و هنوز هم هس��ت و به‬ ‫خاطر یک مقاله تجزیه طلبانه توسط ساواک دستگیر شده و‬ ‫‪56‬‬ ‫در گروهی سیاسی نبوده و حتی حاضرم سر این یکی قسم‬ ‫بخورم که یک چک هم نخورده است! االن هم در خارج از‬ ‫کش��ور ترجمه ای از کتاب تروتس��کی را منتشر م ی کند و‬ ‫اس��م خودش را برم ی گرداند‪« :‬ینه��ارب ازر» (یعنی وارونه‬ ‫اس��م خودش!)‪ ،‬چون هنوز هم در ان عقاید و افکار کهنه و‬ ‫پوچ است‪ .‬روشنفکری که ضد اب و خاکش باشد را م ی شود‬ ‫روش��نفکر با انصاف نامید‪ ،‬چه ساواک باش��د چه نباشد یا‬ ‫منظورتان بزرگ علوی است؟ جزو عوامل جاسوسی روس ها‬ ‫که این مساله را انور خامه ای در کتاب خاط راتش گفته‪»...‬‬ ‫از ان روز پاییزی؛ این س��وال در ذهنم حک ش��د که‬ ‫اص��وال روش��نفکر ای رانی اصال��ت دارد؟ ایا موت��ور حرکت‬ ‫جامعه ای رانی اس��ت؟ ایا ب��ا جامعه خودش صادق اس��ت؟‬ ‫کنار دریاچه ای در میش��یگان راه م ی رفتم و منتظر دیدار و‬ ‫گفت وگویی بودم‪ .‬تمام صحنه ها در ب رابر ذهنم مانند فیلم‬ ‫سینمایی عبور کرد‪:‬‬ ‫‪l‬اذر نفیس��ی به امری��کا م ی ای��د و لولیتا خوانی را‬ ‫م ی نویسد اما چه کس��ی ب رایش مقدمه م ی نویسد؟ برنارد‬ ‫لوئیس!‪ ...‬در را به روی اذر نفیسی باز کند تا کتاب ساده او را‬ ‫یک شاهکار بنامند‪ ،‬یک استاد سابق ادبیات انگلیسی‪ ،‬که‬ ‫حتی یک کتاب‪ ،‬یک نوشته علمی در شغل و رشته اصلی‪،‬‬ ‫به نام خود ندارد‪ ،‬این کتاب یک ش��اهکار است؟ چرا‪ ،‬چون‬ ‫ضد جمهوری اسالمی است؟‬ ‫‪ l‬و خیل ی ه��ای دیگر که ش��غل ش��ریف داللی را‬ ‫داش��ته اند‪ .‬مثال زنی که پنج ش��ماره روزنام��ه ای زرد را در‬ ‫سنندج منتشر م ی کند بعد م ی شود مدافع زن و کودک و مرد‬ ‫و کارگر و‪ ...‬م ی گوید به وی ظلم شده‪ ...‬با افکاری سطحی‬ ‫و حرف هایی شعاری‪ ...‬ناگهان وارد امریکا م ی شود و بعد از‬ ‫پناهندگی و چند ازدواج؛ از اذهان گم م ی ش��ود!‪ ...‬عشق به‬ ‫امریکا وی را به ماوایش رساند‪ ...‬دیگر هیچ !‬ ‫‪l‬یا کسانی که به تقلید از ارنس��ت همینگوی یا‪...‬‬ ‫کتابی نوشته؛ پول روزنامه نگاران و همکاران را برم ی دارد و با‬ ‫سناریوهایی ساختگی وارد المان و نروژ م ی شوند‪ ...‬بعد یکی‬ ‫م ی شود مدافع کانون نویسندگان و دیگری م ی شود رفیق‬ ‫تجزیه طلب ها و با عکس هایش با سیمین بهبهانی و شاملو‬ ‫و‪ ...‬به اره دادن و تیش��ه گرفتن با دختران جوان دانشجوی‬ ‫ای رانی م ی پردازد و ان دیگر هم م ی شود کارگردان تئاتر که‬ ‫زبانم الل‪ ،‬ارتور میلر ثانی شود‪ ...‬اما واقعا کتابش در ای ران‬ ‫فروش داشت؟ کسی م ی خرید؟‬ ‫‪l‬کانون نویس��ندگان امریکا اگ��ر بخواهد م ی تواند‬ ‫رئی س جمهور را تغییر م ی دهد اما کش��ور م��ن چه؟ هنوز‬ ‫خیل ی ها شب ها خواب لنین و مارکس را م ی بینند و به حزب‬ ‫توده م ی گویند مبارز و قهرمان‪ .‬کانون نویسندگان من هم‬ ‫در اختیار توده ای هاست و سرای سالمندانی است که مشتی‬ ‫جویای نام و نان‪ ،‬در ان ب��ه دور دیواری از اوهام م ی چرخند‪.‬‬ ‫خود را روش��نفکر چپ م ی نامن��د اما ج��ز محفل گرایی و‬ ‫روشنفکری و پز عالی ‪ ،‬مگر شاهکاری ادبی خلق شده؟‪...‬‬ ‫‪l‬و ان دگر که روزگارانی خود را خالق واژه ب ی معنای‬ ‫«روش��نفکری دینی» نامید و یکی‪ ،‬دو نس��لی را س��رگرم‬ ‫کرد؛ بازجوی علینقی منزوی نسخه ش��ناس بوده و امروزه‬ ‫ردای فیلس��وفی به تن کرده‪ ...‬اما راس��تی کدام دانشگاه‬ ‫جهانی وی را قبول کرد که تدریس کند؟ جمهوری اسالمی‬ ‫که در امری��کا حضور ن��دارد؛ چرا هیچ دانش��گاهی به وی‬ ‫کرس��ی نداد؟ چرا اوایل در تلویزیون از امام هزینه م ی کند‬ ‫و س��خن وی را جعل م ی کن��د و م ی گوید عط��ر دین را به‬ ‫دانش��گاه ها م ی برد اما هزاران استاد و دانش��جو را به خاطر‬ ‫روحیه دیکتاتوری و خش��ک مغ��زی اش؛ از این اب و خاک‬ ‫رهانید و حاض��ر به ی��ک عذرخواهی هم نیس��ت و همه‬ ‫را به گردن حس��ن حبیبی و جالل فارس��ی و ش��مس و‪...‬‬ ‫م ی اندازد اما فیلس��وف ما وقت��ی قافیه را تن��گ م ی بیند‬ ‫منکر خدا و وحی و قران و امام زمان و‪ ...‬م ی شود! اما کسی‬ ‫نم ی پرس��د اگر منکر خود هس��تی هم باش��ی؛ بازهم در‬ ‫تاریخ معاصر ای ران از ت��و به عنوان یک ضد فرهنگ هوچی‬ ‫یاد م ی کنند!‬ ‫‪l‬یاد نوازنده مش��هور تار م ی افتم؛ که مرحوم شهناز‬ ‫م ی گفت س��ازش لطفی ن��دارد‪ .‬در ان اوایل ب��ه یاد حزب‬ ‫توده م ی ساخت و م ی پرداخت و بعد وقتی که زمی ن هایش‬ ‫در گرگان در حال مص��ادره بود به ته ران بازگش��ت و همه‬ ‫نوازندگان دهه ‪ 60‬و ‪ 70‬را مطرب دوره گرد نامید و خودش هم‬ ‫دست به هر سازی زد که همه موسیق ی دانان ای ران بگویند‬ ‫فتبارک اهلل احس��ن الخالقین‪ .‬محمد رض��ا لطفی همه چیز‬ ‫م ی نوازد؛ اما بعدها که روی صحنه رفت معلوم ش��د حرمت‬ ‫فکر و اندیش��ه خودش را هم ندارد چه رس��د به دیگران! ان‬ ‫وقت چگونه باید جهانی شد؟!‬ ‫‪l‬یا به مورخ نماها م ی رسم؛ مسعود خان‪ ،‬رفیق شفیق‬ ‫سرهنگ عصار در ساواک یا محمود طلوعی‪ ...‬که تلویزیون‬ ‫ تریبون در اختیار«اقای می��م» م ی گذارد تا هرچه م ی تواند‬ ‫تیشه به ریشه تاریخ معاصر ما بزند و مردم را از تاریخ متنفر‬ ‫کند‪ .‬در ب رنامه ای به من مولف خاط رات پرویز ثابتی فحاشی‬ ‫کند اما با نامه و تلفن به خود ثابتی م ی گوید کتاب شاهکار‬ ‫است اما‪...‬‬ ‫‪ l‬یا ش��اعری که اصال در ادبیات کسی نیست و در‬ ‫بررس��ی اش��عار معاصر نامی از وی هم نم ی اید اما چون با‬ ‫رسانه ها در ارتباط محفلی است؛ خود را شاعر مردم و مردمی‬ ‫ م ی نامد و کارگاه شعر گذاش��ته تا جوانان را تربیت کند اما‬ ‫به راستیایجاد‬ ‫رابطهایرانوامریکا‬ ‫اولبایدبر اساس‬ ‫فرهنگواندیشهو‬ ‫عقالنیتباشدوانگاه‬ ‫بر اساسان‪،‬سیاست‬ ‫ودیپلماسیداشتو‬ ‫غرورواستقاللایرانی‬ ‫همحفظشود‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫سیاست و دیپلماسی امریکا رفتم؛ پرسید از قدم زدن در کنار‬ ‫دریاچه میش��گیان لذت بردید‪ .‬من هم گفتم قربانت شوم‬ ‫در افکاری غریب با پرس��ش های ذهن ی ام به س��ر م ی بردم‬ ‫و چندان محو مناظر نش��دم‪ .‬ناگهان بحث رابطه با امریکا‬ ‫پیش امد و گفت‪« :‬وقتی سفی ران فرهنگ و هنر شما عباس‬ ‫کیارستمی و محمد رضا شجریان و حسین علی زاده و پرویز‬ ‫کالنتری هستند‪ ،‬غصه نخورید! ما سیاستمدارها جایگاهی‬ ‫نداریم؛ در ه��ر حکومتی باش��یم‪ ،‬عاقبت ش��ما مورخ ها‪،‬‬ ‫کارنامه ما را روایت م ی کنید ما که ازلی ‪ -‬ابدی نیس��تیم‪.‬‬ ‫بعد از مصاحبه هم با افتخار عکس خودش و پریسا و گروه‬ ‫دستان را نشان داد و خانمش هم به داش��تن گلیم ای رانی‪،‬‬ ‫مفتخر بود و تخته ن��رد اهدای ی ام را کن��ار عکس خودش‬ ‫و کلینتون گذاش��ت و دس��تمالی هم به روی حافظ استاد‬ ‫مهدی فالح کش��ید که مبادا گرد و غباری روی ان بنشیند!‬ ‫از ان روز فکر م ی کنم که واقعا «کدام روشنفکر» مهم است‬ ‫و اینکه کدام هنرمند و روشنفکر م ی تواند معرف فرهنگ و‬ ‫هنر و ادب ای ران زمین باشد؟ از خانه اش بیرون امدم‪ ،‬تلفن‬ ‫بعدی استاد ش��فیعی کدکنی بود و م ی گفت‪« :‬درس و دور‬ ‫که تمام ش��د برگرد ای ران‪ ».‬و از دور ب رایش بوسه فرستادم‬ ‫و خداحافظی کردم‪ .‬ش��اعری بزرگ که نه توه��م دارد و نه‬ ‫طامات م ی بافد‪.‬‬ ‫و ب هراس��تی ایج��اد رابطه ای��ران و امری��کا اول باید‬ ‫ب ر اساس فرهنگ و اندیشه و عقالنیت باشد و انگاه ب ر اساس‬ ‫ان‪ ،‬سیاست و دیپلماسی داشت و غرور و استقالل ای رانی هم‬ ‫حفظ ش��ود‪ ،‬وگرنه بدون ان هم هیچ کاری از کسی ساخته‬ ‫نیست‪ .‬اما دلم روشن است که نس��ل جوان و اگاه سفی ران‬ ‫معرف فرهنگ و تمدن و تاریخ ای��ران زمین خواهند بود و‬ ‫دیگر منافعی ندارند یا هویتی ساخته و پرداخته نکرده اند که‬ ‫ب رای حفظ ان بر طبل و شیپور دشمنی و عناد با این کشور‬ ‫و ان کشور بنوازند و بدمند‪g .‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫وقتی در خارج از کشور ب رنامه ای باشد؛ بدون انکه اجازه بدهد‬ ‫یک ش��اعر جوان برود؛ خود ب رای رفت��ن و گرفتن ‪500‬دالر‬ ‫‪ 9‬ساعت قبل از پرواز به فرودگاه م ی رود! و بعد هم ‪ 10‬دقیقه‬ ‫یک بار مصاحب ه کردن و خود را نروادای ای ران خواندن و‪...‬‬ ‫در این افکار عجیب به سر م ی بردم؛ که خدایا این است‬ ‫منجالب روشنفکری در ای ران یا من بدبین شده ام؟ اگر کشور‬ ‫به دست چپ ها و کمونیس ت ها م ی افتاد روزگار مملکتم چه‬ ‫بود؟ یاد ثابتی م ی افتم که در همان برنامه تلویزیونی ‪1350‬‬ ‫گفته بود‪« :‬لطفا کمونیس��ت ها دم از ازادی و دموکراس��ی‬ ‫نزنند!» حتی امروزه هم م ی بینیم که اینها چه تاثیرهایی در‬ ‫تسویه حساب های خونین اول انقالب یا در رابطه با امریکا‬ ‫داشته اند! االن هم ادبیات موهوم شان چنین است که اگر در‬ ‫ای ران اینده اتفاقی رخ دهد‪ ،‬جامعه را به سوی تسویه حساب‬ ‫ش��خصی و ترکیدن عقده س��وق دهند! (کتابچه حقیقت‬ ‫پرویز دوانی را بنگرید و ش��رح امامزاده ها را)‪ .‬در مصاحب ه ام‬ ‫با گورباچف و پریماکف‪ ،‬انها هم ب��ر این نکته تاکید کردند‬ ‫و حتی معتقد بودند که بسیاری از دستگیری های نیروهای‬ ‫ارتش��ی و نظام ی ها در دوران انقالب ‪ 1357‬توس��ط همین‬ ‫چریک ه��ای فدایی خلق ص��ورت گرفته‪ .‬کمونیس��ت ها‬ ‫همواره در ای ران الت دست شده و عامل بوده اند؛ چه دانسته‬ ‫و چه ندانس��ته! ‪ 1700‬خ راب��کاری در مدت پنج س��ال قابل‬ ‫محاسبه اس��ت که ش��وروی چه انرژی و نیرویی از ای ران و‬ ‫س��اواک گرفت‪ .‬نقش کمونیس��ت ها در تس��ویه حساب‬ ‫اول انقالب را ه��م نم ی ش��ود نادیده گرفت‪ .‬یک مش��ت‬ ‫مالیخولیایی ب رای رسیدن به قدرت‪ ،‬چه دروغ هایی ساخته و‬ ‫اسمش را کارنامه گذاشته اند‪ .‬اما دوران نااگاهی و ب ی خردی‬ ‫و چشم بر واقعی ت ها بستن‪ ،‬تمام شده‪ .‬کمونیس ت ها از هر‬ ‫دستاویزی علیه رژیم شاه استفاده کرده اند‪ .‬فوت انسان هایی‬ ‫مانند صمد به رنگی‪ ،‬شریعتی و‪ ...‬بهره برداری از ماجراها و‪...‬‬ ‫که باید در پژوهش های تاریخی س��ره را از ناسره جدا کرد‪.‬‬ ‫تعارف هم با کسی نداشت‪ .‬م ی شود با صدای بلند گفت که‬ ‫مجاهدین خلق از شکم نهضت ازادی بیرون م ی اید؛ ان هم‬ ‫با تفکری تروریستی و دوستدار کشت و کشتار و عالقه مند‬ ‫به شوروی‪ ....‬حتی در مراسم تشیع جنازه عبدالناصر (کسی‬ ‫که نخس��تین بار واژه جعلی ب رای خلیج فارس به کار برد و‬ ‫البته کنفدراسیون دانش��جویان ای رانی هم روی جلد مجله‬ ‫خود از همین عنوان استفاده م ی کرد)‪ ،‬همین اقای علیرضا‬ ‫نوری زاده ش��رکت م ی کنند؛ حاال ایش��ان م ی فرماید خلیج‬ ‫همیشه فارس!‬ ‫ی��ا س��ال ‪ 1380‬ب��ا اب راهی��م یونس��ی در میهمانی‬ ‫بزرگداش��تش بودم که ناگهان در ب راب��ر همه گفت‪« :‬حزب‬ ‫توده‪ ،‬حزب پاکی است و اگر دوباره هم متولد شوم‪ ،‬توده ای‬ ‫خواهم ش��د!‪ »...‬اما در مراسم کتاب وزارت ارش��اد در اغاز‬ ‫سخنان م ی گفت‪« :‬بسم اهلل الرحمن الرحیم‪ »...‬یاد سخن‬ ‫طالبانی افتادم که سال ‪ 1979‬در لندن به اتفاق شم س الدین‬ ‫مفتی رابط ساواک و ش��ورش کردهای ع راق – که با طرح‬ ‫ساواک شروع شد و ‪ 1975‬تمام شد – ناهار خورده و پرسیده‬ ‫ظهر کجا برویم و او خواسته که چون چپ است بر سر قبر‬ ‫انگلس بروند و انجا ب رایش فاتحه خوانده!‬ ‫وقتی که با توه��م و فرصت طلبی‪ ،‬روش��نفکرنمای‬ ‫ای رانی؛ رابطه ب��ا امریکا را اس��تثمار و ‪ ...‬نامی��ده و عمری‬ ‫ب رای شس��تن مغز مردمان جهد کرده؛ رابطه با حکومت را‬ ‫جرم دانس��ته اما خود با داللی ب رای گرفتن مجوز نشر اثار‪،‬‬ ‫مداح حکومت بوده و ب رای از میدان به در کردن هر منتقدی‬ ‫انگشت اتهام به سوی وی دراز کرده و وی را مامور حکومت‬ ‫نامیده؛ امروزه چه تفکر جدیدی را باید به جامعه تزریق کند‬ ‫که فرد سیاستمدار و دولتمرد ای رانی هم ذهنش اشفته نشود‬ ‫و بداند چه م ی گوید و چه م ی خواهد؟‬ ‫اگر بستر روش��نفکری در ای ران م ی بود‪ ،‬هم فرهنگ‬ ‫درس��ت داش��تیم هم سیاس��ت عقالنی‪ .‬وقتی کتابی به‬ ‫وزارت فرهنگ و ارش��اد اس�لامی م ی رود و بررس محترم‬ ‫اداره کتاب زیر واژگان مردم‪ ،‬اندیشه زن و مرد‪ ،‬وطن پرست‪،‬‬ ‫شهید‪ ،‬حقیقتا مس��تقل‪ ،‬ملت و‪ ...‬خط م ی کشد و م ی گوید‬ ‫حذف شود؛ توقع دارید چه اندیشه ای به داخل جامعه تزریق‬ ‫شود؟ این حمایت از فرهنگ و ارشاد اندیشه است یا جنگ‬ ‫و ستیز با ان؟‬ ‫یک بار ‪ -‬ب��ه خاطر س��وءتفاهم ی که ش��اید پیش‬ ‫امده – ‪ 45‬روزی را در اوین بودم؛ گروه��ی را انجا دیدم که‬ ‫تصور م ی کردم قلعه قهرمانان اس��ت و جای عقاب ها‪ .‬اما‬ ‫بعدها ذهنیتم دگرگون ش��د و خودم را س��رزنش م ی کردم‪.‬‬ ‫اسما اقتصاددانی را دیدم که از شوروی و توده و کمونیست و‬ ‫چریک دفاع م ی کرد و مبارزشان نامید و امریکا را جنایتکار‬ ‫و چپاولگر و یاغی و ب ی عق��ل و‪ ...‬خواند‪ .‬م ی گفت در لندن‬ ‫دکترای اقتص��اد گرفته ام��ا وقتی چهار جمله انگلیس��ی‬ ‫م ی خواس��ت صحبت کن��د ‪ 80‬غلط داش��ت و اساس��ا با‬ ‫بلندکردن صدایش دوست داش��ت که مخاطب را قانع کند‬ ‫و تنها هویت او ه��م ‪ 2-3‬نقاب بود‪ ،‬کانون نویس��ندگان‪،‬‬ ‫زندان و اطالعیه و بیانی ه دادن ب رای ادم های مش��هور و در‬ ‫این سایت و ان سایت منتش��رکردن‪ .‬جوانانی خام هم دور‬ ‫وی نشس��ته بودند‪ .‬اما وقتی از طبقه ‪ 2‬وی را بیرون راندند‬ ‫و به طبقه یک فرس��تادند ان را توطئه امریکا م ی دانست و‬ ‫تصور داش��ت فردا در ای ران انقالب اس��ت و او از صف اول‬ ‫مبارزان و مقام دارها جا م ی مان��د و ماهواره های امریکایی‬ ‫طبقه ‪ 2‬زندان را م ی بینن��د و دیگر او از ب راب��ر دید انان گم‬ ‫ش��د! یا وکیلی را دیدم که خود را چراغ قم و دس��ت راستی‬ ‫رهب ران انقالب و دارنده ‪ 5‬دکترای م ی دانس��ت؛ و م ی گفت‬ ‫پرونده ‪ 3000‬ت��ا ‪ 6000‬زندان��ی را رایگان و ب��ه خاطر دفاع‬ ‫از مبارزه ملت ای ران‪ ،‬دف��اع کرده و پولی نگرفت��ه‪ .‬تا اینکه‬ ‫روزی یخچالی تازه ب رای اتاق او خریداری ش��د و سهم هر‬ ‫زندانی ‪ 35000‬تومان ب��ود و یکی از زندانیان شهرس��تانی‬ ‫پول نداش��ت؛ همین اقا مدافع حقوق بش��ر و ملت و مردم‬ ‫و مبارزه و‪ ...‬قش��قرقی راه انداخت که چرا باید پول شخص‬ ‫دیگری در بین افراد اتاق تقس��یم شود و دیگری اب خنک‬ ‫بنوشد؟‬ ‫وقتی هم که دوستانی ازاد م ی ش��دند همین دو نفر‬ ‫م ی گفتند ب رای ش��یرین عبادی و‪ ...‬پیام بفرس��تید و کاری‬ ‫کنید من به امریکا بروم‪ .‬وقتی س��وار هواپیما ش��دم و به‬ ‫بوس��تون حرکت کردم‪ ،‬ته دلم م ی گفتم ت��ا روزگارانی که‬ ‫اندیشه روشنفکر ای رانی درست نشود‪ ،‬کاری ساخته نیست‪.‬‬ ‫هم این جماعت و هم جماعتی ک��ه هر جنبنده و خزنده و‬ ‫چرنده ای را مامور ‪ CIA‬و حکومت امریکا و رابط و مربوط با‬ ‫امریکا م ی شناساند‪ .‬اما روزنامه های امریکا با چه اّب و تابی‬ ‫درباره حضور نقاش��ان جوان ای ران در نیویورک م ی نویسند‬ ‫یا س��خنان علیرضا س��می ع اذر در نقد اثار ادبی را منتش��ر‬ ‫م ی کنند‪.‬‬ ‫تلفن به صدا درامد و من به دیدار ان شخص مشهور‬ ‫وقتی که با توهم و فرصت طلبی‪ ،‬روشنفکرنمای ایرانی؛ رابطه با امریکا را استثمار و ‪ ...‬نامیده و عمری برای شستن مغز مردمان جهد کرده؛ رابطه با حکومت‬ ‫را جرم دانسته اما خود با داللی برای گرفتن مجوز نشر اثار‪ ،‬مداح حکومت بوده و برای از میدان به در کردن هر منتقدی انگشت اتهام به سوی وی دراز کرده و وی‬ ‫را مامور حکومت نامیده؛ امروزه چه تفکر جدیدی را باید به جامعه تزریق کند که فرد سیاستمدار و دولتمرد ایرانی هم ذهنش اشفته نشود و بداند چه م ی گوید و‬ ‫چه م ی خواهد؟‬ ‫‪57‬‬ ‫تفکر نصر از بازرگان خطرناکتر است‬ ‫تو گو با ابراهیم فیاض درباره نسبت روشنفکران ایرانی با اندیشه های غربی‬ ‫گف ‬ ‫‪4‬‬ ‫تو گو درباره نسبت روش�نفکران و سیاستمداران ایرانی با اندیشه های سوسیالیستی‬ ‫ابراهیم فیاض در این گف ‬ ‫ف رانسوی و لیبرالی و تکنوکرات منشانه امریکایی گفته های جالبی را مطرح کرده است‪.‬‬ ‫اق�ای دکت�ر؛ موض�وع بحث م�ا روش�نفکران در‬ ‫مواجهه با غ�رب و امریکاس�ت‪ .‬ب ه عنوان س�وال‬ ‫نخست‪ ،‬بفرمایید فضای روشنفکری دهه ‪ 20‬که‬ ‫اوج مناسبات روشنفکری ایران است‪ ،‬چگونه بود؟‬ ‫غالب جریان های روشنفکری چه رویکردی داشتند‬ ‫و به کدام سو متمایل بودند؟‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫‪ l‬ب رای بررسی سیر روش��نفکری ای ران باید نگاهی‬ ‫به گذشته بیندازیم‪ .‬به هر حال جریان غالب روشنفکری ای ران‬ ‫متاثر از انچه در اروپا تولید شده بود‪ ،‬قرار داشت‪ .‬به دیگر سخن‬ ‫فضای اس��تب دادی ای ران در عصر قاجاری��ه‪ ،‬نگاهی را به وجود‬ ‫اورده بود که باید ب رای اصالح امور‪ ،‬حتما از مبانی اندیش��ه ای‬ ‫غرب بهره بگیریم که عمدتا نیز با ساختار فرهنگی مردم ای ران‬ ‫همذات پنداری ندارد‪ .‬م ی بینید خیلی زود در جنبش مشروطیت‬ ‫نگاه روشنفکران توس��ط مردم به چالش کشیده م ی شود‪ .‬در‬ ‫عصر رضاخان نیز ما به نوعی همکاری جریان روشنفکری که‬ ‫فکر م ی کرد باید از همان مبانی غ ربی ب رای اصالح و نوسازی‬ ‫ایران بهره برد با دیکتاتوری رضاخان م ی بینیم‪ .‬تالش هایی نیز‬ ‫شد و تاسیس دانشگاه و قوانینی ب رای مدرن کردن مردم ایران‬ ‫از این دسته هستند اما به قول معروف اب جریان روشنفکری با‬ ‫رضاخان به یک جوی نرفت و خیلی زود اینها از هم جدا شدند‬ ‫و خیلی از روش��نفکران به انزوا رفتند‪ .‬در ش��هریور ‪ 20‬در واقع‬ ‫به نوعی باتوجه به تحوالت جن��گ جهانی دوم‪ ،‬روحی تازه به‬ ‫جریان روشنفکری دمیده شد‪ .‬در واقع مفاهیمی چون مبارزه‬ ‫با استعمار‪ ،‬مبارزه با فاشیس��م و‪ ...‬توانست خیلی زود فضای‬ ‫روشنفکری کشور را متاثر از خود س��ازد که البته در این میان‬ ‫جذابی ت های جنب ش ه��ای چپ از جمله حزب ت��وده را نباید‬ ‫ب ی تاثیر دانست‪ ،‬ضمن اینکه کشور در حال پوست انداختن بود‪،‬‬ ‫چه انکه دیکتاتوری رفته بود و ازادی های مدنی دوباره – پس‬ ‫از مشروطیت – جان گرفته بودند و فضای تضارب ارا و تشتت و‬ ‫هیاهوها نیز وجود داشت‪ .‬المان ها در ان مقطع به شوروی حمله‬ ‫کرده بودند و مقاومتی توسط روس های در مقابل انها صورت‬ ‫گرفته بود‪ .‬این نیز یکی از دالیل جذب به جریان روشنفکری چپ‬ ‫بود‪ .‬اما خیلی زود این تصور فرو ریخت و بعد از جنگ جهانی دوم‬ ‫که کشورهای اشغال کننده ایران باید کشور را خالی م ی کردند‪،‬‬ ‫روس ها کلک زده و از ترک ای ران امتناع کردند اما پس از مدتی‬ ‫با فشار خارجی و داخلی به هر حال خود روسیه با اکراه شمال‬ ‫ای ران را خالی کرد‪ .‬م ی خواهم بگویم مردم‪ ،‬روسیه و انگلیس را‬ ‫به عنوان اش��غالگران ایران در جنگ جهانی دوم م ی شناختند‬ ‫و دل خوشی از انها نداشتند‪ .‬کشمکش های سیاسی دهه ‪20‬‬ ‫شمسی‪ ،‬اواخر‪ 40‬و اوایل‪ 50‬میالدی‪ ،‬در نقش کشورهای روس‬ ‫و انگلیس در ایران تاثیر گذاشت‪ .‬به صورتی که در مساله نفت‪،‬‬ ‫در مورد تقاضای شوروی در نفت شمال و مشکالت نفت جنوب‬ ‫با انگلستان‪ ،‬این محمد مصدق بود که در ‪ 1954‬و ‪ 1953‬روی‬ ‫ی را وارد ماجرا‬ ‫کار م ی اید‪ .‬هیاهوی نفت و مسائل ان قدرت سوم ‬ ‫م ی کند که اساسا توس��ط جریان روشنفکری و مردم به عنوان‬ ‫استعمار گر ای ران شناخته نم ی شد‪ .‬در این میانه البته مس اله نفت‬ ‫حاد شده و مصدق که در ابتدا دست به دامان امریکا برده بود با‬ ‫کودتای امریکایی ‪ -‬انگلیسی ‪ 28‬مرداد سرنگون م ی شود‪ .‬این‬ ‫دوره ای است که خود امریکای ی ها ان را گلدن تایم یعنی دوره‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫‪58‬‬ ‫یدانند‪ .‬امریکا کشوری است که گرچه‬ ‫اقتصاد طالیی امریکا م ‬ ‫وارد جنگ شده و البته پیروز جنگ شده‪ ،‬اما امکانات زی ر بنایی ان‬ ‫متاثر از جنگ نبوده و تخریب نشده‪ ،‬به یک معنی او نه تنها ضرر‬ ‫نداده‪ ،‬بلکه باالترین سود را کرده است‪ .‬ای ران ی ها در این دوره است‬ ‫که عمال به امریکای ی ها م ی پیوندند و اولین بار انقالب فرهنگی‬ ‫غ ربی در ایران رخ م ی دهد‪ .‬قبال زبان روشنفکری و تحصیالت‬ ‫ب رای طبقه اشراف بود‪ .‬زبان اشراف ایرانی نیز زبان فرانسوی بود‪.‬‬ ‫بعد از کودتای ‪ 28‬مرداد‪ ،‬این زبان و فرهنگ‪ ،‬فرنگی و اروپایی و‬ ‫غ ربی م ی شود؛ یعنی انگلیسی ‪ -‬امریکایی‪ .‬امریکای ی ها سال‬ ‫‪ 1954‬بر ای ران مسلط م ی شوند و ای ران ی ها هم استقبال م ی کنند‪.‬‬ ‫مدل دانشگاهی ای رانی نیز البته چون در گذشته تاسیس شده‬ ‫بود متاثر از دانشگاه های فرانسه و انگلیس بود‪ .‬معلوم است که‬ ‫دانشگاه های فرانسه و انگلیس کارشان بیسواد پروری در ای ران‬ ‫بوده است؛ فقط اس��م و مدرک م ی دهند؛ هنوز هم متاسفانه‬ ‫ادامه دارد‪.‬‬ ‫امریکای ی ه��ا ام��ا ادم های باس��وادی تربی��ت کردند‪.‬‬ ‫در رش��ته های فنی و پزش��کی که امریکای ی ها در ان دخالت‬ ‫داشتند‪ ،‬هنوز دانشکده های برجسته ای در ای ران هستند‪ .‬ولی‬ ‫دانشکده های علوم انسانی که تا حتی همین قبل از انقالب هم‬ ‫وابسته به فرانسه بود کارشان بیس واد پروری بود ‪ .‬به همین دلیل‬ ‫است که تحصیلکرده های انگلیس و فرانسه عموما بیسواد‬ ‫بودند‪ ،‬چون انجا به جای درس خواندن م ی رفتند خوشگذرانی‬ ‫و ادا و اطوارهای روش��نفکری‪ .‬بعد اینها بر م ی گشتند به ای ران‬ ‫و در مس��ائل داخلی ای ران به صورت افتضاح بازتولید م ی شد‪.‬‬ ‫من گزارشی از پایان نامه هایی که در فرانسه و انگلیس نوشته‬ ‫ش��ده بود‪ ،‬خواندم که اینها عمدتا پایان نامه ه��ای ‪100-120‬‬ ‫صفحه ای م ی نوشتند که بعض ی هایشان کامال کپ ی برداری‬ ‫از پایان نامه های قبلی بود‪ .‬در این گ��زارش خواندم که حتی‬ ‫بعضی از اینها حتی خودشان ب رای دفاع نم ی رفتند و کسی را‬ ‫اجیر م ی کردند ب رای دفاع چون بس��یاری از اینها زبان فرانسه‬ ‫و انگلیس��ی نم ی دانند‪ .‬چهار هزار فران��ک م ی دادند و مدرک‬ ‫م ی گرفتند بدون اینکه زبان فرانس��ه بدانند اما مدرکش��ان از‬ ‫دانشگاه های فرانسه بود‪ .‬یعنی فاجعه به قدری بود که در علوم‬ ‫انسانی ما هنوز هم دچار فاجعه هس��تیم‪ .‬در اواخر حکومت‬ ‫شاه اما ش��اهد بودیم که دیگر علوم انسانی کم کم به سمت‬ ‫امریکای ی شدن شیفت م ی کرد که با وقوع انقالب متوقف شد‬ ‫و دوباره ما در علوم انسانی انگلیسی شدیم و یک مقدار فرانسه‬ ‫و دوباره ان بیسوادی ها ادامه پی دا کرد‪.‬در جمع بندی این بحث‬ ‫م ی خواهم بگویم که به هر حال جدا از همکاری های مشترک‬ ‫ی امریکای ی ها خاطره خوبی‬ ‫امریکا و رژیم شاه در موضوع علم ‬ ‫از خود به جای گذاشتند‪ ،‬تاسیس دانشکده های فنی و پزشکی‬ ‫یادگار ان روزهاست‪ ،‬حتی همین دانشگاه صنعتی شریف یک‬ ‫دانشگاه با مدل امریکایی است و البته م ی بینید که معنوی تر از‬ ‫دانشگاه های دیگر در عرصه علمی حضور دارد‪ .‬حاال اینکه ما‬ ‫باید کجا برویم یا با امریکا چه برخوردی بکنیم‪ ،‬اینها بحث های‬ ‫بعدی است که امریکا با ما چه کرد در انقالب و در جنگ و‪...‬‬ ‫این شیفتگی به جریان چپ که گفتید چگونه در‬ ‫ای ران نمود پیدا کرده است؟‬ ‫‪ l‬درابتداباعرضکنمکهمادرکشورمارکسیس ت زدگی‬ ‫بسیاروحشتناکیداریم‪.‬اینمارکسیس ت زدگیدرمبانیمبارزهبا‬ ‫شاه به صورت جدی متبلور شده بود‪ .‬در همان زمان نیز برخی از‬ ‫گروه های مسلمان بودند که در درون خود مارکسیس ت زده بودند‪.‬‬ ‫این البته نه تنها در مبارزه علیه شاه بلکه در تمامی مبانی ما نیز‬ ‫وجود دارد‪ ،‬از موضوعات فرهنگی گرفته تا مصدایق دیگر که‬ ‫غالبا مارکسیست زده هستیم‪ .‬همان طور که گفتید به هر حال‬ ‫جریان چپ‪ ،‬گفتمان مسلط روشنفکری را در اختیار داشت‪ .‬ای ران‬ ‫نیز ناخوداگاه به دلیل اینکه ما در حاشیه مرزی شوروی بودیم ‪،‬‬ ‫ناخوداگاه چه بخواهیم و چه نخواهیم با ان روبه رو م ی شدیم و‬ ‫جدا از مرزهای جغ رافیایی مرز های عقیدتی نیز به وجود م ی اید‪.‬‬ ‫حاال ما در یک مقطعی مارکسیس ت زدگ ی مان اوج داشت و البته‬ ‫این مارکسیس ت زدگی تبدیل به یک ساختار شده که متاسفانه‬ ‫ما هنوز کامال عوارضش را از بین نبرده ایم‪ .‬روی همین حساب‬ ‫هم همیشه امپ ریالیست داشته ایم و در مقابل نیز چیزی به نام‬ ‫س��رمایه داری داریم‪ .‬شاید به همین دلیل اس��ت که روزی که‬ ‫شوروی س��قوط کرد‪ ،‬یکباره همه چپ های انقالبی ای ران در‬ ‫دولت دهه ‪ 60‬لیب رال ش��دند‪ ،‬مثل اقای هاشم ی رفسنجانی و‬ ‫مثل همین اصالح طلب ها! اینها که همه ادامه چپ های قبل از‬ ‫انقالب بودند‪ ،‬یکباره بعد از اینکه شوروی سقوط کرد‪ ،‬کامال پیرو‬ ‫اندیشهلیب رالیستیشدند‪.‬‬ ‫چ رادرکشورمارکسیس ت زد گیوجوددارد‪،‬ب ه ه ر حال‬ ‫خیلی سال اس�ت که اردوگاه مارکسیس ت ها از بین‬ ‫رفتهاست؟‬ ‫‪ l‬م ی خواهم بگویم که این بحث مارکسیس��ت زدگی‬ ‫خیلی باالست و خیلی وقت و زمان کشور را با مباحث خود تلف‬ ‫کرده و امکانات ما را از بین برده است‪ .‬ان اقتصاد سوسیالیستی‬ ‫دوران جنگ که کامال ما را در جنگ عقیم کرد و کسانی که بع دا‬ ‫یراجلوبردندهمانکسانیبودندکهشرایطیرا‬ ‫اقتصادسیستم ‬ ‫بهوجوداوردندکهقطعنامهتوسطامامپذیرفتهشود‪.‬یعنیهمان‬ ‫اقتصاد کمونی و اقتصاد کسادی سوسی الیستی و مارکسیستی‬ ‫که بعد از انقالب در دوران دولت میرحسین موسوی ادامه پی دا‬ ‫کرد‪ ،‬ما را از نظر رشد اقتصادی عقیم کرد و این باعث شد که در‬ ‫جنگ ما از نظر اقتصادی ورشکس��ته بشویم و بعد همی ن ها‬ ‫پرچمدار پذیرش قطعنامه ش��دند‪ .‬بعد از جنگ هم که کامال‬ ‫لیب رال شدند و بعدش هم دولت پ راگماتیستی و دولت کاری و از‬ ‫این حرف ها به سرکار اوردند‪.‬‬ ‫اما سوال شما‪ ،‬مهمترین شاخصه این جریان این بود که‬ ‫ما عمال در ان زمان به غرب یا شرق وابستگی داشتیم‪ .‬این در‬ ‫ای ران خیلی ساختاری است‪ .‬کس��انی مثل جالل ال احمد که‬ ‫جس ت وج و گر بود ب رای پی دا کردن مفاهیم و ارزش های نو اخر‬ ‫عمرش متوجه م ی شود که اصال اینکه م ی گویند امپ ریالیست‪،‬‬ ‫چیست و چه کسی اس��ت‪ .‬به همین دلیل یک سفر رفت به‬ ‫امریکا و سف رنامه به امریکا را هم نوشت‪ .‬چرا؟ چون مد بود که‬ ‫این گونه گفته شود و کسی هم نبود که پیگیر درست و دروغ‬ ‫ماجراباشد‪.‬بههمیندلیلاستم ی گویممارکسیس ت زدگ ی مان‬ ‫به شدت باالس��ت‪ .‬باالخره ما باید ب رای اینکه با جهان تعامل‬ ‫برقرار کنیم‪ ،‬ابتدا ان را کامال بشناسیم و بعد م ی توانیم بدانیم‬ ‫که چگونه با جهان تعامل کنیم‪ .‬تعامل با جهان تئوری و فکر‬ ‫م ی خواهد‪ .‬به جای دگماتیستی و مارکسیستی نگاه کردن به‬ ‫جهان و امپریالیس��تی نگاه کردن به ان باید اندیشه کنیم که‬ ‫چه کسی هستیم و چه ایده ای داریم و چه م ی خ واهیم از جهان‬ ‫و چه کرده ایم و‪ ...‬من عینی بحث م ی کنم‪ .‬متاسفانه داستانی‬ ‫که احمدی نژاد هم ایجاد کرد‪ ،‬یعنی رفت به امریکای التین و‬ ‫امپریالیسم را مورد خطاب داد بدون اینکه به نتیجه برسد‪ ،‬بعد‬ ‫شد یک بازی صوری‪ ،‬مثل داستان همان افت است‪ .‬ارکستر که‬ ‫اخرش هم هیچی عاید ما نکرد؛ این یعنی مارکسیس ت زدگی‪.‬‬ ‫اوج کسی که م ی خواست مقابل امپریالیسیم بایستد شوروی‬ ‫بود‪ ،‬در مقابل ان امریکا بود با شاخصه های قدرتش‪ .‬اما شوروی‬ ‫وقتی فروپاشید با چه چیزی سقوط کرد؟ با قدرت نظامی؟ نه‬ ‫با موش��ک‪ ،‬نه با نیروی نظامی و نه با چیزهای دیگر‪ ،‬شوروی‬ ‫یک دفعه فروپاشید‪ .‬این مشکل در خود شوروی بود که باعث‬ ‫سقوطش شد‪ .‬اما جاهای دیگر که مثل چین عاقالنه با جهان‬ ‫برخورد کردند فهمیدند که منافعشان کجاست‪ .‬چین نیز به‬ ‫دلیل شاخصه های سرزمینی و قومی اش م ی توانست تجزیه‬ ‫نشود اما فکر کرد و نسبت جدید از خود با جهان ساخت تا جایی‬ ‫که امروز نه تنها در قدرت برتر اس��ت که از طریق کشورهای‬ ‫غ ربی منافعی را در اختیار گرفته است‪ .‬من م ی خواهم بگویم‬ ‫مارکسیس ت زدگی دیگر تاثیر ندارد‪.‬‬ ‫در مقاب�ل این جری�ان‪ ،‬در رژی�م ش�اه جریانی از‬ ‫روشنفکران حکومتی نیز بودند‪ .‬انها چه عقب ه ای‬ ‫داشتند؟‬ ‫‪ l‬انها تکنوکرات بودند یعنی به ذات روشنفکر نبودند‪،‬‬ ‫به طورمثالسیدحسیننصرنگفتمنروشنفکرم‪.‬امدهبودکه‬ ‫علوم انسانی را فعال کند و حتی عالمه طباطبایی را درگیر این‬ ‫کار کرد و شهید مطهری را به کمک طلبید‪ .‬در این پروسه اقای‬ ‫ هانری کربن هم امدند‪ ،‬شاگردهایش مثل اقای داوری اردکانی و‬ ‫اب راهیم ی دینانی هم بودند‪ .‬حتی اقای فردید هم با سی د حسین‬ ‫نصر که کار م ی کرد؛ ولی اینها روش��نفکر نبودند‪ ،‬اینها اتفاقا‬ ‫ضد روشنفکر بودند‪ ،‬ضد اروپایی بودند و طرفدار امریکا؛ این از‬ ‫واضحات است‪ .‬اینها تکنوکرات بودند‪ ،‬امریکا روشنفکر ندارد‪،‬‬ ‫تکنوکرات دارد‪ .‬تکنوکرات دارد و دانشور‪.‬‬ ‫فردید هم از این گروه بود؟‬ ‫‪ l‬غرب زدگی و اینها را فردید دراورد‪.‬‬ ‫اینکه ضدیت دارد با امریکا و غرب‪ ،‬پس نم ی تواند‬ ‫امریکایی باشد‪.‬‬ ‫‪ l‬فردید بیشتر المانی مسلک بود‪ .‬البته امریکای ی ها‬ ‫هم از این المان ها خیلی سود بردند‪ .‬من در کتاب های زیادی‬ ‫دیدم که توسط المان ها نوشته شده اس��ت؛ «این ما المان ها‬ ‫بودیم که امری��کا را س��اختیم‪ ».‬االن هم قش��رهای متفکر‪،‬‬ ‫روشنفکر‪ ،‬دانشگاهی و اقتصادی امریکا همه از یهودی های‬ ‫المان هستند‪ .‬بسیاری از متفکران امریکایی‪ ،‬المانی هستند‪،‬‬ ‫بدنه ‪ 60‬درصد دانش��گاه های امریکای ی ها را متفکران المانی‬ ‫م ی س��ازند یا خیلی از اقتصاد دان هایش��ان المان ی اند‪ .‬فردید‬ ‫المان ی مسلک به شاه وصل شد و اساسنامه حزب رستاخیز شاه‬ ‫را هم او نوشت‪ .‬در واقع فردید یک تم ای ران ی گری نیز داشت که‬ ‫در واقع ایدئولوگ های تمدن بزرگ بودند؟‬ ‫‪ l‬بله! فردید با انقالب اس�لامی به ش��دت مخالفت‬ ‫م ی کند؛ اول انقالب فردید در دانش��کده علوم سیاسی علیه‬ ‫انقالب اسالمی سخنرانی م ی کند‪ .‬همین فردید که م ی توانید‬ ‫بروید تحقیق کنید؛ من این را از اقای منوچهر اشتیانی شنیدم و‬ ‫شاگردان ایشان هم با انقالب اسالمی مشکل داشتند‪.‬‬ ‫غرب زدگ ی اش چه مشخصه ای داشت؟‬ ‫‪ l‬غرب زدگی اینها خیلی ساده بود‪.‬‬ ‫یعنی محتوا نداشت؟ در ظاهر بود؟‬ ‫‪ l‬بله‪ .‬خود فرح هم با باندش سابقه چپی بودن داشتند‪.‬‬ ‫به همین دلیل است در طبقه ای از کارگزاران ان دوره کسانی‬ ‫را م ی بینید که س��ابقه توده ای بودن داش��تند یا اینکه سابقه‬ ‫ای رانگرایی مثل داریوش رایگان یا اسالم ی ها مثل سی د حسین‬ ‫نصرکهدرانجمنفلسفهجمعشدهبودند‪.‬فرحهمهاینهاراجمع‬ ‫کرده بود‪ .‬حتی یک کسی مثل سه راب سپهری در اط راف فرح‬ ‫جمع شده بود‪ .‬فرح خیلی از تابلوهای سه راب سپهری را خریده‬ ‫است و من این تابلوها را در صاحبق رانیه قبال دیده بودم یعنی‬ ‫حتی سه راب سپهری هم توسط فرح جذب شده بود‪ .‬ولی اینها‬ ‫نم ی توانستند ساختاری تمدن ساز به وجود بیاورند چون عمق‬ ‫نگاهشان کم بود و از دریچه غرب به ای ران نگاه م ی کردند‪ .‬ادامه‬ ‫اینها در بعد از انقالب البته با شاگردانشان به حیات خود ادامه‬ ‫دادند و در بسیاری از تحوالت بعد از انقالب حضور دارند‪ .‬کسانی‬ ‫در دوم خرداد سر برون اوردند یا در فتنه‪ 88‬که بعضا دنباله روهای‬ ‫فردید و سی د حسین نصر بودند‪ .‬حتی دیدگاه تمدن اسالمی را‬ ‫نیز که برخی امروز در جامعه و ا ز تربیون های رسمی بازتولید‬ ‫م ی کنند نیز ریشه در ان تفکرات دارد که اتفاقا در انتخابات سال‬ ‫‪ 92‬نیز ضربه خود را به گفتمان انقالب اسالمی زد‪.‬‬ ‫در نیروه�ای انقالب چط�ور‪ ،‬ب ه ه ر ح�ال دو گروه‬ ‫انقالبی و لیبرال در س�ال های ابتدای�ی انقالب در‬ ‫موضوعات مختلف از هم جدا شدند که شاید یک ی ‬ ‫از انها موضوع رابطه با امریکا بود؟‬ ‫‪ l‬اینها همه متاث��ر از تفکرات سوسیالیس��ت های‬ ‫فرانسوی بودند‪.‬‬ ‫یعنی نگاه چپ داشتند؟‬ ‫یعنی نیروهای انقالب در ادبیات گفتاری خود متاثر‬ ‫از مارکسیسم بودند؟‬ ‫‪ l‬بله‪ .‬ادبیات چپ حتی میان ضد انقالب ها و گروه های‬ ‫سوسی الیستمثلفرقانکهیکنوعسوسی الیسمکمونیستی‬ ‫بود و شهید مطهری را به شهادت رساندند ریشه دوانده بود‪ .‬گرچه‬ ‫اینهادرظاهرمسلمانبودندامااسالمشانبااندیشه هایمرحوم‬ ‫یداد‪ ،‬همراه شده‬ ‫شریعتی که یک نوع بنیادگرایی شیعه را رواج م ‬ ‫بود‪ .‬به هر حال این تفکرات شریعتی تاثیر زیادی بر نیروهای‬ ‫مسلمان گذاش��ت اما ذاتا این س��خنان چپ بود‪ .‬نکته جالب‬ ‫اینجاست که سی د حسین نصر نیز در تاسیس حسینیه ارشاد‬ ‫دخالت دارد اما وقتی ادبیات غالب ان را چپ م ی بیند‪ ،‬م ی رود و‬ ‫شهید مطهری با تمام انتقادات تا مدتی م ی ماند تا او نیز م ی رود‪.‬‬ ‫البته من معتقد هستم حسین نصر با شهید مطهری تفاوت‬ ‫بسیاری دارد‪ ،‬چه انکه نصر به دنبال موج شرق شناسی است اما‬ ‫مطهری یک متفکر اسالمی ناب است که م ی خواهد تفکرات‬ ‫اسالمی را با نقد به مارکسیسم و لیب رالیس��م استخراج کند‪.‬‬ ‫بازماندگان حسینیه ارشاد که همین مجاهدین خلق ی ها‪ ،‬گروه‬ ‫ارمان مستضعفین و فرقان بودند اما با مرحوم مطهری درگیر‬ ‫م ی شوند و جالب است به او م ی گویند؛ تو چرا خانه ات باید توی‬ ‫خیابان دولت باشد؟ باید بیایی در خیابان شوش زندگی کنی!‬ ‫م ی خواهم بگویم ک��ه بحث خیلی پیچیده ت��ر از این‬ ‫حرف هاس��ت‪ .‬موضوع ادامه یافت تا اندیش��ه انگلیسی که‬ ‫توسط شاگردان پوپر در ای ران ادامه پی دا کرد و پوپری ها اسمش‬ ‫را گذاشتند روش��نفکری دینی‪ .‬این ب رای اواخر جنگ است که‬ ‫چپ اس�لامی دولت را در اختیار دارد اما در بس��یاری از مبانی‬ ‫اقتصادی اش شکس ت خورده است‪ .‬اینجاست که سروش شروع‬ ‫م ی کند به نوشتن تئوری قبض و بسط ش��ریعت و گذری به‬ ‫یزند که در دولت اقای هاشمی بازتولید م ی شود‪.‬‬ ‫لیب رالیسیم م ‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫عده ای معتقد هستند که در همکاری این گروه از‬ ‫روشنفک ران با رژیم شاه‪ ،‬دلیل اصلی‪ ،‬اصالح از درون‬ ‫ساختار پوسیده و فاسد رژیم گذشته بود‪ .‬اما ان قدر‬ ‫سیستم فاس�د بود که نتوانس�تند کاری از پیش‬ ‫ببرند و خود یا در این فضا حل شدند یا اینکه‪...‬‬ ‫حزب رستاخیز را با عنوان رستاخیز ایرانی عنوان م ی کرد‪ ،‬در واقع‬ ‫ب هدنبالیکرنسانسای رانی‪،‬زایشای رانیبود‪،‬یکجوررستاخیز‬ ‫ای رانی‪ .‬اینها م ی خواستند یک حزب فراگیر را با ایدئولوگ گری‬ ‫گروهی متفکر ای رانی به وجود بیاورند‪ .‬حس��ین نصر با تفکر‬ ‫سنت گرایی اسالمی و فردید هم باتوجه به شناختش از غرب در‬ ‫واقع مساله تمدن بزرگ شاه را تئوریزه م ی کردند‪.‬‬ ‫‪ l‬بله‪ .‬البته بیشترشان در فرانسه درس خوانده بودند و‬ ‫متاثر از چپ فرانسه وارد فضای انقالبی ای ران شدند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫‪ l‬کسانی که در دولت به معنای ساختاری اش در کشور‬ ‫فع الیتم ی کردند‪،‬همان طورکهگفتمعمدتاتحصیلکرده های‬ ‫فرانس��ه بودند؛ کس��انی که در مناصب سیاس��ی‪ ،‬اقتصادی‬ ‫و اجتماعی حضور داش��تند‪ .‬اما در اواخر حکومت شاه جریان‬ ‫تحصیلکرده های امریکا رفته رفته وارد دولت م ی شدند‪ ،‬جمشید‬ ‫اموزگار نماد این کار بود که وی مهره امریکای ی ها به حس��اب‬ ‫م ی امد‪ .‬این جریان س��عی کرد‪ ،‬جریان دانش��گاهی فرانسه و‬ ‫انگلیس را از میانه راه بردارد‪ ،‬از اقتصاد کشور‪ ،‬از مسائل اجتماعی‬ ‫و موضوعات دیگر‪ ،‬اما دیر بود چون انقالب اسالمی در حال وقوع‪،‬‬ ‫سرعت گرفته بود‪ .‬شاه ضربه های سختی را از جریان فرانسوی و‬ ‫انگلیسی حاکم بر کشور خورد‪ .‬تالش هایی در مقاطع گوناگون‬ ‫صورت گرفته بود؛ جدا از جمشید اموزگار‪ ،‬سی د حسین نصر هم‬ ‫امد دانشگاه صنعتی شریف را تاسیس کند که درست در مقابل‬ ‫دانش��گاه ته ران که فرانسوی مس��لک بود‪ ،‬تاسیس م ی شد‪.‬‬ ‫سی د حسین نصر هم با فرانس��وی ها مرتبط بود اما چون در‬ ‫حوزه کار امریکای ی مس��لک بود‪ ،‬سعی کرد دانشگاه صنعتی‬ ‫شریف ‪ -‬که ان موقع صنعتی اریامهر بود‪ -‬را با روشی امریکایی‬ ‫اداره کند‪ .‬این مساله در پیروزی انقالب اسالمی عقیم ماند البته‬ ‫ما بعد از انقالب از شیوه علوم انسانی فرانسوی به شیوه علوم‬ ‫انسانیانگلیسیتغییرمسیردادیم‪،‬بهصورتیکهبعدازانقالب‪،‬‬ ‫طیفانگلیس ی مسلک هاییکهپیروپوپربودندامدندوفرهنگ‬ ‫انگلیسی را در ای ران شکل دادند‪.‬‬ ‫نقش اقای بازرگان چیس�ت؟ او در چه جایگاهی‬ ‫قرار دارد؟‬ ‫‪ l‬اقای بازرگان یک نوع سوسیالیست اسالمی بود ولی‬ ‫ایشان علم ی تر بودند چون خودش تحصیلکرده فرانسه بود‪.‬‬ ‫برعکس طیف اب راهیم یزدی که امریکایی بودند و نسل دوم را‬ ‫تشکیل م ی دادند‪ .‬سحابی و حتی فرزندش هم سوسیالیست‬ ‫اسالمی بودند‪.‬‬ ‫ولی اقای بازرگان مخالف گرفتن س�فارت امریکا‬ ‫بودند‪.‬‬ ‫‪ l‬بله؛ بعد اق��ای مهدوی کنی هم مخال��ف بودند و‬ ‫‪59‬‬ ‫نظرشان این بود که اگر این طور باشد باید برویم همه سفارت ها‬ ‫را بگی ریم چون همه سفارت ها دارند جاسوسی م ی کنند‪.‬‬ ‫اینجا بود که به انها گفتند لیب رال و سازشگر؟‬ ‫‪ l‬چون انها خودش��ان سوسیالیست اسالمی بودند‪.‬‬ ‫سوسیالیست اسالمی که ریشه در فرانس��ه و شوروی داشت‬ ‫یدادند‪.‬‬ ‫که گفتم طی ف های مختلف و متفاوتی را تشکیل م ‬ ‫در مقابل لیب رال ها هم مدافع امریکا بودند؟‬ ‫‪ l‬دقیقا؛ حاال نه لیب رال به ان معنا چه انکه بازرگان که‬ ‫لیب رال نبود‪ ،‬خود بازرگان هم سوسیالیست بود‪ ،‬یداهلل سحابی‬ ‫هم سوسیالیست بود‪ .‬حرف انها این بود که باید با امریکا رابطه‬ ‫داشته باشیم و این سی د حسین نصری ها بودند که این بحث ها‬ ‫را راه انداختند‪ ،‬یعنی سی د حسین نصری ها خیلی خط رناک تر از‬ ‫نهضت ازادی ها هستند‪ ،‬چه انکه اینها به دنبال وابسته کردن‬ ‫ای ران به امریکا هستند‪ .‬یک گروه بندی هایی درست کردیم که‬ ‫از اولش غلط بود‪ .‬یعنی خود بازرگان ی ها سوسیالیست بودند و با‬ ‫اینکهیکمقدارعلمیتبیشتریداشتندبهخاطرهمینبازرگان‬ ‫با اینکه سوسیالیست بود ایشان با مطهری هر دو اقدام کردند‬ ‫علیه شریعتی که ان بنیادگرایی شیعی سوسیالیستی را داشت‬ ‫پیاده م ی کرد‪ .‬من م ی خواهم به شما بگویم که این ساختارها‬ ‫را خوب نفهمیدیم‪ .‬به خاطر همین این سیدحسین نصری ها و‬ ‫این امریکای ی گرای ی های عمیق معرفتی که امام به ان م ی گوید‬ ‫اسالم امریکایی بسیار خط رناک تر از بازرگان است که هنوز هم‬ ‫در ای ران ادامه دارد‪.‬‬ ‫در مورد دولت اقای هاش�می ش�ما گفتی�د که او‬ ‫لیب رال بود‪ .‬اما شواهد و مستندات م ی گوید که اقای‬ ‫هاشمی در اوایل انقالب خیلی تند مرگ بر امریکا‬ ‫م ی گفت؟‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫‪ l‬اینها غ ربگرا بودند‪ .‬هاش��می از اولش هم تفکرات‬ ‫غرب گرایانه داشت‪ .‬هاش��می غ ربگرایی بود که در انقالب از‬ ‫ادبیات چپ استفاده م ی کند‪ .‬بعد که سوسیالیس ت ها در شوروی‬ ‫شکست م ی خورند‪ ،‬هاشمی بر م ی گردد‪ .‬همان موقع بی بی‬ ‫یزنند ولی‬ ‫سی را که گوش م ی کردم م ی گفت این ادم ها چپ م ‬ ‫به راست م ی پیچند‪ .‬اقای هاش��می م ی خواست مک فارلین‬ ‫را تبدیل کند به یک رابطه با امریکا‪ .‬هاشمی کسی است که‬ ‫م ی گفت اگر ما از امریکا س�لاح بگیریم ‪ -‬مثل موشک هاگ‬ ‫و اینها ‪ -‬م ی توانیم صدام را شکست بدهیم‪ .‬یعنی م ی خواهم‬ ‫بگویم که هاش��می هم اواخر جنگ راغب بود که برود طرف‬ ‫امریکا تا ب رنده جنگ باشیم‪ .‬بعد از امام نیز دیدیم که نزدیک ترین‬ ‫یارهاشمییعنیاقایمهاجرانی‪،‬مقالهمذاکرهباامریکارانوشت‬ ‫که اگر با امریکا رابطه برقرار نکنیم‪ ،‬سنگ روی یخ م ی شویم‪.‬‬ ‫دقیقا تعبیرش بود که با کله لیز م ی خوریم و به زمین م ی خوریم‪.‬‬ ‫ی که او سوسیالیست‬ ‫این قصه ادامه داش��ت تا در زمان خاتم ‬ ‫اروپایی بود‪ .‬نکته ای که در مورد خاتمی تاکنون خوب تحلیل‬ ‫نشده این اس��ت که امدن خاتمی‪ ،‬نقد بر دوران هاشمی بود‪.‬‬ ‫به همین دلیل هم مردم رای به ناطق نوری که ادامه هاشمی‬ ‫بود‪ ،‬ندادند‪ .‬به اقای خاتمی رای دادند‪ .‬اقای خاتمی سوسیال‬ ‫دموکرات بود‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫سوس�یال دموک�رات در مقاب�ل لیبرالیس�یم و‬ ‫سرمای ه داری؟‬ ‫‪ l‬بله؛ همان سوسیال دموکراتی که در المان هست‪،‬‬ ‫خاتمی نیز همان عقیده را داش��ت‪ .‬به همین دلیل است که‬ ‫خاتمی جلوی تورم هاش��می ایس��تاد و بعد هم ضربه ای که‬ ‫خاتمی در حوزه اقتصادی خ��ورد از همین کارگ��زاران بودکه‬ ‫تکنوکرات های امریکایی بودند‪ .‬در حوزه دین و جامعه ضربه‬ ‫دیگر را از روشنفکری فرانسوی خورد که نقد دین را به شدت رواج‬ ‫دادند‪ .‬به طور خالصه بگویم‪ ،‬احمدی نژاد که س��رکار امد ادامه‬ ‫سوسیال دموکراتیک خاتمی را خواست اجرا کند و سعی کرد‬ ‫ادامه بدهد ولی اخرش احمدی نژاد شد یک عنصر پ راگماتیک‪.‬‬ ‫البته احمدی نژاد خیلی انقالبی بود‪ ،‬یک جاهایی‬ ‫شعارهای ضد امپریالیستی م ی داد‪.‬‬ ‫‪ l‬نه‪ ،‬احمدی نژاد سوسیالیست فرانسوی بود که بع دا‬ ‫‪60‬‬ ‫کم کم رفت در فام سی د حسین نصری و دنباله اش‪.‬‬ ‫‪ ...‬ای ران گ رایی را م ی گویید؟‬ ‫‪ l‬بعدا عمال سی د حسین نصری شد ‪ .‬بعد شما دیدید‬ ‫که اواخر تمام امریکای ی های ای ران شناس مثل ریچارد فرای‬ ‫را به ای ران دع��وت کرد‪ .‬اواخر کار هم باخ��ت‪ ،‬بد هم باخت‪.‬‬ ‫ضربه ای ک��ه اصولگرایی از احمدی نژاد خ��ورد از هیچ کس‬ ‫نخورد‪ .‬این را خواهشا بنویسید‪ .‬من به الهام گفتم خدا از شما‬ ‫نگذرد که تمام اصولگرایی را نابود کردید‪ .‬به الهام گفتم که‬ ‫برو به او بگو‪ .‬احمدی نژاد به خاطر اینکه تسلطی نداشت بر‬ ‫مسائل تئوریک و نظری هیچ وقت نخواست در بعد تئوریک‬ ‫کار کند‪ .‬احمدی نژاد خودش باالترین ضربه را به اصولگرایی‬ ‫زد‪ .‬چون خودش اولش مایل به یک سوسیالیسم فرانسوی‬ ‫(سوسیالیست اروپایی) بود و اخرش هم شد طرفدار نصری‪.‬‬ ‫احمدی نژاد نگذاشت که تفکر متفکرانه اصیل به وجود بیاید‪.‬‬ ‫اخرش به دام اسالم گرایی سی د حسین نصری و به سوفیسم‬ ‫سی د حسین نصری افتاد‪.‬‬ ‫ی رفسنجانی‬ ‫هاشم ‬ ‫هم مرگ برامریکا‬ ‫می گفت‬ ‫نگاهی به جریان های مخالف‬ ‫با امریکا‬ ‫این ب ه خاطر تاثر از مشایی نبود؟‬ ‫‪ l‬مش��ایی هم خودش فرع این قصه ها ب��ود و خود‬ ‫احمدی نژاد در این قصه خیلی دخالت داشت‪.‬‬ ‫و سوال اخر اینکه عده ای حل مشکالت ایران را در‬ ‫گرو رابطه با امریکا م ی دانند‪ .‬ایا این صحیح است‬ ‫و چ را دولت روحانی اولین پروژه ای که برداشت این‬ ‫بود که با امریکا مذاکره کند؟‬ ‫‪ l‬روحان��ی نه ب��ا هاشم ی رفس��نجانی اس��ت و نه‬ ‫با خاتمی‪ ،‬روحانی طیف خ��اص خ��ود را دارد‪ .‬اتفاقا در قصه‬ ‫نپذیرفتن قطعنامه او با خیلی از نیروهای مسلمان همراه بود‬ ‫و ان مجمع عقال که در مجلس بود‪ ،‬در پذیرش قطعنامه ضد‬ ‫هاشم ی رفسنجانی بودند‪ .‬یعنی اقای رفس��نجانی‪ ،‬در دوره‬ ‫جنگ روحانی را تندرو م ی دانس��ت‪ ،‬چون اینها ضد قطعنامه‬ ‫بودند و قرار نبود قطعنامه را قبول کنند‪ .‬ب رای همین روحانی‬ ‫را هاشم ی رفسنجانی ندانید‪ ،‬هر کسی که این کار را بکند یا در‬ ‫باند هاشمی است یا باند ضدهاشمی است چون هر دو‪ ،‬افراط و‬ ‫تف ریط ی اند‪ .‬اقای روحانی‪ ،‬خودش است‪.‬‬ ‫مش��کلی که دولت اق��ای روحانی دارد این اس��ت که‬ ‫چارچوب تئوریک ن��دارد‪ .‬او دارد به دام پ راگماتیس��م روزمره‬ ‫م ی افتد‪ ،‬عملگرایی روزم��ره‪ .‬یعنی نتوانس��ته ان چارچوب‬ ‫تئوریکی خودش را درست کند‪ .‬اگر درست نشود خود به خود‬ ‫به یک نوع ساده انگاری در موضوع رابطه با غرب م ی افتد و بعد‬ ‫هم اقای روحانی از همین جا ضربه م ی خورد‪ .‬یعنی کاری که‬ ‫اقای روحانی االن باید انجام بدهد‪ ،‬و ان را به سرعت باید شروع‬ ‫کند‪ ،‬این است که چارچوب های تئوریکی درست کند و همه‬ ‫باید در این زمینه به او کمک کنند‪ ،‬به این معنی که روحانی باید‬ ‫یک مجمع فکری مثل همان مجمع عقال که در مجلس ‪ -‬در‬ ‫دوره ای که نماینده مجلس بود ‪ -‬درست کند‪ .‬او نبایدبگذارد‬ ‫که تکنوکراس��ی امریکایی که در تفکر هاش��می هست یا‬ ‫ی است یا اسالمگرایی‬ ‫سوسیالیسم اروپایی که در تفکر خاتم ‬ ‫نصری که در تفکر احمدی نژاد بود‪ ،‬دوباره بخواهد ظهور نماید‪.‬‬ ‫من هشدار م ی دهم این ب رای جامعه ما بسیار خط رناک است‪.‬‬ ‫دولت روحانی باید محور حکمت خودش را پیش ببرد‪ .‬اقای‬ ‫روحانی اس��اس خودش را باید بگذارد روی حکمت ای رانی ‪-‬‬ ‫حکمت اس�لامی که در درون خود تمدن ماست و مردم ما با‬ ‫همین منطق انقالب کردند و با همین انقالب را ادامه دادند و‬ ‫با همین منطق جنگیدند‪ .‬او باید این را تئوریزه کند‪ ،‬بعد از ان‬ ‫برود با غرب مواجهه پی دا کند‪ ،‬با جهان امروز و نه فقط با امریکا‪.‬‬ ‫امریکا یک غول است‪ ،‬غ ولی که باید راه مقابله با ان را بلد باشیم‬ ‫و نباید مثل ش��وروی با ان بجنگیم چون نتیجه اش سقوط‬ ‫شوروی شد و تجزیه ش��وروی‪ .‬نم ی گویم حاال مثل چین ی ها‬ ‫ولی مثل عقالی چین که عاقالنه از جهان امروز استفاده کرد و‬ ‫به مقام دوم اقتصاد جهان رسیده است‪ .‬چین چون تفکر عمیق‬ ‫فلسفی جهان شمول ندارد شاید رشد اقتصادی کند ولی قدرت‬ ‫اول اقتصادی نخواهد شد‪g .‬‬ ‫دکتر صادق زیباکالم‬ ‫‪5‬‬ ‫استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران‬ ‫در نسبت رابطه روشنفکران ای رانی با غرب و به خصوص‬ ‫امریکا باید در ابتدا به ریشه های روشنفکری و خاستگاه انها‬ ‫در سپهر سیاسی ای ران اشاره کنیم‪ .‬روشنفکری ای رانی ملهم‬ ‫از ادبیات چپ مارکسیس��تی بود؛ با توجه ب��ه قدرتی به نام‬ ‫شوروی و اردوگاه ش��رق این گروه از روش��نفکران به شدت‬ ‫ضد امریکا بودند و اساس��ا ضدیت با ای��االت متحده امریکا‬ ‫را مارکسیس��ت ها در ای ران ب��ا عنوان امپریالیس��یم بنیان‬ ‫گذاشتند و با این پیشینه طبیعی بود که روشنفکران ای رانی‬ ‫در دهه ‪ 40 ،30‬و ‪ 50‬ضد انچه امپریالیس��یم امریکا عنوان‬ ‫م ی شد‪ ،‬قرار گیرند و مروج امریکا س��تیزی نیز باشند‪ .‬البته‬ ‫جدا از روش��نفکران چپ‪ ،‬گروهی به اصطالح وجود داشتند‬ ‫که م ی ت��وان از انها با عنوان «روش��نفکران ش��ریعتمدار»‬ ‫و غیرمارکسیس��ت نام برد که انها نیز ض��د امریکا و مروج‬ ‫امریکاس��تیزی بودند و تئوری غربزدگی را مطرح م ی کردند‪،‬‬ ‫مثل مرح��وم جالل ال احم��د و مرحوم دکتر ش��ریعتی که‬ ‫در جریان روش��نفکری قب��ل از انقالب م ی ت��وان در گروه‬ ‫ضدامریکای ی ها انها را قلمداد کرد‪.‬‬ ‫نکته دیگری نیز وجود دارد که گاهی از من پرس��ش‬ ‫م ی شود‪ ،‬اینکه‪ ،‬گروهی از روش��نفکران دولتی طرفدار شاه‬ ‫وجود داشتند که با حمایت خود از رژیم شاه‪ ،‬پروژه امریکای ی ها‬ ‫در ای ران را اجرا م ی کردند‪ .‬به نظر من چنین موجودی در ان‬ ‫مقطع وجود ندارد‪ .‬دلیل من هم این اس��ت که روش��نفکر‬ ‫حکومتی در زمان ش��اه اصال وجود خارجی ندارد‪ ،‬چه انکه‬ ‫روش��نفکر هی چ گاه با حکومت تعریف نم ی شود – حاال هر‬ ‫حکومت��ی ‪ -‬از جمله حکومت محمد رضا ش��اه پهلوی که‬ ‫اساسا در میان قشر تحصیلکرده و دانشگاهی و در یک کالم‬ ‫روشنفکر هیچ جایگاهی نداشت و بسیار غیرمحبوب بود‪.‬‬ ‫اما برگردیم به گروه روشنفکران شریعتمدار یا مسلمان؛‬ ‫این گ��روه در واقع بازگوکنن��ده و بازتولیدکنن��ده گروه های‬ ‫چپ با ادبیات مارکسیس��تی بودند‪ ،‬به این معنا که اگر اثار‬ ‫و اندیشه های مرحوم دکتر علی شریعتی را مطالعه نمایید‪،‬‬ ‫خواهید دید جایی که وی با به تن کردن لباس غرب ستیزی‬ ‫از غرب س��خن م ی گوید و محت��وای ادبیات��ش برگرفته از‬ ‫همان ادبیات گروه های مارکسیس��تی است اما بحث او در‬ ‫درونش بن مایه هایی از اس�لام دارد و شاکله بحثش همان‬ ‫نگاه مارکسیس��تی و چپ اس��ت که به ش��دت ضدغربی‪،‬‬ ‫ضد سرمایه داری و ضد امپریالیستی است‪ .‬به این معنی که‬ ‫مرحوم دکتر علی شریعتی مسلمان است اما زبانش انقالبی‬ ‫است و چپ‪.‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫وق��وع انق�لاب اس�لامی در بهم��ن ‪ 57‬ام��ا جریان‬ ‫روش��نفکری را متاثر از خود س��اخت‪ .‬ما اینجا با گروه های‬ ‫انقالبی مواجه هستیم که لزوما با اینکه دیدگاه های انقالبی‬ ‫دارند اما روش ه��ای متفاوتی از هم دارند‪ .‬نکته اینجاس��ت‬ ‫که ما نم ی توانی��م بگوییم مرحوم بازرگان یک روش��نفکر‬ ‫مسلمان شریعتمدار و طرفدار امریکا بود‪ .‬مساله اینجاست‬ ‫که شریعتمداران ما یا به عبارت دیگر مذهب ی ها در دهه ‪40‬‬ ‫و ‪ 50‬که جامعه متاثر از گفتمان مارکسیستی بود‪ ،‬در درجات‬ ‫مختلف به س��وی ادبیات انقالبی و رادیکال چپ ش��یفت‬ ‫کرده بودند‪ .‬به طور مثال س��ازمان مجاهدین خلق گرچه در‬ ‫ابتدا اندیشه های اس�لام ی را در خود بازتولید م ی کرد اما در‬ ‫ادامه انقدر ش��یفته و وامدار ادبیات چپ ش��دند که در سال‬ ‫‪ 1354‬رسما اعالم کردند که ما مارکسیست شده ایم‪ .‬جریان‬ ‫دیگر نیز البته کمتر از اینها از چپ انقالبی وام گرفتند‪ ،‬به طور‬ ‫ی که معتقد‬ ‫مثال گروه های کوچک انقالبی و رادیکال اسالم ‬ ‫به اقدام مس��لحانه بودند‪ ،‬بعد از پیروزی انقالب اسالمی در‬ ‫سازمان مجاهدین انقالب اس�لامی متشکل شدند‪ .‬در یک‬ ‫ی و مسلمان‬ ‫ارزیابی کلی م ی توان گفت که گروه های اسالم ‬ ‫نیز که با رژیم ش��اه مبارزه م ی کردن��د‪ ،‬در درونمایه خود از‬ ‫ادبیات انقالبی چپ بهره م ی گرفتند و اس��تفاده م ی کردند‪.‬‬ ‫ب رای این مدعا م ی توان به ادبیات روزنامه جمهوری اسالمی‪،‬‬ ‫ی حزب جمهوری اسالمی در ان سال ها اشاره‬ ‫روزنامه رس��م ‬ ‫کرد یا در اولین اعالمیه دانشجویان پیرو خط امام که سفارت‬ ‫امریکا را تس��خیر کردند م ی توان دید که چق��در از ادبیات‬ ‫چپ استفاده کرده اس��ت‪ ،‬گویی گروهی چپ‪ ،‬دست به این‬ ‫کار زده اس��ت‪ .‬م ی خواهم بگویم که در ان زمان چقدر همه‬ ‫گروه های انقالبی ملهم از اندیشه مارکسیستی و چپ بودند‪.‬‬ ‫در این میان اما از بین گروه های اس�لامی که با رژیم ش��اه‬ ‫مبارزه م ی کردند تنها دو استثنا وجود داشتند که من م ی توانم‬ ‫بگویم که انها به ش��دت فاصله خود با مارکسیست را حفظ‬ ‫کردند؛ اولی مرحوم مهندس بازرگان و دومی نیز استاد شهید‬ ‫مطهری‪ .‬این دو و مجموعه ای که از نظر فکری و ساختاری‬ ‫متاثر از انها بودند همان طور که عرض کردم مرز میان خود و‬ ‫ی ترسیم کردند و از این نظر متفاوت‬ ‫مارکسیست را به روشن ‬ ‫از گروه های دیگر بودند که در واقع کیلو کیلو از ادبیات چپ‬ ‫و ضد سرمایه داری و امپریالیس��تی در مواضع خود استفاده‬ ‫م ی کردند‪.‬‬ ‫در ابتدای انقالب‪ ،‬ادبیات انقالبی و چپ در واقع همه‬ ‫جامعه را درنوردیده بود و بس��یاری از گروه ه��ا و چهره های‬ ‫سیاسی که حتی امروز نیز در جمهوری اسالمی حضور دارند و‬ ‫موضع گیری های انقالبی م ی کنند ملهم از اندیشه انقالبی و‬ ‫رادیکال‪ ،‬مواضع شان را بیان م ی داشتند‪ .‬حتی اگر این گروه ها‬ ‫به گذشته خود برگردند حتما با ش��رایط امروزشان متفاوت‬ ‫ی و حزب‬ ‫اس��ت؛ گروه هایی مثل مجاهدین انقالب اس�لام ‬ ‫جمهوری اس�لامی‪ .‬در این میان باید به برخی از یاران دکتر‬ ‫بازرگان نیز اشاره کنم که انها نیز به نسبت او و مجموعه اش‬ ‫انقالب ی تر بودند‪ ،‬کسانی مثل دکتر کاظم سامی‪ ،‬حبی ب اهلل‬ ‫پیمان و مرحوم مهندس عزت اهلل سحابی که به نظر م ی رسد‬ ‫بعد از پیروزی انقالب فاصله خود را با مهندس بازرگان زیاد‬ ‫کرده بودند و اگر ادبیات انها را شما مطالعه کنید‪ ،‬خواهید دید‬ ‫ی بود‪،‬‬ ‫که مثال در نشریه امت که متعلق به اقای پیمان و سام ‬ ‫به شدت دارای ادبیاتی مارکسیستی هستند‪ .‬جدا از اینکه در‬ ‫ابتدای انقالب گروه های سیاسی متاثر از ادبیات مارکسیستی‬ ‫ی جلوتر م ی ایم و م ی گویم که انچه امروز‬ ‫بودند‪ ،‬من چند قدم ‬ ‫گروه های راست یا اصولگرای تند م ی گویند نیز با ادبیات چپ‬ ‫ان دوران مطابق است‪.‬‬ ‫ام��ا وقتی ما م ی رس��یم به مقطع تس��خیر س��فارت‬ ‫ایاالت متحده امری��کا در ای ران‪ ،‬در اینج��ا دوگانه ای در مورد‬ ‫مس��اله امریکا و غرب در ای ران به وجود اید‪ .‬گروهی توسط‬ ‫دانش��جویان پیرو خط امام به عنوان سازش��کاران معرفی‬ ‫ش��دند‪ ،‬یا همان طور که م ی گوین��د؛ خط س��ازش‪ .‬اما من‬ ‫اسمش را نم ی گذارم خط س��ازش‪ .‬به نظرم کاری که مرحوم‬ ‫ب��ازرگان کردند ی��ا اینکه اعتقادات��ی که داش��تند‪ ،‬ملهم و‬ ‫متاثر از ادبیات مارکسیس��تی نبود‪ ،‬انه��ا کاری که چپ ها‬ ‫م ی کردند را نم ی کردند‪ .‬بناب راین با ای��ن تفکر الزم نبود که‬ ‫شعار ضدامپریالیستی دهد و وقتی هم که دانشجویان پیرو‬ ‫خط امام سفارت امریکا را تسخیر کردند‪ ،‬به رغم اینکه بسیاری‬ ‫از چهره و ش��خصی ت های سیاس��ی ان روز با گرایش های‬ ‫متفاوت به بهمن امریکا س��تیزی در کشور پیوستند‪ ،‬این او‬ ‫بود که همچنان بر مخالفت خود با این کار اصرار م ی ورزید‪.‬‬ ‫بازرگان در اصول خود اساسا به چیزی به نام دشمنی‪ ،‬ضدیت‬ ‫با امریکا و در یک کالم امریکاس��تیزی باور نداشت‪ .‬از دید‬ ‫مهندس بازرگان امریکا یک کش��وری بود مثل انگلستان‪،‬‬ ‫فرانسه‪ ،‬چین و همین و بس! او اعتقادی به مرگ بر امریکا‬ ‫گفتن و مبارزه با امریکا نداش��ت‪ .‬بازرگان اصال اعتقادی به‬ ‫موضوعاتی که ضد امریکا توسط رهب ران جمهوری اسالمی‬ ‫ تولید م ی شد‪ ،‬مس��ائلی که در مجل س هاشم ی رفسنجانی‬ ‫م ی گفت یا اینکه در دولت میرحسین موسوی بیان م ی شد یا‬ ‫در خطب ه های نماز جمعه توسط مرحوم ایت اهلل منتظری در‬ ‫ضدیت با امریکا بیان م ی شد اعتقادی نداشت و تا اخر عمر‬ ‫نیز اینها را تایید نم ی کرد‪.‬‬ ‫در مقابل ام��ا مخالفان مهندس بازرگان هس��تند که‬ ‫موضوع خط س��ازش و لیب رال ها را مط��رح م ی کنند‪ .‬جالب‬ ‫اینجاس��ت که اینها در مواجهه با مخالف��ت اقای بازرگان با‬ ‫مساله ضدیت با امریکا از همان ادبیات چپ بهره م ی گی رند‪.‬‬ ‫من اینجا جمله معترضه ای عرض م ی کنم و ان اینکه شما‬ ‫اگر به ادبیات اسالم ی نگاهی بیندازید واژه ای به نام لیب رال‬ ‫را نخواهید دید‪ .‬پرسش من اینجاست که واژه لیب رال از کجا‬ ‫امد‪ ،‬وقتی در س��ال ‪ 1358‬مهندس بازرگان را با لفظ لیب رال‬ ‫مورد خطاب دادند؟ من پاسخ ان را م ی دانم و به شما م ی گویم‬ ‫که این ادبی��ات از درون گروه های چپ رفت��ه رفته به میان‬ ‫جامعه امد و تعبیری رایج ب رای مخالفان گروه های انقالبی‬ ‫مورد استفاده قرار گرفت‪ .‬من به خوبی به یاد دارم که روزنامه‬ ‫جمهوری اسالم ی و هفته نامه امت با هم بحثی را با عنوان‬ ‫«لیب رالیسیم جاده صاف کن امپریالیسیم» راه انداخته بودند‪.‬‬ ‫ادبیات چنین مباحثی دقیقا برگرفته ش��ده از ادبیات حزب‬ ‫توده و گروه های چپ بود که بس��یاری از رهب��ران انقالب‬ ‫حتی در گرایش های اس�لامی مثل برخی از رهب ران حزب‬ ‫جمهوری اس�لامی نیز چنین مباحثی را مطرح م ی کردند‪.‬‬ ‫جالب است بدانید که در ابتدای انقالب کلمه استکبار مثل‬ ‫س��ال های بعد و امروز به جای امپریالیسم گفته نم ی شد و‬ ‫این کلمه استکبار بعدها به جای امپریالیسم بیان شد‪ .‬من‬ ‫شما را ارجاع م ی دهم به اولین اعالمیه دانشجویان پیرو خط‬ ‫امام که وقتی ان را بخوانید‪ ،‬باورتان نم ی شود که گروهی با‬ ‫عنوان اسالمی و مسلمان چنین مواضعی را با چنین ادبیاتی‬ ‫ب��ه کار برده اند‪ .‬البته این موضوع برگرفته ش��د از هیجانات‬ ‫ابتدای انقالب و به هر حال در بس��یاری از م��ردم ای ران این‬ ‫انقالب ی گری و عدالت خواهی و مفاهیمی این چنینی شکفته‬ ‫بود و بارور شده بود‪.‬‬ ‫در یک جمع بندی کلی امریکا ستیزی و حمله به امریکا‬ ‫در س��ال ‪ 1358‬یک جور نماد انقالب شده بود و مسابقه ای‬ ‫ب رای همه گروه های سیاسی از چپ تا مسلمان ب رای ضدیت‬ ‫با ایاالت متحده امریکا در گرفته بود‪ .‬به قدری این فضای ضد‬ ‫امپریالیستی و ضد غربی در ای ران زیاد شده بود که بسیاری‬ ‫که حتی از تفکر مارکسیس��تی اطالع دقیقی نداش��تند نیز‬ ‫در گفتار خود ب رای ضدی��ت با امریکا از ادبی��ات چپ بهره‬ ‫م ی گرفتند و نکته جالب اینجاست که این ضدیت با امریکا‬ ‫انچنان در تار و پود وقایع ابتدای انقالب تنیده ش��ده بود که‬ ‫من یادم هست‪ ،‬محرم ان سال در دی ماه بود یا اذرماه‪ -‬یک‬ ‫یا دو ماه بعد از تس��خیر س��فارت‪ -‬بس��یاری از هیات های‬ ‫مذهبی ته ران گویی النه جاسوس��ی توسط دانشجویان به‬ ‫مرکزیتی ب رای مبارزه ب��ر ضد یزید زمان یعنی امریکا تبدیل‬ ‫شده اس��ت‪ ،‬به انجا م ی رفتند و عزاداری م ی کردند‪ ،‬به سر و‬ ‫سینه خود م ی زدند‪ ،‬زنجیر م ی زدند و حتی جلوی ان گوسفند‬ ‫م ی کشتند‪ .‬به نوعی این عمل را همانندسازی م ی کردند با‬ ‫وقایع محرم‪ .‬در واقع این موج امریکاس��تیزی به قدری زیاد‬ ‫شده بود که اساسا کسی را یارای رویارویی با ان نبود و اصال‬ ‫تنها مخالف در این میانه تنها مرحوم بازرگان بود و حتی اقای‬ ‫ هاشم ی رفسنجانی نیز در موج این امریکاستیزی همراه بود‪.‬‬ ‫در این میان است که موضع گیری اقای بازرگان در مخالفت‬ ‫با ضدیت با امریکا کار را به جایی رساند که وی سازشکار و‬ ‫خط سازش و لیب رال نامیده شوند‪ .‬البته باید به نکته ای اشاره‬ ‫کنم که اقای هاشم ی رفس��نجانی االن مواضع شان تعدیل‬ ‫شده است اما در سال ‪ 58‬او نیز جزو کسانی بود که ضدیت با‬ ‫امریکا را وظیفه خود م ی دانست‪ .‬نه تنه ا هاشم ی رفسنجانی‬ ‫بلکه سیدمحمد خاتمی‪ ،‬س��عید حجاریان‪ ،‬سی د مصطفی‬ ‫تا جزاده و افراد دیگری نیز بودند که چنین م ی کردند اما بعدها‬ ‫متوجه شدند که امریکا ستیزی در واقع در یک فضای خاص‬ ‫با تاریخ مصرف خاص ب رای انها ممکن بوده و امروز ‪ ،‬روزگاری‬ ‫دیگر است‪ .‬البته جدا از دس��تاوردهای سیاسی این افراد که‬ ‫نامشان را بردم‪ ،‬دستاوردهای اقتصادی نیز وجود داشت که از‬ ‫نظر انها اثار بسیار منفی بر اقتصاد ای ران گذاشت‪ ،‬چه انکه‬ ‫از نگاه اینها امریکا ستیزی‪ ،‬رش��داقتصاد ایران را منفی کرده‬ ‫بود‪ .‬اما اینجا ی��ک افتراق به وجود امده اس��ت‪ ،‬اینکه اقای‬ ‫ هاشم ی رفس��نجانی در س��ال ‪ 58‬م ی گفت مرگ بر امریکا‬ ‫و با همه وجود م ی گفت و اقای بهزاد نبوی نیز در س��ال ‪58‬‬ ‫م ی گفت مرگ بر امریکا و با هم��ه وجود م ی گفت؛ مرگ بر‬ ‫امریکا‪ .‬اتفاقی که افتاد این بود که تحوالت کش��ور چشم و‬ ‫گوش نیروهای چپ را باز کرد‪ ،‬اقای هاشم ی رفس��نجانی‪،‬‬ ‫موسوی خوئین ی ها‪ ،‬اصغ رزاده و اصالح طلب ها به این نتیجه‬ ‫رس��یدند که باید ب رای حل مشکالت سیاس��ی و اقتصادی‬ ‫کشور راهی که بسته بودند را خود باز کنند‪.‬‬ ‫اما انچه امروز م ی گذرد نیز باید مورد بررسی دقیقی قرار‬ ‫گیرد‪ .‬من اصال اعتقاد ندارم که اگر امروز به دنبال تنش زدایی‬ ‫با امریکا هستیم‪ ،‬م ی توانیم مشکالت اقتصادی خود را حل‬ ‫نماییم‪ .‬خیلی از کشورها هستند که امروز از نظر اقتصادی‬ ‫وضعیت بس��یار نامناس��ب تر از ای ران دارند اما در مقابل با‬ ‫امریکا رابطه بسیار حس��نه و خوبی دارند‪ .‬بناب راین رابطه با‬ ‫امریکا هیچ گاه باعث بهبود وضعیت اقتصادی نم ی ش��ود‪،‬‬ ‫اگر کس��انی مثل اقای نوبخت‪ ،‬اقای ظریف و دیگران فکر‬ ‫م ی کنند با این کار وضعیت معیشتی مردم درست م ی شود‪،‬‬ ‫به نظرم سخت در اشتباه هس��تند و البته ب رای من بیش از‬ ‫اینکه رابطه با امریکا و حل مشکالت اقتصادی مهم باشد‪،‬‬ ‫مساله توسعه سیاسی از پس این تنش زدایی مهم است‪g .‬‬ ‫در ابتدای انقالب‪،‬‬ ‫ادبیاتانقالبیوچپ‬ ‫درواقعهمهجامعه‬ ‫را درنوردیده بود و‬ ‫بسیاریازگروه هاو‬ ‫چهره هایسیاسی‬ ‫ملهمازاندیشهانقالبی‬ ‫ورادیکال‪،‬مواضع شان‬ ‫رابیانمی داشتند‬ ‫‪61‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫نقش قدرت نرم روشنفکران در افزایش قدرت ملی‬ ‫گفت وگوی مثلث با بیژن عبدالکریمی‬ ‫‪6‬‬ ‫دکتر بیژن عبدالکریمی‪ ،‬فیلسوف ایرانی و دانشیار گروه فلسفه دانشگاه ازاد اسالمی واحد تهران شمال است‪.‬او‬ ‫دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد فلسفه را به ترتیب در سال های ‪ ۱۳۶۷‬و ‪ ۱۳۷۳‬در دانشگاه تهران به پایان رساند و‬ ‫در سال ‪ ۱۳۸۰‬از دوره دکترای فلسفه در دانشگاه اسالمی علیگر هند فارغ التحصیل شد‪.‬پژوهش های او عمدتاً در حوزه‬ ‫فلسفه هایدگر‪ ،‬پرداختن به ترویج و بازسازی سنت فکری علی شریعتی‪ ،‬فلسفه های اگزیستانس‪ ،‬فلسفه سیاسی و‬ ‫پس ت مدرنیسم است‪.‬او همچنین در کالس های ازاد موسسه رخداد تازه تدریس م ی کند‪.‬مثلث در گفت و گو با دکتر بیژن‬ ‫عبدالکریمی درباره نسبت روشنفکری در ایران با ساختار قدرت گفت و گو کرده است‪.‬‬ ‫در ابتدای بحث‪ ،‬این س�وال مطرح م ی ش�ود که‬ ‫مواجهه روش�نفکران ایرانی با غرب چگونه بود؟‬ ‫در واقع ما ب ه دنبال جریان شناس�ی روشنفکران‬ ‫ایرانی هس�تیم‪ ،‬اینک�ه چه خاس�تگاهی دارند و‬ ‫ریشه هایشان در کجا بوده است؟‬ ‫‪ l‬وقتی من با سواالت شما برخورد م ی کنم‪ ،‬به عنوان‬ ‫یک معلم فلسفه‪ ،‬باید در ابتدا دو نکته هرمونتیکی بگویم‪،‬‬ ‫اول اینکه هر اندیشه ای باید در شرایط تاریخی خودش مورد‬ ‫بررسی قرار گیرد‪ .‬لذا وقتی ما به طور کلی از جریان شناسی‬ ‫روشنفکران ای رانی سخن م ی گوییم‪ ،‬در واقع انها را در بطن‬ ‫تاریخ خودش��ان باید م��ورد مواجهه قرار مدهی��م‪ .‬اما یک‬ ‫امر گریز ناپذیر نیز وجود دارد و ان‪ ،‬اینک��ه امروز ما از منظر‬ ‫امروزین و افق معنایی خودمان به گذش��ته نگاه م ی کنیم‪.‬‬ ‫‪62‬‬ ‫لذا به لحاظ هرمونتیک��ی این دو رویکرد به گذش��ته وجود‬ ‫دارد‪ .‬یک رویکرد این اس��ت که اگر بخواهی��م کار تاریخی‬ ‫کنیم‪ ،‬یعنی جریان شناسی روشنفکران ای رانی را یک پرسش‬ ‫تاریخی بدانیم‪ ،‬با این سوال روبه روییم که فرضا در دو قرن‬ ‫اخیر چه جریان های روش��نفکری داشته ایم؟ این یک پاسخ‬ ‫تاریخی م ی طلبد‪ .‬اما وقتی ب رای حل مساله امروز به گذشته‬ ‫رجوع م ی کنیم باید به این نکته توجه کنیم که چه چیزی را‬ ‫ب رای حل مساله امروز خود جستجو م ی کنیم؟ لذا در اینجا‬ ‫مساله این است که صرفا یک رویکرد نظری و تاریخی داشته‬ ‫باش��یم‪ ،‬اما ناخوداگاه ما یک رویکرد عملگرایانه م ی یابیم‪.‬‬ ‫یعنی بیش��تر به دنبال راه حلی ب رای مس��ائل امروزین خود‬ ‫هستیم‪ .‬حاال در بررس��ی جریان شناسی روشنفکران ای رانی‬ ‫در گذش��ته ما م ی توانیم با دو نگاه وحدت بین و کثرت بین‬ ‫مواجهه داشته باشیم‪ .‬در نگاه کثرت بین م ی توانیم بگوییم ما‬ ‫با چند گونه جریان روشنفکری مواجه بودیم؛ روشنفکرانی که‬ ‫در ب رابر غرب خودباخته بودند‪ ،‬جریان های معتدل‪ ،‬جریان های‬ ‫ضد غ ربی و‪ ،...‬که البته م ی توان ب رای هر کدام از این جریانات‬ ‫ش��واهد‪ ،‬مس��تندات و دالیلی را نیز بیان داشت‪ .‬همچنین‬ ‫ما م ی توانیم روش��نفکران را ب ر اس��اس ایدئولوژی هایشان‬ ‫تقس��یم بندی کنی��م؛ فرضا روش��نفکران مارکسیس��ت‪،‬‬ ‫روشنفکرانی با اندیشه های لیب رالی و روشنفکران به اصطالح‬ ‫مذهبی را از هم تمییز دهیم؛ ان هم با یک نوع تقسیم بندی‬ ‫ایدئولوژیک‪ .‬اما با ن��گاه کل بین و وحدت بین که تا حدودی‬ ‫فلس��ف ی تر اس��ت و از قضا به افق معنایی امروزی ما توجه‬ ‫بیشتری دارد‪ ،‬باتوجه به اینکه مش��کالت ما در این دو قرن‬ ‫هنوز حل نشده است و کماکان پابرجاست‪ ،‬به نظر م ی رسد‬ ‫که روشنفکری ما چه از نوع مارکسیستی‪ ،‬چه از نوع لیب رالی‬ ‫یا دیگر گروه ها خطوطی مش��ترک دارند و همه انها در این‬ ‫امر مشترک هستند که نتوانستند به ما در حل معضالت و‬ ‫بحران های تاریخ ی مان کمکی کنند‪ .‬به تعبیر ساده تر‪ ،‬به رغم‬ ‫تعارضات ایدئولوژیکی که جریانات روشنفکری از چپ گرفته‬ ‫تا لیب رال و دیگران‪ ،‬داش��ته اند همه انها در ناتوانی مس��ائل‬ ‫تاریخی ما سروته یک کرباس بوده اند‪.‬‬ ‫این تعبیر‪ ،‬امروز افق معنایی ما از جریانات روشنفکری‬ ‫اس��ت‪ .‬به تعبی��ر نویس��نده ای ک��ه م ی گف��ت؛ در زمانی‬ ‫زندگی م ی کنی��م که هر انچه صلب بود‪ ،‬تبخیر م ی ش��ود‪.‬‬ ‫ایدئولوژی ها نیز جزو چیزهایی هستند که در روزگار کنونی‬ ‫‪ l‬من معتقدم که جدا از تس��لط ق��درت ای ران باید‬ ‫از زاویه ای دیگر نیز به این مس��اله بنگری��م و ان اینکه‪ ،‬تا‬ ‫زمانی که کمونیسم و بلوک ش��رق بود این بلوک به عنوان‬ ‫مترسک لیب رال ‪ -‬دموکراسی غربی نقش بازی م ی کرد‪ .‬بعد‬ ‫از فروپاشی شوروی‪ ،‬اسالم ه راسی و به دنبال ان ای ران ه راسی‬ ‫در راس تبلیغات غرب قرار گرفت‪ .‬ببینید ب ی ب ی سی چقدر‬ ‫از طالبان‪ ،‬افغانس��تان‪ ،‬بن الدن و‪ ...‬م ی گوید؟ تصویری که‬ ‫غرب ی ها از اس�لام دارند‪ ،‬چقدر منطبق بر واقعیت اس��ت؟‬ ‫همین تصویر پروپاگاندای رس��انه ای که در ای ران نس��بت‬ ‫به غرب هم وج��ود دارد نی��ز منطبق بر واقعیت نیس��ت‪.‬‬ ‫نکته اینجاس��ت که جز هژمونی قدرت مس��لط هی چ کس‬ ‫از این تصویر س��ودی نم ی برد‪ .‬من در مواجهه با مردم غرب‬ ‫م ی بینم که بسیاری از انها هنوز تفاوت ‪ IRAN‬و ‪IRAQ‬‬ ‫را نم ی دانند‪ ،‬یعنی این طور نیس��ت که همه جهان غرب به‬ ‫ای ران چشم دوخته باش��د و تمام حوادث ان را رصد کند‪ .‬این‬ ‫تنها در سطح پروپاگاندای سیاسی است‪ .‬این تصویری است‬ ‫که غرب م ی خواهد از ای ران ب رای ترس��اندن اع راب منطقه و‬ ‫جهان بسازد تا ب ر اساس ان منافع خود را دنبال نماید‪ .‬البته‬ ‫گروهی نیز در ای ران هستند که مشروعیت حضور خود را در‬ ‫کوبیدن بر این طبل م ی دانند‪.‬‬ ‫در شرایط امروز جامعه جدا از تعاریفی که در مورد‬ ‫مذاکره و رابطه با امریکا در دیدگاه رس�م ی وجود‬ ‫دارد‪ ،‬دی�دگاه غیررس�م ی که ب ه نوع�ی تحول در‬ ‫شرایط امروز را خواستار است توانسته ب ه نوعی‪،‬‬ ‫س�اختار قدرت رس�می را به س�وی ی�ک تعامل‬ ‫دپیلماتیک ببرد‪ .‬این را چگونه ارزیابی م ی کنید؟‬ ‫ایا تاریخ و گذشته در این مساله دخالت دارد؟‬ ‫‪ l‬به هی چ وج��ه‪ .‬واقعیت��ش این اس��ت‪ ،‬که خطر‬ ‫دگماتیسم این هشدار را پدیدار م ی سازد که باید به هر حال‬ ‫فکری کرد‪ .‬دگماتیس��م زمانی فرو م ی ری��زد که واقعی ت ها‬ ‫بسیار سترگ باشند‪ .‬پاس��خ به این امر کمی ساده است چه‬ ‫انکه واقعیت این است که در زندگی امروز با مشکالت زیادی‬ ‫روبه رو هس��تیم‪ .‬در واقع وضعیت موجود باعث شده است‬ ‫که کمی نرم تر حرکت کنیم‪ .‬البته این مس��اله نیز بس��یار‬ ‫خطرناک است‪ ،‬چه انکه اگر ما نتوانیم یک عامل درونی در‬ ‫نظام اندیشه ای داشته باش��یم که پابه پای تحوالت جهانی‪،‬‬ ‫اندیشه مان را متحول سازد و به راه حل های خاصی تعصب‬ ‫بورزیم‪ ،‬این جهان نخواهد بود که از اراده ما تبعیت م ی کند‪،‬‬ ‫بلکه در نهایت این م��ا خواهیم بود که اندیش��ه هایمان به‬ ‫تاری��خ م ی پیوندد‪ .‬به قول حض��رت عل ی (ع) م��ا باید فرزند‬ ‫زمانه خود باشیم‪ .‬به اعتقاد من یکی از مشکالت بزرگی که‬ ‫ساختار سیاسی و اجتماعی دارد و این انتقاد به نحو دیگری‬ ‫به روشنفکران ما نیز وارد است – و وجه مشترک اپوزیسیون‬ ‫و پوزیسیون اس��ت‪ -‬اینکه هر دو از یک تاخر تاریخی رنج‬ ‫م ی برند‪ .‬یعنی اندیشه ها پابه پای زمان متحول نشده است‪،‬‬ ‫به طوری که م��ا واقعیت جهان تکنولوژی��ک را انچنان که‬ ‫هست درک نکرده ایم‪ ،‬به خصوص اینکه نظام تکنولوژیک‬ ‫کنونی همه س��اختارهای سیاس��ی‪ ،‬فرهنگی و اجتماعی‬ ‫کنونی را تحت تاثیر خود قرار داده اس��ت‪ .‬تکنولوژی چیزی‬ ‫نیست که ما بخواهیم با مواضع سیاسی به جنگش برویم‪.‬‬ ‫این نکته ای اس��ت ک ه هایدگر تحت عنوان مفهومی به نام‬ ‫گشتل معرفی م ی کند‪ .‬پاسخ درست و صریح به این سوال‬ ‫این است که مشکالت کشور‪ ،‬خال ی بودن خزانه کشور‪ ،‬ضعف‬ ‫طبقه متوسط و‪ ...‬برخی را وادار نموده است که در ب رابر امریکا‬ ‫موضع نرم تری بگی رند‪.‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫در واقع به پایان خود رسیده است؟‬ ‫‪ l‬بله‪ .‬در واقع ما وارد یک ش��کاف تمدنی دیگری‬ ‫ش��ده ایم که امروز فاصله ذهنیت ما را ب��ا جهانی کنونی به‬ ‫ش��کلی فزاینده دچار گسست نموده اس��ت‪ .‬به جهت عدم‬ ‫درک قدرت تاریخی است که روز به روز در حال ضعی ف شدن‬ ‫هس��تیم‪ .‬به نظر من باید تحوالت عمی��ق جهان کنونی‬ ‫را دریابیم تا بتوانی��م به چارچوب مفهوم ی مناس��بی ب رای‬ ‫مواجهه با این جهان برسیم‪ .‬در چنین چارچوبی به چند نکته‬ ‫باید توجه کنیم‪ .‬مدرنیته در غرب و امریکا که س��رکردگی و‬ ‫امریکا نی�ز ای�ران را ب ه عنوان قدرت مس�لط در‬ ‫جهان یا حداقل در س�طح منطقه ای به رسمیت‬ ‫شناخته است‪...‬‬ ‫مندرمواجههبا‬ ‫مردمغربمی بینم‬ ‫کهبسیاریازانها‬ ‫هنوز تفاوت‪ IRAN‬و‬ ‫‪ IRAQ‬رانمی دانند‪،‬‬ ‫یعنیاین طورنیستکه‬ ‫همهجهانغرببهایران‬ ‫چشمدوختهباشدوتمام‬ ‫حوادث ان را رصد کند‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫ذوب یا تبخیر شده اند‪ .‬به بیان س��اده تر‪ ،‬تقسیم بندی های‬ ‫ایدئولوژی��ک مثل مذهب��ی‪ ،‬غی ر مذهبی‪ ،‬مارکسیس��ت و‬ ‫ناسیونالیس��ت و‪ ...‬متعلق به دوره ای در گذش��ته است که‬ ‫اندیشه های ایدئولوژیک نقشی داشتند‪ ،‬اما به نظر م ی رسد‬ ‫در روزگار ما همه ایدئولوژی ها به سرنوشتی مشترک منجر‬ ‫شده اند و ما باید از منظری غی رایدئولوژیک با مسائل جهان‬ ‫کنونی برخورد کنیم‪ .‬اگر به رویکردی غی ر ایدئولوژیک دست‬ ‫پیدا کنیم‪ ،‬م ی ت��وان به جای تقس��یم بندی هایی از جنس‬ ‫روش��نفکر مذهبی‪ ،‬غی ر مذهبی‪ ،‬لیب رال و مارکسیست یک‬ ‫تقسیم بندی دیگری ارائه دهیم‪ .‬ب ر اساس این تقسیم بندی‬ ‫غیر ایدئولوژیک م ی توان این پرسش را مطرح کرد که چه حد‬ ‫روشنفکران ما توانس��ته اند واقعیت جهان مدرن را دریابند و‬ ‫تا چه حد نتوانس��تند واقعیت جهان م��درن را ببینند؟ حاال‬ ‫فرقی نم ی کن��د که عینکی که باعث ش��د‪ ،‬واقعیت جهان‬ ‫مدرن دیده نشود از جنس مقوالت ایدئولوژی مارکسیستی‬ ‫و مقوالتی چون امپریالیس��یم‪ ،‬سرمایه داری و کاپیتالیسیم‬ ‫یا از س��نخ ایدئولوژی های دیگر باش��د‪ .‬نکته اینجاست که‬ ‫ایا روش��نفکران و قدرت از س��مت واقعیت به سوی ارمان‬ ‫حرکت کرده اند یا از سمت ارمان ها به سوی واقعیت؟ کمتر‬ ‫دیده ش��ده که روش��نفکران ما از س��وی واقعیت به سمت‬ ‫ارمان هایش��ان حرکت کرده باشند و بیش��تر انان عل ی رغم‬ ‫داش��تن ایدئولوژی های رنگارنگ از س��اختار ذهنی شان به‬ ‫سوی واقعی ت ها حرکت کرده اند‪ .‬اما امروز ستبری و سترگی‬ ‫واقعیات همه این مفروضات و واقعی ت های ذهنی را متالشی‬ ‫کرده است‪ ،‬امروز ما دچار یک جور درهم شکستگی ذهنی‬ ‫هستیم‪ .‬یعنی درمانده ایم که واقعی ت های پی رامونی و جهانی‬ ‫خود را با کدامین مق��والت تفهیم کنیم‪ .‬فری��ب نزاع های‬ ‫سیاسی و ایدئولوژیک را نخورید‪ .‬پشت این گفتمان ها یک‬ ‫نزاع قدرت نهفته است‪ ،‬حاال حفظ قدرت از طریق اپوزیسیون‬ ‫یا تالش ب رای کس��ب قدرت از طریق اپوزیسیون‪ ،‬اما اینها‬ ‫نزاع های سیاس��ی و ایدئولوژیک اس��ت‪ .‬متاسفانه واقعیت‬ ‫سهمگینی که در مورد جامعه ما حاکم است‪ -‬و این واقعیت‬ ‫در اصالح طلب و اصولگرا‪ ،‬یا تقسیم بندی های سیاسی فرقی‬ ‫نم ی کند ‪ -‬این است که ما هنوز نتوانسته ایم چارچوبی ب رای‬ ‫مواجهه با جهان در تفکر خود ایج��اد کنیم‪ .‬جامعه ما امروز‬ ‫یک جامعه ب ی چارچوب اس��ت‪ .‬ما هنوز ب��ه یک چارچوب‬ ‫اندیش��ه ای محکم نرس��یده ایم که توده مردم‪ ،‬روشنفکران‪،‬‬ ‫ساختار قدرت سیاسی‪ ،‬دانشگاه‪ ،‬ژورنالسیم و‪ ...‬همه و همه‬ ‫دست به دست هم دهیم و به سوی مقصد و مقصود روشنی‪،‬‬ ‫حرکت کنیم‪ .‬پ��اره ای از توهم ها را به منزل��ه ارمان انتخاب‬ ‫کرده ایم که با واقعی ت ها فاصله بسیار زیادی دارند‪ .‬حال گاه‬ ‫توهم به نام ازادی و دموکراسی‪ ،‬گاه نفوذ ارزش های اخالقی‬ ‫است اما‪ ،‬انچه واقعیت دارد این است که به نام عدالت‪ ،‬جامعه‬ ‫هر روز از این مفاهیم ها و ارزش ها در حال دور ش��دن است‪.‬‬ ‫حرف اصلی من است که ما نیازمند یک نگاه دیگری‪ ،‬فراتر‬ ‫از این تقسیم بندی های سیاسی ایدئولوژیک هستیم‪ .‬ما باید‬ ‫اجتناب ناپذیری مدرنیته و واقعیت جهان کنونی را بپذیریم‪.‬‬ ‫نکته دیگری که من م ی خواهم به ان اش��اره کنم این است‬ ‫که ما هنوز درگیر عالم س��نت یا مدرنیته هستیم اما امروز‬ ‫عالم مدرن به عالم کهن تبدیل ش��ده است‪ .‬امروز هر انچه‬ ‫متعلق به عال��م مدرن بوده‪ ،‬به نحوی در حال پیوس��تن به‬ ‫عالم کهن است‪.‬‬ ‫هژمونی تمدنی غرب را در اختیار دارد‪ ،‬واقعی ت های ساده ای‬ ‫نیستند که به سهولت تحت تاثیر اراده ها قرار گیرند‪ .‬ما باید‬ ‫یک مقدار از مواجهه اراده گرایانه با واقعی ت های این جهان‬ ‫بکاهیم‪ .‬این س��خن من دعوت به پوزیتیویسم نیست که‬ ‫ما باید در ب رابر غرب تسلیم ش��ویم؛ به هی چ وجه‪ .‬حتی من‬ ‫م ی خواهم بگویم در پس شعارهایمان گاه به امریکا اعتبار‬ ‫و قدرتی م ی بخش��یم که او فاقد ان است‪ .‬یعنی او را مطلق‬ ‫م ی کنیم و از هر نوع مواجه��ه ای با ان ه راس داریم‪ .‬غرب و‬ ‫امریکا دارای منابع قدرتی است که اگاهانه باید به رسمیت‬ ‫شناخته شود‪ ،‬نم ی توان با این شرایط با منابع قدرت مدرن در‬ ‫بیفتیم‪ .‬وقتی ما به منابع قدرت مدرن دس��ت یابیم‪ ،‬قطعا‬ ‫م ی توانیم با قدرت ب��زرگ هم مواجهه کنیم‪ ،‬ای��ن را انکار‬ ‫نم ی کنم‪.‬‬ ‫س�وال مش�خص م�ن ای�ن اس�ت که دی�دگاه‬ ‫ی را وادار ب�ه این عمل‬ ‫غیررس�می‪ ،‬قدرت رس�م ‬ ‫نمود؟‬ ‫‪ l‬این یک ن��گاه خوش بینانه اس��ت‪ .‬بی تردید نگاه‬ ‫عمومی به این مس��اله م ی تواند نقش داش��ته باشد‪ .‬اما به‬ ‫نظر من عامل مهمتری وج��ود دارد‪ ،‬یعنی من وقتی جیبم‬ ‫پرپول است م ی توانم سفت و سخت و قاطعانه برخورد کنم‬ ‫اما در مقابل‪ ،‬وقتی جیبم خالی اس��ت‪ ،‬دیگ��ر از این عمل‬ ‫ناتوان هستم‪ .‬امروز به نظر م ی رس��د که یک مقدار ضعف‬ ‫اقتصادی باعث شده است تا کمی در سیاست های خودمان‬ ‫تعدیل کنیم‪.‬‬ ‫اگر منظورتان حامیان دولت است که این عدد در‬ ‫انتخابات نشان داد که یک اکثریت نسبی است‬ ‫و تنها چند دهم درصد باالتر از حد معمول بود‪.‬‬ ‫‪ l‬باید ای��ن نکت��ه را مد نظر گرفت ک��ه انتخابات‬ ‫‪ 24‬خ��رداد نش��ان داد جامعه م��ا هیچ گون��ه افراط گرایی را‬ ‫نم ی پذیرد‪ .‬چه افراط گرایی از نوع اصولگرا و چه افراط گرایی‬ ‫از نوع اصالح طلب‪ .‬یعنی جامعه ما به س��وی اعتدال گرایی‬ ‫حرکت کرد‪ .‬این دیگر یک جریان سیاس��ی نیس��ت‪ ،‬بلکه‬ ‫روح جامعه به این س��مت رجعت یافته است‪ .‬اعتدال گرایی‬ ‫خواهان از بین بردن افراط گرایی اس��ت‪ .‬دیگر امروز جامعه‬ ‫ما افراط گرایی را نم ی پذیرد‪ .‬ممکن اس��ت که دچار عارضه‬ ‫افراط گرایی ش��ود و برخی افراد و گروه های افراط گرا یافت‬ ‫ش��وند اما افراط گرایی به عنوان یک جریان دیگر پذیرفتنی‬ ‫نیس��ت و افراط گرایی دیگر هیچ پایگاه توده ای ندارد‪ .‬نکته‬ ‫دیگر اینکه انتخابات اخیر‪ ،‬انتخاباتی نبود که روشنفکران ان‬ ‫را هدایت کرده باشند‪ .‬در واقع خیلی از روشنفکران انتخابات‬ ‫اخیر را تحریم کردند‪.‬‬ ‫‪63‬‬ ‫ما امروز نیازمن�د یک تحول‬ ‫تاریخی هستیم جایی که به جای‬ ‫مخالفت در برابر غرب با استفاده‬ ‫از ابزارهای س�خت از شیوه های‬ ‫ن�رم اس�تفاده کنی�م‪ .‬در موضع‬ ‫برتری ق�رار خواهیم گرفت چه با‬ ‫این شیوه های سخت نم ی توانیم‬ ‫از ارزش ه�ای خودمان اس�تفاده‬ ‫کنیم‬ ‫تغییر دادند و امروز م ی بینیم که نسبت به گذشته چه نقش‬ ‫و عملی در تح��والت بی ن المللی دارند‪ .‬چی��ن از زمانی که‬ ‫بازار های خود را در اختیار امریکا گذاشت و بازارهای امریکا را‬ ‫در اختیار گرفت‪ ،‬بزرگترین دشمن و رقیب ب رای امریکاست‪.‬‬ ‫ما امروز نیازمند یک تحول تاریخی هستیم جایی که‬ ‫به جای مخالفت در ب رابر غرب با استفاده از ابزارهای سخت‬ ‫از شیوه های نرم استفاده کنیم‪ .‬در موضع برتری قرار خواهیم‬ ‫گرفت چه با این شیوه های سخت نم ی توانیم از ارزش های‬ ‫خودمان اس��تفاده کنیم‪ .‬باید با جهان به تعام��ل بپردازیم‪.‬‬ ‫‪ 70‬میلیون ای رانی هس��تیم و باید ‪ 70‬میلیون توریست وارد‬ ‫کش��ور ش��ود و هر ای رانی از جیب هر توریس��ت پنج هزار‬ ‫دالر درامد کسب کند تا درامد س��رانه کشور باال رود‪ .‬باید در‬ ‫تعامل با جهان با بهره گیری از شیوه های نرم‪ ،‬حق خودمان‬ ‫را از جهان بگیریم‪ .‬با شیوه های س��خت نم ی توانیم منافع‬ ‫خودمان را در جهان امروز حفظ کنی��م‪ .‬در اینجا م ی توان از‬ ‫قدرت روشنفکران ب رای رسیدن به این امال و ارزوها بهره برد‪.‬‬ ‫وقتی روشنفکرانی به فرهنگ و تمدن بومی نیز دلبستگی‬ ‫دارند و هنوز ضد س��نت نش��ده اند و به ارزش های خودشان‬ ‫نگاه م ی اندازند که بازتولید ش��ده در فرهنگ اصیل ای رانی‬ ‫و اسالمی است‪ ،‬م ی توانند به کمک ساختار قدرت سیاسی‬ ‫بیایند‪ .‬لذا در این تعامل است که م ی توانیم اندیشه های خود‬ ‫را به جهانیان ارائه نماییم‪.‬‬ ‫یک استاد دانشگاه اگر پیشنهادی از قطر باشد یا مالزی‪ ،‬به‬ ‫انجا خواهد رفت‪ .‬حتی در ازدواج های ما نیز تغیی رات وسیعی‬ ‫رخ داده اس��ت‪ .‬دیگر مثل گذش��ته کس��ی از قبیله خودش‬ ‫یا فامیل��ش و‪ ...‬همس��ر اختیار نم ی کن��د‪ .‬م ی بینید چقدر‬ ‫ازدواج های اینترنش��نال – یعنی ملت های گوناگون‪ -‬وجود‬ ‫دارد‪ .‬ای��ن واقعی ت هایی که ب��ه طور ملموس وج��ود دارد‪،‬‬ ‫نش��انه هایی از یک جریان اس��ت‪ .‬ام��روز مرزهای حقوقی‬ ‫نشان دهنده فراریخته اند‪ .‬با ظهور اینترنت شما با سهولت از‬ ‫مرزها خارج م ی ش��وید‪ .‬امروز هیچ مرزبانی نم ی تواند جلوی‬ ‫این تعامل را بگیرد‪ .‬اینجا یک مس��اله سیاس��ی نیس��ت‪،‬‬ ‫موضوع این است که ای رانی خود را شهروند جهانی م ی بیند‪،‬‬ ‫به صورتی که عرض کردم‪ ،‬به نوعی که گویی انسان جدیدی‬ ‫رخ نمایان کرده است‪.‬‬ ‫در انقالب صنعتی‪ ،‬انقالب در صنعت نبود‪ ،‬انقالب در‬ ‫همه چیز بود‪ ،‬انقالب در سیاست بود‪ ،‬انقالب در اجتماع بود‪،‬‬ ‫انقالب در مذهب بود و‪ ...‬ام��روز با ظهور ای تی و تحوالتی‬ ‫که در این حوزه تکنولوژی رسانه وجود دارد‪ ،‬چنین نیست که‬ ‫ابزار جدیدی خلق شده‪ ،‬بلکه ما با یک انسان انالین روبه رو‬ ‫هستیم‪ .‬این انسان انالین با انسان ماقبل انالین متفاوت‬ ‫است‪ .‬ساختار قدرت سیاس��ی که نتواند این مساله را درک‬ ‫کند‪ ،‬راه به جایی نم ی برد و در نهایت اچمز م ی ش��ود‪ .‬امروز‬ ‫ساختار قدرت سیاس��ی دیگر نم ی تواند جامعه را به صورتی‬ ‫عملی هدایت کن��د‪ ،‬بلکه چیز دیگری اس��ت که م ی تواند‬ ‫قدرت س��ازی کند‪ .‬واقعی ت های جهان گذش��ته منطبق بر‬ ‫مرزهای جغ رافیایی و قدرت سخت بود‪ .‬اینها دیگر در زندگی‬ ‫مردم جایی ندارند و روابط می��ان مردم به صورت نرم درامده‬ ‫اس��ت‪ .‬چین به عنوان یک قدرت در ب رابر غرب ایستاد اما با‬ ‫خطر نابودی مواجه بود‪ ،‬چین از تجریه شوروی استفاده کرد‪،‬‬ ‫ویتنام هم همی ن طور‪ .‬اینها وقتی متوجه شدند دیگر با تخالف‬ ‫و تزاحم با نظام جهانی قدرت حفظ خود را ندارند‪ ،‬نگاهشان را‬ ‫‪ l‬تعارضات قدرت رسمی در کشور ما با روشنفکران‬ ‫ریشه در گذشته دارد‪ .‬همان طور که شیعه نیز در تحفظ خود از‬ ‫قدرت رسمی داللت هایی داشت و خیلی نزدیک نم ی شد‪ ،‬در‬ ‫اینجا نیز مرز بندی موجود است‪ .‬متاسفانه تشکیل قدرت های‬ ‫ملی در کشور با مشکالتی همراه بوده که باید اصالح شود‪.‬‬ ‫مس��اله را نباید صرفا سیاس��ی دید و در میانه رابطه ای ران و‬ ‫امریکا قرار داد‪ ،‬کمااینکه موضوع رابطه ای ران و انگلیس را چه‬ ‫کنیم؟ رابطه ای ران و فرانسه یا ای ران و المان را چه کنیم؟ اگر‬ ‫ما نگاه خود را اصالح نماییم‪ ،‬م ی توانیم مساله خود را با غرب‬ ‫حل کنیم‪ .‬اما اگر این نگاه اصالح نشود‪ ،‬تعارضات ما با انها‬ ‫ادامه خواهد یافت‪ .‬به نظر م ی رسد در شرایط کنونی‪ ،‬تغییر‬ ‫نگاه هم از نظر تاریخ و تمدنی که عرض کردم و هم از نظر‬ ‫استراتژیک و هم از نظر سیاسی ب رای ما از اهمیت برخوردار‬ ‫است‪ .‬من از جایگاه اپوزیسیون سخن نم ی گویم اما از نظر‬ ‫پوزیسیون نیز این مسائل را مطرح نم ی کنم‪ ،‬بلکه م ی خواهم‬ ‫قدرت مسلط بداند که مشکالت بسیار زیاد است و مردم در‬ ‫این مشکالت بیش از هرکس دیگری ضربه پذیر هستند‪ .‬به‬ ‫نظر م ی رس��د که روند موجود در نهایت خطرافرین است‪ .‬با‬ ‫تغییر نگاه نیز م ی توان روشنفکران را ب رای همکاری دعوت‬ ‫کرد‪ ،‬کما اینکه امروز اگر برخی از این روش��نفکران‪ ،‬غرب و‬ ‫امریکا را قبله امال خود م ی دانند به این دلیل است که قدرت‬ ‫سیاسی نتوانسته توازنی در روابط با اینها ایجاد نماید‪ .‬باید‬ ‫توجه داشته باشیم که ملت ای ران با تمدن و فرهنگ عمیقی‬ ‫که دارد مورد توجه قرار گیرد؛ ملتی که هیچ گاه بت نپرستیده‬ ‫است و هی چ گاه تجربه بردگی را نداشته است و از فرهنگ و‬ ‫تمدنی غنی برخوردار است‪ ،‬ضمن اینکه از ارزش های اصیل‬ ‫ی و ادبیات غنی بهره مند است که‬ ‫تشیع و ارزش های اسالم ‬ ‫منظومه ای درخشان را ساخته اس��ت‪ .‬باید ب رای اعتالی این‬ ‫فرهنگ کوشید‪g .‬‬ ‫البته روش�نفکران در کمتر انتخاباتی تاثیرگذار‬ ‫بودند‪.‬‬ ‫‪ l‬اما ف��رض کنی��د در انتخابات س��ال ‪ 88‬حضور‬ ‫داشتند اما در انتخابات س��ال ‪ 92‬این روح جامعه بود که به‬ ‫س��وی یک اعتدال گرایی پیش م ی رفت‪ .‬دیگ��ر جامعه ما‬ ‫هی چ گونه حرکت تندی را نم ی پذیرد و ان را ب رنم ی تابد‪ ،‬تاکید‬ ‫م ی کنم چه از نوع اصالح گرای ی اش و چه از نوع اصولگرایی‬ ‫اش‪ .‬جامعه امروز ما باید به نوعی از اعتدال برس��د که دیگر‬ ‫هرگونه افراط گرایی را از درون خود دور سازد‪ .‬با افراط گرایی ما‬ ‫به نتیجه نخواهیم رسید‪.‬‬ ‫عده ای معتقد هستند که این روشنفکران نبودند‬ ‫که ب ه دنبال تعام�ل عملی با جه�ان بودند‪ ،‬بلکه‬ ‫این قدرت غیررس�م ی بود که ب ه دنبال بازتعریف‬ ‫جدیدی از حضور کش�ور در عرص�ه بین المللی‬ ‫اس�ت و البت�ه اینه�ا پ�ا را فرات�ر م ی گذارن�د و‬ ‫م ی گویند‪ ،‬مردم به این دلیل به اقای روحانی رای‬ ‫دادند که با امریکا مذاکره کند‪ ،‬این درست است؟‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫‪ l‬اجازه دهید که من سطح شما را یک مقدار باالتر‬ ‫ببرم‪ ،‬چه انکه شما بحث را بردید روی روشنفکران‪ ،‬در حالی‬ ‫که امروز موضوع ما روشنفکران نیستند‪ .‬یعنی باز در اینجا‬ ‫یک نوع ادرس دادن اشتباه است چون ساختار قدرت سیاسی‬ ‫باید بداند که فعال مس��اله اساسی روش��نفکران نیستند و‬ ‫روشنفکران نیز باید بدانند که مساله اساسی ما قدرت سیاسی‬ ‫نیست‪ .‬اینجا مساله بس��یار مهمتری وجود دارد‪ .‬جایی که‬ ‫حتی اگر روش��نفکران نیز به قدرت مسلط تبدیل شوند‪ ،‬باز‬ ‫هم تجربه گرایی گذشته تکرار م ی شود‪ .‬اگر قدرت مسلط با‬ ‫روشنفکران سلبی برخورد کند‪ ،‬واقعی ت های سترگ جامعه‬ ‫هنوز پابرجا خواهد بود‪ .‬این بحث باید از س��طح سیاسی به‬ ‫سمت س��طح دیگری ارتقا یابد‪ .‬پیام انتخابات ‪ 24‬خرداد ‪92‬‬ ‫صرفا این نبود که مردم م ی خواهند با امریکا مذاکره داشته‬ ‫باشیم‪ .‬به نظرم بحث را اگر یک مقدار متافیزیک ی ترش کنیم‬ ‫و از سطح افق باالتری نگاه کنیم‪ ،‬خواهیم دید که با مدرنیته‬ ‫روند ظهور تاریخ جهانی ش��دت یافت‪ .‬حت��ی برخی معتقد‬ ‫هستند که روند ظهور تاریخ جهانی با مدرنیته اغاز م ی شود‪.‬‬ ‫به اعتقاد م��ن این بحث را م ی توان به ریش��ه های پیدایش‬ ‫فلسفه از ‪ 2500‬سال پیش ارتقا داد اما انچه مورد اتفاق است‪،‬‬ ‫این است که با ظهور مدرنیته تاریخ جهانی رفته رفته در حال‬ ‫شکل گیری است‪ .‬این سخن به این معناست که ما تاریخ های‬ ‫ی ج��دا از هم نداریم‪ ،‬تاریخ در حال‬ ‫قومی نداریم و اقوام قوم ‬ ‫جهان ی ش��دن اس��ت‪ .‬گویی چش��مه های زندگی قوم های‬ ‫مختلف در حال ورود به یک رودخانه پرخروش��ی است که‬ ‫همگی با هم در جهت واحدی در حال حرکت هس��تند‪ .‬در‬ ‫شرایط کنونی که م ی شود ان را به شرایط پس ت مدرن تعبیر‬ ‫کرد ‪ -‬دوران مابعد مدرن ‪ -‬روند ظهور تاریخ جهانی بس��یار‬ ‫شدت یافته است‪ .‬همین تحول سریع باعث شده بسیاری از‬ ‫متفکران بومی دچار حیرت زدگی شوند‪ .‬روند تکوین و تحول‬ ‫تاریخ جهان به خص��وص بعد از انقالب ای ران و فروپاش��ی‬ ‫شوروی در دو دهه اخر قرن گذشته‪ ،‬بسیار سرعت گرفت‪ .‬این‬ ‫ی نداریم چه‬ ‫سخن به این معناست که ما دیگر شهروند بوم ‬ ‫انکه ما با شهروند جهانی مواجه هستیم‪ .‬امروز دیگر جوانان‬ ‫دنیای خودشان را به مثابه یک جوان فرانسوی‪ ،‬افریقایی و‪...‬‬ ‫نم ی فهمند‪ .‬امروز دیگر نم ی توان ب ر اس��اس ناسیونالیسیم‬ ‫یعنی چراغم در این خانه م ی س��وزد‪ ،‬زیست‪ .‬مهم ان است‬ ‫که کجا خدمات اجتماعی بهتری ارائه م ی ش��ود‪ .‬حال ب رای‬ ‫ش�ما گفتید که روش�نفکران م ی توانن�د در این‬ ‫مس�یر کمک کنند‪ ،‬اما انها هم از م�ردم و هم از‬ ‫ی کشور دور بوده اند‪.‬‬ ‫ساختار قدرت رسم ‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫باید توجه داشته باشیم که ملت ایران با تمدن و فرهنگ عمیقی که دارد مورد توجه قرار گیرد؛ ملتی که هی چ گاه بت نپرستیده است و هی چ گاه تجربه‬ ‫ی و ادبیات غنی بهره مند‬ ‫بردگی را نداشته است و از فرهنگ و تمدنی غنی برخوردار اس�ت‪ ،‬ضمن اینکه از ارزش های اصیل تشیع و ارزش های اسالم ‬ ‫است که منظوم ه ای درخشان را ساخته است‬ ‫‪64‬‬ 65 ‫تمایزسانسورازممیزی‬ ‫فرهنگ‬ ‫ممیزی در وزارت ارشاد جدید‬ ‫به چه سمتی می رود؟‬ ‫چالشی به نام کتاب!‬ ‫ت‬ ‫یتر اول‬ ‫سیدعباسصالحی‬ ‫یک�ی از اندیش�مندترین‬ ‫مدیریت یک نوگرای دینی‬ ‫درحوزهکتاب‬ ‫معاونت هایفرهنگیاست‬ ‫که تاکنون عرصه کتاب به‬ ‫خود دیده است‬ ‫سیدعباسصالحیکیست وچگونهفکرمیکند؟‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫اراد فرقانی‬ ‫خبرنگار‬ ‫‪1‬‬ ‫در دول��ت اول محم��ود احمدی ن��ژاد وقت ی ک��ه‬ ‫محمدحسین صفار ه رندی سکانداری وزارت فرهنگ و ارشاد‬ ‫اسالمی را برعهده گرفت‪ ،‬اینکه حدود یک سال طول کشید‬ ‫تا معاونت امور هنری و امور فرهنگ ی اش را تغییر دهد خیلی‬ ‫عجیب نیامد اما وقتی دولت روحانی سر کار امد‪ ،‬اینکه حدود‬ ‫دو ماه طول کشید تا معاونت امور فرهنگی تغییر کند‪ ،‬توجه‬ ‫خیل ی ها را جلب کرد‪.‬‬ ‫علی جنتی پس از وزیرشدن در مدت کوتاهی معاونان‬ ‫س��ینمایی و هنری خ��ود را و پ��س از ان هم مع��اون امور‬ ‫مطبوعاتی این وزارتخان��ه را در دور جدید تعیین کرد اما در‬ ‫زمینه تعیین معاون امور فرهنگی تا مدت ها غور و احتماال‬ ‫رایزنی م ی کرد که این موضوع از اهمیت و حساس��یت این‬ ‫حوزه نشان دارد‪ .‬شاید همین سخت ی ها بود که موجب شد از‬ ‫زمان برکناری بهمن دری تا پایان دولت دهم‪ ،‬علی اسماعیلی‬ ‫سرپرست این معاونت باقی بماند و از همان ابتدا هم اعالم‬ ‫شود که قرار نیست حکم معاونت دریافت کند‪.‬‬ ‫علی جنتی پ��س از کس��ب رای اعتم��اد از مجلس‬ ‫به عن��وان وزیر فرهنگ و ارش��اد اس�لامی‪ ،‬درحال ی که اوج‬ ‫‪66‬‬ ‫دعواهای حوزه های زیرمجموعه این وزارتخانه در حوزه سینما‬ ‫بود‪ ،‬بازدیدهای فرهنگی خود را با سر زدن به فروشگاه مرکزی‬ ‫شهر کتاب اغاز کرد و ساعتی را در انجا به بازدید از بخش های‬ ‫مختلف فروشگاه و دیدار و گفت وگو با مخاطبان گذراند‪.‬‬ ‫جنتی در این دی��دار‪ ،‬درباره مس��ائلی چون وضعیت‬ ‫نش��ر و فروش کتاب‪ ،‬حقوق مولفان و نیز نحوه تعامل های‬ ‫بی ن المللی در عرصه های نشر‪ ،‬تالیف و ترجمه‪ ،‬گفت وگو و‬ ‫شرایط کنونی ناشران‪ ،‬نویسندگان و کتابفروشان و خواسته ها‬ ‫و موانع پیش روی انها را بررسی کرد‪.‬‬ ‫زمانی که وزیر ارشاد در فروشگاه مرکزی به سر م ی برد‪،‬‬ ‫بعضی از مردم به لزوم تغییر در سیاست های فرهنگی اشاره‬ ‫م ی کردند و برخی نیز خواس��ته های خود را مبنی بر ایجاد‬ ‫تحوالت بنیادین در سیاست های این وزارتخانه با او در میان‬ ‫م ی گذاش��تند‪ .‬حاضرانی هم که از اهل کتاب و مطبوعات‬ ‫بودند‪ ،‬از فرصت اس��تفاده کردند و با او هم صحبت شدند تا‬ ‫ش��اید نام مدی ران و معاونان جدید وزارت ارشاد را از زبان وی‬ ‫بشنوند‪ .‬علی جنتی هم با پاس��خ هایی کوتاه و درحالی که‬ ‫نامی از کسی به میان نم ی اورد‪ ،‬از انجام تغیی رات در وزارتخانه‬ ‫طی روزهای اتی خبر داد‪ .‬اهل فرهنگ از او درخواست داشتند‬ ‫تا تحوالتی ساختاری و اصولی در وزارت ارشاد ایجاد شود‪ ،‬نه‬ ‫تغیی راتی صوری و مقطعی‪.‬‬ ‫او در ج��واب خب رنگاری ک��ه همراه با خان��واده اش به‬ ‫فروشگاه مرکزی امده بود‪ ،‬گفت‪« :‬حتما در انتخاب مدی ران‬ ‫به خصوص در ح��وزه فرهنگ و کتاب از کس��ی اس��تفاده‬ ‫م ی کنیم که نسبت به این حوزه شناخت داشته باشد و بتواند‬ ‫به مسائلی از جمله ممیزی کتاب نگاه دیگری داشته باشد‪».‬‬ ‫همه معاونان امور فرهنگی‬ ‫در سال های بعد از انقالب اس�لامی‪ ،‬افرادی بر مسند‬ ‫زمامداری معاونت فرهنگی وزارت ارش��اد تکی��ه زده‪‎‬اند که‬ ‫حضور هریک فضای حاکم بر ادبیات و فرهنگ را تحت تاثیر‬ ‫قرار داده است‪ .‬بیژن نامدارزنگنه نخستین معاون فرهنگی‬ ‫وزارت ارشاد است که در دوره وزارت عباس دوزدوزانی به این‬ ‫سمت رسیده اس��ت‪ .‬زنگنه بعد از ان به عنوان وزیر جهاد و‬ ‫کش��اورزی‪ ،‬وزیر نیرو و وزیر نفت در کابینه های میرحسین‬ ‫موس��وی‪ ،‬اکبر هاشم ی رفسنجانی و س��یدمحمد خاتمی‬ ‫فعالیت کرده است‪.‬‬ ‫صباح زنگنه معاون فرهنگی بعدی اس��ت که او هم‬ ‫در دوره وزارت عباس دوزدوزانی به این س��مت رس��ید و در‬ ‫وزارت عبدالمجید معادیخواه نیز در این منصب باقی ماند‪.‬‬ ‫صباح زنگنه جزو بنیانگذاران نمایش��گاه کتاب و نخستین‬ ‫رئیس نمایش��گاه بی ن المللی کتاب ته ران اس��ت‪ .‬مهدی‬ ‫امیدهابرایصنعتنشرزندهم یشود‬ ‫عبورازخواناول‬ ‫ایا صحبت های اقای وزیر‬ ‫عملیمیشود؟‬ ‫دیدگاه های اقای معاون‬ ‫سیدعباس صالحی فردی بامطالعه و باسواد است‪ ،‬با‬ ‫ریشه های قوی اعتقادات دینی که البته از نواندیشی غافل‬ ‫نبوده اس��ت‪ .‬او در چند ماه گذش��ته یک بار پاسخ سخنان‬ ‫حسن عباس��ی را در حوزه اندیش��ه داد و یک بار هم درباره‬ ‫ضریح گردانی در شهرهای مختلف کشور یادداشتی نوشت‬ ‫و از اس��ی ب هایی س��خن گفت که این دو یادداش��ت او در‬ ‫فضای مجازی با اس��تقبال چشمگیر مخاطبان مواجه شد‪.‬‬ ‫او در مدت زمان پس از انتصابش تاکنون مصاحب ه ای انجام‬ ‫نداده و گویا قصد ندارد به زودی هم در این زمینه وارد ش��ود‪.‬‬ ‫تنها در متنی مکتوب ب رای خبرانالین که ب رای او حق اب و‬ ‫گل داشته‪ ،‬چراکه از مدت ها پیش صالحی را یکی از اعضای‬ ‫وبالگ نویس این س��ایت قرار داده بودند‪ ،‬به مطالبی درباره‬ ‫مسئولیتش پاسخ گفت‪.‬‬ ‫او دالیل پذیرش این س��مت و ورودش ب��ه این حوزه‬ ‫را مرتبط با تحلیل ش��رایط فرهنگی توصیف کرده و گفته‬ ‫است‪« :‬در دوره هایی متوالی‪ ،‬عناصر افراطی و تندرو مسلط‬ ‫بر عرصه فرهنگ بوده اند‪ ،‬اما این تسلط در هشت سال اخیر‪،‬‬ ‫در قالب جریانی خود را نش��ان داد که چند ش��اخصه اصلی‬ ‫داشت؛ نخست انکه نگاهی امنیتی به این عرصه داشته و‬ ‫نویسندگان و مفاهیم مندرج در فضای فرهنگی را از عینک‬ ‫صرفا امنیتی م ی نگریست‪ .‬طبیعی است که در هر نظام و‬ ‫کشوری‪« ،‬امنیت» رکن مهمی از زندگی اجتماعی است‪ ،‬اما‬ ‫اگر عناصر دیگر حیات اجتماع��ی بخواهند مغلوب عنصر‬ ‫امنیت تحلیل و تفسیر شوند‪ ،‬به مرور نگرش های امنیتی‪،‬‬ ‫عرصه را بر حیطه های دیگر اجتماعی مثل صنعت‪ ،‬تجارت‬ ‫و‪ ...‬تنگ م ی کنند و در این میان‪ ،‬فرهنگ بیش از هر حوزه‬ ‫فرهنگ‬ ‫م ی شود که تاکنون در کسوت معاونت امور فرهنگی وزارت‬ ‫فرهنگ و ارشاد اسالمی قرار گرفته اند‪ .‬او البته از روحانیانی‬ ‫است که ترجیح داده ملبس باشد تا معمم‪.‬‬ ‫جنتی‪ ،‬سیدعباس صالحی را فردی دانشگاهی م ی داند‬ ‫که با کمک او م ی توان مشکل عرصه نشر و کتاب را برطرف‬ ‫کرد‪ .‬او گفته است‪« :‬یکی از سواالتی که در چند وقت گذشته‬ ‫همواره از سوی رسانه های مختلف از من پرسیده م ی شد و‬ ‫من با ان مواجه بودم‪ ،‬این بود که معاون فرهنگی چه ش��د؟‬ ‫حرف من این بود که این معاونت حساس��یت ویژه ای دارد و‬ ‫باید بگردم فردی فرهیخته و اش��نا با مبانی اسالمی‪ ،‬مورد‬ ‫قبول اهل قلم ‪ ،‬حوزوی و دانشگاهی پیدا کنم‪».‬‬ ‫جنتی در ادامه گفت‪« :‬افرادی پیشنهاد شدند و من روی‬ ‫‪ 15‬نفر مطالعه کردم و از نزدیک با انها صحبت کردم‪ .‬اما انچه‬ ‫را به دنبالش بودم‪ ،‬در حجت االسالم والمسلمین سیدعباس‬ ‫صالحی دیدم‪ .‬فعالیت او از زمانی که نشریه حوزه را منتشر‬ ‫م ی کرد تا فعالی ت های پژوهشی در حوزه علمیه ادامه داشته‬ ‫اس��ت‪ .‬من از ایش��ان خواهش کردم که با وجود مشکالت‬ ‫شخص ی ‪ ،‬این مسئولیت را بپذیرند تا بتوانیم این حوزه را که‬ ‫بخش عمده اش مربوط به چاپ و نش��ر و فرهنگ مکتوب‬ ‫است‪ ،‬ساماندهی کنیم‪ .‬این حوزه حساس��یت باالیی دارد‪.‬‬ ‫ما هم موظف هس��تیم از ارزش های دینی خودمان صیانت‬ ‫کنیم و هم موظف هستیم فضا را ب رای کسانی که ایده ها و‬ ‫افکار و اندیشه های دیگری دارند‪ ،‬باز کنیم؛ اما نه چندان که‬ ‫جامعه اسیب ببیند‪».‬‬ ‫دیگری در این مغلوبیت اسیب م ی بیند‪.‬‬ ‫شاخص دوم در این دوره‪ ،‬تفسیر سلیقه ای از دیانت و‬ ‫دینداری اس��ت‪ .‬اینکه قرائت و تفسیری که نه چندان متکی‬ ‫به تفس��ی ر های اصیل اس��ت‪ ،‬معیار داوری قرار گرفت‪ .‬این‬ ‫تفس��یر‪ ،‬گاه چندان افراطی و تند تبلیغ و ترویج م ی شد‪ ،‬که‬ ‫نم ی توانست با تفاس��یر متکی به پرداخت روحانیت اصیل‬ ‫هماهنگی داشته باشد‪ .‬ویژگ ی این تفس��یر‪ ،‬تاکید افراطی‬ ‫بر عناصر شورانگیز و فاصله از شعور یابی و عقالنیت دینی‬ ‫بود‪ .‬شاخص س��وم افراط ی گری در این دوره‪ ،‬قانون گریزی‬ ‫بود‪ .‬این جریان‪ ،‬خ��ود را محق م ی دید که ب��ه بهانه دفاع از‬ ‫دین و نظام اسالمی‪ ،‬قوانین مس��لم کشور را مراعات نکند‬ ‫و ب رای این قانون گریزی هم پاس��خگو نباشد‪ .‬بخش زیادی‬ ‫از افراط روی های فرهنگی‪ ،‬در بس��تر قانون گریزی رش��د و‬ ‫نمو یافتند‪».‬‬ ‫صالحی همچنین معتقد است که شاخ ص های اساسی‬ ‫تح��ول معاونت را نباید در ش��اخ ص های کم��ی کاال های‬ ‫فرهنگی مثل امار تولید کتاب و نشریه یا مانند ان دید‪ ،‬بلکه‬ ‫شاخ ص های عمده‪ ،‬در تحول های کیفی است که م ی تواند‬ ‫اتفاق بیفتد‪ .‬این تحول باید در چند بعد جدی تر دیده ش��ود‪،‬‬ ‫اینکه چقدر س��رمایه های انس��انی عرصه فرهنگی یعنی‬ ‫نیرو های فعال‪ ،‬خالق و کارامد این حوزه‪ ،‬به اینده امیدوارترند‪.‬‬ ‫اینکه چه مقدار عقالنیت نخبگانی و عقالنیت توده ای ارتقا‬ ‫یافته است و عقالنی ت ستیزی و خ رافه گرایی کاهش یافته‬ ‫است یا اینکه چه می زان ارزش های فرهنگی بنیادین فراگی ر تر‬ ‫شده اند یا اینکه چه می زان سرمایه گذاری در عرصه فرهنگ‪،‬‬ ‫مشتاقان بیشتری یافته است‪.‬‬ ‫او تاکید دارد‪ ،‬مواردی از این قبیل اس��ت که م ی توانند‬ ‫ت نشان دهد‪ .‬در میان این‬ ‫افق فرهنگی را رو به جلو و پیشرف ‬ ‫موارد‪ ،‬ش��اید کانون ی ترین نکته بازگشایی ب ی ه راس عرصه ‬ ‫گفت وگو ه��ای فرهنگی باش��د‪ .‬در این مس��یر‪ ،‬گرچه باید‬ ‫تدبی ر هایی درس��ت صورت گیرد تا لغزش ها‪ ،‬افراط گرایان را‬ ‫جری و جس��ور نکند‪ ،‬اما مجموعه های فرهنگ��ی با التزام‬ ‫به برخی از منش��ور های اخالقی و تدابیر مدیریتی م ی تواند‬ ‫فرهنگ گفت وگو را نهادینه کنند‪ .‬گرچه وظایف کلیشه ای‬ ‫معاونت فرهنگی‪ ،‬مقوالتی از قبیل مجوز کتاب و امثال ان‬ ‫اس��ت‪ ،‬اما به نظر من وظیفه اصلی این معاونت‪ ،‬بازگشایی‬ ‫فضایی ب��رای گفت وگ��و در باب موضوعات مطرح اس��ت‪.‬‬ ‫گفت وگو هایی ک��ه حض��ور ارای متفاوت در ان با س��لب‬ ‫امنیت با لفعل و بالقوه توام نباشد‪ .‬اما در میان شاخ ص های‬ ‫کیفی‪-‬کمی چند نکته مهم تر به نظر م ی رس��د‪ :‬اول‪ ،‬اینکه‬ ‫بای��د به گونه ای جدی به س��وی ش��کل دهی نظام صنفی‬ ‫نویسندگان‪ ،‬مترجمان‪ ،‬و وی راستاران به منظور ارتقای سطح‬ ‫کیفی‪ ،‬استاندارد سازی و حل مشکالت صنفی انان پرداخت‪.‬‬ ‫دوم‪ ،‬به مسائل حقوقی عرصه نشر توجه جدی مبذول کرد‬ ‫و مس��ائلی مانند قانون حق مولف و حق ناشر (کپی رایت)‬ ‫مسائل حقوقی کتاب های الکترونیکی و‪ ...‬را جدی تر گرفت‬ ‫و چرخه تولید و توزی��ع را هم علم ی تر و ه��م اقتصادی تر‬ ‫برنامه ریزی کرد‪ .‬در زمینه دانش و مهارت فنی عرص ه نش��ر‬ ‫کار های اساس ی تری الزم است تا نشر ای ران در شرایط جاری‬ ‫و نیز در افق اینده کوتاه مدت و درازمدت‪ ،‬انطباق های جهانی‬ ‫خود را پیدا کند‪ .‬در زمینه اقتصاد نش��ر‪ ،‬چرخه تولید و توزیع‬ ‫را باید ب��ا نگرش های اقتصادی تر ط راحی کرد و انتش��ارات‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫فری��دزاده نی��ز در دوره وزارت س��یدمحمدخاتمی‪ ،‬معاون‬ ‫فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی شد‪.‬‬ ‫احمد مسجدجامعی دیگر معاون فرهنگی بود که در‬ ‫دوره وزارت عبدالمجید معادیخواه این سمت را پذیرفت و در‬ ‫دوره وزارت س��یدمحمد خاتمی‪ ،‬علی الریجانی‪ ،‬مصطفی‬ ‫میرسلیم و عطاءاهلل مهاجرانی هم به عنوان معاون فرهنگی‬ ‫قبول مس��ئولیت ک��رد‪ .‬مس��جدجامعی در دومی��ن دوره‬ ‫ریاست جمهوری سیدمحمد خاتمی‪ ،‬به عنوان وزیر فرهنگ‬ ‫و ارشاد اسالمی منصوب شد‪ .‬البته از مسجدجامعی به عنوان‬ ‫یکی از گزینه های تصدی وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی در‬ ‫دولت یازدهم یعنی دولت حسن روحانی یاد م ی شد‪.‬‬ ‫علیرضا ب رازش نیز در دوره وزارت مصطفی میرسلیم‬ ‫به عنوان معاون فرهنگی وزارت ارشاد منصوب شد‪ .‬ب رازش در‬ ‫حال حاضر کارشناس مذهبی سریال‪‎‬های تلویزیونی است‪.‬‬ ‫عل ی اصغر رمضان پور دیگر معاون فرهنگی وزارت ارشاد بود‬ ‫که در دوره وزارت احمد مس��جدجامعی این مسئولیت را بر‬ ‫عهده داشت‪ .‬او که یک روزنامه نگار بود‪ ،‬اکنون در انگلستان‪،‬‬ ‫کارمند بخش فارسی شبکه خبری ب ی‪‎‬ب ی سی است‪.‬‬ ‫محمدعلی شعاعی در دوره وزارت احمد مسجدجامعی‬ ‫در وزارت ارش��اد‪ ،‬به عنوان معاون فرهنگی منصوب شد‪ .‬او‬ ‫البته تا یک س��ال پس از اغاز وزارت صفار هرندی‪ ،‬عهده دار‬ ‫همین مس��ئولیت بود‪ .‬محس��ن پرویز نی��ز در دوره وزارت‬ ‫محمدحسین صفاره رندی مسئولیت معاونت فرهنگی ارشاد‬ ‫را پذیرفت‪ .‬در همین دوره که پرویز ریاست نمایشگاه کتاب‬ ‫نوزدهم را هم بر عهده داشت‪ ،‬نمایشگاه کتاب ته ران از محل‬ ‫نمایش��گاه بی ن‪‎‬المللی ته ران به مصالی امام خمینی(ره)‬ ‫منتقل شد‪ .‬پرویز که خود یک پزشک است‪ ،‬این روزها عمل‬ ‫جراحی قلب انجام داده و در بیمارستان بستری است‪.‬‬ ‫بهمن دری دیگر معاون فرهنگی این وزارتخانه است‬ ‫که در دوره وزارت سیدمحمد حسینی در وزارت ارشاد به این‬ ‫مقام رسید‪ .‬دوره معاونت او با حاشی ه‪‎‬های بسیاری مواجه بود‬ ‫و سرانجام برکنار شد‪ .‬علی اسماعیلی دیگر فردی است که‬ ‫در دولت دهم و در دوران وزارت سیدمحمد حسینی تصدی‬ ‫معاونت فرهنگی وزارت ارشاد را برعهده داشت‪ .‬اخی را نیز وزیر‬ ‫ارشاد طی حکمی اس��ماعیلی را به عنوان رئیس نمایشگاه‬ ‫کتاب اینده (اردیبهشت ‪ )93‬منصوب کرد که حاشی ه هایی را‬ ‫به همراه داشت‪ ،‬چراکه عده ای معتقد بودند صدور این حکم‬ ‫تالش��ی اس��ت ب رای یک تحمیل به وزیر فرهنگ و ارشاد‬ ‫اسالمی در دولت اینده‪.‬‬ ‫اما در نهایت پس از ک��ش و قوس های فراوان‪ ،‬مطرح‬ ‫ش��دن گزینه های گوناگون و چند س��فر وزیر ارشاد به قم‪،‬‬ ‫درحالی که از چندی پیش وعده داده بود معاون‪ ،‬انتخاب یکی‬ ‫از اهالی حوزه علمیه خواهد بود‪ ،‬این مس��ند به سیدعباس‬ ‫صالحی رسید‪.‬‬ ‫سیدعباس صالحی متولد سال ‪ 1342‬در مشهد‪ ،‬دارای‬ ‫تحصیالت دکترای فلسفه اس��ت‪ .‬این پژوهشگر‪ ،‬فعالیت‬ ‫مطبوعاتی (مدیرمس��ئولی نش��ریه پژوهش های قرانی و‬ ‫مدیرمسئولی و سردبیری نش��ریه پگاه حوزه)‪ ،‬عضویت در‬ ‫هیات امنای دفتر تبلیغات اسالمی قم و انتشار کتاب های‬ ‫«‪‎‬تفسیر راهنما»‪« ،‬حوزه و روحانیت» و «‪‎‬دانشگاه و دانشجو»‬ ‫را در کارنامه اش دارد‪ .‬صالحی همچنین مقاله های متعددی‬ ‫منتش��ر کرده اس��ت و از اندیش��مندترین افرادی محسوب‬ ‫گفت وگو با هرمز همای ون پور‬ ‫ناشرپیشکسوت‬ ‫‪67‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫کشور را از شکل ناشران غالبا ورشکسته یا درگی ر ودار شدید‬ ‫مشکالت اقتصادی خارج کرد‪ .‬اما در این میان‪ ،‬شاخ ص های‬ ‫کانون��ی و اساس��ی در محور های کیف��ی ‪ -‬کمی‪ ،‬حضور‬ ‫فرهنگ مکتوب ای رانی ‪ -‬اس�لامی در عرصه جهانی است‪.‬‬ ‫اینکه بتوان فرهنگ ای رانی را پل مس��تحکم دیپلماس��ی‬ ‫فرهنگی در سطح بی ن المللی قرار داد و هم گذشته فرهنگی‬ ‫و هم فرهنگ معاصر ای ران را زمینه ای ب رای تصویر مناسب‬ ‫و واقعی از ای ران کرد‪.‬‬ ‫تا اینج��ای کار حتما متوجه ش��دید که س��یدعباس‬ ‫صالحی ب ی شک یکی از نواندیشان دینی است که در کنار‬ ‫دارا بودن ریشه محکم در اعتقادات اسالمی‪ ،‬به رویکردهای‬ ‫نوین نس ل های نوتر هم به ش��دت توجه دارد‪ .‬او با این نگاه‬ ‫درباره سانسور یا ممیزی م ی گوید‪« :‬ظاه را هی چ کس معتقد‬ ‫نیست که نویسندگان حق دارند هرچه به ذهن شان م ی اید‬ ‫بنویسند و منتش��ر کنند‪ .‬چه اینکه مس��لما در هر جامعه‬ ‫متمدن‪ ،‬دروغ‪ ،‬افترا‪ ،‬توهین و‪ ...‬به دیگران ممنوع و جرم است‬ ‫یا نویسنده یا غیر نویسنده این حق را ندارد که افشای حریم‬ ‫خصوصی دیگران کنند یا به توهین مقدسات بپردازند یا‪...‬‬ ‫سخن انجاست که این خطا ها و جرم های رخ داده‪ ،‬در کجا‬ ‫کشف یا متوقف شود‪ .‬قبل از نش��ر یا پس از نشر؟ موضوع‬ ‫دیگر ان اس��ت که محدوده جرم و خطا های یک نویسنده‬ ‫کجاس��ت؟ به نظر من اوال این دو موض��وع باید از یکدیگر‬ ‫تفکیک ش��وند ‪ ،‬چه اینکه در مورد اخی��ر‪ ،‬از یک طرف باید‬ ‫شفاف س��ازی های قانونی صورت گیرد و از ط��رف دیگر با‬ ‫مواردی که به صورت سلیقه ای جرم انگاری م ی شود‪ ،‬مقابله‬ ‫شود‪».‬‬ ‫از نظر صالحی‪ ،‬پس از این دو مرحله‪ ،‬التزام به مقررات‬ ‫قانونی ضرورت دارد‪ ،‬اما مورد اول‪ ،‬یک موضوع کارشناسانه ای‬ ‫اس��ت که باید به بررسی س��پرده ش��ود‪« :‬امروزه عده ای از‬ ‫ناشران (با اقتصاد بیمار نشر) واگذاری کشف خطا و جرم به‬ ‫بعد از انتشار را به مصلحت اقتصاد نش��ر نم ی دانند؛ چراکه‬ ‫معتقدند که این مسیر محدوده ضعیف عرصه نشر کتاب را‬ ‫اسی ب پذی ر تر م ی کند‪ ،‬اما از سوی دیگر‪ ،‬گروهی معتقدند که‬ ‫م ی توان سیکل مطبوعات را در کتاب هم پذیرفت‪ ،‬چگونه‬ ‫جرم ها و خطا های مطبوعاتی پس از اتفاق در هیات منصفه‬ ‫مورد بررسی قرار م ی گیرد؟ در مورد کتاب هم م ی توان چنین‬ ‫مکانیس��م ی را پذیرفت‪ .‬در نهایت انکه در چنین س��یری‪،‬‬ ‫ناشران (چون مدی ران مسئول مطبوعات) خود سد و مانعی‬ ‫ب رای شهور و بروز جرم ها و خطا های مکتوب م ی شوند‪».‬‬ ‫سیدعباس صالحی این گونه روایت م ی کند‪« :‬طرفداران‬ ‫این دیدگاه معتقدند که ممیزی قبل از نش��ر‪ ،‬با چند مشکل‬ ‫اساسی روبه روست‪ :‬اوال باتوجه به افزایش عناوین کتب (که‬ ‫به واسطه سطح س��واد و دانش ملی پدید امده است) حجم‬ ‫قابل توجهی از کتب متقاضی انتشار را در ب رابر حاکمیت قرار‬ ‫م ی دهد ک��ه داوری منصفانه درباره ان طبعا نفر ‪ -‬س��اعت‬ ‫زیادی را به همراه دارد و هزینه انس��انی و مالی جدی ای بر‬ ‫دوش دولت م ی گذارد‪ .‬ثانیا به واس��طه ش��رایط مالی و نیز‬ ‫واقعی ت های جاری معموال افراد زبده و کارشناس��ان واقعی‬ ‫به خواندن این کتب قبل از نش��ر نم ی پردازند‪ ،‬بلکه عموما‬ ‫عناصری با سطح متوس��ط یا پایی ن تر از متوسط به داوری و‬ ‫ممیزی قبل از نشر م ی پردازند‪ ،‬ثالثا فرصت حضور کتاب را‬ ‫به عنوان یک رسانه از بین م ی برد و گاه با تاخی رات گسترده در‬ ‫مجوز کتاب‪ ،‬عمال موضوعات یا امار و ایده های داخل متن را‬ ‫کهنه یا با فاصله زمانی از دوری تدوین قرار م ی دهد و نکات‬ ‫دیگر از این قبیل‪».‬‬ ‫از نظر معاون فرهنگی جدید‪ ،‬این دو نگرش‪( ،‬و شاید‬ ‫دیدگاه های بینابین) م ی توانند به صورت کارشناسانه تر ادله‬ ‫خویش را ارائه کنند‪ .‬چه اینکه نه ممیزی قبل از نشر قانون‬ ‫قطعی اس��ت و نه ش��یوه مقابله با خطا و جرم پس از نشر؛‬ ‫هرچند تا وقتی که قانون مدافع یک دیدگاه اس��ت‪ ،‬دیدگاه‬ ‫مطابق قانون الزم االجراست‪g .‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫‪68‬‬ ‫تمایز سانسور از ممیزی‬ ‫ممیزی در وزارت ارشاد جدید به چه سمتی می رود؟‬ ‫فرزاد گمار‬ ‫خبرنگار‬ ‫‪2‬‬ ‫جلوگی��ری از برخورد س��لیقه ای با اثار نویس��ندگان‪،‬‬ ‫ضابطه مند شدن ممیزی کتاب‪ ،‬کاهش طوالن ی مدت زمانی‬ ‫که ناشر منتظر گرفتن مجوز نشر از اداره کتاب است و‪ ...‬از‬ ‫جمله مواردی است که در طول سال های متمادی موضوع‬ ‫بحث و نظر بوده است‪ .‬در این نوش��تار عالوه بر مروری بر‬ ‫گفته های برخی از مس��ئوالن حوزه نشر کتاب در چندساله‬ ‫اخی��ر‪ ،‬نگاهی ه��م داریم ب��ه مصوبه اصالح��ی «اهداف‪،‬‬ ‫سیاست ها و ضوابط نشر کتاب» مصوب جلسه ‪ 660‬مورخ‬ ‫‪ 24‬فروردین ‪ 1389‬شورای عالی انقالب فرهنگی و چگونگی‬ ‫اجرای ی شدن ان‪.‬‬ ‫گذش��ته از اینکه برخی ممی��زی را معادل سانس��ور‬ ‫م ی دانند و ان را رفتاری غیرقانونی از سوی اداره کتاب وزارت‬ ‫ارشاد م ی دانند‪ ،‬مس��ئوالن وزارت ارش��اد سال هاست که با‬ ‫موضوع ممیزی و این انتقاد که ممیزی کتاب ها ضابطه مند‬ ‫نیس��ت‪ ،‬مواجهند‪ .‬موضوعی که در طول س��ال های پس‬ ‫از انقالب همواره از س��وی نویسندگان و مس��ئوالن وزارت‬ ‫ارش��اد باعث به وجود امدن بحث و نظر بوده است‪ .‬به طور‬ ‫مثال شاهد بوده ایم در فضای نشر کشور کتابی مجوز نشر‬ ‫گرفته‪ ،‬ولی پس از چند ماه از انتشار‪ ،‬کتاب لغو مجوز شده‪ ،‬از‬ ‫کتابفروش ی ها جمع شده و حتی پیش امده نویسنده مجرم‬ ‫شناخته شده و به زندان رفته است که به نظر م ی رسد همگی‬ ‫این مسائل ناش��ی از نبود قانونی مدون در این زمینه است‪.‬‬ ‫این موارد درباره تجدید چاپ اثار نویسندگان و حتی تصحیح‬ ‫برخی از متون کهن نیز صادق است و مواردی وجود دارد که‬ ‫از ممیزی این اثار حکایت م ی کند‪.‬‬ ‫در مقاب��ل چنین برخورد های��ی‪ ،‬وزارت ارش��اد نیز به‬ ‫س��لیقه ای عمل کردن در ممی��زی کتاب ها متهم ش��ده‬ ‫اس��ت‪ .‬بناب راین فارغ از اینکه ایا اصل ممیزی کتاب حداقل‬ ‫با این روش که سال هاس��ت در ای ران اجرا م ی شود‪ ،‬درست و‬ ‫قانونی است یا نه‪ ،‬موضوعی که بیشتر باعث چالش و انتقاد‬ ‫نویس��ندگانی اس��ت که معموال از ممیزی کتاب های شان‬ ‫محمد اهلل ی�اری مدیر ج�وان اداره کتاب در‬ ‫چن�د دوره اخیر بوده که بس�یاری نق�ش او را در‬ ‫برطرف ک�ردن موانع پی�ش روی مولف�ان موثر‬ ‫و مثب�ت ارزیاب�ی م ی کنن�د‪ .‬او طرف�دار ج�دی‬ ‫اجرای ی ش�دن مصوبه مربوط به هیات نظارت بر‬ ‫نشر بود که اجرایی نشد‬ ‫ناراضی هس��تند‪ ،‬نبود ش��کل مدون و تعریف شاخصه ها و‬ ‫مولفه هایی است که به واسطه ان حدود قانونی ممیزی کتاب‬ ‫مشخص ش��ود تا از برخورد و اعمال سلیقه احتمالی توسط‬ ‫بررس های کتاب که به صورت ناشناس به ممیزی کتاب ها‬ ‫اقدام م ی کنند‪ ،‬جلوگیری شود‪.‬‬ ‫در قانون اساس��ی به صورت مش��خص قانونی ب رای‬ ‫ممیزی کتاب وجود ندارد و اصل ‪ 24‬قانون اساسی مطبوعات‬ ‫و نشریات را در بیان مطالب‪ ،‬به شرطی که مخل مبانی اسالم‬ ‫و حقوق عمومی نباشند‪ ،‬ازاد گذاش��ته است‪ ،‬اما در رابطه با‬ ‫اصل ممیزی برخی از مسئوالن و دست اندرکاران حوزه کتاب‬ ‫و نشر بر این باورند که باید مرز ممیزی را از سانسور جدا کرد‪،‬‬ ‫زی را انچه در کشور ما توس��ط وزارت ارشاد صورت م ی گیرد‪،‬‬ ‫ممیزی اس��ت که باتوجه به ش��رایط خاص کش��ور و لزوم‬ ‫حراست از باورهای دینی و ملی و مردمی ما باید رعایت شود‪.‬‬ ‫از سوی دیگر‪ ،‬ممیزی سلیقه ای در رابطه با خطوط قرمز در‬ ‫انتشار کتاب‪ ،‬نبود شفافیت قوانین مربوطه و زیر سوال بردن‬ ‫روند صدور مجوز از مهم ترین انتقادهایی است که همواره به‬ ‫صورت رسمی و غیررسمی از سوی نویسندگان و ناشران به‬ ‫نحوه کار اداره کتاب م ی شود؛ انتقادهایی که هرگاه از سوی‬ ‫این طیف از نویسندگان مطرح م ی ش��ود‪ ،‬مسئوالن ارشاد و‬ ‫به خصوص معاون��ان فرهنگی این وزارتخان��ه حجم انها را‬ ‫بسیار کمتر از تع داد نویسندگانی م ی دانند که کتابشان بدون‬ ‫هیچ مشکلی مجوز نشر م ی گیرد‪ .‬تعداد زیادی از این گونه‬ ‫دالیل را م ی توان در مصاحب ه ها و نشس ت های خبری معاونان‬ ‫فرهنگی برکنارشده وزارت ارشاد‪ ،‬دید‪ .‬به عنوان نمونه یکی‬ ‫از انها در نشست خبری بیس��ت وچهارمین دوره نمایشگاه‬ ‫کتاب ته ران چنین اظهارنظر ک��رد‪ 100 « :‬یا ‪ 150‬کتاب که‬ ‫بیشتر جنجال های رسانه ای را هم همان ها ایجاد م ی کنند‪،‬‬ ‫در مقابل ‪ 70‬هزار مجوزی که ما صادر م ی کنیم‪ ،‬عدد قابل‬ ‫توجهی نیست‪».‬‬ ‫موضوع تدوین قانون��ی ب رای تعریف ش��اخصه های‬ ‫ممیزی نیز از س��ال ها قبل همواره مورد بحث بوده و طی‬ ‫س��ال های اخیر مس��ئوالن مختلف به فراخور مس��ئولیت‬ ‫خود در این زمینه اظهارنظرهایی داشته اند که از جمله انها‬ ‫احمد مس�جدجامعی که در چند ماهه اخیر نیز به نماد اصالح طلبان برای وزارت فرهنگ و ارش�اد اسالمی‬ ‫تبدیل شده بود‪ ،‬در چند دوره در معاونت فرهنگی حضور داشت‪ .‬بهمن دُری اخرین فردی بود که در تفکر مقابل‬ ‫در این سمت قرار گرفت‬ ‫فرهنگ‬ ‫قانون گذاری یا تصویب هیچ نوع مصوبه و ایی ن نامه اجرایی‬ ‫نیست‪ ،‬اما در این مورد و موارد مشابه دیگری این شورا اقدام‬ ‫به وضع قانون کرده است‪.‬‬ ‫با این حال و به هر روی‪ ،‬شورای عالی انقالب فرهنگی‬ ‫در این مصوبه ب رای به روز کردن ضوابط نشر کتاب‪ ،‬اهداف‬ ‫و سیاست های ایجابی و حدود و ضوابط نش��ر را ب رای اجرا‬ ‫مشخص کرده که از جمله مواد ان ‪ ،‬ترویج و تبلیغ الحادی و‬ ‫اباحه گری‪ ،‬توهین به مقدسات دین مبین اسالم‪ ،‬تبلیغ ادیان‬ ‫منحرف و منسوخ و خ رافات و انتش��ار تصاویری که موجب‬ ‫اشاعه فحش��ا م ی ش��ود‪ ،‬توهین‪ ،‬تخریب و افترا به تمامی‬ ‫ افرادی که حفظ حرمت انها شرعا و قانونا الزم است‪ ،‬تبلیغ‬ ‫علیه نظام و منافع ملی و ترویج گروه های محارب و عناصر‬ ‫ضدانقالب و برهم زننده اس��اس وحدت می��ان اقوام و فرق‬ ‫مختلف کشور‪ ،‬تحقیر و تمس��خر افتخارات ملی و توهین‬ ‫و تمسخر زبان‪ ،‬فرهنگ و هویت اقوام و اقلی ت های دینی و‬ ‫قومی و‪ ...‬از جمله حدود قانونی مصوب شورای عالی انقالب‬ ‫فرهنگی در حوزه دین‪ ،‬سیاست و فرهنگ عمومی است‪.‬‬ ‫همچنی��ن بع��د از اب�لاغ مصوب��ات ش��ورای عالی‬ ‫انقالب فرهنگی در حوزه نش��ر‪ ،‬اعالم ش��د ک��ه دو هیات‬ ‫نظارت بر ضوابط نش��ر‪ ،‬یک��ی در حوزه بزرگس��ال و دیگر‬ ‫در حوزه کودک معرفی خواهند ش��د‪ .‬این اعضا س��رانجام‬ ‫فروردین ماه س��ال ‪ 90‬به ش��ورای عالی انق�لاب فرهنگی‬ ‫معرفی ش��دند تا پس از تصویب ش��ورا‪ ،‬فعالی ت شان را اغاز‬ ‫کنند‪ .‬س��یدمهدی خاموش��ی‪ ،‬هادی صادقی‪ ،‬بهمن دری‪،‬‬ ‫حسین کچوئیان‪ ،‬محسن مومنی‪ ،‬احمد شاکری و سوسن‬ ‫کشاورز ب رای هیات نظارت بر کتاب بزرگساالن انتخاب شدند‬ ‫و محس��ن چین ی فروش��ان‪ ،‬بهمن دری‪ ،‬محمد میرکیانی‪،‬‬ ‫امیرحس��ین فردی و ج��واد محقق ب رای هی��ات نظارت بر‬ ‫کتاب کودکان‪.‬‬ ‫اعضای هی��ات نظارت بر ضوابط چاپ و نش��ر کتاب‬ ‫که از سوی وزارت ارشاد به ش��ورای عالی انقالب فرهنگی‬ ‫معرفی و تایید شدند‪ ،‬طبق مصوبه این شورا قرار بود بر چاپ‬ ‫و نشر کتاب ها نظارت داشته باشند‪ ،‬اما پس از گذشت ماه ها‬ ‫از معرف ی شان تا پایان دولت دهم هم فعالی ت های شان را اغاز‬ ‫نکردند‪ .‬شورای عالی انقالب فرهنگی هم اگرچه این هیات‬ ‫و اعضای ان را تایید کرده‪ ،‬اما طبق اظهارنظرها اغاز به کار‬ ‫این هیات در انتظار ابالغ رئی س جمهور و رئیس شورا ماند و‬ ‫از فعالیت این هیات خبری نشد‪ .‬به طور مثال‪ ،‬احمد شاکری‬ ‫که نام او در لیس��ت اعضای نظارت بر چاپ و نشر کتاب از‬ ‫سوی وزارت ارشاد به شورای عالی انقالب فرهنگی معرفی‬ ‫شده است‪ ،‬درباره تشکیل جلسه این شورا و اغاز به کار ان به‬ ‫ایس��نا م ی گوید‪« :‬از زمانی که نام من به عنوان اعضای این‬ ‫شورا معرفی شده است‪ ،‬هیچ مرجعی از من ب رای حضور در‬ ‫جلسه این ش��ورا دعوت نکرده است و اساس��ا من در هیچ‬ ‫جلس ه ای از این شورا ش��رکت نکرده ام و اطالعی از برگزاری‬ ‫این جلسات و شورا ندارم‪».‬‬ ‫پی ش تر نیز بهمن دری‪ ،‬معاون اس��بق امور فرهنگی‬ ‫وزارت فرهنگ و ارش��اد اس�لامی‪ ،‬درباره این هیات نظارت‬ ‫گفته بود‪« :‬اگر قرار شود که در هیات های نظارت ما به فالن‬ ‫کتاب یا نح��وه ممیزی اثر فالن نویس��نده بپردازیم‪ ،‬کامال‬ ‫با موضوع ممیزی س��طحی برخورد کرده ایم و اساسا راه به‬ ‫جایی نخواهیم برد؛ اما اگر محورهای اساس��ی را به همراه‬ ‫نمونه هایی از ان‪ ،‬مورد توجه قرار دهیم‪ ،‬ناشران و نویسندگان‬ ‫و پدیداورندگان نقشه راه خواهند داشت‪».‬‬ ‫او یکی از مهم ترین محورهایی را که هیات های نظارت‬ ‫بر کتاب باید در حوزه چاپ و انتش��ار کتاب ب��ه ان بپردارند‪،‬‬ ‫اغ راض سیاسی که در جامه فرهنگی و در قالب کتاب بروز‬ ‫م ی یابد‪ ،‬دانسته بود‪.‬‬ ‫بهمن دری گفته ب��ود که ب رای هر دو هیات دس��تور‬ ‫جلساتی بر حس��ب اولویت ها تهیه شده اس��ت که ب راین‬ ‫اساس‪ ،‬به جای پرداختن به مصادیق‪ ،‬به محورها و موضوعات‬ ‫مهم توجه خواهد شد‪.‬‬ ‫او همچنین تاکید کرده ب��ود که ممیزی کتاب باید به‬ ‫دور از کج س��لیقگی و صرفا بر مدار قانون مصوب ش��ورای‬ ‫عالی انقالب فرهنگی اعمال شود‪.‬‬ ‫در وضعیتی که یکی از انتقادات عم��ده درباره وزارت‬ ‫ارشاد‪ ،‬نحوه و روند صدور مجوز به کتاب هاست‪ ،‬باید منتظر‬ ‫ماند و دید ایا با شروع به کار احتمالی هیات نظارت بر چاپ‬ ‫و نشر کتاب‪ ،‬چه تغییری در وضعیت صدور مجوز کتاب ها‬ ‫اتفاق خواهد افتاد؟‬ ‫گذش��ته از اینکه ایا عمل به ایی ن نامه ابالغی شورای‬ ‫عالی انقالب فرهنگ��ی درباره ضوابط چاپ و نش��ر کتاب‬ ‫عملی م ی شود یا نه‪ ،‬این سوال نیز پیش م ی اید که در این‬ ‫مدت چه کسانی و با استناد به چه قانونی به کتاب ها مجوز‬ ‫چاپ م ی دهند یا انها را در اداره کتاب نگه م ی دارند یا بر انها‬ ‫اصالحیه وارد م ی کنند؟ مساله اولیه درباره مشخص نبودن‬ ‫شاخصه ها و مولفه های ممیزی هنوز به قوت خود باقی است‬ ‫و هنوز ناشران و صاحبان اثار از اعمال سلیقه بررس ها و نبود‬ ‫ساز و کار روش��ن ب رای ممیزی کتاب گله مندند و این سوال‬ ‫که ایا قانون مدون مشخصی ب رای ممیزی کتاب وجود دارد‬ ‫یا خیر و اگر چنین قانونی وجود دارد‪ ،‬چرا هنوز هیچ چیزی از‬ ‫سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی به عنوان متولی کتاب و‬ ‫نشر به ناشران بخشنامه نشده است یا اینکه چرا از سوی اداره‬ ‫کتاب وزارت ارشاد هیچ سندی به ناشران مبنی بر تصحیح‬ ‫موارد «اصالحی»‪« ،‬حذفی»‪ ،‬و‪ ...‬داده نم ی شود و مسئوالن‬ ‫تنها به ذکر این موارد اکتفا م ی کنند؟ ‪g‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫سخنان محمدرضا مخب ر دزفولی‪ ،‬دبیر شورای عالی انقالب‬ ‫فرهنگی‪ ،‬در س��ال ‪ 1386‬بود که طی اظهارنظ��ری درباره‬ ‫مصوبه شورای انقالب فرهنگی در رابطه با ممیزی کتاب از‬ ‫سوی وزارت ارشاد اعالم کرد‪« :‬شورای عالی انقالب فرهنگی‬ ‫هیچ مصوبه ای درباره ممیزی کتاب ندارد و مصوبه شورای ‬ ‫ عال ی انقالب فرهنگی با عنوان «سیاست های چاپ و نشر‬ ‫کتاب» است‪ .‬در سیاس��ت های چاپ و نشر کتاب‪ ،‬اصل بر‬ ‫این است که نشر کتاب در کشور ازاد است و تالش باید ب رای‬ ‫ارتقای معرفت انسان ها صورت گیرد و اثار انسانی تکثیر داده‬ ‫شوند‪ .‬مواردی هست که گفته شده مخل به مبانی امنیت‬ ‫کشور‪ ،‬اخالق عمومی و حریم خانواده است‪ .‬هیچ گونه بحثی‬ ‫در ممیزی نسبت به سیاس��ت گذاری های سازنده و مثبت و‬ ‫پرهیز از موارد منفی و مخرب وجود ندارد‪».‬‬ ‫در همان سال همچنین محمدحسین صفارهرندی‪،‬‬ ‫وزیر وقت وزارت فرهنگ و ارش��اد اس�لامی‪ ،‬درباره اعمال‬ ‫ممیزی وزارت ارش��اد و اس��تناد ان به مصوبه شورای عالی‬ ‫انقالب فرهنگی چنین اظهارنظر کرد‪« :‬شورای عالی انقالب‬ ‫فرهنگی درباره ممیزی مصوبه ای ندارد؛ بلکه درباره مدیریت‬ ‫حوزه فرهنگ مصوبه دارد که در ان م ی گوید در حوزه کتاب‬ ‫چه باید ک��رد و ان وقت به اس��تناد ان‪ ،‬ایی ن نامه ای تنظیم‬ ‫م ی ش��ود و ان ایی ن نام��ه م ی گوید که در ممی��زی چه باید‬ ‫بکنیم‪».‬‬ ‫پس از گذش��ت چند ماه از این اظهارنظرها‪ ،‬عل ی اکبر‬ ‫اشعری‪ ،‬رئیس وقت سازمان اسناد و کتابخانه ملی‪ ،‬پیشنهاد‬ ‫انتشار کتابچه معیار های ممیزی را داد و چنین اب راز عقیده‬ ‫کرد که با انتشار چنین کتابچه ای‪ ،‬نویسندگان چارچوب های‬ ‫ممیزی را درم ی یابند‪ .‬به این ترتیب هم وقت نویسنده و هم‬ ‫انرژی کارکنان اداره ممیزی کت��اب ب رای وی رایش و تغییر در‬ ‫اثار هدر نم ی رود‪.‬‬ ‫با کنار رفتن صفار هرندی از ریاس��ت وزارت فرهنگ‬ ‫و ارشاد اسالمی‪ ،‬سیدمحمد حس��ینی به عنوان وزیر ارشاد‬ ‫منصوب شد که در یکی از اظهارنظرهایش از شفاف سازی‬ ‫ممیزی اداره کتاب خبر داد‪.‬‬ ‫حس��ینی در اظهار نظری در تاریخ ‪ 28‬شهریور ‪1388‬‬ ‫اهتمام به شفاف س��ازی ضوابط و مقررات در حوزه ممیزی‬ ‫کتاب را از برنامه های در دست بررس��ی وزارت ارشاد در دور‬ ‫جدید کاری این وزارتخانه عنوان و اعالم کرد‪« :‬درحال حاضر‬ ‫مشغول بررسی این مساله ایم و سعی م ی کنیم که ضوابط و‬ ‫مقررات شفاف و روشن باشند تا حت ی المقدور از تنگ نظری‬ ‫و اعمال سلیقه در امر ممیزی جلوگیری شود‪ ».‬او بر رعایت‬ ‫اعتدال در امر ممیزی اثار و پرهیز از اف��راط و تفریط در این‬ ‫زمینه تاکید کرد‪.‬‬ ‫همچنین محس��ن پرویز که ان روزها سمت معاون‬ ‫فرهنگی وزارت ارشاد را برعهده داش��ت‪ ،‬اظهارات برخی از‬ ‫نویسندگان را که از انگیزه نداش��تن خود ب رای ارائه کتاب به‬ ‫وزارت ارشاد به خاطر نگرفتن مجوز نشر و مسائل سلیقه ای‬ ‫ممی زان س��خن گفته بودند‪ ،‬بزرگنمایی و تبلیغات برخی از‬ ‫ناشران دانس��ت و گفت‪« :‬در طول س��ال ها یک رویه غلط‬ ‫در صدور ارائه مجوز نش��ر کتاب ایجاد شده بود که ما سعی‬ ‫داش��تیم ان را برطرف کنی��م و طبیعتا یک س��ری از ادم ها‬ ‫عکس العمل نشان م ی دادند‪».‬‬ ‫اما در تاریخ ‪ 89/ 1 / 24‬شورای عالی انقالب فرهنگی‬ ‫در جلس��ه ‪ 660‬این ش��ورا در مصوبه ای اصالحی‪ ،‬اهداف‪،‬‬ ‫سیاست ها و ضوابط نشر کتاب را ب ر اساس پیشنهاد وزارت‬ ‫فرهنگ و ارشاد اس�لامی ب رای اجرا در اختیار این وزارتخانه‬ ‫گذاش��ت‪ .‬هرچند از نظر گروهی به صالحیت ورود به حوزه‬ ‫اجرایی و تصویب قانون از س��وی ش��ورای عال��ی انقالب‬ ‫فرهنگی به دلیل عبور نکردن این قوانین از فیلتر ش��ورای‬ ‫نگهبان ابهام وجود دارد‪ ،‬چرا که قانون اساسی قانون گذاری‬ ‫را منحصرا جزو وظایف مجلس ش��ورای اسالمی م ی داند و‬ ‫بناب راین هیچ نهاد و دستگاه دیگری مجاز به تصویب قانون‪،‬‬ ‫‪69‬‬ ‫عبور از خوان اول‬ ‫ایا صحبت های اقای وزیر عملی می شود؟‬ ‫ممیزی نشر یکی از بزرگترین چالش های وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی‬ ‫است که علی جنتی نیز در بدو انتصاب ب ه عنوان وزیر ان را درک کرد و بالفاصله‬ ‫درباره اش اعالم نظر کرد‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫شاهین فتحیان‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫‪3‬‬ ‫در کشورهای در حال توسعه به ویژه کشوری که دوران‬ ‫پس از تحوالت اجتماعی بزرگی را پشت سر م ی گذارد‪ ،‬معموال‬ ‫انچه بیش از همه مورد توجه قرار دارد‪ ،‬مباحث اقتصادی و‬ ‫به تبع ان سیاسی است یا بالعکس‪ .‬با این حال این واقعیت‬ ‫هم هی چ وقت پوشیده نیست که کشورهای توسع ه یافته‪ ،‬در‬ ‫مسیر رو به رشد خویش هم از مباحث فرهنگی بسیار بهره‬ ‫برده اند و هم اینکه ابعاد فرهنگی جوامع شان را بسیار تحت‬ ‫تاثیر قرار داده اند‪ .‬با این حال‪ ،‬ش��اید پس از تغییر عظیمی‬ ‫ چون انقالب اس�لامی‪ ،‬واقع ش��دن کش��ورمان در شرایط‬ ‫هشت ساله و جانکاه جنگی‪ ،‬این فرصت را ب رای پرداختن به‬ ‫ب رنامه های فرهنگی بسیار محدود کرد‪.‬‬ ‫حتی روی کار امدن دولت اصالحات با شعارهای توسعه‬ ‫سیاس��ی و به تبع ان توجه به مقوله های فرهنگی‪ ،‬به انجا‬ ‫انجامید که دوره دولتداری پس از ان را در شرایطی انفعالی‬ ‫س��پری کردیم‪ .‬در دوره اخیر انتخابات ریاست جمهوری نیز‪،‬‬ ‫کاندیداهای انتخاب��ات توجه ویژه خود را ب��ه مواردی چون‬ ‫مسائل اقتصادی و سیاست خارجی معطوف کردند و کمتر‬ ‫درباره مسائل فرهنگی و هنری سخن گفتند‪ ،‬با این حال‪ ،‬دل‬ ‫اهالی فرهنگ و هنر در این چندماهه به همین مواضع خوش‬ ‫بوده است؛ هنرمندانی که درس��ت یا غلط‪ ،‬وضعیت اخیر را‬ ‫نامناسب م ی دانند و امیدوارند که گشایش��ی در این زمینه‬ ‫ن نظر خیلی هم بی راه نباشد؛ ان هم‬ ‫حاصل شود‪ .‬البته شاید ای ‬ ‫در شرایطی که سه ضعف اول لیست ‪ 21‬گانه دولت های اخیر‪،‬‬ ‫‪70‬‬ ‫از جانب مقام معظم رهبری که ازسوی دفتر حفظ و نشر اثار‬ ‫ایش��ان‪ ،‬در مقوله فرهنگ اعالم شده است‪ ،‬این چنین بیان‬ ‫ش��ده‪ -1 :‬مظلومیت فرهن��گ‪ -2 ،‬اولویت بن��دی نکردن‬ ‫فعالی ت های فرهنگی‪ -3 ،‬کارهای تشریفاتی و ویترینی در‬ ‫زمینه های فرهنگی‪.‬‬ ‫انتخاب ان که به ممیزی قبل از چاپ اعتقاد نداشت‬ ‫به ه ر حال‪ ،‬از میان همه کاندیداهایی که فکر م ی کردند‬ ‫م ی توانند رئی س جمهور باش��ند‪ ،‬یکی از انها انتخاب شد و‬ ‫طبیعتا حرف ها و وعده های اوس��ت که مالک ارزیابی قرار‬ ‫م ی گیرد‪ .‬دکتر حسن روحانی در فعالی ت های انتخاباتی خود‬ ‫به ویژه در مناظره تلویزیونی ب��ا موضوع فرهنگ‪ ،‬نظ راتی را‬ ‫مطرح کرد که برخی از انها مستقیما یا در نگاهی عمومی به‬ ‫حوزه نشر و کتاب مربوط م ی شد‪ .‬یکی از حوزه هایی که در‬ ‫سال های گذشته نشان داده یکی از اصل ی ترین چالش های‬ ‫وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی را در بر دارد‪.‬‬ ‫او در ای��ن زمینه مش��خصا این حرف ه��ا را زد‪« :‬من‬ ‫به کنترل و نظارت قبل از انتش��ار اعتقادی ن��دارم‪ ،‬نگذاریم‬ ‫ادم هایی که متخصص نیس��تند ب رای کنترل کتاب و فیلم‬ ‫حضور داشته باش��ند‪ ،‬نگرانی از سانس��ور های ب ی مورد در‬ ‫میان هنرمندان را با حذف برخی از انها م ی شود برطرف کرد‪،‬‬ ‫اولین حمایت دولت از فرهنگ‪ ،‬باید در ایجاد قوانین شفاف‬ ‫و فضای امن باش��د و فرهنگ باید به صاحبان اصلی یعنی‬ ‫اصحاب هنر واگذار شود و از انان حمایت شود‪».‬‬ ‫به ه ر حال پس از گمانه زن ی های بسیار‪ ،‬حسن روحانی‬ ‫در مراسم تحلیف ریاس��ت جمهوری‪ ،‬که عصر روز یکشنبه‬ ‫‪ 13‬مرداد در مجل س شورای اسالمی برگزار شد‪ ،‬علی جنتی‬ ‫را به عنوان گزینه خود ب رای وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی‪،‬‬ ‫معرفی کرد‪ .‬ای��ن انتخاب هرچند در ابت��دا تعجب خیلی از‬ ‫اهالی فرهنگ را در پی داش��ت اما خود جنتی بر این نکته‬ ‫تاکید کرد که دیدگاه های خود را هم راس��تا ب��ا دیدگاه های‬ ‫پدرش ایت اهلل احمد جنتی نم ی داند و معتقد است‪ ،‬مسائل‬ ‫فکری‪ ،‬موروثی نیست‪.‬‬ ‫او اظهار کرد ب رای پذیرفتن پیش��نهاد وزارت ارش��اد از‬ ‫سوی روحانی‪ ،‬با پدرش مش��ورت نکرده و فقط به او اطالع‬ ‫داده است‪ .‬او نظر پدرش را درباره مسئولیت پیش روی خود‬ ‫این طور عنوان کرده است‪« :‬ایشان هم نظرشان این بود که‬ ‫وزارت ارشاد مشکالت فراوانی دارد و اگر به وزارتخانه دیگری‬ ‫م ی رفتم‪ ،‬بهتر بود‪».‬‬ ‫جنتی وعده داد در صورت انتخاب شدن به عنوان وزیر‬ ‫فرهنگ و ارشاد اس�لامی دولت یازدهم ای ران‪ ،‬به وعده های‬ ‫انتخاباتی حسن روحانی جامه عمل بپوشاند و وضعیت این‬ ‫وزارتخانه با انچه در دولت محمود احمدی نژاد بوده‪ ،‬متفاوت‬ ‫ش��ود و در جهت تلطیف فض��ای فرهنگی ای��ران و ارتباط‬ ‫نزدیک با هنرمندان گام بردارد‪.‬‬ ‫«ما باید تمامی موان��ع را کنار بگذاریم و خالقی ت ها را‬ ‫تس��هیل کنیم و نگذاریم ادم هایی که متخصص نیستند‬ ‫ب رای کنترل کتاب و فیلم حضور داشته باشند‪ .‬من به کنترل‬ ‫و نظارت قبل از انتشار اعتقادی ندارم‪ .‬فرهنگ باید از طریق‬ ‫فرهنگ توسعه داده شود‪ .‬توسعه فرهنگ از طریق پلیسی‬ ‫امکان پذیر نیست»؛ این مش��خ ص ترین و مورد توجه ترین‬ ‫اظهارنظر روحان��ی در ایام تبلیغات انتخابات بود که ش��اید‬ ‫خیلی از اهالی فرهنگ و نخبگان را در عصر روز انتخابات به‬ ‫پای صندوق ها کشاند‪.‬‬ ‫موضع اتحادیه چه بود؟‬ ‫باالخره اتحادیه ناشران و کتابفروشان ته ران وارد ماجرا‬ ‫ش��د و اعالم کرد که از نظر انان‪ ،‬مشکل ممیزی نبود قانون‬ ‫صریح و اجرای ی نشدن قانون های موجود است‪ ،‬وگرنه تغییر‬ ‫مجری ممیزی نم ی تواند کمکی به این فرایند کند‪ .‬محمود‬ ‫اموزگار به عنوان دبیر اتحادیه تاکید کرد‪« :‬تصور م ی کنم ان‬ ‫چیزی که این روزها ما شاهد ان هستیم‪ ،‬چه در حوزه کتاب‬ ‫و چه حوزه های دیگر‪ ،‬اعتراضی اس��ت که ب��ه نحوه اجرای‬ ‫ممیزی م ی ش��ود‪ .‬چه ناشران‪ ،‬چه نویس��ندگان و چه حتی‬ ‫فیلمسازان و هنرمندان مش��کل را اجرای ممیزی م ی دانند‪،‬‬ ‫وگرنه تغییر مج��ری کاری نم ی کند‪ .‬تغیی رات باید توس��ط‬ ‫ن شود‪».‬‬ ‫قانون ممک ‬ ‫او ادامه داد ‪« :‬باید قانون در این زمینه ش��فاف باشد‪ ،‬تا‬ ‫بدانیم خط قرمزها چیست‪ .‬وقتی ابهام حاکم باشد‪ ،‬فضا ب رای‬ ‫برخوردهای سلیقه ای باز م ی شود‪ .‬پیشنهادم این است که به‬ ‫تغییر مجری فکر نکنیم‪ ،‬چون این قضیه کمکی نم ی کند‪».‬‬ ‫اموزگار با بیان اینکه در این زمینه با اتحادیه ناش��ران‬ ‫مشورتی نشده اس��ت‪ ،‬گفت‪« :‬با اتحادیه ناشران درباره این‬ ‫موضوع صحبتی نشده و اگر هم صحبتی شود‪ ،‬ما موافق این‬ ‫اقدام نیستیم‪ .‬ما معتقدیم همان طور که قانون اساسی مقرر‬ ‫کرده‪ ،‬اصل بر ازادی بیان است‪ ،‬مشروط به انکه ُمخل مبانی‬ ‫اسالم و نظم عمومی نباشد‪ ،‬حفاظت از حریم اسالم و نظم‬ ‫عمومی مستلزم تصویب قانونی است که مشخص و صریح‪،‬‬ ‫حد و مرزها را تبیین کند‪».‬‬ ‫دبیر اتحادیه ناش��ران و کتابفروش��ان ته ران با اشاره‬ ‫به اجرای ی نش��دن ضوابط نش��ر گفت ‪« :‬چیزی که به عنوان‬ ‫ضوابط نشر در فروردین ‪ 89‬از سوی ش��ورای عالی انقالب‬ ‫فرهنگی تصویب ش��د‪ ،‬با اینکه از نظر حقوقی اش��کاالتی‬ ‫به ان وارد اس��ت‪ ،‬اما همین هم به صورت کامل اجرا نشده‬ ‫است‪ .‬ب ر اساس این قانون‪ ،‬بررسی اثار و تطبیق انها با ضوابط‬ ‫برعهده هی��ات نظارت ب��ر کتاب های ک��ودک و نوجوان و‬ ‫بزرگسال گذاشته شده که مقرر بوده به تعداد کافی کارگروه‬ ‫داشته باشند‪ .‬هیات کودک و نوجوان معرفی شد‪ ،‬ولی خبری‬ ‫از تشکیل و ش��روع به کار ان نشد و هیات بزرگسال هم که‬ ‫عمال تشکیل نش��د و وظیفه بررس��ی اثار و تطبیق انها با‬ ‫ضوابط نشر به اداره کتاب محول شد که وظیفه اش اجرای‬ ‫مراحل و تشریفات مختلف اداری بود؛ نه بررسی و تطبیق اثار‬ ‫با ضوابط نشر که عمدتا شان داوری و قضایی دارد‪ .‬در چنین‬ ‫سیستم ی مدیریت بهترین افراد بر اداره کتاب نیز نم ی تواند‬ ‫معجزه کند‪».‬‬ ‫اموزگار در پایان تاکید کرد‪« :‬اعتقاد من در این اس��ت‬ ‫که تصویب قانونی جامع در این خصوص و اجرای کامل ان‬ ‫م ی تواند ضمن رفع دغدغه های حاکمیت‪ ،‬ارامش و امنیت‬ ‫الزم ب رای ادامه فعالیت ناش��ران و مولفان و پدیداورندگان را‬ ‫نیز فراهم اورد‪ ،‬صرف نظر از اینکه چه گروه یا بخشی اجرای‬ ‫ان را به عهده داشته باشد‪».‬‬ ‫سنگ بزرگی که عالمت نزدن بود؟‬ ‫وزیر فرهنگ و ارش��اد اس�لامی با انتق��اد از وضعیت‬ ‫ممیزی کتاب و نوع برخورد با ناش��ران در دولت قبل‪ ،‬گفت‪:‬‬ ‫«بسیاری از کتاب هایی که در گذشته ممنوع شده اند‪ ،‬واقعا‬ ‫یربطی داشته اند‪».‬‬ ‫اشکاالت ب ‬ ‫او همچنین به نامه سرگش��اده اهل قلم که خواستار‬ ‫حذف سانسور ش��ده بودند‪ ،‬واکنش نشان داد‪ .‬وزیر فرهنگ‬ ‫و ارش��اد اس�لامی که خودش بحث حذف ممیزی قبل از‬ ‫چاپ را پیش کش��یده بود‪ ،‬ب��ا لحنی منتقدان��ه گفت‪« :‬در‬ ‫روزهای اخی��ر جمعی از اصح��اب قلم نامه ای سرگش��اده‬ ‫نوشته اند که بگذارید هر کتابی منتشر شود و در صورت پیش‬ ‫امدن مش��کل‪ ،‬قوه قضاییه برخورد الزم را انجام دهد‪ ،‬اما ما‬ ‫ب ر اساس قوانین موجود در شورای عالی انقالب فرهنگی و‬ ‫مجل س شورای اسالمی نم ی توانیم این کار را بکنیم‪ .‬گذشته‬ ‫از این قوانی ن ‪ ،‬ایا ما م ی توانیم بگذاریم هر رمان و داس��تانی‬ ‫منتشر شود و نس��ل نواموز ما از یک غذای مسموم تغذیه‬ ‫کند؟ در حوزه کتاب های دینی مش��کلی نداریم‪ ،‬مگر ب رای‬ ‫کتاب هایی که در زمینه عرفان های کاذب نوشته م ی شوند‪.‬‬ ‫ی هم مش��کلی نیست و بیشترین‬ ‫در حوزه کتاب های علم ‬ ‫مس��اله ما در حوزه ادبیات داس��تانی و کتاب های کودک و‬ ‫نوجوان اس��ت و باید در ای��ن زمینه ب راس��اس قانون عمل‬ ‫کنیم‪ ».‬او افزود‪« :‬گاهی رمانی اجازه چاپ نم ی تواند بگیرد و‬ ‫باید ب راساس قانون با ان برخورد کرد‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬باید توجه‬ ‫کرد که فعالیت ما در چارچوب قانون باش��د؛ نه سلیقه های‬ ‫شخصی‪ .‬بسیاری از کتاب هایی که در گذشته ممنوع شده اند‪،‬‬ ‫واقعا اشکاالت ب ی ربطی داشته اند‪ .‬گفته اند که فالن واژه را‬ ‫عوض کنید‪ .‬قران هم اگر کالمی الهی نبود و به دست این‬ ‫اقایان م ی افتاد‪ ،‬حتما ان را مشمول ممیزی م ی دانستند‪».‬‬ ‫جنتی خاط رنشان کرد‪« :‬کتاب ها باید از سوی اهل فکر‬ ‫و نظر بررسی شود‪ .‬اگر ما مش��کل مالی داریم و کتاب ها را‬ ‫ب رای بررسی به چند دانشجو م ی سپاریم ‪ ،‬باید مشکل مالی‬ ‫خودمان را حل کنیم و کتاب ها را ب رای بررس��ی به استادان‬ ‫دانشگاه بس��پاریم‪ .‬با کمک اقای صالحی امیدوارم بتوانیم‬ ‫این مشکالت را حل کنیم‪ .‬نباید تعصب های بیجا به خرج‬ ‫دهیم و باید با سینه باز و رویی گشاده به قانون عمل کنیم‪».‬‬ ‫به ه ر حال حرف و حدیث های موجود بیش از پیش این‬ ‫موضوع را ثابت کرد که بحث ممیزی و نش��ر کتاب کالف‬ ‫سردرگمی است که پیدا کردن سررشته های رهایی از ان به‬ ‫این سادگ ی ها ممکن نیست‪g .‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫ماجرای حذف ممیزی قبل از چاپ‬ ‫به ه ر حال‪ ،‬جنتی در راس وزارتخانه ای قرار گرفت که‬ ‫برخی پیشنهادشان به دولت جدید این بود که لفظ ارشاد را‬ ‫از نام ان بردارند و در اولین اظهارنظرها درباره ممیزی کتاب‪،‬‬ ‫س��خنان روحانی را تکرار کرد و گفت‪« :‬انچ��ه به ان فکر‬ ‫م ی کنم این است که باید ممیزی قبل از چاپ را برداریم‪ .‬باید‬ ‫چارچوب های قانونی را به طور شفاف بیان کنیم و در اختیار‬ ‫ی داشته باشند‪،‬‬ ‫ناشران قرار دهیم تا انها به نوعی خودتنظیم ‬ ‫به این معنا که خودشان کتاب هایی را که تحویل م ی گی رند از‬ ‫این جهت بررسی کنند که با ضوابط همخوانی دارد یا ندارد‪».‬‬ ‫او در پاسخ به این سوال که فرق بین ممیزی و سانسور‬ ‫چیست‪ ،‬تاکید کرد‪« :‬ممیزی کلمه محترمانه همان سانسور‬ ‫است‪ .‬اسمش را هرچه م ی خواهید بگذارید‪ ،‬مهم نیست‪».‬‬ ‫در واقع حرف جنتی این شد که ب رای بررسی کتاب باید‬ ‫مانند مطبوعات عمل شود که بعد از انتشار مورد بررسی قرار‬ ‫گی رند و اگر تخلف کردند به تخلف انها رسیدگی شود‪.‬‬ ‫او همچنین در پاسخ به این س��وال که نظارت بعد از‬ ‫چاپ ممکن است نگران ی هایی را ب رای نویسندگان به وجود‬ ‫اورد و انها را دچار خودسانسوری کند‪ ،‬گفته است‪« :‬طبیعتا‬ ‫همی ن طور است‪ .‬اما ناشران خودشان نسبت به مقررات اگاه‬ ‫هس��تند و اگر این مقررات کامال ش��فاف بیان شوند‪ ،‬دیگر‬ ‫جای شک و شبهه نم ی ماند‪ .‬مشکل این است که ما گاهی‬ ‫جلوتر از قانون حرکت م ی کنیم و همین مساله مشکالتی‬ ‫را درس��ت م ی کند‪ ».‬جنتی البته با تاکید بر این مساله که‬ ‫اجازه نم ی دهد هر کتابی وارد بازار ش��ود‪ ،‬گف��ت‪« :‬یکی از‬ ‫مسئولی ت های وزارت ارش��اد نظارت است‪ .‬سیاست گذاری‪،‬‬ ‫جنتی معتقد است‪:‬‬ ‫ناشران خودشان‬ ‫نسبت به مقررات‬ ‫اگاه هستند و اگر این‬ ‫مقررات کامال شفاف‬ ‫بیان شوند‪ ،‬دیگر‬ ‫جای شک و شبهه‬ ‫نمی ماند‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫در واقع پ��س از ناص��ر میناچی‪ ،‬عب��اس دوزدوزانی‪،‬‬ ‫عب دالمجید معادی خواه‪ ،‬سیدمحمد خاتمی‪ ،‬علی الریجانی‪،‬‬ ‫مصطف��ی میرس��لیم‪ ،‬س��ی د عطاءاهلل مهاجران��ی‪ ،‬احم��د‬ ‫مسجدجامعی‪ ،‬محمدحس��ین صفار هرندی و سیدمحمد‬ ‫حسینی که در دوره های پس از انقالب اسالمی مسئولیت‬ ‫اجرایی ح��وزه فرهنگ و هنر کش��ور را برعهده داش��ته اند‪،‬‬ ‫جنتی در پستی قرار گرفت که وعده های بزرگی را از جانب‬ ‫رئی س جمهور منتخب در پیش روی خود م ی دید و وضعیتی‬ ‫اکنده از نارضایتی اهالی فرهنگ و هنر را پشت سر خود‪.‬‬ ‫در کن��ار خانه به دوش��ی نمایش��گاه کت��اب ته ران‪،‬‬ ‫پایی ن بودن تی��راژ کتاب‪‎‬ها‪ ،‬گرانی سرس��ام اور کاغذ‪ ،‬پایین‬ ‫بودن سرانه مطالعه در کشور و کم تعدادی نشریه ‏های ادبی‪،‬‬ ‫ممیزی کتاب یکی از مهم ترین چالش هایی است که وزیر‬ ‫جدید فرهنگ و ارشاد اسالمی مانند اسالف خود با ان دست‬ ‫به گریبان خواهد بود و چه بسا در این دوره‪ ،‬بیشتر‪ .‬عملکرد‬ ‫دولت پیش��ین در این حوزه‪ ،‬بیش��ترین انتقادها را از سوی‬ ‫نویس��ندگان و مترجمان به دنبال داشت‪ .‬این انتقادها بیش‬ ‫از همه شامل مواردی چون تنگ تر ش��دن عرصه ممیزی‪،‬‬ ‫س��لیقه ای عمل کردن ممی زان‪ ،‬طوالنی بودن روند دریافت‬ ‫مجوز ب رای کتاب ها و باال رفتن تع��داد کتاب هایی بود که‬ ‫در دو دوره دولت نهم و دهم نتوانس��تند مجوز نشر بگیرند‪.‬‬ ‫موضوع بحث ب رانگیز دیگری که وزیر اینده با ان دس��ت به‬ ‫گریبان خواهد بود‪ ،‬بحث لغو مجوز برخی از نشرها و محدود‬ ‫کردن فعالیت برخی از دیگر نشرهاس��ت که به بالتکلیف‬ ‫شدن کتاب های تعدادی از نویس��ندگان و مترجمان منجر‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫معاون اول رئی س جمه��ور نیز عصر روز پنجش��نبه‬ ‫‪ 31‬مرداد در مراسم معارفه وزیر فرهنگ و ارشاد اسالمی دولت‬ ‫یازدهم و دیدار با تعدادی از هنرمندان کش��ور اب راز امیدواری‬ ‫کرد که دولت بتواند بخشی از دغدغه های هنرمندان را که در‬ ‫این جلسه مطرح شد‪ ،‬برطرف کند‪ .‬او تاکید کرد‪« :‬ما در واقع‬ ‫تالش داریم با تاکید بر دو ویژگی تدبیر و امید به جای اینکه‬ ‫فرهنگ را دولتی کنیم دولت را فرهنگی کنیم‪ ،‬به نحوی که‬ ‫یک دولت فرهنگی به معنای واقعی ایجاد شود‪».‬‬ ‫نظارت و حمایت از وظایف وزارت ارشاد است که این وزارتخانه‬ ‫باید به وظیفه نظارت ی اش عمل کند‪».‬‬ ‫او درباره توقیف ناش��ران یا جلوگی��ری از فعالیت انها‬ ‫نیز گفت‪« :‬معتقد نیستم که دارالنشری را به خاطر تخلف‪،‬‬ ‫توقیف کنند‪ .‬این روش معقولی نیس��ت‪ .‬م��ا به روش های‬ ‫دیگری متوسل م ی شویم که موجب شود جلوی ان اشتباه‬ ‫گرفته شود‪ ،‬نه اینکه کار نشر تعطیل شود‪».‬‬ ‫این حرف های جنتی همان قدر که در میان مولفان با‬ ‫ش��وق و واکنش های مثبت همراه شد‪ ،‬در وضعیتی جالب‪،‬‬ ‫از سوی ناشران با واکنش منفی مواجه شد؛ تا حدی که کم‬ ‫مانده بود ناشران طوماری گرداوری و امضا کنند و در ان علیه‬ ‫حذف ممیزی موضع گیری کنند‪ .‬بیشتر سخن انان هم این‬ ‫بود که دوست ندارند مسئولیت ممیزی به خود انان واگذار‬ ‫شود و از سوی دیگر‪ ،‬نگران س��رمایه گذاری های مالی خود‬ ‫روی کتاب های��ی بودند که هر ان ممکن اس��ت جمع اوری‬ ‫و خمیر شوند‪.‬‬ ‫‪71‬‬ ‫امیدها برای صنعت نشر زنده می شود‬ ‫گفت وگو با هرمز همای ون پور‪ ،‬ناشر پیشکسوت‬ ‫‪4‬‬ ‫ی صنعت نشر دانست؛ کسی که تجربه مدیریت نشرهای‬ ‫«هرمز همایون پور» را م ی توان یکی از چهره های قدیم ‬ ‫مختلف را از سال های پیش از انقالب دارد‪ .‬از انتشارات فرانکلین تا انتشارات علمی فرهنگی پس از انقالب‪ ،‬همکاری با‬ ‫چندین موسسه نشر و اخرین تجربه مدیریت او به نشر «کتاب روشن» مربوط م ی شود؛ او مدیریت مجله نقد و بررسی‬ ‫کتاب تهران را هم برعهده دارد‪ ،‬حاال با عوض شدن دولت و با شعارهایی که مبنی بر تغییر اوضاع نشر داده شده‪ ،‬معتقد‬ ‫است‪« :‬با صحب ت های اخیر مسئوالن امیدهایی زنده شده که وضعیت با ارامش بیشتری روب ه رو باشد‪ ،‬البته هنوز برای‬ ‫قضاوت زود است‪».‬‬ ‫عسل داداشلو‬ ‫خبرنگار‬ ‫شما ب ه عنوان کس�ی که سال هاست در عرصه‬ ‫نش�ر فعالیت کرده اید‪ ،‬ارزیاب ی تان از وضعیت نش�ر و‬ ‫کتابخوانی در دوره های دولت های اخیر چیست؟‬ ‫‪ l‬یعن��ی از نظر ارتباط ب��ا وزارت فرهنگ و ارش��اد‬ ‫اسالمی یا از نظر وضعیت فروش کتاب؟‬ ‫از هر دو وجه‪.‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫‪ l‬بعد از انق�لاب وضعیت کتاب را ب��ه چند مرحله‬ ‫م ی توان تقس��یم کرد‪ .‬تا چهار‪ ،‬پنج س��ال بعد از انقالب که‬ ‫سانسور نبود‪ ،‬طبیعتا استقبال از کتاب ها هم بیشتر بود‪ .‬اوج‬ ‫بازار کتاب و کتابخوانی بود‪ .‬بعدا که موضوع سانسور پیش‬ ‫امد‪ ،‬موجب شد یک مقدار باعث بدگمانی خ وانندگان شود‪ .‬بجا‬ ‫یا نا به جا‪ ،‬این تصور ب رای مخاطب پیش امد که در کتاب ها‬ ‫دس��ت برده م ی ش��ود‪ ،‬مثال مخاطب ب رای خرید یک کتاب‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫قدیمی به کتابفروشی م ی اید‪ ،‬چاپ قدیم را م ی خواهد و کتاب‬ ‫تجدید چاپ شده را قبول ندارد‪ ،‬هر چه قدر هم بگوییم که در‬ ‫چاپ جدید تغییری داده نشده‪ ،‬باور نم ی کند‪.‬‬ ‫قبل از دوره اصالحات شرایط سخت گی رانه ای نسبت‬ ‫به چ��اپ کتاب حاکم ب��ود‪ .‬در دوره اصالح��ات و در دوران‬ ‫وزارت ارش��اد اقای مس��جد جامعی‪ ،‬ش��رایط ارام تر ش��د‪.‬‬ ‫نه اینکه سانس��ور نباش��د ام��ا در یک حد معق��ول وجود‬ ‫داش��ت‪ .‬در دوره هشت سال گذشته نیز س��ختگیری ها به‬ ‫تدریج شدید ش��د که باعث ناراحتی و دست از کار کشیدن‬ ‫بسیاری از شاع ران و نویس��ندگان و مترجمان شد‪ .‬بسیاری‬ ‫از دستگاه های نش��ر در این دوران تعطیل شدند که در این‬ ‫تعطیلی جنبه مادی صرفا موثر نبود‪ ،‬بلکه بس��یاری از این‬ ‫ناشران دلیلی نم ی دیدند که بخواهند کتابی را منتشر کنند‬ ‫که عده ای به عنوان ممیز که س��واد الزم را ب رای اظهارنظر‬ ‫روی کتاب های فلسفی و ادبی ندارند‪ ،‬درباره کتاب هایشان‬ ‫نظر بدهند‪.‬‬ ‫ما به ان کلید امید داریم‬ ‫مدیر نشر امرود در گفت وگو با مثلث‬ ‫‪5‬‬ ‫اگر بخواهیم نشر را بررسی کنیم باید بعد حمایتی ان بیشتر مورد توجه قرار بگیرد‪ .‬نشر ما بدون حمایت دولت‬ ‫نم ی تواند روی پای خود بایستد‪ .‬با روی کار امدن دولت اعتدال و وعده های ابتدایی وزیر فرهنگ و ارشاد اسالمی درباره‬ ‫وضعیت نشر و ممیزی‪ ،‬بس�یاری منتظر تغییری بزرگ در اوضاع ب ه هم ریخته ناشران نشسته اند‪ .‬پونه ندایی‪ ،‬شاعر و‬ ‫مترجم و مدیر نشر امرود درباره اینده روب ه روی صنعت نشر م ی گوید‪« :‬امیدواریم در دولت اینده نگاه ها منصافه تر باشد‪،‬‬ ‫چه در موضوع خرید و چه در صدور مجوز‪».‬‬ ‫نگاهتان به عملکرد دولت جدید در زمینه نش�ر‬ ‫چگونه است؟‬ ‫‪ l‬امیدواریم در دولت اینده نگاه ها منصفانه تر باشد‪،‬‬ ‫چه در موضوع خرید و چه در صدور مجوز‪ .‬فکر م ی کنم دولت‬ ‫اعتدال باید اس��تانداردهایی را ب رای بررس��ی کتاب ها در نظر‬ ‫بگیرد‪ .‬قبال چ��ه در دولت اق��ای خاتمی و چ��ه دولت اقای‬ ‫احمدی نژاد م ی دیدیم که به یک کتاب��ی مجوز م ی دادند که‬ ‫به کتاب دیگری که ش��بیه ان بود در یک نش��ر دیگر مجوز‬ ‫داده نم ی ش��د‪ .‬یا مثال به مطلبی ک��ه در یک مجله ای چاپ‬ ‫م ی شد ای راد م ی گرفتند اما مطلبی بدتر از ان در نشریه دیگری‬ ‫منتشر م ی شد و هیچ ای رادی به ان گرفته نم ی شد‪ .‬برخوردهای‬ ‫سلیقه ای همیشه وجود داشته و مختص دولت ها هم نیست‪.‬‬ ‫فکر م ی کنید چ�ه چیزی باعث م ی ش�ود که این‬ ‫برخوردهای سلیقه ای ان قدر رواج پیدا کند؟‬ ‫‪72‬‬ ‫‪ l‬به نظرم این را باید از مدی ران وزارت ارش��اد پرسید‪.‬‬ ‫م��ا فق��ط مراجع ه کننده ای��م و از اتفاق��ات درون وزارتخانه‬ ‫خبر نداریم‪.‬‬ ‫با امدن دولت اقای روحانی گمان م ی کنید وضعیت‬ ‫نشر و کتابخوانی م ی تواند بهبود پیدا کند؟ راهکار‬ ‫خودتان ب رای بهبود این ش رایط چیست؟‬ ‫‪ l‬اهالی فرهن��گ و هنر اق��ای روحان��ی را با کلید‬ ‫م ی شناسند‪ .‬ما منتظریم با کلیدی که ایش��ان در نظر دارند‪،‬‬ ‫گشایشی در حوزه فرهنگ ایجاد شود‪ .‬ما به ان کلید امید داریم‬ ‫اما مثال اقای جنتی در ابتدا گفتند ک��ه ممیزی را بر م ی دارند‬ ‫و ناش��رانی مثل خود من مصاحبه کردیم و گفتیم‪ ،‬این اقدام‬ ‫شجاعانه و خوبی است اما بعد اقای جنتی اعالم م ی کنند که‬ ‫خود ناشران نخواستند که این اقدام صورت بگیرد‪ .‬ما متوجه‬ ‫نشدیم که ایا نظر همه ناشران را گرفته بودند؟ با این حال من‬ ‫حاال با روی کار امدن دولت اعتدال و وزیر و معاون‬ ‫فرهنگ�ی جدید‪ ،‬پی ش بینی ش�ما از اینده نش�ر‬ ‫مثبت است؟‬ ‫‪ l‬با صحب ت هایی که اقای جنتی کردند امیدهایی‬ ‫زنده ش��ده که وضعیت با ارامش بیشتری روبه رو باشد‪ .‬البته‬ ‫هنوز ب رای قضاوت زود اس��ت‪ .‬از جهاتی شاید بشود امیدوار‬ ‫بود‪ ،‬البته اگر در این مس��یرها گام برداشته ش��ود‪ .‬برداشتن‬ ‫سانسور فعال عملی نیس��ت‪ ،‬هرچند مورد خواسته و ارزوی‬ ‫همه اهالی قلم است‪.‬‬ ‫چرا فراهم نیست؟‬ ‫‪ l‬چون نیازمند یک عزم سیاس��ی و فرهنگی است‬ ‫و نیاز به گذراندن یک پروس��ه قانونی و یک س��ری لوایح و‬ ‫قوانین است که ممکن است زمان زیادی ببرد‪ .‬بیشتر به بحث‬ ‫قوانین چه در شورای عالی انقالب فرهنگی و چه در قوانین‬ ‫طبع و نش��ر باز م ی گردد‪ .‬اگر وزارت ارشاد بخواهد ممیزی را‬ ‫بردارد ابتدا باید این قوانین را اصالح کن��د و تهیه لوایح الزم‬ ‫همین اندازه را نیز مثبت ارزیابی م ی کنم چرا که این نش��ان‬ ‫م ی دهد که فکر برداشتن ممیزی وجود دارد و ممکن است در‬ ‫سال های بعد عملی شود‪.‬‬ ‫ممکن اس��ت اکنون چالش های ای��ن کار ان قدر زیاد‬ ‫باشد که وقت وزارت ارشاد را بگیرد‪ .‬ش��اید هم صالح کشور‬ ‫فعال همین باش��د‪ .‬ما هم به انچه صالح جمعی باشد احترام‬ ‫م ی گذاریم‪.‬‬ ‫ارزیاب ی ت�ان از وضعی�ت نش�ر و کتابخوان�ی در‬ ‫دولت های اصالحات و نهم و دهم چیس�ت؟ فکر‬ ‫م ی کنید وضعیت در این دوران ها چه تفاوت های‬ ‫اساسی با یکدیگر داشته است؟‬ ‫‪ l‬در دوران اصالح��ات عالقه به چ��اپ کتاب های‬ ‫فلس��فی و کتاب هایی با موضوعات اندیشه بیش��تر بود‪ .‬در‬ ‫این دوره حجم زیادی از کتاب های علوم انسانی منتشر شد‪.‬‬ ‫در ان زمان نسل جوان هم اش��تیاق زیادی به این موضوعات‬ ‫نشان م ی داد چون نگرش دولت در صدور مجوز انتشار ب رای‬ ‫این نوع کتاب ها به این س��و سوق داده ش��ده بود‪ .‬در ازای ان‬ ‫عالقه به کتابخوانی رش��د پیدا ک��رده بود و تی��راژ کتاب ها‬ ‫بیشتر بود‪.‬‬ ‫نکته ای که از نظر من منجر به تولید کتاب و خ ریداری ان‬ ‫توسط مخاطب م ی شد‪ ،‬قیمت ان بود‪ .‬قیمت کاغذ در ان زمان‬ ‫بسیار مناس��ب تر از دولت های نهم و دهم بود‪ .‬اگر بخواهیم‬ ‫نشر را در این دو دوران بررسی کنیم باید اول مسائل اقتصادی‬ ‫را در نظر بگیریم‪ .‬من ب ر خالف کسانی که درباره وضعیت نشر‬ ‫در دولت های نهم و دهم صرفا به سانسور و وضعیت مجوزها‬ ‫م ی پردازند‪ ،‬به موضوع اقتصادی توجه بیش��تری دارم‪ .‬اولین‬ ‫مشکل این بود که ناشران با بحران نوسان قیمت کاغذ روبه‬ ‫رو بودند و نم ی توانستند کتاب را با قیمت مناسب تولید کنند‪.‬‬ ‫نیز زمانبر است‪.‬‬ ‫بنابراین در حال حاضر چه اقداماتی قرار اس�ت‬ ‫بیفتد که برای بهبود اوضاع موثر است؟‬ ‫چرا موافق برداشتن ممیزی قبل از چاپ بودید؟‬ ‫‪ l‬من سابقا هم گفتم‪ ،‬همان طور که در مطبوعات با‬ ‫اینکه حساس تر از کتاب است‪ ،‬عمل م ی شود‪ ،‬م ی توان درباره‬ ‫کتاب هم عمل کرد‪ .‬در مطبوعات نخست مطلب را منتشر‬ ‫م ی کنیم سپس دستگاه های نظارتی در صورت وجود تخلفی‬ ‫ورود م ی کنند‪ .‬ممکن است ابتدای کار افت و خیز داشته باشد‬ ‫اما بع دا با روند کار اشنا م ی شویم‪ .‬به نظرم بهتر بود وزارت ارشاد‬ ‫عملکرد نظارتی داشته باشد و این منجر م ی شود بعد از یک‬ ‫مدتی یک سیاست یکپارچه حاکم شود و همه زبان همدیگر‬ ‫را بفهمند‪.‬‬ ‫در این صورت هزینه ای که ب رای جلوگیری از انتشار‬ ‫گرفته م ی ش�ود برای مطبوعات بیش�تر است یا‬ ‫برای کتاب؟‬ ‫‪ l‬در مطبوعات هم هزینه اش زیاد است‪ ،‬در واقع باید‬ ‫بگویم به نظرم این هزینه در مطبوعات بسیار زیاد است‪ .‬البته‬ ‫حاکم بودن چنین سیاستی ممکن است کار را ب رای ناشرانی‬ ‫که بینش فرهنگی کمتری دارند دشوار کند چون بدون اگاهی‬ ‫در این شرایط چه اتفاقی م ی افتد که خود ناشران‬ ‫ب ه عنوان اولین گروه به مخالفت با نظر وزیر ارشاد‬ ‫مبنی بر حذف ممیزی پیش از چاپ ب ر م ی خیزند؟‬ ‫‪ l‬ناشران به خاطر سرمایه ای که م ی گذارند‪ ،‬با اینکه‬ ‫یک سوپاپ اطمینان برداشته ش��ود مخالفند؛ چرا که در این‬ ‫صورت اگر مش��کلی پیش بیاید‪ ،‬به جای مراجعه به وزارت‬ ‫ارشاد سراغ انها م ی روند اما این موضع ناشران است و با موضع‬ ‫صاحبان اثار مغایرت دارد‪ .‬انها معتقد هس��تند که ممیزی و‬ ‫سانسور برداشته شود‪.‬‬ ‫با این مغایرت چه باید کرد؟‬ ‫‪ l‬من معتقدم در این مغایرتی که بین عقیده ناشران‬ ‫و صاحبان اثار وج��ود دارد و باتوجه به ش��رایط موجود‪ ،‬باید‬ ‫گام های میانی برداش��ته شود تا ش��رایط ب رای حذف کامل‬ ‫سانسور فراهم شود‪.‬‬ ‫بح�ث ممی�زی اصوال ب�ر چ�ه مبنای�ی صورت‬ ‫ممکن است مطلبی را منتش��ر کنند که خطا است اما ب رای‬ ‫ناشران ورزیده و اهل قلم شرایط متفاوت است‪.‬‬ ‫از ناش�رانی صحبت کردید که ب�ه حذف ممیزی‬ ‫اعتراض کردند‪ ،‬به نظر ش�ما چه اتفاقی م ی افتد‬ ‫که این ناش�ران به حذف ممیزی که پیش از این‬ ‫موضوعی برای گالی ه شان بود‪ ،‬اعتراض م ی کنند؟‬ ‫‪ l‬مساله این است که همه ما از تغییر م ی ترسیم‪ .‬در‬ ‫هر جامع ه ای در ب رابر تغییر مقاومت م ی شود چون عادت کردند‬ ‫به این شیوه‪ .‬این خیلی طبیعی است‪ .‬این بحث شاید نیاز به‬ ‫بررسی داشته باشد‪ ،‬شاید االن عملی نباشد اما م ی تواند این‬ ‫وعده نقطه شروعی باشد‪.‬‬ ‫‪ l‬خیر‪ ،‬یک قدم الزم در جهت رس��یدن به همان‬ ‫ارام��ش این اس��ت ک��ه وزارت ارش��اد تا حذف سانس��ور‪،‬‬ ‫دس��تور العمل روش��نی صادر کند تا ایی ن نامه ای ب رای کار‬ ‫ناشران باش��د‪ .‬در حال حاضر بخش عمده ای از ممیزی ها‬ ‫س��لیقه ای انجام م ی ش��ود‪ .‬ما موارد متعددی از کتاب ها را‬ ‫داریم که از دس��ت یک ممیز بدون سانس��ور بیرون امده‬ ‫اما ممیز دیگر به ان ای راد گرفته اس��ت‪ .‬مثال در چاپ رمان‬ ‫به قرار مالقات دو نفر ای��راد م ی گیرند‪ ،‬در صورتی که رمان‬ ‫مستلزم رمانس اس��ت‪ .‬اینها نکات خیلی بدیهی است که‬ ‫در چند سال گذش��ته نادیده گرفته شده اند و حتی کسی در‬ ‫ب رابر انها احساس پاسخگویی نکرده است‪ .‬یک جامعه پویا‬ ‫بخش اصل ی اش تحول و تکامل فکری است که بدون یک‬ ‫جریان فکری اصیل شکل نم ی گیرد‪.‬‬ ‫نکته بعدی که در وزارت ارشاد دولت نهم و دهم نادیده‬ ‫گرفته شد‪ ،‬بحث حمایت های تش��ویقی بود‪ .‬در زمان وزارت‬ ‫اقای مسجد جامعی یک کمیسیون خرید کتاب وجود داشت‬ ‫که عادالنه کتاب های ناشران مختلف را خریداری م ی کرد اما‬ ‫این بحث در دولت های نهم و دهم به فراموشی سپرده شد‪.‬‬ ‫از نظر من باید مسیر و سیاست های حمایتی دولت تدبیر و‬ ‫امید‪ ،‬اگاهانه و درست ط راحی شود تا بتوانیم شاهد تغیی رات‬ ‫باشیم‪g .‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫بعد از موضوع اقتصادی اگر به گرایش ها در دادن مجوز‬ ‫ب رای انتش��ار کتاب در زمان اقای احمدی نژاد نگاه کنیم‪ ،‬این‬ ‫گرایش ها گاهی دوری از کتاب های اندیشه ای و علوم انسانی‬ ‫بود و کتاب هایی که بیشتر مورد حمایت ارشاد از نظر می زان‬ ‫خرید نیز قرار م ی گرفتند‪ ،‬کمتر از نوع کتاب های ادبی و علوم‬ ‫انسانی بودند‪ .‬البته در این دوره با وجود انکه کتاب های ادبی‬ ‫ما چندان خریداری نم ی شد اما کتاب های اموزش ی مان را ارشاد‬ ‫خرید‪ .‬من با اینکه در دوران اصالحات انتش��ارات نداشتم اما‬ ‫ش��اهد بودم وزارت فرهنگ و ارشاد اس�لامی در زمان خرید‬ ‫کتاب‪ ،‬بس��یاری از کتاب های ادبی و اندیش��ه ای را از ناشران‬ ‫خریداری م ی کرد‪.‬‬ ‫منظورتان از بحران چیست؟‬ ‫‪ l‬شرایط حاکم بسیاری از افراد را به بیهودگی کارشان‬ ‫قانع کرده است‪ .‬مثال یک نویس��نده تالش م ی کند یک اثر‬ ‫تولید کند‪ ،‬ناش��ر هم ب رای ان هزینه هایی م ی کند اما کتاب‬ ‫در نهایت در وزارت ارش��اد م ی ماند‪ .‬این موض��وع انگیزه را از‬ ‫صاحب اثر م ی گیرد‪.‬‬ ‫پس به ناش�ران هیچ الگویی ب�رای ممیزی داده‬ ‫نشده است؟‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫‪ l‬در این بین اقداماتی م ی شود انجام داد که سابقه هم‬ ‫دارد و م ی تواند باعث ارامش ش��ود‪ .‬خوشبختانه من شنیدم‬ ‫خود اقای جنتی نیز درباره باال بردن سطح دانش ممی زان گفته‬ ‫بودند که باید در این زمینه دارای اگاهی و دانش باش��ند‪ ،‬نه‬ ‫اینکه صرفا سلیقه ای باشد‪.‬‬ ‫در زمینه هایی م ی شود الزام بردن کتاب به وزارت ارشاد‬ ‫را حذف کرد‪ ،‬مثال در زمینه های تجدید چاپ‪ ،‬ناش��ری که‬ ‫جواز دارد و م ی خواهد یک کتاب را تجدید چاپ کند‪ ،‬دیگر‬ ‫نیازی نیست که کتاب را به وزارت ارشاد ببرد‪ .‬قبال یکی از‬ ‫مدی ران وزارت ارشاد در دولت گذشته گفته بود که «ما حق‬ ‫داریم تا هزار بار هم کتاب را بررسی کنیم»‪ .‬مساله اینجاست‬ ‫که این کار چه از نظر حقوقی‪ ،‬و چه اخالقی‪ ،‬معقول نیست‪.‬‬ ‫وقتی حاکمیت اجازه چاپ یک کتاب را م ی دهد‪ ،‬دیگر تجزیه‬ ‫بردار نیست‪ .‬مثل این م ی ماند که بگوییم بخشی از مملکت‬ ‫تجزیه شود‪ .‬ما یک حاکمیت به نام جمهوری اسالمی داریم‬ ‫و دولت��ی درون این حاکمی��ت به یک کتاب اجازه انتش��ار‬ ‫م ی دهد‪ ،‬ح��اال در دولت بعد درون همی��ن حاکمیت نباید‬ ‫بگویند که این کت��اب را دوباره بررس��ی م ی کنیم‪ .‬در حال‬ ‫حاضر بسیاری از کتاب ها در همین بررسی مجدد در وزارت‬ ‫ارش��اد مانده‪ ،‬یعنی بررس قبلی اجازه داده اما بررس بعدی‬ ‫ای راد گرفته است‪ .‬قدم بعدی که م ی ش��ود در زمینه ارامش‬ ‫اوضاع نشر برداشت‪ ،‬این است که کتاب هایی را که در وزارت‬ ‫ارشاد ب رای تغییر ناشر مانده اند‪ ،‬ب رای بررسی مجدد نفرستند‪.‬‬ ‫این کتاب ها بدون هیچ تغیی��ری در متن صرفا ب رای تغییر‬ ‫ناشر در وزارت ارشاد م ی مانند‪.‬‬ ‫موضوع دیگر‪ ،‬ناشران دولتی هستند که مدی رانشان با‬ ‫دقت کافی از طرف دولت انتخاب م ی ش��وند‪ .‬نیازی نیست‬ ‫کار این انتشارات به وزارت ارشاد داده شود‪ .‬اگر تخلفی انجام‬ ‫دادند‪ ،‬م ی توان شخص را توبیخ کرد‪ .‬در حال حاضر بسیاری از‬ ‫ناشران ما دولتی و نیمه دولتی و در شهرهای مقدس هستند؛‬ ‫طبیعتا باتوجه به اینکه مدی ران این ناشران مورد وثوق مقامات‬ ‫دولتی هستند‪ ،‬نیازی نیست کتاب هایش��ان به وزارت ارشاد‬ ‫فرستاده شود و تراکم کار در انجا زیادتر شود‪.‬‬ ‫با این تغیی رات مختصر حجم عظیم کتاب های موجود‬ ‫در وزارت ارش��اد م ی تواند کاهش پیدا کن��د‪ .‬اینها م ی تواند‬ ‫گام های ابتدایی باشد تا شرایط ب رای حذف سانسور که هدف‬ ‫موجه صاحبان اثار است فراهم شود‪ .‬فعال م ی توان این بحران‬ ‫را که ب رای کار فرهنگی خط رناک است‪ ،‬کمی ارام تر کرد‪.‬‬ ‫م ی گیرد‪ ،‬ایا برای این کار مبنای قانونی وجود دارد؟‬ ‫‪ l‬ما تا حدودی م ی دانیم که ممی زان از س��واد الزم‬ ‫برخوردار نیس��تند‪ .‬اما ش��نیده ها حاکی از این اس��ت که در‬ ‫س��ال های اخیر نرم افزارهایی ب رای این کار ط راحی شده که‬ ‫روی برخی از کلمات حس��اس اس��ت و ممیزها وارد محتوا‬ ‫نم ی ش��وند‪ .‬مثال این نرم افزار روی کلمه «شراب» حساس‬ ‫است‪ ،‬در حال ی که ممکن است این واژه درون یک شعر به کار‬ ‫رفته باشد که با حذف ان کلمه‪ ،‬معنای شعر تغییر م ی کند‪.‬‬ ‫ناشر و نویس��نده درک م ی کنم که کارگزاران و سیاستگذاران‬ ‫فرهنگی بخش��ی از خود ما هس��تند‪ .‬من هرگز انها را جدا از‬ ‫خودم نم ی دانم‪ .‬به نظرم اگر همه در هر جایی که ایفای نقش‬ ‫م ی کنند‪ ،‬دیگ��ری را عضوی از یک خان��واده بدانند‪ ،‬تضادها‬ ‫برطرف م ی شود‪ .‬من همیشه دوس��ت دارم به اصل ماجراها‬ ‫توجه کنم چرا که انسان ها مخلوق یک خالقند و ب رای رسیدن‬ ‫به صلح باید تضادهای بینش ی شان را کمتر کنند‪g.‬‬ ‫موضوع دیگ�ر بحث خود ممیزی اس�ت‪ ،‬ش�ما‬ ‫ب ه عنوان ی�ک ناش�ر از نحوه چگونگ�ی ممیزی‬ ‫اطالع دارید؟‬ ‫‪ l‬گاهی امکان دارد نکاتی از چشم نویسنده و ناشر‬ ‫بیفتد که از نظر ممی زان باید حذف ش��ود‪ ،‬خب این موضوع‬ ‫پذیرفته م ی شود‪ .‬اما مبنای مابقی حذفیات را نم ی دانم‪ ،‬گاهی‬ ‫رویه مشخصی حس نم ی شود‪.‬‬ ‫ب ه عنوان یک ناشر ب رای بهبود وضعیت ممیزی چه‬ ‫راهکاری ارائه م ی دهید؟‬ ‫‪ l‬نظر من این بود ممیزی حذف شود‪ .‬خوب است که‬ ‫دولت به نویسنده و ناشر اعتماد کند و این اعتماد باید متقابل‬ ‫باشد‪ .‬متاسفانه ب ی اعتمادی در همه جای جامعه ما حاکم است‬ ‫و ما هنوز این حس وحدت را درون خودم��ان نداریم که ب رای‬ ‫کشورمان کاری انجام دهیم‪ .‬بسیاری زمانی که کار فرهنگی را‬ ‫اغاز کردند به فکر توسعه فرهنگی بودند اما متاسفانه ما هدف‬ ‫اولیه خود را فراموش کردیم‪ .‬در هر صورت امیدوارم در دولت‬ ‫جدید فرصت این اعتمادسازی بیشتر فراهم شود‪ .‬من به عنوان‬ ‫پونه ندایی هم ناشر است‬ ‫هم مترجم‪ ،‬هم شاعر و هم‬ ‫مدیر مجله‪ .‬او همه این کارها‬ ‫را در فعالیت فردی و بخش‬ ‫خصوصی انجام می دهد‬ ‫‪73‬‬ ‫محسنقهرمانی‬ ‫ورزش‬ ‫فساد در فوتبال‬ ‫ت‬ ‫یتر اول‬ ‫اشتباهاتمحسنقهرمانی‬ ‫و پشت پرده ان‪ ،‬باب برخی‬ ‫از ناگفته ها در فوتبال ای ران‬ ‫را بازکرد‬ ‫داوری خانهاخر است‬ ‫سراغ یقه سفیدها برویم‬ ‫بررسی ابعاد فساد در فوتبال ایران در مناظره نصیرزاده ‪ -‬شاه حسینی‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫‪1‬‬ ‫هوشنگ نصیرزاده و عبدالرحمان شاه حسینی هفته گذشته دو میهمان مثلث بودند‪ .‬با رئیس کمیته تدوین مقررات‬ ‫فدراسیون فوتبال و رئیس اسبق کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال درباره موضوع راه های مبارزه با فساد در فوتبال ای ران‬ ‫ه م صحبت شدیم‪ .‬متن این گفت وگو را م ی خوانید‪.‬‬ ‫مثلث‪ :‬خیلی خوش امدید‪ .‬بهتر است بحث را از این‬ ‫سوال شروع کنیم؛ ریشه فساد در فوتبال ای ران کجاست؟‬ ‫نصیرزاده‪ :‬فس��اد ممکن اس��ت در همه زمینه ها‬ ‫اتفاق بیفتد‪ .‬از فدراسیون بگیرید تا ورزشگاه ها تا کادر فنی‬ ‫و بعد حوزه های دیگری را هم بگیرد‪ .‬یعنی برود در مسائل‬ ‫شرط بندی و تبانی و‪ ...‬که در همه جای جهان هم هست‪.‬‬ ‫دانش��مندان م ی گویند‪ ،‬ش��ش درصد از مردم زمین عاقل‬ ‫هس��تند و بقیه در حال تکامل هس��تند‪ .‬ب��ه همین دلیل‬ ‫است که ما همواره در حال عذرخواهی از رفتارهای گذشته‬ ‫هستیم‪ .‬بسیاری از کشورهای جهان به همین دلیل در حال‬ ‫جنگ هستند‪ ،‬چون انس��ان هنوز تکامل پیدا نکرده است‪.‬‬ ‫‪74‬‬ ‫فوتبال هم یک پدیده اجتماعی جدیدی اس��ت که فس��اد‬ ‫هم در ان به س��رعت رش��د م ی کند‪ .‬البته به همین اندازه‬ ‫استانداردسازی هم در حال رشد است‪ .‬به همین دلیل است‬ ‫که قوانین همواره در حال به روز شدن است تا از رشد فساد‬ ‫جلوگیری شود‪ .‬ش��کل هایش هم هر روز عوض م ی شود‪.‬‬ ‫اخی را به تیم ها پ��ول م ی دهند که ب��رو و محکم بازی کن‪.‬‬ ‫بعضی از حقوقدان ها م ی گویند‪ ،‬این مس��اله تبانی نیست‬ ‫چون تبانی انجایی است که شما م ی خواهی بازنده باشی‬ ‫نه برنده‪ .‬م ی خواهم بگویم تبانی و فساد در فوتبال شکل‬ ‫مدرنی پیدا کرده است اما دیوار کوتاه فعال داوران هستند‪.‬‬ ‫متاسفانه تلفن هایی که به بازیکنان م ی شود که فصل بعد‬ ‫تو در تیم ما هستی‪ ،‬دیده نم ی ش��ود و مورد رسیدگی قرار‬ ‫نم ی گیرد‪.‬‬ ‫مثلث‪ :‬اقای شاه حس��ینی! نظ��ر ش��ما در این باره‬ ‫چیست؟‬ ‫شاه حسینی‪ :‬منشا فس��اد ادم ها هستند‪ ،‬مفهوم‬ ‫روشنی دارد‪ .‬اگر بخواهیم ریش��ه یابی کنیم باید به جامعه‬ ‫خودمان برگردیم‪ .‬باید درب��اره محی ط هایی حرف بزنیم که‬ ‫انس��ان را ب رای حضور در جامعه تربیت م ی کند‪ .‬دوره های‬ ‫مختلف از جمله دانشگاه‪ ،‬س��ربازی و‪ ...‬اما من م ی خواهم‬ ‫به بحث اعتقاد ادم ها اش��اره کنم‪ .‬من قاض ی ای را دیدم که‬ ‫در بدترین شرایط مالی زندگی م ی کند‪ .‬پرونده های کالنی‬ ‫هم داشته اما از خیلی پیشنهادهای اغواکننده با اعتقادات‬ ‫پاکی که دارد‪ ،‬گذشته اس��ت‪ .‬در همین فوتبال ما هم این‬ ‫ادم های معتقد هستند‪ .‬بناب راین شخصیت خود افراد مهم‬ ‫اس��ت‪ .‬افرادی که کم هم نیس��تند‪ .‬انهایی که به حالل و‬ ‫حرام اعتقاد دارند‪ .‬در فوتبال ما چرا زمانی که علی پروین و‬ ‫جباری بازی م ی کردند‪ ،‬واقعا جانش��ان را ب رای فوتبال ملی‬ ‫م ی گذاشتند و مسائل خاصی که امروز با ان روبه رو هستیم‪،‬‬ ‫علیدایی‬ ‫علیداییهفتهگذشتهنسبتبهاتهاماتی‬ ‫که به اط رافیانش وارد م ی شود‪ ،‬سخت‬ ‫موضع گیریکرد‬ ‫حاالچندوقتیاستکهمجلس ی ها‬ ‫نیز درباره موضوع فساد در فوتبال‬ ‫حساسی ت هایینشاندادند‬ ‫ورزش‬ ‫بودجه ای که در اختیارش قرار گرفته همخوانی ندارد‪ ،‬باید‬ ‫محاکمه شود‪ .‬س��وال من این است که چرا به سرچشمه ها‬ ‫نم ی پردازیم؟ باید سراغ یقه سفیدها برویم‪.‬‬ ‫مثلث‪ :‬اقای نصیرزاده! در داوری فوتبال ای ران فساد‬ ‫سازمان یافته وجود دارد؟‬ ‫نصیرزاده‪ :‬اخ��ر داوری در اینجا اول گدایی اس��ت‪.‬‬ ‫م ی توانم پیامک به شما نش��ان بدهم‪ .‬داوری در لیگ برتر‬ ‫قضاوت م ی کند که چهار میلیون کل درامدش بوده است‪.‬‬ ‫پنج میلی��ون پایش را عمل ک��رده و ح��اال در خرج عادی‬ ‫زندگ ی اش هم درمانده است‪ .‬در واقع م ی توانم باز هم به شما‬ ‫پیامک نش��ان بدهم که داوری م ی خواس��ته عمل کند اما‬ ‫حتی یک میلیون تومان هم پول نداشته است‪ .‬این فالکت‬ ‫در هیچ رده ای از ورزش وجود ندارد‪.‬‬ ‫شاه حسینی‪ :‬وضعیت دستمزد داوران اصال با سایر‬ ‫اقشار قابل مقایسه نیست‪ .‬این مسائل از لحاظ کیفی روی‬ ‫کار داور تاثیر م ی گذارد‪.‬‬ ‫نصیرزاده‪ :‬فوتبال حرفه ای االن گردش مالی بسیار‬ ‫سنگینی دارد‪ .‬داور در نهایت م ی خواهد از همه سوت هایی‬ ‫که در لیگ برت��ر م ی زند ‪ 10‬میلیون تومان درامد کس��ب‬ ‫کند‪ .‬از این پول دو میلیون هم صرف رفت و امد و خریدن‬ ‫سوغاتی ب رای خانواده اش م ی شود‪ .‬هشت میلیون م ی ماند‪.‬‬ ‫خب این پول ناچیزی اس��ت‪ .‬یعنی درامد یک داور در حال‬ ‫حاضر حت��ی از اب معدن ی هایی که یک باش��گاه مصرف‬ ‫م ی کند هم کمتر است‪ .‬هیچ قش��ری کم درامدتر از داوران‬ ‫نیس��تند‪ .‬در کل جامعه این طور اس��ت‪ .‬داوران فوتبال از‬ ‫کارمندان خدماتی دولت هم کمتر پول م ی گیرند‪ .‬این را به‬ ‫این دلیل م ی گویم که ش��اید عده ای فکر کنند که کارگران‬ ‫محترم خدمات ی که ش��بها ب��ه نظافت ش��هر م ی پردازند‪،‬‬ ‫کمترین درامد را دارند اما باید بگویم که این داوران هستند‬ ‫که کمترین درامد را در میان اقشار جامعه دارند‪».‬‬ ‫مثل�ث‪ :‬اما االن افکار عمومی محس��ن قهرمانی را‬ ‫م ی بیند‪ .‬این ش��ائبه به شدت تقویت ش��ده که داوران پول‬ ‫م ی گیرند و این طوری کمبودها را جب ران م ی کنند‪.‬‬ ‫نصیرزاده‪ :‬شما اگر درباره مزه ها نظرسنجی بگذارید‬ ‫خود به خود ش��یرینی‪ ،‬رتبه نخس��ت را از ان خود م ی کند‪.‬‬ ‫در حالی که بهترین مزه تلخی اس��ت‪ ،‬چ��ون انقدر گی را و‬ ‫با کیفیت اس��ت که حتی اعتیاد م ی اورد‪ .‬یعنی هر چیزی‬ ‫که مردم بگویند دلیل بر درست بودنش نیست‪ .‬اینکه یک‬ ‫ورزشگاه علیه داور شعار م ی دهد درست نیست‪ .‬پس مردم‬ ‫هم اشتباه م ی کنند‪ .‬دانش تماش��اگران به پیچیدگ ی های‬ ‫فساد در فوتبال قد نم ی دهد‪ .‬فس��اد در فوتبال شکل های‬ ‫پیچیده ای دارد ک��ه باید حلقه های مفق��وده ان را در میان‬ ‫رابطه برخی بازیکنان و مربیان و باش��گاه ها با واس��طه ها‬ ‫دنبال کرد‪ .‬در مورد بح��ث داوری قهرمانی هم باید بگویم‬ ‫مخالفان این طور م ی گویند که گویا امتیاز یک تیم فوتسال‬ ‫را م ی خواستند‪.‬‬ ‫این طور م ی گویند که اق��ای قهرمانی با اطمینان به‬ ‫این موضوع که به او کمک م ی کنند تا امتیاز این تیم را بخرد‬ ‫بازی پرسپولیس‪ -‬تراکتورسازی را به صورت خاصی سوت‬ ‫م ی زند اما بعد از اینکه متوجه م ی ش��ود قرار نیس��ت ب رای‬ ‫خرید ان تیم فوتس��ال به او کمکی شود در بازی سپاهان‪-‬‬ ‫پرسپولیس طور دیگری سوت م ی زند‪ .‬از این گذشته بحث‬ ‫دو میلیون تومان پولی هم که او گرفته مطرح است که گفته‬ ‫م ی شود به حس��اب یک خانمی واریز شده است‪ .‬البته این‬ ‫موضوع مربوط به سال های گذش��ته م ی شود‪ .‬نم ی خواهم‬ ‫داوران را از هر اشتباه یا فسادی مب را کنم اما باید تاکید کنم‬ ‫که ب رای مبارزه با فس��اد در فوتبال در خانه اخر باید س��راغ‬ ‫داوران بروید‪.‬‬ ‫مثلث‪ :‬اقای شاه حس��ینی! بحث نظ��ارت را مطرح‬ ‫کردید‪ .‬در این باره توضیح م ی دهید؟‬ ‫‪ :‬طرح این موضوعات به این ش��کلی که اتفاق افتاد‬ ‫در مقررات کشور ما چه جایگاهی دارد؟ معذرت م ی خواهم‬ ‫من االن بروم هر جا که رسیدم بگویم اقای نصیرزاده به هر‬ ‫کسی که م ی رسد پول م ی گیرد یا به عنوان مثال یک جایی‬ ‫یک قتل صورت م ی گیرد بعد من با خودم بگویم چه کسی‬ ‫بهتر از اقای نصیرزاده که قتل را به گردنش بیندازم‪ .‬به همه‬ ‫بگویم قاتل‪ ،‬اقای نصیرزاده اس��ت‪ .‬اب��روی او را برده ام‪ .‬ایا‬ ‫ایشان م ی تواند درب تک تک خانه ها را بزند و به میلیون ها‬ ‫نفر بگوید من قاتل نیستم‪ ،‬چون قاتل دستگیر و قصاص‬ ‫شد‪ .‬ابی که ریخته دیگر به جوی برنم ی گردد‪.‬‬ ‫مثل�ث‪ :‬یعنی برنام��ه نود ب��ه این موض��وع خوب‬ ‫نپرداخت؟‬ ‫شاه حسینی‪ :‬نه‪ ،‬هیچ کس خوب نپرداخت‪ .‬مثالی‬ ‫م ی زنم‪ .‬شما فکر م ی کنید تبانی در فوتبال مهم تر است یا‬ ‫قتل عمد یا اختالس چند هزار میلیاردی؟ طبیعی است که‬ ‫قتل عمد‪ .‬اگر قتل عمد ثابت شود‪ ،‬مجرم را اعدام م ی کنند‪.‬‬ ‫س��وال دیگری م ی پرسم‪ .‬در س��ال های اخیر می زان جرایم‬ ‫ما کم نبوده اس��ت اما ایا ش��ما تا به حال اس��م یک نفر را‬ ‫از زبان یک مس��ئول ش��نیده اید؟ چرا؟ چ��ون قانون ایین‬ ‫دادرس��ی کیفری ما این موضوع را ممنوع کرده اس��ت‪ .‬در‬ ‫ماده ‪ 188‬تبصره ‪ 1‬و ‪ 2‬م ی گوی��د وقتی محاکمه ای علنی‬ ‫صورت م ی گیرد خبرنگاران حق حض��ور در دادگاه را دارند‬ ‫اما حق ندارند اسم یا شغل ان فرد متهم را منتشر کنند که‬ ‫افکار عمومی نسبت به ان شغل بدبین شود‪ .‬قانون اساسی‬ ‫داریم‪ .‬اقایان ان��گار فراموش کرده اند که ه��ر فرد متهمی‬ ‫ دارای حقوقی است‪ .‬شما حق ندارید به این سادگی از افراد‬ ‫نام ببرید و ابرویشان را ببرید‪ .‬حاال برگردیم به فوتبال‪ .‬اقایان‪،‬‬ ‫ما در سایه قانون اساسی هس��تیم که تا این حد از حرمت‬ ‫افراد صیانت م ی کند اما خیلی راحت در فوتبال همه ما به‬ ‫هم تهمت م ی زنیم و م ی گوییم فالنی پول گرفته و فالنی‬ ‫تبانی کرده اس��ت‪ .‬ان وقت ما در قانون داریم همین فردی‬ ‫که بدون دلیل و سند به کسی اتهامی وارد م ی کند‪ ،‬باید مورد‬ ‫تعقیب قانونی قرار بگیرد‪ .‬چون ان ف��رد افترا زده‪ ،‬اما فعال‬ ‫قدرتی وجود ندارد که این افراد را سر جای خودشان بنشاند‪.‬‬ ‫من معتقدم یکی از بدبختی فوتبال ما این است که عده ای‬ ‫به ناحق ب رایشان مصونیت ایجاد شده است‪ .‬هر چه دوست‬ ‫دارند م ی گویند و هر کاری دلشان م ی خواهد انجام م ی دهند‪.‬‬ ‫ما قاعده فقهی داریم‪ .‬م ی گوییم اصل بر ب رائت است‪ .‬اصل‬ ‫دیگری داریم‪ ،‬اصل ‪ 37‬قانون اساسی که م ی گوید اصل بر‬ ‫ب رائت است مگر اینکه افراد در دادگاه صالحه محاکمه شوند‬ ‫و بعد محکوم شوند‪ .‬ان وقت فرد مجرم است‪ .‬اقایان در حال‬ ‫حاضر خالف قانون اساسی و خالف شرع عمل م ی کنند و‬ ‫هیچ کس هم نیست که مقابلشان بایستد‪ .‬من م ی گویم راه‬ ‫مبارزه با فساد در فوتبال این نیست که اول بیاییم اسم افراد‬ ‫را مطرح کنیم بعد بنشینیم به اتهاماتشان رسیدگی کنیم‪.‬‬ ‫راه درست وجود دارد‪ .‬بین دو تا تیم در زمان من ‪ 10‬میلیون‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫ان موقع نبود؟ واقعیت این است که پول از چند سال پیش‬ ‫ ب ی حساب و کتاب وارد فوتبال ما شد‪ .‬در کشور ما بر خالف‬ ‫سایر کشورهای صاحب فوتبال عمل شد‪ .‬باالی ‪ 95‬درصد‬ ‫از پولی که به فوتبال ما وارد شده‪ ،‬از محل بودجه عمومی‬ ‫بوده اس��ت‪ .‬این پول ها در اختیار مدی ران قرار گرفت‪ .‬با این‬ ‫حال نرخ گ��ذاری و معی��ار ارزش یابی در حد متوس��ط هم‬ ‫نبود‪ .‬هیچ مرجعی ه��م نظارت نکرد‪ .‬من خ��ودم مخالف‬ ‫صد در صد سقف قرارداد هستم‪ .‬اما نرخ گذاری بحث دیگری‬ ‫اس��ت‪ .‬بازارگرم ی هایی را که شاهد هستیم به خاطر همین‬ ‫ ب ی توجه ی ها است‪ .‬به یک مدیر باشگاهی میلیارد میلیارد‬ ‫پول دادند و این اقای مدی��ر از لحاظ نتیجه هر کاری دلش‬ ‫خواس��ته انجام داده اس��ت‪ .‬هیچ نهادی هم به عملکرد او‬ ‫نظارت نکرده اس��ت‪ .‬نظارت زیر صفر بوده است‪ .‬برخی از‬ ‫مدی ران ما هر طور دلشان خواس��ت قرارداد بستند و باعث‬ ‫رشد فساد ش��دند‪ .‬م ی خواهم بگویم بحث فساد مدیریتی‬ ‫مهم اس��ت‪ ،‬هر چند نباید بگوییم چ��ون داوری خانه اخر‬ ‫است نباید به ان رسیدگی شود‪ .‬اول باید سراغ مدی ران فاسد‬ ‫برویم‪ .‬مدیری که گزارش عملکردش صحیح نیس��ت و با‬ ‫نمایندگانمجلس‬ ‫‪75‬‬ ‫رد و بدل شده بود‪ .‬ما چک را از طریق بانک پیگیری کردیم‬ ‫که چه کسی به چه کس��ی این پول را پرداخت کرده است‪.‬‬ ‫حکم هم دادیم‪ .‬خدا گواه اس��ت تا زمانی که حکم را صادر‬ ‫کردیم هیچ کس متوجه نشد‪ .‬در رسانه ها هم مطرح نکردیم‪.‬‬ ‫مثلث‪ :‬ایا در کش��ورهای صاح��ب فوتبال به همین‬ ‫شیوه و سبک و سیاق به بحث مبارزه با فساد م ی پردازند؟ ایا‬ ‫کمیته اخالق دارند؟‬ ‫نصیرزاده‪ :‬فوتبال یک پدیده اس��ت‪ .‬نحوه اداره ان‬ ‫هم جدید است‪ .‬در همه کشورها فوتبال طوری اداره م ی شود‬ ‫که فدراسیون ان کشور اراده م ی کند‪ .‬دانش اداره فوتبال در‬ ‫ای ران خیلی قدیمی نیس��ت‪ .‬پیش��رفته نیست‪ .‬علم ی هم‬ ‫نیست‪ .‬س��لیقه ای اداره م ی ش��ود‪ .‬مثال تفکیک نشده که‬ ‫کدام کمیته باید کار حقوقی و کدام کمیته باید کار کیفری‬ ‫را انجام دهد‪ .‬در فوتبال از کمیته انضباطی به عنوان چکش‬ ‫در جعبه ابزار استفاده م ی کنیم‪ .‬ان را به همه جا م ی کوبیم‪.‬‬ ‫در صورتی که حیطه وظایف کمیته انضباطی مش��خص‬ ‫اس��ت‪ .‬درگیری های درون زمین و بازی از سوی این کمیته‬ ‫مورد رسیدگی قرار م ی گیرد اما ایی ن نامه را اشتباه نوشتند و‬ ‫این کمیته را در مس��اله قرارداد ها هم وارد کردند‪ .‬حتی این‬ ‫اختیار را به این کمیته دادند که اقای رئیس بتواند امتیاز یک‬ ‫باش��گاه را هم جابه جا کند‪ ،‬در حالی که این اش��تباه است‪.‬‬ ‫یک باشگاه در ‪ 30‬رش��ته فعالیت دارد و ش��ما نم ی توانید‬ ‫همی ن طور امتیازش را جابه جا کنید‪.‬‬ ‫شاه حسینی‪ :‬همین االن اساس��نامه اشکال دارد‪.‬‬ ‫حاال من نم ی دانم اقای نصیرزاده در اصالح این اساس��نامه‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫نقش داش��ته یا نه‪ ،‬اما همین اصالح اساسنامه اشکاالتی‬ ‫دارد‪ .‬مگر م ی شود شما اساسنامه ای داشته باشید که مغایر‬ ‫با قانون اساسی باشد‪.‬‬ ‫نصیرزاده‪ :‬از کدام مورد حرف م ی زنید؟‬ ‫شاه حس�ینی‪ :‬قس��متی ک��ه م ی گوی��د اعضای‬ ‫فدراس��یون فوتبال به هیچ عنوان حق ندارند دعاوی خود‬ ‫را در دادگاه ها و دادگس��تری مطرح کنن��د‪ .‬االن یکی در ان‬ ‫فدراس��یون با چاقو فرد دیگری را بزند‪ ،‬طبق اساسنامه این‬ ‫فدراسیون‪ ،‬فرد مجروح نم ی تواند به دادگاه شکایت کند‪.‬‬ ‫نصی�رزاده‪ :‬اساس��نامه فدراس��یون های فوتبال‪،‬‬ ‫کشتی و تی راندازی با کمان را من نوشتم‪ .‬در بخشی از این‬ ‫اساس��نامه امده بود که فرد حق ندارد به دادگاه مراجعه کند‬ ‫و بعد در قانون اساسی امده که مراجعه به دادگاه حق مسلم‬ ‫هر کسی است‪ .‬ما این را اصالح کردیم‪ .‬فدراسیون جهانی‬ ‫هم م ی گوید ش��رط اصالح اساس��نامه این است‪ ،‬بنویسید‬ ‫تبعیض نژادی یا قوم ی نداریم‪ .‬بنویسید که دوپینگ توسط‬ ‫کمیته انضباطی مورد رس��یدگی یا تنبیه قرار م ی گیرد که‬ ‫البته اینجا ای��ن کار اتفاق نم ی افتد‪ .‬بنویس��ید که تمامی‬ ‫ دعاوی اهالی فوتبال در خانواده فوتبال حل م ی شود‪ .‬یادتان‬ ‫نرود که این دعواهای فوتبال یعنی مباحثی که به شوت و‬ ‫فول و اوت مربوط م ی شود و در بقیه موارد فرد م ی تواند به‬ ‫دادگاه مراجعه کند و هی چ کس هم نم ی تواند مانع از مراجعه‬ ‫فرد به دادگاه ش��ود‪ .‬االن من و ش��ما همدیگر را بزنیم که‬ ‫ربطی به حوزه مطبوعات ندارد‪ .‬دعوایی اس��ت میان من و‬ ‫شما‪ .‬م ی توانیم برویم دادگاه‪.‬‬ ‫شاه حسینی‪ :‬مدیر فاسد نداش��ته باشیم خیلی از‬ ‫مسائل ما حل م ی شود‪ .‬ش��ما مدیری دیده اید که از جیب‬ ‫خ��ودش ‪ 50‬میلیون توم��ان هزینه کند؟ ح��اال در بخش‬ ‫خصوصی داستان فرق م ی کند‪.‬‬ ‫مثلث‪ :‬اقای نصیرزاده! پاسخ سوال من را ندادید‪.‬‬ ‫نصیرزاده‪ :‬بله‪ ،‬کمیته انضباطی به مس��ائل درون‬ ‫نکات مهم شاه حسینی‬ ‫برنامه نود در موضوع مبارزه با فساد در فوتبال غیرقانونی عمل کرد‪.‬‬ ‫مدیر فاسد نداشته باشیم خیلی از مسائل و مشکالت حل‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫من درباره اقای عل ی ابادی حرف های زیادی دارم‪ ،‬این اقا ‪5‬سال به‬ ‫ورزش ما اسیب وارد کرد‪.‬‬ ‫راه اندازی کمیته اخالق با این مختصات خودش نوعی‬ ‫ب ی قانونی است‪.‬‬ ‫انصافا حرف های فت ح اهلل زاده زننده تر بود یا حرف های کربکندی؟‬ ‫‪76‬‬ ‫زمین و کمیته اخالق به مس��ائل بیرون زمین رس��یدگی‬ ‫م ی کند‪ .‬اما نکته اینجا است که ما به مساله اخالق خیلی‬ ‫کلی و عامیانه نگاه م ی کنی��م؛ مثال به کل پا م ی گوییم پا‪.‬‬ ‫اما انها ب رای هر قسمت از پا یک نام م ی برند‪ .‬فوت‪ ،‬لگ و‪...‬‬ ‫م ی خواهم بگویم ما دو مفهوم را باید خوب متوجه بشویم‪.‬‬ ‫بخش��ی از اتفاقاتی که مربوط به ما م ی ش��ود مثل اینکه‬ ‫روسری س��رمان کنیم یا مس��واک بزنیم یا مسائلی از این‬ ‫دست‪ ،‬مورالیتی نامیده م ی ش��ود‪ .‬به میهمانداران هواپیما‬ ‫به طور مرتب گوشزد م ی ش��ود که مورالیتی را رعایت کنند‪.‬‬ ‫حاال م ی اییم به جامعه‪ .‬اینکه مسائلی در جامعه هست که‬ ‫ما باید ان را رعایت کنیم‪ .‬ان اتفاقی که در جامعه در ارتباط با‬ ‫ما رخ م ی دهد اتیک ما را نشان م ی دهد‪ .‬بارها هم شنیده ایم‬ ‫که م ی گویند فالنی فرد با اتیکتی است‪ .‬فدراسیون جهانی‬ ‫فوتبال به مورالیتی کاری ندارد و به اتیکس افراد کار دارد‪.‬‬ ‫بناب راین فیفا کمیته اخ�لاق را دارد‪ .‬سوءاس��تفاده از مقام‪،‬‬ ‫دوپینگ‪ ،‬نفوذ غیرقانونی در نتیجه مسابقات‪ ،‬تبانی‪ ،‬رشوه‬ ‫و مسائل اینچنینی از س��وی کمیته اخالق مورد رسیدگی‬ ‫قرار م ی گیرد‪ .‬بناب راین اخالقی که فیف��ا در موردش حرف‬ ‫م ی زند بیشتر اخالق حرفه ای اس��ت نه اخالق ذاتی افراد‪.‬‬ ‫اما یک جایی هم بد نیس��ت که مثال به طرز اصالح موی‬ ‫سر افراد انتقادهایی وارد ش��ود‪ ،‬چون ممکن است این افراد‬ ‫الگوی خوبی در جامعه ایجاد نکنند‪ .‬ش��ما م ی دانید که در‬ ‫هندوستان شما با شلوار جین حق ندارید وارد دانشگاه شوید‪.‬‬ ‫در حالی که در همین کشور‪ ،‬استاندار علیه دولت تظاه رات‬ ‫م ی کند‪ .‬هیچ کش��وری به اندازه ای ران ازادی ندارد‪ .‬واقعا هر‬ ‫کاری دلمان بخواهد انجام م ی دهیم‪ .‬در رس��انه ها به این و‬ ‫ان تهمت م ی زنیم‪ .‬علیه همدیگر حرف هایی م ی زنیم که‬ ‫خالف قانون است‪.‬‬ ‫مثل�ث‪ :‬االن اتف��اق خوب��ی در فدراس��یون م��ا رخ‬ ‫نم ی دهد‪ .‬کمیته اخالق و کمیته انضباطی به طور مرتب در‬ ‫حوزه های مربوط به یکدیگر وارد م ی شوند‪ .‬چرا؟‬ ‫شاه حس�ینی‪ :‬روش��ن اس��ت‪ .‬اینه��ا مرزبن��دی‬ ‫مش��خصی ندارند‪ .‬ی��ک ب��ار در برنام��ه ای تلویزیونی به‬ ‫اقای کفاشیان گفتم طبق اساس��نامه شما مکلف هستید‬ ‫ایی ن نامه کمیته ها را مش��خص کنی��د و اعضای ان را هم‬ ‫معرفی کنید‪ .‬چرا اعضا را معرف��ی کردید اما ایی ن نامه های‬ ‫این کمیته ها را مشخص نکردید و ننوشتید‪ .‬خب این هرج و‬ ‫مرج به وجود م ی اورد‪ .‬االن در مورد کمیته اخالق هم همین‬ ‫شبهه وجود دارد‪.‬‬ ‫شاه حسینی‪ :‬اقای نصیرزاده من از شما که رئیس‬ ‫کمیته تدوین مق��ررات در فدراس��یون فوتبال هس��تید‪،‬‬ ‫م ی پرسم که کمیته اخالق در اصالح اساسنامه امده است‬ ‫یا خیر؟‬ ‫نصیرزاده‪ :‬بله‪ .‬این کمیته هست‪.‬‬ ‫شاه حسینی‪ :‬به چه علت کمیته ای با این اهمیت‬ ‫و حساس��ی ت کاری که دارد اوال اعضایش ابالغ نگرفته اند و‬ ‫در ثانی ایی ن نامه اش تا به حال نوش��ته نشده است و سوما‬ ‫افرادی که با حکم این کمیته محروم یا تعلیق شده اند‪ ،‬چه‬ ‫جرم ی داشته اند که باید از س��وی کمیته ای مجرم شناخته‬ ‫شوند که درباره تشکیالتش س��واالتی اساسی وجود دارد؟‬ ‫سمت این اقایان چیست؟ با کدام مقررات این کارها و این‬ ‫احکام را صادر م ی کنند؟ مردم واقعا این کمیته را نم ی فهمند‪.‬‬ ‫جالب است اقایی که از درون فدراسیون فوتبال م ی خواست‬ ‫از ماهیت این کمیته دفاع کند‪ ،‬گفت ش��ما نگران نباشید‪،‬‬ ‫رئیس کمیته انضباطی هم در کمیته اخالق هست‪ .‬خب‬ ‫این حرف اش��تباه اس��ت‪ .‬این کار اشتباه اس��ت‪ .‬به عنوان‬ ‫شخص مطلع از اقای نصیرزاده این سواالت را م ی پرسم و‬ ‫توقع دارم صادقانه جواب بدهد‪.‬‬ ‫نصیرزاده‪ :‬کمیته اخالق در فیفا‪ ،‬سال ‪ 2004‬ایجاد‬ ‫شد‪ .‬اولین ایی ن نامه ان در سال ‪ 2006‬نوشته شد‪ .‬یعنی این‬ ‫کمیته وقتی در فیفا هم راه اندازی ش��د‪ ،‬دو سال ایی ن نامه‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫نداش��ت‪ .‬تعداد برگ های کمیته اخالق فیفا تا سال ‪،2012‬‬ ‫هشت صفحه بود‪.‬‬ ‫مثلث‪ :‬واقعا م ی شود این اتفاق بیفتد؟ اینکه در فیفا‬ ‫یک کمیته راه بیفتد که دو سال ایی ن نامه نداشته باشد؟‬ ‫نصیرزاده‪ :‬بله‪ ،‬من به شما عین واقعیت را م ی گویم‪.‬‬ ‫اما در س��ال ‪ 2012‬فیفا ایی ن نامه جدیدی را تصویب کرد و‬ ‫تع��داد برگ های ای��ن ایی ن نامه را به هش��ت ب رابر افزایش‬ ‫داد‪ .‬ما در ‪ AFC‬هم کمیته اخالق نداریم‪ .‬یک استرالیایی‬ ‫به ای ران امد تا راه اندازی این کمیت��ه را تدریس کند که ما‬ ‫به او گفتیم ما کمیته اخالق داریم‪ .‬ما تنها کش��ور اسیایی‬ ‫هستیم که کمیته اخالق داریم‪ .‬در کره‪ ،‬ژاپن‪ ،‬سنگاپور هم‬ ‫تشکیالتی را درس��ت کرده اند که کار تحقیقاتی م ی کند و‬ ‫کمیته انضباط ی ش��ان احکام را اجرا م ی کن��د‪ .‬در فیفا هم‬ ‫همی ن طور است‪.‬‬ ‫یک بخشی کار تحقیقات و شناسایی را انجام م ی دهد‬ ‫که در حال حاضر رئیس سابق اینترپل ریاست ان را بر عهده‬ ‫دارد و در بخشی دیگر که کار صدور حکم را انجام م ی دهد‬ ‫یک قاضی بازنشسته برجس��ته وجود دارد که ریاست این‬ ‫بخش را ب ر عه��ده دارد‪ .‬بعد به همان ش��کلی که در بیرون‬ ‫مرس��وم اس��ت بخش تحقیقاتی این اختیار را دارد که به‬ ‫بخش صدور حکم م ی گوید این فرد باید فعال تعلیق شود‬ ‫چون ما در موردش در حال بررسی و شناسایی هستیم‪.‬‬ ‫شاه حسینی‪ :‬ما وقتی رای م ی دادیم مشخص بود‬ ‫که چه کسی هستیم و چه سمتی داریم‪ .‬سوال من این بود‪.‬‬ ‫نام این گروهی که این احکام را صادر م ی کند‪ ،‬چیست؟‬ ‫نصیرزاده‪ :‬من ب ی اطالعم‪.‬‬ ‫شاه حس�ینی‪ :‬من مق��ررات را مرور ک��ردم‪ .‬هیچ‬ ‫کمیته ای حق ندارد این طور ک��ه این اقایان عمل م ی کنند‬ ‫عمل کند‪ ،‬حکم صادر کند‪ .‬خب ش��ما درباره فیفا توضیح‬ ‫خوبی دادید‪ .‬بحث من این اس��ت ک��ه االن راه اندازی این‬ ‫کمیته با ای��ن جزئیات خود نوعی ب ی قانونی اس��ت‪ .‬وقتی‬ ‫فدراسیون فوتبال این گونه عمل م ی کند‪ ،‬شما چطور توقع‬ ‫دارید که فساد در دیگر بخش های فوتبال کمرنگ یا از بین‬ ‫برود‪ .‬تلویزیون هم بد عمل م ی کند‪ .‬من به فردوس��ی پور‬ ‫گفتم نم ی دانم از کج��ا خط م ی گیری اما رویه درس��تی را‬ ‫ب رای مبارزه با فس��اد در فوتبال در پی��ش نگرفته ای‪ ،‬چون‬ ‫تنها با کس��انی در این مورد صحبت م ی کنی که صاحب‬ ‫پس��ت هس��تند‪ .‬چرا امیر حاج رضایی باید کمتر صحبت‬ ‫کند‪ ،‬چون انتقاد م ی کند؟ من جواب خودم را گرفتم‪ .‬من به‬ ‫اقای نصیرزاده م ی گویم اس��م این افرادی که دور هم جمع‬ ‫ش��دند و کمیته اخالق راه انداخته اند‪ ،‬چیس��ت که ایشان‬ ‫م ی گوید نم ی دانم‪ .‬هر کمیته ای زیر مجموعه ای دارد‪ .‬این‬ ‫گروه اسمش چیست؟ اقای علیپور‪ ،‬اقای حس ن زاده‪ ،‬اقای‬ ‫حنیسی و ایت اللهی و‪ ...‬که اصال رئیس ندارد‪.‬‬ ‫نصیرزاده‪ :‬سرپرست دارد‪ .‬اقای ایت اللهی‪.‬‬ ‫شاه حسینی‪ :‬اعضایش چطور؟ ابالغ دارند؟‬ ‫نصیرزاده‪ :‬نه‪.‬‬ ‫شاه حسینی‪ :‬مثل این است که من رئیس کمیته‬ ‫انضباطی باش��م و اعضایی نداشته باش��م‪ .‬خودم تنها رای‬ ‫بدهم و بگویم اجرا کنید‪.‬‬ ‫مثلث‪ :‬پس چرا این احکام اجرایی م ی شود؟‬ ‫شاه حس�ینی‪ :‬اق��ای نصیرزاده! مرجع رس��یدگی‬ ‫ش��کایت اهالی فوتبال علیه مدی ران حلقه اول فوتبالمان‬ ‫کجاست؟‬ ‫نصیرزاده‪ :‬کمیته اخالق‪.‬‬ ‫شاه حسینی‪ :‬نه‪ ،‬قانونی با من حرف بزنید‪.‬‬ ‫نصیرزاده‪ :‬کمیته انضباطی‪.‬‬ ‫شاه حس�ینی‪ :‬کمیته انضباط��ی؟ پس خواهش‬ ‫م ی کنم یک ب��ار دیگ��ر ایی ن نام��ه اش را م��رور کنید‪ .‬در‬ ‫ایی ن نامه ای که نوش��ته اند امده که هر تخلف��ی در درون‬ ‫فدراس��یون انجام ش��ود‪ ،‬این کمیته ان تخلف را به رئیس‬ ‫فدراس��یون گزارش م ی کند‪ .‬یعنی چه؟ من داد زدم‪ ،‬گفتم‬ ‫من کمیت��ه انضباطی را قبول دارم که قدرت رس��یدگی به‬ ‫تخلف رئیس فدراس��یون‪ ،‬نایب رئیس و دبیرکل فدراسیون‬ ‫را هم داشته باشد‪.‬‬ ‫مثلث‪ :‬اگر اهالی فوتبال از کمیته اخالق ش��کایت‬ ‫داشته باشند‪ ،‬چطور؟‬ ‫شاه حسینی‪ :‬باید مرجعی باش��د‪ .‬باید پی ش بینی‬ ‫شود‪ .‬هر چند دادگستری هس��ت‪ .‬زنده است‪ .‬م ی توانند به‬ ‫انجا بروند‪.‬‬ ‫مثلث‪ :‬ش��ما عملکرد کمیته رس��یدگی به تخلفات‬ ‫حرف��ه ای در س��ال های اخیر را ت��ا چه حد مثب��ت ارزیابی‬ ‫م ی کنید؟‬ ‫نصیرزاده‪ :‬من ی��ک اماری به ش��ما ارائه م ی کنم‪.‬‬ ‫م ی گویند‪ 680 :‬شاکی به این کمیته مراجعه کرده اند‪186 .‬‬ ‫شکایت درست بوده و بقیه مستند نبوده اند‪ 108 .‬تا را حکم‬ ‫صادر کرده ایم‪ 86 .‬حکم هم اجرا ش��ده و ب رای بقیه هم در‬ ‫حال بررسی هستیم‪ .‬پرونده هایی که به شهرها و ادم های‬ ‫مختلف برم ی گردد‪ .‬این اماری است‪.‬‬ ‫شاه حسینی‪ :‬اما این سوال باز هم ب ی جواب ماند‪.‬‬ ‫به هر حال ش��ما م ی گویید احکام همی��ن کمیته اخالق‬ ‫در کمیته اس��تیناف قابل فرجام خواهی است‪ .‬خب کمیته‬ ‫انضباطی هم حکمش همین طور‪ .‬حت��ی مرحله ای دیگر‬ ‫هم هست اینکه شما از کمیته استیناف هم به دادگاه ‪CAS‬‬ ‫مراجعه کنید‪ .‬اقای نصیرزاده بحث ما چیز دیگری اس��ت‪.‬‬ ‫فرض کنید دبیر‪ ،‬نایب رئیس یا رئیس فدراسیون‪ ،‬در اجرای‬ ‫مقررات دچار تخلف شدند باید با انها برخورد شود‪.‬‬ ‫نصی�رزاده‪ :‬در ایی ن نامه کمیته اخ�لاق حتما این‬ ‫مساله م ی اید‪.‬‬ ‫شاه حسینی‪ :‬شما این مس��اله را در این ایین نامه‬ ‫م ی اورید؟‬ ‫نصی�رزاده‪ :‬بل��ه‪ ،‬قطع��ا‪ .‬حت��ی ت��ا این ح��د که‬ ‫مسافرت های روسای فدراسیون به ش��دت مورد رصد قرار‬ ‫م ی گیرد که اگ��ر بستگانش��ان را با خودش��ان بردند یا در‬ ‫کشورهای دیگر دچار تخلفی شدند‪ ،‬از سوی کمیته اخالق‬ ‫مورد محاکمه قرار بگیرند‪.‬‬ ‫شاه حس�ینی‪ :‬با این حال من معتقدم اگر س��تاد‬ ‫رس��یدگی به تخلفات حرف��ه ای در س��ال های اخیر موفق‬ ‫عمل م ی کرد‪ ،‬وضعیت فس��اد در فوتبال ما این طور نبود‪.‬‬ ‫بداخالق ی ه��ای فوتب��ال ما کاه��ش پیدا م ی ک��رد‪ .‬نحوه‬ ‫عملکرد مرجع صالح اس��ت که ضامن کاهش جرم است‪.‬‬ ‫مرجعی که شرایطی درس��ت نکند که بعض ی ها فکر کنند‬ ‫همیشه پستویی هس��ت که به ان بخزند و از برخورد این‬ ‫کمیته مصون بمانند‪ .‬ترس از مقررات‪ ،‬بهترین راه کاهش‬ ‫تخلف است‪.‬‬ ‫مثلث‪ :‬اقای جاللی گفته اند که حرف ادم های رنگی‬ ‫در فوتبال ما بهتر شنیده م ی شود‪ .‬ادم های رنگی حتی اگر‬ ‫تخلفی مرتکب شوند با انها برخوردی نم ی شود‪ .‬نظر شما‬ ‫چیست؟‬ ‫شاه حس�ینی‪ :‬من حرف اقای جالل��ی را اصالح‬ ‫م ی کنم‪ .‬اش��خاصی هس��تند که من به انها م ی گویم یقه‬ ‫سفیدها‪ .‬افرادی هس��تند که برخی ارتباط هایی با ادم های‬ ‫سیاس��ی دارند‪ .‬ادم های سیاس��ی که روی اف��راد صاحب‬ ‫مس��ند در فوتبال نفوذ دارند‪ .‬خب به واسطه این ارتباطات‬ ‫اس��ت که برخی از افراد مصونی��ت یافته ان��د‪ .‬وقتی یک‬ ‫رای علیه یک باش��گاه اصفهان��ی دادم‪ ،‬تمامی نمایندگان‬ ‫اصفهان در مجلس محترم شورای اس�لامی علیه من به‬ ‫نکات مهم نصیرزاده‬ ‫سهم داوران از گردش مالی سنگین در لیگ برتر تنها ‪8‬میلیون‬ ‫تومان است‪.‬‬ ‫دانش تماشاگران به پیچیدگ ی های موضوع فساد در فوتبال ایران‬ ‫قد نم ی دهد‪.‬‬ ‫کمیته انضباطی و کمیته اخالق مرزبندی مشخصی درباره شرح‬ ‫وظای ف شان ندارند‪.‬‬ ‫کمیته اخالق در فیفا دو سال ایی ن نامه نداشت‪.‬‬ ‫ایران تنها کشور اسیایی است که کمیته اخالق دارد‪.‬‬ ‫در ایران اداره فوتبال اصال علمی نیست و کامال سلیقه ای اشت‪.‬‬ ‫‪77‬‬ ‫بخشی از دیالوگ های نصیرزاده و شاه حسینی‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫من کمیته انضباط ی ای را قبول دارم که قدرت برخورد با رئی س فدراسیون و نواب او‬ ‫را داشته باشد‬ ‫در حال حاضر برای مبارزه با فساد در فوتبال باید سختگیر باشیم‬ ‫عادل فردوس ی پور به فوتبال ایران خدمت کرده است‪.‬‬ ‫عادل فردوس ی پور از برنام ه اش پیشی گرفته است‬ ‫برخی تا منافعشان به خطر افتاد تهدید به تعلیق کردند‬ ‫ح ق الزحمه داوران باید سه برابر شود‬ ‫اقای عل ی ابادی! بروید شهامت را یاد بگیرید‬ ‫یادمان نرود ما یکبار با اشتباه داوری به جام جهانی رفتیم‬ ‫قوه قضائیه نامه نوش��تند اما من طاق��ت اوردم‪ .‬کار خودم‬ ‫را انجام دادم‪ .‬مگر م ی ش��ود ما قانون را به طور گزینش��ی‬ ‫اعمال کنیم‪ .‬اقای فت��ح اهلل زاده به عنوان مدیرعامل اب ی ها‬ ‫م ی گوید من ان س��ازمان لیگ را روی سر رئی س اش خ راب‬ ‫م ی کنم‪ .‬هیچ اتفاقی هم نم ی افت��د‪ .‬هیچ برخوردی هم با‬ ‫ایش��ان صورت نم ی گیرد‪ .‬اقای کربکندی م ی گوید برخی‬ ‫از ارای فدراس��یون فوتبال عادالنه نیس��ت‪ ،‬فورا دو جلسه‬ ‫محرومش م ی کنیم‪ .‬ای��ن چطور قضاوتی اس��ت؟ ایا این‬ ‫طور م ی خواهی��م تبعیض و فس��اد در فوتب��ال را از بین‬ ‫ببریم؟ مدیرعامل س��رخ ها هم همین ط��ور‪ .‬هر چه دلش‬ ‫م ی خواهد به رئیس کمیته انضباطی م ی گوید‪ .‬هیچ اتفاقی‬ ‫هم نم ی افتد‪.‬‬ ‫مثلث‪ :‬اقای نصیرزاده! ش��ما این بحث را که قبول‬ ‫دارید‪.‬‬ ‫نصیرزاده‪ :‬بله‪ ،‬ما نیاز به س��خت گیری داریم‪ .‬حتی‬ ‫یک بار جانش��ین فرمان��ده نیروی انتظام��ی گفت‪ :‬کاش‬ ‫فوتبال ای ران تاب تحمل احکام شاه حسینی را داشت‪ .‬اساسا‬ ‫ارای انضباطی نباید س��خت گی رانه و بر مبنای بگیر و ببند‬ ‫صورت بگیرد‪ .‬مثالی م ی زنم تا حرف اقای شاه حس��ینی را‬ ‫تکمیل کرده باشم‪ .‬س��رمربی اروگوئه در جام جهانی بعد از‬ ‫دیداری که تیمش بازنده زمین را ت��رک کرده بود علیه داور‬ ‫به ش��دت موضع گیری کرد و گفت بازیکن م��ا نباید اخ راج‬ ‫م ی ش��د و داور علیه تیم ما جنایت کرد‪ .‬فیفا بالفاصله این‬ ‫مربی را ‪ 20‬هزار فرانک سوئیس جریمه کرد‪ .‬این باالترین‬ ‫رقم جریمه در فیفا اس��ت‪ .‬به خاطر اینکه ش��ما علیه یک‬ ‫مقام رسمی در مسابقه لفظ بدی به کار برده اید‪ .‬م ی خواهم‬ ‫‪78‬‬ ‫بگویم بعضی مواقع تسامح و بعضی مواقع سخت گیری کار‬ ‫درستی نیست‪ .‬اما االن کوتاه امدن درباره فسادهای فوتبال‬ ‫ای ران به ضررمان تمام م ی شود‪ .‬باید سخت گیری کنیم‪.‬‬ ‫مثلث‪ :‬برنامه نود به موضوع فس��اد در فوتبال ای ران‬ ‫خوب م ی پردازد؟‬ ‫شاه حس�ینی‪ :‬ع��ادل فردوس��ی پور خودش یک‬ ‫برند است‪.‬‬ ‫نصیرزاده‪ :‬خودش از برنامه اش باالتر است‪ .‬عادل از‬ ‫نود پیشی گرفته است‪.‬‬ ‫شاه حسینی‪ :‬عادل فردوس ی پور بسیار در فوتبال‬ ‫ای ران تاثی ر گذار است‪ ،‬فرد با سوادی است‪ .‬شخص عادل به‬ ‫فوتبال ما خدمت کرده است‪ .‬البته اشتباهاتی هم در مسائل‬ ‫حقوقی داشته که من به طور خصوصی به خودش گفته ام‪.‬‬ ‫مثال همین چند هفته پیش با کس��ی درباره داللی و فساد‬ ‫در فوتبال مصاحبه ک��رده بود که خود ان ف��رد را من چند‬ ‫سال پیش محروم کرده بودم‪ ،‬چون خودش یکی از افرادی‬ ‫است که عامل فساد و داللی اس��ت‪ .‬اما نود نباید با ابروی‬ ‫افراد بازی کند‪ .‬در این م��ورد باید دقت کند‪ .‬جدیدا یعنی در‬ ‫یک سال اخیر خودش در همه حوزه ها وارد م ی شود و این به‬ ‫برنامه اش لطمه م ی زند‪ .‬در مورد سوال شما نیز باید به طور‬ ‫روش��ن بگویم با همه احترام ی که ب رای ن��ود و عادل قائل‬ ‫هستم باید بگویم عادل و برنامه اش در مورد مبارزه با فساد‬ ‫قانونی عمل نکرد‪.‬‬ ‫مثلث‪ :‬ایا ما باید منتظر یک بحران باش��یم‪ .‬فقر در‬ ‫داوری و عدم توجه فدراس��یون به افزایش دستمزد داوران‪،‬‬ ‫ایا باعث خواهد شد که از این به بعد ش��رایط طور دیگری‬ ‫پیش برود؟‬ ‫نصیرزاده‪ :‬م ی گویند از اقایان حقوقشان را نپرسید‪.‬‬ ‫از خانم ها سنشان را نپرسید و از دانش��جویان معدلشان را‪.‬‬ ‫کار داوری خیلی کم درامد اس��ت‪ .‬بهتر اس��ت حق الزحمه‬ ‫داوران افزایش پیدا کند‪ .‬ب رای اف��رادی که قبال ‪ 400‬تومان‬ ‫گرفته اند افزایش س��ه ب رابری حقوق خیل��ی اتفاق بزرگی‬ ‫اس��ت‪ .‬به انها انگیزه های مثب��ت م ی ده��د‪ .‬یادمان نرود‬ ‫که اش��تباه داوری در بازی ای ران ‪ -‬اس��ترالیا م��ا را به جام‬ ‫جهانی ب��رد‪ .‬بناب راین نبای��د ذهنیت ما نس��بت به داوری‬ ‫خ راب ش��ود‪ .‬ضمن اینکه من نم ی گویم با فساد در بخش‬ ‫داوران مب��ارزه ای صورت نگی��رد اما همان ط��ور که اقای‬ ‫شاه حسینی گفتند من هم معتقدم که باید از دانه درشت ها‬ ‫شروع کنیم‪.‬‬ ‫شاه حسینی‪ :‬باید سراغ سرچشمه فساد در فوتبال‬ ‫برویم‪ .‬افرادی که در این پنج سال در فوتبال ما حاکم شدند‬ ‫هر وقت احس��اس خطر کردند‪ ،‬تهدید کردن��د که فوتبال‬ ‫ما تعلیق م ی ش��ود‪ .‬اقای عل ی ابادی! بروید ش��هامت را یاد‬ ‫بگیرید‪ .‬بروید خیلی چیزها را یاد بگیرید‪ .‬شما یکی از عوامل‬ ‫بدبختی فوتبال ای ران در سال های گذشته بودید‪ .‬من درباره‬ ‫اقای عل ی اب��ادی حرف های زیادی دارم‪ .‬ای��ن اقا مصاحبه‬ ‫کرده و گفته اس��ت بعض ی ه��ا باید از کفاش��یان حاللیت‬ ‫بطلبند‪ .‬ش��ما باید حاللی��ت بطلبید که پنج س��ال به این‬ ‫فوتبال اسیب زدید‪ .‬اشک مردم را دراوردید‪ .‬واقعا خدا امسال‬ ‫به مردم ما لطف داشت که به جام جهانی رفتیم‪ .‬به هر حال‬ ‫در مصاحب ه ای جداگانه و به همین زودی حرف های زیادی‬ ‫درباره اقای عل ی ابادی خواهم زد‪g .‬‬ ‫همای رحمت‬ ‫ان روز که دین کامل شد‬ ‫اخرین حج بود‪ ،‬حج ه الوداع‪ .‬پیامبر تا دیدار دوست‪ ،‬چندان فرصت نداشت پس باید دین را کامل م ی کرد‪.‬‬ ‫پس فرمان رسمی حج را صادر کرد‪ .‬پس از هجرت این سومین بار بود که پیامبر به حج م ی امد‪.‬‬ ‫بار اول در سال هشتم پس از صلح حدیبیه ب ه عنوان عمره وارد مکه شدند و طبق قراردادی که با مشرکین‬ ‫بسته بودند فورا بازگشتند‪ .‬بار دوم در سال نهم ب ه عنوان فتح مکه وارد این شهر شدند‪ ،‬و پس از پایان برنام ه ها‬ ‫و برچیدن بساط کفر و شرک و بت پرستی به طائف رفتند و هنگام بازگشت به مکه امده و عمره ب ه جا اوردند‬ ‫و سپس به مدینه بازگشتند‪ .‬سومین و اخرین بار بعد از هجرت که پیامبر – صل ی اهلل علیه و اله و سلم ‪ -‬وارد‬ ‫مکه شدند در سال دهم هجری ب ه عنوان حج ه الوداع بود که حضرت برای اولین بار ب ه طور رسمی اعالن حج‬ ‫دادند تا همه مردم در حد امکان حاضر شوند‪.‬‬ ‫خیل ی ها امده بودند تا ش�اهد باش�ند‪ ،‬از هر قوم امده بودند تا ش�اهد باش�ند‪ ،‬پیامب�ر در اخرین حج‪،‬‬ ‫م ی خواست حجت را تمام کند‪ .‬از مدینه و مکه‪ ،‬از مهاجر و انصار‪ ،‬از خیلی از بالد مسلمین امده بودند تا شاهد‬ ‫باشند‪ ،‬شاهد دستی که گرفته م ی شود‪ ،‬شاهد دستی که باال م ی رود‪ ،‬شاهد این کالم نبوی که فرمودند‪َ « :‬م ْن‬ ‫ْت َم ْوال ُه‪َ ،‬فهذا َعل ٌِّى َم ْوال ُه‪ ».‬و دین این گونه بود که تکمیل شد‪.‬‬ ‫کن ُ‬ ‫منطقه غدیرخم‬ ‫دیـــدار‬ ‫در مسیر س��ی ل هایی که در غرب عربستان از سمت شرقی تا دریای س��رخ ادامه م ی یابد‪ ،‬ابگیرهای متعددی‬ ‫وجود دارد که با عبور س��یل در هنگام بارندگی‪ ،‬اب در انها باقی م ی ماند و برکه هایی را تش��کیل م ی دهد که مردم‬ ‫منطقه تا مدت ها از اب ان استفاده م ی کنند‪ .‬این برکه ها که در ع ربی«غدیر» نامیده م ی شود‪ ،‬در ان سرزمین خشک‪،‬‬ ‫ارزش فوق العاده ای دارد و بعد از باران‪ ،‬اب ذخیره ان مورد استفاده مسافران قرار م ی گیرد‪ .‬خم به معنای پاکیزگی در راه‬ ‫مکه تا مدینه است‪ ،‬در ‪ 200‬کیلومتری مکه و ‪ 300‬کیلومتری مدینه‪ ،‬برکه ابی به نام «خُ م» وجود داشت که با عنوان‬ ‫«غدیرخُ م» شناخته م ی شد‪ .‬بین دو رشته کوه در شمال و جنوب‪ ،‬این ابگیر از شرق به غرب کشیده شده و تا دریای‬ ‫«س ُمر» که به فارسی «کنار»‬ ‫سرخ امتداد داشت و در مسیر سیل به صورت زمینی هموار در امده بود‪ .‬درختان بیابانی َ‬ ‫گفته م ی شود‪ ،‬به صورت متفرق در این مسیل به چشم م ی خورد‪ .‬در یک سوی این زمین هموار‪ ،‬برکه بزرگ غدیرخُ م‬ ‫قرار گرفته بود‪ .‬موقعیت خاص این غدیر در ان بود که ابش در طول سال خشک نم ی شد و از این جهت‪ ،‬متمایز از سایر‬ ‫برکه ها بود‪ .‬از همین رو درختانی چند در کنار ان روییده بود و محل معروفی ب رای استراحت مسافران خسته بود‪« .‬غدیر‬ ‫خم» نام ناحی ه ای در میان مکه و مدینه است که بر سر راه حاجیان قرار دارد و به خاطر وجود برکه ای در این محل که در‬ ‫ان اب باران جمع م ی‪‎‬شده است‪ ،‬به این نام شهرت یافته است‪ .‬غدیر در ‪ ۴-۳‬کیلومتری جحفه واقع شده و جحفه در ‪۶۴‬‬ ‫کیلومتری مکه قرار دارد که یکی از میقات های پنجگان ه است‪ .‬در جحفه راه اهالی مصر‪ ،‬مدینه‪ ،‬ع راق و شام از یکدیگر‬ ‫جدا م ی شود‪ .‬غدیر خم به سبب وجود اب و چندین درخت کهنسال‪ ،‬محل توقف و استراحت کاروانیان بود؛ اما گرمایی‬ ‫طاقت فرسا داشت‪ .‬هم اکنون غدیر به صورت بیابانی است که در ان ابگیر و چشمه ابی است‪ .‬این منطقه در حدود‬ ‫‪ 200‬کیلومتری مکه و در ‪ 26‬کیلومتری شهر رابغ و در نزدیکی روستای جحفه که میقات حجاج است‪ ،‬قرار دارد‪g .‬‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫حجه الوداع‬ ‫حجه الوداع‪ ،‬واپسین حج پیامبر اکرم است که در اخرین سال عمر خویش‪ ،‬در سال دهم هجری به جا اورد و‬ ‫در ان با مسلمانان وداع کرد‪ .‬پیامبر ‪ -‬صل ی اهلل علی ه واله وس��لم ‪ -‬در این حج به مسلمانان گفت مناسک حج را از‬ ‫من بیاموزید‪ ،‬شاید دیگر مرا در این مراسم نبینید‪ .‬نام دیگر ان حجه البالغ اس��ت‪ ،‬زی را ایه « یا اَی َها ال َّر ُس ُ‬ ‫ول بَلِّغْ ما‬ ‫ُانْ ِز َل اِلَیک م ِْن َربِّک‪» .‬‬ ‫در بازگشت از این سفر بر پیامبر نازل شد‪ .‬از دیگر نام های این حج‪ ،‬حجه االسالم است زی را تنها حجی است‬ ‫که پیامبر در دوره حاکمیت اس�لام به جا اورد و مراسم ان طبق ایین اسالم بود‪ .‬ش��مار همراهان محمد(ص) در‬ ‫حجه الوداع در منابع ‪۹۰‬هزار‪۱۱۴ ،‬هزار و بیش از ان امده است‪ .‬امی رالمومنین عل ی (ع) هم که قبال از طرف حضرت‬ ‫به یمن و نجران ب رای دعوت به اسالم و جمع اوری خمس و زکات و جزیه رفته بودند به همراه عده ای در حدود دوازده‬ ‫هزار نفر از اهل یمن ب رای ایام حج به مکه رس��یدند‪ .‬پیامبر اکرم در این س��فر به اموزش مراسم حج پرداختند و در‬ ‫عرفات و در منى خطبه خواندند‪ ،‬حضرت در عرفات‪ ،‬در اجتماع باشکوه مسلمانان‪ ،‬به شیوایى تمام خطبه خواندند‪،‬‬ ‫در این خطبه مسلمانان را به ب رادرى و احترام متقابل سفارش کردند‪ ،‬بر همه اداب جاهلیت مهر بطالن زدند و ختم‬ ‫پیامبرى را اعالم کردند‪g .‬‬ ‫‪80‬‬ ‫خطبه پیامبر‬ ‫ستایش از ان خداست‪ .‬از او یاری م ی خواهیم و به او ایمان داریم و‬ ‫بر او توکل م ی کنیم و از شر نف س های خویش و بدی کردارهایمان به‬ ‫خدایی پناه م ی بریم که جز او ب رای گمراهان هادی و راهنمایی نیست؛‬ ‫خدایی که هرکس را هدایت کرد‪ ،‬ب رای او گمراه کننده ای نیست‪ .‬گواهی‬ ‫م ی دهیم که خدایی جز او نیست و محمد بنده خدا و فرستاده اوست‪.‬‬ ‫هان ای مردم‪ ،‬نزدیک است که من دعوت حق را لبیک گویم و از میان‬ ‫شما بروم‪ .‬و من مسئولم و شما نیز مسئول هستید‪ .‬درباره من چه فکر‬ ‫م ی کنید؟یاران پیامبر گفتند‪ :‬گواهی م ی دهیم که تو ایین خدا را تبلیغ‬ ‫ت به ما خیرخواهی و نصیحت کردی و در این راه بسیار‬ ‫کردی و نسب ‬ ‫کوشیدی‪ ،‬خداوند به تو پاداش نیک بدهد‪.‬‬ ‫ت حکمفرما شد‪ ،‬فرمود‪:‬‬ ‫پیامبر اکرم ‪-‬صل ی اهلل علی هو اله‪ -‬وقتی مجددا ارامش بر جمعی ‬ ‫«ایا ش��ما گواهی نم ی دهید که جز خدا‪ ،‬خدایی نیس��ت و محمد بنده خدا و پیامبر اوست؟‬ ‫بهشت و دوزخ و مرگ حق است و روز رستاخیز بدون شک فرا خواهد رسید و خداوند کسانی را‬ ‫که در خاک پنهان شده اند زنده خواهد کرد؟»یاران پیامبر گفتند‪ :‬اری‪ ،‬اری‪ ،‬گواهی م ی دهیم‪.‬‬ ‫پیامبر ‪ -‬صل ی اهلل علی هو اله‪ -‬ادامه داد‪« :‬من در میان شما دو چیز گرانبها به یادگار م ی گذارم؛‬ ‫چگونه با انها معامله خواهید کرد؟ ناشناسی پرسید‪ :‬مقصود از این دو چیز گرانبها چیست؟‬ ‫پیامبر ‪-‬صل ی اهلل علی هو اله‪ -‬فرمود‪« :‬ثقل اکبر کتاب خداست که یک طرف ان در دست خدا‬ ‫هجدهم ذی الحجه‬ ‫بیش از پنجاه سال است که از تدوین کتاب الغدیر م ی گذرد و جامعه محققین اعم از شیعه‬ ‫و سنی با نام الغدیر و با نوش��ته های علمی و عمیق و محققانه و پر احساس عالمه امینی اشنا‬ ‫هستند‪ ،‬اما در طول این زمان هنوز کسی نتوانسته ب رای الغدیر حتی صفحه ای ر ّدیه و یا نقدی‬ ‫که قابل اعتنا باشد‪ ،‬بنویس��د‪ .‬کتاب الغدیر یک نمونه کامل از تحقیق علمی است و این گونه‬ ‫است که جایگاه ویژه ای در کتب شیعی و اسالمی دارد‪ .‬عالمه امینی در «الغدیر» کوشیده است‬ ‫با نام بردن از ‪ 110‬تن از صحابه و ‪ 84‬نفر از تابعین پیامب ر (ص) که حدیث غدیر را روایت کرده اند‪،‬‬ ‫والیت مطلقه ائمه معصومین را از طری��ق اثبات خالفت بالفصل امام‬ ‫عل ی (ع) اثبات کرده و سپس والیت غیر معصوم را نفی کند‪ .‬عالمه امینی‬ ‫م ی گوید‪« :‬من ب رای نوش��تن الغدیر‪ 10 ،‬هزار کتاب را از بای بسم اهلل تا‬ ‫تای ت ّمت خوانده ام و به ‪ 100‬هزار کتاب مراجعه مکرر داش��تم»‪ .‬مرحوم‬ ‫عالمه امینى در کتاب الغدیر شصت نفر از دانشمندان اهل سنت را نام‬ ‫مى برد که این روایت را در کت��ب خود اورده اند‪ .‬او در ش��بانه روز حدود‬ ‫‪ ۱۷‬س��اعت مطالعه و کار م ی کرد و ب رای مطالعه کتبی که در دسترس‬ ‫نداشت رنج سفرهای گوناگونی به جان خرید‪ .‬او ب رای تدوین این کتاب به‬ ‫کتابخانه های کشورهای مختلف از جمله ع راق‪ ،‬هندوستان‪ ،‬پاکستان‪،‬‬ ‫مغرب‪ ،‬مصر و کشورهای دیگر دنیا مسافرت کرد‪ .‬از مهمترین نکات قابل‬ ‫توجه اینست که عالمه امینی بر خالف اکثریت علما‪ ،‬به صورت کانالیزه‬ ‫کمتر مقطع تاریخی را م ی توان در جهان اس�لام یافت که از لحاظ س��ند‪،‬‬ ‫اطمینان از اصل وقوع‪ ،‬کثرت راویان و اعتماد بزرگان و علمای مسلمین‪ ،‬قوت و‬ ‫استحکام ی نظیر این رویداد مهم داشته باشد‪.‬‬ ‫هنگامی که به راویان حدیث غدیر م ی نگریم‪ ،‬در مرتبه نخس��ت نام اهل ‬ ‫بیت گرام ی رسول خدا (صلی اهلل علیه و اله و سلم) یعنی امام علی (ع)‪ ،‬فاطمه‬ ‫زه را (س)‪ ،‬امام حسن (ع) و امام حسین (ع) دیده م ی ش��ود و در مرتبه بعدی نام‬ ‫حدود ‪ 110‬تن از صحابه پیامبر اس�لام(ص) به چشم م ی خورد که در این میان‪،‬‬ ‫نام افرادی ش��اخص از میان صحابه همچون‪ :‬ابوبکر ب��ن اب ی قحافه‪ ،‬عمر بن‬ ‫ الخطاب‪ ،‬عثمان بن عفان‪ ،‬عایشه بنت اب ی بکر‪ ،‬س��لمان فارسی‪ ،‬ابوذر غفاری‪،‬‬ ‫عمار یاس��ر‪ ،‬زبیر بن عوام‪ ،‬عباس بن عبدالمطلب‪ ،‬ام سلمه‪ ،‬زید بن ارقم‪ ،‬جابر‬ ‫بن عبداهلل انصاری‪ ،‬ابوهریره‪ ،‬عبداهلل بن عمر بن الخطاب و‪ ...‬توجه ادم ی را به‬ ‫خود جلب م ی کند که تمام ی انان در محل غدیر حاضر بوده اند و حدیث غدیر را‬ ‫بدون واسطه نقل کرده اند‪g .‬‬ ‫دیـــدار‬ ‫کتاب الغدیر‬ ‫راویان حدیث‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫با اینکه انتظار م ی رفت پیامبر خدا در اولین و اخرین سفر حج خود مدتی در مکه بمانند‪ ،‬ولی‬ ‫بالفاصله پس از اتمام حج‪ ،‬حضرت به منادی خود بالل دستور دادند تا به مردم اعالن کند‪ :‬فردا کسی‬ ‫جز معلوالن نباید باقی بماند و همه باید حرکت کنند تا در وقت معین در غدیرخم حاضر باشند‪ .‬ب رای‬ ‫مردم بسیار جالب توجه بود که پیامبرشان ‪ -‬بعد از ‪ 10‬سال دوری از مکه – بدون انکه مدتی اقامت‬ ‫کنند تا مسلمانان به دیدارشان بیایند و مسائل خود را مطرح کنند‪ ،‬بعد از اتمام مراسم حج فورا از مکه‬ ‫خارج شدند‪ .‬صبح ان روز که پیامبر ‪ -‬صل ی اهلل علیه و اله و سلم ‪ -‬از مکه حرکت کردند‪ ،‬سیل جمعیت‬ ‫که بیش از صد و بیست هزار نفر (و به قولی صد و چهل هزار‪ ،‬و به قول دیگر صد و هشتاد هزار نفر)‬ ‫تخمین زده م ی شدند به همراه حضرت حرکت کردند‪ .‬حتی عده ای حدود دوازده هزار نفر از اهل یمن‬ ‫که مسیرشان به سمت شمال نبود همراه حضرت تا غدیر امدند‪ .‬در میان راه مکه و مدینه در غدیر‬ ‫خم‪ ،‬ایه قران نازل گردید‪«:‬ای پیامب ر! ان چه را از سوی پروردگارت بر تو نازل شده (به مردم) برسان‪ ،‬اگر‬ ‫این کار را نکنی‪ ،‬رسالت الهی را به انجام نرسانده‏ای و خداوند از مردم نگاه‏ات خواهد داشت‪» .‬در پی‬ ‫نزول این ایه‪ ،‬رسول خدا دستور دادند تا همه کاروانیان در ان محل اجتماع کنند‪ ،‬و در همان جا خطابه‬ ‫طوالنی غدیر توسط پیامبر اکرم ای راد گردید‪g .‬‬ ‫ت شماس��ت‪ .‬به کتاب او چنگ بزنید تا گمراه‬ ‫و طرف دیگرش در دس ‬ ‫نشوید‪ .‬و ثقل اصغر عترت و اهل بیت من است‪ .‬خدایم به من خبر داده‬ ‫که دو یادگار من تا روز رس��تاخیز از هم جدا نم ی شوند‪ .‬هان ای مردم‪،‬‬ ‫برکتاب خدا و عترت من پیشی نگیرید و از ان دو عقب نمانید تا نابود‬ ‫نشوید‪ ».‬در این موقع پیامبر ‪-‬صل ی اهلل علی هو اله‪ -‬دست حضرت علی‬ ‫علی ه السالم‪ -‬را گرفت و باال برد‪ ،‬و همه حضرت علی ‪-‬علی ه السالم‪-‬‬‫را در کنار پیامبر ‪-‬صل ی اهلل علی هو اله‪ -‬دیدند و او را به خوبی شناختند‪.‬‬ ‫پیامبر ‪-‬صل ی اهلل علی هو اله‪ -‬فرمود‪« :‬هان ای مردم‪ ،‬س��زاوارترین فرد‬ ‫بر مومنان از خود انان کیس��ت؟» یاران پیامبر پاسخ دادند‪« :‬خداوند‬ ‫و پیامبر او بهت��ر م ی دانند‪ ».‬پیامبر ‪-‬صل ی اهلل علی هو ال��ه‪ -‬ادامه داد‪:‬‬ ‫«خداوند موالی من و من موالی مومنان هستم و بر انها از خودشان‬ ‫اولی و س��زاوارترم‪ .‬هان ای مردم‪« ،‬هر کس که من م��وال و رهبر او‬ ‫هستم‪ ،‬علی هم موال و رهبر اوست‪».‬‬ ‫رسول اکرم ‪-‬صل ی اهلل علی هو اله‪ -‬این جمله اخر را س��ه بار تکرار کرد و سپس ادامه داد‪:‬‬ ‫ت بدارد و دشمن بدار کسی که علی را دشمن‬ ‫ت بدار کس��ی که علی را دوس ‬ ‫«پروردگارا‪ ،‬دوس ‬ ‫بدارد‪ .‬خدایا‪ ،‬یاران علی را یاری کن و دشمنان او را خوار و ذلیل گردان‪ .‬پروردگارا‪ ،‬علی را محور‬ ‫حق قرار ده»‪ .‬سپس افزود‪«:‬الزم است حاضران به غایبان خبر دهند و دیگران را از این امر مطلع‬ ‫کنند‪ » .‬بعد از پایان خطابه‪ ،‬این ایه بر پیامبر فرو فرستاده شد‪« :‬امروز کافران از دین شما مایوس‬ ‫شدند‪ .‬پس از انان نه راسید و از من (پروردگار) بترسید‪ .‬امروز دین شما را ب رایتان کامل کردم و‬ ‫نعمتم را بر شما تمام داشتم و اسالم را به عنوان دینتان پسندیدم‪g ».‬‬ ‫مطالعه نم ی کرد و در مورد موضوع تحقیقی خود‪ ،‬تنها به متون رش��ته ای خاص توجه نداشت‬ ‫بلکه به تمام ی منابع موجود که به ان موضوع خاص پرداخته بودند رجوع کرده و در تحلی ل های‬ ‫علم ی خود از همگی انها اس��تفاده م ی کرد‪ .‬اوب رای نگارش الغدیر تمامی کتاب های تفسیری‪،‬‬ ‫روایی‪ ،‬تاریخی‪ ،‬رجالی‪ ،‬انساب‪ ،‬لغت‪ ،‬و دیوان های شعری را با دقت‪ ،‬مورد مطالعه قرار داد‪ .‬الغدیر‬ ‫در زبان عربی ‪ 11‬جلد است که ترجمه فارسی ان به ‪ 22‬جلد م ی رس��د‪ .‬دایره المعارف «الغدیر»‬ ‫پس از نشر مورد توجه و تحسین علمای اهل سنت ازجمله امام االزهر در مصر‪ ،‬برخی از رجال‬ ‫سیاسی جهان اسالم و اساتید و ادیبان عرب و غیرعرب قرار گرفته و ان را بزرگترین سند وحدت‬ ‫مسلمین و از جمله کتب منبع و مرجع خویش دانسته اند‪ .‬عالمه امینی همچنین در خصوص‬ ‫بهره برداری مردم از این کتاب م ی گوید‪« :‬هر کس بعد از صلوات بگوید «و‬ ‫عجل فرجهم» من او را در ثواب نوشتن کتاب الغدیر شریک م ی کنم‪».‬‬ ‫همچنین نباید کار عالمه را محدود به نوشتن این کتاب کرد‪ ،‬یکی دیگر‬ ‫از کارهای بزرگ ایشان‪ ،‬تاس��یس کتابخانه بزرگ نجف به نام «مکتبه‬ ‫االمام امی رالمومنین العامه» بود‪ .‬نجف اش��رف تا پیش از تاسیس این‬ ‫کتابخانه دارای کتابخانه‏ های شایسته و مستقل نبود؛ ازاین‏ رو‪ ،‬یکی از‬ ‫بزرگترین خدمت های علمی‪ ،‬در تاریخ نجف‪ ،‬تاسیس این کتابخانه زبده‬ ‫و جامع بود‪ .‬این کتابخانه اکنون ‪ 30‬هزار جلد کتاب دارد‪ ،‬که تعداد قابل‬ ‫توجهی از این تعداد‪ ،‬نس��خ خطی نفیس است‪ .‬این نسخه ‏های نفیس‬ ‫که در گوشه‏ و کنار جهان و کشورهای اسالمی پ راکنده بود‪ ،‬به همت و‬ ‫پشتکار امینی‪ ،‬استنساخ و عکسبرداری و فراهم شد‪g .‬‬ ‫‪81‬‬ ‫الیس در سرزمین عجایب‬ ‫نویسنده کانادایی برنده جایزه نوبل ادبیات شد‬ ‫دیـــدار‬ ‫نویس��نده دیگر تنها نیس��ت‪ ،‬از روزی که ب��ا روزنامه‬ ‫نش��نال پس��ت کانادا مصاحبه کرد و گفت‪« :‬احتماال دیگر‬ ‫داستانی نم ی نویس��م» تا روزی که در دس��تگاه پیغا م گیر‬ ‫تلفن خانه اش‪ ،‬صدایی ضبط شد و اورا به عنوان برنده جایزه‬ ‫نوبل ادبیات معرفی کرد‪ ،‬خیلی فاصله نب��ود‪ .‬او دیگر تنها‬ ‫نیس��ت‪ ،‬او که دلیلش ب رای بازنشس��تگی را این گونه بیان‬ ‫کرد‪« :‬نه اینکه نوشتن را دوس��ت نداشته باشم‪ ،‬اما به نظرم‬ ‫موقعی م ی رسد که حس م ی کنی به جایی رسیدی که دیگر‬ ‫م ی خواهی به زندگی ات به شکل دیگری نگاه کنی‪ .‬و شاید‬ ‫وقتی به سن من برس��ید‪ ،‬دیگر دلتان نخواهد ان قدر تنها‬ ‫باشید که یک نویسنده تنهاست‪ .‬انگار حس کنی به پایان‬ ‫درستی در زندگ ی ات نرس��یدی و بخواهی بیشتر اجتماعی‬ ‫شوی‪ ».‬حاال م ی تواند خوشحال باشد وحتی این خوشحالی‬ ‫را پنهان هم نکند‪ .‬الیس مونرو پ��س از دریافت جایزه نوبل‬ ‫گفت‪« :‬این همه هیجان را نم ی توانم باور کنم‪ .‬بردن نوبل‬ ‫خیلی عالی و ش��گفت انگیز بود‪ .‬این بدین معناس��ت که‬ ‫خیل ی ها تو را تحس��ین م ی کنند و ب رای یک نویسنده این‬ ‫خیلی غافلگیرکننده است‪ ».‬انتخاب الیس مونرو تنها ب رای‬ ‫خود نویسنده غافلگیرکننده نبود‪ ،‬خیل ی ها م ی دانستند که‬ ‫او در میان نامزدهای جایزه نوبل است‬ ‫اما انتخاب این نویس��نده کانادایی در‬ ‫باور خیل ی ها نم ی گنجید‪ ،‬نه به خاطر‬ ‫محتوای اثار نویس��نده ک��ه به خاطر‬ ‫فرم و سبک نوش��تنش‪ .‬به گونه ای که‬ ‫مارگارت اتوود‪ ،‬نویسنده دیگر کانادایی‬ ‫م ی نویسد‪« :‬احتمال اینکه یک ستاره‬ ‫ادب��ی از زم��ان و مکانی ک��ه او در ان‬ ‫زیس��ته بود‪ ،‬بیرون بیاید‪ ،‬صفر است»‬ ‫اما زمانی ک��ه الیس مون��رو از خواب‬ ‫بیدار شد‪ ،‬صدای «پیتر انگلوند» دبیر‬ ‫دائم ی اکادم ی نوب��ل به او م ی گفت که‬ ‫به عنوان سیزدهمین نویسنده خانمی‬ ‫ که توانس��ته به جای��زه میلیون دالری‬ ‫نوبل برسد‪ ،‬انتخاب شده است‪ .‬او پس‬ ‫از دریافت جایزه نوبل گفت‪« :‬از حجم‬ ‫توجه و محبتی که از امروز صبح شامل‬ ‫حال من ش��ده واقعا گیج شده ام؛ و این‬ ‫س��ورپ رایز و ش��گفت اوره‪ .‬واقعا باعث‬ ‫افتخار من اس��ت که از س��وی کمیته‬ ‫نوبل این چنین مورد توجه قرار گرفته ام‬ ‫و من هم از انها تشکر کردم»‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫زندگینامه الیس مونرو‬ ‫الیس ان مونرو ‪ ۱۰‬ژوئیه ‪ ۱۹۳۱‬در‬ ‫کانادا به دنیا امد‪ .‬پدرش کشاورز و مادرش معلم مدرسه بود‪.‬‬ ‫او نویسندگی را از نوجوانی شروع کرد و اولین داستانش به نام‬ ‫«ابعاد یک سایه» در سال ‪ ۱۹۵۰‬زمان ی که هنوز دانشجوی‬ ‫دانشگاه وسترن اونتاریو بود منتشر شد‪ .‬او تا پیش از انتخاب‬ ‫نویسندگی به عنوان یک حرفه‪ ،‬مشاغلی چون پیشخدمتی‬ ‫و تصدی کتابخانه را تجربه کرده ب��ود و حتی مدتی هم در‬ ‫مزارع تنباکو مش��غول به کار بود‪ .‬با این حال او سال ‪۱۹۵۱‬‬ ‫دانشگاه را ترک کرد تا ازدواج کند‪ .‬او سال ‪ ۱۹۶۳‬به ویکتوریا‬ ‫نقل مکان کرد و کتابفروشی «کتاب مونرو» را افتتاح کرد که‬ ‫هنوز مشغول به کار است‪ .‬مونرو در سال ‪ ۱۹۶۸‬با اولین جلد از‬ ‫مجموعه داستان کوتاه «رقص الله های خوشحال» موفق‬ ‫‪82‬‬ ‫به کسب جایزه گاورنر جنرال کانادا شد‪ .‬این روند موفقیت با‬ ‫انتش��ار کتاب «زندگ ی های دختران و زنان» در سال ‪ ۱۹۷۱‬و‬ ‫کتاب «فکر م ی کنی چه کسی هستی؟» در سال ‪ ۱۹۷۸‬ادامه‬ ‫یافت که این کتاب دومین جایزه گاورنر جنرال را ب رایش به‬ ‫ارمغان اورد‪ .‬او سپس ب رای معرفی کتاب های خود در قالب‬ ‫تور جهانی سه ساله به کش��ورهای استرالیا‪ ،‬چین و منطقه‬ ‫اسکاندیناوی سفر کرد و سپس در دهه های ‪ ۸۰‬و ‪ ۹۰‬میالدی‬ ‫به تدریس در دانشگاه بریتیش کلمبیا مش��غول شد‪ .‬او در‬ ‫این سال ها به طور میانگین هر چهار سال‪ ،‬یک رمان کوتاه‬ ‫به رشته تحریر دراورد‪ .‬بیش��تر کتاب های وی در نشریات و‬ ‫روزنامه های معتبری چون نیویورکر‪ ،‬گرند استریت‪ ،‬اتالنتیک‬ ‫مانسلی و پاریس ریویو منتشر شده است‪ .‬او همچنین رمان‬ ‫«خرسی که کوه را به تسخیر دراورد» را نوشته که دست مایه‬ ‫ساخت فیلمی به کارگردانی «سارا پولی» شد و در جشنواره‬ ‫تورنتو ‪ ۲۰۰۶‬مورد تشویق قرار گرفت‪ .‬مونرو ‪ ۸۲‬ساله اکنون‬ ‫در یک شهر خیلی کوچک واقع در اونتاریو زندگی م ی کند‪.‬‬ ‫سبک مونرو‬ ‫مونرو استاد داستان کوتاه است‪ .‬در حالی که در انتخاب‬ ‫جایزه نوبل بیشتر ش��اع ران و رمان نویسان مد نظر بوده اند‪،‬‬ ‫انتخاب او مانند انتخاب نمایشنامه نویسی مثل هارولد پینتر‬ ‫جوامع ادبی را متعجب کرد‪ ،‬انتخاب مونرو هم نوعی احترام‬ ‫به داستان کوتاه‪ ،‬تفسیر م ی ش��ود تا انجایی که برخی این‬ ‫انتخاب را احترام ب��ه تغییر ذائقه مخاطب��ان ادبیات در این‬ ‫سال ها دانس��ته اند که از کتاب ها و داس��تان بلند به سوی‬ ‫داس��تان کوتاه روی اورده اند‪ .‬مونرو هم یکی از پیش��روان‬ ‫داستان کوتاه محسوب م ی ش��ود تا انجا که خیل ی ها به او‬ ‫لقب «چخوف معاصر» داده اند‪ .‬کمیته نوبل در مورد انتخاب‬ ‫مونرو م ی گوید‪« :‬داستان های او اغلب در محیط شهرک های‬ ‫کوچک م ی گذرند‪ ،‬جایی که مبارزه ب رای یک هستی قابل‬ ‫پذیرش اجتماع��ی به روابط پیچی��ده و تقابل های اخالقی‬ ‫منجر م ی شود‪ ،‬مساله ای که ریش��ه در تفاوت های نسلی‬ ‫و جاه طلب ی های زندگی دارد‪ ».‬مونرو زمانی درباره اینکه چرا‬ ‫داستان هایش به یک محیط خاص محدود است‪ ،‬گفته بود‪:‬‬ ‫«اما ناخوداگاه بیشتر داستان هایم در کانادا مى گذرند؛ به هر‬ ‫حال ریشه من در این ناحیه است؛ به هر حال نمى توانم کارى‬ ‫بکنم‪ ،‬انگار من در زمان مشخصى در یک مکان مشخص‬ ‫گیر کرده ام و این زمان و مکان هسته اصلى گره ذهنى من‬ ‫است واین اصال به معناى تکرار نیست؛ من از داستان هاى‬ ‫سریالى بدم مى اید و با وجود اینکه داستان هایم همیشه در‬ ‫زمان و مکان مشخصى اتفاق مى افتند‪ ،‬هیچ وقت چنین حال‬ ‫و هوایى را تداعى نمى کنند»ویژگی اصلی نثر مونرو تاکید‬ ‫او بر محل وقوع داستان و شخصی ت های زن پیچیده است‪.‬‬ ‫اثار او اغلب با اثار بزرگان ادبیات مقایسه شده و گفته م ی شود‬ ‫در اثار او‪ ،‬مثل اثار چخوف خط داستانی‪ ،‬درجه دوم اهمیت را‬ ‫دارد و تقریبا اتفاق خاصی در داستان ها رخ نم ی دهد و اغلب‬ ‫تلنگری موجب دگرگونی زندگی ش��خصی ت ها م ی ش��ود‪.‬‬ ‫داس��تان های مونرو روایت گ��ر زندگی م��ردم معمول ی اند؛‬ ‫رازهایشان‪ ،‬خاط راتشان و‪ ...‬داس��تان هایش معموال روندی‬ ‫ارام دارن��د‪ ،‬ولی حادثه ای در زیر این س��طح ارام جریان دارد‬ ‫که مونرو در طول داستان با ظ رافت از ان رازگشایی م ی کند‬ ‫و در پایان خواننده را ش��گفت زده برجا م ی گذارد‪ .‬او در مورد‬ ‫زنان و دغدغه هایش��ان م ی نویس��د اما به قول یک منتقد‬ ‫نوش��تن در مورد پیچیدگ ی های ش��خصیت زنان‪ ،‬مردان را‬ ‫تحقیر نم ی کند‪ .‬ش��خصی ت های مونرو در ح��ال مبارزه با‬ ‫«دلسوزی» هستند و ب رای فرونشاندن‬ ‫ان تالش م ی کنند و مردمان دیگر نیز‬ ‫توقعات و قوانین حاکم بر رفتارهای شان‬ ‫و ه ر گونه لغزش روحی و روانی را کنترل‬ ‫م ی کنند‪ .‬منتقدان و نویسندگان سبک‬ ‫ساده و ب ی پی رایه و پیرنگ های چندالیه‬ ‫و شخصی ت های س��اده و دیالوگ های‬ ‫مناس��بش را س��توده اند‪ .‬او در نوشتن‬ ‫بس��یار دقی��ق و باریک بی��ن اس��ت‪.‬‬ ‫به طوری که در خوانش داستان هایش‬ ‫نم ی توان حتی یک کلمه را هم نادیده‬ ‫گرفت‪.‬‬ ‫مونرو در ایران‬ ‫الیس مونرو در ای ران ناش��ناخته‬ ‫نیست‪ ،‬از او تاکنون حدود هفت کتاب‬ ‫به فارس��ی برگردانده و منتش��ر ش��ده‬ ‫اس��ت‪ .‬کتاب های «گریزپ��ا»‪« ،‬پاییز‬ ‫داغ»‪« ،‬روی��ای م��ادرم»‪« ،‬دورنمای‬ ‫کاس��ل راک»‪« ،‬عش��ق زن خ��وب»‪،‬‬ ‫«فرار» و «خوش��بختی در راه اس��ت» ‬ ‫ترجمه هایی هس��تند که از اث��ار این‬ ‫نویس��نده در ای ران منتش��ر ش��ده اند‪.‬‬ ‫مجموعه داس��تان «گریزپا» با ترجمه‬ ‫شقایق قندهاری در س��ال ‪ 85‬از سوی‬ ‫نشر افق منتشر ش��ده‪ ،‬قندهاری کتاب عش��ق زن خوب را‬ ‫هم ترجمه کرده است‪« .‬فرار» شامل هشت داستان است که‬ ‫در هر کدام از انها زنی در موقعیتی متفاوت قرار گرفته‪ ،‬این‬ ‫کتاب را مژده دقیقی ترجمه کرده اس��ت‪ .‬مجموعه داستان‬ ‫«رویای مادرم» نوش��ته برنده نوبل ادبیات ‪ 2013‬نیز در سال‬ ‫‪ 91‬ب ا ترجمه ترانه علیدوستی از سوی نشر مرکز منتشر شده‬ ‫است‪ .‬همچنین «خوش��بختی در راه اس��ت» کتاب دیگر‬ ‫الیس مونرو اس��ت که با ترجمه مهری شرفی در سال ‪ 92‬از‬ ‫سوی نشر ققنوس در ای ران به چاپ رسیده است‪« .‬دورنمای‬ ‫لراک» اثر دیگر الیس مونرو‪ ،‬با ترجمه زه را ن ی چین در‬ ‫کاس ‬ ‫سال ‪ 90‬از سوی نشر افراز منتشر شده است‪g .‬‬ ‫نکته سنجی خانم بازیگر‬ ‫غم صدای تو یعنی‪...‬‬ ‫بعضی از جمله ه��ا وجود دارد که نیاز ب��ه هیچ توضیح اضافه ن��دارد؛ ان قدر صریح و‬ ‫شفاف یک مشکل اجتماعی را تشریح کرده اند که باید ان را نه یک بار که بارها خواند‪ .‬نیکی‬ ‫کریمی‪ ،‬ستاره نام اشنای سینمای ای ران در صفحه فیس��بوک خود جمالتی را نوشته است‬ ‫که م ی تواند مورد توجه قرار بگیرد‪ ،‬جمالتی که ان قدر واضح است که نیاز به تفسیر ندارد‪،‬‬ ‫فراموش نکنیم که این جمالت را چه کسی گفته است‪« :‬ماه گذشته زیاد سینما رفتم و فیلم‬ ‫دیدم و چیزی که خیلی توجهم را جلب کرد متاس��فانه بازار داغ لب ها و چانه ها و گونه های‬ ‫تزریق شده و کاشته شده و خالصه انواع و اقسام عمل ها و تزریق ها ب رای رسیدن به زیبایی و‬ ‫کمال مطلوب بود‪ .‬بعد از دیدن فیلم «گذشته» و دیدن سیمای ساده ب رنیس بژو با خودم فکر‬ ‫کردم واقعا چه بر سر این جامعه امده؟ بازیگری که فیلمش ب رنده اسکار است و این قدر شانس‬ ‫کار در اروپا و هالیوود را دارد و تازه شاید رقابت گسترده ای پیش رو دارد‪ ،‬با این سیمای ساده‬ ‫در فیلم ها حاضر م ی ش��ود اما بازیگران ما ب رای زیبا دیده شدن (به زعم شان) در تنها گستره‬ ‫یزنند که تازه نتیجه اش قیافه ای مصنوعی‬ ‫پی ش رو یعنی سینمای ای ران‪ ،‬دست به هر کاری م ‬ ‫و غی ر عادی و غی ر قابل باور است‪ .‬واقعا ایا زیبای ی شناسی جامعه ما تغییر کرده و مردم ما از‬ ‫قیافه های مصنوعی خوش شان م ی اید یا من نم ی دانم این همه تالش ب رای چیست؟» ‪g‬‬ ‫مجموعه ش��عر جدید علیرضا به رامی با نام «غم صدای تو یعنی‪ »...‬منتشر شد‪« .‬این‬ ‫مجموعه که گزیده ای از غزل های شاعر را دربر دارد‪ ،‬از سوی نشر نیماژ‪ ،‬در سری پازل شعر امروز‬ ‫انتشار یافته است‪ .‬مجموعه «غم صدای تو یعنی‪ »...‬درواقع گزیده ای از مجموعه شعر «تا اخر‬ ‫دنیا ب رایت می نویسم» است که اواخر سال ‪ 1386‬به همت نشر داستان سرا منتشر شد‪ ،‬به اضافه ‬ ‫گزیده غزل های سروده شده پس از ان‪ .‬کتاب «تا اخر دنیا ب رایت م ی نویسم» خود‪ ،‬گزیده غزل های‬ ‫سروده شده از سال‪ 1370‬تا‪ 86‬بود‪ .‬در کتاب «غم صدای تو یعنی‪ »...‬عالوه بر غزل ها‪ ،‬بخشی هم‬ ‫به گزیده ای از نقدهای‪ 11‬منتقد دربار ه اثار علیرضا به رامی اختصاص یافته است‪ .‬به عنوان مثال در‬ ‫این کتاب از قول علیرضا طبایی م ی خ وانیم‪« :‬انچه غزل های به رامی را خ واندن ی تر م ی کند‪ ،‬نگاه‬ ‫ویژه او در این غزل ها به هستی انسان امروز و دغدغه ها و حساسی ت های او نسبت به سرنوشت‬ ‫انسانی است که در این عصر‪ ،‬ناگزیر از زیست روی قطع ه ای از خاک است‪ .‬نگاهی که بیانگر درک‬ ‫مشترک او از رنجی است که بر ادمی م ی رود‪ ،‬ان هم در جام ه استعاره‪ .‬اما غزل های او‪ ،‬بعد دیگری‬ ‫را هم ترسیم م ی کنند‪ .‬شاعر‪ ،‬از عاطفه و عشق و زیبایی و امید هم م ی گوید و اگر در ب رابر او‪ ،‬در‬ ‫روزنامه ها و صفحات رسانه‪ ،‬همه خبر از تجاوز‪ ،‬فقر‪ ،‬خون و چکمه است‪ ،‬اما او همه امیدها را‪ ،‬در‬ ‫پای یاس به قربانگاه نم ی برد‪ ،‬از امید م ی گوید و از عشق‪g».‬‬ ‫انتقاد نیکی کریمی از بازیگران سینما‬ ‫مجموعه غزل های علیرضا بهرامی‬ ‫پایان جادوگر سفید‬ ‫برونو متسو مغلوب سرطان شد‬ ‫دیـــدار‬ ‫مثلث شماره ‪194‬‬ ‫مرگ که بیاید‪ ،‬کاری از دست جادوگران هم ب رنم ی اید‪...‬‬ ‫سفید و س��یاه هم ندارد و این جمله ای است در وصف مرگ‬ ‫برونو متسو‪ ،‬مربی فرانس��وی که الاقل ب رای فوتبال ای ران‬ ‫نامی اشناس��ت‪ .‬هم به خاطر ان روزهایی که روی نیمکت‬ ‫تیم های رقیب در مقابل ای ران م ی نشست و هم به خاطر ان‬ ‫همه تیتر اولی که م ی گفت قرار است سرمربی تیم ملی ای ران‬ ‫شود و ما ذوق م ی کردیم اما مدت ها بود که متسو را در یک‬ ‫مسابقه بزرگ پیگیری م ی کردیم‪ .‬مسابقه ای بر سر زندگی‪...‬‬ ‫کم اوردن مربی در مقابل سرطان؛ خداحافظ‪.‬‬ ‫نام متسو در جام جهانی ‪ 2002‬بر زبان ها افتاد‪ ،‬ان روزها‬ ‫که توانست با تیم گمنام سنگال تیم ملی فرانسه را با همه‬ ‫بزرگانش که ب رای دفاع از عنوان قهرمانی جام جهانی ‪1998‬‬ ‫امده بودند‪ ،‬شکس��ت دهد‪ .‬مردی با قیافه عجیب و موهای‬ ‫پریشان و بلند که رویاهای بزرگ در سر داشت‪ .‬برونو متسو‬ ‫در سال ‪ ۱۹۵۴‬در نزدیکی شهر نور‪ ،‬در شمال کشور فرانسه‬ ‫به دنیا امد‪.‬اودر س��ال ‪ 1963‬و در سن ‪ 9‬سالگی به عضویت‬ ‫تیم دانکرک درامد و از انجا به تجربه اندوزی در زمینه بازی‬ ‫فوتبال پرداخت‪ .‬متسو در سال ‪ 1970‬از تیم دانکرک فرانسه‬ ‫جدا شد و با تیم اندرلشت بلژیک قرارداد ‪ 3‬ساله بست‪ .‬متسو‬ ‫تا سال ‪ 1987‬که از بازی فوتبال خداحافظی کرد در تیم های‬ ‫مطرحی چون لیل و نیس فرانسه بازی کرد اما هی چ گاه در‬ ‫تیم ملی کشورش بازی نکرد‪ .‬پس از جدایی از بازی فوتبال‪،‬‬ ‫به مربیگ��ری رو اورد و در ابت��دا در تیم ه��ای غیرمطرح به‬ ‫مربیگری پرداخت اما پس از رس��اندن تیم ملی س��نگال به‬ ‫مرحله یک چهارم نهایی جام جهانی ‪ 2002‬به شهرت رسید‪ .‬در‬ ‫کارنامه مربیگری برونو متسو‪ ،‬حضور در تیم های باشگاهی‬ ‫چون لیل‪ ،‬والنسین‪ ،‬سدان‪ ،‬العین‪ ،‬الغ رافه و االتحاد به چشم‬ ‫م ی خورد‪ .‬وی همچنین به عنوان سرمربی در تیم های ملی‬ ‫س��نگال‪ ،‬امارات متحده عربی و قطر حضور داش��ته است‪.‬‬ ‫برونو متسو در خرداد سال ‪ )2012( 1391‬با مسئوالن باشگاه‬ ‫پرسپولیس به توافق اولیه ب رای احراز پست سرمربی این تیم‬ ‫رسید‪ .‬متسو در زمان حضورش در سنگال اسالم اورد‪ ،‬اسم‬ ‫خودش را به عبدالکریم تغییر داد و زمانی که سرمربی العین‬ ‫بود توانس��ت به مقام قهرمانی لیگ قهرمانان اسیا برسد‪.‬‬ ‫ت و پنجه نرم کردن با بیماری‬ ‫برونو متسو پس از مدت ها دس ‬ ‫مهلک سرطان رود ه بزرگ در بیمارستانی در کشورش بدرود‬ ‫حیات گفت‪ .‬او زمان��ی در مورد بیماری س��رطان گفته بود‪:‬‬ ‫«این روزها در بازی زندگ ی ام بازی م ی کنم‪ .‬فعال در نیمه اول‬ ‫هستم و قبل از اینکه کار به وقت اضافه بکشد م ی خواهم‬ ‫برنده بازی شوم‪ .‬شوک ابتال به س��رطان شوک وحشتناکی‬ ‫اس��ت ولی من مثبت فکر م ی کنم و نم ی خواهم دس��ت از‬ ‫مبارزه با این بیماری بردارم‪ »...‬و اخر کار این بیماری بود که‬ ‫او را شکست داد‪g .‬‬ ‫پیشخوان جهانی‬ ‫مشکل‬ ‫اسیایی اوباما‬ ‫روی جلد‬ ‫تایم‬ ‫صفحاتویژه‬ ‫اقتصادی‬ ‫اکونومیست‬ ‫خدمات گران‬ ‫کلیسا سوژه‬ ‫اشپیگل‬ ‫‪83‬‬ ‫امام جمعه ایالم‪:‬‬ ‫اعتماد مردم مهمترین پشتوانه بانک مهر اقتصاد است‬ ‫کوتاه از اقتصاد مثلث شماره ‪194‬‬ ‫نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه ایالم در دیدار با‬ ‫کارکنان بانک مهر اقتصاد استان‪ ،‬مهمترین پشتوانه مجموعه‬ ‫مهر را اعتماد مردم دانس��ت‪ .‬به گزارش روابط عمومی بانک‬ ‫مهر اقتصاد‪ ،‬حجت االسالم والمس��لمین محمدنقی لطفی‪،‬‬ ‫نماینده ولی فقیه در استان مهمترین پشتوانه مجموعه مهر‬ ‫را اعتماد مردم دانس��ت و گفت‪« :‬قانون بانک��داری بدون ربا‬ ‫یکی از دس��تاوردهای مهم نظام اسالمی است که امیدواریم‬ ‫بانک ها و موسس��ات مالی در راه اجرایی شدن صد در صدی‬ ‫ان گام بردارند‪ ».‬امام جمعه ایالم به نامگذاری امسال مبنی بر‬ ‫حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی توسط رهبر معظم انقالب‬ ‫اسالمی اشاره کرد و افزود‪« :‬بی تردید بانک ها با ارائه تسهیالت‬ ‫به بخش تولید‪ ،‬صنعت و کشاورزی می توانند در تحقق حماسه‬ ‫اقتصادی نقش مهمی ایفا کنند چرا که بنگاه های اقتصادی‬ ‫نقش زیربنایی در اقتصاد هر کشوری دارند‪ ».‬در ادامه‪ ،‬شهاب‬ ‫زارعی ‪ -‬مدیرکل شعب استان ایالم – با بیان اینکه بانک مهر‬ ‫اقتصاد اجرای بانکداری اس�لامی را ماموریت و رسالت خود‬ ‫می داند‪ ،‬گفت‪« :‬مجموعه مهر با اقدامات بزرگی که در راستای‬ ‫پیاده سازی بانکداری بدون ربا ترتیب داده‪ ،‬تالش دارد تا خود را‬ ‫به عنوان نگین بانکداری اسالمی در کشور مطرح کند و الگویی‬ ‫عملی در این زمینه برای سایر بانک ها باشد‪ ».‬زارعی افزود‪:‬‬ ‫«تاسیس اداره بانکداری اسالمی و تشکیل کمیته فقهی‪ ،‬از‬ ‫جمله اقدامات بی نظیری است که در بانک مهر اقتصاد انجام‬ ‫شد و متعاقب ان تمامی قراردادهای بانک به لحاظ انطباق با‬ ‫احکام شرع مقدس‪ ،‬مورد بازنگری قرار گرفت‪ ».‬مدیرکل شعب‬ ‫استان ایالم خاطر نشان کرد‪« :‬برگزاری دوره های اموزشی‬ ‫بانکداری اسالمی برای کارکنان‪ ،‬پرداخت مابه التفاوت سود‬ ‫قطعی و علی الحس��اب به س��پرده گذاران‪ ،‬برگزاری مسابقه‬ ‫بزرگ بانکداری اسالمی و برپایی نمایشگاه در هفته بانکداری‬ ‫اس�لامی از جمله مهم ترین اقدامات بانک مه��ر اقتصاد در‬ ‫راس��تای پیاده س��ازی و ترویج فرهنگ بانکداری بدون ربا‬ ‫محسوب می شوند‪».‬‬ ‫ایت اهلل باریک بین‪ :‬خدمات بانک مهراقتصاد‬ ‫شایسته تقدیر است‬ ‫‪l‬کارکن��ان بانک مهر اقتصاد اس��تان قزوی��ن نیز با‬ ‫دیدار مدیران و کارکنان رجاء با خانواده شهید تهرانی مقدم‬ ‫در استانه دومین سالگرد شهادت سردار سرلشکر دکتر‬ ‫حسن تهرانی مقدم‪ ،‬مدیران و کارکنان شرکت حمل و نقل‬ ‫ریلی رجاء با خانواده این شهید بزرگوار دیدار کردند‪ .‬مهندس‬ ‫ناصر بختیاری ضمن گرامیداشت مقام شامخ شهدا به ویژه‬ ‫دو شهید عزیز در خانواده تهرانی مقدم‪ ،‬گفت‪« :‬ما خودمان‪،‬‬ ‫افتخار و عزتمان‪ ،‬همچنین س��ربلندی مان را مدیون شهدا‬ ‫از جمله شهید حاج حسن تهرانی مقدم هستیم‪ ».‬مدیرعامل‬ ‫‪84‬‬ ‫رجاء خاطر نشان کرد‪« :‬س��ربازان گمنام امام زمان (عج) در‬ ‫همه جای انقالب حضور داشته و با همه هستی و جانشان‪ ،‬با‬ ‫اخالص خود را در راه انقالب و نظام فدا می کنند‪ ».‬وی ضمن‬ ‫ادای احترام به مادر‪ ،‬برادر و بس��تگان شهیدان تهرانی مقدم‬ ‫افزود‪« :‬به هیچ عنوان خدمات و بزرگ��واری این عزیزان را‬ ‫فراموش نکرده و با تالش و کار جهادی سعی می کنیم تا کمی‬ ‫از عظمت و بزرگی انها را پاس داشته و در عمل ادامه دهنده‬ ‫ایت اهلل باریک بین نماینده ولی فقیه در اس��تان قزوین دیدار‬ ‫کردند‪ .‬ایت اهلل هادی باریک بین‪ ،‬نماینده ولی فقیه در استان‬ ‫قزوین در این دیدار اظهار داش��ت‪« :‬ام��روز در نظام مقدس‬ ‫جمهوری اس�لامی‪ ،‬بانکداری اس�لامی امری مهم اس��ت‬ ‫که نباید مورد غفلت واقع ش��ود‪ ».‬ایت اهلل باریک بین ضمن‬ ‫قدردانی از تالش تمام کارکنان بانک ها در استان به خصوص‬ ‫کارکنان بانک مهر اقتصاد گفت‪« :‬با گزارش��ی که مدیرکل‬ ‫بانک مهر اقتصاد اس��تان ارائه داد برنامه های مناسبی برای‬ ‫ارائه خدمات بانکی توسط مجموعه مهر انجام شده که شایسته‬ ‫تقدیر اس��ت‪ ».‬وی با اشاره به حس��اس بودن کار در بانک ها‬ ‫و موسس��ات مالی افزود‪« :‬باید تمام ت�لاش و همت خود را‬ ‫برای سرعت بخشیدن به امور ارباب رجوع به کار گیرند‪ ».‬وی‬ ‫ضمن تاکید بر اشنایی بیشتر مردم با قوانین بانکداری و عقود‬ ‫اسالمی اظهار کرد‪« :‬مدیران ش��عب بانک ها باید مردم را با‬ ‫نحوه دریافت وام اشنا کنند تا در زمان بازپرداخت وام با مشکل‬ ‫روبه رو نشوند‪ ».‬امام جمعه قزوین با اشاره به ارتباط بین حوزه‬ ‫علمیه و بانک ها گفت‪« :‬بهتر اس��ت بانک ها با مدارس حوزه‬ ‫علمیه ارتباط برقرار کنند تا ضمن بهره مندی از محضر اساتید‬ ‫برجسته حوزه علمیه‪ ،‬با قوانین بانکداری در اسالم بیشتر اشنا‬ ‫شوند‪ ».‬ایت اهلل باریک بین افزود‪« :‬با دعوت از شخصیت های‬ ‫برجسته حوزوی در نماز جمعه نیز می توانید اطالعات بیشتری‬ ‫در زمینه بانکداری اس�لامی و قوانین مربوط به ان در اختیار‬ ‫مردم و نمازگزاران قرار دهید‪ ،‬چرا که ایات و احادیث فراوانی در‬ ‫رابطه با مسائل مالی و عقود اسالمی از ائمه معصومین(ع) وجود‬ ‫دارد که باید انها را به خوبی و با دقت زیاد مدنظر قرار دهید‪».‬‬ ‫در ادامه محمد تقی نوروزی ‪ -‬مدیرکل استان قزوین ‪ -‬نیز در‬ ‫این دیدار با اش��اره به فعالیت های بانک مهر اقتصاد در زمینه‬ ‫بانکداری بدون ربا‪ ،‬گفت‪« :‬رسانه ها می توانند در اطالع رسانی‬ ‫و اشنایی بیشتر مردم با قوانین بانکی و نیز عقود اسالمی نقش‬ ‫مهمی ایفا کنند و مجموعه مهر در استان ضمن اعالم امادگی‬ ‫برای همکاری با رسانه ها تالش می کند با خدمات مطلوب تر‪،‬‬ ‫زمینه جلب رضایت بیشتر عموم مردم و ارباب رجوع را به خوبی‬ ‫فراهم کند‪ ».‬نوروزی افزود‪« :‬بانک اقتصاد مهر استان قزوین‬ ‫طی مدت فعالیت خود با تالش و همدلی کارکنان خود توانسته‬ ‫است در جلب رضایت مشتریان موفق عمل کند‪g».‬‬ ‫راهشان باشیم‪ ».‬سردار محمد تهرانی مقدم – برادر شهیدان‬ ‫حسن و علی تهرانی مقدم ‪ -‬از حضور مدیران و کارکنان رجاء‬ ‫در منزل شهید قدردانی کرد‪ .‬وی با اشاره به فعالیت رجاء در‬ ‫عرصه خدمات رسانی به مسافران به ویژه زائران بارگاه امام‬ ‫رضا (ع ) گفت‪« :‬خدمت در راه خدا و خلق خدا عبادت محسوب‬ ‫می ش��ود‪ ».‬محمد تهرانی مقدم با گرامیداشت یاد و خاطره‬ ‫شهدای دفاع مقدس افزود‪« :‬به واسطه توسل به ائمه اطهار و‬ ‫مقام شهدا‪ ،‬تمام گرفتاری ها و غم ها برطرف می شود‪ ».‬وی‬ ‫ضمن یاد اوری خاطرات دو برادر شهید خود – حسن و علی‬ ‫– خاطرنشان کرد‪« :‬هر دو شهید بزرگوار سیر و سلوکشان را‬ ‫از مساجد اغاز کرده و ضمن اشنایی با قران و ائمه اطهار‪ ،‬در‬ ‫تمام فعالیت های قبل و بعد از انقالب مشارکت فعال داشتند‪».‬‬ ‫تهرانی مقدم به چاپ و توزیع اطالعیه های امام (ره) در قبل‬ ‫از پیروزی انقالب و حضور داوطلبانه در فعالیت های انقالب‬ ‫و جنگ تحمیلی توسط هر دو ش��هید گرانقدر اشاره کرد و با‬ ‫بیان نقش حاج حسن تهرانی مقدم به عنوان فرمانده موشکی‬ ‫جنگ و پس از ان گفت‪« :‬اثار و ب��رکات اقدامات این عزیز‬ ‫حتی بعد از ش��هادت او نیز کامال مشهود است‪ ».‬وی ضمن‬ ‫قدردانی از مهندس بختیاری و همکارانشان افزود‪« :‬اشنایی‬ ‫ما با اقای مهندس بختیاری از س��ال های گذشته در نیروی‬ ‫مقاومت بود که همکار و همرزم بودیم و سوابق روشن ایشان‬ ‫همچنین تدبیر وی را در عرصه های مختلف خدمت رسانی‬ ‫به هموطنان شاهد هستیم‪ ».‬این دیدار روز شنبه ‪ 20‬مهرماه‬ ‫در محل حسینیه و دفتر خیریه شهدای والیت‪ ،‬واقع در خانه‬ ‫شهیدان حسن و علی تهرانی مقدم انجام شد‪g .‬‬