ماهنامه مثلث شماره 218

‫درباره شکاف‬ ‫دالور‪ /‬دلواپس‬ ‫هفته نامه خبری‪،‬تحلیلی‪ /‬سال پنجم‪ /‬شماره دویست و هجده ‪ 29 /‬اردیبهشت ‪ 88 /1393‬صفحه‪5000/‬تومان‬ ‫کیش وین به ژنو‬ ‫ایا عدم پیشرفت در وین ‪ ،4‬سرنوشت توافق جامع‬ ‫را به خطر انداخته است؟‬ ‫اختصاصی مثلث از وین؛ ایران و ‪ 5+1‬بر سر چه‬ ‫مواردی اختالف دارند؟‬ ‫ایا دو طرف مذاکرات می توانند راهی برای عبور از اچمز بیابند‬ ‫چ را علی الریجانی از دولت‬ ‫حسن روحانی حمایت م ی کند‬ ‫چ را در مصر دموک راسی شکل‬ ‫نم ی گیرد؟‬ ‫گزارش ها و عکس های‬ ‫تیم اعزامی مثلث به وین‪4‬‬ ‫مایکل مان در گفت و گو با مثلث‪:‬‬ ‫دررسیدنبهتوافقجدیهستیم‬ ‫چرا اشتون وظریفمصاحبهمشترکنداشتند؟‬ ‫پیام های دیپلمات ارام به غرب‬ ‫سکوت اقای وزیر‬ ‫دوم مناظره سوم‬ ‫سکانس ِ‬ ‫افشاگری نیمهکاره‬ ‫چرا به جای فهرست ‪ 575‬نفره‬ ‫نام ‪ 112‬نفر اعالم شد؟‬ ‫عکس اختصاصی مثلث‪ /‬تقی میری‪-‬وین‬ ‫راستگرایان‬ ‫ائتالفمیکنند؟‬ ‫سایه استبداد شرقی‬ ‫باالی سر قاهره‬ ‫یادداشتسردبیر؛‬ ‫چپوراستجدیدسیاستای رانحول‬ ‫محورمذاک راتهستهایشکلمیگیرد؟‬ ‫وقت همت‬ ‫وکذلکجعلنکمامهوسطالتکونواشهداعلیالناس‬ ‫ویکونالرسولعلیکمشهیدا‬ ‫هفته نامه سیاسی‪ ،‬فرهنگی با رویکرد خبری‪ ،‬تحلیلی‬ ‫صاحب امتیاز و مدیر مسئول‪ :‬مصطفی اجورلو‬ ‫سردبیر‪ :‬سعید اجورلو‬ ‫این صحیح اس��ت که ملت اگ��ر بیدار‬ ‫باش��د‪ ،‬چنانکه بود و متحد باشد‪ ،‬چنانکه بود‬ ‫و مسیرش معلوم باش��د‪ ،‬چنانکه بود و الهی‬ ‫باشد‪ ،‬چنانکه بود‪ ،‬واضح است که هیچ قدرتی‬ ‫نم ی تواند با ان مقابله کند‪.‬‬ ‫چنانکه دیدی��د که با مجه��ز بودن ان‬ ‫قدرت شیطانی به همه جهازات و با پشتیبانی‬ ‫همه دول از او‪ ،‬یعن��ی دولت های اسالم ی و‬ ‫دولت ه��ای غی راسالم��ی و ابرقدرت ها همه‬ ‫پشتیبانی کردند از ان مع ذلک نتوانس��تند‪.‬‬ ‫این معلوم است لکن نباید ماغافل باش��یم از یک مطلب؛‬ ‫و ان اینکه االن که ما در این جلس��ه هس��تیم اگر مطالعه‬ ‫کنیم حاالت ملت را‪ ،‬م ی بینیم ان ش��وری ک��ه در اول بود‬ ‫کمتر شده است‪.‬‬ ‫این را نبای��د فراموش کنیم‪ .‬ان وق��ت که همه مردم‬ ‫م ی ریختن��د در خیابان ه��ا همه ش��ان‪ ،‬هم��ه م ی ریختند‬ ‫در خیابان ه��ا و فری��اد م ی زدن��د «ا هلل اکب��ر» و ش��اه‬ ‫را نم ی خواستن��د و جمه��وری اسالم��ی را م ی خواستن��د‪،‬‬ ‫ان وق��ت یک ش��ور بس��یار عجی��ب خدای��ی ب��ود و با‬ ‫همان ش��ور پیش بردند و با همان ش��ور و ش��عف رای به‬ ‫جمهوری اسالم ی دادند ک��ه از صد‪ ،‬نود و ن��ه و نیم گفته‬ ‫م ی شود که رای دادند که در دنیا سابقه نداشت‪ .‬اما حاال مثل‬ ‫‪14- 21‬‬ ‫گفتارها‬ ‫بند(م)مجوزمیخواهد؟‬ ‫خانه امکجاست؟‬ ‫تکنولوژی‪:‬خطریاناجی؟‬ ‫‪22- 45‬‬ ‫سیاست‬ ‫درباره شکاف دالور‪ /‬دلواپس‬ ‫ظریفدرسکوت‬ ‫پیامدیپلماتارامبه‪5+1‬‬ ‫‪46- 51‬‬ ‫سیاست‬ ‫راستگرایان ائتالفمیکنند؟‬ ‫ریاستالریجانیبرایدولتبهتراست‬ ‫تحریریه‪:‬‬ ‫مثلث؛ هفته نامه ای خبری‪ ،‬تحلیلی است که سعی دارد روایتی منصفانه‬ ‫و عادالنه از واقعیت ها ارائه دهد‪ .‬نامش تمثیل و اش�اره ای اس�ت به س�ه‬ ‫ضلع استقالل‪ ،‬ازادی و جمهوری اسالمی‪ .‬مرامش تقویت گفتمان انقالب‬ ‫اسلامی‪ ،‬چارچوبش اسلام‪ ،‬انقالب‪ ،‬امام و رهبری‪ ،‬ارمانش گس�ترش‬ ‫و س�یادت اسلام خواهی در سراس�ر جهان و عزت مسلمانان‪ ،‬توسعه و‬ ‫پیشرفت ایران اسلامی و رفاه مردم شریف ایران و رونق گرفتن عدالت‪.‬‬ ‫مرزش رواداری و تالیف قلوب اهالی انقالب و ایستادگی در برابر مقابالن‬ ‫گفتمانی و عملی نظام و س�یاق و مشرب مان نجابت قلم و روزنامه نگاری‬ ‫مومنانه و تالش در جهت رونق گرفتن سنت گفت وگو میان فرهیختگان و‬ ‫نخبگان کشور است‪ .‬امیدواریم که در روایت مان صادق‪ ،‬بر مرام مان مستمر‬ ‫و دائم‪ ،‬بر چارچوب مان مستقر‪ ،‬بر ارمان مان مومن‪ ،‬بر مرزهایمان مراقب و‬ ‫هوشیار و بر سیاق مان استوار بمانیم‪.‬‬ ‫دبیرتحریریه‪:‬مصطفیصادقی‬ ‫مشاورهنریسردبیر‪:‬یحییپاکدل‬ ‫سیاست‪ :‬مصطفی صادقی(دبیر)‪ -‬علی حاجی ناصری‪ -‬امیدکرمانی ها‬ ‫حنیف غفاری‪ -‬داوود حشمتی ‪ -‬زهره دیانی ‪ -‬یاسین سیف االسالم‬ ‫فرهنگ‪ :‬علی رضا بهرامی(دبیر)‬ ‫اقتصاد‪ :‬مهدی خاکی فیروز(دبیر) ‪ -‬سیدفراز جبلی ‪ -‬لیال لطفی‬ ‫سارا ترابی‪ -‬اشکان روزرخ ‪ -‬ادریس هیئتی‬ ‫تاریخ و گفتارها‪ :‬مصطفی شوقی(دبیر)‪ -‬زهیر توکلی ‪ -‬حمید عزیزی‬ ‫بین الملل ‪ :‬سعیده سادات فهری (دبیر)‬ ‫دیدار‪ :‬افشین خماند(دبیر)‬ ‫بازار‪ :‬تقی میری (دبیر) ‬ ‫ورزش‪ :‬مهدی ربوشه (دبیر)‬ ‫اینکه ملت با دسیس ه هایی که وجود دارد افتادند دنبال اینکه‬ ‫ما احتیاج به خانه داریم‪ ،‬ما احتیاج به ک��ار داریم‪ ،‬ما احتیاج‬ ‫به زندگی داریم‪.‬‬ ‫از ان قدرت ابتدای��ی که همه یک جهت داش��تند و‬ ‫فراموش کرده بودند گرفتاری های خودشان را‪ ،‬م ی ریختند‬ ‫در خیابان‪ ،‬هیچ کدام به فکر این نبودند که ما حاال کار داریم‬ ‫یا کار م ی خواهیم ی��ا خانه م ی خواهی��م‪ ،‬اصال این مطرح‬ ‫نبود ان وقت‪.‬‬ ‫حاال وقتی است ک��ه همه همت کنی��د‪ .‬نگذارید ان‬ ‫ش��وری که در مردم بود‪ ،‬ان اجتماع و اتح��ادی که بود‪ ،‬ان‬ ‫وحدت کلمه ای که بود‪ ،‬ان خدایی بودن کارشان‪ ،‬ان تحولی‬ ‫که در مردم از حیث اخالق و تعاون پیدا شده بود از بین برود‪.‬‬ ‫همین امروز ی��ا دیشب بود که یکی ک��ه در همین‬ ‫معرکه ها بوده گفت که وقتی که یک ساندویچ را یک‬ ‫کسی توی خانه م ی اورد به یک کسی م ی داد‪ ،‬ان تا‬ ‫ان اندازه م ی شد تکه تکه اش کند تکه تکه م ی کرد و‬ ‫م ی داد به دیگران؛ خودش استفاده نم ی کرد‪.‬‬ ‫تا ان اندازه که م ی ش��د تکه کند تکه م ی کرد‪.‬‬ ‫لقمه لقمه م ی داد به اشخاص؛ زن و مرد و کوچک و‬ ‫بزرگ با هم یک حس تعاون یک حس محبت پیدا‬ ‫شده بود که همین معنا اسباب این شد که بحمداهلل‬ ‫دشمن را از میدان بیرون کردیم‪.‬‬ ‫اگ��ر بتوانیم همین معنا را حفظ بکنیم ش��ک‬ ‫نکنید که پیروزیم‪.‬‬ ‫دبیراجرایی‪ :‬سمانه مومنی‬ ‫مدیر هنری‪ :‬نیما ملک نیازی‬ ‫گرافیک و صفحه ارایی‪ :‬فاطمه قنائی ‪ -‬علی اجورلو‬ ‫عکس و پردازش تصاویر‪ :‬هومن سلیمیان ‪ -‬امیر طالیی کیوان‬ ‫عدنان جعفری و محمد برنو‬ ‫تصحیح‪ :‬ژیال شاکری ‪ -‬امیر عزیزی‬ ‫حروفچینی‪ :‬داود حشمتی‬ ‫مدیر مالی‪ :‬محمد پالیزدار‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬تقی میری‬ ‫بازرگانی و بازاریابی‪ :‬محمدعلیاجورلو‬ ‫امور اداری‪ :‬محمد شکراللهی‪ ،‬علیرضا اسدالهی و محمد مومنی‬ ‫انفورماتیک‪ :‬شهرام زحمتی‬ ‫ناظر چاپ‪ :‬بابک اسکندرنیا‬ ‫با تشکر از‪ :‬مهندس فتاح ‪ -‬مهندس مهردادی ‪ -‬دکتر اسماعیل تبار‬ ‫دکترایت الهابراهیمی‪-‬دکترغالم حسینتقینتاج‪-‬حسینزندی‬ ‫احمد طالیی ‪ -‬مهندس صدوقی ‪ -‬حسین مجاهدی ‪ -‬حاج اقاتوکلی‬ ‫هادی انباردار ‪ -‬ابراهیم صفرلکی‪ -‬دکتر زارعیان ‪ -‬علیرضا حسن زاده‬ ‫سید حمید خالقی‬ ‫‪52- 57‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫بدهکاربانکیبودن یکمزیتشدهاست‬ ‫افشاگرینیمه کاره‬ ‫زنجیرصدهزارمیلیاردتومانیبرپایتولید‬ ‫فهرستیکهزمستان‪ 91‬تهیهشدهاست‬ ‫‪58-75‬‬ ‫بین الملل‬ ‫‪ 28‬مرداد مصر‬ ‫بازیپوتینباغرب‬ ‫طالبانافریقا‬ ‫شکست انقالب تخیلی‬ ‫‪76-83‬‬ ‫دیدار‬ ‫تعالیدرحکمت‬ ‫روزگار وصل‬ ‫حاج احمدمتوسلیان‬ ‫کمترینممیزی‪،‬کمترینتاخیر‬ ‫طراح جلد‪ :‬یحیی پاکدل‬ ‫عکس جلد‪ :‬تقی میری‬ ‫درباره شکاف‬ ‫دالور‪ /‬دلواپس‬ ‫هفتهنامهخبری‪،‬تحلیلی‪ /‬سال پنجم‪ /‬شماره دویست و هجده ‪ 29 /‬اردیبهشت ‪ 88 /1393‬صفحه‪5000/‬تومان‬ ‫کیش وین به ژنو‬ ‫ایا عدم پیشرفت در وین ‪ ،4‬سرنوشت توافق جامع‬ ‫را به خطر انداخته است؟‬ ‫اختصاصی مثلث از وین؛ ایران و ‪ 5+1‬بر سر چه‬ ‫مواردی اختالف دارند؟‬ ‫ایا دو طرف مذاکرات میتوانند راهی برای عبور از اچمز بیابند‬ ‫راستگرایان‬ ‫ائتالفمیکنند؟‬ ‫چ را علی الریجانی از دولت‬ ‫حسن روحانی حمایت میکند‬ ‫سایه استبداد شرقی‬ ‫باالی سر قاهره‬ ‫چ را در مصر دموک راسی شکل‬ ‫نمیگیرد؟‬ ‫گزارش ها و عکسهای‬ ‫تیم اعزامی مثلث به وین‪4‬‬ ‫مایکل مان درگفت و گو با مثلث‪:‬‬ ‫دررسیدنبهتوافقجدیهستیم‬ ‫چرا اشتون وظریفمصاحبهمشترکنداشتند؟‬ ‫پیامهای دیپلمات ارام به غرب‬ ‫سکوت اقای وزیر‬ ‫سکانس دومِ مناظره سوم‬ ‫افشاگری نیمهکاره‬ ‫چرا به جای فهرست ‪ 575‬نفره‬ ‫نام ‪ 112‬نفر اعالم شد؟‬ ‫عکس اختصاصی مثلث‪ /‬تقی میری‪-‬وین‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬تلفن‪0912 - 5169927 :‬‬ ‫چاپ‪ :‬هنر سرزمین سبز‬ ‫توزیع‪ :‬نامه امروز‬ ‫نشانی ‪ :‬تهران‪ ،‬خیابان شهید بهشتی‪ ،‬خیابان پاکستان‪ ،‬کوچه دوازدهم‪،‬‬ ‫پالک ‪ ،24‬واحد ‪1‬‬ ‫تلفن ‪88171506-8 :‬‬ ‫یادداشتسردبیر؛‬ ‫چپوراستجدیدسیاستای رانحول‬ ‫محورمذاک راتهستهایشکلمیگیرد؟‬ ‫شماره پیامک‪3000411711 :‬‬ ‫شبکه اجتماعی‬ ‫بازتاب‬ ‫‪8‬‬ ‫مثلث | شماره ‪213‬‬ ‫به ما اس ام اس بزنید‪3000411711:‬‬ ‫چرا مثلث این هفته با تاخیر روی دکه رفت؟‬ ‫مثل�ث‪ :‬مثل��ث ب��رای پوش��ش مذاکرات‬ ‫هسته ای تیم خبری خود را به وین اعزام کرده بود‪.‬‬ ‫همین مساله موجب شد تا شماره جدید مثلث که‬ ‫حاوی پرونده وی‍ژه ای درباره مذاکرات هسته ای است‬ ‫با تاخیر دو روزه روی دکه برود‪.‬‬ ‫طرح جل��د هفته گذش��ته ش��ما که به‬ ‫مخالفان و موافقان مذاکرات هسته ای اختصاص‬ ‫یافته بود پرمعنا بود‪.‬‬ ‫اینک��ه در مس��اله دلواپس��ان و دالوران‬ ‫ ب ی طرفانه حرکت کردید قاب��ل تقدیر است‪ .‬مردم‬ ‫خودشان باید قضاوت کنند‪.‬‬ ‫چرا به مخالفان رون��د مذاکرات فضای‬ ‫صحبت نم ی دهید؟‬ ‫مثلث‪ :‬هفته نام��ه مثل��ث ب ر اساس مشی‬ ‫حرفه ای خود همواره فرصت و فضای اظهارنظر با‬ ‫استفاده از ظرفیت صفحات هفته نامه را فراهم کرده‬ ‫است‪ .‬مثلث در چند هفته اخیر با پرونده های ویژه‬ ‫در قالب گفت وگو‪ ،‬مناظره و یادداشت تالش کرده‬ ‫به صورت یکسان نظ رات متقابل را منعکس کند‪.‬‬ ‫باید ب��ه دولت روحانی کمک ش��ود تا از‬ ‫فضای فعلی عبور کند‪.‬‬ ‫مذاک��رات هس��ته ای را از سایت مثلث‬ ‫پیگیری م ی کردیم‪ .‬مثلث همیشه در اطالع رسانی‬ ‫حاضر است‪ ،‬چه در فض��ای سایبری و چه در قالب‬ ‫مجله‪.‬‬ ‫اینس��تاگرام مثلث فرصت خوبی را ب رای‬ ‫اطالع سریع از محتوای مجله فراهم ساخته است‪.‬‬ ‫باید دلواپس زندگی مردم باشیم نه زنده‬ ‫شدن جریان سیاسی خود‪ .‬امیدوارم این پیام من را‬ ‫سانسور نکنید‪.‬‬ ‫اینکه فرصت سخنرانی را از سعید جلیلی‬ ‫ی زشت‬ ‫و از ان سو سی د حسن خمینی بگیریم اقدام ‬ ‫و تقبیح شده است‪.‬‬ ‫خواهشمن��د است فرصت��ی را ب رای درج‬ ‫نظ رات تلفنی خوانندگان فراهم کنید‪ .‬مثل ستون‬ ‫«الو سالم» روزنامه ها‪.‬‬ ‫مثلث‪ :‬در نظر داریم یک جدول زمانی را به‬ ‫صورت مشخص اعالم کنیم که دبی ران مجله در‬ ‫تحریریه اماده پاسخگویی به مخاطبان باشند‪.‬‬ ‫چه کس��ی گفته حرف جبه��ه پایداری‬ ‫حرف همه اصولگرایان است؟‬ ‫چ��را توییتر و فی س ب��وک مثلث را فعال‬ ‫نم ی کنید؟‬ ‫مثل�ث‪ :‬در حال برنامه ریزی ب��رای استفاده‬ ‫بیشتر از ش��بکه های مختلف اجتماعی هستیم‪.‬‬ ‫البته تا انجا که خالف قانون نباشد‪.‬‬ ‫چرا اس ام اس هایی را که ب ر خالف دیدگاه‬ ‫جناحی شماست منتشر نم ی کنید‪.‬‬ ‫مثلث‪ :‬نگاهی به ست��ون پیامک ها در چند‬ ‫شماره اخیر نشان م ی دهد که تا انجا که از خطوط‬ ‫قرمز عبور نشده‪ ،‬همه نظ رات منتشر شده است‪.‬‬ ‫به اینستاگرام مثلث بپیوندید‬ ‫اینستاگرام هفته نامه مثلث فعال شده است‪ .‬کارب ران این شبکه اجتماعی‬ ‫م ی توانند ب��ا پیوستن به اینس��تاگرام مثلث تصاویر مربوط ب��ه هفته نامه را‬ ‫مشاهده کنند‪.‬‬ ‫دولت تنها یا دولت پیرو‬ ‫بازتاب های یک مقاله‬ ‫در میان اخبار و مطالب شماره پیشین هفته نامه مثلث‪،‬‬ ‫مقاله دولت تنها یا دولت پیرو ب��ا بازتاب های قابل توجهی در‬ ‫فضای رسانه ای مواجه ش��د‪ .‬مصطفی صادقی‪ ،‬دبیرتحریریه‬ ‫مثلث باتوجه ب��ه رخدادهای پی رامون دول��ت در چند ماه اخیر‬ ‫تالش کرده بود این مساله را بررسی کند که ایا انگونه که برخی‬ ‫منتقدان روحانی م ی گویند او با «دولتی تنها »مواجه شده است؟‬ ‫خبرگزاری دانشجویان ای ران(ایسنا) با انعکاس کامل این نوشتار‬ ‫تیتر «چرا کسی از روحانی دفاع نم ی کند؟» را ب رای ان برگزید‪.‬‬ ‫ایسنا این بخش از یادداشت مقاله مثلث را مورد توجه قرار داده‬ ‫بود‪« :‬اصالح طلبان به حداقل ها راضی ش��ده اند اما این ب رای‬ ‫شرایط امروز است‪« .‬چه کسی گفته انها همیشه به حداقل ها‬ ‫راضی خ واهند بود؟» این گزاره مهمی است‪ .‬یکی از دانشگاهیان‬ ‫اصولگرا اصطالح «دولت تنها» را برگزیده اما واقعیت این است‬ ‫که «حامیان»‪ ،‬دولت را «تنها» نخواهند گذاشت‪ .‬قرار نیست‬ ‫یداند روزهای‬ ‫کسی فعال از حسن روحانی عبور کند‪ .‬روحانی م ‬ ‫سختی پیش رو دارد‪ .‬او سرمایه گذاری بزرگی کرده روی غرب و‬ ‫روی پرونده هسته ای‪.‬از نظر اصالح طلبان دولت باید «تنهایی»‬ ‫را حس کند‪ ،‬همین‪ .‬باید نیاز ب��ه «حامی» را همیشه کنارش‬ ‫داشته باشد تا ب ر ترس از «تنها ش��دن» و مواجهه «ب ی یاور»‬ ‫با مخالفانی ک��ه رادیکال ترین مواضع را ه��ر روز به طریقی‬ ‫بیان م ی کنند‪ ،‬غلبه کند‪ .‬ب ی پی رایه بگوییم‪ ،‬انچه «ش��رکا»‬ ‫م ی خواهند این است‪« :‬دولت پیرو»؛ چیزی که شاید روحانی‬ ‫نخواهد‪ ».‬خبرگزاری اریا هم با بازنش��ر این مقاله این بخش‬ ‫از مطلب را برجسته کرده بود‪« .‬حسن روحانی رئی س جمهور‬ ‫مهمی از قدرت رسمی کشور‬ ‫ ‬ ‫است‪ .‬او اکنون صاحب بخ��ش‬ ‫است‪ .‬همین گزاره کافی است تا افراد زیادی هم نشینش شوند‪.‬‬ ‫مثل هاشمی‪ ،‬نه مثل خاتمی‬ ‫روحانی رئی س جمهور است اما نه ‬ ‫و نه مثل احمدی نژاد‪ .‬او قدرت خود را شریک است با دیگران‪،‬‬ ‫دیگرانی مثل هاش��می‪ ،‬دیگرانی مثل اصالح طلبان‪ .‬پس در‬ ‫چنین ش��رایطی از نظر اصالح طلبان او باید اقتضای شراکت‬ ‫را رعایت کند‪ .‬ش��راکت اصولی دارد‪ .‬طبیعی است که روحانی‬ ‫نم ی خواهد رئی س جمهور یک دوره ای باشد‪ ،‬پس ریسک بر‬ ‫هم زدن قاعده ش��راکت را نخواهد کرد‪ .‬شرکا چه م ی خواهند‬ ‫و روحانی چه م ی خواه��د؟ این س��وال مهم ی است‪ ».‬سایت‬ ‫پارس نیوز هم با درج این مقاله به نقل از مثلث این سواالت را‬ ‫بازنشر کرده‪«:‬سامان دهندگان بدنه اجتماعی حسن روحانی در‬ ‫خرداد ‪ ۹۲‬چرا دست روی دست گذاشته و سکوت را بر هر اقدام‬ ‫دیگری ترجیح م ی دهند؟چرا از چهره ها و ژنرال های دولت هم‬ ‫چندان صدای بلندی شنیده نم ی شود؟» و نوشته بود‪«:‬پاسخ این‬ ‫سوال ها م ی تواند تکلیف « بدنه» را با « سر» مشخص کند‪».‬‬ ‫نقد متفاوت‬ ‫نصرت اهلل تاجیک در وبالگ خود نوشته است‪« :‬اگر‬ ‫بحث دلواپسی و بیان صادقانه ان نسبت به عملکرد دولت‬ ‫در سیاست خارجی باشد‪ ،‬اصالح طلبان‬ ‫ب رای خیلی از اتفاقاتی که افتاده و بعضا‬ ‫نیز در شرف تکوین هستند و در راس انها‬ ‫ب رای انقالب‪ ،‬نظام‪ ،‬کشور‪ ،‬مردم و جوانانی‬ ‫که در قدم اول فقط شغل م ی خواهند تا‬ ‫هم کرامت انسانی مردم ای ران حفظ شود‬ ‫و جامع ه ای انسانی و رو به توسعه داشته‬ ‫باشیم و هم مملکت روی خط تولید بیفتد‬ ‫دلنگران هس��تند‪ .‬اما صداقت و مسئولی ت پذیری ایجاب‬ ‫م ی کند جریان های سیاسی با ش��ناسنامه خود که بتوان‬ ‫گفته ها‪ ،‬مواضع‪ ،‬اقدامات و تحرکات سیاس ی شان را با گذشته‬ ‫انها مقایسه کرد به صحنه سیاسی بیایند‪.‬‬ ‫‪ .‬هم دلواپس��گرایی با برخورد انتقادی با‬ ‫دولت که حق و وظیف��ه همه جناح های‬ ‫سیاسی کشور اس��ت فرق م ی کند و هم‬ ‫نبای��د به گونه ای عمل کرد ک��ه برخورد‬ ‫انتقادی با سیاست خارجی دولت به شبهه‬ ‫مقاصد جناحی الوده شود تا بتواند اجماع‬ ‫ملی را ب رای حمایت از تصمیمات اساسی‬ ‫نظام‪ ،‬دولت و کشور در این حوزه را کار گیرد‪».‬‬ ‫حضور وزیر امورخارجه در‬ ‫اردوی تیم ملی فوتبال در وین‬ ‫واکنش جالب هاشمی‬ ‫به دلواپسان‬ ‫واکنش به «دلواپسی»‬ ‫ملی و حمایت تمامی اقشار م��ردم از هر گروه و جناحی که‬ ‫هستند بس��یار راهگشا خواهد بود‪ .‬در واقع م ی توان بدون‬ ‫هیچ گونه «دلواپسی» تیم مذاکره کننده هسته ای را حمایت‬ ‫کرد تا سرانجام کشور از این مقطع سرنوشت ساز با موفقیت‬ ‫گذر کند‪»...‬‬ ‫او در ادام��ه مطلبش م ی نویس��د‪« :‬روش��ن است که‬ ‫اتخاذ تاکتیک «نرمش قهرمانانه» ایجاد فرصت ب رای تداوم‬ ‫بخشیدن به راهبرد مقاومت در ب رابر زورگویی و ایستادگی در‬ ‫ب رابر زیاده خواه ی های دشمنان مردم ای ران است‪ .‬به همین‬ ‫دلیل در مذاکرات‪ ،‬ای��ران زمانی موفق م ی ش��ود که طرف‬ ‫مقابل به این جمع بندی برسد که اوال سیاست تحریم کارایی‬ ‫ندارد‪ .‬ثانیا ای ران چیزی فراتر از حقوق قانونی و مشروع خود‬ ‫نم ی خواهد و ثالثا ملت ای ران متحد و یکپارچه بدون دلواپسی‬ ‫حاضر است همه هزینه های الزم را ب رای تحقق حقوق مسلم‬ ‫خود بپردازد‪».‬‬ ‫وظیفه ما به جای دلواپسی چیست؟‬ ‫حس��ن بهشت ی پور در مطلب تازه خ��ود در وبالگش‬ ‫به تحلیل مذاک��رات هس��ته ای و وظیفه م��ردم در مقابل‬ ‫مذاکره کنندگان پرداخته است‪.‬‬ ‫این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی در مطلب خود‬ ‫نوش��ته است‪« :‬با توجه به اینکه طرف غربی سیاست های‬ ‫خود را در برداش��تن تحریم ها به ص��ورت «قطره چکانی»‬ ‫قرار داده است بای��د ای ران با اتخ��اذ تاکتیک های جدید این‬ ‫سیاست را خنثی کند‪ .‬یک��ی از راه های خنث��ی کردن این‬ ‫سیاست این اس��ت که بتوانیم کش��ور را از فروش نفت رها‬ ‫کنیم‪ .‬به این معنی ک��ه اقتصاد ای ران را ب��ه سمت وضعی‬ ‫ببریم که بدون ص��ادرات نفت‪ ،‬درامد کشور تامین ش��ود‪.‬‬ ‫با توجه به رهکردهای مقام معظم رهبری باید موضوع تحریم‬ ‫از مذاکرات جدا شود؛ اما این موضوع همزمان باید با حمایت‬ ‫همه جانبه از تیم مذاکره کننده هسته ای همراه شود‪ .‬وحدت‬ ‫تبریک توئیتر به ماهینی‬ ‫حس��ین ماهینی در ش��بکه مجازی توئیتر صفحه‬ ‫شخص ی اش را راه اندازی کرد و رئیس این شبکه هم به وی‬ ‫ب رای این حضور تبریک گفت‪ .‬در همین رابطه جک دورسی‪،‬‬ ‫رئیس شبکه توئیتر در اقدامی ب ی سابقه حضور ماهینی در‬ ‫شبکه توئیتر را به وی تبریک گفت‪ .‬این اولین بار است که‬ ‫چنین اقدامی از سوی رئیس توئیتر ب رای بازیکنان تیم ملی‬ ‫فوتبال کشورمان اتفاق م ی افتد‪ .‬گفتنی است به جز ماهینی‪،‬‬ ‫خلعتبری و س��ردار ازمون هم صفحه شخص ی ش��ان را در‬ ‫توئیتر راه اندازی کردند‪.‬‬ ‫اینها به تماشای چه امده اند؟‬ ‫محمدرضا نوروزپور در وبالگ خود با انتشار عکسی‬ ‫ی که در اینجا تجمع کرده اند ب رای‬ ‫نوشته است‪« :‬این مردم ‬ ‫تماشای اعدام نیامده اند‪ .‬شکر خدا دست هیچ کدامشان‬ ‫هم موبایلی ب رای فیلمبرداری صحنه نیست؛ کاری زشت‬ ‫و ناپس��ند که امید است ور بیفتد‪ .‬به هر حال اینها مردم‬ ‫خونگرم ش��هر روانسر کرمانشاه هس��تند که بر سر مزار‬ ‫مقتول��ی گردامده اند تا اولی��اء دم او را راض��ی کنند که از‬ ‫قصاص نفس قاتل در گذرد و او را ببخشد که فرموده اند‬ ‫در عفو لذتی است که در انتقام نیست‪ .‬گرچه تا این لحظه‬ ‫خبر موثق��ی در دست نیس��ت اما در ش��بکه اجتماعی‬ ‫توئیتر نقل ش��ده که این‬ ‫اق��دام انس��ان دوستانه‬ ‫موفقی ت امی��ز ب��وده‬ ‫است‪ .‬خ��دا روح مقت��ول را ش��اد کند‬ ‫و ب��ه خان��واده او صب��ر عط��ا کن��د‪ .‬بخشش و‬ ‫گذشت اگرچه شیرین است اما کار سختی است و از عهده‬ ‫دل های بزرگ برم ی اید‪ .‬امید است قاتل رهیده از چوبه دار‬ ‫نیز باقی عمر را ب��ه جب ران خطای ب��زرگ خود مشغول‬ ‫باشد و مایه خیر و برکت ب رای جامع ه ای که در ان زندگی‬ ‫م ی کند‪.‬‬ ‫تصویری از محمدباقر‬ ‫قالیباف شهردار تهران در‬ ‫کنار شهید شاطری‬ ‫در این س�تون نظراتی که مخاطبان‬ ‫س�ایت مثلث انالین روی خبره�ا داده اند‬ ‫منتشر م ی شود‪:‬‬ ‫محسن کوهکن در گفت وگو با مثلث انالین؛‬ ‫پایداری از مواضع خود عدول کرده است‬ ‫اقای کوهکن از ش��ما بعید است‪ .‬چرا از‬ ‫تجارب گذشته خود استفاده نم ی کنید‪ .‬یادتان رفته‬ ‫همیشه هنگام انتخابات انها چگونه رفتار م ی کنند‪.‬‬ ‫به نظ��رم همه طی ف ها ح��ق تصمیم گیری‬ ‫دارند‪ .‬دیگر زمان رفتارهای قبیله ای تمام شده است‪.‬‬ ‫نتیج��ه رفتارهای تفرق��ه افکنانه برخی‬ ‫گروه ها را در انتخابات سال ‪ 92‬دیدیم‪.‬‬ ‫اصولگرایی مساوی جبهه پایداری نیست‬ ‫و بالعکس‪ .‬همین!‬ ‫این جبهه پای��داری همان گروهی است‬ ‫که تا اخر هم مدافع احمدی نژاد ب��ود‪ .‬یادتان رفته‬ ‫احمدی نژاد با اصولگرایی چه کرد؟‬ ‫محم��ود احمدی ن��ژاد هی��چ ربطی به‬ ‫پایداری ها نداشت‪.‬‬ ‫حس�ن روحانی‪ :‬جوانان ما باید ش�بک ه های‬ ‫اجتماعی را به تصرف در اورند‬ ‫اقای روحانی باالخره تکلیف ما چیست؟‬ ‫عضو شبکه های اجتماعی بشویم یا خیر؟‬ ‫اینکه م ی گویند خودمان باید شبکه های‬ ‫اجتماعی درست کنیم مگر امکان پذیر است؟‬ ‫رئی س جمهور درست م ی گوید راه مقابله‬ ‫با ابزارهای نوین این چیزی نیست که ما در پیش‬ ‫گرفته ایم‪.‬‬ ‫به نظرم مس��ئوالن ذیرب��ط یکبار ب رای‬ ‫همیشه باید با یک جلس��ه مشت��رک تکلیف ما‬ ‫جوان ها را با شبکه های اجتماعی روشن کنند‪.‬‬ ‫همزمان با انتقاد از معترضان؛ محسن رضایی‬ ‫بار دیگر از تیم مذاکره کننده دفاع کرد‬ ‫س�لام بر اقا محس��ن که ح��رف حق را‬ ‫زده است‪.‬‬ ‫اقای رضایی! اینکه به صورت مس��تقیم‬ ‫به دفاع از تیم مذاکره کننده م ی پردازید هر چند که‬ ‫در انتخابات رقیب اقای روحانی بودید قابل تقدیر‬ ‫است‪ .‬رفتار اقایان عارف‪ ،‬الریجانی و قالیباف هم‬ ‫مانند شما قابل ستایش است‪.‬‬ ‫تی�م مذاکراتی ای�ران ب�ه تهران بازگش�ت؛‬ ‫‪5+1‬مانع اغاز نگارش توافقنامه جامع شد‬ ‫مثلث | شماره ‪213‬‬ ‫از اینکه خب رنگاران اعزامی شما به وین به‬ ‫صورت زنده و مستمر اخبار را در سایت مثلث منتشر‬ ‫م ی کردند سپاسگزاریم‪ .‬از طرف ما به همکارانتان‬ ‫خسته نباشید بگویید‪.‬‬ ‫واقع��ا از اینکه ژنو ‪ 3‬تک��رار نشد ناراحت‬ ‫هستیم‪.‬‬ ‫نگاش نکن ظریفه ‪ 6‬کشورو حریفه‪.‬‬ ‫ما که گفتیم اون��ا کنار نمی��ان خودتونو‬ ‫خسته نکنید‬ ‫تیم ای رانی بر سر منافع ملی ایس��تادگی‬ ‫ک��رد‪ .‬درود ب��ر اقای��ان ظری��ف‪ ،‬عراقچ��ی و‬ ‫تخت روانچی‪.‬‬ ‫بازتاب‬ ‫دیدار جمعی از اعضای‬ ‫شورای شهر تهران با‬ ‫سی د حسن خمینی‬ ‫روی خط مثلث انالین‪MOSALAS.IR :‬‬ ‫‪9‬‬ ‫تصویرنگاری‬ ‫روزانه حجم بس�یاری از عک س های خبری به ما م ی رس�د‪ .‬تعداد این‬ ‫عک س ها انقدر زیاد اس�ت که گاهی ب ه راحتی از کن�ار ان عبور م ی کنیم اما‬ ‫شاید بهتر باشد روی بعضی از عک س ها تامل بیشتری داشته باشیم‪ .‬مثلث‬ ‫در این صفحات‪ ،‬هفته را با مرور عک س ها از نو یاداوری م ی کند‪.‬‬ ‫رهبر معظم انقالب با حضور در س�تاد فرماندهی نیروی هوافضای سپاه پاس�داران انقالب اسالمی به مدت‬ ‫دو ساعت از نمایشگاه دستاوردهای این نیرو بازدید کردند‪.‬‬ ‫دیدار رئیس سازمان صدا وسیما از م ریوان‬ ‫درحاشیهجلسهمجمعتشخیصمصلحتنظام‬ ‫تصویرنگاری‬ ‫‪10‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫دیدار رئی س جمهور از مرکز سالمندان توحید ته ران به مناسبت روز پدر‬ ‫س�خنگوی وزارت امورخارج�ه ب�ا اظهارتاس�ف و‬ ‫نارضایتی از تصمی�م دادگاه�ی در ارژانتین ب رای‬ ‫لغو یادداشت تفاهم میان دو کشور درباره موضوع‬ ‫امیا گفت‪ «:‬این یادداشت تفاهم راهکار ب رای کشف‬ ‫لو فصل مس�ائل فی مابی�ن در این‬ ‫حقیقت و ح ‬ ‫رابطه بود‪».‬‬ ‫در اخرین جلس�ه ش�ورای مرکزی ح�زب کارگزاران‬ ‫ک رباس�چی دبی ر کل و لیالز قائم مقام و جهانگیری‬ ‫به عنوان رئیس شورای مرکزی حزب انتخاب شدند‪.‬‬ ‫بنابر تصمی م گیری ارکان حزب‪ ،‬رئیس شورای مرکزی‬ ‫در نق�ش رئیس پارلمان وظیف�ه ان را دارد که حکم‬ ‫دبیر کل را امضا و منتخب اعضا را تعیین کنند‪.‬‬ ‫به هنگام خروج ایت اهلل هاشمی رفسنجانی از دانشگاه امیرکبیر‪ ،‬جمعی از جوانان دلواپسی خود را به او‬ ‫اعالم کردندکه او با پیاده شدن از خودرو به میان این گروه از جوانان رفت و با انان گفت وگو کرد‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫محمد جواد ظ ریف‪ ،‬وزیر امور خارجه ای ران روز پنجشنبه پس از پایان دومین روز مذاک رات خود با ‪5+1‬‬ ‫در وین‪ ،‬وارد شهر کوهستانی والترسدورف ات ریش شد و از تم رینات تی م ملی فوتبال ای ران دیدن کرد‪.‬‬ ‫تصویرنگاری‬ ‫محمدجواد ظ ریف‪ ،‬وزیر امور خارجه در شب میالد امام علی (ع) و در م راسم ی با شکوه و‬ ‫معنوی به افتخار خادم ی حرم حضرت علی ابن موسی الرضا (ع) نایل شد‪.‬‬ ‫‪11‬‬ ‫پاپ ف رانس�یس‪ ،‬رهبر مذهبی کاتولی ک ها‬ ‫با خط�اب ق رار دادن کش�ورهای صادرکننده‬ ‫اسلحه‪ ،‬گفت‪« :‬انهایی که به تجارت اسلحه‬ ‫م ی پردازن�د‪ ،‬از صلح و حقوق بش�ر صحبت‬ ‫نکنند‪».‬‬ ‫مدودوف‪ ،‬نخس�ت وزیر روس�یه اعلام کرد‪:‬‬ ‫«روسیه موضع خود را در قبال مساله کریمه‬ ‫ب ه رغ�م عصبانی�ت برخ�ی کش�ورها تغییر‬ ‫نخواه�د داد‪ ».‬او گف�ت‪« :‬کریم�ه بخش�ی از‬ ‫سرزمین روسیه است‪».‬‬ ‫تشییع پیکر ای ت اهلل شی رازی در مشهد‬ ‫استقبال جهانگیری از نواز شریف‬ ‫در پی انفجار در معدن ذغال سنگ «سوما» در استان «مانیسا» در غرب ترکیه‬ ‫ی شدند‪.‬‬ ‫‪ 299‬نفر کشته و ‪ 88‬نفر زخم ‬ ‫ضرب و شتم یکی از معترضان در معدن‬ ‫سوماتوسطمشاورنخس ت وزیرترکیه‬ ‫‪12‬‬ ‫نارندرا مودی‪ ،‬رهبر ملی گ رای حزب بهاراتیا جاناتا هند‪ ،‬پیروزی بزرگ‬ ‫انتخاباتی خود را هم راه با طرفداران و مردم جشن گرفت‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫تصویرنگاری‬ ‫نقاشی فرزند یکی از معدن چیان کشته شده‬ ‫درترکیه‬ ‫داعش در اقدام تاس�ف ب رانگیز دیگری م زار اویس ق رنی‪ ،‬صحابی‬ ‫پیامبر (ص) را در شهر رقه در شمال سوریه منفجر کرد‪.‬‬ ‫هیات مدیره جدید باشگاه استقالل اولین‬ ‫نشست خود را برگزار کرد و در نهایت پس‬ ‫از بررس�ی گزینه های مختلف افشارزاده‬ ‫ب ه عن�وان مدیرعامل جدید این باش�گاه‬ ‫معرفی شد‪.‬‬ ‫مقام های بهداشتی ع ربستان سعودی‬ ‫روز شنبه اعالم کردند‪« :‬با مرگ ‪ 3‬نفر‬ ‫دیگر به علت ابتال به بیماری تنفسی‬ ‫«مرس »مجموع تلفات این بیماری در‬ ‫این کشور به ‪ 163‬نفر رسید‪».‬‬ ‫نرگس ابیار در جشنواره کن‬ ‫ب�از ه�م ک�ن و مصافحه ه�ای ای ران ی ه�ا‬ ‫حاشی ه ساز شد‪ .‬اتفاقی مانند کیارستمی و‬ ‫بینوش ب رای لیال حاتمی هم رخ داد‪.‬‬ ‫اتلتیکو مادرید ب رای دهمین بار قهرمان‬ ‫اسپانیاشد‬ ‫تیمملیکشتیف رنگیای رانقهرمانجامجهانیسال‪ 2014‬کشتیف رنگی‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫توماسهسلر‪،‬ستارهسابقتی م ملیالمان‬ ‫جهت ثبت ق�رارداد با تیم فوتبال پدیده‬ ‫وارد مشهد شد‪.‬‬ ‫تصویرنگاری‬ ‫رائول گونزالس هم راه با السد قطر در اهواز به میدان رفت‪.‬‬ ‫‪13‬‬ ‫درباره گفتارها‬ ‫گفتارها‬ ‫گفتارها‪،‬سخن ما نیس�ت‪،‬حرف روزنام ه نگاران و کارشناسانی‬ ‫است که در محی ط های تخصص ی ش�ان با گرای ش های مختلف به‬ ‫موضوعات مختلف پرداخته اند؛ یک نگاه ازاد که مثلث با افتخار ان‬ ‫را می زبانی م ی کند‪ .‬این حرف ها‪ ،‬موضع نویسندگان ش�ان است‪ .‬ما‬ ‫فقط بستر انتشار انیم‪.‬‬ ‫پشت پرده هایبهارسینما‬ ‫چگونه فیلم ده نمکی قافیه را به «طبقه حساس» باخت؟‬ ‫‪14‬‬ ‫ای��ن روزنامه نگار س��ینمایی در یادداش��ت خود‬ ‫نگاهی انداخته است به رقابت گیش��ه در اکران بهاری‬ ‫س��ینماها؛ جایی که مع راجی ها و طبقه حس��اس به‬ ‫رقابت پرداختند‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫گفتارها‬ ‫سعید مروتی‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫در روزهای پایانی اکران اول به سر م ی بریم‪ .‬چند‬ ‫سال است اکران نوروزی به بهترین موعد نمایش عمومی‬ ‫فیلم ها تبدیل شده است‪ .‬تعطیالت نوروزی و زمان طوالنی‬ ‫باق ی ماندن فیلم ها بر پرده سینما امکانی ب رای فروش بیشتر‬ ‫در اختیار صاحبان فیلم ها م ی گذارد که بقیه ایام سال تقریبا‬ ‫فاقد چنین ویژگی و ظرفیتی هستند‪.‬‬ ‫به همین دلیل همیشه کوشیده م ی شود پ رامیدترین‬ ‫فیلم ها ب رای فتح گیشه به اکران نوروزی بیایند؛ اکرانی که‬ ‫چند سال است به نام ده نمکی س��ند خورده و او حاال تنها‬ ‫فیلمسازی است که همه فیلم هایش در نوروز اکران عمومی‬ ‫م ی ش��وند‪ .‬اتفاقی که باتوجه به اقبال عمومی نس��بت به‬ ‫فیلم های ده نمکی طبیعی به نظر م ی رس��د‪ .‬ای��ن بار اما‬ ‫ده نمکی ترجیح داد فیلم تازه اش را زودتر از موعد همیشگی‬ ‫اکران کند‪« .‬مع راج ی ها» پس از نمایش نه چندان موفق در‬ ‫سی و دومین جش��نواره فیلم فجر و کمی بعد از این رخداد‬ ‫سینمایی اکران عمومی شد‪ .‬سینمای ی ها از اسفند به عنوان‬ ‫زمان مرده اک��ران یاد م ی کنن��د و معم��وال فیلم هایی در‬ ‫اخرین ماه سال روی پرده م ی ایند که از قافله جا مانده اند و‬ ‫سینماداران رغبتی به اکرانشان در بقیه ماه های سال ندارند‪.‬‬ ‫«مع راج ی ها» در چنین ش��رایطی اکران شد و البته با‬ ‫این شرط که قرارداد اکرانش از هفته اخر اسفندماه یعنی در‬ ‫ایام اکران نوروزی محاسبه شود‪ .‬کسانی که «مع راج ی ها»‬ ‫را زمان جشنواره فجر دیده بودند پی ش بینی م ی کردند این‬ ‫فیلم برخالف س��اخته های قبلی کارگردانش با اس��تقبال‬ ‫چندانی مواجه نشود‪.‬با این وجود «مع راج ی ها» با تبلیغات‬ ‫پرتعداد تلویزیون��ی و به یمن س��ابقه ذهنی ک��ه مردم از‬ ‫ساخته های قبلی ده نمکی داش��تند خوب فروخت و خیلی‬ ‫زود میلیاردی شد‪.‬‬ ‫اینکه مردم چقدر فیلم را دوست داشتند و دیدنش را به‬ ‫یکدیگر توصیه م ی کردند اهمیت چندانی نداشت‪ .‬ده نمکی‬ ‫در طول هشت س��ال اخیر به برندی اطمینان بخش مبدل‬ ‫گفتارها‬ ‫شده بود که بتواند همچنان در گیشه موفق عمل کند‪ .‬فیلم‬ ‫در چند هفته اول اغلب سینماهای مهم ته ران و شهرستان‬ ‫را در اختیار داشت و در غیاب رقبایش توانست حاشیه امنی‬ ‫ب رای خود ایجاد کند‪.‬‬ ‫طوری که وقتی «طبقه حساس» به عنوان مهمترین‬ ‫رقیب «مع راج ی ها» روی پرده امد فیلم ده نمکی اختالفی‬ ‫دو میلیارد تومانی با فیلم تبریزی داشت‪« .‬طبقه حساس»‬ ‫اما بدون تبلیغ تلویزیونی در ای��ام نوروز خوب فروخت و به‬ ‫مرور در ته ران توانست از فیلم «مع راج ی ها» پیش بیفتد‪.‬‬ ‫نکته جالب توجه پیش��تازی «مع راج ی ها» در شهرس��تان‬ ‫و «طبقه حس��اس» در ته ران بود‪ .‬ضم��ن اینکه در ته ران‬ ‫نیز «مع راج ی ها» در س��ینماهای واقع در مرکز شهر خوب‬ ‫م ی فروخت و «طبقه حساس» بخش عمده گیشه اش را از‬ ‫پردی س ها به دست م ی اورد‪.‬‬ ‫بررس��ی اث��ار ف��روش فیلم ه��ا در س��ینما ازادی‬ ‫به عنوان مهمتری��ن پردیس ته ران ن��کات جالب توجهی‬ ‫را نمایان م ی کن��د‪« .‬مع راج ی ه��ا» در این س��ینما تنها از‬ ‫فیلم کم فروش «ب��ا دیگران» بهتر م ی فروخت‪ .‬از س��وی‬ ‫دیگر «چ» س��اخته اب راهی��م حاتم ی کیا به عن��وان فیلم ی ‬ ‫فاخر و پرهزینه با تبلیغات گس��ترده روی پ��رده امده بود‪.‬‬ ‫فیلمی ک��ه طبیعی ب��ود نتواند مثل «طبقه حس��اس» و‬ ‫«مع راج ی ها» تماش��اگر جلب کند‪ .‬بهترین فیلم یک دهه‬ ‫اخی��ر حاتم ی کیا با حمایت ه��ای ویژه که در اک��ران از ان‬ ‫برخوردار شد توانست به رقم نس��بتا قابل قبولی در گیشه‬ ‫دست یابد‪.‬‬ ‫نوس��انات فیلم «چ» نیز در نوع خ��ود جالب توجه و‬ ‫قابل مطالعه بود‪ .‬در حالی که این فیلم روزهای میانی هفته‬ ‫حدود ‪ 10‬میلیون تومان م ی فروخت‪ ،‬از اواسط اردیبهشت ماه‬ ‫فروش روزانه اش رشد چش��مگیری پیدا کرد‪ .‬در واقع فیلم‬ ‫حاتم ی کیا از هفته ششم اکران خود با رشد تماشاگر مواجه‬ ‫شد‪ .‬اتفاقی که معموال در اکران فیلم های دیگر عکس ان‬ ‫در ته�ران «معراجی ها» در س�ینماهای‬ ‫واقع در مرکز ش�هر خوب می فروخت و‬ ‫«طبقه حساس» بخش عمده گیشه اش‬ ‫را از پردیس ه�ا ب�ه دس�ت م�ی اورد‪.‬‬ ‫بررس�ی اثار ف�روش فیلم ها در س�ینما‬ ‫ازادی به عنوان مهمترین پردیس تهران‬ ‫نکات جال�ب توجهی را نمای�ان می کند‪.‬‬ ‫«معراجی ها» در این س�ینما تنها از فیلم‬ ‫کم فروش «با دیگران» بهتر می فروخت ‪.‬‬ ‫صادق اس��ت‪ .‬به عنوان مثال فیلم «چ» روز دوشنبه هشتم‬ ‫اردیبهشت ماه در چهل و هفتمین اکران خود در ته ران ‪10‬‬ ‫میلیون تومان فروش داشت‪ .‬یک هفته بعد در روز یکشنبه‬ ‫‪ 14‬اردیبهش��ت ماه امار فروش فیلم به رق��م ‪ 18‬میلیون‬ ‫تومان رسیده بود‪.‬‬ ‫یعنی فروش��ی براب��ر با گیش��ه «طبقه حس��اس»‬ ‫پرمخاطب ترین فیلم اکران ته ران‪ .‬اما فیلم «خط ویژه» که‬ ‫سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را در جشنواره‬ ‫فجر دریافت ک��رد را م ی توان بازنده بزرگ اک��ران اول بهار‬ ‫دانست؛ فیلم ی که بیش از هر چیز چوب اکران همزمانش با‬ ‫فیلم های «مع راج ی ها»‪« ،‬طبقه حساس» و «چ» را خورد‪.‬‬ ‫ای��ن واقعیت که س��ینمای ای��ران ظرفی��ت اکران‬ ‫همزمان چند فیلم پرمخاطب را به لحاظ تعداد س��الن های‬ ‫س��ینمایی ندارد‪ ،‬روی تلخش را به س��ازندگان جوان «خط‬ ‫ویژه» نش��ان داد‪ .‬فیل��م جذاب و خوش س��اخت مصطفی‬ ‫کیایی اگر زم��ان دیگری اکران م ی ش��د قطع��ا به فروش‬ ‫بس��یار بهتری دس��ت م ی یافت‪« .‬خط ویژه» در اکران اول‬ ‫بهار هم خ��وب م ی فروخت ولی چون تعداد س��الن هایش‬ ‫کمتر از فیلم های دیگ��ر بود در مجم��وع از لحاظ فروش‬ ‫بند (م) مجوز میخواهد؟‬ ‫امر به معروف و نهی از منکر و تبعاتش‬ ‫احسان رستگار‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫این روزنامه نگار در این نوشته به بند (م) وصیتنامه‬ ‫حضرت امام خمینی (ره) که در ان در مورد امر به معروف‬ ‫و نهی از منکر سفارشاتی را فرمودهاند و موضوعات روز‬ ‫اش��اراتی کرده و تحلیل و نظر خ��ود را درباره مصادیق‬ ‫امربه معروف بیان داشته است‪ .‬طبیعتا هفته نامه مثلث‬ ‫به واس��طه ارج نهادن به س��نت گفت وگو اماده انتشار‬ ‫نظ رات دیگر در این مورد م ی باشد‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫اگر جلوگیری نشود‪ ،‬همه مسئول م ی باشند‪ .‬مردم و جوانان‬ ‫حزب اللهی اگر برخورد ب��ه یکی از امور مذک��ور کردند به‬ ‫دستگاه های مربوطه رجوع کنند و اگر انان کوتاهی کردند‪،‬‬ ‫خودشان مکلف به جلوگیری هستند‪ .‬خداوند تعالی مددکار‬ ‫همه باشد‪».‬‬ ‫یک ‪ -‬مقصود امام از عکس العمل‪ ،‬قطعا فقط تجمع‬ ‫نیس��ت اما به دلیل ضعف فعالی ت های گروهی مس��تمر‬ ‫و میان مدت یا بلندمدت در کش��ور ما‪ ،‬برخی تصورش��ان‬ ‫از این بن��د‪ ،‬صرفا تجمع و راهپیمایی اس��ت‪ ،‬چون ش��اید‬ ‫ب رایش��ان قابل تصور نباش��د که مثال حداقل یک س��ال‬ ‫گروهی از مردم حول ی��ک محور و ه��دف‪ ،‬فعالیت کنند‬ ‫و اثرگذار باشند‪.‬‬ ‫این عکس العمل مردم و ای��ن اب راز اعتراض‪ ،‬م ی تواند‬ ‫در قالب ی��ک واکنش رس��انه ای در فض��ای مجازی هم‬ ‫باشد‪ ،‬م ی تواند یک شب نامه هم باش��د‪ ،‬م ی تواند در قالب‬ ‫محصوالت فرهنگ��ی مانند کتاب‪ ،‬فیلم یا موس��یقی هم‬ ‫باشد و البته‪ ،‬قطعا م ی تواند تجمع و راهپیمایی نیز باشد‪.‬‬ ‫اما این جفاست به اندیشه جامع نگر و عمیق امام که‬ ‫تذکرش به مردم در راس��تای نظارت ب��ر حاکمیت و امر به‬ ‫معروف و نهی از منکر نهادهای حکومتی را‪ ،‬محدود کنیم‬ ‫به تجمع های کف خیابان؛ که البته اجتماعات‪ ،‬راهپیمایی‬ ‫و تظاه رات هم م ی توانند به جای خود بسیار درست و خیلی‬ ‫هم موثر باشند‪.‬‬ ‫الغرض اینکه اجرای بند (م) فقط ب��ه صورت دفعتی‬ ‫و ضربتی نیس��ت؛ بلکه تدریجا و مس��تمر هم هس��ت و‬ ‫باید باشد‪.‬‬ ‫دو‪ -‬ام��ام در جمالت فوق‪ ،‬اس��امی اکث��ر نهادهای‬ ‫حاکمیتی را ذکر م ی کنند و مقصودشان از ذکر این مثال ها‪،‬‬ ‫گفتارها‬ ‫اصال بنا ندارم با رویکرد حقوقی وارد این مبحث‬ ‫شوم؛ چون به نظرم ریشه این مساله ‪ -‬اگر نگوییم مشکل‬ ‫ در عدالت و حریت ماست‪.‬‬‫قصد ندارم از دریچه اصل ‪ ۲۷‬قانون اساسی به موضوع‬ ‫نگاه کنم‪ ،‬چون ب��ه نظرم با گره ای کور مواجه م ی ش��ویم؛‬ ‫عده ای م ی گویند که در قانون اساس��ی شرطی امده و ان‪،‬‬ ‫این اس��ت که اجتماعات و راهپیمایی‪ ،‬بدون حمل س�لاح‬ ‫ازاد اس��ت‪ ،‬اگر مخل مبانی اسالم نباش��د‪ .‬تشخیص این‬ ‫مخل بودن یا نبودن هم با وزارت کش��ور اس��ت‪ ،‬پس این‬ ‫مخل بودن یا نبودن‪ ،‬تاویل پذیر اس��ت و ما را به قطعیتی‬ ‫نم ی رساند‪.‬‬ ‫ی این مباحث حقوقی را کنار م ی گذاریم‬ ‫از این رو‪ ،‬تمام ‬ ‫و با فراغ ب��ال‪ ،‬از دریچه انصاف و ازادگ��ی موضوع را مداقه‬ ‫م ی کنیم و ب ر اس��اس یک مبنای اندیش��ه ای ‪ -‬که همانا‬ ‫اندیش��ه امام خمین ی (ره) و به طور دقی ق تر وصی ت نامه امام‬ ‫و باز هم به طور دقی ق تر‪ ،‬بند (م) ان وصی ت نامه اس��ت ‪ -‬به‬ ‫تعمق م ی پردازیم‪.‬‬ ‫ان بخش مورد نظر از بند (م)‪ ،‬به شرح زیر است‪:‬‬ ‫«اکنون وصیت من به مجلس شورای اسالمی در حال‬ ‫و اینده و رئی س جمهور و روسای جمهور مابعد و به شورای‬ ‫نگهبان و شورای قضایی و دولت در هر زمان‪ ،‬ان است که‬ ‫نگذارند این دس��تگاه های خبری و مطبوعات و مجله ها از‬ ‫اسالم و مصالح کش��ور منحرف ش��وند و باید همه بدانیم‬ ‫که ازادی به ش��کل غربی ان‪ ،‬که موجب تباهی جوانان و‬ ‫دختران و پس��ران م ی شود‪ ،‬از نظر اس�لام و عقل محکوم‬ ‫است و تبلیغات و مقاالت و سخنران ی ها و کتب و مجالت‬ ‫برخالف اسالم و عفت عمومی و مصالح کشور حرام است‬ ‫و بر همه ما و همه مسلمانان جلوگیری از انها واجب است‪.‬‬ ‫از ازادی ه��ای مخرب باید جلوگیری ش��ود‪ ،‬از انچه در نظر‬ ‫ش��رع حرام و انچه برخالف مس��یر ملت و کشور اسالمی‬ ‫و مخالف با حیثیت جمهوری اسالمی است‪ ،‬به طور قاطع‬ ‫پایی ن ت��ر از «مع راج ی ها» و «طبقه حس��اس» و «چ» قرار‬ ‫گرفت‪ .‬ضم��ن اینکه «خط وی��ژه» به عن��وان فیلم بخش‬ ‫خصوص��ی از حمایت وی��ژه ای ک��ه برخی فیلم ه��ا از ان‬ ‫برخ��وردار بودند مح��روم مان��د‪ .‬این محرومی��ت حتی در‬ ‫محاس��به کف از لحاظ فروش نیز ش��امل این فیلم ش��د‪.‬‬ ‫برخی از فیلم های اکران که در تعدادی از سینماهای مهم‬ ‫پایتخت فروش پایینی داش��تند‪ ،‬امکان ی��ا توان تعویض‬ ‫فیلم را نداشتند‪.‬‬ ‫حتی وقتی یکی از فیلم های اکران پایی ن تر به رقمی‬ ‫ پایی ن تر از کف فروشش رسید شورای صنفی همچنان رای‬ ‫به ادامه اکرانش در سینمای سرگروهش داد‪ .‬چنین موهبت‬ ‫و موقعیتی شامل فیلم «خط ویژه» نشد تا محقق شود حتی‬ ‫با تغییر اعضای ش��ورای صنفی نمای��ش و روی کار امدن‬ ‫افرادی میانه رو در این ش��ورا‪ ،‬در همچنان بر همان پاشنه‬ ‫سابق م ی گردد‪.‬‬ ‫«ب��ا دیگران» ه��م کم فروش ترین فیل��م اکران اول‬ ‫بهار بود که با س��الن هایی اندک‪ ،‬فروش پایینی داش��ت‪.‬‬ ‫اولین س��اخته ناصر ضمیری از جمل��ه فیلم هایی بود که‬ ‫ابتدا م ی ش��د پی ش بینی کرد در گیش��ه به توفیقی دست‬ ‫نخواهد یافت‪ .‬در هفته های پایانی اکران اول بهار‪« ،‬طبقه‬ ‫حساس» توانست در مجموع فروش ته ران و شهرستان از‬ ‫«مع راج ی ها» پی��ش بیفتد‪ .‬این مصادف ب��ود با زمانی که‬ ‫ده نمکی در گفت وگوهای پرتعدادش دیگ��ران را متهم به‬ ‫امارس��ازی م ی کرد‪ .‬ظاه را پذیرش این واقعیت که فیلم ی ‬ ‫جز ساخته کارگردان «اخ راج ی ها» در صدر جدول گیشه قرار‬ ‫گرفته ب رای ده نمکی خیلی گران امده است‪« .‬مع راج ی ها»‬ ‫که چند هفته ای بود ف��روش روزانه اش در ته��ران به پنج‬ ‫میلیون تومان رس��یده بود جای خود را به «متروپل» داد و‬ ‫میدان را ب رای «طبقه حس��اس» خالی کرد تا فیلم تبریزی‬ ‫که همچنان خوب م ی فروش��د برنده رقابت حساس اکران‬ ‫اول بهار لقب گیرد‪.‬‬ ‫‪15‬‬ ‫گفتارها‬ ‫گفتارها‬ ‫‪16‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫این است که مردم بر همه نهادهای حاکمیتی نظارت داشته‬ ‫باشند و اگر تحلیل مستدلشان این بود که ان نهاد‪ ،‬دارد به‬ ‫انحراف م ی رود یا مرتکب خطای بزرگی شده‪ ،‬عکس العمل‬ ‫نشان دهند‪.‬‬ ‫اما یک سوال مهم این اس��ت که چرا گروه هایی که‬ ‫اهل تجمع هستند‪ ،‬گمان کرده اند که این اجتماعات باید به‬ ‫خیابان پاستور و فاطمی یا میدان بهارستان محدود شود؟!‬ ‫ایا مثال سایر نهادهای اجرایی کش��ور تا به حال نیاز‬ ‫به تذکر از جنس بند (م) نداش��ته اند؟ ایا این گروه ها به رغم‬ ‫دغدغه های مقدس ش��ان‪ ،‬بهتر نیس��ت مثال معضلی هم‬ ‫چون بدحجاب��ی را کم��ی در برخی سیاس��ت گذاری های‬ ‫فرهنگی نیز کنکاش کنند؟‬ ‫الغرض اینکه امام فقط به دولت و مجلس تذکر نداده‬ ‫که تجمع کنندگان محترم فقط انرژی خود را روی این دو قوه‬ ‫متمرکز کرده اند؛ سزاوار است که جهت مصرف بهینه انرژی‪،‬‬ ‫کمی هم تجمعات را به س��مت نهاده��ای دیگر فرهنگی‬ ‫تعدیل کنند‪.‬‬ ‫س��ه‪ -‬بن��د (م) تعطی ل بردار نیس��ت اما چ��را اکثر‬ ‫گروه های فعال در حوزه تجمعات‪ ،‬در دولت های نهم و دهم‬ ‫به طور محسوسی کم کار بودند؟‬ ‫الزم به یاداوری است که در وصی ت نامه امام‪ ،‬در بند (د)‬ ‫و (ز) تاکیدات موکدی در راس��تای ورود روحانیت به مباحث‬ ‫عقیدتی و نیز سیاسی روز شده که در دولت قبلی‪ ،‬بر کسی‬ ‫پوشیده نبود که طیفی از افراد نزدیک به رئی س جمهور که به‬ ‫اذعان خود ایشان‪ ،‬نسخه ب رابر اصل شخص رئی س جمهور‬ ‫بودند‪ ،‬روحانیت را در خفا نقد و در عیان نقشی غیرسیاسی‬ ‫و اجتماعی ب رای انان قائل بودند‪.‬‬ ‫پس بسیار س��زاوار بود که ده ها یا بلکه صدها تجمع‬ ‫علیه دولت های نهم و دهم نیز صورت پذیرد که این گونه‬ ‫نشد‪.‬‬ ‫الغرض اینکه بند (م) حزبی نباید محقق شود و اشنا و‬ ‫غریبه یا هم طیف و جناح مقابل نم ی شناسد‪.‬‬ ‫چهار ‪ -‬بن��د (م) به معنای قانون گریزی و خودس��ری‬ ‫نیس��ت‪ .‬خودجوش بودن تحقق بند (م) بخشی از فلسفه‬ ‫وجودی ان اس��ت ام��ا این مفه��وم خودجوش��ی‪ ،‬نباید با‬ ‫خودسری اشتباه گرفته شود‪.‬‬ ‫اگر بنا باشد تحقق بند (م) مثال با یکی از اصول قانون‬ ‫اساسی یا یکی از بدیهیات عقل ی تزاحم داشته باشد‪ ،‬قطع‬ ‫به یقین اج��رای بند (م)‪ ،‬فقط و فقط موج��ب بدبینی مردم‬ ‫نسبت به این بند مقدس و باعث ب ی قانونی و ب ی انضباطی‬ ‫در جامعه م ی ش��ود؛ حال انکه بدون نظم‪ ،‬قاعده و قانون‪،‬‬ ‫هیچ فتح و ظفری در هیچ زمینه ای‪ ،‬نه فرهنگ و نه اقتصاد‪،‬‬ ‫رخ نخواهد داد‪.‬‬ ‫الغرض اینکه بن��د (م) خط قرم��زش‪ ،‬رواج ب ی قانونی‬ ‫است‪.‬‬ ‫پنج ‪ -‬بند (م) ب رای همه اس��ت نه ب رای طیفی خاص‬ ‫و صاحب نفوذ یا با ظواهری خاص‪ .‬ممکن اس��ت گروهی‬ ‫از مردم که مثال ظاهر اصالح تر هس��تند‪ ،‬دغدغه مقدسی‬ ‫چون رعایت حجاب اس�لامی را داشته باش��ند و پیرو ان‪،‬‬ ‫تجمع کنند ام��ا چطور م ی ت��وان حکم کرد ک��ه گروهی‬ ‫دیگر که ش��اید ان قدر ه��م ظاهر اصالح نباش��ند ولی به‬ ‫قول رهبری ‪ -‬که در سخنران ی شان در کردستان‪ ،‬فرمودند‬ ‫این ها هم مردم هس��تند ‪ -‬ان گروه غیرظاهر اصالح مثال‬ ‫در اعتراض به نبود ازادی بیان در چارچوب قانون اساس��ی‪،‬‬ ‫حق تجمع ندارند؟‬ ‫الغرض که بن��د (م) قیم ن��دارد و صاحب��ش تمامی‬ ‫ شهروندان جمهوری اس�لامی ای رانند که مطالباتی قانونی‬ ‫و مشروع دارند‪.‬‬ ‫ش��ش ‪ -‬بند (م) ب رای حفظ انقالب است و ارزش ها‬ ‫و اعتقادات ما‪ ،‬نه ابزاری ب رای سس ت کردن پایه های قدرت‬ ‫دولت مستقر‪.‬‬ ‫اما گروهی که دغدغه های مقدسی دارند و از فرزندان‬ ‫انقالب هم هس��تند‪ ،‬متاس��فانه بعضا با رویکرد اش��تباه و‬ ‫بعضا زمان نشناسی‪ ،‬طوری عمل کرده اند که به جای مثال‬ ‫حزب الله ی ه��ای دغدغه مند‪ ،‬متهم ش��ده اند به گروه های‬ ‫فشار و دغدغه ش��ان با دشمنی حزبی اش��تباه گرفته شده‬ ‫اس��ت؛ حداقل از جان��ب مخالفان سیاس ی ش��ان‪ .‬الغرض‬ ‫اینکه در اجرای بند (م) اگر موقعی ت ش��ناس‪ ،‬زمان ش��ناس‬ ‫و ع��ادل نباش��یم‪ ،‬ه��م بن��د (م) و ه��م دغدغه من��دان را‬ ‫بدنام م ی کنیم‪.‬‬ ‫هفت‪ -‬از طرفی ب ر اساس نقش مردم در اندیشه امام‪،‬‬ ‫اجرای بند (م) مجوز نم ی خواهد‪ ،‬کمااینکه امر به معروف و‬ ‫نهی از منکر هم ب ر اساس تعالیم اسالمی مجوزی نیاز ندارد‬ ‫و بر احاد مسلمین واجب است‪.‬‬ ‫از دیگر سو فرضا در نظر بگیریم که جهت حفظ نظم‬ ‫و برقراری امنیت تجمع کنندگان‪ ،‬مجوز نیاز است‪ ،‬طبیعتا‬ ‫اگر نهادی ک��ه در انجام وظیفه اش کوتاه��ی کرده‪ ،‬فرضا‬ ‫دولت (قوه مجریه) باش��د ‪ -‬که وزارت کشور هم بخشی از‬ ‫ان است‪ -‬جهت جلوگیری از تضعیف خود سعی م ی کند تا‬ ‫مجوزی ب رای تجمع صادر نشود‪.‬‬ ‫الغرض اینکه بهتر است وزارت کشور با مناعت طبع‬ ‫با تجمعات برخورد کند که ب رای وجاهت خودش به عنوان‬ ‫نهاد صادر کننده مجوز بهتر اس��ت و نیز بیشتر در راستای‬ ‫بسترسازی ب رای اجرای بند (م) وصی ت نامه بنیانگذار نظام‬ ‫مقدس جمهوری اسالمی ای ران‪.‬‬ ‫الغرض اینکه وزارت کش��ور باید حت ی االمکان با هر‬ ‫درخواستی ب رای تجمع موافقت کند‪ ،‬مگر در مواقع خاص‬ ‫که حقیقتا مخل اسالم تشخیص داده شود‪.‬‬ ‫خانه ام‬ ‫کجاست؟‬ ‫در باب زیست بوم و هویت‬ ‫مصطفی شوقی‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫جایی که زندگی میکنید چ��ه ویژگی دارد؟ این‬ ‫روزنامه نگار در این نوشته با معرفی مکانی که زندگی‬ ‫می کن��د در واقع میخواهد بگوی��د مهمترین ویژگی‬ ‫خانه ای که در ان زندگی م ی کند‪ ،‬چیست‪.‬‬ ‫دیشب هوا خیلی س��رد بود‪ ،‬پنجره ها را باز کرده‬ ‫بودیم از دو طرف؛ باد از س��مت راست خانه به چپ م ی رفت‬ ‫و این وسط از اش��پرخانه تا اتاق دخترم‪ ،‬کریدور بادی درست‬ ‫شده بود که دوست داشتی در وسط ان بنشینی و تلویزیون‬ ‫نگاه کنی‪ .‬راس��تی تاکنون فکر کرده اید که خانه ش��ما چه‬ ‫ویژگی دارد و در کجاس��ت؟ بعض ی ها خانه ب رایش��ان یک‬ ‫خوابگاه است‪ .‬صبح زود بیرون م ی زنند و شب که شد وقتی‬ ‫داخل م ی شوند یکراست به اتاق خواب مشرف م ی شوند تا‬ ‫صبحگاهان که دور باطلی را بگردند‪.‬‬ ‫خانه کجاست؟ خانه جایی است که در ان قرمه سبزی‬ ‫م ی خورند یا اینکه باغچ��ه ای دارد و حوضی کوچک‪ .‬خانه‬ ‫شاید در کوچه ای شش متری اس��ت که م ی شود در ان گل‬ ‫کوچیک زد یا اینکه بساط پاک کردن س��بزی را در خانه ای‬ ‫از خانه های ‪ 60‬متری برپا کرد؛ جمعی زنانه‪ .‬خانه ش��اید در‬ ‫میدانگاهی کوچک اس��ت که مردها قبل از نماز غروب در‬ ‫انجا جمع م ی ش��وند‪ .‬خانه را به محله ای شاید م ی شناسند؛‬ ‫به اسمی و رسمی و کسی‪ .‬مثل نازی اباد‪ ،‬خزانه‪ ،‬قلع ه مرغی‪،‬‬ ‫محمودیه یا عباس اباد و گیشا‪...‬‬ ‫خانه و محله با هم هویت فردی را م ی س��ازند‪ .‬اینکه‬ ‫بدانیم کج��ا زندگی م ی کنی��م و در کنار چه کس��انی‪ ،‬یک‬ ‫حس خوبی اس��ت که به خانه ات ب ی تفاوت نیس��تی‪ .‬پس‬ ‫خانه دیگر خوابگاه نیس��ت‪ ،‬خانه هویت توست‪ ،‬زیست بوم‬ ‫توست و فرهنگی دارد و ادم هایی که طبقه ات را نشانه گذاری‬ ‫کرده است‪.‬‬ ‫اینها را گفتم تا از خانه ام بگویم‪ ،‬خانه ما در «ورداورد»‬ ‫اس��ت‪ .‬جایی در انتهای ته ران غ��رب؛ از اتوب��ان ته ران به‬ ‫کرج‪ .‬ورداورد امروز با قدیم بس��یار متفاوت بود‪ .‬ورداورد مرز‬ ‫ته ران بود و با ان کاروانس رای س��نگی معروفش که وقتی‬ ‫شاه عباس به مشهد رفت دستور دارد که در اقصی نقاط ای ران‬ ‫کاروانس راهایی ب رای اسایش مردم بسازند‪ .‬این نیز یکی از ان‬ ‫کاروانس رای سنگی عباسی است که حاال از ان هیچ چیز جز‬ ‫اسمش باقی نمانده‪ .‬روزگاری در ته ران ب رای خودش اسم ی ‬ ‫بود‪ ،‬میان کس��انی که از ش��هر بیرون م ی رفتند‪ ،‬پس این‬ ‫اسم و رسم – کاروانس رای سنگی – از ورداورد ما معروف تر‬ ‫بود و حاال هم که نیست‪ ،‬معروف تر که روزگاری محل قرار‬ ‫کامیون هایی بود که از اس��تارا و قزوین به ته ران م ی امدند‪.‬‬ ‫کاروانس رای سنگی اما معروفیتی نیز در اسناد ساواک دارد؛‬ ‫جایی که گروهی از طرفداران جبهه ملی در سال ‪ 57‬در ان‬ ‫اجتماعی سیاس��ی برگزار م ی کنند که مورد هجوم ماموران‬ ‫ساواک قرار م ی گیرند و در میان کوچه باغ های ورداورد خود‬ ‫را گم و گور م ی کنند‪.‬‬ ‫گفتارها‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫اینج�ا ب�ا اینک�ه س�اختمان ها ه�ر روز‬ ‫بی�ش از درخت ه�ا می ش�ود‪ ،‬خیاب�ان‬ ‫ام�ام حس�ین(ع) از یک س�ر به س�وی‬ ‫خیابان گلزار شهدا می رود و از سر دیگر‬ ‫به جایی که مستضعفین نامیده می شود‪.‬‬ ‫مردمانش اما هنوز از همس�ایه های خود‬ ‫خبر دارن�د‪ .‬هنوز وقت�ی در خان�ه ای باز‬ ‫می شود‪ ،‬اشنایی بیرون می اید‬ ‫گفتارها‬ ‫امروز اما با زمانی که به ورداورد امدم بس��یار متفاوت‬ ‫است‪ .‬ان روزها ورداورد به ندرت خانه ای سه طبقه ای داشت و‬ ‫باغ های پردرخت و زمی ن های خالی در ان زیاد بود‪ .‬به هر حال‬ ‫امروز ساختمان های بلند و نوس��از محله ای که روزی به ان‬ ‫امدم‪ ،‬سکنه بوم ی اش را به چند ب رابر ان رسانده است‪ .‬باالی‬ ‫ورداورد – جایی که امروز اتوبان همت غرب را امتداد داده اند‪،‬‬ ‫کوهپایه ای بود که گاهی در ان روباه و بز کوهی هم یافت‬ ‫م ی شد ولی امروز اسکلت های بلند نشان از خانه هایی دارد‬ ‫در زمی ن هایی که معلوم نیست اگر ب رای منابع طبیعی بوده‬ ‫چرا در ان خانه سازی م ی شود‪.‬‬ ‫محله من با ای��ن توصیفاتی که گفت��م‪ ،‬دهی بود در‬ ‫منته ی الیه غ��رب ته ران‪ .‬جایی مثل کن با مردم س��نتی و‬ ‫قبرستانی که دیوار پوشش کرده اند‪ .‬ورداورد را باید در گذشته‬ ‫جست؛ من تاریخ محله ام را یافته ام‪.‬‬ ‫ورداورد در گذشته به صورت قلع ه ای بود که ساکنان اش‬ ‫در ان زندگی م ی کردند‪ .‬قلع��ه ای با دیوار بلن��د ‪ 12‬متری و‬ ‫ش��ش برج دیدبانی و دو دروازه‪ .‬م ی گویند وقتی رضاخان از‬ ‫قزوین ب رای فتح ته ران حرکت م ی کند‪ ،‬ش��ب را در ورداورد‬ ‫و در باغ نصرت الدوله و قش��ونش در کاروانس��رای سنگی‬ ‫س��پری م ی کنند و بعد از ان به س��مت ته ران و روس��تای‬ ‫مهراب��اد – ف��رودگاه امروز‪ -‬حرک��ت م ی کنن��د‪ .‬بنیانگذار‬ ‫ورداورد شخصی بوده به نام مستوفی الممالک که احتماال‬ ‫کارگزار و مستوف ی مالی یکی از ش��اهزادگان قاجاری بوده‪.‬‬ ‫اما انچه ورداورد ما را مهم م ی کند این اس��ت که این ابادی‬ ‫به اختیار می��رزا عبدالحس��ی ن خان فرمانفرم��ا – یکی از‬ ‫بزرگترین الیگارش��ی های تاریخ معاص��ر – درم ی اید‪ .‬این‬ ‫میرزا عبدالحس��ی ن خان از بزرگترین فئودال ها و زمی ن داران‬ ‫ای ران از فارس تا اذربایجان و همدان و گیالن و به خصوص‬ ‫ته ران بوده است‪ .‬در پایتخت امروز همین فرمانیه ملک او‬ ‫بوده است که حاال نیز به نام اوست‪ .‬در غرب ته ران از پونک‬ ‫تا کالک در نزدیکی کرج ب رای او بوده اس��ت‪ .‬بنا به روایتی‪،‬‬ ‫نصرت الدوله فی��روز – وزیر امورخارج��ه وثوق الدوله که در‬ ‫قرارداد ‪ 1919‬رش��وه گرفته بود ‪ -‬نیز بخش��ی از زمی ن های‬ ‫غرب��ی ورداورد را در اختیار خود داش��ته اس��ت‪ .‬بخش های‬ ‫شمالی نیز در اختیار شاهرخ و ایرج و بخش شرقی به به رام‬ ‫فرمانفرماییان رس��ید‪ .‬اگر امروز در جایی که شهرداری پل‬ ‫بزرگی را م ی سازد بروید‪ ،‬خیابانی اس��ت به نام به رام فیروز‬ ‫که نام یکی از پس��رهای فرمانفرما و از مالکین ورداورد را بر‬ ‫خود دارد‪ .‬ورداورد پر از ب��اغ بوده و همین باغ ها و زمی ن ها در‬ ‫زمان اصالحات ارضی میان مردم تقسیم م ی شود‪ .‬منوچهر‬ ‫فیروز یکی دیگر از فرزندان پرتعداد میرزا عبدالحسی ن خان‬ ‫فرمانفرما که از موسسان اوپک – کشورهای تولیدکنندگان‬ ‫و صادرکنندگان نفت جهان‪ -‬است نیز مالک بخش جنوبی و‬ ‫مرکزی ورداورد بوده است‪ .‬او باغی باشکوه داشت که در کتاب‬ ‫معروف «خون و نف��ت» که در برگیرنده خاط راتش اس��ت‪،‬‬ ‫م ی نویس��د که پس از فراغت از سفارت کب رای شاهنشاهی‬ ‫م ی خواسته در امالکش در ورداورد هتلی ‪ 7‬ستاره و کازینویی‬ ‫مجلل بسازد و ب رای همین ش��رکتی خارجی را ب رای ساخت‬ ‫ان به ورداورد اورده اما انقالب اس�لامی امان این کار را به او‬ ‫نم ی دهد‪ .‬حاال این باغ و زمی ن ها پارکی بزرگ است که دخترم‬ ‫یسنا در ان به کالس م ی رود‪ .‬با چند نفر از پیرمردهای قدیم ی ‬ ‫ورداورد که صحبت م ی کردم م ی گفتند که همان روزها وقتی‬ ‫صحبت این کار شازده میان مردم پیچیده به او گفته اند که‬ ‫این کار را نکند‪.‬‬ ‫ورداورد با باغ هایی که امروز کمتر از ان نشانه ای است‬ ‫منطقه ای ییالقی بود که حتی ش��اپور علیرض��ا ب رادر تنی‬ ‫محمد رضا ش��اه پهلوی‪ ،‬از ان به عنوان ش��کارگاه استفاده‬ ‫ی م ی گفتند که ه��ر بار او ب رای‬ ‫م ی کرد‪ .‬پیرمرده��ای قدیم ‬ ‫شکار به این روستا م ی امد کل منطقه قرق م ی شد‪.‬‬ ‫محله من – ورداورد – پرمعنی نیز اس��ت؛ گل س��رخ‬ ‫نام دارد و در دوران جنگ ‪ 78‬جوانش را ب رای دفاع از کش��ور‬ ‫داده‪ .‬اینجا با اینکه س��اختمان ها ه��ر روز بیش از درخت ها‬ ‫م ی ش��ود اما هنوز خیابان امام حس��ین(ع) از یک س��ر به‬ ‫سوی خیابان گلزار ش��هدا م ی رود و از سر دیگر به جایی که‬ ‫مستضعفین نامیده م ی شود و مسجد جامع کوچک اش پر‬ ‫است‪ .‬مردمانش اما هنوز از همس��ایه های خود خبر دارند‪.‬‬ ‫هنوز وقتی در خانه ای باز م ی شود‪ ،‬اشنایی بیرون م ی اید‪.‬‬ ‫من محله ام را م ی شناس��م‪ .‬شما چطور‪ ،‬م ی دانید کجا‬ ‫زندگی م ی کنید؟ درباره اش چه حسی دارید؟ چند روز پیش‬ ‫با یکی از دوستان در مورد جایی که زندگی م ی کند صحبت‬ ‫م ی کردم‪ .‬او در طرش��ت خانه دارد‪ .‬هیچ از ان نم ی دانست‪.‬‬ ‫به او گفتم‪ ،‬طرش��ت روزگاری از ش��هرری هم مهم تر بود و‬ ‫یکی از مراکز مهم فقهی در دنیای ش��یعه‪ .‬حوزه ای علمیه‬ ‫داشت و ‪ 400‬طلبه شیعه در ان درس م ی خواندند و از تاریخ‬ ‫ی برخوردار است؛ از زمان اشکانیان تا امروز و‪ ...‬یا اینکه‬ ‫قدیم ‬ ‫سعادت اباد که حاال طبقه ای متوس��ط را در خود جای داده‪،‬‬ ‫قبال ملک اقای سی د ضیاءالدین طباطبایی کودتاچی سوم‬ ‫اسفند ‪ 1299‬بوده و هکذا‪ .‬یا ونک که محله مسیح ی نشین‬ ‫ته ران بوده با کلیس��ا و قبرس��تانی چند صد س��اله‪ .‬اصال‬ ‫نازی اباد چرا اسمش نازی اباد است؟ در کتاب خاط رات علی‬ ‫امینی م ی خواندم که خانه علی امینی در پارک امی ن الدوله‬ ‫محل تنظیم قرارداد کنسرس��یوم نفت بوده اس��ت‪ .‬همین‬ ‫خانه در خود اماکنی را دارد که بخشی از تاریخ معاصر ای ران‬ ‫را در خود جای داده اس��ت؛ منطقه دروازه شمی ران در اط راف‬ ‫خیابان فخراباد‪ ،‬خیابان هدایت و انتهای جنوبی پل چوبی‬ ‫در خیابان بهارستان‪.‬‬ ‫دانستن یا ندانستن از جایی که در ان زندگی م ی کنیم‬ ‫شاید ب رای خیل ی ها مهم نباشد‪ ،‬شاید ب رای خیلی از ما همین‬ ‫که توانسته ایم خانه ای از خود داشته باشیم‪ ،‬همین که در ان‬ ‫شب را روز م ی کنیم‪ ،‬با تمام مشکالتش‪ ،‬کفایت م ی کند‪ .‬اما‬ ‫واقعا خانه جایی است که در ان م ی خوابیم و بی دار م ی شویم؟‬ ‫خانه جایی است که‪ ...‬خانه ام کجاست؟!‬ ‫‪17‬‬ ‫گفتارها‬ ‫تکنولوژی‪ :‬خطر یا ناجی؟‬ ‫رهیافتی از اندیشه هایدگر‬ ‫دکتربیژنعبدالکریمی‬ ‫استاد دانشگاه‬ ‫گفتارها‬ ‫‪18‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫دکتر بیژن عبدالکریمی اس��تاد دانشگاه در رشته‬ ‫فلس��فه اس��ت‪ .‬انچه می خوانید متن کام��ل مقاله‬ ‫ایش��ان در همایش فرهنگ و تکنولوژی در دانش��گاه‬ ‫صنعتی ش��ریف اس��ت که به دلیل اهمی��ت موضوع‬ ‫منتشر م ی شود‪.‬‬ ‫هایدگر خط رات تکنول��وژی و تفکر تکنولوژیک‬ ‫را به ما خاطرنش��ان س��اخت‪ .‬با این وصف‪ ،‬ب ر اس��اس تفکر‬ ‫ هایدگر‪ ،‬ما نم ی توانیم نتیجه بگیریم که تکنولوژی و توسعه‬ ‫تکنولوژیک یک مصیبت اس��ت‪ .‬برخی از جریانات فکری‬ ‫در ای ران که صرفا ب��ر جنب ه های منفی تکنول��وژی و تفکر‬ ‫تکنولوژیک دس��ت گذاش��ته‪ ،‬هرگز درنیافته اند دیری است‬ ‫که تکنولوژی به عنصری اجتناب ناپذیر از وضعیت ما تبدیل‬ ‫شده اس��ت و اگر ملتی به قدرت تکنولوژیک دست نیابد‪ ،‬از‬ ‫صحنه تاریخ حذف خواهد شد و این خطری است که مردم و‬ ‫جامعه کهنسال ما را تهدید م ی کند‪ .‬ای رانیان‪ ،‬به تبع بسیاری‬ ‫از روشنفکران‪ ،‬متفکران و بزرگان سیاسی و اجتماعی خود‪،‬‬ ‫درک مناسبی از ضرورت توسعه تکنولوژیک نداشته و ندارند‬ ‫و به نح��و ایجابی و به ان��دازه کافی بر این ض��رورت تاکید‬ ‫نورزیده اند‪ .‬هنوز ذهن و احساس ما ای رانیان نسبت به مساله‬ ‫توسعه تکنولوژیک گیج و گنگ و اراده و عزم ملی ما در اتخاذ‬ ‫یک تصمیم تاریخی ب رای نزدیک شدن به قدرت تکنولوژیک‬ ‫فلج است‪ .‬روشنفکران‪ ،‬متفکران و رهب ران انتزاع ی اندیش ما‪،‬‬ ‫که منقطع از وضعیت تاریخی و جهانی کنونی م ی اندیشند‬ ‫در شکل گیری این شرایط ب ی تقصیر نیستند‪.‬‬ ‫اگر با هایدگر موافق باشیم که در دوران ما تکنولوژی‬ ‫امری انتولوژیک و چارچوبی اس��ت که به ه��ر چیز نظم و‬ ‫انتظام م ی بخش��د‪ ،‬بناب راین دیگر نم ی توان مثل بسیاری از‬ ‫روش��نفکران‪ ،‬س��نت گرایان‪ ،‬روحانیون و پیروان ایده علوم‬ ‫جدید دینی از ماهیت تکنولوژی‪ ،‬درکی سوبژه محور داشت‪.‬‬ ‫متفکران��ی همچون فردی��د یا سی د حس��ین نصر یا‬ ‫حامیان ایده علوم جدید دینی و پیروان انها و همه کس��انی‬ ‫که بصیرت ه��ای هایدگری در ب��اب تکنول��وژی را به نحو‬ ‫نامتفکران��ه ای در ای��ران بازگ��و کرده اند‪ ،‬در ش��کل گیری‬ ‫ناهمزمانی تاریخی م��ا و ب ی تفاوت ی مان نس��بت به قدرت‬ ‫تکنولوژی یا عدم ش��کل گیری عزیمت تاریخی ای رانیان در‬ ‫نیل به این مهم ترین منبع قدرت مدرن و در نتیجه برعهده‬ ‫نگرفتن نقش خوی��ش در تقدیر تاریخ کنونی خود س��هیم‬ ‫هس��تند‪ .‬در ای ران بسیاری ب ر اس��اس بصیرت های اساسی‬ ‫ هایدگر صرفا به نقد مدرنیته‪ ،‬تکنولوژی جدید غ ربی و پدیده‬ ‫مدرنی زاس��یون پرداخته اند‪ .‬ب رای نمونه به عبارات زیر توجه‬ ‫کنید که چگونه فردی��د صرفا از منظری یکس��ره منفی به‬ ‫تکنولوژی م ی نگرد‪:‬‬ ‫«نتیجه ای��ن متافیزیک علم و صنعت اس��ت‪ .‬انچه‬ ‫در ای��ن علم و صنعت نیس��ت خیر و برکت اس��ت‪ .‬هر چه‬ ‫هست شر اس��ت»‪« ،‬این تکنولوژی که نش��انه قهر الهی‬ ‫است کره زمین را وی ران م ی کند»‪« ،‬علم جدید پندار است‪...‬‬ ‫اساسش بر هوای نفس است»‪« ،‬تاریخ جدید نه جاهدوا فینا‬ ‫بلکه جاهدوا عنا است‪ ،‬جهاد از خداوند تاریخ چهارصد سال‬ ‫غرب اس��ت‪ .‬در اخرین مرتبه انجا که غضب الهی مسبوق‬ ‫به رحمت اوست غفلت امد و علم و صنعتی امد و کشفیات‬ ‫کرد ولی چون مبنایش باطل بوده ِوزر و وبال بش��ر شده»‪،‬‬ ‫«تکنولوژی به دست کیست؟ ش��هوت اخ رالزمان زمام ان‬ ‫ اماره اس��ت که‬ ‫را دارد‪ ،‬تا انجا که علم امروز به دس��ت نف س ّ‬ ‫تمام علم بش��ر را وارد در مس��ابقه تس��لیحاتی کند‪ .‬وقت‬ ‫غرب‪ ،‬وقت اخ رالزمان ش��یطانی ب ی معنی اس��ت»‪« ،‬بشر‬ ‫سروصدای ماشین را به [جای] ندای حق م ی گیرد»‪« ،‬انسان‬ ‫امروز م ی اندیشد‪ ،‬اما اندیشه او شیطانی است‪ ...‬منطق اروپای‬ ‫غربی‪ ،‬منطق پیشرفت علم همان منطق علم بمب ساز‪[ ،‬و]‬ ‫نفس علم در خدمت اندیشه شیطانی است»‪« ،‬این چهارصد‬ ‫سال تاریخ انسان مظهر اسم شیطان ش��ده است»‪« ،‬تمام‬ ‫اماره زده‬ ‫چهارصد سال تاریخ جامعه غرب طاغوت زده و نفس ّ‬ ‫است»‪« ،‬غرب شتاب شیطانی اس��ت و عصر حاضر عصر‬ ‫مساوعت در شرور و شتاب اهریمنی است»‪.‬‬ ‫این نحوه بیان‪ ،‬بیشتر به لحن و ادبیات و نحوه نگرش‬ ‫سنت گرایایی چون رنه گنون نزدیک است تا هایدگر‪.‬‬ ‫همچنی��ن‪ ،‬باید توج��ه داش��ت نقده��ای هایدگر از‬ ‫تکنولوژی بیشتر بر مبنای موقعیت تاریخی جوامع غربی‬ ‫صورت گرفته است‪ .‬جوامع غ ربی که به توسعه‪ ،‬تکنولوژی و‬ ‫قدرت تکنولوژیک دست یافته اند‪ ،‬حق دارند نگران اسی ب ها‬ ‫و خط رات ان باش��ند‪ .‬لیکن متفکران جامع ه ای که هنوز به‬ ‫توس��عه‪ ،‬تکنولوژی و قدرت تکنولوژیک دس��ت نیافته اند‪،‬‬ ‫حق ندارند صرفا و منحصرا بر اس��ی ب ها و افات تکنولوژی‬ ‫تاکید ورزند‪.‬‬ ‫ما ای رانیان مناب��ع اصیل قدرت بخ��ش در دوره اخیر‪،‬‬ ‫به خصوص اهمیت و قدرت تکنول��وژی در جهان معاصر را‬ ‫هنوز نشناخته ایم؛ و درک نادرست از نقدهای رادیکال هایدگر‬ ‫از تکنولوژی و تفکر تکنولوژیک در این راستا ب ی تاثیر نبوده‬ ‫است‪ .‬بسیاری از کسانی که اگاهانه یا نااگاهانه تحت تاثیر‬ ‫تفکر هایدگر‪ ،‬به نقد تکنولوژی م ی پردازند هنوز درنیافته اند‬ ‫که فهم تکنولوژی به منزله گشتل در تفک ر هایدگر‪ ،‬یعنی به‬ ‫منزله نیرویی تاریخی که به همه چیز و همه کس در روزگار‬ ‫جدید چارچوب و انتظام م ی بخشد‪ ،‬عالوه بر مفهومی سلبی‬ ‫و انتقادی حاوی معنایی مثبت و ایجابی نیز هست‪ ،‬به این‬ ‫معنا که ما به هیچ وجه نم ی توانیم ب��ه حصول این نیروی‬ ‫تاریخی ب ی تفاوت باشیم‪ .‬به تعبیر دیگر‪ ،‬در روزگار ما چنانچه‬ ‫قوم یا ملتی به این نیروی تاریخی‪ ،‬یعنی قدرت تکنولوژیک‬ ‫دس��ت نیابد‪ ،‬به منزله ی��ک ملت بزرگ و صاح��ب اقتدار از‬ ‫صحنه روزگار محو خواهد شد‪.‬‬ ‫در ای ران میان سرنوش��ت تفک��رات مارکس و هایدگر‬ ‫ـ به اعتبار نحوه مواجهه ما ای رانیان با اندیش��ه های این دو‬ ‫نقاد بزرگ عالَم مدرن ـ وجه اش��تراکی وجود دارد‪ .‬مارکس‬ ‫و هایدگر‪ ،‬به رغم تفاوت های عظیمی که میان ش��ان وجود‬ ‫دارد‪ ،‬هر دو از نقادان جدی و رادیکال مدرنیته هس��تند‪ .‬اما‬ ‫نقطه اشتراک دیگری نیز میان مارکس و هایدگر وجود دارد‬ ‫و ان اینکه هر دو به ساختارهای عینی اجتماعی و نیروهای‬ ‫تاریخی توجه دارند‪ .‬مارکس از مناسبات تولیدی و پیوندهای‬ ‫پیچیده میان سطح رشد ابزار و نیروهای تولیدی با مناسبات‬ ‫اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و طبقاتی س��خن گف��ت و هایدگر بر‬ ‫مفهوم گشتل‪ ،‬به منزله تقدیر و نیرویی تاریخی سخن راند؛‬ ‫نیرو و تقدیری که خارج از میل و اراده ماست‪.‬‬ ‫ه��م در چ��پ مارکسیس��تی م��ا و ه��م در می��ان‬ ‫ هایدگری های ای رانی‪ ،‬وجوه گوناگون تفکر انتقادی نسبت به‬ ‫مدرنیته با استقبال تمام پذیرفته شد‪ ،‬اما در هر دو گروه توجه‬ ‫به ساختارهای عینی اجتماعی و نیروهای تاریخی‪ ،‬از جمله‬ ‫فهم قدرت تکنولوژی و سازمان اجتماعی کار مغفول ماند و‬ ‫این نکته درک نش��د که در دوران ما‪ ،‬منابع قدرت بخش به‬ ‫یک ملت دگرگون گشته است و ایدئولوژی‪ ،‬فلسفه و مذهب‬ ‫نم ی توانند جانشینی ب رای این منابع جدید قدرت قرار گی رند‪.‬‬ ‫هنوز نیز این درک تاریخی در میان ما به نحو قاطعی شکل‬ ‫نگرفته است و به دلیل اندیشیدن ب ر اساس عقل توهم ی و‬ ‫غیرتاریخی موانع فهم نیز کماکان وجود دارند‪ .‬جنبش چپ‬ ‫و مارکسیس��تی در ای ران‪ ،‬تحت تاثیر اندیشه های مارکس‪،‬‬ ‫صرفا به نحو یکس��ویه بر مبارزه طبقاتی و ارمان های نفی‬ ‫مالکیت‪ ،‬نفی دولت بورژوایی و نفی وجود طبقات اجتماعی‬ ‫دست گذاشت‪ ،‬غافل از اینکه ساختارهای عینی چنین مبارزه‬ ‫طبقاتی‪ ،‬از جمله وجود خود طبقات اجتماعی‪ ،‬از اساس در‬ ‫ای ران وجود ندارد‪ .‬به همین قیاس‪ ،‬ناقدان تکنولوژی غ ربی در‬ ‫ای ران‪ ،‬با تاکید یکسویه بر نقد مدرنیته و تفکر تکنولوژیک‪،‬‬ ‫بر فقدان تکنولوژی و ع��دم ظهور ق��درت تکنولوژیک در‬ ‫جامعه ما به اندازه کافی و به نحو ایجابی تاکید نداشتند‪ .‬نقد‬ ‫مارکس از تکنولوژی بر نقد هایدگر تقدم دارد‪ .‬فه م هایدگر و‬ ‫نیز نقد وی از تکنولوژی‪ ،‬از بعضی جهات شبیه اندیشه های‬ ‫مارکس اس��ت‪ .‬مارکس قانون حاکم بر رشد تکنولوژی را در‬ ‫چارچوب مفهوم ارزش افزایی نس��بی ـ یعنی در چارچوبی‬ ‫اقتصادی و ن��ه همچون هایدگر در س��احتی اونتولوژیک ـ‬ ‫چنان تعیین م ی کند که در نهایت همچون هایدگر و مقدم‬ ‫بر او تحول افسارگسیخته تکنولوژی را امری اجتناب ناپذیر‬ ‫تلقی م ی کند‪.‬‬ ‫از نظر مارک��س نیز همچ��ون هایدگر نتیجه رش��د‬ ‫افسارگس��یخته تکنولوژیک‪ ،‬چیزی جز برخی از اش��کال‬ ‫از خود بیگانگ��ی نخواهد بود‪ .‬اما در هم��ان حال‪ ،‬مارکس‬ ‫تکنولوژی را نیز شرط الزم ب رای رهایی و تحقق ازادی انسان‬ ‫و سوسیالیسم برم ی شمارد‪ .‬از نظر وی‪ ،‬جامعه صنعتی شرایط‬ ‫پیشین ب رای تحقق بخشیدن به عقل و ازادی را فراهم اورده‬ ‫اس��ت؛ و رش��د و تکامل نیروهای تولیدی‪ ،‬همراه با تسلط‬ ‫انسان بر طبیعت و کس��ب ثروت مادی سرشار‪ ،‬به اندازه ای‬ ‫هست که بتواند الاقل نیازمندی های بنیادی و ضروری همه‬ ‫افراد جامعه را در سطحی مناسب و شایسته ب رای برخورداری‬ ‫از نوعی زندگی فرهنگی و انس��انی فراهم نماید‪ .‬به عقیده‬ ‫مارکس‪ ،‬با انقالب صنعتی و رش��د ابزار تولید ش��رط اولیه‬ ‫ب رای تحقق ارمان عدالت و سوسیالیسم و بناب راین تحقق‬ ‫عقل و ازادی فراهم شده است؛ تنها کافی است ابزار تولید از‬ ‫انحصار نیروهای استثمارگر خارج شده‪ ،‬در اختیار همه احاد‬ ‫جامعه قرار گیرد‪.‬‬ ‫در تفکر هایدگر در باب تکنولوژی نیز همچون مارکس‪،‬‬ ‫دو وصف انکاری و انتقادی از یک س��و و ایجابی و مثبت از‬ ‫سوی دیگر به نحو توامان دیده م ی شود‪ .‬علم و تکنولوژی از‬ ‫یک سو به دلیل غفلت از وجود‪ ،‬ما را با خط رات سهمگینی‬ ‫مواجه م ی س��ازد‪ ،‬اما از س��وی دیگر راه نج��ات و رهایی در‬ ‫خود تفکر در باب تکنول��وژی و فهم ان ب��ه منزله تقدیری‬ ‫تعی ن بخش نهفته است‪.‬‬ ‫پرسش از ذات تکنولوژی ب رای هایدگر به هیچ وجه نه‬ ‫به معنای نفی‪ ،‬بلکه تالش ب رای دریافتن ماهیت تکنیک‪،‬‬ ‫نقد محدودیت های ان و نوعی تالش ب رای اسی ب شناس��ی‬ ‫ساحت وجودی انس��ان در عصر حاکمیت تکنولوژی است‪.‬‬ ‫تفکر هایدگر به هیچ وجه با بحث هایی همچون پایان تاریخ‬ ‫یا بحث از تاریخ انحطاط نسبتی ندارد‪ ،‬امری که صبغه هایی‬ ‫از ان در تفک��ر و مباحث اخ رالزمانی برخی از س��نت گرایان‬ ‫ما دیده م ی ش��ود‪ .‬از نظر هایدگر علوم جدید می راث س��نت‬ ‫متافیزیک و عنصری اجتناب ناپذیر از حیات معاصر اس��ت‪.‬‬ ‫وی همچون پوزیتیویس ت ها‪ ،‬سیانتیس ت ها‪ ،‬مدرنیس ت ها و‬ ‫شیفتگان عقالنیت جدید و جهان بینی روشنگری به علم و‬ ‫تکنولوژی به معنای متعارف و رایج کلمه «خوش بین» نبود‬ ‫و ما را به اندیشیدن به امکان و اغاز دیگری دعوت م ی کرد‪،‬‬ ‫گفتارها‬ ‫ما ایرانیان منابع اصیل‬ ‫قدرت بخش در دوره‬ ‫اخیر‪ ،‬به خصوص اهمیت‬ ‫و قدرت تکنولوژی در‬ ‫جهان معاصر را هنوز‬ ‫نشناخته ایم‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫گفتارها‬ ‫لیکن «امکان و اغ��از دیگری» که خود عل��م و تکنولوژی‬ ‫جدید فراهم س��از ان بود‪ .‬در روزگار کنون��ی «تفکر ابژه گر و‬ ‫حسابگرانه علمی» و «تفکر معنوی یا حضور شاع رانه» هر‬ ‫دو مورد نیاز بشر و مقوم حیات ماست‪.‬‬ ‫نقد هایدگر بر علم و تکنولوژی جدی��د این بود که در‬ ‫حیات کنونی ما تفک��ر علم ی و تکنولوژی��ک غلبه کامل‬ ‫یافته اس��ت و همین امر س��بب فقر تفکر معنوی و گریز از‬ ‫ان گردیده است‪ .‬هایدگر ب ر اساس نحوه نگرش اونتولوژیک‬ ‫و پدیدارشناس��انه خویش از ما م ی خواهد که در نس��بت با‬ ‫تکنولوژی‪« ،‬وارس��تگی» پیش��ه کنیم‪ .‬وارس��تگی یعنی‬ ‫اری و نه گفتن به اش��یا؛ یعنی م ی گذاریم که تکنولوژی در‬ ‫عالم روزمره مان وارد ش��ود و در عین حال ان را بیرون نگه‬ ‫خواهیم داشت‪ .‬این س��خن بدین معناست که با اری گفتن‬ ‫به تکنولوژی‪ ،‬ان را به منزل��ه عنصری ضروری و قوام بخش‬ ‫حیات کنونی خویش م ی پذیریم ولی با نه گفتن بدان همواره‬ ‫ی و تکنولوژیک یگانه نحوه ممکن‬ ‫به یاد داریم که تفکر علم ‬ ‫تفکر نبوده‪ ،‬نم ی تواند به همه س��احات وجودی انس��ان و‬ ‫اصی ل ترین نیازهای وی پاسخ گوید‪.‬‬ ‫ای رانیان هنوز درنیافته اند که باید ب��ه تکنولوژی اری‬ ‫بگویند و برخی از روش��نفکران‪ ،‬متفکران و سنت گرایان ما‬ ‫نیز در این غفلت نقش داشته اند‪ .‬تفکر معنوی و بازگشت به‬ ‫ساحت حضور در روزگار ما‪ ،‬بیش از انکه حاصل ب ی تفاوتی‬ ‫ی و تکنولوژیک باشد حاصل اندیشیدن‬ ‫نسبت به قدرت علم ‬ ‫ب��ه ان مبنا و روی��داد یگان��ه و رخ دهنده ای اس��ت که خود‬ ‫سرچشمه و بنیاد ه ر گونه تحول تاریخی‪ ،‬از جمله ظهور علم‬ ‫و تکنولوژی مدرن است‪.‬‬ ‫دفاع هایدگ��ر از تفکر اصیل و انتق��ادات صریح وی از‬ ‫تفکر حسابگر‪ ،‬به هیچ وجه مترادف با انکار علم و تکنولوژی‬ ‫و حت��ی مترادف ب��ا ب ی تفاوتی غیرمس��ئوالنه نس��بت به‬ ‫تکنولوژی و قدرت سرنوشت ساز ان در جهان کنونی نیست‪.‬‬ ‫ هایدگر در جهان غ��رب نقش یک ُمنذر را ایف��ا کرد‪ .‬علم و‬ ‫تکنولوژی مدرن از زمان ظهور ان امیدهای بس��یاری را در‬ ‫دل بشر ب رانگیخته است و این امیدها گاه تا سر حد افسانه‬ ‫ارتقا یافته و علم و تکنولوژی در سیانتیس��م و پوزیتیویسم‬ ‫به یک اسطوره تبدیل شده است‪ .‬در جهان کنونی انتظاراتی‬ ‫از علم و تکنولوژی وج��ود دارد ـ همچون غلبه بر مرگ و بر‬ ‫محدودیت های ناز د ودنی بشر و خلق بهشتی زمینی و فارغ‬ ‫از درد و رنج و سرشار از ازادی و رهایی ـ که هیچ گاه به تحقق‬ ‫نرسیده و نخواهند رسید‪ .‬علم و تکنولوژی در روزگار ما و در‬ ‫غرب ستایندگان و پرس��تندگان ب ی بصیرت بسیار داشته و‬ ‫دارد و بناب راین غ��رب به ناقدی چون هایدگر نیاز داش��ت تا‬ ‫محدودیت ها و خ رافه های شگل گرفته در حول و حوش انها‬ ‫را خاط ر نشان کرده‪ ،‬نشان دهد اگر عصر تکنولوژی از برخی‬ ‫جهات نویدبخش غنای زندگی بشری است‪ ،‬از برخی جهات‬ ‫دیگر نیز در ان بیم اسی ب ها و زیان هایی بسیار و جب ران ناپذیر‬ ‫وجود دارد‪ .‬اما نکته بسیار شایسته توجه درباره تفکر هایدگر‬ ‫این است که او این نقد را با فراخوانی رمانتیک و نوستالژیک‬ ‫به عصر پیشین یا با کوشش در جهت تجلیل مقوالت دوران‬ ‫گذشته و ماقبل مدرن انجام نم ی دهد‪ ،‬بلکه نقد وی از علم‬ ‫و تکنولوژی با کش��ف بُعد فراموش شده «استعال به سوی‬ ‫وجود» در هس��تی ادم ی و در چارچوب خ��رد تفکر معاصر‬ ‫انجام م ی گیرد‪.‬‬ ‫ی در ب رابر خ��و ِد تکنولوژی‬ ‫در نظ��ر هایدگر‪ ،‬اگر ادم�� ‬ ‫واکنش نشان دهد‪ ،‬اعم از اینکه تکنولوژی را با رغبت بپذیرد‬ ‫یا انکه ان را طرد کند‪ ،‬در هر دو صورت نم ی تواند نسبتی ازاد‬ ‫با تکنولوژی برقرار کند و همچنان اسیر و در بند تکنولوژی‬ ‫باقی خواهد ماند‪ .‬هایدگر از ما م ی خواهد تکنولوژی را صرفا‬ ‫به منزله مجموع��ه ای از وس��ایل و ابزار نفهمی��م و درکی‬ ‫اونتولوژیک از ان داشته باشیم‪ .‬هایدگر نخستین کسی است‬ ‫که از تکنولوژی درکی وجودشناختی عرضه م ی کند‪ .‬اگر چه‬ ‫تفاسیر رایج و گاه س��طحی از هایدگر‪ ،‬فقط از نگرش منفی‬ ‫او به تکنولوژی سخن م ی گویند‪ ،‬اما چنین نگرشی منفی با‬ ‫درک وجودشناختی هایدگر از تکنولوژی به منزله بخشی از‬ ‫تاریخ خود هستی سازگاری ندارد‪.‬‬ ‫هدف نقد هایدگ��ر از تکنولوژی نش��ان دادن ضرورت‬ ‫مواجهه با «امری اس��تعالیی» و در همان حال «حقیقتی‬ ‫زیبای ی ش��ناختی» ـ که ب رای هایدگر ای��ن دو از امری یگانه‬ ‫حکایت م ی کنن��د ـ در خود تکنولوژی و فه��م تکنولوژی‬ ‫به منزله تقدیر به منظور غلبه ب��ر محدودیت های ذاتی ان‬ ‫اس��ت‪ .‬در چنین درکی وجودش��ناختی‪ ،‬تکنولوژی‪ ،‬درست‬ ‫همچون خود وجود ‪ -‬حقیقت دارای وصفی دوگانه اس��ت‪.‬‬ ‫وجود ‪ -‬حقیقت به نح��و توامان از دو وص��ف ظهور و خفا‬ ‫برخوردار است‪.‬‬ ‫تکنولوژی نیز‪ ،‬به منزله گش��تل‪ ،‬به نحو توامان هم از‬ ‫یک س��و به جهان خارج به گونه ای عنان گسیخته متعرض‬ ‫شده‪ ،‬همه چیز و همه کس را صورت بخشی و نظم بخشی‬ ‫م ی کن��د و بدین ترتیب‪ ،‬ب��ا مباالت به موج��ودات و تقلیل‬ ‫موجود به موجودی‪ ،‬یعنی با تقلیل انچه هس��ت به انرژی‬ ‫و منبعی ذخی��ره ب رای بهره داری‪ ،‬هر ن��وع نگرش و تلقی از‬ ‫خود وجود و «رخداد» انکشاف را سرکوب و متوقف م ی کند‬ ‫و به نحوی بسیار ریشه ای و اساسی‪ ،‬نسبت خاص ادمی با‬ ‫«وجود‪ -‬حقیقت» را به خطر م ی افکند و بدین ترتیب‪ ،‬با غلبه‬ ‫نیهیلیسم افق معنادار استفاده از همین قدرت تکنولوژیک از‬ ‫کف م ی رود؛ از سوی دیگر‪ ،‬تکنولوژی به منزله گشتل به نوبه‬ ‫خود بخشش و افاضه ای است که موجب م ی شود انسان بقا‬ ‫داشته باشد تا شاید بتواند به حقیقت خویش دست یافته‪ ،‬در‬ ‫قرب وجود سکنی گزیند‪ .‬به تعبیر ساده تر‪ ،‬این امکان وجود‬ ‫دارد که تکنولوژی خ��ود را به ص��ورت نیرویی نجاتبخش‬ ‫هویدا سازد‪.‬‬ ‫ی هنگامی ازاد م ی شود که‬ ‫هایدگر اظهار م ی دارد‪« :‬ادم ‬ ‫به قلمرو تقدیر تعلق داشته باشد‪».‬‬ ‫از نظ��ر او‪ ،‬تقدیر ب��اب تحق��ق امکانات اس��ت و در‬ ‫«امکان»‪ ،‬هیچ گونه ضرورت بالذاتی نهفته نیست‪ ،‬بناب راین‪،‬‬ ‫هی چ گونه ضرورت و جبری در باطن تقدیر نهفته نیس��ت‪.‬‬ ‫تقدیر باب امکانات را به روی ادمی م ی گشاید و در واقع ادمی‬ ‫ با تعلق به تقدیر با ابواب امکاناتی که م ی تواند تحقق یابند‪،‬‬ ‫روبه رو م ی ش��ود‪ .‬بناب راین ادم ی با تعلقش به تقدیر‪ ،‬نه تنها‬ ‫مجبور نیس��ت‪ ،‬بلکه به ازادی‪ ،‬یعنی به امکاناتی گوناگون‬ ‫و حقیقی که تقدیر در اختیار وی م ی نهد‪ ،‬دست م ی یابد‪.‬‬ ‫در دوره تاریخی کنون��ی‪ ،‬از نظر هایدگر‪ ،‬تکنولوژی به‬ ‫منزله گشتل‪ ،‬نقش همان نیروی تاریخی تقدیربخش را ایفا‬ ‫م ی کند‪ .‬انس��ان با تعلقش به تقدیر نه مجبور م ی شود که‬ ‫تسلیم تکنولوژی شود‪ ،‬نه مجبور م ی شود علیه تکنولوژی‬ ‫طغیان کند‪ .‬تعلق به تقدیر‪ ،‬ادم��ی را در ب رابر تکنولوژی نه‬ ‫تسلیم م ی کند و نه طاغی‪ .‬از نظر هایدگر «اساس تکنیک‪،‬‬ ‫به عنوان صورتی از حقیق��ت تاریخ متافیزیک‪ ...‬بخش��ی‬ ‫قابل توجه و مرحله ای قابل تامل از تاریخ وجود اس��ت‪ ».‬به‬ ‫بیان دیگر‪ ،‬تکنول��وژی جدید خود به اعتب��اری و به نحوی‬ ‫انکشاف وجود است‪.‬‬ ‫در ای ران در بس��یاری از مواقع نق��د تکنولوژی و تفکر‬ ‫تکنولوژیک یکسویه گشته و مواجهه پدیدارشناسانه هایدگر‬ ‫با تکنولوژی و درک اساس تکنیک‪ ،‬به منزله بخشی از تاریخ‬ ‫هستی و قدرتی تقدیرس��از و رهای ی بخش در دوره کنونی‪،‬‬ ‫کامال مغفول م ی ماند‪.‬‬ ‫در تفکر هایدگر‪ ،‬تقدیر در بطن خود «ازادی» و در همان‬ ‫حال خطر در بطن خود «نی��روی نجات بخش» را به همراه‬ ‫م ی اورد‪ .‬از نظر هایدگر تکنولوژی‪ ،‬امکانی را در خود فراهم‬ ‫م ی اورد که ما اصال این امکان را نم ی توانیم حدس بزنیم‪ .‬این‬ ‫امکان عبارت است از «امکان پی دایش نیروی نجات بخش»‪.‬‬ ‫پس ماهیت تکنولوژی هم م ی تواند عین خطر باشد و هم در‬ ‫عین حال مبشر و منادی نیروی نجات بخش‪ .‬از نظر هایدگر‬ ‫فعالیت بش��ری نه هرگز م ی تواند این خطر را خنثی کند و‬ ‫نه م ی تواند ف ی نفس��ه و به تنهایی پیدایش و ظهور نیروی‬ ‫نجات بخش را میسر سازد‪.‬‬ ‫به تعبیر س��اده تر‪ ،‬هایدگر ه ر گونه تفکر اومانیس��تی‬ ‫(بش��ر محور) و س��وبژه محور در باب تکنولوژی را به چالش‬ ‫م ی کشد و این چیزی است که در نقدهای تکنولوژی در میان‬ ‫ما ای رانیان دیده نم ی شود یا بس��یار کم تر دیده م ی شود‪ .‬نزد‬ ‫بسیاری از ای رانیان‪ ،‬گویی تکنولوژی امری است که م ی تواند‬ ‫متعلق میل و انتخاب ما قرار گیرد‪.‬‬ ‫در مقال��ه «پرس��ش از تکنولوژی» انجا ک��ه هایدگر‬ ‫تکنولوژی را به منزله تقدیر و حوالت تاریخی خود وجود بیان‬ ‫م ی کند‪ ،‬اظهار م ی دارد‪« :‬تکنولوژی خود خطرناک نیست‪.‬‬ ‫تکنولوژی‪ ،‬امری شیطانی نیس��ت و ما نباید ان را به عنوان‬ ‫رهاوردی شیطانی لعن و نفرین نماییم‪ ».‬از نظر هایدگر نفی‬ ‫تکنولوژی و پذیرش در بست ان‪ ،‬هر دو یک چیز است‪.‬‬ ‫به اعتقاد هایدگر‪« ،‬درس��ت به عکس‪ ،‬وقتی که ما به‬ ‫صراحت خود را در معرض ماهی��ت تکنولوژی قرار دهیم‪،...‬‬ ‫به ناگهان خود را درگیر با فراخوانی ازادی بخش م ی یابیم‪».‬‬ ‫هایدگر‪ ،‬این شعر ه ولدرلین‪ ،‬از قطعه پاتموس را در مقاله‬ ‫«پرسش از تکنولوژی»‪ ،‬دوبار تکرار م ی کند‪« :‬اما هر جا که‬ ‫خطر هست‪ ،‬نیروی نجات بخش نیز همان جا م ی بالد‪ ».‬از‬ ‫نظر هایدگر «نیروی نجات بخش در ماهیت تکنولوژی ریشه‬ ‫دارد و از ان نیرو م ی گیرد‪».‬‬ ‫همه سخن اینجانب در این اس��ت که ما ای رانیان چرا‬ ‫وصف قدرت بخش��ی و رهای ی بخش��ی عل��م و تکنولوژی‬ ‫مدرن را ب رای جوامعی چون خ��ود درنم ی یابیم و بر اهمیت‬ ‫انها ب رای ملت خود تاکید ایجابی نم ی ورزی��م و به این امر‬ ‫ی که در دوران کنونی از دو عنصر علم‬ ‫التقات نیافته ایم قوم ‬ ‫و تکنولوژی ـ ک��ه در واقع امر واحدی را ش��کل م ی دهندـ‬ ‫بهره مند نگردد هرگز نم ی تواند‪ ،‬به تعبیر هایدگر تعلقی به‬ ‫تقدیر داشته باشد و ممکن نیست چنین جامع ه ای بتواند از‬ ‫نقشی تاریخی در روزگار کنونی برخوردار بوده‪ ،‬به ازادی‪ ،‬یعنی‬ ‫به امکانات گوناگونی حقیقی که تقدیر در اختیار وی م ی نهد‪،‬‬ ‫دست یابد‪ .‬ما هنوز درنیافته ایم جایی که علم و تکنولوژی‬ ‫مدرن ظه��ور نیابد‪ ،‬نتیجه ان چیزی جز عدم دس��تیابی به‬ ‫منابع قدرت جدید و فقر و انحط��اط نخواهد بود و خود این‬ ‫فقر و انحطاط صرفا زمینه ساز رش��د نیروهایی اهریمنی و‬ ‫قدرت ه��ای عقب مانده اجتماعی و نه بس��تری ب رای ظهور‬ ‫نیروهای ازادی بخش قرار خواهد گرفت‪.‬‬ ‫‪19‬‬ ‫گفتارها‬ ‫وقت مالقات بعدی؛ اردیبهشت ‪94‬‬ ‫درباره کتابی که این روزها در نمایشگاه رونمایی شده است‬ ‫وقت مالقات تمام ش��د‪ .‬اول با زبان خوش اعالم‬ ‫م ی کنن��د و بعد محترمانه ب��ه بیرون هدایت��ت م ی کنند و‬ ‫دست اخر با تش��ر م ی خواهند که محل را ترک کنید‪ .‬وقت‬ ‫مالقات تمام شد و کتاب ش��بیه بیمار پیری که به مرضی‬ ‫صعب العالج گرفتار اس��ت‪ ،‬باز هم در خانه س��المندان بر‬ ‫تخت بیماری اش تنها شد‪ .‬تنها شد تا وقت مالقاتی دیگر‬ ‫در اردیبهشتی دیگر بیاید و همه یادشان بیفتد بزرگ خاندان‬ ‫شهوت سخنران ی های فرهنگی فروکش کرده و فصل بَه بَه‬ ‫و َچه َچه و احس��نت و صحیح است گفتن ها هم تمام شده‬ ‫و البته که وقت مرثیه است‪ .‬مرثیه ب رای کتاب؛ رفیق دانای‬ ‫مهربانی که سال هاست بیمار و تنهاست و البته انگار دیگر‬ ‫این مالقات ساالنه هم حالش را خوب نم ی کند‪ .‬رفیق دانای‬ ‫مهربانمان باز تنها شد‪.‬‬ ‫گفته م ی شود خوب اس��ت مرثیه با وصفی از سجایا‬ ‫و خوب ی ها و مدح شروع ش��ود‪ .‬من اما ترجیح م ی دهم این‬ ‫کار را به مس��ئوالنی واگذار کنم که خیلی بهتر این کار را‬ ‫بلدند و در مرثی ه ام م ی خواهم از همان اول شکوه از شلوغی‬ ‫ب ی سامانی داشته باشم که بعضی از اهالی کتاب را در برخی‬ ‫از روزهای بازدید از نمایش��گاه (مهمترین وقت های بازدید)‬ ‫بسیار کالفه کرد‪ .‬ان قدر که بسیاری از عالقه مندان و اهالی‬ ‫واقعی کتاب تنها به بازدید کم ساعتی در شبستان و تورق‬ ‫کتاب های چند ناشرعمومی اکتفا کردند و عطای مالقات‬ ‫و خانواده (ش��ما بخوانید فرهنگ) در گوشه ای تنها و بیمار‬ ‫و چشم به راه شماست‪ .‬باز مالقاتی پر ازدحام و پر تعارف و‬ ‫پر رنگ و لعاب و البته همه ب ی خاصیت به حال بیمار تنها‬ ‫و تا وقت مالقاتی به س��الی دیگر و‪ ...‬این قصه تکراری را‬ ‫حاال بیست و هفت باری اس��ت که تجربه م ی کنیم‪ .‬قصه‬ ‫تکراری مالقاتی که هیچ دردی را از بیمار تنها مانده ما کم‬ ‫نم ی کند و چه بس��ا دردهای��ی هم اضافه کن��د و خود «بار‬ ‫خاطری» م ی شود‪.‬‬ ‫نمایش��گاه کتاب هم تمام ش��د؛ مثل همیشه‪ .‬بازار‬ ‫امار و ارقامش ه��م فروخفت؛ ب��ازار اظهار نظرهای چنین‬ ‫م ی کنیم و چنان هم؛ بازار وع��ده و وعیدها‪ .‬علت وجودی‬ ‫این یادداشت هم دقیقا ارام شدن هیابانگ های اردیبهشتی‬ ‫کتاب اس��ت‪ .‬زمانی که دیگر همه حوصله ش��ان به اندازه‬ ‫کافی از شنیدن مزایای کتاب و کتابخوانی سر رفته است‪.‬‬ ‫مفصل را به لقای ازدحام گاه خفه کننده جمعیتی که انگار‬ ‫فقط به س��الن پیمایی عالقه مند بودند‪ ،‬بخشیدند‪ .‬در این‬ ‫ازدحام کالفه کننده که خیلی اوقات شبیه بود به حرکت در‬ ‫صفوف فشرده جمعیتی که م ی خواهد به یکباره از معبری‬ ‫تنگ عبور و مرور داشته باشد‪ ،‬تنها خفگی و هوای نامطبوع‬ ‫و تنه زدن های مکرر نبود که زش��ت بود‪ ،‬بلکه ب ی اخالقی و‬ ‫ب ی حرمتی مواجی که در فض��ای مهمترین اتفاق فرهنگی‬ ‫کشور موج میزد‪ ،‬خودش واگویه ها دارد‪.‬‬ ‫از ب ی اخالق ی هایی که به واس��طه نبودن حد و مرز و‬ ‫حریم های شرعی م ی توانست اتفاق بیفتد که چه فراوان نیز‬ ‫بود تا ب ی حرمتی و زحمتی که ب رای اهالی کتاب و فرهنگ‬ ‫با شان و شئون خاص شان اتفاق م ی افتاد‪ .‬بگذریم که این‬ ‫معضالت چقدر باعث شد تا بس��یاری از برنامه های جانبی‬ ‫و حاش��ی ه ای نمایش��گاه که گاه به واقع مهمتر از متن نیز‬ ‫یاسر هدایتی‬ ‫مدرس دانشگاه‬ ‫گفتارها‬ ‫‪20‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫ای��ن نویس��نده و مدرس دانش��گاه در سلس��ه‬ ‫یادداشت های اخالق اجتماعی نگاهی به رفتارشناسی‬ ‫بازدیدکنندگان نمایشگاه کتاب ته ران انداخته است‪.‬‬ ‫م ی کردند نتواند و نشود ان گونه که باید‪ ،‬مخاطبان واقعی‬ ‫خود را در نمایشگاه کتاب پیدا کند‪.‬‬ ‫و باز بگذریم از اینکه خود این ازدحام ها چه تدبیرها را‬ ‫که بی تدبیری نشان م ی داد‪ ،‬چه برسد به ب ی تدبیری ها که‬ ‫واقعا دیگر ب رای اهالی کتاب تبدیل ش��ده است به «یکی‬ ‫داستان پر اب چشم» نه ب رای نمایش��گاه‪ ،‬که ب رای کتاب؛‬ ‫ب رای فرهنگ‪.‬‬ ‫حرف از مخاط��ب واقعی به میان ام��د و م ی خواهم‬ ‫این پرس��ش را باصدای بلن��د از خودم و ش��مایی که دارید‬ ‫وقتی را صرف خواندن این یادداش��ت م ی کنید بپرسم که‬ ‫واقعا از دید متصدیان برگزاری نمایشگاه کتاب (که به نظر‬ ‫م ی رس��د دیگر فرقی هم ندارد از چه طیف و جناح سیاسی‬ ‫باش��ند!) مخاطبان واقعی نمایش��گاه کتاب چه کس��انی‬ ‫هس��تند؟ به عبارت بهتر نمایش��گاه کتاب قرار است چه‬ ‫کس��انی را گروه هدف خودش در برگزاری مهمترین اتفاق‬ ‫فرهنگی س��ال بداند؟ اصوال نمایش��گاه کتاب جایی ب رای‬ ‫چه کاری است؟‬ ‫کتاب با چند در صد تخفیف خریدن‪ ،‬بازار روزی ب رای‬ ‫کتاب فروخت��ن‪ ،‬تازه های کتاب را دیدن‪ ،‬کت��اب را به میان‬ ‫مردم بردن‪ ،‬دیدار اهالی نش��ر و کتاب با ه��م‪ ،‬دیدار اهالی‬ ‫کتاب و مسئوالن‪ ،‬حضور نویسندگان و مولفان و مترجمین‬ ‫در میان اجتماع و فرصت رویارویی با مخاطبانش��ان‪ ،‬بازار‬ ‫داغ کتاب های کمک درس��ی ش��دن‪ ،‬جایی ب رای قدم زدن‬ ‫از میانه س��الن ها و گپ زدن و گرفتن چند بروشور و کیسه‬ ‫نایلون تبلیغ��ی و احیانا کتابچه های رای��گان‪ ،‬جایی ب رای‬ ‫اینکه به دوستان و خانواده مان گفته باشیم ما هم رفته ایم‬ ‫یا نه اصال جایی ب رای اینکه بروی��م و از نزدیک ببینیم این‬ ‫کتابی که اینقدر درباره اش ح��رف م ی زنند و «یار مهربان»‬ ‫م ی خوانندش؛ چه شکلی است؟ اصال مهربان است یا نه و‬ ‫خب البته همان دیدن کفایت م ی کند!‪...‬‬ ‫اینها فقط بخش��ی از پاسخ هایی اس��ت که م ی توان‬ ‫از رفتار شناس��ی بازدید کنندگان و برگزار کنندگان نمایشگاه‬ ‫کتاب متوجه شد‪ .‬پاس��خ هایی که ماهی ت شان مهم است‬ ‫و ب ر خالف زعم عده ای به مکان نمایشگاه هم هیچ ربطی‬ ‫ندارد‪ ،‬چه وقتی نمایش��گاه در محل دائم ی نمایشگاه ها در‬ ‫بزرگراه چمران برگزار م ی شد‪ ،‬چه محل کنونی ان در مصال‬ ‫و البته بگذریم که نه انجا جایش بود و نه اینجا‪.‬‬ ‫شاید شمایی که االن مخاطب این یادداشت هستید‪،‬‬ ‫بگویید این همان بیرون گود نشستن و دستور لنگ کردن‬ ‫حریف است اما یادمان باشد که اگر ما پیشتر و بیشتر ب رای‬ ‫این س��وال اساس��ی که اصوال مخاطبان واقعی نمایشگاه‬ ‫کتاب چه کسانی هستند‪ ،‬پاس��خ درست و دقیقی داشتیم‪،‬‬ ‫چه بس��ا که گره از بس��یاری از مش��کالت از جمله محل‬ ‫برگزاری نمایشگاه نیز باز م ی شد‪.‬‬ ‫به اضافه این موضوع بسیار مهم که پاسخ دقیق به‬ ‫این سوال قطعا و حقا برگزاری نمایش��گاه را از یک وظیفه‬ ‫بایدی اداره کتاب ارش��اد به یک اس��تراتژی راهبردی حوزه‬ ‫کتاب ب رای ب ر ط��رف کردن مش��کالت کت��اب در جامعه‬ ‫مبدل م ی کرد‪ .‬مس��اله ای که در این بیست و هفت دوره‬ ‫به نظر م ی رس��د هیچ گاه اتفاق نیفتاده و رونق اردیبهشتی‬ ‫کتاب حتی اگر کاذب هم نباشد و ازدحام مخل ان نیز « ُدم‬ ‫خروس» نباشد‪ ،‬باز « َق سمی» را چه کنیم که در دوازده ماه‬ ‫دیگر تا نمایش��گاه بعدی از وضعیت اسفبار کتاب حکایت‬ ‫م ی کند‪ .‬وضعیتی که ب رای اهل کتاب به تعبیر فردوس��ی‬ ‫بزرگ «زبان پر ز گفتار و پر اب چشم» است‪.‬‬ ‫سالم بر تو ای علی‪ ،‬پسرحسین‬ ‫به بهانه سالروز ارتحال حضرت زینب کبری(س)‬ ‫زهیر توکلی‬ ‫شاعر و روزنامه نگار‬ ‫زهیر توکلی در ادامه یادداش��ت ه��ای مذهبی خود به‬ ‫رحلت حضرت زینب(س) با نگاه��ی به واقعه کربال و حضور‬ ‫امامان معصوم شیعه اشاراتی داشته است‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫زمین از نس��ل ال محمد –صل اهلل علیه و اله – خالی نماند‪».‬‬ ‫«رهایم ک��ن! بگ��ذار در رکاب پس��ر رس��ول خ��دا بجنگم‪».‬‬ ‫(نف س المهموم به نقل از بحار االنوار)‬ ‫این‪ ،‬جمله ای بود که حضرت عل ی بن الحسین امام سجاد‬ ‫– علی ه السالم – خطاب به عمه بزرگوار فرمودند و البد با اصرار‬ ‫و در میان اش��ک های ان بانوی دو عالم و به کمک او و به خاطر‬ ‫امتثال امر حضرت اباعب داهلل – علی ه السالم – به خیمه بازگشتند‬ ‫واال من هرگز بیرون امدن ایشان از خیمه را یک تعارف نم ی دانم‪.‬‬ ‫به نظر من واقعا امده بودند که با همان ح��ال بیماری‪ ،‬در رکاب‬ ‫پدر به فیض ش��هادت برس��ند‪ .‬نگویید جنگیدن یک بیمار با‬ ‫این حال خ راب‪ ،‬چه دردی از امام حس��ین – علی ه السالم – دوا‬ ‫م ی کرد که پاسخش بسیار بدیهی است‪ .‬مگر جنگیدن و کشته‬ ‫شدن تمام ش��هدای کربال از اصحاب تا بن ی هاشم تا عب داهلل بن‬ ‫الحس��ن – روحی له و البیه الفداء‪ -‬و عل ی اصغر – علی ه السالم‬ ‫ چه دردی دوا کرد؟ ای عزیز! ماجرا ماجرای ش��هادت است واال‬‫همه م ی دانستند چه خواهد ش��د‪« :‬اخرج بقوم الی الشهاده فال‬ ‫شهاده لهم اال معک‪ ،‬ای حس��ین! خروج کن ‪ -‬یا بیرون شو‪ -‬به‬ ‫همراه قوم ی به سوی ش��هادت ‪ -‬یا بیرون ببر قومی را به سوی‬ ‫شهادت ‪ -‬پس ایشان شهادت نخ واهند یافت مگر با تو» (االمالی‪،‬‬ ‫شیخ صدوق) ماجرا چیزی نبود جز شوق یکی شدن و یکتا شدن با‬ ‫ولی خدا و ش��ریک ش��دن در رنج با او‪« :‬و اجعل لی قدم صدق‬ ‫عندک مع الحسین و اصحاب الحسین علی ه السالم الذین واسوه‬ ‫بانفسهم‪ ،‬و مرا از انان قرار ده که با قدم صدق و صفا نزد تو ایند با‬ ‫حسین و اصحاب حسین – علی ه السالم – همان ها که یکرنگی‬ ‫با او را به ح ّد جانبازی و جان نثاری رس��اندند» (زیارت عاش��ورای‬ ‫غیرمعروف‪ ،‬مفاتی��ح الجنان‪ ،‬ترجمه مرحوم الهی قمش��ه ای با‬ ‫اندکی تفاوت)‬ ‫چرا امام عزیز ما حضرت سجاد – علی ه السالم – نفرمود‪:‬‬ ‫«بگذار در رکاب پدرم بجنگ��م؟» یا نفرمود‪« :‬بگ��ذار در رکاب‬ ‫امامم بجنگم؟» بلکه فرمود‪« :‬بگذار در رکاب پس��ر رسول خدا‬ ‫بجنگم‪ ».‬این جمله نورانی‪ ،‬عظمت پنج تن ال عبا را م ی رساند‪،‬‬ ‫یعنی فاطمه(س) و پدرش و همسرش و دو فرزندش – صل ی اهلل‬ ‫علیهم اجمعین‪ .‬ادمی وقتی با این عبارت مواجه م ی شود‪ ،‬پیش‬ ‫خود م ی گوید‪« :‬ببین حسین که بوده است و جدش رسول خدا که‬ ‫بوده و مادرش که بوده است و چه برادری و چه پدری! چه پدری!‬ ‫ی مثل حضرت سجاد – علی ه السالم‬ ‫چه پدری! که امام معصوم ‬ ‫– چنین شوق فدا شدن در پیشگاه پسر ان پدر را داشته است؟»‬ ‫تاکید بر رسول خداس��ت زی را تمام بدعت از انجاست که‬ ‫مخالفان گفتند‪« :‬رس��ول خدا اری‪ ،‬عترت و اه��ل بیتش نه‪».‬‬ ‫جایگاه ان حضرت را از جایگاه عل��ی(ع) جدا کردند‪ ،‬در حالی که‬ ‫خود او فرموده بود‪« :‬انت م ّن ی بمنزله هارون من موسی اال انه ال‬ ‫نبی بعدی‪ ،‬ای علی! جایگاه تو نسبت به من جایگاه هارون است‬ ‫نسبت به موسی‪ ،‬مگر اینکه بعد از من پیامبری نخ واهد امد‪».‬‬ ‫من خطاب به امام سجاد‪ -‬علی ه السالم‪ -‬که تا پایان عمر‬ ‫هرگاه اب ب رایش م ی اوردند‪ ،‬اشک از دیدگان پاکش روان م ی شد‬ ‫و اب را فراموش م ی کرد‪ ،‬عرض م ی کنم‪« :‬ای کسی که همنام‬ ‫جدت علی بودی و کنیه ات‪ ،‬مثل جدت‪« ،‬ابوالحس��ن» بود‪ ،‬به‬ ‫فدای تو که هزار بیشه شیر در جوشن داشتی ولی خود را به خدا‬ ‫سپردی و تاخیر در شهادت را پذیرفتی! هزار جان مقدس قربان تو‬ ‫باد ای علی بن الحسین که یکی یکی مردانت را دیدی که شهید‬ ‫م ی شوند ولی برای کشیدن بار امانت‪ ،‬تقدیر نمردن را گردن نهادی‬ ‫و ذلت اسارت و غارت و محنت هتک حریم اوالد رسول اهلل را برای‬ ‫خشنودی دوست و تکمیل برنامه هدایت‪ ،‬الجرعه چون شراب‬ ‫تلخ درکشیدی‪ .‬تو جدت علی را اس��وه و الگو قرار داده بودی! ای‬ ‫زیبای رشید! م ی دانی چقدر شبیه جدت علی شده بودی وقتی به‬ ‫زنجیرت م ی بستند و م ی بردند؟ و من م ی گریستم‪.‬‬ ‫ابتدای کربال مدینه نیست ابتدای کربال غدیر بود‬ ‫ابرهای خونفشان نینوا اشک های حضرت امیر بود‬ ‫(علیرضا قزوه)‬ ‫مت فقیدا‬ ‫بنفسی انت! لقد ولدت سعیدا و عشت حمیدا و ّ‬ ‫شهی دا‬ ‫گفتارها‬ ‫وقتی در زیارت عاش��ورا عرض م ی کنیم‪« :‬الس�لام‬ ‫علی الحسین و علی عل ی بن الحسین و علی اوالد الحسین و‬ ‫عل ی اصحاب الحس��ین»‪ ،‬ایا این بزرگوار که نامش علی است و‬ ‫پسر حسین است‪ ،‬حضرت عل ی اکبر – علی ه السالم – است یا‬ ‫اقای ما و سید و ساالر ما‪ ،‬موال زین العابدین – علی ه السالم ؟ به‬ ‫نظر م ی رسد که پاسخ صحیح‪ ،‬گزینه دوم باشد چرا که ان جناب‪،‬‬ ‫امام و پسر امام و پدر امام بود و سناریوی عاشورا‪ ،‬پس از شهادت‬ ‫حضرت سبط شهید‪ ،‬حسین – علی ه السالم – کارگردانی نداشت‬ ‫به جز امام بالفص��ل پس از او یعنی حضرت سی د الس��اجدین‪،‬‬ ‫الموحدین‪ ،‬زین العابدین‪ ،‬موالنا االمام علی بن‬ ‫سند العارفین‪ ،‬دلیل ّ‬ ‫الحسین بن امیر المومنین –علی ه السالم‪.‬‬ ‫اصوال شیعه اثناعش��ری‪ ،‬متکی بر روایاتی از قبیل «لوال‬ ‫الحجه لس��اخت االرض باهلها‪ ،‬اگر حجت نباش��د‪ ،‬زمین فرو‬ ‫م ی برد اهلش را» (اصول کافی‪ ،‬جلد ‪ ،1‬ص ‪ ، 334‬باب الحجه‪،‬‬ ‫کتابفروش��ی اس�لامیه‪ )1381 ،‬معتقد اس��ت که همه چیز در‬ ‫همه عوالم از مل��ک تا ملک��وت‪ ،‬در احاطه ی��ک اگاهی برتر‬ ‫اس��ت که خداوند از نزد خ��ود به حضرات – س�لام اهلل علیهم‬ ‫اجمعین – عنایت فرموده است؛ علم انان متصل به علم خدا و‬ ‫اراده انان متصل به اراده خداس��ت‪« :‬و ما تشاءون اال ان یشاء اهلل‬ ‫رب العالمین‪ ،‬و چیزی اراده نم ی کنید و نم ی خواهید مگر انکه‬ ‫خدا اراده کن��د و بخواهد» (س��وره تکویر) در تفاس��یر روایی از‬ ‫معصوم – علی ه السالم – نقل شده است که مخاطب این ایه‪ ،‬ان‬ ‫چهارده بزرگوارند‪ .‬عقل هم همین را م ی گوید چون ما بسیاری از‬ ‫چیزها را اراده م ی کنیم که خداوند دوست ندارد ولی ان را برای ما‬ ‫م ی افریند تا نتیجه خواست غلط خودمان را ببینیم و رشد کنیم‪،‬‬ ‫پس مصداق این ایه‪ ،‬قطعا ما نیستیم‪ .‬پیامب ران هم نیستند زی را‬ ‫پیامب ران اگرچه علم الهی داش��تند‪ ،‬وجودشان وسعت حضرات‬ ‫معصوم – علیهم السالم – را نداشت‪ ،‬در نتیجه با انکه معصوم‬ ‫از گناه بودند‪ ،‬بعضا در تشخیص برترین و واالترین چیز‪ ،‬نیاز به‬ ‫راهنمایی داشتند‪ ،‬مثل خوردن حضرت ادم – علی ه السالم – میوه‬ ‫درخت ممنوع را یا درخواس��ت حضرت نوح – علی ه السالم – از‬ ‫خداوند نجات پسرش را از توفان‪ .‬گاهی وقت ها هم در قران مواجه‬ ‫م ی شویم با این حقیقت که علم یقینی پیامب ران نیاز به کمال‬ ‫بیشتری داشت‪ ،‬مثل درخواست حضرت اب راهیم – علی ه السالم‬ ‫– از خداوند دیدن معاد را و کیفیت زنده ش��دن مردگان را با این‬ ‫لیطمئن‬ ‫توضیح که خود ان حضرت به خداوند عرض م ی دارد‪« :‬‬ ‫ّ‬ ‫قلبی‪ ،‬ب رای انکه قلبم مطمئن شود» (سوره بقره) یا رفتن حضرت‬ ‫موسی – علی ه الس�لام – با اجازه و راهنمایی خداوند به خدمت‬ ‫حضرت خضر – علی ه السالم – ب رای اشنایی بیشتر با علم لدنّی‬ ‫«هل اتّبعک علی ان تع لّمن م ّما علّمت رشدا؟ ایا م ی شود من با‬ ‫تو باشم و در التزام و تبعیت تو راه بسپارم تا از انچه به تو اموخته‬ ‫شده است‪ ،‬یادم بدهی تا رشد کنم؟» (سوره کهف)‬ ‫بناب راین‪ ،‬تنها و تنها چهارده معصومند که انس��ان کامل‬ ‫به مفهوم مطل��ق کلمه اند و دیگران چ��ه از انبی��ا و اوصیا چه‬ ‫مردان خدا با رس��یدن به نهایت ظرفیت وجودی شان و استخراج‬ ‫گوهر انسانیت از معدن هست ی ش��ان و به فعلیت دراوردن همه‬ ‫استعدادهایشان‪ ،‬اگرچه در حد خود‪ ،‬سزاوار لقب «انسان کامل»‬ ‫هس��تند‪ ،‬باز هم یک نوع «صی��رورت» و «دگرش��د» و حرکت‬ ‫به س��وی کمال را طی کرده اند تا به این مرتبه رس��یده اند و تازه‬ ‫وقتی به این حد از وجود برس��ند‪ ،‬م ی فهمند که در ابتدای درک‬ ‫علی بن ابیطالب ایستاده اند‪ .‬اما چهارده معصوم – سالم اهلل علیهم‬ ‫اجمعین–کمالمحضوفعلیتمطلقهستند‪.‬انها«حقثابت»‬ ‫بوده اند و هستند و خواهند بود‪« :‬السالم علی الحق الثابت الذی‬ ‫العیب فیه‪ ،‬س�لام بر حق ثابتی که هیچ عیبی در او نیس��ت»‬ ‫(زیارت حضرت امام زمان – علی ه الس�لام – در مفاتیح الجنان)‬ ‫بیهوده نیس��ت ک��ه در زی��ارت حض��رت امی رالمومنین علی‬ ‫علی ه السالم عرض م ی کنیم‪« :‬السالم علی ایه اهلل العظمی و النبا‬ ‫العظیم‪ ،‬سالم بر عظیم ترین نشانه خداوند و ان خبر عظیم» بنا‬ ‫بر این‪ ،‬جمله ام را تکمیل م ی کنم‪ :‬حضرت سجاد – علی ه السالم‬ ‫– پس از پدر شهیدش فقط کارگردان س��ناریوی عاشورا نبود‪،‬‬ ‫کارگردان کل هستی هم بود‪ .‬پس تعجب نکنید اگر حدس این‬ ‫بنده روسیاه‪ ،‬ان باشد که علی بن الحسین در زیارت عاشورا‪ ،‬همان‬ ‫امام عزیز ماس��ت که حجت خدا بود بر همه بازماندگان عاشورا‬ ‫یعنی حضرت زینب – سالم اهلل علیها – همان اطاعت و تسلیمی‬ ‫ را که در قبال ب رادر شهیدش داش��ت‪ ،‬همان بود با ب رادرزاده اش‬ ‫حضرت سجاد – علی ه السالم ‪ .‬جالب است که در کربال سه امام‬ ‫معصوم همزمان حضور داشتند‪ :‬امام حسین – علی ه السالم – و‬ ‫پسرش امام زین العابدین – علی ه السالم – و نوه اش حضرت امام‬ ‫محمد باقرالعلوم – علی ه السالم‪ .‬ان بزرگوار در ان هنگام‪ ،‬حوالی‬ ‫پنج سال داشتند و روایاتی هم در مقاتل از ایشان نقل شده است‪.‬‬ ‫یک صحنه جاودانه در برخی از مقاتل امده است که منتهای‬ ‫اس��تیصال اهل بیت در ان ساعات واپسین عاش��ورا و سیطره‬ ‫عظمت و غلبه نورانیت اقا اباعب داهلل الحسین – علی ه السالم – را‬ ‫پیش چشم م ی اورد‪ .‬من هر بار یاد ان م ی افتم هم دلم م ی شکند‬ ‫از تصور این همه تنهایی حضرت امام حسین – علی ه السالم – و‬ ‫خواهرش‪ ،‬هم روحم به اهتزاز درم ی اید و زان��وی عجز و ادب بر‬ ‫زمین م ی نهم چرا که حس م ی کنم هی چ کس درنخواهد یافت‬ ‫که این حسین (ع) کیست و که بوده است مگر انکه خدا بخواهد‪.‬‬ ‫نوش��ته اند که هی چ کس نمانده بود‪ ،‬هی چ ک��س حتی حضرت‬ ‫اباالفضل – علی ه السالم‪ .‬اقا اباعب داهلل – علی ه السالم – خطاب به‬ ‫یذب عن حرم رسول‬ ‫ذاب ّ‬ ‫لشکر عمر سعد م ی فرمودند‪« :‬هل من ّ‬ ‫موحد‬ ‫اهلل؟ ایا کسی هست که از حرم رسول اهلل دفاع کند؟ هل من ّ‬ ‫یخاف اهلل فینا؟ ایا یکتاپرستی هست که در قبال رفتارش با ما از‬ ‫خدا بترسد؟ هل من مغیث یرجوا اهلل فی اغاثتنا؟ ایا کسی هست‬ ‫که به داد ما برسد که فریاد استغاثه ما را ب ی پاسخ نگذارد و امیدش‬ ‫خدا باشد؟ هل من معین یرج وا اهلل فی اعانتنا؟ ایا کسی هست که‬ ‫ما را یاری کند و خدا را امید داشته باشد در یاری ما؟» ظاه را در این‬ ‫لحظات است که امام سجاد – علی ه السالم – از خیمه مبارکشان‬ ‫بیرون م ی ایند‪ .‬ایشان ندای پدر را پاسخ م ی دهند و با حال بیماری‬ ‫بسیار شدید در استانه خیمه اشکار م ی شوند‪ .‬حال من نم ی دانم‬ ‫که ایا این اتفاق پس از شهادت طفل شیرخوار روی دست پدر بوده‬ ‫است یا نه؟ پیرغالم ها از قدیم گفته اند که ان طفل بیگناه‪ ،‬اخرین‬ ‫سرباز بود که به ندای هل من ناصر پدر بزرگوارش پاسخ داد‪.‬‬ ‫اصغر که نسیم عشق‪ ،‬مویش بوسید‬ ‫خورشید والیت سر و رویش بوسید‬ ‫م ی خ واست حسین تا ببوسد رویش‬ ‫تیر امد و زودتر گلویش بوسید (الادری)‬ ‫در مقاتل امده اس��ت که ان حضرت حت��ی هنگام غارت‬ ‫خیمه ها توان برخاستن نداشته اند‪ ،‬یعنی حال مبارکشان این قدر‬ ‫ناخوش بوده است‪ .‬حال تصور کنید که ایشان با این حال از خیمه‬ ‫بیرون م ی ایند و شاید شمشیرش��ان را بر زمین تکیه داده اند یا‬ ‫بر نیزه تکیه کرده اند تا بتوانند روی پا بایس��تند؛ یعنی ای از خدا‬ ‫بی خب ران! اینکه از شما یاری م ی خ واهد‪ ،‬کسی است که همه انبیا‬ ‫و اوصیا ارزو داشتند در رکابش بجنگند و در خون خویش بغلتند‪.‬‬ ‫حضرت اباعبداهلل الحس��ین – علی ه الس�لام – خطاب‬ ‫به خواهر بزرگوار فرمودن��د‪ «:‬او را بگیر و به خیم��ه بازگردان تا‬ ‫گفتارها‬ ‫‪21‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫سیاست‬ ‫روایت وین ‪4‬‬ ‫مذاکرات هسته ای در وین هفتمین همنشینی ایران و گروه ‪5+1‬‬ ‫برای رسیدن به توافقی اس�ت که در دولت یازدهم دنبال م ی شود‪.‬‬ ‫مذاکرات این دوره اما بی نتیجه ماند‪ .‬گزارش ها و تصاویر اختصاصی‬ ‫تیم اعزامی به اتریش را در این پرونده م ی خوانید‪.‬‬ ‫کیش وین به ژنو‬ ‫ایا عدم پیشرفت در وین ‪ ،4‬سرنوشت توافق جامع‬ ‫را به خطر انداخته است؟‬ ‫عکس‪ :‬تقی میری‪-‬وین‬ ‫سیاست‬ ‫‪22‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫تو گو‬ ‫مایکل مان در گف ‬ ‫با مثلث اخرین تحوالت‬ ‫هسته ای را بررسی کرده‬ ‫است‬ ‫دکتر عراقچی روایت های‬ ‫مهمی از علت به نتیجه‬ ‫نرسیدن مذاکرات هسته ای‬ ‫داشت‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫مصطفی صادقی‬ ‫دبیر تحریریه‬ ‫«سالم اقای دکتر ظریف و هیات هم��راه‪ ،‬من خلبان‬ ‫سی ه جانی‪ ،‬به همراه ک��روی پرواز سفرخوبی را ب رای ش��ما‬ ‫ارزو م ی کنیم‪ .‬مقصد ما ته��ران با عبور از اسمان کشورهای‬ ‫مجارستان‪ ،‬ایتالیا‪ ،‬فرانسه و ترکیه خواهد بود‪».‬‬ ‫این ضرباهنگ پایان سفر هسته ای تیم مذاکره کننده‬ ‫ای رانی بود‪ .‬دقایقی پیش از خلب��ان سی ه جانی‪ ،‬محمد جواد‬ ‫ظریف خس��ت ه ولی خندان به میان خب رنگارانی امد که روی‬ ‫صندل ی های هواپیمای چارتر دولتی ب رای سفر چهار ساعته‬ ‫به سمت ته ران جا خوش کرده بودند‪.‬‬ ‫ظریف مثل همیشه لبخند به لب داشت‪ .‬من که چهار‬ ‫بار همراه او در مذاکرات هس��ته ای بودم معن��ا و مفهوم این‬ ‫یدانستم‪ .‬حالت او مانند همان روزهای سخت‬ ‫خنده های او را م ‬ ‫مذاکرات ژنو بود که پس از ساعت ها بحث و جدال سخت و‬ ‫خسته کننده وقتی به دوربی ن های عکاسان م ی رسید با لبی‬ ‫خندان در قاب های تنظیم شده تصوی ر برداران قرار م ی گرفت‪.‬‬ ‫«مخلصیم‪ ،‬مخلصیم» های اقای وزیر حال و هوای بچه های‬ ‫خب رنگار را عوض کرد‪ .‬ش��اید ظریف مثل ما که اعضای تیم‬ ‫رسانه ای همراهش بودیم انتظار بیشتری از وین ‪ 4‬داشت‪.‬‬ ‫فزاده به دلیل‬ ‫پس از گالیه های ظریف از کامران نج ‬ ‫نرسیدنش به دیدار او با اعضای تیم ملی فوتبال در وین‪ ،‬به او‬ ‫گفتیم‪« :‬اقای دکتر ب ی وفا شدی!» کنایه ما به او به خاطر عدم‬ ‫حضورش در کنف رانس روز اخ��ر بود‪« .‬من م ی خواستم بیام‪.‬‬ ‫اون نیومد»‪ .‬پاسخ همراه با خنده ظری��ف هزار و یک معنا و‬ ‫تحلیل به همراه داشت‪.‬‬ ‫شاید فرجام وین ‪ 4‬در همین جمله محمد جواد ظریف‬ ‫مستتر باشد؛ مذاکراتی که با همه محرمانه هایش ب ی نتیجه‬ ‫به پایان رسید‪.‬‬ ‫حاال سواالت فراوانی روی میز تحلیلگران است ؛‬ ‫‪ -1‬چرا کاترین اش��تون حاضر به حضور در کنف رانس‬ ‫روز اخر نشده است؟‬ ‫‪ -2‬ایا انطور که برخی رسانه ها نوشته اند مذاکرات وین‬ ‫‪ 4‬را باید شکس ت خورده تلقی کنیم؟‬ ‫‪ -3‬ای��ا ب ی نتیج��ه ماندن مذاک��رات وی��ن‪ ،‬م ی تواند‬ ‫سرنوشت مذاکرات ب رای رسیدن به توافق جامع را تغییر دهد؟‬ ‫‪ -4‬اعضای تیم ای رانی م ی گفتن��د انها خواسته هایی‬ ‫ب ر اساس توهماتشان داشتند؛ محورهای اختالف چیست؟ به‬ ‫یک معنا ایا هنوز بحث بر سر نقاط اختالف قبلی است یا انها‬ ‫موارد جدیدی را به خواسته هایشان اضافه کرده اند؟‬ ‫‪ -5‬م ی گویند روس ها یکی از عوامل نرسیدن به توافق‬ ‫بوده اند‪ .‬ایا این گمانه زنی واقعی��ت دارد؟ گمانه ای که حول‬ ‫تحوالت پی رامون اوکراین پدید امده است‪.‬‬ ‫‪ -6‬سی د عباس ع راقچ��ی م ی گوید در هم��ه موارد با‬ ‫غ رب ی ها اختالف نظر داشتیم‪ .‬ایا این م ی تواند مساله ای عادی‬ ‫باشد در اغاز مذاکرات جامع؟ تحلیلی وجود دارد که م ی گوید‬ ‫مذاکرات این چنینی همواره روندی سینوسی دارد به این معنا‬ ‫که طرفین در ابتدا حداکثرهای خ��ود را مطرح م ی کنند و در‬ ‫نهایت با چان هزنی به توافق خواهند رسید‪.‬‬ ‫مذاکراتی شبیه ژنو‪2‬‬ ‫روزهای عجیب وین‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫«سالم اقای دکتر ظریف و هیات هم��راه‪ ،‬من خلبان‬ ‫سی ه جانی‪ ،‬به همراه ک��روی پرواز سفرخوبی را ب رای ش��ما‬ ‫ارزو م ی کنی��م‪ .‬مقصد ما وین با عب��ور از اسمان کشورهای‬ ‫مجارستان‪ ،‬ایتالیا‪ ،‬فرانسه و ترکیه خواهد بود‪».‬‬ ‫این سراغ��از سفر هس��ته ای وزیر ام��ور خارجه و تیم‬ ‫مذاکره کننتده بود‪ .‬اندکی قبل از اینکه برج مراقبت فرودگاه‬ ‫مهراباد دستور پرواز را صادر کند محمد جواد ظریف به میان‬ ‫خبرنگاران امد‪ .‬خبرنگارانی که با امیده��ای فراوانی خود را‬ ‫ب رای یک سفر چهار ساعت و نیم��ه به وین اماده م ی کردند‪.‬‬ ‫او امد با همه خبرنگاران به مصافحه پرداخت و «مخلصیم‪،‬‬ ‫مخلصیم» های معروفش را به بچه های رسانه ای همراهش‬ ‫گفت‪.‬‬ ‫پرواز به انتها م ی رسد‪ ،‬اما خبری از جلسه اف در رکورد‬ ‫در هواپیما نیس��ت‪ .‬سوال ها ب ی نتیجه م ی ماند و ما متوجه‬ ‫م ی شویم که این بار بحث ها محرمانه تر از ان است که ما هم‬ ‫محرم باشیم‪ .‬فضای موجود و گروهی که همراه ما امده بود‬ ‫هم همین گمانه را تقویت م ی کرد‪.‬‬ ‫در هوای سرد و بارانی فرودگاه وی��ن که فاصله زیادی‬ ‫از مرکز شهر داش��ت محمد جواد ظریف مقابل دوربی ن های‬ ‫رسانه ها حاضر ش��د و به همه گفت اختالفات فراوان است‬ ‫و انتظار زیادی نداشته باش��ید‪ .‬او گفت که قرار است نوشتن‬ ‫توافقنامه جامع از همین نشست وین اغاز شود‪ .‬با این توضیح‬ ‫که قرار نیست کسی طرحی از پیش نوشته شده را روی میز‬ ‫بگذارد‪ .‬او به هتل کوبروگ رف��ت و خبرنگاران دیگر هم هر‬ ‫کدام ساکن نقطه ای از شهر وین شدند‪.‬‬ ‫مذاکرات از فردا صبح اغاز م ی ش��د‪ ،‬ام��ا پیش از ان به‬ ‫رسم دیدارهای گذش��ته‪ ،‬کاترین اشتون یک شام را میهمان‬ ‫محمد جواد ظریف بود‪.‬‬ ‫به نمایندگی ای ران در وین رفتیم‪ .‬شام کاری تمام شده و‬ ‫وزیر خارجه ای ران در حال مشایعت مسئول سیاست خارجی‬ ‫اتحادیه اروپا ب رای خروج از نمایندگی ای ران بود‪ .‬اش��تون که‬ ‫رفت‪ ،‬محمد جواد ظریف کنار ما ایس��تاد و زیر باران ارام وین‬ ‫پاسخگوی سواالت ما بود‪ .‬همان سخن��ان فرودگاه البته با‬ ‫شرحی بیشتر تکرار شد‪ .‬حاال نوبت نشست دکتر سی د عباس‬ ‫ع راقچی‪ ،‬مذاکره کننده ارشد ای ران بود‪.‬‬ ‫از او پرسی��دم‪« :‬اینکه در چند روز اخی را مقامات ارش��د‬ ‫ای رانی در سخنانی به صورت مشترک تاکید کرده اند که توقف‬ ‫سیاست‬ ‫باید به چند ماه قبل برگردیم؛ به ژنو ‪ ،2‬جایی که شرایط‬ ‫ب رای امضای توافق موقت اماده م ی شد‪.‬اجالسی که تقریبا‬ ‫مشابه وی��ن ‪ 4‬بود‪ .‬همه چی��ز خوب پی��ش م ی رفت‪ .‬دکتر‬ ‫محمد جواد ظریف امیدوار تر از همیشه طرحی مهم در کیف‬ ‫دستی همراهش داشت که از نظر او م ی توانست غرب ی ها را‬ ‫قانع به توافق کند‪ .‬ان روزها‪ ،‬حاشی ه های کنونی پی رامون او‬ ‫وجود نداشت‪ .‬کسی «دلواپسی »اش را فریاد نم ی زد و همه‬ ‫منتظر نتیجه اقدامات وزیر خارجه ای ران بودند‪.‬‬ ‫در هواپیما گفتند اوضاع تقریبا خوب است و اگر بازی‬ ‫را به هم نزنند م ی توانیم با دست پر به ته ران بازگردیم‪ .‬اف د‬ ‫رکورد ها هم شرایط را ب رای ما اینگون ه ترسیم م ی کرد‪.‬‬ ‫به ژنو که رسیدیم محمد جواد ظریف و کاترین اشتون‬ ‫چند باری با یکدیگر جلس��ه برگزار کردند‪ .‬شرایط به یکباره‬ ‫تغییر کرد‪ .‬خبرهای خوبی میان خبرنگاران حاضر در ‪cicg‬‬ ‫سینه به سینه نقل م ی ش��د‪ .‬گمانه ها رنگ واقعیت گرفت و‬ ‫وزرای امور خارجه چمدان هایشان را به مقصد ژنو بستند‪ .‬حاال‬ ‫باردیگر محمد جواد ظریف و جان کری رخ به رخ یکدیگر به‬ ‫چانه زنی م ی پرداختند‪ .‬جلسات طوالنی در هتل کانتیننتال‬ ‫هم موجب ش��ده بود که همه منتظر توافق باشند‪ .‬الوروف‬ ‫و هیگ از رسیدن به توافق روایت م ی کردن��د‪ .‬وزرای المان‬ ‫و چین هم از اوضاع خوب و روند مثبت سخن م ی گفتند‪ .‬اما‬ ‫«فابیوس قهر کرد و رفت»‪ ،‬ای��ن مهمترین خبر ما از مقابل‬ ‫هتل کانتیننتال بود که به ته ران مخابره کردیم‪ .‬چند ساعت‬ ‫بعد مذاکره شکس��ت خورد‪ .‬فرمان پرواز صادر شد و خلبان‬ ‫فد رکوردهای این‬ ‫سی ه جانی همه ما را به ته��ران بازگرداند‪ .‬ا ‬ ‫پرواز هم شنیدنی و همراه با نکات فراوانی بود‪ .‬مسائلی که‬ ‫خیلی از انها هنوز مهر محرمانه دارد و فعال نباید نقل کنیم‪.‬‬ ‫حاال به نظر م ی رسد انچه در وین رخ داده همچون یک کیش‬ ‫به توافقنامه ژنو باشد‪.‬‬ ‫در تحقیق و توسعه پذیرفتنی نیست ایا نشان از ان دارد که‬ ‫طرف مقابل در این دور از مذاکرات اصرار بر متوقف ش��دن‬ ‫تحقیق و توسعه دارد؟» ع راقچی در پاسخ به این سوال گفت‬ ‫که در مورد تحقیق و توسعه از ابتدا موضع ما در خیلی موارد‬ ‫روش��ن بوده است‪ .‬ما همیشه گفته ایم که تحقیق و توسعه‬ ‫از انجایی که ب��ه علم و فناوری و دانش ما مربوط م ی ش��ود‬ ‫نم ی تواند شامل هیچ گونه محدودیتی شود یا نم ی توان ب رای‬ ‫ان چارچوبی متصور ش��د‪ .‬طبعا طرف مقابل ما انتظار دارد‬ ‫در بحث غن ی سازی موضوع تحقیق و توسعه هم به نوعی‬ ‫موضوع مذاکره باشد و در این خصوص تاکنون صحب ت های‬ ‫زیادی شده است‪ .‬اینکه تحقیق و توسعه متوقف شود هی چ گاه‬ ‫موضع انها نبوده و هیچ گاه هم مورد پذیرش ما قرار نخواهد‬ ‫گرفت‪ ،‬اما در مورد ابعاد مختلف��ش طرف های مقابل انتظار‬ ‫دارند که مذاکره صورت بگی��رد و این در طول مذاکرات مورد‬ ‫بررسی قرار خواهد گرفت‪.‬‬ ‫در همان نشس��ت خبری از دکتر سی د عباس ع راقچی‬ ‫پرسیدم‪« :‬ایا در این دور از مذاکرات نیز نشس ت های دوجانبه‬ ‫با تیم امریکایی خواهید داشت؟»‬ ‫مذاکره کننده ارش��د ای ران سوالم را اینگون��ه پاسخ داد‪:‬‬ ‫«نشس��ت دوجانبه با هریک از هیات های ‪ 5+1‬یک قاعده‬ ‫حتمی نیس��ت و اصل مذاکره ما با ‪ 5+1‬است‪ ،‬اما در حاشیه‬ ‫مذاکرات هرگاه احس��اس کنیم نیاز به مذاک��ره دو جانبه با‬ ‫هر یک از هیات هاست این ک��ار را انجام خواهیم داد و هیچ‬ ‫حس��اسیتی در این خصوص وجود ندارد‪ .‬با هیات امریکایی‬ ‫معموال نیاز به مذاکرات دو جانبه وجود داشته‪ ،‬چراکه بخش‬ ‫عظیمی از تحریم های یکجانبه توسط امریکا گذاشته شده‬ ‫و بناب راین رفع این تحریم ها نیز ب��ه دست انها انجام خواهد‬ ‫شد؛ به همین خاطر ما معموال در برنامه خود گفت وگوهای‬ ‫دوجانبه با هیات های امریکایی داشته ایم و این یک ب رنامه از‬ ‫پیش برنامه ریزی شده نیست‪ .‬ممکن است در سه روز اینده‬ ‫نیز هر لحظه احساس کنیم با یکی از کشورها از جمله امریکا‬ ‫مالقات های دوجانب ه ای داشته باشیم‪».‬‬ ‫حاال همه منتظر اغاز همنشین ی های ظریف و اشتون‬ ‫بودند‪ .‬ب راساس اعالم قبلی قرار بود جلسات مذاکرات با ریاست‬ ‫اشتون و ظریف باشد‪.‬‬ ‫چهارش��نبه در وین همچنان هوا سرد و بارانی است‪.‬‬ ‫خورشید اگر چه وسط اسمان قرار گرفته اما ابرهای تیره‪ ،‬اجازه‬ ‫نداده اند اسمان شهر چندان روشن باشد‪.‬‬ ‫نشس��ت افتتاحیه چهارمین دور مذاکرات ای ران و ‪5+1‬‬ ‫درباره راه حل جامع هسته ای پس از یک ساعت پایان یافته‬ ‫و دستورکار بعدی نشس��ت دو جانبه ظریف و اشتون است‪.‬‬ ‫سخنگوی کاترین اشتون در صفحه توییتر خود نوشت که‬ ‫مباحث مقدمات��ی سازنده بود و یاداور ش��د‪« :‬در حال حاضر‬ ‫هیات ها در حال رایزن ی های داخلی هستند‪».‬‬ ‫رایزن ی ها بیش از اندازه طوالنی م ی ش��ود‪ .‬غروب وین‬ ‫نزدیک اس��ت که ناگهان اعالم م ی ش��ود ظریف و اش��تون‬ ‫جلس��ه را ب رای اغاز فرایند نگارش پی ش نوی��س توافقنامه‬ ‫جامع هسته ای ش��روع کرده اند‪ .‬جلس��ه دو ساعت به طول‬ ‫م ی انجامد و اعالم م ی کنند که تا چند ساعت دیگر جلس��ه‬ ‫دوم اغاز م ی شود‪ .‬این جلس��ه تحت عنوان اینکه قرار است‬ ‫مشورت های بیشتری ص��ورت گیرد‪ ،‬لغو ش��د و به ‪ 9‬صبح‬ ‫پنج شنبه موکول شد‪.‬‬ ‫از هت��ل پله کوبروگ چی��زی به الب��ی درز نم ی کرد و‬ ‫مذاکرات ان چنان رنگ و بوی محرمانه به خود گرفته بود که‬ ‫خروجی خبرگزاری ها و رسانه های مهم دنیا را از حتی یک خبر‬ ‫رسمی محتوای مذاکرات محروم کرده بود‪.‬‬ ‫شرایط اما ه ر چه پیش م ی رفت از فضای نامناسب ب رای‬ ‫رسیدن به توافق حکایت داشت‪.‬‬ ‫چهارش��نب ه ای که برخی تحلیلگ��ران ان را روز مهم‬ ‫مذاکرات عنوان ک��رده بودند‪ ،‬بدون هیچ تح��ول مثبتی به‬ ‫پایان رسید‪.‬‬ ‫‪23‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫سیاست‬ ‫‪24‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫ی ب رای‬ ‫پنج شنبه اغاز شده است اما ابرها هنوز تصمیم ‬ ‫رفتن از اسمان وین نگرفته اند‪ .‬هوا همچن��ان سرد و بارانی‬ ‫است‪ .‬مردم ش��هر وین ارامند‪ ،‬با حوصله راه م ی روند و بسیار‬ ‫کمتر از ما ای ران ی ها با هم حرف م ی زنند‪ .‬بیشتر مردم ترجیح‬ ‫م ی دهند تا از مترو که ایس��تگاه هایش به یکدیگر بس��یار‬ ‫نزدیک است یا دوچرخ��ه ب رای رفت و امد در ش��هر استفاده‬ ‫کنند‪ .‬جوانترها اسکیت زیر پا دارند و این گونه خود را به مقصد‬ ‫م ی رسانند‪ .‬نزدیک رودخانه کوبورگ مرکز رسانه ای وین قرار‬ ‫دارد‪ .‬جایی که ما خبرنگاران در ان حضور داشتیم‪ .‬ب ی خبری‬ ‫همه را کالفه کرده است‪ .‬هرک��س تحلیل خود را دارد‪ .‬یکی‬ ‫م ی گوید مذاکرات شکست خورده‪ ،‬یکی م ی گوید خبرهای‬ ‫مثبتی در راه است‪.‬‬ ‫در همی��ن میانه است ک��ه خبرهای ت��ازه ای منتشر‬ ‫م ی ش��ود؛ اخباری فاق��د اتیکت رسم��ی‪ .‬م ی گوین��د ای ران‬ ‫درخواست در اختیار داش��تن صد سانتریفی��وژ کرده است و‬ ‫بحث اصلی بر سر این است‪ .‬برخی هم م ی گویند که طرف‬ ‫مقابل گفته که ما تحریم ها را به صورت مرحله ای رفع خواهیم‬ ‫کرد‪ ،‬حال انکه ای ران گفته است توافق را در قبال رفع کامل‬ ‫تحریم ها امضا خواهیم کرد‪.‬‬ ‫ه ر چه هست صبح پنج شنبه با رایزنی دوجانبه وزیر امور‬ ‫خارجه ای ران و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی شروع‬ ‫م ی شود‪ .‬منابع رسمی اعالم م ی کنند که در ادامه این دور از‬ ‫گفت وگوها‪ ،‬تیم ای رانی و معاونان اشتون نیز حضور م ی یابند‪.‬‬ ‫نشست ظریف و اشتون به صورت قابل توجهی طوالنی‬ ‫م ی شود‪ .‬همزمان با نشست سه ساعت و نیمه این دو مقام‬ ‫ارشد‪ ،‬سی د عباس ع راقچی‪ ،‬مجید تخت روانچی‪ ،‬هلگا اشمیت‬ ‫معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و مسئول دفتر‬ ‫کاترین اشتون هم جداگانه به رایزنی پرداختند‪.‬‬ ‫شب به پایان خود نزدیک م ی ش��د اما ظریف و اشتون‬ ‫ ترجیح م ی دهن��د یک بار دیگر ب��ا یکدیگر مذاک��ره کنند‪.‬‬ ‫دکتر سی د عباس ع راقچی به البی هتل پله کوبروگ م ی اید‬ ‫تا به خب رنگاران بگوید فضای خوب��ی وجود دارد‪ ،‬بحث ها در‬ ‫فضای حس ن نیت انجام م ی شود اما بسیار سخت و خیلی کند‬ ‫پیش م ی رود‪ .‬با این حرف ها بار دیگر همه امیدوار م ی شوند‪.‬‬ ‫حرف هایی شبیه امیدواری های مایکل مان که به خب رنگاران‬ ‫گفته بود‪ .‬رسانه ه��ای غربی از جمله رویت��رز و وال استریت‬ ‫ژورنال به دروغ پ راکنی م ی پردازند تا فضای مذاکرات را تغییر‬ ‫دهند‪ .‬ماموریت همیشگی انها بار دیگر اغاز م ی شود‪.‬‬ ‫درست همین جاست که ظریف ب��ار دیگر وارد فضای‬ ‫مجازی م ی ش��ود‪ .‬او در صفحه توئیتر خود نوش��ت‪« :‬اراده‬ ‫مهمترین مولفه ب رای موفقیت هر مذاکره ای است‪ .‬ما مصمم‬ ‫هس��تیم‪ ،‬امیدواریم همتایانمان هم‪ ،‬همی ن طور باش��ند‪».‬‬ ‫صفحه توئیتر و فیس بوک او حاال انقدر اعتبار جهانی پیدا‬ ‫کرده است که کوچکتری جمله اش ب��ا بازخوردهای فراوان‬ ‫بی ن المللی همراه ش��ود‪ .‬جمعه که اغاز م ی شود یک ایمیل‬ ‫به اعضای تیم رسانه ای همراه دکتر ظریف ارسال م ی شود‪.‬‬ ‫ایمیلی که خبر از احتمال تداوم مذاکرات تا شنبه داشت‪ .‬به‬ ‫اعضای تیم گفته شد احتمال ماندن ب رای فردا ‪ 50- 50‬است و‬ ‫دستور العملی ب رای چک اوت هتل ها صادر شد‪.‬‬ ‫حاال نوبت نشست های دوجانبه است‬ ‫هیات ای رانی ش��رکت کننده در مذاکرات ای ران و ‪ 5+1‬با‬ ‫هیات اروپایی (المان‪ ،‬انگلستان و فرانسه) مالقات کرد و پس‬ ‫از ان هم مذاکرات دوجانبه با هیات امریکایی انجام شد‪ .‬این‬ ‫نشس��ت سه ساعت به طول انجامید و به ریاست «عباس‬ ‫ع راقچی» و «وندی ش��رمن» معاونین وزی ران خارجه ای ران‬ ‫و امریکا برگزار شد‪.‬‬ ‫ساعتی قبل از ان یک مقام ارش��د امریکایی با صدور‬ ‫بیانی ه ای اعالم کرد که مذاکرات «سخت و کند» بوده و هنوز‬ ‫«ش��کاف های مهمی بین مواضع دو طرف» وج��ود دارد‪ .‬او‬ ‫همچنین از عدم پیشرفت در مذاکرات اب راز نگرانی کرده بود‪.‬‬ ‫به هیات رسانه ای اعالم ش��د که پ��رواز امشب قطعی‬ ‫است‪ .‬اشتون و ظریف ب رای اخرین بار به همنشینی با یکدیگر‬ ‫پرداختند تا خب رنگاران حاضر در محل مرکز رسانه ای وین خود‬ ‫را ب رای برگزاری نشس��ت خبری ظریف و اشتون اماده کنند‪.‬‬ ‫شرمن در اواسط دیدار به جلسه م ی پیوندد‪.‬‬ ‫هر لحظه بر تع داد دوربی ن ها اضافه م ی شود‪ .‬خب رنگاران‬ ‫حاضر در هتل پله کوبروگ هم به مرکز رسانه ای م ی ایند تا‬ ‫ب رای کنف رانس خبری جا رزرو کنند‪ .‬یک ایمیل اما همه چیز را‬ ‫تغییر داد؛ «نشست خبری دکتر ع راقچی تا دقایقی دیگر در‬ ‫اتاق ای ران برگزار م ی شود‪ ».‬این یعنی اینکه نه خبری از ظریف‬ ‫است و نه نشانه ای از حضور اش��تون‪ .‬یک دلیل ب رای اینکه‬ ‫بتوان این گونه تحلیل کرد که مذاک��رات اصال خوب پیش‬ ‫نرفته است‪.‬‬ ‫ساعت ش��ش و ‪ 30‬دقیقه به وقت محلی است‪ .‬دکتر‬ ‫ع راقچی با چهره ای متفاوت وارد م ی شود‪ .‬او مذاکره کننده و‬ ‫یزند‪ .‬زیرکی‬ ‫دیپلمات کارکشته ای است‪ .‬خوب و دقیق حرف م ‬ ‫و هوش او باعث م ی شود که خیلی سریع درباره کلماتی که‬ ‫م ی خواهد انها را بر زبان بیاورد‪ ،‬تصمیم بگیرد‪ .‬این دیپلمات‬ ‫یزند چه باری‬ ‫یداند کلمه به کلمه حرف هایی که م ‬ ‫با تجربه م ‬ ‫به همراه دارد‪ .‬جلسه بیریف او که تمام م ی شود به صورت زنده‬ ‫روی انتن م ی رویم‪.‬‬ ‫ن محوری که رسانه های غ ربی از ان‬ ‫از او درباره مهمتری ‬ ‫به عنوان اصل ی ترین علت اختالف ی��اد م ی کردند‪ ،‬پرسیدم‪.‬‬ ‫رویترز گفته بود که ای ران خواسته است صدهزار سانتریفیوژ‬ ‫داشته باشد‪.‬ع راقچی در پاسخ به سوال من گفت‪« :‬دوستان‬ ‫به گمانه زن ی هایی که درباره اختالفات‪ ،‬چگونگی اختالفات‪،‬‬ ‫تع داد سانتریفیوژها و ارقام مختلف توجهی نکنند‪ .‬چه در خارج‬ ‫از کشور و چه در داخل هیچ کدام از اینها صحت ندارد‪ ».‬این‬ ‫تکذیب سی د عباس ع راقچی پایانی رسمی بر گمانه پردازی‬ ‫هدفدار رسانه های غ ربی بود‪.‬‬ ‫از ع راقچی درباره علت حضور وندی شرمن در مذاکره‬ ‫نهایی هم پرسیدم که او گفت‪« :‬علت خاصی ندارد‪ .‬ما با طرف‬ ‫امریکایی بیشتر از بقیه طرف ها در ‪ 5+1‬مذاکره داریم چون‬ ‫بخش نسبتا قابل توجهی از تحریم ها‪ ،‬تحریم هایی است که‬ ‫امریکای ی ها اعمال کردند‪».‬‬ ‫سی د عباس ع راقچ��ی رسما پایان مذاک��رات وین ‪ 4‬را‬ ‫اعالم کرد و گفت قرار است دو دور مذاکره دیگر در خرداد ماه‬ ‫داشته باشیم‪.‬‬ ‫چرا به توافق نرسیدیم؟‬ ‫در میان علت های فراوانی ک��ه در مورد پایان متفاوت‬ ‫اجالس وین مطرح شده است هفت دلیل بیش از سایر مسائل‬ ‫در رسانه ها در میان است‪:‬‬ ‫‪ -1‬ظرفی��ت غن ی س��ازی ک��ه ب��ه تع��داد و ن��وع‬ ‫سانتریفیوژهای ای ران مرتبط است‪ .‬ای ران اکنون حدود بیست‬ ‫هزار ماشین نصب شده (در نطنز و فردو) دارد که هزار عدد ان‬ ‫ماشین نسل دوم است‪ .‬از این تع داد حدود هشت هزار ماشین‬ ‫در حال دریافت گاز و غنیسازی است‪.‬‬ ‫‪ -2‬ذخیره مواد ‪ 5‬درصد ای ران ک��ه غرب ی ها به کمتر از‬ ‫‪ 1200‬کیلو اصرار دارند‪.‬‬ ‫‪ PMD -3‬یا بررسی ابعاد فعالی��ت نظامی احتمالی‬ ‫ای ران از جمله توسعه فناوری های موشکی‪.‬‬ ‫‪ R&D -4‬ی��ا «برنامه تحقیق و توسع��ه»؛ غرب ی ها‬ ‫مایلند برنامه تحقیق و توسعه در ای ران عمال تعطیل شود و‬ ‫ماشی ن های ای ران از نسل اول فراتر نرود‪ .‬این بدان معناست‬ ‫که کیفیت غن ی سازی در ای ران هرگز رشد نخواهد کرد‪ .‬این‬ ‫در حالی است که اطالعات موجود نشان م ی دهد حفظ و رشد‬ ‫ب رنامه تحقیق و توسعه در حوزه غنیسازی جزو خطوط قرمز‬ ‫ابالغی به تیم مذاکره کننده هسته ای ای ران است‪.‬‬ ‫‪ -5‬بازط راح��ی راکتور اراک و کاهش ق��درت راکتور از‬ ‫‪ 40‬به ‪ 10‬مگاوات تا پلوتونیوم تولی��دی راکتور در واحد زمان‬ ‫کاهش یابد‪.‬‬ ‫‪-6‬تدوین یک رژیم بازرسی وی��ژه ای ران که احتماال در‬ ‫یک قطعنامه شورای امنیت تصویب خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ -7‬جدول زمانی لغو تحریم ها‪.‬‬ ‫در این میان برخی هم روایت کرده اند که ای ران پنج خط‬ ‫قرمز مهم داشته است‪:‬‬ ‫یکم‪ -‬تحقیق و توسعه قابل مذاکره نیست‪.‬‬ ‫دوم‪ -‬تمام تحریم ها باید در توافق نهایی به یکباره (و‬ ‫نه تدریجی) لغو شود‪.‬‬ ‫سوم‪ -‬درباره ظرفیت غنی سازی که ای ران م ی تواند در‬ ‫گام نهایی حفظ کند‪ ،‬تنها نیاز ای ران مالک است نه چیز دیگر‪.‬‬ ‫چهارم‪ -‬ماهیت اب سنگین راکتور اراک باید حفظ شود‪.‬‬ ‫پنجم‪ -‬در این مذاکرات مطلقا به مباحث دفاعی ای ران‬ ‫ورود نخواهد شد‪.‬‬ ‫ایا ژنو ‪ 3‬تکرار می شود؟‬ ‫تیم مذاک��ره کننده اکن��ون در ته ران اس��ت همراه با‬ ‫خبرهای محرمانه ای که مطمئنا تا کنون در جلسات فشرده‬ ‫سینه به سین��ه نقل ش��ده و در حال تصمیم گی��ری درباره‬ ‫چگونگی ادامه مذاکرات است‪ .‬خرداد نزدیک است و خلبان‬ ‫سی ه جانی باید بار دیگر هواپیمای چارتر دولتی را اماده کند‬ ‫تا تیم مذاکره کننده را به وین ببرد‪ .‬ش��اید این بار مانند ژنو ‪3‬‬ ‫وقتی مذاکره به پایان برسد همه حتی میهمانداران هواپیما با‬ ‫صورتی بشاش تر از ما استقبال کنند‪ .‬ایا ممکن است بار دیگر‬ ‫مانند ژنو ‪ 3‬وقتی هواپیما در فرودگاه مهراباد به زمین نشست‬ ‫مقابل پاویون دولت ب رای ظریف گوسفند قربانی کنند؟‬ ‫باید منتظر گذر زمان باشیم‪.‬‬ ‫دیالوگی در البهالی «نیازهای اساسی»‬ ‫و«تصمیمات سخت»‬ ‫موارد اختالف ایران و ‪ 5+1‬شامل چه مواردی است؟‬ ‫حنیف غفاری‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫نهایی به معنای انعکاس مواضع گفتاری روی کاغذ خواهد‬ ‫بود‪ .‬بدیهی است که مکتوب کردن توافقات و مواضع گفتاری‬ ‫دو طرف به معنای دمیدن روح به یک کالبد است‪ .‬در اینجا‬ ‫مالحظات حقوقی و راهبردی بسیار مهم خواهد بود‪.‬‬ ‫نکته دیگر در این خصوص به بحث نیازهای اساسی‬ ‫‪ Practical Needs‬باز م ی گردد‪ .‬انچه مسلم است اینکه‬ ‫ایاالت متحده امریکا و دیگر اعضای ‪ 5+1‬قدرت تشخیص و‬ ‫محاسبه نیازهای اساسی ای ران در حوزه غن ی سازی را ندارند‪.‬‬ ‫واقعیت ام��ر این است ک��ه تاکنون ای��ران در می زان‬ ‫«نیازهای عملی» برنامه منطقی و روشنی ارائه کرده است‪.‬‬ ‫در جریان مذاکرات اخیر وین‪ ،‬کاخ سفید و سه کشور اروپایی‬ ‫هنوز به درک صحیح و ش��فافی از می��زان نیازهای اساسی‬ ‫ای��ران در حوزه غن ی سازی دس��ت نیافته اند‪ .‬ای��ن در حالی‬ ‫است که اساس��ا منبع و مرجع تشخی��ص نیازهای اساسی‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران در حوزه غن ی سازی خود کشورمان‬ ‫است‪ .‬بر این مبنا‪ ،‬واشنگتن و تروییکای اروپایی اساسا قدرت‬ ‫محاسبه و تشخیص نیازهای عملی و اساسی ای ران در این‬ ‫حوزه را ندارند‪.‬‬ ‫در این خصوص مالحظ��ات و نکات مهمی نیز وجود‬ ‫دارد که باید م��ورد توجه قرار گیرد‪ .‬تاسیس��ات اب سنگین‬ ‫اراک و نیروگاه بوش��هر از نیازهای اساسی ای��ران است‪ .‬از‬ ‫سوی دیگر قرارداد تامین سوخت نیروگاه بوش��هر از سوی‬ ‫روس ها تا س��ال ‪ 2021‬خاتمه خواهد یاف��ت‪ .‬اینکه ای ران در‬ ‫خصوص نحوه تولید سوخت ب��رای دوره پس از این قرارداد‬ ‫ی خواهد گرفت بیش از اینکه به دیگران مربوط‬ ‫چه تصمیم ‬ ‫باشد در حوزه تصمیمات ملی ای رانیان قرار دارد و قطعا زمانی‬ ‫که ای ران توان تولید سوخت مورد نیاز خود را دارد چه دلیل و‬ ‫منطقی ب رای صرف نظر کردن از تولید داخلی و مبادرت به‬ ‫ورود از خارج وجود دارد‪.‬‬ ‫نکته دیگر در خصوص مذاکرات هسته ای وین چهار به‬ ‫مساله جا به جایی «حق» و «امتیاز» باز م ی گردد‪« .‬پذیرش‬ ‫غن ی سازی مح��دود» در ای ران از س��وی اعضای ‪ ،5+1‬یک‬ ‫«امتیاز» نیست‪ ،‬بلکه یک «حق» محسوب م ی شود‪ .‬البته‬ ‫متاسفانه اعضای ‪ 5+1‬طی سال های اخیر همین حق مسلم‬ ‫را نیز ب رای ملت ما قائل نبوده اند‪ .‬با‬ ‫این حال امریکا و فرانسه به عنوان‬ ‫دو بازیگری که ب ر خالف ماده چهارم‬ ‫ان‪.‬پی‪.‬تی‪ ،‬ح��ق غن ی سازی را ب رای‬ ‫ای��ران ب��ه رسمیت نم ی ش��ناسند‬ ‫نم ی توانند مرز مفهوم ی و مصداقی‬ ‫و حقوقی «امتیاز» و «حق» را از بین‬ ‫ببرند‪« .‬حق» ان چیزی است که در‬ ‫ب رابر ان تکلیف ایجاد م ی شود‪ .‬این‬ ‫حق و تکلیف در موضوع غن ی سازی‬ ‫کامال مشخص است‪ .‬ای ران مطابق‬ ‫ان‪.‬پی‪.‬ت��ی و اساسنامه های اژانس‬ ‫بی ن المللی انرژی اتمی به عنوان یک‬ ‫عضو حق غن ی سازی را داراست و در‬ ‫مقابل نیز مانند دیگر اعضای اژانس‬ ‫بی ن المللی انرژی اتم��ی تعهداتی‬ ‫به این سازم��ان داده است (تکالیف‬ ‫ای ران)‪ .‬اگر کشورهای غربی «حق»‬ ‫را به «امتیاز» تعری��ف کنند‪ ،‬در ان‬ ‫زمان «ما به ازاءه��ای غی ر معقول»‬ ‫جای «تکالیف معقول» را م ی گیرد‪.‬‬ ‫زیاده خواه��ی ایاالت متح��ده‬ ‫امریک��ا از یک س��و و ایس��تادگی‬ ‫شجاعانه تیم مذاکره کننده هسته ای‬ ‫کشورم��ان روی خط��وط قرمز در‬ ‫نهای��ت منجر ب��ه ع��دم پیشرفت‬ ‫مذاکرات و باق ی ماندن نقاط اختالف‬ ‫شد‪ .‬به عبارت بهتر‪ ،‬انچه در وین گذشت دو سخن حکیمانه‬ ‫مقام معظم رهبری در خص��وص «غی ر قاب��ل اعتماد بودن‬ ‫امریکا» و «انقالب ی بودن تیم مذاکره کننده هسته ای» را به‬ ‫اثبات رساند؛ تیم مذاکره کننده ای که از همان بدو مذاکرات‬ ‫هس��ته ای انقالبی بوده و در اینده نیز ان ش��اءاهلل انقالبی و‬ ‫مدافع حقوق مل��ت باقی خواهد ماند‪ .‬بدیه��ی است که در‬ ‫ادامه راه باید ضمن حضور موثر در میدان مذاکرات‪ ،‬پافشاری‬ ‫روی حقوق مسلم ملت ای ران و خطوط قرمزی که حفظ انها‬ ‫اصل ی ترین پی ش شرط حفظ توان هسته ای صلح امیز ماست‪،‬‬ ‫ادامه یابد‪ .‬همچنین ادامه مذاکرات با گارد بس��ته در مقابل‬ ‫امریکا نیز اصلی مهم در راست��ای رسیدن به بهترین نتایج‬ ‫ممکن محسوب م ی شود‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫مذاکرات وین ‪ 4‬با همه حواش��ی خود به پایان رسید‪.‬‬ ‫رسم مختصات میدان مذاکرات هسته ای «سهل و ممتنع»‬ ‫است‪ ،‬خصوصا انکه طرف غرب��ی نشان داده است کمترین‬ ‫عالقه ای نسبت به تعیین حدود و ثغور راهبردی و تاکتیکی‬ ‫خود در این مجال ندارد‪ .‬مذاکرات اخیر ای ران و اعضای ‪5+1‬‬ ‫در وین به نقطه ای اشکار ساز در دیالکتیک هسته ای ته ران‬ ‫و طرف مقابل تبدیل شده است‪ .‬بدون توجه به دو کلی د واژه‬ ‫«تصمیمات سخ��ت» و «نیازهای اساس��ی» نم ی توان به‬ ‫تجزیه و تحلیل مذاکرات هسته ای وین پرداخت‪ .‬به جرات‬ ‫م ی توان مذاکرات وین را در بازه ای میان این دو نقطه تعریف‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫اصل ی ترین کلی��د واژه ای که‬ ‫در این خص��وص موضوعیت دارد‪،‬‬ ‫«تصمیم سخ��ت» است‪ .‬ب ر اساس‬ ‫این کلید واژه شاهد تبلور دغدغه و‬ ‫سوالی مهم هستیم‪:‬‬ ‫«چ��ه کس��ی بای��د تصمیم‬ ‫سخت را در گام نهایی اتخاذ کند؟»‬ ‫مانور مقامات امریکایی روی‬ ‫واژه «تصمیم دش��وار» از دو هفته‬ ‫قبل از مذاکرات توسط ماری هارف‪،‬‬ ‫سخنگ��وی وزارت ام��ور خارج��ه و‬ ‫شخص جان کری‪ ،‬وزیر امور خارجه‬ ‫ایاالت متحده اغاز شد‪ .‬واقعیت امر‬ ‫این است که «گ��ذار استراتژیک»‪،‬‬ ‫ه ر چند ناخواسته و تلخ باشد‪ ،‬الزمه‬ ‫رسیدن به توافق نهایی در مذاکرات‬ ‫هسته ای با ای ران است‪ ،‬اما این گذار‬ ‫استراتژیک باید «صرف��ا» از سوی‬ ‫واش��نگتن صورت گیرد‪ .‬به عبارت‬ ‫بهت��ر‪ ،‬ت��وپ هم اکن��ون در زمین‬ ‫ایاالت متحده امریکاس��ت و اتخاذ‬ ‫تصمیمات دش��وار نیز باید از سوی‬ ‫کاخ سفید صورت گیرد‪ .‬نکته مهم تر‬ ‫اینکه حسن نیت جمهوری اسالمی‬ ‫ای ران در ایجاد اعتمادسازی نسبت به‬ ‫برنامه هس��ته ای خود کامال محرز‬ ‫و مشخص است‪ .‬از انجا که ایاالت متح��ده امریکا با طرح‬ ‫مطالعات ادعایی‪ ،‬الب ی گری سیاسی در سازمان های حقوقی‬ ‫و بی ن المللی مانند اژانس بی ن الملل��ی انرژی اتمی‪ ،‬اعمال‬ ‫تحریم های یکجانبه ظالمان��ه علیه ای ران و مانور تبلیغاتی‬ ‫کاذب علیه ب رنامه هسته ای صلح امیز کشورمان حقوق حقه‬ ‫ملت ای ران را زیر پا گذاشته است‪ ،‬هم اکنون ناچار است خود‬ ‫به تنهایی «تصمیم دشوار» اتخاذ کند و هزینه های ناشی از‬ ‫این گذار استراتژیک را نیز بپردازد‪.‬‬ ‫در ی��ک نگاه کل��ی‪ ،‬مذاکرات هس��ته ای وین ‪ 4‬یک‬ ‫«نقطه تعیی ن کننده» و «اش��کارساز» است نه یک «نقطه‬ ‫گذار» ی��ا «نقطه اغاز»‪ .‬ب��ه عبارت بهتر‪ ،‬مذاک��رات وین نه‬ ‫«مبدا» است و نه «مقصد» بلکه حد فاصلی بین یک مبدا‬ ‫معلوم و مقصدی مبهم محسوب م ی ش��ود‪ .‬چنانچه دکتر‬ ‫ظریف‪ ،‬وزیر امور خارجه محت��رم کشورمان در بدو مذاکرات‬ ‫اخیر اشاره کرد‪ ،‬اساسا قرار نبود در مذاکرات وین توافق نهایی‬ ‫حاصل ش��ود‪ .‬مذاکرات وین ‪ 4‬مجالی جهت همسان سازی‬ ‫دیدگاه ها و بازتعریف سطح انتظ��ارات ف ی مابینی همگام با‬ ‫تدوین پی ش نوی��س توافق نهایی بود‪ .‬ام��ا به نظر م ی رسد‬ ‫این همسان سازی حداقل در این مرحله با موفقیت صورت‬ ‫نگرفته است‪ .‬زیاده خواهی ط��رف امریکایی‪ ،‬بازی نامتوازن‬ ‫ تروییک��ای اروپایی و البته انفعال نس��بی روسیه و چین در‬ ‫تحقق این مساله تاثیرگذار بوده است‪.‬‬ ‫در اینجا دوباره تاکید م ی کنیم که مذاکرات هسته ای‬ ‫از این پس یک «نقطه اشکار ساز» محسوب م ی شود زی را در‬ ‫ان از نقاط اختالف و اش��تراک واقعی طرفین حین نگارش‬ ‫توافقنامه پرده برداری م ی شود‪ .‬تدوین پی ش نویس تفاهم نامه‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫‪25‬‬ ‫درباره شکاف دالور‪ /‬دلواپس‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫چپ و راست جدید سیاست ایران حول محور مذاکرات‬ ‫هسته ای شکل می گیرد؟‬ ‫سعید اجورلو‬ ‫سیاست‬ ‫‪26‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫سردبیر‬ ‫این مقال�ه جمع�ه ‪ 26‬اردیبهش�ت حوالی‬ ‫ساعت ‪ 16‬به وقت محلی در مرکز رسانه ای وین‬ ‫نوشته شده است؛ در س�اعاتی ک م خبر و تقریبا‬ ‫بدون هیجان ب�رای خبرن�گاران‪ ،‬وقتی مذاکرات‬ ‫می�ان تیم ایران�ی و ‪ 5+1‬ب�دون حادث�ه خاصی‬ ‫جلو م ی رفت؛ درس�ت اندکی قب�ل از اعالم عدم‬ ‫پیشرفت مذاکرات توسط طرف ایرانی‪.‬‬ ‫اگر روزهای گرم خردادماه ‪ ،1392‬سعید جلیلی و حسن‬ ‫روحانی‪ ،‬دو مذاکره کننده اصلی دولت ای ران با مقامات غربی‬ ‫به مثابه دو سیاستمدار یکدیگر را به چالش م ی کشیدند و بر‬ ‫بستر دیپلماسی‪ ،‬نزاع انتخابات ای ران را پیش م ی بردند‪ ،‬یک‬ ‫سال بعد در بهار ‪ 93‬تقریبا یک سال پ��س از روی کار امدن‬ ‫دولت جدید در هنوز برهمان پاشنه م ی چرخد و دوگانه سیاست‬ ‫ای ران همچنان بر بستر سیاست خارجی پیش م ی رود‪ .‬سعید‬ ‫جلیلی گرچه جز چند سخنرانی‪ ،‬موضع مس��تقیمی درباره‬ ‫مذاکرات هسته ای نگرفته و گاهی به تلویح ان را نقد م ی کند‪،‬‬ ‫اما حامیان او در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم که از دکتر‬ ‫جلیلی به عنوان نماد مقاومت و غرب ستیزی یاد م ی کنند پا‬ ‫به میدان گذاشته اند و «دلواپس��انه» از اینده استقالل ای ران‬ ‫اب راز نگرانی م ی کنند‪ .‬در سوی مقابل هم حس��ن روحانی از‬ ‫سیاست خارج ی اش دفاع م ی کند و م ی گوید؛ «نم ی خواهیم‬ ‫به روی دنیا خنجر بکشیم» تا دوگانه «دلواپسی» و «دالوری»‬ ‫چرخ سیاست ای ران را به پیش ببرد؛ دوگانه ای که اگر اغازش در‬ ‫اوایل دهه ‪ 90‬باشد فعال پایانی بر ان متصور نیست‪.‬‬ ‫اگر «تغیی��ر» در سال ‪ 1384‬به منزله دگرگونی ش��یوه‬ ‫توزیع «م��ازاد اقتص��ادی» ن��زد گفتم��ان عدالت خواهانه‬ ‫احمدی نژاد معنا شد و دال «عدالت» غلظت یافت اما در سال‬ ‫‪« ،1392‬تغییر» شامل دگرگونی در شیوه مذاکره با ‪ 5+1‬بر سر‬ ‫موضوع هسته ای به منظور گشایش اقتصادی شد تا فصل‬ ‫جدید سیاست ای ران ذیل ش��یفت از اقتصاد به سیاست اغاز‬ ‫شده باشد؛ فصلی که حسن روحانی «فصل اعتدال» نامیدش‬ ‫و منتقدانش ترکیبی از اصالح طلبی در سیاست و فرهنگ و‬ ‫اجتم��اع‪ ،‬تکنوکراسی در صنعت و تج��ارت و بوروکراسی در‬ ‫دیپلماسی‪ .‬نقطه هیجان انگیز این فصل ب رای دولت یازدهم‪،‬‬ ‫امضای توافقنامه ژنو بود؛ توافقی که به گفته روحانی «ساختار‬ ‫تحریم ها را شکانده» و ب رای مخالفان دولت هم نقطه اغازی‬ ‫است ب رای اعالم پایان «ماه عسل دولت»‪ .‬انجا که این توافق‬ ‫را «توافق ضعیف» نامیدند و با این فرض «دلواپس ی شان» را‬ ‫از نگارش متن نهایی اعالم کردند‪.‬‬ ‫اگ��ر «توافق ژن��و» نقطه عطف ب رای حامی��ان دولت‬ ‫محسوب م ی شد اما همایش «دلواپسی» نقطه عطفی ب رای‬ ‫منتقدان دولت به حساب امد تا اکنون در بهار ‪ 93‬بتوان گفت‬ ‫که دوگان��ه مصالحه‪ /‬مقاومت انتخاب��ات یازدهم تبدیل به‬ ‫دوگانه دالور‪ /‬دلواپس شده است‪ .‬اما به واقع این دوگانه‪ ،‬چگونه‬ ‫سیاست ای ران را به پیش م ی برد و موقعیت و ارایش نیروهای‬ ‫سیاسی را تنظیم م ی کند؟‬ ‫دیپلمات ه��ا‪ ،‬قهرمان��ان فصل جدید سیاس��ت ای ران‬ ‫هس��تند‪ .‬چه این دیپلمات ها سعید جلیل��ی و علی باقری‬ ‫باش��ند که از جانب حامیانشان نماد مقاومت و ایس��تادگی‬ ‫مقابل غرب شناخته می شوند و چه محمدجواد ظریف که از‬ ‫ی با جهان و مذاکره به حساب‬ ‫سوی طرفداران دولت نماد اشت ‬ ‫م ی اید‪ .‬داستانی که از نامزدی دو سیاستمدار – دیپلمات در‬ ‫انتخابات ‪ 92‬اغاز ش��د و تمرکز را از سیاسیون به دیپلمات ها‬ ‫کشاند‪ .‬در عص��ر جدی��د‪ ،‬بوروکرات ها ه��م م ی توانند وارد‬ ‫سیاست ش��وند چنان که محمد جواد ظریف چنین کرد و راه‬ ‫حسن روحانی‪ ،‬سعید جلیلی و علی اکبر والیتی را ادامه داده‬ ‫و گرچه لباس دیپلماسی به تن کرده و چون یک بوروکرات‬ ‫از حق��وق بی ن المللی سخن م ی گوید ام��ا گهگاهی سخن‬ ‫سیاسی م ی گوید؛ گاه��ی در پارلمان و گاه��ی در دانشگاه‪.‬‬ ‫بوروکرات ها م ی توانند بوروکرات – سیاستمدار هم باش��ند‬ ‫مانند سیدعباس ع راقچی ک��ه در مواضع سیاسی حد نگاه‬ ‫م ی دارد و به چپ و راست نم ی غلتد؛ هم از دیپلماسی دولت‬ ‫یازدهم دفاع م ی کند و هم با دیدن عکس های زمان جنگش‬ ‫در جبهه اشک م ی ریزد یا مانند مجید تخت روانچی باشند که‬ ‫جانب بوروکراسی را بگیرد و چندان به متن سیاست وارد نشود‪.‬‬ ‫داستان بوروکراسی و سیاست اما داستان عصر مدرن‬ ‫است‪ .‬تمرکز «وبر» ب��ر مفهوم بوروکراس��ی به عنوان نماد‬ ‫عقالنیت ابزاری و حافظ منابع سرمایه داری الهام دهنده دیگر‬ ‫جامع ه شناسان دوران جدید محسوب م ی شود‪ .‬افرادی مانند‬ ‫موسکا‪ ،‬میخلز‪ ،‬م ی ل ی بند‪ ،‬رایت میلز و دیگرانی از این دست‪.‬‬ ‫حاصل نظ رات جدید درباره رابطه سیاست و بوروکراسی را اما‬ ‫م ی توان در سه بخش بحث کرد‪:‬‬ ‫‪ – 1‬بوروکراس��ی و سیاست در دولت ه��ای نوساز‪ :‬در‬ ‫ف هانتینگتون و چه انچه اُدانل‬ ‫دولت های نوساز چه با تعری ‬ ‫دولت های اقتدارگرا ‪ -‬بوروکراتی��ک م ی داند‪ ،‬بوروکراسی در‬ ‫دو سطح انتخاب میان ارزش های مختلف و اتخاذ تصمیم و‬ ‫مشارکت در سیاستگذاری (‪ )Policy‬اهمیت دارد و حتی جای‬ ‫احزاب را اش��غال م ی کند و کامال سیاسی م ی شود‪ .‬سیاسی‬ ‫شدن بوروکراسی از اصل ی ترین ویژگ ی های دولت های نوساز‬ ‫است‪ .‬روند توسعه در کشورهایی مانند برزیل‪ ،‬کره جنوبی یا‬ ‫حتی ترکیه ب راساس این الگوی بوروکراتیک بوده است‪.‬‬ ‫‪ – 2‬بوروکراسی و سیاست در کشورهای توسعه یافته‪ :‬در‬ ‫این گونه کشورها‪ ،‬بوروکراسی تنها در سطح اجرای سیاست ها‬ ‫مشارکت م ی کند و ذیل نگاه سیستمی‪ ،‬محملی ب رای جذب‬ ‫تقاضا از بخش های مختلف نظام به ویژه جامعه محس��وب‬ ‫م ی شود‪ .‬بوروکراسی کشورهای توسع ه یافته مانند سوئیس‪،‬‬ ‫اتریش‪ ،‬سوئد‪ ،‬نروژ و‪ ...‬از این جمله محسوب م ی شود‪.‬‬ ‫‪ – 3‬بوروکراسی و سیاست در دولت های ایدئولوژیک‪:‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫سعید جلیلی به عنوان نماد مقاومت هسته ای‬ ‫از قطب های اصلی مقابل راست گرایان مدرن‬ ‫است‬ ‫حمای�ت ناطق ن�وری از تی�م هس�ته ای ب�ه‬ ‫منزله دف�اع ی�ک سیاس�ت مدار میان�ه رو از‬ ‫بروکرات های وزارت خارجه است‬ ‫دف�اع محمدباقر قالیباف و محس�ن رضایی‬ ‫از تیم مذاکره کننده انان را از صف دلواپسان‬ ‫جدا کرد‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫را به وزارت خارجه برگرداند تا شاید گره مذاکرات هسته ای نزد‬ ‫دیپلمات های بوروکرات گشوده ش��ود‪ .‬او پرون��ده ای را که از‬ ‫کمال خ رازی گرفته بود به محمدجواد ظریف پس داد‪.‬‬ ‫محمد جواد ظریف ام��ا پدیده ای دیگر ب��ود‪ .‬گرچه در‬ ‫ظاه��ر و در کالم و در کارنامه بیشت��ر بوروکرات ب��ود اما از‬ ‫همان نطق جلسه دفاع در پارلمان مشخص شد که او فقط‬ ‫یک بوروکرات نیس��ت‪ .‬از انتشار کت��اب خاط راتش – اقای‬ ‫سفیر – هم ک مو بیش پی دا بود که او اهل سیاست هم هست‪.‬‬ ‫سیاستمداری که در کتابش گاهی چپ گرایان سنتی را عتاب‬ ‫کرده بود و گاهی راست گرایان انقالب��ی را‪ .‬کامنت گذاری در‬ ‫فی س بوک‪ ،‬سنتی که او به پاستور اورد مزید بر علت ش��د تا‬ ‫کم کم ظریف متفاوتی دیده ش��ود‪ .‬گاهی مواضع سیاسی‪،‬‬ ‫گاهی گزارش کار و بازکردن راه حرف زدن با مردم‪ .‬چیزی که‬ ‫تحصیلکردگان امریکا خوب بلدند؛ مشارکت دادن رسانه ها‪،‬‬ ‫سیاست‬ ‫وضعی��ت در کشورهایی که داعیه «پیش��وا بودن» یا‬ ‫«هژمونی» دارند کم��ی متفاوت اس��ت؛ کشورهایی مانند‬ ‫امریکا ‪ ،‬ای ران‪ ،‬ع ربستان‪ ،‬فرانسه‪ ،‬انگلیس و‪ ....‬در این کشورها‬ ‫بوروکراسی نه مانند کشورهای دسته اول کامال سیاست زده‬ ‫شده و نه مانند کشورهای نوع دوم سیاست زدایی‪ .‬انچه میان‬ ‫بوروکراس��ی و سیاست ای��ن گونه کشوره��ا باالنس ایجاد‬ ‫م ی کند‪ ،‬حاکمیت است‪.‬‬ ‫به عبارت دیگر‪ ،‬نزاع میان سیاستمداران و بوروکرات ها‪،‬‬ ‫نزاعی دنبال��ه دار و تقریب��ا همیشگی است‪ .‬مث��ال واضح‬ ‫چنین وضعیتی جدال بوروکرات ه��ای وزارت خارجه امریکا‬ ‫با سیاستمداران کنگره ی��ا بوروکرات های وزارت خارجه ای ران‬ ‫با دلواپسان است‪ .‬بوروکراسی نیمه سیاسی در این کشورها‬ ‫حد وسط بوروکراسی و سیاست محسوب م ی شود‪.‬‬ ‫رگه هایی از سیاسی شدن بوروکراسی سیاست خارجی‬ ‫در دوران اصالحات با وجود محسن امی ن زاده و محمد صدر‬ ‫به عنوان دو معاون اصلح طل��ب وزیرخارجه به چشم م ی امد‪،‬‬ ‫اما این پرونده هس��ته ای بود ک��ه بوروکرات های دیپلمات را‬ ‫به شدت سیاسی کرد‪ .‬رسیدن مسئولیت پرونده هسته ای به‬ ‫شیخ حسن روحانی شاید اغاز فصل جدید پیوند بوروکراسی‬ ‫و سیاست در ای ران بود‪ .‬حس��ن روحانی از تبار سیاسیون بود‬ ‫و سال ها در جناح راست اسالمی سیاست ورزی کرده بود‪ ،‬اما‬ ‫اکنون که عزم دیپلماسی م ی کرد‪ ،‬یاران دیپلماتش را فراخواند‬ ‫که به ساختمان خیابان جام ی عزیمت کنند؛ سیدحس��ین‬ ‫موسویان‪ ،‬سیروس ناص��ری‪ ،‬محمد جواد ظریف و علی اکبر‬ ‫صالحی‪ ،‬بوروکرات های مس��لمانی بودند که اط راف حسن‬ ‫روحانی را در می��ز مذاکره ب ا تروئیک��ای اروپایی م ی گرفتند؛‬ ‫گویی اینگونه تقسیم کار شده بود که کار بوروکراسی و فنی‬ ‫به دیپلمات ها سپرده شود و سیاستمدار وظیفه تصمیم گیری‬ ‫نهایی را برعهده گیرد‪ .‬در دوران عل��ی الریجانی هم تقریبا‬ ‫وضع به همین منوال بود‪ .‬الریجانی نقش ش��یخ روحانی را‬ ‫برعهده گرفت و افرادی چون جواد وعیدی کار بوروکرات ها را‬ ‫کردند‪ .‬سعید جلیلی اما دیپلمات – سیاستمداری بود که گرچه‬ ‫بوروکرات های انقالبی همچون علی باقری و عباس ع راقچی‬ ‫و دکتر عسگری را در کنار خود داشت اما در شرایطی متفاوت‬ ‫با حسن روحانی و علی الریجانی پرونده هسته ای را اداره کرد‪.‬‬ ‫هرچه به انتخاب��ات سال ‪ 92‬نزدیک تر ش��دیم‪ ،‬سعید‬ ‫جلیلی از ناحیه هوادارانش بیشتر سیاستمدار تصویر م ی شد‬ ‫تا بوروکرات و حتی صفت انقالبی هم وجه تسمیه دیپلمات‬ ‫اصولگرا محسوب م ی شد‪ .‬هم پوشانی سیاست و بوروکراسی‬ ‫در عص��ر جلیل��ی متف��اوت از دوران روحانی ب��ه انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری ختم شد و دو سیاستمدار را مقابل یکدیگر‬ ‫نشاند‪ .‬یکی با ش��عار مقاومت و دیگری با ش��عار مصالحه‬ ‫و مذاکره‪ .‬اگر حس��ن روحانی‪ ،‬فرمانده مذاکرات هس��ته ای‬ ‫قلمداد م ی شد و در الیه اول قرار داشت و بوروکرات های مورد‬ ‫اعتمادش در الی��ه دوم اما سعید جلیل��ی فرماندهی بود که‬ ‫میان الیه اول و دوم در حرکت بود‪ .‬در الیه اول به عنوان نماد‬ ‫مقاومت و در الیه دوم به عنوان دیپلمات‪« .‬دیپلمات انقالبی»‬ ‫در واقع عبارتی ب رای پیون��دن دادن این دو سطح با یکدیگر‬ ‫بود‪ .‬همان طور که «شیخ دیپلمات» استعاره ای از اداره پرونده‬ ‫هسته ای توسط سیاستمداری راستگرا به نظر م ی امد‪.‬‬ ‫با روی کار امدن دولت جدید اما ش��رایط ب رای حس��ن‬ ‫روحانی و سعید جلیلی متفاوت شد‪ .‬سعید جلیلی از موضع‬ ‫مدیر پرونده هس��ته ای به جایگاه مشورت��ی در حاکمیت –‬ ‫مجمع تشخیص مصلح��ت و عضو ش��ورای عالی امنیت‬ ‫ملی – منتقل شد و کارنامه مذاکراتش ب رای منتقدان دولت‬ ‫یازدهم به عنوان ذخیره ای طالیی محس��وب گشت‪ .‬حسن‬ ‫روحانی اما تا به پاستور رسید‪ ،‬کار پرونده هسته ای را دگرگون‬ ‫کرد‪ .‬اگر او اوایل دهه ‪ 80‬به ش��یخ م��ورد اعتماد حاکمیت و‬ ‫رئی س جمهور خاتمی بدل گشت و پرونده را از خیابان س ی تیر‬ ‫به خیابان جامی اورد تا بوروکرات ها در حفاظی از سیاست کار‬ ‫مذاکره را پیش بب رند‪ ،‬اما تقریبا ‪ 10‬سال بعد پرونده هسته ای‬ ‫کارکردن با رسانه ها و به صدر امدن در اخبار؛ همان چیزی که‬ ‫تفاوت دکتر طی ب نیا با دکتر ظریف است‪ .‬اولی چپ مسلمانی‬ ‫است که در دانشگاه ته ران علم اقتصاد خوانده و اکنون تنها‬ ‫ ترجیح م ی ده��د با رسانه ملی سخن بگوی��د و دومی راست‬ ‫مسلمانی که در شبکه های اجتماعی‪ ،‬خود یک رسانه است‪.‬‬ ‫محمد ج��واد ظریف ام��ا تبدیل به فص��ل جدیدی در‬ ‫رابطه میان بوروکراس��ی و سیاست ش��ده‪ .‬او از سویی مورد‬ ‫اعتماد حاکمیت است و مدافعانی در جناح راست سنتی دارد‬ ‫و از سوی دیگر در بدنه بوروکراسی وزارت خارجه دارای ریشه‬ ‫است‪ .‬از یک طرف اماج حمالت مخالفانش قرار م ی گیرد و‬ ‫به صدر سیاست م ی اید و از سوی دیگر در مقابل‪ ،5+1‬وجهه‬ ‫دیپلمات م ی گیرد‪ .‬گرچه در شروع کارش کمی بیشتر در خانه‬ ‫سیاست گام م ی نهاد اما با گذ شت زمان ترجیح داد تا کمتر‬ ‫با مخالفانش رو در رو شود‪ .‬پس سی د عباس ع راقچی را گاهی‬ ‫روانه کمیسیون امنیت ملی کرد و خود کمتر سمت پارلمان‬ ‫رفت‪ ،‬کمتر سخن سیاسی گف��ت و در الین دیپلماسی گام‬ ‫برداشت تا نسبت او میان سیاست و بوروکراسی متعادل شود‪.‬‬ ‫این اما تمام ماجرا نیس��ت‪ .‬گام به عقب ظریف در سیاست‪،‬‬ ‫گام های منتقدانش را سست نکرد‪ .‬سر براوردن «دلواپسان»‬ ‫شاید ش��بی ه ترین اتفاق به تولد جبهه پایداری باشد‪ .‬اگرچه‬ ‫تول��د جبهه پای��داری واکنشی ب��ه انتخابات س��ال ‪1388‬و‬ ‫خانه نشینی احمدی نژاد در سطح سیاست بود و شکافی بزرگ‬ ‫میان اصولگرایان محسوب م ی ش��د‪ ،‬شکل گیری همایش‬ ‫«دلواپسان» اغاز به دست گرفتن قطب مخالف دولت روحانی‬ ‫توسط گروهی نزدیک ب��ه این جبهه ب��ود – گرچه حضور‬ ‫افرادی مانند الیاس نادران‪ ،‬مهدی محمدی و برخی دیگر در‬ ‫این همایش این دایره را بزرگ تر از جبهه پایداری تصویر کرد‪.‬‬ ‫اینجا بود که در جدال میان سیاست و بوروکراسی‪ ،‬سیاست‬ ‫خارجی بار دیگر دست باال را گرفت‪ .‬هرقدر محمد جواد ظریف‬ ‫– به نظر من برخالف میل باطن��ی اش و به توصیه مدی ران‬ ‫ارشد دولت ‪ -‬تالش در خارج ش��دن از الین سیاست کرد اما‬ ‫منتقدانش تالش در سیاس ی شدن بوروکراسی سیاست خارجه‬ ‫کردند‪ .‬ظریف از اینکه کارگزار حاکمیت است سخن گفت و‬ ‫مخالفانش او را وزیر خارجه دولت روحانی و نه کل حاکمیت‬ ‫قلمداد کردند‪ .‬ظریف با جمله «ما دالوریم» به بازی سیاست‬ ‫بازگشت – انچه خود بیشتر دوست م ی دارد ‪ -‬و این شاید ب رای‬ ‫مخالفانش قدمی بزرگ محسوب م ی شد که او را تبدیل به‬ ‫نماد دولت کنند نه حاکمیت اما مهمتر از اینها‪ ،‬حاصل نهایی‬ ‫این پروژه یعنی شکل گیری دوگانه دالور ‪ -‬دلواپس در بطن‬ ‫سیاست ای ران بود‪ .‬با این ف��رض تحلیل سخنان روحانی در‬ ‫واکنش به دلواپسان چندان سخت نیست‪ .‬او به میدان امد تا‬ ‫سیاستمداری باشد که از بوروکرات ها حمایت م ی کند مانند‬ ‫نقشی که در سال ‪ 82‬داشت این بار اما ب رای وزیر خارجه ای که‬ ‫در میانه بوروکراسی و سیاست در نوسان است‪.‬‬ ‫شیخ حسن روحانی گویا قطب مخالف دولتش را ب رای‬ ‫انتخابات اینده انتخاب کرده است؛ انج��ا که م ی گوید‪« :‬بر‬ ‫افراط ی ها پیروز م ی شویم» یا جایی دیگر که طعنه «خنجر‬ ‫کشیدن» ب��ه مخالفانش م ی زن��د‪ .‬سربراوردن دلواپس��ان‬ ‫این بار به مثاب��ه گفتمانی که نگران استق�لال فنی کشور‬ ‫هس��تند عالمتی است ب رای اصالح طلب��ان‪ ،‬راست مدرن و‬ ‫سایر اصولگرایان‪ .‬اینکه دوگان��ه سازش – مقاومت سال ‪92‬‬ ‫پس از توافق یا عدم توافق احتمال��ی ای ران و ‪ 5+1‬همچنان‬ ‫ادامه م ی یابد و عطف به این دلواپس��ی‪ ،‬نقد ای��ن توافق با‬ ‫چارچوب استقالل کشور صورت م ی پذیرد و در صورت عدم‬ ‫توافق گفتمان غرب ستیزی دست باال را م ی گیرد‪ .‬نزاع دوم‬ ‫اما احتماال مربوط به رابطه ای ران – امریکا م ی شود‪ .‬منتقدان‬ ‫اصلی دولت ضمن نقد توافق احتمالی‪ ،‬مخالف تبدیل مذاکره‬ ‫موضوعی با امریکا به رابطه سیاسی خواهند بود و شاید نقطه‬ ‫ثقل جدال‪ ،‬حول محور مذاکره گسترده با امریکا شکل بگیرد‪.‬‬ ‫اگر از تحلیل محتوایی نوشته ها و گفته های دکتر ظریف این‬ ‫گونه استنباط ش��ود که او اسرائیل را مانع اصلی رابطه ای ران‬ ‫‪27‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫– امریکا م ی داند و درعمل به دنبال قوی کردن البی ای رانی‬ ‫در امریکاست‪ ،‬انگاه رسیدن توافق بر سر موضوع هسته ای با‬ ‫امریکا را م ی توان نقطه ورود به مذاکرات گسترده تر از جانب‬ ‫دیپلمات های دولت یازدهم تصور کرد‪.‬‬ ‫ش��کل گرفتن دو قطبی جدید که ذیل عناوینی چون‬ ‫استقالل‪ ،‬مقاومت ‪ /‬تعامل‪ ،‬مصالحه قابل توصیف است اما‬ ‫چه تاثیری بر ارایش دیگر نیروهای سیاسی خواهد گذاشت؟‬ ‫هر ی��ک از جناح ه��ای اصالح طلب‪ ،‬راست گرای��ان سنتی‪،‬‬ ‫اصولگرایان تحولخواه و اصولگرایان معتدل در مقابل شکاف‬ ‫جدید سیاست ای ران چه خواهند کرد؟‬ ‫موقعیت جناح ه��ای سیاسی نس��بت ب��ه مذاکرات‬ ‫هسته ای را م ی توان در سه بازه زمانی تقسیم کرد؛‬ ‫‪ – 1‬بعد از توافق ژنو‬ ‫‪ – 2‬فاصله میان توافق ژنو تا وین ‪4‬‬ ‫‪ – 3‬بعد از گردهمایی دلواپسان‬ ‫بعد از توافق ژنو‪ ،‬جرقه های شکل گیری دلواپسان زده‬ ‫شد؛ در پارلمان‪ ،‬در برخی رسانه های مکتوب و مجازی‪ .‬روندی‬ ‫که در سکوت نسبی اصالح طلبان و ب ی طرفی اصولگرایان‬ ‫معتدل و راست گرایان سنتی تبدیل به توصیف «توافق ژنو»‬ ‫به «توافق ضعیف» از جانب اصولگرایان سوم تیری شد‪.‬‬ ‫دسته بندی زیر درباره اصولگرایان شاید بتواند راه گشای‬ ‫یافتن ارایش صحی ح نیروهای سیاسی در بهار ‪ 93‬باشد‪.‬‬ ‫‪ – 1‬اصولگرایان سنتی ش��امل طیف محافظه کار از‬ ‫جمله ح��زب موتلفه اسالمی‪ ،‬جامع��ه اسالمی مهندسان و‬ ‫چهره هایی چون محمد نبی حبیب��ی و محمدرضا باهنر و‬ ‫مرتضی نبوی و طیف پیش��رو این حزب با چهره هایی چون‬ ‫علی الریجانی‪ ،‬عالءالدی��ن بروج��ردی و عل ی اکبر والیتی‬ ‫که رفته رفت��ه م ی توان انه��ا را دارای همپوش��انی فراوان با‬ ‫اصولگرایان معتدل و طیف راست دولت روحانی دانست‪.‬‬ ‫‪ – 2‬اصولگرای��ان میانه رو ش��امل اف��رادی همچون‬ ‫محسن رضایی و محمدباقر قالیباف‪.‬‬ ‫‪ – 3‬اصولگرایان تحولخواه شامل جمعیت ایثارگران‪،‬‬ ‫جمعیت رهپویان که با افرادی چون حسین فدایی‪ ،‬علیرضا‬ ‫زاکانی‪ ،‬احمد توکلی‪ ،‬حسین نجابت‪ ،‬محمد دهقان و‪ ...‬قابل‬ ‫س�ر ب�راوردن «دلواپس�ان» ش�اید‬ ‫شبی ه تریناتفاقبهتولدجبههپایداریباشد‬ ‫شکل گیری همایش «دلواپسان» اغاز‬ ‫به دست گرفتن قطب مخالف دولت روحانی‬ ‫توسط گروهی نزدیک به جبهه پایداری بود‬ ‫سیاست‬ ‫‪28‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫ظریف با جمل�ه «ما دالوری�م» به بازی‬ ‫سیاستبازگشت–انچهخودبیشتردوست‬ ‫م ی دارد ‪ -‬و این شاید ب رای مخالفانش قدمی‬ ‫ بزرگ محسوب م ی شد که او را تبدیل به نماد‬ ‫دولت کنند نه حاکمیت‬ ‫شاید نوبت ان باش�د که چپ و راست‬ ‫جدی�د در صحنه سیاس�ت تعریف ش�ود‪.‬‬ ‫چپ گرای�ان ضدغ�رب‪ ،‬ضدس�رمای ه داری‪،‬‬ ‫ضدلیبرالیس�م ب�ا دو دال «عدال�ت» و‬ ‫«استقالل» به مثابه اپوزیسیون دولت یازدهم‬ ‫عملکنند‬ ‫شناسایی هستند‪.‬‬ ‫‪ – 4‬اصولگرایان سوم تیری که عمدتا در جبهه پایداری‬ ‫گرد امده اند‪ ،‬گرچه برخی همچون حمی��د رسایی و مهدی‬ ‫کزاده عضو رسمی این تشکیالت نباشند‪.‬‬ ‫کوچ ‬ ‫با این دسته بندی م ی توان چنین گفت که در سکوت‬ ‫طیف محافظه کار اصولگرایان سنتی‪ ،‬طیف پیشرو انها به‬ ‫میدان حمایت از سیاست خارجی دولت امده اند چرا که پیام‬ ‫گردهمایی دلواپسان را درک کرده اند و در دو قطبی پیش رو‬ ‫سعی در تعامل با دولت دارند و از س��وی دیگر این پیام را به‬ ‫حسن روحانی مخابره م ی کنند که در مجلس دهم م ی توانند‬ ‫هم پیمان خوبی ب رای دولت باشند‪ .‬دفاع عالء الدین بروجردی‬ ‫از روند مذاکرات را ش��اید بت��وان این گونه تحلی��ل کرد‪ .‬اما‬ ‫اصولگرایان معتدل هم به میدان دفاع از بوروکرات ها امده اند‪.‬‬ ‫حمایت محمدباقر قالیباف و محسن رضایی شاید عالوه بر‬ ‫پررنگ شدن جنبه حاکمیتی مذاکرات‪ ،‬مرزبندی انان با جبهه‬ ‫پایداری و دلواپس��ان را بازتاب م ی دهد و ش��اید هم ب راساس‬ ‫شناخت نسبت به عالیق و ایستارهای جامعه در این زمینه‬ ‫شکل گرفته باشد‪ .‬گرچه بسیاری محرک اصلی حمایت انان‬ ‫را مقابله با جناحی ش��دن سیاست خارجی و سیاسی شدن‬ ‫بوروکراسی م ی دانند؛ درست خالف انچه دلواپس��ان در نظر‬ ‫دارند‪ .‬اما اصولگرایان تحولخواه در میانه اصولگرایان معتدل و‬ ‫سوم تیری قرار گرفته اند‪ .‬جانب احتیاط را در نقد تیم ای رانی نگاه‬ ‫م ی دارند و محافظه کاری پیشه م ی کنند و در عوض بدبینی‬ ‫خود به غرب ی ها را برجسته م ی نمایند و م ی گویند دلواپس ی ‬ ‫ما به واسطه ترفندهای دشمن است نه عدم اطمینان به تیم‬ ‫ای رانی‪ .‬این ش��اید بیانی نرم از سخنی است ک��ه پایداری ها‬ ‫م ی گویند‪ .‬داستان اصولگرایان سوم تیری هم که مشخص‬ ‫است؛ دلواپس��ی از تنظیم توافق ضعیف – ان طور که قبال‬ ‫توضیح داده شد‪.‬‬ ‫در کنار برامدن دلواپسان‪ ،‬به میدان امدن اصولگرایان‬ ‫معتدل و سنتی پیشرو شاید تالشی باشد ب رای شکل نگرفتن‬ ‫دو قطبی دالور‪/‬دلواپس‪ .‬اگر تمرکز اصل��ی مخالفان دولت‪،‬‬ ‫تبدیل ک��ردن بوروکرات ها ب��ه سیاستمداران��ی که نه فقط‬ ‫تصمیم��ات را اجرا م ی کنند بلکه در سط��ح سیاست گذاری‬ ‫(‪ )Policy‬هم فعال هس��تند‪ ،‬باش��د انچه از زبان عل ی اکبر‬ ‫والیتی‪ ،‬عل��ی الریجان��ی‪ ،‬محمدباقر قالیب��اف‪ ،‬عل ی اکبر‬ ‫ناطق نوری‪ ،‬محسن رضایی و عالءالدین بروجردی گفته شد را‬ ‫م ی توان تالش ب رای وارد نشدن بوروکراسی سیاست خارجی‬ ‫به عرصه جناحی و تقلیل دادن نقش انان از سطح ‪ Policy‬به‬ ‫کارشناسی‪ ،‬ارزیابی و اجرای تصمیمات پنداشت و درعین حال‬ ‫واکنشی به دو قطبی مورد نظ ر؛ دلواپسان ‪ /‬دالوران‪ .‬که شکل‬ ‫گرفتن این دوقطبی هرچند خوشایند دو طرف شکاف باشد اما‬ ‫سایر نیروهای اصولگرا را از میدان خارج م ی کند و زمین بازی‬ ‫را تغییر م ی دهد‪ .‬به بیان عیان اگر تالش دلواپسان بر ساختن‬ ‫دو قطبی جلیلی ‪ /‬روحانی است‪ ،‬تمرکز سایر نیروهای اصولگرا‬ ‫بر شکل نگرفتن این دو قطبی است‪ .‬هرچند فعال اقبال نسبی‬ ‫این گروه در بدنه اصولگرایی و در منته ی الیه نقد دولت قرار‬ ‫گرفتن این گروه به عالوه عالقه احتمال��ی راست مدرن به‬ ‫رویارویی با انان شاید اصل ی ترین عوامل ب رای شکل گیری این‬ ‫دو قطبی ب رای انتخابات اتی از جمله انتخابات سال ‪ 96‬باشد‪.‬‬ ‫به ویژه اینکه انص��راف سه درصدی م��ردم از دریافت‬ ‫یارانه ها بار دیگر عدالت و اقتصاد را درصدر خواسته ای رانیان‬ ‫قرار داد و جامع ه شناسی سیاسی را بر این ریل نگاه داشت‪ .‬با‬ ‫این توضیح که دلواپسی هس��ته ای روی دیگری در اقتصاد‬ ‫دارد و ان هم مقابله با سرمایه داری و لیب رالیس��م اقتصادی‬ ‫اس��ت؛ مشابه انچ��ه احمدی ن��ژاد در س��ال ‪ 84‬م ی گفت و‬ ‫عدالت خواهان در سر دارند‪ ،‬حمایت از سرمایه داری کوچک‬ ‫به جای سرمایه داری بزرگ و تمرکز بر عدالت توزیعی و دولت‬ ‫بزرگ و نیرومند‪ .‬دکترین اصولگرای��ان سوم تیری درست در‬ ‫نقطه مقابل دولت یازدهم قرار دارد با گام هایی تدوین ش��ده‬ ‫و میان مدت‪ .‬فراموش نکنیم مردم ب��رای رای دادن همیشه‬ ‫به تندترین شعارها علیه وضع موجود در دولت رای م ی دهند‪.‬‬ ‫مذاکرات وین ‪ 4‬به پایان رسید‪ .‬روحانی ب رای ساختن این‬ ‫دو قطبی کارش را اغاز کرده؛ وقتی پایان تحریم ها را مخالف‬ ‫منافع برخی م ی داند‪ .‬طرف مقابل هم با کلی د واژه «استقالل»‬ ‫وارد میدان ش��ده و از بی��ن رفتن دستاوردهای هس��ته ای را‬ ‫زمینه ساز تضعیف استقالل ملی م ی داند‪.‬‬ ‫در عصر جمع ه ای بارانی‪ ،‬در شهری که بر پایه سنت های‬ ‫مسیحی پا گرفته‪ ،‬کلیسا و موسیقی دو بال شهر وین هستند‪،‬‬ ‫با دولتی نیرومند و البته جامع ه ای نیرومند‪ .‬دولتی که سعی‬ ‫در گسترش طبقه متوسط ضمن باالنس کردن طبقات باال و‬ ‫پایین دارد و سنت محافظه کاری احزاب مذهبی اروپا را حفظ‬ ‫م ی کند‪ .‬در این میان محمدجواد ظریف و کاترین اشتون هم‬ ‫به میان خب رنگاران نیامدند تا مذاکرات تقریبا در نقطه مهمی‬ ‫متوقف شود؛ بدون پیشرفت‪.‬‬ ‫در ته ران اما یک سال پس از بهار ‪ ،92‬همچنان سیاست‬ ‫یزند‪ .‬دیپلمات ها قهرمان می دان اند‪ .‬چه‬ ‫خارجی حرف اول را م ‬ ‫این دیپلمات محمدجواد ظریف باشد چه سعید جلیلی‪ .‬گرچه‬ ‫تالش حامیان مذاکره ق��رار دادن ظریف در الین دیپلماسی‬ ‫باشد و تالش مخالفانش کشاندن او به عرصه سیاسی‪.‬‬ ‫ی دیپلماسی ای��ران م ی توانند‬ ‫ایا سیاستم��داران حام ‬ ‫جنب ه ه��ای حاکمیت��ی مذاک��رات را پررنگ ت��ر کنن��د؟ ایا‬ ‫اصولگرایان سوم تیری م ی توانن��د بوروکرات ها را وارد عرصه‬ ‫جناحی یا سیاسی کند؟ ایا پایان دیپلماسی اغاز کار سیاست‬ ‫است؟ و اینکه ایا دلواپس��ی و دالوری تم��ام ان چیزی است‬ ‫که در صحنه سیاست ای ران م ی گذرد و خواهد گذش��ت؟ ایا‬ ‫اصولگرایان میانه رو م ی توانند بر این دوگانه غلبه کنند؟‬ ‫تالش ب رای بوروکرات قلمداد کردن تیم هس��ته ای از‬ ‫جانب اصولگرایان سنتی و میانه رو و برعک��س‪ ،‬وارد کردن‬ ‫بوروکرات ها به عرصه سیاسی و جناحی از جانب اصولگرایان‬ ‫سوم تیری ش��کافی بزرگ میان اصولگرایان ب رای به دست‬ ‫گرفتن گفتمان اصولگرای��ان در اینده نزدی��ک خواهد بود‪.‬‬ ‫در مقابل اصولگرایان میان��ه رو م ی خواهند ای��ن پیام را به‬ ‫جامعه مخابره کنند که همه اصولگرایان دلواپس نیستند و‬ ‫سوم تیری ها این نشانه را به بدنه م ی فرستند که اصولگرایی‬ ‫که دلواپس نباشد‪ ،‬اصولگرا نیست‪ .‬شاید شبیه ان چیزی که‬ ‫بعد از انتخابات ‪ 88‬مورد توجه جبهه پایداری قرار گرفت و با‬ ‫کلی د واژه «خواص ب ی بصیرت» از س��وی این گرو ه به سوی‬ ‫برخی چهره های میانه رو اصولگرایان روانه شد‪ .‬زمان م ی گذرد‬ ‫اما داستان سیاست در ای ران تکرار م ی شود‪ .‬این بار کدام طیف‬ ‫از اصولگرایان دست باال را خواهند گرفت؟‬ ‫شاید نوبت ان باش��د که چپ و راست جدید در صحنه‬ ‫سیاست تعریف شود‪ .‬چپ گرایان ضدغرب‪ ،‬ضدسرمایه داری‪،‬‬ ‫ضدلیب رالیسم با دال هایی چون «عدالت» و «استقالل» به‬ ‫مثابه اپوزیسیون دولت یازدهم عمل کنند‪-‬چپ گرایی انها‬ ‫در غیاب اصالح طلبان به معن��ای منتقد وضع موجود بودن‬ ‫تلقی م ی ش��ود‪ -‬و جناح راست ذیل ائت�لاف راست مدرن و‬ ‫راست سنتی با دال های «توسعه»‪« ،‬اشتی با جهان» و دفاع از‬ ‫سرمایه داری و اقتصاد ازاد جای خود را در سیاست ای ران بیابد‪.‬‬ ‫در غیاب اصالح طلبان‪ ،‬جناح راست جدید فرصت ب ی نظیری‬ ‫ب رای تثبیت گفتمان میانه روی دارد‪ ،‬همان گونه که در وضعیت‬ ‫پاندولی اصولگرایان‪ ،‬جناح چپ این طیف م ی توانند به جناح‬ ‫چپ جدید سیاست ای ران تبدیل شوند‪ .‬ایا چنین می شود؟‬ ‫نکته‪ :‬سیاس�ت خارجی عرص�ه منافع ملی‬ ‫اس�ت و اصولگرای�ی یعنی پای فش�ردن بر این‬ ‫منافع‪ .‬پس موض�ع اصولگرایانه گرفتن ش�اید‬ ‫همچنان تاکی�د همزمان ب�ر «هم مذاک�ره‪ ،‬هم‬ ‫بدبینی» باش�د‪ .‬فرام�وش نکنیم ک�ه عل ی اکبر‬ ‫والیتی‪ ،‬حس�ن روحانی‪ ،‬علی الریجانی‪ ،‬س�عید‬ ‫جلیلی و محمدجواد ظریف وقتی پای میز مذاکره‬ ‫م ی نشس�تند و م ی نش�ینند‪ ،‬فرات�ر از حامی�ان‬ ‫سیاس ی شان فکر م ی کنند‪.‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫موضوعاتی ک��ه باید در توافق نهایی بیای��د پرداخته و انها‬ ‫را مورد بررسی قرار داده ایم‪ .‬در این خص��وص حاال ما وارد‬ ‫مرحله تازه ای شده ایم‪.‬‬ ‫باید تالش کنیم مواردی را که طی ماه های گذش��ته‬ ‫و در جریان بعد از انعقاد توافقنامه ژنو مطرح ش��ده در کنار‬ ‫یکدیگر بیاوریم‪ .‬در این خصوص الزم است مذاکرات بسیار‬ ‫زیادی صورت گیرد تا فاصله هایی که میان دو طرف وجود‬ ‫دارد کم ش��ود‪ .‬در اینجا الزم است به نکته ای اش��اره کنم‪.‬‬ ‫اینکه اصل در اینجا رسیدن به ی��ک توافق محکم است‪.‬‬ ‫البته ب رای همه بهتر است که ای��ن توافق هر چه سریع تر‬ ‫حاصل شود‪.‬‬ ‫مس��ائل و موضوعات فنی و سیاسی زی��ادی در این‬ ‫خصوص وجود دارد که جملگی باید مورد توجه قرار گیرد‪ .‬از‬ ‫این رو نم ی توان روند پیش رو را اسان دانست‪.‬‬ ‫ه�م اکن�ون بح�ران اوکرای�ن می�ان مس�کو و‬ ‫واشنگتن ش�دت گرفته اس�ت‪ .‬به عبارت بهتر‪،‬‬ ‫پنج تن از اعض�ای ‪ 5+1‬یعنی امریکا‪ ،‬روس�یه‪،‬‬ ‫فرانسه‪ ،‬انگلیس و المان ب ه طور مستقیم درگیر‬ ‫این بحران هس�تند‪ .‬ایا درگیر بودن دو طرف در‬ ‫بح�ران اوکراین بر فض�ای مذاکرات هس�ته ای‬ ‫تاثیرگذار نیس�ت؟ ای�ا ادامه بح�ران اوکراین و‬ ‫تشدید تقابل غرب و روسیه طی هفته های اتی‬ ‫انعکاسی در فضای مذاکرات ندارد؟‬ ‫مایکل مان در گفت وگو با مثلث از مذاکرات وین می گوید‬ ‫هی چ گونه نشانه ای مبن ی ب��ر تاثیرگذاری بحران‬ ‫اوکراین بر مذاکرات هس��ته ای میان ای ران و اعضای ‪5+1‬‬ ‫مشاهده نشده است‪.‬‬ ‫از سوی دیگ��ر‪ ،‬روسیه نیز به عن��وان یکی از اعضای‬ ‫فعال ‪ 5+1‬نقش افرینی موثر خ��ود را در این فضا دارد‪ .‬این‬ ‫روند همچنان ادامه خواهد داشت‪ .‬مذاکرات هسته ای میان‬ ‫ای ران و اعضای ‪ 5+1‬موضوعی مس��تقل از بحران اوکراین‬ ‫است‪.‬‬ ‫اغاز تدوی�ن پی ش نویس توافق نهایی می�ان ایران و اعض�ای ‪ 5+1‬در مذاکرات وی�ن ‪ ،4‬اصل ی ترین خصیصه‬ ‫دور اخیر گفت وگوهای هسته ای محسوب م ی شود‪ .‬مایکل مان‪ ،‬سخنگوی مس�ئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا‬ ‫برای خبرنگاران ایرانی و خارجی مس�تقر در محل مذاکرات هس�ته ای وین ‪ Austria Center‬چهره ای کامال اشنا‬ ‫و شناخته شده محسوب م ی شود‪ .‬مایکل مان به چندین زبان زنده اروپایی اشناس�ت ولی عالقه خاصی به واژگان و‬ ‫جمالتی از قبیل «نم ی دانم» و «وارد جزئیات نم ی شوم» دارد‪ .‬به عبارت بهتر‪ ،‬مایکل مان در بازه ای میان نقاط «ابهام»‬ ‫و «کل ی گویی» حرکت م ی کند‪ .‬با این حال وی اصرار دارد در ساعت ‪ 11‬صبح نخستین روز مذاکرات هسته ای (فارغ از‬ ‫اینکه مذاکرات کجا و چه زمانی برگزار م ی شود) در محل اسکان خبرنگاران حاضر شود و به سواالت گویای انها پاسخی‬ ‫مبهم دهد‪ .‬این بار نیز مایکل مان در وین از عادت مالوف خود دست بر نداشت‪ .‬حضور کوتاه مایکل مان در مذاکرات‬ ‫هسته ای اخیر فرصتی را برای خبرنگار هفته نامه مثلث پدید اورد تا با او در خصوص جو مذاکرات و مسائل مربوط به‬ ‫رفتارهای فیمابینی ایران و اعضای ‪ 5+1‬گفت وگو کند‪ .‬این گفت وگو از نظرتان م ی گذرد‪:‬‬ ‫موضوعات متعددی در مذاکرات ای ران و اعضای‬ ‫‪ 5+1‬مورد بحث قرار گرفت��ه است‪ .‬بحث بر سر نحوه ادامه‬ ‫فعالیت اب سنگین اراک‪ ،‬غن ی س��ازی اورانیوم و‪....‬برخی‬ ‫از این موضوعات هس��تند‪ .‬در هر ص��ورت دامنه مباحث و‬ ‫موضوعات مورد بحث میان طرفین گسترده است و در اینده‬ ‫نیز موضوعات و مس��ائل زیادی باید مورد بحث قرار گیرد‪.‬‬ ‫در این خص��وص الزم است دو طرف به تفاهم و اش��تراک‬ ‫نظر برسند‪.‬‬ ‫جدیت ایران و اعضای ‪5+1‬‬ ‫برای رسیدن به توافق نهایی‬ ‫حنیف غفاری‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫ایران و اعضای ‪ 5+1‬در جریان مذاکرات اخیر وین‬ ‫وارد مرحله تدوین پی ش نویس توافقنامه نهایی‬ ‫ش�ده اند‪ .‬اهمیت این دور از مذاک�رات را چگونه‬ ‫ارزیاب�ی م ی کنید؟ نظرتان در م�ورد جو حاکم بر‬ ‫مذاکرات و اراده دو طرف جهت رسیدن به توافق‬ ‫نهایی چیست؟‬ ‫ای�ا مطاب�ق ب�ازه ش�ش ماهه تعریف ش�ده در‬ ‫توافقنامه موقت ژنو‪ ،‬م ی توان نسبت به رسیدن‬ ‫دو طرف به تواف�ق نهایی تا تاریخ مق�رر (پایان‬ ‫تیرماه سال ‪ )1393‬امیدوار بود؟‬ ‫این یک اصل واقعی در مذاکرات است‪ .‬واقعیت‬ ‫امر این است که باید روی همه چیز توافق ش��ود تا بتوانیم‬ ‫از یک توافق جامع و واقعی سخ��ن بگوییم‪ .‬پس من هم‬ ‫در اینج��ا تاکید م ی کنم ک��ه قطعا هیچ چیز م��ورد توافق‬ ‫نیس��ت‪ ،‬تا زمانی ک��ه همه چیز م��ورد توافق ق��رار گیرد‪.‬‬ ‫تاکنون نی��ز دو طرف به ص��ورت کامل ب��ه تعهدات خود‬ ‫مطاب��ق توافقنامه ژنو پایبن��د بوده ان��د و در این خصوص‬ ‫انحرافی از سوی هیچ ی��ک از دو طرف (ای��ران و اعضای‬ ‫‪ )5+1‬صورت نگرفت��ه است‪ .‬بناب راین کامال اش��کار است‬ ‫که دو ط��رف بر اجرای تعه��دات خود در قب��ال توافق ژنو‬ ‫پایبند بوده ان��د و ما در ای��ن مورد هیچ ش��کی نداریم‪ .‬لغو‬ ‫سیس��تم تحریم ها علیه ایران بس��تگی به نتیجه و روند‬ ‫مذاکرات دارد‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫همان طور که اشاره کردم‪ ،‬نکته مهم در پاسخ به‬ ‫سوال ش��ما به جدیت طرفین باز م ی گردد‪ .‬ای ران و اعضای‬ ‫‪ 5+1‬ب رای رسیدن به تفاهم و توافق نهایی جدی هستند و‬ ‫ما نیز ب رای رسیدن به توافق تا موعد مقرر (زمان مقرر شده‬ ‫در توافقنامه ژنو) تالش م ی کنیم‪.‬‬ ‫ما در ادوار گذش��ته گفت وگ��و در وین ب��ه هرکدام از‬ ‫تاکنون از س�وی ایران و اعضای ‪ ،5+1‬یک اصل‬ ‫مهم در خصوص مذاکرات هسته ای مطرح شده‬ ‫است‪ ،‬اینکه اساس�ا «هم ه چیز باید مورد تفاهم‬ ‫قرار گیرد» و تا زمانی که توافقی صددرصدی رخ‬ ‫نداده‪ ،‬عمال بر سر هیچ چیز توافق نشده است‪.‬‬ ‫ارزیابی شما از این اصل چیست؟‬ ‫سیاست‬ ‫مذاکرات هس��ته ای میان ای��ران و اعضای ‪5+1‬‬ ‫وارد مرحله ای حس��اس و جدی ش��ده است‪ .‬در اینجا باید‬ ‫تاکید کنم که ای��ران و گروه ‪ 5+1‬هر دو ب��رای رسیدن به‬ ‫توافق نهایی جدی هس��تند و مذاکرات نیز در همین راستا‬ ‫پیش م ی رود‪.‬‬ ‫با این حال در کنار جدیت دو طرف‪ ،‬دشواری هایی نیز‬ ‫در ادامه مسیر وجود دارد‪ .‬از این رو باید دشواری مذاکرات و‬ ‫جدیت دو طرف در این راستا را ب��ه صورت همزمان در نظر‬ ‫گرفت‪ .‬بدیهی است که دو طرف وارد مراحل بس��یار ریز و‬ ‫فنی شده اند‪.‬‬ ‫به عبارت بهتر‪ ،‬دو طرف وارد ریز ترین مباحث ممکن‬ ‫ش��ده اند‪ .‬همین موضوع به ط��ور طبیعی بر حس��اسیت‬ ‫مذاکرات هسته ای میان ای ران و اعضای ‪ 5+1‬در ادوار بعدی‬ ‫خواهد افزود‪ .‬هر اندازه بررسی موارد مربوط به توافق نهایی‬ ‫ریز تر و جزئ ی تر م ی ش��ود‪ ،‬بر جدیت مذاک��رات هم افزوده‬ ‫م ی ش��ود‪ .‬در چنین فضایی دش��وار بودن مذاکرات به طور‬ ‫کامل قابل درک است‪.‬‬ ‫در جریان مذاکرات هس�ته ای اخیر میان ایران و‬ ‫اعضای ‪ 5+1‬چه مس�ائل و موضوعاتی بیش�تر‬ ‫مورد تاکید قرار گرفته است؟‬ ‫‪29‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫کیهان‪:‬مذاکراتهسته ای‬ ‫شکستخورد‬ ‫روزنامه اصولگرای کیهان تیتر نخس��ت روز یکشنبه‬ ‫خود را به ب ی نتیجه ماندن مذاکرات هفته گذشته ای ران و ‪5+1‬‬ ‫اختصاص داد و تیتر «بازتاب جهانی شکست مذاکرات وین»‬ ‫را ب رای صفحه نخست خود برگزید‪.‬‬ ‫این روزنام��ه اصولگرا در گزارش��ی ک��ه پی رامون این‬ ‫مذاکرات منتش��ر کرد‪ ،‬چنین نوش��ت‪« :‬پای��ان ب ی نتیجه‬ ‫مذاکرات سه روزه وی��ن ‪ 4‬بدون صدور بیانی��ه و کنف رانس‬ ‫خبری مشترک و موکول شدن ادامه مذاکرات به زمانی دیگر‬ ‫که احتماال در اواخر خردادماه خواهد بود بازتاب گسترده ای‬ ‫در رسانه ها و خبرگزاری های منطقه ای و بی ن المللی داشت‪».‬‬ ‫کیهان با اشاره به این که با پافشاری طرفین در مواضع‬ ‫خود و به گفته یک مقام اگاه ای ران��ی در وین‪ ،‬زیاده خواهی‬ ‫طرف غربی مذاکرات را به بن بست کشاند‪ ،‬نوشت که نکته‬ ‫قابل توج��ه در بازتاب ای��ن مذاک��رات در رسانه های غربی‪،‬‬ ‫اعترافات اش��کار و تلویحی انها مبنی بر شکست مذاکرات‬ ‫وین به دلیل زیاده خواهی طرف غ ربی بوده است‪.‬‬ ‫همچنین حسین ش��ریعتمداری مدیرمسئول روزنامه‬ ‫کیهان در یادداشت روز این روزنامه که با تیتر «خوشبختانه‬ ‫ب ی نتیج ه ماند!» نگاشته ش��د‪ ،‬از ب ی نتیجه ماندن سناریوی‬ ‫غرب علیه ای ران اب راز خرسندی کرد‪.‬‬ ‫او در بخشی از این یادداش��ت نوش��ت‪« :‬تیم محترم‬ ‫مذاکره کننده کشورمان ب��ه تعبیر واقع بینان��ه و حکیمانه‬ ‫حضرت اقا فرزندان انقالبند و هم��ه فرزندان انقالب در پی‬ ‫حراست از اسالم و انقالب و حمایت از منافع ملی کشورشان‬ ‫هس��تند و هرگز دست به سازش و خدای نخواسته خیانت‬ ‫نم ی االیند‪ .‬ولی بعید نیست که فرزندان انقالب در مواردی‬ ‫ساده انگاری کرده و به خاطر خوشبینی مفرط‪ ،‬سرشان کاله‬ ‫برود! که با عرض پوزش‪ ،‬رفته است‪».‬‬ ‫ش��ریعتمداری در ادامه یادداش��ت خود به بیان علل‬ ‫ب ی نتیجه ماندن مذاکرات اخی��ر در وین پرداخت و ادامه داد‪:‬‬ ‫«امریکا و متحدانش که از توافقنامه ژنو و مفاد تحمیلی ان‬ ‫سرمس��ت بودند‪ ،‬با این توهم که در ادام��ه مذاکرات‪ ،‬کار را‬ ‫یکسره خواهند کرد ب رای حضور در اجالس وین اماده شده‬ ‫بودند و پیشنهادهای ذلت باری تحت پوشش های قانون نما‬ ‫و من دراوردی را به عنوان برگ برنده ب رای قرار دادن روی میز‬ ‫مذاکره اماده کرده بودند و هرگز در دورترین افق ذهن خویش‬ ‫هم تصور نم ی کردند که این بار مذاکره کنند گان ای رانی در این‬ ‫سوی میز مذاکره نس��خه ای از همان «ابرحریف» در دست‬ ‫دارند که باطل السحر ترفندهای یاد شده است‪».‬‬ ‫مدیرمس��ئول روزنامه کیهان همچنین ب��ا بازخوانی‬ ‫توافقنامه ژنو‪ ،‬تفاوت های میان این مذاک��رات با توافقنامه‬ ‫ژنو را بررسی کرد و نوشت‪« :‬بعد از توافقنامه تحمیلی ژنو و‬ ‫سیاست‬ ‫‪30‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫تمسخراژانس توسط امریکا‬ ‫پایگ��اه اطالع رسانی وزارت خارجه امریک��ا اخی را دست‬ ‫به انتشار اظهارات یکی از اعضای ارش��د مذاکره کننده خود‬ ‫در خصوص مذاکرات وین زد‪ .‬ای��ن منب ع اگاه م ی گوید‪« :‬اگر‬ ‫بخواهیم صادقانه بگوییم‪ ،‬روند مذاکرات کند و دشوار بوده و‬ ‫ما به دنبال توافق صددرصدی با ای ران هستیم‪ ...‬ما در ماه ژوئن‬ ‫مجددا ب رای مذاکره در سطح مقامات سیاسی پشت میز مذاکره‬ ‫باز خواهیم گشت‪ .‬همه طرف های مذاکره در کار خود جدیت‬ ‫دارند ولی معتقدیم که م ی بایست در این مرحله از مذاکرات‪،‬‬ ‫کمی واقع گرایی هم به ای��ن جدیت اضافه ش��ود‪ ...‬امریکا‬ ‫به عن��وان بانفوذترین و قوی ترین عض��و اژانس بی ن المللی‬ ‫ی در جایگاهی است که از دبیرخانه اژانس بخواهد‬ ‫انرژی اتم ‬ ‫که صحت ادعاهای ای��ران را مورد ارزیابی ق��رار دهد‪ ».‬فارغ‬ ‫از اظهاراتی ک��ه این منبع امریکای��ی در خصوص مذاکرات‬ ‫وین داش��ته‪ ،‬سخنانی که در مورد تاثیرگذاری ایاالت متحده‬ ‫امریکا بر تصمیم��ات اژانس بی ن المللی ان��رژی اتمی بیان‬ ‫شده و تلقی واشنگتن از جایگاهش که به عنوان «قوی ترین‬ ‫عضو اژانس»! مطرح م ی ش��ود‪ ،‬در نوع خود قابل تامل است‪.‬‬ ‫در حال حاضر‪ ،‬پ��س از پایان مذاکرات وین ‪ 4‬ش��اهد تعریف‬ ‫نسبتی کاذب میان امریکا و اژانس بی ن المللی انرژی اتمی‬ ‫هستیم‪ .‬البته بدیهی است که اژانس بی ن المللی انرژی اتمی‬ ‫ به عنوان یک سازمان جهانی بارها از وظایف اصلی خود عدول‬ ‫کرده و رسالت اصلی خود در دفاع از حقوق حقه اعضا مطابق‬ ‫ان‪.‬پ ی تی را به فراموشی سپرده است ‪ ،‬با این حال کاخ سفید‬ ‫حق تع ریف نسبتی فراقانونی و کاذب میان خود و یک سازمان‬ ‫بی ن المللی را ندارد‪ .‬پس از امضای توافقنامه ژنو میان ای ران و‬ ‫اعضای ‪ ،5+1‬مقامات امریکای��ی از جمله جان کری و وندی‬ ‫شرمن با ارائه تفسیری وارونه و مضحک از «بند چهارم ان‪.‬پی‪.‬‬ ‫تی»‪ ،‬از ذاتی دانستن حق غن ی سازی ب رای ای ران (به عنوان یک‬ ‫عضو اژانس بی ن المللی انرژی اتمی و امضا کننده ان‪.‬پی‪.‬تی)‬ ‫اجتناب کردند‪ .‬این سوء تفسیر مغرضانه مقامات امریکایی با‬ ‫اعتراض افرادی مانند هانس بلیکس‪ ،‬مدیرکل سابق اژانس‬ ‫بی ن المللی انرژی اتمی همراه شد‪ .‬با این حال توهین امریکا‬ ‫به سازمان ه��ای بی ن المللی در جریان مذاکرات هس��ته ای‬ ‫میان ای ران و اعضای ‪ 5+1‬همچنان ادامه دارد‪ .‬اظهارات اخیر‬ ‫مقام��ات امریکایی مصداق دیگری از ای��ن توهین ب ی پایان‬ ‫است‪ .‬سازمان های بی ن الملل��ی تاکنون بارها توسط مقامات‬ ‫امریکایی به سخره گرفته ش��ده اند‪.‬این موض��وع در جریان‬ ‫عدم صدور روادید ب رای نماین��ده پیشنهادی ای ران در سازمان‬ ‫ملل نیز قابل مشاهده بود‪ .‬اق��دام ایاالت متحده در ممانعت‬ ‫از ورود حمید ابوطالبی به خاک این کشور مترادف با توهین‬ ‫مستقیم واشنگتن و سنای امریکا به سازمان های بی ن المللی‬ ‫محس��وب م ی ش��ود‪ .‬این اقدام غی ر حقوقی و غیرعرفی در‬ ‫سایه سکوت وقیحانه دوباره ب��ان ک ی مون‪ ،‬دبیرکل سازمان‬ ‫ملل متحد و ش��ورای امنیت این سازمان نسبت به اقدامات‬ ‫متعدد کاخ سفید و سنا صورت م ی گیرد‪ .‬اقدام سنای امریکا‬ ‫در ممانعت از ورود ابوطالبی به مقر سازمان ملل در نیویورک‬ ‫در حالی صورت گرفت که امریکا طبق توافقی که با سازمان‬ ‫ملل به امضا رسانده موظف به صدور روادید ب رای همه اعضای‬ ‫نمایندگ ی های خارجی در مقر سازم��ان ملل است و دولت و‬ ‫کنگره این کشور نم ی توانند ب رای کشوره��ای دیگر در این‬ ‫زمینه تعیین تکلیف کنند‪ .‬به عبارت بهتر‪ ،‬قوانین و مقرراتی‬ ‫که بر سازمان ملل متحد مترتب است تابعی از قوانین داخلی‬ ‫ی که منتج‬ ‫ایاالت متحده امریکا نیست‪ .‬از این رو ه ر گونه اقدام ‬ ‫به مداخله امریکا (هر چند به صورت حداقل��ی) در ساختار و‬ ‫قوانین سازمان های بی ن المللی مانند سازمان ملل متحد شود‬ ‫محکوم و مصداق جرم بی ن المللی خواهد بود‪.‬ایاالت متحده‬ ‫امریکا به بهان��ه حضور حمید ابوطالبی در جریان تس��خیر‬ ‫النه جاسوسی در سال ‪ 1358‬از اعط��ای ویزا به وی خودداری‬ ‫کرده است‪ .‬دولت و سنای امریکا عمال قوانین و قواعد صریح‬ ‫مندرج در توافقات خود با سازمان ملل متحد را نقض کرده و باید‬ ‫برمال شدن ابعاد تخریبی ان که نه فقط علیه ب رنامه هسته ای‬ ‫کشورمان بلکه علیه اقتدار نظام اسالمی ای ران تدارک دیده‬ ‫بودند‪ ،‬تیم مذاکره کننده هسته ای جمهوری اسالمی ای ران با‬ ‫ف نظام‬ ‫نسخه ای که در ان «خطوط قرمز» و غیرقابل انعطا ‬ ‫به وضوح ترسیم شده بود عازم وین شد‪ .‬ب راساس این خطوط‬ ‫قرمز‪ ،‬تحقیق و توسعه ‪ R&D‬غیرقابل مذاکره بود‪ ،‬بر لغو‬ ‫تمامی تحریم ها به صورت یکجا و ن��ه تدریجی در توافق‬ ‫نهایی تاکید شده بود‪ ،‬درباره ظرفیت غن ی سازی ای ران‪ ،‬نیاز‬ ‫کشورمان ‪ -‬و نه نظ��ر حریف‪ -‬مالک و معی��ار بود‪ ،‬حفظ‬ ‫ماهیت راکتور اب سنگین اراک مورد تاکید قرار گرفته بود‪.‬‬ ‫ورود حریف به عرصه دفاعی و نظام��ی ای ران ممنوع اعالم‬ ‫شده بود و‪»...‬‬ ‫وی در پایان یادداش��ت خود نوشت‪« :‬نسخه یاد شده‪،‬‬ ‫دشمن را که هرگز انتظار روبه رو ش��دن با ان را نداشت‪ ،‬ابتدا‬ ‫حیرت زده و سپس عصبانی کرد تا انجاکه در مواردی کار به‬ ‫مشاجره لفظی کشید‪ .‬حریف در اغاز کار انتظار داشت انچه‬ ‫هیات ای رانی روی میز گذارده است‪ ،‬مصرف چانه زنی داشته‬ ‫باشد ولی هنگام ی که با اصرار غیرقابل انعطاف تیم ای رانی بر‬ ‫خطوط قرمز مورد اش��اره روبه رو شد‪ ،‬ارزوهایی را که پیش از‬ ‫ان و از مسیر نیویورک تا وین پرورانده بود‪ ،‬بر باد رفته دید‪ ...‬و‬ ‫مذاکرات وین ‪ 4‬که م ی توانست به شدت اسی ب رسان باشد‪،‬‬ ‫با شکست روبرو ش��د و تالش همه جانبه و چندماهه اخیر‬ ‫حریف خوش��بختانه ب ی نتیجه ماند‪ .‬به یقی��ن تیم محترم‬ ‫هسته ای کشورمان باید از این که با تدبیر یاد شده‪ ،‬حریف را‬ ‫ناکام گذارده است‪ ،‬خشنود باشد که هست مانند همه مردم‬ ‫این مرز و بوم‪».‬‬ ‫در این خصوص پاسخگو باش��ند‪.‬در حال حاضر نیز مقامات‬ ‫امریکایی صراحتا خود را مس��لط و غالب بر دبیرخانه اژانس‬ ‫بی ن المللی انرژی اتمی معرفی م ی کنند‪ .‬این در حالی است‬ ‫که ایاالت متحده امریکا خود به سبب در اختیار داشتن انواع‬ ‫سالح های ممنوعه شیمیایی و میکروبی و اتمی اساسا قدرت‬ ‫و صالحیت اظهارنظر در خصوص فعالی ت های هسته ای دیگر‬ ‫کشورهای دنیا را ندارد‪ .‬واقعیت امر این است که ایاالت متحده‬ ‫امریکا و دیگر قدرت های هسته ای جهان‪ ،‬به سبب دارا بودن‬ ‫سالح های ممنوعه‪ ،‬اصل ی ترین ناقضین «امنیت بی ن المللی»‬ ‫محسوب م ی شوند‪ .‬با این حال چنین کشورهایی سعی دارند‬ ‫در راس و پیشان��ی هرگونه حرکت جمع��ی در راستای مهار‬ ‫سالح های هس��ته ای قرار گی رند‪ .‬در ای��ن خصوص مقامات‬ ‫امریکایی نس��بت به سازمان های بی ن المللی نگاهی کامال‬ ‫توهی ن امیز و ابزارگرایانه دارند‪ .‬ایاالت متحده امریکا و متحدان‬ ‫غ ربی ان به صورت مداوم بر نقش افرینی اژانس بی ن المللی‬ ‫انرژی اتمی تاکید کرده و قوانین مندرج در اساسنامه های این‬ ‫سازمان بی ن المللی را مبنایی ب رای مهار توسع ه طلبی هسته ای‬ ‫در جهان م ی دانند‪ ،‬اما در صورتی که میان توسع ه طلب ی های‬ ‫خود و قوانین و مقررات اژان��س تناقضی ببینند‪ ،‬ساختار این‬ ‫سازمان ه��ا را مطابق میل خود تحری��ف م ی کنند‪ .‬این خود‬ ‫اصل ی ترین تناقضی است که متاسفانه سازمان های بی ن المللی‬ ‫به دلیل مانور امریکا‪ ،‬انگلیس‪ ،‬فرانسه و روسیه (به عنوان چهار‬ ‫عضو دائمی ش��ورای امنیت) قادر به حل ان نشده اند‪ .‬اساسا‬ ‫اندیشه مهار و جلوگیری از گس��ترش سالح های هسته ای از‬ ‫همان اغازین روزهای تشکیل سازمان ملل متحد اشکار شد‬ ‫و به دلیل انفجار اتم ی ‪ 1945‬هیروشیما و ناکازاکی و نگرانی‬ ‫از کاربرد مجدد این گونه تس��لیحات‪ ،‬مجمع عمومی اولین‬ ‫قطعنامه خود را به بررسی مسائل ناشی از کشف انرژی اتمی‬ ‫ اختصاص داد‪ .‬بناب راین ایاالت متحده امریکا نقش یک «مجرم‬ ‫هس��ته ای» را در نظام بی ن الملل دارد‪ .‬مجرمی که یک بار از‬ ‫سالح مخرب هسته ای در جهت کشتار مردم بیگناه استفاده‬ ‫کرده و البته هم اکنون خود را مرجعی ب رای «تشخیص نیازهای‬ ‫اساسی کشورهای دیگر» م ی داند!‬ ‫ون‬ ‫اشت‬ ‫ن‪4‬‬ ‫در وی‬ ‫نخستینسکوتکاترین‬ ‫چ را مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مصاحبه نکرد؟‬ ‫پویا صیامی نمین‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫‪ 24‬اردیبهشت ‪ ،93‬ساعت ‪ 20‬به وقت وین‪ ،‬محل دفتر‬ ‫نمایندگی ای ران در سازمان ملل میزبان مس��ئول سیاست‬ ‫خارجی اتحادی��ه اروپا است‪ .‬کس��ی که طی ای��ن سال ها‬ ‫بسیار باتجربه تر و کارکشته تر از قبل شده است‪ .‬قرار است‬ ‫نخستین ش��ام کاری در چهارمین دور مذاکرات میان ای ران‬ ‫و گروه کشورهای ‪ 5+1‬در وین برگزار شود‪ .‬ظریف‪ ،‬اشتون‪،‬‬ ‫ع راقچی‪ ،‬روانچی‪ ،‬هلگا اش��مید و مس��ئول دفتر کاترین‬ ‫ی که قرار است در‬ ‫اشتون در این شام کاری حضور دارند‪ .‬شام ‬ ‫ان سرفصل ها و محورهای گفت وگو میان ای ران و ‪ 5+1‬در‬ ‫چهارمین دور مذاکرات در وین تعریف و تبیین شود‪ .‬مرحله ای‬ ‫که گفته م ی شود طرفین به دشواری های زیادی رسیده اند و‬ ‫حصول به نتیجه بسیار سخت تر و دشوارتر از همیشه شده‬ ‫است‪ .‬طرفین حدود یک ساعت و نیم ضمن صرف شام به‬ ‫رایزنی درباره این دور از مذاکرات پرداختند و پس از پایان این‬ ‫مراسم‪ ،‬ظریف در جمع خبرنگ��اران ای رانی اعالم کرد‪« :‬این‬ ‫دوره حساسیت بیشتری دارد چون ما وارد نگارش م ی شویم‪.‬‬ ‫مرحله نگارش مرحله ای است که نی��از است طرفین هم با‬ ‫اعتماد به نفس و هم با اطمینان از روش برخورد طرف مقابل‬ ‫وارد گفت وگو شوند‪».‬‬ ‫هرچند ظریف معتقد است امکان دستیابی به تفاهم‬ ‫پای��دار در ‪ 29‬تی ر م��اه و در پایان بازه زمان��ی ‪ 60‬ماهه وجود‬ ‫دارد‪ ،‬اما ط��رف مقابل اظهارنظری در ای��ن رابطه نم ی کند‪.‬‬ ‫کاترین اش��تون انتظار خبرنگاران را ب ی پاس��خ م ی گذارد و‬ ‫هیچ اظهارنظری در خصوص این دور از مذاکرات نم ی کند‪.‬‬ ‫همه ش��واهد و قرائن حاک��ی از این است ک��ه مذاکرات به‬ ‫دش��واری رسیده و طرفین تالش دارند با دق��ت بیشتر و با‬ ‫حرکتی سنجیده عملکرد موفق��ی را از خود بروز دهند‪ .‬این‬ ‫حساسیت باعث م ی ش��ود تا فشارها روی مذاکره کنندگان‬ ‫بیشتر باش��د‪ .‬این فشار به ویژه روی کاترین اشتون بیشتر‬ ‫است‪ .‬سیاستم��داری که در چن��د سال اخی��ر از کنشگری‬ ‫ ب ی تجربه به بازیگ��ری تقریبا ماهر تبدیل ش��ده است‪ .‬اما‬ ‫کاترین اشتون از کجا به اینجا رسیده است؟‬ ‫کاترین اشتون‪ ،‬سیاستمداری بی تجربه‬ ‫رصد مشاورین‬ ‫روایت است ب رای ش��ناسایی یک فرد باید مشاورین و‬ ‫معاونی��ن او را رصد کرد‪ .‬مایکل مان و هلگا اش��مید دو تن‬ ‫از معاونان اش��تون هس��تند که تحلیل نظ رات و ارای انها‬ ‫م ی تواند ب رای شناخت بهتر ساختار فکری و عملی کاترین‬ ‫اشتون مفید باش��د‪ .‬از سوی دیگر اط رافیان خانم اشتون در‬ ‫مواقع مختلف نقش پلیس خوب و بد را ایفا م ی کنند‪ .‬گاهی‬ ‫قرار است جنبه مثبت اشتون پررنگ شود و در مواقعی ابعاد‬ ‫منفی و تند و رادیکال مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا‪.‬‬ ‫این تقسیم نقش معموال میان مان و اشمید انجام م ی شود‪.‬‬ ‫هلگا اشمید مشاور پیشین یوشکا ویشر‪ ،‬وزیر خارجه اسبق‬ ‫المان معموال نگرش رادیکال تری را نسبت به گفت وگوهای‬ ‫هسته ای با جمهوری اسالمی ای ران ایفا م ی کند‪ .‬او از دیرباز‬ ‫یکی از شخصی ت هایی بوده که همواره تالش داشته روی‬ ‫موضوع��ات کم اهمی ت ت��ر و غی ر مرتبط ب��ا گفت وگوهای‬ ‫هسته ای تمرکز کند تا با سختگیری بیشتری علیه ای ران مورد‬ ‫توجه قرار گیرد‪ .‬رصد اظهارنظرهای معاون المانی اشتون به‬ ‫خوبی نمایانگر این مساله است که اشمید عموما امیدواری‬ ‫چندانی به نتیجه بخش بودن مذاکرات نداش��ته و بیشتر بر‬ ‫نیمه خالی لیوان توجه کرده است‪ .‬این مس��اله باعث شده‬ ‫بود که در مذاکراتی که اش��تون بدون حضور اشمید حضور‬ ‫م ی یافت برخورد مثب ت تر و منعطف تری را از خود بروز دهد‪.‬‬ ‫از سوی دیگر اما مایکل مان سخنگوی کاترین‬ ‫اشتون در این مدت سعی کرده منعکس کننده‬ ‫وجه مثب ت تر و منعطف تر مس��ئول سیاست‬ ‫خارجی اتحادیه اروپا باشد‪ .‬فردی که البته در‬ ‫زمان سعید جلیلی برخورد چندان مناسبی با‬ ‫ای رانیان و رسانه های ای رانی نداشته‪ ،‬اما از زمان‬ ‫انتصاب ظریف و تیم همراه به عنوان مسئول‬ ‫مذاکره کننده ای ران روند مثبتی را در قبال ای ران‬ ‫پ ی گرفته است‪.‬‬ ‫کلیاتی اعالم کرد ک��ه طرفین به دنبال رسی��دن به توافق‬ ‫نهایی هستند‪ .‬محافظه کاری حتی در اظهارنظر سخنگوی‬ ‫خوش سخن اشتون هم مشهود است‪ .‬او که معموال راحت تر‬ ‫از دیگران اظهارنظ��ر م ی کند این بار سع��ی م ی کند جانب‬ ‫احتیاط را رعایت و از سواالت پرتع��داد خبرنگاران فرار کند‪.‬‬ ‫اش��تون هم همچنان از اظهارنظر مشخص و پاسخ روشن‬ ‫طفره م ی رود‪.‬‬ ‫پس از ان رایزن ی های داخلی ‪ 5+1‬شروع و هیات ای رانی‬ ‫نیز به رایزن ی های داخلی پرداختند‪ .‬در نهایت اعالم ش��د که‬ ‫فرایند نگارش پی ش نویس متن توافقنامه جامع هس��ته ای‬ ‫ساع��ت ‪ 16:30‬به وقت وی��ن در هتل پله کوب��ورگ (محل‬ ‫استق رار هیات ها در وین) به ریاست ظریف و اشتون و با حضور‬ ‫معاونان وزیر خارجه ای ران و مسئول سیاست خارجی اتحادیه‬ ‫اروپا و بدون حضور هیات های ‪ 5+1‬اغاز م ی شود؛ مذاکراتی‬ ‫که پس از دو ساعت مجددا تعطیل و اعالم شد چند ساعت‬ ‫دیگر از سرگرفته خواهد شد‪.‬‬ ‫تعطیل ی ه��ا و ادامه ه��ا همچنان با کمتری��ن می زان‬ ‫اطالع رسان��ی همراه ب��ود‪ .‬اما ش��اید قابل توجه ت��ر از این‬ ‫سکوت ها‪ ،‬عدم اظهارنظر کاترین اشتون بود‪ .‬او که همیشه‬ ‫با رویی گشاده پاسخگوی سواالت خبرنگ��اران بوده است‬ ‫و در کنف ران س ه��ای خب��ری پیش و پ��س از مذاکرات هم‬ ‫حضور فعالی داش��ته است‪ ،‬این بار رویه متفاوتی را در پیش‬ ‫گرفت‪ .‬مس��ئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در رویکردی‬ ‫بحث ب رانگیز در چهارمی��ن دور گفت وگوهای میان ای ران و‬ ‫گروه کشورهای ‪ 5+1‬در وین هیچ اظهارنظری در خصوص‬ ‫سرفصل ها‪ ،‬محورهای گفت وگو و همچنین سیر پیگیری‬ ‫مذاکرات بروز نداد‪ .‬این رفتار اشتون باعث شده بود تا گمانه‬ ‫بروز اختالف جدی میان ای��ران و کشورهای غربی تقویب‬ ‫ش��ود‪ .‬از سوی دیگر گفت وگوها بدون اینک��ه به نتیجه ای‬ ‫برسد به پای��ان رسی��د؛ گفت وگوهایی ک��ه در پایان اعالم‬ ‫ش��د ‪ 13‬مورد اختالف میان طرفین وجود دارد‪ ،‬اختالفی که‬ ‫سبب ب ی نتیجه بودن مذاکرات شده است‪ .‬جدی بودن این‬ ‫‪ 13‬مورد اختالف باعث شده که حتی طرفین بدون برگزاری‬ ‫کنف رانس پایانی مذاکرات را به اتمام برسانند‪ .‬از سوی دیگر‬ ‫ب رای نخستین بار از زمان روی کار امدن دولت جدید در ای ران‬ ‫و انتصاب جواد ظریف به مسئولیت اداره مذاکرات است که‬ ‫ای ران و ‪ 5+1‬بدون تعیین زمان ب��رای دور اتی‬ ‫مذاک��رات‪ ،‬محل مذاکرات را ت��رک م ی کنند‪.‬‬ ‫اتفاقی که ش��اید ریشه در سک��وت معنادار‬ ‫کاترین اشتون داشته باشد‪.‬‬ ‫افتتاحیه مذاکرات‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫نشس��ت افتتاحی��ه چهارمین دور‬ ‫مذاکرات ای ران و ‪ 5+1‬درباره گام پایانی‬ ‫توافقنامه ژنو ساع��ت ‪ 10‬صبح به‬ ‫وقت وی��ن در مق��ر سازمان ملل‬ ‫اغاز و حدود یک ساعت به طول‬ ‫انجامید و در طول این نشست‪،‬‬ ‫ایده های کلی از سوی طرفین‬ ‫درباره چارچ��وب توافق و نحوه‬ ‫نگارش ان مطرح شد‪.‬‬ ‫پ��س از پایان نشس��ت‬ ‫افتتاحیه مایکل مان سخنگوی‬ ‫کاترین اشتون مسئول سیاست‬ ‫خارجی اتحادیه اروپا در نشست‬ ‫خب��ری کوتاهی ضم��ن بیان‬ ‫سیاست‬ ‫در سال ‪ 2009‬یکی از بانوان عضو حزب کارگر انگلستان‬ ‫جانشین یکی از کهنه کارترین سیاستمداران اروپا شد‪ .‬خاویر‬ ‫سوالنا که سال ها مسئولیت سیاست خارجی اتحادیه اروپا را‬ ‫بر عهده داشت کنار رفته و کاترین اشتون که سیاستمداری‬ ‫کم تجربه بود در جایگاه سنگی��ن سلف اسپانیایی خویش‬ ‫قرار گرفت‪ .‬با معرفی اشتون انتقادات فراوانی از عدم توانایی‬ ‫و کارارایی اش��تون در رسانه های مختلف منعکس ش��د و‬ ‫تحلیلگران از ترفیع جایگاه او از جایگاه کمیس��رای عالی‬ ‫اتحادیه اروپا در امور تجارت و بازرگانی اب راز شگفتی کردند‪.‬‬ ‫در ش��رایطی که سوالنا پی ش تر سه سال دبیرکل ناتو بود‪،‬‬ ‫این بار کسی بر صندلی او تکیه زد که کمترین تجربه ای در‬ ‫عرصه دیپلماسی داش��ت و تنها چند سال معاون وزیری در‬ ‫دوران نخس ت وزیری بلر در کارنامه او نقش بسته بود‪ .‬ضعف‬ ‫کارنامه سبب شده بود که بسیاری از ناظ ران نسبت به نتیجه‬ ‫بخش بودن گفت وگوهای اروپا و ای ران بر سر مساله هسته ای‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران اب را ز تردید کنند‪ .‬ان هم در شرایطی‬ ‫که پی ش ت��ر ان اتحادیه با مدیری��ت دیپلمات کار کشته ای‬ ‫چون سوالنا به دستاوردی نرسیده بود‪ .‬کاترین اش��تون که‬ ‫در ابتدای امر کوچکترین اش��نایی با ای ران نداش��ت نشان‬ ‫داد که پی ش بین ی های منتقدان چندان بی��راه نبوده و عدم‬ ‫اگاهی وی بر مبانی دیپلماسی و همچنین نداش��تن علم‬ ‫کافی ب رای مختصات طرف مذاکره سبب شد تا طرفین نه‬ ‫تنها به یکدیگر نزدیک نشوند که ب��ه مرور زمان اختالفات‬ ‫بیش از همیشه میان ای ران و ط��رف غربی بروز کند‪ .‬از نوع‬ ‫پوشش نامناسب اشتون در مذاکرات با سعید جلیلی گرفته‬ ‫تا اظهارات نسنجیده معاونین او جملگی حاکی از این مساله‬ ‫بود که خانم سیاستمدار هنوز نتوانسته بر امور سوار شود‪.‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫‪31‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫سیاست‬ ‫‪32‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫تصویرنگاری‬ ‫ع�کاس اعزام�ی هفته نام�ه مثل�ث‬ ‫به وی�ن روایت تصوی�ری خاص�ی دارد از‬ ‫مذاکرات هسته ای‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫سیاست‬ ‫‪33‬‬ ‫‪34‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫سیاست‬ ‫‪35‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫ریف‬ ‫ظ‬ ‫ن‪4‬‬ ‫در وی‬ ‫سکوت اقای وزیر‬ ‫سیاست‬ ‫‪36‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫وزیر خارجه ایران بعد از پایان مذاکرات‬ ‫بهروشنیسخننگفتهاست‬ ‫چهارمین دور از مذاکرات هسته‪‎‬ای ای ران و گروه ‪5+1‬‬ ‫صبح روز سه ش��نبه ‪ 23‬اردیبهشت با عزیمت محمد جواد‬ ‫ظریف‪ ،‬وزیر ام��ور خارجه ای ران در راس تی��م مذاکره کننده‬ ‫هس��ته‏ای به وین کلید خورد‪ .‬سه ش��نبه ش��ب نیز طبق‬ ‫روال معمول وزیر خارجه ای ران و کاترین اش��تون‪ ،‬مسئول‬ ‫سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سرپرست گروه مذاکره کننده‬ ‫هسته‏ای ‪ 5+1‬در محل نمایندگی ای ران در وین‪ ،‬در ضیافت‬ ‫شام کاری حضور یافتند‪ .‬این شام کاری‪ ،‬طبق سنت پیشین‬ ‫مذاکرات به تعیی��ن دستورکار و چارچ��وب مذاکرات ب رای‬ ‫روزهای اتی اختصاص داشت‪ .‬محمدجواد ظریف سه شنبه‬ ‫ش��ب بعد از پایان ش��ام کاری با کاترین اش��تون‪ ،‬مسئول‬ ‫سیاست خارجی اتحادیه اروپا‪ ،‬مباحث مطرح شده را مباحثی‬ ‫خوب برش��مرد و گفت‪« :‬درباره نحوه ادامه کار و چارچوب‬ ‫کار گفت وگو شد و یک بار دیگر توافق کردیم که روند باید‬ ‫این گونه باشد که دو طرف مشترک کار را به پیش ببرند و با‬ ‫همدیگر ب رای ادامه کار برنامه ریزی شود‪».‬‬ ‫ظریف عنوان کرد که بحث مفصل و خوبی با اشتون‬ ‫در مقایسه با نشس ت های قبلی داش��ته و افزود‪« :‬این دوره‬ ‫حس��اسیت بیشتری دارد چون ما وارد نگارش م ی ش��ویم‪.‬‬ ‫مرحله نگارش مرحله ای است که نیاز دارد طرفین با اعتماد‬ ‫به نفس و با اطمین��ان از روش برخورد ط��رف مقابل وارد‬ ‫گفت وگو شوند‪ ».‬در جلسه سه شنبه شب ظریف با اشتون‪،‬‬ ‫چارچوب مذاک��رات که البته به گفته ظریف دش��وار است‪،‬‬ ‫مشخص شد‪ .‬رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد‪« :‬جلسه‬ ‫چارچوب مناسبی را ارائه کرد که بتوانیم چهارشنبه کار را به‬ ‫پیش ببریم‪ .‬البته کار دشواری است‪ ».‬طرفین مذاکره کننده‬ ‫از ای ران و گروه ‪ 5+1‬قرار بود در این مرحله از مذاکرات‪ ،‬تدوین‬ ‫و نگارش پی ش نویس مت��ن توافق جام��ع را در دستورکار‬ ‫قرار دهن��د که به گفته عباس ع راقچ��ی سخنگوی هیات‬ ‫مذاکره کننده ای رانی‪ ،‬اولین دور از مذاکرات رسمی پیشرفت‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫محسوسی در مسیر تعیین شده نداشت‪.‬‬ ‫ظریف‪ :‬از حقوقمان کوتاه نمی اییم‬ ‫رایزنی ظریف و اشتون پشت درهای بسته‬ ‫پنج ش��نبه نیز ظریف و اش��تون رایزنی خصوصی و‬ ‫دوجانب ه‪‎‬ای را به نمایندگی از طرف ای ران و گروه ‪ 5+1‬برگزار‬ ‫کردند‪ .‬گفت وگوی ظریف و اشتون پشت درهای بسته پس‬ ‫از سه ساعت و نیم پایان یافت‪ .‬نمایندگان ای ران و گروه ‪5+1‬‬ ‫از ساعت ‪ 9‬صبح پنج ش��نبه تا ‪ 12‬و ‪ 30‬دقیقه پشت درهای‬ ‫بس��ته با یکدیگر به رایزنی و مشورت پرداختند‪ .‬این دیدار‬ ‫بدون حضور معاونان اشتون و ظریف انجام شد‪ .‬همچنین‬ ‫قرار بود این دیدار چهارشنبه ش��ب برگزار شود اما به دلیل‬ ‫لزوم مشورت های بیشتر بین طرفین به صبح پنج ش��نبه‬ ‫موکول شد‪ .‬بناب راین گزارش پیش از این از سوی هیات های‬ ‫دو طرف اعالم شده بود که پس از مالقات خصوصی ظریف‬ ‫ظریف پس از دیدار چند ساعته با اشتون رهسپار کاخ‬ ‫ریاست جمهوری اتریش شد تا با هانس فیشر‪ ،‬رئیس جمهور‬ ‫این کشور‪ ،‬به گفت وگو بنشیند‪ .‬وزیر امور خارجه در این دیدار‬ ‫با تشریح اخرین وضعیت مذاکرات ب��ا گروه ‪ 5+1‬و مواضع‬ ‫کشورمان‪ ،‬تواف��ق نهایی با ‪ 5+1‬را دس��ت یافتنی خواند و‬ ‫گفت واقع بینی و اراده دو طرف‪ ،‬عامل اساسی ب رای رسیدن‬ ‫به نتیجه است‪ .‬در این دیدار رئی س جمهور اتریش نیز با اشاره‬ ‫به پیشرفت های حاصله‪ ،‬اب راز امی��دواری کرد تا وین نهایتا‬ ‫شاهد توافق جامع هسته ای باش��د‪ .‬هانس فیشر حمایت‬ ‫رهبر معظم انق�لاب اسالمی از مذاک��رات را امیدوارکننده‬ ‫خواند‪ .‬وی همچنین سفر وزیر امور خارجه اتریش به ته ران‬ ‫را بس��یار مثبت خواند و از گفت وگوه��ای فیمابین در این‬ ‫سفر اب راز امیدواری کرد‪ .‬در این دیدار دو طرف درباره ارتقا و‬ ‫تعمیق روابط دوجانبه از جمله سفر رئی س جمهور اتریش به‬ ‫ته ران و همچنین تبادل نظر پی رامون مسائل منطقه ای از‬ ‫جمله اخرین وضعیت سوری��ه‪ ،‬انتخابات اتی در این کشور‬ ‫و تحوالت روابط ای ران و عربس��تان گفت وگو و تبادل نظر‬ ‫کردند‪.‬‬ ‫ظری��ف همچنین با حض��ور در حومه ش��هر وین با‬ ‫بازیکنان و مربیان تیم ملی ای ران ک��ه در اردوی امادگی به‬ ‫سر م ی برند دیدار کرده و ب��رای انها ارزوی موفقیت کرد‪ .‬به‬ ‫گزارش نس��یم‪ ،‬در اغاز این دیدار دبیرکل فدراسیون ضمن‬ ‫خیرمقدم به دکتر ظری��ف و هیات همراه از تالش سه سال‬ ‫پیش تاکن��ون فدراسیون فوتبال و بازیکن��ان تیم ملی که‬ ‫تحت مربیگ��ری کارلوس کی روش انج��ام گرفته‪ ،‬سخن‬ ‫گفت‪ .‬سرمربی تیم ملی در ادامه خطاب به وزی ر خارجه ای ران‬ ‫گفت‪« :‬از حضور ش��ما در اردوی تیم ملی تشکر و قدردانی‬ ‫م ی‪‎‬کنم‪ .‬حضور شما موجب دلگرم ی و ش��ور و اشتیاق ما‬ ‫م ی‪‎‬شود و مسئولیت ما را دو چندان م ی‪‎‬کند‪».‬‬ ‫دیدارهای فشرده و دو جانبه‬ ‫دومین دیدار معاونین نیز پس از سه ساعت و ‪ 45‬دقیقه‬ ‫مذاکره فشرده پایان یافت‪ .‬مایکل مان‪ ،‬سخنگوی کاترین‬ ‫اشتون‪ ،‬که گاه و بیگاه در میان خبرنگاران مستقر در البی‬ ‫هتل پله کوبورگ حاضر م ی ش��د‪ ،‬گفت ک��ه «مذاکرات به‬ ‫خوبی پیش م ی رود‪ ».‬در نهای��ت دیدار محمد جواد ظریف‪،‬‬ ‫وزیر امور خارجه ای ران و کاترین اش��تون‪ ،‬مسئول سیاست‬ ‫خارجی اتحادیه اروپا ساع��ت ‪ 17/30‬به وقت محلی جمعه‬ ‫در ش��رایطی به پایان رسید که در بخش��ی از دیدار روسای‬ ‫هیات های نمایندگی ای ران و ‪ 5+1‬وندی شرمن‪ ،‬معاون وزیر‬ ‫خارجه امریکا و سرپرست هیات مذاکره کننده این کشور در‬ ‫وین نیز حضور داشت‪.‬‬ ‫پس از پایان این دور از مذاکرات‪ ،‬ظریف و اشتون باید‬ ‫با حضور در مرکز رسانه ای وین‪ ،‬نتایج سه روز مذاکره را ب رای‬ ‫نمایندگان رسانه های داخلی و خارجی تشریح م ی کردند‪ ،‬اما‬ ‫این نشست خبری با حضور عباس ع راقچی‪ ،‬معاون ظریف‬ ‫انجام گرفت‪ .‬ع راقچی دلیل حضور نیافتن ظریف و اشتون‬ ‫را در این نشست این گونه بیان کرد‪« :‬طبیعتا چون پیشرفت‬ ‫خاصی در مذاکرات صورت نگرفت‪ ،‬دلیلی هم وجود نداشت‬ ‫که کنف رانس مشترکی برگزار شود‪ ».‬در نهایت وزیر خارجه‬ ‫ای ران که در صدر هیات��ی ب رای ش��رکت در چهارمین دور‬ ‫مذاکرات هس��ته‪‎‬ای با گروه ‪ 5 + 1‬به اتریش سفر کرده بود‪،‬‬ ‫بامداد شنبه به ته ران بازگشت‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫عراقچ�ی دلیل حض�ور نیافت�ن ظریف و‬ ‫اشتون را در این نشس�ت این گونه بیان‬ ‫کرد‪« :‬طبیعتا چون پیش�رفت خاصی در‬ ‫مذاکرات صورت نگرفت‪ ،‬دلیلی هم وجود‬ ‫نداش�ت که کنفرانس مش�ترکی برگزار‬ ‫شود‪».‬‬ ‫حضور ظریف در کاخ ریاست جمهوری اتریش‬ ‫سیاست‬ ‫وزیر امور خارجه کشورمان تصریح ک��رد که برنامه و‬ ‫امکانات دفاعی جمهوری اسالمی موضوع مذاکره نیس��ت‬ ‫و جمه��وری اسالمی ضمن اینک��ه از حقوق خ��ود کوتاه‬ ‫نم ی اید‪ ،‬چیزی فرات��ر از حقش ه��م نم ی‪‎‬خواهد‪ .‬مطابق‬ ‫توافقات صورت گرفته قرار اس��ت مذاکرات تا پایان تیر ماه‬ ‫به نتیجه برسد؛ ظریف در روز نخست مذاکرات با بیان اینکه‬ ‫این امر ممکن است‪ ،‬گفت‪« :‬البته به این بستگی دارد که‬ ‫طرف مقابل تا چه حد با حس ن نیت و واقع بینی وارد مذاکرات‬ ‫ش��ود‪ .‬ما گفته‪‎‬ایم که چیزی بیشتر از حقمان نم ی‪‎‬خواهیم‬ ‫ولی از حقوقمان کوتاه نخواهی��م امد چون به دنبال سالح‬ ‫اتمی نبوده و نیستیم‪ .‬سالح اتمی را ب رای امنیت خود مفید‬ ‫نم ی‪‎‬دانیم و مشکلی نداریم که ب��رای بقیه دنیا مشخص‬ ‫شود‪ ،‬حتی احس��اس می‪‎‎‬کنیم که به نفع کشور است ب رای‬ ‫بقیه دنیا مشخص شود ما دنبال سالح هسته ای نیستیم‪».‬‬ ‫سرپرست تیم هسته‪‎‬ای ای ران گفت‪« :‬تالش م ی‏کنیم‬ ‫تا پایان تیر ماه ب��ه نتیجه برسیم که نیازی نباش��د درباره‬ ‫ضرورت تمدید مرحله اول مذاکره کنیم ولی اگر به ان مرحله‬ ‫برسد موضوعی نیس��ت که اتوماتیک صورت گیرد و حتما‬ ‫نیازمند مذاکره است‪».‬‬ ‫ظریف درب��اره موضوعات مورد اخت�لاف طرفین نیز‬ ‫توضیح داد‪« :‬وقتی شما وارد نگارش متن م ی شوید ممکن‬ ‫است حتی یک نقطه یا ویرگول هم نقطه اختالف باش��د و‬ ‫نم ی‪‎‬توان اینها را پی ش بینی کرد ب رای همین است که ما به‬ ‫غیر از این جلسه سه جلسه الاقل ب رنامه ریزی کردیم‪ .‬ضمن‬ ‫اینکه طرفین نیمه دوم تیر م��اه را در برنامه هایشان خالی‬ ‫گذاشتند که بتوان از ان فرصت استفاده کرد که ان زمان را‬ ‫اگر نیاز باشد تماما ب رای مذاکره بگذاریم‪ ».‬وزیر خارجه ای ران‬ ‫‪‎‬پیش از اغاز رسمی مذاکرات گفته بود که تا زمانی مذاکره و‬ ‫نگارش شروع نشود‪ ،‬معلوم نم ی شود گرفتاری ها کجاست‪.‬‬ ‫ظریف با ذکر این نکته که سیاست تیم ای رانی این است که‬ ‫با حوصله و متانت و بدون وقت کشی کار پیش برود‪ ،‬گفت‪:‬‬ ‫«بسیار شکرگزار هس��تم که یک هیات با این قابلیت در‬ ‫خدمتشان هستم و م ی توانیم کار را به پیش ببریم‪».‬‬ ‫اهمیت این دور از گفت وگوها بر هیچ کس پوش��یده‬ ‫نیست و باید توجه داشت اهمیت مقدمه توافق از این جهت‬ ‫قابل بررسی است که اصول کلی و رهیافت حاکم بر توافق‬ ‫را بیان م ی‪‎‬کند‪ .‬در بخش‏های��ی از مقدمه توافق موقت ژنو‬ ‫در اذرماه امس��ال امده بود‪« :‬هدف این مذاکرات رسیدن به‬ ‫یک راه حل جامع مورد تواف��ق و بلند مدت است‪ ،‬به نحوی‬ ‫که تضمین کند برنامه هس��ته‪‎‬ای ای��ران کامال صلح امیز‬ ‫باقی خواهد ماند‪ .‬ای ران اعالم م ی‏نماید تحت هیچ شرایطی‬ ‫به دنبال دستیابی یا گس��ترش سالح هسته‪‎‬ای نیست‪ .‬راه‬ ‫حل جامع مذکور مبتنی بر این اقدامات اولیه بوده و به یک‬ ‫گام نهایی منجر خواهد شد که دوره زمانی ان مورد توافق‬ ‫قرار گرفته و به رف��ع نگران ی‪‎‬ها م ی‏انجام��د‪ ».‬این راه حل‬ ‫جامع‪ ،‬ای ران را قادر م ی‪‎‬سازد تا به طور کامل از حقوق خود در‬ ‫بهره گیری از انرژی هسته‪‎‬ای ب رای اهداف صلح امیز ب ر اساس‬ ‫مواد مرتبط در معاهده منع گس��ترش سالح های هسته ای‬ ‫و با رعایت تعهدات خود طبق معاهده از ان برخوردار شود‪.‬‬ ‫این راه حل جامع متضمن یک برنامه غن ی سازی با تعریف‬ ‫مشترک و محدودیت ه��ای عملی و اقدامات ش��فاف ساز‬ ‫به منظ��ور تضمین ماهی��ت صلح امیز برنامه هس��ته ای‬ ‫است‪ .‬همچنین این راه حل جامع ب��ه مثابه یک مجموعه‬ ‫منسجم خواهد بود که هیچ بخشی از ان مورد توافق قرار‬ ‫نم ی گیرد مگر انکه در م��ورد تمامی بخش های ان توافق‬ ‫حاصل ش��ود‪ .‬این راه حل جامع ش��امل یک فرایند متقابل‬ ‫و قدم به قدم است و به رفع همه جانبه تمامی تحریم های‬ ‫ش��ورای امنیت‪ ،‬تحریم های چندجانبه و تحریم های ملی‬ ‫مربوط به برنامه هس��ته ای ای ران م ی انجامد‪ .‬صرف نظر از‬ ‫مسائل اجرایی توافق ژنو‪ ،‬بخش فوق که در مقدمه توافق‬ ‫امده بود راهنمای کلی مذاک��رات فعلی و نیز تعیی ن کننده‬ ‫احتمالی چارچوب توافق نهایی ای ران با غرب است‪ .‬مقدمه‬ ‫توافق نهایی که اکنون در دست نگارش قرار گرفته‪ ،‬عالوه‬ ‫بر اهمیت اصولی ان باتوجه به تبعات حقوقی ان که احتماال‬ ‫بر برنامه هسته‪‎‬ای دیگر کشورها نیز تاثیر خواهد گذاشت‬ ‫مهم ارزیابی م ی‪‎‬شود‪.‬‬ ‫سخنگ��وی کاترین اش��تون پ��س از گفت وگوهای‬ ‫نخستین در روز اول مذاکرات هسته ای وین این گفت وگوها‬ ‫را بسیار حس��اس و دش��وار خواند‪ ،‬اما تاکید کرد که هر دو‬ ‫طرف بس��یار مصمم هس��تند‪ .‬این گام نخس��ت نگارش‬ ‫پی ش نویس توافق نهایی محس��وب م ی شود‪ .‬پس از شام‬ ‫کاری و صحب ت های مقدماتی ظریف و اشتون‪ ،‬نخستین روز‬ ‫از چهارمین دور مذاکرات هس��ته ای میان نمایندگان ای ران‬ ‫و کشورهای ‪( 5+1‬امریکا‪ ،‬روسیه‪ ،‬چین‪ ،‬بریتانیا‪ ،‬فرانسه و‬ ‫المان) ساعت ده صبح چهارشنبه به وقت اروپای مرکزی در‬ ‫وین اغاز ش��د‪ .‬سرپرستی مذاکره کنندگ��ان ‪ 5+1‬را کاترین‬ ‫اش��تون‪ ،‬مس��ئول سیاست خارجی اتحادیه اروپ��ا برعهده‬ ‫داش��ت‪ .‬مایکل مان‪ ،‬سخنگوی اش��تون در صفحه توییتر‬ ‫خود گفت وگوهای صبح چهارشنبه را مفید خواند و نوشت‬ ‫که مذاکرات بعد از ظهر ادامه خواه��د یافت‪ .‬مان در جمع‬ ‫خبرنگاران مذاکرات وین را بسیار حساس و دشوار توصیف‬ ‫کرد و افزود اما طرفین عزم دارند ک��ه با جدیت کامل ب رای‬ ‫رسیدن به توافق نهایی بحث و تبادل نظر کنند‪ .‬به گزارش‬ ‫خبرگزاری دولتی ایرنا‪ ،‬سخنگوی اشتون ضمن خودداری از‬ ‫افشای جزئیات مذاکرات وین گفت‪« :‬موضوعاتی همچون‬ ‫تاسیسات هس��ته ای اراک‪ ،‬غن ی سازی و ش��فاف سازی در‬ ‫فعالی ت های هسته ای در مذاکرات مطرح و در مورد ان بحث‬ ‫شده و برخی از مسائل دیگر هم وجود دارد که باید به صورت‬ ‫یک بسته به ان نگاه شود‪ ».‬هدف از مذاکرات وین کار روی‬ ‫پی ش نویس توافقنامه جامع هس��ته ای اس��ت که مطابق‬ ‫توافق ژنو انتظار م ی رود تا ‪ ۲۰‬ژوئیه (‪ ۲۹‬تیر) نهایی ش��ود‪.‬‬ ‫همچنین محمدجواد ظریف‪ ،‬وزیر خارجه کشورمان هنگام‬ ‫عبور از البی هتل کوبورگ بدون پاسخ به سوال خبرنگاران‬ ‫درباره مذاکرات در پاسخ به اینکه بازدیدتان از کمپ تیم ملی‬ ‫چطور بود؟ گفت‪« :‬خوب بود؛ جای شما خالی‪».‬‬ ‫و اش��تون‪ ،‬هر یک از هیات ها جداگانه مش��ورت و سپس‬ ‫مذاکرات در سطح اش��تون و ظریف به نمایندگی از ای ران و‬ ‫‪ 5+1‬برگزار م ی شود‪ .‬ای ران و ‪ 5+1‬از عصر سه شنبه مذاکرات‬ ‫ب رای نگارش متن پی ش نویس تواف��ق جامع را در وین اغاز‬ ‫کردند‪ .‬به گفته منابع نزدیک به هی��ات مذاکره کننده ای ران‬ ‫رایزن ی ها درباره چارچوب و کلیات پی ش نویس بوده است‪.‬‬ ‫‪37‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫عراق‬ ‫چ‬ ‫ی‬ ‫در وی‬ ‫ن‪4‬‬ ‫پیام دیپلمات ارام به‪5+1‬‬ ‫سیاست‬ ‫‪38‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫سیدعباس عراقچی ضمن اعالم عدم پیشرفت مذاکرات به‬ ‫غربی ها پیام داد که ممکن است طوالنی شدن مذاکرات موجب‬ ‫چالش داخلی برای کشورهای غربی شود‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫سیاست‬ ‫نخس��تین دور از مذاکرات سخ��ت و پیچیده ای ران و‬ ‫گروه ‪ 5+1‬در وین پایان یافت؛ عباس ع راقچی‪ ،‬معاون وزیر‬ ‫امور خارجه و سخنگوی گروه مذاکره کننده هسته‪‎‬ای ای ران‬ ‫پس از پایان یافتن مذاکرات سه روزه وین‪ ،‬جمعه ش��ب در‬ ‫جمع خبرنگاران حاضر ش��د و عدم پیشرفت محسوس در‬ ‫این دور از مذاکرات را تایید کرد‪ ،‬ولی ان را امری غیرطبیعی‬ ‫قلمداد نکرد‪ .‬او گفت‪« :‬بحث ها در این دور از مذاکرات بسیار‬ ‫جدی بود و در فضایی بدون تنش صورت گرفت‪ ».‬ع راقچی‬ ‫همچنین از ادامه مذاکرات در خرداد ماه خبر داد‪.‬‬ ‫البت��ه پی��ش از اغاز ای��ن مذاک��رات با ه��دف تهیه‬ ‫پی ش نویس توافقنامه جامع‪ ،‬بس��یاری از مقامات داخلی و‬ ‫خارجی بر سخت و جدی بودن ای��ن دور از مذاکرات تاکید‬ ‫کرده بودند‪ .‬مطابق انچ��ه ع راقچی در پایان مذاکرات بیان‬ ‫کرد در این دور از مذاکرات هسته‏ای‪ ،‬گفت وگوهای فشرده‬ ‫و سختی در سطوح مختلف کارش��ناسان‪ ،‬معاونان و سران‬ ‫هیات‪‎‬ها به اشکال دو جانبه و چند جانبه برگزار شد‪.‬‬ ‫همچنین مذاکره کننده هسته‪‎‬ای ایران با بیان اینکه‬ ‫این مرحله از مذاک��رات برخالف س��ه دور مذاکره قبلی در‬ ‫وین که به تبادل نظر و طرح دیدگاه‏ها اختصاص داش��ت‪،‬‬ ‫مذاکره رسمی بود‪ ،‬گفت‪« :‬بحث ها بسیار جدی و در فضایی‬ ‫کم و بیش بدون تن��ش صورت گرف��ت‪ ».‬ع راقچی با بیان‬ ‫اینکه «ناامید نیستیم و م ی توانیم در اینده پیشرفت داشته‬ ‫باشیم»‪ ،‬گفت‪« :‬در مذاکرات بحث های خوبی داشتیم ولی‬ ‫اختالف نظرهایی در سطح گس��ترده وج��ود دارد‪ ،‬از این رو‬ ‫پیشرفت خاصی که منجر به اغاز نگارش پی ش نویس متن‬ ‫توافق نهایی شود‪ ،‬انجام نشد‪».‬‬ ‫ع راقچ��ی ادامه داد‪« :‬پیشرفت نداش��تن مذاکرات به‬ ‫معنای شکس��ت ان نیس��ت‪ ».‬او دلیل طبیعی بودن عدم‬ ‫پیشرفت را اینگونه توضیح داد‪« :‬این دور از مذاکرات اولین‬ ‫دور رسمی ب رای تهی��ه متن پی ش نویس ب��ود‪ .‬در سه دور‬ ‫قبلی‪ ،‬بحث و تبادل نظر داش��تیم و انتظار برای پیشرفت‬ ‫زیاد غیرطبیعی است‪».‬‬ ‫پی ش تر عباس ع راقچی در یک گفت وگوی تفصیلی‬ ‫با هفته نامه مثلث پی رامون توافق ژنو و مشکالتی که بر سر‬ ‫راه ان وجود دارد توضیح داده ب��ود‪« :‬ما راه درازی تا رسیدن‬ ‫به انتهای توافق داریم اما چارچوب بحث ها تا حدود زیادی‬ ‫مشخص ش��ده و از دور بعدی مذاک��رات وارد نگارش متن‬ ‫م ی شویم‪ .‬البته نگارش‪ ،‬کار بسیار سختی است؛ چراکه ما‬ ‫باید به جمالتی برسیم که مورد رضایت طرفین باشد‪ .‬در دور‬ ‫نهایی بر سر هر کلمه و حتی هر ویرگول‪ ،‬ساعت ها بحث و‬ ‫جدل خواهیم داشت تا به متنی که مورد توافق طرفین باشد‪،‬‬ ‫برسیم‪ .‬موضوعات بسیار متنوع است و متنی که باید به ان‬ ‫برسیم‪ ،‬بسیار پیچیده خواهد بود‪ .‬در تمام مذاکرات پیچیده‬ ‫همیشه این قاع��ده وجود دارد که تا وقت��ی همه چیز مورد‬ ‫توافق قرار نگرفته است‪ ،‬توافق جامع حاصل نم ی شود‪».‬‬ ‫از دیگر سو هرچه به تاریخ ‪ 30‬تیر (پایان موعد توافق‬ ‫ژنو) نزدیک م ی ش��ویم‪ ،‬حس��اسی ت ها بیشتر م ی ش��ود و‬ ‫بس��یاری نگران که مبادا ت��ا این زمان ب��ه نتیجه مطلوب‬ ‫دست نیابیم‪.‬‬ ‫اما عباس ع راقچی م ی‪‎‬گوید‪« :‬ما خواهان این نیستیم‬ ‫که به هر قیمت��ی تا قبل از ‪ 30‬تیر ب��ه توافق نهایی دست‬ ‫یابیم‪ ،‬زی را هدف اصلی ما تامین حقوق و خواسته ملت است‬ ‫به همین خاطر اگر تا ان زم��ان نیز این هدف محقق نشود‬ ‫اتفاق خاصی نیفتاده و ما ب��رای ادامه مذاکرات خود در این‬ ‫زمینه شش ماه دیگر فرصت داریم‪».‬‬ ‫در عین حال مع��اون وزیر امور خارج��ه در پاسخ به‬ ‫این سوال که اگر در مهلت تعیین ش��ده ش��ش ماهه ب رای‬ ‫دستیابی به توافق نهای��ی‪ ،‬این هدف محق��ق نشود‪ ،‬چه‬ ‫اتفاقی رخ خواهد داد‪ ،‬از قابل تمدید ب��ودن زمان مذاکرات‬ ‫م ی‪‎‬‏گوید‪ .‬البته سخنگ��وی گروه مذاکره کننده هس��ته‪‎‬ای‬ ‫اب راز امی��دواری م ی‏کند که ت��ا قبل از پای��ان این فرصت‪،‬‬ ‫توافق نهایی حاصل شود‪ .‬با پایان یافتن این مذاکرات سه‬ ‫روزه در وین مذاکرات بع��دی در خرداد ماه خواهد بود که به‬ ‫گفته معاون وزیر خارجه تاریخ قطع��ی ان هنوز مشخص‬ ‫نشده است‪ .‬مذاکرات اخیر نخس��تین دور از گفت وگوهایی‬ ‫بود که ب رای تدوین توافق جامع برگزار ش��د و تا رسیدن به‬ ‫توافق ای ران و ‪ 5+1‬سه دور گف��ت وگوی دیگر را باید پشت‬ ‫سر بگذارند‪ .‬مذاکره کنندگان کشورم��ان در سه روز مذاکره‬ ‫با اعضای گروه ‪ 5+1‬ایده‏های پیشنه��ادی خود را در مورد‬ ‫چگونگی نگارش پی ش نویس و محتوای توافق به ‪ 5+1‬ارائه‬ ‫کردند و از ان سو نیز اعضای ‪ 5+1‬ه��م ایده های خود را در‬ ‫مورد پی ش نویس سند مکتوب توافق جامع مطرح کردند‪ .‬از‬ ‫ع راقچی درخصوص زیاده خواه ی های غرب ی ها در مذاکرات‬ ‫هسته‏ای سوال ش��د که وی در پاسخ گفت‪« :‬دو طرف در‬ ‫مذاکرات مواضعی را اتخاذ م ی‪‎‬کنن��د و تعبیرهای متفاوتی‬ ‫از موضوعات مد نظر خود ارائه م ی‪‎‬دهند‪ ،‬مهم این است که‬ ‫طرفین در مذاکرات جدی هستند و امیدواریم که مذاکرات‬ ‫به صورت معقول و منطقی ادامه داشته باشد‪ ».‬همچنین‬ ‫در اخرین دور از گفت وگوهای ظریف و اشتون‪ ،‬وندی شرمن‪،‬‬ ‫معاون وزیر امور خارجه امریکا نیز حضور داشت‪ ،‬سخنگوی‬ ‫گروه مذاکره کننده هسته ای ای ران درباره حضور شرمن گفت‪:‬‬ ‫«جلسه سه جانب ه‏ای که در اخرین لحظه از مذاکرات وین‪،‬‬ ‫برگزار شد از نظر مذاکراتی اتفاق فوق العاده ای نیست‪».‬‬ ‫ع راقچی در مورد برخی خبرهای خبرگزاری ها مبن ی بر‬ ‫وجود ‪ 13‬مورد اختالفی‪ ،‬گفت‪« :‬این تعداد درست نیست و‬ ‫اگر بخواهیم شمارش کنیم‪ ،‬بیشتر از این تعداد است‪ .‬اصل‬ ‫مذاکره ب رای رفع اختالف هاست‪ .‬در این جلس��ه پیشرفت‬ ‫خاصی نداشتیم اما روند روبه جلوست‪».‬‬ ‫او در روز نخست مذاکرات نیز به این اختالفات ‪ 13‬گانه‬ ‫اشاره کرده و گفته بود‪« :‬در برخی به هم نزدیک و در برخی‬ ‫دورتر هس��تیم و ب رای برخی راه حل پیشنهاد شده و ب رای‬ ‫برخی گزینه کم است‪».‬‬ ‫معاون وزیر خارج��ه درباره دیدارش با وندی ش��رمن‪،‬‬ ‫معاون وزیر خارجه امریکا گفت‪« :‬بسته به نیاز با طرف‏های‬ ‫مختلف مالقات دو جانبه داریم و با طرف امریکایی باتوجه‬ ‫به تحریم‪‎‬هایی که امریکای ی‪‎‬ها وضع کردند بحث‪‎‬ها کمی‬ ‫طوالن ی‪‎‬تر است‪ .‬ی��ا وقتی سه جانبه م ی‪‎‬ش��ود یک طرف‬ ‫نشست امریکای ی‪‎‬ها هستند وگرنه علت دیگری ندارد‪».‬‬ ‫مذاکره کننده هس��ته در پایان کنف رانس خبری‪‎‬اش از‬ ‫رسانه‏ها خواست از گمانه زن��ی و توجه به اخبار درباره تعداد‬ ‫اختالف نظره��ا و کیفیت انها اجتن��اب کنند‪ .‬همچنین در‬ ‫نخس��تین روز از مذاکرات میان ای ران و گروه ‪ ،5+1‬معاون‬ ‫وزیر خارجه در گفت وگو با خبرگزاری ایسنا به برخی سواالت‬ ‫پاسخ داد‪ .‬ع راقچی در این سخن��ان احتمال حضور وزی ران‬ ‫خارجه ‪ 5+1‬در این دور از مذاک��رات را رد کرد و گفت‪« :‬اگر‬ ‫در مقطعی الزم باشد ب رای برخی تصمیمات که به حضور‬ ‫مقامات ارش��د سیاسی نیاز دارد وزی��ران خارجه کشورهای‬ ‫دیگر هم به مذاکرات ملحق م ی‏شوند‪».‬‬ ‫این عضو تیم مذاکره کننده با اشاره به تیم مشورتی‬ ‫حقوقی همراه هیات ای ران در وین گفت‪« :‬جمعی از اساتید‬ ‫حقوق و کارش��ناسان حقوق��ی در وزارت خارجه مشخص‬ ‫شدند تا هیات مذاکره کننده را یاری دهند‪ .‬در بحث نگارش‬ ‫متن به نظ رات حقوقی کارشناسان نیاز داریم‪ .‬ما در توافق‬ ‫ژنو هم از مجموعه ای از کارشناسان بهره م ی‪‎‬گرفتیم و این‬ ‫بار باتوجه به اینکه مس��اله جامع تر است تعداد کارشناسان‬ ‫بیشتر شده است‪».‬‬ ‫ع راقچی درباره حض��ور کارش��ناسان دفاعی در این‬ ‫مذاک��رات تصریح ک��رد‪« :‬همان طور که قبال گفته ش��ده‬ ‫سیس��تم های دفاعی ما به هیچ وجه قابل مذاکره نیس��ت‬ ‫و اجازه نم ی دهیم این مس��اله مطرح ش��ود از این رو نیازی‬ ‫به حضور کارش��ناسان وزارت دفاع در مذاکرات نیس��ت‪».‬‬ ‫او همچنین ب��ر وجود طی��ف مختلفی از مس��ائل تاکید‬ ‫‪39‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫کرد و گفت که درباره هر ی��ک راه حل هایی مطرح و بحث‬ ‫ش��ده است‪ .‬معاون ظریف چهارش��نبه در واکن��ش به این‬ ‫سخنان جان ک��ری که گفته ب��ود ای ران بای��د تصمیمات‬ ‫سخت اتخاذ کن��د‪ ،‬تاکید کرد ک��ه اگر قرار است کس��ی‬ ‫تصمی��م سخ��ت بگی��رد ای��ن امریکای ی‏ها هس��تند که‬ ‫باید خ��ود را از تصمیماتی ک��ه ب ر اس��اس توهمات است‬ ‫رها کنند‪.‬‬ ‫ع راقچی افزود‪« :‬تصمیم سختی که انها باید بگیرند‬ ‫این است که در تعامل با کشورهای دیگر استفاده از ابزارهای‬ ‫تهدید و تحریم را کنار بگذارن��د‪ ».‬او اب راز امیدواری کرد که‬ ‫امریکای ی‪‎‬ها این رویک��رد را در مذاکرات وین و درباره توافق‬ ‫نهایی داشته باشند‪.‬‬ ‫دیدار چهار ساعته عراقچی و اشمید‬ ‫سیاست‬ ‫‪40‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫پنج ش��نبه عصر نیز نوب��ت دی��دار و رایزنی عباس‬ ‫عراقچی و هلگ��ا اش��مید‪ ،‬معاونان رئیس��ان هیا ت های‬ ‫مذاکره کننده ای��ران و ‪ 5+1‬بود؛ دیداری ک��ه بیش از چهار‬ ‫ساعت ب��ه ط��ول انجامی��د‪ .‬در کل پی رام��ون دیدارهای‬ ‫دوجانب ه‏ای که پشت درهای بسته انجام م ی‪‎‬شد‪ ،‬خبرهای‬ ‫خاصی به بیرون درز نکرده است و بیشتر اخبار و اطالعاتی‬ ‫که موجود است نیز به کنف ران س‪‎‬های خبری یا مصاحب ه‪‎‬های‬ ‫اختصاصی مقامات مربوط م ی‪‎‬شود‪ .‬اما در هر صورت باتوجه‬ ‫به حساس بودن این دور از مذاکرات و مهم بودن بحث‏های‬ ‫ی دیدارها از اهمیت باالیی برخوردار‬ ‫موجود‪ ،‬بدون شک تمام ‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫با وجودی که از دی��دار و رایزنی ع راقچی و اش��مید‪،‬‬ ‫خبر خاصی منتش��ر نشد اما پ��س از ان‪ ،‬ای��ن عضو تیم‬ ‫مذاکره کنن��ده هس��ته‪‎‬ای در گفت وگوی��ی ب��ا اش��اره به‬ ‫مذاکرات روز چهارش��نبه و پنج ش��نبه ای��ران و ‪ 5+۱‬گفت‬ ‫که مذاکرات خوب‪ ،‬سخت و کند‪ ،‬اما در فضای حس ن نیت‬ ‫پیش م ی رود‪.‬‬ ‫با وج�ودی که از دی�دار و رایزن�ی عراقچی‬ ‫و اش�مید‪ ،‬خب�ر خاص�ی منتش�ر نش�د اما‬ ‫پ�س از ان‪ ،‬ای�ن عض�و تی�م مذاکره کننده‬ ‫هس�ته‪‎‬ای در گفت وگوی�ی ب�ا اش�اره ب�ه‬ ‫مذاک�رات روز چهارش�نبه و پنج ش�نبه‬ ‫ای�ران و‪ 5+۱‬گف�ت ک�ه مذاک�رات خوب‪،‬‬ ‫س�خت و کن�د‪ ،‬ام�ا در فضای حس�ن نیت‬ ‫پیشمی رود‬ ‫چرا ظریف و اشتون نشست خبری برگزار نکردند؟‬ ‫همانگونه ک��ه همگان ش��اهد بودند پ��س از پایان‬ ‫مذاکرات سه روزه هس��ته ای‪ ،‬محمد جواد ظریف و کاترین‬ ‫اش��تون‪ ،‬به مثابه همیشه نشس��ت خبری برگزار نکردند و‬ ‫در عوض از طرف ای��ران‪ ،‬این عباس ع راقچ��ی بود که به‬ ‫س��واالت خبرنگاران پاس��خ داد‪ .‬معاون وزی��ر خارجه ای ران‬ ‫همچنین در گفت وگوی اختصاصی با شبکه العالم در وین‬ ‫در خصوص علت ع��دم برگزاری نشس��ت خبری مشترک‬ ‫با حضور ظریف و اش��تون گفت‪« :‬طبیعت��ا چون پیشرفت‬ ‫خاصی در مذاکرات صورت نگرفت‪ ،‬دلیلی هم وجود نداشت‬ ‫که کنف رانس مشترکی برگزار شود‪ .‬ما درابتدای راه یک دوره‬ ‫مذاکرات طوالن��ی و پیچیده و فشرده ق��رار داریم و هرگاه‬ ‫توافقی ‪ -‬هرچن��د مقدماتی‪ -‬حاصل ش��ود‪ ،‬طرفین ان را‬ ‫بیان خواهند کرد‪».‬‬ ‫عضو ارشد هیات مذاکره کننده هسته ای ای ران تاکید‬ ‫کرد که همه طرف‪‎‬ها‪ ،‬خواهان پایان مذاکرات و دستیابی به‬ ‫توافق در مرحله کنونی مذاکرات هستند‪ .‬او در این گفت وگو‬ ‫مجددا تاکید کرد در ص��ورت دست نیافتن به توافق نهایی‬ ‫در مدت مقرر‪ ،‬احتمال دارد مدت مذاکرات تا شش ماه دیگر‬ ‫تمدید ش��ود‪.‬در عین حال ع راقچی با بی��ان اینکه در دوره‬ ‫کنونی‪ ،‬محور مذاکرات نوش��تن متن توافقنامه هسته‪‎‬ای‬ ‫است‪ ،‬گفت‪« :‬هم��ه موضوعاتی ک��ه م��ورد بررسی قرار‬ ‫م ی‪‎‬دهیم‪ ،‬مهم و اساسی هستند‪ ».‬او همچنین از تالش ها‬ ‫ب رای حل و فصل اختالف نظرها در مذاکرات اینده خبر داد و‬ ‫گفت‪« :‬طی این دوره هرگاه نیاز دیدیم‪ ،‬مذاکراتی دوجانبه‬ ‫برگزار کردیم‪».‬‬ ‫به گزارش ف��رارو‪ ،‬عضو ارش��د هی��ات مذاکره کننده‬ ‫ای رانی در وین تاکید کرد در خصوص همه مس��ائلی که در‬ ‫دستورکار این دوره از مذاکرات قرار گرفته است‪ ،‬اختالف نظر‬ ‫وجود دارد‪.‬‬ ‫عراقچی‪ ،‬دیپلمات پرکار‬ ‫این روزها ش��اید پ��س از محمد جواد ظری��ف‪ ،‬وزیر‬ ‫خارجه ای ران‪ ،‬نام عباس ع راقچی بیش از بقیه اعضای تیم‬ ‫هسته‏ای در رسانه‪‎‬ها و نشریات دیده شود‪ .‬ع راقچی که اذر‬ ‫‪ 1390‬پس از بازگشت از ماموریت سفیری ای ران در توکیو به‬ ‫معاونت اسیا و اقیانوسیه وزارت خارجه منصوب ش��ده بود‪،‬‬ ‫به عنوان معاون حقوق��ی و بی ن المل��ل وزارت امور خارجه‪،‬‬ ‫رئیس دانشکده روابط بی ن الملل‪ ،‬رئی��س اداره اول اروپای‬ ‫غ ربی‪ ،‬سفیر ای ران در هلسینکی و سفیر اکردیته در استونی‪،‬‬ ‫مدیرکل دفت��ر مطالعات سیاس��ی و بی ن الملل��ی‪ ،‬معاون‬ ‫پژوهشی دفتر مطالعات‪ ،‬رئیس مرکز مطالعات خلی ج فارس‪،‬‬ ‫سرپرست نمایندگی ای��ران در سازمان کنف رانس اسالمی و‬ ‫معاون اداره مجامع اسالمی‪ ،‬منطقه ای و غیرمتعهدها طی‬ ‫سال های گذشته فعالیت کرده است‪ .‬او همچنین در دوران‬ ‫دبیری ش��ورای عالی امنیت ملی عل��ی الریجانی و سعید‬ ‫جلیلی در تیم مذاکره کننده حضور داشته است‪ .‬ع راقچی ‪21‬‬ ‫اردیبهشت ماه ‪ 1392‬در پی استعفای رامین میهمان پرست‬ ‫سخنگوی وزارت امور خارجه پس از ثب ت نام در یازدهمین‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری با حفظ سمت معاونت‪ ،‬هفتمین‬ ‫سخنگوی وزارت امور خارجه شد و با انتخاب مرضیه افخم‬ ‫به این سمت‪ ،‬سخنگویی را به وی سپرد‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫دولت‬ ‫خارجی‬ ‫پشت پرده های وین‬ ‫چراغربمانعپیشرفتدرمذاکراتشد؟‬ ‫محمد قادری‬ ‫کارشناس ارشد سیاست‬ ‫خارجی و روابط بین الملل‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫امریکا به ش�دت نگران وضعیتی اس�ت‬ ‫که بعد از توافق احتمالی با ایران برایش‬ ‫پی�ش خواهد ام�د‪ ،‬ب�ه وی�ژه انتظارات‬ ‫براورده نش�ده ای ک�ه از س�وی البی ها‬ ‫و گروه های تن�درو صهیونیس�تی و ضد‬ ‫ایرانی بر کاخ سفید تکلیف شده است‬ ‫سیاست‬ ‫مذاکرات اخیر جمهوری اسالمی ای ران و ‪ 5+1‬پی رامون‬ ‫پرونده هسته ای کشورمان موسوم به وین ‪ 4‬در حالی عصر‬ ‫جمعه ‪ 26‬اردیبهشت م��اه ‪ 93‬به پایان رسی��د که با اعالم‬ ‫طرفین‪ ،‬هیچ پیشرفتی نداش��ت و منجر ب��ه هیچ نتیجه‬ ‫مشخصی نشد‪ .‬این اتفاق اگرچه ت��ا حدود زیادی ـ حداقل‬ ‫بنابر تحلیل نگارنده ـ قابل پی ش بینی بود و البته از زوایای‬ ‫مختلف قاب��ل تحلیل و بررسی است ام��ا باتوجه به برخی‬ ‫شواهد و نیز بازی رسانه ای که طرف غربی به ویژه در طول‬ ‫مدت مذاکرات انجام داد‪ ،‬حاوی نک��ات مهم و معطوف به‬ ‫اهداف کوتاه و میان مدتی است ک��ه در این مجال کوتاه‪،‬‬ ‫مختصرا بدان خواهم پرداخت‪.‬‬ ‫دستور جلس��ه این دور از مذاکرات بنابر اعالم قبلی‪،‬‬ ‫همفکری و توافق طرفین برای تدوین پی ش نویس توافق‬ ‫نهایی بود و درست به همین دلیل اهمیت ویژه ای داشت‪ .‬به‬ ‫بیان بهتر؛ پس از تدوین برنامه اقدام مشترک موسوم به ژنو‬ ‫‪ ،3‬این اولین بار بود که دو طرف به طور مشخص وارد بحث‬ ‫جدی ب رای نگارش توافق نهایی شده بودند و البته طبیعی‬ ‫بود که لزوم طرح حداکثری مطالبات و حساسی ت های ویژه‬ ‫مبتنی بر حفظ منافع ملی کار را به مراحل سخت و دشوار‬ ‫خود برساند‪.‬‬ ‫در واقع؛ از یک سو طرف ای رانی در پی تثبیت حقوق‬ ‫مس��لم ملت در تالش بود تا در متن توافق نهایی‪ ،‬ضمن‬ ‫ایس��تادگی بر خطوط قرمز‪ ،‬منافع ملی به ط��ور حداکثری‬ ‫تامین شود و از سویی طرف غ ربی در تکاپوی ان بود که روند‬ ‫رو به رشد فناوری هسته ای صلح امیز کشورمان را متوقف‬ ‫کرده و به زعم خود تهدید بالقوه ای ران را ب رای نظم و امنیت‬ ‫جهانی خنثی کند‪ .‬از این رو ط��رف غربی و به ویژه نماینده‬ ‫امریکا حداقل با د و ترفند تالش کرد مانع تسلط منطق تیم‬ ‫ای رانی بر فضای جلس��ات مذاکره و طبعا ب ی نتیجه ماندن‬ ‫ان شود‪.‬‬ ‫اول؛ طرح مطالبات زیاده خواهانه ان هم در محدوده‬ ‫خطوط قرمز و حقوق مسلم ملت ای ران که بعضا هیچ ربطی‬ ‫به موضوع هسته ای ندارد‪.‬‬ ‫دوم؛ فضاس��ازی منف��ی و فرافکنی رسان��ه ای علیه‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران و تیم مذاکره کننده‪.‬‬ ‫ترفند اول عمدتا با این هدف ط راحی و اجرایی ش��د‬ ‫که در منظر افکار عمومی القا شود این تیم ای رانی است که‬ ‫اهل تعامل نبوده و حاضر نیست دغدغه های طرف مقابل‬ ‫را برطرف کند‪ ،‬پس اگر توافقی حاص��ل نشد نتیجه رفتار‬ ‫تیم ای رانی است‪ .‬این در حالی است که هیات مذاکره کننده‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران از ابتدا با رعایت تمام ش��ئون یک‬ ‫مذاکره تمام عیار اساسا با هدف به نتیجه رساندن مذاکرات‬ ‫پای به این عرصه گذاشت و ـ درست یا غلط ـ حتی دست‬ ‫به اقدام��ات پی ش دستانه و داوطلبان��ه زد ولی طرف غربی‬ ‫از این رفتار سوء برداش��ت ک��رده و با توه��م عقب نشینی‬ ‫ای ران از حقوق مس��لم خ��ود‪ ،‬با طرح موضوعات��ی خارج از‬ ‫چارچوب اولی��ه‪ ،‬گام های بعدی خ��ود را مداخله جویانه تر و‬ ‫زیاده خواهانه تر برداشته است‪.‬‬ ‫اما ترفن��د دوم ک��ه با محوری��ت رسانه ه��ای معاند‬ ‫جمهوری اسالم��ی عملیاتی ش��د‪ ،‬هدفی ج��ز عملیات‬ ‫روانی علیه تیم ای رانی و کاهش هزینه های توافق احتمالی‬ ‫ب رای طرف غرب��ی و به ویژه امریکا نداش��ت‪ ،‬بدین صورت‬ ‫که رسانه های غربی ـ ب��ه معنای ع��ام ان از جمله برخی‬ ‫رسانه های معاند عربی ـ از ش��ب اول مذاک��رات و متکی‬ ‫بر اظهارات منابع و مقام��ات اگاه و البته ب��دون نام غربی‬ ‫کلیدواژه «ای ران باید تصمیمات سخت بگیرد» را به شکلی‬ ‫گسترده تکثیر کردند تا ضمن فشار روانی بر تیم ای رانی ب رای‬ ‫کوتاه امدن‪ ،‬در صورت برت��ری منطق تیم ای رانی و حصول‬ ‫توافق احتمالی‪ ،‬ب رای کاهش فش��ار تندروهای غربی و به‬ ‫ویژه البی صهیونیستی روی خود‪ ،‬در اقدامی پی ش دستانه‬ ‫اینگونه القا کنند که توافق انجام ش��ده به دلیل تصمیمات‬ ‫سختی است ـ بخوانید کوتاه امدن ای ران از مواضع و حقوق‬ ‫مسلم خود ـ که جمهوری اسالمی ای ران گرفته وگرنه طرف‬ ‫غربی هیچ عقب نشینی در مواضع خود ـ منظور مطالبات‬ ‫تندروها و صهیونیس ت ها ـ نداشته است‪.‬‬ ‫درباره دو ترفند استفاده شده و اهداف پشت پرده ان‪،‬‬ ‫البته نکاتی هست که توجه به انها چرایی این رفتار را بیشتر‬ ‫روشن م ی کند‪ :‬الف) سخنان روشنگر و محکم هفته پیش‬ ‫رهبر انقالب در باز تبیین خط��وط قرمز جمهوری اسالمی‬ ‫ای ران در مذاک��رات و ارائه راهکارهای کل��ی به دولت و تیم‬ ‫مذاکره کننده کشورم��ان‪ ،‬طرف غربی و به وی��ژه امریکا را‬ ‫به این نتیجه رساند که جمهوری اسالم��ی ایران در عین‬ ‫تعامل در موضوعات انعطاف پذیر ب��ه هیچ وجه حاضر به‬ ‫عقب نشینی از حقوق مسلم خود نیست و صد البته چنانچه‬ ‫در برنامه اقدام جامع معهود در ژنو امده منتظر تصمیمات‬ ‫سخت از س��وی طرف غربی ب��ه ویژه در لغ��و تحریم های‬ ‫ظالمانه و عادی شدن پرونده هسته ای به عنوان شرط الزم‬ ‫توافق نهایی اس��ت‪ ،‬بناب راین به این نتیج��ه رسید که این‬ ‫منطق متین و محک��م را وارونه جل��وه داده و مانع توافقی‬ ‫این چنین شود‪.‬‬ ‫ب) غرب به روشنی و بیش از هر ناظر دیگری م ی داند‬ ‫که اوال جمهوری اسالمی ای ران بنابر اعتقادات محکم دینی‪،‬‬ ‫سیاسی‪ ،‬بشردوستانه و صلح طلبانه خود در پی تولید بمب‬ ‫هسته ای نیست و ثانیا حاضر نیست زیر بار هیچ گونه زور‬ ‫و تهدیدی از حقوق مس��لم خود چشم پوشی کند‪ ،‬بناب راین‬ ‫حال که فرایند مذاکرات به مرحله حساس خود رسیده با این‬ ‫دست بهانه جوی ی ها و زیاده خواه ی ها در پی ان است حداقل‬ ‫تا زمانی که وضعیت بحرانی منطقه روشن شود‪ ،‬مذاکرات را‬ ‫طوالنی کرده و البته روند سریع و جهش خیره کننده علم ی ‬ ‫کشورمان به ویژه در حوزه فناوری های هسته ای را با وقفه‬ ‫مواجه سازد تا از این رهگذر حجم سنگین شکس ت های خود‬ ‫در منطقه را کمرنگ تر جلوه دهد‪ ،‬چرا که در صورت انجام‬ ‫توافق عمال بهانه «دش��من بزرگ» ب��رای توجیه اقدامات‬ ‫خصمانه امریکا از بین خواهد رفت‪.‬‬ ‫ج) امریکا به ش��دت نگران وضعیتی اس��ت که بعد از‬ ‫توافق احتمالی ب��ا ای ران ب رایش پیش خواه��د امد‪ ،‬به ویژه‬ ‫انتظارات براورده نشده ای که از س��وی الب ی ها و گروه های‬ ‫تندرو صهیونیستی و ضد ای رانی بر کاخ سفید تکلیف شده‬ ‫است‪ ،‬پس طبیعی است حداقل تا زمانی که بتواند این البی‬ ‫افراطی را توجیه کند مذاکره را ب��رای مذاکره انجام دهد نه‬ ‫ب رای حصول نتیجه‪.‬‬ ‫‪41‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫مواضع ا‬ ‫م‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫ک‬ ‫ا‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫رسیدن به توافق جامع با بهانه جویی‬ ‫سیاست‬ ‫‪42‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫مقامات امریکایی در مذاکرات هسته‪‎‬ای به دنبال چه هستند؟‬ ‫دور جدی��د مذاک��رات هس��ته‏ای ای��ران ب��ا حضور‬ ‫اعضای گروه ‪ 5+1‬برگزار ش��د اما در این میان ش��اید تیم‬ ‫امریکایی بیش از سایر تیم‪‎‬ها مورد توجه باش��د؛ همچنان‬ ‫ک��ه اظهارنظ راتی که از جان��ب مقام��ات و سیاستمداران‬ ‫ایاالت متحده منعکس م ی‏شود نیز بیشتر جای بحث دارد‪.‬‬ ‫دلیل ان نیز طبق انچه عباس ع راقچی‪ ،‬معاون وزیر خارجه‬ ‫بیان کرده این است که انها بیشترین تحریم‪‎‬ها را علیه ای ران‬ ‫اتخاذ کرده‏اند‪ .‬ب راساس گ��زارش رسانه‪‎‬های خبری اعضای‬ ‫هیات امریکایی که در دور جدید مذاکرات هس��ته‪‎‬ای بین‬ ‫ای ران و گروه ‪ 5+1‬شرکت کرده بودند شامل افراد زیر بودند‪:‬‬ ‫«وندی ش��رمن‪ ،‬بروک اندرسون‪ ،‬جیمز تیمبی‪ ،‬راب مالی‪،‬‬ ‫پاول ایروین‪ ،‬ادام زوبین‪ ،‬ریچ نفیو‪ ،‬کیوین ول و الن ایر‪».‬‬ ‫البته همواره جدای از مقاماتی که در مذاکرات شرکت‬ ‫دارند‪ ،‬دیگ��ر سیاستم��داران امریکایی نیز ب��ه اظهارنظر‬ ‫پی رامون برنامه هس��ته‏ای ای ران و مذاکرات م ی‪‎‬پردازند‪ .‬در‬ ‫این راستا در استانه اغاز دور جدی��د مذاکرات سوزان رایس‪،‬‬ ‫مشاور امنیت مل��ی امریکا بر این مس��اله تاکید کرد که تا‬ ‫زمانی که امریکا راضی نشود‪ ،‬هیچ توافقی صورت نخواهد‬ ‫گرفت‪ .‬او همچنین گف��ت‪« :‬ای ران ب رای اینکه نگران ی های‬ ‫امریکا در خصوص برنام��ه هس��ته ای اش را برطرف کند‬ ‫باید با یک اقدام قابل تحقیق و بازرس��ی موافقت کند‪ ،‬در‬ ‫غیر این صورت هیچ توافقی با ای ران انجام نخواهد ش��د‪».‬‬ ‫انچه پرواضح است‪ ،‬این سخنان همواره مخاطبان خاصی‬ ‫دارد و اصوال یا طیف تندروی داخلی در امریکا را هدف قرار‬ ‫داده ی��ا رژیم صهیونیس��تی را‪ .‬در این رابط��ه نیز ب ر اساس‬ ‫گ��زارش خبرگزاری رویت��رز‪ ،‬سوزان رای��س در روز تاسیس‬ ‫رژیم صهیونیستی طی مراسمی در واشنگتن تالش کرده‬ ‫تا حاضران حامی این رژیم را با این جمالت راضی نگه دارد‪.‬‬ ‫وی در ادامه گفت که دولت اوباما راه سختی با ای ران در پیش‬ ‫خواهد گرفت‪ .‬از دیگر سو بنیامین نتانیاهو‪ ،‬نخس��ت وزیر‬ ‫رژیم صهیونیس��تی در سفرش به توکیو ب��ار دیگر با تکرار‬ ‫ادعاهای ب ی اساس خود گفت که برنامه هسته ای ای ران یک‬ ‫خطر واضح و روش��ن است و ته ران نباید اجازه داشته باشد‬ ‫ظرفیت تولید سالح های هسته ای اش را حفظ کند‪.‬‬ ‫هیالری کلینتون‪ :‬نباید هر توافقی را قبول کنیم‬ ‫از دیگر سو‪ ،‬هیالری کلینتون‪ ،‬وزی��ر خارجه پیشین‬ ‫امریکا و یکی از گزینه‪‎‬های محتمل ب رای ریاست جمهوری‬ ‫‪ 2016‬نیز در میان��ه برگزاری ای��ن گفت وگوه��ا در کنگره‬ ‫یهودیان امریکا به سخنرانی پرداخت‪ .‬هیالری کلینتون با‬ ‫حمایت از اتخاذ دیپلماسی در ب رابر موضوع هسته ای ای ران‬ ‫گفت‪« :‬ما باید در مذاکرات سرسخ��ت بوده و با چشم های‬ ‫باز وارد مذاکرات ش��ویم و اگر نیاز باش��د فشارها را افزایش‬ ‫دهیم‪ ».‬به گزارش ایس��نا به نقل از روزنامه هاارتص‪ ،‬چاپ‬ ‫رژیم صهیونیس��تی‪ ،‬کلینت��ون در جمع یهودی��ان افزود‪:‬‬ ‫«من به هر توافقی درباره برنامه هس��ته ای ای ران مشکوک‬ ‫هستم‪ ».‬وی همچنین با اش��اره به مذاکرات کنونی ای ران‬ ‫و ‪ 5+1‬گف��ت امریک��ا و متعهدان��ش نیاز دارن��د بیازمایند‬ ‫که در رون��د مذاکرات به چ��ه چیزهای��ی م ی توانند دست‬ ‫یابن��د‪ .‬کلینت��ون همچنین چند م��اه این��ده در مذاکرات‬ ‫هس��ته ای را بس��یار مهم و حس��اس خوان��د و تاکید کرد‬ ‫که امریکا باید از تواف��ق بد دوری کند‪ .‬او ک��ه ظاه را ب رای‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری اتی به ش��دت به ارای یهودیان‬ ‫نیاز دارد‪ ،‬با ادبیات تندی علیه ای ران سخن م ی گفت‪ .‬همسر‬ ‫رئی س جمهور سابق امریکا ادامه داد‪« :‬به نظر من ما نباید‬ ‫هر توافقی را قبول کنیم که امنیت ملی ما و اسرائیل را به‬ ‫خطر اندازد‪ ».‬کلینتون ادعا کرد‪« :‬اگر ای ران بتواند به توافق‬ ‫جامع دست یابد‪ ،‬باز هم از تروریسم حمایت کرده و به عنوان‬ ‫یک تهدید محسوب م ی شود‪».‬‬ ‫همچنین پایگاه خبری دیلی بیست نوشت‪« :‬هیالری‬ ‫کلینتون‪ ،‬وزیر خارجه سابق امریکا گفته است وی و باراک‬ ‫اوباما‪ ،‬رئی س جمهوری این کشور با وضعیت دشواری مواجه‬ ‫بودند و ان زمانی ب��ود که انها تصمی��م گرفتند دو موضع‬ ‫متناقض درخص��وص ای ران اتخاذ کنن��د؛ یعنی از یک سو‬ ‫باید به ای ران دست دراز کنن��د و از سوی دیگر ب رای افزایش‬ ‫فشارها بر دولت ای��ران و اقتصاد ان اق��دام کنند‪ .‬کلینتون‬ ‫تالش های مس��تمر را طی سال های گذشته که به اعمال‬ ‫مجموعه ای از تحریم ها علیه این کشور منجر شد‪ ،‬یاداور‬ ‫شد و ان را امتیازی ب رای دولت اوباما اعالم کرد‪ ».‬به گزارش‬ ‫تسنیم‪ ،‬کلینتون با توصیف ای ران به عنوان یکی از بزرگترین‬ ‫قدرت های اقتصادی جهان‪ ،‬افزود‪ ،‬دولت اوباما با همکاری‬ ‫کنگره توانس��ت تحریم های فلج کننده و خیلی قوی علیه‬ ‫دولت ای ران وضع کند تا بار دیگر ای��ن کشور را به پای میز‬ ‫مذاکره بکشاند‪ .‬دیل ی بیست به نمونه بارزی اشاره م ی کند‬ ‫که دولت امریکا به کند کردن روند تحریم ها علیه ای ران در‬ ‫سال ‪ 2011‬اقدام کرد و ان زمانی بود که رابرت مندز‪ ،‬رئیس‬ ‫کمیته روابط خارجی سنا از مقامات ارش��د دولت اوباما که‬ ‫مخالف تحریم بانک مرکزی ای ران بودن��د‪ ،‬انتقاد کرد؛ زی را‬ ‫به گفته وی‪ ،‬این اق��دام خشم برخی از متح��دان امریکا را‬ ‫که از تحریم ها در صورت عدم کاه��ش نفت ای ران متضرر‬ ‫م ی شوند‪ ،‬موجب خواهد شد‪.‬‬ ‫ هارف‪ :‬مذاکرات صریح و بی پروا بود‬ ‫مع��اون‬ ‫‪،‬‬ ‫ ‬ ‫در عین حال‬ ‫سخنگوی وزارت خارجه امریکا در سومین روز از چهارمین‬ ‫مرحله مذاک��رات ای��ران و ‪ 5+1‬درباره مذاک��رات گفت که‬ ‫هیات های ای رانی و امریکایی جمع��ه سه ساعت مذاکرات‬ ‫جدی‪ ،‬صریح و ب ی پروا داشتند‪ .‬به گزارش ایرنا‪ ،‬این مطلب‬ ‫را معاون سخنگوی وزارت خارجه امریکا بعد از نشس��ت دو‬ ‫جانبه هیات‪‎‬ه��ای مذاکره کننده ای��ران و امریکا در صفحه‬ ‫توئیتر خود نوشت‪ .‬همچنین در اخرین روز از مذاکرات میان‬ ‫دو طرف یعنی جمعه‪ ،‬سخنگ��وی وزارت خارجه امریکا در‬ ‫نشست خبری روزانه خود از این موضوع سخن گفت که در‬ ‫مذاکرات هسته ای با ای ران مجموعه ای از چند موضوع با هم‬ ‫مورد بحث قرار م ی گیرند‪.‬‬ ‫هارف در پاسخ به سوالی درباره مباحث مورد گفت وگو‬ ‫در این مذاکرات گفت که قرار نیست این مذاکرات به صورت‬ ‫علنی انجام ش��ود و این چیزی است که از ابتدا اعالم شده‬ ‫است‪ .‬او به رغم این گفت که م ی تواند این را بگوید که هدفی‬ ‫که در حال حاضر ش��ش کش��ور مذاکره کننده هس��ته ای‬ ‫به دنبال ان هستند جلوگیری از دستیابی ای ران به سالح های‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫هسته ای است‪ .‬سخنگوی وزارت خارجه امریکا افزود‪« :‬حال‬ ‫نحوه رسیدن به این هدف ‪-‬که تغییر نکرده و تغییر نخواهد‬ ‫کرد‪ -‬این است که بس��ته ای متشکل از تمامی موضوعات‬ ‫مورد بحث ایجاد شود تا شما در پایان بتوانید مطمئن باشید‬ ‫هدف مورد نظر حاصل ش��ده است‪ ».‬هارف در ادامه درباره‬ ‫موضوعات مورد بحث در مذاکرات هس��ته ای گفت‪« :‬این‬ ‫مسائل را نم ی توان به چک لیس��تی تشبیه کرد که بعد از‬ ‫اتمام یک��ی‪ ،‬دیگری مورد بحث قرار گیرد‪ ،‬بلکه ش��ما باید‬ ‫ی قطعات را کنار هم بچینید‪ ».‬سخنگوی وزارت خارجه‬ ‫تمام ‬ ‫امریکا در پاسخ به سوال دیگری درب��اره اینکه بحث درباره‬ ‫موشک های بالستیک ای ران جزو موضوعات مورد بحث در‬ ‫این مذاکرات بوده است یا خیر‪ ،‬گفت‪« :‬باید این را خاط رنشان‬ ‫کنم که قطعنامه های ش��ورای امنیت سازمان ملل باید در‬ ‫نظر گرفته شوند‪ .‬این موضوع در طرح اقدام مشترک مطرح‬ ‫ش��ده است‪ .‬این قطعنامه ه��ا‪ ،‬مثل خیل��ی چیزهای دیگر‬ ‫م ی گویند که هر موش��ک با قابلیت حمل سالح هسته ای‬ ‫باید مورد بررسی قرار گی رند‪ ».‬بسیاری از مقامات امریکایی‪،‬‬ ‫در وهله های مختلف خواستار حل و فصل مس��اله برنامه‬ ‫موشک های بالس��تیک ای ران در خالل مذاکرات هسته ای‬ ‫شده اند‪ ،‬اما مقامات ای ران هم بارها تاکید کرده اند که درباره‬ ‫مس��ائل مرتبط با توانمندی های دفاعی این کشور مذاکره‬ ‫نخواهند کرد‪ .‬محمدجواد ظریف‪ ،‬وزیر امور خارجه ای ران هم‬ ‫پس از گفت وگو با کاترین اشتون‪ ،‬مسئول سیاست خارجی‬ ‫اتحادیه اروپا‪ ،‬گفت‪« :‬من به شما اطمینان م ی دهم که بحث‬ ‫دفاع جمهوری اسالمی و امکانات دفاعی ما موضوع مذاکره‬ ‫نخواهد بود‪».‬‬ ‫دروغ پراکنی العربیه و تکذیب هارف‬ ‫اطمینان دادن هیگل به متحدان عرب امریکا‬ ‫ظاه��را مقام��ات امریکایی بی��ش از انک��ه به دنبال‬ ‫سیاست‏های خود در موضوع هس��ته‪‎‬ای ای ران باش��ند‪ ،‬به‬ ‫فکر منافع هم پیمانان عرب و صهیونیس��ت خود هستند‪.‬‬ ‫در این رابطه در روز نخست مذاکرات هسته ای ای ران با گروه‬ ‫‪ ،5+1‬چاک هیگل‪ ،‬وزیر دفاع امریکا با حضور در کنف رانس‬ ‫شورای همکاری خلیج فارس‪ ،‬به هم پیمانان منطقه‪‎‬ای‪‎‬شان‬ ‫اطمینان داد که این مذاکرات و نتایج ان‪ ،‬هیچ مشکلی ب رای‬ ‫کشورهای عرب حاش��یه خلی ج فارس ایج��اد نخواهد کرد‪.‬‬ ‫او گفت‪« :‬مذاکرات کنونی ای��ران و گروه ‪ 5+1‬درخصوص‬ ‫فعالی ت های هسته ای این کشور امنیت هم پیمانان امریکا‬ ‫در منطقه را تضعی��ف نخواهد کرد‪ ».‬چ��اک هیگل‪ ،‬وزیر‬ ‫دفاع امریکا سخنان��ش را در کنف رانس ش��ورای همکاری‬ ‫خلیج فارس این گونه اغاز کرد‪« :‬واش��نگتن امیدوار است‬ ‫که پیشرفت هایی در زمینه تهیه پی ش نویس توافق نهایی‬ ‫مذاکرات با ای ران در هفته جاری در وین حاصل شود‪ .‬همزمان‬ ‫که مذاکرات رو به جلو پیش م ی رود‪ ،‬من م ی خواهم در مورد‬ ‫دو چیز به شما اطمینان دهم؛ اول اینکه این مذاکرات تحت‬ ‫هیچ شرایطی ب رای توافق هسته ای با ای ران امنیت منطقه‬ ‫را کنار نخواهد گذاشت‪ .‬دوم این که اگرچه ترجیح ما راه حل‬ ‫دیپلماتیک است‪ ،‬امریکا اماده است تا اطمینان حاصل کند‬ ‫یک روز پ��س از پایان مذاکرات هس��ته‏ای ب رای اغاز‬ ‫نگارش تواف��ق جامع و در حالی که طرفی��ن این مذاکرات‬ ‫را سخت و جدی توصیف کردند و حت��ی عباس عراقچی‬ ‫تاکید ک��رد که پیشرفت محس��وسی نداش��تند‪ ،‬همچنان‬ ‫برخی مقامات امریکایی بر مواضع خود استوارند و خواهان‬ ‫پرداختن به مس��ائل دفاعی و موش��کی ای ران در مذاکرات‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫مس��اله‏ای که پی ش تر‪ ،‬برخی ان را جزو مباحث مورد‬ ‫اختالف طرفین برش��مرده بودند‪ .‬ج��ی کارنی‪ ،‬سخنگوی‬ ‫کاخ سفید پس از پایان مذاکرات در کنف رانسی خبری درباره‬ ‫مذاکرات اخیر گفت‪« :‬موضوع موشک‪‎‬های بالستیک ای ران‬ ‫باید ج��زو مباحث مذاکرات هس��ته‏ای ب��رای توافق جامع‬ ‫باش��د‪ ».‬او با تاکید بر اینکه همه موضوعات مورد نگرانی‬ ‫غرب و امریکا طی مذاکرات ‪ 5+1‬ب��ا ای ران روی میز است‪،‬‬ ‫گفت‪« :‬با این حال به جزئیات مذاکرات نخواهم پرداخت‪».‬‬ ‫به گفت��ه کارنی مطاب��ق برنامه اق��دام مشترک‪ ،‬که‬ ‫تمامی عوامل توافق نهایی در ان مشخص شده‪ ،‬پرداختن‬ ‫به قطعنامه های ش��ورای امنیت الزم است؛ ک��ه از جمله‬ ‫مسائل مربوط به موشک های بالستیکی که قابلیت حمل‬ ‫کالهک هسته ای دارند را شامل م ی‪‎‬ش��ود‪ .‬وی با ارجاع به‬ ‫قطعنامه های شورای امنیت افزود‪« :‬این واقعیت است که‬ ‫برنامه اقدام مشترک صریحا خواستار رف��ع این نگران ی ها‬ ‫ش��ده و تاکید کرده همه موضوعات برنام��ه اقدام مشترک‬ ‫روی میز اس��ت و باید ب رای دستیابی ب��ه توافق جامع حل‬ ‫و فصل شوند‪».‬‬ ‫با پایان دور چهارم مذاکرات هس��ته ای ای ران و ‪5+1‬‬ ‫در وین‪ ،‬معاون وزیر امور خارج��ه‪ ،‬عباس ع راقچی در جمع‬ ‫خبرنگاران با تایید عدم پیشرفت محس��وس در این دور بر‬ ‫وجود اختالفات گس��ترده تاکید کرد و گف��ت‪« :‬تجهی زات‬ ‫دفاعی ای ران اصوال قابل مذاکره نیست‪».‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫کم اطلاع ب�ودن نماین�دگان رس�انه ها‬ ‫از جزئی�ات مذاک�رات موج�ب ش�ده تا‬ ‫رس�انه های مختل�ف برداش�ت خ�ود از‬ ‫گفت وگوهای مقام ه�ای مذاکره کننده را‬ ‫به عنوان اخبار منتشر کنند‬ ‫موشک های بالستیک؛ محل اختالف ای ران و امریکا‬ ‫سیاست‬ ‫این در حالی است که العربیه خب��ری از وین مخابره‬ ‫کرد و در ان از ب ی نتیج��ه بودن مذاک��رات سخن به میان‬ ‫اورد‪ .‬العربیه در خب��ر خود نگفته است ک��ه این موضوع را‬ ‫از کدام مق��ام مذاکره کننده دریافت ک��رده است‪ .‬کم اطالع‬ ‫بودن نمایندگان رسانه ها از جزئیات مذاکرات موجب شده تا‬ ‫رسانه های مختلف برداشت خود از گفت وگوهای مقام های‬ ‫مذاکره کننده را به عنوان اخبار منتش��ر کنند‪ .‬پس از انتشار‬ ‫این خبر‪ ،‬سخنگوی وزارت خارجه امریکا خبر شبکه العربیه‬ ‫مبن ی بر شکست در مذاکرات دوجانبه ای ران و امریکا در قالب‬ ‫مذاکرات هسته ای وین را کامال نادرست و دروغ خواند‪ .‬مار ‬ ‫ی‬ ‫هارف که به همراه تیم امریکایی ب رای مذاکرات هسته ای‬ ‫با ای ران در وین بود در صفحه توئیتر خود خبر منتشر ش��ده‬ ‫از سوی ش��بکه العربیه مبن ی بر شکست مذاکرات دوجانبه‬ ‫میان ای ران و امریکا را کامال نادرست خواند‪.‬‬ ‫که ای ران به دنبال سالح هسته ای نیس��ت و اینکه ای ران به‬ ‫متن هرگونه توافقی پایبند خواهد ب��ود‪ ».‬رئیس پنتاگون‬ ‫همچنین تاکید ک��رد که اگر ای ران به مذاکرات هس��ته ای‬ ‫پشت پ��ا بزند امریک��ا به تعه��دات خود در زمین��ه امنیت‬ ‫هم پیمانانش در حاشیه خلیج فارس متعهد است‪.‬‬ ‫‪43‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫گزارش‬ ‫سکانسدوم‬ ‫مناظرهسوم‬ ‫دکتر والیتی ضمن نقد مذاکره کنندگان‬ ‫هسته ای دولت قبل از تیم فعلی حمایت کرد‬ ‫داوود حشمتی‬ ‫خبرنگار‬ ‫اظهارنظرهای او همیشه مهم تلقی شده است‪ ،‬خاصه‬ ‫اینکه درباره مس��ائل سیاست خارجی و سیاست هسته ای‬ ‫باشد‪ .‬عل ی اکبر والیتی به واسطه سال های طوالنی حضور‬ ‫در راس دستگاه دیپلماسی ای ران نظ راتش بسیار مورد توجه‬ ‫قرار م ی گیرد‪ .‬او در شرایطی که عده ای «دلواپس» هستند‪،‬‬ ‫از مذاکره کنندگ��ان هس��ته ای حمایت کرده و گفته ش��یوه‬ ‫مذاکره کنندگان قبلی را قبول نداشته است‪.‬‬ ‫دکتر والیتی از روزی که در مناظ رات انتخاباتی به شیوه‬ ‫مذاکره سعید جلیل��ی انتقاد کرد تا امروز ی��ک خط را دنبال‬ ‫م ی کند‪ .‬او خواهان مذاکره‪ ،‬حل و فصل موضوع هسته ای و در‬ ‫عین حال چان هزنی منطقی با غرب است‪ .‬و البته مراقب ت های‬ ‫تیم ای رانی نسبت به ترفندهای طرف غ ربی و واقع بین بودن‬ ‫رویه اش تغییر نکرده است‪ .‬او در چندجا نشان داد در مذاکرات‬ ‫یک شیوه ثابت را م ی پسندد‪.‬‬ ‫یک�م‪ :‬او در مناظ��رات و حتی پیش از ان نس��بت به‬ ‫برهم خوردن توافقات مابین عل��ی الریجانی و خاویر سوالنا‬ ‫انتقاد داشت‪ .‬به اعتقاد او موضوع هسته ای م ی توانست همان‬ ‫زمان به اتمام برسد‪.‬‬ ‫دوم‪ :‬در حوالی انتخابات ‪ ٩٢‬او پرده از دیدارهایی برداشت‬ ‫که میان وی و دولت فرانس��ه انجام ش��ده بود تا به مس��اله‬ ‫هسته ای پایان داده شود‪ ،‬اما او گفت که دولت احمدی نژاد با‬ ‫یک حرکت غیردیپلماتیک این توافق را برهم زد‪.‬‬ ‫سوم‪ :‬انتقاد به سعید جلیلی در ب رنامه مناظره انتخاباتی‬ ‫که شاید تندترین انتقاد به ش��یوه مذاکرات هسته ای دوران‬ ‫جلیلی بود‪ .‬مذاکراتی که به زعم والیتی کالس فلسفه بود‪.‬‬ ‫چهارم‪ :‬کمک به دولت در زمینه دیپلماسی هسته ای‬ ‫در مرکز تحقیق��ات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت‬ ‫نظام‪.‬‬ ‫همه اینها را که کنار هم بگذاریم‪ ،‬م ی توان نتیجه گرفت‬ ‫که انتقاد والیتی به شیوه مذاکرات گذشته یک تاکتیک ب رای‬ ‫نزدیکی به دولت نیست‪ ،‬بلکه حمایت او از مذاکرات هسته ای‬ ‫به خاطر رویه ای است که او ان را م ی پسندد‪ .‬اما چرا حمایت او‬ ‫باید تا این اندازه مهم تلقی شود؟‬ ‫عل ی اکبر والیتی دوره طوالنی ‪ ١٦‬ساله ای را در شرایط‬ ‫حس��اس در کشورمان وزیر امور خارجه بود‪ .‬از سوی دیگر او‬ ‫سال هاست به عنوان مشاور عالی رهبری در امور بی ن المللی‬ ‫فعالیت م ی کند‪ .‬ان تجربه و این سمت از او فردی ساخته که‬ ‫نظ راتش قابل اهمیت است‪ .‬والیتی به تنش زدایی در سیاست‬ ‫خارجی معتقد است و سازوکار مذاکره را خوب م ی داند‪ .‬تجربه‬ ‫او در جریان قطعنامه ‪ 598‬و مذاکره با دنیا این را ثابت م ی کند‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫‪44‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫انتقاد به شیوه مذاکره جلیلی‬ ‫این روزها که بحث دلواپسی سرزبان هاست عده ای با‬ ‫انها مخالفند‪ .‬بسیاری این همایش ها را نقد م ی کنند اما والیتی‬ ‫معتقد است‪« :‬اگر اظهار نگرانی و دلواپسی کنند لزوما به این‬ ‫معنا نیست که این افراد خالف مصالح کشور عمل م ی کنند؛‬ ‫باالخره هر کسی عقیده ای دارد و عقیده اش را بیان م ی کند‪.‬‬ ‫اگر واقعا نگران است م ی گوید من نگران هستم و این اشکالی‬ ‫ندارد چرا که در داخل کشور هر کس��ی ازاد است و م ی تواند‬ ‫عقیده خود را بیان کند و این را به حساب دشمنی انها نباید‬ ‫قلمداد کرد‪ ».‬با این حال والیتی اما و اگری هم در این کار دارد‪،‬‬ ‫او م ی گوید‪ « :‬اما هر کاری روش و چارچوب مشخصی دارد‪،‬‬ ‫چون مبانی اصلی ان جزو اختیارات مقام معظم رهبری است‬ ‫و مادام ی که این کار تح��ت نظارت مقام معظم رهبری انجام‬ ‫م ی ش��ود‪ ،‬ما نگرانی نداریم‪ ».‬اینجاست که والیتی راه خود‬ ‫را از دلواپس��ان جدا م ی کند‪ .‬خصوصا اینکه تاکید وی بر این‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫موضوع که اصول و مبانی اصلی مذاکره جزو اختیارات رهبری‬ ‫بوده و ایشان در ان نظارت دارند‪ ،‬از سوی بسیاری از رسانه های‬ ‫داخلی و خارجی مورد توجه قرار گرف��ت‪ .‬چرا که این حرف را‬ ‫یزند که مشاور عالی رهبری در امور بی ن المللی است‪.‬‬ ‫فردی م ‬ ‫والیتی سپس به انتقاد از مذاکرات دوره گذشته م ی پردازد‬ ‫و م ی گوید‪« :‬من شیوه گذشته مذاکره را قبول نداشتم؛ مذاکره‬ ‫قواعد خاص خود را دارد و باید در مذاکره حوصله الزم را به کار‬ ‫برد و حرف طرف مقابل را شنید و حرف حق خودمان را باید‬ ‫بزنیم‪ .‬ادامه دادن مذاکره و صبر و حوصله نشان دادن به معنای‬ ‫ان نیست که انسان از چارچوب و خط تعیی ن شده خارج شود‪.‬‬ ‫به هر حال من ان شیوه مذاکره را قبول نداشتم‪».‬‬ ‫در کنار ه��م قرار دادن ای��ن دو موضع گیری مشخص‬ ‫م ی کند که او با دلواپسان هیچ نس��بتی ندارد‪ .‬م ی دانیم که‬ ‫اگرچه سعید جلیلی یا مع��اون نزدیک او یعنی باقری در این‬ ‫همایش شرکت نکردند و فاصله ای با برگزارکنندگان همایش‬ ‫ایجاد کردند‪ ،‬اما ترکی��ب اصلی برگزارکنندگ��ان همایش و‬ ‫سخنرانان ان را حامیان جلیلی در انتخابات خرداد ‪ ٩٢‬تشکیل‬ ‫م ی دادند‪ .‬همان ها که در جریان رقابت های انتخاباتی دوگانه‬ ‫مقاومت ‪ -‬سازش را راه انداختند تا به اعتقاد برخی از ناظ ران‬ ‫سیاسی سبب تغییر صحنه انتخابات شوند‪.‬‬ ‫والیتی به هرحال خواستار حضور افراد باسابقه و باتجربه‬ ‫در مذاکرات است‪ .‬کس��انی که اطمینان را ب رای کشور ایجاد‬ ‫کنند‪ .‬او م ی گوید‪« :‬روش��ی که اکن��ون مذاکره کنندگان ما‬ ‫دنبال م ی کنند‪ ،‬شیوه ای است که حکایت از تجربه اینها در‬ ‫مذاکره م ی کند و ب رای مذاکره بای��د افراد مجرب و باتجربه را‬ ‫به کارگرفت‪ .‬تا انجایی که مرب��وط به کار جمهوری اسالمی‬ ‫ای ران م ی ش��ود ما هم از ک��ار خود و ه��م از مذاکره کنندگان‬ ‫مطمئن هس��تیم و اینکه طرف مقابل چه م ی کند‪ ،‬ممکن‬ ‫است صد درصد ب رای ما قابل پی ش بینی نباشد چون بعضی‬ ‫طرف های مقابل مثل وزیر خارجه امریکا روش های نامطلوب‬ ‫دارند‪».‬‬ ‫حمایت از دولت در مرکز تحقیقات استراتژیک‬ ‫توافقی که احمدی نژاد برهم زد‬ ‫اوج انتقادات والیتی به تیم مذاکره کننده قبلی جایی بود‬ ‫که در مقابل مذاکره کننده ارشد ان یعنی جلیلی گفت‪« :‬بحث‬ ‫دیپلماسی کالس فلسفه نیست که شما بروید انجا بگویید‬ ‫منطق ما قوی بود و انها هم محکوم شدند‪ ».‬به واقع اعتقاد‬ ‫ت خارجی همین بود‪ .‬او معتقد به تنش زدایی‬ ‫والیتی در سیاس ‬ ‫است‪ .‬این را قبل از این مناظره هم در یک جلسه بیان کرد‪ .‬او‬ ‫گفت‪« :‬تنش زدایی اولویت سیاست خارجی است‪ ».‬والیتی در‬ ‫پاسخ به این سوال که در صورت رسیدن به ریاست جمهوری‬ ‫با پرونده هسته ای چه م ی کند‪ ،‬گفته بود‪« :‬برنامه هسته ای‬ ‫قابل حل است بدون اینکه فناوری هسته ای را از دست بدهیم‪.‬‬ ‫در مورد تحریم ها نیز م ی توان کاری انجام داد که با در اختیار‬ ‫داشتن انرژی هسته ای صلح امیز‪ ،‬تحریم هم نباشیم‪».‬‬ ‫او با انتقاد از دو جریانی که در خصوص انرژی هسته ای‬ ‫دچار افراط و تفریط هس��تند‪ ،‬گفت‪« :‬یک دسته از این افراد‬ ‫معتقدند که انرژی هس��ته ای را به دست نیاوریم تا قطعنامه‬ ‫ش��ورای امنیت را نگیریم‪ ،‬عده ای ه��م م ی گویند قطعنامه‬ ‫کاغذ پاره ای بیش نیست اما به اعتقاد بنده اگر هسته ای باشیم‬ ‫و قطعنامه نگیریم‪ ،‬هنر است‪».‬‬ ‫او همین خط را در مناظره ها هم پیگیری کرد و ضمن‬ ‫انتقاد به جلیلی گفت‪« :‬دیپلماسی این نیس��ت که انس��ان‬ ‫برود مقاب��ل کشورهای دیگر خطابه بخوان��د و در مصاحبه‬ ‫مطبوعاتی مطالب خود را بیان کند‪ .‬دیپلماسی این نیست که‬ ‫ما در یک طرف بنشینیم و انها در طرف مقابل بنشینند و ما‬ ‫حرف مشخصی را بزنیم‪ ،‬بدون انکه اقدامات دیگری در خارج‬ ‫از ان انجام دهیم‪ ».‬این صریح ترین انتقاد به کسی بود که چند‬ ‫سالی مذاکره کننده ارشد ای ران در مقابل غرب بود‪ .‬حتی حسن‬ ‫روحانی نیز این گونه به جلیلی انتقاد نکرد و تنها سعی کرده‬ ‫بود با تشریح انچه در گذشته اتفاق افتاده از عملکرد خودش در‬ ‫سال هایی که دبیر شورای امنیت ملی بود دفاع کند‪.‬‬ ‫والیتی به این هم بسنده نکرد‪ .‬او گفت‪« :‬جناب اقای‬ ‫جلیلی! انچه م��ردم م ی بینند این است که ش��ما چند سال‬ ‫مسئول هسته ای هستید‪ ،‬یک قدم پیش نرفته اید و هر روز‬ ‫تحریم ها بیشتر شده است و فشارش بر مردم م ی اید‪».‬‬ ‫هنر دیپلماسی در تعریف والیتی این بود که بتوانیم حق‬ ‫هسته ای را حفظ کنیم و در عین حال تحریم ها هم کاهش‬ ‫پیدا کند و بر ان اضافه نشود‪ .‬ب��ا این تعریف به نظر م ی رسد‬ ‫عملکرد تیم هس��ته ای ای ران با راهبری ظریف بیش از همه‬ ‫دوره های مذاکره به مذاق مرد دیپلمات ای ران خوش م ی اید‪.‬‬ ‫با وجود انتقاد والیتی اما هن��وز سعید جلیلی واکنشی‬ ‫نشان نداده است‪ .‬انگ��ار سکانس دوم از مناظ��ره سوم اغاز‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫والیتی در جریان مناظره اخر در تلویزیون ضمن انتقاد به‬ ‫جلیلی‪ ،‬جزئیات توافقش با دولت فرانسه و سارکوزی را بیان‬ ‫کرد‪ .‬او در این بخش حرف های مهم��ی زد و از نقش دولت‬ ‫احمدی نژاد از برهم خوردن توافقی که م ی توانس��ت مانع از‬ ‫تصویب قطعنامه شورای امنیت علیه کشورمان شود‪ ،‬پرده‬ ‫برداش��ت‪ .‬والیتی گفت‪« :‬زمانی که هنوز به قطعنامه های‬ ‫شورای امنیت علیه ای ران در رابطه با مساله هسته ای نرسیده‬ ‫بودیم‪ ،‬اقای سارکوزی مس��تقیما توسط سفیر فرانسه از من‬ ‫دعوت کرد که به پاریس بروم و با او مذاکره کنم‪ .‬بنده با اقای‬ ‫رئی س جمهور (احمدی نژاد) صحبت کردم و ایشان گفت که‬ ‫دعوت اقای سارکوزی را بپذیر و من به فرانسه رفتم‪».‬‬ ‫او توضیح داد که یک ساعت با سارکوزی مالقات کرده و‬ ‫درباره عدد سانتریفیوژها به توافقی دست پی دا م ی کند‪ .‬گفتنی‬ ‫است درحال حاضر تع داد سانتریفیوژها یکی از مباحث اصلی‬ ‫مطرح در گام نهایی توافق ای��ران و غرب است که هنوز حل‬ ‫نشده است‪ .‬والیتی گفت‪« :‬ب رای اینکه غن ی سازی را متوقف‬ ‫نکنیم قرار شد یک چیز بینابین اتفاق بیفتد‪ ،‬مثال هشت هزار‬ ‫سانتریفیوژ ما به ‪ 4‬تا ‪ 5‬ه��زار سانتریفیوژ برسد‪ .‬این موضوع‬ ‫را اقای سارکوزی قبول کرد و گفت ب��ا اقای ل ِوید که نفر دوم‬ ‫ایشان بود مذاکره کنیم و ظرف مدت یک هفته اقای لوید در‬ ‫راس یک هیات سیاسی و هس��ته ای به ای ران بیاید و بعد از‬ ‫دوهفته اقای سارکوزی گفت‪ :‬من م ی خواهم به کشور شما‬ ‫بیایم و ملت ش��ما ملت بزرگی است و دست رهبر این ملت‬ ‫بزرگ را بفشارم‪ .‬بنده این موضوع را به داخل کشور منتقل کردم‬ ‫و کار متوقف شد و نکته مهم این است که در همان زمانی که‬ ‫مذاکره کالس فلسفه نیست‬ ‫سیاست‬ ‫والیت��ی چن��د م��اه پ��س از انتخاب��ات از س��وی‬ ‫اکبرهاشم ی رفس��نجانی به عنوان رئی��س مرکز تحقیقات‬ ‫استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام انتخاب ش��د‪.‬‬ ‫جایی که پیش از او سالیان متمادی ش��اهد حضور حس��ن‬ ‫س بود‪ .‬این انتصاب او را بار دیگر در کنار‬ ‫روحانی به عنوان رئی ‬ ‫عرصه مشاوره به رهبری به عرصه اجرایی کشاند‪.‬‬ ‫در این مدت او با دیدارهایش ت�لاش کرده به دولت در‬ ‫امر دیپلماسی کمک کند‪ .‬یک��ی از مهمترین دیدارهای وی‬ ‫که به مساله هسته ای مرتبط بود‪ ،‬دیدار با وزیرخارجه سوئد در‬ ‫بهمن ماه سال گذشته بود‪ .‬والیتی در این دیدار ارزیاب ی اش را از‬ ‫توافق اولیه ژنو این طور بیان کرد‪« :‬این مذاکرات در اولین گام‬ ‫نسبتا مثبت بوده است و نتایج م ی تواند ب راساس حس ن نیت‬ ‫دو طرف ادامه داشته باشد‪».‬رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک‬ ‫مجمع به عالوه با بی��ان این مطلب که ای��ران مایل است‬ ‫مذاکرات دو طرف تداوم پی دا کند‪ ،‬ادامه داده بود‪« :‬ما معتقدیم‬ ‫استفاده از فناوری صلح امیز هسته ای حق هر کشوری است‪.‬‬ ‫ما قویا این حق را ب رای خودم��ان م ی دانیم و ب رای مذاکرات و‬ ‫بازدید از تاسیسات انرژی هسته ای اماده هستیم‪ ».‬اشاره او به‬ ‫«حق غن ی سازی» و اعالم امادگی ب رای «بازدید از تاسیسات‬ ‫انرژی هسته ای» نشان م ی داد که او به همان مسیری اعتقاد‬ ‫دارد که دولت یازدهم م ی پیماید؛ مسیری که به گفته روحانی‬ ‫شفاف سازی و تاکید بر حقوق هسته ای نامیده م ی شود‪.‬‬ ‫همان زمان بود که یکی از نمایندگان در یک جلس��ه‬ ‫سخنرانی محدود گفته بود اقای والیتی در رد توافقنامه ژنو‬ ‫نامه ای را خطاب به رهبری نوشته است اما او این خبر را تایید‬ ‫نکرد و صراحتا گفت‪« :‬بنده از این نامه اطالعی ندارم‪».‬‬ ‫اواسط اسفند ماه والیتی با کاترین اشتون در ته ران دیدار‬ ‫کرد و درباره این دیدار با تاکید بر عدم عقب نشینی جمهوری‬ ‫اسالمی ای ران از مواضع هسته ای‪ ،‬تصریح کرده بود‪« :‬پافشاری‬ ‫بر استفاده صلح امیز از انرژی هس��ته ای در چارچوب ‪NPT‬‬ ‫مساله ای بود که در این دیدار مورد تاکید قرار گرفت‪».‬‬ ‫البته او همچون رهبر انقالب نس��بت به امریکای ی ها‬ ‫خوش��بین نبوده و این موضوع را نیز به صورت علنی مطرح‬ ‫م ی کند‪ .‬او به اشتون گفته بود‪« :‬متاسفانه امریکا اقداماتی را در‬ ‫این مدت انجام داد که خالف روند مذاکرات و توافقات به وجود‬ ‫امده بود و مصاحب ه های جان کری علیه جمهوری اسالمی‬ ‫ای ران نمونه های قابل ذکری در این زمینه است‪ .‬اقداماتی که‬ ‫برخی از مقامات امریکایی به بهانه فشار صهیونیس ت ها انجام‬ ‫م ی دهند‪ ،‬قابل قبول نیست و برخالف توافقات صورت گرفته‬ ‫در ژنو است و به عنوان مانعی ب رای توافقات بی ن المللی میان‬ ‫ای ران و ‪ 5+1‬به حساب م ی اید‪».‬‬ ‫والیتی بعد از این دیدار به خبرنگ��اران گفت که درباره‬ ‫تشدید تحریم ها‪ ،‬صحب ت ه��ای تند و اظهار خصومت علیه‬ ‫ای ران از سوی امریکای ی ها با کاترین اش��تون گفت وگو کرده‬ ‫است‪ .‬هفته اول اردیبهشت ماه نیز یک هی��ات پارلمانی از‬ ‫فرانسه به ای ران امد‪ .‬این هیات نیز مانند بسیاری از دیپلمات ها‬ ‫و مسئوالنی که به ای ران سفر م ی کنند‪ ،‬با والیتی دیدار کرد‪.‬‬ ‫والیتی در این دیدار درباره مسائل هسته ای و توافق ژنو گفته‬ ‫بود‪« :‬هر دو طرف توافق داش��تیم که باید به سمتی حرکت‬ ‫کنیم تا گفت وگوهای هسته ای به نتیجه برسد و در چارچوب‬ ‫قوانین بی ن المللی منافع حقه جمه��وری اسالمی ای ران به‬ ‫رسمیت رسیده و ای ران از انرژی صلح امیز هسته ای استفاده‬ ‫کند تا ضمن رعایت موازین بی ن المللی و در چارچوب تعهدات‬ ‫جمهوری اسالمی ای ران به اژانس بی ن المللی این امر محقق‬ ‫ش��ود‪ ».‬والیتی بعد از این دیدار خبر داد که هیات پارلمانی‬ ‫فرانس��ه امادگی خودش را ب رای افزایش حج��م روابط و رفع‬ ‫موانع پولی و بانکی که ای ران به واسطه تحریم ها دچار ان شده‬ ‫بود‪ ،‬اعالم کرده است‪ .‬رایزنی فرانسوی ها با والیتی مسبوق به‬ ‫سابقه است‪ .‬او یک بار نیز سعی کرده بود تا با کمک فرانسه‬ ‫مشکل پرونده هس��ته ای را حل کند‪ .‬ماجرای این خاطره در‬ ‫ماه های منتهی به انتخابات ‪ ٩٢‬بر سر زبان ها افتاد و در نهایت‬ ‫پای ان به مناظ رات نیز کشیده شد‪.‬‬ ‫بنده با تاکید اقای رئی س جمهور فرانسه به انجا رفتم‪ ،‬قائم مقام‬ ‫وزارت امور خارجه‪ ،‬کاردار فرانس��ه را خواست و به نوعی به او‬ ‫گفت ان کسی که به پاریس امده نماینده ما نیست و شما باید‬ ‫فالن اقا را قبول م ی کردید‪».‬‬ ‫مشاور مق��ام معظم رهب��ری اضافه کرده ب��ود‪« :‬قرار‬ ‫گذاش��تیم تا نفر دوم فرانس��ه به ای ران بیاد و قرارهای اولیه‬ ‫این بود که انها پذیرفته بودند ک��ه سانتریفیوژها در مقیاس‬ ‫کمتر کار کنند و بحث کنیم تا به جایی برسیم و از بن بست‬ ‫بیرون بیاییم و به شورای امنیت نرویم‪ ،‬همچنین غن ی سازی‬ ‫را داشته باش��یم و سانتریفیوژهای ما نیز کار کنند و مساله‬ ‫هسته ای حل شود‪ ،‬در عین حال مشکالت بی ن المللی پیدا‬ ‫نکنیم‪ .‬متاسفانه در اینجا دولت جواب نداد و نه تنها جواب نداد‬ ‫بلکه زمانی که چنین حرفی به کاردار فرانسه در ته ران زدند‬ ‫وزارت خارجه فرانسه گفت اگر این خبر زودتر به فرانسه رسیده‬ ‫بود‪ ،‬مالقات تو با اقای سارکوزی لغو م ی ش��د‪ .‬م ی شد از این‬ ‫امکانات استفاده کرد و غن ی سازی را ادامه داد و این تحمی ل ها‬ ‫را از طرف شورای امنیت بر کشور نداشت و وضعیت کشور را‬ ‫به این تحریم ها نرساند‪».‬‬ ‫‪45‬‬ ‫سیاست‬ ‫چیدمان جدید‬ ‫پرونده سیاست مثلث « این هفته» به بررس��ی ائتالف احتمالی جریان‬ ‫راست مدرن و راست سنتی ب رای انتخابات مجلس دهم پرداخته است‪ .‬این روزها‬ ‫س��ناریوهای متفاوتی همچون حضور ناطق نوری در انتخابات یا شکلگیری‬ ‫ائتالفی با محوریت او مطرح می شود اما در این میان مساله مهمی وجود دارد؛‬ ‫علی الریجانی چه خواهد کرد؟‬ ‫راستگرایان‬ ‫ائتالف میکنند؟‬ ‫سیاست‬ ‫‪46‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫چ را علی الریجانی از دولت حسن روحانی‬ ‫حمایت می کند‬ ‫مجلس‬ ‫علی حاجی ناصری‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫‪1‬‬ ‫ترئیسه‬ ‫ابتدای هفته اینده (چهارم خرداد) انتخابات هیا ‬ ‫مجلس برگزار م ی شود؛ انتخاباتی که این روزها معادالتش به‬ ‫خارج از مجلس نیز کشیده شده است‪.‬‬ ‫ان گونه ک��ه اعضای فراکس��یون ره��روان والیت در‬ ‫گفت وگوهای خود با رسانه ها اعالم کرده اند‪ ،‬علی الریجانی‬ ‫کاندیدای این فراکسیون ب رای ریاست مجلس است اما در این‬ ‫میان‪ ،‬اما و اگرهایی پی رامون حضور حدادعادل در انتخابات‬ ‫وجود دارد‪ .‬رئیس فراکسیون اصولگرایان در نهم اردیبهشت‬ ‫امس��ال زمان ی که ب رای حضور در مراسم افتتاحیه دانشکده‬ ‫رسانه فارس در این خبرگزاری حضور یافته بود‪ ،‬به خب رنگاران‬ ‫گفت که هنوز ب رای کاندیداتوری در انتخابات هیات رئیس��ه‬ ‫ب رنامه ریزی نکرده و این امر را به اینده موکول کرد‪ .‬حدادعادل‬ ‫در عین حال از مشورت با محمدرض��ا باهنر ب رای حضور در‬ ‫ترئیسه خبر داده بود‪.‬‬ ‫انتخابات هیا ‬ ‫چندی بعد اما محمدرض��ا باهنر رقاب��ت الریجانی و‬ ‫حدادعادل را بعید دانس��ت و در اظهاراتی متفاوت‪ ،‬از هرگونه‬ ‫ترئیسه‬ ‫رایزنی ب رای حضور حدادعادل در رقابت انتخابات هیا ‬ ‫مجلس اظهار ب ی اطالعی کرد‪ .‬نایب رئیس مجلس نهم‪ ،‬در‬ ‫اظهارنظری دیگ��ر‪ ،‬سخنان حدادعادل مبن��ی بر مشورت با‬ ‫وی ب رای کاندیداتوری در انتخابات هیات رئیس��ه مجلس را‬ ‫«شوخی» خوانده است‪ .‬بدین ترتیب‪ ،‬بدیهی به نظر م ی رسد‬ ‫که علی الریجانی بیشترین بخت ب رای ریاست مجلس را دارا‬ ‫باشد و تثبیت ریاست او بر مجلس نهم‪ ،‬تنها یکی از دالیل‬ ‫موضع حمایت ی اش در قبال دولت است‪.‬‬ ‫چرا الریجانی از دولت حمایت می کند؟‬ ‫کمت��ر از دو سال دیگر انتخابات مجل��س دهم برگزار‬ ‫م ی شود؛ انتخاباتی که از هم اکنون تکاپوهای بسیاری ب رای‬ ‫کسب اکثریت کرس ی های ان اغاز شده است‪ .‬هرچند مدتی‬ ‫است که گروه های��ی همچون اصولگرای��ان‪ ،‬اصالح طلبان‪،‬‬ ‫اعتدالیون و حامیان محمود احمدی ن��ژاد تالش های پیدا و‬ ‫پنهان خود را ب رای ش��رکت در انتخاب��ات مجلس دهم اغاز‬ ‫کرده ان��د‪ ،‬اما تجربه دوره های گذش��ته نش��ان از ان دارد که‬ ‫در اغلب دوره ه��ا ‪ -‬خصوصا در ابتدای اغ��از به کار دولت ها‬ ‫ گفتم��ان دولت وق��ت‪ ،‬در انتخابات به پی��روزی رسیده و‬‫جریان های دیگ��ر تالش خود را بر کس��ب اقلیتی قدرتمند‬ ‫متمرکز کرده اند‪.‬ای��ن تجربه تاریخی سبب ش��ده تا برخی‬ ‫این گونه نتیجه گی��ری کنند که مواضع عل��ی الریجانی در‬ ‫حمایت از دول��ت یازدهم‪ ،‬زمینه ای ب��رای نزدیکی به دولت‬ ‫در انتخابات مجلس دهم اس��ت؛ به گونه ای که او م ی خواهد‬ ‫گفتمان خود را نزدیک ترین گفتمان فعلی به گفتمان دولت‬ ‫یازدهم نشان ده��د تا از یک سو نگران��ی برخی جریان های‬ ‫اصولگرا از ائتالف اصالح طلب��ان ‪ -‬اعتدال گرایان را برطرف‬ ‫کند و از سوی دیگر پیروزی خود در انتخابات اینده را تضمین‬ ‫نماید‪.‬‬ ‫بازگشت شیخ اصولگرا‬ ‫در ای��ن میان البت��ه الریجانی باید ی��ک پارامتر مهم‬ ‫را مدنظ��ر قرار ده��د و ان نق��ش عل ی اکبر ناط��ق نوری در‬ ‫انتخابات مجلس ده��م است‪ .‬این دو هرچن��د در انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری نهم در سال ‪ ،84‬تجربه خوبی در همکاری‬ ‫سیاسی داش��تند‪ ،‬اما ش��رایط این روزها با سال ‪ 84‬بس��یار‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫حضور این روزهای ناطق نوری در عرصه‬ ‫سیاست اما ممکن است مسیر سیاسی‬ ‫علی الریجانی را تغیی�ر دهد؛ چ ه انکه با‬ ‫حضور ناطق ن�وری در انتخابات مجلس‬ ‫دهم‪ ،‬تمرکز جریان اعتدالی منتس�ب به‬ ‫حسن روحانی متوجه ناطق نوری م ی شود‬ ‫و اوست که محور ائتالف اعتدالیون قرار‬ ‫م ی گیرد‬ ‫انتخابات هیات رئیسه؛ زمانی برای دفاع‬ ‫سیاست‬ ‫«همین چند روز پیش دی��دم چه سر و صدایی در‬ ‫کشور به وجود امده است ان ه��م سر یک س ی دی‪ ،‬س ی دی‬ ‫که با عنوان «من روحانی هس��تم» پخش ش��ده است‪ .‬در‬ ‫این س ی دی یک سری مطالبی را مط��رح کردند که برخی از‬ ‫مطالب خالف واقع است‪ .‬اقای روحانی رئی س جمهور را متهم‬ ‫کردند که شما در داستان مک فارلین حضور داشتید‪ .‬این دروغ‬ ‫است‪ ،‬کسانی که در ان شرایط سیاسی پس از انقالب حضور‬ ‫داش��تند‪ ،‬همه م ی دانند که اقای روحانی نقشی در مس��اله‬ ‫مک فارلین نداش��ته است‪ ،‬چرا خالف واق��ع م ی گویید؟ چرا‬ ‫دروغ م ی گویید؟»‬ ‫این تنها یکی از اظهارات ماه های اخیر علی الریجانی‬ ‫در حمایت دولت اعتدالگرای حسن روحانی است؛ حمایتی که‬ ‫هر یک از گروه ها و جریانات سیاسی تعبیر متفاوتی نسبت‬ ‫به ان دارند و اهداف مختلفی را پشت پرده رفتار سیاسی رئیس‬ ‫مجلس م ی دانند‪ .‬هر چه باشد اما الریجانی با تکرار حمایت‬ ‫از دولت یازدهم نشان داده که قصد دارد سیاست فعلی خود را‬ ‫ادامه دهد و ترجیح م ی دهد «یار خاطر» دولت باشد نه اینکه‬ ‫بر نگران ی های دولت بیفزاید‪ .‬رئیس مجلس که در روزهای‬ ‫نخست اردیبهشت امسال در جمع کارگران سخن م ی گفت‪،‬‬ ‫بخش عم��ده ای از اظهاراتش را به دف��اع از رئی س جمهور و‬ ‫دولت اختصاص داد و انتقاد از مستند جنجالی «من روحانی‬ ‫هستم» برجسته ترین سخنان او در این دیدار بود‪ .‬الریجانی‬ ‫انجا که به ماجرای حضور حسن روحانی در مک فارلین رسید‪،‬‬ ‫چنین گفت‪« :‬افرادی که ان زمان در زمینه این مساله نقش‬ ‫داشتند‪ ،‬مشخص هستند که چه کسانی هستند‪ ،‬مشخص‬ ‫هستند که کدام بخش های کشور بودند‪ ،‬اقای روحانی نقشی‬ ‫در این مساله نداشت‪ .‬چرا س ی دی دروغ درست کردید؟ برخی‬ ‫از مس��ائل دیگر این س ی دی نیز خالف واقع است‪ .‬بنده در‬ ‫جریان این مسائل بوده ام‪ .‬ایا ش��ما م ی خواهید به تاریخ هم‬ ‫دروغ بگویید؟» الریجانی به بررس��ی بعد سیاسی تهیه این‬ ‫مس��تند جنجالی پرداخت و ارامش سیاس��ی را نیاز اساسی‬ ‫فعلی کشور خواند‪« :‬ارامش سیاسی یک رکن در کشور است؛‬ ‫بنده نمی گویم ارامش گورستانی که کسی سخنی نگوید‪ .‬در‬ ‫کشوری که دموکراسی وجود دارد باید انتقادات مطرح ش��ود‬ ‫ولی دروغ گفتن و س ی دی درس��ت کردن و متهم کردن افراد‬ ‫به مواردی که خالف واقع است‪ ،‬درست نیست‪ .‬بنده نم ی دانم‬ ‫اقایانی که اقدام به پخش این س ی دی کردند م ی دانند یا نه‬ ‫ولی واقعا از کسانی که در انقالب بودند و هستند در این زمینه‬ ‫حداقل سوال کنید‪ ،‬ش��ما نزد خداوند چ��ه پاسخی دارید که‬ ‫فواقع را درباره کسی مطرح کردید‬ ‫بدهید‪ ،‬شما یک سخن خال ‬ ‫که به هر حال امروز مسئولیت اجرایی کشور را برعهده دارد‪».‬‬ ‫رئیس مجلس با اب راز این عقیده که «اینگونه اقدامات‬ ‫جز افزایش کینه ها نتیجه دیگری به دنبال ندارد و اختالفات در‬ ‫کشور را عمی ق تر م ی کند»‪ ،‬ضرورت وحدت و همراهی ب رای‬ ‫برطرف شدن مشکالت و مسائل اساسی کشور را یاداور شد‪:‬‬ ‫«ما که نباید مشی مارکسیس ت ها را داشته باشیم که هدف‬ ‫وسیله را توجیه م ی کند‪ .‬اگر کسی اختالف سیاسی دارد‪ ،‬این‬ ‫مردانگی نیست که از هر وسیل ه و ابزاری استفاده کند‪».‬‬ ‫او از منتقدانی که سبک و سیاق دولت را نم ی پسندند‬ ‫خواست انتقادات خود را به شکل «منصفانه» مطرح کنند و‬ ‫از هر ابزاری ب رای «کوبیدن افراد» استفاده نکنند تا «مس��یر‬ ‫درست تر» طی ش��ود‪.‬این البته تنها انتقاد رئیس مجلس از‬ ‫مخالفان سیاسی رئی س جمهور نبود؛ چه انکه او یک هفته‬ ‫پس از ان نیز در نشس��ت نمایندگان ادوار مجلس‪ ،‬از دولت‬ ‫محمود احمدی ن��ژاد و مخالفان دولت روحان��ی انتقاد کرد‪.‬‬ ‫الریجانی در این دیدار به انتقاد صریح از دولت سابق پرداخت و‬ ‫وضعیت نامناسب اقتصادی در هشت سال گذشته را زیرسوال‬ ‫برد‪« :‬در هشت سال گذشته ثروت خوبی داشتیم و منابع مان‬ ‫کم نبود‪ .‬ما در حدود‪ 600 – 700‬میلیارد دالر دارایی داشتیم اما‬ ‫چرا تورم ‪ 40‬درصد شد که دولت کنونی بگوید ما تالش کردیم‬ ‫و این رقم را به ‪ 32‬درصد رساندیم؟»‬ ‫او که در بیان علل این موضوع صحبت م ی کرد‪ ،‬اجرای‬ ‫اش��تباه قانون هدفمندی یارانه ها را موج��ب ایجاد عوارض‬ ‫اقتصادی ب��رای کشور دانس��ت‪« :‬وضع مدیری��ت کشور و‬ ‫ب ی برنامگی در مدیریت یکی از عل��ل ان بود‪ .‬بعض ی ها هم‬ ‫فکر م ی کردند صحبت کردن و انتقاد کردن چوب الی چرخ‬ ‫دولت گذاشتن است و همه را به سکوت دعوت م ی کردند؛ مثال‬ ‫همین طرح هدفمند کردن یارانه ها‪ ،‬طرح خوبی بود ولی چرا‬ ‫این طور اجرا شد که دولت هر ماه کسری داشته باشد و تورم‬ ‫به بار بیاید؟»رئی س مجلس سپس به انتقاد از عدم استفاده از‬ ‫فکر جمعی که مشکالتی را به کش��ور تحمیل کرده است‪،‬‬ ‫پرداخت‪« :‬یک دولت حتما باید با فکر جمعی اداره شود‪ .‬برخی‬ ‫مشکالت از قبل هم مشهود بود و برخی فکر کردند با شعار‬ ‫حل م ی شود اما مشکالت اقتصادی خود را نشان م ی دهد‪».‬‬ ‫الریجانی همچنین در مذمت «زیرپا گذاشتن قانون»‬ ‫سخن گفت و از افرادی که دعوت به سکوت م ی کردند‪ ،‬انتقاد‬ ‫کرد‪« :‬اگر کشور با قانون اداره شود و دعواهای حیدری‪ -‬نعمتی‬ ‫حاکم نشود‪ ،‬زندگی مردم قابل پی ش بینی م ی ش��ود ولی اگر‬ ‫قانون اجرا نشود‪ ،‬زندگی م��ردم قابل پی ش بینی نخواهد بود‪.‬‬ ‫با این حال قانون راحت زیرپا گذاش��ته م ی شد و خیل ی ها هم‬ ‫دعوت به سکوت م ی کردند‪ ».‬او ضرورت همگرایی در کشور را‬ ‫یاداور شد و در بیان علت ان چنین گفت‪« :‬ما در شرایط عادی‬ ‫نیستیم و حاشی ه سازی در کشور مگر از سر سیری ب رای کسی‬ ‫رخ دهد‪ .‬نه اینکه مشکلی نیست و ما نم ی بینیم‪ ،‬بلکه بحث‬ ‫بر سر این است که انرژی مان را کجا بگذاریم‪».‬‬ ‫رئیس مجلس بخش پایانی اظهارات��ش را به دفاع از‬ ‫دولت یازدهم اختصاص داد و خواست��ار امتناع از بزرگنمایی‬ ‫مشکالت شد‪« :‬دوستان اشکاالتی را مطرح م ی کنند که در‬ ‫جای خود مهم است اما طوری انها را مطرح م ی کنند که انگار‬ ‫بزرگترین مشکل کشور است‪ .‬ما در مذاکرات سیاسی احتیاج‬ ‫به همگرایی داخلی داریم؛ وگرن��ه نم ی توانند از منافع کشور‬ ‫صیانت کنند‪ .‬همیشه هم همینطور بوده البته این به معنای‬ ‫این نیست که نقد نکنید‪ ،‬اما نقد باید در جای خودش باشد‪.‬‬ ‫ضمن اینکه باید مراقب ت های تام داشت‪ ».‬دفاع الریجانی از‬ ‫دولت به حدی محسوس بوده که موجب شد سایت نماینده‬ ‫ از سایت های نزدیک به غالمعل��ی حدادعادل ‪ -‬انتقادات‬‫صریحی را نسبت به مشی رئیس مجلس مطرح کند‪.‬‬ ‫این سایت به بهانه حمایت اعضای فراکسیون رهروان‬ ‫از ادامه ریاست علی الریجانی بر مجلس نهم‪ ،‬از ان به عنوان‬ ‫اقدامی ب رای تثبیت حضور این جریان در مجلس اینده یاد کرد‬ ‫و چنین نوشت‪« :‬رئیس مجلس بیکار ننشسته و در روزهای‬ ‫اخیر به طور محسوسی سعی در گرفتن مواضعی مورد پسند‬ ‫دولت و حامیانش در مجلس داشته است؛ به طوری که طی‬ ‫اقدام ی تامل ب رانگیز در خصوص مستند «من روحانی هستم»‬ ‫به دفاع تمام قد از رئیس دولت پرداخته و دست اندرکاران این‬ ‫مس��تند را با چوب دروغگویی مورد نوازش ق��رار داد‪ .‬وی با‬ ‫انتقاد از پخش این مس��تند‪ ،‬ضمن تکذیب نقش روحانی در‬ ‫ماجرای مک فارلین گفت تهی ه کنندگ��ان ان به تاریخ دروغ‬ ‫می گویند‪ .‬رئیس قوه مقننه عالوه بر نادیده گرفتن مصلحتی‬ ‫واقعی ت های تاریخی که در متن خاط رات هاشمی هم به طور‬ ‫صریح به انها اشاره شده‪ ،‬با تاکید دوباره بر اینکه مستند مورد‬ ‫اشاره دروغی بزرگ به تاریخ است‪ ،‬گفت‪« :‬برخی ب رای کوبیدن‬ ‫یزنن��د‪ ».‬این رویه البته در جریان‬ ‫دولت دست به هر کاری م ‬ ‫سفر رئیس مجلس به قم نی��ز ادامه داش��ت‪ ...‬با همه این‬ ‫تالش ها و نگران ی ها‪ ،‬شاید بتوان به بازیگردانان فراکسیون‬ ‫رهروان حق داد که همچنان خیالشان راحت نباشد‪».‬‬ ‫‪47‬‬ ‫سیاست‬ ‫‪48‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫مجلس‬ ‫متفاوت است‪ .‬برخی گروه های اصولگرا ب هدلیل رفتار سیاسی‬ ‫ناطق نوری در حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری دهم‬ ‫را غیرقابل قبول م ی دانن��د و او را به «سکوت» در قبال فتنه‬ ‫متهم م ی کنن��د‪ .‬در مقابل اما گروهی دیگ��ر معتقدند که او‬ ‫م ی تواند «ریش سفی��د» اصولگرایان باش��د و محور ایجاد‬ ‫یک حزب فراگیر اصولگرا واقع شود‪ .‬این دو دیدگاه متفاوت‬ ‫سبب ایجا د تردید هایی ب رای حضور ناطق نوری در انتخابات‬ ‫مجلس دهم شده است‪ .‬البته این به معنای عدم نقش افرینی‬ ‫او در انتخابات اینده نیس��ت و م ی توان دو سناریو را نسبت‬ ‫به نقش ش��یخ اصولگرا در این رقاب��ت سیاسی متصور بود؛‬ ‫حضور در می��دان انتخاب��ات و کاندیداتوری ناط��ق نوری یا‬ ‫محوریت ائتالف اعتدالیون‪ .‬سناریوی دوم را م ی توان نقشی‬ ‫مشابه نقش ای��ت اهلل هاشم ی رفس��نجانی در دو انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری دهم و یازدهم دانس��ت؛ یعنی ایفای نقش‬ ‫در چینش چهره ها و فهرست ها و همچنین ائتالف گروه ها‬ ‫و تشکل های اعتدالگرای اصالح طلب و اصولگرا ب رای حضور‬ ‫در صحنه انتخابات‪.‬‬ ‫ناطق نوری اما خ��ود این روزها حض��ور پررنگ تری در‬ ‫عرصه سیاس��ت دارد و در عی ن حال ی که همچون گذش��ته‬ ‫از گفت وگ��و با رسانه ها امتن��اع م ی ورزد‪ ،‬ت�لاش م ی کند تا‬ ‫دیدگاه های خود را با جامعه در میان بگذارد‪.‬‬ ‫او که این روزها عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام‬ ‫و هیات موس��س دانشگاه ازاد است هفته گذش��ته در مرکز‬ ‫اسالمی پیامبر اعظم(ص) به سخنرانی پرداخت و هاشمی‬ ‫رفسنجانی را بسیار عزیز و قابل تکریم توصیف کرد‪« :‬اقای‬ ‫هاش��می همواره یکی از بهترین ش��خصی ت های انقالب‬ ‫هستند و من از اغاز سال ‪ 42‬با ایشان اشنا و نزدیک بوده ام و‬ ‫زحمات او را در تمام دوران مبارزه تا امروز دیده ام‪».‬‬ ‫ناطق نوری با بیان اینکه بنده پیشنهاد اقای هاش��می‬ ‫ب رای ریاست مرکز تحقیق��ات استراتژی��ک را نپذیرفتم‪ ،‬در‬ ‫عین حال ادامه داد‪« :‬بنده چند پیشنه��اد دیگر را نیز قبول‬ ‫نکردم اما وقتی بع��د از مرحوم حبیب��ی پیشنهاد عضویت‬ ‫در هیات موسس دانشگاه ازاد را به م��ن دادند دور از انصاف‬ ‫دانستم که بعد از چندین پیشنهاد این را نیز رد کنم‪ .‬بناب راین‬ ‫به عضویت هیات موسس دانشگاه ازاد درامدم‪».‬‬ ‫رئیس مجالس چه��ارم و پنجم سپ��س هنگامی که‬ ‫با خب رنگ��اران مواجه ش��د‪ ،‬سخنان خود مبنی ب��ر ارادت به‬ ‫هاشم ی رفسنجانی را تکرار کرد‪ .‬او در عی ن حال در پاسخ به‬ ‫این سوال که ایا مستند «من روحانی هستم» را دیده اید یا نه‬ ‫از هرگونه پاسخگویی به این سوال خ��ودداری کرد و گفت‪:‬‬ ‫«من از ش��ما خبرنگاران عذرخواهی م ی کنم‪ .‬م ی دانید که‬ ‫من مصاحبه نم ی کنم‪».‬ناطق نوری درباره تصمیم گیری ب رای‬ ‫شرکت در انتخابات مجلس نیز اظهارنظر کرد؛ انجاکه گفت‪:‬‬ ‫«هنوز در این باره تصمیمی نگرفته ام‪ ».‬در فاصله کوتاهی از‬ ‫این اظهارات اما محمدرضا باهنر که مشی سیاسی نزدیکی‬ ‫نسبت به ناطق نوری دارد و این روزها به عنوان دبیرکل جبهه‬ ‫پیروان خط امام و رهبری به فعالی ت های تشکیالتی مشغول‬ ‫است‪ ،‬از عدم حضور قطعی ناطق نوری در انتخابات مجلس‬ ‫دهم خبر داد‪.‬‬ ‫باهن��ر با تمجی��د از ش��خصیت سیاس��ی عل ی اکبر‬ ‫ناطق نوری در خص��وص احتم��ال حض��ور او در انتخابات‬ ‫مجلس اینده چنین گفت‪« :‬با وجود اینکه اقای ناطق سن ما‬ ‫را دارد‪ ،‬هنوز هم معتقدم که ایشان یک ذهنیت خوبی است؛‬ ‫به همین دلیل به صورت پ راکن��ده بارها و بارها با اقای ناطق‬ ‫صحبت کردیم‪ .‬اینکه حاال اخی را کاری ویژه کرده باشد‪ ،‬خی ر! و‬ ‫در مجموع هم پاسخ اقای ناطق هنوز هم تغییر نکرده است‬ ‫و م ی گوید من هیچ احس��اس تکلیفی نم ی کنم؛ چه زمان‬ ‫ریاست جمهوری‪ ،‬چ��ه زمان مجلس و‪ ...‬احس��اس تکلیف‬ ‫نم ی کنم ‪».‬‬ ‫برئیس مجلس همچنین روایتی از مذاکرات برخی‬ ‫نای ‬ ‫اصولگرایان با ناطق نوری در خصوص انتخابات مجلس دهم‬ ‫گوی�ا ناطق ن�وری دیگ�ر نمیخواهد س�کوت‬ ‫سیاسی خود را ادامه دهد‪ .‬او هر چند همچنان بر‬ ‫طبلدوریازرسانههامیکوبد‪ ،‬اماتالشم ی کند‬ ‫باحضوردرمحافلمختلفسیاسی‪،‬دیدگاههای‬ ‫سیاسی خود را با جامعه در میان بگذارد‬ ‫ممکن است مسیر سیاسی علی الریجانی را تغییر دهد؛ چه ‬ ‫انکه با حضور ناطق نوری در انتخابات مجلس دهم‪ ،‬تمرکز‬ ‫جریان اعتدالی منتسب به حسن روحانی متوجه ناطق نوری‬ ‫م ی شود و اوست که محور ائتالف اعتدالیون قرار م ی گیرد‪.‬‬ ‫در اینجا نیز م ی توان دو سناریوی متفاوت در خصوص‬ ‫وضعیت علی الریجانی در انتخابات مجلس دهم متصور بود؛‬ ‫یا ناطق م ی اید و علی الریجانی بار دیگر از قم نامزد انتخابات‬ ‫م ی شود یا اینکه ناطق نم ی اید و الریجانی با روند فعلی که در‬ ‫حمایت از دولت در پیش گرفته گزینه اول سرلیستی ائتالف‬ ‫انتخاباتی اعتدالیون خواهد بود‪.‬‬ ‫البته در این می��ان نباید نق��ش اصالح طلبان معتدل‬ ‫را نادی��ده گرفت؛ جریانی ک��ه تمایل فراوانی ب��رای ائتالف‬ ‫انتخاباتی با حامیان دول��ت اعتدال��ی دارد‪ .‬هرچند حامیان‬ ‫اصالح طلب حس��ن روحانی در مجلس نهم علی الریجانی‬ ‫را مطلوب ترین گزینه ب رای ریاست مجل��س م ی دانند اما ایا‬ ‫او م ی تواند نماین��ده این جریان در انتخاب��ات مجلس دهم‬ ‫نیز باشد؟‬ ‫راست سنتی و راست مدرن به هم می رسند؟‬ ‫محمدرضا باهنر قاطعانه از عدم حضور علی‬ ‫اکب�ر ناطقن�وری در انتخاب�ات مجلس دهم‬ ‫سخن میگوید‪ « :‬اقای ناطق نوری میگویند‬ ‫من نمی ایم‪».‬‬ ‫را نیز بیان کرد؛ انجا که گفت‪« :‬سوال کردیم که ایا م ی ایید‬ ‫یا نم ی ایید؟ پاسخ اقای ناطق نوری هی��چ تغییری نکرد و تا‬ ‫انجایی که من اطالع دارم‪ ،‬این است که اقای ناطق م ی گویند‬ ‫«من نم ی ایم‪ ».‬اینکه در اینده چه اتفاقی م ی افتد نم ی دانم‪،‬‬ ‫خب در عالم سیاست ممکن اس��ت هر اتفاقی بیفتد ولی تا‬ ‫االن که من خبر دارم‪ ،‬اقای ناطق نوری قانع نیست و اصال قرار‬ ‫نیست ب رای انتخابات مجلس بیاید‪».‬‬ ‫مساله دیگری که ناطق نوری پی رامون ان به اظهارنظر‬ ‫پرداخت‪ ،‬همایش دلواپس��ان بود؛ همایشی ک��ه در انتقاد از‬ ‫سیاست هسته ای دولت یازدهم و از سوی منتقدان اصولگرای‬ ‫توافقنامه ژنو برگزار ش��د‪ .‬رئی س دفت��ر بازرسی رهبر معظم‬ ‫انقالب با تاکید بر اینکه ول ی امر مسلمین شخصیتی اجرایی‪،‬‬ ‫مسلط و هوشمند هستند‪ ،‬اعالم کرد که هی چ گونه دلواپسی‬ ‫ندارد‪ « :‬ملت ای ران ‪ 35‬سال تحریم و هشت سال دفاع مقدس‬ ‫را با سربلندی پشت سر گذاشت‪ ،‬اکنون نیز با داشتن اعتقادات‬ ‫دینی و تبعیت از رهبر اگ��اه و فرزانه کشور‪ ،‬چرا باید دلواپس‬ ‫باشیم؟» او که در جلسه شورای اداری استان لرستان حضور‬ ‫یافته بود‪ ،‬حمایت همه جانبه و منطقی از تیم مذاکره کننده‬ ‫هسته ای در شرایط فعلی را امری مهم و بسیار ضروری دانست‬ ‫و از جوسازی و حاشی ه افرینی برخی افراد که به دنبال تضعیف‬ ‫تیم مذاکره هسته ای کشور هستند انتقاد کرد‪.‬‬ ‫اظهاراتی از این دست از سوی ش��یخ اصولگرا حاکی از‬ ‫ان است که ناطق نوری به دنبال حضوری جدی تر در صحنه‬ ‫سیاست است و گویا قصد دارد که از پشت پرده سیاست خارج‬ ‫شود و در عرصه عمومی نقش جدی تری ایفا نماید‪.‬‬ ‫الریجانی چه می کند؟‬ ‫حضور این روزهای ناطق ن��وری در عرصه سیاست اما‬ ‫از میانه دهه هفتاد تاکنون که راست مدرن ساز جدایی از‬ ‫راست سنتی را کوک کرد‪ ،‬حاال نشانه هایی از پیوند مجدد این‬ ‫دو جریان دیده می شود‪.‬‬ ‫حاال جریان راست سنتی که چهره با سابقه ای همچون‬ ‫علی اکبر ناطق نوری و چهره نوگرایی همچون علی الریجانی‬ ‫ان را نمایندگی م ی کنند از همیشه ب��ه جریان راست مدرن‬ ‫کتر شده است؛ جریانی که اگرچه هاشمی رفسنجانی‬ ‫نزدی ‬ ‫پدر معن��وی ان است اما امروز حس��ن روحان��ی را به عنوان‬ ‫پرچمدار خود راهی کارگزار سیاست کرده است‪.‬‬ ‫دیگر سخن انکه حس��ن روحانی که زمانی در اردوگاه‬ ‫راست سنتی بود ح��اال نماینده رسمی راست مدرن ش��ده و‬ ‫اکنون در فاصله کمتر از دو سال ت��ا انتخابات مجلس دهم‬ ‫م ی خواهد پیوندی دوب��اره با یاران سابق برق��رار کند‪ .‬اگر او‬ ‫در مجلس چهارم و پنجم در کنار علی اکبر ناطق نوری می‬ ‫نشس��ت و در قامت نایب رئیس او را یاری م ی کرد‪ ،‬اما گویا‬ ‫اکنون ممکن است معادالت به سمتی پیش برود که حسن‬ ‫روحانی در کنار علی اکبر ناطق نوری به عنوان رئیس مجلس‬ ‫قرار گیرد‪ .‬در این میان اما روحانی و متحدان سیاسی اش در‬ ‫دولت نم ی خواهند علی الریجانی را از عرصه سیاست حذف‬ ‫کنند‪ ،‬چه انکه او دیرزمانی است که یار و همراه ناطق نوری‬ ‫و حس��ن روحانی بوده و البته مهمتر از ان‪ ،‬کمک شایانی به‬ ‫دولت اعتدالگرای روحانی کرده است و شایسته نیست که او‬ ‫را با رفتارهای متعارف سیاسی کنار بگذارند‪.‬‬ ‫از دیگر س��و‪ ،‬جریان کارگزاران – ب��ه مثابه نماد راست‬ ‫مدرن – به دنب��ال گزینه ای مطلوب ب��رای ریاست مجلس‬ ‫است و ب��رای این منظور کدام گزین��ه م ی تواند بهتر از علی‬ ‫اکبر ناطق نوری باش��د؟ او دیر زمانی است که رابطه نزدیک‬ ‫و صمیمانه ای با حسن روحانی دارد و البته حضور او‪ ،‬موجب‬ ‫خروج الریجانی از رقابت های انتخاباتی م ی شود‪ .‬روحانی و‬ ‫یدانند که الریجانی به واسطه مشی سیاسی خود‪ ،‬با‬ ‫یارانش م ‬ ‫اصولگرای باسابقه ای همچون ناطق نوری رقابت نخ واهد کرد‪.‬‬ ‫بدین ترتیب هم ائتالف راست سنتی و راست مدرن محقق‬ ‫م ی ش��ود و هم اینکه جریان اعتدال به پیروزی در انتخابات‬ ‫مجلس دهم نزدیک م ی شود‪.‬‬ ‫این سناریو اما در صورت غیبت ناطق نوری در انتخابات‬ ‫شکل دیگری به خود م ی گیرد‪ ،‬به طوری که علی الریجانی‬ ‫نماین��ده راست سنتی در ائت�لاف با راست مدرن م ی ش��ود‬ ‫و ناطق نوری نیز مح��ور ائتالف این دو جری��ان خواهد بود‪.‬‬ ‫بدین ترتیب‪ ،‬راست سنتی به لطف ائتالف با راست مدرن به‬ ‫بیشترین قدرت خود در عرصه سیاست از زمان پایان مجلس‬ ‫پنجم دست خواهد یافت‪ .‬اما تمام ای��ن حرف وحدیث ها به‬ ‫پاسخ یک سوال بستگی دارد‪« :‬ناطق م ی اید؟»‬ ‫مجلس‬ ‫ریاستالریجانی‬ ‫برای دولت بهتر است‬ ‫گفت وگوی مثلث با سیدرمضان شجاعی کیاسری‬ ‫مجلس هستید‪ ،‬هفته اینده قرار است انتخابات‬ ‫هیات رئیس�ه برگزار ش�ود‪ ،‬فض�ای رقابت ها را‬ ‫چگونه ارزیابی م ی کنید؟‬ ‫امید کرمانی ها‬ ‫خبرنگار‬ ‫فکر نم ی کنم تغیی رات جدیدی داشته باشد‪.‬‬ ‫به نظر شما عملکرد هیات رئیسه مجلس در‬ ‫سالی که گذشت چه نقاط قوت و ضعفی داشت؟‬ ‫یعنی معتقدید ترکیب کنونی هیات رئیسه تغییر‬ ‫نم ی کند؟‬ ‫انتقاداتی به عملکرد هیات رئیسه وارد است‪.‬‬ ‫خیر‪ ،‬همین ترکیب حفظ م ی شود‪.‬‬ ‫این انتقادات را در چه موضوعاتی م ی دانید؟‬ ‫خیلی سماجت م ی شود که نماینده ها از سواالت‬ ‫خود از وزرا منصرف ش��وند‪ .‬درست است که این کار با نیت‬ ‫تعامل بیشتر می��ان دولت و مجلس انجام م ی ش��ود ولی‬ ‫ایی ن نامه چنین مجوزی را به هیات رئیس��ه مجلس نداده‬ ‫اس��ت‪ .‬نماینده ح��ق دارد درباره موضوعات کش��ور از وزیر‬ ‫مربوطه س��وال کند بناب رای��ن زی��اده روی در منتفی کردن‬ ‫سواالت نتیجه معکوس خواهد داش��ت و حت��ی روی کار‬ ‫دولت اثر منفی م ی گذارد‪.‬‬ ‫هیات رئیس�ه ‪ 12‬نفری نه�اد قانونگذاری از یک‬ ‫رئیس‪ ،‬دو نایب رئیس‪ ،‬س�ه ناظر و ش�ش دبیر‬ ‫تشکیل م ی ش�ود‪ ،‬بر همین اساس اگر تغییری‬ ‫محتمل باش�د در کدام سطح یا س�طوح اتفاق‬ ‫م ی افتد؟‬ ‫اگر هم تغییری باش��د در سطح دبی ران و ناظ ران‬ ‫انجام م ی شود‪.‬‬ ‫درب�اره انش�قاق در فراکس�یون اصولگرای�ان‬ ‫رهروان والیت و ش�کل گیری فراکسیون اعتدال‬ ‫صحب ت هایی شنیده م ی شود‪ ،‬به نظر شما این‬ ‫مس�اله بر معادالت انتخابات هیات رئیس�ه اثر‬ ‫م ی گذارد یا خیر؟‬ ‫س�فرهای خارجی میان همه نمایندگان مجلس‬ ‫توزیع عادالنه شده است؟‬ ‫اعتراضاتی در این باره وجود دارد و من هم شنیدم‪.‬‬ ‫غیر از این دو م�ورد‪ ،‬موضوع دیگ�ری هم وجود‬ ‫دارد که جزو نقاط ضعف هیات رئیسه به حساب‬ ‫بیاید؟‬ ‫االن موضوعی به ذهنم نم ی رسد‪.‬‬ ‫در س�الی ک�ه گذش�ت باتوج�ه ب�ه انتخاب�ات‬ ‫ریاس�ت جمهوری‪ ،‬بررس�ی دو الیح�ه بودج�ه‪،‬‬ ‫برگ�زاری اجلاس بی ن المجال�س اسلامی و‬ ‫مراس�م تحلیف و رای اعتماد ب�ه وزرا نقاط قوت‬ ‫هیات رئیسه را چه م ی دانید؟‬ ‫به نظرم باید حق��وق نمایندگ��ان را به رسمیت‬ ‫بشناسند‪ ،‬هیات رئیس��ه مدیر جلس��ه علنی است بناب راین‬ ‫مجوز این را ندارد که حقوق نماینده را سلب کند‪.‬‬ ‫شما در جریان تحرکات و معادالت سیاسی داخل‬ ‫این کاه�ش س�همیه فراکس�یون اصولگرایان‬ ‫ره�روان والیت به چه س�متی خواه�د رفت؟ ایا‬ ‫فراکسیون اصولگرایان از کاهش نفع م ی برد یا‬ ‫فراکسیون اعتدال؟‬ ‫البت��ه پی ش بین��ی م ی کنم تغیی��ر خیلی جدی‬ ‫نیس��ت اما اگر اتفاق بیفتد به سمت فراکس��یون اعتدال‬ ‫م ی رود‪.‬‬ ‫در انتخابات هیات رئیس�ه سال گذشته سهمیه‬ ‫فراکسیون اصولگرایان صددرصد افزایش داشت‬ ‫ب ه عبارت دیگر سال نخست فقط محمد دهقان‬ ‫از ان فراکسیون به جمع اعضای هیات رئیسه راه‬ ‫یافت‪ ،‬س�ال دوم نیز ضرغام صادقی جای جواد‬ ‫جهانگیرزاده را گرفت‪ ،‬بر همین اس�اس برخی‬ ‫امسال پی ش بینی م ی کنند که تعداد سهمیه این‬ ‫فراکسیون حتی به پنج نفر هم برسد؟‬ ‫بعی��د م ی دانم تعداد اعضای این فراکس��یون در‬ ‫جمع اعضای هیات رئیسه مجلس بیشتر از دو نفر شود‪.‬‬ ‫با تفاس�یر یادش�ده رقاب�ت پیش رو می�ان دو‬ ‫فراکس�یون اصولگرایان و فراکسیون رهروان را‬ ‫خیلی جدی نم ی بینید؟‬ ‫خیر‪ ،‬جدی نخواهد بود‪.‬‬ ‫اق�ای ش�جاعی کیاس�ری! اتفاقات�ی در داخل‬ ‫مجلس در حال وقوع اس�ت‪ ،‬برخ�ی دلخوری ها‬ ‫میان اعضای فراکس�یون رهروان از نحوه اداره‬ ‫این فراکسیون وجود دارد و این مساله ای نیست‬ ‫که قابل کتمان باش�د‪ ،‬چون دقیقا فراکس�یون‬ ‫اعت�دال در اعت�راض و انتق�اد ب�ه مش�ی اداره‬ ‫فراکس�یون رهروان م ی خواهد اعالم موجودیت‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫انتظ�ار داری�د س�ال این�ده چ�ه بُع�دی از کار‬ ‫هیات رئیسه تقویت شود؟‬ ‫احتماال سهمیه فراکسیون اصولگرایان رهروان‬ ‫والیت را در ترکیب اعضای هیات رئیسه کاهش م ی دهد‪.‬‬ ‫سیاست‬ ‫در مجموع عملک��رد هیات رئیس��ه را باتوجه به‬ ‫موارد یادشده مثبت ارزیابی م ی کنم‪.‬‬ ‫‪2‬‬ ‫سید رمضان شجاعی کیاسری‪ ،‬نایب رئیس‬ ‫سابق فراکس�یون رهروان والیت با وجود ان که‬ ‫معتقد است انتقاداتی نسبت به عملکرد هیات‬ ‫رئیسه مجلس وارد اس�ت اما در عین حال می‬ ‫گوید این ترکیب در سال سوم مجلس نهم نیز‬ ‫حفظ خواهد شد‪ .‬او همچنین به خب رنگار مثلث‬ ‫گفته است که ائتالف اصالح طلبان و اصولگرایان‬ ‫تنها با حضور علی اکبر ناطق نوری متصور است‬ ‫و فرد دیگری نمی تواند چنین ائتالفی را ایجاد‬ ‫کند‪ .‬شجاعی کیاس�ری همچنین ابراز عقیده‬ ‫میکند که با نامزدی ناطق نوری‪ ،‬علی الریجانی‬ ‫وارد عرصه انتخابات نمی شود اما در عین حال‬ ‫حداد ع�ادل یک�ی از اضالع انتخاب�ات مجلس‬ ‫خواهد بود‪.‬‬ ‫تاثیر دارد اما موثر نخواهد بود‪.‬‬ ‫این تاثیر به نفع فراکسیون اصولگرایان رهروان‬ ‫والیت خواهد بود یا به ضرر ان؟ به عبارت دیگر‬ ‫س�همی ه اش را در اعضای هیات رئیس�ه تقویت‬ ‫م ی کند یا کاهش م ی دهد؟‬ ‫‪49‬‬ ‫مجلس‬ ‫کند‪ ،‬به نظر ش�ما چنین انش�قاقی بر انتخابات‬ ‫مجلس اینده ‪ -‬که زمس�تان ‪ 94‬برگزار م ی شود‬ ‫‪ -‬اثرگذار است یا خیر؟‬ ‫خیر‪ ،‬تاثیرگذار نخواهد بود‪ .‬چون فراکسیون های‬ ‫داخل مجلس در فضای سیاسی بی��رون نهاد قانونگذاری‬ ‫نقشی ندارند‪ .‬تصمیم گیری های انها موثر بر نحوه بررسی‬ ‫طرح ها و لوایح و سوال یا استیضاح وزراست‪.‬‬ ‫از این نظر ش�ما درس�ت م ی فرمایید اما شاهد‬ ‫هس�تیم اقای محمدرضا باهن�ر انتقاداتی را به‬ ‫نحوه اداره فراکس�یون ره�روان دارد و ب ه نوعی‬ ‫انتظار داش�ت وقت�ی رئیس مجلس نم ی ش�ود‬ ‫و معاونت نظ�ارت را نیز واگ�ذار م ی کند‪ ،‬حداقل‬ ‫رئیس فراکس�یون اکثریت مجلس باشد اما در‬ ‫چنین جایگاهی قرار نگرف�ت‪ ،‬از این جهت اگر‬ ‫ش�خصی ت های تاثیرگ�ذار مثل اق�ای باهنر در‬ ‫موضع انتقاد به وضعیت موجود ق�رار بگیرند یا‬ ‫مانن�د اقای مطه�ری از رهروان جدا ش�وند و در‬ ‫ترکیب اعضای هیات موسس فراکسیون اعتدال‬ ‫حضور پیدا کنند‪ ،‬روی معادالت انتخابات مجلس‬ ‫اثرگذار نخواهد بود؟‬ ‫قطعا م ی گویم بر انتخابات مجلس اثر ندارد چون‬ ‫همین اقایانی که نام برده ش��د همه در یک لیست جبهه‬ ‫اصولگرایان فعالیت خواهند کرد‪ .‬حاال وقتی کسی موفق‬ ‫شد و به مجلس راه پیدا کرد ان زمان شاید هر فردی تشکیل‬ ‫فراکسیونی را لیدری کند‪ ،‬منتها در مجموع به نظر نم ی رسد‬ ‫فراکسیون هایی که امروز در مجلس هستند در خارج از نهاد‬ ‫قانونگذاری نیز همین تراز را حفظ کنند‪.‬‬ ‫اقای محمدرضا خاتمی چن�دی پیش صحبتی‬ ‫را مط�رح کرد ک�ه در انتخاب�ات این�ده مجلس‬ ‫اصالح طلب�ان و اصولگرای�ان معتدل فهرس�ت‬ ‫واحد م ی دهن�د‪ ،‬البته اق�ای عارف ه�م در قالب‬ ‫ش�ورای راهبری اصالحات چنین هدفی را دنبال‬ ‫م ی کند و با ش�خصی ت های مختلف سیاسی در‬ ‫حال رایزنی است‪ ،‬شما وقوع این اتفاق را چقدر‬ ‫محتمل م ی دانید؟‬ ‫شاید در مجموع فضا به این سمت برود که اقای‬ ‫ناطق در راس این فهرست ق��رار بگیرد به عبارت دیگر اگر‬ ‫اقای ناطق نوری وارد میدان انتخابات مجلس ش��ود قطعا‬ ‫حلقه اصولگرای��ان معتدل و اصالح طلب��ان میانه رو گرد او‬ ‫ش��کل م ی گیرد‪ ،‬ولی بعید به نظر م ی رسد که اقای ناطق‬ ‫نوری بپذیرد که نامزد دهمین دوره انتخابات مجلس شورای‬ ‫اسالم ی شود‪.‬‬ ‫یعنی ش�ما معتقدید اگر اقای ناطق نوری نامزد‬ ‫شود این ائتالف شکل م ی گیرد‪ ،‬اما در اصل بعید‬ ‫به نظر م ی رسد اقای ناطق نامزدی در انتخابات‬ ‫مجلس شورای اسالمی را بپذیرد؟‬ ‫بله‪ ،‬همین طور است‪ ،‬اگر اقای ناطق نوری نیاید‬ ‫ائتالفی می��ان اصالح طلبان و اصولگرای��ان معتدل نیز به‬ ‫وجود نخواهد امد‪.‬‬ ‫ای�ن اجماع غی�ر از اق�ای ناط�ق م ی تواند حول‬ ‫شخصیت دیگری شکل بگیرد؟‬ ‫سیاست‬ ‫‪50‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫خیر‪ ،‬در واقع ظرفیت و ش��رایط به نظر نم ی رسد‬ ‫در شخص دیگری قابل جمع باشد که بتواند اصالح طلبان‬ ‫میانه رو و اصولگرایان معتدل را گرد خود جمع کند‪.‬‬ ‫به فرض که امروز ثب ت ن�ام نامزدهای انتخابات‬ ‫مجلس به پایان رسید و اقای ناطق نیز در اخرین‬ ‫س�اعات پذیرفت که نام نویس�ی کن�د‪ ،‬در این‬ ‫صورت معادالت انتخابات به چه صورت م ی شود‪،‬‬ ‫چ�ه طی ف های�ی رقی�ب ائتلاف اصالح طلبان و‬ ‫اصولگرایان معتدل خواهند بود؟‬ ‫با این فرض سه جریان جدید مقابل یکدیگر قرار‬ ‫م ی گیرند‪ ،‬به عبارت بهتر جریان میانه روهای دو جناح با دو‬ ‫جریان افراطی اصالح طلب و اصولگرا رقابت خواهد کرد‪.‬‬ ‫مجلس ش�ود‪ ،‬اقای الریجانی نیز به این عرصه‬ ‫ورود م ی کند؟‬ ‫قطعا ائتالف اعتدال اکثریت کرس ی های مجلس‬ ‫را به دست م ی اورد و معتقدم دولت اقای دکتر روحانی نیز با‬ ‫این طیف اعتدالگرا همراهی م ی کند‪ ،‬بناب راین ضمن اداره‬ ‫مجلس ظرفیت تعاملی خوبی هم می��ان قوای مجریه و‬ ‫مقننه به وجود خواهد امد‪.‬‬ ‫اقای حدادعادل چه کار خواهد کرد؟‬ ‫در این س�ه ضلع رقابت�ی غلبه با ک�دام جریان‬ ‫خواهد بود؟‬ ‫در چنین اوضاعی اقای ع�ارف م ی پذیرد که ذیل‬ ‫ریاست اقای ناطق نوری در مجلس قرار بگیرد؟‬ ‫اگر اقای ناطق نوری نباشد‪ ،‬اقای دکتر عارف این‬ ‫ش��رایط را ندارد که به عنوان معتدل ائتالف میانه روهای دو‬ ‫جریان را لیدری کند چون او معاون اول دولت اقای خاتمی‬ ‫ بود و طبیعتا ج��زو اصالح طلبان ناب و خالص محس��وب‬ ‫م ی ش��ود‪ .‬بعید م ی دانم اصولگرایان و حتی اصالح طلبان‬ ‫اعتدالی به سمت او بروند‪ ،‬پ��س او ب رای قرار گرفتن در این‬ ‫ائتالف راهی جز پذیرش ریاست و مدیریت اقای ناطق ندارد‪.‬‬ ‫اگ�ر اقای ناط�ق نام�زد دهمی�ن دوره انتخابات‬ ‫مجلس ش�ورای اسالمی نش�ود‪ ،‬ارایش عرصه‬ ‫رقابت به چه صورت خواهد شد؟‬ ‫به همین صورت که اکنون است‪ .‬اصولگراها دو‬ ‫جریان مقابل یکدیگر و اصالح طلبان نیز دو جریان مقابل‬ ‫یکدیگر را شکل خواهند داد‪.‬‬ ‫یعنی رقابت چهارضلعی خواهد شد؟‬ ‫بله‪ ،‬یک رقابت چهارضلعی را شاهد خواهیم بود‬ ‫که دولت هم این وسط نقش اعتدالی خود را ایفا م ی کند اما‬ ‫به نظر م ی رسد اگر به همین صورت عمل کند سهم زیادی‬ ‫در مجلس اینده نخواهد داشت‪.‬‬ ‫اگر چهارضلعی ش�ود غلبه با ک�دام ضلع خواهد‬ ‫بود؟‬ ‫معتق��دم در ای��ن حالت هی��چ ک��دام از اضالع‬ ‫اکثریت مطلقی در مجلس نخواهند داشت‪ ،‬البته نیروهای‬ ‫اصالح طلب بیشت��ری به مجل��س راه پی��دا م ی کنند‪ ،‬اما‬ ‫اگر اصولگراها و اصالح طلبان معت��دل در مجلس بتوانند‬ ‫یک وفاقی میان خ��ود ایجاد کنند به نظ��رم دوباره فردی‬ ‫از اصولگرایان اعتدالگرا بر کرسی نه��اد قانونگذاری تکیه‬ ‫خواهد زد‪.‬‬ ‫پس ش�ما معتقدی�د در نبود اقای ناط�ق نوری‪،‬‬ ‫اگر رقابتی برای ریاس�ت مجلس می�ان اقایان‬ ‫الریجانی و عارف شکل بگیرد‪ ،‬برنده این رقابت‬ ‫اقای الریجانی است؟‬ ‫معتقدم ب رای دولت ه��م بهتر این است که اقای‬ ‫الریجانی رئیس ش��ود‪ ،‬چ��ون اگر اصالح طلب��ان ریاست‬ ‫مجل��س را به دس��ت بگیرند قطع��ا با دول��ت وارد چالش‬ ‫م ی ش��وند و حتی ش��اید به عبور از دولت و شخص اقای‬ ‫روحانی بیندیشند تا بتوانند همه اهداف خود را محقق کنند‪،‬‬ ‫بناب راین اقای الریجانی در مجلس اینده نیز دوباره م ی تواند‬ ‫رئیس شود‪.‬‬ ‫در صورتی ک�ه اقای ناطق نوری نام�زد انتخابات‬ ‫معتقدم برای دولت هم بهتر این اس�ت‬ ‫که اق�ای الریجان�ی رئیس ش�ود‪ ،‬چون‬ ‫اگ�ر اصالح طلبان ریاس�ت مجلس را به‬ ‫دس�ت بگیرند قطعا با دولت وارد چالش‬ ‫می ش�وند و حتی ش�اید به عبور از دولت‬ ‫و ش�خص اقای روحان�ی بیندیش�ند تا‬ ‫بتوانند همه اهداف خ�ود را محقق کنند‪،‬‬ ‫بنابراین اقای الریجانی در مجلس اینده‬ ‫نیز دوباره می تواند رئیس شود‬ ‫به نظرم اگر اقای ناطق بیاید دیگر اقای الریجانی‬ ‫نامزد انتخابات مجلس اینده نم ی شود‪.‬‬ ‫در هر ش��رایطی چه اقای ناطق نوری بیاید و چه‬ ‫نیاید اقای حدادعادل نامزد انتخابات مجلس اینده م ی شود‬ ‫و بخشی از جریان اصولگرایی را راهبری م ی کند‪.‬‬ ‫پ�س ب�ه نظ�ر ش�ما در حال�ت س�ه ضلعی یا‬ ‫چهارضلعی رقابت اق�ای حدادعادل یک بخش‬ ‫از اصولگرایان را راهبری م ی کند؟‬ ‫بله‪ ،‬ان دسته از اصولگرایان��ی که مخالف دولت‬ ‫اق��ای روحانی هس��تند یا انتق��اد جدی ب��ه سیاست ها یا‬ ‫عملکردهای دولت یازدهم دارند‪ ،‬پشت سر اقای حدادعادل‬ ‫قرار م ی گیرند‪ ،‬البته شخص اقای حدادعادل چنین رویکردی‬ ‫ندارد‪ ،‬منتها این طیف منتقد پشت سر او قرار م ی گیرد چون‬ ‫غیر از اقای حداد شخصیت کاریزمای دیگری ندارند‪.‬‬ ‫در واق�ع هم�ان سلایقی ک�ه در فراکس�یون‬ ‫اصولگرایان مجلس به ریاست اقای حدادعادل‬ ‫جمع شدند‪ ،‬در انتخابات با هم ائتالف م ی کنند؟‬ ‫بله‪ ،‬هی��چ وقت فکر نم ی کردی��م اقای رسایی و‬ ‫اقای زاکانی در یک مجموعه ق��رار گیرند چون انها مقابل‬ ‫هم بودند‪.‬‬ ‫در مجلس هشتم را م ی فرمایید؟‬ ‫بله‪.‬‬ ‫در چه موضوعاتی با هم اختالفی داشتند؟‬ ‫اف��رادی همچون اق��ای زاکانی و اق��ای توکلی‬ ‫مخالف جدی دولت احمدی نژاد بودند اما امثال اقای رسایی‬ ‫به طور مطل��ق از دولت های نهم و ده��م حمایت م ی کرد؛‬ ‫منتها سر بعضی از موضوعات در مجلس نهم با هم تفاهم‬ ‫کردند و نقطه اشتراکشان هم اقای حدادعادل بود‪.‬‬ ‫اگر رقابت سه ضلعی یا چهارضلعی شود‪ ،‬سهم‬ ‫این ائتالف سیاسی از کرس ی های مجلس اینده‬ ‫چقدر خواهد بود؟‬ ‫در هر دو حال��ت کرس ی های کم��ی را به دست‬ ‫خواهند اورد‪ .‬در کل معتقدم افراط گری��ان در هر دو جریان‬ ‫اصولگرای��ی و اصالح طلبی ش��انس کمی ب��رای ورود به‬ ‫مجلس اینده خواهند داشت‪.‬‬ ‫ائتالف منتقدان یا مخالفان دولت روحانی امروز‬ ‫در مجلس نهم فراکسیونی با ‪ 100‬عضو دارند‪،‬‬ ‫به نظر شما در مجلس اینده تعداد اعضای این‬ ‫فراکسیون چند نفر خواهد بود؟‬ ‫حتما کمتر خواهند بود و فراکسیون با حدود ‪50‬‬ ‫عضو تشکیل خواهد داد‪.‬‬ ‫این اتفاق را متاثر از چه عاملی م ی دانید‪ ،‬عملکرد‬ ‫این ائتالف یا تغییر ذائقه سیاس�ی مردم بعد از‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری ‪92‬؟‬ ‫هر دو عامل موثر است‪ .‬انها امروز هم با بهانه های‬ ‫خیلی واهی وقت مجلس را م ی گیرند و درصدد فضاسازی و‬ ‫زیر سوال بردن کارهای دولت هستند‪ ،‬حال انکه این کارها‬ ‫بر تصمیم گیری های مردم در انتخابات پیش رو اثر منفی‬ ‫م ی گذارد‪.‬‬ ‫اق�ای ش�جاعی کیاس�ری! ش�ما در انتخابات‬ ‫مجل�س نه�م حض�ور داش�تید‪ ،‬در ان رقاب�ت‬ ‫سیاس�ی جبهه متحد اصولگرای�ان با محوریت‬ ‫جبهه پی�روان خط ام�ام و رهب�ری و ایثارگران و‬ ‫رهپویان شکل گرفت‪ ،‬با وجود دعوت های مکرر‪،‬‬ ‫پایداری وارد این ائتالف نشد اما بعد از انتخابات‬ ‫تحولخواه�ان (ایثارگ�ران و رهپوی�ان) از جبهه‬ ‫پیروان جدا ش�دند و همراه با پایداری از ریاست‬ ‫اقای حدادعادل حمای�ت کردند‪ ،‬در مقابل جبهه‬ ‫مجلس‬ ‫پیروان حام ی اقای الریجانی شد؛ حاال اگر اقای‬ ‫ناطق ن�وری کاندیدا نش�ود‪ ،‬ای�ا انگی�زه رقابت‬ ‫دوقطب�ی اصولگرای�ان و اصالح طلب�ان عام�ل‬ ‫نزدیکی اصولگرایان معتدل و منتقد م ی شود‪ ،‬به‬ ‫طوری که هر دو سلیقه در یک ائتالف قرار گیرند؟‬ ‫ب��ه چن��د دلی��ل احتم��ال ای��ن اتفاق ه��ر روز‬ ‫که م ی گذرد ضعی ف تر م ی ش��ود؛ نخس��ت انک��ه مرحوم‬ ‫عسگراوالدی محور شکل گیری این تجمعات و ائتالف ها‬ ‫بود که به نظر م ی رسد بعد از وفات او فرد دیگری این خالء‬ ‫را پر نکرده است‪ ،‬دوم انک��ه اختالف نظر میان جریان های‬ ‫اصولگ��را عمق پی��دا کرده و بعی��د م ی دان��م اصولگرایان‬ ‫معتدل و نیروه��ای جبهه پای��داری بتوانن��د در انتخابات‬ ‫مجلس اینده ب��ا هم کن��ار بیایند که در ی��ک تشکیالت‬ ‫ق��رار بگیرند‪ .‬منتها م��ن پیشنهاد م ی دهم ک��ه باتوجه به‬ ‫تالش و تحرک بس��یار زی��اد اصالح طلبان ب رای کس��ب‬ ‫کرس ی های مجلس اینده‪ ،‬شخصی ت های اصولگرا همچون‬ ‫اقایان ناطق ن��وری‪ ،‬الریجانی‪ ،‬والیتی‪،‬‬ ‫حدادعادل ی��ا هر ش��خص دیگری که‬ ‫ب رای انتخابات مجلس برنامه دارد با هم‬ ‫اجماع کنند چون اگر ای��ن اجماع اتفاق‬ ‫بیفتد‪ ،‬موفقی��ت اصولگرایان در رقابت‬ ‫سیاسی پیش رو تضمین م ی شود اما با‬ ‫این وجود یاداور م ی شود بسترهای این‬ ‫وفاق هنوز فراهم نیست‪.‬‬ ‫اصالحات هیچ اقدام تشکیالتی انجام نم ی دهد‬ ‫و هرک�س ه�م از نیروه�ای ای�ن جری�ان نامزد‬ ‫ش�ود فردی تصمی�م گرفت�ه و نبای�د از تابلوی‬ ‫اصالح طلبی اس�تفاده کند‪ ،‬بر همین اساس اگر‬ ‫ائتالفی میان اعتدالی�ون دو جناح تحت راهبری‬ ‫اقای ناطق نوری شکل بگیرد‪ ،‬واکنش طیف تندرو‬ ‫اصالحات چه خواهد بود‪ ،‬ای�ا همچون انتخابات‬ ‫ریاس�ت جمهوری س�کوت م ی کند یا همچون‬ ‫انتخاب�ات مجلس نه�م در مق�ام تخریب این‬ ‫ائتالف بر م ی اید؟‬ ‫پی ش بینی من ان است که طیف تندرو ظرفیت‬ ‫و امکان بازس��ازی تشکیالتی همچون ح��زب مشارکت و‬ ‫سازمان مجاهدین انقالب را حتما نخواهند داشت اما با یک‬ ‫تابلو یا عنوان نامعلومی ب��رای مقابله با ائتالف اقای ناطق‬ ‫برنامه ریزی انتخاباتی م ی کنند اما بعید م ی دانم به توفیقی‬ ‫دست پیدا کنند‪.‬‬ ‫یعنی تلاش م ی کنن�د ک�ه ائتلاف اعتدالیون‬ ‫اصولگرا و اصالح طلب را تضعیف کنند؟‬ ‫چ��ون اقای هاش��م ی و اقای‬ ‫ناطق قرابت های فکری با هم دارند‪.‬‬ ‫براساس صحب ت های شما‪ ،‬اصالح طلبان تندرو‬ ‫تشکیل مجلس دهم به ریاست ناطق نوری را به‬ ‫زیان خود م ی دانند؟‬ ‫شباهت هایی با هم در حوزه تصمیم گیری های‬ ‫سیاسی دارند‪.‬‬ ‫ش�ما گفتید اقای عارف این ق�در ظرفیت ندارد‬ ‫که همچون اقای ناط�ق اصولگرایان معتدل گرد‬ ‫او جمع ش�وند‪ ،‬ایا اقای الریجانی از این جایگاه‬ ‫برخوردار اس�ت ک�ه اصالح طلبان معت�دل را به‬ ‫طرف خود جلب کند؟‬ ‫اصولگرای��ان و اصالح طلبان معت��دل همچون‬ ‫کارگزاران حتما به عارف «نه» م ی گوین��د اما در مقابل به‬ ‫ائتالفی با محوریت اقای الریجانی‪ ،‬حتما «بله» م ی گویند‪.‬‬ ‫یعن�ی اصالح طلب�ان معت�دل پشت س�ر اقای‬ ‫الریجانی قرار م ی گیرند؟‬ ‫بله‪ ،‬البته اقبال انها ب��ه الریجانی به ان پررنگی‬ ‫که اگر اقای ناطق نوری نامزد شود‪ ،‬نخواهد بود ولی کال در‬ ‫فضای عدم نامزدی اقای ناطق‪ ،‬راغب به تشکیل این ائتالف‬ ‫با محوریت اقای الریجانی هستند‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫ام�ا ی�ک دی�دگاه ای�ن اس�ت ک�ه م ی گوی�د‬ ‫اصالح طلبان تندرو سعی دارند با سکوت مقابل‬ ‫ریاس�ت اق�ای ناطق نوری ب�ر مجل�س‪ ،‬فضای‬ ‫سیاسی کشور را به نفع خودش�ان تغییر دهند‬ ‫اما شما این تحلیل را رد م ی کنید و م ی گویید انها‬ ‫ریاست اقای ناطق نوری را بر نم ی تابند؟‬ ‫در ای�ن ص�ورت اق�ای الریجان�ی‬ ‫م ی تواند جایگزین اقای ناطق شود؟‬ ‫سیاست‬ ‫تا االن درباره تحوالت و ارایش گروه های اصولگرا‬ ‫در انتخابات مجل�س صحبت کردیم‪ ،‬در جریان‬ ‫اصالحات چه اتفاقاتی م ی افتد؟‬ ‫بله‪ ،‬انها دنبال ان هستند که اقای عارف را رئیس‬ ‫مجلس کنند تا بتوانند از اقای روحانی نیز بگذرند‪.‬‬ ‫ش�ما در انتخابات مجلس نهم حضور داشتید‪،‬‬ ‫اصالح طلب�ان تن�درو اعلام کردند ک�ه جریان‬ ‫بله‪ ،‬حتما چنین رویه ای را دنبال م ی کنند‪.‬‬ ‫چرا چنین اشتیاقی برای نامزدی اقای ناطق نوری‬ ‫دارند؟‬ ‫این طور به نظر م ی رسد‪.‬‬ ‫اینها طبیعتا ائتالف هماهنگی را به راهبری اقای‬ ‫حدادعادل با نام اصولگرایان شکل م ی دهند و تحت عنوان‬ ‫این تابلو وارد انتخابات م ی شوند‪.‬‬ ‫اگر اقای ناطق نوری نامزد شود و معتدالن دو جناح‬ ‫را گرد خود بیاورد‪ ،‬حتم��ا اصالح طلبان تندرو و اصولگرایان‬ ‫منتقد ساز جداگانه ای را کوک م ی کنند‪.‬‬ ‫یعنی کارگزاران یکی از گروه های مش�وق اصلی‬ ‫حضور اق�ای ناطق ن�وری در انتخاب�ات مجلس‬ ‫خواهد بود؟‬ ‫اگر اقای ناطق نوری نامزد انتخابات‬ ‫مجل�س نش�ود‪ ،‬کارگ�زاران تالش‬ ‫م ی کند ک�ه جایگاه اق�ای الریجانی‬ ‫را تقویت کند ت�ا او محوریت ائتالف‬ ‫اصالح طلب�ان و اصولگرایان معتدل‬ ‫را برعهده گیرد؟‬ ‫بله‪ ،‬چون اینها قطعا به روحانی اکتفا نم ی کنند و‬ ‫بعد از در اختیار گرفتن اکثریت کرس ی های مجلس‪ ،‬عبور از‬ ‫روحانی را در دستورکار خود قرار م ی دهند‪.‬‬ ‫بله‪ ،‬همین طور م ی شود‪.‬‬ ‫م ی شوند‪.‬‬ ‫حتم��ا انه��ا در جریان اق��ای ناطق ن��وری حل‬ ‫اصالح طلبان تندرو و افراطی‬ ‫در دوره دولت اصالحات ب��ه برنامه ها و‬ ‫ارمان های حزب کارگزاران هجمه کردند‪.‬‬ ‫براساس گفته اعضای حزب کارگزاران‪،‬‬ ‫افراطیون اصالحات حق اقای هاشمی‬ ‫ را در انتخاب��ات مجلس ش��شم ضایع‬ ‫کردند و ط��وری ارای مردم را ش��مردند‬ ‫که اقای هاشمی سی و یکم شد‪ ،‬حتی‬ ‫به همین هم اکتف��ا نکردند و به او لقب‬ ‫عالیجناب سرخ پوش دادن��د؛ از طرفی‬ ‫اصولگرایان افراطی نیز اقای هاش��می‬ ‫ را رقیب خ��ود م ی دانس��تند‪ ،‬بناب راین با‬ ‫او مشکل سیاسی داشتند‪ .‬کارگزاران با‬ ‫تحلیل چنین فضایی ترجیح م ی دهد تا‬ ‫در رقابت پیش رو موقعیت جبهه اعتدال‬ ‫را با راهبری اقای ناطق نوری تقویت کند‪.‬‬ ‫فراکس��یون اصولگرای��ان‬ ‫مجلس نهم ترکیبی از نیروهای جبهه‬ ‫پای��داری و رهپویان و ایثارگ��ران است‬ ‫که همه انه��ا در انتخاب��ات از ظرفیت‬ ‫اجتماعی خود استفاده م ی کنند‪.‬‬ ‫جبهه پیروان خط امام و رهبری نیز جدا لیس�ت‬ ‫خواهد داد؟‬ ‫کارگزاران چ�ه کار خواهد کرد‪ ،‬چه نس�بتی را با‬ ‫ائتالف اعتدالیون دو جناح تعریف م ی کند؟‬ ‫کارگزاران چه نفعی از ریاس�ت اقای‬ ‫ناطق نوری م ی برد؟‬ ‫ش�ما گفتی�د چنی�ن اجماعی‬ ‫می�ان هم�ه ش�خصی ت های‬ ‫اصولگرا – که ب�رای انتخابات‬ ‫مجلس این�ده برنام�ه دارند‪-‬‬ ‫ش�کل نم ی گی�رد‪ ،‬از طرف�ی‬ ‫هم برایت�ان قاب�ل توج�ه بود‬ ‫که اقایان رس�ایی و زاکانی در‬ ‫مجلس نهم در یک فراکسیون‬ ‫قرار گرفتند‪ ،‬بر همین اس�اس‬ ‫ای�ا دو گرای�ش اصولگرای�ی‬ ‫(پایداری و ایثارگران) که منتقد‬ ‫دول�ت روحان�ی هس�تند در‬ ‫رقابت سیاسی پیش رو با هم‬ ‫ائتالف م ی کنند یا انها هر کدام‬ ‫فهرست جداگانه م ی دهند؟‬ ‫منظورم این بود که جداگانه از‬ ‫ظرفیت اجتماع ی شان استفاده م ی کنند یا با هم‬ ‫ائتالف خواهند کرد؟‬ ‫ریاست اقای ناطق نوری ب��ر مجلس نفعی ب رای‬ ‫اصالح طلبان افراطی ندارد چون حداقل فضای تحرک را نیز‬ ‫از انها م ی گیرد‪ ،‬یعنی انها مجبور ب��ه مخالفت با تشکیل‬ ‫ائت�لاف اعتدالگرایان دو جریان م ی ش��وند چ��ون با امدن‬ ‫اقای ناطق خواسته های افراطیون اصالح طلب تحقق پیدا‬ ‫نم ی کند چون برنامه های شان نقش بر اب م ی شود‪.‬‬ ‫‪51‬‬ ‫بمب خبری یا فهرست بدهکاران‬ ‫اقتصاد‬ ‫یکی از جلوه های خلق و خ��وی ای رانیان در فیس بوک و دیگر ش��بکه های‬ ‫اجتماعی‪ ،‬الیک کردن ب ی تامل است‪ .‬کافی است یک خبر جذاب باشد تا صرف نظر‬ ‫از راستی یا ناراستی ان‪ ،‬به یک بمب خبری تبدیل شود‪ .‬همچنان که نشر فهرست‬ ‫قدیم ی بدهکاران بانکی در یکی از خبرگزاری ها‪ ،‬به عنوان منش��ا تمام بحران های‬ ‫اقتصادی سال های اخیر مورد توجه قرار گرفت‪.‬‬ ‫بدهکاربانکیبودن‬ ‫یک مزیت شده است‬ ‫احمد حاتمی یزد مدیر باسابقه بانکی‬ ‫بده ی های معوق بانکی کامال غیرقابل اجتناب اس��ت و‬ ‫در این بین تفاوت زیادی بین بخش های مولد و تولیدی‬ ‫با بخش های غیرمولد وجود ن��دارد‪ .‬دو دلیل اصلی برای‬ ‫افزایش حجم بده ی ه��ای معوق وج��ود دارد؛ دلیل اول‬ ‫ش��رایط تورم ی و نرخ سود بانکی اس��ت‪ .‬در شرایطی که‬ ‫نرخ تورم بیش از نرخ سود است‪ ،‬هیچ بدهکاری انگیزه ای‬ ‫ب��رای بازپرداخت بده ی های خود ندارد‪ .‬اصوال نرخ س��ود‬ ‫قرار اس��ت یک جریمه برای بدهکار باشد تا مجبور شود‬ ‫سریع تر بدهی خود را تسویه کند اما در شرایطی که نرخ‬ ‫تورم بیش از نرخ سود باشد عمال نرخ سود واقعی بانک ها‬ ‫منفی است‪ .‬مثال ش��ما م ی توانید با ان پول زمین یا طال‬ ‫بخرید که با نرخ تورم قیمت انها هم افزایش پیدا م ی کند‪.‬‬ ‫در این شرایط طبیعی است که هر قدر برای پرداخت پول‬ ‫بانک معطل کنید در حال س��ود بردن هس��تید و زمانی‬ ‫که با قدرت قانون��ی این بدهی وصول م ی ش��ود‪ ،‬عمال‬ ‫ارزش پول از میان رفته است‪ .‬همین عامل اول به نوعی‬ ‫بده ی ها را به سمت فعالی ت های غیرمولد سوق م ی دهد‪.‬‬ ‫فعالی ت های غیرتولی��دی و تجاری معموال ب��ا نرخ تورم‬ ‫اقتصادی همراه تر هس��تند‪ ،‬به همین دلی��ل زمانی که‬ ‫پولی از بانک وام گرفته اید و باید ان پول را بعد از چند ماه‬ ‫بازگردانید‪ ،‬احتمال اینکه این پول را به سمت فعالی ت های‬ ‫تجاری ببرید‪ ،‬بیشتر است‪ .‬در حالت عادی نسبت معوقات‬ ‫بانکی باید برابر با نس��بت فعالی ت های تج��اری با تمام‬ ‫بخش های اقتصاد باشد اما عمال بانک نیز نسبت به نوع‬ ‫فعالیت دیدگاهی دارد‪ .‬یک مدی��ر بانکی ترجیح م ی دهد‬ ‫تسهیالت به سمتی برود که س��ریع تر به سود برسد و در‬ ‫شرایط فعلی اقتصاد فعالی ت های تجاری سریع تر به سود‬ ‫م ی رسند و م ی توانند پول بانک را پس دهند‪ .‬اصوال زمانی‬ ‫بدهی به بانک یک عمل قبیح ب��ود و فعاالن اقتصادی‬ ‫س��عی م ی کردند از بدهی دوری کنند اما اکنون بدهی به‬ ‫یک مزیت برای فعال اقتصادی تبدیل ش��ده است که از‬ ‫طریق ان م ی تواند به سود سرشار برسد‪.‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫‪52‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫بحث شما ب ر اساس مکانیزم های اقتصادی بود‬ ‫اما رواب�ط رانتی چق�در در این پدی�ده تاثیرگذار‬ ‫بوده است؟‬ ‫فراز جبلی‬ ‫خبرنگار‬ ‫بحث را از ریشه معوقات بانکی شروع کنیم‪ .‬ایا‬ ‫مکانیزم اقتصادی فعلی که باعث رشد معوقات‬ ‫بانکی ش�ده خود عامل�ی برای افزایش بیش�تر‬ ‫معوقات در بخش های غیرمولد بوده است؟‬ ‫همان طورکه در سوال خود گفتید مکانیزم های‬ ‫اقتصادی و ش��رایطی که در حال حاضر در جامعه وجود‬ ‫دارد‪ ،‬اقتصاد را به س��متی س��وق داده اس��ت که افزایش‬ ‫دقیقا عامل دوم معوقات بانکی به همین موضوع‬ ‫بازم ی گردد و من ان را نفوذ در سیس��تم بانکی م ی دانم‪ .‬اگر‬ ‫به عنوان یک ف��رد عادی به بانک مراجع��ه کنید م ی بینید‬ ‫که دریافت وام مشکالت بس��یار زیادی دارد‪ .‬همان طور که‬ ‫در س��وال قبل گفتم دریافت وام به یک مزیت تبدیل شده‬ ‫است‪ ،‬پس هرکس توان الب ی کردن بیش��تری دارد‪ ،‬طبیعتا‬ ‫وام بیش��تری دریافت م ی کند‪ .‬ب رای مثال برخی نمایندگان‬ ‫به یک عامل فشار ب رای دریافت وام در حوزه های انتخاباتی‬ ‫خود تبدیل شده اند و دائما به بانک ها فشار م ی اورند که ب رای‬ ‫طرح هایی که فعاالن اقتصادی در منطقه خود م ی خواهند‬ ‫اجرا کنند وام بپردازند‪.‬‬ ‫مشکل از اینجا نش��ات م ی گیرد که وقتی در شرایط‬ ‫رانتی قدرت باالتر موجب دریافت وام م ی شود‪ ،‬پس گرفتن‬ ‫این وام هم طبیعتا با مش��کالتی همراه خواهد بود‪ .‬در واقع‬ ‫وام گیرنده مشاهده م ی کند که به خاطر ارتباط با یک قدرت‬ ‫موفق به دریافت وام شده است و نگه داشتن این وام به وی‬ ‫سودی سرشار م ی رساند‪ ،‬پس طبیعی است که پول بانک را با‬ ‫اتکا به همان قدرتی که پول را با کمک ان گرفته‪ ،‬پس ندهد‪.‬‬ ‫چگون�ه م ی ت�وان ب�ا سیاس�ت مان�ع ج�ذب‬ ‫تس�هیالت در بخش های غیرمولد مانند داللی‬ ‫اقتصاد‬ ‫گامی مهمدرسرزمینتاریکی‬ ‫لیستمحرمانهاحمدی نژاداز‬ ‫فارس نیوز سر دراورد‬ ‫شد؟‬ ‫دیدگاه شما به بخشی که ان را داللی م ی خوانید‬ ‫اشتباه است‪ .‬در ادبیات اقتصادی تصور بر این است که داللی‬ ‫فعالیتی غیرمفید است که به اقتصاد س��ود نم ی رساند اما‬ ‫واقعیت این اس��ت که اگر این بخش س��ودی ب رای اقتصاد‬ ‫نداشت اصوال شکل نم ی گرفت‪ .‬اگر داللی نبود کانال های‬ ‫توزیع شکل نم ی گرفت و مسیر انتقال کاال از تولیدکننده به‬ ‫مصرف کننده با مشکالت زیادی همراه بود‪ .‬مشکل در جایی‬ ‫اس��ت که این فعالی ت ها انحصاری باشد و سود غیرمتعارف‬ ‫به خود اختصاص دهند وگرنه مشکل اساسی در این بخش‬ ‫نیست و اصوال هر زمان س��عی شده است جلوی این کار به‬ ‫صورت دستوری گرفته شود نتایج زیانبارتر بوده است‪ .‬ب رای‬ ‫مثال زمانی سعی ش��د اژان س های هواپیمایی حذف شود و‬ ‫بلیت هواپیما مستقیم به مردم ارائه شود‪ .‬نتیجه این شده بود‬ ‫که مردم از نیمه شب مجبور بودند جلوی شرکت هواپیمایی‬ ‫صف بکشند تا بلیت مورد نظرشان را تهیه کنند‪.‬‬ ‫س�اختار بانک ه�ای ای�ران چق�در در ایج�اد‬ ‫بده ی ه�ای مع�وق و ج�ذب ان ب�ه بخش های‬ ‫غیرتولیدی نقش داشته است؟‬ ‫واقعیت این است که س��اختار بانک های ایران‬ ‫صرفا اقتصادی ‪ -‬تجاری نیس��ت‪ .‬بزرگترین مشکل این‬ ‫اس��ت که مدیرعامل بانک در ایران حت��ی در بانک های‬ ‫خصوصی خود س��هامدار نیس��ت و به دلیل س��هامدار‬ ‫نبودن عالقه ای به فعالیت تجاری ندارد‪ .‬وزیر‪ ،‬مدیرعامل‬ ‫بانک را تعیی��ن م ی کند و ای��ن مدیر مجب��ور به پیروی‬ ‫از سیاس��ت های مدیران باالدس��تی خود است‪ .‬از سویی‬ ‫دیگر در مجامع عمومی بس��یار به ندرت شاهد هستیم‬ ‫که بپرس��ند چرا بدهی معوق ایجاد شده است‪ .‬در نظامی‬ ‫که اصوال سیستم بانکی چه در سطح مدیر چه در سطح‬ ‫س��هامدار عمده دولتی است طبیعتا دس��تورات مقامات‬ ‫شغلاینبدهکارانچیست؟‬ ‫برقوفوالدبیشت رین‬ ‫بدهی معوق بانکی را دارند‬ ‫‪1‬‬ ‫معوقات بانکی در چند سال گذشته‬ ‫یک�ی از بزرگتری�ن چالش ه�ا ب�رای مدیران‬ ‫اقتصادی دولت بوده است‪ .‬اعالم رقم ‪ 80‬هزار‬ ‫میلیارد توم�ان بدهی معوق ب�ه بانک ها به‬ ‫اندازه کافی تکان دهنده ب�ود اما حال برخی‬ ‫کارشناس�ان و مس�ئوالن این ادع�ا را مطرح‬ ‫م ی کنند که بخش بزرگی از ای�ن معوقات به‬ ‫بخش های غیرمول�د اقتصاد تخصیص یافته‬ ‫اس�ت‪ .‬برای بررس�ی این موضوع‪ ،‬ب ه س�راغ‬ ‫یکی از مدیران کهن�ه کار بانکی یعنی احمد‬ ‫حاتم ی یزد رفتیم‪ .‬وی در سوابق خود ریاست‬ ‫هیات مدی�ره و مدیرعاملی بان�ک صادرات‪،‬‬ ‫ریاس�ت هیات مدی�ره و مدیرعامل�ی بانک‬ ‫تجارت‪ ،‬عضویت در هیات مدیره بانک ایران‬ ‫و اروپا و عضویت هیات مدیره بانک صنعت و‬ ‫معدن را دارد‪ .‬وی که عضو انجمن حسابداران‬ ‫خبره انگلستان اس�ت‪ ،‬تاکید داشت که این‬ ‫مس�اله از یک س�و جنبه اقتص�ادی دارد و‬ ‫مکانیزم اقتصادی باعث این پدیده شده و از‬ ‫سوی دیگر ساختار رانتی اقتصاد ما را به این‬ ‫سمت سوق داده است‪.‬‬ ‫جای خالی فهرست وزیران بدهکار‬ ‫بدهی وزارت نیرو به سازندگان تجهی زات برقی بیش از ‪ 6‬میلیارد دالر است‬ ‫مهدی خاکی فیروز‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫‪2‬‬ ‫دولتی در بانک اجرا م ی شود که به ان پرداختیم‪ .‬اتفاقاتی‬ ‫که ب رای افرادی مثل جهرمی و خاوری رخ داد دقیقا همین‬ ‫بود و انها دستورات را اجرا کرده بودند‪.‬‬ ‫راه برون رف�ت از ش�رایط فعلی از دیدگاه ش�ما‬ ‫چیست؟‬ ‫تنها راه حل در این شراط واگذاری واقعی بانک ها به‬ ‫ی است‪ .‬در حال حاضر همه چیز دست دولت‬ ‫بخش خصوص ‬ ‫است اما در عین حال نظارت ها و محدودیت های دولت نیز‬ ‫وجود ندارد‪ .‬در قانون اساسی اقتصاد را در سه بخش تعریف‬ ‫کرده اند‪ :‬دولتی‪ ،‬تعاونی و خصوصی‪ .‬اما بخش چهارم ی در‬ ‫اقتصاد ای ران شکل گرفته است که بخش عمومی غیردولتی‬ ‫نامیده م ی شود‪ .‬بنیادها و صندوق های مختلف در این بخش‬ ‫قرار م ی گیرند که نه خصوصی هس��تند و نه تحت نظارت‬ ‫دولت و عمال از بخش دولتی بزرگتر و تاثیرگذارتر شده اند‪ .‬اگر‬ ‫مش��کل فقط با دولت یا بخش خصوصی بود راه حل بسیار‬ ‫ساده بود اما در خصوص این نهادها مشکل پیچیده تر است‪.‬‬ ‫با این تفاسیر ایا احتمال کاهش معوقات بانکی‬ ‫در دولت یازدهم وجود دارد؟‬ ‫یک راه حل پی��ش روی دولت یازده��م ترویج و‬ ‫استفاده از قانون ورشکستگی است‪ .‬در حال حاضر در ای ران‬ ‫قانون ورشکستگی بسیار خوبی وجود دارد‪ ،‬اما در عمل این‬ ‫قانون اجرا نم ی ش��ود‪ .‬در صورتی که این قان��ون قابل اجرا‬ ‫شود طبیعتا بسیاری به جای اینکه خود را درگیر مشکالت‬ ‫معوقات کنند اعالم ورشکس��تگی م ی کنند و با این کار هم‬ ‫شرکت خود را حفظ م ی کنند و هم وضعیت اقتصادی ب رای‬ ‫انها روشن تر خواهد بود‪ .‬ب رای مثال شرکت خودروسازی کیا‬ ‫چند سال پیش اعالم ورشکستگی کرد اما تولید این شرکت‬ ‫هیچ گاه متوقف نش��د‪ .‬یکی از س��دهای پیش روی اجرای‬ ‫قانون ورشکستگی مسائل فرهنگی و همچنین اطالعات‬ ‫اندک مردم است‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫واقعیت این است که از زمانی که در سال ‪ 1385‬و به‬ ‫صورت دستوری نرخ سود بانکی کاهش یافت‪ ،‬عده ای سود‬ ‫خود را در اخذ وام های کالن دیدند‪ ،‬ب ی انکه برنامه ای ب رای‬ ‫پرداخت به موقع اقساط ان در ذهن شان باشد‪ .‬پایی ن تر بودن‬ ‫نرخ سود بانکی نسبت به تورم‪ ،‬این امید را در انها ایجاد کرد‬ ‫که هرچه دیرتر بدهی بانکی خود را بپردازند‪ ،‬سود بیشتری‬ ‫نصی ب شان م ی شود‪ .‬این در حالی است که دولت در تعیین‬ ‫هر دو شاخص موثر بر رانتخواری این افراد‪ ،‬یعنی نرخ سود‬ ‫بانکی و نرخ تورم‪ ،‬قدرت تعیی ن کننده و بلکه یکه تاز دارد‪.‬‬ ‫این روزها بده��کاران بانکی ک��ه گروه های مختلفی‬ ‫هس��تند‪ ،‬همگی به عنوان عامل ب ی انضباط��ی مالی مورد‬ ‫مواخذه و س��رزنش افکار عمومی قرار م ی گیرند ولی کمتر‬ ‫کس��ی بانیان انحراف اقتصاد ای ران به چنی��ن وضعیتی را‬ ‫مواخذه م ی کند‪ .‬وزیر اقتصاد وقت که تاکید زیادی بر کاهش‬ ‫دستوری نرخ س��ود بانکی داشت‪ ،‬یعنی داوود دانش جعفری‬ ‫این روزها در کسوت یک منتقد ناکام ی های اقتصادی دوران‬ ‫حکمرانی محمود احمدی نژاد ظاهر م ی ش��ود؛ در حالی که‬ ‫در روزگاری نه چندان دور‪ ،‬او بود که به تحریک فردی به نام‬ ‫ هادی غنیم ی فرد‪ ،‬رئیس وقت خانه صنعت و معدن بر طبل‬ ‫کاهش نرخ سود بانکی م ی کوبید‪ .‬ایا این دو نم ی خواهند با‬ ‫مشاهده بدهی صد هزار میلیارد تومانی به بانک ها که نتیجه‬ ‫ان محدودیت شدید بانک ها در پرداخت وام به تولیدکنندگان‬ ‫است‪ ،‬از کرده خود اب راز تاسف کنند؟‬ ‫اقتصاد‬ ‫نگاهی به فهرس��ت بدهکاران بانکی که هشت‬ ‫س��ال در جیب محمود احمدی نژاد خاک خورد تا سرانجام‬ ‫به صورت غیررسمی از سوی خبرگزاری فارس منتشر شود‪،‬‬ ‫نش��ان م ی دهد که بخش عمده ای از بده��کاران بانکی را‬ ‫موسس��ه ها و ش��رکت های دولتی یا وابس��ته به نهادهای‬ ‫عمومی مانند نیروی انتظامی‪ ،‬استان قدس رضوی‪ ،‬استان‬ ‫حضرت عبدالعظیم‪ ،‬استانه حضرت معصومه (س) و بنیاد‬ ‫مستضعفان تشکیل م ی دهد‪.‬‬ ‫با این حال برخی اشخاص حقیقی نیز در این فهرست‬ ‫جای دارند که انها را م ی توان به دو گروه فرصت طلب و بازنده‬ ‫تقسیم کرد‪ .‬بازندگان کسانی هستند که بسیار بیش از بدهی‬ ‫بانکی خود از دولت یا وزارتخانه های دولتی طلب دارند‪ .‬از یک‬ ‫سو بابت بدهی بانکی یا بدهی به سازمان خصوص ی سازی‬ ‫ب رای انها احضاریه م ی رود و ممنوع الخروج م ی شوند و حتی‬ ‫در جدیدترین گام‪ ،‬ابروی انها به عنوان یک فعال اقتصادی‬ ‫نیز به بازی گرفته م ی شود‪ ،‬این در حالی است که انها بابت‬ ‫مطالبات چند ده میلی��اردی خ��ود از وزارتخانه هایی مانند‬ ‫نیرو و مسکن و شهرسازی نه تنها سودی نم ی گیرند‪ ،‬بلکه‬ ‫چشم اندازی از تس��ویه کوتاه مدت این بده ی ها را نیز پیش‬ ‫روی خود نم ی بینند‪.‬‬ ‫البته بخش دومی از این بدهکاران را افراد فرصت طلبی‬ ‫تش��کیل م ی دهد که از روند غیرکاشناسی خصوص ی سازی‬ ‫در بورس‪ ،‬سود بردند‪ .‬این افراد با س��رمایه اولیه اندک و وام‬ ‫سنگین‪ ،‬سهام ش��رکت های س��ودده در بخش هایی مانند‬ ‫پتروشیمی و فوالد را خریده اند و تا زمانی که سودهای باالی‬ ‫‪ 70‬درصد را به دست م ی اورده اند‪ ،‬چیزی فراتر از اقساط متداول‬ ‫خود به بانک نپرداختند ولی همین که نوسان قیمت انها را‬ ‫متضرر کرده‪ ،‬اولین راه حل را بدحس��ابی به بانک دیدند‪ .‬اما‬ ‫چرا انها این بدحسابی را به رغم جریمه های سنگین بانکی‬ ‫تحمل م ی کنند؟‬ ‫بدهی مانراپارسال تسویهکردیم‬ ‫گفتوگوبامحمدفالحتیان‬ ‫از اعضای لیست‪ 112‬نفری‬ ‫‪53‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫افشاگرینیمه کاره‬ ‫فهرست ‪ 112‬نفری که جای فهرست ‪ 575‬نفره منتشر شد‬ ‫علی طجوزی‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫‪3‬‬ ‫مطالبات معوق بانکی طی سال های اخیر به یکی‬ ‫از معضالت بزرگ اقتصاد‪ ،‬تولید و نظام بانکی کش��ور تبدیل‬ ‫شده اس��ت‪ .‬مطالباتی که با رشدی س��رطان وار از هفت هزار‬ ‫میلیاردتومان در سال ‪ 84‬به ‪ 80‬هزار میلیارد تومان در سال ‪92‬‬ ‫رسید‪ .‬غده ای بدخیم که این روزها بر گلوی اقتصاد فشار م ی اورد‪.‬‬ ‫به گزارش «مثلث»‪ ،‬اسام ی ‪ 575‬نفر از بدهکاران بزرگ بانکی‬ ‫که در ‪ 8‬سال گذشته در جیب محمود احمدی نژاد بود حاال روی‬ ‫میز رئیس قوه قضائیه است‪ .‬این در حالی است تا کنون در این‬ ‫زمینه شفاف س��ازی رخ نداده و تنها منابع مطلع اقدام به اعالم‬ ‫می زان معوقات و تع داد بدهکاران بسنده کرده اند‪ .‬به عنوان مثال‬ ‫کمیجانی‪ ،‬قائم مقام بانک مرکزی در حاش��یه اخرین جلسه‬ ‫شورای گفت وگوی بخش خصوصی و دولت تنها به اعالم این‬ ‫خبر بسنده کرد و گفت‪ ۱۷۳« :‬بدهکار حقیقی و حقوقی باالی‬ ‫‪ ۵۰‬میلیارد تومان و ‪ ۶۱‬بدهکار حقیق��ی و حقوقی هم باالی‬ ‫‪ ۱۰۰‬میلیارد تومان به سیستم بانکی بدهی دارند‪.‬‬ ‫» می زان معوقات بانکی در کش��ور مورد مناقشه‬ ‫بسیاری از مسئوالن است و تاکنون امار مختلفی‬ ‫از این معوقات ارائه ش��ده که بین ‪ 75‬تا ‪ 100‬هزار‬ ‫میلیارد تومان در نوسان است‪.‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫‪54‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫منشا معوقات بانکی‬ ‫معرف��ی و کارگروهی در ای��ن بانک برای پیگی��ری و وصول‬ ‫مطالبات معوق تشکیل شده تا رقم مطالبات معوق در کشورمان‬ ‫به حد استانداردهای بی ن المللی برسد‪.‬‬ ‫در همین رابطه ول ی اهلل سیف‪ ،‬رئیس کل بانک مرکزی‬ ‫اخی را بر ضرورت تسریع در وصول مطالبات معوق بانکی تاکید‬ ‫کرده و گفته اس��ت‪« :‬بازگش��ت س��رمایه هایی که به صورت‬ ‫تسهیالت اعطایی واگذار شده است‪ ،‬موجب مثبت شدن روند‬ ‫فعالی ت های اقتصادی کشور و س��اماندهی صورت های مالی‬ ‫نظام بانکی م ی ش��ود‪ ».‬در این میان اما بخ��ش تولید نقش‬ ‫چندانی در مطالب��ات معوق ندارد به طوری ک��ه وزیر صنعت‪،‬‬ ‫معدن و تجارت گفته اس��ت‪ ،‬تنها حدود ‪ 15‬ت��ا ‪ 20‬درصد این‬ ‫معوقات به تولید مربوط است‪ .‬در همین رابطه رئیس کمیسیون‬ ‫سرمایه گذاری اتاق تعاون مرکزی نیز گفته است‪« :‬ب راساس امار‬ ‫می زان معوقات بانکی مبلغی حدود ‪ ۷۵‬هزار میلیارد تومان است‬ ‫که از این می زان فقط ‪ 14/5‬درصد مربوط به تولید است‪ ».‬در این‬ ‫میان ‪ ،‬کارشناس��ان م ی گویند که خود بانک ها نیز در افزایش‬ ‫این معوقات نقش دارند و تمای��ل بانک ها به پرداخت وام های‬ ‫میلیاردی‪ ،‬معوقات بس��یاری را روی دستش��ان گذاشته است‪.‬‬ ‫بانک های خصوصی از مطالبات معوق است‪.‬‬ ‫بانک قرض الحسنه مهر ایران‪ :‬امار مطالبات معوق‬ ‫این بانک ‪ 15‬میلیارد و ‪ 200‬میلیون تومان اعالم شده است‪ .‬هر‬ ‫چند مطالبات معوق این بانک رقم قابل توجهی نسبت به سایر‬ ‫بانک ها نیست‪ ،‬اما نسبت به تسهیالت قرض الحسنه حدود‬ ‫پنج تا ‪ 10‬میلیون تومان در گردش است‪ .‬مطالبات این بانک در‬ ‫نوع خود حائزاهمیت است‪.‬‬ ‫بانک کشاورزی‪ :‬رقم مطالبات معوق این بانک پنج هزار‬ ‫میلیارد تومان اعالم شده است‪.‬‬ ‫بانک ملی‪ :‬همچنین منابع رس��می در بانک ملی رقم‬ ‫مطالبات معوق این بانک را ‪ 13‬هزار میلیارد تومان اعالم کردند‪.‬‬ ‫بانک س�په‪ :‬مطالبات معوق این بانک سه هزار و ‪400‬‬ ‫میلیارد تومان اعالم شده است‪.‬‬ ‫معوقات بانک های خصوصی‬ ‫اما س��هم هر ی��ک از بانک های خصوص��ی از ‪22‬هزار‬ ‫میلیارد تومان مطالبات معوق این بخش تا اذر ماه سال جاری‬ ‫چقدر است؟ بیش از هفت هزار و ‪ 357‬میلیارد تومان مطالبات‬ ‫معوق خصوص ی ها متعلق به بانک پارسیان است‪ .‬پس از این‬ ‫بانک‪ ،‬بانک پاسارگاد یک هزار و ‪ 800‬میلیارد تومان مطالبات‬ ‫سررسید گذش��ته‪ ،‬معوق و مش��کوک الوصول دارد‪ .‬همچنین‬ ‫موسسه توس��عه نیز هرچند به لحاظ ابعاد با سایر بانک های‬ ‫خصوصی تفاوت دارد اما در بخ��ش مطالبات غی ر جاری دارای‬ ‫س��هم قابل توجهی اس��ت و دارای ‪ 460‬میلیارد‬ ‫تومان مطالبات معوق اس��ت‪ .‬بانک دی نیز دارای‬ ‫یکصد و ‪ 37‬میلیارد تومان‪ ،‬بانک شهر دارای ‪240‬‬ ‫میلیارد تومان‪ ،‬بانک کارافرین دارای ‪ 779‬میلیارد‬ ‫تومان‪ ،‬بانک س��امان دارای ‪ 2739‬میلیارد تومان‪،‬‬ ‫بانک سرمایه یک هزار و ‪ 823‬میلیارد تومان‪ ،‬بانک‬ ‫س��ینا دارای یک هزارو ‪ 115‬میلیارد تومان‪ ،‬بانک‬ ‫گردشگری دارای‪ 133‬میلیارد تومان و بانک ق وامین‬ ‫‪ 186‬میلیارد تومان مطالبات معوق و مش��کوک‬ ‫الوصول است‪ .‬همچنین مطالبات بانک های انصار‬ ‫نیز به‪ 302‬میلیارد تومان‪ ،‬ایران زمین به‪ 132‬میلیارد‬ ‫تومان و اینده به ‪ 583‬میلیارد تومان رسیده است‪.‬‬ ‫مطالبات معوق بانکی در حال��ی به رقم ‪80‬‬ ‫هزار میلیارد تومان (اخبار غیررسمی‪100‬هزار میلیارد‬ ‫تومان) رسیده که چندی پیش اسحاق جهانگیری‪،‬‬ ‫معاون اول رئی س جمهوری منش��ا اصلی معوقات‬ ‫بانک��ی را طرح های زود ب��ازده اعالم ک��رد و گفت‪:‬‬ ‫«مطالبات معوق منشایی جز پرداخت تسهیالت‬ ‫ارسال لیست به بانک مرکزی‬ ‫بانک ها به طرح ها (طرح های زودب��ازده و ازاردهنده)‬ ‫اما به تازگی رئیس س��ازمان امور مالیاتی با‬ ‫ندارد‪ .‬اقتصاد کش��ور در این سال ها ش��اهد اجرای‬ ‫ارسال فهرستی ‪ 112‬نفره گامی مثبت برای وصول‬ ‫طرح های مختلفی ب رای ایجاد اشتغال بود از جمله‬ ‫مطالبات معوق برداش��ته اس��ت‪ .‬هرچند به نظر‬ ‫طرح هایزودبارهوعدمبازگشتبخشبزرگیازمنابع‬ ‫م ی رسد کافی نیست ولی همین گام کوچک هم‬ ‫بانکیاختصاصیافتهبهانهاکهنتیجه ایجزتشدید‬ ‫م ی تواند موثر باشد‪ .‬چرا که اعالم اسامی بدهکاران‬ ‫جهانگیری فهرست ‪ 575‬نفره بدهکاران بزرگ بانکی را نه به روزنام ه ها بلکه‬ ‫معوقات بانکی نداشته است‪ .‬اخی را نیز بانک مرکزی‬ ‫بزرگ بانکی و تاثیر روان��ی ان در جامعه م ی تواند‬ ‫نسبتبهوضعیتفزایندهمطالباتمعوقنظامبانکی‬ ‫فقط به قوه قضائیه ارائه داد‬ ‫نش��انه عزم دولت ب رای بازپ س گیری این حجم از‬ ‫هش��دارهای جدی را به بانک ها صادر کرده است‪».‬‬ ‫مطالبات باش��د‪ .‬به گزارش مثلث‪ ،‬اوایل اردیبهشت ماه سال‬ ‫به اعتقاد برخی از کارشناس��ان اقتصادی‪ ،‬رشد مطالبات معوق‬ ‫مطالبات معوق نظام بانکی ای ران تقریب��ا چهار ب رابر‪ ،‬مطالبات‬ ‫جاری فهرس��ت ‪ ۱۱۲‬نفره ای از بدهکاران بزرگ بانکی از سوی‬ ‫یکی از عوامل کلیدی ایجاد رکود اقتصادی است‪ .‬بر اساس این‬ ‫معوق ب ر اساس استانداردهای بی ن المللی است‪ ،‬نسبت مطالبات‬ ‫سازمای خصوص ی سازی به بانک مرکزی ارسال شده که طی‬ ‫معوق در ای ران در حال حاضر به ‪ 15/3‬درصد رسیده است‪ ،‬این در‬ ‫گزارش‪ ،‬پی ش تر بسیاری از فعاالن اقتصادی و سیاسی خواستار‬ ‫ان سازمان خصوص ی سازی خواستار محرومیت ‪ ۱۱۲‬شخص‬ ‫حالی است که این رقم ب ر اساس استانداردها و عرف بی ن المللی‬ ‫ی بدهکاران بانکی بودند‪ .‬هر چند احمدی نژاد بارها‬ ‫اعالم اسام ‬ ‫حقیقی و حقوقی از تسهیالت بانکی و تعهدات به علت بدهی‬ ‫اعالم کرد که لیست اسامی این افراد در جیب وی است اما هیچ‬ ‫و ش��اخ ص های عملکرد بین س��ه تا چهار درصد تس��هیالت‬ ‫به این سازمان شد‪ .‬در همین راستا محمدرحیم احمدوند‪ ،‬معاون‬ ‫گاه فرصت نشد که دس��ت در جیبش کند‪ .‬از سوی دیگر عدم‬ ‫اعطایی باید باشد‪ .‬ب راساس استانداردهای جهانی معوقات بیش‬ ‫وزیر اقتصاد و رئیس سازمان خصوص ی سازی گفت‪« :‬این افراد‬ ‫ی و اشخاص بدهکار‬ ‫اطالع رسانی دقیق و شفافیت در اعالم اسام ‬ ‫ازپنجدرصدتسهیالتبانکیبهعنوانریسکپرخطرمحسوب‬ ‫م ی ش��ود‪ ،‬به همین دلیل پیامدهای منفی مطالبات معوق به‬ ‫بدهکار و بدحساب‪ ،‬اهلیت مالی نداشته و مورد تایید نیستند‪.‬‬ ‫باعث شده در این زمینه همه با یک چوب رانده شوند‪ .‬در واقع‬ ‫قانون‪ ،‬داشتن هرگونه فعالیت بانک ها و مراکز مالی را با این افراد‬ ‫بین کسی که از این تسهیالت برای خرید ملک یا واسطه گری‬ ‫دغدغه نظام بانکی کشور تبدیل شده و تاثی رات منفی بر چرخه‬ ‫منع کرده و سیستم جامع بانک مرکزی از شکل گیری هرگونه‬ ‫منابع و مصارف بانک ها م ی گذارد؛ در عین حال ایجاد نقدینگی‬ ‫و دالل بازی استفاده کرده با کسی که ان را در مسیر تولید هزینه‬ ‫فعالیت و معامله ای میان تمامی بانک ها و این افراد جلوگیری‬ ‫کرده است در حال حاضر فرقی نیست‪.‬‬ ‫کاذب‪ ،‬کاهش ارزش پول ملی‪ ،‬ضایع شدن حقوق صاحبان سهام‬ ‫خواهد ک��رد‪ ».‬احمدون��د همچنین اظهار امی��دواری کرد که‬ ‫بانک ها و بنگاه های پولی و غیره از دیگ��ر اثار منفی مطالبات‬ ‫اخرین گزارش از مطالبات معوق برخی از بانک ها‬ ‫اقداماتی از این دست به قانون مند شدن روند پرداخت بده ی های‬ ‫معوق است‪.‬‬ ‫افراد و شرکت های بدهکار انجامیده و زمینه ساز نهادینه شدن‬ ‫اخرین امار (‪ )92/11/27‬از عملکرد پانزده بانک خصوصی‬ ‫اهتمام جدی برای وصول مطالبات‬ ‫فرهنگ خوش حسابی میان افراد و شرکت ها باشد‪ .‬وی افزود‪:‬‬ ‫نش��ان م ی دهد مطالبات معوق این بانک ها در اذرماه سال‪92‬‬ ‫«ارسال این لیس��ت ها رویه عادی س��ازمان خصوص ی سازی‬ ‫ب راین اساس وصول مطالبات معوق طی ماه ها اخیر و در‬ ‫به بی��ش از ‪ 22‬هزار میلیارد ریال م ی رس��د که در مقایس��ه با‬ ‫است‪ ».‬بر اساس این گزارش‪ ،‬نام شرکت های بزرگی همچون‬ ‫دولت جدید به عنوان یکی از ماموریت های ویژه بانک مرکزی‬ ‫رقم یکصد هزار میلیارد تومان نشان دهنده سهم ‪22‬درصدی‬ ‫اقتصاد‬ ‫سایپا‪ ،‬کشتی رانی جمهوری اسالمی ای ران‪ ،‬سرمایه گذاری غدیر‪،‬‬ ‫صندوق حمایت و بازنشستگی کارکنان فوالد‪ ،‬سرمایه گذاری‬ ‫اقتصاد نوین پارسیان‪ ،‬س��رمایه گذاری مهرگان‪ ،‬سرمایه گذاری‬ ‫هتل های پارس‪ ،‬ناج��ی پاس‪ ،‬بنیاد تعاون ناج��ا‪ ،‬صدرا و گروه‬ ‫صنعتی سدید در این فهرست دیده م ی شود‪.‬‬ ‫فهرس��ت ‪ ۱۱۲‬ش��خص حقیقی و حقوقی مح��روم از‬ ‫تسهیالت بانکی بدین شرح است‪:‬‬ ‫‪-1‬واگن سازی کوثر ‪ -2‬س��رمایه گذاری توسعه معادن‬ ‫وفلزات ‪ -3‬کش��تی رانی جمهوری اس�لامی ای ران ‪ -4‬عبداهلل‬ ‫یونس��ی ‪ -5‬توس��عه گس��تران ارمغان ‪ -6‬عب��اس صحت‬ ‫‪-7‬حمیدرضا راهدار ‪ -8‬خس��رو صحت ‪-9‬سایپا ‪ -10‬چنگیز‬ ‫ف��والدی ‪-11‬رحمان عل ی اکب��ری ‪ -12‬محمدرضا احس��انفر‬ ‫‪ -13‬سرمایه گذاری ملت ‪ -14‬مدیریت سرمایه گذاری ملت ‪-15‬‬ ‫فراورده های دریایی ارس‪ -16‬سرمایه گذاری امیرمنصور اریا‪-17‬‬ ‫محمد رستمی ‪ -18‬پویا ریل اسا ‪ -19‬شیما رشیدشمالی ‪-20‬‬ ‫سرمایه گذاری بی ن المللی مهندسین مشاور الر ‪ -21‬علیرضا‬ ‫اخگری ‪ -22‬نازنین اکمل ‪ -23‬یاسمن اکمل ‪-24‬تعاونی عام‬ ‫کاراوران ‪ -25‬سرمایه گذاری ترنیان سهم ‪ -26‬سرمایه گذاری‬ ‫سپهر ایرانیان کیش‪ -27‬بی ن المللی عمران رضوی‪-28‬تعاونی‬ ‫چندمنظوره همس��ایار ‪ -29‬احیاصنایع خ راسان ‪ -30‬اتحادیه‬ ‫مرکزی تعاون ی های روستایی و کش��اورزی ایران ‪ -31‬اتحادیه‬ ‫مرکزی تعاون ی های روستایی و کش��اورزی خوزستان ‪ -32‬رم‬ ‫پیشگام ‪ -33‬مهدی عظیم ی نژادان ‪ -34‬سه راب رضای ی پور‬ ‫‪-35‬اصغر پی��ران ‪ -36‬کیوان کامران نی��ا ‪ -37‬متالوژی پودر‬ ‫مش��هد ‪ -38‬علیرضا کوچک ی ایذه ‪ -39‬حسین حمزه ای ‪-40‬‬ ‫عب دالمحمد رازانی ‪-41‬مجید طالش ‪ -42‬محمدحسن یاوری‬ ‫‪-43‬مسعود اقای ی گرگانی ‪ -44‬فضل اهلل کامیاب ‪ -45‬سامان‬ ‫گس��تر ‪ -46‬رضا دانش ام��وز ‪-47‬هزاره جدید تج��ارت ‪-48‬‬ ‫سحرخی زان تجارت نوین ‪ -49‬صندوق حمایت و بازنشستگی‬ ‫کارکنان ف��والد ‪ -50‬س��رمایه گذاری اقتصاد نوین پارس��یان‬ ‫‪ -51‬شهریار پرویزی ‪ -52‬تولیدی بازرگانی بی ن المللی پویاغرب‬ ‫‪ -53‬سرمایه گذاری دزاب پویا ‪ -54‬ستاره منصوبی ‪ -55‬مرضیه‬ ‫رضای ی نظری ‪ -56‬بازرگانی تدارک کارامد پویا ابریشم ‪ -57‬قباد‬ ‫چوبدار ‪ -58‬مهرداد چوبدار ‪ -59‬اذین چوبدار ‪ -60‬امین چوبدار‬ ‫‪ -61‬حامین چوبدار ‪ -62‬زیبا ش��اه کرم ی ‪ -63‬سیدمحمدرضا‬ ‫حس��ینی ‪ -64‬فرزاد ان��اری ‪ -65‬احم��د رزاق��ی منش ‪-66‬‬ ‫سرمایه گذاری حامی گستره شرق ‪ -67‬مصطفی پسلیان ی فرد‬ ‫‪ -68‬س��رمایه گذاری مهرگان ‪ -69‬س��رمایه گذاری هتل های‬ ‫پارس ‪ -70‬ناجی پ��اس ‪ -71‬گروه هتل ه��ا و مراکز تفریحی‬ ‫پردیس ‪ -72‬بنیاد تعاون ناجا ‪-73‬داوود کاغذچی ‪ -74‬مسعود‬ ‫نونژاد ‪ -75‬صدرا ‪ - 76‬س��ینا فرایندنیرو ‪ -77‬سرمایه گذاری و‬ ‫تجارتی معی��ن رنان ‪-78‬عب داهلل نوذری ‪ -79‬محمد رس��ولی‬ ‫‪ -80‬عل ی محم��د رفیعی ‪ -81‬مهدی فراهان��ی ‪ -82‬داریوش‬ ‫خلوتی ‪ -83‬گروه صنعتی سدید ‪ -84‬سرمایه گذاری کارکنان‬ ‫گروه مپنا ‪ -85‬ماهیدشت کرمانش��اه ‪ -86‬مهدی فالحتیان‬ ‫‪ -87‬محمد فالحتیان ‪ -88‬علیرضا فالحتیان ‪ -89‬محس��ن‬ ‫فالحتیان ‪ -90‬مجید فالحتی��ان ‪ -91‬نیکروز تامین نیلوفری‬ ‫‪ -92‬س��رمایه گذاری غدیر ‪ -93‬مدیریت توسعه گوه ران امید‬ ‫‪ -94‬سرمایه گذاری صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت‬ ‫‪ -95‬پرشین فوالد‪ -96‬صندوق حمایت و بازنشستگی کارکنان‬ ‫فوالد ‪ -97‬گروه ملی صنعتی فوالد ایران ‪ -98‬بازرگانی مدب ران‬ ‫اقتصاد ‪ -99‬اهن و فوالد لوش��ان ‪ -100‬س��رمایه گذاری سایپا‬ ‫‪ -101‬افق توس��عه انرژی خلیج فارس ‪ -102‬مهدی دهقان پور‬ ‫‪ -103‬مریم دهقان پور ‪ -104‬زه��را دهقان پور ‪ -105‬حبی ب اهلل‬ ‫دهقان پور ‪ -106‬فرش��ته مهدویه ‪ -107‬کارخانجات نورد لوله‬ ‫یاران ‪ -108‬گهر انرژی س��یرجان ‪ -109‬سرمایه گذاری سامان‬ ‫مجد ‪ -110‬ساختمان او پول ‪ -111‬سرمایه گذاری سروش یاران‬ ‫‪ -112‬حسین اسالمی مشکنالی‬ ‫اطالعات محرمانه در اختیار خبرگزاری فارس‬ ‫از سوی دیگر مصطفی پورمحمدی در جمع خب رنگاران‬ ‫درخصوص فهرس��ت بدهکاران بانکی که از سوی معاون اول‬ ‫رئی س جمهوری به قوه قضائیه ارائه شده گفته است که ما هنوز‬ ‫در وزارت دادگستری روی این لیست کار نکردیم و گزارش را هم‬ ‫از اقای دادستان کل نگرفته ام‪ .‬اما در این میان یک منبع اگاه‬ ‫می زان بدهی به تفکیک بدهکاران را در اختیار خبرگزاری فارس‬ ‫قرار داده است‪.‬‬ ‫به گزارش ف��ارس و به گفته ای��ن مقام اگاه براس��اس‬ ‫بررس��ی های صورت گرفته کل مطالب��ات غیرجاری بانک ها‬ ‫بیش از صد هزار میلیارد تومان است‪.‬‬ ‫وی ادامه داد‪« :‬مانده مطالبات غیرجاری (شامل سررسید‬ ‫گذشته‪ ،‬معوقات‪ ،‬مش��کوک الوصول) باالی ‪ 10‬میلیارد تومان‬ ‫جمعا رقمی معادل ‪ 62‬هزار میلیارد تومان اس��ت که در اختیار‬ ‫‪ 988‬ذی نفع واحد اعم از حقوقی و حقیقی است‪».‬‬ ‫همچنین مطالبات غیرجاری باالی هزار میلیارد تومان در‬ ‫اختیار سه ذی نفع واحد قرار دارد که دو نفر انها در مسیر رسیدگی‬ ‫به دو پرونده بزرگ اقتصادی در زندان به سر م ی ب رند‪.‬‬ ‫این مقام مس��ئول افزود‪« :‬اما دارندگان بدهی غیرجاری‬ ‫باالی ‪ 500‬میلیارد تومان هم ‪ 18‬نفر هستند که چیزی حدود‬ ‫‪ 15‬هزار میلیارد تومان از حج��م مطالبات را به خود اختصاص‬ ‫ی غیرجاری‬ ‫داده اند‪ ».‬وی تصریح کرد‪« :‬به این اعداد و ارقام بده ‬ ‫باالی صد میلیارد تومان را هم باید اضافه کرد که مجموع این‬ ‫نوع بدهی ‪ 42‬هزار میلیارد تومان اس��ت که در اختیار ‪ 145‬نفر‬ ‫است‪».‬‬ ‫همچنین می زان بده ‬ ‫ی غیرجاری باالی ‪ 50‬میلیارد تومان‬ ‫جمعا ‪ 47‬هزار میلیارد تومان است که در اختیار ‪ 283‬نفر اعم از‬ ‫حقیقی و حقوقی قرار دارد‪.‬‬ ‫لینک خبر منتشرشده در خبرگزاری فارس(‪)21-2-93‬‬ ‫شغل این بدهکاران چیست؟‬ ‫فعاالن صنایع برق و فوالد بیشترین سهم بدهی های معوق بانکی را دارند‬ ‫عبداهلل یونس�ی‪ ،‬رئیس هیات مدیره شرکت‬ ‫س��رمایه گذاری طیبین و س��ازنده اولین ف��رودگاه بخش‬ ‫خصوصی کشور در قزوین‬ ‫اب و فاضالب‬ ‫ای ران‬ ‫‪l‬س�هراب رضای ی پور‪ ،‬عضو انجمن کامپوزیت‬ ‫‪l‬کیوان کامران نیا‪ ،‬مدیر نمایندگی بیمه‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫‪l‬علیرض�ا کوچک ی ایذه‪ ،‬دکت��رای ‪ MBA‬از‬ ‫دانشگاه شی راز‬ ‫‪l‬حسین حمزه ای‪ ،‬دکترای داروسازی از دانشگاه‬ ‫تبریز‬ ‫‪l‬عبدالمحمد رازانی‪ ،‬مدیرعامل سابق موسسه‬ ‫مطالعات و برنامه ریزی اموزشی سازمان گسترش و نوسازی‬ ‫صنایع ای ران و عضو سندیکای صنعت برق‬ ‫‪l‬محمدحس�ن یاوری‪ ،‬مهندس ب��رق و فعال‬ ‫اقتصادی در این زمینه‬ ‫‪l‬مس�عود اقای ی گرگان�ی‪ ،‬مدی��ر هنرس��تان‬ ‫اقتصاد‬ ‫‪l‬عباس صحت‪ ،‬از تولیدکنندگان منس��وجات و‬ ‫صاحب حجره ای در س��رای جواهریان بازار سی د اسماعیل‬ ‫ته ران‬ ‫‪l‬حمیدرضا راهدار‪ ،‬مدیرعامل شرکت اذین پارس‬ ‫برنا فعال در زمینه راهسازی و حفاری نفتی‪ .‬در طبقه پایین‬ ‫دفتر وی‪ ،‬شعبه بانک اینده قرار دارد‪.‬‬ ‫‪l‬چنگیز فوالدی‪ ،‬نویس��نده کتاب درس هایی از‬ ‫شکست سدهای بزرگ و پیمانکار در این بخش‬ ‫‪l‬محمدرضا احسانف ر‪ ،‬مدیرعامل شرکت صنایع‬ ‫سیمان زابل‬ ‫‪l‬محمد رس�تم ی صفا‪ ،‬از مدی ران سابق شرکت‬ ‫ملی گاز ای ران که پس از ان مدیرعامل یا رئیس هیات مدیره‬ ‫نورد و پروفیل س��اوه‪ ،‬پیلوت گاز فوالد کاشان و نورد صفا‬ ‫بود‪ .‬پرونده وام های سنگین وی از بانک پارسیان مهم ترین‬ ‫عاملی بود ک��ه صالحیت طالبی مدیرعامل اس��بق بانک‬ ‫پارسیان را زیر سوال برد‪.‬‬ ‫‪l‬شیما رشیدشمالی‪ ،‬نویسنده کتاب تله پاتی و‬ ‫از فعاالن بورس اوراق بهادار‬ ‫‪l‬علیرضا اخگری‪ ،‬عضو سازمان نظام مهندسی‬ ‫رایانه‬ ‫‪l‬مه�دی عظیم ی ن�ژادان‪ ،‬صاح��ب برخ��ی‬ ‫کارخانه ه��ا در چابه��ار در زمینه مواد غذای��ی و تجهی زات‬ ‫‪4‬‬ ‫فهرس�ت بده�کاران بانک�ی ک�ه اخی�را‬ ‫منتش�ر ش�ده‪ ،‬م ی تواند راهنم�ای خوبی هم‬ ‫برای سرمای ه گذاران تلقی شود‪ .‬این فهرست به‬ ‫خوبی نشان م ی دهد که کدام کسب و کارها در‬ ‫سال های اخیر دچار بحران شدید مالی شدند؛‬ ‫یا به عکس‪ ،‬سودهنگفتی به دست اورده اند که‬ ‫جذابیتش‪ ،‬پرداخت جریم ه های سنگین بانکی‬ ‫را توجیه می کند‪ .‬در این فهرس�ت‪ ،‬متوسط ها‬ ‫هیچ جایگاهی ندارند‬ ‫غی ر انتفاعی هوانوردی ای ران‬ ‫‪ l‬مهندس شهریار پرویزی‪ ،‬مدیرعامل شرکت‬ ‫پویا غرب عضو س��ندیکای صنعت برق و فع��ال در زمینه‬ ‫تولید تجهی زاتی مانند کابل فشار قوی‬ ‫‪l‬س�تاره منصوبی‪ ،‬در کن��ار محمدهادی نیک‬ ‫لع ل فرد از سهامداران اصلی بانک پاسارگاد به شمار م ی اید‪.‬‬ ‫‪l‬قب�اد چوب�دار‪ ،‬از فع��االن صنعت نف��ت و گاز‬ ‫و مدیرعامل ش��رکت ابادراهان پ��ارس‪ .‬او به هم��راه زیبا‬ ‫شاه کرمی‪ ،‬مصطفی پسلیان ی فرد‪ ،‬احمد رزاق ی منش و بقیه‬ ‫چوبدارهای لیست مذکور‪ ،‬سهامدار این شرکت هستند‪.‬‬ ‫‪l‬فرزاد اناری‪ ،‬مدیرعامل س��ابق ش��رکت دریایی‬ ‫صدرا‬ ‫‪l‬داوود کاغذچی‪ ،‬یکی از مدی ران اجرایی احداث‬ ‫سد خداافرین‬ ‫‪l‬مسعود نونژاد‪ ،‬حام ی ای رانی برنامه تلویزیونی‬ ‫گنج حضور در امریکا‬ ‫‪l‬عبداهلل ن�وذری‪ ،‬مدیرعامل ش��رکت تولیدی‬ ‫ادوات کشاورزی اراک (تاکا)‬ ‫‪l‬مه�دی فالحتی�ان‪ ،‬از فعاالن صن��ف اهن در‬ ‫اصفهان‬ ‫‪l‬محمد فالحتیان‪ ،‬مدیرعامل شرکت نیروگاهی‬ ‫پرشین فوالد که مالک نیروگاه شهید منتظری در اصفهان‬ ‫است‪.‬‬ ‫‪l‬علیرضا فالحتیان‪ ،‬مدیرعامل فوالد الیگودرز‬ ‫‪l‬حسین اسالمی مشکنالی‪ ،‬مدیرعامل ﮔﺮوه‬ ‫ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ﻣﺸﺎور اﻳﺮان راز‬ ‫‪55‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫زنجیر صد هزار میلیارد تومانی بر پای تولید‬ ‫در نظرسنجی «مثلث» از اقتصاد دانان بررسی شد‬ ‫محبوبه نوری‬ ‫روزنامه نگار‬ ‫‪5‬‬ ‫اخرین ام��ار رسمی از مطالبات مع��وق‪ 84 ،‬هزار‬ ‫میلیارد تومان را تایید م ی کند اما رئیس سازمان حسابرسی‬ ‫این عدد را صد هزار میلیارد تومان اعالم کرده است‪ .‬برخی از‬ ‫کارشناسان مسائل بانکی حتی رقم اصلی مطالبات بانکی‬ ‫را فراتر از ارقام اعالم ش��ده م ی دانند اما همین عدد صد هزار‬ ‫میلیارد تومانی نیز نس��بت به پایان س��ال ‪ 1384‬افزایشی‬ ‫بیش از ‪14‬ب راب��ر را نش��ان م ی دهد‪ .‬رق��م مطالبات معوق‬ ‫بانکی در پایان سال ‪ 1384‬که چند ماه از فعالیت دولت نهم‬ ‫م ی گذش��ت‪ ،‬رقم هفت هزار میلیارد تومان را نشان م ی داد‪.‬‬ ‫پس از ان اما با رونق تس��هیالت تکلیفی از سوی دولت و‬ ‫فشار به بانک های عامل ب رای ارائه وام هایی نظیر بنگاه های‬ ‫زودبازده‪ ،‬این رقم رشد قابل توجهی را از سرگذراند‪ .‬در همان‬ ‫سال نخست یعنی سال ‪ ،1385‬مطالبات معوق به ‪ 10‬هزار‬ ‫میلیارد تومان رسید تا رشد بیش از ‪ 40‬درصدی را تجربه کند‪.‬‬ ‫سرچشمه معوقات‬ ‫موض��وع مطالبات‬ ‫مع��وق بانک��ی ط��ی‬ ‫سال های اخی��ر به یکی‬ ‫از معض�لات بزرگ نظام‬ ‫بانکی کشور تبدیل شده‬ ‫اس��ت و بر ای��ن اساس‬ ‫نظام بانک��ی کشور و در‬ ‫راس انه��ا بانک مرکزی‬ ‫برنامه ری��زی وی��ژه ای را‬ ‫ب رای وصول معوقات انجام داده اند‪ .‬مطالبات معوقی که به‬ ‫گفته معاون اول رئی س جمهور رقم ان ‪ 80‬هزار میلیارد تومان‬ ‫است‪ ،‬منشایی ج��ز پرداخت تس��هیالت از طریق بانک ها‬ ‫به طرح ها (طرح های زودب��ازده و ازاردهنده) ن��دارد‪ .‬اقتصاد‬ ‫کشور در این سال ها شاهد اجرای طرح های مختلفی ب رای‬ ‫ایجاد اشتغال بود از جمله طرح های زودباره و عدم بازگشت‬ ‫بخش بزرگی از مناب��ع بانکی اختصاص یافته ب��ه انها که‬ ‫نتیجه ای جز تشدید معوقات بانکی نداش��ته است‪ .‬به گفته‬ ‫اسحاق جهانگیری طرح های زودب��ازده و سایر عناوینی که‬ ‫در سال های گذشته ب رای حل معضل بیکاری از سوی دولت‬ ‫اجرا شده بود‪ ،‬منجر به وضعیت نامناسب بانک ها و اقتصاد‬ ‫کشور شد‪ .‬معاون اول رئی س جمهور خاطرنشان کرده است‪:‬‬ ‫«میلیاردها تومان از منابع بانکی به همین طرح ها اختصاص‬ ‫پیدا کرد و هم اکنون بیش از ‪ 80‬هزار میلیارد تومان مطالبات‬ ‫معوق بانک هاست که چنانچه به بانک ها برگردد مشکالت‬ ‫اقتصادی حل خواهد شد‪».‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫‪56‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫مقصر کیست؟‬ ‫در ای��ران دولت ها‬ ‫به خص��وص در زمین��ه‬ ‫مسائل اقتصادی بیشتر‬ ‫دچار عملگرایی هستند‬ ‫و رویکرد انه��ا عموما در‬ ‫پ��ی جذب و جل��ب نظر‬ ‫کوتاه مدت م��ردم است‪.‬‬ ‫از س��وی دیگر ب��ا نقد و‬ ‫تحلی��ل تصمیم ه��ای‬ ‫اتخاذش��ده از سوی دولت ها به نظر م ی رس��د بیش از نگاه‬ ‫ی و برداش��تن گام های‬ ‫کارش��ناسی و انجام کاره��ای علم ‬ ‫اصولی‪ ،‬قدرت الب ی گری یا اثر گ��ذاری افراد بر رئیس دولت‬ ‫نقش بیشتری دارد‪ .‬اعطای وام به عنوان بنگاه های زودبازده‬ ‫ی که محمد جهرمی‪،‬‬ ‫هم از این قبیل جریانات است‪ .‬هنگام ‬ ‫ وزیر کار دولت اول احمدی نژاد مصرانه در پی اجرایی کردن‬ ‫این تصمیم ب��ود‪ ،‬بس��یاری از اقتصاددانان و کارش��ناسان‬ ‫اقتصادی نقد های بسیار جدی به این طرح داشتند‪ .‬اما گوش‬ ‫دولت به این حرف ها بدهکار نب��ود‪ .‬نتیجه این ب ی توجهی‬ ‫می زان عظیم معوقات بانکی است که این روز ها به سختی‬ ‫به دست وپای اقتصاد ای ران پیچیده است و تاب حرکت را از ان‬ ‫گرفته است‪ .‬اما اخی را دولت وصول این مطالبات را با جدیت‬ ‫بیشتری دنبال م ی کند و به نظر م ی رسد نظم و انضباط مالی‬ ‫دولت یازدهم با سلف قبلی خود اصال قابل قیاس نیس��ت‪.‬‬ ‫در همین زمین��ه انها باتوجه به اث��رات مثبتی که بازگشت‬ ‫این پول ها م ی تواند داشته باش��د دست به اقدامات اجرایی‬ ‫محکمی زده و لیستی ‪ 575‬نفره از بدهکاران بانکی را ب رای‬ ‫پیگیری قضایی در اختیار قوه قضائیه قرار داده اند‪.‬‬ ‫سیستم بانکی معیوب است‬ ‫در همی��ن رابطه‪،‬‬ ‫رئی��س دانشک��ده‬ ‫اقتص��اد دانشگاه عالمه‬ ‫طباطبای��ی‪ ،‬عب��اس‬ ‫ش��اکری معتق��د است‪:‬‬ ‫«مساله مطالبات معوق‬ ‫بانکی یکی از مس��ائل‬ ‫اقتصاد ای��ران همچون‬ ‫مس��اله قاچاق و واردات‬ ‫ب ی رویه است و زاییده عدم ش��فافیت در نظام بانکی و نظام‬ ‫تسهیالت دهی کشور است‪ .‬انباشت این حجم از مطالبات‬ ‫از اشکاالت سیس��تم بانکی است و مسلما سیستم بانکی‬ ‫کشور معیوب و نیازمند اصالحات بنیادی است‪ .‬بانک باید‬ ‫هم بنگاه باشد (یعنی حساب و کتاب داشته باشد و مراقب‬ ‫سود خود باشد) و هم اینکه موازی مقتضیات اقتصاد جامعه‬ ‫حرکت کند‪ .‬بخش عمده ای از مطالبات معوق بانکی مربوط‬ ‫به بخش تولید نیست بلکه مربوط به بخش نامولد‪ ،‬داللی و‬ ‫برج سازی است که بانک ها به انها تسهیالت داده اند‪ .‬بناب راین‬ ‫الزمه وصول این مطالبات این اس��ت که اراده بازپ س گیری‬ ‫وام هایی که به برخی افراد بانفوذ اعطا ش��ده‪ ،‬وجود داش��ته‬ ‫باشد‪».‬‬ ‫عدم شفافیت؛ ریشه مشکل‬ ‫احمد تویسرکانی‪،‬‬ ‫است��اد دانشگ��اه نیز در‬ ‫این خص��وص م ی گوید‪:‬‬ ‫«عل��ل ع��دم وص��ول‬ ‫مطالبات مع��وق بانکی‬ ‫ناشی از عدم شفافیت در‬ ‫نظام بانکی‪ ،‬بهره مندی‬ ‫عده ای معدود از وام های‬ ‫بسیار کالن و عدم اراده‬ ‫مسئوالن ب رای برخورد با بدهکاران بزرگ بانکی است‪».‬‬ ‫در سال گذش��ته حدود ‪ 32‬میلیارد ریال یا به عبارتی‬ ‫بیش از سه میلیارد توم��ان از کل مطالبات معوق بانکی با‬ ‫شناسایی اموال بدهکاران از طریق سیستم مطالبات وصول‬ ‫و در اختیار بانک ها قرار گرفت‪ .‬این در حالی است که حجم‬ ‫کل مطالبات معوق بانکی به بیش از ‪ 80‬هزار میلیارد تومان‬ ‫رسیده بود‪.‬‬ ‫بر این اساس حجم منابع استرداد شده از کل معوقات‬ ‫در سال گذشته حتی کمتر از یک هزارم کل مطالبات بوده‬ ‫است‪ .‬بر این اساس پی ش بینی م ی ش��ود ک��ه این حجم از‬ ‫منابع بازگردانده شده به بانک ها نیز به بده ی های بسیار خرد‬ ‫و جزئی اختصاص داشته و سیستم بانکی همچنان در ب رابر‬ ‫بازگرداندن بده ی های کالن عاجز است‪.‬‬ ‫اثر بازگشت مطالبات بر اقتصاد‬ ‫در سا ل ه��ای‬ ‫گذشته بس��یاری از افراد‬ ‫توانسته بودند از مجاری‬ ‫مختلف و ب��ا استفاده از‬ ‫نفوذ خود ی��ا ناکارامدی‬ ‫سیستم بانکی به منابع‬ ‫بس��یار زی��ادی دس��ت‬ ‫پی��دا کنن��د و هم��ان‬ ‫عوامل مایل نبودند که‬ ‫سیس��تم بانکی با عزم جدی ب رای بازپ س گیری این منابع‬ ‫اقدام نماید‪ .‬فش��ار این جریان��ات در بخش های مختلف و‬ ‫از جمله تصمیم گیری ح��وزه بانکی ه��م در پیگیری این‬ ‫مس��اله تاثیر بس��یاری گذاش��ت و اجازه داده نم ی شد این‬ ‫پیگیری ه��ا در دستورکار ق��رار بگیرد‪ .‬این اق��دام دولت در‬ ‫جهت معرفی بدهک��اران ب��زرگ بانک��ی و ملزم کردن به‬ ‫بازپ س دادن این بده ی ها م ی توان��د در اقتصاد کشور تاثیر‬ ‫بس زایی داشته باشد‪ .‬جدیت در بازپ س گیری مطالبات معوق‬ ‫و تزریق وصول ی ها به پیکره اصلی بخش مولد م ی تواند به‬ ‫خارج شدن اقتصاد از بحران رکود‪ -‬تورمی سرعت بیشتری‬ ‫بدهد‪.‬‬ ‫کمک در کنترل رفتارهای اقتصادی تنش زا‬ ‫در همی��ن زمین��ه‬ ‫جمشید پژوی��ان‪ ،‬استاد‬ ‫اقتص��اد دانشگاه عالمه‬ ‫طباطبایی درباره تالش‬ ‫دول��ت یازده��م ب��رای‬ ‫وصول معوق��ات بانکی‬ ‫معتقد است بازگشت رقم‬ ‫باالی مطالبات بانک ها‬ ‫کمک بسیاری در کنترل‬ ‫رفتارهای اقتصادی تنش زا م ی کند و توضیح م ی دهد‪« :‬اگر‬ ‫این مبالغ باال به چرخه اقتصادی و سیستم بانکی بازگردانده‬ ‫شود‪ ،‬در درجه اول به این معناست که بانک ها قدرت وام دهی‬ ‫باالیی پیدا م ی کنند‪.‬‬ ‫مهم تر از ان‪ ،‬ای��ن است که این اق��دام زنگ خطری‬ ‫خواهد بود ب رای اف��رادی که ما همچن��ان در اقتصاد با انها‬ ‫سروک��ار داریم؛ اف��رادی که با استف��اده از رواب��ط در چرخه‬ ‫اقتص��ادی کل کشور مشکل ایج��اد م ی کنند‪ .‬ای��ن اقدام‬ ‫م ی تواند در کنترل چنین رفتارهای اقتصادی بس��یار موثر‬ ‫باشد‪ .‬عالوه بر این اگر دولت با پیگیری این موضوع موفق‬ ‫به وصول این مطالبات ش��ود‪ ،‬اعتماد مردم به بانک ها هم‬ ‫بازم ی گردد‪».‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫افزایش قدرت وام دهی بانک ها‬ ‫مهدی تقوی‪ ،‬استاد‬ ‫اقتص��اد دانشگاه عالمه‬ ‫طباطبای��ی معتقد است‬ ‫اگر ای��ن مبال��غ وصول‬ ‫ش��ود‪ ،‬ق��درت وام دهی‬ ‫بانک ها یکب��اره افزایش‬ ‫پی��دا م ی کند‪ .‬اگ��ر این‬ ‫معوق��ات ب��ه بانک ه��ا‬ ‫برگردانده ش��ود و منابع‬ ‫مالی بانک ها را افزایش دهد‪ ،‬مسلما بانک ها مجددا قدرت‬ ‫پرداخت ه��ای حمایتی از واحد های تولی��دی و کشاورزی را‬ ‫بازم ی یابند‪ .‬بناب راین وصول این معوقات در وضعیت تولید‬ ‫م ی تواند بسیار تاثیرگذار باشد‪ .‬عالوه بر این بازگردانده شدن‬ ‫این مبالغ به سیس��تم بانکی به طور غی ر مستقیم حتی در‬ ‫رش��د اقتصادی هم تاثی ر گذار است؛ رش��د اقتصادی که در‬ ‫دوران احمدی نژاد به وی��ژه در سال های اخیر مثل سال ‪ 90‬و‬ ‫‪ 91‬منفی بوده است‪ .‬البته باید تاکید کرد که همه این اقدامات‬ ‫زمانی تاثیرگ��ذار است که سیاست ه��ای احمدی نژادی که‬ ‫منجر به چنین وضعیت اقتصادی شده است‪ ،‬در دولت اقای‬ ‫روحانی تکرار نشود‪.‬‬ ‫توان خروج از رکود‪-‬تورمی‬ ‫سعید ش��یرکوند‪ ،‬استاد اقتص��اد دانشگاه ته��ران‪ ،‬در‬ ‫همین رابط��ه م ی گوید‪« :‬اگر ع��زم دولت و ق��وه قضاییه و‬ ‫نمایندگان مجلس شورای‬ ‫اسالمی برای پیگیری و‬ ‫بازگرداندن این مطالبات‬ ‫جدی باشد‪ ،‬قطعا سیستم‬ ‫بانکی ق��ادر خواهد بود‬ ‫مناب��ع از دست رفته را به‬ ‫چرخه اقتصادی بانک ها‬ ‫برگردان��د‪ .‬وقت��ی منابع‬ ‫بانکی از دست بانک خارج شدند و در اختیار عده ای سفته باز‬ ‫و واسطه گران غیرمولد قرار گرفت‪ ،‬موجب ش د که نقدینگی‬ ‫کشور ب رای تامین نیاز دولت و بانک ها افزایش یافته و چرخه‬ ‫«تورم‪-‬رکود» شکل بگیرد‪ .‬افزایش نرخ تورم منجر به افزایش‬ ‫رکود و در نتیجه باعث افزایش نرخ بیکاری م ی شود که خود‬ ‫نشان دهنده رشد شاخص فالکت است‪ .‬اگر دولت بتواند این‬ ‫بدهی مان را اردیبهشت پارسال تسویه کردیم‬ ‫‪6‬‬ ‫تو گو با محمد فالحتیان از اعضای لیست ‪ 112‬نفری‬ ‫گف ‬ ‫محمد فالحتیان‪ ،‬مدیرعامل شرکت پرشین فوالد‬ ‫که نام وی در فهرس��ت بدهکاران بانکی اس��ت به مثلث‬ ‫م ی گوید‪« :‬این لیست که اخی را منتشر شده قدیم ی است و‬ ‫حدود دو سال پیش تدوین شده است‪ .‬به عنوان مثال بدهی‬ ‫ش��رکت ما به بانک صادرات بابت تعهدی ک��ه به سازمان‬ ‫خصوص ی سازی داش��تیم‪ ،‬در اردیبهشت ‪ 1392‬تسویه شده‬ ‫ولی همچنان در این قبی��ل فهرست ها از ما نام م ی برند‪ .‬از‬ ‫مس��ئوالن سازمان خصوص ی سازی در این خصوص سوال‬ ‫کردیم؛ گفتند در لیس��ت جدید نام ما را حذف کرده اند‪ ،‬ولی‬ ‫برخی سایت ها لیس��ت قبلی بدهکاران را همچنان منتشر‬ ‫م ی کنند که درست نیست‪ .‬به گفته مسئوالن این سازمان‪،‬‬ ‫این فهرست اواخر سال ‪ 1391‬تهیه شده است‪».‬‬ ‫فهرستیکه زمستان ‪ 91‬تهیه شده است‬ ‫بی توجهی به عناصر شش گانه خبر‬ ‫وی در خصوص دلیل تاخیر در پرداخت اقساط بانک‬ ‫نیز گفت‪« :‬بیش از سه ب رابر بدهی بانکی خود از وزارت نیرو‬ ‫طلب داریم‪ .‬ما ب رای تولید برق هزین��ه کرده ایم ولی وزارت‬ ‫نیرو با کمب��ود بودجه مواجه اس��ت و نم ی تواند بهای برق‬ ‫تحویلی را به موقع به ما پرداخت کن��د‪ .‬م ی دانیم که فشار‬ ‫مالی شدیدی روی این وزارتخانه وجود دارد‪ ،‬به همین دلیل‬ ‫برای وصول مطالبات خود صبوری م ی کنیم‪ .‬وظیفه خود‬ ‫م ی دانیم که در شرایط فعلی دولت را کمک کنیم تا بتواند‬ ‫مشکالت را پشت سر بگذارد‪ .‬با ای��ن حال کم لطفی برخی‬ ‫رسانه ها که بدون تحقیق کافی ای��ن فهرست ها را منتشر‬ ‫م ی کنند‪ ،‬ناراحت کننده است‪».‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫استفاده کرده اند‪ ،‬به عنوان بزرگترین بدهکاران بانکی معرفی‬ ‫شده اند‪ .‬این کم دقتی باعث م ی شود تا خوانندگان خبر که‬ ‫در جستجوی اسامی بزرگترین بدهکاران بانکی هستند‪ ،‬با‬ ‫فهرست کوچکتری مواجه شوند که بزرگترین بدهکار بانکی‬ ‫در ان وجود ندارد‪.‬‬ ‫این بدهکار ش��رکتی عمومی است که قصد داش��ت‬ ‫خط تولید بن��ز را در ای ران راه اندازی کن��د و در بین مدی ران‬ ‫ان‪ ،‬اسام ی افرادی مانند محمد ش��ریعتمداری رئیس نهاد‬ ‫ریاست جمه��وری به چشم م ی خ��ورد‪ .‬هر چند ک��ه او نیز‬ ‫توجی ه هایی ب��رای ناکامی اقتصادی ای��ن هولدینگ دارد‪،‬‬ ‫ولی نام این ش��رکت‪ ،‬صدرنشین لیس��تی اس��ت که هنوز‬ ‫رسانه ای نشده است و افکار عموم��ی مشتاق اطالع یافتن‬ ‫از ان هستند‪.‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫‪7‬‬ ‫هر خبر از ش��ش عنصر کلیدی تشکیل ش��ده‬ ‫که یکی از انه��ا‪ ،‬زمان است‪ .‬حذف ای��ن عنصر یا هر یک‬ ‫از پنج عنصر دیگر م ی تواند موجب ابتر ش��دن خبر ش��ود‪.‬‬ ‫در خبری که اخی را خبرگزاری ف��ارس در خصوص فهرست‬ ‫بدهکاران بانکی منتشر کرده اس��ت‪ ،‬برخی عناصر خبری‬ ‫عامدانه حذف ش��ده اند که مهم ترین انه��ا‪ ،‬همین عنصر‬ ‫زمان است‪ .‬بدین ترتیب فهرستی که در زمس��تان ‪ 1391‬از‬ ‫سوی سازمان خصوص ی سازی تدوین شده است‪ ،‬به عنوان‬ ‫یک لیست جدید به خورد بینندگان این خبرگزاری داده شده‬ ‫است‪ .‬این کار یک خطای حرفه ای در فعالیت روزنامه نگاری‬ ‫به ش��مار م ی اید‪ .‬نکته بعدی در انعکاس این خبر البته در‬ ‫برخی منابع خبری به جز ف��ارس‪ ،‬ب ی دقتی در انتخاب تیتر‬ ‫است؛ به گونه ای که گروه کوچک��ی از بدهکاران بانکی که‬ ‫از وام بانکی ب رای خرید سه��ام از سازمان خصوص ی سازی‬ ‫منابع را دوباره به چرخه اقتصاد بازگرداند‪ ،‬موجب رونق تولید‪،‬‬ ‫کاهش تورم‪ ،‬بیکاری و شاخص فالکت خواهد شد‪ .‬بازگشت‬ ‫‪ 82‬هزار میلی��ارد تومان مطالبات مع��وق بانک ها به چرخه‬ ‫اقتصاد کشور بسیار کمک خواهد کرد‪ ،‬به طوری که م ی تواند‬ ‫کشور را از شرایط تورم‪ -‬رکود خارج کند و همچنین منجر به‬ ‫ایجاد اشتغال شود‪».‬‬ ‫‪57‬‬ ‫سایه استبداد شرقی بر سر مصر‬ ‫بین الملل‬ ‫بین الملل‬ ‫بهار ع ربی خیلی زود به فصل پاییزی خود رسید‪ .‬انقالبیون و دموک راسیخواهان در برق راری‬ ‫نظم و انضباط اجتماعی ناموفق عمل کردند و این خود به زمینه ای تبدیل ش��د تا نظامیان بار‬ ‫دیگر به عرصه سیاست ورزی در مصر رجعت کنند‪ .‬این بار السیسی م ی خواهد با چکمه هایش هم‬ ‫نظم و اقتدار را به مصر باز گرداند و هم با زور س رنیزه صدای مخالفان را خفه کند‪ .‬این پروژه برخالف‬ ‫مدعای دیکتاتور جدید مصر نه به دموک راسی که به اتوریته مدرن ختم م ی شود‪.‬‬ ‫‪ 28‬مرداد مصر‬ ‫انقالب بدون رهبر مصر‪ ،‬نظامیان ملی گ را و سکوالر را در‬ ‫قاهره به قدرت بازگرداند‬ ‫سید رحیم ابوالحسنی‬ ‫‪58‬‬ ‫‪1‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫بین الملل‬ ‫استاد دانشگاه تهران‬ ‫بازگش��ت اقتدارگرایی بعد از ی��ک دوره انقالب‬ ‫معموال دو نوع اس��ت؛ نخس��ت جوامعی که هیات حاکمه‬ ‫قبلی مجددا به قدرت بازم ی‏گردد و دیگر انکه انقالبیون خود‬ ‫به سمت اقتدارگرایی حرکت م ی‏کنند‪ .‬بناب راین در این رابطه‬ ‫باید دو تحلیل ارائه داد‪ .‬درباره کشورهایی که هیات حاکمه‬ ‫پیشین دوباره به قدرت بازم ی‪‎‬گردد م ی‪‎‬توان به کودتای ‪28‬‬ ‫مرداد ای ران و کودتای ارتش در مصر اش��اره کرد‪ .‬علت این‬ ‫بازگشت را در چند عامل م ی‪‎‬توان جس ت وجو کرد؛ نخست‬ ‫فقدان س��ازماندهی در گروه یا جریانی است که در ابتدای‬ ‫امر به قدرت م ی‪‎‬رسد‪ .‬در این مواقع گروهی بر اثر شورش و‬ ‫اعتراض عمومی به قدرت م ی‪‎‬رسد اما چون فاقد سازماندهی‬ ‫و هویت مشخص است نم ی‪‎‬تواند به نحواحسن و یکدست‬ ‫حکومت را اداره و نظم را برقرار کند‪ .‬گاهی نیز شاهد رادیکال‬ ‫شدن برخی افراد در این حکومت‪‎‬ها هستیم‪ .‬بناب راین یک‬ ‫دست نبودن حکومتی که به قدرت رسیده و نبود یک رهبر‬ ‫کاریزما ب رای مدیریت انقالب باعث م ی شود که نوعی اشوب‬ ‫در جامعه شکل بگیرد‪ .‬در این ش��رایط گروهی که چندی‬ ‫قبل حذف ش��ده بود چ��ون س��ازماندهی دارد م ی تواند به‬ ‫واسطه یک کودتا دوباره قدرت را در دست بگیرد‪ .‬اقدامی که‬ ‫در ‪ 28‬مرداد ‪ 1332‬در ای ران انجام شد و اقدام ی که اکنون در‬ ‫مصر شاهد هستیم‪.‬‬ ‫در مصر با وجودی که اخوان المسلمین سابقه فعالیت‬ ‫‪ 80‬ساله داش��ت‪ ،‬اما یک سازمان سیاس��ی متشکل دارای‬ ‫هویت مشخص که اکثریت مردم ان را پذیرفته باشند‪ ،‬نبود‪.‬‬ ‫اخوان ی‪‎‬ها پس از به قدرت رس��یدن‪ ،‬نتوانستند ارتش را که‬ ‫دارای سابقه چندین ساله هس��ت و همواره سیاسی بوده‪،‬‬ ‫مهار کنند‪ .‬بناب راین چون ارتش یک نیروی سیاس��ی بود و‬ ‫سازماندهی داشت توانست با کودتا قدرت را از اخوان بگیرد‪.‬‬ ‫بازگش��ت اقتدارگرایی در برخی کش��ورها با این مدل‬ ‫تفاوت دارد یعنی در انها خود انقالبیون تبدیل به دیکتاتور‬ ‫م ی‏ش��وند و اقتدارگرایی را دوب��اره برم ی‪‎‬گردانن��د‪ .‬برخی‬ ‫کش��ورهایی که انقالب کرده‪‎‬اند مانند لیبی سابق‪ .‬تحلیل‬ ‫این بازگشت به اس��تبداد با مورد قبلی فرق م ی‪‎‬کند‪ .‬البته‬ ‫استنباط من این نیست که مردم به سمت ارتش بازگشته‪‎‬اند‪.‬‬ ‫زمانی که در مصر نیز ش��ورش ها ش��کل گرفت اخوان ی‪‎‬ها‬ ‫اکثریت قاطع را نداش��تند و تقریبا رای میان مرسی و چند‬ ‫تن از انقالبیون دیگر تقس��یم ش��ده بود‪ .‬ای��ن انقالبیون‬ ‫توسط یک رهبر واحد سازماندهی نم ی شدند و چون نیروها‬ ‫یکدس��ت نبودند بعد از پی��روزی محمد مرس��ی و جریان‬ ‫اخوان‪‎‬المسلمین در انتخابات‪ ،‬خودش��ان نیز خود را تایید‬ ‫مقاومت در ب راب��ر هیات حاکمه پس از انق�لاب به مراتب‬ ‫س��نگی ن‪‎‬تر از پیش از انقالب و قیام اس��ت‪ .‬اما مهمترین‬ ‫مس��اله این اس��ت که چون در این جوام��ع چندپارچگی و‬ ‫خرده فرهنگ‪‎‬ها وجود دارند مردم خیلی یکدس��ت نیستند‪.‬‬ ‫این صحیح است که قبل از پیروزی همه علیه استبداد به پا‬ ‫م ی‪‎‬خی زند اما بعد از پیروزی ب رای دست یافتن به این امر که‬ ‫چه جامع ه‪‎‬ای ایجاد کنند یک فکر و گفتمان فراگیر صورت‬ ‫نم ی‏گیرد مگر اینکه یک رهبر کاریزما و بزرگ وجود داشته‬ ‫باشد که بتواند همچنان مردم را یکپارچه حفظ کند و انها را‬ ‫به سمت ایجاد جامعه مطلوب‪‎‬شان هدایت کند‪.‬‬ ‫از س��وی دیگر چ��ون در ای��ن جوامع م��ردم تمرین‬ ‫دموکراس��ی نکرده‪‎‬اند‪ ،‬گرفتار تنش و اش��وب‪‎‬های داخلی‬ ‫م ی‪‎‬ش��وند و چنددس��تگی باعث م ی‪‎‬ش��ود که یک نیروی‬ ‫اقتدارگرا از فرصت استفاده کرده و قدرت را به دست گیرد‪ .‬این‬ ‫بدان معنا نیست که مردم به سمت اقتدارگرایی گرایش دارند‬ ‫یا با ان اخ��ت گرفته‏اند‪ .‬در نتیج��ه در جامع ه‏ای که تمرین‬ ‫دموکراسی صورت نگرفته شاید یک یا دو دهه زمان ببرد که‬ ‫بتوانند به یک جامعه دموکرات تبدیل شوند‪.‬‬ ‫اکنون در جامعه مصر م ی‏بینیم که ارتش و نظامیان‬ ‫با کودتا قدرت را از اخوان ی‪‎‬ها گرفتند و عبدالفتاح السیس��ی‬ ‫نیز نامزد انتخابات ریاس��ت جمهوری ش��ده است‪ .‬در حال‬ ‫حاضر ش��خص السیس��ی و نظامیان خیلی از ارای مردم‬ ‫نسبت به خودش��ان اطمینان ندارند زی را اگر مطمئن بودند‬ ‫مرسی و دیگر زندانیان را ازاد م ی‪‎‬کردند و اجازه م ی‪‎‬دادند یک‬ ‫انتخابات ازاد برگزار ش��ود‪ .‬اما انها رویه دیگری را در پیش‬ ‫ی رهب ران‬ ‫گرفتند و به دلیل نگرانی و ترسی که داشتند تمام ‬ ‫و اعضای اخوان المس��لمین را بازداش��ت کردند و ب رایشان‬ ‫احکام سنگین بریدند‪.‬‬ ‫پس از ه��ر انقالبی یک ش��کاف ج��دی در جامعه‬ ‫ش��کل م ی‪‎‬گیرد و به نظر م��ن در حال حاض��ر مردم مصر‬ ‫نیز این ش��کاف را تجربه م ی‪‎‬کنند‪ .‬اما اگر یک فضای ازاد‬ ‫و دموکراتیک در مصر برقرار باش��د همچن��ان تفکر دینی‬ ‫و اس�لامی برنده خواهد ب��ود‪ .‬همین بگیرو ببندها نش��ان‬ ‫م ی‪‎‬دهد ک��ه مردم مصر رس��ما دارای گرایش ب��ه گفتمان‬ ‫اسالمی هستند‪ .‬البته این بدان معنا نیست که گرایش انها‬ ‫به سمت محمد مرسی است اما پایگاه گفتمان اسالمی و‬ ‫دینی در این کشور بس��یار قوی‪‎‬تر از پایگاه نظامیان است‪.‬‬ ‫گرایش به هویت دینی در مصر و دیگر کش��ورهای منطقه‬ ‫اکنون بیدار ش��ده و ارتش نم ی‪‎‬تواند ان را ریش��ه کن کند‬ ‫بلکه فق��ط م ی‪‎‬تواند ب رای مدتی ان را س��رکوب کند؛ مانند‬ ‫جریان نظامیان در ترکیه‪ .‬انها ب رای مدتی توانستند جریان‬ ‫اسالمی را سرکوب کنند اما در نهایت این جریان اسالمگرا‬ ‫بود که در این کشور به قدرت رس��ید‪ .‬بناب راین بعید به نظر‬ ‫م ی رسد ارتش قادر باشد این هویت دینی که در مصر شکل‬ ‫گرفته را حذف کند‪ .‬ش��اید در کوتاه م��دت بتواند بر اوضاع‬ ‫و اس�لامگرایان مسلط باش��د اما در بلند مدت این جنبش‬ ‫مذهبی و بیداری اسالمی که در کشورهای منطقه اغاز شده‬ ‫است‪ ،‬قابل حذف نیست‪.‬‬ ‫در رابطه با حفظ قدرت توس��ط ارت��ش و نظامیان در‬ ‫مصر نم ی‪‎‬ت��وان با قاطعیت س��خن گفت‪ .‬زی��را در کل در‬ ‫دنیای سیاست نم ی‪‎‬توان هیچ چیز را پی ش بینی کرد و علل‬ ‫و عوامل متعددی در شکل گیری وقایع دخیل است‪ .‬شاید‬ ‫اثرات یک بحران یا واقعه بی ن‪‎‬المللی در یک گوش��ه دیگر‬ ‫جهان‪ ،‬منجر به تغییر فضا در کشورهای دیگر شود‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫نکردند و بناب راین نوعی شکاف درون انها شکل گرفت‪ .‬در‬ ‫این ش��رایط ارتش با تکیه بر انسجامی که داشت توانست‬ ‫دوباره کودتا کند و قدرت را به دست بگیرد‪.‬‬ ‫هنگام ی ک��ه انق�لاب رخ م ی‪‎‬دهد یک ن��وع بحران‬ ‫هویت در جامعه وجود دارد و این بحران باعث شکل گیری‬ ‫یک سری خرده فرهنگ‏ها در جامعه م ی‪‎‬شود‪ .‬یعنی جامعه‬ ‫از یکپارچگی تبدیل به یک جامعه چندپارچه م ی‪‎‬شود؛ مگر‬ ‫جامع ه‪‎‬ای مانند ای ران که یک رهبر کاریزما داشت‪ .‬در ای ران‬ ‫حضرت امام خمینی(ره) توانستند تمام خرده فرهنگ‏ها را‬ ‫پس از انقالب تحت پوشش قرار دهند‪.‬‬ ‫عل��ت دیگر این امر این اس��ت که اص��وال در برخی‬ ‫کش��ورهایی ک��ه انق�لاب ص��ورت گرفت��ه‪ ،‬ایدئول��وژی‬ ‫انقالب نوع��ی اقتدارگرایی داش��ت‪ .‬در کش��ورهایی که با‬ ‫ایدئولوژی‪‎‬ه��ای سوسیالیس��تی یا یک ق��دم ان طرف‪‎‬تر‪،‬‬ ‫مارکسیس��تی انقالب کرده‏اند باید توجه داشت که این نوع‬ ‫ایدئولوژی خودش اقتدارگراس��ت‪ .‬یعنی در ش��وروی سابق‬ ‫که انقالب کرده بودند خود کمونیس��م‪ ،‬اقتدارگرایی مطلق‬ ‫ایجاد کرده بود‪ .‬مساله دیگر این اس��ت که فساد قدرت در‬ ‫این موقعی ت ها یک امر طبیعی است و معموال انقالبیون‬ ‫خودشان پس از به دس��ت گرفتن قدرت‪ ،‬دچار فساد قدرت‬ ‫م ی شوند که یکی از گونه‪‎‬های فس��اد قدرت نیز استبداد و‬ ‫اقتدارگرایی است‪.‬‬ ‫اما این مساله که مردم چرا در ب رابر این مساله اقدامی‬ ‫ نم ی‪‎‬کنند‪ ،‬بحث دیگری است‪ .‬باید مدنظر داشت که مردم‬ ‫تشکیالت و سازماندهی ندارند و چون به این صورت هستند‬ ‫وقتی بخواهند مقاومت کنن��د اوال که مقاومت همگانی و‬ ‫فراگیر شکل نم ی‪‎‬گیرد و ثانیا هزینه‪‎‬ها بسیار باال م ی‏رود‪.‬‬ ‫تصور مردم این اس��ت که وقتی انقالب کردند دیگر‬ ‫باید اب‪‎‬ها از اس��یاب بیفتد و انقالب مسیر خودش را طی‬ ‫کند‪ .‬اما در شرایطی که م ی‪‎‬بینند به نتیجه نرسیده‪‎‬اند خیلی‬ ‫زود دلسرد م ی‏ش��وند‪ .‬همچنین بحث هزینه‪‎‬ها انها را وادار‬ ‫به سکوت و عقب نش��ینی م ی‪‎‬کند‪ .‬هزینه‪‎‬های ایستادن و‬ ‫طالبان افریقا‬ ‫بح رانهویتوفقرساختاری‬ ‫درنیج ریهعاملظهور‬ ‫بوکوح راماست‬ ‫بین الملل‬ ‫مصری ها به حکمرانی‬ ‫اقتدارگرایان عادت کرده اند‬ ‫داود احمدزاده در‬ ‫گفت وگوبامثلث‬ ‫قفل ک ی یف‬ ‫هم ه پرسی روس گ رایان در‬ ‫اوک راین ب ی اعتمادیمیانروسیه‬ ‫و ام ریکا را تشدید کرده است‬ ‫بین الملل‬ ‫‪59‬‬ ‫بین الملل‬ ‫ِ‬ ‫دولت ابزاری‬ ‫معیشت و امنیت‪ ،‬دستاویز ارتش ب رای بازگشت به قدرت‬ ‫حسین ابراهیم نیا‬ ‫بین الملل‬ ‫‪60‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫‪2‬‬ ‫پژوهشگر میهمان مرکز‬ ‫مطالعات خاورمیانه‬ ‫م ی گوین��د مصر خاس��تگاه مل ی گرایی عربی در‬ ‫خاورمیانه است اما امروز این جغ رافیا با بحرانی روبه روست‬ ‫که تبدیل به کالف س��ردرگمی از خواس��ته ها و مطالبات‬ ‫است؛ مطالبات جوانان‪ ،‬گروه های اسالمی که از قدرت کنار‬ ‫زده ش��ده اند‪ ،‬ش��هروندانی که فقط به دنبال تامین امنیت و‬ ‫معاش خود هستند و ارتشی که نم ی خواهد از صحنه قدرت‬ ‫کنار ب��رود و با طرح عنصر مل ی گرایی س��عی دارد به تامین‬ ‫اهداف خود بپردازد؛ اما به واقع چرا ان انقالب که با ش��ور و‬ ‫هیجان اغاز ش��د اکنون به این نقطه رسیده و ارتش چگونه‬ ‫توانسته عنصر مل ی گرایی را در جهت منافع خود سوق دهد‪.‬‬ ‫بناب راین در یک تعریف س��اده‪ ،‬مل ی گرایی در مصر ریشه ای‬ ‫عمیق دارد که نقطه اغاز ان به ‪ 1882‬بازم ی گردد؛ زمانی که‬ ‫اولین مرحله ناسیونالیس��م با تمرکز بر خروج استعمارگران‬ ‫کلید خ��ورد و در مرحله بع��د به مکتب ملی مص��ر با نفی‬ ‫عربیت رس��ید و بعد از ان توس��ط اخوان المسلمین رد شد‪.‬‬ ‫چراکه مل ی گرایی را جزئی از مشخصه فراگیر اسالم قلمداد‬ ‫م ی کردند؛ اما با سرکوب شدید انها در دوره ناصر مل ی گرایی‬ ‫ع ربی (پان ع ربیسم) پا به عرصه گذاشت تا به امروز که ژنرال‬ ‫عبدالفتاح السیس��ی م ی خواهد مل ی گرایی را باهدف تامین‬ ‫منافع ارتش در قالب شعار بازگشت پرس��تیژ مصر و ایجاد‬ ‫امنیت و معیشت به جامعه القاء نماید‪.‬‬ ‫بناب راین ارت��ش مصر امروز خود به عن��وان نهادی که‬ ‫دولت را تحت اختیار دارد ب رای اینکه بتواند وظیفه اساس��ی‬ ‫یک دولت را که همان��ا عمل اجتماعی اس��ت انجام دهد‪،‬‬ ‫نیاز دارد که این ت��وان را بیابد که خواس��ته های اجتماعی‬ ‫جامعه را باور و براورده س��ازد و از س��وی دیگ��ر بهره مند از‬ ‫پشتیبانی جامعه باشد؛ ولیکن واضح است که اکنون ارت ‬ ‫ش‬ ‫ترجیح م ی دهد ب ی تفاوتی و سرخوردگی را در گستره جامعه‬ ‫مانند ویروس��ی پخش نماید به این دلیل که اطمینان دارد‬ ‫حداقل نیمی از شهروندان به اقداماتش مظنون و ب ی اعتماد‬ ‫هس��تند‪ .‬در اینکه در تمام جوامع بش��ری دولت ها یا انان‬ ‫که به عنوان گروه یا نهادی خاص دول��ت را در قبضه دارند‬ ‫به بس��یج اجتماعی روی م ی اورند ش��کی نیست؛ اما نکته‬ ‫متفاوت در این قسمت کیفیت‪ ،‬ادامه‪ ،‬بنیاد‪ ،‬اساس و ماهیت‬ ‫شکل گیری ان است‪ .‬لیکن در مصر باتوجه به اینکه ارتش از‬ ‫گذشته در سپهر عمومی حضور و حتی دولت را تحت اختیار‬ ‫داشته است م ی کوش��د در حال حاضر حت ی االمکان یکی از‬ ‫قطب های جامعه مصر را جهت اهداف خود بسیج عمومی‬ ‫نماید تا در مقابل نیروهای مخالف توان عملیاتی در عرصه‬ ‫عمومی اجتماع داشته باش��د ولی نکته حائز اهمیت در این‬ ‫قسمت هست که این عزم یا بسیج عمومی توسط ارتش در‬ ‫مصر کامال مکانیکی است؛ درواقع عموم جامعه به جهت‬ ‫ارزش هایی که به ان دس��ت نیافته بودند ضرورت حضور در‬ ‫سپهر عمومی را مورد محاسبه و معادله قرار نم ی دهند بلکه‬ ‫به دلیل خاصیت فعلی دولت است که اکنون تبدیل به ابزار‬ ‫یک نهاده شده است‪.‬‬ ‫حال که مصر بحران را تا سال ها کلید زده‪ ،‬ساختارها‪،‬‬ ‫نهادها و سازمان های اصلی و تنفسی جامعه در خارج از دایره‬ ‫دولت قرار م ی گیرند و دولت در خدمت و فرمان بردار اس��ت‪.‬‬ ‫درواقع امروز دولت در جامعه مصر نقش یک وس��یله و ابزار‬ ‫را بازی م ی کند که ارتش با عنوان یک قدرت ان را در اختیار‬ ‫و کنترل قرار داده تا به اهداف و خواس��ته های خود برس��د؛‬ ‫بناب راین م ی توان بیان داشت که ارتش مصر از ساختار قدرت‬ ‫سیاسی بهره برداری م ی نماید تا در یک چارچوب اجتماعی‬ ‫خاص در مقام مقایسه با دیگر نهادها جایگاه رفیع و کامال‬ ‫متمایز خود را همچنان حفظ و تقویت نماید بناب راین با تحت‬ ‫اختیار گرفتن دولت به کارگیری زور را ب رای خود حق محفوظ‬ ‫و مشروع دانسته تا به س��رکوب مخالفان بپردازد‪ .‬همچنین‬ ‫اختیارات دولت در زمینه مالی این امکان را به ارتش م ی دهد‬ ‫که منابع مالی را تحت نظارت خود قرار داده و به ان شکلی‬ ‫که صالح م ی داند هزینه نماید‪.‬‬ ‫بناب راین دو نکته اکنون با تحت اختیار داش��تن دولت‬ ‫مصر توس��ط ارتش برجس��ت ه م ی ش��ود؛ اکن��ون ارتش در‬ ‫فضای دوقطبی جامع��ه مصر اقدام به یک تقس��یم بندی‬ ‫عملیاتی کرده است؛ نخست قطب بس��یج شونده جامعه‬ ‫مصر در این بُعد رابطه اقتدارامیز ارتش افقی تعریف ش��ده‬ ‫اس��ت به این معنی که اجازه م ی دهد تحوالت هرچند اندک‬ ‫در الیه های پایینی این قطب صورت گیرد؛ به عنوان نمونه‬ ‫اجازه ش��رکت به دیگر کاندیداها از دیگر گروه های سیاسی‬ ‫این قطب را م ی دهد‪ .‬ول��ی در قطب دوم یعن��ی مخالفان‬ ‫(اخوان المس��لمین) رابطه خود را به ش��دت عمودی تعریف‬ ‫م ی نماید و با اقتدارگرایی همراه با سرکوب شدید و قاطعانه‬ ‫سعی م ی نماید انها را پاکسازی کند تا در بلندمدت با ایجاد‬ ‫سرخوردگی سیاسی در میان حامیان انان اثری باقی نماند؛‬ ‫بناب راین ارتش فضایی را ایج��اد و به جامعه تزریق م ی نماید‬ ‫ارتش مصر از س�اختار قدرت سیاس�ی‬ ‫بهره برداری می نماید تا در یک چارچوب‬ ‫اجتماعی خاص در مقام مقایسه با دیگر‬ ‫نهادها جایگاه رفیع و کامال متمایز خود را‬ ‫همچنان حفظ و تقویت نماید بنابراین با‬ ‫تحت اختی�ار گرفتن دول�ت به کارگیری‬ ‫زور را برای خود حق محفوظ و مش�روع‬ ‫دانسته تا به سرکوب مخالفان بپردازد‬ ‫بین الملل‬ ‫مصری ها به حکمرانی اقتدارگرایان‬ ‫عادت کرده اند‬ ‫‪3‬‬ ‫داود احمدزاده در گفت وگو با مثلث‬ ‫هرگاه در هر کشوری شاهد انقالب یا قیام مردمی بودیم در پس ان ملت ب ه دنبال تغییر و تحول و اصوال حرکت‬ ‫ی در برخی جوامع‬ ‫به سمت ازادیخواهی و دموکراسی بوده‏اند‪ .‬اما بعضا نیز شاهد دور باطل انقالب‏ها و قیام‏های مردم ‬ ‫خاورمیانه و در نهایت حضور دوباره اقتدارگرایان و دیکتاتورمابان در صحنه سیاس�ی کشورها هستیم‪ .‬یعنی مردم‬ ‫علیه نظام اقتدارگرا انقالب م ی‏کنند‪ ،‬یک فضای باز ایجاد م ی‪‎‬ش�ود اما دوباره همین جامع�ه ازاد به دامن دیکتاتوری‬ ‫بازم ی‏گردد‪ .‬درباره دالیل این امر ب ه خصوص در کش�ورهای عربی که اخیرا ش�اهد تحوالتی بودند ب�ا داود احمدزاده‪،‬‬ ‫استاد دانشگاه و کارشناس مس�ائل خاورمیانه گفت وگویی تفصیلی انجام دادیم‪ .‬احمدزاده معتقد است برای عبور‬ ‫از شیوه‏های اقتدارگرایی و رسیدن به جوامع مطلوب‪ ،‬همه گروه‏های سیاسی باید به بازی دموکراتیک تن دهند و در‬ ‫کنار التزام به ازادی مطبوعات و تشکیل احزاب برخاسته از متن مردم از خرد جمعی برای حل مشکالت و رسیدن به‬ ‫تفاهم ملی استفاده شود‪ .‬به گفته این کارشناس در چنین جوامعی ترس روانی مردم از حکوم ت‪‎‬های دیکتاتوری فرو‬ ‫ریخته است اما برخی مشکالت اقتصادی و سیاسی که پس از انقالب‏ها رخ م ی‏دهد‪ ،‬مانع قدم گذاشتن این کشورها در‬ ‫مسیر دموکراسیخواهی م ی‏شود‪ .‬همچنین این استاد دانشگاه م ی‏گوید تحوالت عربی زودتر از انچه انتظار م ی‏رفت‪،‬‬ ‫خزان شد‪ .‬دلیل ان نیز تداوم بحران بر سر انحصار قدرت میان انقالبیون خام در نبود الگوی مدون از حکومتداری بود‪.‬‬ ‫درواقع مردم ‬ ‫ی که از ادامه درگیری‪‎‬های خیابانی و نبود امنیت دچار یاس و ناامیدی شده بودند از مطالبات ارمانخواهی‬ ‫و دموکراتیک خود عقب نشینی کردند و با تعبیر نشدن رویای شیرین ازادی خواهی به حداقل‪‎‬ها یعنی ایجاد ثبات و‬ ‫برقراری نظم در جوامع خود بسنده کردند‪.‬‬ ‫در برخ�ی جوام�ع خاورمیان�ه مانن�د مصر‪،‬‬ ‫زیمبابوه‪ ،‬لیبی و‪ ...‬ش�اهد یک دور باطل انقالب و‬ ‫قیام علیه رژی م‏های دیکتات�وری‪ ،‬یک دوره ازادی‬ ‫و مج�ددا روی کار امدن حکوم ت‏ه�ای اقتدارگرا‬ ‫هس�تیم‪ .‬به نظر ش�ما چرا چنین پدی�ده ای رخ‬ ‫م ی‏دهد؟ در رابطه با ریش�ه های این امر توضیح‬ ‫دهید که چرا جامعه بعد از یک مدت از فضای ازاد‬ ‫به وجود امده احساس ترس م ی‏کند؟‬ ‫به نظر ش�ما چرا مردمی که قیام یا انقالب کرده‬ ‫بودند وقتی ش�اهد عدم تحقق ارمان‪‎‬هایش�ان و‬ ‫بحث ازادیخواهی بودند دوباره به میدان نیامدند؟‬ ‫نباید از نظر دور داشت که فقر و استبداد مشخصه‬ ‫و وجه مش��ترک بیش��تر جوامع اس��یایی و افریقایی است‪،‬‬ ‫به طوری که وابس��تگی بیش��تر حاکمان این کش��ورها به‬ ‫کش��ورهای خارجی و عدم اراده مستقل در تصمیم گیری‪‎‬ها‬ ‫مانع توسع ه یافتگی این کشورها گردیده است؛ ثروت و قدرت‬ ‫در انحصار طیف خاصی اس��ت و اکثریت مردم با مشکالت‬ ‫عدیده اقتصادی و اجتماعی روبه روهس��تند‪ .‬زمانی که موج‬ ‫دموکراس ی خواهی از تونس شروع شد انتظار م ی‪‎‬رفت با کنار‬ ‫رفتن اقتدارگرایان در منطقه ش��رایط ب رای رشد‪ ،‬شکوفایی و‬ ‫ایجاد حکومت مبتنی بر قانون و خواس��ت ملی فراهم شود‬ ‫ولی در واقع تحوالت عربی زودتر از انچ��ه انتظار م ی‏رفت‪،‬‬ ‫خزان شد‪ .‬تداوم بحران بر سر انحصار قدرت میان انقالبیون‬ ‫خام در نبود الگوی مدون از حکومتداری بر تنگدستی مردم‬ ‫افزود؛ مردم ی که از ادامه درگیری‪‎‬های خیابانی و نبود امنیت‬ ‫دچار یاس و ناامیدی گشته بودند‪ ،‬از مطالبات ارمانخواهی و‬ ‫دموکراتیک خود عقب نشینی کردند‪ .‬در واقع با تعبیر نشدن‬ ‫رویای شیرین ازادیخواهی انان به حداقل‪‎‬ها یعنی ایجاد ثبات‬ ‫و برقراری نظم در جوامع خود بسنده کردند؛ شعاری که از زبان‬ ‫نظامیان امروزه زیاد شنیده م ی‏شود‪.‬‬ ‫م ی‏ت�وان گف�ت در ای�ن جوام�ع مردم با س�نت‬ ‫دیکتاتوری عجین شده‏اند؟‬ ‫همان طور که اشاره ش��د استبداد شرقی بر بیشتر‬ ‫کشورهای منطقه همچنان حاکم است و کشورهای صنعتی‬ ‫ب رای تاراج منابع و ذخایر غنی این کشورها به طرق متفاوت‬ ‫حض��ور دارند‪ .‬اقتصاد وابس��ته و عدم مدیری��ت صحیح‪ ،‬بر‬ ‫چالش‪‎‬ها افزوده است و مردم منطقه با حقوق و وظایف مدنی‬ ‫خود به دلیل نبود احزاب مستقل نااشنا هستند؛ بناب راین این‬ ‫شرایط‪ ،‬فضا را ب رای بازتولید استب داد فراهم م ی‪‎‬سازد‪.‬‬ ‫ایا در جوامع فعلی عرب مانند لیبی‪ ،‬مصر و تونس‬ ‫شاهد مراحل ابتدایی گذار به دموکراسی هستیم؟‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫قبل از پرداختن به چرایی چرخه قدرت اقتدارگرایان و‬ ‫عدم تحقق جامعه مدنی در ذیل ازادی مطبوعات‪ ،‬انتخابات و‬ ‫ازادی بیان در جوامع جهان سوم به ویژه دنیای عرب باید گفت‪،‬‬ ‫شکل‪‎‬گیری حکومت مردم‏ساالر و تحقق اهداف دموکراتیک‬ ‫در هر کش��وری نیازمند الزامات و ش��رایط خاصی اس��ت و‬ ‫نم ی‏توان نسخه شفابخشی را ب رای منطقه یا کشوری بدون‬ ‫لحاظ اقتضائات فرهنگ بومی و محل��ی ان تجویز کرد‪ .‬در‬ ‫جهان عرب حاکمیت رژیم‏های غیردموکراتیک ب رای چندین‬ ‫دهه متوالی به همراه الیگارشی مالی وابسته به ان از ظهور‬ ‫و بلوغ طبقه متوسط و غیر وابسته به ساختار قدرت سیاسی‬ ‫جلوگیری کرده بود‪ .‬در رابطه با تحوالت اخیر ع ربی باید گفت‬ ‫فقدان اجماع عمومی در برقراری یک حکومت دموکراتیک‬ ‫در کنار عدم رهبری کاریزماتیک در قیام مش��هور به بیداری‬ ‫اسالمی و شکاف میان معترضان در رسیدن به مطالبات مانع‬ ‫تکوین این انقالب‪‎‬ها شد‪.‬‬ ‫در این میان ساختار سیاسی این کش��ورها به ویژه در‬ ‫مصر به گونه‏ای اس��ت که در یک نیمه نیروهای ترق ی خواه‬ ‫اعم از سکوالر‪ ،‬چپ ی‏ها و ناسیونالیس ت‪‎‬ها قرار دارند و در نیمه‬ ‫دیگر اس�لامگرایانی که از اموزه‏های دینی به عنوان ابزاری‬ ‫ب رای نیل به قدرت اس��تفاده کردند‪ .‬گرچه نب��ود ازادی‏های‬ ‫مدنی و شیوه اس��تبدادی حکومت در کنار مشکالت عدیده‬ ‫سیاس��ی و اقتصادی‪ ،‬محرک قوی ب رای قیام‏های ‪ 2011‬بود‬ ‫و برخ��ی از رژیم‏های غیر دموکراتیک س��رنگون ش��د ولی‬ ‫رهب ران و نخبگان سیاسی جدید نتوانستند در ایجاد فضای‬ ‫جدید ب رای مش��ارکت عمومی و برقراری حکومت به شیوه‬ ‫دموکراتیک موفق عمل کنند‪ .‬بناب راین افزایش تنش‏ها در پی‬ ‫براورده نشدن انتظارات مردم ی ب رای رسیدن به رفاه عمومی و‬ ‫کاستن از جو امنیتی باعث افول جایگاه حاکمان جدید گردید‪.‬‬ ‫به طوریکه این جوامع به نوعی به استب داد و به شیوه حاکمان‬ ‫اقتدارگرا در امر حکومت داری عادت کردند‪ .‬در این کشورها نه‬ ‫تنها ازادی ومطالبات سیاسی مردم تحقق نیافت بلکه با کم‬ ‫شدن نان از سفره مردم در نبود امنیت داخلی بار دیگر شرایط‬ ‫ب رای اعمال قدرت اقتدارگرایان مهیا شد‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫که این توانایی را بیابد که بیش��ترین طیف جامعه را همراه‬ ‫و همس��از خود نماید تا در کوتاه مدت و درنهایت بلندمدت‬ ‫موقعیت خود را حفظ و تثبیت کرده تا به اهداف تعیی ن شده‬ ‫دست یابد‪ .‬لیکن در این میان نباید دو عنصر درونی و برونی‬ ‫را فراموش کرد‪ :‬نخست عنصر درونی که شهروندان مصری‬ ‫را در میان س��ه کنش متقابل گفتمانی یعنی واقعی ت های‬ ‫امروز جامعه مصر و منطق��ه خاورمیانه‪ ،‬ایده ها _ ارمان ها و‬ ‫عمل گرایی مصری به یک چاه گرداب مانند انداخته است‪.‬‬ ‫بناب راین اکنون جامعه مصر به این م ی اندیشد که ارمانی یا‬ ‫عملیاتی عمل نماید و به واقع این یاس و سرخوردگی به دو‬ ‫بخش تقسیم م ی شود؛ نخست درونی یعنی ناکامی اهداف‬ ‫انقالب و دوم بیرونی که هویت بانفوذ مصری امروز با چالش‬ ‫و خطر مواجه شده است و مصر را به یک بازیگر دست چندم‬ ‫در منطق��ه خاورمیانه و ابزار قدرت های ب��زرگ و منطقه ای‬ ‫تبدیل کرده اس��ت که به عنوان نمونه قادر به حل مس��اله‬ ‫بحران اب (سد النهضه) با کش��ور اتیوپی نیست‪ .‬بناب راین‬ ‫ارتش اکنون با پررن��گ و تحریک کردن احساس��ات ملی‬ ‫موجبات این مهم را فراه��م اورده که به جامعه مصری القاء‬ ‫نماید که مل ی گرایی و امنیت مصر در اولویت نخس��ت هر‬ ‫شهروند وطن پرست مصری قرار دارد تا از این طریق سرکوب ‬ ‫اقتدارامیز ارتش را پذی را باشند‪.‬‬ ‫دوم در ابع��اد برون��ی عناص��ر خارج��ی منطقه ای و‬ ‫برون منطقه ای (کمک های غذایی«غالت» روسیه به مصر‬ ‫و کمک های ‪ 20‬میلیارد دالری کشورهای محافظه کار حوزه‬ ‫خلیج فارس) به جهت تامین منافع خود سعی کرده اند منابع‬ ‫مالی ارتش را بیش از گذش��ته تقویت کرده تا بُعد معیشتی‬ ‫که ب رای شهروندان مصری مهم تلقی م ی شود پوشش داده‬ ‫شود تا نقش ارتش به عنوان نهادی که پس از تحوالت سال‬ ‫‪ 2011‬توانس��ت این مهم را تحقق بخش��د بیش از گذشته‬ ‫پررنگ شود‪.‬‬ ‫بناب راین م ی توان این گونه بیان داش��ت که ش��کاف‬ ‫اجتماعی میان جامعه و دولت این کمک را به ارتش م ی نماید‬ ‫که عرصه سیاس��ت در مصر را تبدیل به جزیره ای دورافتاده‬ ‫نماید تا از این طریق موجبات عدم نفوذ را در ان فراهم اورد‬ ‫که در نهایت ب��ا انزوای اجتماعی دول��ت‪ ،‬دولتی را در مصر‬ ‫برپا دارد که ابزار و وسیله بوده و فاقد هویت اجتماعی باشد‪.‬‬ ‫بناب راین با توجه به اوضاع مصر که از س��ه س��ال گذش��ته‬ ‫تاکنون ب ی ثبات بوده اکنون به سمت کنترل بیش از پیش‬ ‫ارتش در حال حرکت خواهد ب��ود که در این میان نم ی توان‬ ‫تا س��ال ها جایگاهی ب رای اخوان المسلمین قائل شد گرچه‬ ‫به عنوان بازیگر تاثیرگذار همچنان باقی خواهد ماند ولیکن‬ ‫ش��اید این گونه بیان داش��ت که این اقدامات ارتش مصر تا‬ ‫حدودی ش��باهت به کودتای ارتش ترکیه در گذشته داشته‬ ‫که تا سال ها اثری از اسالمگرایان و دیگر گروه های مخالف‬ ‫ارتش نبود‪ .‬در واقع امروز ب ی اعتم��ادی که در جامعه مصر‬ ‫نسبت به گروه های سیاسی ش��کل گرفته و ریشه دوانیده‬ ‫سبب شده اس��ت که اخوان المس��لمین و دیگر گروه های‬ ‫سیاسی مخالف دوره ای سخت تر از گذش��ته را طی نماید؛‬ ‫چراکه حداقل بخشی از مردم مصر در حال حاضر به شدت‬ ‫به دنبال فردی مقتدر م ی گردند که این توانایی را داشته باشد‬ ‫ی شکل گرفته از ‪ 25‬ژانویه را سامان دهد و مصر را به‬ ‫ب ی نظم ‬ ‫جایگاه گذشته خود برگرداند؛ بناب راین باتوجه به تغییر جهت‬ ‫و جهت گیری جدید س��پهر عمومی جامع��ه مصر و اطالع‬ ‫ارتش از این موضوع در اینده شاهد اقدامات و سرکوب های‬ ‫ش��دید تری خواهیم بود که ای��ن اقدامات نه تنه��ا اخوان را‬ ‫دربرم ی گیرد بلکه دیگر گروه های مخالف را هم شامل خواهد‬ ‫شد‪ .‬چراکه اکنون اولویت های سپهر عمومی به سمت امنیت‬ ‫و معیشت که الزم و ملزوم هم هستند تغییر جهت داده اند و‬ ‫حالتی از انفعال در جامعه مصر شکل گرفته و اوضاع کنونی‬ ‫نمایانگر ان است که تا س��ال ها وضعیت به همین منوال‬ ‫باقی خواهد ماند‪.‬‬ ‫‪61‬‬ ‫بین الملل‬ ‫گرچه ترس روانی مردم منطق��ه از حکومت‪‎‬های‬ ‫ی و استقالل طلب‬ ‫دیکتاتوری فرو ریخته و جنب ش‪‎‬های مردم ‬ ‫به ویژه نس��ل جوان با تجهی��ز به ابزارهای نوی��ن ارتباطی‬ ‫توانسته‪‎‬اند اثرگذاری خویش را بر روند تحوالت داشته باشند‬ ‫با این وجود مش��کالت اقتصادی و سیاسی به شکلی درهم‬ ‫تنیده است که سد بزرگی در مسیر دموکراس ی خواهی است‪.‬‬ ‫به فرض فضا هم ب رای برگزاری انتخابات بار دیگر اماده شود‪،‬‬ ‫این انتخابات الزاما به حکومت دموکراتیک منجر نخواهد شد؛‬ ‫زی را حذف رقیب از عرصه سیاسی‪ ،‬انحصارطلبی در قدرت و‬ ‫ب ی توجهی به خواس��ت واقعی مردم همچنان در دستورکار‬ ‫گروه‪‎‬های مختلف قرار دارد و این امر سم مهلکی ب رای ایجاد‬ ‫ثبات و دموکراسی محسوب م ی‪‎‬شود‪.‬‬ ‫ب�ه نظ�ر ش�ما مهمتری�ن مولفه‏ه�ای گ�ذار به‬ ‫دموکراسی چیست؟‬ ‫در استانداردهای مطلوب حکومتداری‬ ‫بای��د رای هم��ه به عن��وان عنصر اثرگ��ذار در‬ ‫سرنوشت کشور مورد توجه قرار گیرد‪ .‬مکانیسم‬ ‫طبیعی ان نیز مشارکت ازاد گروه‪‎‬های سیاسی‬ ‫پای صندوق‏های رای و رشد اگاه ی‏های عمومی‬ ‫از حق��وق و وظایف مدنی خویش اس��ت‪ .‬باید‬ ‫ب رای عبور از ش��یوه‏های اقتدارگرا و رسیدن به‬ ‫جوامع مطلوب همه گروه‏های سیاسی به بازی‬ ‫دموکراتیک تن دهند و در کن��ار التزام به ازادی‬ ‫مطبوعات و تشکیل احزاب برخاسته از متن مردم‬ ‫از خرد جمعی ب رای حل مشکالت و رسیدن به‬ ‫تفاهم ملی استفاده شود‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫‪62‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫جامعه مص�ر یک نمون�ه از جوامعی‬ ‫است که قیام و تحرکات مردمی در ان‬ ‫به ازادی خواهی ختم نشد‪ .‬همچنان‬ ‫که پس از برکناری اخوان المسلمین‪،‬‬ ‫نظامیان قدرت را در دس�ت گرفتند‪.‬‬ ‫اکنون نیز ژنرال عبدالفتاح السیسی‬ ‫کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری‬ ‫شده اس�ت و بس�یاری در مصر او را‬ ‫همچون جمال عبدالناصر به چش�م‬ ‫ناجی کشورشان م ی‏نگرند‪ .‬نگاه توده‬ ‫مردم و کشورهای خارجی نسبت به کاندیداتوری‬ ‫یک فرد نظام�ی در انتخاب�ات اتی چط�ور قابل‬ ‫تحلیل است؟‬ ‫السیسی محبوب برخی از نخبگان ملی و نظامیان‬ ‫مصری است‪ ،‬از این رو شخصی ت‏های سیاسی و مذهبی وی‬ ‫را ناجی مصر و ط راح بازگشت صلح و ثبات به کشور توفان زده‬ ‫خود قلمداد م ی‏کنند‪.‬‬ ‫همچنین باید توجه داش��ت حکومت مصر در طول‬ ‫شصت سال اخیر توس��ط ژنرال‪‎‬های ارتش اداره م ی‏شده و‬ ‫نگاه مردم مصر به ارتش یک نگاه ملی اس��ت‪ .‬جنگ‏های‬ ‫متعدد در دوره‪‎‬های قبلی با رژیم اس��رائیل به ویژه ترس��یم‬ ‫یک چهره کاریزماتی��ک از ناصر در دنی��ای عرب به دلیل‬ ‫تئوریزه کردن ایده‏های پان‏ع ربیستی در منطقه بر محبوبیت‬ ‫او افزوده اس��ت و جانش��ینان ناصر نیز به دلیل خاستگاه‬ ‫نظامی از اقب��ال عموم برخوردار بودن��د‪ .‬همچنین باید در‬ ‫نظر داشت که ‪ 40‬درصد از اقتصاد مصر در اختیار نظامیان‬ ‫است و در کنار ان م ی‪‎‬توان به نقش این نیروها در ترتیبات‬ ‫منطقه‏ای و کنترل اوضاع اش��اره کرد‪ .‬پس از صلح مصر با‬ ‫اس��رائیل و عقد قرارداد کمپ دیوید امری��کا ب رای تضمین‬ ‫امنیت متحد اس��تراتژیک خویش در منطق��ه تحت لوای‬ ‫کمک‏های اقتصادی ساالنه حدود دو میلیارد دالر در اختیار‬ ‫قاهره م ی‪‎‬گذاشت که بیشتر این کمک به بازسازی و حفظ‬ ‫توان رزمی ارتش اختصاص داده م ی‏شود‪ .‬بناب راین قدرت‏های‬ ‫خارجی نیز به رغم برخی اختالف نظرها و ژس��ت سیاسی و‬ ‫داعیه حقوق بشری راغب هستند که فرد قدرتمندی چون‬ ‫السیسی مدیریت کشور را در اختیار داشته باشد‪.‬‬ ‫ب ا توجه به اینکه اکنون جامعه مصر تا حدودی با‬ ‫مصر پیش از تحوالت جهان عرب تفاوت دارد‪ ،‬ایا‬ ‫ارتش در بلند مدت موفق خواهد شد که قدرت را با‬ ‫شیوه‏های خاص خود حفظ کند؟‬ ‫تجربه حکومت نظامیان در منطقه تجربه موفقی‬ ‫نبوده و گاهی نتایج ان ب رای کشورهای جهان سوم فالکت بار‬ ‫بوده است‪ .‬ب ی تردید نظامیان از قدرت خویش ب رای سرکوب‬ ‫مخالفین و ایجاد جامعه تک صدا از طریق بس��ط سانس��ور‬ ‫بر حوزه مطبوعات و رس��انه اس��تفاده م ی‏‪‎‬کنند‪ .‬در این نوع‬ ‫حکومت‪ ،‬ازادی‏ه��ا عقبگرد م ی‏کنند و ش��یوه حکومتداری‬ ‫مبتنی بر رویه‏های پلیسی و امنیتی بر ناب رابری‏ها و شکاف‬ ‫اقتصادی دامن خواهد زد‪ .‬درمورد مصر ش��اید ب رای مدتی به‬ ‫دلیل ناکارامدی اخوان المسلمین در حکومتداری ارتش بتواند‬ ‫فعلی امکان باز شدن فضا وجود دارد؟‬ ‫بازگشت اسالمگرایان به قدرت در وضعیت موجود‬ ‫امری ناشدنی است و اخوان‏المسلمین تاوان توهمات ذهنی‬ ‫رهب ران خود را در امر حکومتداری م ی‪‎‬دهد چراکه شتابزدگی‬ ‫در تصمیم‏گیری و عدم لحاظ تفاوت‏های فرهنگی شرایط‬ ‫بدی را ب رای مردم مصر رقم زده و چرخه خشونت ساختاری‬ ‫به‪‎‬دلیل ش��کاف میان دو جری��ان اصلی حتی ب��ا برگزاری‬ ‫انتخابات ریاس��ت جمهوری ادامه خواهد داشت‪ .‬متاسفانه‬ ‫عالوه بر فق��ر اقتص��ادی‪ ،‬جامعه مصر با فق��ر فکری هم‬ ‫روبه روست‪ .‬افراط و خش��ونت علیه یکدیگر به دلیل عدم‬ ‫تحمل رو به تزاید است؛ در این وضعیت اشوب هم نم ی‏توان‬ ‫انتظار باز شدن فضا و بازگش��ت ارامش را داشت‪ .‬چطور در‬ ‫خیابان‏های کش��وری چون مصر که به «ام الدنیا» مشهور‬ ‫اس��ت و کانون تفکر و مامن همه اع راب ب��وده‪ ،‬فقط بوی‬ ‫باروت و گلوله شنیده م ی‏شود و احکام قضایی‬ ‫سیاس��ی جدید علیه اخوان‏المس��لمین که‬ ‫حتی صدای مخالفین ان را ه��م بلند کرده‪،‬‬ ‫ص��ادر م ی‪‎‬ش��ود‪ .‬بناب راین راه اش��تباهی که‬ ‫رهب ران اخوان‏المس��لمین در طول یک سال‬ ‫حکومت ناموفق خود مرتکب شدند‪ ،‬از سوی‬ ‫رهب ران نظامی در حال تکرار است و مسیری‬ ‫که السیسی در پیش گرفته همان راه حسنی‬ ‫مبارک در امر حکومتداری است‪ .‬در این شرایط‬ ‫انتظار رهایی از وضعیت موجود و دستیابی به‬ ‫مولفه‪‎‬های دموکراتیک ب رای مردم مصر بس‬ ‫دش��وار م ی‪‎‬نماید‪ .‬حرکتی که از ان به عنوان‬ ‫بیداری اسالمی در منطقه یاد شده با بازگشت‬ ‫به دوره نظامیان و حاکمیت رویه‪‎‬های امنیتی‬ ‫دستخوش تغیی رات گس��ترده‪‎‬ای شده است‪.‬‬ ‫البته سطح انتظارات عامه مردم با شروع قیام‬ ‫گسترده به ش��کل فزاینده‏ای پیش رفته بود‬ ‫که گویا در فرصت زمانی کوتاه بدون فراهم‬ ‫شدن بستر الزم ب رای تحقق دموکراسی این‬ ‫مطالبات براورده گردد‪ .‬اما تحقق این اهداف‬ ‫نیاز عملی به رش��د و اگاهی تمام قشرهای‬ ‫مختلف مردم دارد‪.‬‬ ‫در میان مردم مقبولیت داشته باش��د ولی در بلند مدت این‬ ‫رویه جواب نخواهد داد و نظامیان مجبور به تن دادن به بازی‬ ‫دموکراتیک و قبول مطالبات مردم خواهند شد‪.‬‬ ‫وجود ی�ک رهب�ر کاریزماتی�ک را در جهت‏گیری‬ ‫انقالب‏ه�ا و ب�ه ثم�ر رس�یدن ان چق�در موث�ر‬ ‫م ی‏دانید؟‬ ‫امروزه جامعه مصر یک جامعه دو قطبی ش��امل‬ ‫اسالمگرایان و غی راسالمگرایان است؛ بعد از شکستی که‬ ‫اخوان المسلمین در شطرنج سیاسی قدرت در بازی با رقیب‬ ‫قدرتمند و کهنه کار داشت‪ ،‬ریزش نیروهای اخوان تا حدودی‬ ‫محس��وس اس��ت و چندگانگی در نوع برخورد با کودتای‬ ‫سفید ارتش قابل مش��اهده است‪ .‬طیف خشونت طلب این‬ ‫جریان یعن��ی انص��ار بی ت‏المقدس و برخ��ی از گروه‏های‬ ‫س��لفی به دنبال خش��ونت و افزایش درگیری‪‎‬ه��ا و به ظن‬ ‫خود انتقام گیری از رقیب هس��تند‪ ،‬در حال��ی که حامیان‬ ‫اصلی اخوان‪‎‬المسلمین مصر در حال پیگیری تز بازگشت‬ ‫مشروعیت و برکناری ژنرال السیسی در خیابان‏های قاهره‬ ‫و دانشگاه‪‎‬های ان هستند‪ .‬این گروه اصل برگزاری انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری را غیرقانونی م ی‏دانند؛ این درحالی است که‬ ‫سختگیری‏ها علیه رهب ران و حامیان اخوان از سوی نظامیان‬ ‫شدت گرفته و شخص السیسی ضمن رد هرگونه اشتی با‬ ‫اخوان پروسه حذف ان از عرصه سیاسی را دنبال م ی‏کند‪.‬‬ ‫بعضا شاهد هس�تیم خود رهبرانی که یک زمان‬ ‫سردمدار انقالب بودند و از انها یک قهرمان ساخته‬ ‫شده بود‪ ،‬بعدها تبدیل به دیکتاتور شدند؛ چرا این‬ ‫مساله پیش م ی‏اید؟‬ ‫شرایط کنونی جامعه مصر پس از شدت گرفتن‬ ‫برخوردها ب�ا اخوان المس�لمین و ص�دور احکام‬ ‫س�نگین برای اعضا و رهبران ای�ن جریان به چه‬ ‫صورت است؟‬ ‫برای جامعه مصر و ب ه خصوص اخوان‏المسلمین‬ ‫چه اینده‏ای را پی ش بینی م ی‪‎‬کنید؟ ایا در وضعیت‬ ‫ب ی تردید حضور شخصی ت‏های سیاسی شناخته‬ ‫شده در تحقق انقالب‪‎‬ها و انسجام ملی به ویژه در جهان سوم‬ ‫بسیار موثر است؛ در این ارتباط باید به نقش جمال عب دالناصر‬ ‫در مصر‪ ،‬مهاتما گاندی در هند و س��وهارتو در اندونزی اشاره‬ ‫کرد‪ .‬اما باید اشاره کرد در شرایط فعلی تالش م ی‏شود در مصر‬ ‫از السیسی ناصر دیگری ساخته شود‪ ،‬از این رو چهره‏ای که از‬ ‫وی در رسانه ها ارائه م ی‏شود یک چهره مطلوب ملی است و‬ ‫در خارج از کشور نیز چهره‪‎‬ای ضدغرب و پایبند بر ارمان ناصر‬ ‫است‪ .‬ولی ایجاد رعب و وحشت ب رای تحکیم پایه های قدرت‬ ‫و سرکوب مخالفان‪ ،‬مانع اصلی در تحقق این امر است‪.‬‬ ‫کودتاه��ای نظام��ی با اه��داف متض��اد اعالمی‬ ‫ هی چ گونه س��ازگاری با حرکت‏ه��ای دموکراتیک مردمی در‬ ‫منطقه نداش��ته و ندارد‪ .‬عموما در چنین شرایطی نخبگان‬ ‫نظامی بیشتر به دلیل وابستگی به نهادهای امنیتی منافع‬ ‫خاص را بر مناف��ع جمع ترجی��ح م ی‏دهند و با فراموش��ی‬ ‫وعده‏های انتخاباتی‪ ،‬با ترور و سرکوب به فضای ناامنی دامن‬ ‫یزنند؛ این اقدامات در مص��ر قبل از برگزاری انتخابات هم‬ ‫م ‬ ‫مشهود است‪.‬‬ ‫اسالم گرایان مصری‪ ،‬محافظهکار میشوند‬ ‫سرخوردگی انقالبیون روند بازگشت به گذشته را تشدید می کند‬ ‫محمد ایرانی‬ ‫کارشناس خاورمیانه‬ ‫‪4‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫از اواخر س��ال ‪ 2010‬میالدی به این س��و‪ ،‬منطقه‬ ‫خاورمیانه شاهد رخداد عظیمی بود که نم ی‏‪‎‬توان به اسانی‬ ‫ی که در مس��یر تکامل‬ ‫ان را نادی��ده گرف��ت؛ اقدامی مردم ‬ ‫رویکردهای اجتماعی حوزه خاورمیانه و شمال افریقا بسیار‬ ‫ی‪‎‬ش��ود و باید در حافظه تاریخ ثبت گردد‪ .‬در‬ ‫باارزش تلقی م ‏‬ ‫این میان موضوعی که با اهمیت م ی‪‎‬نماید این است که چرا‬ ‫جنب ش های مردمی به نتیجه دلخواه نم ی رسد‪ .‬در شرح این‬ ‫سوال باید از یک رشته عوامل اصلی و فرعی ب رای ب ی نتیجه‬ ‫ماندن حرکت های مردمی برخی کش��ورهای خاورمیانه یاد‬ ‫کرد‪ .‬در زمره عوامل اصلی س��ه مولفه قابل بررس��ی است‬ ‫که از ان جمل��ه م ی توان به نبود بس��ترهای دموکراتیک و‬ ‫مردم ساالرانه در این کشورها اشاره کرد‪ .‬برخی از کشورهای‬ ‫خاورمیانه و ش��مال افریقا به دلیل داشتن پیشینه تاریخی‬ ‫دیکتاتوری حکمت ه��ای اقتدارگرا‪ ،‬زمینه ه��ای الزم ب رای‬ ‫فعالی ت های دموکراتی��ک و مردم س��االرانه را ندارند چراکه‬ ‫اکثر حاکمان این قلمروها نظامی و مستبد بوده اند‪ .‬عالوه‬ ‫بر این استمرار در مبارزات اولیه و پختگی سیاسی پیش از‬ ‫پیروزی این انقالب ها را م ی توان در درون مولفه بس��ترهای‬ ‫دموکراتیک ارزیابی کرد‪ ،‬چه انکه هرچه زمان به ثمر نشستن‬ ‫انقالب طوالن ی تر ش��ود نیروهای سیاس��ی پخته تر شده و‬ ‫می زان اگاهی انان افزایش م ی یابد که این به پختگی سیاسی‬ ‫و در نهایت به راهکارهای اداره یک حکومت سیاسی و کشور‬ ‫م ی انجامد‪ .‬این در شرایطی اس��ت که در کشورهای مذکور‬ ‫ی در تاریخ انقالب‪ ،‬زمان بسیار‬ ‫شکل گیری نهضت های مردم ‬ ‫کوتاهی را طی کرد؛ به عنوان نمونه این سوال پیش م ی‪‎‬اید‬ ‫چرا در مصر ملتی که ‪ 40‬سال در ب رابر حکومت‪‎‬های اقتدارگرا‬ ‫سکوت کرد‪ ،‬تنها توانس��ت ‪ 18‬روز به این حرکت خود ادامه‬ ‫دهد و انقالب خیلی زود خاموش شد؟‬ ‫مولفه دوم اما به دخالت بیگانگان باز م ی گردد‪ .‬به این‬ ‫معنا که وقتی انقالبیون ب رای مدیریت سیاسی وارد صحنه‬ ‫م ی‪‎‬ش��وند به دلیل ب ی تجربگی و نبود رهب ران خردمند که‬ ‫دارای تجارب دیرینه درباره چگونگی برخورد با مش��کالت‬ ‫پس از انقالب باش��ند‪ ،‬راه را ب��رای ورود دولت‪‎‬های قدرتمند‬ ‫خارجی ب رای برون رفت از مشکالت باز م ی‏کنند‪ .‬دولت‏های‬ ‫بیگانه ب رای گسترش حوزه نفوذ خود در این کشورها به دلیل‬ ‫سوابق تاریخی نفوذ‪ ،‬به تکاپو م ی‏افتند و به طرق مختلف با‬ ‫انقالبیون وارد رابطه م ی‏شوند‪ .‬از جمله انکه در مصر‪ ،‬دخالت‬ ‫غرب و امریکا پس از انقالب غی ر قابل انکار است‪ .‬این شرایط‬ ‫در لیبی هم وجود داشت‪ .‬عالوه بر کشورهای غربی‪ ،‬برخی‬ ‫دولت‏های ع ربی منطقه هستند که وجود این انقالب‪‎‬ها ب رای‬ ‫انان مخاطره امیز اس��ت؛ بناب راین تمام تالش خود را به کار‬ ‫م ی‏گیرند تا با صرف هزینه‏های هنگف��ت مالی‪ ،‬تبلیغاتی‬ ‫و رس��انه‪‎‬ای‪ ،‬گامی در جهت ب ی نتیجه کردن این حرکت‪‎‬ها‬ ‫بردارند و در نهایت انقالب را خاموش کنند‪.‬‬ ‫از سوی دیگر‪ ،‬نیاز کشورهای انقالبی به کمک مالی‪،‬‬ ‫فکری و رسانه‪‎‬ای دیگر کشورها از جمله توان مالی کشورهای‬ ‫عرب منطقه‪ ،‬فضا را ب رای دخالت این کش��ورها در انقالب و‬ ‫حکومت انقالبی فراهم م ی‪‎‬سازد‪.‬‬ ‫مولفه سوم‪ ،‬به ظهور و بروز برجسته جریان‪‎‬های تندرو‪،‬‬ ‫تمامی ت خواه و احیانا تکفیری باز م ی‪‎‬گردد که مسیر انقالب را‬ ‫منحرف م ی‏کنند‪ .‬اگرچه شعار اولیه انقالب‪‎‬ها به دست اوردن‬ ‫ازادی‪‎‬های مدنی است اما این مفاهیم را م ی‪‎‬توان در چارچوب‬ ‫مردم ساالری دینی نیز تعریف کرد‪ .‬این در شرایطی است که‬ ‫ظهور و بروز جریانات تندرو و سلفی و رویکرد انان تحت این‬ ‫عنوان که به دفاع از مکتب و دین قدم ب ر‪‎‬م ی‏دارند‪ ،‬به مانعی‬ ‫بزرگ بر سر راه جنب ش‪‎‬های مدنی و شهروندی بدل م ی‏شود؛‬ ‫موضوعی که س��بب م ی‏ش��ود انقالب‏های مدنی حتی با‬ ‫گرایش‪‎‬های اسالمی به نتیجه نرسد‪.‬‬ ‫به عنوان مثال جریان سلفی در مصر نه تنها اعتقادی‬ ‫به انقالب ندارد‪ ،‬بلکه در پی بهره برداری و س��هم خواهی از‬ ‫ی هستند‪ .‬حال انکه عوامل خارجی نیز با‬ ‫انقالب‏های مردم ‬ ‫تحریک انها‪ ،‬انگیزه‏ای م ی‪‎‬شوند تا انان از معرکه قدرت عقب‬ ‫نمانند‪ .‬همچنان که سلف ی‏های مصر در ائتالف پارلمان در‬ ‫کنار اسالمگرایان قرار م ی‏گیرند اما زمانی که محمد مرسی‬ ‫به انان نیاز دارد به ائتالف پایبند نمانده و به سوی نظامیان‬ ‫گرایش م ی‪‎‬یابند‪.‬‬ ‫در این میان عوامل فردی نیز در به نتیجه نرس��یدن‬ ‫انقالب‏های عربی نقش بس��زایی دارد؛ اول انکه نداش��تن‬ ‫تجربه حکومتداری در کش��ورهایی همچ��ون مصر‪ ،‬لیبی‬ ‫و یمن ب��ه مانعی بزرگ در این راه بدل ش��ده اس��ت‪ .‬کبر و‬ ‫غرور ناش��ی از قدرت بعد از در اختی��ار گرفتن حکومت هم‬ ‫در این میان ایف��ای نقش م ی‪‎‬کنند‪ .‬س��ومین عامل اما به‬ ‫گرفتار ش��دن انقالبیون در چرخه مشکالت پس از پیروزی‬ ‫همچون بده ی های سنگین مالی باز م ی‪‎‬گردد‪ .‬مشکالتی‬ ‫که به سبب ان‪ ،‬دولت های انقالبی نم ی‪‎‬توانند اهداف متصور‬ ‫قبل از پیروزی را به نتیجه برسانند‪ .‬این موضوع زمینه را ب رای‬ ‫نیروهای قدرت طلب و نظامی فراهم م ی‪‎‬کند تا مجددا بتوانند‬ ‫رویکردهای نظام ی را مطرح کرده و در میان برخی مردم به‬ ‫دلیل نیاز انان به استق رار امنیت به عنوان وجهه‪‎‬ای مطلوب‬ ‫مطرح شوند‪ .‬زی را در شرایط فعلی و به دلیل مشکالت عمده‬ ‫مردم بر این باورند که فائق شدن بر مشکالت تنها از عهده‬ ‫نظامیان ب ر م ی‪‎‬اید‪.‬با توجه به انکه به طور کلی خاستگاه همه‬ ‫انقالب ها مقابله با اقتدارگرایی و تک محوری نظامیان است‪،‬‬ ‫به طور طبیعی این انقالب‏ها نباید به سمتی برود که از درون‬ ‫ان نظامیان بیرون ایند‪ .‬اما در رخدادی این چنین اشتباهات‬ ‫نیروهای انقالبی زمینه س��از اصلی ظهور مجدد نیروهای‬ ‫نظامی و اقتدارگرایان است‪.‬‬ ‫با این همه ثمره روی کار امدن نیروهای نظامی‪ ،‬طیف‬ ‫وسیعی از ب ی عدالت ی‪‎‬ها‪ ،‬کشتارها و حضور مداوم مخالفان در‬ ‫عرصه سیاسی و خشونت‪‎‬های پی در پی است‪.‬‬ ‫به طور کلی یک نس��خه واحد را نم ی‪‎‬توان ب رای همه‬ ‫مردم این کش��ورها از جمله طرفداران نظامیان یا مخالفان‬ ‫دولت گذشته در نظر گرفت؛ در مصر برخی از نیروهایی که‬ ‫به خیابان‪‎‬ها امدند و انقالب کردند نیروهای ملی را ش��امل‬ ‫م ی شدند که خواهان بازگشت دموکراسی به کشورشان بودند‬ ‫اما حکومت اخوان که پس از انق�لاب روی کار امد‪ ،‬حقوق‬ ‫برخی اقلیت ها را نادیده گرفت‪ .‬با این حال پیروزی السیسی‬ ‫در انتخابات اینده را نم ی‏توان دلیلی ب رای بازگشت مستمر‬ ‫و پایدار نظامیان قلمداد ک��رد‪ ،‬بلکه به دلیل انکه انقالبیون‬ ‫پس از روی کار امدن نظامیان س��رخورده م ی‪‎‬شوند و دست‬ ‫به اغتشاش و اش��وب م ی‪‎‬زنند‪ ،‬بناب راین دولت نظامیان نیز‬ ‫نم ی تواند روندی بدون مشکل را طی کند‪.‬‬ ‫در این میان رس��یدگی به حقوق مردم‪ ،‬اهمیت زیادی‬ ‫دارد و باید توجه داشت که به دلیل تکثرگرا بودن جوامع این‬ ‫چنین اقلی ت ها نقش زیادی را ایفا م ی کنند‪ .‬بخش عمده ای‬ ‫از مردم را س��لف ی ها و بخش دیگر را صوف ی مسلکان شکل‬ ‫م ی دهند اما این جامعه بزرگ جوانان هس��تند که با جامعه‬ ‫جهانی مبتنی بر نهضت‏های ارتباط��ی جدید رابطه دارند‪.‬‬ ‫ب ی توجهی به حقوق همه اقلی ت ها و خواس��ته های مدنی‬ ‫مردم به چالشی بزرگ ب رای نظام اینده تبدیل خواهد شد‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫بین الملل‬ ‫‪63‬‬ ‫سیاست اشوب‬ ‫بین الملل‬ ‫برگزاری همه پرسی در مناطق شرقی اوکراین شانس توافق میان غرب و روسیه را کامال‬ ‫از میان برد‪ .‬اگرچه پوتین در ظاهر از حامیان خود خواسته بود که برگزاری این همه پرسی را به‬ ‫تعویق بیندازند اما انتخابات نشان داد که روسیه تمایل چندانی ب رای توافق اصولی و بنیادین‬ ‫با غرب ندارد و همچنان ب رای تامی��ن منافع خود رویارویی با غ��رب را بر مصالحه ترجیح‬ ‫م ی دهد‪ .‬این روزها همه چیز به دوران جنگ سرد شباهت پیدا کرده است‪.‬‬ ‫بازی پوتین با غرب‬ ‫جداییطلب ها در شرق اوکراین در اقلیت هستند‬ ‫‪1‬‬ ‫کمتر کسی در ک ی‪‎‬یف تصور م ی‪‎‬کرد شادی انقالبی‬ ‫که رئی س جمهوری هوادار روس��یه را س��رنگون کرد‪ ،‬به غم‬ ‫تکه تکه شدن کش��ور بینجامد‪ .‬مقامات دولت و شهروندان‬ ‫اوکراین ش��ب ه جزیره کریمه را از دس��ت داده‏اند و این منطقه‬ ‫استراتژیک دیگر هرگز به اوکراین باز نخواهد گشت‪ ،‬اما اکنون‬ ‫نگرانی اوکراین ی‪‎‬ها از دس��ت دادن دیگر بخش‪‎‬های ش��رقی‬ ‫کشور است‪.‬‬ ‫جمعیت روس تبار ش��رق اوکراین‪ ،‬با جدا شدن کریمه‬ ‫جرات بیشتری پی دا کرده و بر فعالی ت‪‎‬های جدای ی طلبانه خود‪،‬‬ ‫چه به صورت صلح امیز و چه به صورت خش��ونت بار افزوده‬ ‫است‪ .‬برگزاری همه پرسی استقالل در دو منطقه شرق‪ ،‬اخرین‬ ‫پرده از این دس��ت تالش‪‎‬های هواداران پیوستن به روسیه در‬ ‫شرق اوکراین بود‪.‬‬ ‫اما این همه پرسی واقعیاتی در ب ر دارد که اهمیت ان را‬ ‫نسبت به همه پرسی استقالل کریمه کمتر م ی‪‎‬کند‪ ،‬گرچه این‬ ‫همه پرسی و واقعیات مرتبط با ان قطعا بر شرایط سیاسی و‬ ‫انسانی شرق اوکراین اثرگذار خواهد بود‪.‬‬ ‫ی‬ ‫روز‪ 11‬مه در دو منطقه دونتسک و لوهانسک همه پرس ‪‎‬‬ ‫در ش��هرهای کوچک و بزرگ این دو منطقه ش��رقی انجام‬ ‫ش��د که در اخبار بیش��تر به موجب ش��باهت به همه پرسی‬ ‫کریمه و در بحث‪‎‬های جدی دیپلماتیک یا ژئوپلتیک بیشتر‬ ‫به عنوان عواملی با پتانس��یل تولید دردس��ر مورد توجه قرار‬ ‫گرفتند‪ .‬همه پرسی این دو منطقه در واقع در جمهوری‪‎‬های‬ ‫خودخوانده‏ای برگزار شدند که سیاست اینده کرملین هم در‬ ‫مورد انها مشخص نیس��ت‪« .‬جمهوری خلق دونتسک» و‬ ‫ی برگزار کرده‏اند‬ ‫«جمهوری خلق لوهانسک» حاال همه پرس ‪‎‬‬ ‫که نتیج��ه ان واقعا جالب توجه اس��ت‪ .‬این همه پرس��ی‏ها‬ ‫ب رای مشروع س��اختن ایجاد جمهوری‪‎‬های واقعی مستقل از‬ ‫اوکراین برگزار شدند‪ ،‬اما نتیجه عجیب انها در واقع مشروعیت‬ ‫گروه‪‎‬های برگزارکننده ان را بیش��تر زیر س��وال برده اس��ت‪.‬‬ ‫همه پرسی با هدف ساختن مشروعیت ب رای جمهوری‪‎‬های‬ ‫خود خوانده اجرایی شدند تا از تش��دید تنش‪‎‬ها میان روسیه و‬ ‫اوکراین از سویی و روس��یه و غرب از سوی دیگر بهره گرفته‬ ‫باش��ند‪ ،‬اما باتوجه به احتمال تشدید تحریم‪‎‬ها علیه مسکو و‬ ‫از این رو دست به عصا حرکت کردن روسیه‪ ،‬بها دادن مقامات‬ ‫کرملین به این همه پرس ی‪‎‬ها هم مورد سوال است‪.‬‬ ‫واضح اس��ت که دولت اوکراین نتایج این همه پرسی را‬ ‫هرگز نخواهد پذیرفت؛ اما هیچ دولت دیگری هم تا حاال این‬ ‫همه پرس ی‪‎‬ها را به رسمیت نشناخته است‪ .‬حتی روسیه نیز که‬ ‫تنها مدافع جدای ی طلبان اوکراین است هنوز چنین نکرده زی را‬ ‫این موضع م ی‪‎‬تواند به افزایش درگیری دیپلماتیک با غرب و‬ ‫تحریم‪‎‬های مالی و دیپلماتیک بیشتر علیه مسکو بینجامد‪.‬‬ ‫المان و ایاالت متحده گفته‪‎‬اند که این رفراندوم مش��روعیت‬ ‫دموکراتیک ندارد‪ ،‬اما روسیه گفته که به نتایج این همه پرسی‬ ‫احترام م ی‪‎‬گ��ذارد و اجرای مدنی ان ر ا ترغی��ب کرد‪ .‬با چنین‬ ‫وضعیتی به نتیجه رسیدن این دو همه پرسی نیاز به زمان دارد‪.‬‬ ‫باید دید که تحوالت اینده چگونه رقم خواهند خورد‪ .‬زی را تنها‬ ‫چیزی که باعث بازگشت مقامات منطقه به این همه پرس ی‪‎‬ها‬ ‫م ی‪‎‬ش��ود تش��دید تنش‪‎‬ها تا حدی خواهد بود که روسیه در‬ ‫صورت به رسمیت شناختن این همه پرس ی‪‎‬ها با چالش‏های‬ ‫جدی جدیدی مواجه نشود‪ .‬این دو رفراندوم تقلید از رفراندوم‬ ‫کریمه بودند که در نهایت به الحاق کریمه به روسیه انجامید‪،‬‬ ‫اما در مورد این دو منطقه چنین چیزی دور از ذهن است‪.‬‬ ‫داستان از اینجا شروع شد که الکساندر تورچینف چندی‬ ‫پیش گفت که ادعای برقراری جمهوری در ش��رق اوکراین با‬ ‫استفاده از شرایط ناپایدار کش��ور و با همراهی روسیه در کنار‬ ‫تظاه رات خش��ونت طلبانه جدای ی طلبان در شهرهای شرق‬ ‫کشور در واقع شواهد اغاز مرحله دوم عملیات روسیه در اجرای‬ ‫سناریوی کریمه است‪ .‬با چنین اظهارنظری مقامات روس تبار‬ ‫ش��رقی چاره را در اتخاذ اقداماتی دیدند که ع��زم انها را ب رای‬ ‫استقالل و مشروعی ت یابی ب رای جدایی نشان دهد‪.‬‬ ‫مقامات دونتس��ک در واکنش ب��ه مواضع تورچینوف‬ ‫گفتند که همه پرس��ی‪ ‎‬برگزار خواهند کرد تا وضعیت اینده‬ ‫منطقه را مشخص کنند و ایجاد جمهوری را مشروع سازند‪.‬‬ ‫این درگیری‪‎‬های لفظ��ی همزمان بود ب��ا جدال‪‎‬های متعدد‬ ‫شهری و اشغال ساختمان‪‎‬های متعدد دولتی توسط شورشیان‬ ‫جدایی طلب‪ .‬در نتیجه‪ ،‬دولت اوکراین در دونتسک عملیاتی‬ ‫ضد جدای ی طلبان انجام داد اما مشخصات دموگرافیک منطقه‬ ‫باعث شد که جدای ی طلبان دست باال را در منطقه داشته باشند‪.‬‬ ‫توافق ژنو بین ایاالت متحده‪ ،‬اتحادیه اروپا‪ ،‬روسیه و اوکراین بنا‬ ‫بود به خلع سالح فعاالن درگیر در منطقه بینجامد‪ ،‬اما اشکارا‬ ‫چنین نشده و فعال هم چنین نخواهد شد‪ .‬خشونت‪‎‬ها حتی‬ ‫بیشتر شد تا در استانه همه پرس ی‏های دو منطقه دونتسک و‬ ‫لوهانسک درگیری‪‎‬ها در شرق اوکراین به اوج خود برسد‪ .‬اوضاع‬ ‫در زمان برگزاری مذاکرات ژنو چنان بود که جدای ی طلبان حتی‬ ‫گفتند سرگئ ی الوروف نماینده انها نیست و بعد هم در استانه‬ ‫برگزاری همه پرسی درخ واست والدیمیر پوتین‪ ،‬رئی س جمهوری‬ ‫روس��یه ب رای به تعویق انداخت��ن همه پرس��ی را رد کردند تا‬ ‫همه پرس ی‪‎‬ای برگزار ش��ود که حتی روسیه نیز با تردید درباره‬ ‫ان صحبت کرده است‪.‬‬ ‫این همه پرسی در ش��رایط وخیم شهرهای شرقی و در‬ ‫حضور شب ه نظامیان هوادار روسیه در هر حال نم ی‪‎‬توانست‬ ‫نشان دهنده خواس��ت واقعی مردم منطقه باشد اما نتایج ان‬ ‫بیش از پیش باعث تردید در مورد اهداف مقامات شرق اوکراین‬ ‫شد‪ .‬نظرسنج ی‪‎‬های انجام شده پیش از برگزاری همه پرسی‬ ‫به وضوح نش��ان م ی‪‎‬داد که بخش عمده‪‎‬ای از مردم منطقه از‬ ‫وضع موجود راضی نیستند اما این را هم مشخص م ی‪‎‬کرد که‬ ‫هواداران جدایی کامل در این مناطق هم در اقلیت هستند‪.‬‬ ‫پی��ش از برگ��زاری همه پرس��ی در ای��ن دو منطق��ه‬ ‫ش��رق اوکراین‪ ،‬نتیجه یک نظرس��نجی که توسط موسسه‬ ‫جامع ه شناس��ی ک ی‪‎‬یف انجام شده بود نش��ان داد که حدود‬ ‫‪41‬درصد مردم دونتس��ک خواس��تار خودمخت��اری از دولت‬ ‫مرکزی بودند و ‪ 38‬درصد هم هوادار فدراتی و شدن اوکراین‪ .‬تنها‬ ‫‪ 27‬درصد خواستار جدایی از اوکراین و الحاق به روسیه بودند‪.‬‬ ‫اما این هم مهم اس��ت که تنها ح��دود ‪ 10‬درصد حامی عدم‬ ‫تغییر وضعیت بودند که نشان م ی‪‎‬دهد برخی از خواسته‪‎‬های‬ ‫روس تبارها مشروع اس��ت‪ .‬از سوی دیگر نظرسنجی دیگری‬ ‫که توسط موسسه پژوهش‏های اجتماعی و تحلیل سیاسی‬ ‫دونتسک انجام شد نیز نش��ان م ی‏دهد تنها حدود ‪ 18‬درصد‬ ‫مردم منطقه مخالف تغییر وضعیت بوده‪‎‬اند‪ .‬اما این هم مهم‬ ‫است که تحقیقات موسسه معتبر پیو هم نشان م ی‪‎‬دهد که‬ ‫‪ 18‬درصد شرق اوکراین خواستار جدا ش��دن از دولت مرکزی‬ ‫بوده‏اند‪ .‬این داده‏ها کامال اش��کار م ی‏کند که اوضاع ش��رق‬ ‫اوکراین باید تغییر کند اما جدایی از اوکراین ان تغییری نیست‬ ‫که مردم م ی‏خواهند‪.‬‬ ‫نتایج همه پرس ی‪‎‬ها که کامال مغایر با این واقعیات بود‬ ‫ثابت کرد که باید با دیده تردید به جدای ی طلبان تندرو نگریست‪.‬‬ ‫نتایج همه پرسی مشروعیت ان را کامال زیر سوال برد‪ .‬ب ر اساس‬ ‫اعالم مقامات محلی حدود ‪ 89‬درصد در دونتسک و ‪ 96‬درصد‬ ‫در لوهانسک رای به جدایی از اوکراین داده‏اند‪ ،‬نتیجه‏ای که با‬ ‫واقعیات این مناطق همخوانی ندارد‪ .‬حتی ناظ ران روس هم‬ ‫ ب ی نظم ی‪‎‬های قابل توجهی را در جری��ان انتخابات گزارش‬ ‫کردند که به گفته انها مش��روعیت همه پرس��ی را زیر سوال‬ ‫م ی‏برد‪.‬‬ ‫هم ه پرسی روس گ رایان در اوک راین ب ی اعتمادی میان روسیه و امریکا را تشدید کرده است‬ ‫مهدی حسینی تقی اباد‬ ‫‪2‬‬ ‫پژوهشگر مسائل اوراسیای‬ ‫مرکزی و ترکیه‬ ‫زمان به کمک شان بیاید و در نهایت امیزه ای از ناکارامدی های‬ ‫دولت های رنگی��ن و ط راح ی ها و تحرکات ایذایی روس��یه و‬ ‫دیگر بازیگران موثر داخلی و بیرونی به س��قوط یکی پس از‬ ‫دیگری دولت های مخملین انجامید و طومار اخرین انقالب‬ ‫رنگین نیز با پیروزی مرگوالش��ویلی ب��ه نمایندگی از حزب‬ ‫«ارمان گرجس��تان» ب��ر کاندیدای حزب «متح��د ملی» به‬ ‫ریاست میخائیل ساکاش��ویلی در اکتبر ‪ 2013‬در هم پیچیده‬ ‫شد و پایان ریاست جمهوری ساکاشویلی بر گرجستان و ترک‬ ‫گرجستان توسط وی به مقصد ایاالت متحده‪ ،‬رویدادی بود که‬ ‫نه تنها اخرین میخ بر تابوت انقالب های رنگین لقب گرفت‪،‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫پس از فروپاشی شوروی‪ ،‬غ ربگرایان حاکم بر مسکو‬ ‫با مشاهده سراب یکپارچگی با غرب‪ ،‬بسیاری از سیاست هایی‬ ‫که حتی با سقوط حکومت تزاری و ب رامدن انقالبیون بلشویک‬ ‫نیز دچار تغییر نشده و مبتن ی بر منافع ملی و اهداف امپ راتوری‬ ‫روسیه ب ی کم وکاست دنبال شده بود را به کناری نهادند و البته‬ ‫ی ترسیم ی شان را محقق‬ ‫ط ولی نکشید که نه تنها چشم اندازها ‬ ‫ندیدند‪ ،‬بلکه با مشاهده تداوم حرکت گسل فروپاشی در درون‬ ‫مرزهای فدراسیون روسیه‪ ،‬شرایط خود را سخت دشوار یافتند‪.‬‬ ‫اغاز و فرج��ام دوره اول جنگ های چچن یا اس��تقالل‬ ‫نسبی جمهوری تاتارستان در قلب روسیه در سایه ضعف مفرط‬ ‫حکومتی محقق شده بود که در کنار وضعیت اسفبار اقتصادی‬ ‫و همچنین بس��یاری از مولفه ها و شاخ ص های نگران کننده‬ ‫دیگر‪ ،‬رئیس ان ‪ -‬یلتسین ‪ -‬را که به دشواری موفق به کسب‬ ‫مجدد کرسی ریاست جمهوری در سال ‪1996‬‬ ‫شده بود‪ ،‬ناگزیر از تجدیدنظر در سیاست هایش‬ ‫به وی��ژه در حوزه های امنیت��ی و خارجی کرد‪.‬‬ ‫تغییر در رویکردهای سیاست خارجی مسکو‬ ‫و بازگشت به س��نت به روزاوری شده سیاست‬ ‫خارجی س��نتی روس��یه که ریش��ه در دوران‬ ‫امپ راتوری رومانوف ها داشت با در دست گرفتن‬ ‫سکانسیاست خارجیاینکشورتوسطیوگنی‬ ‫پریماکوف رقم خورد و قطار سیاست خارجی‬ ‫روسیه به ریل اسبق بازگردانده شد‪ ،‬شرایطی‬ ‫که در فاصله وزارت خارجه یوگنی پریماکوف‬ ‫(‪ ،)1996-1998‬ایگور ایوانوف (‪)1998-2004‬‬ ‫و سرگئی الوروف (‪ 2004‬تاکنون) ادامه یافت‪.‬‬ ‫ش��رایطی که در حوزه خارجه نزدیک روسیه‬ ‫یا همان کشورهای هم س��ود (‪ )CIS‬اولویت‬ ‫نخس��ت سیاس��ت امنیتی و خارجی روسیه‬ ‫را تش��کیل داده و در عم��ل به منزله مرزهای‬ ‫ژئوپلتیک مسکو به عرصه تقابل با نفوذ دیگر‬ ‫قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای بدل شدند‪.‬‬ ‫البته واقعیتی که در این بین وجود داشت این‬ ‫بود که روسیه هرچند هر از گاهی نشانه هایی‬ ‫را بروز م ی داد از اینکه گویا فروپاش��ی شوروی‬ ‫را در تمامی ابعاد نپذیرفت��ه و کماکان چه در‬ ‫حوزه خارجه نزدیک خ��ودش و چه در برخی‬ ‫دیگ��ر از حوزه های نفوذ س��نت ی اش در دیگر‬ ‫نقاط جهان که ریش��ه در دوره کمونیس��تی داشت‪ ،‬مایل به‬ ‫ایفای نقش های پیش��ین البته نه با تقبل هزینه های مالی‬ ‫سنگین دوره شوروی است اما به دلیل انکه دست کم از لحاظ‬ ‫اقتصادی و وزن بازیگری بی ن المللی از ظرفی ت های متناسب‬ ‫با ادعاهایش تهی بود‪ ،‬شکس ت های سنگینی را متحمل شد‪.‬‬ ‫فروپاشی ممتد و دامنه دار یوگسالوی که تا دهه نخست قرن‬ ‫بیست و یکم به طول انجامید و اخ رین پرده ان استقالل کوزوو‬ ‫بود‪ ،‬امحای جریانات رسمی و غیررسمی وابسته به روسیه در‬ ‫بس��یاری از مناطق جهان‪ ،‬هم سویی حداکثری اقمار پیشین‬ ‫روسیه نظیر لهس��تان با برنامه های نظامی و امنیتی غرب‬ ‫علیه مس��کو و بس��یاری دیگر از تحوالت سیاسی منطقه و‬ ‫جهان حاکی از ان بود که هرچند مسکو موفق شده است که‬ ‫گس ل های فروپاشی در درون فدراسیون روسیه را حت ی المقدور‬ ‫مهار کند اما در صحنه منطقه و بی ن الملل سررشته امور را در‬ ‫دس��ت ندارد‪ .‬فضایی که اوج ان را در ایام توس��ع ه طلب ی های‬ ‫نظامی امریکا به سرکردگی جورج بوش پسر در اسیای غ ربی و‬ ‫اشغال افغانستان و ع راق که از حوزه های نفوذ و بازیگری روسیه‬ ‫محسوب م ی شدند‪ ،‬شاهد بودیم؛ فرایندی که با ب راندازی نرم‬ ‫حاکمی ت های نه چندان هم سو با غرب در حیاط خلوت روسیه‬ ‫و جانفشانی عناصر هم سو توس��ط ایاالت متحده توام شد‪.‬‬ ‫مداخله گری هایی که سه نسخه موفق انها در سال های ‪2003‬‬ ‫تا ‪ 2005‬تحت عنوان انقالب گل س��رخ در گرجستان‪ ،‬انقالب‬ ‫نارنجی در اوکرای��ن و انقالب الله ای در قرقیزس��تان به ثمر‬ ‫نشست و دولت های عمال دست نشانده غرب در درون مرزهای‬ ‫ژئوپلتیک مسکو سرب راوردند؛ پدیده ای که هرچند نگرانی شدید‬ ‫مسکو را ب رانگیخته بود اما ظرفی ت های ان روزهای روسیه و‬ ‫ارایش قدرت در صحنه منطقه ای و بی ن المللی اجاز ه مداخله‬ ‫سریع و صریح مسکو را در قبال انقالب های رنگین نم ی داد‪.‬‬ ‫البته روس ها نیز بیکار ننشس��تند و به مصداق ضرب المثل‬ ‫«انتقام غذایی است که باید سرد سرو شود» مترصد ماندند که‬ ‫بلکه به نشانه ای بر اشراف روبه فزونی مسکو بر گریزپاترین‬ ‫حاکمی ت های پی رامون ی اش مبدل ش��د‪ .‬هرچن��د تمام این‬ ‫پیشروی ها به معنای رنگ باختن چش��م انداز تحقق اراده ها‬ ‫در خارجه نزدیک اروپایی مسکو با پیوستن به اتحادیه اروپایی‬ ‫و ناتو نبود اما ب رای مسکو گش��اینده امیدهایی ب رای تحقق‬ ‫ارزوی توس��عه مطلوب اتحادیه گمرکی محسوب م ی شد‪ .‬از‬ ‫س��وی دیگر روند تحوالت ش��مال افریقا و خاورمیانه ع ربی‬ ‫که از پاییز ‪ 1389‬اغاز شده بود به عرصه ای ب رای احیای اعتبار‬ ‫مسکو در فرایندهای منطقه ای بدل شد‪ .‬در حال ی که مقامات‬ ‫مسکو مدع ی اند غ رب ی ها در ماجرای حمله نظامی به لیبی و‬ ‫ساقط کردن دولت قذافی در برخوردی غیرصادقانه به تعبیری‬ ‫کاله سر مسکو گذاش��ته اند و بسیاری از تحلیلگران‪ ،‬کشتن‬ ‫حقارت بار قذافی به منزله یکی از متحدان س��نتی مس��کو‬ ‫را تحقیر روس��یه در صحنه بی ن المللی ارزیاب��ی م ی کردند‪،‬‬ ‫مسکو در بحران س��وریه از تجارب خویش در فرجام اعتماد‬ ‫به وعده وعیدهای غ رب ی ها در دو دهه سپری شده از فروپاشی‬ ‫ش��وروی کمال بهره را ب��رد و در پش��تیبانی از دولت قانونی‬ ‫سوریه دچار تزلزل نشد و البته میوه این سیاست را که در کنار‬ ‫حمایت های برخی دیگر از حامی��ان منطقه ای و بی ن المللی‬ ‫دولت س��وریه در قالب بقای دولت قانونی بش��ار اسد به بار‬ ‫نشست‪ ،‬چید‪ .‬این گونه بود که در نتیجه استقبال واشنگتن‬ ‫از ابتکار مس��کو ب رای امحای سالح های شیمیایی سوریه در‬ ‫اوج فضای مهیا ش��ده ب رای حمله نظامی غ رب ی ها به سوریه‬ ‫در شهریورماه ‪ 1392‬و به وقوع نپیوستن جنگی که ع ربستان‬ ‫و قطر و ترکیه اتش بیار ان معرکه بودند‪ ،‬نظرسنج ی ها پوتین‬ ‫را در صدر فهرس��ت قدرتمندترین س��ران جهان قرار دادند‪.‬‬ ‫ای��ن در حالی بود که پایی��ز ‪ 1392‬روزهای پر‬ ‫التهابی ب رای دولت روسیه و به ویژه والدیمیر‬ ‫پوتین بودند‪ ،‬وی که اعتب��ار و ابروی خویش‬ ‫را در گرو برگزاری ایمن و باش��کوه مهم ترین‬ ‫رویداد ورزش��ی بی ن المللی در خاک روس��یه‬ ‫پس از المپیک ‪ 1980‬مسکو قرار داده بود‪ ،‬از‬ ‫سویی با تهدیدات تروریستی امارت خودخ وانده‬ ‫اسالمی قفقاز به ریاست داکو عمراف مواجه‬ ‫بود که بخشی از نیروهای این جریان وهابی‬ ‫در سوریه در صف تروریس ت های مورد حمایت‬ ‫س��روی س های غ ربی یا متح��دان منطقه ای‬ ‫انها در ح��ال نبرد علیه دولت اس��د بودند و از‬ ‫طرف دیگر مس��کو با انواع کارش��کن ی های‬ ‫غرب ی ها در ب راب��ر برگزاری المپی��ک مواجه‬ ‫بود‪ .‬اعت��راض به حیف و میل س��رمایه های‬ ‫مردم روسیه و اختالس های کالن در جریان‬ ‫س��رمایه گذاری های دولت��ی ب��رای ایج��اد‬ ‫زیرس��اخت های المپیک‪ ،‬اعتراض به نقض‬ ‫حقوق همجن س گرایان در روسیه‪ ،‬اعتراضات‬ ‫حامیان محی ط زیس��ت نس��بت به تخریب‬ ‫محیط زیست ب رای ایجاد تاسیسات برگزاری‬ ‫المپی��ک‪ ،‬اعتراض��ات دامنه دار دیاس��پورای‬ ‫چرکس که س��وچی محل برگزاری المپیک‬ ‫سرزمین نیایی انهاست و بس��یاری از انها از‬ ‫زمان اشغال منطقه توسط امپ راتوری تزاری در‬ ‫دهه شصت و هفتاد قرن نوزدهم از سرزمی ن شان رانده شده اند‬ ‫و تاکید چرکس ها بر به رس��میت شناخته شدن نس ل کشی‬ ‫چرکس ها که تکاپوهای ایش��ان توسط رس��انه ها و مجامع‬ ‫تحقیقاتی مربوطه در انگلیس و رژیم صهیونیستی حمایت‬ ‫م ی شد‪ ،‬بخشی از تهدیدات پی ش روی برگزاری المپیک بودند‪،‬‬ ‫که در نهایت با عدم شرکت بسیاری از سران غ ربی در مراسم‬ ‫افتتاحیه المپیک که هر یک به بهانه یکی از موارد فوق الذکر‬ ‫بود‪ ،‬عمق شکاف ها میان مس��کو و غرب ی ها اشکار شد‪ .‬در‬ ‫ش��رایطی که برگزاری ایمن المپیک از چنان اهمیتی ب رای‬ ‫مس��کو برخوردار بود که برخی تحلیلگران بر امدن پدیده ای‬ ‫بین الملل‬ ‫قفل کی یف‬ ‫بین الملل‬ ‫‪65‬‬ ‫بین الملل‬ ‫‪66‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫بین الملل‬ ‫نظیر بیدزینا ایوانیش��ویلی در قامت متمول ترین ش��خص‬ ‫گرجستان در فضای سیاسی این کشور که تکاپوهای رسمی‬ ‫سیاس ی اش از ‪ 2011‬اغاز شده و با پیروزی در انتخابات پارلمانی‬ ‫‪ 2012‬به پست نخس ت وزیری گرجستان دست یافته و زمینه‬ ‫سقوط ساکاش��ویلی در انتخابات ‪ 2013‬ریاس��ت جمهوری را‬ ‫فراهم کرده بود را در حد س��ناریوی روسیه ب رای ساقط کردن‬ ‫دولت ساکاش��ویلی با انگی��زه ایمن س��ازی مرزهای جنوبی‬ ‫منطقه برگزاری المپیک و قطع حمایت های دولت تفلیس از‬ ‫یدادند‪ ،‬دردسر‬ ‫شب ه نظامیان جدای ی طلب قفقاز شمالی تقلیل م ‬ ‫جدیدی ب رای مسکو‪ ،‬ان هم در یکی از مهم ترین کشورهای‬ ‫پدیدامده از فروپاشی شوروی به وقوع پیوست‪.‬‬ ‫با عدم امضای توافقنامه «تجارت ازاد و روند پیوس��تن‬ ‫به اتحادیه اروپا» از س��وی ویکتور یانوکوویچ‪ ،‬رئی س جمهور‬ ‫اوکراین‪ ،‬که قرار بود بی��ن دولت اوکراین و اتحادی��ه اروپا در‬ ‫اجالس س��ران اتحادیه اروپا در ویلنی��وس‪ ،‬پایتخت لیتوانی‬ ‫در ابان ماه ‪ 1392‬منعقد شود‪ ،‬غ ربگرایان اوکراین به خیابان ها‬ ‫ریختند و اعتراضات دامن هداری را علیه دولت ک ی یف اغاز کردند‪.‬‬ ‫اعتراضاتی که کمک سه میلیارد دالری مسکو ب رای کاهش‬ ‫مشکالت اقتصادی اوکراین نیز به فروکش کردن ان کمکی‬ ‫نکرد‪ .‬اعتراضاتی که به زودی شاهد حضور مقامات رسمی و‬ ‫غیررسمی غرب در پیش��انی راهپیمایان بود‪ .‬حضور کاترین‬ ‫اشتون‪ ،‬مسئول سیاس��ت خارجی اتحادیه اروپا یا میخائیل‬ ‫ساکاش��ویلی‪ ،‬س��رکرده انقالب رنگین گرجس��تان در جمع‬ ‫معترضان توجهات جهانی را به جلوه های نوینی از مداخله گری‬ ‫جلب کرد! همه م ی دانس��تند که امض��ای توافقنامه تجارت‬ ‫ازاد با اروپا به معنای رنگ باختن رویای پوتین ب رای پیوس��تن‬ ‫سرنوشت ساز اوکراین به اتحادیه گمرکی خواهد بود و از سوی‬ ‫دیگر عضویت در اتحادیه گمرکی به معنای غیرممکن شدن‬ ‫ادغام اوکراین در اتحادیه اروپایی خواهد بود‪ .‬در این بین اوکراین‬ ‫که بخش مهم صنعت و اقتصاد ان در مناطق شرقی با اکثریت‬ ‫ساکنان روس و عقبه فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی روسی قرار‬ ‫دارد و بخش غ ربی ان نیز دارای علقه های قوی غ ربگرایانه است‬ ‫و توان گسستن از روس��یه به دلیل درهم تنیدگ ی های شدید‬ ‫اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬فرهنگی و‪ ...‬را ندارد و از سوی دیگر میل‬ ‫به بهره مندی از ظرفی ت ها و چشم اندازهایی که از ق َِب ِل پیوستن‬ ‫به اتحادیه اروپا محقق م ی شود را دارد‪ ،‬به واسطه تحریکات و‬ ‫القائات بیرونی در مسیر دشوار و خط رناکی قرار گرفت‪ .‬اوکراین‬ ‫در حال ی که مس��کو درگیر تدارک و برگزاری المپیک سوچی‬ ‫بود‪ ،‬به مسیری سوق داده ش��د که یاداور شرایط کودکی بود‬ ‫که باید بین پدر و مادر یکی را انتخ��اب کند‪ .‬در فاصله ‪ 18‬تا‬ ‫‪ 21‬فوریه ‪ ،2014‬تظاه رات مسالمت امیز به خشونت کشیده‬ ‫شد و بیش از هشتاد کش��ته برجای گذاشته شد‪ .‬در حال ی که‬ ‫موافقتنامه ای شایان توجه بین یانوکوویچ و مخالفان به امضا‬ ‫رسیده بود‪ ،‬رئی س جمهور اوکراین کش��ور را ترک کرد‪ .‬دولت‬ ‫قانونی اوکراین با فشارهای اشکار غ رب ی ها ساقط شد و البته‬ ‫با برگزاری اختتامیه المپیک سوچی در ‪ 23‬فوریه ‪ ،2014‬روسیه‬ ‫اشکارا وارد بحران اوکراین ش��د و در گام نخست شب ه جزیره‬ ‫کریمه را به خاک خود منضم ساخت‪ ،‬اقدامی که طعم پیروزی‬ ‫ب راندازی دولت یانوکوویچ را در کام غ رب ی ها به تلخی گرایاند و‬ ‫تشدید تنش در سطح داخلی اوکراین و در فضای بی ن المللی‬ ‫را به دنبال داشت‪ .‬ش��واهد و قراین حاکی از ان است که رفتار‬ ‫روسیه در قبال تحرکات غ رب ی ها که ‪ 10‬سال پیش با انقالب‬ ‫نارنجی دولت یانوکوویچ را ساقط کرده و عناصر غ ربگرا نظیر‬ ‫یوشچنکو و تیموشنکو را بر اوکراین حاکم ساخته بودند‪ ،‬این‬ ‫بار به شدت متفاوت است‪ .‬تداوم بحران در شرق اوکراین و به‬ ‫رسمیت شناخته شدن همه پرسی روس گرایان از سوی مسکو‬ ‫حاکی از تداوم بازی ای پیچید ه و پرهزینه ای است که یکی از‬ ‫ریشه های ان ب ی اعتمادی شدید بین روسیه و غرب ی هاست‪.‬‬ ‫ب ی اعتمادی که به واسطه سوابق پیشین در رویکردها و عملکرد‬ ‫طرفین به شدت ژرفا یافته و قفل های محکمی را بر درهایی که‬ ‫در اوایل دهه نود کامال گشوده م ی کرد‪ ،‬زده است‪.‬‬ ‫بازی پشت پرده‬ ‫روس ها هنوز روحیه عملگ رایی خود را حفظ کر ده اند‬ ‫احمد وخشیته‬ ‫پژوهشگر موسسه ایراس‬ ‫‪3‬‬ ‫«والدیمیر پوتین» روز پنجش��نبه هشتم می در‬ ‫دیدار با رئیس سازمان امنیت و همکاری اروپا مخالفت خود‬ ‫را با برگزاری انتخابات در دونتس��ک و لوهانسک اعالم کرد‬ ‫و از رهب ران مخالف��ان با دولت کییف خواس��ت تا برگزاری‬ ‫همه پرسی را به تعویق بیندازند‪ .‬سخنانی که با واکنش های‬ ‫فراوانی از سوی معترضین خواهان برگزاری انتخابات همراه‬ ‫شد‪« .‬دنیس پوش��یلین» که از رهب ران جدای ی طلب طرفدار‬ ‫روسیه بود‪ ،‬در واکنش به سخنان پوتین تصریح کرد به تعویق‬ ‫انداختن رفراندوم منوط به تصویب مجلس خلق دونتسک‬ ‫است و به رغم نهایت احترامی که ب رای پوتین قائل هستیم‬ ‫اما باید توصیه رئی س جمهوری روس��یه را مورد مشورت قرار‬ ‫داده و س��پس به تصمیم گی��ری بپردازیم‪ .‬ب��ا وجود توصیه‬ ‫رئی س جمهور روسیه به جدایی طلبان دونتسک و لوهانسک‪،‬‬ ‫انتخابات این مناطق‪ ،‬هشت صبح ‪ 11‬می (‪ 20‬اردیبهشت) اغاز‬ ‫و تا ساعت ‪ 23‬به وقت محلی ادامه داشت؛ انتخاباتی که تنها‬ ‫با حدود پنج درصد مخالف ب رای جدایی از کی یف رو به رو بود‪.‬‬ ‫اما ب هراس��تی چرا والدیمیر پوتین یکب��اره از مخالفان‬ ‫دولت کی یف خواست انتخابات را به تاخیر بیندازند؟‬ ‫در این رابطه چندین تحلیل م ی توان ارائه داد‪ .‬در یک‬ ‫نگاه م ی ت��وان گفت روس��یه به دنبال ان بود ک��ه چهره ای‬ ‫دموکراتیک از خود نشان بدهد‪ .‬بدین معنا که در ظاهر این کار‬ ‫را محکوم کرد و مخالفت خود را با برگزاری همه پرسی اعالم‬ ‫داشت اما پشت پرده با پشتیبان ی های خود اسباب این جدایی‬ ‫را فراهم ساخت؛ از یک س��و به مقصود خود رسید و از سوی‬ ‫دیگر در رسانه های خود بر طبل صلح طلب ی اش در اوکراین‬ ‫نواخت و به مردمان غرب گفت ما نی��ز مدعی ایجاد صلح و‬ ‫وحدت در اوکراین هستیم‪ .‬اما م ی توان این حرکت پوتین در‬ ‫صفحه شطرنج اوکراین را به روحیه معامله گری روس‪‎‬ها نیز‬ ‫نسبت داد‪ .‬روسیه پس از انکه با حقیقت تلخ اشوب در اوکراین‬ ‫روبه رو ش��د‪ ،‬در اغاز تالش کرد این سرزمین به جای مانده از‬ ‫امپ راتوری های پیشین را حفظ کند اما هنگامی که شرایط را‬ ‫سخت دید‪ ،‬به حفظ منطقه ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک کریمه‬ ‫بسنده کرد‪ .‬این منطقه ب رای کرملی ن نشینان از لحاظ موقعیت‬ ‫نظامی بسیار پ راهمیت است چرا که یکی از راه های دسترسی‬ ‫به اب های ازاد به شمار م ی اید‪.‬‬ ‫از سوی دیگر‪ ،‬اتاق فکر کرملین از انگیزه های مردم ی ‬ ‫در شرق اوکراین ب رای پیوستن به روس��یه مطلع است و به‬ ‫خوبی م ی داند م��ردم این مناطق به دنبال امنیت هس��تند؛‬ ‫امنیتی از نوع زیستی و اقتصادی‪ .‬در واقع‪ ،‬تالش مردم کریمه‬ ‫یا دیگر سرزمی ن های شرق اوکراین ب رای برگزاری همه پرسی‪،‬‬ ‫به معنای این نیست که انها در دوراهی ماندن با اوکراین یا‬ ‫پیوستن به روسیه‪ ،‬مشروعیت حکومت بر سرزمین خود را‬ ‫از ان کرملی ن نشینان م ی دانند؛ بلکه این پیوستن م ی تواند‬ ‫دالیل دیگری مانند مشکالت اقتصادی نیز داشته باشد‪ .‬پس‬ ‫از روانه شدن یانوکوویچ از کییف به روسیه و روی کارامدن‬ ‫دولت موقت در این کشور‪ ،‬کش��مکش های طرفین غربی‬ ‫(امریکا و اتحادیه اروپا) و روس��یه عاملی شد تا دولت موقت‬ ‫را با بحرانی دو چندان مواجه س��ازد‪« .‬الکساندر تورچینف»‬ ‫رئی س جمه��ور موقت از یک س��و با بحران مش��روعیت و‬ ‫مقبولیت میان مردم کشورش مواجه است و عده ای دولت‬ ‫او را مول��ود کودتا م ی دانند و از س��وی دیگر ن��زاع قدرت ها‬ ‫در اوکراین مسبب رشد ناامنی و کش��تارهای گسترده طی‬ ‫ماه های اخیر شده اس��ت‪.‬این عوامل دس��ت به دست هم‬ ‫داده اس��ت تا دولت موقت مرکزی این کش��ور (خ��واه ان را‬ ‫دست نش��انده غرب و خواه دولتی مردم��ی بنامیم) از اقتدار‬ ‫سیاسی چندانی برخوردار نباش��د‪ .‬در چنین شرایطی‪ ،‬مردم‬ ‫شرق اوکراین ترجیح م ی دهند زیر پرچم کشوری باشند که‬ ‫سال ها در بخشی از امپ راتوری ان زندگی کرده اند و اشتراکات‬ ‫فرهنگی زیادی با ان دارند‪ .‬روسیه (کش��ور بر جای مانده از‬ ‫اتحاد جماهیر شوروی) ب رای مردم ش��رق اوکراین کشوری‬ ‫بیگانه به ش��مار نم ی رود‪ .‬از این رو در ش��رایط فعلی‪ ،‬مردم‬ ‫کریمه‪ ،‬دونتس��ک‪ ،‬لوهانس��ک و دیگر ش��هرهای شرقی‬ ‫اوکراین ترجیح م ی دهند بخش��ی از روس��یه باشند تا طعم‬ ‫امنیت را حس کنند و اقتصادی پررونق داش��ته باشند‪ .‬انها‬ ‫به خوبی م ی دانند اگر قرار به برپایی جنگی میان روس��یه و‬ ‫اوکراین باشد‪ ،‬مردم این مناطق هستند که بیشترین اسیب‬ ‫را م ی بینند‪ .‬از این رو اگر عده ای نیز با دولت روسیه از لحاظ‬ ‫تابعیت مشکل داشته باش��ند‪ ،‬در ش��رایط کنونی سکوت‬ ‫م ی کنند و زندگی ارام را ترجیح م ی دهند‪.‬‬ ‫کرملی ن نشینان نیز بر خاستگاه مردمی این مناطق ب رای‬ ‫پیوستن به روسیه به طور کامل اگاه هستند و به نظر م ی رسد‬ ‫ ترجیح م ی دهند از این ظرفیت استفاده کنند اما نه با الحاق‬ ‫انان به روسیه؛ بلکه با استفاده از این ظرفیت به عنوان برگ‬ ‫ب رنده ای بر سر میز گفت وگو با ایاالت متحده امریکا و متحدین‬ ‫غ رب ی اش‪.‬حال با در نظر داشتن چرایی اقبال مردمی در شرق‬ ‫اوکراین به روسیه‪ ،‬م ی توان نگاهی نیز به تفاوت های کریمه‬ ‫با دیگر مناطق شرقی اوکراین انداخت‪ .‬روسیه پس از انکه در‬ ‫اوردگاه خود با غرب دانست نم ی تواند همه اوکراین را دوباره از‬ ‫ان خود کند‪ ،‬درصدد بازگرداندن منطقه کریمه ب رامد چرا که این‬ ‫منطقه همان طور که در باال اشاره شد‪ ،‬اهمیت فوق العاده ای‬ ‫ب رای روس ها دارد‪ .‬خوشحالی اشکار روس ها پس از پیوستن‬ ‫کریمه به روسیه در همه پرسی ‪ 16‬مارس‪ ،‬به خوبی نمایانگر‬ ‫اهمیت این منطقه ب رای انان ب��ود‪ .‬چرا که روس ها م ی دانند‬ ‫ب رای گفت وگو با طرف مقابل‪ ،‬حتما نیاز به پیروزی در کریمه‬ ‫دارند‪ .‬اما پس از ان روس ها تالش کردن��د برگ برنده خود را‬ ‫ی در مناطق ش��رق‬ ‫در اوکراین افزایش دهند و از اقبال مردم ‬ ‫این کشور که دالیل ان در باال گفته شد‪ ،‬به نفع خود استفاده‬ ‫نمایند؛ اقبالی که م ی تواند برگ برنده کرملی ن نش��ینان در‬ ‫مقابل رقبای کاخ سفیدنشین خود باشد‪.‬‬ ‫تاریخ نشان داده است روس ها در بزنگاه‪ ،‬معامله گران‬ ‫قهاری هستند‪ .‬در ش��رایط کنونی به نظر م ی رسد روسیه و‬ ‫امریکا با نزاع و کشمکش نم ی توانند به پیروزی دست یابند‬ ‫و حتما انها نیز به پیروزی نسبی خرسند خواهند بود؛ پیروزی‬ ‫نس��بی در اوکراین‪ ،‬س��وریه و‪ ...‬ش��اید بتوان عقب نشینی‬ ‫یکباره رئی س جمهور مقتدر روس��یه و درخواست وی ب رای‬ ‫به تعویق افتادن انتخابات در دونتس��ک و لوهانسک را در‬ ‫راستای این دیدگاه تفسیر کرد چراکه رفتار روس ها پس از‬ ‫پیروزی مردم دونتسک و لوهانس��ک در انتخابات ‪ 11‬می‪،‬‬ ‫با رفتار انان پس از پیروزی م��ردم کریمه اصال قابل قیاس‬ ‫نبود‪ .‬این بار از ان هیجان ها و ش��ادی های پیشین خبری‬ ‫نیست و «سرگئی ناریش��کین» رئیس دومای روسیه تنها‬ ‫به گفتن این امر بسنده کرد که این همه پرسی را م ی توان‬ ‫بیانگر این دانس��ت که «حق مردم ش��هرهای دونتسک و‬ ‫لوهانس��ک در سیس��تم جدید حکومتداری اوکراین نادیده‬ ‫گرفته شده بود و از این رو مردم این شهرها از حق خود دفاع‬ ‫کرده و خواهان ازادی شدند‪».‬‬ ‫سلف ی گری سیاه‬ ‫نیجریه س��رزمین فس��ادهای اقتصادی و مالی اس��ت و در عین حال می زبان فقر و‬ ‫ناکارامدی‪ .‬بوکوحرام در چنین فضایی قدرت مانور پیدا کرده است تا با بنیادگرایی امکانی‬ ‫ب رای جذب نی��رو بیابد‪ .‬در فضایی که دولت مرکزی فاقد توانایی ب رای اداره کش��ور اس��ت‬ ‫بنیادگرایان س��لفی نیز م ی توانند با به گروگان گرفتن حدود ‪200‬دختر قدرت خود را نه تنها‬ ‫به دولت بلکه حتی به رخ جهانیان بکش��انند‪ .‬قدرتیابی بوکوح��رام در نیجریه م ی تواند به‬ ‫دومینویی تبدیل شود و سراسر قاره افریقا را در بر بگیرد‪.‬‬ ‫طالبان افریقا‬ ‫بحران هویت و فقر ساختاری در‬ ‫نیجریه عامل ظهور بوکوحرام است‬ ‫احمد بخشی‬ ‫‪1‬‬ ‫استاد دانشگاه‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫یکی از مهم ترین چالش‪‎‬های امروزه قاره افریقا‪ ،‬رشد‬ ‫گروه‪‎‬های افراطی و ب ی ثباتی ناشی از فعالی ت‪‎‬های انان در این‬ ‫منطقه است‪ .‬هویت موزائیک و چندپاره دولت‪‎‬های افریقایی متاثر‬ ‫از شرایط دوران طوالنی اس��تعمار و ویژگ ی‪‎‬های ژئوپلتیک این‬ ‫کشورها‪ ،‬انها را به معجونی از دولت‪‎‬هایی ناکام به لحاظ سیاسی‬ ‫و اقتصادی و دچار بحران‪‎‬های یکپارچگی تبدیل کرده است‪ .‬به‬ ‫این وضعیت‪ ،‬مالحظات ناش��ی از وجود منابع سرشار طبیعی‬ ‫و در نتیجه حضور دولت‪‎‬های اس��تعمارگر پیشین که با تغییر‬ ‫چهره سیاسی همچنان اهداف منفعت جویانه و توسع ه طلبانه‬ ‫خود را در این قاره جس��ت و جو م ی‏کنند را هم باید اضافه کرد‪.‬‬ ‫این عوامل در کنار یکدیگر بسترساز پدید امدن و نضج گرفتن‬ ‫گروه‪‎‬های تندرو و بنیادگرا در قاره افریقا شده است‪ .‬این موضوع‬ ‫(افراط گرایی) که برامده از شرایط نامناسب اقتصادی و چالش‪‎‬های‬ ‫اجتماعی و سیاسی در جوامع مختلف افریقایی است‪ ،‬در کنار‬ ‫توانایی شب ه نظامیان برای در دس��ت گرفتن و کنترل قلمروی‬ ‫وسیع به مدت طوالنی‪ ،‬چالش‪‎‬های جدیدی را در برابر نظام‪‎‬های‬ ‫سیاسی نه چندان قدرتمند کشورهای افریقایی پدید اورده است‪.‬‬ ‫فعالی ت‪‎‬های ش��ب ه نظامی کنونی در قاره افریقا پدیده‪‎‬ای‬ ‫اس��ت که در چرخ��ه‪‎‬ای معیوب همچن��ان که خ��ود معلول‬ ‫توسع ه نیافتگی و ناامنی است به گس��ترش این روند نیز دامن‬ ‫م ی‪‎‬زند‪ .‬در واقع فقر فزاینده در قاره افریقا زمینه را برای فعالیت‬ ‫گروه های خش��ونت طلب در این قاره فراهم کرده است‪ .‬به نظر‬ ‫برخی تحلیلگران‪ ،‬ضعف ساختاری‪ ،‬عدم تطابق مرزهای ملی با‬ ‫مرزهای فرهنگی‪ ،‬قومی و مذهبی در کنار دولت های ورشکسته‬ ‫به گسترش خش��ونت های اعمال شده توس��ط شب ه نظامیان‬ ‫وابسته به گروه های سلفی در افریقا منجر شده است‪ .‬از سوی‬ ‫دیگر م ی توان یکی از دالیل افزایش س��تیزه جویی در افریقا را‬ ‫انتخاب واکنشی برامده از اصول ایدئولوژیک برخی گروه های‬ ‫بومی به مشکالت ناشی از پیچیدگ ی های سیاسی موجود در‬ ‫این قاره دانس��ت‪ ،‬به گونه ای که برخی از این گروه ها بازگشت‬ ‫به ارزش های فرهنگی و برخی دیگر‪ ،‬خوانش خاص از اسالم یا‬ ‫مسیحیترابه عنوانراهگشایخودبرایغلبهبرپیچیدگ ی های‬ ‫این قاره برگزیده اند‪ .‬بر اساس امار در میان گروه های شب ه نظامی‬ ‫موجود در عرصه سیاسی این قاره‪ ،‬شب ه نظامیان افراطی عمدتا‬ ‫به مبانی فکری گروه های بنیادگرای سلفی و وهابی مانند القاعده‬ ‫گرایش دارند از جمله این گروه ها م ی توان به القاعده برای مغرب‬ ‫اسالمی‪ ،‬الشباب و بوکو حرام اشاره کرد‪.‬‬ ‫نیجریه در غرب افریقا پرجمعی ت ترین کش��ور این قاره و‬ ‫از لحاظ جغ رافیایی‪ ،‬اجتماعی و فرهنگ��ی یکی از متنوع ترین‬ ‫و به طور بالقوه یکی از ثروتمندترین کشورهاست‪ ۵۰ .‬درصد از‬ ‫مردم نیجریه مسلمان و ‪ ۴۰‬درصد مسیحی و بقیه انیمیست‬ ‫هستند‪ .‬این کشور تا سال ‪ 1960‬تحت استعمار انگلیس بوده و‬ ‫به همین جهت زبان انگلیسی به عنوان زبان رایج و رسمی در‬ ‫ی مردم نیجریه با زبان‬ ‫این کشور شناخته ش��ده و تقریبا تمام ‬ ‫انگلیسی اش��نایی داش��ته و به این زبان صحبت م ی کنند‪ .‬در‬ ‫نیجریه بیش از ‪ 250‬قبیله وجود دارد که از مهمترین انها هوسا‪،‬‬ ‫یوروبا و ایبو م ی باش��ند که بزرگترین انها قبیله هوساست که‬ ‫اکثریت ان مسلمان بوده و در شمال این کشور زندگی م ی کنند‪.‬‬ ‫به دالیل بافت مذهبی (ش��مال مس��لمان‪ ،‬جنوب مسیحی)‬ ‫اختالفات مذهبی در کنار اختالفات قومی از وجوه مشخصه این‬ ‫کشور است‪ .‬این کشور یکی از کشورهای ثروتمند شمال افریقا‬ ‫به لحاظ نفتی است‪ ،‬اما به هر اندازه که درامدهای نفتی دولت‬ ‫این کشور زیاد و قابل توجه است‪ ،‬فساد اقتصادی و اداری نیز در‬ ‫ان بی داد م ی کند به طوری که درامدهای هنگفت نفتی‪ ،‬به جای‬ ‫اینکه صرف توسعه و ابادانی کشور شود‪ ،‬عمدتا میان نخبگان‬ ‫سیاسی و والیان مناطق مختلف کشور تقسیم شده و به جیب‬ ‫گروه حاکم م ی رود و توده های مردم‪ ،‬اعم از مسیحی و مسلمان‬ ‫که اکثریت جامعه را تشکیل م ی دهند‪ ،‬از این نعمت محرومند‪.‬‬ ‫درامد سرانه هر نیجریه ای از فروش نفت این کشور‪ ،‬اگر به طور‬ ‫عادالنه توزیع شود‪ ،‬بیش از ‪ 2700‬دالر در سال است‪ ،‬اما در حال‬ ‫حاضر تخمین زده م ی شود که ‪70‬درصد مردم این کشور در فقر‬ ‫مطلق به سر م ی برند و با درامد روزانه کم تر از دو دالر زندگی خود‬ ‫را سپری م ی کنند‪.‬‬ ‫پس از حوادث ‪ 11‬سپتامبر سال ‪ ،2001‬مردی‪ 30‬ساله به نام‬ ‫محمد یوسف‪ -‬که در سنین کمی تحصیالت ر ا رها کرده و مدت‬ ‫زمانی را در مدارس دینی وهابی در افریقا تعلیم دیده است‪ -‬یک‬ ‫گروه مذهبی در مایدوگوری‪ ،‬مرکز اس��تان بونو تاسیس کرد‪ .‬او‬ ‫برای گروه خود عنوان «جماعت اهل السنت لدعوه و الجهاد» را‬ ‫انتخاب کرد‪ ،‬اما بعدها نامش به بوکو حرام تغییر کرد که به زبان‬ ‫محلی به معنای اموزش غ ربی گناه است‪ ،‬است در عین حال که‬ ‫در بعضی از ایاالت ش��مالی قانون شریعت اعمال م ی گردد‪ ،‬اما‬ ‫این گروه خ واستار تعطیلی تمامی مدارس نوین و تحمیل قانون‬ ‫شریعت بر تمام ی ‪ ۳۶‬ایالت‪ ،‬تالش برای تاسیس دولت اسالمی‬ ‫در نیجریه با استفاده از قدرت سالح و اجرای شریعت اسالمی (با‬ ‫تفسیر خاص خودشان) و ممانعت خدمت در دستگاه های وابسته‬ ‫به دولت م ی باشند‪ .‬منبع درامدشان نیز حمایت های بعضی از‬ ‫گروه های سیاسی شمال کشور و باج گیری است‪.‬‬ ‫رهبر این گروه که دروس الهیات را در ع ربستان فراگرفته‬ ‫بود‪ ،‬به سمت سلف ی گری گرایش پی دا کرد‪ .‬او اعتقاد داشت الگوی‬ ‫اموزشی غرب که در نیجریه جریان دارد‪ ،‬ریشه تمام مشکالت‬ ‫کشور است‪.‬‬ ‫وی متعهد به مبارزه علیه این روش شد و سیستم اموزشی‬ ‫طالبان افغانستان را به عنوان الگویی ایده ال برای نیجریه تجویز‬ ‫کرد‪ .‬این گروه ش��روع به یارگیری از میان مسلمانان کرد و یک‬ ‫مسجد و یک مدرس��ه علوم دینی به پایگاه اصلی انها تبدیل‬ ‫ش��د‪ .‬به تدریج این مدارس افزایش یافت و خاس��تگاه کسانی‬ ‫شد که موفق به ورود به دانش��گاه های دولتی نم ی شدند‪ ،‬انها‬ ‫س��پس خود را طالبان نیجریه نامیدند و فعالی ت هایش��ان به‬ ‫سرعت جنبه سیاس��ی به خود گرفت و مخالفت شدید خود را‬ ‫با دولت عمریارادوا‪ ،‬رئی س جمهور سابق نیجریه اعالم کردند و‬ ‫خ واستار تعطیلی سبک اموزش غ ربی و همچنین قطع روابط با‬ ‫کشورهای غ ربی شدند‪.‬‬ ‫دولت نیجریه تا مدتی حضور این گ��روه را انکار م ی کرد‪،‬‬ ‫اما در سال های بعد‪ ،‬موج جدیدی از خشونت ها توسط این گروه‬ ‫شروع شد که چهار استان شمالی نیجریه یعنی بائوچی‪ ،‬بورنو‪،‬‬ ‫یوب و کانو صحنه فعالی ت های انان بود‪ .‬نبردها بین نیروهای‬ ‫دولتی شدت گرفت تا اینکه به دستگیری و اعدام رهبر این گروه‬ ‫در سال ‪ 2009‬انجامید‪.‬‬ ‫طی یک سال بعد‪ ،‬گروه دوباره خود را سازمان دهی کرد‪.‬‬ ‫انها سعی کردند با دیگر گروه های مهم جهادی در افریقا ارتباط‬ ‫برقرار کنند؛ القاعده در مغرب اسالمی در شمال و الشباب سومالی‬ ‫در شرق از جمله این گروه ها بود‪ .‬تع دادی از رهب ران و فرماندهان‬ ‫بین الملل‬ ‫بین الملل‬ ‫بین الملل‬ ‫‪67‬‬ ‫بین الملل‬ ‫‪68‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫بین الملل‬ ‫بوکوحرام به منظور کسب تجربه و اموزش های الزم‪ ،‬نیجریه را‬ ‫ترک کرده و به القاعده در مغرب اسالمی و الشباب ملحق شدند‪.‬‬ ‫در ژوئیه ‪ 2010‬یکی از این رهب ران به نام ابوبکر شیکاو‪ ،‬در پیامی‬ ‫ ویدئویی خود را رهبر بوکوحرام معرفی کرد و خ واستار مبارزه علیه‬ ‫سیاستمداران‪ ،‬نیروهای پلیس و به خصوص مسیحیان شد‪.‬‬ ‫بر اس��اس این تفکر و سیاس��ت انتقام جویانه کارمندان‬ ‫دولتی‪ ،‬افس ران پلیس‪ ،‬روزنامه نگاران‪ ،‬روستاییان‪ ،‬دانشجویان‬ ‫و اعضای کلیسا‪ ،‬سازمان «دیده بان حقوق بشر» و گردشگران‪،‬‬ ‫از قلم سیاس��ت های حذفی بوکوحرام جا نیفتادند و کش��تار‬ ‫وسیعی را در کش��ور رقم زدند‪ .‬تخمین زده م ی شود از ان سال‬ ‫تاکنون‪ ،‬بیش ازسه هزار نفر به دست این گروه کشته شده اند‪.‬‬ ‫در سال ‪ ،2012‬این گروه دچار انشقاق شد‪ .‬در ماه ژانویه گروهی‬ ‫تحت عنوان «انصار» ش��کل گرفت‪ .‬ش��عار این گروه « جهاد‬ ‫ف ی سبی ل اهلل» بود‪ .‬در اولین بیانیه‪ ،‬ابواسماته النصاری‪ ،‬رهبر‬ ‫انصار‪ ،‬بوکوحرام را یک گروه خش��ن در امت اسالمی توصیف‬ ‫کرد‪ .‬در ویدئویی دیگ��ر‪ ،‬این گروه اعالم کرد ب��ه جز در مواقع‬ ‫دفاع از خود‪ ،‬غی ر مسلمانان و نیروهای پلیس را نم ی کشند‪ .‬انها‬ ‫همچنین گفتند هدف شان دفاع از منافع اسالم و مسلمین‪ ،‬نه‬ ‫تنها در نیجریه بلکه در سراسر افریقاست‪ .‬برخالف بوکوحرام‬ ‫که در ایالت بونو در شمال شرقی نیجریه مستقر است‪ ،‬انصار‬ ‫در اط راف ایالت کانو در شمال و مرکز نیجریه فعالیت کرده و با‬ ‫القاعده در مغرب اسالمی در ارتباط بودند‪ .‬در ژانویه ‪ ،2013‬این‬ ‫گروه به یک کاروان از نظامیان نیجریه حمله کرد که در حال‬ ‫اعزام ب رای مبارزه با گروه های جهادی در ش��مال مالی بودند‪.‬‬ ‫این دو گروه مجددا بر اثر فش��ار دولت در اواخر س��ال ‪ ،2013‬با‬ ‫هم ادغام ش��دند و از ان زمان چرخه خشونت تقویت شد و این‬ ‫گروه به سمت ایدئولوژی تکفیری رفت و کشتار مسیحیان و‬ ‫همچنین مسلمانان را جایز دانست‪ .‬از جمله اقدامات انان در‬ ‫س��ال های اخیر م ی توان به ف��رار ‬ ‫ی دادن ‪ 700‬زندانی مجرم از‬ ‫زندان‪ ،‬بمب گذاری های متعدد در بازار ابوجا‪ ،‬بمب گذاری در مرکز‬ ‫پلیس و کمیته ملی انتخابات‪ ،‬بریدن سر گروگان های مسیحی‬ ‫به صورت دسته جمعی‪ ،‬حمالت انتحاری متعدد به کلیساها‪،‬‬ ‫تی راندازی ه��ای ب ی هدف و ناامن ک��ردن اماکن عمومی برای‬ ‫مردم‪،‬انفجار مقر سازمان ملل در ابوجا‪ ،‬حمله شبانه به خوابگاه‬ ‫دانش اموزان در شهر ابوجا و کشتار ‪ 40‬دانش اموز‪ ،‬ربودن ‪276‬‬ ‫دختر دانش اموز از ایالت بورنو اشاره کرد‪ .‬این نوع فعالی ت ها باعث‬ ‫شد تا سازمان های بی ن المللی و بعضی از دولت ها این گروه و‬ ‫رهبر ان را در لیس��ت مخوف ترین گروه های تروریستی قرار‬ ‫دهند‪ ،‬حتی مفت ی عربستان که بسیاری از جنایات تکفیری ها‬ ‫را تایید کرده یا در مواردی سکوت م ی کند اینبار به خاطر ربودن‬ ‫دختران‪ ،‬اعالم کرده است که گروهک بوکوحرام در نیجریه ضاله‬ ‫و از خوارج هستند و اعمالش اسالم و مسلمین را تخریب کرده‬ ‫یا در پاسخ به ازدواج دختران در دست این گروه معتقد است که‬ ‫ازدواج اجباری دختران ربوده شده جایز نبوده و اقدامی حرام است‬ ‫و ازدواج نباید به دست افرادی غاصب صورت بگیرد‪ .‬االزهر نیز‬ ‫این اقدام را محکوم و اعالم کرده است که ربودن دختران هیچ‬ ‫ارتباطی با اموزه های دین اسالم ندارد‪.‬‬ ‫در مورد ارتباط این گروه با القاعده شمال افریقا و الشباب‬ ‫سومالی‪ ،‬منابع بسیاری گزارش داده و اهداف انها را در یک راستا‬ ‫اعالم کرده اند‪ ،‬به طوری که طبق اظهاراتی از همین گروه‪ ،‬رئیس‬ ‫بوکوحرام و شماری از اعضای این گروه در جریان حج سال گذشته‬ ‫به ع ربستان سعودی سفر کرده و با برخی از سران القاعده دیدار‬ ‫کردند‪ ،‬تا عالوه بر کمک های مالی اموزش هایی را دریافت کنند‪.‬‬ ‫انان القاعده را «برادر بزرگتر» خود اعالم م ی کنند و معتقدند که‬ ‫القاعده از این گروه حمایت مالی و تجهی زاتی م ی کند و هم اکنون‬ ‫افرادی از کشورهای همسایه مانند چاد‪ ،‬کامرون و نیجر به بوکو‬ ‫حرام پیوس��ته اند‪ .‬از طرف دیگر از نظر مخالف��ان و دولتمردان‬ ‫«همبس��تگی بوکوحرام و القاعده‪ ،‬منطقه شمال نیجریه را به‬ ‫دژ القاعده تبدیل کرده و زمینه را برای ظهور افغانستانی دیگر‬ ‫فراهم م ی کند‪».‬‬ ‫ همچنین منابع زیادی از حمایت این گروه توسط ع ربستان‬ ‫یاد ک��رده و اهداف ان��ان را ملهم از تفکرات وهابی و س��لفی و‬ ‫در راستای این کشور م ی دانند‪ .‬از س��وی دیگر به نظر م ی رسد‬ ‫که این نوع فعالی ت ها به نوعی م ی توان��د تداوم حضور و حتی‬ ‫فراتر از ان یک نوع رضایت عمومی را در قاره افریقا برای تداوم‬ ‫حضور و اس��تق رار پایگاه امریکا در این منطق��ه تحت عنوان‬ ‫«افریکام» فراهم سازد؛ امری که نیاز به حضور انها را در درخ واست‬ ‫رئی س جمهور نیجریه از جامعه جهانی و امریکا شاهد هستیم‪.‬‬ ‫همانطور که ذکر ش��د در مورد دالیل فعالیت این گروه‬ ‫م ی توان به ساختار بی ن المللی‪ ،‬ش��خصیت رهب ران و عوامل‬ ‫داخلی اشاره کرد‪ ،‬اما به نظر م ی رسد که زیربنای ی ترین موضوع‬ ‫فقر ساختاری و تبعی ض های موجود در این مناطق و به نوعی‬ ‫نمود بحران های هویت و توزیع منابع باشد‪ .‬شمال شرق نیجریه‬ ‫که بیش��ترین فعالیت بوکوحرام در ان بخش اس��ت‪ ،‬از لحاظ‬ ‫اقتصادی در مضیقه است و دارای پایی ن ترین سطح تحصیالت‬ ‫در بین مناطق نیجریه است‪ .‬باید خاط رنشان ساخت که قبل از‬ ‫هر چیز‪ ،‬ناتوانی دولت نیجریه (یا کشورهای افریقایی دیگر که‬ ‫زمینه رشد تروریسم در انها فراهم شده) در مدیریت اقتصادی‬ ‫و اجتماعی و گسترش ب ی س��ابقه فقر در این کشورها‪ ،‬عامل‬ ‫اساس��ی پیدایش گروهک هایی همچون بوکوحرام اس��ت و‬ ‫باتوجه ب��ه این نکته‪ ،‬رهب ران این گروه توانس��ته اند س��اکنان‬ ‫این منطقه را به خوبی قانع کنند که مس��ئوالن حاکم در ابوجا‬ ‫(پایتخت نیجریه) فاسد هستند و با وجود انان در کنار امنیت‪،‬‬ ‫نظام بهتر دولتی با اجرای اکید قوانین شریعت اسالم در نیجریه‬ ‫ایجاد خواهد شد‪ .‬از س��وی دیگر نم ی توان از نقش قومیت در‬ ‫ظهور و مخصوصا انتشار سریع این پدیده در نیجریه چشم پوشی‬ ‫کرد‪ .‬جامعه نیجریه س��اختار قبیل��ه ای دارد که این س��اختار‪،‬‬ ‫تاکنون باعث درگیری های فرقه ای و مذهبی بس��یاری میان‬ ‫این دو قبیله گردیده است‪ .‬می زان گس ل های فرقه ای‪ -‬مذهبی‬ ‫جامعه نیجریه به حدی است که در تمام منازعات سیاسی این‬ ‫کشور‪ ،‬اصل ی ترین دلیل مناقشه به جدایی این فرق و مذاهب‬ ‫بازم ی گردد‪ .‬همانطور که ذکر ش��د‪ ،‬وخیم تر ش��دن روز به روز‬ ‫شرایط اقتصادی نیجریه‪ ،‬گس��ترش بیکاری و فساد در میان‬ ‫جوانان‪ ،‬ناتوانی دولت نیجریه (یا کشورهای افریقایی دیگر که‬ ‫زمینه رشد تروریسم در انها فراهم شده) در مدیریت اقتصادی و‬ ‫اجتماعی‪ ،‬عامل اساسی پی دایش گروه های تروریستی و افراطی‬ ‫همچون بوکوحرام است‪ .‬از س��وی دیگر طرفداران «گودالک‬ ‫جانات��ان» رئی س جمهور نیجریه‪ ،‬معتقدند ک��ه مخالفان او با‬ ‫استفاده از خ رابکاری های گروه بوکوحرام درصدد وارد کردن فشار‬ ‫به دولت و خارج کردن کنترل اوضاع کشور از دست رئی س جمهور‬ ‫هستند‪ .‬به نظر انها‪ ،‬برخی از سیاس��تمداران مسلمان کشور‪،‬‬ ‫دولت جاناتان را نامشروع م ی دانند‪ ،‬چرا که انها معتقدند در این‬ ‫دوره‪ ،‬نوبت رئی س جمهور شدن یک مس��لمان بود و جاناتان‬ ‫توافق غیررسمی موجود میان مسلمانان و مسیحیان در زمینه‬ ‫انتخاب دوره ای روسای جمهور از میان مسیحیان و مسلمانان‬ ‫را رعایت نکرده یا عده ای دیگ��ر معتقدند که قصد غ ربیان این‬ ‫اس��ت که یک س��ومالی دیگر را در نیجریه به وجود بیاورند و‬ ‫باعث شوند که نیجریه با درگیری در جنگ فرقه ای و قبیله ای‬ ‫و افتادن به جان یکدیگر‪ ،‬ضعیف شده و دولت مرکزی مقتدر و‬ ‫مستقلی نداشته باشد و انها به راحتی بتوانند منابع این کشور‪،‬‬ ‫به ویژه منابع نفتی‪ ،‬گازی‪ ،‬ابزیان دریایی و زمی ن های حاصلخیز‬ ‫ان را غارت کنند‪.‬‬ ‫به نظر م ی رس��د رفع فقر‪ ،‬بسترس��ازی برای رسیدن به‬ ‫توس��عه پایدار‪ ،‬برقراری تعامالت محلی بین س��ران گروه های‬ ‫درگیر و حکومت های مستق ر‪ ،‬پاسخگویی به اولویت های محلی‬ ‫برای برانگیختن و تضمین مشارکت محلی و نیز از بین بردن‬ ‫نارضایت ی های قومی و مذهبی م ی تواند ابزارهای موثری برای‬ ‫جلوگیری از افراط ی گری و تحرکات خشونت امیز در قاره افریقا‬ ‫باش��د‪ .‬راهکار موثر دیگر‪ ،‬بهره گیری از توانای ی های گروه های‬ ‫اسالمگرای میانه رو است تا با استفاده از ظرفی ت های تاریخی و‬ ‫اشتراک های فرهنگی خود بتوانند به ایجاد‪ ،‬پیشبرد و تثبیت روند‬ ‫صلح در این منطقه کمک کنند‪.‬‬ ‫گروه دست نشانده‬ ‫ظهور بوکوحرام‬ ‫نقشه غربیهای تشنه نفت است‬ ‫جعفر قنادباشی‬ ‫‪2‬‬ ‫کارشناس مسائل افریقا‬ ‫«جماعه اهل الس��نه للدع��وه و الجهاد» یا همان‬ ‫گروهی که از جانب دولت نیجریه و همچنین از طرف بخشی‬ ‫از مردم «هوسا» زبان ساکن در نیمه شمالی این کشور‪ ،‬گروه‬ ‫«بوکو حرام» (‪ )Boko Haram‬نامیده م ی‏ش��ود‪ ،‬گروهی‬ ‫است که در حدود ‪12‬سال پیش (سال ‪2002‬میالدی)‪ ،‬توسط‬ ‫شخصی به نام «محمد یوسف» در شهر «مایدوگوری» مرکز‬ ‫یکی از ایالت‏های مرکزی نیجریه (ایالت بورنو) بنیانگذاری شد‬ ‫و عملیات مسلحانه خود را حدود پنج سال پیش‪ ،‬یعنی زمانی‬ ‫که «محمد یوسف» و ده ها تن از یاران و همراهانش در حمله‬ ‫س��رکوبگرانه ارتش نیجریه به قتل رسیدند؛ اغاز کرد‪ .‬هرچند‬ ‫درباره بنیانگذار این گروه (محمد یوسف)‪ ،‬مقاالت بسیاری به‬ ‫زبان‪‎‬های مختلف نوشته شده ولیکن شخصیت وی همانند‬ ‫شخصیت جانشینش (ابوبکر ش��کائو ‪ ،)Shekau‬ناشناخته‬ ‫باقی مان��ده و اطالعاتی که از او در دس��ت اس��ت‪ ،‬همچون‬ ‫مجموع اطالعاتی که درباره گروه «بوکوحرام» منتشرش��ده‪،‬‬ ‫بس��یار مبهم و تردید ب رانگیز ارزیابی ش��ده اس��ت‪ .‬براساس‬ ‫امار رس��می‪ ،‬این گروه در مدت پنج سال گذشته‪ ،‬در حمالت‬ ‫مسلحانه یا اقدامات انفجاری خود‪ ،‬بیش از ‪ 3500‬تن از مردم‬ ‫نیجریه اعم از مسلمان یا مس��یحی‪ ،‬نظامی یا غیرنظامی را‬ ‫به قتل رسانده اس��ت‪ ،‬اما این گروه در حمالت صورت گرفته‬ ‫علیه کمپان ی‪‎‬های نفتی خارجی یا در ماجرای چند سال اخیر‬ ‫گروگانگیری اتباع غربی در نیجریه و در کشورهای همسایه‬ ‫این کشور‪ ،‬هیچ نقشی نداشته اس��ت‪ .‬با این همه‪ ،‬اقدام اخیر‬ ‫گروه بوکوح��رام در ربودن بیش از دویس��ت ت��ن از دختران‬ ‫دانش اموز و اعالم ب رنامه فروش انها‪ ،‬سبب شده تا در مقایسه‬ ‫با گذشته‪ ،‬پرسش‪‎‬های بسیار زیادتری درباره ماهیت و عملکرد‬ ‫بین الملل‬ ‫‪ -3‬ام�وزش مع�ارف اسلامی و اج�رای قوانی�ن‬ ‫اسالمی در اواخر قرن ‪ 18‬و اوایل قرن ‪19‬‬ ‫ان مطرح شود و اعتقادات و گرایش‪‎‬های فکری و عملی این‬ ‫گروه نیجریایی مورد ارزیاب ی‏های مجدد و دقی ق‏تری قرار گیرد‪.‬‬ ‫زمینه‪‎‬های بنیادگرایی در نیجریه‬ ‫هرچند براساس نظر بسیاری از کارشناسان و همچنین‬ ‫بنا به اعتقاد بخش قابل توجهی از مس��لمانان نیجریه‪ ،‬گروه‬ ‫بوکوحرام را نباید از جمله گروه‏های اسالمی و بنیادگرا دانست‬ ‫(زی��را از دیدگاه انها‪ ،‬این گ��روه نیز همچون گ��روه القاعده و‬ ‫شاخه‪‎‬های متنوع ان در نقاط مختلف جهان‪ ،‬بیش از هرچیز‬ ‫دست ساخته سروی س‏های جاسوس��ی و امنیتی انگلیس و‬ ‫امریکاس��ت) ولیکن از انجا که این گروه در جریان پیدایش‪،‬‬ ‫عضوگیری و عملیات مس��لحانه خود از فض��ای موجود در‬ ‫نیجریه سود جسته و باتوجه به شرایط محیطی (اعم از شرایط‬ ‫اقتصادی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی) این کشور‪ ،‬به حیات‬ ‫خود در ‪ 12‬سال گذشته ادامه داده است‪ ،‬ب ی مناسبت نیست تا‬ ‫قبل از پرداختن به «فرضی ه های مطرح در خصوص پیدایش‬ ‫این گروه»‪ ،‬زمینه‪‎‬های مساعدی که ب رای پیدایش بنیادگرایی‬ ‫اس�لامی و تش��کیل و تقویت گروه‪‎‬های بنیادگرا در نیجریه‬ ‫وجود دارد را مورد بررسی قرار دهیم و از این لحاظ با محیطی‬ ‫که گروه بوکوحرام در ان تش��کیل ش��ده و دامن��ه عملیات‬ ‫تروریست ی‪‎‬اش را وسعت بخشیده‪ ،‬اشنا شویم‪.‬‬ ‫‪ -1‬ضرورت واکن�ش در برابر گس�ترش ب ی رویه‬ ‫مشکالت اجتماعی و اخالقی (فقر‪ ،‬فحشا و سرقت)‬ ‫‪ -2‬ضرورت تالش برای احقاق حقوق سیاسی در‬ ‫برابر استبداد داخلی متکی به قدرت‪‎‬های غربی‬ ‫دومین عاملی که انگیزه جوامع مس��لمان س��اکن در‬ ‫ایالت‪‎‬های ش��مالی نیجریه را به س��وی بنیادگرایی س��وق‬ ‫فرضیه های رقیب‬ ‫با توجه به اینکه روایتی دقیق و مستند به مدارک معتبر‬ ‫و قابل قبولی در خصوص شیوه و علل پی دایش گروه بوکوحرام‬ ‫در دست نیست‪ ،‬اغلب کارشناسان در تش��ریح این موضوع‪،‬‬ ‫به گمانه زن ی‏هایی مب��ادرت کرده و م ی‏کنن��د که مبتنی بر‬ ‫واقعی ت‏های موجود در نیجریه است یا انکه باتوجه به عملکرد‬ ‫این گروه در اذهان متبادر م ی‏شود‪ .‬البته این گمانه زن ی‪‎‬ها در‬ ‫قالب دو نوع فرضیه رسمی و غیررسمی ارائه م ی‏گردد‪:‬‬ ‫‪ -1‬فرضیه رسمی و متداول‬ ‫مقصود از فرضی ه‪‎‬های رسمی در خصوص شیوه و علل‬ ‫پیدایش گروه بوکوحرام‪ ،‬روایاتی اس��ت ک��ه خبرگزاری‪‎‬های‬ ‫بی ن‏المللی از قول خود یا از قول دولت‏های غ ربی درباره نحوه‬ ‫تشکیل این گروه ارائه م ی‏کنند؛ چنانکه در این باره بر این امر‬ ‫تاکید دارند که تعالیم «اب��ن تیمیه» در پرورش افکار محمد‬ ‫یوس��ف بنیانگذار گروه بوکوحرام نقش عمده‪‎‬ای ایفا کرده و‬ ‫سپس وی و همراهانش از تعالیم نظامی شاخه‏‪‎‬های القاعده‬ ‫یا شب ه القاعده در شمال افریقا سود جسته‏اند‪ .‬در این فرضیه‪،‬‬ ‫تمامی اقدامات تروریس��تی و جنایتکارانه گروه بوکوحرام به‬ ‫گرایش‏های افراطی اسالمی نسبت داده م ی‏شود و بر وجود‬ ‫روابط این گروه با دیگر شاخه‏های گروه القاعده همانند گروه‬ ‫الشباب یا گروه القاعده مغرب ع ربی تاکید م ی‏گردد‪.‬‬ ‫‪ -2‬فرضی ه های غیررسمی و کمتر مطرح شده‬ ‫منظور از فرضی ه‏های غیررسمی در خصوص شیوه و‬ ‫علل پیدایش گروه بوکوحرام‪ ،‬روایاتی اس��ت که کارشناسان‬ ‫سیاسی و صاحبنظ ران مسائل غرب افریقا در این باره مطرح‬ ‫م ی‪‎‬سازند؛ کارشناس��انی که روایات و فرضی ه‏های رسمی در‬ ‫خصوص ش��یوه و علل پیدایش گروه بوکوحرام را نادرست و ‬ ‫تردیدبرانگیز م ی‏خوانند و حتی بعضا ب��ر این موضوع تاکید‬ ‫م ی‏‪‎‬کنند که انتش��ار چنین دیدگاه‏هایی ب��ه منظور انحراف‬ ‫اذهان از واقعیات��ی که نمایانگر نق��ش قدرت‏های غربی در‬ ‫پیدایش این گروه اس��ت‪ ،‬صورت گرفته است‪ .‬به هر ترتیب‪،‬‬ ‫برخی از کارشناس��ان ب راین اعتقادند که انچه س��بب‬ ‫مخالفت گروه بوکوحرام با اموزش‪‎‬های غربی ش��ده‪ ،‬ناشی از‬ ‫تقلید انان از گروهی مصری به نام التکفیر و الهجره به رهبری‬ ‫فردی به نام مصطفی الشکری است که حدود چهار دهه قبل‬ ‫مردم مصر را نه تنها از رفتن به م��دارس جدید منع م ی‏کرد‪،‬‬ ‫بلکه رواج س��بک زندگی غربی در این کشور را به معنی رواج‬ ‫کفر م ی‏دانست‪.‬‬ ‫ب‪ -‬قرائت ها و برداش�ت های ناصحیح از فریضه‬ ‫جهاد در اسالم‬ ‫برخی دیگر از صاحبنظ��ران پیدایش گروه بوکرحرام و‬ ‫اقدامات تروریستی انان را در به قتل رساندن غیرنظامیان این‬ ‫کشور‪ ،‬نتیجه قرائت‏ها و برداشت‏های ناصحیح انها از فریضه‬ ‫جهاد در اسالم م ی‏دانند و از این لحاظ‪ ،‬به فقدان شخصی ت‪‎‬ها‬ ‫و عالمان اسالم ش��ناس در میان اعضا و سرکردگان این گروه‬ ‫اشاره دارند‪.‬‬ ‫ج‪ -‬اشتباه در اتخاذ ش�یوه مناسب برای مبارزه با‬ ‫استبداد و استعمار‬ ‫اشتباه در اتخاذ شیوه مناس��ب ب رای مبارزه با استبداد و‬ ‫استعمار نیز یکی دیگر از عللی است که بعضی از کارشناسان‬ ‫ان را در پیدایش گروه بوکوح��رام موثر م ی دانند‪ ،‬چنانکه انها‬ ‫نیز به س��طوح فکری نازلی که درمیان اعضای و سرکردگان‬ ‫این گروه رایج است‪ ،‬استناد م ی کنند و نشانه های اشکار ان را‪،‬‬ ‫عالقه مندی برخی از مردم نیجریه به اسامه بن الدن به عنوان‬ ‫شخصیتی مبارز م ی دانند‪.‬‬ ‫د‪ -‬تربی ت ه�ا و تعالی�م س�ری و غیرمس�تقیم‬ ‫سروی س های جاسوسی و امنیتی انگلیس و امریکا‬ ‫از می��ان فرضیات غیررس��می‪ ،‬این فرضی��ه در میان‬ ‫کارشناسان مس��ائل بی ن المللی و همچنین صاحب نظ ران‬ ‫مس��ائل افریقا‪ ،‬طرفداران بیش��تری دارد‪ ،‬به خصوص که به‬ ‫نوعی تکرار کوشش های مشابه غرب در ایجاد یا تشکیل گروه‬ ‫القاعده ان هم‪ ،‬به منظور به کارگیری این گروه جهت دستیابی‬ ‫به سلسله اهداف تعیین شده محسوب م ی‪‎‬شود‪ .‬این در حالی‬ ‫اس��ت که گروه بوکوح��رام‪ ،‬زمانی به نام اس�لام‪ ،‬به قتل عام‬ ‫غیرنظامیان مبادرت م ی‏ورزد که دنی��ای غرب از یک طرف‬ ‫درصدد ایجاد فضایی ضداس�لامی در این کشور و مجموعه‬ ‫کشورهای افریقاست و از س��وی دیگر م ی‏کوشد تا بهانه‏ای‬ ‫ب رای رشد نظام ی گری (جهت ارسال سالح) و دستاویزی برای‬ ‫امنیتی کردن فضای نیجریه (ب��ه منظور جلوگیری از حضور‬ ‫اقتصادی و تجاری چین) پیدا کند‪ .‬البته در این باره نش��انه‏ها‬ ‫و دالیل روش��ن بس��یاری وجود دارد که در فرصت‏های دیگر‬ ‫م ی‏توان ب��ه ان پرداخت و در اینجا تنها به اظهارات «ش��یخ‬ ‫اب راهیم یعق��وب زاکزاکی»‪ ،‬رهبر ش��یعیان و رئیس جنبش‬ ‫اس�لامی نیجریه در خصوص ماهیت گروه بوکوحرام اکتفا‬ ‫م ی‏کنم؛ وی معتقد است که حمالتی که به نام بوکوحرام در‬ ‫نیجریه اتفاق م ی افتد‪ ،‬نقشه ای دقیق و ط راح ی شده از سوی‬ ‫ت رو به رشد اسالم‬ ‫«غ رب ی های تشنه نفت» ب رای سرکوب حرک ‬ ‫و جلوگیری از گس��ترش گرایش به این دی��ن در میان مردم‬ ‫نیجریه است‪ .‬ابراهیم زاکزاکی م ی‏گوید‪« :‬تا به حال یک نفر‬ ‫را هم ندیده ام که خودش را عضو بوکوحرام بداند‪ .‬دشمنان ما‬ ‫از خارج م ی ایند و انهایند که پشت این بمب گذاری ها هستند‪.‬‬ ‫چگونه ممکن است چند نفر که همواره با نقابی بر چهره در‬ ‫انظار عمومی حاضر م ی ش��وند‪ ،‬بدون ارائه چارچوب فکری‬ ‫منسجم‪ ،‬اس��تفاده از ابزارهای ارتباطی و رسانه های تبلیغی‬ ‫چون روزنامه یا وب سایتی که عقاید انها را شرح دهد یا حتی‬ ‫ب��رای عضوگیری تالش کن��د‪ ،‬به دنبال تش��کیل حکومت‬ ‫اسالمی باشند‪».‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫نخس��تین عاملی که انگیزه‏های الزم برای پیدایش و‬ ‫تقویت بنیادگرایی را در میان جوامع مسلمان ساکن در نیمه‬ ‫شمالی نیجریه ایجاد کرده و م ی‏کند‪ ،‬رواج ب ی اندازه و ب ی رویه‬ ‫مفاس��د اخالقی و اجتماعی اس��ت که تا پیش از اغاز اجرای‬ ‫«قانون ش��ریعت» در س��ال ‪2000‬میالدی‪ ،‬به صورت مانعی‬ ‫بسیار بزرگ‪ ،‬امکان تامین یک زندگی ساده و معمولی را نیز‬ ‫از انها سلب کرده بود‪ .‬البته اینک نیز از انجا که در روند اجرای‬ ‫این احکام‪ ،‬موانعی سیاس��ی وجود دارد‪ ،‬مفاسد مورد اشاره از‬ ‫میان نرفته و به همین اندازه گرای��ش به بنیادگرایی به قوت‬ ‫خودباقی مانده است‪.‬‬ ‫انچه نیجری��ه را از لح��اظ گرایش به اس�لام و تمایل‬ ‫به بنیادگرایی اس�لامی با دیگر کش��ورهای اسالمی افریقا‪،‬‬ ‫متمایز م ی س��ازد‪ ،‬اموزش و ترویج معارف اس�لامی و اجرای‬ ‫قوانین اس�لامی در اواخر ق��رن ‪ 18‬و اوایل قرن ‪ 19‬اس��ت‬ ‫که توس��ط ش��خصیت بزرگی به نام «عثمان دن فودیو» در‬ ‫مناطق ش��مالی این کشور اغاز ش��ده و به وسیله جانشینان‬ ‫وی تا ده ها س��ال بعد اس��تمرار یافته اس��ت‪ .‬بنابراین در اثر‬ ‫مجاهدت ها و تالش های تحس��ی ن ب رانگیز این عالم بزرگ‬ ‫اسالمی‪ ،‬فضای حاکم بر اکثر شهرهای واقع در نیمه شمالی‬ ‫این کشور‪ ،‬فضای کامال مذهبی اس��ت که محیط مناسبی‬ ‫ب رای رشد بنیادگرایی اسالمی به ش��مار م ی‪‎‬رود‪ .‬افزون براین‪،‬‬ ‫جهت گیری‪‎‬های سیاسی «عثمان دن فودیو» و جانشینانش‬ ‫در ب رابر استعمار و استبداد نیز سبب شده تا انگیزه‪‎‬های الزم‬ ‫برای موضع گیری‪‎‬های سیاس��ی ضروری پ��رورش پیدا کند؛‬ ‫به طوری که مسلمانان نیجریه نسبت به مسائل جهان اسالم‬ ‫ازجمله مساله فلسطین از خود حساسی ت های الزم را نشان‬ ‫دهند‪ .‬البته گ��روه بوکو حرام با سوءاس��تفاده از این گرایش و‬ ‫برداش��ت های غلط از ان‪ ،‬درصدد جذب افراد و عضوگیری در‬ ‫میان مسلمانان نیجریه برامده است‪.‬‬ ‫الف‪ -‬تقلید و کپ ی برداری از گروه تکفیر و الهجره‬ ‫مصری به رهبری مصطفی شکری‬ ‫بین الملل‬ ‫م ی‏دهد‪ ،‬ضرورت واکنش در برابر حکومتی است که از دیدگاه‬ ‫انها‪ ،‬حقوق‪‎‬شان را در اغلب دوره‪‎‬های ریاست جمهوری‪ ،‬نادیده‬ ‫گرفته و باوجود ظاهری دموکراتیک‪ ،‬از مش��ارکت مسلمانان‬ ‫در اداره امور این کش��ور و توزیع عادالنه درامدهای حاصل از‬ ‫فروش منابع نفت و گاز جلوگیری م ی‪‎‬کند‪ .‬حکومتی که بنا به‬ ‫گفته کارشناسان نیجریایی‪ ،‬در منجالبی از فساد اقتصادی و‬ ‫سیاسی فرو رفته و از این لحاظ‪ ،‬مسلمانان شمال نیجریه را‬ ‫واداشته تا از ایده تشکیل دولتی اسالمی طرفداری کنند‪.‬‬ ‫فرضی ه‪‎‬های غیررسمی و کمتر مطرح شده در خصوص شیوه‬ ‫و علل پیدایش گروه بوکوحرام را م ی‪‎‬توان در دس��ته بندی زیر‬ ‫خالصه کرد‪:‬‬ ‫‪69‬‬ ‫منجی شام‬ ‫بین الملل‬ ‫بین الملل‬ ‫حمص ازاد شد‪ .‬این سومین شهر بزرگ سوریه است که به دس��ت ارتش بشار اسد می افتد‪ .‬با‬ ‫این پیروزی همه چیز ب رای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سوریه اماده شده است و بشار اسد‬ ‫می تواند با تکیه بر پیروزی های بزرگ اخیرش و بازگشت امنیت به سرزمین شورش زده ارای اکثریت‬ ‫مردم سوریه را به دست اورد‪ .‬همه نشانه ها حاکی از ان است که بشار اسد پس از سه سال جنگ علیه‬ ‫گروه های تروریستی توانسته خود را به عنوان یگانه رهبر مقتدر به مردم سوریه معرفی کند‪.‬‬ ‫شکستانقالبتخیلی‬ ‫پیروزی در حمص مدیون اتحاد ایران ‪ ،‬حزب اهلل و سوریه بود‬ ‫بین الملل‬ ‫‪70‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫مرجان محمدی‬ ‫مترجم‬ ‫شکس��ت نظامی غرب و کش��ورهای ش��ورای‬ ‫همکاری خلی ج ف��ارس و دیگر هم پیمان��ان غرب در جنگ‬ ‫علیه س��وریه و نیز ناکام ی شان در فش��ارهای دیپلماتیک‬ ‫طی کنف رانس ژنو‪ ۲‬که ب رای حل بحران س��وریه برگزار شد‬ ‫و ب ی نتیجه ماند‪ ،‬باعث ش��ده اس��ت که مهاجمان نسخه‬ ‫مخصوص به خ��ود را مورد تجدید نظر ق��رار دهند‪ .‬با توجه‬ ‫به مقاومت مردمی و نیز حمایت ای ران‪ ،‬مقاومت اس�لامی‬ ‫لبنان و روس��یه از سوریه‪ ،‬س��رنگونی نظام حاکم بر سوریه‬ ‫غیرممکن و بسیار دشوار شده است‪ .‬ادامه جنگ در سوریه‬ ‫نیز تا بی نهایت تبدیل به خطری اساسی ب رای منافع غرب‬ ‫در منطقه شده است‪.‬‬ ‫بخش قدیمی شهر «حمص» که موتورهای تبلیغاتی‬ ‫غرب ان را قلب انقالب تخیلی توس��ط شورش��یان نامیده‬ ‫بودند با وجود تم��ام تالش ها و اقدامات ب��رای جلوگیری از‬ ‫سقوط ان به دست ارتش سوریه‪ ،‬از قطعنامه ‪ ۲۱۳۹‬که مربوط‬ ‫به کمک های انسانی م ی ش��ود گرفته تا دور کردن ای ران از‬ ‫کنف رانس ژنو‪ ۲‬کاری از پیش نبرد‪ .‬غ رب ی ها و کشورهای حوزه‬ ‫خلیج فارس و ترکیه که از هیچ گونه حمایتی از تروریس��ت‬ ‫در حم��ص فرو گذار نک��رده بودن��د اما به هی��چ نتیجه ای‬ ‫نرسیدند مجبور به پذیرش واقیعت های جدیدی شدند‪ .‬بنا‬ ‫بر این تماس میان امریکا‪ ،‬فرانسه‪ ،‬انگلیس و عربستان که‬ ‫برخی از افس��رانش جنگ در بخش قدیم ی حمص را اداره‬ ‫م ی کنند‪ ،‬اغاز شد و روسیه نیز با توجه به موقعیتی که دارد‬ ‫به این تماس ها پیوست و کشورهای امپریالیستی مجبور به‬ ‫پذیرش بدون شرط خروج گروه های مسلح از این بخش مهم‬ ‫از حمص و رفتن انها و غیرنظامیانی که حامی این گروه ها‬ ‫بودند به بیست کیلومتری شمال حمص شدند‪.‬‬ ‫به زعم گروه های مسلح انها با اتش بس به محاصره‬ ‫خود پایان دادند اما در اصل انها مجبور شدند از مواضع خود‬ ‫چشم پوشی کرده و حتی سالح های سنگینشان را در حمص‬ ‫به جای بگذارند و ش��هر را ترک کنند‪ .‬اما افس��ران خارجی‬ ‫که ملی ت های انها نزد دولت س��وریه ش��ناخته شده اگرچه‬ ‫تعدادشان مشخص نیست از حمص به گونه ای خارج شدند‬ ‫که کس��ی انها را نبیند‪ .‬البته این کار را به لطف پرده هایی‬ ‫کردند که اتوبوس های حامل انها داشت‪ .‬انچه دولت سوریه‬ ‫به خوبی م ی داند نیز این است که تروریس ت های خارجی به‬ ‫زودی از سوریه به س��مت ترکیه فرار م ی کنند‪ .‬اکنون غرب‬ ‫و کش��ورهای ش��ورای همکاری خلیج فارس به این نتیجه‬ ‫رسیده اند که کاری در سوریه نم ی توانند پیش ببرند بناب راین‬ ‫قصد دارند با کشاندن جنگ میان خود سوری ها به تدریج و‬ ‫به کندی این جنگ را پایان دهند‪ .‬اما واقعیت این است که‬ ‫نتایج انتخابات ریاس��ت جمهوری در س��وریه خود م ی تواند‬ ‫عاملی ب رای خروج سریع این کشور از بحران کنونی باشد‪.‬‬ ‫از طرفی‪ ،‬مهلت بودجه ای که واش��نگتن ب رای جنگ‬ ‫سوریه اختصاص داده ماه سپتامبر ‪ ۲۰۱۴‬به پایان م ی رسد و‬ ‫امریکا قصد ندارد این مهلت را بیشتر از این تمدید کند‪ .‬تغییر‬ ‫در استراتژی امریکا را برکناری ش��اهزاده «بندر بن سلطان»‬ ‫رئیس سابق سازمان اطالعات عربس��تان که وعده داده بود‬ ‫نظام حاکم بر سوریه را کنار بزند اما به جز شکست و ناکامی‬ ‫چیزی نصیبش نشد‪ ،‬مورد تاکید قرار م ی دهد‪.‬‬ ‫تروریس ت هایی که از سوریه بیرون م ی روند نیز هرگز‬ ‫به کشور های خود باز نم ی گردند زی را اکثر کشور ها بازگشت‬ ‫ تروریس��ت ها به کش��ورهای خود را جرم م ی دانند‪ ،‬بناب راین‬ ‫ تروریس ت ها باید جبهه جنگ جدیدی پیدا کنند و پ ر واضح‬ ‫است که این جبهه روسیه است‪.‬‬ ‫توافقنامه اتش بس در حمص و خروج تروریس��ت ها‬ ‫از این شهر م ی تواند تبدیل به الگویی ش��ود که در سراسر‬ ‫سوریه به اجرا در بیاید‪ .‬این توافقنامه مورد استقبال منطقه ای‬ ‫و بی ن المللی ب ی س��ابقه و حتی خود مخالفان در سوریه به‬ ‫استثنای ائتالف مخالفان خارج نشین و گروه های تروریستی‬ ‫«جبهه النصره» و «ارتش ازاد» نیز قرار گرفت‪.‬‬ ‫عالوه بر ان‪ ،‬نم ی توان موفقیت دولت س��وریه در هر‬ ‫منطقه از این کش��ور را از دیگ��ر مناطق جدا دانس��ت‪ ،‬زی را‬ ‫عملیات نظامی در سوریه در هر منطقه ای بر دیگر مناطق‬ ‫تاثیر م ی گذارد‪ .‬حمص به عنوان بزرگ ترین استان و منطقه‬ ‫مرکزی سوریه که مرزهای ان به ع راق و لبنان م ی رسد توسط‬ ‫ تروریس��ت ها به عنوان محور اصلی جنگ انتخاب شد تا از‬ ‫طریق ان تروریس��م گس��ترش پیدا کرده و به همه سوریه‬ ‫منتقل شود‪.‬‬ ‫پیروزی ارتش سوریه یک س��ال پس از اغاز بحران در‬ ‫منطقه «بابا عمرو» در جنگ با تروریس��ت ها را برخی اغاز‬ ‫جنگ «محاصره و توقف پیامدهای طرح اس��تعماری علیه‬ ‫س��وریه» م ی دانند‪ .‬عالوه بر ان جنگ ش��هر «القصیر» در‬ ‫نزدیکی حمص طی سال گذشته و ازاد س��ازی این شهر را‬ ‫برخی «پایان نصف جنگ» در س��وریه توصیف کردند که‬ ‫توازن قوا را در سوریه تغییر داد و باعث تغییر در سیاست های‬ ‫کشورهای خارجی علیه سوریه ش��د‪ ،‬به طوری که امریکا از‬ ‫این پیروزی به خشم امده و ناوگان دریایی خود را به سواحل‬ ‫س��وریه حرکت داد‪ ،‬اگر چه پس از عقب نش��ینی واشنگتن‬ ‫از طرح جنگ علیه سوریه بعدا مشخص ش��د که امریکا و‬ ‫متحدانش ناتوان از حمله نظامی به سوریه هستند‪ ،‬به همین‬ ‫دلیل از جنگ علیه سوریه چشم پوشی کردند‪.‬‬ ‫از سویی‪ ،‬پشت پرده فشارهای بی ن المللی علیه سوریه‬ ‫و بی ن الملل��ی حم��ص در کنف رانس ژنو‪ ۲‬به بهانه ارس��ال‬ ‫کمک های انس��انی به این ش��هر برخالف دیگر مناطق و‬ ‫شهرهای س��وریه که ش��اهد درگیری های ش��دید هستند‪،‬‬ ‫اهداف شومی بوده اس��ت‪ .‬از جمله این اهداف اعزام دوباره ‬ ‫تروریس ت ها از طریق لبنان به س��وریه بود اما دولت سوریه‬ ‫به این فشار ها تن نداد و در نهایت توانست شروط خود را بر‬ ‫گروه های تروریستی در حمص یعنی خرو ج تروریس ت ها در‬ ‫فتنه ها میان خود مسلمانان و میان مسلمانان و مسیح ی ها‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫این مناب��ع در ادامه عن��وان کردند ک��ه از انجایی که‬ ‫بس��یاری از امور به هم مربوط اس��ت و برخی از قدرت های‬ ‫منطق��ه ای عرب��ی منتظ��ر شکس��ت «ن��وری مالکی»‬ ‫نخس ت وزیر ع راق و هم پیمانان سیاس��ی و ملی در ع راق‬ ‫بودند و به همین دلیل ده ها میلیون دالر ب رای رسیدن به این‬ ‫هدف نیز هزینه کردند تا به چیزی شبیه سوریه یا لبنان برسند‬ ‫اما نتایج انتخابات ع راق و شکست تحقی ر امیز گروه های مورد‬ ‫حمایتشان در حمص و به طور مشخص منطقه ای که از ان‬ ‫خارج شدند‪ ،‬انها را شوک زده کرد‪ .‬این خود بدین معناست که‬ ‫این قدرت ها امروز منتظر نتایج انتخابات ریاس��ت جمهوری‬ ‫سوریه و نیز انتخابات ریاست جمهوری لبنان هستند‪.‬‬ ‫بزرگ ترین کاری که گروه های تروریستی در سوریه و‬ ‫کشورهای حامی انها پس از شکس��ت سنگین در حمص‬ ‫م ی توانند بکنند این اس��ت که ب رای باال ب��ردن روحیه این‬ ‫گروه ها به طور محدود در برخی مناطق تحت کنترل دولت‬ ‫سوریه نفوذ کنند‪ ،‬نظیر انچه در ش��هر «کسب» در شمال‬ ‫الذقیه انجام دادند که چند روز پس از ازاد سازی کامل منطقه‬ ‫استراتژیک «القلمون» توسط ارتش سوریه و حزب اهلل لبنان‬ ‫از گروه های تروریس��تی این گروه ها کس��ب نف��وذ کردند‪.‬‬ ‫بناب ر این کشورهای حامی تروریس ت ها و در صدر انها رژیم‬ ‫صهیوینستی ب رای روحی ه دادن به تروریس��ت ها به انها در‬ ‫برخی دیگر مناطق کمک کنند تا بتوانند شکست حمص را‬ ‫بپوشانند‪ .‬شکست گروه های تروریستی در حمص و اجبار‬ ‫انها در تخلیه ش��هر باعث به وجود امدن اختالفات ش��دید‬ ‫میان انها و انتقاد ش��دید از فرماندهان تروریست در حمص‬ ‫شد‪ .‬در پی این اختالفات و انتقاد ها «فاتح حسون» فرمانده ‬ ‫تروریس ت ها در جبهه حمص از توافقنامه اتش بس با ارتش‬ ‫منابع‪ :‬روزنامه الوطن سوریه‪،‬النشره‪ ،‬الدیار‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫مقابل ازادی گروگان ها در اط راف حلب و الذقیه و نیز رسیدن‬ ‫کمک ها به شهرهای «نبل» و «الزه را» در شمال حلب که‬ ‫در محاصره گروه های تروریستی هستند تحمیل کند‪.‬‬ ‫خروج تروریس ت ها به طور کامل از شهر حمص بستر را‬ ‫ب رای جنگ در شمال استان حمص که ب ی تردید ارتش سوریه‬ ‫دس��ت باال را در ان دارد اماده م ی کند و زمینه را ب رای کنترل‬ ‫دوباره خط ارتباطی دمشق به ساحل سوریه مهیا م ی کند‪.‬‬ ‫در همین حال‪ ،‬برخ��ی منابع حزبی در گروه هش��ت‬ ‫مارس ب��ه روزنامه الدی��ار گفتند که پیروزی ارتش س��وریه‬ ‫در حمص دارای نتایج سیاس��ی نه فقط در س��وریه بلکه بر‬ ‫محیط پی رامون سوریه از لبنان و ع راق گرفته تا اردن است‪.‬‬ ‫از انجایی که حمص حلقه ارتباطی میان استان های سوریه‬ ‫است بناب راین قلب این کش��ور به شمار م ی رود که از طریق‬ ‫ان م ی توان راه های ارتباطی به اس��تان های مختلف سوریه‬ ‫را در کنترل داشت‪.‬‬ ‫این منابع تاکید کردند؛ پیروزی بزرگ ارتش سوریه در‬ ‫حمص نشان دهنده ان است که طرح هدفمند ب رای ضربه زدن‬ ‫به س��وریه به عنوان یکی از کش��ورهای محور مقاومت به‬ ‫دست ارتش سوریه‪ ،‬نیروهای دفاع ملی و مقاومت اسالمی‬ ‫لبنان با شکست مواجه شده اس��ت‪ .‬مهم تر از ان این است‬ ‫که تروریس��ت ها و حامیانش��ان تالش کردند که حمص را‬ ‫تبدیل به پایتخت تکفیری ها و تروریس ت های مسلح کنند‬ ‫که از انجا به دیگر مناطق و مرز ها بروند‪ ،‬اما همه این ارزو ها‬ ‫بر باد رفت‪ .‬ازادی این شهر توس��ط دولت سوریه با حمایت‬ ‫حزب اهلل لبنان تاثیر مس��تقیم و‬ ‫مثبت بر امنی��ت لبن��ان و پایان‬ ‫انفج��ار خودروه��ای بمب گذاری‬ ‫شده در لبنان دارد‪.‬‬ ‫مناب��ع حزبی گروه هش��ت‬ ‫مارس همچنین تصری��ح کردند‬ ‫که پیروزی حم��ص تاکید دوباره‬ ‫بر قدرت رهب ران س��وریه و ارتش‬ ‫ان و نیز اکثریت مردم این کش��ور‬ ‫و امادگی ب��رای برگزاری انتخابات‬ ‫ریاس��ت جمهوری اس��ت ک��ه با‬ ‫نزدیک ش��دن به زم��ان برگزاری‬ ‫ان موفقی ت ه��ا و پیروزی ه��ای‬ ‫بزرگی ب رای س��وریه در راه اس��ت‬ ‫و س��وریه ت��ا ان زم��ان امنیت و‬ ‫ارام��ش را ب��ه دمش��ق و مناطق‬ ‫مه��م دیگ��ری باز م ی گرداند‪ .‬در‬ ‫ص��ورت ازادی مناط��ق جدید در‬ ‫س��وریه مردم بیشتری از این کش��ور م ی توانند در انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری شرکت کنند‪ .‬این منابع خاطرنشان کردند‬ ‫که ارتباط منطقه ای پیروزی های سیاس��ی و نظامی امری‬ ‫منطقی و طبیعی اس��ت زی را جنگ در سوریه جنگ واقعی‬ ‫علیه کشورهای محور مقاومت و ش��ه ر ها و پایتخت های‬ ‫انها از ایران گرفته تا ع راق و سوریه و لبنان است‪ .‬بنا بر این از‬ ‫اینجاست که م ی توان به این نتیجه رسید که نتایج انتخابات‬ ‫در ع راق و پیروزی فهرس��ت های حامی مقاومت در منطقه‬ ‫نش��ان دهنده ان اس��ت که مقاومت دارای قدرت پیروزی از‬ ‫درون خود اس��ت و پیروزی خط مقاوم��ت در ع راق پیروزی‬ ‫ب رای محور مقاومت به شمار م ی رود‪.‬‬ ‫و اما پیروزی سوریه و مقاومت در حمص چه ارتباطی‬ ‫با انتخابات ع راق دارد؟ پی��روزی حمص پس از زمان اندکی‬ ‫از اعالم نتایج اولیه انتخابات ع��راق در واقع پیروزی محور‬ ‫مقاومت در ب رابر طرح هرج و مرج در منطقه و محاصره فتنه‬ ‫امریکایی‪ -‬صهیونیستی اس��ت که با برخی از کشورهای‬ ‫ش��ورای همکاری حوزه خلی ج فارس متحد است‪ .‬همچنین‬ ‫نش��ان دهنده قدرت محور مقاومت در ب رابر محور تکفیر و‬ ‫ تروریسم و کینه در منطقه اس��ت که در پی شعله ور کردن‬ ‫اکنون غرب و کشورهای شورای همکاری‬ ‫خلیج فارس به این نتیجه رسیده اند که‬ ‫کاری در س�وریه نم ی توانند پیش ببرند‬ ‫بنابراین قص�د دارند با کش�اندن جنگ‬ ‫میان خود سوری ها به تدریج و به کندی‬ ‫این جنگ را پایان دهند‪ .‬اما واقعیت این‬ ‫است که نتایج انتخابات ریاست جمهوری‬ ‫در س�وریه خ�ود م ی تواند عامل�ی برای‬ ‫خروج سریع این کشور از بحران کنونی‬ ‫باشد‬ ‫س��وریه دفاع کرد و تاکید کرد که «جامعه جهانی و سازمان‬ ‫ملل در وارد کردن یک جعبه سی ب زمینی به تروریس ت ها در‬ ‫مناطق محاصره ش��ده در بخش قدیمی حمص ناکام شده‬ ‫است مخالفان که دیگر جای خود دارند؟! »‬ ‫کنترل دوباره شهر حمص به طور کامل توسط ارتش‬ ‫سوریه که در پی توافقنامه اتش بس میان ارتش و گروه های‬ ‫مسلح رخ داد به گفته «طالل الب رازی» نشان دهنده رویکرد‬ ‫اش��تی منطق دولت سوریه اس��ت و نیز نش��ان دهنده این‬ ‫است که راه حل سوری‪-‬س��وری ب رای بحران سوریه بهترین‬ ‫راه حل است‪.‬‬ ‫یک کار شناس امریکایی درباره پیروزی ارتش سوریه‬ ‫در حمص گفت که ای ران یکی از ب رندگان حل بحران حمص‬ ‫در سوریه به شمار م ی رود‪.‬‬ ‫مایکل لین تاکید کرد که س��فیر ای��ران در خصوص‬ ‫برگزاری مذاکرات میان جناح های درگیر در مناقش��ه ش��هر‬ ‫حمص تالش کرده و دخالت داشته است و توانست جناح های‬ ‫درگیر را به سمت یک راه حل هدایت کند و این یک پیروزی‬ ‫اشکار ب رای ای ران محسوب م ی شود‪.‬‬ ‫در هر جنگی پیروزی فقط با راه حل نظامی به دس��ت‬ ‫نم ی اید‪ ،‬بلکه راه حل سیاس��ی ارزش��ی به اندازه پیروزی در‬ ‫میدان جنگ دارد‪ .‬در جنگ س��وریه نیز رهب ران این کشور‬ ‫باید شعار پیروزی را با معیار جدید ان سر دهند زی را این گونه‬ ‫راه حل تنها راه حل پایان بحران است‪ .‬از انجایی که گروه های‬ ‫مسلح در سوریه از اغاز بحران و همچنان از راه حل سیاسی‬ ‫سر باز م ی زنند و خواستار ب راندازی‬ ‫نظام حاکم با زور نظامی هستند‪،‬‬ ‫به همین دلیل دولت س��وریه دو‬ ‫خط م��وازی را با هم پی��ش برد‪:‬‬ ‫راه حل نظامی و راه حل سیاسی که‬ ‫شامل اشتی ملی در مناطق تحت‬ ‫محاصره ارتش م ی ش��ود‪ .‬مناطق‬ ‫مختلف سوریه طی ماه های اخیر‬ ‫شاهد برجسته ترین اشتی ملی در‬ ‫سوریه در حمص بودند که با خروج‬ ‫گروه های مسلح و ورود ارتش به ان‬ ‫تبدیل به منطقه ای امن شد‪ .‬پس از‬ ‫حمص اکنون حرف و حدیث هایی‬ ‫درباره اشتی ملی در منطقه مهم‬ ‫«الغوطه» در ش��رق دمشق است‪.‬‬ ‫برخی منابع گفتند که این منطقه‬ ‫نیز طی روزهای اینده شاهد اشتی‬ ‫ملی و راه حل مسالمت امیز خواهد‬ ‫بود‪ .‬اگرچه ارتش س��وریه و حزب اهلل طی روزهای گذش��ته‬ ‫ضربات سنگینی ب ه تروریس ت ها در الغوطه وارد اوردند و یک‬ ‫پهپاد حزب اهلل که نقش اساسی در جنگ سوریه بازی م ی کند‬ ‫مواضع گروه تروریستی «جبهه النصره» را مورد حمله قرار‬ ‫داد و تع داد زیادی از انها را به هالکت رساند و ارتش سوریه نیز‬ ‫ تروریس ت ها را در این منطقه به شدت زیر اتش خود گرفته‬ ‫اس��ت‪ .‬اکنون هزاران نفر از س��اکنان حمص به شهر خود‬ ‫بازگشته اند تا با کمک دولت بازسازی این شهر را اغاز کنند‬ ‫و خانه های جدید خود را بر خ رابه های خانه هایشان بسازند‪.‬‬ ‫«وائل الحلقی» نخس ت وزیر سوریه نیز به همراه وزرایش به‬ ‫این ش��هر رفت تا بتواند خدمات رسانی و بازسازی این شهر‬ ‫را تسریع کند‪ .‬اینده س��وریه نیازمند کسی است که قاعده‬ ‫جنگ را به خوبی بلد باشد و به بازی صلح نیز وارد باشد‪ .‬صلح‬ ‫مورد نظر در سوریه از همین اشت ی هایی اغاز م ی شود که در‬ ‫مناطق مختلف برقرار م ی ش��ود تا تبدیل به یک توافقنامه‬ ‫صلح فراگیر شود که طرف های درگیر ان را دیر یا زود پشت‬ ‫میزهای مذاکره امضا کنند تا مرحله خونین را در تاریخ سوریه‬ ‫پایان دهد‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫بین الملل‬ ‫‪71‬‬ ‫بین الملل‬ ‫نگاهی دیگر‬ ‫موج بزرگ‬ ‫بح ران اوک راین به اختالف نظر میان تئوریسین های روابط بین الملل درمورد صعود و افول قدرت ام ریکا‬ ‫و روسیه دامن زده است‪ .‬در اخرین شماره مجله فارن افرز‪ ،‬بین والتر راس��ل مید از نظریه پردازان واقعگ را و‬ ‫جان ایکنبری از نظ ریه پردازان نظم لیب رال مناظره ای ناخواسته درمورد رقابت های ژئوپلتیک در جهان امروز‬ ‫درگرفت‪ .‬در ابتدا راسل مید در اخرین مقاله خود تاکید کرد که روس ها و چین ی ها در حال محدود کردن‬ ‫ژئوپلتیکو هژمونیام ریکا درسطحنظامبینالمللهستند‪ .‬جانایکنبریدرمقام پاسخ ادعایمید را ردوبر‬ ‫محدودیت های قدرت روسیه و چین تاکید کرد‪ .‬در شماره پیشین نظ ریات راسل مید را درباره محدودیت های‬ ‫است راتژیک و راهبردی ام ریکا خواندید و در این شماره پاسخ ایکنبری به مید را م ی خوانید‪.‬‬ ‫تجدیدنظرطلبی ناممکن است؟‬ ‫بین الملل‬ ‫‪72‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫نوشتاری درباره مهار قدرت امریکا‬ ‫توسط چین و روسیه‬ ‫والت��ر راس��ل مید وض��ع ناگ��وار ژئوپلتی��ک‬ ‫ایاالت متحده را اینگونه ترسیم م ی کند که ائتالف نیرومندی‬ ‫از قدرت های غی رلیبرال‪ -‬چین و روس��یه‪ -‬مصمم اس��ت‬ ‫وضعیت پس از جنگ س��رد و نظم جهان��ی تحت رهبری‬ ‫امریکا را که پشت ان وضعیت است‪ ،‬تغییر دهد‪ .‬او م ی گوید‬ ‫این کشورها در اوراسیا در حال س��اخت پایگاه های نفوذی‬ ‫هس��تند تا بنیان های رهبری ایاالت متحده و نظم جهانی‬ ‫را تهدید کنند‪ .‬از این رو ایاالت متحده باید خوش بینی خود‬ ‫را مورد بازنگ��ری قرار دهد؛ از جمله ای��ن باور پس از جنگ‬ ‫سرد را که خیز کشورهای غیرغربی ب رای ملحق کردن انها‬ ‫به غرب م ی تواند دنبال ش��ود تا انها با قوانین غربی بازی‬ ‫کنند‪ .‬به عقیده مید‪ ،‬اکنون زم��ان مقابله با تهدیدهای این‬ ‫دشمنان ژئوپلتیک خطرناک اس��ت‪ .‬اما اشوب طلبی مید‬ ‫ب ر اس��اس خوانش غیردقیق از واقعیات قدرت مدرن است‪.‬‬ ‫عقای��د او خوانش بد منط��ق و خصوصی��ات نظم موجود‬ ‫جهان اس��ت؛ جهانی ک��ه از تعاریف مید باثبات تر اس��ت‪.‬‬ ‫این خوانش باعث شده او قدرت این کشورها را بیش از حد‬ ‫تخمین بزند‪ .‬این خوانش غیردقیقی از چین و روسیه است‬ ‫که قدرت های تجدیدنظرطلب تمام عیار نیس��تند بلکه در‬ ‫بهترین حالت اختالل ایجادکنندگان پاره وقتی هستند که‬ ‫نسبت به هم سوءظن بسیار دارند‪ .‬این درست است که انها‬ ‫به دنبال فرصت هایی ب رای مقاومت در ب رابر رهبری جهانی‬ ‫ایاالت متحده هستند و اخی را هم مانند گذشته در این مورد‬ ‫فش��ار بیش��تری اورده اند‪ ،‬به خصوص هن��گام رویارویی با‬ ‫همس��ایگان خودش��ان‪ ،‬اما حتی این نزاع ها هم بیشتر از‬ ‫ضعف رهب ران و رژیم های انان نشات گرفته است تا قدرت‬ ‫انها‪ .‬انها هیچ برچسب دلچس��بی ندارند و وقتی نوبت به‬ ‫منافع در تضاد انها برسد‪ ،‬روسیه و به خصوص چین عمیقا‬ ‫وابسته به اقتصاد جهان و نهادهای حاکم بر ان هستند‪.‬‬ ‫مید همچنین مشکل سیاست خارجی ایاالت متحده‬ ‫را اشتباه توصیف م ی کند‪ .‬او اس��تدالل م ی کند که از زمان‬ ‫پایان جنگ سرد‪ ،‬ایاالت متحده مس��ائل ژئوپلتیک مربوط‬ ‫به قلم��رو و حوزه های نف��وذ را نادیده گرفت��ه و در عوض‬ ‫تاکید خوش بینانه ای بر س��اخت نظم جهانی داشته است‪.‬‬ ‫اما این هم مقوله درس��تی نیست‪ .‬ایاالت متحده بر مسائل‬ ‫نظم جهانی‪ ،‬از قبیل کنترل سالح و تجارت متمرکز نیست‬ ‫به این خاطر که فرض م ی کند تضاد ژئوپلتیک دیگر وجود‬ ‫خارجی ندارد بلکه چنین اقداماتی را به دقت انجام م ی دهد‬ ‫چراکه م ی خواهد رقابت قدرت ه��ای بزرگ را مدیریت کند‪.‬‬ ‫ساخت نظم‪ ،‬پایان ژئوپلتیک نیست‪ ،‬بلکه چگونگی پاسخ‬ ‫به پرسش های ژئوپلتیک است‪.‬‬ ‫در واقع‪ ،‬س��اخت نظم جهانی تحت رهبری امریکا با‬ ‫پایان جنگ سرد شروع نشده بلکه امریکا با این نظم بود که‬ ‫جنگ سرد را برد‪ .‬در ‪ 70‬س��ال گذشته پس از جنگ جهانی‬ ‫دوم‪ ،‬واشنگتن متعهد به ساختن نظامی پ راکنده از نهادهای‬ ‫چندجانبه‪ ،‬متحدان‪ ،‬توافقات تجاری و ش��راکت سیاس��ی‬ ‫بوده اس��ت‪ .‬این طرح به کش��ورها کمک ک��رده در حلقه‬ ‫ایاالت متحده قرار بگیرند و به تقوی��ت هنجارها و قوانین‬ ‫جهانی یاری رسانده که به نوبه خود مشروعیت حوزه های‬ ‫نفوذ به سبک قرن نوزدهم‪ ،‬تسلط منطقه ای و دست اندازی‬ ‫به قلمروها را زیر سوال م ی برد و به ایاالت متحده ظرفی ت ها‪،‬‬ ‫ش��راکت ها و اصولی اعطا کرده که ب��ا تجدیدنظرطلبان و‬ ‫اختالل ایجادکنندگان قدرتمند امروز مقابله کند‪ .‬اتحادها‪،‬‬ ‫ش��راکت ها‪ ،‬چندقطبی بودن‪ ،‬دموکراس��ی و‪ ...‬ابزار رهبری‬ ‫ایاالت متحده و در مش��کالت ژئوپلتیک قرن بیس ت ویکم‬ ‫در حال برد هستند‪.‬‬ ‫در سال ‪ ،1904‬هالفورد مکیندر‪ ،‬جغ رافیدان انگلیسی‬ ‫نوشت که قدرت بزرگی که بر قلب اوراس��یا کنترل داشته‬ ‫باش��د فرماندهی «جزیره جهان» و بناب رای��ن خود جهان را‬ ‫مید موفقیت های پوتین در گرجس�تان‪،‬‬ ‫ارمنستان و کریمه را بیش ا ز اندازه بزرگ‬ ‫می کند‪ .‬پوتین گرچه جنگ های کوچکی‬ ‫را برده اما کل جنگ را باخته است‪ .‬روسیه‬ ‫در حال خیز گرفتن نیس�ت بلکه در حال‬ ‫تجرب�ه یک�ی از بزرگ تری�ن تنش های‬ ‫ژئوپلتیکی است که قدرت های عمده در‬ ‫دوره مدرن تجربه کرده اند‬ ‫خیز دموکراسی‬ ‫نگرش مید به رقابت بین امریکا و چین و روس��یه بر‬ ‫سر اوراسیا‪ ،‬گذار عمیق موجود در قدرت را نادیده م ی گیرد‪:‬‬ ‫«افزایش اس��تیالی دموکراس��ی کاپیتالیس��ت و لیب رال‪.‬‬ ‫بسیاری از دموکراس��ی های لیب رال اکنون با رشد اقتصادی‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫غول نجیب‬ ‫در دست خواهد داشت‪ .‬به عقیده مید‪ ،‬اوراسیا دوباره جایزه‬ ‫بزرگ ژئوپلتیک شده است‪ .‬او اس��تدالل م ی کند که چین‬ ‫و روس��یه در حدود این ابرقاره در جس��ت وجوی گسترش‬ ‫حوزه ه��ای نفوذ خود و به چالش کش��یدن مناف��ع امریکا‬ ‫هستند و تدریجا اما ب ی رحمانه در تالشند تا بر اوراسیا غلبه‬ ‫یابند و بدین وس��یله ایاالت متحده و بقی��ه جهان را تهدید‬ ‫کنند اما این نگرش واقعیت عمی ق تری را نادیده م ی گیرد‪.‬‬ ‫به لحاظ ژئوپلتیک (به جز داده های دموگرافیک‪ ،‬سیاست و‬ ‫عقاید)‪ ،‬امریکا مزیتی قطعی بر چین و روس��یه دارد‪ .‬گرچه‬ ‫ایاالت متحده ب��دون ش��ک از اوج هژمونی خ��ود در دوره‬ ‫تک قطبی پایین خواهد امد‪ ،‬ولی قدرتش همچنان بدون‬ ‫رقیب است‪ .‬ثروت ان و مزیت های فناوری ان ب رای چین و‬ ‫روسیه بسیار دور از دسترس مانده اند‪ .‬اقتصاد در حال احیای‬ ‫ان نیز که حاال با منابع عظیم و جدید گاز طبیعی هم مزین‬ ‫ش��ده‪ ،‬به امریکا اجازه م ی دهد حضور نظام��ی و تعهدات‬ ‫امنیتی خود را در جهان حفظ کند‪.‬‬ ‫در واقع‪ ،‬واشنگتن از قدرتی منحصر به فرد برخوردار‬ ‫است که دوستان و کشورهای نفوذ را ب رایش همراه م ی اورد‪.‬‬ ‫ب ر اس��اس مطالع ه ای که توسط برت اش��لی لیدز‪ ،‬دانشمند‬ ‫سیاسی انجام شده‪ ،‬ایاالت متحده مش��ارکت نظام ی خود‬ ‫را با بیش از ‪ 60‬کش��ور جه��ان افزای��ش داده در حالی که‬ ‫روسیه هشت متحد رسمی و چین تنها یک متحد رسمی‬ ‫(کره ش��مالی) دارد‪ .‬همان طور که یک دیپلمات بریتانیایی‬ ‫س��ال ها پیش گفته‪« :‬چین اصوال متحد نم ی ش��ود‪ ».‬اما‬ ‫ایاالت متحده م ی شود و دو منفعت بزرگ به دست م ی اورد‪:‬‬ ‫اتحادها نه تنه��ا پایه ای جهانی ب رای الق��ای قدرت امریکا‬ ‫فراهم م ی اورند بلکه بار حف��ظ امنیت را هم بر دوش همه‬ ‫توزیع م ی کنند‪ .‬قابلی ت های نظامی این نظام اتحاد امریکا‬ ‫دهه ها بر انچه چین و روس��یه به ان خواهند رس��ید غلبه‬ ‫خواهد داشت‪.‬‬ ‫و بعد بحث سالح های هسته ای است‪ .‬این سالح ها که‬ ‫ایاالت متحده‪ ،‬چین و روس��یه همه ان را در اختیار دارند‪ ،‬از‬ ‫دو طریق به ایاالت متحده کمک م ی کند‪ .‬اوال این سالح ها‬ ‫احتمال جن��گ قدرت های بزرگ را کاه��ش م ی دهند‪ .‬این‬ ‫س�لاح ها فرصت هایی را ب رای قدرت های بزرگ گذش��ته‪،‬‬ ‫مانند امریکا در جنگ جهانی دوم فراه��م اورده اند تا نظم‬ ‫بی ن المللی خودشان را درست کنند‪ .‬اما عصر اتمی چین و‬ ‫روسیه را از این فرصت محروم کرده است‪ .‬دوما سالح های‬ ‫هس��ته ای چین و روس��یه را امن تر م ی کند چراکه به انها‬ ‫تضمین م ی دهد ایاالت متحده هرگز به انها تجاوز نخواهد‬ ‫کرد‪ .‬این مساله خوبی اس��ت زی را احتمال این را که انها به‬ ‫اقدامات ناامیدکننده متوسل شوند‪ ،‬احتمال ایجاد ناامنی و‬ ‫خطر جنگ و تخریب نظم لیب رال را کاهش م ی دهد‪.‬‬ ‫جغ رافی��ا مزیت های دیگ��ر ایاالت متح��ده را تقویت‬ ‫م ی کند‪ .‬این کش��ور به عنوان تنها قدرت بزرگی که توسط‬ ‫قدرت های بزرگ دیگر احاطه نشده کمتر تهدیدکننده دیگر‬ ‫کش��ورها و قادر بوده در طول قرن گذشته بدون اغاز جنگ‬ ‫خیز بردارد‪ .‬پس از جنگ سرد‪ ،‬وقتی که امریکا تنها ابرقدرت‬ ‫جهان بود‪ ،‬دیگر قدرت های جهان که بسیار از او دور بودند‪،‬‬ ‫حتی تالش��ی ب رای برقراری توازن علیه امریکا نکردند‪ .‬در‬ ‫واقع موقعیت جغرافیایی ایاالت متحده باعث ش��ده دیگر‬ ‫کشورها بیشتر نگران رها ش��دن باشند تا استیال‪ .‬متحدان‬ ‫در اروپا‪ ،‬اسیا و خاورمیانه به دنبال کشاندن امریکا به سوی‬ ‫داشتن نقشی بزرگ تر در مناطق انها بوده اند‪ .‬نتیجه همان‬ ‫است که گر لوندستاد «امپ راتوری مدعو» م ی خواند‪.‬‬ ‫مزیت جغ رافیایی ایاالت متحده در اسیا کامال مشهود‬ ‫است‪ .‬بیش��تر کش��ورهای این قاره چین را به عنوان خطر‬ ‫بالقوه م ی بینند – دس��ت کم به خاطر نزدیک��ی به ان ‪ -‬تا‬ ‫امریکا‪ .‬به جز ایاالت متحده تم��ام قدرت های عمده جهان‬ ‫در مناطقی ک��ه به لح��اظ ژئوپلتیک پ رازدحام اس��ت قرار‬ ‫دارند؛ مناطقی ک��ه در انها تغییر در ق��درت‪ ،‬عموما باعث‬ ‫متوزان س��ازی متقابل م ی ش��ود‪ .‬چین این ق��وه محرکه را‬ ‫درک کرده که م ی بیند کشورهای اط رافش با مدرنیزه کردن‬ ‫ارتش و تقویت اتحادهایشان با امریکا به چین واکنش نشان‬ ‫م ی دهند‪ .‬روس��یه ب رای دهه ها این را م ی دانسته و اخی را در‬ ‫اوکراین با این مساله روبه رو شده است‪ ،‬روسیه در سال های‬ ‫اخیر هزینه های ارت��ش را افزایش داده و به دنبال نزدیکی با‬ ‫اتحادیه اروپا بوده است‪.‬‬ ‫انزوای جغ رافیایی همچنین باعث شده ایاالت متحده‬ ‫اصولی جهانی را ابداع کند که با انها اجازه م ی یابد به مناطق‬ ‫مختلف دنیا دسترس��ی داش��ته باش��د‪ .‬این کشور مدت ها‬ ‫سیاست در باز و اصل خودگردانی و استعمار متقابل را ارتقا‬ ‫داده است‪ .‬اواخر دهه ‪ ،1930‬سوال عمده پیش روی امریکا‬ ‫این بود که فضای ژئوپلتیک ی��ا «ناحیه بزرگ» چقدر باید‬ ‫بزرگ باش��د تا امریکا را در جهان امپ راتورها قدرتمند بداند‪.‬‬ ‫جنگ جهانی دوم جواب را روشن کرد‪ :‬شکوفایی و امنیت‬ ‫کشور‪ ،‬بستگی به دسترس��ی به تمام مناطق جهان داشت‬ ‫و در دهه های بعد که اس��تثنائات مه��م و زیانباری از قبیل‬ ‫ویتنام پیش امد‪ ،‬امریکا اصول پساامپریالیستی را پذیرفت‪.‬‬ ‫در طول این سال های پس از جنگ بود که ژئوپلتیک‬ ‫و ایجاد نظم یکی ش��دند‪ .‬یک چارچوب بی ن المللی لیب رال‬ ‫پاسخی بود که دولتمردانی مانند دین اکسون‪ ،‬جرج کنان و‬ ‫جرج مارشال ب رای به چالش کشیدن توسع ه طلبی شوروی‬ ‫پیش��نهاد کردند‪ .‬نظامی ک��ه انها بنا کردند تقویت ش��د و‬ ‫ایاالت متحده و متحدانش را به ض��رر مخالفان غی رلیب رال‬ ‫توس��عه داد‪ .‬این نظام همچنین اقتصاد جهان را پایدار کرد‬ ‫و س��ازوکارهایی را ب رای حل مشکالت جهانی مستقر کرد‪.‬‬ ‫پایان جنگ سرد هم منطق پش��ت این طرح را تغییر نداده‬ ‫است‪.‬‬ ‫اصول لیب رالی که واش��نگتن انها را پیش م ی برد در‬ ‫بیشتر جهان خوهان دارد چراکه با نیروهای مدرنیزه کننده‬ ‫رش��د اقتصادی و پیش��رفت اجتماعی هماهنگ هستند‪.‬‬ ‫همان طور که چارلز مایر‪ ،‬تاریخدان م ی گوید‪ ،‬ایاالت متحده‬ ‫موج مدرنی زاس��یون قرن بیس��تم را ش��کل داد‪ .‬اما برخی‬ ‫اس��تدالل کرده اند که این موافقت بین ط��رح امریکایی و‬ ‫نیروهای مدرنیته در سال های اخیر تضعیف شده است‪ .‬به‬ ‫باور انها بحران مالی ‪ ،2008‬نقطه عطف تاریخ ی ای در جهان‬ ‫ش��د که در ان ایاالت متحده نقش جلودارش در تس��هیل‬ ‫پیشرفت اقتصادی را از دست داد‪.‬‬ ‫با این وجود اگر این مساله هم درست باشد‪ ،‬به سختی‬ ‫م ی توان گفت که چین و روس��یه جایگزین امریکا شده اند‪.‬‬ ‫حتی مید ه��م نم ی گوید که چین و روس��یه مدل مدرنیته‬ ‫جدیدی به دنیا عرضه کرده اند‪ .‬اگر این قدرت های غی رلیب رال‬ ‫واقعا واشنگتن و بقیه جهان لیب رال و کاپیتالیست را تهدید‬ ‫م ی کنند‪ ،‬باید بتوانند موج بزرگ بعدی مدرنی زاسیون را ایجاد‬ ‫کنند‪ ،‬که محتمل نیست بتوانند‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫بین الملل‬ ‫‪73‬‬ ‫بین الملل‬ ‫‪74‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫بین الملل‬ ‫پایین‪ ،‬ناب رابری اجتماعی و عدم ثبات سیاسی دست و پنجه‬ ‫نرم م ی کنند‪ ،‬اما گس��ترش دموکراس��ی لیب رال در سراسر‬ ‫جهان که از اواخر دهه ‪ 1970‬شروع شد و پس از جنگ سرد‬ ‫ش��تاب گرفت‪ ،‬به ش��دت موقعیت ایاالت متحده را تقویت‬ ‫کرده و حلقه ژئوپلتیک پی رامون چین و روس��یه را تنگ تر‬ ‫کرده است‪».‬‬ ‫فراموش کردن اینک��ه لیب رال دموکراس��ی روزگاری‬ ‫چقدر نادر بود‪ ،‬س��اده اس��ت‪ .‬لیب��رال دموکراس��ی تا قرن‬ ‫بیس��تم‪ ،‬محدود به غرب و بخش هایی از امریکای التین‬ ‫بود‪ .‬اما پس از جنگ دوم جهانی با شکل گیری کشورهای‬ ‫مس��تقل‪ ،‬ش��روع به حرکت ورای ان مرزها ک��رد‪ .‬در طول‬ ‫ده��ه ‪ 1960 ،1950‬و اوایل‬ ‫‪ ،1970‬کودتاه��ای نظام ی و‬ ‫دیکتاتوره��ای جدید جلوی‬ ‫گ��ذار دموکراتیک را گرفتند‬ ‫ام��ا اواخ��ر ‪ ،1970‬انچ��ه‬ ‫دانش��مند سیاسی ساموئل ‬ ‫هانتینگتون «موج س��وم»‬ ‫دموکراتیزاس��یون نامی��د‪،‬‬ ‫جنوب اروپا‪ ،‬امریکای التین‬ ‫و غ��رب اس��یا را درنوردید‪.‬‬ ‫بعد جنگ س��رد ب��ه پایان‬ ‫رسید و چند کشور پی ش تر‬ ‫کمونیس��ت در ش��رق اروپا‬ ‫زیر بال دموکراسی رفتند‪ .‬تا‬ ‫اواخر ده��ه ‪ 60 ،1990‬درصد‬ ‫کش��ورها دموکراس��ی شده‬ ‫بودند‪.‬‬ ‫گرچه برگشت هایی رخ‬ ‫داده اما رون��د قابل توجه تر‪،‬‬ ‫ظهور گروهی از قدرت های‬ ‫دموکراتیک میانه‪ ،‬ش��امل‬ ‫برزی��ل‪ ،‬هن��د‪ ،‬اندون��زی‪،‬‬ ‫مکزیک‪ ،‬کره جنوبی و ترکیه‬ ‫اس��ت‪ .‬این دموکراس ی های‬ ‫در ح��ال طل��وع به عن��وان‬ ‫سهامداران نظام بی ن المللی‬ ‫عم��ل م ی کنن��د‪ :‬همکاری‬ ‫چندجانب��ه م ی خواهن��د‪،‬‬ ‫به دنب��ال حق��وق و‬ ‫مس��ئولی ت های بیش��تر‬ ‫هس��تند و با ابزار صلح امیز‬ ‫در حال افزای��ش نفوذ خود‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫چنی��ن کش��ورهایی‬ ‫به نظم جه��ان لیب رال‪ ،‬وزن‬ ‫ژئوپلتیک بیشتری م ی دهند‪.‬‬ ‫همان طور که لری دیاموند‪،‬‬ ‫دانش��مند سیاس��ی متذکر‬ ‫ش��ده‪ ،‬اگر ارژانتین‪ ،‬برزیل‪ ،‬هند‪ ،‬اندونزی‪ ،‬افریقای جنوبی‬ ‫و ترکیه جاپای اقتصادی خود را س��فت کنن��د و حکومت‬ ‫دموکراتیک را هم تقویت کنند‪ ،‬گروه بیس��ت که ش��امل‬ ‫ایاالت متحده و کش��ورهای اروپایی نیز هس��ت‪ ،‬باش��گاه‬ ‫قدرتمندی از دموکراس��ی ها خواهد ش��د که در ان روسیه‪،‬‬ ‫چین و عربستان سعودی تنها م ی مانند‪ .‬خیز طبقه متوسط‬ ‫جهانی در کشورهای دموکراتیک‪ ،‬چین و روسیه را جدا کرده‬ ‫نه ان طور که می��د م ی گوید انها را تبدیل به س��تیزه گران‬ ‫رهبری جهان کرده باشد‪.‬‬ ‫در واقع این صع��ود دموکراتیک عمیق��ا ب رای هر دو‬ ‫کشور مشکل س��از بوده است‪ .‬در اروپای ش��رقی‪ ،‬کشورها‬ ‫و اقمار ش��وروری س��ابق دموکراتیک ش��ده اند و به غرب‬ ‫پیوس��ته اند‪ .‬اقدام��ات والدیمیر پوتی��ن‪ ،‬رئی س جمهوری‬ ‫روسیه همان قدر که مسبب نگرانی است‪ ،‬منعکس کننده‬ ‫اسی ب پذیری ژئوپلتیک روسیه هم هست‪ ،‬نه قدرت ان‪ .‬در‬ ‫دو دهه گذش��ته‪ ،‬غرب به مرزهای روس��یه نزدیک تر شده‬ ‫است‪ .‬در سال ‪ 1999‬جمهوری چک‪ ،‬مجارستان و لهستان‬ ‫وارد ناتو شدند‪ .‬در سال ‪ 2004‬هفت عضو سابق بلوک شرق‬ ‫هم به انها پیوستند و در س��ال ‪ 2009‬هم البانی و کرواسی‬ ‫چنین کردند‪ .‬ضمنا شش جمهوری س��ابق شوروی هم با‬ ‫مشارکت با ناتو در «برنامه صلح» در مسیر پیوستن به این‬ ‫س��ازمان هس��تند‪ .‬مید موفقی ت های پوتین در گرجستان‪،‬‬ ‫ارمنس��تان و کریمه را بیش از اندازه بزرگ م ی کند‪ .‬پوتین‬ ‫گرچه جنگ های کوچکی را برده اما برنده کل جنگ نبوده‪.‬‬ ‫روسیه در حال خیز گرفتن نیست بلکه در حال تجربه یکی‬ ‫از بزرگ تری��ن تنش های ژئوپلتیکی اس��ت که قدرت های‬ ‫عمده در دوره مدرن تجربه کرده اند‪.‬‬ ‫دموکراس��ی در حال احاطه چین نیز هس��ت‪ .‬اواسط‬ ‫دهه ‪ ،1980‬هند و ژاپن تنها دموکراس��ی های اس��یا بودند‬ ‫اما از ان زمان اندونزی‪ ،‬مغولس��تان‪ ،‬فیلیپین‪ ،‬کره جنوبی‪،‬‬ ‫تایوان و تایلند به این باش��گاه پیوس��ته اند‪ .‬میانمار(برمه)‬ ‫قدم های محتاطانه ای در جهت حکومت چندحزبی برداشته‬ ‫و چین متوجه این قدم ها و نزدیک شدن روابط این کشور با‬ ‫امریکا هست‪ .‬چین اکنون در منطقه ای قطعا دموکراتیک‬ ‫زندگی م ی کند‪.‬‬ ‫این تغیی رات سیاس��ی چی��ن و روس��یه را در موضع‬ ‫دفاعی قرار داده اس��ت‪ .‬اتفاقات اخی��ر در اوکراین را در نظر‬ ‫بگیرید‪ .‬وقایع اقتصادی و سیاسی در بیشتر این کشور رو به‬ ‫غرب دارد‪ ،‬روندی که پوتین را م ی ترساند‪ .‬تنها منبع قدرت‬ ‫او ایستادگی مقابل اوکراین اس��ت تا در ب رابر اتحادیه اروپا‬ ‫مقاومت کند و در حلقه روس��یه بماند‪ .‬گرچه پوتین ممکن‬ ‫است قادر باش��د کریمه را تحت کنترل روسیه نگه دارد‪ ،‬اما‬ ‫امکان دست اندازی او به باقی این کشور در حال افت کردن‬ ‫اس��ت‪ .‬همان طور که رابرت کوپر‪ ،‬دیپلم��ات اتحادیه اروپا‬ ‫م ی گوید‪« :‬پوتین م ی تواند لحظه ای را که اوکراین با غرب‬ ‫ متحد م ی ش��ود به تعویق بیندازد اما نم ی تواند جلوی ان را‬ ‫بگیرد‪ ».‬در واقع اقدامات پوتین‬ ‫در جهت تسریع حرکت اوکراین‬ ‫به سوی اروپا خدمت م ی کند‪.‬‬ ‫چی��ن ه��م در تای��وان با‬ ‫وضع مش��ابهی روبه رو اس��ت‪.‬‬ ‫رهبران چین به جد معتقدند که‬ ‫تایوان بخش��ی از چین است اما‬ ‫تایوان ی ها چنین تصوری ندارند‪.‬‬ ‫گ��ذار دموکراتیک ای��ن جزیره‬ ‫باعث ش��ده ادعای مل��ت بودن‬ ‫س��اکنان ان مش��روع تر شود و‬ ‫عمی ق تر درک ش��ود‪ .‬مطالع ه ای‬ ‫در سال ‪ 2011‬معلوم کرد که اگر‬ ‫تایوان ی ها از عدم حمله چین به‬ ‫تایوان مطمئن باشند‪ 80 ،‬درصد‬ ‫انها از اعالم اس��تقالل حمایت‬ ‫م ی کنند‪ .‬چین هم مثل روس��یه‬ ‫کنت��رل ژئوپلتی��ک ب��ر منطقه‬ ‫خود را م ی خواهد اما گس��ترش‬ ‫دموکراس��ی به تمام نقاط اسیا‪،‬‬ ‫استیال به سبک قدیم را تنها راه‬ ‫رسیدن به این هدف کرده و این‬ ‫گزینه هم هزینه بر و در نهایت به‬ ‫ضرر خود انها خواهد بود‪.‬‬ ‫در حالی که خیز کشورهای‬ ‫دموکراتیک زندگی را ب رای چین‬ ‫و روسیه سخت تر م ی کند‪ ،‬جهان‬ ‫را ب��رای امریکا امن ت��ر خواهد‬ ‫کرد‪ .‬این دو قدرت ممکن اس��ت‬ ‫رقب��ای ایاالت متحده به ش��مار‬ ‫ایند‪ ،‬ام��ا این رقاب��ت در زمینی‬ ‫بس��یار ناهموار در حال رخ دادن‬ ‫اس��ت‪« :‬ایاالت متحده بیشترین‬ ‫دوست ها را دارد که تواناترین ها‬ ‫ه��م هس��تند‪ .‬واش��نگتن و‬ ‫متحدان��ش دارای ‪ 75‬درص��د‬ ‫بودجه نظام ی جهان هس��تند و‬ ‫دموکراتیزاسیون‪ ،‬چین و روسیه‬ ‫را در جعب ه ای ژئوپلتیک قرار خواهد داد‪».‬‬ ‫بازنگری در تجدیدنظر‬ ‫مید نه تنها قدرت ایاالت متحده و نظم جهان ی ای که‬ ‫س��اخته را دس��ت کم م ی گیرد‪ ،‬بلکه درجه مقاومت چین و‬ ‫یزند‪ .‬چین و روسیه بدون‬ ‫روسیه را هم بیش از حد تخمین م ‬ ‫شک در ارزوی نفوذ منطقه ای بیشتر هستند‪ .‬چین ادعاهای‬ ‫خصمانه ای در مورد حقوق بازرگان��ی دریایی و جزیره های‬ ‫مورد مناقشه دارد و بازسازی ارتش را هم شروع کرده است‪.‬‬ ‫پوتین چشم به احیای سلطه روسیه در «خارج نزدیک» دارد‪.‬‬ ‫هر دوی اینه��ا ب رابر رهبری امریکا موض��ع م ی گیرند و هر‬ ‫وقت بتوانند علیه ان مقاومت م ی کنند‪.‬‬ ‫والتر راس�ل مید در تخمین از قدرت روسیه و‬ ‫چین دچار اشتباه استراتژیک شده است‬ ‫جرج کنان در س�ال های جنگ سرد توانست‬ ‫چارچوب بی ن المللی برای برقراری نظم لیبرال‬ ‫در جهان ارائه کند‬ ‫چاربز مای�ر‪ ،‬مورخ مش�هور معتقد اس�ت که‬ ‫ایاالت متحده به موج مدرنیزاس�یون در قرن‬ ‫بیستم دامن زد‬ ‫چین قبل از دهه ‪ 1990‬در قضیه هسته ای بیگانه بود‪.‬‬ ‫گرچه سالحی متوسط داش��ت‪ ،‬اما خود را صدای جهان در‬ ‫حال توسعه غیرهسته ای م ی دانس��ت و از توافقات کنترل‬ ‫تسلیحات انتقاد م ی کرد‪ .‬اما از ان زمان تغییر جهتی قابل‬ ‫مالحظه پدیدار شده و چین حام ی توافقات هسته ای مانند‬ ‫پیمان عدم گسترش سالح های هسته ای(‪ )NPT‬و پیمان‬ ‫جامع ممنوعیت ازمایش های هس��ته ای شده است‪ .‬چین‬ ‫دکترینی دارد که ب ر اساس ان تس��لیحاتش را کوچک نگاه‬ ‫داشته و تمام نیروی هسته ای اش را هم از وضعیت هشدار‬ ‫خارج کرده اس��ت‪ .‬چین همچنین نقشی فعال در نشست‬ ‫امنیت هسته ای داشت که ابتکار پیشنهادی اوباما در سال‬ ‫‪ 2009‬ب��ود و به «فراین��د »‪ P 5‬هم که تالش��ی ب رای امن‬ ‫ساختن تسلیحات هسته ای است‪ ،‬ملحق شده است‪.‬‬ ‫منبع‪ :‬فارن افرز‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫اما چین و روس��یه تجدیدنظرطلبان واقعی نیستند‪.‬‬ ‫ش��لوم بنامی وقتی وزیر خارجه اس��رائیل بود گفته بود که‬ ‫سیاس��ت خارجی پوتین «بیش��تر منعکس کننده خش��م‬ ‫روسیه از در حاش��یه رفتن این کش��ور به لحاظ ژئوپلتیک‬ ‫اس��ت تا جنگی ب رای یک امپ راتوری در حال رشد‪ ».‬چین‬ ‫البته یک قدرت واقعی در حال رش��د اس��ت و این مساله‬ ‫رقابت خطرناکی را با متحدان امریکا در اسیا رقم خواهد زد‪.‬‬ ‫اما چین فعال در تالش ب رای شکستن این اتحاد یا کنار زدن‬ ‫نظام گسترده تر امنیت منطقه در اتحادیه کشورهای جنوب‬ ‫شرق اس��یا و مجمع غرب اسیا نیس��ت و حتی اگر چین‬ ‫جاه طلبی ان را داش��ته باش��د که باالخره این کار را بکند‪،‬‬ ‫باید توجه داش��ت که ش��راکت های امنیتی ایاالت متحده‬ ‫در منطقه در حال قوی تر شدن هس��تند‪ .‬چین و روسیه در‬ ‫بیشترین حالت ایجادکننده اختالل هستند‪ .‬اما انها منافعی‬ ‫ندارند که باعث شود قوانین و نهادهای موجود جهانی را به‬ ‫چالش بکشند‪.‬‬ ‫در واقع گرچه انها مخالف این هس��تند که امریکا در‬ ‫باالی نظام ژئوپلتیک فعلی باشد‪ ،‬اما منطق این چارچوب‬ ‫را م ی پذیرند و دالیل خوبی هم ب رای ان دارند‪ .‬سیاست باز‬ ‫بودن‪ ،‬دسترسی به تجارت‪ ،‬سرمایه گذاری و فناوری را از دیگر‬ ‫جوامع ممکن م ی سازد‪ .‬قوانین به انها ابزاری ب رای محافظت‬ ‫از تمامیت ارضی و منافع انها م ی دهد‪ .‬به رغم مناقشاتی بر‬ ‫سر ایده جدید «مسئولیت محافظت» (که به طور گزینشی‬ ‫اعمال شده است)‪ ،‬نظم موجود جهانی به هنجارهای قدیمی‬ ‫ تمامیت ارضی و عدم مداخل��ه احترام م ی گذارد‪ .‬این اصول‬ ‫«وست فالین» بس��تر سیاس��ت جهان مانده اند و چین و‬ ‫روسیه منافع ملی خود را به این اصول گره زده اند‪.‬‬ ‫پس جای تعجب ندارد که چین و روس��یه عمیقا در‬ ‫نظم بی ن المللی موجود گره خورده باشند‪ .‬هر دو اعضای دائم‬ ‫شورای امنیت سازمان ملل متحد هستند که حق وتو دارند و‬ ‫هر دو فعاالنه در سازمان تجارت جهانی‪ ،‬صندوق بی ن المللی‬ ‫پول‪ ،‬بانک جهانی و گروه بیست مش��ارکت م ی کنند‪ .‬انها‬ ‫خودی های ژئوپلتیکی هس��تند که در دولتمداری جهانی‬ ‫پشت میزهای ارشد نشسته اند‪.‬‬ ‫چین به رغ م ترقی سریعش دستورکار جاه طلبی جهانی‬ ‫ندارد و بر داخل متمرکز مانده تا حکمرانی حزب را حفظ کند‪.‬‬ ‫بعضی روشنفکران چینی و چهره های سیاسی از قبیل یان‬ ‫زئوتونگ و ژو چنگهو‪ ،‬فهرستی از اهداف تجدیدنظرطلبانه‬ ‫دارند‪ .‬انها نظام غربی را تهدی��د م ی بینند و در انتظار روزی‬ ‫هس��تند که چین نظم جهانی را بازس��ازماندهی کند‪ .‬اما‬ ‫صدای انها به الیت سیاس��ی نم ی رس��د‪ .‬در واقع‪ ،‬رهب ران‬ ‫چین از فراخوان های اولیه خود ب رای تغییر فاصله گرفته اند‪.‬‬ ‫حزب کمونیس��ت چین در س��ال ‪ 2007‬در نشست کمیته‬ ‫مرکزی حزب پیشنهادات درباره «نظم اقتصادی بی ن المللی‬ ‫جدید» را با اصالحات میانه رو تر که بر عدالت تمرکز داشتند‬ ‫جایگزین کرد‪ .‬دانشمند چینی‪ ،‬وانگ ژیسی استدالل کرده‬ ‫که این اقدام «مکارانه اما مهم» اس��ت چراکه جهت گیری‬ ‫چین را به سمت اصالح طلبی جهانی تغییر م ی دهد‪ .‬چین‬ ‫اکنون نقش بیش��تری در صندوق بی ن المللی پول و بانک‬ ‫جهانی‪ ،‬صدای بلندتری در نشس ت هایی مانند گروه بیست‬ ‫و استفاده جهانی گسترده تری از ارز مل ی اش را م ی خواهد‪.‬‬ ‫این دستورکار کشوری نیست که در حال تالش ب رای تجدید‬ ‫نظر در نظم اقتصادی است‪.‬‬ ‫چین و روس��یه همچنین از اعضای معتبر باش��گاه‬ ‫هسته ای هس��تند‪ .‬بخش عمده تس��ویه جنگ سرد بین‬ ‫ایاالت متحده و جماهیر شوروی (و بعد روسیه) تالش ب رای‬ ‫محدود کردن س�لاح های اتمی بوده اس��ت‪ .‬گرچه روابط‬ ‫امریکا و روسیه از ان زمان بدتر ش��ده‪ ،‬اما مولفه هسته ای‬ ‫توافق انها پایدار است‪ .‬در س��ال ‪ ،2010‬مسکو و واشنگتن‬ ‫پیمان اس��تارت جدید را امضا کردند ک��ه کاهش دوطرفه‬ ‫تسلیحات هسته ای دوربرد را مورد تاکید قرار م ی دهد‪.‬‬ ‫چین و روس��یه در میان بازه گس��ترده ای از مسائل‪،‬‬ ‫بیش��تر مانند قدرت های بزرگ مس��تقر عمل م ی کنند تا‬ ‫قدرت های تجدیدنظرطلب‪ .‬انها اغل��ب حام ی چندقطبی‬ ‫بودن هس��تند اما امریکا و دیگر دموکراس ی های قدرتمند‬ ‫هم در بس��یاری از مواقع چنین م ی کنند و باالخره چین و‬ ‫روس��یه از قوانین و نهادهای جهانی ب رای پیش��برد منافع‬ ‫خود اس��تفاده م ی کنند‪ .‬ن��زاع انها ب��ا ایاالت متحده حول‬ ‫به دس��ت اوردن قدرت در نظم موجود و دس��تکاری ان در‬ ‫جهت تناس��ب با نیازهای انان اس��ت‪ .‬انها مش��تاقند که‬ ‫موقعی��ت خ��ود را در این نظ��ام تقویت بخش��ند اما ب رای‬ ‫جایگزین کردن ان تالشی نم ی کنند‪.‬‬ ‫در نهای��ت اگر چین و روس��یه تالش کنند ش��رایط‬ ‫بنیادی��ن نظم کنون��ی جهان را ب��ه چالش بکش��ند‪ ،‬این‬ ‫ماجراجوی��ی علیه خود انه��ا تمام م ی ش��ود‪ .‬این قدرت ها‬ ‫تنها علیه ایاالت متحده نیس��تند بلکه باید با نظم ی که در‬ ‫جهان سازمان یافته و عمیقا پا گرفته مجادله کنند؛ نظمی‬ ‫ که در ان کش��ورهای لیب رال و کاپیتالیست و دموکراتیک‬ ‫غلبه دارند‪ .‬این نظم از س��وی شبکه ای از متحدان‪ ،‬نهادها‪،‬‬ ‫چانه زن ی ه��ای ژئوپلتیک‪ ،‬کش��ورهای تح��ت حمایت و‬ ‫ش��راکت های دموکراتیک تحت رهبری امریکا پشتیبانی‬ ‫م ی ش��ود‪ .‬این نظم پویا و جامع از اب درامده و به س��ادگی‬ ‫کش��ورهای در حال خیزش را پیوند داده اس��ت‪ .‬این نظم‬ ‫ظرفیت رهبری مش��ترک را دارد‪ ،‬همان طور ک��ه در مثال‬ ‫نشس ت های گروه هفت و گروه بیس��ت م ی توان دید‪ .‬این‬ ‫نظم به کشورهای غیرغربی در حال خیزش اجازه م ی دهد‬ ‫تجارت و رشد کنند و محصول مدرنی زاسیون را تقسیم کنند‪.‬‬ ‫این نظم تن��وع عجیبی از مدل های سیاس��ی و اقتصادی‬ ‫را‪ -‬سوسیال دموکراسی(اروپای غربی)‪ ،‬نئولیب رال (بریتانیل‬ ‫و ایاالت متحده) و کاپیتالیس��ت دولتی(ش��رق اسیا)‪ -‬در‬ ‫خود جا داده است‪ .‬شکوفایی تقریبا تمام کشورها‪ -‬و ثبات‬ ‫دولت های انها ‪ -‬اصوال به این نظم وابسته است‪.‬‬ ‫در عصر نظم لیب رال‪ ،‬تق�لای تجدیدنظرطلبی کاری‬ ‫بی نتیجه است‪ .‬چین و روسیه در واقع این را م ی دانند‪ .‬انها‬ ‫تصور درس��تی از نظمی جایگزین ندارند‪ .‬ب رای انها روابط‬ ‫بی ن المللی عمدتا جس��ت وجوی تجارت و منابع‪ ،‬حفاظت‬ ‫از تمامی ت ارضی و در صورت امکان تسلط منطقه ای است‪.‬‬ ‫انها نشان داده اند که میلی به س��اختن نظم خاص خود یا‬ ‫حتی پذیرفتن مس��ئولیت کامل نظم فعلی ندارند و هیچ‬ ‫تصور جایگزینی از پیشرفت اقتصادی و سیاسی در جهان‬ ‫ندارند‪ .‬این کمبود مهمی اس��ت زی را نظم های بی ن المللی‬ ‫به سادگی با قدرت کشور پیشرو افت وخیز نم ی کنند بلکه‬ ‫موفقیت انها به این بس��تگی دارد که ایا مش��روع در نظر‬ ‫م ی ایند یا خیر و اینکه ایا واقعا مش��کالت هم کشورهای‬ ‫ضعیف و هم کش��ورهای قدرتمند را حل م ی کنند یا خیر‪.‬‬ ‫در تقال ب رای به چالش کشیدن نظم جهانی‪ ،‬چین و روسیه‬ ‫اصال در بازی نیستند‪.‬‬ ‫تحت این شرایط‪ ،‬ایاالت متحده نباید تالش خود ب رای‬ ‫تقویت نظم لیب��رال را متوقف کند‪ .‬جهانی که واش��نگتن‬ ‫ام��روز در ان زندگی م ی کند جهانی اس��ت ک��ه باید ان را‬ ‫بپذیرد و اس��تراتژی بزرگ باید پیگیری استراتژی دهه های‬ ‫گذشته باش��د‪ :‬تعهد عمیق جهانی‪ .‬این استراتژی ای است‬ ‫که ایاالت متح��ده را از طریق تج��ارت‪ ،‬اتح��اد‪ ،‬نهادهای‬ ‫چندجانبه و دیپلماسی به مناطق مختلف دنیا گره م ی زند؛‬ ‫اس��تراتژی ای که رهبری امری��کا در ان نه فق��ط از طریق‬ ‫اعمال قدرت بلکه همچنین از طریق تالش مستمر ب رای‬ ‫حل مش��کالت جهانی و قانونگذاری مستقر م ی شود‪ .‬این‬ ‫استراتژی دنیایی ایجاد م ی کند که مدافع منافع امریکا است‬ ‫و دوستانه هم بنا م ی شود زی را همان طور که رئی س جمهور‬ ‫جان اف کندی گفت‪ ،‬این دنیا دنیایی است که در ان «ضعفا‬ ‫در امنیت هستند و قدرتمندان عادل‪».‬‬ ‫بین الملل‬ ‫بین الملل‬ ‫‪75‬‬ ‫تعالی در حکمت‬ ‫دیدار‬ ‫‪76‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫نگاهی مختصر به زندگی و افکار مالصدرا‬ ‫خواجه اب راهی��م قوامی نم ی دانس��ت‪ ،‬اجر صبری که‬ ‫داشت را با چه هدیه ای خواهد گرفت در ان روزگار فارس نفر‬ ‫دوم منطقه بود‪ ،‬او سیاستمداری دانشمند و بسیار مومن بود‬ ‫اما با وجود داشتن ثروت و عزت و مقام از داشتن فرزند ب ی بهره‬ ‫بود س��ال ‪ 979‬هجری قمری‪ ،‬س��ال براورده ش��دن حاجت‬ ‫اب راهیم بود‪ .‬سرانجام بر اثر دعا و تضرع بسیار به درگاه الهی‪،‬‬ ‫خداوند پسری به او داد که اب راهیم او را محمد نامید‪ ،‬همان‬ ‫که بعدها به نام مالصدرا معروف گردید‪ .‬صدرا پسری بسیار‬ ‫باهوش‪ ،‬جدی‪ ،‬باانرژی‪ ،‬درس��خوان و کنجکاو بود‪ .‬در مدت‬ ‫کوتاهی تمام دروس مربوط به ادبیات زبان فارسی و عربی‬ ‫و هنر خط نویسی را فراگرفت‪ .‬درس های دیگر او علم فقه و‬ ‫حقوق اسالمی و منطق و فلسفه بود که در این میان صدرای‬ ‫جوان که هنوز به سن بلوغ نرسیده بود از همه ان دانش ها‬ ‫مقداری اموخت ولی طبع او بیشتر به فلسفه و به خصوص‬ ‫عرفان گرایش داشت‪ .‬مالصدرا بخشی از این اموزش ها را در‬ ‫شی راز دید‪ ،‬ولی بخش عمده ان را در پایتخت ان زمان (قزوین)‬ ‫گذراند‪ .‬وی در قزوین با دو دانش��مند و نابغه بزرگ ‪ -‬ش��یخ‬ ‫بهاءالدین عاملی و میرداماد اشنا شد و به دروس انان رفت‪ .‬با‬ ‫انتقال پایتخت صفویه از قزوین به اصفهان‪ ،‬شیخ بهاءالدین‬ ‫و میرداماد به همراه شاگردان خود به این شهر امدند و بساط‬ ‫تدریس خود را در انجا گستراندند‪ .‬مالصدرا که در ان زمان ‪26‬‬ ‫یا ‪ 27‬سال داشت‪ ،‬از تحصیل ب ی نیاز شده بود و خود در فکر‬ ‫یافتن مبانی جدیدی در فلسفه بود و مکتب معروف خود را‬ ‫پایه گذاری م ی کرد‪ .‬ازار رقیبان چیزی نبود که با روحیه صدرا‬ ‫همسو باش��د و او بتواند با ان کنار بیاید‪ .‬از این رو به صورت‬ ‫قهر بیرون امد و به شهر قم که در ان هنگام هنوز مرکز مهم‬ ‫علم ی و فلسفی نش��ده بود‪ ،‬رفت‪ .‬مالصدرا در شهر قم هم‬ ‫نماند و به روستایی به نام کهک در نزدیکی شهر قم منزل‬ ‫گزید‪ .‬او تا حدود س��ال‪1040‬ق به شی راز بازنگشت و در شهر‬ ‫قم ماند و در ان شهر حوزه فلسفی به وجود اورد و شاگردان‬ ‫بس��یاری پرورش داد‪ .‬دو تن از ش��اگردان معروف او فیاض‬ ‫الهیجی و فی ض کاشانی هس��تند که هر دو داماد مالصدرا‬ ‫شدند و مکتب او ر ا ترویج کردند‪ .‬او در بازگشت به شی راز نیز به‬ ‫تدریس فلسفه و تفسیر ان پرداخت‪ .‬از کتاب سه اصل چنین‬ ‫برم ی اید که در ان دوره نیز مانند دوره اول اقامت در شی راز زیر‬ ‫فشار بدگوی ی ها و بدخوی ی های دانشمندان همشهری خود‬ ‫بوده اس��ت‪ ،‬ولی این بار مقاوم بود و تصمیم گرفت در ب رابر‬ ‫فشار انها پایداری و مکتب خود را معرفی کند‪ .‬یکی از ابعاد‬ ‫زندگی پرماجرای مالصدرا‪ ،‬س��فرهای او به زیارت خانه خدا‬ ‫است‪ .‬او ب رای هفتمین بار در سن ‪ 70‬سالگی با شوق عجیبی‬ ‫قصد این سفر کرد‪ .‬مالصدرا در راه به خودش م ی اندیشید‪ ،‬به‬ ‫عمری که سرکرده بود؛ به فرصت هایی که از دست داده بود‬ ‫به کارهایی که کرده بود؛ نوشتن بیش از ‪ 50‬کتاب و رساله‪،‬‬ ‫نقد و رد اصول معتبر و معروف فلسفی زمان و بنیان نهادن‬ ‫اصول جدید و پرورش تعداد زیادی شاگرد‪ .‬مالصدرا در اخرین‬ ‫سفر حج دچار بیماری شد و دار فانی را وادع گفت‪.‬‬ ‫حکمت متعالیه‬ ‫حکم��ت متعالیه‪ ،‬مکتب مالصدراس��ت ک��ه بر پایه‬ ‫«وجود» و تمایز ان از «ماهیت» استوار است‪ .‬پس از وی این‬ ‫مکتب توسط علمای مسلمان پرورده شد‪ .‬پیش از مالصدرا‬ ‫فیلسوفان قادر به فهم تفاوت این دو نبودند‪ ،‬اما مالصدرا مرز‬ ‫این دو مفهوم را به خوبی روشن کرد‪ .‬مالصدرا در هی چ یک‬ ‫از اثارش این نام و همچنین نام دیگری را ب رای اشاره به نظام‬ ‫فلسفی خود به کار نبرده‪ ،‬بلکه ان را در نامگذاری مهم ترین‬ ‫اثر مکتوب فلس��ف ی اش‪ ،‬الحکم��ه المتعالیه ف ی االس��فار‬ ‫العقلیه االربعه‪ ،‬به کار برده اس��ت‪ .‬اما این کتاب نیز‪ ،‬که پس‬ ‫از او مشهورترین اثر او ش��ناخته شده‪ ،‬به اسفار اربعه معروف‬ ‫است و کمتر کسی از ان با نام الحکمه المتعالیه یاد م ی کند‪.‬‬ ‫اس��تفاده از این تعبیر بع��د از او‪ ،‬صرفا ب رای اش��اره به نظام‬ ‫فلسفی وی‪ ،‬متداول شده اس��ت‪ .‬مکتب صدر المتالهین از‬ ‫لحاظ روش شبیه مکتب اشراقى اس��ت یعنى به استدالل‬ ‫و کشف و شهود تواما معتقد اس��ت‪ ،‬ولى از نظر اصول و از‬ ‫نظر استنتاجات متفاوت اس��ت‪ .‬از سخنان خود صدرا چنین‬ ‫برم ی اید که وی تعالی حکمت خودش را بدین جهت م ی داند‬ ‫که سیس��تم متعالی ارائه م ی کند‪ .‬او یک سیستم دارد‪ .‬چه‬ ‫اینکه نظریه ای که مالصدرا ارائه م ی کند و در سرتاسر فلسفه‬ ‫خودش به ان پایبند است و تا اخر نیز از ان جانب داری م ی کند‪،‬‬ ‫همان «اصالت وجود» است‪ .‬مالصدرا بسیاری از مباحث مهم‬ ‫فلسفی را با همین «اصالت وجود» حل م ی کند‪ .‬وقتی که‬ ‫با این زیر بنا و اساس (اصالت وجود) وارد حل و فصل مسائل‬ ‫امام خمینی(ره) در پیام مهم و تاریخی‬ ‫خود به میخائیل گورباچف م ی نویس�د‪:‬‬ ‫«از اس�اتید بزرگ بخواهید تا به حکمت‬ ‫متعالیه صدر المتالّهین مراجعه نمایند‪،‬‬ ‫تا معلوم ش�ود که‪ :‬حقیقت عل�م همانا‬ ‫وجودى اس�ت مجرد از م�اده‪ ،‬و ه ر گونه‬ ‫اندیشه از ماده منزه است و به احکام ماده‬ ‫محکوم نخواهد شد‪».‬‬ ‫م ی ش��ود‪ ،‬نام فلس��فه اش را «حکمت متعالیه» م ی گذارد‪.‬‬ ‫چراکه اساس��ا وج��ود‪ ،‬متعال ی ترین مفهوم اس��ت‪ .‬حکمت‬ ‫صدرالمتالهین متعالیه اس��ت چون وجود متعالی اس��ت و‬ ‫«وجود» حرف اول و اخر مالصدرا در این فلسفه است‪.‬‬ ‫مالصدرا و امام خمینی(ره)‬ ‫صدرالدین ش��ی رازی و حضرت امام خمینی‪ ،‬هر دو در‬ ‫شمار برجسته ترین فیلسوفان حکمت متعالی ه اند؛ یکی اما‬ ‫موسس این حکمت و دیگری مدرس و مفسر توانمند ان‪ .‬هر‬ ‫دو در عین اشراف به برهان‪ ،‬دستی گشاده در عرفان و اشراق‬ ‫دارند و از سویی با کالم و قران نیز سر و سری داشته‪ ،‬با تفسیر‬ ‫و فقه نیز اشنایی وافری داشته و فقیهانی برجسته اند‪ .‬امام‬ ‫از حدود ‪ 1305‬شمسی‪ ،‬تدریس حکمت و عرفان را اغاز کرد‬ ‫و دس��ت کم تا حدود س��ه دهه در این حوزه اشتغال داشتند‪.‬‬ ‫بسیاری از این درس ها خصوصی و گاه پنهانی بود‪ .‬فضای‬ ‫غالب بر حوزه های علمیه ان زمان‪ ،‬ضدفلسفه و عرفان بود تا‬ ‫بدانجا که برخی فالسفه و عرفا را تکفیر م ی کردند‪.‬‬ ‫در چنی��ن فضایی امام ب��ا تدریس فلس��فه و تربیت‬ ‫ش��اگردانی برجس��ته در این زمینه‪ ،‬نهال تفکر فلس��فی را‬ ‫در قم ابیاری ک��رد‪ .‬حضرت امام در ش��رح چه��ل حدیث‪،‬‬ ‫مالصدرا را فخر ش��یعه معرفی م ی کن��د و او را چنین لقب‬ ‫م ی دهد‪« :‬و جناب محقق فالسفه و فخر طایفه حقه‪ ،‬صدر‬ ‫المتالهین‪ ،‬رضوان اهلل علیه» امام در جایی دیگر م ی فرمایند‪:‬‬ ‫«صدرالمتالهین محمد بن اب راهیم شی رازی فیلسوف شهیر‬ ‫اسالمی و از بزرگترین فالسفه الهی و موسس قواعد الهیه‬ ‫و مجدد حکمت مابعد الطبیعه اولین کس��ی است که مبدا‬ ‫و معاد را ب��ر اصل خللناپذیری بنا نهاد و معاد جس��مانی را‬ ‫با برهان عقلی اثب��ات کرد و خلل های ش��یخ الرئیس را در‬ ‫علم الهی روشن کرد و شریعت مطهره و حکمت متعالیه را‬ ‫با هم ائتالف داد‪ .‬س��پس در ادامه م ی فرماید‪« :‬ما با بررسی‬ ‫کام��ل دیدیم که هر کس��ی درباره او چیزی گفته اس��ت از‬ ‫قصور خود اوس��ت‪ ».‬در جای دیگره��م م ی فرمایند‪« :‬رای‬ ‫صدرالمتالهین‪ ،‬فیلسوف شهیر اسالمی این فیلسوف بزرگ‬ ‫اسالمی و حکیم بزرگ الهی که افق شرق را به نور حکمت‬ ‫قران روشن کرده است» امام در پیام مهم و تاریخی خود به‬ ‫میخائیل گورباچف م ی نویسد‪« :‬از اساتید بزرگ بخواهید تا‬ ‫به حکمت متعالیه صدر المتالّهین ‪ -‬رضوان هَّ‬ ‫الل تعالى علیه‬ ‫و حشره هَّ‬ ‫الل مع النبیین و الصالحین‪ -‬مراجعه نمایند‪ ،‬تا معلوم‬ ‫شود که‪ :‬حقیقت علم همانا وجودى اس��ت مجرد از ماده‪ ،‬و‬ ‫ه ر گونه اندیشه از ماده منزه اس��ت و به احکام ماده محکوم‬ ‫نخواهد شد‪».‬‬ ‫سر دلبران‬ ‫ِّ‬ ‫کتابی درباره فضایل امیرالمومنین علی (ع)‬ ‫«س��ر دلب ران» درباره فضایل امی رالمومنین علی (ع)‪ ،‬نوشته محمد صدیق‬ ‫کتاب‬ ‫ِّ‬ ‫منشاوی و با ترجمه و تحقیق حجت االسالم والمسلمین محمود محققیان از سوی دفتر‬ ‫نشر معارف به چاپ سوم رسید‪ .‬نویس��نده این کتاب قاری معروف جهان اسالم منشاوی‬ ‫اس��ت‪ .‬با توجه به اینکه نویس��نده این کتاب از اهل سنت اس��ت‪ ،‬این کتاب دارای جنبه‬ ‫«س��ر دلب ران» نامگذاری شده که‬ ‫متفاوتی بیشتری ب رای ش��یعیان دارد و بناب راین به نام‬ ‫ِّ‬ ‫اشاره به شعر معروف «خوشتر ان باشد که س��ر دلب ران‪/‬گفته اید در حدیث دیگران» دارد‪.‬‬ ‫این کتاب در فضایل امیر مومنان علیه السالم است‪ .‬محتوای این کتاب بسیار ارزشمند‬ ‫و منحصر به فرد است‪ .‬ب رای مثال م ی توان به بیان برخی فضایل که از چشم ما شیعیان‬ ‫پوشیده بوده و در کتابی جز این هم دیده نشده اشاره کرد و در چند مورد هم مطالبی نقل‬ ‫ی چون‬ ‫م ی کند که عین عبارت نقل شده در نهج البالغه است‪ .‬در این کتاب روایات مهم ‬ ‫حدیث غدیر‪ ،‬منزلت‪ ،‬اخوت و‪ ...‬و حکایاتی چون لوال علی (ع) لهلک عمر‪ ،‬جنگ بدر‪ ،‬خیبر‪،‬‬ ‫احد و گوشه ای از سیره حکومتی امی رالمومنی ن (ع) ذکر شده است‪ .‬مترجم در پاورقی این‬ ‫کتاب م ی نویسد‪« :‬وقتی از کتابفروشی که در ش��هر مکه این کتاب را از او خریدم درباره‬ ‫نویسنده سوال کردم او گفت همان محمد صدیق منش��اوی مشهور‪ ،‬قاری بزرگ قران و‬ ‫نویسنده کتاب هایی درباره ابوبکر‪ ،‬عمر و عثمان است‪ ،‬ولی هنگام ترجمه هر چه جست‬ ‫و جو کردم دلیلی دیگر بر این مطلب پیدا نکردم‪».‬‬ ‫سرزمین ابی من‬ ‫کتابی برگرفته از زندگی برادران باکری‬ ‫انتشارات قدیانی به تازگی کتابی را با عنوان «س��رزمین ابی من» نوشته نصرت اهلل‬ ‫محمودزاده منتشر کرده که این کتاب برگرفته از زندگی شهید مهدی و حمید باکری است‪.‬‬ ‫کتاب «سرزمین ابی من» در بردارنده بیست و هفت بخش است که دارای دو شخصیت اصلی‬ ‫به نام های «سیاوش» و «باقر» است که نویسنده اثر شخصی ت پردازی این کتاب را از شهی دان‬ ‫مهدی و حمید باکری الهام گرفته است‪ .‬در بخشی از کتاب «سرزمین ابی من» م ی خوانیم‪:‬‬ ‫«افسر ع راقی روی پل قدم م ی زد و ُزل زده بود به چهره ها‪ ،‬بلکه فرمانده محور را پی دا کند‪ .‬همه‬ ‫ب ی درجه بودند و ب ی نام و نشان‪ ،‬همسن و سال و تقریبا هم شکل و قیافه‪ .‬حاال داشت دنبال‬ ‫کسی م ی گشت که الاقل جان حرف زدن داشته باش��د؛ جان داشته باشد که بگوید چطور‪،‬‬ ‫چطور این همه مقاومت کرده اند‪ .‬تا جایی مقاومت کردند که توانستند در ورود ع راق ی ها به‬ ‫جزیره‪ ،‬تاخیر بیندازند‪ .‬وقت تلف م ی کردند که این لشکر‪ ،‬مورد غضب ماهر قرار گیرد‪ .‬وقت‬ ‫م ی کشتند که ‪ 200‬متر عقب تر‪ ،‬یک گردان دیگر‪ ،‬خاکریز علم کند‪.‬فرمانده ع راقی م ی دید که‬ ‫این گردان و ان گردان شبیه هم م ی جنگیدند‪ ،‬م ی دید که جز موشک ار‪.‬پی‪.‬جی و خمپاره ‪60‬‬ ‫و ‪ ،81‬چیزی طرفشان شلیک نم ی کنند‪ .‬م ی دید که فرماندهی این خاکریز و ان خاکریز‪ ،‬عین‬ ‫هم است‪ .‬این را هم م ی دانست که فرمانده این محور را کشته است و یک ساعت است که‬ ‫دنبالش م ی گردد‪ ».‬انتشارات قدیانی کتاب «سرزمین ابی من» نوشته نصرت اهلل محمودزاده‬ ‫را در ‪ 325‬صفحه و با قیمت ‪ 12500‬تومان منتشر و روانه بازار نشر کرده است‪.‬‬ ‫عباس دست طال‬ ‫درباره کتابی که مورد تقدیر‬ ‫مقام معظم رهبری قرار گرفت‬ ‫کتاب «عباس دست طال» نوشته «محبوبه مع راج ی پور»‬ ‫با موضوع داستانی از زندگی «حاج عباس علی باقری» یکی‬ ‫از کتاب های پرفروش نش��ر «فاتحان» در بیست و هفتمین‬ ‫نمایشگاه بی ن المللی کتاب ته ران بود که مقام معظم رهبری‬ ‫نیز بر این کتاب عنایاتی داش��ته و تقریظی بر ان نگاشته اند‪.‬‬ ‫ن ماه س��ال قب��ل می زبان عده ای از‬ ‫رهبر معظم انقالب بهم ‬ ‫ی جبهه های جنگ بودند؛ مجلسی که ساعتی‬ ‫رزمندگان قدیم ‬ ‫قب ل از ظهر اغاز شد و تا نماز ظهر و عصر ادامه پیدا کرد‪.‬‬ ‫رهبر معظم انقالب‪ ،‬در مورد کتاب «عباس دست طال»‬ ‫فرموده اند‪« :‬این کاری که اخی را شروع ش��ده که از شما با این‬ ‫جزئیات و ریزه کاری ها خاط رات م ی گیرند‪ ،‬این هم کار خیلی‬ ‫خوبی است‪ .‬ما دو جلد از این کتاب های شما را خواندیم‪ ،‬یکی‬ ‫کتاب اق��ای بنایی را خواندم‪ ،‬یکی هم کت��اب این اقای حاج‬ ‫عباس دس��ت طال را که مفصل و با جزئیات [گفته] خواندم‪.‬‬ ‫خیلی خوب بود انصافا؛ مخصوصا کتاب ایش��ان؛ هم مطلب‬ ‫در ان زیاد بود‪ ،‬هم اثار صفا و صداقت در ان کامال محسوس‬ ‫بود و انسان م ی دید‪ .‬خداوند ان شاءاهلل فرزند شهید ایشان را با‬ ‫پیغمبر محشور کند و خودشان را هم محفوظ بدارد‪».‬‬ ‫کتاب روایت کسانی است که در جنگ تحمیلی به جای‬ ‫اسلحه‪ ،‬اچار و پیچ گوشتی به دست گرفتند و نقشی غی ر قابل‬ ‫ن سال ها اسم شان‬ ‫انکار در دفاع مقدس داشتند‪ .‬افرادی که در ا ‬ ‫را گذاشته بودند‪« :‬اصناف پش��تیبان جنگ»‪ .‬کتاب «عباس‬ ‫دست طال» کتاب خاط رات عباس علی باقری است که پیش‬ ‫از جنگ به «عباس المانی » یا «عباس فابریک » مش��هور‬ ‫بود و در زمان جنگ با اچار هنرمندش ان قدر تعمیر کرد که‬ ‫به «عباس دست طال» مشهور شد‪ .‬حاج عباس اول خودش‬ ‫به عنوان داوطلبی بسیجی راهی جبهه م ی شود‪« :‬به عنوان‬ ‫یک حاجی بازاری‪ .‬کسی که ان روزها در خیابان خاوران ب رای‬ ‫خودش گاراژ و تعمیرگاهی داشت‪ ،‬کارگر و برو بیایی داشت و‬ ‫دست کم چند خانواده را روزی م ی رساند‪ ».‬بعد به عنوان یک‬ ‫تعمیرکار ساده یک القبا اعزام م ی شود و از قضا به منطقه ای‬ ‫م ی رود که قدرش را نم ی دانند و زیر دست فرماندهی م ی افتد‬ ‫که چندین بار تحقیرش م ی کند‪ .‬با این حال کم نم ی اورد‪ .‬تا‬ ‫انجا که م ی تواند کار را پیش م ی برد و برم ی گردد ته ران‪ .‬چند‬ ‫وقت بعد که دوباره م ی خواهد اعزام بشود نیرو جمع م ی کند‪.‬‬ ‫از دفعات بعدی خودش کاروان دار م ی شود‪ .‬در ته ران م ی گردد‬ ‫مکانیک و صافکار و دس��ت به اچار پیدا م ی کند و با خودش‬ ‫همراه م ی کند و ان قدر خ��وب و پرحجم کار م ی کند که نام و‬ ‫اوازه اش همه جا م ی پیچید‪ .‬به او پیشنهاد م ی شود پشتیبانی‬ ‫محور جنوب را به عهده بگیرد که نم ی پذیرد‪ .‬پسر حاج عباس‬ ‫در سال ‪ 1365‬در حالی که دو ماه مانده بود که ‪ ۱۶‬سالش تمام‬ ‫شود به شهادت رس��ید‪ .‬خود او روایت جالبی از شهادت دارد‪.‬‬ ‫وقتی کار مصاحبه و نگارش خاط رات حاج عباس علی باقری‬ ‫به سرکار خانم مع راج ی پور پیشنهاد م ی شود‪ ،‬در همان جلسه‬ ‫اول از مصاحبه شونده م ی پرسد‪« :‬ایا شما به فکر شهادت هم‬ ‫بودی؟» حاج عباس م ی گوید‪« :‬انقدر کار زیاد بود که من وقت‬ ‫نداشتم به شهادت فکر کنم!» چاپ دوم این کتاب به زودی با‬ ‫اصالحاتی از سوی انتشارات فاتحان در سه هزار نسخه منتشر‬ ‫و روانه بازار نشر م ی شود‪.‬‬ ‫پیشخوان جهانی‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫دیدار‬ ‫پوتین روی‬ ‫جلد تایم‬ ‫اشپیگل به‬ ‫جام جهانی‬ ‫پرداخته‬ ‫است‬ ‫سایه‬ ‫بانکداران؛‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫اکونومیست‬ ‫‪77‬‬ ‫روزگار‬ ‫وصل‬ ‫بازگشت بازیکنان ایران و‬ ‫بوسنی به خانه پدری‬ ‫اشکان دژاگه‬ ‫گروه ‪ F‬مقدماتی جام جهانی را م ی توان به نوعی گروه «بازگشت به اصل» نامگذاری‬ ‫کرد و شماری از نسل مهاجران که از سرزمین پدری خود دور شده اند و در فرهنگی جدا‬ ‫تعلیم یافته‪ ،‬رشد کرده و مشهور شده اند‪ ،‬با اولین چراغ سبز به خانه برگشته اند و حاال‬ ‫پیراهن تیمی را برتن م ی کنند که ریشه هایشان از ان منش�ا دارد‪ .‬این گروه که در ایران‬ ‫و بوسنی بیشتر از هر تیم دیگری در جام جهانی عضو دارند‪ ،‬حاال چنان با تی م های خود‬ ‫عجین شده اند که حاال هیچ کس به یاد نم ی اورد که اشکان دژاگه و میرالم پیانیچ کی‬ ‫و چه زمانی به تی م ملی کشور اصلی خود بازگشته اند‪ ،‬اگر فریدون زندی در جام جهانی‬ ‫‪ 2006‬شروع کننده این مساله بود‪ ،‬حاال دیگر در ترکیب تی م ملی ایران ان قدر بازیکن در‬ ‫این سطح وجود دارد که م ی توان پرونده ای را به این مساله اختصاص داد‪ .‬بازیکنانی که‬ ‫معرفی م ی شوند‪ ،‬بازیکنانی هس�تند که بازگشت به خانه و ریش�ه را در دستورکار قرار‬ ‫داده اند‪ ،‬بازیکنانی که در کش�ورهای میزبان همه در یاد کش�ور خود بودن�د و با انکه در‬ ‫کشورهای میزبان لباس تی م ملی را در رده های ملی پایین بر تن کردند اما بازگشتند‪.‬‬ ‫امید اول‬ ‫دقیقا ‪ 8‬اسفند ‪ 1390‬بود که س��تاره تازه تیم ملی ای ران متولد شد‪،‬‬ ‫اشکان دژاگه در همان بازی اول مقابل قطر دو گل زد تا خیلی زود مورد‬ ‫تشویق تماشاگران ای رانی قرار بگیرد‪ .‬دژاگه در ای ران و ته ران متولد شده‬ ‫و وقتی یک س��الش بود‪ ،‬همراه با خانواده اش به المان مهاجرت کرد‪.‬‬ ‫در بدن او یک خالکوبی وجود دارد که روی ان نوشته شده است ؛هرگز‬ ‫فراموش نکن از کجا م ی ایی و در روی بازوی او یک بازوبند اس��ت که‬ ‫درون ان قران ق��رار دارد‪ ،‬قرانی که پدرش از ای ران ب��رای او هدیه اورده‬ ‫است‪.‬اشکان در فوتبال المان خیلی زود پله های ترقی را طی کرد و در‬ ‫رده های سنی زیر ‪ ۱۷‬سال‪ ،‬زیر ‪ ۱۹‬سال و زیر ‪ ۲۱‬سال ب رای المان بازی‬ ‫کرده است‪ .‬او در سال ‪ ۲۰۰۹‬با پی راهن شماره ‪ ۹‬در بازی های زیر ‪ ۲۱‬سال‬ ‫اروپا همراه با مانوئل نویر‪ ،‬سامی خدی را و مسعود اوزیل ب رای المان بازی کرد و به قهرمانی رسید‪ .‬بازی نکردن‬ ‫او در مقابل تیم اسرائیلی یکی از مهمترین اتفاقات زندگی او بود‪ .‬او در هرتاب رلین و ولفسبورگ در بوندس لیگا‬ ‫بازی کرده و در سال ‪ ۲۰۱۲‬با قراردادی سه ساله به فولهام پیوست و در این فصل بهترین بازیکن این تیم لندنی‬ ‫محسوب م ی شد‪ .‬اشکان امید اول فوتبال ای ران در جام جهانی است‪.‬‬ ‫میرالم پیانیچ‬ ‫خالق و تکنیکی‬ ‫می رالم پیانیچ بدون شک یکی از استعدادهای ب ی نظیر فوتبال جهان‬ ‫اس��ت‪ ،‬بازیکنی خالق و دریبل زن که به عنوان هافبک بازیسار در تیم رم و‬ ‫در کنار فرانچسکو توتی بازی م ی کند‪ .‬پیانیچ در سال ‪ 1990‬در شهر توزالی‬ ‫بوس��نی به دنیا امد‪ ،‬پدرش فردین نام داش��ت و مادرش فاطمه‪.‬میرالم به‬ ‫تشویق پدرش که روزگاری در دسته های پایی ن تر لیگ یوگسالوی فوتبال‬ ‫بازی م ی کرد‪ ،‬خیلی زود جذب فوتبال ش��داما جنگ بوسنی انها را وادار به‬ ‫کوچ کرد‪ .‬او فوتبال را در کشور لوکزامبورگ شروع کرد‪ .‬هفده سالش بود که با‬ ‫تیم متز وارد رقابت های لیگ فرانسه شد‪ ،‬انقدر خوش درخشید که مورد توجه‬ ‫باش��گاه های بزرگ جهان قرارگرفت‪ ،‬اما ترجیح داد در فرانسه بماند و ب رای‬ ‫لیون بازی کند‪ .‬همزمان ب رای تیم های نوجوانان و جوانان ملی لوکزامبورگ‬ ‫بازی کرد‪ .‬او سرانجام در اگوست ‪ ۲۰۱۱‬با مبلغ ‪ ۱۱‬میلیون یورو به باشگاه ا اس رم پیوست‪ .‬این بازیکن مسلمان‬ ‫در مصاحب ه ای اعالم کرد که نم ی خواهد جز ب رای تیم ملی بوسنی ب رای هیچ تیمی بازی کند‪ ،‬اما مشکل بزرگ‬ ‫این بود که او حتی پاسپورت بوسنیایی نداشت‪ .‬باالخره این پاسپورت صادر شد و میرالم پیانیچ به عنوان یک‬ ‫بازیکن بوسنیایی به میدان رفت و حاال فرصت بازی در جام جهانی را دارد‪ .‬بازی روزگار اینکه او یکی از بهترین‬ ‫گل های مل ی اش را مقابل لوکزامبورگ با یک ضربه ازاد از فاصله ‪ 25‬متری به ثمر رسانده است‪.‬‬ ‫دیدار‬ ‫‪78‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫ویکتور موزس‬ ‫رضا قوچان نژاد‬ ‫فرزند کشتار‬ ‫گلزن صعود‬ ‫کارلوس ک��ی روش روز ‪ ۲۲‬اکتب��ر ‪ ۲۰۱۱‬طی‬ ‫تماسی تلفنی از قوچان نژاد که در شهر لیژ بلژیک‬ ‫بود‪ ،‬دعوت کرد که به تیم ملی فوتبال ای ران بپیوندد‪.‬‬ ‫قوچان نژاد در مدت کم حضورش در تیم ای ران تبدیل‬ ‫به یک ستاره شد و توانست با گلزنی در سه مسابقه‬ ‫پایانی مرحله انتخاب��ی جام جهانی فوتبال ‪ ۲۰۱۴‬به‬ ‫یک قهرمان ملی تبدیل ش��ود‪ .‬گل او به تیم ملی‬ ‫کره جنوبی در واقع امضایی پای حکم صعود تیم ملی‬ ‫بود‪ .‬رضا قوچان نژاد در مورد گذش��ته اش م ی گوید‪:‬‬ ‫«پدر و مادرم ای رانی و اهل مشهد هستند و خودم هم‬ ‫در مشهد به دنیا امدم اما از شش سالگی به هلند رفتم‬ ‫و فوتبال حرفه ای را در همان کشور از ‪ 12‬سالگی در‬ ‫باش��گاه هی رنوین اغاز کردم‪ .‬حدود ‪ 12‬سالی که در‬ ‫هلند بودم در چند باشگاه دیگر هم عضویت داشتم‪».‬‬ ‫حضور در باش��گاه های بلژیکی و باشگاه چارلتون‬ ‫ادامه فوتبال باشگاهی بازیکنی است که تا تیم زیر‬ ‫‪ 19‬سال هلند هم به می دان رفته است‪ .‬قوچان نژاد که‬ ‫دانش اموخته علوم سیاسی اس��ت‪ ،‬ان قدر به ای ران‬ ‫عالقه داش��ت که در مصاحب ه ه��ای خارجی غذای‬ ‫مورد عالقه اش را ابگوشت معرفی م ی کرد‪ .‬خودش‬ ‫در مورد پیوستن به تیم ملی ای ران م ی گوید‪« :‬بسیار‬ ‫عالقه داشتم که به تیم ملی ای ران بیایم‪ .‬من در هلند‬ ‫بزرگ شده ام اما خودم را یک ای رانی م ی دانم‪ .‬والدینم‬ ‫ای رانی هستند‪ ،‬ای رانی تربیت ش��ده ام و به فرهنگ‬ ‫کشورم عالقه دارم‪».‬‬ ‫در تیم ملی نیجریه هم مهاجمی یافت م ی شود که به کشور پدری خود بازگشت و اکنون ب رای جایی بازی م ی کند که در یازده سالگی ان را ترک‬ ‫کرده بود‪ .‬ویکتور موزس هافبک تیم لیورپول داستان غم انگیزی دارد‪ .‬وقتی پس ربچه ای بیش نبود‪ ،‬پدر و مادرش در میان صد ها نفری جای داشتند که در‬ ‫یک اشوب جان خود را از دست دادند و موزس به خرج انجمن های خیریه به انگلستان رفت‪ .‬او فوتبال را از کریستال پاالس شروع کرد و سپس به ویگان‬ ‫پیوست‪ .‬در زمان بازی با ویگان در همه رده های سنی پایه انگلستان به می دان م ی رفت‪ .‬او این شانس را داشت که به عنوان مهاجم ب رای تیم انگلستان هم‬ ‫به می دان برود‪ ،‬ام ا ترجیح داد که ب رای نیجریه بازی کند‪ .‬موزس پس از ویگان‪ ،‬راهی تیم بزرگی مثل چلسی شد و در زمانی که دی ماتئو سرمربی چلسی‬ ‫بود حتی ب رای این تیم ثابت هم بازی م ی کرد اما با امدن مورینیو او به طور قرضی به لیورپول پیوست‪ .‬در لیورپول هم فرصت بازی به او نم ی رسید‪ .‬عملکرد‬ ‫ناامیدکننده اش در لیورپول را با درخشش در جام جهانی تالفی کرد ‪ .‬دویدن زیاد و رو به جلوی وی م ی تواند مدام خط دفاعی تیم حریف را عقب بنشاند‪.‬‬ ‫دانیال داوری‬ ‫اسمیر بگوویچ‬ ‫غول ‪ 198‬سانتی متری‬ ‫شماره یک‬ ‫پدرش دروازه ب��ان بود و ب رای همین‬ ‫دوس��ت داش��ت پس��رش هم راه او را در‬ ‫پیش بگیرد‪ .‬چهار س��الش بود که همراه‬ ‫خانواده اش به دلیل جنگ بوسنی به المان‬ ‫مهاجرت کردند‪ .‬اسمیر بگوویچ در المان‬ ‫یکی از ه��واداران باش��گاه بایرن مونیخ و‬ ‫دروازه بان پر اوازه اش اولیور کان بود‪ .‬بع د ها‬ ‫کل خانواده به کان��ادا مهاجرت کرد‪ .‬چون‬ ‫در المان و کانادا بزرگ شده بود‪ ،‬به راحتی‬ ‫م ی توانست در تیم ملی این کشورها نیز به‬ ‫میدان برود‪ .‬او حتی در تیم جوانان کانادا هم به میدان رفت اما در نهایت بوسنی ر ا ترجیح‬ ‫داد‪ .‬این سنگربان ‪26‬ساله که تنها دو سانت ی متر کمتر از ‪2‬متر قد دارد‪ ،‬در دو مقطع نیز به‬ ‫تیم بزرگساالن کانادا دعوت شد اما شانس بازی پی دا نکرد و باتوجه به حذف شرایط سنی از‬ ‫قانون تغییر تابعیت فیفا‪ ،‬با اصرار میرسالو بالژویچ ب رای تیم بزرگساالن بوسنی به می دان‬ ‫رفت‪ .‬حضور او در باشگاه پورتسموث انگلیس در سال ‪ ۲۰۰۵‬که با حضور قرضی در تیم‬ ‫استوک سیتی (باش��گاه کنونی وی) همراه بود‪ ،‬موجب شد تا کادر فنی بوسنی نظرشان‬ ‫به وی جلب شود‪ .‬نمایش او در ترکیب استوک موجب ش��ده تا تیم هایی چون بارسلونا‪،‬‬ ‫منچستریونایتد و لیورپول به دنبال خرید وی باش��ند‪ .‬بگوویچ از سال ‪ ۲۰۱۲‬به دروازه بان‬ ‫شماره یک بوسنی بدل شده و در س��ال ‪ ۲۰۱۳‬هم موفق شد عنوان بهترین بازیکن سال‬ ‫کشورش را کسب کند‪.‬‬ ‫وقتی ‪ 12‬س��ال داش��ت‪ ،‬ب رای اخرین بار به‬ ‫ای ران امد و پس از ان ‪ 15‬س��ال طول کش��ید که‬ ‫به عنوان دروازه بان اول تیم ملی کشورش به ته ران‬ ‫بازگردد‪ ،‬این داستان پس��ربچه ای بود که نیمش از‬ ‫اصفهان اس��ت و نیم دیگرش از لهس��تان؛ همان‬ ‫پس��ر بچه ای که وقتی جام جهانی ‪ 2006‬در المان‬ ‫برگزار م ی شد‪ ،‬پی راهن تیم ملی ای ران را برتن م ی کرد‬ ‫و بازی ستارگان را از تلویزیون م ی دید و نم ی دانست‬ ‫زمانی م ی رس��د که گزینه اول دروازه بانی ای ران در‬ ‫جام جهانی اس��ت‪ .‬داوری متولد ش��هر گیسن در‬ ‫حومه فرانکفورت است‪ .‬دانیال داوری تا سن ‪ ۱۴‬سالگی‪ ،‬چهار ورزش تنیس‪ ،‬فوتبال و‬ ‫بسکتبال را به طور همزمان دنبال م ی کرد و در ورزش فوتبال‪ ،‬مهاجم بود اما به پیشنهاد‬ ‫مربیانش‪ ،‬فوتبال را به عنوان رش��ته اول انتخاب کرد و با تغییر پست‪ ،‬دروازه بان شد‪ .‬در‬ ‫دوران نوجوانی‪ ،‬با تیم ملی زیر ‪ ۱۶‬س��اله های المان تمرین م ی کرد‪ .‬رالف فارمن و ران‬ ‫رابرت زیلر در ان زمان دروازه بان های اول و دوم تیم الم��ان بودند و داوری مجالی ب رای‬ ‫نمایش توانای ی هایش پی دا نکرد‪ .‬او ابتدا ب رای ماینس و سپس ب رای اینتراخت ب رانشوایگ‬ ‫به میدان رفته و سال گذشته با تیم ب رانشوایگ به بوندس لیگا صعود کرد‪ .‬در تاریخ ‪۲۱‬‬ ‫ژانویه ‪ ،۲۰۱۳‬کارلوس ک ی روش‪ ،‬سرمربی تیم ملی فوتبال ای ران‪ ،‬دانیال داوری را به تیم‬ ‫ملی ای ران دعوت کرد‪.‬دانیال اولین بازی ملی خود را در تاریخ ‪ 15‬نوامبر ‪ 2013‬در جریان‬ ‫بازی های مقدماتی جام ملت های اسیا مقابل تایلند انجام داد‪.‬‬ ‫پدیده ای از شالکه‬ ‫سعید کوالسیناچ‬ ‫روزی که سعید کوالسیناچ در اگوست ‪ 2012‬به نشریه ‪ Dnevni Avaz‬گفت‪« :‬اگر کشورم به من نیاز داشته باشد حاضرم از المان‬ ‫به بوسنی بروم تا به انها کمک کنم» کامال ناشناخته بود‪ .‬تازه ‪ 18‬ساله شده و قراردادی حرفه ای با باشگاه المانی شالکه به امضا رسانده بود‪.‬‬ ‫لیگ المان هنوز شروع نشده بود و همه مردم از جمله سافت سوسیچ هنوز توانای ی های او را نم ی شناختند اما درست پس از چند ماه‪ ،‬کوالسیناچ‬ ‫یو هرزگوین نخستی ن بازی خود را انجام داد‪ .‬وی اولین بار در جریان دیدار تیم ملی‬ ‫از تیم زیر ‪ 20‬ساله های المان بیرون امد و با پی راهن بوسن ‬ ‫بوسنی مقابل ارژانتین بازی کرد‪ ،‬اما بعد از فقط دو بازی ملی‪ ،‬جایگاه خود را در تیم ملی کشورش تثبیت کرد و مشکل بوسنی را در جناح چپ‬ ‫دفاعی به طور کامل برطرف کرد‪ .‬او نخستی ن بازی های خود در لیگ قهرمانان اروپا را با پی راهن شالکه انجام داد و خود را به بازیکنی تقریبا‬ ‫ثابت در ترکیب تیمش بدل کرد و حتی مورد توجه باشگاه های بزرگتری نظیر منچستر یونایتد هم قرار گرفت‪ .‬کوالسیناچ از سایر مهاجران‬ ‫بوسنیایی سن کمتری دارد و خودش متولد شهر کارلسروهه المان است و فوتبال را هم از این شهر شروع کرده‪ .‬او هم مسلمان است‪.‬‬ ‫مهرداد بیت اشور‬ ‫‪ 11‬ساله بود که ای ران در جام جهانی ‪ 1998‬فرانسه امریکا را شکست داد‪ .‬خانواده‬ ‫او در س��ن خوزه ب رای تماشای پیروزی دو بر یک ای ران جمع ش��دند‪ .‬مهرداد یا استیون‬ ‫بی ت اشور ان روز طرفدار کدام تیم بود؟ در کودکی دو بار ب رای سر زدن به اقوام به ای ران‬ ‫سفر کرده بود‪ .‬زبان فارسی را م ی فهمد و نسبتا م ی تواند صحبت کند‪ .‬خانواده اش هر‬ ‫بهار در خانه مراسم سال نو ای رانی را به جا م ی اورند و میز را با ماهی قرمز‪ ،‬شیرینی و قران‬ ‫و سبزه تزئین م ی کنند‪ .‬بی ت اشور در سن خوزه بزرگ شد و در تیم سن خوزه بازی کرد‪ ،‬در‬ ‫دوران دبیرستان ستاره شد و ب رای رفتن به سن دیگو بورسیه شد‪ ،‬اما هرگز در هی چ یک از‬ ‫بازی های تیم جوانان امریکا به میدان نرفت و نه امریکا و نه ای ران پیش از جام جهانی‬ ‫‪ 2010‬افریقا تمایلی به او نشان ندادند‪ .‬دو بار به‬ ‫تیم ملی امریکا دعوت ش��د اما هی چ گاه ب رای‬ ‫این تیم به میدان نرفت ت��ا با دعوت کارلوس‬ ‫ک ی روش به تیم ملی ای ران دعوت ش��د و ب رای‬ ‫ای ران بازی کرد‪ .‬بی ت اش��ور در مورد بازی ب رای‬ ‫ای ران م ی گوید‪« :‬از اینکه ب رای تیم ملی ای ران‬ ‫بازی م ی کنم احساس ویژه و خاصی دارم‪ .‬بازی‬ ‫در تیم ملی ای ران افتخار بزرگی است که نصیب‬ ‫من شده‪ .‬از اینکه م ی توانم در جام جهانی ب رای‬ ‫تیم ملی ای ران بازی کنم به خودم م ی بالم‪».‬‬ ‫وداد ایبیشویچ یکی از بازیکنان شاخص‬ ‫و برجسته تیم ملی بوسنی به حساب م ی اید‬ ‫که در بوندس لیگا ش��ناخته ش��ده است‪ .‬او‬ ‫و خان��واده اش در س��ال ‪ 2000‬به س��وئیس‬ ‫مهاجرت کردن��د‪ .‬انها حتی در این کش��ور‬ ‫هم نماندند و راهی امریکا شدند و او بازی را‬ ‫از این کشور ش��روع کرد ‪ .‬ایبیشویچ ‪ 29‬ساله‬ ‫در هوفنهایم مطرح ش��د و حت��ی امید اقای‬ ‫گلی بوندس لیگا بود‪ ،‬ام��ا یک مصدومیت‬ ‫سنگین این عنوان را از او گرفت‪ .‬با این حال‬ ‫وداد در ‪ 123‬بازی ب رای هوفنهایم ‪ 48‬گل به ثمر رساند و سپس به اشتوتگارت پیوست‪.‬‬ ‫ایبیشویچ مدت کوتاهی هم در پاری سن ژرمن بازی کرده است‪ .‬این مهاجم بلند قامت‬ ‫در سال ‪ 2008‬به عنوان مرد سال فوتبال بوسنی انتخاب شد و در رقابت های این فصل‬ ‫بوندس لیگای المان ‪ 10‬گل به ثمر رسانده است‪ .‬ایبیشویچ در کنار ادین ژکو در خط‬ ‫حمله بوسنی بازی م ی کنند و این دو با زدن ‪ 20‬گل در مسابقات مقدماتی جام جهانی‬ ‫یکی از قدرتمند ترین زوج های خط حمله را در کل جهان تش��کیل دادند‪ .‬وداد زننده‬ ‫مهمترین گل تاریخ فوتبال بوسنی است؛ گلی که این تیم را به اولین تورنمنت معتبر‬ ‫تاریخ فوتبال این کشور رساند‪ .‬او گل صعود بوسنی به جام جهانی را زد‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫متولد امریکا‪ ،‬بازیکن ایران‬ ‫گلزن‬ ‫دیدار‬ ‫وداد ایبیشویچ‬ ‫‪79‬‬ ‫دیدار با سیما‬ ‫حاج احمدمتوسلیان‬ ‫سریالی با محوریت زندگی اسطوره دفاع مقدس‬ ‫شروع تولید مجموعه تلویزیونی از زندگی جاویداالثر‬ ‫«حاج احمد متوس��لیان» م ی تواند مخاطبان ب ی ش��ماری را‬ ‫جذب کند‪ .‬این س��ریال به تهی ه کنندگی محم��د داودی و‬ ‫کارگردانی حسن برزیده در ‪ 26‬قس��مت ‪ 45‬دقیقه ای تولید‬ ‫م ی شود‪ .‬این پروژه باتوجه به شخصیت محوری ان که یکی از‬ ‫پ رافتخارترین سرداران انقالب و جنگ است‪ ،‬از ابعاد وسیعی‬ ‫برخوردار است‪ .‬ساخت اثر نمایشی درباره این سردار بزرگ کار‬ ‫بسیار دشواری است‪ .‬او یکی از فرهنگ ی ترین سرداران دوران‬ ‫دفاع مقدس اس��ت که کمترین می زان اطالع��ات درباره اش‬ ‫موجود است‪.‬متوسلیان نه تنها فرماندهی کردستان را برعهده‬ ‫داشت بلکه رهبری ان منطقه نیز زیردس��ت او بوده است و‬ ‫نخستین کسی بود که نخستین عملیات برون مرزی را انجام‬ ‫داد‪ .‬حاج احمد پس از فتح خرمشهر و تثبیت مواضع رزمندگان‬ ‫اسالم در انجا‪ ،‬اواخر خرداد ‪ ،1361‬طی ماموریتی همراه یک‬ ‫هیات عالی رتبه سیاسی و نظامی جمهوری اسالمی ای ران‪،‬‬ ‫به س��وریه و لبنان س��فر م ی کند تا راه های کمک به مردم‬ ‫مظلوم و ب ی دفاع لبنان را از نزدیک بررسی کند‪ .‬ب رای همین‬ ‫دایره دانسته ها را باید بیشتر کرد و باید تحقیقات بسیاری‪ ،‬به‬ ‫ویژه در خارج از مرزها انجام داد‪ .‬بحث ضد قهرمان نیز در این‬ ‫اثر بسیار مهم است و عالوه بر دشمن کلی یعنی حزب بعث‬ ‫ع راق که در اثر وجود دارد‪ ،‬به طور یقین افراد یا جریان هایی‬ ‫وجود داش��تند که در مقابل این س��ردار بزرگ بودند‪ .‬داودی‬ ‫درباره این اثر گفته است‪« :‬در این سریال بر فضای شلمچه‪،‬‬ ‫عملیات فتح المبین و عملی��ات بی ن المقدس و همچنین‬ ‫ماجرای کردستان که بسیار مغفول مانده است و البته بحث‬ ‫حضور وی در س��وریه و لبنان تمرکز خواهی��م کرد و بدون‬ ‫تمرکز کامل بر این بخش های کلی��دی حق مطلب در این‬ ‫کار ادا نخواهد شد‪ .‬یک اثر نمایشی درباره یک چهره بزرگ‬ ‫باید عالوه بر روایت مستندات دارای جذابی ت های دراماتیک‬ ‫ب رای جذب مخاطب باشد‪ ».‬محمدرضا معصو مزادگان رئیس‬ ‫مرکز سیمافیلم در مورد اخرین اخبار این سریال گفت‪« :‬در‬ ‫حوزه دفاع مقدس س��یناپس کلی س��ریال جاویداالثر حاج‬ ‫‪80‬‬ ‫فاخته‬ ‫مهدی هاشمی به تلویزیون م ی اید‬ ‫سریالی برای ماه مبارک رمضان‬ ‫مجموعه تلویزیونی «دردسرهای عظیم» تازه ترین س��ریال این شبکه است که‬ ‫به تهی ه کنندگی ایرج محمدی و مه ران مهام این روزها مراحل تولید خود را پشت س��ر‬ ‫م ی گذارد‪ .‬این س��ریال که کارگردانی ان را برزو نیک نژاد برعهده گرفته اس��ت‪ ،‬به قلم‬ ‫علیرضا کاظم ی پور و س��عید جاللی نوش��ته م ی ش��ود و طرح ان را نیز محمد فاضلی‬ ‫ارائه کرده است‪ .‬علیرضا کاظم ی پور‪ ،‬نویسنده س��ریال های موفقی نظیر «اوای باران»‬ ‫است‪ .‬قصه این سریال دارای فضایی شیرین و طنز اس��ت که نسبت به کارهای قبلی‬ ‫تهی ه کنندگان ان کامال متفاوت است‪ .‬داستان ان درباره اعضای خانواده یک مرد متمول‬ ‫است که بعد از مرگش دچار مش��کالت متعددی م ی ش��وند‪ .‬بازیگران مجموعه جدید‬ ‫گروه فیلم و سریال ش��بکه سه سیما مشخص ش��دند‪ .‬مهدی هاشمی‪ ،‬مه ران رجبی‪،‬‬ ‫شهین تسلیمی‪ ،‬جواد عزتی‪ ،‬زهره فکورصبور‪ ،‬الناز حبیبی و مریم سعادت در مجموعه‬ ‫تلویزیونی «دردس��رهای عظیم» به ایفای نقش م ی پردازند‪ .‬تولید مجموعه تلویزیونی‬ ‫«دردسرهای عظیم» در ‪ 26‬قسمت ‪ 40‬دقیقه ای به زودی کلید م ی خورد‪.‬‬ ‫«فاخته» کاری از گروه کودک و خردسال شبکه دو سیماست که در ‪ 33‬قسمت‬ ‫ب رای پخش در ماه مبارک رمضان در حال تولید است‪ .‬فیلمنامه این سریال که عل ی اکبر‬ ‫محلوجیان ان را م ی نویسد‪ ،‬درباره دختری از یک خانواده فرهیخته است که درست اول‬ ‫ماه رمضان به سن تکلیف رسیده و تمام اعمال دینی بر او واجب م ی شود‪ .‬این سریال‬ ‫با بازی ثریا قاس��می (مادربزرگ)‪ ،‬عبدالرضا اکبری (پدر خانواده)‪ ،‬کمند امیرس��لیمانی‬ ‫(مادر خانواده)‪ ،‬فرخ نعمتی (پدربزرگ)‪ ،‬شه رام عب دلی (عمو)‪ ،‬رحیم نوروزی‪ ،‬متین ستوده‬ ‫(دختر بزرگ خانواده)‪ ،‬نگین معتضدی (زن عمو) و هنرمند خردسال سپیده کاشانی در‬ ‫نقش اصلی و دختر کوچک خانواده روی انتن شبکه دو سیما خواهد رفت‪ .‬داود قچاق‬ ‫تهی ه کننده «فاخته» از پایان ‪ 20‬درصد تصویربرداری این مجموعه تلویزیونی خبر داد‪:‬‬ ‫«ادامه کار اکنون در لوکیشن اصلی سریال واقع در کاشانک ته ران در حال پیگیری است‬ ‫و فریبا نادری که به بازیگران این سریال اضافه ش��ده‪ ،‬مقابل دوربین قرار گرفته است‪.‬‬ ‫نادری در این سریال نقش زنی با نام خودش یعنی فریبا را بازی م ی کند‪».‬‬ ‫حدیث سرو‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫دیدار‬ ‫دردسرهای عظیم‬ ‫احمد متوسلیان به کارگردانی حسن برزیده در حال نگارش‬ ‫و قرار است یک فیلم س��ینمایی هم که بخش هایی از ان‬ ‫کامال با سریال متفاوت است بر همین اساس ساخته شود‪.‬‬ ‫حدود ‪ 10‬ماه اس��ت که تیمی از نویسندگان در حال نگارش‬ ‫کار هستند‪ .‬البته عوامل الزم اس��ت ب رای ادامه کار سفری‬ ‫به خرمشهر داشته باشند؛ س��فری که از خرم اباد شروع و به‬ ‫خرمش��هر ختم م ی ش��ود چون حاج احمد متوسلیان چهره‬ ‫برجسته فتح خرمشهر است و قبل از فتح خرمشهر نیز چهره‬ ‫برجس��ته عملیات فتح المبین بوده‪ ،‬همچنین باید مجددا‬ ‫سفری تحقیقاتی به لبنان داشته باشند چون حاج احمد اقا در‬ ‫انجا دستگیر شد‪ .‬بعد از اینکه این تحقیقات تمام شود فکر‬ ‫م ی کنم نگارش سریال تا اواخر شهریور به پایان برسد‪ ».‬البته‬ ‫سریال جاویداالثر متوسلیان تنها سریال فاخر در دست تولید‬ ‫نیست و زندگی حضرت موس ی (ع)‪ ،‬ابوطالب‪ ،‬شهید باکری‪،‬‬ ‫س��لمان فارس��ی‪ ،‬پوریای ولی‪ ،‬خواجه نصی رالدین طوسی‪،‬‬ ‫زندگی حضرت امام خمین ی (ره)‪ ،‬ش��هید مطهری‪ ،‬س��ردار‬ ‫کاظمی و‪ ...‬هم از مجموعه های تلویزیونی است که ساخت‬ ‫ان در دستورکار قرار دارد‪.‬‬ ‫زندگیسیدجمال الدین‬ ‫گلپایگانی‬ ‫س��ری جدید مجموعه «حدیث س��رو» با پرداختن به ش��خصیت‬ ‫سی د جمال الدین گلپایگانی این بار از ش��بکه دو سیما روی انتن م ی رود‪.‬‬ ‫جواد توانا‪ ،‬کارگردان این مجموعه گفت‪« :‬این مجموعه از پنجشنبه به‬ ‫صورت هفتگی ساعت ‪ 21‬از شبکه دو سیما در هفت قسمت ‪ 30‬دقیقه ای‬ ‫ی ‪ -‬علم ی ‬ ‫روی انتن رفت‪ .‬سی د جمال الدین گلپایگانی یک شخصیت فقه ‬ ‫اس��ت و در این برنامه به وجوه مختلف شخصیت ایش��ان از جمله وجه‬ ‫عرفانی پرداخته شده است‪ ».‬سی د جمال الدین گلپایگانی به عنوان مرجع‬ ‫ی و اخوند کاشی در‬ ‫تقلید از شاگردان برجسته میرزای نائینی اخوند خ راسان ‬ ‫زمینه فقه و اصول بوده است‪« .‬سی د جمال الدین گلپایگانی» شخصیت‬ ‫عرفانی و اخالقی برجسته ای داشته اس��ت‪ .‬مجموعه «حدیث سرو» به‬ ‫تهی ه کنندگی عب دالکریم عرشی و کارگردانی جواد توانا ب رای معاونت سیما‬ ‫ساخته شده است‪« .‬حدیث سرو» پیش از این با محوریت شخصی ت های‬ ‫عالمه طباطبایی‪ ،‬ایت اهلل قاضی و عالمه شاه ابادی از شبکه اول پخش‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫یک گام به سوی دین خدا‬ ‫دکتر علی دارابی‪ ،‬معاون رسانه ملی در امور تلویزیون‬ ‫در هفتمین هم اندیش��ی مدی ران و برنامه سازان سیما و در‬ ‫تبیین مهندسی نظام نوین تولید گفت‪« :‬رویکرد تولیدات‬ ‫تلویزیونی در س��ال جدید بر پایه منظومه فکری تلویزیون‬ ‫یعنی قران‪ ،‬عترت و نظام امامت و والیت اس��ت و تولیدات‬ ‫بر پایه این منظومه فکری س��نجیده و ارزیابی م ی ش��ود‪.‬‬ ‫باید ت�لاش کنیم در س��اختارهای مختلف برنامه س��ازی‪،‬‬ ‫کیمیا‬ ‫اخرین اخبار از سریال ص د قسمتی‬ ‫س��ریال کیمیا روایتگر زندگی دختری ب��ا همین نام‬ ‫است‪ .‬داستان از س��ال ‪ ۵۶‬اغاز م ی ش��ود و به زمان سقوط‬ ‫خرمشهر م ی رس��د‪ .‬داستان سریال نش��انگر تاثیر تحوالت‬ ‫جامعه بر روابط خانوادگی اس��ت که پدر و دختری را مقابل‬ ‫همدیگر قرار م ی دهد؛ دختر خان��واده که نامش‬ ‫کیمیاست‪ ،‬پرسشگر و معترض و در مقابل کیمیا‬ ‫پدرش قرار دارد که فردی نظامی‪ ،‬منضبط و پایبند‬ ‫به قانون است‪ .‬سیر حوادثی که در مراحل زندگی‬ ‫خانواده کیمیا اتفاق م ی افتد‪ ،‬انها را درگیر توطئه‬ ‫و دسیس ه ای بزرگ و ش��یطانی م ی کند و کیمیا‬ ‫با تالشی خس��تگ ی ناپذیر درصدد نجات خانواده‬ ‫برم ی اید و به این ترتی��ب او تبدیل به زنی مقاوم‬ ‫و استوار م ی شود؛ زنی مش��ابه هزاران زن ای رانی‬ ‫مس��لمان که ب رای حف��ظ خانواده ش��ان از هیچ‬ ‫تالش��ی فروگذار نمیکنند‪ .‬مجموعه تماشایی‬ ‫کیمیا به یک قصه اجتماعی‪ ،‬خانوادگی و عمدتا‬ ‫به اس��طوره های مقاومت در زم��ان دفاع مقدس‬ ‫به ویژه مقاومت در اغ��از جنگ تحمیلی و حمله‬ ‫ع راق به خرمشهر م ی پردازد‪ .‬سریال «کیمیا» در‬ ‫س��ه مقطع زمانی قبل از انقالب اسالمی‪ ،‬دوران‬ ‫دفاع مقدس و زمان حال اتفاق م ی افتد‪« .‬کیمیا»‬ ‫کاری از گروه مجموعه تلویزیونی شبکه دو سیماست که به‬ ‫تهی ه کنندگی محمدرضا ش��فیعی و کارگردانی جواد افشار‬ ‫در حال تولید است‪ .‬این مجموعه بیش از ‪ ۳۰۰‬بازیگر دارد و‬ ‫نقش اصلی این سریال را مه راوه شریف ی نیا بازی خواهد کرد‬ ‫و ازیتا حاجیان مادر واقعی مه راوه شریف ی نیا در این سریال‬ ‫نقش مادر کیمیا را بازی خواهد کرد‪ .‬حسن پورشی رازی‪ ،‬پوریا‬ ‫پورسرخ‪ ،‬ارش مجیدی‪ ،‬س��ی د مهرداد ضیایی‪ ،‬رضا توکلی‪،‬‬ ‫علی ش��ادمان‪ ،‬عطا عمرانی‪ ،‬امیر کاظمی‪ ،‬کاظم هژی ر ازاد‪،‬‬ ‫حسین توشه‪ ،‬کورش زارعی‪ ،‬شهین تسلیمی‪ ،‬اشا محرابی‪،‬‬ ‫سودابه بیضایی‪ ،‬فریبا طالبی‪ ،‬نسرین نیک‪ ،‬وحید رهبانی‪،‬‬ ‫خواست امسال از گروه های معارف بیشتر از سال های قبل‬ ‫و به صورت ویژه حمای��ت کنند و گروه های مع��ارف نیز با‬ ‫مدیریت جهادی وقت خود را صرف این امر مهم کنند‪.‬‬ ‫مالک س��راج‪ ،‬عبدالحلیم تقالب��ی‪ ،‬ابتس��ام بقالیی‪ ،‬نوید‬ ‫خدا شناس‪ ،‬میرفر خ هاش��میان و محسن مجل س ارا از دیگر‬ ‫بازیگران این سریال هستند‪ .‬نویسنده سریال در حال ساخت‬ ‫«کیمیا» در خص��وص روند نگارش ای��ن مجموعه گفت‪:‬‬ ‫«همچنان مشغول نگارش فصل سوم از «کیمیا» هستیم‬ ‫و تاکنون یک س��وم از کل نگارش این سریال ‪ 100‬قسمتی‬ ‫به پایان رسیده است‪ .‬فصل سوم(اخر) از سریال «کیمیا» که‬ ‫سخت ترین فصل این مجموعه است اکنون در حال نگارش‬ ‫اس��ت که امیدواریم تا نیمه تابستان امسال کار نگارش ان‬ ‫به پایان برس��د؛ چرا که همزمان با نگارش متن‪،‬‬ ‫کار اصالح و بازنویسی این س��ریال هم در حال‬ ‫انجام است‪ .‬فصل اخر از این سریال به این دلیل‬ ‫س��ختی زیادی دارد که باید یک ب��ار دیگر همه‬ ‫کاراکترها شخصی ت پردازی شوند و در عین حال‬ ‫همه موقعی ت ها مکان یابی شود؛ چرا که قصه در‬ ‫فصل سوم به روز م ی ش��ود در نتیجه با درنگ و‬ ‫تامل بیشتری نگارش این فصل را پیش م ی بریم‬ ‫و به نوعی خودم��ان را وقف ای��ن کار کرده ایم‪.‬‬ ‫قصه س��ریال «کیمیا» مرحله ب��ه مرحله پیش‬ ‫م ی رود ت��ا در نهایت به ته ران امروز م ی رس��د‪».‬‬ ‫تصوی ر برداری سریال کیمیا از اوایل اذر ماه ‪۱۳۹۲‬‬ ‫در خرمش��هر اغاز ش��د و به گفته عوامل سریال‬ ‫مراحل تصوی ر برداری و تهیه سریال کیمیا اینگونه‬ ‫اس��ت که ‪ ۶۰‬دردصد ان در ته ران و ‪ ۳۰‬درصد ان‬ ‫در خرمش��هر و ابادان و ‪ ۱۰‬درصد ان در دو کشور‬ ‫خارجی ضبط خواهد شد‪ .‬بیشتر از یک هفته است‬ ‫که گروه تولید سریال «کیمیا» از ابادان به ته ران برگشته اند و‬ ‫مشغول تصوی ربرداری در ته ران هستند؛ ضمن اینکه به زودی‬ ‫قرار است بازیگران مربوط به ته ران مقابل دوربین بروند‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫بیروت شمال شرق‬ ‫پایی که جا ماند‬ ‫سریال «بیروت شمال شرق» یک س��ریال جاسوسی‪ -‬پلیسی است که درباره ترور‬ ‫رهب ران حزب اهلل توسط رژیم صهیونیستی جلوی دوربین خواهد رفت‪ .‬حضور جاسوسان‬ ‫امریکایی‪ ،‬اسرائیلی و همچنین اطالعات ی های حزب اهلل و لبنان در درام این سریال نمود‬ ‫دارند‪ .‬در این فیلم عالوه بر بازیگران ای رانی از حضور هنرمندان لبنانی نیز استفاده خواهد‬ ‫شد سعید ابوطالب کارگردان‪ ،‬تهی ه کننده و نویسنده سینما و تلویزیون با بیان این مطلب‬ ‫که نگارش فیلمنامه سریال «بیروت شمال ش��رق» هنوز به پایان نرسیده است‪ ،‬گفت‪:‬‬ ‫«بیش از یک سوم این سریال نوشته شده است‪ .‬سریال داستانی پیچیده و الیه الیه دارد‪.‬‬ ‫هر تغییر کوچکی در یک سکانس سبب م ی ش��ود تا کل فیلمنامه از نو بازنویسی شود‪.‬‬ ‫در واقع فیلمنامه این سریال‪ ،‬داستانی یک خطی ندارد و پر از الیه های مختلف داستانی‬ ‫است‪ .‬هرکدام از شخصی ت های داستان ماجراهای موازی و پیچیده ای را در سریال ایجاد‬ ‫م ی کنند که هماهنگ کردن انها با هم بسیار سخت و زمان بر خواهد بود‪ .‬با توجه به سرعت‬ ‫پیشرفت نگارش این فیلمنامه‪ ،‬فکر م ی کنم اواخر تابستان فیلمنامه «بیروت شمال شرق»‬ ‫به پایان م ی رسد‪».‬‬ ‫کتاب «پایی که جا ماند» یکی از کتاب های مط��رح و پرفروش در حوزه ادبیات‬ ‫دفاع مقدس است‪ .‬سیروس مقدم کارگردان سه گانه «پایتخت» از احتمال ساخت سریال‬ ‫«پایی که جا ماند» خبر داد و گفت‪« :‬دو سالی است که دارم اعالم م ی کنم م ی خواهم‬ ‫کتاب خاط رات سیدناصر حسین ی پور را در قالب س��ریالی به نمایش بگذارم‪ ،‬اما هر بار‬ ‫که این مساله از زبان من مطرح م ی شود‪ ،‬مدعیانی پیدا م ی کند و ما کنار م ی کشیم و‬ ‫بعد م ی بینیم که کسی دست به کار نم ی شود و هیچ اتفاقی نم ی افتد‪ .‬در این راستا با‬ ‫سیدناصر حسین ی پور صحب ت هایی انجام شد و موافقت هایی ب رای تولید این سریال‬ ‫صورت گرفته که امیدوارم زودتر عملی ش��ود‪ .‬زمانی که کتاب خاط رات سیدبزرگوار را‬ ‫خواندم‪ ،‬واقعا نتوانستم این کتاب را زمین بگذارم‪ ،‬چون محتوای نهفته بسیاری در ان‬ ‫وجود داشت‪».‬‬ ‫کارگردان «مدینه» معتقد اس��ت که نباید بگذاریم این داس��تان های دوران دفاع‬ ‫مقدس انقدر بماند تا بیات شوند‪« :‬ارزویم این است که بتوانم روزی این خاط رات را در‬ ‫قالب یک سریال خوب بسازم و نمایش دهم‪».‬‬ ‫کاری از سعید ابوطالب‬ ‫سریالی که سیروس مقدم ارزوی ساختن ان را دارد‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫دیدار‬ ‫سال معارف در تلویزیون‬ ‫یک قدم مردم را به دی��ن خدا نزدیک تر و مع��ارف دینی را‬ ‫بیش از پیش تبیین کنی��م‪ .‬به زودی س��اختار برنامه های‬ ‫صبحگاهی تلویزیون تغیی��ر م ی کند و ای��ن برنامه ها در‬ ‫ش��بکه های مختلف مش��ابه نخواهد بود؛ بلکه هر شبکه‬ ‫ب راس��اس ماموریت خود برنامه س��ازی م ی کند‪ .‬همچنین‬ ‫موج بع��دی تغییر‪ ،‬برنامه های ش��بانگاهی و مناس��بتی را‬ ‫دربر م ی گیرد‪».‬‬ ‫معاون سیما امسال را سال معارف در تلویزیون نامید و‬ ‫گسترش فضای اخالق عمومی و تثبیت فضای اخالقی در‬ ‫جامعه را اولویت ب رنامه سازی ذکر کرد‪ .‬وی از مدی ران شبکه ها‬ ‫‪81‬‬ ‫کمترینممیزی‬ ‫کمترینتاخیر‬ ‫وعده ایبرایپخشمسابقاتجام جهانی‬ ‫برنامه های تحلیلی ورزش��ی خوبی در رسانه ملی خواهیم‬ ‫بود‪».‬‬ ‫یک جام جهانی اس��ت و یک عادت چهار ساله ب رای‬ ‫تماشای مسابقات ان و همواره خبرهای دلهره اور ب رای عدم‬ ‫پخش ان‪ .‬خبرهای ضد و نقیضی که حق پخش ان خریداری‬ ‫نشده است یا اینکه شبکه ‪ 3‬حق پخش مسابقات را ندارد و‪...‬‬ ‫اما انگار این دلهره ها ب ی اساس است و امسال هم م ی توان‬ ‫با خیال راحت پای تلویزیون نشست و از بازی های هیجان‬ ‫ب ر انگیز جام جهانی که در کشور برزیل برگزار م ی شود‪ ،‬نهایت‬ ‫لذت را برد‪ .‬سی د عزت اهلل ضرغامی‪ ،‬رئیس سازمان صداوسیما‬ ‫درباره تدابیر این رسانه ب رای پخش بازی های جام جهانی با‬ ‫کمترین ممیزی و تاخیر از ش��بکه های تلویزیونی داخلی‪،‬‬ ‫گفت‪« :‬تمام تالش خود را به کار خواهیم بست که بازی های‬ ‫جام جهانی‪ ،‬با کیفیت خوب و بدون تاخیر زمانی از رس��انه‬ ‫ملی پخش شوند‪ .‬بازی های جام جهانی امسال‪ ،‬به واسطه‬ ‫حضور تیم ملی ای��ران در این بازی ها از حساس��یت باالیی‬ ‫برخوردار است‪ .‬سیاست رسانه ملی در سال جاری‪ ،‬حمایت‬ ‫از تیم ملی است‪ .‬همه تالش ما این است‪ ،‬شرایطی را فراهم‬ ‫کنیم که تیم ملی با روحیه خوب در این بازی ها حضور پیدا‬ ‫کند‪ .‬در ای��ام برگزاری بازی های جام جهانی‪ ،‬ش��اهد پخش‬ ‫زمان پخش بازی ها‬ ‫س��اعت بازی های پخش جام جهانی ‪ 2014‬به گونه ای‬ ‫خواهد بود که باید ب رای تماش��ای ان تا پاسی از شب بیدار‬ ‫بمانیم‪ .‬بازی های مرحله گروهی جام جهانی در ساعت های‬ ‫‪ 22:30‬شب‪ 1:30 ،‬صبح‪ 2:30 ،‬صبح و ‪ 4:30‬صبح به وقت ای ران‬ ‫برگزار خواهد شد‪ .‬یک بازی مرحله گروهی (بازی تیم سی د ‬ ‫سه گروه چهار و تیم س��ی د چهار گروه چهار) در ساعت ‪7:30‬‬ ‫صبح برگزار خواهد ش��د‪ .‬بازی های مرحله دوم جام جهانی‬ ‫‪ 2014‬در ساعت های ‪ 22:30‬شب و ‪ 2:30‬بامداد به وقت ای ران‪،‬‬ ‫بازی های مرحله یک چهارم نهایی در ساعت ‪ 22:30‬و ‪2:30‬‬ ‫بامداد به وقت ای ران‪ ،‬مرحله نیمه نهایی در ساعت ‪ 2:30‬بامداد‬ ‫و بازی فینال در س��اعت ‪ 1:30‬بامداد به وق��ت ای ران برگزار‬ ‫خواهد ش��د‪ .‬جام جهانی ‪ 2014‬برزیل از پنجش��نبه ‪ 12‬ژوئن‬ ‫در س��ائوپائولو اغاز خواهد ش��د‪ .‬مرحله گروهی جام جهانی‬ ‫تا ‪ 27‬ژوئ��ن ادامه خواهد داش��ت‪ .‬دور دوم جام جهانی از ‪28‬‬ ‫ژوئن تا اول جوالی برگزار خواهد شد‪ ،‬یعنی هر روز دو دیدار‬ ‫برگزار م ی ش��ود‪ .‬رقابت های یک چهارم نهایی جام جهانی‬ ‫‪ 2014‬روزهای چهارم و پنجم جوالی و مرحله نیمه نهایی در‬ ‫دیدار‬ ‫‪82‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫برازوکا‬ ‫تحقیر‬ ‫روزهای هشتم و نهم جوالی برگزار خواهد شد و دیدار فینال‬ ‫جام جهانی ‪ 2014‬نیز ‪ 13‬جوالی در ورزشگاه افسانه ای ماراکانا‬ ‫برگزار خواهد شد‪.‬‬ ‫ویژه برنامه عادل‬ ‫عادل فردوس ی پور امسال به عنوان تهی ه کننده برنامه‬ ‫ویژه جام جهانی انتخاب ش��د و قرار اس��ت در ایام برگزاری‬ ‫مسابقات جام جهانی ‪ 2014‬برزیل برنامه خود را از شبکه سه‬ ‫سیما روی انتن ببرد‪ .‬این برنامه که قرار است با اجرای عادل‬ ‫فردوس��ی پور‪ ،‬رضا جاودانی و محمدحسین میثاقی پخش‬ ‫شود‪ ،‬از ‪ 19‬یا ‪ 20‬خرداد و سه‪ ،‬چهار روز پیش از اغاز مسابقات‬ ‫جام جهانی کار خود را اغاز خواهد کرد و از بامداد ‪ 23‬خرداد به‬ ‫پخش مراسم افتتاحیه بازی ها م ی پردازد‪.‬‬ ‫دیدار افتتاحیه جام جهانی ساعت ‪ 30‬دقیقه بامداد روز‬ ‫‪ 23‬خرداد بین تیم های برزیل و کرواس��ی برگزار م ی ش��ود‪.‬‬ ‫برنامه ه��ای ابتدای��ی ویژه برنامه جام جهانی قرار اس��ت به‬ ‫معرفی گروه ها و تیم ه��ا اختصاص یابد ک��ه این بخش با‬ ‫ایتم هایی جدید و متفاوت توس��ط گروه برنامه فوتبال ‪120‬‬ ‫روی انتن خواهد رفت‪ .‬همچنین قرار است مزدک میرزایی‬ ‫به عنوان گزارشگر سیما به برزیل برود تا این مسابقات را از‬ ‫ورزشگاه های محل برگزاری بازی ها گزارش کند‪.‬‬ ‫سمت خدا‬ ‫ویژه برنامه ای برای جامجهانی‬ ‫اپیزودی از سریال راه شیری‬ ‫با تهیه کننده جدید امد‬ ‫ش��بکه ورزش با پخش برنامه جدی��د «ب رازوکا»‬ ‫به تهی ه کنندگی پیمان یوس��فی و مزدک میرزایی به‬ ‫اس��تقبال جام جهانی رفت‪.‬در این برنام��ه‪ ،‬مجری به‬ ‫همراه چه��ار خبرنگار از رس��انه ها اقدام ب��ه بازخوانی‬ ‫اخبار جام جهان��ی م ی کنند‪.‬پیمان یوس��فی و مزدک‬ ‫میرزایی تهی ه کنندگی «ب��رازوکا» را برعهده گرفته اند‪.‬‬ ‫اجرای ای��ن برنامه نیز ب��ر عهده مه��دی توتونچی و‬ ‫ساس��ان نجات پور اس��ت‪.‬در «ب رازوکا» ب��ه جز مرور‬ ‫خبرها‪ ،‬تیم های ش��رکت کننده معرفی شده‪ ،‬حواشی‬ ‫بازی های تدارکاتی جام جهانی نیز مورد بررس��ی قرار‬ ‫م ی گیرد‪ .‬ضمن اینکه گزارش های مردمی‪ ،‬عکس ها و‬ ‫ویدئوهای مربوط به جام جهانی نیز پخش م ی شود‪ .‬بر‬ ‫اساس این گزارش‪ ،‬این برنامه از ساعت ‪ ۲۱‬هر شب (به‬ ‫غیر از جمع ه ها) تا شروع جام جهانی روی انتن شبکه‬ ‫ورزش م��ی رود و از خب رن��گاران و روزنامه نگاران جوان‬ ‫و فعال ح��وزه فوتبال ب رای مرور اخب��ار مربوط به جام‬ ‫جهانی استفاده خواهد ش��د‪«.‬ب رازوکا» نام توپ رسمی‬ ‫جام جهانی ‪ ۲۰۱۴‬برزیل اس��ت‪ .‬نوارهای رنگی که در‬ ‫ط راحی این توپ به کار رفته‪ ،‬نماد دستبندهای رنگی‬ ‫سنتی ارزو است که مردم در برزیل به دست م ی بندند‪.‬‬ ‫«تحقیر» یکی از اپیزودهای سریال «راه شیری»‬ ‫اس��ت که به س��فارش گروه مجموعه های شبکه دو‬ ‫تهیه شده‪ .‬داس��تان این مجموعه درباره فرهاد راسخ‪،‬‬ ‫داستان نویس جوانی است که در زندگی مشترک خود‬ ‫با هدیه مش��کل دارد‪ .‬فرهاد در موقعیت حساسی از‬ ‫زندگی زوج دیگری قرار م ی گیرد که مجبور است وارد‬ ‫یک بازی خطرناک شود‪.‬‬ ‫علی قربان زاده‪ ،‬سولماز غنی‪ ،‬مینا مولوی‪ ،‬مریم‬ ‫ذکائی و احس��ان امانی نقش های اصلی اپیزود شش‬ ‫قس��متی «ایرج کریمی» را به عهده دارند‪ .‬کارگردان‬ ‫اپی��زود «تحقی��ر» از مجموعه «راه ش��یری» گفت‪:‬‬ ‫«هرگز سفارشی کار نبودم‪« ،‬تحقیر» را دوست داشتم‪.‬‬ ‫ان را خودی کردم و سعی کردم به شیوه خودم روایتش‬ ‫کنم‪ .‬از چهار فیلمنامه ای که به دستم رسید «تحقیر»‬ ‫را انتخاب کردم‪ ،‬سناریویی پر از دیالوگ های خوب که‬ ‫به خاطرش قدردان محمودی هس��تم و س��عی کردم‬ ‫به ش��یوه خودم ان را به تصویر بکش��م‪ .‬البته سناریو‬ ‫مش��کالتی داش��ت‪ ،‬که از نظر من قابل حل بودند‪،‬‬ ‫بناب راین اعالم امادگی کردم و خیل��ی زود وارد مرحله‬ ‫پی ش تولید شدیم‪».‬‬ ‫در پی حاشی ه های پی ش امده ب رای ب رنامه «سمت‬ ‫خدا»‪ ،‬ش��بکه س��ه س��یما اعالم کرد‪ ،‬با پایان قرارداد‬ ‫تهی ه کننده سابق برنامه «سمت خدا»‪ ،‬تهی ه کنندگان‬ ‫جدید این برنامه تعیین ش��ده و کار خود را اغاز کردند‪.‬‬ ‫با مشخ ص ش��دن تهی ه کنندگان جدید «سمت خدا»‬ ‫پخش زن��ده این برنام��ه دینی مطاب��ق روال معمول‬ ‫از ش��نبه تا چهارشنبه هر هفته از س��اعت ‪ 13:30‬روی‬ ‫انتن شبکه سه سیما خواهد رفت‪ .‬این برنامه زی ر نظر‬ ‫گروه فرهنگ و معارف اس�لامی ش��بکه س��ه سیما‬ ‫تولید م ی ش��ود و طرح اولیه ان در س��ال ‪ 1383‬توسط‬ ‫محمدصالح عال به ش��بکه س��ه ارائه ش��ده اس��ت و‬ ‫تاکن��ون محمدصالح ع�لا‪ ،‬محمدرضا مان��دگاران و‬ ‫س��ی د عبدالمجید رکنی به ترتیب تهی ه کنندگان این‬ ‫برنامه بوده اند‪ .‬محس��ن مناجاتی و مجید حس��ینی‬ ‫تهی ه کنندگان جدید برنامه «سمت خدا» هستند که از‬ ‫سوی مدیر گروه معارف شبکه تعیین شده اند‪.‬‬ ‫مناجاتی تهی ه کننده ب رنامه «معرفت» و حسینی‬ ‫پیش از ای��ن مدی��رکل اداره نغم��ات مذهب��ی رادیو‬ ‫بوده اند‪ .‬اما به نظر م ی رسد داستان این برنامه به پایان‬ ‫نرسیده است‪.‬‬ ‫جاده چالوس‬ ‫انقالب زیبا‬ ‫«جاده چالوس» روایت یک خانواده اس��ت که در ته ران زندگی م ی کنند‪ .‬پدر به علت‬ ‫ب ی تدبیری شریکش ورشکست م ی شود و مجبور هستند از تمام شاکیان رضایت بگی رند‪ ،‬در‬ ‫این بین به محبوبه ارثی ه ای در شمال م ی رس��د‪ .‬این مجموعه تلویزیونی ب راساس طرحی از‬ ‫ارش قادری توسط شعله شریعتی و اعظم بهروز‪ ،‬نوشته شده است‪ .‬این سریال به کارگردانی‬ ‫احمد معظمی با اهداف مختلفی از قبیل توجه به س��بک زندگی ای رانی و اس�لامی‪ ،‬اشاعه‬ ‫خرده فرهنگ های بومی‪ ،‬احیای ارزش های دینی‪ ،‬رشد و تقویت فرهنگ قناعت و ساده زیستی‪،‬‬ ‫کسب روزی حالل‪ ،‬اشنایی با اداب و رسو م مختلف‪ ،‬تشویق جامعه به تشکیل خانواده‪ ،‬تقویت‬ ‫کانون گرم خان��واده ‪ ،‬ترغیب ازدواج های اس��ان مطابق با فرهنگ ای رانی و اس�لامی‪ ،‬حفظ‬ ‫محی ط زیست در تمام ابعاد زندگی و‪ ...‬تولید م ی شود‪.‬در این مجموعه تلویزیونی بیژن امکانیان‬ ‫در نقش احمد زرین پدر خانواده‪ ،‬فاطمه گودرزی در نقش محبوبه مادر خانواده‪ ،‬محسن افشانی‬ ‫در نقش امیرعلی پسر خانواده و سیما خضرابادی در نقش خدیجه دختر خانواده به ایفای نقش‬ ‫م ی پردازند‪ .‬همچنین علی رام نورایی‪ ،‬نیما شاهرخ ش��اهی و چندین چهره جدید که از میان‬ ‫فارغ التحصیالن هنر بازیگری و تئاتر انتخاب شده اند‪ ،‬از دیگر بازیگران این مجموعه هستند‪.‬‬ ‫تاکنون ‪ 30‬درصد از این مجموعه تلویزیونی تصویربرداری شده و تدوین و صداگذاری ان نیز‬ ‫همزمان انجام م ی شود‪.‬‬ ‫مجموعه تلویزیونی «انقالب زیبا» به تهی ه کنندگی رامین عباس��ی زاده و کارگردانی‬ ‫بهرنگ توفیقی دوم اردیبهشت امسال کلید خورد و قرار است پخش فصل اول ان پیش از‬ ‫جام جهانی اوایل خرداد ماه از شبکه یک به صورت شبانه اغاز شود و فصل دوم ان نیز پس‬ ‫از ماه رمضان روی انتن برود‪ .‬یکی از بازیگران این س��ریال ازاده صمدی است‪ .‬این بازیگر در‬ ‫مورد این سریال و نقش خودش م ی گوید‪« :‬انقالب در این سریال نوعی ایهام دارد و فضایی‬ ‫که س��ریال دارد در دوره معاصر اتفاق م ی افتد و نگاهی هم به گذشته دارد‪ .‬زیبا دختری است‬ ‫که پدرش در امریکا زندگی م ی کرده و بعد از سال ها از امریکا بازم ی گردد و درگیر جریان قتلی‬ ‫م ی ش��ود که اتفاقاتی را در طول داستان ش��کل م ی دهد‪ .‬زیبا محوریت این قصه را تشکیل‬ ‫م ی دهد و انقالبی که در نام سریال مطرح م ی شود بیشتر به تحول روحی در خود زیبا اشاره‬ ‫دارد‪ .‬زیبا دختر مقاومی است که با شرایطی که در طول زندگ ی اش ب رایش اتفاق م ی افتد‪ ،‬کنار‬ ‫م ی اید‪ .‬او از خانواده مرفهی است که اعتقادات و مدل فکری خودش را دارد‪ ».‬علیرضا کمالی‪،‬‬ ‫اتیال پسیانی‪،‬فریبا کوثری‪ ،‬مجید مظفری و شقایق فرهانی ازبازیگران دیگر این سریال هستند‬ ‫که در خالصه داستان ان امده است‪« :‬زیبا و حامد به تازگی ازدواج کرده اند‪ .‬بازگشت پدر زیبا‬ ‫از خارج پس از س��ال ها باعث یاداوری خاطره و ماجرای تلخی در س��ال ها پیش م ی شود که‬ ‫خانواده ها را تا مرز از هم پاشیدگی پیش می برد‪»...‬‬ ‫بغض ده نمکی‬ ‫کارگردان معراجی ها در برنامه هفت چه گفت؟‬ ‫فیلم مع راج ی ها و فروش فوق العاده خوب ان بهانه ای‬ ‫بود ب رای انکه مس��عود ده نمکی به برنام��ه هفت برود و در‬ ‫این برنام��ه از بغض های��ش و علل موفقی��ت فیلم هایش‬ ‫بگوید‪ .‬ده نمک��ی در این ب رنامه در م��ورد اینکه الگویش در‬ ‫فیلمس��ازی چه کسی اس��ت‪ ،‬گفت‪:‬‬ ‫«الگ��وی س��ینمایی در کارهای من‬ ‫وجود نداش��ته اس��ت که اگر غیر این‬ ‫بود به تکرار دچار ش��ده ب��ودم‪ .‬اما در‬ ‫مضمون و در س��اختار اف��رادی وجود‬ ‫دارند که از انها یاد گرفته ام‪ .‬درهر حال‬ ‫هر شخصی باید س��عی کند خودش‬ ‫باش��د‪ ».‬یکی از نقاط قوت ده نمکی‬ ‫فیلمنام��ه فیلم هایش اس��ت‪ ،‬او در‬ ‫توضیح باورپذیرکردن شخصی ت های‬ ‫داس��تان هایش گف��ت‪« :‬در نگارش‬ ‫فیلمنامه ابتدا سعی بر داشتن ایده اولیه‬ ‫بکر داشتم و قبل از ورود به سینما ‪10‬‬ ‫ایده اولی��ه ب رای خود نوش��تم و ب رای‬ ‫اجرایی کردن انها در هر دو س��ینمای‬ ‫داستانی و مس��تند بازه زمانی تعیین‬ ‫کردم و در صورت س��فارش تلویزیون‬ ‫نیز ایده های خود را بس��ط داده ام‪ .‬در‬ ‫زمان نگارش فیلمنامه و شخصی ت های ان‪ ،‬بازیگر مورد نظر‬ ‫ان را نیز در نظر م ی گیرم و ب ر اساس فیزیک و توانمندی های‬ ‫بازیگر فیلمنامه را م ی نویس��م و انچه در فیل��م وجود دارد‬ ‫بَمبَک‬ ‫را مطرح م ی کند‪ ».‬ده نمکی در مورد نوع نگاهش به مقوله‬ ‫کارگردانی هم حرف های جذابی دارد‪« :‬سینما و کارگردانی‬ ‫ذوق و قریحه ای اس��ت که باید از درون فرد بجوش��د و گاه‬ ‫مب ک» در ژانر کودک و نوجوان با مضمون مالکیت‬ ‫فیلم تلویزیونی « بَ َ‬ ‫ای رانی جزیره ابوموسی در مرکز سیمافیلم تولید م ی شود‪.‬‬ ‫قصه این فیلم درباره نوجوانی از اهالی جزیره ابوموسی است که کشتی‬ ‫پدرش به گل م ی نش��یند و او به کمک دوس��تانش تالش م ی کند تا این‬ ‫کشتی را به اب برگرداند و در این مسیر به بلوغی عاطفی و فکری م ی رسد‪.‬‬ ‫مب ک نام یک کوس��ه ماهی نیزه دار و مهاجم است و در این فیلم نمادی از‬ ‫بَ َ‬ ‫قدرت و مقاومت این کشتی است که به همین عنوان نامگذاری شده و در‬ ‫مفهومی گسترده تر نمادی از خلیج همیشه فارس و مالکیت مطلق ای رانی‬ ‫بر جزایر ای رانی از جمله ابوموسی است‪ .‬بیننده از خالل روایت داستان اصلی‬ ‫با بخش های مختلف جزیره ابوموسی و مناطق گردشگری ان اشنا م ی شود‬ ‫کما اینکه تمام لوکیش��ن های فیلم در این جزیره است و بازیگری که ب رای‬ ‫نقش اصلی کار انتخاب م ی شود قطعا باید از اهالی بومی این منطقه باشد‪.‬‬ ‫مب ک» جزو اولین اثار داستانی تلویزیون است که به طور‬ ‫گفتنی اس��ت؛ «بَ َ‬ ‫جدی به بحث مالکیت ای رانی جزایر ای رانی از جمله ابوموسی م ی پردازد‪.‬‬ ‫مثلث | شماره ‪218‬‬ ‫تله فیلمی با موضوع‬ ‫جزیره ابوموسی‬ ‫حدود ‪ 60‬تا ‪ 70‬درصد قصه را شامل م ی شود اما بازیگری که‬ ‫منعطف نباشد نم ی تواند در کارهای من بازی کند چرا که گاه‬ ‫در لحظه فیلمبرداری دیالوگ ه��ا تغییر م ی یابد و بازیگر در‬ ‫موقعی ت هایی قرارم ی گیرد که مس��اله توانمندی های وی‬ ‫افرادی با داش��تن علم این کار نیز نتوانس��ته در این حرفه‬ ‫موفق به ساخت اثری درست ش��وند‪ .‬در سینمای غرب نیز‬ ‫برخی از اف��راد‪ ،‬س��ینما را به گونه ای تجرب��ی اموخته اند و‬ ‫این مساله اتفاق جدیدی نیس��ت که تنها ب رای من رخ داده‬ ‫باشد‪ .‬اما هی چ گاه توصیه نم ی کنم که بدون اموزش و طی‬ ‫مقدمات و علم اموزی به این حیطه ورود یابند‪ .‬کمااینکه خود‬ ‫من نیز به این طریق وارد نش��ده ام و از قبل نیز به مطالعه و‬ ‫فیلم دیدن در این خصوص پرداخته ام و فیلم ها را به عنوان‬ ‫کسی که قصد یادگیری دارد تماشا م ی کردم‪ .‬قبل از ساخت‬ ‫فیل��م اخ راج ی ها نیز ب��رای محک زدن‬ ‫خود یک فیلم ‪ 40‬دقیقه ای ساخته بودم‬ ‫که حکم تجربه را ب رای من داش��ت‪ .‬اما‬ ‫اولین کسی که درباره این فیلم مشورت‬ ‫عملی به من داد‪ ،‬اب راهیم حاتم ی کیا بود‬ ‫که سعی کردم نقد و گفته های وی را در‬ ‫اخ راج ی های‪ 2‬به کار گیرم‪».‬‬ ‫در بخش پایانی گفت وگوی گب رلو‬ ‫با ده نمکی‪ ،‬ده نمکی در پاسخ به سوالی‬ ‫در ارتب��اط با مردم ی ب��ودن فیلم هایش‬ ‫گفت‪« :‬از همه کسانی که به هر ترتیب‬ ‫در این اثار من ش��امل دو فیلم مستند‪،‬‬ ‫پنج فیلم سینمایی و دو سریال در کنارم‬ ‫بودند تش��کر م ی کنم و از همه کسانی‬ ‫که در این س��ال های به هر دلیلی از من‬ ‫رنجیده اند‪ ،‬عذرخواهی م ی کنم‪ ».‬گب رلو‬ ‫به ده نمکی گفت‪« :‬این صحب ت ها بوی‬ ‫خداحافظی م ی دهد و ده نمکی نیز در این‬ ‫لحظه پس از بغض‪ -‬که بس��یار تالش م ی کرد تا این بغض‬ ‫نشکد ‪ -‬از ب ی مهری ها به خودش در ‪ 10‬سال کار سینمایی‬ ‫گفت‪.‬‬ ‫دیدار‬ ‫روایت یک خانواده تهرانی‬ ‫ازاده صمدی از نقشش می گوید‬ ‫‪83‬‬