ماهنامه مثلث شماره 254
ماهنامه مثلث شماره 254
ماهنامه مثلث شماره 254
اتشبس
شکننده
هفتهنامهخبری،تحلیلی /سال پنجم /شماره دویست و پنجاه و چهار 2 /اسفند 88 /1393صفحه5000/تومان
پیمانغربوروسیه
پایدارمیماند؟
حولهاشمی
اجماعنمیکنیم
روایت مثلث از جلسه
انتخاباتیاصالحطلبان
معصومه ابتکار با حضور دیرهنگام در
خوزستان مورد انتقاد شدیدی قرارگرفت
چرا حسن روحانی به اهواز نرفت؟
شکست
مزایده اول
پرسپولیسواستقاللهیچ
خریداری ندارند
چرا جلسه سه شیخ
برگزارنشد؟
در اردوگاه اصولگرایان
چه میگذرد
هدف اصلی از مبارزه با
شاه و امریکا
وکذلکجعلنکمامهوسطالتکونواشهداعلیالناس
ویکونالرسولعلیکمشهیدا
هفته نامه سیاسی ،فرهنگی با رویکرد خبری ،تحلیلی
صاحب امتیاز و مدیر مسئول :مصطفی اجورلو
سردبیر :سعید اجورلو
شاءالل موفق باشید .من در خارج کشور
ان ّ
هم در فرانسه که بودم ،این خانمها م یامدند
انجا و من ب رایشان صحبت م یکردم ،یا در جزء
جمعیت یا خودشــان بودند .مطالب ما همان
مطالبی است که در خارج م یگفتیم .اگر امده
باشــید ان وقت انجا ،مطالب مــا از اول یک
مطلب است .هرچه مطلب گفتیم مقدمۀ ان
یک مطلب است ،و ان اجرای احکام خدا و قیام
یک حکومت عدل اسالمی ـ انسانی .اگر ما
م یخواستیم بروند انها ،اگر م یخواستیم که رژیم ساقط بشود
ـ که م یخواستیم ـ اگر م یخواستیم دست اجانب کوتاه باشد
ـ که م یخواستیم ـ همه ب رای این بود که این موانع را از سر راه
برداریم؛ موانعی که نم یگذارند یک دولت اسالمی تحقق پی دا
کند؛ موانعی که م یخواستند ملت را برخالف ان عقایدی که
ملت دارد ،برخالف ان خواستههای ملت راه بب رند .ما موانع را
که م یخواستیم برداریم نه ب رای اینکه همان مقصد ما این بود
که محمدرضا برود و مقصد این بود که امریکا دستش کوتاه
بشود ،بعدش هرچی م یخواهد بشود؛ هر حکمی م یخواهد،
جاری بشود؛ هر اخالق زشتی م یخواهد ،در ای ران تحقق پی دا
کند؛ نخیر ،مطلب اینها نبود .اساس ،مقصد عالی ما ،مقصد
اصلی ما ،مقصدی بود که خدای تبارک و تعالی ان را به ما امر
کرده ،و ان اینکه حکومت باید حکومت الهی باشد ،اسالمی
20- 23
گفتارها
طرحیشتابزدهازیک اسیب
ذهنتاریخیایرانیان
پردهاخرماجرادر کارولینایشمالی
تلویزیوندرمحاصرهروشنفکرانفوری
24- 29
گزارش
رحیمیدراوین
«تفاهم»جایگزین«توافق»نمی شود
نامه ایکهتکذیبشد
سرنوشتیمن
30- 45
سیاست
گردوخاکعلیهابتکار
سرگذشتخواهرمری
مهمانانناخوانده
اگروحدتنکنیمسیلیمی خوریم
مثلث؛ هفته نامه ای خبری ،تحلیلی است که سعی دارد روایتی منصفانه
و عادالنه از واقعیت ها ارائه دهد .نامش تمثیل و اشــاره ای است به سه
ضلع استقالل ،ازادی و جمهوری اسالمی .مرامش تقویت گفتمان انقالب
اسالمی ،چارچوبش اســام ،انقالب ،امام و رهبری ،ارمانش گسترش
و سیادت اسالم خواهی در سراســر جهان و عزت مسلمانان ،توسعه و
پیشرفت ایران اسالمی و رفاه مردم شریف ایران و رونق گرفتن عدالت.
مرزش رواداری و تالیف قلوب اهالی انقالب و ایستادگی در برابر مقابالن
گفتمانی و عملی نظام و سیاق و مشرب مان نجابت قلم و روزنامه نگاری
مومنانه و تالش در جهت رونق گرفتن سنت گفت وگو میان فرهیختگان و
نخبگان کشور است .امیدواریم که در روایت مان صادق ،بر مرام مان مستمر
و دائم ،بر چارچوب مان مستقر ،بر ارمان مان مومن ،بر مرزهایمان مراقب و
هوشیار و بر سیاق مان استوار بمانیم.
تحریریه:
دبیرتحریریه:مصطفیصادقی
مشاورهنریسردبیر:یحییپاکدل
سیاست :مصطفی صادقی(دبیر) -علی حاجی ناصری -امیدکرمانی ها
ی اسالم
حنیف غفاری -داوود حشمتی -زهره دیانی -مینا عل
فرهنگ و اقتصاد :علیرضا بهرامی(دبیر) -فاطمه کریمخان -
سارا میرشجاعی -شیما غفاری -مسعود نجفی -محمدصادق لواسانی
تاریخ و گفتارها :مصطفی شوقی(دبیر) -زهیر توکلی -حمید عزیزی
بین الملل :سعیده سادات فهری (دبیر)
دیدار :افشین خماند(دبیر)
بازار :تقی میری (دبیر)
ورزش :مهدی ربوشه (دبیر)
باشد ،حکومتی باشد که خود مردم م یخواهند ان حکومت را.
وقتی حکومت حکومت عادالنه شد ،حکومت در خدمت مردم
شد ،ســایۀ این حکومت بر قلوب مردم است؛ و یک همچو
حکومتی م یتواند حکومت کند.
شادی مردم در سقوط رژیم پهلوی
انها که پایۀ حکومتشان بر قلوب مردم نیست ،نظیر
همین حکومتهای سابق بود که وقتی که رفتند ،مردم ریختند
در خیابانها و گل ریختند و نقل ریختند و ان مسائلی که هر که
بوده دیده هر که نبوده شنیده .من همین معنا را به شاه سابق
تذکر دادم که کاری نکن که مثل پدرت وقتی بروی همه شادی
کنند؛ با مردم باش و با اسالم باش؛ مسیرت مسیر ملت باشد؛
خیانت نباشــد در کار ،خدمتگزار مردم حکومتها باید باشند؛
و این ادم نشــنید این حرفها را؛ و همان شد که گفته
م یشد و ما حدس م یزدیم .که دیدیم در زمان رضاخان
که وقتی که رفت ،مردم شادی کردند؛ و دیدند در این
زمان که وقتی که این رفت ،همه در خیابانها ریختند و
بیشتر شادی کردند .حکومتها وقتی حکومتهای ملی
نشد ،وقتی پایۀ حکومت بر دوش یک ملت نبود و بر
قلب یک ملت نبود ،اینها نم یتوانند یک حکومتی
باشند .این به حســب کلی باید حکومتها خدمتگزار
مردم باشند ،نه اینکه مردم از حکومت بترسند.
تاریخ1358/03/08 :
محل :قم
حضار :زنان مسلمان ای رانی خارج از کشور
46- 61
بینالملل
ائتالف برای صلح لیبرالی
دستپخت خانوم رایس
سند امنیت ملی امریکا استراتژیک نیست
اتش بسشکننده
62-67
فرهنگ
قرار شد فیلم های مشکل دار نباشند
سهم سیاست از سینما
خطر فرمایشی شدن
در غیاب «پدیده»
68-73
ورزش
بازگشت اقای ایوان به ایران
تنها یک اشتباه؟
برانکو کیفیت های تازه ای به پرسپولیس می بخشد
دست به یکی خریداران
گرافیک و صفحه ارایی :نیما ملک نیازی -فاطمه قنائی
علی اجورلو
پردازش تصاویر :هومن سلیمیان
عکس :امیر طالیی کیوان -عدنان جعفری و محمد برنو
تصحیح :ژیال شاکری -امیر عزیزی
حروفچینی :داود حشمتی
مدیر مالی :محمد پالیزدار
سازمان اگهی ها :تقی میری
بازرگانی و بازاریابی :محمدعلیاجورلو
امور اداری :محمد شکراللهی ،علیرضا اسدالهی
انفورماتیک :شهرام زحمتی
ناظر چاپ :بابک اسکندرنیا
با تشکر از :دکتر اسماعیل تبار -دکتر ایت اله ابراهیمی -دکترغالمحسنتقینتاج
حسین زندی -احمد طالیی -مهندس صدوقی -حسین مجاهدی -حاج اقاتوکلی
هادیانباردار -منصور شیخ االسالمی -دکتر زارعیان -علیرضا حسن زاده
سیدحمیدخالقی
طراح جلد :یحیی پاکدل
اتشبس
شکننده
هفتهنامهخبری،تحلیلی /سال پنجم /شماره دویست و پنجاه و چهار 2 /اسفند 88 /1393صفحه5000/تومان
پیمانغربوروسیه
پایدارمیماند؟
حولهاشمی
اجماعنمیکنیم
روایت مثلث از جلسه
انتخاباتیاصالحطلبان
معصومه ابتکار با حضور دیرهنگام در
خوزستان مورد انتقاد شدیدی قرارگرفت
سازمان اگهی ها :تلفن0912 - 5169927 :
چاپ :هنر سرزمین سبز
توزیع :نامه امروز
نشانی :تهران ،خیابان شهید بهشتی ،خیابان پاکستان ،کوچه دوازدهم،
پالک ،24واحد 1
تلفن 88171506-8 :
چرا حسن روحانی به اهواز نرفت؟
شکست
مزایده اول
پرسپولیسواستقاللهیچ
خریداری ندارند
چرا جلسه سه شیخ
برگزارنشد؟
در اردوگاه اصولگرایان
چه میگذرد
شماره پیامک3000411711 :
رهبر معظم انقالب:
اغاز
10
مثلث | شماره 254
دیکته دشمن را هم بپذیریم
تحریم هالغونمیشود
حضرت ایــت اهلل خامنــه ای ،رهبر معظــم انقالب
اســامی در دیدار هزاران نفر از قشــرهای مختلف مردم
استان اذربایجان شــرقی ،ضمن تشکر و قدردانی فراوان از
حضور پرشــکوه ملت بزرگ ای ران در راهپیمایی ۲۲بهمن
امسال ،در ســخنان مهمی ،به تشریح شــرایط اقتصادی
کشــور و همچنین راهکارهای عالج مشــکالت ،به ویژه
ضرورت اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی پرداختند و با
اشاره به شاخ و شانه کشیدن ها و شرط و شروط های امریکا
و تحریم های جدید اعمال شده از ســوی اروپا تاکید کردند:
«ملت ای ران همواره نشان داده اســت که اراده قوی دارد و
در موضوع تحریم ها هم ملت ایــران م ی تواند ،این توطئه
را ناکام بگذارد».
حضرت ایت اهلل خامنه ای در سخنان خود با اشاره به
گزارش های دقیق درخصوص راهپیمایی ۲۲بهمن مبنی بر
حضور بیشتر و باشکوه تر مردم در راهپیمایی امسال نسبت
به سال قبل ،گفتند« :زبان من ب رای تشکر از ملت بزرگ ای ران
و توصیف حضور مردم در راهپیمایی واقعا قاصر است».
ایشــان به هوای ســرد و بارانی در برخی شــهرها و
همچنین توفان خاک در اهواز و خوزســتان اشاره کردند و
افزودند« :در این شرایط و با وجود گذشت ۳۶سال از انقالب،
حضور امسال مردم در راهپیمایی ،باشکوه تر و با عظمت تر
از گذشته بود و این ،در دنیا ب ی نظیر است».
رهبر انقالب اســامی دلیل اصلی شکوه و عظمت
ی در صحنه و
راهپیمایــی ۲۲بهمــن را حضــور مردمــ
محول شدن امور به دست مردم دانستند و خاط رنشان کردند:
«در هر زمان که در مسائل کشور ،حضور مردمی وجود داشته
است ،ما این چنین معجزه ای را همواره مشاهده کرده ایم».
غربی هاوعمدتاامریکایی ها،بابرنامه ریزی
و با استفاده از شــیوه های مختلف اقدام به
کارشکنی در طرح ها و فعالیت های بزرگ
اقتصادیایرانباکشورهایمنطقهودورزدن
ایراندرخطوطانتقالنفتوگاز،خطوطزمینی
وهواییوخطوطشبکه هایارتباطاتیکردندو
عمالسال هاپیشازقضایایهسته ای،تحریم
بی سر و صدایی را اغاز کردند که این مقابله
اقتصادیتاامروزادامهداشتهاست
مثلث | شماره 254
اغاز
حضرت ایت اهلل خامنه ای با تعمیــم این قاعده کلی
به مسائل اقتصادی و تاکید بر لزوم حضور برنامه ریزی شده
مردم در عرصه اقتصادی و استفاده از ظرفی ت های مردمی،
به تبیین دالیل مشکالت اقتصادی کشور پرداختند و گفتند:
«یکی از مهمترین ایــن دالیل ،برنامه ریــزی قدرت های
اســتکباری بعد از پایان جنگ تحمیلی ،ب رای جلوگیری از
تبدیل شدن ای ران به یک قطب اقتصادی تاثیرگذار در منطقه
و جهان است».
ایشــان افزودند« :غرب ی ها و عمدتــا امریکای ی ها ،با
برنامه ریزی و با اســتفاده از شــیوه های مختلف اقدام به
کارشکنی در طرح ها و فعالی ت های بزرگ اقتصادی ای ران با
کشورهای منطقه و دور زدن ای ران در خطوط انتقال نفت و
گاز ،خطوط زمینی و هوایی و خطوط شبکه های ارتباطاتی
کردند و عمال ســال ها پیش از قضایای هسته ای ،تحریم
ب ی سر و صدایی را اغاز کردند که این مقابله اقتصادی تا امروز
ادامه داشته است».
رهبر انقالب اسالمی تاکید کردند« :بناب راین در تحلیل
شرایط و مشکالت اقتصادی کشور ،نباید ب رنامه ریزی دشمن
را که امریکا و چند کشور اروپایی دنباله رو ان هستند ،نادیده
گرفت».
حضرت ایت اهلل خامنه ای با تاکید بــر اینکه باید در
مقابل برنامه ریــزی بدخواهان به گونه ای تالش شــود که
ضربه دشمن ،تاثیرگذار نشود یا کم اثر شود ،افزودند« :عالوه
بر برنامه ریزی مستمر و گســترده جبهه استکبار ،اقتصاد
کشور از دو اشکال بزرگ «نفتی بودن» و «دولتی بودن» نیز
به شدت رنج م ی برد».
ایشان خام فروشی نفت و صرف ان در امور جاری کشور
و استفاده نکردن از فراورده های گسترده ناشی از ارزش افزوده
نفت را ،می راث شــوم رژیم طاغوت و خسارتی جب ران ناپذیر
خواندند و گفتند« :این روش ،اســان ترین راه پول دراوردن
است که برخی از مســئوالن در طول زمان های مختلف،
ترجیح دادند از این پول اسان ،استفاده کنند».
رهبر انقالب اسالمی درخصوص مشکل دولت ی بودن
اقتصاد کشور نیز به ابالغ سیاست های اصل ۴۴در چندین
ســال قبل و تاکیدات مکرر ب رای اجرای این سیاســت ها
اشــاره کردند و گفتند« :مســئوالن انصافا تالش م ی کنند
اما این تالش ها کافی نیســت و باید یک نفس جدیدی به
تالش های اقتصادی دمیده شود».
حضرت ایت اهلل خامنه ای ۲۹بهمن را مصادف با اولین
سالگرد ابالغ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی دانستند
و تاکید کردند« :اقتصاد مقاومتی که ب رای کشــور ،در هر
شرایطی اعم از تحریم یا غیرتحریم ضروری است ،به معنای
ان است که بنیان اقتصادی کشور به گونه ای ساماندهی شود
که تکانه های جهانی در ان اثرگذار نباشد».
ایشــان افزودند« :اگر پایه اقتصاد کشــور ب راساس
استفاده از ظرفی ت های مردمی و تولید داخلی برنامه ریزی و
مستحکم شود ،دیگر ب رای تحریم ها و کاهش قیمت نفت
عزا نم ی گیریم و دچار نگرانی نم ی شویم».
رهبر انقالب اسالمی یکی از لوازم اصلی و مهم خروج
از اقتصاد نفتی را قطع وابستگی بودجه کشور به درامد نفت
دانستند و خاطرنشــان کردند« :باید به این نقطه برسیم و
معتقدم این کار سخت را م ی توان با همت و اعتماد به مردم
و جوان ها و سرمایه های داخلی و باالتر از همه ،با اعتماد به
خداوند متعال که وعده نصرت داده است ،انجام داد».
حضرت ایــت اهلل خامنه ای با تاکید بــر اینکه یکی
از راه های قطع وابســتگی بودجه به درامــد نفت ،تکیه بر
درامد حاصل از مالیات تولید و تجارت است ،گفتند« :برخی
ســرمایه داران کالنی که از دادن مالیات خــودداری و فرار
م ی کنند ،مرتکب جرم م ی شــوند زی را کشور را به پول نفت
بیش از پیش وابســته م ی کنند و زمینه ساز بروز مشکالت
بیشتر م ی شوند».
ایشان موضوع مالیات را بسیار مهم و دادن مالیات را
یک فریضه دانستند و افزودند« :مسئوالن مالیاتی برنامه ها
و اقدامات خوبی را ب رای درامد مالیاتــی حاصل از تولید و
تجارت ط راحی کرده اند که باید با کمک مردم ،هرچه سریعتر
اجرایی شوند».
رهبر انقالب اســامی با تاکید بر اینکه یکی دیگر از
نکات اساسی ب رای حل مشکالت اقتصادی ،ارتقای بهره وری
است ،خاطرنشان کردند« :ارتقای بهره وری عبارت است از
کاهش هزینه تولید و باال بردن کیفیت».
حضرت ایت اهلل خامنه ای برنامه ریزی مناســب ب رای
استفاده حداکثری از ظرفی ت ها و منابع داخلی را یکی دیگر از
راه های برون رفت از مشکالت اقتصادی برشمردند و در ادامه
چند نکته را متذکر شدند.
استفاده از تولیدات داخلی اولین نکته ای بود که رهبر
انقالب اسالمی به ان اشــاره کردند و گفتند« :مردم و همه
کسانی که عالقه مند به ای ران و اینده ان هستند و همچنین
دستگاه های دولتی باید کاالهای خارجی را که مشابه داخلی
ان وجود دارد ،استفاده نکنند».
حضرت ایت اهلل خامنه ای در بیان نکات دیگر ،به لزوم
پرهیز از اسراف و جلوگیری از تضییع منابع عمومی ،تکیه بر
شرکت های دانش بنیان و مبارزه جدی با قاچاق اشاره کردند
و افزودند« :ب رای حل مشــکالت اقتصادی ،این کارها باید
انجام شود».
ایشان خاطرنشان کردند« :در این سال ها ،هشدارهای
زیادی داده شده و تالش های بسیاری هم انجام شده است اما
نه ان هشدارها کافی است و نه ان تالش های مسئوالن».
رهبر انقالب اســامی با تاکید بر لــزوم تالش های
جدی تر و کمک گرفتن از ظرفی ت های مردمی افزودند« :ما
م ی توانیم در مقابل هیاهو و اقدامات دشــمنان در موضوع
تحریم ها ایستادگی کنیم و هدف های انها را ناکام بگذاریم».
حضرت ایت اهلل خامنه ای گفتنــد« :اگر اقدامات الزم
و تالش های جدی تر را در عرصــه اقتصادی انجام ندهیم،
نتیجه همان م ی شــود که اکنون دشــمن برای موضوع
هسته ای ما شرط و شروط م ی گذارد و بعد هم م ی گوید ،اگر
قبول نکنید ،تحریم م ی کنم!»
ایشان با اشاره به استفاده حداکثری جبهه استکبار از
حربه تحریم علیه ملت ایــران ،تاکید کردند« :هدف اصلی
انها از این اقدامات ،تحقیر ملت ای ران و متوقف کردن حرکت
عظیم ملت و نظام اســامی به سوی تمدن نوین اسالمی
است و من معتقدم حتی اگر در مساله هسته ای نیز همان
خواســته هایی را که انها دیکته م ی کنند ،قبول کنیم ،باز
هم تحریم ها برداشــته نخواهد شد زی را انها با اصل انقالب
مخالفند».
رهبر انقالب اســامی با تاکید بر لزوم اســتفاده از
ظرفی ت های بســیار باالی جوانان به خصوص دانشجویان
بسیجی ،در مســائل کشور و پیشــبرد اهداف انقالب ،به
تهدیدهای دولت زورگو و قلــدر امریکا و تحریم های جدید
دنباله روهای اروپایی ان اشــاره کردند و گفتند« :اگر بنابر
تحریم باشد ،ملت ای ران هم م ی تواند تحریم کند و این کار
را خواهد کرد».
حضرت ایت اهلل خامنه ای افزودنــد« :ملت ای ران اراده
بسیار قوی دارد و جمهوری اسالمی ،در هر مساله ای که وارد
شده است ،عزم راسخ خود را نشان داده است».
ایشان مقابله جدی ای ران با داعش را یک نمونه از این
اراده قوی برشمردند و با اشاره به دروغگویی و تزویر امریکا
و همپیمانانش بــرای مقابله با این گروهک تروریســتی،
خاط ر نشان کردند« :امریکای ی ها به وزارت امور خارجه ما نامه
نوشتند و گفتند ،ما از داعش حمایت نم ی کنیم اما چند روز
بعد تصاویر کمک های نظامی امریکا به داعش منتشر شد».
رهبر انقالب اســامی در بخش دیگری از ســخنان
خود با گرامیداشــت یاد و خاطره حماسه مردم تبریز در ۲۹
بهمن سال ،۱۳۵۶پیشرو بودن ،موقعی ت شناسی ،عمل در
لحظه نیاز ،شجاعت و ایمان واقعی را از ویژگ ی های برجسته
مردم اذربایجان و تبریز در مقاطع مختلف برشــمردند و از
شخصیت ایت اهلل مجتهد شبستری به عنوان روحانی مجاهد
و با بصیرت تجلیل کردند .حضرت ایت اهلل خامنه ای با تاکید
بر اینکه مردم صاحبان اصلی انقالب و کشــور هستند ،در
پایان تاکید کردند« :بدون تردید ملت ای ران در اینده نه چندان
دور در قله های شرف و افتخار خواهد ایستاد».
پیش از سخنان رهبر معظم انقالب ،ایت اهلل مجتهد
شبســتری ،نماینده ولی فقیه در اذربایجان شــرقی و امام
جمعه تبریز ،در سخنانی با اشاره به حماسه بزرگ ملت ای ران
در ۲۲بهمن امســال ،تاکید کرد« :مردم غیور اذربایجان در
مواقع و عرصه های حســاس تاریخ انقالب ،به ویژه در قیام
۲۹بهمن ۵۶از اســتقالل و تمامیت ارضی کشور حراست
کرده اند و در به ثمر رسیدن انقالب شکوهمند اسالمی نقش
موثری داشته اند».
نماینده ول ی فقیه در اذربایجان شرقی خاطرنشان کرد:
«مردم فهیم اذربایجان باتوجه به ظرفی ت های کم نظیری که
در عرصه علم و صنعت و التزام به ارزش های اسالمی دارند،
امادگی دارند همچون گذشته جزو پیشگامان شکل گیری
تمدن نوین اسالمی باشند».
11
شبکه اجتماعی
بهماپیامکبزنید:
3000411711
lطرح جلد این شــماره شــما باتوجه به مساله
هسته ای جالب بود .روی دکه روزنامه فروشی جلب
توجه م ی کرد.
lنسبت به بسته شــدن رســانه های اصولگرا
در نشــریه خودتون انتقاد نم ی کنید؟ متاســفانه
رسانه های اصولگرا در این زمینه اصال از همدیگر
حمایت نم ی کنند.
lرحیم ی باالخره روانه زندان شــد .حاال ســوال
اصلی این است که ایا «م.ه» می تواند در ماه های
ی شود؟
اینده همبند رحیم
lبخش ورزشی شما باتوجه به اینکه اقای اجورلو
ســابقه طوالنی در زمینه ورزش دارند باید بیش از
اینها به مسائل پشت پرده ورزش بپردازد تا مسائل
موجود .مثال ندیدم شجاعانه یک پرونده فساد در
فوتبال و ورزش را مطرح کرده باشید.
lتعجب م ی کنم شما چرا مانند سایرین در مورد
مســاله تک خوانی یک زن اظهارنظر م ی کنید؟
اصال یک نفر از شــما م ی رفت البوم را م ی خرید
گوش م ی کرد و بعد واقعیت را م ی نوشت که مردم
هم بفهمند.
lپرونده بورسی ه های وزارت علوم به کجا کشید؟
مگر قرار نبود اقای روحانی این پرونده را رها نکند؟
lدرباره جشنواره فجر فقط م ی شود گفت« :سال
به سال دریغ از پارسال».
lیک روز گوجه قیمتش سر به فلک م ی گذارد ،روز
دیگر ان قدر ارزان م ی شود که حتی ب رای کشاورزان
چیدن انها به صرفه نیســت .این اگر نشانه ای از
ب ی ب رنامگی نیست ،نشانه چیست؟
12
lب راساس امار ،جمعیت ته ران دو نیم ب رابر بیش
از ظرفیت اســت .اگر در شهرستان ها شغل ایجاد
کنید ،مردم مریض نیستند اینجا زندگی کنند.
مثلث | شماره 254
شبکه اجتماعی
lبه نظرم اگر ســازندگان فیلم های ســربریدن
داعش ،محصولشان را به جشنواره های ارسال کند،
جایزه هم دریافت م ی کنند با این همه ژست های
دراماتیک و اکشن.
lنرفتن خانم ابتکار به خوزستان به هر دلیلی که
باشد کار درست و پسندیده ای نبود .حتی جا داشت
رئی س جمهور به اهواز سفر کند که متاسفانه نرفت.
گاهی حتی حضور م ی تواند ب رای مردم دلگرم کننده
و امیدبخش باشد.
به اینستاگرام مثلث بپیوندید
اینستاگرام هفته نامه مثلث فعال شده است .کارب ران این شبکه اجتماعی
م ی توانند با پیوســتن به اینســتاگرام مثلث تصاویر مربوط به هفته نامه را
مشاهده کنند.
با قهرمان پروری از احمدی نژاد دردسر درست نکنید
بحث حضور دوباره احمدی نژاد در قدرت میان برخی
از اصولگرایان اختالفاتی را ســبب شــده اســت .مجتبی
دانش طلب ،وبالگ نویس و فعال فضای مجازی که یک بار
به دلیل انتشــار مطالبش روانه دادگاه شــده بود نسبت به
کســانی که همچنان به گزینه احمدی نــژاد ب رای حضور
در سیاســت اصرار م ی کننــد ،منتقد اســت .او در صفحه
شخص ی اش در شــبکه اجتماعی م ی نویســد« :دوستان
احمدی نژادی که هنوز روی گزینه «دکتر» اصرار دارند و پنبه
توی گوششــون کردند که هیچ کس جز «دکتر» نم ی تونه
نماینده مردم باشــه بهتره به چند نکته توجــه کنند؛ بازی
سیاست بازی حقانیت نیســت ،ولو اینکه شما باور داشته
باشید که سقف اسمون شکافته
و «دکتر» پاییــن افتاده ناچارید
قبول کنید کــه «دکتر» اوال به
خاطر علنی کــردن اختالف با
رهبری بخش مهمی از اعتبارش
رو از دســت داده ،ثانیا مردم به
خاطر تحریم و فشار اقتصادی
دو سال اخر به شدت عصبان ی اند
و براشون مهم نیست شما چه
توجیهی بــرای تبرئه «دکتر»
سر هم م ی کنید ،ثالثا «دکتر»
بیش از حد به حلقه اط رافیانش
اعتماد کرد و در معرض اتهام فساد و تبانی قرار گرفت و نفس
اتهام ب رای ریزش رای اش کفایت م ی کنه ،رابعا دو رئیس قوه
و اکثریت مجلس (حتی اینده) و رئیس مجمع تشخیص و
بعضی ائمه جمعه و افراد با بصیرت مثل ط ...و ذ ...و امثالهم
با «دکتر» مشــکل دارند و خیلی راحت م ی تونند بازگشت
«دکتر» رو خطرناک جلوه بدند و به عالوه عده قابل توجهی
از همکاران سابق با «دکتر» دشمن شدند و به ازای اونها به
دوســتان «دکتر» افزوده نشــده .بناب راین هر چقدر هم که
شــما «دکتر» رو ب ی همتا و تک بدونید هم رای اوردنش با
چالش مواجهه و هم پیروز شدنش ابستن بحران های تازه.
نم ی بینید که حاال مملکت چقدر اروم شــده و خودشــون
زور م ی زنند که تنش و التهاب تصنعی درســت کنند؟ پس
به وضعیت ۸۴برگردیــد و روی گزینه «دکتر» کلید نکنید،
بهترین گزینه پی دا کردن کسی است که هم عدالتخواه ی اش
واقع ی تر از «دکتر» باشد ،هم دور و برش از حاشی ه هایی مثل
خانه نشینی و مشــای ی بازی و مرتضوی و رحیم ی و بابک
زنجانی پاک باشه ،هم به مســائل فرهنگی مثل حجاب
و نهی از منکر و وضعیت افتضاح سینما و دانشگاه اهمیت
بده ،و هم نچسبیدن به صندلی و استعفا دادن و بلد باشه.
اگر هم پی دا نکردید و نشد ،خب نشده ،به جهنم که نشد! مگر
در ان هشت سال «دکتر» چه گلی به سر مردم زد که حاال
امدن نیامدنش اینقدر مهم باشد؟ اگر جزو کسانی نیستید
که االف و الوفی ب رایشــان فراهم شده ،یا به فراهم شدنش
امید دارید و مســاله تان شــخصی نیســت ،خیلی راحت
پاســخ بدهید که چقدر وضع
سیاستمان تغییر کرده؟ چقدر
فساد از بین رفت؟ چقدر بانک و
گمرک و بیمه و سالمت اصالح
شــد؟ چقدر عدالت برقرار شد؟
چقدر فضای جامعه ســالم تر و
فرهنگ ی تر شــد؟ چقدر دولت
از امثال رحیمــی و مرتضوی
و مشــایی و کردان و جهرمی
پاکیزه شــد؟ همه سیاست که
نقد کردن پول نفت ب رای گرفتن
رای بــه قیمت تحریــک بازار
نیست .همه سیاست که در دعوای هیجان انگیز با استوانه
و اط رافیان استوانه خالصه نم ی شود« .دکتر» ممکن است
بیاید و به خاطر ضعیف بودن کارنامه رقیبانش یا وعده های
تخیلی رای هم بیاورد ،اما خوب یا بد نظام به چنین پدیده ای
نیاز ندارد و به دلیل حواشی با او به مسالمت نم ی رسد و کار
دوباره گره م ی خورد.
«دکتر» هم جز چند نفــر دور و بری های خودش به
کســی اعتماد نم ی کند و به اندازه کافی نیروی کاری سالم
ندارد .مطلوب نظام افراد معتدلی مثل همین روسای قوای
حاضر هستند ،شماها هم که دلداده نظام و رهبری هستید
و نم ی خواهید با نظام سر لجبازی و بدخواهی بیفتید ،پس
بیخود با قهرمان پــروری از «دکتر» بــرای خودتان و اینده
مملکت دردسر درست نکنید».
ادای احترام معاون
وزیرخارجه نروژ
غبارروبی صحن
ساالر شهیدان
شهدای «چپل هیل»
بررسی رسانه ای هفته
از جمله مسائلی که در هفته گذشته مورد توجه افراد
در شبکه های اجتماعی بود ،ماجرای کشتار سه مسلمان در
امریکا بود .سه دانشجوی مسلمانی که در نزدیکی دانشگاه
«کارولینای شمالی» در «چپل هیل» مورد اصابت گلوله یک
افراطی نژادپرست قرار گرفتند و کشته شدند .کشته شدگان،
دو خواهر فلســطینی به نام های «رزان» و «یسر» همراه
با یک پسر اهل ســوریه به نام «ضیاء برکات» بودند .گفته
م ی شود قاتل که «کریگ استفن هیکس» نام دارد در صفحه
فی س بوک خود مطالب ضد اسالم و مسلمانان به اشتراک
م ی گذاشته است .این موضوع در رسانه های غ ربی و خصوصا
امریکایی بازتابی در پی نداشته اســت .اما در شبکه های
اجتماعی داخلی و ع ربی به ان واکنش های زیادی نشان داده
شده بود .کاربری در شبکه اجتماعی نوشت« :از نگاه غرب،
کاریکاتوریست هتاک نشریه شارلی که توسط تروریس ت ها
کشته شد ،قهرمان بوده و مسئولیت قتل او با همه مسلمانان
است اما کشته شدن ســه جوان بیگناه مسلمان در امریکا
اتفاقی ساده است که توسط یک بیمار روانی انجام گرفته
است ».همزمان دانشــجویان نیز با اعتراض نسبت به این
موضوع کمپی ن هایی ب رای محاکمه قاتالن تشکیل داده و
خواستار برخورد با افراط ی گری شدند.
توقیف دو نشریه اصولگرا
هفته گذشته دو هفته نامه اصولگرا توقیف شد .هفته نامه
«رمزعبور» و «9دی» دو رســانه ای بودند که دیگر اجازه انتشار
ندارند .رمز عبور در ماه هــای اخیر با مصاحب ه ها و پرونده هایش
ســروصدای زیادی به پا کرد .از جمله م ی توان به مصاحبه این
نشریه با سیدمحمد خاتمی اشــاره کرد که با نقد افراد زیادی از
جمله حسین شریعتمداری در روزنامه کیهان و احمد توکلی اشاره
کرد .پرونده اصلی این شماره که اتفاقا موجب توقیف ان نیز شد،
درباره حصر سران فتنه بود .سخنگوی قوه قضائیه بعد از توقیف
این نشریه توضیح داد که هیچ نشــریه ای اجازه انتشار تصاویر
سران فتنه را ندارد .در پرونده ویژه این شماره مصوبه شورای عالی
امنیت ملی درباره حصر میرحسین موسوی ،مهدی کروبی و زه را رهنورد بررسی شده و تاکید شده که مصوبه مربوط به
حصر در جلس ه ای با حضور حسن روحانی به تصویب اعضا رسیده است .در این پرونده از موافقت رئی س جمهور با حصر خبر
داده شده و ادعا شده که اگر روحانی بخواهد ،قادر به رفع حصر است .در این پرونده جزئیاتی از دیدارها با نامزدهای معترض
انتخابات ۸۸به چاپ رسیده و شرحی از وسایل کشف شده در جریان بررسی ستادهای نامزدهای معترض ارائه شده است.
در این پرونده تصریح شده که نامزدهای محصور از امکان دسترسی به رسانه ها برخوردار بوده و تحت مراقب ت های ویژه
پزشکی قرار دارند 9 .دی ،هفته نامه حمید رسایی نیز در هفته گذشته با توقیف از سوی هیات نظارت بر مطبوعات روبه رو
شد .اهانت به حضرت امام یکی از جرایم این نشریه اعالم شده و همچنین نقدهایی که این نشریه به تیم مذاکره کننده
هسته ای داشت نیز از سوی این هیات تخلف محسوب شده و منجر به تعطیلی این رسانه شد.
اقدام قابل تقدیر صادقی
مصاحب ه ای مفصل از ایت اهلل هاشمی
روزنامه جمهوری اســامی به بهانه 22بهمن با یکی از
نقش افرینان اصلی انقالب 57به گفت وگو نشســت .ایت اهلل
هاشمی در این مصاحبه به دفاع از نظام پرداخت و ان را با وجود
همه کاست ی ها و ضع ف ها موجود «قابل دفاع» عنوان م ی کند.
او در ایــن مصاحبه از وجــود راهکارهــا و راه حل های الزم در
قانون اساسی سخن م ی گوید و تاکید م ی کند که ب رای رهبری
«کسی مناسب تر از ایت اهلل خامنه ای نبود و االن هم نیست».
ایت اهلل در این مصاحبه نســبت به افراط حساسیت نشان داده
و درباره کســانی که مرگ ملک عبداهلل را تبریک گفته بودند،
م ی گوید« :این کار اوج نگاه افراطی اســت .متاسفانه مصالح نظام و جهان اســام را فدای کینه های خود م ی کنند».
هاشم ی رفسنجانی همچنین در این مصاحبه به اشتباهات در افراط ی گری اشاره م ی کند و م ی گوید« :از اشتباهات ما
این بود که زمانی افراط کردیم .نم ی گویم اشتباه نداریم .ولی این دستاوردها هم بود .البته از این اشتباهات را هر انقالبی
هم خواهد داشت .ب رای اینکه انقالبیون ب ی تجربه و کم تجربه هستند و این کارها را م ی کنند .من فکر م ی کنم مجموعا
ما نباید ضرورت انقالب را منکر شــویم و نباید موفقیت انقالب را منکر شــویم .ولی نباید خودشیفته شویم و باید به
عملکرد خود انتقاد داشته باشیم تا بهتر شود ».او همچنین درباره کسانی که در زمان جنگ دچار افراط شده بودند نیز
این گونه توضیح م ی دهد« :اگر ما افراط ی های کشورمان را مهار نم ی کردیم ،بعض ی ها از تکفیری ها کم نداشتند .چون
داعیه حکومت جهانی داشتیم ،بعض ی ها ب رای خودشان رسالت م ی دانستند که کارهای افراطی کنند .خداوند رحم کرد
و جنگ ان گونه تمام شد».
امیرحسین صادقی با پوشــیدن ت ی شرتی زیرپی راهن
ورزشی که عکس شــهید اهلل دادی روی ان نقش بسته بود
در شبکه های اجتماعی خبرساز شد ،بســیاری از کارب ران
شبکه های اجتماعی با انتشــار عکس های وی از این کار
او تقدیر کردند .صادقی با این کار قصد داشت تا نشان دهد
ورزشکاران کسانی که ب رای عزت مسلمین مشغول مبارزه
هستند را هرگز فراموش نخواهند کرد.
احمدی نژاد
و کمدین
فرانسوی
مثلث | شماره 254
شبکه اجتماعی
مصاحبه با وزی راطالعات پرحاشیه
شــماره 229هفته نامه پنجره درحالی منتشــر شــد که
عکسی تمام قد از علی فالحیان ،وزیر اطالعات پ ر حاشیه دولت
هاشم ی رفسنجانی روی جلد این شــماره خودنمایی م ی کرد.
فالحیان در این گفت وگو ،تاکید کرده که هاشم ی رفسنجانی در
زمان ریاست جمهوری م ی خواست تا از حسن روحانی به عنوان
وزیر اطالعات استفاده کند ،ولی با او به نتیجه نرسید .او در این
گفت وگوی مبسوط گفته در وزارت اطالعات چپ و راست معنا
ندارد و مدعی شده در دوره وی المان به دنبال اتش بس اطالعاتی
با ای ران بود .فالحیان در بخشی از این مصاحبه به شوخی گفته
که فتوای او ،حرام بودن ســوار شدن پ راید اســت .در کنار این
گفت وگو ،گزارشی دیگر از پنجره به بررسی کارنامه سیاسی فالحیان و به ویژه موضوع قتل های زنجیره ای نظر انداخته
است .فالحیان در بخشــی از گفت وگویش به ماجرای انتخاب مصطفی کاظمی از متهمان قتل های زنجیره ای اشاره
ی از مدی ران
ی مدیرکل فارس نباشد .کاظم
م ی کند و م ی گوید« :در استان فارس ایت اهلل حائری خیلی اصرار کرد که کاظم
موفق وزارت بود و بعد از انجا ،وقتی به ته ران امد ،در زمان من در بخش داخلی نبود و در بخش التقاط کار م ی کرد؛ یعنی
روی منافقین کار م ی کرد و عملکرد خوبی هم داشت .در زمان بعد از من این اتفاق افتاد که من نبودم و خبر ندارم».
او همچنین درباره سرنوشت سعید امامی به طور اختصار در یک جمله م ی گوید« :با ایشان (سعید امامی) دشمنی
شد و این دشمنی از سوی دوستانش بود».
13
تصویرنگاری
تصویرنگاری
14
مثلث | شماره 254
دیدار مردم اذربایجان با رهبر معظم انقالب
روزانه حجم بســیاری از عک س های خبری به ما م ی رسد .تعداد این
عک س ها انقدر زیاد اســت که گاهی ب ه راحتی از کنار ان عبور م ی کنیم اما
شاید بهتر باشد روی بعضی از عک س ها تامل بیشتری داشته باشیم .مثلث
در این صفحات ،هفته را با مرور عک س ها از نو یاداوری م ی کند.
عل ی اکبــر والیتی رونــد مذاکره
مردان هسته ای ای ران با 5+1را در
چارچوب دیدگاه های رهبر انقالب
ارزیابی کرد و گفت« :به هیچ وجه
در مذاک رات کلیات از جزئیات جدا
نخواهد شد».
معاون اول رئی س جمهوری با تاکید
ب راینکه ع راق و سوریه در خط مقدم
مبارزه با تروریســم ق رار دارند ،گفت:
«کسانی که حام ی داعش بودند امروز
خود گرفتار این گروه تروریســتی
شده اند».
بزرگداشت روز ملی فناوری فضایی
افتتاح ساختمان جدید
سفارت ایران در بالروس
مثلث | شماره 254
جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام
تصویرنگاری
ن
سفر رئیس قوه قضاییه به لرستا
15
جانشین ســخنگوی وزارت امور خارجه امریکا با
اعت راف به اینکه امریکا و گروه ائتالف قادر نخواهند
بود صرفا از طریق حمله به مواضع گروه تروریستی
داعش انها را شکست داده اعالم کرد« :نم ی توانیم
در مقابله با تروریسم با این ش رایط پیروز شویم».
رئیس پیشــین ســروی س های اطالعــات داخلی
رژی م صهیونیســتی (شــاباک) ،با انتقــاد از اقدامات
نخســت وزیر این رژیــم ،سیاســت های نافرجام و
شکس ت خورده بنیامین نتانیاهو را عامل افزایش قدرت و
اقتدار جنبش مقاومت اسالمی (حماس) دانست.
مراسم ختم والده محمود احمدی نژاد
تصویرنگاری
16
مثلث | شماره 254
همدردی نمایندگان خوزستان
با مردم اهواز
خبرنگاران در حضور
معصومه ابتکار
در مسابقات تای م تریل جاده حسین عسکری
توانســت بار دیگر بر سکوی نخست اسیا
ق رار گیرد و مدال طالی این مســابقه را از ان
خود کند .وی همچنین یک سهمیه مستقیم
المپیک 2016ریو را به دست اورد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسالمی فیلم
محمد (ص) ساخته مجید مجیدی
را اثری ماندگار و فاخر توصیف کرد
و گفت« :این فیلم باعث افتخار
جمهوری اسالمی ای ران است».
سر بریدن مسیحیان مصری
توسط داعش در لیبی
تعطیلی سفارت امریکا
در یمن
درگیری در پارلمان ترکیه
مثلث | شماره 254
پیروزی نفت مقابل الجیش
تصویرنگاری
بزرگداشت عبداهلل اسکندری
17
درباره گفتارها
گفتارها
گفتارها،سخن ما نیست،حرف روزنام ه نگاران و کارشناسانی
است که در محی ط های تخصص ی شان با گرای ش های مختلف به
موضوعات مختلف پرداخته اند؛ یک نگاه ازاد که مثلث با افتخار
ان را میزبانی م ی کند .این حرف ها ،موضع نویسندگانشان است،
ما فقط بستر انتشار انیم.
طرحیشتابزده
ازیک اسیب
بی اقبالییابداقبالی
صفحات اندیشه در روزنامه ها
یاسر هدایتی
گفتارها
18
مثلث | شماره 254
مدرس دانشگاه
حوزه اندیشه در رسانه های ای رانی به ویژه رسانه های
مکتوب و میان انها ویژه تر روزنامه ها ،از مهجورترین حوزه ها
محســوب م ی شــود .حوزه ای که به زعم مدی ران جراید و
اصحاب رســانه با کمترین جذابیت ممکن ،پاســخگوی
بســیاری از نیازهای جاری غالب مخاطبان نم ی تواند باشد.
این یعنی حوزه اندیشه میان دیگر حوزه های یک رسانه اعم
از فرهنگی ،اجتماعی ،سیاسی ،هنری و ...کمترین مخاطبان
را به خود اختصاص م ی دهد .گریبانگیری این چالش میان
روزنامه های ای رانی باعث شــده تا برخی از روزنامه ها غیر از
حذف این حوزه از مجموع عالقه مندی های مخاطبانشــان
سیاســتی دیگر در پیش گیرند .یکی از این راهکارها ادغام
حوزه اندیشه با برخی از حوزه هایی است که نزدیکی یا حتی
همپوشان ی هایی با حوزه اندیشه دارند .به عنوان مثال ترکیب
حوزه رســانه ای دین و اندیشــه باتوجه به اینکه موضوعات
دینی در نوع خود به مراتب مخاطبان بیشــتری نسبت به
موضوعات اندیشه ای دارند و از طرفی در بعضی از زمینه ها
همپوشــان ی هایی با هم دارند ،گزینه ای مــورد توجه ب رای
رســانه های مختلف به ویژه روزنامه ها بوده است .تجربه ای
دیگر در این مورد پیوست کردن حوزه اندیشه به حوزه فرهنگ
و به نوعی زی ر مجموعه قرار دادن حوزه اندیشه در ذیل فرهنگ
و نوعی ذبح فرهنگ ی ! موضوعات اندیشــه است که از قضا
همپوشان ی های وسیعی نیز با موضوعات فرهنگی البته از
منظر تئوریک دارند .توجه خاص برخی دیگر از رسانه ها نیز
به جدا کردن صفحات اندیشه از مجموعه صفحات روزانه و
اختصاص دادن ویژه نامه های هر از گاه به حوزه اندیشه ب رای
مخاطبان به اصطالح خاص شان منجر شده است.
واقعیت این است که عدم جذابیت موضوعات مطروحه
ی ژانر های ارائه شده در مقایسه با
در حوزه اندیشــه در تمام
حوزه هایی مانند ورزشــی ،هنری و حتی سیاسی -باتوجه
به فضای اجتماعی ای ران که به زعم من از مشــروطه به این
سو ،وقایع سیاسی در ر اس توجهات اجتماعی بوده است -و
در نتیجه قلت مخاطبین اگرچــه اصل ی ترین اما تنها بهانه
مهجور ماندن این حوزه در روزنامه های ای ران نیســت ،غیر
کاربردی و دشوار فهم بودن موضوعات و مفاهیم مطرح شده
در صفحات اندیشــه ،از دالیل دیگر این مهجوریت است.
به نظر م ی رســد توان ناب رابر موجود در رقابــت روزنامه ها با
رسانه های سایبر باعث شــده تا تالش ب رای ایجاد جذابیت
رسانه ای و کاربردی شدن و کاال شــدگی اطالعات ،سلطه
بالمنازعی را بر سیاست های رسانه ای روزنامه ها ایجاد کند .به
واسطه این چیرگ ی است که روزنامه ها با توان ناب رابر به واسطه
ظرفی ت های ذاتی رسانه های سایبر تالش های مضاعفی را
در حفظ مخاطب در درجه نخست و بعدتر جذب مخاطبین
جدید دارند .در این تالش هر انچ ه بتواند مخاطبین را سرگرم
و راضی نگه دارد ،اولویتی ویژه م ی یابد؛ اولویتی که بیشــتر
رویکردی تــوده گرایانه دارد .در بینش توده گرایانه ســلیقه
مخاطب یعنی انچه او از ان لذت م ی برد .لذت در این معنای
مخاطب شناسانه چیزی است که غیر از سهل الهضم بودن،
مخاطب را دچار هیجان های خــاص روحی و فکری نکند،
یعنی فقدان هر المی که البته ماهیتــی غی ر فیزیکی دارد.
بدیهی اســت در این معنا هر موضوع جــدی ای که نیاز به
پی ش دانسته های بسیار دارد و موجد هرگونه خلجان فکری و
روحی شود ،مطرود و بدون اقبال است.
در این وصف وظایف ســه گانه اطالع رسانی ،اموزش
و ســرگرمی ب رای یک روزنامه ب ر اســاس تمایالت جامعه
مخاطبین -همان توده مردم -شکل م ی گیرد .به این ترتیب
باید گفت روزنامه های ای رانی گویی از یک سو با رسالت ارمانی
فرهنگ سازی و ارتقای ســطح فرهنگی و دانش روز مردم
گفتارها
م ی خ واهند هویت رسانه ای خود را تعریف کنند و البته در سوی
دیگر این ماجرا با چیرگی بالمنازع توجه به سلیقه مخاطب عام
و اقبال توده در چالشی خاص گرفتار م ی ایند .این چالش به
مثابه فرجامی محتوم ب رای برخی روزنامه ها باعث م ی شود تا
در فضای اکنونی ب رای بقای موثر در عرصه اطالع رسانی در
کنار رسانه های سایبر ،یکی از قربانیان حوزه اندیشه و بالتبع
صفحاتی باشد که خبرنگاران ،روزنامه نگاران و نویسندگان
دســت اندر کار تولید این صفحات در جراید کشور به عنوان
صفحه اندیشــه تولید م ی کنند .بعد از توصیف محل نزاع و
چیستی این چالش انچه م ی تواند به عنوان یک پرسش مهم
پی رامون ان مطرح شود ،پرسش از چگونگی به وجود امدن این
چالش است .به عبارت دیگر در چالش پیشارویی که صفحات
و حوزه اندیشه به طور کلی با روزنامه هایی که بنابر اقتضای
ذات رسانه ،اقبال مخاطبین در درجه اول اهمیت ب رایشان قرار
دارد تا وجود و بقای این حوزه ،ایا کسی یا کسانی یا چیزهایی
ذات ا یا بالعرض مقصرند؟
ایا این ذات حوزه اندیشــه ،به عنوان حوزه ای نظری و
عمیق است که فضای کار در این حوزه را ب رای دست اندر کاران
حوزه سخت و صعب م ی کند؟ ایا اقتضای این حوزه به گونه ای
اســت که هرگونه پرداختن بــه ان در ژانرهای مختلف نیز
نم ی تواند مخاطبان عام روزنامه را جذب کند؟
با توجه به بضاعت نیروی انســانی در سپهر رسانه و
اختصاصا روزنامه نــگاری در ای ران ،چه مقــدار از این فاصله
ایجاد شده میان صفحات اندیشه و اقبال عمومی مخاطبین
به دست اندرکاران تولید این صفحات و توانای ی های ایشان
ب رای ارتباط ب ر قرار کردن و در عین حال ایجاد جذابی ت های
رسانه ای حوزه اندیشه باز م ی گردد؟
ما در تمام این سال ها چقدر توانست ه یا حتی خواسته ایم
روزنامه نــگاری تخصصی را رونــق داده و بــه تبع چقدر
روزنامه نگاران خوب در حوزه اندیشــه داشــته و داریم ؟ این
واقعیت در کنار این پرســش اخیر بســیار قابل توجه است
که حوزه اندیشه هم به علل پی ش گفته و هم به دلیل فقدان
اموزش های منضبط و حرفه ای روزنامه نگاری تخصصی در
ای ران و ب ی انتفاع بودن ان نســبت به تقریبا همه حوزه های
دیگر در رســانه ها سال هاست تنها بر شــانه عالقه مندان
فارغ التحصیل حوزه های مختلف علوم انسانی و گاه فنی که
دلخوش و سر سپرده به خود این حوزه هستند ،به حیات خود
ادامه م ی دهد .پرسش دیگر از چگونگی اما به سیاست زدگی
شدید فرهنگ جامعه اکنونی ای ران و فاصله گرفتن فرهنگ
توده از مبانی نظــری و تعمیق در پدیده هــای اجتماعی و
فرهنگی مربوط اســت .نمودار عینی این موضوع البته در
شمارگان کتاب های منتشر شده جدی غی ر درسی به وضوح
قابل مشاهده اســت .فرهنگ کتاب نخوانی ای رانی به طور
کلی نیز شاهد مدعایی دیگر در این موضوع است ،بگذریم که
خود رسانه های ای رانی نیز در تمام این سال ها صرفا با کارهایی
به غایت فرمایشی و غی ر ترغیبی نتوانسته اند قدم ی مثبت
در برطرف کردن این پدیده شوم بردارند .پرسش مطرح دیگر
ی دراز به سوی غامض نویسی و
در این باره اما انگشت اتهام
ذهن تاریخی ایرانیان
چرا همه مسائل در ایران سیاسی می شود؟
دکتر هادی معتمدی
اسیب شناس اجتماعی
مثلث | شماره 254
ما ضعف قانون نداریم و گرچه در مســاله مدیریت بحران
ضعف داریم ،اما واقعیت این اســت که در این مواقع خیلی
چیزها تعریف شده نیست .مثال سازمان محی ط زیست وارد
عمل م ی شود و یک جایی مشخص م ی شود که به وزارت
امور خارجه هم ارتباط دارد .زی را این ریزگردها از کشــورهای
اط راف م ی اید .بعد باید نگاه کرد که کشور ما چه مناسباتی
با کشورهای همسایه دارد .نکته دیگری که شاید مهمترین
نکته این بحث باشد نداشتن برنامه ریزی بلند مدت است .ما
م ی بینیم که در مواقع مختلف به طور مقطعی کارها انجام
م ی شود .مثال ب رای الودگی شهر ته ران که معضلی کمتر از
ریزگردها نیست ،م ی خواهیم مشکل ان را مقطعی برطرف
کنیم و نم ی اییم پروتکل 40ساله را روی ان کار کنیم .همه
این مسائل سبب م ی شود که مردم کمبودها را از چشم دولت
ببینند و به نوعی مساله را سیاسی ببینند .شاید یک نکته هم
در این بحث دیده م ی شود و ان ،این است که اطالع رسانی
مناسبی صورت نم ی گیرد .به نظر م ی رسد که این مسائل
دلیل بر سیاس ی کردن موضوعات است و باتوجه به نکته های
گفته شده مردم ان را سیاسی م ی بینند .البته این نکته را هم
نباید فراموش کرد که مردم ما یک ذهن سیاسی هم دارند.
یک دلیل ان که گفته شــد به خاطر مسائل تاریخی است و
دلیل دیگر به موقعیت جغ رافیایی کشور برم ی گردد .ما در
منطقه بسیار پر اشــوب قرار داریم و قرن هاست که از هر
جنگی ،سهم بزرگی از ان به ما هم رسیده است .باتوجه به این
مسائل دیگر مردم به این نگاه نم ی کنند که چه دولتی م ی اید
و چه دولتی م ی رود ،انها باتوجه به اینکه کشــور در کانون
رخدادهای جهان قرار دارد ،همه چیز را سیاســی م ی بینند.
بســیاری از جنگ هایی که امروزه هم صــورت م ی گیرد،
به نوعی کشور ما را متاثر م ی کنند .جنگ ع راق ،جنگ داعش
و جنگ هایی از این دست در تفکر مردم ما تاثیر م ی گذارد و
سبب م ی شود که مردم تفکر سیاسی پیدا کنند .مثال فردی
که در روستا زندگی م ی کند و دائم بارش باران را رصد م ی کند،
به مرور زمان خودش هواشــناس م ی شود .وقتی هم مردم
تغیی رات دولت را رصد م ی کنند تفکراتشان سیاسی م ی شود.
این مســائل ب رای ما اتفاق افتاده و قرن ها همراه ما بوده و
اینکه چنین تفکری از ذهن مان بیرون برود ،زمان بر است.
گفتارها
شفاف نبودن بسیاری از مناسباتی که بین مردم و دولت
وجود دارد ،سبب م ی شود که مسائل اجتماعی مانند ریزگردها
در اهواز سیاسی جلوه کند .نه در دوره اخیر بلکه هزاران سال
است که ما تاریخ مدون داریم ،این مساله وجود دارد و مردم
خودشان را با دولت ها نم ی توانند به اصطالح همصدا و همنوا
کنند .یعنی در خیلی از مواقع مردم فکر م ی کنند که دولت
عنصری جدای از خودشان است .این موضوع جدیدی نیست
که فرض کنیم در 10یا 20ســال گذشــته چنین تفکری
به وجود امده است .از زمان ساسانیان ورود به دولت کا ِر هر
کسی نبوده است .ب رای مثال کشــاورزان همیشه کشاورز
بوده اند و صنعتگران همیشه صنعتگر و به همین منوال به
دولت ختم م ی شد .در واقع این سلسله های طبقاتی همواره
در جامعه ای ران وجود داشته اســت .کمابیش و رفته رفته با
رشد تمدن و تغییر وضعیت ،به خصوص بعد از انقالب که
خو ِد دولت و نهادهای دولتی از طرف مردم انتخاب شــدند،
تغیی راتی در این سلسه مراتب به وجود امد .یعنی مردم نهادی
را تحت عنوان مجلس انتخاب م ی کردند و مجلس نهادهایی
را به مرور انتخاب م ی کرد .امــا همچنان ان حالت تاریخی
به خصوص میان قدیم ی ها وجود دارد که مسائل اجتماعی
را سیاسی م ی بینند .در گذشته وقتی اتفاقی م ی افتاد ،مردم
اصطالحی داشتند که م ی گفتند« :کار ،کار انگلیس ی هاست»
حتی ســریال دای ی جان ناپلئون که در رژیم گذشته ساخته
شد ،ب راساس همین اصطالح شکل گرفت .این بیانگر این
است که در واقع تفکر و جدایی مردم و دولت از حیث تاریخی
دارای سابقه است .البته به مرور زمان چنین تفکری کمتر
شده و یکی از دالیل عمده ان برگزاری انتخابات است .وقتی
انتخابات توسط خو ِد مردم برگزار م ی شود ،این تفکر کمتر
م ی شــود .در هر دوره ای که مردم خودشــان را از نهادهای
دولتی بدانند ،مسائلی مانند گردوغبار در شهرهای جنوبی
کشور یا اسیدپاش ی ها را سیاسی قلمداد نم ی کنند .در واقع
نوعی اعتماد میان مردم و دولت به وجود م ی اید .اینها مسائل
کلی جامعه است و ارتباطی هم به ریزگرد و اسیدپاشی ندارد
و تفکر تاریخی پشت ان است .در وضعیت فعلی با اینکه
مردم دولت را انتخاب م ی کنند ،بازهم تفکر گذشته وجود دارد
و اکنون این پرسش مطرح م ی شود که چرا بدین صورت باید
باشد؟ من فکر م ی کنم که نظام های مدیریتی ما خیلی دیر
شاخک هایشان حساس م ی شود .مثال وقتی بحث ریزگردها
پیش م ی اید ،کلی زمان م ی برد تا سیستم بوروکراتیک ما
تکان بخورد .االن مشاهده م ی کنیم که این بحث همچنان
ادامه دارد یا مثال موضوع دریاچه ارومیه 10 .سال باید طول
بکشد و دریاچه خشک شود تا سیستم بوروکراتیک ما بتواند
حرکت کند .یعنی ان سیستم مدیریت بحران ها در کشور
ضعیف اســت .نمونه این دســت از بحران ها را در زمان ها
مختلف م ی بینیم .مثال در زلزله شهر بم که خودم هم انجا
بودم و از نزدیک مشکالت را م ی دیدم ،سه روز طول کشید تا
نهادهای دولتی توانستند خودشان را ب رای برون رفت از این
بحران بشناســند .به اصطالح عدم انسجام و ضعی ف بودن
مدیریت بحران های کالن از یک ســو و از ســویی دیگر
تعدد مراکز تصمیم گیری سبب ناکارامد بودن این نهاد ها
م ی شود .مثال در مورد مساله ریزگردها نم ی توان متوجه شد
که وزارت کشور باید وارد شود یا ســازمان محیط زیست،
وزارت کشاورزی و اصال چه ار گانی باید این معضل را برطرف
کند .وقتی هم چند ار گان با هم م ی ایند باز مشخص نیست
که چه کسی رئیس اســت و تصمیم نهایی را باید بگیرد.
ن ترجمه ها و نوشــته های مطروحه در صفحات
مغلوط بود
اندیشه دارد .ورای طرح این موضوع که صفحات اندیشه در
روزنامه ها قرار نیست محل نشر مباحث نظری مهمی باشند
که صرفا ب رای درج در روزنامه خالصه و کوتاه شــده اند و در
اصل ماهیتی مناسب درج در کتاب یا مجله دارند؛ باید گفت
در یک زنجیره متصل کم اقبالی مخاطب و اصحاب رسانه و
جذاب نبودن و حتی ب ی هویت بودن بعضی از این صفحات
گاه ربطی وثیق به نوع خود این صفحات دارد .در این زنجیره
متصل در برخی اوقات وقتی کمترین بها به حوزه اندیشــه
داده م ی شود ،در نتیجه نوعی ب ی توجهی و ب ی سروسامانی
گریبان انتشــار این صفحات و مطالب مطروحــه در ان را
م ی گیرد و این خود تنها نتیجه اش سرخوردگی ،کم اقبالی و
ب ی توجهی مخاطب است .ب ی انتفاعی حوزه اندیشه ،سطحی
پنداشتن ژورنالیسم و مخاطبان ان از سوی برخی از دانشوران
و اصحاب فکر و خرد و شــتاب موجود در رســانه و به ویژه
ژورنالیسم که باعث م ی شــود تا تانی و ارامش خاطری که
حوزه اندیشه ب رای فهم و درک مسائل روز الزم دارد ،ان طور که
باید به دست نیاید و همین طور ترجمه های مغلوط و نیم بند
و فضل فروش ی ها خام دستانه را نیز باید به انواع اسی ب های
مطرح در این زنجیره اضافه کرد.
این نوشتار ان چنان که در پیشان ی نوشت امده است،
تنها طرحی و توصیفی شتابزده از موضوعی مهم است که به
نظر م ی اید در غوغای گاه مخاطب ساالر این روزهای فضای
رسانه ای ما گم شده است .با ارزوی اینکه پی دا شود.
19
گفتارها
پرده اخر ماجرا در کارولینای شمالی
از شوره زار «درسدن» تا قتلگاه «چپل هیل»
حنیف غفاری
روزنامه نگار
در یک روز غمبــار ،یعنی سه شــنبه ۲۱بهمن ماه
سه جوان مسلمان در منطقه «چپل هیل» واقع در کارولینای
شمالی ،توسط همســایه نژادپرست و ضد دین خود به قتل
رسیدند.
مرد همسایه قبال هم چندین بار انها را اذیت و ازار داده
و تهدید کرده بود .این خانواده مسلمان حتی بارها به مدیر
ساختمان شکایت کرده و گفته بودند که اگر بار دیگر ب رای ما
مزاحمت ایجاد کرد ،باید با پلیس تماس بگیرید.اما در نهایت
ماجرا به بدترین نحو ممکن به پایان رسید...
پرده ای دیگر از ماجرا
20
...و باز هم پرده ای دیگر
مثلث | شماره 254
گفتارها
در اذرمــاه ســال ،1393یعنی دقیقا دو مــاه قبل از
وقوع حادثه چپ ل هیل ،اخباری در خصوص اعمال رویکرد
تبعی ض امیز دانشــگاه چپل هیل در خصــوص پذیرش
دانشجویان خارجی به صورت رسمی منتشر شد.
بر این اســاس دانشــگاه های امریکایی هــاروارد و
کارولینای شمالی در «چپ ل هیل» به اعمال سیاست های
تبعی ض امیز علیه دانشــجویان اسیایی متهم شدند .گروه
غی رانتفاعی ازادی ثبت نام از دانشــجویان با ارائه شکایتی
مدعی شد که دانشــگاه های هاروارد و کارولینای شمالی
در چپ ل هیل در پذیرش دانشــجویان اسیایی و امریکایی
سیاست های نژادپرستانه ای اعمال م ی کنند و این تبعی ض ها
در شانس قبولی این دانشجویان خلل ایجاد کرده است .در
این اظهارنامه امده بود« :دانشگاه های هاروارد و کارولینای
شمالی با اعمال سیاست های نژادپرستانه علیه دانشجویان
اســیایی مقیم امریکا ،پذیرش انها در این دانشگاه ها را با
دشواری های جدی روبه رو کرده اند».
در شهریور ماه امسال ،دانشجویان سیاهپوست رشته
حقوق «دانشــگاه مرکزی کارولینای شــمالی» به نشانه
اعتراض به تی راندازی مرگبار یک افسر پلیس سفیدپوست که
منجر به کشته شدن نوجوان سیاهپوست در شهر فرگوسن
ایالت میسوری شــد ،تجمع کردند .این تجمع در محوطه
دانشگاه و از سوی انجمن «دانشجویان سیاهپوست رشته
حقوق» برگزار شد.
«استار بتل» یکی از دانشجویان سیاهپوست و مسئول
برگزاری تجمع اعالم کرد« :در هر منطقه ای ،افرادی هستند
که ب ی رحمی یا خشــونت نژادی و تبعی ض نژادی افس ران
پلیس را تجربه کرده اند و به همیــن دلیل ما باید با برپایی
این تجمعات و حمایت از خانواده های قربانیان به متجاوزان
بفهمانیم که ما به عنوان مهندســان ایــن جامعه از نقض
قوانین بنیادین پشتیبانی نخواهیم کرد».
...دوباره کارولینای شمالی
در ســال 2008میالدی ،رقابت های انتخاباتی باراک
اوباما و هیالری کلینتــون درون حزب دموکرات بر ســر
راهیابی به دور نهایی انتخابات ریاســت جمهوری به نقطه
اوج خود رسیده بود .رقابت پایاپای اوباما و هیالری کلینتون
سبب شده بود که رقابت های انتخاباتی درون حزبی انها در
راند نهایی بسیار حساس تر از قبل پیگیری شود .بسیاری از
شهروندان امریکایی اطمینان داشتند که پیروز ماراتن اوباما
و هیالری کلینتون ،قطعا جان مک کیــن ،نامزد ضعیف
حزب جمهوریخواه را شکســت خواهد داد و وارد کاخ سفید
خواهد شد .هر اندازه زمان م ی گذشت بر شدت رقابت میان
دو نامزد حزب دموکرات افزوده م ی شد .سرانجام کار به ایالت
کارولینای شمالی کشی د جایی که پیروزی یا شکست هر
یک از نامزدها تعیی ن کننده پیروزی نســبی نهایی انها در
رقابت با دیگری بود.
حضــور گســترده سیاهپوســتان و مهاجــر ان و
اســیای ی تبارها در کارولینــای شــمالی و در انتخابــات
درون حزبی دموکرات ها از همان ابتدا نشان از اقبال خستگان
تبعی ض نژادی نسبت به نامزد سیاهپوست حزب دموکرات
بود.سرانجام باراک اوباما ماراتن کارولینای شمالی را با کسب
54درصد ارا برد .پس از ان ،بســیاری از تحلیلگران اوباما را
پیروز قطعی رقابت های درون حزبی دموکرات ها و در نتیجه
پیروز نهایی انتخابات ریاست جمهوری امریکا دانستند .
گریزی به یک حادثه دیگر
شاید بهتر باشد بیش از انکه به بررسی ارتباط میان این
حوادث با یکدیگر بپردازیم ،گریزی به یک حادثه تلخ دیگر
در ایالت درسدن المان بزنیم .درست در سال 2009میالدی،
مروه الشربینی بانوی محجبه مســلمان مصری در دادگاه
شهر درسدن المان حاضر شده بود تا از رفتارهای نژادپرستانه
همســایه اش از خود دفاع کند .اما همســایه المانی مروه
الشربینی با حمله به او با هجده ضربه چاقو مروه الشربینی
باردار را جلوی چشمان همسر و فرزند سه ساله اش به قتل
رســاند .حین اصابت ضربات قاتل به شربینی ،شوهر مروه
ب رای نجات همسرش به طرف او شتافت که توسط پلیس
المان مورد تی راندازی قرار گرفت .پس از ان ،همسر شربینی با
وضعیتی بحرانی در بیمارستان بستری گردید .فرزند خردسال
سه ساله شهیده حجاب که شاهد این ماجرای خونبار بوده،
همچنان ب رای معالجه تحت نظر روانشناس است...
قهقهه فرزندان هیتلر در ایالت درسدن
این روزها نام پگیدا در نظام بی ن الملل به نام ی منفور
تبدیل شده اســت .افرادی متاثر از اندیشه های فاشیستی،
نژادپرستانه و نئونازیستی که خواستار تصفی ه نژادی در اروپا
م ی باشند ،گرد هم جمع شــده و دست به تشکیل جنبشی
به نام پگیدا زده اند .این جنبش در ایالت زاکســن و در شهر
درسدن اعالم موجودیت کرد ،یعنی درست جایی که در سال
2009میالدی مروه الشربینی در ان به شهادت رسیده بود!
پگیدا از اکتبر ۲۰۱۴به طور پیگیر درحال سازماندهی
تظاه رات عمومی با هدف دولت المان ،در ب رابر انچه ان را
اسالمی شدن جهان غرب م ی نامند ،است .پگیدا توسط لوتز
ن تاسیس
باخمان ،مدیر یک اژانس روابط عمومی در درسد
شد .درسدن پایتخت ایالت زاکسن در کشور المان است .این
شهر از پایان جنگ جهانی دوم تا زمان اتحاد المان شرقی
و غربی جزو المان شــرقی بود.هم اکنون پگیدا به یارگیری
گســترده خود در اروپا ادامه م ی دهد .در حال حاضر جنبش
نژادپرست پگیدا شــعب ه های خود را در دو کشور سوئیس و
اتریش راه اندازی کرده است .طرفداران پگیدا به طور متوسط
هفته ای یکبار در شــهر درســدن المان علیه مسلمانان
و مهاجرین تظاه رات کــرده و پالکاردهایی با شــعارهای
خط رناک و افراطی حمل م ی کنند.
فعالیت پگی دا در شهر درسدن المان و در ایالت زاکسن،
یک بحران امنیتی ب رای اروپا و المان محســوب م ی شود.
فعالی ت هــای خطرنــاک گروه های تکفیــری و پگیدا در
المان به صورتی همزمان صورت م ی گیرد .هانس گئورگ
ماسن ،رئیس اژانس اطالعات داخلی المان در این خصوص
مدعی شده است« :ارتباطی میان اقدامات داعش در ع راق
و فعالی ت هایی که در المان صــورت م ی گیرد و تبلیغات و
فعالی ت های جذب شــب ه نظامیان جوان وجود دارد .داعش
نسبت به جبهه النصره و القاعده در سوریه جذاب تر است .
انچه مردم را جذب م ی کند ،خشــونت ها ،افراط گرای ی ها و
انسجام شدید داعش اســت .ب رای انها این خصوصی ت ها
حاکی از ان است که داعش نسبت به القاعده یک سازمان
معتبرتر اســت .هنگامی که صحبت درباره خشــونت و
وحشــیگری باشــد القاعده در مقابل داعش بسیار ناچیز
است و در سایه این اقدامات محو شده است ».البته رئیس
اژانس امنیت داخلی المان به نقش خود و سرویس امنیتی
متبوعش در پ ر و بال دادن به نژادپرستان پگی دا و تکفیری های
ساکن المان کمترین اشاره ای نکرده است .در اینجا پگیدا
و داعش دو روی سکه تروریســم در المان و اروپا محسوب
م ی شوند .تکفیری های دارای تابعیت اروپایی از یک سو و
اعضای وابسته به جریان راســت افراطی پگیدا هر دو نماد
بارز تروریسم محسوب م ی شوند.تروریس ت هایی که نقطه
پیوند میان این دو ،نهادهای امنیتی و رسمی المان بوده اند...
چگونه قطعات پازل با یکدیگر پیوند م ی خورد؟
میان انچه اخی را در شــهر چپل هیــل در کارولینای
شمالی و انچه در ســال 2009میالدی در شهر درسدن در
ایالت زاکســن المان گذشت نقاط اشــتراک بسیار زیادی
وجود دارد.هر شهر مورد اشاره از قبل محل فعالیت و تجمع
گروه های افراطی و نژادپرست بوده است .از سوی دیگر ،در
هر دو حادثه ،قاتلین ان نژادپرســت و مقتولین ،مسلمانان
محجبه بوده اند .اما مهم ترین نقطه اشتراک این دو ،نحوه
برخورد و مواجهه رئی س جمهور امریکا و صدر اعظم المان
با فجایع رخ داده شده است« :در سال 2009میالدی و پس
از شهادت مروه الشــربینی مقامات دولتی المان در قبال
این حادثه سکوت وقیحانه ای در پیش گرفتند! در اینجا از
همدردی با خانواده ا لشــربینی و حتی فرزند خردسالی که
از نزدیک شهادت مادرش را نظاره گر بود ،کمترین نشانه ای
وجود نداشت .نهادهای اسالمی مختلف در المان در بیانی ه ای
اعتراض امیز از صدر اعظم المان خواستند تا الاقل در ظاهر
این اقدام تروریستی را محکوم کند اما صدر اعظم سرزمین
ژرمن ها در ان زمــان ترجیح داد بیش از انکه به شــهادت
شــربینی فکر کند ،به فکر قاتل نژادپرســت وی و نحوه
رسیدگی به وی در زندان باشد! مرکل تا جای ممکن در ب رابر
خواسته های حداقلی معترضان در خصوص محکوم کردن
قتل مروه الشــربینی مقاومت کرد! در حالی که شــهادت
الشــربینی و انچه در دادگاه رخ داد کامال واضح و مشخص
بود ،اما دولت المان در پاســخ به این اعتراضات گســترده
در خصوص عدم محکوم کردن ایــن حادثه عنوان کرد که
«جزئیات ماجرا مشخص نشده است!»
سرانجام پس از گذشــت 10روز از شهادت الشربینی
انگال مــرکل در پیام ی کلی و بــدون انکه اشــاره ای به
مظلومیت مسلمانان و مروه الشربینی در کشور خود کند،
ماجرای رخ داده شده را خطاب به «حسنی مبارک» دیکتاتور
سابق مصر ! (به بهانه مصری بودن مروه الشربینی) تسلیت
گفت! باراک اوباما ،رئی س جمهور ایاالت متحده امریکا نیز در
جریان حادثه اخیر ،پس از گذشت چند روز از حادثه و در حالی
که خشم عمومی مسلمانان از سکوت وی و دیگر نهادهای
رسمی و دولتی امریکا در قبال ماجرای چپل هیل به نقطه
اوج خود رسیده بود ،شــهادت سه دانشجوی مسلمان را در
ایالت کارولینای شــمالی محکوم و ان را جنایتی هولناک
ب ر شــمرد .او همچنین تلویحا ادعاهای رسانه های غربی
مبنی بر اینکه قربانیان پس از نزاع بر سر پارک ماشین کشته
شده اند را رد کرده اســت .به گفته اوباما ،هیچ کس نباید در
امریکا به خاطر اینکه چه کسی اســت ،چه شکلی دارد یا
چگونه عبادت م ی کند ،هدف حمله قرار بگیرد.
این در حال ی است که نهادهای امنیتی و پلیسی امریکا
(که به حمایت از نژادپرستان مشهور هستند) ،اعالم کرده اند
که شهادت مظلومانه سه جوان امریکایی در منازعه بر سر
جای پارک ماشین به وقوع پیوسته و انگیزه مذهبی در ان
دخیل نبوده است!
تلویزیون در محاصره روشنفکران فوری
حرکت از «جزئی گویی» به سمت «ساده گویی» و در نهایت «کلی گویی»
دکتر رضا شجیع
استاد دانشگاه
انچه درسدن را با چپل هیل پیوند م ی دهد ،از یک سو
سیاستمداران و نهادهای امنیتی طرفدار نژادپرستی در غرب
و از سوی دیگر ،مسلمانان و مهاجرین مظلوم ی هستند که
روز به روز در معرض اسیب بیشتری از سوی متوحشان قرار
م ی گیرند .شاید به ظاهر میان انچه در سال 2009میالدی
در شهر درسدن المان و در سال 20015میالدی در درسدن
رخ داد ،حدود 6ســال فاصله زمانی وجود داشته باشد اما در
عمل ،حتی ثانیه و میل ی متری میان این دو فاصله زمانی و
مکانی وجود ندارد! درســدن و چپل هیل هر دو نمادهای
نژادپرستی در غرب متمدن امروزی! محسوب م ی شود .در
اینجا سواالتی به ذهن خطور م ی کند که پاسخ انها بیش از
پیش ما را درگیر این دو موضوع مشابه م ی سازد:
lایا دستگاه های امنیتی امریکا و المان در شهرهای
درسدن و چپل هیل نســبت به وجود افراد نژادپرستی که
قتل مسلمانان و پاکسازی نژادی در کشورشان را یک هدف
شیطانی ب رای خود م ی دانستند اگاه نبودند؟
lایا مهار نژادپرستان در ایاالت متحده امریکا و المان
یک «خط قرمز نانوشته امنیتی» محسوب م ی شود؟
lایا نوع برخورد و مواجهه دستگاه قضایی و پلیس با
هر دو ماجرا ،نشان از نهادینه شدن روح نژادپرستی در کالبد
دستگاه های نظامی و امنیتی امریکا و اروپا نبوده و نیست؟
lایا میان رفتار عامدانه انــگال مرکل و باراک اوباما
در خصوص تاخیر در محکوم کردن دو ماجرا و درخواســت
نهادهای امنیتی غرب از این دو در خصوص ســاده سازی
ماجرا و ب ی تفاوت گذشــتن از ازار و قتل مسلمانان ساکن
امریکا و المان ارتباطی وجود داشته و دارد؟
و در نهایت سوال اصلی که دربرگیرنده همه سواالت
فوق است :ایا نژادپرستی سیســتماتیک و نهادینه شده در
دولت های غربی و نهادهای امنیتی این کشــورها ،اساسا
امکان صیانت از ابتدای ی ترین و طبیع ی ترین حق مسلمانان
(حق حیات ) در قبال تجاوز نژادپرستان را خواهد داد ؟
مثلث | شماره 254
هر چه تمام تر مخاطب را از «اندیشــه مضاعف» رها کنند.
اندیشــه مضاعف الیه عمقی تری از تفکر است که ورود به
ان مخاطب را ازار می دهد .ندانستن برای مخاطب ازار دهنده
است چون یک نیاز اســت اما این نیاز به مرور زمان و در اثر
تاثیر رسانه های جمعی به محرکی برای حرکت و کشف پاسخ
تبدیل نمی شود .یعنی نیاز ایجاد می شود اما انگیزه پاسخ یابی
ان از طرف خود مخاطب ایجاد نمی شود .مخاطب عام اگر
پاسخ را از «روشنفکر فوری» دریافت کرد ،ان زمان است که
ناراضی نمی شود .دقت کنید که پاسخ فوری به رضایت منجر
نمی شود اما عدم پاسخ فوری به نارضایتی منجر می شود .به
این مثال توجه کنید :
ورزش می توانــد باعث پیشــگیری از ترومبوز ورید
عمقی شود و...
در این جمله یک ابهام مشــخصی احساس می شود،
ناخوداگاه مخاطب به سمت ســوال بعدی که همانا ترمبوز
وریدی چیســت ،کشیده می شــود .ضمن تاکید روی واژه
ناخوداگاه باید اشاره کنم ،این همان چیزی است که مخاطب
عام انتظار ندارد ،در اینجا پاسخ فوری باید از سوی کسی که
سوال ایجاد کرده ارائه شود .طوالنی شدن زمان ارائه سوال و
پاسخ همان چیزی است که تهیه کننده برنامه را به گفتن این
جمله وادار می کند« :ساده تر صحبت کن».
به نظر من این از همان جمالت مبهمی است که هیچ
مصرفی ندارد ،دقیقا مثل جمالت خانواده ها و دوســتان به
فرزندانشان در شب عروسی؛ «خوشبخت باشید» .همیشه
می خواستم ســوال کنم دقیقا چه چیزی باشم خوشبخت
محسوب می شــوم .به هر حال در مورد «ساده تر صحبت
کن» به یک نتایجی رسیده ام ،این جمله یعنی:
-1اگر در جمله اول سوالی ایجاد کردی فورا در جمله
گفتارها
یکی از همکاران ژان پل سارتر از المان بازگشت و به
او گفت دربار ه زیرسیگاری هم می تواند فلسفه بافی کند ،این
سخن باعث شد چهره سارتر از شــدت خشم سرخ شود .در
ایران؛ متخصصین تمایل دارند به دو گرو ه تقسیم شوند ،یک
گروه متخصصین دانشگاهی که برای یکدیگر می نویسند و
دیگران کسانی هستند که تمایل دارند علمشان را به عموم
مردم انتقال دهند .گروه اول دوســت دارند و البته می توانند
گنگ بنویسند و اتفاقا همین گنگ نوشتن و اینکه همگان
متوجه مطلب نشــوند گاهی نوعی پرســتیژ حرفه ای برای
انها نیز محسوب می شــود ؛ حرفه ای از این منظر که تالش
می کنند تخصص خود را عینیت بخشند .تخصص از همان
واژه هایی است که کاربرد ان انقدرها که در پزشکی ملموس
است در علوم انسانی ملموس نیست .ساده سازی محتوا ایا به
تفسیری ساده از پدیده منتهی نمی شود؟ این همان بخش
ترسناک قضیه از منظر گروه اول اســت .زمانی که تفسیر
ساده شد ،احتمال ساده انگاری کل پدیده و برخورد سطحی
با ان توسط مخاطب فراهم می شود« .ساده تر صحبت کن»
جمله یا سالح اعصاب خردکنی اســت که به زعم بوردیو
برای فلج کردن ذهن روشنفکر استفاده می شود .روشنفکر
گویا باید تالش کند بار معنایی جمله خود را با کلماتی غیر از
انچه در ذهن دارد ،بیان کنــد یا ترکیب را طوری بچیند که
مخاطب عام مفهوم پیام را بهتر درک کند .انچه اتفاق می افتد
شاید انچه باید اتفاق بیفتد ،نیست .در مقابل عده ای به رغم
تحصیالت دانشگاهی تالش می کنند ساده سخن بگویند.
در اینجا گویا مخاطب عام ،محور این اختالف است .مخاطب
عام چه انتظاری دارد؟ انتظار در برخی جوامع مشخص است؛
انتظار دارد هر انچه می شنود ،درباره همه چیز ،همه کس و
همه ابعاد ،امکانات و اشــکال یک پدیده در گذشته ،حال و
اینده ،روشن و مشخص باشد .به عبارت ساده تر ،از فکر کردن
بی نیاز باشد .مخاطب عام به دنبال فرمولی است که در همه
شرایط قابل استفاده باشــد و البته کسانی هستند که چنین
توانی را دارند« .روشنفکر فوری» نامی است که باز هم بوردیو
برای انها انتخاب می کند .انها تحصیلکردگان خوش صحبتی
هستند که صبح از خواب بیدار می شوند و بعد از ظهر همان
روز پس از دعــوت به یک برنامه تلویزیونــی در مورد همه
چیز -حتی زیرســیگاری -سخن سرایی می کنند .در اینجا
بحث اصلی به روشــنفکران فوری مربوط نمی شود ،بحث
این است که احتماال انها افراد باهوشی هستند که از قابلیت
شناسایی نمادها و المان های سطحی یک پدیده جهت انتقال
به مخاطب عام برخوردار بوده و البته می توانند به ســرعت
نتیج ه گیری
گفتارها
21
گفتارها
22
مثلث | شماره 254
گفتارها
دوم به ان جواب بده.
-2همواره از کلمات ساده برای بیان جمله مورد نظرت
استفاده کن.
-3ساده بودن کلمات از بار معنایی جمله مهم تر است.
-4کاری نکن که مخاطب دچار اندیشه مضاعف شود.
اما ویژگی دیگری هم در مخاطب عــام وجود دارد
که به خلق و دوام «روشــنفکر فــوری» کمک می کند.
برای تشــریح این ویژگی اجازه دهید مثالــی بزنم؛ اگر از
شما پرسیده شود یخ در چه دمایی تشکیل می شود ،پاسخ
کامال مشــخصی دارد ،در صورتی که اختالف نظر وجود
داشته باشد ،کافی اســت برای رفع ان به همراه مخالفان
به ازمایشــگاه بروید ،اینجاست که پاســخ عینیت یافته و
مساله حل می شود .به این نوع سواالت ،سواالت «عینی»
گفته می شود ،یعنی ســواالتی که دارای پاسخ های کامال
مشخصی هستند ،اما نوع سوال دیگری هم وجود دارد که
به ان سوال «گرایشی» می گویند .به چه رنگی عالقه مند
هستی یا چه ورزشی را دوست داری از جمله این سواالت
گرایشی هستند .نکته مهم در مورد این سواالت این است
که اصوال پاسخ مشخصی ندارند .پاســخ ها به سلیقه فرد
بستگی دار د و در نهایت نوع سومی از سواالت که پاسخ به
انها نیازمند منطق و استدالل است که البته انها را سواالت
«هنجاری» می نامند .مثل اینکه شما بپرسید ایا فالن مربی
موفق اســت؟ نکته ای که در مورد مخاطب عام وجود دارد
این است که مخاطب عام تمایل دارد با هر دو نوع سواالت
عینی و هنجاری« ،گرایشــی» برخورد کند .این گرایشی
برخورد کردن با ســواالت ،معلولی است که خود به علتی
ثانویه بدل شده و زمینه ســاز ایجاد یک ایدئولوژی مخرب
دیگر می شود« .افکار عمومی به چه پاسخی گرایش دارد،
همان را بگو» .این جمله صورت معادله را عوض می کند.
چه کسی گفته است رسانه به افکار عمومی شکل می دهد؟
به نظر چنین نیســت و گویا رســانه های جمعی به لطف
روشنفکران فوری خود با نخی نامرئی به دنبال افکار عمومی
کشیده می شوند .به قول ناپلئون بناپارت؛ من فرمانده انها
هستم ،پس باید از ســربازانم پیروی کنم .رسانه نیز چنین
اســت و در حالی که از فرمانده بودن خود غره است ،گویی
در حال رقصیدن به ساز افکار عمومی است .چنین است که
بهترین ساعات پخش برنامه های تلویزیونی به برنامه های
سرگرم کننده و عامه پســند و نامناسب ترین ساعت ها به
برنامه هــای تخصصی تر اختصاص داده می شــود .اجازه
دهید به دانشــگاه باز گردم ،جایی که تصــور عمومی این
است که در انجا پیچیده یا تخصصی سخن گفته می شود.
تصور عام این است که دانشگاهیان در معنی دار بودن و یا
معنی دار نبودن روابط گیر کرده اند و نمی توانند یافته های
تخصصی و پیچیده خود را ساده و به صورت کاربردی بیان
کنند .در اینجا تناقضی اشکار نهفته است ؛ تبدیل یافته های
تخصصی به جمالت ساده و قابل فهم که من ان را فرایند
حرکت از «جزئی گویی» به ســمت «ســاده گویی» و در
نهایت «کلی گویی» می نامم .کلی گویی اخرین مرحله از
این فرایند است که در نهایت نه تنها با «اندیشه مضاعف»
برای مخاطب عام همراه نیست ،بلکه با «انحراف ذهن»
از موضوع اصلی نیز همراه می شود .کارکردی که بیشتر از
سوی سیاستمداران اعمال می شود .به هر ترتیب بحث من
این است که فهم موضوعات پیچیده از طریق تالش برای
ساده سازی مفاهیم و جمالت اتفاق نمی افتد ،بلکه پدیده ها
و مفاهیم از دل مناظره ها ،دیالوگ ها و گفت وگوهای میان
متخصصین دانشگاهی اســت که اتفاقا ساده و قابل فهم
می شــوند .نکته اخر انکه فعاالن عرصه رســانه به ویژه
رسانه های ورزشی برای دوری از ابتال به سندرم «روشنفکر
فوری» ضروری اســت چندین برابر افــراد عادی مطالعه
میان رشته ای داشته باشــند ،مخصوصا انکه بازخوردهای
مثبت مخاطبان عام ممکن است انها را گول بزند.
پدرکو ندارد نشان از پدر
دوگانه فراگیر در غرب نسبت به اسالم و مسلمانان
رمضانعلی ابراهیم زاده گرجی
روزنامه نگار
پس از تایید خبر کشــته شــدن خلبان اسیر اردنی
توسط گروه تکفیری تروریستی داعش ،سرو صدای زیادی
در محکومیت و مذمت این عمل ایجاد شــد .جالب انکه
برخی از صداها از حنجره هایی برخاسته بود که همین گروه
را معارضان ازادیخواهی م ی دانستند که علیه دیکتاتوری در
سوریه به پا خاسته اند.به همین دلیل از انواع کمک به انان
دریغ نورزیده اند.
ولی نباید از یاد برد که داعش ثمره اشغال ع راق توسط
امریکاســت و همین نیروها در ان زمان علیه اشــغالگران
عمل م ی کردند و بعد علیه حکومــت قانونی نوری مالکی
ی ترویستی پی دا کردند که این اقدام شان با حمایت
رویکردها
لجســتیکی ارتجاع عرب و حمایت تلویحی امریکا همراه
شد .زمانی که مثلث شوم امپریالیسم ،صهیونیسم و ارتجاع
منطقه مصمم شد تا پس از تحوالت معروف به بهار ع ربی ،در
سوریه تحول دلخواه را رقم بزند ،دشمن میدانی دیروز امریکا
در جرگه مخالفان واقعی حکومت ســوریه قرار داده شد تا
هرچه زودتر به مقصود برسد.
به این ترتیب جبهه ای در مقابل جبهه مقاومت در ب رابر
تجاوز صهیونیستی ،امپریالیستی و ارتجاعی به وجود امد
که خوشبختانه تا کنون با شکست مفتضحی مواجه شد و
نکته مهم این است که دیو پرورده دامن تجاوز و اشغالگری
از شیشه خارج شــده و در مواردی چنگال تیزش را در بدن
همراهان تاکتیک ی اش فرو کرده بود و درسی که در کالس
کشتار و تخریب از استاد اموخته بود ،اکنون علیه اموزگار با
تجربه اش استفاده م ی کرد.
در جمع بندی کوتاه م ی توان گفت؛ داعش به صورت
فرزند خلف تروریســم دولتی نابکار در جغ رافیای جهان در
محدوده کمتر ی عمل م ی کند و این درس را در مکتب تجاوز،
اموخته
اشغالگری ،تخریب وکشتار امپریالیسم و صهیونیسم
و ارتجاع عرب نیز دایه ای است که هزینه شیردهی این گروه
و تروخشک کردن انان را تقبل کرده است .پس سربریدن و
کشتن و ســوزاندن و نمایش ب ی محابای این جنایات ،ابداع
انان نیست بلکه تمرین بازیگوشــانه ان چیزی است که از
استادان خود اموخته اند.
یادمان نرفته است که در نیمه دوم قرن گذشته میالدی
چه صحنه های شنیع و تلخی را از کشتار و تخریب و تجاوز
نیروهای وحشی امریکا در ویتنام ،فیلیپین و امریکای التین
مشاهده کردیم .این زنجیره وی رانگری همچنان در افغانستان
و پاکستان و ع راق ادامه دارد .نیز به خاطر داریم که حاصل
تمدن اســتعماری غرب و یکی از مادران نخبه این تمدن
در اشــغال الجزایر فقط قتل 1/5میلیون انسان مسلمان و
ازادیخواه بوده و حتی تا امروز رهب ران این تمدن در فرانسه
از عذر خواهی زبانی در قبال این جنایت نیز پرهیز کرده اند.
این بنده شــک ندارد که در حمله به شارلی ابدو ،مهاجمان
ن از دولت
الجزایری در صدد انتقام گیری از خون هموطنانشا
فرانسه بوده اند.
ماجرای شارلی ابدو به موازات سوزاندن خلبان اردنی
جالب توجه است .گرچه این حمله و کشتار را خواسته اند به
پاکسازی سریع و صریح
سید محسن فرجادی
روزنامه نگار
جمهوری اســامی ای ران ب رای پیش رفتن باید بدون
اغماض و مالحظه و با دور اندیشی دست به کارهای بزرگ
بزند .اقداماتی که ضمن حفظ و ارتقای اعتماد ملی م ی تواند
در جهت ارتقای اعتماد به نفس ملی نیز موثر باشد.
یکی از اصل ی ترین اقداماتی که در 20ســال اخیر به
کرات به ضرورت ان اشــاره و درباره ان بحث شده موضوع
مبارزه با مفاسد اقتصادی است .مفاسدی که بر پایه رانت های
دولتی و دست اندازی های مستقیم و غیر مستقیم به منابع
ملی به دست م ی اید .شــکاف هایی که تبصره ها و برخی
قوانین چند پهلو ایجاد م ی کنند نیــز یکی از عرصه های
سوءاستفاده هایی اســت که فســاد اقتصادی را اجرایی و
سهل تر م ی کند .همه این گلوگاه ها موقعی ت هایی است که
در کنار عرصه های غفلت از واقعیات جامعه زمینه های فساد
اقتصادی را فراهم م ی کند.
سوءاستفاده از منابع ملی یعنی هزینه کردن از جیب
همه ملت به بیانی دزدی از جیب مــردم یک ریال یا یک
میلیارد!
توجیه ،تذکر به دیگران به جای توجه به خود از جمله
زمینه هایی است که در موضوع مبارزه با مفاسد اقتصادی باید
بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
مقام معظم رهبری 20تیر 81در پاسخ به نامه ایت اهلل
طاهری امام جمعه اصفهان درباره مبارزه با فساد اقتصادی
چنین نوشته اند« :در باب فساد اقتصادی خوب است همه
از اط رافیان و منسوبان خویشاوندی و شخصیتی خود شروع
کنند .فساد را فقط در اشــخاص دور دست نبینند ،بلکه در
نزدیکان خود و اشــخاص ظاه را مورد اعتماد خود هم ان را
حس و با ان مبارزه کنند .بالی گرفتاری در ُمشت اط رافیان
نامطمئن موجب شد که یکی از یاران و شاگردان نزدیک امام
در اواخر عمر ان یگانه زمان ،مطرود ایشان واقع شود و او را از
دخالت در امور سیاسی منع شرعی کنند».
عادت کردن بخشی از تولیدگران سابق به بازار داللی
انها را به ساختن شــرکت های تصنعی و اقماری سوق داده
که با مجموعه ای از شــرکت های هم عرض و همپوش به
فعالی ت های داللی م ی پردازند .دریافــت اعتبارات دولتی و
اســتفاده از یارانه های تخصیصی ،دریافت وام های کالن
بخشی از سوداگری هایی است که این مجموعه ها م ی کنند.
تخلفات مبرزی که به جای تولید فقط تولید ثروت نامشروع
ب رای عده محدودی م ی کند .ثروت های باداورده ای که ب رای
ماندن باید باز تولید کننده رفتارهــای غیر قانونی و بذل و
بخش های غیر شرعی و فراگی ر تر شــدن بازار ارتشاء شود.
همه اینها چرخه ای را ایجاد م ی کند که پیشرفت هر کاری
را منوط به رعایت «ضابطه های عرف شــده غی ر قانونی»
م ی کند .رویه هایی که جز بازتولید فساد و مضمحل شدن
بنیان های جامعه و خارج شدن جامعه از مسیر اصیل رشد
نتیجه دیگری ندارد.
حضرت ایت اهلل خامنه ای ،مقــام معظم رهبری 19
گفتارها
داعش نسبت بدهند ،ولی خبرهای مکمل حاکی است که
گروه القاعده یمن ،مسئولیت این کار بزرگ را به عهده گرفت.
با این حال تفاوت نم ی کند مســئول این اقدام تروریستی
داعش باشد یا القاعده .مهم این نکته است که هر دو گروه با
تمایالت ظاهری ضد غ ربی ،در می دان منافع پرورش دهندگان
واقعی خود عمل م ی کنند .زی را هر دو گروه ،حاصل اشغالگری
در افغانستان و ع راق به حساب م ی ایند و هر دو گروه نیز از
منویات خی ر خواهانه و بشردوستانه غرب و ارتجاع در کسب
قدرت تخریبی و کشتار و ترور تغذیه کرده اند.
ماجرای حمله به مجله فکاهه شــارلی ابــدو از بعد
ازادی بیان نیز قابلیت بررســی دارد .دموکراســی لیب رال
مدعی اصل بودن ازادی ها در تمام سطوح است و اقدام این
هفته نامه را در همین چارچوب قرار م ی دهــد و از ان دفاع
م ی کند و ناگهان همه «شارلی ابدو» م ی شوند.
ولی ب ر اساس همین اصل ،حق داریم بپرسیم؛ ایا داشتن
حجاب ب رای زنان مسلمان در زمره ازادی ها نم ی گنجد؟ ایا
اقدام محققان اروپایی -نــه غی ر غربی -درباره یک موضوع
کامال تاریخی مانند مدعای هلوکاست در قواعد ازادیخواهانه
این جریان جایی ندارد؟ و این پژوهشگران باید جریمه شوند
یا ســر از زندان دراورند؟ به چه دلیل خالف منشــور ازادی
مورد ادعای خود عمل م ی کنند و جلوی پخش برنامه های
تلویزیونی ای ران و المنار را از طریق فرستنده های ماهواره ای
م ی گیرند؟ چرا مانع تحصیل دانشجویان ای رانی در برخی از
رشته ها در کشورهای غربی م ی شوند؟ در حالی که دنیای
علم ودانش ،جهان بدون مرزی اســت و این اقدام بیشتر به
راهزنی در جهان علم شــباهت دارد و البته قطاع الطریق ها
همیشــه راه های دررو را بدون توجه به خســارت وارده به
خویش و بیگانه و بدون تحمل عــذاب وجدانی که ندارند،
انتخاب م ی کنند.
حقیقت این اســت که غرب عالوه بر رواج تروریسم
مثلث | شماره 254
الرحیم
الرحمن ّ
«بسم اهلل ّ
نفس اهتمام اقایان به امر مبارزه با فســاد را تحسین
م ی کنم ،لکن این سمینار و امثال ان بناست چه معجزه ای
بکند؟ مگر وضعیت ب رای شــما مســئوالن سه قوه روشن
نیست؟ باتوجه به شرایط مناسب و امیدبخشی که از لحاظ
همدلی و هماهنگی و همفکری بین مســئوالن امر وجود
دارد ،چرا اقدام قاطع و اساســی انجام نم ی گیرد که نتیجه
را همه به طور ملموس مشــاهده کنند؟ توقع من از اقایان
محترم این است که چه با سمینار و چه بدون ان ،تصمیمات
قاطع و عملی بدون هرگونه مالحظه ای بگیرند و اجرا کنند.
موفق باشید ».اتخاذ «تصمیمات قاطع و عملی» در مبارزه
با مفاسد اقتصادی یعنی چشم بستن بر جایگاه و شان افراد
و نهادها و سازمان ها ،یعنی مقابله صریح با تخلفات و کج
روی ها .برخورد قاطعی که باید از راس شروع شود تا جمهوری
اســامی بحق عدالت را برقرار کرده و همچنان داعیه دار
برقراری عدالت باشد.
برخورد با هر تخلفی که به بیت المال و منابع و ثروت
عمومی بر م ی گردد در هر رده ای باید صریح و سریع باشد تا
هر مسئول خود را به واقع در معرض سوال و نظارت ببیند و
راه بر هر تخلف بسته شود.
گفتارها
اردیبهشت 84در دیدار جمعی از دانشجویان استان کرمان به
مساله ای اشاره کردند که در برهه ای به بهانه ان از مقابله با
فساد اقتصادی و نه تولید ثروت خودداری م ی شد« :چند سال
قبل بنده مساله مبارزه با فساد را مطرح کردم و ان نامه هشت
ماده ای را نوشتم؛ اما از داخل مجلس شورای اسالمی -که
باید مرکز مبارزه با فساد باشد -فریاد اعتراض به این شعار
بلند شد؛ با این بهانه که مبارزه با فساد ،سرمایه ها را از کشور
فراری م ی دهد! در حالی که قضیه بعکس است .بنده همان
وقت هم گفتم که اتفاقا مبارزه با فساد ،سرمایه گذار سالم
را که قصد فسادانگیزی و سوءاستفاده ندارد ،به کار تشویق
م ی کند .اخی را گزارشی از یک ســازمان معتبر بی ن المللی
خواندم که درباره همین مســائل کار م ی کند .این سازمان
اعالم کرده که یکی از موانع اصلی سرمایه گذاری در بعضی از
کشورها عبارت است از فساد اقتصادی .اینها م ی گفتند مبارزه
با فساد جزو موانع سرمایه گذاری است؛ ببینید چقدر فاصله
است! مبارزه با فساد مطرح م ی شود؛ به جای اینکه عناصر
دست اندرکار استقبال کنند و در حد وظایف خود ایفای نقش
کنند ،بعکس عمل م ی کنند».
مبارزه با فساد اقتصادی یک از راههای ارتقای بهره وری
نظام و پیشرفت ب ر اساس چشم اندازهای ترسیم شده است.
راهی که باید با جدیت در پیش گرفته شــود و فارغ از شعار
و سیاســی بازی به جای توقف روی برخی مــوارد و صرفا
محدود شــدن به چند پرونده در دادگاه ها با پاالیش برخی
قوانین ،عالوه بر جلوگیری از مجاری سوءاســتفاده راه را بر
تخلف ها بست.
یکبار دیگر متن مرقومه رهبــر انقالب در «همایش
ملی ارتقای سالمت نظام اداری و مقابله با فساد» که 17اذر
ماه برگزار شد را مطالعه کنید:
فیزیکی و شــگردهای پیچیده ان ،مروج و مبلغ و حام ی و
عامل تروریسم روانی در لوای فرهنگ ازادیخواهی نیز هست
و از هر دو حربه در مواقــع و مواضع ضروری بهره م ی گیرد.
بدون شک اقدام شارلی ابدو از این قماش تروریسم است و
البته از اموزگاران قبلی در اروپا و امریکا درس گرفته است.
ی که از نشریه
مثل انچه سلمان رشدی مرتد انجام داد یا اقدام
دانمارکی ســر زد و عمل جنون امیز کشیش امریکایی در
سوزاندن نسخه هایی از قران کریم نمونه های از ترور روان ی اند
که در حق نه یک نفر یا مردم یک کشور یا یک قاره که در
حق بیش از یک میلیارد انسان موحد صورت گرفته است.
این رویکرد تروریستی دوگانه فراگیر در غرب نسبت
به اسالم و مســلمانان البته ربطی به چند دهه اخیر ندارد،
بلکه دشمنی انان با اسالم تاریخی است و فقط سیاسی هم
نیست بلکه عقیدتی و توحید شناسانه اغاز شد که بع د ها ابعاد
سیاسی نیز یافت .انچه در قران کریم درباره مباهله امده فقط
بعد ایدئولوژیک دارد .حتی غرب ی ها جنگ های صلیبی را با
شعار عقیدتی و دینی حرب با کفار شروع کردند و مردم را به
میدان این نبرد دو قرنی اوردند .روشن است که با تحوالتی
که در عرصه دینی در غرب به وجود امد رنگ سیاسی این
مخالفت و ضدیت با ارکان اسالم و مسلمانان افزایش یافت
و امروز این رنگ و لعاب ان رونق بیشتری دارد ،در حالی که
اساس همان است .اگر چنین نیست؛ چرا انان به قران کریم
و پیغمبر مکرم اسالم (ص) اهانت مکرر و اشکار م ی کنند؟ چرا
به حامیان القاعده و داعش در میان ارتجاع عرب و در میان
کشورها ی اروپایی و امریکا گیر نم ی دهند؟
حیرت انگیز است اگر به تاریخ اسالم ستیزی غرب و
در منابع خودشان رجوع کنیم؛ زی را با نام هایی در این عرصه
اشنا م ی شویم که هر یک در رونق علم و دانش و فلسفه و
ادبیات دوران جدید اروپا زبانزد هستند و نوع مواجهه شان با
قران و پیامبر اســام و عقاید اسالمی اگر از روی تعصب و
جاهالنه نباشد ،قطعی است که از ب ی اطالعی یا دانش اندک
انان ناشی م ی شود که این اندک را نیز از منابعی گرفته اند که
منتقدانی از میان خودشان م ی گوین د و هیچ ارزشی ندار د .این
افت جهل و تجاهل اکنون نیز دامنگیر غ رب ی هاست که البته
با گذشته تفاوت دارد و جریان های مشخص از طریق قبضه
کردن رسانه های ارتباط جمعی و جهت دهی افکار عمومی
در مشوه کردن چهره اسالم و مسلمانان ،مقاصد خاصی را
دنبال م ی کنند.
ب رای اشنایی با بخشــی از این ماجرای تاریخی رجوع
کنید به کتاب « محمد(ص) در اروپا ،نوشته مینو صمیمی،
مترجم :عباس مه ر پویا ،ناشر :موسسه اطالعات» و نیز نوع
اسالم ه راسی به کتاب «سکوت جایز نیست ،نوشته پاول
فایندلی ،مترجم :لیدا کاووسی ،ناشر :وزارت فرهنگ وارشاد
اسالم ی » .با این حال در این ماجرا ،گروه هایی از مسلمانان
نیز اگاهانه و نااگاهانه ،اب به اســیاب دشــمن م ی ریزند.
در ب رابر این دو جریان ،تمام علما و دانشــمندان مسلمان
و دســت اندرکاران حوزه رســانه ها در جهان اسالم ،وظیفه
طاقت فرســا اما شــیرینی بر عهده دارند .این عده ممکن
است در عرصه این روشنگری از چند سو مورد ب ی مهری قرار
بگیرند ،ولی بدون شــک الطاف الهی به مددشان م ی اید.
یادمان باشد که مدافعان غربی اســام از میان اوار هجوم
ب ی امان به دین اســام در دوره جنگ های صلیبی و عصر
روشنگری ،فقط ب ر اســاس فطرت حق طلبی ظهور کردند
و دگرگونی ژرفی را در شناسایی اســام و معرفی اسالم در
غرب پدید اوردند و اگر تالش این افراد نبود ،موقعیت اسالم
و مسلمانان در غرب و روابط جهان اسالم و غرب به مراتب
بدتر بود .اکنون نیز تالش هــای صادقانه و ب ی وقفه جواب
م ی دهد .اکنون با وجــود یکجانب ه گرایی و تمامیتخواهی
غرب ی ها از طریق قبضه عرصه هــای حضور ،ولی امکانات
ازاد و در اختیار بسیار چشمگیر است و هرگز قابل مقایسه با
گذشته ها نیست .فقط ایمان خالصانه و خودباوری همراه با
تدبیر و شناخت عالمانه و بروز م ی طلبد.
23
اجرای حکم
گزارش ها
در این صفحات تالش کرده ایم تا تحوالت مهم خبری هفته
را پوشش دهیم .اجرای حکم محمدرضا رحیمی ،اخرین تحوالت
هسته ای ،تحوالت یمن و حذف یارانه پردرامدها از مواردی است
که در این هفته به انها پرداخته ایم.
سیا
س
ت
رحیمی در اوین
گزارش ها
24
مثلث | شماره 254
حکم معاون اول احمدی نژاد اجرا شد
در روزهایی که اهالی دفتر ولنجک در سوگ از دست
دادن مادر محمود احمدی نژاد نشسته بودند ،عصر یکشنبه
خبر رسید که رحیمی ب رای اجرای حکم زندانش روانه زندان
اوین شده است .شاید کمتر کسی باور م ی کرد که معاون اول
دولت یازدهم را سرانجام در پشت میله های زندان اوین ببیند.
خودش و وکیلش البته بارها تاکید داشتند که «انتظاری جز
ب رائت ندارند» ،اما قوه قضائیه نظر دیگری داشت .دادگاه اما
او را در قدم اول به ۱۵سال حبس ،پرداخت دو میلیارد و ۸۵۰
میلیون تومــان رد مال و یک میلیارد تومــان جزای نقدی
محکوم کرد .با اعتراض وی پرونده به دیوان عالی کشــور
رفت که دیوان حکم را با تخفیفاتی تایید کرد.
شو قوس های فراوان سرانجام
پرونده رحیمی که با ک
در ماه گذشته حکمش نهایی شده بود ،همچنان در انتظار
اجرا باقی مانده بود .رحیمی اما هیــچ گاه فکر نم ی کرد از
پاستور تا اوین راهش این می زان کوتاه باشد .احمدی نژاد بعد
از انتشار این حکم بیانی ه ای صادر کرد و در ان از رحیمی اعالم
ب رائت کرد و گفت که تخلفات او به دولتش ارتباطی ندارد؛
بیانی ه ای که ناراحتی عمیق رحیمی را موجب شد و منجر به
صدور نامه ای شدیدا گالیه امیز علیه احمدی نژاد شد .نامه ای
که در ان رحیمی مدعی شد ،چوب ابروبری های گاه و بیگاه
او را خورده است .رحیمی درحالی روانه زندان شد که اهالی
ولنجک به بهانه مراســم مربوط به فوت مادر احمدی نژاد
خودشان را به ندیدن زدند.
خط قرمزی که ب ی دفاع رها شد
کافی است این اتفاق را با زندان رفتن جوانفکر مقایسه
کنیم تا متوجه تفاوت های ان شویم .ابان 90بود که کشور
را التهاب تازه ای فــرا گرفت .ان روزها قــرار بود عل ی اکبر
جوانفکر با حکم قضایی بازداشــت شــود .ماموران ب رای
بردن وی به ســاختمان روزنامه ای ران رفتند .اما گردنکشی
مدی ران احمدی نژادی اجازه ایــن کار را نداد و التهاب تازه ای
افرید 30 .ابانماه 90رســانه ها ناباورانه نوشتند« :نیروهای
امنیتی دقایقی پیش ب رای دســتگیری عل ی اکبر جوانفکر،
مدی ر مسئول روزنامه ای ران ،وارد موسسه ای ران شدند اما وی
در اقدامی احساسی مقاومت کرد و تن به درخواست انان نداد
تا اینکه فضای موسسه متشنج شد .وقتی ماموران تالش
کردند جوانفکر را از موسســه ای ران خــارج کنند ،کارمندان
وی با ماموران درگیر شدند .ب ر اساس گزارش خبرنگار جهان
این درگیری تاکنون در داخل موسسه ای ران ادامه پیدا کرده
و هواداران جوانفکر اجازه بازداشــت و خروج او از موسسه را
نداده اند .هواداران او که گفته شــده تعدادی از نیروی های
سیاسی روزنامه ای ران هستند ،با سردادن شعارهای «اهلل اکبر»
و «مرگ بر ضد والیت فقیه» سعی کردند تا مانع از بازداشت
وی شــوند .برخی خبرها هم حتی از پرتاب گاز اشک اور در
موسسه حکایت دارد».
بازداشــت جوانفکر به پاییز ســال بعد موکول شد.
زمانی که احمدی نژاد و تعدادی از اقوام و یارانش در اخرین
سفر نیویورکی خود به ســر م ی بردند ،خبر رسید عل ی اکبر
گزارش ها
«تفاهم»جایگزین«توافق»نمی شود
ام ریکای ی هادرپییکت وافق
شفاهیهستند
جوانفکر دستگیر شده است .احمدی نژاد از همان نیویورک
پیام فرستاد که موضوع را پیگیری خواهد کرد .وقتی که به
ته ران رسید نیز به بهانه این موضوع خواستار بازدید از زندان
اوین شد .گویی همه مشکالت کشور حل شده و تنها مساله
باقیمانده زندانی شدن جوانفکر بود .این ماجرا ماه ها کشور را
دستخوش ناارامی سیاسی کرد .اما این بار ماجرا فرق م ی کرد.
تیم رسانه ای احمدی نژاد هم با دستوری هماهنگ خودشان
را به ندیدن زدند« .دکتر» قرار نبود این بار خودش را هزینه
کسی کند که چهار سال دست راستش م ی نشست.
تنها واکنشی که از ناحیه احمدی نژادی ها درباره زندان
رفت رحیمی دیده شــد تیتر کوچکی بود که باالی متن ان
نوشته شد و البته اعتراض به مرکز اطالع رسانی قوه قضائیه
که چرا او را به سمت «معاون اول دولت احمدی نژاد» معرفی
کرده اید .در تیتر این متن نیز کنایه ای به اصولگرایان زده شده
بود .سایت میدان 72که تحت مدیریت غالمحسین الهام
فعالیت م ی کند ،نوشت« :حکم حبس مسئول مالی ستاد
اصولگرایان اجرا شد ».سرانجام رحیمی به زندان رفت و این
موضوع به تیتر اول رسانه ها بدل شد .اگرچه برخی از رسانه ها
ترجیح دادند از کنار ان عبور کنند یا با زدن تیترهای کوچک
در صفحه اصلی ان را کم اهمیت نشان دهند.
رحیمی رفت تا پنج سال و 91روز اینده را در حبس به
ســر ببرد .او عالوه بر حکم حبس ،ناچار است تا دو میلیارد
و 850میلیون تومان رد مال کرده و یک میلیارد تومان نیز
جزای نقدی پرداخت کند .سوال اینجاست که هنوز مشخص
نیست او حکم رد اموالش را اجرا کرده یا نه؟
تقاضا برای اعمال ماده 18
غروب روز 26بهمن ماه 93ب رای خانواده رحیمی روز
مهم ی بود .خبر بســیار کوتاه بود« :رحیمی ب رای تحمل
حبس خود بــه زندان اویــن رفت» .پایگاه اطالع رســانی
قوه قضائیه اعالم کرد« :با توجه به قطعیت حکم محکومیت
محمدرضا رحیمی ،معاون اول سابق رئی س جمهور دایر بر
تحمل پنج سال حبس ،سرپرســت اجرای احکام دادسرای
کارکنان دولت دستور اجرای حکم حبس را از طریق نیروی
انتظامی صادر کرد».
بر این اســاس ماموران پلیس در تاریخ 93/11/26با
حضور در محل ســکونت محکوم علیه وی را فراخوانده و
پس از تفهیم موضوع اجرای حکــم ،نامبرده جهت تحمل
حبس به زندان اوین معرفی شــد .روز بعد برخی از رسانه ها
مطرح کردند که رحیمی خودش «نرفت» تا اینکه «امدند
او را بردند» .روزنامــه ارمان که گفته م ی شــود به ایت اهلل
هاشم ی رفسنجانی نزدیک است با کشیدن کاریکاتوری از
رحیمی که او را در لباس اســتراحت در منزل نشان م ی داد،
نوشت« :نرفت ،امدند بردند».
مردمساالری ،همبستگی ،اعتماد ،شرق ،ابتکار ،افتاب
یزد و حتی همشــهری زندان رفتن رحیمــی را در تیتر اول
خودجای دادند .روزنامه جمهوری اسالمی ب رای این خبر ،تیتر
«محمد رضا رحیمی ،معاون اول دولت احمدی نژاد به اوین
رفت» ،شرق تیتر «معاون احمدی نژاد بازداشت شد» و «م .ر
به اوین رفت» ،اعتماد تیتر «رحیمی به اوین رفت؛ ماموران
اجرای احکام با حضور در خانه معــاون اول احمدی نژاد وی
را ب رای یک حبس پنج ســاله به زندان بردند» ،ابتکار تیتر
«همسایگی احمدی نژادی ها در «اوین»» و روزنامه دولتی
ای ران تیتر «معاون اول احمدی نژاد روانه «اوین» شد» را ب رای
این خبر انتخاب کرده اند.
میــان همان خط تحلیلی را در
روزنامه اعتماد در این
پیش گرفته است که بعد از نامه رحیمی به احمدی نژاد بر ان
اصرار داشت .این روزنامه در گزارش خود در باره زندان ی شدن
رحیمی نوشت« :اخرین خاکریز خط قرمز دولت احمدی نژاد
فرو ریخت .دوران حبس محمدرضا رحیمی شــروع شــد.
دورانی که اصوال باید پنج ســال و ٩١روز دیگر تمام شود،
اگر در میانه راه تخفیفی در کار نباشد .بیانیه دیروز دادسرای
عمومی و انقالب ته ران پایان فاز اول داستان رحیمی بود.
فاز بعدی داســتان محکومیت رحیمی امــا جای دیگری
شروع شــده اســت؛ در اردوگاه احمدی نژاد و میان نزدیکان
دیروز او؛ اردوگاهی که بــا فرو ریختن خط قرمز احمدی نژاد
به هم ریخت .هنوز پرونده های در دست بررسی نزدیکان او
لیستی بلند باال دارد .تا اینجای کار سعید مرتضوی در نوبت
بعدی است .هنوز نه احمدی نژاد با او مرزبندی کرده و نه او با
احمدی نژاد .رحیمی هم تا روز قبل از صدور حکمش همین
وضعیت را داشت .تا قبل از ان هنوز احمدی نژادی ها او را از
خودشان م ی دانستند .شاید باور نداشتند به این زودی چنین
حکمی به دست معاون اول دولت دهم داده شود .شاید هنوز
امید داشتند که بشود کاری کرد ،اما نشد».
وسواس در رسیدگی به پرونده رحیمی
رحیمی بعد از انکه پرونده اش مطرح شــد ،قویا موارد
مطرح شــده را در این باره تکذیب م ی کرد .او که در سال 90
جزو «خطوط قرمز» احمدی نژاد محسوب م ی شد ،در سال
93به یکباره تنها رها شد .احمدی نژاد ان موقع قول داده بود
که «اگر تخلفات رحیمی ثابت شود» م ی اید و در تلویزیون
«از مردم عذرخواهی کرده» و اعــام م ی کند که «الیق»
سمت ریاست جمهوری نیست .رحیمی نیز تالش م ی کرد
تا نشان دهد ماجرا هیچ ارتباطی به پرونده بیمه ای ران ندارد.
اما ســخنگوی قوه قضائیه توضیح م ی داد که این پرونده با
«وسواس تمام» دنبال شده است« :بعد از اینکه پرونده بیمه
مطرح شد برخی متهمین این پرونده مطالبی را در خصوص
اقای رحیمی مطرح کردند .ابتدا بــاور این موضوع مقداری
ثقیل بود ،بناب راین دستور داده شد با دقت به پرونده رسیدگی
شود تا احیانا متهمین ب رای فرار از اتهامات خود ب ی جهت پای
کسی را وسط نکشــند؛ بناب راین با دقت کار دنبال و اسناد و
مدارک جمع اوری شد .حساب ها مورد ارزیابی قرار گرفتند و
باتوجه به مجموعه اسناد و مدارکی که به دست دادسرا رسید،
اتهام متوجه محمدرضا رحیمی شــد ».محسنی اژه ای که
یک روز بعد از دستگیری رحیمی ،به جمع خبرنگاران امده
بود توضیح داد« :پس از انکه برخی اسناد موید اتهامات دیده
شد و حساب ها مشخص شد و ردیابی صورت گرفت ،اسناد
و مدارک دادسرا اتهاماتی را متوجه رحیمی کرد .در نتیجه به
سبب جایگاه اقای رحیمی در دولت قبل ،یکی از اقدامات
اولیه این بود که در هیات سه نفره موضوع ایشان مطرح شد و
اتهامات از طرف هیات سه نفره تایید شد ولی الزم بود بررسی
دقی ق تری صورت گیرد».
احمدی نژاد با احضار رحیمی مخالف بود
ســخنگوی قوه قضائیه توضیح م ی دهد که از همان
ابتدا احمدی نژاد در جریان پرونده رحیمی قرار داشته است.
همان زمانی که او را در مجامع عمومی «خط قرمز» معرفی
م ی کرد ،در جلسات خصوصی نیز مانع احضار وی م ی شد.
اژه ای از جلسه هیات ســه نفر به احمدی نژاد توضیحاتی
را این گونه ارائه کرد« :ما هر ســه نفر خدمت رئی س جمهور
وقت رســیدیم و موضوع را بیان کردیم .صحب ت هایی رد
و بدل و بحث هایی شــد که الزم به تحقیق است .ایشان
قبول نکردند ،یعنی این مسائل را باور نم ی کردند و طبیعتا با
احضار ایشان هم موافق نبودند .ولی اسناد به گونه ای بود که
نم ی شد موضوع را مغفول گذاشت .پس از روشن شدن پاره ای
اتهامات ب رای قوه قضائیه ،جلس ه ای با اقای احمدی نژاد برگزار
شد ولی ایشان با احضار رحیمی و پاسخگویی به اتهامات
مخالفت کرد».
او همچنین گفت که پس از صــدور حکم مبنی بر
محکومیت اقای رحیمی ،از طریق دادســرای وقت اجرای
حکم به او و وکیلش ابالغ شد.
اژه ای در ادامه تایید کرد که رحیمی ب رای اجرای حکم،
خودش را معرفی نکرد تا اینکه قوه قضائیه وی را دســتگیر
م ی کند« :محکوم علیه در وقت مقرر در دادسرا حاضر نشد و
دلیلی هم ب رای عدم حضورش ارائه نکرد و متعاقب ان حکم
جلب محمدرضا رحیمی صادر و روز گذشته اجرا شد».
ادعای رحیمی در مورد دادن پول به نمایندگان
رحیمی در نامه ای که به احمدی نژاد و حتی پی ش تر از
ان به رئیس قوه قضائیه نوشته بود ،مدعی بود که مشکل
اساسی و اتهامات مطرح شده در مورد وی به دلیل کمک به
170نفر از نمایندگان دوره هشتم مجلس شورای اسالمی
است .اژه ای اما معتقد است که رقمی که رحیمی م ی گوید
به نمایندگان داده ،درست نیست و با اشاره به نامه رحیمی
گفت« :در ان نامه اقای رحیمی گفته بود یک میلیارد و 200
میلیون تومان گرفته و به نمایندگان مجلس داده است و این
پول را ب رای خودش نگرفته است .اوال من هم قبال از بازپرس
در این رابطه سوال پرسیده ام و هم در چند روز اخیر مجددا
بازپرس و قاضی پرونده را خواستم و از انها خواستم جزئیات
این موضوع را دقیقا بیان کنند».
مثلث | شماره 254
دستگیری رحیمی
وزارت خارجهخبرپاسخبهنامه
اوباماراردکردهاست
حوث ی هابافشارهایگسترده ای
م واجهشد هاند
گزارش ها
زندان رفتن رحیمی که طوالنی شد ،گمانه زن ی ها اغاز
شــده بود .برخی بر این باور بودند که او درخواست اعمال
ماده 18داده اســت ،ماده ای که در ان از ریاست قوه قضائیه
درخواست م ی شــود تا پرونده بار دیگر رسیدگی شود .یکی
از ســایت های خبری مدعی شــد که درخواست رحیمی
ب رای اعمال ماده 18به شدت از سوی رئیس قوه قضائیه رد
شده اســت .اما روز بعد وکیل محمدرضا رحیمی پاسخ داد:
«درخواست اعاده دادرسی داشته ایم ،اما اعمال ماده 18هیچ
گاه در مورد پرونده اقای رحیمی مطرح نشده است».
محمدرضا نادری در واکنش به خبر برخی رســانه ها
مبن ی بر اینکه ایت اهلل املی الریجانــی رئیس قوه قضائیه
اعمال ماده ۱۸قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقالب
را در مورد پرونده رحیمی به شدت رد کرده ،توضیح داد« :از
دلیل انتشار این خبر توسط برخی رسانه ها اطالعی ندارم اما
ما هیچ گاه در مورد پرونده موکلم درخواست اعمال ماده 18
نکردیم .البته ما درخواست اعاده دادرسی داشتیم ،اما اعمال
ماده 18هیچ گاه در مورد پرونده اقای رحیمی مطرح نشده
است ».فرصت ب رای درخواســت اعمال ماده 18نیز وجود
نداشــت .در واقع رحیمی م ی دانست که رئیس قوه قضائیه
که خود به طور مشخص به دنبال پیگیری این پرونده و در
جریان کامل ان قرار دارد با این درخواست موافقت نخواهد
کرد .از همین رو ان را مطرح نکرده بود.
نامه ایکهتکذیبشد
سرنوشتیمن
25
گزارش ها
سخنگوی قوه قضائیه اضافه کرد« :اقای رحیمی 170
اسم در پرونده اعالم کرده اســت .تعدادی از این 170نفر نه
نامزد مجلس و نه نماینده مجلــس بوده اند .بعضی از انها
در دوره قبل نماینده یا نامزد بوده اند .نکته دوم این اســت
که وجهی که رحیمی مدعی است به این 170نفر پرداخت
کرده بســیار پایی ن تر از مبلغ یک میلیــارد و 200میلیون
تومان است و نکته سوم نیز این است که اساسا محکومیت
رحیمی به دلیل پول هایی است که او به عنوان رشوه دریافت
کرده است».
سیا
ست
خار
جی
تحصیل مال نامشروع و شرکت در شبکه اختالس
معاون اول قوه قضائیه توضیح م ی دهد که سرانجام
توانستند با «صحب ت ها» و «پافشــاری هایی که صورت
گرفته» کاری کنند تا «اقــای رحیمی بیایند و از او تحقیق
به عمل بیاید ».او گفت« :در کیفرخواستی که بازپرس صادر
کرده بود چهار اتهام از نظر دادستان محرز شده بود که این
چهار اتهام اخذ رشــوه به مبلغ یک میلیارد و 500میلیون
تومان از داوود سرخوش ،پولشویی ،تحصیل مال از طریق
نامشروع و شرکت در شبکه اختالس موضوع ماده 4قانون
تشدید مجازات مرتکبین اختالس ،ارتشــا و کالهبرداری
بودند».
اژه ای همچنین فاش کرد که چطور رحیمی از یکی
از متهمان رشــوه دریافت م ی کند تا بده ی او به بانک را به
تعویق بیندازد« :داوود ســرخوش 60میلیارد تومان معوقه
بانکی داشته و در جهت رفع مشکل از او مبلغ یک میلیارد و
500میلیون تومان طلب م ی شود .او را نزد محمدرضا رحیمی
م ی برند و ســرخوش یک میلیارد را در دو نوبت به حساب
شخصی محمدرضا رحیمی واریز م ی کند».
محسن ی اژه ای در پایان تصریح کرد که تمام پول هایی
که توســط رحیمی رد و بدل شــده ردیابی شــده است و
محکومیــت وی «ربطی به موضوع پرداخت پول توســط
رحیمی به 170نفری که گفته ندارد».
گزارش ها
26
مثلث | شماره 254
زندان رفتن «رحیمی» را کسی تصور هم نم ی کرد
یک روز بعد رئی س دستگاه قضا نیز درباره این پرونده
توضیح داد .او گفت کــه حکم این پرونده بــه هیچ وجه
«سیاسی» نیست و با بیان اینکه دستگاه قضایی افرادی را
به دادگاه فراخوانده که ب رای هیچ کس قابل تصور نبوده اند،
گفت« :اینکه معاون اول رئی س جمهور محکوم شــود و به
زندان برود ب رای کسی قابل تصور نبود و البته ما در این زمینه
هیچ نگاه سیاسی نداشتیم».
ایت اهلل امل ی الریجانی با بیان اینکه پرونده این شخص
در سال 88از سوی من ارجاع شد ،گفت« :اینکه گفته شود
این پرونده سیاسی است ،سخن نادرســتی است .اگر من
بخواهم در اینجا درباره این پرونده ســخن بگویم باید یک
مثنوی هفتاد من بگویم که مصلحت نیست».
وی نیز مانند اژه ای تصریح کرد که ماجرای محکومیت
رحیمی «ربطی به یک میلیاردی که گفته شده ،ندارد».
رئیس قوه قضائیه با بیان اینکــه من هیچ رایی را به
دولت تحمیل نم ی کنم ،افزود« :با اینکه عناوین مجرمانه
و کیفرخواســت این پرونده بیش از اینها بود و بعد هم در
دادگاه کیفری استان مجازات سنگی ن تری تعیین شده بود
اما قضات شریف دیوان عالی کشــور تشخیص دادند که
می زان مجازات کمتر اســت و ما هم به نظر قضات شریف
دیوان احترام م ی گذاریم».این گونه بود که سرنوشــت ب رای
محمد رضا رحیمی طور دیگــری رقم خورد« .خط» مقدم و
«خط قرمزی» که احمدی نژاد ب رای خــود تعریف کرده بود
با زندان رفتن معاون اول «خط قرمــز» فروریخت .حاال بار
دیگر احمدی نژادی ها در ســکوت فرو رفته اند .اما در طرف
دیگر رحیمی هرگز باور نم ی کرد که مسیرش از «پاستور» تا
«اوین» تا این اندازه کوتاه باشد.
«تفاهم» جایگزین «توافق» نمی شود
امریکایی ها در پی یک توافق شفاهی هستند
اظهارات ســخنگوی وزارت امور خارجه کشــورمان
در خصوص تفکیــک میان «تفاهم سیاســی» و «توافق
هسته ای» ،ادعای رسانه های غ ربی در خصوص پیشنهادات
جدید اعضــای 5+1به ایــران و تاکید ســخنگوی وزارت
امور خارجــه ایاالت متحــده امریکا مبن ی بــر ارائه گزارش
مذاکرات هســته ای بــه رژیم صهیونیســتی از مهم ترین
تحوالت یک هفته اخیر در حوزه سیاست خارجی و مذاکرات
هسته ای محسوب م ی شود .از سوی دیگر ،بنیامین نتانیاهو،
نخس ت وزیر رژیم صهیونیســتی بار دیگر اعالم کرده است
از تصمیم خود مبنی بر ای راد ســخنرانی در کنگره امریکا
عقب نشینی نخواهد کرد.
از «تفاهم سیاسی» تا «توافق یک مرحله ای»
چهارشنبه هفته گذشته ،سخنگوی وزارت امور خارجه
کشورمان در کنف رانس خبری خود به تفکیک میان «تفاهم
سیاسی» و «توافق یک مرحله ای» پرداخت و این دو را مغایر
با یکدیگر ندانســت .مرضیه افخم در این خصوص عنوان
کرد« :در مذاکرات پایان نوامبر (ســوم اذر) توافق شد برنامه
اقدام مشترک هفت ماه دیگر و تا پایان ژوئن ادامه یابد که
این توافق به قوت خود باقی اســت و طرفین مذاکرات نیز
متعهد به مذاکرات هســتند .در عین حال ب رای روش های
مذاکراتی ،دو طرف گفت وگوهایی داشــتند که یک جدول
مذاکرات درونی تهیه شد و ب ر این اساس یک تفاهم داخلی
صورت گرفت که تفاهم ی سیاســی تا پایان مارس داشته
باشیم و ب راساس ان وارد جزئیات شویم ».افخم تاکید کرد:
«انچه روشن است هیچ توافقی بدون مشخص بودن همه
جزئیات شکل نخواهد گرفت یعنی اگر تفاهمی شکل گیرد
که ب ر اساس تفاهم روی کلیات ،دو طرف به جزئیات بپردازند،
طبعا ما «یک» توافق خواهیم داشت و توافق دو مرحله ای
مدنظر ما نیست .جمهوری اسالمی ای ران در پی یک توافق
است .این ناقض بحث تفاهم نیســت ،تفاهم درباره اینکه
مذاکرات چگونه باشد بحثی جدا از توافق است بناب راین قطعا
توافق دو مرحله ای نخواهیم داشت»....
با این وجود ،اظهارات مرضیــه افخم با واکنش هایی
رو به رو شــد .یکی از این واکنش ها از سوی نقوی حسینی،
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی کشورمان صورت گرفت:
«اســتفاده از کلماتی چون تفاهم سیاســی به جای
توافق سیاسی ،بازی با کلمات است و قابل پذیریش نیست
چرا که ما هیچ تفاهم و توافق مقدماتی را با 5+1نخواهیم
پذیرفت.اینکه روند توافق هسته ای بین ای ران و 5+1تقسیم
شود ،موضوع توافق دو مرحله ای م ی شود؛ حال نام این اقدام
را تفاهم بگذارند یا توافق ،تفاوتی نم ی کند .مهم این است
که مسیر توافق به دو یا چند بخش تقسیم م ی شود که این
اقدام تله امریکای ی های ب رای ملت ای ران است که باید مراقب
باشیم .باید مراقب باشــیم که بازی با کلمات حقوق ملت
ای ران را در مذاکرات هسته ای تضییع نکند».
الزم به ذکر اســت که جان کری ،وزیــر امور خارجه
ایاالت متحــده امریکا و مقامات کاخ ســفید اعالم کرده اند
گزارش ها
البته این انتظاری است که هیچ گاه تحقق نخواهد یافت!
ارتباط مستقیمی که در دو حوزه دیپلماسی عمومی و رسمی
امریکا در حوزه مذاکرات هسته ای وجود دارد بارها به اثبات
رسیده است .در این میان بســیاری از اخبار هدفمندی که
توسط رسانه های امریکایی منتشر شده و از سوی مقامات
رسمی تکذیب م ی شود ،هر یک اجزای یک بازی هدفمند
تبلیغاتی به شمار م ی اید.
روایت دوباره اسوشیتد پرس از مذاک رات هسته ای!
که بدون تفاهم سیاسی بر سر کلیات تا ماه مارس ،حاضر
به تمدید مذاکرات هســته ای با ای ران نخواهند بود! این در
حالی است که چنین ادعایی از اســاس مخدوش به نظر
م ی رســد .انچه میان ای ران و اعضای 5+1مورد توافق قرار
گرفته ،تمدید مذاکرات تا تیرماه سال (1394ماه ژوئن) بوده
است .در این توافق صورت گرفته در جریان مذاکرات اذر ماه
وین ،اساسا کسی از ضرب االجل زمانی ماه مارس سخنی به
میان نیاورده بود! با این حال کاخ سفید و کنگره ایاالت متحده
امریکا چنین ضرب االجل غی ر قانونی و مغایر با توافق صورت
گرفته در ماه اذر را تحت تاثیر بازی مستقیم نتانیاهو خلق
کرده و همچنان نسبت به ان اصرار م ی ورزند! بدیهی است
اگر ایاالت متحده امریکا در ماه مارس و بنا به هر دلیلی (از
جمله عدم ایجاد تفاهم سیاسی میان طرفین) دست به عدم
تمدید مذاکرات و ترک مذاکرات هسته ای بزند ،مسئولیت
کامل ترک میز مذاکره و عواقب و تبعات ناشی از ان ب ر عهده
این کشــور خواهد بود؛ موضوعی که الزم است به صورتی
جدی از سوی دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان
به واشنگتن و دیگر اعضای 5+1تفهیم شود.
نم ی دانیم چه کسی اطالعات را به رسانه ها م ی دهد!
مثلث | شماره 254
گزارش ها
اظهارات معنــادار ســخنگوی وزارت امــور خارجه
ایاالت متحده امریکا در خصوص مذاکرات هسته ای با ای ران
و ارتباطاتی که در این خصوص میان تل اویو و واشــنگتن
وجود دارد نیز بازتاب گسترده ای در رسانه های غربی داشته
است .این اظهارات جن ساکی درست زمانی صورت گرفت
که طی روزهای قبل از ان ،رسانه های امریکایی از تصمیم
دولت اوباما ب رای عدم ارائه گزارش مذاکرات هســته ای به
رژیم صهیونیستی خبر داده بودند .ساکی د ر خصوص ادعای
رســانه های امریکایی م ی گوید« :گفت وگوها با اســرائیل
درباره مذاکرات هســته ای ای ران همچنان ادامه دارد .ب رای
روشن شدن مساله م ی توان به چند نمونه اشاره کرد .وندی
شــرمن ،معاون وزیر امورخارجه امریکا در نشست مونیخ با
کوهن رئیس سازمان امنیت ملی اسرائیل و استاینیتز ،وزیر
اطالعات و برنامه ریزی راهبردی اســرائیل دیدار کرد و قرار
است شرمن این هفته بار دیگر با کوهن دیدار داشته باشد.
کامال روشن است که موضوع اصلی در رایزن ی ها ،مذاکرات
هسته ای با ای ران است .همانطور که م ی دانید جان کری وزیر
امورخارجه امریکا به صورت مرتب با نخس ت وزیر اسرائیل و
بسیاری دیگر از مقامات اسرائیلی در این خصوص صحبت
م ی کند .همانطور که م ی دانید همکاران ما در شورای امنیت
ملی امریکا به صــورت مرتب با همتایان اســرائیلی خود
تماس هایی دارند .خانم رایس ،مشاور امنی ت ملی امریکا نیز با
کوهن مشاور امنی ت ملی اسرائیل نیز به صورت مرتب تماس
دارد .در این گفتگو درباره طیفی از مسائل ازجمله این موضوع
(موضوع هسته ای ای ران) صحبت م ی شود و ب ی تردید ،این
موضوع در رایزن ی های مذکور مطرح است».
با ایــن حال نقطــه قابل تامل اظهارات جن ســاکی
انجاست که م ی گوید« :اینکه گفته م ی شود ما این تماس ها
را قطع کرده ایم یا اینکه دیگر با هم مشــورت نم ی کنیم،
درست نیســت .اگر م ی دانستیم چه کســی مطالب را به
رسانه ها درز داده است خیلی خوب م ی شــد .اما باید توجه
داشت که این ماجرا ،تمام شدنی نیست و هی چ کس نم ی داند
چه کسی این کار را انجام داده .همانطور که پاسخ سواالت
مشابه در بسیاری از حوزه های دیگر نیز مشخص نیست!»
ب ر خالف انچه جن ساکی القا م ی کند ،پاسخ این سوال
به صورت کامل مشخص اســت! بهتر است جن ساکی به
جای القای ب ی خبــری خــود و وزارت امور خارجه امریکا در
خصوص نحوه درز اطالعات مذاکرات هسته ای به رسانه های
غربی،کمی از ارتباطات پشــت پرده و مستقیم اعضای تیم
مذاکره کننده هسته ای امریکا و رسانه های غ ربی پرده بردارد!
اسوشیتدپرس در گزارشــی که اخی را منتشر کرده به
نکاتی در خصوص مذاکرات هسته ای ای ران و اعضای 5+1
اشاره کرده است .در بخش مهم این گزارش امده است:
«با توجه بــه اینکه تنها چندماه تــا ضرب االجل ماه
مارس ب رای دستیابی به چارچوب کلی یک توافق هسته ای
میان ای ران و گروه 5+1فرصت باقی اســت ،به نظر م ی اید
این ای ران اســت که طرف مقابل را ب رای سازش تحت فشار
قرار داده است».
اصل ی ترین مساله مورد اختالف میان مذاکره کنندگان
برنامه غن ی ســازی اورانیوم در ای ران است که طرف غربی
تالش م ی کند ان را محدود کند.
دیپلمات های نزدیک به مذاکرات هسته ای م ی گویند:
«این کشــورها پس از انکه با مقاومت ای ران روبه رو شدند
موضع خود را تغییر دادند و به نظر م ی اید امریکا اماده است
تا در صورتی که ته ران با یکی از ســه راه احتمالی کاهش
ذخایر گاز اورانیوم ،انتقال اورانیوم به خارج از کشور یا بازارایی
ساختار ابشارها موافقت کند افزایش تعداد سانتریفیوژهای
ای ران را بپذیرد».
ب ر اســاس انچه اسوشــیتدپرس ادعا کرده اســت،
واشــنگتن از خواســته اولیه خود ب رای امضای یک توافق
بیس ت ساله کوتاه امده و اکنون اماده است تا با توافقی بین
10تا 12سال موافقت کند.
بر اســاس این داده ها و اطالعات ،اسوشیتدپرس سه
پیشنهاد غرب به ای ران در مذاکرات هسته ای را به شرح زیر
بیان کرده است« :اولین پیشنهادی که طرف غربی در ب رابر
ای ران قرار داده کاهش ذخایر گاز اورانیوم این کشور است که
ب رای غن ی سازی به ســانتریفیوژها تزریق م ی شود .در واقع
حجم گاز اورانیوم ی که ای ران م ی تواند نگــه دارد به تعداد
ســانتریفیوژهایی که ته ران م ی تواند در اختیار داشته باشد
بستگی دارد.
دومین پیشنهاد این است که ای ران م ی تواند متعهد شود
بخش اعظم اورانیوم غنی شده ای را که تولید کرده به خارج
از مرزهایش منتقل کند به گونــه ای که اورانیوم کافی ب رای
ساخت یک بمب را در اختیار نداشته باشد».
به احتمال زیاد سومین پیشنهاد نیز این است که ای ران
ترکیب سانتریفیوژهایش را بازارایی کند ،این ماشی ن ها در
ترکیبی موسوم به ابشارها نصب م ی شــوند تا گاز اورانیوم
را تا غلظت های باالتر غن ی سازی کند .بناب راین بازارایی این
ابشارها م ی تواند می زان اورانیوم غنی شده تولیدی در خروجی
را به می زان چشم گیری کاهش دهد».
الزم به ذکر اســت که ب ر اســاس اعالم رسمی وزارت
امور خارجه کشورمان ،قرار اســت مذاکرات هسته ای ای ران
و اعضــای 5+1در قالــب مالقات هــای دوجانبه و طی
دوره ای حدودا یکماهه از ســر گرفته شود .در این خصوص
ایاالت متحده و دیگر اعضای 5+1در مسیر امضای توافق
نهایی ناچار خواهند بود اراده واقعی و الزم را جهت به رسمیت
شناختن حقوق حقه ملت ای ران از خود نشان دهند .بدیهی
است که در غیر این صورت ،جمهوری اسالمی ای ران توافقی
صوری ،پارادوکســیکال و از همه مهم تر توافقی که در ان
همه تحریم ها برداشته نشود را نخواهد پذیرفت؛ موضوعی
که از ســوی رهبر معظم انقالب نیز به صورت صریح مورد
تاکید قرار گرفته است.
27
گزارش ها
نامه ایکهتکذیب شد
وزارت خارجه خبر پاسخ به نامه اوباما را رد کرده است
مرضیه افخم ،سخنگوی وزارت امور خارجه مطلب روزنامه امریکایی وال استریت ژورنال
را که طی ان ادعا شده در چند هفته اخیر نامه ای از سوی مقام معظم رهبری به رئی س جمهوری
امریکا نوشته شده است ،به شدت تکذیب و ان را یک بازی رسانه ای غی ر حرفه ای توصیف کرد.
افخم اضافه کرد« :نامه نگاری رئی س جمهوری امریکا دارای سابقه بوده که در برخی موارد نیز به
این نامه ها پاسخ داده شده است ».وی تاکید کرد« :هی چ گونه نامه جدیدی مطرح نیست » .روز
جمعه هفته گذشته وال استریت ژورنال مدعی شد اخی را رهبر معظم انقالب به نامه اوباما پاسخ
داده اند .جی سالومون ،خب رنگار روزنامه امریکایی وال استریت ژورنال که به داشتن روابط نزدیک
با کاخ سفید مشهور است ،در مطلبی در این روزنامه مدعی شد که رهبر انقالب اخی را به صورت
محرمانه به نامه اوباما پاسخ داده اســت .این روزنامه به نقل از دیپلمات ای رانی نوشته که پاسخ
رهبر معظم انقالب «محترمانه» بود اما تعهدی در ب ر نداشت .وال استریت ژورنال به نقل از یک
دیپلمات ای رانی مدعی شد که نامه رهبری پاسخی به نامه اوباما در اکتبر گذشته است که در ان
احتمال همکاری ای ران و امریکا در مبارزه با داعش در صورت حصول یک توافق هسته ای مورد
اشاره قرار گرفته بود .وال استریت ژورنال در ادامه نوشت که یک مقام ارشد در کاخ سفید از اظهارنظر
درباره وجود چنین نامه ای خودداری کرده و این در حالی است که جزئیاتی از نامه اول رهبری ای ران
به اوباما در ابتدای دوره ریاست جمهوری اوباما منتشر شده است .مقامات فعلی و قبلی در دولت
اوباما گفته اند که در نامه اول ،رهبری ای ران مجموعــه ای از اقدامات ضد ای رانی دولت امریکا در
شصت سال گذشته را ب ر شمرده است .مقامات امریکایی دریافت چنین نامه ای در سال 2009را
تائید کرده ،ولی از اظهارنظر درباره ان خودداری کرده بودند .از سوی دیگر ،مقامات ای رانی و از جمله
علی شمخانی ،دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز در ماه های اخیر به این اشاره کرده اند که برخی
از نامه های اوباما به رهبری ای ران پاسخ داده شده است.یکی از مقامات امریکایی که نامه اول رهبر
انقالب به اوباما را دیده است ،مدعی شده که در این نامه ،راه ب رای اصالح روابط بین دو کشور باز
نگاه داشته شده است .وال استریت ژورنال در ادامه با مرور وضعیت مذاکرات هسته ای در هفته های
اخیر و مواضع اتخاذ شده توسط طرفین از تالش طرف امریکایی ب رای رمزگشایی از بیانات اخیر
رهبر انقالب خبر داده است .به نوشته وال استریت ژورنال و به نقل از مقامات امریکایی ،بیانات اخیر
رهبری ضمن اشاره به حمایت از مذاکره کنندگان و دستاوردهای انها به شروطی در مورد برداشته
شدن تحریم ها اشاره داشته که کاخ سفید و کنگره ان را نخواهند پذیرفت .وال استریت ژورنال در
ادامه نوشته است که نامه دوم اوباما به رهبری ای ران ،به احتمال زیاد به دلیل رفتار اوباما پس از
انتخابات ریاست جمهوری ای ران در سال 1388هیچ گاه با پاسخی همراه نشد.
گزارش ها
28
مثلث | شماره 254
نامه محرمانه؟
چندی پیش روزنامه وال اســتریت ژورنال اعالم کرد باراک اوباما ،رئی س جمهور امریکا
نامه ای محرمانه ب رای رهبر معظم ای ران ارســال کرده و در ان بر منافع مشــترک دو کشور در
مبارزه با گروه تروریستی داعش در ع راق و سوریه تاکید کرده است .روزنامه وال استریت ژورنال
نوشت در نامه ای که اواســط اکتبر اوباما خطاب به رهبر ای ران فرستاده ،گفته است همکاری
بین امریکا و ای ران درخصوص مبارزه با گروه تندرو داعش به توافقی که در مذاکره بین ای ران و
کشورهای دیگر در خصوص برنامه هسته ای ای ران جریان دارد ،مرتبط است« .فارن پالیسی»
در این خصوص م ی نویسد« :به نظر م ی رسد نامه اوباما به ای ران که پیشنهاد مشارکت دو کشور
در مبارزه علیه داعش را به این کشور ارائه کرده ،حداقل گام بلندی به سوی مشاوره مستقیم با
ته ران باشد».افشای نامه محرمانه کاخ سفید به ته ران یاداور این نکته است که مبارزه علیه این
شب ه نظامیان بدون ای ران با پیروزی همراه نخواهد بود و اینکه رئی س جمهور راضی شده که به
صورت خصوصی اقدامانی را انجام دهد که در تضاد کامل با نظ راتی است که یکی از مشاورین
ارشد وی بر زبان اورده بود.
جدال واشنگتن و تل اویو
اختالف تازه ای میان امریکا و اس رائیل شکل گرفته
در حالی که منابــع خبری از تصمیم امریکا ب رای محدود کردن شــراکت اطالعاتی با
رژیم صهیونیستی خبر م ی دهند ،واشنگتن ،مخفی کردن اطالعات مربوط به مذاکرات ای ران را
از تل اویو رد کرد .دولت امریکا ،گزارش های مبنی بر اینکه عمدا اطالعات مربوط به مذاکرات
هسته ای ای ران با گروه 5+1را از رژیم صهیونیســتی مخفی نگه داشته است ،رد کرد .بنا به
گزارش رسانه های صهیونیستیِ « ،وندی شرمن» مذاکره کننده ارشد امریکایی دیگر اطالعات
تازه را در اختیار مشاوران امنیت ملی اسرائیلی در امریکا نم ی گذارد .طبق گزارش ها ،سوزان
رایس ،مشاور امنیت ملی امریکا نیز ارتباط خود را با «یوسی کوهن» همتای اسرائیل ی اش قطع
کرده است .ظاه را این اقدام به تالفی سخنرانی بنیامین نتانیاهو در جلسه مشترک نمایندگان
کنگره امریکا است که قرار است روز سوم ماه مارس امسال ای راد شود.کاخ سفید ،ادعاهای مطرح
شده در رسانه های اسرائیل را تکذیب و اعالم کرد واشــنگتن مرتبا با تل اویو درباره مذاکرات
بر سر برنامه هسته ای ته ران ارتباط دارد .یکی از مقامات واشــنگتن در گفت وگو با روزنامه
صهیونیستی جروزالم پست انکار کرد که دولت امریکا رژیم صهیونیستی را در جریان مذاکرات
هســته ای خود با ای ران قرار نم ی دهد .پایگاه اینترنتی روزنامه جروزالم پست چاپ فلسطین
اشغالی ،در مقاله ای به قلم مایکل ویلنر نوشت« :روز گذشته شبکه 2تلویزیون اسرائیل گزارش
داد که دولت باراک اوباما ،رئی س جمهور امریکا ،از این پس ،اطالع رســانی به اســرائیل را در
خصوص مذاکرات غرب با ای ران متوقف خواهد کرد ».از سوی دیگر ،یکی از مقامات ارشد دولت
امریکا که خواست نامش فاش نشود به خبرنگار جروزالم پست گفت« :به رغم گزارش هایی
که اخی را در رسانه ها و مطبوعات اسرائیلی منتشر شده سیاست واشنگتن مبنی بر گزارش دادن
به اسرائیل در رابطه با مذاکرات جاری با ای ران درباره برنامه هسته ای این کشور کماکان برقرار
است و هیچ تغییری نکرده است ».شبکه 2تلویزیون اسرائیل در گزارش اخیر خود مدعی شده
که به علت تصمیم بنیامین نتانیاهو ،نخس ت وزیر اسرائیل ،مبنی بر سخنرانی قریب الوقوع در
کنگره امریکا که بدون هماهنگی کاخ سفید تنظیم شده است ،دولت امریکا نیز تصمیم گرفته
از این پس اسرائیل را در جریان مذاکرات اتی میان گروه 5+1با ای ران قرار ندهد .انتظار م ی رود
نتانیاهو در سخنرانی خود در ب رابر اعضای کنگره امریکا از تالش های دیپلماتیک جهانی ب رای
مذاکره با ای ران با هدف دستیابی به توافق جامع هســته ای با این کشور ،به شدت انتقاد کند.
یکی از مقامات ارشد وزارت امور خارجه امریکا ،ضمن تاکید بر ادامه روند گزارش دادن امریکا
به اسرائیل درباره گفت وگوهای هسته ای با ای ران ،افزود« :وندی شرمن ،معاون امور سیاسی
وزیر خارجه امریکا ،در حاشیه نشست امنیتی مونیخ با کوهن ،رئیس سازمان امنیت اسرائیل و
همچنین با یووال اشتاینیتس ،وزیر اطالعات و برنامه ریزی راهبردی اسرائیل ،دیدار و گفت وگو
کرد و همچنین قرار است این هفته نیز بار دیگر با کوهن مالقات کند ».این مقام امریکایی
تاکید کرد« :روشن است که موضوع اصلی مذاکرات میان شرمن و مقامات یاد شده اسرائیلی،
گفت وگوهای ای ران بوده اســت ».وی افزود« :جان کری ،وزیر امور خارجه امریکا ،همچنان به
گفت وگوهای خود با بنیامین نتانیاهو در رابطه با همین موضوع (مذاکرات ای ران) ادامه م ی دهد
ن نحو میان دو شخصیت نامبرده برقرار بوده
و باید یاداور شوم که این تماس ها ،همواره به همی
است ».کاخ سفید نیز ادعاهای مطرح شده اخیر در رسانه ها و مطبوعات اسرائیلی را رد و خاطر
نشان کرد که قرار است کوهن هفته اینده در کاخ ســفید با سوزان رایس ،مشاور امنیت ملی
امریکا ،دیدار و گفت وگو کند که نشان دهنده ادامه تماس ها میان امریکا و اسرائیل در رابطه با
مذاکرات هسته ای ای ران است .الستیر باسکی ،سخنگوی شورای امنیت ملی ،با صراحت کامل
گفت« :گزارش اخیر شبکه 2تلویزیون رژیم صهیونیستی کامال غلط است ».وی افزود« :ما
همچنین به تماس های مکرر و عادی خود با یکدیگر در سطوح مختلف حرفه ای و کارشناسی
در حوزه های اطالعاتی ،نظامی و دیپلماتیک ،ادامه م ی دهیم».
معماییارانه
دولت از حذف یارانه پردرامدها خبر داده است
سرنوشتیمن
حوث ی ها با فشارهای گسترده ای مواجه شده اند
یمن روزهای مهمی را پشت سر م ی گذارد .نگاه ها همگی به سوی این کشور دوخته شده
و حاال در جدیدترین تحول ،شورای امنیت از حوث ی های یمن خواسته قدرت را واگذار کنند ،عبد
ربه منصور هادی رئی س جمهور این کشور را ازاد و مذاکرات را ب رای پایان دادن به بحران در یمن
اغاز کنند .شورای امنیت سازمان ملل متحد در قطعنامه خود تاکید کرده است همه طرف ها
باید ب رای سرعت بخشیدن به مذاکرات با میانجیگری سازمان ملل متحد تالش و تاریخی را
ب رای برگزاری همه پرسی قانون اساســی و انتخابات تعیین کنند .در این قطعنامه همچنین
احتمال اعمال تحریم ها نیز مطرح شــده اما برخالف خواست کشورهای عربی خلیج فارس،
در ان اقدامات قهری ب راساس فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد درخواست نشده است.
شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس اعالم کرده بودند اگر گروه های رقیب در یمن
نتوانند اختالف ها را حل کنند ،انها وارد عمل خواهند شــد اما به جزئیات در این زمینه اشاره
نکردند .حوث ی ها پس از تصرف کاخ ریاست جمهوری و ساختمان های مهم دولتی یمن ،ششم
ماه فوریه دولت و پارلمان را منحل کردند .بان کی مون ،دبیرکل سازمان ملل خواستار ابقای
عبدربه منصور هادی رئی س جمهور مورد حمایت غرب در یمن شده و هشدار داده است که این
کشور در حال فروپاشی است .عربستان سعودی هفته گذشته اعالم کرد همه کارکنان سفارت
خود را در صنعا تخلیه کرده است .این اقدام بعدا با تدابیر مشابه امریکا ،فرانسه ،المان ،ایتالیا،
انگلیس ،هلند ،امارات عربی متحده و اســپانیا همراه شد .در این میان اما محمد عبدالسالم
سخنگوی حوث ی ها تاکید کرد مردم یمن در ب رابر تهدیدها ،قدرت را واگذار نخواهند کرد .احمد
عبدالرحمان ،خب رنگار شبکه تلویزیونی المیادین گزارش داد برخی یمن ی ها نشست فوق العاده
شورای همکاری خلی ج فارس در ریاض را نشســتی ب رای به هم ریختن اوضاع یمن توصیف
کردند .وزرای خارجه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس که در ریاض دور هم جمع شده
بودند ،خواهان صدور قطعنامه شورای امنیت ب ر اساس فصل هفتم منشور سازمان ملل شدند.
هرچند گروه های اصلی یمن در قبال مفاد بیانیه شورای همکاری خلیج فارس سکوت کرده اند
گروه انصاراهلل صدور این بیانیه را قابل پی ش بینی خواند.
محمد البخیتی عضو شــورای سیاســی انصار اهلل گفت« :ما صدور چنین بیانی ه ای را
از شــورای همکاری خلی ج فارس امری طبیعی م ی بینیم زی را این کشــورها علیه منافع یمن
عمل م ی کرده اند .ناظ ران معتقدند فشــارهای بیگانگان علیه گروه انصار اهلل با بسته شــدن
ســفارتخانه ها و صدور بیانی ه های تند پایان نخواهد پذیرفت .به اعتقــاد ناظ ران اقدام های
مداخله گرایانه کشورهای حوزه خلیج فارس با هدف برهم زدن اوضاع یمن صورت م ی گیرد،
به ویژه پس از انکه اوضاع یمن از دستان انها خارج شد .در حالی که مواضع بی ن المللی تند علیه
بیانیه قانون اساسی یمن ادامه دارد ،جمال بن عمر ،نماینده سازمان ملل متحد به تالش های
خود ب رای نزدیک کردن دیدگاه های انصاراهلل و کنگره ملی عام ادامه م ی دهد تا از این طریق
بر سر تشکیل یک شورای قانونگذاری با اختیاراتی مشــابه اختیارات پارلمان یمن به توافق
برسند .این مساله نکته اختالفی است که طی دو روز گذشته مذاکرات را با مشکل مواجه کرده
است .شبکه تلویزیونی العربیه نیز گزارش داد کمیته های مردمی پس از درگیری با نیروهای
امنیتی یمن ،شــهر عدن را به کنترل خود در اوردند .همچنین نیروهای انصار اهلل با حمایت
ارتش یمن بخش های گسترده ای از استان بیضا را به کنترل خود در اوردند .نیروهای انصاراهلل
بعد از درگیری های سنگینی که با نیروهای مســلح القاعده داشتند ،به این موفقی ت ها دست
پیدا کردند .برخی از قبایل یمنی نیز در این درگیری ها از نیروهای القاعده حمایت م ی کردند.
این درگیری ها ده ها کشته و زخمی بر جای گذاشت .نماینده امریکا در شورای امنیت هم گفته
است« :حوث ی ها باید رئی س جمهور و نخس ت وزیر یمن را ازاد کنند ».در همین حال نماینده
اردن در شورای امنیت سازمان ملل متحد بازگشــت به مذاکرات ر ا از همه گروه های سیاسی
در یمن خواستار شد.
مثلث | شماره 254
گزارش ها
محمد باقر نوبخت ،رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و سخنگوی دولت هفته
گذشــته از حذف یارانه نقدی دهک های پردرامد خبر داد و گفت« :این کار از ای رانیان خارج از
کشور اغاز شده است ».نوبخت اظهار داشت« :ای رانیان خارج از کشور که از افزایش قیمت ها
متاثر نشده اند در اولویت حذف هستند و وزارت تعاون ،کار و رفاه اجتماعی هم بررس ی ها را ب رای
حذف یارانه نقدی دهک پردرامد داخلی اغاز کرده است که این فرایند ادامه خواهد داشت ».این
در حالی است که بسیاری از نمایندگان مجلس بر این اعتقاد هستند که دولت باتوجه به کاهش
چشــمگیر بهای نفت و به تبع ان افت درامد های ارزی کشور با کسری بودجه مواجه خواهد
شد و باید از طریق حذف 10میلیون از افراد پ ر درامد از دریافت یارانه نقدی ،این کسری بودجه
را جب ران کرد .در این مسیر نمایندگان مجلس بسیار پا فشاری م ی کنند و خواهان این موضوع
بودند که این امر در اسرع وقت محقق شود ،اما تاقبل از اظهارات نوبخت ،دولت اعتقاد داشت
فعال زمان مناسبی ب رای انجام این کار نیست .در همین رابطه علی طی ب نیا ،وزیر اموراقتصادی
و دارایی در مورد حذف یارانه ثروتمندان و برنامه مشخص دولت در این رابطه م ی گوید« :ما در
گذشته اعالم کرده ایم که م ی توانیم افراد پردرامد را شناسایی کرده و یارانه انها را قطع کنیم اما
باید به این نکته نیز توجه داشت که هر چقدر حوزه شناسایی این افراد پردرامد وسی ع تر شود
و دولت سراغ افراد بیشتری ب رای حذف یارانه برود می زان خطای ان نیز افزایش م ی یابد به این
معنا که اگر 500هزار نفر از افراد پردرامد را شناسایی کنیم با اطمینان باالتری م ی توانیم نسبت
به نیازمند نبودن انها و حذف یارانه اقدام کنیم ،امــا اگر همین جامعه اماری به دو میلیون یا
چهار میلیون نفر برسد خطا بیشتر خواهد شد».
طی ب نیا ادامه داد« :مشکل دولت این است که اگر تعداد افرادی که م ی خواهد شناسایی
و یارانه انها را حذف کند طیف وسی ع تری را در ب ر گیرند خطای نوع اول و نوع دوم باال م ی رود و
بهتر بود در زمانی که ثب ت نام ب رای پرداخت یارانه صورت م ی گرفت یارانه ها به صورت هدفمند
پرداخت م ی شد ».وی م ی گوید« :امسال در مرحله دوم افزایش قیمت حامل های انرژی درامدی
که از این محل به دســت امد صرف طرح هایی همچون طرح سالمت ،تامین بیمه درمان و
توزیع سبد امنیت غذایی شد که نتایج موفقی ت امیزی را در پی داشت ،ولی وقتی که پول بین
همه مردم توزیع م ی شود و بعد از مدتی بخواهیم ان را قطع کنیم مشکالت بیشتر خواهد شد و
البته دنیا نیز در چنین مواردی از ابتدا پرداخت یارانه نقدی را متوجه افرادی کرده است که شدیدا
کم درامد هســتند .نهادهای موثری همچون کمیته امداد و بهزیستی وجود دارند که باتوجه
به سابقه طوالنی کار در حوزه حمایت های اجتماعی شناخت خوبی نسبت به افراد کم درامد
دارند و از روز اول باید از انها کمک گرفته م ی شد ».دولت ی ها در حالی از شناسایی افرادی که
دارای درامد کافی هستند و نیازی به یارانه نقدی ندارند ،خبر م ی دهد که هیچ اشاره ای به تعداد
احتمالی این افــراد نم ی کنند .دولتمردان تاکنون چندبار اعــام کرده اند که بانک اطالعاتی
شهروندان کامل نیست و امکان حذف یارانه نقدی افراد پردرامد وجود ندارد .عضو کمیسیون
برنامه ریزی و بودجه مجلس شورای اســامی نیز در این خصوص م ی گوید« :بر پایه قانون
بودجه سال ۱۳۹۳دولت یازدهم باید یارانه نقدی را صرفا به سرپرستان خانوارهای متقاضی ـ
که به تشخیص دولت نیازمند دریافت یارانه باشــند ـ پرداخت م ی کرد ».موس ی الرضا ثروتی
م ی افزاید« :اما این دولت نیز تاکنون به این مصوبه قانونی عمل نکرده و تنها صبحت از حذف
یارانه های پردرامدها مربوط به سخنان اخیر سخنگوی دولت مبن ی بر حذف یارانه پردرامدها
بوده است ».وی اضافه کرد« :در حالی سخنگوی دولت این سخنان را مطرح م ی کند که هیچ
راهکاری را ب رای این اقدام دولت مشخص نکرده و حتی مبلغ یارانه حاصل از حذف این افراد
و همچنین تعداد افراد پردرامد را نیز مشخص نکرده است ».ثروتی ضمن اشاره به کم کاری
دولت در بحث حذف یارانه پردرامدها گفت« :دولت منابع گوناگونی را ب رای شناسایی افرادی
که نیازمند دریافت یارانه نیستند در اختیار دارد ».
گزارش ها
29
سیاست
بحران «ابتکار»
دولت در چند هفته گذشته با یک بحران جدید مواجه بود ؛ گرد و غبار.
یک پدیده زیست محیطی که چند استان کشور را در برگرفته و از همه
بیشتر اهواز را با دردســر مواجه کرد .در این میان نحوه عملکرد دولت ی ها
از رئی س جمهور گرفته تا شــخص معصومه ابتکار محل بحث رسانه ها و
شخصی ت ها بود .در این پرونده این موضوع را بررسی کردیم.
گرد و خاک علیه ابتکار
معصومه ابتکار با حضور دیرهنگام در
خوزستان مورد انتقاد شدیدی قرار گرفت
سیاست
30
مثلث | شماره 254
رئیس جمهور باید به اهواز
می رفت و عمق فاجعه را می دید
نمی توانیمبااعتدالی ها
ائتالف کنیم
قاضی زادههاشمی
مصطفی صادقی
دبیر تحریریه
1
قهر کرده بود یا نوعی واکنش به فشــارهای گسترده
از خود نشــان داده را کســی نم ی داند ،اما هر چه هست او
در مهمترین اتفاق کاری دوران مســئولیتش ترجیح داد در
ته ران بماند و ماجرا را از دور مدیریت کند .چند هفته سخت
و پ ر مجادله را پشت سر گذاشته و حاال که اسمان اهواز ابی
شده بلیت پرواز جنوب را تهیه کرده تا همزمان با سفر دیگر
دولت ی ها به کشورهای همسایه ،او در ای ران به چاره اندیشی
بپردازد .هجوم ریزگرد ها دو بار ؛ بار اول نفس خوزستان ی ها و
بار دوم نفس مردم را در هفت استان کشور تنگ کرد .مدارس
را به تعطیلی کشاند ،پرواز ها را لغو و مردم را خانه نشین کرد و
در یک کالم ،زندگی مردم را به حالت تعلیق دراورد.
ریزگردها موضوع روز شد و همه از ان حرف م ی زدند.
فضای مجازی از اینســتاگرام گرفته تا فی س بوک و وایبر
و تلگرام پرشــد از عکس کاریکاتور و خبر درباره مردم ی که
ماســک زده در خیابان هابحــران عجیبی را پشت ســر
م ی گذاشــتند .یک بحران زیســت محیطی کــه در حال
تبدیل شدن به یک بحران اجتماعی و حتی بحران امنیتی
بود ،اهل سیاست را هم نگران کرده بود .حاال همه چشمشان
به معصومه ابتکار دوخته شده بود .نفر اول مسئول در این
رابطه که باید در این بحران پاسخگو م ی بود.
او که روزی در خیابــان طالقانــی ،با حجاب خاص
دانشجویان ان روزگار در مقام ســخنگویی قرار داشت و با
نام مســتعار «خواهر مری» به زبان انگلیسی پاسخگوی
سواالت مهم ان روزها بود ،این بار اما از پارک پردیسان یعنی
معصومــه ابتــکار در این چنــد هفته با
اتفاقی عجیب مواجه شــده که البته نحوه
مواجهه خودش ،کار را بــرای این معاون
رئیس جمهور ســخت کرده است .برخی
می گویند ممکن اســت پــس از حل این
بحران معصومه ابتکار برای اینده کاری اش
تصمیم دیگری بگیرد .شــاید او بخواهد
با خروج از دولت به کاراکتر سیاســی اش
به عنوان یک اصالح طلب باز گردد
جایی که به عنوان معاون رئی س جمهور در انجا مشغول کار
اســت حاضر به سخن گفتن نبود .ســکوت و نرفتن او به
استان هایی که با بحران گر دو غبار مواجه بودند موج بزرگی از
انتقادها را ب رانگیخت .حاال دیگر این فقط منتقدان سنتی و
همیشگی دولت نبودند که لب به اعتراض گشوده بودند .رفقا
و مدافعان سابق از اصالح طلبان گرفته تا برخی اصولگرایان
همراه دولت همگی یک سوال داشــتند؛ «چرا ابتکار هیچ
ابتکاری ندارد؟»
پیشرو تر از همه ،این نمایندگان اهواز بودند که همه
کار کردند تا اعتراضشان را به گوش ابتکار برسانند .از نطق ها
و تذکرهای پی در پی در صحــن مجلس تا مصاحب ه های
انچنانی.
یک حاشیه عجیب
خوزســتان و به خاطر تمام کســانی کــه در اینجا تنفس
ب رای انها مشکل است به صورت زمینی و حتی با قطار به
خوزستان بیاید اما گویا رنج ســفر ب رای خانم ابتکار خیلی
مشکل است .به خانم ابتکار پیشنهاد م ی کنم اگر توان کار
کردن ندارد از ریاست سازمان محی ط زیست استعفا دهد».
سیدعیسی دارایی ،نماینده مردم اندیمشک و رئیس
مجمع نمایندگان خوزستان در مجلس هم با تاکید بر اینکه
ابتکار توانایی مهار ریزگردها را ندارد ،از پیشنهاد نمایندگان
خوزستان ب رای استعفای ابتکار به نشانه اعتراض به دولت
خبر داد و گفت «:متاسفانه دولت نسبت به بحران خوزستان
ب ی تفاوت است».
دست از سیاس ی کاری در محی ط زیست بردارید
محمد ســلیمانی ،نماینده مردم تهــران در مجلس
شــورای اســامی با انتقاد از سیاســی کاری در سازمان
محی ط زیســت تاکید کرد «:مدیریت محی ط زیست بسیار
ضعیف و ناکارامد است و انتظار م ی رود روحانی تجدیدنظر
فوری کرده و فرد کارامدی را انتخاب کند».
وی همچنین خطاب به رئیس ســازمان حفاظت از
محی ط زیســت گفت« :خانم ابتکار! دست از سیاس ی کاری
در محی ط زیست بردارید؛ این توقع بیجا و زیادی نیست».
سیدراضی نوری ،عضو مجمع نمایندگان خوزستان در
عین حال به حضور وزیر بهداشت به عنوان نماینده دولت به
استان اشاره کرد و گفت« :این حضور موجب دلگرمی مردم
خوزستان شده و ما از وزیر بهداشت تشکر م ی کنیم ».گفتنی
یزاده هاشمی
است در بحرانی شدن ماجرای ریزگردها ،قاض
همراه با مردم این استان در راهپیمایی حاضر شد و جلس ه ای
را با استاندار و مجمع نمایندگان برگزار کرد .
پیشنهاد تغییر ابتکار به رئی س جمهور
بزاده ،نماینده مردم ته ران در مجلس نیز با
زهره طبی
تاکید بر اینکه مساله ریزگردها مربوط به امروز نیست ،یاداور
شد« :خانم ابتکار باید از قبل ب رای این مساله چاره اندیشی
م ی کرد و به جای اینکه وقتــش را صرف واردات بنزین کند
به این حوزه که مستقیما به او مربوط م ی شود م ی پرداخت
و اگر اکنون بخواهد کاری کند نوشدارو پس از مرگ سه راب
است ».پرویز سروری ،عضو شورای اسالم ی شهر ته ران هم
در همین راستا اظهارداشــت« :نزدیک به دو سال از عمر
دولت جدید و شــعارهای پرطمط راق خانم ابتکار م ی گذرد،
اما ما شــاهد بدتر شــدن الودگی هوای ته ران و همچنین
در این میان اما یــک اتفاق مهم دیگر هــم رخ داد.
مساله ای که بر ابهام ها افزود و گمانه زنی ها را شدت بخشید.
ماجرا از این قرار بود که هیات دولت به صورت اضطراری اقدام
به برگزاری جلسه کرد .بر اساس مصوبه این جلسه ،در کمال
تعجب و در شرایطی که ســازمان حفاظت از محیط زیست
به عنوان متولی اصلی این معضل شــناخته می شود ،معاون
اول رئیس جمهور از وزیر بهداشت ،درمان و اموزش پزشکی
می خواهــد که به عنــوان نماینده ویــژه رئیس جمهور و با
اختیارات کامل به همراه شماری از نمایندگان دستگاه های
مرتبط ،سفری به استان داشته باشند و از نزدیک وضعیت را
بررسی کرده و گزارش ان را در اختیار دولت قرار دهند.
این مســاله بالفاصله با واکنش های مختلفی مواجه
شــد .برخی گفتند ابتکار قهر کرده ،برخی گفتند باتوجه به
محبوبیت قاض ی زاده هاشمی ،وزیر بهداشت راهی جنوب
شده تا از تبدیل یک بحران زیس ت محیطی به یک بحران
اجتماعی جلوگیری کند ،برخی دیگر هم حرف و حدیث های
انتخاتی به ر اه انداختند .اما مساله انجا با حاشی ه های بیشتری
مواجه شد که یکی از اط رافیان ابتکار لب به اعتراض گشود
و حرف های تندی روانه اهالی وزارت بهداشت و شخص اول
ان کرد .مشاور رئیس ســازمان حفاظت از محی ط زیست با
بیان اینکه اقای هاشمی(وزیر بهداشت) نخود هر اشی است،
گفت« :بنده حدس م ی زنم دخالت هاشمی موجب شده تا
ابتکار از رفتن به خوزستان امتناع کند».
اسماعیل کهرم در اظهاراتی توهین امیز ادامه داده بود:
«هر جا که عکس و دوربین باشد اقای هاشمی نیز حضور
دارد! » مشاور رئیس سازمان حفاظت از محی ط زیست در ادامه
با بیان اینکه بنده علت عدم حضور «ابتکار» را در خوزستان
نم ی دانم ،ادامه داد« :اما ســوال اینجاســت که ایا نتیجه
حضور وزیر بهداشت به خوزستان غیر از شوی رسانه ای چیز
دیگری بود؟» وی با بیان اینکه ایا وزیر بهداشت تفاوت میان
بیابان و کویر را م ی داند؟ گفت« :هاشم ی متخصص چشم
است ،بر همین اساس دلیلی ندارد که وی به ع راق ب رای رفع
معضل ریزگردها سفر کند .باید ابتکار و جمعی از کارشناسان
به این ســفر بروند ».کهرم ادامه داد «:بنده حدس م ی زنم
دخالت هاشمی موجب شــده تا ابتکار از رفتن به خوزستان
امتناع کند ».مشاور رئیس سازمان محی ط زیست ادامه داد:
«رفتن وزیر بهداشــت به ع راق چه مفهوم ی دارد؟ برخی از
مسائل وجود دارد که صرفا به محی ط زیست مربوط م ی شود
و ارتباطی به وزارت بهداشت ندارد».
یک انتقاد عجیب و غریب از وزیــر محبوب کابینه
که البته م ی توانستند در خود رازهایی از اختالفات درونی و
ماجراهای پشت پرده هیات دولت را به همراه داشته باشد .با
این حرف های کهرم دیگر کسی شک نداشت که معصومه
ابتکار با مشکلی مهم در دولت مواجه شده است ،مساله ای
که بعدا به کنایه و گذرا این گونه اعالم شد« :دوست داشتم
در ان روزها به اهــواز بیایم اما دولت تشــخیص داد اقای
هاشمی بیاید».
جنجال سخنان مشاور ابتکار هم البته با یک بیانیه
سازمان محی ط زیست جمع و جور شد .در این بیانیه امده بود:
«سازمان حفاظت از محی ط زیست ضمن عذرخواهی اعالم
م ی کند مصاحبه اقای دکتر اســماعیل کهرم با خبرگزاری
مثلث | شماره 254
سیدشــریف حســینی ،نماینده مردم اهواز و عضو
هیات رئیسه مجلس شورای اسالمی از جمله نمایندگانی
بود که اعتراضاتی تند از ابتکار را بــه زبان ا ورد .او با انتقاد از
عدم حضور رئیس سازمان محی ط زیست در استان خوزستان
گفت« :خانم ابتکار م ی توانســت به خاطر مردم اســتان
سفر دیرهنگام ابتکار به اهواز با
انتقاداتی مواجه شد
وضعیت ریزگردها هستیم ».اسماعیل جلیلی ،عضو مجمع
نمایندگان استان خوزستان نیز شــرایط امروز خوزستان را
نتیجه ب ی تدبیری سازمان حفاظت از محی ط زیست دانست.
ترئیسه مجلس نیز با انتقاد از
محمد دهقان ،عضو دیگر هیا
عمکرد سازمان حفاظت از محی ط زیست در پدیده ریزگردها و
الودگی شهرهای استان خوزستان گفت« :مایه تاسف است
که دولت این مشکل را به امان خدا رها کرده و نظاره گر رنج
مردم خوزستان و به خطر افتادن سالمت انان است».
سیاست
خانم ابتکار اگر توان کار کردن ندارید استعفا دهید
تهران نشینی
دولت
31
دولت
فارس اظهارنظر شــخصی وی بوده و مغایر با مواضع این
سازمان است .حضور دکتر هاشمی ،وزیر بهداشت ،درمان و
اموزش پزشکی در استان خوزستان ب ر اساس هماهنگ ی های
به عمل امده در دولت بود و نقش بسیار موثری ب رای ایجاد
همدلی در میان مردم و مســئوالن خوزســتان به منظور
امادگی الزم ب رای مقابله با گرد و غبار و بررسی چگونگی
ارائه خدمات پزشکی درمانی داشته است .سفر دکتر هاشمی
به عنوان نماینده دولت به خوزستان و حضور در میان مردم
منجر به ایجاد ارامش و دلگرمی مردم به منظور اغاز عملیات
اجرایی کوتاه مدت بوده است».
افشاگری ابتکار
این البته تنها حاشیه و اخرین حاشیه نبود .حاال این
معصومه ابتکار بود که دیگر تحمل فشــارها و کنایه ها را
نداشــت .او شــخصا به میدان امد و در مصاحبه با روزنامه
شرق گفت« :تعدادی از همین نمایندگان که در این روزها
سرســختانه درحال انتقاد از سازمان محی ط زیست هستند،
دقیقا سه روز قبل از وقوع اولین موج گردوغبار ،در کمیسیون
تلفیق مجلس ،در یک نوبت همه اعتبارات پی ش بین ی شده
ب رای مقابله با پدیــده گردوغبار در بودجه ســال ٩٤که از
سوی سازمان محی ط زیســت در بودجه گنجانده شده بود را
به صورت کامل حذف و ان را به یکی از مصارفی که مد نظر
خودشان است ،منتقل کردند ».برخی رسانه ها هم همزمان
گزارش دادند که نمایندگان مجلس نهم اعتبارات مقابله با
ریزگردها را در سال 92نیز از بودجه حذف کرده بودند .همان
موقع معاون حقوقی و امور مجلس سازمان محیط زیست
در همین رابطه گفته بود« :با حذف اعتبار مقابله با گردوغبار
و ریزگرد از محل مازاد درامــد نفتی ،اعتباری ب رای مهار این
پدیده های مخرب وجود ندارد».
این اظهارات ابتکار البته با واکنش نمایندگان مواجه
شــد .جلیلی ،نماینده مردم مسجد ســلیمان در این مورد
گفت« :سرکار خانم ابتکار به جای برنامه ریزی ب رای مقابله
با گرد و غبار و ریزگردهــا در مقابله با نماینــدگان ب ر امده
اســت .جهت اطالع مردم عزیز عرض م ی کنیــم در دوره
رسیدگی به الیحه بودجه هر پیشنهادی که در کمیسیون
تلفیق یا کمیســیون های تخصصی مطرح م ی شود ،ابتدا
ثبت شده ،ســپس در جلسات رســیدگی م ی شود ،ایشان
یک پیشنهاد از نمایندگان اســتان های مواجه با ریزگردها
مبن ی بر حذف اعتبارات ریزگردهــا بیاورند یا ادرس بدهند،
که گفته های ایشان را تایید کند .متاسفانه باید بگویم این
اظهارات خانم دکتر ابتکار غی ر صادقانه اســت و هی چ یک
از نمایندگان استان های خوزســتان و کرمانشاه یا لرستان
در کمیســیون تلفیق هیچ پیشــنهادی در این خصوص
ب رای حذف اعتبارات مورد اشاره ایشان نداشته اند ».جلیلی
اظهار داشت« :خانم دکتر ابتکار با این گفته قصد فرافکنی
و تهمت زدن دارد و به دنبال عدم پاسخگویی هستند .ایشان
بدترین شیوه مدیریتی را انتخاب کرده اند .این گونه اظهارنظر
مشکلی را مرتفع نم ی کند بلکه هدف که مقابله با پدیده گرد
و غبار هست با موضوعاتی جابه جا م ی شود که جز اتالف
وقت چیزی عایدمان نم ی کند .هرچند ب رای حل این مشکل
نیاز به منابع مالی و انســانی و تکنولوژیکی م ی باشد اما به
اراده جمعی عملگرا به شدت نیاز هس ت .خوشبختانه دولت
تاکنون ب رای منابع مورد نیاز موافقت خود رااعالم کرده که
امیدوارم محیط زیست به جای پرداختن به حاشی ه ها وظیفه
و ماموریت های محوله را به طور اثر بخش دنبال کند».
تهدید ابتکار
در این میان برخــی دیگر از نماینــدگان نیز طرحی
دیگر در ذهن داشــتند .انها معتقد بودند که عملکرد ابتکار
نشان داده سازمان محیط زیس ت تغییر ماهیت اداری داده
سرگذشت خواهرمری
معصومه ابتکار چه روزهایی را در سیاست ایران گذرانده است؟
2
نیلوفر ابتکار که بــا نام «معصومه ابتکار» شــناخته
م ی شود ،در سال 1339در ته ران متولد شد .او تنها فرزند یک
خانواده متوســط مذهبی بوده و والدینش دکتر تقی ابتکار و
فاطمه برزگر هستند .معصومه ابتکار به دلیل ادامه تحصیل
پدر در رشته دکترای مکانیک از سن سه تا 9سالگی به همراه
والدینش در شهرهای فیالدلفیا و ماساچوست امریکا اقامت
داشت .ابتکار پس از بازگشت از امریکا ،تحصیالت خود را در
مدرســه بی ن المللی ای ران زمین ادامه داد و در سال 1356وارد
دانشگاه پل ی فن در رشته مهندسی پتروشیمی شد؛ در سال
60تغییر رشته داد و لیسانس خود را از دانشگاه شهید بهشتی
در رشته تکنولوژی پزشکی و فوق لیسانس و دکترا را در رشته
(ایمن ی شناسی ایمونولوژی) از دانشگاه تربیت مدرس کسب
کرد .معصومه ابتکار که با مهندس سی د محمد هاشمی ازدواج
کرده ،دارای دو فرزند است.
سیاست
32
مثلث | شماره 254
از تسخیر النه جاسوسی تا عضویت در شورا
معصومه ابتکار که در زمان تســخیر النه جاسوسی
امریکا در ته ران ،در زمره دانشــجویان پیرو خط امام(ره) بود،
حضور فعالی در این ماجرا داشــت اما کمتر کســی تصور
م ی کرد او بتواند به سطوح باالی مدیریتی در کشور همچون
معاونت رئی س جمهور برسد .از انجایی که او تسلط خوبی به
زبان انگلیسی دارد ،در زمان تسخیر النه جاسوسی به عنوان
سخنگوی دانشجویان خط امام شناخته شد .روایت معصومه
ابتکار از وقایع درون النه جاسوسی تنها کتابی است که از این
ماجرا توســط طرف ای رانی به زبان انگلیسی نگارش یافته و
توسط انتشــارات تالون بوکز در کانادا منتشر شده است .این
کتاب به زبان های فارسی و ع ربی نیز ترجمه شده و با اسامی
«تسخیر» و «صراع فی طه ران» در ته ران و بیروت به چاپ
رسیده است .این کتاب در سال های 1379و 1380به سه زبان
ی که سی د محمد
منتشر شــد .او به مدت دو ســال و در زمان
خاتمی مدی ریت روزنامه کیهان را برعهده داشت ،سردبیر کیهان
انگلیسی بود .ابتکار پس از نمایندگی دولت جمهوری اسالمی
ای ران در ســومین کنف رانس جهانی زن در نایروبی تصمیم
گرفت نشــریه ای تخصصی در حوزه زنــان راه اندازی کند.
سرانجام در ســال 1372به همراه جمعی از بانوان ،از جمله
منیره گرجی ،اقدام به تاســیس مرکز مطالعات و تحقیقات
مسائل زنان کرد .فصلنامه فرزانه نیز به عنوان اولین نشریه
مطالعات و تحقیقات مســائل زنان از همان زمان به دو زبان
فارسی و انگلیسی منتشر م ی شود .ابتکار در استانه برگزاری
چهارمین کنف رانس جهانی زن در سال 1374مسئولیت دفتر
هماهنگی ســازمان های غیردولتی زنان و نیز نایب رئیس
کمیته ملی این کنف رانس را عهده دار شد .او همچنین در سال
1375با تشکیل شبکه سازمان های غیردولتی زنان در ای ران
به عنوان رئیس این شبکه انتخاب شد .کتاب «صلح طبیعی
و اخالقیات» مجموعه مقاالت انگلیســی ابتکار در زمینه
محیط زیست و توسعه پایدار است که در سال 1383توسط
انتشارات ســازمان حفاظت محیط زیست منتشر شد .مقاله
ابتکار با عنوان «وابستگی صلح و پایداری توسعه به معنویت و
نقش زنان» در کتاب «بنیان اخالقی» از انتشارات ترینیتی در
امریکا ( )1389و در مجموعه مقاالت 80شخصیت مذهبی،
علمی ،سیاسی ،اقتصادی و فرهنگی جهان در زمینه ضروریات
اخالقی حفظ محیط زیست منتشر شد .او همچنین نویسنده
یک فصل از کتاب «زنان ،قدرت و سیاست در ای ران قرن »21
تح
ت عنوان زنان و محیط زیست است که در سال 1390توسط
انتشارات اشگیت در امریکا منتشر شده است .ابتکار نخستین
زن در تاریخ جمهوری اسالمی ای ران است که به هیات دولت
راه یافته است .او طی سال های 1376تا 1384در سمت معاون
طزیستمشغول
رئی س جمهورورئیسسازمانحفاظتازمحی
فعالیت بود و البته همزمان در دانشــگاه تربی ت مدرس نیز
تدریس م ی کرد« .خوشه های شهریور» مجموعه ای از وقایع
و اتفاقات حضور اولین زن عضو دولت جمهوری اسالمی ای ران
است که از سوی انتشــارات روزنامه اطالعات به چاپ رسیده
است .معصومه ابتکار در این کتاب خاط رات دوران مسئولیتش
در سازمان حفاظت از محی ط زیست را بیان کرده و در 36فصل
به فرا زو نشی ب های هشت سال دولت اصالحات به ویژه در حوزه
محی ط زیست پرداخته است .او پس از پایان ریاستش بر سازمان
محی ط زیست در دولت اصالح طلب سی د محمد خاتمی ،موفق
به اخذ عنوان «قهرمان زمین ملل متحد» شد .در سال 2006
سازمان ملل متحد ،ابتکار را به دلیل تالش هایش در سازمان
حفاظت از محی ط زیست ای ران به عنوان یکی از هفت «قهرمان
زمین» مورد تقدیر قرار داد .روزنامه گاردین نیز در 5ژانویه سال
ی که
2008نام 50نفر از رهب ران محی ط زیست را به عنوان کسان
م ی توانند کره زمین را نجات دهند منتشــر کرد که معصومه
ابتکار نیز در میان انان بود .او در سال 1385از سوی مردم ته ران
به عضویت سومین دوره شورای اسالمی شهر ته ران درامد.
ابتکار ب رای نخستین بار کمیته محی ط زیست شورای شهر
ته ران را با حدود 20کارگروه تخصصی راه اندازی کرد و خود،
مسئولیت این کمیته را عهد هدار شد.
مواضع سیاسی خبرساز
معصومه ابتکار به عنوان یک فعال سیاسی اصالح طلب،
از منتقدان سیاست های دولت های نهم و دهم بود و در فاصله
سال های 84تا ،92انتقادات خود را در قالب های مختلف بیان
م ی کرد 29 .مرداد ،89وبالگ شــخصی معصومه ابتکار در
پرشی ن بالگ با دستور مقام قضایی مسدود شد ،اما ابتکار در
همان تاریخ وبالگ جدیدی در بالگ اسپات راه اندازی و اعالم
کرد که ب رای دفاع از ازادی بیان به نوشــتن ادامه خواهد داد.
مواضع سیاسی ابتکار البته به جریان اصالح طلب نزدیک تر
است و حتی در برخی مقاطع ،با اظهارنظرهایش خبرساز شده
است .او در یکی از جلسات سومین دوره شورای شهر ته ران
در ب رابر پیشنهاد اعضا ب رای نامگذاری یکی از میادین ته ران
به نام 9دی به مخالفت برخاست و به این تصمیم رای منفی
داد .ابتکار همچنین در میزگردی که به مناسبت 13ابان در
دفتر سایت خبری -تحلیلی جماران برگزار شده بود ،چنین
گفت« :ما امروز به نقطه ای رسیده ایم که شخصی ت های بارز
و اثرگذار این جریان در زندان هستند؛ مثل دکتر میردامادی و
نزاده .اینها شخصی ت های کلیدی و محوری و ب رای
دکتر امی
دانشجویان الهام بخش بودند ».او سخنانش را این گونه ادامه
داد« :رهب ران تسخیر النه جاسوسی جنبش دانشجویی بودند.
دولت
و زیر مجموعه یکی از وزارتخانه ها شود تا مجلس بتواند بر
ان نظارت کند .به یک معنا حاال ابتکار تهدید م ی شــد که
جایگاهش از معاونت رئی س جمهور به یکی از معاونت های
وزارتخانه تغییر یابد .در این میان نماینده مردم اهواز از طرح
دوفوریتی الحاق سازمان محیط زیست به وزارت جهاد خبر
داد .سی د شریف حســینی ،نماینده مردم اهواز در مجلس
شورای اسالمی درباره مشــکالت زیس ت محیطی کشور
از جمله ریزگردها و عملکرد ســازمان محی ط زیست اظهار
داشت« :ســازمان حفاظت محی ط زیست ســازمان بسیار
مهمی است که م ی تواند مواقعی تصمیماتی را بگیرد که
مشکالت عدیده ای که احتمال دارد در کشور اتفاق بیفتد را
کنترل کند و در این راستا مسائل مختلف زیست محیطی
از جمله بحث اب و ریزگردها و گونه های گیاهی جانوری و...
مورد نظر است ».
وی در ادامه افزود «:اما مشــکلی کــه وجود دارد این
است که این سازمان جوابگو نیست و این را باید حل کنیم تا
مشکالت رفع شود ».نماینده مردم اهواز در مجلس شورای
اسالمی تصریح کرد« :به دلیل اینکه سازمان محی ط زیست
فقط به رئی س جمهور پاسخگوست و به نمایندگان مجلس
پاسخگو نیســت ،طرح دو فوریتی اماده شــده که سازمان
این افراد به خاطر انتقاداتشــان و به خاطر پایمردی بر راهی
که هیچ وقت از ان جدا و پشــیمان نشدند؛ یعنی انقالب 57
و انقالب ،58االن در زندان هستند و این جای نگرانی دارد».
معصومه ابتکار همچنین در زمان عضویت در شورای شهر
ته ران در گفت وگویی با روزنامه اصالح طلب شــرق ،با انتقاد
صریح از گشــت های امنیت اخالقی ناجا ،ایــن اقدام ناجا را
«برخورد» و «سلیقه ای» نامید و نظر خود را چنین بیان کرد:
«تابستان اغلب افراد به پوشش رنگ های روشن روی م ی اورند
و اینکه گاهی با لباس های رنگی برخورد م ی شود به نظر من
ریشه در همان مساله سلیقه ای بودن برخوردها دارد».
او همچنین با اشاره به گشت های ارشاد ناجا در مبارزه
با بد پوششــی مردان و زنان و با بیان تلویحی اینکه فضای
شــهری ب رای حضور زنان فضایی نا ارام و با اســترس است،
تصریح م ی کند« :این طور برخورد نسل جوان ما را سردرگم
م ی کند و دود ان تنها در چشــم خودمان مــی رود ».رئیس
وقت کمیته محی ط زیست شورای شهر ته ران در اظهارنظری
دیگر ،با انتقاد از عملکرد شهرداری ها در نصب و ساماندهی
دکل ها و انتن های مخاب راتــی در پایتخت گفت« :عوارض
نصب غی راستاندارد این دکل ها ب رای شهروندان خطرساز است؛
بناب راین شهرداری ته ران باید استاندارد نصب ان را بررسی کرده
و به شورا گزارش دهد .اثار پارازیتی این دکل ها روی ماهواره ها
ب رای کودکان نیز بســیار خطرافرین است و سبب اختالالت
ی انها م ی شود».
جدی در وضع روحی و جسم
عدم تمایل به حضور در سیاست خارجی
1392حجت االسالم حسن روحانی ،رئی س جمهور منتخب
با صدور حکمی ،معصومه ابتکار ،رئیس ســازمان حفاظت
محی ط زیست در دوره هشت ســاله دولت های اصالح طلب
سی د محمد خاتمی را بار دیگر به این سمت منصوب کرد .ابتکار
این بار اما دومین زنی بود که به عضویت کابینه درم ی امد؛ چه
نزاده حکم تصدی معاونت حقوقی را
انکه پیش از او ،الهام امی
از رئی س جمهور دریافت کرده بود.
ابتکار با یک سانحه رانندگی در رسانه ها مورد توجه قرار گرفت.
ماجرا از این قرار بود که صبح چهارشنبه ۲۰فروردین ،۱۳۹۳
در حال ی که معصومه ابتکار در حال رفتن به جلســه هیات
دولت بود ،در میانه راه ،بر اثر تصادف خودرو دچار شکستگی
کتف و بازوی راست شد و همان شب تحت عمل جراحی قرار
گرفت و عمل وی با موفقیت انجام شــد .اکنون یک سال و
اندی پس از اغاز ریاست معصومه ابتکار بر سازمان حفاظت
از محی ط زیست ،انتقادها نسبت به عملکرد خانم ابتکار باال
گرفته است .او حاال به دلیل عدم موفقیت در خصوص پدیده
ریزگردها در خوزستان ،به مدیریت ضعیف در این سازمان متهم
شده و برخی جریان های سیاســی از جمله طیف وسیعی از
اصولگرایان خواستار برکناری او شده اند؛ ضمن اینکه برخی
نمایندگان مجلس ،طرحی را تهیه کرده اند تا سازمان حفاظت
از محی ط زیست را به وزارتخانه تبدیل کنند.
ابتکار باالخره به اهواز رسید
اما پس از همه این حاشی ه ها باالخره معصومه ابتکار
راهی اهواز شد .ابتکار در این سفر و در نخستین کنف رانس
ملی مهندسی و محیط زیست در اهواز اظهار کرد« :استان
خوزستان و برخی استان های کشــور تحت تاثیر مشکل
ریزگرد ها هستند که حضور و همراهی جمعی از مسئوالن
دستگاه های دولتی که به نوعی در محیط زیست مسئولیت
دارند در این استان ،رویکرد جدی و توجه کشور به این موضوع
را نشان م ی دهد .شــاید تمایز این دولت با برخی رویکردها
تاکید بر نظ رات کارشناسی و علمی و عدم اقدام به کارهای
خلق الساعه است که شاید خیلی مورد توجه رسانه ها نباشد
و نگاه علم ی تو ام با دوراندیشی و نگاه بلندمدت موردپسند
واقع نشود .در 10روز گذشته دوست داشتم در ان شرایط به
مدیریت پ ر فرا زو نشیب
مثلث | شماره 254
ابان ۱۳۹۲در حال ی که سپ بالتر به ای ران سفر کرده بود،
معصومه ابتکار به عنوان رئیس سازمان محی ط زیست به بالتر
پیشنهاد کرد که از نماد یوزپلنگ ای رانی روی پی راهن تیم ملی
در جام جهانی فوتبال ۲۰۱۴استفاده شود« :هدف ما این است
از انقــراض یوزپلنگ ای رانی جلوگیری کنیــم .ضمن اینکه
م ی خواهیم نماد این یوز ای رانی را روی لباس تیم ملی ای ران در
مسابقات جام جهانی برزیل به کار بب ریم و از ان استفاده کنیم».
بالتر نیز از این پیشنهاد استقبال کرد و در جام جهانی فوتبال
۲۰۱۴یوزپلنگ ای رانی ب ر لبــاس تیم ملی فوتبال ای ران نقش
بست .اتفاق مهم دیگر در دوره اخیر ریاست ابتکار بر سازمان
حفاظت از محی ط زیست ،لغو سخنرانی او در نماز جمعه ته ران
بود ۲۶ .دی ،۱۳۹۲در حال ی که از سوی ستاد نماز جمعه اعالم
شده بود که ابتکار ،رئیس سازمان حفاظت از محی ط زیست ،به
مناسبت هفته ه وای پاک پیش از خطب ه های نماز جمعه ته ران
سخنرانی خ واهد کرد ،ساعاتی بعد این سخنرانی لغو گردید .دو
روز پس از ان ،روابط عمومی سازمان حفاظت از محی ط زیست
متن سخنرانی معصومه ابتکار ،معاون رئی س جمهور و رئیس
این سازمان را که قرار بود پیش از خطب ه های نماز جمعه ته ران
به مناسبت فرارســیدن هفته هوای پاک ای راد شود منتشر
کرد .در بخشــی از این متن چنین امده بود« :ب ی شک اگر
ب رنامه های اغاز شده در دولت اصالحات استمرار م ی یافت و با
مدیریت صحیح دولت بعدی همراه م ی شد ،امروز ته ران نیز
مانند شهرهای توکیو ،مکزیکوسیتی و لندن که طی ۱۰سال
توانستند مشکالت الودگی هوا را مرتفع سازند ،شهری سالم
به لحاظ هوا بود».
دوم بهمن ،92معصومه ابتکار با یک خبر اعالم نشده،
رسما به این اتفاق واکنش نشــان داد ۴۸« :ساعت مانده به
سخنرانی پیش از خطب ه های نماز جمعه ته ران به من اعالم
شد که برنامه ســخنران ی ام لغو شده اســت .دلیل لغو این
سخنرانی را هم اعالم نکردند ».در ابتدای سال ،93معصومه
سیاست
در شه ریور 1392در حالی که دولت حجت االسالم حسن
روحانی به تازگی روی کار امده بود ،زمزمه ها و گمان هزن ی هایی
مبنی بر انتخاب معصومه ابتکار به عنوان سخنگوی دستگاه
دیپلماسی مطرح شد .او که در انتخابات 24خرداد موفق شده
بود بار دیگر رای مردم ته ران را ب رای عضویت در شورای شهر
ته ران از ان خود کند ،باید تصمیم تــازه ای م ی گرفت .زمان
زیادی از مطرح شدن این گمانه زن ی ها نگذشته بود که فریبا
ابتهاج ،مســئول دفتر ابتکار ،خبر دیدار محمدجواد ظریف و
معصومه ابتکار را تایید کرد اما در عین حال از رد این پیشنهاد
از سوی ابتکار خبر داد .ابتهاج «عدم عالقه مندی خانم ابتکار
ب رای فعالیت در حوزه سیاست خارجی» را دلیل رد این پیشنهاد
عنوان کرد و از عالقه او ب رای تدریس در دانشگاه و کمک به
وزیر خارجه با استفاده از ظرفیت خود به عنوان «قهرمان زمین»
ب رای بهبود روابط خارجی با دنیا سخن گفت .در 19شهریور
محی ط زیست زیر نظر جهاد کشاورزی فعالیت کند و یکی
از ســازمان های زی ر مجموعه وزارت جهاد کشاورزی شود».
عضو کمیســیون صنایع و معادن مجلس تاکید کرد« :با
این حســاب این ســازمان هم م ی تواند از اعتبارات وزارت
جهاد کشاورزی اســتفاده کند و هم پاسخگوی نمایندگان
مجلس باشد».
اهواز بیایم ولی فکر کردم در فضایــی باید صحبت کنیم
که مباحث جدی علم ی را مطرح کنیــم و رویکردهایی که
قرار است کشور دنبال کند در فضایی تو ام با نگرش علمی
مطرح شود ».او البته گفت« :بسیاری از کشورها» دنیا این
مشکالت را دارند که راه مواجهه با ان ایجاد فضای اجتماعی
نگران کننده نیســت؛ باید مواجهه علمی با این موضوعات
داشته باشیم و این موضوع مشــکلی نیست که مسئولی
بتواند ان را در کوتاه مدت رفع کند ».این ســخنان ابتکار در
واقع نوعی واکنش به اظهارات منتقدانش بود.
به نظر م ی رســد معصومه ابتکار در این چند هفته با
اتفاقی عجیب مواجه شــده که البته نحوه مواجهه خودش
کار را ب رای این معاون رئی س جمهور سخت کرده است .برخی
م ی گویند ممکن اســت پس از حل این بحران معصومه
ابتکار ب رای اینده کاری اش تصمیم دیگری بگیرد .شاید او
بخواهد با خروج از دولت به کاراکتر سیاس ی اش به عنوان یک
اصالح طلب باز گردد .روزهای مهمی پیش رو است .شاید هم
او بخواهد یکی از اصالح طلبانی باشــد که ب رای انتخابات
مجلس رقابت م ی کند .با این حدس و گمان ها و اتفاقاتی
که پی رامون این موضوع افتاده ممکن است گزینه خروج او از
دولت چندان دور از ذهن نباشد.
33
دولت
خطایاستراتژیک
چرا حسن روحانی به اهواز نرفت؟
3
حسن روحانی به اهواز نرفت ،درست همان زمانی که
خیل ی ها انتظار داشتند او انجا باشد و این حاال تبدیل به یک
سوال بزرگ شده است که چرا رئی س جمهور ترجیح داده در
ی در ته ران مانده و از همین پایتخت ماجرا
چنین بحران مهم
را مدیریت کند .اگر صورت مساله ما این باشد ،خیلی حرف و
مولفه ها پیش رویمان قرار م ی گیرد که تحلیل در مورد انها
م ی تواند پاسخ بسیاری از سواالت دیگر را نیز بدهد.
واکنش های متفاوتی به میان امده .برخی م ی گویند
رفتن او م ی توانســت نمادی از یک عوام گرایی یا اقدامی
پوپولیستی باشد؛ امری که گویا حسن روحانی از ان رویگردان
است .برخی هم م ی گویند او نرفته چرا که چندان نیازی به در
اختیار داشتن چنین پایگاه اجتماعی حس نم ی کرده .ب رای
رسیدن به یک پاسخ منصفانه باید با مرور وقایع چند هفته
اخیر به رفتار شناسی اقای رئی س جمهور پرداخت.
سیاست
34
مثلث | شماره 254
یک پیام با یک دستور
حسن روحانی وقتی با افزایش بحران در اهواز مواجه
شد ،دستورات ویژه ای در جلسه هیات دولت صادر کرد .در
جلســه هیات دولت پس از گزارش رئیس سازمان حفاظت
از محیط زیســت از وقوع پدیده گرد و غبار در خوزستان و
قســمت هایی از ایالم ،به دســتور رئی س جمهور مقرر شد
تعدادی از اعضای کابینه در کارگروهی موضوع را با فوریت
بررسی و گزارشی از اقدامات و نتایج در دولت ارائه شود .بر این
اساس به دستور رئی س جمهور مقرر شد وزرای نفت و جهاد
کشاورزی و روسای سازمان های حفاظت از محیط زیست و
مدیریت و ب رنامه ریزی و استاندار خوزستان موضوع را با فوریت
بررسی و گزارشی از اقدامات و نتایج در دولت ارائه شود.
این ماجرا البته همراه شــد با یک پیام اینستاگرامی.
حسن روحانی در فضای مجازی حضوری قابل توجه دارد.
او توانســته با این رویکرد جدید مخاطبانی را با خود همراه
ساخته و گاهی پیام هایی را به صورت مدیریت شده به جامعه
منتقل کند .در ماجرای گرد و غبار نیز او به خوبی دیده بود
که چگونه این بحران زیس ت محیطی به حرف اول کارب ران
فضای مجازی تبدیل شده و به نوعی یک جنبش علیه این
رویداد در حال شکل گیری است .شــاید مشاوران او با درک
همین شرایط بود که توصیه کردند او در فضای مجازی به
این کنش ،واکنش نشــان داده و خود را همزبان و همسوی
انها بداند .چنین بود که او با پیامی تحت عنوان «با شــما
هم نفسم» نوشت« :دالوران جنوب ،خوزستان ی های خونگرم،
مرزبانان غیور! باز هم نف س هایتان از میهمان شوم گرد و غبار
به شماره افتاده است .اینکه شما هموطنان عزیزم ،گاه به گاه
در برخی استان ها و این روزها در خوزستان و اهواز دالور ،به
جای هوای پاک ،حتی خاک تنفس کرده اید ،دردی مشترک
و اولویتی جدی است .با شــما هم نفسم .چنانچه هم قسم
بوده و هستیم تا مشکلی که ســالیان دراز ایجاد شده ،گام
به گام از میان برداریم .تا ب رای همیشه غبار از پیکر عروس
کارون بزداییم .کارگروه رفع الودگی هوا در دولت ،به ریاست
رئیس سازمان محی ط زیست و حضور تع دادی از وزرا ،لحظه به
لحظه پیگیر کاهش الودگی هوا و ارائه گزارش اقدام ها در این
زمینه هستند .از استاندار خوزستان خواسته ام ضمن مشارکت
همه دستگاه ها و صاحب نظ ران ،با کارگروه دولت در تماس
و همکاری باشند و پیشــنهادهای عملی ارائه کنند .از وزیر
بهداشت هم خواسته ام که به بیماران عزیز و اسی ب دیدگان
رســیدگی ویژه کنند .ســازمان مدیریت و برنامه ریزی هم
موظف شده اعتبارات ویژه را تخصیص دهد .ب رای پاکیزگی
هوا عزمی تازه الزم است .با هم همت کنیم تا فضای تنفس
بگسترانیم .بدانید که با شما همنفسم»...
این تنها حضور و بروز حسن روحانی در ماجرای گرد
و غبار بود .نرفتن او به اهواز و نوع مواجهه اش با این پدیده
حتی موجب شد که طرفدارانش هم کنایه هایی مطرح کنند.
پیشنهاد رجایی
غالمعلــی رجایــی کــه از نزدیــکان سیاســی
هاشم ی رفسنجانی است و البته در دامنه طرفداران حسن
روحانی نیز قرار م ی گیرد ،در نوشــته ای بــه ماجرای گرد و
غبار طعنه ای زد و به روحانی پیشنهاد داد که با خانواده اش
به میان مردم اهواز برود .غالمعلی رجایی در یادداشــتش
نوشته بود« :دیروز که با قطار از شاهرود که ب رای سخنرانی در
جمع اساتید دانشگاه شاهرود انجا سفر کرده بودم به ته ران
برم ی گشتم ،ب رادر زاده ام حامد ،پیامک جالبی زد و نوشت ما
هنوز زنده ایم! ب رادرم حاج حسن هم دیشب تلفن زد و گفت
با اینکه در اهواز مــردم در خانه ها و در اتاق های دربســته
نشسته اند و به صورتشان ماسک زده اند از اسیب ریزگردها
در امان نیستند! سایت های خبری محلی از وقوع تصادفات
مکرر به دلیل عــدم دید راننده ها در جاده های خوزســتان
خبرداده و م ی دهند.
داد همه در امده اســت .خوزســتان دارد زیر بار این
ریزگردها به تدریج دفن م ی شــود .دولت باید کاری اساسی
بکند .این مشکل در هر کشور دیگری اتفاق افتاده بود حتما
ستاد بحرانی در ســطح ملی ب رای ان تدارک دیده م ی شد.
پیشنهاد من این است در این استان وضعیت فوق العاده اعالم
شود و جناب رئی س جمهور با خانواده محترم شان چند روز به
خوزستان بروند و در انجا باشند تا مردم دریابند رئیس دولت
فقط وعده نم ی دهد .خود با خانواده هم از نزدیک امده و مثل
انها چند روزی به نشانه همدردی ریز گرد نوش جان م ی کند!
مطمئن هستم در بازگشت رویکرد وی با این معضل تفاوت
اساسی خواهد کرد .البته همه م ی دانیم برطرف کردن این
مشکل مثل پدید امدن ان ،کار یکی ،دوماه نیست ولی باید
شتاب کرد .من نگران ان هستم .اگر با این مساله برخوردی
جدی و سریع نشــود اعتماد مردم خوزستان به مسئوالن از
بین م ی رود و بعضا شاید بعضی از این ب ی اعتمادی درصدد
دامن زدن به بعضی نافرمان ی های مدنی باشند .دولت تدبیر و
امید باید واکنش های بهتری درجهت حل این مساله از خود
نشان بدهد .از سفر اقای نوبخت به خوزستان درعین مفید
بودن ان بعید اســت چندان ابی گرم شود .معلوم است درد
مردم خوزستان جدی گرفته نشده است .الاقل ب رای شروع
باید اقای جهانگیری به خوزستان م ی رفت .در علت تداوم
رنج کشی مردم شریف ،نجیب و مظلوم خوزستان با این همه
منافعی که ب رای کل کشور دارد ،مانده ام!»
حاال باید به این مساله بازگردیم که چرا حسن روحانی
چنین مدلی را ب رای مواجهه با این بحران برگزیده است .باید
همه گزاره ها را بررسی کرد.
-1شائبه یک رفتار پوپولیســتی؛ اگر بنا باشد به این
فکر کنیم که این رفتار ممکن بوده است از حسن روحانی
یک رئی س جمهور عوام گرا و پوپولیست نمایان سازد شاید
بهترین پاسخ این اســت که پوپولیست بودن اگر معنای با
مردم بودن را داشته باشد هیچ ای رادی ندارد .به یک معنا مردم
در زمان مواجهه با بحران ها حتما نگاهشــان به مسئوالن
دوخته م ی شود که چه کاری ب رایشان انجام م ی دهند .گاهی
حتی وقتی کاری هم توسط مسئولی قابل انجام نباشد اینکه
ان مسول خود را همدرد و همراه مردم نشان بدهد ،فضای
مناسبی در کنترل بحران ها ایجاد م ی شود .حاال این مسئول
اگر رئی س جمهور یا معاون باشد سطح این همدردی و با هم
بودگی ان چنان باال م ی رود که م ی توان از بروز هر بحرانی
جلوگیری کرد.
م ی شد رئی س جمهور با حضور در اهواز به میان مردم
برود و به انها بگوید این بحران مساله ای نیست که یک شبه
بتوان ان را حل کرد اما من با شما همدرم و امده ام اینجا تا
به شما بگویم که همنفس شما هستم .این حتی اگر یک
رفتار پوپولیستی تعبیر بشود هم نه تنها باعث پایین امدن
رئی س جمهور نیست بلکه رابطه میان حاکمیت و مردم را به
هم نزدیک تر از همیشه خواهد کرد.
-2سرمایه اجتماعی ،پایگاه رای؛ برخی معتقدند که
حسن روحانی نیازی نم ی بیند از این بخش از جامعه ب رای
خود سرمایه اجتماعی بسازد .این دیدگاه وجود دارد که روحانی
قدرت را نه در ســطح جامعه که در بخش باالیی حاکمیت
دنبال م ی کند .این یعنی اینکه این کاراکتر سیاسی ب رای خود
دلیلی نم ی بیند از جایی دیگر ب رای خود به جهت ماندن در
قدرت سرمایه گذاری کند .شاید باور او این است که در نهایت
از طرفداران توزیع مجدد درامد رایی به سبد او ریخته نخواهد
شد و در سال 96این مرکز نشی ن ها و طبقه متوسط هستند
که م ی توانند او را در پاســتور نگه دارند .اگر این ایده درست
باشد حتما یک اشتباه محاسباتی رخ داده .کسی یادش نرفته
در زمان انتخابات سال 92گمان م ی رفت رای طبقه متوسط
به سبد محمد باقر قالیباف ریخته شود اما به یک باره با یک
شیفت سیاسی این رای به حسن روحانی رسید .پس عالم
سیاست چندان با محاســبات ریاضی ان هم با این فاصله
زمانی همخوانی ندارد.
به نظر م ی رسد حسن روحانی بیش از حد ذهن خود
را درگیر مذاکرات هسته ای کرده است .البته ب ی شک او در
مقام ریاســت جمهور این موضوع را به عنوان یک مشکل
اساســی مقابل ملت دیده و تمام تالش خــود را ب رای حل
ان به کار بسته اما واقعیت این اســت که مشکالت مهم
دیگری هم مقابل این ملت قرار دارد که از یک رئی س جمهور
همه جانب ه گرا انتظار م ی رود با مدیریت زمانی ،زمان مناسبی
را هم به امور دیگر اختصاص دهد .شاید در مجموع بتوان این
ادعا را مطرح کرد که حســن روحانی در پدیده و بحران گرد
و غبار یک اشــتباه مهم انجام داد .او باید از این فرصت ها
استفاده کند.
دولت
گزا
ر
ش
مهمانان ناخوانده
ریزگردها از کجا امدند؟
4
گرد و غبار پدیده ای طبیعی است که تقریبا در تمامی
مناطق جهان رخ م ی دهد .اما هرچه می زان خشکی سرزمینی
بیشتر باشد ،طبعا بر شــدت و دفعات این رخداد نیز افزوده
خواهد شد .این گونه است که حضور چندین باره گرد و غبار
در برخی شــهرهای غربی و جنوب غربی کشور ،به عنوان
کشوری که 89/7درصد از مساحتش در قلمرو سرزمی ن های
خشک قرار دارد ،امری کامال طبیعی است؛ واقعیتی که با
مرور تاریخ چند هزار ساله تمدن ای رانی م ی توان نشانه هایی
فراوان در تایید ان به دست اورد .از این رو ،از گذشته تا امروز،
رهب ران سیاســی و مذهبی ای ران در برهه های مختلف بر
ضرورت غن ی سازی پوشش گیاهی و کاستن از محی ط های
بیابانی تاکید کرده اند.
میهمان ناخوانده خوزستان
ریزگردها از کجا م ی ایند؟
مثلث | شماره 254
ریزگردهای ورودی به ای ران ،عمدتا دارای دو ساختار رسی
و ذرات سیلیس یا کوارتزی هستند که نوع رسی ان بیشتر
از بیابان های کشــور ع راق با قابلیت پیمایش مسیرهای
طوالنی و سبک بودن هستند و دیرتر نشست م ی کنند که
عموما استان های غربی کشور را مورد هجوم قرار م ی دهند.
اما نوع سیلیس بیشــتر از کشور عربســتان سعودی وارد
م ی شود و عمدتا مناطق جنوبی کشور را هدف م ی گیرد که
البته نسبت به نوع اول ،به دلیل وزن نسبتا زیاد ،کمتر در هوا
م ی مانند و خط رات کمتری دارند.
بخش هایی از ع راق ،سوریه ،ع ربستان ،خوزستان ،شرق
ای ران و دریاچه های خشک شــده منشا ریزگردها اعالم شده
که ب رای ارائه اخرین نتایج تحقیقات پژوهشــگران از سوی
سازمان زمی ن شناســی همایش ریزگردها به منظور تعیین
اولویت بیابان زدایی و مهار ریزگرد در ای ران برگزار م ی شود.
ای ران از لحاظ ویژگ ی هــای خاص اقلیم ی و موقعیت
جغ رافیایی جزو سرزمی ن های خشک و نیمه خشک جهان
به شــمار م ی رود که این موقعیت از نظــر طول و عرض
سیاست
مدت مدیدی است که ســاکنان غرب و جنوب غرب
ای ران ،با مشکالت فراوانی در ب رابر پدیده گرد و غبار و ریزگردها
دست و پنجه نرم م ی کنند اما شاید بتوان به جرات گفت که
تاکنون هیچ پدیده ای مانند گرد و غبــار این روزهای اهواز،
جدی و شدید نبوده است.
تا قبل از سال 86پدیده ورود ریزگردها و گرد و غبار از
خاک همسایه غربی به کشــورمان ،ب رای مردم این مناطق
موضوعی غریب بود؛ ه ر چند ورود موشــک ها و گلوله های
خمپاره همسایه به اســتان های غربی و جنوبی در هشت
ســال دفاع مقدس ،تنها میهمان ناخوانده ع راق ی ها بود اما
امروز جای باروت و گلوله را وی رانگر دیگری به نام ریزگردها
گرفته است.
اگر سالح های شــیمیایی و میکروبی ،سبب جانباز
شدن بسیاری از مردم این اســتان ها شد ،اما حاال با تنفس
خاک ،عالوه بر جانبازان شیمیایی ،عرصه بر بیماران مبتال
به اسم ،سالخوردگان و کودکان نیز تنگ شده است.
ریزگردهای ناخوانده البته فقط جسم و جان انسان ها
را متضــرر نکرده اند؛ حتی جانداران دیگــر همچون مزارع،
کشــتزارها و باغات نیز با گسترده شدن الیه مخملی خاک
رسی ،مجال نف س کشــیدن را از دســت داده اند و سبزی
درخشان نباتات و رستن ی ها ،به زردی گراییده است.
جغ رافیایی با کمربند بیابانی جهان مطابقت دارد.
مســاحت تقریبی بیابان های ای ران حدود 450هزار
کیلومتر مربع براورد شــده که باتوجه به قرار گرفتن ای ران
در این اقلیم ،توفان های گرد و غبار در جنوب غربی ،پهنه
ساحلی ،نیمه شرقی و مرکزی ای ران بســیار شایع است .از
این رو ،به دلیــل تغیی رات اقلیمی ،خشکســال ی های اخیر،
ل توجهی از پوشش گیاهی
تغییر کاربری اراضی ،کاهش قاب
و مدیریت گاه نامناسب منابع اب ،اکثر دریاچه ها و مناطق
مرطوب خشک شده و به منبع مهمی ب رای تولید ریزگردها
تبدیل شده است.
منشــا عمده این توفان ها کــه بخش هایی از ع راق،
سوریه ،عربستان ،خوزستان ،شرق ای ران ،پالیای جازموریان،
دریاچه های خشک شده و پهنه های ساحلی عنوان شده است؛
یکی از مهم ترین مخاط راتی است که مردم استان خوزستان
و غرب کشور را در چند سال اخیر به شدت رنج م ی دهد.
حسین اخانی ،استاد دانشــگاه ته ران م ی گوید که او
و تعدادی دیگر از کار شناســان «ضمن انکه منکر منشــا
خارجی بخشــی از ریزگرد ها نیســتند ،با مستندات علم ی
اعتقاد دارند که از بین بردن تاالب ها ،دریاچه ها و رودخانه ها
در حوضه های ابریز بی ن النهرین ،کرخه و کارون و همچنین
تمام ی حوضه های ابریز داخلی از ارومیه گرفته تا بختگان
و هامون یکی از مهم ترین عوامل گســترش ریزگرد ها در
خاورمیانه است ».اخانی م ی نویســد« :نگارنده با مطالعه
میکروســکوپ الکترونی ریزگردهای خوزستان با مشاهده
بقایای انواع موجودات ابزی به این نتیجه رسید که منشا این
ریزگرد ها تاالبی است .اتفاقا در مقاله علم ی ای که در اخرین
شــماره مجله علوم جغرافیایی عرب ۲توسط سه محقق
35
دولت
ع راقی منتشر شده ،با ارائه شواهد و دالیل کامال علمی به
منشا تاالبی بودن این ریزگرد ها با استفاده از شواهد فیزیکی
و بیولوژیکی اشاره کرده اند».
به باور کارشناسان کنترل و کاهش ریزگرد باید از کشور
ای ران اغاز شود و سپس از سایر کشورها درخواست کرد که
ب رای کنترل و مهار ریزگردها حساســیت نشان دهند؛ زی را
چنانچه مســاله ریزگرد جدی تلقی نشود ،ضمن وارد شدن
اســی ب های اجتماعی و اقتصادی جب ران ناپذیر به ویژه در
مناطق جنوب ،غرب و حتی مرکزی کشــور ،به مرور زمان
سبب توسعه چشمه های ریزگرد بیشتری در اثر از بین رفتن
بخش کشاورزی خواهد شد.
این پدیده البتــه فقط محدود
به استان خوزســتان نیست؛ چراکه
هم اکنون سیستان و اذربایجان نیز
در معرض همین چالش قرار دارند؛
استان های غربی هم وضع بهتری از
خوزستان ندارند .در صورت عدم تدبیر،
پهنه چالش ،مناطق بیشتری از فالت
ای ران را نیز درگیر خواهد کرد و پایداری
و زندگ ی پذیری ایــن پهنه را بیش از
پیش با ناامنی مواجه خواهد ساخت.
سیاست
36
مثلث | شماره 254
راهکار عبور از بحران
عل ی محمــد بیرکانی ،رئیس
گروه مطالعات مناطق بیابانی سازمان
جنگل ها م ی گوید که مالچ پاشــی
نم ی تواند مشــکالت ریزگردهایی
که زندگی در اســتان هایی همچون
خوزســتان را با مشکل جدی روبه رو
کرده ،حل کند.
عالوه بر او ،اســماعیل کهرم،
مشاور سازمان حفاظت محیط زیست
کشور نیز با مالچ پاشــی مخالفت
م ی کند و معتقد است که مالچ پاشی
عالوه بر هزینه سازی بسیار زیاد به
مرور تبدیل به گرد و غبار م ی شود.
به اعتقاد بیرکانــی ،مالچ تنها
بــرای تثبیــت تپ ه های ماســه ای
و متحــرک کــه ب راثر بــاد جابه جا
م ی شود ،کارســاز است .او م ی گوید:
«ریزگردهایــی که امروز اســمان
خوزستان را گرفته اند ناشی از مراتع
تخریب شــده ،اراضی شــوره زار و
اراضی کشــاورزی ایش شده و رها
شده است».
به گفته او ،ایــن اراضی بر اثر
کمبود اب و خشکسالی هم در داخل
کشور و هم در کشورهای همسایه
باعث هجوم ریزگردها به پهنه اسمان
ای ران شده اند .به گفته بیرکانی ،امروز
مالچ «ارزش افزوده» پیــدا کرده و
باتوجه به قیمت ان ،اســتفاده از ان
صرفه اقتصادی ندارد .هر کیلو مالچ
در سال ،91بین 1500تا 1700تومان بود اما اکنون قیمت ان
تا سه ب رابر افزایش یافته است.
اما حســین اخانی اســتاد دانشــگاه ته ران در بیان
راهکارهای مقابله جدی و ریشــه ای با این معضل چندین
پیشنهاد ارائه م ی کند:
-1سدسازی از مهم ترین پروژه هایی است که بایستی
متوقف شود .رودخانه ها شریان طبیعی حیات در زیست کره
هستند .قطع این شریان منجر به سکته طبیعت شده و اگر
مسئوالن وزارت نیرو و شرکت های تابعه همچنان بر ادامه
روند سدســازی -که اخرین ان پروژه ساخت بزرگ ترین
سد قوسی جهان در بختیاری است -اصرار ورزند ،فرزندان
ایران و به خصوص مردم بومی نخستین قربانیان این سد ها
خواهند بود .قربانیــان بعدی تا هزاران کیلومتر کســانی
هستند که مجبور به تنفس ریزگردهایی می شوند که اب
ذخیره شده در پشت سد می توانست جلوی برخاستن انها را
بگیرد و جنگل ها و مراتع و زندگی میلیون ها زیســتمند با
احداث این سد ها نابود می شوند .می توان با یک برنامه چند
ســاله راه های اصالح الگوی مصرف اب و افزایش میزان
بهره وری ان در کشــاورزی را به اجرا گذاشــت تا جلوی
هرگونه نیاز جدیــدی به اب گرفته
شود .احداث هر ســد تنها به فربه
شدن جیب شرکت های سدسازی
کمک می کند و مشــکل ریزگرد ها
را هر روز تشدید می کند.
-2چرای مفــرط دام در مراتع
و جنگل ها متوقف شــود تا پوشش
گیاهی کشور احیا شود.
-3همزمان با متوقف شــدن
سدسازی در کشور و اصالح الگوی
مصرف اب ،باید جلوی گســترش
شــهر ها گرفته شــود .روند فعلی
که شــهردار ی ها با فروش تراکم
شهر ها را گســترش می دهند و نیاز
ابی جدیــدی به وجــود می اورند
بسیار اشــتباه و ویرانگر است .اگر
به فعالیت های ساختمان ســازی و
عملیات عمرانی در شهرهای بزرگ
نگاه شــود ،حجم بســیار زیادی از
گردوغبار و ذرات معلق در شهر تولید
می شــود که به دلیل الوده بودن و
درشت تر بودن برای سالمت بسیار
بیشتر از ریزگرد ها مضر است.
-4تمامــی کشــورهای
منطقه متعهد شــوند که به حقوق
محیط زیســتی احترام بگذارند و با
اجــرای طرح های بدون پشــتوانه
علمی ،اکوسیســتم ها و چرخه های
طبیعی کــه طی میلیو ن ها ســال
شکل گرفته را مختل نکنند .نمونه
عملــی این گونه عملیــات مخرب
خشک شــدن دریاچه ارال در نیمه
قرن بیستم در اســیای میانه است.
اخرین ان هم طرح انتقال اب خزر
به کویر مرکزی اســت کــه نه تنها
کمکی به بهبود اقتصاد ،کشاورزی
و اب و هوا نمی کند ،بلکه با تاثیرات
سوء خود ،کویرزایی بسیار گسترده
در ایران و اســیای میانه را تشدید
می کند.
-5کشــور ما خشک است و
زمین های قابل کشاورزی محدود
است .به دلیل وابستگی به درامدهای نفتی ،تولید در کشور
ما روند سالمی ندارد .با وجود وسعت زیاد ،ظرفیت جمعیتی
ما قابل مقایســه با کشــورهای مرطوب دنیا نیست .علت
عمده افزایش شهرنشــینی در ایران هم یکی سدسازی و
تامین اب در شهر ها و دیگری سخت بودن شرایط طبیعی
زندگی در مناطق روستایی است .خوشبختانه مردم ما این
محدودیت ها را درک کرده اند و با کنترل جمعیت بیشتر به
فکر تامین اینده فرزندان خود هستند.
رئیس جمهور باید به
اهواز می رفت و عمق
فاجعه را می دید
گفت وگوی مثلث با نماینده مردم اهواز
پدیده ریزگردها در اســتان های غربی کشور از
جمله خوزستان سال هاست که مطرح م ی شود و
برای ان علل و منشا های مختلفی را بیان کرده اند؛
برخی م ی گویند علت ریشه در بیابان های عراق
دارد که با سدسازی ترکیه بر رودهای دجله و فرات
زمی ن های وســیعی از عراق خشک شد ،عده ای
نیز عامل بروز این پدیده را بیابان های عربستان
م ی دانند ،اخیرا یک علت جدیدی که مطرح شده
خشک شدن تاالب های داخل کشور است ،از انجا
که مردم حوزه انتخابیه شما مستقیم با پدیده گرد
و غبار دست و پنجه نرم م ی کنند بفرمایید علت
اصلی این پدیده در کجاست؟
تا 2یا 3ماه پیش تمام کارشناسان محیط زیست و
هواشناسی اعتقاد داشتند که 70درصد ریشه اصلی ریز گردها
از کشور ع راق و 30درصد از داخل ای ران است اما در هفته های
اخیر نظر کارشناسان این شد که صد درصد ریزگردها از جنوب
غرب و جنوب شرق استان خوزســتان یعنی بندر ماهشهر،
هندیجان و دیلم منشا م ی گی رند.
در واقع کارشناسان به این شکل نظر خودشان را
اصالح کردند؟
خیر ،در واقع عوامل داخلی به منشــاهای خارجی
اضافه شد اما پدیده اخیر منشا کامال داخلی دارد ،چون به دلیل
خشکسالی ،سطح وســیعی از زمی ن های استان خوزستان
خشک شد .دومین عامل موضوع خشــک شدن تاالب ها
و بســتر رودخانه ها به علت سدســازی بر رود های کارون،
دز ،کرخه ،مارون ،جراحی و زهره اســت که باال دست استان
خوزستان قرار دارند .هم اکنون 17ســد روی این رودخانه ها
احداث شــده ،به همین علت هورالعظیم هم اکنون به یک
زمینی لم یزرع تبدیل شده که به هر وزش بادی خاک از روی
زمین ان بلند م ی شود و هیچ اقدامی هم ب رای بیابان زدایی
انجام نم ی شود.
این مساله داخلی به چند سال قبل بر م ی گردد؟
از زمــان دولــت اقــای خاتمی سدســازی روی
رودخانه های خوزستان اغاز شد و در دولت اقای احمدی نژاد
ادامه یافت .اخی را هم اقای روحانی در یک اقدام غیرکارشناسی
کلنگ سد معشوره را روی رودخانه کرخه در استان لرستان زد.
در حال ی که هم اکنون زمی ن ها در خوزســتان خشک است،
نم ی دانم چرا سدی جدیدی را دولت روی رودخانه کرخه کلنگ
زد .نکته مهم این اســت در دولت اقای خاتمی ،خانم ابتکار
هشت سال رئیس سازمان محی ط زیست بود ،جای سوال دارد
که او چطور پیوست های محی ط زیستی را ب رای احداث این
سدها صادر کرد.
با تفاسیری که گفتید خوزستان با پدیده ریزگردها
نااشنا نیست .چرا پدیده اخیر این همه برای مردم
استان چالش افرین شد؟
پدیده اخیر خیلی وحشــتناک بود ،مثل تجربیات
گذشته و سال های قبل نبود .ان زمان فقط در تابستان و ان
هم در 2یا 3مرحله پدیده گرد و غبار را مشاهده م ی کردیم اما
االن در وسط زمستان ان هم هفته ای 3روز این اتفاق م ی افتد،
بناب راین شرایط خیلی فرق کرده است.
وقتی ریزدگردها از زمستان به استان خوزستان هجوم
اوردند نشــان م ی دهد که از هم اکنون باید تاکتیک مقابله
با ان را تدبیر و اجرا کنند .باالخره با فشــارها و صحب ت های
فراوان هفته گذشته هیات دولت جلسه داشت و تصمیمات
خوبی گرفت .فردای جلسه هیات دولت هم خانم ابتکار رفت
خوزستان تا این تصمیمات اتخاذ شده را به مردم و مسئوالن
استان اعالم کند.
به نظر شــما این تصمیمات دولت چقدر طول
م ی کشد که منشــا داخلی پدیده گرد و غبار را
برطرف کند؟
یدانم چقدر م ی توان اعتماد کرد به این تصمیمات
نم
اما هر تصمیمی ب رای مبارزه با این پدیده تاثیرگذار است .حاال
باید دید که دولت چه تصمیمی گرفته اســت چون هنوز از
جزئیات تصمیمات اتخاذ شده اطالع ندارم.
علت انکه خانم ابتکار این قدر دیر به اســتان
خوزستان رفت چه بود؟
سهل انگاری کرد .او باید همان هفته اول که شاهد
بروز این پدیده در استان خوزســتان بود راهی انجا م ی شد.
همان زمان من 12دقیقه تلفنی با خانم ابتکار صحبت کردم
و خواهش کردم به خوزستان بیاید ولی متاسفانه اهمیت نداد.
فکر م ی کنید انفعال او فقط به علت سه ل انگاری
بود یا علت دیگری هم داشت؟
فکر م ی کنــم او به عنوان رئیس ســازمان محیط
زیست نتوانست شرایط استان خوزستان را خوب درک کند.
دولت
5
شکرخدا موسوی ،نماینده مردم اهواز در
مجلس شورای اسالمی م ی گوید« :اگر روحانی
م ی رفت خوزســتان به مردم بها م ی داد .هیچ
عوامفریبی نبود و انجا جلســه م ی گرفت یا
حداقل معاون اولش را م ی فرستاد بنابراین این
حرف ها نیست .واقع ان است که ب ی اهمیتی
شد .رئی س جمهور باید انجا م ی بود و م ی دید که
از زمین و اسمان خاک روی سر و صورت مردم
م ی ریخت و شعاع دید افقی کمتر از 10متر بود».
با او در مورد بحران گرد و غبار گفت وگو کردیم.
سفر را انجام داد یا انکه نماینده دولت بود؟
او نماینده دولت بود ،البته خانم ابتکار نیز مخالفتی
با این موضوع نداشــت و ته ران ماند .در جلسه شش ساعته
که با وزیر بهداشت داشــتیم تمام موضوعات و راهکارهای
کوتاه مدت ،میان مدت و بلند مدت را جمع بندی کردیم .بعد او
به ته ران بازگشت و مباحث را به دولت منتقل کرد و ماحصلش
همین تصمیمی بود که هیات وزی ران هفته گذشته گرفت.
حاال چرایی اینکه وزیر بهداشــت امد و خانم ابتکار نیامد را
نم ی دانم .معتقدم جان مردم خوزستان ب رای خانم ابتکار ارزش
نداشت که اگر ارزش داشــت او هم همراه وزیر بهداشت به
خوزستان م ی امد.
اقای جهانگیری و تعدادی از وزرا هفته گذشته به
عراق سفر کردند .به نظر شما این سفر چقدر در
رفع منشا خارجی پدیده گرد و غبار موثر است؟
بســتگی دارد چه تصمیماتی بگیرند .امیدوارم دو
کشور توافقی کنند که دولت بغداد نیز وادار شود تا به وضعیت
بیابان های کشورش رسیدگی کند.
االن مســئول مبارزه با ریزگردها فقط سازمان
محی ط زیست است؟
اگر خودش روز اول م ی امد و ان جهنم را م ی دید ،به سرعت
تصمیمات جدی م ی گرفت.
شــما 12دقیقه تلفنی با خانم ابتکار صحبت
کردید؛ توجیه او برای اینکه به خوزستان نم ی اید
چه بود؟
او گفت «دست خالی نم ی توانم به خوزستان بیایم.
باید بمانم ببینم دولت چه تصمیمی م ی گیرد ».هفته گذشته
هم که بعد از جلسه هیات دولت رفت خوزستان به این خاطر
بود که دست پر رفت .حاال باید دید که این دست پر رفتن او
چه اثاری مثبتی را در مبارزه با پدیده ریزگردها به دنبال دارد.
چندی پیش خانم ابتکار اعالم کرد «سال گذشته
و امســال ردیف بودج ه ای که مربوط به مبارزه با
ریزگردها بوده را نمایندگان خوزستان حذف کردند
و اعتبارات ان را به پروژه های مدنظر خودشــان
اختصاص دادند» ،ایا این طور است؟
خیر ،این حرف نادرست اســت .ما پارسال و امسال
خودمان پیشنهاد 55میلیارد تومان اعتبار را ب رای مبارزه با این
پدیده دادیم و در مجلس تصویب شد .طرح چنین مباحثی
فرافکنی و انداختن توپ در زمین نمایندگان خوزستان است.
اقای سعید جلیلی و اقای محسن رضایی اخیرا
به خوزستان رفتند .ایا مشکل و بحران ایجاد شده
بر اثر گــرد و غبــار ان حد نبود که شــخص
رئی س جمهور به استان شما سفر کند و از نزدیک
در جریان مشکالت مردم قرار گیرد؟
کار یکی ،دو سال نیســت ،مگر انکه انقدر وضع
بارندگی خوب شود که این اتفاق بیفتد و مشکل خشکسالی
از بین برود اما اگر اقدامات یادشده در دستورکار قرار گیرد ،پنج
یا شش سالی طول م ی کشد.
شــما گفتید برای مبارزه با ریزگردها 55میلیارد
تومان اعتبار برای سال اینده در نظر گرفتید .به
نظر شما این میزان اعتبار برای انجام اقداماتی
که مطرح کردید کافی است؟
کافی نیســت ،ضمن انکه این بودجه فقط ب رای
سازمان محی ط زیست است .اگر قرار به گذاشتن یک بودجه
کافی ب رای مبارزه ریشه ای با عوامل داخلی پدیده ریزگردها
باشد نزدیک به پنج هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
منشــا ریزگردهایی که در خوزســتان هستند
استان های ایالم و بوشهر را نیز متاثر م ی کنند یا
ریزگردهای ان دو استان علل خارجی دارند؟
خیر ،منشا ریزگردهای ان دو استان نیز سرزمی ن های
وسیعی است که در استان خوزستان خشک شدند بناب راین
اگر مشکل خوزستان حل شود مشکل انها نیز حل م ی شود.
برخــی م ی گویند اگــر رئی س جمهــور برای
پدیده گرد و غبار به خوزســتان م ی رفت نوعی
اقدام ی پوپولیستی را انجام م ی داد بنابراین بهتر
شد که نماینده فرستاد ،نظر شما چیست؟
خیر ،اگر م ی رفت خوزستان به مردم بها م ی داد .هیچ
عوامفریبی نبود و انجا جلســه م ی گرفت یا حداقل معاون
اولش را م ی فرستاد بناب راین این حرف ها نیست .واقع ان است
که ب ی اهمیتی شد .رئی س جمهور باید انجا م ی بود و م ی دید
که از زمین و اسمان خاک روی سر و صورت مردم م ی ریخت
و شعاع دید افقی کمتر از 10متر بود.
مثلث | شماره 254
اقای قاض ی زاده ،وزیر بهداشت همان روزهای اول
به خوزستان رفت .خیل ی ها گفتند پدیده گرد و غبار
به حوزه کاری وزیر بهداشت چه ارتباطی دارد؟ ایا
اقای قاض ی زاده براساس تصمیم شخصی این
وقتی در یک پروسه زمانی طوالنی عواملی دست
به دست هم دادند تا مشکل ریزگردها حادتر شود،
چه زمانی طول م ی کشد که مبارزه با ان مثمرثمر
واقع شود؟
سیاست
بله ،بحران ان قدر بزرگ اســت که جا دارد شخص
رئی س جمهور یا حداقل معاون اول او به استان خوزستان بیاید
و از نزدیک در جریان مشکالت و چالش های ناشی از پدیده
گرد و غبار قرار گیرد اما نه تنها این اتفاق نیفتاد ،بلکه رئیس
سازمان محیط زیست هم با تاخیر فراوان به خوزستان رفت .در
واقع چند روز بعد از انکه مقام معظم رهبری به دولت ب رای حل
معضل ریزگردها دستور دادند هیات دولت جلسه گذاشت و
تصمیم گیری کرد .اگر ان پیام رهبر معظم انقالب نبود معلوم
نبود دولت چه زمانی م ی خواست به این مساله ورود کند.
خیر ،سازمان محیط زیست فقط یک هشداردهنده
است ،اصل کار دست وزارت جهادکشاورزی است تا از طریق
سازمان جنگل ها و مراتع اقدام به بیابان زدایی کند ،ضمن انکه
وزارت نفت نیز وظیفه مالچ پاشی را برعهده دارد .همچنین
ت ســدها را باز کند تا هورها و
وزارت نیرو باید جلوی اب پش
تاالب های استان خوزستان ابگیری شوند .وزارت خارجه نیز به
کشور ع راق فشار بیاورد تا به وضعیت بیابان هایش رسیدگی
کند .شهرداری ها در اط راف شــهرها و دهیاری ها در اط راف
روستاها نیز باید طرح کمربند سبز را ایجاد کنند ،بناب راین یک
کار جمعی و بی ن دستگاهی را م ی طلبد.
37
هشدار شیخ
سیاست
لغو جلسه سه شــیخ اصولگ را با تحلی ل های متفاوتی مواجه شده است .این اتفاق در
حالی رخ داده که ب راساس اعالم وزارت کشور ق رار است انتخابات مجلس ،هفتم اسفند سال
اینده برگزار شود .در این میان ایت اهلل موحدی کرمانی نســبت به عدم وحدت اصولگ رایان
هشدارهایی داده است .در این پرونده اخرین وضعیت ارایش نیروهای سیاسی اصولگ رایان و
نیز اخرین تحوالت سیاسی در جناح اصالح طلب را بررسی کرده ایم.
اگروحدتنکنیمسیلیمی خوریم
سیاست
38
مثلث | شماره 254
6
حسینیان خبر مهمی داده است« :اختالف در مجموعه
اصولگرایی طوری است که جلسه مربوط به ایت اهلل یزدی،
ایت اهلل موحدی کرمانی و ایــت اهلل مصباح یزدی ،با هدایت
غلط فکری یکی از افراد موثر و مسئول لغو شد».
این عضو ارشــد جبهه پایداری یک ســال مانده به
انتخابات مجلس از تغییر روندی خبــر داده که از چند ماه
پیش به محوریت و تالش ســی د رضا تقوی اغاز شده بود.
خبری کــه او داده با واکنش های متعددی مواجه شــده؛ از
تایید و تکذیب تا تحلی ل های متفاوت .برخی پرونده وحدت
را بسته شــده م ی دانند و برخی به گونه ای دیگری از ائتالف
م ی اندیشــند ،البته در این میان برخی نیــز وجود چنین
اختالف نظرهایی را در دوران رســیدن بــه وحدت طبیعی
م ی دانند.
داستان یک اختالف نظر
اگر قرار باشــد ماجرا را انالیز کنیم با نگاهی سطحی
متوجه م ی شویم که هرچه هست باید میان ایت اهلل یزدی و
ایت اهلل مصباح یزدی نکته ای به وجود امده باشد .چه اینکه
ای ت اهلل موحدی کرمانی
از عواقب عدم وحدت
اصولگ رایانسخنم ی گوید
ایت اهلل موحدی کرمانی که ضلع ســوم این جلسه بوده به
تازگی و بعد از رحلت ایت اهلل مهدوی کنی عهده دار ریاست
جامعه روحانیت شده و از همان اغاز نیز هرچه توان داشته
مصروف اینکه کرده که بگوید ب رای ائتالف با دو ضلع دیگر
حاضر به همکاری همه جانبه است.
پس م ی ماند رئیس جامعه مدرسین و رئیس موسسه
امام خمینی(ره) .شــواهدی هم البته ب رای این گمانه زنی
در اختیار هســت .انجا که ایت اهلل یــزدی در گفت وگویی
با اشــاره به اختالفات گذشــته م ی گوید« :نزدیک بود در
احزابوشخصیت ها
جامعه مدرســین یک تشکل جدیدی شــکل بگیرد ،چه
توسط کسانی که در جلسات جامعه شرکت م ی کنند و چه
انهایی که شرکت نم ی کنند .خوشبختانه به دالیل مختلف
و به خواست خداوند متعال جلوی این تجزیه گرفته شد و خدا
چ تجزیه ای در جامعه
را شکر م ی کنیم که در حال حاضر هی
مدرسین وجود ندارد .همه اعضای محترم چه کسانی که در
جلسات جامعه شــرکت م ی کنند و چه کسانی که شرکت
نم ی کنند ،همه را محترم م ی شماریم ».به گفته وی «خوب
اســت طالب محترم ما بدانند ،بنده خدا را گواه م ی گیرم ما
ب رای جلوگیری از تفرقه به همراه چند تن از دوستان جلس ه ای
کامال خصوصی تشــکیل دادیم و از تعــدادی از اعضای
مجلس خبــرگان دعوت کردیم .هدف اصلــی این بود که
انعطاف بیشتری بین روحانیون باشد تا شکاف جدیدی به
وجود نیاید و به این امید که روحانیت مبارز و جامعه مدرسین
درخصوص مسائل سیاسی کشور همراهی و همدلی داشته
باشند ،این وحدت و همدلی امر بسیار مفیدی است».
این داستان روایتی بود از ماجرای اختالف ایت اهلل یزدی
و ایت اهلل مصباح یزدی.
تایید و تکذیب های یک خبر
الریجانی و پایداری ها
ناصر ایمانی ،کار شــناس مســائل سیاسی اصولگرا
که اراده تشــکیل جلســه ســه جانبه را نافی تالش های
حجت االسالم تقوی نم ی داند ،م ی گوید« :فرایند وحدت در
داخل یک جناح یک امر مســتمر و زمان بر است که با یک
جلسه و دو همایش به نتیجه نم ی رسد .با وجود اینکه وحدت
مورد نظر اقای تقوی نواقصی داشته و جامعیت الزم را ندارد
اما نم ی توان گفت که به نتیجه نرسیده است .از سوی دیگر
جامعتین همیشه محور وحدت در جریان اصولگرایی بوده
و هست .بناب راین برگزاری جلسه در این مقطع نم ی تواند به
نتیجه تالش های اقای تقوی ربطی داشته باشد ».ایمانی در
پاسخ به این سوال که ایا این تالش های موازی امر دستیابی
به وحدت را ب رای اصولگرایان سخت نم ی کند ،گفت« :خیر،
با این موضوع مخالف هستم زی را مادام ی که این تالش ها در
جهت خنث ی کردن هم نباشد م ی تواند نقش تکمی ل کننده
اصولگرایان باید به ائتالف فکر کنند چرا
که وحدت با این تنوع ســایق چندان
در دســترس نیســت .ائتالف تنها راه
باقیمانده است .باید از اندکی از مبانی
و شرایط اختصاصی عبور کرد و به کفی
از حداقل هایی رســید که م ی توان با ان
ائتالفی برای رســیدن به کرس ی های
مجلس داشت
یکدیگر را داشته باشند ».این تحلیلگر سیاسی اصولگرا ادامه
داد« :در حال حاضر عالوه بر اقای تقوی و جامعتین ،جبهه
پیروان خط امام نیز تالش هایی در راستای وحدت دارد و همه
اینها مکمل هم هستند ».وی در رابطه با اینکه ایا لغو جلسه
ســه جانبه به رویکرد ایت اهلل مصباح یزدی مربوط م ی شود
یا خیر ،نیز گفت« :قرینهای مبنی بــر ناراحتی یا ب ی میلی
ایت اهلل مصباح یزدی وجود ندارد .به همین خاطر نم ی توانیم
بر این حدس و گمان ها تکیه کنیم زی را رویکرد وی همیشه
بر مبنای وحدت اصولگرایان بوده است ».ایمانی با اشاره به
اینکه وحدت میان جریان اصولگرا در این برهه زمانی اهمیت
بسیار زیادی دارد ،گفت« :اگر به وحدت نرسند حتما شاهد
کاهش ارای خود در نهادهای مختلف نظام خواهند بود».
ه ر چه هست به نظر م ی رسد اصولگرایان در مقطع بسیار
مهمی قرار گرفته اند .فضای انتخابات مجلس حتما با فضای
انتخابات قبلی پارلمان بســیار متفاوت است .رقیب سنتی
اصولگرایان خود را ب رای ورود به انتخابات اماده م ی کند و البته
همراه با اصالح طلبان ،جریان سیاسی نزدیک به دولت هم خود
را مهیای انتخابات م ی کند .در چنین شرایطی ادامه رقابت و
مجادالت سیاسی اصولگرایان موجب خواهد شد که انها در
پارلمان با اتفاقی مانند انتخابات ریاست جمهوری مواجه شوند.
اصولگرایان باید به ائتالف فکر کنند چرا که وحدت با این تنوع
سالیق چندان در دسترس نیست .ائتالف تنها راه باقیمانده
است .باید از اندکی از مبانی و شرایط اختصاصی عبور کرد و
به کفی از حداقل هایی رسید که م ی توان با ان ائتالفی ب رای
رسیدن به کرس ی های مجلس داشت.
مثلث | شماره 254
به این جای ماجرا که م ی رسیم حاال بحث بر سر این
م ی شود ک ه پای چه کسی در میان بوده است .رضا اشتیانی،
نماینده مردم قم و عضو جامعه مدرســین در همین رابطه
م ی گوید« :ظاهــرا اقایان با اقای الریجانی نیز جلســاتی
داشته اند ولی ظاه را به نتیجه ای نرســیده اند ،گویا جلسه
دیگری هم با وی دارند .انگار اقای الریجانی شرایطی داشتند
که باید با اقایان بنشینند و راجع به انها بحث کنند ».وی با
تاکید بر اینکه بحث سه ضلعی کردن جامعتین مطرح نیست
چون خود ایت اهلل مصباح از اعضای جامعه مدرسین است و
این گونه نیست که ضلع دیگری باشد ،خاط رنشان کرد« :مثال
در مورد مجلس خبرگان با بقیــه اصولگرایان کنار امدند و
هیچ کدام دخالت نکردند ،در مورد مجلس نیز با تمامی اعضا
صحبت شده است و به نتیجه های نیم بندی نیز رسیده اند
که ان شاءاهلل در اینده به نتیجه کامل هم خواهند رسید».
وی در مورد سخنان باهنر در مورد دعوت از پایداری ها ب رای
وحدت نیز گفت« :جبهه پایداری طرفداران پروپا قرصی در
بیرون دارد و نیاز است که با اصولگرایان هماهنگ شوند و
یکی باشند .گرچه پایداری ها اصولگرای سفت هستند ولی در
عین حال انها در هر انتخاباتی ممکن است به گونه ای فکر
کنند و بقیه نیز به گونه ای دیگر فکر کنند ولی در این دوره تا
انجایی که اطالع دارم همه هماهنگ م ی شوند و به نتیجه
خوبی م ی رســند ».این اظهارات نماینده قم نشان م ی دهد
که علی الریجانی اختالفاتی در این مورد داشته است .علی
الریجانی البته روابط بســیار نزدیکی با ایت اهلل یزدی دارد.
به یک معنا شاید بتوان این گونه گمانه زنی کرد که روح اهلل
یزبانی کدهایی بدهد که نگاه ها
حسینیان بنا داشته با زبان ب
به علی الریجانی دوخته شود.
نگاهی دقی ق تــر این تصویر را به ما نشــان م ی دهد
که علی الریجانی شاید حاضر نیســت با پایداری ها بر سر
یک میز نشسته و در مورد وحدت هم نظر شود .او از ابتدای
مجلس نهم روزهای سختی را با پایداری ها گذرانده است .به
صورت مشخصی در تمام این مدت گذشته اختالفات میان
الریجانی و پایداری ،تحوالت مجلــس را تحت تاثیر قرار
داده .او گویا نیم نگاهی هم به ماجراهای رسیدن به لیست
انتخاباتی مجلس نهم دارد .انجا کــه پایداری ها حاضر به
ائتالف با اصولگرایان نشده و خودشان لیست مستقلی ارائه
دادند .در این میان حمیدرضا ترقی ،عضو ارشد موتلفه که
از احزاب راست سنتی است م ی گوید« :بنابر انچه در برنامه
کلی اصولگرایان وجــود دارد ،اصولگرایــان به دنبال یک
ائتالف حداکثری هستند و ب رایشــان فرقی ندارد که در این
ائتالف با پایداری ها همراه شــوند یا جبهه یا تشکل خاص
دیگری چون ب رای موفقیت در انتخابات نیاز به یک وحدت
حداکثری اســت .انچه تاکنون صورت گرفته است درباره
انتخابات مجلس خبرگان رهبری یک وحدت کامل فراهم
شده ولی درباره انتخابات دوره دهم مجلس شورای اسالمی
هنوز گفت وگوها و رایزن ی ها ادامه دارد ».وی در پاسخ به این
سوال که برخی از اصولگرایان نگران تکرار اشتباهات گذشته
پایداری ها و در ادامه ان اسیب دوباره به بدنه اصولگرایی نزد
اذهان عمومی هستند ،تصریح م ی کند« :این اختالف نظرها
بین اصولگرایان بعضا وجود دارد .اما خوشبختانه در مورد این
اصولگرایان چگونه متحد م ی شوند؟
سیاست
اینکه این جلسه لغو شــده دیگر محل شبهه نیست
اما حاال همه به دنبال علت لغو ان هستند .ایت اهلل مرتضی
مقتدایی ،نایب رئیس اول جامعه مدرســین حوزه علمیه با
تایید لغو جلسه ،درباره علت ان گفته است که دلیل خاصی
وجود نداشت اما باتوجه به حرف های ایت اهلل مصباح یزدی
در همایش گذشــته وحدت اصولگرایــان ،م ی توان به این
نتیجه رسید که احتماال وی نسبت به شکل گیری این وحدت
امیدوار نیســت .ایت اهلل مصباح یزدی در ان همایش گفته
بود« :تصور من این اســت افرادی که در اینجا جمع شدند،
م ی خواهند خودشــان را از انحراف ها ،سقوط ها و نوسانات
زشت حفظ کنند و اگر م ی خواهند این گونه باشد ،باید اصول
فکری ،ارزشی و روشــی را رعایت کنند و اگر بنا داریم این
اصول را دقیقا رعایت کنیم ٩٩ ،درصد مصونیت ما تضمین
است ،اما اگر از ابتدا زیر حرفمان بزنیم و بگوییم امروز دوستان
ما این جوری م ی پسندند و باید این گونه رفتار کنیم ،فردا طور
دیگری رفتار کنیم ،معنایش این است که طبق ادبیات روز،
جامعه ما دوگروه است؛ اصولگرا و غی راصولگرا».
او البته پیشتر هم او در دیدار با سیدرضا تقوی در پاسخ
به دغدغــهای مبن ی بر ضرورت وحدت میــان اصولگرایان
گفت« :همان طوری که توقع یک ی بودن فتاوای همه مراجع
در احکام شرعی بیجاست ،توقع اینکه در مسائل اجتماعی
نیز بین افراد وحدت نظر حقیقی حاصل شود ،غیرواقع بینانه
است ،مخصوصا باتوجه به اینکه در مسائل اجتماعی افراد با
موضوعات سروکار دارند و نه فقط احکام؛ بناب راین اتحاد نظر
در چنین مسائلی شبیه محال است».
حاال همســو با ایــت اهلل مقتدایی ،دبیــرکل جامعه
روحانیت مبارز هم لغو این جلسه را تایید کرده و گفته است:
«قرار بود جلس ه ای داشته باشــیم اما به دالیل مشکالتی
این جلسه تشکیل نشد .فکر م ی کنم اواخر اسفندماه زمان
برگزاری این جلسه مشخص شود».
او البته در اظهاراتی مهمتر نکاتی را به حالت هشدار
خطاب به اصولگرایان مطرح کرده اســت .موحدی کرمانی
گفته است« :اصولگرایان باید متحد شوند و اگر در درونشان
تشتت و پ راکندگی باشــد ،بدون تردید طرف مقابل پیروز
م ی شــود .این وظیفه اصلی ماســت و االن همتی که در
جامعتین یعنی جامعــه روحانیت مبارز تهــران و جامعه
مدرسین حوزه علمیه قم داریم همین است که اصولگرایان
باید با هم جمع شــوند .جمعی در کشور به عنوان اصولگرا
وجود دارند که پایبند اصول هســتند و ایــن اصول همان
اصولی اســت که اگر ضایع شد نشــان دهنده افول دولت
اسالمی است ».دبیرکل جامعه روحانی ت مبارز افزوده است:
«بدون تعارف باید گفت که این جمع متدین ،دلسوز و وفادار
به قران و رهبری و والیت باید بجنبند و اگر نجنبیم سیلی
م ی خوریم و خدای ناکرده به دســت ما سیلی به اسالم زده
م ی شود و این خیلی مهم است .اصولگرایان اگر یک جایی
باید کوتاه بیایند ،بیایند چون باید سعی کرد تا به یک نظر
رســید ولو انکه از مبانی کوتاه بیایید چون با همان مبانی
هم اگر تحلیل شود وحدت مهمتر است .گروه های اصولگرا
اگر در مورد ســه یا چهار نفر در فهرســت های انتخاباتی
اختالف نظر دارند ب رای خدا و حفظ وحدت کوتاه بیایند».
مساله یک اسی ب شناســی صورت گرفته است و مذاکرات
پی رامون ائتالف یا وحدت با پایداری ها یا سایر تشکل های
اصولگرایی نیز حول همین مسائل دنبال م ی شود .عالوه
بر این ،نگاهی به گذشته و نتایج چند نمونه از ائتالف های
صورت گرفته بین اصولگرایان مانند استیضاح وزیر علوم و
همچنین اخرین انتخابات شورای شهر نیز در مذاکرات مورد
توجه قرار م ی گیرد تا در نهایت با راهکار جدید و در عین حال
پرهیز از تکرار اشتباهات گذشته به یک وحدت یا حداقل یک
ائتالف حداکثری دست پیدا کنیم».
39
احزابوشخصیت ها
نمی توانیم با اعتدالی ها ائتالف کنیم
گفت وگو با عضو شورای مرکزی جبهه پایداری
امید کرمانی ها
روزنامه نگار
جلســه ایت اهلل یزدی ،ایت اهلل موحدی کرمانی
و ایت اهلل مصباح یزدی از کجا شــروع شد و چه
هدفی را دنبال م ی کند؟
اتفاق جدیدی نیست ،بزرگان معنوی جریان اصولگرا
که عمدتا علمای عالیقدر روحانی هم هستند ه ر از گاهی دور
هم جمع م ی شوند و درباره مســائل جاری کشور به بحث و
گفت وگو م ی نشــینند .خدا حضرت ایت اهلل مهدوی کنی و
ایت اهلل خوشــوقت را رحمت کند .انها به همراه سایر علما
جلساتی را در قالب نشس ت های چند نفری یا تشکلی جامعه
روحانی ت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علمی ه قم با هم داشتند،
االن هم چنین جلساتی با ترکیب دیگر برگزار م ی شود و درباره
موضوعات مختلف به تبادل نظر م ی پردازند و اتفاق مثبت
و خوبی اســت وقتی تحلی ل ها به هم نزدیک م ی شود ،به
هماهنگی عملی طی ف های مختلف اصولگرا کمک م ی کند.
حاال نشســت های ایت اهلل یــزدی ،ایت اهلل
موحدی کرمانی و ایت اهلل مصباح یزدی تشکلی است
یا سه شخصیت حقیقی با هم به گفت وگو م ی نشینند؟
شــخصی ت ها در این سطح وابســته به تشکلی
نیستند به این معنا که تشکلی داشته باشند .معموال علت
اینکه انها برجســته تر نســبت به دیگران م ی شوند جنبه
معنوی شان است که باعث رجوع افراد به انها م ی شود .باالخره
قدرت معنوی انها موجب م ی شود تشکل ها و شخصی ت های
حقیقی و حقوقی سیاسی به نظ رات انها توجه کنند ،عامه
مردم هم همی ن طور اســت .عامه مردم چون به نظ رات این
بزرگان توجه دارند باعث م ی شود تشکل های سیاسی اصولگرا
سعی کنند خودشان را با مبانی گفتمانی و صحب ت های این
شخصی ت ها هماهنگ کنند.
جلســاتی کــه ایــت اهلل یــزدی ،ایــت اهلل
موحدی کرمانی و ایــت اهلل مصباح یزدی برگزار
م ی کنند از چه زمانی اغاز شده و دارای چه عقبه
زمانی است؟
40
ه م اکنون تالش هایی که برای برگزاری جلسات
بین ایت اهلل یزدی ،ایــت اهلل موحدی کرمانی و
ایت اهلل مصباح یزدی م ی شود ایا هدف برنام ه ریزی
برای انتخابات مجلس شورای اسالمی است که
سال اینده برگزار م ی شود یا هنوز هدف خاصی
برایش تعریف نشده است؟
مثلث | شماره 254
سیاست
قبال چندین جلسه بین ایت اهلل یزدی ،مرحوم ایت اهلل
مهدوی کنی و ایت اهلل مصباح یزدی به مناسبت ادوار مختلف
انتخابات همچون انتخابات ریاست جمهوری بود ،همچنین
فارغ از زمان انتخابات وقتی اتفاقات جدی در ســطح کشور
م ی افتد طبیعتا ایت اهلل موحدی کرمانــی به عنوان دبیرکل
جامعه روحانیت مبارز توقعش این بود که این جلسات ادامه
پیدا کند و ظاه را هم ادامه پیدا کرده اســت اما در ک مو کیف
جلسات مبنی بر اینکه چند مرتبه برگزار شده و موضوعات
چه بوده نیستم.
باالخره وقتی به انتخابات نزدیک شویم م ی توان این
جلسات را به انتخابات ربط داد اما چون دوره ای و همیشگی
است ،نم ی شود االن به انتخابات مرتبطش کرد.
از امروز تا انتخابات مجلس شــورای اسالمی
یک سال زمان باقی است ایا نم ی توان گفت این
جلسات مقدم ه ای برای برنام ه ریزی نحوه ورود به
ان رقابت سیاسی است ،چون انتخابات دوره نهم
مجلس هم که بود اصولگرایان از یک سال و نیم
قبل از ان تالش های خود را برای تعریف مکانیسم
ائتالف اغاز کردند؟
االن موضوعات جدی تری در کشور داریم که خیلی از
موضوع انتخابات مجلس که سال اینده برگزار م ی شود مهمتر
اســت که از این موضوعات م ی توان به مذاکرات هسته ای،
راهکارهای اجرای اقتصاد مقاومتی و وضعیت ارایش سیاسی
ما نسبت به جریان مقاومتی که در خاورمیانه در حال توسعه
است ،اشاره کرد .اینها موضوعات چالشی و جدی درون نظام
است که الزم اســت ما به یک تحلیل مشترک و گفتمان و
رفتار مشترک درباره انها دســت یابیم .چون نظام جمهوری
اسالمی ای ران نظامی فقاهتی است .درباره این مسائل ابتدا
باید در سطح فقها بحث و بررســی شود و به یک جامعیت
نظر رسیده بعد سایرین هم به نوبه خود اقدامات الزم را انجام
دهند بناب راین موضوعاتی که نیاز به بحث و تبادل نظر است
زیاد داریم.
یعنی موضوعاتی که ایــت اهلل یزدی ،ایت اهلل
موحدی کرمانی و ایت اهلل مصباح یزدی در جلسه با هم
م ی نشینند و درباره ان صحبت م ی کنند م ی تواند غیر
از انتخابات باشد؟
قطعا همی ن طور است.
اخیرا ایت اهلل یزدی ،ایــت اهلل موحدی کرمانی و
ایت اهلل مصباح یزدی با هم قرار جلس ه ای داشتند
که لغو شد .اقای حسینیان گفته اطالعات غلطی
به یکی از اقایان رسید و بر همین اساس جلسه
مشترک انها لغو شد ،ان اطالعات غلط چه بود و به
کدام یک از اقایان داده شد؟
خیر ،نــدارم و راجع به جزئیاتش هــم اظهارنظر
نم ی کنم .شاید اقای حسینیان خبری از این موضوع داشتند.
حاال چون صحبت از اقای حســینیان شــد،
موضوعی که در محافل خبری مطرح شده اینکه
اقای حسینیان دیگر در جلسات شورای مرکزی
جبهه پایداری شرکت نم ی کند علتش چیست؟
خیر این طور نیست ،اقای حســینیان در شورای
مرکزی حضــور دارد و حتی گاهی اوقات می زبان جلســات
است .یعنی در منزل ایشان جلسات تشکیل م ی شود ،منتها
در جلسات شــورای مرکزی چون دوستان از جمله خود من
مســئولیت زیادی داریم بناب راین خیلی منظم نیستیم .این
ای راد ماســت ولی ربطی به بودن یا نبودن ندارد .جلسات در
منزل دوستان برگزار م ی شــود و م ی رویم و ناهارشان را هم
م ی خوریم (خنده).
اما یکی از روزنام ه هــای اصالح طلب خبری داده
بود که اقای حسینیان از جبهه پایداری جدا شده
است؟
همان طور که عرض شــد یکــی از روزنامه های
اصالح طلب چنین مطلبی را منتشر و راجع به یکی از اعضای
شــورای مرکزی جبهه پایداری اظهارنظر کرد ،وقتی به نیت
گوینده شک داریم پس باید به خبرش هم شک کرد.
اما وقتی اوایل امسال صحبت از جدایی اقایان
رســایی و کوچ ک زاده از جبهه پایداری شــد ،خیلی
تعجب برانگیز نبود که اقای حسینیان نیز جدا شود،
به نظر شما این طور نیست؟
کوچکزاده اصال عضو شــورای
اقایان رســایی و
مرکزی جبهه پایداری نبودند که بخواهند جدا شوند.
خودشان که م ی گویند ما دیگر اصال عضو جبهه
پایداری نیستیم؟
انها هی چ وقت عضو شورای مرکزی جبهه پایداری
نبودند که بخواهند جدا شوند ،اما اقای حسینیان عضو شورای
مرکزی است بناب راین جدا شدن درباره انها از اول هم مصداق
نداشت .خیلی از دوستان هستند که همراهی فکری با جبهه
پایداری دارند اما عضو تشــکیالتی نیستند چون ب رای نظر
خودشان خیلی اهمیت قائلند ،حال انکه کار تشکیالتی یعنی
کار جمعی کردن ،بناب راین نم ی خواهند چارچوب و مسئولیت
خاصی را ب راساس کار جمعی بپذی رند.
اصولگرایان در دوره گذشته انتخابات مجلس از
لو نیم قبل حرکت خود را کلید زدند ،اما این
یک سا
دوره هیچ تحرک یا حتی مدل پیشنهادی خاصی را
نیز تاکنون مطرح نکردند ،علت چیست؟
صحب ت هایی انجام م ی شود ،گفت وگوهایی بین
تشــکل ها وجود دارد و امیدواریم ایــن گفت وگوها به یک
منشــور جمعی برســد و همان مالک عمل قرار گیرد .من
خیلی ناامید نیســتم .ان زمان هم که دوستان در دوره قبل
شروع کردند نهایتا به یک فهرست نرسیدند یعنی اختالفات
باقی ماند .شــاید دلیلش این اســت که عجله کردند .حاال
امیدواریم که در مقدمات بحث مفصل و خوب با هم صحبت
کنند ،حرف هایشان را بزنند و حرف های یکدیگر را بشنوند تا
نتیجه اش یک اشتراک بیشتر در اقدامات شود.
از ه ر کدام از مســئوالن یا اعضای تشکل های
اصولگرایی م ی پرسیم فقط م ی گویند؛ «در حال
صحبت با سایر تشکل ها هستیم» و هیچ نتیجه
و افق روشــنی از مذاکرات و جلسات خود بیان
نم ی کنند ،چ را؟ ایا این جلساتی که برگزار م ی شود
منظم و منســجم و فراگیر است به این معنا که
نمایندگان همه سالیق اصولگرایی در نشس ت ها
حاضرند و طرح بحث م ی کنند یا انکه نشســت
هنوز دوجانبه است؟
هنوز نشس ت ها دوجانبه است تا کم کم سه جانبه
بشود ،ولی نمایندگانی از یک ضلع اصولگرایی مامور م ی شوند
که با ضلع دیگر جریان اصولگرا صحبت کنند .ان وقت ان
گروهی که مامور هستند جلسات مفصل و مکرری دارند و
حتی تعداد نشس ت های انها به 10جلسه هم م ی رسد ،البته
جمع بندی هایی هم تاکنون انجام شده که ان شاء اهلل هر وقت
صالح بدانند اعالم م ی کنند.
دو ضلع اصولگرایی در این 10جلسه نشست
چه مباحث پیچیده ای دارنــد که برای یکدیگر
طرح م ی کنند؟
خیلی مباحث است ،احوال همدیگر را م ی پرسیم،
دل ما ب رای هم تنگ م ی شود ،زیارت مومن هم صواب دارد
(خنده).
پس عمــده وقت جلســات به احوالپرســی
م ی گذارد؟
بله ،به احوالپرسی م ی گذارد .البته احوالپرسی موجب
لطافت قلوب م ی شود .هدف هم تلطیف قلوب است (خنده).
همین تلطیف قلوب است که اقای باهنر ،رئیس
جبهه پیروان خط امام و رهبری گفته ما حاضریم با
تندروهای اصولگ را ائتالف کنیم اما با اصالح طلبان
وارد ائتالف نشویم ،درست است؟
اقای باهنر اگر م ی خواهد با کسی یا طیفی از جریان
اصولگرا ائتالف کند دیگر ان را متهم به تندروی نکند ،این
طور که نم ی شــود(خنده) .ان شــاء اهلل کم کم ادبیات اقای
باهنر هم اصالح شود ،چون اصالح ادبیات به تلطیف قلوب
کمک م ی کند.
برخ ی م ی گویند اقای باهنر ایــن حرف را زده تا
سر پرونده اقای رحیمی پایداری ها به او اشکال
نگیرند؟
اینکه چه کســی چه صحبتی کرده خبر ندارم اما
حتما اصولگرایان چون حفظ نظام و ارزش های ان و در حوزه
سیاست خارجی به ویژه بحث استکبارستیزی خیلی ب رایشان
جدی است اصال نم ی توانند با اصالح طلبان یکی شوند ،چون
به لحاظ فکری با انها اختالف دارند و این اختالف تکنیکی یا
تاکتیکی نیست که قابل چشم پوشی باشد .این حرف را هم
اگر اقای باهنر نم ی زد روشن بود که نم ی توانند با اصالح طلبان
ب رای انتخابات مجلس به یک جمع بندی برســند .ب رادران
اصولگرای سنتی ما افراد متدینی هســتند و ما این مساله
را قبول داریم.
همین برادران سنتی االن دارند محکوم م ی شوند
که در انتخابات مجلس هشــتم از اقای رحیمی
پول گرفتند ،این مساله مرزی را در داخل جریان
اصولگرایی ایجاد نم ی کند؟
باالخره جای بحث دارد که چه کســی پول گرفته،
چه کسی پول داده ،کجا این کار انجام شده و واقعا پولی رد
و بدل شده اســت؟ به ه ر حال اقای اژه ای صحب ت هایی در
این باره انجام دادند.
اگر اسام ی کسانی که پول گرفتند اعالم شود،
اتفاقی نم ی افتد؟
اصالح طلبان در مجلس ششم هم همین کارها را
کردند و دامان خودشان را گرفت ،باالخره م ی شود سوال کرد
این همه پولی که ستاد بنفش در انتخابات ریاست جمهوری
در سراسر کشور هزینه کرد همه اینها را اقای روحانی از جیب
مبارک شان پرداخت کرد یا کسانی کمک شان کردند؟ کسانی
که کمک کردند چه کسانی بودند و مرجع پول های اعطایی
کجا بود و چگونه صرف شد؟ باالخره ب رای کسی که در سطح
ملی ان هم ریاســت جمهوری ،نه مجلس و نه ان هم پنج
میلیون تومان هزینه کرده چنین سواالتی قابل طرح است .به
نظرم کالس ما را هم خیلی پایین اوردند ،پنج میلیون تومان؟
کالس ما زیــر 500میلیون تومان که قابل ریزش نیســت
(خنده) .در واقع به ما توهین کردند (خنده).
شما که پول نگرفتید م ی گویید به شما توهین
شده است؟
کلی م ی گویم که توهین هم به ما کردند.
از این بحث ها بگذریم ،کال مدل هایی برای ائتالف
یا وحدت اصولگرایان مطرح شــده یا فعال فقط
به برگزاری همین جلسات احوالپرسی و تلطیف
قلوب بسنده شده است؟
صحب ت هایی شده اما چون قطعی نیست و دوستان
دارند درباره ان بحث م ی کننــد قاعدتا قابل اظهارنظر کردن
نیست .اصولگرایان چندین تجربه طرح مکانیزم انتخاباتی
ب رای انتخابات مجلس در دوره های هفتم ،هشتم و نهم دارند،
طبیعتا از ان تجربیات هم م ی شود استفاده کرد.
االن جبهه پایداری در داخل مجموعه خودش به
یک مکانیزم جم ع بندی شده ای رسیده که برود در
نشس ت های دوجانبه و سه جانبه طرح بحث کند؟
دوستان نظ راتی دارند.
پس خــود پایداری ها هنوز به یــک مدل واحد
نرسیدند؟
عرض کردم دوستان نظ راتی دارند.
نظ رات یعنی نظری که بندهای مختلفی دارد(خنده).
بله ،در داخل یک بســته است که این بسته نیز به
نظر سایر اضالع نزدیک است و کال بسته بوده و قابل بیان
هم نیست(خنده).
علت خصوصی شــدن صحبت درباره جزئیات
بســته های پیشــنهادی اضــاع اصولگرایی
کپ ی برداری از مذاکرات هسته ای نیست؟
بله ،این طور هــم م ی توان دربــاره ان فکر کرد.
اصالح طلبان م ی توانند یک جمع دلواپســی درباره همین
موضوع درست کنند و دلواپس مذاکرات داخلی بین اضالع
اصولگرایان شوند(خنده).
علت بســته بودن صحبت دربــاره مدل های
پیشــنهادی اضالع اصولگرایی برای نحوه ورود
به عرصه انتخابات مجلس چیســت؟ ایا انها
نگران هستند که اگر این موضوع باز شود احتمال
شکست مذاکرات داخل اردوگاهی وجود دارد؟
خیر ،چون جمع بندی نشده است قابل بیان نیست.
باید مباحث طرح ،جمع بندی و اجماع شود تا به اطالع افکار
عمومی برسد.
شما گفتید که جبهه پایداری بسته پیشنهادی
خود را درباره مکانیزم ورود اصولگرایان به عرصه
انتخابات مجلس جم ع بندی و تدوین کرده است.
ایا سایر اضالع اصولگ رایی تحولخواهان (جمعیت
ایثارگران و جمعیت رهپویان) و طیف سنتی هم
بسته های پیشنهادی خود را اماده کرده اند؟
این طور که من متوجه شــدم ،بله ،ان دوستان هم
پیشنهاداتی دارند .پیشنهادات هم به یکدیگر نزدیک است
و از هم دور نیست .برداشتم این است که دوستان خیلی زود
به تفاهم م ی رسند برعکس مذاکرات هسته ای که هیچ گاه
به تفاهم با 5+1نخواهیم رسید چون ما با مومنان در حال
مذاکره هســتیم نه با کافرین و دشمنان اســام اما چون
مذاکرات هسته ای چنین شــرایطی ندارد پس هی چ گاه به
نتیجه نم ی رسد.
ب ر خالف دوره گذشــته ســه ضلع اصولگرایی
م ی توانند درباره ارائه فهرست واحد توافق کنند
یا خیر؟
پاسخ به این سوال خیلی ســخت است .در انتخابات
مجلس نهم بود که پایداری هــا و جبهه متحد اصولگرایان
لیس ت شان از هم جدا بود ،اما در مجلس هشتم نیز که جبهه
متحد اصولگرایان وجود داشت و همه تشکل های سیاسی
اصولگرا یک فهرست انتخاباتی دادند باز هم در شهرستان ها
گروه های مختلفی تحت عنوان اصولگرایی لیســت دادند،
بناب راین اجماع به معنی نظ ر اکثریت است .در شهری که دو
شخصیت برجسته دارد و هر دو اصولگرا هستند و هر دو نیز
احساس تکلیف م ی کنند نم ی توان به زور گفت که یکی از
انها نامزد انتخابات مجلس نشود.
اگر اصالح طلبان واحد عمل کنند اما اصولگرایان
در شهرســتان ها و تهران نتوانند به جم ع بندی
برسند ،این حالت به ضرر چه جریانی خواهد شد؟
باالخره چهره های زیادی هستند که خود را محق
م ی دانند و به صحنه رقابت م ی ایند بناب راین این طور نم ی شود
که در یک شــهر فقط دو کاندیدا یکــی اصولگرا و دیگری
اصالح طلب فقط نامزد انتخابات مجلس شوند ،نزدیک 15
تا 20نفر نامزد م ی شوند برخی میل به اصولگرایی و برخی
دیگر نیز گرایش به اصالح طلبی دارند یعنی این طور نیست
که در ته ران فقط 60نفر نامزد انتخابات مجلس شــوند؛ 30
نفر اصولگرا و 30نفر اصالح طلــب؛ چنین حالتی غیرقابل
تصور است.
یعنی اصالح طلبان شرایط اصولگرایان را دارند؟
بله ،چه بسا شرایط انها بدتر هم باشد چون معموال
گرایشی که در قدرت است مدعی بیشتری دارد و در مقابل
اقلیت منسجم تر عمل م ی کند.
اما اصالح طلبان هم چک ســفی د امضا به دولت
ندادند ،چون هر بار از انها درباره عملکرد دولت
ســوال م ی شــود ســریع مرزبندی م ی کنند و
م ی گویند« :ما فقط حامی هســتیم و عملکرد
دولت به دولتمردان مربوط است و خود انها باید
پاسخگو باشند».
این هم از زرنگی انهاست .منفعت از دولت م ی ب رند،
وزارتخانه ها را م ی گی رند ،فرمانداران و استانداران را از نیروهای
خود م ی چینند بعد تندی ها را م ی گذارند اقای روحانی بشنود.
این هم خود یک نوع نارو زدن در حوزه سیاســی است .البته
اصالح طلبان سابقه چنین کارهایی را دارند .کارگزاران چنین
کاری را با اقای هاشمی کرد با همین شــعارها دولت اقای
خاتمی را سر کار اورد ،حتی با شخص اقای خاتمی هم دور
دوم داشتند با طرح شعار عبور از خاتمی این کار را م ی کردند.
فکر م ی کنیــد اعتدال ی ها بــه اصولگرایان در
انتخابات مجلس اینده نزدیک شوند یا به سوی
اصالح طلبان بروند؟
من خیلی جایگاهی ب رای این حرف ها در انتخابات
نم ی بینم چون افراد زیادی بعد از انقــاب همچون اقایان
احمدی نژاد ،قالیباف و هاشمی داشتیم که م ی خواستند ب رای
خودشان گفتمان سیاسی درســت کنند اما نهایتا انها یا در
در شــهرهای بزرگ همچون تهران ،مشــهد،
اصفهان و تبریز که چند نماینده در مجلس دارند
چطور؟
ان شاء اهلل در شــهرهای بزرگ کمترین مشکل را
داشته باشیم .در این سطح هم شاید در شهرهای بزرگ غیر
از ته ران مشکل کمتر باشــد چون ته ران کمی سیاس ی تر
است شاید مشکالت بیشتر باشد ،در واقع تصورم این است
جایی که لیست به معنای واقعی مطرح است مشکل کمتر
است ،اما در حوزه انتخابی ه ای که بحث فردی م ی شود و بُرد
مثلث | شماره 254
یعنی نظرات در داخل یک مکانیزم تعریف شده
است؟
7
سیدامی ر حسین قاض ی زاده هاشمی ،عضو
شورای مرکزی جبهه پایداری م ی گوید« :ممکن
است برخی چهره های اصولگرا به لحاظ رفاقت
یا ارتباطات شــخصی با اقای روحانی با دولت
یازدهم همکاری کنند اما اینکه بتواند جریانات
اصولگرایی را با خود همراه کند خیر ،نم ی شود».
با او در مــورد اخرین تحــوالت اصولگرایان
گفت وگو کردیم.
گروه های سیاســی هم انجا زیاد نیست انجا مشکل وجود
خواهد داشت ،البته این مشکل مختص به جریان اصولگرایی
نیست و سایرین هم این مشکالت را دارند .تجربه این چندین
دوره انتخابات مجلس نشان م ی دهد افرادی که خود را مطرح
م ی کنند و ب رای خودشان حوزه نفوذ و سبد رای قائلند انها هم
خواهند امد.
سیاست
وقتــی صحبت از نظرات م ی شــود یعنی چند
دیدگاه ه م اکنون در داخل جبهه پایداری مطرح
اســت و هنوز جم ع بندی وجود ندارد ،غیر از این
است؟
احزابوشخصیت ها
41
احزابوشخصیت ها
جریان اصولگرایی حل شدند یا اصالح طلبی .یعنی هنوز در
فضای سیاسی کشور یک جریان سوم نتوانسته شکل بگیرد.
این دوره که وضعیت بدتر اســت چون رئیس دولت وامدار
اشخاصی اســت که از او حمایت کردند ،پس بعید م ی دانم
بتواند یک مرز سوم ی را ب رای خودش تعریف کند و بیاید در
عرصه و می دانداری کند .باتوجه به پیوندی که میان دو جریان
حامی اقای روحانی و اصالح طلبان حاصل شده فکر م ی کنم
او نتواند خود را از جریان اصالحات جدا کند.
اصولگرایان م ی پذیرند اگر اعتدال ی ها و حامیان
دولت روحانی بخواهند با این جریان ائتالف کنند؟
گزا
رش
مرز بین اشــخاص به ویژه انها که مســئولند به
اقدامات و رفتارشان است ،دولتی که در حوزه اقتصاد مدلش
توسعه محور لیب رالی اســت و مفاهیم ی همچون سرمایه
ب رایش ارزشمند است ،در حوزه فرهنگ ممیزی و ارزش های
اســامی را تخطئه م ی کند ،در حوزه مجازی ارتباطات باز را
دنبال م ی کند ،هنر لیب رالی را قبول دارد و در حوزه سیاست
خارجی بحث تنش زدایی با امریکا را در دســتورکار دارد ایا
م ی تواند خود را با جریان اصولگرایی دارای مرز مشترک بداند
و با ان ائتالف سیاسی کند؟ جواب واضح است ،اگر هم بشود
به ان م ی گویند چرخش سیاسی.
اما اعتدال ی ها بدشــان نم ی اید از اصولگرایان
همچون اقای مطهری و اقای ناطق نوری یارکشی
کنند.
اقای مطهری اصولگرا نبوده و نیست .او هم خود را
اصولگرا نم ی داند .مدت هاست م ی گوید من اصولگرا نیستم
و رفتارش هم همین را نشان م ی دهد .مهم گفتمان است نه
چیزی که کسی مدعی ان شــود .اگر من امروز اعالم کنم
اصالح طلبم کسی این حرف من را باور م ی کند؟ خی ر.
اما جامعه اقای مطهری را اصالح طلب نم ی داند؟
تا منظور از جامعه چه باشــد .کســی در محافل
عمومی مطهری را اصالح طلب نم ی داند .بیشتر از او برداشت
یک فرد سیاسی اصولگرا دارند .مردم بیشتر او را دگر اندیش
م ی دانند و نه حتی اصالح طلب (خنده).
یعنی شــما م ی گویید اگر کســی ب ا ســابقه
اصولگرایی در انتخابــات مجلس با اعتدال ی ها
پیوند بخورد دگ ر اندیش شده و اصولگرا نیست؟
کســی که در قضیه فتنه این طور برخورد م ی کند
کجا اصولگراست؟ فتنه مرز نظام است اصولگرایی که بماند.
شما ه ر چقدر هم که بگویید اما برداشت جامعه از
مطهری خالف نظر شماست ،حداقل ان است که
او را اصالح طلب نم ی شناسد؟
چرا او را اصالح طلب م ی داند .خود اصالح طلبان در
کنگره اخیرشــان اعالم کردند که ما مطهری را اصالح طلب
م ی دانیم.
سیاست
42
مثلث | شماره 254
فارغ از این مباحث ،بفرمایید اعتدالیون م ی توانند
از اصولگرایان یارکشی کنند یا خیر؟
زمینه اش را ندارند ،باالخره باید یک پل وجود داشته
باشــد که این اتفاق بیفتد اما چنین چیزی وجود ندارد .اقای
هاشمی که از اصولگراها یارکشی م ی کرد نصف کابینه اش
اصولگرا بودند ضمــن انکه با اقای ناطق کــه لیدر جریان
اصولگرا بود ارتباط داشت و مشــورت م ی کرد نه اینکه تمام
پل ها قطع باشد ،ارتباطی هم برقرار نباشد ،اختالف گفتمانی
هم وجود داشته باشد ،بعد هر روز هم از طریق تریبون هایی که
هست به منتقدان توهین شود؛ انها احمق ،کم سواد ،بیسواد و
تازه به دوران رسیده خطاب شوند ،باالخره یک وسیله ارتباطی
باید باشد .اقای احمدی نژاد خیلی از چهره های اصالح طلب را
به داخل کابینه خود برد و از انها استفاده کرد اما نم ی شود گفت
که با اصالح طلبان ائتالف کرد .ممکن است برخی چهره های
اصولگرا به لحاظ رفاقت یا ارتباطات شخصی با اقای روحانی
با دولت یازدهم همــکاری کنند اما اینکــه بتواند جریانات
اصولگرایی را با خود همراه کند خیر ،نم ی شود.
نباید حول هاشمی جمع شویم
روایت مثلث از جلسه تدوین استراتژی اصالح طلبان برای انتخابات مجلس
8
حال و هوای عجیبی دارد ارایش سیاسی این روزهای
اصالح طلبان .کارگزاران سازندگی ساکت تر از همیشه دوران
پس از افشاگری ها و اعتراضات محمد هاشمی را پشت سر
م ی گذارند ،ندا طعنه هــای تند و تیز عضو ارشــد مجمع
روحانیون مبارز را شنیده و ترجیح م ی دهد خود را مخاطب
این سخنان نداند .محمد رضا عارف بار دیگر به همه یاداوری
کرده است که چه گذشتی ب رای حسن روحانی در انتخابات
ســال 92کرده و تکلیف حزب جدید التاســیس یا همان
مشارکت 2هم نامشخص مانده است.
انها که خود را ب رای زمستان ســخت سال 94اماده
م ی کنند ،از همین حاال م ی دانند که نشاندن رفقای سال های
دور پای یک میز انقدر ســخت است که نشــانه هایش را
م ی توان از همین چند همایشی که برگزار کرده اند فهمید.
ه ر کس حرفی م ی زند و ب رای خود نسخه ای متفاوت دارد.
پروژه عبور از رئیس اسبق
شــنیده های جدید هم حکایــت از ان دارد که برخی
مشارکت ی ها ایده های تازه طرح کرده و پروژه عبور از خاتمی را
کلید زده اند .این خبر حکایت م ی کند که برخی مشارکت ی ها
گفته اند نباید روی سی د محمد خاتمی ب رای بازگشت به نظام
سرمایه گذاری کرد .باور انها این است که بخش های مهمی
از حاکمیت روی رئی س جمهور سابق نظر منفی دارد و با او
نم ی توان به عرصه سیاست رسمی بازگشت و اگر این کار
شدنی هم باشــد هم زمان طوالنی م ی طلبد و همه هزینه
فراوان.
این شــنیده ها البته این گونه ادامــه م ی یابد که گویا
سعید حجاریان به شــدت با این ایده مخالفت کرده و گفته
است« :تنها راه نجات ما نزدیک کردن رئی س جمهور اسبق
به حاکمیت است ».این اظهارات او البته در ادامه با مخالفت
اعضا مواجه شده .او البته در این عقیده اش تنها نبوده است.
موســوی الری هم البته همراه با حجاریان مخالفت خود را
اعالم کرده و در واکنش به کســانی کــه م ی گویند باید به
هاشــمی بازگردیم و به جای خاتمی به او فکر کنیم ،گفته
است« :نباید حول هاشمی جمع شویم».
طرح عارف
ائتالف اصالح طلبان با اصولگرایان معتدل؛ این نکته ای
است که محمد رضا عارف چندین بار ان را بیان کرده است.
او این بار گفته اســت« :به دنبال تهیه لیست مشترک بین
اعتدالگرایان و اصالح طلبان هستیم و بنا داریم در انتخابات
اینده به یک اجماع نظر در این خصوص برسیم .اجماع بین
اصالح طلبان و اعتدالگرایان از انتخابات 92اغاز شــده و در
نهایت به پیروزی در انتخابات و روی کار امدن دولت تدبیر و
امید منجر شده است ».عارف با بیان اینکه هنوز اظهارنظر
در خصوص لیست مشترک زود به نظر م ی رسد ،افزود« :اما
قطعا به یک لیست مشترک خواهیم رسید».
اصالح طلبان چندان به این اظهارات او واکنش نشان
نم ی دهند امــا اصولگرایان مخصوصا ســنت ی ها بجد این
اظهــارات او را رد کرده اند .در این میــان محمدرضا باهنر،
دبیرکل جبهه پیروان خط امــام و رهبری به دفعات به طرح
کلی این موضوع واکنش نشان داده است .او به تازگی اعالم
کرده اســت که با اصولگرایان تندرو ائتالف م ی کنیم اما با
اصالح طلبان هرگز.
برئیس جبهه پیروان
همسو با او محسن کوهکن ،نای
خط امام و رهبری با اشاره به سخنان عارف گفته است؛ «کف
قضیه این اســت که اصالح طلبانی که به قانون اساســی
و والیت فقیه پایبند هستند و خط خودشــان را از فتنه جدا
و زیر ســقف نظام فعالیت م ی کنند م ی توانند در انتخابات
پیمان نانوشــته عدم تخاصم را با اصولگرایان داشته باشند
که این امر م ی تواند به ارامش انتخابات کمک کند ».او گفته
است« :در مجموع کف اظهارات عارف م ی تواند عدم تخاصم
اصولگرایان بــا اصالح طلبان ارزشــی و معتدل ب رای حفظ
ارامش سیاسی کشــور و انتخابات باشد ».اصالح طلبان تا
به حال نه نسبت به ســخنان عارف واکنش نشان داده اند
و نه درباره مواضع باهنر ســخنی گفته اند .تــا اینجا تنها
احمد پورنجاتی ،فعال سیاســی اصالح طلــب وارد ماجرا
شده و گفته است که اصالح طلبان ب رای اصولگرایان فرش
قرمز پهن نکرده انــد .او در گفت وگو با ایلنا در این باره گفته
است« :سخنان باهنر این شــائبه را ایجاد م ی کند که گویا
اصالح طلبان ب رای ائتالف بــا اصولگرایان فرش قرمز پهن
کرده اند ».او ادامه داد« :هرگز سخنی از ائتالف با این افراد
مطرح نشــده و هرگز هم چنین نخواهد شد .بناب راین نباید
افکارعمومی را فراموشکار تلقی کنیم و نباید هم دست پیش
گرفت تا پس نیفتیم ».او با تاکید بر اینکه اصالح طلبان نه
امروز و نه هیچ زمان دیگری از طریق معامالت سیاســی و
برخوردهای شب ه داللی سیاسی وارد عرصه قدرت نم ی شوند،
احزابوشخصیت ها
گفت« :اصالح طلبان بسیار شفاف و روشن در مواضع شان
وارد م ی شوند و البته این ورود ممکن است همپوشان ی هایی
هم با دیگر جریان ها داشــته باشــد ».او اضافه کرد« :فکر
م ی کنم در ماه های اتی ب رای اینکه جریان اصیل اصولگرایی
محفوظ بماند ،بهتر اســت با کارت دیگران بازی نکنند و با
اسم اصالح طلبان نرخ خود را در حراج داخلی جبهه خودشان
افزایش ندهند».
محمد رضا عــارف حاال ب رای اجــرای این طرحش با
مخالفان زیادی مواجه است؛ مخالفانی که در بخش راست
اصالحات ،یعنی جایی که حامیان هاشمی حضور دارند ،قرار
گرفته اند .پی ش تر روزنامه ارمان که از رسانه های نزدیک به
هاشمی است ،در گزارشــی به انتقاد از محمد رضا عارف و
طرحش ب رای ائتالف با اصولگرایان پرداخته بود.
این روزنامه در ادامه گزارش خود اورده اســت« :عارف
در ماه های اخیر مشــغول وحدت میان اصالح طلبانی بود
که روحیاتی شبیه خودش داشتند که ازجمله انها م ی توان
به جعفر توفیقی و الهه کوالیی اشاره کرد و با علم به اینکه
این نیروها مخالفتی با ائتالف داشتن با اصولگریان ندارند،
در اظهارات خود اشاره ای به اصالح طلبان دیگر نم ی کند».
اما نکته مهم این گزارش بخشی است که به انتقاد از
عارف ب رای دعوت از اصولگرایان م ی پردازد .نویسنده گزارش
انتقادات تندی به عارف وارد کرده و نوشــته اســت« :اوج
اظهارات عارف به بخشی برم ی گردد که او در پاسخ به سوال
یکی دیگر از خبرنگاران درباره اینکه ایا در جلسات شورای
مشورتی خاتمی ب رای انتخابات مجلس شرکت م ی کنید یا
خیر؟ خاط رنشان کرد « :در این شورا عضو نیستم .بدین معنی
که از ابتدا که این شورا تشکیل شد در هیچ جلس ه ای شرکت
نکردم زی را خودم دارای شــورای مشــورتی هستم .ما ب رای
انتخابات مجلس بنا داریم از جبهه اصالحات یک لیســت
بیرون اید .بناب راین باید مشــورت کنیم .همچنین توصی ه
من به خواه ران و ب رادران اصولگرا این است که در انتخابات
حضور داشته باشند و انها نیز یک لیست را ارائه دهند ».این
هم نماد دیگری از عالقه عارف ب رای ائتالف با اصولگرایان
است .شاید بتوان توصیه او به اصولگرایان را ناشی از مشی
اخالقی دانست اما سوال است که سوال خب رنگار چه ارتباطی
با اصولگرایان داشــت که عارف از انها دعوت به حضور در
انتخابات کرد؟ ایا او م ی خواســت پیامی را به اصالح طلبان
منتقل کند؟ البته عارف به همین جمالت بسنده نکرد و در
پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه اگر شورای هماهنگی
جبهه اصالحات ب رای کمیت ه انتخابات از شما دعوت کند ایا
این دعوت را م ی پذیرید ،بیان کرد« :ما قطعا تعامل خواهیم
داشت و االن نیز به صورت غیررسمی تعامل خوبی با همه
جریانات داریم .اگر دعوتی صورت گیرد نه تنها با اصالح طلبان
بلکه با اصولگرایان نیز درمــورد انتخابات مجلس تعامل
کارگزاران و یک افشاگری تازه
کارگزاران ســازندگی بعد از جدایی و افشــاگری های
محمد هاشمی روزهای ساکتی را پشت سر م ی گذارد .گویا بنا
دارد با تکیه بر عامل گذر زمان ،واگویه های محمد هاشمی
را به فراموشی سپرده با اســتفاده از فاکتور داغ شدن فضای
سیاسی در استانه انتخابات مجلس ،بار دیگر فعالی ت های
خود را کلید بزند .این بار اما باز یک افشاگری جدید به میان
امده؛ ناگفته های یک عضو جدا شده دیگر .مصاحبه اعتراضی
روشنک سیاسی .عضو مستعفی حزب کارگزاران سازندگی
در مورد استعفای خود از حزب کارگزاران سازندگی م ی گوید:
«انتخاب شورای مرکزی جدید حزب دموکراتیک نبود بلکه
نوعی انتصابات صورت گرفت».
پس از نوســازی یا به تعبیر دیگر پوســت اندازی در
حزب کارگزاران بود که محمد هاشمی با رسم ی کردن نامه
استعفای خود تلویحا به بسیاری از شایعاتی که درخصوص
تغیی رات حزب کارگــزاران بود ،پاســخ داد و در نهایت این
تغییــرات و دلخوری هــا از عملکرد های کرباســچی نیز
ریزش های دیگری را هــم ب رای کارگزاران در پی داشــت.
روشنک سیاسی از افرادی اســت که به گفته خود پس از
20ســال فعالیت در کارگزاران مجبور به خروج از این حزب
شد .وی همچنین م ی گوید در کارگزاران پولم را خرج سیاست
کردم ،با سیاست پول در نیاوردم.
روشنک سیاسی که دبیر ســابق حزب کارگزاران در
گیالن و کاندیدای اصالح طلبان در مجلس ششم و اولین
دوره انتخابات شورای شهر ته ران بوده است ،علت استعفای
محمد هاشــمی را حضور رادیکال هــای اصالح طلب در
کارگزاران دانست.
او م ی گوید« :من و اقای هاشمی با دو دیدگاه متفاوت
جدا شدیم؛ من به خاطر دموکراتی ک نبودن شورای مرکزی و
اقای هاشمی به خاطر پایبندی به نظام و حضور رادیکال های
اصالح طلب در شــورای مرکزی حزب .کرباسچی بعضی
مثلث | شماره 254
روشنک سیاسی عضو مستعفی کارگزاران
از عملکرد کرباسچی انتقاد کرده است
سعید حجاریان از پروژه عبور از
رئی س جمهور اسبق انتقاد کرده است
سیاست
محمد هاشمی با جدایی از کارگزاران
افشاگری هایی کرده است
خواهیم داشت ».از هم اکنون نم ی توان درباره قصد عارف از
توجه بیش از حد به اصولگرایان به اظهارنظر پرداخت اما این
اظهارات واقعا قابل تامل است!»
ه ر چه هست عارف روزهای ســختی پیش رو دارد و
اگرچه م ی گوید که به اندازه کافی ب رای اصالحات گذشــت
کرده اما دنیای سیاســت چندان با این ادبیات و رسوم اشنا
نیســت و کار خود را م ی کند .به یک معنــا او نم ی تواند با
دلخوشی به خاط رات سال 92به این فکر کند که جای او در
صدر فهرست اصالح طلبان مشخص و تثبیت شده است.
شاید انها باز در روز اخر نسخه ای دیگر بپیچند و نسخه ای
که ممکن است نام محمد رضا عارف در ان نباشد یا اینکه
در ویترین نباشد.
مسائل را شخصی م ی کند و از چارچوب حزب خارج م ی شوند
و چون این رویه تکرار شد ،من خســته شدم و استعفا دادم.
چون من یک فرد سیاس ی ام و م ی توانم یک حزب راه بیندازم،
دلیلی ندارد از فردی تمکین کنم که راه خودش را م ی رود و
م ی خواهد هر تصمیمی که خودش م ی گیرد عملی شود».
نگاهی به مدل رفتاری حزب کارگــزاران و رابطه انها
با اصالح طلبان نشان دهنده ان اســت که ه ر چه کارگزاران
م ی کوشــد ،خود را به اصالح طلبان نزدیک کرده و از زبان
اصالح طلبی سخن گوید؛ اصالح طلبان این حزب را بیشتر
ب رادر ناتنی خود ارزیابی م ی کنند که از سر ناچاری مجبورند
این حزب توده گریز را به نحــوی تحمل کرده و در جاهایی
بازی دهند.
ه ر چه بود پیروزی روحانی بر شــادی کارگزاران افزود
و گمان بردند که یکی از انان بر سریر قدرت نشسته است؛
بناب راین عمال از ایفای نقش بــرادر ناتنی اصالحات اعالم
خســتگی کرده و ب رای مصادره کامل اصالحات و هواداران
ان برنامه ریختند .اما روحانی ان چنان که م ی خواستند؛ در
خدمت قرار نگرفت و این شــاگرد مکتب هاشــمی اکنون
نشانه هایی از میل به جدا ســازی خود از کارگزاران و تقویت
حزب شخصی خود را نشان م ی دهد؛ یعنی حزب اعتدال و
توسعه! یعنی اگر در رسانه ها م ی شنویم که یک سال مانده به
انتخابات مجلس ،خبر مهمی منتشر شده؛ و ان اینکه حزب
اعتدال و توســعه بازم ی گردد؛ نباید زیاد تعجب کنیم .زی را
روحانی ظاه را دیگر دوست ندارد او را سایه هاشمی ب ر شمارند.
اما کارگزاران در حال تجربه اتفاق دیگری هم هست؛
اختالفات درونی!
در حالی کــه از یک طــرف از اختــاف قوچانی و
کرباسچی صحبت م ی شود و مرعشی م ی گوید این اختالف،
موضوع حرف های ما بود ،اما خروج محمد هاشمی از یک سو
و استعفای روشنک سیاسی یکی از افرادی که به گفته خود
پس از ۲۰سال فعالیت در کارگزاران مجبور به خروج از این
حزب شد؛ نشان م ی دهد خبرهایی درون حزب کارگزاران وجود
دارد که کرباسچی همیشه یک طرف ان است .نقدهای خانم
سیاسی بر غی ر دموکراتیک بودن شورای مرکزی به طور روشن
اشاره به رفتارهای کرباسچی دارد.
حال باید دید چه انتخابی در ب رابر حزب کارگزاران قرار
خواهد گرفت؟ تصفیه حزبی در مسیر تبدیل حزب هاشمی
به حزب کرباسچی یا بروز انشعاب در کارگزاران و پیوستن به
حزب اعتدال و توسعه که رابطه نزدیک تری با رئی س جمهور
در قدرت دارد؟ زی را مگر نه این است که حزب کارگزاران حزبی
ب رای کســب قدرت و بقا در ان اســت؛ خب حاال که حزب
اعتدال و توســعه به قدرت نزدیکتر است ،بعید نیست که
جاذبه قدرت رسمی دولت بخشــی از حزب کارگزاران را از
ان جدا کند.
43
جانشیناسفندیار
غالمحسین الهام به دست راست احمدی نژاد تبدیل شده است
از پاستور به حساب م ی اید .فردی که بخش عمده ای از بار
فعالی ت های رسانه ای این تیم برعهده اوست .او همچنین
همسر یکی از زنان جنجالی رسانه های کشور ،یعنی فاطمه
رجبی است.
غالمحسین الهام کیست؟
داود حشمتی
خبر نگار
سیاست
44
مثلث | شماره 254
9
او ،تنها خودش نبود که «دل در گرو» و «پا در رکاب»
محمود احمدی نژاد داشت ،بلکه همسرش و باجناقش نیز در
این راه با او هم مسیر بودند .غالمحسین الهام کسی است
که ترجیح داد به خاطر دلبســتگی بــه ارمان های محمود
احمدی نــژاد ردای ب ی طرفی محتوم ب رای اعضای شــورای
نگهبــان را از تن خارج کنــد و در قامت یــک مدافع ب رای
رئی س دولت نهم و دهم به سخنرانی بپردازد .کسی که بعد
از خروجش از شــورای نگهبان ســخنگوی دولت محمود
احمدی نژاد شد؛ سخنگویی که البته بسیار کم حرف بود .او
جزو حلقه اولیه نزدیکان محمــود احمدی نژاد پس از رفتش
کمتر اطالعاتی از اینکه او پیش از انقالب چه فعالیتی
داشته یا در سال های ابتدایی انقالب چه م ی کرد ،وجود دارد.
خودش نیز در سوابق و رزومه ای که در سایتش منتشر کرده
به این موضوع اشــاره ای نم ی کند .ســراغاز فعالی ت هایش
را م ی توان به ســال 1359مربوط دانســت .او حتی پس از
ریاست جمهوری احمدی نژاد نیز با اظهارنظرهایش حاشی ه ساز
شده بود .الهام که این روزها با فعال شدن دوباره احمدی نژاد
ی م ی کند ،جای مشایی و رحیمی را
تراست او را باز
نقش دس
گرفته است .غالمحسین الهام در سال 1338در اندیمشک
متولد شد .دارای مدرک کارشناسی حقوق قضایی از دانشگاه
ته ران ،کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی از دانشگاه
تربیت مدرس و دکترای حقوق جزا و جرم شناسی از دانشگاه
ی دانشکده حقوق و
تربیت مدرس است .او عضو هیات علم
علوم سیاسی دانشگاه ته ران است.
در ســال 59وارد عرصه فعالیت قضایــی و حقوقی
م ی شود و تا سال 1363به عنوان «دادیار و قائم مقام دادستان
انقالب اسالمی سپاه پاسداران» مشغول فعالیت م ی شود.
پس از ان پیوندش با قوه قضائیه بیشتر م ی شود .او در سال
1363به دفتر «نظارت و دفتر سیاسی دادستانی کل کشور»
م ی رود و تا سال 1365در انجا م ی ماند .مسئولی ت هایش را
تا پیش از دولت احمدی نژاد م ی توان در مشاغل زیر برشمرد:
دبیرکمیته حقوقی دادستانی کل کشور ۱۳۶۳-۱۳۶۵ عضو هیات بازرســی شــورای عالــی قضایی دردادگاه های کیفری ۱۳۶۸
مشاور سیاسی دادستان عمومی ته ران ۱۳۶۸-۱۳۷۰ عضو هیات علم ی مدعو دانشــکده علوم قضایی1371-1384
سخنگوی قوه قضائیه ۱۳۸۱-۱۳۸۳ عضو کمیته منصوب شورایعالی قضایی در تاسیسسازمان های قضایی نیروهای مسلح
عضو کمیته تدوین لوایح قضایی نیروهای مسلح مشاور وزارت دادگســتری در تدوین لوایح حقوقی۱۳۶۸-۱۳۷۰
رئیس مرکز تحقیقات شورای نگهبان ۱۳۷۹-۱۳۸۴ عضو حقوقدان شورای نگهبان ۱۳۸۳-۱۳۸۹ معاونت دانشکده حقوق دانشگاه ته ران ۱۳۷۱-۱۳۷۳ معاونت دانشگاه ته ران ۱۳۷۳ معاونــت تحقیقات ســازمان تبلیغات اســامی۱۳۷۸-۱۳۷۹
قائم مقام نهــاد نمایندگی مقام معظــم رهبری دردانشگاه ها ۱۳۷۳-۱۳۷۸
عضو هیات علمی مدعو دانشگاه های علوم انتظامی،مجتمع قضایی قم (وابسته به دانشــگاه ته ران) ،موسسه
اموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) ،دانشکده مدیریت وزارت
اموزش و پرورش ،مراکز تربیت معلم ته ران و ...از سال ۱۳۶۵
به بعد او همچنین در سال 1379سه مقاله مفصل در انتقاد
از اصالح طلبان بــا عنوان «فردای ب ی فــروغ اصالح طلبی
غ ربمدارانه» منتشر کرد.
ورود به دولت احمدی نژاد
حتی پیش از انکه دولت احمدی نژاد شروع به کار کند،
او و همسرش از وی حمایت م ی کردند .فرزند ایت اهلل خزعلی
شــبی را روایت کرده که در ان دو نفر به دیدن پدرش امدند.
پس از رفتن این دو نفر ایــت اهلل خزعلی عنوان م ی کند که
احمدی نژاد مورد عنایت امام زمان(ع) اســت و در انتخابات
پی ش رو باید بــه وی رای داد .مثل همیــن روایت از ایت اهلل
مصباح یزدی شنیده شده است .فرزند ایت اهلل خزعلی گفته که
این دو نفر غالمحسین الهام و همسرش فاطمه رجبی بودند.
ایت اهلل مصباح گفته بود« :دیشــب یک ی از دوستان
ی مرحل ه او ل انتخابات
ل از برگزار
ل کرد؛ قب
حاضر در جلس ه نق
ن گفت « :نگران
ی اهواز رسیدم .ایشا
ی از علما
ب ه محضر یک
ن گفت ه بود
نباشید ،احمدی نژاد رئی س جمهور م ی شود ».ایشا
ن در حا ل احیا پی ش
ت و سو م ما ه رمضا
ب بیس
یش
ک ه شخص
از نیمه شب به خواب م ی رود .در خواب به او ندا م ی رسد که
س ول ی عصر(عج )
ی احمدی نژاد دعا کن ،وجود مقد
بلند شو ب را
دارند ب رای احمدی نژاد دعا م ی کنند .م ی گوید من حت ی اسم
احمدی نژاد را نشــنیده بودم و اصال او را نم ی شناختم ! خود
ایشــان نیز در تاریخ دهم دی ماه قاطعانه گفته بود که من
رئیس جمهور خواه م شد.
کســان ی با او شــوخ ی م ی کردند که این چه حرف ی
است م ی زن ی ؟ چه کس ی به تو رای م ی دهد؟ چه کس ی تو را
ن باشد ،امروز 10دی 83
ن قو ل یادتا
ت ای
م ی شناسد؟ گفت ه اس
ب دید ه یا کس ی
ن رئیس جمهور خواه م شد! حاال خوا
است ،م
یدانم »! (گفتمان مصباح ،رضا صنعتی،
ن نم
تم
ب ه او گفت ه اس
مرکز اسناد انقالب اسالمی ،ص)883
غالمحسین الهام مدتی عضو مرکزیت جبهه پایداری و
از مدافعان و حامیان ایت اهلل مصباح به حساب م ی امد .زمانی
که او به عنوان سخنگوی دولت برگزیده شد ،انتقادات ایت اهلل
مصباح یزدی به احمدی نژاد و مشــایی اغاز شده بود .همان
زمان گفته شــد که این انتصاب م ی تواند حلقه وصلی باشد
میان ایت اهلل و احمدی نژاد.
همان روزها که فاطمه رجبی ،همسرش مشغول نوشتن
کتاب «احمدی نژاد معجزه هزاره سوم» بود ،محمدرضا رحیم ی
که حاال در زندان به سر م ی برد ،گفته بود« :یکی از مسلمانان
سوریه معتقد بود اگر بنا بود بعد از پیامبر ،پیامبری بیاید ،ان
احمدی نژاد بود 17( ».خرداد )85زشتی این سخنان به حدی
بود که غالمحسین الهام سخنگوی ان روزهای دولت نسبت
به این سخنان اعتراض کرد و گفت« :در حکومت باید در دهان
تملق گویان خاک پاشید22( ».خرداد )85
ابوالمشاغل دولت احمدی نژاد
با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سال 1384و
راهیابی احمدی نژاد به پاستور ،غالمحسین الهام نیز ریاست
دفتر رئی سجمهــور را بر عهده گرفت 25 .مرداد ماه ســال
1384احمدی نژاد حکم ریاست الهام بر دفتر رئی سجمهور
را صادر کرد.
احزابوشخصیت ها
زمانی که الهام ریاســت دفتر احمدینژاد را بر عهده
داشــت در رســانه ها این گونه شایع شــد که هزینه انتشار
کتــاب «احمدی نژاد ،معجزه هزاره ســوم» از ســوی نهاد
ریاست جمهوری تامین شده است.
حسین شریعتمداری ،مدیر مسئول کیهان درباره این
موضوع نوشت« :گفته م ی شود کتاب اغ راق امیز خانم رجبی
[همسر غالمحســین الهام] با عنوان «احمدی نژاد ،معجزه
هزاره سوم» از حمایت نهاد محترم ریاست جمهوری برخوردار
بوده است( ».سرمقاله کیهان 14 ،شهریور سال )1385
اذرماه سال 84بود که خبر دیگری در رسانه ها منتشر
شد .دکتر غالمحسین الهام از سوی رئی س جمهور به سمت
سخنگویی دولت منصوب شد.
نزدیکی الهام به اندیشه های محمود احمدی نژاد ان قدر
بود که «شیخ االسالم» رئی س دفتر وقت احمدی نژاد او را به
عنوان مسئول «شورای سیاستگذاری و نظارت بر انتشار اثار
و اندیشــه های احمدی نژاد» منصوب کرد؛ شورایی که هیچ
خروجی نداشت و اطالعاتی از فعالیت ان در دسترس نیست.
وزیر دادگستری
یراد ،وزیر اسبق دادگستری
در پی درگذشت جمال کریم
در یک حادثه رانندگی ،رئی س جمهور ابتدا الهام را سرپرست
این وزارتخانه و سرانجام در بهمن ماه سال ،1385در نامه ای
او را به عنوان وزیر دادگســتری به مجلس شورای اسالمی
معرفی کرد.
الهام در مراســم رای اعتماد گفته بود« :در کمیسیون
قضایی از بنده سوال شــد که چند رای خواهی اورد؟ جواب
دادم که 290رای را به خود اختصاص خواهم داد ،گفتند که
نمایندگان مجلس 288نفرند .بنــده هم گفتم دو نفری که
بعدا خواهند امد هم به بنده رای م ی دهند .چون من مبنای
نمایندگان را قبول دارم».
او در عین حال باوجود دارا بودن سمت سخنگویی دولت
اما در جمع خبرنگاران حاضر نم ی شــد .در عوض او عالقه
زیادی داشت که در مســاجد و دانشگاه ها به ای راد سخنرانی
بپردازد؛ کاری که امروز هم ب رای دفاع از احمدی نژاد مشغول
انجام ان است.
وقتی صدای اصولگرایان هم در م ی اید
با تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام که حضور
حقوقدانهای شورای نگهبان را در شغل های دولتی ممنوع
م ی کرد ،الهام وزارت دادگستری و نیز سخنگویی دولت را از
دســت داد و به کابینه دوم احمدینژاد که 12شهریور سال
1388از مجلس شورای اسالمی رای اعتماد گرفت ،راه نیافت.
ه ر چند الهام در ابتدا این مصوبه را غیرقانونی و مغایر با
قانون اساسی م ی دانست اما با گذشت چند روز از این اظهارات،
سخنان خود را تعدیل کرده و از قانونی بودن مصوبه مجمع
تشخیص این گونه سخن گفت« :هر چه مجمع تشخیص
مصلحت تصویب کند ،به رغم انکه مبانی ان را ممکن است
قبول نداشته باشیم اما مکلف به اجرا هستیم و به ان عمل
م ی کنیم».
مراسم تودیع و معارفه وزیر جدید دادگستری در مورخه
15شهریور سال 88بدون حضور وی برگزار شد .الهام بعد از
این مراسم با حضور در دفتر بختیاری اغاز به کار وی در وزارت
دادگستری را تبریک گفت.
خروج از شورای نگهبان و ورود دوباره به دولت
با خروج الهام از دولت ،وی تنها یک ســمت و ان هم
در شورای نگهبان را بر عهده داشــت که این سمت نیز با
تصمیم رئیس جدید قوه قضائیه در تیرماه ســال 1389از
وی سلب شد.
ایتاهلل امل ی الریجانی ،رئیس قوه قضاییه ،چهارشنبه
23تیر ســال 1389پنج حقوقدان را به منظور انتخاب سه
نفر از حقوقدانان شورای نگهبان به مجلس معرفی کرد و با
اتمام دوره غالمحسین الهام و ایتاهلل کعبی در این شورا ،نام
انها در بین افراد پیشنهادی قرار نداشت .البته این ب ی شغلی
اندکی بیش دوام نیاورد .مرداد ماه ســال ،89احمدی نژاد در
ی غالمحســین الهام را به عنوان مشاور حقوقی خود
حکم
منصوب کرد.
الهام و جبهه پایداری
جبهه پایداری در سال 1390و پیش از انتخابات نهمین
دوره مجلس شــورای اسالمی تشکیل شــد ،در این جبهه
اعضای سابق دولت حضور داشتند که الهام نیز یکی از این
افراد بود .جبهه پایداری بیش از انکه خــود را حامی دولت
احمدی نــژاد بداند پایبند به گفتمان ســوم تیر م ی داند21 .
شهریور ماه سال 1391خبری در رسانه ها منتشر شد مبن ی بر
اینکه غالمحسین الهام از حضور در شورای مرکزی جبهه
پایداری انصراف داده است.
اندکی از انتشار این خبر در رسانه ها نگذشته بود که الهام
دوباره به عنوان سخنگوی دولت منصوب شد .شاید بهترین
تعبیر را در این زمینه محصولی به کار برده باشــد که درباره
انتخاب غالمحسین الهام به عنوان سخنگوی دولت و ارتباط
ان با جبهه پایداری به دولت گفت« :جبهه پایداری همواره نه
با دولت بوده و نه ضد دولت ،اما عنوان م ی شود که با حضور
اقای الهام در دولت به انها نزدیک شده ایم».
رجعت دوباره احم دی نژاد
الهام که از جمله منتقدانی بود کــه در جریان تملق
مجمع بیکاران
غالمحســین الهام همچنین در گرماگرم انتخابات
مجلس نهم که جبهه پایداری شکل گرفته بود حاشی ه تازه ای
ب رای خود درست کرد .حاشی ه ای که مورد عتاب بسیاری قرار
گرفت .او در اظهارنظری عجیب گفته بود که افراد از ســر
بیکاری به عضویت مجمع تشــخیص مصلحت نظام در
م ی ایند .این اظهارات مورد انتقاد بســیاری از جمله روزنامه
کیهان و امام جمعه موقت ته ران قرار گرفته.
الهام گفته بود« :به نظرم مقام معظم رهبری م ی خ واهند
از همه چهره های سیاسی موجود جامعه ،به خصوص افرادی
که احتمال م ی رود به مجلس نتوانند ورود کنند ،اســتفاده
کنند .بیکاری ب رای سیســتم ،مزاحمت ایجاد م ی کند ».اما
امام جمعه موقت ته ران در واکنــش به این اظهارات معتقد
بود« :این حرف ها حرف های کسانی است که خیلی بنی ه ای
ندارند .اگر بنیه علمی و تقوایی داشتند این حرف های ناشیانه
را نم ی زدند».
حتی توضیحات الهام نیز نتوانســت روزنامه کیهان
را قانع کند .حسین شــریعتمداری در سرمقاله ای نوشت که
اعضای جبهه پایداری (که ان روزها غالمحســین الهام نیز
یکی از اعضای شــورای مرکزی ان بــود) «از اولین ازمون
سیاسی خود پیروز بیرون نیامدند».
الهام این روزها به مهمترین فرد نزدیک احمدی نژاد بدل
شده است .رحیمی کسی که در دولت احمدی نژاد سمت راست
وی م ی نشست ،حاال لباس زندان به تن کرده است .اسفندیار
رحیم مشایی از سرناچار هی چ جا عیان نم ی شود .حمید بقایی
دیگر عضو حلقه یاران احمدی نژاد نیز این روزها در ســایه
فعالیت م ی کند.
در این شرایط این تنها غالمحســین الهام است که
م ی تواند اینجا و انجا به حمایت از محمود احمدی نژاد بپردازد.
کسی که حاال بار دیگر سودای حضور در عالم سیاست را پس
از دو سال در سر م ی پروراند .به راستی چرا الهام یکباره از می دان
اصولگرایی به حلقه احمدی نژاد پیوسته است؟ شاید پاسخ را
باید در نزدیکی فکری این دو نفر دانست.
مثلث | شماره 254
حضور در میتینگ یک نامزد
غالمحســین الهام در حالی که در خرداد ماه سال 88
مصوب ه ای برای الهام!
سیاست
الهام در یکی از سخنران ی هایش که عمدتا به مخالفت
با افکار و اندیشه های مخالف دولت م ی پرداخت ،اعتراضات
معلمان و کارگران را به خارج از کشــور منتسب کرد .در پی
اعتراضات معلمان و کارگــران ،الهام در ســخنانی خبر از
رد پای بیگانگان در این ماجرا داد که با واکنش شدید سازمان
فرهنگیان مواجه شد و حتی این سازمان تهدید به شکایت از
اقای سخنگو کرد.
ســیدرضا اکرمی ،عضو جامعه روحانیــت مبارز این
اظهارات ســخنگو را «ب ی مایه» و باز هم ناشی از چندشغله
بودن غالمحسین الهام ارزیابی کرد .الهام در دفاع از چندشغله
بودن خود ،سخنگویی دولت را اصال شغل به حساب نیاورد.
او همچنین زمانی که بــرای اخذ رای اعتمــاد ب رای وزارت
دادگستری به مجلس رفته بود ،به نمایندگان قول داد تعدد
مسئولی ت ها خدشه ای در کار او وارد نکند .اقای وزیر چندی
بعد در همایش «قوه قضائیه و حقوق شهروندی» در سخنانی
از احمدی نژاد که در ان جلسه حضور داشت ،درخواست کرد به
قوه قضائیه به عنوان «س ی ویکمین استان کشور» که اتفاقا
محروم هم هست ،سفری مادی و معنوی کند .این اظهارات
با انتقاد مقامات قضایی کشور مواجه شد .چراکه الهام با این
سخنان استقالل سه قوه را زیر ســوال برده و از رئیس قوه
مجریه خواسته بود فکری به حال قوه قضائیه کند.
عضو حقوقدان شــورای نگهبان بود ،در میتینگ تبلیغاتی
احمدی نژاد در مصلی حاضر شد؛ مســاله ای که مورد انتقاد
شدید سایر نامزدها شــده و این شــائبه را به وجود اورد که
شورای نگهبان در انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری
بیطرف نیست.
غالمحسین الهام بعد از گذشت هشت ماه از حضورش
در میتینگ تبلیغاتی محمود احمدینژاد در مصالی ته ران،
پذیرفت که حضورش در ان مراســم بــه عنوان یک عضو
حقوقدان شورای نگهبان برخالف قانون بوده است.
رحیمی معتقد بود «باید به دهان متملق خاک پاشــید» ،در
روزهای پایانی دولت احمدی نژاد از «رجعت دوباره» او سخن
گفت .اظهارنظری که بسیاری را به واکنش وادار کرد.
ســوم تیر 92که دولت احمدی نژاد اخرین روزهایش
را ســپری م ی کرد او همزمانی سوم تیر (ســالروز پیروزی
احمدی نژاد در سال )84با نیمه شــعبان را بسیار پرمفهوم
دانست! و گفت« :ان شاءاهلل با ظهور حضرت امام زمان(عج)،
احمدی نژاد نیز رجعتی دوباره خواهد داشــت و در ان زمان
به دنبال استق رار اسالم ناب خواهد بود».
سخنگوی دولت احمدی نژاد در پایان گفت که به زودی
شــاهد حضور و ظهور حضرت امام زمان(عج) ب رای اجرای
عدالت در دنیا خواهیم بود.
نادر قاض ی پور ،سیدعلی بزرگواری و عالءالدین بروجردی
از جمله کسانی بودند که در صحن علنی مجلس درباره این
اظهارات انتقاد کردند .انها این اظهارات را مصادیق اشکار شدن
تفکر جریان «انحرافی» قلمداد کرده بودند .در پاسخ نیز دفتر
الهام در اطالعی ه ای مخالفان را متهــم کرد که با «ذهنیت
قبلی» به سخنان الهام پرداخته اند.
دفتر الهام در این اطالعیه توضیح داد« :برخی رسانه ها
بدون توجه دقیق به معنا و محتوای ســخنان دکتر الهام ،با
ذهنیت قبلی نسبت به کلمه «رجعت» و قرینه سازی ب رای
ان در زمینه مهدویت ،نسبت به تحریف معنایی این سخنان
اقدام کرده اند ،در حال ی که منظــور و مراد دکتر الهام از کلمه
رجعت به اقــای دکتراحمدی نژاد و ارزوی بازگشــت وی در
اینده نزدیک در عرصه سیاســی و اداره دولت بود ،از این رو
کلمه «رجعتی دیگر» از سوی سخنگوی دولت به کار رفته
است».
45
سند افتراق
بین الملل
سند امنیت ملی امریکا ب رای سال 2015نشان م ی دهد که اوباما برخالف جمهوریخواهان
همچنان به کارامدی ابزار دیپلماتیک در عرصه های بی ن المللی باور دارد و از هواداران رویکرد
چندجانب ه گ را در حوزه های م ربوط به سیاســت خارجی اســت .این در حالی است که جناح
جمهوریخواهان در ایاالت متحده خواستار کاربرد بیشــتر قدرت سخت امریکا در مناسبات
بی ن المللی هستند .از همین رو انتشار سند امنیت ملی امریکا نه تنها به منازعات داخلی پایان
نداد بلکه حتی به چنین مجادالتی دامن زد و موجی از انتقادات را علیه این سند ایجاد کرد.
ائتالفبرایصلحلیبرالی
بین الملل
46
مثلث | شماره 254
قدرت ،امنیت و اقتصاد در سند راهبردی
2015باراک اوباما چه جایگاهی دارند؟
مثلث | شماره 254
بین الملل
دستپخت
خانوم رایس
درباره است راتژی جدید
امنیتملیام ریکا
سند امنیت ملی امریکا
استراتژیک نیست
نادر انتصار در گفت وگو
بامثلث
اتش بس
شکننده
روسیهوغربتمایلی بهتشدید
بح ران در اوک راین ندارند
47
بین الملل
ابراهیم متقی
1
استاد دانشگاه تهران
بین الملل
48
مثلث | شماره 254
سند راهبردی ایاالت متحده را باید بخشی از ب رنامه های
امنیتی ،اقتصادی و نظامی امریکا در ســال های باقیمانده
دوران ریاســت جمهوری باراک اوباما دانست .باراک اوباما
گزارش امنیت ملی خــود را معطوف به موضوعاتی تنظیم
کرد که م ی تواند بخش هایی از قدرت سازی را منعکس نماید.
نشانگان امنی ت سازی جلوه هایی از سیاست راهبردی باراک
اوباما در سال های اینده م ی باشد .در چنین شرایطی بود که
اخرین راهبرد امنیت ملی باراک اوباما ششــم فوریه 2015
منتشر شد .سوزان رایس ،مشاور امنیت ملی ایاالت متحده،
سرفصل های اصلی سند راهبردی امنیت ملی امریکا را در
موسسه بروکینگز بیان داشت.
شاخص اصلی سند امنیت ملی امریکا را باید در قالب
ســاز و کارهایی تحلیل نمود که زمینه های تولید قدرت را
امکان پذیر م ی ســازد .باراک اوباما قدرت سازی را از طریق
الگوهای مبتنی بر چندجانب ه گرایی ،مشــارکت راهبردی و
بهره گیری از قواعد حقوق بی ن الملل تنظیم کرده اســت.
هریک از شاخ ص های یادشــده ضرورت های امنی ت سازی
از طریــق الگوهای نظامــی ،اقتصادی و ســایبرنتیک را
اجتناب ناپذیر م ی ســازد .چنین نشانه هایی بیانگر ان است
که پس از پایان جنگ سرد الگوی مداخله گرایی بی ن المللی
در قالب فرایندهای نئولیب رال و ســازه انگارانه در سیاست
بی ن الملل سازماندهی شده است.
محور اصلی ســند امنیت ملی امریــکا را م ی توان
بهره گیری از ســازوکارهایی ب رای بهینه ســازی موقعیت
راهبــردی و الگوهای کنــش امنیتــی ایاالت متحده در
سال های 2015-17دانست .روندی که در قالب سازوکارهای
نظامی ،امنیتی و اقتصادی معنا خواهد یافت .باراک اوباما
در این گزارش تــاش دارد تا موضوعــات راهبردی جدید
امریکا را ب راساس قابلی ت های ساختاری ب رای عبور از رکود
اقتصادی ،کاربرد نیروی نظامی گســترده ،نیل به رونق و
چندجانب ه گرایی راهبردی تنظیم نماید.
مقابله با بحران های منطقه ای بخشی از ضرورت های
سند امنیت ملی باراک اوباما محســوب م ی شود .اوباما در
این گزارش تاکید داشت که امنیت سازی بدون سازوکارهای
دیپلماتیک و الگوهای کنش چندجانبه حاصل نخواهد شد.
بناب راین انچه در سند امنیت ملی امریکا بیان شده را م ی توان
به عنوان بخشی از الگوی راهبردی جدید ایاالت متحده در
اشتون وزیر دفاع
جدید امریکا از رویکرد
دیپلماتیک باراک
اوباما در حل مسائل
بی ن المللی حمایت
بیشتری م ی کند
برخورد با محی ط های بحرانی دانست .راهبرد اطمینان یابی
را باید به عنوان بخشی از واقعیت سیاست امنیتی امریکا در
دوران جدید دانست.
اطمینان یابی در شرایطی حاصل م ی شود که زمینه
ب رای بهینه ســازی قدرت و مطلوبی ت های امنیتی امریکا
به وجود اید .واژگان کلیدی سند امنیت ملی امریکا معطوف
به تبیین مفاهیمی اســت که نشــان دهد اوال امریکا در
مقایسه با گذشته از قدرت بیشــتری برخوردار شده است.
ثانیا دولت امریکا در شش سال گذشته توانسته بخش قابل
توجهی از اقتصاد رکودی امریکا را بازسازی کند .ثالثا فرایند
رشد علوم ،فناوری ،تکنولوژی و دانش به گونه قابل توجهی
ادامه یافته است.
گزارش شــش فوریه 2015معطوف بــه این نگرش
م ی باشــد که امریکا از قدرت راهبردی گســترده ای ب رای
امنی ت ســازی در محی ط های بحرانی برخوردار اســت .به
همین دلیل اســت که باراک اوباما از مفهوم قدرت ،امنیت
و موقعیت بهینه شده در گزارش امنیت ملی استفاده کرده
است .چنین مفاهیمی به موازات واژه ای به کار برده شده که
با فرهنگ راهبردی امریکا پیوند یافته است .امنی ت گرایی در
تفکر راهبردی ایاالت متحده توانست زمینه های الزم ب رای
دستیابی به موج های جدید تفکر راهبردی را امکان پذیر سازد.
در گزارش ارائه شده بیش از 100بار واژه رهبری امریکا
به کار گرفته شده است .تکرار چنین مفهومی بیانگر ان است
که ایاالت متحده محور اصلی سیاست خارجی و امنیتی خود
را مقابله با تهدیدات امنیتی از طریق سازوکارهای چندجانبه و
بهره گیری از الگوی رهبری به جای سلطه ،یکجانب ه گرایی و
هژمونی م ی داند .چنین رویکردی ،تفاوت های باراک اوباما با
گروه های محافظه کار را منعکس م ی سازد .با توجه به چنین
نگرشی ،اوباما محور اصلی سیاست های راهبردی ،امنیتی،
دیپلماتیک و محی ط زیست ایاالت متحده را ب راساس نقش
محوری ایاالت متحده در جهان در حــال گذار تبیین کرده
است.
اندیشه رهبری در سیاســت خارجی و امنیتی امریکا
معطوف به ادبیات و مفاهیمی اســت که همواره بخشی
از ضرورت سیاســت خارجی امریکا را در برگرفته و شرایط
ب رای تحقق بخشیدن اهداف از طریق سازوکارهای متنوع را
امکان پذیر ساخته است .چنین فرایندی را م ی توان در گزارش
باراک اوباما نیز مشاهده کرد .نگرش باراک اوباما معطوف به
بررسی نشانه ها و الگوهای رهبری ایاالت متحده بوده است.
امریکا را م ی توان در زمره کشورهایی دانست که از اندیشه
رهبری جهان برخوردار بوده و الگوی راهبردی خود را ب راساس
چنین شاخ ص ها و نشانه هایی تبیین م ی کند.
-1نشانه های قدرت سازی ایاالت متحده در سند
امنیت ملی باراک اوباما
گزارش سند امنیت ملی 2015باراک اوباما تبیی ن کننده
برنامه های اینده سیاســت خارجــی و تبیین فعالی ت های
اقتصادی و راهبردی امریکا در شــش ســال گذشته بوده
اســت .باراک اوباما در این گزارش تالش دارد تا نشان دهد
امریکا در موقعیت بهتری در سیاست اقتصادی ،اجتماعی
و تکنولوژیک جهانی قرار دارد .وقتی که 100بار واژه رهبری
امریکا به کار گرفته م ی شود ،نشــانه ان است که فرهنگ
راهبردی ایاالت متحده در گزارش سیاســی و بوروکراتیک
باراک اوباما موج م ی زند.
قدرت سازی م ی تواند شاخ ص ها و نشانه های متنوعی
را منعکس سازد .بناب راین طبیعی است که چنین گزارشی
م ی بایســت بر مولفه ها و فرایندهایی اشاره داشته باشد که
قدرت سازی را در ســاختار امنیت ملی ایاالت متحده شکل
خواهد داد .بهینه سازی موقعیت اقتصادی و امنیتی امریکا
در دوران باراک اوباما در گزارش سند امنیت ملی 2016موج
یزند .در سند امنیت ملی باراک اوباما م ی توان نشانه هایی
م
از صلح سازی امنیتی از طریق ســازوکارهای نئولیب رالی را
مشاهده نمود.
بهینه سازی موقعیت اقتصادی بخشی از ضرورت بقای
حزب دموکرات در اینده سیاسی و راهبردی امریکا محسوب
م ی شود .به همین دلیل است که باراک اوباما تالش دارد تا
هزینه های نظامی امریکا در دو سال اینده را کاهش داده و
به جای ان زمینه های الزم ب رای ارتقای موقعیت اقتصادی
شــهروندان را فراهم ســازد .کارگزاران سیاست خارجی و
امنیت ملی امریکا در دوران باراک اوباما بر این اعتقادند که
صلح سازی در خدمت «امنیت انسانی» قرار گرفته است.
یکی از شــاخ ص های اصلی قدرت ســازی امریکا را
م ی توان بهینه سازی شــرایط اقتصادی و ارتقای موقعیت
امنیتی دانســت .در چنین فرایندی ،هرگونه امنی ت سازی
بخشــی از ضرورت های راهبردی در محی ط های پرتنش
ژئوپلتیکی محســوب م ی شــود .فرایندهای معطوف به
مداخله گرایی منطقهای در قالب صلح سازی لیب رالی تحت
تاثیر لیب رالهای مداخله گرا قرار گرفته است .به همین دلیل
است که م ی توان ســند امنیت ملی باراک اوباما را در قالب
معادله صلح لیب رالی تحلیل نمود.
بخشی از فرایند قدرت ســازی امریکا ماهیت دفاعی
و راهبــردی دارد .بقیه موضوعات مربوط به ســازوکارهای
اجتماعی ،اقتصادی ،فرهنگی و کنش تاکتیکی در محیط
پی رامونی خواهد بود .ساختار دفاعی و الگوی کنش نظامی
امریکا در ســند امنیت ملی معطوف بــه کاهش نیروی
نظامی در مناطق بحرانی م ی باشد .سازوکارهای معطوف
اندیشهرهبریدرسیاستخارجیوامنیتی
امریکامعطوفبهادبیاتومفاهیمیاستکه
همواره بخشی از ضرورت سیاست خارجی
امریکا را در برگرفته و شرایط برای تحقق
بخشــیدن اهداف از طریق سازوکارهای
متنوعراامکان پذیرساختهاست
به امنی ت سازی در فضای سایب رنتیک م ی تواند ضرورت های
امنیت ملی ایاالت متحده را تبییــن و تنظیم نماید .چنین
فرایندی نشان م یدهد که شرایط و سرشت عملیات صلح و
همچنین فرایندهای صلح سازی از زمان جنگ سرد به بعد با
تغیی رات گستردهای همراه گردیده است.
بهره گیری از مفاهیم قدرت اجتماعی در تفکر امنیتی
و راهبردی باراک اوباما منعکس شده است .وقتی صحبت
از ارزش های امریکایی م ی شــود ،موضوع امنی ت سازی از
نقش محوری در نظام جهانی برخوردار م ی شــود .مفاهیم
به کارگرفته شــده در ســند امنیت ملی باراک اوباما نشان
م ی دهد که در شرایط جدید مفاهیم و موضوعاتی همانند
«دولت داری خوب» به عنوان هدف نهایی فرایند صلح سازی
تلقی م یگردد.
بخش دیگری از قدرت ســازی مربــوط به حوزه های
نظامی در تفکر امنیت ملی امریکا م ی باشــد .پیروزی در
جنگ های زمینی را باید بخش اجتناب ناپذیر ســند امنیت
ملی ایاالت متحده در دوران جدید دانست .هرگاه پیروزی در
قالب الگوهای معطوف به امنی ت سازی ائتالف گرا حاصل
گردد ،هزینه های کمتری ب رای ایاالت متحده به وجود م ی اورد.
بخش قابل توجهــی از تهدیدات امنیتی فــراروی امریکا
مربوط به محی ط های بحرانی است .محی ط هایی که دارای
دولت های ضعیف بوده و از ســوی دیگر قابلیت محدودی
ب رای امنی ت سازی در محیط امنیتی دارد.
قدرت ســازی بــدون امنیــت نم ی توانــد نتایج و
مطلوبی ت های راهبردی فراگیری در ســاختار سیاســی و
امنیتی امریکا به وجود اورد .بناب راین روند امنی ت سازی باراک
بین الملل
-2سازوکارهای قدرت ســازی در سند امنیت
راهبردی 2015باراک اوباما
اگرچــه موضوعاتــی همانند نقش یابــی نیروهای
مســلح امریکا در محیط پی رامونی بخشی از سازوکارهای
قدرت سازی محسوب م ی شــود ،اما چگونگی ماموریت ها
و الگوی تعامل با ســایر بازیگران را م ی توان به عنوان یکی
دیگر از نشانه های امنی ت ســازی راهبردی در محی ط های
بحرانی دانست .به عبارت دیگر عملیات صلح را م ی توان
به عنوان بخشی از کنش راهبردی بازیگرانی دانست که از
قابلیت های راهبردی مناسبی ب رای کنترل محیط منطقه ای
برخوردارند.
-3نقش دیپلماســی قدرت در سند راهبردی و
امنیت ملی امریکا
ایاالت متحده در شــرایطی از اهمیت و مطلوبیت بیشتری
برخوردار م یشــود که ضرورت کنترل امنیتــی از طریق
دیپلماسی سفر یا دیپلماســی عمومی وجود داشته باشد.
ســفرهای مرحله ای ب رای کنترل محی ط هــای بحرانی در
مناطقی همانند خاورمیانه را باید بخشی از مداخله نرمافزاری
ایاالت متحده ب رای کنترل بحران خاورمیانه از طریق راهبرد
تحرک دیپلماتیک دانست.
بهره گیری از دیپلماســی معطوف به تحقق اهداف
راهبردی م ی باشد .صلح سازی در مناطقی همانند خاورمیانه
و اسیای جنوب غ ربی از اهمیت و مطلوبیت بیشتری برخوردار
شده است .در این فرایند نقش سازمان ملل ب رای صلح سازی
با اهداف معطوف به حقوق بشــر به گونــه قابل توجهی
افزایش پیدا کرده است .خاورمیانه به عنوان مرکز نشانههای
فرهنگی درهم تنیده و متعارض تلقی م یشود .در این حوزه
جغ رافیایی گروههای هویتی و فرهنگی بعد از جنگ سرد از
جایگاه و هویت ویژهای برخوردار گردیدهاند .رقابت ،تعارض،
خشونت ،جنگ و دیپلماسی را باید در زمره نشانههای این
حوزه جغ رافیایی دانست.
باراک اوباما در سند راهبردی امنیت ملی 2015تالش
دارد تا کنترل فضای امنیتی خاورمیانه را از طریق همکاری،
مشــارکت و همچنین الگوهای کنــش دیپلماتیک ب رای
متقاعدســازی گروههای هویتی متعارض پیگیری نماید.
موضوع هویت گرایــی بخش قابل توجهــی از حوزه های
سرزمینی را به خود اختصاص داده است .به طور مثال موضوع
اوکراین بخش دیگری از حوزه امنیتی امریکا و سازوکارهای
مربوط به دیپلماسی قدرت را منعکس م ی سازد.
سند راهبردی امنیت ملی نشان م ی دهد که موضوعات
جدیدی در زمره اولویت های سیاست خارجی و امنیتی امریکا
قرار گرفته است .ازجمله این موضوعات م ی توان به مقابله با
تروریسم در خاورمیانه و توسع ه طلبی روسیه در حوزه دریای
سیاه اشاره داشــت .باراک اوباما ترجیح م ی دهد تا مسائل
اوکراین در فضای اروپایی حل و فصل گردد .به همین دلیل
است که هرگونه امنی ت سازی در محیط منطقه ای م ی تواند
جلوه هایی از مشــارکت متحدین امریکا در ناتو را منعکس
سازد.
امنی ت ســازی راهبردی از طریق دیپلماتیک مبتنی
بر ســازوکارهای قدرت محور و امنیت چندجانب ه م ی باشد.
نهادهایی همانند پیمان اتالنتیک شمالی چنین اهدافی را
تامین و تحقق بخشد .ناتو بخش دیگری از سیاست امنیتی
امریکا در دوران گذار م ی باشد .ناتو در اوکراین و افغانستان
درگیر موضوعات بحرانی بوده که با شــاخ ص های هویتی
پیوند داشــته است .واقعی ت های ســند امنیت ملی باراک
اوباما در فوریه 2015نشــان م ی دهد که سیاست بی ن الملل
مثلث | شماره 254
دیپلماســی قدرت و امنیت در زمــره ضرورت های
راهبردی ایاالت متحده در عصر جدید محســوب م ی شود.
چنین اقداماتی را م ی تــوان در کنش راهبــردی و الگوی
سیاســی ایاالت متحــده در منطقه خاورمیانه و اســیای
جنوب غربی مــورد مالحظه قــرار داد .روندهــای جدید
سیاست سازی ایجاب م ی کند که نشانه هایی از کاربرد قدرت
به همراه دیپلماسی مورد استفاده قدرت های بزرگ قرار گیرد.
تحقق دیپلماسی قدرت بدون توجه به نهادهای بی ن المللی
حاصل نم ی شود .نهادهای بی ن المللی نیازمند بهره گیری از
سازوکارها ،ابزارها و نیروهایی م ی باشد که از قابلیت الزم ب رای
اثرگذاری راهبردی برخوردار بوده و پشتوانه های الزم را ب رای
اعمال سیاست دارا م ی باشند .دیپلماسی قله ای به موازات
دیپلماسی رفت و برگشت بخشی از سیاست خارجی باراک
اوباما در دوران مختلف تاریخی بوده اســت .بهرهگیری از
الگوی «تحرک دیپلماتیک» را باید به عنوان بخشــی از
ضرورتهای دیپلماســی منطقهای امریکا در سند امنیت
ملی فوریه 2015دانست.
با توجه به چنین رویکردی اســت که امنی ت سازی از
طریق سازوکارهای کنش دیپلماتیک در سند امنیت ملی
امریکا 2015مــورد تاکید قرار گرفته اســت .چنین روندی
به مفهوم ان اســت که انگیزه تحــرک بازیگرانی همانند
جو بایدن یکی از
تصمی م گیران ارشد در
حوزه مسائل امنیت ملی
ایاالت متحده امریکا
محسوب م ی شود
بین الملل
اوباما در محی ط های بحرانی معطوف به کشورهایی است که
دارای مدیریت اجرایی ضعیف بوده و قادر به ایجاد همبستگی
ارگانیک بین جامعه ،دولت و نهادهای اجتماعی نم یباشند.
در تفکر امنیتی اوباما و ســند امنیت ملی ایاالت متحده در
فوریه 2015موضوع مربوط به الگوهای قدرت سازی امنیتی
در جهت مقابله با دولت های ضعیف مطرح شــده اســت؛
روندی که م ی توان ان را زمینه ســاز مقابله با تروریسم در
خاورمیانه و مناطق بحرانی دانست.
قدرت سازی در شــرایطی حاصل م ی شود که مقابله
با تهدیدات ،هزینه های محدودی ب رای امنیت ملی امریکا
به وجــود اورد .به همین دلیل اســت که بــاراک اوباما از
چندجانب ه گرایی راهبردی در تبیین سازوکارهای امنیت ملی
امریکا در مناطق بحرانی بهره گرفته است .چنین تهدیداتی
را م یتوان به عنوان بخشی از واقعیت راهبردی بازیگرانی
دانست که مداخله گرایی را با اتکا به حقوق بشر و همچنین
نهادهای بی ن المللی به انجام م یرسانند.
قدرت معطوف به امنیت در نگرش چنین مجموعهای
به عنوان فرایندی محسوب م یشود که قالبهای مفهومی،
حقوقی و هنجــاری را به عنوان بخشــی از ضرورتهای
سیاســتگذاری قدرت و حکومت در نظام بی ن الملل تلقی
نموده و از این طریق تالش دارند تا حاکمیت کشــورهای
منطقــهای را در فضای کنش قدرتهای بــزرگ تنظیم و
سازماندهی نمایند .روندهای موجود نشان م یدهد که الگوی
کنش راهبردی ایاالت متحده در دوران باراک اوباما با تغیی رات
مشهودی همراه گردیده است.
چندجانب ه گرایی راهبــردی ب رای مدیریت بحران های
منطقه ای مورد پذیرش دبیرکل سازمان ملل نیز قرار گرفته
است .نشانههای صلح ســازی در الگوی رفتاری کارگزاران
سیاست خارجی امریکا مشاهده م ی شــود .هرگونه فرایند
مبتنی بر صلح ســازی در قالب معادله قدرت سازماندهی
م ی گردد .ســفر منطقــهای جانکری به مراکز سیاســی
خاورمیانه بیانگر ان اســت که شــکل جدیــدی از کنش
دیپلماتیک در قالب «دیپلماســی ایســتگاهی» از سوی
کارگزاران سیاســت خارجی امریکا در حال شــکلگیری
م یباشد.
یکی دیگر از سازوکارهای قدرت سازی در سند امنیت
ملی 2015بــاراک اوباما را باید بهره گیری از ســازوکارهای
کنش چندجانبه دانســت .بناب رایــن ،موضوعاتی همانند
دیپلماسی عمومی ،دیپلماسی دفاعی و دیپلماسی راه دوم
زمینه های الزم ب رای قدرت سازی امریکا را به وجود م ی اورد.
اگرچه موضوع دیپلماسی را باید به عنوان بخشی از سیاست
راهبردی امریکا در جهت مقابله با تهدیدات دانســت ،اما
عرص ه دیپلماسی امنیتی ایاالت متحده معطوف به چگونگی
مقابله با تهدیدات در محی ط های بحرانی است.
یکی از حوزه های اصلی قدرت سازی امریکا را م ی توان
در خاورمیانه جســت وجو کرد .معادله قدرت در خاورمیانه
از پیچیدگ ی های قابل توجهی برخوردار است .موضوعاتی
همانند هویت ،درهم تنیدگی مرزها ،اقتدارگرایی سیاســی
و فقــدان نهادهــای اجتماعی دموکراتیــک عامل اصلی
بحران های امنیتی گردیده است .درچنین شرایطی بخش
قابل توجهی از برنامه سیاســت خارجی و سند امنیت ملی
باراک اوباما معطوف به مدیریت بحران در محیط منطقه ای
خاورمیانه خواهد بود.
مدیریت قدرت و امنیــت در خاورمیانه محور اصلی
سیاست امنیتی و الگوهای راهبردی باراک اوباما در دوران
جدید محسوب م ی شــود .هنوز خاورمیانه محوریت اصلی
شــکل بندی امنیتی ایاالت متحده را دربرم ی گیرد .امنیت
در محیط بحرانی و درهم تنیده اسیای جنوب غربی و شرق
مدیترانه ،زمینه انجام سفرهای پ ی در پی مقامات امریکایی
به منطقه را فراهم اورده است .اقدامات دیپلماتیک زمینه ساز
انجام فرایندها و الگوهای کنش نظامی قدرت های بزرگ در
فرایند صلح سازی م ی گردد.
49
بین الملل
در دوران بعد از جنگ ســرد تحت تاثیر موجهای اجتماعی
و هویتی قرار گرفته است .واقعی ت های راهبردی سیاست
امنیتی باراک اوباما نشان م ی دهد که هویت نه تنها م یتواند
بر ســاختار و قطب نظام بی ن الملل تاثیرگذار باشد بلکه در
چگونگی جایگاهیابی و همچنین کنش کشــورها نقش
قابل توجهی ایفا م ینماید .دیپلماسی امنیتی باراک اوباما
با موضوعات اجتماعی و فرهنگی پیوند یافته است .چنین
فرایندی نشــان م یدهد که در سالهای بعد از جنگ سرد،
هنجارهای سیاسی و اجتماعی ،تابعی از روابط قدرت بین
بازیگران محسوب م ی شود.
بین الملل
50
مثلث | شماره 254
-4قدرت سازی راهبرد امنیت ملی باراک اوباما از
طریق دیپلماسی هسته ای
دیپلماسی هسته ای امریکا یکی از موضوعات محوری
سند امنیت ملی بوده اســت .در این فرایند ،باراک اوباما به
گروه های انتقادی در سیاست خارجی امریکا نوید م ی دهد
ن کری نتایج موثری ب رای امنیت
که دیپلماسی هسته ای جا
بی ن الملل و منافع ملی امریکا به وجود اورده اســت .باراک
اوباما به نشانه هایی اشاره دارد که دیپلماسی هسته ای منجر
به توقف قدرت و پیشرفت هسته ای ای ران گردیده است .از
سوی دیگر ،نامبرده به این موضوع اشاره م ی کند که در فرایند
دیپلماسی هسته ای ،زمینه ب رای تقویت رژیم های بی ن المللی
تحریم ای ران به وجود امد .تجربه ای که باراک اوباما ان را در
ارتباط با روسیه نیز به کار گرفته است.
در گزارش راهبردی باراک اوباما بر این موضوع تاکید
شده اســت که ایاالت متحده در گام اول م ی تواند به توافق
کلی در ارتباط با فعالیت هسته ای ای ران نائل گردد و در مرحله
دوم مســاله مربوط به تقویت مقررات و ضرورت های منع
تکثیر هسته ای را در دستور کار قرار دهد.از سوی دیگر باراک
اوباما بر این موضوع تاکید داشته که امریکا در ب رابر انعطاف
در سیاست های هسته ای ای ران توانسته به نتایج مطلوبی
ب رای کاهش قدرت هسته ای ای ران دست یابد.
تحقق چنین اهدافی از طریق لغــو محدود برخی از
تحریم ها انجام شده اســت .در ازای چنین فرایندی عرصه
دیپلماســی هســته ای امریکا و نهادهای بی ن المللی به
راستی ازمایی هسته ای مبادرت نموده و به این ترتیب بخشی
از قدرت راهبردی ای ران تحت کنترل قرار گرفته است .ادبیات
به کار گرفته شده در سند راهبردی امریکا نشان م ی دهد که
ای ران همواره یکی از موضوعات و ســوژه های بنیادین در
سیاست امنیت ملی امریکا بوده اســت .علت ان را باید در
نقش سیاســی و ایدئولوژیک جمهوری اسالمی در محیط
منطقه ای دانست .ضرورت های مقابله با داعش ،سیاست
امنیتی امریکا در برخورد با ای ران را تحت تاثیر قرار داده است.
در سند امنیت ملی 2015امریکا نشانه های تهدید کمتری در
مقایسه با گذشته با ای ران وجود دارد .انچه به عنوان بیداری
اســامی در خاورمیانه شــکل گرفته را م یتوان نمادی از
هویتگرایی و جنبش مقاومت اجتماعی در کشــورهای
جهان اسالم دانست .فرایندی که اثار خود را به گونه تدریجی
در حوزه های مختلف سیاست بی ن الملل به جا م یگذارد.
محدودسازی قدرت ای ران از طریق دیپلماسی هسته ای
منجر به نتایج موثری در قابلیت اقتصادی و راهبردی ای ران
نشده اســت .اگرچه الگوی تعامل منطقه ای ای ران و امریکا
افزایش یافته ،امــا این موضوع ناشــی از محدودیت های
راهبردی ایاالت متحده در محیط منطقه ای خواهد بود .در
این فرایند ،نقش منطقه ای ایــران ب رای مقابله با گروه های
تروریستی همانند داعش ،م ی تواند نیازهای متقابل دو کشور
در حوزه مبارزه با تروریسم را منعکس سازد.
باراک اوباما در ســند امنیت ملــی ایاالت متحده در
فوریه 2015گرایش کمتری ب رای برجسته سازی تضادهای
اسالم و غرب دارد .در این سند باراک اوباما ترجیح م ی دهد
تا الگوهایی را در دســتور کار قرار دهــد که زمینه تفکیک
گروه های اسالمی را منعکس م ی سازد .در سند امنیت ملی
فوریه 2015این موضوع مورد تاکید قرار گرفته که امریکا با
اسالم هیچ گونه تعارضی ندارد .در حال ی که در الگوهای تفکر
گذشته امنیت ملی امریکا نشانه هایی از رویارویی هنجاری و
ایدئولوژیک وجود داشته است .ضرورت های مقابله با داعش و
سازوکارهای کنش امنیتی اثار خود را در تعدیل سیاست های
تهاجمی امریکا در قالب مولفه های حقوق بشری به وجود
اورده اســت .به عبارت دیگر ،موضوعات حقوق بشــری از
اهمیت کمتری در سیاست امنیتی و راهبردی ایاالت متحده
برخوردار شــده است .چنین نگرشــی را م ی توان به عنوان
بخشی از الگوهای امنی ت ســازی جدید ایاالت متحده ب رای
گسترش فضای همکاری جویانه بی ن المللی دانست.
هرگونه قدرت سازی در سیاست امنیتی امریکا بدون
توجه به مفاهیم هنجاری در نگــرش منطقه ای نم ی تواند
به نتایج و مطلوبی ت های موثری منجر شــود .مولفه های
سند امنیت ملی امریکا 2015نشان م ی دهد که مولفه های
اجتماعی و هنجاری نقش موثرتری در تنظیم سازوکارهای
الگویی ایاالت متحده داشته اند .ســاخت اجتماعی در زمره
عوامل تاثیرگذار بر هنجارهای اجتماعی محسوب م یشود.
به طور کلی م یتوان ایــن موضوع را مــورد توجه قرار داد
که رابطه ارگانیک بین ســاخت اجتماعی و هنجارســازی
وجود دارد .هنجارهــا در محیط اجتماعی شــکل گرفته
و تولی د کننده معنا محســوب م یشود .ســند امنیت ملی
2015مرزبنــدی راهبردی گروه های مختلــف در امریکا را
منعکس م ی ســازد .هر یک از بازیگران نهادی و ساختاری
امنیت ملــی در ایاالت متحده رویکرد خــود را ب رای ایجاد
همبستگی مفهومی در روند امنی ت سازی جدید قرار داده اند.
چنین رویکردی با الگوهای امنیت ملی دوران قبل مغایرت
مشهودی دارد .نظریه پردازان محافظهکار امریکایی با تاکید
بر تداوم وضعیت انارشی در سیاست بی ن الملل ،بر ضرورت
یکجانب هگرایی و ســازماندهی ســاختار تک قطبی تاکید
نمودند .نظریه پردازان رئالیسم تهاجمی از جمله مرشایمر،
این موضوع را مطرح نمودند که در شرایط فقدان یک اقتدار
مرکزی ،ایاالت متحده چگونه م یتواند از امنیت خود در ب رابر
تهدیدات تاکتیکی و عملیاتی فراگیر حفاظت به عمل اورد.
اگرچه قدرت و ایدئولوژی را م یتوان در زمره شــاخ صهای
سیاســت امنیتی اوباما در خاورمیانه دانســت ،اما چنین
فرایندی در دوران ریاست جمهوری جورج بوش الگوی کنش
امریکا ب راساس نشــانههایی از قدرت و جنگ پی ش دستانه
بوده است .باراک اوباما تالش نمود تا راهبرد امنیتی امریکا
را با تغیی راتی همراه سازد .بهرهگیری از قدرت نرم را باید یکی
از شاخ صهای بنیادین سیاست امنیتی باراک اوباما ب رای
کنترل تضادهای هویتی در خاورمیانه دانست .الگوی کنش
باراک اوباما و جورج بوش ب راساس تفاوتهای کاربرد هویت
و ایدئولوژی در کنترل بحران مورد شناسایی قرار م یگیرد.
تمامی نشانه های قدرت ســازی الگویی و ساختاری باراک
اوباما در سند فوریه 2015امنیت ملی مشاهده م ی شود.
رهیافت های ارائه شده مفاهیمی از جمله« :هژمونی
خی راندیشــانه»« ،یکجانب ه گرایی»« ،تغییر رژیم»« ،اقدام
پی ش دستانه» و «اســتثنا گرایی امریکایی» را در سیاست
خارجی و ســند امنیت ملــی 2015ایاالت متحده منعکس
نم ی سازد .مفاهیم جدیدی در سند امنیت ملی باراک اوباما
مورد توجه قرار گرفته که مربوط به همکاری های چندجانبه
در راهبرد امنیت ملی بوده است .هدف اساسی تبیین چنین
مفاهیمی را م ی توان مقابله گرایــی با چالش ها و تهدیدات
بالقوه ای دانســت که م ی توانســت امنیت ملی امریکا را
تحت الشعاع قرار دهد.
مفاهیم یادشــده را م ی توان نقد سیاســت امنیتی
تهاجمی دانســت که از ســوی گروه هــای محافظه کار
امریکایی مورد استفاده قرار م ی گرفت .باراک اوباما توانست
از سازوکارهای چندجانب ه گرایی به عنوان پادگفتمان تروریسم
اســتفاده نماید .تروریسم و اندیشه سیاســی باراک اوباما
معطوف به گروه هایی است که اوال با ارزش های امریکایی
در تعارض م ی باشــند ،ثانیا ضرورت های امنیت راهبردی
ایاالت متحــده در خاورمیانه را مورد توجــه قرار نم ی دهند.
این رویکرد معطوف به حفظ قالبهــای ارمانی امریکا و
جهان غرب در مقابله با تهدیدات مفهومی ،هویتی و ارزشی
محسوب م یشود.
موازنه گرایی
توازن گرایی راهبردی را م ی توان محور اصلی سیاست
امنیتــی امریکا در ســند راهبردی 2015دانســت .بخش
قابل توجهی از شاخ ص ها و نشــانه های سند امنیت ملی
امریکا در دوران اوباما مبتنی بر بهره گیری از ســازوکارهای
موازنه گرا در محی ط هــای منطقه ای بوده اســت .در این
فرایند ،موازنه گرایی در خاورمیانه ماهیت هویتی پیدا کرده
است .در حال ی که موازنه گرایی شــرق اسیا با جلوه هایی از
ناسیونالیســم پیوند م ی یابد .نشــانه های توازن گرایی در
سیاســت امنیتی امریکا معطوف بــه ائتالف گرایی ب رای
مقابله بــا تهدیدات ،تقویت رژیم هــای تحریم اقتصادی و
نگرش موسع به امنیت ملی م ی باشد .ضرورت های نگرش
موسع به امنیت ملی در تفکر راهبردی باراک اوباما ایجاب
م ی کند که سیاست اجتماعی در گســترش حقوق بشر و
دموکراسی با تاکید بر محورهایی از قبیل حمایت از حقوق
اقوام ،اقلی تهای دینی ،تصویرسازی مجازی از نقض حقوق
زنان و بهینه سازی موقعیت جوانان در سیاست کشورهای
در حال توسعه از اهمیت و کارامدی بیشتری برخوردار شود.
موضوع دیگری که باراک اوباما بــر ان تاکید دارد مربوط به
حمایت از معاهدات بی ن المللی بشردوستانه مانند «عهدنامه
بین المللی حقوق سیاســی و مدنی»« ،معاهده حذف تمام
اشــکال تبعی ض نژادی» و «معاهــده بی ن المللی حقوق
فرهنگی ،اجتماعی و اقتصادی» از ظرفی تهای الزم ب رای
متمرکزسازی گروههای اپوزیسیون امکان پذیر م یباشد.
حوزه ژئوپلتیکی اســیای جنوب غربــی را م یتوان
به عنوان یکی دیگر از عرصههــای امنیتی ایاالت متحده
دانست .در اولین دوره ریاست جمهوری اوباما ،شرایط امنیتی
امریکا در افغانستان و ع راق تا حد قابل توجهی ترمیم پیدا
نمود .باراک اوباما بر این اعتقاد بوده است که کنترل محیط
امنیتی خاورمیانه بــدون توجه به تحوالت افغانســتان و
پاکستان امکان پذیر نم یباشــد .الگوهای تعامل ایران و
امریکا در ارتباط با موضوعات هسته ای و امنیت منطقه ای
در زمره شاخ ص هایی است که موقعیت جمهوری اسالمی
در سند امنیت ملی 2015امریکا را ارتقا داده است.
یکی دیگر از موضوعات محوری سیاست امنیتی باراک
اوباما را باید بهره گیری از ســازوکارهای تکنولوژیک ب رای
امنی ت سازی دانست .تکنولوژی ســایبری زمینه های الزم
ب رای قدرت سازی و امنی ت سازی امریکا در حوزه های مختلف
جغ رافیا را به وجود م ی اورد .در چنین شرایطی ،سند امنیت
راهبردی امریکا ،امنیت سایبری به موازات مدیریت هویت
منطقه ای مشــکالت امنیت ملی ایاالت متحده را کاهش
خواهد داد .در این فرایند بازیگران منطقه ای ب رای مقابله با
تهدیدات نقش افرین خواهند بود.
محور اصلی ســند امنیت راهبردی امریــکا 2015را
باید بهره گیری از ســازوکارهای ائتالف گرایی ب رای مقابله
با تهدیــدات و چالش های امنیتــی در حوزه های مختلف
جغ رافیایــی دانســت .تحقق چنیــن اهدافــی از طریق
سازوکارهای قدرت نظامی ،اقتصادی و چندجانب ه گرایی مورد
توجه قرار گرفته است .خاورمیانه ،تحوالت اوکراین و ضرورت
انتقال به فضای امنیت منطقه ای اســیای شرقی را باید در
زمره موضوعاتی دانســت که نشانه هایی از قدرت سازی در
سیاســت امنیتی و راهبردی امریکای 2015را مورد توجه و
تاکید قرار داده است.
بین الملل
مثلث | شماره 254
درباره است راتژی جدید
امنیت ملی امریکا
بین الملل
دستپخت خانوم رایس
است راژی جدید امنیت ملی
امریکا را م ی توان همه چیز
نامید جز است راتژی
51
بین الملل
بین الملل
52
مثلث | شماره 254
2
دیوید راتکوف
نویسنده
اینکه چه نظری درباره اســتراتژی جدید امنیت ملی
امریکا دارید عمدتا بستگی به احساستان نسبت به کارامدی
سیاســت خارجی دارد .اگر طرفدار تصمیمات اوباما باشید
اســتراتژی وی در این مورد را نیز تایید کرده ،دوباره همه
دالیلی که به خاطرش رئیس جمهور را ســتایش می کنید
و خواهید دانســت :فشــار زیاد ،اولویت دادنش به مسائل
داخلی ،احساس محدود کردن قدرت امریکایی و گرایش
وی به ایجاد فاجعــه ای مانند انچه جورج بــوش با به راه
انداختن جنگ در عراق و افغانستان انجام داد همه و همه از
افکاری است که با حضور رئیس جمهور اوباما به ذهن شما
راه نخواهد یافت .اما اگر منتقد وی باشــید ،این استراتژی
جدید اقای رئیس جمهور به معنــای تایید همه ترس های
ذهنی تان خواهد بود .از اصل «تحمل استراتژیک» گرفته
تا عدم وجود برنامه ای که حتی شبیه یک استراتژی واقعی
باشد شــما را نگران خواهد کرد و همه این مسائل را نشانه
نگرش و بی نظمی که جایــگاه بین المللی ایاالت متحده را
تقلیل داده و به تشدید شرایط بد موجود -از اوکراین گرفته تا
سوریه ،از لیبی گرفته تا افغانستان -کمک شایانی می کند،
خواهید دانست .یا شاید اگر چپگرا باشید این مسائل را نشانه
دوگانگی دولت تعبیر می کنید.
البته اگر شبیه اکثریت مردم امریکا باشید اصال به این
مساله فکر نخواهید کرد .برنامه جدید عالوه بر عاری بودن
از هرگونه اســتراتژی ،هیچ گونه شــگفتی یا ایده جدیدی
ندارد و این از ان روست که کانون توجه این برنامه به اینده
نیست ،در صورتی که هر برنامه استراتژیک کارامدی باید
نیم نگاهی به اینده داشته باشد .به جای ان نگاه ویژه ای به
گذشته دارد .این برنامه در واقع سندی از طرف رئیس جمهور
در دفاع از انچه تا االن انجام داده است به شمار می اید.
اگر عادالنه سخن بگوییم ،بیشــتر اسناد این چنینی
درست مانند یک بروشور هســتند( .البته باتوجه به زبان و
برنامه های مورد اهمیت ممکن اســت همگان فکر کنند
که در حال خواندن گزارش ســاالنه یــک نهاد غیردولتی
هستند و بخش زیادی از ان درست مانند یک ترانه قدیمی
بر نکات مثبت شرایط موجود تاکید دارد ).موضوع افزایش
حمالت سایبری زیر مدخلی به نام «دستیابی به فضاهای
مشترک» قرار گرفته است .پیش از این موضوع در رابطه با
«تغییرات اب و هوایی» و پس از ان راجع به «امنیت فزاینده
سالمت جهانی» بحث شــده است .پس از ان بخش هایی
با نام «موفقیت»« ،ارزش ها» و «نظم بین المللی» در این
ی هستند .اما
سند وجود دارد .همه اینها قطعا موضوعات مهم
این چارچوب را هم در نظر بگیرید که پیاپی اعالم می کنند
همه اینها در پرتو رهبری امریکا امکان پذیر گشته و در واقع
تالش صاحب منصبان بر این است که هم به نعل بزنند و هم
به میخ -که مثال بله هدف ما صلح و سعادت بشر است و این
راه را فقط با مدیریت و ادامه روشی که تاکنون اتخاذ کردیم
ادامه خواهیم داد -جالب اینجاست که گویی این سخنان
از زبان نویسندگان یک سریال سیاسی به گوش می رسد و
نه از سوی سیاستمداران کشوری به بزرگی ایاالت متحده.
صحبت درباره اینکه در بعضی موارد این برنامه نویسان
در حقیقــت به چه می اندیشــند غیرممکن اســت چرا که
مهم ترینشان به دلیل اینکه ممکن است حادثه ای جهانی
را سبب شوند قابل گفتن نیست .برای مثال چین .در حالی
که خدمات امنیتی شبکه به راحتی در مناطق بالقوه حساس
چین وارد می شــود -مانند حمالت ســایبری یا رقابت بر
ســر جزایر جنوب چین -اما هنوز مشخص نیست که چرا
و به چه دلیلی بزرگترین نیــروی نظامی امریکا در منطقه
اقیانوس ارام به شــکل اماده باش درامده و تا حدی مسلح
شــده اند که البته گویی برای جلوگیری نیروهای چینی (یا
ماجراجویی روسیه) دست به کار شده اند و هدف اصلی خود
که جلوگیری از خطر تروریست هاست و در سند چشم انداز
امنیتی نیز به عنوان اولویت نیروهای نظامی نام برده شده
را پاک فراموش کرده اند .باتوجه به اینکه بخش عظیمی از
دارایی های ما در نیروهای نظامی ســرمایه گذاری شده و
بخش عظیمی از نیروهای نظامی در راستای حل تهدیدهای
اینده قدرت های بزرگی مانند چین به کار گرفته شده از جمله
دالیلی است که همگان انتظار یک استراتژی را دارند .اما
طرح این موضوع گویی توهینی بزرگ به ســوزان رایس
مشــاور امنیت ملی اوباماســت یا در تضاد با انچه قرار بود
همگان باور کنند استراتژی خوبی است.
خانوم رایــس نکات مهــم گزارش را در موسســه
بروکینگــز ارائه کــرد .گزارشــات اولیه ماننــد گزارش
نیویورک تایمز بســیار مالیم بوده و اعالم کــرده بود که
گویی اســتراتژی جدید میراث گذشته را با استراتژی پیش
رو ترکیب کرده است .اما شــاید چون ازاد کردن خدمات
امنیتی شبکه یک تمرین عملی بود ان را مالیم خوانده اند
و سخنرانی رایس هم در رابطه با سند چشم اندازی بود که
خود بیشتر شبیه یک سخنرانی است تا دیپلماسی .ترکیبی
از موضوعاتی که نیت خوبی دارند اما کامال غیر عمدی پر
از سهو و سوء تعبیر و پیشــینه بد هستند .اما کل سند بیشتر
متکی به خود است چرا که همیشه استراتژی -که در واقع
نمی شــود نام اســتراتژی بر ان نهاد -به صورت خودکار
پیغامی به دیگران مخابره می کند که از اســتراتژی خبری
نیست .یا مثال استراتژی که برنامه دفاع تاکتیکی یا سیاست
خارجی واکنشــی را با خود به همراه دارد ایــن پیغام را به
همگان می دهد که همچنان نسبت به همه مسائل واکنش
نشان خواهد داد .اما این استراتژی که در واقع فقط دفاع از
انچه تا کنون رخ داده است تاکنون این پیغام را به دیگران
می رســاند که کار این گروه دیگر به پایان رسیده و منتظر
هستند زمان خدمتشان در دولت به پایان برسد و این ایده
خوبی به دوستان و دشــمنان ما در دنیا و انچه می توانند از
ما انتظار داشته باشــند می دهد .اما بار دیگر پیغام مهم :اگر
دوستدار سال های ریاســت جمهوری اوباما هستید بسیار
خوش شانس هستید اما اگر طرفدار این دوران نیستید پس
خوشحال باشید که رو به پایان است .هیالری ،جب بوش،
مارکو ،تد ،راند ،کریس ،یا اسکات به زودی برایتان چیزهای
جدیدی به همراه خواهند اورد.بعضی رهبران خارجی پیغام
مســتقیمی دارند .ظاهرا گناهکار خواندن روسیه برایمان
بسیار اسانتر از مقصر جلوه دادن چین است .بیشتر از یک بار
بر «خشونت» روس ها تاکید شده است .ظاهرا بسیار برایمان
اهمیت دارد که این پیغــام را به دنیا اعالم کنیم -همانطور
که چشــم انداز نیز بر این مســاله تاکید دارد -که ما ذات
دیکتاتورانه بعضی از متحدین خــود در خاورمیانه را ضمن
تاکید بر خطرات افراطیون خشــن ،محکــوم می کنیم .با
وجود اینکه به این متحدین برای شکست ان افراطیون نیاز
داریم بر این مســاله تاکید می کنیم .در واقع تالش ضمنی
برای دســته بندی گروه ها در خاورمیانه وجود دارد -مثال
جوامعی که افراطیون در ان ریشه دوانده اند ،یا حکمرانانی
که اصالحات دموکراتیــک را نپذیرفته ،از اقتصادشــان
سوءاستفاده کرده و جامعه مدنی را از بین می برند -دوگانگی
بسیار عظیمی در چنین وضعیتی رخ می دهد .فکر می کنید
عکس العمل عبدالفتاح السیسی در مصر به این برنامه چه
خواهد بود؟ نظر پادشاه سلمان در عربستان سعودی چطور؟
شاید تهدید انها در مالء عام و مقایسه کردن انها با دشمنانی
که باید به ما در جنگ کمک کنند ایده خوبی باشد .شاید هم
چنین نباشد چرا که در دنیای واقعی با وجود دوگانگی گاهی
باید انتخاب های ســختی انجام داد و گزینه های ناقص را
پذیرفت تا منفعت خود در یک ماجرا را باال برد .اما مشخص
است که پیغام موجود در سند به دست همگان رسیده است.
حاال که حرف از پیغام رسیدن و این موضوعات به میان امد
بر سر پشتیبانی ما از همکارمان در حوزه امنیت و همکاری
و روابط نزدیــک ملت ایاالت متحده با ملت اســرائیل چه
می اید؟!
بعضی از پیام های ارائه شده در خدمات امنیتی شبکه
در انکار یا دوگانگی به سر می برد .برای مثال این جمله را در
نظر بگیرید« :برای موفقیت باید بر قدرت خود تکیه کنیم
که به معنای تعهد به ارزش ها بوده و اینکه به قوانین خود به
چشم نقطه قوت نگاه کنیم و نه نقطه ضعف ».و اینجاست
که کسی دســت نوازش بر ســر رئیس جمهور می کشد و
می گوید« :به همین دلیل اســت که من خواستم اطمینان
بیایم که ایا امریکا حین پایبندی به ارزش های ایاالت متحده
مانند ممنوعیت استفاده از شکنجه ،پذیرش محدودیت ها در
استفاده از تکنولوژی های جدید مانند استفاده از هواپیماهای
جنگی بی سرنشــین و پایبندی و تعهد قائل شدن به حقوق
خصوصی و شــهروندی همچنان توانایی های الزم برای
پاسخ به خطرات خارجی را دارد یا خیر».
ماجرای اسنودن ،گرین والد ،مرکل و دیلما روسف را
به خاطر بیاورید .ایا کسی نقض پیاپی قدرت ملی ما را توسط
هواپیماهای جنگی بدون سرنشــین ،کشــتن انسان های
بی گناهی که به نظر ما تروریســت می ایند ،کشــته شدن
امریکایی هــا در خــارج از مرزهای کشــور و برنامه های
بی ضمانت و کلــی را که متحدین امریــکا را در خطر قرار
می دهد -که البته امریکا امیدوار اســت چنین نباشد -به
خاطر می اورد؟
بعضــی نــکات دربــاره حقایــق جهــان گویــی
ناگفته باقــی مانده اســت ،فشــار اوردن بــه والدیمیر
پوتین(بی فایــده) ،ثبات بخشــیدن به دو کشــور عراق و
افغانســتان (بی فایده) ،تالش برای اعتالی خوشبختی در
میان ملت ایاالت متحده(بی فایده) و بســیاری از مســائل
دیگر (مثال های زیــادی در این باره وجــود دارد) .بعضی
مسائل نیز بسیار مبالغه شده هســتند .مثال مبارزه با کشتار
و قتل عام دســته جمعی (با وجود سیاست های مغشوش در
سوریه یا منطقه جنگی افریقا) یا به صورت پیاپی صحبت
کردن از موفقیت تالش هایمان در همکاری با دولت های
عراق ،افغانســتان و ســومالی در جنگ با تروریست ها یا
بزرگ کردن تالشمان برای جلوگیری از ازدیاد تسلیحات
کشتار جمعی (درســت اســت که بعضی از مواد شیمیایی
در ســوریه را به دست اورده ایم اما بشــار اسد از گونه های
متفاوتی بهره می گیرد و مســاله ایران همچنان باز است).
یا مبالغه مهم دیگر این مســاله اســت که ما در جنگ با
داعش شصت کشور را به عنوان بخشــی از ائتالف در کنار
خود داشــته ایم در صورتی حجم عظیم مسئولیت ائتالف
بر عهده ماست (بیشتر از هشتاد درصد ماموریت ها به وسیله
نیروهای هوایی ایاالت متحده انجام شــده است) و تعداد
کمی از کشورها و یا شاید بیشترشــان مشغول پشتیبانی
اخالقی بوده و یا گردان هــای کوچکی را برای همکاری با
نیروهای ایاالت متحده اعــزام کرده اند( .البته فکر می کنم
که ماجرای این گردان ها نیز یک شــوخی باشــد ).ارجاع
ادامه دار به معامالت بیــن ایاالت متحده و چین و اذعان به
این موضوع که این قراردادها بسیار نو و خالقانه هستند نیز
یک بزرگنمایی محسوب می شود ان هم در حالی که این
قراردادها فقط تایید دوباره دو دولت در جهت ادامه مسیری
است که پیش از این در حال طی کردن بودند.
شــاید مهم ترین مســاله قابل ذکر فاصلــه گرفتن
کشورمان از نقش استثنایی و سنتی که در جهان ایفا کرده
است باشد و این در واقع همان موضوع چند صدایی بودن
پیچیده این ماجراست .یک صدا پیچیدگی را ارائه می دهد
که احتماال باخ را نیز خوشحال می کرد اما مخاطبینی که با
ایده پذیرش دو گروه موافق و مخالف اوباما اشنایی ندارند را
مبهوت می کند( .اعالم حضور فزاینده کشور در افغانستان
و خبر از خروج از این کشــور در همان سخنرانی ،مخالفت
نادر انتصار درگفت وگو با مثلث
سعیده سادات فهری
روزنامه نگار
چندی پیش کاخ سفید ســند جدید استراتژی
امنیت ملی امریکا ( )2015را منتشر کرد .در واقع
لیستی از تهدیدات امنیتی امریکا که عمده انها
تهدیدات تروریستی ،حمالت سایبری ،روسیه و
ویروس ابوال بودند ،در این ســند 29صفح ه ای
منتشر شده است .ارزیابی شــما از این سند و
محتوای ان چیست؟
این سند هر چند سال یک بار منتشر م یشود اما
سند اخیری که منتشر شد چندین ویژگی خاص نسبت به
سندهای پیشین داشت .اوال ،این ســند صفحات کمتری
نسبت به سندهای قبلی داشت .همچنین در این سند بیشتر
راجع به کلیات صحبت شده و از این منظر نیز با دیگر سندها
تفاوت داشت .در سندهای قبلی مواردی که مطرح م یشد
خیلی مشخ ص تر بود و عمی قتر به انها پرداخته م یشد ،اما
در این سند به بیشتر موارد به صورت شعاری پرداخته شده
است .به بیان دیگر م یتوان گفت محتوای این سند حالت
روزنامه ای و سرمقالهای دارد و من وقتی ان را خواندم متعجب
شدم .حتی دیگر کسانی که در امریکا با انها بحث م یکنم
نیز همین نظر را دارند .اما دلیل ان مشخص نیست که چرا
رئی س جمهور امریکا بدون انکه هدف مشخصی را تعیین
کرده باشد انقدر کل ی گویی کرده است .حتی این مساله مطرح
است که وقتی باراک اوباما نم یخواسته مسائل را به صورت
دقیق بازگو کند و مساله مهمی را در این سند بیان نکرده،
اصال چرا ان را منتشر کرده است.
در رابطه با مسائلی همچون تروریسم ،مساله
خاورمیانه و حتی رویارویی و دیپلماسی امریکا
در مقابل کشورهایی چون چین ایا در این سند
مساله خاصی مطرح شده است؟
در این ســند در رابطه با مســائلی که ذکر کردید
مواردی مطرح شده ،اما مساله اینجاست که هیچ یک از این
موارد جدید نیست و قبال نیز در سخنران یها و مصاحب ههای
سیاســتمداران مختلف ،تمامی انها مطرح شده است .به
همین خاطر م یگویم از انتشــار ان متعجب شدم زیرا به
عقیده من این سند یک سند استراتژیک نیست بلکه در ان
به صورت کلی برخی مسائل مطرح شده است.
مثال به صورت کلی به بحث مبارزه با تروریسم ،رقابت با
چین یا حتی مساله ای ران پرداخته شده است اما مورد جدیدی
را نم یتوان از ان برداشــت کرد .اگر بخواهم همین کلی
گوی یهایی که دوباره مطرح شده را بازگو کنم باید بگویم در
این سند مجددا چین به عنوان یکی از رقبای امریکا معرفی
شده است .این در حالی است که اکنون همه م ی دانند چین
یکی از رقبای مهم ایاالت متحده اســت .همچنین در سند
اخیر تاکید شده که با قدرت گرفتن چین در سالهای اینده
به خصوص در حوزه اقتصادی ،امریکا باید این کشــور را در
قامت یک رقیب مهم ،جدیتــر در نظر بگیرد .در رابطه با
مساله داعش و دیگر گروههای تروریستی نیز گفته شده که
امریکا با انها به طور کامل مقابله خواهد کرد؛ حال چه از نظر
نظامی و چه از نظر ایجاد پیمانهای مختلف با کشورهای
خاورمیانه .هدف امریکا این است که گروههایی مانند داعش
مثلث | شماره 254
منبع :فارین افرز
سند امنیت ملیامریکا
استراتژیکنیست
بین الملل
با دخالت در سوریه قبل از اینکه در این کشور دخالت کند،
نیاز به پشتیبانی کنگره برای اســتفاده از نیروی نظامی به
جز مواقعی که این مســاله به نفعش نباشــد ).بار دیگر از
شما می خواهم که فقط به مقدمه این سند مخصوصا این
پاراگراف نگاهی بیندازید :در همه این جبهه ها ایاالت متحده
از موضع قدرت سخن می گوید .اما این بدان معنا نیست که
ما می توانیم یا باید تالش کنیم که خط سیر مسائل جدید
دنیا را به همگان دیکته کنیم .اگرچه بسیار قدرتمند هستیم
و باقی خواهیم ماند اما منابعمان محدود هستند و در دنیای
پیچیده امروز بسیاری از مشکالت امنیتی پیش رو به راحتی
حل نمی شــوند .ایاالت متحده همواره به دنبال منافع خود
خواهد بود و تعهد خود نســبت به متحدین و همکارانش
را رعایت خواهد کرد .اما ما مجبوریم در میان اولویت های
بسیاری که داریم انتخابی سخت انجام دهیم و همیشه باید
با ترسی که هنگام تصمیم گیری به سراغمان می اید مقابله
کنیم .عالوه بــر ان باید بدانیم که اســتراتژی امنیت ملی
هوشــمند ان برنامه ای نیســت که فقط به نیروی نظامی
وابسته باشد ،بلکه در بلند مدت تالشــمان در همکاری با
دیگر کشورها برای مقابله با ایدئولوژی و ریشه کن کردن
دالیل خشونت افراطی بسیار خطیرتر از ظرفیت مان برای
از بین بردن تروریســت ها در کارزار جنگ خواهد بود.اگر
رئیس جمهور را دوســت دارید و شــعارتان نیز این جمله
اسکات فیتزجرالد ،نویســنده انگلیسی است که «ازمایش
واقعی یک هوش فوق طبیعــی زمانی صورت می گیرد که
بتواند دو ایده مخالف را در یک زمان در ذهن خود بگنجاند
و با این وجود عملکرد مناســبی داشته باشد» پس بسیار از
دیدن این برنامه خوشحال خواهید شد .دالیل بسیاری علیه
تاریکی دنیای جورج بوش در این سند دیده می شود .اما اگر
به نتایج شش سال گذشته که بســیار گیج کننده بوده و به
رئیس جمهوری که بسیار به دنبال بهانه گیری برای انجام
وظایف کمتر و به رهبری از پشــت صحنه معتقد اســت
انتقاد داریــد ،کامال متفاوت به این «اســتراتژی» امنیتی
نگاه می کنید -شاید به نظر شما این سند نمایانگر مشکلی
اساسی تر باشد.
بدین شکل بخش اعظم ســند را می توان به عنوان
نســخه دیگری از مهم ترین اعتقادات فلسفی اوباما که در
تابستان گذشته اعالم شــده است دانست مخصوصا برای
کسانی که اعتقاد دارند هسته اصلی سیاست خارجی ما این
است که «هیچ کار احمقانه ای نکن» .این نظرات در جمله
پایانی خدمات امنیتی شبکه به خوبی امده است« :مشکلی
که ما با ان روبه رو هستیم نیازمند صبر و تحمل استراتژیک
است» که اگرچه اســتراتژی خاصی را ارائه نمی دهد اما به
همگان دقیقا اعالم می کند که رئیس جمهور و تیم کاریش
دنیا را چطور می بینند و نشانگر این موضوع است که دو سال
باقیمانده از ریاست جمهوری اوباما نیز قرار است مانند شش
سال گذشته سپری شود.
برای نتیجه گیــری همانطور که در اغــاز گفتم اگر
اقدامات رئیس جمهور را در راستای جبران اقدامات جورج
بوش بدانیم (که البته جذابیت های خاص خودش را برای
ملت دارد) پس همــه اینها حمایت قطعی شــما از باراک
اوباما را تایید خواهد کرد .اما اگر منتقد این اقدامات هستید
باعث می شود مخالفت خود را اعالم کنید .اصول منطقی
و بلندپروازانه اســتراتژی جدید به شخصه به من به عنوان
کســی که دو بار به باراک اوباما رای داده اســت بار دیگر
یاداوری کرد که چرا بــه وی رای داده ام اما نادیده گرفتن
شــرایط رو به زوال موجود در ســطح جهان ،نداشتن یک
دیدگاه اســتراتژیک واقع بینانه و میــل ظاهری وی برای
توجیه سیاست های گذشــته که بی فایده بوده اند ،همه و
همه دالیلی است که پشیمانی من از رای داده شده را شرح
می دهند.
بین الملل
53
بین الملل
را به طور کامل نابود کند .سیاست داخلی امریکا نیز بر این
مبناســت که از نفوذ گروههای تروریست ی چون داعش به
داخل این کشور جلوگیری کند زی را داعش توانسته تاحدودی
به داخل مرزهای اروپا نفوذ پیدا کند اما تا امروز نتوانسته در
امریکا نفوذ و حرکتی داشته باشد .البته مطابق معمول راجع
به صلح میان فلسطین و اسرائیل نیز در این سند مواردی
مطرح شده اســت ،مبن ی بر اینکه هدف امریکا ایجاد صلح
بلندمدت میان انهاست اما نگفتهاند که چه اقدامات جدیدی
را دنبال خواهند کرد.
رویکرد این ســند نســبت به ایران و مساله
هستهای به چه صورت است؟
در مورد ای ران نیز غالبا به مساله هستهای پرداخته
شده است و این موضوع که مســاله هستهای ای ران باید به
صورت دیپلماتیک حل و فصل شــود .در واقع مجددا ذکر
کردهاند تا جایی که ممکن اســت با رویکرد دیپلماتیک به
بررسی و حل مساله هســتهای ای ران خواهند پرداخت ،اما
اگر به جایی نرســند تمام گزینهها روی میز و ممکن است
استراتژی دیگری را در قبال ایران در پیش بگی رند.
البته مجددا تاکید م یکنم که تمامی این مسائل قبال
نیز بیان شده بود و همه با سیاستهای امریکا اشنا هستند
بناب راین نیازی نبود این موارد در قالب سند ذکر شود.
باراک اوباما اخیرا الیحــهای را برای تصویب به
کنگره امریکا فرســتاده اســت؛ در این الیحه
پی ش بینی شده در صورت لزوم رئی س جمهوری
امریــکا م ی تواند دســتور حضــور محدود
کماندوهای امریکایی را بــرای مبارزه در خارج
از کشــور صادر کند .ارزیابی شما از ارائه چنین
الیح های چیست؟
بین الملل
54
مثلث | شماره 254
این مســاله را باید از چند جهت مورد ارزیابی قرار
داد؛ نخست اینکه قانونی که روسای جمهور امریکا به ویژه
اوباما روی ان تاکید داشــتند قانونی بود که بوش پسر به
کنگره ارائه داده بود و ب ر اساس ان به رئی س جمهور اختیارات
باالیی داده شده بود تا بتواند از قوای نظامی ب رای مقابله با
تروریسم استفاده کند .این قانون بعد از حادثه 11سپتامبر به
تصویب رسید .ولی در یکی ،دوسال اخیر منتقدان چه داخل
کنگره و چه بیرون از ان به این نتیجه رســیده بودند که ان
قانون ممکن است در زمان فعلی ربطی به موضوعات جدید
نداشته باشد و رئی س جمهور اگر م یخواهد اقدامات نظامی
جدیدی در خاورمیانه انجام دهــد باید از کنگره اجازه بگیرد
زی را نم یتواند ب ر اساس قانونی که نزدیک به 10سال پیش
ب رای یک موضوع دیگر تصویب شده بود ،اقدام کند .بناب راین
نادر انتصار معتقد است که
جدیدترین سند امنیت ملی
امریکا فاقد ارزش و اعتبار برای
انتشار عمومی بوده است
3
نادر انتصار ،رئیس دانشکده علوم سیاسی
دانشــگاه االبامای جنوبــی در گفت وگو با
هفته نامه مثلث در رابطه با انتشار سند جدید
استراتژی امنیت ملی امریکا م یگوید« :در سند
اخیر رئی س جمهور امریکا مسائل را به صورت
کلی بیان کرده و در واقع اصال مساله جدیدی
مطرح نشده است ».به گفته این استاد دانشگاه،
در امریکا این مساله مطرح است که وقتی باراک
اوباما نم یخواسته مسائل را به صورت دقیق
بازگو کند و مســاله مهمی را در این سند بیان
نکرده ،اصال چرا ان را منتشر کرده است .انتصار
راجع به رویکرد این سند نسبت به ایران تاکید
کرد که در ان مجددا ذکر شده امریکای یها تا
جایی که ممکن اســت با رویکرد دیپلماتیک
به بررسی و حل مساله هستهای ایران خواهند
پرداخت اما اگر به جایی نرسند تمام گزینهها
روی میز است و ممکن است استراتژی دیگری را
در قبال ایران در پیش بگی رند.
یکی از دالیلی که اوباما تصمیم گرفت این الیحه جدید را به
کنگره امریکا ببرد این بود.
ایا م یتوان گفت کــه ارائه چنیــن الیح های
بدین منظور بوده کــه رئی س جمهور دموکرات
امریکا منتقدان سیاست خارج یاش را وادار به
عقب نشینی کند؟
بدون تردید یکی از دالیل همین اســت که اوباما
م یخواهد در ب رابر منتقدین سیاســت خارج یاش بایستد.
این منتقدان دائما انتقاد م یکنند کــه اوباما از نظر نظامی
قوی ظاهر نشــده اســت بناب راین رئی س جمهور امریکا با
ارائه این الیحه تــوپ را به زمین کنگره انداخته اســت بر
این اســاس که اگر م ی خواهند او قوی عمل کند باید این
الیحه را تصویب کنند و مسئولیت را به گردن انها انداخته
است .همچنین به نظر م ی رســد اوباما طی یک سال اخیر
ریاســت جمهوری اش اقدامات نظامی سختتری به عنوان
مثال در ع راق و افغانستان انجام داده است .بناب راین الیحه
اخیری که پیشنهاد داده را نیز باید در این راستا ارزیابی کرد.
در واقع او م یخواهد زمانی که ریاست جمهوریاش به پایان
رســید می راثی ب رای رئی س جمهور بعدی باقی نگذارد که او
در موضع ضعیف قرار گیرد ،بلکه م یخواهد او در موقعیتی
باشد که بتواند از ابزار نظامی بیشتر استفاده کند .پیشنهاد
این الیحه جدیــد را در این چارچوبها و از ایــن زوایا باید
مورد بررسی قرار داد .هنوز مشــخص نیست که ب ر اساس
این الیحه چه اختیاراتی به رئی س جمهور داده خواهد شــد،
اما اگر الیحهای باشــد شــبیه انچه در زمان بوش پسر به
تصویب رسید ،دست رئی س جمهور ب رای استفاده از نیروهای
نظامی و پیاده کردن انها باز خواهد بود .درواقع در این صورت
رئی س جمهور ب رای هر عملی احتیاج به اجازه کنگره نخواهد
داشت .ممکن است شــخص اوباما نخواهد از این اختیار
استفاده کند ولی الیحهای که گذرانده شد محدود به دوران
ریاســت جمهوری او نیست بلکه جانشــین رئی س جمهور
فعلی نیز م یتواند هرطور که خود مایل باشد این اختیارات را
تراستی بعد
تعبیر کند .اگر یک رئی س جمهور افراطی و دس
از اوباما روی کار بیاید و این الیحه نیز تصویب شده باشد ،او
م یتواند اگر مایل باشد جنگهای مختلفی را با استناد به
این الیحه راه بیندازد.
در حال حاضر مســالهای که خیلی مهم است بر این
اساس است که ایا باراک اوباما در یک سال باقیمانده دوران
ریاست جمهوریاش و در ب رابر کنگرهای که اکنون در اختیار
مخالفان اوست ،م یتواند یک سیاست خارجی جامع و مقتدر
را دنبال کند یا خیر.
اوبامارئیس جمهور
جنگ هم است
امیرعلی ابوالفتح در گفت وگو با
مثلث مطرح کرد
چندی پیش رئی س جمهــوری امریکا از کنگره
کشورش خواست که مجوز یک عملیات نظامی
سه ساله علیه گروه موســوم به داعش را صادر
کند که م ی تواند شامل عملیات محدود زمینی
هم باشد .درواقع به واسطه این طرح اختیارات
رئی س جمهور ب رای حمله نظامی افزایش م ی یابد.
ب ه طور کلی وضعیت تعامل کنگره و کاخ سفید بر
سر جنگ هایی که امریکا تاکنون اغاز کرده به چه
صورت بوده است؟
بر اساس قانون اساسی امریکا ،اختیار اعالن جنگ
یا صلح با کنگره این کشور است و رئی س جمهور به عنوان
فرمانده کل ارتش فقط زمانی اجازه دارد فرمان اعزام نیرو به
خارج از مرز را صادر کند که کنگره ان را تایید کرده باشــد.
بناب راین به طور سنتی روســای جمهور امریکا باید تاییدیه
کنگره را ب رای اعالن جنگ بگیرند .این رویکرد ب ر اســاس
قانون اساسی امریکا مطرح است اما طی 200سال گذشته با
کاهش اختیار کنگره و افزایش اختیارات رئی س جمهور ،عمال
تصمیم گیری ب رای اعالم جنگ و فرمان اعزام نیرو از کنگره
گرفته شده و در اختیار رئی س جمهور قرار گرفته است .در این
سالها عموما روسای جمهور امریکا از این قضیه سوء استفاده
کرده اند .گفته م ی شود تنها حدود پنج جنگ از جنگهای
امریکا پیش از شــروع با تایید کنگره این کشور بوده است؛
یعنی کنگره مجوز حمله را صادر کرده باشد و رئی س جمهور
فرمان ان را به ارتش منتقل کند.
لهای اخیر به کرات دیده شده که رئی س جمهور
در سا
امریکا به بهانه هــا و انگیزه های مختلف ،دســتور حضور
نظامیان امریکایی را در گوشــه و کنار جهان صادر کرده و
ســپس این قضیه را به اطالع کنگره رسانده است .به دلیل
انچه سوء اســتفاده روســای جمهور امریکا از این وضعیت
خوانده م یشــود ،در سال 1973و در شــرایطی که جنگ
ویتنام به پایان رسیده بود ،قطعنامهای تحت عنوان قطعنامه
اختیارات جنگ در کنگره امریکا تصویب شد .این قطعنامه بر
این اساس بود که رئی س جمهور امریکا فقط در شرایط خاصی
م ی تواند بدون اطالع کنگره ،امریکا را وارد جنگ کند .از جمله
شرایط ذکر شده نیز این بود که زمان این جنگ کوتاه باشد
و نیروهای امریکایی مورد حمله قرار گرفته باشــند؛ در این
صورت تنها ب رای سه ماه امکان حضور نظامیان امریکایی در
یک کشور دیگر وجود دارد تا اینکه مجوز کنگره صادر شود.
چرا باراک اوباما در ایــن مقطع تصمیم به ارائه
چنین طرحی به کنگره گرفت؟
در رابطه با دالیل تصمیم ی که اخی را باراک اوباما
اتخاذ کرده باید گفت که اقدامات نظامی امریکا علیه داعش
به تعبیر بسیاری از حقوقدانان امریکا ،اقدامی مغایر با قانون
اساســی و قطعنامه اختیارات جنگ است .البته کاخ سفید
اینگونه عنوان م ی کند که مبارزه با داعش ادامه جنگ علیه
ترور است که در سال 2001توسط جورج بوش ،رئی س جمهور
وقت امریکا در افغانستان و سپس در ع راق اغاز شد .او در ان
سال ها با مجوز کنگره این عملیات ها را انجام داد.
دیدگاه برخی از دموکرات ها و دولت اوباما اینگونه است
که رئی س جمهور امریکا همچنان از این اختیار برخوردار است
و م ی تواند جنگ علیه داعش را در این وضعیت ادامه دهد.
بین الملل
اما گروه دیگری معتقدند که جنگ علیه داعش یک
جنگ جدید اســت که نیاز به مجوز کنگره دارد و قطعنامه
اختیارات جنگ باید مراحل خود را طــی کند .علت اینکه
اوباما در برهه فعلی دســت به این اقدام زده این است که او
م ی خواهد در داخل امریکا اجماعــی ایجاد کند و عملیات
علیه داعش را با تایید کنگره تحت کنترل جمهوریخواهان
پیش ببرد .این اقدام اوبامــا ،پیام محکمی هم به منتقدان،
هم به متحدان و هم به داعش است مبن ی بر اینکه امریکا
به رغم اختالفات حزبی یکدست و یکصدا در جنگ با داعش
متحد است .البته گروهی از جمهوریخواهان مانند سناتور
مک کین یا سناتور لیندسی گراهام اعتقاد دارند که عملیات
هوایی باید همراه با اعزام نیروهای زمینی و در نتیجه جنگ
زمینی باشد به خصوص در مقابل ارتش سوریه .در حالی که
اوباما در درخواستش از کنگره و همچنین در سخنران یاش
در کاخ ســفید عنوان کرده که همچنان به حمالت هوایی
ادامه م ی دهد امــا این اجازه را م ی خواهد از کنگره کســب
کند که اگر شرایط خاصی به وجود امد و اگر امنیت سربازان
امریکایی به خطر افتاد ،اجازه اعزام نیروهای زمینی نیز وجود
داشته باشد .برخی منتقدان نیز معتقدند که اوباما به دنبال
گرفتن یک چک سفی د امضا از کنگره است تا بتواند جنگ
را تا هر کجا که دوست داشت پیش ببرد .برخی نیز معتقدند
این اقدام او یک پی ش بینی و پیشگیری است تا در شرایط
خاص دیگر نیاز به کنگره نباشد .بناب راین درخواست جدید
اوباما در این چارچوب قابل بررسی است.
اوباما برنده جایزه صلــح نوبل و منتقد جنگهای
جورج بوش است .همچنین او وعده پایان دادن به جنگهای
بوش را داده اما قلبا یا تحت الزامات تحمیل شــده ،اوباما
رئی س جمهور جنگ نیز هست.
اوباما نیروهای امریکا را از ع راق خارج کرد اما به شکل
دیگری هنوز درگیر جنگ در ع راق است .در مورد افغانستان
نیز او گفته بود که تا سال 2014تمام نیروهای امریکایی را
از این کشور خارج خواهد کرد اما این چنین نشد و ب راساس
توافق جدید قرار بر این شد که تا سال 10 ،2016هزار نیرو در
افغانستان باقی بمانند با این اختیارات که حتی علیه طالبان
نیز م ی توانند وارد جنگ بشوند.
رئی س جمهور دموکرات امریــکا ،جنگ علیه لیبی را
اغاز کرد و به تعداد بسیار زیاد و چندین ب رابر بیشتر از دوران
ریاســت جمهوری جورج بوش حمالت هوایــی پهپادها را
انجام داد .وضعیت کنونی خاورمیانه نیز به گونه ای شــده
که امریکای ی ها در یمن ،ســومالی ،لیبی ،ع راق و ســوریه
مداخله کرده اند و این مساله مطرح است که ایا اوباما واقعا
رئی س جمهور ضدجنگ اســت یا وعده هایی داده بود تا در
انتخابات پیروز شود.
درواقع ب ر اســاس انچه اکنون م یبینیم دولت امریکا
درگیر جنگ بسیار گســتردهای با داعش است ولی سبک
جنگهای قرن بیست و یکم با قرن بیستم متفاوت است و
دیگر لشکرکش یهای گسترده صورت نم یگیرد .اما به هر
حال جنگ به طور اشکار جریان دارد و رئی س جمهور امریکا
نیز اکنون به دنبال این است که اختیارات خود را ب رای استفاده
از نیروهای نظامی چه زمینی و چه هوایی افزایش دهد.
اگر این الیحه تصویب شود و اوباما برای مبارزه
با داعش نیروی زمینی به عراق اعزام کند ایا این
مساله به وجهه دموکراتها ان هم در سال پایانی
ریاست جمهوری اوباما خدشه وارد نم یکند؟
اگر امریکا رویکرد جدیتری را در قبال داعش
در پیش بگیرد ایا این مساله به نفع امنیت منطقه
خاورمیانه خواهد بود یا بالعکس باعث تحریک
این گروهها خواهد شد؟
این موضوع یک بحث مفصلی را میطلبد مبنی بر
اینکه ایا سیاستهای ضدترور امریکا و غرب نتیجه بخش
بوده یا خیر و اینکه ایا این سیاســتها موجب گســترش
افراط گرایی شده یا نه و ...اما یک توافق تقریبا کلی در این
خصوص وجود دارد مبنی بر اینکه سیاســت های یک دهه
گذشته دولت امریکا علیه تروریســم نتیجه بخش نبوده
اســت زیرا اکنون گروههایی همچون داعش ،بوکوحرام و
الشباب همچنان فعالیت دارند و اینده کشورهایی همچون
عراق و افغانســتان نیز هنوز مشخص نیســت .بنابراین
می توان گفت امریکا انقدر که هزینه کرد نتوانست نتیجه
حاصل کند.
مثلث | شماره 254
رئیس جمهــور امریــکا دســتور حضور
نظامیان امریکایــی را در گوشــه و کنار
جهان صادر کرده اســت .به دلیل انچه
سوء استفاده روســای جمهور امریکا از
این وضعیت خوانده میشــود ،در سال
1973و در رشایطی کــه جنگ ویتنام به
پایان رســیده بــود ،قطعنامــهای تحت
عنوان قطعنامه اختیارات جنگ در کنگره
امریکا تصویب شد
تاکنــون همــواره ایــن ذهنیت نســبت به
رئی س جمهور امریکا وجود داشته که او مایل به
اغاز یک جنگ تازه نیســت و به همین خاطر از
فرستادن نیروی زمینی به سوریه امتناع م یکند.
حتی بســیاری او را رئی س جمهــور ضدجنگ
م ی خوانند .نظر شما راجع به این موضوع چیست
و ایا تصمیم اخیرش مغایر با این مساله نیست؟
در حال حاضر دولت امریکا تحت فشار انتقادهایی
است مبنی بر اینکه در قبال برخی کشــورها و گروههای
تروریســتی ســهل انگاری کرده و منافع ملــی امریکا و
متحدانش را به خطر انداخته است .منتقدان معتقدند دولت
اوباما مقداری ارمانگرا بوده و تالش نکرده اقتدار این کشور
را حفظ کند .بنابراین دولت دموکرات امریکا بیشتر از این
جهت مورد انتقاد است تا اینکه بخواهند بگویند دولتی است
جنگ طلب.
جامعه امریکا تقریبا یکی از جنگ طلب ترین جوامع
جهان اســت و جدای از افتخاراتی که جنگ ها برای شان
ایجــاد می کند ،انها به لحــاظ ســوداوری و بیزینس نیز
مســاله جنگها را در نظر دارند .به ایــن مفهوم که توقف
جنگها میتواند منافع بسیاری از افراد را به خطر بیندازد.
این موضوع کــه برخی جریانهای ضد جنگ دســت به
تظاهرات هایی می زنند تمام صدایی نیســت که از امریکا
شنیده میشــود ،بلکه جریان های مدافع جنگ به مراتب
بانفوذتر و گســترده تر از جریان های ضدجنگ در امریکا
هستند .بنابراین در سالی که رئیس جمهور امریکا قرار است
انتخاباتی را برگزار کند که حزبش در ان پیروز شود ،بیشتر
در پی ان است که چهره ای مقتدرانه از دولت خود برجای
بگذارد تا هیچ کشــور و گروهی دیگر جــرات نکند منافع
امریکا را چه در داخل و چه خارج به خطر بیندازد.
بین الملل
4
امیرعلی ابوالفتح ،کارشناس مسائل
امریکا در رابطه با طرح جدیدی که باراک
اوباما به کنگره ارائه کرده مبنی بر مجوز
عملیات نظامی سه ساله علیه داعش به
مثلث گفت که هدف اوباما از ارائه چنین
طرحی این است که داخل امریکا اجماعی
ایجاد کند و عملیات علیــه داعش را با
تایید کنگره تحت کنترل جمهوریخواهان
پیش ببرد .این اقدام اوباما ،پیام محکمی
هم بــه منتقدان ،هم بــه متحدان و هم
به داعش اســت مبن ی بر اینکه امریکا
ب ه رغم اختالفات حزبی یکدست و یکصدا
در جنگ با داعش متحد اســت .به گفته
ابوالفتح ،برخی منتقــدان نیز معتقدند
که اوباما ب ه دنبال گرفتن یک چک سفید
امضا از کنگره اســت تا بتواند جنگ را تا
هر کجا که دوست داشت پیش ببرد .این
کارشناس مسائل امریکا در خصوص اینکه
ایا اوباما خود خواهان اغاز جنگی دیگر
اســت یا نم یخواهد اغازگر جنگ باشد،
تاکید م یکند« :باوجودی که اوباما برنده
جایزه صلح نوبل و منتقد جنگهای جورج
بوش است و همچنین وعده پایان دادن به
جنگهای بــوش را داده ،اما قلبا یا تحت
الزامات تحمیل شده ،رئی س جمهور جنگ
نیز هست».
55
بخت دیپلماسی
بین الملل
دومین توافق اتش بس در اوک راین با مداخله المان و ف رانســه به امضا رســید تا راه ب رای ارسال
سالح های سنگین به ارتش اوک راین مســدود شــود .قبل از امضای این توافقنامه جمهوریخواهان و
گروه های رادیکال در غرب در تالش بودند تا پایان پروژه دیپلماسی را اعالم کنند و اوباما را وادار نمایند
که مجوز ارسال تســلیحات نظامی به اوک راین را امضا کند .در همین راستا جمهوریخواهان حمالت
سنگینی را علیه انگال مرکل یکی از مخالفان جدی تشدید بح ران در اوک راین اغاز کردند اما با امضای
توافقنامه اتش بس جبهه اوباما ،مرکل و اوالند به پیروزی رسید.
اتش بس شکننده
سیمین شیرازی موگویی
پژوهشگر مسائل قفقاز
بین الملل
56
مثلث | شماره 254
1
بحران سیاســی در اوکراین که طی حدود یک سال
اخیر ،اوضاع این کشور را به شــرایط جنگ داخلی رسانده و
به محملی ب رای بروز تقابل منافع بازیگران بی ن المللی نیز
تبدیل شده بود ،از شــب 15فوریه وارد فاز جدیدی شد .از
ساعت 22این شب ،مطابق توافقی که پی ش تر در مینسک،
پایتخت بالروس میان مقامات چهار کشور روسیه ،اوکراین،
فرانسه و المان حاصل شــده بود ،اتش بس میان نیروهای
دولتی و جدای ی طلبان اوکراینی برقرار شــد .اتش بسی که
پس از مدت ها تالش بی ن المللی ب رای حل بحران اوکراین از
یک سو و وخیم تر شدن اوضاع میدانی در این کشور از سوی
دیگر ،روزنه امیدی را ب رای بازگشــت ارامش به این کشور
گشوده است.
مطابق مفاد توافق چهار جانبه اتش بس ،م ی بایست
عملیات خروج تسلیحات ســنگین از منطقه از 16فوریه
اغاز شــود و طی دو هفته پایان یابد؛ همه اسی ران باید ازاد
و افراد درگیر در جنگ باید عفو شــوند؛ خروج همه نیروها
و تســلیحات خارجی از خاک اوکراین و خلع ســاح همه
گروه های غیرقانونی انجام شــود؛ دولــت اوکراین با رفع
محدودیت ها ،زندگی عــادی را به مناطــق تحت تصرف
شــب ه نظامیان بازگرداند و اصالح قانون اساسی اوکراین تا
پایان ســال 2015با هدف اعطای خودمختاری به مناطق
تحت کنترل شب ه نظامیان انجام شود .در این توافق تصریح
شــده که اوکراین در صورت رعایت تعهداتش ب ر اساس این
توافق تا پایان سال 2015م ی تواند کنترل مرز خود با روسیه
را به دست گیرد.
اما مهمترین نکته درباره توافق اتش بس در اوکراین،
نقشــی بود که بازیگران بی ن المللی در تدوین و تحقق ان
روسیه و غرب تمایلی
به تشدید بح ران
در اوک راین ندارند
ایفا کردند .امری که به نوبه خــود ،تایید مجدد این موضوع
بود که مســاله اوکراین ،در عمل به یک بحران بی ن المللی
تبدیل شده که از زمان شــعله ور شدن تا اوج گیری و سپس
فروکش کردن ،ماهیت منافع قدرت های بزرگ بی ن المللی
در ان نقش اصلی را ایفا کرده است .نیازی به گفتن نیست
که دقیقا به دلیل همین ماهیت بی ن المللی بود که حتی در
اخرین دقایق پیش از اجرایی شدن اتش بس ،سران روسیه،
فرانسه و المان درباره ان به صورت تلفنی گفت وگو کردند
و اندکی بعد نیز رئی س جمهور امریکا دیدگاه های خود درباره
اتش بس مذکور را در جریان گفت وگویی با همتای اوکراینی
خود در میان گذاشت.
با توجه به این ویژگی و ب رای مشخص شدن بهتر جنبه
بی ن المللی اتش بس اوکراین ،اشــاره ای به روند تالش های
بی ن المللی ب رای برقراری اتش بس ضروری به نظر م ی رسد.
در این زمینه باید اشــاره کرد که با وجود تقابل شدیدی که
مثلث | شماره 254
پس از اوج گیری بحران اوکرایــن و به ویژه الحاق کریمه به
روسیه میان روســیه و کشــورهای غربی ایجاد شده بود،
روسیه ،امریکا ،اتحادیه اروپا و اوکراین در تاریخ 17اوریل در
ژنو با هدف بررسی چگونگی توقف منازعه در شرق اوکراین
گرد هم امدند.
این روند مدتی بعد در نرماندی فرانســه از سر گرفته
شد؛ جایی که رهب ران روسیه ،فرانســه ،المان و اوکراین با
همان هدف قبلی به مذاکره پرداختند و در جریان ان ،اولین
گفت وگوی مستقیم میان والدیمیر پوتین و پترو پروشنکو،
روسای جمهور روسیه و اوکراین برگزار شد .ادامه این دیدارهای
چندجانبه در ماه های ژوئیه و اوت در فرانســه و المان و به
موازات ان ،گفت وگوهای دوجانبه مقامات طرفین ،زمینه ای
را فراهم کرد تا نهایتا در جریان مذاکرات طوالنی و فشــرده
مینسک ،توافقی ب رای اتش بس به دست اید.
اما ب رای فراتــر رفتن از بیان صــرف وقایع و تحلیل
ماهیت نقش افرینی روسیه و غرب در حل بحران اوکراین،
دو روند مهم شکل گرفته طی ماه های اخیر باید مورد توجه
و بررسی قرار گیرد ؛ نخســت ،نرم تر شدن مواضع دو طرف
نســبت به ماه های اولیه بحران و دوم ،ایجاد شکاف میان
مواضع اروپا و امریکا بر ســر نحوه مواجهه با روســیه در
ماجرای اوکراین.
درباره موضوع نخست باید اشــاره کرد که در ماه های
اولیه اغاز درگیری هــا در اوکراین و به ویــژه پس از الحاق
شب ه جزیره کریمه به روســیه ،از یک سو کشورهای غربی
به طور یکپارچه بر ضرورت اتخاذ رویکرد تنبیهی در مقابل
روسیه تاکید و تالش داشتند از طریق وضع تحریم های هر
چه شدیدتر ،مسکو را به بازنگری اساسی در مواضع خود وادار
سازند .از سوی دیگر ،روسیه با تاکید بر ضرورت محافظت از
منافع روس تبارهای اوکراین ،هرگونه نرمش و توافقی را در
این زمینه که به معنای باز شدن دست دولت جدید اوکراین
باشــد ،رد م ی کرد .با این وجود ،انچه در نهایت اتفاق افتاد،
نشستن روسیه و غرب بر سر میز مذاکره و پذیرفتن اعطای
امتیازاتی از سوی هر یک از طرفین با هدف پایان دادن به
درگیری ها در اوکراین بود.
در تحلیل این امر باید دو موضوع فشــار تحریم ها بر
روسیه و وابستگی اقتصادی اتحادیه اروپا به مسکو را مورد
اشاره قرار داد .به دلیل وابستگ ی های پیچیده و چندبعدی
روسیه به ساختار اقتصاد جهانی ،مدت زمان زیادی نگذشت
که تاثی رات تحریم های غرب بر روسیه از جنب ه های مختلف
بر این کشور اشکار شد .در همین راستا ،مقامات روس با درک
این مطلب که ادامه این روند در بلندمدت به منافع حیاتی
کشورشان ضربه خواهد زد ،مذاکره با هدف یافتن رویکردی
بینابین را رویکردی مناسب تر یافتند.
در مقابل ،وابستگی شدید کشورهای اروپایی به روسیه
که به طور خاص در قالب وابســتگی به گاز وارداتی از این
کشور نمود م ی یابد ،سبب شــد اثرات معکوس تحریم ها
بر خود کشــورهای اروپایی خیلی زود مورد توجه مقامات
این کشورها قرار گیرد .کار به جایی رسید که مقامات ارشد
کشورهایی چون مجارستان ،به طور مستقیم از تحریم های
وضع شده علیه روسیه انتقاد کرده و ان را مخل روند معمول
اقتصاد خود دانستند .افزون بر این ،المان به عنوان خریدار
عمده گاز روسیه ،حاضر نبود با پیش بردن تحریم ها بیش از
ح د مشخص ،خطر اسیب اقتصادی را به جان بخرد .همین
عوامل بود که سبب شد مقامات اروپایی نیز یافتن راه حلی
مبتنی بر مذاکره را بر تقابل ترجیح دهند.
همین موضوع ،یعنی ماهیت پیچیده وابستگ ی های
اروپا به روســیه ،در تبیین روند دوم مورد اشاره ،یعنی ایجاد
شــکاف میان مواضع اروپا و امریکا در مقابل روســیه نیز
محوریت دارد .پیوســتگ ی های جغ رافیایی اوکراین و خود
روسیه با اروپا از یک ســو و پیوندهای مذکور میان اقتصاد
مسکو و پایتخت های اروپایی ،سبب شــده بود تا مقامات
اروپایی بحران اوکراین را یک بحــران اصوال اروپایی تلقی
کنند که به طور مستقیم با «منافع» انها گره خورده است .اما
بحث اوکراین ب رای امریکا ،موضوعی فارغ از منافع اساسی
و حیاتی این کشور و به عنوان مساله ای تحلیل م ی شود که
در راستای تثبیت و توسعه هژمونی بی ن المللی ایاالت متحده
و تالش همیشگی این کشــور ب رای مهار و محدودسازی
روسیه تعبیر م ی شود.
انچه روندهــای بی ن المللــی در موضوعات مختلف
همواره اشکار ســاخته این اســت که در دوقطبی منافع و
قدرت ،این منافع عینی و حیاتی اســت که همواره از سوی
دولت ها با اولویت بیشتری پیگیری م ی شود و همین امر بود
که سبب شد اتحادیه اروپا ضمن مخالفت با تشدید بیش از
پیش تحریم های روسیه ،همه گونه تالشی را ب رای نزدیک
کردن دیدگاه های خود با مقامات روس و رسیدن به توافقی
مرض ی الطرفین به کار بندد.
اما نکته دیگری که در حاشیه این بحث باید مورد اشاره
قرار گیرد و در تحلیل روند برقــراری اتش بس در اوکراین
ضروری اســت ،این که انچه از ابتدای شکل گیری بحران
اوکراین بیش از هر چیز ب رای روسیه اهمیت داشت ،وضعیت
شب ه جزیره کریمه و به ویژه بندر «سواســتوپل» به عنوان
پایگاه ناوگان دریای سیاه روســیه و راه اصلی دسترسی این
کشور به اب های ازاد بی ن المللی بود .موضوعی که به طور
مستقیم با حفظ جایگاه روسیه به عنوان یک قدرت بزرگ
جهانی ارتباط دارد.
در همین راستا ،م ی توان چنین گفت که از یک مرحله
مشــخص به بعد (پس از الحاق کریمه) سیاست روسیه در
قبال اوکراین و حمایت مســکو از جدای ی طلبان شرق این
کشور ،بیش از هر چیز با هدف یافتن دست باال در مذاکره
با غرب انجام م ی گرفت .گذر زمان نشــان داد که روسیه در
این زمینه اشتباه نکرده ،زی را در توافق اتش بس نهایی ،هیچ
صحبتی از وضعیت کریمه به میان نیامد و م ی توان گفت
که حاکمیت روسیه بر این شب ه جزیره به صورت دوفاکتور
مورد پذیرش غرب قرار گرفت.
در نهایت و پس از تحلیل زمینه های برقراری اتش بس
اوکراین ،باید این نکته را نیز بیان کرد که باتوجه به مجموعه
موارد مذکور ،یعنی در میان بودن پــای منافع حیاتی ب رای
روسیه و اروپا در ماجرای اوکراین و تامین این منافع در صورت
اجرای صحیــح مفاد اتش بس ،طرفین اصــوال تمایلی به
شعله ور شدن دوباره بحران ندارند و همین امر سبب م ی شود
که نهایت حمایت خود را از تداوم اتش بس به عمل اورند.
بر همین اساس ،م ی توان انتظار داشت توافق اتش بس تا
اینده ای قابل پی ش بینی پایدار باقی بماند.
بین الملل
بین الملل
57
بین الملل
دوئل استراتژیک ادامه دارد
محمود شوری در گفت وگو با مثلث
لیال پورصبور
روزنامه نگار
اخیرا توافقی میان روســیه ،المان ،فرانســه و
اوکراین در مینسک به امضا رسید که ب ر اساس ان
اتش بس در اوکراین برقرار شد .نظر شما راجع به
این توافق چیست؟
بعد از تشدید درگیریهایی که از اواسط ماه ژانویه
اغاز شد و شــبه نظامیان طرفدار روســیه تالش کردند به
مناطقی در شرق اوکراین به ویژه شهر استراتژیک دبالتسفه
دست پی دا کنند ،عمال گفت وگوهایی ب رای کاهش ناارام ی ها
صورت گرفت .در همین راستا شاهد بودیم که چندی پیش
سران کشورهای روسیه ،المان ،فرانسه و اوکراین در مینسک
گرد هم امدند و بعد از 16ساعت گفت گو در نهایت به توافقی
ب رای برقراری اتش بس در منطقه دست یافتند .این توافقنامه
بندهای متعددی دارد که نخســتین بند ان اغاز اتش بس از
15فوریه را شامل م ی شــود .از جمله بندهای مهم دیگر به
انتقال تسلیحات سنگین به منطقه حائل یعنی جایی بین
40تا 150کیلومتری دورتر از مرز دو طرف مربوط م ی شود.
قرار اســت فقط نیروهای نظامی با سالح های سبک
در منطقه درگیری میان جدای ی طلبان و اوکراین ی ها حضور
داشته باشند .همچنین دولت اوکراین موظف شده بود که تا
پایان سال 2015با ایجاد اصالحاتی در قانون اساسی کشور،
خودمختاری بیشتری را به منطقه شرقی واگذار کند و در ازای
ان به مرزهای میان اوکراین و روسیه دسترسی
پیدا کند.این موارد مهمتریــن بندهای توافق
مینسک اســت که رهب ران چهار کشور ان را
مورد تایید قرار داده اند .البته از طرف مخالفان
و شب ه نظامیان طرفدار روسیه ،هیچ گروهی در
اجالس حضور نداشتند و عمال روسیه وظیفه
اعالم نظر این گروه ها را بر عهده داشت.
این توافق م ی تواند به دالیل مختلفی در اینده شکسته شود
و با تغییر اهداف و منافع بازیگران این اتش بس ممکن است
دچار خدشه شود .موضوع قابل توجه این است که همین االن
نیز میان طرفداران روسیه و اوکراین ،جریانهای افراطی وجود
دارند که موافق برقراری اتش بس نیستند.
از طرف دیگر خود بازیگران اصلــی حامی نیروهای
عملیاتی در منطقه مانند روســیه و غرب نیز ممکن است
باتوجه به روند اتی بحــران و دســتاوردها و ضررهایی که
احتماال هر یک از طرفین از توافق اتش بس ب رای خود متصور
م ی شوند ،این توافق اتش بس را تحت تاثیر قرار دهند .یعنی
اگر جایی که دیدند اتش بس در راستای منافع شان نیست،
به سمت شکستن ان گام بردارند .به ه ر حال م ی توان گفت
تعدد بازیگران و اهداف و منافع موجب شده است دستیابی و
تداوم یک اتش بس و صلح پایدار در منطقه دشوار باشد .در
عین حال ابعاد پیچیده دیگر این بحــران مانند پیوند ان با
مساله کریمه از یک سو و بحث تحریم های روسیه از طرف
دیگر و همچنین مناقشات استراتژیک میان روسیه و غرب
باعث شــده که بحران اوکراین سرنوشت خیلی مشخصی
نداشته باشد.
ب ا توجه به اینکه روسیه نیز یکی از طرفین این
بحران و از موافقان توافق اتش بس اخیر است،
ایا م ی توان گفت که مسکو رویکردش را در قبال
بحران اوکراین تغییر داده یــا اینکه یک بازی
بین الملل
58
مثلث | شماره 254
بعد از توافق پنجشنبه میان سران
روسیه ،المان ،اوکراین و فرانسه این
نگرانی وجود داشــت که اتش بس
ممکن است شرایطی شکننده داشته
باشــد و به اهداف خود نرسد .نظر
شما در خصوص چش م انداز توافق
چیست؟
این مساله که تا چه اندازه این توافقنامه
اتش بس م ی تواند به یــک اتش بس دائمی و
فرایند صلح پایدار در منطقه منجر شود ،جای
بحث دارد .در جریان بحــران اوکراین تاکنون
چندین بار توافق میان طرفین حاصل شده است
اما هربار توافقات به دالیلی شکسته شده است .در سپتامبر
سال گذشته میالدی و پس از تشدید درگیری ها میان طرفین،
یک موافقتنامه اتش بس میان شب ه نظامیان طرفدار روسیه
و دولت اوکراین امضا شــد که این توافقنامه اتش بس بعد
از مدت کوتاهی از ســوی دو طرف زیرپا گذاشته شد و عمال
درگیری ها با شدت بیشتری تداوم یافت .بناب راین یک مساله
مهم در بحران اوکراین بحث تعدد منافع بازیگران حاضر است
زی را تجمیع منافع انها به سادگی امکان پذیر نیست؛ در واقع
طرف ها در اغاز کار تالش م ی کنند این توافقنامه را اجرایی
کنند اما چشم انداز پیش رو ،تردیدهایی را به دنبال دارد .این
مساله موجب پیچیده شدن موضوع شده است و ابهام های
زیادی در روند مناقشه پدید اورده اســت .در شرایط موجود،
طرفین در خصوص اتش بس ،به توافقی دست یافته اند اما
دوگانه را در پیش گرفته است؟
روسیه از ابتدا این بحث را مطرح کرده بود که شرق
اوکراین باید دارای خودمختاری و یک نظام فدرالی باشد .در
چارچوب توافقنامه اتش بس اخیر به این موضوع نیز اشاره و
تاکید شده است ولی اینکه دولت اوکراین در اینده تاچه اندازه
به این مساله متعهد بماند هنوز مشخص نیست .با این حال
روسیه توانست به انچه ب رای شرق اوکراین م ی خواست الاقل
روی کاغذ دست پیدا کند و عمال در این منطقه ،روسگراها
دارای یک خودمختاری خواهند بود.
با این تفاســیر نیروهای نظامی طرفدار روســیه نیز
م ی توانند همچنان قدرت و نفوذ خود را بر این منطقه حفظ
کنند .ضمن اینکه پیوندهای اقتصادی و سیاسی مناطق شرق
اوکراین باتوجه به خودمختاری احتمالی به سمت روسیه سوق
2
محمود شوری ،کارشناس مسائل روسیه
و عضو مرکز تحقیقات استراتژیک در خصوص
چش م انداز توافق اتش بس بر سر مساله اوکراین
ضمن تاکید بر تعدد بازیگــران و منافع انها
م یگوید در این شرایط تجمیع منافع بازیگران
به سادگی ممکن نیست .شوری معتقد است
ابعاد پیچیده دیگر این بحران مانند پیوند ان
با مساله کریمه از یک طرف و بحث تحری مهای
روسیه از طرف دیگر باعث شــده که بحران
اوکراین سرنوشــت خیلی مشخصی نداشته
باشد .این کارشناس در ادامه به ابزارهایی که هر
یک از طرفین بحران یعنی روسیه و غرب برای
فشار بر طرف مقابل از انها بهره م یگی رند ،اشاره
کرده و م ی گوید یک طرف بحران ابزار تحریم را
در اختیار دارد و طرف دیگر ابزار تنش افرینی در
شرق اوکراین را .در این میان هر دو طرف تالش
دارند از ابزارهای خود اســتفاده کنند تا طرف
دیگر را پای میز مذاکره بنشانند.
پیدا خواهد کرد .اما شاید هدف مهمتر و پنهان روسیه در این
مساله این بوده که موضوع کریمه را تحت الشعاع درگیری ها
در شرق اوکراین قرار دهد که به نظر م ی رسد روس ها به این
هدف خود نیز نایل امده اند .زیرا در حال حاضر دیگر کسی
در غرب از ضرورت خروج روسیه از کریمه صحبت نم ی کند
و بیشتر بحث بر ســر ایجاد ثبات و صلح در منطقه شرقی
اوکراین است .بناب راین به نظر م یرسد روسها حداقل تاکنون
به انچه م ی خواستند دست یافته اند .البته در یک چارچوب
کل ی تر ابعاد دســتاوردها و ضررهای اســتراتژیک روســیه
متفاوت تر خواهد بود.
باتوجه به اعمال تحری م های غرب علیه
روســیه ،ایا چنین توافق هایی تاثیری بر
رویکرد غرب در قبال مسکو خواهد داشت؟
طرف های غ ربی تهدید کرده اند که اگر
این اتش بس اجرا نشود یا به هر دلیلی شکسته
شود مجددا تحریم هایشان را علیه روسیه تشدید
خواهند کرد .درواقع هــر یک از طرفین بحران
از ابزارهایی ب رای فشــار ب ر طــرف مقابل بهره
م ی گیرند؛ یک طرف بحران ابــزار تحریم را در
اختیار دارد و طرف دیگر ابزار تنش افرینی در شرق
اوکراین را .در این میان هر دو طرف تالش دارند
از ابزارهای خود استفاده کنند تا طرف دیگر را پای
میز مذاکره بنشانند .انچ ه مشخص است در حال
حاضر سران فرانسه و المان با والدیمیر پوتین
وارد مذاکره شدند و دیگر بحثی از کریمه مطرح
نکردند .این بدان معناست که بحران اوکراین وارد
فاز جدیدی شده است .البته در کنار این مسائل،
بحث تحریم هایی که تاکنون علیه روسیه اعمال
شد ه همچنان پابرجاست؛ تحریم هایی که قطعا
مشکالت بســیاری را ب رای اقتصاد این کشور ایجاد خواهد
کرد .در نهایت باید توجه داشت که شدت این مشکالت نیز
م ی تواند بر اینده بحران اوکراین تاثیرگذار باشد؛ از این جهت
که اگر روس ها احســاس کنند بر اثر تحریم ها مشــکالت
اقتصادی شــان به طور جدی افزایش یافته ممکن است با
هدف اینکه طرف مقابل را ناگزیر به کاهش تحریم ها کنند
مجددا از ابزار تنش افرینی در شرق اوکراین بهره بگی رند .یک
نکته دیگری که نباید از نظر دور داشت افزایش نظام ی گری
در منطقه و پیگیری ان توسط طرفین است .همچنانکه از یک
سو امریکای ی ها بحث ارسال سالح های جدیدتر به اوکراین
را مطرح کرده اند و از دیگر ســو روس ها نیز در حال برگزاری
مانورهای نظامی جدید هستند .این مساله موجب شده روابط
روسیه و غرب در یک وضعیت کامال حاد دنبال شود.
بین الملل
خلف وعده
شعیب بهمن
کارشناس مسائل روسیه
3
مثلث | شماره 254
پس از نشســت چهار جانبه سران روســیه ،اوکراین،
فرانسه و المان در مینسک که به نشست مینسک 2معروف
است ،توافقی حاصل شد که ب ر اساس ان بین نیروهای دولتی
اوکراین و جدای ی طلبان طرفدار روســیه در شرق ان کشور
اتش بس برقرار شــد .این نشســت در مینسک ،پایتخت
بالروس 11و 12فوریه 2015در حالی برگزار شــد که هدف
ان یافتن راه حلی ب رای پایان دادن به بحران شــرق اوکراین
بود .این در حالی است که در شــرایط فعلی منافع متضاد
بازیگران مانع دســتیابی به راه حل جامع است؛ مباحث این
توافقنامه هم به ضرر و هم به نفع روسیه خواهد بود .از دیگر
سو ،روس ها به هیچ وجه خط ارتباطی خود با نقاط شرقی و
جنوبی اوکراین را از دست نخواهند داد .همان طور که سران
اوکراین ،امریکا و اروپا پی ش بینی کرده اند ،این توافق سرانجام
خوبی نخواهد داشت.
این توافق یک توافق 13بندی اســت که به امضای
رهب ران روسیه ،اوکراین ،فرانسه و المان رسیده است .سندی
که تهیه شده یک سری مواردی را دربر م ی گیرد که بیشتر
در حوزه ایجاد اتش بس در نواحی و استان هایی است که
در انها طی روزها ،هفته ها و ماه های گذشته درگیری جریان
داشته اســت .در این توافق 13بندی ،چند مورد بسیار مهم
قابل ذکر است؛ نخست اینکه طرفین بر اتش بس فوری و
بدون قیدو شرط تمرکز کرده اند ،دومین نکته این بود که باید
تسلیحات سنگین خودشان را تا فواصل مشخصی دو روز
پس از اتش بس عقب م ی راندند .سومین نکته نیز این بود
که قرار بود ســازمان امنیت همکاری اروپا بر عقب نشینی
طرفین نظارت داشته باشــد .البته موارد دیگری همچون
مبادله اسرا و عفو زندانیان از سوی هر دو طرف و همچنین
راه اندازی سیســتم های اقتصادی و اجتماعی که طی یک
سال گذشته از میان رفته بود مانند سیستم بانکی یا قطعی
اب و برق نیز قابل ذکر است .این توافق یک بند مهم دیگری
نیز دارد مبن ی بر اینکه طرفین توافق کرده اند مرز میان روسیه
و اوکراین توسط نیروهای دولتی اوکراین کنترل شود که این
مساله خود یکی از پاشنه های اشیل توافق به حساب م ی اید
و چنین امری کمی دور از انتظار به نظر م ی رسد.
اما باوجودی که زمان اندکی از توافق انجام گرفته میان
طرفین م ی گذرد اما در بسیاری از محافل صحبت از ناکامی
این توافق مطرح است و چشم انداز مثبتی ب رای ان در نظر
گرفته نشده است .در این خصوص م ی توان به موارد چندی
اشاره کرد :
-1رقابت های ژئوپلتیکی میان روسیه و امریکا ب رای
کسب نفوذ بیشتر در اروپای شرقی و به ویژه اوکراین همچنان
ادامه خواهد داشت ،بناب راین رقابت ها پایان نپذیرفته است
که بتوان چشم انداز یک صلح پایدار را متصور شد.
-2کشــورهای اروپایی در خصوص نحوه مواجهه با
بحران اوکراین و برخورد با روسیه دچار چنددستگی هستند.
برخی از کشورها مانند المان ،فرانسه و ایتالیا خواهان مذاکره
و گفت وگو هســتند و برخی دیگر مانند لهستان ،انگلیس،
لتونی ،لیتوانی و اســتونی خواهان برخوردهای شدیدتری
هستند و از کشــورهای غربی به ویژه ایاالت متحده امریکا
م ی خواهند که کمک های نظامی و تسلیحات ی شــان را به
دولت اوکراین افزایش دهند .بناب راین همین چند دســتگی
میان کشورهای اروپایی منجر خواهد شد که در اینده شاهد
یک اروپای متحد در ب رابر بحران اوکراین نباشیم.
-3عالوه بر چنددســتگی میان کشورهای اروپایی،
میان امریکا و اروپــا نیز اختالف نظرهایی وجــود دارد زی را
امریکای ی هــا به ویژه بخشــی از حاکمیــت امریکا مانند
جمهوریخواهان تمایل دارند که رقابت و درگیری شــان را با
روسیه افزایش دهند ،حال هم از طریق اعمال تحریم های
بیشتر علیه مســکو و هم از طریق ارسال تسلیحات ب رای
دولت اوکراین .اگر چنین اتفاقاتی بیفتد عمال در جبهه غرب
شکاف هایی پدید خواهد امد و این مساله نشان م ی دهد که
غرب نم ی تواند موضع واحدی در قبال اوکراین اتخاذ کند.
-4به نظر م ی رسد روسیه اجازه ندهد نیروهای دولت
اوکراین در مرزهای دو کشــور مستقر شوند .همین مساله
م ی تواند به نقض یکی از مهمترین بندهای این توافقنامه
منجر شود و مجددا درگیری را در دو سوی مرز میان نیروهای
اوکراینی و روسی افزایش دهد.
-5در توافقنامه ذکر شــده که دو طرف تسلیحات
سنگی ن شــان را به عقب ببرند اما فاصله این عقب نشینی
مشخص نشده است .درنتیجه هر کدام از طرفین م ی تواند
طرف مقابل را به نوعی متهم به نقض توافقنامه کند و بگوید
که به می زانی که باید تسلیحات را به عقب نبرده است.
-6در مورد شب ه جزیره کریمه که ب رای دو طرف بسیار
اهمیت دارد ،در این توافقنامه هیچ صحبتی نشده است؛ مردم
اوکراین معتقدند که جدایی شب ه جزیره کریمه از اوکراین به
نوعی نقض حاکمیت این کشور بوده است و از انجایی که در
توافقنامه در این خصوص صحبتی نشده است ،این مساله
م ی تواند موجب اعمال برخی فشارهای سیاسی و اجتماعی
به دولت حاکم اوکراین شود و در نتیجه این مساله م ی تواند
دولت اوکرایــن را در پایبندی اش به ایــن توافق 13بندی
تاحدودی دچار تزلزل کند.
-7مخالفت های داخلی با دولت فعلــی اوکراین به
احتمال قوی در هفته های اینــده افزایش خواهد یافت .به
ویژه از طرف راست های افراطی که خواهان اعمال خشونت
بیشتری علیه جدای ی طلبان هستند .بناب راین این مساله نیز
م ی تواند چالش های داخلی دولــت اوکراین را افزایش دهد.
-8مرزهای جغ رافیایی فعلی بین دو طرف نامشخص است؛
درواقع معلوم نیســت که مخالفان و دولت هر یک بر چه
مناطقی کنترل دارند .به همین دلیل هم در اخرین ساعات
برقراری اتش بس و حتی بعد از زمان تعیین شده همچنان
دو طرف در حال جنگ و درگیری بودنــد .دلیل ان نیز این
است که هر کدام م ی خواستند کنترل خود را برسرزمی ن های
بیشتری اعمال کنند .احتماال این موضوع نیز در اینده موجب
خواهد شد که این توافقنامه نقض شود.
بین الملل
غرب بر سر بحران اوکراین
به اجماع نمی رسد
59
بین الملل
ابزار چانه زنی
روسیه و امریکا در اوکراین منافع حداکثری را پیگیری می کنند
بهرام امیراحمدیان
کارشناس مسائل روسیه
بین الملل
60
مثلث | شماره 254
4
اخرین توافق اتش بس اوکرایــن نیز همچون دیگر
توافق ها ،شکسته شد .توافقنامه جدید مینسک که پنداشته
م ی شد ،توافقی جامع و همه گیر است و در بردارنده خواسته
همه طرف های درگیر ،نیز کار ســاز نبود .متن این قرارداد
چنین است:
اتش بس از ســاعت دوازده و یک دقیقه به وقت
محلی پانزدهم فوریه بین دو طرف برقرار م ی شود.
از شانزدهم فوریه و ظرف دو هفته باید سالح های
سنگین از منطقه خارج و به پشــت منطقه حائل میان دو
طرف منتقل شود.
همه زندانیان باید ازاد شــوند و همه کسانی که
درگیر جنگ بوده اند عفو خواهند شد.
همــه نیروهای نظامی خارجی و سالح هایشــان
باید از خــاک اوکراین خارج شــوند و گروه های غیرقانونی
خلع سالح شوند.
اوکراین حق دارد با افزایش محدودیت ها در مناطق
شورشی ،زندگی عادی را از سر بگیرد.
تا پایان سال ۲۰۱۵با اصالح در قانون اساسی قدرت
در مناطق شورشی غیرمتمرکز خواهد شد.
اگر این شرایط محقق شود ،اوکراین مرز مشترکش
را با روسیه کنترل خواهد کرد.
دبیرکل ســازمان ملل در بیانی ه ای با اشاره به توافق
مینسک ،از تالش های المان ،فرانســه ،روسیه و اوکراین
ب رای پایان دادن به بحران این کشور تقدیر کرد .بانک ی مون
با استقبال از این توافق به منظور پایان دادن درگیری ها در
اوکراین ،خوستار احترام به مفاد این توافقنامه شد.
کاخ سفید نیز با اســتقبال از توافق به دست امده در
نشست مینســک اعالم کرد ،این توافق م ی تواند یک گام
بالقوه مهم باشد .در بیانیه کاخ سفید امده است ؛ازمون واقعی
توافق به دست امده ،اجرای کامل و بدون ابهام ان است ،از
جمله اینکه به دشمن ی ها پایان داده شود و اوکراین بار دیگر
قادر باشد کنترل مرزهای خود را با روسیه به دست بگیرد.
جان کری ،وزیر خارجه امریکا هم گفت «:در صورت اجرای
کامل توافقنامه اتش بس ،امریکا در چند هفته یا چند روز به
تحریم های خود علیه روسیه پایان م ی دهد»..
مادامی که طرف های درگیر به مصالحه نرســیده اند،
هی چ گونــه توافقی نم ی تواند به انعقاد قرار داد اتش بســی
واقعی و قابل اجرا منجر شود .اما چرا؟
در هر درگیری قلمرو خواهی و جدای ی طلبی ،در درون
حاکمیت یک دولت ،طرفین نیازمند برداشــتی یکسان از
تعریفی معین هســتند تا به نقطه سربه ســر برسند .دیگر
اینکه در مناطق استقالل خواهی داخل مرزهای یک کشور،
جدای ی خواهان بدون دسترسی به کمک خارجی ،نم ی توانند
و ارد مبارزه مسلحانه شــوند .در مدل های درگیری از دیدگاه
ژئوپلتیکی ادامــه قلمرو فرهنگی ان بخش از کشــور که
خواهان جدای ی طلبی اســت ،در بیرون و در همسایگی و
در دولتی دیگر باشــد ،بدترین نوع مدل های مناقشه است.
نمونه های متعدد ان را در ســطح بی ن المللی م ی توان دید
از جمله قره باغ ،اوســتیا ،کشمیر ،پشتونســتان .در مورد
روس تباران اوکرایــن ،ادامه قلمرو فرهنگــی روس تباران
در روسی ه ای اســت که رئی س جمهور ان پی ش تر در زمینه
گسترش قلمرو و سرکوب دولت های همسایه تجربه اندوخته
و خواهان بازیابی قدرت شوروی در یک جهان دو قطبی است.
روسیه در طول تاریخ ب رای از بین بردن ضعف ژئواستراتژیک
خود به قلمروهای همسایه دست انداخته است .اشغال قفقاز
و اسیای مرکزی از سرزمی ن های ای ران ،در قرن نوزده ،اشغال
جمهوری های با لتیک و اروپای شــرقی و جزایر کوریل در
جنگ جهانی دوم را م ی توان به عنوان نمونه یاد اور شــد.
عطش وسیعترین کشور جهان در دست اندازی به قلمروهای
دیگر و توسعه اراضی ،به دنبال تئوری فضای حیاتی راتزل
است که المان را به نیستی کشید.
روسیه با اتکا به کرســی دائم خود در شورای امنیت
سازمان ملل بر این امر واقف است که هر نوع اقدام نظامی
ب رای رفع اشغال سرزمی ن ها نیازمند اجماع بی ن المللی و رای
شورای امنیت است ،به شــرط انکه دارندگان حق وتو رای
مثبت داده باشــند .در مورد اخیر چهارعضو دیگر م ی دانند
که روسیه هر نوع قطعنامه رفع اشغال شب ه جزیره کریمه ،یا
خروج نیروهای نظامی روسی از بخش شرقی اوکراین را وتو
خواهد کرد .به همین سبب غرب با سالح تحریم اقتصادی
و سیاســی وارد کارزار شــده ،که اگرچه فوری نیست ،ولی
به تدریج سبب فروپاشــی نظام اقتصادی و بحرانی عمیق
خواهد شد و ممکن است چند ســالی طول بکشد ضعف
بنیان اقتصادی به گونه ای کار ا بر شــی رازه یک کشور تاثیر
بگذارد.
درباره شــرق اوکرایــن از همان اغاز اشــکار بود که
جدای ی طلبان از همان نیروها و تجهی زاتی تغذیه م ی شوند
که در کریمه به کار برده شــد و سبب انضمام قلدرمابانه ان
به روسیه شد .در اختیار داشتن سالح های سنگین در یک
واحد سیاســی مختص ارتش ان کشور است ،ولی شگفت
انکه سالح های سنگین روسی در اختیار جدای ی طلبان شرق
اوکراین همه سالح هایی عملیاتی و نوین هستند و اینکه
مبارزان غیرنظامی توانایی استفاده از ان را دارند ،ب ر شگفتی
کار م ی افزاید .
ب ی شک سقوط هواپیمای مسافربری مالزی در فضای
شرق اوکراین از همین جنس اســت و کارشناسان روسی
شریک در ماجرا به خوبی م ی توا نسنتند از انواع موشک های
ضد هواپیما استفاده و اثار ان را از بین بب رند به طوری که پس
از سقوط هواپیما محل سقوط نیز در کنترل جدای ی طلبان
بوده و اجازه ورود بازرســان خارجی داده نشد .این معمایی
پیچیده است که منطقه را فراگرفته و مسئوالن این ماجرا با
استفاده از ان بر محبوبیت خویش افزوده اند.
بازیگرانی که در این بازی خانمانســوز شرکت دارند،
هریک به دنبال منافع حداکثری هستند .روسیه پوتین نشان
داده که در دوره وی در هــر بازی باید حداکثر منافع نصیب
اوالند موضعی پی ش روتر از مرکل
علیه مداخله روسیه در اوکراین دارد
انگال مرکل یکی از مخالفان جدی ارسال
سالح های سنگین به اوکراین است
مثلث | شماره 254
پوتین ب ه دنبال خودمختاری بیشتر
برای شرق اوکراین است
روسیه شود .در اجاره پایگاه نظامی در تاجیکستان ،روسیه نه
تنها حاکمیت ملی تاجیکستان را پایمال کرد ،حتی حاضر
نشد ب رای اجاره پایگاه پول نقد بپردازد و با فروش تسلیحات
روسیه و اجازه کار به مهاجرین تاجیک ساکن در روسیه مساله
را به نفع و خواســته و امیال خویش پایان داد .در درگیری
روسیه با گرجســتان ،ابخازیا و اوســتیای جنوبی ،نصیب
روسیه شد و روسیه ارتش ناتوان گرجستان را تار و مار کرد.
این دو منطقه را جدا کرده و استقالل ان را به رسمیت شناخته
است .در موضوع قره باغ مانع یکپارچگی اذربایجان شده و با
پذیرش عضویت ارمنستان در اتحادیه امنیت دسته جمعی
و تدوین دکتریــن نظامی جدید ،هر نــوع تعرض به خاک
ارمنستان را تعرض به روسیه قلمداد و عکس العمل نشان
خواهد داد .در معامله با ای ران نیز کارشکنی در ساخت و اتمام
نیروگاه هسته ای بوشهر و عدم تحویل سامانه موشکی اس
300نیز از دالیل و شواهد دیگر سهم خواهی حداکثری روسیه
در منافع ملی خویش است.
در مساله اوکراین ،بازیگر دیگر اوکراین است که ملت
ان از پذیرش در اتحادیه اقتصادی اوراســیایی با روســیه
ســر باز زدند و از رئی س جمهور روسوفیل ان خواستند ان را
امضاء نکند .در اینجا مردم در یک حرکت انقالبی خواستار
سرنگونی حکومت روسگرا و نزدیکی به غرب شدند .اگرچه
غرب نیز در این بازی دســت باال را داشت و ب رای پیوستن
اوکراین به ســاختارهای غربی ،از جمله عضویت در ناتو و
اتحادیه اروپا کوشش بسیار کرده و سرمایه گذاری کرده است،
ولی این از اختیارات یک ملت است که کدام راه را برگزیند.
بناب راین غرب بازیگری کلیدی در این بازی شد و روسیه که
یارای رو در رویی مستقیم با غرب را ندارد ،از ابزارهای کهنه
اشغال سرزمین با به کارگیری نیروهای امنیتی و نظامی و
تهدید حق وتو به عنوان کلیدی ترین ابزار بهره گرفته است.
به سخنی دیگر روسیه هنوز خود را وارث امپ راتوری روسیه و
اتحاد شوروی م ی داند و تمایلی به استقالل جمهوری های
پیشین و خروج انها از مدار روسیه ندارد.
ابزار غرب ب رای وجوب و الزام روســیه به تغییر روش
دیر پاسخ م ی دهد ولی کار ایی ان از سالح و نیروی نظامی
و اشغال قدرتمند تر است .این ابزار همان چیزی است که در
پنهان شوروی را نابود و سبب فروپاشی ان شد؛ اقتصاد .این
ابزار با اختصاص بخش ناچیزی از درامد ناخالص ملی غرب
به بخش نظامی و تســلیحات مدرن ،شوروی را به مسابقه
تسلیحاتی کشاند .اقتصاد سوسیالیســتی که در راستای
مصرف بنیان نهاده شــده بود ،در ب رابر اقتصاد سرمایه داری
لیب رالیستی نم ی تواســت ارزش افزوده الزم را داشته باشد.
بناب راین ب رای رویارویی با تهدیدات غ ربی ،شوروی ناگزیر بود
سهم خیلی بیشتری از تولید ناخالص داخلی و ثروت ملی
خود را صرف تســلیحات و هزینه های نظامی کند تا بتواند
با غرب به موازنه استراتژیک برسد .سالح های هسته ای و
موشک های دور برد ،سالح های شیمیایی و انباشتن زرادخانه
هسته ای و استراتژیک هزینه های بسیاری را بلعید تا موازنه را
برقرار سازد .اکنون امریکا به تنهایی بیش از 16تریلیون دالر
تولید ناخالص داخلی دارد و از ان تنها 650میلیارد دالر صرف
هزینه نظامی م ی کند( چهاردرصد از تولید ناخالص داخلی).
در حالی که روسیه تا پیشا ز بحران اقتصادی 2000میلیارد
تولید ناخالص داخلی داشت (اکنون به کمتر از 1500میلیارد
رسیده است) و اگر بخواهد فقط به اندازه امریکا (منهای اروپا)
به همان مقدار هزینه نظامی داشــته باشــد ،باید بیش از
30درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف کند .در حالی
که روسیه تنها توانسته سالی 70میلیارد دالر(3/5درصد) از
تولید ناخالص داخلی خود را صرف کند که حدود 10درصد
مقدار هزینه نظامی امریکاست .بناب راین با تحریم اقتصادی
روسیه ،این کشور با بحران های جدی روبه رو خواهد شد و
ناگزیر است تا از بودجه های عمرانی و عمومی خود به نفع
نظامی بکاهد تا یارای تامین هزینه های نظامی و اشــغال
خود را داشته باشد.
کاهش قیمت نفت از ابزارهای دیگری است که به کار
برده شده است .با این روند ،روســیه تضعیف خواهد شد و
بیکاری ،فرار ســرمایه ،تورم ،کاهــش ارزش پول ملی ،در
دراز مدت از محبوبیت نظام ی گری پوتین خواهد کاست .این
کار سبب خیزش هایی در روسیه خواهد شد ،نیروهایی که در
ی به خیابان ها ریختند
جریان انتخابات دوما و ریاست جمهور
و در اثر سرکوب فروخفتند .روسیه نیز ب رای فا ئق امدن بر این
بحران به ســوی ای ران گرایش پیدا کرده است ،در حالی که
ای ران خود نیز درگیر تحریم های بی ن المللی است ،اما با وجود
این ،توانست ه راهکارهایی ب رای مقابله با این بحران بیابد ،در
حالی که روسیه ساختار اقتصادی متفاوتی دارد .اقتصاد ایران
تنوع بیشتری دارد و توانســته با تکیه بر اموزه های دینی و
فرهنگی ،وحدت ملی را حفظ و بر دشواری های پیش امده
فا ئق اید.
بین الملل
در هر درگیری قلمرو خواهی و جدایی طلبی،
در درون حاکمیت یــک دولت ،طرفین
نیازمند برداشتی یکسان از تعریفی معین
هستند تا به نقطه سربه سر برسند .دیگر
اینکه در مناطق اســتقالل خواهی داخل
مرزهای یک کشور ،جدایی خواهان بدون
دسترسی به کمک خارجی ،نمی توانند
و ارد مبارزه مسلحانه شوند
بین الملل
61
گزارش یک جشنواره
فرهنگ
با پایان جشــنواره فیلم فجر حاال قضاوت ها و حرف و حدیث ها درباره
برگزیده ها داغ شــده اســت .برخی نبودن چهره های مهــم و یا فیلم های
منحص ربه فرد را نقد کرده اند و برخی نیز کم شدن اثاری که به سودای سیمرغ
راه یافته اند را اتفاقی مثبت قلمــداد کرده اند .در این پرونده نگاهی گذرا به
جشنواره داشته ایم.
قرارشدفیلم هایمشکل دارنباشند
فرهنگ
62
مثلث | شماره 254
گفت وگو با تهی ه کننده «رخ دیوانه»
موفق ترینفیلمجشنواره
سهمسیاستازسینما
نگاهیبهفیل م هایجشنواره
کهموضوعسیاسیداشتند
فاطمه کریمخان
خبرنگار
جشنواره امســال ،هم از طرف کسانی که در ان
جایزه ب ه دست اورده اند و هم از طرف کسانی که در
ان جایزه ب ه دست نیاورده اند مورد انتقاد بوده است،
شما این جشنواره را چطور دیده اید؟
به نظر من جشنواره امسال خیلی خوب برگزار شد،
اینکه جشنواره امسال ب ی حاشیه بود ،از نکات مثبت و مزیت
ان است .تع داد فیلم ها را مدیریت کرده اند و ان را در بخش های
مختلف رده بندی کرده اند که این هم به نظر من تصمیم خوبی
بوده اســت .اینکه فیلم های بخش سودای سیمرغ کم شده
بود هم نکته مثبت دیگر جشــنواره امسال بود .چون داور ها
م ی توانستند با تمرکز بیشتر در مورد فیلم ها تصمیم بگی رند.
از طرف دیگر اینکه بخش هنر و تجربه و نگاه نو مســتقل
بوده اند هم کمک م ی کرد به اینکه هر فیلم در جایگاه خودش
دیده شود.
البته باید به این موضوع هم اشاره کنم که هیات انتخاب
فیلم ها قبل از جشنواره کمی انتظارها را باال برده بود و البته نه
اینکه این مورد بدی باشد ،به هر حال دو ،سه فیلمی بودند که
شاید در سطح باقی فیلم های سودای سیمرغ نبودند اما به نظر
من جشنواره امسال خیلی خوب برگزار شد.
امــا همین رویکرد جــدا کردن فیل م هــا از هم
انتقاد هایی را ب ه دنبال داشته ،برخی م ی گویند این
تالشی ب رای ب ی حاشیه کردن جشنواره بوده است،
اگر ق رار باشد فجر ماهیت هنری نداشته باشد...
من همه فیلم هایی را که در جشنواره امسال بوده
است ندیده ام .اما به نظر م ی اید که هر جشنواره ای ماهیت
خودش را دارد ،شاید دبیر جشنواره امسال تصمیم گرفته تنها
فیلم هایی را بپذیرد که بع دا در اکران با مشکل مواجه نم ی شوند
نه اینکه مثل سال های قبل فیلم هایی بیایند و در جشنواره
مطرح بشــوند و بعد نتوانند اکران بگی رند و خود این به یک
مساله ب رای فیلم و جشنواره تبدیل بشود .من فکر م ی کنم این
اقدام هم در جهت منافع تهی ه کننده ها بوده است.
اما اینکه یک ســری فیل م ها که ممکن است در
اکران با مشکل مواجه شوند را از فجر هم حذف
کنیم ،راه حل مناسبی است؟
من به نیمه پر لیوان نگاه م ی کنم .شاید اگر برخی
فیلم ها در جشنواره مطرح بشوند بع دا ممکن است در اکران به
گرفتاری بخوردند ،شاید اگر از ابتدا در جشنواره مطرح نشوند،
ان وقت بتوانند راحت تر به اکران برسند و مشکالت کمتری
داشته باشند.
یکی دیگر از انتقاد هایی که به جشنواره امسال
مطرح بود این که برخی منتقدان گفتند جشنواره
پدیده نداشته ،هر چند سطح کلی فیل م ها باالتر
رفته است ،شما چه فکر م ی کنید؟
از نگاه ها به سینما از جمله سینمای روشنفکری یا
سینمای هنری باشد ،ارزیابی شما چیست؟
مردم دارند در این کشور زندگی م ی کنند و دوست دارند
خودشان را در این سینما ها ببینند .از طرف دیگر هر نوعی از
فیلم االن بخش خاص خودش را دارد ،اگر کسی به دنبال دیدن
فیلم هایی خاص است به دنبال نگاه نو است یا چی ز هایی از
این دســت م ی تواند به بخش هایی که ب رای همین فیلم ها
است برود ،هنر و تجربه ب رای همین است و مخاطب خاص
خودش را هم دارد.
من اصال فکــر نمی کنم که این نگاه ممکن اســت
به ســینمای ما ضربه بزند ،اتفاقا فکر می کنم که این نگاه
می تواند به نفع ســینمای ما و تهیه کننده های ما هم باشد.
خود تولید کننده های فیلم ها هم این طور راضی تر خواهند
بود .اگر این فیلم ها در بخش اصلی بود شاید با مشکل رو
به رو می شــد و همین امکان دیده شــدن در بخش هنر و
تجربه را هم نمی داشــت .االن این امکان هست که اگر
شما به دنبال دیدن یک تجربه جدید هستید به یک جای
خاصی مراجعه کنید.
اما برخی فیل م هایی که با استقبال خوب مخاطبان
رو به رو شده اند هم در جشنواره دیده نشده اند...
من خودم این فیلم ها را ندیده ام « .چهارشــنبه 19
اردیبهشت» و «در دنیای تو ســاعت چند است» را ندیده ام
اما من هم شــنیده ام که فیلم های خوبی بوده اند ،هر چند
نم ی توانم در مورد انها قضاوت کنــم .فکر م ی کنم در مورد
علت اینکه این فیلم ها دیده نشده اند باید از داوران جشنواره
سوال کرد که چرا فیلم هایی که اســتقبال خوبی داشته اند
جایزه ای نگرفته اند.
اما این موضوع روشن است که در کل تصمیم گیری های
هیات داوران خیلی سلیقه ای است ،اگر به جای این پنج نفر
پنج داور دیگر داشتیم شــاید کال نتیجه ها تغییر م ی کرد و
فیلم های دیگری در سودای سیمرغ جایزه م ی گرفت .امسال
در جشنواره فیلم های خوب با بازی های خوب زیاد داشته ایم.
اما خوشبختانه ارای مردمی با ارای هیات داوران فرق زیادی
نداشت و این به نظر من از نکات مثبت جشنواره بوده است .در
سودای سیمرغ این حاشی ه ها در مورد دیده نشدن برخی فیلم ها
البته کمتر هم بود.
برخی تهی ه کننده ها هم به جشنواره انتقاد کرد ه و
در حال حاضر جشــنواره فجر مطرح ترین جشنواره
سینماییماست.موضوعایناستکهاگرمنتهی ه کنندهبهاین
جشنواره اعتقاد نداشته ام و معتقد هستم که این جشنواره دولتی
استاصالچرابایددرانشرکتکنم؟اگرمننیازندارمکهفیلمم
در این جشنواره دیده شود ،فیلم را هم به جشنواره نم ی دهم .اما
اگر وقتی فیلم من در جشنواره دیده نشد ان را زیر سوال ببرم،
نم ی شود .وقتی ما فیلم خودمان را به جشنواره م ی دهیم یعنی
جشنوارهراقبولکردهایمومعنینداردکهبعدازجشنوارهبگوییم
این جشنواره دولتی است و نم ی شود ان را قبول داشت .نم ی توان
گفت اگر فیلم من دیده نم ی شود ،کل جشنواره را قبول ندارم.
کمی هم در مورد طرح فیلــم رخ دیوانه صحبت
کنیم ،ظاهرا مدت زیادی طول کشید تا این فیلم
به س رانجام برسد ،ان هم بعد از اینکه اخرین فیلم
اقای داوودی سال هاست دچار مشکل اک ران است.
در مورد طرح فیلم و اینکــه کار چطور پیش رفته
حرف های زیادی زده شده ،به هر حال اولین بار هفت سال
پیش ،یک طرح اولیه ای به نام باخت پنهان به دست اقای
داوودی رسید .کار به ان شــکلی که بود قابل انجام نبود
برای همین با طرح ها و فیلمنامه های دیگری ترکیب شد و
رسیدیم به این فیلمنامه .شش سال قبل در نهایت فیلمنامه
نوشته شد و قرار بود در ابتدا با مشارکت شهرداری ساخته
شود اما بعد تیم در شــهرداری تغییر کرد و تعهد هایی که
داشتند را نادیده گرفتند .همزمان مساله زادبوم هم بود که
ما را درگیر خودش می کرد.
به هر حال بار ها دوستان با ما تماس گرفتند که فیلمنامه
را پیگیری کنند و ما نم ی دانستیم که اصال از کجا م ی دانند که
چنین فیلمنامه ای وجود دارد ،تا اینکه متوجه شدیم هر کسی
که سراغ اقای گوهری م ی رود و در مورد فیلمنامه م ی پرسد او
م ی گوید که یک فیلمنامه ای هست که دست اقای داوودی
است .به هر حال در تمام این مدت امکان ساخت فیلم ب رای
ما فراهم شد و من ترجیح م ی دادم صبر کنم تا اقای داوودی
بتواند این فیلم را بسازد .دو سال پیش یک بار خواستیم کار
را با مشارکت فارابی شــروع کنیم اما در دوران مدیریت اقای
می ر عالیی و شمقدری ،به ما گفته شد که بهتر است صبر کنیم
اول تکلیف زادبوم روشن بشود و بعد کار جدید را شروع کنیم.
به هر حال ما پروژه را نگه داشتیم تا امکان ساخت ان فراهم
شود .االن هم فیلم با مشارکت 50درصدی فارابی و سهم 50
درصدی من ساخته شده است.
فیلم قبلی اقای داوودی ،زادبوم ،هنوز با مشکل
اک ران رو ب ه روست ،باتوجه به موفقیتی که ب رای فیلم
رخ دیوانه به دست امده فکر م ی کنید ممکن است
مشکل اکران وجود داشته باشد؟
من امیدوار هستم که مشــکل زادبوم هم به زودی
برطرف شــود و بعد از اینکه رخ دیوانه به اکران رسید ،بتوانیم
ان فیلم را هم اکران کنیم .به هر حال من همیشه نیمه پر
لیوان را م ی بینم و امیدوار هستم که مشکالت ما هم به زودی
برطرف شود.
بنابراین برنامه اکران رخ دیوانه مشخص است؟
ما امیدوار هســتیم که بتوانیم این فیلم را در نوروز
اکران کنیم .با پخش هم صحبــت کرده ایم که مقدمات ان
فراهم باشد ،اما هنوز منتظر هستیم تا ببینیم در نهایت چه
پیش م ی اید.
مثلث | شماره 254
این تراکم موضوع های اجتماعی در فیل م هایی که
در جشنواره امسال دیده شده اند ،ممکن است
یک نوعی تبعیض مثبت برای حذف برخی دیگر
1
رخ دیــــوانه ،بــه
کارگردانــی ابوالحســن
داوودی و تهیه کنندگی بیتا
منصوریدرجشنوارهامسال
پنج سیمرغ برده است .از
جمله ،بهترین فیلم از نگاه تماشاگران ،بهترین
کارگردانی و بهترین فیلم (تهیه کنندگی) .بعد
از اینکه فیلم قبلی ابوالحسن داوودی ،زادبوم،
با وجود گذشت شش سال از زمان ساخت هنوز
نتوانســته امکان اکران را به دست بیاورد ،خانم
منصوری امیدوار است که فیلم رخ دیوانه ،بتواند
فرصت اکران نوروزی را در اختیار داشته باشد و در
اینده راه زادبوم برای اکران هم باز شود .خبرنگار
مثلث به بهانه موفقیت این فیلم با تهیه کننده ان
به گفت وگو نشسته است.
نوشته اند که نم ی شود از جشنواره دولتی انتظار
بیشتری هم داشت.
فرهنگ
اینکه شــما چه چیزی را پدیده بدانید یا نه بستگی
به تعریف شــما از پدیده دارد ،اگر نگاه شما به استقبال مردم
باشد به نظر من امسال در استقبال از جشنواره مشکلی وجود
نداشته است .فیلمساز هم به دنبال این است که فیلمش دیده
شود و مخاطب داشته باشد .از این نظر جشنواره رونق خوبی
داشته است.
خطرفرمایشیشدن
گفت وگوباابوالفضلجلیلی
دربارهجشنوارهفیلمفجر
در غیاب «پدیده»
نگاهیبهجشنوارهفجر
امسال
63
فرهنگ
سهم سیاست از سینما
نگاهی به فیلم های جشنواره
که موضوع سیاسی داشتند
علیرضا بهرامی
روزنامه نگار
2
سی وسومین جشنواره فیلم فجر ،تعدادی فیلم بودند
که نه به شکلی غیر مســتقیم و اشــاری ،بلکه به شکلی
مستقیم با موضوع های سیاسی ارتباط داشتند .فیلم هایی
که در حوزه های تاریخی ،سیاست داخلی ،امنیتی و سیاست
خارجی ،موضوع هایی سیاســی را دســتمایه داستان خود
قرار داده بودند .البته بیشــتر این اثار به نظر می رسید که
پس زمینه رسمی و سفارشی داشــته اند؛ تا انکه در فضایی
اختیاری و با قدرت مانور مطلوب ساخته شده باشند.
فرهنگ
64
مثلث | شماره 254
مزار شریف و یک مساله حل نشده
شاید برجسته ترین این فیلم ها ،فیلم «مزار شریف»
ساخته عبدالحسن برزیده بود که به ماجرای گروگانگیری
و ترور دیپلمات ها و خبرنگار ایرانی در مزار شریف می پردازد
و با نامزد شدن در هشت رشته در جایگاه موفقیت نسبی در
این رقابت قرار گرفت .این فیلم بــا تهیه کنندگی منوچهر
شاهســواری ،بازی حســین یاری و مهتــاب کرامتی ،با
ســرمایه گذاری حوزه هنری ،هرچند به یک مساله محل
مناقشه پرداخت ،اما در نهایت نتوانست گرهی از ان ولو در
ذهن خانواده شهیدان این حادثه و روزنامه نگاران بگشاید.
با این حال ،عبدالحسن برزیده در زمان نمایش فیلم
در کاخ جشنواره ،مباحثی سیاسی را پیش کشید .او گفت:
«ما می خواســتیم در فیلم «مزار شریف» رفتار طالبانی که
افراطی گرایی بوده ،هست و خواهد بود را به تصویر بکشیم.
انچه در طول ساخت فیلم توجه ما را جلب کرد اتفاقاتی بود
که اطرافمان رخ می داد به همین دلیل قصد ما از ســاخت
فیلم «مزار شریف» فقط پرداختن به ماجرای طالبان و اتفاق
مزار شــریف نبود .این نوع رفتار فقط متعلق به افغانستان
نیست و در همه جای دنیا دیده می شــود و در کشور خود
ما هم هست».
او همچنین گفت« :در شــرایطی که به داستان این
اتفاق فکر می کردم ،اقای سیف اهلل داد با من تماس گرفت
و طرح ساخت این فیلم را عنوان کرد که پس از موافقت من
ترتیب مالقات با بازمانده حادثه داده شد .البته ان موقع اقای
شاهسون در قرنطینه بود و تحت تدابیر شدید امنیتی ،پس
برخی سوال های مرا توانســت جواب دهد اما پس از ان به
مدت یک سال ناپدید شــد اما بعد از ان شرایط برای ادامه
کار فراهم شــد .یک موضوع مهم در این جریان هم گاف
بزرگی بود که دیپلماسی کشــور ما داد چون هیچ کشوری
اجازه نمی دهد که نیروهایش مثل گوشت قربانی دم دست
بماند و شاید به همین دالیل باشد که این فیلم پس از ،10
12سال ساخته شد».
برزیده با بیان اینکه ایران در ان زمان داشت وارد یک
جنگ بزرگ می شد ،گفت« :انتقادات خود را مطرح کردم
اما خوب است مساله دیگری را هم بگویم .ان زمان اقای
روحانی دبیر شورای امنیت ملی بود که نقش مهمی را ایفا
کرد چون او همه ما و مردم ایران را پس از یک جنگ هشت
ساله از وقوع یک جنگ دوباره نجات داد و از این بابت باید
قدردانی کرد .جمله ای در فیلم هســت که می گوید هیچ
جنگی به نفع هیچ مردمی نیســت و من می خواهم به این
جمله اضافه کنم که به جز بابــک زنجانی ها و معاون اول
رئیس جمهور اسبق اقای رحیمی که جنگ برای انها خیلی
منفعت دارد ،جنگ به نفع هیچ کس نیست».
اهلل مدد شاهسون ،تنها دیپلمات بازمانده از کنسولگری
ایران در مزارشــریف هم که در زمان نمایش این فیلم در
مرکز همایش های برج میــاد در جمع خبرنگاران حضور
یافته بود ،مطالبی را مطرح کرد؛ ازجمله اینکه با ابراز تاسف
از برخوردی که بعد از بازگشــتش به ایران با او شده است،
خاطرنشــان کرد« :تصورم بود بعد از بازگشتم به ایران با
خوشامدگویی روبه رو شوم و بگویند قهرمان خوش امدی.
من سرهنگ ارتشم و طبق قانون به افرادی مشابه من که
در این شــرایط قرار می گیرند و مقاومــت می کنند ،مدال
قهرمانی می دهنــد .من ان زمان پرســیدم که چرا به من
مدال نمی دهید؟! اما متاسفانه دوســتان کوتاهی کردند.
وزارت خارجه ما اشــتباه کرد که ما را به پاکســتان سپرد،
هرچند در همان دوره بارها نامه دادم و پرسیدم چرا ما را به
اینها سپرده اید ،نظر اقایان این بود و تاکید داشتند که ما انجا
بمانیم .خدا را شاکرم که بعد از 17سال نتیجه زحمات اقای
برزیده به بار نشست و با ساخت این فیلم ان خاطره تلخ و یاد
دوستان مظلوم شهیدم دوباره زنده شد».
ماهی سیاه درجنگل
حادثه امل در سال 1360دیگر موضوع سیاسی بود
که موضوع یک فیلم به نمایش درامده در جشــنواره 33
قرار گرفت .مجید اسماعیلی ،کارگردان فیلم «ماهی سیاه
کوچولو» باتوجه به حساسیت برانگیز بودن عنوان و موضوع
اثر ،اولین فیلم ســینمایی خود را تقریبا در سکوت خبری
ساخت .این فیلم به قلم علی طالب ابادی و به تهیه کنندگی
محمدرضا شفیعی ساخته شده و داســتان اولین فیلم بلند
سینمایی اســماعیلی و تنها فیلمی که مریال زارعی پس از
«شــیار »143در ان به ایفای نقش پرداخته است ،در دهه
60اتفاق می افتد؛ زمانی کــه گروهی از چریک های چپ
مائوئیستی ،در جنگل های اطراف امل تجهیز شدند و قصد
حمله نظامی به شهر را داشتند.
این فیلم از جنســی بود که طبعا هر بیننده ای ان را
سفارشی یا دارای طرح توجیهی برای نهادهای حاکمیتی
تلقی می کند .شفیعی تهیه کننده کار در این باره گفته است:
«گاهی اتفاقاتی می افتد که فیلم ها شبیه سفارش دهندگان
می شــوند .ما برای این فیلم هم در محتوا با جایی مشکل
نداشتیم اما در شــیوه گفتن تفاوت داشتیم ،به همین دلیل
همکاری ما با جایی صورت نگرفت و چون روی فیلمنامه
کار زیادی شده بود و مصمم بودیم که این فیلم را بسازیم،
بنابراین کار را خودمان دنبال کردیم .به هر حال فیلمی که
نام ان از کتاب محبوب جریان های چپ کمونیســتی در
ایران برامده است ،در جشنواره امسال نه نزد داوران و نه نزد
مخاطبان ،به توفیقی دست نیافت».
برادر نتانیاهو با یک روباه در تهران
دیگر فیلم با موضوع سیاســی که نه نزد داوران و نه
مخاطبان جشــنواره توفیقی به دست نیاورد ،فیلم «روباه»
فرهنگ
برقرار کنند و می گوید« :هیچ نمادی در فیلمم نیست و این
فیلم ایینه ای اســت که هر کس میزان دانش خود را با ان
می سنجد .فیلم من تضاد اندیشــه را به تصویر می کشد و
امیدوارم هر ایرانی دوبــار ان را ببیند؛ یک بار برای خنده و
یک بار هم برای تفکر».
فیلمی با توصیه سید حسن نصراهلل
ساخته بهروز افخمی بود .فیلمی که به رغم تجربه افخمی
در ســاخت فیلم هایی با تم امنیتی و پلیسی ،در کارنامه او
بی شک جزو ضعیف ترین ها محســوب می شود و خواهد
شد .فیلمی که کارگردان ،فیلمنامه نویس ،بازیگر نقش اول
زن ،تدوینگر ،طراح صحنه و طراح لباس ان سه نفر از یک
خانواده بودند و یک کار سفارشی غیرموثر به تهیه کنندگی
محمد پیرهادی رقم خورد.
افخمی و پیرهادی هم در نهایــت ترجیح دادند در
نشســت خبری پس از نمایش فیلمشــان بیشــتر درباره
موضوع های حاشیه ای صحبت کنند تا مسائل کیفی فیلم.
پیرهادی درباره این فیلم گفته است« :برای ساخت
این فیلم که طبق طرح اقای افخمی داستان جاسوسی را
نشان می داد که برای ترور به ایران امده است پیشنهاد کردم
که با کارشناسان ســازمان انرژی اتمی و امنیتی جلساتی
برگزار شــود و انها موارد مختلفی را برای ما تعریف کردند
که بخشی از انها به شکل اتفاقات واقعی در فیلم نشان داده
شده است .درنهایت بنیاد سینمایی فارابی و سازمان انرژی
اتمی به همراه خودم در ســاخت این فیلم سرمایه گذاری
کردیم».
افخمی در فیلم «روباه» داســتان جاسوســی به نام
یوهان نتانیاهو را روایت کــرده که یکی از برادران بنیامین
نتانیاهو ،نخست وزیر رژیم صهیونیستی بوده است .او درباره
واقعی یا تخیلی بــودن این ماجرا گفته اســت« :موضوع
برادران نتانیاهو و ســازمان اطالعات نظامی سری ارتش
اسرائیل در اینترنت قابل جست وجوست که انها سه برادر
بودند که من چهارمین برادر را به نام یوهان خلق کردم ،اما
اتفاقاتی که برای او می افتد واقعی است».
مسعود جعفری جوزانی ،کارگردان خوشنام سینمای
ایران که سال ها پیش اثار موفقی را در لرستان تولید کرده
بود پس از سال ها با یک فیلم در جشنواره فیلم فجر حضور
یافت .فیلمی با گویش و لوکیشن لری اما با تم کمدی و البته
سیاســی -اجتماعی .این فیلم که علی نصیریان ،محسن
تنابنده ،احمد مهران فر ،حمید گــودرزی ،هادی کاظمی،
سحر جعفری جوزانی ،نیوشا ضیغمی ،شهره لرستانی ،گوهر
خیراندیش ،محمدرضــا هدایتی ،فریبا متخصص ،فتح اهلل
جعفری جوزانی ،اســماعیل خلج ،اکبر رحمتی و میرطاهر
مظلومی در ان نقــش ایفا کرده اند ،موضــوع انتخابات و
درگیری های پس از ان با ادعــای انتخابات را مورد توجه
قرار داده است.
هرچند این فیلم هم در چنــد بخش از جمله بهترین
بازیگر نقش اول مرد نامزد دریافت جایزه شد ،اما درنهایت
توقع ها را از جعفری جوزانی براورده نکــرد؛ تا انجا که در
پاســخ به این انتقاد که جوزانی با این فیلم ،حرکتی رو به
جلو نداشته است ،خاطرنشان کرد« :به هر حال این نظری
است اما کسی نگران من نباشد .چون می دانم چه کرده ام
و برایم مهم نیســت که عناصر فیلم مــرا به چه چیزهایی
ارتباط می دهند».
جوزانی «ایران برگر» را فیلمی ساده درباره گروهی
از مردم توصیف می کند که تالش می کنند دموکراسی را
مثلث | شماره 254
فیلم «بدون مرز» هم ســاخته یــک کار اولی به نام
امیرحسین عسگری ،دارای موضوعی در نقد سیاست های
جنگ طلبانه در سیاست خارجی کشورهاست که بین ایران،
عراق و امریکا درگیر است .مجتبی امینی ،تهیه کننده این اثر
گفته است« :برای تولید یک اثر سینمایی دو مشخصه مهم
سیاست در برره
فرهنگ
نقد مرزهای سیاسی
وجود دارد؛ یکی فیلمنامه که در این اوضاع نبودن فیلمنامه
خوب در سینمای ایران ،مهم است و دیگری کارگردانی که
بتواند از پس ساخت فیلم خوب بربیاید« .بدون مرز» این دو
مشخصه را داشت .فیلمنامه خوبی که بدون مرز داشت ،مرا
جلب کرد و با شناختی که از کارگردان داشتم ،می دانستم
دنبال ازمون و خطا نیست».
این فیلم در لوکیشــن نقطه صفر مــرزی در مقابل
دکل های مرزی عراق کار شده و مانند «مزار شریف» که در
بخش سودای سیمرغ مورد توجه قرار گرفت ،در بخش نگاه
نو مورد توجه قرار گرفت.
اما جشنواره امسال فیلمی با موضوع مقاومت لبنان را
هم در خود داشت .علی غفاری ،کارگردان فیلم «ابوزینب»
ساخت این فیلم را توصیه سیدحسن نصراهلل عنوان کرده و
گفته است« :سعی کردیم به اصل موضوع وفادار باشیم و
جزء به جزء مثل حقیقت پیش رویم .فیلمبرداری بسیاری
از صحنه هــا در مکان های اصلی صــورت گرفت؛ مانند
ســکانس اصلی فیلم که عملیات استشهادی بود و اجرای
چنین صحنه ای در حدود فاصله 40-50متری اسرائیلی ها
کار بسیار سختی بود و این در حالی بود که مدام به ما هشدار
می دادند».
مرتضی شــعبانی ،تهیه کننده این فیلم درباره بودجه
ابوزینب ان را حدود دو میلیــارد تومان عنوان کرده و گفته
اســت 50« :درصد این بودجه توسط لبنانی ها و 50درصد
توسط مرکز مستند حقیقت به عنوان موسسه ای مستقل و
وابسته به رادیو و تلویزیون های اسالمی تامین شد».
غفاری مهم ترین پیام فیلمش را نشــان دادن فرق
عملیات استشهادی و انتحاری عنوان و تاکید کرده است:
ت این چنینی در بین جریان های تکفیری رایج
«شاید عملیا
شده و به انها انتحاری گفته شود .اما خواستیم این تفاوت را
نشان دهیم و بگوییم لزوم وحدت در مقابل دشمن مشترک
همه مسلمانان چقدر جدی است .این فیلم برگرفته از یک
داستان واقعی است که 30سال پیش اتفاق افتاده است .ما
خودمان با پدر و مــادر ابوزینب صحبت کردیم و در نهایت
فیلمنامه اماده شد».
فیلم ابوزینب مانند فیلم سیروس الوند ،خسرو سینایی
و یداهلل صمدی ،خارج از بخش مســابقه ســودای سیمرغ
جشنواره امسال قرار گرفت.
غفاری دربــاره حضور فیلمش در بخــش خارج از
مسابقه جشــنواره فیلم فجر گفته اســت« :فیلم به دلیل
حضور در جشــنواره مقاومت از بخش اصلی جشــنواره
بازماند .معتقدم ایین نامه جشــنواره نیازمند اصالحاتی
اســت و اگر روال همین گونه باشــد ،هیچ فیلمســازی
فیلمش را به جشنواره مقاومت نخواهد داد و همانطور که
این مانع از جشنواره کودک برداشته شده است ،امیدوارم
از جشنواره مقاومت هم برداشته شــود .همچنین موانع
زیادی بر سر اکران این گونه فیلم ها وجود دارد ،هرچند در
ان سوی مرزها اتفاقات خوبی می افتاد و اکران منطقه ای
ان برنامه ریزی می شود».
تهیه کننده ابوزینب نیز با بیــان اینکه این فیلم مورد
توجه مســئوالن حزب اهلل قرار گرفته ،گفته اســت« :انها
معتقدند فیلم از جنس خودشان است و ارتباط خوبی با ان
برقرار کردند .ضمن انکه چند روز دیگر هم برای اولین بار
عوامل فیلم و مســئوالن ســینمایی لبنان فیلم را خواهند
دید».
سهم سیاســت از سی وسومین جشــنواره فیلم فجر
البته به همین شش فیلم محدود نمی شد؛ چراکه عالوه بر
فیلم هایی که به طور غیرمستقیم یا نسبی به موضوع های
سیاسی در سناریوهای شان توجه داشتند ،در بخش سینما
حقیقت (فیلم های مســتند) جشنواره امســال نیز از میان
11فیلم انتخاب شــده ،سه فیلم «ســمفونی استیضاح»،
«فیه مافیه» و «من می خوام شــاه بشم» یا کامال سیاسی
بودند یا به موضوع سیاست به شکل چشمگیری نزدیک شده
بودند .ضمن انکه یک اثر هم به موضوع قیام امام حسین
(ع) و واقعه عاشورا در قرن اول هجری پرداخته بود.
65
فرهنگ
خطر فرمایشی شدن
گفت وگو با ابوالفضل جلیلی درباره جشنواره فیلم فجر
فاطمه کریمخان
روزنامه نگار
حاال که جشــنواره فجر تمام شــده ،تکلیف
خیل ی ها با این جشــنواره هم روشــن شده و
م ی شود راح ت تر در مورد ان صحبت کرد ،به نظر
شما جشنواره فجر امسال چطور بود؟
من به عنوان کارگردانی که تا به حال هیچ کدام از
فیلم هایم اجازه اکران دریافت نکرده ،در مورد این جشنواره
حرف می زنم .در ابتدا قبل از جشنواره به من قول هایی برای
حضور در ان داده شده بود؛ در واقع گفته بودند عده ای که
در این مدت نتوانسته اند کار کنند ،مثل بیضایی و تقوایی و
من ،قرار است دوباره اجازه کار داشته باشیم و کار کنیم .اما
بعد خودشان برگشتند و دوباره گفتند که این اجازه کار فعال
امکان پذیر نیست و حتی پروانه ساختی که من موفق شده
بودم در دولــت قبلی بگیرم را در این دولــت دوباره باطل
کردند.
بعد از سال ها قرار بود که من امسال در جشنواره حاضر
بشوم و هم فیلم ببینم و هم فیلم بسازم و حضور داشته باشم
اما اینها اتفاق نیفتاد و امسال هم مثل سال های قبل شد.
گفتید که به شما قول های مساعدی در این مورد
داده بودند ،پس چرا این قول ها عملی نشــده
است؟
3
ی که هیچ کدام
اب و الفضل جلیلی با 15فیلم
اکران نشده است ،م ی تواند نامش را در کتاب
رکورد ها ثبت کند .م ی گوید قرار بود امســال
پایش به جشنواره فجر باز شود اما نه تنها این
اتفاق نیفتاده که پروانه ساختی را که در دولت
قبلی به او داده شده بود یم لغو کرده اند .اقای
جلیلی مثل خیل ی های دیگر این روز ها نگران
وضعیت سینمای کشــور است ،و م ی گوید در
یک سیستم بیمار ،فرقی نم ی کند چه کسی
در جایگاه مســئول قرار بگیرد .نام او البته
یک جا در جشنواره فیلم فجر بود؛ در تیتراژ
فیلم «بدون مرز» ،فیلــم موفق و برنده جایزه
ویژه هیات داوران در بخش نگاه نو .با او پس از
برگزاری جشنواره به گفت وگو نشستیم.
خودمان را بسازیم م ی توانیم بگوییم که من چه هستم و چه
نیستم ،اگر ما فیلم های خودمان را بسازیم و نشان بدهیم
بعد مردم م ی توانند در مورد انها قضاوت داشــته باشند .اما
برخی مسئوالن ما ،کسانی که به قدرت انقالب باور ندارند ،
در مقابل این تصمیم من به عنوان مسئول که م ی گویم هر
کسی ان چیزی که به نظرش درست است را بسازد ،مقاومت
به خاطر اینکه مســئوالن
فرهنگی این کشــور بــه فرهنگ
غنــی ایرانی اعتقاد و بــاور ندارند،
من فکر می کنم اگر من در جایگاه
تصمیم گیــری قــرار بگیــرم باید
بگذارم که هر کســی هر چیزی که
دلش می خواهد بســازد و بعد مردم
تصمیم بگیرند که چه چیزی خوب
است و چه چیزی بد است .اما اینها
می ترســند که زمانی کاری انجام
بشــود یا حرفی زده بشــود و برای
همین اســت که نمی گذارند کسی
کاری از پیش ببرد .با این شــرایط
وضعیت سینمای ما تمام شده است.
انها که معتقد به یک سری اصول و
ارزش ها هســتند که کار نمی کنند،
انهایی هم که فیلم می سازند بیشتر
برای رزومه خودشان است ...االن
به کار ها نگاه کنید ،همه تکراری و
فرمایشی است ،هیچ گونه تنوعی در
این کار ها دیده نمی شود.
فرهنگ
مثلث | شماره 254
66
در مورد جشــنواره امســال ،برخی منتقدان به
این موضــوع اشــاره کرده اند که جشــنواره
پدیده ای نداشته است ،از طرفی هم فیل م های
کارگردان های مطــرح ب ه عنوان های مختلف از
بخش سودای ســیمرغ حذف شده است ،این
تصمیم جشنواره را چطور ارزیابی م ی کنید؟
به نظر من همه اینها تالش های برنامه ریزی شده
است ب رای اینکه جشــنواره تا جایی که ممکن است بدون
حاشیه برگزار شــود .مثل این اســت که ما بخواهیم یک
ساختمان بسازیم و دست هیچ کس هم خ راش پیدا نکند ،
این یعنی بهتر است که اصال ســاختمان را نسازیم .چون
به ه ر حال هر کســی که کار م ی کند ممکن است مرتکب
اشتباهی هم بشود.
از طرف دیگر مثــا خود من،
تا وقتــی محبوب هســتم که کار
نم ی کنم ،اگر بخواهم بلند شــوم و
کاری بکنم ،ان وقت همه این ادم ها
در ب رابر من خواهند ایستاد.
سال گذشــته هم این تجربه را
داشــته ایم که برخی فیل م هایی
که حتی در جشــنواره هم مورد
توجه بودند ،نتوانسته اند امکان
اکران ب ه دســت بیاورند .امسال
این انتقاد بسیار جدی تر بود که
برخی فیل م های خوب اصال دیده
نشده است و در اهدای جایزه روی
انها چشم بسته اند ،فکر م ی کنید
این رویه تا کجــا م ی تواند ادامه
پیدا کند؟
یکی از این فیلمســاز های
خودی اگر یک جایــزه کمتر بگیرد،
اشــوب به پا م ی کننــد .انهایی که
دولتی م ی شوند ،اتفاقا خط رناک تر هم
هستند ،انها منتقد تر م ی شوند ،ولی
وقتی حرف م ی زنند کسی نم ی گوید
چرا اینها این حرف ها را م ی زند.
شــما گفتید که اگر شما
مســئول باشــید رویــه
متفاوتــی را در پیــش
م ی گیرد...
البته فرقــی نم ی کند ،ما
دچار مساله سیســتم هستیم .من
هم اگر قرار باشد در این سیستم کار کنم ،همین کارها را به
اجبار انجام خواهم داد .من م ی خواهم بگویم که هر کسی
هر فیلمی که دوســت دارد و مناسب تشخیص م ی دهد را
بســازد ،بگذار یم همه ان چیزی را که دوست دارند بسازند
و بعد مردم تصمیم بگیرند ،تا قبــل از اینکه ما فیلم های
تاثیر این شرایط روی سینما ما چه خواهد بود؟
سینمای ما به سمت یک ناکجا اباد حرکت م ی کند .
تمام فیلم های ما به سمت فرمایش ی شدن م ی روند.
من تعداد زیادی داســتان و طرح دارم که نمی توانم
روی انها کار کنــم ؛ کار هایی که اجازه ساختشــان را پیدا
نمی کنــم .در نتیجه این نگاهی که اجــا زه نمی دهد هیچ
کس حرفی بزند ،سینما یکدست می شود .اگر اجازه بدهند ،
پدیده و کار هــای متفاوت هم به وجود می اید ،ســینمای
متفکر هم بروز پیدا می کند و هنرمند هم به اهداف اصلی
خودش می رسد.
هدف هنرمند هایی که االن مشغول کار هستند ،دو چیز
است ؛ انهایی که فیلمساز دولتی هستند ،که دنیا و اخرتش
را دارند و خوش به سعادتشــان اما انهایی که م ی خواهند
بگریز ند هم فیلم م ی سازند که رزومه ای داشته باشند .ب رای
اینکه بتوانند ویزا بگی رند باید کار هایی در کارنامه شان داشته
باشند و با همین هدف هم فیلم م ی سازند.
م ی کنند ،ان وقت من یا باید بگویم که اشــتباه کرده ام و از
حرفم برگردم و عذر خواهی کنم یا بگویم کار خوبی کرده ام
و بر سر حرف خودم هستم و از مسئولیت کناره بگیرم ،در
نتیجه سیستم است که اجاز ه نم ی دهد من به عنوان مسئول
رویه متفاوتی داشته باشم.
ب ه نظر شما چه راهکاری م ی تواند
وجود داشته باشــد که سینما از
این وضعیتی که شما توصیفش
م ی کنید بیرون بیاید؟
باید بگذارند که هنرمند ازادانه کار خودش را بکند .
بگذارند یک بار هم بسازیم و نمایش بدهیم ،ان وقت بگویند
این جلیلی هیچ چیز نبود .تا وقتی که نم ی گذارند کســی
کاری بکند ،هر کسی م ی تواند بگوید که من چنین و چنان
هستم.
فرهنگ
در غیاب «پدیده»
نگاهی به جشنواره فجر امسال
4
جشنواره فجر سینمایی امسال هم تمام شده و حاال
زمانی است که م ی شود در مورد جشنواره جمع بندی داشت.
در سایه مستقر شدن تیم مدیریت سینمایی وزارت فرهنگ
و ارشاد دولت یازدهم ،جشــنواره فجر امسال م ی تواند فهم
دقی ق تری از انچه که سیاستگذار های سینمایی کشور این
روزها به دنبالش هستند ،ارائه بدهد.
پیش از برگزاری جشنواره امسال گفته های زیادی در
مورد تفاوت های این جشنواره با انچه قبال از جشنواره فجر
دیده بودیم ،شندیده م ی شــد .اولین کنف رانس مطبوعاتی
فجر سینمایی امسال هم نوید یک سری تغیی رات جدی در
جشنواره امسال را م ی داد.
ایجاد یک رویداد خبری ب رای فیلم هایی که قرار بود در
جشنواره امسال حاضر باشند ،چند هفته قبل از اغاز جشنواره
این امکان را به مخاطب های جشنواره فجر ،روزنامه نگاران و
منتقدان م ی داد که درک دقی ق تری از فیلم هایی که قرار است
در فجر با انها رو به رو شوند داشته باشند ،از طرف دیگر طرح
معرفی فیلم ها قبل از جشنواره باعث شد که فشار کاری روی
روزنامه نگاران و دست اندرکاران فیلم های سینمایی و مستند
در طول جشنواره کمتر شود.
پیش از جشنواره موضوع دیگری که باب بحث و حرف
در مورد جشنواره بوده اســت ،جدا کردن دوباره بخش های
مختلف از جمله مستند و نگاه نو ،از بخش اصلی جشنواره
بود .این تصمیم به همان اندازه که موافقانی دارد ،مخالفت ها
و نقد هایی را به همراه داشــت ،از جمله در مورد جدا کردن
بخش مستند ،این اســتدالل که بخش مستند به صورت
مســتقل امکان دیده شــدن تخصصی فیلم ها را فراهم
م ی کند ،در کنار ایــن انتقاد قرار دارد که حضور نداشــتن
فیلم های مستند در بخش اصلی جشنواره امکان دیده شدن
انها ب رای مخاطبان انبوه را کمتر م ی کند
در پایان جشنواره فجر ،کارشناسان بار دیگر به تفسیر
و توصیف ان اتفاقی که در فجر امســال رخ داده اســت،
پرداخته اند .یکی از منتقدان ،همایون اســعدیان ،کارگردان
سینمایی است که درمورد جشــنواره امسال م ی گوید این
جشنواره «پدیده» نداشته است و همزمان از غلبه سینمای
اجتماعی در جشنواره فیلم فجر امسال صحبت کرده است.
در کنار اینکه دو فیلم در بخش نگاه نو« ،چهارشنبه
19اردیبهشــت» و « در دنیای تو ساعت چنده» مورد توجه
بسیاری از مخاطبان قرار گرفت و در همین چند روز جشنواره
به شــدت در شــبکه های اجتماعی مورد بحث و گفت وگو
بود ،بسیاری از فیلم ها نتوانســته اند نظر منتقدان را جلب
کنند ،شــاید به این دلیل که هیات انتخاب فیلم ها قبل از
جشنواره بار ها تاکید کرده بودند که فیلم های انتخاب شده
ب رای جشنواره امسال از نظر کیفی بسیار باالتر از فیلم های
سال های قبل هستند.
برخی منتقدان هم در مورد جشنواره امسال نوشته اند
که شــاید برخی فیلم ها عمدا نادیده گرفته شده اند .یکی
از تهی ه کننده های حاضر در جشــنواره فجر امسال در این
مورد با انتقــاد از اینکه برخی فیلم ها عمــدا نادیده گرفته
شده اند ،گفت متاسفانه جشنواره های دولتی همیشه درگیر
برخورد های غی ر ســینمایی و غی ر هنری هستند .این انتقاد
البته چندان میان منتقدان شایع نشد ،جشنواره فجر در تمام
دوره های برگزاری اش به صورت «دولتی» برگزار شده است و
شاید در مجموعه سینمایی که تمام اجزای ان دولتی است،
صحبت کردن از اینکه جشنواره «فجر» دولتی است ،توضیح
واضحات باشد.
در پایان جشنواره امسال با اینکه برخی تهی ه کننده ها،
معتقد هستند که بخش بخش کردن فیلم ها و رده بندی انها،
راه ندادن به نگاه های تازه در جشنواره فیلم فجر و بازگشت
به حاکمیت فیلم های اجتماعی در سینمای تجاری ای ران،
م ی تواند در نهایت به نفع تهی ه کننده ها باشد و اجازه بدهد که
فیلم هایی با نگاه نو به دور از جنجال و دیده شدن در فضای
مستعد جشنواره ،امکان اکران های محدود پیدا کنند اما از
تنوع جشنواره ،م ی کاهد.
مثلث | شماره 254
فرهنگ
67
مقاومت درخشان
ورزش
حمید درخشــان قصد کناره گیری ندارد .با این حال خیل ی ها معتقدند
شمارش معکوس برای بازگشت برانکو ایوانکوویچ اغاز شده و او ب ه زودی
سرمربی پرسپولیس خواهد شد.
ورزش
68
مثلث | شماره 254
تیتراول
بازگشت اقای ایوان به ایران
مذاک رات با ب رانکو به
م راحل نهایی رسیده .
به نظر م ی رسد روزهای
درخشان در پرسپولیس
تمام شده است
تنها یک اشتباه؟
اعت رافدیرهنگامخادم
دربارهپرسپ ولیس
1
ســال ها خبری از ب رانکو نبود .او در شرایطی فوتبال
ای ران را ترک کرد که نه مردم دوستش داشتند و نه رسانه ها.
9ســال پیش وقتی تیم ملــی در جام جهانی نتوانســت
انتظارات را بــراورده کند ،در ته ران رئیس وقت ســازمان
تربی ت بدنی تصمیم به عزل محمد دادکان گرفت تا ب رانکو
ایوانکوویچ از المان راهی کرواسی شود .جدایی خبرسازی
که تا سال ها مورد طعنه رســانه ها قرار گرفت .چند سالی
که گذشت زمزمه های بازگشــت ایوانکوویچ جدی تر شد
اما نه ب رای نیمکت تیم ملی بلکه ب رای مربیگری در برخی
باشگاه های لیگ برتر.
بارها صحبت از بازگشت او به کشورمان بوده و هر بار
این مســاله به خاطر بدهی مالیاتی پروفسور منتفی شده
است .او به دلیل بدهی مالیات ی اش هرگز به ای ران بازنگشت.
حتی در این باره مکاتباتی با فدراســیون فوتبال داشت اما
نتوانست به هدف دلخواهش یعنی تسویه حساب مالیاتی
دست پیدا کند.
نکته جالب اینکه در بین تیم های خواهان او بیشتر
از همه نام سپاهان و پرسپولیس دیده م ی شد .اردبیهشت
ماه امسال بود که اعالم شد سپاهان به دنبال جذب ب رانکو
است .مدی ران باشــگاه که گویا از عملکرد زالتکو کرانچار
رضایت نداشتند به جز برانکو البته مذاکراتی هم با سنول
بارها صحبت از بازگشت او به کشورمان
بوده و هر بار این مساله به خاطر بدهی
مالیاتی پروفسور منتفی شده است .او
به دلیل بدهی مالیاتی اش هرگز به ایران
بازنگشت .حتی در این باره مکاتباتی با
فدراسیون فوتبال داشت اما نتوانست به
هدف دلخواهش یعنی تســویه حساب
مالیاتی دست پیدا کند .نکته جالب اینکه
در بین تیم های خواهان او بیشتر از همه
نام سپاهان و پرسپولیس دیده می شد
ایا برانکو برم ی گردد؟
از برانکــو ایوانکوویچ در حالی به عنوان ســرمربی
احتمالی اینده پرسپولیس نام برده م ی شــود که باید دید
اینده همکاری حمید درخشــان با سرخپوشان تهرانی به
کجا خواهد رســید؟ از چندی پیش زمزمه هایی مبنی بر
حضور ب رانکو ایوانکوویچ سرمربی کروات و اسبق تیم ملی
فوتبال کشــورمان روی نیمکت تیم فوتبال پرسپولیس
شنیده شد و حاال محمدحســین نژادفالح ،قائم مقام جدید
باشگاه پرسپولیس به صورت رســمی مذاکره با این مربی
کروات را تایید کرد و حتی گفت که هم ب رانکو موافقتش را
ب رای حضور در پرسپولیس اعالم کرده و هم اینکه باشگاه
پرسپولیس عالقه مند است از این مربی استفاده کند ،هرچند
نژادفالح اعالم کرد کماکان از حمید درخشان حمایت خواهد
کرد .اما واقعیت این است که پرسپولیس با حضور حمید
درخشان نتوانست در نتایج خود در لیگ برتر تغییری ایجاد
کند .بدین ترتیــب باتوجه به حضور نژاد فــاح به عنوان
رئیس و همه کاره این باشگاه مذاکرات ب رای حضور ب رانکو
ایوانکوویچ ظرف هفته گذشته وارد فاز جدی تری شد.
گفته م ی شود در این مذاکره پیشنهاد 700هزار دالری
پرسپولیس ب رای حضور ب رانکو طی یک نیم و فصل مورد
موافقت نیز قرار گرفته است .ه ر چند نژاد فالح یک روز پس
از تاکید بر حضور برانکو در پرســپولیس به خبرگزاری ها
گفت درخشان با قدرت به کارش ادامه م ی دهد!
او گفت« :ما هنوز وارد مرحله تغییر کادر فنی نشده ایم.
درست است که تیم در لیگ نتایج خوبی نگرفته است ،با
این حال ما در لیگ به دنبال کسب سهمیه خواهیم بود .این
را هم در نظر بگیرید بازی های اســیایی با بازی های لیگ
متفاوت است و شرایط متفاوتی دارد .ما م ی توانیم در لیگ
قهرمانان اســیا از حیثیت فوتبال ای ران دفاع کنیم .به طور
مثال تیم ملی ای ران با وجود همه مشکالت در جام ملت ها
درخشــید .من به تنهایی تصمیم نم ی گیرم و ب ر اســاس
تصمیم جمعی این کار را خواهیم کرد .هیچ تصمیم قاطعی
ب رای تغییر کادر فنی اتخاذ نشده است».
برانکو پس از جدایی از ایران
این مربی کروات پس از جدایــی از تیم ملی فوتبال
کشــورمان دیگر هدایت هیچ تیم مل ی را به عهده نگرفت
و ترجیح داد در تیم های باشــگاهی فعالیت کند .او پس از
جدایی از تیم ملی به باشگاه دینامو زاگرب کرواسی رفت تا
بعد از جدایی از تیم ملی در کشورش فعالیت کند .دیناموی
سال 2006شرایطی شبیه پرسپولیس فعلی داشت .این تیم
پرطرفدارترین تیم کرواسی اســت و یکی از پ رافتخارترین
باشگاه های این کشور به حســاب م ی اید اما در ان سال
نتایج خوبی نم ی گرفت و ب رانکویی که از تیم ملی ای ران جدا
شــده بود ،از نظر زالتکو مامیچ مدیر باشگاه دینامو زاگرب
بهترین فردی بود که م ی توانست این تیم را از شرایطی که
به ان دچار است نجات دهد .ب رانکو به دیناموزاگرب رفت و
در 28بازی متوالی بدون باخت موفق شد در همان سال این
تیم را قهرمان کرواسی کند و جالب اینجاست که در همان
سال این تیم بحران زده به جز قهرمانی لیگ ،قهرمان جام
حذفی کرواسی هم شد.
دینامو در حالی با ب رانکو به لیگ قهرمانان اروپا رفت
که این تیم موفق شــد از گروه خودش صعــود کند اما در
مرحله حذفی از این مسابقات کنار رفت .ب رانکو اما به شیوه
عجیبی از این تیم رفت .در بازی سنتی فوتسال نمایشی
میان دینامو زاگرب و هایدوک ،تیم دینامو شکست خورد و
مامیچ مدیر باشــگاه در اقدامی عجیب ب رانکو ایوانکوویچ
را به دلیل این شکســت به باد فحاشــی گرفت و همین
موضوع باعث شد تا سرمربی اسبق تیم ملی ایران عطای
کار در این باشــگاه را به لقایش ببخشــد و از این تیم جدا
شود .ب رانکو بعد از جدایی از دینامو زاگرب راهی اسیا شد تا
این بار مربیگری اش را در تیم شانگدونگ چین ادامه دهد و
در همان سال موفق شد همراه با این تیم به مقام قهرمانی
لیگ چین برســد اما در پایان فصل و بدون هماهنگی با
برانکو بازیکنان خارجی و چینی تیم شــانگدونگ از این
تیم کنار گذاشته شدند و به جای انها بازیکنان ب ی کیفیت
جذب این تیم شدند .به طوری که شانگدونگ در ادامه راه
نتوانست به موفقیت برسد و ســپس ب رانکو از این تیم به
صورت توافقی جدا شد.
ایوانکوویــچ ســپس به لیــگ عربســتان رفت و
سرمربیگری تیم االتفاق این کشور را در اختیار گرفت و به
درخواست مسئوالن باشگاه در این تیم دست به جوانگرایی
زد اما جالب اینجاســت که با فشــار بازیکنان مسن کنار
گذاشته توسط ب رانکو به باشگاه ،زمینه برکناری این مربی
کروات مهیا شد و پس از باخت االتفاق به استقالل در ته ران
در بازی پل ی اف لیگ قهرمانان اسیا و به این بهانه که چرا
ب رانکو همراه با االتفاق به ته ران نیامده ،او را از ســمتش
نتایج برجسته ایران برابر حریفان در دوران مربیگری برانکو به قرار ذیل است :
مثلث | شماره 254
-1ای ران 1ـ اوکراین صفر (دوستانه در اوکراین)
-2ای ران 3ـ نیوزلند صفر (جام بین قاره ای اسیا ـ اقیانوسیه)
-3ای ران 4ـ کره جنوبی ( 3جام ملت های )2004
-4ای ران 4ـ بحرین ( 2جام ملت های )2004
-5ای ران 2ـ اردن صفر (مقدماتی جام جهانی در امان)
-6ای ران 2ـ کره شمالی صفر (مقدماتی جام جهانی در پیونگ یانگ)
-7ای ران 2ـ ژاپن ( 1مقدماتی جام جهانی در ته ران)
-8ای ران 3ـ قطر ( 2مقدماتی جام جهانی در دوحه)
-9ای ران 7ـ سوریه ( 1جام ال جی در ته ران)
-10ای ران 5ـ بوسنی ( 2دوستانه در ته ران)
ورزش
گونش ترکی ه ای داشتند اما درخواست مالی باالی گونش
و داســتان بدهی مالیاتی ب رانکو باعث شد تا حضور او در
اصفهان منتفی شــود .در ان مقطع از یک تیم دیگر هم
به عنوان مشــتری ایوانکوویچ نام برده شــد .گفته م ی شد
تراکتورســازی عالقه زیادی به همکاری با سرمربی سابق
تیم ملی دارد و حتی کار به جایی رسید که نامه ای منتسب
به ب رانکو منتشر شد که در ان ســرمربی تیم ملی از اینکه
تراکتورسازی دنبال اوست ،اظهار خوشحالی کرده بود.
گویا برانکو برای نشســتن روی نیمکــت این تیم
600هزار دالر م ی خواســت و حتی قرار بــود با هماهنگی
باشگاه تراکتورســازی با فدراسیون فوتبال ،بدهی مالیاتی
ب رانکو در چند قسط پرداخت شــود با این همه حضور این
مربی در تبریز هم به جایی نرسید .شــهریور ماه اما بعد از
انکه در صفحه فی س بوک ســرمربی سابق دینامو زاگرب،
متنی درباره پیشنهاد از ای ران منتشر شد ،نگاه ها متوجه دو
باشگاه شد؛ پرسپولیس و پیکان .پرسپولیس در ان مقطع
مشکالت زیادی بین علی دایی و سیاسی داشت و از طرف
اهیمزاده به نتیجه نرسیده بود.
دیگر پیکان که با منصور اب ر
این دو باشگاه البته در ان مقطع مذاکره با سرمربی سابق
برانکو کیفی ت های تازه ای
به پرسپولیس م ی بخشد
گفت وگویمثلث
باهومنافاضلی
تیم ملی را تکذیب کردند تا باز هم هواداران ب رانکو این مربی
را در ای ران نبینند.
دست به یکی
خریداران
چ را م زایده اول
شکستخورد؟
69
ورزش
برکنارکردند اما ب رانکو م ی دانست که به دلیل بدهی مالیاتی
در ای ران در صورتی که وارد کشورمان شود ،دیگر نم ی تواند
از ای ران خارج شود.
ب رانکو سپس به الوحده امارات رفت و با قراردادی که
رقم ان یک میلیون دالر بود هدایــت این تیم اماراتی را به
عهده گرفت ،هرچند به دلیل عدم نتیجه گیری نامناسب
ب رانکو از این تیم برکنار شد .ایوانکوویچ سپس به کشورش
برگشــت و دوباره هدایت دینامو زاگرب را به عهده گرفت
اما در چهار ماهی که بــرای دومین بار این تیم را در اختیار
گرفت ،به دلیل عدم حضور بازیکنان موثر نتوانست با این
تیم کار را پیش ببرد و به همین دلیل از این تیم هم بیرون
امد .حاال و در حال ی کــه صفحه اینترنتــی ویک ی پدیای
ب رانکو ایوانکوویچ تیم سال 2015این مربی را پرسپولیس
چند
معرفی کرده باید دید این اتفاق رخ خواهد داد یا نه؟ ه ر
پرسپولیس ی ها ب رای اســتفاده از این مربی کروات پیش از
هر چیز باید مســائل مربوط به مالیات ب رانکو را مشخص
و حل کنند.
نتایج ماندگار برانکو
عملکرد برانکو در سالیان اخیر مورد بحث و بررسی
و حتی به خاطر اخ راج هایش در باشــگاه های اخرش مورد
تردید قرار دارد.
اما عملکــرد او در فوتبــال ای ران شایســته و قابل
تحسین بوده است .ب رانکو از بهمن 80تا ابان 81در مقطع
اول و از مهر 82تا خرداد 85در بخش دوم حضورش 56بار
سرمربی ای ران بوده و بیش از همه مربیان تاریخ فوتبال ای ران
مثل حشمت مهاجرانی ،ک ی روش ،علی پروین و مایل ی کهن
روی نیمکت هدایت تیم ملی فوتبال نشسته است .در این
میان او در 56بازی 33برد ب رای تیم ملی به دست اورده که
بیشترین برد در تاریخ فوتبال ملی ب رای مربیان است .او 14
مساوی و 9باخت هم داشته است.
نکات ویژه در کارنامه مربیگــری ب رانکو به قرار ذیل
است:
-1صعود مســتقیم تیم ملی بــه جام جهانی که در
خردادماه ســال 84اتفاق افتاد .این صعود سومین صعود
ای ران به جام جهانی بود.
-2قهرمانی با تیم ملی امید در بازی های اســیایی
2002بوسان که با پیروزی ب رابر کره جنوبی می زبان و ژاپن در
نیمه نهایی و فینال اتفاق افتاد .کره جنوبی می زبان بهره مند
از حضور پنج بازیکن تیم کره در جام جهانی 2002بود که در
ان مسابقات به رتبه چهارم جام جهانی رسیده بود.
-3کسب رتبه ســوم جام ملت های 2004که بدون
شکست اتفاق افتاد.
ب رانکو ایوانکوویچ در دورانی که روی نیمکت تیم ملی
ای ران نشسته نتایج قابل قبولی کســب کرده است .او که
یک مربی نتیجه گرا به حســاب م ی اید ،حاال احتماال پس
از 9ســال به فوتبال ما برم ی گردد تا شانس خود را با یکی
از پرطرفدارترین تیم های اســیا امتحــان کند ،تیمی که
مربیانش محکوم به نتیجه گرفتن هستند و هوادارانش پس
از ناکامی این تیم در هفته های اخیر بیش از پیش نگران
هستند که پرسپولیس بیش از اینها سقوط کند ،به خصوص
اینکه پرسپولیس حاال به قعر جدول نزدیک تر است تا صدر.
ایا ب رانکو گمشده پرسپولیس است؟ ایا او م ی تواند کاری که
دایی و درخشان نتوانستند ان را انجام دهند ،در پرسپولیس
تنها یک اشتباه؟
اعتراف دیرهنگام خادم درباره پرسپولیس
مهدی ربوشه
ورزش
70
مثلث | شماره 254
2
دبیر گروه ورزش
پرسپولیس باز هم به روزهایی برگشته که مرب ی اش
حاال چه درخشان و چه هر مربی دیگر یک بازی را م ی بازد،
یک بازی را با تساوی پشت سر م ی گذارد و شاید یک بازی
را هم ببرد اما بالفاصلــه بعد از برد م ی گوید:
«بحران تمام شد ».اما واقعیت این است که
بحران ب رای ســرخ ها در فصل جاری نه تنها
تمام نشده بلکه هر هفته وارد فاز جدی تری
م ی شود .در چنین مواقعی دم دست ی ترین راه
حمله به مربی تیم است .اما ایا حمید درخشان
همه ان چیزی است که امروز پرسپولیس را به
بن بست کشانده؟ این تیم وقتی فصل را شروع
کرد خیل ی ها درباره اش امیدوارکننده ســخن
م ی گفتند و ان را یکی از مدعیان کسب عنوان
قهرمانی م ی دانستند اما به مرور اختالف ها
اشکار شــد.وزارت ورزش عالقه ای به ادامه
کار علی دایی در پرســپولیس نداشت ،اما با
ی انها نم ی توانستند دایی
وجود علیرضا رحیم
را کنار بزنند .به همین دلیل قبل از دایی باید
رحیمی را برکنار م ی کردند .این اتفاق رخ داد تا
درفش ی فر شاهد یکی از ماجراهای زشت فوتبال ای ران باشد.
دایی که هنوز حکمی به دستش نرسیده بر سر تمرین حاضر
شده بود که درخشان و سیاسی وارد معرکه شدند .ساعتی بعد
مربی محبوب پرسپولیس ی ها با گریه بدرقه شد و درخشان
ماند و هوادارانی که او را برنم ی تابیدند اما شــاید درخشان
بهتر از هر کس دیگری م ی دانست یک برد مهم م ی تواند
هواداران را با او اشــتی دهد؛ پیروزی در دربی .این فرصت را
از دست نداد .اما نتوانســت از ظرفیت برد در دربی استفاده
کند .این در حالی بود که سیاسی بنا به دالیلی که هنوز هم
روشن نیست ،بازداشت شد .اوضاع ان قدر به هم ریخت که
باشگاه پرسپولیس دچار چندگانگی شد .حاشی ه ها یکی پس
از دیگری این تیم را بلعید تا انها هم جام حذفی را از دســت
بدهند و هم از کورس قهرمانی در لیگ برتر باز بمانند .این
تیم حاال چند قدم دیگر تا قعر جدول فاصله دارد.
تیمی که یکی از پرطرفدارترین تیم های اسیاســت.
به سرانجام برساند؟ اینها ســواالتی است که ب رای گرفتن
پاسخ ان باید کمی صبر کرد.
ب رانکــو ایوانکوویچ بــرای فوتبال ما نام ی اشــنا و
موفق به حســاب م ی اید چرا که او کارش را با دســتیاری
میرســاو بالژ ویچ در تیم ملــی فوتبال کشــورمان اغاز
کرد و ســپس به عنوان ســرمربی تیم ملــی امید موفق
شد در بازی های اســیایی 2002بوســان کره جنوبی تیم
کشــورمان را به مقام قهرمانی این بازی ها برساند پس از
ان به عنوان ســرمربی تیم ملی فوتبال کشورمان به مقام
سومی جام ملت های اسیا در ســال 2004در کشور چین
رسید .ب رانکو اما ســه گانه موفقیتش را با حضور مستقیم
تیم ملی در جام جهانی 2006المــان تکمیل کرد هرچند
در این مسابقات تیم کشــورمان مقابل دو تیم مکزیک و
پرتغال شکست خورد و تنها توانســت ب رابر تیم انگوال به
تساوی برسد.
پایان جام جهانی 2006پایــان عمر مربیگری ب رانکو
در فوتبال ای ران بود چرا که او بعد از این بازی ها از ســمت
سرمربیگری تیم ملی کنار گذاشته شد و دیگر به ای ران نیامد،
هرچند دلیل اصلی عدم حضور او در ای ران بدهی سنگین
مالیاتی این مربی کروات عنوان شــد که به دلیل پرداخت
نشدن مشمول جریمه هم شد.
حاال اما پس از گذشت نزدیک به 9سال زمزمه های
حضور ب رانکو در فوتبال کشــورمان جدی تــر از هر زمان
دیگری به گوش م ی رسد و شاید به زودی حضور این مربی
در فوتبال کشــورمان واقعیت پیدا کند تا ب رانکو بتواند در
نقش ناجی ،پرسپولیس را از وضعیتی که به ان دچار شده
ت نجات دهد.
اس
با این حال امیر خادم کــه علیرضا رحیم ی را به باشــگاه
پرســپولیس اورد و بعد هم از او حمایت نکرد تا دوســت
صمیمــی اش حمیدرضا سیاســی به این عنوان دســت
پیدا کند خیلی راحت مصاحبه م ی کنــد و م ی گوید« :تنها
اشتباهم در پرســپولیس انتخاب رحیمی ب رای مدیرعاملی
بود ».اما امیر خادم بهتر از هر فرد دیگری م ی داند که اوردن
یک مدیرعامل به پرسپولیس و برداشتن او در شرایطی که
قرار است مربی همچون علی دایی هم با او برکنار شود ،تنها
یک اشتباه نیست .بلکه مجموعه ای از اشتباهات است .این
کشت ی گیر اسبق ورزش کشور در شــرایطی از تنها اشتباه
خود در خصوص پرسپولیس ســخن م ی گوید که اعتراف
دیرهنگامش نه ســرخ ها را به جام حذفی برم ی گرداند نه به
کورس قهرمانی لیگ برتر .تنها اعترافی است
ب رای گرفتن یک ژست؛ اینکه وزارت ورزش
تصمیمات خودش را هم نقــد م ی کند .نه
چنین نیست .چه تجربه نشان داده بود اوردن
گزینه ای داخلی به جای علی دایی جز حاشیه
و ناارامی روی سکوها نتیجه دیگری به دنبال
ندارد .تصمیمات امیر خــادم درباره امدن یا
رفتن برخی مدی ران به باشــگاه پرسپولیس
باعث شد تا بازیکنان و کادر فنی هرگز نتوانند
با یک نفر به عنوان مدیرعامل روبه رو شوند.
رحیمی ،سیاسی و حاال نژادفالح که امروز از
نهایی شدن مذاکرات با ب رانکو سخن م ی گوید
و روز دیگر تاکید م ی کند که درخشان با قدرت
به کارش ادامه خواهد داد ،این همان معرکه
خنده داری اســت که مســئول مستقیم ان
مدی ران ورزش کشور هستند و حاال در نهایت
شگفتی تنها به بخشی از اشتباهات خود اعتراف م ی کنند.
اوضاع پرسپولیس پر از فرا زو نشیب است و نکته جالب اینکه
بیشتر از انکه مربی عوض کرده باشــد مدیرعامل خود را
عوض کرده است.
ورزش
برانکو
کیفیت های تازه ای
به پرسپولیس
می بخشد
گفت وگویمثلثباهومنافاضلی
این روزها بحث بازگشت برانکو ایوانکوویچ به
فوتبال ایران خیلی داغ شــده .چرا پرسپولیس
به چنیــن وضعیتی در این فصــل از رقابت ها
دچار شد؟
پرســپولیس تیم بزرگی اســت .فکر م ی کنم در
این مورد همه ما با هم اتفاق نظر داریم اما واقعیت دیگری
هم وجود دارد .شما ب رای موفقیت در فوتبال احتیاج به کار
سازمانده ی شده دارید .ســازماندهی یک تیم کار ساده ای
نیست ،به طوری که همه ابزارها باید در کنار هم به خوبی
کار کند.
در باشگاه پرسپولیس این اتفاق رخ داد؟
ابدا .اتفاقا م ی خواهم بگویــم به دلیل عدم ثبات،
عدم ب رنامه مشخص و تغیی رات پی در پی بود که پرسپولیس
نتوانست مثل رقیب خود یعنی استقالل خودش را پیدا کند
و از بحران خارج شود .در باشگاه پرسپولیس این شرایط وجود
ندارد؛ شرایطی که بازیکن و مربی بتواند با ارامش کامل به
امور فنی و بازی های خود فکر کند .تغیی رات پی در پی در
بخش مدیریت باشگاه باعث شد تا شرایط این باشگاه به هم
بریزد .در این فصل این تیم ابدا ثبات نداشت.
اما فقط پرسپولیس درگیر این شرایط نبود.
اگر منظورتان اســتقالل اســت باید بگویم انها
زمزمه های تغییر داشــتند اما هرگز ب ی ثبات نشــدند .فرق
هست بین باشگاهی که دست به تغییر م ی زند و باشگاهی
که تنها هشدار تغییر م ی دهد .به ه ر حال روشن است که کادر
فنی و بازیکنان پرسپولیس در طول این فصل هرگز شرایط
خوبی را پشت سر نگذاشتند چون ب ی ثباتی و چندگانگی از
درون باشگاه و از مدیریت شروع شد .شــما به راه اهن نگاه
کنید .انها هم همین وضعیت را در طول این فصل پشــت
سر گذاشته اند .همین شرایط باعث شــد تا انها هم فصل
بسیار بدی را سپری کنند .حتی ذوب اهن هم در مقطعی به
این معضل دچار شده بود اما خیلی زود موفق شد خودش را
جمع و جور کند.
شما قصد دارید از درخشان دفاع کنید؟
من معتقدم فقط مربی باعث نم ی شود که همه چیز
حل شود یا ب ر عکس فقط مربی نیست که همه چیز را در یک
تیم به هم م ی ریزد .مربی به تنهایی نم ی تواند منشا قهرمانی
یا سقوط یک تیم باشد.
و در پرسپولیس این ثبات و سازماندهی وجود
نداشت...
دقیقا .شما به اتفاقات این تیم در طول فصل جاری
دقت کنید .جز تنش چیزی نم ی بینید .ابتدای فصل کامال
روشن بود که اقای سیاسی دلش نم ی خواهد با دایی کار کند.
انها اختالف داشتند .اساسا هیات مدیره نم ی خواست با دایی
کار کند .دایی برکنار شــد ،ان هم به ان شکلی که همه ما
م ی دانیم اصال خوب نبود .جالب اینکه خود اقای سیاسی
هم از پرسپولیس رفت تا این باشگاه عمال مدیری نداشته
باشد .مجموعه ای از این اتفاقات باعث شد تا عدم ثبات در
پرسپولیس این تیم را به سقوط نزدیک و نزدیک تر کند.
خیل ی ها معتقدند استقالل در نی م فصل شرایطی
به مراتب بدتر از پرسپولیس داشت .انها هم در
بحران قرار داشــتند اما در نی م فصل دوم موفق
شدند و حاال در کورس قهرمانی هستند .چرا این
اتفاق برای پرسپولیس رخ نداد؟
پرســپولیس از نیم فصل هم خوب استفاده نکرد
و پاسخ این سوال روشن است چون مدیر نداشت .راحت تر
اگر بخواهیم درباره این تیم حرف بزنیــم باید بگوییم که
مشکل اصلی تیم مرب ی اش نیســت .در پرسپولیس انچه
م ی بینیم هرج و مرج اســت .این نابسامانی از درون باشگاه
شروع م ی شود و به تیم م ی رسد .هر مربی بیاید باید از این
بازیکنان استفاده کند.
یعنی تعویض مربی هیچ فایده ای ندارد؟
شاید مربی جدید سازماندهی بهتری داشته باشد اما
نم ی تواند معجزه کند.
در مورد برانکو چه نظری دارید؟
هر تیمی با ب رانکو همکاری کنــد ب ی گمان تیم
خوشبختی است .او یک مربی با دانش و با تجربه بی ن المللی
است که یکی از مهم ترین امتیازهایش اشنایی و اشراف او
به فوتبال ای ران است .نگاه خیلی خوبی به فوتبال ما دارد و
کامال با شرایط فوتبال ما اشــنایی دارد ،به خصوص اینکه
فوتبال ما نســبت به ان ســال ها تغییری نکرده است .ما
دو حالت وجــود دارد؛ یا از شــرایط فوتبال ما اگاه
نیســت یا اینکه تضمی ن هایی به او داده شــده .اگر حالت
ی غیرمنطقی گرفته است.
دیگری را تصور کنیم او تصمیم
اما برانکو بــه خوبی م ی داند کــه کار کردن در
تی م هایی مثل پرســپولیس چه تفاوت هایی با
دیگر تی م ها دارد.
سبک کار کردن در باشگاه و تیم ملی کال متفاوت
اســت .ب رانکو هم از همان ابتدا عالقه منــد بود در عرصه
باشگاهی کار کند .روزمره کار کند اما از لحاظ مدیریتی این
تیم ها حواشی زیادی دارند .در تیم ملی حاشی ه ها خیلی زیاد
نیست .اما در استقالل و پرسپولیس شرایط طوری است که
حاشی ه ها پشت ســر هم هجوم م ی اورد و اگر شما نتوانید
مدیریت بحران داشته باشید ،خیلی زود از بین خواهید رفت.
شما به پروین و قلع ه نویی که در این تیم ها موفق بوده اند نگاه
کنید .همواره افرادی دور و بر این مربیان هستند .این افراد به
انها کمک م ی کنند که حواشی را بدانند و ان را کنترل کنند.
ایا برانکو با پرسپولیس موفق م ی شود؟
با هیچ مربــی نم ی توان گفت قطعــا فالن تیم
موفقیت م ی شود .حتی در مورد مورینیو هم نم ی توانیم این
را بگوییم اما این را خوب م ی دانم که ب رانکو کیفی ت هایی را به
پرسپولیس اضافه م ی کند .بدون تردید او گزینه خوبی است.
این را هم بگویم که حمید درخشان مربی ناتوانی نبوده .او
شرایط سختی داشته؛ وسط فصل این تیم را گرفت ،در واقع
ریسک کرد .پرسپولیس با ایده او بسته نشده است و این یک
واقعیت است که از نظر روانی بازیکنان وابستگی باالیی به
مربی جدید ندارند.
بنابراین بهتر نبود که دایی در پرسپولیس حفظ
م ی شد؟
بله ،بهتر بود پرســپولیس با دایــی ادامه م ی داد.
برداشتن دایی از پرســپولیس اولین اشــتباه بود .بعد هم
اشــتباهات دیگری رخ داد .او باید م ی ماند و به نظرم موفق
م ی شد.
ب ه طور کلی برانکو با بازگشــت خود به فوتبال
ایران منشا چه اتفاقاتی خواهد بود؟
ب رانکو شــخصیت خوب و جالبی دارد .به نظرم از
او اســتقبال خوبی به عمل م ی اید .به نظرم تعداد انهایی
که او را دوست دارند خیلی بیشتر هســتند تا انهایی که با
او مشکل دارند .خیل ی ها منتظرند دوباره او را ببینند .ب رانکو
مربی با شخصیتی است و خود من عالقه مندم او را باز هم در
فوتبال ای ران در قامت یک مربی ببینم.
مثلث | شماره 254
من ب رای شــما مثال م ی زنم .ملوان االن جهشی
با فیروز کریم ی داشته .اما در خود باشگاه هم حرکت هایی
ب رای رسیدن به ثبات اغاز شده اســت .انتصاب های جدید
در این باشــگاه صورت گرفته و ادم هــای جدیدی به این
مجموعه اضافه شدند .از این گذشته باز هم باید تاکید کنم
که پرسپولیس و استقالل شرایط به مراتب ویژه تری دارند.
بناب راین اگر بخواهم خالصه بگویم باید به این نکته اشاره
کنم که تا سازماندهی نباشد موفقیت حاصل نخواهد شد.
با این حساب ایا برانکو انتخاب درستی م ی کند
اگر به فوتبال ما برگردد؟
ورزش
اما بعضی تی م ها با تغییر مرب ی شان شرای ط شان
تغییر کرد.
3
هومــن افاضلــی در دوره ای کــه برانکو
ایوانکوویچ ســرمربیگری تی م ملی را بر عهده
داشت ،با این م ربی کروات همکاری نزدیکی داشت.
او معتقد است این م ربی ب ه طور حتم قابلی ت های
تازه ای را به پرسپولیس اضافه م ی کند .با هومن
افاضلی درباره حضور برانکو در تیم پرسپولیس
ه م صحبت شدیم .متن گفت وگوی مثلث با این
م ربی فوتبال را م ی خوانید.
همان رویه را داریم که در دوره مربیگری ب رانکو داشتیم .فقط
کیفی ت مان پایی ن تر امده ،بدقول تر شده ایم و از حق نگذریم
عدم تعهد باشگاه ها هم بیشتر شده است.
71
ورزش
گزارش
دست به یکی
خریداران
چرا مزایده اول شکست خورد؟
مزایده لغو شــد .این خبر ب رای خیل ی ها عجیب نبود
وقتی شــرایط فروش دو باشگاه اســتقالل و پرسپولیس
طوری اعالم شــد که متقاضیان خرید سرخاب ی ها دست به
جیب نشــوند .پی ش تر از اینها خریداران جدی دو باشــگاه
استقالل و پرســپولیس تاکید کرده بودند که دولت قیمت
باالیی را پیشنهاد کرده و شرایط ب رای خرید سرخاب ی ها هموار
نیست .ظرف هفته های منتهی به روز مزایده خریداران یکی
پس از دیگری کنار کشیده بودند؛ اینگونه شد که هیچ پاکت
خریدی به سازمان خصوص ی سازی تحویل داده نشد .عب داهلل
پورحسینی ،رئیس سازمان خصوصی کافی نبودن متقاضیان
حضور در مزایده دو باشگاه پرسپولیس و استقالل را عامل
اصلی لغو مزایده خواند.
ورزش
72
مثلث | شماره 254
واکنش باشگاه استقالل
در حالی که در پرسپولیس همه چیز در شرایط بحرانی
قرار دارد و مدیریت این باشــگاه دچار چندگانگی شده ،این
به رام افشارزاده ،مدیرعامل باشگاه استقالل است که نسبت
به موضوع لغو مزایده واکنش نشــان داد .او گفت« :حتما
افرادی که حضور پیدا کردند و پاکت هــای انها مورد تایید
سازمان نبوده یا اینکه خصوص ی سازی م ی خواهد یک کار
ارزشمندی انجام دهد و ب رای اینکه این دو باشگاه به دست
افراد معتبر و صاحب صالحیت برســد ،نیاز به یک بررسی
داشته که باید زودتر انجام م ی شده است .به نظرم این افرادی
که م ی خواستند در مزایده شرکت بکنند افرادی نبودند که
توانایی الزم را ب رای اداره این دو تیم داشته باشند».
افشــارزاده تاکید کرد« :هر چه زودتر باید تکلیف این
دو باشگاه مشخص شــود زی را اداره کردن باشگاه استقالل
و پرسپولیس با این وضعیت بســیار سخت و دشوار است.
امیدواریم دکتر پورحسینی اعالم مجدد ب رای مزایده را انجام
دهند و من و مجموعه باشگاه استقالل نیز ب رای تسریع در
روند انتقال تیم در خدمت سازمان خصوص ی سازی هستیم
تا از ضربه دیدن استقالل و پرسپولیس جلوگیری شود».
احتمال تغییر شرایط واگذاری
در حالی که خیل ی ها معتقدند شرایط فروش سرخاب ی ها
طوری اعالم شده که کمتر خریداری حاضر م ی شود در مزایده
شرکت کند سازمان خصوص ی ســازی قصد دارد قیمت را تا
حدودی تغییر دهد و شرایط واگذاری استقالل و پرسپولیس
را هموارتر کند .مشاور رئیس سازمان خصوص ی سازی دالیل
لغو برگزاری جلسه مزایده استقالل و پرسپولیس را اعالم کرد
و از احتمال تغییر قیمت و شرایط واگذاری سرخاب ی ها خبر
داد .با این حال انها به فروش نرفتن استقالل و پرسپولیس
و نبود متقاضی را امری غی ر طبیعی نم ی دانند .مســئوالن
سازمان خصوص ی سازی با اشــاره به این نکته که در سال
جاری 30هزار میلیارد ســهم واگذار شــده که از این می زان
تنها 4هزار میلیارد تومان به فروش رفته موضوع لغو مزایده
را امری عــادی تلقی م ی کنند.اما این واگــذاری چه زمانی
انجام م ی شود؟ سبحانی ،مشاور سازمان خصوصی سازی
در این باره م ی گوید« :ب رای واگذاری ســهام این دو شرکت،
باید مجدد هیات واگذاری تشکیل جلســه داده و موضوع
واگذاری ان در این هیات طرح شود زی را زمانی که مزایده ای
برگزار شده و متقاضی ب رای ان وجود ندارد به لحاظ قانونی
باید پروسه مطرح شــدن در هیات واگذاری طی شود .البته
باتوجه به اهمیتی که این دو باشــگاه در جامعه داشته و به
دلیل افکار عمومی ســعی م ی کنیم که در اولین جلســه
هیات واگذاری،موضوع این دو باشگاه به بحث و گفت وگو
گذاشته شود .این در حالی است که ممکن است در مصوبات
این هیات بحــث تعدیل قیمت و تغییر شــرایط واگذاری
مطرح شود یا هیات واگذاری به این نتیجه برسد که قیمت
290میلیارد تومان ب رای این دو باشــگاه مناسب بوده و باید
شرایط واگذاری تغییر کند».
اخرین خبرها حاکی از ان اســت که این امکان وجود
دارد که هیات واگذاری با شرایط قبلی موافقت و اعالم کند
سهام سرخاب ی ها با همان شرایط باید واگذار شود زی را دولت
نم ی خواهد سهم خود را ارزان به فروش برساند و ضرر کند،
ولی احتمال م ی رود که مصوبات هیات واگذاری در خصوص
این دو باشگاه به تعدیل قیمت بینجامد یا شرایط و ضوابط
واگذاری تغییر کرده یا ممکن است ســرخاب ی ها با همین
شرایط واگذار شــود ،اما راهکار و مشوقی ب رای خریداران در
نظر گرفته شود.این در حالی است که گفته م ی شود مزایده
استقالل و پرسپولیس تا پایان سال برگزار نخواهد شد .چون
جلسات هیات واگذاری با حضور چندین وزیر برگزار م ی شود
و روشن است که هماهنگ کردن وزی ران ب رای برگزاری این
جلسه به طول م ی انجامد .اما طبق وعده مسئوالن سازمان
خصوصی سازی اگهی استقالل و پرسپولیس ب رای نوبت
دوم قبل از پایان سال برگزار خواهد شد .ایا متقاضیان به دلیل
قیمت باالی این ســهام حاضر به خریداری ســرخاب ی ها
نشده اند؟ مشاور سازمان خصوص ی سازی در واکنش به این
سوال گفته است« :قیمت 290میلیارد تومان قیمت باالیی
نبود و همان طور که برخی از پیشکسوتان اعالم کردند که
این قیمت باال است تعداد دیگری نیز همچون حسن روشن
و منصور پورحیدری در باشگاه استقالل و تع داد دیگری اعالم
کردند که قیمت 290میلیارد تومان قیمت کمی ب رای این
دو باشگاه است زی را برند این دو باشگاه بیشتر از این می زان
ارزش دارد .البته در این میان کسانی همچون هدایتی و علی
پروین به دلیل اینکه جزو خریداران احتمالی این دو باشگاه
بودند معتقد بودند قیمت این دو باشگاه بسیار باالست زی را
تصور م ی کردند قیمت این دو باشــگاه کمتر از این می زان
به تصویب م ی رسد بناب راین نسبت به قیمت گران این دو
باشگاه انتقاد داشتند».
مشاور رئیس سازمان خصوص ی ســازی در پاسخ به
این ســوال که ایا لغو جلســه مزایده از پیش تعیی ن شده
بوده و به دلیل برخی مقاومت ها صورت گرفته است ،گفته
است« :برخی از نمایندگان مجلس اظهار کردند که قیمت
سرخاب ی ها باال تعیین شده است تا خریداری حاضر به خرید
این دو باشگاه نشود ،اما اصال این طور نیست .به طوری که
هماهنگی خوبی بین وزارت ورزش و وزارت دارایی و سازمان
ورزش
خصوص ی سازی ایجاد شده بود تا این اتفاق شیرین رخ دهد».
باال بردن قیمــت ب رای عــدم واگذاری؟ حــاال این
جدی ترین گمانه درباره سیاســت های دولت اســت .انجا
که معتقدند قیمت ســرخاب ی ها ان قدر باالست که کسی
ب رای خرید انها پــا پیش نگذارد .اما واکنش ســبحانی در
این خصوص جالب اســت .او م ی گوید« :در دوره های قبل
یکدلــی و هماهنگی وجود نداشــته و مقاومت هایی ب رای
واگذاری حاکم بــود که موجب تاخیر در واگذاری م ی شــد
ولی خوشــبختانه این اتفاق در ماه های گذشــته برطرف
شده و تصمیم گی ران و مســئوالن عالقه مند به واگذاری دو
باشگاه بودند و باال بردن قیمت ب رای به فروش نرفتن تنها
نو گمان است .قیمت در نظر گرفته شده ب رای سرخاب ی ها
ظ
به صورت کارشناسی تعیی ن شده و حتی ب رای قیمت گذاری
برند و ساختمان از شرکت های خارجی متخصص استفاده
شده است ،بناب راین ب رای پروسه قیمت گذاری فشارهای زیادی
روی ســازمان بود و قیمت ها بر مبنای قیمت کارشناسی
تعیین شد .متقاضیان خرید این دو باشــگاه خود پیشینه
ورزشی داشــتند که این یک امر طبیعی اســت ،بناب راین
امیدواریم در جلسه بعدی هیات واگذاری تغیی راتی در قیمت
و شرایط ایجاد شود تا در مزایده بعدی متقاضیان وارد شده و
این امر شیرین در ورزش کشور اتفاق بیفتد».
اختالف بر سر درامد حاصله از فروش سرخاب ی ها
معاون مالی و پشتیبانی وزارت ورزش م ی گوید درامد
حاصل از فروش استقالل و پرسپولیس ب ر اساس قانون باید
به بودجه وزارت ورزش افزوده شود.
پس از اینکه امیر رضا خادم گفت که امیدوار است پول
حاصله از فروش سرخاب ی های ته ران به بودجه ورزش افزوده
شود ،پورحسینی ،رئیس سازمان خصوص ی سازی اعالم کرد
ی درامد حاصل از این فروش به خزانه واریز م ی شود.
که تمام
با این حال مناف هاشمی ،معاون مالی و پشتیبانی وزارت
ورزش در تازه ترین اظهارنظر خود گفت که ب ر اساس قانون
این پول باید صرف تکمیل پروژه های نیمه تمام روستایی
شــود .او گفت« :من صحب ت های اقای خادم را در این باره
نشنیدم اما مصاحبه اقای پورحسینی با رادیو را گوش دادم
که گفتند این پول باید به حساب خزانه واریز شود .متاسفانه
دوستان یا به قانون اشراف ندارند یا اینکه توجه نداشته اند.
در قانون بودجه ســال 93امده که در امد حاصل از فروش
شرکت های گروه 2باید در جدول شماره 5بودجه 93واریز
شود .استقالل و پرسپولیس هم از جمله شرکت های گروه 2
محسوب م ی شوند بناب راین درامد به دست امده از فروش این
دو باشگاه باید جزو منابع جدول شماره 5به حساب بیاید».
او از مکاتبه خود با اســحاق جهانگیری سخن گفت:
«شــاید ما نتوانیم این پول را صرف ورزش شهری کنیم اما
م ی توانیم ب ر اساس قانون ،این درامد را ب رای ورزش روستایی
و تکمیل پروژه های ناتمام هزینه کنیم .بر این اســاس با
اقای جهانگیری ،معاون اول رئی س جمهور مکاتبه کردیم و
ایشان هم به سازمان مدیریت دستور دادند که منابع حاصل از
فروش این دو باشگاه ب رای تکمیل پروژه های ناتمام روستایی
در اختیار وزارت ورزش قرار گیرد.اگر استقالل و پرسپولیس
امسال به فروش نرفت از نمایندگان مجلس استدعا داریم
که درامد به دست امده از فروش این دو باشگاه در سال 94را
در بودجه سال اینده ورزش ببینند چرا که این درامد م ی تواند
کمک بزرگی به تکمیل پروژه های ناتمام باشد».
باشگاه پرسپولیس در همین اوضاع و احوال سرپرست
قائم مقام باشگاه را تعیین کرده و حتی به دنبال تغیی رات در
کادر فنی هم هست .پرسپولیس دارای مدیرعامل نیست
و سیاســی مدیرعامل پیشین این باشــگاه در بازداشت به
ســر م ی برد ،این تغییر صورت گرفته تا روال جاری باشگاه
پیش برود .در واقع هیات مدیره سرپرست باشگاه را تعیین
کرده و مطابق قانون از این اختیار برخوردار بوده است .این در
حالی است که نژاد فالح نیز با انبوهی از وعده ها شرایط اینده
پرسپولیس را امیدوارکننده توصیف م ی کند .او در نخستین
واکنش های خود تاکید کرده که از این به بعد پرســپولیس
مشکل مالی نخواهد داشت.
هماهنگی خریداران برای نخریدن؟
یکی از بحث هایی که بعد از منتفی شــدن مزایده دو
باشگاه مطرح شده ،این بوده که خ ریداران با یکدیگر هماهنگی
کرده اند تا پا پیش نگذارند و این گونه قیمت را کاهش دهند.
ایا چنین اتفاقی امکان پذیر اســت؟ علی پروین تاکید کرده
بود ،وزیر ورزش قــول داده در صورتی کــه هیچ خریداری
پیدا نشود ،باشگاه پرســپولیس در اختیار پیشکسوتان این
باشــگاه قرار م ی گیرد .البته این موضوع خیلی زود از سوی
وزارت ورزش و مســئوالن سازمان خصوصی سازی تکذیب
شد .گفته م ی شود 20درصد سهامی که قرار بوده در اختیار
پیشکسوتان دو باشگاه قرار گیرد ،طی یک پروسه تعیی ن شده
است .اما به فرض اینکه حتی تمام سهام باشگاه قرار باشد
به پیشکسوتان واگذار شــود ،باز هم باید پروسه جدیدی در
سازمان خصوصی سازی طی شود .اما اگر پروسه واگذاری دو
باشگاه در چند مرحله به سرانجام نرسد ،ان وقت چه سرنوشتی
در انتظار اســتقالل و پرســپولیس خواهد بود؟ روش های
مختلفی ب رای واگذاری وجود دارد .به نظر م ی رسد که دولت
خریداران معتقدند قیمــت پایه فروش
باید کم شــود ،این میرعلی ارشف پوری
حسینی ،رئیس سازمان خصوصی سازی
اســت که تاکید می کند« :جلسه هیات
واگذاری در این باره برگزار می شود و اگر
رشایط مهیا باشــد و پاکت به دســت ما
برســد ،زمان بعدی مزایده تعینی خواهد
شــد .اما بعید می دانم قیمت پایه تغییر
کند .حداقل ســازمان خصوصی ســازی
چنین پیشنهادی نخواهد داد
نم ی خواهد جنس خود را ارزان بفروشد .دولت معتقد است که
قیمت پایه 290میلیارد تومانی که ب رای این دو باشگاه در نظر
گرفته شده ،یک کار کامال کارشناسی بوده است ،حال انکه
مشتری تا حاال ب رای خرید ان پیشنهادی نداده ،باعث م ی شود
تا شاید تسهیالت تازه ای در نظر گرفته شود .ممکن است در
مراحل مختلف درصدی از قیمت پایین بیاید یا تسهیالت
خوبی ب رای مشتری در نظر گرفته شود و انگیزه های انها را
ب رای خرید دو باشگاه افزایش دهند.
حساســی ت هایی که واگذاری این دو باشگاه به لحاظ
ابعاد فرهنگی ،اجتماعی و سیاسی دارد موضوع واگذاری این
دو تیم را با ظ رافت های ویژه ای همراه کرده اســت .یکی از
عواملی که در زمینه عدم اقبال خریداران به شرکت در مزایده
استقالل و پرسپولیس مطرح است ،ارتباطی است که میان
فعاالن فوتبال ما وجود دارد و احتمال م ی رود این دیدگاه میان
انها هماهنگ شده باشد که با عدم شــرکت در این مزایده،
سازمان خصوص ی سازی را مجاب کنند تا در نوبت بعدی این
دو تیم را با قیمت پایی ن تری عرضه کند .منتقدان شــرایط
فعلی واگذاری این دو باشگاه اما به نکته هایی اشاره م ی کنند.
به عنوان مثال امیر عابدینــی م ی گوید« :هیچ وقت مالکان
دو باشگاه استقالل و پرســپولیس نم ی توانند 290میلیارد
تومان را دربیاورند .نزدیک 300میلیارد در طول پنج سال هزینه
نگهداری برند دو باشگاه است .ضمن اینکه با تورم 20درصد
این 300میلیارد پنج سال دیگر ارزش زیادی ندارد .به همین
دلیل هم هست که من م ی گویم این پول هرگز ب رای مالکی
که این دو باشگاه را م ی خرد ،برگشت ندارد .هدف مالکان از
خرید استقالل و پرسپ ولیس به دست اوردن سودی است که از
ب رند دو باشگاه به دست م ی اورند .انها به فکر تجارت هستند
اما خودتان م ی دانید که با این رقم کسانی که روی کار م ی ایند
نم ی توانند سودی نصیب خودشان کنند .برخی از خریداران
سعی م ی کنند قیمت را تا جایی که امکان دارد پایین بیاورند.
انها به رقم های عجیبی اشاره م ی کنند .اما بهتر است ب رای
فروش این دو باشگاه از الگوهای کشورهای اروپایی استفاده
کنیم .انها چگونه فوتبالشــان را به بخش خصوصی واگذار
کردند؛ از دولت تسهیالت با سود بسیار پایین گرفتند و مثال
قرار شد ،در 20سال ان را برگردانند».
قیمت پایه کم نم ی شود
در حالی که خریداران معتقدند قیمت پایه فروش باید
کم شود ،این میرعلی اشرف پوری حسینی ،رئیس سازمان
خصوص ی سازی اســت که تاکید م ی کند« :جلسه هیات
واگذاری در این باره برگزار م ی شــود و اگر شرایط مهیا باشد
و پاکت به دست ما برسد ،زمان بعدی مزایده تعیین خواهد
شد .اما بعید م ی دانم قیمت پایه تغییر کند .حداقل سازمان
خصوص ی سازی چنین پیشنهادی نخواهد داد».
مثلث | شماره 254
حاال ابهامات زیادی درباره واگذاری این دو باشگاه وجود
دارد؛ اینکه سازمان خصوص ی ســازی ایا قیمت پایه تعیین
شــده را تغییر خواهد داد؟ ایا شرایط تازه ای ب رای متقاضیان
این دو باشــگاه فراهم خواهد شــد؟ ایا تا زمان واگذاری دو
باشگاه استقالل و پرســپولیس باز هم باید شاهد تغیی رات
تغییرات در پرسپولیس
رئیس سازمان خصوص ی سازی
م ی گوید که برای اعالم شرایط
مزایده جدید نیازمند تشکیل
جلسه دیگری هستیم
ورزش
جزئیات ادامه فعالیت استقالل و پرسپولیس
در هیات مدیره ،مدیرعامل و حتی کادر فنی دو تیم باشیم؟
اینکه چه اتفاقی در جلســه رخ م ی دهد ،از حاال مشخص
نیست .یک گزینه این است که تعدیل قیمت شود .گزینه
دوم این گونه خواهد بود که قیمت تغییر نکند ،ولی شرایط را
عوض کنند .مثال در حال حاضر قرار بر این بود که 40درصد
قیمت به صورت نقدی پرداخت شــود و 60درصد باقیمانده
در چهار قسط شش ماهه پرداخت شــود .اما ممکن است
حاال شــرایط را تغییر دهند و به طور مثال بگویند 30درصد
پی ش پرداخت شده و مابقی اقساط باقیمانده طی سه سال از
متقاضیان دریافت شود .اما اختیارات دو باشگاه در این مدت
ب ر عهده کدام نهاد است؟ وزیر ورزش در نشست خبری هفته
گذشته خود تاکید کرده بود از سه ماه گذشته تاکنون هیچ
اختیاری در خصوص این دو باشگاه ندارد و همه امور بر عهده
وزارت اقتصاد و دارایی است .اما گفته م ی شود که امور جاری
را همچنان وزارت ورزش و جوانان زی ر نظر خواهد داشــت.
به طور معمول همه واگذاری ها این گونه اســت که وزارت
اقتصاد و دارایی شرایط را ب ر عهده م ی گیرد .مثال اگر شرکت
نفت بخواهد سهام خود را واگذار کند ،از سه ماه قبل از ان به
وزارت اقتصاد و دارایی اختیار تام م ی دهد و انها همه مراحل
واگذاری را انجام م ی دهند.
73
بهدنبالتندیس
نگاهی به فیلم هایی که عنوان
بهترین فیلم اسکار را می خواهند
مراسم اعطای جوایز سینمایی هشتاد و هفتمین دوره
جوایز سینمایی اسکار 23فوریه در سالن «دالبی» هالیوود
برگزار م ی شود.
این مراســم حاال حتی مجری خود را م ی شناســد.
اکادمی علوم و هنرهای سینمایی اســکار «نیل پاتریک
هریس» کمدین 41ســال ه هالیوودی را که ســابقه اجرای
مراســم جوایز «تونی« و «امی» را در کارنامه دارد به عنوان
مجری مراسم اسکار 2015برگزید.
این بازیگر و کمدین امریکایی اولین فیلم خود را در
سال ۱۹۸۸با نام «قلب کالرا» بازی کرد و مهمترین نقش
او در سریال «اشنایی با مادر» در نقش «بارنی استینسون»
رقم خورده است.
تک تیرانداز امریکایی
بســیاری از مخاطبان و به ویژه منتقدان ســینمایی این فیلم را توجیه
غی ر منطقی و غی ر اخالقی ب رای کشــتار غیرنظامیان ع راقی م ی دانند .اخرین
ساخته کلینت ایســت وود یک اقتباس جنگی از رمانی به همین نام نوشته
کریس کایل است .کسی که با تفنگ اسنایپر خود بیش از ۲۵۵شکار انسانی
در ع راق داشته است .فیلمی که داستانی با محوریت یک تک تی رانداز امریکایی
و تالش وی ب رای پیدا کردن یک تروریســت در ع راق را به نمایش م ی گذارد؛
تالشی که طی ان تعداد بسیار زیادی از مردمان ع راق توسط این تک تی رانداز یا
همرزمانش کشته م ی شوند« .کریس کایل» که فیلم «تک تی رانداز امریکایی»
ب ر اساس زندگینامه او ساخته شده ،در ســال ۲۰۱۳میالدی در ایالت تگزاس و
توسط یکی دیگر از سربازان کهنه کار جنگ به نام «ادی روث» کشته شد.
چنین محصولی که مورد پســند اعضای اکادمی اسکار واقع شده و در
شش رشته و از جمله بهترین فیلم و بهترین بازیگر مرد کاندیدای اسکار است،
به لحاظ محتوا نظ رات گوناگونی را میان منتقدان ب رانگیخته است .ایست وود
با ساختن فیلم تک تی رانداز امریکایی ،این روزها با قلم انتقادی شمار زیادی از
منتقدان که در برخی موارد وی را یک فاشیست خوانده اند ،مواجه شده است.
دیدار
74
مثلث | شماره 254
پسربچگی
فیلم اخر ریچارد لینکلیتر ،کارگردان متفاوت امریکایی ،یکی از نادرترین
فیلم های تاریخ سینماست .لینکلیتر که همیشه به پروژه های عجیب و نواورانه
فیلمسازی اعتقاد داشته ،این بار زندگی یک پســربچه را در خالل 12سال از
زندگی واقع ی اش به تصویر کشیده است .لینکلیتر در این فیلم با مدیوم سینما
کاری را م ی کند که تولستوی با رمان جنگ و صلح انجام م ی دهد .او تاریخ را به
شکلی کنترل شده ضبط کرده و از نتیجه 12سال زندگی واقعی یک پسر فیلمی
دو ساعته بیرون م ی کشد که قطعا بزرگترین شانس اسکار امسال است .داستان
ساخته شدن فیلم به 12سال پیش باز م ی گردد که ریچارد لینکلیتر عنوان کرد
قصد دارد در زادگاهش یعنی شهر هیوستن امریکا ،داستان زندگی یک پس ربچه
شش ساله را به مدت 12سال به تصویر بکشد و قرار است این فیلم دقیقا در
مدت زمان 12سال ساخته شود! این پروژه که در ان زمان ب ی نام بود ،با کمترین
سر و صدایی ساخته شــد و تمام بازیگران فیلم در مدت زمان 12سال مقابل
دوربین رفتند تا اینکه در نهایت لینکلیتر تمام نماهای گرفته شده از 12سال زندگی شخصیت اصلی فیلم را در
کنار هم قرار داد تا فیلمی تحت عنوان « 12سال» را در سال 2013روانه سینماها کند اما به دلیل شباهت نام فیلم
با «دوازده سال بردگی» استیو مک کوئین ،تصمیم گرفته شد تا نام فیلم به «بچگی» تغییر کند.
او همچنین مجری شصت و سومین دوره جایزه تونی
در هفتم ژوئن ۲۰۰۹بوده و اجرای شانزدهمین مراسم ام
ی
را در کارنامه دارد و در سال ۲۰۱۰نام او میان صد شخصیت
پرنفوذ ســال مجله تایم قرار گرفت .به بهانه این مراســم
نگاهی داریم به فیلم هایی که برای کسب عنوان بهترین
فیلم امسال با هم به رقابت م ی پردازند.
هتل بزرگ بوداپست
ایــن فیلم بدون
پشتوانه استودیوهای
ک هالیوود
درجــه یــ
ساخته شــده و از این
جهت م ی تــوان ان را
نمونه سینمای مستقل
کشور امریکا به حساب
اورد ،هــر چند حضور
بازیگرانــی مثل ادوارد
نورتــون ،رالف فاینس
و اوون ویلســون بــه
هر حال ساخته جدید
وس اندرســون را هم
تحت تاثیر قدرت هالیوود قرار م ی دهد .فیلم داستان
خطی ندارد اما به طور خالصه م ی توان داستان را این طور
بیان کزد که «در سال های میان جنگ جهانی اول و
دوم ،مدیر یک هتل بسیار معروف اروپایی به نام گوستاو
(رالف فاینس) تمام تمرکزش بر مهیا بودن ارامش هتل
و پی ش رفتن خدمات به بهترین شکل ممکن است .اما
در یکی از روزهای عادی این هتل بزرگ ،بانوی ُم سنی
به نام مادام دی (تیلدا سویینتون) که رابطه بسیار خوبی
با گوستاو داشت ،از دنیا م ی رود و پلیس به گوستاو ب رای
قتل مادام دی مظنون م ی شود اما این تمام ماجرا نیست
چراکه در ادامه بحث می راث و وراثت پیش م ی اید که...
اخرین ســاخته وس اندرسون بازهم یک کمدی
سورئال محض اســت که داستان ه ر چند پیچیده اش
این توانایی را دارد که تماشــاگر تا انتها با فیلم همراه
باشــد .غیر قابل پی ش بینی بودن روایت «هتل بزرگ
بوداپست» این اجازه را م ی دهد که خیلی سریع پیش
رود .ارایشــی از چندین بازیگر زبده همراه با چاشــنی
شــوخ طبعی منحصر به فرد و غی ر معمول اندرســون
مخاطب را به کاوش در فیلم و درگیر شدن با ان ملزم
م ی کند.
بازی تقلید
«بندیکت کامبربــچ» که با ایفــای نقش در
مجموعه شرلوک هولمز جدید شناخته شده است ،با
بازی در این فیلم در نقش «الن تورینگ» از پیشروان
علم کامپیوتر ،یک بار دیگر نشــان داد که در بازی در
نقش نوابغ بسیار هنرمند است .این فیلم داستان مردی
اســت که از ذهنش به منظور ابزاری ب رای پایان دادن
به جنگ جهانی دوم اســتفاده م ی کند .وی یکی از
پدران کامپیوتر است؛ وســیله ای که همه ما امروزه
از ان اســتفاده می کنیم اما در مورد مخترع ان چیزی
نمی دانیم .بازی تقلید را گراهام مور نوشته و مورتون
تیلدوم کارگردانی کرده است .فیلم را م ی توان در دسته
فیلم های «زندگینامه انســانی نابغه و زجر کشیده»
قرار داد که در زمانی مناســب ب رای شرکت در اسکار
سر و کله اش پیدا شده اســت .بازی تقلید درام زندگینامه ای مهیج است که کارگردان و
ی مناسب ،جذابی ت اش را تا انتها حفظ کنند؛ تالشی
گروهش سعی کرده اند به کمک ریتم
که درمجموع ،ب ی ثمر نبوده و بازی تقلید فیلمی تماشاگرپسند است« .بازی تقلید» در
مجموع اثری جذاب و تماشایی در قامت یکی از بزرگترین ریاض ی دانان تاریخ محسوب
م ی شود اما در بخش وفاداری به واقعیت اثر چندان قابل اتکایی محسوب نم ی شود .فیلم
حقایق بسیاری را محفوظ نگه م ی دارد و از کنار بسیاری دیگر از مسائل زندگی تورینگ به
راحتی عبور کرده است ،با این حال م ی توان از ان به عنوان اثری شاخص در ارتباط با یکی
از بزرگترین ریاضی دانان تاریخ جهان نام برد.
مرد پرنده ای
الخاندرو گونزالز اینیاریتو این بار با کارگردانی،
تهی ه کنندگی و نویسندگی این فیلم به اسکار امده
و 9بار کاندیدا شدن «مرد پرنده ای» در میان جوایز
متعدد نشان م ی دهد که خوب عمل کرده است .اسم
الخاندرو گونزالز اینیاریتو در سینما چندان ناشناخته
نیست .او «عشق ســگی» را در سال 2000ساخت.
پس از ان اینیاریتو با فیلم های « 21گرم» و «بابِل»
ســه گانه مرگش را کامل کرد.حال اخرین ســاخته
او به نام «مرد پرنده ای» یک کمدی -درام اســت
که درگیری یک ستاره پیشین ســینما را با شهرت
و موفقیت نشــان م ی دهد .هنگامی که فیلم اغاز
م ی شود و شما شــخصیت اول فیلم یعنی «ریگان
تامســون» که نقش ان را «مایکل کیتون» بازی
م ی کند میان زمین و هوا معلــق م ی بینید تصور م ی کنید قرار اســت فیلمی در ژانر
تخیلی -قهرمانانه همچون «مرد عنکبوتی» را تماشا کنید اما این طور نیست.
ی سراسر حقیقت است .ان معلق بودن ابتدایی بازیگر اصلی
«مرد پ رنده ای» فیلم
داســتان هم م ی تواند خالصه ای از کل مفهوم اصلی فیلم باشد .او فردی معلق است.
میان دنیایی که حال در ان قرار گرفته و دنیای که م ی خواست داشته باشد .یعنی ستاره ای
محبوب که با توانای ی های ماورائ ی اش م ی تواند هرچه بخواهد را به دست بیاورد .اما حال
به خاطر یک اشتباه ان دنیا را از دست داده و حس پشیمانی از دست رفتن دنیای ایده الش
باعث شده در جدالی با خود قرار بگیرد.
سلما
این روزها برگزار کنندگان اسکار به این متهم هستند که به این فیلم ان طور که باید و شاید توجه نکرده اند و این فیلم تنها در یک بخش اسکار ،یعنی
بهترین فیلم در میان نامزدها قرار دارد .ســلما ،فیلم مهیج و یک درام تاریخی نیرومند در مورد مبارزه طوالنی و خســتگ ی ناپذیر مارتین لوترکینگ ب رای
کسب حقوق شــهروندی و از جمله حق رای ب رای سیاه پوستان امریکاست« .سلما» داســتان راهپیمایی عظیم دهه شصت میالدی امریکا ب رای احقاق
حقوق سیاهپوستان را به نمایش م ی گذارد .نتیجه این راهپیمایی ،تصویب قانون منع تبعیض در یک رای گیری بود و فرمان ان ،توسط لیندون جانسون،
رئی س جمهوری وقت ایاالت متحده امریکا امضا شد .دیوید ایلوو در این فیلم در نقش مارتین لوتر کینگ بازی کرد .او نتوانست نامزد دریافت جایزه بهترین
ی علوم و هنرهای سینمایی
بازیگر مرد سال شود .ایلوو ،بازیگر ۳۸ساله انگلیسی و ستاره اصلی فیلم «سلما» ساخته ایوا دوورنای از رویکرد اعضای اکادم
شدیدا انتقاد کرد .ایلوو بیان داشــت رای دهندگان اکادمی تنها زمانی به بازیگران سیاهپوست توجه نشان م ی دهند که در نقش ها و شخصی ت های تابع و
بله قربان گو ظاهر شده باشند .ایلوو عقیده دارد که بخش عمده ای از صنعت سینما در طول تاریخ ،قصه های مرتبط با مردمان سیاهپوست را تنها از نگاه
قهرمانان سفیدپوست روایت کرده است .او در این باره توضیح داد« :در نتیجه شما یک ادم سفیدپوست خیلی نازنین را ب ر پرده سینما م ی بینید که دست های
مردم سیاهپوست را از خالل روایت های خودشان نگاه داشته است».
مثلث | شماره 254
«تئوری همه چیز» فیلم دراماتیکی که جیمز مارش
ســاخته یک کار زندگینامه ای تاثیرگذار است و م ی تواند
ب رای بازیگر نقش اول خود جایزه اسکار برترین هنرپیشه
مرد سال را به ارمغان بیاورد .این فیلم زندگی و دستاوردهای
استیون هاوکینگ نابغه فیزیک هسته ای و ریاضی نوین
را که اینک 72سال ســن دارد و همچنان خبرساز است،
شــرح م ی دهد و با اینکه نم ی توان کار مارش امریکایی را
در ترسیم زندگی هموطن معلول نامدارش ستود و کاری
کم نقص شمرد ،اما ادی رد ماین در ایفای نقش هاوکینگ
چنان موفق نشــان م ی دهد که م ی تواند مانند بسیاری از
بازیگرانی که طی نیم قرن اخیر در اثار زندگینامه ای نقش
ادم های مشهور زمانه را بازی کرده اند ،بر مجسمه طالیی
بهترین بازیگر سال ( )2014چنگ بزند .این فیلم ب ر اساس
خاط رات جین هاوکینگ ،اولین همسر فیزیکدان ســاخته شده است .هاوکینگ در سن ۲۱
سالگی به یک بیماری نادر عصبی مبتال شد که به فلج شــدن کامل او انجامید« .جیمز
مارش» ،کارگردان فیلم« ،تئوری همه چیز» را شگفت اورترین ،درخشان ترین و الهام بخش ترین
تجربه تمام زندگ ی اش معرفی کرد و گفت« :ب رای ســاخت این فیلم شش ماه تمام در حال
تحقیق و تفحص درباره زندگی «هاوکینگ» بودم و تمام مصاحب ه های او را تماشا کردم و تنها
پنج روز پیش از شروع فیلمبرداری با خود «هاوکینگ» مالقات کردم .به لحاظ عصبی خیلی
تحت فشار بودم که ببینم در نهایت م ی توانم جزئیات زندگی «هاوکینگ» را انگونه که باید
به تصویر بکشم که در نهایت «هاوکینگ» را به عنوان «هاوکینگ» واقعی نه مشهورترین
کیهان شناس جهان به مخاطب معرفی کنم« .هاوکینگ» اخی را فیلم را دید و هنگام تماشای
ان اشک ریخت و درباره این فیلم گفته که این فیلم به حقیقت بسیار نزدیک است».
شــاق یک درام امریکایــی و محصول
سال ۲۰۱۴اســت .دیمین شــزل این فیلم را بر
پایه تجربیاتش در باند دبیرســتان پرینســتون
نوشته و کارگردانی کرده است .مایلز تلر در نقش
دانش اموزی بازی م ی کند که نوازنده درام اســت
و سعی دارد تا اســتاد خودش ،ترنس فلچر با بازی
ج ی کی ســیمونس را تحت تاثیر قرار دهد .پل
ریزر و ملیسا بنویست از دیگر بازیگران این فیلم
هستند .این فیلم در جشنواره فیلم ساندنس ۲۰۱۴
اکران شد و از همان ابتدا مورد توجه مردم و منتقدین
قرار گرفت .شالق نامزد پنج جایزه در جوایز اسکار
از جمله جایزه اســکار بهترین فیلم ،جایزه اسکار
بهترین فیلمنامه اقتباسی و جایزه اسکار بهترین
بازیگر نقش مکمل مرد شد .این فیلم با نظ رات مثبت منتقدین روبه رو شد و به عنوان
یکی از بهترین فیلم های سال ۲۰۱۴میالدی شناخته م ی شود« .ضربه شالق» اثری
مستقل به شمار م ی رود و تنها ظرف ۱۹روز فیلمبرداری شده است .دیمین شازل درباره
فیلم م ی گوید« :با ساختن فیلم دلم م ی خواست تصویری از جهانی فوق رقابتی ارائه
کنم .دنیایی که گویی در ان افراد ب رای رســیدن به موفقیت تک و تنها هستند .در
این مدرســه فنی همه به دنبال تصاحب باالترین جایگاه در سالن لینکلن سنتر یا
در گروه های بزرگ هســتند و خب به اندازه کافی جا نیست .به همین خاطر همه با
خنجر زدن به پشت دیگری هم که شده ،به دنبال باال رفتن از نردبان پیشرفت هستند.
از درون این خصومت ،رقابت بیرون م ی اید .با این حال وقتی همه با هم م ی نوازند،
کلیت انهاست که به گوش م ی رسد .این نکته کنایه امیز داستان است».
دیدار
تئوری همه چیز
ضربه شالق
75
دوره هم در ســخنانی گفت« :کیفیت اثار در این حوزه در
سال جاری بهتر از سال گذشــته بود .البته کیفیت ادبیات
داستانی به یک سال مرتبط نم ی شود بلکه برایندی چندساله
است ،پس اگر وضع اثار امسال مطلوب بود ،این محصول
ســال های قبل اســت ».داور بخش رمان بزرگسال جایزه
شــهید غن ی پور گفت« :البته نقاط ضعفی هم در این اثار
وجود داشت .خیلی از کتاب ها و برخی از ناشران همانند فیلم
هندی یک ســوژه و موضوع را دنبال م ی کنند .سوژه برخی
از اثار با هم خیلی متفاوت نیســت و فقط اسم ادم هاست
که تغییر م ی کند .برخی از ناشــران در این مدت به صورت
مجموعه ای به سراغ انتشار این اثار رفتند».
جشنکتاب
بی نیاز از حامی
نامزدهای جشنواره
چهارمین دوره جشنواره
کتاب شهید حبیب غنی پور
چهاردهمین جشــنواره شــهید حبیب غن ی پور که
امسال با رقابت 882اثر در گروه های کودک و نوجوان ،رمان
با موضوع انقالب اسالمی و دفاع مقدس و رمان ازاد بزرگسال
برگزار م ی شود ،یازدهم اسفند در مســجد جواداالئمه اثار
برگزیده اش را در شرایطی معرفی م ی کند که به گفته دبیر
ی ندارد.
ان ،این جایزه مردمی نیازی به حام
جشنواره شــهید حبیب غن ی پور را ب ی تردید م ی توان
منســجم ترین و مردم ی ترین جایزه ادبیات و کتاب کشور
نامید؛ جایزه ای که رفت وامــد دولتی ها و مدی ران فرهنگی
هیچ تاثیــری در برگزاری یا کیفیت ان نداشــته و به دور از
حاشــی ه ها همواره با تشــکیل تیم های داوری متشکل از
نویسندگان شناخته شــده انقالبی ،به معرفی اثار برگزیده
پرداخته اســت .نشســت خبری چهاردهمین دوره جایزه
شــهید غن ی پور با حضور محمد ناصری ،دبیر این دوره و
اب راهیم زاهدی مطلق ،داور بخش رمان بزرگسال در مسجد
جواداالئمه برگزار شد .اختتامیه این دوره از جشنواره دوشنبه
یازدهم اسفند برگزار خواهد شد و از میان اثار بررسی شده دو
عنوان در قالب اثار برگزیــده و قابل قدردانی معرفی خواهد
شــد .ناصری با تاکید بر اینکه هرگز حمایــت هیچ نهاد و
ارگانــی را از جایزه غن ی پور قبــول نم ی کنیم ولی هرکس
م ی خواهد از کتاب خوب و برگزیده حمایت کند ،دســتش
را به گرمی م ی فشــاریم ،به حمایت برخی از افراد و نهادها
از کتاب های معرفی شده اشاره و اظهار کرد« :بنیاد ادبیات
داستانی به عنوان متولی داستان در کشور اعالم کرده که از
نویسندگان این دوره قدردانی خواهد کرد .برهمین اساس به
گفته این بنیاد ،از نویســندگان برگزیده با هدیه ای به مبلغ
دو میلیون تومان و از نویسندگان قابل قدردانی نیز با هدیه ای
به مبلغ یک میلیون تومان تجلیل خواهد شد .عالوه ب راین
امام جماعت مسجد نور نیز با پرداخت 10میلیون تومان ب رای
خرید کتاب های برگزیده از این کتاب ها حمایت کرد که قرار
است این اثار در برخی از مساجد توزیع شود».
جدای از بحث کمی ،کیفیت اثار این دوره ،یکی دیگر
از محورهای این نشست خبری بود.
اب راهیم زاهدی مطلق ،داور بخش رمان بزرگسال این
تصویر واقعی از جامعه
دیدار
76
مثلث | شماره 254
در جشن تصویر سال اتفاق می افتد
دوازدهمین جشن تصویر سال و جشنواره فیلم تصویر
در بخش های عکاسی ،گرافیک ،کاریکاتور و فیلم از اول تا
20اسفندماه در همه گالری های خانه هنرمندان ای ران برگزار
م ی شود .دبیر جشن تصویر ســال تاکید دارد« :دوازدهمین
دوره این رویداد هنری با هدف نمایــش تصویر واقع ی تری
از جامعه در بخش های فرهنگی ،اجتماعی و سیاســی کار
خود را اغاز م ی کند ».سی ف اهلل صمدیان -دبیر دوازدهمین
دوره جشن تصویر سال و جشنواره فیلم تصویر -با اشاره به
حضور گسترده جوانان در این دوره و ارسال بیش از 40هزار
فریم عکس به دبیرخانه ،گفت« :ما امسال چند اتفاق جدید
داریم؛ پس از گذشت 11سال از برگزاری جشن تصویر سال،
این جشن امسال به معنای اصلی خود نزدیک تر م ی شود و در
پایان سال ،تصویر واقع ی تری را به مخاطبان نشان خواهیم
داد .البته در عرصه عکاسی (در پنج شاخه) در تمام دوره ها،
سعی کردیم این تصوی ر ،واقعی و منعکس کننده بخش مهمی
از واقعی ت های اجتماعی ،سیاسی و فرهنگی جامعه باشد».
او ادامه داد« :امســال بخش تازه ای در هنرهای تجسم ی
داریم که در ان ،برجســته ترین اتفاقات هنری سال گذشته
جمع بندی و تقدیر م ی شــود .این اتفاقات شامل چند رویداد
ویژه در رشــته های مختلف هنرهای تجسمی است؛ چاپ
دو کتاب عکس «انقــاب »57که عکس های مریم زندی
از دوره انقالب است و «زمان سخت» که شامل عکس های
محسن راستانی از بوسنی اســت ،یکی از این اتفاقات بود
که مورد تقدیر قرار خواهد گرفت .همچنین ما در جشنواره
فیلم فجر ،رونمایی از 40سال ط راحی پوسترهای سینمایی
توســط اب راهیم حقیقی را داشتیم که در جشن تصویر سال
نیز مروری بر انها خواهیم داشت ».دبیر دوازدهمین جشن
تصویر ســال اظهار کرد« :ایدین اغداشلو که امسال پس از
40سال نمایشگاه انف رادی اثارش را برگزار کرد ،از چهره های
هنری امسال به شمار م ی رود .قرار است اثار نمایشگاه ایشان
جمع بندی تصویری شــود و به نمایش درایــد .همچنین
گزیده ای از عکس های محمد فرنــود و احمد معین ی جم از
جام جهانی فوتبال 2014به نمایش گذاشــته م ی شود .چاپ
و نمایش تعدادی از کاریکاتورهــای کامبیز درم بخش نیز
بخشی از اتفاقات تازه این دوره از جشن تصویر سال است».
صمدیان همچنین بیان کرد« :ما امســال از شــش چهره
برجسته هنرهای تجســمی و همچنین از اکبر عالم ی به
پاس خدماتش در حوزه تصویر تقدیــر خواهیم کرد ».او به
اضافه شــدن بخش تازه ای با عنوان «رای گیری مردمی»
به این دوره از جشن تصویر سال اشــاره کرد و گفت« :ب رای
نامزدهای بخش نوجــوان این جشــنواره به ترتیب
«شکارچی باد» اثر ای ران عسکری« ،لحظه های سکسکه»
قوجق،
اثر احمد اکبرپور« ،نردبانی رو به اسمان» اثر یوسف ُ
«این وبالگ ها واگذار م ی شــود» اثر فرهاد حســن زاده،
«بچه هــای کارون» اثر احمد دهقــان و «روز نهنگ» اثر
عباس عبدی هستند .همچنین نامزدهای بخش کودک
این جشنواره به ترتیب مجموعه ســه جلدی «قصه های
الکی پلکی» از نشر پیدایش« ،ماهیگیر و بهار» اثر مژگان
کلهر ،مجموعه ســه جلدی «موش م ی شــم مرا بگیر»،
«چه کسی ب رای گنجشــک نامه نوشت» و «اب گفت من
خوردنی نیستم» اثر مجید راستی و «قصه های سر و ته» اثر
محمدرضا شمس هستند .همچنین نامزدهای بخش رمان
ازاد این جشــنواره به ترتیب «وقایع نگاری یک زندیق» اثر
مصطفی جمشیدی« ،هست یا نیست» اثر سارا ساالر« ،این
وصله ها به من م ی چسبد» اثر احمد غالمی« ،ب ی ترسی» اثر
محمدرضا کاتب و «ب ی مترسک» اثر علی عبیساوی هستند.
نامزدهای بخش انقالب و دفاع مقدس جشــنواره غن ی پور
به ترتیب «ســرزمین ابی من» اثر نصرت اهلل محمودزاده،
«گرگ ســالی» اثر زنده یاد امیرحسین فردی« ،اه با شین»
اثر محمدکاظم مزینانی« ،لحظه ها جا م ی مانند» اثر یوسف
قوجق« ،کاله جادویی و مجسمه مسی» اثر محمد حنیف،
ُ
«ابنبات هل دار» اثــر مهرداد صدقــی و «درد» اثر صادق
کرمیار هستند.
اولی ن بار ،بازدیدکنندگان از دو بخش ویژه «عکاسی موبایل»
و «ای ران ما» م ی توانند با استفاده از پیامک ،رای خود را درباره
اثار برگزیده اعالم کنند که بخشی از جوایز این بخش توسط
«دایا سیستم» اهدا م ی شود .همچنین در این زمینه ،با سه
اپ راتور اصلی تلفن همراه در حال مذاکره هستیم تا در نهایت،
یکی از انها عهده دار این کار شود .این رای گیری به مدت یک
هفته انجام خواهد شد ».صمدیان در ادامه به معرفی اعضای
هیات داوری این دوره از جشنواره پرداخت« :کامبیز درم بخش،
فیروزه مظفری و اروین (هیات داوران بخش کاریکاتور) ،بهروز
متی ن صفت ،کوروش پارسانژاد و فرهاد فزونی (هیات داوران
بخش گرافیک) ،پیروز کالنتری ،ســاعد نیــک ذات و نیما
عباس پور (هیات انتخاب بخش فیلم) و رخشان بن ی اعتماد،
محمود کالری و اکبر عالم ی (هیات داوری بخش عکس) در
این دوره از جشنواره ما را همراهی م ی کنند».
همکاران مثلث در جشن تصویر سال
در دوازدهمین جشــن تصویر سال همچنین اثاری از
دو نفر از همکاران هفته نامه «مثلث» حضور دارد« .علیرضا
به رامی» با یک گزارش تصویری از انقالب اوکراین به همراه
ک دالری» و «ان ها »...که در
دو فیلم مستند «رئی س جمهور ی
کره جنوبی و ع ربستان سعودی (قبرستان بقیع) تصوی ربرداری
شده اند ،در این جشنواره حضور دارد« .امیر طالیی» نیز دیگر
همکار مثلث اســت که با عکس هایش در تصویر سال 93
حضور دارد.
راز رسانه
عشق و امام خمینی(ره)
مجموعه گفتارها و گفت و گوهای نادر طالب زاده
مشرب عرفانی بنیانگذار انقالب اسالمی
بزاده ،گامی است در جهت
کتاب «راز رسانه» مجموعه گفتارها و گفت وگوهای نادر طال
تبیین مبانی نظری و بایسته های رسانه های انقالب اسالمی و شناخت سیاست های رسانه ای در
غرب .این کتاب از چهار فصل تشکیل شده است .فصل نخست این کتاب «مسیحیت از دریچه
سینما» را بررسی م ی کند« .قصه مسیح ،قصه امروز ماست»« ،ب رنابا ،انجیلی که نم ی شناسیم»،
«مسیح این بار مصلوب نم ی شود»« ،تشنگی مسیحیت غرب ب رای شنیدن حرف های جدید»
و «جذابیت روایت مسلمانان از مسیح» عناوین گفت وگوهای این فصل است .فصل دوم کتاب
با عنوان «کم کاری نهادهای فرهنگی و خیزش نو» ،به بحث هایی همچون «هنر انقالب و
مدیریت فرهنگی»« ،ضعف نهادهای فرهنگی در فتنه « ،»۸۸ما کم کاری کردیم»« ،جوان و
دین گرایی»« ،جنگ نرم و رسالت ما»« ،ای ران حرف ب رای گفتن دارد»« ،فیلم های جشنواره عمار؛
سفی ران فرهنگی انقالب اسالمی»« ،جشنواره عمار؛ فرم شکن و گفتمان ساز»« ،رشد مطالعه،
رسالت تاریخی ما»« ،میرشکاک ،حکیم و عارف و شاعر» و ...م ی پردازد .فصل سوم در بیش از
صد صفحه به «مواجهه با امریکا و وضعیت کنونی جهان» م ی پردازد و گفتارها و گفت وگوهایی
درباره فرهنگ اعتراض و بایدهای جنگ فرهنگی با امریکا ،جنبش وال اســتریت ،سیاست
ی هالیوود ،نبرد رسانه ای انقالب اسالمی با غرب ،پوشــال ی بودن دموکراسی غ ربی،
ســینما
ماجراهای جنگ بوسنی ،رسانه و حوزه بی ن الملل ،تصویر ما در غرب و حساسیت رسانه های
غربی روی رهبر معظم انقالب م ی اید .بخش چهارم کتاب هم به «سینما ،مستند ،راه پیش
بزاده م ی پردازد.
روی رسانه» از دیدگاه طال
کتاب «عشــق در مشــرب عرفانی امام خمینی(ره)» تالیف «کبری طاهری نژاد» از
سوی موسسه چاپ و نشر عروج منتشر شد .این کتاب دارای پنج فصل با عنوان «کلیات»،
«مفاهیم»« ،عشق در عرفان»« ،عشق از دیدگاه امام خمین ی (ره)» و «عشق در دیوان امام
خمین ی (ره)» ،اســت .فصل اول این کتاب ،گذری بر کلیات تحقیق دارد که شامل تعریف و
تبیین موضوع ،هدف و انگیزه ،پیشینه موضوع تحقیق ،روش تحقیق و غیره م ی شود.
فصل دوم هم به بررسی مفاهیم لغوی و اصطالحی عشق و محبت از دیدگاه عارفان
پرداخته و معانی لغوی و اصطالحی ان در عرفان بیان م ی شود و در نهایت دیدگاه عارف و اصل
و فرزانه ،امام خمین ی (ره) ،بیان شده است .فصل ســوم ،با عنوان «عشق در عرفان» ،فراهم
شده است .در این فصل ،عشــق در قران کریم به عنوان یک کتاب عرفانی که در دسترس
همگان است ،مورد بررسی قرار م ی گیرد و در ادامه ،عشق و محبت در روایات و ادعیه مورد
بررسی قرارمی گیرد .فصل چهارم ،که در واقع مهمترین فصل رساله است ،به بررسی عشق
در اثار امام خمین ی (ره) اختصاص دارد و دیدگاه ان عارف فرزانه را در رابطه با زوایای مختلف
عشق بیان م ی کند .از جمله مهمترین عناوین مطرح شــده در این فصل عبارتند از :تعریف
لغوی و عرفانی عشق و محبت ،انواع عشق ،عشق فطری و برهان عشقی ،صفات عشاق ،اثار
عشق ،عشق و خلقت جهان ،عقل و عشق .فصل پنجم که فصل پایانی رساله است ،عشق
و ویژگ ی های ان در دیوان اشعار امام خمین ی (ره) مورد توجه قرار گرفته و به بررسی تعدادی از
اشعار ایشان اختصاص یافته است.
چندمترمکعبعشق
شتر هندی دم خانه فیلم ایرانی -افغان
هفتمین جشنواره فیلم «جیپور» یکی از معتبرترین
جشــنواره های بی ن المللی هند با معرفــی برگزیدگان در
بخش های گوناگون بــه پایان رسید.ســینمای ای ران در
جشنواره امسال بسیار قوی ظاهر شد و توانست سه جایزه
اصلی این جایزه را از ان خود کند .برگزارکنندگان این جشنواره
اولین جایزه یک عمر دســتاورد حرفه ای خود را به «مجید
مجیدی » فیلمساز برجسته کشورمان اعطا کردند.
«نهد کیشور جالنی» مدیر بازار فیلم جشنواره جیپور
پیش از برگزاری جشــنواره در رابطه با ایــن جایزه گفت:
«این اولین جایزه یک عمر دســتاورد حرفه ای است که در
سطح بی ن المللی اعطا م ی شود که امسال ان را به «مجید
مجیدی » فیلمساز ای رانی اعط ا خواهیم کرد .او بیش از همه
ب رای استفاده گروهی از بازیگران جهانی شهرت دارد .شهرت
دیگر او به خاطر وجود فیلم «بچه های اسمان» در کارنامه
کاری این فیلمساز است ».مجید مجیدی خالق فیلم های
سرشــناس و تحسی ن شــده بی ن المللی مانند «بچه های
اسمان»« ،رنگ خدا»« ،باران» و «اواز گنجشک ها» است
که با فیلم «بچه های اسمان» نامزد جایزه اسکار خارجی شد.
شــتر طالیی بهترین کارگردانــی و بهترین فیلم در
بخش اثار ســینمایی نیــز ب رای فیلــم «چند متر مکعب
عشق» به کارگردانی «جمشید محمودی» اعطا شد« .چند
متر مکعب عشق» که فیلم افتتاحیه این رویداد سینمای بود،
امسال به عنوان نماینده سینمای افغانستان در اسکار 2015
انتخاب شده بود .در این فیلم بازیگرانی چون ساعد سهیلی،
حســیبا اب راهیمی ،نادر فالح ،علیرضا اســتادی و مسعود
میرطاهری مقابل دوربین جمشــید محمودی رفته ان د و در
خالصه داستان این فیلم امده است« :عبدالسالم که یک
مهاجر افغان اســت ،به همراه دخترش مرونا در یک کارگاه
مشغول به کار و زندگی است .عشــقی در راه است ،عشق
صابر به مرونا ،عشقی که فرجامش را هیچ کس نم ی داند،
نه صابر ،نه مرونا و نه حتی عبدالسالم« ،»...چند متر مکعب
عشق» سال گذشته و در سی و دومین جشنواره فیلم فجر
ب رای اولین بار به نمایش گذاشته شد.
مرتضی غفوری نیز برای «چند متر مکعب عشــق»
جایزه بهترین فیلمبرداری را گرفت .همچنین جایزه بهترین
بازیگر نقش اول مرد این دوره از جوایز ب رای دو فیلم سینمایی
«امروز» و «میهمان داریم» به «پرویز پرســتویی» رسید.
پرستویی پیش از این نیز ب رای بازی در فیلم «امروز» موفق
به کســب جایزه بهترین بازیگر مرد جشنواره فیلم «رباط»
مراکش شده بود.
امسال از سینمای ای ران فیلم های مستند «نینجای
ای رانی» ســاخته مرجان ریاحــی ،فیلم کوتــاه «نجس»
ســاخته بهمن و به رام ارک و فیلم های سینمایی «امروز»
به کارگردانی رضــا میرکریم ی « ،میهمان داریم» ســاخته
محمدمهدی عســگرپور« ،قاعده تصادف» ساخته بهنام
بهزادی و ...به نمایندگی از کشــورمان در جشنواره جیپور
حضور داشتند.
جنگ پوتین
در غرب
روی جلد
اکونومیست
جنگ اکراین
از نگاه
اشپیگل
کودکی که
142سال
می تواند
زندگی کند
سوژه تایم
مثلث | شماره 254
دیدار
پیشخوان جهانی
77
دیدار با سیما
شبکه «افق»
افتتاح رسمی هشتم اسفند ماه
شــبکه «افق» ســیما که با هدف حفظ معیارهای
حرفــه ای ،از طریق همگرایی تجربه های رســانه در حوزه
سیما و بهره گیری از جبهه عظیم فرهنگی انقالب اسالمی،
تبیین ارمان ها و ارزش های والیت فقیه را در کانون اهداف
خود قرار داده است ،از 13خرداد ماه 1393پخش انون س های
خود را از ایســتگاه الوند ،فرستنده ســوم ته ران ،فرکانس
578در کانال 22اغاز کرد .برنامه های مستند ،مسابقه ای،
سیاسی و برنامه های مذهبی با رویکرد سیاسی و فرهنگی
از ب رنامه هایی است که این شبکه ب رای پخش در اینده تبلیغ
ت تی ر ماه
م ی کرد .سرانجام پخش ازمایشی شبکه افق از هف
و همزمان با اغاز ماه مبارک رمضان با دو ســاعت برنامه در
طول روز اغاز شد و هرشب برنامه های این شبکه از شبکه
چهار سیما ب رای سایر مردم کشورمان باز پخش م ی شد .با
فراهم شدن زیرساخت های فنی پخش سراسری شبکه افق
از سوم دی ماه در سراسر کشور اغاز شد و این شبکه در این
تاریخ پخش برنامه های خود را از دو ســاعت به سه ساعت
برنامه در طول روز افزایش داد .با فرا رسیدن دهه فجر این
شبکه ساعت پخش ب رنامه های خود را به چهار ساعت ب رنامه
در طول روز افزایش داد .شبکه «افق» باتوجه به اماده شدن
مسابقه «»103
سر به راه
ضبط سری جدید مسابقه « »103ویژه نوروز 94از 14اسفند ماه کلید م ی خورد.
مسابقه « »103کاری جدید از گروه اجتماعی شبکه سه سیماست که دو سری ان
پیش از این با نام های « »101و « »303روی انتن رفته است.
این مسابقه تلویزیونی به تهی ه کنندگی حسین فردرو در هر قسمت می زبان 103نفر
از کارکنان شرکت ها ،نهادها و سازمان دولتی و خصوصی است که سه بار بین انها رقابت
درم ی گیرد و هر بار یک نماینده از جمعیت حاضر کنار مجری م ی ایستد .این مسابقه به
صورت حذفی پیش م ی رود و جوایز میان نف رات باقیمانده در هر رقابت که به ســواالت
پاسخ درستی داده اند ،تقسیم م ی شود .در مســابقه 103نیز شرکت کننده ها در گروه های
صد نفره حضور خواهند داشت .در این ب رنامه 200سازمان و شرکت مشارکت خواهند داشت،
همان طور که در سری قبل اموزش و پرورش ،دانشگاه ها ،شرکت ها و موسسات خصوصی
و دولتی و حتی کارمندان دیوان محاسبات کشور به عنوان شرکت کننده در برنامه حضور
داشتند .مسابقه « »103در دهه فجر نیز با اجرای زهره سادات هاشمی و مسعود روشن پژوه
روی انتن رفت .دکور این ب رنامه در سالن امف ی تئاتر برج ازادی قرار دارد .سری نوروزی ان هم
در 15قسمت 50الی 60دقیقه ای تولید خواهد شد.
«سر به راه» کار جدیدی از سعید سلطانی به تهی ه کنندگی ایرج محمدی است که
این بار بدون همراهی مه ران مهام تولید این مجموعه را بر عهده گرفته است .این سریال
15قسمت 40دقیقه ای دارد و ب رای پخش در ایام نوروز 94اماده م ی شود .تاکنون 40درصد
از این سریال تصوی ربرداری شده است.
پیش از این نیز حضور بازیگرانی همچون مسعود کرامتی ،امیرحسین صدیق ،شهین
تسلیمی ،افسانه چهره ازاد ،شــقایق دهقان ،ارژنگ امیرفضلی ،محسن کیایی ،سیاوش
خی رابی ،الناز حبیبی و ...در این سریال قطعی شده است.
قصه این سریال به قلم مهدی محمدنژادیان است که درباره جوان خالفکا ِر نوپایی
(با بازی سیاوش خی رابی) است که به جای زندان ،مجبور به گذراندن دوره محکومیت خود
در یک موسسه خدمات اجتماعی م ی شود.
از انجا که زمان پخش سریال «ســر به راه» با ایام فاطمیه تقارن پیدا کرده ،مهدی
محمدنژادیان ،نویسنده این سریال تالش کرده تا فیلمنامه این سریال را طوری بنویسد که
مناسب نوروز و دهه فاطمیه باشد .رویکرد این سریال اجتماعی است و قرار است این بار از
زاویه ای جدید و نو به مسائل خانوادگی نگاه شود که دغدغه مردم است.
دیدار
مثلث | شماره 254
سری جدید برای نوروز
78
مقدمات افتتاح رســمی شبکه ،قرار اســت پخش رسمی
برنامه های خود را از ســاعت 17روز جمعه هشــتم اسفند
ماه اغاز کنــد .از جمله برنامه های این شــبکه م ی توان به
ب رنامه های سرزمین نخبگان ،عصر امام خمینی(ره) ،فیروزه،
شاهد عینی ،عالم و ادم ،پازل ،نیمه پنهان ماه و مستند های
نبرد ب رای زندگی ،مالقات با داعش ،سبز سپید سرخ ،شاهرخ،
ارباب سرگرمی ،توفان ،مستند مسابقه فرمانده ،می راث البرتا،
قیام صحرا ،قصه های انقالب ،گاو خشمگین و ...اشاره کرد.
«جواد رمضان نژاد» مدیر شبکه افق در این باره گفت« :شبکه
افق ب ر اساس دو راهبرد اصلی سبک زندگی اسالمی -ای رانی
و بصیرتافزایی و با اتکا به توان رســانه ای جبهه فرهنگی
انقالب اسالمی راه اندازی شــده است .این شبکه ابتدا فقط
در ته ران قابل دریافت بود اما با تغییر فرکانس و جابه جایی
برخی شبکه ها ،تمام ای رانیان در استان های مختلف قادر به
دریافت این شبکه شدند ».مدیر شبکه افق با بیان اینکه طی
دوره پخش ازمایشی ،مجموعه ای از مستندها و برنامه های
ترکیبی و گفت وگو محور از این شبکه به نمایش درامده اند،
گفت« :ارزیابی نظ رات ،انتقادات و پیشنهادهای بینندگان
نشان م ی دهد رضایتمندی مناسبی از این برنامه ها حاصل
شده است .بخشی از ب رنامه های پخش شده از شبکه افق طی
این مدت تولی دات داخلی و برخی هم جزو ب رنامه های تامینی
بودند که هریــک دارای مخاطبان خاص خود هســتند».
رمضان نژاد با اشاره به موضوعات کلی ب رنامه های شبکه افق
عنوان داشت« :سبک زندگی اسالمی -ای رانی ،دفاع مقدس،
انقالب اسالمی ،بی داری اسالمی ،مطالبات و منویات رهبری،
اقتصاد مقاومتی ،سیره شهدا ،سیاســت بی ن المللی و ...از
جمله موضوعاتی محسوب م ی شوند که ب رنامه سازان شبکه
افق انها را دستمایه ساخت فیلم ها ،مستندها و سریال های
خود قرار داده اند ».مدیر شبکه افق در ادامه به پایان پخش
ازمایشی این شبکه اشاره کرد و گفت« :باتوجه به اماده شدن
مقدمات افتتاح رسمی شــبکه ،پخش رسمی برنامه های
شبکه افق از جمعه هشتم اسفندماه اغاز خواهد شد».
فردا
پخش سریال ژاپنی «فردا» هفته اینده از شبکه نمایش اغاز م ی شود.
این سریال قرار است جای سریال مهارت دستان ترو را بگیرد.
این سریال 10قسمتی محصول ســال 2008است و داستان کو ِه ی
پخش یک سریال
موریاما را بازگو م ی کند .کو ِه ی هشت سال پیش طی یک حادثه ،پزشکی
ژاپنی از شبکه نمایش را رها کرده و زندگی جدیدی را اغاز کرده و از شرایط فعلی خود راضی است،
اما ....این سریال هر شب ساعت 22از شبکه نمایش پخش خواهد شد .شبکه
اخرین اخبار از یک سریال نوروزی
نمایش این هفته در بخش سینما کالسیک چند فیلم برتر تاریخ سینما را به
عالقه مندان ارائه خواهد کرد .فیلم ارسنیک و تور کهنه ساخته فرانک کاپ را،
با بازی کری گرانت که از شبکه نمایش پخش شده از این شبکه بازپخش
شد .این فیلم برگرفته از یکی از تئاترهای کمدی مشهور امریکایی است و
داستان تالش های مورتیمر (گرانت) ب رای پنهان کردن جسدی است که در
زیرزمین خانه عم ه پیرش یافته است.
تله فیلم ی در مورد روابط انسانی
تصوی ر برداری تله فیلم «زیر یک سقف» به کارگردانی
احمد کاوری و تهی ه کنندگی انوش جعفریان به پایان رسید.
این تله فیلم نگاه متفاوتی به روابط انســانی دارد و ســعی
م ی کند اهمیت گذشــت و تفاهم را در خانواده های ای رانی
همسفرخورشید
عوامل تولید به هند می روند
دست اندرکاران تولید سریال «همسفر خورشید» که
داســتانی را در ای ران و هند روایت م ی کند ،اسفند ماه راهی
بمبئی م ی شوند تا تصاویر مربوط به بخشی از داستان را که
در هند م ی گذرد ،تصوی ربرداری کنند.
همسفر خورشید درباره نوجوان پانزده
ساله ای به نام علی اســت که از مسلمانان
هند اســت و به همراه خواهر و عمه اش در
یکی از محله های فقی رنشین بمبئی زندگی
م ی کند .او که به بیماری تنفسی دچار است،
بارها نام امام رضا(ع) را از عمه اش شنیده و
م ی داند ارزوی عمه این است که ب رای زیارت
و درخواســت شــفا به زیارت حرم این امام
بزرگوار برود ،اما عمه علی بیمار م ی شــود
و امید به زنده بودنش نیســت .ارزوی عمه
ممکن اســت هرگز براورده نشــود و علی
م ی خواهد ب رای او کاری بکند.
داستان ســریال همســفر خورشید
از بمبئی شــروع م ی شــود ،در ای ران ادامه
پیدا م ی کند و در نهایت پایــان ان در هند
رخ خواهــد داد .شــاه حاتمی دربــاره روند
تصویربرداری گفــت« :ابتدا صحنه های مربــوط به ای ران
را با بازی محمد کاسبی ،یوســف مرادیان ،سهند جاهدی
و جانو ســینک تصویربرداری کرده ایــم .در ادامه بازیگران
دیگری به جمع بازیگران این سریال اضافه خواهند شد که
به جز بازیگر نقش سی د جعفر ،بقیه از میان بازیگران هندی
انتخاب شده اند.
سیدجعفر شــخصیتی دورگه و ای رانی و هندی است
که نقش او را یک بازیگر ای رانی ایفا خواهد کرد .بازیگر این
نقش به زودی انتخاب م ی شود .همچنین شخصیت اصلی
سریال همسفر خورشید یک نوجوان پانزده ساله هندی است
که نقش او را نوجوانی به نام جانو سینک برعهده دارد و هم
در ای ران و هم در هندوستان همراه گروه تولید بوده و جلوی
دوربین رفته است».
علی شاه حاتمی کارگردان سریال درباره روند تولید ان
ارام می گیریم
قائمیان مقابل دوربین رفت
ماجراهای هاکلبری فین
بازپخش یک انیمیشن پ ر طرفدار
«ماجراهای هاکلبری فین» که در دهه 70از تلویزیون پخش شد ،این روزها از شبکه
پویا دوباره روی انتن م ی رود.
این مجموعه داســتان یک پســر بچه فقیر به نام هاکلبری فین است که خیلی
ماجراجوست و هر جا که م ی رود سعی م ی کند با همه دوست شود .هاک با یک برده به
نام جیمی اشنا م ی شود و ب رای به دست اوردن ســند ازادی جیمی یک سفر طوالنی و
ی هاک و جیمی م ی افتد ،دستمایه
پرماجرا را اغاز م ی کند؛ اتفاقاتی که در طول این سفر ب را
قسمت های این سریال کارتونی م ی شود.
تم اصلی این داستان کشمکش های وجدانی و اخالق ی هاکل بری فین با خودش
است و اینکه چگونه این کشمکش ها در طول داستان ،هاک را تغییر م ی دهد .هاک در
همه زندگ ی اش اموخته که سیاهان پســت و انسان هایی درجه دوم هستند و مطابق با
همین ایده هم باید با انها رفتار کرد .داستان هم روی نبر د هاک با این فکر متمرکز است
و اینکه هاک تصمیم م ی گیرد که دیگر این چنین فکر نکند .در پایان داستان او به قدر
کافی قوی شده تا همه ایده های نژادپرستانه را از سرش بیرون کند.
مثلث | شماره 254
فرهاد قائمیان این روزها در مقابل دوربین ســریال «ارام م ی گیریم» به کارگردانی
روح اهلل سه رابی و تهی ه کنندگی فرهاد گلی ایفای نقش م ی کند .مراحل تصویربرداری این
سریال در ته ران ادامه دارد .پس از نقش افرینی بازیگرانی همچون هوشنگ توکلی ،رضا
شفیع ی جم ،امیررضا دالوری ،تینا اخوندتبار ،علی صادقی و پرویز فالح ی پور در مقابل دوربین
سریال «ارام م ی گیریم» ،نوبت به فرهاد قائمیان رسید .قائمیان ایفاگر نقش سیدعلی ،داماد
خانواده است .سیدعلی همســر ماهان ،تنها دختر خانواده است که نقش ان را لعیا زنگنه
ب ر عهده دارد« .ارام م ی گیریم» روایتگر قصه ای اجتماعی است و طی ان به زندگی خانواده ای
م ی پردازد که فرزندانش به دلیل زیاده خواهی ،ارامش واقعی خود را فدای اسایش کاذب کرده
و زندگی خود را به ســوی پرتگاهی فریبنده پیش م ی ب رند اما با ورود شخصیتی تاثیرگذار،
ماجرا شکل دیگری به خود م ی گیرد.
تدوین این ســریال به صورت همزمان انجــام م ی گیرد و باتوجه بــه اینکه برخی
سکان س ها مربوط به فصل بهار است و م ی باید در این فصل ضبط شود ،تصویربرداری ان
تا فصل بهار سال اتی ادامه خواهد داشت.
گفت« :بخش های مربوط به ای ران که حدود 40درصد سریال
را شامل م ی شود در بندر خرمشهر ،یزد ،مشهد و چند شهر
دیگر تصویربرداری شده و تدوین ان نیز انجام گرفته است.
به زودی به همراه تعدادی از گروه تولید از جمله بازیگر نقش
اصلی ،تصوی ربرداران ،نورپرداز ،ط راحان صحنه و دستیاران به
هند سفر م ی کنیم و تصوی ربرداری را بالفاصله در شهر بمبئی
اغاز خواهیم کرد ».شاه حاتمی درباره همکاری با استودیوهای
فیلمســازی هندی گفت« :در ابتدا قرار بر این بود که این
سریال به صورت مشارکتی ساخته شود اما ترجیح ما این است
که حق تولید ان متعلق به تلویزیون کشور
خودمان باشد .این سریال داستانی را درباره
مســلمانان هند روایت م ی کنــد و احتماال
مضمون ان برای این دســته از مخاطبان
هندی جذاب خواهد بود».
او درباره انتخاب دیگر بازیگران هندی
ســریال گفت« :من چند بار به هند ســفر
کرده ام .بعد از شــروع تولید این سریال نیز
به هند ســفر کردم و مذاکراتی در این باره
انجام دادم که بخشــی از ان بــه انتخاب
بازیگران ســریال ارتباط داشــت و برخی از
انها را ب ر اســاس فیلم هایی که از انها دیدم،
انتخاب کردم».
وی درخصوص اینکه در بخش مربوط
به شهر بمبئی حدود 30بازیگر مقابل دوربین
خواهند رفت ،گفــت« :خواهر و عمه علی،
دوســتانش ،اهالی محله ،کارکنان بیمارستان و نقش های
متعددی در بخش هند داریم که هنرمندان هندی انها را بازی
خواهند کرد ».این سریال به احتمال زیاد تابستان سال اینده
در هفته کرامت از یکی از شبکه های تلویزیون به نمایش
درخواهد امد.
دیدار
زیر یک سقف
به تصویر بکشــد .در خالصه داســتان «زیر یک سقف»
امده اســت ،مه ران جهان دار به خاطر مشــکلی که ب رای
صاحبخانه اش پیش م ی اید ،مجبور م ی شــود شب عید،
منزل اجاره ای خود را عوض کند.
وی در خانه جدید در موقعیتی قرار م ی گیرد که ناچار
م ی شود تا مدتی با خانواده فتاحی در زیر یک سقف زندگی
کنند تا اینکه....
در این اثر شهره لرستانی در نقش «عفت» ،پورانداخت
مهیمن در نقش «نرگس» ،خشایار راد در نقش «حسین»،
فریبا طالبی در نقش «مه رو » ،ســمی را حسینی در نقش
«راحله» ،حسام حمیدی در نقش «نیما» ،اوا کاوری در نقش
«مهدیس» و محمد حاتمی در نقــش «مه ران» به ایفای
نقش پرداخته اند .احمد کاوری متولد 1344در ع راق است.
او فارغ التحصیل رشته ادبیات نمایشی است و فعالیت
هنری خود را از ســال 64با کار تئاتر و هنر های نمایشــی
شرو ع کرد.
79
دیدار با سیما
میکائیل
اخرین اخبار از سریال تازه سیروس مقدم
سریال «میکائیل» کاری از سیروس مقدم با مشارکت
معاونت اجتماعی نیروی انتظامی در 18تا 20قسمت ،ب رای
شبکه اول سیما ساخته شده و سعید نعمت اهلل نگارش ان را
انجام داده است .در خالصه داستان این مجموعه پلیسی امده
است ؛ رسول دوست عزیز و رفیق میکائیل ،به اشتباه قربانی
توطئه اشرار م ی شــود و میکائیل که پلیس سختکوشی
است ،ب رای اســتق رار نظم و ارامش بیشتر ،عزم خود را جزم
یزند و...
م ی کند و با تکیه بر حمایت های مردم ،دل به دریا م
کامبیز دیربــاز ،بهنوش طباطبایــی ،کامران تفتی،
کاوه سماک باشی ،مجید واشقانی ،علیرضا خمسه ،پرویز
پورحسینی ،متین ســتوده ،مجید مشیری ،امیر حمیدزاده،
مریم خدارحمی ،مجید ســعیدی ،حســین توشه ،مهدی
صبایی و علی صالحی در ســریال ســیروس مقدم بازی
کرده اند.
پیش از این قرار بود ،این ســریال در نوروز 94پخش
شود که این مساله منتقی شــد و درباره زمان پخش دقیق
این مجموعه فعال از سوی شبکه اول تصمیمی گرفته نشده
است ،اما به احتمال قوی این سریال بعد از ایام نوروز به روی
انتن برود .تصویربرداری «میکائیل» به کارگردانی سیروس
تعبیر وارونه یک رویا
حرفه ایرشید
تصوی ربرداری مجموعه تلویزیونی «تعبیر وارونه یک رویا» پس از ارمنستان به ته ران
رسید و تا به حال نزدیک به نیمی از سریال تصوی ربرداری شده است.
این سریال در 20قســمت تولید م ی شود و داســتان ان که از مضمونی جاسوسی
برخوردار است ،با مامور امنیتی ای ران در ایروان شروع م ی شود که نقش ان را امیر جعفری
بازی م ی کند.حضور بازیگران چهره تئاتر ،ســریال و سینمای ارمنستان در کنار بازیگران
ای رانی و ایفای نقش های اصلی از جمله نکات قابل توجه سریال است.
داریوش ارجمند نیز نقش یک کارشناس امنیتی و به نوعی مافوق جعفری را به عهده
دارد .پانته ا به رام و فرهاد قائمیان نیز دیگر نقش های اصلی ســریال را ایفا م ی کنند .این
سریال دو بازیگر جوان به نام های نیما نادری و ازاده سدیری را نیز به مردم معرفی خواهد
کرد .این دو ،نقش جوانانی را بازی م ی کنند که بار ملودرام سریال را بر دوش دارند.
الهام کردا ،فرزین صابونی ،امید روحانی ،علی صالحی ،اب راهیم عزیزی ،افشــین
زمانی ،کریم امینی و نیلوفر شهیدی دیگر بازیگران این سریال هستند.
سریال طنز «حرفه ای رشید» که در صد او سیمای مرکز اصفهان تولید شده است ،از
شبکه شما پخش م ی شوداین مجموعه با بازی قدرت اهلل ایزدی در 13قسمت 45دقیقه ای
ساخته شده است .این سریال یک کمدی اجتماعی است که در ان «اقا رشید» به همراه
ب رادرش در تالش هستند تا مخارج مداوای بردار کوچکشان را تهیه کنند که در این مسیر
گرفتار خالفکارانی م ی شوند و....
«حرفه ای رشید» در 90لوکشــین اصلی که اغلب انها در رهنان اصفهان و بناهای
تاریخی شهر اصفهان است که توسط دوربین یاسر زمانی تصوی ربرداری شده است.
رسول هنرمند ،تهی ه کننده و مجید کاش ی فروشان کارگردان این مجموعه تلویزیونی
هستند .در این مجموعه تلویزیونی در کنار قدرت اهلل ایزدی ،چنگیز وثوقی ،بتول شی رانی،
سعید یاردوستی ،امین زارع ،ساســان حبیبی ،اصغر موالیی ،بهزاد محسنی ،رزا حسینی،
یزاده ،فرامرز مهرجو و زه را فدایی به ایفای نقش م ی پردازند.
شمیال تابش ،سهیال هاد
تکرار این مجموعه طنز ساعت 11صبح روز بعد از شبکه شما پخش م ی شود.
دیدار
مثلث | شماره 254
اخرین اخبار از سریال جیرانی
80
مقدم اواخر دی ماه ســال جاری در قشــم به پایان رسید و
اکنون مونتاژ و مراحل فنی این مجموعه نیز در حال انجام
اســت و به زودی صداگذاری و اهنگسازی سریال با انتخاب
خواننده تیتراژ انجام خواهد شد .در حال حاضر مونتاژ اکثر
قسمت های «میکائیل» انجام شده ،ولی باز هم مراحل فنی
تا زمان پخش با ما همراه است.
سیروس مقدم ،کارگردان این سریال در گفت وگویی
در مورد این سریال گفته است« :در این قصه ما به دنبال این
بودیم به مناطقی بپردازیم که به دالیلی در انجا شرارت هایی
رخ م ی دهد و یک پلیس قدر ،متفکر و با سیاست وارد عمل
م ی شــود و امنیت و ارامش را به منطقه باز میگرداند .این
طرح اولیه بود که مورد استقبال واقع شــد تا پایه و اساس
ســریال میکائیل ریخته شــود .فضای میکائیل ،فضایی
ملتهب و پرحادثه است .تقریبا م ی توانم بگویم این مجموعه
پرحادثه ترین ساخته من است.
ما در ســریال دیوار در کل 13قســمت چهار یا پنج
سکانس اکشــن پرحادثه و سخت داشــتیم ،اما در سریال
میکائیل شــما خواهید دید که ما در هر قسمت یک یا دو
صحنه حادثه ای و اکشن خواهیم داشت .در واقع میکائیل
سریال اکشن ،پر از حادثه و پر از زد و خورد است .خود به خود
این التهاب به تکنیک کار و به قاب بنــدی دوربین ما نیز
منتقل م ی شود .البته در ســکان س های خانوادگی سریال،
تماشاگر این خواهید بود که ان ارامش به دوربین ما ،به لنزها
و ...هم منتقل م ی شود».
مقدم درخصوص علت تولید این سریال در جزیره قشم
م ی گوید «:قصه این سریال به چند دلیل در قشم به تصویر
کشیده شد .اول اینکه فضای سریال میکائیل وسترن محور
است و ما م ی توانستیم از محیط بکر و وحشی قشم نهایت
سود را ببریم .درواقع جزیره دســت نخورده قشم در حالت
عادی به ما کلی فضای داســتان گونه م ی داد .ما هر انچه
در مورد سریال میکائیل نیاز داشتیم ،در جزیره قشم وجود
داشت .واقعیت را بخواهید ما هم از لوکیشن های تکراری،
محدود و کاف ی شــاپ های بدون جذابیت ته ران که فقط
شیک و لوکس هستند ،زده شدیم .تماشاگر تلویزیون هم
دیگر به دیدن خانه های تکرار شده در مجموعه های مختلف
عالقه مند نیست .این بود که به لحاظ جاذبه های بصری به
سراغ محلی رفتیم که معموال کمتر مورد استفاده فیلمسازها
قرار م ی گیرد».
ظهر
روز سوم
فیلم تلویزیونی «ظهر روز ســوم» با موضوع ایثار و از خودگذشتگی
یزاده و تهی ه کنندگی زه را اسحاقیان تولید
مادران به کارگردانی مرجان اشرف
شده و در ان پدرام شــریفی ،علی مردانه ،لیندا کیانی ،فریبا جدی کار ،بهاره
ریاحی ،بهزاد داوری ،فرج گل سفیدی ،شــهاب زارع و فرشاد مجیدی بازی
تله فیلمی برای م ی کنند .این فیلم مراحل پایانی فنی را سپری م ی کند و در نوروز که مقارن
ایام فاطمیه با ایام فاطمیه است ،پخش م ی شود.
داستان این فیلم درباره اسیه ،مادر امنه ،امید و ارزوست که به بیماری
بازپخش یک سریال در شبکه شما
کلیوی مبتالست و دیالیز م ی شود.
بیماری مادر حاد اســت و نیاز فوری به پیوند کلیــه دارد ،اما خانواده
نم ی تواند پول خرید کلیه را تامین کند .امنه باردار است ،ازمایش ارزو منفی
اســت و امید تنها گزینه پیوند ،سال هاســت که تمام تالش خود را صرف
مسابقات دوچرخه سواری کرده ،نزدیک مسابقات تیم ملی اما حاال بر سر دو
راهی قرار گرفته است .امید در یک قدمی قهرمانی است .قهرمانی امید که
همه زندگی است یا نجات جان مادر ؟
نمکی و مار عینکی
پخش ویدئوهای طنز مردم از شبکه افق
انیمیشنی در شبکه پویا
ب رنامه تلویزیونی «شــهریه» از این پس پنجشــنبه هر هفته از شبکه افق پخش
م ی شود« .شهریه» ب رنامه ای تعاملی با درون مایه طنز است که از چندین ایتم مختلف با
عنوان های فیلمخانه ،نواییه ،حکیمیه ،مکتبیه ،فضولیه و ...تشکیل شده است .اساس این
مجموعه بر ویدئوهای مخاطبان استوار است؛ این ویدئوها عبارتند از کلی پ ها و فیلم های
کوتاه طنزامیز که توسط مردم تهیه شده اســت؛ فیلم هایی که با گوشی تلفن همراه از
لحظه های شاد و بامزه زندگی گرفته م ی شود .همچنین در بخشی با عنوان نواییه ،ویدئوهای
اوازخوانی عالقه مندان نمایش داده م ی شود .در این بخش مردم م ی توانند ترانه های مورد
عالقه شان را با صدای خود بخوانند ،فیلمبرداری کرده و ب رای شهریه ارسال کنند« .شهریه»
درون مایه طنز دارد و هدف از ان سرگرم ساختن مخاطبان است .اما تالش م ی کند عالوه بر
سرگرمی ،اموزش های اخالقی را نیز مورد توجه قرار دهد .فاطمه داودی ،مرتضی رنجب ران
و سنا شایان نویسندگان بخش های اولیه این برنامه هستند .تهی ه کننده و کارگردان این
مجموعه میالد حاجی پروانه است و امیر محمدی نیز اجرای ان را بر عهده دارد.
«نمکی و مار عینکــی» در 12قســمت 15دقیقه ای و با تکنیــک دو بعدی به
تهی ه کنندگی مرکز پویانمایی صبا و کارگردانی علیرضا فرمانی تولید شده است .این پروژه
با تکنیک دو بعدی کار شده و یکی از نکات قابل توجه در این سریال فضای فانتزی موجود
در داستان و ط راح ی ها و اجرا است .این انیمیشن ریتم تندی دارد.
ماجرای «نمکی و مار عینکی» از این قرار است که هفت یاقوت از قصر حاکم دزدیده
م ی شود .نمکی و مار عینکی که با هم دوست هستند و در کنار پهلوانی معرکه م ی گی رند،
از این موضوع با خبر م ی شوند .حاکم جوایزی را ب رای یابنده یاقوت ها در نظر م ی گیرد،
پهلوان خود به تنهایی ب رای یافتن یاقوت ها رهسپار م ی شود ،نمکی و مار عینکی هم
که خود را تنها م ی بینند تصمیم م ی گیرند بخت خود را ازمایش کنند و به دنبال یافتن
یاقوت ها بروند .انها موفق م ی شــوند یکی از دزدها را پیدا کنند و از طریق او رد دزدهای
دیگر را بزنند و به انها برســند« ...نمکی و مار عینکی» هر شب ساعت 17:10از شبکه
پویا سیما روی انتن م ی رود.
کیمیا
اخرین اخبار از طوالنی ترین سریال ایرانی
تصویربرداری سریال کیمیا به کارگردانی جواد افشار
و تهی ه کنندگی محمدرضا شــفیعی در ته ران ادامه دارد و
قرار اســت گروه ســازنده بعد از ضبط فصل های یک و دو
سریال ،اردیبهشت سال اینده فصل سوم کیمیا را در یکی
از کشورهای اروپایی تصویربرداری کند .در این سکان س ها
زندگی کیمیا در زمان حال به تصویر کشیده م ی شود.
این ســریال که ب راســاس فیلمنامه ای از مســعود
بهبهان ی نیا برای پخش از شبکه دو ساخته
م ی شــود ،درباره زنی به نام کیمیاست که
زندگ ی اش در ســه دوره روایت م ی شــود.
بخش هایی از این ســریال زندگی کیمیا در
دوران دفاع مقدس را بــه نمایش م ی گذارد
که اتفاقات ان در جنوب کشور و در خرمشهر
رخ م ی دهد .در این بخش از سریال مقاومت
مردم خرمشــهر و دالوری های فرماندهان
جنگ روایت م ی شود.
ایــن ســریال در مرحلــه اول زندگی
کیمیا را پیش از پیروزی انقالب اســامی
نشان م ی دهد ،در مرحله دوم به زمان جنگ
م ی پردازد و مرحله ســوم ،زندگی این زن در
دوران معاصر را به نمایش م ی گذارد.
جواد افشــار ،کارگردان سریال کیمیا
درباره روند تولید ایــن اثر گفت« :هم اکنون
در ته ران و شهرهای اط راف ان همچون خاور شهر مشغول
تصویربرداری هســتیم .در خانه کیمیا بیشــتر بازیگران
همچون ازیتا حاجیان ،عاطفه رضوی ،مه راوه شــریف ی نیا،
سیدمهرداد ضیایی ،پوریا پورســرخ و مهدی پاکدل حضور
دارند.طبق برنامه ریزی انجام شده تصویربرداری فصل یک
و دو سریال کیمیا تا اردیبهشت طول م ی کشد و بعد از ان
پی ش تولید فصل سوم اغاز م ی شود .در این فصل بازیگران
جدیدی به گروه ملحق م ی شوند».
فصل سوم ســریال با ضبط بخش های اروپایی اغاز
م ی شود و به احتمال زیاد گروه سازنده به کشور مجارستان
م ی رود .مخاطبان در فصل سوم قصه زندگی کیمیا در زمان
حال را تماشا خواهند کرد.خرمشهر و شهرهای جنوب ای ران
از دیگر لوکیشن های فصل سوم سریال کیمیا خواهد بود که
در 110قسمت تولید م ی شود .پخش این سریال از تابستان
94از شبکه دو شروع م ی شود.
افشار ساخت ســریال کیمیا را یک تجربه نو دانست
و گفت «:ما تا به امروز ســریال 110قســمتی نداشتیم و
«افسانه
خورشید و ماه»
برم ی گردد .این سریال به کارگردانی کیم دو هون و لی سونگ جون است که
کیم سو هوان ،هان گا این ،جونگ وو ،کیم مین سئو و کیم یو جونگ در ان
نقش افرینی م ی کنند .این مجموعه ب رنده جایزه بهترین درام و بهترین بازیگر
نقش اول مرد (کیم ســو هوان) در رده های تلویزیونی در چهل وهشتمین
جایزه هنری پاکسانگ شد و جوایز متعدد در ســال ۲۰۱۲از جمله در جوایز
مجموعه های تلویزیونی ام بی سی ،ب رنده بهترین درام سال شد.
باز پخش این مجموعه روز بعد ساعات 1:30بامداد و 14:30خواهد بود.
مثلث | شماره 254
سریال خارجی «افسانه خورشــید و ماه» از شنبه 25بهمن ،هر شب
ساعت 20:45از شبکه سه پخش م ی شــود« .افسانه خورشید و ماه» با نام
التین Moon Embracing the Sunمحصول ســال 2012کمپانی
MBCکره با 20قسمت 40دقیقه ای است.
این مجموعــه در ژانر خانوادگی -تاریخی داســتان یک پادشــاه و
سریالی در شبکه سه
خانــواده اش را در بر م ی گیرد که بــرای حفظ امپ راتــوری تالش م ی کنند
و مضمون ان هم به احقاق حق و عدم تغییر سرنوشــت ازلی انســان ها
مخاطب از قصه های دنباله دار و خانوادگی که هر شــب او
را پای تلویزیون بنشاند ،اســتقبال کرده و ب رایش جذابیت
دارد .اطمینان دارم سریال کیمیا مورد توجه مخاطبان قرار
م ی گیــرد .کارگردانی چنین اثری بــرای من جذابی ت های
منحصر به فردی دارد».
در ســریال کیمیا دغدغه های چند نسل به نمایش
گذشته م ی شود و در مقطعی تحوالت جامعه باعث م ی شود
کیمیا در مقابل پدرش بایستد .او پرسشگر و معترض است و
پدری دارد که نظامی ،منضبط و پایبند به قانون است ،اما سیر
حوادث باعث م ی شود کیمیا با تالشی خستگ ی ناپذیر درصدد
نجات خانواده ب ر اید و به زنی مقاوم و استوار تبدیل شود.
در این سریال ،مه راوه شریف ی نیا نقش
کیمیا را بازی م ی کند و بعد از سال ها بار دیگر
این بازیگر در کنار مادرش ازیتا حاجیان در
نقش یک مادر و دختر ظاهر م ی شوند.
انهــا ســال ها پیش در فیلــم دزد
عروسک ها نقش مادر و دختر را بازی کردند
و در سریال ساعت شنی هم در چند قسمت
در کنار هم بازی کردنــد .از دیگر بازیگران
مجموعه م ی توان به حســن پورشیرازی،
مهدی پاکدل ،مهدی سلطانی ،رضا توکلی،
سیدمهرداد ضیایی ،حسن جوهرچی ،بیوک
میرزایی ،کورش زارعی ،ســودابه بیضایی،
اشــا محرابی ،میرطاهر مظلومی ،شهین
تسلیمی ،ســوگل طهماسبی ،محمدعلی
شادمان ،حسین توشه ،عاطفه رضوی ،مالک
سراج ،حسن تسعیری ،محمود مقامی ،عطا
عمرانی ،نسرین نکیسا ،فریبا طالبی ،مهتاب ثروتی ،علی
منجزی ،روح اهلل کمانی ،نوید خداشناس ،میرفرخ هاشمیان،
هاجر سراج و علی افشار اشاره کرد .حامد بهداد ،نیکی کریم ی
و رضا کیانیان هم در این سریال نقش های ویژه ای را بازی
م ی کنند.
دیدار
شهریه
81
بازار
صعود مجدد بانک مهر اقتصاد در فهرست
100شرکت برتر ایران
در هفدهمین همایش رتبه بندی شرکت های برتر
ایران که با حضور 500شــرکت برتر و بزرگ کشور برگزار
شد ،بانک مهر اقتصاد بر اساس اطالعات سال مالی 1392با
صعودی مجدد نسبت به سال گذشته در جایگاه هفدهم قرار
گرفت .به گزارش اداره کل روابط عمومی بانک مهر اقتصاد
این بانک که از سال 1387وارد فهرست 100شرکت برتر
جمهوری اسالمی ایران شده است در سال 1392موفق شد
تا با افزایش سرعت رشد خود به رتبه 17دست یابد و در میان
بانک های دولتی و خصوصی حاضر در این فهرست جایگاه
پنجم را به خود اختصاص دهد و بیش از گذشته ،موقعیت خود
را در میان شرکت های برتر اقتصاد کشور و به ویژه در میان
بانک های معتبر تثبیت نماید .بر اساس این گزارش بانک مهر
اقتصاد طی هفت سال گذشته 107رتبه صعود داشته است
و در اخرین صعود خود توانسته رتبه 17جدول 100شرکت
برتر را به خود اختصاص دهد .گفتنی است بانک مهر اقتصاد
با تدوین سند چشم انداز در سال 1385قرار گرفتن در میان
پنج بانک برتر کشور را از اهداف راهبردی خود قرار داده بود که
با رتبه بندی امسال صد شرکت برتر می توان گفت این بانک
زودتر از موعد پیش بینی شده به این هدف خود دست یافته
است .گفتنی است در گزینش 100شرکت برتر ایران ،معیار
فروش مبنای انتخاب قرار دارد که پس از گزینش و رتبه بندی
شرکت ها بر اساس شاخص «میزان فروش» این شرکت ها
بر پایه شــاخص های دیگری چون اندازه و رشــد شرکت،
ســوداوری و عملکرد ،صادرات ،نقدینگی ،بدهی و بازار نیز
مقایسه و رتبه بندی می شوند که این بانک موفق شد تا جایگاه
خود را در این میان به رتبه هفدهم ارتقاء دهد.
دکتر نتاج :مدیریت هزینه ها از اتالف منابع و
زیان سازمان جلوگیری می کند
نشست هم اندیشی مدیران مالی و بودجه بانک
مهر اقتصاد با حضــور مدیرعامل بانــک در مرکز اموزش
حضرت عبدالعظیم(ع) برگزار شــد .به گــزارش اداره کل
روابط عمومی بانک مهر اقتصاد ،دکتر نتــاج -مدیرعامل
هفته گذشــته ســالن همایش های صد اوسیما
حال و هوای دیگری داشت .مدیرعامل و کارشناسان صدها
بانک ،شرکت و موسســه از جمله دکتر رضایی ،مدیرعامل
موسسه اعتباری کوثر ،گرد هم امده بودند تا از جایگاه و رتبه
خود در اخرین ارزیابی به عمل امده توسط سازمان مدیریت
صنعتی کشور مطلع شوند .به گزارش روابط عمومی موسسه
اعتباری کوثر ،بعد از تالوت قران و گزارش دبیر همایش نوبت
به دکتر رجب بیگی ،رئیس سازمان مدیریت صنعتی کشور
رسید .ایشان ضمن خیرمقدم به حضار به تصریح روند انتخاب
100شرکت برتر پرداخت و اعالم کرد«:ما 500شرکت را در
کشور در حرفه رتبه بندی وارد کردیم و در نهایت 100شرکت
برتر را انتخــاب و در این جلســه معرفی خواهیــم کرد».
دکتر رجب بیگی عنوان کرد «:این رتبه بندی در حقیقت مربوط
به فعالیت شرکت ها در سال 92است و مالک اصلی ما برای
انتخاب میزان فروش بوده که در حقیقت خروجی فعالیت های
این مجموعه ها به شمار می رود ».و ی سپس به رشد چشمگیر
بعضی از شــرکت ها که گاهی از صد در صد هم بیشتر شد ه ،
اشــاره کرد که از جمله انان شرکت (موسسه) اعتباری کوثر
است که به لحاظ بیشترین رشــد فروش با 183درصد و در
میزان صعود رتبه با 42رتبه پیشرفت ،رتبه سوم را به دست
اورد .در حاشــیه همایش دکتر رضایی ،مدیرعامل موسسه
اعتباری کوثر به خبرنگاران گفت« :به فضل الهی و باتوجه
به اینکه تنها سه سال از تاسیس موسسه می گذرد ،توانسته ایم
موفقیت های زیادی کسب کنیم ».ایشان با اشاره به انتخاب
چند مدیر موسسه به عنوان پژوهشگران نمونه که چندی پیش
از طرف مجامع تخصصی اعالم شد و نیز قرار گرفتن در لیست
بانک -در این همایش با تاکید بر ضرورت تعامل مســتمر
و نزدیک معاونت مالی با سایر مدیریت های ستادی ،اظهار
کرد« :انسجام و هماهنگی نخستین مولفه کار گروهی است،
بنابراین با اتفاق نظر و همراهی تمامی بخش ها و انجام وظایف
محوله به بهترین شکل ،می توان موفق تر عمل کرد ».نتاج
با اشاره به لزوم مدیریت هزینه ها ،گفت« :مدیریت هزینه ها
به معنای به موقع و بجا هزینه کردن اســت و اگر همکاران
چنین رویکردی داشته باشند از اتالف منابع و زیان سازمان
جلوگیری خواهد شد ».وی سود واقعی را در مدیریت هزینه ها
دانست و خاطر نشــان کرد« :چنانچه برای ســوداوری و
بهره وری قیمت فروش را افزایش دهیم در حق مشــتریان
اجحاف صورت گرفته و از انجا که حیات یک سازمان پولی و
بانکی نیازمند وجود پایدار مشتری هاست ،بنا بر این باید به جای
افزایش قیمت فروش ،هزینه ها را مدیریت کنیم ».مدیرعامل
بانک مهر اقتصاد خاطر نشان کرد« :همکاران معاونت مالی
ت تراز بانک و صورت های مالی را در پایان سال به
باید وضعی
درستی برای کارکنان تشریح کنند تا هیچ گونه ابهام و سوالی
در این خصوص باقی نماند ».نتاج ساختار دارایی ها و تعهدات
بانک مهر اقتصاد را ساختاری متوازن با بازدهی منطقی عنوان
کرد و ابراز داشت« :این بانک یک مجموعه مالی قدرتمند با
تراز شفاف است که با اتکاء بر قابلیت های داخلی پاسخگوی
تمامی تعهدات خود است ».وی با اشاره به ضرورت اصالح
نسبت کفایت سرمایه در بانک مهر اقتصاد ،ادامه داد« :حیات
این بانک به بیش از 12میلیون سپرده گذار وابسته است که به
برکت وجود مشتریان پایدار ،فعالیت های خود را با قدرت ادامه
می دهیم و به دنبال اهداف بزرگتری هستیم ».نتاج کارکنان
متعهد ،متخصــص و مجرب را که امانتدارانه پاســخگوی
ذی نفعان هستند ،بزرگترین سرمایه بانک دانست و گفت:
«وجود این همکاران تداوم فعالیت بانک را تضمین می کند
بنابراین در تالشیم در حد ظرفیت هایی که داریم پاسخگوی
زحمات انها باشیم ».در ادامه این همایش محسن داود ابادی
معاون مالی و بودجه -با تشریح اهداف و برنامه های ایننشست ،بودجه ریزی سال 1394را مهمترین و اصلی ترین
محور همایش مدیران مالی عنوان کرد و گفت« :برگزاری
کارگاه های اموزشی ،بهره مندی از اساتید مجرب حسابداری،
بررســی تحقق اهداف طرح جهادی فجر عظیم و بســتن
حساب ها و صورت های مالی در پایان سال از دیگر برنامه های
پیش بینی شده این همایش هستند».
قرار گرفتن نام موسسه
اعتباری کوثر در لیست
بازار
82
مثلث | شماره 254
100شرکت برتر کشور
100شــرکت برتر گفت« :به اعتقاد بنده حضور موسسه در
همایش ها و جلسات علمی و تخصصی یک ضرورت است».
وی عنوان کرد«:انچه امروز توسط مدیر محترم سازمان صنعت
کشور اعالم شد افتخاری است که در سایه لطف پروردگار و
عنایت اهل بیت و تالش صادقانه مدیــران و کارکنان ما به
تحقق رســیده اســت .در اینده با ادامه مدیریت جهادی و با
برنامه ریزی های دقیق قطعا توفیقات دیگری را بدست خواهیم
اورد ».مدیرعامل موسسه اعتباری کوثر باتوجه به نام موسسه
خاطرنشان ســاخت« :کوثر یعنی خیر کثیر و ما امیدواریم تا
ان شاءاهلل از این نام مقدس صیانت کنیم و معتقدیم اگر این
چنین کنیم عنایت حضرت صدیقه طاهره شامل حالمان خواهد
شد ».وی در پایان موفقیت به دست امده را به تمامی مدیران و
کارکنان موسسه در سراسر کشور تبریک گفت.
بازار
تولیدنخستینسرود
اقتصادمقاومتی
توسط بانک انصار
نخستین سرود ملی اقتصاد مقاومتی توسط شورای
عالی راهبری اقتصاد مقاومتی بانک انصار تولید شد .مراحل
تهیه و تولید این سرود از سه ماه قبل اغاز و شب گذشته همزمان
با سالروز ابالغ سیاســت های کلی اقتصاد مقاومتی به پایان
رسید .به گزارش اداره کل بازاریابی وتبلیغات بانک انصار ،سرود
اقتصاد مقاومتی باتوجه به مولفه های اصلی اقتصاد مقاومتی و
با رویکرد حماسی ،در راستای گفتمان سازی و ایجاد عزم ملی
جهت پیاده سازی و اجرای سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی
تولید شده اســت .این گزارش می افزاید ،عبدالجبار کاکایی
شاعر نام اشنای کشور ،سراینده ابیات این سرود و مانی رهنما
خواننده این اثر اســت .همچنین ،این اثر فاخر با اهنگسازی
عباس ازاد و تنظیم پویان رمضانی ،به شــیوه ارکسترال و با
بهره گیری از سازهای کالسیک و همراهی گروه کر ساخته
شده است .شایان ذکر است ،در مراسم اختتامیه کنگره ملی
اقتصاد مقاومتی از این ســرود رونمایی خواهد شد و ازطریق
شبکه های رادیو و تلویزیون پخش می گردد .بانک انصار بعد از
ابالغ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی ،شورای عالی راهبری
اقتصاد مقاومتی بانک انصار را تشکیل داد که شامل پنج کمیته؛
«بانکداری داخلی»« ،بانکداری بین الملل»« ،بهره وری»،
«گفتمان سازی و اموزش» و «تلفیق» است.
بانک انصار جزوه الکترونیکی اشنایی با بازار
سرمایه (بورس) را منتشر کرد
از انجا که همــه تمایل دارند بــا تعیین اهداف
مشخص و اتخاذ تصمیم های مناســب ،زندگی خوب و ارام
و توام با موفقیتی داشته باشند و یکی از اهداف مهم زندگی،
کسب توانایی های مالی و یکی از تصمیمات صحیح ،اقدام
به سرمایه گذاری در بازار بورس اســت؛ درعین حال ،تعداد
کمی از افراد با بورس و نحوه ســرمایه گذاری در ان و فواید
سودمندی های ناشی از ان اشنا هســتند ،بانک انصار اقدام
به تهیه جزوه الکترونیکی اشــنایی با بازار سرمایه (بورس)
کرد .به گزارش اداره کل بازاریابی و تبلیغات به نقل از معاونت
منابع انســانی و اموزش ،این جزوه از ان رو تهیه شده است
که براساس اطالعات موجود ،ســرمایه گذاری در بورس در
کشــورهای پیشــرفته از 30هزار دالر به باال و در ایران زیر
100دالر است .براین اساس ،بانک انصار در راستای ارتقای
سطح دانش و نگرش مدیران و کارکنان و اشنایی ذینفعان خود
اقدام به تولید جزوه الکترونیکی اشنایی با بازار سرمایه (بورس)
برای اولین بار در سطح کشور و در پنج بخش ( -1چگونه یک
بانک اینده در راستای توســعه خدمات بانکداری
الکترونیکی ،اقدام به راه انداری باشگاه مشتریان خود با نام
«ایران کارت» کرده است .در این طرح که بر اساس تجربیات
موفق در کشورهای مختلف برای نخستین بار در کشور اجرا
می شود ،خدمات ویژه خرید به دارندگان کارت ارائه می گردد.
این کارت ،نخســتین کارت بانکی عضو شبکه شتاب است
که عالوه بــر کارکرد عادی مانند ســایر کارت ها ،خدماتی
خاص نیز ارائه می دهد .این کارت ها در چهار سطوح کارت
ابی ( ،)BLUEکارت نقــره ای ( ،)SILVERکارت طالیی
( )GOLDو کارت پالتینیــوم ( )PLATINIUMعرضــه
می شود .ایران کارت ،نخستین کارت بانکی است که به ازای
هر خرید ،به دارنده کارت ،امتیاز برگشت نقدی می دهد ،یعنی
شما می توانید با اســتفاده از این کارت ،خریدهای روزمره
خویش را در هر یک از پایانه های خریــد (تمام پایانه های
بانکی متصل به شبکه شــتاب یا خرید اینترنتی) انجام داده
و از این امتیاز (امتیاز نقدی) که بانک اینده به عنوان تشــکر
از حســن نیت شــما برای انتخاب بانک اینده به حسابتان
واریز می کند؛ برخوردار شوید .عالوه بر این ،خدمات دیگری
باتوجه به نوع کارتی که مشتری در اختیار دارد؛ به ایشان ارائه
می شود .همچنین در صورتیکه هنگام خرید از پایانه فروش
بانک اینده استفاده شود؛ مشتری از تخفیف های ویژه ای نیز
بهره مند می گردد.
در راســتای حمایت از بیماران سرطانی؛
فوتبالیســت ها هم به جمع سپرده گذاران طرح
«حس زندگی» بانک اینده پیوستند
جمعی از بازیکنان تیم های فوتبال «استقالل» و
«راه اهن» تهران ،با حضور در «شعبه ولنجک» بانک اینده ،با
افتتاح حساب سپرده «حس زندگی» ،در این اقدام خیرخواهانه
و نیکوکارانه مشارکت کردند .بانک اینده در راستای تحقق
مســئولیت اجتماعی خود ،اقدام به ایجاد «حســاب سپرده
حمایت از مبارزه با سرطان» با عنوان «حس زندگی» کرده
است .در همین راستا ،بسیاری از گروه های مرجع و به ویژه
سرمایه گذار اگاه باشیم -2 .اشنایی با بورس و اوراق بهادار.
-3اشنایی با شرکت ها و اصطالحات انها -4 .اصطالحات
رایج در بورس و اوراق بهادار -5 .راه های ورود به بورس و)...
کرده است .گزارش اداره کل بازاریابی و تبلیغات بانک انصار
می افزاید که معاونت منابع انسانی و اموزش مطالعه این جزوه
را به همه سرمایه گذاران ،به خصوص ســرمایه گذاران نوپا،
تازه وارد و افرادی که قصد دارند درامد خود را افزایش دهند و
همچنین به انانی که نگران سرمایه گذاری خود هستند و حتی
به همه کسانی که با وجود امادگی و دوراندیشی های الزم ،از
سرمایه گذاری خود زیان دیده اند ،توصیه کرده است ،زیرا این
اطالعات ابهامات ســرمایه گذاران نوپا را نسبت به بسیاری
از مفاهیم ســرمایه گذاری برطرف می کنــد و مهمتر اینکه
به عنوان راهنمای سرمایه گذاران اعم از مبتدی یا حرفه ای،
اطالعات موردنیاز ســرمایه گذاری از قبیــل تعیین اهداف،
تدوین برنامه مالی ،تعیین اهداف سرمایه گذاری ،تشخیص و
پیاده سازی راه های مناسب و در نهایت کنترل و بهبود عملکرد
سرمایه گذاری را مورد بررسی قرار می دهد .این جزوه همچنین
راهکاری ساده ،نظام مند و سازمان یافته برای سرمایه گذاری
هوشمندانه را ارائه می کند.
عرضه « ایرانکارت»
با مزایای خاص و
منحصربه فرد
مثلث | شماره 254
بازار
چهره های ورزشی ،در این اقدام خداپسندانه شرکت و با حضور
در شــعب بانک اینده ،اقدام به افتتاح حساب کردند .از این
جمع می توان به حضور اقایان :وحید طالب لو ،ارش برهانی و
میالد فخرالدینی از بازیکنان تیم «استقالل تهران» و اقای
سیدامین منوچهری ،بازیکن تیم «راه اهن تهران» اشاره کرد.
این نام اوران ورزشی ،بانک اینده را برای کمک به امر مبارزه
با سرطان همراهی می کنند .پیش از این نیز ،اقای محمود
خوردبین ،سرپرست تیم «پرسپولیس» با افتتاح حساب در
سپرده «حس زندگی» در این اقدام خیرخواهانه شرکت کرده
بود .شایان ذکر است؛ مشتریان محترم با افتتاح این حساب
سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت در بانک اینده10 ،درصد
سود علی الحساب به صورت روزشمار دریافت کرده و بانک
اینده نیز معادل همین مقدار سود ( 10درصد) در حمایت از
مبارزه با سرطان ،این رویکرد خیرخواهانه را حمایت خواهد
کرد .این مبلغ در اختیار موسسات مجاز تحقیقاتی و مبارزه با
سرطان ،قرار خواهد گرفت.
83
بازار
در رتبه بندی 100شرکت برتر؛
بانک دی ،شرکت برتر ایران در رشد فروش شد
بازار
84
مثلث | شماره 254
بانــک دی در هفدهمیــن همایــش رتبه بندی
شــرکت های برتر ایران که با حضور 500شــرکت برتر و
بزرگ کشور برگزار شد بر اساس اطالعات سال مالی 1392
حائز رتبه اول به لحاظ رشد فروش شد .به گزارش اداره کل
روابط عمومی بانک دی ،هولدینگ دی با 270درصد رشد
فروش بیشترین میزان رشد را در بین 100شرکت برتر کشور
در سال جاری به خود اختصاص داد .بانک دی همچنین با
قرار گرفتن در رتبه 66جدول صد شرکت برتر ایران به لحاظ
صعود با 53رتبه افزایش در مکان دوم بیشترین صعود قرار
گرفته است .همچنین در جدول شــرکت های تازه وارد در
فهرست 100شــرکت برتر ایران ،بانک دی که در سال 91
جایگاه 119را داشت امســال با رسیدن به رتبه 66سومین
شرکت تازه وارد به این فهرست است .در گزینش 100شرکت
برتر ایران ،معیار فروش مبنای انتخاب قرار دارد که پس از
گزینش و رتبه بندی شرکت ها بر اســاس شاخص «میزان
فروش» این شــرکت ها بر پایه شاخص های دیگری چون
اندازه و رشد شرکت ،سوداوری و عملکرد ،صادرات ،نقدینگی،
بدهی و بازار نیز مقایسه و رتبه بندی می شوند.
کنگره ملــی اقتصاد مقاومتــی با حمایت
بانک دی برگزار می شود
کنگره ملی اقتصاد مقاومتــی روزهای ۲۸و ۲۹
بهمن ماه با حمایت مالی بانــک دی در مرکز همایش های
صدا و سیما برگزار شــد .به گزارش اداره کل روابط عمومی
بانک دی ،این کنگره با هدف افزایش همگرایی و انباشت
هدفمند تجارب علمی ،پژوهشــی و تجارب مدیران نظام
در مسیر اســتقرار اقتصاد مقاومتی با ســخنرانی سران قوا
برگزار شــد .بر اســاس اعالم دبیرخانه کنگره ملی اقتصاد
مقاومتی ،تبیین مبانــی نظری و توســعه گفتمان اقتصاد
مقاومتــی ،الگوهای نظــری و عملی اقتصــاد مقاومتی،
مولفه های مردم بنیان ،درون زایی رشد اقتصادی ،برونگرایی
توسعه و تولید ،توسعه دانش بنیان و عدالت محور از اهداف
این کنگره اســت .همچنین الزامات راهبردی ،ناسازگاری
سیاســت های اقتصادی موجود و نقش و تاثیــر تکانه در
اجرای سیاســت های کلی اقتصاد مقاومتی در این کنگره
بررسی می شود .بانک دی نیز که پیش از این و پس از ابالغ
سیاست های اقتصاد مقاومتی از سوی مقام معظم رهبری،
دبیرخانه اقتصاد مقاومتی در بانک را ،راه اندازی کرده است،
حضور فعالی در این همایش دارد .احمد شفیع زاده ـ مدیرعامل
بانک دی ـ با اشاره به اینکه سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی
با رویکردی جهادی ،فرصت ســاز ،مولد ،درونزا ،پیشــرو و
برونگرا ابالغ شده اســت براهمیت نقش افرینی بانک دی
در این حماسه اقتصادی و جهاد مقدس تاکید کرد .وی لزوم
ایجاد سازوکارهای الزم در جهت ایفای نقش فعال بانک دی
به منظور تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی و نهایتا توسعه
کشور را از اولویت های تعیین راهبردهای این بانک دانست.
بنا بر این گزارش ،رهبر معظم انقالب اسالمی 29بهمن سال
92سیاســت های کلی «اقتصاد مقاومتی» را بر اساس بند
یک اصل 110قانون اساسی ابالغ و تاکید کردند« :پیروی
از الگوی علمی و بومی برامده از فرهنگ انقالبی و اسالمی،
عامل شکســت و عقب نشینی دشــمن در جنگ تحمیلی
اقتصادی علیه ملــت ایران خواهد شــد ،همچنین اقتصاد
مقاومتی خواهد توانست در بحران های رو به افزایش جهانی،
الگویی الهام بخش از نظام اقتصادی اسالم را عینیت بخشد
و زمینه و فرصت مناسب را برای نقش افرینی مردم و فعاالن
اقتصادی در تحقق حماسه اقتصادی فراهم کند».
راهکارهای توســعه صادرات با همکاری
بانک دی بررسی شد
راهکارهای توســعه صادرات در همایشــی که
با همین عنوان در شهرســتان کاشــان با همکاری بانک
دی برگزار شد ،مورد بررســی قرار گرفت .به گزارش اداره
کل روابط عمومی بانــک دی ،در این همایش که با حضور
رایزنان بازرگانی کشورهای تونس ،ترکمنستان ،هندوستان،
کره جنوبی ،اندونزی و اقلیم کردســتان عراق برگزار شــد،
محصوالت و خدمات بانک دی به صادرکنندگان تشریح شد.
همچنین در این همایش که بیش از 180نفر از صادرکنندگان
و تولیدکنندگان صادراتی در ان حضور داشتند ،ظرفیت های
ارائه خدمات بانکی بانک دی و به کارگیری شیوه های جدید
بانکداری شرکتی و اختصاصی از سوی نماینده بانک دی در
همایش و رئیس شعبه کاشان بانک تشریح و معرفی شد .از
جمله دیگر مواردی که در این همایش مورد اســتقبال قرار
گرفت ،انعقاد تفاهم نامه همکاری بین بانک دی و صندوق
ضمانت صادرات ایران ،دریافت مجوز ارزی بانک دی و امکان
ارائه خدمات سفارشی و الکترونیک به مشتریان بانک بود.
استقبال رایزنان بازرگانی کشورهای شرکت کننده در همایش
از موضوع مورد توجه بانــک دی درباره اهمیت بازاریابی در
توســعه صادرات کاالهای غیر نفتی و نیز تهیه بسته های
حمایتی از جنبه اعتباری برای صادرکنندگان از دیگر موارد
قابل توجه این همایش بود .در همایش راهکارهای توسعه
صادرات در کاشــان عالوه بر شه حامد ،مدیرعامل صندوق
ضمانت صادرات ایران ،قاسم ابارشی به عنوان نماینده بانک
دی و قسمت کننده رئیس شعبه کاشــان بانک نیز حضور
داشتند .پیش از این بانک دی به عنوان حامی همایش روز ملی
صادرات و در پی انعقاد تفاهم نامه با سازمان توسعه تجارت،
بســته حمایتی ویژه ای را برای صادرکنندگان برتر کشور
ارائه کرده بود .بانک دی در سال جاری به عنوان تنها بانک
خصوصی حامی صادرات غیر نفتی حضور فعالی در نشست ها
و همایش های صادراتی داشته است.
با حضــور مدیرعامل بانــک دی :اختتامیه
مسابقات ورزشی کارکنان بانک دی برگزار شد
مراسم اختتامیه و اهدای جوایز مسابقات ورزشی
کارکنان بانک دی همزمان با دهه فجر انقالب اســامی با
حضور مدیرعامل بانک ،کاپیتان ســابق تیم ملی فوتسال و
مربی تیم ملی فوتبال برگزار شد .به گزارش اداره کل روابط
عمومی بانک دی ،همزمــان با برگزاری جشــنواره دی،
معاونت سرمایه انسانی و توســعه مدیریت بانک با اهداف
افزایش نشاط و رقابت سالم بین کارمندان بانک دی اقدام به
برگزاری مسابقات ورزشی کرد .در مراسم اختتامیه این دوره
از مسابقات که در پایان بازی نهایی فوتسال و با حضور محمد
نوری ،کاپیتان سابق تیم ملی فوتســال و مارکار اقاجانیان،
مربی تیم ملی فوتبال ایران برگزار شد؛ مدیرعامل بانک دی
جوایز قهرمانان رشــته های مختلف را اهدا کرد .دکتر احمد
شفیع زاده همچنین در سخنان کوتاهی ضمن تقدیر از این
گونه حرکات که منجر به نشاط بیشتر سازمانی می شود ،اظهار
کرد« :سالمتی و سرزندگی کارکنان بانک برای ما اهمیت
فراوانی دارد چراکه معتقدیم سازمان پویا را کارکنان پویا به
وجود می اورند .در این مسابقات که در چهار رشته فوتسال،
شطرنج ،طناب کشی و پینگ پنگ برگزار شد بیش از 200نفر
از کارکنان بانک دی به رقابت با یکدیگر پرداختند».