ماهنامه مثلث شماره 361
ماهنامه مثلث شماره 361
ماهنامه مثلث شماره 361
در دفاع از پاسداری
فرمانده سپاه به انتقادهای
حسن روحانی پاسخ داد
انتقاد تمیز
هفته نامه خبری،تحلیلی /سال هشتم /شماره سیصد و شصت و سه 10 /تیر 84 / 1396صفحه 6000/تومان
اصول گرایان در مقابل روحانی باید چه رویکردی اتخاذ کنند؟
رهبر انقالب فرمودند« :اتش به اختیار» به معنای بی قانونی و فحاشی و طلبکار کردن
مدعیان پوچ اندیش و مدیون کردن جریان انقالبی کشور نیست
اخالقانقالبی
#صدای_میثم
اصول گرایان ،شعار علیه رئیس جمهور
در روز قدس را محکوم کردند
اصالح طلبانجنجالفراوانی
دربارهشعر خوانیمیثممطیعی
به راه انداختند
دولت ترور
محمدبن سلمان ،عربستان
را به چه سمتی می برد؟
پایان خلیفه ،پایان خالفت
سرنوشت داعش پس از البغدادی
چه خواهد شد؟
ائتالفپشت پرده
اصالح طلبان چگونه صندلی های
شورای شهر را سهمیه بندی کردند؟
ترامپ و مسئله برجام
گفتارها
یکی از جدی ترین محورهای مورد مناقشــه میان تهران و واشــنگتن ،برنامه
جامع اقدام مشترک یا همان برجام است .ترامپ رویکرد مثبتی به ان ندارد و همواره
سو گیری خصمانه ای را علیه ان انجام داده است و تا انجایی پیشرفت که در دوران
تبلیغات انتخاباتی ،ســخن از پاره کردن ان به میان اورد ،اگرچه از همان ابتدا این
امر ،خارج از اراده وی می نمود و فعلیت ان همواره به پرسش روبه رو بوده است.
زنگخطر
سازجدایییونانوایتالیاازاتحادیهاروپا
حنیف غفاری
گفتارها
18
مثلث | شماره 361
روزنامه نگار
این روزها زمزمه هایی مبنــی برمخالفت با موجودیت
اروپای واحد شنیده می شود .در برخی کشورهای اروپایی
که بیش از دیگران از بحران اقتصادی رنج می برند ،تمایل
عمومی نســبت به خروج از اروپای واحــد درحال افزایش
است .همین مساله ،بر ضریب اسیب پذیری اتحادیه اروپا
در اینده ای نه چندان دور افزوده اســت .از ســوی دیگر،
بسیاری از کارشناسان و سیاســتمداران اروپایی نسبت به
ســرایت تب برگزیت به دیگر کشــورهای اروپایی هشدار
داده اند .انها معتقدند پس از برگزاری همه پرسی برگزیت در
سال گذشته میالدی و تصمیم شهروندان انگلیسی مبنی بر
خروج از اروپای واحد ،اشــتیاق دیگر مردم اروپا نسبت به
خروج از اروپا نیز افزایش خواهد یافت.
بدیهی اســت که تاثیرگــذاری برگزیت بــر معادالت
سیاسی و اقتصادی دیگر کشورهای اروپایی زمانبر خواهد
بود اما همــگان متفق القول هســتند که اتحادیــه اروپا و
منطقه یورو ،هر دو انســجام گذشــته را از دست داده اند.
در حال حاضر ،شــاهد رشــد فزاینــده فعالیــت گروه های
افراطی و ملی گرا در اروپا هستیم .این گروه های افراطی
قبال اساســا جایی در معادالت سیاسی کشورهای اروپایی
نداشــتند اما هم اکنون به یکی از طرف های اصلی منازعه
سیاسی در کشورهایشان تبدیل شده اند .انچه در انتخابات
ریاست جمهوری فرانســه گذشــت مهر تاییدی بر همین
حقیقت اســت ،جایی که امانوئل ماکرون جهت راهیابی
به کاخ الیزه ناچار شد با مارین لوپن رهبر جبهه ملی فرانسه
رقابت کند .هر چند نتیجه این رقابت با شکست لوپن همراه
بود ،اما نشان داد که گروه های ملی گرا تا چه اندازه در اروپا
رشد کرده اند.همان گونه که اشاره شد ،تمایل کشورهای
بحران زده اروپایی نســبت به خروج از ایــن مجموعه ،در
مقابل دیگر کشورهای عضو اروپای واحد بیشتر است .این
قاعده در خصوص دو کشور یونان و ایتالیا بیش از دیگران
صادق است .تمایل قاطعانه حدود 35درصد از شهروندان
ایتالیایی و یونانی در خصوص خــروج از اتحادیه اروپا ،ان
هم در حالی که هنوز تعدادی از شهروندان تصمیم خود را
در این باره اتخاذ نکرده اند ،مولد نگرانی هایی در میان سران
اروپای واحد بوده است .این نگرانی ها روز به روز تحت تاثیر
عوامل مختلف تقویت می شود .مطابق نظرسنجی تازه ای
که توسط مرکز افکار سنجی «پیو» در سرتاسر اروپا برگزار
شده است ،شهروندان دو کشــور یونان و ایتالیا بیشترین
تمایل را نســبت به دیگر کشــورهای اروپایی در خصوص
خــروج از اتحادیه اروپــا دارند .همچنین این نظرســنجی
نشان می دهد که 57درصد از شهروندان ایتالیایی و یونانی
خواستار برگزاری همه پرسی خروج از اروپا هستند.
این نظرســنجی به نوبه خود حاوی هشــدار پررنگی
نســبت به اروپای واحد است .البته این هشــدار عمیق از
مدت ها قبل به اروپای واحد مخابره شــده است! مقامات
اروپایی در ســال 2014میالدی شــاهد مشارکت سیاسی
اندک در انتخابــات پارلمانــی اروپا از یک ســو و راهیابی
گروه های افراطی به پارلمان اروپا از ســوی دیگر بودند .با
این حال ،مقامات اروپایی ترجیح دادند به مشی اقتصادی
و سیاسی نادرســت خود ادامه داده و تجدید نظری در این
خصوص صورت ندهنــد .نتیجه اصرار مقامــات اروپایی
و افرادی نظیر انگال مرکل نســبت به سیاســت های خود،
گفتارها
مثلث | شماره 361
گفتارها
رویگردانی بسیاری از شهروندان اروپایی از اتحادیه اروپا و
منطقه یورو بوده است.
چرایی مخالفت نســبی یونانی ها و ایتالیایی ها با بقا
در اتحادیه اروپا ،بیشتر ریشه در ناتوانی سران اروپایی در
حل و فصل بحران های اقتصادی در این دو کشــور دارد.
بی دلیل نیست که در داخل یونان حزب سیریزا و در داخل
ایتالیا ،حزب 5ستاره توانســته اند افکار عمومی را نسبت
به خود جذب کنند .وجه مشــترک این دو حزب ،مخالفت
با سیاست های ریاضتی اســت .ایتالیا و یونان هر دو طی
10سال اخیر درگیر بحران اقتصادی پیوسته ای بوده اند.
اگرچه در دیگر کشــورهای اروپایی نظیر اسپانیا ،قبرس و
پرتغال نیز بحران اقتصادی به اشکال مختلف وجود داشته
و اعتراض هایی را برانگیخته اســت ،اما این روند در اتن و
رم بیشتر به چشم می خورد .وعده های برخی سران منطقه
لو فصل بحران اقتصادی در
یورو و اتحادیه اروپا مبنی بر ح
یونان و ایتالیا سبب شد تا شــهروندان این دو کشور نسبت
به اینده اقتصادی خــود تا حدودی امیدوار شــوند اما این
وعده ها رنگ باخت .سران اروپای واحد در ازمون ده ساله
و طوالنی مدتی که برای حــل و فصل بحران اقتصادی در
یونان و ایتالیا برگزار شد ،ناکام ماندند! این ناکامی همچنان
شهروندان دو کشور اروپایی مذکور را رنج می دهد .یکی از
اصلی ترین دالیل اقبال شهروندان یونانی نسبت به حزب
ضد ریاضتی سیریزا و الکسیس تسیپراس نخست وزیر این
کشور همین مساله بوده است .در ایتالیا نیز جنبش 5ستاره
که جنبشــی ضد یورو و ضد ریاضت اقتصادی محســوب
می شود توانسته است افکار عمومی را به سمت خود جذب
نماید .بدیهی است که در چنین شرایطی مقامات اروپایی
نگاه خوشبینانه ای نسبت به اینده اقتصادی و سیاسی خود
ندارند .انها با اعتراض ها و دغدغه های فزاینده ای در داخل
کشورهای اروپایی مواجه هســتند .بسیاری از شهروندان
ایتالیایی و یونانی در برهه فعلی خواستار برگزاری همه پرسی
در خصوص خروج از اروپا هســتند .این خود زنگ خطری
بزرگ برای سران اروپای واحد محسوب می شود.
همان گونه که اشــاره شــد ،این روند پس از برگزیت
(خروج انگلیس از اروپا) تشدید شده است .دو کشور ایتالیا
و یونان استعداد بیشتری نسبت به دیگر کشورهای اروپایی
در تاثیرپذیری از برگزیت دارند .میزان نارضایتی اقتصادی و
تجاری در دو کشور یونان و ایتالیا به شدت باالست .بسیاری
از شهروندان ایتالیایی و یونانی معتقدند که سیاست های
ریاضتی سران اروپایی نتیجه ای جز وخامت بیشتر اوضاع
اقتصادی در این دو کشور نداشته است.
در نهایــت اینکه بحران اقتصادی موجــود در یونان
و ایتالیا در اینده می تواند ضمن خــروج این دو از اتحادیه
اروپا و منطقه یورو ،به پاشــنه اشــیل اروپــای واحد تبدیل
شــود .بدیهی اســت که متعاقــب اعمال سیاســت های
ریاضتــی گســترده ،نارضایتــی افــکار عمومــی بیش از
پیــش برانگیخته خواهد شــد و همین مســاله زمینه ســاز
بــروز اعتراض هــا و اعتصاب هــای عمومــی در ایتالیا و
یونــان خواهد بود .محصول اســتمرار ایــن اعتراض ها،
می تواند خــروج از اروپای واحــد و در حداقلی ترین حالت
ممکــن ،خــروج خودخواســته از منطقــه یورو باشــد .از
سوی دیگر ،ســران اروپایی نشــان داده اند که قدرت حل
و فصل بحــران اقتصــادی در مجموعه تحــت مدیریت
خود را ،حداقــل در اینده ای نزدیک ،ندارند .شــهروندان
یونانــی و ایتالیایــی از یک ســو ناچارند به سیاســت های
ریاضتــی تــن دهنــد و از ســوی دیگــر ،ثمــره ان را
مشاهده نکنند.
19
گفتارها
امدن اوباما در قبــال ایران می داند کــه در نهایت موجب
قدرت گرفتن ایــران در منطقه می شــود .ترامپ همواره
کوشیده است تا چالشــی جدی برای اجرای برجام بیابد و
ب ه ترفندهای مختلف تالش کرده تا از به ثمر نشستن ان و
بهره مندی ایران از ان ،جلوگیری نماید .در این راه ،کنگره
که اکثریت ان در دســت جمهوریخواهان است نیز با خود
همراه می داند .با این وجود تحقــق وعده های ترامپ در
قبال برجام تا حدی دشــوار به نظر می رسد؛ چرا ک ه ترامپ
نه تنها در عرصه داخلی از وجهه مثبت و مقبولیت چندانی
برخوردار نیست ،بلکه در عرصه بین المللی نیز مشروعیت
و اعتبار زیادی ندارد و این امر امکان ایجاد ائتالفی فراگیر
ضد ایران را دشوار می کند.
به عبارت دیگر ،قصد امریــکا دائر بر تغییر این وضع
است و شــاید مجموعه شرایط امریکا و فشــارها نهادها و
البی ها مانع از ان شــود یا اصوال نیاز باشــد که از برجام به
صورت کلی کنــار رود اما مســیرهای دیگــری وجود دارد
که با حفظ تابلوی برجام ،در دســتیابی بــه اهداف امریکا
کمک می کنــد .به طور مثال ،مصوبه اخیر ســنای امریکا
در وضع تحریم های جدید علیه ایــران یکی از نمونه های
دست اندازی به برجام و از کار انداختن روح و جسم ان است
که به مساله ای بســیار مهم و پیچیده برای برنامه ریزان و
تصمیم گیران سیاست خارجی ایران تبدیل شده است.
فرجام
تناقض و دوگانگی
ی ترامپ در قبال ایران
رویکرد سیاست خارج
سیدمجتبی جالل زاده
گفتارها
20
مثلث | شماره 361
کارشناس مسائل بین الملل
ن ترامپ ،سیاســت خارجی امریکا در
با روی کار امد
ابعاد وســیعی دچار تغییرات تاکتیکی شــد؛ چیزی که جز
این هم انتظار نمی رفت .ترامپ که با شــعار احیای مجدد
امریکا ،پیروز انتخابات شده اســت ،اکنون با چالش های
جدید و محیط کنش سیاســی واقعی روبه رو اســت .امری
که در کنار محدودیت نقش و اختیارات ریاست جمهوری،
تا حد بســیاری ،موجب فرو کاسته شــدن از حیطه عمل و
عدم تــوان در اجرایی کــردن شــعارهای انتخاباتی وی را
موجب شده اســت .اکنون و با گذشت بیش از هفت ماه از
ریاست جمهوری ترامپ ،اوضاع ان چنان هم خوب برای
وی به نظر نمی رسد .ترامپ که قول ســیادت امریکا را بر
جهان داده و توانسته بود با شعارهای هیجانی از این دست،
پیروز مبارزه انتخاباتی شود ،اکنون در وضعیت نابسامانی
به سر می برد.
امریکا بایــد از امــروز خــود را بــرای دوران جدید و
البته نگران کننــده ای اماده کنــد؛ چرا کــه دونالد ترامپ
رئیس جمهور امریکاست و هیچ کس به درستی نمی داند که
او چه تصمیماتی در سر دارد و این تصمیمات چه عواقب و
پیامدهایی را در پی خواهند داشت .بر اساس نتایج تازه ترین
نظرسنجی موسسه پیو ،ترامپ ضربه ای جدی به حیثیت
امریکا وارد کرده اســت و مردم 37کشــور جهان ،بیش از
گذشته و فراتر از اوباما ،به وی بی اعتماد هستند .این یعنی
شکست در گام اول ،یعنی عدم تحقق همراه سازی افکار
عمومی مردم جهان که می توانســت ،زیربنــای رهبری و
اجماع سازی مجدد امریکا را پدید اورد.
خاورمیانه
سناریوی راهبردی دونال د ترامپ در قبال ایران ،وقفه
در مسیر تعاملی دوران اوباما و حفظ فاصله با ایران همراه با
تشدید فشارها و امنیتی ساختن منطقه با هدف بهره برداری
از ثروت های انباشــته در عربستان ســعودی و کشورهای
عربی حوزه خلیج فارس اســت .در این چارچــوب قاعدتا
واشنگتن مایل است ریشــه های تنش و ناامنی در منطقه
به صورت کنترل شده و در مسیر منافع ملی ان کشور باقی
بماند و متحدین امریکا چه به لحــاظ روانی و چه به لحاظ
لجستیک و قدرت نظامی به امریکا نیاز بیشتری پیدا کنند.
بعد دیگر سیاســت خارجی ترامپ در منطقــه خاورمیانه،
اســتفاده از فرصت کنونی برای نزدیک کردن کشورهای
عربی با محوریت عربستان و رژیم صهیونیستی به یکدیگر
به بهانه تهدید منطقه ای ایران اســت .در این بین امریکا
تــاش می کند تا بــا نشــان دادن ایران به عنــوان تهدید
مشــترک کشــورهای خاورمیانه ،پیوندی میان اسرائیل و
سایر کشــورهای عرب منطقه برقرار نماید؛ پیوندی که بر
پایه ترس مشــترک و بر اســاس منافع اقتصادی و امنیتی
پدید می اید.
برجام
یکی از جدی تریــن محورهای مورد مناقشــه میان
تهران و واشــنگتن ،برنامه جامع اقدام مشــترک یا همان
برجام اســت .ترامپ رویکرد مثبتی به ان نــدارد و همواره
ســو گیری خصمانه ای را علیــه ان انجام داده اســت و تا
انجایی پیشرفت که در دوران تبلیغات انتخاباتی ،سخن از
پاره کردن ان به میان اورد ،اگرچه از همان ابتدا این امر،
خارج از اراده وی می نمود و فعلیت ان همواره به پرســش
روبه رو بوده است .ترامپ برجام را حاصل مماشات و کوتاه
جمهوری اسالمی ایران شرایط بسیار مهم و حساسی
از گذر تاریخی خود در منطقه و جهان را سپری می نماید.
تالش امریکا و برخی کشــورهای ماجراجوی همراه ان به
بهانه نفوذ منطقه ای و ادعای اقدامات بی ثبات کننده ایران
از یک سو نشان از گســترش حوزه نقش افرینی ایران و از
سوی دیگر نشان از تالش ها برای جاانداختن این تهدید
برای تکمیل سناریوهای ضد ایرانی دارد .در حال حاضر،
روابط ایران و امریکا دوباره در یک نقطه بســیار بحرانی و
حساس قرار گرفته است .برخی از قانون گذاران امریکایی
همچنان به مخالفت با توافق هسته ای ادامه می دهند و از
هیچ تالشی برای لغو کامل این توافق و اعمال تحریم های
مجــدد اقتصادی و مالی علیــه ایران فروگــذار نمی کنند.
یکی از مزیت های دیپلماســی ایرانی ،رفتارهای ترامپ و
دولت اوست.
این عامل باعث ایجاد شکاف بین امریکا و متحدان
ان شده و دامنه این اختالفات هر روز بیشتر می شود .ایران
باید رفتارهای خود را به قدری منطقی و اصولی کند که حتی
اقدامی مانند حمله موشکی به مقر تروریست ها در سوریه
مورد پذیرش قرار گرفتــه و این واقعیت را نشــان دهد که
برای مواجهه با چالش های کنونی از جمله تروریســم باید
از ظرفیت های ایران بهره گرفت .فشــار اوردن بر تهران
به ترامپ اجازه می دهد تا به صورت نمادین سیاست های
باراک اوباما را زیرپــا بگذارد و محبــوب جمهوریخواهان
کنگره باشد اما این کار خطرناک نیز هست ،چرا که توافق
هسته ای را تضعیف ،جنگ علیه داعش را کند و امریکا را
بیش از پیش در مناقشات منطقه ای غرق می کند .در نهایت
اینکه نه جمهوریخواهان کنگره و ن ه ترامپ یک استراتژی
منسجم علیه ایران ندارند.
تمایل انها برای اینکه سخت تر از باراک اوباما در قبال
ایران به نظر بیایند ،قابل درک است اما رویکرد دولت خطر
نابودی توافق هسته ای با ایران و تضعیف منافع امریکا در
جاهای دیگر را در پی خواهد داشت .باتوجه به اینکه روی
ن ترامپ در امریکا و قدرت گرفتن جمهوریخواهان
کار امد
در کنگره موجب شده تا سیاست ســختگیرانه ای در قبال
ایران توسط امریکایی ها اجرایی شده است ،بایستی ایران
سیاستودیپلماسیهوشمندانه ایدرسطحمنطقهوجهان
برای مقابله با این نوع اقدامات تخاصمی در پیش بگیرد.
گفتارها
سوسیال دموکرات ها در انتظار شگفتی هستند
خیز بلند خانم صدراعظم
محمد حیدری
خبرنگار
نتایج نظرســنجی های جدید در المان نشان دهنده
افزایــش محبوبیت حزب دموکرات مســیحی نســبت به
سوسیال دموکرات هاست .همین مساله ،امیدهای مرکل
برای حضور چند باره وی در مســند صدر اعظمی المان را
افزایش داده است .از ســوی دیگر ،این بار مرکل امیدوار
است که بدون نیاز و اتکا به اصلی ترین حزب مخالف خود
یعنی سوســیال دموکرات ها ،دولت قدرتمندی تشــکیل
دهد.
مروری بر نتایج اخرین نظرســنجی صورت گرفته در
المان خالی از تامــل نخواهد بود .بر اســاس جدیدترین
نظرســنجی فاصله بین اتحادیه احزاب متحد مسیحی و
حزب سوســیال دموکرات با پیشــتازی حزب مرکل نسبت
به حزب رقیبش شولتز افزایش چشمگیری داشته است.
این موضوع منجر به بروز نگرانی هایی در میان سوســیال
دموکرات ها گردیده است .سوســیال دموکرات ها پس از
انتخاب فرانک والتر اشتاین مایر به عنوان رئیس جمهور
المان ،امید زیادی نسبت به پیروزی شولتز در برابر مرکل
و به طورکلی ،حــزب سوســیال دموکــرات در برابر حزب
دموکرات مســیحی داشــتند .با این حال به نظر می رسد
معادله بار دیگر به ســود حزب دموکرات مســیحی تغییر
یافته است.
یکی از اصلی ترین دالیل این موضــوع ،نارضایتی
شــهروندان المانی از دولت ائتالفی اســت .طی دو سال
اخیر شــاهد بروز اختالفاتی میان مرکل و افــرادی مانند
زیگمار گابریل و اشــتاین مایر بوده ایــم .این اختالفات
خود را در موضوعاتی مانند سیاستگذاری های اقتصادی،
موضوع پناهجویان و ....نشان داده است .المان طی دو
سال اخیر دارای دولتی قدرتمند نبوده است .با این حال،
باید مشاهده کرد که ایا ائتالف احزاب مسیحی می توانند
در مقابل چپگرایان (سوسیال دموکرات ها و سبزها) دولت
قدرتمندی تشکیل دهند؟ نظرسنجی اخیر موسسه امنید
در المان نشــان می دهد کــه حزب دموکرات مســیحی و
سوسیال مسیحی بدون تغییر 39درصد ارا را کسب کرده
و حزب سوسیال دموکرات با یک پله سقوط 24درصد ارارا
کسب خواهد کرد؛ سومین حزب قدرتمند هم حزب چپ با
کســب 9درصد اراء خواهد بود .البته حزب سبز المان نیز
توانسته است 8درصد ارا را از ان خود کند.
نکته دیگری که شهروندان المانی را نسبت به حضور
مجدد دموکــرات مســیحی ها در قدرت راغب ســاخته،
اصالحات اقتصادی مرکل در اروپاســت .اگرچه بسیاری
از شــهروندان المانی به ماننــد اکثر شــهروندان اروپایی
نســبت به سیاســت های ریاضتی مرکل ناراضی هستند،
اما انها معتقدند که این روش باید ادامه پیدا کند .از سوی
دیگر ،انها معتقدند که سوسیال دموکرات ها نتوانسته اند
نســخه ای عملیاتی برای برون رفــت از بحران اقتصادی
ارائه کنند .بدیهی است که با ادامه این روند ،صدر اعظم
المان وضعیت بهتــری در میان افــکار عمومی خود پیدا
می کند و این روند تا برگزاری انتخابات سراسری در المان
ادامه خواهد داشت .از سوی دیگر ،سوسیال دموکرات ها
ســعی دارند در شــرایط فعلی خود را تنها ناجــی اقتصاد و
سیاست در المان معرفی کنند.
با این حال بر همگان مســجل اســت که سوسیال
دموکرات ها پس از حضور مرکل در قدرت ،صرفا در مسند
اپوزیســیونی قوی در مقابــل وی ایفای نقــش کرده اند و
هیچ گاه نتوانسته اند به صورت اساسی سیاست های صدر
اعظم المان را (جز در یک مورد!) به چالش بکشند .تنها
موضوعی که توانست به سوســیال دموکرات ها در مقابله
با مرکل کمک کند ،مســاله حضور پناهجویــان در المان
و اروپا بود.
حزب سوســیال دموکرات با مانور منفی روی مساله
پناهجویان و انتقاد از سیاســت های انگال مرکل توانست
بخش مهمــی از ارای حــزب دموکــرات مســیحی را در
سال های 2016و اوایل سال 2017کاهش دهد .با این
حال ،با عادی شدن این مســاله ،بار دیگر شاهد افزایش
محبوبیت حزب متبوع مرکل بودیم .به عبارت بهتر ،مانور
سوسیال دموکرات ها روی مساله پناهجویان برای مدتی
موفقیت امیز بود اما در نهایت نتوانســت منجر به تضعیف
موقعیت انــگال مرکل صدر اعظم المان شــود .از ســوی
دیگر ،حضــور سوســیال دموکرات ها در دولــت ائتالفی
المان ،منجر به ان شــد تــا انتقــادات اصلی ترین حزب
سنتی مخالف مرکل نیز عمال ظهور و بروز چندانی در بین
شهروندان المانی نداشته باشد.
هم اکنون شــاهد وجود یک دولت ائتالفی ضعیف
در المان هســتیم .در برهه فعلی ،اعضای دولت ائتالفی
المان در صدد شکســت یکدیگر در انتخابات سراســری
امســال هســتند! این خود بدترین وضعیتی است که در
المان وجود دارد .از سوی دیگر ،سوســیال دموکرات ها
معتقدند که حضــور مارتین شــولتز و نقش افرینی پررنگ
قبلی وی در اتحادیه اروپا و منطقه یورو در انتخابات مفید
فایده خواهد بــود .انهــا معتقدند مارتین شــولتز بهترین
گزینه ای اســت که می تواند با مرکل رقابت کند .در ادوار
قبلی ،رقابت افرادی مانند اشــتاین بروک و اشتاین مایر با
مرکل نتوانست سودی برای سوسیال دموکرات ها داشته
باشد .حال باید مشاهده کرد که ایا مارتین شولتز می تواند
صدر اعظــم فعلی المان را بــه چالش کشــیده و وی را در
نهایت شکست دهد؟ از زمان پایان صدر اعظمی گرهارد
شرودر تاکنون ،سوسیال دموکرات ها قدرت تشکیل دولت
مستقل در المان را نداشته اند .ضمن اینکه حضور انها نیز
در دولت ائتالفی از روی اجبار بــوده و ابتکار عمل نهایی
در دستان احزاب متحد مســیحی بوده است .در هر حال
سوسیال دموکرات ها نسبت به نتایج نظرسنجی های اخیر
صــورت گرفته در المان نگران هســتند .انهــا در صددند
فاصله خود با حزب دموکرات مســیحی را کاهش داده تا
بتوانند با حزب سبز (و شاید دیگر احزاب چپگرای المانی)
تشکیل دولت مســتقل دهند .البته سوسیال دموکرات ها
برای رســیدن به این نتیجه و موفقیت نیاز به یک معجزه
سیاسی دارند! اختالف 14درصدی سوسیال دموکرات ها
با دموکرات مسیحی ها ،به راحتی قابل جبران نیست .هم
اکنون مارتین شولتز و دیگر افرادی که در حزب سوسیال
دموکرات المان تعریف می شوند ،سعی دارند روحیه خود
را در مواجهه با شرایط موجود حفظ کنند .مارتین شولتز به
شهروندان المانی وعده داده است که مبارزات انتخاباتی
قوی و تاثیرگذاری را در مواجهه با احزاب متحد مســیحی
و انگال مرکل خواهد داشت .شولتز همچنان خود را اماده
مبارزه و مطمئن از پیروزی نشــان داده است .وی مدعی
است که حزب سوسیال دموکرات به عنوان حزبی قدرتمند،
اماده مبارزه بــا احزاب متحد مســیحی اســت و در طول
مبارزات انتخاباتی ،حمایت های احزاب متحد مســیحی
می تواند معکوس شود.
در هر حال ،بایــد در انتظار رقابت هــای انتخاباتی
المان و تاثیر ان بر نظرسنجی های سراسری در این کشور
ماند؛ انتخاباتی که از سوی ســران اتحادیه اروپا و منطقه
یورو به صورتــی دقیق مورد رصــد و تحلیل قــرار خواهد
گرفت.
مثلث | شماره 361
گفتارها
21
گفتارها
ترفند «تیلرسون»
چرا امریکایی ها از تالش برای تغییر نظام درایران سخن گفته اند؟
حسن شکوهی نسب
کارشناس بین الملل
برخی مقامات امریــکا از جمله وزیر امــور خارجه این
کشور در شــرایطی از مداخله جویی در ایران و تالش برای
تغییر قدرت در کشورمان سخن به میان می اورند که از یک
طرف با هنجارها ،اصول و قوانین بین المللی و از طرف دیگر
با خواست مردم در تعارض است.
مداخله جویی امریکایی؛ ناقض اصول
و حقوق بین الملل
دشمنی ذاتی و اشــکار مقامات امریکایی با جمهوری
اسالمی ایران در طول عمر 38ساله این نظام وجود داشته
و این موضوع حتی در ســطح جهان نیز بر کســی پوشیده
نبوده و نیست.
در این میان اما در هر دوره ای ،ابزارهای به کار گرفته
شــده برای مقابله با تهران بنا به رویکــرد حکمرانان و طیف
حاکم در امریکا متفاوت بوده است.
تحریم و فشار از برجسته ترین ابزار دموکرات ها در چند
دهه گذشته علیه جمهوری اسالمی ایران به شمار می رفت
به طوری که پیچیده ترین تنگناهای تحریمی از ســوی این
جناح بــر ایران تحمیل شــد .در مقابــل ،جمهوریخواهان
با روحیه ســتیزه جویی در کنــار بهره گیری از ابــزار تحریم،
«تهدید» را به سیاست خارجی خود در قبال ایران افزوده اند.
عنصر «مداخله گــری» مهمترین ویژگی مشــترکی
است که هر دو جناح اصلی در امریکا از ان استفاده می کنند؛
موضوعیکهپیشینه ایتاریخیدرروابطایرانوامریکادارد.
برخالف دوره پهلوی ،تالش امریکایی ها برای مداخله گری
پسازرویکارامدنجمهوریاسالمیراهبهجایینبردهولی
به این معنا نیست که انها به این عنصر بی توجه اند.
سخنان مداخله جویانه تیلرسون و پاسخ
بجای ایران
گفتارها
22
مثلث | شماره 361
انچه در روزهای گذشته خبرساز شده ،سخنان روز 24
خردادماه «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه ایاالت متحده
است که در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان ان کشور
حضور یافت و پرده از رفتارهــای مداخله جویانه غیرقانونی
کشور خود برداشت.
عنصر «مداخله گری» مهمترین ویژگی مشترکی
است که هر دو جناح اصلی در امریکا از ان استفاده
می کنند؛ موضوعی که پیشینه ای تاریخی در روابط
ایران و امریکا دارد .برخالف دوره پهلوی ،تالش
امریکایی ها برای مداخله گری پس از روی کار امدن
جمهوری اسالمی راه به جایی نبرده ولی به این معنا
نیست که انها به این عنصر بی توجه اند
تیلرسون در بخشی ازسخنانخودکه به موضوع ایران
اختصاص داشــت ،اظهار کرد« :سیاســت ایاالت متحده
در قبال ایــران ...تالش در جهت حمایــت از عناصری در
داخل ایران است که باعث انتقال مســالمت امیز قدرت در
ان کشور شــود .ان عناصر همان طور که به یقین می دانیم
انجاهستند».
بیان این ســخنان مداخله جویانه کــه ناقض صریح
قواعد امره حقوق بین الملل بود از طرف مقامات جمهوری
بی جواب نماند و مسئوالن کشــورمان هر کدام به نحوی و
در جایگاه های متفاوتی به ان پاسخ گفتند که چند نمونه ان
قابل توجه است.
در وهله نخست ،واکنش وزارت امور خارجه به عنوان
پاسخی به موقع و سنجیده انعکاس یافت« .بهرام قاسمی»
سخنگوی این ســازمان با اشــاره به مداخله جویی تاریخی
امریکا در امور ایران ،تاکید کرد که «ایاالت متحده از دهه
50میالدی گونه های مختلف مداخلــه در ایران از کودتا و
مداخله نظامی را تا سیاست تغییر رژیم که به صورت مستمر
و رسمی در ســه دهه اغازین جمهوری اسالمی ایران دنبال
می شدهاست،باشکستوشرمساریجهانیتجربهکردهکه
نفرت مردم ایران و بی حیثیتی جهانی برای امریکا را به دنبال
داشته است».
مرحله دوم هشدار به امریکا از طریق حافظ منافع این
کشــور در ایران صورت گرفت .در غیاب ســفیر سوئیس،
وزارت امور خارجه ایران کاردار این کشور را احضار و مراتب
اعتراض جمهوری اســامی را در یادداشــتی رسمی به او
ابالغ کرد.
سومین پاســخ به موقع از جانب «غالمعلی خوشرو»
سفیر و نماینده دائم ایران در ســازمان ملل انجام شد که در
این باره با ارسال نامه به دبیرکل سازمان ملل ،وی را در جریان
سخنان مداخله جویانه تیلرسون و ابعاد مختلف ان قرار داد.
مداخله جویی های امریکا؛
ناقض حقوق و معاهدات بین المللی
ایاالت متحده پــس از جنگ جهانــی دوم و خروج از
مرحله درون گرایی ،بیش از هر کشور دیگری در امور داخلی
کشــورهای مختلف جهان مداخله کرده است .ایران دوره
پهلویدومبه طورقابلمالحظه ایتحتتاثیراینرفتارهای
مداخله جویانه واشنگتن قرار داشت .اجبار شاه به جابجایی
در کابینه و پست های کلیدی ،مداخله در انتخابات ،دخالت
درامورمجلسودست نشاندگیبرخینمایندگانوهمچنین
حضورفعالنظامیانومستشارانامریکادرایرانازجملهاین
رفتارهای مداخله جویانه به شمار می رفت.
حتی کودتــا و برانــدازی با حضور و دخالت مســتقیم
سازمان ســیا همانند انچه در قضیه 28مرداد 1332و کنار
گذاشته شدن «محمد مصدق» نخست وزیر منتخب مردم
ایران اتفاق افتاد ،نشان می دهد که سران کاخ سفید از هیچ
توطئه ای برای دستیابی به اهداف خود در دیگر کشورهای
جهانفروگذارنیستندواصل«حقتعیینسرنوشت»واصل
«عدم مداخله» مندرج در منشــور ملل متحد و اسناد معتبر
بین المللی برای انها اعتباری ندارد.
این دو اصل یــاد شــده از دیرباز در کنوانســیون ها و
معاهدات بین المللی گنجانده شده و مورد توجه ویژه ای قرار
گرفته اند اما متاســفانه برخی از قدرت های بزرگ به عنوان
تدوین کنندگان کلیدی این اســناد ،تنها در ســطح شعار به
ان پایبندند و در عمل هیــچ حد و مرزی را بــرای رفتارهای
مداخله جویانــه خــود تعریــف نکرده اند که ســخنان اخیر
تیلرسوننیزازهمینموضوعحکایتمی کند.
پرسشــی که در اینجا به ذهن می رســد این است که
حقوق و قواعد بین المللی چه نگاهی به مداخله جویی دارند و
چه چارچوبی برای ان در نظر گرفته اند؟
همان طور که از نام ایــن اصل بر می اید مداخله یعنی
تدبیرهای نظامی ،سیاســی ،اقتصادی و غیره که با هدف
وادار کردن دولت دیگر به نفع خود یا برای حصول امتیازها از
ان انجام می گیرد .اصل عدم مداخله نیز به معنای خودداری
از دخالت در امور داخلی یا خارجی کشور یا کشورهای دیگر
تلقی می شــود؛ اصلی که نه در عمل بلکه در گفتار همه به
انپایبندند.
این اصل (عدم مداخله) به عنوان اصل بنیادین حقوق
وروابطبین المللبااصولدیگریهمچوناصلعدمتوسل
به زور ،اصل صلح امیــز اختالف هــای بین المللی ،اصل
برابریحاکمیت،اصلتعیینحقسرنوشت،اصلهمکاری
بین المللیوغیرهارتباطتنگاتنگیداردکهمبنایحقوقیاین
اصل را می توان در منشور سازمان ملل متحد سال ،١٩45
اعالمیه مجمع عمومی ملل متحد ســال ،١٩٧٠اعالمیه
هلسینکی ١٩٧5و اعالمیه مجمع عمومی ملل متحد سال
١٩٨٢مشاهده کرد.
به عنوان نمونه ماده 2از بند 7منشور ملل متحد تاکید
می کند که «هیچ یک از مقررات مندرج در این منشور ،ملل
متحدرامجازنمی دارددراموریکهذاتاجزوصالحیتداخلی
هر کشوری است دخالت نماید و اعضا را نیز ملزم نمی کند که
چنینموضوعاتیراتابعمقرراتاینمنشورقراردهند،لیکن
این اصل به اعمال اقدامات قهری پیش بینی شده در فصل
هفتم لطمه وارد نخواهد اورد».
همچنیــن در قطعنامه شــماره 2131تحــت عنوان
اعالمیه راجع به «قابل قبول نبودن مداخله مداخله در امور
ملی کشورها و حمایت از استقالل و حاکمیت انها» مصوب
21دســامبر 1965مجمع عمومی ســازمان ملل متحد هر
نوع مداخله مستقیم یا غیر مستقیم در امور داخلی یا خارجی
کشوردیگر،مداخلهیاتهدیدعلیهشخصیتدولتیاعناصر
سیاسی ،اقتصادی و فرهنگی ان محکوم شده است.
از طرفی امریکا در اسناد بین المللی زیادی تعهد داده
اســت تا از ورود به دیگر کشــورها و دخالت در امور داخلی
انها خــودداری کنــد همچون تعهــدی که پــس از رویداد
گروگان گیری ،در قرارداد الجزایر ( 1981میالدی) به ایران
داد اما به ان پایبند نماند.
و سخن اخر اینکه باتوجه به مفاد قانونی که به ان اشاره
شــد ،مواضع اخیر وزیر امور خارجه امریــکا در قبال ایران
نه تنها مغایر روح منشور ملل متحد است که با همه هنجارها،
اصول بین الملل و حقوق بین الملل در تناقض است .البته از
امریکا به عنوان کشوری که در برخی شرایط بدون دریافت
مجوز سازمان ملل ،اقدام نظامی علیه دیگر کشورها انجام
می دهد ،نمی توان انتظار خــودداری از اعمال قدرت نرم و
دوری از مداخله جویی در جهان را داشت.
نکتهمهم تراینکهتیلرسوندرشرایطیازتالشامریکا
برای نفوذ و مداخله در ایران سخن به میان می اورد که یک
ماه پیش نزدیک به 72درصد واجدان شــرایط در انتخابات
ریاســت جمهوری شــرکت کردند که خود دلیلی بر رضایت
داخلی از نظام جمهوری اسالمی و تالش مردم در راستای
اصلحقتعیینسرنوشتاست .به توجهبهانچهگفتهشداز
مواضع تیلرسون در قبال ایران می توان دو برداشت داشت؛
نخســت اینکه وزیر امور خارجه امریکا و کاخ سفید نشینان
جدید از حقوق و قواعد بین المللی بی اطالع اند که اشکارا ان
رانقضمی کنندوانگشت نمایجهانیانمی شوند.دوماینکه
انها از مسائل سیاســی و تحوالت داخلی کشورهای جهان
همچونایران(نظیرانچهدرانتخاباتگذشت) بی اطالع اند
که در هر دو صورت سیاست مداخله جویانه انها محکوم به
شکستاست.
د ترامپ
معمای سیاست های جدی
چهار دهه سرگشتگی راهبردی در برابر ایران
سیدمحمد موسی کاظمی
کارشناس مسائل بین الملل
ایاالت متحده امریکا در چهار دهه گذشــته با نوعی
گره راهبــردی در قبال ایران روبه رو بوده که ســبب شــده
سیاست های واشــنگتن در قبال تهران از انسجام کمتری
برخوردار بوده و ناهمگون باشد؛ این واقعیت در اظهارات
تازه رهبران کاخ سفید در زمینه سیاست حمایت از مخالفان
نظام ایران نیز به خوبی اشکار است.
امریکا و چهار دهه سرگشتگی راهبردی در
برابر ایران
راهبردهای کاخ ســفید در برابر جمهوری اســامی
ایران در ســال های گذشــته با فــراز و فرودها و مســائل
گوناگونی روبه رو بوده است .برخی صاحب نظران« ،تغییر
رژیم» در ایــران را هدف غایی رهبران کاخ ســفید در برابر
جمهوری اسالمی عنوان می کنند و گروهی سیاست تغییر
رژیم را پوششی برای پیشبرد هدف مهار تهران در خاورمیانه
می دانند؛ گذشــته از اینکه در دوره هشــت ساله حکومت
دموکرات هــا و ریاســت جمهوری «باراک اوباما» شــاهد
دگرگونی سیاست اعالنی کاخ سفید از تغییر رژیم به تغییر
رفتار تهران بودیم.
در تازه ترین اظهارنظر مقام های امریکایی« ،رکس
تیلرسون» وزیر امور خارجه امریکا 24خرداد ماه جاری در
نشست کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان این کشور
از سیاســت واشــنگتن برای حمایت از عناصری در داخل
ایران با هدف تغییر مســالمت امیز حکومت سخن گفت؛
گفته ای که تکرار یا به عبارت بهتــر تصریح مواضع دولت
جمهوریخــواه «دونال د ترامپ» در برابر ایــران بود .با این
حال ،تیلرسون تصریح کرد دولت ترامپ همچنان سرگرم
تدوین سیاســت و خط مشــی جامع در قبال تهران است.
از دید بسیاری از صاحبنظران نقشــه راه تازه دولت امریکا
در برابر ایران با محذورات بســیاری از جمله عدم قطعیت
روبه رو است.
تردید مقام های امریکایی در قبال جمهوری اسالمی
ایــران را می توان در روزهــای منتهی به پیــروزی انقالب
اسالمی ریشه یابی کرد؛ زمانی که در واشنگتن چهره هایی
چون «زبیگنیو برژینســکی» مشــاور امنیت ملی «جیمی
کارتــر» رئیس جمهوری وقــت امریکا خواهان «مشــت
اهنیــن» حکومت پهلــوی در برابــر مخالفــان و حمایت
قاطع واشنگتن از شاه بودند و در مقابل ،نخبگان دستگاه
دیپلماسی واشنگتن به ویژه «ســایروس ونس» وزیر امور
خارجه و «ویلیام سولیوان» اخرین سفیر امریکا در تهران
از ایده مذاکره با انقالبیون طرفداری می کردند.
برخی ناظران می گویند« :همین دودســتگی سبب
ســردرگمی کارتر و پایه عدم قطعیت در واشنگتن در قبال
تهران شد ».با این حال ،تا سال های پایانی جنگ تحمیلی
علیه جمهوری اســامی ایران ،گزینه سرنگونی حکومت
نوپای اســامی در تهران از وزن بیشــتری در میان هیات
حاکمه امریکا برخوردار بود.
به ایــن ترتیب ،از زمــان صدور بیانیه هــای الجزایر
در زمســتان 59برای پایــان دادن به اختالفــات تهران و
واشنگتن به ویژه بر سر تسخیر ســفارت امریکا تا سال 65
سیاست ها و برنامه های عملیاتی امریکا متمرکز بر سرنگونی
دولت انقالبی از طریق اقدام نظامی بود.
در ســال « ،65رابرت مک فارلین» مشــاور پیشین
امنیت ملی امریکا برای رایزنی با مقام های ایرانی به تهران
امد تا گشایشی را در بن بست سیاســت های واشنگتن در
قبال جمهوری اسالمی ایران به وجود اورد.
ماجرای «ایران -کنترا» و ناکامی ســفر مک فارلین
به ایران عالوه بر انکه نتوانســت گرهی از کار واشــنگتن
بگشاید ،به رســوایی بزرگی برای «رونالد ریگان» و دولت
وی مبدل شــد و ناســازگاری عمیق تهران با واشــنگتن را
بیش از پیش اشــکار کرد؛ ناســازگاری که بیش از هر چیز
ناشــی از توطئــه امریکایی هــا علیه جمهوری اســامی
ایران در قالب حمایــت از متجاوزان بعثــی ،تالش برای
تدارک برانــدازی و ایجــاد ناامنــی در مناطــق گوناگون
کشور بود.
این رخداد اما نقطه عطفــی در جمع بندی راهبردی
امریکایی ها در قبال ایران به وجود اورد و ان ناممکن بودن
ســرنگونی دولت تهران از طریق تجاوز نظامی یا حمایت
از توطئه های گوناگون داخلی و خارجــی علیه جمهوری
اســامی بود .با این حال ،راهبرد تغییر رژیم ایران پوسته
خود را حفظ کرد ،نفوذ البی های صهیونیســتی در هیات
حاکمه امریکا و سنگینی وزن نیروهای ضدایرانی همچنان
تغییر رژیم را در صدر سیاست های اعالنی کاخ سفید قرار
داد .این وضعیت پس از ریــگان و در دولت بوش پدر نیز
ادامه یافت.
دولت دموکرات «بیــل کلینتون» امــا به طور علنی
از ضرورت «مهار تهران» ســخن گفت .سیاســت «مهار
گفتارها
دوگانه» عنوان برنامه ای بود که «مارتین ایندایک» دستیار
ویژه کلینتون برای جلوگیری از اقدامات دو کشور عراق و
ایران علیه منافع و اهداف خاورمیانه امریکا طرح ریزی کرد
و در این دوره عملیاتی شد.
در همین دوره ،کلینتون الیحه تحریم های اقتصادی
ایران و لیبی را به کنگره ارائه داد و قانونی با عنوان «داماتو»
در ســال 1996علیه دو کشــور وضع کرد؛ قانونی که 10
ســال بعد عنوان ان به «ایســا» تغییــر و کارکردهای ان
امتداد یافت.
با وجود ایــن ،دولت وقت دموکرات امریکا کوشــید
همزمان از ابزارهای گوناگون برای مهار تهران اســتفاده
کند .به رغم تحریم هــای اقتصــادی ،وزارت امور خارجه
دولت کلینتون برای جلب نظر دولت اصالحات در تهران،
منافقین (گروهــک مجاهدین خلق) را به لیســت ســیاه
گروه های تروریســتی افزود .دوره بوش پســر بار دیگر به
سوی تغییر رژیم شتاب گرفت و معرفی جمهوری اسالمی
ایران به عنوان یکی از ســه عضو محور شــرارت سیاست
اعالنی واشنگتن در قبال ایران را تشدید کرد.
با وجــود برجســتگی راهبــرد تغییــر رژیــم در دوره
قدرت یابــی نو محافظــه کاران امریــکا ،برخــی تاکتیک
همکاری های محــدود با تهران بــه ویژه در زمــان حمله
سال 2001امریکا به افغانستان را نشانه وجود محذورات
غیرقابل چشم پوشی پیش روی راهبرد تغییر رژیم خواندند.
روی کار امدن دولت اوباما در امریکا با شــعار تغییر
تا حدی سیاســت های این کشــور در قبال ایران را دچار
دگرگونی کرد .دولت اوباما همزمان با افزایش تحریم های
ضدایرانی بر ســر اختالفات هســته ای ،با زبان سازش با
تهران سخن گفت و مدعی شد واشنگتن تنها راهبرد تغییر
رفتــار و نه دگرگونی نظام سیاســی جمهوری اســامی را
دنبال می کند .در همین چارچوب اوباما کوشید زمینه های
پذیــرش توافق هســته ای و برجام را در فضای سیاســی
امریکا مهیا سازد .روی کار امدن دولت ترامپ اما تداوم
فراز و فرودهای راهبــردی امریــکا و در واقع محذورات
فراوان پیش روی تصمیم ســازی رهبران کاخ ســفید در
برابر جمهوری اســامی ایران را بار دیگر به شکل نوعی
سرگشــتگی و گره راهبردی نشــان می دهــد .ترامپ در
چارچوب دیدگاه های ســنتی جمهوریخواهان و مشــی
تندروانه و نزدیک به البی های صهیونیســتی و همچنین
جلب رضایت برخی کشورهای عربی ،ناچار به نگاه داشتن
پوسته سیاســی ضدایرانی و مواضع سرسختانه و اعالن
سیاست تغییر رژیم در تهران است .این در حالی است که
محذوراتی چون عدم اجماع داخلی و بین المللی ،قدرت
منطقه ای و مشــروعیت مردمی نظام سیاســی جمهوری
اســامی مانع از تدوین راهبردی عملیاتــی برای دولت
تازه کار واشنگتن خواهد شد.
مثلث | شماره 361
گفتارها
23
گفتارها
بدیو:ماکروننسخهبدلنئولیبرالیسماست
گفتارها
24
مثلث | شماره 361
ماکرون ب ه نوبه خود تجسم سرراست و تمام عیار اجماع نئولیبرالیستی است
ِ
قریــب ۱۲میلیون فرانســوی در
روز هفتم می
انتخابات رای ندادند ،بیشــترین میزان از سال
.۱۹۶۹شما این نارضایتی از دو کاندیدای نهایی
انتخابــات ریاســت جمهوری را چطور تفســیر
می کنید؟
در ســنت پارلمانی و انتخاباتی فرانسه ،دور دوم
انتخابات ریاســت جمهوری قرار اســت به معنی مخالفت
کاندیدای جناح به اصطالح «چپ» با کاندیدای راســت
ســنتی باشــد .در واقع ،فقط بدین طریق است که توهم
انتخاب سرراســت میان دو جناح کامال متفاوت سیاسی
جان می گیرد؛ امــا این بــار ،دو عامل جلــوی این توهم
را گرفــت .نخســت اینکــه ،اوالنــد و والــس در دوران
مسئولیت شــان هیچ کاری نکردند جز اینکه از ســر اکراه
از راست ها تقلید کردند .دیگر اینکه ،هر کدام از دو حزب
اصلی دچار انشعاباتی شده اند .به این دو دلیل ،هیچ کدام
از دو حــزب اصلــی نتوانســتند بــه دور دوم انتخابات راه
پیدا کننــد و در غیــاب دوگانه تخیلی ،منســوخ و بی خط ِر
راســت و چپ ،ما مجبور به انتخاب میان راســت افراطی
– که در شــرایط نرمال از حضور در قدرت منع می شوند – و
نئولیبرالیســم متمایل به راست-مرکز شــدیم که ناگهان
ســروکله اش پیدا شــده بود .عده کثیری از مــردم چنان
انتخابی را پس زدنــد و به جای ان از منطــق «نه این ،نه
ان» تبعیت کردند.
معنای ماکرون چیست؟
ِ
بحران هر گونه سیاستی
ماکرون نامی اســت بر
که هدفش این است که گرایش های سیاسی را در فضای
انتخاباتی «نمایندگی» کند .این امر ،اشکارا ،بدین خاطر
است که فرضیه کمونیســم و احزاب هوادار ان از عرصه
حذف شــده اند و همین امر کم کم واقعیت پارلمانتاریسم
را اشــکار کرده اســت؛ یعنی اینکه پارلمانتاریســم صرفا
گروه هایی را «نمایندگی» می کند که همگی حول محور
ســرمایه داری نئولیبرال جمع امده اند و فقط تفاوت هایی
جزئی بــا یکدیگر دارند .پارلمانتاریســم هیچ اســتراتژی
بدیلی ندارد .راست افراطی ،در ســبعانه ترین شکلش در
دونالد ترامپ یا در پتنیسمِ نو نوار شده مارین لوپن ،از این
وضعیت نهایت استفاده را می برد؛ چون انها ،در عین اینکه
از اجماع نئولیبرالیستی تبعیت می کنند ،وانمود می کنند که
یگانه کسانی هستند که این اجماع را شکسته اند.
در واقع ،راســت های افراطــی – کــه در درون این
اجماع ســرمایه داری قرار دارند و به هیچ عنــوان ان را به
پرسش نمی کشــند – به جای جریان جهانی شدن سرمایه
در دنیای معاصر از ناسیونالیسم متعفنی دفاع می کنند که
بی باک تر و جســورتر اســت .ماکرون به نوبه خود تجسم
سرراست و تمام عیار اجماع نئولیبرالیستی است .او نسخه
بدل نئولیبرالیسم است .اربابان حقیقی ما ،یعنی الیگارشی
سوداساالر ،باعجله او را سر هم کرده اند تا همین کار را به
انجام برساند.
در مقایســه با ســال ۲۰۰۲فراخــوان اتحاد در
مقابــل «جبهه ملــی» نتوانســت بــه موفقیت
کامل دســت پیدا کند .این ضعــف و فتور جبهه
جمهوریخواهــان را چطــور تبییــن می کنیــد؟
فکــر نمی کنید ایــن امر نشــانگر ان اســت که
خواســت های سیاسی سرکوب شــده ای وجود
دارد؟
در میان جوانان تحصیل کــرده و نیز افرادی که
در وضعیت فعلی به درســتی می توان انها را قشر پرولتاریا
نامید -مخصوصا کارگرانی که خانواده شان مهاجرند و نیز
فرزندان شان -کم کم این مطالبه شکل گرفته است که باید
در مقابل این اجماع نئولیبرالیســتی سیاستی تهاجمی در
پیش گرفته شود ،البته یک سیاست تهاجمی واقعی و نه
سیاستی جعلی و به نحو شرم اوری هویت طلبانه مانند انچه
جبهه ملی پیشــنهاد می کند .در واقع ،مالنشــون و حزب
«فرانسه تسلیم ناپذیر» شش نیروی خود را از همین مطالبه
می گیرند .برنامه این جنبش به هیچ عنــوان برانگیزاننده
نیست و فرسنگ ها از هر شکلی از کمونیسم فاصله دارد.
عالوه بر این ،این حــزب حول طرحی پارلمانتاریســتی،
یعنی جمهوری ششــم ،شــکل گرفته اســت کــه کامال
غیر انقالبی و مبهم اســت؛ امــا در زمانــه انتخابات ،باید
به انچــه نصیبتان می شــود رضایت بدهیــد .این تمنای
سرکوب شده خود را بار دیگر به وضوح در دور دوم انتخابات
و با نفی تمام عیار توهم نئولیبرال ،یعنی ماکرون ،نشــان
داد .به هر حال ،کاچــی بهتر از هیچی اســت و این تنها
چیزی اســت کــه در کل این نمایــش انتخابــات ارزش
توجه داشت.
زمانی که مارین لوپن به کارخانه ویرلپول در امیان
رفته بود که در اســتانه برون ســپاری کارهایش
گفتارها
بعضی هــا می گوینــد
الــن بدیــو ،فیلســوف
ســالخورده و سرشــناس
کمونیســت ،بیش ازاندازه
مطلــب منتشــر می کنــد.
با این همــه او خواننــدگان
پرشــماری در فرانســه،
امریــکا و دیگر جاهــا دارد
که معتقدند ،او دربارۀ چیزها ژرف اندیشــی می کند و
الجرم ،پیوســته دربارۀ ان ها سخن ســرایی می کند.
بدیو از ســال ۱۹۶۸رای نداده است ،چون به نظرش
دیگــر چیزی بیــش از یک نوع سیاســت (ســرمایه-
گرایی) وجود ندارد و این یعنی هیچ سیاستی
پارلمان
ْ
وجود ندارد .او در این گفت و گو پیامدهای سیاســی
انتخاب امانوئل ماکرون ،رئیس جمهور جدید فرانسه،
را تفسیر می کند
مثلث | شماره 361
گفتارها
بود ،گفت« :من اینجا هستم؛ در جایگاه درستم؛
دقیقا در جایی که باید باشــم ».ایا مســاله نزاع
طبقاتی و مقاومت در برابر جهانی ســازی چنان
توسط چپ ها به دست فراموشــی سپرده شده
اســت که حاال راســت ها باید مدعی انحصاری
ان باشند؟
این دقیقا مصــداق همان چیزی اســت که چند
لحظه پیش گفتم .به نظرم حق با انهایی است که می گویند
باید از دال «چپ» دست بکشــیم ،چون این عنوان این
روزها به لفظی گنگ و مبهم بدل شده است .میتران پس
از کمتر از دو سال ،اشــکارا ،قافیه را واگذار کرد .ژوسپن
می گفــت «امکان نــدارد ما بــار دیگر بــه دوران اقتصاد
مدیریت شــده بازگردیم ».اوالند ،که اوارگان کولی را ازار
می داد و عاجز از این بود که مســاله انبــوه بیکاران را حل
کند ،فقط بلد بــود پرچم فرانســه را باال ببــرد؛ چون ادعا
می کرد «فرانســه در حال جنگ است ».انها با استراتژی
سیاســی مبتنی بر مبارزه و کامال ضد سرمایه داری چه کار
باید می کردند؟
ماکرون به هنــگام بگومگو با کارگــران کارخانه
ویرلپول به انها گفت نمی تواند کاری برای حفظ
شغل شــان بکند .نظر شــما درباره این گفته ها
چیست؟
ماکرون هنوز استعداد سیاســتمداران حرفه ای
چپ را به دست نیاورده اســت؛ انهایی که به کارگران قول
می دهند که کاری برایشــان می کنند و بعدها با افســوس
می گویند کــه نمی توانند به قول شــان عمــل کنند چون
«شرایط» دست شــان را بسته اســت .ماکرون محصول
تمام عیار اجماع نئولیبرالیســتی ای است که نخ هایش در
دستان الیگارشی اقتصادی اســت .ماکرون فکر می کند
با گردن نهادن به اصول اساســی این اجماع می تواند از
پرسش های کارگران قسر در برود.
البته این اعتراف او کامال درست است و الجرم باعث
کاهش محبوبیت او می شود .مخلص کالم انکه ماکرون
هنوز کامال فلســفه وجودی خــودش را نمی داند؛ او قرار
است نماینده این فکر باشد که شرایط -یعنی همان اربابان
ســرمایه -او را مجبور به اتخاذ تصمیم هایی می کنند؛ اما
در عین حال باید این باور را به مردم حقنه کند که خودش
هم از این شــرایط ناراضی است و دوســت دارد اوضاع به
گونه دیگری رقم بخورد .نگران نباشــید؛ او کم کم کارش
را یاد می گیرد.
مالنشــون با گفتن اینکه ماموریتش – به همان
معنی ای که شــانتال موف و الکالئو از ان سخن
می گوینــد « -متحــد کــردن مــردم» در مقابل
الیگارشی است ،پدیده این انتخابات بود .شما
فکر می کنید این اســتراتژی مناسبی برای از نو
ساختن چپ رادیکال [چپ ترین چپ ها] است؟
چپ رادیکال تا جایی وجــود دارد که اصولش –
همان چیزی که «ایده کمونیســم» می ناممش -صراحتا
به میان انداخته شــود؛ تا انجا که فعالیت هایش از منظر
راهبردی از رخدادهای تصادفی انتخاباتی مستقل باشد و
تا انجا که بتواند رابطه ای کامال سازمان یافته و تثبیت شده
با توده های مردم و در هله نخست با پریکاریا و پرولتارهای
اواره برقرار کند.
در واقع ،ســیاه کاری های ماکرون هیــچ رد پایی از
چنین اصولی ندارد و نیز ان پوپولیســمی که از ان سخن
گفتیــد .مــا در ابتــدای راه صورت بندی مجــدد مقوالت
فعالیت سیاسی رهایی بخش هستیم .به تعبیری ما اکنون
ِ
بسی بیش از ِ
مارکس ۱۸۴۰نزدیکیم.
لنین ۱۹۱۷به
به نظر شــما می توان گفت ان دســته از احزاب
دولتی ای که به دور دوم انتخابات راه نیافته اند،
محکوم به این هســتند که در زبالــه دان تاریخ
بپوسند؟
چنان که احتماال می دانید سرنوشت انها برای من
اهمیت چندانی ندارد؛ اما یاد گرفته ام که در سازوکارهای
انتخاباتی ای کــه «دموکراســی» می خوانندش ،به هیچ
وجــه ،نیــروی الیگارشــی ســرمایه داری و ظرفیت های
پروژه های سیاســی مختلف ان را برای فریب دســت کم
نگیریم .نگاهی به حزب سوسیالیست و سلف ان «سفیو»
بیندازیــد :پس از هدایــت جنگ اســتعماری خفت بار در
الجزایر و ســپس لیســیدن چکمه هــای دوگل در جریان
کودتای ۱۹۵۸به نظر می رسید که دیگر کار این حزب تمام
شده اســت .ان زمان به نظر می رسید که حزب کمونیسم
دارد هدایت چپ ها را در دست می گیرد .انتخابات ۱۹۶۹
را به یاد بیاورید؛ گاستون دیفه از «سفیو» حدود ۵درصد
ارا را به دست اورد ،کمتر از امون در انتخابات فعلی و حزب
کمونیسم توانست از موهبت تحریم انتخابات در دور دوم
بهره مند شــود .انها می گفتند پمپیدو و پوئر ســر و ته یک
کرباس اند (افرادی که در این دوره از انتخابات رای سفید
دادند یا انتخابات را تحریم کردند ،نیز درباره کاندیداهای
فعلی همین فکر را می کردند) .اما تنها دوازده ســال بعد،
حزب سوسیالیست موقعیت خود را به عنوان یکی از احزاب
بزرگ دولت تثبیت کرد تا جایی که توانست مجموعا بیست
سال ریاســت جمهوری را در چنگ خود داشــته باشد .در
مقابل ،حزب کمونیسم – که به این تصمیم تلخ گردن نهاد
که دیگر حزبی بیرون از سیستم نباشد و به همین دلیل در
چند دولت مشارکت داشت – از هم وارفت ،کوچک شد و به
شرایطی رسید که احیایش تقریبا ممتنع شد.
البته به موازات اینکه ما وارد سومین سکانس فرضیه
کمونیســم می شــویم -یعنی پس از پیدایش کمونیســم
در قــرون نوزدهم و نیــز ناکامی ان در تحقــق یک دولت
کمونیســتی در قرن بیســتم – تمامــی ایــن رخدادهای
تصادفــی در نهایت به زبالــه دان تاریــخ انداخته خواهند
شد .اما هنوز تا رسیدن به ان مرحله راه بسیار زیادی مانده
اســت .فرضیه کمونیسم ،از زمان نخســتین ظهور ان از
تمامی انچه در طول هزار سال گذشــته به مثابه سیاست
معرفی می شد گسسته است.
کمونیســم عمــری بــه کوتاهــی دو ســده دارد.
مائــو می گفــت بزرگ تریــن ناکامــی کمونیســت ها
ناشــکیبایی های انهاســت .پس بگذارید دربــاره افتادن
به زباله دان تاریخ بیشــتر صبــر کنیم .انتخابــات زیادی
پیش روی ماســت و هر انتخاباتی به معنی ســرخوردگی،
انتخا ب هــای غلــط و پرد ه دری هــای بی شــمار
دیگری است.
اعتراضات ۱می نشان داد که پنج سال پیش رو
برای ماکرون دورانی ارام و بی دردســر نخواهد
بود .فکر می کنید بی ثباتی شدید سیاسی که طی
نبرد علیه اصالحات قانون کار به اوج خود رسید،
با همین شدت و حدت ادامه پیدا خواهد کرد؟
من نمی دانم این «بی ثباتی شدید سیاسی»ای
که شــما از ان ســخن می گویید کجا اتفاق افتاده که من
ندیدیم .چیزی که شــاهدش بودیم صرفا چند راهپیمایی
اتحادیه هــای تجاری بود بــا ابعادی بســیار کوچک تر از
چیزی که چند سال پیش در قضیه قانون بازنشستگی رخ
داده بود .بله ،اینجا و انجا زدوخوردهایی با پلیس درگرفت
که مرا به یاد روزگار خوش جوانی ام می انداخت و نشــان
می داد هنوز شعله شجاعت عصیانگرانه تماما نمرده است،
اما در وضعیت کنونی این درگیری ها نه تنها پیامد سیاسی
خاصی نداشــت ،بلکه حتــی می توان مدعی شــد اثرات
منفی ای هم داشــته اســت می توان از جنبش «ایستاده
در شب» هم نام برد که چیزی نبود مگر جنبشی محدود و
البته تقلیدی از اجتماعات عظیم میدانی که پیش از این
در مصر ،یونان ،اسپانیا ،ترکیه ،هنگ کنگ و حتی امریکا
شــاهدش بودیم .نیروی تمامی این اجتماعات عظیم یا
به واســطه قدرت فزون یافته راست های افراطی خاموش
شد یا توســط نیروی نظامی – السیسی ،اردوغان و ترامپ
– یا در نتیجه ســرخوردگی ناشی از تسلیم شــدن به بازی
انتخابات ،مانند سیریزا و پودموس.
صادقانه بگویم ،من در فرانســه از هر نشانه ای که
بیانگر بســیج سیاســی پایدار علیه دولت ماکرون باشــد
اســتقبال می کنم و البته فکر می کنم ارزش این را دارد که
به دقت بررسی شود .صبر یعنی اینکه بدانیم تا چه اندازه در
مسیرمان پیش رفته ایم و پیشرفت حقیقی را نیز ارج نهیم،
ولو این پیشرفت اندک باشد.
منبع :سایت ترجمان علوم انسانی
25
سیاست
انتقادتمیز
سیاست
26
مثلث | شماره 361
اصول گرایاندرمقابلروحانی
بایدچهرویکردیاتخاذکنند؟
اصول گرایان و روحانی
سوال این اســت که اصولگرایان از این پس چگونه باید با حسن
روحانی مواجه شوند؟ اکنون در این دو قطبی بر جای مانده از انتخابات
96با چه روش و ایینی باید به نقد دولت نشســت؟ به نظر می رسد انها
بدون اینکه از راه های خارج قانون و از بین برنده نظم پیش بروند باید با
زبان و روشی درست به نقدی پرداخته تا جامعه هم همراه انان شوند.
مثلث | شماره 361
سیاست
27
1
سیاست
یک مســاله بســیار مهم که این روزها بــا ان مواجه
هستیم پاسخ این سوال است که اساسا اصولگرایان چگونه
باید با حسن روحانی مواجه شوند؟ایا انها اکنون که نتیجه
انتخابات را به او واگذار کرده اند باید تبدیل به قطب مقابل
دولت شوند و در همه موارد معترض اقدامات او باشند .اگر
قرار باشد چنین باشد برای قطب بودن مقابل حسن روحانی
چه راهبردی باید پیش رو باشــد و چه روش هایی باید مورد
اســتفاده قرار بگیرد؟ تفســیرهای متعدد و متنــوع در این
مورد موجب شده است که برخی اتفاقات رخ دهد که برای
اصولگرایان هزینه ایجاد کند .بایــد در این مورد بحث کرد
و برای 4سال اینده که حســن روحانی رئیس جمهور است
برنامه داشت.
روحانی مقابل اصولگرایان؟
28
اصولگرایان ،روحانی ،انتخابات 96
مثلث | شماره 361
سیاست
شاید در زمان کوتاهی بعد از انتخابات سال 92می شد
این ادعا را داشــت که حسن روحانی که ســابقه حضور در
جامعه روحانیت را داشته همچنان در برخی سطوح می تواند
یک اصولگرا به شــمار اید حاال اما تحوالت در این 4سال
انچنان پیــش رفته که دیگر خیلی ســخت بتــوان او را در
سطوحی نزدیک به اصولگرایان دانست.
حتی در همان ماه های اولیه صــدارت او پالس های
زیادی برای حسن روحانی ارسال شــد که او همچنان این
حس را داشته باشــد که فردی از میان اصولگرایان است و
می تواند روی کمک انها برای اداره امور حساب کند .حتی
مرحوم عســگراوالدی همان زمان در این مورد گفته بود:
«حســن روحانی خیرالموجودینی بود که مــردم به او رای
دادند ،ضمن انکه همکاری ما با او صمیمانه است».
محمد رضا باهنر هم در اظهار نظری گفته بود« :زمانی
که دکتر روحانی انتخاب شد بعد از مدت کوتاهی به یکی از
روزنامه های اصالح طلب گفتم اقای روحانی اصولگراست
چ تردیدی نیست
و حاال هم می گویم در اصولگرا بودن او هی
و من نمی خواهم به اقای روحانی جسارتی بشود .اما باالخره
اینکه اقای روحانی بگوید اصولگراها از من حمایت نکردند
من می روم کاندیــدای اصالح طلب ها می شــوم ،این در
جریانات سیاسی اصیل رسم نیست».
این در واقع دســت فرمــان اصولگرایــان در ابتدای
تشــکیل کابینه حســن روحانی بود .زمان اما به نفع رابطه
اصولگرایان و حسن روحانی نگذشت .روحانی با شیب بسیار
زیادی خود را به اصالح طلبان نزدیک کرد .حاال زمان جدا
شدن انها فرا رسیده بود .روحانی در کابینه اش پست هایی
را به برخی اصولگرایان داد اما انهــا در واقع افرادی نبودند
که انچنان جزو شــخصیت های تشــکیالتی اصولگرایان
باشد .بعد از ان در دو محور سیاست خارجی و اقتصاد جدال
سنگینی میان اصولگرایان و حسن روحانی در گرفت.
انها در سیاست خارجی انتقادهای زیادی به نحوه به
توافق رسیدن در مورد پرونده هسته ای داشتند و اوج جدال
انها با دولت در پارلمان و در فضای رسانه ای قابل مشاهده
بود .انها البته در اقتصاد هم نقدهای زیادی به نحوه عملکرد
دولت داشتند و اساســا معتقد بودند که حسن روحانی رویه
خوبی را برای حل مشکالت اقتصادی اتخاذ نکرده است.
اصولگرایان اعتقاد به اقتصاد مقاومتی و درون زا داشــتند
و به نگاه معطوف به خارج حســن روحانی در حوزه اقتصاد
اعتراض داشتند.
اما زمان کــه بــه انتخابــات 96نزدیک شــد باز هم
اصولگرایانی بودند که پالس هایی بــه دولت برای نزدیک
شــدن دادند .تالش های افرادی مانند محمد رضا باهنر،
غالمرضا مصباحی مقــدم و حتــی مرتصی نبــوی در این
مورد قابل مشــاهده بود .در بهار ســال گذشته محمد رضا
باهنر چند باری از احتمال حمایــت اصولگرایان از روحانی
ســخن گفت و حتی مصباحی مقدم هم در این ســخن به
او پیوســت .مصباحی مقدم گفته بود« :ایــن را بگویم که
اینطور نیســت که شرایط اقای روحانی شــرایطی باشد که
مورد اقبال اصولگرایان قرار نگیرد و محتمل است مجموعه
اصولگرایان در انتخابات ریاست جمهوری از ایشان حمایت
کند و اگر گزینه بهتری نداشته باشیم حتما وارد گفت وگو با
ایشان خواهیم شد .من این موضوع را نفی نمی کنم اما اگر
شرایط اقتضا کند و کســی به میدان رقابت با اقای روحانی
بیاید،حتمابایدبه گونه ایباشدکههمهاصولگرایانپشتاو
باشند که اگر این اتفاق بیفتد برنده انتخابات خواهیم بود».
حتی مرتضی نبوی هم تمام تالشــش را در این زمینه کرد و
گفت« :درباره انتخابات ٩6هم حرفی از جانب اصولگرایان
ندارم ولــی از نظر توصیــه ای بهتر می دانــم اصولگرایان
سرمایه گذاری شان را روی انتخابات شــوراها انجام دهند
تا ریاســت جمهوری .چراکه به هرحال اقــای روحانی دور
دومش اســت و کاندیــدای اصلی ریاســت جمهوری دور
دوازدهم ،ایشان است .برداشت من این است که روحانی
بر کرســی ریاســت جمهوری می نشــیند .مردم ایــران به
هــر رئیس جمهــوری دو دوره فرصــت ریاســت جمهوری
می دهند ».او در واقع بنا داشت تا فضای دو طرف را نسبت
به هم تلطیف تر کند.
ایــن تالش ها اما نتیجــه نداد .نســبت اصولگرایان
و روحانــی همچنان به شــکل ســابق باقی مانــد .چنانکه
ناصر ایمانــی در اظهار نظری قبل از انتخابــات گفته بود:
«اصولگرایــان اصال از اقــای روحانی دل خوشــی ندارند
و حتــی اگــر اصالح طلبــان از اقــای روحانی عبــور کنند
اصولگرایــان اقای روحانی را به عنوان فردی می شناســند
که با فرصت طلبی سیاســی از جریان اصولگــرا به جریان
اصالح طلب کوچ کرد .بنابراین اصولگرایان دیگر هیچ گاه
رابطه خوبی با اقای روحانی نخواهند داشت و این موضوعی
اســت که اقای باهنر هم به ان اشــاره کردنــد .اگر فردی
که گوشــت ،پوســت و اســتخوان وی از یک جناح است
بخواهد با برخی دالیــل و حتی دلخوری هــا از ان جناح به
جناح مقابل برود اصال کار پســندیده ای نیســت .بنابراین
از نظر اصولگرایان اقای روحانی برای همیشــه تمام شده
اســت و حتی اگر دور بعــد رئیس جمهور بشــود یا نشــود
دیگــر اصولگرایان بــه ایشــان اعتماد نمی کننــد چون از
نظر اصولگرایان اقای روحانی به لحــاظ جناحی فرد قابل
اعتمادی نیست».
اصولگرایان و روحانی؛ 4سال پیش رو
حاال ســوال این اســت که اصولگرایــان از این پس
چگونه باید با حسن روحانی مواجه شوند؟ اکنون در این دو
قطبی بر جای مانده از انتخابات 96با چه روش و ایینی باید
به نقد دولت نشست؟
رهبر معظم انقالب اخیرا در یکــی از دیدارهای خود
سخنی گفته اند که حتما می تواند یکی از راه های مواجهه
با دولت روحانی توسط منتقدانش باشد .فرمایشی که البته
تعبیر و تفسیر درست از ان حتما راهگشا خواهد بود.
شــاید در زمان کوتاهی بعد از انتخابات
ســال 92می شــد این ادعا را داشت که
حسن روحانی که سابقه حضور در جامعه
روحانیت را داشــته همچنــان در برخی
ســطوح می تواند یک اصولگرا به شمار
اید حاال اما تحوالت در این 4سال انچنان
پیش رفته که دیگر خیلی ســخت بتوان
او را در سطوحی نزدیک به اصولگرایان
دانست
ایشــان در این دیــدار فرمودنــد« :من بــه همه ان
هســته های فکری و عملی جهادی ،فکــری ،فرهنگی در
سرتاسر کشور مرتّبا می گویم :هرکدام کار کنید؛ مستقل و
به قول میدان جنگ ،اتش به اختیار .الب ّته در جنگ ،قرارگاه
مرکزی وجود دارد که دستور میدهدّ ،اما اگر چنانچه رابطه
قرارگاه قطع شــد یا قرارگاه عیبی پیدا کــرد ،اینجا فرمانده
دســتور اتش به اختیار می دهد .خب شما افسرهای جنگ
نرمید -قرار شد شما افسران جوان جنگ نرم باشید -انجایی
که احســاس می کنید دســتگاه مرکــزی اختاللــی دارد و
نم یتواند درست مدیریت کند ،انجا اتش به اختیارید؛ یعنی
باید خودتان تصمیم بگیرید ،فکر کنید ،پیدا کنید ،حرکت
کنید ،اقدام کنید .گاهی اوقات انســان احســاس می کند
دستگاه های مرکزی فکر و فرهنگ و سیاست و مانند اینها
دچار اختاللنــد ،دچار تعطیلنــد؛ واقعــا ادم گاهی اوقات
احساسمی کند.حاالمثالفرضبفرماییداین همهمامساله
فرهنگی در کشور داریم ،مسائل مهم که شاید من بتوانم ده
مساله اصلی فرهنگی را بشمارم که اینها دچار مشکل است؛
فرض کنید مساله سینما ،یک مســاله مهم است[ ،یعنی]
مساله فرهنگی مهمی اســت که سینمای کشور چه جوری
اداره می شود ،از کجا پشتیبانی می شــود -حاال پشتیبانی
خارجی هم پیــدا می کنند برای فیلم ها -اداره هنر کشــور و
سینما که چیز کوچکی نیســت؛ مثال فرض کنید ده مساله
[اما] ناگهان می بینید مثال
این جوری می شــود پیدا کردّ ،
فرض کنید اینکه فالن اهنگ قبل از افطار پخش بشود یا
نشود ،می شود مساله اصلی؛ نامه نگاری می کنند! پیداست
که این دســتگاه اختالل پیدا کرده که مســاله اصلی را از
مسالهفرعیتشخیصنمی دهدویکمسالهاصالبی اعتبار
اهمیت فرعی را به عنوان یک مســاله اصلی ،درشــت
بی ّ
می کنند .وقتــی این جوری دســتگاه های مرکزی اختالل
دارند ،ان وقت اینجا جای همان اتش به اختیاری است که
عرض کردم».
این سخنان البته با واکنش ها و برداشت هایی مواجه
شد .حتی برخی فکر کردند که بر این اساس مجاز شده اند به
هرشکلممکندرقالبمنتقداندولتاتشبهاختیارمقابل
دولت عمل کنند .این نوع برداشــت ها و برخی رخدادهای
پیش امده موجب شد که رهبر انقالب شخصا در این مورد
تفسیر و توضیح بیشتری داشته باشند .ایشان در خطبه های
نماز عید فطر در این مورد اینگونه توضیح دادند« :از جمله
کارهای مهــم ،کارهای فرهنگی اســت؛ ما خلــل و فرج
فرهنگی زیاد داریم؛ جاهایی که نفوذگاه دشــمن اســت؛
این را هم مجموعه های مسئول دولتی ،هم مجموعه های
گسترده عظیم مردمی موظفند پیگیری کنند؛ اتش به اختیار
بهمعنایکارفرهنگیخودجوشوتمیزاست.معنی اشاین
استکهدرتمامکشور،صاحباناندیشه،فکروهمت،کاررا
خودشان پیش ببرند ،منافذ فرهنگی را بشناسند و در مقابل،
اتش به اختیار به معنای بی قانونی و طلبکار کردن مدعیان
پوچ اندیش و مدیون کردن جریان انقالبی کشــور نیست؛
نیروهــای انقالبی بیــش از همه باید مراقب نظم کشــور،
مراقب ارامش کشور ،مراقب عدم سوءاستفاد ه دشمنان از
وضعیت کشور ،مراقب حفظ قوانین باشند .این مراقبت ها
در درجه اول متوجه به نیروهای انقالب است که دلسوزند،
عالقه مندند و مایلند که کشــور به ســوی هدف های خود
حرکتبکند».اینسخنانبسیارمهممی تواندنماییدرست
و منطقی برای اصولگرایانی که باشد که بنا دارند در 4سال
اینده در قامت منتقدان دولت قرار داشته باشند.
انها بدون اینکه از راه های خارج قانون و از بین برنده
نظم پیش بروند باید با زبان و روشی درست به نقدی پرداخته
تا جامعه هم همــراه انان شــوند .اصولگرایــان اکنون در
نقطه ای تعیین کننده از تاریخ سیاســی ایران قــرار دارند.
انها باید برای مواجهه با حسن روحانی درست ترین روش را
برگزینند؛ انتقاد تمیز.
راهبرد اصولگرایان در مواجهه با دولت روحانی چگونه باشد؟
سیاست
تحول خواهی با بازیابی ارزش ها
مسعود ندافان
روزنامه نگار
2
«سنخیت و تناسب میان راه ،روش و تاکتیک مبارزه،
باهدف ان فوق العاده اهمیت دارد .بســیاری از مبارزات
به علت انکه روش صحیح و متناســب باهدف را انتخاب
نکرده اند ،شکست می خورند و به جای انکه مبارزه انان را
به هدف نزدیک کند ،از ان دور می کند( ».شهید ایت الله
بهشتی؛ مبارزه پیروز)
عصر عســرت اصولگرایان فرارســیده اســت؛ انان
ســیادت در قدرت را به رقیب دیرین خود ســپردند .حسن
روحانی توانســت عالوه بر اســتمرار ائتــاف انتخابات
ریاســت جمهوری یازدهم ،اقبال عمومی را بــرای ادامه
کلیدداری پاستور کســب کند؛ هرچند سخت ترین رقابت
سیاسی با حضور رئیس جمهور مســتقر در ادوار تاریخ رخ
داد .حسن روحانی با کیاست و فراست سیاسی ناکارامدی
اقتصادی خود را پوشش داد و پیروز کارزار رقابت سیاسی
اردیبهشت 96شد.
با شــرایط جدید این ســوال در میــان تحلیلگران
سیاســی بیــان می شــود کــه راه ،روش و تاکتیــک
اصولگرایــان در قبــال دولــت دوازدهم چگونه اســت؟
مبارزه برای دســت یابی به حداکثر منافع ملی و پیشرفت
همه جانبــه مبتنی بر الگــوی اســامی -ایرانی و تالش
برای ســوق دادن دولت دوازدهم در این مســیر چگونه
بایــد رخ بدهد؟ پاســخ به ایــن پرســش ها در دو محور،
متناظر به الگــوی رفتار دولت دوازدهم در ســطح خرد و
کنش هدفمندانه دراز مدت در سطح کالن صورت بندی
می شود.
جهت گیری دولت دوازدهم؛ اصالحات یا اعتدال
در فضای سیاســی کشــور ،همگان معترف اند که
اتاق فکر دولــت توانایی مانور جــدی در عملیات روانی
در قبال منتقدان را دارد؛ در هنگامــه نقد علمی بندهای
برجام دوقطبی سازی «دالور /دلواپس» رخ نمایی کرد و
در انتخابات اخیر رقیب هراسی در قالب «قاضی/وکیل»
و ناکارامدی وعده های گســترده اقتصادی به شــلیک
موشــک گره زدنــد و در اوج رقابــت نوک پیکان ســویه
دوقطبی «جنگ/صلح» به سمت نیروهای نظامی کشور
نشانه گرفته شد.
در مقطــع انتخابــات اتــاق فکــر دولــت در
ســیطره اصالح طلبان تنــدرو بود؛ اما اولین ســنجش
جهت گیری دولــت دوازدهم در چینــش کابینه نمایان
خواهد شــد .حســن روحانی در دوگانــه «اصالحات/
اعتدال» گرفتار شده است؛ او از منش اعتدال سخن
می گویــد ولــی از روش اصال ح طلبــان در قبــال رقبا
اســتفاده می کند؛ حال باید دید کابینه به کدام ســبک
ترکیب بنــدی می شــود .جهت گیــری اصالح طلبانه با
خود بحرا ن ســازی های این جریان ،ارتقای تصاعدی
منازعات در کشــور را ایجــاد می کند و حســن روحانی
به خوبی اگاه اســت که قطب حامیان علــی الریجانی
در هنگامی کــه ســطح منــازع افزایــش یابــد ،کنش
محافظه کارانه اتخاذ و از همســویی همیشــگی امتناع
می کنند .اگر حسن روحانی راه دوم را در پیش بگیرد،
ائتــاف انتخابــات 92حفظ خواهد شــد و از ســوی
دیگــر توانایــی همســوهای تاکتیکی با طیف ســنتی
اصولگرایــان بــرای پیشــبرد اهداف خود داراســت؛
بنابرایــن نقشــه راه اصولگرایان در ســطح خــرد تابع
چگونگی ترکیب کابینه دولت اتی است.
راهبرد مواجهه با دولت دوازدهم
.1سطح خرد:
اولین شرط یک رقابت سالم سیاســی برای ارتقای
جایگاه مردم ســاالری پذیرش حقوق شهروندی منتقدان
به رویکردهای اقتصادی-سیاســی دولت منتخب است؛
اقای حســن روحانی در کوران رقابت های انتخاباتی ،در
بخش مقدمه برنامه دولت دوازدهم که از ان به «ازادی و
امنیت؛ ارامش و پیشــرفت» یاد شد؛ نوشته اند که «ما در
استانه قرن جدید باید دســت از تالش برای حذف کردن
یکدیگر برداریم ،بپذیریم که جامعه ایران متکثر اســت و
هیچ گروهی را نمی توان حذف کرد .همه باید در چارچوب
حقوق شهروندی و با حاکمیت قانون ،زندگی کنند و اجازه
مشارکت در زندگی سیاسی و اجتماعی داشته باشند ».که
چنین ادبیاتی ملتزم به رعایت همه جانبه حقوق شهروندی
و ابراز نظــر مخالفان دولت اینده اســت اما اقای حســن
روحانی در نخســتین نطق تلویزیونی خود پس از انتخاب
مجدد به سمت ریاســت جمهوری؛ اولین گام برای اقدام
حذف جریانی رقیب را برداشتند و مخالفان 16میلیونی خود
را «خشونت طلب» و «انشــقاق خواه» نامیدند و پیروزی
خود را این گونه اظهار داشــتند که «پیروزی صلح و اشتی
بر تنش و خشونت و وحدت بر انشقاق و چنددستگی بود».
و پس ازان دامنه حمالت از سوی حامیان دولت به جریان
رقیب افزوده شد و در اوج تقابل با گروهک های تروریستی
در کشور ،رئیس جمهور گزاره کنایه امیز «دولت با تفنگ»
را در قبال اقدامات جهادی سپاه پاسداران انقالب اسالمی
بیان داشتند.
برایند ایــن رویکــرد نمایانگــر «انتقام» پنداشــتن
«انتقاد» و اغاز روند «مصون ســازی» و هاله «قداســت»
بــرای دولت اتی اســت و از ســوی دیگر فضا بــرای ایجاد
مثلث | شماره 361
سیاست
29
سیاست
سیاست
30
مثلث | شماره 361
بحــران نیروهــای تنــدرو اصالحــات مهیــا ســاختن
اســت .در این فضای نوین سیاســی کنونی کــه برامده از
پیروزی اقای حسن روحانی اســت؛ جریان اصولگرا باید با
عقالنیت انتقادی ،تغییراتی جدی در نحوه سیاســت ورزی
خود متناســب با راهبرد معطــوف به اینده اتخــاذ کند؛ این
بازسازی درروند تشــکل یابی و الگوی تصمیم گیری باید با
مقتضیاتزمانیومکانی،کنشسیاسیجریان هایرقیبو
شناخت«واقعیت محور»ونه«واقعیت ساز»ازفضایجامعه
در ابعاد مختلف سیاســی و فرهنگی صورت بگیرد .فرجام
عدم حل نارسایی ها و چشم پوششی از انان نمایانگر پذیرش
تکرار شکست در رقابت های سیاســی اتی است و عالوه بر
بازارایی تشــکیالتی ،محور اصلی پویش های سیاســی را
«مطالبه گری»باوحدترفتاریبرنامه ریزیکنندو«مخاطب
بایدها» در صف اول مطالبه گری قرار بگیرد .اولین گام در
این محور را سعید جلیلی برداشت؛ او ایده «دولت در سایه»
برای حضور اثرگذار در چهار سال اتی پیشنهاد داد.
.2سطح کالن:
راهبردهای پیشنهادی در سطح کالن ،صرفا متناظر
با چگونگی مواجهــه با دولت دوازدهم نیســت بلکه تکاپو
برای ارتقای جایگاه اصولگرایــان در جامعه متکثر ایرانی
است .سرمایه اجتماعی 16میلیونی اصولگرایان پتانسیل
ایجاد یک اقلیت قدرتمند را داراســت .الیه تصمیم ســاز
و تصمیم گیــر اصولگرایــان بایــد عــاوه بــر حفــظ این
ذخیره اســتراتژیک؛ تالش هــای خود را بــرای جذب 24
میلیون نفر مقابل اغاز کند ،بســیاری از این افراد در کمین
رقیب هراســی جناح پیروز قرارگرفته اند و همنوایی دائمی
بــا دولت مســتقر ندارند و با اتخــاذ تاکتیــک مطالبه گری
توانایی جــذب انان امکان پذیر اســت و از ســوی دیگر با
برتری امر اجتماعی بر امر سیاســی تــن بدهند؛ مهم ترین
گام بــرای تحقق امر اجتماعــی در میان جبهــه نیروهای
انقالب اســامی تمرکــز بــر «خدمت رســانی جمعی» و
«محرومیت زدایی» اســت .نیروهای انقالبــی باید برای
حل مشــکالت مردمی اولویت های اصلی مانند مشــکل
معیشت را با کمک برای تشکیل بنگاه های تولیدی زودبازده
حلکنند.فرهنگزیربنایکنشسیاسیاست؛اصولگرایان
عالوه بر تالش برای کســب قدرت ،کار ویژه تالش برای
اســتمرار ارزش های اصیل انقالب اســامی نیــز دارند؛
ارزش های اصیل انقالب اسالمی باید در میان نسل های
گذشــته ،حال و اینده یکســان باشــد ،زیــرا هویت اصلی
انقالب اسالمی مبتنی بر محکماتی مانند استکبارستیزی
نهادینه شده است؛ دشــمن در تکاپو است که با استفاده از
تفاوت ابژه های نسلی به تغییر معنایی اصول و ارزش های
انقالب اســامی دســت بزند؛ با این تبیین که هر نســلی
ان ُابژه های نســلی ،اشــخاص ،رویدادهــ ا و چیزهایی را
برمی گزیند کـــه برای هویت ان نسل دارای معنایی خاص
هستندُ .ابژه های هر نسلی همچنین به طور بـــالقوه برای
نســلی دیگر واجد اهمیت اند ،اما اتاق های فکر امریکایی
درصدد هســتند که با تفاوت نســلی ،تغییــرات اجتماعی
مدنظر خود را اعمال کنند ،به نحوی که گسســت و شکاف
بین دو نسل اســت که ســبب تفاوت در برخی از معیارها و
هنجارها می شود؛ انقطاع نسلی یعنی عدم وجود اشتراکات
در میان نســل اول انقالب و نســل بعدی که سرانجام ان
فرسایش سرمایه اجتماعی است .در این شرایط باید بازیابی
تئوریک در اصولگرایــان با جدیت صــورت بگیر د؛ محور
این تکاپوی تئوریک «تحول خواهی با بازیابی ارزش ها»
است .اســتقالل طلبی ،عدالت اجتماعی ،ازادی خواهی
و فساد ســتیزی ارزش های ناب انقالب اسالمی است که
اصولگرایان باید با تحول خواهی نسبت به اشتباهات رفتاری
پیشــین خود مانع از غصب مفهومی این ارزش ها از سوی
مدعیان پوچ اندیش بشوند.
اخالق انقالبی
اصول گرایان ،شعار علیه رئیس جمهور
در روز قدس را محکوم کردند
3
حســن روحانی جمعه بســیار ســختی را پشــت سر
گذاشــت .او در حالی که بــرای راهپیمایــی ورز قدس از
خیابــان وصال به جمــع مردم پیوســته بود بــه ناگهان با
گروهی مواجه شد که علیه او شــعار می دادند .فیلم های
منتشر شده از راهپیمایی عده ای را در حال نزدیک شدن به
روحانی و شعاردادن با الفاظی مانند «اخوند امریکایی»،
«منافق»« ،دروغگــو»« ،روحانی -بنی صــدر پیوندتان
مبــارک» ،نشــان مــی داد .عــده ای دیگر هــم وقتی به
اســحاق جهانگیری می رسند شــعار «مرگ بر سازشکار»
ســر می دهند .علــی مطهری هــم از این ماجــرا مصون
نبود .افــرادی با ســردادن «مرگ بر منافــق»« ،مرگ بر
اصالح طلــب»« ،مــرگ بــر سازشــکار» و «حقوقی که
می گیری حرامت بــاد» ،مطهری را خطاب قــرار دادند.
بر اســاس برخی خبرها فردی که بلندگو به دست داشت،
در مراسم خطاب به مردم می گفت« :روحانی می گوید و
مردم پاسخ می دهند ،مرگ بر امریکا» .مجری سپس گفته
که «ان روحانی را نگفتم ،روحانیت را گفتم .کســانی که
می گویند شــعار مرگ و این حرف ها باید جمع شود ،لباس
زنانه بپوشند از مملکت بروند».
این اتفاقات موجب شد که تیم همراه حسن روحانی
با ســوار کردن او به خودرو رئیس جمهور را از این صحنه
دور کنند.
جرم مشهود
نکته مهم این ماجرا این بود که مقامات قضایی این
رخداد را جرم مشــهود تلقی کردند .دادســتان تهران در
این مورد عنــوان کرد که اتفاقات جمعــه تهران ،از جمله
جرایم مشــهود بوده و از پیگیری قضایی توهین کنندگان
به رئیس جمهور خبر می دهد.عباس جعفری دولت ابادی
در حاشــیه مراســم تجدید میثــاق مســئوالن قضایی با
ارمان های امام در حرم مطهر امــام ،در خصوص توهین
به حسن روحانی در راهپیمایی روز جهانی قدس گفته بود:
«دادستانی مثل ســایر موارد که توهین به مسئوالن جرم
اســت ،در این خصوص اقدام کرده و چون جرم مشــهود
بوده به پلیس و وزارت اطالعات اعالم شده که اقدام الزم
را در این مورد انجام دهند».
وی گفت« :اما امیدواریم که حساسیت ها در مورد
روسای سایر قوا هم باشد ».دادستان تهران در پاسخ به
این ســوال که این پرونده در چه مرحله ای است گفت:
«به پلیس گفته ایم کــه اقدام کنند و ان شــاءالله انجام
می شــود ».دادســتان کل کشــور نیز با تکرار اظهارات
جعفری دولت ابادی اعالم کرد« :قرار اســت دادستانی
تهران و دادســرای تهران به این مســاله ورود پیدا کنند
و وزارت کشور و نیروی انتظامی مســتندات خود را ارائه
دهند ».اما اعالم امادگی دادســتان تهــران برای ورود
به این موضوع که یکی از وظایــف قانونی انها از جایگاه
مدعی العموم اســت ،انگونه که از صحبت های جعفری
دولت ابادی بــر می ایــد ،نیازمند ارائه گزارش از ســوی
وزارت کشور است که این مورد هم انگونه که در اطالعیه
این وزارتخانه مبنی بر اینکه «بررسی دقیق ابعاد مختلف
این موضوع در دســتورکار مراجــع ذیربط قــرار گرفته و
نتایج ان اعــام خواهد شــد» ،نشــان از تنظیم همان
گزارش هایی دارد کــه مدعی العموم بــرای حل ورود به
پرونده نیازمند ان اســت .پرونده ای کــه اگر «توهین»
به رئیس جمهــور ،معــاون اول او و نایب رئیس مجلس
ثابت شــود محکومــان ان مشــمول مــاده 6٠٩قانون
سیاست
مجازات اسالمی خواهند شــد .در این ماده امده است:
«هر کس باتوجه به ســمت یکی از روســای ســه قوه یا
معاونان رئیس جمهور یا وزرا یا یکی از نمایندگان مجلس
شورای اسالمی یا نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای
شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا
کارکنان وزارتخانه ها و موسســات و شرکت های دولتی و
شــهرداری ها در حال انجام وظیفه یا به سبب ان توهین
کند به سه تا شــش ماه حبس یا ٧4ضربه شالق یا از 5٠
هزار ریال تا یــک میلیون ریــال جزای نقــدی محکوم
می شــود».همچنین در بنــد الف مــاده ٢قانــون جرم
سیاسی ،توهین یا افترا به روسای سه قوه ،رئیس مجمع
تشــخیص مصلحت نظام ،معاونان رئیس جمهور ،وزرا،
نمایندگان مجلس شورای اســامی ،نمایندگان مجلس
خبرگان و اعضای شــورای نگهبان به واسطه مسئولیت
انان ،از جمله جرایم سیاسی است که تشخیص سیاسی
بودن اتهام با دادســرا یا دادگاهی است که پرونده در ان
مطرح است.
جهانی است به مســاله ای فرعی تبدیل شــود و مسائل
داخلی جای ان را بگیرد .خبرگزاری اصولگرای تســنیم
هم به این ماجرا بالفاصله واکنش نشــان داد و نوشت:
«راهپیمایی روز قدس امســال نیز همچون ســال های
گذشــته با حضور گســترده مردم روزه دار ،مســئوالن و
چهره هــای مختلف سیاســی در سراســر کشــور ان هم
در هوای بســیار گرم تابســتان برگزار و عمــا تبدیل به
نمایش ملی در محکومیت رژیم اشــغالگر قدس شد.اما
در ایــن میان و در حاشــیه ایــن نمایش ملــی در تهران
اقدامی زشت و ناپسند اتفاق افتاد که موجی از انتقادات
را در پی داشــت؛ عده ای در اقدامی قابل تامل و در عین
حال نابخردانه به رئیس جمهــور توهین کردند.این عده
قلیل پس از حضور رئیس جمهور در مراســم راهپیمایی
با سردادن شعارهای توهین امیز ،رفتاری ناشایست را در
مواجهه با رئیس جمهور انجام دادنــد که البته بالفاصله
با واکنش گســترده منتقدان دولــت در فضای مجازی و
شبکه های اجتماعی روبه رو شــد.قاطبه منتقدان دولت
اقدام این عده معــدود را محکوم و مرتکبان را ســرزنش
کردنــد چراکه یقینــا این گونــه رفتارها از مســیر ادب و
انصاف خارج است و اگر هم نقدی به رفتارها و گفتارهای
رئیس جمهور هست که هست از مسیر دیگری می گذرد.
در ســالیان گذشــته منتقدان دولت انتقادات جدی را به
برخی از رویه ها و رفتارهای حجت االسالم روحانی داشته
و دارند کــه همواره نقادی هایشــان از داالن اســتدالل
کالمی و نوشــتاری عبــور کــرده و در این بین هــر رفتار
دیگری در نقد رئیس جمهور یا هر مسئول دیگری بدون
شک مورد تایید نیست».
در ایــن میــان حدادعــادل ،نایب رئیــس جبهــه
مردمی نیروهای انقالب اســامی از جنبــه خوبی به این
ماجرا پرداخــت .او به حق انتقاد مــردم از رئیس جمهور
اشــاره کرد و گفت« :مردم حــق دارند نســبت به برخی
اظهارنظرات رئیس جمهور انتقاد داشــته باشــند اما باید
نظرات خود را بــه دور از اهانت بیان کننــد ».غالمعلی
حدادعادل اظهار داشــت« :توصیه مقام معظم رهبری
همیشــه بر این بوده که حرمت جایگاه هــا همواره حفظ
شــود ،اتفاقی که روز گذشــته افتاد و عده ای در حاشیه
راهپیمایــی روز قدس بــه رئیس جمهــور توهین کردند،
خالف توصیــه مقام معظم رهبری بــود .مردم حق دارند
نســبت به برخی اظهارنظرات رئیس جمهور انتقاد داشته
باشــند ،اما باید نظــرات خود را بــه صــورت گفتارهای
عقالنی و منطقــی و به دور از اهانت بیــان کنند ».عضو
مجمع تشــخیص مصلحت نظام تصریــح کرد« :فرض
ســازمان یافته بودن این واقعــه نیز غیرمنطقی اســت؛
زیرا کســی نمی داند کــه رئیس جمهور از چــه نقطه ای
در جمع راهپیمایــان حضور پیدا می کنــد ».محمدرضا
باهنر ،رئیس جبهه پیروان خط امــام(ره) و رهبری هم با
اســتفاده از واژه «ممنوع» برای توهین به رئیس جمهور
گفت« :توهین ممنوع است .چه توهین به رئیس جمهور
محترم و منتخب ملت ایران در انتخاباتی بزرگ و حماسی
(حواشی بسیار ناخوشــایند گروهی اندک در راهپیمایی
میلیونی روز قــدس) و چه توهین بــه رای ملت ایران در
انتخاباتی ازاد و باشــکوه (حوادث بعد از انتخابات سال
».)١٣٨٨به گــزارش ایســنا ،محمدرضــا باهنر گفت:
«حقیقتــا از هیچ فــرد یا گروهــی توقع نمــی رود که در
جامعه ایران اســامی که باید منــادی اخالق و وحدت
باشــد ،رفتار ناشایســت و توهین ســر بزنــد .ان هم در
روزی که روز وحدت علیه غاصبان قدس شــریف است.
بدیهی است دســتگاه های اطالعاتی و قضایی بایستی
با شناســایی افراد توهین کننده و برخورد قانونی با انان،
ضمن جلوگیری از تکرار چنین مســائلی ،شیرینی حضور
حماســی ملت ایران را در روز قدس که با زبان روزه ندای
حق طلبی ســر دادند ،دوچندان کننــد ».دبیرکل جامعه
اسالمی مهندسین تاکید کرد« :ملت عزیز ایران می دانند
که افراد و گروه های سیاســی با یکدیگر رقابت می کنند
اما در صحنه اجتماعی برای اهــداف عالی نظام مقدس
جمهوری اســامی وحدت دارند و توهیــن به هیچ یک
از ارکان نظــام را بر نمی تابنــد ».غروی ،عضو شــورای
عالی حوزه های علمیه سراســر کشــور هم با بیان اینکه
دســتگاه های امنیتــی و قضایی باید موضــوع اهانت به
رئیس جمهــور را پیگیری کنند ،گفــت« :این موضوع و
بی حرمتی هایی از این دســت ،مربوط بــه حیثیت نظام
اســت و به شــخص مرتبط نمی شــود ».غــروی ،تاکید
کرد« :این کارها را هیــچ فرد متعادلی تاییــد نمی کند و
نادرســت اســت .اما پرداختن بیش از حد به این مساله
به نفع مصالح نظام نیســت .چرا که چند نفــر ادم نادانی
کرده انــد و چنین کاری انجــام داده اند حــاال همین کار
زشــت را در بوق و کرنــا کــردن باعث تضعیــف جایگاه
ریاســت جمهوری می شــود ».این عضو شــورای عالی
حوزه هــای علمیه کشــور یاداور شــد« :در ســال های
گذشــته این بی حرمتی ها در مورد حاج سید حسن اقا در
حرم مطهر امــام و علــی الریجانی در قم اتفــاق افتاد و
غلط بــود .افراطی گری افراطی گری اســت ،یک وقت
واکنش ها به اتفاقات روز جمعه
مثلث | شماره 361
حدادعادل ،نایب رئیس جبهه مردمی نیروهای انقالب اسالمی
از جنبه خوبی به این ماجرا پرداخت .او به حق انتقاد مردم از
رئیس جمهور اشاره کرد و گفت« :مردم حق دارند نسبت به برخی
اظهارنظرات رئیس جمهور انتقاد داشته باشند اما باید نظرات خود
را به دور از اهانت بیان کنند».
سیاست
اصولگرایان اولین گروهی بودنــد که این اتفاق را
محکوم کردند .محمدتقی رهبر جزو نخستین چهره های
اصولگرا بود که نســبت به این اتفاق واکنش نشان داد و
از ان انتقاد کرد و گفت« :این اتفاقات اصال پســندیده
نیســت و در راســتای وحدت و مصالح ملی ما نیست».
محمد تقی رهبر اضافه کرد« :دشمنان ما از این اتفاقات
و شــعارها سوءاســتفاده می کنند .اینها که دست به این
اقدامات می زنند حزب اللهی و والیتمدار نیســتند و هیچ
ربطی هم به جریان اصولگرا ندارند .اینها افراد مغرضی
هستند که اقدام شان به نفع دشمنان ما و برخالف وحدت
ملــی و اجتماعی در درون کشــور اســت ».ســخنگوی
شورای نگهبان هم با اشاره به این اتفاق هدف اصلی روز
قدس را مبارزه با صهیونیست و اســتکبار جهانی دانست
و گفت« :در راهپیمایی روز جهانی قدس نباید به سمتی
برویم که هدف اصلی که مبارزه با صهیونیست و استکبار
31
سیاست
سیاست
32
مثلث | شماره 361
ما انقالبی گری را افراطی گری می دانیم که غلط است،
اما این قبیل کارها انقالبی گری محســوب نمی شــود و
افراطی گری اســت .در حــال حاضر وقت ان اســت که
ما در برابر وضعیت منطقه متحد باشــیم و اگر یک وقت
نقدی در مورد وضعیت داخل داریــم از راه خودش ورود
پیدا کنیم ».علیرضا زاکانی هم در واکنش به هتاکی علیه
رئیس جمهور در حاشــیه راهپیمایی روز قدس ،در کانال
تلگرامی خود نوشت« :رخداد تلخ اهانت به رئیس جمهور
در راهپیمایی روز قــدس دارای تبعات و ابعــاد مختلفی
است؛ اهمیت حضور میلیونی مردم و جایگاه روز جهانی
قدس و ضرورت های اعالمی در ازادی قدس شــریف و
مخالفت با ظلم و استکبار را تحت الشــعاع قرار داده که
همگی غیرقابل جبران اســت .اهانت بــه رئیس جمهور
امری فوق العاده مذموم و بســیار زشــت است که با هیچ
ادله ای نمی توان ان را توجیه کــرد .عالوه بر این ،این
کار خوراک تبلیغی به دست بدخواهان انقالب اسالمی و
ملت شریف ایران داده تا جایی که از ان به عنوان ابزاری
برای حق نمایی باطن باطل خویش استفاده نمایند.
این گونه برخوردها مواجهه غیر حق و ضد ارزشــی
است که یا از سردلسوزی ولی بدون تدبر در عواقب زشت
ان صورت گرفته و یا بــا تدبیر برای برچســب زدن های
غیر اخالقی به جریــان ارزش مدار و دلســوز جامعه ،که
در صورت اول می بایســت به درگاه الهی توبه کرد و مانع
تکرار اینگونه رفتارهای ناشایســت شــد و یــا در صورت
عامدانه بودن ان در برابر قانون حاضر شــد و پاسخگوی
این کار خــاف منافع ملی و غیراخالقی بــود .اگر افراد
معترض به رفتارهــا و گفتارهای خالف منافــع و امنیت
ملی جناب اقای روحانــی اعتراض دارنــد و می خواهند
صدای خود را به گوش ایشان برســانند باید راهی غیر از
مسیر طی شده را انتخاب کنند و با نقد سازنده و دلسوزانه
هم به رئیس جمهــور محترم راه صواب را نشــان دهند و
هم افکار عمومی و اذهان مردم شــریف ایران را روشن
نمایند تا گفتار در جای خود قرار گرفته و ســبب سازندگی
و پیشرفت شــود نه اســباب خرابی و نقار را فراهم اورد.
ارزش های اصیل اســامی به ما می اموزد که قول لین و
کالم منطقی از هرچیزی موثرتر اســت پس باید بکوشیم
اصول و ارزش های خود را باز شناسیم و خود را اراسته به
زیور انها نماییم».
اما در ادامه این واکنش ها رئیس جمهور هم با انتشار
روایتی از هاشمی رفسنجانی درباره نامالیمت هایی که به
او شده بود ،نسبت به حواشی مراسم روز قدس و سر دادن
شعارهایی علیه خود ،واکنش نشان داد.
حسن روحانی در صفحه شخصی خود در اینستاگرام
بخش هایی از فیلم تبلیغاتی اکبر هاشــمی رفسنجانی در
رقابت های انتخاباتی سال 1384را منتشر کرد.
در این ویدئو مرحوم ایت الله هاشمی رفسنجانی با
برخی رسانه ها از بازداشت
حامد طالبی از دبیران خبرگزاری
فارس خبر داده اند
روزنامــه جوان نیــز در واکنشــی به این
ماجــرا نوشــت« :شــعار عــده ای علیه
رئیس جمهور در روز قدس دل هر نیروی
مومن به انقالب و زمان شــناس را به درد
می اورد که چگونه عده ای ســطحی گرا،
ظاهر بین ،زمان نشــناس و هزینه ساز،
حزب الله را از جایگاه سنگ زیرین اسیا
خارج و به چهره ای هیجانی بی منطق و
غیر قابل کنترل تبدیل می کنند
اشاره به خاطرات خود از ایت الله شهید بهشتی می گوید:
«روزی در جمع یاران به بهشــتی گفتم این تهمت های
تلخ ازارت نمی دهد؟ نگاهم کرد و گفت« :این اســیاب
به نوبت اســت؛ نوبت تو هــم خواهد رســید؛ چقدر این
روزها بی شمار سخت می گذرد دوســتان! من تا نیمه راه
امدم ،مشــیت الهی این بود تا بمانم؛ تا نوبت من برسد؛
تا در سنگ زیر و باالی اســیاب صدای شکستن خود را
بشــنوم و بچشــم »...اما این اتفاق واکنش چهره های
دولتی و نمایندگان مجلس را هم در پی داشــت و در این
میان زنان کابینه پیشــرو بودند و بیشتر این واکنش ها در
شبکه های مجازی بود .نخســتین واکنش از سوی زهرا
احمدی پور ،رئیس ســازمان میــراث فرهنگی بود که در
حساب توییتری خود نوشت« :توهین به رئیس جمهور در
روز قدس پاسخ ناشایست افراط گرایان است به انتخابات
عقالنی و اعتماد ملت به نظام جمهوری اسالمی ایران».
شــهیندخت موالوردی و معصومه ابتکار هــم در توییتر
واکنش نشان دادند .موالوردی نوشت« :وحدت شکنی
در روز قدس همگامی با تالش های بی وقفه اشغالگران
قدس برای انحراف جهان اســام از مســاله فلســطین
اســت ».ابتکار هم نوشت« :اقدام زشــت عده قلیلی با
هتاکی و توهیــن بــه رئیس جمهــور ،نمی تواند وحدت
ملی ،اقتــدار مردم ایــران و حمایت از اقــای روحانی را
خدشه دار کند ».جمشید انصاری هم در حساب توییتری
خود به این موضوع واکنش نشان داد و نوشت« :اهانت
بــه رئیس جمهــور ،معــاون اول و نایب رئیــس مجلس
ان هــم در روزی که نماد وحدت علیه دشــمنان اســام
اســت مصداق واقعی بازی خوردن از دشــمن است».
ســیدعباس صالحی ،معــاون فرهنگی وزیر ارشــاد هم
در حســاب توییتری خود نوشــت« :حاشیه سازی در روز
قدس ،مخالف منافع ملی و رهکردهــای صریح رهبری
بود .مواظب باشیم که جنگ ساالران خارجی را امیدوار
نکنیم ».در این میان اما حسام الدین اشنا ،مشاور حسن
روحانی با انتشار مطلبی در کانال تلگرامی خود واکنشی
متفاوت نشــان داد .اشــنا در واکنش به این اتفاق ،نظر
صریح رهبر انقــاب درباره شــعار علیه مســئوالن را در
کانال تلگرامی خود منتشر کرد و نوشت« :بازخوانی نظر
صریح رهبر انقالب درباره شــعار دادن علیه مســئوالن:
این را هم عرض بکنیم؛ اینکه من از بعضى مســئوالن و
سران کشور گله گزارى کردم ،موجب نشود که حاال یک
عده اى راه بیفتند ،بنا کنند علیه این و ان شعار دادن؛ نه،
بنده با این کار مخالفم .اینکه شــما یــک نفر را به عنوان
ضد والیــت ،ضد بصیرت ،ضد چه ،مشــخص کنید ،بعد
یک عده اى راه بیفتند علیه او شــعار بدهنــد ،بنده با این
کارها مخالفم؛ این را من صریح بگویم .بارها به کسانى
که می توانند جلوى این چیزهــا را بگیرند ،تذکر داده ام.
ان کسانى که این کارها را می کنند ،اگر واقعا حزب اللهى
و مومنند ،خب نکنند .مى بینید که تشخیص ما این است
که این کارها به ضرر کشــور است .با احساسات شان راه
بیفتند اینجا ،انجا ،علیه این شــعار بدهند ،علیه ان شعار
بدهند» (بخشــی از ســخنان رهبرمعظم انقالب در ۲۸
بهمن )٩١معاون حقوقــی رئیس جمهور بــا بیان اینکه
شعار علیه رئیس جمهور منتخب ملت و توهین به ایشان
ایســتادن در برابر جمهوری نظام و شعار علیه ملت ایران
است ،گفت« :بی تردید پشــت صحنه این اقدام خالف
منافع و امنیت ملــی عناصر نفودی اســرائیل و منافقین
قرار دارند ».طیب نیا وزیر اقتصاد هم در پاسخ به سوالی
درباره توهیــن عده ای بــه رئیس جمهور در مراســم روز
جهانی قدس خاطرنشان کرد« :متاسفانه رفتارهای دور
از نزاکت اقلیتی ماجراجــو در هتک حرمت خدمتگزاران
ملت و تعرض بــه رئیس جمهور خدوم کــه مجددا مورد
اقبال و اعتمــاد اکثریت مردم قرار گرفته اســت ،معنای
خوبی نداشــته و فقط از شــیرینی و حالوت این نمایش
بزرگ در کام مردم ما کاسته و مایه خوشحالی و امیدواری
دشمنان به ویژه صهیونیست ها خواهد شد».
وی با بیــان اینکه اقدامات سبکســرانه ایــن افراد
نمی تواند خللــی در عزم و اراده مردم مومــن و انقالبی ما
به وجــود اورد ،گفت« :خوشــبختانه با هوشــیاری مردم
روزه دار ،ماجراجویی هــای انان راه به جایــی نبرد و همه
یک صدا به تقبیح این عمل اقدام کردند .وزیر اقتصاد در
ادامه خواســتار برخورد با این جماعت قلیل شــد و افزود:
«نهادهای امنیتی و انتظامی و قضایی الزم اســت بدون
مماشات با این افراد و عوامل پشت صحنه ان برخورد کنند
تا خدای ناخواســته شــاهد تکرار چنین صحنه های دون
شان ملت ایران نباشیم .شایسته جامعه دینی و انقالبی ما
نیست در روزی که ندای وحدت و برادری در جای جای ان
بلند شده است اقلیتی خودسر این چنین حاشیه سازی هایی
را رقم بزنند».
وی در پایان با تاکید بر اینکه سهل انگاری در مواردی
که پیش از این در جاهای دیگر حادث شد موجب جسارت
انــان در برنامه روز قدس بــود ،ابراز امیــدواری کرد که با
قاطعیت نهادهای ذی ربط این رفتارهای سبکسرانه و دور
از نزاکت برای همیشه از جامعه ما رخت بربندد.
اما روزنامه جوان نیز در واکنشی به این ماجرا نوشت:
«شــعار عده ای علیه رئیس جمهــور در روز قدس دل هر
نیروی مومن به انقالب و زمان شــناس را بــه درد می اورد
که چگونه عده ای سطحی گرا ،ظاهر بین ،زمان نشناس و
هزینه ساز ،حزب الله را از جایگاه سنگ زیرین اسیا خارج
و به چهره ای هیجانی بی منطــق و غیر قابل کنترل تبدیل
می کننــد .ماجرای شــعار علیه رئیس جمهــور از دو منظر
نکوهیده است :اول اینکه متاسفانه عده ای سعی می کنند
ان را به حســاب تبیین اخیر مقام معظم رهبری بنویســند
و در مقابل عده ای ســطحی گرا بدون تحلیل مســاله ،به
مصداق ســازی روی اوردند ».انچه مقــام معظم رهبری
درباره ســال ۵۹فرمودند ،اســتفاده از تجربیات تاریخی
برای تقویــت منطق هشــدار بــود .قاعده پیشــگیری از
دو قطبی سازی و اصرار بر وحدت ملی سیره ۲۸ساله مقام
معظم رهبری است .عدم دو قطبی ســازی جامعه این قدر
برای ایشان مهم اســت که عدم ورود رئیس جمهور سابق
به گردونه انتخابات را بــا ان مفهوم ســازی کردند و مانع
حضور وی شدند .بنابراین سیره رهبری از یک قاعده پیروی
می کند .اینکه عده ای «هشــدار پیشــگیرانه» را به مثابه
«مصداق اکنونی» فرض کرده و به کف خیابان بکشانند،
بدترین برداشت از تبیین رهبری و جفای مضاعف به راهبرد
اتش به اختیار است .ایشان بارها از شخصیت های مثبت و
منفی تاریخی برای گویا کردن سخن خویش بهره برده اند
اما نباید با مثال ها این گونه ســطحی گرایانه برخورد کرد.
دوم اینکه راهپیمایی روز قدس نماد و نشــان یکپارچگی
ملت ایــران علیه صهیونیســت ها و حامیان انان اســت.
حال می توان باور کرد کــه جمعی به عنــوان حزب الله با
حاشیه سازی ،این روز مهم و اهداف ان را به حاشیه ببرند
سیاست
شناسایی گروه توهین کننده
در این میان یک مقام مســئول از شناسایی عوامل
توهیــن بــه رئیس جمهــور خبــر داد .معــاون امنیتی و
مثلث | شماره 361
سید احمد خاتمی ،عضو هیات رئیسه مجلس خبرگان رهبری گفت:
«نقدسازنده باید باشد اما برخورد هتاکانه مورد تایید نیست بنابراین
مسئوالن و مردم همه باید مراقب باشند ،ادبیات هتک از سوی
هرکس که باشد محکوم است.
سیاست
و ده ها بهانه و تحلیــل انحرافی را جایگزیــن ان نمایند؟
حزب الله از این جماعت «خود تکلیف گرا» یا «ســرخود
تکلیف گرا» خصوصا در پروسه مردم ســاالری کم ضربه
نخورده اســت و من بعد باید در اولیــن فرصت برائت خود
را با صدای رســا ابراز نماید »...در بخــش دیگری از این
یادداشت امده بود« :اگر این اقدام را مشکوک نخوانیم،
بدون تردید ســطحی گرایی نقیصه ای است که همچنان
برای نیروهــای مومن به انقــاب اســامی هزینه تولید
می کند .اصالح وضع موجود فقط از نیروهای ریشــه دار
انقالب برمی ایــد والغیر .جماعتــی که بارهــا رهبری به
انان هشــدار دادند که «این کارها به ضرر کشور است»،
بی تقیدی خود را نشان داده اند و بنابراین نمی توانند نماینده
حزب الله محسوب شوند .خداوند بر درجات شهید اوینی
بیفزاید که می گفت« :حزب الله سنگ زیرین اسیا است».
یعنی حزب الله هر جا به میــدان نمی اید ،زمان را به خوبی
می شناســد ،از هزینه و فایده اقدام خود اگاه است و برای
انچه انجام می دهد حجت و منطق دارد».
در ادامــه اظهارنظر در این مورد علــی مطهری که
خود نیز جزو کســانی بود که علیه او شــعار داده بودند در
صفحه شــخصی اینســتاگرامش نوشت« :شــعارهایی
که عده ای بــا برنامه ریــزی قبلی علیــه رئیس جمهور در
راهپیمایی روز قدس سر دادند قطعا مصداق جرم است و
اسناد ان نیز موجود اســت .باید ببینیم قوه قضاییه که به
صرف احتمال وقوع جرم یک برنامه ســخنرانی را در روز
اربعین در مشهد لغو می کند اکنون که با یک جرم مشهود
مواجه اســت چگونه رفتار می کند .البته توهین هایی که
به خود من شد مورد نظرم نیســت چون معموال این افراد
مستضعف فکری هستند که با چند دقیقه صحبت با انها و
اگاهی از واقعیات ،طرفدار می شوند و روبوسی می کنند،
ولی توهین های به رئیس جمهور که از روی عناد صورت
گرفــت ،حتما بایــد پیگیری شــود ».علیرضــا رحیمی،
عضو کمیسیون امنیت ملی هم اقدام عده ای قلیل علیه
رئیس جمهــور را در مراســم جهانی روز قــدس محکوم
کرد .به گــزارش انتخاب ،رحیمی اظهار داشــت« :این
راهپیمایی ها اساســا باید موجب همبستگی بیشتر مردم
شود .اگر گروهی کوچک یا جماعتی موجب تفرقه افکنی
در مناســبت های ملــی و ایام الله شــوند ،قاعدتا جایگاه
خودشــان را بیشــتر از قبل بین مردم از دست می دهند.
ممکن اســت این اقدام در قالب تذکر باشــد یا تشــکیل
کمیته حقیقت یاب و تحقیق».
سید احمد خاتمی ،عضو هیات رئیسه مجلس خبرگان
رهبری گفت« :نقدســازنده باید باشــد اما برخورد هتاکانه
مورد تایید نیست بنابراین مسئوالن و مردم همه باید مراقب
باشــند ،ادبیات هتک از ســوی هرکس که باشد محکوم
اســت .در عرصه تبیین سیاســت و در تمامــی عرصه ها
ادبیات قران و عترت ،ادبیات منطق و اســتدالل اســت.
انجا که منطق و استدالل است جایی برای اهانت نیست.
خداوند در قران می فرماید حتی مشرکان را سب نکنید».
وی ادامه« :امیرالمومنین (ع) در جنگ صفین دیدند
که برخی یارانشان به اصحاب معاویه دشنام می دهند که
موال علی (ع) به نقل از نهج البالغه به یارانشــان فرمودند
من خوش ندارم که شما فحش و دشنام دهید».
عضــو هیا ت رئیســه مجلــس خبــرگان رهبــری
همچنین گفت« :با این شــواهدی که گفتــم من معتقد
بــه برخوردهای منطقــی هســتم و نقدها بایــد نقدهای
محترمانه باشــد .مــا ادبیاتی در مورد دشــمنان کینه توز
و بیگانگان اســتکباری داریم که در رابطه بــا انها قران
می فرمایــد کــه موظفیم «اشــداء» باشــیم یعنــی باید
برخوردمان بــا انها برخورد مهرامیز نباشــد .مــا در جمع
خودی ها و اعضای یک کشور و مســئوالنی که منتخب
«رحما» باشــد .بنابراین
مردم هســتند باید برخوردمــان ُ
من از همه مردم و از مسئوالن می خواهم که ادبیاتشان
محترمانه باشــد چرا که این ادبیات ،ادبیات محترمانه را
در پی دارد .نباید برخوردها اهانت امیز نباشد که البته این
را یک طرفه نمی گوییم ،امیدواریم فضای کشور مهرامیز
در عین حال نقد سازنده باشد .این هرگز به معنای انزوای
نقد ســازنده نیســت .نقد ســازنده باید باشــد اما برخورد
هتاکانه مورد تایید نیســت .همه باید مراقب باشــند هم
مسئوالن و هم مردم که ادبیات هتک از سوی هرکس که
باشد محکوم است».
نایب رئیــس جبهه پیــروان خط امــام و رهبری هم
در اظهارنظــری در این مــورد توهین بــه رئیس جمهور،
معــاون رئیس جمهــور و نایب رئیــس مجلــس شــورای
اسالمی را اقدامی «مشــکوک» دانســت.باید نظرات و
ســوء تفاهم های مان را حتــی در حضــور رئیس جمهور و
سایر مقامات کشور با رعایت احترام و اخالق بیان کنیم و
مقامات کشور نیز از منتقدان استقبال کنند.
فضایی به وجود بیاید که منتقدان ولو منتقدان تند و
تیز بتوانند رودررو انتقادات خود را به مسئوالن و کارگزاران
نظام بگویند تا شــبهات و ســوء ظن ها مجال توسعه پیدا
نکند .نایب رئیس جبهه پیروان خط امام و رهبری با انتقاد
به هتاکان و پرخاش کنندگان به شخصیت های سیاسی در
حاشیه مراسم راهپیمایی روز قدس ،گفت« :روی سخنم
با برادران و افرادی است که فکر می کنند انتقاد خود را باید
با پرخاشگری بیان کنند .از یکی از روسای جمهور گذشته
پرســیدند در دوره هشت ســاله شما چه کســی بیشترین
انتقاد را به شــما داشــت که ایشــان گفتند مرحــوم اقای
«عسگر اوالدی».
ایشان بیشــترین انتقادات را با اخالقی ترین روش
مطرح می کرد .مرحوم عســگراوالدی به حدی مواظبت
می کرد که برای اثرگذاری انتقاد در یک فرد ان انتقاد را در
جمع مطرح نمی کرد .ایشان شــخصیتی متدین ،با تدبیر
و معتدل بود که در انتقاد ایــن گونه رفتار می کرد .نماینده
مردم لنجان در مجلس نوع برخورد با هتاکان روز قدس را
مورد اشــاره قرار داد و افزود« :پس از حاشیه سازی های
روز قدس به جای فضاســازی و رسانه ای کردن موضوع و
مهم تر از همه ،شعله و دامنه این اتفاق در روزهای بعد نباید
انقدر دامن زده شود که هدف از راهپیمایی روز قدس زیر
سوال برود به بیان دیگر به هر مساله ای باید در حد ،وزن و
اندازه خودش توجه کرد».
انتظامــی اســتاندار تهــران با اعــام این خبــر تصریح
کــرد« :براســاس اقدامات اولیــه که از ســوی معاونت
امنیتی وزارت کشــور ،معاونت امنیتی اســتان تهران و
نیــروی انتظامی صــورت گرفته اســت توهینکنندگان
بــه رئیسجمهوری بــه صورت کلی شناســایی شــدند و
بررســیهای اولیه در این راســتا شروع شــده است؛ در
جهت رســیدگی به اتهامات این افــراد در ابتدا اقدامات
اولیه چــون جمــعاوری اطالعات و مستندســازی های
الزم صــورت می گیرد تــا نتایــج نهایی اعالم شــود».
محسن همدانی با بیان اینکه «تعداد افراد توهین کننده
به رئیسجمهــوری در مجموع بیــش از ۲۰نفر نبودند»
تصریح کرد« :بدون شــک بعد از اتمام کار کمیتههای
حقیقتیــاب و مستندســازی مربــوط بــه ایــن ماجرا و
شناســایی کامــل افــراد ،پرونده ایــن افــراد در صورت
صالحدید به دســتگاه قضایی ارســال میشــود ».وی
تصریح کــرد« :البته این امکان نیز وجــود دارد که پس
از بررسی و شناســایی افراد خاطی ،ضرورتی برای ارجاع
پرونده انها به دستگاه قضایی نباشد که در این خصوص
دســتگاههای مســئول تصمیمگیــری خواهنــد کرد».
معاون امنیتی اســتان تهران تاکید کرد« :هدف ما این
اســت که در جهت اصالح افرادی که اینگونه اقدامات
را انجام می دهند وارد عمل شویم تا دیگر شاهد اینگونه
اقدامات کــه خالف رویه قانونی اســت نباشــیم» .دوم
تیرماه امســال مصادف با روز جهانــی قدس ،عده ای بر
سر راه حسن روحانی رئیس جمهوری ایستاده و به هنگام
مشاهده او شــعارهایی توهین امیز سر دادند .اقدامی که
واکنش بالفاصله مسئوالن و اعالم انزجار عمومی مردم
در فضای مجازی را به دنبال داشت.
علی اصغــر ناصربخت معــاون امنیتــی و انتظامی
فرمانــدار تهران هم بــا بیان اینکــه توهین کننــدگان به
رئیس جمهوری حدود 25نفر بودند ،به باشگاه خبرنگاران
گفت« :تمامی دســتگاه های ذیربط اعم از قوه قضاییه،
وزارت اطالعــات ،نیــروی انتظامــی و ســپاه حفاظت از
شخصیت ها بر شناسایی و برخورد قانونی تاکید دارند».
در ایــن میــان در خبرها هم امــد که حامــد طالبی
از دبیــران خبرگــزاری فارس هــم جزو بازداشت شــدگان
است .هرچه هســت اقدام شــعاردهندگان دور از اخالق
انقالبی بود که البته در محکوم کردن این شعارها از سوی
اصول گرایان این اخالق انقالبی به منصه ظهور گذاشته
شد .نکته اما اینجاست که حسن روحانی در ماه های اخیر
تندی های زیادی به منتقدانش کرده بود که مســلما باید
از جانب او هم رعایــت و مراعات صورت گیــرد تا فضای
کشور ارام شود.
33
سیاست
#صدای_میثم
سیاست
34
مثلث | شماره 361
اصالح طلبانجنجالفراوانیدرباره
شعر خوانیمیثممطیعیبهراهانداختند
سیاست
4
دوشنبه روز متفاوتی در هفته گذشته بود ،هنوز زمان
زیادی از جنجال ها پیرامون اتفاقات روز قدس نگذشــته
بود که حسن روحانی با یک ماجرای تازه رو به رو شد .میثم
مطیعی که مداحی قبــل از نماز بر عهده داشــت به یکباره
شعری خواند که تبدیل به موضوع جنجالی هفته شد.
خطاب او به حسن روحانی بود و از برجام تا موضوعات
دیگر را مورد انتقاد قرار داده بود .این شــعر تمام معادالت
هفته گذشــته را تحت تاثیر قرار داد و موافقان و مخالفان
دولت به بحثی طوالنی در این مورد پرداختند .ماجراهای
روز قدس بعد از این اتفاق تحت الشعاع قرار گرفت.
مداح جنجالی کیست؟
ماجــرای روز دوشــنبه از این قرار بود کــه در ابتدای
مراســم روز دوشــنبه و پیش از اقامه نماز و ایراد خطبه ها،
میثم مطیعی قطعه شعری را خواند که مضمون بخش های
عمده ای از ان هشــدار به دولت حســن روحانی ،انتقاد از
نکته اما این اســت که ســراینده این ابیات در زمان
ســکوت مطیعی ترجیح داد که توضیحاتــی در این زمینه
داشته باشد.
محمد مهدی سیار در یادداشتی که در اختیار رسانه ها
قرار داده ،بــر فراجناحی بودن میثم مطیعــی تاکید کرده
اســت و برای اثبات ان می گوید« :نکته جالبی از احتیاط
و روحیه فراجناحی اقای مطیعی که باید متذکر شــوم این
است که در بیتی از همین شعر عید فطر ،انجا که به موضوع
«بیست سی» پرداخته بودیم ،از اســتعاره ای برای نشان
دادن ناکارامدی نسخه های غربی تعلیم و تربیت استفاده
شــده بود اما اقای مطیعی با این اســتدالل که از این بیت
ممکن اســت جســارتی به رئیس جمهور محترم برداشت
شــود (با اینکه ابیات قبل و بعد کامال مرجع این استعاره را
که غربیان هستند روشــن می کرد) و موجب سوءاستفاده
شــود ،این بیت را حذف کرد« .بیســت ســی چیست که
تعلیم جهان ،از دل ماســت /هان که جمهوری اســامی
ایران اینجاست /اگر از غرب رسد نسخه ،خودش بیماری
ســت /قرص خواب اســت ولی چاره ما بیداری ســت /نور
خورشــید طلب حاجت مهتابی نیســت /که دوا در کف هر
این ماجــرا البته به ســرعت با واکنش هایــی رو به رو
شد .اقامه نماز جمعه تهران که مسئولیت برگزاری مراسم
نماز عیــد فطر را عهده دار اســت به ایــن موضوع واکنش
نشــان داد و اعالم کرد که از محتوای شــعری که خوانده
شد اطالعی نداشــته زیرا اصوال از مدعوین نمی خواهد تا
متن های خود را در اختیار انها بگذارنــد و چنین اقدامی را
توهین به سخنران های دعوت شــده می داند .به گزارش
ایسنا ،محمدباقر پیشنمازی ،رئیس ستاد اقامه نماز جمعه
تهران گفت« :مسئولیت برگزاری این مراسم با ستاد اقامه
نماز جمعه تهران بوده اســت و ما از اقای میثم مطیعی که
سال گذشته هم به عنوان مداح در این مراسم حضور داشت
و اجرایش با اســتقبال حاضران مواجه شــده بود ،دعوت
به حضور کرده بودیم ».او در پاســخ به این پرســش که از
مضمون اشعار مداح این مراسم اطالع داشتید یا نه ،گفت:
«ما همان طور که از دانشــجویانی که پیش از خطبه های
نماز جمعه سخنرانی می کنند یا از سایر سخنرانان پیش از
خطبه ها درخواســت ارائه متن سخنان شــان را نداریم ،از
مداح امروز هم چنین درخواستی نداشته ایم و اساسا طرح
چنین تقاضایی از مدعوین و سخنرانان مراسم های خودمان
را بی احترامی بــه انان تلقی می کنیم؛ بنابراین در مراســم
امروز هم چنین درخواستی را از مداح مراسم نکرده بودیم و
پیش از قرائت این اشعار اطالعی از مضمون ان نداشتیم.
پیشنمازی در پاســخ به این پرســش که ایا طرح مواردی
میثم مطیعی ،مدرس دانشگاه امام صادق(ع)
است .مطیعی از شاگردان حاج مجتبی تهرانی و
فار غ التحصیل دکترای رشته فقه و حدیث از دانشگاه
امام صادق(ع) است
مثلث | شماره 361
ابیات پر ماجرا و حسن روحانی
شاعر چه کسی بود؟
واکنش ها به ابیات جنجالی
سیاست
میثم مطیعی ،مدرس دانشگاه امام صادق(ع) است.
مطیعی از شاگردان حاج مجتبی تهرانی و فار غ التحصیل
دکترای رشــته فقه و حدیث از دانشــگاه امــام صادق(ع)
اســت .او در مداحی های خــود به موضوعات سیاســی و
فرهنگی اشــاره می کند .او اولین کارهایش را از جلســات
مجتبی تهرانی اغاز کرده و از موسســان دفتر حفظ و نشر
اثار مجتبی تهرانی اســت و اولین مدیرعامل این موسسه
نیز بوده اســت .در مصاحبه ای با تســنیم در بهمن ۱۳۹۱
می گوید ،به خاطر تعالیم اســتاد اخالقش مجتبی تهرانی
مدت ها از پذیرش پیشنهاد مداحی در صد او سیما و مصاحبه
با رســانه ها خودداری می کرده است و در این مصاحبه هم
می خواهد از بعضی زوایای زندگی «این مرد الهی» سخن
بگوید .او می گوید مقتل خوانی را از تهرانی یادگرفته است
و استادش معتقد بوده که شعار بدون شعور مطلوب نیست:
«من سه تا شین دارم :شرع ،شعور و شعار که البته شعار اخر
از همه است .اگر شرع و شعور نباشد ،شعار اثرگذاری و ُبرد
ندارد و مضر و دشمن ساز هم هست .امام حسین (ع) برای
چه شــعارش در طول تاریخ ُبرد داشت؟ برای اینکه با شرع
و شعور همراه بود.
میثم مطیعی در سال ۱۳۸۹در دوره دکترای دانشگاه
امام صــادق(ع) ورودی بهمن پذیرفته شــد .او در ســال
۹۴از رســاله دکترای تخصصــی خود با عنــوان «مبانی و
راهکارهای قرانی و روایی در رویارویی با اهانت به معصومان
(علیهم السالم)» به راهنمایی عباس مصالیی پور (دانشیار
ی دانشگاه امام صادق(ع)) دفاع کرد و با
و عضو هیات علم
نمره خوب قبول شد.
محمد مهدی ســیار ،که هم دانشــگاهی و سراینده
اشــعار مطیعی اســت می گوید کــه مطیعی بــا مطالعات
و جلســات مرتــب و پیگیــر بــا اســاتید و صاحبنظــران
فرهنگی ،سیاسی و مذهبی بخش زیادی از ایده پردازی و
همخوان کردن سبک و ریتم شعر و مداحی را خودش انجام
می دهد .همچنین داشــتن دکترای علوم قرانی و تســلط
کامل به زبان عربی و اشنایی با تاریخ حدیث ،قران و اهل
بیت به موفقیت او کمک می کند .سیار گویا سراینده همین
شعر جنجالی هم بوده است .او در یکی از کارهایش که در
«ص ْب ٌر و نَصر» به زبان عربی
شب هشتم محرم ۱۳۹۵با نام َ
خوانده شد ال سعود را دانش اموزان یهود نامیده که لشکر
عمر بن سعد هستند« .وی وهابیت را چون افعی خطرناک
و خزنده دانسته و در ادامه هم با برشمردن جنایت ال سعود
علیه مردم یمن و شبیه سازی ان با حوادث عاشورا ملت یمن
را «حسینی و فدایی حسین» می خواند که صبورانه مقاومت
می کنند و پیروزی نهایی از ان انهاست ».این مداحی باعث
اعتراض شبکه تلویزیونی «العربیه» و وهابی ها شد.
سیاست های دولت او از جمله برجام و حمله به سند اموزشی
یونســکو بود .اجرای این قطعه پیش از اغاز نماز عید فطر
به امامت رهبر معظم انقالب و قبل از ورود ایشان به محل
برگزاری نماز بود.
در بخش هایی از شــعری که در مراسم نماز عید فطر
خوانده شد ،امده بود :ای نشسته صف اول! نکنی خود را
گم /پی اقدام تو هستند هنوز این مردم
چند روزی تو مقامی به امانــت داری /منصبت را نکند
طعمه خود پنداری
«بیســت ســی» چیســت که تعلیم جهــان ،از دل
ماست /هان که جمهوری اسالمی ایران اینجاست
تا ابد سستی تسلیم مبادا با ما /وحشت از حربه تحریم
مبادا با ما
باز تحریم جدیدی به ِسنا رفت که رفت /جسم برجام
چو روحش به فنا رفت که رفت
ذوق بیهــوده ز برجام خطــا بود خطا /تکیــه بر عهد
عموسام خطا بود خطا
هرچه می شد َب َرد از کیسه ما ُبرد که ُبردُ « /برد ُبرد» این
ُب َود اری همه را ُبرد که ُبرد
گفته بودند که دشمن به تجارت امد /پیر ما گفت که
البته به غارت امد.
دکتر قالبی نیست!» سیاری همچنین در بخش دیگری از
این یادداشت می افزاید« :شــنیده ام بعضی از صفحات و
رسانه های عموما تندرو سیاسی این شعر را دشمنی و توهین
به رئیس جمهور محترم جناب اقای روحانی تلقی کرده اند.
حقیقتا نمی دانم کدام بیت یا ابیــات از این مثنوی حدودا
هفتاد بیتی را می توان مصداق چنین برچسبی دانست .در
حالی که تالش ما و جناب اقای مطیعی همواره این بوده که
ضمن بیان نقدها و درددل های مردم خطاب به مسئوالن
دولت و قــوه قضاییــه (در مباحثی همچــون کار ،حقوق
کارگران و عدالت و مبارزه با فساد و زمینخواری) رویکردی
خیرخواهانــه و همدالنه نســبت به «صف اول نشــینان»
داشته باشیم و نوک تیز حمالت به سوی دشمن خارجی به
ویژه امریکا ،اسرائیل و داعش باشد .بیت مربوط به «روح
و جسم برجام» که شاید تندترین بیت این مثنوی به حساب
اید ترجمه ای است ســاده از متن نامه «دکتر محمدجواد
ظریف» به خانم «موگرینی» در اعتراض به «تحریم های
جدید سنا».
35
سیاست
سیاست
36
مثلث | شماره 361
چون انچه در اشعار مداح مراســم عید فطر وجود داشت،
انسجام و وحدت ملی را خدشه دار نمی کند ،اظهار داشت:
« تریبون های نماز جمعه و نماز عید فطر محلی برای ارائه
نظرات کسانی اســت که به این مراسم ها دعوت می شوند
که البته این دعوت از تمامی طیف های داخل نظام صورت
می گیرد و همــه نیروهای داخــل نظــام از این تریبون ها
استفاده می کنند و کسی هم متن ســخنان انان را پیش از
ارائه ،مورد بررسی قرار نمی دهد .حال ممکن است برخی ها
از انچه شــخصی از این تریبون ها مطرح می کند ،ناراحت
شوند و برخی هم ناراحت نشوند.
در سطح سیاســیون نیز اصالح طلبان و دولتی ها به
انتقاد گســترده از این ماجرا پرداختند .با انتشــار واکنش
رئیس ستاد نمازجمعه تهران معاون حقوقی رئیس جمهور
به این ستاد واکنش نشــان داد و گفت :ســتاد اقامه نماز
جمعه تهران باید رســما از مردم ایران به ویــژه نمازگزاران
عید سعید فطر در مصالی تهران و نیز از رئیس جمهور به
خاطر بی ادبی و هتاکی مراسم روز عید ،عذرخواهی کند.
به گزارش جماران ،مجید انصاری افزود :پذیرفته نیســت
که ستاد اقامه نماز جمعه تهران از محتوای اشعار این مداح
بی اطالع بوده باشد؛ زیرا کسانی که برای مراسم نمازجمعه
دعوت می شوند؛ اعم از خطیب ،مداح ،سخنران پیش از
خطبه ها و حتی کسی که شــعارها را بیان می کند با دقت از
سوی این ستاد دعوت می شــوند .او تصریح کرد :البته در
مورد عدم رعایت عدالــت در برخی تریبون های نمازجمعه
خصوصا در تهران ،صحبت بســیار اســت کــه فعال از ان
صرف نظر می کنم.
انصاری در پاسخ به اینکه رئیس ستاد اقامه نمازجمعه
ی طیف های داخل نظام برای حضور
تهران گفته «از تمام
در این تربیون دعوت صورت می گیرد» ،گفت« :این ادعا
به هیچ وجه صحت ندارد؛ زیرا وقتی فهرســت سخنرانان
نمازجمعه تهران در ١٢ســال گذشــته را نــگاه می کنیم و
همچنین به مداحانی که به این تربیون دعوت می شــوند
دقت می کنیم ،خالف این موضوع را می بینیم ».او یاداور
شد« :ما سخنرانان بسیار فاضل ،شایسته ،صاحب تحلیل
و انقالبی از میان یاران امام(ره) و اســاتید دانشگاه داریم
که به دلیل نگاه سیاســی متفــاوت هیــچ گاه از انها برای
ایراد سخنرانی در این مراسم دعوت نمی شود و در حقیقت
بخشــی از مردم را که تفکری غیر از تفکر حاکم بر ســتاد
اقامه نمازجمعه دارند از این رسانه عمومی محروم هستند؛
همان گونــه که مداحان با ســواد ،ازاداندیــش ،انقالبی،
محمود واعظی ،وزیر ارتباطات و فناوری
اطالعات هــم در ایــن باره گفــت« :در
شــرایطی که رهبر معظم انقالب همه را
به وحدت دعوت می کنند ،سوء استفاده
از تریبون های رسمی کشور برای منافع
گروهی به نام مداحی ان هم در نماز عید
فطر محکوم است».
خوش لحن ،خوش ذوق و محبوبی داریم که در این تریبون
همچون صدا و سیما جایی ندارند».
انصاری همچنین بــا انتقاد از بی توجهــی به برخی
منبری های مشــهور گفت« :اگر نگاهی به مراسم احیای
شــب های قدر از شــبکه های مختلف صدا و سیما کنیم،
می بینیــم که همه ســاله به صــورت تکــراری برنامه های
ســخنرانی افراد خاصــی پخــش می شــود؛ در حالی که
سخنرانی های پرمحتوا تری را در تهران و شهرهای مختلف
داریم که کوچک ترین انعکاسی از انها در رسانه ملی دیده
نمی شود ».معاون حقوقی رئیس جمهوری ابراز امیدواری
کرد که به این بی عدالتی رسانه ای پایان داده شود و مردم
بتوانند از ظرفیت تبیین اندیشه های قرانی و مفاهیم دینی
توسط افکار و شخصیت های مختلف بهره مند شوند.
در عین حال روزنامه کیهان هم در واکنشــی در این
مورد نوشت« :شــعر حماســی و نقادانه ای که دکتر میثم
مطیعی قبل از نماز عید سعید فطر خواند ،هرچند با استقبال
انبوه نمازگزاران روبه رو شــد ،اما ناخرســندی و در مواردی
نیز اعتراض شــدید برخی محافل رســانه ای و سیاسی را
به دنبال داشت.
این محافل افراطی بعضا نزدیــک به دولت ،پس از
انتشار اشعار خوانده شده از ســوی میثم مطیعی ،اقدام به
هیاهو و فحاشی وسیع علیه وی در فضای مجازی کردند و
توضیح ندادند که کدام قسمت از اشعار خوانده شده توسط
وی ،به این جماعت برخورده است؟ »
محمدرضا عارف در صفحه توییتــر خود در واکنش
به شعرخوانده شــده در پیش از اقامه نمازعید فطر نوشت:
«ســپردن تریبون های رســمی و ارزشــی نظام کــه باید
وحدت افرین باشــد به افراد وحدت شکن اوج بد سلیقگی
است ».اذر منصوری ،فعال اصالح طلب در صفحه توئیتر
خود نوشــت« :این دیگر خودســرى نیســت ،از تریبونى
روزنامه کیهان هم در واکنشی در این مورد نوشت« :شعر حماسی و نقادانه ای
که دکتر میثم مطیعی قبل از نماز عید سعید فطر خواند ،هرچند با استقبال انبوه
نمازگزاران روبه رو شد ،اما ناخرسندی و در مواردی نیز اعتراض شدید برخی محافل
رسانه ای و سیاسی را به دنبال داشت .این محافل افراطی بعضا نزدیک به دولت ،
پس از انتشار اشعار خوانده شده از سوی میثم مطیعی ،اقدام به هیاهو و فحاشی
وسیع علیه وی در فضای مجازی کردند و توضیح ندادند که کدام قسمت از اشعار
خوانده شده توسط وی ،به این جماعت برخورده است؟
مقدس چشم درچشــم مردم ،تقابل مستقیم با ٢4میلیون
راى و جمهوریــت نظام می خواهنــد روحانى را خســته و
عصبانىکنند».شهیندختمالوردی،معاونرئیس جمهور
هم در صفحه شخصی خود در توئیتر این طور واکنش نشان
داد« :در عید بازگشــت به فطرت پاک انســانی دعا کنیم
«مطیع» نفس نباشیم».
محمود واعظی ،وزیر ارتباطات و فناوری اطالعات
در این باره گفت« :در شرایطی که رهبر معظم انقالب همه
را به وحدت دعوت می کنند ،سوء استفاده از تریبون های
رسمی کشــور برای منافع گروهی به نام مداحی ان هم در
نماز عید فطر محکوم است».
وی سپس تاکید کرد« :استمرار این گونه فعالیت ها
جز تضعیف نظام مقدس جمهوری اســامی و شاد کردن
دشــمنان نتیجه ای نــدارد ».بهروز نعمتی ،ســخنگوی
هیات رئیسه مجلس نیز با وحدت شــکنانه خواندن انچه
به عنوان شــعر در تریبون نمــاز عید فطر مطرح شــد ،در
صفحه اینستاگرام خود نوشــت«:خیلی ها به مداح ایراد
می گیرند اما ســوال من از مســئوالن برگزارکننــده به ویژه
برادر ارجمندم حضرت حجت االســام والمسلمین تقوی
اســت .ایا طرح این گونه موارد با هماهنگی بوده یا خیر؟
اگر از قبل هماهنگ شــده اســت که بدا به حــال ما ،اگر
هم هماهنگ نشــده اســت که ایراد بزرگی است بر نحوه
مدیریت شما .مدت هاســت از این تریبون مقدس از این
قبیل موارد و تندتر شنیده می شــود ولی ظاهرا قصدی بر
اصالح نیست».
غالمعلی حدادعادل ،نماینده تهران در مجلس نهم
نیز در واکنش به حواشی نماز عید فطر در صفحه شخصی
توییتر خود نوشت« :برخی حرکت ها نباید اتش به اختیاری
را زیرســوال ببرد .جوانان انقالبی با رعایت دقیق شرایط
رهبرانقالب به وظیفه خود به ویژه درعرصه فرهنگ عمل
خواهند کرد» .شــعرخوانی حاشیه ساز مراســم نماز عید
فطر البته مدافعانی نیز داشــت .مدافعانی که این شعر را
به بخشــی از خطبه های رهبر معظم انقالب که فرمودند:
«اتش به اختیار به معنای کار فرهنگی خودجوش و تمیز
اســت» پیوند زده و از ان با عنوان «اتش به اختیار تمیز»
دفاع کردند .چنانکه وحید یامین پور ،از مجریان تلویزیون
و عضو اصلی ســتاد رئیسی ،در یادداشــتی به حمایت از
میثم مطیعی ،مداح خواننده اشــعار با بیــان اینکه «رهبر
معظم انقالب مفهوم اتش به اختیار را در چنین شــرایطی
برای ایجاد تحرک در جبهه انقالب ابداع و ابالغ کردند»،
نوشت« :شــعر امروز میثم مطیعی یک اقدام تمیز از نوع
اتش به اختیار بود که تکرار و ادامه ان رقیب را منفعل و به
جبهه انقالب گرما و حرکت خواهد بخشید».
مصطفیمیرسلیم،رئیسشورایمرکزیحزبموتلفه
اسالمی هم در یادداشتی انتقادی نوشت« :حفظ حرمت
قاعده اکثریت در حکومت هاى مردم ساالرى از مهم ترین
اصول است؛ هرگونه تعرض بدان ،اغاز یک فتنه و مصیبت
سیاســى براى جامعه تلقى مى شــود .مردم ساالری هایی
قوی ترند که بهتر توانسته اند مراعات این قاعده را به کمک
نهادهاى مقتدرى تضمین کنند».
«حســین قدیانی» روزنامه نگار و یادداشــت نویس
«وطن امروز» هم در یادداشــتی با عنــوان «میثم» تنها
نیست و هست چنین نوشته است!همه ان هایی که امروز
با فحاشــی علیه «میثم» پــرده از ادب خانوادگی و رذالت
سیاسی خود برداشــتند ،خوب بدانند که «امثال مطیعی و
مودب و سیار» اگر قرار بود با چهار تا ناسزا عرصه را واگذار
کنند ،این رخ داد باید همان ۸۸رخ می داد؛ که «السابقون
فحش» همه این بد و بیراه ها را ،همان ســال هم نثار این
بچه ها کرده بودند! پس اتفــاق جدیدی نیفتاده! و هدف،
همان است که بود؛ «خفه کردن حزب الله»! لیکن جوان
مومن حزب اللهی ،در راه مبارزه با مظاهر زر و زور و تزویر،
سیاست
نکته اما این است که سراینده این ابیات در زمان سکوت مطیعی
ترجیح داد که توضیحاتی در این زمینه داشته باشد .محمد مهدی
سیار در یادداشتی که در اختیار رسانه ها قرار داده ،بر فراجناحی
بودن میثم مطیعی تاکید کرده است
.۳اقا میثم مثل همیشه به قشنگی شعر پرمحتوایش
را خواند اما به نظر زمان و جایگاه ارائه این شــعر نامناسب
بود و اگر بهانه ای دســت پوچ اندیشــان نمی داد نیز باز از
خواندن ان قبل از اقامه نماز عید فطر و در حضور ســایق
مختلف از مردم و مســئوالن باید پرهیز می شد ،چرا که در
این موقعیت ها ذائقه افراد ،بیان ظریف و اســتدالل گونه
می طلبد تا بــا ان ارتباط برقرار کند نــه در مواجهه با اظهار
نتایج صریح ،بخشی هرچند اندک از مخاطبین را به موضع
وادارد.
.۴نکته دیگر عقده گشــایی کســانی بود که خوش
ندارند ملت با این واقعیت ها اشنا شده و کوس رسوایی شان
و وعده های خــام و توخالی انها معلوم شــود .اینان که به
کمترین بهانه اســمان ریســمان می کنند و مخالفین خود
را به فحش و ناســزا می گیرند ،به جای پرداختن به اشتباه
بزرگی که در اعتماد به دشمن و واگذار کردن سرمایه های
ملت ایران داشــتند و امروز باید نادم و پشیمان از پیشگاه
مردم عذرخواهی کنند عادت کرده اند که با فریاد کشیدن
گوش فلک را کر کرده و مانع رســیدن حرف حق به افکار
عمومی شوند.
.۵باید هوشــیار بــود و با پرهیــز از اشــتباهاتی که
محل سوءاســتفاده جنجال زیســت ها می شــود ،در دام
دوقطبی سازی کاذب مغرضین نیفتاد و هیزم تنور خاموش
انان نشد که امروز جامعه نیاز به استدالل و ارامش دارد».
در اظهارنظری دیگر علیرضا قزوه ،شاعرو مدیر دفتر
افرینش های ادبی حوزه هنری در خصوص شعری که میثم
مطیعی در روز عید فطر خواند و حواشی پیرامون ان گفت:
«مسلما شــعری را که میثم مطیعی خواند ،تایید می کنم.
شعر خوبی بود که ان را چهار نفر از شاعران خوب کشورمان
ســروده بودند .برخی می گویند زمانش نبود که این شــعر
مثلث | شماره 361
امیر حســین ثابتی هــم در یادداشــتی
نوشت« :ســاده انگاری است اگر تصور
کنیم تمــام حمــات به میثــم مطیعی؛
صرفا به خاطر شعر حماســی و انتقادی
او در مصلــی بــوده؛ این حمــات ادامه
همان حمالتی است که پیش از این حاج
منصور ارضی ،محمود کریمی ،عبدالرضا
هاللی و بســیاری دیگــر از مداحان اهل
بیت را نشانه رفته بود
خوانده شود .چرا زمانش بود .شــعری که در روز عید فطر
توسط میثم مطیعی خوانده شد ،از جهت ادبی خوب بود.
هرچهار شاعری که این شــعر را سرودند ،می شناسم.جزو
شــاعران خوب هستند.در شــعر انقالب بخشی به عنوان
شعر اعتراض داریم .این شعر در شعر اعتراض می گنجد.
این نوع شعر در ادبیات فارسی و ادبیات جهان سابقه دارد.
شاعر باید اعتراض داشــته باشد و این شــعر ،شعر بسیار
خوبی بود.فقط به صنایع ادبــی در همان بیت « برد-برد»
نگاه می کردم دیدم ارائه ادبی را خوب به کار برده است».
این شاعر با اشاره به ارائه های ادبی یکی از ابیات شعری
که میثم مطیعی در روز عید فطر خوانده بود ،اظهار داشت:
«در همان بیت «برد-برد» فقط 10بــار حرف «ر» و 9بار
حرف «گ» و 8بار حرف «ب» تکرار شده بود .این مساله
در واج ارایی اهمیت دارد.برخی می گویند شــعر ضعیفی
بود.از نظر من این اثر شعری بسیار پخته و قوی ای بود.
بعضی ها ســر و صدا می کنند و می گویند شعر سست بود.
شعر بسیار موضع دار و خوبی بود .شعر انقالب باید اینگونه
باشد .این هایی که می گویند این شعر به ما برخورده است،
بیخود به این افراد برخورد ».قزوه ادامه داد« :از شــعری
که در روز عید فطر خوانده شد و شــاعر ان دفاع می کنم.
مداحش ،فردی تحصیلکرده و انقالبی اســت .در جهان
عرب وی را می شناسند.
بســیاری از مداحان ما پایشــان را از ایــران بیرون
نگذاشــتند .این مداح در عــراق ،یمن و ســوریه و لبنان
شناخته شده است .شعرهایش را می خوانند .میثم مطیعی
مداح تحصیلکرده و باسوادی اســت .اقای سیار در شعر
و اقای مودب در شــعر سپید و کالســیک ما حرفی برای
گفتن دارند.
میــاد عرفانپور هم جزو شــاعران جــوان خوب ما
است و این افراد جزو بهترین سرمایه های انقالب هستند.
هم اکنون تحمل مخالفان بسیار کم شده است .دولتی را
ســراغ ندارم که به اندازه این دولت و حامیانش نســبت به
مخالفان کم طاقت باشــند .دولت قبل از شما عکسش را
اتش زدند .در مقابل این کار می خندید .این مساله خیلی
جای صحبت دارد.
هر دولتی باشد باید بیشــتر از این در مقابل مخالف
تحمل داشته باشــد .این ها خودشان مشــکل دارند این
واکنش معنی ندارد و باید تحملتان را بیشترکنید ».به نظر
می رســد که حمله ها بــه میثم مطیعی در جهت ســرکوب
کردن مخالفان دولت باشــد .دولتی کــه در ظاهر ادعای
ازادی بیان دارد اما در باطن چهره غضب الود از خود نشان
می دهد.
سیاست
شــنیدن چهار تا فحش که ســهل اســت ،جــان را هم در
خطر تهدید ببیند ،باز دســت از «زبان سرخ» نمی کشد! و
البته ،زیاده خواه نباشیم دوســتان! جماعتی که شیخک
نه چندان روحانی شــان ،مظهر مســلم درشت گویی حتی
علیه «شهید چمران» است ،باید هم عین او هتاک باشند
و مثل او محــروم از ادب! مگر چــه خواند امــروز «میثم
مطیعی»؟! و مگر چه سرود دیروز «علی محمد مودب»؟!
و «محمدمهدی ســیار»؟! و «علیرضا قــزوه»؟! و دیگر
عزیزان؟! طوری شــده که اگــر بگویی «لعنــت بر یزید»
در و دیوار را پر می کنند با این عنــوان« :دور جدید اهانت
به فالنی»! و بــا این هدف فرعی« :خســته کردن جوان
انقالبی»! و با این هدف اصلی« :خفه کردن حزب الله»!
هیهات! «حلقوم ها» را شــاید بتوان برید ،اما «فریادها»
را هرگز! این ور اما ،جز عده ای انگشت شــمار ،الباقی هر
کدام «مالحظه» دارند این هوا! کجایی اقای قالیباف؟!
کجایی اقای رئیســی؟! کجایی اقای میرسلیم؟! کجایی
اقای احمد خاتمی؟! کجایی خانم دستجردی؟! کجایی
خانــم اباد؟! چطــور رجال و نســاء ان طــرف ،در تخریب
میثم ،هیچ مالحظه ای ندارند اما شما! بگذار قص ه بگویم:
«زیباکالم» ها ۲برادر هستند؛ «صادق»ی که هر روز در
صحنه است و «سعید»ی که سالی یک بار!
در این میــان امیر حســین ثابتی هم در یادداشــتی
نوشت« :ساده انگاری است اگر تصور کنیم تمام حمالت
به میثم مطیعی؛ صرفا به خاطر شعر حماسی و انتقادی او
در مصلی بوده؛ این حمالت ادامه همان حمالتی اســت
که پیــش از این حــاج منصــور ارضی ،محمــود کریمی،
عبدالرضا هاللی و بســیاری دیگر از مداحــان اهل بیت را
نشانه رفته بود.
اما این حمالت؛ حتی مداحان را نیز نشــانه نگرفته،
بلکــه یــک گام انطرف تر «قــدرت اجتماعــی» و «بدنه
اجتماعــی هیات های مذهبــی» را هــدف گرفته؛ همان
چیزی که جریان روشنفکری در ان ضعف مفرط دارد و برای
جبران ان (نداشــتن پایگاه اجتماعی در هیئات مذهبی)
تالش می کند تا اوال این نقطه قوت جریــان انقالبی را به
هر بهانه ای زیر رگبار حمله قرار دهد و ثانیا با اســتعانت از
سلبریتی ها (اعم از هنرمندان و ورزشــکاران و )....ان را
جبران کند.
اما این دعواها رونمایی ســطحی و ســاده از دعوای
عمیق تری اســت که سا ل هاســت بین جریان انقالبی با
لیبرال ها در جریان اســت و در این دعوا انها هر انچه رنگ
و بوی «دین» داشته باشد را می زنند؛ روزی مداحان سوژه
می شــوند و روزی دیگر علمــا؛ روزی طــاب و روز دیگر
نهادهای انقالبی ،روزی مدافعان حرم و روزی دیگر حتی
هنرمندان و ورزشــکارانی که حامل نمــادی از گزاره های
دینی انقالبی در رفتارهای اجتماعی خود باشــند! خالصه
انکه در این میان دعوای اصلی بر سر چیز دیگری است؛
هر انچه ایمان مردم را تقویت و جامعه را «دینی» تر کند! و
برای این هدف چه کاری اسان تر از هجمه به «نمادهای
اجتماعی» هر انچه که بوی «دین» بدهد؟»
در این میان علیرضا زاکانی نماینده ســابق مجلس
در کانال تلگرامی خود نوشت«:شــعر خوانــی مداح عزیز
و خوش بیان جناب اقــای دکتر میثم مطیعــی در روز عید
فطر محل بحث و اظهارنظرهــای مختلفی قرار گرفت که
پیرامون ان بیان چند نکته خالی از لطف نیست.
.۱برادر عزیزم اقای دکتر مطیعــی ،فردی خالص،
خوش ذوق ،باصفا و باســواد اســت که به ظرایف شعری
واقف بوده و مستمعین خود را همیشه بهره مند می سازد.
.۲محتوی ارائه شــده شعر ایشــان در روز عید فطر
کامال درســت بود و همه مضامین ان نیز به دقت و زیبایی
انتخاب شده بود که از این جهت جای سپاس از سرایند گان
ان را دارد.
37
سیاست
جریاناصولگراییدرحالتصمیم گیریاست
گفت وگوی مثلث با محمدسعید احدیان
سیاست
38
مثلث | شماره 361
امید کرمانی ها
خبرنگار
به نظر شــما اصولگرایان طی چهار ســال اینده
نسبت خودشان را با اقای روحانی چطور تعریف
می کنند؟ ایا با او و دولتــش وارد تعامل خواهند
شد یا سعی می کنند قطب مقابل دولت خودشان
را تعریف کنند؟
اینکه چــه کاری انجام خواهنــد داد ،یک بحث
و اینکه بهتر اســت چه کاری انجام دهنــد بحثی دیگر.
پیش بینی می شــود روال اینگونه باشــد که اصولگرایان
خودشان را نقطه مقابل اقای روحانی قرار دهند چون این
واقعیت اســت که اقای روحانی به دالیل مختلف قطب
کامال مخالف جریان اصولگرایی است .دلیلش هم این
اســت که یک رقیب سیاسی محســوب می شود چون با
اصالح طلبان پیوند خورده و یکی شده است ،یعنی دیگر
االن نمی توان بین اعتدال و اصالحات تمایزی قائل شد
و در واقع این دو ،یکی هستند.
لــذا اعتــدال و اصالحــات کامال یکــی و ممزوج
شده اند و این مساله نقطه مقابل را پررنگ تر کرده است.
عالوه بر این قضیه ،اتفاقاتی هم که در انتخابات ریاست
5
محمدســعید احدیان می گویــد« :اصولگرایان
نقطه مقابل دولت هســتند اما درباره مواجهه با دولت
به رویکرد واحدی نرســیدند و بهتر اســت هم نرسند
اما هم جهت حرکت کنند تا زمان الزم همگرا و یکپارچه
شــوند .او درباره همراهی الریجانــی و ناطق نوری با
دولت نیز بر این باور است که مردم اقدام انها را برامده
از تصمیم اصولگرایان تلقی نمی کنند».
جمهوری افتاد و از این حیث رقابت صریحی که بین این
دو جریان به وجود اورد ،موضوع را پررنگ تر کرده است.
همچنین برخی مواضع هنجارشکنانه اقای رئیس جمهور
و رفتارهایی که در تقابل با برخی از اصول نظام داشــت،
در وقوع تشدید این رقابت موثر است.
اقای روحانی طعنه هــا و کنایه هایی را که به ارکان
نظام چه در دوران انتخابات و چه بعد از ان داشت ،ادامه
داد ،همه اینها باعث شــده که جریان اصولگرایی بیش
از گذشــته خودش را نقطه مقابل اقای روحانی بداند .به
تناسب همین اتفاق به طور طبیعی اصولگرایی در مقابل
اقای روحانی قرار خواهد گرفت .پس اینکه اصولگرایان
خودشــان را نقطه مقابل دولــت اقای روحانــی بدانند،
طبیعی است ولی نوع مواجهه رسانه ای و برخورد با دولت
اقای روحانی به نظر می رســد که باید حمایــت منتقدانه
باشد چون رقیب سیاسی و دولت مستقر است.
در مبانــی انقالبی ما حمایــت از دولت ،یک اصل
تعریف می شــود؛ یعنی براساس فرمایشــات مقام معظم
رهبری ،اصول انقــاب ،گفتمــان و وصیتنامه حضرت
امــام(ره) حمایت از دولت یک اصل انقالبی اســت و از
انجا کــه اصولگرایی بــه گفتمان انقالب معتقد اســت،
باید این را رعایت کند اما به طور طبیعی در ِ
خود حمایت،
انتقاد وجود دارد که این حمایت باید همراه با انتقاد باشد،
به عالوه اینکــه باالخره ایــن دولت در مبانــی مختلف،
مســیرهایی را طی کرده که حتما بایســتی در مواقعی با
قدرت و قوت مقابلش ایستاد .این نوع حمایت منتقدانه
یک فایده دیگر هــم دارد و ان اینکه جریان اصولگرایی
باید بدانــد اگر جــز در نقدهــای مهم به جــای حمایت
منتقدانــه تبدیل به یک مخالف شــود ،غیــر از اینکه به
وظیفه اصولگرایی انقالبی خودش عمل نکرده ،از حیث
سیاست ورزی هم دچار اشتباه شده است.
باالخــره دولت منتظر این اســت کــه بتواند بگوید
«نگذاشتند ما اقدام انجام دهیم» و می تواند با این دلیل
از حیث سیاسی برای خودش توجیه عملکرد داشته باشد
سیاست
مثلث | شماره 361
پیش بینی می شود روال اینگونه باشد
که اصولگرایان خودشان را نقطه
مقابل اقای روحانی قرار دهند چون این
واقعیت است که اقای روحانی به دالیل
مختلف قطب کامال مخالف جریان
اصولگرایی است
سیاست
و احتماال ناکارامدی خودش را با بهانه هایی پنهان کند.
لذا درســت این اســت که در مواجهه با دولــت ،حمایت
منتقدانه را در پیش بگیرد.
اینکه شــما می فرمایید اصولگرایــان باید قطب
مخالف باشــند ،گروهی نیز چنیــن اعتقادی را
ندارند .مثل اقایان الریجانــی و ناطق نوری که
نگاهشــان روی تعامل و حتی شــراکت و سهم
گرفتن از داخل دولت اســت .ایــن گروه چقدر
پیام اصولگرایی را به جامعه منعکس می کنند؟
در واقع ایا جامعه این رویکــرد را به عنوان نگاه
غالب بر اردوگاه اصولگرایی برداشت می کند؟
االن در مــورد اینکــه اقایان الریجانــی و ناطق
جزو جریان اصولگرایی محسوب می شوند یا نمی شوند،
دیدگاه هــا مختلف اســت .برخی اصال انهــا را اصولگرا
نمی داننــد و برخــی حداقل اقــای الریجانــی را به طور
مشخص تر اصولگرا می دانند ولی اصولگرایی که در مرز
حامیان دولت قرار دارد .برخی هم رفتار اقای الریجانی
را مبتنی بر مصالح نظام می داننــد و برخی دیگر مبتنی بر
منافع سیاسی .اختالف برداشت های جدی در مورد اینکه
انها اصولگرا هستند یا نیستند ،وجود دارد .اما چیزی که
روشن و قطعی اســت ،رفتار اقای الریجانی و مخصوصا
اقای ناطق است که هر اتفاقی بیفتد ،پای اصولگرایان
نوشته نخواهد شد.
یعنــی جامعــه از انها برداشــت ایــن را نــدارد که
اصولگرایــان به گونــه ای دیگر رفتار می کننــد .در واقع
انها مغز جریان اصولگرایی محسوب نمی شوند که انچه
اتفاق می افتد و انجــام می دهند ،تلقی بــر اصولگرایی
باشــد .ضمن اینکه من نگفتــم اصولگرایــان باید نقطه
مخالف دولت باشند .من گفتم که به طور طبیعی جریان
اصولگرایی نقطــه مقابل انها قرار دارد امــا رفتارش باید
حمایت منتقدانه باشــد چون هم در مبانــی اصولگرایی
است و هم مصلحت سیاسی است که اصولگرایی اینگونه
رفتار کند.
هم اکنون از بحث ساماندهی حمایت منتقدانه
دولت سه تعبیر احصا می شود ،برخی مثل اقای
جلیلی راهکار تشکیل دولت در سایه را پیشنهاد
کردند که حتی دولت در ســایه با ریاست اقای
جلیلی یکی ،دو جلســه هم برگزار کرد .عده ای
صحبت از تقویــت مجموعه جمنــا می کنند که
اگر قرار به طرح نقدی هم باشــد بایــد در این
چارچوب طراحی شــود .برخی هم معتقدند که
االن وقت تشــکیل پارلمان اصولگرایی اســت
و در انجا مباحــث باید کانالیزه ،دســته بندی و
جمع بندی شود و رویکرد اجرایی پیدا کند .فکر
می کنید کدام یــک از این قالب ها بهتر اســت
برای عملیاتــی کردن نــگاه حمایــت منتقدانه
دولت اینــده اقای روحانــی در دســتورکار قرار
گیرد؟
به نظرم همه اینها ظرفیت های خوبی برای این
مساله دارند .دولت ســایه به مفهوم مخالفت نیست بلکه
به مفهوم یک نقد است که می تواند کامال نگاه سیاست
منتقدانــه را در ان پیاده کرد .این قالب ها جدید اســت و
می تواند به تنــوع طیف های جریــان اصولگرایی ،تنوع
قالب و روش وجود داشته باشــد و اتخاذ این روش ها نیز
هیچ تناقضی با یکدیگر ندارند.
مســاله جریــان اصولگرایــی این نیســت که االن
یکســان و یکپارچــه رفتار کنــد ،حتی برخــی در جریان
اصولگرایی ممکن اســت که نگاه تقابل داشته باشند که
خودش یک سلیقه اســت .اما مســاله اصلی در جریان
اصولگرایــی این اســت کــه برایند ایــن رفتــار حمایت
منتقدانه تلقی شــود و در این برایند ،یک نگاه همگرایانه
داشته باشــند تا مخصوصا در مواقعی که نیاز وحدت در
تصمیمات سیاسی هست ،بتوانند تصمیمات وحدت امیز
بگیرند.
الزامی نیســت که همه گروه ها یک قالب یکســان
داشته باشند بلکه همه قالب ها به تعداد تنوع طیف های
اصولگرایی می تواننــد در ریل اســتراتژی کلی حمایت
منتقدانه امتداد پیدا کنند.
اما االن موازی کاری و عــدم یکپارچگی قالب ها
دارد یکسری هزینه ها را به اسم اصولگرایی به
کل جریان تحمیل می کنــد .این تحلیل را قبول
ندارید؟
البته االن ایــن اتفاق می افتد امــا چرا؟ به دلیل
اینکه ما اصرار داریم همه را یکپارچه ببینیم .در حالی که
ما می توانیم اینگونه تصویر کنیم که جریان اصولگرایی،
تنوع طیف های مختلف دارد و با ســایق مختلف عمل
می کند .این سلیقه ها به شرطی که همدیگر را به رسمیت
بشناسند و تفاوت دیدگاه هایشان را به رسمیت بشناسند،
در موقع لزوم همگرا هستند .مشــکلی که ما االن داریم
این است که تالش می کنیم جریان اصولگرایی را کامال
یک سلیقه نشان دهیم و داخل این جریان ،هیچ تفاوت
دیدگاهی را برنمی تابیم و طبیعتا هر رفتاری از یک عضو
یا یک طیف از ایــن جریان به پای کل جریان گذاشــته
می شود .در حالی که در میان اصالح طلبان می بینیم که
مثال اقای عباس عبدی صحبت هایــی می کند که بعضا
خالف کل جریان اصالح طلبی اســت یــا اقای تاجیک
هم نقــد صریح دولت و اعتــدال می کنــد و در نهایت باز
هم می بینیم که تفاوتی نمی کند یعنــی درنهایت با اینکه
تنوع دیدگاه دارند اما جزو جریان اصالح طلبی محسوب
می شــوند ،درحالی که هیچکس هم دیگــری را تخطئه
نمی کنــد .هیچکــس نمی گوید که اقــای عباس عبدی
اصالح طلــب نیســت .هیچکــس نمی گوید کــه اقای
تاجیک دیگر از جریان اصالح طلبی دور شــد .واقعیت
این اســت که چون ما می خواهیم جریان اصولگرایی را
کامال یکپارچه کنیم ،باعث می شود که هزینه رفتار عده
یا فردی بر کل جریان بار شــود ضمــن اینکه موقعی هم
که باید وحدت و همگرایی داشته باشیم ،واگرا هستیم!
یعنی تالش مان در طول تمــام دوران این بوده که همه
را یکپارچه کنیم اما موقعی که باید وحدت داشته باشیم،
واگرایی داشتیم درحالی که در جریان اصالح طلبی تنوع
دیدگاه پذیرفته شده است و هیچکس دیگری را تخطئه
نمی کند ،همه دیدگاه هایشــان را مطرح می کنند ،گاهی
وقت ها هم خالف نظر دارند اما به وقتش همگرا هستند.
ما هم باید این سیاست و استراتژی را پیاده کنیم.
ایــا ایــن یــک نــوع الگوبــرداری از جریــان
اصال ح طلبــی نیســت؟ اخیــرا عــد ه ای از
اصولگرایان اعالم کردند که باید گفتمانمان را
تا حدودی منعطف کنیم و از حالت ایدئولوژیک
فاصله بگیریم و عملگرایانه تر عمل کنیم ،نظر
شما چیست؟
اوال این تجربه فقــط در ایران نیســت و در کل
دنیا هم تکرار شده است ضمن اینکه تجربه موفق را باید
الگوبرداری کرد .اما در مورد اینکه از مبانی ایدئولوژیک
فاصله بگیریم و انعطاف پیدا کنیم ،مورد نقد اســت .ما
باور نداریم ارمان هایمان را باید براســاس واقعیت هایی
که بخشــی از ان را تازه فکر می کنیم واقعیت است ولی
واقعیت نیست ،فدا کنیم.
گفتمان انقالب مبتنی بــر ارمانخواهی واقع بینانه
اســت .یعنی ارمان ها ،هدف اســت و برای رســیدن به
ارمان هــا بایــد واقعیت ها را نــگاه کرد و هیــچ وقت هم
ارمان ها را به خاطــر واقعیت ها فدا نخواهیــم کرد .لذا
اصال به تغییر مبانی ایدئولوژیک معتقد نیستم.
در مــورد شــعارهایی کــه روز قــدس علیــه
رئیس جمهور داده شد ،شــاهد این بودیم حتی
اصولگرایانــی کــه تندتریــن نقدها را بــه اقای
رئیس جمهور مطرح می کردنــد ،بالفاصله این
حرکت را تقبیح کردند .درصورتی که حداقل خود
اصالح طلبــان انتظار چنین کاری را نداشــتند و
فکر نمی کردند چهره هایی که در ایام انتخابات
انتقادهای تندی نســبت به سیاست های اقای
روحانی داشتند و افشاگری های زیادی در مورد
دولت یازدهم انجام دادند ،ان کار را نقد و از ان
اعالم برائت کنند ایا این همان نزدیک شــدن به
روحیه عملگرایی نیســت؟ یعنی می توانســتند
تقبیح نکنند و رویه سکوت در پیش بگیرند .اما
چرا خواستند اعالم موضع صریح داشته باشند؟
به خاطر اینکه این اغاز یک سوءاستفاده بود که
باعث می شد جریان اصولگرایی را روز به روز دچار ضعف
کند .رفتار عده ای که خالف اصول اصولگرایی اســت،
می توانست به پای کل جریان اصولگرایی نوشته شود.
اتفاقا همین جاســت که می گویم اختــاف دیدگاه ها و
39
سیاست
سیاست
40
مثلث | شماره 361
نگاه ،کمک می کند.
اگــر انتقادهــا مطرح شــود ،عــده ای و طیفی هم
کارهایی انجام می دهند ولی وقتی که جریان اصولگرایی
موضع خودش را مشــخص می کند ،هیــچ کاری به پای
جریــان اصولگرایی نوشــته نخواهد شــد .همین تجربه
نشان می دهد که ما نباید بترسیم که طیف ها و دیدگاه های
مختلف داشــته باشــیم .حتی گاهی موافــق انتقادهای
تند برخی اقایان نیســتم اما هیچکــدام در روز راهپیمایی
روز قــدس ،توهین نمی کننــد و شــعارهایی از این جنس
نمی دهند.
یعنــی نقدهایی که تاکنــون انجــام داده اند بعضی
از انها تند بود و نســبت به ان اختالف ســلیقه داشته ایم،
اما هیچکدام از این جنس نبوده لذا بــه بطور منطقی و به
درستی در جهت تقابل برامدند.
نکته ای در مورد میــزان چالش زایی وجود دارد.
صحبت هایی که وزرا در حاشــیه نشست دولت
با خبرنگاران انجام می دهند ،گویای این اســت
که یک اتاق فکر و کمیته های تشــکیل شده که
همچنان می خواهد فضا را انتخاباتی را نگه دارد
و علیه دولت ساماندهی انجام دهد تا ارای منفی
مردم نسبت به دولت تقویت شود .اینها مواضعی
بود که طی هفتــه اخیر اتخــاذ کرده اند .میزان
چالش زایی اصولگرایان و نقدی که می خواهند
به دولت وارد کنند ،در چه سطحی است؟ ایا واقعا
می خواهند دولت را از حوزه عملکردی دور کرده و
وارد حاشیه سازی کنند؟
جریــان اصولگرایــی االن اصــا در موضــع
تصمیم گیری نیســت که بخواهد در رابطه بــا دولت این
اســتراتژی را بنا نهد .جریان اصولگرایی در حال بررســی
اتفاقی اســت که در انتخابات برایش اتفــاق افتاد .یعنی
دنبال این اســت که ببیند چه شــد و باید چــکار کند؟ و تا
چه ســطحی از سیاســت ورزی باید خودش را تغییر دهد؟
االن جریان اصولگرایــی دنبال بازســازی و فهم خودش
از مســائل اســت .االن جریان اصولگرایی یک تصمیمِ
ِ
دقیق قطعــی در مواجهه بــا دولت نگرفته بلکــه در حال
تصمیم گیری در موضوعات مهمتر اســت و بعدا به سطح
دولت خواهد رسید .لذا رفتارهایی که االن صورت می گیرد
مبتنی بر تشــخیص های فردی و طیفی افراد یا جریان ها
و طیف های مختلف اســت و قطعا هنــوز هیچ جمع بندی
روشنی ندارد.
فکــر می کنید اقــای روحانــی بعــد از انتخابات
ریاســت جمهــوری چــه رویکــردی را در مقابل
اصولگرایــان دنبــال می کنــد؟ باالخــره اقــای
اقای روحانی سعی می کند یا
حاشیه ها را پررنگ کند یا اینکه
حاشیه سازی کند
جریان اصولگرایی االن اصال در موضع
تصمیم گیری نیست که بخواهد در رابطه
با دولت این استراتژی را بنا نهد .جریان
اصولگرایی در حال بررسی اتفاقی است
که در انتخابات برایش اتفاق افتاد .یعنی
دنبال این اســت که ببیند چه شــد و باید
چکار کند؟
روحانــی در ابتــدای دولــت یازدهــم مهمترین
وزارتخانــه یعنی وزارت کشــور را به یک نزدیک
بــه اصولگرایــان ســپرد .فکــر می کنیــد در
دولت دوازدهم چــه وزارتخانه هایــی را تحویل
اصولگرایان بدهد؟
اوال اقای روحانــی قطعا تالش خواهــد کرد که
موضوعات را به حاشیه ببرد .یعنی حاشیه ها را پررنگ کند.
اگر توسط جریان اصولگرایی حاشــیه ای ایجاد شد ،انها
را گسترش دهد و اگر ایجاد نشــد خودش هر چقدر بتواند
حاشیه سازی کند.
اگــر زورش بــه حاشیه ســازی مســتقیم جریــان
اصولگرایی نرسید ،شــروع به کنایه زدن به نقطه حساس
جریان اصولگرایــی می کند و بدترین حالتــی که به هیچ
جا نرســید ،کنایه به رهبری را در دســتورکار قرار می دهد.
یعنی انجاســت که جریان اصولگرایــی نمی تواند تحمل
کند و با هیچ نوع سیاســت ورزی نمی توانــد اجازه دهد که
اقای روحانی به بخشی از انچه در جریان اصولگرایی یک
باور و اعتقاد نهادینه شده جدی اســت ،کنایه بزند .اقای
روحانی ســعی می کند یا حاشــیه ها را پررنگ کند یا اینکه
حاشیه سازی کند.
این سیاســت کلــی اقــای روحانی در ایــن دولت
دوازدهم خواهد بــود و دلیل اصلی اش هــم ناکارامدی
است .ایشــان نخواهد توانســت کارامدی را برگرداند و
طبیعتا برای اینکــه بتواند جبــران ناکارامدی خودش را
بکند ،در این جهت حرکت می کند .اما اینکه چه نسبتی با
جریان اصولگرایی خواهد داشت به پشت پرده برمی گردد
که چــه جمع بندی هایی را بــا امثال اقای ناطــق و غیره
انجام دهند.
اگر بخواهند جریان اعتدال را با یک تعریف جدیدی
که اصولگرایــی معتدل اســت و نوع دیگــری از اعتدال
است ،تعریف کنند به این معنا که جریان را همچنان ادامه
دهند ،طبیعتا ماجرا روشن است .در چنین شرایطی سعی
می کنند به این جنس ادم ها که ممکن اســت جزو جریان
اصولگرایی هم باشــند ،میــدان دهند .اما اگــر که اقای
روحانی یــک دوره ای را رئیس جمهور بود و قصد ندارد که
یک کار مداوم جریانی برای اینده انجام دهد و بعد از دوران
خودش به عنوان رئیس جمهــوری که در دو دوره بوده ،در
تاریخ خودش را ثبت کند و باشــد .باالخــره احتمال دارد
مبتنی بر اثار انتخابات جلو برود .در این دوره اقای روحانی
خودش را خیلی وامدار جریان اصالحــات می داند که در
دوره قبل چنین وامداری را حس نمی کرد طبیعتا به سمتی
خواهد رفت که جریان اصولگرایی را تقویت نخواهد کرد و
پاسخ کارهایی که جریان اصالح طلبی برایش انجام داده
را می دهد ضمن اینکه در جریان خودش هم ممکن است
نیروی کارامد و توانمند کم داشــته باشــد و باالجبار سراغ
کارامدهای جریان اصالحات برود.
از اخرین روزهــای تبلیغات انتخابات ریاســت
جمهوری دیده می شــد که اقای روحانی تالش
دارد گفتمانــی که اصولگرایان مطــرح می کنند
را از ان خود کند .مثال همــان روزهای اخر گفت
که حواسم به قشر مستضعف و بیکاران هست
و یارانه های قطع شده را باز خواهد گرداند .بعد
از عملیات موشکی سپاه ،توانمندی موشکی را
مورد حمایت قرار داد تا نقاط قوت حوزه دفاعی را
از ان خود کند .ایا به نظر شما مردم این رویکرد
را از وی می خرند یا یادشان هست که ایشان در
حوزه قدرت موشکی زمان انتخابات چطور رفتار
کرد و انتقاد داشت؟
در کشور ما مردم خیلی زود مسائل از جمله مسائل
سیاسی را فراموش می کنند .خیلی سخت نیست که یک
فرد مثل رئیس جمهور بتواند تصویری که از خودش وجود
داشته را تغییر دهد .اما مســاله چیز دیگری است؛ مساله
باور است .یعنی مســاله این اســت که ایا چنین باوری در
اقای روحانی وجود دارد یا ندارد؟ مساله این است که اقای
روحانی باوری به قشر مستضعف و کم درامد ندارد.
در واقع زمان انتخابــات ،حرفی زده و تمام شــده و
رفته اســت .االن اگر این باور را داشــته باشــد و بخواهد
این مســیر را ادامه دهد باید یارانه های قطع شده را وصل
می کرد نه اینکه بگوید انها را مورد بررسی قرار می دهد .در
دفاع از توانمندی موشکی نیز وقتی موضع می گیرد اصال
باوری نیست.
ایشــان به ســپاه به مفهوم حرف هایی که می زند،
باوری ندارد و به تناسب شرایط سیاسی ،موضعی می گیرد
و فردا هم موضع دیگری و این خط ادامه نخواهد داشت
که پیش برود .این موضوعات ،نخبگانی است و نگاه های
ایدئولوژیــک افراد موضوعیــت دارد و ِ
من مدیرمســئول
روزنامه خراسان از یادم نخواهد رفت که اقای روحانی در
بدترین زمان نقدی که می توانست در جای خودش قابل
طرح باشد را مطرح کرد.
درســت بعد از عملیات موشــکی علیــه داعش که
پیام اصلی اش به امریکایی ها بود ،اقای روحانی صدای
اختالف دیدگاه داخــل حاکمیت در مورد ســپاه را اعالم
عمومی و رســانه ای کرد .این را هیچوقــت از یاد نخواهد
برد .من مدیرمسئول خراسان از یاد نخواهم برد این رفتار
نادرست استراتژیک را.
همان کــه گفتند کارها را از دولت بدون اســلحه
گرفتند و بــه دولــت با اســلحه دادند؟ ســردار
عزیز جعفــری فرمانــده کل ســپاه پاســداران
انقــاب اسالمی پاســخ صریحی بــه این حرف
رئیس جمهور گفتند؟
بله.
پس چطور رئیس جمهور سعی کرد ان عملیات
موشکی را به اسم خود تمام کند و بگوید او بوده
که مجوز چنین حمله ای را صادر کرده است؟
شــاید چون نتوانســتند ،این موضع را گرفتند .به
بحث های سیاســی کاری ندارم و دالیل اقتصادی هم در
جای خودش قابل بحث اســت .بحث این اســت که چرا
االن؟ وقتی سپاه عملیات موشــکی انجام داد و داعش را
مورد هدف قرار داد ،این حمله استراتژی ایران درست در
زمانی که در شورای امنیت موضوع اینکه ایا امریکا مستقیم
به مواضع ایران در سوریه حمله کند یا نکند ،در حال بررسی
بود انجام شــد .البته در فاز اول امریکایی هــا با نظر وزیر
دفاع خود مخالفــت کردند .ما در چنیــن وقتی عملیات را
انجام دادیم تا به امریکا پیام دهیم به فکر نزدیک شدن به
مواضع ایران در سوریه نباشد .اما وقتی در چنین شرایطی
رئیس جمهور ،سپاه را می زند ،اولین پیامش به امریکاست
که در داخل حاکمیت ایران در مورد سپاه دوگانگی وجود
دارد و این پیام خیلی خطرناکی بــرای منافع و امنیت ملی
ما دارد .بقیه بحث هایش از نظر من حاشــیه است هرچند
که بحث مهمی است اما در جای خودش قابل بحث است
و این را ِ
من مدیرمســئول خراســان هیچ وقــت فراموش
نخواهم کرد.
سیاست
داستان یک لیست
لیست به شــکلی عجیب و در معادالت پیچیده ای تهیه شد و اکنون
این محمد رضا عارف است که با موجی از واکنش ها رو به رو شده است .اینکه
ترکیب این لیست چگونه تهیه شده مساله مهمی اســت که می تواند مورد
بررسی قرار بگیرد .البته توجه به ســهم هر کدام از احزاب اصالح طلب هم
نکته ای قابل توجه است.
ائتالف پشت پرده
اصالح طلبانچگونهصندلی های
شورایشهرراسهمیه بندیکردند؟
مثلث | شماره 361
سیاست
41
1
سیاست
اصالح طلبان اگر چه در ظاهر و در فضای رســانه ای
همچنان تالش می کنند اختالفات خود را رونمایی نکنند اما
همچنان مجادالتی سنگین در مورد لیست شورای شهر که
اکنون به کرسی های ساختمان بهشت رسیده است دارند.
انها در شــرایطی منحصر به فرد لیست خود را معرفی
کردند که چهره های ارشد این جناح همچنان به اعتراضات
گسترده درونی در مورد ان اقدام می کنند.
ماجرا از این قرار است که این لیست به شکلی عجیب
و در معادالت پیچیده ای تهیه شد و اکنون این محمد رضا
عارف اســت که با موجی از واکنش ها رو به رو شــده است.
اینکهترکیباینلیستچگونهتهیهشدهمسالهمهمی است
که می تواند مورد بررسی قرار بگیرد .البته توجه به سهم هر
کدام از احزاب اصالح طلب هم نکته ای قابل توجه است.
سهمیه حزبی؟
سیاست
42
مثلث | شماره 361
سرلیست محسن هاشمی فرزند هاشمی رفسنجانی
واز اعضای کارگزاران سازندگی بود.همچنین محمدجواد
حق شــناس از اعضای ارشــد حزب اعتماد ملــی ،محمد
ساالری عضوشورایشهرچهارم ،محمود میرلوحی ،معاون
وزیر کشور دوران اصالحات و از اعضای حزب اتحاد ملت،
افشــین حبیب زاده از اعضای شــورای مرکزی حزب کار،
ی اعطــا معمار ،روزنامه نگار،
زهرا نژادبهرام فعال زنان ،عل
پژوهشــگر معماری و مشاور رســانه ای و معاون معماری و
شهرســازی وزیر راه و شهرســازی ،محمد علیخانی فرزند
حجت االسالم علیخانی ،زهرا صدراعظم نوری از اعضای
شورای مرکزی حزب اتحاد و مشــاور معاون رئیس جمهور
و رئیس ســازمان حفاظت محیط زیست کشــور و شهردار
تهران ،ارش میالنی ،ابراهیم امینی عضو شورای مرکزی
حزب اعتماد ملی و اســتاد دانشــگاه ،الهام فخاری عضو
سازمان عدالت و ازادی ایران اسالمی و عضو شورای عالی
سیاستگذاری انتخاباتی اصالح طلبان ،حسن خلیل ابادی،
شــهربانو امانی از اعضای برجســته کارگزاران سازندگی و
مشاور رئیس سازمان محیط زیست ،احمد مسجدجامعی
عضو فعلی شورای شــهر و وزیر ارشــاد دولت اصالحات،
بهاره اروین ،ناهید خداکرمی ،مجید فراهانی دبیرکل حزب
ندای ایرانیان ،سیدحسن رسولی استاندار دولت اصالحات
و مشاور محمدرضا عارف ،و حجت نظری از اعضای حزب
اعتماد ملی در لیست اصالح طلبان شورای عالی اصالحات
حضورداشتند.اینترکیبالبتهنشانمی دادکهفقطسهمیه
حزبی در این لیست مد نظر نبوده و معادالت دیگری هم در
کار بوده است.
رضا جاللی می گوید :حزب
کارگزاران سازندگی و حزب
اتحاد ملت ایران جریان
اصالحات را استحاله کرده اند و
اصالح طلبان را به انحصارطلبان
تغییر شکل داده اند
محصول مشترک اتحاد ملت و کارگزاران
بهترین جزئیــات را در ایــن مورد رضــا جاللی عضو
شاخص شورای مرکزی و دفتر سیاسی حزب مردم ساالری
در اختیار رسانه ها قرار داد .او گفت که اصالح طلبان دولتی
با نقش افرینی احزاب نوظهور و غیرفعــال که حتی پروانه
فعالیت از وزارت کشور را هم ندارند ،همچون حزب اتحاد
ملت ایران به صورت مســتقیم چهار عضو و غیرمســتقیم
هفت عضو خود را با رانت های پشــت پرده وارد لیست امید
کرده است.اصالح طلبان دولتی با استفاده ابزاری از عارف
به خصوص در جریــان حزب کارگزاران ســازندگی و رقابت
نوظهور حزب اتحاد ملت ایران ،وارد عرصه انتخابات شدند
و به کام خود و به نام اصالحات احزاب 24گانه شناسنامه دار
اصالح طلب را نادیده گرفتند و در تاریکخانه اشباح به بستن
لیست طبقه بندی شده به کلی سری خود و بدون هیچگونه
شفاف ســازی برای انتخابات شــورای شــهر تهران اقدام
کردند.جاللی معتقد اســت که حزب کارگزاران ســازندگی
و حزب اتحــاد ملت ایــران جریان اصالحات را اســتحاله
کرده انــد و اصالح طلبان را به انحصارطلبان تغییر شــکل
داده اند.وی می گوید که از 700داوطلبی که فرم مربوط به
شورای سیاست گذاری اصالح طلبان را پر کرده بود و قرار بود
بر اساس فرم مزبور امتیازبندی شود ،یک کارگروه 14نفره به
ریاست ترک نژاد و قائم مقامی جواد امام و 12عضو دیگر به
صورت فرمایشی تشکیل جلسه داد و لیست 133نفره ای از
ان استخراج کردند.
افرادی همچون موســوی الری و برخــی از عوامل
ذی نفوذ در بنیاد بــاران و بنیاد امید ایرانیــان (این دو بنیاد
NGOهای اجتماعی محسوب شده و جزو تشکل و احزاب
سیاسی به شمار نمی ایند ) وقتی گزینه های خود را در لیست
133نفره ندیدنــد ،کارگروه 14نفره را حــذف کردند و 100
نفر دیگر را به انتخاب ســلیقه ای خود به عدد 133اضافه و
عدد 233نفری این بار با تشــکیل مجدد کارگروه هفت نفره
اقدام به استخراج لیست 42نفره کردند .جالب اینجا است
با مساعده ای که اقای مرعشی پدرخوانده حزب کارگزاران
صورت دادند ،تخصص هایــی را برای انتخــاب اعضای
نهایــی 21نفره در نظر گرفتند .ســوال اینجاســت که این
ایتم ها بر اســاس چه موضوع و محوری انتخاب شده است
و انتخاب کنندگان این تخصص ها چــه اولویت هایی را در
دستورکار داشته اند .کدام اندیشه تخصصی چون مامایی
و کارشناســی بهداشــت در مدیریت شــهری را ارجح تر بر
تخصص شفاف سازی رانت های اقتصادی می داند و دکتر
راغفر از شاخص ترین افراد اصالح طلب با تخصص در این
زمینه محسوب می شود ،اما به صورت سلیقه ای حذف شد.
جاللی معتقد اســت که در انتخاب اعضای 21نفره
لیســت امید تهران ،تهیه کنندگان لیســت ،نخست فرد را
انتخاب کرده و بر اساس انتخاب فرد مزبور به وی تخصص
را ضمیمــه کردنــد .به عبارتی دیگر تخصــص در اولویت
کالن شهری رفع مشکالت تهران موثر نبوده است.
وی افزوده اســت« :چرا برخی افــراد به رغم حضور
در یک گروه تخصصی ،به فاصله 24ســاعت گروه خود را
تغییر دادند؟ ایا این امکان برای همه وجود داشت و چگونه
و چرا به رغم تالش اولیه برای تعیین معیارها و امتیاز بندی
شفاف در گام نخست ،در اجرا همه چیز پنهانی ،پشت پرده،
ش رفت و هیچ پاســخ
مخفیانــه ،محرمانه و ســلیقه ای پی
شفافی به سواالت و ابهامات داده نشد».
در واکنش ها نســبت به اتفاقات تهیه لیســت احمد
حکیمی پــور دبیــرکل حــزب اراده ملــت و از اعضــای با
سابقه شــورای شــهر تهران نیز لب به شــکایت گشوده و
گفته بود«:مــن باید اعالم بکنم که این لیســت ،لیســت
اصالح طلبی نیست .متاسفم که اعالم کنم چند روز جلوتر
لیســت اصالح طلبان بســته شــده بود و برنامه ریزی ها و
شــاخص بندی هایی که می گفتند فرمالیته و تنها روکشــی
برای لیست بود».
البته یکی از نکات این لیست ٢١نفره حضور نداشتن
اکثر چهره های فعلی فراکسیون اصالح طلبان شوراست که
گفته شده بخشی از انها به دلیل نیاوردن رای در رای گیری
درونیوبخشیهمچوناحمددنیامالیبهدلیلفعالیت های
خارج از توافقات اولیه خود با اصالح طلبان در دوره قبل بوده
است .اصالح طلبان در دسته بندی هایی که داشته اند جمعا
١٠سهم را به زنان و جوانان اختصاص دادند که از این میان
شش سهم به زنان و زنان جوان رســید .یک تفاوت بسیار
عمیق هم میان لیست خدمت و لیست اصالح طلبان بود.
اصولگرایان دوره چهارم تنها سه نفر از اعضای کنونی شورا
را در لیست خود قرار ندادند که ورزشکار بودند؛ هادی ساعی،
عباس جدیدی و حسین رضازاده .از میان ورزشکاران شورا
به جز دنیا مالی که از هر دو لیست جا مانده تنها نام علیرضا
دبیر در میان ان ٢١نفر دیده می شد ،اما در لیست ٢١نفره
اصالح طلبــان تنها دو نفــر از اعضای فعلی شــورا حضور
داشتند؛ احمد مسجدجامعی و محمد ساالری.
وقتی عارف دفاع می کند
اما محمد رضا عارف این اتهامات را نمی پذیرد .او در
تازه ترین اظهارنظرش در این مورد گفته است :محمدرضا
عارف در مورد نحوه اغاز به کار بســتن لیســت در شــورای
عالی سیاستگذاری اصالح طلبان گفته است :در سال ۹۶
هم باتوجه به اســتقبال خیلی خوب نخبگان در انتخابات
شوراهای اسالمی شهر و روســتا با تورم کاندیداها روبه رو
شــدیم .همان رویکرد ســال ۹۴را دنبال کرده و فراخوان
دادیم .حدود ۷۰۰نفر در تهران در فراخوان شرکت کردند.
گســتردگی کار و اینکه از میــان ۷۰۰نفر ،بایــد ۲۱نفر را
انتخاب می کردیــم قابل پیش بینی بود کــه با چالش های
جدی روبه رو می شــویم زیرا کاندیداها همــه خود را اصلح
می دانند و کمتر حاضرند به نفع دیگری کنار بروند .در تهران
به دلیل حساســیتی که وجود داشــت مســئولیت انتخاب
لیست به عهده هیات رئیسه شــورای عالی سیاستگذاری
اصالح طلبان گذاشــته شــد ،البته شــورای عالی در هیچ
استانی در مصداق ها دخالت نکرد؛ فقط در تهران به دلیل
حساسیت ان شورای عالی ورود پیدا کرد .برای ما مبنا این
بود تا براساس شــاخص ها بتوانیم تصمیم گیری کنیم .در
تهرانبهدلیلحساسیتیکهوجودداشتمسئولیتانتخاب
لیست به عهده هیات رئیسه شــورای عالی سیاستگذاری
اصالح طلبان گذاشــته شــد و در عین حال قرار شد لیست
به تایید نهایی شــورای عالی برسد .البته شــورای عالی در
سیاست
کسی نباید استعفا دهد
گفت وگوی مثلث با محمد ساالری
امید کرمانی ها
خبرنگار
مثلث | شماره 361
اصالح طلبــان بعــد از 14ســال دوبــاره تمــام
کرســی های شــورای شــهر تهران را به دست
اوردند ،با این توضیح که تجربه ای را از خود در
دوره اول به جای گذاشتند .این دوره با دوره اول
چه تفاوت ها و مشابهت هایی خواهد داشت؟
قطعا شورای شهر و روستا نهادی مدنی و اجتماعی
اســت ،البته برای اولین بار جریان و دولت اصالحات ان
را براساس قانون اساســی عملیاتی کرد .به نظر می رسد،
جریان اصالحات بعد از این همه سال به این نتیجه رسیده
که قطعا در این دوره باتوجه به ارای قابل توجه شهروندان
تهرانی که به این جریان اعتماد کردند و رای دادند و همه
اعضای پنجمین دوره شورای شــهر تهران اصالح طلب
هســتند تمام تالش خود را به کار گیرد که این نهاد مدنی
و اجتماعی باقی بماند .در شــورای عالی سیاســتگذاری
اصالح طلبان کشــور اســتراتژی روی این تعریف شد که
جریان اصالحات قطعا از تجربه شورای اول درس بگیرد و
نگذارد ،این نهاد به سمت سیاسی شدن پیش برود .البته
نگاه اسیب شناســی دوره اول نشــان می دهد که ان دوره
یکی از قوی ترین شــوراهای کشور بود و بســیاری از این
زیرساخت ها و قوانینی که االن در راستای نهادینه کردن
نهادهای مدنی شاهدش هستیم از جمله شورایاری های
سیاست
هیچ استانی در مصداق ها دخالت نکرد؛ فقط در تهران به
دلیل حساسیت ان شورای عالی ورود پیدا کرد.نظرمان این
بود که براساس شاخص ها غربالگری انجام شود و باتوجه
بــه اولویت ها و مصوبات شــورا همین مســیر را جلو رفت.
ارزیابی ها براســاس پرونده های افراد و مبنا را خوداظهاری
قرار دادیم و کارگروهی ۱۴نفره تعیین شد تا کار کارشناسی را
انجام دهند و براساس پرونده ها و شاخص ها به افراد امتیاز
دهند .کارگروهی ۷نفره تشــکیل شــد که ۵نفر از اعضای
ان از هیات رئیســه شورای عالی بودند مســئولیت کارگروه
بر عهده اقای موســوی الری بود و خانم فرامرزیان ،اقایان
صادقی،مرعشیوکمالیوخانمکوالییواقایگرامی مقدم
هم از اعضای شورای عالی سیاســتگذاری اصالح طلبان
در این کارگروه فعالیت داشــتند .در واقع این ۷نفر مسئول
تنظیم لیست تهران شــدند .کمیته کارشناسی زیرنظر این
۷نفر کار می کرد .باتوجه به غربالگری انجام شده به لیست
۱۵۰نفره رسیدیم از این بعد نگاه دیگر نه امتیاز بندی بلکه
رای گیری بود .بنا بود بر اســاس مصوبات شــورای عالی و
رعایت سهمیه هالیست در هیات رئیسه و در نهایت پیشنهاد
شده بود که از ۷۰۰نفر بخواهیم تا خودشان با رای گیری۲۱
نفر را به ما معرفی کنند کــه چهره های غیرحزبی با این روند
مخالف بودند و می گفتند اعضا با هم تعامل می کنند و فقط
چهره های حزبی باال می ایند اما در مرحلــه ای که به ۱۵۰
نفر رسیدیم در جلســه ای از این افراد خواستیم در انتخاب
لیســت نهایی به ما کمک کننــد .عارف افزود :براســاس
تخصص هایی که مورد نیاز شورای شهر بود ،تخصص ها
در ۱۰گروه تخصصی تقسیم بندی شــدند و برای هر گروه
ظرفیتی در نظر گرفته شد .بر همین اساس در جلسه ای که
این ۱۵۰نفر حضور داشتند درخواست کردیم تا خودشان در
این ۱۰گروه بر اساس پیشنهاد اولیه خودشان تقسیم شوند
و در هر گروه تا سه برابر ظرفیت ان گروه را به ما معرفی کنند.
در اینجا یکی از دوستانی که بعدا در فضای مجازی شعار داد
و با لیســت خیلی مخالفت کرد ،مطرح کرد که کار مشکلی
است و چون به شــورای عالی سیاستگذاری اصالح طلبان
اعتماد داریم تفویض اختیار می کنیم به شــورا تا شورا این
کار را بکند ،انجا مطرح شد که شــما نمی خواهید تفویض
اختیار کنید این اختیار برای شــورا محفوظ است ،اما شورا
قصد دارد با کمک شــما این کار انجام شود و لیست نهایی
حتی االمکان با نظر این ۱۵۰نفر بســته شــود .در نهایت
قرار شد گروه ها تشکیل جلســه دهند اگر همه امضا کردند
که نمی توانیم افراد را انتخاب و معرفی کنیم ما (شــورای
عالی) خودمان این کار را انجام می دهیم و نهایتا همه امضا
کردند که نمی توانند و بعد از ان کمیته ۷نفره فعال شد و این
مسئولیت را به عهده گرفت.
رئیس فراکسیون امید مجلس همچنین خاطرنشان
کــرده اســت :کمیتــه ۷نفــره پیشــنهاد اولیه خــود را در
هیات رئیســه مطرح کرد و در هیات رئیسه برای هر کرسی
۲نفر با رای گیری انتخاب شــدند .بنابراین برای هر کرسی
دو برابر ظرفیت در نظر گرفته شد یعنی لیست ۴۲نفره تعیین
شد و با رای گیری در شــورای عالی از میان ۴۲نفر ۲۱ ،نفر
انتخاب و به مردم معرفی شدند .البته به لیست و چگونگی
تعیین لیست انتقادهایی شد .ما نقدها را می پذیریم .ماهیت
گفتمان اصالحات نقدپذیری اســت .از نخبــگان جامعه
می خواهیم عملکرد شورای عالی را در همه زمینه ها از جمله
بستن لیست نقد کنند و در سه چهار ماه اینده برای ما ارسال
کنند قطعا از نظرات انها در ادامه کار شورای عالی استفاده
خواهد شد .او اما به انتخابات دور بعدی مجلس هم اشاره
کرده و گفته اســت« :در مرحله بعد انتخابات مجلس را در
ســال ۹۸پیش رو داریم باید بررسی شود که با این مکانیزم
پیش برویم یا مکانیســم دیگری داشته باشیم .ان شاءالله
با استفاده از نظرات کارشناسی ،سعی خواهد شد با خطای
کمتر و کیفیت بهتر امور دنبال شود».
43
سیاست
44
مثلث | شماره 361
سیاست
محالت در شــورای اول پایه گــذاری و بنا نهاده شــد اما
در ماه های پایانی شــورای اول شــاهد ان بودیم که یک
مقدار موضوعات بیشــتر با محوریت سیاســی مطرح شد
و نتیجه خوبی هم نداشــت .شــورای تهــران تا حدودی
پیشانی شوراهای کشور است و مجموعه تصمیم سازی و
تصمیم گیری هایی که در این شورا رقم می خورد به نوعی
قابلیت تعمیم به تمامی شــهرهای دیگــر را پیدا می کند،
بنابراین ما به عنوان منتخبان مردم باید تمام تالش خود را
در راستای پیشرفت و ابادانی شهر تهران ان هم مبتنی بر
مشارکت واقعی مردم و تشکل های مردم نهاد به کار بگیریم
و انتظارات مردم را براورده کنیم.
برخی اعضای شورای شهر اول تهران معتقدند
چالــش ان دوره از زمانی کلید و اســتارت خورد
که برخــی اعضــا بــرای نامــزدی در انتخابات
مجلس شــورای اســامی یــا قــرار گرفتن در
ســایر مســئولیت های اجرایی اســتعفا دادند و
شورای شــهر را ترک کردند و انهایی که ماندند
نتوانستند با هم تفاهم کنند چون معادالت درون
شــورا به هم ریخت .االن برخی به همان اتفاق
اســتناد می کنند و معتقدند نبایــد هیچ عضوی
از شورای شهر اســتعفا یا کناره گیری کند تا در
مسئولیت های دیگر همچون شهرداری تهران،
نمایندگی مــردم در مجلس یــا مدیریت اجرایی
دولتی قرار بگیرد ،ایا چنین رویکردی وجود دارد؟
بله ،اساس حضور اعضا در شورای شهر به ارای
مردم بر می گردد .مــردم تهران به مجموعه لیســت امید
رای دادند تا به وظایف و اختیاراتی که در شورا دارند جامه
عمل بپوشانند .قطعا استعفا یا کناره گیری از این مسئولیت
یا حضور در مســئولیت های دیگر که با نمایندگی مردم در
شــورا قابل جمع کردن نباشد برخالف خواســته و اعتماد
مردم اســت بنابراین جریان اصالحات در شــورای عالی
سیاســتگذاری از مجموعه تجربیات گذشــته استفاده و
میثاقنامه ای را تهیه کرد تا همه کسانی که در لیست امید
قرار می گیرند امضا کنند و متعهد شوند تا اخر دوره پنجم در
عضویت شورای شــهر باقی بمانند .این استراتژی اصلی
غالب اعضای شوراست و قطعا همه این تصمیم را دارند که
در شورا بمانند و نمایندگی مردم را انجام دهند و به اعتمادی
که رای دهندگان به انها داشتند پایبند باشند.
هم اکنون منتخبان شــورای شهر پنجم تهران
می گوینــد در حال برگزاری جلســاتی هســتند،
بیشتر توضیح می دهید در این جلسات درباره چه
موضوعاتی صحبت می شــود و پروسه انتخاب
شهردار قرار است چه مراحلی را طی کند؟
در فرایند گذار تا اغاز کار دوره پنجم شورای شهر
در حال برگزاری جلساتی هستیم .در واقع از همان فردای
مشخص شدن نتیجه انتخابات شورای شهر پنجم تشکیل
جلسه دادیم تا بتوانیم براســاس این جلسات مقداری کار
تصمیم گیری ها را پیــش ببریم .تا کنون 9جلســه با هم
داشته ایم .در جلسه دوم یا ســوم تصمیم گرفته شد برای
انکه زمان حضور رسمی در شورای شهر بتوانیم به فرایند
تصمیم ســازی ها و تصمیم گیری ها موثرتــر ورود کنیم،
کمیسیون های متناظر با کمیسیون های شورا را براساس
عالقه و تمایل دوستان به صورت موقت تشکیل دهیم و
اولویت اصلی کار کمیسیون ها هم احصای مجموعه ای
از اطالعات و گزارش ها با هدف شناخت بهتر از وضعیت
شهر و شورای شهر تهران است .با این کار بعد از اغاز کار
رسمی شورا ،منتخبان مردم می تواند بالفاصله در راستای
خدمت رســانی موثرتر عمل کنند .در جلســات جمعی هم
مهم ترین وظیفه و اختیار شورا یعنی انتخاب شهردار تهران
را دنبــال می کنیم چون اوســت که وظیفه حــوزه اجرایی
مدیریت شــهری را به عهده می گیــرد .منتخبان مردم در
2
محمد ساالری ،عضو شورای عالی سیاستگذاری
اصالح طلبان و منتخب مردم در شــورای شهر پنجم
در گفتگو با مثلث فرایند انتخاب شهردار اینده تهران
را تشــریح کرد و گفت :صفر تا صــد تصمیم گیری ها
برای انتخاب شــهردار با منتخبان مردم در شــورای
شــهر خواهد بود .منتها اصالح طلبانی که در شورای
شهر پنجم هستند به هر حال می توانند برای معرفی
گزینه های مدنظر خودشــان با احزاب اصالح طلب،
شورای عالی سیاستگذاری ،بزرگان جریان اصالحات
مشورت کنند و از انها مشورت و رهنمود بگیرند.
جلسات جمعی که داشتند سرفصل هایی را تصویب کردند
تا این ســرفصل ها جزء دســتورکار دوره پنجم باشد .یکی
از این ســرفصل ها احصای ویژگی های شــهردار تهران
بود .البته یکسری ویژگی ها در قانون وجود دارد .در کنار
ان ویژگی هــا ،گفتمان اصالحات قرائتی نســبت به نهاد
شــورا دارد و بر همین اساس وعده ها و شــعارهایی داد و
برنامه هایی را در جریــان انتخابات ارائه کرد .مبتنی بر ان
برنامه ها ،شعارها و وعده ها 16ویژگی عمومی یک شهردار
را احصا کردیم که مجموعه کاندیداها برای این مسئولیت
را با ان 16ویژگی تطبیق می دهیم و سپس براساس یک
فرایند مبتنی بــر خردجمعی تصمیم گیــری می کنیم .در
کنار ان الزم بود ســازوکار رســیدن به کاندیداهای نهایی
نیز تدوین و تصویب شــود .نهایتا فرایندی توســط برخی
دوستان پیشــنهاد و قرار بر این شــد که هر کدام از اعضا
3نفر که قابلیت اداره شــهر تهران را دارنــد معرفی کنند و
درباره انها رای گیری و 5تا 7نفر از میان معرفی شــدگان
انتخاب شود تا انها بروند و برنامه خودشان را برای مدیریت
شهر تهران مبتنی بر اولویت هایی که شورا اعالم می کند
ارائه بدهند .بعد که برنامه ها ارائه می شــود ،دو نفر از بین
ان 5تا 7نفر به صورت دموکراتیک انتخاب خواهند شد و
ان دو نفر در جلسه رسمی شــورای شهر پنجم حضور پیدا
می کنند و در صحن علنی و رسمی شــورا انتخاب شهردار
تهران برگزار و یک نفر در نهایت شهردار تهران می شود.
این فرایند تا حدود زیادی پیش رفته است و ان شاءالله اخر
هفته دوم تیرماه کاندیداهای مورد نظر هر کدام از اعضای
شورای شــهر معلوم و ســایر مراحل تعریف شــده دنبال
می شود .البته الزاما همه این نفرات متفاوت نخواهند بود
یعنی 63کاندیدا برای تصدی مســئولیت شهردار تهران
نخواهیم داشت.
چون ســطح تعریف شــده برای معرفــی کاندیدای
شهردار تهران به گونه ای است که افراد زیادی نمی توانند
برای این مسئولیت معرفی شوند بنابراین احتمال اینکه بین
پیشنهادها همپوشانی وجود داشته باشد خیلی زیاد است.
اینکه بیان می شود کف سابقه اجرایی کاندیدای
معرفی شــده برای تصدی مســئولیت شهردار
تهران ،استاندار و سقفش معاون رئیس جمهور
است صحت دارد؟
یکی از بندهای 16گانه ویژگی شــهردار تصریح
دارد که شهردار تهران باید در طراز معاون رئیس جمهور،
وزرا ،نماینــدگان مجلــس ،شــهرداران کالنشــهرها یا
مسئولیت های همطراز با این ها باشد .بنابراین الزاما انکه
فرد معرفی شده استاندار باشــد این طور نیست بلکه باید
کسی باشد که یک طراز ملی داشته باشد.
این پروســه چقدر طول خواهد کشــید که به ان
دو گزینه نهایی برای انتخاب شهردار برسید؟
رســیدن به ان دو کاندیــدای نهایی زیــاد زمان
نیاز ندارد ،یک هفته تا 10روز کافی اســت .البته قرار بود
هفته گذشــته نامزدهای مورد نظر ارائه شوند اما تعدادی
از اعضا پیشــنهاد دادند تا این کار به تعویــق بیفتد و مورد
قبول قرار گرفت چون ممکن اســت برخی از کســانی که
اســت در فرایند بررســی انتخاب شــهردار مورد بررسی و
ارزیابی قرار می گیرنــد جزء گزینه های حضــور در کابینه
دولت دوازدهم هم باشــند .از انجا که هنوز ترکیب کابینه
دوازدهم تعیین تکلیف نشده و مشخص نیست چه کسانی
برای مســئولیت هایی کــه در ریاســت جمهوری و دولت
وجود دارد پیشنهاد می شــوند ،پیشنهاد شد فرایند معرفی
نامزدهای شــهردار تهران دو هفته به تاخیــر بیفتد وگرنه
زودتر می توانســتیم این کار را به جمع بندی برســانیم .به
هرحال قرار شد تا اخر هفته دوم تیرماه معرفی کاندیداها
انجام شود.
ایا به این جمع بندی رســیدید کــه هیچ کدام از
اعضای شــورای شــهر پنجم خود را کاندیدای
شهردار تهران نکند؟
بله ،پیشــنهاد کلی را تعــداد زیــادی از اعضای
شورای شــهر پنجم ارائه دادند و فقط مصداقش شهردار
تهران نیست .پیشــنهاد این اســت هیچ کدام از اعضای
شورای شهر هیچ شغلی را که مانع حضورشان در شورای
شهر می شود نپذیرند که مجبور به کناره گیری یا استعفا از
شورای شــهر شــوند .قانون در این رابطه معلوم است هر
کدام از اعضای شورای شهر بخواهند از عضویت خود در
شورای شهر استعفا دهند باید استعفای او به رای اعضای
شورای شــهر گذاشــته شــود بنابراین اگر رای اکثریت را
کســب نکند اســتعفا منتفی خواهد شــد مگــر انکه روال
دیگری طی شــود به این معنی که تعداد مشخصی غیبت
غیرموجه متوالی اتفاق بیفتــد .اما ما توافق کردیم و همه
21نفر به ان مصوبه رای دادند کــه هیچ کدام از اعضای
شورای شــهر پنجم برای تصدی هیچ شغلی از مجموعه
شورا خارج نشوند.
برخی یکدست اصالح طلب بودن شورای شهر
را اســیب می دانند و معتقدند بهتر اســت اقای
محسن هاشمی شهردار شود تا اقای چمران یا
یک اصولگرای دیگر به پارلمان شهر بیاید و این
حالت یکدســتی از بین رود .پس با این توضیح
شما شهردار شدن اقای محسن هاشمی منتفی
است؟
دربــاره اینکه کســی از اعضای شــورای شــهر،
شهردار شود یا خیر بحث نشد بلکه درباره ماده واحده کلی
رای گیری شد و خیلی از رسانه ها نیز ان ماده واحده را کار
کردند که هیچ کدام از اعضای شــورا برای هیچ شغلی که
قاعدتا شامل شــهردار تهران هم می شود از شورای شهر
خارج نشــوند و این ماده واحده ای بود کــه همه منتخبان
به ان رای دادند.
پیشــنهادی هم مطرح شده که شــهردار اینده
تهران از وزرای دولت یازدهــم همچون اقایان
اخوندی و حجتی باشند تا ارتباط خوبی بین دولت
دوازدهم و نیــروی انتظامی با مدیریت شــهری
تهران برقرار شــود .بر همین اساس خبری هم
امد که روی نام اقای حجتی توافق شده است،
اما شما می گویید فرایند انتخاب شهردار را هنوز
اغاز نکردید ،ایا احتمــال دارد که با وجود رعایت
فرایند تعریف شــده ،خروجی کار در نهایت نام
اقای حجتی باشد؟
ما هم چنین اخباری را در فضای مجازی یا برخی
رسانه ها از زبان کسانی می شنویم اما در جلسات منتخبان
مردم به هیچ کــدام از ایــن گزینه ها یا ســایر گزینه های
احتمالی ورود پیدا نشــده اســت و قرار شــد بعــد از انکه
مشخصات عمومی شهردار تعیین شد و فرایند به تصویب
رســید ،تک تک کاندیداهای مورد نظر 21عضو شورای
شهر پنجم مشخص شــود و بعد تازه وارد پروسه انتخاب
شــهردار شــویم .من خودم تمام مطالبی کــه تاکنون در
رســانه ها یا فضــای مجازی امدنــد منتفی می دانــم و باز
سیاست
می گویم که تاکنون در جلســات جمعی 21عضو شورای
شــهر پنجم چنین مباحثی مطرح نشده اســت .شناختی
که من از اعضای منتخب شــورای شــهر تهران دارم این
اســت که همه انها تصمیم گرفتند این فرایند در جلسات
منتخبان مردم به نتیجه برســد ،البته احــزاب ،گروه ها و
شخصیت های سیاسی قاعدتا به عنوان کنشگران سیاسی
و اجتماعــی می تواننــد و البی هــم می کنند تــا در فرایند
انتخاب شهردار تاثیرگذار باشند ولی منتخبان مردم تاکنون
ورود به بررسی هیچ کدام از گزینه ها نداشتند.
از انجا که مدیریت شهر تهران پیچیدگی هایی دارد،
یکی از ویژگی های شــهردار تهران باید توانایی برقراری
ارتباط تعاملی و همکاری حســنه با تمامی ارکان نظام اعم
از قوای سه گانه ،نهادهای انتظامی و امنیتی باشد ،برای
همین تاکید داریم شخصیتی ملی این مسئولیت را برعهده
بگیرد اما تاکنــون راجع به هیچ کــدام از مصادیقی که در
رسانه ها نام شان مطرح می شود در جمع اعضای شورای
شهر پنجم صحبت نشده است ،قطعا بعد از انکه اعضای
شورای شهر نامزدهای خود را مطرح می کنند وارد پروسه
نظرخواهی می شویم.
برخــی اصالح طلبــان می گویند مقرر شــده که
انتخاب اعضای هیات رئیســه شــورای شهر و
کمیسیون های تخصصی ان برعهده منتخبان
مردم در شورا باشــد اما انتخاب شهردار از بین
5تا 7نفری که شــورا پیشــنهاد می دهــد با نظر
مشــورتی اقای خاتمی ،اقای روحانی و شورای
عالی سیاســتگذاری اصالح طلبان انجام شود،
ایا این حرف صحت دارد؟
خیر ،صفر تا صد تصمیم گیری ها با منتخبان مردم
در شــورای شــهر خواهد بود .منتها اصالح طلبانی که در
شورای شهر پنجم هستند به هر حال می توانند برای معرفی
گزینه های مدنظر خودشــان به فرایند انتخاب شهردار با
احزاب اصالح طلب ،شورای عالی سیاستگذاری ،بزرگان
جریان اصالحات مشورت کنند و از انها مشورت و رهنمود
بگیرند.
رابطه اعضای اصالح طلب شــورای شهر پنجم
با عقبه تشــکیالتی جریان اصالحــات چه طور
تعریف خواهد شد ،برخی اصالح طلبان می گویند
اتاق فکری در شورای عالی سیاستگذاری برای
کمک دهی به اعضای شــورای شــهر اینده قرار
است تشکیل شود ،این ایده چقدر نهایی است
و قابلیت اجرا دارد؟
من عضو شورای عالی سیاستگذاری هستم ولی
اطالعــی از این موضوع نــدارم .البته مــا منتخبان مردم
تمایل و دوســت داریم برایند تصمیم گیری های خودمان
در طول خدمت به مــردم و نظــر و رهنمودهای مجموعه
جریان اصالحات و شــورای عالی سیاستگذاری بهره مند
باشــیم .قطعا ان رهنمودها و مشــورت ها می تواند بسیار
بسیار کارســاز و خوب برای مصلحت شــهر و مردم باشد.
منتها اینکه چنین کارگروهی تشــکیل شــده یا می خواهد
بشود ،من اطالعی ندارم.
صحبت دیگر ان بود که شهردار اینده تهران در
نهایت خروجی توافق حزب کارگــزاران و حزب
اتحاد ملت است ،ایا این طور خواهد شد؟ یعنی
االن رقابتی بین حزب کارگــزاران و حزب اتحاد
ملت سر تعیین شهردار اینده تهران وجود دارد؟
من فکر نمی کنم چنین موضوعی درســت باشد.
منتخبان مردم در این 9جلســه ای که با هم داشتند سعی
کردند خودشان تصمیم بگیرند .قطعا برخی اعضا از حزب
و تشکل سیاســی متبوع خودشــان نظرخواهی می کنند
ولی بیشتر چنین موضوعاتی را ما نیز در فضای مجازی و
رسانه ای می شنویم اما در جلساتی که می گذاریم به هیچ
عنوانی چنین بحث هایی نه مطرح شده و نه احساس کردیم
که در پشت پرده وجود دارد .من فکر می کنم همه احزاب و
تشکل های اصالح طلب تالش می کنند منتخبان مردم به
صورت مساوی و یکپارچه در راستای هدف خدمت به مردم
عمل کنند.از انجا که طرح چنین موضوعاتی به انســجام
مجموعه لطمه می زند ،به هیچ عنــوان در رفتار منتخبان
مردم چنین سوگیری را مشــاهده نکردم و تک تک انها بر
مساله انســجام اعضای شــورا تاکید می کنند و اولویت را
منافع ملی می دانند و سپس منافع جریانی را بر منافع حزبی
خودشان ترجیح می دهند.
فارغ از اینکه برخی دوســتان و اطرافیان اقای
محسن هاشمی عالقمند هســتند او به واسطه
تجــارب مدیریتی همچون مدیرعاملی شــرکت
مترو ،شــهردار اینده تهران شــود و بــر همین
اســاس نام او را در رســانه ها اعــام می کنند،
خودتان تاکنون با او درباره این موضوع صحبت
داشتید؟
من درباره این موضوع صحبتی نداشتم .جلسات
مختلفی با حضور اقای محســن هاشــمی برگزار کردیم.
اقای هاشمی را از گزینه های خوب برای شهرداری تهران
می دانیم چراکه مــا اصالح طلبان شــورای چهارم گزینه
مطلوب مان برای شهردار تهران اقای محسن هاشمی بود
که رقابت نزدیکی با اقای قالیباف داشت.
اصالح طلبان شورای شــهر چهارم بر این باور بودند
که اقای هاشمی باتوجه به مجموعه سوابق اجرایی که در
مدیریت شهری دارد شــهردار خوبی برای تهران می شود
ولی این دوره مقتضیــات خاص خــود را دارد و باتوجه به
اینکه همه منتخبان شــورای شــهر پنجــم اصالح طلب
هســتند من فکر می کنم در این دوره تصمیم گیری درباره
شــهردار اینده تهران باید مبتنی بر یک خردجمعی باشــد
و من شخصا درباره موضوع شــهردار اینده تهران با اقای
محسن هاشــمی جلســه جداگانه ای نداشــتم که بدانم
نظرش چیست.
ایا خــود اقای محســن هاشــمی عالقــه ای به
شــهردار تهران شــدن دارد یا خیر فقط اصرار
دوستان و اطرافیان است که در رسانه ها مطرح
می شود؟
اقای محسن هاشمی به طور بالقوه می تواند یکی
از گزینه های تصدی مدیریت شهرداری تهران باشد و در
بین کاندیداهایی هم که معرفی می شوند از جمله کسانی
باشــد که نامش به طور جدی طرح شود ولی اعتمادی که
مردم به منتخبان خودشان کردند نگاه به موضوع انتخاب
شهردار را طور دیگری رقم زده است .قطعا اقای محسن
هاشمی کســی اســت که مبتنی بر این فضا خودش باید
تصمیم گیری کند ،این تصمیم گیری هم باید با نظر جمع
باشد .حتما هر انچه جمع اعضای شورا تصمیم بگیرند او
نیز همان تصمیم را می پسندد.
مثلث | شماره 361
سیاست
45
جلد
د
و
م
نقشهترامپ
سیاستامریکادرسوریهچگونهاست؟
رمضان،ماهتهذیبوتوبه
هفته نامه سیاسی ،فرهنگی با رویکرد خبری ،تحلیلی
صاحب امتیاز و مدیر مسئول :مصطفی اجورلو
سردبیر :سعید اجورلو
ان شاءال ّله با ســامت نفْس وارد بشوید
به ماه مبارک؛ و در ماه مبــارک خودتان را در
ضیافت خــدای تبارک و تعالــی ببینید و حق
تعالی را مضیف خودتــان ببینید و او را حاضر
واقعه ببینید .اگر خدای نخواسته ،یک وقتی
خواستید به یک کسی جسارت کنید ،بفهمید
که در حضور خدا دارید به بندۀ خدا جســارت
میکنید.
اگر غیبت کردید از یــک مومنی ،بدانید
که در حضور خدا غیبت کردید از یک مومنی.
اعمال شــما ـ بــه حســب روایــات ـ عرضه
داده میشــود پیــش رســولال ّله ـ صلیال ّله علیــه و اله و
ســلم .اگر اعمال شــما عرضه داده شد و رســولال ّله دید
شــما خالفکار هســتید چقدر ایشــان ناراحت میشود؟!
نخواهید که رسولال ّل ه ناراحت بشوند؛ قلب مبارک ایشان را
مکدر نکنید.
اگر یک وقت صفحۀ عمل من و شما را بردند رسولال ّل ه
دید که از غیبت و از تهمــت و از فحش و امثــال ذلک پر
اســت ،جهت قلبش هم که او اطالع دارد همهاش توجه
به دنیاســت ،جهت اخالق هم اخالقیات فاسده ،بغض و
حســد و کینه ـ عرض میکنم ـ بدبینی نسبت به مردم ،ان
وقت یک همچو چیزی ببیند شــاید در حضور مالئکهال ّله
و در حضور خدای تبــارک و تعالی خجالت بکشــد که این
شخص از پیروان شماســت ،از شیعیان شماست ،از امت
8- 17
خبرنامه
فتنه جدید در خاورمیانه
شائبه تصمیم سیاسی
در دفاع از پاسداری
واکنش ها به یک شعرخوانی
18- 25
گفتارها
بدیو :ماکرون نسخه بدل نئولیبرالیسم است
تناقض و دوگانگی
خیز بلند خانم صدراعظم
معمای سیاست های جدی د ترامپ
28- 39
سیاست
انتقاد تمیز
تحول خواهی با بازیابی ارزش ها
اخالق انقالبی
جریان اصولگرایی در حال تصمیم گیری است
تحریریه:
مثلث؛هفتهنامه ایخبری،تحلیلیاستکهسعیداردروایتیمنصفانهوعادالنه
از واقعیت ها ارائه دهد .نامش تمثیل و اشــاره ای است به سه ضلع استقالل،
ازادی و جمهوری اسالمی .مرامش تقویت گفتمان انقالب اسالمی ،چارچوبش
اسالم ،انقالب ،امام و رهبری ،ارمانش گســترش و سیادت اسالم خواهی در
سراسر جهان و عزت مسلمانان ،توسعه و پیشرفت ایران اسالمی و رفاه مردم
شریف ایران و رونق گرفتن عدالت .مرزش رواداری و تالیف قلوب اهالی انقالب
و ایستادگی در برابر مقابالن گفتمانی و عملی نظام و سیاق و مشرب مان نجابت
قلم و روزنامه نگاری مومنانه و تالش در جهت رونق گرفتن سنت گفت وگو میان
فرهیختگانونخبگانکشوراست.امیدواریمکهدرروایت مانصادق،برمرام مان
مستمر و دائم ،بر چارچوب مان مستقر ،بر ارمان مان مومن ،بر مرزهایمان مراقب
و هوشیار و بر سیاق مان استوار بمانیم.
دبیرتحریریه :مصطفیصادقی
سیاست :مصطفی صادقی (دبیر) -علی حاجی ناصری -امیدکرمانی ها
حنیف غفاری
بین الملل :سعیده سادات فهری (دبیر)
اقتصاد :محمدمهدی صدرزاده (دبیر)
دیدار :افشین خماند(دبیر)
ورزش :مهدی ربوشه (دبیر)
جامعه شناسی و فکرنو :علی حاجی ناصری (دبیر)
فرهنگ :شایان ربیعی (دبیر)
بازار :محمد شکراللهی (دبیر)
مشاور هنری :نیما ملک نیازی
شماســت .انســان اگر از یک نفری که به انســان مربوط
اســت ،ارتباط دارد ـ فرض کنید که ـ برادر انســان است،
پسر انسان است ،قوم و خویش انسان است ،نوکر انسان
است ،اگر چنانچه یک بدی واقع بشود از او،انسان پیش
مردم خجالت میکشد.
شما همه مرتبط به رســول خدا هستید .شــما با این
امدنتان در این حوزههــا خودتان را مرتبط به فقه اســام
کردید .خودتان را مرتبط به رسول خدا و قران خدا کردید.
به رسول خدا ممکن اســت بربخورد اگر چنانچه شما یک
کار زشتی بکنید.
ممکن اســت خدای نخواســته یک وقــت برخالف
دعا نفرینمــان بکند .ان شــاءال ّله در ماه رمضــان جبران
بکنید؛ اگر چنانچه یک چیزی از شــما واقع شــده است،
جبــران بکنید .اگــر چنانچــه یک گناهــی خدای
ناخواســته کردهاید قبــل از ورود به مــاه رمضان،
توبــه کنیــد ،از ان برگردیــد .بدانیــد کــه مهالک
زیــاد اســت؛ بدانید کــه خیلــی جاهــا مــا داریم
کــه بایــد وارد بشــویم؛ خطرهــای زیــاد بــرای
ما هســت؛ شــما ان شــاءال ّله با ســامت و با نفْس
طاهر ،بــا نفس پاک وارد بشــوید در مــاه رمضان؛
و در مــاه رمضــان هــم بــه وظایــف مــاه رمضان
عمل بکنید.
خداوند ان شــاءال ّله به همۀ شما توفیق عنایت
کند ،همۀ شما را از علمای عاملین قرار بدهد ،شماها
را مهذب کند ،شماها ِّ
مهذ ِب جامعه باشید ،بلیات را
از شما رفع بکند.
گرافیک و صفحه ارایی :فاطمه قنائی -علی اجورلو
و افشین جم
پردازش تصاویر :هومن سلیمیان
عکس :امیر طالیی کیوان -عدنان جعفری و محمد برنو
ویرایش :ژیال شاکری -امیر عزیزی و نرگس حاجیلو
حروفچینی :داود حشمتی
مدیر مالی :محمدرضا پالیزدار
سازمان اگهی ها :محمد شکراللهی
بازرگانی و بازاریابی :محمدعلیاجورلو
امور اداری :علیرضا اسدالهی -علی اکبر پیمانی
انفورماتیک :شهرام زحمتی
ناظر چاپ :بابک اسکندرنیا
با تشکر از :دکتر دارابی -دکتر ایت اله ابراهیمی -حسین محمد پورزرندی
مهندس صدوقی -حسین مجاهدی -حاج اقاتوکلی -محمدابراهیم محمد پورزرندی
امیر اشتیانی عراقی -علیرضا حسن زاده -دکتر عیسی رضایی -سید حمید خالقی
هادی انباردار
46- 59
بین الملل
ولیعهد ماجراجو
رادیکالیسم
سناریوی ترامپ
پایان خلیفه ،پایان خالفت
60-67
سیاستخارجی
امریکا و بحران سوریه
تالش برای تجزیه سوریه
امریکا و معمای تکفیری ها
مبارزه منافقانه غرب با تروریسم
68-73
ورزش
مدیریت ثروتمندانه
فوتبال ما دست اهلش نیست
کوالکوویچ قربانی بعدی است؟
بازار مکاره استقالل کار دست تان ندهد!
طراح جلد :مصطفی مرادی
در دفاع از پاسداری
فرمانده سپاه به انتقادهای
حسن روحانی پاسخ داد
انتقاد تمیز
هفتهنامهخبری،تحلیلی /سال هشتم /شماره سیصد و شصت و سه 10 /تیر 84 / 1396صفحه 6000/تومان
اصولگرایان در مقابل روحانی باید چه رویکردی اتخاذ کنند؟
رهبر انقالب فرمودند« :اتشبهاختیار» به معنای بی قانونی و فحاشی و طلبکارکردن
مدعیان پوچ اندیش و مدیونکردن جریان انقالبیکشور نیست
سازمان اگهی ها :تلفن0912-8505848 :
چاپ :هنر سرزمین سبز -پردازش تصویر رایان
توزیع :نشر گستر امروز
نشانی :تهران ،خیابان شهید عباسپور(توانیر) ،خیابان نظامی گنجوی ،کوچه پناه،
پالک 19
تلفن 88198207 :
اخالقانقالبی
#صدای_میثم
اصولگرایان ،شعار علیه رئیسجمهور
در روز قدس را محکومکردند
اصالحطلبانجنجالفراوانی
دربارهشعرخوانیمیثممطیعی
به راه انداختند
دولت ترور
محمدبنسلمان ،عربستان
را به چه سمتی میبرد؟
پایان خلیفه ،پایان خالفت
سرنوشت داعش پس از البغدادی
چه خواهد شد؟
ائتالفپشت پرده
اصالحطلبان چگونه صندلیهای
شورای شهر را سهمیهبندیکردند؟
شماره پیامک3000411711 :
دولت ترور
بین الملل
ملکسلمانپادشاهسعودیطیحکمیخارجازسنت،محمدبننایفراازولیعهدیبرکنارو
پسرش بن سلمان را جانشین وی کرد؛ اقدامی که بسیاری از ان به عنوان زلزله سیاسی در ریاض یاد
میکنند.بهاینترتیببهنظرمیرسدبنسلمانراهچندانیتاپادشاهیوجانشینیپدربیمارخود
ندارد .بسیاریبنسلمانرابهسیاستهایافراطیوعملگرابودنشمیشناسند.اوازعامالناصلی
جنگیمناستومواضعیضدایرانیدارد.ازاینروباانتخابویبهعنوانولیعهدبهنظرمی رسدکه
عربستاندرعرصهداخلیوخارجیدستخوشتحوالتبسیاریشود.
تی
تر
یک
ولیعهدماجراجو
بین الملل
46
مثلث | شماره 361
تغییرات سیاسی در عربستان چه تحوالتی در پی خواهد داشت؟
رویای هژمون شدن
ریاض با تغییرات در هرم قدرت
چه اهدافی را دنبال می کند
دیپلماسی ایذایی ریاض
سفیر پیشین ایران در اردن
در گفت وگو با مثلث
1
فاطمه صالحی
خبرنگار
مثلث | شماره 361
وی فردی است که در پشت صحنه تخت پدرش قدرت را
به دست گرفته است.
ســال ۲۰۱۵با رســیدن پدر به قدرت ،وزیر مشاور و
نیز رئیس شورای توسعه و اقتصاد شــد؛ امری که برایش
کنترل بر شــرکت ملی نفت ســعودی ارامکو را به ارمغان
اورد.
محمد بن ســلمان به عنوان یک سیاســتمدار تندرو
در سیســتم حکومتی عربســتان به شــمار می رود چرا که
تنها بعد از گذشــت دو ماه از به دســت گرفتن پست وزیر
دفاع در مارس 2015علیــه حوثی ها در یمن اعالم جنگ
کرد و با حمله به این کشــور مردم بیگنــاه ان را به خاک و
خون کشید.
این جنگ علیه یکی از فقیرترین کشورهای جهان
همچنان ادامه دارد و ثمره ان کشته و زخمی شدن صدها
هزار یمنی بیگناه و احتمال جدا شدن شمال از جنوب ان
بعد از 23سال وحدت ملی به شمار می رود.
در دســامبر 2015شــاهزاده کم تجربــه و ناپختــه
ســعودی از تشــکیل ائتــاف بــه اصطــاح اســامی
در برگیرنده چند کشور مسلمان برای مبارزه با تروریسم پرده
برداشت.
برخــی تحلیلگــران معتقدند که مواضــع محمد بن
سلمان در قبال سیاست خارجه عربستان به ویژه در مقابل
ایران و هم پیمانان منطقه ای ان بسیار نگران کننده است
و با حضور وزیر در قدرت تغییری در سیاســت داخلی این
کشــور به ویژه در زمینــه ازادی های فردی و حقوق بشــر
روی نمی دهد.
محمد بن ســلمان چندین بــار ایران را به کشــاندن
درگیری و جنگ به داخل این کشور تهدید کرده است.
وی از اقــدام عربســتان در اعــدام روحانی شــیعه
برجســته شــیخ نمر النمر که با محکومیت شدید از سوی
ایران مواجه شده حمایت کرده بود.
محمد بن ســلمان به تازگی در یک مصاحبه مدعی
شــده که هدف ایران تصــرف قبله مســلمانان اســت و
هیچ نقطه مشــترکی میان دو کشــور برای مذاکره وجود
ندارد.
محمــد بــن ســلمان پیش تــر هرگونــه گفت وگو با
جمهوری اسالمی ایران را رد کرده است .با شروع بحران
کشورهای عربی با قطر ،کشور همسایه عربستان ،وی در
جهت منزوی ساختن این کشور گام برداشته است.
محمد بن ســلمان می کوشــد تا از همان ابتدای به
دســت گرفتن قدرت و پســت ولیعهدی به نوعی مواضع
مشخص تر و محکم تری علیه کشورهایی که انها را دوست
ریــاض نمی داند اتخاذ کــرده و این مواضع را رســانه ای
کند.
درست است که محمد بن سلمان هنوز تا پادشاهی
و حکمرانی بر عربســتان فاصله دارد و بــرای این کار باید
به جای ملک سلمان بنشــیند اما به نظر می رسد شاهزاده
جوان خیلی زود کار خود را شــروع کرده و سهم زیادی از
قدرت سیاســی و اقتصادی این کشــور را به دست گرفته
است ،ب ه طوری که نه تنها در عرصه سیاست بلکه در عرصه
اقتصاد نیز با در دست داشتن ثروت و پست های زیاد دایره
نفوذ خود را در عربســتان هر چه بیشــتر وسعت بخشیده
است.
منابع :سایت شبکه یورو نیوز /سایت شبکه
امریکایی الحره /بی بی سی عربی /سایت الخبر
بین الملل
پادشاه عربستان بعد از انکه محمد بن نایف برادرزاده
خود را از ســمت ولیعهدی این کشــور برکنار کرد ،محمد
بن سلمان 31ســاله را به عنوان ولیعهد عربستان انتخاب
کرد.
این شاهزاده کم سن و ســال بنا به دستور پادشاهی
پست معاون نخست وزیر و مشــاور ویژه پادشاه را با حفظ
ســمت وزیر دفاع که در ژانویه 2015به دست گرفت نیز
عهده دار شد.
این شــاهزاده جوان که تا چندی قبل معروف نبوده
و طی دو سال و نیم گذشــته توجه ها را به خود جلب کرده
کیست؟
محمد بن ســلمان در اوت 1985به دنیــا امد .وی
پسر ارشد ملک سلمان و بانفوذترین انها به شمار می اید.
محمد بن ســلمان در حال حاضر صاحب 4فرزند اســت.
وی مــدرک خــود را در رشــته حقــوق در ســال 2008از
دانشگاه ملک ســعود در ریاض گرفت و به عنوان مشاور
ویژه پدرش زمانــی که امیــر منطقه ریاض بــود انتخاب
شد.
روند پیشرفت سیاسی بن سلمان در به دست گرفتن
پســت های مهم حکومتی بــه ســال 2013باز می گردد.
وی در ان ســال به عنوان رئیس دفتر ولیعهد انتخاب شد
چرا که پدرش پست ولیعهدی را بعد از فوت امیر نایف بن
عبدالعزیز به دست گرفت.
وی بعــد از فار غ التحصیلــی ،شــرکت های تجاری
زیادی را تاســیس کرد و عالوه بر پست های سیاسی اش
ید طوالیی در عرصه اقتصاد دارد.
ولیعهد جــوان از اغاز ســال ۲۰۰۷شــروع به ترقی
در عرصه سیاســی و به دســت گرفتن پست های مختلف
کرد ،به طوری که به عنوان مشاور در هیات کارشناسان در
شورای امیر سلمان بن عبدالعزیز در سال ،۲۰۰۹دبیرکل
مرکز رقابت های ریاض و مشــاور ویژه رئیس هیات مدیره
اداره ملک عبدالعزیز ،عضو کمیته عالی اجرایی توســعه
استان الدرعیه ،مشاور ویژه و مسئول دفتر ولیعهد انتخاب
شد.
محمد بن سلمان در ۱۳ژوئیه ۲۰۱۳به عنوان ناظر
کل دفتر وزیر دفاع انتخاب و در ۲۵اوریل ۲۰۱۴به دنبال
صدور حکم پادشاهی به عنوان وزیر مشاور و عضو کابینه
با حفظ سمت تعیین گردید.
ملک سلمان بعد از فوت عبدالله ،برادرش در ژانویه
2015حکومت را به دست گرفته و محمد را به عنوان وزیر
دفاع انتخاب کرد .گفته می شود وی به عنوان جوان ترین
وزرای دفاع جهان در زمانی که این پست را به دست گرفت
شناخته می شود که این خود یک نقطه ضعف برای کشوری
به شمار می اید که مســائل دفاعی ان از اهمیت ویژه ای
برخوردار است.
محمد بن سلمان همچنین دومین وزیر دفاع جوان
تاریخ عربستان و نخســتین نوه ملک عبدالعزیز است که
این پست را به دست گرفته است .
روزنامه نیویورک تایمز در گزارش خود مدعی شــده
که محمد بن سلمان قدرتی دارد که هیچ شاهزاده سعودی
قبل از ان به دست نیاورده است.
روزنامه اکونومیســت در ســال ۲۰۱۶نیز نوشت که
خالفت بدون خلیفه
سرنوشت داعش پس از
البغدادی چه خواهد شد؟
47
بین الملل
سفیر پیشین ایران در اردن در گفت وگو با مثلث
دیپلماسی ایذایی ریاض
بین الملل
48
مثلث | شماره 361
چندی پیش ملک سلمان پادشاه سعودی ،محمد
بن نایف بن عبدالعزیر ولیعهد سعودی را برکنار و
با تعیین فرزندش محمد بن سلمان به ولیعهدی
زمینــه الزم را بــرای پادشــاهی وی فراهم کرد.
ارزیابی شــما از این تغییر و تحــوالت داخلی در
عربستان سعودی چیست؟
ولیعهدی محمد بن ســلمان از ماه هــا پیش قابل
پیش بینی بــود؛ درواقع یک ســال پیش در خرداد ســال
95که باراک اوباما او را در اتاق بیضی شــکل کاخ ســفید
که مخصوص مالقات با ســران کشورهاســت ،پذیرفت،
نشان داد که بن ســلمان دارای ظرفیت و جایگاه ویژه ای
در سیستم حکومتی عربســتان خواهد بود .طبیعی است
انهایی که به سنت در عربســتان نگاه می کنند خواهان ان
هســتند که فرمول ولیعهدی فرزندان ملــک فیصل تکرار
شود اما در جایی که حدود نیمی از جمعیت عربستان جوان
هستند ،رهبران سعودی با ان روش سنتی نمی توانند جامعه
را اداره کنند بنابراین جوانگرایی یکی از ویژگی های جدید
سیاست و حکومت در عربستان است و با ایده هایی که وی
دارد مورد حمایت جوانان اســت .در عین حــال باید توجه
داشت که محمد بن سلمان یک فرد تیزهوش ،خوش رو و
قابل است ،این در حالی است که بعضا اخبار منفی زیادی
راجع به او منتشر می شود که خیلی درست نیست .او داخل
عربســتان تحصیل کرده و اخبار منفی راجع به او به نسبت
دیگر شــاهزادگان خیلی کمتر اســت .او از ســال 2005
همراه پدرش به عنوان رئیس دفتر امیر ریاض و وزیر دفاع
پست های مهی در کشور داشته است.
بن ســلمان تاکنون اظهارنظرهای تندی در قبال
ایران داشته اســت .به طور کلی موضع ولیعهد
جدید سعودی در قبال ایران چگونه است؟
در این خصوص دو نکته قابل ذکر است؛ نخست
انکه موضع ضدایرانی بن ســلمان معلــول اختالف ایران
و عربســتان در برخی مســائل سیاســی اســت و علت ان
اختالفات نیست .این اختالف سیاســی به چند مساله در
خاورمیانه و سایر مسائل شامل مســائل نفتی ،حج و غیره
مربوط می شــود بنابراین اختالفات سیاســی است و نه در
2
نصرت اللــه تاجیــک،
سفیر پیشــین ایران در اردن
در گفت وگویــی بــا مثلــث به
بررسی سیاســت ها و مواضع
ولیعهــد جدیــد ســعودی،
محمد بن سلمان در قبال ایران
پرداخت و گفت موضع ضدایرانی بن سلمان می تواند
حاصل دو فرایند باشد ،نخســت درگیری های داخلی
هیات حاکمــه عربســتان و دیگری معلــول و نتیجه
اختالف ایران و عربستان در برخی مسائل سیاسی.
تاجیک احتمال وقوع جنگ میان ایران و عربســتان
در کوتاه مدت را ضعیف دانســت و گفت از انجایی که
امروز عربستان در یمن ،ســوریه و شورای همکاری
مشــکل دارد و طبیعی اســت که این ولیعهد جدید در
ارامش کار خود را شــروع کند ،بنابراین در شــرایطی
نیست که یک جنگ مستقیم را اغاز کند .بنابراین اگر
همین روند کنونی روابط بین دو کشور بخواهد ادامه
پیدا کند بیشتر به ســمت اقدامات ایذایی در صحنه
داخلی ایران یا در کشورهایی که ایران در انجا حضور
دارد پیش خواهد رفت و اقداماتــی علیه ایران انجام
خواهد داد .اما ما نیز یک بازیگر فعال هستیم و باید با
دیپلماسی شرایطی را فراهم کنیم تا عربستان متحول
شــود و بتواند دوران گذار به ســمت جامعــه مدنی را
راحت تر طی کند.
حوزه امنیت ملی دو کشور .برای پیگیری مناسبات تهران
و ریاض در اینــده ،این اختالفــات ابتدا باید حل شــود تا
دو طرف بتوانند روابط شان را بر اســاس خطوط قرمزشان
تنظیم کنند .از ســوی دیگر تهران و ریاض دارای رقابتی
برای رهبری جهان اســام هســتند و هر کــدام داعیه ای
دارند؛ عربســتان خود را خادم الحرمین می داند و ایران به
دلیل وقوع انقالب اســامی ،تاثیــرات منطقه ای و نقش
ژئوپلتیکش در منطقــه ،جایگاه ویــژه ای در دنیا و منطقه
خاورمیانه دارد و این مسائل باعث شکل گیری این رقابت
شده است .بنابراین بین دو کشــور رقابت وجود دارد و چند
نقطه اختالف که باید بــا یک فرمول صحیــح و مصالحه
لو فصل شــود .در کنار این مسائل و مشکالت
سیاسی ح
همچنین متاسفانه تاحدودی پمپاژ اخبار منفی در رسانه ها
وجود دارد که زمینه تعامل و مصالحه سیاســی را از دست
مسئوالن سیاست خارجی دو کشور می گیرد.
از یک سو ما در داخل کشور به سیاست های عربستان
مخصوصا ان قسمتی که عالیق ایران را تبدیل به مسائل
امنیتی می کند و نســبت به انها حساســیت نشان می دهد
انتقاد داریم و اینکه ســعودی ها حاضر به پذیرش نقش و
منافع ایران نیستند ،ولی از ســوی دیگر پمپاژ اخبار منفی
باعث می شود دست اندرکاران سیاست خارجی نتوانند روش
معقولی را برای حل مسائل دو کشور دنبال کنند.
با توجــه به این مســائل اینده روابط دو کشــور را
چطور پیش بینی می کنید؟
فرضیــه ای وجــود دارد که هم نیاز بــه اطالعات
بیشــتر دارد و هم زمان می برد تا اثبات شود مبنی بر اینکه
تا به امروز در داخل هیات حاکمه سعودی اختالفاتی بین
دو جناح وجود داشت؛ از یک سو محمد بن نایف و از سوی
دیگر محمد بن سلمان هر دو در جایگاه مهمی قرار داشتند
و اختالف نظرهای بسیاری از جمله در مورد ایران داشتند.
در واقع من معتقدم شاید چون مواضع بن نایف در خصوص
ایران منعطف تر از بن ســلمان بود منجر به ان شده بود که
بن سلمان مواضع ضدایرانی بگیرد .اما در حال حاضر چون
حاکمیت به ســمت یک دست تر شــدن پیش می رود و از
سوی دیگر چون ملک سلمان و شخص محمد بن سلمان
خواهان ان هســتند که محیط ارام تر شــود تا بن سلمان
بتواند به درســتی به امــورات داخلی و اقتصــادی بپردازد
احتمال تشدید مواضع ضد ایرانی از سوی بن سلمان کمتر
می شود .ممکن است در شــرایط جدید به نوعی اگر ایران
نیز سیگنال هایی برای عربستان بفرستد و روشی بروز دهد
که موقعیت ســعودی را درک می کند و ایــن جوانگرایی را
مطلوب بر روش های قبلی بداند ،روابط دو کشور به سمت
بهبود نسبی پیش برود .چرا که تا به امروز یک هیات حاکمه
محافظه کار و داعش پرور در عربســتان ســعودی قدرت
داشته اســت اما با پادشاهی بن سلمان شــاهد حاکمیت
جوانگرایی در عربســتان خواهیم بود که ایــران باید این
ن ترجیح دهد .اگر ایران این سیاست را
جوان گرایی را به ا
در پیش بگیرد ممکن است مجموعه اقدامات باعث شود
جو بین دو کشور ارام تر شود و مسائل مورد اختالف نیز رو
انتخاب محمد بن سلمان چه معنایی دارد؟
رادیکالیسم
داود احمدزاده
کارشناس مسائل خاورمیانه
3
مثلث | شماره 361
بعد از ســفر دونالد ترامپ به عربســتان یک ســری
بحث های امنیتی که در این ســفر بین مقامات دو کشور
انجام گرفت ،محــور اصلی احیای مجــدد روابط امنیتی
و اســتراتژیک ریاض و واشــنگتن بــود .تصمیم گیران
کاخ ســفید پــس از شناســایی مهره های اصلــی خود در
خاورمیانه در ادامه سیاست های جنگ طلبانه خویش و نیز
تقویت مواضع اسرائیل در منطق ه روی مهره اصلی خویش
یعنی محمد بن ســلمان حســاب ویژه ای باز کرده بودند.
برخی از گزارش هــای امنیتی حاکی از ان اســت که قبل
از ســفر ترامپ به ریاض نیز چندین بار مذاکرات محرمانه
بین مقامات امنیتی امریکا و بن سلمان و عادل الجبیر که
نقشی محوری در این ســفرهای محرمانه داشته ،صورت
گرفته است .بنابراین عادل الجبیر نقشی مهم در به قدرت
رسیدن بن سلمان ایفا کرده است .هدف ان بود که بعد از
تسویه حساب برخی از شــاهزاده های مخالف بن سلمان
مسیر برای پادشــاهی او هموارتر شود و حضور ترامپ نیز
به منزله تایید همان سفرهای پیشین و محرمانه بود که به
نوعی این اخبار محرمانه از اذهــان عمومی پنهان مانده
بود و این سفر بیشتر با محوریت خرید تسلیحات نظامی و
برخی از همکاری های امنیتی انجام شد.
در این بین بــه نظر می رســد که به قدرت رســیدن
بن ســلمان موجــب رادیکالیزه شــدن سیاســت خارجی
عربســتان نســبت به بحران هــای اخیر منطقــه خواهد
شــد ،چراکه از همان ابتدای کار ،زمانــی که وی ولیعهد
عربستان نیز محسوب می شد سیاست جنگ طلبانه ای را
نسبت به بحران یمن و ســوریه و نیز تقابل بیشتر با ایران
اتخاذ کرده بود .از سوی دیگر وی تالش کرده به نوعی با
پیام های پنهانی و اشکار به مقامات اسرائیلی ،راه را برای
برقراری روابط دیپلماتیــک و همکاری بیشــتر نظامی و
امنیتی با ان رژیم در منطقه مهیا سازد .عربستان سعودی
گرچه اعالم کرده که روابط دیپلماتیک با اســرائیل ندارد
ولی همواره سیاســت های هماهنگــی را در موضوعات
منطقه ای با ایــن رژیم اتخــاذ کرده و عمــا در موضوع
فلســطین و حتی لبنان با خواســته های تل اویــو خود را
همســاز و همنوا کرده اســت .به نظر می رســد باتوجه به
تالش هایی که ترامپ و تیم تصمیم ســاز وی برای ایجاد
مثلث قدرت در منطقــه خاورمیانه انجــام می دهد روابط
ریاض-تل اویو روز به روز بهتر شود.در حوزه داخلی هم با
بین الملل
به حل رود .البته این کار بســیار سخت اســت زیرا مسائل
زیادی بین دو کشور ایجاد شده است و جامعه عربستان هم
روی گسل های نسلی ،مذهبی ،طایفه ای سنت و مدرنیته
و .....قرار دارد .همچنین به دلیل اوضاع منطقه ،مسائل
بین المللی و وجود یک فرد غیر قابل پیش بینی در راس امور
امریکا به نام دونالد ترامپ شــرایط تا حدی حســاس شده
است .بنابراین ما باید با دقت مســائل مان را پیش ببریم تا
دو کشور به سمت جنگ پیش نروند .باید با دیپلماسی ای
که در پیش می گیریم عربستان را به سمت رقبا و دشمنان
خود سوق ندهیم.
ایــا باتوجه به سیاســت ها و مواضع بن ســلمان
ممکن در اینده شــاهد وقوع جنگی بین ایران و
عربستان باشیم؟
من احتمال وقوع جنــگ را در کوتاه مدت ضعیف
می دانم .امروز عربستان در یمن ،سوریه و شورای همکاری
مشکل دارد و این کشور در شرایطی نیست که یک جنگ
مستقیم را اغاز کند .بنابراین ممکن است در صورت ادمه
روند کنونی روابط بیشتر به سمت حرکات ایذایی در صحنه
داخلی ایران یا در کشورهایی که ایران در انجا حضور دارد
پیش برود و اقداماتی علیه ایران انجام دهد.
همچنین بایــد توجه داشــت که محمد بن ســلمان
مسئول اجرای برنامه 2030عربســتان است .این برنامه
یک برنامه اقتصادی جاه طلبانه است که بخش خصوصی
را رشد می دهد .این برنامه باعث شکل گیری طبقه متوسط
قوی در عربستان خواهد شــد که اگر این اصالحات پیش
برود باعث می شــود تهران بتواند اهدافــی چون افزایش
قدرت مصالحه ،گفتمان ســازی و قدرت تحمل و تغییر و
تحول کشورهای منطقه با هدف گفت وگو به جای حاکمیت
مسائل نظامی را بهتر پیش ببرد .هم اکنون محمد بن سلمان
اقداماتی نظیر اعطای حقوق زنان را اغاز کرده و قصد دارد
کشور را از مدیریتی اقتصادی که رانت نفتی ان برای دادن
یارانه به هر خانواده ســعودی مورد اســتفاده قرار می گیرد
خارج کند و از حجم بزرگ بودجه دولت بکاهد .وی حامی
جوانگرایی و طرفدار یک لیبرالیســم اجتماعی محتاطانه
اســت که می تواند به توســعه سیاســی اجتماعی جامعه
عربستان کمک کند.
در نهایت تهران باید چه دیپلماسی ای را در قبال
ریاض در صــورت روی کار امدن بن ســلمان در
پیش بگیرد؟
سیاست خارجی ایران باید این تحول در عربستان
را به چشم یک تحول داخلی عربستان ببیند و با این نگاه در
خصوص روابط و مناسبات اتی با ریاض تصمیم گیری کند.
این صحیح است که محمد بن سلمان برای منافع کشورش
اقدام می کند اما مهم این اســت که ما برای کســب منافع
حداکثری خود و از کار انداختن ماشــین تخریب سعودی
الگویی طراحی کنیم کــه بتوانیم خطــوط قرمز همدیگر
را رعایت کنیم و به خــط و خطوط هم تجــاوز نکنیم؛ ما با
عربستان اختالفی مرزی و ســرزمینی نداریم و اختالفات
سیاسی داریم .بنابراین ایران باید روی کار امدن بن سلمان
را یک مساله داخلی بداند و با در نظر گرفتن نکات مثبت او
یک دیپلماسی کارامد را برنامه ریزی کند.
طبیعتا با این خصوصیاتی که از وی برشمرده می شود،
کارکــرد بن ســلمان در سیاســت و حکومــت و همچنین
جامعه عربستان باید ضد روند گذشــته باشد که عربستان
زمینه و مهد پرورش تروریسم ،خشــونت گرایی و فرهنگ
داعشی گری خوانده می شد .در این صورت چه بسا در اینده
مسائل طایفه ای و مذهبی در یک جامعه پیشرفته سیاسی
اسانتر حل و فصل شود و شیعیان نیز بتوانند حقوق سیاسی
بیشتری را از هیات حاکمه مطالبه و دریافت کنند .بنابراین ما
باید شرایطی فراهم کنیم تا عربستان متحول شود و بتواند
دوران گذار را به سمت جامعه مدنی راحت تر طی کند.
49
بین الملل
بین الملل
50
مثلث | شماره 361
سرکوب بیشتر جریانات مخالف و نیز سرکوب شیعیان در
بخش های شرقی عربستان با تداوم سیاست مشت اهنین
نوع دیگــری از سیاســت های رادیکالیــزه را از خود بروز
خواهد داد .همچنین در این خصوص که با روی کار امدن
بن سلمان ایا شاهد نوعی دگردیسی در حوزه ازادی های
مدنی و تبعیض نســبت به حقوق زنــان خواهیم بود ،باید
اشــاره کرد که باتوجه به حاکمیت وهابیون در عربستان
و فتواهــای عجیب و غریب انها نســبت بــه ازادی های
مدنی و دموکراســی نیمه بندی که در منطقه رایج اســت،
سخن گفتن از لیبرالسیم ،سیاســت های لیبرالی و دادن
ازادی های مدنی و برابری زنان و مردان شاید هنوز خیلی
زود یا سخن ناپخته ای قلمداد شــد.اگر به سیاست کلی
عربســتان در دو دهه اخیر نگاهــی بیندازیم ،اغلب یک
سیاســت محافظه کارانه و به نوعی همراه با تحجر دینی
و مذهبی بوده است .ولی ممکن اســت باتوجه به روابط
استراتژیکی که میان امریکا و عربستان حاکم است و نیز
برخی مخالفت ها و نارضایتی هایی که کشورهای اروپایی
از سیاست های داخلی عربســتان وجود دارد ،بن سلمان
مجبور شود به برخی از ازادی های مدنی و حقوق انسانی
تن دردهد اما در واقع حاکمیت دموکراســی در این کشور
با ســاختار موجود و رژیم سیاســی ان ناهمخوانی دارد.
از ســوی دیگر سیاســت خارجی بن ســلمان در دو سال
اخیر بیشتر با رادیکالیسم و نیز ســتیز همه جانبه با برخی
از کشــورهای منطقه عجین بوده اســت .قراین موجود
نشــان می دهد که حمله به یمن برای اعاده حاکمیت به
پادشــاه فراری ان کشــور به نوعی با فرمان و هماهنگی
ایشان صورت گرفته است .در مورد سوریه هم باید گفت
که بن ســلمان نیز مانند پدرش ملک ســلمان به ســوریه
بدون بشــار اســد فکر می کند و همه تالش هــای وی و
بازیگردانی اش در بحران ســوریه بــرای تضعیف هرچه
بیشتر حاکمیت ملی این کشور و تقویت گروه های معارض
سوریه که بیشتر گروه های تکفیری مانند جبهه النصره و
جندالشام را شــامل می شود ،بوده اســت .از سوی دیگر
باتوجه به حضور قوی و اثرگذار ایران در معادالت سوریه
و حفظ نظام این کشور ،بن ســلمان نیز در تالش بوده که
به نوعی ایران را به عنوان عنصر برهم زننده امنیت منطقه
و مداخله گر در سوریه معرفی کند .در صورتی که مواضع
ایــران ،مواضعی کامال ثابت شــده و بــا هماهنگی نظام
مشروع سوریه است.
در موضوع عراق نیز حاکمان سعودی از همان اوایل
بحران بــه فکر ایجاد جبهه تندرو ســنی بــرای برهم زدن
نظم و امنیت داخلی ملت عراق بودند .از نظر ســعودی ها
به ویژه بن سلمان با خروج ســنی ها از حاکمیت سیاسی و
عادل الجبیر وزیر خارجه
سعودی نقش مهمی در
به قدرت رسیدن بن سلمان
ایفا کرده است
تقویت هرچه بیشتر گروه اکثریت عراقی ها یعنی شیعیان،
ایران دست برتر را در این کشور پیدا کرده است .از این رو
سعودی ها همواره از جریانات تکفیری حمایت کرده اند و
اخیرا نیز به رغم شعارهای فریبنده در مبارزه با داعش ،یکی
از منابع اصلی کمک رســان در حوزه تسلیحاتی و مالی به
گروه داعش بوده اند .بنابراین به نظر می رسد با قلع و قمع
باقی مانده گروه داعش در عــراق و ازادی کامل موصل،
عربستان سعودی به عنوان یکی از بازیگران اصلی منطقه
که خود را در رقابت با ایران در یک حالت تدافعی و بازنده
می بیند تالش کنــد با ادامــه دخالت های خــود در حوزه
سیاســی عراق به ویژه از طریق کردستان عراق که برخی
صداهای جدایی طلبی از ان شنیده می شود ،همچنان مانع
انسجام ملی و حاکمیت سیاسی عراقی ها گردد.
در این بین بن سلمان از جمله افرادی در عربستان
اســت که مواضع تندی علیه ایران اتخاذ کرده اســت.
البته اختالفــات تهران و ریاض از چندین دهه گذشــته
اغاز شده است؛ درواقع از زمان وقوع انقالب اسالمی و
موج بیداری اسالمی در کشورهای عربی ،رژیم عربستان
به عنوان بزرگ ترین کشــور منطقه در خاورمیانه عربی با
تشکیل شــورای همکاری خلیج فارس تالش کرد که از
قدرت یابی و نفوذ معنوی بیشــتر ایــران جلوگیری کند و
در جنگ 8ساله عراق علیه ایران ،بیشترین کمک های
مالی و نظامی نیز از طریق ســعودی ها انجام گرفت .از
دیگر ســو عربســتان ســعودی با تکرار ایران هراسی در
منطقه به دنبال گســترش ائتــاف ضدایرانــی در میان
کشــورهای عربی حتی خارج از حــوزه خاورمیانه بوده و
به ثمر رســیدن برجام را نیز به نوعی تهدید اشــکار علیه
منافع ملــی خویش ارزیابــی کرده اســت .همچنین این
کشور به عنوان داعیه دار رهبری کشورهای سنی همواره
خویش را در تقابــل با ایران شــیعی می بینــد .از این رو
تالش کــرده تــا به عنوان مامــن امنی بــرای گروه های
تکفیری راه را برای گسترش جنگ های قومی و مذهبی
در سراسر خاورمیانه هموارتر سازد .در داخل کشورهای
شــورای همکاری خلیج فارس نیز این کشور خود را رهبر
اصلی باقی کشــورهای عضو دانســته و بنابراین هرگونه
سیاست مســتقل و متفاوت با ریاض را برنمی تابد .مثال
روشن ان مورد قطر است که به دلیل اتخاذ برخی مواضع
متفاوت و نیز تمایل به داشــتن روابط ســالم بــا ایران از
ســوی این کشــور و برخی از کشــورهای همســو تحت
تحریم های شدید اقتصادی و سیاسی قرار گرفته است.
به نظر می رســد کــه به رغــم لفاظی های اخیــر مقامات
ســعودی از جمله بن سلمان برای گشــودن جبهه جدید
با ایران عمال این کشــور توانایی تقابل نظامی و سیاسی
با ایران را ندارد .جواب هایی کــه ایران در بحث دفاع از
امنیت ملی خود در مبارزه با گروه داعش و دیگر گروه های
تکفیری نشان داده است ،گویای این موضوع است که
ایران اســامی گرچه رغبتــی به اغاز جنگ و کشــیدگی
بیشتر اوضاع سیاســی منطقه ندارد ولی در قبال هرگونه
اقدام نااگاهانه و بی خردانه از ســوی هر کشوری به ویژه
عربستان پاسخ روشــن و قاطعی را از خود نشان خواهد
داد .در نتیجه با ارزیابی گفته های اخیر مقامات سعودی
باید گفت که به رغم تبلیغات گسترده رسانه ای که ریاض
علیه ایران انجام می دهد توان تقابل با تهران و شــروع
جنگ دیگر در منطقه را پیــدا نخواهد کرد .در عین حال
ایران حتی در بحران قطر هم با عقالنیت بیشــتر طرفین
منازعه را به خویشتنداری و حل و فصل موضوع از طریق
گفت وگوهای سیاســی دعوت کرده اســت .این نشــان
می دهد که تهــران به عنــوان لنگرگاه اصلــی امنیت در
منطقه به دنبال تقابل و رویارویی با کشــورهای اسالمی
نبوده و نیســت .البته ایــن منافاتی با تقویــت توانمندی
ایران و پاسخ روشن نظامی به هر تجاوزی ندارد.
سناریوی ترامپ
غرب نگاه دوگانه ای به مساله
عربستان دارد
قناد باشی
کارشناس مسائل خاورمیانه
4
هرچند شــماری از تحلیل گران انتصاب «محمد بن
سلمان» به ولیعهدی عربستان را به معنی تحولی جدید در
روند سیاست داخلی و خارجی این کشور تفسیر می کنند،
ولیکن شــاید این تعبیر کــه« :انتصاب وی به جانشــینی
پادشــاه ،امری اســت که از زمــان اغاز پادشــاهی ملک
ســلمان کلید خورده و اقدامی همسو با روند وقایع دوسال
و نیم گذشــته عربستان محسوب می شــود» ،به واقعیت
نزدیک تر باشد.
انچه مســلم اســت ،همان ترتیباتی که سبب شد تا
«محمد بن ســلمان» در مقام وزارت دفاع عربستان قرار
بگیرد ،امروز نیــز در انتصــاب وی به ولیعهدی پادشــاه
(پــدرش) ،نقش اصلی را ایفــا کرده اســت؛ ترتیباتی که
در دوسال ونیم پیش ،با تشــویق و چراغ سبز واشنگتن و
لندن ،زمینه یورش نظامی علیه یمن را فراهم کرد و امروز
نیز ممکن اســت تحت تاثیر همان القائات ،ماجراجویی
بدعتسلمان
کودتای خزنده قبیله السدیری علیه
قبیلهالشمری
حسن هانی زاده
5
کارشناس مسائل خاورمیانه
برکناری محمد بن نایف ،ولیعهد ســابق عربســتان
توسط پادشاه 82ساله و جانشــینی محمد بن سلمان 32
ســاله به عنوان ولیعهد جدید ،رژیم ال سعود را وارد مرحله
جدیدی از چالش هــای داخلی ،منطقــه ای و بین المللی
کرده است که شــاید این مرحله را بتوان توفان صحرا نام
نهاد .در عرص ه داخلی اقدام اخیر پادشاه عربستان بدعت
و تابوشــکنی جدیدی در ســاختار قدرت عربســتان تلقی
می شود زیرا انتقال قدرت بر اساس یک سنت قدیمی باید
در نســل اول فرزندان بالفصل ملک عبدالعزیز بنیانگذار
عربســتان صورت گیــرد .هنوز 5تــن از فرزنــدان ملک
عبدالعزیز که نســل اول این خاندان را تشکیل می دهند
در قید حیات هســتند و در صورت مرگ پادشــاه باید برادر
کوچکتر وی بر تخت پادشاهی جلوس می کرد.
پادشاه عربستان بر اساس ســنت غیر قابل تغییر به
جای تعیین فرزند جوان خود به عنــوان ولیعهد باید برادر
کوچکتر خود را به عنــوان ولیعهد تعییــن می کرد که این
امر نوعی سنت شــکنی به شــمار می رود .از این رو دولت
عربســتان با قرار دادن عکس هایی از محمد بن ســلمان
ولیعهد جدید در تاالرهــای بزرگی در شــهرهای ریاض،
جده ،طایف ،مکه و مدینه ،مردم را وادار ساخت تا با عبور
از برابر این عکس ها با ولیعهد عربســتان بیعت کنند .اما
جهان شاهد بروز اختالف میان شــاهزادگان سعودی در
بین الملل
مثلث | شماره 361
جریان بیعت با ولیعهد جدید بود زیرا یکی از شــاهزادگان
در برابــر دوربین هــای فیلمبرداری به شــدت نســبت به
محمد بن سلمان اعتراض کرد .از ســوی دیگر به قدرت
رسیدن محمد بن سلمان برایند ســفر اخیر دونالد ترامپ،
رئیس جمهوری امریکا به ریاض بود زیرا تلقی واشــنگتن
این اســت که ملک ســلمان بن عبدالعزیز پادشــاه فعلی
عربستان در استانه مرگ اســت و از هم اکنون باید زمینه
انتقال قدرت به صورتی سیال و ارام فراهم شود.
با توجــه به چســبندگی محمــد بن ســلمان به البی
صهیونیستی ،رژیم اســرائیل و امریکا تلقی دونالد ترامپ
این اســت که پس از مرگ ســلمان بن عبدالعزیز ،پادشاه
عربســتان و انتقال قدرت به فرزندش محمد بن سلمان،
امریکا اســان تر می تواند به اهداف خود در این کشــور و
منطقه دست یابد .برخی از شــاهزادگان نسل اول و دوم
عربستان در برابر تعیین محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد،
ابراز نارضایتی کردند زیرا این نقل و انتقال را نوعی کودتای
خزنده قبیله السدیری علیه قبیله الشمری می دانند.
ملک ســلمان بن عبدالعزیز از مادر وابســته به قبیله
السدیری است که به وهابیت بسیار نزدیک است به همین
دلیل ولیعهــد جدید عربســتان بالفاصله پــس از تعیین
به عنوان ولیعهد با مفتی وهابی های سعودی دیدار کرد.
محمد بن ســلمان به شــدت تحت تاثیر فرهنــگ غرب و
امریکا قرار دارد و معتقد است باید جامعه سنتی عربستان
را بدون هیچ گونه مالحظات اجتماعی به ســمت مدرنیته
ســوق داد و طرح وی موســوم به 2030ناظر بر این تفکر
است .از سوی دیگر محمد بن سلمان که عالوه بر پست
ولیعهدی ،پســت وزارت دفــاع را نیز به عهــده دارد یکی
از طراحــان قرارداد نظامــی 400میلیــارد دالری ریاض-
واشــنگتن بود تا از این رهگــذر بتواند پشــتوانه مدیران
شــرکت های اسلحه ســازی امریکا را جلب کنــد .ولیعهد
عربســتان همچنین ارتباط تنگاتگی بــا بنیامین نتانیاهو
نخســت وزیر ،اویگدر لیبرمن ،وزیر دفاع و رهبران حزب
لیکود اســرائیل دارد و معتقد است که می تواند از ظرفیت
رژیم اسرائیل برای تقابل با نفوذ کشورهای محور مقاومت
اســتفاده کرد .از نظر محمد بن ســلمان مساله فلسطین
اولویت جهان عرب نیســت بلکه نفوذ کشــورهای محور
مقاومــت از جمله ایران ،ســوریه وعراق بــه افول قدرت
عربســتان و رژیم صهیونیســتی منجر خواهد شــد و باید
در برابر ایــن محور یک جبهــه عبری عربــی ایجاد کرد.
اختالفات اخیر عربستان و قطر در چارچوب تفکرات محمد
بن ســلمان برای جلوگیری از نفوذ ایران و محاصره برخی
کشورهای عضو شــورای همکاری خلیج فارس قرار دارد
زیرا محمد بن سلمان اصرار دارد که باید سفارتخانه های
رژیم اسرائیل در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج
فارس بزودی افتتاح شــود.هدف ولیعهد عربســتان این
اســت که از رهگذر جریان ســازی علیه قطر و انزوای این
کشــور زمینه برای حضور دایمی رژیم صهیونیستی در ان
سوی ساحل خلیج فارس فراهم شود .شرایط 13گانه ای
که عربســتان ،بحرین ،مصر و امارات بــرای قطر تعیین
کرده اند تحت هیچ شــرایطی برای دولت قطر قابل قبول
نیست زیرا این شرایط زمینه فروپاشی تدریجی این کشور
را فراهم خواهد ســاخت .گمانه زنی های موجود نشــان
می دهد که یا قطر به سیاســت مقاومت در برابر عربستان
ادامه خواهد داد که در این صورت منطقه شاهد چالش ها
و تنش های جدیدی خواهد شــد یــا برای خــروج از این
بن بست راه ســازش با امریکا را در پیش خواهد گرفت .از
انجایی که حجم نقدینگی قطــر در حال حاضر به بیش از
370میلیارد دالر می رسد بنابراین امریکا از رهگذر تحریک
عربستان علیه قطر سعی می کند تا دوحه را به امضای یک
قرارداد چند صد میلیارد دالری با امریکا برای خرید سالح
مجبور سازد .از نظر امریکا ،کشورهای حوزه خلیج فارس
به دلیل داشتن ثروت های هنگفت باید ثروت های خود را
در راستای کمک به کمپانی های اسلحه سازی امریکا برای
خروج از ورشکستگی به کار گیرند.
در امد ســرانه قطر 146هزار دالر است که این رقم
باالترین حجم درامد سرانه در جهان است و به طور طبیعی
امریکا تحمل نخواهد کرد که یک کشــور کوچک عربی
باالترین نرخ درامد ساالنه را داشته باشد.
در هر حــال محمــد بن ســلمان به شــدت در صدد
تقابــل با محــور مقاومت اســت زیــرا وجــود مقاومت را
خطر بالقوه ای بــرای امنیــت پایدار رژیم صهیونیســتی
می دانــد و از ایــن رو نگاهی به شــدت ضد ایرانــی دارد.
محمد بن ســلمان برای پیشــبرد اهداف خــود در منطقه
و خدمت بــه رژیم صهیونیســتی از وجــود گروهک های
تروریســتی خطرناک مانند داعش برای ایجاد ناامنی در
کشــورهای محور مقاومت مانند ایران ،عراق و ســوریه
اســتفاده خواهد کرد .طرح انتقال گروهک تروریســتی
داعش از سوریه و عراق به ســمت مرزهای شرقی ایران،
بخشی از نتایج رایزنی های مشــترک محمد بن سلمان با
سازمان های اطالعاتی و امنیتی امریکا و اسرائیل است.
هر چند محمد بن سلمان نگاهی ســکوالر به جامعه
عربستان دارد اما به طور تاکتیکی به جریان های افراطی
وهابیت نزدیک شده تا بتواند مشروعیت و مقبولیت داخلی
را کسب کند .بنابراین سیاست های تهاجمی ولیعهد جدید
عربستان که هیچ گونه تناسبی با حجم سیاسی و فرهنگی
عربستان ندارد در دراز مدت این کشور را به کانون توفان
صحرا سوق خواهد داد و به دلیل بافت قبیله ای عربستان
امکان بروز یک جنگ داخلی در این کشــور وجود دارد.
وجود 5میلیون شیعه در مناطق نفت خیز شرقیه ،درگیری
خونین عربســتان با همســایه جنوبی خود یمن ،اختالف
عربســتان با همسایه شمال شــرقی خود عراق ،اختالف
میان این کشور با سوریه و در جنوب شرق به دلیل اختالف
دیدگاه با پادشاهی عمان و نگاه توام ب ا تردید ریاض نسبت
به همسایه شمالی خود اردن شرایط کامال دشواری برای
عربستان به وجود اورده است.
بنابراین عربســتان در اینده با یــک چالش جدی در
داخل و بحران هویتی در سطح منطقه مواجه خواهد شد
و امریکا نخواهد توانســت این کشــور را از چنین بحرانی
نجات دهد.
بین الملل
نظامی دیگری را در دستورکار خود داشــته باشد؛ منتها با
این تغییر که نقش محافل صهیونیســتی در این مرحله از
تنش افرینی و جنگ افروزی ،بســیار روشن تر از دوسال و
نیم پیش است.
صدور فرمان «ملک ســلمان» پادشــاه عربستان
در خصــوص انتصــاب «محمد بــن ســلمان» به عنوان
ولیعهد جدید این کشــور ،هیچ کس را متعجب نساخت؛
همچنانکه برکناری «محمد بن نایف» ولیعهد ســابق نیز
برای محافل سیاسی و رسانه ای و همچنین برای بسیاری
از مردم در داخل و خارج عربســتان ،امــری عادی و قابل
پیش بینی بود.
از حــدود دوســال پیــش تاکنــون ،کارشناســان و
تحلیلگران مســائل منطقه باتوجه به شــواهد و برخی از
اطالعاتی که به بیرون درز می کرد ،از تمایل شدید «محمد
بن سلمان» جهت کســب قدرت و تالش های وی برای
قرار گرفتــن در مقام ولیعهدی ،ســخن می گفتند و وجود
اختالف نظرهای متعدد بین او و «محمد بن نایف» ولیعهد
سابق را دلیل دیگری بر وقوع این جایگزینی می دانستند؛
اختالفاتی که البته به مســائل داخلی عربستان محدود و
منحصر نبود و بعضا با اختالفات و مناقشات درونی شورای
همکاری خلیج فارس پیوند داشــت .در واقع شاید از این
لحاظ هم بــود که صــدور فرمان «ملک ســلمان» برای
برکنــاری «محمد بن نایف» ،ان هــم به دنبال باال گرفتن
مناقشــه میان «دوحه» و «ریاض» ،امری مرتبط با این
موضوع و ناشــی از روابط دوســتانه بین ولیعهد ســابق و
«شیخ تمیم بن حمد» امیر قطر ،تفسیر شد.
با این حال بسیاری دیگر از تحلیلگران و کارشناسان
مســائل منطقــه ،انتصــاب «محمد بــن ســلمان» را به
ولیعهدی ،با سفر ترامپ به عربستان و نقشی که این سفر
در تغییر معــادالت داخلی و خارجی این کشــور ایفا کرد،
مرتبط دانســتند و حتی بر این امر تاکید کردند که دعوت
«محمد بن سلمان» از «ترامپ» و ترغیب وی برای سفر به
عربستان را نیز باید از جمله زمینه چینی های ولیعهد جدید،
برای قرار گرفتن در این پســت به شــمار اورد .این به ان
معناست که در انتصاب «محمد بن سلمان» به ولیعهدی
عربستان ،عوامل خارجی و داخلی دست به دست یکدیگر
ی را برای این کشور
داده و با این تحول ،سرنوشت نامعلوم
و خاندان ال سعود رقم زده اند.
واقعیت ان اســت که برکناری «محمد بن نایف» از
تمامی ســمت هایش (ولیعهدی ،وزارت کشــور و،) ....
نشانه روشن عمیق تر شدن شکاف های موجود در خاندان
سعودی نیز بود؛ به ویژه انکه عالوه بر وی ،شماری دیگر
از عموزادگان «محمد بن سلمان» ولیعهد جدید ،انتصاب
وی را برخالف رویه معمول و بدعتی در روند جانشــینی در
دربار پادشــاهی ،می دانند .امری که قاعدتا مشــروعیت
دستگاه پادشاهی سعودی را به شــدت کاهش می دهد و
در برابر نارضایتی های داخلی ناشی از شکست نظامی در
جنگ دوســاله در یمن و همچنین در مقابل انبوهی دیگر
از ناکامی هــای داخلی و خارجی (در عرصــه اقتصاد و در
عرصه برتری طلبی های منطقه ای) اسیب پذیرتر می سازد.
این پیامد دقیقا همان چیزی است که مقامات ال سعود و
شرکای غربی شان را در دست یازیدن به هر نوع ماجراجویی
تازه سیاســی و نظامی منطقــه ای با مانعی جــدی روبه رو
می سازد زیرا که ممکن است با دامن زدن به نارضایتی های
بســیار داخلی ،زمینه برای درهم پیچیدن طومار خاندان
ال سعود و وقوع تحوالت ساختاری مخالف با منافع حیاتی
غرب در منطقه را در عربستان فراهم کند.
البته محاســبات و معادالت دیگری نیز در ســطوح
منطقه ای و بین المللی در کار است که باتوجه به خطرات
بزرگ تری که منافــع راهبردی امریــکا را در معرض خطر
قرار داده ،خطــر قیام های داخلی در عربســتان را نادیده
می انگارد و با این اندیشه که عربستان باید در این مرحله،
به عنوان حلقه ای از ائتالف و مثلث غربی ،عربی و عبری،
ایفاگر نقش های ماجراجویانه بزرگ تری باشد ،به انتصاب
«محمدبن ســلمان» به ولیعهدی این کشور ،دل خوش
کرده است.
حال انکه در باشگاه کشورهای سرمایه داری غرب،
شماری از کشورها ،با چنین روندی نه تنها موافق نیستند،
بلکه می کوشــند تا از هرگونه ماجراجویی که ممکن است
روند انتقال نفت و امنیت بازارهــای فروش انها را در غرب
اســیا مختل کند ،جلوگیری کنند .اینجاست که می توان
حدس زد که به چه علت ســفارتخانه های این کشورها در
ریاض می کوشــند تا نتایج فعالیت های ســفارتخانه های
امریکا و انگلیس را که به انتصاب ولیعهد جدید عربستان
انجامید به نوعی خنثی ســازند و به این طریق ،بخشی از
ســامانه ماجراجویی های تنش افریــن مورد نظر ترامپ و
دوستان و مشاوران صهیونیستش را در سطوح منطقه ای
از کار بیاندازند.
51
بین الملل
ماجراجوییسعودی
ایران نباید وارد بازی های واکنشی و بحران ساز عربستان شود
سمیه مروتی
کارشناس مسائل خاورمیانه
بین الملل
52
مثلث | شماره 361
6
با مرگ ملــک فهد و روی کار امدن ملک ســلمان 81
ساله بحران جانشینی در عربستان سعودی بار دیگر به عینه
خود را به منصه ظهور گذاشت .برابر با قانون نانوشت ه پادشاه
می بایست از میان فرزندان ارشد عبدالعزیز باشد؛ با انتخاب
ملک سلمان والیتعهدی به برادرزاده اش محمد بن نایف57
ساله واگذار و بر اساس رسم موجود انتظار می رفت که پس
از ملک سلمان بحران جانشینی به سبب میانسالی ولیعهد
تا مدت ها مرتفع شود ،اما گمانه زنی ها با حکم دور از انتظار
ملک سلمان مبنی بر الغای والیتعهدی او و اغاز والیتعهدی
فرزندشمحمدبنسلمان 32سالهبرهمریخت.اینانتخاب
به واقع خارق از عادات مرســوم در عربســتان است و فرزند
به جای پدر بر تخت سلطنت خواهد نشست .اگرچه پیش از
این نیز ملک سلمان با انتخاب نایف (نوه عبدالعزیز) قانون
را نقض کرده بود.
ی مناصــب حکومتی نظیر
با این حکم نایــف از تمام
والیتعهدی ،معاونت شورای وزیران و وزارت کشور کنار رفت
و ولیعهد جدید عهده دار تمامی ان مناصب خواهد شد .این
در حالی است که وی سمت وزارت دفاع را همچنان برعهده
خواهد داشت؛ در روز بیعت با ولیعهد جدید اتفاق نادری رخ
داد و بر خالف تمامی پیش بینی هــا مبنی بر مخالفت دیگر
شاهزادگان سعودی ،شــاهد امضای 31عضو از 34عضو
این خاندان بودیم که این موضوع به هیچ روی قابل اغماض
نیست .انتقال سلطنت از پدر به پسر به معنای حذف خاندان
ال سعود و گردش قدرت در خاندان سلمان است .این مسیر
با برکناری شاهزاده مقرن بن عبدالعزیز ،از نسل اول فرزندان
ملک عبدالعزیز و جایگزینی شاهزاده محمد بن نایف از نسل
دوم ،اغاز و با برکناری شــاهزاده محمــد بن نایف و انتصاب
شاهزادهمحمد بن سلمانبهولیعهدیکاملشد.
شــناخت از ولیعهد جدید معطوف به چهار سال قبل و
ریاست دیوان والیتعهدی پدرش در 28سالگی بود؛ با مرگ
ملک فهد و ســلطنت پدر ،وی به عنوان وزیر دفاع انتخاب
شــد؛ اولین اقدام او اغاز جنگ علیه یمن در بهار 1394بود
کههمچناناینبحرانتابهامروزادامهدارد.تصمیماتوی
طی جنگ یمن همگان را نســبت به ماجراجویی های نسل
جدید عربستان در سیاست خارجی هوشیار و نگران ساخت.
سیاست های محمد بن سلمان در کنار یکه تازی های عادل
الجبیر سیگنال های پرمعنایی را به سران کشورهای منطقه
به خصوص ایران و ترکیه ارسال داشته است.
در حالی که منطقه درگیر بحران سوریه ،عراق و یمن
است و عربستان با دیگر کشــورها نظیر ایران ،ترکیه و قطر
روابط کج دار و مریزی را تجربه می کند کوچکترین تنش یا
تصمیم می تواند عواقب جبران ناپذیری برای منطقه و حتی
جهاندرپیداشتهباشد.بسیاریبراینباورندکهنسلجدید
در عربســتان دیگر همانند تصویری که از اعــراب در ذهن
ن ترسیم شده نیســتند و تحصیالت عالی در بهترین
همگا
دانشــگاه های جهان و نیز تجربه زندگی و معاشرت با دیگر
ممالک انها را با تکیه بر قدرت و ثروت بی حدشان نسبت به
ایجاد تغییرات حساس کرده است .بسیاری در این کشور به
این نتیجه رسیده اند که این ثروت می تواند قدرت افرین نیز
باشد ،به شرط انکه اراده به کارگیری ان در خاندان سلطنتی
به وجود اید .در همین راستا ورود عربستان به غائله سوریه
و عراق و نیز افزایش تنش با ایران را می توان ارزیابی کرد.
عادل الجبیر و محمد بن ســلمان نمونه بارز این تغییر
نگاه در عربستان هستند که خواهان افزایش سهم و نقش
این کشــور در منطقه و معادالت جهانی انــد .نزدیکی او به
دونالد ترامپوجلبنظرمثبتوییکیازموفقیت هاییاست
که نباید از نظر دور داشت و ما را نسبت به ادامه سیاست جلب
و جذب سیاستمداران می تواند حســاس کند.وجود چنین
سیاستمدارانی که چاشــنی بلندپروازی و ماجراجویی را نیز
همراه دارند می تواند برای ایران خطرافرین باشد.
در دوران تصــدی او بــر شــورای اقتصاد و توســعه
عربســتان ،طرح تغییرات اقتصادی 2030در این کشــور
به تصویب رســید که خود گام بسیار هوشــمندانه و بلندی
در راســتای عبور از اقتصــاد متکی به نفت در کشــوری که
جایگاه نخســت را در این عرصه دارد ،محســوب می شود.
اتکا به بنگاه های اقتصادی و تغییــرات ماهوی در فضای
کسب وکار در عربستان برای بسیاری از شرکت های خارجی
وسوسه کننده است و از ســویی برای بزرگ ســرمایه داران
سعودی در خارج از مرزها می تواند جذاب قلمداد شود.
سیاســت خارجی و منطقه ای مهم ترین دل مشغولی
سیاستمداران و تحلیلگران در مواجهه با عربستان سعودی
است و در این میان ایران در مرکز این دایره ایستاده است.
پیش از این با کنار رفتن سعود الفیصل از وزارت خارجه و روی
کارامدن عادل الجبیر زمزمه هایی مبنی بر تغییر در دستگاه
دیپلماسی عربستان به گوش می رسید و تحوالت منطقه ای
مهرتائیدبراینمدعازد؛چرا کهدنیاباعربستانیدیگرروبه رو
شد،سیاستسنتی مداراجایخودرابهتقابلومداخله جویی
داد و امروز تکیه زدن وزیر دفاع جوان بر ســکان قدرت که
اغازگر جنگ یمن و مخالف سرسخت افزایش قدرت و نفوذ
ایران در معادالت منطقه ای است برای ایران می تواند معانی
ســنگینی در پی داشته باشد .در دســتگاه فکری محمد بن
سلمان ایران کشوری است که داعیه کسب رهبری جهان
اســام را دارد و این به معنای مهمترین دشــمن عربستان
و ماهیت ان اســت .برخی حمله به یمن را در چارچوب این
ســناریو قرار داده و باور دارند حمایــت از منصور ربه هادی،
رئیس جمهور یمن بهانه ای برای مقابله با ایران برای حضور
در حیاط خلوت سعودی بوده است.
امروز در حالی که منطقه در تردید چگونگی نگاه ترامپ
رئیس جمهورایاالت متحدهبهمسائلمنطقه ایبه خصوص
بحران سوریه و عراق است ،موضوع ِ
ایران پس از برجام نیز
تبدیل به یکی از مهمترین مسائل مورد چالش و بحث شده
است؛ خیزش ایران انگونه که بسیاری از جمله اعراب از ان
واهمه دارند می تواند سیاست هایی را در جهت مقابله با ان
ِ
پیشران تحوالت احتمالی
در دستورکار قرار دهد که محرک و
اینده باشد .برای نمونه خط و نشان کشیدن و بایکوت قطر
بســیاری را به ســناریوی حبسِ منطقه ای ایــران رهنمون
می ســازد و این باور را در انها تقویت می سازد که عربستان
با تنبیه قطر به تمامی کشــورهای عربی و غیرعربی منطقه
هشدار داد که سرانجام همراهی و همسویی با سیاست های
ایران و یا عدم همراهی با سیاست های سعودی ایجاد اجماع
برای تحریم ان کشور اســت و قطر به عنوان نمونه موفقی
از این اجماع مورد تاکید قرار گرفته است که بدون حمایت
کاالهای ایرانی و ترکیه ای یارای ایســتادگی در مقابل این
جریان تحریمی را به طور قطع نمی داشت.
برهمیناساس،پیش بینیمی شودکهدرایندهنزدیک
می بایست انتظار تولید چالش های پی در پی برای ایران از
سویعربستانراداشتواینامرنیزلزومتوجهبیشازپیش
دستگاه دیپلماســی ایران را می طلبد که اوال وارد بازی های
واکنشی و بحران ساز عربستان نشود و از سوی دیگر توان و
ظرفیتخویشبرایپاسخبهبحران هایهمزمانوگسترده
را افزایش دهد.
رویای هژمون شدن
بین الملل
ریاض با تغییرات در هرم قدرت چه اهدافی را دنبال می کند
حسین ارمند
پژوهشگرمسائلخاورمیانه
7
در واپسین روز خردادماه 1396انعکاس خبر صدور
حکم ملک سلمان پادشاه عربستان مبنی بر برکناری محمد
بن نایف از ولیعهدی عربستان و گماردن فرزند جوان خود
محمد بن سلمان به این مقام ،فضای رسانه ای و سیاسی
منطقه را به طور کامل تحت الشــعاع قــرار داد؛ به گونه ای
از ان با عنوان زلزله سیاسی در عربســتان تعبیر شد .برای
درک اهمیت این انتصاب بایــد به صورت گذروار به تحول
نه چندان پیشینه دار و مسبوق به سابق ه در رویکرد عربستان
سعودی در سیاست خارجی و مشخصا سیاست منطقه ای
ســعودی ها نســبت به تحــوالت خاورمیانه پــس از مرگ
ملک عبدالله در ژانویه 2015اشاره کرد .در واقع با روی کار
امدن ملک سلمان و انجام تغییرات گسترده در راس هرم
قدرت عربستان ،سیاست خارجی این کشور نیز دچار نوعی
ی شده است.
دگردیس
تا پیــش از پادشــاهی ملک ســلمان ،راهبرد اصلی
سیاســت خارجی عربستان ســعودی به طور سنتی تالش
برای «حفظ وضــع موجود» ،در امان مانــدن از تاثیرات
افکار انقالبــی در منطقــه و اشــوب های ناشــی از ان و
جلوگیری از سرایت ان به دیگر مناطق خاورمیانه و به ویژه
جامعه عربســتان ســعودی بود .ابزار و مکانیســم اصلی
مورد کاربرد ســعودی ها بــرای تضمین امنیــت داخلی و
منطقــه ای و مقابله با بحران های سیاســی منطقه ،حفظ
اتحاد اســتراتژیک با غرب و به ویژه توجــه به حفظ منافع
ایاالت متحده در منطقه بوده اســت .علــت اصلی اتخاذ
این راهبرد را نیز باید در نوع ســاختار سیاســی موجود در
عربستان جست وجو کرد که نظامی بسته ،قبیله ای و فاقد
بهر ه از مبانی مشروعیت سیاسی مدرن است .بر این اساس
نوع مواجهه سیاست خارجی عربستان سعودی نسبت به
تحوالت منطقه ،همواره در قالب محافظه کارانه و همراه
با انعطاف پذیری شناخته می شد.
اما این روند با روی کار امدن ملک ســلمان در سال
2015به یکباره متوقف و عربستان با نقش افرینی نخبگان
جدید و جوان راه یافته به مراکز اصلی سیاســت گذاری در
روابط خارجی ،با محوریت محمد بن سلمان در مقام وزارت
دفاع و عادل الجبیر به عنوان وزیر امور خارجه ،چهره ای
متفاوت از خود به نمایش گذارد که به شکل مداخله گری
مستقیم در تحوالت منطقه و نقش افرینی پررنگ در بازی
رقابت با قدرت هــای رقیب در محیط های بــروز رقابت در
منطقه روی داد .نمونه اولیــه و نقطه عطف اغاز این تغییر
را می توان در تصمیم سعودی ها به شروع تهاجم نظامی
به یمن مشــاهده کرد .باتوجــه به این موضــوع ،طبیعتا
ارتقــای جایــگاه محمد بن ســلمان در دربار ســعودی ها
به مقــام ولیعهدی پادشــاه عربســتان و افزایش احتمال
تصاحــب کامل قدرت به وســیله وی ،به معنــای تداوم و
تشــدید به کارگیری رویکرد تهاجمی در سیاســت خارجی
عربســتان در اینده خواهد بــود .با این اوصــاف متعاقب
این تغییر و تحــول انتظار می رود سیاســت خاورمیانه ای
عربســتان ســعودی بر محورهای چهارگانه ذیل تدوین و
عملیاتی شود.
-4نزدیکی و همکاری با رژیم صهیونیستی
یکــی از مهم تریــن تغییرهــای سیاســت خارجــی
عربســتان را بعد از انتخــاب محمد بن ســلمان به عنوان
ولیعهد ،می توان نزدیک شدن ریاض به تل اویو دانست.
بر خالف سابق که دشمنی و ضدیت با موجودیت اسرائیل
یکی از اصول خدشه ناپذیر جهان عرب بود ،اکنون رهبران
جاه طلب و جوان ســعودی خواهان دگرگونی در این نظم
چند دهه ای هستند .انها بر خالف ســابق ،دشمن اصلی
خود را در منطقه نه اسرائیل ،بلکه محور مقاومت شیعی به
رهبری ایران می دانند و در راستای ممانعت از افزایش قدرت
این محور بر این باور هستند که باید جهان عرب دورانی از
تنش زدایی را با تل اویو اغاز کند.
بر همیــن مبنا ،طیف رهبری جدید عربســتان ملقب
به جریــان «بازها» در تــاش هســتند تا به ســرعت و با
کمک گرفتن از دونالد ترامپ مســاله فلسطین را در قالب
طرح دو دولت حل کنند و در ادامه مســیر برقراری رسمی
مناســبات دیپلماتیک با اســرائیل را در پیــش بگیرند .با
تمام این اوصاف این دگرگونی را نمی توان در قالب اتحاد
استراتژیک بازخوانی کرد؛ بلکه نوعی همکاری و نزدیکی
روابط میان ریاض و تل اویو است که به احتمال زیاد در اینده
نزدیک به رهبری محمد بن ســلمان و عادل الجبیر محقق
خواهد شد.
مثلث | شماره 361
.2تشدید مقابله جویی با ایران
روابط ایران و عربستان ســعودی به عنوان دو قدرت
رقیب در منطقه خاورمیانه در ســال های پــس از پیروزی
انقالب اســامی با وجود اختالفات فی مابین هیچ گاه تا
به این اندازه که از روی کار امدن محمد بن سلمان و عادل
-3هژمونی فزاینده در رهبری جهان عرب
طی چند دهه گذشته همواره یکی از موضوعات میان
کشورهای عربی ،در ارتباط با نقش رهبری جهان عرب بوده
است .بدین شــرح که همزمان چند کشور عربی در تالش
بودند که در قامت رهبر جهان عرب ظاهر شــوند .در واقع
سعودی ها به دلیل تلقی برخورداری از منزلت ناشی از هبوط
اسالم در عربستان و همچنین نقش تاریخی رهبری انها در
گسترش قلمرو اسالم ،به نوعی حق رهبری جهان عرب را
برای خود قائل هســتند ،اما در این مسیر رقبایی همچون
صدام حسین در عراق ،حسنی مبارک در مصر و معمر قذافی
در لیبی را پیش رو داشــتند .در شــرایط جدید که مقامات
ریاض شاهد پایان و اضمحالل این سه رقیب خود در جهان
عرب بودند ،فضا را بیش از هر زمان دیگری برای استقرار و
گسترش نقش هژمونیک خود در جهان عرب مهیا دیدند.
متعاقب این شــرایط ،انتخاب محمد بن سلمان به عنوان
ولیعهــد را می توان قــدرت گرفتن دو چنــدان طرفداران
افزایش هژمونی عربســتان در جهان عرب ارزیابی کرد .با
کنار رفتن رقبا برای قدرت گرفتن محمد بن سلمان می توان
انتظار داشت که ریاض نه تنها در تالش برای کسب قدرت
اول در منطقه غرب اسیا ،بلکه در پی کسب جایگاه هژمون
در میان کشورهای عربی باشد.
بین الملل
.1تبدیل شــدن عربســتان به قــدرت اول منطقه در
چشم انداز 2030
نســل جدید حاکمــان عربســتان برایــن باورند که
جایگاه منطقه ای این کشــور به هیچ وجه متناسب با منابع
و پتانســیل های قــدرت نبــوده و باتوجه بــه قابلیت های
ژئوپلتیــک ،ژئواکونومیک و ژئواســتراتژیک عربســتان
ســعودی ،این کشــور باید در جایــگاه نخســت منطقه از
لحاظ اقتصادی ،نظامی و سیاسی قرار گیرد .این نسل از
حاکمان عربستان به جایگاه نخســت این کشور در میان
کشــورهای تولیدکننده نفت ،منزلت بین المللی ناشــی از
میزبانــی از اماکن مقدس اســامی ،اتحاد اســتراتژیک
با غرب و تــوان نظامــی رو به پیشــرفت اشــاره دارند .در
این راستا ،شــورای وزیران پادشاهی ســعودی به ریاست
ملک سلمان در اوریل 2017طرح سند چشم انداز 2030
را تصویب کرد که بر اساس ان عربستان اماده برای تبدیل
شدن به کانون جهانی سرمایه گذاری است .گفتنی است
که این سند با محوریت محمد بن سلمان که سمت رئیس
شورای اقتصادی و توســعه ای عربســتان را هم برعهده
دارد ،برای اماده کردن شرایط به منظور گذار از مرحله نفتی
طرح ریزی شده است .بر مبنای همین طرح برای نخستین
بار عربســتان ســهام پنج درصد از شــرکت ملی نفت خود
«ارامکو» را به فروش گذارد.
الجبیر می گذرد ،خصمانه و همراه با رویارویی نبوده است.
در واقع نسل جدید سیاستمداران سعودی مقابله با پیشبرد
سیاست های منطقه ای و روند افزایش نفوذ ایران در منطقه
را به طور جدی در دســتورکار قرار داده اند .بر این اســاس
سعودی ها در گستره وسیعی از سوریه گرفته تا عراق ،یمن،
لبنان ،بحرین ،فلســطین و افغانستان به تقویت نیروهای
مخالف ایران روی اورده اند .نقش افرینی صریح سعودی ها
در مذاکرات ایران و کشــورهای 5+1برای محدود کردن
هرچه بیشتر برنامه هسته ای ایران و ترغیب ترامپ به ایجاد
ناتوی عربی با محوریت مقابله با ایران را می توان از جمله
ش قلمداد کرد.
دیگر محورهای این تال
53
بین الملل
وارث بحران
زمین همواری در برابر پادشاه اینده عربستان وجود ندارد
چنــدی قبل ملــک ســلمان بن عبدالعزیز ،پادشــاه
عربستان طی حکمی محمد بن نایف را از ولیعهدی برکنار و
پسرش محمد بن سلمان را جانشین او کرد .در واقع محمد
بن سلمان،پس از چند ماه کشمکش میان دو جایگاه ولیعهد
و جانشین ولیعهد با کمک سلمان بن عبد العزیز پدرش در
جنگ داخلی پیروز شــد و بن نایف از مسئولیت هایش خلع
شد .این امر اتفاقات اوریل سال 2015را به ذهن ها متبادر
به تدریج زمینــه الزم را فراهــم کرد که بتواند بن ســلمان
را به عنــوان ولیعهد خود معرفی کند .پادشــاه عربســتان
به خصوص پــس از پیــروزی دونالد ترامــپ در انتخابات
ریاست جمهوری و ورود وی به عنوان رئیس جمهور امریکا
به کاخ ســفید این کار را با ســرعت بیشــتر انجام داد .من
بر این باورم که در واقع پادشــاه عربســتان در نظر داشت
که این اقدام را در دوران ریاســت جمهوری بــاراک اوباما
رئیس جمهوری پیشین ایاالت انجام دهد اما دولت اوباما
چراغ سبز دراین باره نشان نداد .بنابراین همین ک ه ترامپ بر
مسند ریاست جمهوری نشست ،سفرها میان دو کشور اغاز
شد و ترامپ اولین سفر خارجی خود را به ریاض انجام داد و
می کند؛ زیرا در ان تاریــخ مقــرن بن عبدالعزیز از منصب
ولیعهدی خلع شد تا راه برای پسر شاه جدید باز شود .درواقع
پادشاه عربستان برای اولین بار سنت پادشاهی را دگرگون
کرد چراکه پســر جانشین پدر شــد در حالی که طبق سنت
قدیمی منصب پادشاهی عربستان تا پیش از فوت تمامی
فرزندان پسر بنیانگذار پادشاهی سعودی از برادر بزرگتر به
برادر کوچکتر به ارث می رسد.
ســلمان بن عبدالعزیــز از همان زمانیکه پادشــاهی
عربستان را بر عهده گرفت ،به دنبال انجام این اقدام بود.
تحوالت دوســال اخیر در عربستان ســعودی نشانه ای بر
مقدمات ســناریوی ولیعهدی محمد بن ســلمان اســت؛
بر همین اســاس ملک ســلمان ،پســرش را که هیچ گونه
تجربــه ای نداشــت وارد بــازی سیاســت کــرد و بــه وی
فرصت هایی داد .به طور نمونه بن سلمان با سفرهای متعدد
به واشنگتن ،ارتباطات خود را با مقامات امریکایی گسترش
داد و در همیــن دیدارها توانســت خود را بــرای ولیعهدی
اثبات بکند .پادشاه عربســتان نیز با انتخاب وی به عنوان
وزیر دفاع کابینه اش زمینه الزم برای تحقق این ســناریو را
در داخل کشــور فراهم کرد .در واقع پادشــاه عربستان در
ابتدا وی را به عنوان نایب ولیعهد وارد میدان کرد و ســپس
پادشاه عربستان با امضای قرارداد 400میلیارد دالری زمینه
این کار را فراهم کرد.
اکنون باتوجه به بیماری پادشــاه عربســتان به نظر
می رســد که در زمان حیات وی ،محمد بن سلمان پادشاه
عربستان شــود .به هر حال انها توانســتند بیعت الزم را به
دست اورند و اختیارات ویژه ای به او اعطا کردند که محمد
بن سلمان به عنوان پادشاه در سایه وارد عمل شود .این در
حالی است که در داخل عربســتان سعودی شاهزاده های
مخالفی وجود دارند که این اختالفات از گذشته بوده و این
اقدام روند ســنتی در خاندان ســعودی را بر هم زده است.
اما باتوجه به اینکه محمد بن ســلمان جوان است ،در نظر
دارد برنامه توسعه 2030عربستان سعودی را دنبال کند و
در همین راســتا وی می خواهد ارتباطات خود را با جوانان
افزایــش دهد .ممکن اســت کــه وی برخی امتیــازات و
ازادی های نسبی در جامعه بسته و غیردموکراتیک عربستان
سعودی اعمال کند .هم چنین بر اساس روابط پشت پرده
بن سلمان با امریکایی ها وی تالش خواهد کرد که شرایط
را به نفع خود تثبیت کند.
این نکته را باید یاداور شد که باتوجه به اینکه پادشاه
کنونی عربستان نتوانسته به بسیاری از اهداف مورد نظر خود
دکتر افشار سلیمانی
بین الملل
54
مثلث | شماره 361
8
سفیر پیشین ایران در جمهوری اذربایجان
دست یابد و پروژه های مطلوبش را به خصوص درباره یمن،
قطر و ایران اجرا کند ،بن سلمان با مشکالت و چالش های
داخلی بســیاری مواجه اســت که این بحران های داخلی
اجازه نخواهــد داد تا زمین همواری در برابر پادشــاه اینده
وجود داشته باشد .اینکه بحران یمن به کجا می انجامد و
بحران دیپلماتیک با قطر دچار چه سرنوشتی خواهد شد ،از
دغدغه های بزرگ این کشور خواهد بود؛ به خصوص اینکه
در حال حاضر تحرکات زیرپوســتی از سوی جوانان و زنان
در داخل کشــور به وجود امده و محل تردید و ارعاب است
که تحوالت عربستان سعودی به چه سمت و سویی حرکت
خواهد کرد .اما به طور کلی دولت عربســتان به خصوص
محمدبن سلمان باید در عرصه سیاست داخلی و بین المللی
با ارامش رفتــار کنــد؛ در غیر ایــن صورت اگــر بخواهد
سیاســت های جنگ طلبانه و تهاجمی در پیــش بگیرد ،با
چالش های مختلفی روبه رو خواهد شد .البته سعودی ها در
حال حاضر راه جنگ افروزی را در پیش گرفته اند که التهاب
منطقه را افزایــش خواهد داد .به نظر می رســد این اقدام
در راســتای معطوف کردن توجه داخل به مسائل خارجی
اســت و به عبارت دیگر انها با این اقــدام به دنبال انحراف
افکار عمومی هستند .اما اینگونه انحراف افکار عمومی،
عربستان را در وادی کشمکش طوالنی قرار می دهد و این
کشور باید هزینه های بسیاری پرداخت کند.
در واقــع اگــر محمد بن ســلمان بخواهــد از طریق
رویکردهای نظامــی و غیردموکراتیک در داخل کشــور و
منطقه عمل کند ،بــه اهداف خود دســت نخواهد یافت.
به خصوص اینکه منطقه دچار التهاب است و بحران سوریه
و بحران یمن هم چنان باقی اســت و روز بــه روز وخیم تر
می شــود .بنابراین من تصور می کنم کــه در دوران گذار،
عربستان باید ارامش خود را تثبیت کند در غیر این صورت
قطعا با چالش های بسیاری روبه رو خواهد شد.
در این میان ایــن نکته را باید مــورد توجه قرار دهیم
که سیاســت های اعالمی و اعمالی در حــوزه بین المللی
همواره متفاوت است .اینکه ســعودی ها اظهارات تندی
را بیان می کنند یک طرف سکه است و اینکه ایا عربستان
این ظرفیت را دارد که علیه یک کشور دیگر حمله نظامی
انجام دهد ،روی دیگر سکه .در حال حاضر فکر نمی کنم
که عربستان سعودی شرایط اغاز یک جنگ را داشته باشد.
تجربه ها در طول تاریخ نشان دادند که جنگ و درگیری ها
راهکار حل مشــکالت و بحران ها نیســتند ،این وضعیت
نه برای شــروع کننده و نــه ادامه دهنده جنــگ نمی تواند
تامین کننده منافع ملی باشــد و تنها بی ثباتــی و نا امنی در
منطقه را تشــدید می کند .به ویژه اینکــه اکنون خاورمیانه
درگیر بحران های مختلف از جمله در عراق ،سوریه و یمن
است .بر همین اساس هر گونه درگیری جدید منطقه را به
اتش می کشاند .بحران های منطقه ای باید یک اینه عبرت
برای همگان به خصــوص برای کشــورهای جنگ طلب
منطقه باشد .هم چنین باید به این نکته اشاره کنم که ریاض
سیاست مستقلی را در منطقه پیش نمی برد؛ همه اقدامات
عربستان سعودی با تایید امریکا انجام می گیرد و من تصور
نمی کنم کاخ سفید باتوجه به شــرایط کنونی خواهان اغاز
جنگ دیگری باشد.
به ویژه اینکه سرنوشت مبارزه با تروریسم به خصوص
داعش مشخص نشده است .از سوی دیگر باید این نکته
را یاداور شد که هیچ کشــور عاقلی هم زمان خود را در چند
بحران درگیر نمی کند ،در حال حاضر عربســتان در یمن و
سوریه به میزان کافی درگیر است.
بین الملل
پایانخردگرایی
ولیعهدی بن سلمان چه پیام هایی برای ایران دارد؟
کامران کرمی
9
پژوهشگر مسائل خلیج فارس
.1تقویت جناح بازها
یکی از پیامدهای این تغییر برای ایران ،تقویت جناح
بازها در مقابل جناحی است که همچنان معتقد به گفت وگو
با ایــران ،کم کردن تنش هــا و پرهیــز از ماجراجویی های
منطقه ای اســت .تا پیش از ایــن اتفاق که محمد رســما
به عنوان ولیعهد و در اینده ای نزدیک پادشــاه عربســتان
سعودی منصوب شــود ،این فرضیه محتمل و قوی بود که
در صورت پادشاه شدن محمد بن نایف ،خردگرایی مجددا
به سیاست های نظامی و امنیتی عربستان در سطح منطقه
برگردد و شاهد کاهش تنش ها و همچنین گفت وگو با ایران
باشــیم .در چنین فضایی که طرفداران ایــده گفت وگو با
تهران به حاشــیه رفته و عمال قدرت را از دســت داده اند،
شاهد یکدست شدن قدرت در کادر رهبری عربستان ان هم
از سوی زمامدارانی هستیم که ادراک و ذهنیت انها مبتنی
بر تهدید ایران و مقابله و سد کردن نفوذ ان در منطقه است.
در چنین فضایی که بازهای ســعودی بیش از پیش قدرت
را قبضه کرده و سیاســت خود را بر دیگــر جناح های قدرت
تحمیل کرده اند ،می توان شاهد اظهارات هماهنگ تر در
قبال ایران باشیم که نمونه های ان در ماه های اخیر بروز و
ظهور یافته است.
.2فرماندهی مقابله با ایران در منطقه
مثلث | شماره 361
دومین پیام این تغییر برای ایران ،در سطح منطقه ای
است و ان پیشبرد سیاست های مقابله با ایران با فرماندهی
مشخص است .فرماندهی که جنگ علیه یمن را در کارنامه
خــود دارد ،به دنبال توســعه نفــوذ عربســتان در منطقه از
طریق اجماع عربی اســت و سیاســت های ضدایرانی را به
بین الملل
تغییر زمامداران و تصمیم گیرندگان یک کشور در دو
طیف سنتی یا مدرن با اشکال مسالمت امیز یا خشونت امیز
در وجوه انتخابی یــا انتصابی ،حــاوی پیامدهای داخلی،
منطقــه ای و بین المللی اســت .به مــوازات بهــره مندی
یک دولــت از موقعیت هــای ژئوپلیتیــک ،ژئواکونومیک
و ژئواســتراتژیک در نظــام بین الملل و زیرسیســتم های
منطقه ای و جایگاه و اعتبار ان نزد کشــورها ،سازمان ها و
نهادهای منطقه ای و بین المللی ،اهمیت جابه جایی رهبران
سیاسی و در یک سطح پایین تر نخبگان سیاست خارجی و
امنیتی حائز اهمیت فراوان است.
اهمیت این موضوع زمانی دوچندان اســت که تغییر
و تحــوالت در راس هرم سیاســی از رویه هــای متعارف و
استانداردهای رایج سیاسی تبعیت نکند و یک مورد خاص
محسوب شود .همچون پادشــاهی عربستان سعودی که
یکی از نامتعارف ترین نظام های سیاسی در گردش نخبگان
بهحسابمی اید.دراینفضا،ولیعهدیمحمد بن سلماندر
عربستان سعودی در کنار تاثیرات و پیام هایی که برای داخل
عربستان و همچنین موقعیت این کشور در سطح منطقه و
نظام بین الملل دارد ،بی تردید حاوی بیشــترین پیام برای
ایران خواهد بود ،به خصوص باتوجه به رقابت های دو کشور
و تنشی که طرفین اکنون در ان قرار دارند.
ولیعهد و وزیر دفاع عربســتان سعودی پیش تر در دو
مصاحبه که حاکــی از ذهنیت و رویکــرد او در قبال تهران
اســت ،در خصوص چشــم انداز روابط ایران و عربستان و
اینکه ایــا ریاض به گشــودن درهای دیپلماتیــک با ایران
خوشبین اســت ،گفت که دو کشــور هیچ نقطه اشتراکی
برای گفت وگو ندارند .محمد بن ســلمان که غربی ها از او
به عنوان اقای «همه کاره» دربار ال ســعود یاد می کنند ،با
طرح ادعاهایی اظهار داشــت که هیچ جایی برای مذاکره
با کشوری که ایدئولوژی های خود را به دیگر مناطق صادر
می کند و در تروریسم سهیم است و به نقض حاکمیت دیگر
کشورها می پردازد ،وجود ندارد .اگر ایران روش خود را تغییر
ندهد عربســتان در صورت همکاری با تهران ضرر خواهد
کرد .او همچنین در دیگر مصاحبه خود گفت که عربستان
منتظر نخواهد نشســت که ایران به این کشور حمله کند،
بلکه این عربستان است که جنگ را به داخل مرزهای ایران
خواهد کشــاند .این اظهارات که نوعــی فرافکنی و فرار از
واقعیت های موجود است ،نشــان می دهد که سعودی ها
تمایلی برای مذاکــره با ایران در شــرایط کنونــی ندارند و
تنش کنونی ایــن ظرفیت را دارد که تبدیــل به یک بحران
جدی تر شود.
خوبی نمایان ســاخته اســت .زمانی که محمد بن سلمان
فرماندهی جنگ علیه یمن را به عهــده گرفت ،انتقادهای
داخلی به خصــوص از جانب جناح های رقیــب که نزدیک
به خط ملک عبدالله پادشاه سابق عربســتان بود ،صورت
گرفت .استدالل این جناح این بود که نباید عربستان را وارد
ماجراجویی هایمنطقه ایکردکهپیامدانمشخصنیست
و منجر به هزینه تراشی و از دست رفتن اعتماد داخلی خواهد
شــد .در مقطع کنونی که مغز متفکر تصمیمات سیاسی و
امنیتی عربستان در شخص محمد بن سلمان نمایان شده
است ،او ازادانه و با قدرت بیشتری می تواند تصمیمات خود
را عملیاتی سازد.
بنابراین پیاده سازی ذهنیت او در منطقه و در قبال ایران
منجر به تشدید سیاست های مقابله با نفوذ منطقه ای تهران
خواهد شد و در شرایط کنونی چنین اجماعی بر سر ایران در
عربستانسعودیوجوددارد.همچنیناگراظهاراتپیشین
بن سلمان مبنی بر کشاندن درگیری و نبرد به داخل مرزهای
ایران را مورد اســتناد قرار دهیم ،ایــن موضوع می تواند در
قامت جدید یعنــی از ســوی ولیعهد که گســتره اختیارات
بیشتری دارد ،با قدرت بیشتر دنبال شــود و نهایتا در قامت
پادشاه بعدی عربستان نمایانگر شود.
در چنین فضایی که به قدرت رسیدن محمد بن سلمان
دارای اثار و نتایجی برای ایران اســت باید به یک موضوع
مهم دیگر اشاره کرد که باعث شده تا مقامات ریاض حاضر
به پذیرش گفت وگو با تهران نشوند؛ این موضوع برتری های
میدانی تهران در منطقه است .تحوالت میدانی در عراق،
سوریه ،یمن و لبنان در جهتی است که تاکنون و در شرایط
کنونی برتری نسبی ایران در برابر عربستان را به دنبال داشته
است .در چنین شرایطی طبیعی است که سعودی ها حاضر
به مذاکره نباشــند ،چون هرگونه مذاکــره در این خصوص
به منزله تایید نفوذ و حضور ایران در جهان عرب اســت که
قطعا در راستای منافع و تمایل عربستان نیست .سعودی ها
به دنبال این بوده و هســتند که از طریق سیاست های مهار
و ســد کردن نفوذ مانع حضور ایران شوند و هزینه های این
حضور را برای تهــران افزایش دهنــد .بنابراین صحبت از
مذاکره در این شــرایط که عربستان دســت خود را در برابر
ایران دســت خالی می بیند ،از دید سعودی ها غیرمنطقی و
خطایی راهبردی به شمار می رود.
55
سرانجام داعش
بین الملل
چندی است خبری مبنی بر کشته شــدن ابوبکر البغدادی ،ســرکرده گروهک تروریستی
داعش در رسانه ها منتشر شده؛ خبری که صحت و ســقم ان هنوز مشخص نشده است .اما اگر
بغدادی کشته شده باشد ،داعش با بحران جانشینی مواجه می شود و بر اساس تحلیل ها بعید به
نظر می رسد که کسی بتواند همچون او رهبری حزب را برعهده گیرد .لذا اگرچه اندیشه داعشی
باقی می ماند اما احتماال تحرکات این گروهک تروریستی دیگر در کشورهایی چون عراق و سوریه
متمرکز نخواهد بود و احتماال یک جابجایی سرزمینی خواهند داشت.
پایان خلیفه ،پایان خالفت
سرنوشتداعش پساز
البغدادیچهخواهدشد؟
پیرمحمد مالزهی
کارشناس مسائل خاورمیانه
بین الملل
56
مثلث | شماره 361
1
در حالی خبر کشته شدن ابوبکر بغدادی ،رهبر داعش
در رسانه های مختلف منتشر شده که اطالعات موثقی در
این زمینه وجود ندارد؛ پیش از این نیز بارها بحث کشــته
شــدن بغدادی در دیگر حمالت مطرح شــده بود اما پس
از چندی تکذیب می شد .براین اساس نمی توان در مورد
کشته شــدن بغدادی نظر قطعی دارد بنابراین به احتمال
50درصد می توان گفت که او کشــته شــده است اما این
احتمال صددرصد نیســت .در رابطه با انتشــار خبر کشته
شدن بغدادی یک ســناریو وجود دارد مبنی بر اینکه خود
اعضای گروه تروریستی داعش این خبر را منتشر کرده اند
تا از این طریق بتوانند فرصت بخرند و زمینه های الزم برای
فرار بغدادی از محاصره را فراهم کنند.
اخیرا نیز داعش در مقرهای خود اعالم کرد به زودی
در خصوص وضعیــت ابوبکر بغدادی بیانیه ای را منتشــر
خواهد کرد؛ هر چند تا به امروز این بیانیه منتشر نشده اما
این موضوع موجب شده که بحث جانشینی برای بغدادی
نیز مطرح شود .بنابراین در شرایطی که خبرهای بسیاری
منتشــر می شــود اما نمی توان قاطعانه در خصوص مرگ
او صحبت کرد .البته باید توجه داشــت که دلیل اهمیت
خبر مرگ بغدادی ،به اینــده داعش در جهان به خصوص
خاورمیانه مربوط می شود .در این زمینه الزم است نگاهی
به نحوه شکل گیری این گروه تروریســتی و تفکرات انها
داشته باشیم.
حدود 5ســال پیش داعش از یک فرصت استثنایی
در ســوریه و عراق اســتفاده کرد و خالفت اسالمی خود
را تشــکیل داد؛ این گــروه صاحب تفکری اســت که در
اندیشه اهل سنت از قدمت بســیار زیادی برخوردار است
و ان احیای خالف اسالمی در ارتباط با قدرت مسلمانان
است .براین اساس ابوبکر بغدادی خلیفه خودخوانده این
گروه با برخــی حمایت های منطقه ای و جهانی توانســت
خالفت خود را در دولت اســامی عراق و شام ایجاد کند
و در ســال های اولیه توانست پیشــرو ی های بسیاری نیز
در عراق و ســوریه داشته باشــد .بحث خالفت داعش در
حالی مطرح شد که قبل از این ،اخرین امپراتوری عثمانی
ادعای خالفت داشــت؛ در طــول تاریخ نیــز دو خاندان
دارای خالفت بودند که شــامل امویان و عباســیان بودند
و بعد از ســقوط عثمانی اندیشه خالفت در شــبه قاره هند
بیشتر مطرح شــد تا در خاورمیانه .با وجود این داعش از
درون القاعده بیــرون امد چراکه ایمــن الظواهری بعد از
اســامه بن الدن خشــونت را تایید نکرد و معتقد بود وقتی
با خشــونت عمل شــود پایگاه اجتماعی از دست می رود.
بنابراین الظواهری با شــیوه داعــش و به خصوص درباره
ایجاد جنگ شــیعه و سنی توســط داعش مخالفت کرد و
معتقد بود نمی توان با همه دنیا وارد جنگ شد و امیدوار به
پیروزی بود .امروز به نظر می رسد دیدگاه الظواهری نسبت
به رقبای درونی اش درســت تر بوده است .اگرچه القاعده
نیز به دنبال خالفت بود اما معتقد نبود که خالفت را باید در
سرزمینی به وجود اورد که همه را علیه خود کند اما بغدادی
چنین تفکری نداشت بلکه او معتقد به ایجاد یک سرزمین
برای دولت خود بود و برهمین اساس نیز عمل کرد .شیوه
این گروه برای فتح مناطق با رفتارهای خشن بود؛ شیوه ای
که نتوانست استمرار پیدا کند .از انجا که تفکر بغدادی بر
ایجاد خالفت و بیعت با طرفداران خود است بنابراین باید
تاکید کرد اندیشه خالفت جدا از داعش و جدا از تفکرات
مشــابه مانند القاعــده و طالبــان که کم و بیش بازســازی
خالفت را الزمه قدرت گیری مجدد دنیای اسالم می دانند،
استمرار خواهد داشت.
براین اســاس می توان گفت در صورت کشته شدن
ابوبکر بغدادی ،داعش رهبر جدیــدی را انتخاب می کند
و به رونــد کنونی خود ادامــه خواهــد داد؛ چرا که داعش
یک شــیوه تفکر دارد که ان از بین نخواهد رفت .بنابراین
احتمال از بین رفتن داعش در صورت کشته شدن بغدادی
منتفی اســت .اما در صورتی که احتمال دیگر یعنی پایان
یافتن قدرت داعش در منطقه خاورمیانه را نیز مدنظر قرار
عربستان و شرکایشگروه جدیدی را وارد عرصه خواهندکرد
سید جالل ساداتیان
2
تحلیلگر مسائل بین الملل
مثلث | شماره 361
بر اســاس اخبار منتشــره از ســوی منابع روسی و به
نقل از وزیر خارجه روسیه ،سرگئی الوروف ،سرکرده گروه
تروریستی داعش به هالکت رســیده است .گروهی که با
اشغال بخش های قابل توجه از سوریه و عراق خود را دولت
اسالمی عراق و شام ،مخفف ان داعش نامید که صد البته
نه دولت بود و نه اســامی؛ لیکن با اعمال خشــونت های
بسیار و کشتار ســبعانه مردم و رزمندگانی که به دست انها
اسیر می شدند نام و اوازه رعب انگیزی از خود منتشر کردند
و وجهه و چهره ای بسیار وحشی در یاد و خاطره مردم جهان
به یادگار گزاردند.بد نامی و وجهه بســیار زشــت و عملکرد
وحشیانه و ضد بشری و اقداماتی نظیر به اتش کشیدن اسرا
در داخل قفس های اهنی ،سر بریدن های مشمئز کننده،
به اسارت گرفتن زنان و بچه های برخی اقلیت های قومی
و مذهبی مثل «ایزدی ها» و مسیحیان ،فروش زنان بعد از
تجاوز به انان به عنوان کنیز در بازار و از بین بردن بسیاری
از بناها و ابنیه تاریخــی مناطق تحت کنترل در طول مدت
تسلط خود در شهرها و مناطقی که به زور به دست اوردند،
سابقه و پرونده ای بســیار پر نفرت از اقدامات ضد انسانی،
ضد ارزش و ضد معیارهای حداقلی منطبق با عقل ،شــرع
و عرف جامعه انسانی به جای گزارده است؛ به گونه ای که
در شرایط فعلی ،حتی اصلی ترین حامیان و پشتیبانان انان
نظیر عربستان سعودی نیز شرم دارند که انان را منتسب به
خود بدانند! و به رغم انکه همه دنیا به خوبی درک کرده که
عربستان و هم پیمانان او در این زمینه از بعد مالی ،اموزشی
و لجستیک و امکانات دیگر ،ایجاد کننده ،حافظ و پشتیبان
انواع گروه های تروریستی همانند داعش و امثال انها بوده
و هستند ،اما تالش می کنند دامن خود را از انتساب به انان
بر چینند و خود را مبرا از حمایت انان نشان دهند.
زشتی و بدی اقدامات این گروه تا بدانجا شهرت یافت
که کشــورهای غربی دارای روابط و منافع قوی با حامیان
داعش نظیر امریکا و اروپا نیز ائتالف ضد داعش تشکیل
دادند و با بمباران برخی مناطق تحت کنترل انان ،در مقام
این بر امدند که به جهانیان چنین القا کنند که واقعا در صدد
نابودی و از بین بردن داعش هســتند؛ هر چنــد اقدامات
غیر موثر انان ،نتوانســت لطمه جدی به گروه داعش وارد
نماید.ائتالف دیگر ،همکاری ایران ،روسیه و دولت سوریه
از سویی و عراق از سوی دیگر است که طی عملیات های
مختلف نظامی موفق به بازپس گیری مناطق تحت اشغال
داعش و عقب راندن انهــا از تصرفات مهم همچون حلب
در سوریه و موصل در عراق و همچنین بیرون راندن دیگر
گروه های تروریســتی از مناطق تحت اشغال شده است.
طی عملیات اخیر علیه داعش و جــوی که در جهان علیه
انان و اقدامات ضد بشری انها به راه افتاده ،اعالم می شود
که رهبر این گروه کشته شده است .در صورت تایید این خبر
چه پیامدها و تبعاتی بر این مرگ برای این گروه و سرنوشت
انان خواهد بود؟
-1به رغم شــیوه ســازماندهی گروه های تروریستی
که ســعی دارند متمرکز عمل نکنند و در تنگناها خودشان
تصمیم بگیرند که دســت به چه اقدامی بزنند ،اما با کشته
شــدن رهبر جریان ،قطعا روحیه افراد تضعیف شــده ،در
موقعیت بالتکلیفی ،تشکیالت ضعیف تر از گذشته عمل
کرده و اقدامات خودســرانه موجب بهم ریختگی بیشتر و
لطمه فراوانتر به تشکیالت خواهد شد.
-2بسیاری از جریانات و افراد ،به خصوص مزدورها
و انانی که صرفا برای کســب قدرت و منافع شــخصی در
اطراف چنین گروه هایی جمع می شــوند با اطالع از چنین
واقعه ای ،ســر خویش گرفته راه خود را خواهند رفت تا در
نقطه دیگری با تمرکز بیشتر ،مجتمع شوند؛ همانگونه که
شاهد از هم پاچیدگی بیشــتر گروه ها در جای جای کشور
عراق و سوریه هستیم و مقاومت هایی که صورت می گیرد
صرفا شخصی شده و برای حفظ جان خود می جنگند و نه از
سر اعتقاد و باور دینی.
-3نام ابوبکرالبغدادی در شــرایط پیروزی و تسلط بر
سرزمین ها و دســتیابی به منابع مالی و نفتی عراق و سوریه
و دیگر غنائم به دست امده ،مطرح شد و افرادی به دور او
حلقه زدند اما در شرایط شکست و هزیمت و از دست دادن
موقعیت ها چه کسی انقدر جاذبه و کاریزما خواهد داشت که
موجبات تمرکز دوباره نیروها و افزایش مقاومت و برگرداندن
شــرایط به موقعیت قبل موفقیت بشود؟ به نظر می رسد که
این گروه تروریستی از این جهت نیز دچار اضمحالل و از
هم پاشیدگی خواهد شد.
-4از بعد بیرونی و کســب حمایت هــای بین المللی
نیز ،دنیا بر سر اســب برنده شــرط بندی می کند و نه اسب
بازنده ! عربستان و شرکای او تالش خواهند کرد تا گروهی
جدید را با نــام جدید وارد عرصــه کنند تا انگیزه بیشــتری
برای هواداران خود ایجاد نمایــد .گروه های بد نامی مثل
بوکوحرام در نیجریه و داعش در سوریه و عراق و ...اعتبار
و حیثیتی ندارند که بتوانند دوباره قد علم کنند ،ســازمان و
تشکیالت خود را به گونه ای احیا کنند که بتوانند عملیاتی
قابل توجــه را رهبری و هدایــت نمایند .جوانــان لجوج و
خود رایی که در عربستان صاحب قدرت و موقعیت شده اند
مثل محمد بن سلمان جانشین ولیعهد و وزیرجنگ و عادل
الجبیر ،وزیر امــور خارجه و ...که به فکــر افزایش قدرت
خود در داخل و حذف کودتا گونه ولیعهد عربستان محمد
بن نایف و جایگزینی او و دیگر تحوالت داخلی افتاده اند،
شــاید امیدوارند بخشــی از سلســله ناکامی هــای خود را
بدین گونه جبران نمایند .در چنین شــرایطی ،کشته شدن
ابوبکر بغدادی می تواند برای انان «قوز باالی قوز» باشد و
گرفتاری های ذهنی انان را افزایش دهد.
-5با نام ابوبکر بغدادی و تبلیغات قوی پیرامون نام و
موقعیت او بود که ائتالفی بزرگ از حمایت های بعثی های
عراق به رهبری عزت ابراهیم که فردی کارازموده و دارای
تجارب فراوان و موقعیت ممتاز در عراق و حزب بعث بود،
شکل گرفت و حضور خود او موجب شد بسیاری از مسئوالن
وقت عراقی مثل فرمانداران و شــهرداران ،راه خیانت در
پیش گرفته و مسیر را برای ورود نیروهای داعشی به شهرها
و تسلط اسان بر مناطق وســیعی از عراق فراهم اورند .ایا
اینک چنین شرایطی برای جانشین احتمالی ابوبکر بغدادی
مهیاست تا سناریویی شبیه به ان تکرار شود؟
بنابراین باید امیدوار به ازهم پاشــیدگی تشــکیالت
داعشــی ها بــا کشــته شــدن ابوبکــر بغــدادی و تحمل
شکســت های پیاپی انان در عراق و ســوریه باشــیم؛ هر
چند تفکــرات لجوجانــه حاکم بر بخشــی از تشــکیالت
تکفیری های ضد شــیعی به این زودی ها از بین نمی رود و
با اتصال به پایه های اموزش و القائات رهبران وهابی ،باز
هم شاهد عملیات انتحاری کور و وحشی جماعت منتسب
به داعشــی ها در جای جــای کشــورهای مختلف جهان
خواهیم بود.
بین الملل
دهیم باید تاکید کــرد در این صورت نیز اندیشــه خالفت
همچنــان تــداوم خواهد داشــت؛ چرا که تفکــر داعش
بــه مکان های دیگری همچــون لیبی ،ســومالی ،یمن،
پاکســتان ،افغانســتان و اســیای مرکزی نیز منتقل شده
است؛ بنابراین این امکان وجود دارد که داعش تغییر نام
دهد؛ چنانکه داعش قبل از اعالم خالفت توســط ابوبکر
بغدادی ،جزئی از سازمان القاعده محسوب می شد و بعدا
به داعش تغییر نام داد .بنابراین وقتی از پایان کار داعش
صحبت می کنیم باید کمی احتیاط کرد چراکه این تفکر در
منطقه ریشه دارد و شرایط خاص زمانی و مکانی باعث طرح
ان شد .بنابراین ممکن است باتوجه به ائتالف منطقه ای و
جهانی که علیه داعش شکل گرفته این گروه دیگر نتواند
جغرافیای تحت تصرف خود را حفظ کند اما این به معنای
پایان یافتن این تفکر نیســت .اگر اهل ســنت سوریه که
جمعیت نسبتا باالیی دارند و در عراق نیز حدود 30درصد
جمعیت را تشکیل می دهند بعد از ســقوط داعش بتوانند
در چارچوب قدرت جایگاه خود را پیــدا کنند تفکر داعش
عقب نشینی خواهد کرد ،اما اگر انحصار طلبی در عراق و
دمشق همچنان ادامه یابد تفکر داعش مجددا امکان رشد
پیدا خواهد کرد و طرفداران خــاص خود را خواهد یافت.
یعنی اگرچه در قالب داعش شکســت بخورند اما در قالب
گروه های دیگر ظهور و بروز خواهند یافت.
نیروهای کنونی داعش چند ملیتی هستند که بخشی
از انها اعراب ،بخشــی ازبــک و تاجیک و بخشــی دیگر
ایغورهای چین ،چچنی ،گرجی ،پاکستانی ،افغانستانی
و حتی اروپایی هستند .بنابراین احتمال دارد وقتی داعش
در عراق و سوریه با شکســت مواجه شود نیروهای قومی
عرب ان به کشــورهای عربی مانند لیبی و سومالی منتقل
شوند .اما درباره نیروهای دیگر نشانه هایی وجود دارد که
این نیروها به نام داعش در اســیای مرکزی خواهند رفت،
چنانکه اکنــون ازبک هــا و تاجیک ها در ســطوح باالی
فرماندهی داعش حضور دارند.
براین اساس مجموعه شــرایط را که در نظر بگیریم
باید گفت اگــر بخش مهمــی از نیروهای داعــش بعد از
شکست در عراق و سوریه نتوانند سرزمین در اختیار داشته
باشند اما می توانند نیروهای خود را جابه جا کنند .داعش را
نمی توان یک گروه در نظر گرفت ،بلکه تفکری است که
افراد را به سوی حمالت تروریســتی می کشاند .مشاهده
می کنیــم افرادی کــه حتی هیچ نــوع ارتباط مســتقیم و
ارگانیکی با داعش و بغدادی ندارند و تنهــا تفکر انها را از
اینترنت دریافــت کرده اند ،اقدام به حمالت تروریســتی
می کنند .طبعــا ،هر جا که هــرج و مرج و ناارامی باشــد،
می تواند فرصتی برای نفوذ داعش تلقی شــود .از ســوی
دیگر ،باتوجــه به اوضاعی که در ســوریه بــه وجود امده
و توافق میان روســیه و امریکا و حضــور نیروهای محور
مقاومــت از جمله ایــران در عــراق و ســوریه ،داعش به
تدریج مناطــق تحت کنترل خود را از دســت خواهد داد و
ناچار باید از جایی به جای دیگر منتقل شود .در هر صورت
نمی توان تفکر داعشــی را نابودشده تصور کرد .عالوه بر
انتقال نیروها ،این تفکر است که می تواند در هر لحظه هر
فردی در هر نقطه از جهان را بــه تکاپو برای فعالیت های
تروریستی و اقدامات خرابکارانه وادارد .به طور کل تفاوتی
ندارد که حضور فیزیکی داعش در کجا باشد یا خلیفه انها
چه کسی باشد ،بلکه عالوه بر نابودی نیروهای داعش باید
به مقابله با تفکری برخاست که این گروه رادیکال در منطقه
و جهان و میان هوادارانش منتشر کرده است.
در مجموع می توان گفت اگر ابوبکر بغدادی کشته
شود و خلیفه دیگری بر جای او بنشــیند و یا اگر داعش با
شکســت در خاورمیانه تضعیف شــود اما تفکر این گروه
یعنی تفکر خالفت اسالمی از بین نخواهد رفت و می تواند
طرفداران خاص خود را داشته باشد.
تروریسموهابی
بین الملل
57
بین الملل
دوران پسابغدادی
سرنوشت داعش همچون طالبان و القاعده است
قاسم محب علی
3
کارشناس مسائل خاورمیانه
بین الملل
58
مثلث | شماره 361
ی یا
چندی است که اخبار و گزارش هایی مبنی بر زخم
کشته شدن ابوبکر البغدادی سرکرده داعش در رسانه های
مختلف منتشر شده است .از انجا که کمی بعد از انتشار این
خبر ،ائتالف امریکا اعالم کــرد که گزارش های مربوط به
زخمی شدن البغدادی را تایید نکرد بنابراین به نظر نمی رسد
این خبر از صحت و سقم برخوردار باشد؛ به خصوص انکه
پیش از این نیز گزارش هایی مشــابه مبنی بر زخمی شدن
ابوبکر البغدادی در رسانه ها منتشر شده بود.
اگرچه درســت یا نادرســت بودن خبر کشــته شدن
ابوبکر بغدادی مشــخص نیســت اما یکی از موضوعات
ی که بسیاری در خصوص کشته شدن بغدادی مطرح
مهم
می کنند ،اینده داعش پس از او است .ابوبکر بغدادی خلیفه
خودخوانده داعش در بیانیه اعــام خالفت خویش برای
خود تباری مشخص از اعقاب پیامبر و اهل بیت تعریف کرده
و خود را وارث جانشینی بر حق ایشان خواند .برهمین اساس
یکی از ایده هایش برای تاسیس خالفتش را ایجاد مناطق
جغرافیایی تعریف شده و با مرکزیت خاص در نظر گرفت.
این گروه تکفیری با ایجاد عرب و وحشت و دارا بودن منابع
مالی مستقل توانست از وضعیت اشفته سوریه و عراق بهره
ببرد و سرزمین هایی را از ان خود کند.
این مســاله که داعش دارای یک مغز متفکر باشــد
که سیاســت های راهبردی و تاکتیکی این گروه را تنظیم
کند ،جای تامل دارد .به نظر می رسد داعش بیش از انکه
دارای برنامه های تاکتیکی و اســتراتژیک باشــد ،دارای
سیاســت های غریــزی و عکس العملی اســت .همانطور
که می بینیم حضور داعش واکنشی اســت به تحوالت در
ســوریه و عراق .بنابراین بعید به نظر می رسد که رفتارهای
داعش نیز از روی یک برنامه بلند مدت یا دید اســتراتژیک
باشد .البته از انجایی که داعش یک گروه زیرزمینی است،
اطالعات دقیقی در مورد افکار و شــیوه تصمیم گیری این
گروه در دســت نیســت .غریزی عمل کردن داعش نیز از
انجا مشخص اســت که اگر یک گروه دارای برنامه ریزی
باشد هیچ وقت به طور همزمان برای خود دشمنان متعددی
ایجاد نمی کند بلکه با اولویت بندی برنامه های خود را دنبال
می کند؛ بنابراین در حالی که تصور می شد ترکیه و داعش با
یکدیگر همخوانی دارند اما این گروه در ترکیه هم عملیات
انجام می دهد؛ از سوی دیگر این گروه در کشورهای حام
ی
خود نیز عملیات صورت می دهد؛ برهمین اساس داعش
تاکنون در کشورهای مختلف از جمله عربستان ،سوریه،
فرانسه و المان و بسیاری نقاط دیگر جهان دست به عملیات
تروریستی زده است؛ این مسائل بیانگر ان است که داعش
در هر کجا که فرصتی داشته باشد خود را نشان دهد از ان
فرصت بهره می برد و به نظر می رسد یک برنامه ریزی مدون
و با چشم انداز در دستورکار ندارد.
این موضوع به نوع نگاه و ایدئولوژی این گروه مربوط
می شود .داعش یک گروه با تفکرات ســلفی تندرو است
که همه پدیده های نویــن و تمدن های جهان را دشــمن
خود تلقی می کند .بنابراین داعش هر پدیده ای که غیر از
خودش می اندیشد و تلقی غیر از داعش دارد را یک تهدید
تصور می کند .در نتیجه داعش ،واکنشــی به پدیده های
نوین است و این مساله به نوع نگاه ،ایدئولوژی و جهان بینی
این گروه مربوط می شود .این گروه چون امکانات مثبت و
ســازنده ای ندارد ،برای جلب توجه به تروریسم و خشونت
روی می اورد .امروز داعش نه قــدرت اقتصادی دارد و نه
قدرت نظامی انچنانی که مانند اوایل بتواند سرزمین هایی
را از ان خود کند ،بنابراین تنها ابزار خشــونت برایش باقی
مانده اســت.داعش محصــول چندین مســاله و در واقع
مشکل است؛ اولین مســاله بحث مداخالتی است که در
کشورهای منطقه صورت گرفته و تاکنون نیز حل و فصل
نشده است .مورد دیگر مساله توسعه نیافتگی در بسیاری از
کشورهای اسالمی به دلیل مشکالتی همچون فقر ،نبود
حکومت های منتخب و کارامد و روی کار بودن دولت های
شکست خورده و ضعیف است .این مسائل باعث می شود
برخی نیروهــای افراطی فضای ازادی بــرای فعالیت پیدا
کنند .همچنین برخی در میان اهل تســنن ،تمدن غرب و
تمدن نوین جهان را تهدیدی علیــه موجودیت خود تلقی
می کنند که این افکار به خصوص در عربســتان ســعودی
بسیار پررنگ اســت و به برخی کشــورهای دیگر نیز بسط
پیدا کرده است .در واقع چنین دیدگاهی متصور است که
هر چقدر تمدن و جهانی شدن بیشــتر گسترش یابد ،انها
بیشتر در معرض نابودی قرار خواهند گرفت .بنابراین چنین
واکنش هایی تا به امروز در گروه های مختلف چون طالبان،
القاعده و داعش بروز و ظهور یافته و باید منتظر باشیم که
بعد از این نیز ایا شکل های جدیدی از این گروه ها تشکیل
می شود یا خیر.
هر چند در حــال حاضــر داعش همانند ســال های
ابتدایی فعالیتش قدرت ندارد و تالش ها برای بازپس گیری
ســرزمینی از این گروه گســترده تر شده اســت اما به نظر
می رسد که کشته شدن یا نشدن ابوبکر بغدادی تاثیری در
روند این گروه تروریستی نداشته باشد .یکی از موضوعات
مهم در حال حاضر ان اســت که تفکر داعــش در عراق،
سوریه و منطقه ادامه خواهد داشت و با کشته شدن سرکرده
انها این تفکر از بین نخواهد رفت؛ همانگونه که با کشــته
شدن سرکرده های القاعده و طالبان همچنان شاهد ادامه
اعمال عناصر این گروه ها بودیم.
داعش مبتنــی بر یک جریان فکری اســت که هم با
حکومت های منطقه ای مشــکل دارد و هم با دولت های
مســتقر .داعش بر اســاس این دیــدگاه فکری توانســت
نیروهایــی کــه در کشــورهای منطقــه ای و غربــی دچار
سرخوردگی شــده یا از جامعه طرد شــده اند را جذب کند.
بنابراین داعش از این نیروها که امیــدی به اینده و زندگی
ندارند به عنوان ابزاری برای عملیــات انتحاری یا عملیات
تروریستی استفاده می کند .این در حالی است که در میان
تمام کشــورهای غربی و عربی مشکالتی در جوامع وجود
دارد؛ به خصوص در جوامع غربی مهاجران نمی توانند وارد
سیستم شوند .بنابراین به لحاظ نیروی انسانی داعش ابزار
الزم را در اختیار دارد .از ســوی دیگر باتوجه به پیشــرفت
تکنولــوژی و ارتباطات ،امکانات کافــی در اختیار داعش
گذاشته می شــود تا بتواند از ان هم برای جذب نیرو و هم
پیشبرد شیوه های تروریستی استفاده کند.
در زمینه ارزیابی قدرت و پایداری داعش بعد از ابوبکر
بغدادی باید گفت که همانند طالبان داعش ،امکان فرصت
تشــکیل حکومت پایدار و کسب شناســایی بین المللی را
نخواهد داشت؛ اما همانطوری که طالبان در افغانستان از
بین نرفته و همچنان تهدیدی جدی برای حکومت مرکزی
افغانستان هستند ،داعش نیز چه از نظر تشکیالتی و فکری
و چه از نظر عملیاتی جریانی نســبتا ماندگار خواهد بود و تا
مدت زمان قابل توجهی تهدیدی جدی برای سوریه و عراق
خواهند بود و براین اساس ثبات و امنیت منطقه را نیز برهم
خواهند زد .در این میان برخورد نظامی می تواند داعش را
تضعیف و وادار به ترک مناطق اشغالی کند اما تا زمانی که
در ســوریه و عراق زمینه های منازعات سیاسی بین اقوام،
طوایف و تفاوت های مذهبی از بین نرفته ،ساختار سیاسی
کارامد ،فراگیر و مــورد رضایت همه طرف هــای اقلیت و
اکثریت این جوامع شکل نگرفته ،روند توسعه اقتصادی و
سیاسی و اثار ان در زندگی احاد مردم مشاهده نشده و فقر،
بیکاری ،تبعیض و اختالفات سطح زندگی بین اقشار شهری
و روســتایی و بین طبقات حاکم و محکــوم بیداد می کند،
افراطی گری مذهبی در شــکل های مختلف و از جمله در
شــکل داعش جذابیت داشــته و از بین طبقات و مناطق
اسیب دیده سربازگیری خواهد کرد.
پیروزینمادین
ی دارد
مرگ رهبر داعش چه پیام
اکبر محمدی
کارشناس مسائل خاورمیانه
4
ارتش روسیه در 16ژوئن 2017اعالم کرد که ممکن
اســت ابوبکر البغدادی ،ســرکرده داعش را در یک حمله
هوایی در رقه کشته باشــد و تحقیقات برای تایید این خبر
هنوز ادامه دارد .دالیل زیادی وجود دارد که بتوان این ادعا
را باور کرد؛ از جمله گزارش هایی درباره اینکه داعش در چند
ماه گذشــته باقیمانده ســرکردگان خود را از رقه به دیرالزور
منتقل کرده است .مدت ها از زمانی که برای اولین بار اعالم
شد که بغدادی کشته شده است می گذرد .اما حتی اگر ثابت
شود که این شایعات دروغ بوده است ،ارزش ان را دارد که
بررسی کنیم مرگ او چه معنایی می تواند داشته باشد .ابوبکر
البغدادی در سال ۱۹۷۱در شهر سامرای عراق متولد شده
اســت .نام اصلی وی را ابراهیم عواد ابراهیــم علی بدری
سامرایی ذکر می کنند .پس از اشغال عراق در سال ۲۰۰۳
توســط امریکا ،طبق گزارش ها ،البغدادی سرکردگی چند
گروهک نظامی را بر عهده داشتِ .
«درک هاروی» مشاور
اطالعاتی پیشــین امریکا درباره ابوبکر البغدادی می گوید
نیروهای امریکایی در ماه فوریه ســال ،۲۰۰۴البغدادی را
بازداشــت کرده بودند .اما ناکارامدی تدابیر اجرایی و نبود
اطالعات کافی درباره عناصر «تروریســت» سبب شد که
در دسامبر همان سال ،متوجه شــویم که ابوبکر البغدادی
ازاد شده است .بغدادی در ســال ۲۰۰۵از سوی نیروهای
امریکایی دستگیر شده و به مدت چهار سال در اردوگاه بوکا
واقع در جنوب عراق بازداشت بوده است .گفته های برخی
از منابع عربی حاکی از ان اســت کــه او در همین محل به
تمرین با القاعده پرداخته است .انتشار اخباری مبنی بر مرگ
البغدادی در اثر بمباران جنگنده های روسیه در شرق سوریه
توجه ها نســبت به پیامدهای مرگ وی بــر توانمندی های
داعش را افزایش داده است .البغدادی در سامرا متولد شد
و در سال 2004برای مدتی در پایگاه نظامی امریکایی ها در
عراق در بازداشت به سر برد .این بازداشت فرصتی برای وی
فراهم کرد تا بتواند با شــبکه ای مجرمانه شامل بعثی های
سابق و رهبران تروریستی عراق اشنا شــود .البغدادی که
از دانشــگاه صدام در رشــته مطالعات قرانی مــدرک دکترا
دارد توانایی اثرگذاری بر افراد بیشــتری را در قیاس با دیگر
رهبران گروه های تروریستی از خود نشان داده است .در اثر
همین توانایی بود که شمار قابل توجهی جنگجوی خارجی
به صفوف داعش در عراق و ســوریه پیوستند .اینکه مرگ
البغدادی چه اثاری خواهد داشــت به مناقشــه هایی میان
تحلیلگران خاورمیانه و گروه های افراطی دامن زده است.
واقعیت این اســت که از بین بردن رهبران میانه گروه های
تروریستی برای متوقف کردن حمالت این گروه ها ،موثرتر
از حذف رهبران ارشــد اســت چرا که همین رهبران میانه
هستند که حلقه اتحاد میان سربازان و ایده های تعیین شده
از سوی رهبران ارشد را فراهم می کنند .بنابراین حذف این
عده ،اجرای برنامه های تروریســتی را مختل می کند .اما
برخی تحلیلگران هم عقیده دارند کــه از بین بردن رهبران
ارشد گروه های تروریستی روشی است که به صورت خزنده
توانایی های ان گروه برای حفظ انســجام درونی را از بین
می برد.حمالتتروریستیدراثرمرگرهبراناینگروه های
تروریستی با احتمال بیشتری رو به افول می رود .ان دسته
از گروه های تروریستی که رهبرانشــان را از دست دادند در
قیاس با دیگر گروه های تروریســتی کــه چنین لطماتی به
انها وارد نشده بود بیشتر در معرض فروپاشی قرار داشتند.
در همین حال نباید فرامــوش کرد بســیاری از ان عده ای
که اکنون با داعش بیعت کرده اند در درجه اول با شــخص
البغدادی و سپس با داعش پیمان وفاداری منعقد کرده اند.
بنابراین بدون البغدادی ،وفاداری انها به داعش محل تردید
اســت .با این حال مرگ رهبران گروه های تروریستی یک
پیروزی نمادین بر انها به شمار می اید .گروهی که نتواند از
جان رهبران ارشدش صیانت کند پرستیژ خود را نزد اعضای
گروه نیز از دســت می دهد .بــا این وجود مــرگ البغدادی
نمی تواند یک شبه به فروپاشی داعش منجر شود کما اینکه
مرگ رهبران ارشــد این گروه همچــون ابو محمد العدنانی
سخنگوی داعش ،ابوعمرالشیشــانی وزیر جنگ داعش و
افرادی همانند اینها نتوانســت به مرگ داعش منجر شود.
در این مورد می توان به عملیات های منجر به مرگ رهبران
گروه های تروریستی در سال های اخیر هم نظری انداخت.
وقتی که جورج بوش ،رئیس جمهوری سابق امریکا در یک
ســخنرانی عمومی در ژوئن 2006با افتخار از خبر کشــته
شــدن ابومصعب الزرقاوی در شــمال بغداد بــا بمب های
500پوندی خبر داد طبیعتا خیلی ها خوشحال شدند .شاید
تصور می شد که ان مرگ ،اغاز خاتمه یک گروه خطرناک
تروریستی اســت .بوش در ان روز گفت« :ایدئولوژی ترور
یکی از مهم ترین رهبرانش را از دست داد ».زلمای خلیل زاد
از دیپلمات های مشهور امریکایی نیز گفت« :امروز یک روز
خوب برای عراق و همچنین برای امریکایی هاست».جشن
مربوط به کشته شدن زرقاوی خیلی کوتاه مدت بود چرا که
بین الملل
فعالیت های القاعده در عراق پــس از وی به ویژه از طریق
بمب گذاری های انتحاری ،تــرور و بمب گذاری های کنار
جاده ای بسیار بیشتر شد .این بمب گذاری ها ماهانه هزاران
نفر از شهروندان شــیعه عراق را به کام مرگ فرستاد .وقتی
که زرقاوی در ژانویه 2006هنوز رهبر القاعده عراق بود تنها
1546عراقی در اثر خشــونت ها جان خود را از دست داده
بودند .اما هفت ماه پس از مرگ زرقاوی ،تعداد کشته شدگان
عراقی به 3017نفر رسید ،یعنی یک جهش 95درصدی در
تلفات .درسی که از موضوع زرقاوی می گیریم این است که
اگر چه کشته شدن رهبران ارشد گروه های تروریستی ،یک
پیروزی نمادین به شمار می اید اما هرگز باعث نشده تا این
گروه ها به زانو درایند .همانطور که مرگ اســامه بن الدن،
نتوانست القاعده را برای همیشه از بین ببرد باید نتیجه گیری
کرد که کشته شدن البغدادی نیز می تواند نتیجه ای نمادین
داشته باشد بی انکه به خاتمه همیشگی داعش منجر شود.
اما به هر حال تداوم مرگ رهبران داعش نمی تواند نسبت به
امادگی تشکیالتی و عملیاتی این گروه بی تاثیر باشد .این
رهبران اصلی گروه های تروریستی هستند که این گروه ها
را به حد قابل قبولی از فعالیت می رســانند در نتیجه فقدان
انها واجد اثاری قابل توجه بر تحرکات تروریستی انهاست.
نبود بغــدادی می تواند مرگ این ســازمان تروریســتی را
سرعت بخشد یا حداقل تاثیر زیادی در شکست و متالشی
شدن درونی ســازمان داعش داشته باشــد .در هر حال،
کشته شدن سرکرده داعش حداقل می تواند یک پیروزی
نمادین باشد و نشان دهد که داعش تا چه اندازه می تواند
اسیب پذیر باشــد .گروهی که نتواند از سرکرده عالی خود
محافظــت کنــد ،در حالی که بــا حمالت ادامــه داری از
جناح های مختلف از جملــه امریکا و ائتالف ضد داعش،
روســیه و ده ها هزار نیروی غیر دولتی دیگر مواجه شــده
اســت ،مرگ بغدادی می تواند مرکــز فرماندهی و کنترل
داعش را به شدت ضعیف کند .هسته مرکزی داعش به ویژه
مسئول طراحی حمالت خارجی ان می تواند به لیبی منتقل
شود به طوری که حمالت دسامبر 2016برلین و حمله اخیر
به کنسرتی در منچستر انگلســتان در ارتباط با داعش در
لیبی انجام شده بود .بروس هافمن ،استاد دانشگاه جورج
تاون در مارس 2016در مجله فارین افرز نوشت« :حذف
بغدادی می تواند بی نظمی و انشقاق سراسری در داعش
به وجود اورد ».اگر مشخص شود که گزارش روسیه درباره
مرگ بغدادی درست است ،این خبر می تواند ضربه مهلکی
برای داعش باشد .مرگ بغدادی ،سقوط فوری گروه را در
پی نخواهد داشت ،اما اهمیت نمادین این شکست برای
داعش بسیار حیاتی اســت ،به ویژه اینکه بغدادی داعش
را حول محور تفکرات و ایده های شــخصی خود بنا نهاده
است و فعال هیچ سرکرده دیگری وجود ندارد که جای وی
را بگیرد.
مثلث | شماره 361
بین الملل
59
معمای شام
بی
نالملل
تی
تر
یک
نقشهترامپ
سیاست خارجی
60
مثلث | شماره 361
سیاستامریکادرسوریهچگونهاست؟
روند تحوالت میدانی سوریه با اقدامات اخیر امریکایی ها وارد مرحله حساسی شده
است.نظامیانامریکاعالوهبراینکهچندبارمواضعنیروهایحامی بشاراسدرادرجنوب
شرقی سوریه هدف قرار داده اند در شمال شرقی نیز یک جت روسی را هدف قرار داده اند.
اینتحوالتپسازانرخمی دهدکهتمرکزاصلیبازیگرانموثردرسوریهبهشرقاینکشور
معطوفشدهاست.
امریکا و معمای تکفیری ها
واشنگتن درمنطقه
به دنبال چیست؟
پیام واشنگتن به مسکو
مقدمه چینی امریکا برای اقدام
نظامی جدید در سوریه
تالش برای تجزیه سوریه
چرا امریکا از داعش
حمایت می کند؟
مثلث | شماره 361
سیاست خارجی
61
بین الملل
سیاست خارجی
62
مثلث | شماره 361
1
بــا گذشــت زمــان ،بحــران ســوریه بــه یکــی از
پیچیده تریــن چالش های سیاســی و امنیتــی در منطقه
خاورمیانه تبدیل شــده است .از ســوی دیگر ،تحوالت
سیاســی ســوریه عرصــه ای بــرای رقابــت قدرت های
منطقه ای و فرامنطقه ای را فراهم کرده اســت .هر یک
از این قدرت هــا رویکردهــای متفاوتی در قبال ســوریه
به کارگرفته اند کــه رویکرد امریکا و روســیه در این بین،
به عنــوان دو ابرقــدرت جهانــی اهمیت فراوانــی دارد.
سیاست خارجی امریکا در برابر جنگ داخلی سوریه بسیار
ابهام امیز بوده است .ریشــه این سردرگمی به استراتژی
مبهم و نامشخص سیاست خارجی این کشور در رابطه با
رویارویی با بیداری اسالمی مربوط می شود که سردرگمی
در سیاست خارجی را در ســطوح منطقه ای و بین المللی
به وجود اورده است .موضع امریکا نسبت به تغییرات گام
به گام اما سریعی که بحران ســوریه پشت سر گذاشت،
بســیار کند دچار تحول شــد و به عالوه همواره صورت و
نیروهای دولتی را بگیرند و هم بــا ایجاد مناطق حائل در
مرز ســوریه و عراق مانع از اتصال این دو کشــور در یک
گســتره جغرافیایی بزرگ شــوند .امریکایی ها در شمال
شرقی از طریق «نیروهای دموکراتیک سوریه» به رهبری
کردها درصدد هستند تا شهر رقه را به کنترل خود دراورند
و در جنوب شرقی با اســتقرار در گذرگاه مرزی تنف قصد
دارند مانع از اتصال زمینی پایتخت های سوریه و بغداد با
یکدیگر شوند .تنف در مسیری قرار گرفته که بغداد را به
دمشق وصل می کند.
هر چند ادامه حمالت تاکتیکــی امریکایی ها علیه
نیروهای دولتی ســوریه و متحدانــش می تواند این باور
را در میان محافــل امریکایــی ایجاد کند که دمشــق و
متحدانش توانایی واکنش در مقابــل اقدامات خصمانه
امریکایی ها را ندارند؛ مســاله ای کــه می تواند منجر به
جسور شدن بیشتر واشنگتن در ســوریه منتهی شود؛ اما
دمشق و متحدانش با اشراف به این مساله ،مواضع تندی
شــکل غیرقاطع خود را حفظ کرد .در برهــه کنونی ،روند
تحوالت میدانی ســوریه با اقدامات اخیــر امریکایی ها
وارد مرحله حساسی شده اســت .نظامیان امریکا عالوه
بر اینکه چند بار مواضع نیروهای حامی بشــار اســد را در
جنوب شرقی ســوریه هدف قرار داده اند در شمال شرقی
نیز یک جت روســی را هدف قرار داده اند .این تحوالت
پس از ان رخ می دهد که تمرکز اصلی بازیگران موثر در
سوریه به شرق این کشــور معطوف شده است .جایی که
گروه های تروریســتی با شــتاب باالیی در حال شکست
خوردن هســتند و بر همین اســاس نیروهای حامی اسد
از یک طرف و گروه های تحت حمایــت امریکا از طرف
دیگر بر ســر کنترل مناطق تحت ســلطه داعش در حال
رقابت هستند.
در حالی که دمشــق و متحدانش تالش می کنند تا
حاکمیت دولت قانونی سوریه را بر تمامی مناطق کشور از
جمله شرق این کشور ،احیا کنند امریکایی ها درصدد ان
هستند تا با تسلط بر مناطق شــرقی ،هم جلوی پیشروی
اتخاذ کرده و با انجام عملیات های نظامی این پیام را به
امریکا داده اند که سوریه ،ایران و روسیه اجازه نخواهند
داد واشنگتن به اقدامات خصمانه و غیرسازنده خود ادامه
دهد .چند روز پس از اینکه سپاه پاسداران مواضع داعش
را با موشک بالستیک هدف قرار داد ،روسیه نیز با شلیک
چند فروند موشک کروز مواضع این گروه تروریستی را در
حما منهدم کرد.
حمله موشکی ،اولین فرمان ترامپ
درســت زمانی که کمتر از 80روز از استقرار دول
ت
ترامپ می گذشت ،حمله موشکی به سوریه اولین اقدام
ترامپ در ساحت عملیاتی حوزه سیاست خارجی امریکا،
به حساب می اید .کسی انتظار نداشت که او به این زودی
اقدام نظامــی را انتخاب کند .البته ســخن گفتن از یک
حمله نظامی تمام عیار زود است زیرا به قول وزیر خارجه
امریکا ،این حمله ،حملــه ای موقتی و گذرا بود اما نفس
این حمله هم دارای اهمیت اســت .حمله نظامی نه تنها
موجب وخیم تر شــدن وضعیت ســوریه خواهد شد بلکه
جایگاه امریکا را زیر سوال برده و در نهایت ممکن است
امریکا را در ســتیز با روســیه قرار دهد .بر اساس شواهد
و اخبار موجود ،نیروهای روســی در همــان پایگاهی که
حملــه از ان صــورت گرفت حضــور داشــتند .در واقع،
حمالت موشــکی امریکا بــا مشــورت ،هماهنگی و زیر
نظارت روس ها انجام گرفته بود.
حمله به ســوریه فرصتی اســت برای ترامــپ تا به
این وسیله از پوتین بخواهد یا اســد را مهار کند یا منتظر
حمالت نظامی محدود ،سریع و بیشتری باشد .در واقع ،
ترامپ با این حمله می خواهد دســت پوتین را در پوست
گردو بگذارد تا امتیــازات الزم را از او بگیرد .امتیاز دیگر
این اســت که ترامــپ می خواهد خــود را مدافــع اقدام
نشان دهد.
نتیجه
امریکا سیاســت دیگری را در قبال بحران ســوریه
در پیش گرفته است .گذر زمان نشــان داد که بشار اسد
به هیچ وجه قصد کوتاه امدن از قــدرت را ندارد .قدرت
نظامــی او هرچند به شــدت اســیب دیده امــا همچنان
استوار و کارامد اســت .به تدریج مشخص شد که بدون
مداخله نظامی به هیچ وجه امکان ســقوط بشــار اســد
متصور نیســت .تالش های پیشــین برای طرح مســاله
سوریه در شورای امنیت به واســطه حمایت های روسیه
و تا حدی چین از بشار اسد شکســت خورده بود و نه تنها
مجوزی بــرای مداخله نظامی در ســوریه صادر نشــده،
بلکه حتی تحریم نظامی بین المللی مســتند به قطعنامه
شــورای امنیت هم علیه دولت ســوریه اعمال نگردیده
بود .این بار امریکا کوشــید تا با اســتناد به کاربرد سالح
شیمیایی از ســوی دولت سوریه دســت به حمله نظامی
علیه این کشــور بزند .امریکا در سطح دوم تالش کرد تا
روند مســلح کردن مخالفان ســوری به تجهیزات جنگی
امریکایی را اغاز کند .با این وجــود این اقدام وارد چنان
راه پرپیچ وخم و طوالنی مدتی میان کاخ ســفید و کنگره
شــد که چندان نتیجه ای را موجب نشد .از طرف دیگر،
دولت ســوریه توانســت در ســال 2013با ضدحمالتی
مداوم ،شکست هایی سنگین به مخالفان تحمیل کند و
انان را در تنگنا قرار دهد.
از طرف دیگر ناارامی های ســوریه به لبنان و عراق
بســط یافت و میان متحدان امریکا و بازیگــران کلیدی
بحران سوریه یعنی عربستان ،ترکیه و قطر چنان شکافی
پدید امد که شیرازه ائتالف ضدسوری را از هم گسیخت.
در عوض امریکا کوشید با برخی کوشش های دیپلماتیک
از طریق گفت وگوهای ژنو میــان دولت و مخالفان دولت
سوریه گریزی از بن بســت نظامی در سوریه بیابد .گریزی
که به سرعت با شکست مواجه شد .این وضعیت کلی است
که پس از چهار سال سیاست خارجی امریکا در خصوص
بحران سوریه در برابر خود می بیند.
امریکا دو هدف را در سوریه دنبال می کند؛ شکست
داعش و کنار زدن بشــار اســد از قدرت .ترامپ به دنبال
پاســخ جهانی اســت که شــامل همــکاری بــا متحدان
امریکا و همچنین ایران و روســیه اســت .از زمان روی
کار امدن ترامپ ،مقامات دولت امریکا محتاطانه درباره
ســوریه و تغییر نظام این کشــور حرف می زدند .به دنبال
حمله موشــکی امریکا به پایگاهی در ســوریه ،بعضی از
مقامات امریکا از جمله نیکی هیلــی ،نماینده امریکا در
ســازمان ملل با تغییر موضع خواستار برکناری بشار اسد،
رئیس جمهور قانونی سوریه از قدرت شده است .چرخش
دولت امریکا و حمله این کشــور به ســوریه را در نهایت
شــاید بتوان را برای فرار از مشکالت داخلی این کشور،
عنوان کرد.
تالش برای تجزیه سوریه
چرا امریکا از داعش حمایت می کند؟
دکتر محمد جواد
جمالی نوبندانی
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس
2
متعاقب وقوع دو جنــگ جهانی اول و دوم ،شــاهد
ایجاد تغییراتی جغرافیایی و سیاســی در نظام بین الملل و
مخصوصا منطقه موســوم به خاورمیانه و همچنین شاهد
تجزیه کشــورهای بــزرگ ،بــه کشــورهای کوچک تر در
راستای اعمال کنترل بیشــتر بر انها ،از سوی قدرت های
بــزرگ ،بودیــم .در این معادلــه ،کشــورهای کوچک به
تابعی از قدرت های بزرگ تبدیل شــدند .بنابراین ،یکی از
سیاست هایی که از سوی امریکا و متحدانش نسبت به ان
توجه شده است ،تجزیه منطقه به کشورهای کوچک تر در
راستای اعمال سلطه بیشتر بر انهاست.
در ایــن معادله ،تجزیه کشــورهایی مانند ســوریه و
عراق کــه در خط مقدم مقابلــه با رژیم صهیونیســتی قرار
دارند یا می توانند این نقش افرینی را ایفــا کنند در اولویت
امریکا قــرار دارد .مقامات امریکایی بارهــا این موضوع را
به عنوان یک هدف و استراتژی تبیین کرده اند .جو بایدن،
معاون رئیس جمهور ســابق ایاالت متحده امریکا صراحتا
موضوع تجزیه عراق و ســوریه به سه کشور را مطرح کرد.
هیالری کلینتون ،وزیر امورخارجه ســابق ایاالت متحده
امریکا نیز اذعان کرده است که گروه های تکفیری با هدف
تجزیه کشورهای منطقه و بی خاصیت کردن انها در مقابل
رژیم صهیونیستی ایجاد شده اند.
هــدف دیگــر ایاالت متحــده امریــکا درحمایت از
گروه های تروریســتی و تکفیری ،ارائه چهره ای کاذب از
دین مبین اسالم است .از انجایی که موج وسیعی از گرایش
به دین اســام در اروپا ،امریکای التین ،افریقا و سرتاسر
جهان ایجاد شده است ،مخالفان اســام در صدد از بین
بردن و توقف این روند بر امده اند .یکی از راهکارهای انها
در این مسیر ،ایجاد و تقویت گروه های خشن و تروریست
است تا به این وســیله ،چهره ای نادرســت از اسالم ارائه
دهند .انها سعی دارند فجایعی که این تروریست ها ایجاد
می کنند را به دین اسالم نســبت دهند ،این در حالی است
که چنین مواردی اساسا ارتباطی با اسالم ندارد .بنابراین،
هدف دیگر امریکا و متحدانــش در این خصوص ،مهار و
کنترل موج اسالم گرایی است.
موضوع دیگری که ایاالت متحده امریکا در حمایت
از گروه های تروریستی و تکفیری مدنظر قرار داده است،
اعمال فشــار بر جمهوری اسالمی ایران اســت .ولیعهد
عربستان ســعودی در ســخنان خود علیه ایران نیز به این
مساله اشــاره کرده اســت .تروریســت های مورد حمایت
ایاالت متحده امریکا و متحدان ان ،برای بر هم زدن امنیت
داخلی جمهوری اسالمی ایران دست به اقداماتی در طول
سال های اخیر زده اند که البته ناکام ماندند.
با توجه به مواردی که ذکر شد ،تعلق خاطر گروه های
تروریســتی و تکفیری به ایاالت متحده امریکا و متحدان
ان محرز اســت .حال که این گروه ها متعلق به اســتکبار
هستند و اساسا استکبار انها را به وجود اورده است ،چرا باید
امریکا انها را نابود کند؟ در این خصوص می توان به مثال
گویای دیگری اشاره کرد .این مثال گویا ،مربوط به طالبان
و چرایی و نحوه تاسیس ان اســت .ایاالت متحده امریکا
خود طالبان را به وجود اورد تا بهانه دخالت در افغانستان را
پیدا کند .هم اکنون نیز واشنگتن از گروه های تروریستی
و تکفیری به عنــوان بهانه ای برای توجیــه حضور خود در
منطقه استفاده می کند.
حضور ایاالت متحده امریکا در عراق و بمباران هایی
که گاه و بیگاه در ســوریه انجام می شــود ،به همین بهانه
صورت می گیرد .این در حالی است که گروه های تروریستی
و تکفیری متعلق به خود ایاالت متحده هستند .واشنگتن
هیچ گاه در صــدد از بین بردن ایــن بهانه های کاذب خود
(برای دخالت در منطقه) بر نخواهد امد .بی دلیل نیست که
افرادی مانند سرگئی الوروف ،وزیر امور خارجه روسیه تاکید
می کنند که عملیات نظامی ایاالت متحده امریکا در سوریه
در راستای تقویت گروه های تروریستی صورت می گیرد.
اساســا ایاالت متحده امریکا عــزم و اراده ای برای از بین
بردن این گروه ها ندارد.
پشتیبانی از گروه های تکفیری یک مشی اشکار در
بین الملل
سیاست خارجی ایاالت متحده امریکاست .در اینجا الزم
اســت موضوع دیگری را نیــز مدنظر قرار دهیــم .ایاالت
متحده امریکا ایــن گروه های تروریســتی و تکفیری را از
اسیای مرکزی ،اروپا و شمال افریقا به سوی عراق و سوریه
گسیل داشت و حتی شــرایط رفت و امد مرزی اسان را نیز
برای انها فراهم کرد .با این حال این گروه های تروریستی
و تکفیــری در نابودی حکومت دو کشــور عراق و ســوریه
ناکام ماندنــد و ملت های عراق وســوریه درکنار دولت ها و
ارتش هایشــان در مقابل گروه های تکفیری ایســتادگی
کردند .از این رو ممکن است در اینده شاهد حضور مستقیم
گردانندگان تروریســت ها در معادالت مستقیم باشیم .به
عبارت بهتر ،ممکن اســت در اینده شاهد حضور مستقیم
کشورهایی مانند عربســتان و امارات ،با همکاری اردن و
رژیم صهیونیستی در سوریه باشیم .همچنین ممکن است
شاهد ایجاد مناطقی مانند منطقه پرواز ممنوع در سوریه به
بهانه مبارزه با تروریسم باشیم .همچنین ممکن است ترکیه
به بهانه مقابله با کردها وارد سوریه شود .از این رو باید رصد
هوشمندانه ای نســبت به تحوالت منطقه داشت .اگرچه
هم اکنون شرایط به نفع سوریه و جریان مقاومت است ،اما
الزم است نســبت به تحرکات دشمنان ثبات امنیت منطقه
اشراف کاملی داشت.
بازی ایاالت متحده امریکا در عراق و سوریه پیچیده
است .ما شاهد هستیم در حالی که حکومت عراق و مردم
ان در حال بیرون راندن داعش از موصل هستند ،ناگهان
موضوع برگزاری رفراندوم استقالل کردستان عراق مطرح
می شود .واشــنگتن و به طور کلی جریان استکبار به دنبال
زایش منطقــه ای جدید و به قــول کاندولیزا رایــس نوزاد
جدیدی در خاورمیانه هســتند تا برای رژیم اشغالگر قدس
حاشیه امنیت ایجاد کنند .یکی از اصلی ترین دغدغه های
ایاالت متحــده امریکا ،فراموش شــدن بحث فلســطین
به عنوان دغدغه اصلی جهان اسالم است .طی سال های
اخیر شاهد هستیم که به واسطه حضور نیروهای تروریستی
و تکفیری ،این دغدغه تا حدودی فراموش شــده اســت.
هم اکنون تکفیری ها با پول مســلمانان ،مشــغول کشتار
مسلمانان هستند .بدیهی است که ایاالت متحده امریکا
در صدد است معادالت را به سمت و سویی هدایت کند که
خروجی ان به سود رژیم اشغالگر قدس و اهداف منطقه ای
این رژیم نامشروع باشد .با این حال ما اعتقاد دارم که اگر
توطئه های دشــمنان امنیت منطقه و جهان اسالم را رصد
کنیم و در مقابل این توطئه ها مقاومت کنیم ،ان شاءالله به
یاری خداوند پیروز خواهیم بود.
مثلث | شماره 361
سیاست خارجی
63
بین الملل
امریکا و معمای تکفیری ها
سیاست خارجی
64
مثلث | شماره 361
3
واشنگتن درمنطقه به دنبال چیست؟
تحرکات گروه های تروریستی و تکفیری در سوریه ،با
شکل گیری داعش در سال 2013میالدی وارد فاز تازه ای
گردید .در جریان رقابت های انتخابات ریاســت جمهوری
ایاالت متحده امریکا در سال 2016میالدی ،دونال د ترامپ
در اظهاراتی جنجالی اعالم کرد که تاسیس داعش توسط
اوباما و هیالری کلینتون صورت گرفته است .با این حال
ترامپ سریعا اظهارات خود را پس گرفت .در حال حاضر ،
ترامپ نیز دقیقا به مانند باراک اوباما ،دید مثبتی نسبت به
گروه های تکفیری و تروریســتی از جملــه داعش و جبهه
النصره دارد و از انها به عنوان ابزار کار خود در سوریه استفاده
می کند! به راستی چه نسبتی میان ایاالت متحده امریکا و
گروه های تکفیری و تروریســتی برقرار است؟ این نسبت
چگونه باید مورد ســنجش و ارزیابی قرارگیرد؟ چه اینده ای
النصره ،خط قرمز راهبردی و اســتراتژیک امریکاســت،
حال انکه مبارزه ظاهری و محدود واشــنگتن با گروه های
تروریستی نوعی تاکتیک مقطعی و گذرا در این خصوص
محســوب می شــود .اکثریت قریب به اتفاق کارشناسان
مسائل نظامی متفق القول هستند که ایاالت متحده امریکا
در صحنه عملیاتی نیز اساسا اراده ای مبنی بر از بین بردن
گروه های تروریستی در سوریه ندارد و صرفا در برخی موارد
که اتهام اصلی ان مبنی بر حمایت از داعش و جبهه النصره
پررنگ می شود ،دست به برخی اقدامات ظاهری و محدود
علیه این دو گروه می زند.
در این خصوص الزم اســت خمیرمایه اســتراتژیک
ایاالت متحده امریــکا و نگاه کلی ان نســبت به داعش و
جبهه النصره مورد استنتاج و بررسی قرارگیرد« .نابود کن و
درخصوص ارتبــاط میان واشــنگتن و گروه های تکفیری
متصور خواهد بود؟
همگان متفق القول هســتند که تحوالت سوریه در
ســال های گذشــته ،مصداق بارز نوعی تــراژدی غمبار و
خونین بوده است .مشــاهده صحنه های دلخراش و حتی
شــنیدن اخبار مربوط به کشــتار و اوارگی مردم شهرهای
مختلف سوریه ،دل هر انسان و مسلمان ازاده ای را به درد
می اورد .حمالت همه جانبه اعضای داعش و جبهه النصره
به ملت سوریه تاکنون هزاران کشــته ،زخمی و اواره برجا
گذاشته است.
با این حال ،نــه تنها ایاالت متحــده امریکا اراده ای
مبنی بر از بین بردن این گروه های تروریستی ندارد ،بلکه
در عرصه های مختلف مالی ،تســلیحاتی و لجســتیک از
انها حمایت می کند .از بین بردن و نابودی داعش و جبهه
نابود شو» خمیرمایه نگاه استراتژیک ایاالت متحده امریکا
نسبت به داعش و جبهه النصره را تشکیل می دهد .هر دو
حزب دموکرات و جمهوریخواه نسبت به رعایت این اصل
استراتژیک در سیاســت منطقه ای خود پایبند هستند .در
این معادله استراتژیک ،تفاوتی میان باراک اوباما و دونالد
ترامپ وجود ندارد.
دموکرات ها و جمهوریخواهان هر دو خود را نسبت به
حفظ داعش و جبهه النصره در سوریه و جلوگیری از نابودی
این دو پایبند می دانند.
تئوریســین ها و استراتژیســت های امریکایی بارها
به مقامات کاخ ســفید اعــم از دموکرات یــا جمهوریخواه
اعالم کرده اند که واشنگتن در راستای اعمال سیاست ها
و راهبردهای سیاســی و فرهنگی خود در جهان اســام و
منطقه غرب اسیا نیاز به «عوامل بر هم زننده» دارد .عوامل
بازدارنده گروه ها یا افرادی هســتند که ماحصــل و براورد
نهایی بازی انها باید به سود غرب در منطقه و جهان اسالم
باشد .داعش و جبهه النصره در این خصوص نقش همان
عوامل بازدارنده را ایفا می کنند.
از سوی دیگر ،مقامات امریکایی معتقدند که داعش
و جبهه النصره از زمان حیات شوم تا مرگ خود باید در همان
منطقه غرب اسیا و محدوده جغرافیایی جهان اسالم محدود
شده و در همان محدوده دست به کشتار بزنند .در اینجا ما
شاهد مفهومی به نام «داعش کنترل شده» هستیم .داعش
کنترل شده ،بخش اعظمی از جریان تروریستی – تکفیری
موجود در منطقه غرب اسیاست که از ایاالت متحده امریکا،
رژیم صهیونیســتی و عربستان ســعودی فرمان می گیرد.
این قاعده در خصوص جبهه النصره نیز صادق است .این
گروه های تروریســتی باید در غرب اسیا دســت به کشتار
بزنند و در همــان محدوده جغرافیایی جهان اســام نیز از
بین برود .امریکا در مواجهه با داعش و جبهه النصره تنها
یک خط قرمز دارد و ان گسترش محدوده عملیات انها به
غرب اســت .این در حالی اســت که واهمه شدید مقامات
امنیتی اروپا از بازگشــت هزاران عضــو اروپایی داعش به
داخل مرزهای اتحادیه اروپا و حوزه شــنگن نیز موضوعی
نیســت که بتوان ان را کتمان کرد .سیاســت های برخی
کشــورهای اروپایی مخصوصا تروییکای اروپایی(المان،
انگلیس و فرانسه) در حمایت از داعش و جبهه النصره در
سوریه ،نقش بســزایی در تشــدید بحران امنیت درمنطقه
غرب اســیا دارد .با این حال ،هم اکنون شر این گروه های
تروریستی گریبانگیر حامیان انها گردیده است .این قاعده
درخصوص کشــورهای حامــی گروه های تروریســتی در
منطقه نیز صادق است.
رهبر معظم انقالب اســامی حدود سه سال قبل در
دیدار امیر کویت با اشــاره به خطر گروه هــای تکفیری در
منطقه ،تاکید فرمودند:
«متاسفانه برخی کشــورهای منطقه متوجه خطری
که گروه هــای تکفیــری در اینده بــرای خود انهــا ایجاد
خواهند کرد ،نیســتند و همچنان در حــال حمایت از این
گروه ها هستند .برخی کشورهای منطقه اکنون با کمک به
گروه های تکفیری ،از کشتار و جنایات انها در سوریه و برخی
کشورهای دیگر حمایت می کنند اما در اینده نه چندان دور،
این گروه ها بــای جان همان کشــورهای حامی خواهند
شــد و در نهایت مجبور خواهند بود که با هزینه زیاد ،انها را
از بین ببرند».
رهبر معظم انقالب در جای دیگر در خصوص نقش
غــرب در شــکل گیری جریان های تروریســتی در منطقه
تاکید کرده انــد« :یکــی از خطرناک تریــن چیزهایی که
نهضت بیداری اسالمی را تهدید می کند ،اختالف افکنی
و تبدیل ایــن نهضت ها به معارضه هــای خونین فرقه ای،
مذهبی و قومی و ملی است .این توطئه هم اکنون از سوی
ســرویس های جاسوســی غرب و صهیونیســم ،با کمک
دالرهای نفتی و سیاستمداران خودفروخته ،از شرق اسیا تا
شمال افریقا و به ویژه در منطقه عربی ،با جد و اهتمام دنبال
می شود و پولی که می توانست در خدمت بهروزی خلق خدا
باشد ،خرج تهدید و تکفیر ،ترور ،بمبگذاری ،ریختن خون
مسلمانان و برافروختن اتش کینه های درازمدت می گردد.
انها که قدرت یکپارچه اســامی را مانع هدف های
خبیث خود می داننــد ،دامن زدن بــه اختالف ها در درون
امت اسالمی را اسان ترین راه برای مقصود شیطانی خود
یافته اند و تفاوت های نظری در فقه و کالم و تاریخ و حدیث
را -که طبیعــی و اجتناب ناپذیر اســت -دســتاویز تکفیر،
خونریزی ،فتنه و فساد ساخته اند».
بدیهی اســت که در چنین شــرایطی باید نســبت به
خاســتگاه ،کارکــرد و تاریخ مصــرف سیاســی گروه های
تروریستی و تکفیری نگاهی عمیق و دقیق داشت.
بین الملل
شکست خورده
وحشتامریکا
از وضعیت تکفیری ها در سوریه
ابوالفضل حسن بیگی
عضوکمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس
4
مثلث | شماره 361
سیاست خارجی
همان گونه که مطلع هستید ،ایاالت متحده امریکا
همواره به دنبال توســعه اختیارات خود و تسلط بر منطقه
است .در گذشته ،شــاهد تقســیم دنیا در قالب دو بلوک
شرق و غرب بودیم .کشورهایی مانند لیبی ،یمن شمالی،
سوریه ،عراق و افغانستان در ان دوران در بلوک غرب و در
خدمت ایاالت متحده امریکا تعریف نمی شدند .از این رو
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شــوروی ،ایاالت متحده
امریکا تشــکیل جهان تک قطبی را اعالم کرده و تالش
کرد بر این کشــورها مســلط شــود .پس از وقوع انقالب
شکوهمند اسالمی ایران ،بسیاری از کشورهای دنیا تحت
تاثیر این پدیده عظیم بیدار شدند .هزینه این بیداری برای
ایاالت متحده امریکا بسیار ســنگین بود .تا اینکه در دهه
گذشــته ایاالت متحده امریکا تصمیــم گرفت به تصرف
برخی کشورها مانند عراق و افغانستان روی بیاورد .با این
حال ،ملت های عراق و افغانستان عمال با حضور امریکا
در کشورهایشان موافق نبودند .در نهایت ،واشنگتن پس
از صرف هزینه ای بســیار هنگفت (حــدود 2500میلیارد
دالر) ،ترجیــح داد از باتالق خودســاخته اش در عراق و
افغانستان خارج شود.
پس از ان ،ایاالت متحده امریکا با پول عربســتان
ســعودی ،امارات متحده عربی و بحرین و ارتجاع عرب،
جنگ های نیابتــی را در منطقه بــه راه انداخت .مقامات
امریکایی تعدادی از افراد ســاکن در زندان های بغداد و
عراق را در راستای همین موضوع اموزش دادند ،درست
مانند زمانی که نیروهای طالبان توسط عربستان سعودی
و در خاک این کشور اموزش دیدند .در زمان طالبان شاهد
بودیم که این گروه توســط امریکا ایجاد شــد و سپس به
افغانستان منتقل شد .با این حال در سال 2001میالدی
امریکا به بهانه نابودی طالبان به افغانستان حمله کرد!
در جریان تشــکیل داعش ،ایــاالت متحده امریکا
رودســت خورد زیرا در کنار تشــکیل این گروه تروریستی
و تکفیــری ،برخــی گروه هــای تکفیــری فرمان ناپذیر و
غیر قابــل مدیریــت نیز ســر بر اوردنــد .از ســوی دیگر،
ملت های منطقه با الگوگیری از جمهوری اسالمی ایران و
استقالل ان ،به مقاومت در برابر داعش و دیگر گروه های
تروریســتی – تکفیری مورد حمایت ایاالت متحده امریکا
پرداختند .در کشور عراق شاهد بودیم که نیروهای مردمی
یا همان حشــد الشــعبی چگونه درمقابل داعش مقاومت
کردند و ان را به عقب راندند .همیــن قاعده در خصوص
نیروهای مردمی در سوریه صادق است .پیروزی ارتش و
ملت سوریه در حلب ،معادالت را به سود جریان مقاومت
تغییر داد .گروه های تکفیری و تروریستی از حلب به عنوان
دژ اهنین خود یاد می کردند و اساســا تصور ازادسازی ان
توســط ارتش و ملت ســوریه را نمی کردند اما این اتفاق
رخ داد.
پــس از پیروزی های جریــان مقاومــت درمنطقه،
ایاالت متحــده امریــکا در صــدد ان بر امــد که بــا پول
65
بین الملل
ســعودی ها ،ناامنی را به داخل کشــور ما یعنی جمهوری
اســامی ایران منتقل کند .با این حال با تالش سربازان
گمنام امام زمان (عج) ،برادران ســپاه و نیروی انتظامی،
شاهد خنثی سازی تحرکات گروه های تروریستی و تکفیری
در ایــران بودیم .تنهــا در یک مــورد و ان هــم در حادثه
تروریستی که در دفاتر نمایندگان مجلس شورای اسالمی
رخ داد ،انها دست به عملیات زدند که با پاسخ قاطعانه سپاه
پاسداران انقالب اسالمی مواجه شدند .این پاسخ به شدت
قاطعانــه ،کوبنده و برای ایــاالت متحده امریــکا و دیگر
حامیان داعش غافلگیرانه بود .موشک های سپاه توانستند
مقر داعــش در دیرالــزور را منهدم کننــد .ایاالت متحده
امریکا که در هوا برای حمایت از داعش دست به هر کاری
می زد نیز نتوانست در مقابل موشــک های سپاه کاری از
پیش ببرد.
واقعیت امر این اســت که ایاالت متحده امریکا به
خوبی نسبت به شــرایط موجود در ســوریه اگاه است .بر
این اساس داعش در سوریه در حال از بین رفتن است .از
این رو ،امریکا خود وارد صحنه حمایت مستقیم از داعش
گردیده و به بهانه های مختلف ،مردم بیگناه در ســوریه را
مورد هدف موشک های خود قرار می دهد .واشنگتن خود
را شکست خورده میدان سوریه می بیند و سعی دارد برای
فرار از شکست دست به هر اقدامی بزند.
حضور روسیه در سوریه و در کنار جمهوری اسالمی
ایران نیز از ابعاد مختلفی قابل تامل اســت .روســیه پس
از مشــاهده توانایی ها و ظرفیت های جمهوری اسالمی
ایران به این نتیجه رسید که با کشورمان در این خصوص
همکاری کند .در هر حال ایران کشــوری است که تجربه
بمباران مناطق مختلف ســوریه توســط
ایاالت متحــده امریکا در همین راســتا
صورت می گیــرد .البتــه ایــن اقدامات
وحشــیانه ایاالت متحده بــا اولتیماتوم
روســیه مواجه گردیده و همین مســاله
منجر به عقب نشــینی امریکا از مواضع
خود شده است
انقالب اســامی ،جنــگ تحمیلی و ....را پشــت ســر
گذاشته است .همچنین مستشارا ن فهیم و شجاع ایرانی
در کشورهایی مانند ســوریه و عراق توانسته اند به بهترین
نحو ممکن به ارتش و مردم این کشورها در راستای مقابله
با تروریســم تکفیــری کمک کننــد .درنتیجه ،ما شــاهد
پیروزی هــای بزرگی به ســود جریان مقاومــت در منطقه
بوده ایم .همچنین در جریان جنگ 33روزه در سال 200
میالدی و همچنین مقاومت حماس در سه جنگ متوالی
در برابر رژیم صهیونیستی ،جریان مقاومت به پیروزی های
بزرگی دست پیدا کرد .اسرائیلی که توانسته بود ارتش های
عربی را شکست دهد ،در مقابل جریان مقاومت در لبنان و
فلسطین شکست خورد.
نکتــه دیگــر ،بــه سیاســت های اروپــا در منطقــه
بازمی گردد .کشــورهایی ماننــد انگلیس و فرانســه و در
مجموع اتحادیه اروپا ،به این نتیجه رسیده اند که مناطق
نفت خیز و دارای انرژی را به ســود خود حفظ کند و به انها
دسترسی داشته باشــند.در این خصوص ،انها در صددند
به صورت هماهنگ با ایاالت متحــده امریکا عمل کنند و
بخشــی از منطقه را تحت قیمومیت خود در اورند .اما انها
نیز درمقابل اراده و مقاومت ملت های منطقه نتوانسته اند
اقدامی صورت دهند.
در نهایت اینکه ایاالت متحده امریکا شکست بزرگ
و سنگینی در منطقه خورده اســت .امریکا حتی در داخل
خود ،با خطر تجزیه رو به روست.
بیــل کلینتــون ،بــوش و بــاراک اوباما هــر یک با
سیاســتی خاص و در راســتای احیای هژمونی از دســت
رفتــه ایاالت متحــده وارد صحنه شــدند و در حال حاضر
نیز امریکایی ها تصمیم گرفته اند سیاستمداری جنجالی
را با سیاســت های تهدید امیز بر ســرکار بیاورند تا به قول
خود بتوانند جایگاه امریکا را احیا کنند .این در حالیســت
که ترامــپ نیــز مانند پیشــینیان خــود شکســت خواهد
خورد .ترامپ به عنوان سیاســتمداری ســردرگم ،اساســا
نقشه راهی در مواجهه با تحوالت منطقه ندارد و نمی تواند
واشنگتن را نجات دهد.
بمباران مناطق مختلف سوریه توسط ایاالت متحده
امریکا در همین راستا صورت می گیرد .البته این اقدامات
وحشــیانه ایاالت متحــده بــا اولتیماتوم روســیه مواجه
گردیده و همین مســاله منجــر به عقب نشــینی امریکا از
مواضع خود شــده اســت .در نهایت اینکه ایاالت متحده
امریکا چه بخواهد یا نخواهد ،دولت ها وملت های عراق و
سوریه خاک کشورهایشان را از لوث وجود داعش و دیگر
گروه های تروریستی و تکفیری پاک خواهند کرد .به فضل
خداوند ،جریان مقاومت در این مســیر سیلی محکمی به
صورت ایاالت متحده امریکا خواهد زد.
پیام واشنگتن به مسکو
احمد کاظم زاده
کارشناس مسائل بین الملل
سیاست خارجی
66
مثلث | شماره 361
5
مقدمه چینی امریکا برای اقدام نظامی جدید در سوریه
امریکا پس از شکســت داعش ،با ادعای تدارک
ارتش سوریه برای حمله شیمیایی ،ممکن است درصدد
مقدمه چینی برای اقدام نظامی علیه دمشق باشد.
امریــکا ،ســوریه را بــه تــدارک حمله شــیمیایی
جدید متهم کرده اســت .با نگاهی به سوابق این اتهام
می توان به ایــن نتیجه رســید که گویا خــود امریکا در
تدارک حمله نظامی جدید به ســوریه است و بنابراین از
هم اکنون دارد زمینــه روانی ان را
فراهم می کند.
البته ســوریه در پــی توافقی
کــه در ســال 2013میــادی
بیــن روســیه و دولت وقــت اوباما
صورت گرفت ،بــا انتقال و انهدام
تسلیحات شــیمیایی خود زیر نظر
بازرســان ســازمان ملــل موافقت
کــرد و متعاقــب ان بان کی مــون
دبیرکل وقت سازمان ملل نیز طی
گزارشی به شــورای امنیت انهدام
کامل تسلیحات شــیمیایی سوریه
را تائید کرد.
حال با چنین پیشــینه ای این
سوال مطرح است که دلیل اصرار
امریــکا و دولــت ترامپ بــر وجود
تســلیحات شــیمیایی در ســوریه
چیست؟
امکان دارد یک دلیل این باشــد که راســتگرایان
صهیونیســتی که از همان ابتدا در پشــت پروژه انهدام
تســلیحات شــیمیایی ســوریه بودند ،تصور می کنند در
پوشش پروند ه سازی جدید علیه دولت سوریه می توانند
پای امریکا را به جنگ سوریه بکشانند و باتوجه به تغییر
روند تحوالت میدانی به نفع دولت سوریه و کشیده شدن
دامنه درگیری ها به مرزهای جوالن ،از امریکا به عنوان
ســپرمحافظ برای خود اســتفاده کنند .صهیونیست ها
به بهانــه مقابله با تســلیحات کشــتارجمعی عراق پای
دولت وقت بوش را به اشــغال عراق کشــاندند و اکنون
نیز امیدوارند پای دولت ترامپ را به سوریه بکشانند.
و اما دلیــل دوم به پیامــی برمی گردد کــه امریکا
می خواهد به روسیه بدهد.
باتوجه به اینکه روســیه طرف قرار داد امریکا در
نابودی تســلیحات شــیمیایی روســیه بوده بنابراین هر
وقت امریــکا چــه در دوره اوباما و چــه در دوره ترامپ
با روســیه بر سرمســائل مختلف از جمله بحران سوریه
با روســیه اصطــکاک پیــدا می کنــد بالفاصلــه اتهام
اســتفاده ســوریه از تســلیحات
شــیمیایی را بــه میان می کشــد و
از ایــن طریق بــر جدیــت خود در
توســل بــه شــیوه نظامــی تاکید
می کند.
بــا توجــه به ایــن دالیــل به
نظرمی رســد این خود امریکاســت
که خود را برای یــک اقدام نظامی
در سوریه اماده می کند اما با متهم
کردن دولت سوریه به تدارک حمله
شــیمیایی می خواهــد مســئولیت
ان را گــردن این کشــور بیندازد و
میزان عملی کــردن تهدید نظامی
جدید امریکا به این بســتگی دارد
که چه پاسخی را از روسیه دریافت
کنــد و چــه برداشــتی از عواقــب
پیش بینی نشــده این تهدید داشته
باشد.
بین الملل
مبارزهمنافقانه
غرب با تروریسم چگونه مواجه شده است؟
دکتر هادی اجیلی
استادیار روابط بین الملل دانشگاه عالمه طباطبایی(ره)
6
مثلث | شماره 361
سیاست خارجی
مبارزه منافقانه غرب با تروریسم موضوعی نیست که
بتوان به ســادگی از کنار ان گذشــت .در ابتدا ،الزم است
به صورت بندی مســاله بپردازیم .واقعیت امر این اســت
که برخی کشــورهای غربی و دولت های منطقه در ســال
2011بنا را بر این گذاشتند که حکومت سوریه را به صورت
غیرسیاســی و از طریق گروه های تروریستی ساقط کنند.
تشکیل داعش و جبهه النصره و دیگر گروه های تروریستی
و تکفیری نیز در همین راستا قابل تحلیل و ارزیابی است.
هم اکنون مدت شش سال است این پروسه مشاهده
می شــود که گروه های مســلحی بــا حمایت کشــورهای
غربی و برخی کشــورهای منطقه ،نظام حاکم بر سوریه را
می خواهند به صورت نظامی ساقط کنند و بر همین اساس
تقویت گروه های تروریستی توسط برخی دولت های غربی
با کشــورهای منطقه از جمله عربســتان سعودی صورت
گرفت.
در همان زمان ،جمهوری اسالمی ایران به کشورهای
غربی و عربی حامــی گروه های تروریســتی در خصوص
بازگشــت عواقب و اثار ســوء این حمایت انها به خود این
کشــورها هشــدار داد .به عبارت بهتر ،از طرف جمهوری
اسالمی ایران این موضوع گوشــزد شد که این گروه های
تروریستی گوش به فرمان هیچ کشوری نخواهند بود و این
امکان وجود دارد که اقدامات تروریســتی این گروه ها به
سمت حامیان خود برود .درست مانند اتفاقاتی که طی دو
سال اخیر در پاریس و لندن رخ داد.
بر هیچ کس پوشیده نیســت که غرب از تروریست ها
اســتفاده ابزاری می کند .این اســتفاده ابزاری خــود را به
عناوین گوناگون نشــان داده اســت .با این حــال ایاالت
متحده امریکا و متحدان ان در محاسبات خود دچار خطایی
بزرگ شدند .وقتی سالح های ســنگین و مدرن در اختیار
یک گروه تروریســتی به نام داعش قرار می گیرد قطعا این
ســاح ها در راســتای اهداف دولت های غربی و امریکا
استفاده نخواهد شد و ممکن است علیه حامیان گروه های
تروریستی استفاده شود .درست است که غرب از گروه های
تروریستی اســتفاده ابزاری داشــته اما این گروه ها الزاما
گوش به فرمان غرب یا عربســتان نیستند و این احتمال از
ابتدا وجود داشــت که دامنه اقدامات داعش به حامیانش
نیز سرایت کند.
اتفاقاتــی که خصوصا طی دو ســال اخیــر در برخی
کشــورهای اروپایی رخ داد نیز از ابعاد مختلفی قابل تامل
است .در ژنو 1و 2بنای کشورهای غربی این شد که توافق
کنند تغییر سیاسی در ســوریه اتفاق بیفتد به همین خاطر
وقتی داعش مشاهده کرد حامیانش اســتفاده ابزاری را از
انها کرده اند و حال می خواهد قربانی سیاســت های جدید
غرب در ســوریه شود ،ضرب شســت خود را به کشورهای
غربی نشــان داد که اگر من بخواهم می توانم بازی شــما
را به هم بزنم .به عبارت بهتر ،گروه تکفیری -تروریســتی
داعش نسبت به برخورد ابزاری غرب با خود ،نوعی واکنش
خشن نشان داد.
واقعیت امر این است که اروپا باید زودتر از این ،مسیر
خود را از ایاالت متحده امریکا جدا نموده و سیاست های
منطقه ای خــود را بر مبنای جدایی از امریکا ترســیم کند.
اروپا به لحاظ جغرافیایی به غرب اسیا نزدیک است در حالی
که امریکا چنین موقعیتی ندارد و بــه همین دلیل اگر اروپا
بخواهد در مسیر سیاست های اسیای غربی امریکا حرکت
کند ،به دلیــل نزدیکی به منطقه هر نــوع بحرانی دامنگیر
خود اروپا هم می شود .در حالی که ممکن است به دلیل بعد
جغرافیایی دامنگیر امریکا نشود .به همین خاطر عاقالنه
است که اروپا سیاســت های خود درباره اســیای غربی را
مســتقل از امریکا انتخاب کند .با این حال تا کنون شاهد
اتخاذ این روش از سوی سیاستمداران اروپایی نبوده ایم.
در نتیجه ،اروپا هزینه همراهی با سیاست های منطقه ای
امریکا را نیز می پردازد.
بحران امنیتی که امروز در غرب قابل مشاهده است،
در همین راستا قابل تحلیل است .امروز کشورهای غربی
درحال چشیدن طعم ناامنی گروه های تروریستی هستند.
ایــن در حالی اســت که سال هاســت کشــورهای منطقه
غرب اســیا با این بحران دســت به گریبان هستند .غرب
حتی شــهروندان خود را ترغیب به حضور در سوریه کرد تا
افراطی گری (به تعبیر انان) در غرب اســیا صورت گیرد نه
کشورهای اروپا .هم اکنون برخی اتباع کشورهای اروپایی
در صفوف داعش و جبهه النصــره حضورفعال دارند .هم
اکنون غرب نسبت به بازگشت این افراد به کشورهای خود
نگران است.
مبارزه غیرواقعــی غرب با تروریســم تکفیری ،برای
حامیان داعش هزینه دارد .غرب با مبارزه صوری و تصنعی
با گروه های تروریستی باعث تقویت در گسترش این گروه ها
از جمله داعش شــد .اما با حوادثی مانند واقعه تروریستی
پاریس و لندن مشاهده کردیم که این بار کشورهای غربی
ت خود را از گروه های تروریستی پرداخت
دارند تاوان حمای
می کنند.
در این میان ،غرب اگــر می خواهد چنین معادله ای
را تغییردهد ،باید به مبارزه واقعی با تروریســم روی بیاورد.
همچنین غرب اگر می خواهد دســت از مبارزه منافقانه با
تروریســت بردارد باید با ریشــه این حوادث مبارزه کند که
یکی از انان فضای تبعیض امیز سیاســی واجتماعی اروپا
برای مســلمانان و سیاســت اسالم هراســی است .وقتی
غربی ها به اسانی اجازه می دادند شهروندان افراطی خود
به داعش بپیوندند باید این احتمال را نیز می دادند که روزی
این شــهروندان به کشــور خود بازگردند .بر همین اساس
است که یکی از سیاست های غرب در سوریه این است که
دو طرف دعوا کشته دهند .عالوه بر این غرب برای مبارزه
با گروه های تروریستی باید با ریشه این عامل در غرب اسیا
برخورد کند .ما مشــاهده می کنیم عربستان سعودی برای
تضعیف محور مقاومت و اینکه بیداری اسالمی به کشورش
وارد نشود از گروه های تروریستی حمایت و سعی کرد این
بحران را در سوریه متمرکز کند.
سوال اصلی اینجاست که غرب می خواهد چه روشی
را نسبت به مواجهه با تروریسم برگزیند؟ ایا غرب می خواهد
به همیــن روش خــود ادامه دهــد؟در هر حــال اگر غرب
می خواهد با تروریسم برخوردی واقعی کند باید با ریشه های
ان که یکی از انان عربســتان اســت ،برخورد کند .عالوه
بر این باید متوجه این امر باشــد که چه کشوری در اسیای
غربی در حال مبارزه واقعی با داعش است که ان جمهوری
اسالمی اســت .اگر حمایت از گروه های تروریستی قطع
شود این گروه ها به راحتی قابل از بین رفتن هستند و نابود
خواهند شد.
67
ریخت و پاش به سبک سرخابی ها
ورزش
فصل نقل و انتقاالت حاال فرصت را در اختیار دو باشگاه بزرگ پایتخت قرار داده تا با
صرف هزینه های هنگفت به رقابتی عجیب و غیرکارشناسانه تن بدهند .رقابتی که اتفاقا
مشکالت ان در طول رقابت های لیگ برتر خود را نشان خواهد داد .با این حال هم مدیران
این دو باشگاه و هم مربیان نقل و انتقاالت پر سر و صدا و گران را ترجیح می دهند .فوتبال
ایران طی سال های اخیر به سمت و سوی ریخت و پاش های میلیاردی پیش رفته است.
انجا که مدیران هیچ پاسخ روشنی برای خاصه خرجی های خود ندارند.
مدیریتثروتمندانه
سیاستنقلوانتقاالتیفوتبالایرانچگونهبود؟
1
نقل و انتقاالت فوتبال ایران به کدام سمت می رود؟
ایــن ســوال می تواند دو پاســخ متفاوت داشــته باشــد؛
جوانگرایی یا بریز و بپاش های بی نتیجه.
فوتبال ملی اما از کدام مســیر بیشتر ســود می برد؟
ایا حضور ســتاره ها در تیم های بزرگ و پرطرفدار می تواند
ضمانتی برای موفقیت این تیم ها باشد؟ این اولین بار نیست
که در فوتبال ما چنین سوال هایی مطرح می شود اما نکته
اینجاست که همه انهایی که پاسخ این سوال ها را می دانند
نیز در نهایت بریز و بپاش و صــرف هزینه های هنگفت را
در دستورکار قرار می دهند اما در رسانه ها دم از جوانگرایی
می زنند و از ضــرورت میدان دادن بــه بازیکنان جوان در
فوتبال ایران سخن می گویند .جالب تر اینکه مدیران قبلی
برخی باشگاه ها از جمله استقالل بزرگ ترین افتخارشان را
همین بریز و بپاش های فصل نقل و انتقاالت برمی شمرند
و مدیــران کنونی را گاه بــه دلیل خویشــتنداری جزئی که
دارند مورد سرزنش قرار می دهند .با این همه اما لیگ برتر
فوتبال ایران کمتر از یک ماه دیگر اغاز خواهد شد و به نظر
می رسد که استقالل و پرسپولیس در صدر باشگاه هایی قرار
دارند که ستاره بازی و بریز و بپاش را در دستورکار خود قرار
داده اند .هر چند اصال بعید نیســت مدیران این باشگاه در
طول فصل بار دیگر از ضرورت جوانگرایی در فوتبال ایران
سخن بگویند و مدعی شوند که در این راه پیشگام بوده اند.
ورزش
68
مثلث | شماره 361
رقابت عجیب سرخابی ها
از سال ها قبل یعنی درست از ســال هایی که پول به
شکلی جدی وارد فوتبال ایران شــد دو باشگاه استقالل و
پرسپولیس سعی کردند در فصل نقل و انتقاالت با یکدیگر
در زمینه جذب ســتاره ها رقابت کنند؛ رقابتی که باعث شد
هیچ کدام از این دو تیم به برنامه ای بلند مدت فکر نکنند.
هیچ کدام در رده هــای پایه ســرمایه گذاری نکنند و هیچ
یک نتوانند در نقل و انتقاالت تابستانی حساب هزینه های
انچنانی خود را داشــته باشــند .به برخــی از بازیکنانی که
استقالل در فصل نقل و انتقاالت ۹۷ـ ۹۶جذب کرده که
نگاه می کنیم بیشتر متوجه می شویم ابی ها و قرمزها تا چه
حد از جوانگرایــی در فوتبال ایران دور شــده اند و صرفا به
جذب ستاره هایی می اندیشند که شــاید همه فاکتورهای
یک فوتبالیست ستاره را نیز نداشته باشند.
داریوش شــجاعیان گرانقیمت تریــن بازیکن لیگ
محسوب می شــود .این بازیکن برای حضور در استقالل
یک میلیارد و پانصد میلیون تومان از باشگاه گرفته و یک
میلیارد هم هزینه رضایتنامه او بوده اســت و با این حساب
می توان شــجاعیان را گرانقیمت ترین ملی پوشی دانست
که به جمع شاگردان منصوریان اضافه شده است .پژمان
منتظری دومین ملی پوشــی که به اســتقالل پیوســت.
برای عقد قرارداد جلسه چند ساعته و طوالنی در باشگاه با
مسئوالن برگزار شــد .او ابتدا از ابی پوشان 700هزار دالر
درخواســت کرده بود اما ایــن ملی پوش به اســتقاللی ها
تخفیف داد و راضی شد با عقد قراردادی به مبلغ 500هزار
دالر دو فصل در اســتقالل بازی کند .البته منتظری برای
تیم منصوریان هم شرط گذاشت که اگر پیشنهاد خارجی
داشته باشد می تواند قرارداد را فسخ کند .اما دیگر بازیکنی
که اســتقالل ان را جذب کرد ستاره اســتقالل خوزستان
است؛ حســن بیت ســعید بازیکنی که از تیم های خارجی
هم پیشنهاد داشت اما ترجیح داد با قراردادی یک میلیارد
و دویست میلیون تومانی استقاللی شــود و از این تیم به
تیم ملی برسد .بیت ســعید به خاطر قولی که به منصوریان
داده بو د ترجیح داد تا در ایران برای ابی پوشــان تهرانی به
میدان برود .همچنین سجاد شهباززاده که از سال گذشته
با استقاللی ها به توافق رسیده بود رسما با این تیم قرارداد
امضا کرد .او هم مانند رقیب خود در خط حمله با مبلغ یک
میلیارد و صد میلیون تومانی حاضر شد در جمع شاگردان
منصوریان حاضر شود.
قرارداد این بازیکن در استقالل 800میلیون تومان
بوده اســت .مهدی قائدی ،دیگر بازیکن جوان استقالل
است که قراردادی 350میلیون تومانی امضا کرده است.
البته ابی پوشــان 100میلیون تومان بابت رضایتنامه این
بازیکن به ایران جوان پرداخت کردند که نیمی از این پول
به خود قائدی پرداخت شد.
بازی بدون توپ برانکو
اما در مقابل مبلغ قرارداد پرسپولیســی ها نســبت به
شــاگردان منصوریان کمتر بوده اســت که مبلغ حدودی
انها به شرح زیر است:گادوین منشا حدود 500هزار دالر،
شجاع خلیل زاده یک میلیارد ،سیامک نعمتی 600میلیون
تومان ،شایان مصلح 500میلیون تومان.
البته این بدان معنا نیســت که پرسپولیسی ها ریخت
و پاش نداشــته اند و در این زمینه بهتر از اســتقالل عمل
کرده اند .خیر .مدیران باشــگاه پرســپولیس اتفاقا نشان
داده اند که در صرف هزینه های میلیاردی ید طوالیی دارند.
انها سروش رفیعی را با قیمتی بسیار سنگین از تراکتورسازی
گرفتند .ان هم فقط برای یک نیم فصل .بنابراین مدیران
این باشــگاه که این روزها مدعی اند در جذب ســتاره های
جدید حرکت انچنانی نداشته اند بیشــتر سعی کرده اند تا با
افزایش مبلغ قرارداد بازیکنان اصلی استخوان بندی فصل
گذشته تیم را حفظ کنند.
بنابراین دو باشگاه استقالل و پرسپولیس با قراردادن
ســتارگان فوتبال ایران در لیســت خود به دنبال خرید این
بازیکنان می روند در حالی که جذب هر کدام از این ستارگان
هزینه میلیاردی برای این دو باشگاه در بر دارد اما مهم تر از
این هزینه ها رضایت هوادارانی است که نشان داده اند برابر
ناکامی تیم های مورد عالقه شان چندان هم صبور نیستند.
اما سوال اساسی اینجاســت که ایا اگر اکادمی ها و
تیم جوانان این دو باشگاه هویت جدی تری داشتند این دو
باشگاه به این شکل درگیر و وابسته به فصل نقل و انتقاالت
می شــدند؟ این دو باشــگاه نقطه ضعف ها در پست های
مختلف خود را تنها منوط به حضور ســتارگان می دانند در
حالی که در فوتبال حرفــه ای دنیا تعداد قابــل توجهی از
بدنه یک تیــم را بازیکنان جوانی تشــکیل می دهند که در
اکادمی باشگاه ها رشد کردند.
استقالل و پرسپولیس نیاز به خرید های بزرگ دارند
اما در کنار ان باید به داشــته های خود نیــز اهمیت دهند.
انها به انــدازه کافــی در تولید بازیکنان خود کفا نیســتند و
فوتبال ما دست اهلش نیست
محاسبه ای درباره هزینه های
نجومی نداریم
مثلث | شماره 361
دوره ای شــویم که پرداخــت مطالبات گذشــته بازیکنان
پیشین را اغاز کنیم».
این اظهارات نشان می دهد که مدیرعامل استقالل
برای جذب ستاره های لیگ برتر به شدت تحت فشار بوده
است.
واکنــش منصوریان امــا جالب توجه اســت؛ «پازل
تاکتیکی ام با جذب منتظری کامل شــد» این بخشــی از
اخرین اظهارنظر سرمربی ابی ها پس از عمده فعالیت این
تیم در نقل و انتقاالت بود و یا بهتر است بگوییم مهمترین
بخش از صحبت های وی.
باشگاه استقالل که به طرز ناباورانه ای کاوه رضایی
بهترین بازیکن فصل گذشــته خود را از دست داد ،موفق
شد با دیگر بازیکنان مهم و تاثیرگذار فصل گذشته خودش
تمدید کرده و به موازات این تمدیدهــا جذب چند بازیکن
مثل داریوش شجاعیان ،سجاد شهباززاده ،روزبه چشمی،
حسن بیت ســعید و پژمان منتظری را در دستورکارش قرار
دهد تا پر سر و صدا ترین تیم در دوران نقل و انتقاالت باشد
اما اشــاره برخی از رسانه ها به کهکشــانی شدن استقالل
پس از نقل و انتقاالت ،سرمربی ابی ها را در این خصوص
هم به واکنش واداشت تا او اعالم نماید این تیم کهکشانی
نیست ،بلکه االن در شرایطی قرار دارد که پاز ل تاکتیکی
در این تیم کامل شده است.
ابی پوشان به رغم اینکه فصل گذشته را با مقام نایب
قهرمانی لیگ به پایان رســاندند و در نیــم فصل دوم هم
بهترین نتایج را در بین شــانزده تیم لیــگ برتری گرفته تا
عنوان بهترین تیم نیم فصل دوم را از ان خود کرده باشند،
اما در برخی از پست ها دچار ضعف و کمبود بازیکن بودند و
منصوریان ســعی کرد با یک یارگیری پرهزینه نقاط ضعف
تیمش را مرتفع کند.
جذب یک مدافع میانی با تجربه مثل پژمان منتظری
شاید بهترین خرید بود تا با حضور وی همه نقاط ضعف این
تیم در ســاختار دفاعی از بین برود .حاال منصوریان برای
بازیکن کناری این بازیکن گزینه های متعددی دارد که شاید
جدی ترین انها رابسون باشد .بازیکنی که ابی ها با جدیت
انتقال قطعی اش از برزیل را پیگیــری می کنند .پادوانی،
سید مجید حسینی و حتی سینا خادم پور بازیکنانی هستند
که از انها به تنــاوب در کنار این بازیکن با تجربه اســتفاده
خواهد شد.
داریــوش شــجاعیان بــا هــدف پــر کــردن خالء
یک هافبک بازیســاز به جمع ابی پوشــان اضافه شد .این
بازیکن شــیرازی به ظاهر گران ترین خریــد ابی ها و حتی
شاید گران ترین بازیکنی بود که در این فصل یک تیم روی
ان سرمایه گذاری کرد.
مسئوالن باشگاه استقالل پس از جدایی کاوه رضایی
برای اینکه از زیر فشار انتقادهای هواداران این تیم بیرون
بیایند ،سراغ داریوش شــجاعیان ،هافبک گسترش فوالد
تبریز رفتند ،بازیکنی که دو فصل دیگر بــا تیمش قرارداد
داشت .طبق اعالم هوشنگ نصیرزاده ،مدیرعامل باشگاه
گســترش فوالد ،اســتقاللی ها برای گرفتن رضایت نامه
شجاعیان باید یک میلیارد و نیم بدهند و به طور حتم چیزی
نزدیک به یک میلیارد هم رقم قرارداد شجاعیان با استقالل
است .در واقع جذب شجاعیان برای استقاللی ها هزینه ای
بالغ بر 2/5میلیارد تومان برای ابی ها تمام شده است.
مدیران استقالل بارها اعالم کرده اند که قصد ندارند با
سر و صدا اسیر فضاسازی بازیکنان شوند ،اما به نظر می رسد
این خود انها هســتند که بــرای رقابــت در نقل وانتقاالت
حاضر به پرداخت پول های نجومی شده اند .سال گذشته،
استقاللی ها بارها با کاوه رضایی مذاکره کردند و در نهایت
پس از اینکه با رقم یک میلیــارد و 600میلیون تومان این
مهاجم را جذب کردند ،خودشــان را برنــده نقل وانتقاالت
دانستند .زمان گذشت و پس از پایان فصل ،رضایی خیلی
راحت از استقالل جدا شــد ،چرا که قرارداد او با وجود پول
زیادی که از استقالل گرفت ،یک ساله بود.
اکنون هم استقاللی ها دوباره اشتباه سال گذشته را
مرتکب شــده و می خواهند با رقمی بسیار باال بازیکنی را به
خدمت بگیرند کــه بهای اصلی جابه جایی او شــاید خیلی
کمتر از مبالغ مطرح شده فعلی باشد.
در ایــن بیــن خیلی هــا از تراکتورســازی به عنــوان
باشــگاهی نام می برند که خواســته یا ناخواسته به سمت
جوانگرایی حرکت کرده است .این مهم البته نتیجه حضور
مربی چــون یحیــی گل محمدی اســت که به شــدت به
جوان ها اعتقاد دارد.
خبرگزاری ایسنا در این زمینه نوشته است« :در واقع
سرمربی جدید تراکتورســازی رویکردی را در پیش گرفته
است که فصل گذشته امیر قلعه نویی نتوانست از ان بهره
کافی را ببرد».
پــس از محرومیت تراکتورســازی از دو پنجره نقل و
انتقاالت ،این تیم دیگر نمی توانســت بازیکن جدید را در
نیم فصل دوم لیگ شــانزدهم به خدمــت بگیرد و فرصت
خوبی بود تا امیــر قلعه نویی میدان را به جوانــان با انگیزه
سرخپوشان تبریزی بدهد اما سرمربی سابق تراکتورسازان
مخالف این رویه عمل کرد تا جایی که استفاده از بازیکنان
باتجربــه ولی مصدوم خــود را به بــازی دادن بــه جوانان
ترجیح داد.
افت محســوس این تیم در نیم فصل و عدم استفاده
مــداوم از جوانــان ،روی نتیجه گیری تراکتورســازی نیز
تاثیرگذار بود و این در حالی بود که اســتقالل نیز با همین
مشکل روبه رو بود ولی توانســت با میدان دادن به جوانان
باانگیزه ای چون امید نورافکن و فرشــید اسماعیلی مقام
نایب قهرمانی را از ان خود کند.
اضافه شــدن دو بازیکن جوان دیگر به تمرین های
تراکتورسازی ،جمع بازیکنان تیم های پایه این تیم را به 12
نفر رساند تا سرمربی جدید سرخپوشان نشان دهد به خوبی
قدر نیروی جوانی تیم خــود را می داند و می خواهد به نحو
احسن از ان استفاده کند.
جدا شدن مهره هایی چون ادینیو ،خالد شفیعی ،سعید
اقایی و محمدرضا اخباری فضــا را برای جوانان مهیا کرده
تا بازیکنانی چون فرزین گروســیان ،علی طاهران و فاخر
تهامی فرصت عرض اندام کردن را داشته باشند .باید دید
این جوانان می توانند همانند اســتقاللی ها پاسخ اعتماد
سرمربی خود را بدهند.
به نظر می رسد فوتبال ایران در فصل نقل و انتقاالت
دچار اسیب های جدی می شــود .اسیب هایی که خیلی از
مدیران اساسا توجهی به ان ندارند .در حالی که جوانگرایی
در فوتبال ایران هر گاه مورد توجه قرار گرفته اســت نتایج
بســیار موفقیت امیزی را باعث شــده اســت امــا برخی از
باشــگاه ها از جمله استقالل و پرســپولیس نشان داده اند
که بیشــتر به جذب ســتاره ها و ارام کردن هواداران شان
تمایل دارند تــا جذب بازیکنانــی که بتوانند اینده شــان را
بسازند.
ورزش
تعیین کننده ترین نقش در این باشــگاه ها توسط ستارگانی
ایفا می شــود که با ارقــام نجومــی راهی این باشــگاه ها
می شوند.
تیم های استقالل و پرسپولیس برای فصل هفدهم
لیگ برتر فوتبال خیلی زود در نقل وانتقاالت کار خودشان
را اغاز کردند .هر دو تیم یک هفته ای می شود که تمرینات
را هم شــروع کرده انــد و در فاصله تقریبا یک مــاه به اغاز
لیگ ،وضعیت خوبــی دارند .ایــن می تواند نکته بســیار
امیدوارکننده ای بــرای هواداران ســرخابی های پایتخت
باشــد اما صرف پول های هنگفت برای جذب ستاره ها از
سوی این دو باشگاه می تواند خبر خوبی برای فوتبال ملی
ما باشد؟
برانکــو ایوانکوویچ بــا نظر خــودش بازیکنانی مثل
سیامک نعمتی ،گادوین منشا ،شجاع خلیل زاده و شایان
مصلــح را جذب کرد و ایــن روزها احتمال بازگشــت احمد
نوراللهی هم بیشتر شده است .در سمت مقابل نیز علیرضا
منصوریان با جذب بازیکنانی مثل سجاد شهباززاده ،پژمان
منتظری ،داریوش شــجاعیان و حسن بیت سعید سعی در
از بین بردن نقاط ضعف تیم فصل گذشته خودش داشته
است .این در حالی است که هر دو تیم در تمدید قرارداد با
مهره های اصلی خود موفق بوده اند .البته از کاوه رضایی و
سروش رفیعی ،می توان به عنوان مهره های بزرگ از دست
رفته دو تیم نام برد .در هر حال اینکه استقالل و پرسپولیس
خیلی زود تیم خود را جمــع کرده اند و با اغاز تمرینات برای
فصل بعد اماده می شوند ،یک بحث است و اما هزینه این
دو باشــگاه که به طور طبیعی دولت ان را بر عهده می گیرد
بحث دیگری است.
مدیرعامل باشگاه استقالل اما معتقد است این تیم
بریز و بپاش نداشته و طبق برنامه ای منطقی اقدام به جذب
بازیکنان جدید کرده اســت .افتخــاری می گوید« :خدا را
شاکریم که برنامه ریزی یکی دو ماهه اخیر و حرکت هدفمند
و منطقی در فصل نقل و انتقاالت جــواب داد و هواداران
بدون نگرانی می توانند برای شروع فصل جدید لیگ برتر
لحظه شــماری کنند .از نظر من همه بازیکنان اســتقالل
ســتاره هســتند و امســال ضمن حفظ بازیکنان مورد نظر
سرمربی خوب تیم توانســتیم ترکیبی از جوانان اینده دار و
ملی پــوش در تیم های ملی جوانان و امیــد و نیز بازیکنان
با تجربه را به خدمت بگیریم و خوشــحالم که توانســتم به
وعده خود مبنی بر بستن تیمی قوی عمل کنم و خدا را شکر
که هم کادر فنــی و هم هواداران از ایــن موضوع رضایت
کامل دارند».
افتخاری با اشاره به اینکه برای فصل نقل و انتقاالت
برنامه ریزی حساب شده ای داشــتی ،ادامه می دهد« :با
وجود اینکه برخی به نگرانی هایی در فصل نقل و انتقاالت
دامن می زدند اما بدون جنجال و البتــه کامال هدفمند و با
برنامه عمل کردیم و رضایت را در چهره هواداران واقعی و
پیشکسوتان می بینیم».
افتخاری با اشــاره به توفیق در پرداخــت ٨٠درصد
مطالبات فصل قبل بازیکنان و تســویه حساب با بازیکنان
خارجــی می گویــد« :خوشــبختانه بــا معرفــی و تکمیل
هیات مدیره استقالل این انتظار می رود تا برنامه ریزی جهت
تامین منابع پایدار درامــدی عالوه بر اقداماتی که تاکنون
صورت گرفته انجام شود و حال که یک فصل بدون به جای
گذاشتن بدهی را طی کردیم با کمک هیات مدیره بتوانیم
ضمن پرداخت به موقع تعهدات این فصل بازیکنان ،وارد
یک بیماری به نام ریخت و پاش
هزینه های هنگفت نقل و انتقاالت به
فوتبال ملی ایران اسیب می زند
کوالکوویچ قربانی بعدی است؟
باد مخالف به سمت
اسمان خراش ها
69
ورزش
فوتبال ما دست اهلش نیست
محاسبه ای درباره هزینه های نجومی نداریم
بهمن فروتن
مربی فوتبال
ورزش
70
مثلث | شماره 361
2
تاریخ تولــد بازیکنــان را که نگاه می کنیــد به خوبی
متوجه می شــوید که ایا فوتبال ایران به سمت جوانگرایی
پیش می رود یا به ســمت بریــز و بپاش هــای میلیاردی.
یک چیزی را از همین ابتدای بحث مان مشــخص کنیم.
بپذیریم که ما اساســا نســبت بــه رده های پایــه بی توجه
هستیم .برای تیم های بزرگســال مان پول های هنگفتی
خرج می کنیــم اما نســبت به هزینه هــای پایــه بی اعتنا
هستیم .البته بزرگسال که می گویم منظورم همه باشگاه ها
نیســت .برخی از باشگاه ها هســتند که به ســرمایه های
دولت وصل هستند و هر طور که دلشان می خواهد هزینه
می کنند .شما به بازیکنی مثل اسن سیو نگاه کنید .بازیکن
رئال مادرید اســت که زیدان به او میــدان داد اما حاال در
جام جهانی جوانان می درخشــد .چــه بازی هایی از خود
به نمایش می گذارد .واقعا از دیدن بــازی اش حیرت زده
می شوم .مشخص است که در اینده ای نزدیک به بازیکن
بزرگی تبدیل خواهد شد .در فوتبال بین المللی و در سطح
کالس جهانی باالخره برخی بازیکنان هستند که رفته رفته
از دنیای فوتبــال خداحافظــی می کنند امــا یادمان نرود
که این بازیکنان جانشــین ندارند .باید ۳۰ســال بگذرد تا
بازیکنانی نظیر مســی و رونالدو و مارادونا دوباره به فوتبال
دنیا معرفی شــوند .باید بدانیم که اروپایی ها خیلی زودتر
از اینها به فکر جوانگرایی افتاده انــد .بازیکنان جوان در
فصل نقل و انتقاالت فوتبال اروپا چه ســر و صدایی که به
پا نمی کنند.در فوتبال ما اما ماجرا فرق می کند .باید علی
کریمی ها می ساختیم که نساختیم .باید مجتبی جباری ها
می ساختیم که چنین نکردیم .بنابراین ان چیزی که عیان
است چه حاجت به بیان اســت .ما باخته ایم .فوتبال ما به
سمت بریز و بپاش هایی می رود که همه ما می دانیم اشتباه
بزرگی است .همه مدیران ما و همه مربیان ما می دانند که
اشتباه است اما انجامش می دهند .چون اینجا پای منافع
در میان اســت .چون همــه می خواهند پــول دربیاورند و
زندگی شــان را اداره کنند .یاد نگرفته ایم که منافع ملی را
در نظر بگیریم .چرا باید فوتبال ما روی کاکل پدر و مادرها
بچرخد؟ پدران ســخت کار کنند تا فرزندشان فوتبال بازی
کند یا اینکــه مادران ایــن بچه ها طالهای خودشــان را
بفروشند و خرج مدارس فوتبال کنند .چرا؟ چرا باید قیمت
یک تیم در اسیا ویژن از قیمت یک تیم دسته سومی باالتر
باشد؟ پاسخ روشن است .منافع مالی در میان است .یک
دوســتی کنار من نشســته بود که اتفاقا فرزندش را از ۱۴
سالگی به مدرسه فوتبال فرستاده بود .بازی رئال مادرید و
یوونتوس را با هم دوباره نگاه می کردیم .به من گفت اقای
فروتن چقدر قشنگ بغل پا می زنند .گفتم فرق اینها با ما در
این است که پدر و مادر این بازیکنان انها را از ۵سالگی به
مدرسه فوتبال می فرستند تا فوتبال بازی کردن را یاد بگیرند
نه از ۱۴سالگی .بنابراین بازیکنی که در ۱۴سالگی تازه یاد
می گیرد که چطور بغل پا بزند احتماال تا ۲۵سالگی هم با
این ماجرا مشکل دارد.
مایلم به نکته ای اشــاره کنم که پاسخی برای خیلی
از ابهامات اســت .اینکه چرا با همه نقطــه قوت هایی که
فوتبال ایــران دارد چرا باز هم مدیران به ســمت ریخت و
پاش های میلیاردی می روند؟ وقتی از انها می پرســیم به
ما می گویند که مجبورند نتیجه بگیرند چون هواداران جز
به قهرمانی رضایت نمی دهند .اما سوال من این است که
مگر هواداران پرسپولیس ســال ها از قهرمانی لیگ برتر
دور نبودند .استقالل هم همین طور .بارها پیش امده که
این تیم ها قهرمان نشده اند .فوالد خوزستان و سپاهان و
استقالل خوزستان و پاس قهرمان شدند ،اما ایا هواداران
این تیم ها از تیم های محبوب خود دست کشیدند .خیر.
چون همه این حرف ها بهانه ای اســت که با بهانه کردن
بی حوصله بودن هوادار منافع برخی اقایان تامین شــود.
این واقعیتی اســت که خیلی هــا نمی خواهند در موردش
صحبت کنند .واقعیت این است که فوتبال ما دست اهلش
نیســت .انهایی که فوتبــال را اداره می کنند هدف شــان
موفقیت فوتبال ملی نیست بلکه هدف شان سود رساندن
به انهایی اســت که همه ما از وجودشــان اطالع داریم و
می دانیم که جوانگرایی اساسا اولویت دسته چندمی شان
هم نیست .مشکل این فوتبال که به سمت صرف پول های
هنگفت رفته این است که همه چیز را در تیم ملی خالصه
کرده ایم .می گوییم فوتبال ما فقط باید تیم ملی قوی داشته
باشــد که بتوانیم در کنار این قدرت به قدرت های دیگری
دســت پیدا کنیم .وقتی این طور به قضیــه نگاه می کنیم
معلوم است که محاســبه ای هم در کار نیست .وقتی این
شرایط بر فوتبال ما حاکم شــد معلوم است که تیم های ما
اساسا نمی توانند چند سیســتم را بازی کنند .شما به رئال
مادرید نگاه کنید .به بایرن مونیخ نگاه کنید .این تیم ها با
چند نوع سیستم می توانند بازی کنند.
چون بازیکنان جوانی دارند کــه به راحتی می توانند
با هر نوع سیستمی خودشــان را وفق بدهند .اگر به خاطر
داشته باشید سال گذشــته یکی از تیم های بزرگ فوتبال
ایران با ۴مدافع بازی می کرد .اتفاقا این ۴مدافع هر کدام
به یک زبانــی حرف می زدند .خب معلوم اســت که جذب
این بازیکنان بر اساس یک نظر کارشناسانه و منطقی نبوده
است .چون بدیهی ترین موضوعی که باید میان ۴مدافع
باشد این اســت که حداقل دو نفرشــان حرف یکدیگر را
متوجه شوند .بنابراین می بینیم که محاسبه ای نشده بود.
مســاله اصلی اما این اســت که مربیان خودشان را
تحت فشــار می بینند .نمی خواهند نیمکت مربیگری را از
دست بدهند .انها به وسیله افرادی جابجا می شوند که باید
هوای بازیکنان مدنظر انها را نیز داشته باشند .البته من در
مورد همه مربیان حرف نمی زنم اما برخــی از مربیان این
طور فکر می کنند.
حتی یکی از همین مربیــان که همه فکر می کردیم
با دیســیپلین خاصی مربیگری می کند مجبور شد یکی دو
بازیکنی را در اختیار بگیرد که ابدا نتوانست از انها استفاده
مطلوبی داشته باشــد .موضوع این اســت که در فوتبال
ایران اگر یک پلی میکــر می رود برخی مربیــان به جای
ان یک پلی میکر نمی اورند بلکــه می روند و یک هافبک
دفاعی اســتخدام می کنند .البتــه این را هــم بگویم که
اساسا فوتبال ما در برخی پست ها فقیر است یا بهتر بگویم
کشفی در زمینه برخی پست ها صورت نگرفته است .چرا؟
چون تیم هــا حاضری خور شــده اند و ابــدا روی رده های
پایــه ســرمایه گذاری نمی کنند .چرا امثــال عزت اللهی و
جهانبخش و ســردار ازمون ترجیــح می دهند در تیم های
اروپایــی ذخیره باشــند اما به فوتبــال ایــران نیایند چون
می دانند که فوتبال ایران جایی برای پیشرفت انها نیست.
چون می خواهند فوتبالیست بهتری بشوند اما در فوتبالی
که فقط هزینــه روی هزینه می تراشــد و خروجی اش هم
یک صعود به جام جهانی است قطعا جای مناسبی نیست
که انها بخواهند برای رســیدن به ان یا بازی کردن در این
فوتبال برنامه ریزی جدی داشته باشند.
یک بیماری به نام ریخت و پاش
ورزش
هزینه های هنگفت نقل و انتقاالت به فوتبال ملی ایران اسیب می زند
امیر حاج رضایی
کارشناس فوتبال
3
تجربه نشــان می دهد که اکثر مدیران فوتبال ایران
در کالم به فرداهای فوتبال اظهار عالقه می کنند و طوری
از اینده صحبت می کنند که ظاهرا امیدوار کننده اســت اما
اتفاقی که رخ می دهد چیز دیگری اســت .این فرداهای
رویایی هرگز از راه نمی رسند .در عمل ما چیزی نمی بینم.
انها از ضرورت جوانگرایی و توجه به بازیکنان جوان و پرهیز
از ریخــت و پاش های مرســوم در نقل و انتقاالت ســخن
می گویند امــا اتفاقاتی که در فوتبال مــان می بینیم کامال
عکس این ادعا را ثابت می کند .بنابراین اقایان به دنبال سه
امتیازهایی هستند که بابت ان سه امتیاز اتفاقا امتیازهای
زیادی می دهند .امتیازاتی که نباید از دست بدهند .در اینجا
یک سوال مطرح می شود .شــاید بگوییم هر تیمی مایل
است نتیجه خوبی کسب کند و صرف هزینه های هنگفت
نباید چندان هم اتفاق ناخوشایندی باشد .باید عرض کنم
که به جز معدود باشــگاه هایی که رگه هایی از جوانگرایی
در انها دیده می شود بقیه باشگاه ها عمدتا به دنبال ریخت
و پاش هایی هستند که بارها تقبیح شــده اما باز هم به این
مسیر غلط روی می اورند .برخی می گویند باید این هزینه ها
انجام شود و فوتبال همین است .ورزش گرانی است .برای
رسیدن به موفقیت باید هزینه کرد .در واقع با این توجیهات
ســعی می کنند بر ریخت و پاش های غیر معقول خود را به
نوعی مهر منطق بزنند اما در پاسخ باید بگویم اگر تیم های
پایه یک باشــگاه هم به موازات تیم های بزرگســال یک
باشگاه مورد توجه و حمایت مالی قرار گرفت در این صورت
می توانیم این توجیه را بپذیریم.اما این طور نیست .هم ما
و هم مدیران فوتبال می دانیم که در فصل نقل و انتقاالت
همواره به سمت رقابت هایی رفته ایم که جز باال بردن قیمت
برخی بازیکنان معمولی چیزی عاید فوتبال ما نشده است.
از طرفی گفتن برخی موضوعات از جنبه تکراری شدن ان
نخ نما شده اســت .مسائلی چون داشــتن اکادمی ،توجه
به رده های پایه ،ضرورت جوانگرایــی و پرهیز از ریخت و
پاش های میلیــاردی بارها مورد صحبت و حتی ســرزنش
برخی مسئوالن قرار گرفته اما در ســوی مقابل واکنش ها
چه بوده است؟ ایا جریانی که به این بریز و بپاش ها جهت
و قدرت می دهد دســت از کارش کشیده اســت؟ پاسخ را
همه می دانیم .خیر .البته اقداماتی طی ســال های اخیر
صورت گرفت که باشگاه ها به اجبار هم که شده از بازیکنان
امیدوار و جوان خودشــان اســتفاده کنند و به این ترتیب
رده های پایه شان نیز بتوانند به تیم بزرگسال شان راه پیدا
کنند و پیشــرفت کنند اما اینها کافی نیست .برای فوتبالی
که می خواهد در اسیا حرف اول را بزند یا دست کم مدعی
این اســت که باید از مرحله گروهی جام جهانی صعود کند
این مسیر درستی نیست .از سویی دیگر معتقدم که فوتبال
ما کامال سیاسی است .سیاســیون در این فوتبال مداخله
می کنند و فوتبال برای سیاسیون ما به میانبری تبدیل شده
که می توانند از طریق ان به مقاصد خود دســت پیدا کنند.
برای برخی که اساسا میانبری است برای رسیدن به قدرت.
چون می دانند اگر در هرم مدیریتی این فوتبال قرار بگیرند
خیلی چیزها را به دســت می اورند .رســانه ها ،تریبون ها،
شهرت و منافع مالی شان نیز تامین خواهد شد .به خصوص
این اتفاق در مورد دو باشــگاهی که ویترین وزارت ورزش
هستند رخ می دهد .مایلم در اینجا یک سوالی مطرح کنم.
چرا باشگاه های پاس و صبا واگذار شــدند اما پرسپولیس
و استقالل واگذار نمی شوند؟ پاســخ باز هم روشن است.
چون سیاســیون نمی خواهند اســتقالل و پرســپولیس و
تیم هایی که پرطرفدار هستند و در همه جای ایران حامیان
دو اتشه دارند را رها کنند.
این دو تیم همــواره مورد توجه قــرار می گیرند چون
کوچکترین مســاله ای کــه در این باشــگاه ها پیش بیاید
مورد توجه مردم قرار می گیرد .چــون روزنامه ها را که نگاه
می کنیم یا ابی هستند یا قرمز .نمی توانیم به رسانه ها خرده
بگیریم چون انها هم به هر حال مشکالت خاص خودشان
را دارند و بایــد به فــروش روزنامه هم فکر کننــد .بنابراین
نمی توانم حکمی صادر کنم اما باید بگویم درصد ناچیزی را
به جوانگرایی اختصاص می دهیم و بیشتر به دنبال صرف
هزینه هایی هستیم که بعدها ابدا نمی توانیم توجیه منطقی
برای شان داشته باشیم .نمی توانیم به طور معقول بگوییم
باشگاه مان باید این بازیکن را به این دالیل جذب می کرد
و باید چند میلیارد هزینه می کردیم .خیر .پاســخ درست و
روشنی نخواهیم داشــت .هر چقدر که بیشتر فکر می کنم
به این نتیجه می رسم که صرف این هزینه ها به سود فوتبال
ما نیست .فوتبال بیمار ایران را این پول ها نجات نمی دهد.
فوتبالی که اساسا در ان توجهی به رده های پایه نمی شود در
صورت تداوم این مسیر نه تنها درمان نمی شود بلکه بیمار
و بیمارتر می شود.
تحلیل من این است که اگر مقابل ریخت و پاش های
فصل نقل و انتقاالت باشــگاه های لیگ برتری نایســتیم
فوتبال ملی مان ضــرر خواهد کرد .این همــه تمرکز روی
باشگاه های استقالل و پرسپولیس را درک نمی کنم .این
همه پولی که به این دو باشگاه تزریق می شود و به راحتی
به مدیران ان اجازه می دهنــد که بازیکنان را با قیمت های
گزاف جذب کنند را اصال درک نمی کنم و معتقدم این رویه
حتما به فوتبال ملی ما اسیب وارد می کند.
متاســفانه فوتبال ایران مشــکالت عدیــده ای دارد
که یکــی از مهم ترین انهــا به همین ریخــت و پاش های
غیر منطقی فصل نقل و انتقاالت برمی گردد .جایی که به
نظر می رسد افراد ســودجو نقش پررنگی در فوتبال ما پیدا
می کنند و حتی شاهد ان بوده ایم که در گذشته چند نفر به
علت کارهای غیر قانونی در نقل و انتقاالت دســتگیر هم
شــدند اما چون اراده ای جدی برای برخورد با این مسائل
وجود نداشــت دســتگیری ها و بگیر و ببندها در حد حرف
یا نهایتا چند نفر که دستگیری شــان کمکی به حل مساله
نمی کرد باقی ماند .هنوز مدیران فوتبــال ما به این نتیجه
نرســیده اند که حضور افراد ســودجو در نقــل و انتقاالت
تهدیدی بــرای فوتبال کشــورمان اســت و در نهایت باید
عرض کنم به نظرم سطح فوتبال ایران در حدی نیست که
بازیکنان مبالغ باالیی دریافت کنند.
مثلث | شماره 361
ورزش
71
ورزش
گزار
ش ویژه
کوالکوویچقربانیبعدیاست؟
ورزش
72
مثلث | شماره 361
بادمخالفبهسمتاسمان خراش هامی وزد
ی تیم ملی
پایان رقابت هــای لیگ جهانــی و یازدهم
والیبال ایران .عنوانی که باتوجه به موفقیت های خیره کننده
این تیم طی سال های اخیر هرگز مورد قبول رسانه ها و افکار
عمومی قرار نگرفته است .روایت ها درباره ضعف ایران اما
متفاوت است .کارشناسان این رشــته نیز نظرات متفاوتی
را درباره افت تیم ملی والیبــال مطرح می کنند .اما همه این
اظهارنظرها را که مرور می کنیم بــاز هم به عنوان یازدهمی
می رسیم؛ عنوانی که اصال برای مان قابل تصور نبود .این
عنوان ضعیف ترین نتیجه ایران در لیگ جهانی والیبال بود،
جایی که در جدول 12تیمی تیم ملی کشورمان یازدهم شد.
معموالگفتهمی شودلیگجهانیبعدازالمپیکازنظرکیفی
معموالازسایرادوارکیفیتکمتریداردچراکهتیم هایملی
با ترکیب جوان و دگرگون شــده پا به مسابقات می گذارند تا
برای المپیک بعدی خود را اماده کنند.
لیگ جهانی 2017هــم از این قاعده مســتثنا نبود و
تیم هایی مثل فرانســه ،روســیه ،امریکا و ایتالیا با کمترین
بازیکنان اصلی خود به مسابقات امدند تا رسم چندین ساله
لیگجهانیهمچنانادامهپیداکنداماتیم ملیوالیبالایران
با اینکه تنها شهرام محمودی را به عنوان بازیکن شاخص در
اختیار نداشــت؛ بدترین نتیجه خود را در این سال گرفت؛
ســالی که کیفیت تیم ها حداقل 40درصد پایین تر از سطح
همیشگی بود اما نتیجه به دست امده نگرانی های بسیاری را
با خود به همراه داشت .اما انچه نگرانی ها را تشدید کرده این
است که پس چهارمی ایران در لیگ جهانی در سال 2014
تیم ملیهرسالافتقابلتوجهیداشتهاستکهحاالایران
با ته جدول تنها یک پله فاصله دارد .در این سقوط تدریجی،
اتهاماتی مثل بی انگیزگی ،غرور ،بازیکن ساالری و ضعف
نیمکت صحبت هایی بوده اســت که این سال ها همیشه با
والیبال همراه بوده است و با اینکه هیچ گاه این اتهامات در
قبال تیم ملی و فدراسیون والیبال ثابت نشد اما تاثیرات این
شــایعات همواره دیده می شــود .تغییر پی در پی سرمربی
خارجی تیم ،سقوط ســال به ســال در لیگ جهانی ،اخبار
تایید نشده اختالف بین بازیکنان و نتایج ضعیف حاال دیده
می شود که شایعات را رفته رفته به واقعیت نزدیک می کند.
این صحبت هایی بوده است که همواره پیرامون والیبال بوده
اما حاال اثرات ان دیده می شود.
از ســویی دیگر برخی معتقدند بازی در المپیک باعث
شدهتاتیم ملیوالیبالرویاهایخودراکمرنگ ترازقبلدنبال
کند چرا که بازی در المپیک ارزو و سقف هر ورزشکاری است
که حضور در این رویداد بزرگ یعنی ان بازیکنان دیگر چیزی
برای به دست اوردن باقی نگذاشته اند و به تمام رویدادهای
مهمی که در دنیا وجود دارد رســیده اند .این افتخار بســیار
بزرگی برای هر بازیکن و هر کشــوری اســت اما واقعا ذهن
ورزشکارانانقدرامادهاستکهبعدازرویدادیمثلالمپیک،
لیگ جهانی هم یک بار دیگر برای انها جذاب باشد؟ ایا لیگ
جهانی ان شــور را دیگر در بازیکنان برمی انگیزد که چیزی
بیش از توان خود را در زمین بگذارند؟ عملکرد ایران در هفته
سوم لیگ جهانی طبیعی است و شــاید کار با بازیکنانی که
المپیک را گذرانده اند کمی سخت باشد چرا که برانگیختن
دوباره انها برای رویدادی مثل لیگ جهانی که 5سال ان را
تجربه کرده اند برای یک مربی کار دشواری است.
نکته دیگری هم وجود دارد؛ بعد از هر المپیک تیم ها
دســت به تغییرات بزرگی می زنند تا هم بازیکنان درجه یک
استراحتی داشته باشند و برای برگشت به تیم ملی با انگیزه تر
شوند و هم برای المپیک بعدی از حاال روی بازیکنان جوان
سرمایه گذاری کنند .این اتفاق در ایران رخ نداد اما اسم ان را
جوانگرایی گذاشتند .جوانگرایی به پروسه ای گفته می شود
که تعدادی بازیکن ســتاره که همچنان قابلیت درخشش را
دارندبهدلیلباالرفتنسنکنارگذاشتهشوندوجایگزینانها
بازیکنانیباسنکمشود.امادرایرانتعدادیبازیکنبهاجبار
در ترکیب ایران قرار گرفتند که اگر شرایط مهیا بود این چند
تغییر هم صورت نمی گرفت .با همه اینها اما داورزنی اعتقاد
دارد که تیم ملی والیبال در ســال اینده قــدرت خود را دوباره
به دست می اورد .سرپرست فدراســیون والیبال با اشاره به
برنامه ریزیصورتگرفتهبرایتیم ملیدربازی هایالمپیک
،۲۰۲۰گفت :اطمینان می دهم ســال بعد ســال سازندگی
والیبال است و تیم قدرتمندی خواهیم ساخت .محمدرضا
داورزنی می گوید« :یکی از مشکالت ایران در لیگ جهانی
امســال به این قوانین باز می گردد .امروزه در رشته والیبال
ایران ،بازیکنانی پرورش یافتند که توانایی بازی در هر سه رده
جوانان ،امید و تیم ملی را دارند اما این محدودیت باعث شد
نتوانیم از انان بهره بگیریم».
سرپرست فدراسیون والیبال می گوید« :مشکل دوم
مصدومیت ناخواســته سید محمد موســوی و محمد جواد
معنوی نژاد بود که تیم را دچار مشکل کرد».
داورزنی به انتقاداتی که این روزها از ایگور کوالکوویچ،
سرمربی تیم ملی والیبال می شود نیز اشاره و عنوان می کند:
«قضاوت درخصوص عملکرد کوالکوویچ زود اســت و باید
بگذاریم او به کارش با ارامش ادامه دهد».
او تاکید می کند« :برنامه های فدراســیون والیبال در
رده های ســنی به خوبی پیش می رود و در ســال ۲۰۱۸تیم
خوبی را روانه مسابقات مختلف خواهیم کرد».
سرپرســت فدراســیون والیبال با بیان اینکه در لیگ
جهانی امســال شــش بازیکــن از ۱۴بازیکــن اعزامی به
المپیک تغییر کردند ،می گوید« :متاســفانه مصدومیت ها
باعث شــد اثر گذاری بازیکنان کمتر از گذشــته شود که با
تالش و برنامه ریــزی صورت گرفته تیم ملی در مســابقات
پیش رو و بازی هــای المپیک ۲۰۲۰تقویت خواهد شــد،
اطمینان می دهم ســال بعد سال ســازندگی والیبال است و
تیمقدرتمندیخواهیمساخت.بااینهمهمعتقدمبازیکنان
شرکت کننده در لیگ جهانی ۲۰۱۷والیبال تمام تالش خود
را برای موفقیت تیم ملی به کار گرفتند».
برخی از کارشناســان والیبال اما با داورزنی موافقند و
تاکید دارند که کوالکوویچ همچنان شانس موفقیت دارد.
انها معتقدند با وجود اینکه انتقادها از کوالکوویچ بسیار زیاد
شده اما این مربی تنها در یک تورنمنت تیم ایران را هدایت
کرده و این احتمال وجود دارد که او بتواند اشتباهاتی که تا
االن داشــته را برطرف کند و بهتریــن تصمیم هم می تواند
دادنفرصتدوبارهبهکوالکوویچباشد.کوالکوویچبهخوبی
متوجه شده که براورده کردن انتظارات در ایران بسیار سخت
استواگرمی خواهدهمچنانسرمربیتیم ملیباشددروهله
اول باید بتواند اشتباهات غیرقابل انکاری که در لیگ جهانی
داشته را تکرار نکند .فراموش نکنیم او مربی بزرگی است که
سال ها سرمربیگری تیم ملی صربستان را بر عهده داشته و
اینکه گفته می شود او برای تیم ایران کوچک است چندان
نمی تواندمنطقیباشد.
این در حالی است که به نظر می رسد سرمربی تیم ملی
والیبــال نیز انگیزه هــای زیادی بــرای کســب موفقیت با
تیم ملی والیبال ایران دارد .کوالکوویــچ می گوید« :برای
تورنمنت هــای بعدی درس هــای زیــادی در لیگ جهانی
اموختیم ،چون نمی خواهیم اشتباهات مشــابهی را تکرار
کنیم.البتهاینموضوعدرورزشوالیبالامریبدیهیاست.
برای مثال در این تورنمنت ،تیم روســیه 24بر 19از امریکا
جلو بود ،بعد تیم امریکا توانست خود را به امتیاز 24برساند
و نتیجه بازی را برابر کند .ســرانجام روسیه توانست 29-31
ان ســت را پیروز شــود .به هر حال در والیبــال این اتفاقات
طبیعی است و همین امر بر جاذبه های این ورزش می افزاید.
امیدوارم در بازی های بعد این اتفاق نیفتد و وقتی از حریفان
پیش هستیم ،بسیار سریع نتیجه بازی را به سود خود به پایان
برسانیم».
ایا تیم ملی والیبال به زودی به دوران اوج بازمی گردد
یا این بار نیز یک مربی دیگر قربانــی نتایج ضعیف این تیم
خواهد شد؟
ورزش
تراکتورسازیجوان
یحیی گل محمــدی یکــی از مربیانی اســت که به
خاطر اعتمادش بــه بازیکنان جوان بارها مورد تحســین
قرار گرفته است .در همه تیم هایی که یحیی گل محمدی
سرمربیگری اش را بر عهده داشته جوانگرایی در دستورکار
قرار گرفته و اتفاقا این تصمیم همواره به ســود این مربی
جوان تمام شده است .سرمربی تراکتورسازی امید زیادی
دارد تا بازیکنان جوانش در لیگ هفدهم عملکردی خوب
داشته باشند.
تراکتورســازی در حالی تمریناتش بــرای حضور در
لیگ برتر هفدهــم را اغاز کرده که اکثر نفــرات این تیم را
بازیکنان جوان و جویای نام تشــکیل می دهند .بازیکنانی
که برخی از انها از ســال گذشــته در تراکتورسازی حضور
دارند و برخی نیز با نظــر یحیی گل محمــدی از تمرینات
تیم های پایه به بزرگساالن اضافه شدند .با توجه به اینکه
تراکتورســازی از جذب بازیکن جدید محروم اســت ،باید
برای پر کردن لیســت خود به همین بازیکنان جوان اکتفا
کند .با این شــرایط گل محمدی امید زیــادی دارد تا این
جوانان بتوانند توانایی های خود را نشــان دهند و روزهای
خوبی را سپری کنند.
س هفته
عک
بازار مکاره استقالل کار دست تان ندهد!
اول فصل هوادار می اید اما اگر نتیجه نباشد می شود فاجعه
احسان خراسانی
روزنامه نگار
مثلث | شماره 361
ورزش
شاید در صدر فهرســت تیم هایی که هزینه کرده اند
باید استقالل را قرار داد .انها امسال هم از همه صنعتی ها
و رقیب سنتی پول به بازار بردند و بازیکن جذب کرده اند؛
کاری که سال قبل انجامش دادند و برایش توجیه داشتند.
سال قبل منصوریان می گفت« :هوادار دوست دارد برایش
تیم پر سر و صدا ببندی .فصل نقل و انتقاالت برای هوادار
خودش مثل یک دربی است».
او با این ایده اینقدر بازیکن خرید و قرارداد یار اسمی
تمدید کرد که خیلی زود فهرســت هزینه هــا و تعهدهای
تیم در همان شروع سال قبل به 22میلیارد تومان فقط در
بخش جذب بازیکنان رسید و بعد هم اعالم شد که 6میلیارد
برای تمدید قراردادها هزینه شــده است .این البته بدون
احتساب بدهی های پایان ناپذیر بین المللی و داخلی تیم
بود که بخش زیادی از انها به واسطه پیامک های مردمی
جبران شدند.
وزیر ورزش برای این خرج های زیادی ،هیات مدیره
و مدیریــت اســتقالل را تغییــر داد .البتــه بانیــان ایــن
هزینه های اضافی ماندند و هنوز هم هستند .یکی لیست
خرید می دهــد و دیگری تعهدات ســنگین مالــی ایجاد
می کند!
استقالل ســال قبل در درون دروازه قرارداد مهدی
رحمتی را تمدید کرد .بازیکنی کــه قراردادهایش معموال
باالی 1.5میلیــارد تومان هزینه دارد .امیــد ابراهیمی با
همین ارقام ،خسرو حیدری هم با ارقامی نزدیک به مهدی.
به کنعانی زادگان و فرشــید باقری هم ارقامــی میلیاردی
دادند .تمدیــد قــرارداد مگویان هــم برای شــان هزینه
میلیاردی داشــت .بختیار رحمانی هزینــه 1.5میلیاردی
به تیم تحمیــل کــرد و کاوه رضایی گران تریــن بازیکن
لیگ بود .رابسون جانواریو و پادوانی که هر دو میلیاردی
بودند را هم به این فهرست اضافه کنید .در ازای تمام این
فهرست بلند باال فقط یک سجاد شهباززاده از بدنه ابی ها
جدا شد.
از دل همــه ایــن هزینه هــا محرومیــت فیفــا ترمز
استقالل را کشید .استقالل ســال قبل چه بهره ای برد؟
فشــار تیم در نیم فصــل دوم روی دوش بازیکنانی بود که
هزینه شان باال نبود .سید حسین حسینی ،مجید حسینی،
امیــد نورافکن ،بهنــام برزای ،میــاد زکی پور ،فرشــید
اسماعیلی ،محسن کریمی و حق دوست ،همگی بازیکنان
کم هزینه تیم بودند .نســل جوان و کم سن و سال تیم که
زیر 23سال بودند و خوش درخشیدند و امسال هم امید اول
تیم هستند .واقعیت این اســت که منصوریان نشان داده
از این گروه بهتر از اسمی ها بازی می گیرد .تجربه اش در
نفت تهران ،تیم ملی فوتبال و همین اســتقالل سال قبل
این را نشان داده اما باز خودش و مدیران باالدستی اش در
فصل نقل و انتقاالت انگار بد عادت شده اند .انها امسال
جانواریو و پادوانی را نگه داشتند و بعد پژمان منتظری را با
رقمی حدودا دو میلیارد تومانی برگرداندند.
البتــه پژمــان بــه دلیــل ســبک بــازی و سیســتم
مسابقه ای اش به درد ابی ها می خورد .او که قرارداد دو ساله
تاکیدش برای ادامه فوتبال بوده ،قصد دارد یک سال بعد
از جام جهانی هم فوتبالش را ادامه بدهد و بعد کفش هایش
را بیاویزد و چه جایی برایش بهتر از اســتقالل که بی شک
اگر کاپیتان اولش نباشد ،قطعا نفر دوم ان است .تازه از یاد
نبریم تداوم روند بازی های بد رحمتی در هفته های پایانی
فصل قبل و امادگی باالی سید حسین حسینی ،این بخت
را که پژمان بتواند کاپیتــان اول تیم در زمین بازی باشــد
به شدت افزایش داده است.
به این خریــد می توانید خریدهای دیگــر تیم را هم
بیفزایید .تمدید با وریــا غفوری ،پرداخت چنــد برابری به
امیــد نورافکن برای تمدید قــرارداد؛ بازیکنی که 5ســال
برایش هزینه شــده بود اما درست در زمان ســتاره شدن،
قراردادی با تیم نداشــت .پرداخت نجومی برای داریوش
شــجاعیان که فصل قبل در بیشــتر بازی ها یار ذخیره در
گسترش فوالد بوده حاال برای ابی ها 2.5میلیاردی هزینه
داشته است .برگرداندن سجاد شهباززاده با رقمی بیش از
یک میلیارد تومان .حاال گفته شده استقالل 10میلیارد از
هزینه های سال جدیدش را برای بازار نقل و انتقاالت صرف
کرده است و خیلی ساده می گویند این هیجان خریدهای
ابی ها ،رقم این تیم را در تعهدات جاری نقل و انتقاالت از
30میلیارد تومان فراتر برده اســت؛ یعنی گران ترین تیم
لیگ از لحاظ تعهد.
درحالی که این بار سنگین نیمکت و بازیکن ،در سال
قبل نشان داد توان به مقصد رسیدن را ندارد.
منبع :خبرانالین
73
ماه محسنین
پرویز فتاح چرا سجده کرد؟
طرح های «اکــرام ایتام» و «محســنین» ،از جمله
طرح هایی هســتند که کمیتــه امداد امام خمینــی (ره) به
ی در رسیدگی به نیازمندان
منظور استفاده از مشارکت مردم
اجرا می کند .طرح «اکرام ایتام» مختص کودکانی است
که پدر خود را از دست داده اند .طرح «محسنین» مربوط به
کودکانی است که یا پدر و مادر از یکدیگر جدا شده و تحت
سرپرستی مادرشان هستند و یا انکه پدرشان در قید حیات
اســت ،اما به دلیل بیماری قادر به تامیــن معاش خانواده
نیســت .تشــخیص نیازمند بودن این خانواده ها توســط
کارشناسان کمیته امداد انجام می شود .در هر کدام از این
طرح ها ،فرد خیر می تواند حامــی تعدادی از این کودکان
شود .فرد حامی بایســتی ماهانه حداقل ۲۰هزار تومان به
حساب هر یک از کودکان تحت حمایت خود واریز کند .وی
پس از سه ماه پرداخت متوالی می تواند با هماهنگی کمیته
امداد کودک تحت حمایت خود را مالقات کند .هر شش ماه
یک بار نیز توسط کمیته امداد صورت حساب پرداختی ها
برای فرد حامی ارسال می شــود .در ماه مبارک رمضان هر
سال فرصت خوبی است تا بدانیم این طرح ها تا چه اندازه
مورد استقبال محسنین یا نیکوکاران قرار گرفته است .خبر
خوش این است که استقبال از این طرح به اندازه ای بوده
که رئیس کمیته امداد در پخش زنده تلویزیونی مهر از جیب
بیرون دراورد و در مقابل قبله سجده شکر به جااورد.
دیدار
74
مثلث | شماره 361
سجده شکر
«مردم ،هم شــما و هم ما را با بزرگواریشون مبهوت
ی می خواســتیم ،اما تا االن 455
کردند .ما 193هزار حام
هزار نفــر ثبت نام کرده انــد و 250هزار نفــر به طور قطعی
ثبت نام کرده انــد .االن با اطمینــان می توانیم بگوییم که
برای هر کودک یک حامی گرفته ایم و االن به دنبال حامی
دوم هستیم .ایتام ما حداقل چهار حامی دارند .محسنین
اما یک حامی هم نداشــتند .االن به دنبــال دومین حامی
برایشان هســتیم ».برای پرویز فتاح ،رئیس کمیته امداد
امام خمینی(ره) ،انــگار هیچ ماهی به این شــیرینی نبود
وقتی این جمالت را در برنامه ماه عســل بر زبان می اورد،
یک اتفاق بزرگ رخ داده بود ،اتفاقی که گویی نتیجه یک
کار بزرگ بوده...
فتاح ایــن کار را نتیجه یــک حرکت کامــا مردمی
می دانــد و از ان هایی که ایــن کار را انجام دادند تشــکر
می کند« :مردم خیلی جلوتر از ما حرکت کردند .این حرکت
مردم در این ماه مبارک بی نظیر اســت .من دو سال قبل به
برنامه شما امدم و کار اولیه محسنین را اغاز کردیم .ان سال
نیمه کاره ماند .سال بعد طرح «خوب باشیم» و طرح صدقه
در «ماه عسل» عملی شد .االن هم که محسنین به نقطه
عطفش رســید .کاری به این بزرگی یهویی نمی شود .فکر
می کنم این نیت خیر شما و دعای مادرتان است .نظر الهی
به این کار بوده اســت .االن بیشتر حامیان از طریق برنامه
شما شکل گرفته اند .این بحث محسنین ادامه دارد .سایت
ما باز است و به همان شماره می توانند پیامک بدهند .مردم
عزیز می توانند در این کار خیر ما را یاری کنند .تا امروز با 90
درصد شــماره هایی که ثبت نام کرده اند تماس گرفته ایم.
این مسیر ادامه پیدا می کند و اثار و برکات این حرکت مردم
را از ماه اینــده در زندگی این کودکان مســتحق می بینیم.
خیلی ها می گوینــد از زمانی که وارد این عرصه می شــوند
برکت زندگیمان زیاد شده اســت .خیلی ها 30یا 40نفر یا
حتی 100بچه را تحت حمایت دارند .از انها می پرسم که
بخشی از پولتان را خرج این عزیزان می کنید ،از پولتان کم
نمی شود .باور کنید قسم جالله می خورند که پولمان زیادتر
هم شده است .افرادی داریم که با حمایت از 10یتیم شروع
کرده اند و االن بیش از 1000نفر یتیم را در حمایت دارند.
باید خاک پای مردم بود .ما در میان حامیان خود افرادی را
داریم که خودشان زندگی خیلی ساده ای دارند و این میزان
هزینه ماهیانه را به ســختی تامین می کنند .مردم ماهند.
مردم حرف ندارند .هر عیب و ایرادی هست از ما مسئوالن
است .باید خادم مردم بود و با صداقت حرف زد و عمل کرد.
باید تمام این موارد را گزارش دهیم .از کارهای دســتی به
فضای الکترونیکی وارد شده ایم».
پرویز فتاح ،رئیس کمیته امــداد امام خمینی(ره) در
پایان برنامه به پاس همت مردم ایران و شرکتشان در طرح
محسنین ،سجده شــکر به جا اورد .فتاح همچنین «والی
مهر» را به احســان علیخانی و برنامه «ماه عســل» هدیه
کرد .این لوح به یاد مرحوم عبدالله والی احیاگر بشاگرد ،به
خیران تقدیم می شود.
در همان برنامه ای که پرویزفتاح حضور داشــت ،به
بخشی دیگر از کارهای خیر مردم ایران درماه مبارک رمضان
پرداخته شد .در اغازاین برنامه دکتر علی اصغر جهانگیر،
رئیس سازمان زندان ها روبه روی احسان علیخانی نشست تا
ماجرای کمک برای ازادی زندانیان را برای مردم جمع بندی
کند .احسان علیخانی بعد از حضور دکتر جهانگیر در برنامه
از علت شکل گیری کمپین ازادی زندانیان گفت« :امسال
برای هماهنگی سوژه ها با نهادهای زیادی صحبت کردیم
تا اینکه بــرای هماهنگی چند ســوژه مجبور شــدیم که به
زنــدان برویم و با دکتــر جهانگیر صحبت کنیــم .در میان
همین گفت وگوها بود که موضــوع ازادی زندانیان مطرح
و با استقبال زیادی مواجه شد و زندانیان مالی که به خاطر
مبالغ بســیار ناچیزی در زندان بودند ،بیشــتر از گروه های
دیگر مدنظر ما قرار گرفــت و در یک ویدئویی که در برنامه
ماه عسل پخش شد،از جمع اوری 17میلیاردو 38میلیون
تومان برای ازادی زندانیان صحبت کردند».
دکتر جهانگیر هم درباره این طرح گفت« :از ســال
1377تا ســال گذشــته در همــه سیاســت های ابالغی
کــه مقام معظم رهبری بــه قــوه قضاییه داده انــد ،بحث
زندانی زدایی مطرح شده و هنوز هم هست .برای اولین بار
در سال 1395نسبت به ســال 94حدود 5درصد ورودی و
موجودی زندانیــان را کاهش دادیم .اما ایــن کافی نبود.
االن در حدود 15هزار و 700نفر زندانی غیرعمد داریم که
منتظر کمک مردم هستند تا بتوانند دیه یا نفقه یا بدهی شان
را پرداخت کنند .بخشــی از جمعیت زندانیان هســتند که
حبس شان را کشیده اند اما توان پرداخت جریمه هایشان
را ندارند .این مبالغ چون حق الناس اســت قابل بخشــش
نیســت .حتی مرخصی هم نمی توانند بروند .بســیاری از
این ها جرائم سبکی هم داشته اند .مثال یک خودرو را بر اثر
عصبانیت تخریب کرده و حبسش را هم کشیده اما اکنون
جریمه مالی که باید به ازای تخریب خودرو بپردازد ندارد.
االن 5هزار و 700زندانی داریم که حبس شان را کشیده اند
اما توان پرداخت مــال را ندارند .این افــراد دیگر بزهکار
نیستند ،بدهکارند .ما نمی خواستیم کسی به خاطر نداری
در زندان بماند .ما بالفاصله بعــد از لطف مردم ،چک را به
سیکل نقد شدن پرداختیم .حقوق ُشکات را پرداخت کردیم
تا زمینه ازادی این افراد فراهم شــود .یعنی این پول ها به
شاکی ها رسیده تا افراد بتوانند ازاد شــوند .با کمک مردم
به طور حتم بیش از هزار زندانی ازاد می شوند.این کار مردم
یک سرمایه عظیم اجتماعی را به نمایش گذاشت .کسانی
که مجرم خطرناک نباشند و ازادیشان برای جامعه خطرناک
ی برای ازادیشان
نباشد ،شامل استفاده از کمک های مردم
می شوند.هرچقدر که مردم در این فعالیت های اجتماعی
شرکت می کنند مهر تایید بر تمام فعالیت های نظام و نشانه
اعتماد به صداوسیما و برنامه «ماه عسل» است»..
رمان های زرین
نگاهی به نامزدهای جشنواره قلم
«جشنواره قلم زرین در هر سال ،نخستین جشنواره ای
است که دست به انتخاب کتاب از بین کتاب های منتشره
در ســال قبل می زنــد و به عبارتی ،نخســتین جشــنوار ه از
جشــنواره های ادبی کشور در هر سال اســت که چراغش
روشــن می شــود و به همین خاطر ،عالوه بر دشواری کار
داوران ،انتخاب ها نیز از اهمیت زیادی برخوردار اســت.
یکی از اهداف هر دوره از جشنواره ،رصد جریان ادبی سال
گذشته و شناسایی ،معرفی و حمایت از ادبیات متعهد ملی
و اسالمی است.
مطابق ایین نامه ،کتاب های منتخب بایستی از نظر
درونمایه و مضمون ،دارای ارزش های اســامی ،انسانی
و ملی باشــند که این مهم ،در کنار معیارهای فنی و ادبی از
ســوی داوران ،مالک و معیار داوری قرار گرفت ».از دل
این قسمت از صحبت های یوسف قوجق ،دبیر پانزدهمین
دوره جایزه قلم زرین می توان رویکرد این جشنواره ادبی را
دانســت ،نامزدهای این جشــنواره در بخش های مختلف
معرفی شده اســت ما از میان همه این بخش ها ،به سراغ
بخش رمان و داستان بزرگســال رفته ایم و نامزدهای ان را
معرفی می کنیم.
دخیل هفتم
«دخیل هفتم» که داستان ان با بن مایه ای عاشقانه
و عارفانه در بســتر حوادث پیش از انقالب تــا دوران امروز
می گذرد هم چون اثر پیشین رودگر در انتشارات شهرستان
ادب منتشر شده است« .دخیل هفتم» از زبان کامله مردی
لو انــدی ســاله روایــت می شــود .جوانی امــروزی و
چه
عاشق پیشه به اجبار از او می خواهد که داستان عشقش را
تعریف کند .راوی از دختری می گوید که در روزهای مبارزه
انقالب 57به او عشــق می ورزید و هر دو بــه زندان کمیته
مشــترک ضد خرابکاری افتادند .با پیروزی انقالب ،راوی
ازاد شد ولی فاطمه به سرنوشتی نامعلوم در ان زندان گرفتار
امد و راوی را در ســوگ عشــق نافرجام خود نشاند .فاطمه
برادری مبارز داشت که پس از ازادی راوی به او شک کرد که
نکند او خواهرش را لو داده و به همین خاطر توانسته است
از ان زندان مخوف قسر در برود؟ راوی برای همیشه با برادر
فاطمه قطع رابطه کرد .در سال هایی که راوی فرمانده یکی
از محورهای جنگ با عراق بود ،برادر فاطمه به طور ناشناس
با او ارتباط برقــرار کرد و راوی پس از شــهادت او به هویت
واقعی اش پی برد .در ادامه داستان ،جوان نیز از ماجراهای
عاشقانه خود می گوید .راوی درمی یابد که راه عشق دارای
مراتب و معجزاتی است که هر دو ان را درک کرده اند ،ولی
این جوان از او پیگیرتر و مصمم تر بوده اســت .این جوان
مامور اســت «باغ ِ
خیال» متروکه هفت عاشق را به واسطه
هفت دخیل از انها بستاند .راوی رمان نفر هفتم است و حاال
نوبت دخیل هفتم.
...تا عشق اباد
رمان «از عشقاباد تا عشق اباد» نوشته منصور انوری
در دو جلد از سوی انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است.
نویسنده در این اثر یکی از داستان های شفاهی را با تغییراتی
به رمان تبدیل کرده است .داستان درباره شفا گرفتن فرزند
یکی از اعضای حزب کمونیست است .این رمان براساس
داستانی مستند از یک اتفاق در سال 1342است.
ماجرا از این قرار است که در ان سال ها فرزند کوچک
دبیر اول حزب کمونیســت ترکمنستان فعلی دچار سرطان
خون می شود و پدربزرگ این بچه که در دوران جنگ جهانی
دوم در ایران ســرباز بوده تصمیم می گیرد بچه را برای شفا
به بارگاه امام رضا(ع) بیاورد .پدر بچه که کمونیســت است
به شدت با ایده پدربزرگ مخالفت می کند تا اینکه پدربزرگ
همراه با دوســت دیگرش که او نیز در جنــگ جهانی دوم
در ایران بوده بچــه را از بیمارســتان ربوده و به مــرز ایران
می ایند .در ادامه راه برایشــان اتفاقات زیــادی می افتد تا
اینکه به مشهد می رســند و پدربزرگ برای شــفای بچه به
امام هشــتم(ع) متوســل می شــود .رمان این گونــه اغاز
می شود« :شب بداخمی بود و صحرا دمغ و پکر! ِ
ماه کامل
نیز رو پنهان کرده بود .سکوت ،به سنگینی ،فروافتاده بود.
اگر در ان ساعت از شب ـ که از نیمه ها گذشته بود ـ کسی از
صحرانشینان بیدار بود ،به فراست ،درمی یافت این شب،
این ســکوت و این تاریکی وهم الود ابســتن حادثه است.
اما به نظر می رســید همــه در خواب اند؛ خوابی ســنگین.
ِ
همراه
صحرانشینان زود سر بر بالین می گذارند تا صبح زود،
سپیده ،روزی ُپرتالش را اغاز کنند .ماه ،با تمام درخشندگی،
همچون عروسی که چهره در پس نقاب فروبرده باشد»...
شانزده سال
شانزده سال عنوان کتابی است از منیژه ارمین که در
400صفحه و توسط انتشارات سوره مهر در سال 1395به
چاپرسیدهاست«.شانزدهسال»سومینکتابازچهارگانه
ی این نویسنده است« .شب و قلندر» اولین جلد
رمان تاریخ
این چهارگانه به شمار می رود که طی سال های اخیر منتشر
شد .این کتاب ،از اواخر دوره قاجار شروع می شود و تا دوران
مشروطه را در برمی گیرد.
جلد دوم ان نیز «شــباویز» نام داشــت که در فضای
شروع سال های مشــروطه تا ســال 1304می گذرد و جلد
سوم «شانزده ســال» نام دارد که از 1304تا دوره رضاشاه
را شامل می شود .رمان «شــانزده سال» داستانی و مستند
است و با رمان های دیگر متفاوت بوده و همانند پازل است،
یعنیبرخیازبخش هاکامالمستندوبرخیازبخش هادنباله
داستان«شبوقلندر»و«شباویز»است.عمدهمطالباین
کتاب مربوط به وقایع کشــف حجاب است .داستان «16
سال» با افسانه شروع می شود ولی به واقعیت های تاریخی
می پیوندد .این کتاب تاثیرگرفته از واقعیت های تاریخی و
باورهای مردم است و در ادامه به دوران مدرنیته می رسیم.
بی اسمی
درسال 95احمد شاکری با نگارش رمانی در حوزه دفاع
مقدس به نام «بی اسمی» دوباره به دنیای رمان بازگشت.
«در «بی اسمی» داســتان یک اعزام روایت شده که برای
عملیات بزرگ صورت گرفته است .تمام موقعیت داستان
در یک قطار رخ می دهد .شخصیت اصلی مسافر این قطار
است که در پی گمشده ای است .داستان 100صفحه ای
«بی اســمی» به جنبه های معارفی و حکمی دفاع مقدس
می پردازد.
شــاکری درباره ایــن رمان گفتــه اســت «:در رمان
«بی اسمی» تالش کردم وارد ساحت های جدیدی شوم و از
الیه های تاریخی و مستند نگار رایج در ادبیات داستانی دفاع
مقدس عبور کنم و به عمق ملکوتی این واقعه بپردازم .چون
به نظر می رسد ادبیات داستانی دفاع مقدس ما به خصوص
تحت تاثیر ادبیات مســتندنگار و خاطره و به شــدت درگیر
تفحص و روایت تاریخ است.
در این رمان به اندازه ای که برای من مقدور بوده تالش
کردم تا داستان از جنبه های تاریخی فاصله بگیرد .زمان و
مکان در این داســتان چندان موضوعیت ندارد .ان چیزی
که در خلق این رمان برای من اهمیت داشــت این بود که
شخصیت اصلی داستان در سیری قرار بگیرد که به بخشی
از وقایع و حقایق ملکوتی دفاع مقدس دست پیدا کند».
خرمالو ها و گنجشگ ها
رمان «خرمالوها را به گنجشــک ها بفروش» نوشته
محمد حنیف به تازگی توســط انتشــارات کتاب جمکران
منتشــر و راهی بازار نشر شده اســت.این رمان در ۵فصل
نوشته شــده و هر فصل ان به بخش های مختلف تقسیم
می شود.در قسمتی از این کتاب می خوانیم«:فامیل این
مارمولک مویدی اومد بوده حجره؛ نشسته بود روی صندلی
دم در و از همون جا واســه امیریل قصــه می بافت .خوش
نداشتم حرفاشونو بشــنفم ،ولی زنه اون قدر بلند بلند نطق
می کرد که از اندرونی حجره حرفاشــو صاف می شــنیدم.
درست مثل اینکه زیر گوشم نشسته باشه .خدا به شوهرش
رحم کنه .جد و اباد مویدی رو ریخت رو دایره .اینکه از وقتی
عیسی یه جغله بچه بوده ،بابا ننه اش رو توی سیالب از دست
می ده و خواهره زیر پر و بالش رو می گیره و بزرگش می کنه.
بعدم که خواهره شوهر می کنه ،باز شوهرخواهره ،مویدی رو
می بره وردست خودش و بنایی یادش می ده و خالصه وقتی
شوهرخواهره از داربست می افته و فلج می شه ،مویدی که
خودشو زیر دین اون بنده خدا فرض می کرده ،بقیه عمرش
امادهبهخدمتاونامی شه.بعدمکهعیسیشغلشروعوض
می کنه و دستش به دهنش می رسه ،پسر شوهرخواهره رو
لوس می کنه از بس لی لی به الالش می ذاره ،پســره مفت
خور بار میاد ،حاالم می خواد داماد ســرخونه مویدی بشه.
حاال دیگه دایی عیســی اجازه نمــی ده ریحانــه جون بره
دانشگاه!»
مثلث | شماره 361
دیدار
75
بوفون قالبی
هواداران میالن از دروازه بان جوان خود
عصبانیهستند
روزی که جیانلوئیجی دونارومــا اعالم کرد که دیگر
عالقه ندارد تا قرارداد جدیدی با میالن به امضا برســاند،
دنیای فوتبال کمی ،نه بیشتر از کمی شگفت زده شد .حاال
دروازه بانی که تمام دوران رشــد خود را در باشــگاه میالن
پشت سر گذاشــته ،در حالی که 12ماه از قراردادش باقی
مانده یا در این تابستان و پنجره نقل و انتقاالت زمستانی به
فروش می رسد یا اینکه تابستان اینده به صورت بازیکن ازاد
می تواند هر باشگاهی که خودش می خواهد انتخاب کند و
رویای فوتبالی خود را ادامه دهد .هواداران روسونری پیش
از انکه او 18ســالش شود نامش را شــنیده اند اما حاال که
به عنوان «بوفون اینده» در فوتبال ایتالیا شناخته می شود
و تیم هایی چون یوونتوس و رئال مادرید سخت به دنبال به
خدمت گرفتن وی هستند ،هیچ تمایلی برای از دست دادن
او ندارند و این را با حمله هکری خود به صفحه شخصی اش
در اینستاگرام نشان دادند.
دوناروما را بشناسیم
یقینا دوناروما بزرگ ترین ســتاره ای اســت که از دل
اینده فوتبال ایتالیا بیرون خواهد امد و شــاید پس از دانیله
ده روســی که با پیراهن در صحنه فوتبال کشور چکمه ای
حاضر شــد ،او مهم ترین بازیکنی باشــد که در این کشور
ظهور می کند .بازیکنــی که طی فصول گذشــته از میان
دیگر بازیکنان نســل جدید فوتبال ایتالیا سربرافراشــت و
مورد توجه بسیاری از مربیان و افرادی که با فوتبال در ارتباط
هستند قرار گرفت ،به خاطر توانایی های ذاتی اش و شرایط
فیزیکی خاصی که دارد با عنوان جانشین الگو و پیشروی
خود ،لوئیجی بوفون افسانه ای شناخته می شود .دوناروما
هنوز خیلی جوان است اما به محض اینکه توانست در اکتبر
سال 2015به تیم اول میالن راه پیدا کند ،نوع نگاه ها به او
تغییر کرد و دیگر کسی به گذشته وی توجه نمی کند بلکه او
را به عنوان دروازه بانی می شناسند که چنانچه همین گونه
به روند پیشــرفت خودش ادامه دهد ،می تواند دو دهه در
باالترین سطح فوتبال از دروازه نراتزوری محافظت کند.
دیدار
76
مثلث | شماره 361
شروع بزرگ
18مــاه قبــل و پیــش از انکــه بازیکنی که بــا لقب
«جیجیو» شناخته می شــود ،برای اولین بار در تیم اصلی
بزرگســاالن میالن مقابل ساســولو در ســری ا به میدان
برود و با تیمش به پیروزی 1-2دســت پیــدا کند ،دوناروما
تنها یک عضو ناشــناخته از کانون هــواداران «من یکی
از روســونری ها هســتم» بود .او در فصل 2016-2015
همیشــه جایگزین دروازه بانانی چون کریســتین ابیاتی و
دیگو لوپز بود اما روزی که ســرمربی اسبق میالنی ها یعنی
سینیشــا میهایلوویچ تصمیم گرفت تا وی به جای لوپز از
ابتدا در ترکیب اصلی قرار بگیرد ،شانس به او رو کرد و حاال
می توانست توانایی هایش را نشان دهد .پس از ان بازی،
دوناروما هیچ گاه دیگر به گذشــته بازنگشت و دیگر دروازه
روســونری را رها نکرد .پس از ان پیــروزی ضعیف مقابل
ساسولو هر دقیقه بازی در باالترین سطح فوتبال ،از جمله
پیروزی در فینال سوپرجام ایتالیا مقابل یوونتوس در ضربات
پنالتی در ماه دسامبر سال گذشته ،دوناروما را بیش از پیش
به فوتبال دنیا شناســاند و نامش در میان همــه هواداران
فوتبال ایتالیا دهان به دهان چرخید.
جدایی از سن سیرو
در چند ماه گذشته و با وارد شــدن به دوازده ماه پایانی
مدت قرارداد 3ساله اش با میالن ،جدایی اش از این تیم به
یکی از جدی ترین چالش های بازار نقل و انتقاالت فوتبال
تبدیل شد .گفته می شود میالنی ها به دروازه بان جوان خود
وعدهبازوبندکاپیتانیو 80هزارپوندحقوقهفتگیراداده اند
تا با این پیشنهادات بتوانند وی را حفظ و به وینچنزو مونتال
برای ایجاد تحوالت در ترکیب تیم اول و بازگشتن به روزهای
درخشانسال هاینهچندانقبلوورودبهیکعصرجدیداز
تاریخباشگاه،کمککنند.بااینحالچندیقبلدرکنفرانس
خبری باشگاه میالن ،مارکو فاسونه مدیر اجرایی باشگاه از
تصمیمقطعیدونارومابرایعدمتمدیدقراردادوترکباشگاه
خبر داد که این تصمیم طی روزهای گذشــته دســتخوش
تغییراتیقرارگرفتهاست.شنیدناینتصمیمباعلمبهاینکه
مدیربرنامه های این ستاره ناپلی کسی نیست جز مینو رایوال،
نمی تواند چندان شگفت اور باشد .او توانایی انجام هر کاری
را دارد و انقدر به توانایی های خود اطمینان دارد که می تواند
با کلماتی چاپلوسانه موکل خود را به راحتی اغوا کند و بگوید
که در ازای فراهم اوردن جدایی قطعی از میالن تا چه اندازه
می خواهد به جیب بزند.
رایوال اشتباه می کند؟
نمی توان همه ایــن تصمیم را به پای رایوال نوشــت
چراکه پیش از این دوناروما نشــان داده است که می تواند
در اخرین لحظات تصمیم بزرگی بگیرد .جیکوندو مارتورلی
در گفت وگو با رادیو TMWایتالیا ســال 2013را یاداوری
می کند؛ زمانی که دوناروما تنها چند ساعت پیش از بستن
اولین قرارداد حرفه ای خود با میالن ،در اســتانه امضای
قرارداد با رقیب سنتی یعنی اینتر بود که در اخرین لحظات
تصمیمش عوض شد .مارتورولی سی است که در سن 10
ســالگی از کیفیت بازی دوناروما پرده برمــی دارد و عنوان
می کند که «دروازه بانی همیشــه تاریخ پیچیده ای داشته
است اما من به دوناروما پیشنهاد می کنم که اگر می خواهد
بخشی از این تاریخ باشد ،برخالف تصمیم شخصی خود
عمل کند و در میالن بماند .من او را زمانی که کودک بود در
ناپل دیدم و بالفاصله پیرو اوسیلیو در اینتر را باخبر کردم.
او به مدت سه سال و نیم و تا ســال 2013در باشگاه اینتر
رشد کرد و در همین مقطع چندین پیشنهاد از باشگاه های
دیگر داشــت .همه چیز مرتب پیش می رفت تا انکه زمان
امضای یک قرارداد نوشته شده رسمی از راه رسید .در ان
بعد از ظهر کذایی و پس از ســپری کردن 4ســال دشوار،
همه ما به دنبال رسیدن به یک توافق خوب بودیم؛ او ،پدر
و مادرش و باشگاه .اما صبح روز بعد او بدون انکه اطالعی
بدهد یا اصول جوانمردانه را رعایت کند ،به یکباره با میالن
به توافق رســید .این چیزی اســت که باعث می شود من
گمان کنم که وی با میالن نیز همین کار را خواهد کرد».
مسیرهای پیش رو
در حال حاضــر رقیب اصلی میالن در ســری ا یعنی
یوونتوس و قهرمان اللیگا یعنی رئال مادرید ،دو مشــتری
پروپا قرص دوناروما هستند که این دروازه بان جوان می تواند
از میان انها یکی را برای اینده فوتبــال خود انتخاب کند.
جوزپه ماروتا ،مدیر اجرایی یوونتوس می گوید باشگاهش
همیشه تالش داشته تا بهترین اســتعدادهایی که وجود
دارند را بــه خدمت بگیرد و در ســوی مقابــل لوس بالنکو
به دنبال دروازه بانی اســت کــه ارزان تر باشــد و به عنوان
جانشین داوید دخیا باشــد که قصد دارد قرارداد بلندمدتی
با وی به امضا برســاند .در هر حال دوناروما هر یک از انها
را انتخاب کند بازهم ضربه بزرگی بــه میالن وارد می کند،
همانطور که چند سال قبل به رقیب میالن این ضربه را وارد
کرد .اگرچه این روزها خبرهای متناقضی از تمدید قرارداد
وی با میالن شــنیده می شــود که خودش تصمیم گیری
را به بعد از جــام ملت های زیر 21ســاله های اروپا موکول
کرده است .در عین حال بعضی از هواداران همان کانون
هوادارانی که دوناروما خودش روزگاری عضوی از ان بوده،
امیدوارند تا ستاره شــان با انتخاب یکی از تیم های بزرگ
فوتبال اروپا ،خودش را از رخوتی که میالن و فوتبال ایتالیا
به ان دچار شــده اند ،نجات دهد.این ها همان هوادارانی
هســتند که نمی توانند جدایی دوناروما را تاب بیاورند و در
جریــان بازی های زیر 21ســال اروپا با ریختــن دالرهای
قالبی به اویاد اور شدند که بوفون برای بوفون شدن ،حتی
با یوونتوس به دسته پایین تر هم رفت.
«سی و ده»
چله نشین
روزنوشت های تبلیغی یک روحانی
روایتی از لحظات سخت جنگ و اسارت
یو ده» چهل روایت داســتانی از یک روحانی در محیط تبلیغی خود است .سی
«ســ
روایت در شهر انار استان کرمان و 10روایت از روستایی ییالقی در ورامین؛ یکی در جنوب و
دیگری در باالی کشور .اولی در ماه رمضان و ان دیگر 10روز اول محرم .سید احمد بطحایی
به عنوان نویسنده؛ راوی تمام داستان هاســت و به عبارتی داستان حول محور چالش های
ذهنی و عینــی او با خود ،مردم و محیط پیرامونش اســت .روایت هایی واقعی و مســتند از
زندگی یک طلبه و حضور او در فرهنگی متفاوت .در بخشی از کتاب امده است« :توی دلم
می گویم مادربزرگ کمکم کن و می زنم توی مصیبت .تا می گویم «السالم علیک یا خدیجه
ِ
پیشانی افتاب سوخته اش و اشک از چشم هایش
الکبری» پیرمرد با دست محکم می زند به
نم نم می اید و الی ریش های چند روز نتراشیده اش گم می شود .سوز ناله اش حتی روی من
هم تاثیر می گذارد و جان سوزتر می خوانم .روضه و دعای بعدش که تمام می شود ،سمتم
می اید .محکم بغلم می کند و می بوسدم .صورتش هنوز خیس است .خوشحالم هم دلش
ِ
سمت خانه می روم
را نشکسته ام و هم روضه خوبی خوانده ام .از همه خداحافظی می کنم و
که جوانی از پشت صدایم می کند .برمی گردم .کمی عقب تر از پیرمرد چفت به ستون نشسته
بود .چشم هایش قرمز است هنوز .پیرمرد هم چند قدم عقب تر از او ایستاده« .ب ِب ِ
خشدا ولی
حاجی می شه یه خواهشــی کنم؟» البد می خواهد فردا یک روضه دیگر برایشان بخوانم.
خیلی بهشان چسبیده انگار .با همان لبخند رحمانی طور می گویم بفرمایید« .حاجی ِمشه
دیگه روضه ِحضرت ِخدیجه ِنخونی» .یک ان همان خنده روی لبم خشک شده و می ماسد.
می گویم چرا؟ «حاجی ِخدیجه اسم ِ
ماد ِرمه ،چهل روز پیش فوت کردِ .نخونی برای این بابام
بهتره .دستتم درد نکنه ».سریع خداحافظی می کند و سمت پیرمرد می رود».
کتاب خاطرات مسعود تائبی ،اســیر ازاد شده ایرانی است که توســط خود او روایت
شده و به قلم سید محمود مهدوی خاطره نگاری شــده است .مسعود تائبی در ظهر عاشورا
و در شهریور سال 1367در حالی که بین ایران و عراق اعالم اتش بس شده بود ،به همراه
تعدادی از دوستان و همرزمانش توسط دشمن محاصره می شود و به اسارت نیروهای بعث
عراق در می اید.
تو پنج ماه در اردوگاه های العماره ،الرشید و تکریت عراق زندانی بوده
وی مدت بیس
و سرانجام بعد از دو ســال تحمل رنج اسارت ،هفدهم شــهریور 1369مصادف با اربعین
حسینی ازاد شده و به میهن بازمی گردد .دلیل انتخاب عنوان «چله نشین» برای کتاب هم
تقارن روز اسارت و ازادی او با عاشورا و اربعین حسینی است که چهل روز با هم فاصله دارند.
در بخشــی از کتاب امده اســت« :بارها تصاویر جنازه هایی را که از زیــر اوار بیرون
می اوردند را نشان دادند و در ان لحظات ،صدای تک سرفه ای هم در ان سوله هزار نفری به
گوش نمی رسید!همه بچه ها برای همدردی ،لباس کار سورمه ای را تن شان کردند و یاسین
خواندیم .به بچه های داغدار روحیه دادیم ولی حال و هوای سوله برگشته بود به روزهای سرد
و دلگیر و سخت زمستان .سکوت بود و بغض .هق هق بود و اه .اوای قران به گوش می رسید
و با زمزمه ای ارام ،دانه های اشک روی گونه می غلتید.این بار که تیغ سهمیه را دادند ،دوتا
از بچه ها رگ شان را زدند .ان که گردنش را زده بود ،زنده ماند و دومی که روی خودش پتو
انداخته و رگ دستش را زده ،زیر پتو نه ناله ای کرده و نه تکانی خورده بود که کسی متوجهش
شود! دوستانش می گفتند یکی دو ساعت قبل می گفته :به چه امیدی برگردم ایران؟ کسی
برایم نمانده که به استقبالم بیاید!»
پشت ابرها
ایا فیلم مجیدی نماینده هند
در اسکار می شود؟
مجید مجیدی ،نخستین فیلمساز ایرانی بود که موفق
شد در هفتادویکمین دوره مراســم اهدای جوایز اسکار در
1998با «بچه های اســمان» نامزد دریافت جایزه بهترین
فیلم غیرانگلیسی زبان شــود .گرچه انتظار سینمای ایران
برای بردن جایزه اســکار مدت ها طول کشید اما در نهایت
اصغر فرهادی در سال های 2012و 2017با «جدایی نادر
از سیمین» و «فروشنده» دو بار این افتخار را برای ایرانی ها
به ارمغان اورد .حاال چشم امید هندی ها به نخستین ایرانی
نامزد اسکار است تا شاید نخســتین جایزه اسکار را تقدیم
بالیوود کند .هند ســه مرتبه با «مادر هنــد» محبوب خان
در « ،1957سالم بمبئی» میرا ناییر در 1988و «الگان»
اشوتوش گواریکر در 2001تا یک قدمی فتح اسکار رفته
و هر بار دســت خالی بازگشــته است .شــاید امسال نوبت
«پشت ابرها» و مجیدی باشد که مجسمه طالیی را با خود
به هندوستان ببرند.
«پشت ابرها» که جزو پروژه های بلندپروازانه بالیوود
در ســال ۲۰۱۷اســت ،به احتمال فراوان اواخر تابســتان
امســال در هفتاد و چهارمین جشــنواره فیلم و نیز رونمایی
می شود و پس از ان فرصت دارد با اکران عمومی در هند و
ایران و یک هفته نمایش در امریکا اماده حضور در بخش
بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان اسکار شود .نکته اینجاست
که به یک دلیل کامال اشــکار ،فیلم مجیدی نمی تواند به
نمایندگی از ایران به اســکار برود.از انجا که پشت ابرها به
زبان های هندو ،انگلیسی و تامیل ســاخته شده و در فیلم
کمترین نشان و نشــانه ای از زبان فارسی نیست ،اکادمی
اسکار قطعا ان را به عنوان نماینده ایران نخواهد پذیرفت.
پیش از این چند کشور دیگر هم مشــکلی مشابه را تجربه
کرده و از حضور در رقابت اســکار بازمانده بودند .به همین
دلیل بسیار بعید است بخش بین الملل بنیاد سینمایی فارابی
و کمیته تعیین نماینده ایران در اسکار فیلم هندی مجیدی
ی علوم و هنرهای سینمایی امریکا معرفی کند.
را به اکادم
این روزها خبرهایی مبنی بر اینکه «پشت ابرها» مجید
مجیدی نماینده کشور هندوستان در اسکار ۲۰۱۸خواهد
بود ،شــنیده می شــود .خبرهایی که در فاصله حدود ۱۰۰
روز تا اخرین مهلت معرفی نمایندگان کشــورهای مختلف
به اسکار ،فعال قطعی نشده اســت .روزنامه همشهری در
گزارشی نوشت« :از انجا که بخشی از سینمای هندوستان
روی پشــت ابرها برای موفقیــت در نودمین دوره اســکار
حسابی جدی باز کرده ،این روزها حرف و حدیث درباره فیلم
مجیدی فراوان گفته و شنیده می شود .ازجمله شیوه بازی
بازیگر نوجوان انکه پیش تر گفته می شــد بــا کارگردان به
مشکل هم خورده است .ایشان خاطر که برادر شاهد کاپور
اســت ،در یکی از صحنه های مهم پشت ابرها می بایست
خود را چنان روی گل و الی می انداخته که حتی چهره اش
هم قابل شناسایی نباشد.خاطر که نخستین تجربه بازیگری
خود را در پشت ابرها پشت سر گذاشته ،چنان در نقش خود
غرق شــده بود که حاضر شــد 64بار این صحنه ســخت را
در حاشیه فقیرنشین شــهر بمبئی تکرار کند .داستان فیلم
درباره رابطه عمیق و مهربانانه خواهر و برادری نوجوان در
هند امروز اســت و ماالویکا موهانان دیگر نقش اصلی ان
را ایفا می کند».
پیشخوان جهانی
جلد اشپیگل
برای
درگذشت
هلموت کهل
هند در زمان
مودی؛ سوژه
اکونومیست
دروغ و
کاراگاه ؛تایم به
داستان ترامپ و
اف بی ای
پرداخته است
مثلث | شماره 361
دیدار
77
بازار
تحلیل نامه اقتصادی شماره 19
بانک انصار منتشر شد
نوزدهمین شماره تحلیل نامه اقتصادی بانک انصار
با موضوعــات متنوع و اخریــن اخبار و اطالعــات مربوط
به اقتصاد ،تجــارت و حــوزه پولی و بانکی از ســوی مرکز
مطالعات و نواوری بانک انصار منتشر شد.
بــه گــزارش اداره کل روابط عمومــی و تبلیغــات،
در نوزدهمیــن شــماره تحلیل نامــه از گــزارش IMFاز
چشــم اندازاقتصادی جهان ،نسخه ســال 2017گزارش
رقابت پذیری سفر و گردشگری ،نرخ بیکاری در استان های
مختلف کشــور ،رشــد اقتصادی در بخش هــای مختلف
اقتصاد در سال ،1395ایران در گزارش چشم انداز صندوق
مراسم اختتامیه جزءخوانی ختم قران
در موسسه اعتباری کوثر
همزمان بــا فرارســیدن عید ســعید فطر ،مراســم
اختتامیه محفل جزءخوانــی و ختم قران کریــم در حوزه
مرکزی موسسه اعتباری کوثر برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی موسســه اعتباری کوثر ،با
حضور دکتر عیسی رضایی مدیرعامل ،معاونین ،مدیران
و کارشناسان موسســه اعتباری کوثر و همزمان با اخرین
روز ماه مبارک رمضان مراســم اختتامیه جزءخوانی و ختم
قران کریم در محل نمازخانه حوزه مرکزی برگزار شد .دکتر
عیسی رضایی در سخنانی با اشاره به اهمیت قران کریم و
تالوت کالم الهی گفت« :اهمیت قران بیشــتر در زندگی
ما تاثیرگذار بوده و توجه به قران از تاکیدات خداوند و ائمه
اطهار(علیهم السالم) است».
وی ضمن تقدیر از دکتر علی فرخی قاری بین المللی،
حجت االسالم عموشــاهی مدیر فرهنگی و نظارت شرعی
بین المللی پول ،صنعت بانکداری 2030و ظهور بانک های
نامرئی در 2030وتحرکات رقبا و فعاالن در صنعت بانکداری
سخن به میان امده اســت .این گزارش می افزاید که این
تحلیل نامه حــاوی معرفی فعالیت های پژوهشــی ،امار و
ارقام ،کردارها ،تحلیل هــای تئوریک و طرح موضوعات
کلیدی و دارای اولویت حوزه اقتصاد و پولی و بانکی است
و به ارتقای سطح اگاهی های تخصصی و کارشناسی منابع
انســانی بانک و عالقه مندان حوزه هــای بانکداری یاری
رسانده و می کوشد تا ارزش تحلیل های علمی در حوزه های
اقتصادی و بانکی را نمایان کند.
موسســه و قاریان که با حضــور مســتمر در محفل انس با
قران حوزه مرکزی و تــاوت کالم الهی نقش موثری را در
برپایی هرچه با شکوه تر این جلســات روحانی ایفا کردند،
اظهار داشــت« :برکت این محافل ضمــن تاثیرگذاری در
فعالیت های روزانه بر زندگی اجتماعی و فردی نیز تاثیرگذار
خواهد بود ».نایب رئیس هیات مدیره موسسه اعتباری کوثر
در ادامه توفیق قاریان کالم قران را در ادامه مسیر نورانی
ترویج فرهنگ قرانی از خداوند متعال خواستار شد.
بر اســاس این گزارش ،در طول مــاه مبارک رمضان
مســابقه «یک جرعه از نــور» حاوی ســواالتی مربوط به
ترجمه و تفسیر ایات برگزار و به 3نفر از منتخبین جایزه ای
اهدا می گردید .در پایان این مراســم ،قاریان قران کریم
موسســه اعتباری کوثر لوح تقدیر خــود را از دکتر رضایی،
مدیرعامل موسسه دریافت کردند.
بازار
78
مثلث | شماره 361
افتتاح حساب اینترنتی خدمتی نوین از موسسه اعتباری کوثر
با هدف گســترش خدمات نوین بانکداری الکترونیک و سرعت بخشیدن به ارائه خدمات،
افتتاح حساب اینترنتی در موسسه اعتباری کوثر راه اندازی شد.
به گزارش روابط عمومی موسسه اعتباری کوثر ،این موسســه با ارائه خدمات نوین ،طیف
وسیعی از خدمات بانکی را در هر زمان و هر مکان در اختیار شما مشتریان گرامی قرار می دهد.
بر اساس این گزارش؛ «مشتریان محترم می توانند با مراجعه به وب سایت موسسه اعتباری
کوثر به نشــانی www.kosarfci.irو انتخاب گزینه افتتاح حساب مجازی و وارد کردن اطالعات
فردی نسبت به افتتاح حساب مجازی در کوثر اقدام نمایند».
این گزارش می افزاید« :پس از پایان یافتن مراحل ورود اطالعات و تایید نهایی ان توسط
مشتری پیامک شماره حساب و شماره کارت برای مشتری ،ارســال و خدمات کارت شتابی برای
مشتریان در دسترس خواهد بود.
همچنین مشتریان محترم می توانند با سامانه پاسخگوی کوثر به شماره 021-42830تماس
گرفته و ســواالت خود را با کارشناسان موسســه در میان گذاشته و از مشــاوره تلفنی نیز بهره مند
شوند».
بازدید استاندار قم از موسسه اعتباری کوثر قم
مثلث | شماره 361
نماینده عالی دولت در اســتان قم تصریــح کرد« :باتوجه به ظرفیت ها و پتانســیل های
موسسه اعتباری کوثر ،نیاز به حضور این موسسه در کارگروه اقتصاد مقاومتی و تالش اثر گذار
در این زمینه ملموس است و امید اســت با تدابیر مدیرعامل موسسه ،مجموعه کوثر پیشران و
معین اقتصاد مقاومتی در بین بانک ها و موسسات اعتباری استان قم باشد».
استاندار محترم قم در ادامه سخنان خود تاکید بر ترویج سنت پسندیده قرض الحسنه اظهار
داشت« :نگاه موسسه اعتباری کوثر به سنت پســندیده قرض الحسنه نگاه خوبی است و الزم
است رصد مناسبی صورت گیرد تا نیازمندان واقعی در اولویت از ان بهره مند شوند».
حجت االسالم و المســلین فصیحی ،مســئول دفتر ریاســت مجلس شــورای اسالمی
در اســتان قم گفــت« :از ابتــدای فعالیــت این موسســه در اســتان قم به صورت مســتقل
همواره منشــا خیر و برکت بســیاری به واســطه خدمــات شایســته ان برای مردم شــریف قم
علی الخصــوص قشــر نیازمند بوده اســت و جــای تقدیر و تشــکر فــراوان از تدابیــر ارزنده
مدیرعامل مجموعه جنــاب اقای دکتر رضایی و فعالیت های مدیر اســتان قم و کارکنان وجود
دارد».
مشاور رئیس مجلس شــورای اسالمی افزود« :برخورد مناســب ،رفتار شایسته ،تکریم
مراجعین ،مشــتری مداری و ایجاد فضایی ارام و امن برای مشــتریان از ویژگی های بارز این
موسسه است که تاثیر شایانی در جایگاه فعلی ان در استان قم داشته است».
وی پرداخت تسهیالت قرض الحسنه واقعی از سوی این موسسه را از دیگر ویژگی های
بارز و مثبت مجموعه کوثر برشمرد و بیان داشت« :گره گشایی از کار مردم و نیازمندان ان هم
در زمان اندک و بدون معطلی جای تشکر دارد و امیدواریم این امر استمرار یافته و این رویه در
سایر بانک ها و موسسات نیز گسترش یابد».
مهندس رضوی ،رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان قم نیز دراین جلسه با اشاره
به مباحث و طرح های مطرح شده در کارگروه اقتصاد مقاومتی قم ابراز امیدواری کرد که باتوجه
به سابقه و پیشینه مثبت موسسه اعتباری کوثر ان شاءالله تعامل و همکاری خوبی در این راستا
و بخش های حمایت از شرکت های دانش بنیان ،حوزه ،ITکارافرینی و صنایع کوچک روستایی
همچون گذشته صورت پذیرد.
مسعود اقدسی ،مدیر شعب استان قم نیز به تشــریح شکل گیری موسسه و ارائه گزارش
عملکــرد در زمینه های اقتصاد ،فرهنــگ ،ورزش ،فناوری اطالعات و خدمــات الکترونیک،
اعتبارات و ...پرداخت.
اقدسی گفت« :مجموعه کوثر با تاسی به نام مبارک حضرت صدیقه طاهره تالش می نماید
در کنار فعالیت های اقتصادی ،نگاهی ارزشــی ،فرهنگی و مذهبی داشته باشد و شان این نام
مقدس را در تمام ارکان موسســه از فضای شــعب ،رفتار کارکنان و ارائه خدمات خود محفوظ
بدارد ».وی اظهار داشــت« :نگاه مثبت مراجع عظام ،علما و عموم مردم متدین و مذهبی قم
به موسسه اعتباری کوثر سرمایه بزرگی است که در نتیجه حرکت به سوی بانکداری اسالمی و
بدون ربا ایجاد گشته است».
بازار
استاندار قم به همراه جمعی از مسئوالن استان از شعب موسسه اعتباری کوثر قم بازدید
کردند.
به گزارش روابط عمومی موسسه اعتباری کوثر ،در این بازدید مهندس صادقی استاندار
قم ،جناب اقای سیار فرماندار ،حجت االسالم و المسلمین فصیحی مشاور و رئیس دفتر ریاست
مجلس شورای اسالمی ،رضوی رئیس ســازمان مدیریت و برنامه ریزی و دکتر قره باغی رئیس
سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح حضور داشتند.
قاســم گروه ای ،مدیر امور استان های موسســه اعتبای کوثر ضمن عرض خیر مقدم به
استاندار قم و هیات همراه ابراز داشت« :فعالیت های شعب استان قم همواره در حوزه مرکزی
رصد و سعی شده است در این راستا به لحاظ شــرایط ویژه قم نگاه متفاوتی شود که مسلما این
دستاوردها مرهون حمایت های مسئوالن استان به ویژه استاندار محترم و سایر دستگاه های
اجرایی بوده است که همواره در راستای خدمت رسانی شایسته تر به مردم همراه و حامی موسسه
بوده اند».
مدیر امور استان های موسسه اعتبای کوثر با اشاره به افزایش شعب استان قم از 3شعبه
به 8شعبه افزود« :باتالش و پشتکار شاهد توسعه شعب استان جهت ارائه خدمات به هموطنان
گرامی هستیم».
مهندس صادقی ،استاندار قم نیز ضمن تشکر از فعالیت ها و خدمات موسسه اعتباری کوثر
در استان گفت« :همیشه به صورت دورادور در جریان اقدامات مثبت و رو به جلوی این موسسه
بوده ام و اشنایی کامل با خدمات ان را دارم و امروز نیز از نزدیک شاهد فعالیت های جوانان خوب
و تحصیلکرده قم در راستای خدمت رسانی به مردم بودم».
وی افزود« :خوشبختانه این موسسه توانسته است در شان و جایگاه خود اقدامات مناسب
و خوبی را انجام دهد و الزم است از فعالیت های ان حمایت بیشتری شود».
نماینده عالی دولت در استان قم ادامه داد« :از نکات مهم و قابل توجهی که در راستای
فعالیت حوزه بانکی وجود دارد ،اعطای تســهیالت به صنایع کوچــک و حمایت از طرح های
تولیدی و صنعتی در راســتای اقتصاد مقاومتی اســت که در این مســیر کوثر گام های خوبی
برداشته است».
وی با اشاره به طرح کوثر کارت ورزش استان قم گفت« :توجه به ورزش علی الخصوص
در بعد همگانی ان تاثیر شایانی در سطح کیفی جامعه و جوانان دارد و بسیار مثبت و قابل تقدیر
است که عالوه بر ارگان های ذیربط و دستگاه های مرتبط این موسسه نیز به ان ورود پیدا کند
که اقدامات گذشته ان گواه عملیاتی شدن این امر است».
مهندس صادقی ضمن مثبت برشمردن پروژه کوثر کارت ورزش استان قم افزود« :توصیه
می گردد تمامی دستگاه های اجرایی با هماهنگی اداره کل ورزش و جوانان استان قم گسترش
این طرح را در دستورکار قرار دهند زیرا که موسســه اعتباری کوثر استان قم در تجارب گذشته
خود ثابت کرده است پتانسیل های خوبی دراین زمینه دارد که ان شاالله به برکت این نام مبارک
و تمرکز و یکپارچگی این پروژه نتایج مطلوبی حاصل می گردد».
بازار
79
سخنان تامل برانگیز روحانی
خبرنامه
یکجملهعجیبونادرستازحسنروحانیدرموردسپاهپاسداران
که بازخوردهای زیادی داشــت .این جمله پس از دیدار و ضیافت افطار
فعاالن اقتصادی با حسن روحانی در صفحه شخصی توییتر او منتشر
شدکهگویااین هابخشیازسخنرانیرئیسدولتیازدهمدرایننشست
بود .در خبرنامه این شماره در این مورد سخن گفته ایم.
تی
تر
یک
رهبر انقالب در خطبه های نماز عید سعید فطر:
خبرنامه
8
مثلث | شماره 361
اتش به اختیار یعنی کار فرهنگی
خودجوش و تمیز ،نه بی قانونی
در خجسته عید سعید فطر ،مردم موحد و مومن ایران
اسالمیبهشکرانهیکماهروزه داریوبندگیخداوندمتعال،
نماز عید را در سراسر کشور با شکوه فراوان برگزار و از خداوند
کریم ،بهترین ها را مسالت کردند .کانون این حضور پر شور
و مومنانه ،مصالی امام خمینی تهران بود که نماز عید سعید
فطر به امامت رهبر معظم انقالب اسالمی حضرت ایت الله
خامنه ای اقامه شد حضرت ایت الله خامنه ای در خطبه های
نماز عید فطر ،ماه رمضان امســال را بــه معنی واقعی کلمه
«مبارک» خواندند و گفتنــد« :روزه داری در روزهای گرم»،
«حضور چشــمگیر جوانان در جلسات گســترده معارفی و
قرانی»« ،ســفره های ســاده افطاری مردمی در مساجد و
محالت»«،کمکبهازادیزندانیانجرائمغیرعمدوتامین
هزینه های درمان نیازمندان» و «توسل و تضرع به پروردگار
درشب هایقدر»ازنشانه هایفضایمعنویواهتزازروحی
در جامعه و تقویت کننده بنیه معنوی ملت و زمینه ساز پیمودن
راه های دشوار است و باید این ذخایر معنوی را قدر دانست و
حفظ کرد .رهبر انقالب اسالمی« ،راهپیمایی با شکوه و با
عظمت روز قدس در هوای گــرم» را از دیگر جلوه های این
ماهپربرکتبرشمردندوتاکیدکردند«:اینراهپیمایی،کاری
بســیار عظیم و تاریخی بود و به عنوان یک افتخار در تاریخ
ملت باقی خواهد ماند».
حضــرت ایت الله خامنــه ای ،راهپیمایــی روز قدس
و همچنیــن برگزاری انتخابات پرشــور و عظمــت و تهاجم
قدرتمندانه سپاه به دشمنان را «ذخایر ارزشمند اجتماعی» و
مایهسرافرازیوامیدملتخواندندوباتاکیدبرلزومحفظاین
ذخایر ،خاطر نشــان کردند :الزمه حفظ این ذخایر گرانبها،
حفظ وحدت و یکپارچگی ملت ،حفظ انگیزه های انقالبی و
حرکت در جهت اهداف و ارمان های انقالب است».
ایشــان در ادامه با ابراز امیدواری برای تشکیل هرچه
زودتردولتجدید،گفتند«:باتوجهبهنامامسال،دولتجدید
بایدکارهایبزرگیراباکمکمردم،درجهترونقتولیدوحل
مشکل اشتغال جوانان انجام دهد و این کارها باید با جدیت
پیگیریشوند».رهبرانقالباسالمی،یکیدیگرازکارهای
مهم کشور را کارهای فرهنگی دانستند و با اشاره به منافذ و
نفوذگاه های بسیار دشمن در عرصه فرهنگی ،تاکید کردند:
«عالوه بر مجموعه های مســئول دولتی ،مجموعه های
عظیم مردمی و جوانان صاحب فکر و دارای ابتکار و همت
نیز باید «اتش به اختیــار» ،منافذ فرهنگی را مســدود و در
این عرصه اقدام کنند و کار را پیش ببرند».حضرت ایت الله
خامنه ای در تبیین مفهوم «اتش به اختیار» ،خاطر نشــان
کردند« :اتش به اختیار به معنای «کار فرهنگی خودجوش و
تمیز» است و به معنای بی قانونی و فحاشی و طلبکار کردن
مدعیان پوچ اندیش و مدیون کردن جریان انقالبی کشــور
نیست ».ایشان تاکید کردند« :نیروهای انقالبی و دلسوز و
عالقه مندبهحرکتکشوربهسمتاهدافواال،بیشازهمه
باید مراقب حفظ نظم و قوانین و ارامش کشــور و جلوگیری
از سوءاستفاده دشمنان باشــند ».رهبر انقالب اسالمی در
بخش پایانی خطبه های نماز عید ،به مسائل جهان اسالم
به ویژه اوضاع یمن به عنوان یکــی از جراحت های بزرگ بر
پیکر امت اســامی ،و همچنین مســائل بحرین و کشمیر
اشاره کردند و افزودند« :دنیای اسالم به ویژه روشنفکران و
علمایاسالمیبایدهمانگونهکهجمهوریاسالمیمواضع
خود را در قبال دشمنان و معارضین ،صراحتا اعالم می کند،
موضعخودرادراعالمبرائتازستمگرانوظالمانیکهدرماه
رمضانمردمیمنراموردتهاجمقراردادندودرحمایتازاین
مردممظلومودیگرمسائلجهاناسالم،به طورصریحاعالم
کنند حتی اگر طواغیت از این موضع گیری ناراضی شوند».
حضرت ایت الله خامنــه ای رهبر معظم انقالب اســامی
همچنیــن در دیدار عیدانه مســئوالن ،قشــرهای مختلف
مردم و سفرای کشورهای اسالمی« ،تفرقه و اختالف» را
مهم ترین مشــکل و جراحتی بزرگ بر پیکره دنیای اسالم
خواندند و با اشــاره به نقش دشمنان اســام در برافروختن
اتش اختالفات ،افزودند« :اتحــاد و پرهیز از تفرقه به نفع
همه کشورهای اسالمی است و باید با همدلی حول مساله
فلسطین به عنوان مســاله اول دنیای اسالم ،از کمرنگ یا
فراموششدنانجلوگیریکرد».حضرتایت اللهخامنه ای
با تبریک عید سعید فطر ،به استفاده دشمنان از بهانه های
قومی ،مذهبی و سرزمینی برای ایجاد اختالف اشاره کردند
و افزودند« :حمایت یک ســناتور امریکایــی از جامعه اهل
سنت در مقابل جامعه شیعه ،در حالی که انها با اصل اسالم
و کشورهای اســامی دشمن هســتند ،چیزی جز توطئه و
خباثتنیستواینموضوعجایمراقبتونگرانیشدیددارد
اما متاسفانه مسئوالن دولت های اسالمی از این دشمنی ها
غفلت می کنند ».رهبر انقالب اســامی با اشــاره به وجود
درگیری هایخونباردرمناطقمختلفدنیایاسالمهمچون
یمن ،سوریه ،عراق و شــمال افریقا ،تاکید کردند« :تفرقه
و اختالف به ضرر اســام و امت اسالمی است و در مقابل،
نزدیکشدنکشورهایاسالمیوپرهیزازبه کاربردننیروها
علیهیکدیگر،منطبقبرحکمتالهیوبهنفعهمهکشورهای
اسالمی است ».ایشان راهپیمایی روز قدس و حضور پر شور
و عظیم مردم ایران در تهران و شــهرهای مختلف کشــور
در دفاع از ملت فلســطین را نمونه ای افتخارافرین از اتحاد
اسالمی برشمردند و گفتند« :معنای وحدت اسالمی همین
است که مردم شــیعه و روزه دار با چنین شکوه و عظمتی به
خیابان ها می ایند و با فلسطینیان که اهل سنت هستند ،ابراز
همدلی و همدردی می کنند».
حضــرت ایت اللــه خامنــه ای ،کمرنــگ کــردن و
به فراموشی سپردن مساله فلسطین را خطری بزرگ خواندند
و خاطرنشان کردند« :فلســطین ،مساله اول دنیای اسالم
استولیبرخیکشورهایاسالمیبه گونه ایعملمی کنند
کهقضیهفلسطیننادیدهگرفتهوبهفراموشیسپردهشود».
رهبر انقالب اســامی با اشــاره به غصب کشــور اسالمی
فلســطین و بیرون راندن یک ملت از خانه و سرزمین خود،
افزودند« :بر اساس فقه اسالمی ،در مقابل تسلط دشمن بر
سرزمین اسالمی ،همه مسلمانان موظف به مبارزه و جهاد
به هر شکل ممکن هســتند و به همین علت ،امروز مبارزه با
رژیم صهیونیستی برهمه دنیای اسالم الزم و واجب است».
ایشان با انتقاد از سرباز زدن برخی کشورهای اسالمی
از این مبارزه ،ملت ایران را در انجام وظیفه هوشــیار و بیدار
دانستند و افزودند« :دنیای اســام به اتحاد و ائتالف نیاز
دارد و ملت های مسلمان غالبا نیز با یکدیگر همدل هستند
و این دولت ها هســتند که باید به وظایف خود عمل کنند».
پیش از سخنان رهبر انقالب اســامی ،روحانی با اشاره به
پایان دوران رقابت سیاسی و انتخاباتی ،گفت« :اکنون باید
رقابت تنها برای خدمت به مردم ،اجرای قوانین و دستیابی
به اهداف بلند ملی وجود داشته باشــد و با وحدت و عمل به
توصیه های رهبر معظم انقالب اسالمی ،برای رونق تولید
ِ
مشــکل بیکاری تالش کنیم».رئیس جمهور با اشاره
و رفع
به حوادث تروریستی اخیر در تهران ،گفت« :از همه ملت
ایران که روشن و شجاعانه در برابر تروریست ها ایستادند و
اتحادملیراحفظکردندوهمچنینازکسانیکهسالح های
راهبردی را برای کشور می سازند و از کسانی که این سالح ها
را علیه دشمنان به کار می گیرند ،تشکر می کنم ».روحانی با
بیان اینکه جمهوری اسالمی در پاسخگویی به تروریست ها
بخش کوچکی از قدرت دفاعی کشــور را اشــکار ساخت،
افزود« :نیروهای مســلح ،دولت و مردم ،همگی پشت سر
رهبر انقالب اسالمی ،اتحاد و قدرت ملی را در برابر جهانیان
اشکار می ســازند ».اقای روحانی با تجلیل از حضور عظیم
مردم در راهپیمایی روز قدس گفت« :راهپیمایی مردم در روز
قدسبهمسلمانانوفلسطینیانامیدمی دهدوثابتمی کند
که پایان کار ،پیروزی حق بر باطل خواهد بود».
شائبه تصمیم سیاسی
معمای دانشگاه ازاد
فتنه جدید در خاورمیانه
گزار
ش
ا
ول
در دفاع از پاسداری
ن
ظر
مثل
ث
lمردم نگرانند
1
ارتش رژیم صهیونیستی روز چهارشنبه اعالم کرد به
مواضع ارتش سوریه در منطقه «صمدانیه شرقی» در ریف
قنیطره حمله کرده اســت .رژیم صهیونیســتی به توپخانه
ارتش سوریه در منطقه «صمدانیه» شرقی در ریف قنیطره
حمله کرده اســت .این توپخانه نقش فعالی در زدن عقبه
لجستیک گروه های مســلح درگیر در این منطقه با ارتش
سوریه داشــت .ارتش رژیم صهیونیســتی دقایقی قبل تر
مدعی شــده بود خمپاره شلیک شده از ســوریه ،در شمال
فلسطین اشغالی فرود امده ،اما به خسارت یا تلفات جانی
منجر نشده است .رژیم اسرائیل طی سال های گذشته در
تالش برای تقویت گروه های تروریســتی کــه در جنگ با
ارتش سوریه متحمل شکست های سنگین شده بودند ،به
دفعات به مواضع نظامی در این کشور جنگ زده حمله کرده
است.البته اسرائیل بارها تعرضاتی به سوریه داشته است
اما این خبر انجا اهمیت بیشتری یافته است که منابع اگاه
اعالم کردند که هواپیماهای جاسوسی « »8A-Pامریکا به
صورت غیر عادی بر فراز سوریه پرواز داشته اند .این منابع
گفتند که حرکت غیر عادی هواپیماهای جاسوسی امریکا
نشان می دهد که امریکا در حال فراهم کردن مقدمات یک
کار است.در همین حال ژنرال «عمیر اشل» فرمانده نیروی
هوایی رژیم صهیونیســتی ،به تبعیت از فرمانده ارتش این
رژیم اعالم کرد احتمال وقــوع درگیری با جنبش حزب الله
لبنان وجود دارد.اشل طی سخنرانی ای در همایش امنیتی
اندیشــکده «هرتزیلیا» دربــاره نبرد احتمالی اســرائیل و
حزب الله در اینده نزدیک گفت چنین درگیری بیشتر هوایی
خواهد بود ،اما نیروی هوایی اسرائیل چند برابر سال 2006
توانایی حمله هوایی به لبنان را دارد .وی همچنین افزود:
«اگر جنگی در مناطق شــمالی رخ دهد ،مــا باید از همان
ابتدا ،از هرچه که داریم اســتفاده کنیم ».اشــل با اذعان
تلویحی به توانمندی نظامی حزب الله ،از ساکنین جنوب
لبنان و شــمال فلسطین اشغالی خواســت در صورت بروز
هرنوع درگیری ،هرچه سریع تر خانه های خود را ترک کنند.
پیش از وی نیز «گادی ایزنکوت» فرمانده ستاد کل ارتش
اســرائیل با بیان اینکه جنبش «حزب الله» لبنان هنوز هم
بزرگ ترین تهدید برای اسرائیل است ،گفت اجازه رسیدن
سالح به انها را نخواهند داد.
نقشه جدید برای جنگ جدید
علی گنجی
روزنامه نگار
2
lمسئوالن کجا رفتند؟
مثلث | شماره 361
در ایــام انتخابات و زمــان تبلیغات با
پدید امدن کوچک ترین مشکل در استان ها
و البته رسانه ای شدنشــان مسئوالن برای
سرکشــی و ســفر به ان اســتان به شــکل
اعجاب اوری تعجیل داشتند .اما این روزها
که اوضاع اب و برق در استان های محروم
از جمله سیســتان و بلوچستان و خوزستان
فاجعه بار شده خبری از این مسئوالن حاضر
در صحنه سابق نیست.
اینکه در این گرمای بی سابقه مردم در
این شهر های محروم صف می کشند تا اب
سهمیه بندی شده دریافت کنند یا اینکه در
این وضعیت اب و هوایی نامناسب ساعت ها
برق قطع می شود ایا نیازمند توجه و رسیدگی
مسئوالن در همان ســطح زمان انتخابات
نیســت .نکته مهم این اســت کــه اگر چه
انتخابات تمام شده و برخی مسئوالن ممکن
است فکر کنند حاال که دیگر رقابتی در کار
نیســت نیازی به تحرک هم وجود ندارد اما
باید یادشان باشد این شرایط حتما نقطه ای
منفی در کارنامه انها اســت .اگر انها امروز
درپایتخــت در ادارات خود زیــر کولر های
گازی و بــا بهترین شــرایط دوران وزارت را
پشت ســر می گذرند به ســبب همان رایی
است که مردم همین کشور و همین مناطق
به انها داده اند.
خبرنامه
تحوالت در سوریه نشان می دهد که باید منتظر اغاز
جنگ جدید در منطقه باشیم.
امریکایی ها و رژیم صهیونیست گویا برنامه هایی تازه
در این زمینه دارند .این رخداد بعد از ان به وقوع می پیوندد
که تحوالت در ســوریه بــه نفع جبهه مقاومــت پیش رفته
اســت .به نظر می رســد که منطقه خاورمیانه در وضعیت
جوش و خروش قرار دارد و طرح هایی که از 5ســال پیش
(برای تجزیه سوریه) طراحی شــده بود ،نقش بر اب شده
است .بحرانی که قصد داشــت کشورهای محور مقاومت
را از بین ببرد ،از شدت ان کاسته شــده و مشکالت نیز به
محور مقابل مقاومت منتقل شده اســت .امریکا ،غرب و
اسرائیل نیز در پی ابزارهای جدیدی هستند تا بتوانند نفوذ
خود را حفظ کنند .در سوریه همه شاخص ها نشان می دهد
که طی ماه های اندک اتی همه پایگاه های داعش از بین
خواهد رفت و فقط گرگ هــای لنگه ای از ان باقی خواهند
ماند که در پی انتقام گیری خواهند بود .کشورها نیز تالش
می کنند که هزاران تروریستی که طی دهه اخیر وارد سوریه
و عراق شده اند ،به کشــورهای خود بازنگردند .این جنگ
برای تداومش با تالش های رژیم صهیونیســت و امریکا
مواجه است.
این روزها وضعیت نابســامانی در سیســتم
بانکی مــردم را نگــران کرده اســت .این
ماجرا باعث شده که در چند روز اخیر شاهد
صف هایی مقابــل برخی موسســات برای
دریافت سپرده ایشان باشیم .این ماجرا از
دو زاویه قابل بررسی است؛ اول اینکه حتما
باید دولت در قالــب وزارت اقتصاد و بانک
مرکزی به صورتی ویژه بــرای حل موضوع
ورود کرده و نســخه های فــوری تهیه کنند
و از ان ســو مردم نیز باید با اعتماد بیشــتر
اجازه حل موضــوع را بدهند .بــه یک معنا
مردم بایــد به صبوری بیشــتری اجازه دهند
تا مقامات اقتصادی نســبت بــه حل ماجرا
اقدام کنند .ایــن ســپرده ها همانگونه که
مسئوالن اقتصادی گفته اند محفوظ هستند
وفقط باید چگونگی بازگشــت انها تعیین و
اجرا شود.
9
خبرنامه
شائبهتصمیمسیاسی
چالش بزرگ دانشگاه ازاد با تصمیم وزارت علوم
1
وزارت علــوم ،تحقیقــات و فنــاوری در یکــی از
تصمیم های اخیــر با حذف بیــش از 30درصد از ظرفیت
مقطع کارشناسی ارشد دانشــگاه ازاد ،زمینه ساز اعتراض
جمع زیادی از اساتید و مدیران این دانشگاه شده و شمار
بسیاری از متقاضیان تحصیل در این دانشگاه را بالتکلیف
کرده است؛ تصمیمی که تصور می شد در پس ان ،منطق
و اســتداللی قابل قبول نهفته باشــد ،ولی بررسی ها چیز
دیگری را نشان می دهد.
پس از انتشــار دفترچه انتخاب رشــته کارشناســی
ارشد دانشــگاه ازاد و مشخص شــدن حذف غیر منتظره
بیش از دو هزار و 900کد رشته محل کارشناسی ارشد این
صابر کرامت
خبرنگار
دانشگاه ،جمع زیادی از اساتید دانشگاه ازاد در نامه ای به
رئیس جمهور ،خواســتار بازنگری و اصالح شرایط جدید
شدند؛ شرایطی که جدا از اعضای هیات علمی ،مسئوالن
ارشد این دانشگاه نیز با ان مخالفند و البته نقدهای زیادی
هم به ان وارد است.
اســاتید دانشــگاه ازاد در نامه خود به رئیس جمهور
یاداور شدند که حذف بیش از دو هزار و 900کد رشته محل
از مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه فارغ از سردرگمی مدیران
و مســئوالن این دانشگاه ،بســیاری از کالس های درس
دانشگاه ازاد را تعطیل و غیر مســتقیم همه انها را بیکار و
درگیر مشکالت معیشتی خواهد کرد.
ماجــرای این حــذف حداکثری کد رشــته محل که
انتظار می رفت با هماهنگی مســئوالن دانشــگاه ازاد رخ
داده و از علتی منطقی برخوردار باشــد ،با اغاز اعتراضات
رســانه ای و اداری مدیران ارشــد دانشــگاه ازاد ،صورت
جدیدی به خود گرفت و مشــخص شــد کــه وزارت علوم
مستقل و بدون هماهنگی تصمیم به این تغییرات گرفته
است.
مدیران ارشــد دانشــگاه ازاد و روسای بســیاری از
واحدهایی که رشــته های تحصیلی مرتبط با واحد انها از
دفترچه انتخاب رشته حذف شده است ،همسو با اعضای
هیات علمی این دانشــگاه اعتراضات خود را اغاز کردند و
خواستار بازنگری و اصالح این شرایط شدند .در این میان،
برخی نمایندگان مجلس شورای اسالمی از جمله اعضای
کمیســیون اموزش نیز در برابــر این اقــدام وزارت علوم
موضع گیری کردند و از مسئوالن این وزارتخانه خواستند
تا نسبت به اصالح دفترچه اقدام کند.
معمای
دانشگاه ازاد
2
گویــا وزارت علوم دولت یازدهــم فراموش کرده که
مجوز رشــته هایی که حاال انها را در دانشــگاه ازاد حذف
کرده ،توسط خود این دولت صادر شده است .اما هر چه که
هست ضرر این تصمیم وزارت علوم گریبان دانشجویان
را خواهد گرفت .طبیعتا این اقدام ناگهانی وزارت علوم به
جز مسئوالن مشکالتی را در مسیر دانشجویان و اعضای
هیات علمی دانشگاه ازاد ایجاد می کند و باعث هدر رفت
نیروی فرهیخته و علمی کشور می شود.
از سوی دیگر این مســاله در کالن به دانشگاه ازاد
ضربه می زند و بار مالی سنگینی را متوجه دانشگاه می کند.
بنابراین برای بسیاری جای ســوال است چرا وزارت علوم
در مدیریت قبل دانشــگاه ازاد اقدامی در این زمینه انجام
نداد و حذف کدرشــته محل ها را با ایجاد تغییرات در این
دانشگاه اغاز کرد؟
می تــوان انتظــار داشــت در صورتی کــه ظرفیت
خبرنامه
10
مثلث | شماره 361
وظیفهجوانانانقالبی
غالمعلی حدادعادل در صفحه توئیتر خود نوشت:
«برخی حرکت ها نباید اتش به اختیاری را زیر سوال ببرد.
جوانان انقالبی با رعایت دقیق شــرایط رهبــر انقالب به
وظیفه خود به ویژه در عرصه فرهنگ عمل خواهند کرد».
رهبر معظم انقــاب اســامی در خطبه های نماز
عید فطر ،با تاکید بر اینکــه «اتش به اختیار» به معنای
کار فرهنگــی خودجوش و تمیز اســت ،اظهــار کردند:
«اتش به اختیار به معنای بی قانونی ،فحاشی و طلبکار
کردن مدعیان پوچ اندیش و
مدیون کردن جریان انقالبی
کشور نیست ».بحث اتش به
اختیار بودن در هفته گذشته
محل بحــث فراوانی در میان
رســانه ها و فعــاالن مجازی
بود.
پذیــرش دانشــجوی این دانشــگاه بــه واســطه حذف
رشــته محل ها کاهش می یابد بخشــی از دانشجویان به
سمت دانشگاه های پیام نور و غیر انتفاعی می روند اما این
سوال مطرح است که ایا این دانشگاه ها نیز استانداردهای
الزم را دارند؟
ســوال مهم دیگری که در این باره مطرح می شــود
این است که وزارت علوم براساس چه معیاری به واحدها
اجازه برگزاری دوره های دکترا را داده اســت اما در همان
رشته محل ها رشته های کارشناسی ارشد حذف شده است.
ایا دانشــگاهی که صالحیت و اســتاندارد علمی برگزاری
تاییدشهادت
نیروی سپاه
حفاظتفرودگاه
شهادت پاســدار مهدی
یــزدی از نیروهــای حفاظــت
فــرودگاه کــه در مانــور اخیــر
فرودگاه مهراباد مجروح شده بود ،تایید شد .سرهنگ اکبر
قندلو ،مســئول روابط عمومی فرماندهی حفاظت سپاه در
گفت وگو با خبرگزاری فارس ،شهادت پاسدار مهدی یزدی
از نیروهای حفاظت فرودگاه که در مانور امنیتی اخیر فرودگاه
مهراباد از ناحیه سر مجروح شــده بود را تایید کرد .بنابراین
گزارش،اعضایبدناینپاسدارشهیدنیزبهبیماراننیازمند
اهدا شده است .طبق اطالعیه سپاه حفاظت هواپیمایی،
این مانور روز شنبه سوم تیرماه در شرایط واقعی و به منظور
ارتقای امادگی ها و سنجش توان عملیاتی یگان حفاظت
مستقر در فرودگاه مهراباد انجام شده بود.
دوره های دکتری را دارد ،صالحیت برگزاری دوره های ارشد
را ندارد؟ و این اتفاق جای تعجب دارد .نکته ای که باید بر
ان انگشت تاکید نهاد این است که حذف رشته محل های
این دانشــگاه در چه جلســه ای و با کدام کار کارشناســی
صورت گرفته اســت بنابراین این شائبه ایجاد می شود که
وزارت علوم به رغــم اینکه به دانشــگاه ازاد کمک کند اما
اقدام به سنگ اندازی کرده است؟ این مسائل و سواالت
بی پاســخ در این باره اســت که شائبه سیاســی بودن این
تصمیم را بعد از تغییرات مدیریتی در این دانشگاه به ذهن
متبادر می کند.
زاکانی:اهانتکنندگانبهرئیس جمهور
توبهکنند
علیرضا زاکانی ،نماینده سابق مجلس گفت« :اهانت
به رئیس جمهور امری فوق العاده مذموم و بسیار زشت است
که با هیچ ادله ای نمی توان ان را توجیه کرد .عالوه بر این،
این کار خوراک تبلیغی به دست بدخواهان انقالب اسالمی و
ملت شریف ایران داده تا جایی که از ان به عنوان ابزاری برای
حق نماییباطنباطلخویشاستفادهکنند.این گونهبرخوردها
مواجهه غیر حق و ضد ارزشــی
اســت .انها اول می بایســت به
درگاهالهیتوبهکردهومانعتکرار
اینگونــه رفتارهایی ناشایســت
شوند.یادرصورتعامدانهبودن
ان در برابر قانون حاضر شــده و
پاسخگوی این کار خالف منافع
ملیوغیراخالقیباشند».
رقابتژئوپولیتیکی
چرا مسکو ،دوحه را به ریاض ترجیح می دهد؟
دکتــر علی عســکری،
رئیس رسانه ملی ،در بازدید از
بخش های مختلــف معاونت
خبر و هنگام بازدید از خبرگزاری
صدا و سیما ،اداره کل پخش
اخبار صدا و پخش اخبار ســیما با اشــاره بــه ویژگی های
بخش خبــری 20:30ضمن تشــکر از رویکرد این بخش
خبری گفت« :قبال این بخش را با بسته های خبری جذاب
و البته امیخته به طنز می شــناختیم ،ولی گاهی می بینیم
این بخش وارد حواشــی شــده و نگاه منفی به وقایع دارد
که باید این رویه تغییر کند ».وی ادامه داد« :این بخش
خبری بستر مناســبی برای طنز اجتماعی و سیاسی است
و باید بــه دور از هر نوع ســیاه نمایی ،اخبــار را از زاویه ای
متفاوت رصد کند».
رســول منتجب نیا ،قائم مقام حزب اعتماد ملی یکی
از مخالفان ادامه کار شــورای عالی سیاست گذاری است.
او معتقد است تفکر رهبری اصالحات یک تفکر ارتجاعی،
استبدادی و فردگرایی است و شورای عالی سیاستگذاری
باید تا زمان انتخابات مجلس یازدهم رسما منحل شود .این
فعال سیاسی اصالح طلب تحزب گرایی را بهترین راه برای
ادامهمسیراصالح طلبانمی داندومعتقداستشورایعالی
سیاست گذاری نمودی از یک
نوع اســتبداد رای و فردگرایی
است و اختالفات در انتخابات
هیات رئیســه مجلس هم میوه
تلخ شورای عالی بوده است .او
عالوه بر این رهبری شــخصی
جریان اصالحات را قبول ندارد.
دبــــــــیرکل جمعیــت
خدمتگزاران انقالب اسالمی
بــا اشــاره بــه هجمه هایی که
ایــن روزها به ســپاه می شــود
گفــت« :اقایان دولتــی! اگر
ســپاه و قــرارگاه خاتم االنبیــا
نبــود در بیشــتر پروژه هــا
درمانــده می شــدید ».احمد
خورشیدی ازاد اظهار کرد« :کسانی امروز به سپاه پاسداران
انقالب اسالمی می تازند که از سوی دیگر به عملکرد دولت
سازندگی افتخار می کنند».
دبیرکل جمعیت خدمتگزاران انقالب اسالمی تصریح
کرد« :وقتی مدینه فاضله شما دولت ســازندگی است و با
افتخار از ان دوران یــاد می کنید یادتان باشــد که قرارگاه
سازندگی خاتم االنبیا ان دولت را به دولت سازندگی تبدیل
کرد و بدون عملکرد این قرارگاه هرگز نمی توانست به این
نام مفتخر شود».
لورفتنسوال هایامتحاننهایی
متوسطهقطعیشد
جبار کوچکی نژاد ،عضو
کمیســیون اموزش مجلس از
قطعی شــدن لو رفتن سواالت
امتحانات نهایی دوره متوسطه
خبــر داد« :بر اســاس گزارش
پلیــس فتــا و گزارش هایی که
به کمیســیون واصل شــده و
شــهادت اولیای دانش اموزان
مشخص شد که ســواالت امتحانات دوره متوسطه افشا
شده است .تاکنون امار دقیقی از اینکه لو رفتن سواالت به
صورت فراگیر بوده یا تنها در چند شهرستان یا یک استان
جنوبی کشور بوده ،وجود ندارد .قرار است در اولین جلسه
کمیسیون اموزش پس از سرکشی نمایندگان به حوزه های
انتخابیه ،موضوع فراگیر بودن و یا اینکه در چه شهرستان ها
و اســتان هایی ســواالت لو رفته با حضور مسئوالن پلیس
فتا و اموزش پرورش بررســی شــود ».تســنیم این خبر را
منتشر کرد.
هشدار برای ایجاد اختالف
میان وزارت اطالعات و سپاه
ســردار احمد وحیدی با
اشــاره به اختــاف دیدگاه ها
میان برخی مسئوالن نظام که
از طریق شبکه های اجتماعی
ظهــور و بــروز یافتــه ،گفت:
«باالخــره وزارت اطالعــات و
سپاه دو دســتگاه مجزا هستند
که هر دو در تامین امنیت مردم
و نظام جمهوری اسالمی نقشی مهم ایفا می کنند و هرکدام
هم کارکرد خاص خودشان را دارند ».او یاداور شد« :البته
در جریان حمله موشکی سپاه به مواضع داعش در منطقه
دیرالزور سوریه ،نیروی هوافضای سپاه با قدرت وارد عمل
شد و اقدامات الزم را انجام داد ».سردار وحیدی بیان کرد:
«به هرحال هر حرفی کــه بخواهد میــان دو ارگان وزارت
اطالعات و ســپاه پاســداران اختالف بیندازد ،ارتباطی به
هیچ کدام از این دو ندارد و خواست و هدف دشمنان است».
مثلث | شماره 361
انتقاد رئیس صدا و
سیما از خبر20:30
یسیاستگذاری
منتجب نیا:شورایعال
اصالح طلباننماداستبداداست
اقایان دولتی! اگر سپاه نبود
دربیشترپروژه هادرماندهمی شدید
خبرنامه
در بحران خلیج فارس در شــرایطی که امریکا اشکارا
از عربستان حمایت می کند ،روســیه دست کمک به طرف
قطر دراز کرده تا نقش خود را به واشنگتن نشان دهد ،ضمن
اینکه ایران و ترکیه ،دو حامی مهم دوحه نیز با مسکو رابطه
خوبیدارند .روزنامه«نیزاویسیمایاگازیتا»درتحلیلیدراین
زمینهمی نویسد«:بحرانبه وجودامدهدرمنطقهخلیج فارس
که روابط دیپلماتیک برخی کشــورهای عرب منطقه با قطر
را متوقف کرده ،این بحران یکــی از پربحث ترین رویدادها
نه تنها در جهان عــرب ،بلکه در جهان بود که روســیه نیز از
این امر مستثنی نیست ».مسکو به رغم مواضع متناقض در
برخی مسائل مربوط به خاورمیانه ،عالقه مند است تا روابط
خود را با هر دو طرف این مناقشــه حفظ کند .با وجودی که
روسیه از همان روزهای نخســت اغاز بحران در خلیج فارس
تالش کرد تا مواضع بیطرفانه ای اتخاذ کند ،ولی همدردی
بیشتری به سمت قطر و برخالف مواضع عربستان سعودی
و متحدینش ،در اظهارات مقامات روسی دیده می شود .این
مسالهباتوجهبهتاریخروابطدوجانبهروسیهوقطر،تاحدودی
جای تعجب دارد .طی ســال های اخیر دوحه ،در مقایسه با
ریاض ،برای مسکو دردسرسازتر بود .از جمله این موارد باید
بهاینمسالهاشارهکردکهشبکهتلویزیونی«الجزیره»قطر،
والدیمیر پوتین را «دیکتاتور قرن »21و «روســیه را دشمن
شماره یک جهان اسالم» نامیده است .عالوه بر این قبل از
سفر ماه ژوئن وزیر امور خارجه قطر به مسکو ،این شاهزاده
«محمد بن ســلمان» ولیعهد کنونی و «خالد الفالح» وزیر
نفت عربستان بودند که در پایتخت روسیه مذاکرات موفقی
با مقامات روس داشتند .با این وجود مسکو و دوحه از همان
روزهای نخســت اغاز بحران خلیج فــارس از گفت وگوهای
نزدیکدرتمامی سطوحبرایحلوفصلمشکالتبه وجود
امده صحبت به میان اوردند .مساله این است که اوال ،قطر
در بحران کنونی عمال توانســت همدردی سیاستمداران و
جامعه کارشناسان روسیه را به سمت خویش جلب کند .این
مسالهمی تواندبهمواضعفعالمقاماتدوحهدرموردحمایت
از گفت وگوهای فعال با مســکو مربوط باشد .دومین نکته
اینکه ،کرملین سعی دارد تا دوحه را وارد راهکار خود در زمینه
لزوم برقراری توازن کلی بین نقش افرینان اصلی در منطقه
خاورمیانه نماید که اســاس ان مبتنی بر لزوم گفت وگوهای
ســازنده و فعال بین قدرت های منطقه ای است .در واقع در
اینجهت گیریبرایرهبرانروسیهقطرشریکمناسب تری
در مقایسه با عربستان ســعودی است .مواضع منطقی قطر
در رابطه با لزوم برقراری روابط دوستانه با جمهوری اسالمی
ایران ،به مواضع مســکو بســیار نزدیکتر اســت تا سیاست
بچگانه عربســتان که دائما به دنبال بهانه برای رویارویی با
تهران اســت .در واقع قطر نیز مانند روســیه خواستار اصل
سودمندگرایدرعرصهسیاستخارجیاستوتالشمی کند
تاجایممکنمنافعملیخودراازاختالفاتایدئولوژیکیجدا
سازد .سومین نکته ان است که بعد از به قدرت رسیدن تمیم
بن حمد الثانیدرسال 2013درقطر،توانبالقوهمثبتیبرای
همکاری ها بین مسکو و دوحه به وجود امد .روسیه و قطر که
در زمان هایی رقبای سیاسی یکدیگر بودند ،همواره خواستار
نزدیکیروابطاقتصادینبودند.قطراکنونیکیازبزرگترین
سرمایه گذاران در طرح های روسیه و بزرگترین سرمایه گذار
در میان کشورهای خلیج فارس است .این در حالی است که
عربستان فعال فقط وعده ســرمایه گذاری چندین میلیاردی
در اقتصاد روســیه را داده و این وعده طی 10ســال گذشته
همچنان روی کاغذ باقی مانده اســت .در شش ماه نخست
سال 2017حجم سرمایه گذاری عربستان در اقتصاد روسیه
تنها 0/6میلیارددالربوده،درحالیکهسهمقطردراینزمینه
2/5میلیارد دالر است .و نکته اخر نیز اینکه در بحران کنونی
در منطقه خلیج فارس ،عامل رقابت ژئوپلیتیکی بین روسیه
و ایاالت متحده امریکا نیز نقش دارد .در حالی که واشنگتن
اشــکارا مواضعی به طرفداری از عربســتان سعودی اتخاذ
کرده ،مســکو از این مســاله برای نزدیکی به قطر بهره برده
است.عالوهبراین،بینکشورهاییکهدراینبحرانازقطر
حمایتمی کنند،ایرانوترکیهدرصدرانهاقراردارندکههردو
کشوردارایروابطمتحدانهباروسیهبودهواخیراسهکشوربه
همراهیکدیگر«ضامنصلحو اتش بس»درسوریههستند.
در شرایطی که امریکا درصدد تشدید تحریم ها علیه روسیه
است،بسیارمهماستکهبهواشنگتننشاندادهشودکهباید
رویسیاستکرملیننیزحسابکند.بدینترتیبروسیهنقش
بیشتری از خود در حل و فصل مناقشات در منطقه خاورمیانه
نشانمی دهدتاغربتصورنکندبهتنهاییمی تواندنظرخودرا
درمسائلمنطقهبهکرسیبنشاند.ضمناینکهبرخیازمواقع
مسکو با کمک خود برای حل و فصل مشکالت ،گاهی هم
نقشه هایغربدراینزمینه هارانقشبرابمی کند.
خبرنامه
11
خبرنامه
گزار
ش
ویژه
در دفاع از پاسداری
فرمانده سپاه به انتقادهای حسن روحانی پاسخ داد
خبرنامه
12
مثلث | شماره 361
5
«ابــاغ سیاســت های اصــل 44بــرای واگذاری
اقتصاد بــه مردم بــود اما بخشــی از اقتصاد که دســت
دولت بی تفنگ بــود را به یــک دولت با تفنــگ تحویل
دادند »...یک جمله عجیب و نادرست از حسن روحانی
که بازخوردهای زیادی داشــت .این جمله پس از دیدار
و ضیافت افطار فعــاالن اقتصادی با حســن روحانی در
صفحه شــخصی توییتر او منتشــر شــد که گویــا این ها
بخشی از ســخنرانی رئیس دولت یازدهم در این نشست
بود .این ســخنان روحانی بازتاب گسترده ای در فضای
رسانه ای و مجازی در پی داشــت به گونه ای که بسیاری
از کارشناســان این ســخن رئیس جمهور را حمله تندی
به نهادهای انقالبی و سازندگی کشــور توصیف کردند.
ســخنی که به نظر کارشناســان تضعیف کننده نهادهای
فعال در عرصه اقتصادی بود ،نهادهایی که با درخواست
خود دولتی ها و در جهت رفع مشــکالت معیشتی مردم و
دغدغه های اقتصادی دولتی ها تالش می کردند.
حســن روحانــی در اول تیرماه در مراســم ضیافت
افطاری بــا فعــاالن اقتصادی در ســخنانی با اشــاره به
اینکه تالش دولت یازدهم از ابتدا حذف تصدی گری در
وزارتخانه ها بوده ،گفته بود« :در ابتدای دولت همه وزرا
قول می دهند اما بعد از گذشــت مدتی گویا تصدی گری
لذت بخش می شــود و بــرای عبــور از ان بهانــه و دلیل
می اورند که البته ممکن اســت این دالیل درست باشد.
ابالغ سیاســت های اصل 44برای این بــود که اقتصاد
به مردم واگذار شــود و دولت از اقتصاد دســت بکشــد،
اما ما چکار کردیم؟ بخشــی از اقتصاد دست یک دولت
بی تفنگ بود کــه ان را به یــک دولت با تفنــگ تحویل
دادیم ،ایــن اقتصاد و خصوصی ســازی نیســت .از ان
دولتی که تفنگ نداشت می ترســیدند چه برسد به اینکه
اقتصاد را به دولتی دادیم که هم تفنگ دارد و هم رسانه
را در اختیار دارد و همه چیزی دارد و کسی جرات ندارد با
انها رقابت کند».
واکنش فرمانده کل سپاه
این اظهارات اما با واکنش قابل توجه فرمانده کل
سپاه مواجه شد .سردار جعفری سطح اهمیت این مساله
را انچنان باال دید که ترجیــح داد حتما در این خصوص
روشنگری کند.
او گفت« :معتقدیــم تالش برای قطع وابســتگی
معیشــت مردم و اقتصــاد کشــور از بیگانــگان یکی از
مصادیق اصلی این حفاظت و حراست است».
وی بــا تاکیــد براینکه ســپاه هرگــز متقاضــی کار
اقتصادی نبوده اســت ،ادامــه داد« :ما به درخواســت
دولت ها و با اصــرار انها و بدون انکه حتــی دولت ها ،به
بســیاری از تعهدات خود در قبال ســپاه عمل کنند ،وارد
عرصه سازندگی شدیم».
فرمانــده کل ســپاه پاســداران بــا بیــان اینکــه
ســپاه فعالیت اقتصــادی و انتفاعــی نمی کنــد ،افزود:
«فعالیت های سپاه در عرصه محرومیت زدایی ،سازندگی
و خنثی سازی راهبردهای دشــمن برای فشار اقتصادی
به کشور اســت .اگر فعالیت های ســازندگی سپاه نبود،
تحریم های ادامه دار تاکنون عرصه را بر کشــور و دولت
تنگ می کرد .مبنای ما این اســت که باید ایران را بدون
اتکا به بیگانگان بســازیم ،همانطور که فازهای مختلف
پــارس جنوبی و پاالیشــگاه های ســتاره خلیــج فارس و
بسیاری از سدهای عظیم کشــور و صدها پروژه دیگر در
طول ســال های اخیر با روحیه جهادی و انقالبی ساخته
شد.در این راه ،از ســرزنش ها نمی هراسیم ممکن است
ما را صاحبان تفنگ معرفی کننــد ،بله صاحب تفنگ که
سهل است ما صاحب موشک های دشمن شکن هستیم
و انها را علیه دشــمنان و برای حفاظــت از نظام ،مردم و
امنیت ایران اســامی به کار می گیریم و اعتقادمان این
است که دولتی که تفنگ نداشته باشــد توسط دشمنان
تحقیر و سرانجام تسلیم می شود .ما معتقدیم بیگانگان
فقط به فکر منافع خود و دوشیدن ایران هستند و اعتماد
به انها جز ســرافکندگی و مواجه شدن با خیانت های پی
در پی انان نتیجه دیگری نخواهد داشت .در شرایطی که
ملت ایران بیش از هر زمان دیگری به فداکاری سربازان
و اقتدار تفنگ ها و موشــک هایش نیــاز دارد هجمه غیر
منصفانه به سپاه اهداف دیگری را به ذهن متبادر می کند
که فقط برای حفظ وحدت درباره ان سکوت می کنیم .ما
احســاس می کنیم که این قبیل اظهارات با هدف ایجاد
خبرنامه
بازخوانی مواضع روحانی
این ســخنان انتقــادی روحانی نســبت بــه برخی
نهادهای فعال اقتصادی که همواره در تنگناها به کمک
دولت و مردم امده اند و نقش بسزایی در توسعه و ابادانی
کشور دارند در حالی است که رئیس دولت یازدهم در 24
شهریورماه 94در مجمع سراسری فرماندهان و مسئوالن
سپاه طی ســخنانی گفته بود« :دولت از نیروهای مسلح
درخواســت دارد که در اجرای اقتصاد مقاومتی به دولت
کمک کنند ،اقتصاد مقاومتی یعنــی اقتصاد بازدارنده و
کشور باید همانطور که امروز در عرصه نظامی به گونه ای
بازدارندگی ایجاد کرده که دشــمنان ما حتی تصور حمله
به ایران را از ذهن نمی گذرانند ،باید در عرصه اقتصادی
نیز به سطحی از بازدارندگی برسد که دشمن احساس کند
تحریم ایران و عدم همکاری در عرصه اقتصادی با ایران
به ضرر خودش اســت و ایران از این لحاظ اسیب ناپذیر
است .سپاه ،بسیج ،ارتش و نیروهای انتظامی به عنوان
فرزندان ملت باید به دولت و مردم در تولید و ســازندگی و
رشد اقتصادی کمک کنند و اساسا ستاد اقتصاد مقاومتی
برای ان تشکیل شده است که بتواند کمک همه نهادها
و نیروهای نظام را در مسیر اجرای سیاست های اقتصاد
مقاومتی بــه کار بگیرد و دولت از همــه نهادها و از جمله
نیروهای مسلح و به ویژه سپاه و بســیج می خواهد که به
ما در ایجاد یک نشــاط بزرگ اقتصادی در کشور کمک
کنند .این سخنان خود واضح اســت که رئیس جمهور از
نیروهای ارزشــی و انقالبی تقاضا می کند که در اقتصاد
کشور نقش افرین باشد و این همان درخواست باالترین
مقام ارشــد اجرایی کشــور از نیروهای مســلح در جهت
کمک به دولت در عرصه اقتصادی است».
اما با نگاهی به دیگر ســخنان روحانی در می یابیم
کــه وی در مــوارد دیگــری از ســپاه می خواهــد کــه
پروژه های بــزرگ ملــی را بر دســت گرفته و انهــا را به
سرانجام برساند .رئیس دولت یازدهم در 25شهریورماه
92یعنی تنها یک ماه بعد از روی کارامدن دولت یازدهم
در بیستمین مجمع سراسر فرماندهان سپاه در سخنانی
تاکید می کند« :ســپاه پاســداران انقالب اسالمی که
حافظ انقالب و در خط مقدم دفاع از انقالب قرار دارد،
با پیــروی از تدبیــر مقام معظــم رهبری وظیفــه بزرگی
برعهده دارد .اگر هدف دشــمن معیشــت مردم است و
اگر ما باید اثــار تحریم را کاهش بدهیم ،پس رســالت
ســنگینی بر دوش ماست .ســپاه توان بســیار عظیمی
در بخش نیروی انســانی ،بخش اقتصــادی و فرهنگی
دارد .البته وظیفه هر نهادی در قانون مشخص است و
هر نهادی باید وظیفه خودش را انجام بدهد ،اما ســپاه
در تمام وظایف باید به عنوان یک مکمل و پشــتیبان در
مثلث | شماره 361
اکنــون وقتی کارها به ســرانجام
رســیده برخی ایــن اجــازه را بــه خود
می دهند که همــه خدمــات و اقدامات
گذشته را فراموش کرده و تنها در جهت
برخــی مقاصد سیاســی ســخنانی در
جهت تضعیف نهادهای انقالبی بزنند
خبرنامه
دوقطبی های کاذب ،فرافکنی و فرار از عمل به تعهدات
در زمینه معیشــت مردم و کشــور انجام می شود در حالی
که این روش هــا دیگر جــواب نخواهد داد امــا در عین
حال سپاه و بســیج همچنان اماده اند به هر شکل ممکن
در مسیر سازندگی کشــور و بهبود معیشت و کاهش االم
اقتصادی مردم توان خویــش را در خدمت دولت و مردم
قرار دهد».
در واکنشی دیگر به اظهارات حسن روحانی ،معاون
سیاســی ســپاه هم با بیان اینکه حضور ســپاه در عرصه
ســازندگی بنا به درخواســت دولت ها بوده ،گفته است:
«گاهی دولت ها در ازای بدهــی ،برخی از فعالیت ها و یا
شــرکت های دولتی را به صورت تحمیلی به سپاه واگذار
کرده اند ».سردار رسول سنایی راد معاون سیاسی سپاه،
افزوده اســت« :مطابق قانون اساسی کشــور نیروهای
مســلح در شــرایط صلح می توانند امکانات شان را برای
ســازندگی کشــور به کار گیرند و ســپاه نیز بعــد از جنگ
امکانات مهندســی خود را در راستای شــرایط سازندگی
کشور به کار گرفت و به درخواســت دولت های مختلف
تا االن در این عرصه حضور داشــته است .نقش افرینی
ســپاه محدود به هیچ کدام از دولت ها نبــوده و با نگاه به
اینکه امروز رضایتمنــدی مردم بخشــی از امنیت پایدار
کشــور اســت ،ســپاه به رغم برخــی از واکنش های که
می توانست موجب دلسردی باشد و برخی از برخوردهای
جفاگونه ،در عرصه سازندگی حضور داشته است .حضور
سپاه در عرصه سازندگی بنا به درخواست دولت ها بوده و
سپاه اصراری بر اینکه در این عرصه حضور داشته باشد،
نداشــت ،بلکه کمک حال دولت ها بوده اســت .حضور
سپاه طی گردش کاری که از ســتاد کل نیروهای مسلح
شــده و با تاییــد و مجوز صــورت گرفته و کامــا قانونی
اســت .ضمن اینکــه حضور ســپاه عرصه را بــرای هیچ
شــرکت خصوصی ،دولتی و نیمه خصوصی تنگ نکرده
اســت .بلکه با امکاناتی که داشــته زمینه را برای حضور
شــرکت های خــرد و کالن در عرصــه ســازندگی فراهم
اورده است».
در پروژه هایی که ریســک ان باالست و مقدورات
شرکت ها در حد ان پروژه نیست ،وقتی سپاه در ان ورود
پیدا می کند بخش هایی از ان پروژه ها به سایر شرکت ها
واگذار می شود .سپاه همچنین زمینه حضور بیش از 150
هزار جــوان تحصیلکــرده در عرصه ســازندگی را فراهم
کرده است .گاهی برخی از بازیگران سیاسی برای تسویه
حســاب های خاص ،معترض این حضور سپاه در عرصه
سازندگی می شوند و ان را حضوری در عرصه فعالیت های
اقتصادی معرفی می کنند اما واقعیت این اســت که اگر
با نگاه اقتصادی به حضور ســپاه بنگریم ،این حضور در
برخی پروژه ها حتی صرفه اقتصــادی هم ندارد .بلکه در
راســتای نگاه کالنی است که ســپاه در عرصه سازندگی
کشــور و رفع تحریم ها و افزایش رضایتمندی مردم دارد
که اگر این نگاه نبود ،بسیاری از این پروژه ها را سپاه باید
کنار می گذاشــت همانطور که خیلی اوقات ،دولت ها در
عرصه حســاب و پرداخت هزینه ها تاخیرهایی داشتند و
در ازای ان به صــورت تحمیلی برخــی از فعالیت ها و یا
شرکت های دولتی را به سپاه واگذار کرده اند .مثال برای
جبران بخشی از طلب سپاه یک مجموعه تولید برق را به
سپاه واگذار کردند در حالی که سپاه هیچ گاه داوطلب این
کار نبوده و یک جور تهاتر مقابل خدمات و مطالبه ســپاه
صورت گرفته است.
مایه تاسف است در شرایطی که امریکا می خواهد
سپاه را در لیست تحریم هایش قرار دهد چنین اظهاراتی
که نوعی بی توجهی به شرایط است ،صورت می گیرد.
در شــرایطی که ســپاه امکانات دفاعی خــود را به
میدان اورده و موجب خوشــحالی مردم شده ،سر دادن
این گونه نواهــای سیاســی مغایر با امنیــت ملی و حتی
منافــع ملی اســت .در این شــرایط وحدت ،انســجام و
هم افزایی یک اصل برای مقابله با تهدیدات و دشمنانی
است که راهبرد کالن شان اختالف بین قوا ،مسئوالن،
نهادهای انقالبی و کشــاندن جو سپاه هراســی به داخل
کشور است».
شرایط مختلف وارد عمل شود و امروز بخش اقتصاد ما
تحت فشار است».
روحانی ادامه می دهد« :من شایعاتی را که درباره
ســپاه مطرح می شــود اصال قبول ندارم که می خواهند
سپاه را رقیب مردم قرار بدهند ،سپاه رقیب مردم و بخش
خصوصی نیست ،سپاه پیمانکاری همانند پیمانکارهای
معمولی نیست و نبوده است .سپاه امروز باید پروژه های
بســیار مهمی را که بخــش خصوصی قادر بــه انجام ان
نیست ،انجام دهد .سپاه توان نیروی انسانی ،تجهیزات
و برنامه ریزی دارد .من قبال هم با فرمانده محترم سپاه در
این زمینه صحبت کرده ام .ســپاه باید بیاید در چند پروژه
بزرگ ملی بــار را بــر دوش بگیرد و افتخــار ان هم برای
خودش اســت ،کما اینکه در این مدت 35سال همیشه
افتخارات بزرگ داشــته اســت .امروز هم در شــرایطی
که دشــمن اقتصاد و معیشــت مردم را هدف قرار داده و
می خواهــد از طریق تحریم مردم را خســته کند ،ســپاه
پاســداران باید وارد عمل شده و ســه ،چهار پروژه بزرگ
ملی را برعهده بگیرد».
اما از ســوی دیگر اســحاق جهانگیری معاون اول
رئیس جمهور هم همواره بر نقش کلیــدی قرارگاه خاتم
االنبیاء سپاه در اجرای طرح های بزرگ ملی و اقتصادی
در کشــور تاکید می کنــد و از این قــرارگاه می خواهد که
طرح هــا و پروژه هــای مهمی کــه وجــود دارد در دولت
یازدهم به ســرانجام برســد تا دولت یازدهم شــیرینی به
راه افتادن این طرح هــای اقتصادی و مهم را بچشــد.
در همین راســتا جهانگیری در 22اذرماه 95با حضور در
همایش سراسری مدیران قرارگاه سازندگی خاتم االنبیاء
در ســخنانی می گوید« :قرارگاه ســازندگی خاتم االنبیاء
بایــد متولی اجرای چنــد کار بــزرگ و مانــدگار در تاریخ
کشــور شــود ،البته قرارگاه نباید عرصه را بــرای فعالیت
بخش خصوصی تنگ کند و باید در طرح هایی که بخش
خصوصی توان اجرای ان را ندارد ،شاهد حضور قرارگاه
و اجرای طرح های مهم و ماندگار باشیم 55 .طرح توسط
قرارگاه در دســت اجرا اســت که هر کدام از این طرح ها
نقشی کلیدی در توسعه کشور دارد و خوشبختانه قرارگاه
خاتم االنبیاء مصمم است این پروژه ها را در دولت یازدهم
تکمیل و به بهره برداری برساند ».
وی یکــی از ایــن طرح هــا را پاالیشــگاه ســتاره
خلیج فارس برشــمرده و عنوان می کنــد« :اجرای این
طرح یکــی از کارهــای ضروری کشــور و در راســتای
اقتصاد مقاومتی اســت که قول داده شــده فاز نخست
ان تا پایان ســال راه اندازی شــود که پس از ان نه تنها
قادر خواهیم بــود بنزین مورد نیاز کشــور را تامین کنیم
بلکه می توانیم جــزو صادرکنند ه های بنزیــن با کیفیت
باال باشیم».
این ســخنان رئیس دولت و معاون اول او اشــکارا
نشــان می دهد که حضور نهادی انقالبی همچون سپاه
و به طور مشــخص قرار گاه ســازندگی خاتم االنبیاء سپاه
پاســداران در عرصه اقتصادی با درخواســت مسئوالن
ارشــد اجرایی کشــور از جمله رئیس جمهــور و در جهت
ابادانی و توســعه روزافزون کشــور بدون نگاه به بیرون
اســت ،بازوی توانمنــدی اجرایی که همــواره و در تمام
دولت هــا حامی و پشــتیبان دولت در عرصــه اقتصادی
بوده و او را بــرای رونــق اقتصادی بدون چشم داشــت
اقتصادی یاری کرده اســت ،اما اکنون وقتــی کارها به
ســرانجام رســیده برخی این اجازه را به خود می دهند که
همه خدمات و اقدامات گذشــته را فراموش کرده و تنها
در جهت برخی مقاصد سیاسی سخنانی در جهت تضعیف
نهادهای انقالبی بزنند؛ سخنانی که مطمئنا نتیجه ای جز
تفرقه و تخطئه وحدت در کشور که اقای روحانی همواره
بر ان تاکید دارند ندارد.
13
تصویرنگاری
روزانه حجم بســیاری از عکس های خبری به ما می رســد .تعداد این عکس ها
انقدر زیاد اســت که گاهی به راحتی از کنار ان عبور می کنیم اما شاید بهتر باشد روی
بعضی از عکس ها تامل بیشتری داشته باشیم .مثلث در این صفحات ،هفته را با مرور
عکس ها از نو یاداوری می کند.
دیدار مسئوالن نظام و سفرای کشورهای اسالمی با رهبر معظم انقالب
سید ابراهیم رئیسی در نماز عید فطر
شب شعر قیام موشک ها
خبرنامه
14
مثلث | شماره 361
سخنرانی سید حسن نصرالله در مراسم روز قدس
عیادت ظریف از ایت الله مظاهری
اقامه نماز فرماندهان ارتش و سپاه در کنار هم
اقامه نماز عید فطر با حضور بشار اسد
انفجار تروریستی در اکراین
ُسرخ شدن اب دریاچه ارومیه
مثلث | شماره 361
خبرنامه
بازدید قالیباف از اخرین مراحل ساخت باغ کتاب
15
شبکه اجتماعی
به ما پیامک بزنید:
3000411711
lبهانه هاتون داره شبیه بنی اسرائیل میشه .یعنی
در مورد برجام و تحریم ســنا و 2030هم نمی شــه
حرف زد؟ ناموســیه؟ باورتون شــده «برجام را خدا
اورد»؟
lاگه عــادل فردوســی پور از برنامه ورزشــی نود
به عنوان تریبون سیاســی اســتفاده کنه خوبه ولی
مطیعی تریبون نماز عیدفطر بده .استاندارد دوگانه
کشت ما را .انتقادکنی می شی بیسواد و بی شناسنامه
و متحجر .تو شــعر نقد کنی می شی مداح سیاسی.
پس کدوم پوچ اندیشی بود می گفت زنده باد مخالف
من؟
lبعضی از سواالت امتحان نهایی دانش اموزان
لو رفته 8نفر دستگیر شدند و وزارت اموزش و پرورش
فقط انکار می کنه.
lدر ایران هیچ جریانی با توهین و خشونت مخالف
نیست؛ مساله این اســت که به چه کسی توهین و
خشونت د ر مورد چه کسی اعمال شود.
lدر هر دوره ریاســت جمهوری حداقل 50درصد
رئیس جمهور منتخــب رای میاره 50 ،درصد ســایر
کاندیداهادرهردورههمینبوده،بهترهبهفکروحدت
و سازندگی ایران باشیم نه دسته بندی رای مردم.
lچه شروط نحسی! شــروط 13گانه چهار کشور
عربی به سرکردگی عربستان ســعودی علیه کشور
کوچک قطر! چه جالب کــه در گفت وگو با روحانی
اعالم کردند خواهان رابطه بیشتر با ایران هستند.
lچــرا الکــی شــلوغش می کنیــد؟ در امریــکا
رئیس جمهور هنوز سر کاره ،علیه او فیلم می سازند،
بهش توهیــن می کنند ،این قدر ســر و صــدا به پا
نمی شه .حاال دیروز عده ای شعار دادند ،همه اصرار
دارند بگویند و تعداد اندکی هم محکوم می کنند.
lاقــای روحانــی ایــن همسان ســازی حقوق ما
بازنشســتگان خیلی عالی بود .چطور این پول ها را
خرج کنیم؟
به اینستاگرام مثلث بپیوندید
اینســتاگرام هفته نامه مثلث فعال شــده اســت .کاربران این شــبکه
اجتماعی می توانند با پیوستن به اینستاگرام مثلث تصاویر مربوط به هفته نامه
را مشاهده کنند.
واکنش هابهیکشعرخوانی
بعد از مداحی میثم مطیعی در مراســم نماز عید فطر حمله
شدیدی در فضای مجازی و رسانه ای به این مداح صورت
گرفت .خود مطیعی نســبت به این حمالت هیچ واکنشی
نشــان نداد .اما در صفحات مجــازی فعــاالن اصولگرا و
انقالبــی ان را بی پاســخ
نگذاشــتند .فضــای ایــن نقد
اگرچــه تنــد شــده امــا در هر
دو طــرف یکــی از مهمترین
واکنش ها ســرودن اشــعار در
تایید یا رد اشــعار میثم مطیعی
بود.
در طرف اصالح طلب و حامی
دولت فعــاالن سیاســی نیز به
ایــن موضــوع ورود کردند و به
ان واکنــش تند نشــان دادند.
تندترین واکنش نیز متعلق به علی جنتی ورزش ارشاد دولت
یازدهم بود که از سمتش استعفا داد و رفت .متن علی جنتی
ی دولت نیز
ان قدر تند بود که برخی از فعــاالن مجازی حام
به ان انتقاد کردند .از طرف دیگر ،حساب اینستاگرام میثم
مطیعی بعد از جار و جنجال دیروز بســته شــده است .این
بار اولی نیست که حساب اینســتاگرام افراد مخالف دولت
بسته می شــود .پیش از این ،همین اواخر ،صفحات امیر
مقصودلو (تتلو) و رسایی و افراد دیگری هم بسته شده بود.
سوال این است که شرکت امریکایی اینستاگرام بر اساس
چه دستور العملی صفحات این افراد را که از قوانین تخطی
نکردهبودند،شاملاسپمینگ،فحاشی،ارسالعکس های
مستهجن یا انواع سوء اســتفاده ها نبوده اند را بسته است؟
بسیاری دو فرضیه را برای این موضوع محتمل دانستند :یا
تعداد باالی گزارش های تخلف توســط هواخواهان .انها
باعث بسته شــدن هر چند موقت این حساب ها می شود یا
اینکه دولت ایــران طی توافقی ناگفته و پشــت پرده توان
مقابله و بستن این صفحات را دارد.
مــورد اول الاقل بنــا به انچه در صفحه پرســش و پاســخ
اینستاگرام نوشته است منتفی است .نوشته شده است ایا
میزان و تعداد گزارش ها تاثیری در حذف یک پست یا بستن
یک صفحه دارد که اینستاگرام پاســخ داده است« :خیر،
شرکتمابرایحذفیکپستازدستور العمل هایخودش
پیروی می کند».
توئیت حدادعادل در حمایت از جوانان انقالبی
خبرنامه
16
مثلث | شماره 361
lلطفا برای کارت های خرید کاال اطالع رســانی
کنید .به هــر بانکی که مراجعــه می کنیم می گویند
هنوز ابالغ نشده است.
lدرود خدا بر دلیرمردان سپاه پاسداران که الحق
چه جانانه پوزه این داعش را با شــلیک موشــک به
خاک مالیدند .احســنت بر شــما نگهبانــان مال و
ناموس مردم!
lراهپیمایی روز قدس در یمن بسیار دیدنی بود.
از تماشــای اســتقامت مردم یمن لذت بردم .خدا
یارشان.
امــا در مــورد دوم نمی توان حکمــی صادر کــرد .یکی از
کاربران شــبکه های مجازی بــا عنوان «میثــم مطیعی یا
فرار از پاسخگویی؟» نوشــت :یک روز الله کرم .روز دیگر
روحانی – بنی صدر .دیــروز هم میثم مطیعــی .همه اینها
جنگ روانی اســت برای اینکه
کسی نپرسد؟ چرا نقض برجام
شــد؟ چرا ۲۰۳۰لغو نشد؟ چرا
بیکاری رفع نشــد؟ چرا گرانی
فراوان شد؟ چرا ایرانیان از ورود
به امریکا محروم شــدند؟ چرا
گاز مفت به ترکیــه رفت؟ اری
هر روز بهانه ای را می تراشند تا
ذهن ها را درگیــر کنند ،تا مبادا
کسی بپرسد .کسی فکر کند.
کسیحرفبزندواینگونهروزگار
می گذرانند .قوم تدبیر جز تخریــب و فریب کار دیگری بلد
نیســت .اصال چون کار بلد نیســت رو می اورد به هجمه.
رو می اورد به تخریب ،رو می اورد بــه جنگ روانی ».وحید
شــورابی نیز در این رابطه در صفحه شخصی خود نوشت :
«موضوع پایان نامه حقیر «بررسی هزینه ها و دستاوردهای
ایران در برجام» است! فکر می کنم بهتر است قبل از اینکه
با شکایت اساتید حامی دولت کمیته انضباطی دانشگاه بنده
به جرم هتاکی و فحاشی به رئیس جمهور احضار شوم ،بروم
موضوع را تغییر دهم! مخصوصا حاال که یکی از اســاتید
گروه ما وجیزه ای طوالنی در نقد مداحی میثم مطیعی نوشته
و تلویحا نقد برجام را در شعر مداحی روز گذشته بحران معنا
درجامعهایرانیدانستهوازاناحساسخطرکرده!نمی دانم
این رفتاری که امروز با میثم مطیعی می شــود چه نســبتی
با مفاهیمی همچــون تحمل مخالف ،نقــد ارکان قدرت و
حکومت،تسامحوتساهل،حقوقاقلیت و عرفی سازیامور
قدسی دارد که سالیان اســت جریان به اصطالح روشنفکر
غربگرا در مراکز اکادمیک انها را تولید کرده« .بحران معنا»
زمانی اتفاق می افتد که اساتید و روشنفکران جریان حامی
دولت هم عنان کار را به دست کانالهایی همچون #امدنیوز و
#مملکته داده و به «مرجعیت» انها در تحوالت دامن می زنند
و تحت تاثیر انها قلم می فرسایند و این یک «افتضاح» برای
جریان روشنفکری پرمدعاست که پز بررسی علمی پدیده ها
را می دهد!»
سئوال محمد دهقان درباره اتفاقات اخیر
دولت با تفنگ اسم رمز
واکنش هــا بــه اظهــارات روحانــی در نقد ســپاه یکی از
موضوعات مهــم فضای مجــازی در هفته گذشــته بود.
رضا ســراج در نقد این موضوع در یادداشــتی با عنوان ایا
دولت با تفنگ ،اسم رمز اســت؟!» نوشت« :در همزمانی
اظهارات روحانی علیه بنیه اقتصادی سپاه با روند تصویب
تحریم های جامع امریکا و طرح مشترک برای امنیت زدایی
از ایران چه ارتباط معنا داری وجود دارد؟!
هدف از تحریم های جامع امریکا ،تضیف بنیه اقتصادی
سپاه ،تضعیف محور مقاومت ،از بین بردن توان موشکی
سپاه و امنیت زدایی از ایران برای تسریع روند پذیرش برجام
2و 3است .در این شــرایط روحانی ( 1تیر )96می گوید:
«بخشی از اقتصاد دســت یک دولت بی تفنگ بود که ان
را به یک دولت با تفنگ تحویل دادیم ».با این اسم رمز به
نظر می رسد تحریم های جامع امریکا علیه سپاه در کنگره
نهایی شده و وقوع عملیات تروریستی در ایران محتمل تر
از قبل گردد .شــایان ذکر اســت ،رهاورد اظهــارات قبلی
روحانی علیه سپاه در مناظره های انتخاباتی ،منجر به طرح
تحریم های جامع در سنا و عملیات تروریستی در تهران شد.
#خدا_به_خیر_کند».
بازداشت حامد طالبی
و فشار بر منتقدان
کیهان برزگر در شــرق نوشــت« :در تازه ترین تحول مربوط به
بحران قطر ،حسن روحانی ،رئیس جمهوری ،در یک تماس تلفنی با
امیر قطر ضمن تبریک عید سعید فطر ،محاصره قطر از سوی بعضی
از کشورهای عربی را غیرقابل قبول خواند و ضمن تاکید بر همکاری
مســتمر ایران با قطر ،بر حل مشــکالت منطقــه از طریق گفت وگو
تاکید کرد .اکنــون پس از حدود ســه هفته از اغاز بحــران قطر این
پرسش همچنان مطرح است که سیاست ایران نسبت به این بحران
چگونه باید باشد ».نویسنده در ادامه با برشمردن اهداف عربستان و
متحدانش درپیوند زدن قطر به ایران و القاعده و داعش می نویسد« :پنهان نیست که هدف اصلی سعودی ها باز کردن
مجدد پای امریکا به منطقه از طریق متعهدکردن این کشور به فروش تسلیحات به عربستان و در صورت امکان امضای
قراردادهای تعهد متقابل نظامی برای تضمین امنیت سعودی هاست .صحبت از تشکیل ناتوی عربی در همین چارچوب
است».این استاد روابط بین الملل در ادامه به ضرورت شــکل گیری «ائتالف های موضوعی» به جای «ائتالف های
ژئوپلیتیک» اشاره کرده می نویسد« :تمرکز ائتالف های موضوعی بر مشکالت عمومی منطقه مثل حل مسالمت امیز
بحران های منطقه ای ،پرهیز از تحریم کشورها ،مبارزه با تروریســم به عنوان یک اصل ،بحران های زیست محیطی،
امنیت انرژی و ...با هدف اصلی ایجاد «ثبات» در منطقه است .برجام هم در قالب یک ائتالف موضوعی شکل گرفت.
این رویکرد ،به دیپلماسی و عملکرد ایران ابعاد سازنده و گسترده منطقه ای و جهانی می دهد و ضمن کمک به خروج قطر از
بحران جاری با ایفای یک نقش مثبت کمک رسانی در قالب وظیفه همسایگی ،زمان را به ضرر سعودی ها به عقب انداخته
و از این طریق منطق ائتالف سازی گسترده سعودی ها علیه کشورمان را به چالش می کشد».
مساله سپاه نیست
کیهان در یادداشــت روز خود به قلم ســعدالله زارعی به حواشی
هدف قرار دادن ســپاه توســط رئیس جمهور پرداخته و در بخشــی از
یادداشــتی تحت عنوان «مســاله ســپاه نیســت» تاکید کرده است:
«شکاف در سیستم سیاسی ایران یکی از اهداف و شگردهای شناخته
شده به حساب می اید و از ابتدای انقالب نیز دنبال شده است .در اینجا
باتوجه به نزدیک بودن زمان اغاز به کار دولت دوم روحانی و به طور کلی
شکل گیری دولت جدید در ایران ،غرب در صدد ارسال این پیام به دولت و ملت ایران است که اگر می خواهید از مواهب
رابطه با دنیا! برخوردار باشید و با تهدیدات جدید مواجه نشوید باید از سپاه فاصله بگیرید ».نویسنده در ادامه می اورد:
«کامال معلوم است که تالش غرب برای جداسازی حساب دولت ایران از ســپاه با هدف نهایی تسلط بر ایران صورت
می گیرد که از بین رفتن دولت ایران هم در ذیل ان خواهد بود و کیســت که نداند مهمترین ارکان قدرت کشورهایی که
امروزه در دنیا حرفی برای گفتن دارند قدرت ناشی از نفوذ ملی و توانمندی دفاعی نیروهایی است که تامین کننده محیط
فعالیت دولت می باشند .همه می دانیم که به طور واقعی نه دولت در کار تضعیف سپاه است و نه سپاه در کار تضعیف دولت.
چه اینکه دولت و سپاه در ایران در نهایت به نقطه ای وصل هستند که اختالفاتشان را هر چند جدی هم باشد که نیست،
حل می کند کما اینکه در ســایر مواردی که نوعی کژتابی رفتاری نظیر امضای سند 2030از سوی دولت روی می دهد و
تلخ هم هست در نهایت با دستور رهبری رفع می شود بنابراین اختالف دولت با سپاه به طور واقعی سپاه را فلج نمی کند و از
اثرگذاری ان نمی کاهد ولی این کژتابی با سپاه که رکن اصلی امنیت ملی جمهوری اسالمی و اقتدار ملی ایران است ،طمع
غرب را در پی می اورد و کشور را به طور عمومی که بخش بزرگ ان دولت است با چالش مواجه می گرداند».
دولت بی کار و تهدید امنیت ملی
مثلث | شماره 361
وطن امروز که ادبیاتی به مراتب تندتر نسبت به سایر نشریات دارد
در قالب یادداشــت صفحه اول خود ذیل تیتر «دولت بی کار و تهدید
امنیت ملی» تعابیر عجیبی به کار برد .در پایان بخش این یادداشــت
که تیتر بر اســاس ان انتخاب شده ،امده اســت« :در بحث توافقات
بین المللی نیز امــروز در خانه می جنگیــم .رئیس جمهور مــا دفاع از
چارچوب عمل «برنامه اموزش اجباری یونســکو »2030را خط قرمز
خود می خواند و مطابق با برنامه «توســعه پایدار »2030که بی ســر و
صدا در سفر به نیویورک به امضا رسانده اند ،در 17حوزه مختلف ،امنیت
ملی کشور را با غرب به اشتراک گذاشته؛ از اهنگ رشد جمعیت ایرانیان گرفته تا حوزه محیط زیست و انرژی و اموزش و
مدیریت اب های مرزی و اسیب های اجتماعی و!...
فی الواقع بناست حاکمیت بر ایران در دوره جدید مطابق منویات سازمان های فراملی براساس برنامه های از پیش
تعیین شده لیبرالیستی «اشتراکی» و برخالف مولفه بسیار مهم «اســتقالل ملی» صورت گیرد .این همان درد بزرگی
است که نهیب اســتقالل خواهی رهبر معظم انقالب را در دیدار اساتید دانشگاه های کشــور در ماه مبارک رمضان بلند
کرد .از جانب دیگر ،در کشوری که مردم از مشکالت معیشتی و بروز و ظهور اسیب های اجتماعی در رنج و ناراحتی به
سر می برند ،قدرت گرفتن انها که از کارنامه اقتصادی ضعیف برخوردارند و به ناکارامدی عملیاتی در حوزه اقدام و عمل
شهره هستند ،خود «تهدید امنیت ملی» به حساب می اید ،چرا که به هر حال دولت ها رفتنی هستند و این حاکمیت است
که باید پاسخگوی نیازهای بر زمین مانده جامعه باشد».
خبرنامه
بعد از اتفاقــات روز قــدس در تهران ،بعضــی از کانال های
تلگرامی ادعا کردند که یکی از خبرنگاران خبرگزاری فارس در
این واقعه دست داشته است .به دنبال ان سید یاسر جبرائیلی
دوروزبعدودریکروزتعطیلخبردادکهحامدطالبیبازداشت
شده اســت .جبرائیلی نوشــت« :وزارت اطالعات به دلیل
نامعلومی حام د طالبی از دبیران خبرگــزاری فارس را احضار
و ظاهرا بازداشت کرده اســت .پیش تر کانال حامی دولت و
ضدانقالب امدنیوز طالبی را به دروغ متهم به دســت داشتن
در شعاردهی علیه رئیس جمهور در راهپیمایی روز قدس کرده
بود .نمایندگان محترم مجلس شــورای اســامی حتما باید
از جناب علوی در این باره ســوال کنند که اوال برای برخورد با
کانال های لجن پراکن چون امد نیوز چه اقداماتی انجام شده
استوثانیاباکداممنطقوزارتچنینرسانه هاییرامنبعوسند
بگیروببندخودقراردادهاست؟محمدایمانیازروزنامه نگاران
کیهان نیــز در متنی نســبت به حجمه های اخیــر در فضای
مجازی انتقاد کرد و با عنوان «ماموریت مهم تروریســت ها/
فراتر از هاشــمی و احمدی نژاد و روحانی» نوشــت« :طیف
مدعی اصالح طلبی ،کارنامه ای انباشــته از تناقض برجای
گذاشــته اســت .این طیف در حالی علیه ادعــای اهانت به
روحانی هیاهو می کند که اوال خود ،سلســله جنبان اهانت به
وی بوده و ثانیا نسبت با منتخب قبلی مردم ،با اهانت و هتاکی
عمل کرده است .از ابراهیم اصغرزاده تا عبدالله ناصری ،بارها
علنا گفتند و روزنامه های طیف مذکور با وقاحت تمام منتشر
کردند کــه روحانی و دولــت او رحم اجــاره ای اصالح طلبان
اســت! اهانت از این باالتــر؟ از کارکرد قابــل نقد هر رئیس
دولتی که بگذریم ،سوال مهم این است که دلواپسان امروز
توهین به رئیس جمهور ،چرا در قبال اهانت به رئیس جمهور
پیشینساکتبودندبلکهنقشسازماندهیوخط شکنیراایفا
می کردند؟! اگر به مقایسه میزان رای هم بوده باشد میزان و
درصد رای اقای احمدی نژاد بسیار بیشتر از اقای روحانی بوده
اســت .مدعیان دروغین اخالق و اصالح طلبی باید توضیح
دهند که چرا تا این حد دوگانه و متناقض عمل کرده اند؟ اصال
چرا در برابر رای 24/5میلیون نفری مردم ،تحریک به شورش
و هتاکی و کارشــکنی کردند؟ تحرکات ایــن طیف در چماق
ساختن از برجام و سپس تالش برای سرکوب هر منتقدی از
طریق توهین و ترور شخصیت و هتاکی و ارعاب ،و سر انجام
مدعی اخالق شــدن و برای ادعای اهانت به روحانی اشک
تمساح ریختن را باید از این چشم انداز کلی ارزیابی کرد».
ائتالف موضوعی
بررسی رسانه ای هفته
17