ماهنامه مثلث شماره 74

‫اجتهاد در برابر نص‬ ‫عامل انحراف‬ ‫هفته نامه خبری‪،‬تحلیلی‪ /‬سال دوم‪ /‬شماره شصت و نهم ‪ 15 /‬اسفند ‪ 88/1389‬صفحه‪ 1500 /‬تومان‬ ‫گفت وگو با‬ ‫محمدحسین رجبی دوانی‬ ‫هفته نامه خبری‪،‬تحلیلی‪ /‬سال دوم‪ /‬شماره هفتاد و چهارم‪ 11 /‬اردیبهشت ‪ 92/ 1390‬صفحه‪ 1500 /‬تومان‬ ‫تداوم سیره امام‬ ‫پرونده ای درباره احکام حکومتی و نقش مقام معظم رهبری در هدایت دولت ها‬ ‫تو گوهایی از‪ :‬ایت اهلل علوی‪ ،‬ایت اهلل هادوی تهرانی‬ ‫با یادداشت ها و گف ‬ ‫حمیدرضا ترقی‪ ،‬حجت االسالم محسن غرویان‪ ،‬سیدنظام الدین موسوی‪ ،‬سید سجاد ایزدهی‬ ‫مقاومت برای‬ ‫ماندن رویاب‬ ‫صفحات ویژه افتاب در مثلث‬ ‫گفت وگو با علیرضا داودنژاد‬ ‫درباره مشکالت فیلمسازی اجتماعی‬ ‫‪ISSN: 2008-5281‬‬ ‫‪MOSALASNEWS.IR‬‬ ‫به جای تکیه اقتصادی‬ ‫توان اقتصادی ایجاد کنیم‬ ‫نهاوندیان در گفت وگو با مثلث‬ ‫سال اینده‬ ‫قهرمان می شوم‬ ‫ی به کنایه سرمربی سپاهان‬ ‫پاسخ مظلوم ‬ ‫جل ‬ ‫ددوم‬ ‫هفته نامه خبری‪،‬تحلیلی‪ /‬سال دوم‪ /‬شماره شصت و نهم ‪ 15 /‬اسفند ‪ 88/1389‬صفحه‪ 1500 /‬تومان‬ ‫مقاومت برای‬ ‫ماندن رویاب‬ ‫گفت وگو با علیرضا داودنژاد‬ ‫درباره مشکالت فیلمسازی اجتماعی‬ ‫علیرضا داودنژاد به صراحت لهجه شهره است؛ با صراحت‬ ‫حرف می زند‪ ،‬نقد می کند‪ ،‬با صراحت نامه می نویسد‪ ،‬با‬ ‫صراحت فیلم نمی سازد ‪ ،‬فیلم تجاری می سازد و با صداقت‬ ‫به سینمای اجتماعی عالقه دارد‪ .‬کارنامه او پر است از‬ ‫نوشتن فیلم ساختن اما در سیاهه کارهای او «نیاز»ی است‬ ‫که عنوانش در ذهن ها مترادف شده است با نام داودنژاد‬ ‫و بالعکس‪ .‬حاال پس از دو دهه‪ ،‬علیرضا داودنژاد فیلمی‬ ‫ساخته است با نام «مرهم» که برای خیلی ها تداعی گر‬ ‫حال و هوای سینمایی است که «نیاز» از دل ان بیرون‬ ‫امد؛ یعنی سینمای اجتماعی‪ .‬سینمایی که به رغم فراز و‬ ‫نشیب های دوره ای اش‪ ،‬بخش قابل توجهی از سینمای ایران‬ ‫را مانند هر جامعه دیگری تشکیل داده است‪ .‬این سینما‬ ‫شاید به همان اندازه که مخالف و طرفدار دارد‪ ،‬برایش‬ ‫تعریف و قاعده ارائه می شود‪.‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫‪32 -45‬‬ ‫راه امام‬ ‫مقاومت برای ماندن روی اب‬ ‫روابطباکشورهاباحفظاستقالل‬ ‫البتهماطرفدارهمهمظلومیندرهمهجاهستیم‪،‬ومیلداریم‬ ‫کهمظلومینبرهمهستمگرانغلبهکنند‪.‬واقایانتوجهکنندکه‬ ‫روابط زمان سابق نباشد که در زمان سابق روابط یک طرفه بود؛‬ ‫اقای��یونوکری‪،‬چهدرزمانقاجاروچهزمانرضاخانوتااخر‪.‬‬ ‫وشما دیدید که از اول اینطور بود که وقتی سفیری از انگلستان‬ ‫یا امریکا می امد‪ ،‬کسی جرات نمی کرد حتی کلمه ای برخالف‬ ‫مصال��حانهابگوید‪.‬ولیایران‪،‬امروزاینطورنیس��ت‪،‬وماهیچ‬ ‫کشوریمثلایرانسراغنداریمکهاینطور‪،‬دنیاوشرقوغرببه‬ ‫اننظرداشتهباشند‪،‬ومستقلبودهوبگویدمانهباامریکاکارداریم‬ ‫ونهباشورویوماخودمانهستیم‪.‬واینکهباهمهدولتهارابطه‬ ‫داشتهباشیمیعنی‪،‬رابطهدوستانه‪،‬نهروابطبیناربابورعیت‪،‬وما‬ ‫اینروابطرانمیخواهیممادامیکهاینطورهست‪.‬ومااستقالل‬ ‫خودمانرامیخواهیمحفظکنیمودردنیازندگیکنیمواسالم‬ ‫را به پیش ببریم ‪.‬این روابط باید هر روز محکمتر بشود‪ ،‬و شما از‬ ‫اولبایدبهانهابفهمانیداینمعناراکهمانمیخواهیمروابطمان‬ ‫مثلروابطزمانشاهباشد‪،‬بلکهماروابطخاصاسالمیداریمکه‬ ‫اسالم نه ظالم بود و نه زیر بار ظلم می رفت‪ ،‬و ما هم می خواهیم‬ ‫اینطورباشیمکهنهظلمکنیم‪،‬نهزیربارظلمبرویم‪.‬‬ ‫مشروطبودنرابطهباامریکا‬ ‫وشماایننکتهراتوجهداشتهباشیدکه؛انقدرتیکهشمارا‬ ‫به استقالل و ازادی رساند‪ ،‬قدرت خدای تعالی بود و تا وقتی که‬ ‫اینعنایاتالهیمحفوظباشد‪،‬هیچقدرتینمی تواندکاریبکند‪.‬‬ ‫همانطورکهدراینجنگیکهعلیهمابهراهانداختهوازهمه جا‬ ‫بهدشمنماکمکمیکنند‪،‬معذلکهمهملتماوجوانانماو‬ ‫تمامکشورماایستاده اند‪،‬ومابرایدفاعتااخرایستاده ایم‪،‬ودامنه‬ ‫تبلیغاتهمعلیهمامیدانیدازکجاتاکجاست‪.‬انوقتیکهفرانسه‬ ‫انهواپیماهارابهعراقفرستاد‪،‬چقدرتبلیغکردندکهکارتمام‬ ‫شدوصدامخارکراباخاکیکسانمیکند‪.‬انمسالهتمامشد‪،‬‬ ‫حالمسالهدیگریشروعکرده اندکههلیکوپترهاوهواپیماهای‬ ‫تازه ایامدهوهمهجارامی زند‪،‬وفاصلهبینخاکعراقتاخارک‬ ‫یدانیم‪،‬‬ ‫سیصدکیلومتراستواینهاپانصدکیلومتررامیزنند‪.‬مام ‬ ‫اگر صدام یک روز هم قدرت این را داشته باشد که ایران و منافع‬ ‫ایرانرابههمبزند‪،‬اینکاررامی کند‪،‬واگرنمی زندنمی تواند‪.‬در‬ ‫عین حال‪ ،‬رادیوها مرتب می گویند که انها می توانند همه جا را‬ ‫بزنند‪ .‬اینها می خواهند یک هیاهو راه بیندازند تا باامریکا روابط‬ ‫داشته باشیم و ما دست از صدام برداریم‪ .‬و ما تا اخرایستاده ایم و‬ ‫باامریکاروابطایجادنخواهیمکرد‪،‬مگراینکهادمبشودوازظلم‬ ‫کردن دس��ت بردارد و از ان طرف دنیا نیاید در لبنان‪ ،‬و نخواهد‬ ‫دستش را به طرف خلیج فارس دراز کند‪ .‬مادامی که امریکا این‬ ‫طوراس��توافریقایجنوبیانطورعملمی کندواس��رائیل‬ ‫هس��ت‪ ،‬ما با انها نمی توانیم زندگی بکنیم‪ .‬اسرائیل ادم شدنی‬ ‫نیست‪ .‬مع ذلک می بینید شیاطین‪ ،‬با این که ما از بیست سال‬ ‫قبلودرزمانشاهفریادزدیمومسلمینرابهادراکخطراسرائیل‬ ‫دعوتکردیم‪،‬می گویند‪«:‬ایرانبااسرائیلوامریکارابطهدارد!»‬ ‫مابایدفکرکنیمکهیککشوریهستیمکهمی خواهیمخودمان‬ ‫زندگیکنیمونمی خواهیمدیگراندرکارمادخالتداشتهباشند‪.‬‬ ‫ومادامیکهروابطماباخدایتبارکوتعالیمحکماست‪،‬کسی‬ ‫نمی تواند به ما اس��یب برساند‪ .‬و شما این مطلب را حفظ کنید‪.‬‬ ‫وس��فارتخانه هاصورتاسالمیداشتهباش��دکههرکسانرا‬ ‫می بیند‪،‬یکسفارتخانهممتازباشدومثلسابقنباشد‪.‬‬ ‫سینمای اجتماعی یکی از گونه های پرفراز و نشیب‬ ‫و در عی��ن حال پررونق و پرتامل س��ینمای ایران‬ ‫ب��وده اس��ت‪ .‬یک��ی از کارگردانانی ک��ه در طول‬ ‫س��الیان پس از انقالب در ای��ن عرصه به فعالیت‬ ‫پرداخته ‪ ،‬علیرضا داودنژاد اس��ت که فیلم «نیاز»‬ ‫او (س��اخته شده در سال ‪ )1370‬یکی از سرامدان‬ ‫عرصه سینمای اجتماعی به شمار می رود؛ فیلمی که‬ ‫شهید سیدمرتضی اوینی به جد از طرفداران ان و‬ ‫معید نوع فیلم س��ازی به کاررفته در ان بود‪ .‬حاال‬ ‫داودنژاد پس از س��ال ها دوری از این نوع سینما با‬ ‫فیلم «مرهم» به این عرصه بازگشته است‪ .‬به همین‬ ‫بهانه به بررس��ی س��ینمای اجتماعی و فیلم مرهم‬ ‫پرداخته ایم‪.‬‬ ‫‪10-15‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫ارامش در نوبت اول‬ ‫بررسی بودجه سال جاری در حالی در مجلس اغاز شده است‬ ‫که این بودجه پس از گذشت بیش از یک ماه از اغاز سال در‬ ‫دستور کار نمایندگان قرار گرفته است‪ .‬الیحه دولت اگرچه‬ ‫با ‪ 149‬رای موافق به تصویب رس��یده اما مخالفان پیش��نهاد‬ ‫بازنویسی الیحه ارایه شده از سوی دولت را مطرح و خواستار‬ ‫تصویب عل یالحساب بودجه برای دو ماه دیگر شده اند‪.‬‬ ‫‪16 -33‬‬ ‫سیاست‬ ‫تحوالت دولت در هفته گذشته‬ ‫قوای حاکم در جمهوری اس�لامی عبارتن��د از قوه مقننه‪،‬‬ ‫ق��وه مجریه و قوه قضائیه که زیر نظر والیت مطلقه امر و‬ ‫امام و امت بر طب��ق اصول اینده این قانون اعمال می گردد‪.‬‬ ‫این قوا مستقل از یکدیگرند‪ .‬این اصل مهم ترین اصل قانونی‬ ‫اس��ت که اختیار اعمال نظارت مطل��ق و بدون محدودیت‬ ‫را ب��ه مقام معظ��م رهبری واگ��ذار کرده اس��ت و موضوع‬ ‫حکمحکومتیازایناصلبهطورمشخصقابلاستنباطاست‪.‬‬ ‫‪46 -49‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫سکوت مرجع رسمی امار‬ ‫جهت گیرینامگذاریسال هایاخیرازسویمقام معظمرهبری‬ ‫با عنوان هایی چون «ش��کوفایی و ن��واوری»‪« ،‬اصالح الگوی‬ ‫مصرف»‪« ،‬همت مضاعف‪ ،‬کارمضاعف» و «جهاد اقتصادی»‪ ،‬به‬ ‫سمتاولویت هایمربوطبهتوسعهوخودکفاییمعطوفشده‬ ‫است‪ .‬به همین بهانه با بررسی مفهوم جهاد اقتصادی از دیدگاه‬ ‫کارشناسی‪،‬بهبررسیبرخیازمصادیقانپرداخته ایم‪.‬‬ ‫‪61 -85‬‬ ‫افتاب‬ ‫و کذلک جعلنکم امه وسطا لتکونوا شهدا علی الناس‬ ‫و یکون الرسول علیکم شهیدا‬ ‫مثلث‬ ‫هفته نامه سیاسی‪ ،‬فرهنگی با رویکرد خبری‪ ،‬تحلیلی‬ ‫صاحب امتیاز و مدیر مسئول‪ :‬مصطفی اجورلو‬ ‫سردبیر‪ :‬سعید اجورلو‬ ‫بانوی صبح‬ ‫زندگی سیاس��ی ‪ -‬اجتماعی حضرت فاطمه زهرا (س) در یک جمله‬ ‫معنا می یابد و ان هم دفاع از حریم والیت و افشاگری علیه غاصبان‬ ‫حکوم��ت علوی اس��ت‪ .‬در این بخش این مس��اله را در گفت وگو با‬ ‫صاحب نظران حوزه و دانشگاه به بحث نشسته ایم‪.‬‬ ‫‪50 -53‬‬ ‫بین الملل‬ ‫درک اشتباه اوباما‬ ‫در سالروز فاجعه چرنوبیل با مقاله ای از یولیا تیموشنکو‪ ،‬نخست وزیر سابق اوکراین‪،‬‬ ‫انچه ‪ 25‬سال پیش در اوکراین اتفاق افتاده بود را مرور کردیم‪ .‬در کشورهای عربی‬ ‫بح��ران همچنان ادامه دارد و حضور هواپیماهای بدون سرنش��ین امریکا در لیبی‬ ‫جن��گ را وارد مرحله تازه ای کرده اس��ت‪ .‬زوایای مختلف این جنگ و انچه در‬ ‫کشورهای عربی می گذرد از دیگر مقاالت مربوط به این هفته است‪.‬‬ ‫‪54 -60‬‬ ‫درباره یک مربی‬ ‫ورزش‬ ‫پرویز مظلومی‪ ،‬منصور پورحیدری و ناصر حجازی؛ چه کسی است که نداند جمع‬ ‫شدن این مربیان در باشگاه استقالل یک هدف مشترک است؛ پروژه عبور از امیر‬ ‫قلعه نویی‪ .‬برای موفق شدن این پروژه مظلومی باید استقالل را به قهرمانی برساند‪.‬‬ ‫تحریریه‪:‬‬ ‫ی‬ ‫دبیر سیاست‪ :‬مصطفی صادق ‬ ‫دبیر فرهنگ و اقتصاد‪ :‬علیرضا بهرامی‬ ‫دبیر خبرنامه‪ :‬علی حاجی ناصری‬ ‫دبیر بین الملل‪ :‬ارزو دیلمقانی ‬ ‫دبیر افتاب‪ :‬مصطفی شوقی ‬ ‫دبیر دین و تاریخ‪ :‬علیرضا شاکر‬ ‫دبیر جهان اسالم ‪ :‬سید فرید موسوی ‬ ‫دبیر ورزش‪ :‬مهدی ربوشه ‬ ‫اعضایتحریریهوهمکاران‪:‬مریماسماعیل پور‪-‬ابوالقاسمغالمی‪-‬احسانابطحی‪-‬امیدکرمانی ها‪-‬فاطمهمیرزایی‪-‬شیماغفاری‪-‬زهراراد‬ ‫عاطفه کربالئی ‪ -‬شاهده یوسفی ‪ -‬محمد تاجیک ‪ -‬حسین غالمی ‪ -‬شادی خوشکار خیری ‪ -‬هادی احمدی ‪ -‬حمید رضا نصیری نژاد‬ ‫مسعود نجفی ‪ -‬شاهین فتحیان ‪ -‬سهیال طایی ‪ -‬محمد جواد پاینده ‪ -‬سجاد محقق ‪ -‬مهسا عادلی‬ ‫دبیراجرایی‪ :‬سمانه مومنی‬ ‫فنی‪:‬‬ ‫گرافیک و صفحه ارایی‪ :‬نیما ملک نیازی‪ -‬فاطمه قنائی ‪ -‬علی اجورلو‬ ‫پردازش تصاویر و عکس‪ :‬هومن سلیمیان‪ -‬امیر طالیی و مهدی ابراهیمی‬ ‫تصحیح‪ :‬ژیال شاکری‬ ‫حروفچینی‪ :‬داود حشمتی‬ ‫مدیر اداری و مالی‪ :‬محمد پالیزدار‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬مصطفی میری‬ ‫بازرگانی و بازاریابی‪ :‬محمدعلی اجورلو ‪ -‬فاطمه صیدی‬ ‫انفورماتیک‪ :‬شهرام زحمتی‬ ‫ب��ا تش��کر از‪ :‬دکت��ر احم��د اس��ماعیل تبار ‪ -‬مهن��دس واعظ��ی ‪ -‬ای��ت اهلل ابراهیم��ی ‪ -‬غالم حس��ن تق��ی نت��اج‬ ‫حسین زندی ‪ -‬علی ولی زاده ‪ -‬احمد طالیی ‪ -‬مهندس نجم الدین ‪ -‬مهندس بختیاری ‪ -‬مهندس بهرامی ‪ -‬حسین مجاهدی‬ ‫سید عارف علوی‪ -‬مهندس امینی ‪ -‬گل علی بابایی‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬تلفن‪0912 - 5169927 :‬‬ ‫امور مشترکین‪ :‬تلفن‪88403854 :‬‬ ‫چاپ‪ :‬هنر سرزمین سبز ‪ -‬تلفن‪66818168 :‬‬ ‫توزیع‪ :‬نامه امروز‪ -‬تلفن‪88338553 :‬‬ ‫نشانی ‪ :‬تهران‪ ،‬شهرک قدس‪ ،‬خیابان شهید دادمان‪ ،‬خیابان فالمک شمالی‪ ،‬کوچه یکم‪ ،‬پالک ‪ - 10‬تلفن‪88580610 :‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫خبرنامه‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪10‬‬ ‫رهبر معظم انقالب اسالمی‪:‬‬ ‫تا زنده ام‪ ،‬اجازه نمی دهم حرکت به سوی ارمان ها منحرف شود‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای‪ ،‬رهبر معظم انقالب اسالمی‬ ‫ش��نبه گذش��ته در دیدار پرش��ور هزاران نف��ر از مردم‬ ‫استان فارس در سخنان بسیار مهمی ضمن تبیین شرایط‬ ‫حساس کنونی دنیا و منطقه‪ ،‬با توجه به بیداری اسالمی‪،‬‬ ‫همه مردم و مس��ئوالن را به حفظ اتحاد و انسجام و کار‬ ‫و تالش بی وقفه و بهانه ندادن به دس��ت دش��منان نظام‬ ‫اس�لامی توصیه و تاکید کردند‪« :‬امروز قوای س��ه گانه‬ ‫به وی��ژه دولت حقا و انصافا در ح��ال خدمت و تالش‬ ‫هستند و ملت و رهبری همواره از خط کار و خدمت در‬ ‫کشور حمایت خواهند کرد‪ ،‬اما هرجا که رهبری احساس‬ ‫کند از مصلحت بزرگی غفلت می شود‪ ،‬وارد خواهد شد‬ ‫و رهبری تا زنده اس��ت هیچ گاه نخواهد گذاش��ت‪ ،‬در‬ ‫حرکت عظیم ملت ایران به سوی ارمان ها‪ ،‬ذره ای انحراف‬ ‫ایجاد شود‪».‬‬ ‫حض��رت ایت اهلل خامنه ای‪ ،‬ایس��تادگی مل��ت ایران بر‬ ‫موضع حق خود و الگو ش��دن ان برای ملت های منطقه‬ ‫را علت اصلی فش��ارها و تبلیغات خصمانه بر ضد نظام‬ ‫اس�لامی دانستند و افزودند‪« :‬با وجود همه این فشارها‪،‬‬ ‫نظام جمهوری اسالمی محکم ایستاده و کوتاه هم نیامده‬ ‫است و همین استحکام نظام اسالمی موجب شده‪ ،‬تیغ‬ ‫انها کند ش��ود و بر صخره فرود اید‪».‬ایش��ان با تاکید بر‬ ‫اینک��ه ملت و دولت باید این حال��ت صخره گون نظام‬ ‫اس�لامی را حفظ کنند‪ ،‬خاطرنش��ان کردن��د‪« :‬نگذارید‬ ‫اخت�لاف و ش��کاف به وجود اید و انچه را دش��من در‬ ‫تبلیغات و خباثت های سیاس��ی خود می خواهد‪ ،‬روی‬ ‫دهد‪ ».‬رهبر معظم انقالب اس�لامی با اشاره به قضایای‬ ‫چند روز اخیر درباره وزارت اطالعات افزودند‪« :‬تبلیغات‬ ‫رسانه ای بیگانه را در مورد این قضایا که انچنان اهمیتی‬ ‫ه��م ندارد ببینید‪ ،‬که چه جنجالی به راه انداخته اند و در‬ ‫تحلیل های خود می گویند در جمهوری اس�لامی ایران‬ ‫شکاف و حاکمیت دوگانه به وجود امده و رئیس جمهور‪،‬‬ ‫ح��رف رهب��ری را گ��وش نک��رده اس��ت‪ ».‬حضرت‬ ‫ایت اهلل خامنه ای افزودند‪« :‬تبلیغات دشمنان در روزهای‬ ‫اخیر بار دیگر نشان داد که انها چگونه منتظر بهانه هستند‬ ‫و همچون گرگ برای حمله در کمین نشسته اند‪».‬ایشان با‬ ‫تاکید بر اینکه اعضای دولت و شخص رئیس جمهور حقا‬ ‫و انصافا مش��غول خدمت در کشور هستند‪ ،‬خاطرنشان‬ ‫کردن��د‪« :‬ملت و رهبری هم��واره از خط کار و خدمت‬ ‫حمایت می کنند و مالک هم اش��خاص نیس��تند بلکه‬ ‫مالک اصل��ی خ��ط کار و خدمت اس��ت‪».‬رهبرمعظم‬ ‫انقالب اس�لامی با اشاره به مشخص بودن مسئولیت ها‬ ‫و وظای��ف در قانون اساس��ی افزودند‪« :‬رهبری هیچ گاه‬ ‫بن��ای دخالت در تصمیم ها و کاره��ای دولت را ندارد‪،‬‬ ‫مگر انجایی که احساس کند مصلحتی مورد غفلت قرار‬ ‫گرفته است‪».‬حضرت ایت اهلل خامنه ای تاکید کردند‪« :‬در‬ ‫قضیه اخیر هم که چندان مهم نیس��ت‪ ،‬احساس شد از‬ ‫مصلحت بزرگی غفلت شده است‪ ».‬ایشان با توصیه به‬ ‫عناصر داخلی و دلسوزان کشور برای پرهیز از بگومگوها‬ ‫و تحلیل های پوچ بر ضد یکدیگر و زمینه ایجاد نکردن‬ ‫برای فضای تبلیغاتی بیگانگان‪ ،‬خاطرنشان کردند‪« :‬نظام‬ ‫جمهوری اسالمی‪ ،‬دستگاه مقتدری است و رهبری هم‬ ‫محکم در مواضع صحیح خود ایس��تاده است‪».‬حضرت‬ ‫ایت اهلل خامنه ای افزودند‪« :‬تا زمانیکه من زنده هس��تم و‬ ‫مسئولیت دارم‪ ،‬نخواهم گذاشت حرکت عظیم ملت ایران‬ ‫به سوی ارمان ها‪ ،‬ذره ای منحرف شود‪».‬ایشان با تاکید بر‬ ‫اینکه تا زمانی که مردم با ش��ور‪ ،‬شعور‪ ،‬بصیرت و عزم‬ ‫راسخ در میدان هستند‪ ،‬لطف الهی هم شامل خواهد بود‪،‬‬ ‫خاطرنشان کردند‪« :‬اگر مسئوالن به سراغ مسائل شخصی‬ ‫برون��د و اهداف را فراموش کنن��د‪ ،‬کمک الهی هم کم‬ ‫خواهد شد‪».‬رهبرمعظم انقالب اسالمی افزودند‪« :‬امروز‬ ‫عالوه بر مردم‪ ،‬مس��ئوالن در قوای سه گانه نیز در میدان‬ ‫کار و تالش و مجاهدت و در حال انجام مسئولیت های‬ ‫سنگین خود هستند‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای با اش��اره به نامگذاری امسال‬ ‫به عنوان س��ال جهاد اقتصادی‪ ،‬تاکید کردند‪« :‬همه مردم‬ ‫و مسئوالن باید دست به دست هم دهند تا این حرکت‬ ‫اغاز ش��ود زیرا هدف از نامگذاری های هر سال‪ ،‬ایجاد‬ ‫زمینه برای شروع حرکت به سمت شعار و هدف انتخاب‬ ‫شده است‪».‬ایشان با تاکید بر اینکه روسای قوا و مسئوالن‬ ‫خالی از نقص نیستند‪ ،‬خاطرنشان کردند‪« :‬باید همواره به‬ ‫خدا پناه ببریم و با شناخت نقص های خود و کاستن از‬ ‫انها‪ ،‬در مسیر حرکت ملت ایران گره ایجاد نکنیم‪».‬‬ ‫ضرورت حفظ ارامش در جامعه‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای‪ ،‬رهبر معظم انقالب اسالمی‬ ‫یکش��نبه گذش��ته در دی��دار وزیر کش��ور و جمعی از‬ ‫ی نیز تامین امنیت به‬ ‫فرماندهان و مسئوالن نیروی انتظام ‬ ‫ویژه امنیت اخالقی و روانی جامعه را یکی از مهمترین‬ ‫ی دانس��تند و با اشاره به مسئولیت‬ ‫وظایف نیروی انتظام ‬ ‫سنگین رس��انه ها‪ ،‬مطبوعات‪ ،‬گروه ها و افراد تاثیرگذار‬ ‫برای حفظ ارام��ش روانی مردم‪ ،‬تاکید کردند ش��رایط‬ ‫کنونی کش��ور بسیار ارام و مناس��ب و روحیه مردم هم‬ ‫مستحکم است‪ ،‬بنابراین مس��ئوالن‪ ،‬نخبگان سیاسی و‬ ‫فرهنگی و فعاالن مطبوعات و رسانه های مجازی نباید‬ ‫به گونه ای سخن بگویند یا مطلبی منتشر کنند که القای‬ ‫نبود ارامش و دو دستگی در کشور شود زیرا این موضوع‬ ‫خالف واقع اس��ت‪ .‬ایش��ان با اش��اره به سخنان شنبه‬ ‫گذش��ته خود در خصوص برخی مسائل روز‪ ،‬افزودند‪:‬‬ ‫«متاس��فانه برخوردی که برخی روزنامه ها با این سخنان‬ ‫کردند‪ ،‬به جای القای ارامش در کشور‪ ،‬القای دوگانگی‬ ‫و دعوا می کرد‪ ».‬رهبرمعظم انقالب اس�لامی خطاب به‬ ‫صاحبان قلم و تریبون خاطرنشان کردند‪« :‬نباید به گونه ای‬ ‫صحبت یا مطلبی نوشته شود که القای تنش و درگیری‬ ‫در جامعه باشد زیرا این موضوع‪ ،‬خالف شرایط کنونی‬ ‫کشور است‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای با یاداوری برخی اختالف نظرها‬ ‫میان مسئوالن و فعاالن سیاسی در دوران امام(ره) افزودند‪:‬‬ ‫«امام بزرگ��وار در ان دوران بارها خطاب به مس��ئوالن‬ ‫می فرمودن د که در جلسات هرچه می خواهید بگویید اما‬ ‫ان را به جامعه نکشانید زیرا مردم گناهی ندارند‪ ».‬ایشان‬ ‫با اشاره به تالش رسانه های بیگانه برای بزرگنمایی برخی‬ ‫اختالف نظرها‪ ،‬تاکید کردند‪« :‬نباید از گفته ها یا نوشته های‬ ‫ما برداشت اختالف شود و اگر هم اختالف نظری است‬ ‫نباید جلوی مردم اخم کرد و بهانه به دس��ت رسانه های‬ ‫بیگانه داد‪ ».‬رهبرمعظم انقالب اسالمی با اشاره به روحیه‬ ‫بسیار خوب و مستحکم مردم افزودند‪« :‬ارامش موجود‬ ‫در جامع��ه و حرکت محکم و اگاهانه مردم به س��مت‬ ‫ارمان ه��ا چیزی جز لطف و عنای��ت و قدرت خداوند‬ ‫متعال نیست و باید این نعمت را قدر دانست‪».‬‬ ‫مصوبات مجلس از نظر رهبری‪ ،‬قانون است‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای‪ ،‬رهبر معظم انقالب اسالمی‬ ‫در دیدار رئیس و اعضای کمیس��یون کشاورزی‪ ،‬اب و‬ ‫منابع طبیعی‪ ،‬بخش کش��اورزی را به علت نقش ان در‬ ‫تامین امنیت غذایی و ایجاد اشتغال‪ ،‬از مسائل درجه اول‬ ‫کشور برشمردند و خاطرنش��ان کردند‪« :‬رفع خالءهای‬ ‫قانونگذاری در این بخش با همفکری مجلس و دولت‬ ‫و ن��گاه کالن و جامع نگر‪ ،‬زمینه س��از ارتق��ای جایگاه‬ ‫کشاورزی و برطرف شدن مشکالت ان می شود‪ ».‬ایشان‬ ‫با اشاره به نقش مجلس در وضع قوانین مورد نیاز بخش‬ ‫کشاورزی خاطرنشان کردند‪« :‬قانونی که تصویب می شود‬ ‫برای اجرا ش��دن است به همین دلیل باید از ابتدا امکان‬ ‫اجرایی شدن قانون‪ ،‬براساس شرایط گوناگون‪ ،‬اقتضائات‬ ‫کشور و نگاه کلی‪ ،‬اصولی و همه جانبه مالحظه شود و‬ ‫مدنظر قرار گیرد‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای رس��یدن به ن��گاه اصولی در‬ ‫بخش کشاورزی را مستلزم تعامل و همکاری صمیمانه‬ ‫مجلس و دولت دانستند و افزودند‪« :‬در بعضی از دوره ها‪،‬‬ ‫تصور غلطی وجود داش��ت که حتم��ا رویکرد دولت و‬ ‫مجلس‪ ،‬دو رویکرد جداگانه باش��د و هرکدام از این دو‬ ‫پایبندی به الزامات جهاد اقتصادی‪ ،‬موجب جهش‬ ‫کشور می شود‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای‪ ،‬رهبر معظم انقالب اسالمی‪،‬‬ ‫چهارش��نبه گذش��ته در دیدار هزاران نف��ر از کارگران‬ ‫سراسرکشور‪« ،‬پیش��رفت» را سرنوشت روشن و قطعی‬ ‫ملت ایران خواندند و با اشاره به جایگاه و شان بسیار مهم‬ ‫«کارگر» در اسالم و منطق عقالیی افزودند‪« :‬پایبندی همه‬ ‫«بخش های دولتی‪ ،‬غیردولتی و مردم» به الزامات س��ال‬ ‫جهاد اقتصادی‪ ،‬موجب جهش در ایران بزرگ و سرافراز‬ ‫خواهد شد‪».‬‬ ‫در ای��ن دیدار که در اس��تانه روز جهانی کارگر برگزار‬ ‫شد‪ ،‬رهبرمعظم انقالب اسالمی‪ ،‬از منظر منطق عقالیی‪،‬‬ ‫عنصر «کار و کارگر» را حلقه بی بدیل و بسیار مهم تامین‬ ‫نیازهای حیاتی فرد و جامعه برشمردند‪.‬‬ ‫ایشان در تبیین بیشتر جایگاه «کار و کارگر» افزودند‪« :‬شان‬ ‫کارگر در اسالم از منطق عقالیی نیز باالتر است چرا که‬ ‫اس�لام‪ ،‬کارِ کارگر را عبادت و عم��ل صالح می داند و‬ ‫نبی مکرم(ص) بر دست کارگر به عنوان دستی که اتش‬ ‫به ان نمی رسد‪ ،‬بوسه می زنند‪».‬‬ ‫حض��رت ایت اهلل خامنه ای‪ ،‬با اش��اره ب��ه نقش جامعه‬ ‫کارگ��ری در ب��ه ثمر رس��یدن مبارزات مل��ت با رژیم‬ ‫ستمشاهی افزودند‪« :‬در اوایل انقالب اسالمی نیز عوامل‬ ‫و عناصر چپ ان روز یعنی کمونیست ها‪ ،‬خیلی تالش‬ ‫کردن��د جامعه کارگری را در مقابل اس�لام و نظام قرار‬ ‫دهند اما کارگران صدای دین را «صدای اشنا و مطلوب»‬ ‫خود دانستند و در مقابل این توطئه ایستادند‪ ».‬رهبرمعظم‬ ‫انقالب اسالمی شرکت وسیع کارگران در دفاع مقدس‬ ‫و بعد از ان‪ ،‬حضور در میدان کار‪ ،‬تالش و پیش��رفت را‬ ‫نشانه هایی از تعهد عمیق جامعه کارگری به اسالم‪ ،‬انقالب‬ ‫و ایران برشمردند و خاطرنشان کردند‪« :‬کارگر با غیرت و‬ ‫با ش��رف ایرانی‪ ،‬کار خود را پیکار و مبارزه می داند و با‬ ‫کار مجدانه‪ ،‬مبتکرانه و مبتنی بر ذوق و استعداد ایرانی‪،‬‬ ‫با دنیای اس��تکبار و کسانی که رکود و سقوط اقتصادی‬ ‫کشور را دنبال می کنند‪ ،‬مبارزه و مقابله می کند‪».‬‬ ‫ایش��ان سیاست کلی نظام و مسئوالن را ایجاد همدلی و‬ ‫صمیمیت میان عناصر دخیل در مقوله «کار» دانس��تند و‬ ‫در عین حال خاطرنش��ان کردند‪« :‬البته کسانی در کشور‬ ‫هستند که به کارگران ظلم می کنند و حقوق انان را نادیده‬ ‫می گیرند‪ ،‬اما سیاس��ت کلی نظام اسالمی‪ ،‬همفکری و‬ ‫همدلی «کارگر‪ ،‬کارفرما و دستگاه های مسئول» است‪».‬‬ ‫رهبرمعظ��م انقالب اس�لامی با اش��اره ب��ه اقدامات و‬ ‫طرح ه��ای مهم دولت برای حل مس��ائل و بهبود وضع‬ ‫جامعه کارگری افزدند‪« :‬باید به گونه ای برنامه ریزی و اقدام‬ ‫کرد که جامعه کارگ��ری از جوامع برخوردار و بهره مند‬ ‫کشور شود‪».‬‬ ‫تمرکز دشمن بر مساله اقتصاد‬ ‫ایش��ان در بخش دیگری از سخنانشان‪ ،‬با اشاره به سال‬ ‫جهاد اقتصادی افزودند‪« :‬دشمن ضمن ادامه تالش های‬ ‫خ��ود در عرصه های فرهنگی‪ ،‬امنیتی‪ ،‬سیاس��ی و دیگر‬ ‫عرصه ها‪ ،‬مبارزه با اسالم و جمهوری اسالمی را عمدتا‬ ‫روی «اقتصاد» متمرکز کرده است تا میان مردم با نظام و‬ ‫مصرف کاالی داخلی‪ ،‬نوعی مجاهدت است‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای با اشاره به عده ای که مصرف‬ ‫کاالی خارج��ی را نش��انه نوعی «تش��خص و برتری»‬ ‫می پندارند‪ ،‬افزودند‪« :‬دلبس��تگی به تولی��دات بیگانه و‬ ‫خبرنامه‬ ‫بی اعتنایی به تالش کارگر ایرانی‪ ،‬بیماری و عادت بدی‬ ‫است که پول و ثروت کشور را به جیب کارگر خارجی‬ ‫سرازیر می کند‪».‬‬ ‫رهبرمعظم انقالب اس�لامی‪ ،‬مصرف کاالهای ساخت‬ ‫داخل را یکی از مجاهدت های ضروری در س��ال جهاد‬ ‫اقتصادی دانستند و افزودند‪« :‬به موازات استقبال مردم از‬ ‫تولیدات داخلی‪ ،‬الزم است کیفیت و مرغوبیت این کاالها‪،‬‬ ‫به حد قانع کننده ای برسد‪ ».‬حضرت ایت اهلل خامنه ای در‬ ‫تشریح وظایف مسئوالن در سال جاری‪ ،‬ایجاد اشتغال و‬ ‫کارافرینی را بسیار مهم خواندند و افزودند‪« :‬پرداختن به‬ ‫زیرساخت های اقتصادی در سراسر کشور‪ ،‬توجه کامل به‬ ‫مساله صنعت و کشاورزی از جمله مسائل بسیار ضروری‬ ‫و تجلی جهاد فی سبیل اهلل است‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫توصیه به نیروی انتظامی ‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای در بخش دیگری از س��خنان‬ ‫خود با قدردان��ی از زحمات و تالش های فرماندهان و‬ ‫ی در تعطیالت سال نو و همچنین‬ ‫کارکنان نیروی انتظام ‬ ‫در طول س��ال گذش��ته خاطرنش��ان کردند‪« :‬مردم این‬ ‫تالش ها و خدمات را می بینند و قدردان ان نیز هستند‪».‬‬ ‫ایشان یکی از مهمترین وظایف نیروی انتظامی را ایجاد‬ ‫امنیت در جامعه به ویژه امنیت اخالقی و روانی برشمردند‬ ‫و افزودند‪« :‬امنیت اخالقی در جامعه به معنای ان است‬ ‫که مردم دغدغه ای درخصوص احتمال انحراف اخالقی‬ ‫فرزندان خود در جامعه نداشته باشند‪».‬‬ ‫رهبرمعظم انقالب اسالمی یکی از ضروریات برقراری‬ ‫امنی��ت اخالقی در جامعه را ایج��اد مصونیت در درون‬ ‫نیروی انتظامی دانس��تند و تاکید کردند‪« :‬این مصونیت‬ ‫درونی جز با چنگ زدن به ریسمان توفیق و فضل الهی‬ ‫به دس��ت نمی اید‪ ».‬حضرت ایت اهلل خامنه ای وضعیت‬ ‫ی را نس��بت به گذشته بس��یار رو به جلو‬ ‫نیروی انتظام ‬ ‫ارزیابی کردند و افزودند‪« :‬فرماندهان و مس��ئوالن نیرو‬ ‫نباید به حد کنونی قانع باشند بلکه باید برای رسیدن به‬ ‫قله‪ ،‬همت کنند‪ ».‬ایش��ان همچنین از هماهنگی موجود‬ ‫میان وزارت کش��ور و نیروی انتظام��ی اظهار رضایت‬ ‫کردند و خواس��تار تقویت بیش از پیش این هماهنگی‬ ‫و ارتباط شدند‪.‬‬ ‫قوه‪ ،‬استقالل خود را در نفی دیگری بدانند در حالیکه با‬ ‫رویکرد مشترک دولت و مجلس مسائل‪ ،‬حل می شود‪».‬‬ ‫ایش��ان تاکید کردند‪« :‬مصوبات مجلس به عنوان قانون‪،‬‬ ‫قطعا مورد حمایت رهبری است و قانون هم باید عمل‬ ‫ش��ود اما مجلس هم در مصوبات باید نیازهای دولت را‬ ‫مدنظر قرار دهد‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای با اشاره به هدفمندی یارانه ها‬ ‫و تدوین بس��ته حمایت��ی دولت از بخش کش��اورزی‬ ‫خاطرنشان کردند‪« :‬اجرای قانون هدفمندکردن یارانه ها‬ ‫حقا و انصافا از اقدامات بزرگ و شجاعانه دولت است و‬ ‫نباید با تمسک به برخی مشکالت ان را تضعیف کرد‪».‬‬ ‫دولت شکاف ایجاد کند و به همین علت باید با همه توان‬ ‫و با تکیه بر اخالص‪ ،‬فهم و بصیرت به مبارزه و جهاد با‬ ‫دشمن شتافت‪».‬‬ ‫رهبرمعظم انقالب اس�لامی‪ ،‬با تاکید بر مسئولیت همه‬ ‫«بخش های دولتی‪ ،‬خصوصی و عموم مردم» در س��ال‬ ‫جهاد اقتصادی‪ ،‬جامعه کارگ��ری را به «اتقان» در کارها‬ ‫فراخواندن��د و افزودن��د‪« :‬کار را باید محک��م‪ ،‬دقیق و‬ ‫درست انجام داد‪ ».‬ایشان ارتقای کیفیت کاالهای ایرانی‬ ‫را از دیگر مس��ئولیت های جامعه کارگری و کارافرینان‬ ‫دانستند و خاطرنشان کردند‪« :‬باید کاری کنیم که کاالی‬ ‫داخل��ی در نظر مصرف کننده ایرانی و غیرایرانی کاالیی‬ ‫مطلوب‪ ،‬بادوام و زیبا باش��د که البته دستگاه های دولتی‬ ‫بای��د پیش نیازهای تحقق این ه��دف از جمله اموزش‬ ‫مهارت های مختلف را تامین کنند‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای‪ ،‬تلفیق «هنر و توانایی» ایرانی‬ ‫را زمینه ساز تقویت کیفیت تولیدات داخلی برشمردند و‬ ‫افزودند‪« :‬برخی محصوالت داخلی دارای قدرت رقابت‬ ‫و برخی دیگر به مراتب بهتر از کاالهای مشابه خارجی اند‬ ‫ک��ه باید این ویژگ��ی را به همه کااله��ا و مواد تولیدی‬ ‫خوراکی‪ ،‬پوشاکی و وسائل زندگی تعمیم داد‪».‬‬ ‫ایشان در همین زمینه افزودند‪« :‬باید عرصه تولید کاالی‬ ‫برتر در داخل کش��ور را به همت کارگران‪ ،‬مهندسان و‬ ‫س��رمایه گذاران‪ ،‬به عرصه ای دیگر برای تجلی شعار «ما‬ ‫می توانیم» تبدیل کنیم‪».‬‬ ‫تالش استکبار برای ضربه زدن به جمهوری اسالمی‬ ‫رهبرمعظم انقالب اسالمی بخش پایانی دیدار با کارگران‬ ‫را به مس��ائل منطق��ه و ناکامی دش��منان در مقابل ایران‬ ‫اختصاص دادند‪.‬‬ ‫ایشان با یاداوری تالش مستمر دستگاه های ضدبشری‬ ‫اس��تکبار برای ضربه زدن به جمهوری اسالمی افزودند‪:‬‬ ‫«انها می خواس��تند با منزوی کردن ایران‪ ،‬نظام اس�لامی‬ ‫یعنی «نماد عظمت و شرف اسالمی و انسانی» الهام بخش‬ ‫دیگر ملت ها نشود اما ملت ایران و «جمهوری اسالمی»‪،‬‬ ‫اکنون در سلس��له قیام های پرعظمت مردم منطقه‪ ،‬بیش‬ ‫از همیش��ه مورد توجه و احترام ملت ها قرار گرفته اند و‬ ‫دولت امریکا‪ ،‬منفورتری��ن دولت ها در اذهان ملت های‬ ‫منطقه است‪ ».‬ایشان در همین زمینه تاکید کردند‪« :‬فردای‬ ‫منطقه‪ ،‬به برکت همت و حرکت ملت ها در راه اس�لام‪،‬‬ ‫ب��ه مراتب از امروز منطقه‪ ،‬بهت��ر خواهد بود‪ ».‬حضرت‬ ‫ایت اهلل خامنه ای‪ ،‬ناکامی دشمنان و توفیق روزافزون ملت‬ ‫ایران را نش��انه صدق وعده های الهی دانستند و افزودند‪:‬‬ ‫«ملت‪ ،‬دولت و مس��ئوالن ایران با یاد خدا و در راه خدا‪،‬‬ ‫به تالش و حرکت خود ادامه می دهند و پروردگار کریم‬ ‫نیز فض��ل و رحمت خود را هم��واره نصیب این ملت‬ ‫خواهد کرد‪g ».‬‬ ‫‪11‬‬ ‫گزارش ‪1‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫رای موافق مجلس به کلیات بودجه ‪90‬‬ ‫ارامش در نوبت اول‬ ‫‪12‬‬ ‫کلی��ات الیح��ه بودج��ه ‪ ۵۱۷‬ه��زار میلی��ارد تومانی‬ ‫س��ال ‪ 90‬در حال��ی ب��ا ‪ ۱۴۹‬رای مواف��ق در مجلس‬ ‫تصویب ش��د که تعدادی از نمایندگان مجلس هنگام‬ ‫بررس��ی الیحه بودجه در صحن علنی‪ ،‬پیشنهاد کردند‬ ‫الیحه بودجه بازنویسی ش��ده و برای دو ماه دیگر به‬ ‫صورت علی الحساب تصویب شود‪.‬‬ ‫پ��س از رای مجلس به اج��رای دو دوازدهمی الیحه‬ ‫بودجه ‪ 1389‬برای س��ال جاری‪ ،‬نمایندگان سه ش��نبه‬ ‫پیش کلیات بودجه را بررس��ی کردند که در نهایت با‬ ‫‪ 149‬رای مواف��ق‪ 61 ،‬رای مخالف و ‪ 9‬رای ممتنع از‬ ‫مجموع ‪ 225‬نماینده حاضر به تصویب رسید‪.‬‬ ‫پس از تصویب کلیات‪ ،‬مجلس بررسی جزئیات الیحه‬ ‫بودجه سال جاری را اغاز کرد‪.‬‬ ‫سخنگوی کمیس��یون تلفیق بودجه ‪ 90‬در این جلسه‬ ‫گزارشی در خصوص کلیات الیحه به نمایندگان ارائه‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫محمدمهدی مفتح گفت‪« :‬الیحه بودجه س��ال ‪1390‬‬ ‫کل کش��ور که به کمیس��یون تلفیق ارجاع ش��ده بود‬ ‫ش کمیس��یون های تخصصی در‬ ‫ضمن بررس��ی گزار ‬ ‫جلس��ات متعدد با حضور نمایندگان دولت‪ ،‬مسئوالن‬ ‫و کارشناس��ان‪ ،‬دیوان محاس��بات و مرکز پژوهش ها‬ ‫مورد بحث و بررسی قرار گرفت و سرانجام در جلسه‬ ‫مورخه ‪ 90/2/4‬ب��ا اصالحات و الحاقاتی به تصویب‬ ‫رسید‪».‬‬ ‫س��خنگوی کمیس��یون تلفیق با اش��اره به کلیات این‬ ‫الیحه گفت‪« :‬در یک نگاه کلی کمیسیون تلفیق بودجه‬ ‫س��ال ‪ 90‬کل کش��ور را با یک درصد کاهش نس��بت‬ ‫ب��ه الیحه و در رقمی معادل ‪ 517‬ه��زار میلیارد تومان‬ ‫تصوی��ب کرد‪ .‬منابع بودجه دول��ت ‪ 173‬هزار میلیارد‬ ‫تومان با دو و نیم درصد کاهش نسبت به الیحه است و‬ ‫بودجه شرکت های دولتی و موسسات انتفاعی وابسته‬ ‫ب��ه دول��ت و بانک های دولتی هم بالغ ب��ر ‪ 361‬هزار‬ ‫میلیارد تومان و دو دهم درصد کاهش نسبت به الیحه‬ ‫است‪».‬‬ ‫مفتح گفت‪« :‬کمیسیون تلفیق مجموع درامدهای منابع‬ ‫دولت را با ح��دود ‪ 65‬هزار میلیارد تومان‪ ،‬یک و نیم‬ ‫درصد رشد س��طح الیحه و واگذاری دارایی سرمایه‬ ‫را ب��ا ‪ 58‬ه��زار میلیارد توم��ان و دو درصد کاهش و‬ ‫واگ��ذاری دارایی مالی ب��ا ‪ 34/5‬هزار میلیارد تومان و‬ ‫حدود ‪ 11/2‬درصد کاهش نس��بت به الیحه تصویب‬ ‫کرده است‪».‬‬ ‫س��خنگوی کمیسیون تلفیق‪ ،‬پس از سخنان موافقان و‬ ‫مخالفان و در بخش دوم گزارش کمیس��یون از الیحه‬ ‫بودج��ه ‪ 90‬گفت‪« :‬نظ��ر موافقان این نب��ود که نکته‬ ‫اصالح��ی در الیحه اعمال نش��ود و نظر مخالفان نیز‬ ‫این طور نبود که نکته موافقی در الیح ه ندیده باشند‪».‬‬ ‫عزی��زی‪ ،‬مع��اون برنامه ری��زی و نظ��ارت راهبردی‬ ‫رئیس جمهور نیز که به عن��وان نماینده دولت در این‬ ‫جلسه حضور داشت‪ ،‬از الیحه بودجه ارائه شده دفاع‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫سپس نوبت به موافقان و مخالفان رسید‪ .‬احمد توکلی‪،‬‬ ‫نماینده تهران به عنوان مخالف الیحه بودجه انتقاداتی‬ ‫را به ان مطرح کرد و پیش��نهاد داد که الیحه توس��ط‬ ‫کمیته ای متشکل از دولت و مجلس بازنویسی شود‪.‬‬ ‫توکلی پیش��نهاد کرد ک��ه دو دوازدهم الیحه بودجه به‬ ‫چهار دوازدهم تمدید شود؛ یعنی مجلس دوباره برای‬ ‫دو ماه دیگ��ر بودجه علی الحس��اب در اختیار دولت‬ ‫بگ��ذارد و در این مدت الیح��ه بودجه در کمیته ای با‬ ‫مدیری��ت دولت و نمایندگانی از مجل��س‪ ،‬بازبینی و‬ ‫الیحه مجددا تقدیم شود‪.‬‬ ‫رئی��س مرک��ز پژوهش ه��ای مجلس گف��ت‪« :‬اختیار‬ ‫توزیع پنج هزار و ‪ ۵۴۰‬میلیارد تومان در دست معاون‬ ‫برنامه ریزی رئیس جمهوری است‪».‬‬ ‫او با انتقاد از میزان بودجه عمرانی تاکید کرد‪« :‬بودجه‬ ‫عمرانی سال گذشته ‪ ۳۸‬هزار میلیارد تومان (‪ ۳۸‬میلیارد‬ ‫دالر) ب��ود که تنها ‪ ۲۰‬هزار میلیارد تومان (‪ ۲۰‬میلیارد‬ ‫دالر) به پروژه های عمران��ی اختصاص داد و باقی را‬ ‫خرج بودجه جاری کرد که اثار تورمی ان بیشتر است‪».‬‬ ‫این نکته ای بود که در س��خنان اغلب مخالفان الیحه‬ ‫بودجه وجود داشت‪ .‬محمدرضا خباز‪ ،‬نماینده کاشمر‬ ‫نیز با انتقاد از همکارانش گفت که ایا می دانید تصویب‬ ‫چنی��ن بودجه ای برای بخ��ش عمرانی نه تنها خدمتی‬ ‫به عمران نیست بلکه به افزایش قیمت ها می انجامد؟‬ ‫افزایش اتکا به نفت از دیگر مواردی بود که منتقدان به‬ ‫ان ایراد گرفتند‪ .‬احمد توکلی با اشاره به اینکه اتکا به‬ ‫نفت در بودجه پیشنهادی دولت بسیار بیشتر از تحمل‬ ‫اقتصاد ملی اس��ت‪ ،‬با جمع و تفریق درامدهای نفتی‬ ‫گفت‪« :‬اگر قیمت نفت همین اندازه باقی بماند درامد‬ ‫‪ ۸۰‬میلیاردی از محل نفت به دس��ت می اید و تزریق‬ ‫این درامد باعث بیماری هلندی می شود‪ ».‬انتقاد دیگر‬ ‫از بودجه مربوط به درامدهای ناشی از حذف یارانه ها‬ ‫بود‪.‬‬ ‫محمدرضا خباز‪ ،‬نماینده کاش��مر گفت که بنابر قانون‬ ‫مص��وب مجلس‪ ،‬باید امس��ال درام��د دولت از محل‬ ‫افزایش قیمت ها حدود ‪ ۴۰‬هزار میلیارد تومان می شد‬ ‫در حالی که در الیحه بودجه این رقم ‪ ۶۲‬هزار میلیارد‬ ‫تومان در نظر گرفته شده است‪ ،‬این یعنی قیمت ها در‬ ‫سال ‪ ۹۰‬باید سه برابر افزایش پیدا کند‪.‬‬ ‫توکلی نیز در این خصوص گفت‪« :‬با قیمت های فعلی‬ ‫طب��ق براورد دولتی منابع حاص��ل بین ‪ ۳۰‬تا ‪ ۳۲‬هزار‬ ‫میلیارد تومان بیشتر نخواهد بود ولی میزان الزم برای‬ ‫یارانه نقدی به طور ثابت حداقل ‪ ۳۷‬هزار میلیارد تومان‬ ‫اس��ت یعنی اگر ریالی به تولید داده نشود باز کسری‬ ‫می اورد‪».‬‬ ‫نماینده تهران به واکنش مدیران و مسئوالن دولت در‬ ‫زمینه هشدارهای کارشناس��ان درباره تورم اشاره کرد‬ ‫و افزود‪« :‬دولت این هش��دارها را به سخره گرفت که‬ ‫ان تورم باال کجاس��ت ولی متاسفانه باید بگویم نرخ‬ ‫تورم ماهانه ش��یب تندی از دی ماه پیدا کرده اس��ت‪.‬‬ ‫اگر احتیاط نکنیم و تصمیم ها و اقدامات انجام شده را‬ ‫اصالح نکنیم حتی اگر ش��یب افزایش تورم تند نشود‬ ‫تورم در ‪ ۱۲‬ماه پس از اجرای قانون به همان نرخ های‬ ‫برخی س��ایت های خب��ری در هفته گذش��ته ادعا کردند که حجت االس�لام‬ ‫سید حس��ن خمینی‪ ،‬ن��وه امام خمینی(ره) در جمع تع��دادی از اعضای مجمع‬ ‫روحانیون‪ ،‬رسما نامزدی خود را برای انتخابات یازدهم ریاست جمهوری اعالم‬ ‫کرده اس��ت‪ .‬بر اس��اس ادعای یک سایت تازه تاس��یس‪ ،‬سید حسن خمینی با‬ ‫تحلیل ش��رایط موجود و اینده گفته اس��ت‪« :‬من ‪ ۳۰‬میلیون رای دارم‪ .‬نخبگان‬ ‫م��را جزو اصالح‏طلبان و مردم به دلیل ارتباط ب��ا خانواده امام(ره)‪ ،‬فراجناحی‬ ‫می‏دانند‪».‬‬ ‫سید محمد خاتمی نیز پیشنهادات خود را در مورد کاندیداتوری سید حسن خمینی اعالم کرده و گفته است‪:‬‬ ‫«شما باید یک فرایند را طی کنید که این فرایند در عرصه سیاسی از انتخابات مجلس نهم اغاز می شود‪ .‬شما‬ ‫در این انتخابات سرلیست اصالح‏طلبان خواهید بود و با رای باالیی که قطعا می اورید مدتی به عنوان رئیس‬ ‫مجلس مطرح خواهید بود و بعد از ان بستر برای حضور شما در انتخابات ریاست جمهوری اماده می شود‪».‬‬ ‫به نوش��ته این س��ایت‪ ،‬خاتمی افزود‪« :‬عالوه بر ظرفیت ریاس��ت مجلس‪ ،‬ش��ما در جایگاه فعلی به خوبی‬ ‫می‏توانی��د ا ز تریبون‏ه��ای مختل��ف مثل نمازجمعه‪ ،‬صداوس��یما و‪ ..‬اس��تفاده کنی��د‪ ».‬وی همچنین اضافه‬ ‫ک��رده اس��ت‪« :‬جنابعالی باید از هر عرصه‏ای جه��ت حضور اجتماعی بهره‏مند ش��وید و چهره به چهره با‬ ‫جوان��ان مخصوص��ا دانش��جویان ارتباط بگیرید و ش��رکت در س��فرهای اس��تانی‪ ،‬کنگره ش��هیدان و‪ ..‬را‬ ‫جدی بدانید‪g ».‬‬ ‫انتقاد از شرایط جدید نمایندگی مجلس‬ ‫س��خنگوی ش��ورای نگهبان گفت‪« :‬افزایش س��طح تحصیالت برای نامزدی‬ ‫مجلس ممکن اس��ت از داوطلبی برخی افراد عالقه مند به این حوزه جلوگیری‬ ‫کند که این مساله‪ ،‬تبعیض نارواست‪».‬‬ ‫دکتر عباس��علی کدخدایی که در برنامه تلویزیونی «دیروز‪ ،‬امروز‪ ،‬فردا» سخن‬ ‫می گفت‪ ،‬با اش��اره به مصوبه اصالح قانون انتخابات مجلس توسط نمایندگان‪،‬‬ ‫اظهار داشت‪« :‬در نوبت اول بررسی مصوبه دو فوریتی اصالح قانون انتخابات‬ ‫مجلس‪ ،‬اعضای شورای نگهبان معتقد بودند با توجه به فضای جامعه و تعداد‬ ‫تحصیلکرده ها ممکن است تبعیض ناروایی در صورت افزایش سطح تحصیالت نمایندگان ایجاد شود‪».‬‬ ‫وی ادام��ه داد‪« :‬داوطلب ش��دن برای نمایندگی باید با ش��رایط حداقلی برای همه اف��راد جامعه که قانون‪،‬‬ ‫صالحیت انها را تایید می کند‪ ،‬فراهم شود‪».‬‬ ‫دکتر کدخدایی افزود‪« :‬افزایش س��طح تحصیالت برای نماینده ش��دن ممکن است از داوطلبی برخی افراد‬ ‫عالقه مند به این حوزه جلوگیری کند که این مساله تبعیض نارواست‪».‬‬ ‫بر اساس اعالم او‪ ،‬مصوبه اخیر مجلس برای قانون انتخابات در جلسه هفته جاری شورای نگهبان بررسی‬ ‫می ش��ود‪ .‬این در حالی اس��ت که نمایندگان به منظور تامین نظر ش��ورای نگهبان‪ ،‬تبصره ‪ 2‬ماده ‪ 28‬قانون‬ ‫انتخابات مجلس را که مدرک لیس��انس با شرایط ‪ 5‬سال سابقه اجرایی برای کاندیداها را مجاز دانسته بود‪،‬‬ ‫حذف و مقرر کردند همه افراد لیسانسه حتی با داشتن سابقه اجرایی ‪5‬ساله نمی توانند برای انتخابات مجلس‬ ‫کاندیدا شوند و باید کاندیداهای مجلس مدرک کارشناسی ارشد یا معادل داشته باشند‪.‬‬ ‫س��خنگوی ش��ورای نگهب��ان در خاتم��ه با اب��راز گالیه متذکر ش��د‪« :‬ما نیازمن��د قانون جام��ع انتخابات‬ ‫هس��تیم که متاس��فانه دولت و مجلس ای��ن کار را انجام نداده اند و ش��ورای نگهبان نی��ز وظیفه ای در این‬ ‫زمینه ندارد‪g ».‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫فضایی خواهد رسید‪».‬‬ ‫او در بخش��ی دیگر از نط��ق خود نیز به مجلس انتقاد‬ ‫کرد و اظهار داشت‪« :‬شما هم همچون دولت قانون را‬ ‫رعایت نمی کنید زیرا دولت ب��رای جلب رای برخی‬ ‫نمایندگان اس��م طرح های حوزه انتخابی��ه انها را در‬ ‫بودجه گذاش��ته و نماینده هم ب��رای جلب رای مردم‬ ‫ش��هرش با وج��ود غیرقانونی و زیانبار ب��ودن از نظر‬ ‫اقتصاد ملی‪ ،‬خواهان ان است‪».‬‬ ‫احمد لطفی اش��تیانی‪ ،‬نماین��ده اراک نیز که به عنوان‬ ‫مخالف صحب��ت می کرد‪ ،‬با انتق��اد از به هم ریختگی‬ ‫الیحه بودجه گفت که به جای بررس��ی الیحه دولت‪،‬‬ ‫کل بودج��ه را کن��ار گذاش��ته و از کمیس��یون تلفیق‬ ‫بخواهیم طرحی را ارائه دهد که واقعا بتوانیم از وضع‬ ‫موجود خارج شویم‪.‬‬ ‫اما غالمرضا مصباحی مقدم اولین موافق الیحه بودجه‬ ‫‪ 90‬ب��ود‪ .‬نماینده تهران گفت‪« :‬بن��ده با کلیات الیحه‬ ‫موافق��م‪ ،‬ام��ا این بدان معنا نیس��ت که م��وارد ضعف‬ ‫الیحه ها را مطرح نکنیم‪ .‬مزایای الیحه پیشنهادی این‬ ‫است که بودجه مصوب با برنامه پنجم تطبیق داده شده‬ ‫و این انطباق تا حدود زیادی رعایت شود‪».‬‬ ‫وی اف��زود‪« :‬قانون سیاس��ت های اجرایی اصل ‪ 44‬و‬ ‫س��رعت واگذاری ها در این بودجه رعایت ش��ده که‬ ‫بخش قابل توجه ان مربوط به بدهی های دولت است‬ ‫که به صورت غیرنقدی واگذار می شود‪».‬‬ ‫رئیس کمیس��یون وی��ژه طرح تحول اقتص��ادی ادامه‬ ‫داد‪« :‬س��هم مالیات و عوارض محفوظ است و باید به‬ ‫هزینه های خودش اختصاص داده شود‪ .‬برای اولین بار‬ ‫در س��ال های اخیر درامدها و هزینه های دولت نسبت‬ ‫به الیحه پیش��نهادی دو و نیم درص��د در بودجه های‬ ‫عموم��ی کاهش پیدا کرده اس��ت و ای��ن از مجازات‬ ‫امسال تلفیق اس��ت‪ ،‬چرا که همیشه افزایش داشت و‬ ‫جالب اس��ت رئیس جمهور گفته الیحه ای که ما دادیم‬ ‫انقباضی بود‪ ،‬مجلس بر ان افزود و انبس��اطی کرد‪ ،‬که‬ ‫امسال چنین امری وجود ندارد‪».‬‬ ‫وی در ادام��ه نقاط ضعف را اینگون��ه عنوان کرد که‬ ‫انچنان که انتظار بود از وابستگی به بودجه نفت کاسته‬ ‫شود‪ ،‬کاسته نشد و طبق برنامه پنجم تا پایان این برنامه‬ ‫باید وابستگی بودجه ما به نفت به صفر برسد‪ ،‬بنابراین‬ ‫ساالنه باید ‪ 20‬درصد کاهش پیدا کند تا به صفر برسد‬ ‫و چنی��ن اتفاقی نیفتاده اس��ت‪ .‬گرچ��ه بودجه جاری‬ ‫وابس��تگی اش نسبت به سال های گذشته به طور نسبی‬ ‫کم شده اما بودجه عمومی کاهش پیدا نکرده و این یک‬ ‫نقطه ضعف جدی است‪.‬‬ ‫مصباحی مق��دم خاطرنش��ان کرد‪« :‬به نظر م��ن باید به‬ ‫کلیات رای داد ولی جزئیات با کمک ش��ما برطرف و‬ ‫یک بودجه منظم و دقیق تصویب شود‪».‬‬ ‫امیدوار رضایی‪ ،‬عضو هیات رئیس��ه مجلس نیز گفت‪:‬‬ ‫«بس��یاری از مخالفان به رغم نظ��رات خوبی که ارائه‬ ‫کردند‪ ،‬بیشتر در جزئیات وارد شدند اما ما مجلسی ها‬ ‫باید براساس قانون ابتدا به بررسی کلیات و پس از ان‬ ‫جزئیات بپردازیم و ان را تصویب کنیم‪».‬‬ ‫وی با اش��اره ب��ه اس��یب بودجه ریزی ها در کش��ور‬ ‫گفت‪« :‬بیش از ‪ 100‬س��ال است که در لوایح مختلف‬ ‫بودجه‪ ،‬بودجه ریزی ما عملیاتی نمی ش��ود‪ ،‬از ابتدای‬ ‫بودجه ری��زی یعن��ی از س��ال ‪ 84‬و در برنامه چهارم‬ ‫توس��عه قرار بود ک��ه بودجه ریزی عملیاتی ش��ود اما‬ ‫این امر انجام نشد و این اشکال فقط مربوط به الیحه‬ ‫بودجه سال ‪ 90‬نیست‪».‬‬ ‫نماینده مسجد س��لیمان با بیان اینکه کمیسیون تلفیق‪،‬‬ ‫بودجه عمرانی را افزایش داده است گفت‪« :‬دو درصد‬ ‫فروش نفت خام و گاز در مناطق محروم و نفت خیز‪،‬‬ ‫ردیف مشخص و جداگانه ای پیدا کرده است بنابراین‬ ‫پیش بینی دولت افزایش پیدا کرده یعنی از هزار میلیارد‬ ‫ریال به ‪ 14/3‬هزار میلیارد ریال افزایش پیدا کرد‪g ».‬‬ ‫سید حسن خمینی‪ ،‬نامزد انتخابات یازدهم؟‬ ‫خبر‬ ‫اعتراض به اخراج دیپلمات ایرانی از بحرین‬ ‫ی که خبری مبنی بر اخراج یک دیپلمات ایرانی از بحرین‬ ‫سه شنبه گذشته هنگام ‬ ‫منتشر شد‪ ،‬تهران اعالم کرد احتماال به اقدام متقابل در این زمینه دست خواهد‬ ‫زد‪.‬‬ ‫رامین مهمانپرست‪ ،‬سخنگوی وزارت امور خارجه‪ ،‬اخراج این دیپلمات ایرانی‬ ‫از بحرین را تایید کرد‪.‬‬ ‫او اقدام بحرین در اخراج دیپلمات ایرانی را ناشی از «فرافکنی و عدم توجه به‬ ‫واقعیات» خواند و گفت‪« :‬چنین اقداماتی مغایر حسن همجواری و تالش برای‬ ‫ثبات و امنیت منطقه بوده و در راستای منویات تفرقه افکنانه برخی طرف های خارجی صورت گرفته است‪».‬‬ ‫س��خنگوی وزارت خارجه تاکید کرد که با توجه به عرف دیپلماتیک‪ ،‬تهران حق اقدام متقابل را برای خود‬ ‫محفوظ می داند‪.‬‬ ‫این در حالی است که دوشنبه پیش خبرگزاری دولتی بحرین ‪ -‬بنا ‪ -‬گزارش داده بود که وزارت امور خارجه‬ ‫ان کشور حجت اهلل رحمانی‪ ،‬دبیر دوم سفارت جمهوری اسالمی در منامه را عنصر نامطلوب دانسته و به او‬ ‫مهلت داده تا ظرف هفتاد و دو ساعت منامه را ترک کند‪.‬‬ ‫وزارت امور خارجه بحرین با احضار مهدی اسالمی‪ ،‬کاردار سفارت ایران در منامه‪ ،‬با تسلیم یک یادداشت‬ ‫رس��می‪ ،‬تصمیم اخراج رحمانی را به دلیل انچه «اقدامات مغایر با رفتار دیپلماتیک» عنوان کرد‪ ،‬به کاردار‬ ‫سفارت ایران اطالع داد‪.‬‬ ‫وزارت خارجه بحرین همچنین از جمهوری اسالمی خواست تا به انچه «رفتار غیرمسئوالنه در قبال بحرین»‬ ‫خواند‪ ،‬خاتمه دهد‪g .‬‬ ‫‪13‬‬ ‫چهره ها‬ ‫سید حسن نصر اهلل‬ ‫تبیین نظریه والیت فقیه‬ ‫خبرنامه‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪14‬‬ ‫سیدحس��ن نصراهلل در س��ومین جلسه تبیین نظریه‬ ‫والیت فقیه به بررسی اندیش ه سیاسی امام خمینی(ره)‬ ‫پرداخت و گفت‪« :‬از دیدگاه امام خمینی (ره) منظور‬ ‫از راویان حدی��ث در بحث والیت‪ ،‬علمای مجتهد‬ ‫هستند‪ ».‬دبیر کل حزب اهلل در اظهاراتش اورده است‪:‬‬ ‫«از نظر امامان ما‪ ،‬مس��اله والیت مس��اله ای واضح‪،‬‬ ‫روش��ن و بدیهی است و نیازی به استدالل و برهان‬ ‫برای اثبات ضرورت وجود ان نیست‪ ،‬اما اگر اکنون‬ ‫برای اثبات ان نیاز به برهان است به این دلیل است‬ ‫که به دالیل سیاس��ی و زمانی در دوره بعضی حکام‬ ‫اس�لامی از پرداختن به ان غافل شده اند‪ .‬روایات و‬ ‫احادیثی از پیامبر اکرم(ص) و امامان(ع) بر ضرورت‬ ‫والیت فقیه اوردیم که جای شک و شبهه ای برای ما‬ ‫باقی نمی گذارند‪ .‬اکنون می خواهیم از بیانات گوهربار‬ ‫امام خمینی(ره) برای اثب��ات ضرورت والیت فقیه‬ ‫استفادهکنیم‪».‬‬ ‫سید حس��ن نص��راهلل در ادام��ه گفته اس��ت‪« :‬نظر‬ ‫ام��ام خمین��ی(ره) ای��ن اس��ت ک��ه می فرماین��د‪:‬‬ ‫پیامبر اک��رم(ص) و امامان‪ ،‬م��ا را به حال خود رها‬ ‫نکردند؛ چنانچه پیامبر اکرم(ص) فرمودند‪ :‬علی(ع)‬ ‫خلیفه مسلمین است و اوست که حق والیت دارد؛‬ ‫بعد از او فرزندش امام حسن(ع) سپس امام حسین(ع)‬ ‫تا امام دوازدهم‪ ،‬فرموده اند که بعد از غیبت امام عصر‬ ‫(ع) به ولی فقیه رجوع کنید؛ این مس��اله والیت در‬ ‫زمان عصر تکنولوژی و کامپیوتر کش��ف نشد بلکه‬ ‫از زمان پیامبر اکرم(ص) و امامان معصوم(ع) مثال در‬ ‫زمان غیبت صغری از امام زمان(ع) پرسیده شده در‬ ‫صورتی که مس��اله ای پیش اید به چه کسی مراجعه‬ ‫کنیم؟فرمودند به نواب اربعه من برای حل مشکالت‬ ‫خود رجوع کنید‪ .‬پیامبر اکرم(ص) و امامان دیگر از‬ ‫جمله امام صادق(ع) فرمودن��د در صورتی که مردم‬ ‫مسلمان امکان دسترسی به امام معصوم(ع) را نداشته‬ ‫باش��ند باید به والیت فقیه رجوع کنند که او دارای‬ ‫اختیاراتی مشابه انهاست‪ .‬روایاتی که امام خمینی(ره)‬ ‫در کتاب خود اورده اس��ت دو نوع اس��ت؛ نوع اول‬ ‫روایات اصلی که از انها به طور گس��ترده و اساسی‬ ‫استفاده می کند زیرا امام با استناد به این روایات بیان‬ ‫می دارد که این روایات بسیار منقول هستند و سندی‬ ‫محکم دارند و موضوع والیت را از رسول اکرم(ص)‬ ‫ت��ا االن بیان می دارند‪ .‬نوع دوم‪ ،‬روایاتی هس��تند که‬ ‫س��ند انها کمی مش��کل دارند؛ اما ما از انها به عنوان‬ ‫تایید کننده و موید استفاده می کنیم‪ ».‬وی تاکید کرده‬ ‫است‪« :‬از منظر امام خمینی (ره) علما باید مانند زمان‬ ‫پیامبر اکرم(ص) احکام الهی را در جامعه اسالمی به‬ ‫اجرا بگذارند‪.‬امام خمینی(ره) می فرمایند که علما باید‬ ‫مانند زمان پیامبر اکرم(ص) احکام الهی را در جامعه‬ ‫اس�لامی به اجرا بگذارند‪ .‬مثال امام موسی کاظم(ع)‬ ‫می فرمای��د ای مومن! وظیفه تو نگهداری از اس�لام‬ ‫است‪g ».‬‬ ‫ایت اهلل سیدمحمد خامنه ای‬ ‫ناگفته هایایت اهلل‬ ‫ایت اهلل سیدمحمد خامنه ای از اعضای شورای تدوین‬ ‫قان��ون اساس��ی جمهوری اس�لامی ایران ب��ه فرمان‬ ‫امام خمینی (ره) در س��ال ‪ 57‬بود و هم اکنون عهده دار‬ ‫ریاست بنیاد حکمت اسالمی صدراست‪.‬‬ ‫وی در گفت وگویی به تاریخچه تدوین قانون اساسی‬ ‫جمهوری اس�لامی ایران و جریان��ات اوایل پیروزی‬ ‫انقالب اسالمی اش��اره کرد و از برخی جریانات پرده‬ ‫برداشت‪ .‬او در اظهاراتش گفته است‪« :‬زمانی باید یک‬ ‫روحانی وارد سیاس��ت ش��ود که احساس خطر کند‪ ،‬‬ ‫زمانی که چهار تا ج��وان می توانند خطر را دفع کنند‬ ‫و برای خودشان مشکلی پیش نیاید و خطری در پیش‬ ‫نیست چه نیازی به حضور من و امثال من است؟ من‬ ‫به هر قیمتی وارد صحنه نمی شوم‪ .‬هر وقت احساس‬ ‫کنم جوان ترها بر زمین افتادند من جلو می ایم‪ .‬ان زمان‬ ‫وظیفه من است‪ .‬ما کار پشتیبانی می کنیم‪ .‬در یک سطحی‬ ‫اقتضا می کرد که شبانه روز کار کنیم و در میدان باشیم‬ ‫که بودیم‪ .‬من در ان مقطع شب ها خیلی کم می خوابیدم‬ ‫و از صبح بعد از نماز مشغول کار های مربوط به مجلس‬ ‫بودم‪ .‬به پرونده های مختلف در کمیسیون های مختلف‬ ‫می پرداختم و بعد جلوی پادگان روبروی مجلس ورزش‬ ‫می کردم و وقتی بر می گش��تم به عنوان رئیس کمیسیون‬ ‫مشغول کار می ش��دم و تازه ساعت هشت نماینده ها با‬ ‫چشم های نیمه باز می امدند و من ان زمان تمام کارها را‬ ‫کرده بودم‪ ».‬وی در بخشی دیگر از اظهاراتش گفته است‪:‬‬ ‫«امام خمینی (ره) پدیده عجیب و غریبی در تاریخ است‬ ‫که سال ها بعد همه به اهمیت ان پی بردند که یک نفر همه‬ ‫مشکالت را پیش بینی و حل کرد‪ .‬امام (ره) خیلی زرنگ‬ ‫بود‪ ،‬اول کار انقالب را پیروز کرد و این ش��گرد سیاسی‬ ‫برای کس��ی که تجربه در این کار ندارد‪ ،‬بسیار ارزشمند‬ ‫اس��ت‪ ،‬بعد حکومت نظامی را نق��د و حکومت را طرد‬ ‫کرد‪ .‬ش��اه را غیر قانونی دانس��ت و اعالم کرد میزان رای‬ ‫مردم است‪ ».‬او افزوده است‪« :‬امام (ره) با تشکیل شورای‬ ‫ثمره هاشمی‬ ‫فقط یک شایعه‬ ‫خبر استعفای مشاور ارشد رئیس جمهور در میان اخبار‬ ‫مهم حوزه دولت در هفته گذش��ته قرار داشت؛ خبری‬ ‫ک��ه البته رنگ واقعیت به خود نگرفت و با تکذیب از‬ ‫سوی مجتبی ثمره هاشمی مواجه شد‪ .‬اما ماجرا چه بود؟‬ ‫سه شنبه گذش��ته پس از انکه برخی رسانه ها گزارش‬ ‫دادند که ثمره هاشمی از سمت خود به عنوان مشاور‬ ‫ارش��د رئیس جمهوری اس��تعفا کرد وی ای��ن اخبار‬ ‫را تکذی��ب ک��رد و گفت که اخبار منتش��ره در مورد‬ ‫استعفایش صحت ندارد‪.‬‬ ‫یکی از سایت های خبری که بر اساس «برخی شنیده ها»‬ ‫خبر استعفای مجتبی ثمره هاش��می از سمت خود را‬ ‫منتشر کرده بود‪ ،‬هدف از این استعفا را «با هدف حضور‬ ‫در عرصه انتخابات مجلس نهم» دانست‪.‬‬ ‫ثم��ره هاش��می پی��ش از ای��ن ی��ک ب��ار دیگ��ر در‬ ‫س��ال ‪ 88‬از سمت خود استعفا داده بود و در انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری دهم رئیس «ستادهای مردمی» محمود‬ ‫احمدی نژاد ب��ود‪ .‬در ان زمان احمدی نژاد در موافقت با‬ ‫استعفای او نوش��ته بود‪« :‬قریب ‪ 34‬سال دوستی با شما‬ ‫سرمایه گرانبهایی برای اینجانب است‪ .‬از زحمات صادقانه‬ ‫شما صمیمانه سپاسگزارم و امیدوارم در تصمیم مبارکی‬ ‫که برای خدمت واالتر به انقالب اسالمی گرفته اید‪ ،‬چون‬ ‫گذشته موفق و سربلند باشید‪ ».‬ثمره هاشمی که فعالیت‬ ‫سیاس��ی خود را با حضور در وزارت خارجه در دوران‬ ‫علی اکب��ر والیتی اغاز ک��رد و به عنوان مدیر کل گزینش‬ ‫این وزارتخانه منصوب و در برهه ای بر استخدام و اعزام‬ ‫نیروه��ای وزارت خارجه نظارت داش��ت‪ ،‬پس از مدتی‬ ‫راهی سازمان صد او سیما شد و به عنوان معاونت اموزشی‬ ‫این سازمان به فعالیت پرداخت‪ .‬پس از انتخابات دومین‬ ‫دوره شوراها و راهیابی ابادگران به شورای شهر تهران و با‬ ‫انتخاب احمدی نژاد به عنوان شهردار تهران‪ ،‬ثمره هاشمی‬ ‫محمد شریعتمداری‬ ‫مخالفت با واردات‬ ‫«زمانی که م��ن وزیر بازرگانی بودم‪ ،‬در یک جلس��ه‬ ‫خدمت حضرت اقا رس��یدم و خواس��تم به ایش��ان‬ ‫گزارشی ارائه کنم‪ .‬ایشان به من گفتند‪« :‬هر وقت شما‬ ‫ح��رف از واردات می زنید‪ ،‬این بن��د دل من می لرزد‪».‬‬ ‫م��ن هرگز این فرمایش ایش��ان را فراموش نمی کنم‪».‬‬ ‫این بخشی از صحبت های محمد شریعتمداری‪ ،‬وزیر‬ ‫بازرگانی دولت اصالحات است‪.‬‬ ‫او ک��ه در خصوص جه��اد اقتصادی با س��ایت دفتر‬ ‫رهبر معظم انق�لاب گفت وگو کرده در بخش مهمی ‬ ‫از اظهارات��ش گفته اس��ت‪« :‬بنده کامال به ی��اد دارم که‬ ‫رهبرمعظم انقالب در س��خت ترین شرایط کشور که‬ ‫هزاران کیلومتر از مرزهای ما درگیر جنگ تحمیلی بود‬ ‫و به این دلیل ما محدودیت جدی ارزی داش��تیم‪ ،‬در‬ ‫چندین نوبت اشاره کردند که نگذاریم بخش خصوصی‬ ‫متدی��ن ما که از نهال های روییده در انقالب اس�لامی‬ ‫هستند و نگاهشان به ثروت مشروع است‪ ،‬بخشکد‪.‬‬ ‫ایشان به این مساله به طور جدی معتقد بودند که دولتی‬ ‫کردن صددرصدی اقتصاد و تمرکز بخش��یدن به تمام‬ ‫فعالیت های اقتصادی و محروم ک��ردن مردم از حضور‬ ‫در فعالیت های اقتصادی موجب خش��کیدن این نهال ها‬ ‫می ش��ود‪ .‬ایش��ان با راه اندازی کمیته انتقال ارز و کمیته‬ ‫واردات و صادرات که بنده دبیر ان بودم‪ ،‬سعی در انجام‬ ‫این مساله داشتند که برخی با ایجادش از اساس مخالف‬ ‫بودند‪ .‬یکی از مهم ترین مسائل در ان دوره‪ ،‬ایجاد کمیته‬ ‫نظارت بر انتقال ارز بود و جالب اینکه یکی از مسئوالن‬ ‫ارشد دولتی ب ه دلیل همکاری با این کمیته عزل شد‪».‬‬ ‫ش��ریعتمداری افزوده اس��ت‪« :‬اگر امروز بحث اقتصاد‬ ‫مقاومتی توسط ایشان مطرح می شود‪ ،‬صحیح نیست که‬ ‫کسانی بگویند معنایش این است که نواوری‪ ،‬خالقیت‪،‬‬ ‫اقتصاد پویا و چش��م انداز معنی ندارد و دیگر به سمت‬ ‫اقتص��اد جن��گ برویم‪ .‬من که مش��ی اقتص��ادی اقا در‬ ‫برهه های مختلف را بررسی کرده ام‪ ،‬معتقدم که حتی در‬ ‫زمان جنگ‪ ،‬ن��گاه رهبرمعظم انقالب به تامین برخی از‬ ‫نیازها توسط بخش خصوصی و صنعتی بود و اکنون نیز‬ ‫قاعدتا نگاه ایشان در همین چارچوب است‪».‬‬ ‫وزیر بازرگانی دولت اصالحات در تشریح دیدگاه های‬ ‫احضار جوانفکر‪ ،‬تعقیب قضایی فائزه هاشمی‬ ‫انقالب مخالف بود من هم به شدت مخالف بودم‪ ،‬به‬ ‫خاطر همین در سال ‪ 58‬به امام (ره) نامه نوشتم‪ .‬نوشتم‪،‬‬ ‫شورای انقالب عین حکومت بازرگان است‪ .‬در ان به‬ ‫اس��تناد ایه ای از قران برای دولت موقت و خطاب به‬ ‫امام (ره) نوش��تم «یریدون علو فی االرض و فسادا» و‬ ‫اگر جلو انها را نگیرید هر اتفاقی وبال مردم را بگیرد به‬ ‫گردن شماست‪g ».‬‬ ‫خبر‬ ‫غالمحس��ین محسنی اژه ای‪ ،‬دادستان کل کشور و سخنگوی دستگاه‬ ‫قضایی در کنفرانس خبری هفته گذش��ته خود دو خبر مهم داش��ت‪:‬‬ ‫«احضار علی اکبر جوانفکر مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسالمی‬ ‫ ب��ه دادگاه و تعقیب قضایی فائز ه هاش��می‪ ».‬او دوش��نبه گذش��ته با‬ ‫اش��اره به اظهارات فائزه هاش��می در مصاحبه اخیرش با یک سایت‬ ‫ضدانقالب��ی گفت‪« :‬دادس��تان ته��ران در م��ورد صحبت های اخیر‬ ‫فائ��زه هاش��می در مصاحبه با یکی از رس��انه های غربی اقدام کرده‬ ‫است‪ ».‬اشاره او به اظهارات توهین امیز اخیر فائزه هاشمی در گفت وگو با سایت ضدانقالبی روزانالین بود‬ ‫که طی ان‪ ،‬اظهارات توهین امیزی را نس��بت به مقامات ارش��د نظام مطرح کرد‪ .‬غالمحسین محسنی اژه ای‬ ‫همچنین در خصوص احضار علی اکبر جوانفکر‪ ،‬مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسالمی(ایرنا) و سرپرست‬ ‫موسس��ه فرهنگی مطبوعاتی ایران به دادس��رای تهران‪ ،‬بدون توضیح بیشتر اظهار داشت‪« :‬وی احضار شده ‬ ‫و یک جلس��ه هم حضور پیدا کرده و وقت خواسته تا مستنداتش را ارائه دهد که جزئیات این پرونده بعدا‬ ‫اطالع داده می شود‪ ».‬پس از انکه خبرگزاری ایرنا از انتشار دستور رهبر معظم انقالب مبنی بر بازگشت حیدر‬ ‫مصلحی وزیر اطالعات به دولت امتناع کرد و تا ظهر روز بعد خبر انتش��ار این نامه را روی خروجی خود‬ ‫قرار نداد‪ ،‬مورد انتقاد قرار گرفت‪ .‬خبرگزاری جمهوری اس�لامی اینگونه اس��تدالل کرده بود که نظر رهبر‬ ‫معظم انقالب باید از مجاری رس��می دریافت ش��ود و ادعا کرده بود که بر خالف انچه در مورد نظر مقام‬ ‫ی که منعکس کننده نظر‬ ‫معظم رهبری مطرح ش��د‪ ،‬تا ساعات پایانی یکشنبه شب‪ ،‬رئیس جمهوری هیچ پیام ‬ ‫مقام معظم رهبری در این خصوص باش��د‪ ،‬دریافت نکرده بود‪ .‬علی اکبر جوانفکر‪ ،‬مدیر عامل خبرگزاری‬ ‫ایرنا و مش��اور مطبوعاتی رئیس جمهوری همچنین با انتش��ار یادداشتی در سایت شخصی خود‪ ،‬نوشته بود‬ ‫که «رس��انه های دروغ پرداز و اقتدارگرا» خبر مخالفت رهبر معظم انقالب با تغییر وزیر اطالعات را «جعل»‬ ‫کرده اند‪g .‬‬ ‫استارس به جای استاکس‬ ‫خبرنامه‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫به شهرداری رفت و در کنار احمدی نژاد‪ ،‬مشاور ارشد‬ ‫شهردار تهران شد و در نهایت پس از انتخابات سوم تیر‬ ‫ماه ‪ 84‬و پیروزی احمدی نژاد‪ ،‬مجتبی ثمره هاشمی به‬ ‫عنوان مشاور ارشد رئیس جمهور منصوب شد‪.‬‬ ‫او سپس معاون سیاسی وزارت کشور شد‪ ،‬اما تنها پس‬ ‫از ‪ 11‬م��اه با این مس��ئولیتش خداحافظی کرد و جای‬ ‫خود را به علیرضا افشار داد‪g .‬‬ ‫غالمرضا جاللی‪ ،‬رئیس س��ازمان پدافند غیرعامل کش��ور‪ ،‬از حمله‬ ‫یک ویروس جاسوس��ی جدید به نام «اس��تارس» به کشور خبر داد‬ ‫و اعالم کرد کارشناس��ان ایرانی این ویروس را شناس��ایی کرده اند‪.‬‬ ‫او ورود اس��تارس به سیستم های کامپیوتری کشور را تهاجم دومین‬ ‫ویروس جاسوس��ی پس از نفوذ ویروس استاکس نت عنوان کرد و‬ ‫گفت که اس��تارس‪ ،‬فایل های دولت��ی را هدف قرار می دهد‪ .‬جاللی‬ ‫گفته است که کارشناسان ایرانی به بررسی این ویروس پرداخته اند اما هنوز به نتیجه نهایی و قطعی در این‬ ‫زمینه نرس��یده اند و پس از شناس��ایی کامل‪ ،‬اقدام الزم برای مقابله با این ویروس انجام خواهد شد‪ .‬رئیس‬ ‫سازمان پدافند غیرعامل کشور در مورد تاخیر در شناسایی استارس‪ ،‬گفت که این ویروس هماهنگ و همساز‬ ‫با سیس��تم بوده و تخریب ان در مرحله اول بس��یار کم است‪ ،‬به ش��کلی که ممکن است بعضا با فایل های‬ ‫اجرایی دس��تگاه های دولتی اش��تباه گرفته شود‪ .‬جاللی در خصوص مقابله با ویروس استاکس نت‪ ،‬که ادعا‬ ‫می ش��د سیستم کامپیوتری نیروگاه اتمی بوشهر را هدف قرار داده بود‪ ،‬گفته است که مقابله با این ویروس‬ ‫به این معنی نیس��ت که تهدید ان به طور کامل برطرف ش��ده باش��د‪ .‬او در توضیح این مساله اعالم کرد که‬ ‫ویروس ها یک طول عمر مشخصی دارند و ممکن است به شکل دیگری فعالیت خود را ادامه دهند‪g .‬‬ ‫مرگ مرد شماره ‪ 2‬القاعده در افغانستان‬ ‫رهبری در این مورد گفته اس��ت‪« :‬در نگاه رهبر معظم‬ ‫انقالب اس��اس کارویژه توس��عه‪ ،‬برای دس��تیابی به‬ ‫پیشرفت و عدالت است‪ .‬یعنی وقتی در اقتصاد توسعه‬ ‫هم خط مشی ایشان را مرور می کنیم‪ ،‬متوجه می شویم‬ ‫که تعریف و کارکرد ایشان از توسعه‪ ،‬بر اساس ارمان ها‬ ‫و اهداف اسالمی است‪ .‬بر همین اساس است که توسعه‬ ‫مورد نظر‪ ،‬دس��تیابی به عدالت اجتماع��ی را از اهداف‬ ‫اصلی خود در نظر می گیرد‪ .‬از طرفی نیز برخالف گفته‬ ‫برخ ‬ ‫ی عدالت اجتماعی توزیع عادالنه فقر نیست‪g ».‬‬ ‫نیروهای موسوم به ائتالف بین المللی در افغانستان اعالم کردند‪« :‬یکی‬ ‫از رهبران ارشد القاعده و دومین نفر در فهرست افراد تحت تعقیب‬ ‫این گروه در افغانس��تان‪ ،‬در عملیات نظامی ناتو کش��ته شده است‪».‬‬ ‫بر اس��اس اعالم نیروهای ناتو در افغانستان‪ ،‬این تبعه سعودی حدود‬ ‫سه هفته پیش در جریان یک حمله هوایی در والیت کنر در نزدیکی‬ ‫مرز پاکس��تان کشته شده است‪ .‬بر اساس بیانیه ناتو‪« ،‬عبدالغنی» که با‬ ‫نام ابوحفص النجدی هم شناخته می شود‪ ،‬مسئولیت اداره کمپ های‬ ‫اموزش��ی و طراحی حمالت به رهبران قبایل و خارجی ها در افغانس��تان را بر عهده داشته است‪ .‬بر اساس‬ ‫گزارش های ناتو‪ ،‬حدود ‪ ۱۰۰‬نفر از اعضای القاعده هنوز در افغانس��تان فعال هستند‪ .‬نیروهای اشغالگر در‬ ‫افغانس��تان می گویند در یک ماه گذشته بیش از ‪ ۲۵‬نفر از رهبران و پیکارجویان القاعده را کشته اند‪ .‬این در‬ ‫حالی است که هنوز منبع دیگری این ادعا را تایید نکرده است‪ .‬عبدالغنی در چند حمله و سوء قصد از جمله‬ ‫قتل ملک زرین‪ ،‬یک رهبر قبیله ای در شرق افغاستان و از متحدان نزدیک حامد کرزای‪ ،‬رئیس جمهوری این‬ ‫کش��ور مقصر شناخته شده است‪ .‬زرین به همراه ‪ 9‬نفر دیگر در جریان یک حمله انتحاری در صبح روزی‬ ‫که عبدالغنی کش��ته شد‪ ،‬ترور ش��ده بودند‪ .‬این رهبر القاعده همچنین متهم به حمله به خارجی ها از جمله‬ ‫مقام های امریکایی است‪ .‬بنا بر اعالم ایساف‪ ،‬نیروی یاری امنیت در افغانستان‪ ،‬عبدالغنی کنترل شبکه ای از‬ ‫پیکارجویان را بر عهده داشته که پاسگاه های بازرسی در والیت کنر را مورد حمله قرار می دادند‪ .‬بر اساس‬ ‫بیانیه ناتو‪ ،‬عبدالغنی مرتبا دستور انجام عملیات ربودن خارجی ها را به رهبران رده پایین تر می داده و مسئول‬ ‫هدایت حمالت انتحاری علیه مقام های دولت امریکا بوده اس��ت‪ .‬ناتو از س��ال ‪ ۲۰۰۷‬در تعقیب عبدالغنی‬ ‫بود‪ .‬او نفر بیست و سوم در فهرست افراد تحت تعقیب وزارت کشور عربستان است‪g .‬‬ ‫‪15‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪16‬‬ ‫تداوم راه امام‬ ‫‪1‬‬ ‫حافظ گفتمان انقالب اسالمی‬ ‫والیت فقیه در قانون اساسی‬ ‫«در زمان غیبت حضرت ولی عصر ـ عجل اهلل تعالی‬ ‫فرجه الش��ریف ـ در جمهوری اسالمی ایران والیت‬ ‫ام��ر و امامت ام��ت بر عه��ده فقیه ع��ادل و باتقوا‪،‬‬ ‫اگاه ب��ه زمان‪ ،‬ش��جاع‪ ،‬مدیر و مدبر اس��ت که اصل‬ ‫یکص��د و هفتم عهده دار ان می گ��ردد»‪ .‬این پنجمین‬ ‫اص��ل قانون اساس��ی جمهوری اس�لامی اس��ت که‬ ‫به عنوان خصیصه ای ممتاز در نظام ما وجود دارد‪.‬‬ ‫در اص��ل یکص��د و هفتم نی��ز‪ ،‬تکلی��ف رهبری و‬ ‫والی��ت فقیه پس از رحلت حضرت ایت اهلل العظمی‬ ‫ امام خمینی (ره) روش��ن ش��ده‪ ،‬به نح��وی که نظام‬ ‫جمهوری اس�لامی دچار تش��تت و بحران نگردد و‬ ‫جای شبهه ای هم باقی نماند‪.‬‬ ‫براساس این اصل «پس از مرجع عالیقدر و رهبر کبیر‬ ‫انقالب جهانی اس�لام و بنیانگذار جمهوری اسالمی‬ ‫ایران‪ ،‬حضرت ای��ت اهلل العظمی امام خمینی (ره) که‬ ‫از ط��رف اکثریت قاطع م��ردم به مرجعیت و رهبری‬ ‫ش��ناخته و پذیرفت��ه ش��دند‪ ،‬تعیین رهبر ب��ه عهده‬ ‫خبرگان رهبری اس��ت‪ .‬خبرگان رهبری درباره همه‬ ‫فقهای واجد ش��رایط مذک��ور در اصول پنجم و نهم‬ ‫بررسی و مشورت می کنند‪.‬‬ ‫ه��رگاه یکی از انان را اعل��م به احکام و موضوعات‬ ‫فقهی یا مسائل سیاسی و اجتماعی یا دارای مقبولیت‬ ‫عامه یا واجد برجس��تگی خ��اص در یکی از صفات‬ ‫مذکور در اصل یکصد و نهم تش��خیص دهند‪ ،‬او را‬ ‫به رهب��ری انتخاب می کنن��د و در غیر این صورت‪،‬‬ ‫تردیدی نیست که‬ ‫رهبر معظم انقالب در‬ ‫طول تمام سال هایی‬ ‫که رهبری امت را‬ ‫برعهده داشتند اجازه‬ ‫ندادند حتی کوچکترین‬ ‫انحرافی در مسیر ملت‬ ‫ایجاد شود و در این راه‬ ‫همواره محکم و استوار‬ ‫ایستاده اند تا نظام‬ ‫همچنان بر راه اصلی‬ ‫خود طی طریق کند‬ ‫رهب��ر معظم انقالب و دولت های س��ازندگی و‬ ‫اصالحات‬ ‫حضرت ای��ت اهلل خامنه ای که پ��س از رحلت امام‪،‬‬ ‫رهب��ری امت را بر عه��ده گرفتند همان س��یره ای را‬ ‫در برخورد و تعامل ب��ا دولت ها در پیش گرفتند که‬ ‫س��ال ها حضرت امام(ره) در جایگاه رهبری با عنوان‬ ‫یک اصل در دس��تور کار خود داش��تند‪ .‬ایش��ان که‬ ‫خ��ود پیش از رهب��ری دو دوره رئیس جمهور بودند‬ ‫ب��ه خوبی نیاز دولت ها به حمایت و پش��تیبانی رهبر‬ ‫را در نظام جمهوری اس�لامی درک کردند و همواره‬ ‫نی��ز در این مورد به خوبی عمل کردند اما دولت های‬ ‫مختل��ف روش ها و تئوری های متفاوتی در مقایس��ه‬ ‫ب��ا یکدیگر در مورد گفتمان انقالب و امام داش��تند‪.‬‬ ‫دولت هاش��می رفس��نجانی که اولین دولت در زمان‬ ‫رهبری حضرت ایت اهلل خامنه ای بود به باور بسیاری‬ ‫از کارشناس��ان در برخ��ی م��وارد و برخ��ی اصول‬ ‫زاویه های��ی را با گفتمان انقالب اس�لامی پیدا کرده‬ ‫بود و این البته به جهت حضور و وجود برخی افراد‬ ‫و ب��ه تبع ان اجرای اندیش��ه های انه��ا در دو دولت‬ ‫هاشمی بود‪ ،‬اما رهبر معظم انقالب همواره با موضع‬ ‫ارشادی و نیز رویه تعامل و صبر و مدارا با دو دولت‬ ‫هاشمی رفسنجانی انجا که نیاز به راهنمایی و ارشاد‬ ‫بود دریغ نکرده و انجا که زاویه ای مشهود با گفتمان‬ ‫انقالب و اس�لام پیدا ش��د به ص��ورت جدی تذکر‬ ‫می دادند‪ ،‬اما پس از دولت هاش��می دولتی بر مس��ند‬ ‫کار ق��رار گرفت که به جه��ت عدم تعریف اصول و‬ ‫ش��عارهایش و نیز در مس��ند امور اجرایی قرار دادن‬ ‫برخ��ی افراد با اندیش��ه هایی متف��اوت از ارمان های‬ ‫اصل��ی انقالب‪ ،‬جامعه و نظام را با ش��رایطی خاص‬ ‫مواجه ک��رد چنانکه در بس��یاری از م��وارد گفتمان‬ ‫ام��ام و انق�لاب که با عن��وان دس��تور کاری جدی‬ ‫برای ملت بود زیر س��وال رف��ت‪ .‬ازادی های بی حد‬ ‫و حصر‪ ،‬زیر س��وال بردن مقدسات‪ ،‬ایجاد شبهه در‬ ‫مورد احکام صریح اسالم و بسیاری موارد دیگر در‬ ‫زمان زمامداری دولت اصالحات رخ داد که بی شک‬ ‫زاویه های بس��یاری با اهداف اصلی نظام ایجاد ش��د‬ ‫که در ای��ن مورد هم رهبر معظ��م انقالب بارها چه‬ ‫در جلس��ات خصوصی و چه در جلس��ات عمومی‬ ‫برای اصالح رویه های غلط توصیه و حتی دستوراتی‬ ‫صادر کردند تا کوچکترین انحرافی در راه ملت برای‬ ‫رس��یدن به اهداف امام و انقالب ایجاد نش��ود و در‬ ‫مجموع توانس��تند به خوبی از وقوع بحران در کشور‬ ‫جلوگیری نمایند‪.‬‬ ‫ت�لاش ناکام برای اجرای س��ناریوی حاکمیت‬ ‫دو گانه‬ ‫اگرچ��ه از ص��در پی��روزی انقالب اس�لامی ایجاد‬ ‫حاکمی��ت دوگانه در کش��ور به عنوان یک س��ناریو‬ ‫توسط دش��منان خارجی اسالم و عناصر داخلی انان‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫بی ش��ک مهمترین تمایز انقالب اسالمی با سایر‬ ‫انقالب ه��ا این بود که در هم��ان ابتدا صاحب قانون‬ ‫اساس��ی ش��د‪ .‬به این صورت ک��ه م��ردم‪ ،‬خبرگان‬ ‫برجس��ته خ��ود را برگزیدن��د ت��ا قانون اساس��ی را‬ ‫تدوی��ن نمایند‪ .‬تاکید فراوان ام��ام بر تصویب قانون‬ ‫اساسی بی تردید نش��ان از اهمیت قانونگرایی و البته‬ ‫نهادس��ازی در نظام تازه استقرار یافته اسالمی داشت‬ ‫و در نهای��ت تاکید امام بر تایی��د مردم در رفراندوم‪،‬‬ ‫اندیش��ه سیاس��ی حضرت امام ک��ه در ان رای مردم‬ ‫نقش اساس��ی و مهم داشت را نمایان می کرد‪ ،‬چراکه‬ ‫منتخبان مردم‪ ،‬قانون اساسی را تصویب کرده بودند و‬ ‫بنابراین مورد رضایت مردم نیز بود اما با این وجود‪،‬‬ ‫با اص��رار رهبر کبیر انقالب‪ ،‬س��ند مصوب خبرگان‬ ‫منتخب مردم به همه پرس��ی گذاش��ته شد و بار دیگر‬ ‫مردم به طور مستقیم به ان رای دادند‪.‬‬ ‫به این ترتیب می توان مصداق واقعی «میزان رای ملت‬ ‫است» را دریافت‪ .‬زیرا تصمیم گیری در مورد اساس‬ ‫نظم و انتظام جامعه به مردم س��پرده شده و به یقین‪،‬‬ ‫قانون اساس��ی مورد توافق و پذیرش احاد و اکثریت‬ ‫قاطع مردم ایران قرار گرفته است‪.‬‬ ‫قانون اساس��ی جمه��وری اس�لامی ام��ا ترکیبی از‬ ‫س��نت دینی و مقتضیات زمانه بود‪ .‬این گونه شد که‬ ‫جمهوری��ت بیانگر رای و نظر مردم و اس�لامیت به‬ ‫مثابه چارچوب و س��تون مهم و تنظیم کننده انقالب‬ ‫مورد توجه قرار گرفت‪.‬‬ ‫یک��ی از انان را به عن��وان رهبر انتخ��اب و معرفی‬ ‫می نمایند‪ .‬رهب��ر منتخب خبرگان‪ ،‬والیت امر و همه‬ ‫مس��ئولیت های ناشی از ان را بر عهده خواهد داشت‪.‬‬ ‫رهبر در برابر قوانین با سایر افراد‪ ،‬مساوی است‪».‬‬ ‫در این اصل دو نکته مهم وجود دارد‪« :‬نخس��ت انکه‬ ‫رهبر نظام جمهوری اسالمی ایران باید شناخته شده و‬ ‫مورد پذیرش مردم باشد و دیگر انکه توسط مجلس‬ ‫خبرگان انتخاب می گ��ردد‪ .‬به تصدیق عموم علمای‬ ‫دین و خبرگان درخصوص انتخاب مقام معظم رهبری‬ ‫حضرت ایت اهلل العظمی خامن��ه ای در این مقام‪ ،‬این‬ ‫مهم به نحو شایس��ته ای انج��ام پذیرفت‪ .‬زیرا عالوه‬ ‫بر دارا بودن ش��رایط اصلی احراز این مقام ‪ -‬مندرج‬ ‫در اصل یکصد و نهم ‪ -‬از یکسو مقام معظم رهبری‬ ‫ط��ی دو دوره متوالی به طور مس��تقیم و با رای قاطع‬ ‫مردم ب��ه عن��وان رئیس جمهور ایران انتخاب ش��ده‬ ‫بودند و بنابراین تمامی مردم از ایشان شناخت کافی‬ ‫و وافی داشتند‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬خبرگان منتخب مردم‬ ‫ک��ه خود از جانب مردم انتخاب ش��ده بودند وی را‬ ‫ب��ه عنوان رهب��ر برگزیدند‪ .‬به ای��ن اعتبار‪ ،‬حضرت‬ ‫ایت اهلل خامنه ای هم ش��ناخته شده بودند و هم انکه‬ ‫مورد پذیرش قاطع مردم قرار داش��تند‪ .‬در عین حال‪،‬‬ ‫رهبر کبیر انقالب اسالمی نیز در زمان حیات خویش‪،‬‬ ‫به کرات ایش��ان را به عنوان ف��ردی که دارای لیاقت‬ ‫رهبری است معرفی کرده بودند‪.‬‬ ‫مهمترین نکته در این اصل این است که رهبر منتخب‬ ‫خبرگان‪ ،‬ولی امر خواهد بود و به استناد اصل یکصد‬ ‫و سیزده قانون اساسی‪ ،‬عالی ترین مقام در جمهوری‬ ‫اس�لامی ای��ران محس��وب می گردن��د‪ .‬مطابق اصل‬ ‫پنج��اه و هفتم‪ ،‬ق��وای حاکم در جمهوری اس�لامی‬ ‫ای��ران (مقنن��ه‪ ،‬مجری��ه و قضائیه) زی��ر نظر والیت‬ ‫مطلقه امر و امامت ق��رار دارند و به این طریق اصل‬ ‫یکصد و س��یزدهم نیز تایید ش��ده و جای��گاه رهبری‬ ‫تثبیت می گردد‪.‬‬ ‫باتوجه به نکات گفته ش��ده‪ ،‬رهبری باالتر از تمامی‬ ‫دس��تگاه های اجرایی و قوای سه گانه وظیفه راهبری‬ ‫و هدای��ت انان را بر عهده دارند و در این راه همواره‬ ‫مصلحت نظام و مردم را در اولویت قرار می دهند‪.‬‬ ‫‪17‬‬ ‫ولی فقیه زمان ستون خیمه انقالب است‬ ‫اضالع مختلف اصولگرایی‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫مرتضی نبوی گفت‪« :‬جریان اصولگرایی اکنون در درون خود شاهد‬ ‫جریانی است که می گویند از اصولگرایی عبور کرده ایم‪ .‬انها نسبت‬ ‫به گفتمان انقالب اس�لامی که در ابتدای دولت نهم بازتولید ش��د‬ ‫تجدیدنظرهایی دارند‪».‬‬ ‫عضو ارش��د جامعه مهندس��ین با بیان اینکه این طیف سراغ اسالم‬ ‫منه��ای روحانی��ت م��ی رود و احتم��اال متمایل به اس�لام منهای‬ ‫والیت فقیه یا اسالم منهای مرجعیت نیز هست‪ ،‬اظهار داشت‪« :‬البته‬ ‫انها از والیت دم می زنند اما به روحانیت کم محلی می کنند و بحث‬ ‫عبور از اصولگرایی را نیز مطرح می کنند‪».‬‬ ‫وی ادامه داد‪« :‬انها حتی در پایبندی به شعار مهم مبارزه با فساد و اشرافیتی که شکل گرفته‬ ‫بود نیز تجدیدنظر کرده اند و برخی در حال جایگزین شدن در مقام طبقه اشراف قبلی هستند‪.‬‬ ‫اما با یک سرعت و ناشیانه گری بیشتر‪».‬‬ ‫نبوی گفت‪« :‬این جریان خاستگاه و ریشه اجتماعی ندارد و گرفتار تجدیدنظرطلبی است‪ ،‬اما‬ ‫از خصوصیاتش این اس��ت که در جریان اصولگرایی نفوذ کرده و برای دس��تیابی به رانت ها‬ ‫تالش می کند‪ .‬بعد از برمال ش��دن بیشتر انحرافاتش��ان‪ ،‬مشروعیت خود را از دست خواهند‬ ‫داد‪».‬‬ ‫وی افزود‪« :‬البته اگر مردم متوجه ش��وند که اینها در عمل در نقطه مقابل شعارهای خودشان‬ ‫قرار گرفته اند این مساله منجر به این خواهد شد که این جریان به سرعت منزوی شود‪g ».‬‬ ‫تالش می کنند ما را به برخی مسائل داخلی سرگرم کنند‬ ‫س��ردار محمدرضا نقدی‪ ،‬رئیس س��ازمان بسیج مس��تضعفین در‬ ‫افتتاحیه دوره اموزشی شهید رجب بیگی با انتقاد شدید از کسانی که‬ ‫س��عی در محصور کردن انقالب و اسالم در مرزهای کشور دارند‪،‬‬ ‫ابراز داشت‪« :‬متاسفانه عده ای تصور می کنند که در برابر ظلمی که‬ ‫به ملت های مس��لمان روا داش��ته می شود هیچ مسئولیتی متوجه ما‬ ‫نیست و ب ا ترفندهای گوناگون و طرح مباحث انحرافی می کوشند‬ ‫ما را به برخی مس��ائل داخلی مش��غول کنند تا از وظیفه اصلی مان‬ ‫غافل شویم‪».‬‬ ‫وی ادامه داد‪« :‬ما لعنت می فرس��تیم بر کس��انی که قصد دارند انقالب و اسالم را در مرزهای‬ ‫ایران محصور کنند‪ .‬لعنت خدا بر کس��انی که در ش��رایطی که ملت های مظلوم نیازمند یاری‬ ‫جمهوری اسالمی هستند می کوشند ما را به برخی مسائل داخلی سرگرم کنند‪».‬‬ ‫رئیس س��ازمان بس��یج گفت‪« :‬پاس��داران مرد میدان تکلیف اند و هر جا که انقالب اسالمی‬ ‫نیازمند باشد مقتدرانه وارد عرصه می شوند‪».‬‬ ‫وی همچنین گفت‪« :‬در دوران دفاع مقدس ش��اهد ایثارگری برادران پاسدار بودیم و بعد از‬ ‫ان نیز پاس��داران ما در برابر انحرافات دولت موسوم سازندگی و فسادهایی که در دوره های‬ ‫بعدی به وجود امد ایستادند و امروز نیز در عرصه جنگ نرم با هوشیاری مقابل توطئه های‬ ‫استکبار قد علم کرده اند‪g ».‬‬ ‫بازگشت به گفتمان انقالب‬ ‫با پای��ان عمر دول��ت اصالحات هنگام��ی که مردم‬ ‫فاصل��ه از ارمان ه��ا و اه��داف انقالب اس�لامی را‬ ‫مش��اهده کردند به دنبال جریان��ی بودند که بار دیگر‬ ‫گفتم��ان انقالب و امام را در ص��در برنامه های خود‬ ‫داش��ته باش��د و هدف اصلی اش اجرا و پیاده کردن‬ ‫ان باشد‪.‬‬ ‫چنین ب��ود که نام��زد جریان اصولگرای��ی به جهت‬ ‫نزدیک��ی بیش��تر ب��ه همی��ن گفتمان ش��انس ورود‬ ‫به س��اختمان پاس��تور را پی��دا کرد‪ .‬فاصل��ه گرفتن‬ ‫از فرهن��گ و گفتم��ان غ��رب‪ ،‬تالش ب��رای احیای‬ ‫اه��داف و ارمان های م��ردم در انقالب س��ال ‪ 57‬و‬ ‫نیز اجرای دس��تورات و خواس��ته های امام و رهبری‬ ‫همه و همه از مهمترین اصولی بود که موجب ش��د‬ ‫م��ردم ب��ه جریان اصولگ��را اقبال نش��ان دهند و بی‬ ‫ش��ک به همین دلیل بوده اس��ت ک��ه تاکنون رهبری‬ ‫معظ��م انق�لاب حمای��ت فراوان��ی از ای��ن دولت‬ ‫داشته اند‪.‬‬ ‫نگاهی گذرا به تاکیدات رهبری می تواند این مس��اله‬ ‫را به صورت واضح روشن سازد‪:‬‬ ‫‪ 24‬اذر ‪ :87‬انح��راف در هدف ه��ا‪ ،‬در ارمان ها‪ ،‬در‬ ‫جهت گیرى‏ه��ا را باید مراقبت کرد ک��ه پیش نیاید‪.‬‬ ‫و ای��ن چیزى اس��ت که م��ا در طول این س��ال هاى‬ ‫طوالن��ى ‪ -‬به خص��وص بع��د از جن��گ و بع��د از‬ ‫رحل��ت امام ‪ -‬درگیرش بودیم؛ ج��زو درگیرى‏هاى‬ ‫اساس��ى در ای��ن دو ده��ه‏ گذش��ته‪ ،‬یک��ى همی��ن‬ ‫بوده‪».‬‬ ‫«ش��اید بعضی ها‪ ،‬حتى بعض��ى مخلصین انقالب‪ ،‬نه‬ ‫بیگانه‏ه��ا و بددل ها؛ حتى نزدی��کان در طول بعضى‬ ‫از س��ال هاى گذشته تصورشان این بود که شعارهاى‬ ‫اصلى انقالب؛ سربلندى اسالم‪ ،‬مساله عدالت‪ ،‬مساله‬ ‫مبارزه با اس��تکبار‪ ،‬ت�لاش و مجاهدت ب��راى رفع‬ ‫استضعاف از مستضعفان‪ ،‬دیگر روزگارش تمام شده‬ ‫فتنه های اینده داخلی نیست‬ ‫‪18‬‬ ‫ای��ت اهلل مهدوی کنی‪ ،‬رئی��س مجلس خب��رگان و دبیر کل جامعه‬ ‫روحانیت مبارز در دیدار با مس��ئوالن حزب موتلفه اسالمی گفت‪:‬‬ ‫«هدف اصلی ما حفظ انقالب و نظام اس��ت که امام فرمودند حفظ‬ ‫نظام از اوجب واجبات اس��ت و حفظ نظام وابسته به حفظ ستون‬ ‫ان اس��ت و س��تون خیمه ان والیت فقیه و ولی فقی��ه زمان را باید‬ ‫حفظ کرد‪».‬‬ ‫ایت اهلل مهدوی کنی ادامه داد‪« :‬مردم ما که انقالبی هس��تند قلبشان‬ ‫دو الیه دارد‪ .‬الیه رویین مش��کالت را می بیند اما الیه زیرین وابسته‬ ‫به اس�لام و انقالب است‪ .‬این فرهنگ را باید حفظ کنیم و این نمی شود اال اینکه کسانی که‬ ‫مسئولیت دارند باید گذشت داشته باشند‪».‬‬ ‫رئی��س مجلس خبرگان رهبری خطاب به جریانات سیاس��ی گف��ت‪« :‬حفظ انقالب قدری‬ ‫گذشت می خواهد‪ .‬اگر اشتباهی رخ داده باید ان را با گذشت جبران کرد‪».‬‬ ‫او ب��ا بیان اینکه همه چیز نباید مطابق میل ما باش��د‪ ،‬ادامه داد‪« :‬باید نگاه کنیم مجموعه کار‬ ‫به کجا می کش��د؟ اصل را حفظ کنیم و بنابراین توصیه من به برادران اصولگرا این است که‬ ‫باید این انقالب را حفظ کنیم و بدانیم برای حفظ انقالب گذش��ت الزم است و اینطور فکر‬ ‫نکنیم که برای حفظ انقالب باید من باشم‪ .‬این یکی از اشتباهات است‪ ،‬ستون خیمه را باید‬ ‫حفظ کرد‪g ».‬‬ ‫در دس��تور کار بوده اس��ت اما این مس��اله در دوران‬ ‫دولت اصالحات به صورت جدی دنبال شد‪ ،‬چنانکه‬ ‫تئوریس��ین ها و فعاالن این جناح بهترین راه پیشبرد‬ ‫اهداف و ارمانش��ان را ایجاد یا الاقل القای حاکمیت‬ ‫دوگانه می دانس��تند و از این راه در پی کس��ب امتیاز‬ ‫و به قول سعید حجاریان فتح سنگر به سنگر بودند‪.‬‬ ‫ایت اهلل محمد یزدی‪ ،‬رئیس جامعه مدرسین‬ ‫در دی��دار با نماینده ولی فقیه در س��پاه قم‬ ‫تصریح کرد‪« :‬سپاه اگر بخواهد به وظیفه اش‬ ‫عمل کند اوال باید مقتضیات زمان را بشناسد‬ ‫و در ثانی این ش��ناخت عمیق و ریش��ه دار‬ ‫شود‪».‬‬ ‫وی با اش��اره به بیداری اسالمی در منطقه‪،‬‬ ‫بی��ان کرد‪« :‬ام��روز قدرت های اس��تکباری‬ ‫و کارگ��زاران انه��ا مرتکب زش��ت ترین و‬ ‫س��یاه ترین اعمال مانند ات��ش زدن قران و‬ ‫نامشروع بودن کارگزاران نظام بدون تبعیت از ولی فقیه‬ ‫جلوگیری از انحراف‪ ،‬وظیفه رهبری است‬ ‫اهانت به مساجد و‪ ...‬می شوند و ادعای خادمین‬ ‫شریفین بودن را هم دارند‪».‬‬ ‫رئی��س جامعه مدرس��ین تاکید ک��رد‪« :‬در چنین‬ ‫شرایطی نباید کش��ور دچار اختالف و تفرقه ای‬ ‫ش��ود زی��را دش��من درصدد اس��ت ب��ا ایجاد‬ ‫کوچکترین مس��ائل در داخل از ان بهره برداری‬ ‫کند‪».‬‬ ‫وی افزود‪« :‬مس��ئوالن و همه دلس��وزان کش��ور‬ ‫باید با هر س��لیقه ای که هس��تند مراقب باش��ند‬ ‫ت��ا مس��اله ای که موجب سوءاس��تفاده دش��من‬ ‫می ش��ود‪ ،‬ایجاد نش��ود‪ ».‬ایت اهلل یزدی ادامه داد‪:‬‬ ‫«مس��ئوالن و بدنه س��پاه باید با اطاعت مطلق از‬ ‫ول��ی فقیه و ولی امر در عمل و رفتار و گفتار از‬ ‫انقالب حمایت کنند تا از فتنه های بزرگتری که‬ ‫رهبر معظم انقالب فرمودند در اینده رخ می دهد‬ ‫ب��ه خوبی عب��ور کنی��م‪».‬وی خاطرنش��ان کرد‪:‬‬ ‫«فتنه های اینده داخلی نیس��ت‪ ،‬اما با سوءاستفاده‬ ‫دشمن از عناصر داخلی شکل می گیرد‪g ».‬‬ ‫ایت اهلل علم الهدی‪ ،‬نماینده مردم مشهد در مجلس خبرگان رهبری‬ ‫گفت‪« :‬چنانچه تبعیت از ولی فقیه از سوی کارگزاران کشور وجود‬ ‫نداش��ته باشد‪ ،‬حکومت انها نامشروع اس��ت‪ ،‬حتی اگر تمام مردم‬ ‫کشور به او رای داده باشند‪».‬‬ ‫او با اشاره به نظام والیی جمهوری اسالمی و نقش ولی فقیه در نظام‬ ‫سیاسی اسالم ‪ ،‬اظهار داشت‪« :‬مشروعیت نظام جمهوری اسالمی به‬ ‫والیت فقیه وابس��ته بوده و در واقع ه��ر نظامی منهای والیت فقیه‪،‬‬ ‫طاغوت است‪».‬‬ ‫امام جمعه مش��هد با اش��اره به تنفیذ حکم ریاست جمهوری توس��ط ولی فقیه ‪ ،‬اظهار داشت‪:‬‬ ‫«زمانی که مردم به یک رئیس جمهور رای می دهند ‪ ،‬ارای انها عددهای صفر است و عددی‬ ‫که ان صفرها را معنا دار کرده و به ان مشروعیت می دهد تنفیذ والیت و مقام معظم رهبری‬ ‫اس��ت‪ ».‬ایت اهلل علم الهدی تاکید کرد‪« :‬اگر بنا باشد کسی در نظام جمهوری اسالمی خدمت‬ ‫کند باید در سلسله مراتب به تصویب و تنفیذ مقام والیت و رهبری متصل بوده و در عمل‬ ‫نیز تابع تکالیفی باشد که از سوی رهبری معین می شود‪».‬‬ ‫وی تصریح کرد‪« :‬اصل ‪ 57‬قانون اساسی بیان می کند که قوای سه گانه که شامل قوای مقننه‪،‬‬ ‫مجریه و قضائیه هس��تند‪ ،‬تحت امر والیت و امامت امت قرار دارند‪ ،‬از این رو همه مس��ائل‬ ‫مربوط به قوا در تمام ابعاد زیر نظر والیت مطلقه فقیه است‪g ».‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫نقشه راه‬ ‫تردیدی نیس��ت که رهبر معظم انقالب در طول تمام‬ ‫س��ال هایی که رهبری امت را برعهده داش��تند اجازه‬ ‫ندادند حتی کوچکترین انحرافی در مسیر ملت ایجاد‬ ‫شود و در این راه همواره محکم و استوار ایستاده اند‬ ‫تا نظام همچنان بر راه اصلی خود طی طریق کند‪.‬‬ ‫اما نقش��ه راه همان اس��ت که ایش��ان باره��ا به ان‬ ‫اش��اره کرده اند و طبیعی اس��ت که هر کس��ی بیشتر‬ ‫ب��ه ارمان های امام و انقالب نزدیکتر باش��د حمایت‬ ‫بیش��تری از ایشان خواهد دید و انگونه که ایشان نیز‬ ‫فرمودند دفاع ایش��ان از گفتمان انقالب و امام است‬ ‫نه فرد و افراد خاصی‪.‬‬ ‫مهم ب��رای رهبری حفظ نظ��ام و مصالح مملکت و‬ ‫مردم اس��ت‪ .‬در ای��ن راه طبیعتا اف��راد و گروه هایی‬ ‫که با اندیش��ه هایی بی��رون از دایره انقالب با رهبری‬ ‫زاوی��ه پی��دا می کنند‪ ،‬راه س��ختی برای ادامه مس��یر‬ ‫دارن��د‪ .‬در هر حال سیاس��ت رهبری همواره بس��ط‬ ‫گفتمان ناب انقالب اس�لامی و عزت ایران در جهان‬ ‫امروز اس��ت و در این میان سیاس��ت صبر و مدارا و‬ ‫قاطعی��ت را با توجه به مقتضی��ات زمانه اعمال کرده‬ ‫و می کنند‪g .‬‬ ‫بیشترین نگرانی امام(ره) از دشمنان داخلی نظام بود‬ ‫است‪».‬‬ ‫‪ 9‬تیر ‪« :86‬امروز خوشبختانه یک وضع استثنایى در‬ ‫طول چندین س��ال گذشته وجود دارد‪ .‬از این جهت‬ ‫اس��تثنایى است که شعارهاى اساسى انقالب به عنوان‬ ‫محور برنامه‏ریزی ها و حرکت ها و سیاس��ت ها اعالم‬ ‫می شود‪».‬‬ ‫‪ 2‬ش��هریور ‪« :87‬گفتمان عمومى دولت اینهاس��ت؛‬ ‫به ط��ور خالص��ه‪ :‬زنده‏ک��ردن و بازس��ازى برخ��ى‬ ‫خصوصیات جوهرى انق�لاب و منطق امام و مقابله‬ ‫با کس��انى که می خواستند این ارزش ها و این مفاهیم‬ ‫اساس��ى را منس��وخ کنند‪ ،‬ی��ا از بین ببرن��د‪ ،‬یا ادعا‬ ‫می کردند که منس��وخ ش��ده و از بین رفته؛ این چیز‬ ‫باارزشى است‪».‬‬ ‫‪ ۴‬ش��هریور ‪ :86‬ای��ن ب��راى انقالب ما ی��ک پدیده‬ ‫معجزاس��ا و بى‏نظی��ر اس��ت ک��ه م��ا ام��روز همان‬ ‫ش��عارهایى را مى‏دهیم و هم��ان اصول و مبانى‏اى را‬ ‫ب��راى خودمان برنام ‏ه عمل ق��رار داده‏ایم که در اول‬ ‫انقالب همان ها اعالم شده بود‪.‬‬ ‫سردار جعفری‪ ،‬فرمانده کل سپاه با بیان اینکه همواره برداشت های‬ ‫متفاوتی از انقالب اسالمی می شود‪ ،‬افزود‪« :‬وقتی در قانون اساسی‬ ‫عنوان ش��ده که س��پاه باید از انقالب اسالمی و دس��تاوردهای ان‬ ‫حفاظت کند‪ ،‬اینجاست که طیف ماموریت های سپاه گسترده شده‬ ‫و در این مس��یر هیچ قید و محدودیتی برای ایفای نقش یا رسالت‬ ‫سپاه نمی توان قائل شد‪».‬‬ ‫وی تاکید کرد‪« :‬علت اینکه دشمن نوک تیز پیکان حمالت خود را‬ ‫به سمت والیت و سپاه نشانه گرفته‪ ،‬نقش موثر این دو در حفاظت‬ ‫از انقالب و محقق شدن اهداف ان است و هرچه این نقش موثرتر باشد‪ ،‬هجمه و حمالت‬ ‫دشمن نیز سنگین تر خواهد بود‪».‬‬ ‫فرمانده کل س��پاه ب��ا بیان اینکه مخالفت اصلی فتن��ه ‪ 88‬با والیت فقیه بود‪ ،‬گفت‪:‬‬ ‫«ای��ن را در بی توجه��ی انها ب��ه تصمیمات رهبری ک��ه باید فصل الخطاب باش��د‪،‬‬ ‫می ش��د دید‪».‬‬ ‫س��ردار جعفری تاکید کرد‪« :‬امروز سپاه س��خت درگیر اقدامات اطالعاتی و شناسایی است‪.‬‬ ‫اگرچه ضربه های زیادی به ش��بکه های اصلی دش��من وارد ش��ده‪ ،‬اما در حال بازس��ازی و‬ ‫ارتباط گیری هستند که تحت اشراف قرار دارد‪ .‬البته جریانات دیگری نیز وجود دارند که در‬ ‫زمان مناسب خود باید با انها برخورد شود‪g ».‬‬ ‫نماینده ولی فقیه در س��پاه گفت‪« :‬در حاکمیت اسالمی‪ ،‬تخلف از‬ ‫فرمان ولی فقی��ه در حکم تخلف از فرمان خ��دا و امام زمان(عج)‬ ‫محسوب می شود‪».‬‬ ‫حجت االس�لام علی س��عیدی تصریح کرد‪« :‬هی��چ فرقی بین افراد‬ ‫و گروه ها نیس��ت‪ .‬رهب��ری نمی تواند در مقاطعی ک��ه امکان بروز‬ ‫مفس��ده ای اس��ت یا مصلحتی مورد تهدید قرار می گیرد‪ ،‬سکوت‬ ‫یا مس��امحه کند‪ ».‬س��عیدی گف��ت‪« :‬جایی که ب��ه مصالح انقالب‬ ‫برمی گردد‪ ،‬این وظیفه رهبری است که وارد شود و جلوی انحراف‬ ‫را بگیرد‪ ».‬نماینده ولی فقیه در سپاه تاکید کرد‪« :‬رهبری معظم انقالب بارها با مسئوالن مدارا‬ ‫کرده و ده ها بار تذکر می دهند اما وقتی ببینند زمینه اصالح فراهم نمی ش��ود‪ ،‬نیاز به برخورد‬ ‫اس��ت‪ ».‬وی گفت‪« :‬در این دولت در مقاطعی اختالف میان دستگاه ها رخ داد و فشار زیادی‬ ‫به رئیس جمهور وارد شد تا او را از پا دربیاورند اما رهبری به خاطر ارزش ها و شاخص هایی‬ ‫که در دولت می دید‪ ،‬ایستاد و از ان دفاع کرد‪».‬‬ ‫س��عیدی با بیان اینکه برخی تذکرات رهبری به دولت در مقابل حمایت های بی دریغ ایشان‬ ‫بسیار ناچیز است‪ ،‬تاکید کرد‪« :‬مسئوالن باید این موارد را بپذیرند چراکه ممکن است نفعی در‬ ‫ان باشد که انها متوجه نشوند‪ ».‬نماینده ولی فقیه در سپاه همچنین گفت‪« :‬اینها نادیده گرفتن‬ ‫زحمات نیست بلکه فقط تقویت دولت است‪g ».‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪2‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪20‬‬ ‫تحوالت دولت در هفته گذشته‬ ‫تحوالت هفته گذش��ته دولت هم مانند هفته قبل‬ ‫از ان موجب شد باز هم رسانه ها اخبار متفاوتی را در‬ ‫مورد قوه مجریه مخابره کنند‪.‬‬ ‫بعد از انتش��ار خبر پذیرفتن استعفای حیدر مصلحی‬ ‫از س��وی رئیس جمهور‪ ،‬حضرت ای��ت اهلل خامنه ای‪،‬‬ ‫رهب��ر معظم انقالب اس�لامی در نام��ه ای خطاب به‬ ‫وزیر اطالعات فرمودند‪« :‬از ش��ما می خواهم بیش از‬ ‫پیش در انجام ماموریت ه��ای مهم داخلی و خارجی‬ ‫وزارت اطالع��ات اهتم��ام به خرج دهی��د‪ ».‬این نامه‬ ‫فصل الخطابی بود برای همه مس��ئوالن اجرایی تا در‬ ‫ش��رایط حساس منطقه مراقب باشند که دشمنان نظام‬ ‫نتوانند فرصت عرض اندام پیدا کنند‪.‬‬ ‫دشمنان نظام که از هیچ فرصتی برای ضربه زدن به نظام‬ ‫جمهوری اسالمی دریغ نمی ورزند با تبلیغات رسانه ای‬ ‫خود س��عی کردند این واقعه را از زاویه ش��کل گیری‬ ‫حاکمی��ت دوگانه در ایران تفس��یر کنن��د و تبلیغات‬ ‫گس��ترده ای را در این مورد اغاز کردند‪ .‬در این رابطه‬ ‫ام��ا مقام معظم رهبری در دیدار ه��زاران نفر از مردم‬ ‫استان فارس تاکید کردند‪«:‬رهبری هیچ گاه بنای دخالت‬ ‫در تصمیم ها و کارهای دولت را ندارد‪ ،‬مگر انجایی که‬ ‫احساس کند مصلحتی مورد غفلت قرار گرفته است‪».‬‬ ‫ایش��ان با تاکید ب��ر اینکه اعضای دولت و ش��خص‬ ‫رئیس جمهور حقا و انصافا مش��غول خدمت به کشور‬ ‫هس��تند‪ ،‬خاطرنش��ان کردند‪« :‬ملت و رهبری همواره‬ ‫از خ��ط کار و خدمت حمای��ت می کنند و مالک هم‬ ‫اشخاص نیستند بلکه مالک اصلی خط کار و خدمت‬ ‫است‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامن��ه ای با توصیه به عناصر داخلی‬ ‫و دلس��وزان کش��ور ب��رای پرهی��ز از بگومگوه��ا و‬ ‫تحلیل های پوچ بر ضد یکدیگر و زمینه ایجاد نکردن‬ ‫ب��رای فضای تبلیغاتی بیگانگان‪ ،‬یاداور ش��دند‪« :‬نظام‬ ‫جمهوری اسالمی‪ ،‬دستگاه مقتدری است و رهبری هم‬ ‫محکم در مواضع صحیح خود ایستاده است‪».‬‬ ‫در ش��رایطی که برخ��ی نمایندگان مجلس ش��ورای‬ ‫اس�لامی صبح یکش��نبه گذش��ته از حض��ور قطعی‬ ‫محم��ود احمدی نژاد در جلس��ه عص��ر هیات دولت‬ ‫و دع��وت از حی��در مصلح��ی برای ش��رکت در این‬ ‫جلس��ه خبر داده بوده اند‪ ،‬ام��ا در نبود رئیس جمهور‪،‬‬ ‫هی��ات وزی��ران ب��ا ریاس��ت محمدرض��ا رحیم��ی‬ ‫ و ب��ا حض��ور حی��در مصلح��ی‪ ،‬وزی��ر اطالع��ات‬ ‫تشکیل شد‪.‬‬ ‫در این روز اما مقام معظم رهبری با اش��اره به سخنان‬ ‫روز گذش��ته خود خطاب ب��ه صاحبان قلم و تریبون‪،‬‬ ‫گفتند‪« :‬متاسفانه برخوردی که برخی روزنامه ها با این‬ ‫س��خنان کردند‪ ،‬به جای القای ارامش در کشور‪ ،‬القای‬ ‫دوگانگی و دعوا می ک��رد‪ .‬نباید به گونه ای صحبت یا‬ ‫مطلبی نوشته شود که القای تنش و درگیری در جامعه‬ ‫باش��د‪ ،‬زیرا این موضوع‪ ،‬خالف شرایط کنونی کشور‬ ‫است‪».‬‬ ‫ایشان با یاداوری برخی اختالف نظرها میان مسئوالن‬ ‫و فع��االن سیاس��ی در دوران ام��ام(ره) افزودند‪« :‬امام‬ ‫بزرگ��وار در ان دوران باره��ا خط��اب به مس��ئوالن‬ ‫می فرمودند «در جلس��ات هرچ��ه می خواهید بگویید‬ ‫اما ان را به جامعه نکش��انید زیرا مردم گناهی ندارند‪».‬‬ ‫رسانه های بیگانه برای بزرگنمایی برخی اختالف نظرها‬ ‫تالش می کنند‪ ،‬بنابراین نباید از گفته ها یا نوشته های ما‬ ‫برداش��ت اختالف شود و اگر هم اختالف نظری است‬ ‫نباید جلوی مردم اخم کرد و بهانه به دست رسانه های‬ ‫بیگانه داد‪».‬‬ ‫روز دوشنبه گذشته خبری مهم روی خروجی رسانه ها‬ ‫قرار گرفت؛ دیدار رئیس جمهور با رهبر معظم انقالب‬ ‫خبری بود که بالفاصله در صدر اخبار س��ایت ها قرار‬ ‫گرفت‪.‬‬ ‫روز سه ش��نبه‪ ،‬اما در تحولی دیگر برخی رس��انه ها از‬ ‫درخواس��ت احمدی نژاد برای تغییر وزیر کشور خبر‬ ‫دادند‪ .‬س��ایت فرارو با درج این خبر نوشت‪« :‬پس از‬ ‫برکناری بی نتیجه و پرحاشیه وزیر اطالعات‪ ،‬شنیده ها‬ ‫حاکی از ان است که رئیس جمهور تصمیم دارد وزیر‬ ‫کش��ور را نیز برکنار کند‪ .‬یک منبع مطلع به خبرنگار‬ ‫ف��رارو گفت که اقای احمدی ن��ژاد در هفته جاری از‬ ‫وزیر کش��ور خواسته وزارت کشور را تحویل دهد و‬ ‫مسئولیتی دیگر اختیار کند‪ .‬بنابر این گزارش‪ ،‬مصطفی‬ ‫محمدنجار‪ ،‬مسئولیت های پیشنهادی رئیس جمهور را‬ ‫هنوز نپذیرفته است‪».‬‬ ‫بر اساس این گزارش‪ ،‬جدی ترین نامزد جایگزین وزیر‬ ‫کش��ور فعلی‪ ،‬یکی از اس��تانداران شرق کشور است‪.‬‬ ‫در حالی که بازار ش��ایعات داغ بود‪ ،‬س��ایت افتاب از‬ ‫دیدار ایت اهلل مهدوی کنی و علی الریجانی با محمود‬ ‫احمدی ن��ژاد خب��ر داد‪ .‬این خبر اما صبح چهار ش��نبه‬ ‫گذش��ته تکذیب ش��د‪ .‬دفتر ایت اهلل مهدوی کنی روز‬ ‫چهارش��نبه در اطالعیه ای نوش��ت‪« :‬در روزهای اخیر‬ ‫در برخی از س��ایت ها‪ ،‬خبری نادرست در خصوص‬ ‫مالق��ات ریاس��ت مجلس خب��رگان رهبری حضرت‬ ‫ایت اهلل مهدوی کنی منتش��ر ش��ده اس��ت که تکذیب‬ ‫می شود و ایش��ان هیچ گونه مالقاتی با ریاست محترم‬ ‫جمهوری نداشته اند‪ ،‬بنابراین از همه رسانه های خبری‬ ‫به ویژه سایت ها تقاضا می شود از هرگونه انتشار خبر‬ ‫در خصوص ریاس��ت محترم مجلس خبرگان رهبری‬ ‫بدون تایید دفتر ایشان خودداری فرمایند‪».‬‬ ‫روز چهارش��نبه گذشته در حالی که رسانه ها و برخی‬ ‫افراد در محافل سیاسی از حضور احمدی نژاد در نهاد‬ ‫ریاست جمهوری و جلسه هیات دولت خبر می دادند‪،‬‬ ‫اما باز هم همچون روز یکش��نبه جلس��ه هیات دولت‬ ‫بدون حضور وی و به ریاس��ت رحیمی تشکیل شد‪.‬‬ ‫اگرچ��ه در همین روز خبرگزاری فارس در خبری که‬ ‫روی خروجی خود قرار داد از تماس تلفنی احمدی نژاد‬ ‫با رئیس جمهور یکی از کش��ورهای همسایه خبر داد‪،‬‬ ‫اما تا اخرین س��اعات روز یکشنبه گذشته هنوز هیچ‬ ‫خبری از حضور او در پاستور حکایت نمی کرد‪.‬‬ ‫ام��ا تحوالت دول��ت تاثیرات زیادی ه��م در پارلمان‬ ‫داش��ت‪ .‬مجلس که این روزها سرگرم بررسی الیحه‬ ‫بودجه است‪ ،‬در این روز با تذکرات متعدد نمایندگان‬ ‫و نیز تشکیل البی های چند نفره انان توسط نمایندگان‬ ‫مواجه بود‪.‬‬ ‫چنانکه برخی نمایندگان حتی درخواس��ت تش��کیل‬ ‫جلسه غیرعلنی برای بررسی تحولت دولت را داشتند‬ ‫که با مخالفت رئیس مجلس مواجه ش��د‪ .‬در مهمترین‬ ‫تح��ول روز چهارش��نبه گذش��ته مجلس‪ ،‬بخش��ی از‬ ‫نمایندگان اقدام به جمع اوری امضا برای نامه ای خطاب‬ ‫ب��ه رئیس جمهور کردند‪.‬فارس در این مورد نوش��ت‪:‬‬ ‫«نماین��دگان در حال جمع اوری یک نامه برای قرائت‬ ‫در صحن علنی مجلس ش��ورای اسالمی بودند که در‬ ‫ان توصیه هایی به رئیس جمهور درباره قانون اساسی‪،‬‬ ‫وظایف اساسی ریاست جمهوری و همچنین اطاعت از‬ ‫رهبری و دین مبین اسالم است‪ .‬این بیانیه که بیش از‬ ‫‪ 100‬نفر ان را امضا کرده اند‪ 8 ،‬محور و بند اصلی دارد‬ ‫و بیشتر شبیه به یک توصیه نامه یا اگاهی نامه است‪.‬در‬ ‫این نامه همچنین خطاب به احمدی نژاد اورد ه ش��ده‬ ‫که ش��ما بر اساس قانون اساسی س��وگند یاد کرده اید‬ ‫که به مردم خدمت کنید و در کنار رهبر معظم انقالب‬ ‫باشید؛ البته اشاره به حمایت های رهبری از دولت نیز‬ ‫نکته دیگر این نامه است‪.‬‬ ‫در ای��ن نام��ه همچنین راجع به مس��ائل حاش��یه ای‬ ‫اخیر توصیه هایی ش��ده و قرار اس��ت این نامه ابتدا به‬ ‫رئیس جمهور داده ش��ود و در صورتی که به ان عمل‬ ‫نش��د‪ ،‬وکالی مل��ت ان را از تریب��ون مجلس قرائت‬ ‫خواهند کرد‪ ».‬در این میان برخی رسانه ها نیز از تالش‬ ‫برخی نمایندگان برای طرح سوال از رئیس جمهور در‬ ‫مجلس خبر دادند‪.‬‬ ‫در همی��ن حال یک س��ایت نزدیک ب��ه دولت نیز از‬ ‫س��خنرانی هفت��ه ج��اری احمدی نژاد ب��رای مردم و‬ ‫تکذیب شایعه ها خبر داد؛ خبری که البته تاکنون تایید‬ ‫نشده است‪.‬‬ ‫تح��والت هفت��ه گذش��ته دولت موجب ش��د برخی‬ ‫ش��خصیت ها هم در این مورد ب��ه اظهارنظر بپردازند‪.‬‬ ‫در همی��ن رابطه سرلش��کر عزیز جعف��ری‪ ،‬فرمانده‬ ‫کل س��پاه با اش��اره به اینک��ه باید نقش اف��راد را در‬ ‫راه خدم��ت به کش��ور به طور دقی��ق در نظر گرفت‪،‬‬ ‫تصریح ک��رد‪« :‬اقای احمدی ن��ژاد در دو دوره نهم و‬ ‫دهم ریاس��ت جمهوری بس��یار خوب کارکرده و باید‬ ‫گفت که ش��تاب انقالب مدیون همی��ن حرکت های‬ ‫شتاب دهنده ریاست جمهوری است و مردم محروم و‬ ‫حمیدرضا ترقی‪:‬‬ ‫نسبت رهبری با دولت ها مبتنی بر‬ ‫حمایت‪ ،‬هدایت و نظارت بوده است‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫مستضعفین خوب می فهمند چه کسی برای انها تالش‬ ‫می کن��د ولی هرکس در نظام جمهوری اس�لامی کار‬ ‫بیش��تر و موثرتری انجام دهد‪ ،‬باید بیشتر منتظر توطئه‬ ‫علیه خود باشد و دش��منان همیشه به دنبال این بودند‬ ‫ک��ه خط غفلت بعضی از مس��ئوالن را بگیرند و ان را‬ ‫بزرگ کنند تا جلوی پیش��رفت انقالب را سد کنند‪».‬‬ ‫عضو شورای عالی امنیت ملی با تاکید بر والیتمداری‬ ‫و تبعیت رئیس جمهور از منویات رهبر معظم انقالب‬ ‫ادامه داد‪« :‬والیت پذیری اقای احمدی نژاد خیلی بیشتر‬ ‫از مس��ئوالن جدیدی است که تازه زبان بازکرده اند و‬ ‫امیدواریم خداوند انقالب را از تهدیدات داخلی دور‬ ‫نگه دارد‪».‬‬ ‫ام��ا فرمان��ده کل س��پاه تنها ف��ردی نبود ک��ه درباره‬ ‫والیت پذی��ری رئیس جمه��ور در چن��د روز اخی��ر‬ ‫س��خن گفت‪ .‬اس��ماعیل کوثری‪ ،‬عضو هیات رئیسه‬ ‫فراکس��یون اصولگرای��ان مجلس ش��ورای اس�لامی‪،‬‬ ‫رئیس جمه��ور را تابع محض والی��ت خواند و ابقای‬ ‫وزیر اطالع��ات را نمونه بارز این قضی��ه عنوان کرد‬ ‫و گف��ت‪« :‬احمدی نژاد ب��ا این اقدام توطئه دش��منان‬ ‫را در نابس��امان جل��وه دادن فضای سیاس��ی کش��ور‬ ‫خنثی کرد‪».‬‬ ‫عض��و ش��ورای مرکزی جمعی��ت رهپوی��ان انقالب‬ ‫اس�لامی هم نظر با کوثری‪ ،‬اختالف نظر مس��ئوالن در‬ ‫ام��ور حاکمیتی را امری طبیعی عن��وان کرد و یاداور‬ ‫ش��د‪« :‬اصوال‪ ،‬اختالف در برداش��ت و در مصادیق و‬ ‫در بح��ث والیت مداری تا هنگامی که به صدور حکم‬ ‫نینجامد ضرری نمی رس��اند‪ ،‬چراکه والیت مداری به‬ ‫این معناست که ما در برابر احکام صادره از سوی ولی‬ ‫فقیه و حاکم شرعی مطیع باشیم‪».‬‬ ‫مهدی طائب با بیان اینکه ولی فقیه هرگز به دنبال این‬ ‫نیس��تند که افراد در امور فکر و اندیشه نکنند‪ ،‬افزود‪:‬‬ ‫«ایش��ان به دنبال این هستند که سطح فکر و تجربه و‬ ‫معلومات احاد جامعه هرچه بیشتر باال برود و از نظر‬ ‫فکر و اندیش��ه‪ ،‬به جایگاهی برسد که بتواند به ایشان‬ ‫نزدیک شوند‪».‬‬ ‫ای��ن کارش��ناس مس��ائل دین��ی ب��ا تاکید ب��ر اینکه‬ ‫رهب��ر معظم انقالب به دنبال این هس��تند که س��طح‬ ‫فه��م و درک در جامعه افزای��ش یابد‪ ،‬اظهار کرد‪« :‬در‬ ‫برخی جاها ممکن اس��ت فکر ما به حدی نرس��د که‬ ‫بتوان��د در حد فهم ولی فقیه درک کن��د؛ وقتی که در‬ ‫این ش��رایط حکمی از سوی ولی فقیه صادر می شود‬ ‫قاع��ده والیت مداری حکم می کند که ما فکر خودمان‬ ‫را کن��ار بگذاری��م و فکر ول��ی فقیه را اعم��ال کنیم‪.‬‬ ‫بنابراین‪ ،‬اختالف نظر احمدی نژاد با مقام معظم رهبری‬ ‫درباره فعالیت وزیر اطالعات لطمه ای به والیت مداری‬ ‫رئیس جمهور نزده اس��ت؛ جامعه از اقای احمدی نژاد‬ ‫انتظار دارد همان‪‎‬گونه که پیش از این مقلد خوبی برای‬ ‫مقام معظم رهبری بوده از این پس نیز باشد‪».‬‬ ‫همچنی��ن محمدنب��ی حبیبی‪ ،‬دبیرکل ح��زب موتلفه‬ ‫اس�لامی در همی��ن باره گف��ت‪« :‬زمانیک��ه میان نظر‬ ‫اق��ای احمدی نژاد و نظر مب��ارک رهبر معظم انقالب‬ ‫اختالفی وجود داش��ته باش��د‪ ،‬رئیس جمهور رسما و‬ ‫عم�لا همان نظر معظم له را به اجرا می گذارد؛ چرا که‬ ‫در طول چند س��ال گذشته عملکرد احمدی نژاد نشان‬ ‫می دهد او فردی والیت مدار است‪».‬‬ ‫عض��و جبهه پیروان خ��ط امام و رهبری با اش��اره به‬ ‫مخالف��ت رهبر معظم انقالب اس�لامی ب��ا برکناری‬ ‫مصلح��ی‪ ،‬وزیر اطالعات‪ ،‬اظهار داش��ت‪« :‬چند هفته‬ ‫قبل رهبر معظم انقالب به وزارت اطالعات سرکشی‬ ‫کردن��د و ه��م از وزارت اطالعات و ه��م از وزیر با‬ ‫مقدمه ای تقدیر کردند‪ ،‬بنابراین این نش��ان از مقبولیت‬ ‫عملکرد مثبت این وزارتخانه نزد معظم له بوده اس��ت‬ ‫که اقای احمد نژاد نباید در این اوضاع مبادرت به این‬ ‫کار می کرد‪g ».‬‬ ‫‪3‬‬ ‫حمیدرض ا ترقی از اعضای برجسته حزب موتلفه اسالمی است‪ .‬او می گوید اولین بار‬ ‫مساله حاکمیت دوگانه در دولت موقت مطرح شد و در دولت های بنی صدر و اصالحات‬ ‫ادامه یافت ‪ .‬ترقی همچنین معتقد است رهبر معظم انقالب همواره از کیان دولت ها حمایت‬ ‫کرده اند و این حمایت در خصوص دولت اقای احمدی نژاد صریح تر بوده است‪ .‬عضو برجسته‬ ‫موتلفه از نظر مثبت مردم در خصوص یکپارچگی در حاکمیت سخن می گوید و تاکید می کند‬ ‫که رخدادهایی که جلوه حاکمیت دوگانه پیدا می کند‪ ،‬رخدادهایی مقطعی و ناشی از برخی‬ ‫رفتارهای نااگاهانه و موقتی بوده که در هیچ مقطعی استمرار نداشته است‪.‬‬ ‫اقای ترق��ی! با اینکه مدت ه��ا از بحث‬ ‫حاکمیت دوگانه در کشور می گذرد‪ ،‬اما‬ ‫باز هم ش��اهد القای مجدد این مساله از‬ ‫س��وی برخی جریانات سیاسی و افراد و‬ ‫مخصوصا رس��انه های بیگانه و مخالفان‬ ‫نظام هستیم‪ .‬علت طرح چنین موضوعی‬ ‫را چه می دانید؟‬ ‫‪ l‬به نظر می رسد جریان هایی که از ابتدای انقالب‬ ‫درص��دد تخریب جایگاه والیت فقیه در س��اختار‬ ‫سیاس��ی نظام جمهوری اس�لامی بوده اند و سعی‬ ‫داش��تند ای��ن قانون مترقی اس�لام را ب��رای اداره‬ ‫کش��ور ناکارامد جلوه دهن��د‪ ،‬در مقاطع مختلفی‬ ‫ت�لاش کرده اند ب��ا ایجاد دوگانگ��ی در قدرت یا‬ ‫طرح موضوعاتی که منجر به این مس��اله در کشور‬ ‫می ش��ود‪ ،‬به جایگاه والیت فقی��ه ضربه بزنند‪ .‬این‬ ‫مساله هم در دوره حضرت امام(ره) و هم در دوره‬ ‫مقام معظ��م رهبری رخ داده اس��ت‪ .‬بنابراین‪ ،‬این‬ ‫استراتژی درازمدتی اس��ت که در طول سه دهه از‬ ‫سوی دشمنان انقالب اسالمی دنبال شده تا نگذارند‬ ‫این قان��ون مترق��ی به الگویی برای جهان اس�لام‬ ‫تبدیل ش��ود ‪ ..‬اخیرا هم سعی دشمن بر این بوده‬ ‫که با سوءاستفاده از اختالف نظرهایی که طبیعتا در‬ ‫برخی موضوعات میان نظ��رات و اقدامات دولت‬ ‫با نظرات مقام معظم رهبری پدید می اید‪ ،‬مس��اله‬ ‫دوگانگی قدرت در کشور را مطرح کنند‪ .‬در حالی‬ ‫که تبعیت دولت از رهبر معظم انقالب امر مسلمی‬ ‫ اس��ت و نمی توا ن تردیدی در این مس��اله داشت‪.‬‬ ‫البت��ه عملکرد برخی اطرافیان رئیس جمهور به این‬ ‫موضوع دامن زده و باید مراقبت بیش��تری از انها‬ ‫صورت گیرد و اجازه ندهیم چنین برداشت هایی از‬ ‫دولت در افکار عمومی مطرح شود‪ .‬خصوصا نقش‬ ‫روزنامه دولتی «ایران» در این رابطه باید به گونه ای‬ ‫‪21‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪22‬‬ ‫باشد که اجازه بروز دوگانگی در تصمیم گیری های‬ ‫کالن کش��ور را نده��د و دولت را ک��ه ماهیتا باید‬ ‫دولت��ی مطی��ع رهب��ری و در خط والی��ت باش��د‬ ‫در همان خط حفظ کند‪.‬‬ ‫اساسا حاکمیت دوگانه از چه دوره ای و‬ ‫از سوی چه جریاناتی مطرح شد؟‬ ‫‪ l‬این مساله اولین بار در دولت موقت مطرح شد‬ ‫که این دولت بر س��ر «برقراری رابطه با امریکا» با‬ ‫امام(ره) مش��کل پیدا کرد و نهایتا این اختالف به‬ ‫س��قوط دولت موقت انجامید‪ .‬در دولت بنی صدر‬ ‫نی��ز مس��اله حاکمی��ت دوگانه مطرح ب��ود که در‬ ‫ای��ن ماجرا نی��ز رئیس جمهور وقت ب��ا رای عدم‬ ‫کفایت سیاس��ی از س��وی مجلس برکنار شد‪ .‬بعد‬ ‫از مدت ها ما ش��اهد بروز این رفتار در اصالحات‬ ‫بودی��م و می دیدی��م که برخ��ی رفتاره��ا چه در‬ ‫سیاس��ت داخلی و چه در سیاست خارجی‪ ،‬مورد‬ ‫تایی��د مقام معظم رهبری نب��ود‪« .‬دوگانگی» به این‬ ‫صورت وجود داش��ت که البت��ه دولت اصالحات‬ ‫برخی موارد را اص�لاح کرد‪ .‬به عنوان مثال تئوری‬ ‫«جامعه مدن��ی» و «اصالحات» را به «جامعه مدنی‬ ‫مبتن��ی بر مدین��ه النبی» تبدیل ک��رد و تا حدی از‬ ‫ایجاد دوگانگی در قدرت جلوگیری شد‪ .‬در عین‬ ‫حال در مواردی هم دولت اصالحات بر نظر خود‬ ‫پافشاری می کرد و با مخالفت رهبر معظم انقالب‬ ‫مواجه می ش��د‪ .‬البته این م��وارد را هم مقام معظم‬ ‫رهب��ری مدیریت می کردند و اج��ازه نمی دادند از‬ ‫این اختالف نظرها سوءاس��تفاده شود‪ .‬در مجموع‬ ‫به نظر می رس��د در مقاطعی ک��ه برخی دولتمردان‬ ‫وارد ف��از سیاس��تگذاری‪ ،‬تئوری پ��ردازی ی��ا‬ ‫اندیش��ه ورزی ش��ده اند و به جای اجرای قانون به‬ ‫س��مت تئوری هایی که با گفتمان انقالب اس�لامی‬ ‫مغای��رت دارد گام برداش��ته اند‪ ،‬ما دچار دوگانگی‬ ‫در قدرت و حاکمیت ش��ده ایم‪ ،‬اما هنگامی که بر‬ ‫اس��اس قانون اساس��ی به اج��رای وظایف محوله‬ ‫اهتمام ورزید ه و از ان عدول نکرده اند و به حوزه‬ ‫سیاستگذاری و تئوری پردازی (که بر اساس قانون‬ ‫بر عهده ولی فقیه اس��ت) وارد نشده اند‪ ،‬ما شاهد‬ ‫یکپارچگی در ساختار حاکمیت بوده ایم‪.‬‬ ‫اگرچه مدت ها بح��ث حاکمیت دوگانه‬ ‫در کشور مطرح بود‪ ،‬اما دیدیم که مردم‬ ‫در انتخاب��ات ریاس��ت جمهوری نهم و‬ ‫دهم به کسی رای دادند که خود را پیرو‬ ‫والی��ت فقی��ه می داند و ش��عارهایی در‬ ‫حمایت از گفتمان انقالب اسالمی‪ ،‬امام‬ ‫و رهبری و عدالتخواهی س��ر می دهد‪ .‬با‬ ‫توجه به این نشانه ها‪ ،‬فکر می کنید مردم‬ ‫تا چه حد با ط��رح حاکمیت دوگانه در‬ ‫کشور موافق هستند؟‬ ‫‪ l‬انچه از مجموع ش��رایط سه دهه گذشته استنباط‬ ‫می ش��ود این اس��ت که مردم همواره یکپارچگی در‬ ‫قدرت و حاکمیت کشور را مهمترین عامل پیروزی‬ ‫نظام اس�لامی در برابر توطئه های دش��منان و عامل‬ ‫موفقیت جمهوری اس�لامی در دس��تیابی به اهداف‬ ‫سیاسی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی خود پنداشت ه و همیشه‬ ‫از ب��روز این دوگانگی ها ناراضی و ناراحت بوده اند‪.‬‬ ‫مل��ت ایران در دوره های مختلف برگزاری انتخابات‬ ‫سعی کرده تا این یکپارچگی حفظ شود و اگر احیانا‬ ‫رای انها منجر به دوگانگی در حاکمیت شده‪ ،‬شاهد‬ ‫این بودیم که مردم با برگزاری تظاهرات اعتراض امیز‬ ‫رای خود را پس گرفته اند‪ .‬مساله مسلم این است که‬ ‫ی که‬ ‫رئیس جمهور به عنوان مقام دوم کش��ور هنگام ‬ ‫مانند ش��هید رجایی ش��عارش «مقلد امام و رهبری»‬ ‫و «فرزند ملت» بودن اس��ت‪ ،‬توانسته ارتباطش را با‬ ‫مردم و رهبری کامال حفظ کند‪ .‬این ش��عاری است که‬ ‫دولت های مکتبی س��عی کرده اند بر ان پافش��اری و ان‬ ‫را دنبال کنند‪ .‬ام��روز هم که اقای احمدی نژاد از چنین‬ ‫ی برخوردار اس��ت‪ ،‬به خاطر تبعیت از ولی‬ ‫پایگاه مردم ‬ ‫فقی��ه و عدم دوگانگی در تصمیم��ات رئیس جمهور با‬ ‫رهبری اس��ت‪ .‬نباید اجازه دهیم که دشمن از اختالف‬ ‫نظر یا تفاوت دیدگاه در رابطه با مس��ائل اجرایی چنین‬ ‫برداشتی را به جامعه منتقل کند که در حاکمیت دوگانگی‬ ‫وجود دارد‪.‬‬ ‫با توجه به تمام مسائلی که مطرح کردید‪ ،‬فکر‬ ‫می کنید حاکمیت دوگانه تا چه حد در نظام‬ ‫جمهوری اسالمی قابلیت اجرایی دارد؟‬ ‫‪ l‬با توج��ه به اینکه رهبری هماهنگ کننده س��ه قوه‬ ‫هس��تند و سیاستگذاری اصلی در اختیار ایشان است‪،‬‬ ‫ممکن اس��ت در خصوص یک موضوع خاص و در‬ ‫مدت محدودی بر اثر برخی رفتارهای مجریان کشور‪،‬‬ ‫موضوع حاکمیت دوگانه پدید بیاید اما دوام ندارد‪ .‬به‬ ‫محض اینکه تعارض و زاویه ای با سیاست های کالن‬ ‫نظام پیدا کند‪ ،‬اصالح و برطرف می ش��ود‪ .‬از این رو‪،‬‬ ‫رخدادهایی که جلوه حاکمی��ت دوگانه پیدا می کند‪،‬‬ ‫رخدادهایی مقطعی و ناشی از برخی رفتارهای موقتی‬ ‫است که در هیچ مقطعی استمرار نداشته است‪.‬‬ ‫ب��ه رابطه رهب��ر معظم انقالب ب��ا دولت ها‬ ‫بپردازیم‪ .‬در مورد چگونگی این حمایت ها‬ ‫صحبت کنید‪.‬‬ ‫‪ l‬نسبت رهبری با دولت ها در همه زمان ها مبتنی بر‬ ‫هدایت‪ ،‬حمایت و نظارت بوده است‪ .‬ما این نسبت را‬ ‫میان رهبری و تمام دولت ها می توانیم احساس کنیم‪.‬‬ ‫اما در برخی دولت ها ایش��ان تذکرات بیش��تری داده‬ ‫و هدایت بیش��تری ص��ورت داده اند‪ .‬در واقع به دلیل‬ ‫اینکه فاصله عملکرد دولت با نظرات خود را بیش��تر‬ ‫می دیدند‪ ،‬تذکرات بیش��تری داده اند‪ .‬در برخی موارد‬ ‫هم این تذکرات به علت هماهنگی بیش��تر دولت ها با‬ ‫ایشان کمتر بوده اس��ت‪ .‬این نسبت در همه دولت ها‬ ‫حفظ شده است‪ .‬رهبر معظم انقالب فقط در خصوص‬ ‫دول��ت نهم به صراحت اعالم کردند نظرات ش��ان به‬ ‫رئیس جمهور نزدیک تر است البته در خصوص دولت‬ ‫دهم هنوز صراحتا چنین موضع گیری ای نداشته اند‪.‬‬ ‫در جه��ت مقاب��ل چه ط��ور؟ ک��دام دولت‬ ‫والیتمدارتر از دولت های دیگر بوده و بیشتر‬ ‫از سایر دولت ها به نظرات ایشان عمل کرده‬ ‫است؟‬ ‫‪ l‬ما از انواع نقدهایی که رهبر معظم انقالب نسبت به‬ ‫دولت های مختلف داشته اند می بینیم که نقدهای ایشان‬ ‫نسبت به دولت سازندگی در رابطه با مفاسد اقتصادی‪،‬‬ ‫توجه به ارزش ها و برقراری عدالت در سیاست های‬ ‫اقتصادی اس��ت‪ .‬یعنی گالیه های ایشان بیشتر در این‬ ‫زمینه ه��ا بوده اس��ت‪ .‬در دولت اصالح��ات نیز نوع‬ ‫توس��عه سیاس��ی‪ ،‬عدم برنامه ریزی برای اصالحات‪،‬‬ ‫فق��دان ی��ک اتاق فک��ر و مرکز تصمیم گی��ری برای‬ ‫اصالحات و همچنین عدول از ارزش های اس�لامی‬ ‫مورد انتقاد جدی رهبر معظم انقالب قرار گرفت‪ .‬این‬ ‫نش��ان می داد که این دولت ها با دیدگاه های سیاسی‪،‬‬ ‫فرهنگی و ارزشی مقام معظم رهبری و همچنین تاکید‬ ‫ایش��ان بر عدالت فاصله قابل توجهی داشتند‪ .‬اما در‬ ‫عین حال می بینیم که مقام معظم رهبری بازهم از کیان‬ ‫این دولت ها حمایت می کردند‪ .‬اما در رابطه با دولت‬ ‫اقای احمدی نژاد سخنانی که ایشان در مقاطع مختلف‬ ‫بی��ان کرده اند‪ ،‬حاکی از ای��ن بوده که این دولت را به‬ ‫اهداف و ارمان ه��ای انقالب نزدیکتر می دانند‪ .‬تاکید‬ ‫ه��م کرده ان��د که دولت خ��ود را ملزم ب��ه تبعیت از‬ ‫تذکرات رهبری می داند‪.‬‬ ‫اق��ای احمدی ن��ژاد در انتخاب��ات‬ ‫ریاست جمهوری نهم و دهم‪ ،‬گفتمان های‬ ‫اصیل انقالب اسالمی و مورد تایید امام‬ ‫و رهبری را بیش��تر مط��رح کرد و مورد‬ ‫توجه و حمایت م��ردم هم قرار گرفت‪.‬‬ ‫اما این روزه��ا بحث هایی در خصوص‬ ‫اصولگرا نبودن دول��ت و رئیس جمهور‬ ‫و جدایی ان��ان از جری��ان اصولگرایی‬ ‫مطرح می ش��ود‪ .‬ای��ن در حالی اس��ت‬ ‫ک��ه اصولگرای��ان از یکس��و و دولت و‬ ‫رئیس جمهور از س��وی دیگر از نظرات‬ ‫رهب��ر معظم انق�لاب تبعی��ت می کنند‪.‬‬ ‫یعنی به نوعی می ت��وان گفت که دولت‬ ‫زیر مجموع��ه رهب��ری و اصولگرای��ان‬ ‫پیروان رهبری هس��تند‪ .‬ارزیابی ش��ما از‬ ‫این بحث ها چیست؟‬ ‫ببینید! طبیعتا گفتمانی که مردم ان را پسندیدند و به‬ ‫ان رای دادند‪ ،‬یعنی گفتمان انقالب و امام(ره) چیزی‬ ‫بود که مردم ان را تایید کردند و معتقد بودند انحرافی‬ ‫که در دولت های گذشته از گفتمان امام(ره) صورت‬ ‫گرفت‪ ،‬موجب شد تا انقالب خسارت ببیند و تا حد‬ ‫زیادی از دستیابی به اهداف و جایگاهی که ما امروز‬ ‫در عرص��ه بین المللی داریم‪ ،‬عقب بیفتد‪ .‬اما گفتمان‬ ‫اقای احمدی نژاد توانست این عقب ماندگی را جبران‬ ‫کن��د و جایگاهی که ما ام��روز در عرصه بین المللی‬ ‫داریم ناش��ی از تکیه ب��ه همان گفتمان ام��ام(ره) و‬ ‫ارمان های انقالب اسالمی است‪ .‬در عرصه داخلی نیز‬ ‫نزدیکتر ش��دن ما به معیارها و شاخص های عدالت‪،‬‬ ‫توجه به اقشار ضعیف و محرومان جامعه‪ ،‬مبارزه با‬ ‫فساد و رانت خواران و همچنین توجه به ارزش های‬ ‫دینی در جامعه‪ ،‬نکاتی است که در گفتمان حضرت‬ ‫امام(ره) وجود داشته و مورد تاکید رهبر معظم انقالب‬ ‫هم هست‪ .‬مباحثی که اخیرا از جانب برخی اطرافیان‬ ‫اقای احمدی نژاد مطرح شده است‪ ،‬موجبات نگرانی‬ ‫و دغدغ��ه علما و نخبگان سیاس��ی که عالقه مند به‬ ‫رئیس جمهور و پایبند به گفتمان امام و رهبری هستند‬ ‫را پدید اورده است‪ .‬اگر اینگونه مباحث مورد اصالح‬ ‫یا تجدید نظر رئیس جمهور قرار بگیرد و اش��کاالتی‬ ‫ک��ه علما و نخبگان وارد می دانند‪ ،‬اصالح یا پاس��خ‬ ‫داده شود قطعا چنین برداشتی پدید نمی اید‪ .‬در این‬ ‫صورت این اعتقاد که دولت تابع نظرات مقام معظم‬ ‫رهبری است و به دنبال تئوری پردازی ها و گفتمان های‬ ‫جدیدی که با نظرات ولی فقیه مغایرت دارد نیست‪،‬‬ ‫در جامعه حفظ خواهد شد‪.‬‬ ‫نظر شما درمورد ماجرای وزیر اطالعات‬ ‫چیست؟‬ ‫‪ l‬قطع��ا زمانی می توانیم نظر دولت را مغایر با نظر‬ ‫رهب��ر معظم انقالب بدانیم که تصمیم دولت خالف ‬ ‫نظر ایشان باشد‪ .‬اما وقتی مقام معظم رهبری دستور‬ ‫به بازگش��ت وزیر می دهند و دولت تسلیم ان حکم‬ ‫می ش��ود و مغایر با ان تصمیم گیری نمی کند‪ ،‬طبیعتا‬ ‫نمی توان این را مخالفت با رهبری تلقی کرد‪ .‬در هر‬ ‫صورت تا قبل از اعالم نظر مقام معظم رهبری‪ ،‬دولت‬ ‫بر اس��اس روال معمول و اختیارات خود عمل کرد؛‬ ‫اگرچه بهتر بود برای تصمیم گیری در چنین زمینه ای‬ ‫از قبل با رهبر معظم انقالب مشورت می کرد‪ .‬به دلیل‬ ‫اینک��ه وزارت اطالعات از وزارتخانه های حس��اس‬ ‫کش��ور اس��ت و ایش��ان در بازدید از این وزارتخانه‬ ‫موضع خود را در خص��وص کارکرد مثبت وزارت‬ ‫اطالعات اعالم کرده بودند‪ .‬البته اگر این مس��اله به‬ ‫ش��کل علنی ابراز ش��ود و دولت اعالم کند که ما در‬ ‫ای��ن رابطه تابع نظر رهبری هس��تیم و از مدیریت و‬ ‫مس��ئولیت وزیر اطالعات حمایت می کنیم‪ ،‬به نظرم‬ ‫این سوء تفاهمات کامال برطرف خواهد شد‪g .‬‬ ‫سید نظام موسوی در گفت و گو با مثلث‬ ‫امید کرمانی ها‬ ‫‪3‬‬ ‫سید نظام موسوی معتقد است‪« :‬رویکرد های دولت احمدی نژاد نسبت به دولت های گذشته‬ ‫با سیاست های کلی مدنظر رهبری همخوانی و همسویی بیشتری داشته است‪ ».‬وی افزود‪:‬‬ ‫«غربی ها به خاطر خصومتی که با نظام جمهوری اسالمی دارند یکی از اهداف شان این بوده و‬ ‫هست که از صدور انقالب اسالمی ایران به دیگر کشورها جلوگیری کنند‪ .‬به خاطر همین مساله‬ ‫از ابتدای انقالب درصدد بودند تا حاکمیت دوگانه را در نظام جمهوری اسالمی نهادینه کنند‬ ‫اما قانون اساسی متقن و مقام والیت فقیه اجازه چنین کاری را به انها نداده اند‪ ».‬مدیر مسئول‬ ‫روزنامه جوان تاکید کرد‪« :‬اختالف سلیقه در همه نظام های مردمساالر دنیا بین دستگاه های‬ ‫مختلف حکومتی وجود دارد و این یک امر عادی در اداره امور مملکت است‪».‬‬ ‫اقای موسوی! شما چه تعریفی از حاکمیت‬ ‫دوگانه دارید؟‬ ‫‪ l‬حاکمی��ت دوگانه مفهومی اس��ت ک��ه در دوران‬ ‫اصالح��ات ب��ه ادبیات سیاس��ی ما ورود پی��دا کرد‪.‬‬ ‫س��ابقه ای در سایر کش��ور ها نیز دارد‪ .‬یک معنای ان‬ ‫این است که به نوعی مشروعیت سیستم های حاکم بر‬ ‫یک کشور از دو جانب باشد یا از دو منبع مشروعیت‬ ‫بگی��رد‪ .‬مثال ی��ک بخ��ش از حاکمیت مش��روعیت‬ ‫خ��ود را از مردم بگی��رد و بخش دیگر مش��روعیت‬ ‫خ��ود را از جایگاه��ی دیگ��ر به دس��ت بی��اورد‪ .‬در‬ ‫دوم خرداد چنین تصوی��ری از حاکمیت دوگانه بین‬ ‫افکار عمومی ترس��یم می شد و سعی ان بود که نگاه‬ ‫حاکمیت دوگانه در کشور با این نگاه صورت بگیرد‪.‬‬ ‫به این معنا که دس��تگاه های حاکمیتی را به دو دس��ته‬ ‫دس��تگاه های انتصابی و دس��تگاه های انتخابی تقسیم‬ ‫می کردن��د و می گفتند در کش��ور دو ن��وع حاکمیت‬ ‫وج��ود دارد‪ .‬یک��ی حاکمیت بخش ه��ای انتخابی و‬ ‫دیگری حاکمیت بخش ه��ای انتصابی؛ بعد به نوعی‬ ‫تقاب��ل بین ای��ن دو بخش را دام��ن می زدند تا افکار‬ ‫عمومی را مشغول این تقابل کنند‪ .‬تعریف دیگری نیز‬ ‫از حاکمی��ت دوگان��ه وجود دارد به ای��ن معنا که دو‬ ‫سیس��تم موازی در کش��ور‪ ،‬هر کدام سیاست هایی را‬ ‫اعم��ال می کنند ک��ه با هم در تزاحم و تقابل اس��ت‪.‬‬ ‫این نوع حاکمی��ت دوگانه را می ت��وان اختالف بین‬ ‫دستگاه ها یا ارکان نظام تعبیر کرد‪.‬‬ ‫ان حاکمیت دوگانه ای که امروز دستگاه های‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫جایگاه رهبری فراتر از جریانات‬ ‫سیاسیاست‬ ‫بیگانه و رسانه های غربی به دنبالش هستند‬ ‫تا در ایران ش��کل بگیرد‪ ،‬ک��دام یک از دو‬ ‫تعریف یاد شده است؟‬ ‫‪ l‬بیش��تر انها امروز به دنبال تعریف دوم از حاکمیت‬ ‫دوگانه در ایران هس��تند‪ .‬یعنی غربی ها نوعی تقابل و‬ ‫درگیری بین نهاد ها و ارکان عمده کش��ور را پیگیری‬ ‫می کنن��د‪ .‬غرب االن بحث تقاب��ل‪ ،‬منازعه و درگیری‬ ‫بین رکن اساسی نظام یعنی رهبری و رئیس جمهور را‬ ‫در دستور کار خود دارد‪ .‬یعنی هدف سیاستی که نظام‬ ‫س��لطه دنبال می کند ان است که نشان دهد رهبری و‬ ‫رئیس جمهور در مقابل یکدیگر هس��تند‪ .‬این تصویر‬ ‫جدی��د را طی هفته ه��ا و روزهای اخیر رس��انه های‬ ‫بیگانه س��عی کردند تحت عنوان حاکمیت دوگانه در‬ ‫ایران القا کنند تا اثبات کنند دو سیاس��ت معارض در‬ ‫ایران وجود دارد‪.‬‬ ‫قدرت ه��ای غرب��ی و رس��انه های انه��ا‬ ‫هم��واره از اول پی��روزی انق�لاب س��عی‬ ‫داش��تند جایگاه والیت را در برابر یکی از‬ ‫جناح ها یا گفتمان های سیاس��ی قرار دهند‪،‬‬ ‫مق��ام معظم رهب��ری به جریانات سیاس��ی‬ ‫درون نظام تاکنون چگونه بوده است؟‬ ‫‪ l‬جایگاه رهبری به طور طبیعی فراتر از جریانات سیاسی‬ ‫اس��ت‪ .‬مقام معظم رهبری همانن��د حضرت امام(ره)‬ ‫همین رویه را دنب��ال کردند‪ .‬در زمان حیات امام(ره)‬ ‫دو جری��ان سیاس��ی تحت عنوان چپ و راس��ت به‬ ‫لیدری مجم��ع روحانیون مب��ارز و جامعه روحانیت‬ ‫مبارز در کش��ور فعال بودند‪ .‬بعد از رحلت بنیانگذار‬ ‫جمهوری اس�لامی‪ ،‬مقام معظم رهبری نیز همان نگاه‬ ‫را به جریانات سیاس��ی ادامه دادند‪ ،‬انها را به حضور‬ ‫می پذیرفتند‪ ،‬نظرات شان را می شنیدند و در حوزه های‬ ‫مختل��ف به انها میدان می دادن��د‪ .‬تا به امروز هم نوع‬ ‫برخورد مقام معظم رهبری با جریانات و گروه ها تغییر‬ ‫نکرده اس��ت‪ .‬در انتخابات ریاس��ت جمهوری دوره‬ ‫نه��م حتی معظم له براس��اس حک��م حکومتی ورود‬ ‫پی��دا کردند و کاندی��دای رادیکال ترین طیف جریان‬ ‫اصالح طل��ب که اقای معین ب��ود را تایید صالحیت‬ ‫کردند‪ .‬یعنی انجا که تبل��ور فراجناحی بودن رهبری‬ ‫محرز می شود همین جاست‪ .‬چون حضرت اقا معتقد‬ ‫بودند که این جریان سیاس��ی نیز باید کاندیدای خود‬ ‫را ب��ه رای مردم بگ��ذارد یا در همی��ن انتخابات ‪88‬‬ ‫بس��تری فراهم ش��د تا طیف های مختل��ف فکری و‬ ‫فرهنگی در این عرصه نامزد داش��ته باش��ند‪ .‬فارغ از‬ ‫مباحث مذکور‪ ،‬بعد از حوادث س��ال ‪ 88‬مقام والیت‬ ‫اوضاع عرصه سیاس��ی را ط��وری مدیریت کردند که‬ ‫ج��ذب حداکثری و دف��ع حداقلی ص��ورت بگیرد‪.‬‬ ‫به همین خاطر اقای هاش��می درون نظام حفظ شد‪.‬‬ ‫اما جریانات سیاسی در طول زمان ممکن است دچار‬ ‫اعوجاجاتی بش��وند که ان اعوجاجات‪ ،‬این جریانات‬ ‫را در براب��ر نظام قرار می دهد یا ماهیت انها را طوری‬ ‫ع��وض می کند که دیگ��ر درون چارچ��وب انقالب‬ ‫تعریف نمی ش��وند‪ .‬مثال بخش��ی از جریان موس��وم‬ ‫ب��ه چپ بعد از رحلت حضرت ام��ام(ره) ان نگاه و‬ ‫باورهایی که در مس��ائل اقتصادی‪ ،‬عدالت اجتماعی‪،‬‬ ‫مبارزه و امریکا و ‪ ...‬داش��ت همه را از دست داد‪ .‬به‬ ‫عب��ارت دیگر مقام والیت نبود ک��ه از این جریانات‬ ‫فاصله گرفت بلکه انها بودند که اصال از نظام فاصله‬ ‫گرفتند‪ .‬در دوره اصالحات این فاصله بیش��تر شد و‬ ‫نهایتا مش��اهده می کنید بخشی از این جریان عمال در‬ ‫برابر نظام و انقالب قرار گرفت‪.‬‬ ‫ع��ده ای از انه��ا ب��ه خ��ارج کش��ور رفتن��د و علیه‬ ‫جمهوری اس�لامی اعالم موضع کردن��د‪ .‬اینجا دیگر‬ ‫رهب��ری به عن��وان نماد اصل��ی دفاع از اس�لامیت و‬ ‫جمهوری��ت نظ��ام طب��ق قان��ون اساس��ی مقابل ان‬ ‫جریانات ایس��تاد‪ .‬در فتنه س��ال ‪ 88‬ع��ده ای در برابر‬ ‫‪23‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪24‬‬ ‫جمهوریت نظ��ام ایس��تادند یعنی م��ردم رای دادند‬ ‫ولی اینها نتیجه انتخاب��ات را قبول نمی کردند و دائم‬ ‫مصر بودند که باید انتخابات ابطال ش��ود‪ .‬ایستادگی‬ ‫و پافش��اری مقام والیت بر یک امر قانونی به معنای‬ ‫تقابل ایش��ان با یک جریان سیاسی نیست‪ .‬ان جریان‬ ‫ک��ه به یک امر غیرقانونی یا فراقانونی اصرار می ورزد‬ ‫از چارچوب ه��ای نظام فاصله گرفته اس��ت‪ .‬ابتدای‬ ‫پیروزی انقالب‪ ،‬حضرت امام(ره) به بازرگان دبیرکل‬ ‫نهضت ازادی مس��ئولیت تش��کیل کابین��ه موقت را‬ ‫دادن��د یا با تایید امام میدان برای ریاس��ت جمهوری‬ ‫بنی صدر باز ش��د ام��ا اینها وقت��ی فراین��د اتفاقات‬ ‫سیاس��ی کش��ور را به جایی رس��اندند ک��ه در برابر‬ ‫انقالب و نظام ایس��تادند‪ ،‬امام(ره) ب��ا این جریانات‬ ‫برخ��ورد کردند چون می خواس��تند در مس��یر نظام‬ ‫جمهوری اس�لامی ایران انحراف ایج��اد کنند‪ .‬مقام‬ ‫معظم رهبری نیز اکنون معتقدند در چارچوب قانون‬ ‫باید بس��تر برای رقابت همه گرایشات سیاسی فراهم‬ ‫ش��ود اما اگر یک جریان سیاس��ی خواس��ت در نظام‬ ‫انحراف ایجاد کند باید جلوی ان ایس��تاد‪ .‬یکس��ری‬ ‫جریانات می خواهند هویت نظام جمهوری اس�لامی‬ ‫ایران را استحاله بکنند‪ ،‬طبیعی است که رهبری بدون‬ ‫توجه به عنوان انها اجازه این کار را نمی دهد‪.‬‬ ‫از ابت��دای انق�لاب و در ادوار مختل��ف‬ ‫نش��انه هایی از تالش برای اعمال حاکمیت‬ ‫دوگانه احساس می شد‪ ،‬اما هیچ گاه به نتیجه‬ ‫نرسید‪ ،‬چرا؟‬ ‫‪ l‬البته اختالف س��لیقه در همه کش��ورهای دنیا بین‬ ‫دس��تگاه های مختلف حکومتی وجود دارد و این یک‬ ‫ام��ر عادی در اداره امور مملکت اس��ت‪ .‬در یک نظام‬ ‫دموکرات و مردمس��االر تفاوت دیدگاه وجود دارد و‬ ‫این یک مساله عادی اس��ت‪ .‬اگر این اختالف سالیق‬ ‫نباش��د باید نگران بود‪ .‬حضرت امام(ره) می فرمودند‪:‬‬ ‫«اخت�لاف و حت��ی تخطئه یک موهبت الهی اس��ت»‪،‬‬ ‫حال انکه این نقد بین مردم با مس��ئوالن باشد یا انکه‬ ‫مس��ئوالن با یکدیگر تفاوت دیدگاه داش��ته باش��ند‪.‬‬ ‫در کش��ور‪ ،‬مجلس‪ ،‬قوه قضائی��ه و دولت وجود دارد‬ ‫اختالف س��لیقه بین اینها طبیعی است‪ .‬حتی جاهایی‬ ‫ممکن اس��ت به گالیه نیز تبدیل شود‪ .‬در تمام دنیا نیز‬ ‫این روال هست‪ .‬در امریکا بعضی اوقات اختالف بین‬ ‫کنگره و ریاس��ت جمهوری به یک حدی می رسد که‬ ‫بن بست است‪ .‬یعنی بن بست های عجیب و غریبی در‬ ‫ان سیس��تم حکومت داری به چشم می خورد‪ .‬بنابراین‬ ‫تفاوت دیدگاه در امر حکومت داری مختص به ایران‬ ‫نیست و در تمام کشورهای جهان که نظام مردمساالر‬ ‫در انها وجود دارد مش��اهده می ش��ود‪ .‬اتفاقا اختالف‬ ‫س��لیقه بی��ن قوا یک فرص��ت برای نظام به حس��اب‬ ‫می اید‪ ،‬البته به ش��رطی که فراگیر و تبدیل به دشمنی‬ ‫و خصومت نش��ود چون در این حالت ها ظرفیت های‬ ‫کش��ور معطل می مانند‪ .‬چنین تف��اوت دیدگاهی بین‬ ‫دس��تگاه های حاکمیتی طبیعی اس��ت که اگر در مسیر‬ ‫قان��ون طرح ش��وند به فرج��ام خوبی می رس��ند‪ .‬اما‬ ‫یکس��ری اختالفات غیر طبیعی اس��ت‪ ،‬یعنی بعضی‬ ‫جاها احساس می ش��ود یک عده با طراحی های قبلی‬ ‫می خواهند بین دس��تگاه های مختلف القای اختالف و‬ ‫درگی��ری بکنند و به ان اختالف��ات و منازعات دامن‬ ‫بزنند تا از این میان منفعتی برای دش��منان نظام ایجاد‬ ‫نمایند‪ .‬در کش��ور ما نیز ای��ن امر که برخی اختالفات‬ ‫غیر طبیعی باش��د وجود داش��ت‪ .‬جالب اینجاست که‬ ‫غربی ها سعی می کنند همان تفاوت دیدگاه های عادی‬ ‫را نی��ز منازع��ه و جنگ قدرت‪ ،‬اختالف��ات بی حد و‬ ‫حصر‪ ،‬وجود حاکمیت دوگانه و تعابیری ش��بیه اینها‬ ‫القا کنند‪ .‬ای��ن تحرکات در حالی صورت می گیرد که‬ ‫بروز اختالف س��لیقه در عرصه حاکمیت عادی است‪.‬‬ ‫یا در بعضی دس��تگاه سعی ش��ده عناصر خود را نفوذ‬ ‫دهند‪ .‬مثال در مس��اله بنی صدر جریان سازمان منافقین‬ ‫س��عی می کرد اختالفات طبیعی را غیر طبیعی نش��ان‬ ‫دهد‪ ،‬بعد دور رئیس جمهور وقت را گرفتند و او را به‬ ‫فرجامی رس��اندند که براساس یک توهم در برابر نظام‬ ‫ایس��تاد‪ .‬امام(ره) تا زمانی که احساس کردند بنی صدر‬ ‫در چارچوب مسائل داخلی با سایر دستگاه ها اختالف‬ ‫دارد تحم��ل کردند اما بع��د اقدامات رئیس جمهور به‬ ‫مرحله ای رس��ید که محرز شد برنامه ای پشت تشدید‬ ‫اختالف��ات وج��ود دارد‪ .‬والیت فقی��ه ورود کردند و‬ ‫مجلس طرح ع��دم کفایت رئیس جمهور را بررس��ی‬ ‫و بنی صدر از جایگاه ریاس��ت جمهوری عزل ش��د‪.‬‬ ‫اما نکته ای در سوال اش��اره شد مبنی بر اینکه در نظام‬ ‫جمهوری اسالمی اصوال ایجاد حاکمیت دوگانه در دو‬ ‫تعریف یاد ش��ده به هیچ عنوان امکان پذیر نیست‪ .‬به‬ ‫دلیل اینکه اوال جمهوری اس�لامی صاحب یک قانون‬ ‫اساس��ی متقن است که براس��اس ان وظایف و حدود‬ ‫اختیارات همه دستگاه ها و ارکان نظام مشخص است‪.‬‬ ‫یعنی هر دستگاهی طبق شاخص قانون اساسی حدود‬ ‫وظایف خود را به روش��نی می داند‪ .‬یعنی مس��ئوالن‬ ‫اگاهند ک��ه در کجا وظیفه‪ ،‬کجا تکلی��ف و کجا منع‬ ‫ورود دارند‪ .‬اما بعضی اوقات اختالفات قوا از حد خود‬ ‫خارج می شود یا قانون تفسیر بردار است و نیاز به وجود‬ ‫می اید که اراده و قدرتی فراتر از قوای سه گانه به مساله‬ ‫ورود کن��د‪ .‬این جایگاه در اختیار والیت فقیه اس��ت‪.‬‬ ‫والیت مطلقه فقیه همان روح حاکمیتی اس��ت‪ .‬یعنی‬ ‫مس��ئولیت هماهنگی و توازن بین تمام قوا را برعهده‬ ‫دارد‪ .‬جایی ممکن است قانون وجود داشته باشد اما به‬ ‫ان عمل نشود اینجا رهبری به میدان می ایند و محکم‬ ‫می ایس��تند تا از اعمال و حاکمیت قان��ون دفاع کنند‪.‬‬ ‫در جاهایی می بایس��ت مصلحت س��نجی های کالنی‬ ‫ص��ورت گیرد انجا ه��م رهبری طبق قانون اساس��ی‬ ‫وارد قضیه می ش��وند‪ ،‬لذا با وجود جایگاه رهبری ان‬ ‫حاکمیت دوگان��ه ای که غربی ها س��عی می کنند یک‬ ‫رکن از نظام منشا مشروعیت بخشی موازی به اقدامات‬ ‫بعضی دستگاه ها ش��ود به خودی خود منتفی خواهد‬ ‫ش��د‪ .‬چون والیت فقیه هم مشروعیت الهی دارد و هم‬ ‫تایید مردمی‪ .‬یعنی رهبری از طریق رای غیر مس��تقیم‬ ‫مردم از کانال مجلس خبرگان انتخاب می ش��ود و هم‬ ‫به دلیل داش��تن مقام اجتهاد مش��روعیت الهی دارند‪.‬‬ ‫در حوزه هدای��ت قوا نیز انجا که از حاکمیت دوگانه‬ ‫به معنای اعمال سیاس��ت های دوگانه تعبیر می ش��ود‬ ‫نیز در نظام جمهوری اس�لامی قابلی��ت تحقق ندارد‪.‬‬ ‫چون مطابق قانون اساس��ی سیاست های کلی نظام را‬ ‫رهب��ری تعیین می کنند و ذیل این سیاس��ت های کلی‬ ‫قوای س��ه گانه باید حرکت کنن��د‪ .‬هماهنگی قوا نیز با‬ ‫رهبری اس��ت‪ .‬بنابراین انجا که اختالف به وجود بیاید‬ ‫با ورود رهبری هماهنگی ایجاد و نابسامانی و اختالف‬ ‫دیدگاه ها بر طرف می شود‪ .‬اگر دستگاهی هم بخواهد‬ ‫والیت فقیههم‬ ‫مشروعیت الهی دارد و‬ ‫هم تایید مردمی‪ .‬یعنی‬ ‫رهبری از طریق رای‬ ‫غیر مستقیم مردم از‬ ‫کانال مجلس خبرگان‬ ‫انتخاب می شود و هم به‬ ‫دلیل داشتن مقام اجتهاد‬ ‫مشروعیت الهی دارند‪.‬‬ ‫مطابق قانون اساسی‬ ‫سیاست های کلی نظام‬ ‫را رهبری تعیین می کنند‬ ‫خارج از این چارچوب عمل کند‪ ،‬عالوه بر ش��اخص‬ ‫قانون اساسی‪ ،‬رهبری مسیر سیاست های کلی نظام را‬ ‫به ریل اصلی برمی گردانند‪.‬‬ ‫قدرت ه��ای جهانی با چ��ه هدفی از همان‬ ‫ابتدای پیروزی انق�لاب به دنبال حاکمیت‬ ‫دوگانه در ایران بودند؟‬ ‫‪ l‬غربی ه��ا به خاط��ر خصومت��ی ک��ه ب��ا نظ��ام‬ ‫جمه��وری اس�لامی دارن��د یک��ی از اهداف ش��ان‬ ‫ای��ن ب��وده و هس��ت ک��ه از ص��دور انق�لاب‬ ‫اس�لامی ای��ران جلوگیری کنن��د‪ .‬به عب��ارت دیگر‬ ‫مان��ع ان ش��وند ک��ه م��دل جمه��وری اس�لامی‬ ‫الگویی برای جهان اس�لام ش��ود‪ .‬یک��ی از راه های‬ ‫ممانعت از صدور انقالب ایران به سایر کشورها این‬ ‫است که ارکان نظام را در داخل به خود مشغول کنند‪.‬‬ ‫به نوعی انها می خواهند نظام و انقالب ما درونی شود‬ ‫و تمام انرژی و ظرفیت ها و پتانسیل های ان مصروف‬ ‫درگیری های داخلی شود تا دیگر کشور ها به این مدل‬ ‫از حکومتداری به عنوان یک الگو نگاه نکنند‪.‬‬ ‫یعنی از داخل ضعیف شود؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬غربی ها می خواهند ما از داخل ضعیف شویم‬ ‫تا وقتی کش��ورهای دیگر به جمهوری اس�لامی نگاه‬ ‫کردند بگویند این مدل با هزار و یک مش��کل داخلی‬ ‫دس��ت و پنجه نرم می کن��د بنابراین باید از ان دوری‬ ‫جس��ت‪ .‬یک��ی از ابزارهای جنگ نرم دش��من ایجاد‬ ‫اختالف داخلی است‪ .‬دشمن به انحای مختلف تالش‬ ‫می کند تا نظام جمهوری اس�لامی را با ایجاد شکاف‬ ‫در میان مس��ئوالن‪ ،‬بین نظ��ام و مردم تضعیف کند تا‬ ‫منویات خود را در ای��ران پی بگیرد‪ .‬به هر حال فکر‬ ‫می کنم در ادوار مختلف عمال چیزی به نام حاکمیت‬ ‫دوگانه نداشتیم‪.‬‬ ‫ش��ما اش��اراتی به تحرک برخ��ی افراد در‬ ‫دوران اصالحات داشتید‪ .‬اینها درون دولت‬ ‫نبودند؟‬ ‫‪ l‬از بیرون کش��ور س��عی بر القای این مساله می شده‪.‬‬ ‫ضم��ن انک��ه در دوران اصالح��ات جریانی حاکمیت‬ ‫دوگان��ه را دنبال می کرد که البته بیش��تر درون مجلس‬ ‫بودند‪ ،‬داخل دولت کمتر این امر مش��اهده می ش��د‪ .‬به‬ ‫عبارت دیگر از زمان تش��کیل مجلس ششم‪ ،‬ان دسته‬ ‫از تئوریسین هایی که به دولت اقای خاتمی نزدیک بودند‬ ‫ای��ن پروژه را دنب��ال می کردند تا فضایی ایجاد کنند که‬ ‫تداعی گر دو حاکمیت مختلف در داخل کشور باشد؛ انها‬ ‫دائما بر حاکمیت انتصابی و انتخابی تاکید می کردند‪ .‬این‬ ‫هدف مدنظر انها بود و در مجلس ششم نیز سعی شد که‬ ‫به حاکمیت دوگانه انتخابی‪ -‬انتصابی دامن بزنند اما عمال‬ ‫این ایده تحقق پیدا نکرد‪ .‬یعنی چیزی به عنوان حاکمیت‬ ‫دوگانه در ایران شکل نگرفت‪ .‬البته شیطنت هایی صورت‬ ‫می گرفت اما انجا که تصور می ش��د سیاست های کلی‬ ‫نظام در معرض تهدید یا خدش��هدار ش��دن هس��تند‪،‬‬ ‫مجموعه نظام عملکردش به گونه ای بود که توانس��ت‬ ‫جلوی ظهور و بروز حاکمیت دوگانه را بگیرد‪.‬‬ ‫رابط��ه دول��ت و رهب��ری در دوره‬ ‫ریاس��ت جمهوری هاش��می‪ ،‬خاتم��ی و‬ ‫احمدی نژاد را چگونه ارزیابی می کنید؟‬ ‫‪ l‬دولت ها همه باالخره ذیل سیاست های کلی نظام‬ ‫تعریف می ش��وند‪ .‬بنابراین وقت��ی یک رئیس جمهور‬ ‫انتخاب می شود باید ملتزم به قانون اساسی و پاسدار‬ ‫ان باش��د‪ ،‬چون سوگند می خورد که از قانون اساسی‬ ‫پاس��داری بکند‪ .‬همه روسای جمهور یاد شده با علم‬ ‫به این مس��اله تصدی امور اجرایی را به دست گرفتند‬ ‫و به نظر می رسد عمال هم تالش شان ان بود که ذیل‬ ‫سیاست های کلی رهبری حرکت کنند ولو در ظاهر‪ .‬به‬ ‫عبارت دیگر حتی اگر مسیر دولت انها در مواردی از‬ ‫سیاست های کلی منحرف شد سعی کردند رویکردها‬ ‫را اصالح کنند تا به ریل اصلی بازگردند‪ .‬بنابراین در‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫مجم��وع می توان این طور ارزیابی کرد‪ ،‬ان چیزی که‬ ‫تح��ت عنوان حاکمیت دوگانه از ان یاد می ش��ود در‬ ‫هی��چ زمانی فرصت ظهور و بروز پیدا نکرد‪ .‬البته این‬ ‫روسای جمهور هرکدام یکسری ویژگی های شخصی‬ ‫برای خود داش��تند که بعضی مواقع در پیمودن مسیر‬ ‫معین شده از س��وی رهبری شاید تعلل داشتند‪ .‬مثال‬ ‫زمان هاش��می رفس��نجانی‪ ،‬با توجه به سیاست های‬ ‫اقتصادی دولت س��ازندگی‪ ،‬این دول��ت در موضوع‬ ‫عدالت مقداری لنگ می زد که رهبر معظم انقالب به‬ ‫رفع این نقص اشاره کردند و بعدها نیز مشخص شد‬ ‫ان نگاه��ی که حضرت اقا در مقوله اقتصادی و بحث‬ ‫عدالت داش��تند درست بود‪ .‬منتها این نقص را دولت‬ ‫سازندگی داشت‪ .‬زمان دولت اصالحات در زمینه های‬ ‫سیاسی و فرهنگی تعلل و نقص هایی جدی مشاهده‬ ‫می ش��د به نوعی که احساس ان بود که این دولت در‬ ‫پیمودن سیاست های کلی نظام در عرصه های یاد شده‬ ‫جدی عمل نمی کند‪ .‬مقام معظم رهبری و دستگاه های‬ ‫نظارتی نظام به این مساله ورود کردند‪ .‬نهایت مردم با‬ ‫انتخاب فردی دیگر نشان دادند هر دولتی که نخواهد‬ ‫در چارچوب سیاس��ت های کلی نظ��ام حرکت کند‪،‬‬ ‫دیگر مورد حمایت ملت ق��رار نمی گیرد‪ .‬به نظر من‬ ‫در زمان ریاس��ت جمهوری احمدی نژاد تعلل و لنگ‬ ‫زدن دولت در عرصه های مختلف داخلی و سیاس��ت‬ ‫خارج��ی نس��بت به دولت ه��ای قبلی کمت��ر بود‪ .‬به‬ ‫معنای دیگ��ر رویکرد های دولت نهم و دهم تقریبا با‬ ‫سیاست های کلی مدنظر رهبری همخوانی و همسویی‬ ‫داش��ته است‪ .‬به همین دلیل هم هست که مقام معظم‬ ‫رهبری تا به امروز از رویکرد کلی دولت دفاع کردند‪.‬‬ ‫البت��ه نقایصی هم بوده که مقام معظم رهبری در زمان‬ ‫خود برای رفع انها تذکر داده اند‪.‬‬ ‫ش��ما گفتید که رویکرد دولت احمدی نژاد‬ ‫همس��وتر ب��ا سیاس��ت های کالن مدنظ��ر‬ ‫مقام معظم رهبری بوده است‪ .‬محورهای این‬ ‫همسویی را نام می برید؟‬ ‫‪ l‬ت��ا امروز چند ش��اخص کالن در این دولت وجود‬ ‫داش��ته که مورد تایید رهبری ق��رار گرفته‪ ،‬یکی بحث‬ ‫عدالت اس��ت‪ .‬مخصوصا در حوزه عدالت اقتصادی و‬ ‫اجتماعی‪ ،‬حرکت های کل��ی دولت احمدی نژاد در این‬ ‫حوزه رویکرد ه��ای خوبی بود‪ .‬محور بعدی که در این‬ ‫دولت مورد عنایت قرار گرفت‪ ،‬توجه به اقشار محروم‬ ‫و مستضعف است‪ .‬روحیه مردمی بودن یکی دیگر از ان‬ ‫شاخص هاست‪ .‬شخص رئیس جمهور و بخش عمده ای‬ ‫از دولت طی این ش��ش س��ال توجهی به اشرافی گری‬ ‫نداش��تند‪ .‬ش��جاعت و ایس��تادگی در کار مخصوص��ا‬ ‫در ح��وزه سیاس��ت خارج��ی خصیصه دیگ��ر دولت‬ ‫احمدی نژاد به شمار می اید‪ .‬مقاومت در برابر استکبار‪،‬‬ ‫احیای گفتمان حضرت امام(ره)‪ ،‬تاکید بر مساله استقالل‪،‬‬ ‫ایس��تادگی در موضوع هس��ته ای و ‪ ...‬ش��اخصه هایی‬ ‫بودند ک��ه تا امروز دولت در این زمینه ها عموما خوش‬ ‫درخش��یده است‪ .‬البته شاید در بخش هایی ضعف هایی‬ ‫مشاهده ش��ده اما رویکرد کلی دولت در شاخص های‬ ‫یاد ش��ده نمره خوبی از ان خود کرده است‪ .‬به نظر من‬ ‫با توجه به این ویژگی هاس��ت که اقا تا به حال حمایت‬ ‫کردند و علی القاعده اگر این شاخصه ها کمرنگ شود این‬ ‫احتمال وجود دارد که حمایت مقام معظم رهبری و مردم‬ ‫از دولت نیز کمتر شود‪.‬‬ ‫ش��اخصه هایی که نام بردید وجه مش��ترک‬ ‫گفتمان احمدی نژاد با گفتمان رهبری است؟‬ ‫‪ l‬این ش��اخصه ها وجه مش��ترک گفتم��ان دولت با‬ ‫گفتمان انقالب است‪ .‬یعنی اینها ارمان هایی است که‬ ‫انقالب براساس انها شکل گرفت و جلو امد‪.‬‬ ‫ب��ه همی��ن خاط��ر م��ردم در س��ال ‪ 88‬به‬ ‫اقای احمدی نژاد رای ‪ 24‬میلیونی دادند؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬همین طور است‪g .‬‬ ‫درباره احکام حکومتی و نقش مقام معظم رهبری در هدایت دولت ها‬ ‫تداوم سیره امام‬ ‫یاسینسیف االسالم‬ ‫‪3‬‬ ‫تصمیم نمایندگان مجلس ششم مبنی بر اصالح‬ ‫قان��ون مطبوعات که با ه��دف تضعیف نظارت بر‬ ‫حوزه مطبوعات در کشور ارائه شده بود و متعاقب‬ ‫ان اتفاقاتی که در روز بررس��ی این طرح در صحن‬ ‫علنی رخ داد‪ ،‬باعث ش��د تا فضای سیاس��ی کشور‬ ‫برای اولین ب��ار نوعی مقاومت را در قوه مقننه برابر‬ ‫اختی��ارات رهبری نظام جمهوری اس�لامی تجربه‬ ‫کن��د و با موضوع جدیدی به نام مناقش��ه بر س��ر‬ ‫پذیرش ان اصلی مواجه شود که «حکم حکومتی»‬ ‫خوانده ش��ده است‪ .‬در این ماجرا مجلس ششم که‬ ‫با اکثریت اصالح طلبان تش��کیل ش��ده ب��ود و این‬ ‫جریان‪ ،‬اصطالحا یک دس��تی حکومت را به عنوان‬ ‫فرصتی ن��ادر تجربه می کرد‪ ،‬تصمی��م گرفت تا با‬ ‫هدف افزای��ش توان تاثیر گذاری خ��ود در جامعه‪،‬‬ ‫طرح��ی را از تصویب مجلس بگذراند که با هدف‬ ‫تضعیف اهرم های نظارتی در حوزه مطبوعات تنظیم‬ ‫شده بود‪.‬‬ ‫این تصمیم جنجال بر انگیز باعث شد تا رهبر معظم‬ ‫انقالب طی نامه ای‪ ،‬با اشاره به حساسیت موضوع‪،‬‬ ‫کنارگذاش��تن طرح مزبور را از دستور کار مجلس‬ ‫خواستار ش��وند‪ .‬پس از وصول نامه رهبری توسط‬ ‫هیات رئیسه مجلس‪ ،‬طرح موسوم به «اصالح قانون‬ ‫مطبوع��ات» به اس��تناد اصل ‪ 57‬قانون اساس��ی‪ ،‬از‬ ‫دستور کار خارج شد‪ .‬اما با وجود انکه این اصل از‬ ‫قانون اساسی جمهوری اسالمی به عنوان عالی ترین‬ ‫متن حقوقی کشور بر «فعالیت قوه مقننه‪ ،‬قوه مجریه‬ ‫و ق��وه قضائیه زیر نظر والی��ت مطلقه امر و امامت‬ ‫‪25‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪26‬‬ ‫امت» تصریح دارد‪ ،‬برخی از چهره های تند رو حاضر‬ ‫در مجل��س ان روز‪ ،‬با خروج طرح از دس��تور کار‬ ‫مخالف��ت کردند‪ .‬اقدامی که اس��باب طرح موضوع‬ ‫پایبندی قوای س��ه گانه خاصه نمایندگان مجلس به‬ ‫قانون اساس��ی را برای اولین بار به صورت عینی و‬ ‫با چنین گستردگی در فضای سیاسی کشور مطرح‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫ام��ا موضوع حک��م حکومتی و متعاق��ب ان لزوم‬ ‫پایبندی مسئوالن نظام به قانون اساسی طی روزهای‬ ‫گذشته با استعفای حیدر مصلحی‪ ،‬وزیر اطالعات‪،‬‬ ‫بار دیگر به محافل سیاس��ی کشانده شد‪ .‬استعفایی‬ ‫ک��ه به رغ��م موافق��ت رئیس جمهور‪ ،‬ب��ا مخالفت‬ ‫مقام معظم رهبری مواجه شد‪ .‬و اگرچه نظر رهبری‪،‬‬ ‫از س��وی رئیس جمه��ور به عن��وان حکم حکومتی‬ ‫تلق��ی‪ ،‬و بالفاصله با رد اس��تعفای مصلحی اعمال‬ ‫ش��د‪ ،‬اما اتفاق��ات پس از ان خصوصا نوع انتش��ار‬ ‫خب��ر مربوط به حکم حکومتی رهبر معظم انقالب‬ ‫در برخی رس��انه های داخل��ی و خارجی‪ ،‬انتقادات‬ ‫برخی نمایندگان مجلس و فعاالن سیاسی به برخی‬ ‫اطرافیان رئیس جمهور و همچنین بحث های مطرح‬ ‫ش��ده پیرامون نفوذ احکام ولی فقیه و تفس��یر های‬ ‫مول��وی و ارش��ادی از ای��ن احکام‪ ،‬ش��رایط الزم‬ ‫ب��رای پرداختن دوب��اره به این موض��وع را فراهم‬ ‫کرده است‪.‬‬ ‫منظور از حکم حکومتی‬ ‫منظور از حک��م حکومتی که در برخی از متون نیز‬ ‫از ان به عنوان حکم والیی نام برده ش��ده است‪ ،‬ان‬ ‫دس��ته از احکامی است که حاکم اسالمی مختار به‬ ‫صدور ان در موارد خاص اس��ت و بر همین اساس‬ ‫برای تمامی احاد جامعه اس�لامی الزم االجرا تلقی‬ ‫می شود‪ .‬به عبارت دیگر ان حکم و دستوری است‬ ‫که حاکم و ولی فقیه براساس انچه مصلحت و شرایط‬ ‫جامعه اسالمی و مسلمین اقتضا می کند‪ ،‬ان را صادر‬ ‫می کند‪ .‬بنابراین این حکم بر مبنای تشخیص مصالح‬ ‫دارالمس��لمین از سوی ولی فقیه صادر می شود و در‬ ‫چارچوب قواعد فقهی و اصولی‪ ،‬صورت مش��روع‬ ‫به خود می گیرد‪.‬‬ ‫حک��م حکومت��ی همانطور که از لف��ظ ان نیز قابل‬ ‫ی است که دارای ویژگی‬ ‫برداشت اس��ت‪ ،‬ان حکم ‬ ‫بارز سیاس��ی و حاکمیتی باش��د و این ویژگی‪ ،‬ان‬ ‫را از دیگر احکام ش��رعی که تبعیت از انها مبتنی بر‬ ‫قاعده تعدد مراجع تقلید است‪ ،‬متمایز می کند و ان‬ ‫را در زمره اختیارات ولی فقیه‪ ،‬به عنوان حاکم جامعه‬ ‫اس�لامی قرار می دهد‪ .‬در تاریخ سیاس��ی اسالم و‬ ‫همچنین نظام جمهوری اسالمی‪ ،‬با وجود تلقی های‬ ‫مختلفی که با ارج��اع به مصادیق مختلف از مقوله‬ ‫حکم حکومتی ابراز شده اس��ت‪ ،‬انچه می توان در‬ ‫این مجال کوتاه گفت این اس��ت که جایگاه حکم‬ ‫حکومتی در مقوله احکام اولیه یا احکام ثانویه محل‬ ‫اختالف اس��ت‪ ،‬اما ش��کل کلی ان‪ ،‬خاصه مبتنی بر‬ ‫مصداق‪ ،‬همانا احکامی است که بر اساس اقتضائات‬ ‫روز و برای اداره جامعه از س��وی حاکم اس�لامی‬ ‫وض��ع ش��ده و در زم��ره اختیارات ش��رعی حاکم‬ ‫محسوب می ش��ود؛ احکامی که در مواجهه جامعه‬ ‫اسالمی با شرایطی همچون اقتضای مصلحت نظام‬ ‫سیاسی‪ ،‬جلوگیری از اختالل در نظام‪ ،‬نفی مفسده و‬ ‫نفی حرج‪ ،‬صادر می شوند‪.‬‬ ‫بنابراین بح��ث از احکام حکومت��ی انگون ه که در‬ ‫نظام جمهوری اس�لامی مطرح است‪ ،‬پیش از انکه‬ ‫موضوعی سیاس��ی باش��د‪ ،‬در حوزه ش��رع مقدس‬ ‫اس�لام به حس��اب می اید و حض��ور ان در قانون‬ ‫اساسی نیز از همین محل است‪.‬‬ ‫به عبارت دیگر جایگاه اصلی حکم حکومتی شرع‬ ‫هم نص قانون اساسی‬ ‫و هم روح حاکم بر‬ ‫ان بیانگر شان باالتر‬ ‫مقام ولی فقیه نسبت‬ ‫به دیگر ارکان نظام‬ ‫است‪ .‬ضمن اینکه‬ ‫وظیفه نظارتی این‬ ‫مقام نیز نشان دهنده‬ ‫حد عالی جایگاه ان‬ ‫در چارچوب نظام‬ ‫جمهوری اسالمی‬ ‫است‬ ‫اس�لام است و بر اس��اس تعبیر رایج از بحث والیت‬ ‫تفویض شده به مقام ولی امر‪ ،‬از جانب امام معصوم و‬ ‫انچنان که حضرت امام خمینی (ره) نیز در موارد مختلف‬ ‫اشاره کرده اند‪ ،‬حکم حکومتی از جمله اختیارات پیامبر و‬ ‫امام معصوم اس��ت‪ ،‬که هن��گام تفویض ان اختیارات‬ ‫برای فقیه عادل نیز مقرر شده است‪.‬‬ ‫حکم حکومتی در جمهوری اسالمی‬ ‫در حالی که برخی از مخالفان اصل ‪ 57‬قانون اساس��ی‬ ‫در ماجرای طرح اصالح قانون مطبوعات تالش کردند‬ ‫تا مس��اله حکم حکومتی را موضوعی تازه در س��از و‬ ‫کارهای نظام جمهوری اسالمی معرفی کنند‪ ،‬اما به نظر‬ ‫می رس��د مبتنی بر ارتب��اط ماهوی حک��م حکومتی با‬ ‫تئوری والیت فقیه به مثابه محور نظری نظام جمهوری‬ ‫اسالمی‪ ،‬این شیوه تصمیم گیری از ابتدای تشکیل نظام‬ ‫دارای سوابق مشخص است‪ .‬به طوری که مروری کوتاه‬ ‫بر سال های پس از پیروزی انقالب اسالمی به وضوح‬ ‫نش��ان می دهد که صدور حکم حکومتی از سوی مقام‬ ‫ولی فقیه در جمهوری اس�لامی‪ ،‬ام��ری رایج و مکرر‬ ‫ب��وده اس��ت و ولی فقیه چه با مص��داق حضرت امام‬ ‫خمینی (ره) و چه با مصداق حضرت ایت اهلل خامنه ای‪،‬‬ ‫بارها ذیل این عنوان در مسائل مختلف ورود کرده اند‪.‬‬ ‫قضیه انق�لاب فرهنگ��ی و اصالح در دانش��گاه های‬ ‫کشور از جمله موارد مهمی است که مشخصا با حکم‬ ‫حکومتی حضرت امام (ره) جامه عمل پوش��ید‪ .‬پس از‬ ‫انکه جلس��ه پرسش و پاسخ هاش��می رفسنجانی در‬ ‫دانش��گاه تبریز در روزهای اول س��ال ‪ 1358‬به تشنج‬ ‫کش��یده ش��د و دانش��جویان پیرو خط امام دست به‬ ‫اشغال س��اختمان مرکزی دانشگاه زدند و موضع خود‬ ‫را مبنی بر مطالبه پاکسازی دانشجویان و اساتید اعالم‬ ‫کردند‪ ،‬حضرت امام (ره) طی س��خنرانی شدید اللحنی‬ ‫خواس��تار تجدید نظر در وضعیت دانشگاه های کشور‬ ‫ش��دند‪ .‬دس��تور حض��رت امام ب��ه ش��ورای انقالب‬ ‫درباره پیگیری وضعیت دانش��گاه ها نقطه پایانی برای‬ ‫حرف و حدیث های رایج پیرامون اصالح دانشگاه های‬ ‫کشور بود‪.‬‬ ‫م��ورد دیگ��ری که منج��ر به صدور حک��م حکومتی‬ ‫از س��وی حضرت امام (ره) ش��د‪ ،‬ماج��رای مواجهه‬ ‫جبه��ه ملی ب��ا الیحه قصاص و دع��وت این جبهه از‬ ‫مردم برای راهپیمایی علیه اجرای موازین ش��رعی در‬ ‫کشور بود‪ .‬جبهه ملی‪ ،‬طی اعالمیه ای که بهانه ان نفی‬ ‫و حمله ش��دید به الیحه قصاص بود‪ ،‬مردم را به یک‬ ‫راهپیمایی در مس��یر خیابان انقالب به سمت دانشگاه‬ ‫ته��ران‪ ،‬در بعدازظهر روز ‪ 25‬خ��رداد ‪1360‬فراخواند‪.‬‬ ‫ام��ام (ره) ط��ی س��خنانی در صب��ح ان روز ضم��ن‬ ‫اش��اره به اعالمیه جبهه ملی تصری��ح کردند که «اینها‬ ‫(جبه��ه ملی) مرتدند‪ .‬جبهه مل��ی از امروز محکوم به‬ ‫ارتداد اس��ت‪ .‬بله‪ ،‬جبهه ملی هم ممکن است بگویند‬ ‫که ما این اعالمیه را نداده ایم‪ .‬اگر امدند در رادیو امروز‬ ‫بعد از ظهر امدن��د در رادیو اعالم کردند به اینکه این‬ ‫اعالمیه ای که حکم ضروری مسلمین‪ ،‬جمیع مسلمین‬ ‫را غیر انسانی خوانده‪ ،‬این اطالعیه از ما نبوده؛ اگر اینها‬ ‫اع�لام کنند که از ما نبوده‪ ،‬از انه��ا هم ما می پذیریم‪».‬‬ ‫پ��س از حکم حضرت امام (ره) تا به امروز جبهه ملی‬ ‫و نهضت ازادی فاقد وجهه قانونی در کشور است‪.‬‬ ‫موارد متعدد دیگری همچون فرمان حضرت امام (ره)‬ ‫همچون نامه ایش��ان به مرحوم شیخ حسنعلی منتظری‬ ‫درباره ع��دم دخالت وی در امور سیاس��ی‪ ،‬در حوزه‬ ‫بحث حکم حکومتی در س��یره حضرت امام (ره) قابل‬ ‫بررسی است‪.‬‬ ‫تداوم س��یره بنیانگ��ذار جمهوری اس�لامی در دوران‬ ‫رهب��ری حضرت ای��ت اهلل خامنه ای ازجمل��ه احکام‬ ‫حکومتی را نیز ش��امل می شود و ایشان چندین بار از‬ ‫این شیوه برای اداره کشور استفاده کرده اند‪.‬‬ ‫عالوه بر ورود ایشان به بحث اصالح قانون مطبوعات در‬ ‫سال ‪ ،1379‬به نظر می رسد مشهور ترین حکم حکومتی‬ ‫رهبر معظم انقالب‪ ،‬دستور ایشان به شورای نگهبان مبنی بر‬ ‫تایید صالحیت دو تن از نامزد های رد صالحیت شده در‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری سال ‪ 1380‬است‪ .‬پس از انکه‬ ‫شورای نگهبان لیست نامزد های تایید صالحیت شده برای‬ ‫شرکت در انتخابات ریاست جمهوری نهم را اعالم کرد‪،‬‬ ‫دو نفر از نامزدها که از مدتی قبل با فرض تایید صالحیت‬ ‫قطعی فعالیت های انتخاباتی خود را اغاز کرده بودند و از‬ ‫احتمال تایید صالحیت باالیی برخوردار بودند‪ ،‬در لیست‬ ‫نامزد های پذیرفته شده حضور نداشتند‪ .‬این اتفاق شرایطی‬ ‫را در کشور رقم زد که احتمال کاهش شرکت کنندگان و‬ ‫اصطالحا سرد شدن تنور انتخابات مهمترین بازتاب ان‬ ‫بود‪ .‬به همین خاطر رئیس وقت مجلس شورای اسالمی‬ ‫طی نامه ای به مقام معظم رهبری خواستار ورود ایشان به‬ ‫موضوع و «توسیع دایره» کاندیدا های انتخاباتی شد‪ .‬پیرو‬ ‫این نامه رهبر معظم انقالب از شورای نگهبان خواستندکه‬ ‫دو نام��زد مزبور را که هر دو در زمره اصالح طلبان بودند‬ ‫تایید صالحیت کند‪.‬‬ ‫در دوران تص��دی دولت ه��ای نهم و ده��م نیز موارد‬ ‫مختلفی از صدور حکم حکومتی قابل تشخیص است‪.‬‬ ‫که می توان در میان این موارد به اجازه مقام معظم رهبری‬ ‫ی در وزارت‬ ‫برای تمدید سرپرستی حس��ین صمصام ‬ ‫امور اقتصادی و دارایی‪ ،‬دس��تور رهبری مبنی بر ایجاد‬ ‫ام��کان بازش��ماری ارا ب��رای نامزد ه��ای معترض در‬ ‫انتخابات ‪ 88‬و نامه ایشان به رئیس جمهور درباره کنار‬ ‫گذاشتن اسفندیار رحیم مش��ایی از پست معاون اولی‬ ‫رئیس جمهور در همان سال اشاره کرد‪.‬‬ ‫حکم حکومتی در قانون اساسی‬ ‫از جمل��ه اختیارات مص��رح رهبری در قانون اساس��ی‬ ‫جمهوری اس�لامی‪ ،‬نظارت بر عملکرد قوای س��ه گانه‬ ‫و اط�لاق واژه مطلقه برای این نظارت اس��ت‪ .‬به طوری‬ ‫ک��ه در اصل پنجاه و هفتم امده اس��ت‪« :‬قوای حاکم در‬ ‫جمهوری اسالمی ایران عبارتند از‪ :‬قوه مقننه‪ ،‬قوه مجریه و‬ ‫قوه قضائیه که زیر نظر والیت مطلقه امر و امامت امت طبق‬ ‫اصول اینده این قانون اعمال می گردند‪ .‬این قوا مس��تقل‬ ‫از یکدیگرند‪ ».‬این اصل مهمترین نص قانونی است که‬ ‫اختیار اعم��ال نظارت مطلق و ب��دون محدودیت را به‬ ‫رهبری واگذار کرده اس��ت و موضوع حکم حکومتی از‬ ‫این اصل به طور مش��خص تر قابل استنباط است‪ .‬عالوه‬ ‫ب��ر اصل ‪ ،57‬در اصل ‪ 110‬نیز حل معضالت نظام که از‬ ‫طریق عادی قابل حل نیس��ت بر عهده رهبری قرار داده‬ ‫ش��ده اس��ت (بند ‪ .)8‬که منظور از طرق عادی در اینجا‬ ‫همان طرق قانونی و احکام اولیه است‪ .‬این تعبیر بیانگر‬ ‫اختیارات حکومتی است که برای حل معضالت مبتال به‬ ‫حکومت ضروری دانسته می شود‪ .‬همچنین در اینجا‬ ‫موضوع مجمع تشخیص مصلحت نظام در اصل ‪112‬‬ ‫به عنوان منصوبین ولی فقیه برای حل اختالفات میان‬ ‫مجلس و ش��ورای نگهبان قابل توجه است به طوری‬ ‫که این اصل‪ ،‬در مواردی که ش��ورای نگهبان مصوبه‬ ‫مجلس را خالف موازین ش��رع بداند و مجلس با در‬ ‫نظر گرفتن مصلحت نظام نظر شورای نگهبان را تامین‬ ‫نکند‪ ،‬حل موضوع و تشخیص مصلحت را به عهده‬ ‫مجمع تش��خیص دانسته است‪ ،‬و نشان از ان دارد که‬ ‫این مجمع برای اعالم احکام حکومتی تشکیل شده‪،‬‬ ‫چرا که احکام حکومتی ممکن اس��ت حکم اولیه را‬ ‫متوقف یا برای مدتی تعطیل نماید و این حکم حاکم‬ ‫بر دیگر احکام اولیه می ش��ود‪ .‬و با همین دیدگاه نیز‬ ‫شورای نگهبان در تفسیر اصل ‪ 112‬معتقد است‪« :‬هیچ‬ ‫یک از مراجع قانونگ��ذاری حق رد و ابطال و نقض‬ ‫و فس��خ مصوبه مجمع تش��خیص مصلحت نظام را‬ ‫ندارن��د‪ ».‬با در نظر گرفتن ای��ن اصول و مواد قانونی‬ ‫و همچنین م��وارد دیگری که برای اس��تنباط حکم‬ ‫حکومتی از قانون اساسی مورد توجه اند‪ ،‬می توان نتیجه‬ ‫گرفت که قانون اساس��ی جمهوری اسالمی از ان رو‬ ‫که برای برپایی نظامی با محوریت نظریه والیت فقیه‬ ‫تدوین شده اس��ت‪ ،‬اساس��ا ناگزیر از پذیرش لوازم‬ ‫حکومت ولی فقیه بر مبن��ای چارچوب تئوریک ان‬ ‫در فقه ش��یعی است و حکم حکومتی به عنوان یک‬ ‫سنت نبوی در اداره جامعه‪ ،‬از ساختار حکوت اسالمی‬ ‫غیر قابل انفکاک است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫شان حکم حکومتی در اداره نظام‬ ‫به رغم انچه در باال پیرامون س��وابق موضوع حکم‬ ‫حکومت��ی در نظ��ر و عمل گفته ش��د و لزوم ع ّلی‬ ‫راهکاری برای عبور از مس��ائل بغرنج و مش��کل زا‬ ‫برای کش��ور‪ ،‬اما هم��واره زمزمه هایی ب��رای برابر‬ ‫دانستن حکم حکومتی با مداخله در امور قوای سه‬ ‫گانه در فضای سیاسی کشور وجود داشته است‪ .‬و‬ ‫همانطور که اشاره شد گروهی از نمایندگان مجلس‬ ‫شش��م‪ ،‬برای ممانعت از اجرای دس��تور رهبری در‬ ‫خصوص عدم تطابق طرح اصالح قانون مطبوعات‬ ‫با مصالح کش��ور‪ ،‬مباحثی را با همین منظور مطرح‬ ‫کردن��د ک��ه در همان دوران با پاس��خ های مختلفی‬ ‫مواجه شد‪.‬‬ ‫ام��ا در اینجا و با توجه ضرورت اجمال در توضیح‬ ‫مسائل‪ ،‬می توان چنین گفت که انچه بیش از هرچیز‬ ‫با مفه��وم مداخله در قوای کش��ور امکان نزدیکی‬ ‫دارد‪ ،‬مداخل��ه قوای س��ه گانه و مس��تقل از هم در‬ ‫امور یکدیگر است‪ .‬این اتفاق از ان رو «مداخله ای‬ ‫نامشروع» تلقی می شود که قانون اساسی در راستای‬ ‫تفکی��ک قدرت و افزایش کارایی نظام‪ ،‬وظایف هر‬ ‫یک از قوا را به طور مشخص تصریح کرده و در این‬ ‫تقسیم وظایف ایشان را در یک سطح قلمداد کرده‬ ‫است‪ .‬به همین خاطر ورود هر یک به حوزه وظایف‬ ‫دیگری غیر قانونی تشخیص داده می شود‪.‬‬ ‫این در حالی است که هم نص قانون اساسی و هم‬ ‫روح حاکم بر ان بیانگر ش��ان باالتر مقام ولی فقیه‬ ‫نسبت به دیگر ارکان نظام است‪ .‬ضمن اینکه وظیفه‬ ‫نظارتی این مقام نیز نش��ان دهنده حد عالی جایگاه‬ ‫ان در چارچوب نظام جمهوری اس�لامی است‪ .‬در‬ ‫چنین ش��رایطی ورود رهبری به مس��ائل مربوط به‬ ‫قوای س��ه گانه نه تنها به مثابه دخالت در انها قابل‬ ‫استنباط نیست بلکه نوعی ضرورت حقوقی و عقلی‬ ‫برای انجام وظایف رهبری محسوب می شود‪ .‬و از‬ ‫طرف دیگر اطاعت از احکام حکومتی صادره از سوی‬ ‫ولی ام��ر‪ ،‬از جمله وظایف قوای س��ه گانه و احاد‬ ‫جامعه اسالمی به شمار می رود‪g .‬‬ ‫سیاست‬ ‫حجت االسالم محسن غرویان‪:‬‬ ‫سکوالرها دنبال القای حاکمیت دوگانه‬ ‫‪3‬‬ ‫حجت االسالم محسن غرویان از اعضای برجسته جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‪ ،‬طرح مساله‬ ‫حاکمیت دوگانه را القای سوئی می داند که از سوی یک جریان فکری وابسته به غرب و در بستری‬ ‫علمی‪ ،‬فلسفی و تئوریک مطرح می شود و هدف از طرح ان حرکت به سمت یک حکومت سکوالر‬ ‫است‪ .‬او همچنین در مقایسه والیتمداری دولت ها می گوید که دولت عدالتخواه محمود احمدی نژاد تا‬ ‫اینجا نمره باالتری از دولت های دیگر می گیرد و در اصولگرا بودن ان شکی نیست‪.‬‬ ‫‪27‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪28‬‬ ‫جن��اب اقای غروی��ان! از ابت��دای انقالب‬ ‫تاکن��ون ش��اهد بحث ه��ای بس��یاری در‬ ‫خص��وص مس��اله «حاکمی��ت دوگانه» در‬ ‫کشور بوده ایم‪ .‬سرمنشا این تفکر و هدف از‬ ‫طرح این موضوع را چه می دانید؟‬ ‫ی بس��یار وس��یع‬ ‫‪ l‬مفه��وم حاکمیت دوگانه مفهوم ‬ ‫و در عین حال کلی اس��ت‪ .‬البته به نظر می رس��د که‬ ‫ایج��اد اخت�لاف در حاکمیت از اهداف همیش��گی‬ ‫بیگان��گان بوده‪ ،‬ام��ا راه نجات کش��ور در پیروی از‬ ‫مقام معظم رهب��ری اس��ت که هم��واره م��ورد توجه‬ ‫دلس��وزان نظام قرار می گیرد‪ .‬امروز هم غلبه اندیش��ه‬ ‫سیاسی‪ ،‬متعلق به دیدگاه های رهبری است‪.‬‬ ‫ما ش��اهد هس��تیم که این بح��ث از ابتدای‬ ‫انقالب در دولت موق��ت‪ ،‬دولت بنی صدر‬ ‫و دولت های سازندگی و اصالحات مطرح‬ ‫بوده است‪ .‬اصوال فکر می کنید چه جریانی‬ ‫بیشتر به دنبال این موضوع است و از مطرح‬ ‫شدن ان سود می برد؟‬ ‫‪ l‬به نظر می رس��د که یک جریان فکری وابس��ته به‬ ‫غرب وج��ود دارد و عده ای از روش��نفکران و حتی‬ ‫برخی روحانیون نوعی دلدادگی و وابس��تگی فکری‬ ‫نسبت به غرب دارند‪.‬‬ ‫انها چنین موضوعی را در بس��تری علمی‪ ،‬فلسفی و‬ ‫تئوری��ک مطرح می کنند و ه��دف اصلی انها حرکت‬ ‫به س��مت یک حکومت س��کوالر است که مبنای ان‬ ‫جدایی امور دینی از دنیای بش��ر اس��ت‪ .‬ریشه اصلی‬ ‫این جریان‪ ،‬همین اندیش��ه غربی و دیدگاه های لیبرال‬ ‫دموکراسی اس��ت که از سوی برخی سیاستمداران و‬ ‫جریان های سیاسی مطرح می شود و زیربنای ان نوعی‬ ‫بینش فکری و فرهنگی خاص است‪.‬‬ ‫یعنی به دنبال استحاله نظام از درون هستند؟‬ ‫‪ l‬بله؛ البته ریش��ه اش به تفکرات غربی بازمی گردد‪،‬‬ ‫اما حامالن این جریان در درون نظام هستند‪.‬‬ ‫به طور کلی فکر می کنید مس��اله حاکمیت‬ ‫دوگانه تا چه حد امکان اجرایی شدن دارد؟‬ ‫‪ l‬تعیین دقیق این مس��اله امکان پذیر نیست؛ اما فکر‬ ‫می کنم که پایه های دین و مذهب و مبانی تفکر دینی‬ ‫م��ا اجازه نمی ده��د این جریان به همی��ن راحتی در‬ ‫جامعه تاثیر بگذارد‪.‬‬ ‫مگ��ر اینک��ه ای��ن جری��ان بخواه��د در پوش��ش‬ ‫دین��ی و مذهب��ی حاکمی��ت دوگان��ه را پی��اده کند‬ ‫ک��ه در ای��ن ص��ورت موض��وع پیچی��ده می ش��ود‪،‬‬ ‫و اال اص��ل والیت فقی��ه ک��ه اندیش��ه ام��ام(ره)‪،‬‬ ‫مقام معظم رهبری و اکثریت مردم جامعه ماس��ت‪ ،‬از‬ ‫پایه های دینی و مذهبی برخوردار است و جریان های‬ ‫مخالف اگ��ر به عنوان جریان ضددین مطرح ش��وند‪،‬‬ ‫جایگاه��ی ندارن��د؛ مگ��ر اینکه در پوش��ش دینی و‬ ‫مذهب��ی بخواهند این فکر را پیش ببرند‪ .‬این موضوع‬ ‫بس��یار ظریفی است اما در عین حال نخبگان بصیری‬ ‫در جامعه حض��ور دارند که تفکرات جریان انحرافی‬ ‫را روشن خواهند کرد‪.‬‬ ‫از گفته های ش��ما اینگونه برداشت می شود‬ ‫ک��ه «والیت فقیه» اس��ت ک��ه در برابر این‬ ‫جریان می ایستد و از ایجاد حاکمیت دوگانه‬ ‫جلوگیری می کند‪ .‬درست است؟‬ ‫‪ l‬همین طور است‪ .‬جریان اصلی حاکم بر کشور ما‪،‬‬ ‫جریان والیت فقیه اس��ت و پیروان این تفکر در برابر‬ ‫حاکمیت دوگانه مقاومت می کنند‪.‬‬ ‫بع��د از حاکمی��ت ‪ 16‬س��اله دولت ه��ای‬ ‫س��ازندگی و اصالح��ات و ط��رح صریح‬ ‫مس��اله حاکمی��ت دوگان��ه در دوره‬ ‫اصالح��ات‪ ،‬م��ردم در انتخاب��ات س��ال‬ ‫‪ 84‬ب��ه کس��ی رای دادن��د که ب��ر گفتمان‬ ‫امام و رهبری‪ ،‬انقالب اسالمی‪ ،‬عدالتخواهی‬ ‫و پی��روی از والیت فقی��ه تاکید می کرد‪ .‬با‬ ‫توجه به این مس��اله‪ ،‬فک��ر می کنید «مردم»‬ ‫چقدر با حاکمیت دوگانه موافقند؟‬ ‫‪ l‬به نظر من اکثریت مردم موافق نیس��تند؛ اما جریان‬ ‫اقلیت��ی وجود دارد که بخش��ی از ان پایه های مذهبی‬ ‫و اعتقادی درس��تی ندارند و اص��وال عالیق دینی در‬ ‫انها نیس��ت‪ .‬بخش��ی از این جریان اقلیت‪ ،‬تفس��یر و‬ ‫قرائ��ت خاصی از دین دارند که از جمله انها می توان‬ ‫به س��روش و همفکرانش اش��اره کرد که این جریان‪،‬‬ ‫عقبه فکری حاکمیت دوگانه در جامعه است‪ .‬از سوی‬ ‫دیگ��ر برخی سیاس��تمداران و مذهبیون ما هم تحت‬ ‫تاثیر این تئوری ها هس��تند‪ ،‬اما عموم مردم (بر اساس‬ ‫تئوری حکومت نخبگان که در جامعه شناس��ی مطرح‬ ‫می ش��ود) به دنبال نخبگان خود هس��تند‪ .‬این مساله‬ ‫بس��تگی به این دارد که در س��طح نخبگان‪ ،‬متفکران‬ ‫و سیاس��تمداران‪ ،‬کدام جریان غلبه یابد و بتواند مردم‬ ‫را با خود همراه کند‪ .‬ارزیابی کلی من این اس��ت که‬ ‫اکثریت م��ردم ما به دنبال علما‪ ،‬روحانیت و ولی فقیه‬ ‫حرکت می کنند‪.‬‬ ‫به جز مس��ائل فکری و نظری‪ ،‬چه مس��ائل‬ ‫دیگ��ری می توانند باعث ایج��اد حاکمیت‬ ‫دوگانه شوند؟‬ ‫‪ l‬مردم در رای دادن و تصمیم گیری هایش��ان تحت‬ ‫تاثیر عوامل مختلفی هس��تند‪ .‬فقط مس��ائل فکری و‬ ‫فرهنگی نیست بلکه مسائلی همچون مسائل اقتصادی‬ ‫در تصمیم گیری مردم بسیار مهم است‪.‬‬ ‫اگر یک جریان فکری و سیاس��ی‪ ،‬بیشتر از جریانات‬ ‫دیگر منافع ملی را تامین کند‪ ،‬حتی اگر به لحاظ فکری‪،‬‬ ‫اصل والیت فقیه که‬ ‫اندیشه امام(ره)‪ ،‬مقام‬ ‫معظم رهبری و اکثریت‬ ‫مردم جامعه ماست‪،‬‬ ‫از پایه های دینی و‬ ‫مذهبی برخوردار است و‬ ‫جریان های مخالف اگر‬ ‫به عنوان جریان ضددین‬ ‫مطرح شوند‪ ،‬جایگاهی‬ ‫ندارند؛ جریان اصلی‬ ‫حاکم بر کشور ما‪ ،‬جریان‬ ‫والیت فقیه است و پیروان‬ ‫این تفکر در برابر حاکمیت‬ ‫دوگانه مقاومت می کنند‬ ‫مبانی فلس��فی و تئوریک ضعیف باشد‪ ،‬ممکن است‬ ‫ب��ر دیگر جریانات غلبه کند؛ چراکه مردم توقعاتی از‬ ‫حکومت دارند که بیشتر مربوط به جنبه های روزمره‬ ‫زندگی از قبیل معیش��ت‪ ،‬رفاه و مسائلی از این دست‬ ‫اس��ت‪ .‬از این رو حوادثی که در گذشته اتفاق افتاده و‬ ‫حوادث اینده نیز می توانند تاثیرگذار باشند‪.‬‬ ‫در ماجرای وزی��ر اطالعات‪ ،‬عده ای تالش‬ ‫کردن��د دولت را در برابر رهبری قرار دهند‬ ‫و باز هم مس��اله حاکمیت دوگانه را مطرح‬ ‫کنند روند استعفا و بازگشت اقای مصلحی‬ ‫را چگونه ارزیابی می کنید؟‬ ‫‪ l‬تحلیل من این اس��ت که نمی ت��وان با یک حادثه‬ ‫در خصوص والیتمداری فرد یا جریانی قضاوت کرد‪.‬‬ ‫احس��اس می شود که جریانی در کش��ور وجود دارد‬ ‫که مس��اله والیتمداری دولتمردان را زیر سوال می برد‬ ‫و گاهی این مس��اله علنا بروز می کند‪ .‬انتخاب معاون‬ ‫اول در ابت��دای دوره دوم ریاس��ت جمهوری اق��ای‬ ‫احمدی نژاد‪ ،‬ماجرای وزیر اطالعات‪ ،‬مس��اله مکتب‬ ‫ایرانی و‪ ...‬باید در کنار هم قرار گیرد و بر اس��اس ان‬ ‫یک تحلیل جامع ارائه ش��ود؛ به یک مورد و مصداق‬ ‫نمی توان بسنده کرد‪ .‬نخبگان و خبرگان سیاسی‪ ،‬دینی‬ ‫و فکری کش��ور نگرانی هایی از این دس��ت دارند که‬ ‫باید با دقت بیشتری مورد تامل قرار گیرد‪.‬‬ ‫ن��گاه رهبر معظم انقالب ب��ه دولت دهم را‬ ‫چگونه ارزیابی می کنید؟‬ ‫‪ l‬ن��گاه رهبری به جریان حاک��م در دولت‪ ،‬نگاهی‬ ‫کلی اس��ت و مقتضای رهبری ایشان نیز همین است‪.‬‬ ‫مقام معظم رهبری در یکی از س��خنان خود صراحتا‬ ‫اعالم کردن��د که برخی در کش��ور «حاشیه س��ازی»‬ ‫می کنند و س��عی دارند مسئوالن را به حاشیه ببرند و‬ ‫مسائل فرعی را به مس��ائل اصلی تبدیل کنند تا نظام‬ ‫از مس��یر اصلی و حرکت کلی خود منحرف ش��ود‪.‬‬ ‫تحلیل بنده این اس��ت که حمایت رهبر معظم انقالب‬ ‫از خط کلی حرکت دولت است و این رویکرد کامال‬ ‫منطقی به نظر می رسد‪ .‬نگرانی های برخی نخبگان از‬ ‫زاویه دیگری است؛ یعنی می گویند ما باید به جزئیات‬ ‫توج��ه کنیم که «غفلت» از ان جزئیات باعث پیدایش‬ ‫انحرافات بزرگ در اینده نشود‪.‬‬ ‫از می��ان دولت های��ی ک��ه در دوره رهبری‬ ‫حض��رت ای��ت اهلل خامن��ه ای مس��ئولیت‬ ‫داش��ته اند‪ ،‬ک��دام دولت به نظرات ایش��ان‬ ‫اهمیت بیش��تری داده و از دولت های دیگر‬ ‫«والیتمدارتر» بوده است؟‬ ‫‪ l‬دول��ت اقای احمدی نژاد نمره باالتری نس��بت به‬ ‫دولت ه��ای قبل��ی دارد اما این به معنای این نیس��ت‬ ‫که دولت ه��ای قبلی ضد والیت فقی��ه بودند‪ .‬در مقام‬ ‫مقایسه‪ ،‬شعارهای اصولگرایانه در ‪ 6‬سال فعالیت این‬ ‫دولت بیشتر و پررنگتر بوده است‪.‬‬ ‫م��ا ش��اهد ط��رح ش��عارهایی ب��ر مبنای‬ ‫گفتم��ان امام و رهبری‪ ،‬انقالب اس�لامی و‬ ‫عدالتخواهی از س��وی اق��ای احمدی نژاد‬ ‫بوده ایم‪ .‬می بینیم که اصولگرایان نیز به این‬ ‫ش��عارها پایبند هستند‪ .‬بحث هایی که اخیرا‬ ‫در خصوص جدای��ی دولت از اصولگرایان‬ ‫مطرح می شود را چگونه ارزیابی می کنید؟‬ ‫‪ l‬این کامال اش��تباه اس��ت که ما دول��ت فعلی را از‬ ‫اصولگرای��ان جدا کنیم و فک��ر نمی کنم افراد معتدل‪،‬‬ ‫اندیش��مند و دلس��وز نظام چنین نظری داشته باشند‪.‬‬ ‫تذکرات��ی که برخ��ی اصولگرای��ان می دهن��د‪ ،‬برای‬ ‫جلوگی��ری از برخی التقاط های فک��ری و انحرافات‬ ‫محتمل در اینده اس��ت تا مبادا برای نظام خطرس��از‬ ‫ش��ود و انق�لاب را تهدید کن��د‪ .‬در عین حال دولت‬ ‫فعل��ی به عن��وان دولت��ی اصولگرا بر س��رکار امد و‬ ‫نمی توان ان را جدای از اصولگرایان دانست‪g .‬‬ ‫حکمی بر اساس مصلحت جامعه‬ ‫*‬ ‫حجت االسالم والمسلمین سید سجاد ایزدهی‬ ‫‪3‬‬ ‫ی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسالمی‬ ‫*عضو هیات علم ‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫حکم حکومتی که پیوندی وثیق با مقوله مصلحت‬ ‫دارد‪ ،‬عب��ارت اس��ت از اقدام��ات اجرایی و تنفیذی‬ ‫ولی امر‪ ،‬در راستای تامین مصالح فردی و اجتماعی‬ ‫جامعه اسالمی و رفع معضالت وگره گشایی امور و‬ ‫تطبی��ق احکام کلی بر موضوع های جدید و مس��ائل‬ ‫جاری‪ ،‬که در بق��ا و زوال‪ ،‬پیرو مصالح نهفته و علل‬ ‫ایجادی است‪.‬‬ ‫احکام حکومتی که به نام هایی چون «احکام والئی»‬ ‫نیز خوانده شده است از سوی فقیهان مورد عنایت‬ ‫ی از سوی حاکم‬ ‫قرار گرفته و به معنای انشای حکم ‬ ‫(و نه شارع) در خصوص مورد و مصداقی خاص‬ ‫که در حکم تکلیفی یا وضعی یا موضوع این احکام‬ ‫صورت می پذیرد‪ ،‬امده است‪:‬‬ ‫«انشاء انفاذٍ من الحاکم ـ ال منه تعالى ـ لحک ٍم شرعیٍ‬ ‫او وضعیٍ او موضو ِعهما فی شیءٍ‬ ‫ٍ‬ ‫مخصوص‪.‬‬ ‫ایجاد دس��توری از ط��رف حاکم (و ن��ه خداوند)‬ ‫درب��اره حکمی ش��رعی یا وضعی ی��ا موضوع ان‬ ‫دو در موض��وع خاص‪ ».‬ایش��ان در ذیل بحثى در‬ ‫خصوص نقض حکم حاکم‪ ،‬با مقایس��ه مفاهیمی ‬ ‫چون حکم و فتوا در مورد حکم حکومتی این گونه‬ ‫اظهار داشته است‪:‬‬ ‫«تف��اوت میان فت��وا و حکم این اس��ت ک��ه فتوا‬ ‫گ��زارش از خداون��د متعال اس��ت در یک حکم‬ ‫کل��ى ش��رعى‪ ،‬مثل اینک��ه بگوید‪ :‬مالق��ى بول یا‬ ‫خمر نجس اس��ت اما اینکه مایع این ظرف نجس‬ ‫اس��ت‪ ،‬چون مث�لا خمراس��ت‪ ،‬ای��ن در حقیقت‬ ‫فت��وا نیس��ت؛ گر چ��ه گاهى مج��ازا ب��ه ان فتوا‬ ‫می گویند‪ .‬اما حکم دس��تورى است از سوى حاکم‬ ‫(نه از سوى خداوند متعال)‪ ،‬براى عمل کردن طبق‬ ‫ی��ک حکم ش��رعى تکلیفى‪ ،‬یا اعتب��ار تحقق یک‬ ‫حکم وضعى یا موضوع حک��م تکلیفى یا وضعى‬ ‫در موردى خاص‪».‬‬ ‫مطابق این معنا حاکم و ولی جامعه از سوی شارع‬ ‫مجاز اس��ت به مقتضای صالحیت ها‪ ،‬ویژگی ها و‬ ‫اوصافی ک��ه دارد‪ ،‬در اموراتی که به زندگی فردی‬ ‫یا اجتماعی مردم جامعه مربوط می شود‪ ،‬حکمی را‬ ‫بر اس��اس مصالح عالیه فرد‪ ،‬جامعه یا نظام سیاسی‬ ‫صادر کرده و به اجرا بگذارد‪ .‬طبیعی اس��ت با توجه به‬ ‫اینکه این احکام بر اساس مصالح زمانه صادر می شود‪،‬‬ ‫از دوام برخ��ودار نبوده و در وج��ود‪ ،‬بقا و عدم‪ ،‬تابع‬ ‫مصلحتی است که مقتضی صدور حکم بوده است‪:‬‬ ‫«ولى امر مى تواند یک سلس��له تصمیمات مقتضى به‬ ‫حس��ب مصلحت وق��ت گرفته و طبق انه��ا مقرراتى‬ ‫وضع نماید و به موق��ع اجرا بیاورد‪ ،‬مقررات نام برده‬ ‫ت داراى اعتبار می باشند‪ ،‬با‬ ‫الزم االجرا و مانند ش��ریع ‬ ‫این تفاوت که قوانین اس��مانى‪ ،‬ثابت و غیرقابل تغییر‬ ‫و مق��ررات وضعى قاب��ل تغییر‪ ،‬در ثب��ات و بقا تابع‬ ‫مصلحتى می باش��ند که انها را به وجود اورده است و‬ ‫چون پیوس��ته زندگى جامعه انسانى در تحول و رو به‬ ‫تکامل است‪ ،‬طبعا این مقررات تدریجا تبدل پیدا کرده‪،‬‬ ‫جاى خود را به بهتر از خود خواهند داد‪».‬‬ ‫گرچه اص��ل حکم حکومتی در فقه ش��یعه به قدری‬ ‫واضح اس��ت که نیازی به اثبات و پاسخ به شبهه های‬ ‫احتمال��ی وجود ن��دارد‪ ،‬اما ب��ه اجمال می ت��وان در‬ ‫خصوص مش��روعیت حکم حکومتی اینگونه اظهار‬ ‫داش��ت که ایاتی از قران کریم بر این مدعا (به داللت‬ ‫مطابقی یا التزامی) داللت داشته و روایات بسیاری نیز‬ ‫ی در ش��ریعت تاکید می نمایند‬ ‫ب��ر وجود چنین حکم ‬ ‫ک��ه از ان میان می توان به حک��م پیامبر(ص) به اعدام‬ ‫کعب االش��راف‪ ،‬حکم به مهدور ال��دم بودن چهار نفر‬ ‫خ��اص در فتح مکه‪ ،‬حکم به قط��ع درختان ظائف و‬ ‫اتش زدن و خراب ک��ردن خانه های بنی نظیر‪ ،‬نهی از‬ ‫خوردن گوش��ت االغ در جنگ خیبر‪ ،‬نهی از شرکت‬ ‫نکردن در س��پاه اسامه اش��اره نمود‪ .‬طبیعی است که‬ ‫ای��ن احکام غی��ر از فتوا بوده و از س��وی پیامبر(ص)‬ ‫و با عنایت به حیثیت والیت ایش��ان صادر شده و در‬ ‫زمره احکام حکومتی قرار می گیرند‪ .‬بلکه چون حکم‬ ‫حکومتی از لوازم اداره جامعه اس��ت‪ ،‬از این روی این‬ ‫موارد نیز تنها بخش��ی از احکامی اس��ت که از سوی‬ ‫ایش��ان در راس��تای مدیریت بهینه و مطلوب جامعه‪،‬‬ ‫مورد استفاده قرار گرفته است‪ .‬صاحب جواهر نیز در‬ ‫همین راس��تا ادله ای را در جه��ت اثبات این امر مورد‬ ‫اس��تفاده قرار می دهد که از ان میان می توان به اطالق‬ ‫دلیل جعل والیت در مقبوله عمر بن حنظله اشاره کرد‪.‬‬ ‫مطابق اطالق این روایت‪ ،‬همچنان که حاکم می تواند‬ ‫حک��م قضایى صادر نماید‪ ،‬قادر خواهد بود به صدور‬ ‫حکم حکومتی نیز مبادرت ورزد‪.‬‬ ‫گرچه حکم حکومتی مانند احکام اولیه و ثانویه از‬ ‫حجیت برخوردار بوده و عمل به مقتضای ان الزم‬ ‫برشمرده ش��ده است‪ ،‬اما این حکم از ویژگی هایی‬ ‫برخوردار اس��ت ک��ه ان را از موارد ف��وق متمایز‬ ‫می نمای��د‪ .‬برخی از این ویژگی ها که ماهیت حکم‬ ‫حکومتی را تشکیل می دهند‪ ،‬از قرار ذیلند‪:‬‬ ‫‪ -1‬در حال��ی ک��ه در احکام اولیه‪ ،‬وج��ود موضوع‪،‬‬ ‫دائمى و ثابت بوده و به صورت قضایاى حقیقیه جعل‬ ‫می گردند و از ان روی که احکام کلی هستند‪ ،‬به وجود‬ ‫مصادی��ق خارجی منوط نیس��تند‪ ،‬احکام حکومتى‪،‬‬ ‫موقت و قابل تغییر بوده‪ ،‬به صورت قضایاى شخصیه‬ ‫هستند و به قضایای خارجیه تعلق دارند و اعتبار انها‬ ‫تا زمان اعتبار مصلحتی که باعث جعل ان شده است‬ ‫خواهد بود‪.‬‬ ‫‪ -2‬برخالف احکام اولیه که به موضوعات طبیعی‬ ‫اشیاء عنایت داش��ته و موضوعات انها به صورت‬ ‫طبیعی و بر اس��اس قاعده هستند‪ ،‬احکام حکومتی‬ ‫به موضوعات خویش بر اساس مصلحت نگریسته‬ ‫و حالت موقت و استثنا دارند‪.‬‬ ‫‪ -3‬احکام اولیه احکامی هس��تند که از س��وی شارع‬ ‫مقدس صادر شده و از سوی فقیهان کشف می شود‪،‬‬ ‫در حالی که احکام حکومتی از سوی حاکم و مطابق‬ ‫اختیاراتی که از س��وی ش��ارع به وی واگذار ش��ده‬ ‫است‪ ،‬صادر می شود‪ -4 .‬تشخیص مصالح و مفاسد‬ ‫در احکام اولیه‪ ،‬بر عهده شارع مقدس است‪ ،‬ولى در‬ ‫احکام حکومتى بر عهده حاکم اسالمى است‪ .‬گرچه‬ ‫گاهی هم تش��خیص مصلحت به صورت مس��تقیم‬ ‫توسط حاکم صورت می پذیرد‪ ،‬گاهی این امر به کمک‬ ‫مشاورین و کارشناسان خبره (مانند مجمع تشخیص‬ ‫مصلحت) صورت گیرد‪.‬‬ ‫‪ -5‬در حال��ی که احکام اولیه ب��ه وجود مصالح و‬ ‫مفاسد ثابت واقعى و در ذات موضوع احکام منوط‬ ‫هستند‪ ،‬احکام حکومتى به وجود مصالح و مفاسد‬ ‫متغیر اجتماعى و با تشخیص حاکم مبتنی هستند‪.‬‬ ‫‪ -6‬با وجود اینکه مکلفین در احکام اولیه تابع مراجع‬ ‫تقلید خویش هستند‪ ،‬در احکام حکومتى مى بایست‬ ‫از حاکم جامع شرایط اسالمى تبعیت کنند‪ ،‬بلکه این‬ ‫احکام بر س��ایر فقیهان نیز الزم االتباع بوده و نقض‬ ‫ان از سوی انان ممکن نخواهد بود‪g .‬‬ ‫‪29‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫تو گو با ایت اهلل هادوی تهرانی‬ ‫گف ‬ ‫حکم حکومتی فراتر از فتواست‬ ‫علیحاجی ناصری‬ ‫‪1‬‬ ‫هلل هادوی تهرانی‪ ،‬اس��تاد برجس��ته دوره‬ ‫ای��ت ا ‬ ‫خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم است که مطالعات‬ ‫و پژوهش های گسترده ای در حوزه فقه سیاسی داشته‬ ‫است و بی تردید از اساتید مسلم این حوزه است‪ .‬با او‬ ‫در خصوص حکم حکومتی و جایگاه فقهی و حقوقی‬ ‫ان به گفت وگو نشستیم‪.‬‬ ‫‪30‬‬ ‫به طور کلی‪ ،‬حکم حکومتی در شرع مقدس‬ ‫اس�لام‪ ،‬قانون اساس��ی و س��اختار سیاسی‬ ‫جمهوری اسالمی ایران چه جایگاهی دارد؟‬ ‫‪ l‬بناب��ر انچ��ه در مباحث فقهی مباح��ث مربوط به‬ ‫حکومت اس�لامی تبیین می ش��ود‪ ،‬یکی از اختیارات‬ ‫حاکم اسالمی این اس��ت که حکم صادر کند؛ به این‬ ‫معنا ک��ه برخی از انچه را در ش��ریعت جایز یا مباح‬ ‫به معنای وس��یع کلمه هس��ت‪ ،‬ممنوع ی��ا الزم االجرا‬ ‫اعالم کن��د یا احیانا در بعضی ش��رایط حکمی را که‬ ‫در ش��ریعت حرام اس��ت‪ ،‬تغییر دهد‪ .‬البته برای تغییر‬ ‫یا صدور حکم از ناحیه حاکم‪ ،‬ضوابطی در ش��ریعت‬ ‫وجود دارد که در خصوص احکامی است که شریعت‬ ‫در انه��ا ال��زام دارد و حکمی که در ش��ریعت واجب‬ ‫یا حرام اس��ت‪ ،‬شرط اعمال حاکمیت حاکم و صدور‬ ‫حکم حکومتی این اس��ت که در وضعیت تزاحم قرار‬ ‫گرفته باش��د‪ .‬یعنی در جایگاهی قرار گرفته باشیم که‬ ‫دو وظیفه ش��رعی ب��ا یکدیگر قابل اطاع��ت و امتثال‬ ‫نباش��د‪ .‬در این ش��رایط‪ ،‬حاکم باید به عنوان مسئول‬ ‫جامعه اس�لامی‪ ،‬اقدام به رفع تزاحم کند و یک طرف‬ ‫را ب��ه طرف دیگر ترجیح ده��د‪ .‬البته برای ترجیح نیز‬ ‫ضوابطی در فقه معین شده است‪ .‬در جایی که از ناحیه‬ ‫ش��رع الزامی وجود ن��دارد و مباح اس��ت‪ ،‬اگر حاکم‬ ‫می خواهد حکمی ص��ادر کند و ان عمل را واجب یا‬ ‫حرام اعالم کند‪ ،‬باید مصلحتی عمومی وجود داش��ته‬ ‫باش��د که چنین حکمی را اقتضا کند‪ .‬با این ش��رایط‬ ‫حاک��م می تواند حکم حکومتی صادر کند‪ .‬البته حاکم‬ ‫در روزگار حضور معصومین(ع) خودشان هستند و در‬ ‫روزگار غیبت فقیه عادل دارای کفایت‪ .‬یعنی فقیهی که‬ ‫توان اداره و تصدی امور حکومتی را دارد و در قانون‬ ‫اساس��ی تحت عنوان شرایط ولی فقیه ذکر شده که در‬ ‫انجا به مس��اله فقاهت‪ ،‬عدال��ت و کفایت با تعابیری‬ ‫اشاره شده که تعابیری همچون مدیر و مدبر و‪ ...‬ناظر‬ ‫بر همین شرایط است‪.‬‬ ‫عمل به حکم حکومتی بر چه کسانی واجب‬ ‫است؟‬ ‫ی که‬ ‫‪ l‬هنگام��ی که حکم حکومتی از س��وی حاکم ‬ ‫ش��رایط را دارد صادر شد‪ ،‬اطاعت از ان حکم بر همه‬ ‫احاد جامعه که شرایطی که حکم برای ان تعیین شده‪،‬‬ ‫الزم اس��ت؛ چه مقلد شخص فقیه باشند چه نباشند و‬ ‫اگر کس��انی که حکم در رابطه با انها صادر می ش��ود‬ ‫فقیه و مجتهد جامع الش��رایط باشند‪ ،‬همه مشمول این‬ ‫حکم خواهند بود‪ .‬حتی خود ش��خص حاکم اگر در‬ ‫ضابطه ای که در ان حکم تعیین ش��ده‪ ،‬قرار بگیرد نیز‬ ‫مش��مول حکم است و از دایره ش��مول حکم خارج‬ ‫نخواهد ب��ود‪ .‬این حکم حکومتی اس��ت که در واقع‬ ‫دایره ان تمام احاد جامعه حتی ش��خص حاکم را هم‬ ‫شامل می ش��ود و به این دلیل که در مصدر حاکمیت‬ ‫است باعث نمی شود از حکم مستثنی باشد‪ .‬این نکته‬ ‫که در قانون اساسی جمهوری اسالمی نیز به ان اشاره‬ ‫شده و تاکید می کند که رهبر در برابر قانون مانند سایر‬ ‫افراد جامعه است‪ ،‬ناظر بر همین مساله است‪ .‬هرچند‬ ‫قانون مش��روعیت خ��ود را از ناحیه مص��در والیت‬ ‫به دس��ت می اورد‪ ،‬ام��ا هنگامی که قانون با ش��رایط‬ ‫خود از ناحیه مصدری که ش��رایط را دارد صادر شد‪،‬‬ ‫رعای��ت ان قانون بر تمام احاد جامعه که ش��رایط ان‬ ‫قان��ون را دارند الزم خواهد ب��ود؛ حتی بر خود رهبر‬ ‫و حاکم جامعه اس�لامی و همچنین س��ایر فقهایی که‬ ‫فی حد نفس��ه از ناحیه ش��رع حق والی��ت دارند‪ .‬این‬ ‫جایگاه حکم حکومتی است که فراتر از فتواست‪.‬‬ ‫حجیت فتوا‪ ،‬برای صاحب‬ ‫فتوا و مقلدین اوست‪.‬‬ ‫این فتوا تنها برای انها‬ ‫حجیت دارد و فقط بر انها‬ ‫الزم است‪ ،‬بر اساس‬ ‫این فتوا عمل کنند‪ .‬اما در‬ ‫حکم حکومتی همه احاد‬ ‫جامعه حتی کسانی که‬ ‫مقلد حاکم نیستند و شاید‬ ‫خودشان هم مجتهد‬ ‫باشند‪ ،‬باید به این حکم‬ ‫عملکنند‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫چه تفاوتی میان حکم حکومتی و فتوا وجود‬ ‫دارد؟‬ ‫‪ l‬حجیت فتوا‪ ،‬برای صاحب فتوا و مقلدین اوس��ت‪.‬‬ ‫ای��ن فتوا تنه��ا برای انها حجی��ت دارد و فقط بر انها‬ ‫الزم اس��ت‪ ،‬بر اساس این فتوا عمل کنند‪ .‬اما در حکم‬ ‫حکومتی همه احاد جامعه حتی کسانی که مقلد حاکم‬ ‫نیستند و شاید خودشان هم مجتهد باشند‪ ،‬باید به این‬ ‫حکم عمل کنند‪.‬‬ ‫چه مصداق هایی از صدور احکام حکومتی‬ ‫در دوره پیامب��ر(ص) و ائمه معصومین(ع)‬ ‫وجود دارد؟‬ ‫‪ l‬پیامب��ر(ص) در دوره ای که در مدینه بودند‪ ،‬احکام‬ ‫زی��ادی صادر کردن��د؛ چه احکامی ک��ه در خصوص‬ ‫جنگ ها و صلح ها صادر شد و چه احکامی که به افراد‬ ‫مس��ئولیت هایی در برخی امور می داد و چه احکامی ‬ ‫که در بعضی ش��رایط وجود داشت‪ .‬به عنوان مثال در‬ ‫دوره علی اب��ن ابی طالب(ع)‪ ،‬روایات��ی وجود دارد که‬ ‫امیرالمومنین(ع) برای اسب ها نیز زکات تعیین کردند؛‬ ‫در حالی که به طور متعارف بر اس��ب ها زکات بس��ته‬ ‫نمی ش��ود و جزو موارد زکات نیست‪ .‬حضرت در ان‬ ‫شرایطی که قرار داشتند‪ ،‬الزم دیدند زکات بر اسب ها‬ ‫نیز بس��ته ش��ود‪ .‬در تاریخ مواردی از این دس��ت در‬ ‫خصوص ائمه معصومین(ع) بسیار است‪ .‬در دوره ای‬ ‫از تاریخ اس�لام‪ ،‬خمس را تحلی��ل کردند و فرمودند‬ ‫که الزم نیس��ت ش��یعیان خمس بپردازند‪ .‬ان دوره ها‪،‬‬ ‫دوره های��ی بود که ائمه(ع) تش��خیص داده بودند اگر‬ ‫ش��یعیان خمس بپردازند‪ ،‬با مشکل مواجه می شوند و‬ ‫برای تسهیل امر شیعیان این تحلیل را انجام دادند‪ .‬اما‬ ‫در دوره های بعد و در زمان امام رضا(ع)‪ ،‬تاکید کردند‬ ‫ی که پیش‬ ‫که باید خمس پرداخت شود‪ .‬در واقع حکم ‬ ‫از ان به عنوان حکم حکومتی صادر ش��ده بود‪ ،‬تغییر‬ ‫یاف��ت و به وضعیت عادی بازگش��ت‪ .‬مواردی از این‬ ‫دست در تاریخ پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) بسیار‬ ‫اس��ت که البته در رابطه با برخی از انها در کتب فقهی‬ ‫اختالف وجود دارد‪.‬‬ ‫ایا در قانون اساسی تمام اختیارات ولی فقیه‬ ‫ذکر ش��ده و حکم حکومتی نیز به صراحت‬ ‫در اختیارات ایش��ان امده است یا اینکه به‬ ‫صورت عرفی پذیرفته شده است؟‬ ‫‪ l‬در قانون اساسی این نکته تذکر داده شده که مصدر‬ ‫مشروعیت حکومت همین والیت فقیه است‪ .‬چرا که‬ ‫انچه از نظر ش��ریعت اختیارات حکوم��ت به او داده‬ ‫ش��ده فقیه جامع الشرایط است‪ .‬قانون اساسی در واقع‬ ‫نم��ادی از تفوی��ض برخی از اختی��ارات ولی فقیه به‬ ‫برخی نهادهای دیگری است که در این قانون تعریف‬ ‫شده اند‪ ،‬یعنی قانونگذاری جزئی از وظایف ولی فقیه‬ ‫اس��ت که بخش��ی از ان به مجلس ش��ورای اسالمی‬ ‫س��پرده می شود‪ .‬یا اینکه اجرای قوانین و تصدی امور‬ ‫جزو اختیارات ولی فقیه اس��ت که بخش��ی از ان نیز‬ ‫با ش��رایطی به قوه مجریه واگذار می ش��ود‪ .‬رهبری و‬ ‫فرماندهی نیروهای مس��لح برعهده ولی فقیه است که‬ ‫ممکن اس��ت در دوره ای به فرد دیگری منتقل ش��ود‪.‬‬ ‫بحث قضاوت نیز جزو شئونات حکومتی و اختیارات‬ ‫ولی فقیه اس��ت که براس��اس قانون اساس��ی از سوی‬ ‫رهبری به قوه قضائیه سپرده شده و این قوه با شرایطی‬ ‫این مس��ئولیت را برعهده گرفته است‪ .‬بنابراین قانون‬ ‫اساسی به یک معنا تقسیم و توزیع اختیارات ولی فقیه‬ ‫میان نهادهای دیگر است‪.‬‬ ‫انچه از مس��ئولیت ها و وظایف در قانون اساس��ی به‬ ‫نهادخاصی سپرده نشده‪ ،‬جزیی از اختیارات ولی فقیه‬ ‫محسوب می ش��ود‪ .‬هنگامی که رهبری قانون اساسی‬ ‫را می پذیرد این قانون مشروعیت پیدا می کند و التزام‬ ‫نس��بت به ان بر تمام اح��اد جامعه از جمله ولی فقیه‬ ‫الزم خواهد بود‪ .‬البته اگر در قانون اساس��ی شیوه ای‬ ‫برای تغییر قانون در نظر گرفته شده باشد بر اساس ان‬ ‫شیوه و راهکار اصالح قانون اسیاسی امکانپذیر است‪.‬‬ ‫هنگامی که قانون اساس��ی اصالح شد و قانون اساسی‬ ‫جدی��د مورد تائید ولی فقیه قرار گرفت‪ ،‬مش��روعیت‬ ‫می یاب��د و التزام به ان بر هم��ه از جمله رهبری الزم‬ ‫است‪.‬‬ ‫اشاره کردید که قضاوت از شئون ولی فقیه‬ ‫است‪ .‬به طور کلی چه تفاوتی میان قضاوت‬ ‫و حکم حکومتی وجود دارد؟‬ ‫‪ l‬ای��ن بحث فقهی و فنی اس��ت‪ .‬قضاوت در جایی‬ ‫اس��ت که براس��اس ضوابطی ک��ه در مباحث قضایی‬ ‫بیان شده در مس��ائل مدنی و جزایی حاکم حکمی را‬ ‫صادر می کند که حکم قضایی شناخته می شود‪ .‬در فقه‬ ‫اینگونه توضیح داده می ش��ود ک��ه میان حکم قضایی‪،‬‬ ‫حکم حکومتی و احکام فقه��ی تفاوت وجود دارد و‬ ‫ای��ن تفاوت ها فنی و اصطالحی اس��ت‪ .‬قضاوت غیر‬ ‫از حک��م حکومتی اس��ت‪ .‬هنگامی که دو نفر بر س��ر‬ ‫مس��اله ای اختالف دارند در ضوابطی که در شرع بیان‬ ‫شده کسی که مدعی است باید بینه اقامه کند‪ .‬یعنی دو‬ ‫نفر شاهد عادل برای ادعای خود بیاورد و اگر توانست‬ ‫این کار را بکن��د حاکم به نفع او حکم صادر می کند‪.‬‬ ‫در غیر این صورت منکر می تواند قسم بخورد و به نفع‬ ‫او حکم می ش��ود‪ .‬اگر منکر نسبت به مدعی رفع قسم‬ ‫بکند که در فقه به ان نکول می گویند در این صورت‬ ‫اگر مدعی قسم بخورد به نفع مدعی حکم خواهد شد‪.‬‬ ‫حکمی که قاضی در این ش��رایط صادر می کند به این‬ ‫معناست که براساس ضوابط قضایی مانند بینه و قسم‬ ‫که در اس�لام تعیین شده اس��ت به رای قاضی به نفع‬ ‫یکی از طرفین می انجامد‪ .‬البته این به این معنی نیست‬ ‫که اگر حکم مطابق با واقع نباش��د و در قضا اشتباهی‬ ‫رخ داده باشد حکم واقعی تغییر می کند‪ .‬بلکه تنها اثر‬ ‫حکم قضایی این اس��ت که کس��ی که ادعای خالف‬ ‫کرده و کس��ی که حکم علیه او صادر شده است حق‬ ‫اقامه دعوا علیه طرف مقابل را ندارد و دیگر نمی تواند‬ ‫ای��ن ادعا را پیگیری کند‪ .‬اثر حکم قضایی به اصطالح‬ ‫فقهی «فصل خصومت» اس��ت‪ .‬یعنی به لحاظ قانونی‬ ‫این دعوا پایان یافته تلقی می ش��ود و امکان ادامه دعوا‬ ‫و رس��یدگی به این اختالف از بین م��ی رود‪ .‬البته در‬ ‫اصطالح فقهی قضا به صورت خاص با مباحث مدنی‬ ‫تطبیق می ش��ود هنگامی که توسعه یابد شامل مباحث‬ ‫جزای��ی نیز می ش��ود چرا که اجرای حدود از ش��ئون‬ ‫والیی حاکم است نه از شئون قضایی‪.‬‬ ‫در حوزه جزا نیز ضوابطی وجود دارد که براساس ان‬ ‫اگر جرمی ثابت شد شخص قاضی براساس اقرار مجرم‬ ‫یا به اس��تناد بینه حکمی را صادر می کند‪ .‬این حکم که‬ ‫حکم جزایی اس��ت در واقع نوعی تشخیص است که‬ ‫براساس برخی ضوابط صورت می گیرد و هنگامی که‬ ‫زمان اجرای ان فرا می رس��د و مجازات اعمال ش��ود‬ ‫اجرای مجازات در شئون والیی قرار می گیرد و بازهم‬ ‫از اختیارات خاص ولی است‪ .‬مفهوم احکام قضایی با‬ ‫احکام حکومتی و فقهی کامال متفاوت است‪.‬‬ ‫گاهی این ش��بهه از س��وی برخ��ی مطرح‬ ‫می شود که حکم حکومتی دخالت در امور‬ ‫قوای دیگر است‪ .‬با چه استداللی می توان به‬ ‫این شبهه پاسخ داد؟‬ ‫‪ l‬مصدر اختیارات تمام قوا امضای ولی فقیه است‬ ‫که نس��بت به قانون اساسی و قوانین دیگر براساس‬ ‫ضوابط و معیارهایی ص��ورت می گیرد‪ .‬هنگامی که‬ ‫ای��ن امضا صورت گرفت اجرای ان بر همگان الزم‬ ‫اس��ت‪ .‬بنابراین اگ��ر طبق قانون اساس��ی اختیاراتی‬ ‫ب��ه رئیس قوه قضائیه داده می ش��ود و ولی فقیه ان‬ ‫اختی��ارات را امض��ا و تایید می کن��د‪ ،‬ان اختیارات‬ ‫مادامی ک��ه ان امض��ا وج��ود دارد از ان رئیس قوه‬ ‫قضائی��ه خواه��د بود‪ .‬اگ��ر در ان مح��دوده ای که‬ ‫اختیارات برعهده قوه قضائیه گذاش��ته ش��ده است‬ ‫و ب��ا فرض اینکه ولی فقیه این اختیارات را از خود‬ ‫سلب کرده باشد در این صورت در دایره ای که این‬ ‫اختی��ارات را از خود س��لب کرده اس��ت نمی تواند‬ ‫دخال��ت کند‪ .‬اما اگ��ر این اختی��ارات را از مصدر‬ ‫والی��ت به ای��ن معنی که اعمال نکند س��لب نکرده‬ ‫باش��د در این ص��ورت ولی فقیه با توج��ه به اینکه‬ ‫منش��ا اختیارات از ناحیه اوس��ت می تواند دخالت‬ ‫کند و چنین چیزی از منظر ش��رعی با مشکل مواجه‬ ‫نیست‪g .‬‬ ‫‪31‬‬ ‫اختیارات ولی فقیه ریشه‬ ‫در شریعت اسالم دارد‬ ‫*‬ ‫حجت االسالم سید محمود علوی‬ ‫‪3‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪32‬‬ ‫اختیارات ولی فقی��ه در واقع اختیارات رهبری‬ ‫اس��ت‪ .‬رهبری در نظ��ام مقدس اس�لامی به عنوان‬ ‫خالفت خدا روی زمین اس��ت که از سوی خداوند‬ ‫متعال – که حاکمیت منحصرا از ان اوست – توسط‬ ‫رس��ول اکرم(ص) اعمال می ش��ود و بعد از رس��ول‬ ‫اکرم(ص)‪ ،‬توسط امام معصوم(ع) و در زمان غیبت امام‬ ‫معصوم(ع)‪ ،‬توسط فقیه جامع الشرایط اعمال می شود‪.‬‬ ‫این چیزی نیست که براساس سلیقه فقیه یا جمعی از‬ ‫فقها ترسیم شده باشد‪ ،‬بلکه ادله ای که ما در عالم فقه و‬ ‫فقاهت داریم‪ ،‬بر این معنا تاکید می کنند‪ .‬در قضیه ای که‬ ‫منجر به این حدیث شد که رسول اکرم(ص) فرمودند‪:‬‬ ‫«ال ضرر و ال ضرار فی االسالم»‪ ،‬رسول گرامی اسالم‬ ‫دس��تور کندن درخت خرمای «سمره بن جندب» را‬ ‫دادند که این دستور منجر به از بین رفتن مال یک فرد‬ ‫از ش��هروندان می شد‪ .‬امام راحل(ره) نیز در بحثی که‬ ‫در رابط��ه با این غائله دارند‪ ،‬این حکم را یک «حکم‬ ‫حکومتی» می دانن��د؛ نه «حکم قضایی» یا حکمی بر‬ ‫اساس دس��تورات الهی‪ .‬زیرا قاضی در مقام قضاوت‬ ‫دس��تور منهدم کردن اموال دیگران را صادر نمی کند‬ ‫بلکه مالک ان را معین می کند‪ .‬به تعبیر امام راحل‪ ،‬دلیل‬ ‫اینکه رسول اکرم(ص) دستور دادند این درخت خرما‬ ‫از ریشه کنده شود و در برابر سمره بن جندب افکنده‬ ‫ش��ود‪ ،‬این بود که این درخت در حال تبدیل شدن به‬ ‫ریش��ه فساد در جهان اس�لام بود و موجب اختالف‬ ‫در میان مس��لمانان می ش��د و به همین دلیل رسول‬ ‫اکرم(ص) به دلیل ریش��ه کنی فساد مصلحت دیدند‬ ‫دس��تور کندن این درخت را صادر کنند‪ .‬یعنی رهبر‬ ‫جامعه اسالمی و به تعبیر امام راحل(رضوان اهلل تعالی‬ ‫ی که «زعیم المسلمین» مصلحت جامعه‬ ‫علیه)‪ ،‬هنگام ‬ ‫اسالمی را در از بین بردن ارزش مالی ملک یک فرد ببیند‪،‬‬ ‫این اختیار را دارد که دستور بدهد ان مال را از بین ببرند‬ ‫و یک خطر را از پیش پای جامعه اس�لامی بردارند‪ .‬هر‬ ‫اختیاری که اداره جامعه اسالمی متوقف بر ان باشد‪ ،‬جزو‬ ‫اختیارات رس��ول اکرم(ص) و بعد از ایشان از اختیارات‬ ‫امام معص��وم(ع) و در زمان غیبت امام معصوم(ع) جزو‬ ‫اختیارات فقیه است‪ .‬امام راحل(ره) در این زمینه تصریح‬ ‫می فرمایند که همان اختیاراتی که رسول اکرم(ص) برای‬ ‫اداره جامعه اس�لامی داشتند‪ ،‬امیرالمومنین(ع) نیز همان‬ ‫اختیارات را داشت و ائمه دیگر هم همان اختیارات را دارا‬ ‫بودند‪ .‬فقیه جامع الشرایط نیز که در زمان غیبت به نیابت‬ ‫از ام��ام معصوم(ع) عمل می کند‪ ،‬در جایگاه حکومت و‬ ‫رهبری‪ ،‬همان اختی��ارات را دارد؛ چرا که این اختیارات‬ ‫به خاطر فضائل و ویژگی های ش��خصی پیامبر(ص) و‬ ‫ائم��ه طاهرین(ع) در اختیار انه��ا قرار نگرفته‪ ،‬بلکه نیاز‬ ‫اداره کردن امور جامعه اس�لامی به این اختیارات است‬ ‫و هنگامی که نیاز جامعه به این اختیارات است‪ ،‬تفاوتی‬ ‫نمی کند که امور جامعه به دست رسول اکرم(ص) باشد‬ ‫یا امام معصوم(ع) یا فقیه جامع الشرایط در دوران غیبت‬ ‫باشد‪ .‬بنابراین اختیارات فقیه جامع الشرایط ریشه در اصل‬ ‫شریعت مقدس اسالم دارد و عقل هم همین معنا را تایید‬ ‫می کند که کس��ی که اداره امور جامعه در دست اوست‪،‬‬ ‫باید از اختیاراتی برخوردار باشد که بتواند با ان اختیارات‪،‬‬ ‫امور جامعه اس�لامی را اداره کن��د؛ این مبنای اختیارات‬ ‫ی که یک ساختار سیاسی‬ ‫ولی فقیه اس��ت‪ .‬طبیعتا هنگام ‬ ‫همچون ساختار سیاسی نظام مقدس جمهوری اسالمی‬ ‫ایران طراحی می شود‪ ،‬می دانیم که این چارچوب در واقع‬ ‫برای ش��کل دادن به امور اس��ت و حتی ذکر اختیاراتی‬ ‫خاص برای ولی فقیه در قانون اساس��ی‪ ،‬نمی تواند نافی‬ ‫اختیارات تام و والیت مطلقه فقیه باشد‪.‬‬ ‫همان طور که امام راحل(ره) بارها و بارها تاکید فرمودند‪،‬‬ ‫یک والیت مطلقه و بدون قید است‪ .‬ذکر مواردی در قانون‬ ‫اساس��ی به عنوان برش��مردن برخی مصادیق والیت‬ ‫است نه معین کردن چارچوب والیت؛ چراکه ارزش‬ ‫قانون اساسی ما به شریعت مقدس اسالم است و در‬ ‫اصل چهارم قانون اساسی تصریح داریم که چه اصول‬ ‫قانون اساس��ی و چه قوانین عادی باید در چارچوب‬ ‫ی که شرع برای والیت فقیه‪،‬‬ ‫قوانین شرع باشد‪ .‬هنگام ‬ ‫اختیارات مطلقه ای را پیش بینی کند‪ ،‬نه قانون اساسی‬ ‫و ن��ه هیچ قانون دیگری نمی توان��د ان را محدود به‬ ‫حدودی کند و ان اختی��ارات را از فقیه در مقام اداره‬ ‫جامعه اسالمی سلب کند‪.‬‬ ‫در واقع اعتبار قانون اساسی پس از انکه به رای مردم‬ ‫گذاشته می شود‪ ،‬به امضای فقیه جامع الشرایط است‬ ‫و اعتبار ش��رعی اش را از ولی فقی��ه می گیرد؛ چراکه‬ ‫ارای اح��اد م��ردم مقبولیت مردمی ایج��اد می کند‪،‬‬ ‫اما انچه به لحاظ ش��رعی و شریعت اسالم به قانون‬ ‫اساسی مشروعیت و اعتبار می دهد‪ ،‬امضای ولی فقیه‬ ‫اس��ت‪ .‬از این رو در قانون اساسی نیز پیش بینی شده‬ ‫که قانون اساس��ی بعد از همه پرس��ی باید به امضای‬ ‫ولی فقیهبرسد‪.‬بنابراینقانون اساسیمی تواندمصادیقی‬ ‫از اختی��ارت ولی فقیه را ذکر کن��د اما نمی تواند ان را‬ ‫در چارچوبی خاص محدود کند و برخی اختیاراتی‬ ‫را که ش��رع برای ولی فقی��ه در نظر گرفته‪ ،‬از او خلع‬ ‫کند‪ ،‬در واقع در نظام سیاس��ی و در ساختار سیاسی‬ ‫جمهوری اسالمی ایران‪ ،‬تمام اختیاراتی که به افراد و‬ ‫مسئوالن نظام واگذار می شود جزو اختیارات ولی فقیه‬ ‫اس��ت که در اختی��ار انان قرار می گی��رد و ولی فقیه‬ ‫اختی��ار دارد انها را از رهگذر انتخ��اب و ارای مردم‬ ‫به ف��ردی مانند رئیس جمهور‪ ،‬رئیس مجلس‪ ،‬رئیس‬ ‫قوه قضائیه و امثالهم واگذار کند یا بخش��ی از انها را‬ ‫س��لب یا محدود کند‪ .‬اما تا امروز امام خمینی(ره) و‬ ‫مق��ام معظم رهبری جز در م��وارد نادری که مصالح‬ ‫جامع��ه ایجاب می کن��د‪ ،‬پایبند به ش��کل قانونی و‬ ‫قانونگذاری بوده اند و اقداماتش��ان در این چارچوب‬ ‫بوده اس��ت‪ .‬مگر در مواردی که احس��اس می کردند‬ ‫مصلحتی ایجاب می کند که خارج از این چارچوب ها‬ ‫حکمی را صادر کنند؛ اینگونه احکام به عنوان احکام‬ ‫حکومتی تلقی می ش��وند‪ .‬تمام احکامی که در نظام‬ ‫صادر می ش��ود در صورتی که با نظ��ر ولی فقیه و با‬ ‫صالحدید او منطبق نباش��د‪ ،‬فاقد مشروعیت است؛‬ ‫ولو اینکه در چارچوب ظاهری قانون باشد‪ .‬بنابراین‬ ‫در نظام جمهوری اس�لامی ایران‪ ،‬یک مسئول در هر‬ ‫جایگاهی که باشد‪ ،‬در صورتی تصمیماتش مشروعیت‬ ‫دارد که با صالحدید ولی فقیه زمان منطبق باشد؛ در غیر‬ ‫اینصورت هر چند که حسب ظاهر متکی به مصوبات‬ ‫ظاهری مجلس و قانون اساس��ی باش��د‪ ،‬مشروعیت‬ ‫خود را از دس��ت خواهد داد‪ .‬با توجه به اینکه از نظر‬ ‫شرع مقدس اس�لام اختیارات ولی فقیه در اداره امور‬ ‫جامعه‪ ،‬اختیاراتی نامحدود و مطلقه اس��ت‪ ،‬در واقع‬ ‫حکم حکومتی استفاده ولی فقیه از بخشی از اختیارات‬ ‫خود است‪ .‬اگر چنانچه یک مقامی اختیاراتی نداشته‬ ‫باش��د و خارج از چارچوب اختیاراتش در مساله ای‬ ‫اقدام کند‪ ،‬این به معنی دخالت و نوعی تداخل تلقی‬ ‫می شود‪ .‬به عنوان مثال اگر قوه قضائیه در تعیین یکی از‬ ‫وزیران دولت اقدام کند‪ ،‬این دخالت یک مس��ئول در‬ ‫یک دستگاه دیگر محسوب می شود‪ .‬اگر رئیس جمهور‬ ‫هم در زمینه انتصاب یا محل فعالیت یک قاضی اقدام‬ ‫کند‪ ،‬باز هم دخالت تلقی می شود؛ چراکه نه رئیس قوه‬ ‫قضائیه و نه رئیس جمهور چنین اختیاراتی را ندارند‪.‬‬ ‫اما اینگونه مصلحت اندیش��ی ها از سوی مقام معظم‬ ‫رهبری‪ ،‬جزو اختیارات ولی فقیه اس��ت و اگر کسی‬ ‫از اختیارات قانونی و ش��رعی خود استفاده کند‪ ،‬نام‬ ‫دخالت بر اینگونه اقدامات گذاشتن از سر عدم اطالع‬ ‫و عدم اشنایی با فقه پویای اسالمی است‪g .‬‬ ‫*نماینده مجلس خبرگان رهبری‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪33‬‬ ‫سینمای اجتماعی‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪34‬‬ ‫مقاومت برای ماندن روی اب‬ ‫گفت وگو با علیرضا داودنژاد درباره مشکالت فیلمسازی اجتماعی‬ ‫شاهدهیوسفی‬ ‫‪1‬‬ ‫فیلم های اخیر علیرضا داودنژاد‪ ،‬برخی چنگی به دل نمی زدند و برخی در حال و هوایی‬ ‫غریب با دنیای فیلم های قبل تر او بودند؛ «تیغ زن»‪« ،‬هشت پا»‪« ،‬هوو» یا «مالقات با طوطی»‬ ‫را بیشتر فیلم هایی تجاری می دانیم‪ ،‬هرچند خود داودنژاد انها را از جنس فیلم «مرهم» و‬ ‫جزو سینمای اجتماعی می داند‪ .‬ولی خیلی ها معتقدند «مرهم» چیز دیگری است‪ .‬ساخت‬ ‫فیلم «مرهم» اما برای داودنژاد دردسرهای زیادی به دنبال داشت‪ .‬خود او می گوید گاهی سر‬ ‫راهش سنگ می اندازند‪ ،‬وقتی در حال کنار زدن سنگ است‪ ،‬این برداشت ایجاد می شود که‬ ‫قهر کرده است‪ .‬با این وجود‪ ،‬ایا بعد از ساختن فیلم پردردسر «مرهم» باز هم باید منتظر قهر‬ ‫داودنژاد باشیم؟ در حالی که اکران عمومی فیلم «مرهم» اغاز شده‪ ،‬با داودنژاد دربار ه این فیلم‬ ‫و سینمای اجتماعی در ایران گفت وگو کردیم‪.‬‬ ‫شرایط می خواهد ضریب‬ ‫نفوذ فردی مثل من را کم‬ ‫کند‪ ،‬من هم شگردی پیدا‬ ‫می کنم تا این نفوذ را از‬ ‫دست ندهم‪ .‬این شگرد یک‬ ‫هنر است و کار هنر هم دفاع‬ ‫از فردیت خالق انسان و‬ ‫تفکر انتقادی است‪ .‬فیلمساز‬ ‫خود را حفظ می کند و با‬ ‫جامعه نیز هم دردی می کند و‬ ‫در عین حال‪ ،‬به دنبال راه حل‬ ‫نیز می گردد‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫اقای داودنژاد! چه ش��د که بعد از ساختن‬ ‫برخ��ی فیلم ه��ای تجاری مانن��د «تیغ زن»‪،‬‬ ‫«هش��ت پا» یا «هوو» با ساخت فیلم «مرهم»‬ ‫به سینمای اجتماعی بازگشتید؟‬ ‫‪ l‬ان فیلم ها هم در ردیف سینمای اجتماعی بودند‪.‬‬ ‫داوری ش��ما داوری تحت تاثی��ر تبلیغات اس��ت‪ .‬ان‬ ‫فیلم ه��ا اجتماعی بودند‪ ،‬چون مش��کالت ناش��ی از‬ ‫فض��ای قاچاق‪ ،‬زد و بن��د‪ ،‬بازار س��یاه‪ ،‬گرفتاری ها‪،‬‬ ‫زمین خ��واری و ‪ ...‬در ان فیلم ه��ا هم بود‪ ،‬یعنی انها‬ ‫هم اجتماعی بودند‪.‬‬ ‫پس از نظر ش��ما فیلم «مرهم» در مقایسه با‬ ‫فیلم های قبلی از یک جنس بوده است؟‬ ‫‪ l‬بس��تگی دارد از چ��ه دی��دی نگاه کنی��د‪ .‬از نظر‬ ‫موضوعی‪ ،‬انها هم فیلم های اجتماعی بودند‪.‬‬ ‫بنابراین فیلم «مرهم» را بازگشت به سینمای‬ ‫اجتماعی نمی دانید؟‬ ‫‪ l‬بازگش��ت اس��ت‪ ،‬از لحاظ اینکه اکث��ر بازیگران‬ ‫من نابازیگر هس��تند و این وجه مش��ترک جدی تری‬ ‫بین فیلم «مره��م» و فیلم هایی مانند «نیاز»‪« ،‬مصائب‬ ‫شیرین»‪« ،‬بچه های بد» و«بهشت از ان تو» است‪ .‬اگر‬ ‫دوست دارید‪ ،‬می توانید نام این را بازگشت بگذارید‪.‬‬ ‫اصوال بازگشت چیز بدی نیست‪.‬‬ ‫عن��وان ش��ده که ش��ما به عنوان فیلمس��از‬ ‫اجتماع��ی در دوره های��ی ب��ا ای��ن ن��وع‬ ‫فیلمس��ازی قه��ر کردی��د‪ .‬در م��واردی‬ ‫قهر کردن را با فیلم نساختن نشان دادید و‬ ‫در مقاطعی هم با س��اخت برخی فیلم های‬ ‫تجاری‪...‬‬ ‫‪ l‬م��ن فقط با زنم قهر می کنم و با کس��ی دیگر قهر‬ ‫نمی کنم‪.‬‬ ‫پس موضوع قهر را از اساس قبول ندارید؟‬ ‫‪ l‬ممکن است عصبانی باشم‪ ،‬ولی قهر نمی کنم‪.‬‬ ‫به چه دالیلی عصبانی می شوید؟‬ ‫‪ l‬ب��ه دلی��ل موضوع هایی که روی فک��ر و اعصابم‬ ‫می رود و باعث می ش��ود بیش��تر به انه��ا فکر کنم و‬ ‫چیزی که می سازم‪ ،‬هرچقدر بخواهم که لحن دیگری‬ ‫پیدا کند‪ ،‬باز هم تحت تاثیر ان موضوع هاست‪.‬‬ ‫دلیل عصبانی شدن ش��ما چقدر به شرایط‬ ‫عمومی جامعه مربوط است؟‬ ‫‪ l‬ت��ا جایی ک��ه به مس��ائل اطرافم مربوط اس��ت‪،‬‬ ‫همان قدر ه��م تحت تاثیر قرار می گیرم‪ .‬درون من که‬ ‫قاچاق و بازار سیاه نیست‪ ،‬این موضوع ها در اطراف‬ ‫من است‪.‬‬ ‫ایا ش��ما ب��ه دلی��ل موضوع ه��ای جامعه‬ ‫عصبانی می شوید و گاهی فیلم نمی سازید؟‬ ‫‪ l‬وقتی سرم در حال زیر اب رفتن است‪ ،‬ابتدا باید‬ ‫س��عی کنم سرم روی اب بماند تا بتوانم فیلم بسازم‪.‬‬ ‫ب��رای روی اب ماندن مقاومت می کنم و وقتی بتوانم‬ ‫روی اب بمانم‪ ،‬ان وقت فیلم هم می سازم‪.‬‬ ‫ش��ما برای س��اخت فیل��م اجتماعی به چه‬ ‫اولویت هایی توج��ه می کنید و چه الگویی‬ ‫برای فیلمسازی دارید؟‬ ‫‪ l‬موضوع های��ی مانند ظلم‪ ،‬تبعیض‪ ،‬توهین‪ ،‬تحقیر‪،‬‬ ‫ ترس و ‪ ...‬من را تحت تاثیر قرار می دهد‪.‬‬ ‫ایا این موضوع فکرش��ده است که شما در‬ ‫فیلم «مرهم» کاری با قانون‪ ،‬مدیران اجرایی‬ ‫یا نیروی انتظامی ندارید و خانواده به عنوان‬ ‫نجات دهند ه فرد معتاد معرفی می شود؟‬ ‫‪ l‬مگ��ر من ج��رات می کنم که با انها کاری داش��ته‬ ‫باش��م؟ اگر با اینها کار داشته باش��م‪ ،‬نمی توانم فیلم‬ ‫بسازم و اگر فیلم بس��ازم‪ ،‬ایا امکان یک نمایش پیدا‬ ‫می کند؟ من چطور می توانم با اینها کار داشته باشم؟‬ ‫یعن��ی به دلیل ش��رایط موجود‪ ،‬س��راغ ان‬ ‫بخش ها نرفتید؟‬ ‫‪ l‬ش��رایط‪ ،‬م��ن را به س��متی هدای��ت می کند که‬ ‫به گونه ای فیلم بس��ازم تا امکان فیلم س��اختن را از‬ ‫خودم س��لب نکنم‪ .‬کار من فیلم سازی است و نباید‬ ‫طوری فیلم بسازم که سنگ بر سر راه فیلم سازی من‬ ‫بیفتد‪ .‬باید فیلم بس��ازم و تا جایی که ممکن اس��ت‬ ‫سنگ بر س��ر راه خودم نیندازم‪ ،‬گاهی هم سنگ سر‬ ‫راه م��ن می اندازند و ان زمان‪ ،‬ش��ما فکر می کنید که‬ ‫قه��ر کرده ام؛ ولی این طور نیس��ت‪ ،‬ان وقتی که فکر‬ ‫می کنید قهر کرده ام‪ ،‬در حال کنار زدن سنگ های سر‬ ‫راهم هستم‪.‬‬ ‫اگ��ر ش��رایط دیگری ب��ود‪ ،‬ش��ما در فیلم‬ ‫«مرهم» به س��راغ گزینه ه��ای دیگری برای‬ ‫نجات فرزند معتاد می رفتید؟‬ ‫‪ l‬فکر می کنم انه��ا را فقط خانواده می تواند نجات‬ ‫ده��د‪ ،‬در این تردی��دی ندارم که ب��دون کانون گرم‬ ‫خانواده نمی توان فرد را نجات داد‪.‬‬ ‫فیل��م «مرهم» از نظ��ر هنرپیش��ه‪ ،‬دکوپاژ‪،‬‬ ‫فیلمب��رداری‪ ،‬صداب��رداری‪ ،‬نورپ��ردازی‪،‬‬ ‫لوکیش��ن و دیگ��ر عوامل‪ ،‬فیلم س��اده ای‬ ‫است‪ .‬در این سادگی نگاه سینمایی بوده یا‬ ‫به دالیل اقتصادی فیلم این قدر س��اده شده‬ ‫است؟‬ ‫‪ l‬مرتضی اوینی مقاله ای به نام «س��ادگی و زیبایی»‬ ‫در مجله «سوره» درباره فیلم «نیاز» نوشته است‪ ،‬شما‬ ‫می توانید ان را دوباره انتشار دهید‪.‬‬ ‫منظورتان این اس��ت که س��اده بودن فیلم‬ ‫«مرهم» دلیل هنری داشته و نه اقتصادی؟‬ ‫‪ l‬نمی توانم بگویم که دلیل اقتصادی نداش��ته‪ ،‬ولی‬ ‫هر تصمیم سینمایی الزاما تحت تاثیر مسائل اقتصادی‬ ‫نیست‪ .‬مگر می شود ما بدون تاثیرپذیری از جنبه های‬ ‫دیگ��ر زندگی مان بتوانیم تصمی��م بگیریم؟ همه چیز‬ ‫دست به دس��ت هم می دهد و فرد تالش می کند در‬ ‫ان شرایط‪ ،‬بهترین راه حل را پیدا کند‪.‬‬ ‫ایا س��اده ب��ودن فیلم گاه��ی ضریب نفوذ‬ ‫ح��رف کارگ��ردان را در مخاط��ب ک��م‬ ‫نمی کند؟‬ ‫‪ l‬ش��رایط می خواهد ضریب نفوذ فردی مثل من را‬ ‫کم کند‪ ،‬من هم ش��گردی پیدا می کن��م تا نفوذ را از‬ ‫دس��ت ندهم‪ .‬این ش��گرد یک هنر اس��ت و کار هنر‬ ‫ه��م دفاع از فردیت خالق انس��ان و تفک��ر انتقادی‬ ‫است‪ .‬فیلمس��از خود را حفظ می کند و با جامعه نیز‬ ‫ه��م دردی می کند و در عین حال‪ ،‬به دنبال راه حل نیز‬ ‫می گردد‪.‬‬ ‫فیلم «مرهم» پیچیده نیس��ت‪ ،‬ولی تماشاگر‬ ‫فیلم را تا پایان دنبال می کند‪ .‬این خاصیت‬ ‫همان تکنیکی است که شما از ان به عنوان‬ ‫شگرد یاد می کنید؟‬ ‫‪ l‬بدتری��ن احساس��ی که یک فیل��م می تواند ایجاد‬ ‫کند‪ ،‬مالل اس��ت و این خطر بزرگی اس��ت که یک‬ ‫فیلم ممکن اس��ت به ان مبتال ش��ود‪ .‬فیلم هایی که به‬ ‫زندگی روزمره می پردازند و این زندگی نزد بیش��تر‬ ‫ما مالل اور اس��ت‪ ،‬این خطر را دارند که خسته کننده‬ ‫به نظر این��د‪ .‬بنابراین در حالی که به زندگی روزمره‬ ‫می پردازید‪ ،‬باید با ش��گرد و هنر س��ینما سعی کنید‬ ‫فیلم‪ ،‬مالل اور نباشد‪.‬‬ ‫ش��ما به عن��وان ی��ک فیلمس��از اجتماعی‪،‬‬ ‫‪35‬‬ ‫فکر می کنی��د فیلمس��ازان اجتماعی با چه‬ ‫محدودیت ه��ا و فرصت های��ی در کش��ور‬ ‫مواجه هستند؟‬ ‫‪ l‬با محدودیت اقتصاد سیاس��ی‪ ،‬یعنی وقتی وجهه‬ ‫هم��ت اقتصاد‪ ،‬تولید قدرت سیاس��ی و وجهه همت‬ ‫قدرت سیاس��ی‪ ،‬تولید پول است‪ ،‬اقتصاد سیاسی بین‬ ‫س��ینما و زندگی فاصله می ان��دازد و می گوید‪ ،‬وقتی‬ ‫فیلم می س��ازید باید کلیشه های سیاسی یا کلیشه های‬ ‫تج��اری را بازتولی��د کنید و نباید ب��ه فرهنگ کاری‬ ‫داش��ته باش��ید‪ .‬بزرگ ترین محدودیتی که از س��وی‬ ‫اجتم��اع می تواند برای فیلمس��ازان به وجود اید‪ ،‬این‬ ‫اس��ت که عرصه فرهنگ روی انها بسته شود و فقط‬ ‫الزامات اقتصاد سیاس��ی‪ ،‬یعنی بازتولید کلیش��ه های‬ ‫تجاری یا بازتولید کلیش��ه های سیاسی‪ ،‬دستورالعمل‬ ‫کار س��ینما ش��ود‪ .‬این اصلی ترین محدودیتی است‬ ‫که ب��ه امروز یا دیروز ایران و منطقه مربوط نیس��ت‬ ‫و به تاریخ س��ینما مربوط اس��ت‪ .‬شمال افریقا‪ ،‬مصر‬ ‫یا سوریه زمانی س��ینما داشتند و عواملی مانند اقتصاد‬ ‫سیاس��ی‪ ،‬اهمیت ن��دادن به فرهنگ‪ ،‬س��رکوب تفکر‬ ‫انتقادی و تخیل خالق و انکار سینما انها را به این روز‬ ‫انداخته است‪.‬‬ ‫درباره س��ینمای اجتماعی چه ش��رایطی به‬ ‫صورت خاص در ایران وجود دارد؟‬ ‫کار من فیلم سازی است‬ ‫و نباید طوری فیلم بسازم‬ ‫که سنگ بر سر راه‬ ‫فیلم سازی من بیفتد‪ .‬باید‬ ‫فیلم بسازم و تا جایی‬ ‫که ممکن است سنگ بر‬ ‫سر راه خودم نیندازم‪،‬‬ ‫گاهی هم سنگ سر راه‬ ‫من می اندازند و ان زمان‪،‬‬ ‫شما فکر می کنید که قهر‬ ‫کرده ام؛ ولی این طور‬ ‫نیست‬ ‫‪ l‬فیلم من می گوید باید از خش��ونت دست برداریم‬ ‫و ب��ا محبت رفتار کنی��م‪ .‬از مادرها و مادربزرگ های‬ ‫خود الگو بگیریم‪.‬‬ ‫ای��ن اتفاقی اس��ت که در منطقه در ح��ال رخ دادن‬ ‫است و انها از زیر دست و پای پادشاهان دیکتاتور به‬ ‫اغوش مام وطن پناه می برند‪ .‬خوشحالم که فیلم من‬ ‫و این موقعیت تاریخی‪ ،‬به یکدیگر شهادت می دهند‪.‬‬ ‫اوینی معتقد بود «نیاز» سینمای درست ماست‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫وقتی که فیلم نیاز علیرضا داودنژاد در سال‪ 70‬ساخته‬ ‫ش��د‪ ،‬بس��یار محل بحث قرار گرفت؛ از جمله اینکه‬ ‫س��یدمرتضی اوینی زمان��ی که به دلی��ل دیدگاه ها و‬ ‫گرایش های جدیدش بس��یار تحت فش��ار برخی از‬ ‫طیف ه��ای فکری قرار گرفته بود به ش��کلی ویژه از‬ ‫این فیلم در کنار برخی دیگر از اثار ان دوره حمایت‬ ‫می ک��رد‪ .‬یافتن متن کامل نقدی که اوینی در حمایت‬ ‫از نیاز نوشته است به دالیلی مقدور نشد اما برخی از‬ ‫اشاره های مکتوب و منسوب به او را با هم در کنار نگاه‬ ‫امروز یکی از منتقدان پر کار ان روزها درباره سینمای‬ ‫اجتماعیمرورمی کنیم‪:‬‬ ‫سیدمرتضی اوینی‪:‬‬ ‫‪...‬نمی خواه��م به بحث درباره تمایز فیلم مس��تند از‬ ‫غیر مستند بپردازم‪ ،‬هر چند چنین بحثی بسیار ضروری‬ ‫اس��ت؛ اما س��خن گفتن درباره «هور در اتش» بدون‬ ‫عنایت به «س��اختار مستند» ان ممکن نیست‪ .‬نه فقط‬ ‫به این علت که «حمید نژاد» س��ابقه ای بسیار پربار در‬ ‫مستند سازی دارد‪ ،‬بلکه به ان علت که نگاه او به جنگ‬ ‫کامال واقعی است‪ .‬این مطلب چندان بی سابقه نیست‪،‬‬ ‫چنان که «داود نژاد» نیز در فیلم «نیاز» به این علت ظهور‬ ‫یافته که فیلم داس��تان بسیار ساده ای دارد که پرداختی‬ ‫کامال واقعی پیدا کرده است‪.‬‬ ‫داس��تان «هور در اتش» داس��تان س��اده ای نیست که‬ ‫هر ک��س ان را پیرامون خویش بیابد‪ ،‬اما «نیاز» چنین‬ ‫داستانی دارد‪ .‬س��اختار مستند گونه «هور در اتش» به‬ ‫علت ش��باهت بس��یار ان به «مهاجر» هم نیست‪ ،‬اگر‬ ‫چه هم از لحاظ داستان و هم از لحاظ تکنیک شواهد‬ ‫بسیاری وجود دارد که حمید نژاد در ساخت این فیلم‬ ‫به «مهاجر» نظر داش��ته‪ ،‬هر چند ای��ن امر کار او را به‬ ‫تقلید ظاهری نکش��انده و اصال باید دانست که هیچ‬ ‫کس نمی تواند از حاتمی کیا تقلید کند‪ ،‬مگر انکه بینش‬ ‫فیلمسازی او را حقیقتا دریافته باشد‪....‬‬ ‫‪36‬‬ ‫مهدی همایون فر‪:‬‬ ‫‪...‬زندگی شهید اوینی سه دوره دارد؛ دوره اول از تولد‬ ‫تا انقالب اسالمی‪ ،‬دوره دوم زندگی مرتضی از انقالب‬ ‫تا رحلت امام (ره) و دوره سوم از رحلت امام تا شهادت که‬ ‫سایرین فکر می کردند او در این دوره روشنفکر شده است‬ ‫چون با روشنفکران محشور بود‪ .‬در ان زمان از فیلم «نیاز»‬ ‫داودنژاد حمایت و فیلم های پو راحمد را تحلیل می کرد و‬ ‫از کارهای انها تعریف می کرد و معتقد بود سینمای اینها‬ ‫درس��ت است و با دوستانی که غالبا بچه مسلمان بودند‪،‬‬ ‫به عنوان فیلمساز مخالف بود‪ .‬می گفت‪ :‬اینها فیلمسازی بلد‬ ‫نیستند‪....‬‬ ‫‪...‬طی این مدت در مورد سینما‪ ،‬مقاله و مطلب می نوشت‬ ‫اما رویکردش عوض نشد‪ .‬گرچه می دانست صراحت‪ ،‬ان‬ ‫هم از طریق مجله ای متعلق به ارگان خاصی مانند حوزه‬ ‫هنری‪ ،‬کار دشواری است اما این امر باعث نشد که نگاه‬ ‫او تغییر کند‪ .‬از این رو در رویکردهای بعدی از پوراحمد‬ ‫و س��ینمای او و فیلم «نیاز» داودنژاد بسیار حمایت کرد‪.‬‬ ‫دیدگاه او همان دیدگاه بود‪ ،‬از همان دیدگاه هایی که سال‬ ‫‪ 69 - 70‬مطرح بود‪ .‬استوار ماند و حرفش را عوض نکرد‪.‬‬ ‫ان دیدگاه باعث شد طیفی از بچه های ظاهرا متدین سینما‬ ‫به شدت در مقابل مرتضی اوینی موضع بگیرند‪ .‬این طیف‬ ‫همان کسانی بودند که بعدا در روزنامه ها و مجالت وقت‬ ‫مقاالت تندی نوشتند و به شدت به مرتضی حمله کردند؛‬ ‫تا جایی که یکی دو ماه پیش از ش��هادتش‪ ،‬کامال گذشته‬ ‫مرتضی را زیر سوال بردند‪ ،‬حتی گذشته پس از انقالب‬ ‫او را! انها اوینی را یک «روشنفکر» می نامیدند و می گفتند‬ ‫که تاکنون در اشتباه بوده و مرتضی را نشناخته بودند‪ .‬این‬ ‫وقایع مربوط به ‪ 2 - 3‬ماه قبل از ش��هادت اوس��ت‪ .‬من‬ ‫خود از نزدیک شاهد این جریانات بودم‪ .‬انها کامال او را‬ ‫بایکوت کردند‪ .‬در جلس��ات راهش نمی دادند‪ ،‬به خاطر‬ ‫حضور او در جلس��ات شرکت نمی کردند‪ .‬اصال جواب‬ ‫سالمش را هم نمی دادند‪....‬‬ ‫احمد طالبی نژاد‪:‬‬ ‫فیلمس��ازان نوجو و جوان سینمای ایران اغلب فیلم های‬ ‫اجتماعی می سازند ‪ ،‬اما انچه موجب می شود جای خالی‬ ‫فیلم های اجتماعی در سینمای ایران احساس شود دوری‬ ‫نسبی فیلمسازان اسم و رسم دار از فیلم های اینچنینی است‪.‬‬ ‫نمونه هایی از فیلم های اجتماعی را این روزها می توانیم در‬ ‫سینمای جدی تر و فرهنگی تر ببینیم؛‪ ...‬سینمای اجتماعی‬ ‫در چنی��ن جوامع��ی‪ ،‬فیلمس��از اجتماعی‬ ‫لزوما باید الگوی��ی را به مردم ارائه کند یا‬ ‫وظیفه اش در حد نش��ان دادن واقعیت های‬ ‫بخشی از جامعه است؟‬ ‫‪ l‬فیلمس��از اجتماعی کافی اس��ت مردم و جامعه را‬ ‫دوس��ت داشته باشد‪ ،‬یعنی به فرد و به جامعه احترام‬ ‫بگذارد و در این شرایط‪ ،‬هر فیلمی که بسازد‪ ،‬در ان‬ ‫خیر است‪.‬‬ ‫با توج��ه به روندی که فیلمس��ازی ش��ما‬ ‫تا کنون طی کرده‪ ،‬در اینده قصد دارید چه‬ ‫نوع فیلمی بس��ازید؟ ایا تصمیم دارید باز‬ ‫هم سراغ س��اخت فیلم هایی مانند «مرهم»‬ ‫بروید؟‬ ‫‪ l‬م��ن از اینده خبر ندارم‪ .‬کس��ی می تواند تصمیم‬ ‫بگیرد که بتواند ش��رایط را کنترل کند یا بتواند برای‬ ‫خود حاش��یه ای امن ایجاد کند که ش��رایط روی او‬ ‫اث��ر نگذارد‪ .‬من نه این حاش��یه را دارم و نه می توانم‬ ‫شرایط را کنترل کنم‪ .‬بنابراین نمی توانم درباره اینده‬ ‫تصمیم بگی��رم‪ .‬باید ببینم چه پیش می اید و بعد کار‬ ‫کن��م؛ ولی با توجه به اینکه در هر ش��رایطی که فیلم‬ ‫س��اخته ام از دغدغه های اجتماعی دور نبوده ام‪ ،‬فکر‬ ‫نمی کنم بتوانم فیلمی بسازم که دغدغه های اجتماعی‬ ‫در ان نباشد‪g .‬‬ ‫حذف نش��ده اما کمرنگ شده است‪ .‬امروزه سینمای‬ ‫جعل��ی غلبه دارد؛ فیلم هایی که جامعه ای جعلی را به‬ ‫نمایش می گذارد؛ جامعه ای مانند «گنج قارون» که به‬ ‫واقعیت جامعه ما ربطی ندارد؛ تصویری خیالی از روابط‬ ‫دختر و پسر‪ ،‬ازدواج و طالق و‪...‬‬ ‫…این ویژگی ها سبب می شود کسانی که اسم خود را‬ ‫تهیه کننده می گذارند از ریسک ساخت فیلم اجتماعی‬ ‫دوری کنن��د‪ ،‬زیرا اینده ای توام با توقیف یا سانس��ور‬ ‫شدید برای کار خود متصو ر هستند؛ نتیجه این نگاه و‬ ‫نان به نرخ روز خوردن گاه ساخت فیلم معناگرا و گاه‬ ‫فیلم هایشبه کمدیاست‪.‬‬ ‫در نتیجه این شرایط است که دو سوم فیلم های اکران‬ ‫ش��ده یا عرضه شده در شبکه نمایش خانگی یکبار‬ ‫مصرف به نظر می رس��ند‪ ،‬یعنی حتی گاه در زمینه‬ ‫سرگرمی هم نمی توانند موفق ظاهر شوند؛ فیلم های‬ ‫جعل��ی و دروغگ��و و بی تاثی��ر که فق��ط در زمینه‬ ‫خدش��ه دار کردن س��لیقه مخاطب می توانند تاثیری‬ ‫داشته باشند‪g .‬‬ ‫مروری بر فراز و نشیب سینمای علیرضا داود نژاد‬ ‫کارگردان در جست وجوی چراغ‬ ‫‪2‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫علیرضا داودن��ژاد در این روزهای اردیبهش��تی‬ ‫‪ 58‬س��اله می ش��ود؛ یعن��ی وقت��ی انقالب ش��د‪ ،‬او‬ ‫تقریب��ا ‪25‬س��اله ب��ود؛ ام��ا فیلمنامه چندی��ن فیلم‬ ‫س��ینمای قبل از انقالب را نوش��ته و دو سه فیلم هم‬ ‫س��اخته بود‪ .‬در س��ال های ابتدایی دهه ‪ 60‬هم خانه‬ ‫عنکبوت را س��اخت که با بازی جمش��ید مشایخی‬ ‫ی و داود رش��یدی و نخستین حضور‬ ‫عزت اهلل انتظام ‬ ‫محمدرضا داودنژاد – برادرش ‪ -‬به نوعی در زمره فیلم ‬ ‫انقالب جای می گیرد‪ .‬اما درحالی که دهه ‪ 60‬با ساخت‬ ‫سه فیلم دهه پرکاری برای داودنژاد نبود‪ ،‬عمده شهرت‬ ‫او از فیلم جریان ساز «نیاز» نشات گرفت که در سال‪70‬‬ ‫هم سیمرغ بلورین برای او به همراه اورد‪ ،‬هم چهارراه‬ ‫محل بحث بسیاری از جریان های فکری روز شد‪ ،‬هم‬ ‫برای سینمای اجتماعی ایران فرصت هایی ایجاد کرد‪.‬‬ ‫داودنژاد با احتس��اب نیاز در این دهه شش فیلم و در‬ ‫دهه بعد از ان نیز پنج فیلم ساخت‪ .‬از فیلم های مورد‬ ‫استقبال واقع ش��ده «عاشقانه» و «مصائب شیرین» تا‬ ‫فیلم های تجاری «مالقات با طوطی»‪« ،‬هشت پا»‪« ،‬هوو»‬ ‫و «تیغ زن»؛ فیلم هایی که برایند انها این ذهنیت را برای‬ ‫بسیاری به وجود اورد که داودنژاد به هر دلیلی از جنس‬ ‫سینمای مورد نظر خود خارج شده و باز به هر دلیل‪،‬‬ ‫به ساختن فیلم هایی از این جنس ترغیب شده است‪.‬‬ ‫او در همه این سال ها نویسندگی هم کرده و عالوه بر‬ ‫همه اثارش‪ ،‬برای فیلم های معمولی تا مشهور دیگری‬ ‫چون «تاراج» و «عروس» هم فیلمنامه نوش��ته است‪.‬‬ ‫داودن��ژاد اما از جنبه ای دیگر نیز دس��تی در نوش��تن‬ ‫دارد؛ او را ب��ا بی��ان صریح و نامه های سرگش��اده ای‬ ‫هم می شناس��یم که هر چند وقت یک بار می نویسد‪.‬‬ ‫از جمل��ه وقتی ک��ه محمود احمدی نژاد بر کرس��ی‬ ‫ریاست جمهوری تکیه زد‪ ،‬یکی از اولین سینماگران‬ ‫یا شاید حتی یکی از اولین کسانی بود که برای او نامه‬ ‫نوشت و با طرح این پرسش که رئیس جمهور با هنر‬ ‫چه میانه ای دارد‪ ،‬از او خواست زنجیرها را از دست و‬ ‫پای هنر این سرزمین باز کند‪ .‬ایلبته چند سال بعد در نامه‬ ‫دیگری او را به عنوان رئیس شورای عالی سینما‪ ،‬در زمینه‬ ‫سیاست های فرهنگی دولت در مقابل با حریفان خارجی‪،‬‬ ‫به مناظره دعوت کرد‪.‬‬ ‫برایند سخنان‪ ،‬پرسش ها و متن های داودنژاد کال بیانگر‬ ‫ان اس��ت که کارگردان مورد بحث ما‪ ،‬فردی اس��ت که‬ ‫به تحوالت و رخدادهای س��ینمای کش��ور حساسیت‬ ‫ویژه ای دارد‪ ،‬معموال سکوت را جایز نمی داند و در کل‬ ‫منتقد شرایط موجود در ان است‪ .‬او «سینمای فرهنگی و‬ ‫معضل اکران» و «طرح مهندسی فرهنگی» می نویسد‪ ،‬تا‬ ‫«شگردشناسی دشمنان سینمای ایران»‪.‬‬ ‫علیرضا داودنژاد از جمله در یکی از متن هایش می گوید‪:‬‬ ‫«امام (ره) در مقام پیش��وای انقالب‪ ،‬س��ینما را از مظاهر‬ ‫تمدن دانستند و با دیدن فیلم «گاو» ان را تحسین کردند‬ ‫و اموزنده خواندند‪».‬‬ ‫او ب��ا ابراز اینکه ام��ام (ره) بعدها نیز در هر مناس��بتی ‪،‬‬ ‫ ترجیح خود را نس��بت به فیل��م ایرانی بر فیلم خارجی‬ ‫اع�لام کرده اند‪ ،‬در ادامه اورده اس��ت‪« :‬ب��ه این ترتیب‬ ‫همه ش��رایط برای جان گرفتن دوباره درخت سرمازده‬ ‫و بی رمق سینمای کشور مهیا شد و تاریخ سینما دوباره‬ ‫در ایران کلید خورد‪ .‬اینک ‪ 28‬س��ال از انقالب گذش��ته‬ ‫است‪ .‬س��ینمای ما کجای کار است؟ بر ان چه گذشته؟‬ ‫دوست و دش��من با او چه کرده اند؟ کدام منابع سرمایه‬ ‫به یاری سینمای ایران امدند؟ چه سفارش هایی با خود‬ ‫اوردند؟ مناسبات تولید بر پایه کدام مبانی شکل گرفت؟‬ ‫مدیریت نیروی انسانی چه گرایشاتی را وارد سینما کرد؟‬ ‫وابس��تگی ها و شایس��تگی ها چگونه با هم کنار امدند؟‬ ‫اصناف چگونه شکل گرفتند؟ بازار عرضه چگونه تعریف‬ ‫و نظارت شد؟ نظام سینمامداری و نمایش چه تحوالتی‬ ‫را از سر گذراند؟ توابع و متغیرات پیش و پس از انقالب‪،‬‬ ‫چه تفاوت هایی کرد؟ اهداف متمایز کدام ها بودند؟ اصول‬ ‫متفاوت چگونه عم��ل کردند؟ اختالف در روش ها چه‬ ‫چیزی را دنبال می کرد و بسیاری سواالت دیگر که هریک‬ ‫می توانند محل تامل‪ ،‬پرسش و تحقیق باشند و سرنخی‬ ‫را از کالف سردرگم این حرفه نشان بدهند‪ .‬پی گیری‬ ‫این پرس��ش ها نه تنها ما را به شناسایی دقیق تری از‬ ‫سینمای ملی یاری می رساند بلکه موجب ان می شود‬ ‫تا افق های دیگری از مناسبات سینما و زیست محیط‬ ‫ان بر ما اش��کار شود‪ .‬س��ینما‪ ،‬هنر‪ ،‬علم‪ ،‬فن اوری‪،‬‬ ‫اقتصاد‪ ،‬سیاست‪ ،‬قدرت‪ ،‬نظامی گری‪ ،‬جهانی سازی‪،‬‬ ‫جنبش های مقاومت‪ ،‬نوزایی فرهنگی و کش��مکش‬ ‫مابین تمدن ها از جمله عواملی هستند که با سرنوشت‬ ‫فن اوری‪ ،‬نور و صدا سر و کار دارند و تاثیر ویژه خود‬ ‫را بر سینما یعنی جنبه نرم افزاری این فن اوری به جا‬ ‫گذاشته اند‪ .‬انچه در همه احوال جای تردید نگذاشته‬ ‫این است که با ظهور اولین عکس در البراتوار عکاسی‬ ‫و برقراری اولین مکالمه از طریق تلفن‪ ،‬تاریخ فن اوری‬ ‫نور و صدا اغاز شد و در مسیر شتابگیر تکاملی خود‬ ‫از سینما و ماهواره و اینترنت سر دراورد و همه وجوه‬ ‫مناسبات انسانی را در ابعاد جهانی متحول کرد‪».‬‬ ‫او می گوی��د مصمم اس��ت که در پ��ی تحلیل انچه‬ ‫الاقل در این ‪ 30-40‬س��ال گذشته بر سر سینما امده‪،‬‬ ‫به جایگاه تاریخی ای��ن فن اوری تا دهه ‪( 80‬هجری‬ ‫شمس��ی) بپردازد و نگاهی ب��ه مدیریت فرهنگی در‬ ‫دو دوره پیش و پس از انقالب انداخته و با تش��ریح‬ ‫دستاوردها و توضیح فرصت های بر باد رفته در ترسیم‬ ‫و تنقیح چش��م انداز س��ینمای ملی‪ ،‬خدمتی درخور‬ ‫بضاعت انجام داده باشد‪.‬‬ ‫این گونه می ش��ود که چندی بعد نی��ز در بخش دوم‬ ‫متن خ��ود با یاداوری اینکه امام (ره) در مقام بهترین‬ ‫دوس��ت سینمای ایران از ریشه کن شدن این درخت‬ ‫‪ 50 ،40‬س��اله اما افت زده و پژمرده جلوگیری کرد و‬ ‫با حمایت اکید از فیلم ایرانی در مقابل فیلم خارجی‬ ‫موجبات شکوفایی دوباره جریان تولید فیلم در کشور‬ ‫را فراهم اورد‪ ،‬تصری��ح می دارد‪« :‬بازنگری وضعیت‬ ‫تشکیالت صنفی سینما از دیرباز تا به امروز به روشنی‬ ‫نشان می دهد که وابستگی سینما به ابزار و تجهیزات‬ ‫پیچیده و گرانقیمت‪ ،‬نهایتا سرنوشت ان را به الزامات‬ ‫مقوله «سرمایه» گره می زند و به این طریق مسیر عبور‬ ‫«سیاس��ت» از مناس��بات تولید‪ ،‬پخش و نمایش اثار‬ ‫سینمایی را هموار می سازد‪.‬‬ ‫ن ترتیب تمای��ل به وابس��تگی در کلیت نظام‬ ‫ب��ه ای ‬ ‫می تواند تشکیالت صنفی سینما را به تابعی از مصالح‬ ‫سیاستمداران و منافع صاحبان سرمایه بدل کند و در‬ ‫دراز م��دت انها را به رخوت‪ ،‬رکود و بی تفاوتی مبتال‬ ‫نماید‪.‬‬ ‫معم��وال س��رمایه هایی ک��ه صاحبان انها به س��ینما‬ ‫عالقه من��د هس��تند‪ ،‬هیچ گونه تعهدی را نس��بت به‬ ‫سرنوشت نیروهای مولد نمی پذیرند و از انها به هیچ‬ ‫وجه تلقی غیر ابزاری ندارند و در ش��رایطی که غلبه ‬ ‫سیاست زدگی بر اهرم های سفارشی و بخشنامه ای جا‬ ‫را برای س��رمایه داری تنگ می کنند‪ ،‬انها رو به سوی‬ ‫سینماداری می اورند و فعال شدن در حوزه واردات را‬ ‫به دردسرهای تولید فیلم ترجیح می دهند‪.‬‬ ‫سیاستمداران رواورده به سینما نیز ‪ -‬تا انجا که تاریخ‬ ‫س��ینمای ای��ران در اغلب اوقات گواه��ی می دهد ‪-‬‬ ‫کوشیده اند نیروهای خبره و خالق را جذب یا حذف‬ ‫کنند و با توسل به جریان باز تولید کلیشه ها انفعال تقلید‬ ‫را در سینم ا ترویج نمایند‪.‬‬ ‫سینما اگر چه از قواره های موسیقایی‪ ،‬شعور شعری‪،‬‬ ‫چش��م انداز قصه نویس��ی‪ ،‬قاب بندی نقاشی‪ ،‬زوایای‬ ‫تجس��می‪ ،‬قابلیت های بازیگری و ایین های نمایشی‬ ‫سود می جوید‪ ،‬اما متاسفانه مصالح و امکانات و فرایند‬ ‫خلق و نمایش در اثار س��ینمایی صرفا با قلم و کاغذ‬ ‫و بوم و رنگ و گل و س��نگ و روابط خالق انسانی‬ ‫تامیننمی شود‪.‬‬ ‫نیاز کارگردان س��ینما معموال به دوربی��ن‪ ،‬مواد خام‪،‬‬ ‫‪37‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪38‬‬ ‫تجهیزات‪ ،‬تخصص های گوناگون و باالخره سالن‬ ‫نمایش او را محتاج به سرمایه و وابسته به اراده های‬ ‫اداری و دولتی می نماید‪ .‬به این ترتیب بدیهی است‬ ‫که سینمای ملی فقط در شرایط حاکمیت نظام های‬ ‫اصلی و دلس��وز برای امروز و فردای ملت هاست‬ ‫ک��ه ام��کان رش��د و توس��عه و برخ��ورداری از‬ ‫ساز و کارهای کارساز صنفی را پیدا می کند‪».‬‬ ‫توجه به سرگذش��ت جهانی س��ینما در دو قلمرو‬ ‫حزبی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬شرقی و شرکتی ‪ -‬اقتصادی غربی‬ ‫نشان می دهد که چگونه سینما از خاستگاه فرهنگی‬ ‫فاصل��ه می گیرد و ه��م در زبان و بیان و اش��کال‬ ‫زیبا شناختی و هم در شیوه های تولید و نمایش تابعی‬ ‫از ریاکاری های سیاسی یا طمع ورزی های اقتصادی‬ ‫می شود‪ .‬نگاهی گذرا به تاریخ سینمای خود ما نیز‬ ‫مویداینمعناستکهسرمایه گذاری‪،‬مناسباتتولید‪،‬‬ ‫بازار عرضه‪ ،‬نظام نمایش و ش��کل و محتوای اثار‬ ‫تولید ش��ده غالبا تحت تاثیر ضرورت های سیاسی‬ ‫و الزامات اقتص��ادی قرار گرفته و باورها‪ ،‬فرهنگ‪،‬‬ ‫ذوق و سلیقه ملی کمتر توانسته به عنوان عناصری‬ ‫تعیین کننده و پایدار وارد جریان تولید و نمایش فیلم‬ ‫ش��ود‪.‬کارگردانی با این دیدگاه ها‪ ،‬حاال پس از چند‬ ‫س��ال دوری از فضایی که او را به ان می ش��ناختند‬ ‫و ساختن فیلم های تجاری که انگار نوعی لجبازی‬ ‫او با شرایط موجود محس��وب می شد ‪ -‬شرایطی‬ ‫ک��ه داودن��ژاد گاه��ی ه��م از روی روح لطیف و‬ ‫هنرمندانه اش به ان حساسیت نشان می دهد و البته‬ ‫با برخی تالش ها در حذف هایی که نس��بت به او‬ ‫اعمال شد بی دلیل هم نیست ‪ -‬حاال انگار به سینمای‬ ‫مورد عالقه اش بازگشته و با ساخت فیلم «مرهم» به‬ ‫یکی از اساسی ترین معضالت جوانان امروز مملکت‬ ‫توجه نشان داده است؛ خطر اعتیاد‪.‬خودش در این باره‬ ‫می گوید‪« :‬احساس کردم س��ینمای ایران دوباره به‬ ‫سمت قصه های کلیش��ه ای و بخشنامه ای و دولتی‬ ‫شدن در حال حرکت است و سفارشات سینمادار‬ ‫و پخش کننده دارد تعیین کننده می شود‪.‬در عین حال‬ ‫در این روند هنرپیشه ها هم خیلی دارند تعیین کننده‬ ‫می ش��وند‪ .‬بنابراین وقتی این گروه ها تعیین کننده‬ ‫شوند‪ ،‬معنایش این است که فیلم ها دارند به سمت‬ ‫کلیشه ها و قصه های تکراری می روند که پیش از این‬ ‫امتحان شان را پس داده اند و من از این شرایط واقعا‬ ‫احساس خفقان می کردم‪ ».‬او که مجددا به نوعی از‬ ‫فیلمسازی اش که در کنار سادگی و استفاده از اعضای‬ ‫خانواده ارکان ان را تشکیل می دهد روی اورده‪ ،‬ادامه‬ ‫ی که کاری‬ ‫می دهد‪« :‬احس��اس می کردم جای فیلم ‬ ‫به هنرپیشه و سفارشات سیاسی و تجاری نداشته‬ ‫باشد و به همه ارزش های سینمایی و حال و هوای‬ ‫ایرانی و بومی وفادار باشد‪ ،‬خالی است‪ .‬به خصوص‬ ‫اینکه می دیدم‪ ،‬وزارت ارش��اد هیچ نوع حمایت و‬ ‫تشویقی از سینمایی که خاستگاهش زندگی واقعی‬ ‫ایرانی هاست‪ ،‬نمی کند‪ .‬بنابراین فکر کردم الزم است‬ ‫یک بار دیگر به س��راغ فیلمی بروم که رنگ و بوی‬ ‫ملی داش��ته باشد و ادم ها و روابط واقعی هم در ان‬ ‫باشند و بر موضوع اعتیاد که یکی از موضوعاتی است‬ ‫که جامعه به ان مبتالس��ت ـ مواد مخدر صنعتی ـ‬ ‫پرداخت��م‪ ».‬این روزها بی ش��ک خطرات تهاجمی‬ ‫ بسیاری جوانان کشور ما را تهدید می کند؛ به راستی‬ ‫اگ��ر در برابر هجوم انبوه محص��والت و تزریقات‬ ‫فرهنگی بیگانه به این نسل‪ ،‬اگر هر فیلمساز‪ ،‬هنرمند‪،‬‬ ‫نویسنده و شاعری مسئولیت مراجع رسمی را مبنا‬ ‫قرار نداده و اثر فرهنگی و هنری درخوری در جهت‬ ‫اگاهی و رش��د بینش س��ازندگان فردای جامعه و‬ ‫مملکت خود سهمی ادا کند‪ ،‬ایا شرایط ما متفاوت‬ ‫نخواهد شد؟ ‪g‬‬ ‫عزیزاهلل حمیدنژاد در گفت وگو با مثلث‪:‬‬ ‫‪3‬‬ ‫سینمای اجتماعی‬ ‫مهجور واقع شده است‬ ‫عزیزاهلل حمیدنژاد‪ ،‬کارگردان فیلم هایی مانند «سکوت فریاد»‪« ،‬اناهیتا»‪« ،‬اشک سرما»‪،‬‬ ‫«شکوفه های سنگی» و «هور در اتش» را با مستند «زندگی در ارتفاعات» هم می شناسیم‪.‬‬ ‫خبرنگار مثلث با او درباره سینمای اجتماعی در ایران به بهانه ساخت و نمایش فیلم «مرهم»‬ ‫گفت وگو کرده است‪.‬‬ ‫اقای حمیدنژاد! ارزیابی ش��ما از وضعیت‬ ‫گذشته‪ ،‬حال و اینده سینمای اجتماعی در‬ ‫ایران چیس��ت و فکر می کنید یک فیلمساز‬ ‫ب��ا گرای��ش اجتماع��ی ب��رای کار کردن‬ ‫در س��ینمای ایران با چ��ه محدودیت ها و‬ ‫فرصت هایی روبه روست؟‬ ‫‪ l‬س��ینمای اجتماعی در دوره های مختلف مهجور‬ ‫واقع ش��ده‪ ،‬چون وظیفه یک فیلمساز اجتماعی این‬ ‫است که به مسائل اجتماعی بپردازد و فیلمسازان نیز‬ ‫عموما به نقاط ضعف مس��ائل اجتماعی می پردازند‪.‬‬ ‫به همین دلیل‪ ،‬در هر دوره ای موانعی بر س��ر راه این‬ ‫سینما قرار می گیرد که مانع از این می شود تا فیلمساز‬ ‫راح��ت دریافت های خ��ود را از اجتماع به مخاطب‬ ‫نش��ان دهد و براس��اس ان‪ ،‬فیلم خود را بس��ازد‪ .‬در‬ ‫دوران اخیر‪ ،‬مهجورترین ژانر س��ینمایی‪ ،‬همین ژانر‬ ‫اجتماعی بوده و بهتر است گاهی فضای بازتری برای‬ ‫این ژان��ر ایجاد کنند تا فیلمس��از بتواند کار خود را‬ ‫انجام دهد‪.‬‬ ‫منظور شما از دور ه اخیر چیست؟‬ ‫‪ l‬معاصر؛ یعنی حدود هفت‪ ،‬هشت سال اخیر‪.‬‬ ‫از نظر شما چرا برخی از فیلم های اجتماعی‬ ‫سازنده و برخی دیگر مایوس کننده توصیف‬ ‫می ش��وند؟ چه ویژگی هایی در هر کدام از‬ ‫ای��ن نوع فیلم ها وجود دارد و در واکنش به‬ ‫چه چیزهایی ساخته شده اند؟‬ ‫‪ l‬این موضوع به نگاه فیلمساز برمی گردد؛ فیلمسازی‬ ‫فیلمسازی که اجتماع‬ ‫برای او مساله است‪،‬‬ ‫تالش می کند نگاهی‬ ‫به مسائل اجتماعی‬ ‫داشته باشد که موانع‬ ‫را از بین ببرد‪ .‬یعنی‬ ‫فیلم هایشبهبالندگی‬ ‫در زمینه مسائل‬ ‫اجتماعیبینجامد‪.‬نگاه‬ ‫این نوع فیلمساز برای‬ ‫مسئوالن ذی ربط‬ ‫اجتماعیکمک کننده‬ ‫است‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫ک��ه اجتماع برای او مس��اله اس��ت و دوس��ت دارد‬ ‫م��ردم در رفاه‪ ،‬ارامش و س��عادت زندگی کنند‪ ،‬تالش‬ ‫می کن��د نگاهی به مس��ائل اجتماعی داش��ته باش��د‬ ‫ک��ه موانع را از بین بب��رد و فیلم هایش ب��ه بالندگی‬ ‫مس��ائل اجتماعی بینجام��د‪ .‬نگاه این نوع فیلمس��از‬ ‫برای مس��ئوالن ذی ربط اجتماعی کمک کننده اس��ت‬ ‫و مس��ئوالن می توانن��د به عنوان مرجع ب��ه این گونه‬ ‫فیلم ها رجوع و نقاط ضعف را ترمیم کنند تا مس��ائل‬ ‫اجتماعی روبه بهبود برود‪.‬‬ ‫در حال حاضر مسئوالن کشور به فیلم های‬ ‫سینمایی رجوع می کنند؟‬ ‫‪ l‬خیلی کم؛ ولی درست این است که این کار انجام‬ ‫ش��ود و اگر انجام نش��ود‪ ،‬مس��ائل حادتر و بغرنج تر‬ ‫می ش��ود و به مراحل حس��اس تری می رسد؛ اما اگر‬ ‫رجوع و ترمیم انجام شود‪ ،‬طبیعتا مسائل رفع می شود‪.‬‬ ‫به نظر شما ارائه الگو جزو وظایف فیلمساز‬ ‫اجتماع��ی اس��ت یا فیلمس��از فق��ط باید‬ ‫بازتاب دهنده شرایط اجتماعی جامعه باشد؟‬ ‫‪ l‬اس��م فیلمس��از اجتماعی روی اوست و موضوع‬ ‫خود را از اجتماع انتخاب می کند و ان را بزرگنمایی‬ ‫می کن��د تا دیگران نقاط منفی و مثبت یک اجتماع را‬ ‫ببینند و اگر قرار اس��ت مسائل را مسئوالن به گونه ای‬ ‫حل کنن��د‪ ،‬این کار را انجام دهن��د‪ .‬یکی از وظایف‬ ‫فیلمساز این اس��ت که نگاه دقیق و موشکافانه ای به‬ ‫اجتماع داشته باشد‪.‬‬ ‫ای��ا در نهایت‪ ،‬لزوما بای��د راه حل هم ارائه‬ ‫کند؟‬ ‫‪ l‬ایده ال این اس��ت که راه ح��ل ارائه کند‪ ،‬ولی اگر‬ ‫راه ح��ل هم ن��داد و فقط نقاط ضعف را نش��ان داد‪،‬‬ ‫باز هم می تواند مثمر ثمر باشد‪.‬‬ ‫فیل��م اجتماع��ی با حاکمیت چ��ه رابطه ای‬ ‫دارد؟‬ ‫‪ l‬اگ��ر حاکمیت پوی��ا و در جه��ت عدالت و رفاه‬ ‫اجتماعی در حال حرکت باش��د‪ ،‬از فیلمسازی که به‬ ‫مقوالت اجتماعی می پردازد‪ ،‬حمایت می کند‪.‬‬ ‫ایا س��ینمای اجتماعی در ایران به حمایت‬ ‫نیاز دارد؟‬ ‫‪ l‬بله؛ چرا نباید حمایت شود!؟‬ ‫ایا ممکن اس��ت حمایت حاکمیت به جای‬ ‫سازنده بودن‪ ،‬مخرب باشد؟‬ ‫‪ l‬این موضوع به نگاه فیلمس��از مربوط اس��ت‪ .‬اگر‬ ‫حاکمیت به دنبال این باش��د که نقاط ضعف مس��ائل‬ ‫اجتماعی را کشف و ترمیم کند باید هزینه و حمایت‬ ‫کند‪ .‬فیلمسازی که نگاهش منفی است‪ ،‬از این جهت‬ ‫ک��ه ذهنی اس��ت‪ ،‬واقع نمایی نمی کند و س��یاه نمایی‬ ‫می کن��د‪ ،‬نگاهش مشکل س��از اس��ت و نمی توان به‬ ‫مس��ائلی که در ان فیلم مطرح ش��ده‪ ،‬به عنوان مرجع‬ ‫و با هدف ترمیم رجوع کرد‪.‬‬ ‫حمایت از فیلمس��از اجتماعی از سوی چه‬ ‫کسانی باید انجام شود؟‬ ‫‪ l‬در حیطه س��ینما‪ ،‬یکسری سوبسیدهای خاص از‬ ‫س��وی دولت پرداخت می ش��ود که باید شامل همه‬ ‫ژانره��ا از جمله ژانر اجتماعی ش��ود ت��ا به این ژانر‬ ‫کمک شود‪.‬‬ ‫ش��ما فیلم «مره��م» را یک فیل��م اجتماعی‬ ‫می دانید؟‬ ‫‪ l‬بله؛ مرهم یک فیلم اجتماعی است‪.‬‬ ‫فیلم «مرهم» با وجود اینکه پیچیده نیس��ت‪،‬‬ ‫ول��ی می تواند مخاطب را ت��ا پایان با خود‬ ‫هم��راه نگ��ه دارد‪ .‬از نظ��ر ش��ما دلیل این‬ ‫همراهی مخاطب تا پایان فیلم چیست؟‬ ‫‪ l‬خصوصی��ت وی��ژه فیل��م «مرهم» این اس��ت که‬ ‫ادم های ان از همین اجتماع برخاس��ته اند و فیلمساز‬ ‫موفق ش��ده به بهترین وج��ه خصوصیات روحی و‬ ‫روان��ی انها را از طریق تصویر به مخاطب منتقل کند‬ ‫و مخاط��ب ارتباط تنگاتنگی ب��ا ادم ها پیدا می کند و‬ ‫سرنوش��ت انها برایش مساله می شود‪ .‬از این جهت‪،‬‬ ‫ماجرایی که ش��خصیت های فیلم پی می گیرند‪ ،‬برای‬ ‫مخاط��ب ج��ذاب اس��ت و می خواه��د معض�لات‬ ‫اجتماعی انها را حل شده ببیند‪.‬‬ ‫کارگ��ردان در فیل��م «مره��م» ب��ا قان��ون‪،‬‬ ‫دولتمردان یا حتی نیروه��ای انتظامی برای‬ ‫حل معضل اجتماعی کاری ندارد و خانواده‬ ‫را به عن��وان نجات دهن��د ه معرف��ی می کند‪.‬‬ ‫انتخاب خانواده از یک یاس بزرگ ناش��ی‬ ‫می شود یا از شرایطی غیرقابل انکار حکایت‬ ‫دارد؟‬ ‫‪ l‬از یک ش��رایط غیرقابل انکار اس��ت؛ به هر حال‬ ‫خانواده رکن اصلی مس��ائل اجتماعی است‪ .‬معضلی‬ ‫که از طریق خانواده حل ش��ود‪ ،‬راه میان بر است و از‬ ‫این طریق س��ریع تر می توان به نتیجه رسید‪ .‬در درجه ‬ ‫بعد‪ ،‬اگر خانواده نتوانست معضل را حل کند‪ ،‬مشکل‬ ‫باید از طریق مس��ئوالن و ماموران انتظامی حل شود‪.‬‬ ‫«مرهم» نیز به این نکته پرداخته اس��ت و خانواده را‬ ‫مسئول می داند‪.‬‬ ‫ی س��اده از نظر هنرپیش��ه ها‪،‬‬ ‫«مره��م» فیلم ‬ ‫فیلم برداری‪ ،‬نورپ��ردازی‪ ،‬چهره ارایی و ‪...‬‬ ‫است‪ .‬ایا ساده بودن فیلم میزان نفوذ حرف‬ ‫کارگ��ردان را در مخاطب کم کرده یا همین‬ ‫سادگی باعث جذابیت فیلم شده است؟‬ ‫‪ l‬س��ادگی‪ ،‬جذابی��ت فیلم را بیش��تر ک��رده‪ ،‬چون‬ ‫رس��یدن به ای��ن س��ادگی تکنیکی پیچیده اس��ت و‬ ‫کارگردان به س��ادگی نمی تواند زبان روان و ساده ای‬ ‫پیدا کند‪ .‬نوع موضوعی که انتخاب کرده‪ ،‬می طلبد که‬ ‫س��اده به مخاطب منتقل شود و کارگردان «مرهم» در‬ ‫این باره موفق است‪.‬‬ ‫برخی معتقدند که اقای داودنژاد در مقاطعی‬ ‫با س��ینما قهر می کند و این قهر را گاهی با‬ ‫نس��اختن فیلم و گاهی با ساختن فیلم هایی‬ ‫مانن��د «مالقات ب��ا طوطی»‪« ،‬هش��ت پا» و‬ ‫‪ ...‬که بیش��تر فیلم های تجاری هستند نشان‬ ‫می دهد‪ .‬ایا ش��ما تغییر روند در فیلمسازی‬ ‫اقای داودن��ژاد را با س��اختن فیلم «مرهم»‬ ‫قبول دارید؟‬ ‫‪ l‬قب��ول دارم‪ ،‬اما دلیل ان را قه��ر به این مفهوم که‬ ‫نخواه��د کاری مانند «مرهم» بس��ازد‪ ،‬نمی دانم‪ .‬دلیل‬ ‫ان را فش��ارهای اقتصادی و فرهنگی حاکم بر سینما‬ ‫می دانم‪ .‬اقای داودنژاد و کارگردان هایی مانند ایشان‪،‬‬ ‫اگر شرایط مناسبی برای شان فراهم شود و به راحتی‬ ‫فیلم بس��ازند و بتوانن��د فیلم خود را اک��ران کنند و‬ ‫دغدغه اقتصادی نداشته باشند‪ ،‬قطعا فیلم هایی مانند‬ ‫«نیاز» و «مرهم» خواهند ساخت‪ .‬ولی شرایط سینما و‬ ‫به خصوص اکران و تصمیم گیرندگان اکران به گونه ای‬ ‫است که فیلمساز را به این سمت می برد که «تیغ زن»‬ ‫بس��ازد نه «مرهم»؛ اما ایده ال هر فیلمسازی است که‬ ‫ش��رایط فرهنگی عالم سینما به گونه ای باشد که فیلم‬ ‫دلش را بس��ازد و فیلمی بسازد که بتواند از ان دفاع‬ ‫کند‪ ،‬مخاطب با ان ارتباط برقرار کند‪ ،‬حرف جدیدی‬ ‫برای گفتن داش��ته باشد و در عین حال‪ ،‬ریسک کند‪.‬‬ ‫فیلم «مرهم» از این دس��ته اس��ت و ساختن ان یک‬ ‫ریسک است‪ .‬اینکه کارگردان بدون بازیگر و استفاده‬ ‫از امکانات عمومی و گران سینما‪ ،‬چنین فیلم موثری‬ ‫می س��ازد‪ ،‬یک ریس��ک پذیری الزم دارد که شرایط‬ ‫عمومی سینما این اجازه را نمی دهد‪.‬‬ ‫با این ش��رایط‪ ،‬به نظر ش��ما اقای داودنژاد‬ ‫بعد از س��اختن فیلم «مرهم» دیگر به سراغ‬ ‫ساخت چنین فیلم هایی نمی رود؟‬ ‫‪ l‬نمی گذارند که به س��مت ساخت چنین فیلم های‬ ‫برود‪ ،‬وگرنه ایش��ان دوس��ت دارد که به این س��مت‬ ‫برود‪.‬‬ ‫ش��ما فیلم های اق��ای داودنژاد را دو دس��ته‬ ‫می کنی��د که یکی ش��امل فیلم های��ی مانند‬ ‫«تیغ زن» و «هشت پا» و ‪ ...‬است و در دیگری‬ ‫«نیاز» و «مرهم» قرار می گیرد‪.‬‬ ‫‪ l‬به هر حال این فیلم ها در دو طیف قرار می گیرند‬ ‫و عموم��ا ب��ه گ��روه اول‪ ،‬فیلم های بدن��ه یا تجاری‬ ‫می گوین��د؛ ولی ن��وع فیلم «مرهم» فیل��م فرهنگی با‬ ‫رعایت استانداردهای سینمایی است‪g .‬‬ ‫‪39‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫فیلمساز اجتماعی زنگ خطر را به صدا درمی اورد‬ ‫گفت وگو با پوران درخشنده درباره فیلم «مرهم»‬ ‫‪3‬‬ ‫پوران درخشنده‪ ،‬فیلمساز اجتماعی است و دلی پر هم از زمینه های این نوع فیلمسازی‬ ‫در ایران دارد‪ .‬او که به محض بیان عنوان «فیلم اجتماعی» قطعا یکی از کسانی است که نام‬ ‫و چهره اش به ذهن هر فردی متبادر می شود‪ ،‬در گفت وگو با مثلث از تابوهایی که فیلمساز‬ ‫نمی تواند به انها نزدیک شود و فیلم «مرهم» سخن گفت‪.‬‬ ‫‪40‬‬ ‫خانم درخشنده! فیلمس��ازان اجتماعی‬ ‫ب��رای کار در ایران با چه محدودیت ها‬ ‫و فرصت هایی روبه رو هستند؟‬ ‫‪ l‬فیلم های اجتماعی از واقعیت ها و شرافت های‬ ‫انس��ان می گویند و متاس��فانه گاهی برای گفتن‬ ‫ای��ن واقعیت ها‪ ،‬تابوهایی وج��ود داد که نزدیک‬ ‫ش��دن و شکس��تن انها ما را با خ��ط قرمزهایی‬ ‫روب��ه رو می کند که به ان موضوع اجتماعی مورد‬ ‫نظ��ر نمی توانیم نزدیک ش��ویم‪ .‬ب��ه همین دلیل‪،‬‬ ‫از بس��یاری از مس��ائل روز جامعه عق��ب می افتیم و‬ ‫فیلمس��ازان به دلیل وجود تابوها نمی توانند به برخی‬ ‫مسائل نزدیک شوند‪.‬‬ ‫در این باره به چند تابو اشاره می کنید؟‬ ‫‪ l‬تابوهایی مانند برخورد کردن با کسانی که از نظر‬ ‫روانی چیز دیگری هس��تند و از نظر فیزیکی تفاوت‬ ‫می کنند‪ ،‬برخ��ورد یا تابویی مانند ت��رس از ابرو که‬ ‫ما را وادار می کند س��کوت کنی��م و اجازه دهیم که‬ ‫جنایت��کاران رش��د کنند و ما به دلی��ل ترس از ابرو‪،‬‬ ‫واقعیت ها را نگوییم‪.‬‬ ‫پس‪ ،‬از نظر شما فیلمسازان اجتماعی ایران‬ ‫به برخی موضوع ها کمتر پرداخته اند؟‬ ‫‪ l‬بله؛ این مس��اله وقتی اس��ت که بخواهید اینه ای‬ ‫در مقاب��ل واقعیت ها قرار دهید‪ .‬اگر بخواهید از دور‬ ‫دستی بر اتش داشته باشید‪ ،‬این مساله پیش نمی اید؛‬ ‫ولی اگر بخواهید به عمق مس��اله بروید و ریشه های‬ ‫تابوها را تکان دهید‪ ،‬با معضالتی روبه رو می ش��وید‬ ‫که همان خط قرمزهاست‪.‬‬ ‫سینمای اجتماعی باید این فرصت را داشته باشد که‬ ‫به ریش��ه ها نزدیک شود و دمل های بزرگی را که در‬ ‫الیه های زیرین پنهان هس��تند‪ ،‬بیرون بکشد و نشان‬ ‫ده��د اینها چقدر خطرن��اک ش��ده اند و نیازمند این‬ ‫هستند که برداش��ته شوند‪ ،‬نه اینکه برای انها مسکن‬ ‫بگذاریم‪.‬‬ ‫با وج��ود ای��ن ش��رایط‪ ،‬ش��ما عملک��رد‬ ‫و برگردد‪ ،‬اما می خواهد اگر س��رش به سنگ خورد‬ ‫همراه او باش��د و نگذارد بیشتر از این به خطر بیفتد‬ ‫و ت�لاش می کند پا به پای دخت��ر راه بیفتد و نگاه او‬ ‫را تغییر دهد‪ .‬فیلمس��ازی که بدون اینکه کسی به او‬ ‫بگوید‪ ،‬به چنین موضوعی پرداخته‪ ،‬یعنی احس��اس‬ ‫خطر کرده است‪.‬‬ ‫حمایت از فیلمساز اجتماعی بیشتر در چه‬ ‫جنبه هایی باید باشد؟‬ ‫‪ l‬در درج��ه اول بای��د حمایت مادی از او ش��ود و‬ ‫بع��د حمایت معنوی‪ .‬یک فیلمس��از اجتماعی که در‬ ‫کارش از نابازیگر اس��تفاده می کند‪ ،‬نش��ان دهنده این‬ ‫اس��ت که دغدغ��ه فرهنگ��ی دارد و دغدغه اش این‬ ‫نیس��ت که با اس��تفاده از س��تاره س��ینما‪ ،‬فیلمش را‬ ‫بفروشد و س��ر تماش��اگر را گرم کند‪ .‬او می خواهد‬ ‫هرچق��در باورپذیرتر و به واقعی��ت نزدیک تر‪ ،‬فیلم‬ ‫خ��ود را به نمای��ش دراورد و ما را به موضوع توجه‬ ‫دهد‪ ،‬ب��ه همین دلیل به دنب��ال نابازیگر می رود‪ .‬این‬ ‫کار را داودنژاد در فیلمش کرده اس��ت‪ .‬او با این کار‬ ‫خود را از مس��ائل مالی کنار می کشد و در عین حال‪،‬‬ ‫ممکن است از نظر مالی با شکست روبه رو شود‪ .‬در‬ ‫این شرایط‪ ،‬طبیعتا دولت باید به فیلمساز کمک کند‪.‬‬ ‫این حمایت ها باید از سوی دولت باشد؟‬ ‫‪ l‬مطمئنا؛ چ��ون بخش خصوصی کمتر در کارهای‬ ‫فرهنگی س��رمایه گذاری می کند و به سرمایه اش فکر‬ ‫می کند‪ ،‬ولی دولت وظیفه فرهنگ را برعهده دارد‪.‬‬ ‫مادرب��زرگ فیل��م «مره��م» ک��ه ب��ه ان‬ ‫اش��اره کردید‪ ،‬نماد خانواده ای اس��ت که‬ ‫نجات دهنده فرزند معتاد می ش��ود‪ .‬به نظر‬ ‫می رس��د به ش��کل فکرش��ده‪ ،‬کارگردان‬ ‫در فیلم «مره��م» به س��راغ مراجع قانونی‬ ‫تصمیم گی��ر و مج��ری برای حل مش��کل‬ ‫نم��ی رود و خان��واده را به عن��وان نه��اد‬ ‫نجات دهن��ده معرفی می کند‪ .‬از نظر ش��ما‬ ‫انتخاب خانواده ناش��ی از یاس کارگردان‬ ‫اس��ت یا شرایطی غیرقابل انکار سبب شده‬ ‫کارگردان به سراغ خانواده برود؟‬ ‫‪ l‬به نظر من‪ ،‬یاسی است که وجود دارد و احساس‬ ‫می ش��ود کسی دس��ت فرد را نمی گیرد و نابودی در‬ ‫ح��ال به وجود امدن اس��ت و فکر می کند این تالش‬ ‫را دست کم خانواده انجام دهد‪ ،‬چون بچه اش است‬ ‫و باید با دس��ت خالی به دنبال او برود و فکر می کند‬ ‫که اگر دنبالش را نگیرد‪ ،‬ممکن اس��ت خسارت های‬ ‫جبران ناپذیری به خانواده و جامعه وارد ش��ود‪ .‬حتی‬ ‫در رابطه با جامعه هم عم��ل می کند‪ .‬مادربزرگی که‬ ‫به دنبال فرزند راه می افتد‪ ،‬نمادی از خانواده اس��ت‪،‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫فیلمس��ازان اجتماع��ی را در ایران چطور‬ ‫ارزیابی می کنید؟‬ ‫‪l‬فیلمس��ازان خیل��ی ب��ه واقعیت ه��ای اجتماعی و‬ ‫تلخی ه��ا نزدیک نش��ده اند‪ .‬البته فیلمس��ازانی مانند‬ ‫اقای داودنژاد تالش خ��ود را می کنند‪ .‬او به یکی از‬ ‫معضالت که فاصله فرهنگی بین نس��ل ها و گسست‬ ‫نسل هاس��ت‪ ،‬اشاره کرده اس��ت‪ .‬بچه ها بزرگترها را‬ ‫قب��ول ندارن��د و بزرگترها از دس��ت رفت��ن بچه ها‬ ‫را می بینن��د و کاری نمی توانن��د انج��ام دهند‪ ،‬چون‬ ‫فاصل��ه زیادی با انها دارند‪ .‬داودنژاد در فیلم «مرهم»‬ ‫روی بزرگتری��ن معضل اجتماعی م��ا که فاصله بین‬ ‫نسل هاس��ت‪ ،‬دست گذاش��ته و اینکه ما چگونه باید‬ ‫ب��ا واقعیت ها برخورد کنیم که یکس��ری از تابوها را‬ ‫بتوانیم بشکنیم‪ .‬این اتفاق در حال رخ دادن است که‬ ‫نس��لی از خانه فرار می کند و ما باید بدانیم چگونه و‬ ‫به چه شکلی انها را به خانه برگردانیم‪.‬‬ ‫ای��ا فیلم «مرهم» جزو فیلم هایی اس��ت که‬ ‫برای این مشکل راه حل ارائه کرده است؟‬ ‫‪ l‬بل��ه؛ اقای داودنژاد یک مادربزرگ را به پروس��ه‬ ‫ف��رار فرزن��د وارد می کن��د؛ مادرب��زرگ ب��ا نوه اش‬ ‫هم زبان��ی و هم صدای��ی می کند‪ ،‬ب��رای اینکه بداند‬ ‫مشکل نوه اش چیس��ت و چطور می تواند ان را حل‬ ‫کند و چط��ور می تواند فرزند را اگاه کند و خطراتی‬ ‫را که سر راهش اس��ت‪ ،‬همراه او ببیند و بگذارد که‬ ‫فرزند مسیرش را انتخاب کند‪.‬‬ ‫اینطور مطرح می ش��ود که برخی فیلم های‬ ‫اجتماعی س��ازنده هس��تند و عالوه بر بیان‬ ‫مش��کل‪ ،‬راه حل ه��م ارائ��ه می کنند‪ ،‬ولی‬ ‫برخی دیگ��ر از فیلم ه��ای اجتماعی تلخ‪،‬‬ ‫مایوس کنن��ده و بازتاب دهن��ده بخش های‬ ‫تلخ جامعه هس��تند‪ .‬نظر ش��ما درباره این‬ ‫دو الگو چیست؟‬ ‫‪ l‬وظیفه فیلمس��از این است که زشتی ها‪ ،‬بدی ها و‬ ‫ریش��ه های بد را منعکس کند و نش��ان دهد که این‬ ‫مس��ائل وجود دارند‪ ،‬بگوید انه��ا را چگونه می توان‬ ‫از بین برد‪ .‬فیلمساز اجتماعی وظیفه هشداردهندگی‬ ‫دارد و زنگ خطر را به صدا درمی اورد و ما باید این‬ ‫صدا را بشنویم و ببینیم که مشکل کجاست‪.‬‬ ‫اگر مس��ئوالن را نیز جزو کس��انی در نظر‬ ‫بگیری��م ک��ه به قول ش��ما بای��د این صدا‬ ‫را بش��نوند‪ ،‬از نظر ش��ما نس��بت فیلمساز‬ ‫اجتماعی با حاکمیت چیست؟‬ ‫‪ l‬حاکمی��ت باید از فیلمس��از اجتماعی اس��تقبال و‬ ‫فکر کند که فیلمس��از اجتماعی همراه و یاور اوست‪.‬‬ ‫فیلمساز اجتماعی تالش و کندوکاو کرده و دمل های‬ ‫چرکی را پیدا می کند‪.‬‬ ‫ای��ا اکنون از فیلمس��از اجتماعی در ایران‬ ‫استقبال می شود؟‬ ‫‪l‬باید به این موضوع برسیم‪ ،‬البته اکنون تالش هایی‬ ‫در این زمینه در حال انجام اس��ت که به نظر من‪ ،‬این‬ ‫تالش ها خیلی کم اس��ت‪ .‬ما وظیفه داریم بیش��تر از‬ ‫این در زمینه س��ینمای اجتماعی تالش کنیم‪ .‬سینمای‬ ‫اجتماعی سینمای ش��ریفی است‪ ،‬چون به واقعیت ها‬ ‫می پردازد و ش��اید در خیل��ی از لحظات‪ ،‬واقعیت ها‬ ‫تلخ باش��د‪ .‬فیلمساز اجتماعی نمی خواهد موضوع را‬ ‫تلخ نش��ان دهد‪ ،‬بلکه می خواهد تلخی را نشان دهد‪،‬‬ ‫خودش تلخ نگاه نمی کند‪ ،‬ولی واقعیت این است که‬ ‫ما در جاهایی نیاز داریم هش��دارهایی بدهیم و زنگ‬ ‫خطرهایی را به ص��دا دراوریم و بعد بخواهیم راهکار‬ ‫ارائه کنیم‪ .‬این تالش در فیلم «مرهم» داودنژاد انجام‬ ‫شده اس��ت؛ کس��ی باید فرزندی را که از خانه فرار‬ ‫کرده اس��ت‪ ،‬نگه دارد‪ ،‬جل��وی او را بگیرد و فرزند‬ ‫را اگاه کند یا بگذارد برود س��رش به س��نگ بخورد‬ ‫وظیفه فیلمساز این است‬ ‫که زشتی ها و ریشه های بد‬ ‫را منعکس کند و نشان دهد‬ ‫که این مسائل وجود دارند‪،‬‬ ‫بگوید انها را چگونه می توان‬ ‫از بین برد‪ .‬فیلمساز اجتماعی‬ ‫وظیفه هشداردهندگی دارد‬ ‫و زنگ خطر را به صدا‬ ‫درمی اورد و ما باید این صدا‬ ‫را بشنویم و ببینیم که مشکل‬ ‫کجاست‬ ‫او مادر اس��ت‪ ،‬مادری که همیشه نگران است و‬ ‫دغدغ��ه دارد‪ .‬می رود تا با ش��گفتی ببیند که چه‬ ‫کاری می توان��د انج��ام دهد و چگون��ه می تواند‬ ‫دخت��ر را به خان��واده برگرداند‪ .‬ای��ن موضوع را‬ ‫م��ادر با تمام وجود‪ ،‬حساس��یت و ظرافت دنبال‬ ‫می کن��د و اتفاقا نقش مادربزرگ خیلی قش��نگ‬ ‫توسط زنی که کار اولش است‪ ،‬بازی شده است‪.‬‬ ‫خود او هم می رود ببیند که به عنوان بزرگتر کجا‬ ‫ایستاده است‪ .‬اگاهانه خانواده را راه می اندازد که‬ ‫ببین��د در خانواده چه خبر اس��ت و چگونه باید‬ ‫با جوانان ارتباط برقرار کند‪ .‬ایا ش��رایطی وجود‬ ‫دارد ک��ه دختر باید از خانه بی��رون برود یا باید‬ ‫ش��رایط را متعادل تر کنیم تا نگذاریم فرد از خانه‬ ‫بیرون برود‪.‬‬ ‫فیل��م «مرهم» ک��ه از چن��د روز پیش‬ ‫اکران شده‪ ،‬از نظر استفاده از امکانات‬ ‫س��ینمایی‪ ،‬فیلمی ساده است‪ .‬ایا امکان‬ ‫دارد در میزان نفوذ حرف کارگردان در‬ ‫مخاطب تاثیر بگذارد؟‬ ‫‪ l‬مخاطبی که ع��ادت کرده سوپراس��تار ببیند‪،‬‬ ‫وقت��ی قرار باش��د بی��ن ان فیلم ه��ا و فیلمی که‬ ‫نابازیگ��ران دارد‪ ،‬انتخاب کن��د‪ ،‬فیلمی با حضور‬ ‫سوپراستارها را انتخاب می کند؛ ولی حرف فیلم‬ ‫«مرهم» انقدر صادقانه و دلسوزانه است و انقدر‬ ‫از دل برامده اس��ت که به دل تماشاگر می نشیند‪.‬‬ ‫من ش��خصا مخاطب��ان س��ینمای اجتماعی را به‬ ‫دیدن فیلم «مرهم» دعوت می کنم و از خانواده ها‬ ‫می خواهم که فیلم «مرهم» را ببینند‪.‬‬ ‫اقای داودن��ژاد پیش از فیل��م «مرهم»‬ ‫فیلم هایی مانند «هش��ت پا»‪« ،‬مالقات با‬ ‫طوطی» یا «تیغ زن» و «هوو» را س��اخته‬ ‫اس��ت‪ .‬به نظر ش��ما‪ ،‬س��اخت «مرهم»‬ ‫بازگشت او به سینمای اجتماعی است؟‬ ‫‪ l‬فکر می کن��م فیلم «مرهم» بازگش��ت دوباره‬ ‫اق��ای داودنژاد باش��د‪ .‬ان فیلم ها هم به نوعی در‬ ‫س��ینمای اجتماعی هس��تند‪ ،‬ولی «مرهم» نگاهی‬ ‫متف��اوت و ارزنده به بحث تض��اد فرهنگی بین‬ ‫نسل ها دارد‪.‬‬ ‫این برداشت درباره فیلمسازی علیرضا‬ ‫داودنژاد وجود دارد که او در مقاطعی‬ ‫با فیلم نس��اختن با سینما قهر می کند و‬ ‫در مقاطع��ی هم این قهر را با س��اخت‬ ‫فیلم های��ی مانن��د اثار اخیرش نش��ان‬ ‫می ده��د‪ .‬دی��دگاه ش��ما در این ب��اره‬ ‫چیست؟‬ ‫‪ l‬اقای داودنژاد چون یک پدر اس��ت‪ ،‬به عنوان‬ ‫پ��در خانواده نس��بت به نس��ل جوان دلس��وزی‬ ‫دارد‪ .‬ب��ه همین دلیل‪ ،‬ممکن اس��ت جاهایی قهر‬ ‫کن��د‪ ،‬ولی قهر در درون پاکش نمی تواند ش��کل‬ ‫بگیرد‪ ،‬چ��ون موضوع درباره بچه های او‪ ،‬جامعه‬ ‫و خانواده اش است و نمی تواند ساکت بنشیند‪.‬‬ ‫خود شما هم فیلمساز اجتماعی هستید‪،‬‬ ‫ب��ا ش��رایطی که ب��رای فیل��م «مرهم»‬ ‫پی��ش امد‪ ،‬فک��ر می کنی��د داودنژاد و‬ ‫کارگردان هایی مانند او باز هم به سراغ‬ ‫ساخت چنین فیلم هایی می روند؟‬ ‫‪ l‬بای��د برون��د‪ .‬من ه��م به نوبه خ��ودم تالش‬ ‫می کنم‪ ،‬نگاهی روشنگرانه به زمینه دیگری داشته‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫سوژه فیلم بعدی شما چیست؟‬ ‫‪ l‬فیلم بعدی م��ن با موضوع اجتماعی و نامش‬ ‫«هیس! دخترها فریاد نمی زنند» اس��ت‪ .‬این فیلم‬ ‫دربار ه ترس از ابرو و دختران جوان است‪g .‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪1‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪42‬‬ ‫فیلمساز اجتماعی نباید نسخه غلط بدهد‬ ‫دیدگاه یک جامعه شناس درباره فیلمسازی اجتماعی‬ ‫مسعود بهبهانی نیا‪ ،‬فارغ التحصیل رشته جامعه شناسی از دانشگاه تهران و فیلمنامه نویسی از‬ ‫مرکز فیلمسازی است‪ .‬اخرین کار او که از تلویزیون پخش شد‪ ،‬مجموعه «فاصله ها» بود که‬ ‫نویسندگی ان را برعهده داشت‪ .‬او تا کنون نویسنده بسیاری از سریال های تلویزیونی بوده که از‬ ‫جمله انها به «نرگس» (به کارگردانی سیروس مقدم)‪« ،‬خاک سرخ» (ابراهیم حاتمی کیا)‪« ،‬ترانه‬ ‫مادری» (حسین سهیلی زاده)‪« ،‬کاراگاهان» (حمید لبخنده) و «خانه پدری» (فریدون حسن پور)‬ ‫می توان اشاره کرد‪ .‬با او درباره فیلمسازی اجتماعی در ایران و فیلم «مرهم» گفت وگو کردیم‪.‬‬ ‫اق��ای بهبهانی نیا! به نظر ش��ما چه نیازی‬ ‫است که فیلمس��ازان اجتماعی با اصول‬ ‫جامعه شناسی اشنایی داشته باشند و اکنون‬ ‫این اش��نایی چقدر در میان فیلمس��ازان‬ ‫ایرانی وجود دارد؟‬ ‫‪l‬فیلمساز‪ ،‬نویسنده و کارگردان به هر حوزه ای که‬ ‫وارد می ش��ود‪ ،‬باید با ان حوزه اشنایی داشته باشد‪،‬‬ ‫شرایط در حوزه سینمای اجتماعی نیز باید به همین‬ ‫ ترتیب باشد‪ .‬کسی که موضوع ها و مسائل اجتماعی‬ ‫را دس��تمایه فیل��م خود ق��رار می ده��د‪ ،‬قطعا باید‬ ‫مطالعاتی در حوزه اجتماعی داش��ته باشد‪ .‬در زمینه‬ ‫نویسندگی یا فیلمسازی نیز شناخت جامعه‪ ،‬سنت ها‪،‬‬ ‫قوانین ان‪ ،‬پیش نیازی برای ورود به این مسائل است‪.‬‬ ‫ایا فیلمسازان اجتماعی ما در این زمینه‪،‬‬ ‫عملکرد قابل قبولی داشته اند؟‬ ‫‪l‬در س��ال های مختل��ف‪ ،‬فیلم ه��ای خ��وب و‬ ‫تاثیرگذاری داشته ایم که در ارائه تصویر از وضعیت‬ ‫جامعه‪ ،‬یک یا چند موضوع اجتماعی را دستمایه کار‬ ‫خ��ود قرار داده و موفق هم عمل کرده اند‪ .‬فیلم های‬ ‫تاثیرگذار و پرمخاطبی که ما شاهد انها هستیم‪ ،‬نتیجه‬ ‫همینموفقیت هاست‪.‬‬ ‫مانند کدام فیلم ها؟‬ ‫‪l‬فیلم های اقای فرهادی یک نمونه اس��ت‪ ،‬ایشان‬ ‫در چند س��ال اخیر‪ ،‬یکی از فیلمسازان موفق ما در‬ ‫این زمینه بوده اند‪ .‬اقای حاتمی کیا‪ ،‬اقای عیاری‪ ،‬اقای‬ ‫ی همه فیلمسازانی خوب و‬ ‫مجیدی و اقای میرکریم ‬ ‫اشنا به مسائل اجتماعی هستند‪.‬‬ ‫ایا فیلم «مرهم» ساخته علیرضا داودنژاد را‬ ‫هم از نظر اشنا بودن فیلمسازان به مسائل‬ ‫مرب��وط به ح��وزه جامعه شناس��ی موفق‬ ‫می دانید؟‬ ‫‪l‬ای��ن فیلم در ح��وزه اس��یب های اجتماعی‪ ،‬فیلمی‬ ‫ جسورانه در زمینه طرح موضوع هاست‪ .‬فیلم «مرهم» را‬ ‫می توان تاثیرگذار دانس��ت‪ .‬فیلمی که اقای داودنژاد در‬ ‫س��ال های پیش به نام «نیاز» ساختند نیز تاثیرگذار بود و‬ ‫واقعیت های اجتماعی را بیان می کرد‪« .‬مرهم» داس��تان‬ ‫خیلی محکم و تاثیرگذاری دارد و توانسته در حوزه ای‬ ‫که به ان وارد ش��ده‪ ،‬به خوبی موضوع مورد نظرش را‬ ‫طرح کند‪.‬‬ ‫برخ��ی فیلم های اجتماع��ی متهمند که فقط‬ ‫بخش های تلخ و ناامیدکننده جامعه را انعکاس‬ ‫می دهن��د و برخ��ی دیگر از فیلم ها س��ازنده‬ ‫هس��تند و با ارائه الگو به پایان می رسند‪ .‬ایا‬ ‫فیلم اجتماعی لزوما باید الگویی را نیز برای‬ ‫حل مشکل ارائه دهد؟‬ ‫‪l‬لزوما نیاز نیست که در فیلم ها راه حل و دستورالعمل‬ ‫داده شود‪ .‬هنرمند وظیفه منعکس کردن و بازتاب وقایع‬ ‫اجتماعی را دارد‪ .‬اگر این کار را به خوبی انجام دهد‪ ،‬مانند‬ ‫پزشکی خواهد بود که بیماری را به درستی تشخیص داده‬ ‫و نسخه غلط نمی دهد‪ .‬گاهی برخی فیلمسازان به غلط‬ ‫مسائل شخصی و مسائلی که واقعیت های اجتماعی را‬ ‫قلب می کند‪ ،‬به جای مسائل اجتماعی جا می زنند و در‬ ‫این موارد‪ ،‬نتیجه حرکت غلط‪ ،‬نسخه اشتباه است؛ اما اگر‬ ‫یک فیلمساز اجتماعی بتواند با واکاوی دقیق در الیه های‬ ‫مختل��ف اجتماعی‪ ،‬طرح موضوع کن��د‪ ،‬از درون طرح‬ ‫درست موضوع‪ ،‬راه حل نیز مشخص می شود‪.‬‬ ‫اگر فیلمس��ازان اجتماعی بتوانن��د به خوبی‬ ‫واقعیت ها و مشکالت جامعه را معرفی کنند‪،‬‬ ‫وظیفه حاکمیت در برابر انها چیست؟‬ ‫‪l‬سینمای اجتماعی یک سینمای دردمند و از سر دغدغه‬ ‫و مس��ئولیت است‪ .‬کسانی به سراغ سوژه های اجتماعی‬ ‫می رون��د که درد یا اس��یبی را می شناس��ند و به نوعی‬ ‫می خواهند‪ ،‬به بخش های مختلف جامعه‪ ،‬مخاطب عام‬ ‫و کارگزاران و مدیران اجتماعی و فرهنگی‪ ،‬هشدارهای‬ ‫الزم بدهند‪ .‬این ممکن اس��ت خیلی مطابق میل برخی‬ ‫مدیران و مس��ئوالن نباشد‪ ،‬چون در ذات کار انها نوعی‬ ‫محافظه کاری وجود دارد‪ .‬انها نه تغییر شرایط را برمی تابند‬ ‫و نه ای��راد گرفتن و نقادی ش��رایط را تحمل می کنند‪.‬‬ ‫بنابراین تمایل دارند‪ ،‬همیشه نشان داده شود که همه چیز‬ ‫ارام و خوب اس��ت و مشکلی وجود ندارد‪ .‬انها معموال‬ ‫هیچ هش��داری را برنمی تابند و به همین دلیل‪ ،‬ناراحت‬ ‫می شوند و درصدد توجیه کار خود برمی ایند و هنرمند‬ ‫را متهم به س��یاه نمایی می کنند‪ .‬قاعدتا برخی فیلم های‬ ‫اجتماعی مانند عمل جراحی‪ ،‬با خودشان درد به همراه‬ ‫دارند و برخی مدیران در حیطه وظایف خودشان ممکن‬ ‫است دچار چالش شوند و کار به انتقاد و حتی شکایت‬ ‫هم بکشد؛ ولی فیلمساز به عنوان هنرمندی که مسئولیت‬ ‫بیان موضوع های اجتماعی را برعهده دارد‪ ،‬باید کار خود‬ ‫را درست انجام دهد‪ .‬ما قطعا نمی توانیم با یک حکم کلی‬ ‫بگوییم همه فیلم های این حوزه خوب هس��تند‪ ،‬گاهی‬ ‫س��یاه نمایی هم اتفاق می افتد‪ .‬در حقیقت افت این نوع‬ ‫س��وژه ها و این نوع فیلم سازی‪ ،‬حرکت در سطح است‬ ‫که به سیاه نمایی منجر می شود‪ .‬مثال اگر ما موضوع هایی‬ ‫مانن��د اعتیاد‪ ،‬فرار دختران و زنان خیابانی را طرح کنیم‪،‬‬ ‫بدون اینکه بسترهای اجتماعی و ریشه های خانوادگی ان‬ ‫را بررسی کنیم‪ ،‬قاعدتا فقط در سطح حرکت کرده ایم و‬ ‫این‪ ،‬سیاه نمایی است؛ اما وقتی نقادانه سراغ ریشه ها رفتیم‬ ‫و اسیب ها را در بستر اجتماعی خودشان مطرح کردیم‪،‬‬ ‫این اطمینان نسبت به فیلمساز ایجاد می شود که مسئوالنه‬ ‫رفتار می کند و نمی خواهد فقط زشتی ها را نمایش دهد‪.‬‬ ‫ب��ه این موض��وع اش��اره کردید ک��ه گاهی‬ ‫حاکمیت فیلم های اجتماع��ی را برنمی تابد‪.‬‬ ‫به نظر ش��ما در س��ال های گذش��ته چقدر با‬ ‫فیلمس��ازان اجتماعی اینگونه برخورد ش��ده‬ ‫است؟‬ ‫‪l‬فیلم ه��ای اجتماعی خطر ک��ردن دارند‪ ،‬چون گاهی‬ ‫ممکن اس��ت‪ ،‬گیشه یا س��لیقه عام را از دست بدهند‪.‬‬ ‫وقتی ش��ما به سراغ برخی س��وژه های خاص می روید‪،‬‬ ‫تخریب و نفی اس��ت و انتقادشان از سر کینه ورزی و نه‬ ‫دلسوزی‪ ،‬خب‪ ،‬در این صورت به عنوان دشمن و خطر‬ ‫بالقوه با انها برخورد و تالش می ش��ود که دست و پای‬ ‫انها بسته تر باشد و نظارت ها شدیدتر شود و اجازه کار‬ ‫به انها داده نشود‪.‬‬ ‫در فیلم «مره��م» که از هفته گذش��ته اکران‬ ‫ان اغاز ش��ده اس��ت‪ ،‬نهاد خانواده به عنوان‬ ‫نجات دهن��ده معرفی می ش��ود‪ .‬در حالی که‬ ‫بخش هایی مانند قانون‪ ،‬دولتمردان یا نهادهای‬ ‫ی نیز می توانس��تند جای خانواده یا در‬ ‫انتظام ‬ ‫کنار ان باش��ند‪ .‬به نظر شما‪ ،‬انتخاب خانواده‬ ‫از یاس کارگردان این فیلم ناش��ی می شود یا‬ ‫خانواده به دلیل ش��رایط غیرقابل انکار جامعه‬ ‫انتخاب شده است؟‬ ‫‪l‬نهاد خانواده در جامعه ما که از شرایط سنتی به سمت‬ ‫مدرنیس��م حرکت می کند‪ ،‬هنوز کارکرده��ای خود را‬ ‫دارد‪ ،‬برخالف غرب که مسئولیت های خانواده به دیگر‬ ‫نهادهای اجتماعی داده شده است‪ .‬ما باید تالش بسیاری‬ ‫برای تقویت این نهاد کنیم‪ ،‬چون هنوز می تواند تاثیرگذار‬ ‫باش��د؛ اما اگر به عنوان تنها نهاد مسئول و نجات دهنده‬ ‫تلقی ش��ود‪ ،‬اشتباه کرده ایم‪ ،‬چون می دانیم که در جامعه‬ ‫کنون��ی‪ ،‬منابع تاثیرپذیری جوان و نوج��وان از خانواده‬ ‫کم ش��ده و نهادهای دیگر مس��ئولیت های سنگین تری‬ ‫دارند‪ .‬در نتیجه‪ ،‬انها هم باید به وظایف خود عمل کنند‪.‬‬ ‫نهادهایی مانند اموزش و پرورش‪ ،‬روحانیت‪ ،‬دانشگاه ها‪،‬‬ ‫صداوسیما و رسانه های دیگر و خود سیستم حکومتی‪،‬‬ ‫هر کدام مسئوالیت ها و وظایفی دارند‪ .‬اکنون خانواده ها‬ ‫از این موضوع شکایت دارند که تاثیر چندانی بر فرزندان‬ ‫خود ندارند و انها از گروه همساالن و دیگر نهادها تاثیر‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫فرایند سرگرم س��ازی را در اولویت دوم قرار می دهید‪.‬‬ ‫ش��ما از مدیوم س��ینما برای نمایش الیه های مختلف‬ ‫جامعه و مشکالت ان استفاده می کنید و در این صورت‬ ‫ممکن اس��ت‪ ،‬مخاطب را از دس��ت بدهید‪ .‬اینجا باید‬ ‫حمایت هایی از اینگونه فیلم ها انجام شود؛ اما به واقع‪ ،‬نه ‬ ‫تنها این حمایت ها صورت نمی گیرد‪ ،‬بلکه بی مهری هایی‬ ‫نیز نسبت به این فیلم ها می شود‪ .‬وقتی ما گرایش اغلب‬ ‫فیلمسازان را در سال های اخیر به سمت فیلم های گیشه ای‬ ‫و س��رگرم کننده می بینیم یا حمایت خاص مدیران را از‬ ‫ی��ک یا چند فیلم خاص و بی محتوا می بینیم که دغدغه‬ ‫طرح موضوع های اجتماعی را ندارند‪ ،‬به این معنی است‬ ‫که به همه راهنمایی می کنیم که این نوع سینما و فیلم ها را‬ ‫می پسندیم و از انها حمایت می کنیم‪ .‬در نتیجه‪ ،‬می بینیم‬ ‫که ده ها فیلم از روی همان فیلم بی ارزش ساخته می شود‬ ‫و فروش هم می کند و ما به نوعی سطح سلیقه ها را نازل‬ ‫و مردم را سرگرم کرده ایم‪ ،‬بدون اینکه مشکالت انها را‬ ‫مطرح کنیم و وضعیت جامعه را بازتاب دهیم‪ .‬گویی تنها‬ ‫ارامشی بی دغدغه را طالبیم و توفانی را که در میان دارد‪،‬‬ ‫انکار می کنیم‪.‬‬ ‫به نظر شما‪ ،‬فیلم های اجتماعی می توانند منبع‬ ‫اطالعاتی از مش��کالت جامعه برای حاکمان‬ ‫باشند؟ ایا مدیران می توانند با کمک فیلم های‬ ‫اجتماعی‪ ،‬مشکالت موجود در جامعه را بهتر‬ ‫بشناسند؟‬ ‫‪l‬نویسنده و فیلمساز در این حوزه به نوعی‪ ،‬کارشناس‬ ‫است‪ ،‬به ش��رط اینکه شناخت های اولیه را داشته باشد‬ ‫و ط��رح موضوع را به خوبی انج��ام دهد و وضعیت و‬ ‫مشکالت روز جامعه را بیان کند‪ .‬اینگونه فیلم ها می تواند‬ ‫به خوبی به کارشناسان‪ ،‬مدیران و سیاستگذاران کمککند‬ ‫تا انها معضالت را بشناسند و به هشدارهای فیلمسازان‬ ‫قبل از اینکه پدیده ای به بحران تبدیل شود‪ ،‬توجه کنند‪.‬‬ ‫با توجه به شرایط کنونی جامعه و چشم انداز‬ ‫اینده‪ ،‬به نظر شما ایا شرایط برای فیلمسازان‬ ‫اجتماعی در سال های اینده‪ ،‬سخت تر می شود‬ ‫یا اسان تر؟‬ ‫‪l‬این موضوع به سیاس��ت گذاری فرهنگی کش��ور در‬ ‫عرصه سینما و تلویزیون بستگی دارد‪ .‬همواره برایندی‬ ‫از شرایط اجتماعی‪ ،‬سلیقه مدیران و خواست فیلمسازان‬ ‫م�لاک عمل بوده اس��ت‪ .‬گاه��ی مدیران ب��ا روی باز‬ ‫با فیلمس��ازان برخورد و به انه��ا اعتماد می کنند و باور‬ ‫دارند که انها هم به اندازه خودش��ان‪ ،‬دلس��وز و نگران‬ ‫مشکالت اجتماعی هس��تند‪ .‬اگر این فضا حاکم باشد‪،‬‬ ‫زمینه ای هس��ت که کارشناسان‪ ،‬فیلمسازان و مولفان به‬ ‫این س��مت بروند؛ ولی اگر با بدبینی به هنرمندان نگاه‬ ‫و احساس شود که انها قابل اعتماد نیستند و قصدشان‬ ‫نویسنده و فیلمساز‬ ‫در این حوزه به نوعی‪،‬‬ ‫کارشناس است‪ ،‬به‬ ‫شرط اینکه شناخت های‬ ‫اولیه را داشته باشد و‬ ‫طرح موضوع را به خوبی‬ ‫انجام دهد‪ .‬اینگونه‬ ‫فیلم ها می تواند به خوبی‬ ‫به کارشناسان‪ ،‬مدیران‬ ‫وسیاستگذاران‬ ‫کمک کند‬ ‫می گیرند‪ .‬این نشان دهنده فرایند تغییری است که در‬ ‫جامعه در حال رخ دادن اس��ت؛ اما این به معنای ان‬ ‫نیس��ت که بگوییم خانواده در جامعه تاثیری ندارد‪.‬‬ ‫البته فیلمس��ازان گاهی یک موضوع را برای تاکید‬ ‫بیشتر برجس��ته می کنند و در فیلم «مرهم» نیز این‬ ‫اتفاق افتاده است‪.‬‬ ‫به نظر ش��ما‪ ،‬چ��را در فیل��م «مرهم» این‬ ‫برجسته س��ازی درباره خان��واده رخ داده‬ ‫است؟‬ ‫‪l‬در فیل��م اق��ای داودن��ژاد خود خان��واده عامل‬ ‫اسیب رساندن به جوان اس��ت و خود خانواده نیز‬ ‫نجات دهنده است‪ .‬بستری که به دلیل فقر‪ ،‬فالکت‪،‬‬ ‫بیکاری و گرفتاری ها ایجاد شده‪ ،‬عامل عصبیت هایی‬ ‫است که به فشارهای نامعقول به جوان منجر می شود‬ ‫و مساله فرار و پرت کردن نوجوان به دامن گروه های‬ ‫خالفکار اجتماعی را ایجاد می کند‪ ،‬ولی باز خانواده‬ ‫است که جوان را نجات می دهد‪ .‬پس در این فیلم‪،‬‬ ‫به خانواده نگاهی دوسویه شده است‪.‬‬ ‫وقتی ش��ما نام فیلم «مرهم» را بردید‪ ،‬در‬ ‫کنارش به فیلم «نیاز» هم اش��اره کردید‪.‬‬ ‫فیل��م «نیاز» از جمله فیلم های س��ال های‬ ‫دور اقای داودنژاد است و او در سال های‬ ‫گذشته بیش��تر فیلم های تجاری ساخت ه و‬ ‫ب��ا فیلم «مرهم» به فیلمس��ازی اجتماعی‬ ‫سال های دور خود بازگشته است‪ .‬تحلیل‬ ‫شما از این دو نوع فیلمسازی کارگردان‬ ‫چیست؟‬ ‫‪l‬هر فیلمس��از در کارنامه اش‪ ،‬لحظات درخششی‬ ‫دارد‪ .‬این موضوع درس��ت مانند حالت های انسانی‬ ‫اس��ت که گاهی فرد کس��الت دارد‪ ،‬حالش خوب‬ ‫نیس��ت یا حوصله ندارد‪ ،‬گاهی نیز سوءتفاهم هایی‬ ‫پیش می اید و در مواردی هم گرفتاری های مالی پیدا‬ ‫می ش��ود و فرد مجبور است به یکسری شرایط تن‬ ‫دهد‪ .‬اقای داودنژاد نشان داده که توانایی و شناخت‬ ‫کافی از موضوعات اجتماعی و نمایش درست انها را‬ ‫در قالب اثر هنری دارد‪ .‬باید دید‪ ،‬چه شرایط دیگری‬ ‫برای او وجود نداشته که مدت ها از فیلم هایی مانند‬ ‫«نیاز» و «مرهم» دور بوده است‪.‬‬ ‫ای��ا ام��کان دارد ک��ه رفتن و برگش��تن‬ ‫اقای داودنژاد تحت تاثیر شرایط عمومی‬ ‫ جامعه انجام شده باشد؟‬ ‫‪l‬بله‪ ،‬ای��ن موضوع نق��ش تعیین کنن��ده ای دارد‪.‬‬ ‫فیلمس��از عالوه بر اراده و توان شخصی‪ ،‬به عوامل‬ ‫و مولفه های متعدد دیگر هم نیاز دارد تا بتواند اثری‬ ‫هنری و ماندگار خلق کند‪g .‬‬ ‫فیلم اجتماعی می تواند فیلم دینی باشد‬ ‫بخش��ی از س��خنان وحید جلیلی در جمع اعضای‬ ‫اتحادیه انجمن های اسالمی دانشجویان مستقل‪:‬‬ ‫‪...‬اوینی «نیاز» علیرضا داودن��ژاد را خوب می داند‬ ‫و از ان تعری��ف می کند‪ ،‬اتفاقا اوینی می گفت اگر‬ ‫ما سینمای ایران را س��ینمایی پرطمطراق و پرادعا‬ ‫تعریف نکنیم‪ ،‬خیلی بهتر جواب می دهد‪ .‬اگر دین‬ ‫را مبتنی بر فط��رت ادم ها تعریف کنید خیلی بهتر‬ ‫است‪ ،‬مخاطب را نترسانید‪.‬‬ ‫داستان فیلم «نیاز» این است که دو بچه در مورد کار‬ ‫ک��ردن در یک چاپخانه دعوا می کنند و بعد یکی از‬ ‫انها فداکاری می کند و کارش را به دیگری می دهد‬ ‫و عمیقا تاثیرگذار و خوب است‪.‬‬ ‫مدعیان فیلمس��از دینی می گفتند ما باید س��ینماگر‬ ‫دینی تربیت کنیم‪ ،‬اوینی می گفت ش��ما فیلمس��از را‬ ‫ی معناگرا انطور‬ ‫بی تربیت نکنید‪ ،‬وقتی کسی بیاید فیلم ‬ ‫که شما می خواهید بسازد و بعد غرب گرا هم نباشد تا‬ ‫جایزه بگیرد‪ ،‬فروش هم نکند و صرفا چند روشنفکر‬ ‫در سایتشان به به و چه چه می کنند! لزومی ندارد شما‬ ‫سینمای معنویت گرا و پرطمطراق ارائه دهید‪.‬‬ ‫ما فکر می کنیم که اس�لام صرفا یکسری اصول دست‬ ‫و پاگیر اس��ت و سینماگر ما باید فقه و کالم و فلسفه‬ ‫بخواند‪ ،‬درحالیکه اینگونه نیست؛ ما یک اسالم در مقام‬ ‫حقیقت داریم و یک اسالم در مقام تحقق‪...‬‬ ‫انه��ا امدند و گفتند ش��ما به ماجرا‪ ،‬به ش��خصیت و‬ ‫به داستان چه کار دارید بروید و روی مفاهیم دینی کار‬ ‫کنید‪ ،‬درحالیکه اوینی می گفت این مفاهیم در جامعه‬ ‫ما در عالی ترین ش��کل به تحقق نشس��ته است‪ ،‬ما‬ ‫این همه داستان داریم‪ ،‬بیایید به این داستان ها توجه‬ ‫کنید‪ ،‬اسالم محقق را در جامعه تان ببینید و همین را‬ ‫فیلم کنید‪ ،‬نه اینکه بخواهید مفاهیم را بررسی کنید‬ ‫و از مفهوم به مصداق برسید‪ .‬هنر برعکس از جزء‬ ‫به کل می رس��د‪ ،‬از محسوس به معقول می رسد‪ ،‬ما‬ ‫ان ظرفیت های محسوس در جامعه را نمی بینیم و‬ ‫فقط می خواهیم با اس��تدالل جلو برویم‪ ،‬سینما که‬ ‫کالس عرفان یا فلسفه نیست‪...‬‬ ‫باید بدانیم که دین رویکرد اس��ت نه س��وژه‪ ،‬شما‬ ‫می توانید فیلم عاش��قانه بسازید ولی دینی باشد‪ ،‬یا‬ ‫نه اصال فیلم اجتماعی یا سیاسی بسازید اما ان فیلم‬ ‫دینی باشد‪g ...‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪3‬‬ ‫یادنامه قیصر ملک ادب‬ ‫«همزاد عاشقان جهان» نام یادنامه ای است برای «قیصر امین پور» که پس از کوچ این شاعر‬ ‫اردیبهشتی تدوین شده است‪ .‬حمیدرضا توکلی از تدوین کنندگان این کتاب‪ ،‬از اغاز دوران‬ ‫دانشجویی اش در سال ‪ 1372‬از نزدیک با امین پور اشنا شده است‪ .‬او چندی پیش هم کتاب‬ ‫«اشارت های دریا؛ بوطیقای روایت در مثنوی» را منتشر کرد که گسترش یافته پایان نامه اوست که‬ ‫استاد راهنمایش محمدرضا شفیعی کدکنی بود و مشاورانش‪ ،‬قیصر امین پور و تقی پورنامداریان‪.‬‬ ‫در این شماره از مثلث به بهانه فرا رسیدن پنجاه ودومین سالروز تولد قیصر ملک ادب‪ ،‬با توکلی که‬ ‫مدرس دانشگاه سمنان است‪ ،‬درباره تدوین یادنامه قیصر امین پور گفت وگو کردیم‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫اقای توکلی! ابتدا درباره چگونگی شکل گیری‬ ‫یادنامه قیصر امین پور و تدوین ان کمی توضیح‬ ‫دهید‪.‬‬ ‫‪l‬ای��ن کتاب قرار بود در زم��ان حیات اقای امین پور‬ ‫ش��کل بگیرد و منتش��ر ش��ود که به دالیلی نشد‪ .‬البته‬ ‫طرح نخس��ت خیلی محدودتر بود‪ .‬بعد از درگذشت‬ ‫اقای امین پور‪ ،‬خانم ایشان (زیبا اشراقی)‪ ،‬مهدیه نظری‬ ‫(از همکاران سروش نوجوان امین پور) و بنده تصمیم‬ ‫گرفتیم مفصل تر و جدی تر روی این کتاب کار کنیم‪.‬‬ ‫درباره بخش های مختلف این کتاب توضیح‬ ‫می دهید که به چه شکلی تدوین شده است؟‬ ‫‪l‬کتاب حدود ‪ 800‬صفحه دارد و س��ه بخش است‪.‬‬ ‫بخش اول یک اش��نایی کلی با قیصر امین پور اس��ت‬ ‫ش��امل سالش��مار‪ ،‬کتاب شناسی و دو‪ ،‬س��ه مصاحبه‬ ‫به جا مانده از ایش��ان که بیش��تر به فراز و نشیب های‬ ‫زندگی اش پرداخته است‪ .‬بخش دوم کتاب نوشته هایی‬ ‫درباره قیصر امین پور اس��ت که در دو قس��مت تنظیم‬ ‫ش��ده است؛ یک قسمت نوش��ته های احساسی است‬ ‫ش��امل خاطره و برداش��ت افراد از ش��خصیت قیصر‬ ‫امین پور‪ ،‬قس��مت دوم هم نوش��ته های تحقیقی است‬ ‫روی اثار قیصر امین پور و ش��عرهایش‪ .‬بخش س��وم‬ ‫یادنامه هم گزیده ای از اثار قیصر امین پور است‪.‬‬ ‫درباره بخش سوم هم کمی توضیح می دهید؟‬ ‫این گزیده بر چ��ه مبنا و با چه کیفیتی تهیه‬ ‫شده است؟‬ ‫‪l‬در این بخش گزیده ای از اثار قیصر امین پور را ارائه‬ ‫و س��عی کرده ایم تنوع داشته باشد‪ .‬شعر نوجوان‪ ،‬شعر‬ ‫محلی قیصر که کمتر ش��ناخته ش��ده است ‪ ،‬ترانه‪ ،‬نثر‪،‬‬ ‫نثر نوجوان‪ ،‬اثار تحقیقی و دانش��گاهی و اثاری که در‬ ‫زمینه نقد ادبی برای نوجوانان نوشته مثال درباره داستان‬ ‫جالل ال احمد از جمله قسمت های مختلف این بخش‬ ‫هس��تند‪ .‬نمونه هایی هم از ترجمه های شعر امین پور به‬ ‫زبان ه��ای مختلف در این بخش امده اس��ت‪ .‬دس��ت‬ ‫اخر هم یادداش��ت ها‪ ،‬اس��ناد و مدارک و عکس های‬ ‫قیصر امین پور است‪ .‬مثال اخرین شعر او که چند روز‬ ‫قبل از درگذشتش در بیمارستان برای خانمش گفته‪ ،‬با‬ ‫دست خط خود قیصر در این بخش امده است‪.‬‬ ‫چه مقدار از مطالب ارائه شده در این کتاب‬ ‫از اثار و مطالب منتشرنشده امین پور است؟‬ ‫‪l‬تع��داد قابل توجهی اس��ت‪ .‬در این بین بعضی قبال‬ ‫خیلی وس��یع منتشر نشده‪ ،‬یا با اس��م مستعار بوده‪ ،‬یا‬ ‫مثال یک بار در مجله ای منتشر شده است‪.‬‬ ‫ابتدای صحبت گفتید که این کتاب را س��ه‬ ‫نفری تدوین کرده اید‪ .‬چگونه؟‬ ‫‪l‬البته دوس��تان دیگری هم در ش��کل گیری کتاب با‬ ‫ما همکاری داش��تند‪ ،‬مثال دوستان س��روش نوجوان‪.‬‬ ‫در بخش دوم با انها مصاحبه ش��ده و برداشت شان از‬ ‫شخصیت قیصر را می بینیم‪.‬‬ ‫از جمله افرادی که در بخش دوم کتاب مطالبی‬ ‫از انها درباره قیصر امده‪ ،‬چه کسانی هستند؟‬ ‫‪l‬تع��داد زی��ادی هس��تند‪ .‬مطالب قدیم��ی و جدید‬ ‫دوستانش در این بخش وجود دارد‪ .‬همچنین مطالبی از‬ ‫مس��عود جعفری‪ ،‬محم��ود فتوحی‪ ،‬مریم حس��ینی‪،‬‬ ‫مرتضی کاخی‪ ،‬مصطفی گرجی‪ ،‬خانم اشراقی و دختر‬ ‫اقای امین پور‪ ،‬یا مصاحبه با سیدحسن حسینی درباره‬ ‫قیصر امین پور هم در این بخش امده است‪.‬‬ ‫اق��ای امین پ��ور چن��دان اه��ل مصاحبه و‬ ‫گفت وگو نبود‪ .‬درب��اره گفت وگوهای ارائه‬ ‫شده در کتاب توضیحی می دهید؟‬ ‫‪l‬بله‪ ،‬همین طور اس��ت‪ .‬همین دو‪ ،‬س��ه مصاحبه از‬ ‫ایش��ان هست که یکی را مرکز اسناد انجام داده است‪.‬‬ ‫البته این گفت وگو همان روزهای بعد از درگذش��ت‬ ‫ایش��ان چاپ ش��د‪ ،‬اما روایت کتاب دقیق تر اس��ت‪،‬‬ ‫چراک��ه ما اصل مصاحبه را گرفتی��م و اتفاقا مصاحبه‬ ‫خیلی مهمی اس��ت‪ .‬مرکز اسناد این گفت وگوها را با‬ ‫خیلی از چهره های مطرح انجام داده تا به این ش��کل‬ ‫تاریخ ادبیات معاصر را ثبت کند‪.‬‬ ‫بعد از درگذشت امین پور‪ ،‬مطالب متعددی‬ ‫درباره انتش��ار یادنامه هایی درباره او مطرح‬ ‫شده‪ ،‬ایا اینها به نوعی موازی کاری نیست؟‬ ‫‪l‬ما قصد رقابت و نفی نداریم‪ .‬می ش��ود با ش��کل ها‬ ‫و س�لایق مختلف به این موضوع پرداخت‪ .‬امیدوارم‬ ‫این کار زمینه ای فراهم کند تا در اینده کارهای بهتری‬ ‫انجام ش��ود و جوانب مختلف قیص��ر را دربر بگیرد‪.‬‬ ‫امیدوارم این کار برای کس��انی که می خواهند درباره‬ ‫قیصر کار جدی انجام دهند‪ ،‬مفید باشد‪.‬‬ ‫ایا در تدوین این کار با بعدی از شخصیت‬ ‫قیص��ر امین پور برخورد کردی��د که برایتان‬ ‫جالب باشد؟‬ ‫‪l‬ش��خصا مدت طوالنی اس��ت که اق��ای امین پور را‬ ‫می شناسم‪ .‬از اولین روزهای دانشجویی در سال ‪ 72‬ایشان‬ ‫را از نزدیک می ش��ناختم و قبل از ان هم با اثارش اش��نا‬ ‫بودم‪ .‬در یکی‪ ،‬دو جمله نمی توان از قیصر امین پور گفت‬ ‫و از ابعاد گس��ترده و متنوع ایش��ان و شخصیتش سخن‬ ‫گفت‪ .‬اما انچه قابل توجه است‪ ،‬شخصیت انسانی‪ ،‬هنری‬ ‫و دانش��گاهی قیصر امین پور در کنار هم اس��ت که این‬ ‫موضوع در خیلی از ادم ها با هم جمع نمی شود‪.‬‬ ‫به عنوان پرس��ش پایان��ی بفرمایی��د کتاب‬ ‫«هم��زاد عاش��قان جه��ان» اکن��ون در چه‬ ‫مرحله ای است؟‬ ‫‪l‬همسر اقای امین پور عکس های ایشان را در اختیار‬ ‫گرافیس��ت گذاشته و در پایان کتاب قرار است با دید‬ ‫یک گرافیس��ت‪ ،‬ایلیا تهمتنی‪ ،‬کار شود‪ .‬طراحی جلد‬ ‫هم قرار است توسط مرضیه سرمشقی انجام شود‪ .‬در‬ ‫حال حاضر کت��اب در مرحله غلط گیری و منتظر کار‬ ‫طراحان اس��ت‪ .‬ناشر کتاب هم مروارید است که ناشر‬ ‫شعرهای اقای امین پور بوده و سابقه ای در حوزه شعر‬ ‫معاص��ر دارد‪ .‬فکر می کنم ناش��ر در نظر دارد کتاب را‬ ‫اواخر تابستان یا اوایل پاییز منتشر کند‪g .‬‬ ‫همزاد عاشقان جهان‬ ‫‪44‬‬ ‫‪...‬ان روز روز چندم اردیبهشت‬ ‫یا چند شنبه بود‬ ‫نمی دانم‬ ‫ان روز هرچه بود‬ ‫از روزهای اخر پاییز‬ ‫یا اخر زمستان‬ ‫فرقی نمی کند‬ ‫زیرا‬ ‫ما هر دو در بهار‬ ‫ در یک بهار ‪-‬‬‫چشم به دنیا گشوده ایم‬ ‫ما هر دو‬ ‫در یک بهار چشم به هم دوختیم‬ ‫ان گاه ناگهان‬ ‫متولد شدیم‬ ‫و نام تازه ای‬ ‫بر خود گذاشتیم‬ ‫فرقی نمی کند‬ ‫ان فصل‬ ‫ فصلی که می توان متولد شد‪-‬‬‫حتما بهار باید باشد‬ ‫و نام تازه ی ما حتما‬ ‫دیوانه وار باید باشد‬ ‫×××‬ ‫فرقی نمی کند‬ ‫امروز هم‬ ‫ما هرچه بوده ایم همانیم‬ ‫ما باز می توانیم‬ ‫هر روز ناگهان متولد شویم‬ ‫ما‬ ‫همزاد عاشقان جهانیم ‪...‬‬ ‫«قیصر امین پور»‬ ‫کتاب ها و چهره ها‬ ‫تالش برای رسیدن به نمایشگاه کتاب‬ ‫«مجری معانی» تقدیم به روح ایرج افشار‬ ‫کت��اب «مجری معانی» نوش��ته‬ ‫خس��رو احتش��امی ک��ه‬ ‫تعریف ن��گاری واژه های هنری‬ ‫و صناعت��ی در ادبیات و متون‬ ‫عص��ر صفوی اس��ت‪ ،‬منتش��ر‬ ‫می ش��ود‪ .‬این کتاب که از سال‬ ‫‪ 84‬هم زمان با کنگره هنر مکتب‬ ‫اصفه��ان کلیدش زده ش��ده‪ ،‬ب��ه دیوان ‪ 30‬ش��اعر‪،‬‬ ‫س��فرنامه ها و حتی دیوان ش��اعران مذهبی ان زمان‬ ‫برای شناسایی واژگان ان دوران‪ ،‬رجوع کرده است‪.‬‬ ‫این کتاب به خاطر همکاری زنده یاد دکتر ایرج افشار‬ ‫در امر تدوین‪ ،‬به روح این ایران شناس تازه درگذشته‬ ‫تقدیم ش��ده اس��ت‪ .‬از خس��رو احتش��امی‪ ،‬کتاب و‬ ‫مق��االت زیادی در زمینه نقد و بررس��ی ش��عرهای‬ ‫صائ��ب‪ ،‬نظام��ی و خواج��وی کرمان��ی و همچنین‬ ‫شناخت و بررسی هنرهای اسالمی ایرانی منتشر شده‬ ‫است‪.‬‬ ‫مجموعه داستان دیگری از محمدرضا گودرزی‬ ‫مجموع�� ه داس��تان ت��از ها ی از‬ ‫محمدرض��ا گ��ودرزی ب��ا نام‬ ‫«رویاه��ای بی��داری» با حذف‬ ‫چه��ار داس��تان از ‪ 14‬داس��تان‬ ‫مجوز نشر گرفته و با ‪ 10‬داستان‬ ‫ب��ه چ��اپ می رس��د‪« .‬پش��ت‬ ‫حصی��ر»‪« ،‬در چش��م تاریکی»‪،‬‬ ‫«شهامت درد»‪« ،‬ان جا زیر باران»‪« ،‬به زانو درنیا» و «اگه‬ ‫ت��و بمیری» دیگر مجموعه های داس��تان منتشرش��ده ‬ ‫محمدرضا گودرزی‪ ،‬نویسنده و مدرس داستان نویسی‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫گروه عبدالملکیان روی پله چهارم‬ ‫گ��روس عبدالملکیان مجموع ه جدیدی از ش��عرهای‬ ‫خود را منتشر می کند‪ .‬این مجموعه به عنوان چهارمین‬ ‫مجموعه ش��عر او از سوی نشر چشمه منتشر خواهد‬ ‫شد‪ .‬از گروس عبدالملکیان همچنین تجدید چاپ های‬ ‫سه مجموع ه ش��عر «پرنده پنهان» که دفتر شعر جوان‬ ‫منتش��ر کرده است‪« ،‬رنگ های رفته دنیا» از سوی نشر‬ ‫اهنگ دیگر و «سطر ها در تاریکی جا عوض می کنند»‬ ‫از س��وی نشر مروارید در نمایشگاه کتاب تهران ارائه‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫شعر امروز در نمایشگاه کتاب‬ ‫س��ومین س��ری از مجموعه کتاب های «ش��عر امروز» از‬ ‫سوی انتشارات سوره حوزه هنری در بیست و چهارمین‬ ‫نمایش��گاه بین المللی کتاب تهران عرضه می ش��ود‪ .‬این‬ ‫مجموعه ش��امل مجموعه س��روده های حیدر منصوری‬ ‫با عن��وان «ابری ش��بیه دوری تو»‪« ،‬بره��وت» مجموعه‬ ‫س��رودهای حامد یعقوبی‪« ،‬به ابر تکی��ه می دهم» مجید‬ ‫اکب��رزاده‪« ،‬ب��ه لهج��ه انگور» س��روده حس��ن یعقوبی‪،‬‬ ‫«تو سیب و گندم‪ ...‬تو خود ح ّوا» از محمد مرادی‪« ،‬درختان‬ ‫بی تاب» سروده مجتبی احمدی‪« ،‬گزاره ها» از محمدرضا‬ ‫طهماسبی‪« ،‬طا‪ ،‬سین‪ ،‬میم» س��روده محمدجواد اسمان‪،‬‬ ‫«نور و نیلوفر» سروده صالح سجادی و «روزهای اخر ابان»‬ ‫سروده پانته ا صفایی است‪ .‬سری اول این مجموعه شامل‬ ‫اثاری از انس��یه موسویان‪ ،‬غالمرضا طریقی‪ ،‬علی داودی‪،‬‬ ‫علی محمد مودب‪ ،‬کبری موسوی‪ ،‬ارش شفاعی‪ ،‬محبوبه‬ ‫ابراهیمی‪ ،‬ندا علی اکبری و مجتبی صادقی بود‪ .‬در س��ری‬ ‫دوم این مجموعه هم دفترهای ش��عر حافظ ایمانی‪ ،‬علی‬ ‫حاجتیان فومنی‪ ،‬محمود حبیبی کسبی‪ ،‬سیدحبیب نظاری‪،‬‬ ‫محمدمهدی سیار‪ ،‬عباس احمدی‪ ،‬مهدی عابدی‪ ،‬سروده‬ ‫اصغر معاذی و زهیر توکلی منتشر شده است‪.‬‬ ‫جن و پری در رما ن هاشم اکبریانی‬ ‫محمدهاشم اکبریانی اثار تازه ای‬ ‫در دس��ت انتش��ار دارد‪ .‬او در‬ ‫نخس��تین رمان��ش ب��ه روایت‬ ‫موجودهای عجیب و غریب در‬ ‫زندگی و فرهنگ ادم های ایرانی‬ ‫می پردازد‪ .‬در این روایت به «جن»‪،‬‬ ‫«غ��ول»‪« ،‬دی��و» و موجوده��ای‬ ‫عجیب و غریبی که همواره در فرهنگ ما به شکل هایی از‬ ‫ترجمه تاریخ نگاری فارسی به زبان فارسی‬ ‫ترجمه دو کت��اب تازه از محمد‬ ‫دهقانی منتش��ر می ش��ود؛ یکی‬ ‫ ترجم ه کتاب «تاریخ نگاری فارسی‬ ‫در قرن چه��ارم و پنجم هجری»‬ ‫نوشت ه جولی اسکات میثمی‪ ،‬که‬ ‫ای��ن اثر به بررس��ی تم��ام متون‬ ‫تاریخی تالیف ش��ده در قرن های‬ ‫چهارم و پنجم هجری قمری می پردازد تا از رهگذر ان‪ ،‬از‬ ‫تاریخ نگاری در این مقطع نگاهی مستند به دست داده شود‪.‬‬ ‫این اثر از سوی انتشارات ماهی منتشر خواهد شد‪ .‬همچنین‬ ‫به قلم این مترجم‪ ،‬ترجم ه کتاب «روان شناسی دین» نوشته‬ ‫برنارد اسپیلکا از سوی نشر رشد منتشر خواهد شد‪ .‬کتابی‬ ‫که با رویکردی تجربی و بهره گیری از پژوهش های میدانی‬ ‫به بحث درباره روان شناس��ی دین پرداخته است‪ .‬دهقانی‬ ‫پیش تر هم کتاب «روان شناسی دین با هم ه رویکردها» را از‬ ‫دیوید ام‪ .‬وولف ترجمه کرد ه که در روش شناس��ی با اثر‬ ‫تازه ای ک ه ترجمه شده‪ ،‬فرق دارد‪.‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫مجموعه اثار پد ر تراژدی یونان‬ ‫عب��داهلل کوثری با به چ��اپ س��پردن «مجموعه اثار‬ ‫ایس��خولوس»‪ ،‬اث��ری تراژی��ک را از س��نکا ترجمه‬ ‫ت تراژدی از پدر‬ ‫می کن��د‪ .‬مجموعه زیر چاپ نیز هف ‬ ‫ تراژدی یونان را شامل می شود با نام های «پرومته در‬ ‫زنجیر»‪« ،‬اورستیا»‪« ،‬هفت تن علیه تب»‪« ،‬اگاممنون»‪،‬‬ ‫«ندبه کنندگان»‪« ،‬پرومته از بند رس��ته» و «ایرانیان» که‬ ‫از او به جا مانده است‪.‬‬ ‫ای��ن ب��رای اولی��ن بار اس��ت ک��ه مجموع��ه اثار‬ ‫ایس��خولوس در یک مجلد منتشر می شود و پس از‬ ‫ان کوثری تراژدی دیگری را از س��نکا در نش��ر نی‬ ‫منتشر خواهد کرد‪.‬‬ ‫ی در قطع جیبی‬ ‫مفاخر هنرهای تجسم ‬ ‫«تاریخ نگارگ��ری ایران» و دو‬ ‫کتاب از مجموع ه «مفاخر هنری‬ ‫ایران» تالیف یعقوب اژند منتشر‬ ‫شد‪ .‬کتاب دوجلدی «نگارگری‬ ‫ایران» در قطع رقعی چاپ شده‬ ‫و نزدیک به هزار تصویر رنگی‬ ‫دارد که نقاشی و نگارگری ایران‬ ‫را تا اواخر دور ه قاجار بررس��ی می کند‪ .‬این کتاب در‬ ‫‪ 9‬بخش تالیف و توس��ط انتشارات سمت منتشر شده‬ ‫اس��ت‪ .‬از ویژگی ها و خصوصیت های ان می توان به‬ ‫ای��ن موضوع اش��اره کرد که با اخرین دس��تاوردهای‬ ‫پژوهشی نگاشته شده و در ان تمام منابع دیده شده و‬ ‫هم ه جوانب نگارگری و نقاش��ی ایران بررس��ی شده‬ ‫اس��ت‪ .‬همچنین دو جلد دیگر از مجموع ه کتاب های‬ ‫جیبی «مفاخر هنری ایران» مفاخر هنرهای تجسمی از‬ ‫جمله نقاشی‪ ،‬نگارگری و خطاطی را در برمی گیرد و‬ ‫به زندگی هنری کس��انی چون میرعماد‪ ،‬محمودخان‬ ‫ملک الش��عرا‪ ،‬می��رزا ابوالحس��ن خان صنیع المل��ک‪،‬‬ ‫استاد محمد سیاه قلم و اسماعیل جالیر می پردازد‪ .‬دو‬ ‫جلد تازه منتشرشده این مجموعه‪« ،‬یاقوت مستعسمی»‬ ‫و «محمدزمان و شیوه فرنگی سازی» هستند‪ .‬مجموعه ‬ ‫چهارده جلدی «مفاخر هنری ایران» توس��ط انتشارات‬ ‫امیرکبیر منتشر می شود‪.‬‬ ‫انها سخن بوده است‪ ،‬به شکلی مدرن پرداخته می شود‪.‬‬ ‫اکبریان��ی اخی��را نیز داس��تان بلن��د «عذاب اب��دی» و‬ ‫مجموعه های داستان «ارام بخش می خواهم» و «هذیان» را‬ ‫به چاپ سپرده است‪ .‬داستان بلند «عذاب ابدی» که به نشر‬ ‫ثالث س��پرده شده‪ ،‬دربار ه شخصی است که بدون اینکه‬ ‫اراده ای کند‪ ،‬مسائلی برایش پیش می اید و برای پیدا کردن‬ ‫هدفی که ناخواسته شکل گرفته‪ ،‬باید تا ابد عذاب بکشد‪.‬‬ ‫او همچنی��ن در دومی��ن مجموع ه داس��تانش با عنوان‬ ‫«ارام بخش می خواهم» که ان را به نش��ر افکار س��پرده‪،‬‬ ‫‪ 17 – 18‬داس��تان کوت��اه دارد که در این داس��تان ها از‬ ‫زاویه های مختلف به مساله «عشق» پرداخت ه است‪.‬‬ ‫نخستین مجموع ه شعر رسول رخشا‬ ‫رس��ول رخشا نخستین مجموعه ش��عرش را در دست‬ ‫انتش��ار دارد‪ .‬این مجموعه با عنوان «از پشت عینک من»‬ ‫دربرگیرند ه گزیده ای از سروده های این شاعر در سال های‬ ‫‪ 82‬تا ‪ 87‬و در مجموع‪ 42 ،‬ش��عر سپید است که از نظر‬ ‫زبان‪ ،‬فرم و ساخت تفاوت جدی با هم دارند‪ .‬در بخش‬ ‫زیادی از این شعرها زمینه های تغزلی وجود دارد و البته‬ ‫به مس��ائل اجتماعی هم می پردازد‪ .‬این کتاب از س��وی‬ ‫انتشارات اهنگ دیگر منتشر شده است‪.‬‬ ‫پنجمین مجموعه شعر از شاعر ‪ 27‬ساله‬ ‫پنجمی��ن مجموع�� ه ش��عر‬ ‫پژمان الماس��ی نیا منتشر شد‪ .‬این‬ ‫مجموع ه ش��عر با ن��ام «گذرنامه‬ ‫موق��ت ماه��ی ازاد» دربرگیرنده ‬ ‫‪41‬قطعه شعر است که در سال های‬ ‫‪ 1383‬تا ‪ 1388‬سروده شده اند‪ .‬این‬ ‫کتاب برخ�لاف کتاب های قبلی‬ ‫الماسی نی اشاملشعرهایبلندیاستکهدو ‪-‬سهصفحه اند‬ ‫و بیشتر تمی اجتماعی دارند‪ .‬همچنین در سروده های این‬ ‫مجموعه به عشق هم به شکلی مستتر در معنا پرداخته شده‬ ‫و ساختار بیرونی و ساختار درونی ان نسبت به اثار قبلی اش‬ ‫تفاوت دارد‪« .‬گذرنامه موقت ماهی ازاد» از س��وی نش��ر‬ ‫فرهنگ ایلیا منتشر شده است‪g .‬‬ ‫‪45‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪46‬‬ ‫سکوت مرجع رسمی امار‬ ‫مرک��ز امار ایران ش��اید از زمان تاس��یس در ‪90‬‬ ‫س��ال پیش تا قبل از اجرای طرح پرداخت یارانه های‬ ‫نق��دی هرگ��ز اینقدر ش��ناخته ش��ده نب��ود‪ .‬اگرچه‬ ‫طرح های اماری این مرکز مانند سرش��ماری عمومی‬ ‫نفوس و مسکن گهگاه نام این مرکز را بر سر زبان ها‬ ‫می انداخت‪ ،‬اما اج��رای طرح هدفمند کردن یارانه ها‬ ‫و ثبت نام متقاضیان دریافت یارانه از طریق این مرکز‬ ‫باعث ش��د عالوه بر ش��ناخته ش��دن این مرکز میان‬ ‫م��ردم‪ ،‬البته دردس��رهایی نیز برای رئی��س ان ایجاد‬ ‫ش��ود‪ ،‬به طوری که در نهایت و حین اجرای ثبت نام‬ ‫برای دریافت یارانه های نقدی‪ ،‬رئیس ان تغییر کند‪.‬‬ ‫ای��ن اتفاق پس از ان رخ داد ک��ه مرکز امار ایران به‬ ‫خوش��ه بندی دهک های درامدی اقدام کرد؛ کاری که‬ ‫در زمان رئیس پیشین مرکز امار انجام شد و با وجود‬ ‫دفاع جدی او از این طرح‪ ،‬با مخالفت رئیس جمهور‪،‬‬ ‫ملغی شد‪.‬‬ ‫اگرچه این خوش��ه بندی از نظر مرکز امار بر اس��اس‬ ‫اخری��ن روش های علمی انجام ش��ده بود‪ ،‬اما علت‬ ‫نامطمئ��ن بودن ان‪ ،‬نامطمئن ب��ودن اطالعات پایه ای‬ ‫بود ک��ه بر اس��اس ان تحلیل ها ش��کل گرفته بود و‬ ‫ب��ه همین دلی��ل‪ ،‬خوش��ه بندی و در پی ان ش��کل‬ ‫گرفت��ن برخ��ی اعتراض ه��ا‪ ،‬در نهای��ت ب��ه رفتن‬ ‫محمد مدد از این مرکز منتهی شد‪.‬‬ ‫وقت��ی محمد مدد ک��ه تحصیالت مهندس��ی عمران‬ ‫داش��ت‪ ،‬جای خود را ب��ه عادل اذر ب��ه عنوان یک‬ ‫متخصص ح��وزه امار داد‪ ،‬هر ک��س اینگونه تصور‬ ‫می ک��رد که این تغیی��ر می تواند به اوض��اع امارهای‬ ‫متفاوت کش��ور س��امان بدهد‪ .‬کارشناس‪ ،‬کارشناس‬ ‫ارش��د و دکت��رای مدیریت صنعت��ی و عضو هیات‬ ‫علمی دانش��کده مدیریت و اقتصاد دانش��گاه تربیت‬ ‫مدرس‪ ،‬پیش��ینه کوتاه و گویای س��وابق علمی کسی‬ ‫اس��ت که ریاست او بر مرکز امار ایران نوید تغییری‬ ‫جدی در رویکرد این مرکز می داد‪ .‬البته س��ابقه او در‬ ‫فعالیت های سیاس��ی و اجتماعی ذهنیتی متفاوت از‬ ‫دیدگاه حاکم در دولت متبادر می کرد‪.‬‬ ‫وقتی این خبر منتشر شد که «عادل اذر ریاست مرکز‬ ‫ام��ار ایران را برعهده گرف��ت» امیدها بر این بود که‬ ‫فعالیت مرکز امار در حوزه های مختلف توسعه یابد‬ ‫و نتایج عملکرد ان بیش از پیش مش��خص شود‪ ،‬اما‬ ‫این تمام ماجرا نبود‪.‬‬ ‫ش��اید مرور برخی اظه��ارات رئیس جدی��د درباره‬ ‫اهمیت این مرکز و انتقادات او به نوع عملکرد اماری‬ ‫در کش��ور باعث روشن شدن مواضع این استاد علم‬ ‫مدیریت و امار باشد‪.‬‬ ‫او در مراسم معرفی خود به عنوان رئیس مرکز با بیان‬ ‫اینکه «ای��ن مرکز با اصول علم��ی فعالیت می کند و‬ ‫اعداد و ارقام اعالم ش��ده توس��ط ان باید بدون هیچ‬ ‫ تردیدی مورد پذیرش باشد» از اینکه «بعضی اتفاقات‬ ‫باعث شد چهره مرکز امار ایران تا حدودی مخدوش‬ ‫ش��ود» اظهار تاس��ف کرد‪ .‬او همچنین تاکید کرد که‬ ‫«کارشناس��ان حاضر در مرکز ام��ار ایران بدون هیچ‬ ‫موضع گیری سیاس��ی و شخصی با روش های علمی‬ ‫ ام��ار و ارقام مورد درخواس��ت را محاس��به و اعالم‬ ‫می کنند» و ادام��ه داد‪« :‬مرکزی مانند مرکز امار ایران‬ ‫باید ح��رف اول و اخ��ر را در زمینه ش��اخص های‬ ‫اماری بزند‪».‬‬ ‫او همچنی��ن با انتقاد از برخ��ی اظهارنظرها در زمینه‬ ‫نادرس��ت خواندن اطالعات ارائه ش��ده توسط مرکز‬ ‫امار ایران تاکید کرد‪« :‬متاس��فانه دیده ش��ده که پس‬ ‫از اع�لام برخ��ی ام��ار و ارق��ام مانند ت��ورم و نرخ‬ ‫بی��کاری‪ ،‬عده ای باال یا پایین رفت��ن این اعداد را به‬ ‫مرک��ز امار ایران نس��بت داده ان��د‪ ،‬در حالی که باید‬ ‫بدانیم در این مرکز‪ ،‬اعداد و ارقام براساس محاسبات‬ ‫علمی به دس��ت می اید و مسئولیت افزایش یا کاهش‬ ‫شاخص ها برعهده نهادهای مسئول ان است‪».‬‬ ‫اذر ب��ا تاکی��د ب��ر اینک��ه ت�لاش دارد اعتم��اد ب��ه‬ ‫عادل اذر‬ ‫ش��ما برنامه ایرانی ‪ -‬اس�لامی تدوین ش��ده و همه‬ ‫امارها هم در خدمت ان باشد‪».‬‬ ‫به هر حال هم اکنون اطالعات منتشر شده توسط این‬ ‫مرکز کمتر شده است‪.‬‬ ‫مهمتری��ن نمود این اتفاق را می ت��وان در اعالم نرخ‬ ‫بی��کاری دی��د‪ .‬در حالی که تا پی��ش از ان مرکز امار‬ ‫ایران به طور مرتب و در مقاطع زمانی سه ماهه‪ ،‬نرخ‬ ‫بی��کاری فصلی را اعالم می ک��رد‪ ،‬اخرین عدد اعالم‬ ‫ش��ده توس��ط این مرکز برای نرخ بیکاری مربوط به‬ ‫بهار سال گذشته است‪.‬‬ ‫با این وجود رئیس جدید این مرکز در اخرین حضور‬ ‫خود در جمع خبرنگاران از پاس��خ به علت عدم نرخ‬ ‫بیکاری طفره رفت‪ .‬او که در س��ومین فصل سال در‬ ‫محمد مدد‬ ‫جمع خبرنگاران حضور یافته بود‪ ،‬در پاس��خ به این‬ ‫سوال که چرا نرخ بیکاری تابستان اعالم نشده است‪،‬‬ ‫گفت‪« :‬اطالعات همه اس��تان ها جمع اوری ش��ده و‬ ‫فقط اطالعات یک اس��تان باقی مانده است‪ .‬به محض‬ ‫تکمیل ان‪ ،‬نرخ بیکاری اعالم خواهد ش��د‪ .‬این روند‬ ‫اما طوری ادامه یافت که نرخ بیکاری پاییز و زمستان‬ ‫و در واقع نرخ بیکاری سال گذشته نامعلوم ماند‪».‬‬ ‫مرک��ز امار ایرن عالوه بر اینکه اعالم نرخ بیکاری را‬ ‫حدود ‪ 9‬ماه به تاخیر انداخته اس��ت‪ ،‬دیگر اطالعات‬ ‫اماری را نیز مدت هاس��ت منتش��ر نک��رده و اخرین‬ ‫داده موجود در پایگاه اطالع رسانی این مرکز چکیده‬ ‫اطالعات مربوط به معامالت مسکونی شهر تهران ‪-‬‬ ‫تابستان ‪ 1389‬است‪.‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫و صنعت‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫خروجی های مرکز امار را افزایش دهد‪ ،‬گفت‪« :‬دیده‬ ‫ش��ده عده ای که متولی امار هم نیس��تند‪ ،‬پیش نویس‬ ‫برخی طرح ه��ا را برده ان��د و از روی انها اطالعات‬ ‫غلطی به مردم ارائه کرده اند‪ .‬حتی به تازگی در اخبار‬ ‫صداوس��یما با ارائه امار غلط توس��ط کسانی که در‬ ‫طرح تحول اقتصادی هیچ مس��ئولیتی ندارند‪ ،‬ابروی‬ ‫مرک��ز و دولت را به بازی گرفتند‪ ،‬در حالی که مرکز‬ ‫امار در چنین مواقعی تنها مرجع رسمی است‪».‬‬ ‫ای��ن انتقادهای رئیس مرکز امار ایران‪ ،‬نش��ان از این‬ ‫داش��ت که او می خواهد جایگاه مرک��ز امار را ارتقا‬ ‫بده��د و در حالی که نابس��امانی در ارائ��ه امارهای‬ ‫مختلف را از بین ببرد‪ ،‬این مرکز را تنها مرجع اعالم‬ ‫امارهای رسمی قرار بدهد‪.‬‬ ‫حتی ای��ن موضع ت��ا جایی پیش رف��ت که مجلس‬ ‫در جری��ان تصوی��ب قانون برنامه پنجم توس��عه‪ ،‬به‬ ‫صراح��ت این مرکز را مرجع رس��می اعالم امار در‬ ‫کشور خواند و در واقع تیر خالصی به همه امارهای‬ ‫غیر رسمی موجود در کشور زد‪.‬اما همه چیز به اینجا‬ ‫ختم نشد‪ .‬موضع مرکز امار ایران که تا ان زمان به طور‬ ‫مرتب با رس��انه ها در تماس بود و اطالعات مختلفی‬ ‫را در اختیار انها قرار می داد و نتایج طرح های اماری‬ ‫خود را در پایگاه اطالع رسانی اش برای استفاده عموم‬ ‫منتشر می کرد‪ ،‬پس از برگزاری مراسم روز ملی امار‬ ‫در اول ابان ماه سال گذشته تغییراتی کرد‪.‬‬ ‫دکت��ر احمدی ن��ژاد در ان روز ب��ا تاکی��د ب��ر اینکه‬ ‫«دس��تگاه های دولتی وقتی ام��ار می دهند باید با هم‬ ‫هماهنگ باش��ند»‪ ،‬گفت‪« :‬درباره سطح اطالع رسانی‬ ‫ه��م می خواه��م بگویم که هر اطالعات��ی به درد هر‬ ‫کس��ی نمی خورد‪ .‬گاهی برخی اطالعات گمراه کننده‬ ‫و گاهی باعث می ش��ود که تقاضای اضافی درس��ت‬ ‫شود‪.‬‬ ‫دادن اطالعات باید س��طح بندی ش��ود‪ .‬برخی امارها‬ ‫منتشر می شود که اصال اهمیتی ندارد و باعث می شود‬ ‫ک��ه مردم تنها احس��اس بدبختی کنن��د‪ .‬در حالی که‬ ‫زندگی ش��ان با روز گذش��ته فرقی نکرده اس��ت‪ ،‬اما‬ ‫باز هم چنین حس��ی به انها دس��ت می دهد‪ .‬معتقدم‬ ‫اطالعات و امار باید در جهت برنامه ها داده ش��ود و‬ ‫انگیزه دهنده باش��د نه رکودافرین‪ .‬امیدوارم با کمک‬ ‫وعده قائم مقام مرکز امار ایران در گفت وگو با مثلث‪:‬‬ ‫‪2‬‬ ‫حتما اعالم می کنیم!‬ ‫ذبیح اهلل قائمی‪ ،‬قائم مقام مرکز امار ایران است که در فاصله میان معرفی رئیس کنونی و‬ ‫رفتن رئیس قبلی‪ ،‬سرپرستی این مرکز را نیز بر عهده داشت‪.‬‬ ‫با او درباره علت اعالم نشدن نرخ بیکاری گفت وگو کردیم‪ ،‬اما او هم بر اساس روشی که این‬ ‫مرکز در پیش گرفته‪ ،‬از ارائه پاسخ شفاف به سواالت خودداری کرد‪.‬‬ ‫اق��ای دکتر قائمی! چرا ن��رخ بیکاری را‬ ‫اعالم نمی کنید؟‬ ‫‪ l‬اعالم می کنیم‪ .‬همان طور که رئیس مرکز امار‬ ‫هم گفتند در حال انجام بررسی هایی هستیم‪.‬‬ ‫ولی چند فصل گذش��ت‪ ،‬پس چه زمانی‬ ‫اعالم می کنید؟‬ ‫‪ l‬حتما اعالم می شود‪.‬‬ ‫قبال می گفتید فقط بررس��ی نرخ بیکاری‬ ‫دو اس��تان باقی مانده است؛ این دو استان‬ ‫چند ماه زمان می برد؟‬ ‫‪ l‬باز هم می گوییم که اعالم می شود‪.‬‬ ‫وزی��ر کار درباره مش��اغل ایجاد ش��ده‬ ‫اماری اعالم می کند‪ .‬ایا این امار مورد تایید‬ ‫شماست؟‬ ‫‪ l‬من حرف های اقای وزیر کار را ش��نیدم‪ .‬اجازه‬ ‫بدهی��د ما به وقتش اظهار نظر می کنیم‪ ،‬ولی االن وقت‬ ‫این کار نیست‪.‬‬ ‫شما ممنوعیتی در اعالم نرخ بیکاری دارید؟‬ ‫‪ l‬نخیر! اصال این طور نیست‪.‬‬ ‫پس چرا اعالم نمی کنید؟‬ ‫‪ l‬سر فرصت مناسب عدد اعالم می شود‪.‬‬ ‫دست کم بگویید بیکاری کم شده یا زیاد؟‬ ‫‪ l‬نرخ بیکاری بهار (س��ال گذش��ته) که اعالم شد‪.‬‬ ‫بقیه را هم سر فرصت مناسب اعالم می کنیم‪g .‬‬ ‫‪47‬‬ ‫نهاوندیان در گفت وگو با مثلث‪:‬‬ ‫به جای تکیه اقتصادی‬ ‫توان اقتصادی ایجاد کنیم‬ ‫اقتصاد‬ ‫و صنعت‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫حمیدرضا نصیری نژاد‬ ‫‪3‬‬ ‫رئیس اتاق بازرگانی ایران با انتقاد از اینکه تولید در کشور ما گران تمام می شود‪ ،‬این‬ ‫سوال را مطرح می کند که چرا باید تورم در کشور ما سال ها دو رقمی باقی بماند؟‬ ‫او معتقد است باید پای درددل تولیدکننده نشست و به صورت کارشناسی محاسبه کرد که‬ ‫چرا نرخ هزینه های مالی باید در اقتصاد ما این قدر گران باشد؟‬ ‫محمد نهاوندیان در ابتدای سال جهاد اقتصادی‪ ،‬دیدگاه هایش را درباره این موضوع با خبرنگار‬ ‫اقتصادی مثلث در میان گذاشته است‬ ‫‪48‬‬ ‫اقای نهاوندیان! همان طور که می دانید امسال‬ ‫از س��وی مق��ام معظم رهبری با عنوان س��ال‬ ‫جهاد اقتصادی نامگذاری شده است‪ .‬به عنوان‬ ‫اولین س��وال می خواهم بپرس��م از نظر شما‬ ‫جهاد اقتصادی را باید چگونه ببینیم؟‬ ‫‪ l‬معتقدم لوازم جهاد اقتصادی در یک نگاه ریشه یابانه‬ ‫باید در میدان رقابت جهانی دنبال ش��ود‪ .‬الزم ه حرکت‬ ‫جهادی این اس��ت که همه دست به دست هم بدهند و‬ ‫حرکت جهادی بدون همدلی ممکن نیست‪.‬‬ ‫از سوی دیگر‪ ،‬میدان‪ ،‬میدان مسابقه است و نقش افرینان‬ ‫اصل��ی ان نیز فعاالن اقتصادی هس��تند که با نیت تامین‬ ‫عزت برای کش��ور حرکت می کنند‪ .‬از این قش��ر باید با‬ ‫عنوان جهادگران اقتصادی نام ببریم‪ .‬در چنین فضایی باید‬ ‫نگاه ما به فعاالن اقتصادی تغییر کند و تعابیر ناپسند نسبت‬ ‫به انها‪ ،‬باید جای خودش را به نگاه تقدیر امیز و مشوق‬ ‫تغییر بدهد‪ .‬همچنین فضای فرهنگی جامعه باید فضای‬ ‫تقدیر از جهادگران باشد‪.‬‬ ‫حتی از نظر من یک مفهوم دیگر جهاد اقتصادی نیز این‬ ‫اس��ت که به جای تکیه اقتص��ادی‪ ،‬توان اقتصادی ایجاد‬ ‫کنیم‪.‬‬ ‫از نظر ش��ما الزمه حرکت به س��مت جهاد‬ ‫اقتصادی در جامعه چیست؟‬ ‫‪ l‬به نظر من اولین پارامتر الزم‪ ،‬حضور همه جانبه مردم در‬ ‫صحنه اقتصادی و در واقع تحقق اصل ‪ 44‬قانون اساسی‬ ‫است‪.‬‬ ‫س��اختار اقتصادی کشور باید به سمت حضور گسترده‬ ‫مردم در اقتصاد سوق یابد و ما هم وظیفه خود می دانیم که‬ ‫به موضوع ساماندهی حضور مردم در اقتصاد که مفهوم‬ ‫اصلی اصل ‪ 44‬قانون اساس��ی اس��ت و در برنامه پنجم‬ ‫توسعه نیز بر ان تاکید شده‪ ،‬کمک کنیم‪.‬‬ ‫تفس��یر ش��ما از ن��گاه جهادی ب��ه اقتصاد‬ ‫چیست؟ با این دید که طی چند سال اخیر‪،‬‬ ‫مقام معظم رهبری در نامگذاری س��ال ها از‬ ‫عناوین اقتصادی استفاده می کنند‪.‬‬ ‫‪ l‬نگاه جهادی به اقتصاد یعنی نگاه سازنده و تولیدمحور‪.‬‬ ‫در واقع باید به جای اینکه از منظر مصرف به اقتصاد نگاه‬ ‫کنیم‪ ،‬نگاهمان تولیدی باشد‪ .‬این جفا به اقتصاد اسالمی‬ ‫است که بگویند صدقه‪ ،‬احسان و زکات و در واقع فقط‬ ‫مصرف مربوط به ان است‪ ،‬در حالی که اقتصاد اسالمی‬ ‫درباره روابط تولید بیش از مصرف صحبت کرده و انواع‬ ‫و اقسام معامالت موجود در فقه اسالمی نشان دهنده این‬ ‫است که دین ما به انسان به عنوان یک موجود تولیدکننده‬ ‫نگاه می کند‪.‬‬ ‫در واق��ع در نگاه به مس��ائل اقتصادی ی��ک تفاوت نگاه‬ ‫همیش��ه وجود داشته اس��ت‪ .‬نوعی نگاه به اقتصاد نگاه‬ ‫اعانه ای و نوعی دیگر نگاه تولیدی و اشتغالی است‪ .‬نگاه‬ ‫اول که متاسفانه با درامدهای نفتی تقویت می شود‪ ،‬این‬ ‫است که پول وجود دارد و مساله فقط توزیع ان است‪ .‬اما‬ ‫نگاه دوم این اس��ت که تالش برای ایجاد درامد است و‬ ‫بعد درباره مصرف تصمیم گیری می شود‪.‬‬ ‫البت��ه روابط عادالنه در فرایند تولید به باال رفتن بازدهی‬ ‫کمک می کند‪ .‬ضمن اینکه ما پیشرفت اقتصادی را جدای‬ ‫از رفتار عادالنه نمی بینیم‪ ،‬اما این هم عادالنه نیست که ما‬ ‫منابع متعلق به نسل های اینده را خودمان مصرف کنیم‪،‬‬ ‫بدون اینکه تولیدی متناسب با ان داشته باشیم‪.‬‬ ‫در واقع شما استفاده صرف از منابع نفتی را‬ ‫با موضوع جهاد اقتصادی متناقض می بینید؟‬ ‫‪ l‬درام��د نفت بای��د در پروژه هایی با توجیه اقتصادی‬ ‫تبدیل به سرمایه ملی شود‪ .‬ضمن اینکه حرکت جهادی‬ ‫ب��دون برنامه نمی تواند به هدف برس��د و الزمه ان هم‬ ‫برنامه م��دار بودن و تاکید بر سیاس��ت گذاری و نظارت‬ ‫توسط دولت اس��ت‪ .‬در یک نگاه برنامه محور‪ ،‬شناخت‬ ‫واقعیات و تحلیل درست‪ ،‬مقدم ه الزم است‪.‬‬ ‫از مباحث نظری که بگذریم به نظر شما چه‬ ‫اقدام��ات عملی برای تحقق جهاد اقتصادی‬ ‫الزم است؟‬ ‫‪ l‬به نظر من از اقداماتی که در سه ماه اول سال می تواند‬ ‫صورت گیرد‪ ،‬این است که قانون بهبود فضای کسب و‬ ‫کار که هم اکنون در مجلس اس��ت به نتیجه برسد‪ .‬این‬ ‫قانون که یک فوریت ان پیش از این مصوب شده‪ ،‬بهترین‬ ‫گام مجلس ب��رای مهیا کردن فضای کش��ور در جهت‬ ‫اقتصادی اس��ت‪ .‬این قانون می تواند فض��ا را برای ورود‬ ‫س��رمایه و کار به میدان بسیار مساعد کند و در صورت‬ ‫تصویب ان بخش خصوصی می تواند با سرعت بیشتری‬ ‫در این میدان بتازد‪.‬‬ ‫نکته دیگر لزوم پایان دادن به ویژه خواری هاس��ت‪ .‬الزمه‬ ‫تامین عدالت اقتصادی این اس��ت که رقابت در اقتصاد‬ ‫ایران رقابت سالم باشد‪ ،‬یعنی هیچ فرد یا دستگاهی نتواند‬ ‫به اتکای وابس��تگی از شرایط ویژه برخوردار باشد‪ .‬اگر‬ ‫چنین فضای رقابتی با حذف رانت ها ایجاد شود‪ ،‬پیروزی‬ ‫ما قطعی است‪.‬‬ ‫ایا اتاق بازرگانی ایران هم در عرص ه تحقق‬ ‫جهاد اقتصادی وظیف ه خاصی دارد؟‬ ‫‪ l‬البته این طور اس��ت‪ .‬اتاق به عنوان کانون جهادگران‬ ‫اقتصادی وظیفه دارد ش��رایط را دلس��وزانه و واقع بینانه‬ ‫تصویر و رصد کند و بین همه نهادها ارتباط ایجاد کند‪.‬‬ ‫شعار ما در این سال ها تعامل بوده است‪ ،‬چون معتقدیم‬ ‫از تقابل به جایی نمی رسیم‪ ،‬بنابراین امسال فرصت خوبی‬ ‫برای سرعت گرفتن در این مسیر است‪.‬‬ ‫س��اماندهی بخ��ش خصوص��ی هم وظیفه ماس��ت‪.‬‬ ‫هم اکنون تعداد تش��کل های وابس��ته به اتاق افزایش‬ ‫یافت��ه و در حوزه های جدید نی��ز فعالیت هایی اغاز‬ ‫ش��ده اس��ت‪ .‬همچنین ما در ش��رایط تحریم کمک‬ ‫کرده ایم تا فع��االن اقتصادی برای پیدا کردن راه های‬ ‫جدید و برخ�لاف میل بدخواه��ان فعالیت خود را‬ ‫توس��عه دهند و همان طور که حج��م تجارت ایران‬ ‫با جه��ان افزایش یافت‪ ،‬ارتباطات بین المللی نیز باید‬ ‫گسترش یابد‪.‬‬ ‫از س��وی دیگر تاسیس ش��ورای گفت وگوی دولت و‬ ‫بخش خصوصی یک گام قابل توجه برای بهبود شرایط‬ ‫اقتصادی اس��ت و در مجموع می توانم بگویم ما زمانی‬ ‫می توانیم باالترین درجه مش��ارکت فعاالن اقتصادی را‬ ‫داشته باشیم که سنت پاسخگویی در اقتصاد ایران نهادینه‬ ‫شود‪g .‬‬ ‫منافع فردی فدای منافع ملی‬ ‫‪4‬‬ ‫دیدگاه یک اقتصاددان درباره جهاد اقتصادی‬ ‫محمود جام ساز‪ ،‬اقتصاددان و مدیر مجله حقوق و اقتصاد است که دیدگاه های اقتصادی‬ ‫متفاوت او همیشه مورد توجه رسانه ها بوده است‪.‬او معتقد است کاهش نرخ تورم‪ ،‬در‬ ‫حالی که رشد اقتصادی براورد شده برای کشور قابل توجه نیست‪ ،‬نمی تواند واقعی باشد و‬ ‫تاکید می کند که جهاد اقتصادی باید از دولت شروع شود‪ .‬او البته اولین الزام موفقیت‬ ‫جهاد اقتصادی را نهادسازی برای حرکت اقتصاد کشور به سمت یک اقتصاد بدون وابستگی‬ ‫به نفت می داند‪.‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫و صنعت‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫اقای جام س��از! از دیدگاه شما ایا حرکت‬ ‫به س��مت فعالیت های اقتصادی زیر بنایی‬ ‫بدون توجه به سایر ابعاد مانند فعالیت های‬ ‫اجتماعی و سیاسی ممکن است؟‬ ‫‪ l‬به هر حال وقتی بخواهیم یک جامعه را اداره کنیم‬ ‫باید همه ابعاد سیاسی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬فرهنگی و اجتماعی‬ ‫را در یک مجموعه نگاه کنیم‪ .‬در واقع بحث انتزاعی‬ ‫در حوز ه اقتصاد معنا ندارد؛ به خصوص در کشور ما‬ ‫که دارای یک اقتصاد دولتی است و دولت هم اصوال‬ ‫ماهیت سیاسی دارد‪.‬‬ ‫می دانید که امس��ال سال جهاد اقتصادی‬ ‫نامگذاری شده اس��ت‪ .‬می خواهم بدانم‬ ‫از دیدگاه ش��ما جه��اد اقتصادی چگونه‬ ‫در کش��ور م��ا با وضعیتی ک��ه توصیف‬ ‫کرده اید‪ ،‬محقق می شود؟‬ ‫‪ l‬از نظر م��ن به طور کلی حرکت جهادی حرکتی‬ ‫اس��ت که در ان مردم منافع خود را فدای منافع ملی‬ ‫می کنند‪ .‬در جنگ نیز که نوعی جهاد دفاعی اس��ت‪،‬‬ ‫مردم همین کار را کرده اند و شهدا خود را فدای کشور‬ ‫کرده اند‪ ،‬بنابرای��ن واژه جهاد از نظر ماهیتی به معنی‬ ‫گذشتن خود و پیوستن به جامعه است‪ .‬اما درباره اینکه‬ ‫چگونه می توان در اقتصاد حرکت جهادی کرد‪ ،‬به نظر‬ ‫من با نگاه سیاست های کلی نظام که حرکت به سمت‬ ‫ازادسازی اقتصاد را مدنظر دارد‪ ،‬قابل بحث است‪.‬‬ ‫در واقع هدف از خصوصی سازی و ایجاد رقابت پذیری‬ ‫و جذب سرمایه گذاری خارجی در کشور که همه در‬ ‫راس��تای ازادسازی اقتصاد است‪ ،‬کاهش تورم و کاهش‬ ‫بیکاری است و با این توصیف می توان گفت که در چنین‬ ‫شرایطی‪ ،‬ازادسازی اقتصادی در راس همه امور است‪.‬‬ ‫منظورتان از ازادس��ازی اقتصادی چیست؟‬ ‫در واق��ع ی��ک سیس��تم اقتص��اد ازاد چه‬ ‫پیامدهایی برای جامعه ما خواهد داشت؟‬ ‫‪ l‬ببینی��د! اصوال یک فعال اقتصادی هم��واره به دنبال‬ ‫بیشتر کردن سود خود است‪ .‬سرمایه گذاری و ایجاد شغل‬ ‫و در مجموع فعالیت اقتصادی برای همین است و منافع‬ ‫فعال اقتصادی در بیشتر کردن سود گنجانده شده است‪.‬‬ ‫این البته یک دیدگاه اقتصادی اس��ت‪ ،‬اما ش��اید از نظر‬ ‫ایدئولوژیک این یک ضد ارزش باشد‪ .‬با این حال اگر یک‬ ‫فعال اقتصادی غیر از این را در نظر داش��ته باشد‪ ،‬اصوال‬ ‫حرکتینمی کند‪.‬‬ ‫ول��ی نکت ه مهم این اس��ت که نهاده��ای حاکم بر نظام‬ ‫اقتصادی چطور این منفعت طلبی فعاالن اقتصادی را در‬ ‫یک قالب منطقی قرار بدهند‪ ،‬به طوری که سود حاصل از‬ ‫این فعالیت هم برای تولیدکننده و هم برای مصرف کننده‬ ‫مطلوب باشد‪.‬‬ ‫چنین اتفاقی در یک اقتصاد ازاد رقابتی تحت لوای قانون‬ ‫رخ می ده��د و در واقع وقتی چنین نهادی به عنوان نهاد‬ ‫رقابت ازاد تاسیس شد‪ ،‬ان وقت منفعت طلبی در مقابل‬ ‫حصار رقابت منکوب می ش��ود و منابع ناشی از فعالیت‬ ‫اقتصادی به همه جای جامعه سرایت می کند‪.‬‬ ‫در واقع از نظر شما دولت باید سود حاصل‬ ‫از فعالیت ه��ای اقتص��ادی را ه��م به نوعی‬ ‫کنترل کند؟‬ ‫‪ l‬در حالت��ی که من توصیف کرده ام اگرچه فعالیت‬ ‫اقتصادی سود دارد‪ ،‬اما همه چیز به قیمت عادالنه منجر‬ ‫می شود و اگرچه فعال اقتصادی برای منافع شخصی‬ ‫خود کار می کند‪ ،‬اما کارگر هم استخدام می کند و رشد‬ ‫اقتص��ادی هم ایجاد می کن��د‪ .‬در واقع می توان گفت‬ ‫که در چنین شرایطی جهاد اقتصادی به معنی واقعی‬ ‫محقق می شود‪.‬‬ ‫معتقدید این موضوع ه��م باید از طریق‬ ‫دولت اغاز شود؟‬ ‫‪ l‬من معتقدم اگر بخواهیم جهاد اقتصادی را سرعت‬ ‫ببخشیم‪ ،‬باید حرکت های بنیادی ان از سوی مسئوالن‬ ‫و سیاس��ت گذاران اغاز ش��ود‪ .‬یعنی بای��د نهادهایی‬ ‫تاسیس شود که بر اقتصاد ازاد رقابتی حاکم باشند و از‬ ‫ان حمایت کنند‪ .‬در واقع امنیت سرمایه گذاری باید از‬ ‫سوی انها حفظ شود و منابع نفتی یا نقدینگی اضافی‬ ‫از سوی انها به سمت سرمایه گذاری مولد سوق داده‬ ‫شود‪.‬‬ ‫سالیان س��ال است که نهادهای اقتصادی و اجتماعی‬ ‫و حتی نهادهای فرهنگی داخل کشور ما نیز متاثر از‬ ‫درامدهای نفتی هس��تند و اگر این درامدها روزی از‬ ‫بین برود‪ ،‬همه این نهادها فرو می ریزد؛ در حالی که اگر‬ ‫دولت کوچک شود و از درامدهای نفتی دست بکشد‪،‬‬ ‫کس��ری بودجه نیز متوقف می شود و منابع نفتی در‬ ‫جهت سرمایه گذاری مولد هدایت می شود که نتیجه‬ ‫ان یک اقتصاد سالم با رشد قابل قبول است‪.‬‬ ‫شما به عنوان یک اقتصاددان چه نسخه ای‬ ‫را برای س��رعت گرفتن و تحقق اهداف‬ ‫جهاد اقتصادی در کشور تجویز می کنید؟‬ ‫‪ l‬قانون گرای��ی و نظم پذی��ری و حمایت از حقوق‬ ‫اولیه انسان ها در فعالیت های اقتصادی از الزامات جهاد‬ ‫اقتصادی است‪ .‬این البته یک مفهوم عمومی است و‬ ‫محدود به فعالیت های اقتصادی نیست‪ ،‬اما در زمینه ‬ ‫اقتصاد‪ ،‬موضوع اخالق نیز باید رعایت شود‪ .‬یک فعال‬ ‫اقتصادی باید اخالق انسانی را نیز مدنظر داشته باشد و‬ ‫فقط به فکر سود خود نباشد‪.‬‬ ‫از نظر شما علت نامگذاری امسال به نام‬ ‫جهاد اقتصادی چیست؟‬ ‫‪ l‬به نظر من یکی از علت های این کار این است که‬ ‫مشکالت اقتصادی در کش��ور بسیار پیچیده شده و‬ ‫بر اساس اخرین امارها با وجود درامدهای نفتی زیاد‪،‬‬ ‫رشد اقتصادی کشور بسیار نازل است‪ .‬رشد اقتصادی‬ ‫اعالم شده توسط ‪ IMF‬در سال ‪ 88‬معادل یک درصد‬ ‫و در سال ‪ 89‬معادل ‪ 0/1‬درصد بوده است‪ .‬پیش بینی‬ ‫انجام شده برای امسال هم رشد اقتصادی یک درصد‬ ‫است که نتیجه ان متوسط رشد ‪ 0/7‬درصد در سه سال‬ ‫است‪ .‬حال سوال اینجاست که چطور می شود با چنین‬ ‫رشدی‪ ،‬این میزان اشتغال در کشور ایجاد شده باشد یا‬ ‫شاخص های اقتصادی دیگر که از سوی دولت اعالم‬ ‫می شود مطلوب باشد‪.‬‬ ‫درحالی که همه می دانیم ش��اخص های اقتصادی با‬ ‫یکدیگر کامال مرتبط هستند‪ .‬به نظر من دولت باید در‬ ‫س��ال جاری جهاد اقتصادی را از خودش اغاز کند و‬ ‫به سمت نهادسازی برای حاکم شدن یک اقتصاد ازاد‬ ‫و غیر وابسته به نفت حرکت کند‪ .‬اقتصادی که مدرن‬ ‫اس��ت و یکی از الزامات پیوستن به سازمان تجارت‬ ‫جهانی نیز هست‪g .‬‬ ‫‪49‬‬ ‫بین الملل‬ ‫بین الملل‬ ‫در جنگ فقط شانس حرف اول را می زند‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪50‬‬ ‫نگاه دیگر‬ ‫درک اشتباه اوباما‬ ‫ب��اراک اوبام��ا‪ ،‬رئیس جمهور امریکا در س��ال‬ ‫‪ 2008‬توانست نامزدی حزب دموکرات را به دست‬ ‫اورد‪ .‬وی با یاداوری پایه های اولیه حزب حمله به‬ ‫عراق را یاداور شد و گفت چیزی که من مخالفش‬ ‫هستم جنگ گنگ و نسنجیده است‪ .‬او این سخنان‬ ‫را در سال ‪ 2002‬به زبان اورد‪.‬‬ ‫جنگ عراق هم گنگ بود و هم نسنجیده؛ «تصمیم‬ ‫دولت ج��ورج بوش برای حمله به ع��راق نه تنها‬ ‫ی��ک شکس��ت اطالعاتی به حس��اب می امد بلکه‬ ‫ب��ا غروری اش��کارا جغرافیا و تاری��خ را هم زیر پا‬ ‫گذاش��ته بود و از محدودیت های ق��درت امریکا‬ ‫در قرن بیس��ت و یکم بی اطالع ب��ود‪ .‬امروز هم با‬ ‫تصمیم دول��ت اوباما برای حمله ب��ه لیبی‪ ،‬باراک‬ ‫اوباما این مس��اله را نش��ان می دهد که او نیز مانند‬ ‫جورج بوش بسیاری از واقعیت ها را به خوبی درک‬ ‫نکرده است‪».‬‬ ‫وقتی امریکا رهبری حمالت را در لیبی به دس��ت‬ ‫ناتو س��پرد مش��کالت بیش��تری نمود پی��دا کرد‪.‬‬ ‫نیروه��ای نظامی امریکا از تمام کش��ورهای عضو‬ ‫ناتو مجهزتر و قدرتمندتر اس��ت و بیشترین نقش‬ ‫را ه��م در تامین بودجه ناتو دارد‪ .‬از س��وی دیگر‬ ‫امریکا اعالم کرده بود که تنها از نیروهای حاضر در‬ ‫جنگ لیبی حمایت خواهد کرد‪ ،‬اما دیری نپایید که‬ ‫هواپیماهای بدون سرنش��ین امریکا بر فراز لیبی به‬ ‫پرواز درامدند و این اغازی است بر حضور امریکا‬ ‫که وعده هایش عملی نشده است‪.‬‬ ‫باره��ا و بارها اعالم ش��د که عملیات مش��ترک‬ ‫نات��و و امری��کا در لیبی چیزی نیس��ت جز برای‬ ‫حمایت از غیر نظامیان لیبیایی‪ .‬از انجا که تاکنون‬ ‫مقر قذافی با بمب های این حمالت با خاک یکسان‬ ‫نش��ده‪ ،‬برخی ممکن اس��ت فکر کنند ک��ه در لیبی‬ ‫مردم در اس��تانه یک قتل عام قرار دارند‪ .‬اما اینطور‬ ‫نیس��ت؛ جن��گ در لیب��ی پیش��رفت کرده اس��ت با‬ ‫حمایت هوایی ناتو و امریکا‪ ،‬انقالبیون ش��هرهایی‬ ‫را از دس��ت نیروه��ای قذافی خ��ارج کرده اند و به‬ ‫طرابلس نزدیک تر شده اند‪.‬‬ ‫حمایت از غیر نظامیان به معنای تالش برای متالش��ی‬ ‫کردن نیروه��ای قذافی و چرخاندن این جنگ داخلی‬ ‫به نفع شورشیان است‪.‬‬ ‫طرفداران حمله به لیبی به مس��اله نسل کش��ی اش��اره‬ ‫ک��رده و این حم�لات را با این کلم��ه توجیه می کنند‬ ‫اما انچه نس��ل کش��ی خوانده می ش��ود تنها حدس و‬ ‫گمانی اس��ت که حتی ش��اهدی برای ان وجود ندارد‪.‬‬ ‫ممکن اس��ت که از هرگونه حمل��ه ای با این ادعا بتوان‬ ‫حمای��ت ک��رد که اگ��ر حمل��ه ص��ورت نمی گرفت‬ ‫ش��رایط از این بدتر می شد‪ .‬هرچند بدترین ترس های‬ ‫م��ا معم��وال رخ نمی ده��د و م��ا نمی توانی��م اینده را‬ ‫پیش بینی کنیم‪.‬‬ ‫با وج��ود انچه باراک اوباما وعده داده بود اما ش��اهد‬ ‫هس��تیم در عملیاتی که در لیبی اغاز ش��ده اس��ت به‬ ‫س��رعت به س��مت تغیی��ر حکومت در این کش��ور‬ ‫سوق داده می ش��ود‪ .‬حاال می خواهیم تمام نقش ها را‬ ‫به انقالبیونی بدهیم که حتی به درس��تی نمی دانیم چه‬ ‫می خواهن��د‪ ،‬چه برنامه ای دارند و ایا می توانند بعد از‬ ‫قذافی کش��ور را به سمت یک دموکراسی سوق دهند‬ ‫یا خیر‪.‬‬ ‫مانن��د تصمیمات��ی که ج��ورج ب��وش در حمله به‬ ‫ع��راق گرفت��ه ب��ود‪ ،‬تصمیم��ات ب��اراک اوباما در‬ ‫حمل��ه به لیبی هم به یکس��ری عوام��ل که اتفاق‬ ‫نیفتاده بود وابسته ش��د‪ .‬بوش وعده داده بود که‬ ‫جن��گ عراق س��ریع‪ ،‬قاطع و نس��بتا کم مش��کل‬ ‫ب��رای امریکا خواهد بود‪ .‬اوبام��ا وعده داده بود‬ ‫ک��ه عملیات در لیبی به حم�لات هوایی محدود‬ ‫خواهد ش��د و حمله زمینی نقشی نخواهد داشت‬ ‫و ای��ن جن��گ انقدر کوتاه خواه��د بود که حتی‬ ‫طول ان به یک هفته نخواهد رسید‪.‬‬ ‫اما همانطور که رابرت پیپ‪ ،‬کارشناس امور سیاسی‬ ‫نشان داده است حمالت هوایی به تنهایی نمی تواند‬ ‫اهداف کشورها را در جنگ تامین کند‪ .‬وعده اوباما‬ ‫در مورد چند روزه بودن جنگ هم در حال حاضر‬ ‫به هفته ها افزایش پیدا کرده اس��ت و به زودی این‬ ‫روند ماه ها به طول خواهد انجامید‪.‬‬ ‫باراک اوباما وارد جنگ لیبی ش��ده و امیدوار است‬ ‫این جنگ را ببرد‪ .‬اما او نمی خواهد این مس��اله را‬ ‫باور کند که جنگ در حوزه شانس است و شانس‬ ‫همه چیز حتی دخالت در تمام امور را نامش��خص‬ ‫می کند‪.‬‬ ‫امی��د کس��انی ک��ه از جن��گ حمای��ت می کنند با‬ ‫واقعیت ها به ناامیدی تبدیل می ش��ود‪ .‬برنامه ریزان‬ ‫جنگ معم��وال گمانه زنی های خ��ود را در بهترین‬ ‫شرایط انجام می دهند و امیدوارند که به بهترین نحو‬ ‫م��ورد قضاوت قرار بگیرند‪ .‬ام��ا بازیکنانی که این‬ ‫برنامه ها را اجرا می کنند معموال غیر قابل پیش بینی‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫جنگ ه��ا مانن��د ش��رط بندی هس��تند‪ .‬انهایی که‬ ‫از جنگ ه��ا حمایت می کنن��د امیدوارن��د در این‬ ‫ش��رط بندی ها برنده اصلی باشند اما معموال اینطور‬ ‫نیست‪ .‬ش��رایط ش��اید در مراحلی به نفع موافقان‬ ‫باشد اما به سرعت تغییر می کند‪ .‬درگیری در جنگ‬ ‫طوالنی می ش��ود و اهداف دور از دس��ترس تر‪ .‬در‬ ‫چنین ش��رایطی اس��ت که دیگر هیچ کس��ی برنده‬ ‫نیست‪g .‬‬ ‫منبع‪ :‬انتی وار‬ ‫حدفاصل سراب و واقعیت در تحوالت عربی‬ ‫‪2‬‬ ‫ایا مخالفان قذافی با اعمال خشونت می توانند به دموکراسی برسند؟‬ ‫وقت��ی خش��ونت های بن��در مصرات��ه در غرب‬ ‫لیب��ی در هفته گذش��ته را مرور می کردم ب��ه یاد این‬ ‫گفته مارتی��ن لوتر کینگ جونیور‪ ،‬رهبر سیاهپوس��ت‬ ‫جنبش حقوق مدنی ایاالت متح��ده امریکا افتادم که‬ ‫گفت��ه بود‪« :‬از اینجا به بعد به کدام س��مت می رویم؟‬ ‫به س��مت هرج و مرج یا ی��ک جامعه مدنی؟ ضعف‬ ‫خش��ونت این است که یک کهکشان مارپیچ نزولی به‬ ‫وجود م��ی اورد که به دنبال ان خیل��ی چیزها از بین‬ ‫م��ی رود و به جای اینکه بدی ه��ا را کاهش دهد انها‬ ‫را افزایش می دهد و تاریکی ش��بی خالی از س��تاره را‬ ‫عمیق تر می کند‪».‬‬ ‫مارتین لوتر ضرورت مبارزه برای برابری را درک کرده‬ ‫بود‪ .‬ش��باهت ان دوران با انچه امروز در جهان عرب‬ ‫اتفاق می افتد این است که اصالحات وعده داده شده‬ ‫همچنان در تاریکی به س��ر می ب��رد و روز به روز به‬ ‫عمق انها اضافه می شود‪ .‬در امریکا نیز در سال ‪1967‬‬ ‫اصالحات وعده داده ش��ده به جنگ ویتنام گره خورد‬ ‫و سیاهی موجود را عمیق تر کرد‪.‬‬ ‫مارتین لوتر می گوید که اصالحات با مس��اله فوریت‬ ‫گره خورده و این ش��اید اخرین شانس بشریت برای‬ ‫انتخاب میان هرج و مرج و یک جامعه مدنی باشد‪.‬‬ ‫پیروزی در میان خشونت ها‬ ‫در می��ان ایده ه��ای مارتین لوتر این نظریه به چش��م‬ ‫می خ��ورد که خش��ونت مان��ع از ایجاد ی��ک جامعه‬ ‫س��الم می ش��ود و ه��رج و مرجی را رق��م می زند که‬ ‫نب��ود توانایی برای توس��عه زندگی م��ردم نیز مانع از‬ ‫رسیدن به مقیاس بزرگ تغییرات ساختاری در جوامع‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫در ش��رایط اس��تثنایی هم حرکت به سمت خشونت‪،‬‬ ‫پی��روزی و ازادی را ب��ه ارمغ��ان م��ی اورد ک��ه ب��ه‬ ‫ضعف خشونت این‬ ‫است که یک کهکشان‬ ‫مارپیچ نزولی به‬ ‫وجود می اورد که به‬ ‫دنبال ان خیلی چیزها‬ ‫از بین می رود و به جای‬ ‫اینکه بدی ها را‬ ‫کاهش دهد انها را‬ ‫افزایش می دهد و‬ ‫تاریکی شبی خالی‬ ‫از ستاره را عمیق تر‬ ‫می کند‬ ‫منبع‪ :‬الجزیره‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫س��رعت ج��ای خ��ود را ب��ه مب��ارزات مس��لحانه‬ ‫می دهد‪.‬‬ ‫این نظریه اس��ت که باعث ش��د این س��وال را مطرح‬ ‫کنم که ایا خشونتی که توسط جنبش دموکراسی خواه‬ ‫لیب��ی در ح��ال رقم خوردن اس��ت – هرچن��د قابل‬ ‫درک اس��ت‪ -‬اه��داف انه��ا را غیر قاب��ل دس��ترس‬ ‫نمی کند‪ .‬البته لزوم انجام اصالحات در حال حاضر و‬ ‫وجود این احس��اس که فردا تا زمانی که رژیم کنونی‬ ‫سقوط نکند فرا نخواهد رسید ‪ ،‬زمانی احساس شد که‬ ‫قذافی خش��ونت علیه دموکراسی خواهان را اغاز کرد‪.‬‬ ‫این احساس به شعله ور شدن جنبش ها در کشورهای‬ ‫عربی کمک کرد‪.‬‬ ‫به نظر می رسد که جنبش های مردمی منطقه که بیشتر‬ ‫توس��ط جوانان اغاز ش��ده‪ ،‬الهام گرفته از نوشته هایی‬ ‫اس��ت که می گویند انقالب ها همواره پیروز می شوند‬ ‫و حت��ی اگر پیروز نش��وند در انس��جام ایدئولوژی ها‬ ‫و تاکتیک های توس��عه نقش دارند‪ .‬سیس��تم لنین در‬ ‫م��ورد انقالب های کلی اس��ت ام��ا در تونس و مصر‬ ‫نیروهای خواستار دموکراس��ی از ان رو پیروز شدند‬ ‫که هدف تظاهر کنندگان بیش��تر به اصالحات نزدیک‬ ‫بود تا انقالب هایی که به کلی سیس��تم حاکم را از بین‬ ‫ببرن��د‪ .‬از همین رو زمان برای برکن��اری دیکتاتورها‬ ‫و اغ��از رون��د دموکراس��ی و اصالحات به س��رعت‬ ‫سپری شد‪.‬‬ ‫نکته مثبت این پروسه این است که انها شانس انتقال‬ ‫قدرت را بدون خش��ونت ‪ ،‬ترور و ه��رج و مرج باال‬ ‫می برند‪ .‬مشکل این است که در این روند خواسته انها‬ ‫کمی زمان بر خواهد بود‪.‬‬ ‫زمانی که خشونت ها مانند رودی روان می شوند‪ ،‬مانند‬ ‫انچه در لیبی اتفاق افتاده اس��ت ‪ ،‬مش��کالت بیشتری‬ ‫گریبان روند تغییرات در سیستم حکومتی را می گیرد‪.‬‬ ‫در این مورد‪ ،‬ش��ورای امنیت سازمان ملل قطعنامه ای‬ ‫را ص��ادر کرد تا طی ان منطقه پ��رواز ممنوع در لیبی‬ ‫اعالم شد تا برای رسیدن به هدف انها خواستار تغییر‬ ‫حکومت و تجهیز قبایل لیبی به سالح شدند‪.‬‬ ‫مس��اله دیگر که مارتین لوتر هم به ان اش��اره می کند‬ ‫این اس��ت که خشونت‪ ،‬خشونت های وسیع تری را به‬ ‫همراه می اورد‪ .‬این مس��اله نه تنها در حمله نیروهای‬ ‫قذافی مش��خص اس��ت بلکه در برخی از خبرها هم‬ ‫که امده انقالبیون لیبی هم دست به عملیات انتحاری‬ ‫زده اند‪ ،‬خود را نشان می دهد‪ .‬این مساله ادعای قذافی‬ ‫را که قبایل در لیبی تنها کمی از القاعده بهتر هستند را‬ ‫رنگ واقعیت می دهد‪ .‬اگر قبایل لیبی با سالح هایی که‬ ‫نیروهای ائتالفی در اختیار انها قرار داده اند دس��ت به‬ ‫عملی��ات انتحاری بزنند در لیبی فاجعه ای رخ خواهد‬ ‫داد که برای ان هیچ حد و مرزی نمی توان قائل شد‪.‬‬ ‫اگر س��رابی در بهار انقالب های عربی دیده می ش��ود‬ ‫تقصی��ر دولت اوباماس��ت ک��ه گمان می کنن��د تمام‬ ‫کشورهای عربی منطقه تفاوت های بنیادینی با یکدیگر‬ ‫دارند و یک راه حل مشترک برای انها نمی توان تعیین‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫انچه در لیبی می گذرد تنها خشونت است؛ خشونتی که‬ ‫تنها خش��ونت به همراه خود خواهد داشت و رسیدن‬ ‫به اهدافی ک��ه از ان به عنوان جلوگیری از یک فاجعه‬ ‫انسانی نام می برند را تنها به سرابی تبدیل می کند که با‬ ‫واقعیت فاصله زیادی دارد‪g .‬‬ ‫‪51‬‬ ‫ایا ژاپن به سرنوشت اوکراین دچار می شود؟‬ ‫درس های چرنوبیل‬ ‫یولیاتیموشنکو‪/‬نخست وزیرپیشیناوکراین‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪3‬‬ ‫سیاس��تمداران معتقدن��د‬ ‫انچه بیس��ت وپنج س��ال پیش‬ ‫در چرنوبیل اتف��اق افتاد بیش‬ ‫از انک��ه با مس��ائل امنیتی گره‬ ‫خورده باشد با مسائل سیاسی‬ ‫گره خورده است‪.‬‬ ‫مثل بس��یاری از روزهای دیگر در کشور من یک روز‬ ‫بهاری‪ ،‬ابری و مه الود اغاز ش��د و با بیم و وحشت و‬ ‫عزاداری به پایان رسید‪.‬‬ ‫مس��لما هیچ کدام از ما زم��ان دقیق فاجعه چرنوبیل را‬ ‫تو پنج سال گذش��ته نمی دانستیم‪ .‬ان زمان ما‬ ‫در بیس ‬ ‫تحت س��لطه سیس��تمی زندگی می کردیم که هرگونه‬ ‫حق دانستن افراد معمولی را منکر می شد‪ .‬از همین رو‬ ‫در ارتباط با تشعشعات رادیواکتیو راکتور شکسته شده‬ ‫چرنوبیل که با بادها در اروپای ش��رقی پراکنده می شد‬ ‫در تونلی تاریک قرار داش��تیم و هیچ نمی دانستیم‪ .‬اما‬ ‫از همه عجیب تر اینک��ه امروز فهمیده ایم که میخائیل‬ ‫گورباچف که ان زمان دبیر کل حزب کمونیس��ت در‬ ‫اتحاد جماهیر ش��وروی بود نیز در مورد گس��تردگی‬ ‫فاجعه چرنوبیل در تاریکی به سر می برد‪.‬‬ ‫در واقع‪ ،‬ش��اید این واقعیت بود که ان سیستم کهنه را‬ ‫پنج س��ال بعد به زباله دانی تاریخ فرستاد‪ .‬حکومتی که‬ ‫پایه های خود را روی خود فریبی ساخته باشد توانایی‬ ‫حفظ مشروعیت خود پس از انکه نفس خود را فریب‬ ‫داد‪ ،‬ندارد‪.‬‬ ‫از انج��ا که تنه��ا اطالعات اندک��ی را در ان زمان در‬ ‫اختیار مردم عادی در اوکرای��ن قرار دادند‪ ،‬اطالعات‬ ‫من از حادثه چرنوبیل ناقص است‪.‬‬ ‫به خاط��ر دارم ک��ه اولین زمزمه های وحش��ت زده در‬ ‫ارتب��اط با این فاجع��ه را از یک دوس��ت خانوادگی‬ ‫ش��نیدم ‪ .‬ترس��ی را که برای دختر کوچکم داش��تم به‬ ‫خوبی به خاطر دارم‪ .‬شایعات و داستان های مختلف در‬ ‫مورد این فاجعه به سرعت پراکنده شد‪.‬‬ ‫مس��لما تمام این خاطرات از ذه��ن من هرگز خارج‬ ‫نشد‪ .‬اما هنوز بعد از ‪ 25‬سال پس از این فاجعه سخت‬ ‫است که در مورد ان چیزهایی که ان موقع می دانستم‬ ‫فکر کنم‪.‬‬ ‫ام��روز فاجعه چرنوبیل هم از نظر روحی و هم از نظر‬ ‫متافیزیک به ش��دت مورد قضاوت ق��رار می گیرد‪ .‬این‬ ‫فاجعه پس از بمباران ش��یمیایی هیروشیما و ناکازاکی‬ ‫در سال ‪ 1945‬سایه تاریکی روی بشریت انداخت‪.‬‬ ‫اما برعکس بحران هسته ای فوکوشیما در ژاپن‪ ،‬درس‬ ‫واقعی چرنوبیل در مورد امنیت نیروگاه های هس��ته ای‬ ‫نبود‪ ،‬بلکه در مورد اس��تکبار و بی تفاوتی مقامات ان‬ ‫دوره نس��بت به رنج و درد مردم و پنهان کاری است‬ ‫ک��ه به انها اجازه می داد تا اطالعات تنها در دس��ترس‬ ‫ع��ده ای خاص و در دایره مح��دودی از نخبگان قرار‬ ‫بگی��رد‪ .‬اوکراینی ها تبعات این حادث��ه را به خوبی به‬ ‫خاط��ر دارند و اینکه که دول��ت در ان زمان امکانات‬ ‫الزم را ب��رای مردانی که قهرمانانه در حادثه چرنوبیل‬ ‫جنگیدند چگونه کاهش داد‪.‬‬ ‫اما سوال این است که منبع چنین بی دقتی ای که بحران‬ ‫چرنوبی��ل را رقم زد چه بود؟ چه چیزی باعث ش��د‬ ‫تا جان انس��ان هایی که در نزدیک��ی نیروگاه چونوبیل‬ ‫زندگی می کردند اهمیتی نداشته باشد؟‬ ‫بی تفاوتی دولت چی��زی عجیب و غیر عادی بود‪ .‬من‬ ‫که در دوران اتحاد جماهیر ش��وروی بزرگ شده ام به‬ ‫اما از همه عجیب تر‬ ‫اینکه امروز فهمیده ایم‬ ‫که میخائیل گورباچف‬ ‫که ان زمان دبیر کل‬ ‫حزبکمونیست‬ ‫در اتحاد جماهیر‬ ‫شوروی بود نیز در‬ ‫مورد گستردگی فاجعه‬ ‫چرنوبیل در تاریکی به‬ ‫سر می برد و اطالعات‬ ‫درستی از این بحران‬ ‫نداشت‬ ‫خوبی می دانم که رهبران شوروی سابق پایه و اساس‬ ‫حکوم��ت خود را بر مبن��ای درد و رنج مردمانش��ان‬ ‫س��اخته اند‪ .‬دولت های بی شماری هستند که همچنان‬ ‫نسبت به اینده مردمانشان بی تفاوتند‪ .‬اما نمی توان انها‬ ‫را به درس��تی محاکمه کرد‪ .‬سهل انگاری و بی تفاوتی‬ ‫مقامات کامال مس��اله ای نابخشودنی است چراکه انها‬ ‫هرگز گناهی را که مرتکب شده اند احساس نمی کنند‪.‬‬ ‫برای برخی از این رهبران سیاس��ی س��هل انگاری و‬ ‫بی تفاوتی اغوا کننده است‪.‬‬ ‫اینکه چشمانتان را روی شهروندان خود ببندید بسیار‬ ‫اسان تر از ان اس��ت که با وضعیت اسفبار انها دست‬ ‫به گریبان ش��وید‪ .‬اینکه از وضعیت اس��فبار اشخاص‬ ‫غافل ش��وید هم اسان تر و هم ارزان تر از ان است که‬ ‫سیاست هایتان را بر مبنای نیازهای انها بچینید‪.‬‬ ‫ب��رای ان مقامات��ی که روی مش��کالت مردم چش��م‬ ‫پوش��یدند‪ ،‬زندگی مردم بی معناست‪ .‬مشکالت پیدا و‬ ‫پنهان انها ارزشی ندارد‪.‬‬ ‫این س��هل انگاری از نفرت و خشم برتر است‪ .‬خشم‬ ‫می تواند هم از نظر سیاسی و هم از نظر هنری خالقیت‬ ‫به وجود اورد‪ .‬پوشکین یکی از اشعار فوق العاده خود‬ ‫را در نتیجه خش��م نوشته است‪ .‬س��نفونی فوق العاده‬ ‫بتهوون در اوج احساس��ات نوشته شده است‪ .‬نلسون‬ ‫ماندال و واس�لاو هاول زن��دان را تحمل کردند چراکه‬ ‫ش��اهد بی عدالتی بودند‪ .‬در ع��وض بی تفاوتی هرگز‬ ‫خالقی��ت به وجود نم��ی اورد‪ .‬بی تفاوت��ی بی عدالتی‬ ‫است‪ ،‬کمک نکردن به انهایی است که رنج می کشند‪.‬‬ ‫در واقع وس��یله ای اس��ت در دس��ت دولت هایی که‬ ‫مردمانشان برایشان دش��من اند‪ .‬منافع بی تفاوتی فقط‬ ‫برای حکمرانان اس��ت نه ب��رای قربانیان و انهایی که‬ ‫دردهایشان نادیده گرفته می شود‪.‬‬ ‫زندانیان سیاس��ی‪ ،‬ک��ودکان گرس��نه‪ ،‬اوارگان فاجعه‬ ‫چرنوبیل و انهایی که ب��رای بقای خود به کمک های‬ ‫پزشکی احتیاج داشتند‪ ،‬همگی با ناامیدی زندگی خود‬ ‫را ادامه دادند‪ .‬مقامات دولتی که همبس��تگی انسانی را‬ ‫منکر می شوند در واقع انسانیت خود را منکر شده اند‪.‬‬ ‫این درس اصلی فاجعه چرنوبیل است؛ دولت هایی که‬ ‫به طور سیستماتیک چشم هایش��ان را روی سرنوشت‬ ‫مردم می بندند در نهایت محکوم می شوند‪g.‬‬ ‫‪4‬‬ ‫تراژدی درسیاست‬ ‫اکثریت امریکایی ها خواس��تار قطع کمک های‬ ‫امریکا به س��ایر کشورها هس��تند‪ .‬بنابراین امریکا‬ ‫نی��ز باید چنین اقدامی را انجام دهد به خصوص در‬ ‫مورد کمک به مصر‪ .‬حس��نی مبارک‪ ،‬رئیس جمهور‬ ‫سابق مصر ساختار سیاسی ای را پشت سرش باقی‬ ‫گذاش��ته که در ذهن داش��ت‪ .‬در واقع ‪ ،‬نوع انتقال‬ ‫ق��درت در مصر به نیروهای نظامی در این کش��ور‬ ‫س��بب رهایی از نقش نظامی در این کش��ور شد‪.‬‬ ‫نتیجه اینکه مصر پس از مبارک یک اس��تبداد بدون‬ ‫دیکتاور است‪.‬‬ ‫متاس��فانه در مورد مصر‪ ،‬برگزیدن یک غیر نظامی ‬ ‫در ی��ک انتخاب��ات ازاد در مقاب��ل ارتش منظم و‬ ‫قدرتمند مصر قدرت چندانی نخواهد داش��ت‪ .‬اما‬ ‫با این وجود می تواند سیاس��ت های داخلی را نظم‬ ‫ده��د و برخی از نیازه��ای ازادی خواهانه مردم را‬ ‫براورده کند‪.‬‬ ‫نظامی��ان در دوران پ��س از مب��ارک همچن��ان به‬ ‫قدرت خود تکیه زده اند‪ .‬اواس��ط ماه اوریل‪ ،‬ارتش‬ ‫مای��کل نبی��ل را ب��ه ج��رم توهی��ن ب��ه ارتش به‬ ‫س��ه س��ال زندان محکوم کرده اس��ت‪ .‬چهار روز‬ ‫پیش از دس��تگیری او‪ ،‬نیروه��ای امنیتی در قاهره‬ ‫دو تن از تظاهرکنندگان را به قتل رس��اندند و بیش از‬ ‫‪ 12‬نف��ر را نیز مجروح کردند‪ .‬نتیجه این مس��اله بروز‬ ‫یک سیستم نو افسران خواهد بود‪ .‬واژه نو افسران در‬ ‫واقع نام خود را از گارد افسران رم باستان گرفته است‬ ‫مخالفان قطع کمک های‬ ‫امریکا به مصر بر این‬ ‫عقیده اند که چنین‬ ‫کاری می تواند قرارداد‬ ‫صلح میان مصر و رژیم‬ ‫صهیونیستی را به خطر‬ ‫بیندازد‪ ،‬دسترسی‬ ‫نیروهای دریایی امریکا به‬ ‫کانال سوئز را با مشکل‬ ‫مواجه کند و همکاری های‬ ‫اطالعاتی مصر و امریکا را‬ ‫تحت تاثیر قرار دهد‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫کمک های مالی امریکا به مصر را پایان دهید‬ ‫که در ان زمان به عنوان نخبگان حکومت امپراتوری‬ ‫به طور مستقیم با امپراتور در تماس بودند‪ .‬با وجود‬ ‫یک سیستم افسری ‪ ،‬مقامات نظامی ظرفیت هایی را‬ ‫سازماندهی می کنند که بتوانند به سرعت جایگزین‬ ‫ی ش��وند‪ .‬در برخی از موارد‪ ،‬مانند‬ ‫رهبری غیر نظام ‬ ‫کمالیس��م در ترکیه‪ ،‬ارتش با تکیه بر قانون اساسی‬ ‫در اکثر مواقع رهبری را در کشور به یک غیر نظامی‬ ‫ دیگر منتق��ل می کند‪ .‬در اروپا ‪ ،‬ارت��ش اما میلی به‬ ‫بازگشت به بازداشتگاه ها ندارد‪.‬‬ ‫نتیج��ه غم انگی��ز حمایت مالی واش��نگتن از مصر‬ ‫ ک��ه س��االنه ح��دود ‪ 1/5‬میلیارد دالر اس��ت‪-‬‬‫خود نمای��ی می کن��د‪ .‬این کمک ها ب��ه رژیم مصر‬ ‫کمک می کند تا قدرت خود را برای محدود کردن‬ ‫ازادی بیان ‪ ،‬حبس خودسرانه ‪ ،‬سرکوب وحشیانه و‬ ‫ش��کنجه به کار گیرد‪ .‬این مساله مشوق ها را برای‬ ‫اغاز اصالحات کاهش می ده��د‪ ،‬چراکه در چنین‬ ‫ش��رایطی سردمداران نظامی در کشور به این نتیجه‬ ‫می رس��ند که کمک های مالی امریکا ب��ه اندازه ای‬ ‫است که بتواند انها را همچنان در قدرت نگه دارد‪.‬‬ ‫این مس��اله وابستگی را افزایش داده‪ ،‬فساد را رواج‬ ‫می دهد و موجب انحالل دولت مدنی می شود‪.‬‬ ‫مخالف��ان قط��ع کمک های امریکا ب��ه مصر بر این‬ ‫عقیده اند ک��ه چنین کاری می توان��د قرارداد صلح‬ ‫میان مصر و اس��رائیل را به خطر بیندازد‪ ،‬دسترسی‬ ‫نیروهای دریایی امریکا به کانال سوئز را با مشکل‬ ‫مواجه کند و همکاری های اطالعاتی مصر و امریکا‬ ‫را تحت تاثیر قرار دهد‪ .‬البته ش��رایط انطور که این‬ ‫گروه فکر می کنند وخیم نخواهد شد‪.‬‬ ‫با وجود تمام جنبه هایی که در گذشته وجود داشت‬ ‫و ب��ا وجود ق��رارداد صلح میان مصر و اس��رائیل‪،‬‬ ‫روابط مصر و رژیم صهیونیستی همچنان مشکالت‬ ‫خ��ود را خواهد داش��ت‪ .‬ویکی لیکس در اس��ناد‬ ‫منتش��ره خود به این موضوع اش��اره کرده بود که‬ ‫ارتش مصر همچنان اسرائیل را به چشم یک دشمن‬ ‫نگاه می کند و به دنبال توازن قدرت نظامی خود در‬ ‫مقابل رژیم صهیونیستی اس��ت‪ .‬البته انتشار چنین‬ ‫اسنادی چندان هم شوک برانگیز نبود‪ .‬از سوی دیگر‬ ‫بسیاری از مصری ها از روابط استراتژیک مبارک با‬ ‫رژیم صهیونیس��تی ناراضی بودند اما ارتش هم در‬ ‫این میان تمایل داشت با اسرائیل وارد جنگ شود‪.‬‬ ‫با این وجود امروز در مرزهای غربی با لیبی و مصر‬ ‫درگیر یک جنگ داخلی احتمالی است‪ .‬در جنوب‬ ‫س��ودان امنیت رود نیل را به خطر انداخته است و‬ ‫در حال حاضر ارتش بای��د صلح داخلی را برقرار‬ ‫کند تا انتقال قدرت به ارامی انجام بگیرد‪ .‬بنابراین‬ ‫در ح��ال حاضر دالیل زیادی وجود دارد که ارتش‬ ‫مصر وارد یک درگیری با اس��رائیل نشود‪ .‬از سوی‬ ‫دیگر پایان کمک های امریکا به مصر‪ ،‬مصری ها را‬ ‫به بس��تن کانال س��وئز و انها را برای تکرار بحران‬ ‫س��ال ‪ 1956‬تش��ویق نمی کند‪ .‬مقامات مصری به‬ ‫خوبی می دانند که بستن یکی از راه های استرات‍ژیک‬ ‫و اقتصادی ابی اقدامی تحریک کننده اس��ت‪ .‬از ان‬ ‫مهم تر اینک��ه واکنش های منطقه ای و بین المللی به‬ ‫ای��ن اقدام اجتناب ناپذیر‪ ،‬س��ریع و ویرانگر خواهد‬ ‫بود‪ .‬تظاهرات گس��ترده م��ردم مصر برای برکناری‬ ‫مبارک از قدرت به سایر کشورهای سراسر دنیا نیز‬ ‫الهام بخش شد‪ .‬در مصر قدرت ارتش عامل انقالب‬ ‫نبوده و نخواهد بود‪ .‬قطع کمک های نظامی به مصر‬ ‫کلید اصل��ی رقم خوردن اصالحات محلی خواهد‬ ‫بود‪ .‬از س��وی دیگ��ر این اقدام می توان��د اعتبار از‬ ‫دست رفته امریکا را به عنوان کشوری که می تواند‬ ‫در روند دموکراس��ی و اقتصادی در سراسر جهان‬ ‫اسالم دوباره برایش به ارمغان بیاورد‪g .‬‬ ‫‪53‬‬ ‫درباره یک مربی‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪54‬‬ ‫پاسخ مظلومی به کنایه سرمربی سپاهان‪:‬‬ ‫‪1‬‬ ‫سه سال وقت نمی خواهم‬ ‫سال اینده قهرمان می شوم‬ ‫پرویز مظلومی امسال موفق شد در دور رفت و برگشت پرسپولیس را شکست بدهد‪.‬‬ ‫شاید قهرمان نشدن تیمش تحت الشعاع برد در دربی بزرگ پایتخت قرار گرفت‪ ،‬اما خودش‬ ‫اعتقاد دارد در سال دوم حضورش در استقالل این تیم را به قهرمانی لیگ برتر می رساند‪.‬‬ ‫من نمی دانم قلعه نویی چرا‬ ‫این حرف را مطرح کرده‬ ‫است‪ ،‬کنایه بوده یا توصیه‪ .‬او‬ ‫خودش در استقالل سه سال‬ ‫فرصت داشت‪ .‬در سال سوم به‬ ‫قهرمانی رسید‪ ،‬اما تکلیف من‬ ‫با خودم معلوم است‪ .‬دو سال‬ ‫با استقالل قرارداد دارم و نیازی‬ ‫نیست که کار قهرمانی استقالل‬ ‫به سه سال بکشد‪ .‬در سال دوم‬ ‫حضورم در استقالل این تیم را‬ ‫به قهرمانی لیگ می رسانم‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫اقای مظلومی! از استقالل راضی هستید؟‬ ‫من از اس��تقالل راضی نیستم‪ .‬چون انطور که باید و‬ ‫شاید نتوانستیم نتیجه بگیریم‪.‬‬ ‫چ��را این اتفاق رخ داد؟ ای��ا تیم خوبی در اختیار‬ ‫ندارید؟‬ ‫‪l‬نه‪ ،‬منظورم این نیست‪ .‬همه برای موفقیت استقالل‬ ‫زحمت کش��یدند‪ .‬اما می دانستم که به خصوص برای‬ ‫موفقیت و کسب نتایج بهتر‪ ،‬استقالل به نفرات بهتری‬ ‫هم نیاز دارد‪ .‬البته بازیکنان ما در حد و اندازه استقالل‬ ‫کار کرده اند‪ .‬من از همه انها ممنونم اما می توانس��تیم‬ ‫نفرات بهتری را نیز به خدمت بگیریم‪.‬‬ ‫چرا تیم هایی مثل اس��تقالل و پرس��پولیس در لیگ‬ ‫قهرمانان اس��یا نتایج ضعیفی کسب می کنند و در‬ ‫سال های اخیر هرگز عملکرد خوبی نداشته اند؟‬ ‫‪l‬ببینی��د‪ ،‬مش��کالت مختلف��ی وج��ود دارد‪ .‬وقتی‬ ‫توقع داریم اس��تقالل یا پرس��پولیس در اسیا به نتایج‬ ‫مطلوب برس��د‪ ،‬حتما باید در کنار این توقع امکاناتی‬ ‫را نیز فراهم کنیم‪ .‬تدارکات وس��یعی داش��ته باشیم‪.‬‬ ‫برنامه ریزی مان طوری باش��د که تی��م به طور مداوم‬ ‫تقویت ش��ود نه اینکه ط��وری برنامه ریزی کنیم که‬ ‫این دو تیم در پایان فصل در بازی های فش��رده دچار‬ ‫مس��ائلی همچون خس��تگی و مصدومیت بشوند‪ .‬ما‬ ‫نمی توانیم انتظار غیر منطقی داشته باشیم‪ .‬به خصوص‬ ‫وقتی بیش��تر دقت می کنیم می بینیم در درون فوتبال‬ ‫ایران نابرابری های زیادی از لحاظ تخصیص بودجه‬ ‫وجود دارد‪.‬‬ ‫منظورتان سپاهان است یا ذوب اهن؟‬ ‫‪l‬م��ن کاری به این دو باش��گاه ن��دارم‪ .‬به خصوص‬ ‫اینک��ه ذوب اه��ن در س��ال های اخی��ر ثاب��ت کرده‬ ‫ب��ه تولید بازیکن در عرصه فوتبال باش��گاهی اعتقاد‬ ‫خاصی دارد‪ .‬تیم انها سال هاست دست نخورده باقی‬ ‫مانده‪ ،‬ه��ر چند انها هم حاال از اخرین ثمرات تفکر‬ ‫حرفه ای ش��ان اس��تفاده می کنند‪ .‬اگر دق��ت کنید انها‬ ‫هم رفته رفته دچار مش��کل خواهند شد‪ .‬همچنین در‬ ‫مورد سپاهان اعتقاد دارم انها به اندازه دو تیم مطرح‬ ‫لیگ برت��ری بازیکن دارن��د‪ .‬برنامه ریزی خوبی هم‬ ‫داشته اند و حاال از این شرایط خوب به بهترین شکل‬ ‫بهره می برند‪.‬‬ ‫به نظر ش��ما چرا اس��تقالل و پرسپولیس در‬ ‫اسیا نتایج ضعیفی کسب کرده اند؟‬ ‫‪l‬بخش��ی از این مشکالت فنی است‪ .‬بخشی از این‬ ‫مش��کالت به حواشی این دو تیم برمی گردد‪ ،‬اما باور‬ ‫کنید مساله مهم این است که فدراسیون فوتبال هم با‬ ‫این باشگاه ها تعامل خوبی داشته باشد‪.‬‬ ‫این تعامل االن شکل خوبی ندارد؟‬ ‫‪l‬نمی گویم تعام��ل خوبی وجود ندارد‪ .‬منظورم این‬ ‫اس��ت که برنامه ری��زی فدراس��یون می تواند ترتیب‬ ‫خاصی داش��ته باش��د‪ .‬به این ش��کل که اس��تقالل و‬ ‫پرس��پولیس بتوانند در لیگ قهرمانان اس��یا عملکرد‬ ‫بهتری داش��ته باشند‪ .‬ش��ما به برنامه ریزی لیگ نگاه‬ ‫کنید‪ .‬از طرفی به برنامه بازی های اس��یایی هم توجه‬ ‫کنید‪ .‬به طور حتم بازی های لیگ قهرمانان اسیا با اتمام‬ ‫لیگ ما به پایان نمی رسد‪ .‬خب در چنین وضعیتی من‬ ‫به عنوان مربی نگران می شوم‪ .‬چون تیم من در فصل‬ ‫لو انتق��االت باز هم دچار تغییر و تحول می ش��ود‪.‬‬ ‫نق ‬ ‫این روال درستی نیست‪ .‬تصور کنید که تیم استقالل‬ ‫باید در فصل نقل و انتقاالت دچار تغییر ش��ود و بعد‬ ‫در ادامه لیگ اس��یا مقابل حریفانی قرار بگیرد که به‬ ‫مراتب از لحاظ برنامه ری��زی و امکانات حرفه ای از‬ ‫فوتبال ما جلوتر هستند‪.‬‬ ‫ش��ما در این مورد با فدراس��یون فوتبال گفت وگو‬ ‫داشته اید؟‬ ‫‪l‬م��ن نباید به انه��ا بگویم‪ .‬اگر مدعی هس��تیم که‬ ‫حرف��ه ای فکر می کنیم و حرف��ه ای تصمیم می گیریم‬ ‫باید ط��وری برنامه ری��زی کنیم ک��ه پر طرفدارترین‬ ‫تیم ه��ای فوتبال کش��ورمان از برنامه ریزی ما س��ود‬ ‫ببرند‪ ،‬نه اینکه در ش��رایط بسیار سخت قرار بگیرند‪.‬‬ ‫ش��رایطی ک��ه جز مصدومی��ت و خس��تگی و نتایج‬ ‫ضعیف حاصل دیگری به همراه ندارد‪.‬‬ ‫ایا نمایندگان دیگر کش��ورها هم چنین ش��رایطی‬ ‫دارند؟‬ ‫‪l‬من ازبکس��تان را برای ش��ما مث��ال می زنم‪ .‬لیگ‬ ‫فوتبال انها تازه ش��روع شده است‪ .‬خب به طور حتم‬ ‫انها دچار مش��کل نخواهند ش��د‪ .‬این در حالی است‬ ‫که لیگ برتر ما در حال تمام شدن است و من نگران‬ ‫هستم که شرایط تیمم به هم بریزد‪.‬‬ ‫اما تیم شما امسال بازیکنان خیلی خوبی را جذب‬ ‫کرد‪ .‬قبول دارید؟‬ ‫‪l‬م��ن ابتدای حرف هایم گفتم ک��ه از بچه ها راضی‬ ‫هس��تم‪ .‬این مس��اله را قب��ول دارم که م��ا بازیکنان‬ ‫خوبی را ج��ذب کردیم‪ .‬اما خیلی از بازیکنان را هم‬ ‫نتوانس��تیم به خدمت بگیریم‪ .‬اگر بازیکن خوبی هم‬ ‫به تیم ما امد به خاطر اس��تقالل ام��د‪ .‬اما نمی توانیم‬ ‫از این واقعیت بگذری��م که خیلی از بازیکنان هم به‬ ‫باشگاهی می روند که پول بیشتری می دهد‪.‬‬ ‫ش��ما به خودتان چ��ه نمره ای می دهی��د‪ .‬خیلی ها‬ ‫معتقدن��د ش��ما با این تی��م باید ب��ه قهرمانی لیگ‬ ‫می رسیدید‪ .‬نظر خودتان چیست؟‬ ‫‪l‬به نظرم بهتر اس��ت دیگران درباره ام قضاوت کنند‬ ‫و ب��ه عملکرد من نمره بدهند‪ .‬اما من از کاری که در‬ ‫استقالل انجام داده ام راضی هستم‪.‬‬ ‫مدیران باش��گاه چط��ور؟ انها ه��م راضی‬ ‫هستند؟‬ ‫انها هم راضی هس��تند‪ .‬چون طبق توافقی که ابتدای‬ ‫فصل داشتیم‪ ،‬عمل کرده ام‪.‬‬ ‫چه توافقی؟‬ ‫‪l‬انها از من س��همیه اسیا خواستند‪ .‬گفتند حتی اگر‬ ‫در لی��گ برتر چهارم هم ش��دی موردی ن��دارد اما‬ ‫در س��ال نخس��ت همکاری مان از تو سهمیه اسیا را‬ ‫می خواهیم‪ .‬اس��تقالل امروز در ش��رایط خوبی قرار‬ ‫دارد‪ .‬در بازی های امس��ال در دور رفت و برگش��ت‬ ‫پرس��پولیس را شکس��ت دادیم و در جام حذفی هم‬ ‫شانس قهرمانی داریم‪ .‬با همه این حرف ها می خواهم‬ ‫بگویم من به دنبال تلف کردن وقتم نیستم‪.‬‬ ‫امی��ر قلعه نوی��ی در مصاحب��ه ای گفته اس��ت در‬ ‫اس��تقالل باید به شما سه س��ال فرصت بدهد‪ .‬نظر‬ ‫خودتان چیست؟‬ ‫‪l‬م��ن نمی دانم او چ��را این ح��رف را مطرح کرده‬ ‫اس��ت‪ ،‬کنایه بوده یا توصی��ه‪ .‬قلعه نویی خودش در‬ ‫استقالل س��ه سال فرصت داش��ت‪ .‬در سال سوم به‬ ‫قهرمانی رس��ید‪ .‬اما تکلیف من با خودم معلوم است‪.‬‬ ‫دو س��ال با اس��تقالل قرارداد دارم و نیازی نیست که‬ ‫کار قهرمانی اس��تقالل به س��ه سال بکش��د‪ .‬در سال‬ ‫دوم حضورم در استقالل این تیم را به قهرمانی لیگ‬ ‫می رسانم‪ .‬این حق من است که فرصت داشته باشم‪،‬‬ ‫به رقبای ما هم دقت کنید‪ .‬انها اسکلت خود را حفظ‬ ‫کرده اند‪ .‬مربی خود را نگه داش��ته اند و سال هاس��ت‬ ‫در کنار یکدیگر کار می کنند‪ .‬این حق من اس��ت که‬ ‫بعد از س��ال ها انتظار برای حضور در استقالل به من‬ ‫فرصت داده شود‪.‬‬ ‫چه برنامه ای برای سال اینده دارید؟‬ ‫‪l‬اگر در اس��تقالل باشم ش��ک نکنید تیم خوبی را‬ ‫مهیا خواهیم کرد؛ تیمی که به عنوان قهرمانی برس��د‪.‬‬ ‫هواداران استقالل از ما قهرمانی می خواهند‪.‬‬ ‫البت��ه عده ای ه��م معتقدند اس��تقالل در این فصل‬ ‫بازی های زیبایی را به نمایش نگذاش��ت‪ .‬خودتان‬ ‫چه نظری دارید؟‬ ‫‪l‬من قبال هم گفتم‪ ،‬امسال می خواهم فقط نتیجه بگیرم‬ ‫نه چیز دیگر‪ .‬حتی به صراحت گفتم دوس��ت دارم بد‬ ‫بازی کنیم ولی امسال نتیجه بگیریم چون همه کارنامه‬ ‫مظلومی را روی نتیجه لحاظ می کنند‪ .‬مگر در بازی هایی‬ ‫که خوب بودیم کسی از ما تعریف و تمجید کرد؟ انها‬ ‫که این همه انتقاد می کنند اگر جای من بودند ‪ ،‬چه کار‬ ‫می کردند؟ چرا کسانی که می گفتند ما استقاللی هستیم‬ ‫جرات نکردند اول فصل تیم را تحویل بگیرند؟ من هم‬ ‫می توانس��تم قبول نکنم و با پ��ول بهتری جای دیگری‬ ‫بروم‪ .‬اما امدم که کمک کنم‪g .‬‬ ‫‪55‬‬ ‫ورزش‬ ‫ایا مظلومی استقالل را به قهرمانی می رساند؟‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫پروژه عبور از امیر‬ ‫محمد جواد پاینده‬ ‫‪2‬‬ ‫‪56‬‬ ‫انتظ��ار باالخ��ره در پای��ان ده��ه هش��تاد ب��ه‬ ‫س��ر رس��ید؛ روزی ک��ه پرویز مظلومی پ��س از ‪25‬‬ ‫س��ال ب��ه ارزوی بزرگ��ش رس��ید‪ .‬او ک��ه پس از‬ ‫س��ال ها حض��ور روی نیمکت‪ ،‬مربیگری اس��تقالل‬ ‫را ح��ق مس��لم خ��ودش می دانس��ت باالخ��ره ب��ه‬ ‫تی��م محبوبش بازگش��ت‪ .‬اق��ای گل س��ال های نه‬ ‫چن��دان دور روزی س��رمربی اس��تقالل ش��د که نه‬ ‫ امی��ر قلعه نوی��ی از پیش��نهاد چش��مگیر اصفهانی ها‬ ‫می گذشت تا به استقالل بازگردد و نه صمد مرفاوی‬ ‫با توجه به دو سال تجربه مربیگری در این باشگاه و‬ ‫البته تجربه ناموفق‪ ،‬می توانس��ت رقیب مناسبی برای‬ ‫او باشد‪.‬‬ ‫پرویز مظلومی در چنین موقعیت و فرصت مناس��بی‬ ‫به نیمکت اس��تقالل رسید‪ .‬او که در دهه ‪ 50‬یکی از‬ ‫بهتری��ن مهاجمان فوتبال ایران به ش��مار می رفت و‬ ‫گل های حساس��ی با پیراهن ابی ه��ای تهرانی به ثمر‬ ‫رس��انده بود‪ ،‬پس از ورود به دنیای مربیگری جایگاه‬ ‫مناس��بی در فوتبال ایران به دست اورد و سال ها در‬ ‫لیگ برتر و لیگ دسته اول فوتبال با تیم های ابومسلم‪،‬‬ ‫مس کرمان‪ ،‬صباباتری‪ ،‬استقالل اهواز و صنعت نفت‬ ‫ب��ه نتایج قابل قبولی دس��ت یاف��ت‪ .‬مظلومی در این‬ ‫سال ها همواره مربی موفقی باالتر از حد متوسط بود‬ ‫اما با این همه از س��طح تیم های متوس��ط عبور نکرد‬ ‫و هرگ��ز هدای��ت یک تیم ب��زرگ و مدعی همچون‬ ‫استقالل را در دست نداشت‪.‬‬ ‫ب��ا ای��ن همه او بر ای��ن اعتقاد بود که با این س��ابقه‬ ‫درخش��ان در دوره مربیگ��ری و بازیگری شایس��ته‬ ‫نشستن روی نیمکت استقالل است‪.‬‬ ‫موفقیت ه��ای م��داوم امی��ر قلعه نوی��ی طبع��ا مانع‬ ‫بزرگی برای حضور دیگر پیشکس��وتان استقالل در‬ ‫این باش��گاه ب��ود‪ ،‬اما علی فت��ح اهلل زاده در فصلی که‬ ‫نمی توانست به حضور و همکاری قلعه نویی امیدوار‬ ‫باش��د و البته با توجه به ناکامی ه��ای صمد مرفاوی‬ ‫در سال های گذش��ته تمایلی به مذاکره با او نداشت‪،‬‬ ‫پروی��ز مظلوم��ی را انتخاب کرد و اق��ای گل بعد از‬ ‫‪ 25‬سال به ارزوی دیرینه خود رسید‪.‬‬ ‫مظلوم��ی در این خصوص گفته اس��ت؛ «برای امدن‬ ‫به استقالل همیش��ه در لیست انتظار بودم‪ .‬هر زمانی‬ ‫که می خواستند برای این تیم مربی انتخاب کنند‪ ،‬نام‬ ‫من به عنوان کاندیدا معرفی می ش��د‪ ،‬اما از قوطی یک‬ ‫ن��ام دیگر بیرون می امد‪.‬این موض��وع خیلی مرا ازار‬ ‫می داد‪ .‬همیش��ه ارزویم رس��یدن به نیمکت این تیم‬ ‫بود‪.‬من به عنوان مربی و بازیکن ‪ ۲۵‬سال در استقالل‬ ‫بودم اما هیچ وقت تجربه سرمربیگری نداشتم‪».‬‬ ‫وق��ت ان بود که باالخره مظلومی هم طعم مربیگری‬ ‫در اس��تقالل را بچش��د‪ .‬او ام��ا در اولی��ن فص��ل با‬ ‫امیر قلعه نویی مقایسه می شود؛ مربی که همواره موفق‬ ‫بوده و با حضورش در این باشگاه به افتخارات خوبی‬ ‫دست یافته است‪ .‬مظلومی اما تفاوت های فاحشی با‬ ‫مربی پر س��رو صدای سال های گذشته استقالل دارد‪.‬‬ ‫ش��خصیت او به مراتب ارام تر اس��ت‪ ،‬ارتباط بهتری‬ ‫با رس��انه ها ایج��اد می کن��د و البته از س��ویی دیگر‬ ‫نمی تواند همچون قلعه نویی بر همه زوایای استقالل‬ ‫مس��لط باش��د‪ .‬تردیدی وجود ندارد که شخصیت و‬ ‫حتی شکل فوتبالی که مظلومی به ان معتقد است در‬ ‫قیاس با سبک کار قلعه نویی محافظه کارانه تر است و‬ ‫تماشاگر از دیدن بازی استقالل قلعه نویی بیشتر لذت‬ ‫می برد‪ .‬با این همه در ش��رایط فصل جدید مظلومی ‬ ‫مناس��ب ترین گزینه برای هدایت اس��تقالل به شمار‬ ‫می رفت‪.‬‬ ‫موفقیت در نقل و انتقاالت‬ ‫استیل اذین و پرس��پولیس ظاهرا موفق ترین تیم های‬ ‫فص��ل نقل وانتقاالت در نخس��تین روزه��ای پرتردد‬ ‫هیات فوتبال به ش��مار می رفتند‪ ،‬اما با گذشت چند‬ ‫روز اس��تقالل هم به این قافله پیوست و حتی خیلی‬ ‫زود از رقبا پیش��ی گرف��ت‪ .‬فت��ح اهلل زاده معموال در‬ ‫جذب بازیکنان جدید مدیر موفقی اس��ت‪ .‬او این بار‬ ‫برای رسیدن به موفقیت خصوصا در غیاب قلعه نویی‬ ‫انگیزه زیادی داشت و با همین انگیزه سعی کرد همه‬ ‫نیازهای تیمش را برطرف سازد‪.‬‬ ‫امدن میالد میداوودی که یک��ی از بهترین مهاجمان‬ ‫فوتب��ال ای��ران به ش��مار می رفت و م��ورد نظر همه‬ ‫تیم های بزرگ لیگ بود‪ ،‬قدرت خط حمله اس��تقالل‬ ‫را دوچندان ساخت‪ .‬اس��تقاللی ها همچنین توانستند‬ ‫برهان��ی را ب��رای یک فص��ل دیگر حف��ظ کنند‪ .‬در‬ ‫پست های دیگر هم سیاس��ت حفظ بازیکنان مفید و‬ ‫موثر همچنین تقویت تیم ب��ا جذب بازیکنان جدید‬ ‫کارس��از بود‪ .‬فرزاد اشوبی و ایمان مبعلی خرید های‬ ‫موفق اس��تقالل در خط میانی بودند‪ .‬در این بین البته‬ ‫جدایی خس��رو حی��دری و جان واری��و ناکامی های‬ ‫بزرگ مدیران استقالل به شمار می رفت‪ .‬دو بازیکن‬ ‫بازیس��از و دو ستاره تاثیرگذار خط میانی از استقالل‬ ‫جدا ش��دند تا در کنار امیر قلعه نویی س��پاهان را در‬ ‫مسیر قهرمانی همراهی کنند‪.‬‬ ‫ب��ا این هم��ه عملک��رد اس��تقالل در فص��ل نقل و‬ ‫انتقاالت قابل قبول به نظر می رسید و انتظار می رفت‬ ‫پرویز مظلومی با این س��تاره ها مدعی نخست کسب‬ ‫عنوان قهرمانی باشد و پس از دست یافتن به ارزوی‬ ‫دیرینه‪ ،‬رویاهای هواداران استقالل را محقق سازد‪.‬‬ ‫مظلومی و فرصت سه ساله‬ ‫ی در اس��تقالل‬ ‫نخس��تین فصل حضور پرویز مظلوم ‬ ‫پر ب��ود از اتفاقات و فراز و نش��یب های فراوان‪ .‬در‬ ‫هفته ه��ای پایانی فصل اس��تقالل مظلوم��ی به صدر‬ ‫جدول نزدیک ش��ده و حاال رقی��ب جدی قلعه نویی‬ ‫برای رس��یدن به عن��وان قهرمانی اس��ت‪ ،‬با این همه‬ ‫نمی توان گفت که استقالل پر مهره و پرستاره مظلومی ‬ ‫همچون استقالل قدرتمند و همیشه مدعی قلعه نویی‬ ‫ظاهر شده و انتظارات را براورده ساخته است‪.‬‬ ‫منصور پورحیدری معتقد اس��ت استقالل هنوز برای‬ ‫قهرمانی در هر س��ه جام ش��انس دارد‪ .‬با این وجود‬ ‫نمی ت��وان انکار کرد که در فاصله س��ه هفته به پایان‬ ‫رقابت ه��ای لی��گ‪ ،‬اس��تقالل در رقابت با س��پاهان‬ ‫قلعه نویی ش��انس زی��ادی برای قهرمان��ی ندارد‪ .‬در‬ ‫همه مربیان تاریخ استقالل‬ ‫مربی بیست و پنجم‬ ‫پرویز مظلومی اوایل فصل دهم در حالی به عنوان‬ ‫س��رمربی جدید تیم استقالل تهران انتخاب شد که‬ ‫تو پنجمین مربی تاریخ استقالل محسوب‬ ‫وی بیس ‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫در طول تاریخ ‪ ۶۴‬س��اله فوتبال باش��گاه استقالل‬ ‫ته��ران فقط ‪ ۲۴‬نفر به عنوان س��رمربی هدایت این‬ ‫تیم را بر عهده داش��ته اند که ب��ه ترتیب عبارتند از‪:‬‬ ‫علی دانایی ف��ر‪ ،‬محمود بیاتی‪ ،‬زدراک��و رایکوف‪،‬‬ ‫والدیمی��ر جکی��چ‪ ،‬منص��ور پورحی��دری‪ ،‬عباس‬ ‫رض��وی‪ ،‬حس��ن عضدی‪ ،‬اصغ��ر ش��رفی‪ ،‬ناصر‬ ‫حج��ازی‪ ،‬فری��دون عس��گرزاده‪ ،‬حس��ن حبیبی‪،‬‬ ‫محم��د رنجب��ر‪ ،‬غالمحس��ین مظلوم��ی‪ ،‬محم��د‬ ‫صالحی‪ ،‬بیژن ذوالفقارنسب‪ ،‬یوگنی سکومورخوف‪،‬‬ ‫رضا نعلچگر‪ ،‬لئونید بیلفسکی‪ ،‬نصراهلل عبداللهی‪ ،‬جواد‬ ‫زرینچه‪ ،‬امی��ر قلعه نویی‪ ،‬رولند ک��خ‪ ،‬صمد مرفاوی‪،‬‬ ‫فیروز کریمی و پرویز مظلومی‪.‬‬ ‫‪ ۲۰‬مربی داخلی و ‪ ۵‬مربی خارجی در طول تاریخ‬ ‫باش��گاه اس��تقالل هدایت تیم فوتبال این باش��گاه را‬ ‫بر عهده داشته اند‪.‬‬ ‫منصور پورحیدری با کس��ب یک جام اس��یایی‪،‬‬ ‫‪ ۲‬قهرمان��ی لی��گ‪ ۲ ،‬جام حذف��ی و ‪ ۳‬قهرمانی تهران‬ ‫پرافتخارترین مربی تاریخ استقالل است‪.‬‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫عبور از قلعه نویی‬ ‫امیر قلعه نویی همواره در استقالل موفق و افتخار افرین‬ ‫ظاهر ش��ده اس��ت‪ .‬رکوردهای قابل توجه این مربی و‬ ‫حتی س��بک بازی تیم هایش که مبتنی ب��ر ارائه فوتبال‬ ‫جذاب و هجومی اس��ت طبعا محبوبیت قلعه نویی بین‬ ‫هواداران باشگاه استقالل را به همراه داشته است‪.‬‬ ‫روزی که این مربی جوان از استقالل اهواز به همنام‬ ‫تهرانی امد‪ ،‬تصور نمی ش��د تا ای��ن حد موفق ظاهر‬ ‫ش��ود و چنی��ن جایگاهی به دس��ت اورد‪ .‬قلعه نویی‬ ‫شاید در قیاس با رقیبانی همچون مرفاوی و مظلومی ‬ ‫بازیکن نام��دار و پرافتخاری در تاریخ اس��تقالل به‬ ‫ش��مار نمی رود‪ ،‬ام��ا در دنیای مربیگ��ری با این دو‬ ‫مربی و حتی دیگر پیشکس��وتان باش��گاه اس��تقالل‬ ‫قابل قیاس نیس��ت؛ قلعه نویی استقالل را به قهرمانی‬ ‫لی��گ و جام حذف��ی رس��اند‪ ،‬هرگز در ش��هراورد‬ ‫پایتخت مقابل رقیب دیرینه شکس��ت نخورد و بارها‬ ‫با پیروزی در این مسابقه استقاللی ها را به بزرگ ترین‬ ‫شادی فوتبالی رساند‪ .‬با این همه موفقیت های بزرگ‬ ‫قلعه نویی مشکالت تازه ای به همراه داشت‪.‬‬ ‫او که همواره در اس��تقالل یکه تاز و بی رقیب بوده این‬ ‫باشگاه بزرگ را تحت سیطره و سلطه تامه خودش قرار‬ ‫ی برای دیگر پیشکسوتان وجود نداشت‪.‬‬ ‫داد‪ .‬هیچ سهم ‬ ‫قلعه نویی همه کاره اس��تقالل در سال های گذشته بود و‬ ‫پیشکسوتان این باشگاه به همین جهت روی خوش به‬ ‫او نشان نمی دادند‪ .‬قلعه نویی همواره با دوستان نزدیک‬ ‫خودش به استقالل وارد شده و همین حضور پر تعداد‬ ‫دردسرها و اختالفات زیادی برای او ایجاد کرده است‪ .‬به‬ ‫ه ر ترتیب افت های جانبی حضور قلعه نویی در استقالل‬ ‫موجب اغاز پروژه عبور از امیر ش��د‪ .‬واعظ اشتیانی با‬ ‫موضعی س��خت در برابر قلعه نویی ایس��تاد و موفق به‬ ‫کنار گذاش��تن او شد‪ ،‬اما هدف او با ناکامی استقالل به‬ ‫توفیق بدل نشد‪ .‬نمی توان انکار کرد که علی فتح اهلل زاده‬ ‫هم در همه س��ال های اخیر این هدف را دنبال کرده و‬ ‫سعی داشته استقالل موفقی بدون قلعه نویی بسازد‪ .‬پیش‬ ‫از این روی نیمکت‪ ،‬مرفاوی مامور تحقق این پروژه شد‬ ‫ی داد‪ .‬حاال‬ ‫و پ��س از ناکامی جای خودش را به مظلوم ‬ ‫ی ثابت کند که استقالل بدون‬ ‫قرار اس��ت پرویز مظلوم ‬ ‫قلعه نویی هم می تواند قهرمان ش��ود‪ ،‬ای��ن اتفاق اما با‬ ‫ی هم تاکنون محقق نشده است‪ .‬استقالل‬ ‫حضور مظلوم ‬ ‫پرستاره با حضور امی ر قلعه نویی در جایگاه دوم جدول‬ ‫قرار دارد و ظاهرا باز هم نمی تواند به عبور از قلعه نویی‬ ‫ی در این فصل منصور پورحیدری‪،‬‬ ‫امیدوار باشد‪ .‬مظلوم ‬ ‫دیگر مربی موفق تاریخ اس��تقالل را نیز به همراه داشته‬ ‫اما این همه برای قهرمانی کافی نبود‪.‬‬ ‫ی از عملک��رد خودش در این فصل دفاع‬ ‫پرویز مظلوم ‬ ‫می کند‪ ،‬چرا که در تقابل با پرسپولیس و سپاهان امتیاز‬ ‫به دس��ت اورده و این البته موفقیت بزرگی اس��ت اما‬ ‫برای قهرمانی کافی به نظر نمی رسد‪ .‬هواداران استقالل‬ ‫ی که در هر پس��ت بازیکن��ان طراز اول و خوبی‬ ‫از تیم ‬ ‫در اختی��ار دارد انتظاری غیر از قهرمانی ندارند‪ .‬انها در‬ ‫سال های اخیر عنوان قهرمانی را تنها با حضور قلعه نویی‬ ‫به دست اورده اند و دیگر استقاللی ها توفیقی به همراه‬ ‫ی هم که پس‬ ‫این تیم کسب نکرده اند‪ .‬اگر پرویز مظلوم ‬ ‫از س��ال ها به رویای بزرگش دس��ت یافته می توانست‬ ‫اس��تقالل را قهرمان کند‪ ،‬هواداران اس��تقالل هم شاید‬ ‫می توانستند قلعه نویی را فراموش کنند‪ ،‬اما اگر استقالل‬ ‫ی هم به توفیقی دس��ت نیابد پ��روژه عبور از‬ ‫با مظلوم ‬ ‫قلعه نویی باز هم به شکس��ت منتهی می ش��ود و فصل‬ ‫اینده استقاللی ها بازگشت او را ارزو می کنند‪.‬‬ ‫رقابت های لیگ قهرمانان اسیا هم استقالل با مظلوم ‬ ‫ی‬ ‫نتایح ضعیفی به دست اورده و برای صعود به مرحله‬ ‫بعد امیدوار به معجزه اس��ت‪ .‬با این ش��رایط ادعای‬ ‫رس��یدن به عنوان قهرمانی اسیا چندان منطقی به نظر‬ ‫نمی رس��د‪ .‬البته در جام حذفی ش��انس همه تیم های‬ ‫باقیمانده برابر اس��ت و شاید موفقیت در این جام تا‬ ‫حدودی ناکامی های تیم مظلومی در دو جام دیگر را‬ ‫جب��ران کند‪ .‬در قیاس با قلعه نویی نمی توان فراموش‬ ‫ک��رد که تیم او در رقابت ه��ای لیگ یکه تاز بوده‪ ،‬در‬ ‫مس��ابقات اسیایی نتایج خوبی به دست اورده و حتی‬ ‫در جام حذفی هم مدعی جدی به شمار می رود‪.‬‬ ‫با این همه امیر قلعه نویی تصریح کرده که قصد دارد‬ ‫باز هم در س��پاهان بماند و از ش��رایط این باش��گاه‬ ‫رضای��ت دارد‪ .‬او همچنی��ن گفت��ه اس��ت تصمیمی ‬ ‫برای بازگشت به اس��تقالل ندارد‪ .‬قلعه نویی حتی به‬ ‫ی حمایت کرده و گفته اس��ت این‬ ‫صراحت از مظلوم ‬ ‫مربی س��ه سال برای رسیدن به اهداف خودش زمان‬ ‫نیاز دارد و باید به او فرصت بیشتری داده شود‪.‬‬ ‫انتظار سه س��اله برای هواداران اس��تقالل قابل تحمل‬ ‫نخواهد بود‪ ،‬اما شاید انها بتوانند یک سال دیگر هم‬ ‫به مظلومی و فتح اهلل زاده فرصت بدهند تا ارزوهایشان‬ ‫را این بار در غیاب قلعه نویی محقق سازند‪.‬‬ ‫ش��رایط ای��ده ال قلعه نوی��ی در س��پاهان و ت��داوم‬ ‫موفقیت های این باش��گاه فعال فرص��ت دیگری در‬ ‫اختی��ار مظلومی قرار داده تا ش��اید در دومین س��ال‬ ‫به انتظارات پاس��خ بده��د‪ .‬فتح اهلل زاده ه��م امیدوار‬ ‫اس��ت که باالخره رویای قهرمانی ب��دون قلعه نویی‬ ‫را محقق س��ازد‪ ،‬اما وقوع این اتفاق با تکرار شرایط‬ ‫فصل جاری امکان پذیر نخواهد بود‪.‬اس��تقالل در این‬ ‫فصل رقیب نزدیکی برای س��پاهان بود‪ ،‬اما در طول‬ ‫رقابت ها فراز و نش��یب های زیادی داشت‪ .‬موفقیت‬ ‫این تی��م در بازی های حس��اس در برخی از مقاطع‬ ‫با خوش اقبالی همراه بود و ابی پوش��ان به رغم ارائه‬ ‫بازی های ضعیف به نتایج خوبی دس��ت یافتند‪ .‬این‬ ‫ش��کل از بازی و نداش��تن یک رون��د ثابت و پایدار‬ ‫نمی تواند در پایان منجر به قهرمانی ش��ود‪ .‬شاید اگر‬ ‫افت غیر قاب��ل پیش بینی ذوب اهن در هفته های اخیر‬ ‫نبود و پرس��پولیس دای��ی تا این ح��د متزلزل ظاهر‬ ‫ی ام��روز در جایگاه دوم‬ ‫نمی ش��د‪ ،‬اس��تقالل مظلوم ‬ ‫جدول قرار نداش��ت‪ .‬با این ش��رایط به نظر می رسد‬ ‫ی برای رس��یدن به عنوان‬ ‫فصل اینده ماموریت مظلوم ‬ ‫قهرمانی سخت تر از این فصل خواهد بود‪.‬‬ ‫حاال این پرس��ش جدی تر از قبل مطرح شده است؛‬ ‫ایا مظلومی استقالل را به قهرمانی می رساند تا پروژه‬ ‫عبور از قلعه نویی به موفقیت برسد؟ ‪g‬‬ ‫پورحی��دری یک رک��ورد جالب نیز دارد و در‬ ‫‪ ۱۰‬مقطع مختلف س��رمربی اس��تقالل بوده است!‬ ‫پورحی��دری در فاصل��ه س��ال های ‪ ۵۷‬ت��ا ‪ ۸۲‬در‬ ‫استقالل مربیگری کرده است‪.‬‬ ‫طوالنی تری��ن دوره مربیگ��ری مربوط به علی‬ ‫دانایی فر با حدود ‪ ۲۲‬س��ال و کوتاه ترین دوره نیز‬ ‫مربوط به فریدون عس��گرزاده با ‪ ۱۵‬روز مربیگری‬ ‫در سال ‪ ۶۳‬است‪ .‬حس��ن حبیبی نیز فقط ‪ ۴۵‬روز‬ ‫مربی استقالل در سال ‪ ۶۴‬بود‪.‬‬ ‫ی و پروی��ز مظلومی اولین‬ ‫غالمحس��ین مظلوم ‬ ‫برادرانی هس��تند که در تیمی مربیگری می کنند که‬ ‫روزگاری در ان ب��ازی هم کرده اند‪ .‬غالمحس��ین‬ ‫مظلومی در سال ‪ ۶۷‬سرمربی استقالل بود و پرویز‬ ‫ی نیز ‪ ۲۲‬س��ال پس از برادرش س��رمربی‬ ‫مظلوم�� ‬ ‫استقالل شد‪g .‬‬ ‫‪57‬‬ ‫بررسی مظلومی در فصل جاری‬ ‫عملکرد او خوب بوده‬ ‫جالل چراغپور‬ ‫‪3‬‬ ‫وقتی استقالل در فصل‬ ‫نقل و انتقاالت ش��رایط چندان‬ ‫خوب��ی نداش��ت‪ ،‬خیلی ه��ا‬ ‫حتی ترجیح می دادند از چند‬ ‫کیلومت��ری این باش��گاه هم‬ ‫عب��ور نکنند چه برس��د به اینکه وارد گود ش��وند و‬ ‫کمک کنند تا تیم خوبی برای لیگ دهم بس��ته شود‪.‬‬ ‫اما با همه مشکالتی که وجود داشت و بالتکلیفی که‬ ‫هم��ه از جزئیات ان با خبر هس��تند‪ ،‬باالخره تیم مهیا‬ ‫ش��د تا در لیگ دهم بتواند از ش��ان این باشگاه دفاع‬ ‫کند‪ .‬م��ن به عنوان فردی که سال هاس��ت در فوتبال‬ ‫ای��ران فعالیت می کنم‪ ،‬ای��ن را به جرات می گویم که‬ ‫هیچ کس از اس��تقالل توقع نداش��ت در این جایگاه‬ ‫ق��رار بگیرد‪ .‬اس��تقالل هن��وز در لیگ برتر ش��انس‬ ‫قهرمانی دارد و در صورت لغزش س��پاهان می تواند‬ ‫امیدوارانه ت��ر از قبل به بازی های هفته های اخر نگاه‬ ‫کن��د؛ اتفاقی ک��ه در بازی این تی��م مقابل صبای قم‬ ‫رخ داد و البت��ه می تواند در هفته های اینده هم تکرار‬ ‫ش��ود‪ .‬اما به دور از این مس��ائل باید تاکید کنم که با‬ ‫توج��ه به بالتکلیفی قبل از ش��روع لیگ دهم‪ ،‬پرویز‬ ‫مظلومی عملکرد خوبی در اس��تقالل داش��ته است‪.‬‬ ‫ه��ر چند توقع خود م��ن از این مربی خیلی بیش��تر‬ ‫از اینهاس��ت‪ .‬به طور حتم از من دلخور نمی شود اگر‬ ‫بگویم ک��ه واقعا در بعضی بازی ه��ا خیلی توقعم از‬ ‫مظلوم��ی و تیمش باال بود‪ ،‬اما خب یک واقعیت هم‬ ‫وجود دارد‪ .‬دس��ت پرویز مظلومی بس��ته است‪ .‬این‬ ‫تیم به ط��ور صد در صد طبق خواس��ته و دلخواه وی‬ ‫بسته نش��د‪ .‬به همین دلیل او نمی تواند در بازی های‬ ‫مختلف تاکتیک های متنوع��ی را مورد ازمایش قرار‬ ‫بدهد‪ .‬در واقع دس��ت مظلومی بس��ته است‪ ،‬اما او از‬ ‫تیمی که هیچ کس از ان توقع قهرمانی نداشت امروز‬ ‫یک مدعی قهرمانی س��اخته و ما در جام حذفی هم‬ ‫امیدوار به کسب جام هستیم‪ .‬موردی که به نظرم قابل‬ ‫تامل است برخوردهای مظلومی با برخی از بازیکنان‬ ‫استقالل است‪ .‬او در مورد نظم و انضباط تیمی خیلی‬ ‫حساسیت دارد‪ .‬حتی بیش��تر از من سخت گیر است‬ ‫از مظلومی‬ ‫توقع بیشتری داشتم‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪58‬‬ ‫منصور پورحیدری‪ /‬سرپرست استقالل‬ ‫‪4‬‬ ‫در ابت��دا باید به نکته‬ ‫مهمی اش��اره کنم ت��ا بهتر‬ ‫وارد بحث ش��ویم؛ همیشه‬ ‫موفقیت های جامعه فوتبال‬ ‫متاثر از یکدیگر است و این‬ ‫موض��وع را نمی توان کتمان ک��رد؛ بعد از قهرمانی‬ ‫اس��پانیا و بارسلون در جام ملت ها و لیگ قهرمانان‬ ‫به هر حال نوعی سیس��تم وارد بازی تیم ها شد که‬ ‫در ن��وع خود بی نظیر بود؛ ی��ک فوتبال درگیرانه و‬ ‫پ��ر از پاس و منحصر به فرد که وابس��ته به تکنیک‬ ‫و تاکتیک بازیکنان و خالقیت های فردی انهاست‪.‬‬ ‫اگر بخواهیم اس��تقالل را ارزیابی کنیم این موضوع‬ ‫را می بینی��م‪ .‬جابه جایی‪ ،‬تحرک‪ ،‬انس��جام تیمی و‬ ‫حمله های چند نفره که بازی همه جانبه ای را ایجاد‬ ‫می کند؛ این فاکتورهایی اس��ت که استقالل انها را‬ ‫دارد‪ .‬ای��ن موضوع البته به یارگی��ری ابتدای فصل‬ ‫این تیم هم بر می گردد؛ جایی که ش��ریفات‪ ،‬مبعلی‬ ‫و میداوودی با این تفکر به این تیم امدند‪ .‬نمی توان‬ ‫گفت بهترین استقالل تاریخ‪ ،‬اما این استقالل یکی‬ ‫از اس��تقالل های خوبی اس��ت که ما در این سال ها‬ ‫دیده ایم‪ .‬اس��تقالل اما در لیگ قهرمانان خوب نبود‪.‬‬ ‫باختن تیم های ما در لیگ قهرمانان اسیا حس خوبی‬ ‫را روی نیمکت این تیم ها ایجاد نکرده است و انها‬ ‫ای��ن حس را به تیم خود منتقل کرده اند‪ .‬اس��تقالل‬ ‫تیمی که تا قبل از این مس��ابقات سرامد تیم ها بود‬ ‫در اس��یا می بازد و هر چقدر هم بگوییم که اهمیتی‬ ‫ندارد و می توان جبران کرد ضربه روحی خود را به‬ ‫تیم وارد کرده اس��ت‪ .‬پس با این شرایط باید سوال‬ ‫بزرگ دیگری مطرح ش��ود و ان اینکه ایا ظرفیت‬ ‫فوتبال اس��تقالل برای دو جناح‪ ،‬دو فکر متفاوت و‬ ‫دو تاکتیک متفاوت س��اخته ش��ده بود یا نه و بعد‬ ‫اینکه نه تنها اس��تقالل بلکه سه تیم دیگر حاضر در‬ ‫لیگ قهرمانان اسیا نیز به همین مشکل دچار هستند‪.‬‬ ‫مدیران تیم ه��ا و مربیان باید برنامه ریزی فراتری برای‬ ‫این تیم داشته باشند‪ .‬از چهار تیمی که در لیگ قهرمانان‬ ‫اسیا هستند سه تیم برای فصل اینده نتوانسته اند سهمیه‬ ‫لیگ قهرمانان را کس��ب کنند‪ .‬استقالل هم اول شدن‬ ‫در لیگ را فدای لیگ قهرمانان اس��یا کرده و اکنون از‬ ‫این عنوان دور ش��ده است‪ .‬همه مربیان و مسئوالن و‬ ‫فوتبالدوستان در ایران دچار این براورد اشتباه شده اند‬ ‫ک��ه لیگ های منطقه ای حاش��یه خلیج فارس از کیفیت‬ ‫فنی خوبی برخوردار نیستند و بازیکنان ما هم نباید در‬ ‫این لیگ ها حضور پیدا کنند‪ ،‬چون ضعیف تر می شوند‬ ‫و به فوتب��ال ایران باز می گردند‪ ،‬اما کس��ی نگفت که‬ ‫ای��ن بازیکنان م��ا در این لیگ ها دیپورت می ش��وند‪.‬‬ ‫بازی های لیگ قهرمانان نش��ان داد که لیگ انها نه تنها‬ ‫ضعیف تر از ما نیست بلکه به لحاظ تشکیالتی تیم های‬ ‫عربی از فوتبال ایران جلوتر هم هس��تند‪ .‬این موضوع‬ ‫در تیم های ش��رق اسیا نمود بیش��تری دارد‪ .‬اکنون که‬ ‫مربیان به این اشتباه خود پی برده اند باید در افکار خود‬ ‫تجدید نظ��ر کنند‪ .‬هر چهار تیم ما در لیگ قهرمانان به‬ ‫دلیل این تفکر اشتباه بهای سنگینی را پرداخت کردند‪.‬‬ ‫اس��تقالل در حال از دست دادن قهرمانی است و صبا‬ ‫و پرس��پولیس و سپاهان س��همیه سال بعد را از دست‬ ‫ی مثل اس��تقالل که از پتانسیل‬ ‫داده اند‪ .‬اما چرا باید تیم ‬ ‫باالیی برای کسب قهرمانی برخوردار است دچار افت‬ ‫شود؟ این تیم بعد از اینکه در لیگ قهرمانان اسیا از سه‬ ‫بازی فقط یک امتیاز کسب کرد‪ ،‬شخصیت قهرمانی را‬ ‫گم کرد و اس��تقالل را از خود بیگانه کرد و باعث شد‬ ‫مزه باخت را بچش��د‪ .‬انها خال هویتی پیدا کرده اند و‬ ‫این خال را درست در بازی با سایپا مشاهده کردیم‪ .‬این‬ ‫تیم در دقیقه ‪87‬گل می زند‪ ،‬اما نمی تواند سه دقیقه این‬ ‫گل را حفظ کند‪ .‬نکته جالب اینجا بود که تا قبل از به‬ ‫تساوی رسیدن بازی‪ ،‬سایپا دو بار دیگر دروازه این تیم‬ ‫را تهدید کرد‪ .‬ضمن اینکه سایپا روی نیمکت سرمربی‬ ‫نداشت و این نشان می دهد تیم های ما بدون مربی کار‬ ‫خود را راحت تر انجام می دهند‪.‬‬ ‫گلی که برجل��و زد در میان چهار بازیکن اس��تقاللی‬ ‫به ثمر رس��ید‪ .‬فعال یک س��ه ضلعی قهرمانی در لیگ‬ ‫ایجاد ش��ده که تیم های استقالل‪ ،‬ذوب اهن و سپاهان‬ ‫اضالع ان هس��تند‪ .‬در م��ورد ذوب اهن باید گفت که‬ ‫این تیم یکنواخت است و در یک سطح بازی می کند‪.‬‬ ‫هماهنگ��ی در ذوب اهن به دلیل بی تغییری در ترکیب‬ ‫تیم و اینکه این ش��اکله تیم سال هاست دست نخورده‬ ‫ب��ود و در ابتدای فصل تنها دو یا س��ه بازیکن جذب‬ ‫می کن��د‪ ،‬این تیم را یک تیم منس��جم در ابتدای فصل‬ ‫نش��ان می دهد‪ ،‬به این معنی ک��ه ذوب اهن در ابتدای‬ ‫فصل خ��وب اس��ت‪ ،‬ام��ا در انتهای فصل ب��ا ایجاد‬ ‫هماهنگ��ی در تیم های دیگر همیش��ه مش��کل دارد‪.‬‬ ‫س��پاهان ما کالس فوتبال اش فرق دارد؛سپاهان تیمی ‬ ‫اس��ت که چند فضای��ی بازی می کن��د و در یک فضا‬ ‫نمی ماند‪ ،‬موقع حمله همه حمله می کنند و موقع دفاع‬ ‫و اهل مدارا نیس��ت‪ ،‬اما واقعا ش��رایطی که امس��ال‬ ‫در اس��تقالل وجود داش��ت باعث شد تا مظلومی در‬ ‫مقاطعی کوتاه بیاید‪ .‬خود من شاید در این مورد یکی‬ ‫از انهای��ی بودم که از او انتق��اد کردم و گفتم نباید با‬ ‫بازیکنان بی نظم مدارا کرد‪ .‬اما واقعا وقتی به ش��رایط‬ ‫تیم ن��گاه می کنم و از طرفی توقعات باالی هواداران‬ ‫را می بینم به این نتیجه می رسم که شاید اگر خود من‬ ‫ه��م به جای او بودم در بعضی مواقع مصلحت تیمم‬ ‫را در نظر می گرفتم‪ .‬اما یک نکته مهم دیگر هم وجود‬ ‫دارد؛ بعضی ه��ا می گویند من‪،‬حجازی و مظلومی در‬ ‫استقالل جمع شده ایم تا پای بعضی ها را از رسیدن به‬ ‫نیمکت استقالل کوتاه کنیم این حرف را هرگز قبول‬ ‫ندارم‪ .‬هر کسی می تواند از طرف خودش نظر بدهد‬ ‫اما من به ابروی فوتبالی ام قس��م می خورم که تنها به‬ ‫خاطر کمک به پیش��رفت و موفقیت اس��تقالل قبول‬ ‫ک��ردم که با اس��تقالل همکاری کنم‪ .‬م��ا همه از یک‬ ‫خانواده هستیم و باید س��عی کنیم یکدیگر را کمک‬ ‫کنیم در غیر این صورت هیچ یک از مشکالت ما در‬ ‫فوتبال ایران حل نخواهد شد‪g .‬‬ ‫دفاع از برادر‬ ‫غالمحسین مظلومی ‬ ‫‪5‬‬ ‫اس��تقالل پیش از ش��روع لیگ دهم ش��رایط‬ ‫خوبی نداش��ت‪ .‬خیلی ها حتی نخواس��تند به این‬ ‫باشگاه نزدیک شوند‪ .‬چون اعتقاد داشتند بستن یک‬ ‫تیم در حد و اندازه قهرمانی تقریبا کار غیر ممکنی‬ ‫ی اتفاقا‬ ‫اس��ت‪ ،‬اما این تی��م بر خالف گمان��ه برخ ‬ ‫خیلی خوب بسته ش��د‪ .‬باشگاه استقالل بازیکنان‬ ‫خوبی را به خدمت گرف��ت‪ .‬کادر فنی خوبی هم‬ ‫در کنار این تیم قرار گرفت‪ .‬درست است که پرویز‬ ‫مظلومی برادر من اس��ت‪ ،‬اما همیشه بدون تعارف‬ ‫و تعصب درب��اره اش صحبت کرده ام‪ .‬او تیمش را‬ ‫خیلی خوب اداره کرد‪ .‬هر چند عده ای درباره زیبا‬ ‫نبودن برخی بازی های استقالل نسبت به او انتقاد‬ ‫دارند‪ .‬اما نکته جالب توجه اینجاس��ت که خودش‬ ‫در مقابل انتقادهای سازنده مقاومت یا واکنش منفی‬ ‫نش��ان نمی دهد‪ .‬هر چند برخ��ی از انتقادها واقعا‬ ‫سازنده نیست‪ ،‬منصفانه هم نیست‪ .‬پرویز مظلومی‬ ‫ در فوتب��ال ما بدخواهانی دارد که هرگز دوس��ت‬ ‫نداشته اند او موفق شود و در شرایط مختلف سعی‬ ‫کرده ان��د او را تخریب کنن��د‪ .‬انهایی که با فوتبال‬ ‫درگیر هس��تند به خوبی می دانند که چه کسانی را‬ ‫می گویم؛ همان هایی که با مطرح کردن سوال های‬ ‫جهت دار سعی می کنند جاه طلبی پرویز مظلومی را‬ ‫زیر سوال ببرند‪ .‬مثال می گویند او چرا در تیم های‬ ‫قبلی خود به قهرمانی نرس��یده است؟ جالب اینکه‬ ‫بعد از مطرح کردن این سوال جهت دار غرض های‬ ‫خودشان را هم اش��کار می کنند و می گویند بعید‬ ‫نیس��ت در اس��تقالل هم نتواند به رغم فرصتی که‬ ‫به او داده ش��ده تیمش را به قهرمانی برساند‪ .‬اینها‬ ‫همان ادم های مریضی هس��تند که شرایط تیم های‬ ‫قبلی پروی��ز مظلومی را در نظ��ر نمی گیرند‪ .‬اینها‬ ‫همان افرادی هس��تند که خیلی راح��ت در مورد‬ ‫عملکرد برادرم دس��ت به پیش��داوری می زنند‪ .‬اما‬ ‫یک س��ری از دوستان هم هس��تند که اگر انتقادی‬ ‫مط��رح می کنند هدف ش��ان پیش��رفت و موفقیت‬ ‫اس��تقالل اس��ت‪ .‬پرویز مظلومی هم در مقابل این‬ ‫افراد هرگز واکنش منفی نداشته است‪ .‬امثال ناصر‬ ‫حجازی‪ ،‬منصو ر پورحیدری و خود من هیچ وقت‬ ‫حاضر نیس��تیم پرویز را تخریب کنیم‪ .‬می خواهیم‬ ‫ب��ه او کمک کنیم‪ .‬مثال یک��ی از نکاتی که به ذهن‬ ‫ما می رس��د درب��اره اس��تفاده از دو هافبک در یک‬ ‫بازی خانگی است‪ .‬ما به عنوان اعضای کمیته فنی‬ ‫باشگاه این شیوه را خیلی نمی پسندیم‪ .‬البته الزم به‬ ‫گفتن این حرف نیس��ت که منظور ما از انتقادهای‬ ‫فنی این نیست که خودمان را به نیمکت مربیگری‬ ‫اس��تقالل نزدیک کنیم‪ .‬واقعا چنین ذهنیتی نداریم‪.‬‬ ‫توان جس��مانی مان هم اجازه این کار را نمی دهد‪،‬‬ ‫اما از لحاظ فکری قصد داریم به استقالل و برادرم‬ ‫ی شاید فعال‬ ‫کمک کنیم‪ .‬در مورد تیم پرویز مظلوم ‬ ‫نتوانیم قضاوت کاملی داش��ته باش��یم‪ ،‬چون لیگ‬ ‫برتر هنوز تمام نش��ده اس��ت‪ .‬اس��تقالل همچنین‬ ‫در جام حذفی و لیگ قهرمانان اس��یا هم ش��انس‬ ‫قهرمانی دارد‪ .‬ش��اید خیلی ها دوست داشته باشند‬ ‫در همین ش��رایط پرویز مظلومی را مربی ضعیفی‬ ‫جلوه بدهند‪ ،‬اما من بدون تعارف فکر می کنم پرویز‬ ‫ی در این فصل به خوبی توانس��ته تیمش را‬ ‫مظلوم ‬ ‫هدایت کند‪ .‬او در این فضا موفق شده پرسپولیس‬ ‫را در دو ب��ازی رفت و برگش��ت شکس��ت بدهد‬ ‫و به طور کلی از پرس��پولیس و س��پاهان ‪ 10‬امتیاز‬ ‫کس��ب کند‪ .‬خب این نتیجه خوبی اس��ت‪ .‬از این‬ ‫گذش��ته اگر برادر من مهره های تیمی مثل سپاهان‬ ‫را در اختیار داش��ت مطمئن باشید در هفته سی ام‬ ‫قهرمانی در لیگ برتر را به دس��ت می اورد و اجازه‬ ‫نمی داد کار به هفته های پایانی کش��یده ش��ود‪ .‬اما‬ ‫هم��ان طور که می دانید همین حاال چند تیم باالی‬ ‫جدول برای رس��یدن به قهرمانی لیگ برتر شانس‬ ‫دارند‪ .‬با همه این حرف ها به عنوان یکی از اعضای‬ ‫کمیته فنی باشگاه استقالل می گویم که ما امسال به‬ ‫هیچ وجه از پرویز مظلومی توقع قهرمانی نداشتیم؛‬ ‫هر چند اگر اس��تقالل به این مهم دس��ت پیدا کند‬ ‫او در نخستین س��ال حضورش به عنوان سرمربی‬ ‫در این تیم دس��ت به کار بزرگی زده اس��ت‪ .‬اما او‬ ‫محکوم به قهرمانی استقالل نیست‪ .‬به همین دلیل‬ ‫باشگاه هم باید در شرایطی که خیلی ها تمایل دارند‬ ‫پرویز را تحت فش��ار ق��رار بدهند از وی حمایت‬ ‫کند‪ .‬البته تا کنون هم جز این نبوده و باشگاه از کادر‬ ‫فنی خود به خوبی حمایت کرده اس��ت‪ .‬هر چند‬ ‫خود پرویز می داند من در مورد مصلحت استقالل‬ ‫حتی با او هم تعارف ندارم و در مورد مطرح کردن‬ ‫نقطه ضعف هایی که به ذهنم می رسد هرگز کوتاه‬ ‫نمی ایم‪ .‬من در کمیته فنی نه برادر پرویز هستم نه‬ ‫دش��من او‪ .‬به عنوان یک همکار با هم به موفقیت‬ ‫اس��تقالل می اندیش��یم‪ .‬یک رابطه کامال حرفه ای‬ ‫داریم‪ .‬اما بیرون از این گود من به عنوان یک برادر‬ ‫واقعا ش��خصیت و متانت پرویز را دوس��ت دارم‪.‬‬ ‫اگ��ر بخواهم به دور از فض��ای فوتبال در مورد او‬ ‫حرف بزنم می گویم پرویز ما خیلی مظلوم است و‬ ‫هیچ وقت در فوتبال به انچه استحقاقش را داشت‬ ‫دس��ت پیدا نکرد‪ .‬جای��گاه او بیش از اینهاس��ت‪.‬‬ ‫به نظ��رم فدراس��یون فوتبال بع��د از دور دادن به‬ ‫امیر قلعه نویی‪ ،‬علی دایی و افشین قطبی می بایست‬ ‫فرصت سرمربیگری در تیم ملی را به برادرم می داد‪.‬‬ ‫اما خب اقایان این طور صالح دانس��تند که از یک‬ ‫مربی خارجی اس��تفاده کنند‪ .‬کارلوس کرش مربی‬ ‫بزرگی اس��ت‪ .‬همه ما به او و توانایی هایش احترام‬ ‫می گذاریم‪ .‬اما امیدوارم پرویز مظلومی را روزی در‬ ‫قامت سرمربی تیم ملی ببینم‪g .‬‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫هم همینطور‪ .‬س��پاهان در مقایسه با تیم های دیگر‬ ‫از یک فرمول خاص خودش اس��تفاده می کند‪ .‬در‬ ‫فوتبال باید چهار ستون را داشت که عین این چهار‬ ‫ستون در کسب نتیجه موثر است‪ .‬مورد اول تکنیک‬ ‫است‪ .‬ما نمی توانیم بگوییم که بازیکنان استقالل بعد‬ ‫از یک فصل تکنیک خود را فراموش کرده اند‪.‬‬ ‫م��ورد دوم امادگی جس��مانی اس��ت‪ .‬در بازیکنان‬ ‫استقالل اثری از خستگی و کوفتگی دیده نمی شود‪.‬‬ ‫مورد س��وم تاکتیک است‪ .‬در این باره هم نمی توان‬ ‫گفت یادش��ان رفته ک��ه چطور ب��ازی کنند‪ .‬مورد‬ ‫چهارم مس��ائل روانی اس��ت‪ .‬درباره استقالل باید‬ ‫گفت فقط و فقط از لحاظ روانی دچار تخلیه مغزی‬ ‫شده اند‪g.‬‬ ‫عضو کمیته فنی باشگاه استقالل از پرویز مظلومی می گوید‬ ‫‪59‬‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪60‬‬ ‫اهدنا الصراط المستقیم‬ ‫ما می خواهیم زیر افتاب‪ ،‬خانه ای برای ایمان و رستگاری بسازیم‬ ‫حدیث عشق در دفتر نباشد‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪61‬‬ ‫اسمان‬ ‫تیتر یک‬ ‫بانوی صبح‬ ‫دکتر محمد حسین رجبی دوانی در گفت وگو با مثلث‪:‬‬ ‫قاتلین حضرت زهرا(س) مقابل‬ ‫نص صریح اسالم اجتهاد می کردند‬ ‫سید فرید موسوی‬ ‫‪1‬‬ ‫دکتر محمد حسین رجبی دوانی‪ ،‬پسر مرحوم عالمه دوانی‪ ،‬استاد تاریخ اسالم است‪.‬‬ ‫دکتر دوانی با نگاهی تحلیلی به شهادت حضرت زهرا (س) از منظر جامعه شناسی سیاسی به دوارن‬ ‫پیامبر می نگرد‪ .‬دکتر دوانی معتقد است نکته بسیار ظریفی که در مورد حضرت زهرا داریم و در‬ ‫مورد هیچ یک از دیگر معصومین نداریم این است که ان حضرت ممتحنه به عنوان مورد امتحان‬ ‫قرار گرفته است‪ .‬درحالی که خیلی از تکالیف از زن ها خواسته نشده‪ ،‬اما حضرت زهرا(س) به عنوان‬ ‫بزرگترین مخلوق الهی بعد از رحلت پیامبر وظیفه پیدا می کند در مقابل غصب خالفت بایستد و‬ ‫از والیت دفاع کند‪ ،‬از این جهت است که مظهر ازمایش الهی است‪.‬‬ ‫‪62‬‬ ‫اقای دکتر! جامعه شناس��ی سیاس��ی جامعه‬ ‫اس�لامی بعد از پیامبر ب��ه چه صورت بود؟‬ ‫چه ش��د جامعه ای که ‪ 23‬سال پیامبر در ان‬ ‫حضور داشت به سوی غصب خالفت اهل‬ ‫بیت (ع) رفت؟‬ ‫‪ l‬جامعه عرب پیش از اس�لام بر مبنای نظام قبیلگی‬ ‫و اطاع��ت از رئیس قبیله و دفاع از منافع قبیله به هر‬ ‫قیمتی اس��توار بود‪ .‬یکی از مش��کالت بزرگ پیامبر‬ ‫در امر پیش��رفت رسالتشان همین مس��اله بود‪ ،‬یعنی‬ ‫یک نظام عق��ب افتاده حاکم بر اعراب که مردم نگاه‬ ‫به ش��یوخ و ب��زرگان قبیله می کردن��د و از انها خط‬ ‫می گرفتند و انها را به گونه ای می دیدند که به س��بب‬ ‫موقعیت و س��ن و س��ال بهتر از اف��راد قبیله خیر و‬ ‫صالح را تش��خیص می دهند و انچ��ه می گویند باید‬ ‫اجرا شود‪.‬‬ ‫ب��ا این دیدگاه چون روس��ا و ش��یوخ قبایل در برابر‬ ‫دع��وت پیامبر موض��ع گرفته بودند و منافعش��ان را‬ ‫در خط��ر می دیدند مخالفت می کردن��د و به تبع انها‬ ‫توده ه��ای قبایل و پیامبر بس��یار زحمت کش��یدند و‬ ‫خ��ون دل خوردند تا توانس��تند روی این مردم کار‬ ‫کنند و این دیدگاه را تا حد زیادی تغییر دهند‪ .‬عموما‬ ‫هم جوان��ان تحت تاثیر پیامبر ق��رار می گرفتند و به‬ ‫نظام غلط حاکم پش��ت پا می زدند؛ شاید یکی از علل‬ ‫مهم دشمنی س��ران قریش با پیامبر هم در این زمینه‬ ‫بود که برخالف عرف جامعه عربی پیامبر فرزندشان‬ ‫را از انها جدا کرده و انها را در برابر پدران و روسای‬ ‫قبیله قرار داده بود‪.‬‬ ‫پیامبر تالش کردند ای��ن نظام غلط را عوض کنند و‬ ‫ب��ه جای ان معرفت دینی را حاکم کنند و اطاعت از‬ ‫رهبری جامعه دینی که منس��وب از جانب خدا را به‬ ‫جای رهبری از سران قبایل قرار دهند‪ .‬به همین خاطر‬ ‫اس��ت که پیامبر بین مس��لمانان برادری دینی برقرار‬ ‫کرد تا اخوت جایگزین ان تعصب های کور ش��ود و‬ ‫تاحد زیادی هم موفق شدند اما نظام گذشته در عرب‬ ‫جاهلی قوی بود و ریشه کن نمی شد‪.‬‬ ‫یکی دیگر از س��نت های پیامبر بها دادن به زنان بود‬ ‫تا دوشادوش مردان در صحنه های اجتماعی حضور‬ ‫داش��ته باش��ند تا جایی ک��ه زن هم مثل م��رد بیعت‬ ‫می کرد و بیعت زنان یکی از مسائلی بود که در عصر‬ ‫رس��الت پیامبر جا افتاد‪ ،‬حتی در غدیر خم هم عالوه‬ ‫بر مردان‪ ،‬زنان حاضر هم بیعت کردند‪.‬‬ ‫با ای��ن حال وقت��ی پیامب��ر رحلت کردند‪ ،‬کس��انی‬ ‫روی کار می امدن��د ک��ه گویی این لب��اس برای انها‬ ‫دوخته نش��ده و به س��رعت ارزش های جاهلی احیاء‬ ‫می شود‪ .‬بنابراین می بینیم به محض اینکه پیامبر اسالم‬ ‫رحلت می کنند و خالفت غصب می شود به سرعت‬ ‫ارزش های جاهلی زنده می ش��ود‪ .‬ش��ما دیگر رد و‬ ‫نشانی از برادری دینی نمی بینید‪.‬‬ ‫در کنار این موضوع بیعت زنان را نمی بینید و زن ها‬ ‫از صحن��ه خارج می ش��وند و دوباره روس��ای قبایل‬ ‫ارزش پیدا می کنند‪.‬‬ ‫پیامبر تاکید زیادی بر برادری دینی داشتند‪ .‬زمانی که‬ ‫کسانی به اس�لاف خود افتخار می کردند‪ ،‬انها را از‬ ‫این کار منع می کردند چرا که این کار نه نفعی داشت‪،‬‬ ‫نه ضرری‪ .‬پیامبر حتی در اخوت دینی که ایجاد کرد‬ ‫س��عی می کرد دو قبیله مخالف را ب��ا هم برادر کند‪،‬‬ ‫نه اینکه افراد یک قبیله با هم برادر شوند که موجب‬ ‫تشدید تعصب قدیم شود‪.‬‬ ‫بنابرای��ن می بینیم بعد از ارتحال ان حضرت ش��اهد‬ ‫بس��تن صیغه برادری نیس��تیم و خلیفه دوم برخالف‬ ‫سنت پیامبر تش��ویق می کند که نسب هایتان را حفظ‬ ‫و ب��ه ان افتخار کنید‪ .‬و این تفکر به دلیل ریش��ه ای‬ ‫ک��ه در جامعه وجود داش��ت به س��رعت در جامعه‬ ‫قدرت گرفت و همان ارزش های گذشته برگشت با‬ ‫این تفاوت که به جای بت ها‪،‬خدای واحد پرس��تیده‬ ‫می ش��د و به جای بت خانه ها‪ ،‬مسجد وجود داشت‪.‬‬ ‫تنها تفاوتش این بود که برخی ش��عائر دینی رعایت‬ ‫می ش��د اما روح تعالی پیامبر دیگر در جامعه وجود‬ ‫نداشت‪.‬‬ ‫می توانید به نمونه ای اشاره کنید؟‬ ‫‪ l‬مث�لا حضور در جهاد؛ ب��ه تعبیر پیامبر یک روی‬ ‫ان پیروزی بود یا ش��هادت‪ .‬بع��د از پیامبر جنگ ها‬ ‫جهاد ن��ام دارد اما همان غارت ه��ای جاهلی دوباره‬ ‫زنده شده است‪.‬‬ ‫حضرت در عین اینکه‬ ‫تعلق خاطری به فدک‬ ‫ندارد اجازه نمی دهد‬ ‫که حق ایشان را به‬ ‫زور بگیرند‪ .‬اسالم‬ ‫هم این اجازه را‬ ‫نمی دهد و اگر در‬ ‫مقابل غصب سکوت‬ ‫کنید شما هم در گناه‬ ‫او شریک هستید‬ ‫یعنی ب��ه جاهایی حمله می کنند که برایش��ان منافع‬ ‫و غنیمت هایی داشته باش��د و بتوانند از سرمایه های‬ ‫ممالک مغلوب اس��تفاده کنند و اگر احتمال می دادند‬ ‫که کشوری این منافع را ندارد به ان حمله نمی کردند‪.‬‬ ‫ش��ما ببینید افریقای سیاه در جوار منطقه عربی است‬ ‫و م��ردم خیل��ی مظلوم و مس��تعدی دارد ک��ه اماده‬ ‫پذیرش اس�لام بودند اما اینها به انجا حمله و اسالم‬ ‫را به این ها عرض��ه نمی کنند‪ .‬تا وقتی کنیزکان رومی‬ ‫ و گنجینه های ایرانی هس��تند چرا ای��ن کار را کنند؟‬ ‫بنابرای��ن وارد افریقا نش��دند و وارد مناطق دیگری‬ ‫شدند که برایشان اهمیت داشت‪.‬‬ ‫این تغییر ارزش هایی اس��ت که ما بعد از پیامبر با ان‬ ‫مواجه هستیم و کار را به جایی می رساند که ‪ 50‬سال‬ ‫بعد از ارتحال پیامبر ظاهر دین اس��ت که نمایان شده‬ ‫ام��ا چنان از باطن تهی ش��ده که فرزن��د پیامبر را به‬ ‫شهادت می رسانند‪.‬‬ ‫در ای��ن فض��ای بعد از ارتح��ال پیامبر تنها‬ ‫فرزن��د ایش��ان در مقابل ای��ن حرکت های‬ ‫ضد دینی چه می کنند؟‬ ‫‪ l‬ابت��دا باید ی��ک تف��اوت را توضی��ح بدهیم‪ .‬در‬ ‫موقعیتی که ارزش های دینی حاکم است و روح بلند‬ ‫تعالیم اس�لامی ب��ر جامعه حاکم ش��ده تا جایی که‬ ‫بش��ود زن باید به وظایف اصلی خود که همان اداره‬ ‫صحیح زندگی و فرزندان است‪ ،‬بپردازد و از اختالط‬ ‫با مردان پرهیز داش��ته باشد؛ حضرت زهرا(س) این‬ ‫رویکرد را توصیه می کنند که برای زنان بهترین چیز‬ ‫این است که کمترین اختالط را با مردان داشته باشند‪.‬‬ ‫ام��ا همین بان��وی بزرگوار وقتی که مس��اله عبور از‬ ‫اصول و تعالیم اسالمی مطرح می شود و خطر از بین‬ ‫رفت��ن ارزش های دینی و تعالیم پیامبر به میان می اید‬ ‫که در راس انها انحراف از مس��یر والیت و کنار زدن‬ ‫ولی الهی اس��ت به عرصه می ای��د و در موقعیتی که‬ ‫همه مردان نامرد در برابر جانشین برحق رسول خدا‬ ‫موض��ع گرفته اند خطبه عظی��م فدکیه را جهت تنویر‬ ‫اف��کار عمومی و متوجه کردن مردم به ش��قاوتی که‬ ‫دچار ان ش��ده اند بی��ان کرده و از والی��ت به عنوان‬ ‫بزرگترین تکلیف خود دفاع می کند‪.‬‬ ‫همان بانویی که حتی المق��دور می خواهد در عرصه‬ ‫وارد نش��ود در راس کسانی قرار می گیرد که در خانه‬ ‫حض��رت متحصن ش��ده اند و در دف��اع از والیت به‬ ‫عرصه می اید‪.‬‬ ‫ام��ا در جبهه مقابل ه��م گروهی قرار دارند‬ ‫که بعضا س��وابق درخشانی دارند‪ .‬این افراد‬ ‫با چه سابقه و اس��تداللی در مقابل خاندان‬ ‫نبوت می ایستند؟‬ ‫‪ l‬ایس��تادگی غاصبان خالفت در برابر سفارش��ات‬ ‫پیامبر که بزرگترین انها اطاعت از جانشین برحق ان‬ ‫حضرت بود مسبوق به س��ابقه است و رمز انحراف‬ ‫اینه��ا و اینک��ه به خودش��ان جرات دادن��د در برابر‬ ‫مهمترین س��فارش اسالم و پیامبر بایستند و انحرافی‬ ‫بزرگ را در اسالم پدید بیاورند‪ ،‬سابقه دارد‪.‬‬ ‫تاکید من بر اینکه این مساله بزرگترین سفارش پیامبر‬ ‫است به این دلیل است که در ایه تبلیغ به ان اشاره‬ ‫ش��ده است که «ای پیامبر اگر والیت امیرالمومنین را‬ ‫ابالغ نکنی اصال رس��التت را انجام ن��داده ای» یعنی‬ ‫‪ 23‬س��ال رس��الت ایش��ان در برابر امر ابالغ والیت‬ ‫علی (ع) است‪.‬‬ ‫اش��اره کردید که این مس��اله س��ابقه دارد‪.‬‬ ‫نمونه ای از این مسائل وجود دارد؟‬ ‫‪ l‬وقتی تاریخ دوران پیامبر را بررسی کنیم این افراد‬ ‫کسانی هستند که به خود اجازه داده اند در مقابل نص‬ ‫و دس��تور صری��ح پیامبر اجتهاد و به رای خودش��ان‬ ‫عمل کنند‪ .‬این موضوع به نوعی مسلمانان را از اسالم‬ ‫خارج می کند چرا که مسلمان باید تابع محض تعالیم‬ ‫پیامبر و خدا باش��د‪ .‬این موضوع در حیات پیامبر هم‬ ‫نمونه دارد‪.‬‬ ‫به این نمونه ها اشاره می کنید؟‬ ‫‪ l‬برای مثال وقتی پیامبر برای بس��تن صلح حدیبیه‬ ‫می فرمای��د که از محل صلح حج نکرده باید به مدینه‬ ‫برگردیم‪ ،‬یکی از س��ران غاصبین خالفت سرسختی‬ ‫نش��ان می دهد و س��خن پیامبر را قب��ول نمی کند و‬ ‫جس��ورانه می گوید مگر نگفتید ح��ج می کنیم؟ پس‬ ‫چرا حج نکرده ما را بر می گردانید؟ این همان پیامبری‬ ‫اس��ت که هرچه می گوید وحی الهی است و باید از‬ ‫ان تبعیت کرد‪.‬‬ ‫به عن��وان مثالی دیگر‪ ،‬ش��یعه و س��نی در منابع معتبر‬ ‫ای��ن موضوع را نقل کرده اند که پیامبر در اواخر عمر‬ ‫متوجه توطئه ای علیه جانشینی حضرت علی(ع) شد‪،‬‬ ‫فرمود ب��رای من کت��ف و دوات بیاورید (ان روزها‬ ‫روی کتف گاو و ش��تر یادداشت می کردند) تا چیزی‬ ‫برای ش��ما بنویس��م که هرگز گمراه نشوید‪ ،‬می بینیم‬ ‫در این لحظه خلیفه دوم مانع ش��د برای پیامبر دوات‬ ‫و کتف بیاورند و نس��بتی به پیامبر داد که تا ان حال‬ ‫بی سابقه بود‪.‬‬ ‫این نش��ان از همان اجته��اد و خود رایی دارد که این‬ ‫افراد در مقابل نص صریح پیامبر داش��تند و در مقابل‬ ‫دس��تور صریح پیامبر این جمله را به پیامبر نس��بت‬ ‫می دهند که از س��احت مق��دس معصوم به کلی دور‬ ‫است‪.‬‬ ‫نمونه دیگری که وجود دارد مربوط به لحظه های اخر‬ ‫عمر پیامبر اس��ت که حضرت در بس��تر بیماری بود‪،‬‬ ‫ایشان دستور می دهند که همه افراد باید با سپاه اسامه‬ ‫حرکت کنن��د‪ ،‬غاصبان خالفت جزو برجس��ته ترین‬ ‫افرادی هستند که به سپاه اسامه نمی پیوندند‪.‬‬ ‫پیامب��ر حتی لعنت می کند و می گوید خدا لعنت کند‬ ‫هر کسی را که از سپاه اسامه سرپیچی کند که این را‬ ‫شیعه و سنی نقل کرده اند‪ .‬با این حال و به رغم لعنت‬ ‫پیامبر اینها سرپیچی کرده و به سپاه اسامه نرفتند!‬ ‫دلیل و منطق این افراد برای این س��رپیچی‬ ‫چه بود؟‬ ‫‪ l‬اگر شما از علمای اهل تسنن سوال کنید که اینها‬ ‫چ��را در برابر فرمان پیامبر س��رپیچی و از اجرای ان‬ ‫اس��تنکاف کردند توجیه می کنند که از حرصی است‬ ‫که برای حفظ اسالم داشتند! این افراد خوف داشتند‬ ‫که اگر در این موقعیتی که پیامبر بیمار است و بستری‬ ‫شده همه سرشناس��ان از مدینه خارج شوند منافقین‬ ‫و مشرکانی که ممکن اس��ت در اطراف باشند مدینه‬ ‫را تهدید کنند‪ .‬بنابراین این افراد ماندند تا اس�لام را‬ ‫حفظ کنند‪.‬‬ ‫‪63‬‬ ‫در حال��ی ک��ه پیامبری که از خود س��خن نمی گوید‬ ‫و تنه��ا وحی اله��ی را ابالغ می کند فرم��ان به رفتن‬ ‫می ده��د‪ ،‬او که صاحب ش��ریعت اس��ت حرص به‬ ‫حفظ اسالم ندارد و نعوذباهلل او این موقعیت را درک‬ ‫نمی کند اما این اف��راد که به برکت پیامبر و تعالیم او‬ ‫از شرک نجات پیدا کرده اند درک می کنند و از پیامبر‬ ‫بهتر می فهمند و اصرار بر ماندن دارند؟‬ ‫ای��ن در درون خود نوعی توهین به س��احت مقدس‬ ‫رس��ول خدا را دارد که اگر اینها حرصی برای حفظ‬ ‫اسالم داش��تند‪ ،‬پس پیامبر حرصی برای حفظ اسالم‬ ‫نداش��ته اس��ت و نعوذباهلل به اندازه ای��ن افراد درک‬ ‫نمی کرد‪.‬‬ ‫ای��ن نش��ان می دهد که اینه��ا به این درجه ش��عور‬ ‫نرس��یده بودند و این موضوع را نمی فهمیدند که در‬ ‫مقابل نص پیامبر از خود اجتهاد می کردند‪.‬‬ ‫بنابراین بعد از رحلت پیامبر عین عبارت خلیفه دوم‬ ‫اس��ت که وقتی حرکت می کند برای اتش زدن خانه‬ ‫حضرت زهرا(س) به او می گویند که دختر پیامبر در‬ ‫این خانه اس��ت! می گوید اگر چه در این خانه باشد‬ ‫ان را اتش می زنم! (این موضوع را ابن قطیبه دینوری‬ ‫از مورخان مش��هور اهل س��نت در کت��اب االمامه و‬ ‫السیاسه نقل کرده است)‪ .‬در این لحظه حضرت زهرا‬ ‫به پش��ت در ام��ده و او را خطاب ق��رار می دهد که‬ ‫هنوز کفن پدر من خشک نشده با خاندان او اینگونه‬ ‫رفتار می کنید؟‬ ‫اجته��اد در مقاب��ل نص که اش��اره ک��ردم در اینجا‬ ‫خودنمای��ی می کند که در جواب حضرت زهرا(س)‬ ‫می گوید‪« :‬می دانم چقدر ن��زد پدرت عزیز بودی اما‬ ‫اگ��ر از خانه این افراد متحص��ن را بیرون نیاوری که‬ ‫بیعت کنند خانه را با اهلش به اتش می کش��م که این‬ ‫کار باعث استحکام دین پدرت خواهد شد!»‬ ‫ح��ال انک��ه ن��ص صری��ح ای��ه ق��ران می فرماید‬ ‫ای پیامب��ر به مردم بگو که من اجری برای رس��الت‬ ‫خ��ود نمی خواهم مگر محبت به خویش��ان من‪ .‬این‬ ‫اجتهاد در مقاب��ل نص صریح قران و احادیث پیامبر‬ ‫اس��ت که تصریح ب��ه مقام و منزل��ت حضرت زهرا‬ ‫داشتند‪.‬‬ ‫در چنین فضایی حضرت زهرا(س) در دفاع‬ ‫از والیت چگونه نقش افرینی کردند؟‬ ‫‪ l‬عمده تری��ن بیان حضرت زهرا(س) در این زمینه‬ ‫خطبه فدکیه است که در جمع مهاجر و انصار خلیفه‬ ‫اول را م��ورد خطاب قرار می دهد و منکوب می کند‪.‬‬ ‫ایشان س��عی دارد تا فدک را باز پس بگیرد نه از این‬ ‫باب��ت که نی��از مالی دارد یا تعلق خاط��ری به ان‪ ،‬از‬ ‫ای��ن رو قصد به ای��ن کار دارد که اوال جلوی بدعت‬ ‫را بگیرد و به عنوان یک وظیفه ش��رعی در مقابل ان‬ ‫بایس��تد‪ .‬دوم اینکه حق خود را از کس��انی که ان را‬ ‫گرفته اند بازپس بگیرد‪.‬‬ ‫حضرت در عی��ن اینکه تعلق خاطری به فدک ندارد‬ ‫اجازه نمی دهد که حق ایشان را به زور بگیرند‪ .‬اسالم‬ ‫ه��م این اج��ازه را نمی دهد و اگ��ر در مقابل غصب‬ ‫سکوت کنید شما هم در گناه او شریک هستید‪.‬‬ ‫بنابرای��ن حضرت در مقابل این غصب می ایس��تد و‬ ‫ت�لاش می کند ت��ا از انجایی که مص��داق ایه تطهیر‬ ‫اس��ت و انچه می گوید حق اس��ت‪ ،‬غاصبان فدک را‬ ‫مجاب کند تا ان را پس بدهند‪ .‬ایش��ان انجا اش��اره‬ ‫می کند که من مصداق ایه تطهیر هس��تم و اگر کسی‬ ‫قران و پیامبر را بشناس��د باید گفت��ه دختر پیامبر را‬ ‫بپذیرد‪ .‬حضرت به این وس��یله سخن می گوید تا اگر‬ ‫اینه��ا ذره ای دین و اعتقاد به قران دارند حق ایش��ان‬ ‫را بازگردانند‪.‬‬ ‫چ��را ماجرای ف��دک این ق��در اهمیت پیدا‬ ‫کرد؟‬ ‫‪64‬‬ ‫‪ l‬فدک ملک شخصی حضرت زهرا(س) بود‪ .‬باغی‬ ‫بود که بدون جنگ به دس��ت امده بود و بنابر دستور‬ ‫اس�لام و ایه قران اموالی است که به مانند مال خدا‬ ‫و در اختیار پیامبر یا رهبر جامعه اس�لامی باید مورد‬ ‫توجه قرار گیرد‪ .‬پیامب��ر مال خود را در زمان حیات‬ ‫به حضرت زهرا بخش��ید‪ .‬اما اش��اره کردم که ایشان‬ ‫تعل��ق خاطری به فدک نداش��ت و تمام عواید ان را‬ ‫بین مردم تقسیم می کرد‪.‬‬ ‫اما غاصب��ان خالفت وقتی دیدند ک��ه خاندان پیامبر‬ ‫در براب��ر انها موضع گرفت��ه و بیعت نمی کنند و این‬ ‫جایگاه را حق حضرت علی(ع) می دانند و اگر چنین‬ ‫منبع درامدی داش��ته باش��ند برای ادعاهای احتمالی‬ ‫و قی��ام احتمالی پش��توانه مالی دارن��د‪ ،‬گفتند کاری‬ ‫خواهیم کرد که خان��دان پیامبر از هرگونه منبع مالی‬ ‫محروم باش��ند و حتی برای گ��ذران زندگی مجبور‬ ‫باشند دستشان را جلوی دستگاه خالفت دراز کنند‪.‬‬ ‫از ای��ن رو بود که وقتی این اتفاق افتاد‪ ،‬حضرت علی‬ ‫که منبع درامدی نداش��ت یا باید با دس��تگاه خالفت‬ ‫هم��کاری می کرد که نتیجه ان تایید دس��تگاه بود که‬ ‫ایشان این کار را هیچ گاه نمی کرد‪.‬‬ ‫بنابراین می بینیم حض��رت علی برای گذران زندگی‬ ‫برای م��ردم کارگری می کرد و برای مزارع مردم اب‬ ‫می کشید تا از این راه درامدی کسب کرده و زندگی‬ ‫را اداره کنند‪.‬‬ ‫در مورد اهداف حضرت برای باز پس گیری‬ ‫فدک از س��وی حضرت زهرا(س) توضیح‬ ‫می دهید؟‬ ‫‪ l‬هدف سوم و مهمتر؛ این بود که این راه شناساندن‬ ‫خود به عنوان مصداق ایه تطهیر می دانس��ت تا حق‬ ‫بزرگ ت��ر که خالفت الهی و جایگاه پیامبر که غصب‬ ‫شده بود را برای صاحب اصلی ان مطالبه کند‪.‬‬ ‫غاصب��ان ف��دک هم این موض��وع را می دانس��تند و‬ ‫فهمیده بودند که اگر س��خن ایشان را در مورد فدک‬ ‫بپذیرند که مصداق ایه تطهیر است و هرچه می گوید‬ ‫حق اس��ت فردا که در مورد غصب خالفت س��خن‬ ‫بگوید باید ان را ه��م بپذیرند‪ .‬پس با یک امر مادی‬ ‫س��خن او را رد می کنیم تا نتواند از این راه بهره برده‬ ‫و حق بزرگتری را مطالبه کند‪.‬‬ ‫چرا فرد دیگری این وظیفه را نداشت؟‬ ‫‪ l‬نکته بس��یار ظریفی در این میان وجود دارد که ما‬ ‫در م��ورد حضرت زه��را(س) داریم و در مورد هیچ‬ ‫ی��ک از دیگ��ر معصومین نداری��م اینکه ان حضرت‬ ‫مص��داق «ممتحنه» به عنوان مورد امتحان قرار گرفته‬ ‫شده بودند‪ .‬درحالی که خیلی از تکالیف دین از زن ها‬ ‫خواس��ته نشده‪ ،‬اما حضرت زهرا به عنوان بزرگترین‬ ‫مخل��وق الهی بعد از رحلت پیامبر وظیفه پیدا می کند‬ ‫در مقاب��ل غصب خالفت بایس��تد و از والیت دفاع‬ ‫کند‪ ،‬از این جهت اس��ت که موردازمایش الهی قرار‬ ‫گرفته اند‪.‬‬ ‫ش��ما این موض��وع را در زیارت ه��ای ان حضرت‬ ‫مثل زیارت مرقد ایش��ان یا زیارت روز یکش��نبه هم‬ ‫می بینید که با سالم شروع می شود که تو کسی بودی‬ ‫ک��ه خدا تو را مورد امتحان ق��رار داد و از ان ازمون‬ ‫صبور و سربلند بیرون امدی‪.‬‬ ‫ای��ن امتح��ان در مورد عب��ادت یا دیگ��ر جلوه های‬ ‫زندگی ایشان نبود که در مورد ان حرفی نیست‪ ،‬بلکه‬ ‫در مورد این نوع از زندگی ایشان بود که حضرت با‬ ‫مساله والیت و دفاع از والیت امتحان شدند‪.‬‬ ‫الح��ق به خوبی هم از عهده ای��ن امتحان برامدند و‬ ‫الگویی ش��دند ب��رای همه زنان و م��ردان که وظیفه‬ ‫دارند تا از والیت با نثار جانشان دفاع کنند؛ که حتی‬ ‫ایش��ان همین کار را کردند و اولین شهیده راه والیت‬ ‫به شمار می ایند‪g .‬‬ ‫دیدگاه‬ ‫مصحف فاطمی‬ ‫ایت اهلل هادوی تهرانی‪ /‬رئیس موسسه رواق حکمت‬ ‫‪2‬‬ ‫مصحف حضرت فاطمه(س) مطلبی اس��ت که در‬ ‫روایات ش��یعه به ان اشاره ش��ده و در اختیار ما نیست‪.‬‬ ‫بناب�� ر این روایات‪ ،‬مصحف حضرت فاطمه(س) حاوی‬ ‫اخباری از حوادث اینده یا موارد خاصی از مسائل جزئی‬ ‫است‪ .‬انچه از برخی روایات در این زمینه امده این است‬ ‫که مصحف حض��رت فاطمه(س) ب��ه امالی حضرت‬ ‫فاطمه الزهرا(س) و به کتابت علی بن ابیطالب(ع) است‬ ‫و نزد امامان معصوم نگهداری می شده و به عنوان میراث‬ ‫امامت مطرح بوده است‪ .‬بر اساس روایات مربوط به این‬ ‫مصح��ف‪ ،‬حضرت فاطمه(س) به مقام محدَثه رس��یده‬ ‫بودند؛ یعنی کس��ی که خداوند تبارک و تعالی از طریقی‬ ‫با ایش��ان گفت وگو می کرد و طبق برخی روایات بعد از‬ ‫رحلت پیامبر(ص) تا مدتی جبرئیل بر فاطمه(س) نازل‬ ‫می شد و مطالبی را بر ایشان بیان می کرد که محتوای این‬ ‫مصحف را تشکیل می دهد‪.‬‬ ‫مصحف فاطمه(س) بیانگر جایگاه معنوی ایشان است‪،‬‬ ‫به همین دلیل ائمه اطهار بر این مس��اله تاکید داشتند که‬ ‫انچه در مصحف بیان ش��ده علم حضرت فاطمه نسبت‬ ‫به اینده و حوادث و مس��ائل جزئی است که این مسائل‬ ‫به صورت عادی در دس��ترس دیگران نیست‪ .‬مصحف‬ ‫حضرت فاطمه(س) کتابی نیس��ت که در اختیار ش��یعه‬ ‫باش��د‪ ،‬بلکه نزد معصومین (ع) به عن��وان یکی از میراث‬ ‫امامت است‪.‬‬ ‫گاهی مطالب نادرستی از سوی برخی دشمنان شیعه به‬ ‫ویژه وهابیون به شیعه نسبت داده می شود؛ مثال می گویند‬ ‫ش��یعیان اعتقادی به قران ندارند و قران را تحریف شده‬ ‫می دانن��د و به جای قران‪ ،‬مصحف فاطمه را قبول دارند‬ ‫که این مطالب دروغی است که به شیعه نسبت می دهند‪،‬‬ ‫درحالیکه ش��یعه اعتقاد به قران دارد و معتقد است قران‬ ‫مص��ون از تحریف اس��ت و انچ��ه در ق��ران امروز در‬ ‫اختیار ماست به عینه همانی است که بر نبی خاتم(ص)‬ ‫نازل شده اس��ت‪ .‬این از اعتقادات مسلم شیعه است که‬ ‫پیامبر خاتم‪ ،‬نبی مکرم اس�لام محمدب��ن عبداهلل(ص)‬ ‫اس��ت و حضرت عل��ی(ع) وصی ایش��ان و اولین امام‬ ‫بعد از ایش��ان است؛ هرچند معتقدیم که امام علی(ع) از‬ ‫علم لدنی و الهی برخوردار بودند‪ ،‬اما به هیچ وجه شیعه‬ ‫معتقد نیست که امیرالمومنین(ع) پیامبر است بلکه معتقد‬ ‫است مالئکه خدا از جمله جبرئیل معصوم هستند و هیچ‬ ‫خطایی نمی کنند‪ .‬در روایات به غیر از مصحف منسوب‬ ‫به حض��رت فاطمه(س)‪ ،‬از کتابی با عنوان «کتاب جفر»‬ ‫یا «کتاب علی» منسوب به حضرت علی بن ابیطالب(ع)‬ ‫یاد شده که طبق برخی روایات که قابل بحث و بررسی‬ ‫ب شامل یکس��ری حقایق است شبیه ان‬ ‫اس��ت این کتا ‬ ‫چیزی که در مصحف فاطمه(س) است که نزد خود ائمه‬ ‫معصومین(ع) است و در اختیار عموم مردم یا شیعه نیست‬ ‫و بر اساس برخی روایات‪ ،‬معصومین در دوره هایی و در‬ ‫لحظاتی به برخی اصحاب خاص خود اجازه دادند به این‬ ‫کتاب نگاه کوتاهی بیندازند‪.‬‬ ‫در بی��ان شخصیت شناس��ی معصومی��ن(ع) و از جمله‬ ‫حضرت فاطم��ه(س) در دو بعد محدود می ش��ویم؛ یا‬ ‫فضایلی از انان بیان می ش��ود که در نگاه اول اختصاص‬ ‫به ان بزرگواران دارد و از دس��ترس ما خارج اس��ت که‬ ‫در نتیجه نمی توانیم از انها الگوبرداری کنیم و تنها برخورد‬ ‫عاطفی می کنیم و فقط به ذکر مصیبت و به برانگیختگی‬ ‫احساسات مخاطب می پردازیم‪.‬‬ ‫این مطالب خوب است اما بعد الگو بودن معصومین از‬ ‫همه برای ما مهمتر اس��ت و باید جایگاه این بزرگواران‬ ‫را به گونه ای بیان کنیم که برای مخاطب قابل الگوگرفتن‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫حضرت فاطمه(س) یک انس��ان است که به ان مقامات‬ ‫رس��یده‪ ،‬نه فراتر از انسان که برای ما قابل تبعیت نباشد‪.‬‬ ‫حضرت فاطمه(س) الگوی بش��ریت است‪ ،‬این بانوی‬ ‫بزرگوار فراتر از جنسیت الگوی انسان است‪g .‬‬ ‫حدیث عشق در دفتر نباشد‬ ‫‪3‬‬ ‫گفتاری از استاد‪ ،‬ایت اهلل سید عبداهلل فاطمی نیا‬ ‫در موضوع ش��فاعت حض��رت زهرا(س) باید‬ ‫نکاتی را بیان کنیم‪:‬‬ ‫اوال موض��وع ش��فاعت هم در ق��ران و هم در حدیث‬ ‫به وضوح امده و هیچ خلل و خدش��ه بردار نیست‪.‬‬ ‫بعض��ی از علم��ای اهل تس��نن از ابن تیمی��ه متاثر‬ ‫ش��ده اند‪ .‬سخنان و عقیده هایی که االن در بین اهل‬ ‫س��نت معمول است شناس��نامه دارد که کی شروع‬ ‫شده و باید به اینها دقت کرد‪.‬‬ ‫صحب��ت خلل وارد کردن بر ش��فاعت همه بعد از‬ ‫ابن تیمیه است‪ .‬هیچ کس قبل از او این حرف را نزده‬ ‫بود‪ .‬قبل از او البته کسی بود به نام اخنایی‪ ،‬ولی ببین‬ ‫او ک��ه بوده که ابن تیمیه که خود ظلمت اس��ت بر‬ ‫او ردیه نوش��ته است‪ .‬این کتاب از دست وهابی ها‬ ‫در رفته و ان را منتشر کرده اند که اگر می دانستند ان‬ ‫را منتش��ر نمی کردند‪ .‬این اخنایی انقدر ملعون بود‬ ‫که می گفت س�لام دادن به پیامبر هم حرام اس��ت؛‬ ‫البته وهابیت االن به همین اخنایی رسیده اند‪.‬‬ ‫بع��د از او ه��م برخی از اینها بر رد ش��فاعت دلیل‬ ‫اورده ان��د اما دالیلی سس��ت و بی اس��اس‪ .‬اصل‬ ‫شفاعت در قران اصلی مسلم است‪ .‬در چندین جا‬ ‫قران ذکر می کند که ش��فاعت به اذن خداست‪ .‬در‬ ‫عین حال پیامبر با س��ند قطعی بین ش��یعه و سنی‬ ‫فرموده اس��ت که هرکس شفاعت من را انکار کند‬ ‫خدا او را از شفاعت من محروم کند‪.‬‬ ‫بس��یاری از علمای اهل س��نت در مورد ش��فاعت‬ ‫صحب��ت کرده اند و به ان ش��بهاتی وارد کرده اند و‬ ‫نتوانسته اند ان را نفی کنند اما در برابر ان اظهار وجود‬ ‫کرده اند و به ان شبهه وارد کرده اند و اال جرات ندارند‬ ‫ان را ان��کار کنند‪ .‬این همه حدیث در مورد ان وجود‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫پس اصل مس��اله این اس��ت که موضوع ش��فاعت را‬ ‫نتوانس��ته اند منکر ش��وند‪ .‬ام��ا مس��اله دوم که خیلی‬ ‫ظریف است این است که ببینیم شفاعت کجاست؟ ایا‬ ‫شفاعت در اخرت است یا در دنیا هم می تواند باشد؟‬ ‫در اینجا هم ش��یعه وس��نی اختالفات��ی دارند‪ ،‬در این‬ ‫موضوع عده ای از سنی ها گفته اند در هر دوجا هست‬ ‫اما دسته ای دیگر القای شبهه کرده اند‪.‬‬ ‫عقیده ش��یعه این است که ش��فاعت در اخرت مسلم‬ ‫است و خدش��ه ای بر نمی دارد‪ .‬اما شفاعت در دنیا هم‬ ‫از مسلمات است و در قران و حدیث هم به ان اشاره‬ ‫شده اس��ت‪ .‬اما این موضوع مراتب دارد‪ .‬شما از یک‬ ‫عبد صالحی که التماس دعا می کنید این نوعی شفاعت‬ ‫است‪ .‬در قران می فرمایند فرزندان حضرت یعقوب به‬ ‫پدرش��ان گفتند ای پدر ما برای ما امرزش بطلب‪ .‬این‬ ‫شفاعت در دنیا است‪.‬‬ ‫البته سخیف ترین مخالفت این عقیده وهابی ها هستند‬ ‫ک��ه ایراداتی را هم وارد می کنند اما من امیدوارم زمان‬ ‫بگ��ذرد تا همه بفهمند که اینها نه منطق دارند‪ ،‬نه علم‬ ‫دارند و به ابزارهایی مثل ترور و هو کردن هم متوس��ل‬ ‫می شوند‪.‬‬ ‫یکی از چیزهایی که ایراد می گیرند این است که شما‬ ‫چرا می روید س��ر قبر صالحی��ن؟ اینها به این موضوع‬ ‫ای��راد می گیرند که چرا می روی��د و انجا چیزهایی‬ ‫می گویید؟ حاال اگر این ادم صالح زنده بود و به او‬ ‫می گفتیم ما را دعا کن چه اتفاقی می افتاد؟ چه فرقی‬ ‫با حاال دارد؟ مگر با مردن روابط قطع می شود؟‬ ‫در اینج��ا اصلی را ذکر می کنم که مربوط به اولیای‬ ‫طبقه پایین است نه ائمه‪ ،‬و این است که در عرفان‬ ‫ثابت کرده اند که وقتی این افراد از این دنیا مفارقت‬ ‫می کنند دستش��ان باز تر می ش��ود‪ .‬ح��اال این افراد‬ ‫افتخارش��ان این است که می گویند ما نوکر و خاک‬ ‫پای حضرت زهرا(س) هستیم‪.‬‬ ‫حتی بنابر روایات اهل تس��نن هم وارد شده است‬ ‫که پیامبر‪ ،‬امام حس��ن(ع) و امام حسین(ع) را روی‬ ‫زانوی خود نش��اند و بع��د از صحبت هایی فرمود‪:‬‬ ‫ش��فاعت برای مادر شماس��ت‪ .‬مخص��وص مادر‬ ‫شماست‪ .‬چطور مخصوص مادر شماست؟‬ ‫خود پیامبر بزرگترین شفیع است اما یک اشکال بود‬ ‫که چرا اینگونه است؟ یکی از اولیای خدا را دیدم‬ ‫و حین بحثی با ایش��ان این مشکل را مطرح کردم‪.‬‬ ‫ایش��ان برای من این موضوع راتفسیر کرد و گفت‬ ‫که در روز قیامت شفاعت ها را حضرت زهرا (س)‬ ‫خوشان باید امضا کنند‪.‬‬ ‫به غیر از این موضوع اگر فرض کنیم اینجا صحرای‬ ‫محش��ر باش��د‪ ،‬اگر حضرت زهرا از کسی ناراضی‬ ‫باش��د پیامبر او را ش��فاعت می کند؟ اگر ایشان از‬ ‫کسی دل شکس��ته باش��د امام زمان او را شفاعت‬ ‫می کند؟ خانم باید امضا کند‪.‬‬ ‫اما نکته مهمی که در این میان وجود دارد این است‬ ‫که ش��فاعت این خاندان در روز قیامت که مبرهن‬ ‫اس��ت اما ش��فاعت این خاندان در دنیا هم نزدیک‬ ‫ماس��ت‪ .‬چیزهایی هست که با درس و بحث به ان‬ ‫می رسیم‪ ،‬بخش��ی هم خدا باید مرحمت کند تا به‬ ‫ان برسیم چرا که «حدیث عشق در دفتر نباشد»‪ .‬ما‬ ‫با مخالفین بحث می کنیم با حدیث عشق که بحث‬ ‫نمی کنیم! استدالل داریم‪ .‬عالمه امینی حدیث غدیر‬ ‫را از ‪ 360‬طری��ق نقل می کن��د‪ .‬مخالف حدیث که‬ ‫عشق نمی فهمد‪ .‬اما االن که خودمان هستیم حدیث‬ ‫عش��ق را فراموش نکن و اینقدر به شما بگویم که‬ ‫حض��رت زهرا و دخترش زینب کبری بر این عالم‬ ‫اش��راف دارند‪ .‬فقط همین قدر بدانید‪ .‬دلیل این را‬ ‫ه��م نمی توانیم بگوییم چراکه اگر بگوییم دش��من‬ ‫می فهمد و جلوی ان را می گیرد‪.‬‬ ‫پس ش��فاعت حض��رت زه��را(س) در اخرت که‬ ‫مفروق عنه اس��ت اما در دنیا هم مس��لم است‪ .‬در‬ ‫شفاعت حضرت زهرا(س) در دنیا شکی ندارم و به‬ ‫شما می گویم که ایشان مرده را در دنیا زنده می کند‬ ‫اما با ابروی اهل بیت بازی نکنید‪ .‬عده ای می گویند‬ ‫ت��و بخ��واه او می دهد! تو حق ن��داری این طوری‬ ‫بگویی‪ .‬من به ش��ما عرض می کنم که اهل بیت یا‬ ‫در دامن ادم چیزی را قرار می دهند یا به حس��ابش‬ ‫می ریزند‪ .‬شما حق ندارید با ابروی اهل بیت بازی‬ ‫کنید که تو این را بخوان این طور می ش��ود! بخش‬ ‫دومش را نگو چرا که ان با تو نیس��ت پس فضولی‬ ‫نک��ن‪ .‬گفتم یا در دامنش می ریزند یا در حس��ابش‬ ‫واریز می کنند‪ .‬اگر حدیث کس��اء خواندی قرضت‬ ‫براورده نشد حداقل نور که به دست می اوری؛ تو‬ ‫برای برزخ و قیامت نور نمی خواهی؟‬ ‫من یک بار جرات کردم و مس��ائلی را عرض کردم‬ ‫و االن ه��م می خواه��م ج��رات کن��م و بگویم که‬ ‫همین قدر بدانید که انتقام صدیقه کبری گرفته نشده‬ ‫اس��ت‪ .‬مادامی که گرفته نش��ده هیچ چیزی عوض‬ ‫نشده است‪ .‬هنوز همه چیز به همان شکلی که بوده‬ ‫هست‪ .‬انتقام گرفته نشده و تا وقتی انتقام گرفته نشده‬ ‫گریه های ما و عزاهای ما ادامه دارد‪g .‬‬ ‫‪65‬‬ ‫حجت االسالم والمسلمین دکتر محسن الویری ‪:‬‬ ‫طنین خطبه فدک‬ ‫در همه تاریخ به گوش می رسد‬ ‫‪4‬‬ ‫حجت االسالم والمسلمین دکتر محسن الویری‪ ،‬عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق‬ ‫است و در دیگر دانشگاه ها به صورت مدعو تدریس می کند اما حوزه تخصصی او تاریخ اسالم‬ ‫است‪ .‬او البته رویکرد جدیدی در تاریخ اسالم دارد و مسائلی را مطرح می کند که شاید کمتر‬ ‫کسی به این شیوه ان را مطرح کرده باشد‪ .‬در این مجال به مصاحبه ای با ایشان درخصوص‬ ‫زندگی حضرت زهرا(س) پرداخته ایم‪.‬‬ ‫‪66‬‬ ‫اگر موافقید درم��ورد نظرات علما پیرامون‬ ‫به خانه حضرت زهرا(س) توضیح دهید‪.‬‬ ‫‪ l‬گزارش ه��ای مرب��وط به این موض��وع‪ ،‬طیفی را‬ ‫تش��کیل می دهد که در یک س��وی ان حداقل تهدید‬ ‫حمله ب��ه حضرت زهرا(س) قرار دارد و در س��وی‬ ‫دیگر‪ ،‬حداکثر حوادث و همه ان چیزهایی اس��ت که‬ ‫در مجالس و منابر گفته و ش��نیده می شود‪ .‬این بحث‬ ‫مجال مناس��بی برای ذکر تفصیلی بخش های مختلف‬ ‫این طیف ها نیست‪.‬‬ ‫ش��یوه زندگی حضرت زه��را(س) پس از‬ ‫وفات رسول اکرم(ص) چگونه بود؟‬ ‫‪ l‬در ای��ن زمینه باید نکاتی را ذک��ر کنم‪ :‬اول اینکه‬ ‫درباره ش��یوه رفتار با حضرت زهرا(س) باید به طور‬ ‫دقیق به بایس��تگی های مرحله ثب��وت و اثبات توجه‬ ‫کرد‪ .‬شکی نیست که تالش برای پی بردن به واقعیت‬ ‫موض��وع (در مرحله ثبوت) به ش��ناخت حوادث ان‬ ‫دوره کمک می کند‪ ،‬اما مطرح س��اختن همه یافته ها‪،‬‬ ‫به ویژه در س��طح عم��وم مردم (مرحل��ه اثبات)‪ ،‬به‬ ‫مصلحت جامعه اس�لامی به ویژه در ش��رایط حاضر‬ ‫نیس��ت‪ .‬به همین دلی��ل در این باره ن��ه باید حق را‬ ‫نهفت و نس��بت به واقعیات تاریخ و معتقدات مکتب‬ ‫اه��ل بیت(ع) بی تفاوت بود و نه بر خالف ارمان های‬ ‫پرچم��داران تقری��ب و هم گرایی مذهب��ی در دوران‬ ‫معاصر‪ ،‬به ویژه اندیش��ه های بلند امام خمینی (ره) و‬ ‫انقالب اسالمی‪ ،‬سخن گفت‪.‬‬ ‫در ثانی اختالف نظر درباره جزئیات این ماجرا تابعی‬ ‫از اختالف مذهبی شیعی و سنی نیست‪ .‬عالمان شیعه‬ ‫درباره ابعاد این ماجرا بر یک نظر نیستند‪ ،‬همان گونه‬ ‫که عالمان اهل سنت نیز دیدگاهی یکسان ندارند‪.‬‬ ‫از س��وی دیگر در بررسی این موضوع باید افزون بر‬ ‫شیوه های متعارف بررسی و سنجش منابع تاریخی‪ ،‬به‬ ‫مبانی و ویژگی های خاص پژوهش در تاریخ تشیع مانند‬ ‫عنص��ر تقیه توجه کرد‪ .‬فراتر از هر انچه گفته ش��د‪،‬‬ ‫تالش پیگیر و خس��تگی ناپذیر حض��رت زهرا(س)‬ ‫برای جلوگیری از پنهان ماندن حق امامت مسلمانان‪،‬‬ ‫واقعیتی اس��ت که نمی توان در ان تردید کرد و ما در‬ ‫جای مناسب ان را بررسی خواهیم کرد‪.‬‬ ‫اصلی تری��ن نکت��ه ای ک��ه به عنوان یک��ی از حوادث‬ ‫ای��ام خالفت خلیفه اول‪ ،‬با تاریخ تش��یع پیوند دارد‪،‬‬ ‫ماج��رای رحلت حض��رت زهرا(س) اس��ت‪ .‬درباره‬ ‫حضرت زهرا(س) بیش از هر چیز باید جایگاه تاریخی‬ ‫ان حضرت را در قوام یافتن و جریان پیدا کردن مکتب‬ ‫اهل بیت(ع) در تاریخ ش��ناخت‪ .‬اما پیش از این نیز‬ ‫باید درباره شخصیت ان بزرگوار نکاتی را بیان کرد‪.‬‬ ‫نکت��ه نخس��ت اعتق��اد م��ا ش��یعیان ب��ه عصم��ت‬ ‫حضرت زهرا(س) است که بر اساس منابع و اعتقادات‬ ‫ما مدارکی ک��ه در اختیار داریم‪ ،‬تردیدی در این باره‬ ‫وجود ندارد‪ .‬ما همان عصمتی را که برای ائمه(ع) قائل‬ ‫هستیم‪ ،‬برای ان حضرت هم قائلیم‪ ،‬اما روشن است که‬ ‫حضرت زهرا(س) نقش امامت��ی ائمه(ع) را برعهده‬ ‫نداش��تند؛ هر چند ایش��ان ام االئمه ان��د و از جوهره‬ ‫عصمت برخوردارند‪.‬‬ ‫موضوع عصمت که ی��ک موضوع کالمی‬ ‫ اس��ت‪ ،‬چ��ه ارتباطی ب��ا مس��ائل تاریخی‬ ‫پیرامون این موضوع دارد؟‬ ‫‪ l‬اگ��ر م��ا به عصم��ت حضرت زه��را(س) معتقد‬ ‫نباشیم زندگی ایش��ان را به گونه ای تحلیل می کنیم و‬ ‫اگر معتقد باش��یم به گونه ای دیگر‪ .‬در ابتدای بحث از‬ ‫زندگی حض��رت زهرا(س) باید بی��ان کنیم که ما با‬ ‫اعتق��اد به عصمت ان حضرت به زندگی ان بزرگوار‬ ‫نظر می کنیم‪.‬‬ ‫نکته دوم موضوع زن بودن حضرت زهرا(س) است‬ ‫که باید در تحلیل زندگی ایشان بدان توجه داشت‪ .‬در‬ ‫تحلی��ل نقش تاریخی ان حضرت این نکته ضروری‬ ‫است که شخصیت حضرت زهرا(س) و نقش افرینی‬ ‫تاریخی ایشان در جامعه ای مطالعه می شود که در ان‬ ‫جامع��ه بر پایه اخبار قرانی‪ ،‬زن موجودی درجه دوم‬ ‫به حس��اب می امد‪ .‬حضرت زهرا(س) در جامعه ای‬ ‫نقش مثبت اجتماعی خویش را ایفا می کند که زن از‬ ‫ابتدایی ترین حقوق انسانی بی بهره است و دخترداری‬ ‫مای��ه ننگ خانواده ها تلقی می ش��ود‪ .‬چنین فضایی با‬ ‫فض��ای حاکم بر جوامع قرن بیس��ت و یکم بس��یار‬ ‫متفاوت است‪.‬‬ ‫موض��ع حض��رت زه��را (س) باتوجه به‬ ‫جایگاه مهم ایش��ان در جامع��ه ان روز به‬ ‫عنوان فرزند پیامبر و ش��خصیت سیاس��ی‬ ‫ایشان در دو جریان سقیفه و فدک به عنوان‬ ‫دو اتفاق مهم سیاسی ان دوران چه بود؟‬ ‫‪ l‬نق��ش تاریخی حضرت زه��را(س) را با توجه به‬ ‫عمر کوتاه ان حضرت باید به سه مقطع اصلی تقسیم‬ ‫کرد‪:‬‬ ‫• مقطع نخست‪ :‬دوره پیش از ازدواج‪ ،‬از زمان تولد تا‬ ‫زمان ازدواج با امیرالمومنین علی(ع)‪.‬‬ ‫• مقطع دوم‪ :‬زمان ازدواج با امیرالمومنین علی(ع) در‬ ‫سال اول هجرت تا زمان رحلت پیامبر‪.‬‬ ‫"• مقطع س��وم‪ :‬زم��ان رحلت پیامبر ت��ا رحلت خود‬ ‫حض��رت زهرا(س)‪ ،‬ک��ه این مقطع بس��یار کوتاه و‬ ‫حداقل ‪ ٧٥‬روز و حداکثر ‪ ٩٥‬روز است‪.‬‬ ‫اما در مورد س��وال ش��ما بیش��تر بر مقطع سوم تکیه‬ ‫می کنیم؛ زیرا پیوند روش��ن تری با تاریخ تشیع دارد‪.‬‬ ‫ش��اید دو عامل سبب شد که حضرت زهرا(س)‪ ،‬در‬ ‫این مقطع کوتاه‪ ،‬یک نقش اس��تثنایی و بی بدیل را در‬ ‫تاریخ اهل بیت(ع) و بلکه در تاریخ اس�لام ایفا کند؛‬ ‫نخست شیوه موضع گیری حضرت زهرا(س) درباره‬ ‫سقیفه و دیگر موضع ان حضرت درباره فدک است‪.‬‬ ‫حضرت زه��را (س) درباره س��قیفه نقش��ی فعال و‬ ‫اجتماعی داش��تند‪ .‬ان حضرت با سخن گفتن درباره‬ ‫تصمیم س��قیفه و انتخ��اب ابوبکر به عن��وان خلیفه‬ ‫منتخب و دفاع اشکار از موضع امیرالمومنین علی(ع)‬ ‫برحقانیت علی(ع) تاکید می کردند‪.‬‬ ‫امیرالمومنی��ن علی(ع) برای بر هم زدن نتیجه س��قیفه‬ ‫تالش اش��کاری نکردند و حتی ناخش��نودی خود از‬ ‫سقیفه و اعتقاد به حقانیت خود را گرچه در همان مقطع‬ ‫به اختصار بیان کردند‪ ،‬اما بعدها در دوران خالفتشان به‬ ‫صراح��ت و تفصیل بیان کردند‪ ،‬اما حضرت زهرا(س)‬ ‫در همان مقطع‪ ،‬بس��یار فعاالنه وارد میدان ش��دند و به‬ ‫روش ه��ای مختلف زوایای پی��دا و پنهان این حادثه را‬ ‫ب��رای مردم تش��ریح کردند‪ .‬برخی از ای��ن روش ها به‬ ‫روایت تاریخ چنین است‪ :‬مراجعه شبانه به منزل صحابه‬ ‫پیامبر و اقرار گرفتن از انها برای شایسته و بر حق بودن‬ ‫امیرالمومنین عل��ی(ع)‪ ،‬اتخاذ موضعی کامال اش��کار‪،‬‬ ‫بی پرده و بی پروا در برابر خلیفه اول و دوم‪.‬‬ ‫این موض��ع گیری های صری��ح نمونه هایی‬ ‫ه��م در تاری��خ دارد؟ ای��ا در ای��ن زمینه‬ ‫اختالف نظری هم هست؟‬ ‫‪ l‬ب��رای نمون��ه در ماج��رای عی��ادت دو خلیفه از‬ ‫حضرت زهرا(س) ان حض��رت ابتدا اجازه مالقات‬ ‫ندادند و بعدا که با وس��اطت امیرالمومنین (ع) اجازه‬ ‫دادن��د‪ ،‬از ابوبکر و عم��ر روی برگرداندند و زمانی‬ ‫که انها ج��ای خود را عوض کردند تا مقابل دیدگان‬ ‫حضرت قرار بگیرند‪ ،‬حضرت دوباره روی به جانب‬ ‫دیگری برگرداندند‪.‬‬ ‫همچنین منابع تاریخی گزارش می کنند که وقتی زنان‬ ‫مدینه برای مالق��ات و عیادت از حضرت زهرا(س)‬ ‫به منزل ایش��ان امدند ایش��ان باز هم به صراحت از‬ ‫سس��ت انگاری‪ ،‬بی نش��اطی و خمودی همسران انها‬ ‫شکوه کردند‪.‬‬ ‫اوج ای��ن نارضایتی انجاس��ت که حضرت‬ ‫حضرت زهرا(س)‪ ،‬بسیار‬ ‫فعاالنه وارد میدان شدند و‬ ‫به روش های مختلف زوایای‬ ‫پیدا و پنهان حادثه غصب‬ ‫والیت را برای مردم تشریح‬ ‫کردند‪ .‬برخی از این روش ها‬ ‫به روایت تاریخ چنین است‪:‬‬ ‫مراجعه شبانه به منزل‬ ‫صحابه پیامبر و اقرار گرفتن‬ ‫از انها برای شایسته و بر حق‬ ‫بودن امیرالمومنین علی(ع)‬ ‫زه��را(س) ب��ر دفن ش��بانه و پنه��ان بودن‬ ‫قب��ر مطهر خوی��ش اصرار م��ی ورزد و این‬ ‫عمل موجب می ش��ود موضع گیری های ان‬ ‫حضرت برای هیچ کس فراموش نشود‪ ،‬زیرا‬ ‫این پرسش هماره در طول تاریخ باقی ماند‬ ‫که چرا باید قبر دختر پیامبر مشخص نباشد؟‬ ‫‪ l‬ای��ن چهار نمونه مس�� ّلم تاریخی اس��ت که البته‬ ‫مانند ه��ر بحث تاریخی دیگر می ت��وان در جزئیات‬ ‫ان‪ ،‬مسائلی مطرح کرد‪ ،‬اما در اصل ان تردیدی وجود‬ ‫ندارد و منابع اهل س��نت نیز ای��ن حوادث را فراوان‬ ‫نقل کرده اند‪.‬‬ ‫بهغیرسقیفهوموضوعغصبخالفتدرموضوع‬ ‫فدکچطور؟‬ ‫‪ l‬در داس��تان ف��دک نی��ز وض��ع ب��ه همی��ن‬ ‫من��وال ب��ود‪ .‬خلیف��ه اول حک��م ک��رد ک��ه ف��دک‬ ‫دیگ��ر در اختی��ار حض��رت زه��را(س) نباش��د و‬ ‫اف��رادی را فرس��تاد ت��ا ف��دک را از کارگ��زاران‬ ‫حض��رت که در انج��ا کار می کردند‪ ،‬تحویل بگیرند‪.‬‬ ‫به این ترتیب ابوبکر مدیریت فدک را در اختیار خود‬ ‫گرف��ت‪ .‬هنگامی که این خبر به حض��رت زهرا(س)‬ ‫رسید ان حضرت به اعتراض نزد خلیفه رفتند و بین‬ ‫حضرت زهرا(س) و خلیفه گفت وگویی در این باره‬ ‫درگرفت‪ .‬محور ای��ن گفت وگو در انچه به حضرت‬ ‫زهرا(س) مربوط می شود‪ ،‬دو نکته مهم بود؛ نخست‬ ‫اینکه فدک بخشش پیامبر به حضرت زهرا(س) است‬ ‫و دیگر انکه اگر هم بخشش و هدیه پیامبر نباشد‪ ،‬از‬ ‫طریق ارث به حضرت منتقل ش��ده است‪ .‬زمانی که‬ ‫خلیفه به این استدالل حضرت توجه نکرد‪ ،‬حضرت‬ ‫ب��ا هیبتی خاص که منابع تاریخی گزارش کرده اند به‬ ‫همراه جماعتی از اطرافیان به مسجد رفتند و سخنانی‬ ‫تاریخی را که خطبه فدکیه نام گرفت‪ ،‬ایراد فرمودند‪.‬‬ ‫البته ایراد این خطبه نیز به بازگرداندن فدک نینجامید‪،‬‬ ‫اما خطبه ای را در تاریخ به جا گذاش��ت که طنین ان‬ ‫همچنان به گوش می رسد‪.‬‬ ‫ای��ا کس��ی در وج��ود ای��ن دو ماج��را و‬ ‫موضع گیری های حضرت زهرا(س) تشکیک‬ ‫کرده است؟‬ ‫‪ l‬این دو ماجرا نیز در خالصه ای که ذکر ش��د محل‬ ‫اختالف نیست‪ .‬هر چند احتمال دارد که در جزئیات‬ ‫این دو جریان اختالف نظرهایی وجود داشته باشد‪ ،‬اما‬ ‫عالمان اس�لامی در اصل این دو رخداد تقریبا نظری‬ ‫یکسان دارند‪.‬‬ ‫ش��ما به تف��اوت موضع گیری های حضرت‬ ‫عل��ی(ع) و حض��رت زه��را(س) پس از‬ ‫ماجرای س��قیفه اش��اره کردی��د‪ .‬علت این‬ ‫تفاوت چه بود؟‬ ‫‪ l‬من سوال ش��ما را اینطور کامل می کنم که موضع‬ ‫حض��رت زهرا(س) ک��ه حرکتی برخ�لاف حرکت‬ ‫امیرالمومنی��ن علی(ع) بود چه توجیهی دارد؟ ثانیا در‬ ‫ماجرای فدک‪ ،‬این ابهام را چگونه باید پاسخ داد که ایا‬ ‫فدک بخشش پیامبر به حضرت زهرا بوده است یا ارث‬ ‫ایشان؟ سوال دیگری نیز مطرح است که به چه دلیل‬ ‫حض��رت زه��را(س) خود پیرامون بخش��ش و ارث‬ ‫س��خن گفته اند‪ .‬چگونه می توان می��ان این دو جمع‬ ‫کرد؟ اگر بخشش باشد دیگر ارث معنی ندارد و اگر‬ ‫ارث باشد دیگر به طرح موضوع بخشش نیازی نبوده‬ ‫اس��ت‪ .‬جمع بندی نقش تاریخی حضرت زهرا(س)‬ ‫مبتنی بر برایند پاس��خی است که به این دو نکته داده‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫و پاسخ این سوال ها را هم می فرمایید؟‬ ‫‪ l‬درباره موضوع نخست که چرا حضرت زهرا(س)‬ ‫روشی غیر از روش حضرت علی(ع) را پیش گرفتند‪،‬‬ ‫به یک ایه قران اش��اره می کن��م‪ .‬خداوند در ایه ‪١٥٩‬‬ ‫سوره مبارک بقره چنین می فرماید‪:‬‬ ‫کس��انی که نش��انه های روش��ن و رهنم��ودی را که‬ ‫فرو فرس��تادیم بعد از انک��ه ان را برای مردم توضیح‬ ‫داده ای��م نهفته می دارند‪ ،‬ان��ان را خدا لعنت می کند و‬ ‫لعنت کنندگان لعنتشان می کنند‪.‬اگر درباره سقیفه بر این‬ ‫باور هستیم که موضع امیرالمومنین علی(ع) بر حق بود‬ ‫دیگر پنهان کردن این ماجرا کار ساده ای نخواهد بود؛‬ ‫زیرا ما مجاز نیس��تیم که این موضوع را پوش��یده نگه‬ ‫داریم‪ .‬از سویی دیگر شرایط شکننده ان جامعه سبب‬ ‫می ش��د که امیرالمومنین عل��ی(ع) در تغییر این نتیجه‬ ‫تالش چندانی از خود نش��ان ندهند‪ .‬در چنین حالتی‬ ‫مکت��وم نگاه نداش��تن حق و ض��رورت حفظ جامعه‬ ‫ی در تعارض با هم قرار گرفته بودند‪.‬‬ ‫اسالم ‬ ‫در یک نگاه کالن به نظر می رسد که حضرت زهرا(س)‬ ‫در پیون��د با امیرالمومنین علی(ع) هر دو یک طرح را‬ ‫هدایت می کردن��د و موضع ای��ن دو بزرگوار مکمل‬ ‫یکدیگ��ر بود‪ .‬امیرالمومنین به لح��اظ نقش اجتماعی‬ ‫موثری که داشتند‪ ،‬اگر پا به میدان می گذاشتند و دست‬ ‫به شمشیر می بردند‪ ،‬پیوند اجتماعی حاکم بر جامعه به‬ ‫سرعت گسسته می ش��د‪ .‬از این رو‪ ،‬ایشان این کار را‬ ‫روا نمی دانس��تند‪ ،‬اما اشکار کردن حق وظیفه دیگری‬ ‫ب��ود که ب��ر زمین مانده ب��ود‪ .‬این وظیف��ه را هم امام‬ ‫علی(ع) و هم حضرت زهرا(س) به انجام رس��اندند‪.‬‬ ‫هر دو بزرگوار کوش��یدند که یک حقیقت بیان شود و‬ ‫جامعه اسالمی نیز انسجام خود را حفظ کند‪.‬‬ ‫در موضوع فدک چطور؟‬ ‫‪ l‬اما در ماجرای فدک بحث اولیه حضرت زهرا(س)‬ ‫بحث بخش��ش بود و چون خلیف��ه ان را نپذیرفت‪،‬‬ ‫حضرت از روش جدل اس��تفاده کردند‪ .‬با نپذیرفتن‬ ‫دالیل از سوی خلیفه‪ ،‬ان حضرت بیان داشتند که اگر‬ ‫شما بخششی بودن فدک را نمی پذیرید‪ ،‬این دارایی از‬ ‫راه ارث به من منتقل می شود‪ .‬در یک جمع بندی کلی‬ ‫درباره نقش اجتماعی و سیاس��ی حضرت زهرا(س)‬ ‫بای��د گف��ت که اگر م��ا اعتقاد به حقانی��ت و امامت‬ ‫امیرالمومنین را نخس��تین اصل اعتقادی شیعه بدانیم‪،‬‬ ‫حضرت زهرا نخستین کسی بود که این اعتقاد را در‬ ‫صحن��ه اجتماعی مطرح ک��رد‪ .‬بنابراین در واقع بروز‬ ‫اجتماعی تش��یع به دست حضرت زهرا(س) صورت‬ ‫گرف��ت و از همین رهگذر نقش تاریخی ان حضرت‬ ‫که نقش��ی اس��تثنایی و بی بدیل بود‪ ،‬معلوم می شود‪.‬‬ ‫ایش��ان در مدت کوتاه حیات خویش پس از رحلت‬ ‫پیامبر که به استناد برخی روایات ‪ ٧٥‬روز و به استناد‬ ‫برخی دیگر ‪ ٩٥‬روز بود‪ ،‬با این نقش افرینی توانستند‬ ‫اندیش��ه شیعی را نخس��تین بار به عنوان یک جریان‬ ‫اجتماعی اش��کار کنند و بروز اجتماع��ی ان را رقم‬ ‫زنند؛ جریانی که پ��س از رحلت حضرت زهرا (س)‬ ‫همچن��ان روز ب��ه روز پویاتر‪ ،‬فعال تر‪ ،‬بانش��اط تر و‬ ‫سازنده تر ادامه دارد‪g .‬‬ ‫‪67‬‬ ‫گفتمان فاطمى در رویارویی با غاصبان والیت‬ ‫جامعه‏شناسى دین‏داران پس از پیامبر‬ ‫‪5‬‬ ‫شهال باقرى ‪ /‬پژوهشگر‬ ‫ای��ن نوش��ته ت�لاش دارد تا با بررس��ى خطبه‬ ‫تاریخى حضرت زهرا علیهاالس�لام در مسجد پیامبر‬ ‫ب��ه فهم جامعه‏ش��ناختى دین‏داران ان عص��ر بپردازد‬ ‫و با تمیی��ز معیارهاى دین و دی��ن‏دارى‪ ،‬ویژگى‏هاى‬ ‫دی��ن‏داران واقعى از غیرواقعى را مش��خص س��ازد‪.‬‬ ‫ت�لاش براى احی��اى حقوق اجتماعى و سیاس��ى و‬ ‫اگاهى‏بخشى به مردم و بیان علل ضعف عملکرد افراد‬ ‫و گروه‏ها مهم‏ترین فرازهاى اجتماعى گفتمان تاریخى‬ ‫حضرت فاطمه علیهاالسالم در این خطابه هستند‪.‬‬ ‫بررس��ى و س��نجش رفتار و گفتار دین‏داران در قالب‬ ‫س��نجه‏هاى دینى مى‏تواند راه را بر مقایس��ه تطبیقى‬ ‫رفتاره��اى دین‏داران هم��وار نماید و تحلیل و تعلیل‬ ‫دقیق‏ترى از تاثیر شرایط اجتماعى بر پیروان تعالیم دینى‬ ‫به منصه ظهور برس��اند‪ .‬در این زمینه‪ ،‬خطبه تاریخى‬ ‫حضرت فاطمه زهرا علیهاالسالم در مسجد پیامبر و در‬ ‫جریان واقعه «فدک» به عنوان مظهر نظام مند و پرقدرت‬ ‫گفتمان فاطمى مورد بررسى قرار مى‏گیرد‪.‬‬ ‫فاطمه زهرا علیهاالس�لام در تعالی��م نظرى و عملى‬ ‫خویش‪ ،‬تاکید وافرى بر مشخص نمودن ایمان واقعى‬ ‫از ایمان غیرواقعى‪ ،‬غیرعمیق‪ ،‬ظاهرى و گاه نفاق‏الود‬ ‫و س��الوس‏مدارانه معطوف مى‏دارد‪ .‬تشخیص شرایط‬ ‫فرهنگى‪ ،‬سیاسى‪ ،‬اجتماعى و رابطه ان با ایمان دینى‪،‬‬ ‫اصالت‏ه��ا یا پیرایه‏ه��اى دینى در ج��اى جاى کالم‬ ‫ایش��ان به طور عام و خطبه تاریخى ایشان در مسجد‬ ‫پیامبرصلى‏اهلل‏علی ‏هو‏الهبه طورخاصبهچشممى‏خورد‪.‬‬ ‫از همین‏رو‪ ،‬مى‏توان مس��یر «جامعه‏شناسى دین‏داران»‬ ‫را در کالم و گفتم��ان فاطمى جس��ت‏وجو نمود و از‬ ‫ان براى ش��ناخت مفهوم دیندارى‪ ،‬تشکیل الگوهاى‬ ‫متفاوت دین��داران در جوام��ع گوناگون و تفکیک و‬ ‫تمییز ایمان اصیل از ایمان مدعیان ظاهرگرا اس��تفاده‬ ‫‪68‬‬ ‫نمود‪ .‬سنجه‏ها و گویه‏هاى استخراج شده از این مباحث و‬ ‫بررسى‏ها مى‏توانند داللت‏هایى براى کسانى که با سنجش‬ ‫مفاهیم دینى و ایمان دینى دین داران در بین اقشار گوناگون‬ ‫اجتماعى و خرد‏ه فرهنگ‏هاى جامعه سروکار دارند‪ ،‬فراهم‬ ‫اورد‪.‬‬ ‫حضرت زهرا علیهاالس�لام در نش��ان دادن الگوى یک‬ ‫دیندار تمام عیار و بلکه در تمام ش��ئون انسانى خویش‪،‬‬ ‫نه تنها راهبر زنان‪ ،‬بلکه تمام انسان‏هاى ازاده‏اى است که‬ ‫جز زالل حقیقت‪ ،‬کام تشنه انها را سیراب نخواهد کرد‪.‬‬ ‫حضرت زهرا علیهاالسالم در زهد‪ ،‬صبر‪ ،‬ایثار‪ ،‬شجاعت‪،‬‬ ‫اخالص و صداقت و یاریگرى انسان ها و هزاران خصلت‬ ‫انسانى دیگر سرمشق و راهبرى بى‏نظیر است‪ .‬فاطمه تمام‬ ‫یر اُم ٍه‬ ‫زندگ��ى‏اش را براى دیگران مى‏خواهد که « ُکنتُ ْم خَ َ‬ ‫ت لِلناس» (ال عمران‪)110 :‬؛ امت اس�لامى از ان‬ ‫اُخْ ر َِج ْ‬ ‫بابت که براى مردم افریده شده‏اند‪ ،‬بهترین هستند‪ .‬و شعار‬ ‫و عمل فاطمه علیهاالسالم «الجا َر ثم الدار»؛ اول همسایه‪،‬‬ ‫سپس خود است‪ .‬برهنگان را مى‏پوشاند‪ ،‬گرسنگان را طعام‬ ‫مى‏ده��د‪ ،‬در راه‏ماندگان را یارى مى‏نماید یا پس از چند‬ ‫روز روزه‏دارى‪ ،‬تنها طع��ام خانه و خانواده خود را پیش‬ ‫از افطار مى‏بخش��د؛ او که بخشش‏ها و دستگیرى‏هایش‬ ‫از م��ردم و دوس��ت‏دارى و دعایش ب��راى انان‪ ،‬مصداق‬ ‫این ایه شریفه است‪َ « :‬ویوث ِ ُرونَ َع َلى اَن ُف ِسهِ ْم َول َ ْو َکانَ بِهِ ْم‬ ‫اصه»(حشر‪)9 :‬؛ و در عین تنگ‏دستى‪( ،‬دیگران) را بر‬ ‫خَ َص َ‬ ‫خودبرمى‏گزینند‪.‬‬ ‫حضرت زهرا علیهاالسالم در راستاى عمل به شعار قرانى‬ ‫«التَظلمونَ والتُظلمونَ» (بقره‪ )279 :‬و براى مبارزه با روح‬ ‫ظلم و تجاوز و تعدى و مقابله با فتنه و انحراف ارزش‏هاى‬ ‫اسالمى و بنا بر احساس تکلیف‪ ،‬به مسجد مدینه مى‏رود‬ ‫و سخنرانى مهمى ایراد مى‏نماید‪.‬‬ ‫این خطبه به دلیل انکه در کتاب‏هاى متعدد و معتبرى از‬ ‫اهل تسنن و تشیع مانند شرح نهج‏البالغه ابن ابى الحدید‬ ‫یا در کتاب بالغات النس��اء ابوالفضل احمد بن ابى طاهر‬ ‫مروزى (‪204‬ـ‪ 208‬ه‪ .‬ق)‪ ،‬از دانشمندان عصر خلفاى‬ ‫عباسى امده‪ ،‬بى‏تردید از معتبرترین اسناد تاریخى است‪.‬‬ ‫در خطبه تاریخى حضرت زهرا علیهاالسالم‪ ،‬فرازهاى‬ ‫مهمى خطاب به هیات حاکمه وقت و عموم مردم از‬ ‫مهاجران و انصار امده‏اند‪ .‬در این خطبه‪ ،‬پس از حمد‬ ‫و سپاس پروردگار عالم‪ ،‬یکتایى خداوند و لزوم ارسال‬ ‫ُر ُس��ل مورد توجه و عنایت ق��رار مى‏گیرد و با تاکید‬ ‫بر نقش مهم پیامبر اک��رم صلى‏اهلل‏علی ‏هو‏اله در بیرون‬ ‫اوردن مردم از جاهلیت و مقایسه این دوران با دوران‬ ‫حاکمیت اسالم و به خصوص نقش دستورات الهى در‬ ‫بهبود زندگى مادى و معنوى مردم ادامه مى‏یابد‪ .‬در این‬ ‫زمینه‪ ،‬ان حضرت به تشریح فلسفه احکام خداوندى‬ ‫و نقش حضرت على علیه‏الس�لام در کمک به پیامبر‬ ‫براى برپایى دین خدا مى‏پردازد‪ .‬تش��ریح شرایط پس‬ ‫از رحلت پیامبر صلى‏اهلل‏علی ‏هو‏اله و اشکار شدن نفاق‪،‬‬ ‫دش��منى و ناسپاس��ى افراد در ای��ن دوره‪ ،‬فراز بعدى‬ ‫حضرت زهرا علیهاالس�لام را در این خطبه تشکیل‬ ‫مى‏دهد‪ .‬اس��تناد به ای��ات کریمه قران ب��راى اثبات‬ ‫ظالم ب��ودن هیات حاکمه وقت و نش��ان دادن چهره‬ ‫غاص��ب انها در غصب حقوق حقه دختر پیامبر خدا‬ ‫صلى‏اهلل‏علی ‏هو‏اله‪ ،‬به استیضاح رئیس دولت تحمیلى‬ ‫وقت (ابوبکر) مى‏انجامد‪ .‬در فراز پایانى نیز با شکایت‬ ‫از س��کوت شاهدان س��تم‪ ،‬انها را به عدم سکوت و‬ ‫احقاق حق ادامه‏دهندگان راستین راه پیامبر‪ ،‬دختر پیامبر‪،‬‬ ‫حضرت على و اهل بیت علیهم‏السالم فرا مى‏خواند‪.‬‬ ‫نکت��ه قابل توج��ه انکه نمای��ش چنی��ن رفتارها و‬ ‫خصوصیاتى پس از رحلت پیامبر صلى‏اهلل‏علی ‏هو‏اله و‬ ‫با «تغییر خط‏مشى سیاسى و روى کار امدن تحمیلى‬ ‫افراد ناشایس��ت» و «دورسازى شایستگان به زعامت‬ ‫و اداره امور مس��لمانان» و «منزوى ساختن اهل بیت‬ ‫علیهم‏الس�لام (و حامی��ان انها)» ص��ورت مى‏پذیرد‪.‬‬ ‫فاطمه زهرا علیهاالسالم رفتار و عمل چنین ـ به ظاهر ـ‬ ‫دین‏دارانى را با خدشه و اشکال در اصل باورهاى دینى‬ ‫انان مرتبط مى‏انگارد‪ ،‬تا انجا که خطاب به گروه انصار‬ ‫مى‏فرماید‪« :‬اَ َال تُ َقات ِ ُلونَ َق ْوما َ‬ ‫اج‬ ‫نکثُوا ْاَی َمان َ ُه ْم َو َهموا ْبِاِخْ َر ِ‬ ‫ول َمره ٍ اَتَخْ َش ْون َ ُهم َفاهللُ اَ َحق انَ‬ ‫الرسو ِل َو ُهم بَدَوو ُک ْم اَ َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ین» (توب��ه‪)13 :‬؛ چرا با قومى‬ ‫��و ُه اِن ُکنتُم مومِن ِ َ‬ ‫تَخْ َش ْ‬ ‫که پیمان‏هاى خود را شکس��ته‏اند و تصمیم به اخراج‬ ‫پیامبر صلى‏اهلل‏علی ‏هو‏ال��ه گرفته‏اند پیکار نمى‏کنید‪ ،‬در‬ ‫حالى که انها اغازگر بوده‏اند؟ ایا از ایشان مى‏ترسید؟‬ ‫بهتر است از خدا بترسید اگر ایمان دارید‪.‬‬ ‫از این عبارت معلوم مى‏شود که مولفه باورها‪ ،‬شناخت‬ ‫و معرف��ت دینى و درجه ثبات واس��تحکام ان‪ ،‬نقش‬ ‫مهم و اساس��ى در قوت ایمان و دین‏دارى انس��ان ها‬ ‫ایفا مى‏نماید و هرگونه نقص و خلل در این باورها و‬ ‫اعتقادات دینى‪ ،‬تاثیرات قابل توجه خود را بر تشخیص‬ ‫خوب و بد‪ ،‬مطلوب و نامطلوب و نیز رفتار و اعمال‬ ‫ادمیان بر جاى خواهد گذاشت و در نهایت‪ ،‬با کمک‬ ‫و تحت‏تاثیر شرایط سیاسى و اجتماعى یا با تغییر این‬ ‫ش��رایط‪ ،‬راه براى بروز و ظهور این اشکاالت هموار‬ ‫می ش��ود و نقایص (در اعتق��ادات و باورهاى دینى)‬ ‫در قال��ب رفتارهاى ضد دینى یا بروز خلل در انجام‬ ‫رفتارهاى شایس��ته و بایسته به منصه ظهور مى‏رسند‪.‬‬ ‫در این مواقع اس��ت که دین‏داران واقعى از غیرواقعى‬ ‫شناختهمى‏شوند‪.‬‬ ‫در کالم حضرت فاطمه زهرا علیهاالسالم‪ ،‬ایمان داشتن‬ ‫با «خداشناسى» و «ترس از خداوند» و «نترسیدن از غیر‬ ‫او» مشخص مى‏شود و همه اینها نیز مشخص‏کننده ان‬ ‫هس��تند که چرا یک رفتار‪ ،‬اقدام و عمل الزم توس��ط‬ ‫مدعیان دین‏دارى به انجام نمى‏رس��د؛ هرچند این کار‬ ‫عدم پیکار با کسانى باشد که تصمیم به اخراج پیامبر‬ ‫صلى‏اهلل‏علی ‏هو‏اله گرفته‏اند و بر سر عهد و پیمان خود‬ ‫نبوده‏اند‪g .‬‬ ‫پی نوشت در دفتر مجله موجود است‪.‬‬ ‫حقیقت فاطمه بودن‬ ‫الگوی جاودان انسان ارمانی‬ ‫*‬ ‫دکتر احمد اکوچکیان‬ ‫‪6‬‬ ‫فاطمه زهرا(س) انس��ان هادی است و پرسش ما از‬ ‫ان استانه بزرگ‪ ،‬ترقی‪ ،‬تعالی‪ ،‬هدایت و فالح برای فرد‬ ‫و جامعه است‪ .‬پرس��ش‪ ،‬منظر ما در شناخت سنت ان‬ ‫بانوی بزرگ اس��ت‪ .‬فاطمه(س) الگوی تربیت و حضور‬ ‫اصالحی در جامعه‪ ،‬الگوی جاودان انس��ان ارمانی‪ ،‬زن‬ ‫راهنما و نش��انگر انس��ان و جامعه ایده ال است‪ .‬از امام‬ ‫زمان(عج) نقل ش��ده اس��ت‪« :‬و فی ابنه رسول اهلل لی‬ ‫اسو ٌه حسن ٌه‪ ».‬او الگوی حسن‪ ،‬الگوی صادق و سعادت‬ ‫افرین حرکت و س��لوک‪ ،‬و حیات و کمال پایدار فرد و‬ ‫جامعه اس��ت‪ .‬پیامبر اکرم (ص) می فرمای��د‪ ...« :‬فاقتدوا‬ ‫بالزهره(‪ ...‬والزهر ُه فاطم ُه)‪ ».‬و امام باقر(ع) خطاب به زنی‬ ‫که الگو و معیار روش س��زاوار زندگی است‪ ،‬می فرماید‪:‬‬ ‫«اگر طالب فضیلتی‪ ،‬راه زهرا(س) را پیش گیر‪ ».‬حضور‬ ‫ای��ن الگو را به وی��ژه در رویارویی ب��ا جاهلیت همواره‬ ‫تاریخی بشریت‪ ،‬به طور مقایسه ای بهتر می توان شناخت‪.‬‬ ‫انگاه شناختی کلی از زهرای مرضیه(س) و به اموزگاری‬ ‫او‪ ،‬زینب کبری(س) و فاطمیان و زینبیان سده های پس‬ ‫از وی‪ ،‬برای دانستنی های بعدی ضرورت می یابد‪ .‬و این‬ ‫گونه می توان تصویر روش��ن تری از نقش دین و سنت‬ ‫فاطمه زهرا(س) در زندگی بشر داشت‪.‬‬ ‫بانو از ان اولین هنگام که جان ادمی اگاهی ها را درمی یابد‬ ‫و پرورش می گیرد‪ ،‬تحت تعلی��م و پرورش اموزه های‬ ‫وح��ی‪ ،‬خانواده و به خصوص پ��در قرار گرفت و بدین‬ ‫گونه اموخت و بالید‪ .‬وجود صدیقه طاهره(س) فراگیر‬ ‫سه جریان وجودی است و شناخت او در گرو شناخت‬ ‫این سه جریان عظیم تربیتی و وجودی او‪:‬‬ ‫اول‪ :‬جری��ان وج��ودی خود به عن��وان صاحب والیت‬ ‫کبرا و اس��رار باطنی‪ :‬نفس قدسی زهرای مرضیه(س) از‬ ‫س��رداق عالم ربوبی برای هدایت ادمی��ان به این جهان‬ ‫امده است‪ .‬جریان عظیم وجودی‪ ،‬اساس هستی شناختی‬ ‫پایدار و حقانیت و فراتر بودن وی از زمان و مکان سنت‬ ‫اس��ت و مبنای نظری کالمی نظام تربیتی اجتماعی قابل‬ ‫استنباط از سنت او را توضیح می دهد‪ ،‬و همین خاستگاه‬ ‫هس��تی شناختی است که کالم او را‪ ،‬زندگی او را‪ ،‬مرگ‬ ‫او را‪ ،‬تنهایی ها و خروش ها‪ ،‬اشک ها و فریادها و سلوک‬ ‫و س��یره او را الگویی می دارد ج��اودان و جاری در همه‬ ‫عرصه های زندگی جامعه و تاریخ بش��ری‪ .‬فاطمه زهرا‬ ‫انسان هادی اس��ت‪ .‬در اسالم‪ ،‬انسان هادی پس از نفس‬ ‫الوهی پیامبر اعظم(ص)‪ ،‬همان کس��انی هس��تند که در‬ ‫حدیث نبوی و مس��لم«ثقلین»‪ ،‬عدل و لنگه قران کریم‬ ‫قرار گرفته اند‪ .‬انسان هادی ناگزیر معصوم است‪« .‬عصمت»‬ ‫به معنای پاکیزگی از خطا و گناه اس��ت‪« .‬علم صحیح»‬ ‫و«اختی��ار خالق»(برامده از جوه��ره عبودیت) مالزم با‬ ‫عصمت ان��د و عصمت مالزم با عل��م صحیح و اختیار‬ ‫خالق‪ .‬ایات «تطهیر» و«مباهله» عصم��ت زهرا(س) را‬ ‫توضیحمی دهند‪.‬‬ ‫دوم‪ :‬جریان وجودی خود به عنوان تربیت یافته اموزه های‬ ‫پیامب��ر‪ :‬وجود فاطم��ه(س) در وجهه انس��انی‪ ،‬عرصه‬ ‫جریان های عظیم شناختی‪ ،‬روحی و رفتاری است‪ :‬جریان‬ ‫عظیم ش��ناختی در برخورد با انس��ان‪ ،‬زندگی‪ ،‬هستی‪،‬‬ ‫خداوند‪ ،‬جامعه‪ ،‬تاریخ‪ ،‬رسالت‪ ،‬مسئولیت‪ ،‬تکلیف‪ ،‬دنیا‬ ‫و اخرت؛ جریان عظیم وجود او به عنوان بنده ای خاشع‬ ‫و عارفی عاش��ق در اوج عرصه های حماس��ه و تدبیر؛‬ ‫جریان عظیم وجود او به عنوان انسانی مسئول در ارتباط‬ ‫با عمیق ترین دغدغه های بالندگی انسانی؛ جریان عظیم‬ ‫وجود او به عنوان پاسدارترین انسان از ارزش های انبیایی؛‬ ‫جریان عظیم وج��ود او به عنوان فداکارترین یاور و مام‬ ‫پیامبر خاتم؛ و بسیاری جریان های عظیم دیگر‪.‬‬ ‫سوم‪ :‬جریان وجودی خود به عنوان انسان راهبر‪ :‬فاطمه‬ ‫یک زن اس��ت و خود یک هادی‪ ،‬یک شاهد و یک امام‪،‬‬ ‫یک اس��وه برای هر زنی ک��ه می خواهد چگونه بودن و‬ ‫چگونه شدن خویش را خود برگزیده باشد‪ .‬او در بینش‬ ‫و اندیشه و احساس و باور و انگیزه و سلوک و سیره و‬ ‫رفتار و زندگی اش‪ ،‬اموزگار چگونه بودن و چگونه شدن‬ ‫زن در هر دو عرصه فردی و اجتماعی اس��ت‪ .‬در وجود‬ ‫فاطمه(س) جریان عظیم انسان هادی دینی است‪ :‬جریان‬ ‫عظیم وجودی او به عنوان دردمندترین همراه با خلق و‬ ‫همنش��ین باورها و رنج های زن در تاریخ؛ جریان عظیم‬ ‫وجودی او برای پیشنهاد زن الگو؛ جریان عظیم وجودی‬ ‫او به عنوان مصلح ترین حکیم و حکیم ترین حماس��ه و‬ ‫حماسی ترین عاشق و عاشق ترین تبیین گر حق و افشاگر‬ ‫باطل؛ و دیگر جریان های عظیم شناختنی و ناشناختنی‪.‬‬ ‫شناخت قابلیت ادمی برای تعالی و گسترش توانایی های‬ ‫خویش‪ ،‬در گرو ش��ناخت س��الم ترین ش��خصیت ها و‬ ‫بهترین نمونه های بش��ری است‪ .‬تحلیل و بررسی انواع‬ ‫نیازهاست‪« :‬انا تَوجهنا واستش َفعنا و توسلنا بک الی اهلل و‬ ‫بین یدی حاجاتنا‪ ».‬خوداگاه شدن نیازهای اصیل‬ ‫قدمناک َ‬ ‫انسانی همراه با شناخت درست بانو‪ ،‬ادمی را برمی انگیزد‬ ‫تا برای جهت دهی به نیازها و جنبه های گوناگون زندگی‪،‬‬ ‫یعنی پاس��خ های فکری‪ ،‬عاطفی و حس��ی ب��ه مردم و‬ ‫موضوع ه��ا و رویدادها خ��واه در جهان و خواه در خود‬ ‫به او روی کند؛ نیازهایی مانند‪ :‬نیاز به صیانت‪ ،‬فعلیت و‬ ‫اعتالی تمام جنبه های ش��خصیت و تحقق خود و روند‬ ‫خود ش��دن و پرورش ویژگی ها و استعدادهای یکتای‬ ‫خود؛ نیاز به حقیقت در همه عرصه های هستی؛ نیاز به‬ ‫خوب��ی‪ ،‬نیکی‪ ،‬زیبایی و به معناداری زندگی و پرمعنایی‬ ‫ان؛ نیاز به تعلق داشتن به وجودهای برتر از خود‪ ،‬نیاز به‬ ‫پیوند و ایمان و عشق به جهان‪ ،‬به هستی‪ ،‬به خداوند و به‬ ‫ارمان های برتر و نیاز به فراروی از دوگانگی و سر زندگی‬ ‫و فراش��دن؛ نیاز به فرارفتن یا استعال از نقش فعل پذیر‪،‬‬ ‫نیاز به افرینندگی و خالقیت زندگی خویش��تن (فرزند‪،‬‬ ‫اندیشه‪ ،‬هنر‪ ،‬تربیت خالیق یا کاالی مادی) و از این طریق‪،‬‬ ‫تامین نیاز ب��ه ازادی و هدف داری؛ نیاز به حس هویت‬ ‫و فردیت و یکتایی؛ هویتی که ادمی را با این احس��اس‬ ‫جماعت های انسانی با شیوه های گوناگونی از قبیل تحلیل‬ ‫سیره‪ ،‬مصاحبه‪ ،‬تداعی ازاد و زندگی نامه های خود نوشت‬ ‫و ارا و اندیش��ه ها و سخنان انان‪ ،‬نشان می دهد که همه‬ ‫انسان ها با نیازهایی شبه غریزی به دنیا می ایند‪ .‬این نیازهای‬ ‫مشترک‪ ،‬انگیزه رشد و کمال و تحقق خود قرار می گیرند‬ ‫و انس��ان را ب��ه تبدیل ش��دن به انچه در توان اوس��ت‪،‬‬ ‫فرامی خوانند‪ .‬بدین سان‪ ،‬اس��تعداد بالقوه برای کمال و‬ ‫س�لامت روان از بدو تولد وجود دارد‪ ،‬اما اینکه استعداد‬ ‫بالقوه ادمی تحقق یا فعلیت می یابد یا نه‪ ،‬به نیروهای فردی‬ ‫و اجتماعی ای بستگی دارد که «تحقق خود» را می پرورد‬ ‫یا بازمی دارد‪ .‬چرا ما نیازمند توسل به بانوییم؟ باید تحلیل‬ ‫کرد که ادمی در سر س��ویدای وجودش‪ ،‬چه خواهش و‬ ‫نیازهایی دارد که وی را برمی انگیزند تا برای تامین انها‪،‬‬ ‫دست در والی فاطمه(س) زند؟ بر کنار از نیازهای اصلی‬ ‫جسمانی مشترک ما با حیوانات‪ ،‬به عنوان موثرترین عامل‬ ‫در شخصیت انسان‪ ،‬نیازهای روانی درمیانند‪ .‬انگیزه های‬ ‫انس��ان خواه سالم و خواه ناس��الم نیازهای روانی اویند‬ ‫و تف��اوت میان ادمیان از ارضای نیازهای مزبور ناش��ی‬ ‫می شود‪ .‬سنت بانو طریقه ای زایا و بارور برای تامین این‬ ‫و خوداگاهی و ش��عور که «چیس��ت و کیست» فردیت‬ ‫تکامل یافته ای می بخشد‪ ،‬بدان گونه که احساس می کند‬ ‫زندگ��ی اش را با خود تدبیر می کن��د و در قلمرو فرمان‬ ‫خود است و دیگران به ان شکل نمی بخشند و در همین‬ ‫جهت‪ ،‬نیاز به یگانگی و تمامیت؛ نیاز به نظم و قاطعیت؛‬ ‫نیاز به عدالت و قسط؛ نیاز به استغنای تمامیت و جامعیت؛‬ ‫نیاز ب��ه موازین و ضوابطی برای جهت گی��ری بارور و‬ ‫هم ساز و همنوای تعامل با همه هستی؛ همه این نیازها‬ ‫در نی��از به رویش و رس��تگاری و فالح و کمال و توبه‪،‬‬ ‫یک جا حضور دارند‪.‬‬ ‫نیاز مداوم انسان به جست وجو برای خویشتن‪ ،‬در حقیقت‬ ‫برای معنایی است که به هستی ما منظوری ببخشد و هر‬ ‫چه بیش��تر بتوانیم پس از گذار به خود و عبور از دنیای‬ ‫بیرون‪ ،‬از خود فراتر رویم و در این فراسوی خود شدن‪،‬‬ ‫خ��ود را در راه ارمان های باالتر ایث��ار کنیم‪ .‬این نیازها‪،‬‬ ‫هنگامی که خوداگاهند و ادمی بر تامین انها با روشی زایا‪،‬‬ ‫بارور و خالق عزم جزم کرده اس��ت و هنگامی که زبان‬ ‫بیانی روشنی بیابد «دعا» نامیده می شوند‪g .‬‬ ‫*عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان‬ ‫‪69‬‬ ‫فاطمه اسوه همه جهانیان‬ ‫استاد شیخ حسین انصاریان‬ ‫فاطمه اس��وه عهد و عصر‬ ‫خاصی نیست‪ .‬ما همچنان از‬ ‫چشمه جوشان او می ‏نوشیم‬ ‫و بع��د از ما نیز نس��ل های‬ ‫اینده بر کناره این چش��مه‬ ‫زان��و خواهند زد‪ .‬ش��اید از‬ ‫این روس��ت که امام زمان(عج)‪ ،‬فاطمه(س) را اسوه‬ ‫خوی��ش می خواند‪ ،‬زی��را نیازها و مس��ائل جامعه‬ ‫امام عصر(عج) را سیره و سلوک فاطمه(س) پاسخ‬ ‫می دهد‪.‬‬ ‫فقه در کنار کالم‪ ،‬تفس��یر و حدیث‪ ،‬کوشیده است‬ ‫وظیفه خویش را نسبت‏به «کوثر» افرینش ادا کند‪ .‬راه‬ ‫حق شناسی از او را ارائه دهد‪ ،‬بخشی از افتخار طرح‬ ‫این الگوی بزرگ بشریت را بر دوش کشد و سیمای‬ ‫او را در اینه خود منعکس سازد‪.‬‬ ‫بررسی برخی از احکام فقهی مربوط به فاطمه(س)‬ ‫نش��ان می دهد که این احکام در شمار پرسابقه‏ترین‬ ‫اح��کام فقهی قرار داش��ته‏اند‪ .‬به عن��وان مثال نماز‬ ‫حضرت زهرا(س) تا انجا در صدر اس�لام شهرت‬ ‫داش��ت که اهل کوفه به این نام ان را می‏شناختند یا‬ ‫زیارت ان حض��رت(ع) انگونه که صاحب جواهر‬ ‫می گوید از ضروریات مذه��ب بلکه از ضروریات‬ ‫دین به شمار می ‏رود‪.‬‬ ‫‪ - 1‬اگاهی و ش��ناخت نسبت‏به فاطمه(س)‪ :‬انکه‬ ‫بر قله ش��ناخت فاطمه(س) می ‏ایستد و پهن دشت‬ ‫اختالف های مس��لمین را نظاره می ‏کن��د‪ ،‬حق را به‬ ‫درستی از باطل تشخیص می ‏دهد‪.‬‬ ‫کسی که به س��رزمین شناخت فاطمه(س) سفر کند‪،‬‬ ‫درخت اندیش��ه ‏اش به بار اسالم‏ شناس��ی می‏نشیند‪،‬‬ ‫زمینه‏ های بحثی که خورش��ید ش��ناخت فاطمه(س)‬ ‫بر انها بتابد روش��نایی و وض��وح می ‏یابد‪ .‬امامت این‬ ‫ی با شناختن سیره فاطمه(س)‬ ‫ناب ترین اندیشه کالم ‬ ‫شناختهمی ‏شود‪.‬تاریخ‪،‬کژی هاودرستی ‏هایانباتاریخ‬ ‫فاطمه(س) دانسته می ‏شود و‪ ...‬ولی دریغا که بسیاری‬ ‫در نیم کره تاریک جهل و دور از نور فاطمه(س) رحل‬ ‫اقامت افکنده اند و از مزایای شناخت او در همه زمینه ها‬ ‫بی ‏بهره مانده‏ اند‪ ،‬ش��ناختن فاطمه(س) و غور در این‬ ‫شناخت‏یک ضرورت است و وظیفه‪.‬‬ ‫ام��ام صادق(ع) در بیان جایگاه ش��ناخت او فرمود‪:‬‬ ‫«کسی که فاطمه را به درستی بشناسد «شب قدر» را‬ ‫درک کرده است‪».‬‬ ‫‪ - 2‬اسوه‏پذیری از فاطمه(س)‪ :‬فاطمه اسوه همه است‪،‬‬ ‫اسوه عهد و عصر خاصی نیست‪ .‬هر چه زمان ما را از‬ ‫عصر او دورتر کند‪ ،‬بیشتر به او نیازمند خواهیم شد‪ .‬ما‬ ‫همچنان از چش��مه جوشان او می ‏نوشیم بعد از ما نیز‬ ‫نسل های اینده بر کناره این چشمه زانو خواهند زد‪ .‬شاید‬ ‫از این روست که امام زمان(عج) همان نجات دهنده بشر‬ ‫در اخرالزمان فاطمه(س) را اسوه خویش می خواند‪ ،‬زیرا‬ ‫نیازها و مسائل جامعه امام عصر(عج) را سیره و سلوک‬ ‫فاطمه(س) پاسخ می ‏دهد؛ «وفی ابنه رسول اهلل(ص) لی‬ ‫اسوهحسنه‏»‪.‬‬ ‫چش��م‏های جوینده ما باید زندگی او را سراپا به نظاره‬ ‫بنشیند‪ ،‬چه انکه س��یره این هدیه بزرگ خدا مشعلی‬ ‫است که ما را از شب‏های جهل و گودال های انحراف‬ ‫رهایی می ‏بخشد‪ .‬فقیهان مستند برخی از فتاوی خود را‬ ‫فعل فاطمه(س) و تاسی به ان حضرت(ع) قرار داده‏اند‪.‬‬ ‫به عنوان نمونه صاحب جواهر زیارت قبور در شنبه و‬ ‫پنج شنبه را بر پایه تاسی به فاطمه(س) مستحب موکد‬ ‫می شمرد‪g .‬‬ ‫‪70‬‬ ‫یدرجامعه‬ ‫نهادینهشدنفرهنگفاطم ‬ ‫*‬ ‫حجت االسالم دارابی‬ ‫نق��ش فرهن��گ تفک��ر فاطم��ی(س) در جری��ان‬ ‫دشمن‏شناس��ی و تبیین جایگاه امامت و والیت بسیار‬ ‫واالست؛ نهادینه شدن فرهنگ فاطمی(س) در جامعه‬ ‫گام بلندی در راس��تای دس��تیابی به جامعه اس�لامی‬ ‫خواهد بود‪ .‬در راس��تای شناخت و معرفت نسبت به‬ ‫حض��رت فاطمه(س) و دس��تیابی ب��ه فرهنگ واالی‬ ‫فاطمی(س) می‏توانیم دریچه‏ه��ای معرفتی خوبی را‬ ‫نس��بت به معارف بلند الهی به روی خ��ود باز کنیم‪.‬‬ ‫ب��ا مطالعه س��یره علم��ی و عملی حض��رت صدیقه‬ ‫طاهره(س) و چشم‏اندازی به سیره سیاسی حضرت که‬ ‫در راستای ارزش‏های اصیل اسالمی به مکتب امامت‬ ‫و والیت توجه ویژه‏ای داشته و اینکه ارمان‏های جامعه‬ ‫مسلمین باید با هدایت و رهبری امام میسر شود می‏توان‬ ‫به نکات ارزشمندی دست یافت‪ .‬حضرت فاطمه(س)‬ ‫ی و عملی با انحرافات فکری‬ ‫در اثبات حق و مقابله علم ‬ ‫ک��ه برای جامعه اس�لامی رخ می‏دهد به ما اموختند که‬ ‫باید دفاع عالمانه و جانان��ه‏ای از حریم امامت و والیت‬ ‫داشته باشیم‪ .‬مس��اله دفاع از جایگاه امامت و والیت در‬ ‫اندیشه فاطمی(س) به عنوان یک وظیفه اجتماعی و یک‬ ‫تکلیف الهی در جامعه مورد توجه قرار می‏گیرد‪ .‬جوهره‬ ‫اصلی جامعه اسالمی به واسطه جایگاه امامت و رهبری‬ ‫است‪ .‬بیانات و خطبه حضرت زهرا(س) درباره حرکت‬ ‫انسان‏ها در مقابل وظایف اجتماعی خود و عدم سکون و‬ ‫قیام و ایستادگی دربرابر انحرافات فکری بخش مهمی در‬ ‫حیات و فرهنگ فاطمی(س) است‪ .‬جریان دشمن شناسی‬ ‫حضرت صدیقه طاه��ره(س) و اموختن ای��ن امر به ما‬ ‫که توجه به معیارهای دش��من و اصول و ابزارهایی که‬ ‫به دنبال ان و برای مقابله با جریان‏های الهی به کار می‏برد‬ ‫و مبارزه وی با تفکرات انحرافی وافشای فتنه‏ها از سوی‬ ‫این حضرت‪ ،‬ما را نس��بت به این مساله متوجه می‏کند‬ ‫که باید نسبت به شناخت جریان‏های فرهنگی‪ ،‬سیاسی‬ ‫و اجتماعی حساس��یت باالیی داشته باشیم‪ .‬اگر فرهنگ‬ ‫تشخیص حق و باطل‬ ‫*‬ ‫حجت االسالم حسین نقده دوزان‬ ‫خطبه حضرت زهرا (س) زمینه تشخیص حق و باطل‬ ‫را میسر کرد و مهم ترین نقطه زندگانی ایشان محسوب‬ ‫می شود‪ .‬حضرت فاطمه زهرا (س) بهترین و واالترین‬ ‫الگ��و برای جامع��ه بانوان بوده که غیرمس��لمانان نیز‬ ‫می توانند از نقاط بزرگ و درخشان زندگی این بانوی‬ ‫بزرگوار درس عبرت بگیرند‪.‬‬ ‫حضرت زهرا (س) فرزند و تربیت شده پیامبر اکرم (ص)‬ ‫ب��وده که ش��یوه و روش ان حض��رت را برای خود‬ ‫سرمشق قرار داده بودند‪.‬‬ ‫ای��ن بانوی بزرگوار اس�لام ب��ه مب��ارزه و جهاد در‬ ‫عرصه های سیاس��ی پرداختن��د و در فضای مبارزه با‬ ‫مش��رکان و طاغوت اقدامات چش��مگیری داشتند و‬ ‫زندگانی این حضرت با این مبارزات عجین بود‪.‬‬ ‫حضرت زه��را (س) از دوران کودک��ی خود در کنار‬ ‫نب��ی مکرم اس�لام (ص) حض��وری فعال داش��تند‪ ،‬ان‬ ‫حضرت حامی و مدافع ایشان بوده و با قضایا از نزدیک‬ ‫درگیر بودن��د و پس از هجرت به مدین��ه در جریانات‬ ‫مختلف سیاسی و مبارزاتی پیامبر اکرم (ص) با مشرکان‬ ‫و جنگ ها حضور داشتند‪ .‬حضرت فاطمه زهرا (س) در‬ ‫حمایت از خط والیت و امامت تا اندازه ای جانفش��انی‬ ‫داشتند و در نهایت نیز در این مسیر به شهادت رسیدند‪.‬‬ ‫حضرت فاطمه زهرا (س) در برابر مبارزه با خط انحراف‬ ‫تا شهادت ایس��تادگی کرده و جان خود را نیز در مسیر‬ ‫والیت و پروردگار فدا کردند‪ .‬حضرت فاطمه زهرا (س)‬ ‫در مرحل��ه ای مبارزه به ش��رک را در اولویت برنامه های‬ ‫خ��ود قرار دادند و در مراحل دیگ��ر به مبارزه با نفاق و‬ ‫انحراف پرداختند‪ .‬ان حضرت در هر مکانی که به حضور‬ ‫ایش��ان نیاز بود به فعالیت می پرداختند و با جریاناتی که‬ ‫درصدد انحراف اس�لام اصیل بود‪ ،‬مبارزه کردند‪ .‬خطبه‬ ‫حضرت زه��را (س) مهم ترین نقطه زندگانی این بانوی‬ ‫اسائه ادب به حریم فاطمی‬ ‫گناهینابخشودنی‬ ‫*‬ ‫عبدالجبار کرمی‬ ‫حضرت علی(ع) مورد احترام اهل س��نت اس��ت و‬ ‫انها به فتوای ایش��ان عم��ل می‏کنند‪ ،‬در نماز جمعه‬ ‫به ایش��ان درود می فرس��تند و حذف نام ایش��ان و‬ ‫نام حضرت فاطم��ه(س) و فرزندانش ناقض خطبه‬ ‫جمعه است‪.‬‬ ‫بزرگ‏ترین عامل اختالف بین شیعه و سنی در دوران‬ ‫متمادی اهانت به مقدس��ات بوده وگرنه جنگی در‬ ‫میان نبوده و تنها این لفظ ها باعث اختالفاتی ش��ده‬ ‫اس��ت‪ .‬بین ش��یعه و س��نی جنگی مانند جنگ های‬ ‫صلیبی وجود نداش��ته اس��ت‪ ،‬اما متاسفانه دشمنان‬ ‫اس�لام از این موضوع سوءاس��تفاده های بس��یاری‬ ‫کرده اند‪ .‬رهبری معظم انقالب اس�لامی با شهامت‬ ‫فتوا دادند که اهانت به مظاهر اهل سنت حرام است‪،‬‬ ‫فعل حرام نیز مستوجب مجازات تعزیر یا حد است‪.‬‬ ‫این پدیده بسیار مهمی در نظام و گفتمان اسالمی و‬ ‫نقطه امیدی برای علمای اهل س��نت و تشیع است‬ ‫و دهان افرادی را که می خواس��تند از فضای کش��ور‬ ‫سوءاس��تفاده کنند و شیعه و سنی را در برابر یکدیگر‬ ‫قرار دهند‪ ،‬خواهد بست و تبعات مثبت بسیاری در بر‬ ‫خواهد داشت‪.‬‬ ‫بسیار جای س��وال دارد که چرا رسانه ها این موضوع‬ ‫را ب��از نک��رده و ان را مطرح نکردن��د؟ چرا اصحاب‬ ‫جراید به س��ادگی از روی این موضوع مهم گذشتند؟‬ ‫به شکلی که بسیاری از علمای اهل سنت از این فتوای‬ ‫مه��م بی اطالعند و بس��یاری از اهل س��نت نیز از این‬ ‫موض��وع اطالعی ندارند‪ .‬چ��را از این موضوع مهم به‬ ‫سادگی گذشتند؟ این جای سوال دارد‪ .‬به نظر می‏رسد‬ ‫این فتوا برای کس��انی که برخ�لاف نظر رهبری عمل‬ ‫می کنند خوشایند نبوده زیرا اگر بیان کنند باید تبعیت‬ ‫نی��ز کنند و در حال حاضر نمی خواهند از نظر رهبری‬ ‫تبعیت کنند‪.‬‬ ‫جا دارد صدا و س��یما و سایر رسانه ها در رساندن این‬ ‫پیام ب��ه گوش همگان و جلوگی��ری از ادامه تنش ها‪،‬‬ ‫نهضتی را ش��روع کنند‪ .‬طبق فقه شافعی باید در نماز‬ ‫حریص‪ ،‬حسود و دنیاطلب‬ ‫قاتلین حضرت زهرا(س) در ایینه تاریخ‬ ‫حجت االسالم ابوالقاسمی ‪ /‬کارشناس مذهبی‬ ‫فاطمی(س) در جامعه نهادینه ش��ود با ایجاد بصیرت‬ ‫و اعتقاد قلبی نسبت به تکالیف الهی و انچه در حوزه‬ ‫وظایف بندگی ما در ح��وزه اموزه‏های دینی متصور‬ ‫است می‏توان نسبت به تحقق یک جامعه اسالمی گام‬ ‫برداشت‪g .‬‬ ‫*مدیرکل توسعه اموزش‏های تخصصی سازمان تبلیغات اسالمی‬ ‫نمونه اسالم محس��وب می شود و اگر موضع گیری ها‬ ‫ایش��ان وجود نداشت‪ ،‬تشخیص حق علیه باطل برای‬ ‫افراد مش��کل بود‪ .‬حضرت فاطمه زه��را (س) در ان‬ ‫دوران خطبه ای را ایراد کردند و با این خطبه مسیر حق‬ ‫و باطل مشخص شد‪g .‬‬ ‫*مدیرکل امور شیعیان مجمع جهانی اهل بیت (ع)‬ ‫جدای از منظر تاریخی در تاریخ اس�لام و ش��خصیتی که در تاریخ از قاتلین حضرت زهرا عنوان شده‪ ،‬اگر‬ ‫از منظر معارفی به این موضوع نگاه کنیم به یک نتیجه می رس��یم و اگر از منظر اخالقی نگاه کنیم به نتیجه‬ ‫دیگری و از زوایای مختلفی که اسناد حدیثی در ان مورد وجود دارد هم می توانیم به نتایج جدیدی برسیم‪.‬‬ ‫وقتی کس��ی رفتاری می کند که منجر به چنین اتفاقی می ش��ود این شخص دارای صفات رذیله است‪ .‬یعنی‬ ‫فردی مثال حس��ود است‪ .‬من تعبیری دارم که می گویم اتشی که در خانه حضرت زهرا روشن کردند اتش‬ ‫هیزم نبود بلکه اتش بخل و حسد و کینه بود‪.‬‬ ‫یکس��ری از این افراد از روی کینه امده بودند‪ ،‬یکس��ری هم از روی حس��ادت‪ ،‬عده ای از روی حرص و‬ ‫ع��ده ای از روی تکب��ر امده بودند و‪ ....‬پس این اتش‪ ،‬اتش هیزم نبود و اتش��ی بود که از صفات رذیله این‬ ‫افراد ش��عله ور می ش��د‪ .‬این نوعی نگرش است که براس��اس ان می توان شخصیت قاتلین حضرت زهرا را‬ ‫بررسی کنیم‪.‬‬ ‫برای مثال می توانیم بگوییم که اینها ادم های حریص و طماعی بودند‪ .‬در س��ند داریم که حضرت علی(ع)‬ ‫خطاب قرار گرفت که خلیفه به غالم خودش مثال از بیت المال بیشتر داد‪ .‬حضرت علی(ع) اشک در چشمان‬ ‫مبارکش جمع ش��د‪ .‬علت را پرس��یدند که ایا بر اینکه از بیت المال بی عدالتی کرده گریه می کنید‪ .‬حضرت‬ ‫فرم��ود ک��ه نه! به خاطر این گریه می کنم که به خاطر چند درهم ناچیز از این دنیا و به خاطر حرص مال دنیا‬ ‫این شخص مرتکب چه گناه بزرگی شد که منجر به شهادت حضرت زهرا شد‪.‬‬ ‫قاتلی��ن حضرت زه��را(س) ادم های حریص و طماعی نس��بت به دنیا بودند‪ .‬وقت��ی از این منظر نگاه کنیم‬ ‫می توانی��م مفه��وم حرص و طمع و بخل و حس��ادت و کراهت و زش��تی ان را بس��یار واضح ذکر کنیم و‬ ‫بگوییم االن هم که ش��ما حس��ادت داری‪ ،‬اگر در ان زمان بودی‪ ،‬حسادت تو باعث می شد تا هیزم در خانه‬ ‫حضرت زهرا(س) ببری‪ ،‬اگر شما بخیل هستی همین طور‪ ،‬اگر شما حریص هستی همین طور و‪...‬‬ ‫پس با این نحو نگرش می توان امر به معروف و نهی از منکر انجام داد و خود و دیگران را از صفات اخالقی‬ ‫این موضوع اگاه کرد‪.‬‬ ‫منظر دیگری هم وجود دارد‪ .‬براس��اس این تفکر می گوییم والیت‪ ،‬نور است و دشمن والیت اسیر تاریکی‬ ‫اس��ت‪ .‬پس امیرالمومنین منشا نور هستند و سلمان و مقداد واباذر پرتوهایی از نور علی هستند‪ .‬حدیثی در‬ ‫این زمینه اشاره دارد که‪ :‬شیعتنا من شعاع نورنا؛ شیعه های ما پرتوهای نور ما هستند‪.‬‬ ‫اگر اینطور نگاه کنیم می بینیم که دش��منان اهل بیت مانند حائلی هس��تند که مانع نور می ش��وند و تاریکی‬ ‫ایج��اد می کنند‪ .‬پس در ای��ه کریمه می فرماید که خدا نور خودش را در همه جا منتش��ر می کند و هرکس‬ ‫بخواهد مانع نور خدا شود این امکان را نخواهد داشت؛ قاتلین حضرت زهرا خواستند مانع نورافشانی نور‬ ‫اهل بیت شوند‪.‬‬ ‫وقتی از این زاویه نگاه کنیم می بینیم شخصیت قاتلین حضرت زهرا شخصیت تاریکی است چرا که مانع نور‬ ‫هستند‪ .‬وقتی این وضعیت را تعریف می کنیم از کلمه کفر استفاده می کنیم‪ .‬کفر یعنی پوشاندن‪ ،‬یعنی دستت‬ ‫را جلوی المپ بگیری‪ ،‬وقتی دستت را جلوی المپ روشن بگیری‪ ،‬مانع نور المپ هستی‪ .‬پس دست شما‬ ‫کفر ان نور است و شما که این کار را انجام می دهی کافر به نور المپ هستی‪.‬‬ ‫حاال ش��خصیت قاتلین حضرت زهرا کافر ش��دند به این نور و خواس��تند با این رفتار مانع این نور شوند‪،‬‬ ‫در مقابل شخصیت سلمان و اباذر و مقداد کسانی هستند که خواستند این نور را منتشر کنند و اینها مومن‬ ‫هستند‪ ،‬چراکه مومن انتشاردهنده نور ایمانی است که اصل ان از وجود امیرالمومنین است‪.‬‬ ‫این نحوه نگرش معارفی و اخالقی است که کمی با نحوه نگرش تاریخی متفاوت است اما نگرش تاریخی‬ ‫ما را به نتیجه ای که بتوانیم از ان درس بگیریم نمی رساند و باید بتوانیم با نگرشی به این مسائل نگاه کنیم‬ ‫که این وقایع را در زندگی امروزی خود وارد و ان را لمس کنیم‪g .‬‬ ‫جمع��ه به حضرت علی(ع) درود فرس��تاد و حذف‬ ‫نام ایش��ان و نیز حذف نام حض��رت فاطمه(س) و‬ ‫فرزندانش ناقض خطبه جمعه اس��ت‪ .‬این موضوع‬ ‫از ابتدای اس�لام در اهل س��نت وجود داشته است‬ ‫که توهین به خاندان پیامبر اکرم(ص) حرام اس��ت‪.‬‬ ‫خاندان پیامبر متعلق به تمام مسلمانان و از مقدسات‬ ‫اهل س��نت هس��تند و هیچ یک از اهل سنت به این‬ ‫خاندان اسائ ‏ه ادب نمی کند‪g .‬‬ ‫* نماینده مردم سنندج در مجلس شورای اسالمی‬ ‫‪71‬‬ ‫سه شعر از حمیدرضا برقعی‬ ‫دیدگاه‬ ‫فدایی والیت‬ ‫حجت االسالمحسینابراهیمی‬ ‫*‬ ‫درباره عظمت و معنویت‬ ‫حض��رت کتاب ه��ای‬ ‫بسیاری نوش��ته شده که‬ ‫اگر م��ورد مطالعه جمعی‬ ‫خانواده ه��ا ق��رار گیرند‬ ‫به طور حت��م به تبعیت و‬ ‫تسلیم منجر خواهند شد‪ .‬ویژگی های فاطمه زهرا‬ ‫بس��یار فراوان است‪ ،‬امام (ره) زمانی فرمودند که‬ ‫من درباره فاطمه من چه بگویم‪ ،‬وقتی امام درباره‬ ‫حضرت صدیقه طاهره نمی توانند چیزی بگویند‬ ‫ما از بیان کماالت حضرت زهرا عاجز هستیم‪.‬‬ ‫فه��م م��ا درمقابل عظم��ت زه��را و معنویت‪،‬‬ ‫مقام علم��ی و روحانی ان حض��رت درحدی‬ ‫اس��ت که خداوند به فرشتگان نسبت به وجود‬ ‫حض��رت زه��را مباه��ات می کن��د و می گوید‬ ‫فرش��تگان ببینید که چگون��ه فرزند بنده من در‬ ‫محراب عبادت از خوف من می لرزد‪.‬‬ ‫ما تنها می توانیم نقل کننده توصیفات ائمه درباره‬ ‫حض��رت فاطمه باش��یم‪ .‬همین ب��س که وقتی‬ ‫نبی مکرم اس�لام محزون بودند می فهمیدند که‬ ‫داروی این افس��ردگی دیدار زهراس��ت‪ .‬پیامبر‬ ‫اس�لام(ص) با رویی منبس��ط و خالی از غم و‬ ‫غصه با صدیقه طاهره رو به رو می ش��د‪ ،‬تعظیم‬ ‫می کرد‪ ،‬دس��ت بی بی را می بوسید و وی را در‬ ‫جای خود می نشاند‪.‬‬ ‫حضرت رس��ول خدا فرمودند که رضای زهرا‬ ‫رضای خدا و خش��م زهرا خش��م خداس��ت‪،‬‬ ‫عظم��ت زهرا ف��وق تصور ماس��ت و ارزش و‬ ‫منزلت زهرا طوری اس��ت که ما نمی توانیم ان‬ ‫را درک کنیم‪ .‬با تمام مش��کالتی که برای بی بی‬ ‫پیش ام��د و از ان با عنوان تاریک ش��دن روز‬ ‫روشن چون شب تاریک تعبیر شده‪ ،‬ان حضرت‬ ‫صبوری بسیاری کرد‪.‬حضرت فاطمه جان خود‬ ‫و فرزندان خ��ود را فدای والیت کرد‪ ،‬به طوری‬ ‫که در طول تاریخ چنین شخصیتی وجود ندارد‪.‬‬ ‫هرک��س در حد توان خ��ود باید از فضایل اهل‬ ‫بیت به ویژه حضرت زهرا(س) بگوید‪ .‬این امر‬ ‫به طور قهری افراد را وادار به تبعیت و تس��لیم‬ ‫می کند‪.‬تا کن��ون کتاب های خوبی در این رابطه‬ ‫نوش��ته ش��ده‪ ،‬خانواده ها این کتاب ها را به طور‬ ‫جمعی م��ورد مطالعه قرار دهن��د و از اوصاف‬ ‫حضرت زهرا بهره مند شوند‪ .‬در تمام دورانی که‬ ‫پیامبر در مکه بود و حضرت زهرا مادر خود را‬ ‫از دس��ت داد‪ ،‬خانه دار بود‪ .‬داستان شب ازدواج‬ ‫حضرت زهرا و بخش��یدن لباس شب عروسی‬ ‫بسیار شنیدنی است‪.‬‬ ‫عظمت حضرت زهرا در حدی است که پیامبر‬ ‫روی منبر سه بار گفت پدر به قربان این دختر‪.‬‬ ‫براساس روایتی که از امام باقر(ع) نقل شده پس‬ ‫از رحلت پیامبر‪ ،‬جبرئی��ل ‪ 70‬روز بر حضرت‬ ‫زهرا نازل شده و اینده جهان را برای بی بی نقل‬ ‫می کرد و امیرالمومنین این نشست را می نوشت‬ ‫که بعدها به صحیفه فاطمه معروف ش��د که در‬ ‫دست هریک از ائمه بود و امروز در دست امام‬ ‫زمان (عج) است‪.‬‬ ‫*رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد‬ ‫‪72‬‬ ‫ای کاش در این بیت بسوزم‬ ‫دارد دل و دین می برد از شهر شمیمی‬ ‫افتاده نخ چادر او دست نسیمی‬ ‫تسبیح دلم پاره شد ان دم که شنیدم‬ ‫با دست خودش داده اناری به یتیمی‬ ‫حتی اثر وضعی تسبیح و دعا را‬ ‫بخشیده به همسایه‪ ،‬چه قران کریمی‬ ‫در خانه زهرا همه معراج نشینند‬ ‫انجا که به جز چادر او نیست گلیمی‬ ‫ای کاش در این بیت بسوزم که شنیدم‬ ‫می سوخت حریم دل موال چه حریمی‬ ‫اتش مزن اتش در و دیوار دلش را‬ ‫جز فاطمه در قلب علی نیست مقیمی‬ ‫حاال نکند پنجره را وا بگذاریم‬ ‫پرپر شود ان الله زخمی به نسیمی‬ ‫اگر اشاره کنی کائنات می لرزد‬ ‫غزلی نذر حضرت زهرا(س)‬ ‫همین که دست قلم در دوات می لرزد‬ ‫به یاد مهر تو چشم فرات می لرزد‬ ‫نهفته راز «اذا زلزلت» به چشمانت‬ ‫اگر اشاره کنی کائنات می لرزد‬ ‫«هزار نکته باریک تر ز مو اینجاست»‬ ‫بدون عشق تو بی شک صراط می لرزد‬ ‫مگر که خار به چشمان خضر خود دیدی‬ ‫که در نگاه تو اب حیات می لرزد‬ ‫تو را به کوثر و تطهیر و نور گریه مکن‬ ‫که ایه ایه تن محکمات می لرزد‬ ‫کنون نهاده علی سر‪ ،‬به روی شانه در‬ ‫و روی گونه او خاطرات می لرزد‬ ‫غزل تمام نشد‪ ،‬چند کوچه باالتر‬ ‫میان مشک سواری فرات می لرزد‬ ‫سپس سوار می افتد‪ ،‬تو می رسی از راه‬ ‫که روضه خوان شوی اما صدات می لرزد‬ ‫و عصر جمعه کنار ضریح روی لبم‬ ‫به جای شعر دعای سمات می لرزد ‪...‬‬ ‫سیب ها روی خاک غلتیدند‬ ‫زیر باران دوشنبه بعد از ظهر‬ ‫اتفاقی مقابلم رخ داد‬ ‫وسط کوچه ناگهان دیدم‬ ‫زن همسایه بر زمین افتاد‬ ‫سیب ها روی خاک غلتیدند‬ ‫چادرش در میان گرد و غبار‬ ‫قبال این صحنه را‪ ...‬نمی دانم‬ ‫در من انگار می شود تکرار‬ ‫اه سردی کشید‪ ،‬حس کردم‬ ‫کوچه اتش گرفت از این اه‬ ‫و سراسیمه گریه در گریه‬ ‫پسر کوچکش رسید از راه‬ ‫گفت‪ :‬ارام باش! چیزی نیست‬ ‫به گمانم فقط کمی کمرم‪...‬‬ ‫دست من را بگیر‪ ،‬گریه نکن‬ ‫مرد گریه نمی کند پسرم‬ ‫چادرش را تکاند‪ ،‬با سختی‬ ‫یا علی گفت و از زمین پا شد‬ ‫پیش چشمان بی تفاوت ما‬ ‫ناله هایش فقط تماشا شد‬ ‫صبح فردا به مادرم گفتم‬ ‫گوش کن! این صدای روضه کیست‬ ‫طرف کوچه رفتم و دیدم‬ ‫در و دیوار خانه ای مشکی است‬ ‫****‬ ‫با خودم فکر می کنم حاال‬ ‫کوچه ی ما چقدر تاریک است‬ ‫گریه‪ ،‬مادر‪ ،‬دوشنبه‪ ،‬در‪ ،‬کوچه‬ ‫راستی! فاطمیه نزدیک است‪g ...‬‬ ‫غصب فدک‪ ،‬نشانه عدم شناخت والیت‬ ‫ایت اهلل حسینی بوشهری ‪/‬استاد حوزه‬ ‫‪7‬‬ ‫وجود مقدس صدیقه طاه��ره‪ ،‬حضرت زهرا(س)‪،‬‬ ‫برخوردار از دو نوع فضلیت است‪ :‬یکی فضیلت انتسابی‬ ‫و دیگری فضیلت اکتسابی‪ .‬در بعد فضیلت انتسابی همین‬ ‫بس که در دامن پدری که رس��ول گرامی اس�لام است‬ ‫و مادری چون خدیجه کبری بزرگ ش��دند و رشد پیدا‬ ‫کردند‪.‬‬ ‫شخصیت پیامبر و خدیجه کبری برای همه شناخته شده‬ ‫است‪ .‬پیامبری که به عنوان خاتم پیامبران و افضل انبیای‬ ‫الهی اس��ت و مقامات و درجات نبی مکرم اسالم برای‬ ‫همه مشخص است‪.‬‬ ‫اما فضایل اکتسابی حضرت زهرا(س) را می توان در کالم‬ ‫نبی گرامی اسالم در وصف ایشان پیدا کرد که در جایی‬ ‫می فرمایند‪ :‬من عرف فاطمه فقط عرفها و من لم یعرفها‬ ‫فه��ی فاطمه و هی بضعه منی و هی قلبی و روحی التی‬ ‫بین جنبیه‪ ،‬م��ن اذاها فقط اذانی و من اذانی فقط اذ اهلل‪.‬‬ ‫ت�لاش پیامبر در این اس��ت که س��یمای فاطمه زهرا و‬ ‫شخصیت حضرت زهرا(س) برای همگان شناخته بشود‪.‬‬ ‫لذا می فرماید‪ :‬هرکس به معرفت فاطمه و شناخت نسبت‬ ‫به فاطمه نائل امده چه بهتر وگرنه فاطمه دختر من است‪،‬‬ ‫پاره تن من اس��ت‪ ،‬به منزله قلب و روح من اس��ت؛ اگر‬ ‫کسی او را بیازارد مرا ازرده و اگر کسی مرا بیازارد خدای‬ ‫من را ازرده کرده است‪.‬‬ ‫ای��ن جم�لات و تعبیرات در حقیق��ت بیانگر یک نوع‬ ‫اتمام حجت از ناحیه پیغمبر است که امت بعد از پیامبر‬ ‫قدر و منزلت و جایگاه فاطمه را بدانند و انگونه که اقتضا‬ ‫می کن��د با او به عنوان فرزند پیامبر و به عنوان جایگاه و‬ ‫منزلتی که فاطمه دارد حرمت فاطمه پاس داش��ته بشود‪.‬‬ ‫هرچند که این اتفاق نیفتاد‪.‬‬ ‫حقیقت امر این اس��ت که مهم نیس��ت که عده ای کنار‬ ‫شخصیتی مثل پیامبر با ان درجه و مقام و مرتبتی که نزد‬ ‫خ��دا دارد‪ ،‬چه میزان از نظر زمانی حضور داش��ته اند و‬ ‫زندگی کرده اند‪ .‬عمده ترین مساله در شناخت و معرفت‬ ‫ان است که ان بعد معنوی پیغمبر و جایگاه معنوی ایشان‬ ‫و کلمات و سفارش��ات پیغمبر در تمام این مدت زمان‬ ‫برای این افراد روش��ن نش��د‪ .‬یعنی اینها از ابتدا نگاهی‬ ‫داش��تند که ان نگاه نتوانست با نگاه پیغمبر گره بخورد‪.‬‬ ‫ش��رایطی که این افراد هم در این مس��اله ایجاد کردند و‬ ‫حمل��ه ای که به بیت والیت داش��تند و صدماتی که به‬ ‫حقیق��ت وارد کردند و غصب هایی که صورت گرفت‬ ‫اع��م از غص��ب والیت یا غص��ب فدک و‪ ...‬ناش��ی از‬ ‫عدم معرفت و ش��ناخت الزم این اف��راد بود وگرنه این‬ ‫کاره��ا از اف��راد معمولی و عادی نباید س��ر بزند تا چه‬ ‫رس��د به کسانی که مدعی جایگاهی برای خود بودند و‬ ‫طبیعتا در کنار پیغمبر و همراه پیغمبر در شرایط مختلف‬ ‫حضور داشتند‪ .‬ولی انچه نباید اتفاق بیفتد از طریق این‬ ‫اف��راد اتفاق افتاد و البته پیغمبر هم این مس��اله را از قبل‬ ‫پیش بینی کرده بودند که چنین مصیبت ها و مش��کالتی‬ ‫بر فاطمه خواهد گذش��ت که این مضم��ون از کلمات‬ ‫پیغمبر مشخص است و گویا ایشان می خواست به نوعی‬ ‫اتمام حجت کند که بهانه به دس��ت کسی داده نشود که‬ ‫ما نمی دانستیم فاطمه کیست؟ جایگاه فاطمه چیست و‬ ‫فضیلت و منقبت فاطمه چیست؟‬ ‫بنابراین انچه ما در این مورد می توانیم بگوییم مس��اله‬ ‫دنیا خواهی و فزون طلبی اس��ت که توسط این افراد رخ‬ ‫داد چرا که رفتن به س��مت قدرت باعث می شود انسان‬ ‫غصب هایی که صورت‬ ‫گرفت اعم از غصب‬ ‫والیت یا غصب فدک‬ ‫و‪ ...‬ناشی از عدم‬ ‫معرفت و شناخت الزم‬ ‫این افراد بود وگرنه این‬ ‫کارها از افراد معمولی و‬ ‫عادی نباید سر بزند تا‬ ‫چه رسد به کسانی که‬ ‫مدعی جایگاهی برای‬ ‫خود بودند‬ ‫خیلی از مسایلی که یک روزی به عنوان حقیقت برای او‬ ‫جلوه کرده به فراموشی بسپارد‪.‬‬ ‫اما در بعد زندگی فاطم��ه(س) با امیرالمومنین و مدافع‬ ‫حری��م والیت بودن هم این جمله زیبا از خود حضرت‬ ‫زهراس��ت که می فرماید‪ :‬یا اباالحسن ان کنت فی خیر‬ ‫کنت معک و ان کنت فی شر و کنت معک‪ .‬یعنی ایشان‬ ‫فدایی والیت و امیرالمومنین به عنوان ولی خودش است‬ ‫ک��ه می فرماید اگر در خیر و خوبی باش��ی فاطمه همرا‬ ‫توس��ت و اگر نامالیمات و مشکالت برای تو به وجود‬ ‫بیاورند باز فاطمه همراهی است که از تو فاصله نخواهد‬ ‫گرفت‪ .‬یعنی در مسیر دفاع از والیت و جایگاه والیت و‬ ‫رهبری‪ ،‬نسبت به امیرالمومنین‪ ،‬فاطمه یک لحظه کوتاهی‬ ‫از خود نشان نخواهد داد‪ .‬اگر ما تاریخچه زندگی ایشان‬ ‫را هم نگاه کنیم چه در زمان نبی مکرم اسالم و چه بعد‬ ‫از رحلت نبی مکرم اسالم می بینیم همسری باوفا و همراه‬ ‫اس��ت‪ .‬به عنوان مثال روزی امیرالمومنین وارد منزل می‬ ‫ش��وند می بینند که چیزی در منزل برای خوردن وجود‬ ‫ندارد‪ ،‬به فاطمه می گوید که چرا به من نگفته ای تا چیزی‬ ‫برای خانه تهیه کنم؟ اما زندگی ایش��ان الگوی زندگی و‬ ‫رفتار یک بانوی مجاهد و مسلمان است در شوهرداری‬ ‫که در جواب حضرت علی می فرماید‪ :‬انی الستحیی من‬ ‫الهی ان اکلف نفسک بما ال تقدر علیه‪ .‬یعنی من از پیشگاه‬ ‫خدایم ش��رم می کنم که تو را به عنوان شوهرم به کاری‬ ‫وادار کنم که می دانم از عهده تو برنمی اید‪.‬‬ ‫ای��ن بزرگترین درس برای بانوان م��ا در جامعه دینی و‬ ‫اسالمی است که در رابطه با مسایل زندگی قناعت را پیشه‬ ‫کنند‪ ،‬ش��رایط زندگی شوهر را مراعات کنند تا چشم و‬ ‫هم چشمی و رقابت های بی حساب و کتاب ان شیرین‬ ‫و حالوت زندگی را تبدیل به تلخی نکند‪.‬‬ ‫بنابرای��ن فاطمه الگویی نمونه اس��ت چون ایش��ان هم‬ ‫دختری نمونه است‪ ،‬هم مادر نمونه‪ ،‬هم همسر نمونه و‬ ‫هم یک عابد نمونه و هم یک مجاهد نمونه است و تمام‬ ‫ویژگی ها و فضایل و خوبی ها را یکجا می شود در ایشان‬ ‫دید‪ .‬امروزر نی��از جامعه ما الگو گرفتن از رفتار زندگی‬ ‫فاطمه چه در بعد شوهرداری و چه در بعد مسایل سیاسی‬ ‫و رابطه اش با والیت و پاس��داری از مقام والیت است‪.‬‬ ‫امروز اینها نیاز جامعه ماست‪g .‬‬ ‫‪73‬‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫تجلی فاطیما در غرب‬ ‫بانوی تسبیح در افق سانتارم‬ ‫محسنقنبریان‬ ‫‪8‬‬ ‫«در ماه می س��ال میالدی (‪ )1917‬س��ه کودک‬ ‫از خانواده کش��اورز به نام «لوس��یالوس سنتوس»‬ ‫(‪ )1907‬و دو عمو زاده اش به نام های «فرانسیسکو»‬ ‫( ‪ )1908 -19‬و «جاسینتامارتو» (‪ )1910 – 20‬در‬ ‫حالی که داش��تند از گوس��فندان مراقبت می کردند‬ ‫تصویری (شبحی یا تمثیلی) از یک خانم را دیدند‪.‬‬ ‫طب��ق انچ��ه ان خانم وع��ده کرده ب��ود تمثیل در‬ ‫س��یزدهم هر ماه تا اکتبر ان س��ال به اس��تثنای ماه‬ ‫اگست تکرار می شد‪».‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪74‬‬ ‫زیارتگاه ‪FATIMA‬‬ ‫«فاطمه» یا (فاطیما) یک روس��تا و مکان مقدس در‬ ‫بخش «س��انتارم» در مرکز پرتغال در فاصله حدود‬ ‫‪ 29‬کیلو متری در ش��رق منطقه «لیریا» در سرزمین‬ ‫«ک��وادا ایریا» ق��رار دارد‪ .‬اولین زیارت رس��می از‬ ‫فاطیم��ا در س��ال ‪ 1970‬اتفاق افتاد‪ .‬کار کلیس��ای‬ ‫‪ Basilica‬در س��ال ‪ 1928‬ش��روع و در سال ‪1953‬‬ ‫این کلیس��ا تقدیس شد‪ ،‬این کلیسا برجی به ارتفاع‬ ‫‪ 213‬پ��ا دارد که ای��ن برج ت��اج و صلیبی به وزن‬ ‫‪ 7‬ت��ن را حم��ل می کن��د‪ .‬در اط��راف ای��ن کلیس��ا‬ ‫بیمارستان و در فاصله دورتر از ان خانه های نشمین‬ ‫قرار دارد‪ .‬در س��ال ‪( 1967‬پنجاهمین سالگرد واقعه‬ ‫فاطیما) جمعیتی که ح��دود یک میلیون تخمین زده‬ ‫می ش��د در فاطیما گرد هم امدند تا به س��خنان پاپ‬ ‫پال ششم گوش دهند و مراسم عشای ربانی برگزار و‬ ‫برای صلح دعا کنند‪.‬‬ ‫از ان س��ال ها تاکنون همواره در م��اه می صدها هزار‬ ‫زائر انجا می ایند‪ .‬موارد زیادی از ش��فای بیماران در‬ ‫ان گزارش شده است و برخی مسافت های بسیار را‬ ‫ب��ا دو زانو راه می روند ت��ا اینگونه احترام خود را به‬ ‫این مکان مقدس و صاحب ان ادا نمایند‪.‬‬ ‫دایره المعرف بریتانی��کا (‪ )Britannica‬ج ‪ 9‬ص ‪115‬‬ ‫ان را چنین گزارش کرده است‪:‬‬ ‫در م��اه می برج پنجم از س��ال میالدی (‪ )1917‬س��ه‬ ‫ک��ودک از خان��واده کش��اورز ب��ه نام «لوس��یالوس‬ ‫س��نتوس» (‪ )1907‬ودو عم��و زاده اش ب��ه نام ه��ای‬ ‫«فرانسیس��کو» (‪ )1908 -19‬و «جاس��ینتامارتو»‬ ‫(‪ )1910 – 20‬در حال��ی که داش��تند از گوس��فندان‬ ‫مراقبت می کردند تصویری (ش��بحی ی��ا تمثیلی) از‬ ‫یک خانم را دیدن��د‪ .‬طبق انچه ان خانم وعده کرده‬ ‫ب��ود تمثیل در س��یزدهم هر ماه تا اکتبر ان س��ال به‬ ‫اس��تثنای ماه اگست تکرار می شد‪ .‬در ماه اگست این‬ ‫بچه ها به چ��راگاه و الینوس (در نزدیکی الجس��ترال‬ ‫قریه ای که محل تولدش��ان بود) رفته بودند که در ان‬ ‫جا انها تمثیل ان خانم را در نوزدهم اگس��ت دیدند‪.‬‬ ‫خبرهای منتش��ره طبیعتا ش��وق و رغب��ت عده ای را‬ ‫برانگیخت و در س��یزدهم اکتبر جمع وس��یعی – که‬ ‫تع��داد انها تخمی��ن به هفتاد هزار نفر می رس��ید در‬ ‫قریه فاطمه گرد هم امدند‪ .‬این خانم طبق اخبار نقل‬ ‫ش��ده خودرا به این بچه ها به عنوان «بانوی تس��بیح»‬ ‫(‪ )Lady of the rosary‬نمای��ان کرد و تقاضا نمود که‬ ‫برای وی معبدی در ان مکان بس��ازند‪ .‬بالفاصله پس‬ ‫از ای��ن اتفاق یک پدیده خورش��یدی رخ می دهد که‬ ‫این اتفاق توس��ط عده زیادی که در ان قریه حضور‬ ‫داشتند گزارش می ش��ود‪ .‬یکی از انها استاد دانشگاه‬ ‫کویمبرا اقای ‪ Garrett.A‬بود‪« :‬خورش��ید که در پس‬ ‫اب��ر پنهان بود لحظاتی قبل از این اتفاق ابر ضخیم را‬ ‫دریده و با قدرت و روشنایی تابیدن گرفت‪ .‬خورشید‬ ‫یک چرخه سوخته به نظر می رسید این قرص نور در‬ ‫گرد خ��ودش می چرخید و با س��رعت هم چرخید‪.‬‬ ‫سپس خورش��ید گنبد اس��مانی خود را رها کرده و‬ ‫در حالی که س��رعت و تندی قبلی خود را داشت به‬ ‫س��مت زمین نزدیک شد‪ .‬چهره خورشید بسان خون‬ ‫عالمه مجلسی ضمن‬ ‫روایت صحیحه ای از‬ ‫حضرت امام صادق‬ ‫علیه السالم نقل می کند‪:‬‬ ‫که درباره صدیقه طاهره‬ ‫(سالم اهلل علیها)‬ ‫فرمودند‪ ...:‬و علی معرفتها‬ ‫دارت القرون االولی‪.‬‬ ‫یعنی بر اساس معرفت ان‬ ‫حضرت نسل های گذشته‬ ‫تا کنون برقرار مانده است‬ ‫رنگ می نمود و هیبت ان توده اتش��ین کره زمین به‬ ‫سقوط و نابودی تهدید می نمود‪».‬‬ ‫رازهای فاطیما‬ ‫لوس��یا تنها باز مانده از ان سه کودک از چهار راز که‬ ‫«بانوی تس��بیح» به انها گفت سربس��ته سخن گفت‪.‬‬ ‫او رازه��ا را در کتابی مهر و موم ش��ده نوش��ت و به‬ ‫واتیکان داد‪.‬‬ ‫کلیس��ا فقط دو راز ان را عمومی کرد البته انها را هم‬ ‫دیر هن��گام‪ :‬یکی وق��وع انقالب روس��یه و یکی هم‬ ‫جنگ های جهانی‪ .‬پاپ اصرار داش��ت «راز سوم» را‬ ‫پیش بینی بانوی تسبیح از سوء قصد به جان خودش‬ ‫(پ��اپ) در ‪ 1981‬تفس��یر کند که ظاهرا پیش��گویی‬ ‫ب��ا این عب��ارات بوده اس��ت که‪« :‬اس��قفی ملبس به‬ ‫ردای س��فید چنانکه گویا گلوله باران ش��ده است از‬ ‫اس��مان به زمین خواهد افتاد»‪ .‬درباره رازهای فاطیما‬ ‫اختالف��ات عمیق��ی رخ داده اس��ت‪ .‬ع��ده ای نظریه‬ ‫توطئ��ه را قبول کرده اند که مبنی بر توطئه کلیس��ای‬ ‫کاتولیک و تحریف و تاویل رازهاس��ت‪ .‬برای نمونه‬ ‫«انتونیوسوس��ی (خبرنگار کاتولیک و نویسنده کتاب‬ ‫راز چه��ارم فاطیما) که اول س��خنان پاپ را پذیرفته‬ ‫بود بعد به سخنان او خدشه کرد و گفت‪« :‬تحقیقاتش‬ ‫نش��ان می دهد که بخش پنهان راز چهارم یک بحران‬ ‫ایم��ان در غ��رب را پیش بین��ی می کن��د و می گوید‪:‬‬ ‫«ب��ا بروز موج��ی از کفر و ارتداد امپراتوری کلیس��ا‬ ‫فرو خواهد ریخت‪».‬اگر س��خن او درس��ت باش��د‪،‬‬ ‫بای��د راز چهارم فاطیما مربوط به دوران رنس��انس‪،‬‬ ‫فروپاش��ی نظام کلیس��ایی و رواج بح��ران ایمان در‬ ‫غرب باشد که تاکنون شاهد ان هستیم‪.‬‬ ‫«مارکوتوس��اتی» (از افراد واتیکان و نویس��نده کتاب‬ ‫پیش��گویی های فاطیما) نیز نظریه توطئه را قبول دارد‬ ‫و می گوی��د‪« :‬به نظر می رس��د واتی��کان موضوعی را‬ ‫پنهان می کند‪».‬‬ ‫اما کاردینال برتون (از حامیان کلیس��ای کاتولیک) با‬ ‫حمله به تئوری های بدبینان��ه اصال بودن راز چهارم‬ ‫را انکار می کند!‬ ‫اما سر فاش نکردن این رازها به رغم زنده بودن لوسیا‬ ‫تا چند س��ال پیش خود معمایی است که کلیسا باید‬ ‫به ان پاس��خ دهد‪ .‬از مجموع تحقیقات بر می اید که‬ ‫راز سوم و چهارم درباره حوادث اخر الزمان و صلح‬ ‫جهانی باشد‪.‬‬ ‫کاتولیک ها او را تجلی مریم مقدس می دانند و نسبت‬ ‫به توجه مسلمانان و شیعیان به خاطر شباهت های او با‬ ‫حضرت زهرا (سالم اهلل علیها) شدیدا موضع می گیرند‬ ‫که‪« :‬این واقعه ربطی به فاطمه بنت محمد (ص) ندارد‪.‬‬ ‫اما ایا واقعا چنین است؟»‬ ‫نام فاطیما‪ :‬در بین ش��هرهای اطراف و نام مناطق که‬ ‫همه به زبان پرتغالی و نامانوس اس��ت چرا نام اینجا‬ ‫فاطیما (التین فاطمه) است؟ چه حادثه ای از این بهتر‬ ‫ب��رای نامگذاری این مکان به این نام می توان یافت؟‬ ‫کاتولیک ه��ا ادع��ا می کنند از ‪ 600‬س��ال پیش نامش‬ ‫فاطیما بوده البته بدون اینکه وجه تسمیه ای برای این‬ ‫نام ذکر کنند‪ .‬اما این ادعا غیر از اینکه قابل بررس��ی‬ ‫اس��ت مش��کلی را حل نمی کند‪ .‬چرا باید این بانو با‬ ‫شباهت های دیگر به حضرت فاطمه (سالم اهلل علیها)‬ ‫در روس��تایی که به ط��ور اتفاقی نامش فاطیماس��ت‬ ‫تجلی کند؟!‬ ‫بانوی تس��بیح‪ :‬برای توجیه‪ ،‬دس��ت و پایی زده اند که‬ ‫مسیحیت کاتولیک هم تسبیح دارد اما اوال‪ :‬مریم مقدس‬ ‫به تسبیح شناخته نشده اس��ت حتی در متون مسیحی‬ ‫برای مریم تسبیحی ذکر نشده است در حالی که اولین‬ ‫تسبیح به شکل متداول را حضرت زهرا (سالم اهلل علیها)‬ ‫ساخته است و ایش��ان کامال به تسبیح شناخته شده اند‬ ‫به طوری که نام تسبیح و ایشان بهم تداعی دارند‪.‬‬ ‫ثانی��ا‪ :‬بنا به گزارش دایره المع��ارف بریتانیکا پس از‬ ‫پذیرش این واقعه توسط کلیسا‪ ،‬تسبیح به این مراسم‬ ‫و ش��اید به مسیحیت اضافه شد و اذکاری القا شد نه‬ ‫قبل از ان‪.‬‬ ‫عب��ارت بریتانیکا‪« :‬بعد از مخالف��ت ابتدایی از ناحیه‬ ‫اس��قف لیریا مش��اهدات این ک��ودکان در ‪ 13‬اکتبر‬ ‫‪ 1930‬م��ورد پذیرش قرار گرفت و اعالم ش��د این‬ ‫ک��ودکان چهره مریم پاکدام��ن را دیده اند‪ .‬در همین‬ ‫س��ال به بازدید کنن��دگان اداب و ش��عائر و اذکاری‬ ‫توصیه شد‪ .‬محتوای این اذکار و شعائر شامل تسبیح‬ ‫و ریاضت برای پاکی از گناهان بود»‪...‬‬ ‫نپذیرفتن کلیس��ا تا سال ‪ :1930‬ش��اهد دیگر که در‬ ‫نقل قول گذش��ته از بریتانیکا هم بود این اس��ت که‬ ‫کلیس��ا این واقعه را تا سال ‪ 1930‬یعنی ‪ 13‬سال بعد‬ ‫نپذیرفت در حالی که حدود‪ 70‬هزار نفر اعجاز ان را‬ ‫دیده بودند! و در حالی که کراماتی منتس��ب به مریم‬ ‫در فرانس��ه‪ ،‬بوس��نی و واتیکان و ایتالیا و‪ ....‬را بسیار‬ ‫زود تر از این می پذیرفت و تبلیغ می کرد‪.‬‬ ‫به ای��ن مطلب باید اختفای رازهای چهارگانه فاطیما‬ ‫را ه��م افزود با وج��ودی که لوس��یا ان را کامل اما‬ ‫سر به مهر به واتیکان داد اما هرگز نشر نیافت‪.‬‬ ‫خانواده مقدس در روز تجلی عمومی‪ :‬یکی از بهترین‬ ‫ش��واهد برای مریم نب��ودن ان تمثیل و اینکه در روز‬ ‫تجلی عمومی (‪ 13‬اکتب��ر) یکی از دختر بچه ها گفت‪:‬‬ ‫«خانواده مقدس» را در اس��مان می بینید؟! و جماعت‬ ‫به اس��مان نگاه کردن��د و ان معجزه را دیدند (مجله‬ ‫دانشمند شماره ابان ‪ ،1386‬ص ‪.)85‬‬ ‫اگر حض��رت مریم می بود ب��رای او خانواده مقدس‬ ‫معنا نداش��ت چ��ون خان��واده اقال زن و ش��وهر و‬ ‫فرزندان ان��د که باید همه هم مقدس باش��ند‪ .‬در حالی‬ ‫که خانواده مقدس در فرهنگ اس�لامی کامال شناخته‬ ‫شده است‪ ،‬همان است که «اهل بیت نبوت»‪« ،‬خاندان‬ ‫عصمت»‪« ،‬ائمه اطهار» می خوانیم که محور همه انها‬ ‫فاطمه (سالم اهلل علیها) است چنانچه در حدیث کساء‬ ‫ذکر شده است‪ :‬هم فاطمه و ابوها و بعلها و بنوها‪.‬‬ ‫تنها اش��کالی که بس��یار بر ان س��ماجت می ش��ود‬ ‫گفته های تنها بازمانده ماجرا‪ ،‬لوسیاست که می گویند‬ ‫در کتاب��ش همه جا س��خن از مریم مقدس اس��ت و‬ ‫لوسیا خود ان بانو را مریم مقدس می خواند‪.‬‬ ‫در پاس��خ باید بین حقیقت تجارب دینی و تاویل و‬ ‫تفسیر ان فرق نهاد‪ .‬یک مسیحی اگر فردی نورانی را‬ ‫در رویا یا بیداری ببیند و برایش خرق عادتی کند اما‬ ‫خود را به نام معرفی نکند چون در پارادایم مس��یحی‬ ‫زیس��ت می کند ناخوداگاه او را مسیح(علیه الس�لام)‬ ‫می خوان��د در حالی که هیچ دالل��ت منطقی بین این‬ ‫تاویل و ان حقیقت نیست‪.‬‬ ‫به گفته خود لوس��یا ان بان��و خود را مریم معرفی‬ ‫نکرده بلکه بانوی تس��بیح معرفی کرده است‪ ،‬پس‬ ‫مری��م نامیدن او یک تاویل اس��ت‪ .‬بنا به گزارش‬ ‫بریتانیکا تا سال ‪ 1930‬یعنی قبل از پذیرش واقعه‬ ‫توس��ط کلیسا ان بانو مریم نامیده نمی شد‪ .‬در این‬ ‫سال بود که از سوی کلیسا اعالم شد «این کودکان‬ ‫چهره مری��م پاکدامن را دیده ان��د»‪ .‬این تاویل را‬ ‫کلیسا ش��ایع کرده است نه خود بانو‪ .‬شاهد دیگر‬ ‫تاویل رازس��وم است‪ .‬لوس��یا با وجودی که خود‬ ‫مش��اهده کننده بوده و راز سوم را شنیده است اما‬ ‫در تاوی��ل ان – البته در پایان عمر و ‪ 97‬س��الگی‬ ‫– س��خن پاپ را می پذیرد که ان «اس��قف ملبس‬ ‫به ردای س��فید که گویا تیرباران ش��ده از اسمان‬ ‫می افتد» همین پاپ ژان پل دوم اس��ت‪( .‬کاردینال‬ ‫برت��ون در کت��اب اخرین پیش��گویی فاطیما)‪ .‬در‬ ‫حالی که پاپ تیرباران نشد و فقط یک سوء قصد‬ ‫بود که از ان هم جان به سالمت در برد‪.‬‬ ‫وقت��ی در تاوی��ل روحانی ملبس به ردای س��فید‬ ‫می توان��د این اش��تباه صورت بگیرد چ��را درباره‬ ‫بانویی با چادر س��فید و نورانی که هرگز نامی از‬ ‫مریم نبرده است‪ ،‬اشتباه صورت نگیرد؟!‬ ‫به ع�لاوه اینکه از کجا معلوم هر چه لوس��یا دیده‬ ‫و گفته برای ما نقل ش��ده باشد؟ چنانچه گذشت‪،‬‬ ‫لوس��یا ‪ 4‬راز را مه��ر و موم کرده ب��ه واتیکان داد‬ ‫اما کس��ی مثل «برتون» اساساوجود راز چهارم را‬ ‫انکار می کند‪.‬‬ ‫اگر کس��ی بگوید بان��و خود را فاطم��ه(س) هم‬ ‫معرفی نکرده است پس این هم یک تاویل است‪،‬‬ ‫می گوییم البته چنین اس��ت اما این تاویل با قرائن‬ ‫مطمئن گذشته تایید می شود‪ .‬جالب اینکه معرفی‬ ‫ب��ه اوصاف و به القاب مثل اینک��ه خود را بانوی‬ ‫تس��بیح معرفی کند برای کس��انی که نمی شناسند‬ ‫بیش��تر مطابق با حکمت اس��ت در حالی که برای‬ ‫افرادی که او را می شناس��ند معرفی به نام مشهور‬ ‫صورت می گیرد‪ .‬معنا نداش��ت مریم خود را برای‬ ‫مسیحیان بانوی تسبیح معرفی کند‪.‬‬ ‫اینها همه شواهدی است که مریم مقدس بودن ان‬ ‫بانو را تضعیف و فاطمه (س�لام اهلل علیها) بودنش‬ ‫را تقویت می نماید‪.‬‬ ‫برهان‬ ‫اهل برهان و عرفان سخن باالتری دارند که بی نیاز‬ ‫از این بررسی هاست و ان اینکه با امدن پیامبر خاتم‬ ‫نه فقط تشریع سایر پیامبران ذیل شریعت محمدی‪،‬‬ ‫معنا می گیرد بلکه تصرفات تکوینی س��ایر اولیا نیز‬ ‫ذیل والیت تمامی محمدیه صورت می گیرد‪.‬‬ ‫بنابرای��ن اگر ارواح مطهر اولیا گذش��ته یا وجود‬ ‫مثال��ی انها در عالم تصرف��ی نماید در ظل والیت‬ ‫محم��دی اس��ت بلکه هم��ه انچه از مکاش��فات‬ ‫و تصرف��ات در اکن��اف عال��م انج��ام می گی��رد‬ ‫– به خص��وص انچه نام برخود ندارد و تاویلگران‬ ‫ان را به دین خ��ود تاویل می برند – همه جلوت‬ ‫تصرفات الهیه حضرات معصومین (علیهم السالم)‬ ‫است‪.‬‬ ‫در این باره جای تفصیل بس��یار اس��ت که به یک‬ ‫اشاره بسنده می شود‪:‬‬ ‫عالم��ه مجلس��ی ضم��ن روایت صحیح��ه ای از‬ ‫حضرت امام صادق علیه الس�لام نقل می کند‪ :‬که‬ ‫درباره صدیقه طاهره (سالم اهلل علیها) فرمودند‪...:‬‬ ‫و علی معرفتها دارت القرون االولی‪.‬‬ ‫یعن��ی بر اس��اس معرفت ان حضرت نس��ل های‬ ‫گذشته تا کنون برقرار مانده است‪g .‬‬ ‫بحار االنوار‪ ،‬ج‪ ،43‬ص ‪ ،105‬باب‪.55‬‬ ‫‪75‬‬ ‫گزارش ویژه‬ ‫سردار باقرزاده از بازگشت پیکر شهید برونسی می گوید‬ ‫مثلث شماره ‪74‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪76‬‬ ‫روایت اوستا عبدالحسین‬ ‫«در ظاه��ر امر‪ ،‬او کارگری بناس��ت که در دوران‬ ‫قبل از انقالب‪ ،‬رنج و شکنجه بسیاری را در راه اسالم‬ ‫تحم��ل می ک��رده‪ ،‬و در دوران بع��د از انقالب هم که‬ ‫زمینه برای رش��د او مهیا می شود‪ ،‬چنان لیاقتی از خود‬ ‫نشان می دهد که زبانزد همگان می گردد و نامش حتی‬ ‫به محافل خبری استکبار جهانی نیز کشیده می شود و‬ ‫س��ردمداران کفر برای سر او جایزه تعیین می کنند‪ .‬اما‬ ‫در باط��ن امر‪ ،‬موردی که قابل تامل اس��ت و می توان‬ ‫به عن��وان رمز موفقیت و در واقع رمز رس��تگاری او‬ ‫نام برد‪ ،‬عبودیت و بندگی بی قید و ش��رط ان ش��هید‬ ‫واالمقام است‪ ،‬در مقابل حق و حقیقت‪».‬‬ ‫ت و س��و م شهریور ماه ‬ ‫ی را ک ه عصر روز بیس�� ‬ ‫کودک ‬ ‫ش در‬ ‫ی گریه ا ‬ ‫ک ص��دا ‬ ‫توی ‬ ‫هزار و س��یصد وبیس�� ‬ ‫ی در لباس ‬ ‫ن نا م نهادند‪ .‬وقت ‬ ‫ی پیچید عبدالحس��ی ‬ ‫گلبو ‬ ‫ی در پوست ‬ ‫ی ب ه روس��تا امد مرد م از خوشحال ‬ ‫سرباز ‬ ‫ت ارضی ‬ ‫خود نمی گنجیدن��د‪ .‬ورود مامورا ن اصالحا ‬ ‫ش ب ه شهر‬ ‫ک باعث مهاجرت ‬ ‫ب و مل ‬ ‫شا ه و عد م قبو ل ا ‬ ‫ت را ازمود و چو ن در هر‬ ‫ل متفاو ‬ ‫مش��هد شد‪ .‬مش��اغ ‬ ‫ت مقام ‬ ‫ی زد‪ .‬با ارشادا ‬ ‫ت ب ه بنای ‬ ‫ی بود دس ‬ ‫کدا م ش��بهه ا ‬ ‫ی اشنا شد و پا در رکاب ‬ ‫ل سیاس ‬ ‫ی با مسائ ‬ ‫معظ م رهبر ‬ ‫ک زیر‬ ‫ت و مامورا ن ساوا ‬ ‫ی گذاش�� ‬ ‫مبارز ه با رژی م پهلو ‬ ‫ب ک ه پیروز شد‬ ‫ش را شکستند‪ .‬انقال ‬ ‫شکنج ه دندان های ‬ ‫ی ب ه کردس��تا ن بود‪.‬عرصه های ‬ ‫ن افراد اعزام ‬ ‫جزو اولی ‬ ‫ی بود ک ه اس��تعداد‬ ‫ل بس��تر مناس��ب ‬ ‫ق علی ه باط ‬ ‫نبرد ح ‬ ‫ی گروهان ‪ ،‬به ‬ ‫ل در ای��د و از فرمانده ‬ ‫بالق��و ه او به فع ‬ ‫پ هجدهم جواداالئم ه برس��د و در این ‬ ‫ی تی ‬ ‫فرمانده�� ‬ ‫ص و عا م بود‬ ‫ی او زبانزد خا ‬ ‫ت و ایثارگر ‬ ‫سال ها رشاد ‬ ‫ت ک ه برای ‬ ‫ی از او داش ‬ ‫ن چنا ن هراس ‬ ‫تا انجا که دش��م ‬ ‫ن س��ردار سرفراز بعد از‬ ‫ن کرد‪ .‬ای ‬ ‫ش جایز ه تعیی ‬ ‫س��ر ‬ ‫ی از ش��هود رسیده بود که ‬ ‫ت خان ه خدا ب ه مرحله ا ‬ ‫زیار ‬ ‫ش را می دید و سرانجا م در‬ ‫ت خود ‬ ‫زما ن و مکا ن شهاد ‬ ‫ت بسیار در چهار را ه خندق ‬ ‫س از رشاد ‬ ‫ت بدر‪،‬پ ‬ ‫عملیا ‬ ‫ت رسید‪.‬‬ ‫در ‪ 63/12/25‬ب ه شهاد ‬ ‫نمی شود کتاب خوان حرفه ای بود و نام پرفروش ترین‬ ‫کت��اب دفاع مقدس یعنی «خاک های نرم کوش��ک» را‬ ‫نشنید؛ کتابی که روایتگر خاطراتی از شهید عبدالحسین‬ ‫برونسی است‪ .‬البته شهید برونسی نامی اشنا برای همه‬ ‫مردم ایران به ویژه خراسانی هاست؛ اوستا عبدالحسین‬ ‫روزگاری با هدف کسب روزی حالل و عدم همکاری‬ ‫با طرح موس��وم به انقالب سفید محمدرضا شاه‪ ،‬دیار‬ ‫را رها کرد و به مشهد رفت‪ .‬او سال های زیادی را‬ ‫خود ‬ ‫در مشهد زندگی کرد و با فعالیت های گسترده انقالبی‬ ‫خود نقش بس��یار موثری در افزایش اگاهی مردم این‬ ‫شهر با ارمان های انقالب و امام (ره) داشت‪.‬‬ ‫ش��هید برونس��ی پس از پیروزی انقالب هم به عنوان‬ ‫نیروی داوطلب به جبهه رف��ت و با اینکه یک کارگر‬ ‫س��اده ش��ناخته می ش��د که تحصیالت اکادمیک هم‬ ‫نداش��ت‪ ،‬اما به دلیل صاف بودن ضمی��ر‪ ،‬به کراماتی‬ ‫دس��ت یافت که همرزمانش را به غبطه واداش��ته بود‪.‬‬ ‫در کتاب خاک های نرم کوشک که روایتگر خاطراتی‬ ‫از این ش��هید اس��ت‪ ،‬به برخی عادات و خصوصیات‬ ‫ش��هید برونسی که س��بب ش��د تا به این مقام دست‬ ‫پیدا کند‪ ،‬اش��اره شده اس��ت؛ خصوصیاتی که باعث‬ ‫ش��د تا یک کارگر س��اده و بیسواد س��اختمان‪ ،‬عالوه‬ ‫ب��ر اینکه ب��ه درجاتی مانن��د فرمانده��ی تیپ هجده‬ ‫جواداالئمه (سالم اهلل علیه) برسد‪ ،‬شخصا مورد لطف‬ ‫و مدد الهی از جانب بر ترین بانوی عالم قرار بگیرد‪.‬‬ ‫توسل ویژه به حضرت زهرا (س)‬ ‫سعید عاکف‪ ،‬نویس��نده کتاب خاک های نرم کوشک‬ ‫در یک��ی از فصل ه��ای ای��ن کت��اب‪ ،‬روایت��ی را از‬ ‫شهید برونس��ی نقل کرده که روایتگر ضمیر پاک این‬ ‫ش��هید بزرگوار و ارتباط عاطفی او نس��بت به خاندان‬ ‫اهل بیت (ع) است‪:‬‬ ‫«هنوز عملیات درس��ت و حسابی شروع نشده بود که‬ ‫کار گره خورد‪ .‬گردان ما زمین گیر شد و حال و هوای‬ ‫بچه ها ح��ال وهوای دیگری‪ .‬تا حاال این طور وضعی‬ ‫برام س��ابقه نداش��ت‪ .‬نمی دانم چه شان ش��ده بود که‬ ‫حرف شنوی نداشتند‪ .‬همان بچه هایی که می گفتی برو‬ ‫توی اتش‪ ،‬با ج��ان و دل می رفتند! به چهره بعضی ها‬ ‫دقیق نگاه می کردم‪ .‬جور خاصی شده بودند؛ نه می شد‬ ‫بگویی ضعف دارند؛ نه می ش��د بگویی ترسیدند‪ .‬هیچ‬ ‫حدسی نمی ش��د بزنی‪ .‬هرچه براشان صحبت کردم‪،‬‬ ‫فایده ای نداش��ت‪ .‬اصال انگار چسبیده بودند به زمین‬ ‫و نمی خواستند جدا ش��وند‪ .‬هر کار کردم راضی شان‬ ‫کنم راه بیفتند‪ ،‬نش��د‪ .‬اگ��ر ما توی گ��ود نمی رفتیم‪،‬‬ ‫احتمال شکس��ت محور های دیگر هم زی��اد بود‪ ،‬ان‬ ‫هم با کلی ش��هید‪ .‬پاک درمانده شدم‪ .‬نا امیدی در تمام‬ ‫وجودم ریشه دوانده بود‪ .‬با خودم گفتم چه کار کنم؟‬ ‫س��رم را بلند کردم روبه اسمان و توی دلم نالیدم که‪:‬‬ ‫خدایا خودت کمک کن‪ .‬از بچه ها فاصله گرفتم؟ اسم‬ ‫حضرت صدیقه طاه��ره (س) را از ته دل صدا زدم و‬ ‫متوس��ل شدم به وجود ش��ریفش‪ .‬زمزمه کردم‪ :‬خانم‬ ‫خودت��ون کمک کنی��ن‪ .‬منو راهنمایی کنی��ن تا بتونم‬ ‫ای��ن بچه ها رو حرکت بدم‪ .‬وضع ما رو خودتون بهتر‬ ‫می دونی��ن‪ .‬چند لحظه ای راز و نیاز کردم و امدم پیش‬ ‫نیرو ها‪ .‬یقین داش��تم حضرت تنهام نمی گذارند‪ .‬اصال‬ ‫منتظ��ر عنایت بودم توی ان تاریکی ش��ب و توی ان‬ ‫بیچارگ��ی محض‪ ،‬یکدفعه فکری به ذهنم الهام ش��د‪.‬‬ ‫رو کردم به بچه ها‪ .‬محکم و قاطع گفتم‪ :‬دیگه به شما‬ ‫احتیاجی ندارم! هیچ کدومتون رو نمی خوام‪ .‬فقط یک‬ ‫ارپی جی زن از بین شما بلند شه با من بیاد‪ .‬دیگه هیچی‬ ‫نمی خوام‪ .‬زل زدم به شان‪ .‬لحظه شماری می کردم یکی‬ ‫بلند شود‪ .‬یکی بلند شد‪ .‬یکی از بچه های ارپی جی زن‪.‬‬ ‫بلند گفت‪ :‬من میام‪ .‬پشت بندش یکی دیگر ایستاد‪ .‬تا‬ ‫به خودم امدم همه گردان بلند ش��ده بودند‪ .‬سریع راه‬ ‫افتادم‪ ،‬بقیه هم پشت سرم‪.‬‬ ‫پیروزی مان توی ان عملیات‪ ،‬چشم همه را خیره کرد‪.‬‬ ‫اگر با هم��ان وضع قبل می خواس��تیم برویم‪ ،‬کارمان‬ ‫ت ام ابیها(س) باز هم به‬ ‫این جور گل نمی کرد‪ .‬عنای�� ‬ ‫دادمان رسیده بود‪».‬‬ ‫تشییع جنازه نمادینی که واقعی شد‬ ‫ام��ا ماجرای کرامات این ش��هید بزرگ��وار به دوران‬ ‫دف��اع مقدس ختم نش��د و رئی��س بنیاد حف��ظ اثار‬ ‫و نش��ر ارزش ه��ای دف��اع مق��دس از کش��ف پیکر‬ ‫شهید برونسی در شرق دجله بعد از گذشت ‪ ۲۷‬سال‬ ‫خبر داد‪ .‬س��ردار سید محمد باقرزاده اظهار داشت که‬ ‫پیکر ش��هید برونس��ی طی عملیات ویژه ای در شرق‬ ‫دجله به همراه ‪ ۱۲‬ش��هید دیگر پیدا و به میهن منتقل‬ ‫شده و در روز شهادت حضرت زهرا (س) همزمان با‬ ‫دهه دوم در مشهد تدفین می شود‪ .‬از این شهید پالک‬ ‫هویت‪ ،‬بخش��ی از صفحات قران به همراه جانماز و‬ ‫مهر‪ ،‬سربند لبیک یا خمینی (ره) و لباس بادگیر خاکی‬ ‫منقوش به ارم سپاه پیدا شده است‪ .‬باقرزاده خاطرنشان‬ ‫کرد‪« :‬این ش��هید س��ر در بدن ندارد اما بر ارمان های‬ ‫خود استوار است‪».‬‬ ‫اع�لام ای��ن خب��ر و بیان ای��ن مطلب ک��ه همزمان با‬ ‫ایام فاطمیه مراسم تشییع پیکر این شهید برگزار می شود‪،‬‬ ‫از انجایی قابل تامل است و یکی دیگر از کرامات شهید‬ ‫برونس��ی را ب��ه نمایش می گذارد که پی��ش از این هم‬ ‫مراسم تدفین و تشییع نمادین وی در مشهد و در هفته‬ ‫دوم اردیبهش��ت ماه هر س��ال برگزار می شد؛ مراسمی‬ ‫ که امسال به تشییع واقعی پیکر مطهر این شهید تبدیل‬ ‫خواهد شد‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬ارادت ویژه و خاص شهید‬ ‫برونسی به حضرت فاطمه زهرا (س) که میان رزمندگان‬ ‫جبهه زبانزد بود‪ ،‬س��بب شده تا برگزاری مراسم تشییع‬ ‫وی همزمان با ایام شهادت دختر رسول اهلل برگزار شود‪.‬‬ ‫تمجید رهبر معظم انقالب از شهید برونسی‬ ‫مق��ام معظ��م رهبری یک��ی از افرادی هس��تند که به‬ ‫دلیل س��ابقه زندگی در ش��هر مشهد‪ ،‬اشنایی خوبی با‬ ‫ش��هید برونس��ی داش��تند و از صفای ضمیر او باخبر‬ ‫بودند‪ .‬ایش��ان بار ها در سخنرانی های مختلف خود از‬ ‫این ش��هید نام برده اند و جوانان را به مطالعه کتابی که‬ ‫درباره زندگی ایشان است‪ ،‬توصیه کرده اند‪.‬‬ ‫مقام معظم رهبری‬ ‫یکی از افرادی‬ ‫هستند که به دلیل‬ ‫سابقه زندگی در شهر‬ ‫مشهد‪ ،‬اشنایی خوبی‬ ‫با شهید برونسی‬ ‫داشتند و از صفای‬ ‫ضمیر او باخبر بودند‪.‬‬ ‫ایشان بار ها در‬ ‫سخنرانی هایمختلف‬ ‫خود از این شهید نام‬ ‫برده اند‬ ‫ایشان چند سال پیش در دیدار خانواده شهید برونسی‪،‬‬ ‫ضمن اشاره مجدد به خصوصیات وی‪ ،‬شهید برونسی‬ ‫را از عجایب و اس��تثناهای انقالب اس�لامی خواندند‬ ‫که بای��د به عنوان الگویی برای جوانان معرفی ش��ود‪.‬‬ ‫رهب��ر معظم انقالب در ان دی��دار تاکید کردند‪« :‬خدا‬ ‫انش��اءاهلل ش��هید عزیزمان را ‪ -‬مرحوم شهید برونسى‬ ‫را‪ ،‬یا همان طور که عرض کردیم اوس��تا عبدالحسین‬ ‫برونس��ى را ‪ -‬رحمت کند‪ .‬این خیلى براى جامعه ما‬ ‫و کش��ور ما و تاریخ ما اهمیت دارد که یک ش��خص‬ ‫خوانده ش��د ه به عن��وان «اوس��تا عبدالحس��ین» ‪ -‬نه‬ ‫دکتر عبدالحس��ین اس��ت‪ ،‬نه به معناى علمى اس��تاد‬ ‫عبدالحسین است؛ بلکه اوستا عبدالحسین است‪ ،‬اهل‬ ‫بنائى و اهل کار دس��تى و اهل ش��اگردى فالن مغازه؛‬ ‫یعنى اوس��تا عبدالحس��ین بنا ‪ -‬از لح��اظ معرفت و‬ ‫اش��نایى با حقایق به جایى می رسد که قبل از پیروزى‬ ‫انق�لاب در ظریف ترین کاره��اى انقالبى جوان هایى‬ ‫که در مس��ائل انقالبى کار می کردند شرکت می کند ‪-‬‬ ‫البت��ه م��ن از نزدیک در جریان ان کار ه��ا نبودم و در‬ ‫ان زمان یادم نمى اید که با این ش��هید ارتباطى داشته‬ ‫باش��م؛ الکن اطالع دارم‪ ،‬می دانم‪ ،‬شنیدم و توى کتاب‬ ‫هم خوان��دم ‪ -‬بعد از انقالب ه��م وارد میدان جنگ‬ ‫می ش��ود‪ ...‬این شهید عزیز وارد می شود؛ نه معلومات‬ ‫دانش��گاهى دارد‪ ،‬نه عنوان رس��مى و دانشگاهى‪ ،‬اما‬ ‫انچن��ان در کار مدیریت جنگ پیش��رفت می کند که‬ ‫به مقامات عالى می رس��د و ش��خصیت برجس��ته اى‬ ‫می ش��ود؛ ش��خصیت جامع االطرافى که مثال فرمانده‬ ‫تیپ می ش��ود‪ ،‬بعد هم به شهادت می رسد‪ .‬ایشان اگر‬ ‫چنانچه به ش��هادت نمی رسید‪ ،‬مقامات خیلى باال تر ‪-‬‬ ‫از لحاظ رتبه ه��اى ظاهرى ‪ -‬را هم طى می کرد‪ .‬اینها‬ ‫جزو عجایب انقالب ماس��ت‪ .‬جزو چیزهاى استثنایى‬ ‫انقالب ماس��ت که دیگر نظیر ندارد؛ نمی ش��ود هیچ‬ ‫جاى دیگر را با این مقایس��ه کرد‪ .‬همان طور که اقاى‬ ‫اس��تاندار خراسان نقل کردند‪ ،‬من از افرادى شنیدم که‬ ‫ایش��ان در ان وقت‪ ،‬براى مجموعه هاى دانشجویى و‬ ‫دانشگاهى که از مشهد می رفتند انجا‪ ،‬صحبت می کرد‬ ‫و همه را مجذوب خودش می کرد‪ .‬خود من هم نظیر‬ ‫این را باز دیده بودم‪ .‬مرحوم ش��هید رس��تمى ‪ -‬که او‬ ‫هم از ش��هداى خراسان اس��ت؛ یک فرد روستایى و‬ ‫به ظاهر عامى ‪ -‬توى جمعى که فرماندهان درجه یک‬ ‫نشسته بودند و رئیس جمهور وقت ان روز هم نشسته‬ ‫ب��ود‪ ،‬امد صحب��ت کرد و گزارش می��دان جنگ داد‪،‬‬ ‫جورى که همه این فرماندهان رس��مى اى که نشس��ته‬ ‫بودند مبهوت ش��دند! اس��تعداد انقالب براى پرورش‬ ‫شخصیت هاى برجسته و افراد‪ ،‬تا این حد است؛ اینها‬ ‫را نباید دست کم گرفت؛ اینها اهمیت انقالب و عظمت‬ ‫انقالب و عمق انقالب را نش��ان می دهد‪ .‬م ا به ظواهر‬ ‫نگاه می کنیم؛ این اعماق را باید دید‪ .‬وقتى انس��ان این‬ ‫اعماق را مى بیند‪ ،‬ان وقت افق در مقابل چشمش اصال‬ ‫یک چیز دیگرى می ش��ود و این ح��وادث گوناگونى‬ ‫ک��ه پیش مى اید ‪ -‬ای��ن مخالفت ها‪ ،‬این دش��منی ها‪،‬‬ ‫این ناخن زدن ها و پنجه کش��یدن ها ‪ -‬دیگر به چش��م‬ ‫انس��ان نمى اید؛ اینها در مقابل ان حرکت عظیمى که‬ ‫دارد انجام می گیرد‪ ،‬چیزهاى کوچکى اس��ت‪ .‬به نظر‬ ‫من ش��هید برونس��ى و امثال او را باید نماد یک چنین‬ ‫حقیقتى به حس��اب اورد؛ حقیقت پرورش انسان هاى‬ ‫بزرگ با معیارهاى الهى و اس�لامى‪ ،‬ن��ه با معیارهاى‬ ‫ظاهرى و معمولى‪ .‬به هر حال هر چه از این بزرگوار و‬ ‫از این بزرگوار ها تجلیل بکنید‪ ،‬زیاد نیست و بجاست‪.‬‬ ‫انشاءاهلل امیدواریم که خداوند کمک کند‪».‬‬ ‫پیداشدن پیکر سردار نظرکرده‪‎‬ای که کارگری پیشه‪‎‬اش بود‬ ‫در استانه هفته کارگر هم خود حسن تصادف و نشانه‪‎‬ای‬ ‫است بر پاکی و پاکبازی این قشر زحمت کش‪g .‬‬ ‫‪77‬‬ ‫کوچکترین تردیدی به گفته و عملش نداشتیم‬ ‫عباس تیموری ‪ /‬همرزم شهید برونسی‬ ‫‪2‬‬ ‫شهید برونسی فرمانده ای خداشناس و با ایمان‬ ‫بود؛ رش��ادت رزمن��دگان و پیروزی ه��ای گردان‬ ‫عبداهلل با فرماندهی «سردار برونسی» موجب شده‬ ‫بود که رادیو عراق‪ ،‬از وی به عنوان «بروسلی ایران»‬ ‫نام ببرد؛ ما هم متاثر از این تبلیغات تصور می کردیم‬ ‫که این فرمانده گردان از ورزش��کاران رزمی کار و‬ ‫فردی بوده که از نظر جس��می متمایز اس��ت‪ .‬انچه‬ ‫در ذهن��م از س��ردار برونس��ی تص��ور می کردم با‬ ‫انچه از نزدیک دیدم‪ ،‬بس��یار متف��اوت بود؛ چهره‬ ‫ او انق��در جذاب بود که در همان دیدار نخس��ت‪،‬‬ ‫مجذوب او ش��دم و دیگ��ر تمایلی برای جدایی از‬ ‫گردان عبداهلل نداش��تم‪ .‬در جلسه تلفیقی که بیشتر‬ ‫فرماندهان حضور داشتند‪ ،‬سعید اخوان‪ ،‬خلخالی و‬ ‫ابطحی به تش��ریح نقشه پرداختند و بعد از توضیح‬ ‫سایر فرماندهان‪ ،‬ش��هید برونسی شروع به تشریح‬ ‫عملی��ات کرد؛ وی دس��تش را روی نقطه ای به نام‬ ‫«چه��ار راه خندق» گذاش��ت و گف��ت «اینجا مهم‬ ‫اس��ت» و درست در همان نقطه عملیات اجرا شد‪.‬‬ ‫برای اجرای عملیات بدر‪ ،‬طی برگزاری جلس��ات‬ ‫توجیهی‪ ،‬ح��االت خاصی از شهید برونس��ی دیده‬ ‫می ش��د و بیشتر اوقات منقلب بود؛ در یکی از این‬ ‫جلس��ه ها رو به ما کرد و در حال��ی که دلش پر از‬ ‫ش��وق پرواز بود‪ ،‬گفت‪« :‬اگر م��ن در این عملیات‬ ‫شهید نشوم‪ ،‬باید به مسلمان بودن خودم شک کنم‪».‬‬ ‫برخالف اینکه در عملیات خیبر جاد ه را در اختیار‬ ‫داش��تیم اما این جاده در عملیات بدر در دس��ت ما‬ ‫نب��ود و چه��ار راه خندق محلی ب��ود که جنگ به‬ ‫اوج خود رسید؛ هر چند با قایق به منطقه عملیاتی‬ ‫رسیدیم‪ ،‬با حرکت به سمت شرق دجله‪ ،‬سنگر های‬ ‫نظامی دشمن را مش��اهده می کردیم‪ .‬در بدو ورود‬ ‫ش��هید چراغچی با لودر خاکریز ه��ا را ‪ 100‬متر به‬ ‫‪ 100‬متر ب��رش می زد؛ مجید گرایل��ی که فرمانده‬ ‫ی گروهان ها‪ ،‬گروهان ما‬ ‫گردان بود‪ ،‬با تقس��یم بند ‬ ‫را به سمت چپ سنگر حرکت داد؛ ما به همراه شهید‬ ‫برونسی و گردان ولی اهلل به مبارزه با دشمن پرداختیم‪.‬‬ ‫کماندوه��ای عراق��ی ب��ا زدن ارپی ج��ی‪ ،‬نارنجک و‬ ‫همچنین اصابت موش��ک فضای منطق��ه را پر از اتش‬ ‫ک��رده بودند؛ ای��ن امر ق��درت تصمیم گی��ری را از ما‬ ‫گرفت��ه بود؛ اما با مقاومت سرس��ختانه خط را همچنان‬ ‫نگ��ه داش��تیم؛ زیر اتش دش��من در فاصل��ه ‪ 15‬متری‬ ‫ش��هید برونس��ی بودم که ناگهان بر اثر اصابت موشک‪،‬‬ ‫سردار برونسی به همراه بی سیم چی اش به شهادت رسید‪.‬‬ ‫در عملیات بدر‪ ،‬واقعه عاش��ورا برای ما ترس��یم شد‪.‬‬ ‫حمالت دش��من س��نگین بود و مجروحان و شهدای‬ ‫زیادی داش��تیم و ش��رایط به گونه ای شد که با کمتر از‬ ‫‪ 10‬نفر به مبارزه پرداختیم؛ اما تانک های دشمن‪ ،‬چهار‬ ‫راه خن��دق را تصرف کردند و ب��ا مانور در ان منطقه‬ ‫شهدای ما را زیر چرخ های خود گرفتند‪.‬‬ ‫ب��رای جلوگی��ری از مقابله با تاثیر س�لاح ش��یمیایی‬ ‫دشمن‪ ،‬باید محاسن مان را کوتاه می کردیم اما رزمندگان‬ ‫نمی خواستند این کار را انجام دهند تا اینکه شهید برونسی‬ ‫با تراشیدن بخشی از محاسنش سایر رزمندگان را توجیه‬ ‫کرد که باید این کار را انجام دهند و رزمندگان به تبعیت‬ ‫از فرمان��ده خود‪ ،‬این کار را انجام دادند‪ .‬عملیات میمک‬ ‫در جبهه میانی در حال اجرا بود؛ دو تیپ امام موسی(ع)‬ ‫به فرماندهی مهدی میرزایی و تی��پ امام صادق (ع) به‬ ‫فرماندهی شهید فرومندی به همراهی تیپ ‪ 18‬جواد االئمه‬ ‫به فرماندهی ش��هید برونس��ی اماده عملیات شدند‪ .‬اما‬ ‫ب��ه دالیلی عملیات انجام نش��د و به رزمندگان به مدت‬ ‫سه ماه مرخصی دادند‪ .‬قبل از رفتن نیروها به مرخصی‪،‬‬ ‫شهید برونس��ی برای نیروها سخنرانی کرد و گفت‪« :‬بر‬ ‫من تکلیف ش��ده ک��ه بمانم و به لط��ف حضرت زهرا‬ ‫(س) در اینج��ا مقاوم��ت خواهم ک��رد‪ ».‬زمانی که او با‬ ‫حالت بغض الود س��خنانش را پایان داد‪ ،‬تمام رزمندگان‬ ‫برگه های مرخصی خود را پ��اره کردند و دوباره با علم‬ ‫کردن چادرها به اجرای عملیات میمک مشغول شدند‪.‬‬ ‫سردار برونسی از زمانی که مقام معظم رهبری در ایرانشهر‬ ‫در تبعید به سر می بردند با ایشان در تماس بوده و پیام های‬ ‫ایت اهلل شیرازی و ایت اهلل قمی را به ایشان می رساند‪.‬‬ ‫اخ�لاص‪ ،‬صداق��ت‪ ،‬ایم��ان و ارادت واالی او‬ ‫ب��ه حضرت فاطم��ه زه��را (س)‪ ،‬برجس��ته ترین‬ ‫ویژگی های س��ردار ش��هید برونس��ی ب��ود؛ او با‬ ‫بس��یجی ها س��ر یک س��فره می نشس��ت و انقدر‬ ‫راس��تگو و صادق بود ک��ه کوچکترین تردیدی به‬ ‫گفته و عملش نداش��تیم‪ .‬وی ک��ه دارای اخالق و‬ ‫رفتار حسنه و تاثیرگذار بود‪ ،‬در اموزش رزمندگان‬ ‫س��ختگیری می کرد و با دادن اموزش های سنگین‬ ‫انه��ا را هفت��ه ای ‪ 100‬کیلومتر راهپیمای��ی می برد‪.‬‬ ‫ش��هید برونس��ی قب��ل از عملی��ات «والفجر یک»‬ ‫رزمن��دگان را در دوکوه��ه و اندیمش��ک تح��ت‬ ‫اموزش قرار داد که برای عملیات کامال اماده شده‬ ‫بودند‪g .‬‬ ‫باید به مسلمانی خودم شک کنم!‬ ‫عباس خوشبو‪ /‬همرزم شهید‬ ‫‪3‬‬ ‫‪78‬‬ ‫بع��د از عملیات میمک که به خاط��ر لو رفتن ادامه‬ ‫نیافت‪ ،‬به مرخصی امدم؛ ترم دوم دانش��گاه بودم که با‬ ‫ش��روع مجدد عملیات به منطقه اعزام ش��دم و در این‬ ‫دوران بود که با ش��هید برونسی و خانواده وی و حتی‬ ‫دو فرزندش که به منطقه امده بودند‪ ،‬اش��نا شدم‪ .‬یک‬ ‫روز ش��هید برونس��ی به من گفت‪« :‬عباس دعا می کنم‬ ‫شهید نشوی‪ ».‬زمانی که علتش را پرسیدم گفت «برای‬ ‫اینکه تا اخرش بیایی» من هم گفتم «توکل برخدا»‪.‬‬ ‫یکی از همرزمان و همساالن نزدیک شهید برونسی به‬ ‫نقل از وی می گوید‪ :‬زمانی که از چادر ستاد تیپ بیرون‬ ‫امدم‪ ،‬یک خانمی را مشاهده کردم که ایستاده است‪ .‬به‬ ‫او گفتم «چرا اینجا ایستاده ای اینجا منطق ه جنگی است»‪،‬‬ ‫گفت «مگر ش��ما مرا صدا نزدید»‪ .‬بعد از این اتفاق بود‬ ‫که سردار برونسی می گوید «اگر در این عملیات شهید‬ ‫نشوم باید به مسلمانی خودم شک کنم»‪.‬‬ ‫نزدیک به یک کیلومتر به س��مت شرق دجله حرکت‬ ‫کردیم‪ ،‬نزدیک صبح مش��خص شد که باید تا سه راهی‬ ‫عقب بیاییم و از همان موقع معلوم ش��د فضای خوبی‬ ‫در منطقه حکمفرما نیس��ت‪ .‬در اغاز عملیات بدر من‬ ‫به همراه «مجید گرایلی» نزدیک خطوط دشمن بودیم‬ ‫و با کمک سایر رزمندگان توانستیم ‪ 15‬تانک دشمن را‬ ‫منهدم کنیم و هلی کوپتر عراقی ها که با بدنه شیش��ه ای‬ ‫برای بازدید منطقه امده بود‪ ،‬توس��ط شهید «داورزنی»‬ ‫ از فاصله ‪ 200‬متری س��رنگون شد و درست تا ساعت‬ ‫‪ 9‬صبح عملیات ما نسبت به دشمن برتری داشتیم‪.‬‬ ‫نزدیک س��اعت ‪ 10‬عراقی ها در حال پیش روی بودند که‬ ‫«مجیدگرایلی»توسطتک تیراندازهاینیروهایبعثیهدف‬ ‫قرار گرفت و روی زمین افتاد و در حالی که او را به اغوش‬ ‫گرفته بودم با گفتن شهادتین به شهادت رسید‪.‬‬ ‫ارپی جی های دش��من ‪ 2‬ت��ا ‪ 3‬نفر از رزمن��دگان را به‬ ‫ش��هادت رس��اند و عراقی ها با اس��تفاده از این سالح‪ ،‬‬ ‫ما را همانند س��یبلی مورد هدف موشک های زرهی و‬ ‫ارپی ج��ی خود قرار داده بودند‪ .‬خبر ش��هادت «مجید‬ ‫گرایلی» را برای فرمانده ام‪ ،‬ش��هید برونس��ی بردم و او‬ ‫بدون وقفه مرا با یک نیروی بسیجی که یک تیربارچی‬ ‫هم داشت‪ ،‬دوباره به همان منطقه مامور کرد که متاسفانه‬ ‫ی نیز با تیر مستقیم دشمن به شهادت رسید‪ .‬در‬ ‫ان بسیج ‬ ‫اثر انفجار یک خمپاره ‪ 60‬در نزدیکی ام‪ ،‬مجروح شدم‬ ‫که با وسایل امدادی ان شهید بسیجی به مداوای خودم‬ ‫مشغول شدم؛ زمانی که می خواستم خودم را دوباره به‬ ‫سردار برونسی برسانم‪ ،‬در فاصله ‪ 15‬متری انها بودم که‬ ‫ناگهان خمپاره ای دیگر در وسط جمع سردار برونسی‬ ‫و بی س��یم چی ها ب��ه زمین اصابت کرد ک��ه همگی به‬ ‫ش��هادت رسیدند‪ .‬بر اث ر ترکش ان خمپاره از ناحیه سر‬ ‫مجروح شده و برزمین افتادم؛ در همین زمان دو عراقی‬ ‫به ب��االی خاکریز امدند و دو نارنجک پرتاب کردند و‬ ‫دوباره به عقب برگشتند که این نارنجک ها در نزدیکی‬ ‫ش��هید برونس��ی و همرزمان��ش منفجر ش��د‪ .‬به دلیل‬ ‫مجروحیت س��خت و هوای گرم منطقه هور به عقب‬ ‫برگشتم و توسط یکی از نیروهای «تعاون» با یک قایق که‬ ‫مخصوص حمل مجروحین بود به بیمارستان صحرایی‬ ‫منتقل شدم؛ دو قایق برای حمل مجروحین درنظر گرفته‬ ‫ش��ده بود که قایق نخس��ت با برخورد موشک منهدم‬ ‫ق ما توانس��ت به عقب برگردد‪ .‬به خاطر‬ ‫شد و تنها قای ‬ ‫موفقیت هایی که ش��هید برونسی در عملیات های قبلی‬ ‫داشت‪ ،‬بعثی ها برای سر او جایزه تعیین کرده بودند؛ او‬ ‫این مس��اله را می دانست و در عملیات بدر زمانی که به‬ ‫اتکت لباس��ش نگاه کردم متوجه شدم اسمش روی ان‬ ‫نیست که معلوم بود این شهید عزیز به این مساله توجه‬ ‫داشته است‪.‬‬ ‫خاطراتی از شهید برونسی‬ ‫‪4‬‬ ‫سهم فرماندهی نداریم‬ ‫صورتش را که دیدم جاخوردم‪ .‬به اندازه چند سال‬ ‫پیر ش��ده بود‪ .‬س��اواکی ها یک دندان س��الم هم توی‬ ‫دهانش باقی نگذاش��ته بودند؛ چند وقت مجبور ش��د‬ ‫دندان مصنوعی بگ��ذارد‪ .‬ان روز هر چه اصرار کردم‬ ‫برایم بگوید ک��ه چه بالهایی س��رش اورده اند‪ ،‬فقط‬ ‫گفت‪ :‬چیز خاصی نبوده‪.‬‬ ‫یک بار که داش��ت برای چند تا از دوس��تانش تعریف‬ ‫می کرد‪ ،‬اتفاقی حرف هایش را ش��نیدم‪ .‬ش��کنجه های‬ ‫وحش��یانه ای داده بودندش؛ ش��کنجه هایی که زبان از‬ ‫گفتنش ش��رم دارد و قلم از نوش��تنش عاجز است‪ .‬او‬ ‫می خندید و می گفت‪ .‬من گریه می کردم و می شنیدم‪.‬‬ ‫روزی که ازاد شد‪ ،‬همس��ایه ها خوشحالی می کردند‪.‬‬ ‫یکی شان هم ش��یرینی داد؛ خودش ولی ناراحت بود‬ ‫و غمگی��ن‪ .‬فکر می ک��ردم ناراحتی اش م��ال بالهایی‬ ‫اس��ت که س��رش اورده بودند‪ .‬همین را بهش گفتم‪.‬‬ ‫گفت‪ :‬اونا ک��ه ناراحتی نداره‪ .‬گفت��م‪ :‬پس برای چی‬ ‫ناراحتی؟ گفت‪ :‬برای اینکه ش��هید نش��دم‪ .‬گفت‪ :‬اگر‬ ‫شهید می شدم جای شیرینی دادن داشت؛ ولی حاال که‬ ‫از زیر دست اون جالدا زنده برگشتم و توفیق شهادت‬ ‫نداشتم؛ باید خرما بدن!‬ ‫***‬ ‫خبرهای نگران کننده ای از منطقه می رس��ید‪ .‬می گفتند‬ ‫درگیری ها ش��دید اس��ت‪ .‬یک گوس��فند نذر کردم؛‬ ‫نذر س��الم برگش��تن عبدالحس��ین‪ .‬از جبه��ه که امد‬ ‫موضوع را بهش گفتم‪ .‬خودش یک گوس��فند خرید‪.‬‬ ‫در و همس��ایه و بعضی از فامیل ها گوس��فند را دیده‬ ‫بودن��د‪ .‬فهمی��ده بودند نذری اس��ت‪ .‬منتظر رس��یدن‬ ‫گوش��تش بودند‪ .‬گوس��فند را که کشتیم‪ ،‬عبدالحسین‬ ‫چیزی برای خودمان نگه نداشت‪ .‬تمام گوشت ها حتی‬ ‫جگر و کله پاچه اش را به صورت مساوی تقسیم کرد‪.‬‬ ‫بعد همه انه��ا را ریخت داخل ی��ک گونی‪ .‬گونی را‬ ‫گذاش��ت ترک موتور گازی اش و راه افتاد‪ .‬فکر کرده‬ ‫بودم خودش می خواهد انها را ببرد در خانه دوست و‬ ‫اش��نا؛ ولی این کار را نکرده بود‪ .‬وقتی بهش اعتراض‬ ‫کردم‪ ،‬گفت‪ :‬مگه ش��ما گوس��فند را فی سبیل اهلل نذر‬ ‫نکردی؟ گفتم‪ :‬خوب چرا‪ .‬گفت‪ :‬خوب گوشتش باید‬ ‫می رسید دست کسانی که به نون شبشون محتاج بودن‪.‬‬ ‫گفت‪ :‬ما الحمدهلل نه خودمون به نون ش��ب محتاجیم‪،‬‬ ‫نه دوست و اشناهایی که داریم‪.‬‬ ‫هم برای او مثل روز روش��ن شده بود‪ ،‬هم برای من‪،‬‬ ‫تا وقتی که جبهه بود‪ ،‬مش��کالتمان خیلی کمتر بود و‬ ‫زندگیمان ارامتر‪ .‬همین که می امد مرخصی‪ ،‬مشکالت‬ ‫هم یکی بعد از دیگری ش��روع می شد؛ بچه ها مریض‬ ‫می شدند‪ ،‬وسایل خانه خراب می شد و خیلی چیزهای‬ ‫دیگر پیش می امد‪ .‬طوری می شد که گاهی به شوخی‬ ‫بهش می گفتم‪ :‬نمی ش��ه ش��ما همین مرخصی را هم‬ ‫نیای! همیش��ه می گفت‪ :‬من ش��ما را س��پردم به امام‬ ‫رضا(ع)‪ ،‬برای همین هم مطمئنم وقتایی که توی خونه‬ ‫نیستم‪ ،‬مشکالت و گرفتاری هاتون خیلی کمتر می شه‪.‬‬ ‫***‬ ‫فرمانده پسرم بود‪ .‬شنیدم بدجوری مجروح شده‪ .‬اورده‬ ‫بودندش مش��هد‪ .‬رفتم عیادتش‪ .‬صورتش نورانی بود و‬ ‫روحیه اش عالی‪ .‬از حال وهوایش معلوم بود مال این دنیا‬ ‫نیست‪ .‬بعد از سالم واحوالپرسی‪ ،‬صحبت را کشیدم به‬ ‫بهشت وحوریه های بهشتی‪ .‬گفتم‪ :‬خالصه حاج اقا رفتی‬ ‫اون دنیا یکی شون و هم برای ما بگیر‪ .‬خندید وگفت‪ :‬ما‬ ‫صد تا حوریه اون دنیا رو به همین زن خودمون نمی دیم‪.‬‬ ‫گفت‪ :‬اگر اون مثل شیر مواظب بچه های من نباشه‪ ،‬توی‬ ‫جبهه هیچ کاری از من برنمی اد‪.‬‬ ‫وس��ط جلس��ه ب��رای کادر فرماندهی می��وه اوردند‪.‬‬ ‫بچه ها خسته بودند وگرس��نه‪ .‬امدند مشغول خوردن‬ ‫بش��وند‪ ،‬عبدالحسین نگذاشت‪ .‬به مس��ئول تدارکات‬ ‫گف��ت‪ :‬این میوه رو برای هم��ه گرفتی یانه؟ گفت‪ :‬نه‬ ‫حاج اقا این سهم بچه های فرماندهیه که بیشتر از بقیه‬ ‫زحمت می کشند‪ .‬عبدالحسین ناراحت شد‪ .‬گفت‪ :‬ما‬ ‫اینجا نشستیم و داریم نقشه می کشیم؛ نیروهای دیگه‬ ‫هس��تن که باید این نقشه ها رو عملی کنند و برن توی‬ ‫دل دش��من‪ .‬ان روز تا برای همه میوه نگرفتند لب به‬ ‫میوه ها نزد‪.‬‬ ‫***‬ ‫خانه ما افتاب گیر بود‪ .‬از اواسط بهار تا اوایل پاییز من‬ ‫وچن��د تا بچه قد ونیم قد‪ ،‬دایم با گرما دس��ت وپنجه‬ ‫نرم می کردیم‪ .‬فقط یک پنکه درب و داغان داش��تیم‪.‬‬ ‫من نمی دانس��تم عبدالحس��ین فرمانده گردان اس��ت‬ ‫ول��ی می دانس��تم حقوق او کفاف خری��دن یک کولر‬ ‫را نمی ده��د‪ .‬یک روز اتفاقی فهمیدم از طرف س��پاه‬ ‫تعدادی کولر به او داده اند تا به هر کس خودش صالح‬ ‫می داند بدهد‪ .‬بعضی از دوس��تانش واسطه شده بودند‬ ‫تا یکی از انها رابب��رد خانه خودش‪ .‬قبول نکرده بود‪.‬‬ ‫بهش اصرار کرده بودند‪ .‬گفته بود‪ :‬این کولرها مال اون‬ ‫خانواده هاییه که جگرشون داغ شهید داره‪ ،‬تا وقتی اونا‬ ‫باشن‪ ،‬نوبت به خانواده من نمی رسه‪g .‬‬ ‫‪79‬‬ ‫یادداشت‬ ‫اسمان‬ ‫مثل اینکه سقف اسمان سوراخ شده بود‬ ‫ابوالقاسم غالمی‬ ‫سید رضا فرمانده گردان از ایفا پرید پایین و فریاد زد‪« :‬بجنبید‪.‬‬ ‫شماها که هنوز وایس��ادید‪ .‬شب نشده‪ ،‬باید رسیده باشیم‬ ‫خط‪ ».‬من با تعدادی از بچه های گردان‪ ،‬به اضافه سه نفر از‬ ‫نیروهای ارتش که به تازگی به ما ملحق شده بودند‪ ،‬سوار‬ ‫ش��دیم‪ .‬از این سه نفر یکی ستوان وظیفه بود که روبه روی‬ ‫من نشست و دو نفر دیگر سرباز وظیفه بودند که در انتهای‬ ‫ایفا جا گرفتند‪.‬‬ ‫با حرکت ایفا‪ ،‬سنگرهای پشتیبانی تبدیل به نقطه شد و افق‬ ‫دورتر از ما‪ ،‬و خورش��ید در هرم گرما و گرد و خاک لولو‬ ‫می کرد‪ .‬چند دقیقه ای در سکوت گذشت‪ ،‬تا اینکه سیدرضا‬ ‫در ان هوای شرجی و گس از جلو فریاد زد‪« :‬برای سالمتی‬ ‫رزمندگان اس�لام صلوات»‪ .‬با فرس��تادن صل��وات دوباره‬ ‫س��کوت حاکم شد و تنها این صدای زوز ه موتور ایفا بود‬ ‫که فراخی دشت را می شکافت و جلو می رفت‪ .‬از بس باال‬ ‫و پایین می رفت‪ ،‬دل و روده هایمان را به هم گره زده بود‪.‬‬ ‫یک لحظه نگاه س��توان با نگاهم تالق��ی کرد و طی چند‬ ‫ثانی��ه ب��رق چش��مانش از ذهنم عب��ور ک��رد‪ .‬بی تفاوت‬ ‫ب��ه این قضی��ه به انتهای ایفا خیره ش��د تا به این وس��یله‬ ‫عدم اشتیاق خود را برای حرف زدن نشان بدهد‪.‬‬ ‫مجددا به او نگاه کردم‪ ،‬اما این بار با چاشنی خنده‪ ،‬تا شاید‬ ‫بتوانم گره لب های بسته اش را از هم باز کنم‪ .‬ولی او اصال به‬ ‫روی خودش نیاورد و با بی اعتنایی جواب داد‪.‬‬ ‫چند دقیقه ای در سکوت گذش��ت تا اینکه اولین خمپاره‬ ‫عراقی ها چرت همه را پراند‪ ،‬و دومی ایفا را به شدت تکان‬ ‫داد‪ .‬برای اینکه به فضا سرد و بی روح ایفا حالی داده باشم‬ ‫به حاج اصغر گفتم‪« :‬از این خمپاره ها بترس‪ ،‬دیش��ب باز‬ ‫توی خ��واب راه می رفتی‪ ».‬حاج اصغر لبخند زد و گفت‪:‬‬ ‫«نه بابا نگران نباش تو خواب راه نمی رفتم‪ ،‬داش��تم به امور‬ ‫تدارکات رس��یدگی می کردم‪».‬برای اینکه به ستوان وظیفه‬ ‫نش��ان بدهم که ما چقدر با هم صمیمی هس��تیم به حاج‬ ‫اصغر گفتم‪« :‬ا ِواقعا شما بسیجی وظیفه شناسی هستی‪ .‬خدا‬ ‫خیرت بدهد‪».‬حاج اصغر بود و یک قناسه‪ .‬مثل فرزندش‬ ‫از او نگ��ه داری می ک��رد‪ .‬موقع نماز می گذاش��ت کنارش‪.‬‬ ‫روی ان با خط نس��تعلیق نوشته بود ‪ ،‬با وضو دست بزنید‪.‬‬ ‫هر وقت قناس��ه دس��ت او بود می دانس��تی او وضو دارد‪.‬‬ ‫مصیب‪ ،‬مسئول تدارکات به حاج اصغر گفت‪« :‬حاج اصغر‬ ‫اگر ما نخواهیم شما به امور تدارکات رسیدگی کنی‪ ،‬بایستی‬ ‫چه کسی را ببینیم‪».‬هنوز حرف مصیب در دهانش بود که‬ ‫حاج اصغر یک نوشیدنی خنک از کوله پشتی بیرون اورد‬ ‫و داد دست من و گفت‪« :‬بخور‪ ،‬بگو جبهه جای بدیه‪ .‬اگر‬ ‫نخوری مصیب دلگیر می ش��ه‪ ...‬ه��ا‪»...‬اب میوه را گرفتم‪،‬‬ ‫مترصد این بودم که بتوانم با س��توان وظیفه س��ر حرف را‬ ‫باز کنم که چه چیزی بهتر از تعارف یک اب میوه خنک‪،‬‬ ‫اب میوه را گرفتم طرف ستوان وظیفه گفتم‪« :‬بفرمایید»‬ ‫افسر وظیفه با لبخندی گفت‪« :‬نوش جان‪».‬‬ ‫وقتی لبخند زد مثل اینکه در کنس��روی را باز کرده باشی‪.‬‬ ‫خوش��حال گفتم‪« :‬بخور مش��تی؛ نمک نداره‪ ،‬از شیر مادر‬ ‫حالل تر‍‪ ».‬و بعد بالفاصله رو کردم به مس��ئول تدارکات و‬ ‫گفتم‪« :‬اگر نخوری مصیب از ش��ما خیلی دلگیر می شه‪».‬‬ ‫افس��ر وظیفه اب میوه را قلپی رفت باال‪ .‬مثل اینکه حالش‬ ‫جا امده باشد‪ ،‬کمان ابروهایش از فرط خنکی اب میوه گره‬ ‫خورد‪ .‬صورتش س��فید و فربه بود و زیبایی چهره اش مثل‬ ‫برق افتاب می درخشید‪.‬‬ ‫***‬ ‫عراقی ه��ا ایفا را گرفته بودند زیر اتش‪ .‬انقدر خمپاره ها را‬ ‫نزدیک می زدند که گویی االن بایستی یکی از انها درست‬ ‫بخورد وس��ط ما‪ .‬این نش��ان می داد تا خط فاصله نداریم‪.‬‬ ‫خورشید افتاده بود پشت افق و از گرمای چند ساعت پیش‬ ‫ان خبری نبود‪ ،‬ولی عوض ان شرجی مثل بختک افتاده بود‬ ‫رویمان‪ .‬افق پر بود از غم تنهایی خورشید و نوار قرمز رنگی‬ ‫که تمام ان را گرفته بود‪ .‬صورت ستوان وظیفه زیر این نور‬ ‫کامال به س��رخی می زد؛ مثل خونی که پاشیده باشند روی‬ ‫‪80‬‬ ‫صورت او‪ .‬حال غریبی داش��ت‪ .‬مثل زائری خسته به نظر‬ ‫می رسید‪ .‬انتظار در نگاهش موج می زد‪ .‬باسکوت دوباره او‬ ‫بی حس و حال شدم‪ .‬بی میلی او برای حرف زدن کامال در‬ ‫چهره اش خوانده می شد‪ .‬با خودم گفتم‪« :‬ول کن بابا‪ .‬بذار‬ ‫به حال خودش باشد بیچاره‪ .‬چیکار داری باهاش‪ .‬چه گیری‬ ‫دادی تو به این بدبخت‪».‬‬ ‫اگر وراجی می کرد زودتر از اینها خالص می شدم‪.‬‬ ‫***‬ ‫دو تا سرباز دیگر مثل اینکه به احترام ستوان سکوت کرده‬ ‫باشند‪ ،‬فقط نگاه می کردند‪ .‬به یکی از انها گفتم‪« :‬مشتی بچه‬ ‫کجایی‪ .‬برای اولین بار زدی به خط‪».‬‬ ‫سرباز رو کرد به ستوان و گفت‪« :‬بچه تهرون‪ .‬اره تازه امدیم‬ ‫خط‪».‬حرف زدن با این س��رباز بهانه داد دس��تم که یک بار‬ ‫دیگر شانس خودم را برای حرف زدن با ستوان امتحان کنم‪.‬‬ ‫برای همین گفتم‪« :‬جناب س��روان شما بچه کجایی‪ .‬حتما‬ ‫فرمانده اینها شما هستید‪ ».‬کاله کاسکت روی سرش لق لق‬ ‫می کرد و اجازه نمی داد او را درست مشاهده کنم‪.‬‬ ‫ب��ا نگاهش فهماند خیلی حرف می زن��م ولی از این بابت‬ ‫خوش��حال به نظر می رس��ید‪ .‬مثل ادم های ب��زرگ که از‬ ‫وراجی بچه ها لذت می برد با دقت و وس��واس به س��والم‬ ‫پاسخ داد و گفت‪« :‬چطور مگه برادر‪ ،‬جای شما را تنگ که‬ ‫نکردیم‪».‬پاسخ او با لحن گفتن برادر بسیار سنجیده و کوتاه‬ ‫بود‪ .‬غافلگیر شدم‪ .‬گفتم ‪« :‬نه بابا مشتی چیزی که اینجا زیاده‬ ‫جاست‪ ،‬تا دلت بخواهد یک خوابه داریم‪ .‬دو خوابه داریم‪».‬‬ ‫تازه داشت یخ افسر وظیفه اب می شد که این بار ایفا رسیده‬ ‫بود خط‪ .‬رنگ ش��یری مهتاب پاشیده بود روی خاکریز و‬ ‫خنکی هوای جنوب غربی عراق بسیار ارامش بخش بود‪.‬‬ ‫که گاهی چند منور بال می کش��ید به سمت اسمان و تمام‬ ‫دش��ت را سفید می کرد ولی بعد از مدتی سوسو زدن مثل‬ ‫فانوس خاموش می شد‪.‬‬ ‫س��یدرضا از ایفا پرید بیرون و این بار با صدای ارام گفت‪:‬‬ ‫«برید س��رجاهاتون تکان نخورید‪ .‬فقط به جلو نگاه کنید‪.‬‬ ‫کس��ی تیراندازی نکنه‪ .‬تا ‪ 4‬صب اینجا هس��تیم‪ .‬صب بر‬ ‫می گردی��م عقب‪ ».‬اینو گفت و رفت‪ .‬تمام ش��ب را بیدار‬ ‫بودیم‪ .‬همه در یک س��نگر انفرادی به فاصله زیادی از هم‬ ‫جا گرفتیم‪ .‬تا چهار صبح پلک روی هم نگذاشتیم تا اینکه با‬ ‫سرخی شفق پلک هایم سنگین شد و‪...‬‬ ‫***‬ ‫ف��ردا ب��ود‪ .‬روز دیگ��ری ب��ود‪ .‬ام��ا بارون��ی‪ .‬ب��ا صدای‬ ‫ترق ترق بارون از خواب بیدار ش��دم‪ .‬مثل اینکه س��قف‬ ‫اسمان سوراخ شده بود‪ .‬یادم افتاد که بایستی برگردیم عقب‪.‬‬ ‫ایفا به موقع رسیده بود‪ .‬به سمت ایفا رفتم‪ .‬مصیب بود ولی‬ ‫حاج اصغر نبود‪ .‬شانه های مصیب از شدت گریه می لرزید‪.‬‬ ‫وقتی نزدیک او شدم بغضش ترکید و پرید بغلم‪ .‬باران تمام‬ ‫بدنش را خیس کرده بود‪ .‬فهمیدم چه اتفاقی افتاده‪ .‬جلوتر‬ ‫رفتم و خودم را به ایفا چس��باندم‪ .‬دو سرباز وظیفه نگاهم‬ ‫کردند‪ .‬گریه امانشان نمی داد‪ .‬دو جسد وسط ایفا بود‪ .‬پتوهای‬ ‫نظامی پ��ر از خون و اب روی دو جنازه را پوش��انده بود‬ ‫و تلفیقی از خون و اب از کناره های ایفا پایین می ریخت‪.‬‬ ‫می ترس��یدم روی انها را کنار بزنم ولی نتوانستم خودم را‬ ‫نگ��ه دارم‪.‬به ارامی پتو را کنار زدم‪ .‬خمپاره صورت افس��ر‬ ‫وظیف��ه را برده بود‪ .‬به دنبال نگاه او در ذهنم گش��تم ولی‬ ‫تصویری از ان نداشتم‪ .‬به مرده او نگاه می کردم‪ .‬بی صدا با‬ ‫مغز متالش��ی شده در ایفا افتاده بود‪ .‬حاال او نبود‪ .‬برای من‬ ‫زندگی او همین دیروز بود‪ .‬فقط چند ساعت‪ .‬با اضطراب‬ ‫روی او را پوشاندم‪ .‬به طرف مصیب رفتم‪ .‬مسئول تدارکات‬ ‫از کوله اش اب میوه را در اورد و داد به من و گفت‪« :‬این را‬ ‫ستوان داد‪ ،‬گفت به تو بگویم مشتی من بچه تهرون هستم‪،‬‬ ‫بچه نازی اباد مثل خودت مشتی‪ .‬دیشب توی خواب داشتم‬ ‫به امور تدارکات رسیدگی می کردم‪».‬‬ ‫حاال همه چیز را درباره ان ستوان می دانم‪ .‬می دانم که چقدر‬ ‫مشتی بود‪ .‬به سنگر برگشتم‪ .‬اب میوه را تا ته خوردم‪ .‬قناسه‬ ‫حاج اصغر گوشه سنگر بود‪ .‬روی ان نوشته شده بود بدون‬ ‫وضو دست نزنید‪g .‬‬ ‫در نقد نمایشگاه‬ ‫سجاد محقق‬ ‫نمایشگاه کتاب تهران به زودی و تا چند روز دیگر کار‬ ‫خود را اغاز خواهد کرد‪ .‬نمایشگاهی که خیل مشتاقان‬ ‫و عالقه مندان به کتاب و کتاب خوانی را از سرتاسر ایران‬ ‫به خود جذب می کند و در مدت برگزاری اش ش��ور و‬ ‫نشاطی ویژه را در جامعه به وجود می اورد‪ .‬همیشه یکی‬ ‫از مراس��م و کارهایی که در عرض نمایشگاه ها اعم از‬ ‫کتاب و غیره برگزار می شود برپایی فعالیت های جنبی‬ ‫اس��ت‪ .‬فعالیت هایی که هدف از برگزاری انها متفاوت‬ ‫اس��ت‪ .‬اطالع رسانی‪ ،‬ویترین ش��دن فعالیت ها و انجام‬ ‫کار کارشناس��ی و دقی��ق را از اهداف این نوع برنامه ها‬ ‫می توان محسوب کرد‪ .‬اگر بخواهیم اختصاصا در مورد‬ ‫برنامه های جنبی در نمایشگاه صحبت کنیم شاید بتوان‬ ‫غرفه دیدار که توس��ط خانه کتاب ایران برپا می ش��ود‬ ‫را اصلی ترین نوع از این برنامه ها دانس��ت‪ .‬غرفه دیدار‬ ‫تالش می کند تا نویس��ندگان و ش��اعران و مخاطبان و‬ ‫منتق��دان در کنار هم قرار گیرن��د و بتوانند با برگزاری‬ ‫یک جلسه کارشناس��ی و نقد کتاب گام مثبتی در این‬ ‫زمینه بردارند‪ .‬اگر بخواهیم به صورت نظری حس��اب‬ ‫کنیم این کار بس��یار خوب است و جالب‪ .‬اما در عمل‬ ‫ایرادات��ی در کار وج��ود دارد که یا باید برطرف ش��ود‬ ‫ی��ا هرچه جلو برویم از ش��اخصه های این کار بیش��تر‬ ‫می کاهد‪ .‬گرچه در اینکه اصال نمایشگاه جای برگزاری‬ ‫جلس��ه نقد و بررسی هست یا نه صحبت بسیار است‪،‬‬ ‫اما ب��ه دلیل محدودیت ها اگر بنا را ب��ر این قرار دهیم‬ ‫ک��ه چنین کاری و چنین فعالیتی مورد نیاز اس��ت باید‬ ‫گپ و گفت‬ ‫صاحبنظران پاسخ می دهند‬ ‫اصل یا فرع برنامه های‬ ‫نمایشگاه کتاب‬ ‫طاهره ابراهیمی‬ ‫باتوجه به موضوعی که این هفته مطرح‬ ‫شد ما هم سعی کردیم نظر چند تن‬ ‫از کارشناسان حوزه ادبیات و هنر را‬ ‫در زمینه برنامه های جنبی نمایشگاه‬ ‫کتاب جویا شویم‪ .‬میهمانان این هفته‬ ‫ما عبارتند از اقایان داوود یاراحمدی‬ ‫مدیرمسئول و صاحب امتیاز پایگاه‬ ‫خبری تحلیلی هنر (ارتنا)‪ ،‬بهروز‬ ‫قزل باش شاعر و سردبیر روزنامه‬ ‫فرهیختگان و غالمرضا بکتاش شاعر‬ ‫کودک و نوجوان‪ .‬گفت وگوی ما را با‬ ‫این عزیزان می خوانید‪.‬‬ ‫ب��ه نظر ش��ما در نمایش��گاه جایی برای‬ ‫برنامه های جنبی وجود دارد؟ اصال نیازی‬ ‫به این برنامه ها در متن نمایشگاه هست؟‬ ‫ارزیابی شما از این برنامه ها و فعالیت ها‬ ‫تاکنون چه بوده است؟‬ ‫‪ l‬داوود یاراحم��دی‪ :‬به نظر م��ن اول باید دید‬ ‫راهکارهای انجام هرچه بهتر ان را بررسی کنیم‪ .‬جذب‬ ‫مخاطب‪ ،‬شیوه اطالع رسانی‪ ،‬نحوه برگزاری و همچنین‬ ‫کارشناسان این جلسات هرکدام به نوبه خود به قدری‬ ‫در ایج��اد یک برنامه خوب و کارامد موثر هس��تند که‬ ‫اگر هرکدام با مش��کل روبه رو باشد کل این فعالیت ها‬ ‫و برنامه ها را تحت الش��عاع قرار می دهد‪ .‬بدیهی است‬ ‫که اگر برنامه ای مخاطب نداش��ته باشد یا مخاطبان ان‬ ‫از وجود چنین برنامه ای اطالع نداش��ته باشند هر چند‬ ‫مفید و مناس��ب هم باش��د فایده ای ن��دارد و کاری از‬ ‫پیش نخواهد برد‪ .‬بی ش��ک برگزاری چند صد نشست‬ ‫در طول یک دوره زمانی کوتاه با دعوت از کارشناسان‬ ‫خبره هماهنگی بسیار و هزینه باالیی دارد که انجام ان‬ ‫به هر نحو جای تقدیر دارد‪.‬‬ ‫ام��ا قطع��ا اگر این تالش ب��ا اطالع رس��انی و کارهای‬ ‫مربوط دیگر معایبش را برطرف کند در نوع خود کاری‬ ‫کم نظیر خواهد شد‪ .‬عده ای معتقدند که این نشست ها‬ ‫ت برای باال بردن‬ ‫کلی غیرملزوم هس��تند و نوعی فعالی ‬ ‫بیالن کاری نهادهای مربوطه است که به دور از انصاف‬ ‫است‪ .‬عده ای دیگر که به قصد اصالح و مشاوره به این‬ ‫فعالیت ها نگاه می کنند نظر دیگری دارند‪ .‬انها معتقدند‬ ‫این نشس��ت ها الزم اس��ت ولی باید بهتر دس��ته بندی‬ ‫ش��ود‪ .‬ایجاد غرفه نقد کتاب کودک در زیرزمین سالن‬ ‫بزرگسال یا مکان برگزاری این نشست ها که سال های‬ ‫گذشته بعضا بس��یار نامناسب بوده اس��ت می تواند از‬ ‫جذب مخاط��ب بکاهد‪ .‬یکی دیگر از مش��کالتی که‬ ‫ش��اید ربطی به مس��ئولین برگزاری نمایشگاه نداشته‬ ‫باش��د اما بس��یار در این قضیه تاثیرگذار اس��ت‪ ،‬مکان‬ ‫برپایی نمایش��گاه است‪ .‬در اینکه مصلی مکان مناسبی‬ ‫برای این رخداد نیس��ت هیچ شکی وجود ندارد‪ ،‬چرا‬ ‫که این مکان اصال برای نمایشگاه ساخته نشده است و‬ ‫قطعا هرگونه مشکل در زمینه اندازه غرفه ها و سالن های‬ ‫مورد نی��از برای فعالیت های جنبی فقط و فقط به عدم‬ ‫توانای��ی این مجموعه برای پش��تیبانی از چنین رویداد‬ ‫عظیمی بر می گردد‪ .‬به طور مثال عده ای معتقدند که مکان‬ ‫غرفه کودک و نوجوان دیدار در س��ال های گذشته که‬ ‫زیرزمینی تنگ و کم ظرفیت بوده است مناسب نیست‪.‬‬ ‫قطعا همین طور اس��ت اما اختص��اص مکانی دیگر در‬ ‫نمایشگاه به این کار ممکن نبوده است‪ .‬همچنین ایجاد‬ ‫س��الن های موقت در محیط باز هم به دلیل مشکالت‬ ‫سیستم صوتی و تهویه تجربه شکست خورده ای است‪.‬‬ ‫گرچه این نق��ص را تا زمانی که مکان مناس��بی برای‬ ‫برپایی نمایشگاه ساخته نش��ود نمی توان برطرف کرد‬ ‫و مسئولیت از دوش مسئولین فرهنگی ساقط می شود‬ ‫اما نمی توان قبول کرد که عدم اطالع رس��انی مناس��ب‬ ‫و کافی هم کار الینحلی اس��ت‪ .‬اطالع رسانی از طریق‬ ‫نشریه کتاب هفته به هیچ وجه کافی نیست و مطبوعات‬ ‫و حتی صداوس��یما بای��د از چندی قبل از نمایش��گاه‬ ‫به اطالع رسانی کامل در این زمینه بپردازند‪ .‬بسیاری از‬ ‫بازدیدکنندگان نمایشگاه از شهرستان ها به تهران می ایند‪.‬‬ ‫قطعا اگر یک عالقه مند یک روزه و به قصد نمایشگاه به‬ ‫تهران می اید اگر بهترین جلسه نقد ممکن هم دو روز‬ ‫بعد یا دو روز قبل در نمایش��گاه برگزار ش��ود برای او‬ ‫غیرقابل استفاده است‪.‬‬ ‫این درحالی است که اگر اطالع رسانی مناسب وجود‬ ‫داشته باشد عالقه مندان می توانند روز امدن خود را به‬ ‫نمایشگاه با روزی که در ان نشست دلخواه شان برگزار‬ ‫می شود منطبق کنند‪ .‬این مساله ساده باعث می شود که‬ ‫مخاطبان اصلی و واقعی یک نشست از ان دور بمانند‬ ‫و نتوانند استفاده کافی ببرند‪ .‬از طرفی دیگر در شرایط‬ ‫فعلی که مکان برگزاری نمایش��گاه نامناس��ب اس��ت‬ ‫می ت��وان به راه های دیگر هم فکر ک��رد‪ .‬به طور مثال‬ ‫تعدادی از انتش��اراتی ها هر هفته جلس��ات نقد کتاب‬ ‫هدف گذاری نمایش��گاه چه بوده است‪ .‬این نشست ها‬ ‫در این س��ال ها انقدر زیاد ش��ده اس��ت ک��ه جریان‬ ‫نمایش��گاه را از اصل موضوع خ��ارج می کند‪ .‬ما اگر‬ ‫به دنبال این هس��تیم که مخاط��ب جذب کنیم باید به‬ ‫فکر راه های دیگر باش��یم‪ .‬این کارها و شیوه ها تاکنون‬ ‫ش زیادی از این‬ ‫جواب نداده اس��ت‪ .‬به نظر من بخ�� ‬ ‫فعالیت ه��ا برای دادن امار و بیالن کاری به مس��ئوالن‬ ‫باال دستی است‪ .‬وقتی حواشی زیاد می شود اصل محتوا‬ ‫از نظ��ر دور می افتد که قطعا ای��ن اتفاق‪ ،‬اتفاق خویی‬ ‫نیست‪ .‬ما باید ببینیم اصال مخاطب برای این برنامه ها‬ ‫می ای��د‪ .‬به نظر من ضرورتی ندارد در کنار نمایش��گاه‬ ‫به این مس��ائل بپردازیم‪ .‬وقت برای این کارها همیشه‬ ‫هس��ت‪ .‬باید از این فرصت برای رفاه بازدیدکنندگان‬ ‫اس��تفاده کنیم‪ .‬مردم بیش��تر نیاز دارند جایی باشد که‬ ‫فرزندانشان را در انجا بگذارند که بازی کنند و مشغول‬ ‫باشند تا انها بتوانند به خوبی از نمایشگاه دیدن کنند‪.‬‬ ‫غالمرضا بکت��اش‪ :‬به نظر من این فعالیت ها و برنامه ها‬ ‫فرمالیته است و فقط برای گزارش دادن است‪ .‬اگر واقعا‬ ‫مسئوالن به فکر بچه ها هستند بهتر است برای انها احترام‬ ‫بیشتری قائل شوند و مکان برگزاری جلسات نقد کتاب‬ ‫کودک را از ان زیرزمین کوچک و تنگ خارج کنند‪ .‬من‬ ‫با کلیت نشست ها موافق هستم‪ .‬صاحبنظران و میهمانان‬ ‫بزرگی به این نشست ها دعوت می شوند و فضای مناسبی‬ ‫برای اس��تفاده از این نظرات است اما با شکل فعلی این‬ ‫اتفاق نمی افتد‪ .‬ما باید فضاس��ازی کنیم‪ .‬درس��ت است‬ ‫که جلس��ات نقد کتاب کودک در حد و حدود حوصله ‬ ‫بچه هاس��ت اما این کافی نیس��ت و باید با شکل بهتر و‬ ‫مفصل تر باش��د تا پدر و مادرها ه��م بیایند و از نظرات‬ ‫صاحب نظران استفاده کنند‪ .‬امیدوارم این فرصت ها از بین‬ ‫نرود و این جلس��ات با ش��کل مورد نیاز برگزار شود تا‬ ‫سودی به حال ادبیات داشته باشد‪.‬‬ ‫بهروز قزل باش‪ :‬نمایش��گاه همانطور که از اس��مش‬ ‫پیداس��ت محل نمایش اس��ت‪ .‬انجا باید تمام مسائل‬ ‫مرب��وط به کت��اب نمایش داده ش��ود ن��ه فقط خود‬ ‫کتاب‪ .‬انتظار این اس��ت که نمایشگاه کتاب تبدیل به‬ ‫مرکزی ترین برنامه فرهنگی کش��ور ش��ود‪ .‬جمهوری‬ ‫اس�لامی ظرفیت بس��یار باالیی برای جذب مخاطب‬ ‫دارد که باید از ان اس��تفاده کند‪ .‬برنامه هایی که تاکنون‬ ‫بوده ان��د برخی جواب داده اند و نبای��د بدبین بود‪ .‬اما‬ ‫هی��چ گاه جواب دلخواه به وجود نیامده اس��ت‪ .‬وقتی‬ ‫ما اس��م این فعالیت ها را جنب��ی می گذاریم این اتفاق‬ ‫می افتد‪ .‬این برنامه ها باید اصل نمایشگاه باشد و جدی ‬ ‫به انها نگاه شود نه اینکه بگوییم برنامه های جنبی‪ .‬ما‬ ‫خودمان با زبان خودمان از اهمیت برنامه ها می کاهیم‪.‬‬ ‫باید به دنبال اس��م مناسب تری باشیم تا توجه بیشتری‬ ‫به این قضیه ش��ود‪ .‬وقتی در نمایش��گاه مثال فرصت‬ ‫گفت وگویی فراهم می ش��ود بای��د اصالت خود را در‬ ‫وق��وع یک رویداد فرهنگی حف��ظ کند و مجال کافی‬ ‫ب��رای اهل نظر و ناش��ران و مخاطبان و نویس��ندگان‬ ‫فراهم ش��ود‪ .‬م��ا نباید فقط به ف��روش نمایش کتاب‬ ‫دل خوش کنیم‪ .‬االن نمایش��گاه ب��ازار عمومی فروش‬ ‫کتاب اس��ت‪ .‬البته ای��ن اتفاق خوبی اس��ت اما واقعا‬ ‫ظرفیت بسیار فراتر است اما از این ظرفیت جز اندکی‬ ‫بهره ای نمی گیریم‪ .‬ارش��اد باید از مطبوعات بخواهد‬ ‫برنامه ها را توضیح دهند و اطالع رسانی مناسب کنند‪.‬‬ ‫االن نقص در اطالع رس��انی اس��ت که جواب مناسب‬ ‫نمی گیریم‪ .‬ولی این درس��ت نیس��ت که چون نقص‬ ‫وجود دارد کل مس��اله را پاک کنیم‪ .‬باید اطالع رسانی‬ ‫مناس��ب کنیم تا نقایص برطرف ش��وند‪ .‬االن این کار‬ ‫تبدی��ل به نوعی وظیفه ش��ده و هر وقت هم که اقدام‬ ‫کنیم مقبول اس��ت و دیر نشده است‪ .‬اول برنامه ریزی‬ ‫مناس��ب‪ ،‬بعد امکانات مناسب و بعد هم اطالع رسانی‬ ‫کاف��ی‪ .‬اینها ابزار نتیجه گیری مناس��ب ب��رای این کار‬ ‫هستند‪g .‬‬ ‫دارند‪ .‬قطعا بس��یاری از عالقه مندان از این جلسات و‬ ‫زمان و مکان انها بی اطالعند‪ .‬نمایشگاه می تواند محلی‬ ‫باش��د که انتشاراتی ها و نهادهایی مثل سرای اهل قلم‬ ‫برای جذب مخاطب مناس��ب ب��رای برنامه های طول‬ ‫س��ال خود از ان س��ود ببرند‪ ،‬روش هایی مثل ارسال‬ ‫ک و اط�لا ع از برنامه ها که بس��یار کم هزینه هم‬ ‫پیام ‬ ‫هس��تند‪ .‬به هرحال قطعا وجود چنی��ن برنامه هایی هم‬ ‫خوب اس��ت و ه��م الزم‪ ،‬اما مش��کل و اختالف نظر‬ ‫برچگونگی برگزاری انهاست که باعث شده عده زیادی‬ ‫به نقد وضعیت موجود بپردازند‪ .‬ایا با رفع نقایص قابل‬ ‫حل و س��اده بار این انتقادات کاهش پیدا خواهد کرد؟‬ ‫باید منتظر ماند و دید‪g .‬‬ ‫‪81‬‬ ‫فرهنگ انالین‬ ‫ش��ایعه اس��تعفا‪ :‬حسین مسافر اس��تانه گفت‬ ‫قصد استعفا ندارد و اگر‬ ‫هم داش��ته باشد اول این‬ ‫کار را انجام می دهد بعد‬ ‫خبر ان را اعالم می کند‪.‬‬ ‫او که مرداد سال گذشته‬ ‫به س��مت مدیر اداره کل‬ ‫هنرهای نمایش��ی وزارت ارشاد منصوب شد‪،‬‬ ‫ت��ا کنون چندبار ش��ایعه رفتن��ش از این اداره‬ ‫س��رزبان ها افتاده و او هم هر بار به نوعی این‬ ‫شایعه را تکذیب کرده است‪ .‬به گفته وی تئاتر‬ ‫ش��هر قرار است یک مدیر اجرایی داشته باشد‬ ‫و کار برنامه ری��زی و انتخاب اثار برای اجرا به‬ ‫صورت شورایی انجام شود‪.‬‬ ‫پوریای ولی‪ :‬مسعود جعفری جوزانی در صورت‬ ‫تایی��د مس��ئوالن س��یما‪،‬‬ ‫س��ریال «پهلوان پوریای‬ ‫ولی» را کارگردانی می کند‪.‬‬ ‫وی در خصوص فیلمنامه‬ ‫«پهل��وان پوری��ای ولی»‬ ‫گف��ت‪« :‬ما ای��ن طرح را‬ ‫س��ال ‪ 1373‬و زمانی که اقای ضرغامی معاون‬ ‫وزی��ر ارش��اد بودند‪ ،‬نوش��تیم که بنا ب��ود این‬ ‫فیلمنامه‪ ،‬س��ینمایی ش��ود‪ .‬ان زمان حدود ‪،16‬‬ ‫‪17‬هزار دالر خرج کردیم و به تمام کش��ورهای‬ ‫ی هم این فیلمنامه را‬ ‫اسیایی رفتیم‪ .‬اقای ضرغام ‬ ‫دوست داشتند ولی به هر دلیلی این فیلم در ان‬ ‫مقطع ساخته نشد‪».‬‬ ‫صادق��ی در ملبورن‪ :‬رضا صادق��ی‪ ،‬خواننده‬ ‫موسیقی پاپ در دو شهر‬ ‫ملبورن و سیدنی استرالیا‬ ‫روی صحن��ه م��ی رود‪.‬‬ ‫در ای��ن کنس��رت ک��ه‬ ‫‪ 30‬اردیبهشت در سیدنی‬ ‫و شش��م و هفتم خرداد‬ ‫در ملبورن برگزار می ش��ود‪ ،‬رضا صادقی البوم‬ ‫«‪ »121‬را ب��رای اولین بار به صورت زنده اجرا‬ ‫می کند‪.‬‬ ‫بخش عم��ده قطعات این البوم اع��م از ترانه‪،‬‬ ‫ ملودی و تنظیم توس��ط رضا صادقی صورت‬ ‫گرفت��ه و تع��دادی از قطع��ات ه��م توس��ط‬ ‫محمدرض��ا چراغعل��ی‪ ،‬انوش��یروان تقوی و‬ ‫کوشان حداد تنظیم شده اند‪.‬‬ ‫بنیاد اذریزدی‪ :‬مس��ئول دبیرخان��ه دائمی بنیاد‬ ‫مهدی اذریزدی از بازبینی‬ ‫نهایی اساسنامه این بنیاد‬ ‫خبر داد‪ .‬رضا بردس��تانی‬ ‫ب��ا بی��ان ای��ن مطل��ب‬ ‫گفت‪« :‬در این اساسنامه‬ ‫س��وابق خوب مدیریتی‪،‬‬ ‫تحقیقاتی و فرهنگی از مالک های عمده برای‬ ‫انتخاب هیات امنای این بنیاد اس��ت و هیات‬ ‫امنای بنیاد اذریزدی ب��ا توجه به ویژگی های‬ ‫فوق در سطح کشوری انتخاب خواهند شد‪».‬‬ ‫بناست اساسنامه بنیاد مهدی اذریزدی با پایان‬ ‫گرفتن بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی‬ ‫کتاب تهران جهت تصویب در اختیار شورای‬ ‫عالی انقالب فرهنگی قرار گیرد‪g .‬‬ ‫‪82‬‬ ‫چهارگوش‬ ‫ای شاعر زخم های ممتد‪ ...‬ایات!‬ ‫راضیهسنجابی‬ ‫ای��ن هفت��ه تمام اهال��ی فرهنگ از خبر دس��تگیری‬ ‫«ایات القرمزی» شاعر جوان بحرینی به نوعی تعجب‬ ‫کردن��د؛ دخت��ر بیست س��اله بحرینی که ب��ا واکنش‬ ‫ال خلیفه و ال س��عود در دس��تگیری و شکنجه اش‬ ‫نشان داد چقدر رسا خطبه خوانی کرده است‪ .‬به همین‬ ‫مناس��بت بد نیست ابتدا دو رباعی از میالد عرفان پور‪،‬‬ ‫شاعر جوان کشورمان در رابطه با رشادت و شجاعت‬ ‫ایات القرمزی بخوانیم که نیاز به توضیح بیشتر ندارد‪.‬‬ ‫خورشید شکفته در دل شب‪ ...‬ایات‬ ‫از سوره ی ایثار لبالب‪ ....‬ایات‬ ‫از هیچ مصیبتی نخواهد ترسید‬ ‫شاگرد کالس درس زینب‪ ...‬ایات‬ ‫ای شاعر زخم های ممتد‪ ...‬ایات‬ ‫وی از همه شاعران سرامد‪ ...‬ایات‬ ‫ایام عزای فاطمه نزدیک است‬ ‫پهلوی تو هم شکسته شاید‪ ...‬ایات‬ ‫طبق حرفی که هفته قبل زدیم ش��رایط به گونه ای پیش می رود که هر روز خبرهای نمایشگاه بیشتر و بیشتر‬ ‫می ش��ود‪ .‬در این ش��ماره عالوه بر چند خبر از نمایشگاه خبری هم از نهاد کتابخانه های عمومی و خبری از‬ ‫س��ینما و تئاتر داریم‪ .‬عالوه بر این بعد از صحبت های هفته گذش��ته در مورد احتمال گرفتن پخش زنده از‬ ‫برنامه هفت عده ای از سینماگران و منتقدان صحبت هایی در مورد این برنامه کرده اند که در نوع خود جالب‬ ‫است‪ .‬انها با وجود انتقاد از این برنامه به طور تلویحی از ان حمایت هم کرده اند‪ .‬خبرها را با هم می خوانیم‪.‬‬ ‫از انتش��ارات توکا به مدیریت اسد اهلل شعبانی خبر می رس��د که این انتشاراتی ‪ 30‬عنوان کتاب در نمایشگاه‬ ‫امسال عرضه خواهد کرد که ‪ 25‬عنوان از انها چاپ اول هستند‪ .‬شعبانی اضافه کرده است که اکثر کتاب های‬ ‫این انتشاراتی برای گروه سنی پیش دبستانی به چاپ رسیده است‪.‬‬ ‫از انتشارات داستان سرا هم خبر می رسد در نمایشگاه کتاب امسال با ‪ 35‬کتاب جدید حاضر خواهد شد‪ .‬دو‬ ‫عنوان از این کتاب ها در مورد خلیج همیشه فارس است که «محمد خدام» که یک سرهنگ بوشهری است‬ ‫انها را به رش��ته تحریر در اورده اس��ت‪ .‬او در این دو کتاب اهمیت خلیج فارس را در گذر تاریخ بررس��ی‬ ‫کرده است‪.‬‬ ‫تا از انتشارات داستان سرا فارغ نشدیم این را هم بگوییم که «م‪.‬موید» شاعر سپیدسرا و پیشکسوت کشورمان‬ ‫هم از انتشار کتاب جدیدش با عنوان «به سپیدی تاج محل» در انتشارات داستان سرا خبر داد که با این کتاب‬ ‫در نمایشگاه حاضر خواهد بود‪ .‬موید گفته است این کتاب سوگواره های من است در رثای یکی از دوستانم‬ ‫که فوت کرده اس��ت‪ .‬او عالقه ای ندارد تا نامی از این دوس��ت ببرد و معتقد است که فرقی به حال خواننده‬ ‫نمی کند‪ .‬با خبر شدیم انتشارات سوره مهر هم در نمایشگاه امسال یک کتاب جالب دارد‪ .‬مجموعه ‪ 4‬جلدی‬ ‫شامل ‪ 365‬قطعه عکس از ارشیو اکبر ناظمی که شامل چهار عنوان «انقالب»‪« ،‬زنان»‪« ،‬کودکان و نوجوانان»‬ ‫و «شعارها و دیوار نوشته ها» است‪ .‬این عکس ها در فاصله زمانی مهر تا بهمن ‪ 1357‬گرفته شده اند‪.‬‬ ‫بد نیست تا در فضای کتاب و کتابخوانی هستیم خبر اخر این حوزه را هم با هم مرور کنیم‪ .‬منصور واعظی‪،‬‬ ‫دبیر کل نهاد کتابخانه های عمومی خبر خوش��ی دارد‪ .‬او خبر از افزایش ‪ 25‬درصدی این مرکز در س��ال ‪90‬‬ ‫داده است که در نوع خود جالب به نظر می رسد‪.‬‬ ‫حاال وقت ان است که سری هم به تئاتر و سینما بزنیم‪ .‬حسین پارسایی طی حکمی از سوی سردار نقدی‪،‬‬ ‫دبیر سیزدهمین جشنواره تئاتر مقاومت شد‪ .‬حسین پارسایی کارشناس ارشد کارگردانی تئاتر است و تاکنون‬ ‫ریاست شورای سیاست گذاری جشنواره های مختلفی از جمله تئاتر فجر‪ ،‬تئاتر سوره‪ ،‬بچه های مسجد و‪....‬‬ ‫را عهده دار بوده است‪.‬‬ ‫بعد از جریانات و حرف و حدیث های هفته های گذشته در مورد برنامه هفت عده ای از سینماگران و منتقدان‬ ‫در مورد این برنامه نظرات جالبی دارند‪ .‬انها معتقد بودند که مخالف حذف برنامه هفت هستند اما مجری ان‬ ‫باید بی طرف بوده و در سینما سمتی نداشته باشد‪.‬‬ ‫انها همچنین متفق القول معتقد بودند که باید احترام سینماگران حفظ شود و کج سلیقگی های موجود دیگر‬ ‫تکرار نشود‪ .‬به هرحال جالب است که با طرح چنین انتقادات نسبتا تندی به این برنامه‪ ،‬همه بودن ان را به‬ ‫نبودنش ترجیح می دهد‪.‬‬ ‫نمایشگاه بین المللی مسابقه کاریکاتور «شیطان در مقابله با کتاب های مقدس» هفته گذشته در تاالر وحدت‬ ‫گشایش یافت‪ .‬در این مسابقه برای جذب شرکت کنندگان از کشورهای غیرمسلمان هم موضوعی با عنوان‬ ‫«ش��یطان در مقابله با فطرت انس��ان» طرح شد‪ 246 .‬هنرمند از ‪ 52‬کش��ور در این مسابقه شرکت کردند که‬ ‫داورانی از برزیل‪ ،‬مراکش و ایران ‪ 400‬اثر را از بین ‪ 1830‬اثر رس��یده انتخاب و روی س��ایت ایران کارتون‬ ‫قرار دادند‪.‬‬ ‫از بحری��ن ش��روع کردی��م و در مصر تمام می کنیم‪ .‬از ‪ 14‬تا ‪ 21‬اردیبهش��ت ماه در جریان س��ی وهفتمین‬ ‫جشنواره سینمای مصر از سینماگران انقالبی از جمله «خالد یوسف» کارگردان مصری تقدیر می شود‪.‬‬ ‫در این جش��نواره قرار اس��ت فیلم هایی که سی سال توسط حسنی مبارک و دولت او توقیف شده باالخره به‬ ‫نمایش در ایند که قطعا برای مردم مسلمان مصر جالب به نظر می رسد‪g .‬‬ ‫قفسه‬ ‫سلطه غرب بر منابع و ثروت مسلمانان‬ ‫بع��د از وق��وع حادث��ه ‪ 11‬س��پتامبر ‪ 2001‬تاکن��ون اخبار‪،‬‬ ‫داستان ها‪ ،‬تفاسیر تلویزیونی و کتاب های بیشماری در رابطه‬ ‫با دالیل تروریسم‪ ،‬روش و رفتار مسلمانان و مفاهیم برخورد‬ ‫تمدن ها بین اسالم و غرب گفته و نوشته شده است‪.‬‬ ‫انچه در این میان بدان توجه نشده یا هیچ کس زحمت پرداختن‬ ‫به ان را به خود نداده اس��ت دستیابی به سنجش صحیحی از‬ ‫نقطه نظرات اقشار مختلف مردم مسلمان است که ‪ 20‬درصد‬ ‫جمعیت جهان را به خود اختصاص داده اند‪.‬‬ ‫نهایتا پس از ‪ 6‬سال تحقیق و مطالعه و انجام بیش از ‪ 50‬هزار‬ ‫مصاحبه رو در رو با ش��هروندان مس��لمان (اعم از زن و مرد‪،‬‬ ‫پیر و جوان‪ ،‬تحصیلکرده‪ ،‬کم س��واد و بی سواد) از بیش از ‪40‬‬ ‫کشور مسلمان و کشورهایی که از جمعیت وسیعی از مسلمانان‬ ‫برخوردار هستند (خاورمیانه‪ ،‬اسیا‪ ،‬اروپا‪ ،‬امریکا و‪ )...‬موسسه‬ ‫نظرسنجی گالوپ توانست در یک نظرسنجی جامع نظرات‬ ‫مس��لمانان را در زمینه های مختلف از جمله تطابق اس�لام با‬ ‫دموکراسی‪ ،‬حقوق زن‪ ،‬برخورد و نزاع یا همزیستی‪ ،‬افراط و‬ ‫تفریط و همچنین نظر مسلمان در رابطه با غرب را جمع اوری‬ ‫نماید‪.‬‬ ‫بنا به اظهارمسئوالن موسسه گالوپ‪ ،‬نظرسنجی مزبور تقریبا‬ ‫گوی��ا و معرف نظ��رات چیزی ح��دود ‪ 90‬درصد جمعیت‬ ‫یک میلیارد و ‪ 300‬میلیون مسلمان در سراسر جهان است‪.‬‬ ‫ش��ایان ذکر اس��ت که نتایج نظرس��نجی فوق الذکر اخیرا در‬ ‫کتاب مشترک پروفسور جان اس��پوزیتو‪ ،‬استاد اسالم شناس‬ ‫دانش��گاه جرج تاون و سرپرس��ت مرکز ش��ناخت اسالم و‬ ‫مس��یحیت دانش��گاه مزبور و خانم دالیا مگاهد‪ ،‬سرپرس��ت‬ ‫ارشد موسسه نظرسنجی گالوپ برای مطالعات مسلمانان در‬ ‫واشنگتن دی سی تحت عنوان «چه کسی برای اسالم سخن‬ ‫می گوید؟» به رشته تحریر درامده است‪.‬‬ ‫در این کتاب ‪ 200‬صفحه ای در ‪ 5‬فصل تحت عناوین مسلمانان‬ ‫چه کسانی هستند؟ دموکراسی و حکومت مذهبی‪ ،‬یک تندرو‬ ‫چ��ه خصوصیاتی دارد؟ زنان چه می خواهن��د؟ و برخورد یا‬ ‫همزیستی‪ ،‬ضمن ارائه نتایج نظرسنجی ها‪ ،‬مولف در رابطه با‬ ‫هر یک به بحث و بررسی پرداخته است‪.‬‬ ‫خانم مگاهد در س��خنرانی در محل انستیتوی خاورمیانه در‬ ‫معرفی کتاب مشترکش با جان اسپوزیتو اظهار داشت باتوجه‬ ‫به وسعت مداخالت و گرفتاری های امریکا در خاورمیانه‪ ،‬این‬ ‫کشور بهتر است ضمن اندکی تامل و مطالعه بیشتر‪ ،‬سعی در‬ ‫باال بردن ش��ناخت و اگاهی هایش از منطقه و مردم ان نموده‪،‬‬ ‫عملک��رد خود را مورد بررس��ی جدی و واقعی ق��رار دهد‪.‬‬ ‫امریکا از اسالم‪ ،‬رادیکالیزم‪ ،‬نقطه نظر زنان مسلمان و احساس‬ ‫مسلمانان در رابطه با دموکراسی و غرب چه می داند؟‬ ‫طبق نظرس��نجی ماه مارس ‪ 2002‬موسس��ه گالوپ بیش از‬ ‫‪ 45‬درصد مردم امریکا یا در مورد اسالم اگاهی ندارند یا اگر‬ ‫ی انها بسیار اندک و ناچیز است‪ .‬تقریبا ‪ 5‬سال بعد‬ ‫دارند اگاه ‬ ‫از این نظرسنجی و به رغم دو درگیری و جنگ عمده در منطقه‬ ‫توس��ط ایاالت متحده‪ ،‬طبق گزارش موسسه مزبور در تاریخ‬ ‫ژانویه ‪ 2007‬کماکان بیش از ‪ 57‬درصد مردم امریکا نس��بت‬ ‫به اس�لام و اوضاع و احوال منطقه خاورمیانه یا بی اطالعند یا‬ ‫اطالعات انها بسیار ناچیز و اندک است‪.‬‬ ‫خانم مگاهد در دنباله اظهاراتش در رابطه با فصل سوم کتاب‬ ‫تحت عنوان «یک تندرو چه خصوصیاتی دارد؟» افزود‪ ،‬تصور‬ ‫کلی و عامه مردم در غرب این اس��ت که مذهب‪ ،‬تندروهای‬ ‫مذهبی و فارغ التحصیالن «مدرس��ه» مذهبی مشوق و باعث‬ ‫شیوع تروریسم هستند‪ .‬در صورتی که مطالعات مختلف در این‬ ‫رابطه و به ویژه این مطالعه (مطالعه و نظرسنجی اخیر موسسه‬ ‫گالوپ) ثابت می کند که این تصور و ذهنیت کامال اشتباه است‪.‬‬ ‫اکثریت «تروریست ها» فارغ التحصیالن مدارس خصوصی یا‬ ‫عمومی و دانشگاهی هستند‪ .‬اکثریت از طبقه متوسط و برخی با‬ ‫پیشینه مذهبی و برخی غیرمذهبی اند‪.‬‬ ‫وی در ادامه می افزاید از میان مس��لمانان نظرسنجی شده در‬ ‫رابطه با حادثه ‪ 11‬سپتامبر فقط ‪ 7‬درصد (که به لحاظ مذهبی از‬ ‫سایر مسلمانان نیز مذهبی تر هستند) حادثه ‪ 11‬سپتامبر را کامال‬ ‫توجیه و با احساسات ضدامریکایی از ان یاد کرده اند‪ .‬در مقابل‬ ‫انهایی که این اقدام را یک تراژدی و کشتار مردم بی گناه را امری‬ ‫ناپسند خوانده اند‪ ،‬اکثرا با استناد به دین و ایات قران ان را تقبیح‬ ‫کرده و این اقدام و کشتار را محکوم نموده اند‪.‬‬ ‫شایان ذکر است که در این مطالعه هیچ یک از ‪ 7‬درصد مزبور‬ ‫در توجیه و دفاعشان از حادثه ‪ 11‬سپتامبر از مذهب و قران کد‬ ‫نیاورده و همگی حادثه مزبور را با دالیل و واژه های سیاس��ی‬ ‫و ناش��ی از حس ناامیدی سیاسی ‪ ،‬تحقیر و تهدید مسلمانان‬ ‫سینما و تلویزیون‬ ‫بازگشت فیتیله ای ها‬ ‫محم��د طبیب��ی‪ ،‬تهیه کنن��ده برنامه‬ ‫«فیتیله جمعه تعطیله» از بازگش��ت‬ ‫عمو فیتیله ای ها بعد از گذش��ت دو‬ ‫م��اه به ش��بکه دو خب��ر داد‪ .‬محمد‬ ‫طبیب��ی‪ ،‬تهیه کنن��ده «فیتیل��ه جمعه‬ ‫تعطیل��ه» گفت‪ :‬به مخاطب��ان برنامه‬ ‫«فیتیله جمعه تعطیل��ه» این مژده را‬ ‫می دهم که عم��و فیتیله ای ها بعد از‬ ‫گذشت دو ماه به شبکه دو برگشتند‪.‬‬ ‫این برنامه قرار است از اواسط خرداد ماه شب های جمعه روی‬ ‫انتن ش��بکه دو برود‪ .‬وی در ادامه افزود‪« :‬رویکرد برنامه «فیتیله‬ ‫جمع��ه تعطیله» کودک و خانواده اس��ت‪ .‬همانط��ور که می دانید‬ ‫اموزش صحیح به کودکان حرف اول را می زند و ما سعی می کنیم‬ ‫برنامه حرف تازه ای برای گفتن با مخاطبان داش��ته باشد‪ .‬محمد‬ ‫ی همچون گذشته کارگردانی را در کنار اجرا با حمید گلی‬ ‫مسلم ‬ ‫و علی فروتن برعهده خواهد داشت‪ ».‬این تهیه کننده خاطرنشان‬ ‫ی که محبوب‬ ‫س��اخت‪« :‬در این برنامه عالوه ب��ر ایتم های قدیم ‬ ‫بچه ها و خانواده ها بود‪ ،‬سعی می کنیم ایتم های جذاب تری اضافه‬ ‫کنیم تا همچون گذش��ته جذابیت الزم را برای مخاطبان داش��ته‬ ‫باشد‪ ».‬طبیبی در پایان افزود‪« :‬در اینده نزدیک بیشتر درباره محتوا‬ ‫صحبت خواهیم کرد‪ ».‬برنامه «فیتیله جمعه تعطیله» هفت س��ال‬ ‫روی انتن شبکه دو بود و از پر مخاطب ترین برنامه های کودک و‬ ‫نوجوان تلویزیون در سال های اخیر به شمار می رفت‪g .‬‬ ‫از جانب غرب و امریکا توجیه و اس��تدالل کرده اند‪ .‬بنابراین‬ ‫مش��اهده می ش��ود که وجه تمایز این دو گروه کامال سیاسی‬ ‫است‪.‬‬ ‫برخالف تصور و ذهنیت کلی‪ ،‬تندروها از قشر پایین جامعه‬ ‫مسلمانان نیس��تند‪ .‬معدل و میانگین تحصیالتی انها حتی از‬ ‫میانه روها در جامعه نیز باالتر است‪ .‬دوسوم انها دارای درامد‬ ‫متوسط یا باالتر از معدل و میانگین جامعه هستند‪ 47 .‬درصد‬ ‫انها بنا به نظرس��نجی صورت گرفته در رده های مدیریتی و‬ ‫نظارتی شاغل هس��تند‪ .‬انها در کل در مقایسه با میانه روها به‬ ‫زندگی خوشبین ترند (‪ 52‬درصد به ‪ 45‬درصد)‪.‬‬ ‫تندروها به طور معمول و متداول مذهبی تر از میانگین جمعیت‬ ‫مسلمانان نیستند‪.‬‬ ‫جمع بندی کلی کتاب‬ ‫خانم دالیا مگاهد و پروفسور جان اسپوزیتو در جمع بندی کلی‬ ‫به این نتیجه رسیده اند که سه مطلب بیش از هرچیز دیگر در‬ ‫غرب باعث رنجش مسلمانان شده است‪:‬‬ ‫‪ – 1‬عدم برخورد محترمانه غرب با اس�لام‪ ،‬فرهنگ اسالمی‬ ‫ومسلمانان‬ ‫‪ – 2‬س��لطه سیاس��ی غرب و استیال بر منابع طبیعی و ثروت‬ ‫مسلمانان در اینده‬ ‫‪ – 3‬وضعیت جاری در عراق‪ ،‬مس��ائل مربوط به اس��رائیل‪،‬‬ ‫فلسطین و افغانستان‪g‬‬ ‫ریخت و پاش درکیش‬ ‫بازتاب‬ ‫جشنواره فیلم کیش در حالی در جزیره سیاحتی تفریحی کیش اغاز به کار کرد که برخی رسانه ها‬ ‫از پ��رواز چند هواپیما به مقصد این جزیره توریس��تی و میهمانی ‪ 800‬نفره به خرج دولت در این‬ ‫جزیره خبر داده اند‪.‬س��ایت اینترنتی جهان نوشت‪ ،‬در سالی که توسط مقام معظم رهبری به نام جهاد‬ ‫اقتصادی نامگذاری شده است برگزاری میتینگی تفریحی در این جزیره به نام جشنواره فیلم کیش‬ ‫و هزینه میلیاردی برای س��رگرمی اهالی هنر کمی دور از ذهن اس��ت‪ .‬اما در راستای برگزاری این‬ ‫جش��نواره ذکر چند نکته ضروری است‪ ،‬اینکه جش��نواره ای با نام خلیج فارس و به گستردگی ان‬ ‫برگزار شود قطعا حرکت پسندیده و قابل ستایشی است که در این راستا باید از برگزارکنندگان ان‬ ‫تقدیر هم کرد‪ .‬اما نکته اینجاس��ت که هزینه کردن میلیاردها تومان پول برای برگزاری جشنواره ای‬ ‫که مخاطب عام ندارد و تنها اهالی هنر توسط هواپیما به این منطقه منتقل شده اند‪ ،‬حرکتی عجیب‬ ‫اس��ت‪ .‬اما عجیب ت��ر اینکه حتی این مخاطبان خ��اص و میلیاردی هم به س��الن های نمایش فیلم‬ ‫نمی روند و ترجیح می دهند در سواحل کیش قدم زده یا در بازارها سیر کنند‪.‬‬ ‫س��وال اینجاست که در شرایطی که با طرح هدفمندی یارانه ها و بحث جهاد اقتصادی می بایستی‬ ‫دولت الگو باش��د برگزاری چنین میتینگی با هزین��ه چند میلیاردی و با پول بیت المال تا چه اندازه‬ ‫ضرورت دارد؟ در شرایطی که بسیاری از خانواده ها از تامین مخارج خود عاجز مانده‪ ،‬جوان هایی‬ ‫که به دلیل نداش��تن شرایط مالی مناسب امکان ازدواج نداشته و هزاران مورد غیر قابل انتشار دیگر‬ ‫در کشور رقم می خورد ریخت و پاش چند میلیاردی در کیش چه توجیهی می تواند داشته باشد؟‬ ‫ایا این جش��نواره را در تهران نمی توان برگزار کرد؟ مگر در س��تایش خلیج فارس نیس��ت؟ چرا‬ ‫جش��نواره به هرمزگان و س��واحل خلیج فارس نرفت؟ اما س��وال دیگر ان است که مخاطب یک‬ ‫جشنواره کیست؟ ایا جشنواره بدون مخاطب عام رسمیت دارد و معنا پیدا می کند؟ ایا چند میلیارد‬ ‫هزینه کردن برای میهمانی تنها ‪ 800‬نفر است؟ ضمن اینکه گفته می شود بسیاری از میهمانان دیگر‬ ‫قرار اس��ت طی روزهای اینده به خرج دولت عازم جزیره س��یاحتی کیش ش��وند! این میهمانی به‬ ‫چه معناست؟ ‪g‬‬ ‫‪83‬‬ ‫کاخ سفید بازنده بازی گوانتانامو‬ ‫امریکا‬ ‫اوباما به وعده اش عمل نکرد‬ ‫اوجاال سگال‬ ‫در شرایطی که انتظار می رفت باراک اوباما‪ ،‬رئیس جمهور ایاالت متحده‪ ،‬به وعده خود مبنی بر‬ ‫بستن زندان نظامی گوانتانامو جامه عمل بپوشاند‪ ،‬نه تنها این پروژه با شکست روبه رو شد‪،‬‬ ‫بلکه انتشار اسناد محرمانه مربوط به این زندان چالشی جدید را برای دولت امریکا به وجود‬ ‫ی اوباما در تحقق یکی از بزرگترین‬ ‫ی ناکام ‬ ‫اورد‪ .‬روزنامه واشنگتن پست در گزارشی اناتوم ‬ ‫وعده های خود را تش��ریح کرده است‪ .‬این گزارش بر اساس مصاحبه هایی که با بیش از‬ ‫‪30‬نفر از مقامات سابق یا فعلی دولت‪ ،‬اعضا و کارکنان کنگره‪ ،‬اعضای کابینه بوش و فعاالن‬ ‫سیاسی انجام گرفته‪ ،‬تهیه شده‪ ،‬اما در اینجا تنها به مواردی از عقب نشینی های امریکا در راه‬ ‫دستیابی به انچه زمانی یکی از اهداف اصلی دولت اوباما به شمار می رفت اشاره می شود‪:‬‬ ‫ویرجینیای شمالی‪ :‬قدم بزرگ در این فرایند‪ ،‬به تایید مقامات ارشد امنیت ملی‪ ،‬ماجرای‬ ‫جابه جایی پنهانی ‪ 8‬تن از ‪ 17‬اویغور زندانی گوانتانامو از کوبا به ایاالت متحده و به خصوص‬ ‫ویرجینیا بود‪ .‬اما پیش از انکه هواپیما از کوبا بلند شود‪ ،‬به فرانک وولف‪ ،‬عضو جمهوریخواه‬ ‫کنگره‪ ،‬خبر رسید که زندانیان در راه محدوده او در ویرجینیای شمالی هستند‪ .‬وولف که‬ ‫توسط کاخ سفید در جریان این انتقال قرار نگرفته بود‪ ،‬خشم خود را با ارسال نامه ای به‬ ‫دولت و رسانه ها ابراز کرد و در ان نوشت‪« :‬مردم امریکا نمی توانند به همین راحتی حرف‬ ‫ش��ما را بپذیرند که زندانیانی که دستگیر شده اند‪ ،‬در صورتی که در اجتماع ما رها شوند‬ ‫تهدیدی به حساب نمی ایند‪ ».‬دولت در پاسخ به این واکنش ترجیح داد برنامه خود را به‬ ‫زمان دیگری موکول کند‪ .‬مخالفت با تامین بودجه‪ :‬در ‪ 20‬مارس ‪ ،2009‬واکنش س��نا به‬ ‫تخصیص ‪ 80‬میلیون دالر برای بستن گوانتانامو به عنوان بخشی از درخواست تامین بودجه‬ ‫جنگ‪ 90 ،‬رای مخالف در مقابل ‪ 6‬رای موافق بود؛ نتیجه ای که دولت اوباما را حیرت زده‬ ‫کرد‪.‬دادگاه‪ 11‬سپتامبر‪ :‬تصمیم اریک هولد‪ ،‬دادستان کل‪ ،‬مبنی بر بازگرداندن پرونده خالد شیخ‬ ‫محمد‪ ،‬عضو القاعده و طراح اصلی حمالت ‪ 11‬سپتامبر‪ ،‬از دادگاه مدنی به دپارتمان دفاع‬ ‫امریکا‪ ،‬در واقع از پایان وعده های باراک اوباما‪ ،‬رئیس جمهور ایاالت متحده‪ ،‬برای بستن زندان‬ ‫نظامی گوانتانامو در کوبا خبر داد‪ .‬این هم تصمیمی عملگرایانه بود و هم نشانه ای از شکست‬ ‫پروژه دو سال پس از اغاز ان‪ .‬هولدر ابتدا اعالم کرده بود که خالد شیخ محمد و همدستانش‬ ‫اروپا‬ ‫عضو القاعده برای ‪ MI6‬کار می کرد‬ ‫اسناد به دست امده از فایل های مخفی حاوی اعترافات زندانیان گوانتانامو نشان‬ ‫می دهد که یک تروریس��ت متهم به دست داش��تن در دو مورد بمب گذاری در‬ ‫یک کلیس��ای مسیحیان و یک هتل لوکس در پاکستان در سال ‪ ،۲۰۰۲‬همزمان‬ ‫خبرچین ‪( MI6‬س��ازمان جاسوسی بریتانیا) بوده است‪« .‬عادل هادی الجزایری‬ ‫بن حماللی» یک ش��هروند الجزایری است که به عنوان «تسهیل کننده عملیات‪،‬‬ ‫پیام رس��ان‪ ،‬سارق وسایل الزم برای عملیات و یک قاتل‪ ،‬برای سازمان القاعده»‬ ‫مشغول به کار بوده است‪ .‬این فرد در سال ‪ ۲۰۰۳‬در پاکستان بازداشت و سپس‬ ‫به گوانتانامو منتقل شده است‪.‬پرونده حماللی‪ ،‬به عنوان یکی از ‪ ۷۵۹‬پرونده ای‬ ‫که به دست گاردین رسیده‪ ،‬نشان می دهد که طبق «براورد» بازجویان امریکایی‬ ‫در گوانتانامو این فرد به صورت همزمان به عنوان خبرچین برای سرویس های‬ ‫اطالعاتی بریتانیا و کانادا مشغول به کار بوده است‪.‬‬ ‫پرون��ده حماللی نش��ان می دهد که پ��س از حمالت ‪ ۱۱‬س��پتامبر ‪ ۲۰۰۱‬وی‬ ‫تحت پوش��ش تاجر فرش از پاکس��تان به دبی در پیش��اور مشغول به کار بوده‬ ‫اس��ت‪ .‬او در سال ‪۱۹۸۶‬وقتی که تنها ‪ ۱۱‬سال داشت همراه پدرش برای جنگ‬ ‫با شوروی ها عازم افغانستان شده و پس از پایان جنگ در این کشور به الجزایر‬ ‫بازگش��ته و حضور فعالی در جنگ های داخلی این کشور ایفا نموده است‪ .‬در‬ ‫دوره حکومت طالبان بر افغانستان‪،‬‬ ‫او مدتی به عنوان مترجم در وزارت‬ ‫خارجه و سازمان اطالعات طالبان‬ ‫مش��غول به کار بوده است‪.‬از جمله‬ ‫اتهام��ات او ش��رکت در حمله به‬ ‫یک کلیسای مسیحیان در اسالم اباد‬ ‫و مش��ارکت در ی��ک بمب گذاری‬ ‫ تروریس��تی در کراچی بوده است‪.‬‬ ‫حمالتی ک��ه به مرگ ده ه��ا تن از‬ ‫اتباع خارجی و شهروندان پاکستانی‬ ‫منجر شده‪g .‬‬ ‫‪84‬‬ ‫در دادگاه فدرال منهتن محاکمه خواهند ش��د‪ .‬در حالی که به نظر می رسید این موضوع با‬ ‫ی بعد خبر لغو ان منتشر شد‪ .‬مایکل بلومبرگ‪ ،‬شهردار نیویورک با‬ ‫استقبال روبه رو شده کم ‬ ‫ی در‬ ‫مخالفت های محلی فزاینده ای مواجه شد‪ ،‬اما دولت تنها به سکوت اکتفا کرد و هیچ اقدام ‬ ‫جهت کمک به وی و برگزاری این دادگاه مدنی صورت نداد‪.‬‬ ‫دادگاه احمد الغیالنی‪ :‬احمد الغیالنی‪ ،‬از زندانیان سابق و مهم گوانتانامو و تروریست عضو‬ ‫القاعده که در بمب گذاری در سفارت های کنیا و تانزانیا دست داشت‪ ،‬به قتل های زیادی‬ ‫مته م بود‪ .‬دادگاه او در منهتن برگزار شد و اگرچه به دلیل توطئه برای تخریب اموال ایاالت‬ ‫متحده به حبس ابد محکوم شد اما از ‪ 284‬اتهام دیگر از جمله قتل های متعدد تبرئه شد‪.‬‬ ‫منتقدان دولت اوباما این قضاوت را دلیلی بر بی کفایتی دادگاه های مدنی در برابر تروریسم‬ ‫دانس��تند‪ .‬پایان راه‪ :‬در ماه دس��امبر‪ ،‬کنگره طی الیحه ای ش��دیدترین تدابیر را در رفتار با‬ ‫زندانیان گوانتانامو اتخاذ کرد و اگرچه اوباما این س��خت گیری ها را خطرناک و چالش��ی‬ ‫بی سابقه دانس��ت‪ ،‬اما در نهایت برای چشم پوشی از ان تالشی نکرد‪ .‬به این ترتیب طرح‬ ‫اوباما به موانعی قابل پیش بینی برخورد کرد‪ .‬به نوش��ته واشنگتن پست کاخ سفید هرگز‬ ‫ب��رای تحقق وعده خود به معنای واقعی مبارزه نک��رد‪ .‬انچه به طور مکرر در مصاحبه ها‬ ‫به چشم می خورد این باور بود که کاخ سفید هیچ گاه به اندازه کافی برای دستیابی به این‬ ‫هدف اعمال فش��ار نکرد‪ .‬گرچه بسته شدن زندان گوانتانامو دستوری اجرایی بود که در‬ ‫‪ 22‬ژانویه ‪ 2009‬به امضای اوباما رس��ید‪ ،‬اما هرگز هیچ ضرورت سیاس��ی برای انجام ان‬ ‫احساس نشد‪ .‬یکی از مقامات دموکرات که علیه تامین بودجه بستن گوانتانامو رای داد در‬ ‫این باره می گوید‪« :‬وقتی کاخ سفید هیچ اقدامی انجام نمی داد سناتورهای اسیب پذیر هم‬ ‫خود را به خطر نمی انداختند‪ ».‬به طور کلی از این عقب نشینی دو نتیجه می توان به دست‬ ‫اورد؛ اول اینکه اوباما هیچ گاه حرف خود را مبنی بر اینکه گوانتانامو یک تهدید برای امنیت‬ ‫ملی اس��ت قبول نداشت که در این صورت‪ ،‬می توان توضیح داد که چرا هیچگاه حقیقتا‬ ‫برای بستن این زندان نظامی تالش نکرد‪ .‬دوم اینکه او باور دارد که این زندان یک خطر‬ ‫به ش��مار می رود اما با توجه به مخالفت های کنگره‪ ،‬منافع حزب خود را در اولویت قرار‬ ‫داده است‪g .‬‬ ‫منبع نشنال ژورنال‬ ‫روسیه‬ ‫خیال پوتین راحت شد‬ ‫مدودف نامزد نمی شود‬ ‫دیمیتری مدودف‪ ،‬رئیس جمهوری روس��یه که قدرت را از والدیمیر پوتین که‬ ‫هم اکنون نخس��ت وزیر اس��ت‪ ،‬در س��ال ‪ 2008‬تحویل گرفت به تازگی اعالم‬ ‫کرده بود که در انتخابات ریاس��ت جمهوری س��ال ‪ 2012‬شرکت خواهد کرد‪.‬‬ ‫م��دودف ‪ 45‬س��اله در اظهارات تلویزیونی خود گفت که پ��س از انکه دوران‬ ‫ریاس��ت جمهوری اش پایان یابد در منطقه اس��کولکوو (‪ )Skolkovo‬یک قطب‬ ‫اقتصادی پیش��رفته همانند دره س��یلیکون (‪ )Valley Silicon‬کالیفرنیا راه اندازی‬ ‫خواهد کرد‪ .‬در این منطقه که در کالیفرنیای شمالی واقع شده است‪ ،‬شرکت های‬ ‫بزرگ ب��ا تکنولوژی باال قرار دارند‪ .‬مدودف اظهار کرد‪« :‬عالقه بس��یاری دارم‬ ‫ک��ه در فرایندهایی که ب��ه ارتقای تکنولوژی های جدید مرتبط اس��ت فعالیت‬ ‫کنم‪ ».‬رئیس جمهوری روسیه برای جذب سرمایه گذاری های خارجی از ارنولد‬ ‫ش��وارتزینگر‪ ،‬فرماندار وقت کالیفرنیا و هی��ات همراه وی در منطقه ‪Skolkovo‬‬ ‫استقبال کرد‪ .‬دیمیتری مدودف همچنین در این برنامه از خبرنگاران تشکر کرد‬ ‫و گفت خوشحال است که دیگر از وی درباره انتخابات سوال نمی کنند‪ .‬اکثریت‬ ‫مردم روسیه بر این باورند که پوتین همچنان به عنوان رهبر محبوب باقی مانده‬ ‫است و لحن ضدغربی وی تاثیر زیادی در جذب حامیانش داشته است چرا که‬ ‫مردم‪ ،‬وی را نماد اقتدار و پش��تیبان امنیت و اینده روس��یه می دانند‪ .‬از س��وی‬ ‫دیگر خبرگزاری فرانسه اعالم کرد‪ :‬روسیه در بیست و پنجمین سالگرد فاجعه‬ ‫چرنوبیل اعالم کرد که قصد دارد در نشس��ت گروه ‪ 8‬در ماه مه موضوع امنیت‬ ‫تاسیسات هسته ای را در سراسر جهان مطرح کند‪.‬کاخ کرملین در بیانیه ای به نقل‬ ‫از مدودف اعالم کرد‪ :‬در ماه مه سال ‪ 2011‬روسیه در نشست گروه ‪ 8‬موضوع‬ ‫افزایش امنیت نیروگاه های هس��ته ای را مطرح می کند‪ .‬مدودف اظهار کرد‪ :‬انها‬ ‫باید مس��ئولیت پذیری کشورش��ان را در قبال حوادث هسته ای افزایش دهند و‬ ‫زم��ان بحران به موق��ع و مفید عمل کنند و ب��رای نیروگاه های خود تجهیزات‬ ‫اضافی تدارک ببینند تا بتوانند در بازس��ازی ها از ان استفاده کنند‪ .‬در ادامه این‬ ‫بیانیه امده است‪ :‬اژانس بین المللی انرژی اتمی باید کشورها را به اجرای قوانین‬ ‫جدید ملزم کند و کش��ورها باید ش��فافیت و ارائه اطالعات درست را به عنوان‬ ‫اصل اساسی خود در نظر بگیرند‪g .‬‬ ‫امریکا‬ ‫اوباما شاگرد ضعیفی بوده است‬ ‫پ��س از جنجالی که بر س��ر اصالت اوباما‬ ‫رخ داد‪ ،‬اکن��ون تحصی�لات وی هم زیر‬ ‫س��وال رفته اس��ت‪ .‬دونالد ترامپ‪ ،‬مجری‬ ‫تلویزیونی شبکه «س��ی ان ان» در برنامه ای‬ ‫که به بررسی مسائل شخصی افراد مشهور‬ ‫پرداخته می ش��ود‪ ،‬پس از اینکه گم ش��دن‬ ‫مدارک تولد «ب��اراک اوباما» رئیس جمهور‬ ‫امری��کا در ایالت هاوای��ی این کش��ور را‬ ‫زیر سوال برد و موجب برپا شدن جنجالی‬ ‫بر س��ر اصالت اوباما در رسانه های امریکا‬ ‫شد‪ ،‬این بار با توجه به نمرات ضعیف اوباما در مدرسه‪ ،‬تحصیالت وی را هم‬ ‫زیر س��وال برده اس��ت‪.‬این مجری تلویزیونی مدعی ش��د که مدارک تحصیلی‬ ‫اوباما را به دست اورده و در صورت نیاز حاضر به ارائه انهاست‪ .‬ترامپ گفت‬ ‫که بر اساس شواهد تحصیلی اوباما‪ ،‬وی که در مدرسه شاگردی تنبل به شمار‬ ‫می امد‪ ،‬چطور توانس��ته وارد دانش��گاه های معروف هاروارد و کلمبیا و از انجا‬ ‫فارغ التحصیل شود؟! وی همچنین مطبوعات و رسانه های امریکایی را محکوم‬ ‫ی و عدم پایبندی به رسالت مطبوعاتی‬ ‫به چشم پوش��ی از مس��ائلی به این مهم ‬ ‫خود کرد‪g .‬‬ ‫سوریه‬ ‫تهدید وهابیون به تخریب بارگاه‬ ‫حضرت زینب(س)‬ ‫یک خبرگزاری عراقی اعالم کرد س��لفی‏ ها‬ ‫و وهابی��ون افراط��ی تهدید کردن��د که به‬ ‫زودی ب��ارگاه حضرت زین��ب کبری(س)‬ ‫در دمش��ق را منفجر خواهند کرد‪ .‬درحالی‬ ‫که این روزها فتنه‏گری گروه‏های مزدور و‬ ‫وابسته به وهابیون سعودی و صهیونیست‏ها‬ ‫در س��وریه شدت گرفته اس��ت‪ ،‬افراطیون‬ ‫و تکفیری‏ه��ای وهابی با تهدی��د به انهدام‬ ‫زینبیه‪ ،‬سعی در به هم ریختن اوضاع داخلی‬ ‫س��وریه و تش��ویش اذهان مردم دارند تا بیش از پیش از این اوضاع به س��ود‬ ‫خود بهره‏برداری کنند‪ .‬به گفته کارشناس��ان‪ ،‬از انجا که دولت سوریه تحت هر‬ ‫شرایطی از بارگاه‏ها و مراقد شریف موجود در دمشق حمایت کرده و امنیت انها‬ ‫را تامین می‏کند‪ ،‬این مضاجع ش��ریف به نمادی از سوریه تبدیل شده و انهدام‬ ‫انها تاثیر به‏س��زایی در تخریب وجهه داخلی و بین‏المللی دولت «اسد» دارد؛ از‬ ‫سویی حضور خیل کثیر ایرانیان در این کشور نیز وهابیون و سرکردگان سعودی‬ ‫انها را واداشته تا با تحریک احساسات دینی و مذهبی شیعیان و زائران این مرقد‬ ‫ش��ریف‪ ،‬از اشفتگی داخلی به نفع خود سودجویی کنند‪.‬پیش از این نیز دولت‬ ‫س��وریه اعالم کرده بود دست داشتن ش��اهزاده سعودی ـ بندر بن سلطان ـ در‬ ‫راس درگیری‏ها و اغتشاشات این روزهای سوریه و هدایت تروریست‏ها‪ ،‬برای‬ ‫نیروهای امنیتی س��وریه محرز شده است‪.‬ش��ایان ذکر است که پس از پیروزی‬ ‫انقالب مصر نیز افراطیون وهابی و س��لفی این کشور با حمله به اماکن مقدس‬ ‫در مصر‪ ،‬اقدام به اتش زدن برخی از ضریح‏ها کردند که س��رانجام با مقاومت‬ ‫مردم و تهدید علمای بزرگ این کشور عقب‏نشینی نمودند‪g .‬‬ ‫کیوسک‬ ‫چهره‬ ‫دردسر های بعد از کناره گیری صالح‬ ‫چند گزینه مردم یمن برای اینده خود‬ ‫بع��د از ماه ها اعتراضات گس��ترده و خش��ونت امیز در یمن‪ ،‬عل��ی عبداهلل صالح‪،‬‬ ‫رئیس جمهور این کشور موافقت کرد با امضای توافقنامه با رهبران مخالف از سمت‬ ‫خود بعد از ‪ 32‬سال کناره گیری کند‪ .‬اینکه ایا این وعده تحقق پیدا خواهد کرد یا‬ ‫خیر مساله ای است که زمان و رویدادهای اینده در یمن مشخص خواهد کرد‪ .‬اما‬ ‫شرایط مندرج در توافقنامه‪ ،‬که در واقع طرحی پیشنهادی از سوی کشورهای عضو‬ ‫ش��ورای همکاری خلیج فارس بوده‪ ،‬واکنش های متفاوتی را بین مخالفان به همراه‬ ‫داشته‪ .‬مصونیت صالح و خانواده اش از پیگرد قضایی شرطی است که رئیس جمهور‬ ‫فعل��ی یمن را متقاعد کرد که ظ��رف ‪ 30‬روز پس از امضای توافقنامه قدرت را به‬ ‫معاونش انتقال دهد‪ .‬این در حالی اس��ت که درگیری های اخیر این کشور بیش از‬ ‫‪ 130‬کشته بر جای گذاشته و معترضان حاضر نیستند صالح را بدون مجازات رها‬ ‫کنند‪ .‬پیش��نهاد مصونیت قضایی صالح در ش��رایطی ارائه شد که در مصر‪ ،‬مقامات‬ ‫مشغول بازجویی از حسنی مبارک‪ ،‬رئیس جمهور معزول این کشور‪ ،‬در بیمارستان‬ ‫نظامی به خاطر نقش او در فس��اد و مرگ هزاران معترض هس��تند‪ .‬در این حین‪،‬‬ ‫وزیر دادگستری تونس پیگیر بازگرداندن زین العابدین بن علی‪ ،‬رئیس جمهور سابق‬ ‫این کش��ور که به عربس��تان س��عودی گریخته تا در صورت زنده بودن جوابگوی‬ ‫اتهامات متعدد خود از جمله قتل باشد‪ .‬به عنوان دستمایه ای برای بیرون راندن یک‬ ‫دیکتاتور‪ ،‬مصونیت قضایی فرصتی را برای پایان دادن به سال ها خشونت و فساد‬ ‫فراهم می اورد‪ ،‬اما محاکمه دیکتاتورها حداقل انتظار قربانیانی اس��ت که به دنبال‬ ‫برقراری عدالت هستند و اگر این محاکمه عادالنه اجرا شود پایه های قانونمداری را‬ ‫برای دولت اینده می سازد‪ .‬با این وجود انتخاب هر یک از این دو گزینه بی تردید‬ ‫اختالفاتی را در سطح جامعه به وجود می اورد‪ .‬این اختالفات میان مخالفان یمنی‬ ‫قابل درک است‪ .‬بسیاری از اعضای جنبش مردمی به مخالفان رسمی دولت اعتماد‬ ‫ندارند و انها را بس��یار نزدیک و وابس��ته به رژیم صالح می دانند‪ .‬بنابراین جانشین‬ ‫صالح بی ترید کار اس��انی را پیش رو ندارد‪ ،‬به خصوص که یمن با یک ش��ورش‬ ‫قبیله ای در شمال‪ ،‬یک جنبش تجزیه طلب در جنوب و گروهک های القاعده که در‬ ‫سرتاس��ر این کشور پراکنده شده اند مواجه است و حتی کارشناسان بر این باورند‬ ‫که فروپاش��ی دولت صالح فرصتی طالیی برای قدرتمند شدن القاعده در یمن به‬ ‫شمار می رود‪g .‬‬ ‫منبع‪The Economist :‬‬ ‫لیبرال کالسیک علیه ناسیونالیسم‬ ‫مجل��ه ‪ The Nation‬قدیمی تری��ن مجله هفتگی ایاالت متحده امریکاس��ت که از‬ ‫جوالی س��ال ‪ 1865‬تا به امروز به طور مستمر به چاپ رسیده است‪ .‬این مجله که‬ ‫خود را «پرچمدار چپ» معرفی کرده اس��ت توسط مبارزان برده داری تاسیس شد‬ ‫که ناش��ر ان ژوزف ریچاردز و ویراس��تار ان گودکین‪ ،‬یک منتقد لیبرال کالسیک‬ ‫علیه ناسیونالیس��م‪ ،‬امپریالیس��م و سوسیالیس��م بود‪ .‬محوریت این مجله حول‬ ‫مس��ائل سیاس��ی و فرهنگی جهان اس��ت‪ ،‬اما مطالبی از قبیل مسائل اجتماعی‪،‬‬ ‫هنری‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬محیط زیس��تی‪ ،‬حقوقی‪ ،‬علمی و غیره را نیز تحت پوش��ش قرار‬ ‫می دهد‪ .‬این مجله که دفتر اصلی ان در نیویورک واقع شده دفاتری در واشنگتن‪،‬‬ ‫لندن و افریقای جنوبی نیز دارد‪.‬‬ ‫تیراژ ‪ The Nation‬در س��ال ‪ 2006‬به ‪ 187‬هزار نس��خه رس��ید اما از سال ‪2010‬‬ ‫بار دیگر به ‪ 145‬هزار نس��خه کاهش یافت‪ .‬بر اس��اس شرحی که توسط شرکت‬ ‫‪ ،Nation‬ناش��ر این مجل��ه لیبرال که‬ ‫یک��ی از قدرتمندتری��ن صداه��ای‬ ‫سیاس��ی بین نش��ریات امریکایی به‬ ‫شمار می رود‪ ،‬منتشر شده‪« ،‬این نشریه‬ ‫عضو هیچ حذب‪ ،‬دسته یا تشکیالتی‬ ‫نیس��ت و ت�لاش زی��ادی می کند تا‬ ‫نه تنها هر مساله سیاسی و اجتماعی را‬ ‫با دیدگاهی منتقدانه به بحث بکشد بلکه‬ ‫با قانون شکنی‪ ،‬بزرگنمایی و تحریف که‬ ‫گریبان گیر بسیاری از نوشته های سیاسی‬ ‫امروز است مبارزه می کند»‪g .‬‬ ‫‪85‬‬ ‫جدول خدمات و امکانات درون قطارها‬ ‫پردیس‬ ‫غزال‬ ‫سبز‬ ‫سیمرغ‬ ‫دلیجان‬ ‫خلیج فارس‬ ‫صبا‬ ‫پلور سبز‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫توربوترن‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫فروش تنقالت و نوشیدنی در کوپه سرویسها و رستوران‬ ‫*‬ ‫سیستم تهویه ( سرمایش و گرمایش ) فقط گرمایش(گ)‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫سرویس خواب‬ ‫توزیع روزنامه یا نشریات در ایام غیرتعطیل‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫مبلمان و دکوراسیون داخلی شکیل وزیبا‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ویلچر برای سالمندان ومعلوالن(دریافت از رستوران)‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫سیستم تصویری در کوپه یا سالن‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫امکان سفارش غذا‪ ،‬صبحانه یا عصرانه در زمان تهیه بلیت‬ ‫نمایش فیلم در رستوران‬ ‫کتابخانه‬ ‫قطار برون مرزی‬ ‫(استانبول و دمشق)‬ ‫درجه یک لوکس‪ 4‬تخته‬ ‫درجه ‪ 1‬لوکس‪ 6‬تخته‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫درجه یک ‪6‬تخته اسپانیائی‬ ‫فروش غذا در رستوران ‪ /‬کوپه ‪ /‬سالن‬ ‫درجه یک اتوبوسی‬ ‫پذیرایی (غذا‪/‬میان وعده‪/‬صبحانه)‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ارم‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫درجه دو خواب‬ ‫(شش تخته)‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫خدمات‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫درجه دو شش صندلی‬ ‫کالس ‪1‬‬ ‫درجه دو اتوبوسی‬ ‫نوع قطار‬ ‫قطارهای ویژه‬ ‫کالس ‪2‬‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫گ‬ ‫*‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫سیستم صوتی در کوپه یا سالن‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫وجود توالت فرنگی ( ثابت یا سیار )‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫امکان استفاده ازبازی رایانه ای در رستوران‬ ‫سیستم ارتباط داخلی( ‪)intercom‬‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫امکان استفاده از کانالهای تلویزیون از طریق سیستم صوتی‬ ‫وتصویری در کوپه یا سالن‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫وجود پزشک یا امدادگردر قطار‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫اب اشامیدنی بسته بندی رایگان‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫در قطارپردیس مشهد پذیرائی صبحانه یا عصرانه به همراه ناهار و در سایر قطارها پذیرایی صبحانه یا عصرانه انجام می شود‪.‬‬ ‫درقطار های درجه یک لوکس ‪4‬تخته فقط قطار خیام و در قطارهای درجه دو خواب فقط قطار کرج‪-‬مشهد دارای پذیرائی رایگان بوده و در قطارهای درجه یک لوکس ‪6‬تخته‬ ‫فقط قطار کویرمشهد دارای پذیرائی رایگان نمی باشد‪.‬‬ ‫در قطار تهران ‪ -‬زنجان ‪ ،‬در مسیر رفت صبحانه ( شیر و کیک ) و درمسیر برگشت عصرانه( ابمیوه و کیک ) پذیرایی می شود‪.‬‬ ‫در قطار های پردیس فقط در مسیر مشهد پزشک وجود دارد‪.‬‬ ‫قطار تبریزمشهد دارای سیستم تصویری در کوپه ها می باشد‪.‬‬ ‫درقطارهای غزال فقط در قطارهای شرکت بنیاد امکان استفاده از کانالهای تلویزیون ازطریق سیستم صوتی و تصویری کوپه وجود دارد‪.‬‬ ‫در قطارهای پردیس و ارم سرو اب اشامیدنی رایگان بصورت سرو در لیوان یکبارمصرف بنا به درخواست مسافرین انجام می پذیرد‪.‬‬ ‫کلیه قطارها دارای جعبه کمکهای اولیه می باشند‪.‬‬