ماهنامه مثلث شماره 76

‫هفته نامه خبری‪،‬تحلیلی‪ /‬سال دوم‪ /‬شماره هفتاد و ششم‪ 25 /‬اردیبهشت ‪ 88/ 1390‬صفحه‪ 1500 /‬تومان‬ ‫تاکید احمدی نژاد‬ ‫بر تبعیت دولت از‬ ‫مقام معظم رهبری‬ ‫با علوم انسانی غربی‬ ‫برای انحراف جامعه‬ ‫کادر سازی کردند‬ ‫گفت وگوی مثلث با دکتر مخبر دزفولی‬ ‫دبیر شورای عالی انقالب فرهنگی‬ ‫پشت پرده‬ ‫مرگ بن الدن‬ ‫موج گسترده حمایت از مردم بحرین‬ ‫در استادیوم های ایران‬ ‫ازفوالدشهر‬ ‫تا ازادی‬ ‫‪ISSN: 2008-5281‬‬ ‫‪MOSALASNEWS.IR‬‬ ‫دشمنان‬ ‫دوست داشتنی‬ ‫گواردیوال ‪ -‬مورینیو؛‬ ‫نبردی برای فوتبال‬ ‫پرونده ای درباره پخش‬ ‫در سینمای ایران‬ ‫تو گوهایی با‪ :‬علیرضا سجادپور ‪ -‬امیرحسین علم الهدی‬ ‫گف ‬ ‫علی معلم ‪ -‬مصطفی شایسته‬ ‫راه های برقراری ارتباط با شرکت قطارهای مسافری رجاء‬ ‫شما می توانید انتقاد یا پیشنهاد خود را به سیستم پیامک ‪ 3000139‬ارسال کنید و یا با تلفن ‪ 139‬تماس بگیرید‪.‬‬ ‫جهت دریافت پیام نیز می توانید به بخش دریافت پیام سایت رجاء ‪ www.raja.ir‬مراجعه کرده یا به پست های‬ ‫الکترونیک ‪ info@raja.ir‬و ‪ publicrelations@raja.ir‬نامه الکترونیک ارسال کنید‪.‬‬ ‫صندوق پستی ما به نشانی تهران ‪ 1363 / 15875‬اماده ی دریافت نظرات‪ ،‬انتقادات و شکایات شماست‪.‬‬ ‫در ایستگاه صندوق انتقاد و شکایات و در قطار برگه های پست جواب قبول وجود دارد‪ .‬کافی است پس از تکمیل‬ ‫برگه‪ ،‬ان را به صندوق پست بیندازید‪ .‬این برگه ها نیاز به تمبر نداشته و هزینه ی پستی ان توسط همین شرکت پرداخت‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫جهت کس��ب اطالع از وضعیت ظرفیت پارک خودرو در پارکینگ ش��ماره یک ایس��تگاه راه اه��ن تهران با تلفن‬ ‫‪ 02155125024‬و کسب اطالع از وضعیت ظرفیت صندوق امانات ایستگاه راه اهن تهران با تلفن ‪02155125967‬‬ ‫تماس حاصل فرمایید‪.‬‬ ‫ارمان ما‪:‬‬ ‫افزایش ظرفیت مس��افری ریلی تا ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا‪ ،‬جلب روز افزون رضایت مش��تریان و توسعه ی‬ ‫خدمات در اقصی نقاط کشور با باالترین کیفیت است‪.‬‬ ‫جل ‬ ‫ددوم‬ ‫هفته نامه خبری‪،‬تحلیلی‪ /‬سال دوم‪ /‬شماره شصت و نهم ‪ 15 /‬اسفند ‪ 88/1389‬صفحه‪ 1500 /‬تومان‬ ‫قیام تنباکو‪ ،‬محرک‬ ‫جنبش مشروطیت بود‬ ‫واکاوی حکم میرزای بزرگ در قضیه جنبش تنباکو‬ ‫در گفت وگو با دکتر موسی نجفی‬ ‫‪55 - 83‬‬ ‫راه امام‬ ‫افتاب‬ ‫کادرسازی غربی ها‬ ‫اهمیت انگیزه و محتوا در انقالب ها‬ ‫در انقالباتی که در عالم واقع می شود یا در شورش ها یا‬ ‫در کودتاها‪ ،‬یکی اصل این شورش و انقالب و کودتا‪ ،‬یکی‬ ‫انگیزه اش‪ ،‬یکی محتوایش؛ اینها سه امری است که باید‬ ‫در ان توجه کرد‪ .‬خودش��ان‪ ،‬خ��ود انقالبات یا خود اینها‬ ‫شبیه به هم اند‪ ،‬یا شورش اس��ت یا کودتاست یا انقالب‪،‬‬ ‫صورتا مثل انسان ها می ماند که همه صورتشان مثل هم‬ ‫هست اما معناشان فرق با هم دارد‪ .‬انگیزه ها مهم است و‬ ‫محتواها‪ .‬گاهی وقت ها انگیزه خوب اس��ت‪ ،‬محتوا خوب‬ ‫نیس��ت‪ ،‬گاهی وقت ها محتوا خوب است‪ ،‬انگیزه درست‬ ‫نیست‪ .‬ممکن است یک نفر حاال ‪ -‬حاال نسبت به یک نفر‬ ‫عرض می کنم ‪ -‬یک نفر ادم با یک انگیزه خوبی بخواهد‬ ‫یک کار خوبی به نظر خودش انجام بدهد و او بد باشد‪ ،‬این‬ ‫ادم مصاب است لکن کارش خالف است‪ .‬یک اشخاصی‬ ‫می ش��ود که یک کارهای خوبی انجام می دهند با انگیزه‬ ‫بد‪ .‬مثال یک کسی کشف یک چیزی می کند و انگیزه اش‬ ‫بد اس��ت برای این کار و کارش خوب است‪ ،‬یک وقت هم‬ ‫هر دویش خوب هستند‪ .‬انقالب فرهنگی هم همین جور‬ ‫است که یک انقالب است که تحول است از یک حالی به‬ ‫حالی دیگر‪ ،‬نه پیش��برد همان چیزی که هست‪ .‬چنانچه‬ ‫ی در کل هم همین طور است‪،‬‬ ‫انقالب جمهوری اس�لام ‬ ‫یک انقالب شد توسط مردم‪ ،‬یک انگیزه انقالب بود و یک‬ ‫محتوای انقالب‪ .‬امیدوارم که انگیزه انقالب در مردم الهی‬ ‫باشد‪ .‬اما در انقالبات ممکن است که ما انقالب بکنیم‪ ،‬یک‬ ‫حکومتی را برداریم‪ ،‬یک حکوم��ت دیگر برای خودمان‬ ‫درست کنیم‪ ،‬خودمان می خواهیم به یک نوایی برسیم‪،‬‬ ‫کار نداریم ببینیم چه بش��ود‪ .‬این چ��ه محتوایش خوب‬ ‫باشد‪ ،‬چه محتوایش بد باش��د برای ما فایده ندارد‪ ،‬برای‬ ‫اینکه می خواهد تشکیل بدهد وقتی انگیزه اش این است‬ ‫که فقط به دستش بیاید یک قدرتی‪ ،‬بخواهند قدرتمند‬ ‫باشند‪ ،‬او سابقی بوده‪ ،‬ما ان قدرت را از او بگیریم‪ ،‬خودمان‬ ‫بگیریم‪ .‬این با او نسبت به اصل مساله انگیزه فرقی ندارد؛‬ ‫یعنی‪ ،‬یک حکومتی رفته است‪ ،‬یک حکومت دیگری هم‬ ‫امده است‪ ،‬هر دویش��ان هم مثل هم هستند‪ ،‬مثل سایر‬ ‫کودتاه��ا می ماند که در دنیا واقع می ش��ود‪ ،‬این فرقی با‬ ‫هم ندارد‪ .‬یک وقت این اس��ت که یک قیام می شود‪ ،‬یک‬ ‫نهضتی می ش��ود برای یک کار خوبی اما الهی نیست‪ .‬از‬ ‫باب اینکه کار خوب است برای ملتمان خدمت بکنیم‪ ،‬کار‬ ‫خوب است‪ ،‬فالن‪ ،‬به این ممکن است ارج بدهد‪ ،‬اما ان که‬ ‫مقصود است‪ ،‬نیست‪.‬‬ ‫ان که مقصود است این است که انسان در کارهایش‬ ‫چه در تشکیل حکومتش‪ ،‬چه در انقالب فرهنگیش‪ ،‬چه‬ ‫در انقالب��ات دیگرش نظرش این باش��د که یک کار الهی‬ ‫کرده باش��د‪ ،‬ان پیش خ��دا ارزش دارد مث��ل انبیا‪ .‬انبیا‬ ‫کارشان به واسطه این ارزش داشت نه برای عمق کارشان‬ ‫ و عرض می کنم که ‪ -‬س��عه کارشان‪ ،‬حکومتشان زیاد‬‫باشد‪ ،‬کم باشد فرقی نمی کند‪ .‬انبیا‪ ،‬انی که هیچ نتوانسته‬ ‫کار بکند با انی که خیلی کار کرده هر دو در انگیزه مثل هم‬ ‫هستند؛ یعنی‪ ،‬هر دو می خواستند که یک کاری برای خدا‬ ‫بکنند و پیش خدا ماجورند و هر دو هم ماجور هس��تند‪،‬‬ ‫یکی موفق ش��ده‪ ،‬یکی موفق نشده است‪ ،‬ان دیگر دست‬ ‫خود این نبوده‪ ،‬موفق نشده است‪.‬‬ ‫دکتر محمدرضا مخبر دزفولی‪ ،‬متولد سال ‪1340‬‬ ‫در دزفول است‪ .‬وی تحصیالت ابتدایی و متوسطه‬ ‫خ��ود را در دزفول به پایان برد و در س��ال ‪1366‬‬ ‫موف��ق به اخ��ذ دکترای عمومی دامپزش��کی و در‬ ‫س��ال ‪ 1373‬کس��ب مدرک دکتری تخصصی در‬ ‫طب داخلی دامپزشکی از دانشگاه تهران نایل شد‪.‬‬ ‫دکتر دزفولی در سال ‪ 1367‬فعالیت های اموزشی‬ ‫و پژوهش��ی را در دانش��کده دامپزشکی دانشگاه‬ ‫تهران ش��روع کرد و از س��ال ‪ 1381‬عضو شورای‬ ‫عالی انقالب فرهنگی و از سال ‪ 1384‬دبیر شورای‬ ‫عالی انقالب فرهنگی ش��د و تاکن��ون نیز در این‬ ‫سمت مشغول به خدمت است‪.‬‬ ‫‪10-15‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫این سه نفر‬ ‫هی��ات دولت هفته گذش��ته با ادغام هش��ت وزارتخانه و‬ ‫ایجاد چهار وزارتخانه جدید چالشی تازه را میان پاستور‬ ‫و بهارستان رقم زد‪ .‬براساس مصوبه دولت وزارتخانه های‬ ‫نفت با نیرو‪ ،‬راه با مسکن‪ ،‬رفاه با کار و بازرگانی با صنایع‬ ‫ادغام می شود‪ .‬اما نمایندگان معتقدند که وزرای جدید باید‬ ‫برای کسب رای اعتماد به مجلس معرفی شوند‪ .‬نظر شورای‬ ‫نگهبان نیز با نظر مجلس همسان است‪.‬‬ ‫‪34 - 43‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫معمای اکران‬ ‫صنع��ت س��ینما که البت��ه به عن��وان هنر هفتم ش��ناخته‬ ‫می ش��ود در جامعه ما بیش��تر از منظره��ای هنری‪ ،‬بصری‬ ‫و مفهومی م��ورد ارزیاب��ی ق��رار می گی��رد‪ .‬ح��ال انک��ه‬ ‫انچه س��ینما را به عنوان اب��زاری قدرتمند و صاحب نفوذ‬ ‫بسیار مطرح ساخته عالوه بر موارد محتوایی به شیوه های‬ ‫پیام رس��انی ان در قالب یک فعالیت فرهنگی ‪ -‬اقتصادی‬ ‫مربوط بوده است‪ .‬باتوجه به ضعف موجود در این زمینه در‬ ‫حوزه سینمای ایران‪ ،‬موضوع را با دقت و توجه بیشتری از‬ ‫دید کارشناسان بررسی کردیم‪.‬‬ ‫‪44 - 47‬‬ ‫جهان اقتصاد‬ ‫اقتصاد‬ ‫حوزه اقتصاد بی شک یکی از متنوع ترین زمینه های موجود‬ ‫در دنیا و به تبع ان کش��ور ما محس��وب می شود‪ .‬بر همین‬ ‫اس��اس در حالیکه به مناسبت روز کارگر توجه بسیاری‬ ‫از بحث ه��ا به ای��ن حوزه معط��وف می ش��ود‪ ،‬بزرگترین‬ ‫نمایشگاه های خودرو جهان مخاطبان خاص خود را دارند‬ ‫و در کشور ما نیز همچنان موجودی حساب ذخیره ارزی‬ ‫محل کنکاش قرار می گیرد‪.‬‬ ‫‪24 - 33‬‬ ‫بین الملل‬ ‫و کذلک جعلنکم امه وسطا لتکونوا شهدا علی الناس‬ ‫و یکون الرسول علیکم شهیدا‬ ‫مثلث‬ ‫هفته نامه سیاسی‪ ،‬فرهنگی با رویکرد خبری‪ ،‬تحلیلی‬ ‫صاحب امتیاز و مدیر مسئول‪ :‬مصطفی اجورلو‬ ‫سردبیر‪ :‬سعید اجورلو‬ ‫رازهای یک مرگ‬ ‫پس از کش��ته ش��دن بن الدن ش��ایعات در مورد نحوه کشته‬ ‫ش��دن او ش��دت گرفت‪ .‬ای��ن از ان جهت بود که هیچ س��ند‬ ‫قانع کننده ای از طرف امریکا که او را به قتل رس��انده بودند‬ ‫ارائه نش��د‪ .‬این مس��اله در مطبوعات و در میان کارشناس��ان‬ ‫جهان محل بحث قرار گرفت‪.‬‬ ‫‪48 - 53‬‬ ‫ورزش‬ ‫دشمنان دوست داشتنی‬ ‫مورینیو به فوتبال خدمت می کند یا گواردیوال؟ این پرسشی است که مجید جاللی و‬ ‫امیر حاج رضایی در پاسخ به ان به نکته مشترکی اشاره می کنند‪ .‬انها معتقدند اگرچه‬ ‫خوزه مورینیو یک مربی نتیجه گراست و تیم هایش غالبا دفاعی و بسته بازی می کنند‪،‬‬ ‫اما حضور چنین مربیانی در دنیای فوتبال از این نظر حائز اهمیت است که مربیانی چون‬ ‫گواردیوال برای حفظ فوتبال زیبا وادار به طرح نقشه های تازه تری شوند‪.‬‬ ‫‪55 - 83‬‬ ‫حماسه فتوا‬ ‫افتاب‬ ‫قیام تنباکو س��راغاز حرکتی عظیم و ش��گرف در تاریخ معاصر ایران است که به‬ ‫گفته دکتر موس��ی نجفی سلس��له جنبان حرکتی بزرگ در جهت احیای هویت‬ ‫شیعی است‪ .‬جنبشی با رهبری علمای بزرگی چون میرزای شیرازی چنان ضربه ای‬ ‫بر پیکر اس��تبداد و استعمار زد که می توان گفت تاثیرات ان را در تمام جنبش های‬ ‫صد ساله اخیر ایران از مشروطیت‪ ،‬جنبش نفت‪ ،‬قیام پانزده خرداد و باالخره پیروزی‬ ‫انقالب اسالمی که نظامی مبتنی بر ارزش های اسالمی ایجاد کرد‪ ،‬می توان دید‪.‬‬ ‫تحریریه‪:‬‬ ‫ی‬ ‫دبیر سیاست‪ :‬مصطفی صادق ‬ ‫دبیر فرهنگ و اقتصاد‪ :‬علیرضا بهرامی‬ ‫دبیر خبرنامه‪ :‬علی حاجی ناصری‬ ‫دبیر بین الملل‪ :‬ارزو دیلمقانی ‬ ‫دبیر افتاب‪ :‬مصطفی شوقی ‬ ‫دبیر دین و تاریخ‪ :‬علیرضا شاکر‬ ‫دبیر جهان اسالم ‪ :‬سید فرید موسوی ‬ ‫دبیر ورزش‪ :‬مهدی ربوشه ‬ ‫اعضایتحریریهوهمکاران‪:‬مریماسماعیل پور‪-‬ابوالقاسمغالمی‪-‬احسانابطحی‪-‬امیدکرمانی ها‪-‬فاطمهمیرزایی‪-‬شیماغفاری‪-‬زهراراد‬ ‫عاطفه کربالئی ‪ -‬شاهده یوسفی ‪ -‬محمد تاجیک ‪ -‬حسین غالمی ‪ -‬شادی خوشکار خیری ‪ -‬هادی احمدی ‪ -‬حمید رضا نصیری نژاد‬ ‫مسعود نجفی ‪ -‬شاهین فتحیان ‪ -‬سهیال طایی ‪ -‬محمد جواد پاینده ‪ -‬سجاد محقق ‪ -‬مهسا عادلی‬ ‫دبیراجرایی‪ :‬سمانه مومنی‬ ‫فنی‪ :‬نیما ملک نیازی‬ ‫گرافیک و صفحه ارایی‪ :‬فاطمه قنائی ‪ -‬علی اجورلو‬ ‫پردازش تصاویر و عکس‪ :‬هومن سلیمیان‪ -‬امیر طالیی و مهدی ابراهیمی‬ ‫تصحیح‪ :‬ژیال شاکری‬ ‫حروفچینی‪ :‬داود حشمتی‬ ‫مدیر اداری و مالی‪ :‬محمد پالیزدار‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬مصطفی میری‬ ‫بازرگانی و بازاریابی‪ :‬محمدعلی اجورلو ‪ -‬فاطمه صیدی‬ ‫انفورماتیک‪ :‬شهرام زحمتی‬ ‫ب��ا تش��کر از‪ :‬دکت��ر احم��د اس��ماعیل تبار ‪ -‬مهن��دس واعظ��ی ‪ -‬ای��ت اهلل ابراهیم��ی ‪ -‬غالم حس��ن تق��ی نت��اج‬ ‫حسین زندی ‪ -‬علی ولی زاده ‪ -‬احمد طالیی ‪ -‬مهندس نجم الدین ‪ -‬مهندس بختیاری ‪ -‬مهندس بهرامی ‪ -‬حسین مجاهدی‬ ‫سید عارف علوی‪ -‬مهندس امینی‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬تلفن‪0912 - 5169927 :‬‬ ‫امور مشترکین‪ :‬تلفن‪88403854 :‬‬ ‫چاپ‪ :‬هنر سرزمین سبز ‪ -‬تلفن‪66818168 :‬‬ ‫توزیع‪ :‬نامه امروز‪ -‬تلفن‪88338553 :‬‬ ‫نشانی ‪ :‬تهران‪ ،‬شهرک قدس‪ ،‬خیابان شهید دادمان‪ ،‬خیابان فالمک شمالی‪ ،‬کوچه یکم‪ ،‬پالک ‪ - 10‬تلفن‪88580610 :‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫رهبر معظم انقالب‪:‬‬ ‫ملت ایران با تالش خود پیشرفت ها را به دشمن تحمیل کرد‬ ‫خبرنامه‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪10‬‬ ‫حض��رت ای��ت اهلل خامن��ه ای‪ ،‬رهبر معظ��م انقالب‬ ‫اس�لامی در دی��دار جمع��ی از منتخبان مردم اس��تان‬ ‫کردس��تان‪ ،‬خانواده معظم ش��هدا‪ ،‬علما و مس��ئوالن‬ ‫این اس��تان‪ ،‬کردستان را «س��رزمین علم‪ ،‬ادب و هنر»‪،‬‬ ‫«صفا‪ ،‬روش��ندلی و وفاداری» و «دالوری‪ ،‬شجاعت و‬ ‫مردانگی» دانستند و خاطرنشان کردند‪« :‬ملت ایران با‬ ‫حرکت روشن بینانه‪ ،‬مجدانه‪ ،‬مستمر و مستقیم خود از‬ ‫لحاظ «علمی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬ابروی سیاسی و عزت ملی»‬ ‫به جایگاهی برتر از گذشته رسیده است‪».‬‬ ‫رهبر معظم انقالب اس�لامی‪ ،‬س��فر دو سال پیش به‬ ‫کردس��تان را س��فری ش��یرین‪ ،‬جذاب و خاطره انگیز‬ ‫توصیف کردند و با اش��اره به ابراز محبت و اس��تقبال‬ ‫گرم مردم خاطرنش��ان کردن��د‪« :‬صمیمیت و وفاداری‬ ‫مردم کردس��تان به نظام جمهوری اسالمی‪ ،‬فوق العاده‬ ‫و در کمتر جایی مش��اهده می شود‪».‬ایش��ان به فش��ار‬ ‫گروهک ه��ا و ایج��اد فض��ای رعب و وحش��ت در‬ ‫کردس��تان در اوایل انقالب اش��اره کردند و افزودند‪:‬‬ ‫«مردم کردس��تان هم��واره وفاداری خ��ود را به نظام‬ ‫نش��ان داده اند و تبلیغات پیچیده دش��من هم نتوانسته‬ ‫این خصوصیت ارزش��مند را تحت تاثی��ر قرار دهد‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای از علما و بزرگان کردستان‬ ‫خصوصا ش��هید شیخ االسالم و جناب اقای مجتهدی‬ ‫یاد کردند و گفتند‪« :‬دش��منان وحدت ملی و پیشرفت‬ ‫کش��ور نتوانستند حقایق سفر کردستان را تحمل کنند‬ ‫لذا انتقام حقیرانه ای از ش��هید شیخ االس�لام گرفتند و‬ ‫این شخصیت فرزانه و مظلوم را به شهادت رساندند‪».‬‬ ‫ایش��ان بر تدوین تاریخچه ش��هدا و علمای سرزمین‬ ‫کردس��تان که در راه وحدت و عزت این س��رزمین به‬ ‫فیض شهادت رسیدند‪ ،‬تاکید کردند‪.‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای با اش��اره به اعتراف دشمن‬ ‫ب��ه اقتدار‪ ،‬عزت و جایگاه واالی جمهوری اس�لامی‬ ‫ایران در منطقه خاطرنش��ان کردند‪« :‬مافیا و امپراتوری‬ ‫تبلیغاتی دش��من از روز اول پی��روزی انقالب هرچه‬ ‫توانست علیه این نظام تبلیغات کرد‪ ،‬اما نظام اسالمی‬ ‫ ن��ه در مقام ادع��ا بلکه در عمل‪ ،‬با حرکت در مس��یر‬ ‫پیشرفت‪ ،‬این ترفندها را باطل و خنثی کرد‪».‬رهبرمعظم‬ ‫ی ایران‪،‬‬ ‫انقالب افزودند‪« :‬اکنون نام جمهوری اس�لام ‬ ‫برجس��تگان و اهداف واالی ان با ش��یرینی و عظمت‬ ‫در میان ملت ها یاد می شود و این کشور‪ ،‬ابروی باالیی‬ ‫در دل ملت ها دارد‪ ».‬ایش��ان پش��توانه پیشرفت ایران‬ ‫را حرکت مجدانه‪ ،‬مس��لمانانه‪ ،‬متعبدانه و روشن بینانه‬ ‫دانس��تند و خاطرنش��ان کردند‪« :‬ملت ایران با تالش‬ ‫خود‪ ،‬این پیشرفت ها را به دشمن تحمیل کرد و وضع‬ ‫امروز کشور‪ ،‬اینده بهتر و روشن تری را نوید می دهد‪».‬‬ ‫رهبر معظم انقالب اس�لامی با اشاره به دهه عدالت و‬ ‫پیشرفت افزودند‪« :‬کشور از اتحاد‪ ،‬پیشرفت و میل به‬ ‫ی برخوردار اس��ت ضمن انکه در زمینه‬ ‫حرک��ت علم ‬ ‫عدال��ت‪ ،‬کارهای برجس��ته و کم نظیری انجام ش��ده‬ ‫است‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای به ضرورت ایفای نقش هر‬ ‫استان در پیشرفت کش��ور تاکید و خاطرنشان کردند‪:‬‬ ‫«هر مجموعه اس��تانی باید در مس��ابقه مثبت تالش و‬ ‫پیش��رفت‪ ،‬س��هم خود را ادا کند و استان کردستان و‬ ‫نخبگانش هم تالش کنند برجس��تگی خود را در این‬ ‫زمینه نشان دهند‪».‬‬ ‫رهبرمعظ��م انق�لاب اس�لامی‪ ،‬اس��تفاده از‬ ‫اس��تعداد پرش��ور جوان��ان کردس��تانی و ایج��اد‬ ‫زمین��ه اش��تغال ب��رای انان را ض��روری دانس��تند و‬ ‫خاطرنش��ان کردند‪« :‬کردس��تان‪ ،‬اس��تانی س��رزنده و‬ ‫با نش��اط اس��ت و مس��ئوالن و نخبگان بای��د‪ ،‬توجه‬ ‫بیشتری به جوان ها نشان دهند‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای ضمن تش��کر از تالش های‬ ‫حجت االسالم والمس��لمین حس��ینی ش��اهرودی از‬ ‫حاضران خواس��تند س�لام و محبت قلبی و صمیمانه‬ ‫ایشان را به مردم کردستان برسانند‪.‬‬ ‫پیش��رفت کشور بدون توس��عه در بخش کتاب‬ ‫غیرممکن است‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای چهارش��نبه گذش��ته حدود‬ ‫س��ه ساعت از غرفه های ناشران برگزیده و کتاب های‬ ‫پرتیراژ دیدن کردند و از نزدیک با تازه ترین کتاب ها و‬ ‫تولیدات چاپ و نشر بیشتر اشنا شدند‪.‬‬ ‫رهبر انقالب اس�لامی پ��س از این بازدی��د در جمع‬ ‫ناش��ران برت��ر و برگزی��ده‪ ،‬ضمن تش��کر از دس��ت‬ ‫ان��درکاران عرصه نش��ر و کتاب‪ ،‬موض��وع کتاب را‬ ‫مقوله ای مهم و بدون جایگزین دانستند و خاطرنشان‬ ‫کردند‪« :‬در س��ال های اخیر کیفیت نش��ر‪ ،‬شمارگان و‬ ‫تن��وع موضوعات کتاب ها‪ ،‬افزایش یافته و با گذش��ته‬ ‫قابل مقایس��ه نیس��ت اما تا رس��یدن به نقطه مطلوب‬ ‫فاصله داریم‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای با اشاره به گسترده شدن افق‬ ‫دید نویس��ندگان افزودند‪« :‬از نظر محتوا هم کارهای‬ ‫خوبی انجام ش��ده که با تالش و سرمایه گذاری بیشتر‬ ‫این روند رشد ادامه خواهد یافت‪».‬‬ ‫ایشان‪ ،‬پیشرفت کش��ور بدون توسعه در بخش کتاب‬ ‫را غیرممکن دانس��تند و خاطرنش��ان کردند‪« :‬وزارت‬ ‫فرهن��گ و ارش��اد اس�لامی‪ ،‬دس��تگاه های دولتی‪ ،‬و‬ ‫صاحبان انگیزه‪ ،‬به مقوله کتاب اهمیت بدهند و تولید‬ ‫کتاب را با جدیت دنبال کنند‪».‬‬ ‫حض��رت ایت اهلل خامنه ای پیش��رفت های کش��ور را‬ ‫در بخش ه��ای مختلف صنعت نش��ر و تولید کتاب‪،‬‬ ‫پیشرفتی محسوس ارزیابی و بر ادامه اهتمام به مقوله‬ ‫کتاب تاکید کردند‪g .‬‬ ‫در اجالس استانبول مطرح شد؛‬ ‫‪ 6‬پیشنهاد احمدی نژاد برای اصالح نظام حاکم بر جهان‬ ‫محمود احمدی نژاد‪ ،‬رئیس جمهوری دوشنبه گذشته در‬ ‫چهارمین اجالس بین المللی کشورهای کمتر توسعه یافته‬ ‫در استانبول‪ ،‬فقر و عقب ماندگی موجود در دنیا را ناشی‬ ‫از مدیریت نامتعادل و یک سویه حاکم بر جهان و حاصل‬ ‫چپاول گسترده و تاریخی دانست و پیشنهاد داد که هیاتی‬ ‫مستقل خسارت های دوران استعمار و برده داری را محاسبه‬ ‫و از عاملین ان اخذ و حق ملت ها و دولت های خسارت‬ ‫دیده به انان مسترد شود‪ .‬او در این اجالس پیشنهاداتی‬ ‫را برای اصالح و بهبود نظام یک سویه و ناعادالنه حاکم‬ ‫بر جهان ارائه کرد‪ .‬رئیس جمهور در تشریح پیشنهادهای‬ ‫خ��ود با بیان اینکه مدیری��ت حاکم بر جهان باید به نفع‬ ‫ملت ها و به نفع عدالت اصالح شود‪ ،‬اظهار داشت‪« :‬رابطه‬ ‫یک سویه اقتصادی و سیاسی چند دولت با دیگر دولت ها‬ ‫و ملت ها باید به نفع عدالت تغییر کند و هر نوع دخالت‬ ‫سیاسی و نظامی سلطه گران باید ممنوع شود‪ ».‬احمدی نژاد‬ ‫تشکیل یک سازمان مقتدر متشکل از کشورهای مستقل‬ ‫و غیروابس��ته به بلوک س��رمایه داری را پیش��نهاد داد تا‬ ‫س��ازوکاری ایجاد کند که با نظ��ارت دقیق بر بانک های‬ ‫مرکزی و خزانه داری های دولت های توسعه طلب از خلق‬ ‫و انتشار دارایی های کاغذی به طور جدی ممانعت کرده و‬ ‫دارایی های خلق شده را تعدیل نماید‪ .‬رئیس جمهور ادامه‬ ‫داد‪« :‬باید با کمک س��ازمان ملل و دولت ها و ملت های‬ ‫مستقل نقشه و مشخصات ثروت ها و استعدادهای طبیعی‬ ‫و انسانی کشورهای کمتر توسعه یافته با مشارکت خود‬ ‫انان تهیه و در اختیار مدیران انها قرار داده شود‪».‬‬ ‫احمدی نژاد با بیان اینکه کش��ورهای موس��وم به کمتر‬ ‫توسعه یافته معلول و ناتوان نیستند که مانند بی خانمان ها‬ ‫با انها رفتار ش��ود‪ ،‬بلکه توانمندند لکن سیاس��ت های‬ ‫استعماری و تحمیلی فرصت رش��د و توسعه را از انها‬ ‫گرفته است‪ ،‬به عنوان چهارمین پیشنهاد خود به اجالس‬ ‫کشورهای کمتر توسعه یافته‪ ،‬تصریح کرد‪« :‬توسط هیاتی‬ ‫مستقل خسارت های دوران استعمار و برده داری محاسبه‬ ‫و از عاملین ان اخذ و حق ملت ها و دولت های خسارت‬ ‫دیده به انان مسترد شود‪ ».‬رئیس جمهور خواستار ان شد‬ ‫تا حداقل ‪ 10‬درصد بودجه نظامی ‪ 40‬کش��ور جهان که‬ ‫بی��ش از ‪ 1200‬میلیارد دالر و بیش از نیمی از ان متعلق‬ ‫به دولت امریکاس��ت به کش��ورهای کمتر توسعه یافته‬ ‫اختصاص یابد و بیان داشت‪« :‬اگر این اتفاق رخ دهد انگاه‬ ‫هم جنگ و دخالت های نظامی استعماری کمتر می شود‬ ‫و هم س��رعت توسعه این کشورها ده ها برابر می گردد‪».‬‬ ‫احمدی نژاد در تشریح پیشنهاد ششم خود گفت‪« :‬همه‬ ‫دولت ها و ملت ها توجه داشته باشند که ایستادگی بر حق‬ ‫و عدالت‪ ،‬عشق و خدمت به مردم‪ ،‬تکیه بر توانمندی های‬ ‫فرهنگی و انس��انی داخلی و استفاده از روش های بومی‬ ‫ برای توسعه و تجربیات موفق ملت های مستقل‪ ،‬تنها و‬ ‫بهترین راه پیش��رفت واقعی و پای��دار و تحقق ازادی و‬ ‫کرامت انسانی است‪».‬رئیس جمهور پس از این اجالس‬ ‫در یک کنفرانس خبری با حضور نمایندگان رسانه های‬ ‫خارجی با تاکید بر اینکه اگر ما به دنبال ریش��ه کنی فقر‬ ‫و ناامنی در جهان هستیم باید یک مدیریت دموکراتیک‪،‬‬ ‫عادالنه و مردمی در جهان برپا ش��ود‪ ،‬گفت‪« :‬باید تالش‬ ‫شود تا تمام مراکز اصلی قدرت در اختیار گروه هایی باشد‬ ‫که به دنبال منافع بشریت هستند و عادالنه عمل می کنند‪».‬‬ ‫اودرپاسخبهاینکهچرامذاکراتهسته ایبهنتیجهنمی رسد‬ ‫و اصوال غربی ها چه خواسته ای از ایران دارند؟ گفت‪« :‬نباید‬ ‫فکر کرد که مذاکرات شکست خورده است چرا که اگر این‬ ‫چنین بود گروه‪ 5+1‬مجددا به مذاکره باز نمی گشت‪ .‬مذاکره‬ ‫تنها راه حل و فصل مساله هسته ای ایران است؛ اگر واقعا در‬ ‫مذاکرات مباحث حقوقی مطرح شود چه بسا این موضوع‬ ‫در عرض یک س��اعت به نتیجه نهایی برسد چرا که طبق‬ ‫قانون حق ایران است که فناوری هسته ای در اختیار داشته‬ ‫باشد‪ ».‬احمدی نژاد خاطرنشان کرد‪« :‬حقیقت این است که‬ ‫موضوعات سیاسی تحت پوشش موضوع هسته ای روی‬ ‫میز مذاکره قرار می گیرد‪g ».‬‬ ‫پاسخ جلیلی به نامه اشتون‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫تحوالت چند ماه اخیر نش��ان داد بس��ته پیشنهادی‬ ‫سه سال پیش ایران مبتنی بر درکی صحیح از واقعیت ها‬ ‫بوده است‪ .‬یک روز پس از انکه محمود احمدی نژاد‬ ‫رئیس جمه��ور در نشس��ت خبری خ��ود د ر ترکیه‪،‬‬ ‫درباره زمان ارسال پاسخ نامه کاترین اشتون از طرف‬ ‫ایران اعالم کرد که به زودی پاس��خ این نامه از طرف‬ ‫مس��ئوالن مربوطه برای خانم اش��تون ارسال خواهد‬ ‫ش��د‪ ،‬سعید جلیلی‪ ،‬دبیر شورای عالی امنیت ملی در‬ ‫نامه ای به نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجی‬ ‫و سیاست امنیتی اظهار کرد‪« :‬اراده ملت ها جایگزین‬ ‫مناسبات استبدادی در نظام بین الملل خواهد شد‪».‬‬ ‫رئیس جمهور در ترکیه گفته بود‪« :‬جمهوری اسالمی‬ ‫ایران از اینکه گروه ‪ 5+1‬مجددا قصد دارد به مس��یر‬ ‫مذاکره بازگردد اس��تقبال می کن��د‪ .‬ضمن اینکه ایران‬ ‫همواره اماده گفت وگو البت��ه در چارچوب عدالت‪،‬‬ ‫احت��رام و در جهت هم��کاری اس��ت و امیدواریم‬ ‫طرف های مذاکره هم به این نتیجه رس��یده باشند که‬ ‫گفت وگ��و بای��د در همین چارچوب انجام ش��ود و‬ ‫بی تردید چنین گفت وگوهایی به نفع همه خواهد بود‪».‬‬ ‫احمدی نژاد همچنین اظهار امیدواری کرد که مذاکرات‬ ‫استانبول به نتیجه نهایی برسد‪.‬‬ ‫سعید جلیلی‪ ،‬نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای‬ ‫عالی امنیت ملی در این نامه تاکید کرده است‪« :‬اصرار‬ ‫بیهوده برخی دولت ها برای تداوم مناسبات نابرابر در‬ ‫جهان و مقابله با خواس��ت ملت ها و حمایت انها از‬ ‫حاکمان مستبد دیگر نمی تواند ادامه داشته باشد‪».‬‬ ‫در ای��ن نام��ه ک��ه سه ش��نبه پیش توس��ط س��فیر‬ ‫جمهوری اس�لامی ایران در اتحادیه اروپا به اش��تون‬ ‫تس��لیم ش��د‪ ،‬امده اس��ت‪« :‬تحوالت چند ماه اخیر‬ ‫نشان داد بسته پیش��نهادی سه سال پیش ایران مبتنی بر‬ ‫درکی صحیح از واقعیت ها بوده است‪».‬دبیر شورای عالی‬ ‫امنیت ملی در پاسخ به کاترین اشتون همچنین گفت‪« :‬از‬ ‫بازگشت ش��ما به گفت وگو برای همکاری حول نقاط‬ ‫مش��ترک اس��تقبال می کنیم‪».‬او احترام به حقوق ملت ها‬ ‫و پرهی��ز از به کارگیری فش��ار را دو پایه اساس��ی برای‬ ‫همکاری هادانست‪.‬‬ ‫پی��ش از ای��ن علی اکبر صالحی‪ ،‬وزیر ام��ور خارجه نیز‬ ‫با تاکید بر اینکه کاترین اش��تون خطاب به سعید جلیلی‬ ‫نامه ای نوشته است‪ ،‬گفت‪« :‬بعد از اعالم نظر رئیس جمهور‬ ‫شخص دکتر جلیلی درباره زمان ارسال پاسخ نامه تصمیم‬ ‫می گیرد‪ ».‬او در رابطه با نامه کاترین اشتون و بررسی ان از‬ ‫سوی رئیس جمهور کشورمان جهت پاسخگویی به ایسنا‬ ‫گفت‪« :‬متاسفانه برخی خبرگزاری ها این خبر را مطابق با‬ ‫برداشت های خود منعکس کردند‪ ».‬صالحی گفت‪« :‬اوال‬ ‫نامه ای که خانم اش��تون‪ ،‬رئیس سیاست خارجه اتحادیه‬ ‫اروپا فرس��تاده برای دکتر جلیلی است نه برای من و من‬ ‫نیز هیچ گاه نگفته ام که این نامه برای ما فرستاده شده است‪.‬‬ ‫این نامه برای جلیلی فرستاده شده است و علت ان هم این‬ ‫است که جلیلی متولی برنامه هسته ای است؛ در ثانی گفتم‬ ‫که پاسخ این نامه با کمک وزارت خارجه و همکاران ما در‬ ‫شورای عالی امنیت ملی تهیه و تنظیم شده است‪».‬وی ادامه‬ ‫داد‪« :‬مساله سوم هم ان است که این نامه نزد احمدی نژاد‬ ‫اس��ت تا نظرشان را بدهند و بعد از ان نیز قرار است که‬ ‫ش��خص جلیلی نامه را ارسال کند و نه وزارت خارجه‪».‬‬ ‫وزیر خارجه به انتشار برخی اخبار مبنی بر دیدار با اشتون‬ ‫در بروکسل اشاره کرد و گفت‪« :‬من هیچ گاه به بروکسل‬ ‫نرفته ام‪ .‬متاسفانه برخی رسانه ها اخبار اشتباهی را منتشر‬ ‫می کنند و بعد بر اساس ان خبر اشتباه تحلیل های عجیب‬ ‫خبرنامه‬ ‫استقبال از بازگشت غرب به میز مذاکره‬ ‫و غریبی ه��م ارائه می دهند که این مس��اله خارج از‬ ‫عرف‪ ،‬اخالق و رسالت خبرنگاری است‪ .‬من تاکنون‬ ‫بروکسل را ندیده ام حال شاید در اینده توفیقاتی حاصل‬ ‫شود‪ .‬البته ما با خانم اشتون در ژنو مالقاتی داشتیم‪ .‬ما‬ ‫برای حضور در جلسه کمیسیون شورای حقوق بشر‬ ‫در ژنو بودیم که با ایش��ان هم مالقاتی داشتیم که در‬ ‫رابطه با مسائل مختلف با هم رایزنی هایی کردیم‪ ».‬او‬ ‫در ادامه افزود‪« :‬ما منتظریم تا رئیس جمهور نظرشان را‬ ‫در خصوص نامه بدهند و قطعا بعد از ان دکتر جلیلی‬ ‫تصمیم خواهند گرفت که چه زمانی نامه را ارسال کنند‬ ‫و این مس��اله ربطی ب��ه وزارت امور خارجه ندارد‪ .‬ما‬ ‫می خواستیم که این مساله کامال روشن و تصحیح شود‬ ‫تا دیگران سوءاستفاده نکنند و بر اساس اخبار نادرست‬ ‫تحلیل های نادرست ندهند چرا که این مساله از نظر من‬ ‫خارج از عرف و اخالق اس��ت‪ ».‬وزیر خارجه با بیان‬ ‫اینکه از محتوای نامه مطلعم‪ ،‬گفت‪« :‬اجازه بدهید این‬ ‫مساله را شورای عالی امنیت ملی هرگونه که مصلحت‬ ‫بدان��د اعالم کن��د‪ .‬من از مفاد نامه مطلع��م اما اکنون‬ ‫مصلحت نمی دانم محتوا را بیان کنم‪g ».‬‬ ‫‪11‬‬ ‫گزارش ‪1‬‬ ‫ادغام ‪ 8‬وزارتخانه و تشکیل ‪ 4‬وزارتخانه جدید‬ ‫این ‪ 3‬نفر‬ ‫خبرنامه‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪12‬‬ ‫مصوبه دولت مبنی بر ادغام هشت وزارتخانه و ایجاد‬ ‫چهار وزارتخانه جدید‪ ،‬اگرچه به شایعات و حرف‬ ‫و حدیث ها در مورد اینکه چه وزارتخانه هایی ادغام‬ ‫می شوند پایان داد‪ ،‬اما هم اکنون بحث های جدیدی‬ ‫در خصوص این مصوبه پیش روی دولت قرار گرفته‬ ‫است‪ ،‬چرا که بهارستان نش��ینان معتقدند که وزیران‬ ‫جدید باید برای کسب رای راهی بهارستان شوند و‬ ‫از نمایندگان خانه ملت رای اعتماد بگیرند‪.‬‬ ‫هیات دولت در راستای انچه «چابک سازی دولت»‬ ‫و «اجرای حکم ماده ‪ 53‬قانون برنامه پنجم توسعه»‬ ‫اعالم ش��ده است‪ ،‬جزئیات ادغام وزارتخانه های راه‬ ‫با مس��کن‪ ،‬نیرو با نفت‪ ،‬صنایع و معادن با بازرگانی‬ ‫و رف��اه و تامی��ن اجتماعی ب��ا کار و امور اجتماعی‬ ‫را مش��خص کرد‪ .‬بر اس��اس مصوبه هیات وزیران‪،‬‬ ‫وزارت نفت با همه امکانات‪ ،‬تجهیزات ‪ ،‬اموال منقول‬ ‫و غیرمنق��ول‪ ،‬نیروی انس��انی و تعهدات مربوط در‬ ‫وزارت نیرو ادغام شده است‪.‬‬ ‫همچنین کار گروهی متشکل از وزیر نیرو‪ ،‬معاونان‬ ‫برنامه ریزی و نظ��ارت راهب��ردی رئیس جمهور و‬ ‫توس��عه مدیریت و سرمایه انس��انی رئیس جمهور‬ ‫تشکیل شد تا نسبت به تهیه تشکیالت جدید و تعیین‬ ‫تکلیف اموال‪ ،‬امکانات‪ ،‬تجهیزات‪ ،‬نیروی انسانی و‬ ‫اختیارات و وظایف جدید اقدام و نتیجه را برای طی‬ ‫مراحل قانونی به هیات وزیران ارائه کند‪ .‬با تصویب‬ ‫هیات وزی��ران‪ ،‬همچنی��ن وزارت صنایع و معادن با‬ ‫همه امکانات‪ ،‬تجهیزات‪ ،‬اموال منقول و غیر منقول‪،‬‬ ‫نیروی انسانی و تعهدات مربوط در وزارت بازرگانی‬ ‫ادغام شد‪ .‬براساس این مصوبه‪ ،‬کارگروهی متشکل‬ ‫از وزی��ر بازرگانی‪ ،‬معاون��ان برنامه ریزی و نظارت‬ ‫راهبردی رئیس جمهور و توسعه مدیریت و سرمایه‬ ‫انسانی رئیس جمهور تشکیل می شود تا نسبت به تهیه‬ ‫تش��کیالت جدید و تعیین تکلیف اموال‪ ،‬امکانات‪،‬‬ ‫تجهیزات‪ ،‬نیروی انس��انی و اختی��ارات و وظایف‬ ‫جدید اقدام و نتیجه را برای طی مراحل قانونی به هیات‬ ‫وزیران ارائه کند‪.‬‬ ‫بر اس��اس مصوب��ه دول��ت‪ ،‬وزارت راه و ترابری نیز با‬ ‫هم��ه امکانات‪ ،‬تجهیزات‪ ،‬ام��وال منقول و غیر منقول‪،‬‬ ‫نیروی انس��انی و تعهدات مربوط در وزارت مس��کن‬ ‫و شهرس��ازی ادغ��ام و با عن��وان «وزارت مس��کن و‬ ‫شهرسازی و را هو ترابری» فعالیت خواهد کرد‪.‬‬ ‫همچنی��ن با تصویب هی��ات وزی��ران‪ ،‬وزارت رفاه و‬ ‫تامین اجتماعی با همه امکانات‪ ،‬تجهیزات‪ ،‬اموال منقول‬ ‫و غیر منق��ول و نیروی انس��انی و تعه��دات مربوط در‬ ‫وزارت کار و امور اجتماعی ادغام ش��د‪ .‬بر این اساس‪،‬‬ ‫کار گروهی متش��کل از وزی��ر کار و ام��ور اجتماعی‪،‬‬ ‫معاونان برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور و‬ ‫توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور تشکیل‬ ‫شد تا نسبت به تهیه تشکیالت جدید و تعیین تکلیف‬ ‫اموال‪ ،‬امکانات‪ ،‬تجهیزات‪ ،‬نیروی انسانی و اختیارات و‬ ‫وظایف جدید اقدام و نتیجه برای طی مراحل قانونی به‬ ‫هیات وزیران ارائه شود‪.‬‬ ‫اما مصوبه اخیر هیات دولت در حالی در اختیار رسانه های‬ ‫گروهی قرار گرفته است که پایگاه اطالع رسانی دولت‬ ‫روز یکشنبه گذش��ته با صدور اطالعیه ای برخی اخبار‬ ‫منتشر شده درخصوص وزارتخانه های ادغام شده را رد‬ ‫کرده بود‪.‬‬ ‫واکنش مجلسی ها‬ ‫در این میان اما یک مساله مهم دیگر هم وجود داشت و‬ ‫ان تاکید مجلسی ها در مورد ابعاد قانونی این ادغام ها و‬ ‫نقش مجلس در چنین تصمیماتی بود‪ .‬بهارستان نشینان‬ ‫ب��ر این باورند که وزرای جدید باید برای کس��ب رای‬ ‫اعتماد راهی بهارس��تان ش��ده و از مجلس رای اعتماد‬ ‫بگیرند‪.‬‬ ‫الریجان��ی تاکید کرده بود که طب��ق قانون برنامه پنجم‬ ‫توس��عه الیحه ادغام وزارتخانه ه��ا و وظایف انها باید‬ ‫به تصویب مجلس برس��د و وزرای جدید دولت برای‬ ‫کسب رای اعتماد به مجلس معرفی شوند‪.‬‬ ‫این واکنش مجلسی ها اما مورد تایید ساکنان پاستور نبود‬ ‫و انان بر این باور بودند که نیازی به معرفی وزیر جدید‬ ‫برای وزارتخانه های ادغام شده نیست‪ .‬معاون پارلمانی‬ ‫رئیس جمه��وری در واکن��ش به تذک��رات نمایندگان‬ ‫تصریح کرده بود‪« :‬نی��ازی به معرفی وزیر جدید برای‬ ‫این دو وزارتخانه ادغام ش��ده نیست‪ ».‬سید محمدرضا‬ ‫میرتاج الدینی ب��ا تاکید براینکه ادغ��ام وزارتخانه ها از‬ ‫س��وی دولت بر اساس بند ‪ 53‬قانون برنامه پنجم انجام‬ ‫می شود‪ ،‬گفت‪« :‬این ادغام ها در راستای کوچک سازی‬ ‫دولت است‪».‬‬ ‫اما این واکنش معاون پارلمانی دولت نیز مورد اعتراض‬ ‫مجلسی ها قرار گرفت و انان همچنان بر عقیده پیشین‬ ‫خود اصرار می ورزیدند؛ چنانکه موسی قربانی‪ ،‬نماینده‬ ‫قائنات با اشاره به سخنان معاون پارلمانی دولت مبنی بر‬ ‫اینکه ادغام وزارتخانه های راه و مسکن به وزیری نیکزاد‬ ‫نیازمند رای مجلس نیس��ت‪ ،‬تاکید کرد‪« :‬شرح وظایف‬ ‫وزارتخانه های ادغام ش��ده و وزیر ان باید به تصویب‬ ‫مجلس برس��د‪ ».‬اما میرت��اج الدینی در پاس��خ به این‬ ‫انتقادات بار دیگر به اظهار نظر پرداخت و گفت‪« :‬دولت‬ ‫بر اساس نص صریح قانون اقدام به ادغام وزارتخانه ها‬ ‫کرده و این از تکالیف قانونی برنامه پنجم اس��ت که به‬ ‫دولت اختیار داده‪ ،‬بنابراین مجلس نمی تواند قانونی را‬ ‫ک��ه خود وضع کرده‪ ،‬نادیده بگی��رد‪».‬وی تصریح کرد‪:‬‬ ‫«وظایف و تکالیف در قانون برنامه پنجم توسعه کامال‬ ‫روشن و واضح است و دولت می بایست نسبت به ادغام‬ ‫وزارتخانه ها اقدام کند و مجلس هم الیحه شرح وظایف‬ ‫ارسالی دولت در مورد وزارتخانه جدید را مورد بررسی‬ ‫ق��رار دهد‪ ،‬نه اینکه ادغام را منتف��ی یا تایید نماید‪ ».‬اما‬ ‫سه شنبه پیش بار دیگر نمایندگان نسبت به ابالغ ادغام‬ ‫ب��ه وزارتخانه ها و نی ز ترک محل کار توس��ط برخی از‬ ‫وزی��ران تذکراتی را مطرح کردند که رئیس مجلس در‬ ‫پاس��خ به انها‪ ،‬از دولت خواست تا هرچه زودتر شرح‬ ‫وظایف این وزارتخانه ه��ا را برای تصویب به مجلس‬ ‫بیاورد‪ .‬علی الریجانی‪ ،‬رئیس مجلس سه شنبه گذشته در‬ ‫گفت وگوی ویژه خبری در واکنش به ادغام وزارتخانه ها‬ ‫گفت‪« :‬این یک موضوع تعارف برانگیز نیس��ت یا یک‬ ‫موضوع اخالقی که بتوان متواضعانه با ان برخورد کرد‪،‬‬ ‫زیرا این حق مردم است‪».‬‬ ‫او به کاهش تعداد وزارتخانه ها از ‪ 21‬به ‪ 17‬وزارتخانه‬ ‫اشاره کرد و گفت‪« :‬مجلس درباره ماده ‪ 53‬قانون برنامه‬ ‫پنجم توس��عه ش��فاف عمل کرده و دولت برای ادغام‬ ‫وزارتخانه ها‪ ،‬ابتدا باید ش��رح وظایف ان را در مجلس‬ ‫تصوی��ب کند و بعد با معرفی وزیر برای ان وزارتخانه‬ ‫رای اعتماد بگیرد‪».‬‬ ‫الریجانی تاکید کرد‪« :‬مجلس به کس��ی که رای اعتماد‬ ‫داده است‪ ،‬اعتماد دارد؛ اما صرفا برای یک حجم کاری‬ ‫مش��خص‪ .‬زیرا ممکن اس��ت همان فرد برای ش��ش‬ ‫وزارتخانه به مجلس معرفی ش��ود و مجلس به او رای‬ ‫اعتماد ندهد‪ .‬بنابراین عقال کسی که با رای اعتماد مردم‬ ‫وزیر شده است‪ ،‬از نظر مجلس تا وقتی که استعفا ندهد‪،‬‬ ‫یا معزول نشود‪ ،‬قانونا وزیر است‪».‬‬ ‫نماینده قم افزود‪« :‬قانون در مورد ارائه ش��رح وظایف‬ ‫وزارتخانه ه��ای ادغام��ی و معرف��ی وزی��ر به مجلس‬ ‫صراح��ت دارد و اگ��ر دولت در این ب��اره ابهامی دارد‬ ‫مجلس می تواند قانون را برای دولت تفسیر کند‪».‬‬ ‫وی با بیان اینکه دولت در تعیین زمان ادغام وزارتخانه ها‬ ‫صالحیت دارد‪ ،‬تاکی��د کرد‪« :‬گفت وگوی من با برخی‬ ‫اعضای شورای نگهبان اثبات گر این مدعاست که چند‬ ‫و چون ادغام وزارتخانه باید به تصویب مجلس برسد‪».‬‬ ‫رئیس مجل��س گفت‪« :‬در برخی ادغام ه��ا مانند ادغام‬ ‫وزارت نفت و نیرو‪ ،‬نمایندگان مالحظات جدی دارند‬ ‫و قرار هم نیست که صرفا به خاطر اینکه لفظ انرژی در‬ ‫خداحافظی میرکاظمی با وزارت نفت‬ ‫پس از ادغام وزارت نف��ت با وزارت نیرو‪،‬‬ ‫دوش��نبه گذش��ته سیدمس��عود میرکاظمی‬ ‫ اخری��ن روز کاری خود را در وزارت نفت‬ ‫سپری کرد‪ .‬او در پایان این روز با معاونانش‬ ‫خداحافظی ک��رد‪ .‬یک منبع اگاه در وزارت‬ ‫نفت گفت که با مصوبه یکشنبه شب گذشته‬ ‫هیات دولت مبنی بر ادغ��ام وزارت نفت با‬ ‫وزارت نیرو‪ ،‬سیدمسعود میرکاظمی دوشنبه‬ ‫پیش با حضور در جم��ع معاونان خود‪ ،‬از‬ ‫انها خداحافظی کرده اس��ت‪ .‬به گفته وی‪،‬‬ ‫ی وزیر نفت از س��ه شنبه پیش به‬ ‫میرکاظم ‬ ‫حضور در طبقه پانزدهم ساختمان طالقانی‬ ‫پایان داده است‪ .‬به گفته این مقام مسئول در‬ ‫ی از معاونان خود درخواست کرده است که با جدیت به همکاری با‬ ‫وزارت نفت‪ ،‬میرکاظم ‬ ‫مجید نامجو‪ ،‬وزیر نیرو ادامه دهند و نهایت همکاری را با وی داشته باشند‪.‬‬ ‫نامجو نیز در اولین روز از سرپرستی خود در وزارتخانه جدید که متشکل از وزارتخانه های‬ ‫نیرو و نفت است‪ ،‬در حکمی حمید چیت چیان را به عنوان نماینده تام االختیار خود در کارگروه‬ ‫ادغام معرفی کرده است‪g .‬‬ ‫وداع با یار قدیمی ‬ ‫ص��ادق محصول��ی نیز س��رانجام از دولت‬ ‫ده��م رفت‪ .‬پس از انک��ه پرویز فتاح که از‬ ‫سال ها پیش با محمود احمدی نژاد همکاری‬ ‫می کرد و عملکردش مورد تایید کارشناسان‬ ‫و مدیران اجرایی ق��رار گرفته بود از دولت‬ ‫رفت و شایعاتی نیز مبنی بر استعفای مجتبی‬ ‫ثمره هاشمی در رسانه ها منتشر شد‪ ،‬صادق‬ ‫محصولی‪ ،‬وزیر کش��ور دولت نهم و وزیر‬ ‫رفاه دولت دهم نی��ز از هیات دولت رفتنی‬ ‫ش��د‪ .‬درحالی که ص��ادق محصولی‪ ،‬وزیر‬ ‫رف��اه به عنوان بازوی اصل��ی اجرای قانون‬ ‫هدفمندی یارانه ها ش��ناخته می شود‪ ،‬اما او‬ ‫نیز سرانجام از بدنه دولت جدا شد‪ .‬صادق‬ ‫محصولی در دولت نهم و در زمان رای اعتماد برای وزارت نفت‪ ،‬ناگهان کنار کشید و اعالم‬ ‫کرد تمایل چندانی به حضور در مدیریت ارش��د دولتی ندارد‪ .‬او در زمان رای اعتماد برای‬ ‫وزارت کش��ور دولت نهم هم همین نظر را اعالم کرد‪ .‬او حتی میان وزرای اولیه پیشنهادی‬ ‫محمود احمدی نژاد برای دولت دهم هم نبود و پس از کش و قوس فراوان و چند چرخش‪،‬‬ ‫بار دیگر راهی دولت شد و این بار به وزارت رفاه رسید‪ .‬محصولی در این مدت بسیار روانه‬ ‫بهارستان شد تا نماینده ها را قانع کند و البته تاکنون هیچ گاه دست خالی بازنگشته است‪g .‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫نظر شورای نگهبان ‬ ‫پس از این بحث ها‪ ،‬ایت اهلل احمد جنتی‪ ،‬دبیر شورای‬ ‫نگهب��ان در نامه ای به عل��ی الریجانی رئیس مجلس‬ ‫نظر این ش��ورا درب��اره ادغ��ام وزارتخانه ها را اعالم‬ ‫ک��رد‪ .‬او در این نامه تاکی��د کرد‪« :‬با توجه به وضوح‬ ‫اص��ول قانون اساس��ی خصوصا اص��ل ‪ 133‬هرگونه‬ ‫تغیی��ر در وظایف و اختیارات قانونی و نیز ادغام دو‬ ‫ی��ا چند وزارتخانه باید به تصویب مجلس ش��ورای‬ ‫اسالمی برسد و تا قبل از تصویب مجلس تغییری در‬ ‫مسئولیت و اختیارات وزیران و وزارتخانه های قبلی‬ ‫به وج��ود نخواهد امد‪ .‬وزی��ر وزارتخانه های جدید‬ ‫یا ادغام ش��ده در هرصورت وزیر جدید محس��وب‬ ‫ش��ده و نیاز ب��ه اخذ رای اعتماد از مجلس ش��ورای‬ ‫اسالمی دارد‪».‬‬ ‫بدین ترتیب‪ ،‬دولت باید برای وزارتخانه های ادغام شده‪،‬‬ ‫وزیران پیش��نهادی خود را برای کس��ب رای اعتماد به‬ ‫مجلس معرفی کند‪g .‬‬ ‫با تصویب ادغام وزارت صنایع و معادن در‬ ‫وزارت بازرگان��ی‪ ،‬هیات وزیران با علی اکبر‬ ‫محرابیان‪ ،‬وزیر جوان دولت خداحافظی و‬ ‫مهدی غضنفری را به صورت موقت مامور‬ ‫تشکیل وزارت صنایع و بازرگانی کرد‪.‬‬ ‫ای��ن در حالی اس��ت که بنا ب��ه نقل برخی‬ ‫س��ایت ها گفته می شود یکی از دالیل کنار‬ ‫گذاش��تن محرابیان از وزارت صنایع‪ ،‬عدم‬ ‫تمایل او برای هماهنگ کردن امور وزارتخانه‬ ‫با برخی از مقامات ارشد دولتی بوده است‪.‬‬ ‫در همین راس��تا سفر دوشنبه شب گذشته‬ ‫علی اکب��ر محرابیان به چین نی��ز در پی این‬ ‫تصمیم احتمالی دولت منتفی ش��د تا مبادا‬ ‫مقامات چینی خبر سلب مسئولیت وی از وزارت صنایع را به او دهند‪.‬‬ ‫این در حالی است که پنج ماه پیش در سفر منوچهر متکی‪ ،‬رئیس پیشین دستگاه دیپلماسی‬ ‫به س��نگال‪ ،‬رئیس جمهور حکم برکناری وی را صادر کرد‪ .‬اینگونه بود که متکی در کمال‬ ‫غافلگیری از چنین اقدامی راهی ایران ش��د و از ان زمان به بعد انتقادات فراوانی از س��وی‬ ‫رسانه ها و دیگر چهره های نظام نثار دولت شد‪g .‬‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫واکنش رئیس جمهور ‬ ‫اما محمود احمدی نژاد‪ ،‬رئیس جمهور در جلسه هیات‬ ‫دولت به این سخنان واکنش نشان داد و با اشاره به ماده‬ ‫‪ 53‬برنامه پنجم «پیش��رفت و عدالت» مبنی بر تکلیف‬ ‫دولت به کاهش تع��داد وزارتخانه ها گفت‪« :‬ماده ‪٥٣‬‬ ‫برنامه برای رعایت قانون اساسی تنظیم شده و دولت‬ ‫انتظار دارد قانون گذار بیش از همه پایبند قوانین باشد‪،‬‬ ‫از ای��ن رو طرح برخی تقاضاهای غیرقانونی از دولت‬ ‫درس��ت نیس��ت چرا که اجرای قانون ب��ر عهده قوه‬ ‫مجریه اس��ت‪ ».‬وی با بیان اینکه قانون اساس��ی تعداد‬ ‫وزارتخانه ها و ش��رح وظایف انه��ا را به طور کامل و‬ ‫قانونی مش��خص کرده اس��ت‪ ،‬اظهار داش��ت‪« :‬قانون‬ ‫دول��ت را مکلف کرده که تعداد وزارتخانه ها را به ‪17‬‬ ‫وزارتخانه کاهش داده و براس��اس ان ش��رح وظایف‬ ‫وزارتخانه های جدید را به مجلس ارسال کند و دولت‬ ‫در حال حاضر مش��غول این کار اس��ت و متهم کردن‬ ‫دولت در این شرایط کار درستی نیست‪».‬رئیس جمهور‬ ‫ادامه داد‪« :‬مگر می ش��ود ‪ 8‬وزارتخان��ه را برای ادغام‬ ‫معطل کرد و س��پس چن��د ماه دیگر نیز این پروس��ه‬ ‫در مجلس ادامه پیدا کند‪ .‬این بدان معناس��ت که یک‬ ‫سال هیچ کاری از س��وی این وزارتخانه ها در کشور‬ ‫انجام نش��ود‪».‬احمدی نژاد با بیان اینکه قانون تکلیف‬ ‫همه را روش��ن کرده اس��ت‪ ،‬گفت‪« :‬متاسفانه عده ای‬ ‫چنی��ن معتقدند که انها باید چگونگ��ی اجرای قانون‬ ‫را مش��خص کنند که خود این س��خن نقض قانون و‬ ‫تخریب ان اس��ت‪ ».‬وی تصریح ک��رد‪« :‬رئیس محترم‬ ‫مجلس ظاهرا فکر می کنند عین قانون هس��تند که این‬ ‫تصور درس��تی نیس��ت و باید توجه داش��ت که نباید‬ ‫فضای کشور را بی جهت الوده و مشوش کرد‪».‬‬ ‫این اما پای��ان جدال نبود؛ چراک��ه محمدرضا باهنر از‬ ‫ارس��ال پاسخ رس��می قوه مقننه درخصوص اظهارات‬ ‫رئیس جمهور درباره نحوه ادغ��ام وزارتخانه ها و عدم‬ ‫معرفی وزیر جدید به مجلس‪ ،‬خبر داد‪.‬‬ ‫او با اش��اره به اصرار دولت بر عدم معرفی وزیر جدید‬ ‫برای وزارتخانه های ادغام ش��ده‪ ،‬اظهارداشت‪« :‬مجلس‬ ‫پاسخ رسمی خود نسبت به نظرات دولت درباره نحوه‬ ‫ادغام وزارتخانه ها را به زودی به دولت ارس��ال خواهد‬ ‫کرد‪ ».‬از س��وی دیگر‪ ،‬غیب��ت میرکاظمی‪ ،‬محصولی و‬ ‫محرابیان در جلسه چهارشنبه گذشته هیات دولت‪ ،‬قابل‬ ‫تامل بود و نش��ان می ده��د احمدی نژاد عزم خود را بر‬ ‫ادغام وزارتخانه ها بدون اذن مجلس جزم کرده است‪ .‬در‬ ‫گزارش های تصویری ایرنا و سایت ریاست جمهوری از‬ ‫جلسه دولت نیز خبری از این سه نفر نبود‪.‬‬ ‫وداع با وزیر جوان‬ ‫برگیرنده این دو وزارتخانه است انها را ادغام کنیم‪ .‬زیرا‬ ‫اصوال مشکل بر سر لفظ وزارتخانه نیست‪».‬‬ ‫‪13‬‬ ‫چهره ها‬ ‫محمدرضا باهنر‬ ‫شرط حضور اصالح طلبان‬ ‫در انتخابات اینده‬ ‫خبرنامه‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪14‬‬ ‫محمد رضا باهن��ر در گفت وگویی ب��ا خبرگزاری‬ ‫خانه ملت‪ ،‬به پرسش هایی درباره انتخابات مجلس‬ ‫نهم‪ ،‬شرایط اصولگرایان در انتخابات اینده‪ ،‬جریان‬ ‫انحرافی در دولت‪ ،‬اجرایی شدن وزارت ورزش و‬ ‫جوانان‪ ،‬نحوه اجرای اصل ‪ 44‬قانون اساسی و مسائل‬ ‫سیاسی و اقتصادی روز کش��ور پاسخ داد‪ .‬نماینده‬ ‫ته��ران با صراحت لهجه همیش��گی‪ ،‬پاس��خگوی‬ ‫پرس��ش هایی ب��ود که ای��ن روزه��ا در زمینه های‬ ‫سیاس��ی‪ ،‬اجتماعی و اقتصادی به ذهن می رس��د‪.‬‬ ‫دبی��رکل جامعه مهندس��ین در ارزیاب��ی از ترکیب‬ ‫مجلس نهم گفت‪« :‬بررسی ادوار گذشته مشخص‬ ‫می کند که به طور متوسط‪ ،‬دو سوم نمایندگان برای‬ ‫دوره بع��دی انتخاب��ات رای نمی اورن��د‪ .‬البته این‬ ‫متوس��ط کم و زیاد هم ش��ده اس��ت‪ .‬هیچ گاه از‬ ‫‪ ۵۰‬درصد کمتر یا از ‪ ۷۰‬درصد بیشتر نشده است؛‬ ‫یعنی دستکم ‪ ۳۰‬تا ‪ ۵۰‬درصد از نمایندگان موجود‬ ‫برای دوره بعد رای می اورند‪ ،‬ولی اینکه چرا اصوال‬ ‫این اتفاق می افتد‪ ،‬یک اشکال ساختاری در انتخابات‬ ‫مجلس وجود دارد‪ .‬ان هم نبود نقش افرینی احزاب‬ ‫در انتخابات است‪ ».‬وی گفت‪« :‬مردم در انتخابات‬ ‫عملک��رد ادم ه��ا را تجربه می کنن��د‪ ،‬چون حزبی‬ ‫نیست که مجموعه کارهای ان بخواهد در ترازوی‬ ‫سنجش قرار گیرد‪ .‬چهار‪ ،‬پنج دوره به همین منوال‬ ‫می گذارد‪ ،‬نس��ل عوض می ش��ود و اخر هم مردم‬ ‫به مطلوب خود نمی رس��ند‪ .‬برخی شهرستان ها و‬ ‫حوزه های انتخابیه را س��راغ دارم که مردم انجا در‬ ‫هشت دوره مجلس‪ ،‬هشت نماینده عوض کرده اند‪.‬‬ ‫نماینده جدید تا می اید جابیفتد و کار نمایندگی را‬ ‫یاد بگیرد‪ ،‬دوره چهارساله وی به پایان رسیده است؛‬ ‫نه مردم از این تغییر متنوع و متعدد سودی می برند‬ ‫و نه نماین��دگان می توانند کار موثری انجام دهند‪».‬‬ ‫او در خص��وص حضور جری��ان اصالح طلب در‬ ‫انتخابات نیز گفت‪« :‬جریان فتنه هزینه های بسیاری‬ ‫به کشور ما تحمیل کرد و از جمله طیف اصالحات‬ ‫که به نوعی خودزنی کردند و از هم پاشیدند؛ البته‬ ‫من بار ها در مصاحبه های خودم گفتم که خوشحال‬ ‫نیستم از اینکه در جریان اصالحات فروپاشی کامل‬ ‫صورت بگیرد‪ .‬من تحلیل و برداشتم این است که‬ ‫اگر واقعا یک عده از اصالح طلبان می خواهند فعال‬ ‫سیاس��ی باش��ند‪ ،‬دو کار را باید انجام دهند؛ یکی‬ ‫اینکه تکلیف و موضع خودش��ان را شفاف درباره‬ ‫س��ران فتنه روشن کنند‪ .‬نماینده تهران با بیان اینکه‬ ‫احمدی نژاد به عنوان رئیس جمهور در امر انتخابات‬ ‫نباید دخالت بکند‪ ،‬خاطرنشان کرد‪« :‬اینکه شخص‬ ‫رئیس جمهور یا معاونین وی یا وزرا‪ ،‬وارد انتخابات‬ ‫شوند‪ ،‬درست نیست‪g ».‬‬ ‫ایت اهلل املی الریجانی‬ ‫هشدارایت اهلل‬ ‫رئیس قوه قضائیه هوش��یاری عموم ملت مس��لمان و‬ ‫خصوصا حوزه های علمیه و دانش��گاه ها را در مقابل‬ ‫جریان های انحرافی معتقد به «اسالم منهای روحانیت»‬ ‫ض��روری خواند و گفت‪« :‬جریانات انحرافی در طول‬ ‫ش بس��یاری کرده اند تا عرفان های کاذب و‬ ‫تاریخ تال ‬ ‫ملیت گرایی را در مقابل اس�لام واقعی ترویج کنند و‬ ‫امروز نیز شاهد تالش جریانی انحرافی در کمرنگ کردن‬ ‫نقش عالمان دینی هستیم‪ ».‬ایت اهلل املی الریجانی در‬ ‫جلس��ه چهارشنبه گذشته مس��ئوالن عالی قضایی به‬ ‫تالش برخی جریان های انحرافی در طول تاریخ برای‬ ‫دور ک��ردن امت اس�لام از تفقه در دی��ن و از عالمان‬ ‫راستین اش��اره کرد و ایده «اسالم منهای روحانیت» را‬ ‫زاییده این تالش دانست‪ .‬رئیس قوه قضائیه تاکید کرد‪:‬‬ ‫«متاسفانه باید گفت در زمان ما هم جریانی انحرافی که‬ ‫گویا تمام نکات انحرافات گذشته را با هم در یک جا‬ ‫جم��ع دارد‪ ،‬در کمرنگ کردن نقش علما و د ر ترویج‬ ‫ایرانی گری و قومیت گرایی بسیار تالش می کند و مردم‬ ‫را ارجاع می دهد به کوروش و هخامنش و دیگران و بعد‬ ‫از ان ط��رف در ترویج عرفان های کاذب‪ ،‬در جن گیری‬ ‫و رمالی هم تالش می کند که مش��خص نیست اینها چه‬ ‫نسبتی با دین دارد؛ در حالیکه اینها هم دم از روشنفکری‬ ‫می زنند و با س��کوالرها خیلی راحت جمع می شوند و‬ ‫همراهی می کنن��د و هم با ع��ده ای از هنرمندان الابالی‬ ‫دم خور هس��تند و عرفان های کاذب ر ا ترویج می کنند و‬ ‫البته از اینکه ب��ا اجانب هم پنهانی ارتباط بگیرند خیلی‬ ‫ابای��ی ندارن��د‪ ».‬وی ملت را به هوش��یاری در برابر این‬ ‫جریان انحرافی دعوت کرد و افزود‪« :‬شما در خصایص‬ ‫این گ��روه انحرافی می بینید که دین را به گوش��ه ای در‬ ‫زندگی می برند و می گویند قلبت صاف باشد‪ .‬متاسفانه‬ ‫عقیده اینها اینگونه است که در روابط با نامحرم ازادند‪،‬‬ ‫در تماس با روش��نفکران سکوالر و گاه ملحد و پریدن‬ ‫با انها ازاد هس��تند‪ ،‬در رجوع به جن گیر و رمال ازادند‪،‬‬ ‫با دراویش ازادند‪ .‬ایا این اس��ت حدود الهی؟ این است‬ ‫حرمات اله��ی؟» املی الریجانی تاکید کرد‪« :‬این جریان‬ ‫نوری مالکی‬ ‫تهدید به استعفا‬ ‫نخس��ت وزیر عراق که پ��س از انتخاب��ات پارلمانی‬ ‫اخی��ر عراق با تاخی��ر چند ماهه موفق ب��ه ائتالف با‬ ‫عم��ار حکیم ش��د و توانس��ت خ��ود را در پس��ت‬ ‫نخس��ت وزیری تثبیت کند‪ ،‬هفته پیش با اشاره به حق‬ ‫ائتالف اتحاد ملی برای مطرح کردن درخواست انحالل‬ ‫پارلمان در صورت ناکارامد بودن‪ ،‬از س��قوط کابینه و‬ ‫اس��تعفای خود در صورت منحل ش��دن پارلمان خبر‬ ‫داد‪ .‬ن��وری المالکی گفت‪« :‬ائتالف اتحاد ملی که ‪159‬‬ ‫کرس��ی در پارلمان عراق دارد در صورت بیهوده بودن‬ ‫پارلمان‪ ،‬درخواست انحالل ان را ارائه می کند که دراین‬ ‫صورت گزینه ای در برابر من جز استعفا وجود ندارد و‬ ‫به دنبال ان کابینه و پارلمان س��قوط می کند‪ ».‬مالکی با‬ ‫اشاره به مهلت صد روزه وی به وزیران برای بهبود اوضاع‬ ‫وزارتخانه متبوع انها اعالم کرد‪« :‬برخی سیاستمداران این‬ ‫فرص��ت را مربوط به دول��ت می دانند در حالی که همه‬ ‫گروه ها و فراکسیون های سیاسی باید به مسئولیت خود‬ ‫عمل کنند‪ ،‬زیرا وزیران نماینده انها هس��تند و شکست‬ ‫هر وزیر مساوی شکست فراکسیون و فهرست مربوطه‬ ‫انهاست‪».‬نخس��ت وزیر عراق درباره واقعه زندان مبارزه‬ ‫ب ا تروریس��م گفت‪« :‬در این قضیه سهل انگاری شده که‬ ‫نیازمند تحقیقات گسترده است که طرف های مقصر پس‬ ‫از انجام تحقیقات کامل مشخص خواهند شد‪ .‬باید درباره‬ ‫همدستی برای ورود سالح به داخل زندان تحقیق مفصلی‬ ‫انجام شود‪ ».‬مالکی درباره وزارتخانه های امنیتی تصریح‬ ‫غالمحسین محسنی اژه ای‬ ‫محکومیت ‪ 40‬متهم پرونده کوی دانشگاه‬ ‫غالمحسین محس��نی اژه ای‪ ،‬سخنگوی قوه قضائیه در‬ ‫کنفرانس خبری هفته گذش��ته خود خبرهای مهمی در‬ ‫خصوص پرونده های قضایی به خبرنگاران ارائه کرد‪ .‬او‬ ‫از محکومیت بیش از ‪ 40‬متهم پرونده کوی دانشگاه و‬ ‫ساختمان سبحان خبر داد و گفت‪« :‬حکم این دو پرونده‬ ‫صادر شد‪ .‬این دو پرونده جمعا ‪ 50‬متهم داشت که این‬ ‫‪ 40‬تا ‪ 50‬نفر محکوم به حبس‪ ،‬جزای نقدی و پرداخت‬ ‫خسارات وارده شدند‪».‬‬ ‫سخنگوی دس��تگاه قضایی افزود‪« :‬این پرونده‪ ،‬پرونده‬ ‫نسبتا س��نگینی بود به خصوص در براورد خسارت ها‬ ‫و اینکه برخی ش��کات در ابتدا شاکی بودند اما پس از‬ ‫طی مقدماتی از شکایت شان صرف نظر کردند‪ .‬برخی که‬ ‫مربوط به کوی بودند کسانی بودند که سر و صورت شان‬ ‫را پوشانده بودند و شناسایی نمی شدند که دادسرا معطل‬ ‫این مراحل شد‪».‬محس��نی اژه ای اف��زود‪« :‬در این پرونده‬ ‫کس��انی هستند که از خارج دانشگاه وارد دانشگاه شده‬ ‫بودند و اقدامات مجرمانه ای داخل کوی داشتند‪ ،‬برخی‬ ‫هم در داخل کوی بودند که اقدامات مجرمانه داشتند‪».‬‬ ‫خبرنگار دیگری با اش��اره به اخبار منتش��ره در برخی از‬ ‫سایت هامبنیبرصدورحکمبرایمعاوناولرئیس جمهور‪،‬‬ ‫خواستار توضیح از سخنگوی دستگاه قضایی شد که وی‬ ‫گفت‪« :‬چنین حکمی صادر نشده است‪ ».‬محسنی اژه ای در‬ ‫پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر اینکه «ایا افرادی در رابطه‬ ‫با رمالی‪ ،‬جن گیری و مدعیان علوم غریبه از سوی دستگاه‬ ‫قضایی دستگیر شده اند؟»‪ ،‬خاطرنشان کرد‪« :‬دادستان در این‬ ‫زمینه وارد شده‪ ،‬افرادی را دستگیر کرده و اکنون تعدادی در‬ ‫بازداشت به سر می برند‪ .‬پرونده در مراحل مقدماتی است‪».‬‬ ‫در این میان خبرنگاری س��وال کرد که «دستگیرشدگان از‬ ‫چه طیفی هس��تند؟» که سخنگوی قوه قضائیه پاسخ داد‪:‬‬ ‫«بحث طیف و جریان در بین نیست‪ ».‬سخنگوی قوه قضائیه‬ ‫در پاسخ به سوال دیگری درباره اخرین اطالعات پرونده‬ ‫«امیری فر» اظهار داشت‪« :‬این فرد در بازداشت بوده و پرونده‬ ‫او در مرحله تحقیقات مقدماتی است‪».‬‬ ‫محسنی اژه ایباعذرخواهیازاینکهنمی تواندواردجزئیات‬ ‫پرونده هایی بشود که در مرحله تحقیقات مقدماتی است‪،‬‬ ‫افزود‪« :‬این ش��خص در ارتباط با پخش س��ی دی ظهور‬ ‫اتفاقا در مفاسد اقتصادی هم غوطه ورند و بی امان جلو‬ ‫می روند‪ ».‬رئیس قوه قضائیه با اش��اره به برخورد امام با‬ ‫منحرفان اضافه کرد‪« :‬حاال هم همین است‪ .‬این جریان‬ ‫انحرافی در حالیکه جن گیری و رمالی را روشنفکری‬ ‫ج��ا می زنند‪ ،‬در کمرنگ کردن نق��ش عالمان دینی و‬ ‫متخصصان علوم حقه تالش می کنند‪ .‬مسلما مقصود ما‬ ‫نفی عوالم باطن و عوالم معنا نیست اما یقین داریم اکثر‬ ‫قریب به اتفاق اینها شیادند‪g ».‬‬ ‫پ��س از برخورد ناشایس��ت برخی مام��وران نیروی‬ ‫انتظامی با دانش��جویان دانشگاه تهران در حاشیه دیدار‬ ‫پرس��پولیس با الوحده عربس��تان که برای اعتراض به‬ ‫حضور نظامیان سعودی در بحرین به ورزشگاه ازادی‬ ‫امده بودند‪ ،‬چهارشنبه گذشته برخی از هواداران استقالل‬ ‫با اوردن پرچم بحرین حمایت خود را از شیعیان این‬ ‫کشور اعالم کردند و شعارهایی علیه ال سعود سر دادند‪.‬‬ ‫تماش��اگران معترض این بار با لباس ه��ای ابی رنگ‬ ‫به ورزش��گاه امده بودند تا نی��روی انتظامی مانع ورود‬ ‫انان به ورزشگاه نشود‪ .‬تماشاگرانی که پرچم بحرین‬ ‫را وارد ورزش��گاه ک��رده بودن��د پی��ش از اتمام بازی‬ ‫ورزش��گاه را ترک کردند‪ .‬در همین حال سایت خبری‬ ‫نس��یم نوشت‪« :‬تجمع دانشجویان در حمایت از مردم‬ ‫بحرین مقابل ورزش��گاه ازادی در بازی استقالل ایران‬ ‫و النصر عربس��تان‪ ،‬با برخورد ماموران نیروی انتظامی‬ ‫ مواجه شد‪».‬بر اساس این گزارش‪ ،‬قریب به هزار نفر از‬ ‫دانشجویان و حامیان مردم بحرین در اعتراض به کشتار‬ ‫مردم بحرین توس��ط نظامیان عربستان در این کشور‪،‬‬ ‫مقابل ورزشگاه ازادی تجمع کردند که ماموران نیروی‬ ‫انتظامی از ورود انها جلوگیری و انان را پراکنده کردند‪.‬‬ ‫این سایت خبری در یکی دیگر از اخبار خود نوشت‪:‬‬ ‫«هفت نفر از دانش��جویان دانشگاه علم و صنعت که‬ ‫ب��ا لباس هایی ب��ه رنگ پرچم بحرین قص��د ورود به‬ ‫ورزش��گاه ازادی را داشتند‪ ،‬توس��ط مامورین نیروی‬ ‫انتظامی بازداشت شدند‪».‬‬ ‫یک روز پیش از این مس��ابقه‪ ،‬دانشجویان و طلبه های‬ ‫اصفهانی در روز بازی تیم های الش��باب عربس��تان و‬ ‫ذوب اهن ایران بدون درگیری با نیروی انتظامی پرچم و‬ ‫پالکاردهای خود را داخل ورزشگاه برده و شعارهایی‬ ‫در حمایت از مردم بحرین س��ردادند‪ .‬پس از حوادث‬ ‫مربوط به ضرب و شتم دانشجویان دانشگاه های تهران‬ ‫در ورزش��گاه ازادی به جرم حمایت از مردم مظلوم و‬ ‫بی دفاعبحرینوبرخوردماموراننیرویانتظامی اصفهان‬ ‫در حاش��یه دی��دار دو تیم فوتبال س��پاهان اصفهان و‬ ‫اله�لال عربس��تان در چارچ��وب رقابت ه��ای لیگ‬ ‫قهرمانان اسیا‪ ،‬این بار جوانان انقالبی ضمن تشویق تیم‬ ‫ذوب اهن در برابر تیم الشباب عربستان‪ ،‬اعتراض خود‬ ‫را نسبت به جنایات ال سعود در بحرین به نمایندگان‬ ‫کشور عربستان در زمین فوتبال نشان دادند‪.‬‬ ‫در این بازی جوانان طلبه و دانش��جوی شرکت کننده‬ ‫با فریاد ش��عار های «بحرین حره ح��ره» و «ذوب اهن‬ ‫زلزله ال سعود قاتله»‪« ،‬الشعب یرید اسقاط ال سعود»‬ ‫و نمایش پرچم کش��ور بحرین در فضای اس��تادیوم‬ ‫فوالدشهر‪ ،‬اعتراض خود را به حضور نیروهای سعودی‬ ‫در بحرین ابراز داشتند‪.‬‬ ‫اما هفته گذش��ته یک نکته تامل برانگیز در برنامه نود‬ ‫تعجب بینن��دگان را برانگیخت و ان س��کوت عادل‬ ‫فردوس��ی پور در برابر اتفاق��ات ورزش��گاه ازادی و‬ ‫برخورد ماموران ناجا با معترضان بود‪.‬‬ ‫برنامه نود که دوش��نبه شب هر هفته روی انتن رسانه‬ ‫ملی می رود‪ ،‬اتفاقات یک هفته فوتبال ایران را بررسی‬ ‫می کند اما این بار بینندگان برنامه منتظر عدالت عادل‬ ‫بودند تا ش��اید مس��ائلی که در ورزش��گاه ازادی رخ‬ ‫داد‪ ،‬در برنامه ‪ 90‬بررس��ی ش��ود اما این انتظار تا پایان‬ ‫برنامه ادامه داش��ت و سرانجام او هیچ اشاره ای به این‬ ‫اتفاقات نکرد‪ .‬بسیاری از عالقه مندان به فوتبال و حتی‬ ‫افرادی که خیلی با فوتبال ارتباطی ندارند‪ ،‬هفته گذشته‬ ‫منتظر بودند تا ببینند چگونه فردوس��ی پور به حوادث‬ ‫رخ داده در ورزشگاه ازادی خواهد پرداخت‪ ،‬اما اقای‬ ‫مجری با سکوتش در خصوص این مساله نشان داد تا‬ ‫چه حد به ش��عارهایی که در این برنامه می دهد پایبند‬ ‫اس��ت‪ .‬او موضوعات اصلی بحث های خود در برنامه‬ ‫دوشنبه شب گذشته را روی مسائلی همچون وضعیت‬ ‫ناصر حجازی‪ ،‬سبیل های غالمحسین مظلومی‪ ،‬صعود‬ ‫داماش گیالن به لیگ برتر‪ ،‬خصوصی سازی باشگاه های‬ ‫فوتبال و مس��ائلی از این دست اختصاص داد تا ذهن‬ ‫بینندگان را از این مساله منحرف کند‪.‬‬ ‫فردوسی پور که می دانست اکثر مخاطبان ‪ ،90‬اوال دوران‬ ‫بازیگری دروازه بان سابق استقالل را اصال به یاد ندارند‬ ‫و ثانی��ا این مخاطبین از مربیگری ناصرخان ش��اهکار‬ ‫قابل مالحظه ای ندیدند‪ ،‬به دلیل اظهارات غیر فوتبالی که‬ ‫اخیرا از کاپلوی فوتبال ایران شنیده اند و ظاهرا به مذاق‬ ‫اق��ای مجری هم خوش امده‪ ،‬گزینه مورد نظر وی را‬ ‫انتخابمی کنند‪.‬‬ ‫البته فردوسی پور برای دور کردن ذهن مخاطب از این‬ ‫مساله که سکوهای ورزشگاه ها می تواند جایگاه مناسبی‬ ‫ب��رای اعتراض به جنایات وحش��یانه رژیم های عربی‬ ‫منطقه باشد‪ ،‬حتی دس��ت به دامن سبیل مظلومی هم‬ ‫شد که ظاهرا تراشیدن ان از باتوم هایی که ناجا بر سر‬ ‫جوانان و دانشجویان ایرانی زد مهم تر است‪g .‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫نزدیک است بازداشت شده است‪».‬‬ ‫وی در پاس��خ به س��وال دیگ��ری مبنی ب��ر اینکه «ایا‬ ‫بازداشت های اخیری که صورت گرفته به دلیل این بوده‬ ‫که جریان انحرافی قصد نفوذ در دس��تگاه اطالعاتی را‬ ‫داشته است؟»‪ ،‬اظهار کرد‪« :‬در حال حاضر از بیان جزئیات‬ ‫مساله معذورم زیرا اوال این پرونده در مرحله تحقیقات‬ ‫مقدماتی قرار دارد و مرحله تحقیقات مقدماتی محرمانه‬ ‫است‪ .‬تا زمانی که از ناحیه دادسرا موضوع احراز نشود‪،‬‬ ‫شاید پرونده را حتی در اختیار وکیل نگذاریم‪g ».‬‬ ‫پیروزی عدالتخواهان در فوتبال‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫کرد‪« :‬وزارت دفاع حق فهرست العراقیه نیست‪ ،‬بلکه‬ ‫حق سنی ها و وزارت کشور و حق شیعیان است‪ .‬من‬ ‫به عنوان فرمانده کل نیروهای مسلح حق دارم تیمی را‬ ‫که با ان کار می کنم‪ ،‬برگزینم‪g ».‬‬ ‫اعتراض به جنایات ال سعود از تهران تا اصفهان‬ ‫‪15‬‬ ‫سیاست‬ ‫تکمیل صندلی های پاستور‬ ‫سیاست‬ ‫‪1‬‬ ‫تاکید احمدی نژاد بر تبعیت دولت از‬ ‫مقام معظم رهبری‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫عصر یکش��نبه هفته گذش��ته وقتی حیدر مصلحی‬ ‫تا پایان جلس��ه هی��ات دولت که ریاس��تش بر عهده‬ ‫دکتر احمدی نژاد بود‪ ،‬باقی ماند و عزت اهلل ضرغامی هم‬ ‫از مهمان کردن اعضای دولت به بستنی به علت وقوع‬ ‫اتفاقی خوش��ایند خبر داد‪ ،‬دیگر بر همه مس��جل شد‬ ‫ک��ه اختالف در م��ورد وزارت اطالع��ات پایان یافته‬ ‫و ماجرایی که قریب به س��ه هفته محافل سیاس��ی و‬ ‫رس��انه ها را درگیر خود کرده بود به برگ پایانی خود‬ ‫رسیده است‪.‬‬ ‫شنبه متفاوت‬ ‫شنبه اما روزی متفاوت بود‪.‬این روز که مصادف شده‬ ‫بود با سالروز شهادت حضرت زهرا (س) به رسم هر‬ ‫ساله جمعیتی از عزاداران در تهران گردهم امدند و به‬ ‫عزاداری پرداختند‪ .‬مراسم امسال اما دو ویژگی داشت؛‬ ‫نخس��ت اینکه به جای می��دان ولی عصر(عج) این بار‬ ‫میدان هفت تیر محل تجم��ع اصلی بود و دیگر اینکه‬ ‫بر اس��اس برخی خبرها بنا بود حامیان طیفی خاص از‬ ‫دولت نیز در میدان منیریه به عزاداری بپردازند؛ خبری‬ ‫که البته از سوی این طیف هرگز تایید یا تکذیب نشد‪.‬‬ ‫در مراس��م می��دان هفت تی��ر ای��ت اهلل س��یداحمد‬ ‫علم اله��دی‪ ،‬امام جمع��ه مش��هدمقدس گفت‪«:‬برخی‬ ‫فک��ر می کنن��د ک��ه می توانن��د دی��ن و فرق��ه ای‬ ‫بس��ازند و م��ردم را به وس��یله ان منح��رف کنند در‬ ‫حال��ی ک��ه امام��ت ام��ام زمان(ع��ج) از راه مجتهد‬ ‫جامع الشرایط است‪».‬‬ ‫ای��ت اهلل علم الهدی با بی��ان اینکه ادعای مش��اهده و‬ ‫ارتباط با امام زمان(عج) که برخی از ان می زنند‪ ،‬نوعی‬ ‫دکان و دروغی بیش نیست‪ ،‬ادامه داد‪« :‬کسی که امروز‬ ‫در جامعه زندگی می کن��د باید امامت امام زمان(عج)‬ ‫را بپذیرد و راه پذیرش امامت ایش��ان از طریق حجت‬ ‫‪16‬‬ ‫است‪».‬‬ ‫ایت اهلل علم الهدی یاداور ش��د‪« :‬امام زمان(عج) نایبی‬ ‫چون امام خمینی(ره) داش��ت که به وس��یله ایش��ان‪،‬‬ ‫مردم و خون هایی که ملت ایران نثار انقالب اس�لامی‬ ‫ایران کردند‪ ،‬طاغوت سرنگون شد‪ .‬کسی که در برابر‬ ‫ولی فقیه بایس��تد و از فرمان ایشان اطاعت نکند و در‬ ‫مقابل نظام والیی الگوی دیگری را مد نظر داشته باشد‪،‬‬ ‫این شخص طاغوت پرست است‪».‬‬ ‫این مراس��م البته ب��ا مداحی محمود کریمی‪ ،‬س��عید‬ ‫حدادیان و حس��ین س��ازور همراه ب��ود‪ .‬در پایان این‬ ‫مراس��م عزاداری‪ ،‬حاج حسین سازور از مداحان اهل‬ ‫بیت چنین گفت‪« :‬خدایا رئیس جمهور کشورمان را از‬ ‫جمیع بالیا و فتنه هایی که به دورش حلقه زده اند حفظ‬ ‫کن» که در ای��ن حین عزاداران تهرانی یکپارچه ندای‬ ‫امین سر دادند‪.‬‬ ‫حس��ین س��ازور همچنین با تاکید ب��ر والیت پذیری‬ ‫مل��ت ای��ران‪ ،‬از گروهی ک��ه به ب��اور او دنبال ترویج‬ ‫مکتب گرایی و نمادهای ان هستند به شدت انتقاد کرد‪.‬‬ ‫حاج حسین سازور از مداحان مشهور تهران است که‬ ‫رابطه نزدیکی با حاج منصور ارضی مداح صاحب نام‬ ‫ایران دارد‪ .‬او در طول دو دهه گذشته همواره در کنار‬ ‫منصور ارضی در مس��جد ارک تهران حضور داش��ته‬ ‫است‪ .‬او به همراه دیگر مداحان صاحب نام قبل از این‬ ‫و در دو انتخابات گذشته ریاست جمهوری از حامیان‬ ‫دکتر احمدی ن‍ژاد بود‪ .‬اما مراسم دوم؛ انطور که برخی‬ ‫رسانه ها اعالم کرده بودند بنا بود طیفی از نزدیکان به‬ ‫دول��ت در میدان منیریه ب��رای عزاداری تجمع کنند و‬ ‫حتی س��خنرانی هایی هم صورت گیرد که البته ماجرا‬ ‫به گونه ای دیگر رقم خورد‪.‬‬ ‫در تجم��ع می��دان منیری��ه‪ ،‬ایت اهلل صدیق��ی که روز‬ ‫قب��ل از ان هم در خطبه های نمازجمع��ه انتقاداتی از‬ ‫رئیس جمهور مطرح کرده بود س��خنرانی مراس��م را‬ ‫برعهده گرفت و این ب��ار هم انتقادات و توصیه هایی‬ ‫خط��اب ب��ه دول��ت مط��رح ک��رد و گف��ت‪« :‬اقای‬ ‫رئیس جمهور ش��ما می گویید ب��ا والیت مداری خود‪،‬‬ ‫بینی دش��منان را به خاک می مالی��د اما برای ما حرف‬ ‫کافی نیست ما منتظر عمل هستیم‪».‬‬ ‫وی که قبل از ش��روع س��خنرانی با شعارهای «دست‬ ‫خدا بر س��ر ما خامنه ای رهبر ما» و «این همه لش��کر‬ ‫امده به عش��ق رهبر ام��ده» مورد اس��تقبال عزاداران‬ ‫حض��رت زه��را(س) قرار گرف��ت‪ ،‬به مس��ائل اخیر‬ ‫کش��ور اش��اره کرد و افزود‪« :‬اگر رهبر معظم انقالب‪،‬‬ ‫رئیس جمهور را زیر نظر می گیرند به این دلیل اس��ت‬ ‫که حض��رت اقا مصلحت دولت و مل��ت را می دانند‬ ‫و به عنوان مراقب‪ ،‬اوضاع را کنترل می کنند تا کس��ی‬ ‫منحرف نشود‪ .‬اگر رهبر معظم انقالب این رفتارها را‬ ‫کنترل نکند و مصلحت ها را نگوید خدایی ناکرده در‬ ‫حق ملت خیانت کرده است‪».‬‬ ‫این اس��تاد حوزه با اشاره به تکاپوی رسانه های بیگانه‬ ‫برای حمایت از جریان نفوذی و انحرافی و قرار دادن‬ ‫انها در مقاب��ل نیروهای حزب اللهی و والیتی تصریح‬ ‫کرد‪« :‬بی بی س��ی رو سیاه و ش��ناخته شده برای ملت‪،‬‬ ‫اعالم کرده است که امروز در میدان منیریه برخی علیه‬ ‫والیت عزاداری خواهند کرد در حالی که این عزاداران‬ ‫فداییان رهبر معظم انقالب و رهروان والیت هستند‪».‬‬ ‫صدیقی که س��خنانش برای چندمین بار پیاپی با شعار‬ ‫مرگ بر ضد والیت فقیه قطع می شد‪ ،‬در ادامه سخنان‬ ‫خود اتحاد مردم حول محور والیت فقیه را یک ارزش‬ ‫توصیف کرد و گفت‪« :‬نمی شود در جنگ دو فرمانده‬ ‫وجود داشته باشد‪ .‬جنگ یک فرمانده باید داشته باشد‬ ‫و همه س��رباز ها باید از فرمانده تبعیت کنند‪ .‬دشمنان‪،‬‬ ‫بی��داری ملت ایران را پایان کار خ��ود می دانند‪ .‬منتها‬ ‫در حالی که‬ ‫حجت االسالم اقاتهرانی‬ ‫که استاد اخالق کابینه‬ ‫نیز هست از مهلت‬ ‫رهبری به محمود‬ ‫احمدی نژاد برای‬ ‫تصمیم گیریدر‬ ‫مورد ماجرای وزارت‬ ‫اطالعات خبر داده بود‬ ‫اما پایگاه اطالع رسانی‬ ‫ریاست جمهوری‪،‬روز‬ ‫یکشنبه گذشته با انتشار‬ ‫اطالعیه ای این موضوع را‬ ‫تکذیب کرد‬ ‫سیاست‬ ‫حضور احمدی نژاد در مراسم بیت رهبری‬ ‫در حال��ی ک��ه در مراس��م ع��زاداری ش��ب های قبل‬ ‫بیت رهبری‪ ،‬محمود احمدی نژاد حضور نداشت اما او‬ ‫شنبه شب با شرکت در این مراسم باز هم خبر ساز شد‪.‬‬ ‫تکذیب یک خبر مهم‬ ‫در حال��ی که حجت االس�لام اق��ا تهرانی که اس��تاد‬ ‫اخالق کابینه نیز هس��ت از مهلت رهبر معظم انقالب‬ ‫به محم��ود احمدی نژاد ب��رای تصمیم گیری در مورد‬ ‫ماج��رای وزارت اطالع��ات خبر داده ب��ود اما پایگاه‬ ‫اطالع رسانی ریاست جمهوری‪ ،‬روز یکشنبه گذشته با‬ ‫انتشار اطالعیه ای این موضوع را تکذیب کرد‪ .‬در این‬ ‫اطالعیه امده بود‪:‬‬ ‫«به دنبال درج خبری نادرست و خالف واقع با عنوان‬ ‫مهلت رهب��ر انقالب ب��ه احمدی ن��ژاد» در برخی از‬ ‫بازگشت به دولت‬ ‫عصر یکش��نبه ودر حالی که همه در انتظار تش��کیل‬ ‫جلسه هیات دولت و مشخص شدن تکلیف ماجرای‬ ‫وزارت اطالعات بودند خبرگزاری ها از دعوت شدن‬ ‫حیدر مصلحی از س��وی احمدی نژاد برای شرکت در‬ ‫جلسه ساختمان پاستور خبر دادند‪.‬‬ ‫این اتفاق در حالی رخ دادکه در جلسه قبلی هیات دولت‬ ‫بنابر انچه برخی رس��انه ها نقل کرده بودند احمدی نژاد‬ ‫خواستار ترک جلسه از سوی مصلحی شده بود‪.‬‬ ‫این بار اما ماجرا به گونه ای دیگر رقم خورد و مصلحی‬ ‫تا پایان جلسه در کنارسایر وزرا باقی ماند‪.‬‬ ‫محم��ود احمدی نژاد هم در این جلس��ه با بیان اینکه‬ ‫«تمامی اعضای دولت عالمانه‪ ،‬دقیق و در راستای دفاع‬ ‫حقیقی از والیت فقیه در تالش هس��تند»‪ ،‬گفت‪« :‬باید‬ ‫این راه را پرصالبت تر از گذش��ته ادامه دهیم و از این‬ ‫پس وزرا در کالم شان نیز باید از والیت فقیه دفاع کنند‪،‬‬ ‫زیرا این یک تکلیف اس��ت‪ .‬والیت فقیه ادامه راه امام‬ ‫زمان(عج) است و میراث عظیم و ارزشمندی است که‬ ‫طی صدها سال به ما رسیده است و این دولت با تمام‬ ‫وجود در این راس��تا و اعتالی ایران اس�لامی خدمت‬ ‫خواه��د کرد‪».‬او با تاکید بر اینک��ه «امروز باید به خاطر‬ ‫عملکرد دو گروه از والیت فقیه دفاع کنیم» گفت‪« :‬گروه‬ ‫اول کسانی که فکر می کنند والیت فقیه همچون ابزاری‬ ‫اس��ت که می توانند از ان در بگو مگوهای گروهی خود‬ ‫استفاده کنند و گروه دوم کسانی که نمی دانند چگونه باید‬ ‫از این پدیده زیبا دفاع کنند‪ .‬چهره ای که امروز این گروه از‬ ‫والیت فقی ه ترسیم می کنند به شدت غیرواقعی و با فلسفه‬ ‫موضوع متفاوت اس��ت‪.‬گروه دوم به جای اینکه به دنبال‬ ‫جذب حداکثری باشند‪ ،‬دائما در حال دفع کردن هستند‪،‬‬ ‫در حالی که والیت فقیه تماما جاذبه است اال کسانی که‬ ‫خود را از این دایره الهی خارج می کنند‪».‬‬ ‫رئیس جمهور با اشاره به برخی شایعات خرافی مبنی بر‬ ‫وجود رمال در هیات دولت گفت‪« :‬بحث های ش��نیده‬ ‫شده در خصوص رمال در دولت باعث انبساط خاطر‬ ‫ش��د‪ .‬اگر بنا باشد رمال و جن گیر کارایی داشته باشند‬ ‫چرا انان کاری برای خودشان نمی کنند‪».‬‬ ‫پ��س از پایان جلس��ه هی��ات دولت‪ ،‬رئیس س��ازمان‬ ‫صد او س��یما که در فرجام ماجرای اخیر نقشی اساسی‬ ‫ایفا کرده بود در جمع خبرنگاران حاضر ش��د و گفت‬ ‫که در جلس��ه امروز به دلیل یک اتفاق خوشایند همه‬ ‫اعض��ای دولت را به بس��تنی دعوت کرد ت��ا کام انها‬ ‫ش��یرین ش��ود‪ .‬وزیر اطالعات هم با حضور در میان‬ ‫خبرنگاران‪ ،‬جلس��ه هی��ات دولت را که به ریاس��ت‬ ‫محمود احمدی نژاد رئیس جمهور برگزار ش��د‪ ،‬خوب‬ ‫توصیف کرد‪ .‬ثمره هاشمی دستیار ارشد رئیس جمهور‬ ‫هم از س��فر هفته جاری هی��ات دولت به قم خبر داد‪.‬‬ ‫به هر روی ماجرایی که می رفت به دستمایه ای جدید‬ ‫برای توطئه دش��منان نظام و ایران اسالمی تبدیل شود‬ ‫با تدبیر رهبر معظم انقالب به خوبی پایان یافت‪g .‬‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫همه باید در این بیداری و جنگ مطیع فرمانده باشند؛‬ ‫نمی شود فرمانده حکم کند سرباز بگوید باید فکر کنم‬ ‫تا ببینم چه چیز مصلحت است‪».‬‬ ‫وی با بی��ان اینکه هیات های حض��رت زهرا (س) به‬ ‫محل تبلی��غ رئیس جمهور تبدیل ش��ده بود‪ ،‬تصریح‬ ‫ک��رد‪« :‬رئیس جمه��ور را م��ا تبلی��غ کردی��م و ملت‬ ‫میان داری کردند‪ .‬اما باید هوشیار باشیم که می خواهند‬ ‫رئیس جمهور را از ما بگیرند‪».‬‬ ‫وی در پایان گفت‪« :‬اطمینان دارم ش��اهد خواهیم بود‬ ‫که اقای رئیس جمهور کاری خواهند کرد که حامیان او‬ ‫نگویند ما در انتخاب خود اشتباه کرده ایم‪».‬‬ ‫این مراس��م هم البته مانند مراس��م هفت تیر با مداحی‬ ‫هم��راه ب��ود‪ .‬روح اهلل بهمنی‪ ،‬مداح اه��ل بیت در این‬ ‫مراسم با تاکید بر تبعیت عزاداران حضرت زهرا(س)‬ ‫از ولی فقی��ه و اینک��ه حزب اللهی ه��ا اج��ازه نف��وذ‬ ‫انحرافی ه��ا را در بی��ن عزاداران نخواهن��د داد‪ ،‬گفت‬ ‫که خداوند س��ایه اس��اتیدی چون حاج منصور ارضی‬ ‫را بر س��ر ذاک��ران اهل بیت حفظ کند‪ .‬گفتنی اس��ت‬ ‫روح اهلل بهمن��ی از مداح��ان ج��وان ته��ران مانن��د‬ ‫احمد قدمی هر دو داماد پروین احمدی نژاد هس��تند‪.‬‬ ‫هاللی هم مثل دیگر مداحان تاکید کرد که حزب اللهی ها‬ ‫تنها تابع ولی فقیه هس��تند‪ .‬حسین سیب سرخی‪ ،‬دیگر‬ ‫مداح اه��ل بیت نیز با بیان اینکه تمام��ی ذاکران اهل‬ ‫بیت تابع نظر حضرت اقا هس��تند‪ ،‬گفت‪« :‬کسانی که‬ ‫فکر می کنند می توانند جلوی والیت فقیه بایستند بدانند‬ ‫که اگر این تصور را داش��ته باش��ند مملکت را از انها‬ ‫پس می گیریم‪ ».‬حاج مرتضی طاهری نیز بر والیت و‬ ‫تبعیت از والیت فقیه تاکید کرد و در ادامه حاج حسین‬ ‫سازور که ساعاتی زودتر در تجمع میدان هفت تیر هم‬ ‫حضور داش��ت این بار در می��دان منیریه با بیان اینکه‬ ‫حزب اللهی ها تنها از کس��انی حمایت می کنند که تابع‬ ‫ولی فقیه باش��ند‪ ،‬گفت‪« :‬اگر کسی در مسیر و جهت‬ ‫حضرت اقا حرکت نکند ما در مقابل او می ایستیم‪ .‬هر‬ ‫کسی که می خواهد باشد ما با کسی تعارف نداریم‪».‬‬ ‫رئیس جمه��ور پس از حض��ور در این مراس��م کنار‬ ‫رهب��ر معظم انقالب نشس��ت و هم��راه حاضرین به‬ ‫س��وگواری بانوی دوعالم پرداخت‪ .‬در این مراس��م‪،‬‬ ‫عالوه بر رئیس جمهور جمع زیادی از شخصیت های‬ ‫کش��وری و لش��کری از جمله علی الریجانی رئیس‬ ‫مجلس ش��ورای اس�لامی‪ ،‬ایت اهلل احمد جنتی دبیر‬ ‫ش��ورای نگهبان‪ ،‬س��ردار محمدعلی (عزیز) جعفری‬ ‫فرمانده کل س��پاه پاس��داران و ایت اهلل س��ید محمود‬ ‫شاهرودی عضو مجلس خبرگان رهبری و تنی چند از‬ ‫شخصیت های دیگر حضور داشتند‪.‬‬ ‫در این مراس��م با ورود رهبر معظم انقالب به حسینیه‬ ‫امام خمینی(ره)‪ ،‬مردم یکپارچه و پرش��ور شعارهای‬ ‫«ما اهل کوفه نیستیم علی تنها بماند»‪« ،‬این‪‎‬همه لشکر‬ ‫امده به عشق رهبر امده»‪« ،‬ما ذوالفقار حیدریم‪ ،‬فداییان‬ ‫رهبریم» و «ابوالفضل علمدار‪ ،‬خامنه ای نگه‏دار» س��ر‬ ‫دادند‪ .‬اما سخنان س��خنران این مراسم نیز قابل توجه‬ ‫بود‪.‬‬ ‫حجت االسالم والمس��لمین پناهیان در این مراس��م با‬ ‫تاکید ب��ر اینکه عدالت زدگی ب��دون والیت کار را به‬ ‫جاهای خطرناک می کش��اند‪ ،‬گفت ک��ه نباید عدالت‬ ‫را بهان��ه ای برای اقدام علیه والی��ت قرار داد‪ ،‬چرا که‬ ‫قطعا والیت بر عدالت مقدم اس��ت‪ .‬این اس��تاد حوزه‬ ‫و دانش��گاه با بیان اینکه انس��ان های خوب باید بیش‬ ‫از دیگران مراقب خود باشند‪ ،‬ادامه داد‪« :‬گاهی همین‬ ‫خوبی ها سد راه انسان می شود‪ .‬اول انقالب نیز برخی‬ ‫مبارزی��ن و انقالبیون وجود داش��تند ک��ه بعدها ‪180‬‬ ‫درجه روش خود را تغییر دادند‪».‬‬ ‫پناهی��ان با تاکید بر اینکه این امتحانات س��خت‪ ،‬عالئم‬ ‫نیکویی هس��تند و ما باید این امتحانات را بگذرانیم‪ ،‬به‬ ‫بیان روش های جلوگیری از انحراف «انسان های خوب»‬ ‫پرداخ��ت و گفت‪« :‬یکی از ای��ن روش ها که در زیارت‬ ‫جامعه کبیره و ایه ‪ 16‬س��وره توبه امده اس��ت‪ ،‬پرهیز از‬ ‫«ولیجه» است‪ .‬ولیجه یعنی کسی که در قلب انسان نفوذ‬ ‫می کند و بر او تاثیر می گذارد که «فهی طاغوت!»»‬ ‫س��ایت های خبری از زبان حجت االسالم اقاتهرانی به‬ ‫نقل از دکتر احمدی نژاد‪ ،‬بدین وس��یله ضمن تکذیب‬ ‫این خبر‪ ،‬از تمامی رس��انه ها درخواس��ت می شود از‬ ‫انتش��ار هرگونه خبر غیر رس��می در خصوص رئیس‬ ‫محترم جمهور خودداری کنند‪.‬‬ ‫بدیهی اس��ت مرجع رسمی انتشار دیدگاه ها‪ ،‬نظرات‬ ‫و اخبار رسمی مربوط به رئیس محترم جمهور سایت‬ ‫‪ president.ir‬اس��ت و اخباری که در س��ایر رسانه ها‬ ‫انتشار می یابد غیر قابل استناد است‪».‬‬ ‫پایگاه اطالع رس��انی رئیس جمهور در حالی این خبر‬ ‫را تکذیب کرد که فیلم س��خنرانی حجت االس�لام اقا‬ ‫تهرانی که در ان‪ ،‬او این خبر را به نقل از رئیس جمهور‬ ‫روای��ت می کند به صورت گس��ترده در س��ایت های‬ ‫اینترنتی منتشر شده بود‪.‬‬ ‫‪17‬‬ ‫عضو کمیسیون امنیت ملی‪:‬‬ ‫سیاست‬ ‫تنظیم روابط بین قوا فقط مربوط‬ ‫به زمان اختالف نیست‬ ‫امید کرمانی ها‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪ 2‬جواد جهانگیرزاده معتقد است‪« :‬شرایط موجود در بحث توزیع اختیارات میان قوا و ارکان‬ ‫نظام امکان تنازع قدرت یا حاکمیت دوگانه را ایجاد نخواهد کرد‪ ».‬وی افزود‪« :‬حاکمیت در‬ ‫نظام جمهوری اسالمی یک گانه بوده که دارای شاخه های متعدد یا فرعی است‪ ،‬ان شاخه ها‬ ‫براساس اختیاراتی که از قانون اساسی گرفته اند‪ ،‬انجام وظیفه می کنند‪ ».‬عضو کمیسیون امنیت‬ ‫ملی و سیاست خارجی مجلس تصریح کرد‪« :‬اصل ‪ 57‬قانون اساسی یک اختیار موسع را به‬ ‫مقام والیت فقیه داده و تدبیر مقام معظم رهبری در مخالفت با جابه جایی وزیر اطالعات کامال‬ ‫براساس قانون اساسی صورت گرفت‪ ».‬وی ادامه داد‪« :‬از دولت دهم انتظار این بوده و هست‬ ‫که در برابر حکم حکومتی والیت بیشترین تبعیت را نشان دهد‪».‬‬ ‫اق��ای جهانگیر زاده! اگر ممکن اس��ت در‬ ‫مورد این موضوع صحبت کنید که حاکمیت‬ ‫دوگانه چطور در ایران امکان پذیر نیست در‬ ‫حالیک��ه خیلی از عناصر نف��وذی تحت امر‬ ‫نظام س��لطه تالش کردند این مس��اله را در‬ ‫نظام جمهوری اسالمی ایران جا بیندازند؟‬ ‫‪ l‬برخ��ی داخلی ها معتقدند که ش��رایط موجود در‬ ‫بح��ث توزیع اختیارات میان ق��وا و ارکان نظام امکان‬ ‫تنازع قدرت یا حاکمیت دوگانه را ایجاد نخواهد کرد‪.‬‬ ‫چرا؟‬ ‫‪ l‬قانون اساس��ی امده س��ه قوه را به رسمیت شناخته‬ ‫و برای هر ح��وزه اختیارات و وظایفی را برش��مرده‬ ‫اس��ت و پیش بینی کرده ک��ه فردی به عن��وان حاکم‬ ‫عادل براساس اصول متعدد قانون اساسی به ویژه اصل‬ ‫‪ 57‬و ‪ ،110‬اختیارات��ی دارد ک��ه ای��ن اختیارات برای‬ ‫‪18‬‬ ‫حل و فصل اختالفات بین قوا یا به عنوان تنظیم کننده‬ ‫رواب��ط بین انها به مقام معظ��م رهبری اجازه ورود به‬ ‫مسائل را داده است‪ .‬تنظیم روابط بین قوا یک موضوع‬ ‫عام اس��ت بنابراین فقط مربوط به زمان اختالف بین‬ ‫قوا نمی ش��ود بلکه ش��اید تداخلی در انجام وظایف‬ ‫ارکان حاکمیت رخ دهد پس این خود منافی موضوع‬ ‫حاکمیت دوگانه اس��ت‪ .‬حاکمیت در نظام جمهوری‬ ‫اس�لامی یک گان��ه بوده که دارای ش��اخه های متعدد‬ ‫یا فرعی است‪ ،‬ان ش��اخه ها براساس اختیاراتی که از‬ ‫قانون اساسی گرفته اند‪ ،‬انجام وظیفه می کنند‪.‬‬ ‫حکم حکومتی در چه زمینه هایی از س��وی‬ ‫رهبری صادر می شود؟‬ ‫‪ l‬اساس��ا قانونگ��ذار در جمه��وری اس�لامی ایران‬ ‫وظای��ف رهبری را ط��وری طراحی کرده اس��ت که‬ ‫مق��ام معظ��م رهب��ری ضمن نظ��ارت ب��ر عملکرد‬ ‫دس��تگاه ها‪ -‬مجلس‪ ،‬قوه قضائیه و دولت‪ -‬در مواقعی‬ ‫که الزم ببیند در امور قوا دخالت خواهد کرد‪ .‬بنابراین‬ ‫حکم حکومتی به منظور ایجاد یک اهنگ تنظیم شده‬ ‫و دقی��ق بین ارکان حاکمیت برای رس��یدن به اهداف‬ ‫عالی��ه نظام اس��ت‪ .‬اصل ‪ 110‬قانون اساس��ی تصریح‬ ‫دارد ک��ه در برخی مواقع حتی رهبری خود مس��تقیما‬ ‫به مسائل ورود نمی کند بلکه با ارجاع مساله به مجمع‬ ‫تش��خیص مصلحت نظام از کانال دیگری اعمال نظر‬ ‫خواهد کرد‪ .‬مباحثی که یاد شد به لحاظ ساختار قانونی‬ ‫وظایف رهبری است‪.‬‬ ‫امام(ره) در چه زمینه هایی از حکم حکومتی‬ ‫استفاده کردند و در زمان مقام معظم رهبری‬ ‫صدور احکام چگونه بوده است؟‬ ‫‪ l‬پس از پیروزی انقالب اس�لامی ما ش��اهد تنظیم‬ ‫مناس��بات میان دولت ه��ا و مجلس ه��ا از طرف ولی‬ ‫فقی��ه بودیم‪ .‬گاهی اختالفاتی میان ای��ن دو قوه اتفاق‬ ‫می افت��اد چون گاهی دولت با مجلس هماهنگ نبود یا‬ ‫بعضا پیش می امد که هر دو قوه از یک س��لیقه فکری‬ ‫بودند اما نگرش انها نس��بت به اداره امور کشور فرق‬ ‫می کرد‪ .‬البته بعضی وقای��ع نیز رخ می داد که حل انها‬ ‫نیاز به نظر امام(ره) داش��ت‪ .‬مثال بنی صدر مورد تایید‬ ‫امام(ره) نبود چون نمی خواس��ت یا نمی توانس��ت در‬ ‫چارچوب نظام جمهوری اس�لامی ب��ا اهنگ انقالب‬ ‫حرکت کند‪ .‬همانجا ش��اهد بودیم که ام��ام(ره) هیچ‬ ‫گاه از ح��دود اختیارات خود فراتر نرفتند‪ .‬در موضوع‬ ‫اخی��ر دولت نیز که درب��اره اقای حیدر مصلحی وزیر‬ ‫اطالعات اتفاق افتاد‪ ،‬مقام معظم رهبری وزیر را نصب‬ ‫نکردند بلکه ایش��ان براس��اس تنظیم روابط بین قوا با‬ ‫توجه به تحوالت امنیتی و نظامی منطقه‪ ،‬وزیر را مورد‬ ‫حمای��ت قرار دادن��د‪ .‬چون تغییر وزی��ر اطالعات در‬ ‫ش��رایط ویژه خاورمیانه به ص�لاح نبود‪ .‬این به معنای‬ ‫ان نیست که مقام معظم رهبری می خواست در حوزه‬ ‫اختی��ارات دولت دخالت کند؛ اساس��ا جایگاه والیت‬ ‫در قانون اساس��ی طوری تعریف شده است که ایشان‬ ‫می توانند این کار را بکنند‪ .‬زیرا تفسیر شورای نگهبان‬ ‫از اصل ‪ 57‬قانون اساس��ی موس��ع است‪ .‬انچه تاکنون‬ ‫رخ داده چ��ه در زمان حیات ام��ام(ره) و چه در زمان‬ ‫مق��ام معظم رهبری این ب��وده که مقام والیت کمترین‬ ‫سیدرضا اکرمی در گفت وگو با مثلث‬ ‫حکم حکومتی منشاء قانونی دارد‬ ‫‪ 3‬سیدرضا اکرمی درباره حکم حکومتی معتقد است‪« :‬احکام حکومتی در شرایط اضطرار‪،‬‬ ‫مصلحت و خطر صادر می شود‪ .‬چون گاهی اوقات عمل به احکام اولیه اداره امور مملکت را‬ ‫سخت و دشوار می کند‪ ،‬از این رو ولی فقیه زمان با صدور احکام حکومتی کشور را از تنگنا‬ ‫خارج می کند‪ ».‬وی افزود‪« :‬دولت در مقابل حکم حکومتی باید تابع باشد و هیچ استثنایی‬ ‫در این رابطه وجود ندارد‪ ».‬عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت تصریح کرد‪« :‬زمانی که‬ ‫حکم حکومتی صادر شد تعلل یا گفتن برهان و دلیل معنی ندارد‪ ،‬لذا انجا باید تبعیت محض‬ ‫صورت گیرد‪ ».‬نماینده تهران یاد اور شد‪« :‬رهبری براساس نظارت خود بر کارها‪ ،‬تذکراتی را‬ ‫به مسئوالن و جامعه می دهند‪ .‬اینها باید از سوی دستگاه های ذی ربط مورد عنایت و توجه قرار‬ ‫گیرد‪ ،‬نه انکه انها مصداق قانونی طلب کنند‪».‬‬ ‫سیاست‬ ‫اقای اکرمی! قانون اساس��ی چگونه رابطه‬ ‫رهبری را با دولت تعریف کرده است؟‬ ‫‪ l‬معتقدم در مورد وظایف و اختیارات رهبری باید به‬ ‫همه اصول قانون اساسی مراجعه کرد نه اینکه فقط اصل‬ ‫‪ 110‬را مدنظ��ر قرار داد‪ .‬به عبارت دیگر چندین اصل‬ ‫در قانون اساس��ی وجود دارد که تصریح می کند نظام‬ ‫براس��اس والیت فقیه و امامت امر می چرخد‪ .‬ولی فقیه‬ ‫که در حقیقت والیت فقیه است امور مملکت را تحت‬ ‫نظر دارد‪.‬‬ ‫مطلب دوم که باید راجع به ان بحث شود تفسیر والیت‬ ‫فقیه بوده که این کار به عهده ش��ورای نگهبان اس��ت‪.‬‬ ‫ش��ورای نگهبان در این رابطه تفسیر کرده که انچه در‬ ‫قانون اساسی امده از باب بیان مصادیق است نه از باب‬ ‫جامعیت و شمردن همه موارد‪.‬‬ ‫زی��را متن قانون می گوید در نظام جمهوری اس�لامی‬ ‫ والی��ت امر و زعامت امت در اختیار ولی فقیه اس��ت‪.‬‬ ‫یعن��ی والیت امر و زعامت امت ش��امل همه موارد و‬ ‫مسائل می شود‪ .‬فارغ از قانون اساسی و قوانین عادی‪،‬‬ ‫ی ولی فقیه و قانون‬ ‫معتقدیم در نظام جمهوری اس�لام ‬ ‫اصل است‪.‬‬ ‫همانط��ور ک��ه قانون هم��ه ابع��اد زندگی انس��ان را‬ ‫در بر می گیرد و باید در همه مسائل قانون محترم شمرده‬ ‫شود‪ ،‬امر والیت فقیه هم چنین مصداقی دارد‪ .‬یعنی انجا‬ ‫که مصلحت ایجاب می کند یا رهبری براساس نظارت‬ ‫خود بر کارها‪ ،‬تذکراتی را به مسئوالن و جامعه می دهند‪،‬‬ ‫اینها باید از سوی دستگاه های ذی ربط مورد عنایت و‬ ‫توجه قرار گیرد‪ ،‬نه انکه انها مصداق قانونی طلب کنند‪.‬‬ ‫این همان تفسیر شورای نگهبان درباره حدود وظایف‬ ‫والیت فقیه است‪.‬‬ ‫تبعی��ت دولت ه��ا از جای��گاه والیت فقیه‬ ‫در زم��ان دولت های مختلف چگونه بوده‬ ‫است؟‬ ‫ی همزمان‬ ‫‪ l‬از انجا که شروع دولت ایت اهلل هاشم ‬ ‫ب��ود با والیت ام��ری مقام معظم رهب��ری‪ ،‬کمترین‬ ‫تقابل بین دولت و مقام والیت مشاهده شد‪ .‬در زمان‬ ‫دولت اصالحات‪ ،‬مجلس ششم متاسفانه قصد تقابل‬ ‫با اختیارات رهبری را داشت که ریاست ان دوره به‬ ‫نوعی مس��ائل را مدیریت کرد‪ .‬رهبر معظم انقالب‬ ‫همیش��ه بر اجرای قانون و پاسداری از حریم قانون‬ ‫تاکید داشتند‪ ،‬اما هم اکنون بعضا دیده می شود برخی‬ ‫دولتمردان یا دس��تگاه های اجرایی تخلفاتی در این‬ ‫زمینه دارند‪.‬‬ ‫حکم حکومتی در اس�لام و قران چگونه‬ ‫تعریف شده و از چه جایگاهی برخوردار‬ ‫است؟‬ ‫‪ l‬در فقه و فقاهت ش��امل اص��ول اولیه و ثانویه‬ ‫است‪ .‬اصول ثانویه را احکام حکومتی یا مسائل در‬ ‫هنگام شرایط خاص یا اضطرار می گویند‪ .‬به عنوان‬ ‫مثال دروغ گفتن در اس�لام حرام است و حکم ان‬ ‫جزء احکام اولیه محسوب می شود‪ .‬اما اگر فردی بر‬ ‫اثر راستگویی جان‪ ،‬ابرو‪ ،‬مال یا ناموسش در خطر‬ ‫بیفتد انجا به اس��تناد اصول ثانوی��ه می توان دروغ‬ ‫گفت تا خطر دفع شود‪ .‬احکام حکومتی هم چنین‬ ‫شرایطی دارد‪.‬‬ ‫می ت��وان اینگون��ه از صحبت های ش��ما‬ ‫برداش��ت کرد که احکام حکومتی بنا به‬ ‫مصلحت کشور صادر می شوند؟‬ ‫‪ l‬احکام حکومتی در ش��رایط اضطرار‪ ،‬مصلحت‬ ‫و خطر صادر می ش��ود‪ .‬چون گاهی اوقات عمل به‬ ‫احکام اولیه اداره امور مملکت را س��خت و دشوار‬ ‫می کند‪ .‬از ای��ن رو ولی فقیه زمان با صدور احکام‬ ‫حکومتی کشور را از تنگنا خارج می کند‪ .‬البته اینها‬ ‫مسائلی است که تشریح مصادیق ان نیاز به مباحث‬ ‫عمی��ق حوزوی دارد‪ ،‬بنابرای��ن نمی تواند در قالب‬ ‫یک مصاحبه بگنجد‪.‬‬ ‫حکم حکومتی فق��ط در اختیار ولی فقیه‬ ‫است یا س��ایر فقها نیز می توانند در این‬ ‫زمینه ورود کنند؟‬ ‫‪ l‬حک��م حکومت��ی تنه��ا در اختی��ار ولی فقی��ه‬ ‫جامع الشرایط است‪.‬‬ ‫تفاوت حکم حکومتی و فتوا چیست؟‬ ‫‪ l‬بی��ن ای��ن دو فرق وج��ود دارد‪ .‬فت��وا مربوط‬ ‫ب��ه مقلدی��ن ی��ک مرجع تقلید اس��ت ام��ا حاکم‬ ‫اس�لامی وقتی حکم حکومتی می کن��د تبعیت ان‬ ‫برهمگان حتی فقها ضروری است‪.‬‬ ‫اما اینجا یک مساله مهم وجود دارد و ان‬ ‫اینکه ایا بعد از حکم حکومتی می توان‬ ‫طرح دلیل کرد و حکم را تغییر داد؟‬ ‫‪ l‬قبل از صدور حکم همه چیز قابل اتفاق است‪ ،‬اما‬ ‫وقتی حکم حکومتی صادر شد تعلل یا گفتن برهان و‬ ‫دلیل معنی ندارد انجا باید تبعیت محض صورت گیرد‪.‬‬ ‫ضمن این که حکم حکومتی منشا قانونی دارد و عدم‬ ‫رعایت ان به معنای تخلف از قانون است‪.‬‬ ‫بر این اساس وقتی حکم حکومتی صادر‬ ‫می ش��ود‪ ،‬دولت در قبال انچه وظیفه ای‬ ‫دارد؟‬ ‫‪ l‬دولت در مقابل حکم حکومتی باید تابع باشد و‬ ‫هیچ استثنایی در این رابطه وجود ندارد‪g .‬‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫اس��تفاده را از اختی��ار موس��عی که قانون اساس��ی در‬ ‫اختی��ارش قرار داده‪ ،‬انجام داده اس��ت‪ .‬ولی فقیه زمان‬ ‫هرجا که احساس کرده ورودش به یک مساله ضروری‬ ‫است تا یک برداش��ت نادرست در مورد یک شخص‬ ‫ی��ا یک روند تصمیم گیری را به صالح نظام و انقالب‬ ‫اص�لاح کند‪ ،‬ای��ن کار را برای حل مش��کالت و رفع‬ ‫مس��ائل پیش امده‪ ،‬انجام داده است‪ .‬مثال مجلس بعداز‬ ‫اتفاق م��ک فارلین می خواس��ت دکتر والیت��ی‪ ،‬وزیر‬ ‫وقت امورخارجه را اس��تیضاح کند‪ .‬امام(ره) امدند و‬ ‫به مجلس��ی که در عزل و نصب وزی��ر اختیار ویژه و‬ ‫پر رنگ��ی دارد عتاب کردند و مانع از انجام اس��تیضاح‬ ‫والیتی ش��دند‪ .‬این کار در واقع اس��تفاده از اختیارات‬ ‫والیت فقیه به استناد اصل ‪ 57‬قانون اساسی بود‪ .‬به نظر‬ ‫م��ن ماجرای وزیر اطالعات دولت دهم مش��ابه قضیه‬ ‫استیضاح وزیر امورخارجه وقت در قضیه مک فارلین‬ ‫بود‪ .‬گمان می کنم هم در ان زمان امام(ره) و هم اکنون‬ ‫مقام معظم رهبری از اختیارات قانون اساسی خود فقط‬ ‫و فقط در راستای حفظ منافع استفاده کردند‪ .‬سال ‪65‬‬ ‫فروپاشی اتحاد جماهیر ش��وروی و مرگ چایچسکو‬ ‫وضعیت ‪ 9‬کش��ور اروپای ش��رقی را دستخوش تغییر‬ ‫کرد و این امر موجب تحول بسیار عظیمی در معادالت‬ ‫ساختار قدرت جهان ش��د که امام(ره) ورود کردند و‬ ‫مانع اس��تیضاح والیتی از س��وی مجلس شدند چون‬ ‫معتقد بودند در ان شرایط به هیچ عنوان استیضاح وزیر‬ ‫امورخارجه به صالح کشور و نظام جمهوری اسالمی‬ ‫ایران نیست‪ .‬البته باید گفت استیضاح وزیر امورخارجه‬ ‫به ان معنا نبود که حتما اقای والیتی از مسئولیت برکنار‬ ‫می شد‪ .‬در شرایط فعلی نیز مقام معظم رهبری تحوالت‬ ‫منطق��ه را رصد کردند و تغییر و جابه جایی در وزارت‬ ‫اطالعات را اصال به صالح نظام ندانس��تند‪ .‬بنابراین به‬ ‫نظر من رهبر معظم انقالب از همان اختیارات موس��ع‬ ‫اس��تفاده کردند‪ .‬اینکه رس��انه های تابع غرب و برخی‬ ‫عوامل تحت انقیاد نظام سلطه می گویند مقام والیت در‬ ‫ایران فراتر از قانون اساسی عمل می کند به هیچ عنوان‬ ‫صحت ندارد چون قانون اساسی ظرفیت ویژه ای را به‬ ‫لحاظ اختیارات به رهبری داده و مقام والیت همیش��ه‬ ‫در چارچوب قانون اساس��ی عم��ل کرده اند‪ .‬اصل ‪57‬‬ ‫قانون اساسی این اختیار موسع را داده و بنابراین تدبیر‬ ‫رهب��ری در امر مخالفت ب��ا جابه جایی وزیر اطالعات‬ ‫کامال براساس قانون اساسی صورت گرفته است‪.‬‬ ‫وظیف��ه دس��تگاه اجرای��ی در مقابل حکم‬ ‫حکومتی چگونه است؟‬ ‫‪ l‬تبعیت دس��تگاه اجرایی از حک��م حکومتی امری‬ ‫طبیعی است‪ .‬دولت باید در زمان صدور یا اعالم اراده‬ ‫رهبری در امری کامال در مقابل فرمان ایشان تابع باشند‪.‬‬ ‫ضمن انکه انتظار از دولت دهم این بوده و هس��ت که‬ ‫بیش��ترین تبعیت از فرمان والیت از س��وی این دولت‬ ‫صورت گیرد‪ .‬به لحاظ عقلی و منطقی هم در ش��رایط‬ ‫موجود سیاس��ی منطقه تابعیت از ی��ک فرمانده امری‬ ‫ضروری تر به ش��مار می اید‪ ،‬چون ش��رایط به گونه ای‬ ‫اس��ت که س��رعت تحوالت س��ریع و دامنه ان بسیار‬ ‫وسیع است‪ .‬بنابراین همه اجزای نظام باید تحلیل های‬ ‫خ��ود را در یک ظرف جمع کنند تا به بهترین تحلیلی‬ ‫که از سوی رهبری تحت عنوان فرمان حکومتی صادر‬ ‫می شود‪ ،‬عمل کنند‪ .‬البته منعی هم برای ارائه تحلیل های‬ ‫مختل��ف وجود ندارد اما اگر به یک فرمان مدیریتی یا‬ ‫حکم حکومتی ختم ش��د شرایط کشور‪ ،‬منطقه و الزام‬ ‫قانون ایجاب می کند که تبعیت کامل انجام شود‪ .‬مقام‬ ‫معظم رهبری هم اکنون حفظ ارامش را به عنوان یک‬ ‫اصل ضروری قلمداد کردند و به نظر می رس��د عموم‬ ‫نیروه��ای انقالبی با هر نوع گرای��ش فکری تابع نظر‬ ‫والیت هستند‪ .‬با همه این تفاسیر‪ ،‬اگر حکم حکومتی‬ ‫رعایت نش��ود قانون راهکارهای پیگیری این مساله را‬ ‫پیش بینی کرده است‪g .‬‬ ‫‪19‬‬ ‫رهبری به بهترین نحو جامعه و نظام را مدیریت کرده اند‬ ‫حجت االسالم محمد تقی رهبر ‪/‬نماینده مجلس‬ ‫‪4‬‬ ‫مق��ام معظ��م رهبری در‬ ‫طول مسئولیتشان از جایگاه‬ ‫بس��یار مهم��ی برخوردارند‪،‬‬ ‫ایش��ان بعد از حض��رت امام‬ ‫خمینی(ره)سکانداریرهبری‬ ‫نظام را به عهده گرفتند‪ .‬در‬ ‫مجموع باید گفت ایش��ان به بهترین نحو جامعه و‬ ‫نظام را مدیریت و هدایت کردند‪.‬‬ ‫کس��انی بودن��د که فک��ر می کردند ب��ا رفتن امام‬ ‫خمینی(ره) سرنوش��ت انقالب به کجا می رس��د؟‬ ‫و مترصد خیلی قضایا بودند ولی خوش��بختانه‪ ،‬با‬ ‫تدبیر‪ ،‬درایت‪ ،‬شایس��تگی‪ ،‬هوشمندی‪ ،‬مدیریت‪،‬‬ ‫جهانشناس��ی‪ ،‬فرهنگ س��ازی و جامعه شناس��ی‬ ‫معظم له توانسته اند امواج مختلفی را از سر کشور‬ ‫رد کنند‪.‬‬ ‫مثال در دانش هس��ته ای مش��اهده کردیم حتی‬ ‫در مجال��س قبلی (مجلس شش��م) داش��تند این‬ ‫بحث را تعطیل می کردن��د ولی با مجلس هفتم‪،‬‬ ‫معظم له طرح ادامه دانش هسته ای و رفع تعلیق‬ ‫را قانون��ی کردن��د و دولت را ب��رای اجرای ان‬ ‫موظف دانستند‪.‬‬ ‫و به حمداهلل ما روز به روز پیش��رفت دانش هسته ای‬ ‫را می بینیم و به رغم تهدیدها و تحریم های بیگانگان‬ ‫که نمی توانستیم به خوبی پیش برویم‪ ،‬پایداری دولت‬ ‫و مجلس در تحکیم موضوع بسیار موثر بوده‪ ،‬اما در‬ ‫راس همه این امور رهبری والیت فقیه بوده است‪.‬‬ ‫یا مث�لا در قضایای فتنه که فتنه ای س��همگین بود و‬ ‫از طرف برخی بیگان��گان و فریب خوردگان داخلی‬ ‫دنبال می ش��د و سال ‪ 88‬با فتنه انها به سالی حساس‬ ‫و بحران��ی برای براندازی نظام تبدیل ش��ده بود‪ ،‬باز‬ ‫مقام معظم رهبری با درایت کامل با اصناف مختلف‬ ‫و مس��ئولین مختل��ف تکالی��ف و وظای��ف انه��ا را‬ ‫مشخص و روشنگری کردند‪.‬‬ ‫در هم��ه این مس��ائل مق��ام معظم رهب��ری دیدگاه‬ ‫و درای��ت خاص��ی دارن��د و اگر پی��ش بیاید حرف‬ ‫خودشان را می زنند‪.‬‬ ‫مث�لا در همی��ن مس��اله اخی��ر که در م��ورد وزیر‬ ‫اطالعات پی��ش امد و برخی اتفاقات غیرمنتظره ای‬ ‫ک��ه رخ داد و برکن��اری وزیر اطالع��ات که هیچ‬ ‫دلیلی نداش��ت ب��از با ورود مق��ام معظم رهبری و‬ ‫ص��دور حکم قاطع برای ماندن وزیر اطالعات این‬ ‫مساله حل شد‪.‬‬ ‫در م��ورد موازی کاری ه��ای دول��ت در وزارت‬ ‫امورخارج��ه ک��ه چن��د معاون��ت اس��یا‪ ،‬اروپا و‬ ‫جاهایی دیگر را دولت برای خودش درست کرد‬ ‫نیز مق��ام معظم رهبری دس��تگاه ها و نهادها را از‬ ‫موازی کاری نهی کردند و در واقع ایش��ان همه را‬ ‫به فراخور حال خودشان راهنمایی و ارشاد کردند‬ ‫و به حمداهلل کش��ور با داشتن ولی فقیه که عمود‬ ‫نظام اس��ت و پش��تیبانی ملت محکم و استوار و‬ ‫هیچ توطئه ای به نفع دشمن به ثمر نخواهد رسید‪.‬‬ ‫با اینکه مقام معظم رهبری نس��بت به بسیاری از‬ ‫ام��ور انتق��اد دارند و این انتقاد نیز بجاس��ت ولی‬ ‫ایش��ان می گویند م��ا مهم و مهم ت��ر داریم و این‬ ‫سیاست‪ ،‬سیاست درستی است‪.‬‬ ‫اگ��ر ما مس��ائلی در داخ��ل داری��م و اختالف‬ ‫نظ��ر و اختالف س��لیقه ای وج��ود دارد باید به‬ ‫این ن��گاه کنیم که نظام را نگ��ه داریم و ممکن‬ ‫است مس��ئولی جایی خوب کار نکرده و جایی‬ ‫چالش وجود داش��ته باش��د اما چون نگاه‪ ،‬نگاه‬ ‫جهانش��مول و کلی نگری است لذا در این موارد‬ ‫نیز اجازه اینکه مطالب به حاش��یه برود و منجر‬ ‫به اختالف داخلی و جنگ داخلی و ش��اد کردن‬ ‫دش��من باش��د را نمی دهند‪g .‬‬ ‫والیت پذیری و گفتمان اصولگرایی‬ ‫*‬ ‫اسماعیل کوثری‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪5‬‬ ‫اصل پنجم قانون اساس��ی‬ ‫ت‬ ‫تصریح دارد که در زما ‏ن غیب ‏‬ ‫ت ولی‏عص��ر «عج» در‬ ‫حض��ر ‏‬ ‫ت‬ ‫ی اسالمی ایرا ‏ن والی ‏‬ ‫جمهور ‏‬ ‫ت برعهد‏ه فقی ‏ه‬ ‫ت ام ‏‬ ‫ام��ر و امام ‏‬ ‫ت‬ ‫عاد ‏ل و باتقوا‏‪ ،‬اگا‏ه ب ‏ه زمان‏‪ ،‬ش��جاع‏‪ ،‬مدیر و مدبر اس ‏‬ ‫ی سه گانه‪ -‬قوه‏ مقننه‏‪ ،‬قو‏ه مجری ‏ه‬ ‫و طبق اصل ‪ 57‬نیز قوا ‏‬ ‫ل از یکدیگر‪ ،‬به‬ ‫و قو‏ه قضائی ‏ه ‏‪ -‬زیر نظر ایش��ان مس��تق ‏‬ ‫انج��ام وظیفه می پردازند‪ .‬براس��اس اص��ل ‪ 107‬رهبر‬ ‫ت امر و هم ‏ه‬ ‫ب مجل��س خبرگا ‏ن رهبری‪ ،‬والی�� ‏‬ ‫منتخ ‏‬ ‫ی از ا ‏ن را برعهد‏ه خواهد داشت‏‪.‬‬ ‫ی ناش�� ‏‬ ‫مس��ئولیت‏ها ‏‬ ‫ت رهبر اعم‬ ‫ف و اختیارا ‏‬ ‫همچنین اصل ‪ 110‬به وظای�� ‏‬ ‫ی اسالمی ایرا ‏ن‬ ‫ی نظا ‏م جمهور ‏‬ ‫ن سیاست های کل ‏‬ ‫از تعیی ‏‬ ‫ت نظام‪،‬‬ ‫ص مصلح ‏‬ ‫ت با مجمع تش��خی ‏‬ ‫س از مش��ور ‏‬ ‫پ ‏‬ ‫ی نظام‪ ،‬فرما ‏ن‬ ‫ی کل ‏‬ ‫ی سیاست ها ‏‬ ‫ن اجرا ‏‬ ‫ت بر حس ‏‬ ‫نظار ‏‬ ‫ف‬ ‫ل اختال ‏‬ ‫ی مسلح‪ ،‬ح ‏‬ ‫ل نیروها ‏‬ ‫یک ‏‬ ‫همه‏ پرسی‪ ،‬فرمانده ‏‬ ‫ت نظا ‏م ک ‏ه از‬ ‫ل معضال ‏‬ ‫ی سه‏ گانه‏‪ ،‬ح ‏‬ ‫و تنظی ‏م روابط قوا ‏‬ ‫ص‬ ‫ق مجمع تشخی ‏‬ ‫ت از طری ‏‬ ‫ل نیس ‏‬ ‫لح ‏‬ ‫ی قاب ‏‬ ‫ق عاد ‏‬ ‫طر ‏‬ ‫س‬ ‫یپ ‏‬ ‫ت نظام‏‪ ،‬امضای حک ‏م ریاس��ت جمهور ‏‬ ‫مصلح�� ‏‬ ‫ن‬ ‫ب مردم‪ ،‬ع��ز ‏ل رئیس‏جمهور با در نظر گرفت ‏‬ ‫از انتخا ‏‬ ‫ف‬ ‫ی کشور ب ‏ه تخل ‏‬ ‫س از حک ‏م دیوان‏عال ‏‬ ‫ح کشور پ ‏‬ ‫مصال ‏‬ ‫ی اسالمی‬ ‫س ش��ورا ‏‬ ‫ی مجل ‏‬ ‫ف قانونی‏‪ ،‬یا را ‏‬ ‫ی از وظای ‏‬ ‫و‏‬ ‫ی و‪ ...‬اشاره دارد و طبق اصل ‪ 113‬مقام‬ ‫تو ‏‬ ‫ب ‏ه عد ‏م کفای ‏‬ ‫رهبری عالی ترین مقام رسمی کشور محسوب می شود‬ ‫که رئیس جمهور پس از ایش��ان دومین مقام عالی نظام‬ ‫ت قو‏ه‬ ‫ی و ریاس ‏‬ ‫ی قانو ‏ن اساس ‏‬ ‫ت اجرا ‏‬ ‫است و مس��ئولی ‏‬ ‫ی مربوط‬ ‫ی ک ‏ه مس��تقیما ب ‏ه رهبر ‏‬ ‫مجری ‏ه را جز در امور ‏‬ ‫می‏شود‪ ،‬برعهد‏ه دارد‪ .‬با شرحی که داده شد مقام معظم‬ ‫رهبری در نظام جمهوری اس�لامی ایران بر عملکرد و‬ ‫مس��یر حرکتی س��ه قوه باالخص قوه مجریه یا دولت‬ ‫نظارت دارد‪.‬‬ ‫ص��دور حکم حکومتی در زمان حضرت امام(ره) و پس‬ ‫از ایش��ان‪ ،‬والی��ت امری مقام معظم رهب��ری به موجب‬ ‫سیاس��ت های کلی و یکس��ری ضرورت ها صادر شده و‬ ‫روس��ای قوا به ویژه رئیس جمه��ور موظفند از این حکم‬ ‫تمکی��ن و در همان چارچوب حرکت کنند‪ .‬بنابراین اگر‬ ‫رهبر معظ��م انقالب در جایی برای اصالح یک مس��اله‬ ‫احساس کردند که می بایست وارد شوند این کار را انجام‬ ‫می دهند و مسئوالن نیز باید حکم ایشان را کامال اجرا بکنند‬ ‫تا ان مشکل رفع شود‪ .‬از این رو تبعیت محض دستگاه های‬ ‫حاکمیتی مخصوصا دولتی ها از حکم حکومتی برای نیل‬ ‫کشور به پیشرفت های کالن بسیار مهم و ضروری است‪.‬‬ ‫پیش از پیروزی انقالب‪ ،‬در تاریخ کشور ایران افتخاری‬ ‫که بتوان به ان بالید و پیروزی که بتوان به ان استناد کرد‪،‬‬ ‫مش��اهده نمی ش��د چرا که در اثر بی کفایتی سردمداران‬ ‫سلس��له قاج��ار و پهلوی‪ ،‬جز خفت و خ��واری برای‬ ‫ملت ای��ران چیز دیگری به ارمغان نیامد؛ با ظهور نظام‬ ‫جمهوری اسالمی ایران در سال ‪ 1357‬با رهبری بی بدیل‬ ‫حضرت امام (ره) که هم در بعد سیاس��ی و هم در بعد‬ ‫معنوی انفجاری در سطح جهانی صورت داد‪ ،‬باعث شد‬ ‫که اس��تکبار جهانی به وحشت بیفتد و از همان فردای‬ ‫پی��روزی انقالب به فکر از بین ب��ردن این نظام مقدس‬ ‫باشد‪ .‬استکبار جهانی بعد از پیروزی انقالب‪ ،‬توطئه های‬ ‫خ��ود را در قالب برنامه های متع��ددی طراحی کرد که‬ ‫انها را توس��ط عوامل خود در داخل ایران انجام می داد‬ ‫تا بتواند نظام ای��ران را به نظام دلخواه خود تبدیل کند‬ ‫ول��ی با لطف خدا و رهبری حضرت امام خمینی (ره) و‬ ‫حضور هوشیارانه مردم در پشتیبانی از رهبری‪ ،‬توطئه ها‬ ‫یک��ی پس از دیگری خنثی و فتنه ه��ا دقیقا برای مردم‬ ‫روشن شد‪.‬‬ ‫وقتی که فتنه های دشمن بی اثر ماند‪ ،‬استکبار جهانی به‬ ‫این نتیجه رس��ید که ارتش عراق را که با ایران اختالف‬ ‫داش��ت‪ ،‬مجهز کند تا به ایران حمله و در ابتدا اس��تان‬ ‫خوزس��تان را از ایران جدا کند و بعد از مدت کوتاهی‬ ‫وارد تهران شود و نظام جمهوری اسالمی ایران را از بیخ‬ ‫و بن برکند تا یک نظامی که برخاسته از تفکر امریکایی‬ ‫اس��ت‪ ،‬روی کار بیاید‪ .‬اما والیت فقیه زمان بالفاصله از‬ ‫جوان های وطن خواس��ت که به طرف جبهه ها حرکت‬ ‫کنند و جلوی پیشروی دشمن را بگیرند و نهایتا دشمن‬ ‫را از ایران بیرون کنند‪.‬‬ ‫دشمنان خیلی سریع باید به اهداف خود می رسیدند زیرا‬ ‫ارتش ایران به دلیل بی کفایتی بنی صدر از انسجام خوبی‬ ‫برخوردار نبود؛ س��پاه هم که تازه شکل گرفته بود و ان‬ ‫تعداد نیرویی هم که داشت را برای مقابله با ضد انقالب‬ ‫به کار گرفته بود و در کل وضعیت کش��ور برای مقابله‬ ‫با چنین حمله ای مساعد نبود‪ ،‬ولی با وجود کمبودهای‬ ‫نظامی‪ ،‬رزمندگان اس�لام از نیرویی بهره مند بودند که‬ ‫باعث موفقیت در این جنگ شد‪.‬‬ ‫روحی��ه انقالبی و والیت پذیری رزمندگان و عش��ق و‬ ‫ایمانی که به پروردگار خود داش��تند‪ ،‬تمام محاس��بات‬ ‫نظامی دشمن را به هم زد و باعث شد تا استکبار جهانی‬ ‫نتواند به اهداف شوم خود برسد‪.‬‬ ‫ام��روز نی��ز والیتم��داری‪ ،‬تمکی��ن ب��ه قان��ون‪،‬‬ ‫استکبار س��تیزی‪ ،‬عدالت خواه��ی و ارمان گرای��ی از‬ ‫جمله مشخصه های گفتمان اصولگرایی است و یک‬ ‫مس��ئول اصولگرا بر تبعیت از ولی فقی��ه تاکید دارد‪،‬‬ ‫چراکه والیت فقیه یک��ی از اصلی ترین اصول جبهه‬ ‫اصولگرایی به شمار می اید‪ .‬البته یک جریان انحرافی‬ ‫ب��ه بدنه جری��ان اصولگرا نفوذ کرده ک��ه با توجه به‬ ‫فعالیت و تکاپوی ان‪ ،‬الزم اس��ت جبهه اصولگرایی‬ ‫ب��رای مقابله ب��ا جریان انحرافی بیش��تر از گذش��ته‬ ‫وحدت و یکپارچگی داشته باشد‪g .‬‬ ‫*نماینده تهران و نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی‬ ‫رفتار رهبر معظم انقالب‬ ‫ادامه مشی امام است‬ ‫ی علت عدم حاکم شدن حاکمیت دوگانه در ایران را متدین بودن مردم‪،‬‬ ‫‪ 6‬حسین ابراهیم ‬ ‫رکن والیت فقیه و قانون اساسی جامع و کامل نظام جمهوری اسالمی ایران‬ ‫می داند‪ .‬عضو جامعه روحانیت مبارز درباره نحوه روابط والیت با دولت ها‬ ‫گفت‪« :‬برخورد امام(ره) با مسئوالن اجرایی براساس مدارا بود و مقام معظم‬ ‫رهبری نیز همین رویه را پیش گرفتند‪ ،‬اما گاهی اوقات مساله ای پیش می اید که‬ ‫چاره ای نیست‪ ،‬بنابراین ولی فقیه ورود پیدا کرده و تا اخر خط مسیر اصالح را‬ ‫طی می کند‪ ».‬وی راجع به حکم حکومتی ولی فقیه‪ ،‬ادامه داد‪« :‬دولت ها همه در برابر حکم‬ ‫حکومتی والیت فقیه چه در زمان امام(ره) و چه در زمان مقام معظم رهبری تاکنون تابع بودند اما‬ ‫نوع برخورد انها با حکم حکومتی متفاوت بوده است‪».‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫اقای ابراهیمی! از ابتدای انقالب تاکنون‬ ‫قدرت ه��ای غربی و رس��انه های انها به‬ ‫دنب��ال القای حاکمی��ت دوگانه در نظام‬ ‫جمه��وری اس�لامی ای��ران بودند‪ ،‬چرا‬ ‫موفقنش��دند؟‬ ‫‪l‬علت ان اس��ت که در کش��ور ما خوش��بختانه‬ ‫مردم متدین هس��تند و مس��اله والیت مطلقه فقیه‬ ‫در جامعه پذیرفته ش��ده اس��ت‪ .‬انق�لاب ایران با‬ ‫محوری��ت والی��ت ش��کل گرفت و پیروز ش��د‪.‬‬ ‫بنابرای��ن عمود خیم��ه نظام والیت فقیه اس��ت‪.‬‬ ‫م��ردم به این رکن اساس��ی اعتق��اد قلبی دارند و‬ ‫ای��ن یک مدعا نیس��ت‪ .‬یعنی قب��ل از انکه قانون‬ ‫اساس��ی ان را مط��رح کند مردم ب��ه والیت فقیه‬ ‫لبی��ک گفتن��د‪ .‬والی��ت در کش��ور ما ج��ا افتاده‬ ‫اس��ت‪ ،‬مردم والیت م��دار و تابع والیت هس��تند‬ ‫و خ��ود را فدای��ی راه ولی فقی��ه می دانن��د‪ .‬ب��ا‬ ‫ای��ن تفاس��یر در نظ��ام جمهوری اس�لامی ایران‬ ‫هی��چ گاه حاکمی��ت دوگانه بروز و ظه��ور پیدا‬ ‫نکرده و نخواهد کرد‪.‬‬ ‫قان��ون اساس��ی در جلوگی��ری از بروز‬ ‫حاکمیت دوگانه چقدر موثر اس��ت؟‬ ‫‪l‬معتقدم قانون اساس��ی کامال وظایف رهبری و‬ ‫دولت را مش��خص کرده‪ ،‬به طوریکه والیت مطلقه‬ ‫فقی��ه حاکم ب��ر تمام مس��ائل مملکت اس��ت‪ .‬به‬ ‫عب��ارت دیگر مش��روعیت همه مس��ئوالن با اذن‬ ‫ولی فقی��ه اس��ت‪ .‬فردی ب��ا رای م��ردم به عنوان‬ ‫رئیس جمه��ور انتخاب می ش��ود اما تا از س��وی‬ ‫رهبری حکم وی تنفیذ نش��ود نمی تواند بر مسند‬ ‫ریاس��ت جمهوری بنش��یند‪ .‬بنابرای��ن از انجا که‬ ‫اعتقاد مردم ب��ه ولی فقیه تعری��ف دوگانه ندارد‪،‬‬ ‫حاکمی��ت دوگانه نیز در نظام جمهوری اس�لامی‬ ‫ش��کل نخواهد گرفت‪.‬‬ ‫امام و رهبری در دوره ه��ای مختلف با‬ ‫دولت ها چه رفتاری داش��تند؟‬ ‫‪l‬مق��ام معظم رهبری با ام��ام(ره) در برخورد با‬ ‫مسئوالن نظام هیچ فرقی ندارند‪ .‬همانطور که رکن‬ ‫والیت فقی��ه در زمان بنیانگذار جمهوری اس�لامی‬ ‫وج��ود داش��ت در حال حاض��ر نیز مش��غول به‬ ‫انجام امور تحت مس��ئولیت خود اس��ت‪ .‬در نوع‬ ‫ارتباط بین ولی فقیه و دولت‪ ،‬امام(ره) همیش��ه از‬ ‫مس��ئوالن اجرایی حمای��ت می کردند‪ .‬مقام معظم‬ ‫رهبری نیز حمایت می کنند‪.‬‬ ‫پش��تیبانی های مق��ام معظم رهبری از مس��ئوالن‬ ‫اجرای��ی ب��ه ق��دری زی��اد ب��ود ک��ه برخ��ی‬ ‫می گفتن��د چرا ایش��ان ای��ن همه از ق��وه مجریه‬ ‫حمای��ت می کنن��د؟ دلی��ل ای��ن کار ان اس��ت که‬ ‫اص��وال اج��را س��خت‪ ،‬دش��وار و دارای پیچیدگی‬ ‫اس��ت؛ بنابراین حتی به مجل��س توصیه به حمایت‬ ‫دول��ت کردن��د‪ .‬چراک��ه کار اجرا س��خت اس��ت‪.‬‬ ‫برخورد امام(ره) با مس��ئوالن اجرایی و مس��ئوالن‬ ‫کش��ور براس��اس مدارا بود و مق��ام معظم رهبری‬ ‫نی��ز همین رویه را پیش گرفتن��د‪ .‬امام(ره) تا جایی‬ ‫که امکان داش��ت در امور اجرایی کش��ور دخالت‬ ‫نمی کردن��د و مق��ام معظ��م رهبری نی��ز تاکنون به‬ ‫همی��ن ش��کل عم��ل کرده ان��د‪ .‬اما گاه��ی اوقات‬ ‫مس��اله ای پیش می اید که چاره ای نیس��ت‪ ،‬بنابراین‬ ‫ول��ی فقی��ه ورود پی��دا ک��رده و ت��ا اخ��ر خ��ط‬ ‫مس��یر اص�لاح را ط��ی می کنن��د‪ .‬یعنی نمی ش��ود‬ ‫ح��رف کس��ی ب��ه ح��رف مق��ام والی��ت رجحان‬ ‫پیدا کند‪.‬‬ ‫در زمان رهبری حضرت ایت اهلل خامنه ای‬ ‫تبعیت دولت ه��ا از فرمان والیی ایش��ان‬ ‫چگون��ه بوده اس��ت‪ ،‬باالخره س��ه دولت‬ ‫با روس��ای جمهوری متفاوت بر س��ر کار‬ ‫امدند‪ .‬رفتار هر یک را در قبال امر والیت‬ ‫چگونه ارزیابی می کنید؟‬ ‫‪l‬هم��ه انها به یک ش��کل عم��ل نکردند و هریک‬ ‫متف��اوت از دیگ��ری بودن��د‪ .‬بنابرای��ن نمی ت��وان‬ ‫حکم بر یکس��ان ب��ودن انها داد‪ .‬تقریب��ا تابع ترین‬ ‫و هماهنگ تری��ن دول��ت ب��ا رهب��ری‪ ،‬دول��ت‬ ‫اقای محمود احمدی نژاد بوده اس��ت‪ .‬یعنی گذشته‬ ‫دول��ت نهم و دهم حرف ندارد‪ .‬رهبر معظم انقالب‬ ‫نیز بارها از کار و ت�لاش دولت احمدی نژاد اعالم‬ ‫رضایت کردن��د‪ .‬البته حادثه ای هم اخیرا پیش امد‪،‬‬ ‫ام��ا تمام ش��د‪ .‬به عبارت��ی مقام معظ��م رهبری در‬ ‫جایگاه هدایت امور کش��ور همه مسائل را زیر نظر‬ ‫دارند و رئیس جمهور نیز همان تبعیت س��ابق را از‬ ‫خود نش��ان خواهد داد‪.‬‬ ‫تبعیت دول��ت خاتم��ی از رهبری چطور‬ ‫بود‪ ،‬ایا دولتمردان دوره اصالحات مطابق‬ ‫امر والیت عمل کردند؟‬ ‫‪l‬معتق��دم در دولت اصالح��ات اصوال افرادی در‬ ‫بین دولت بودند که اینها س��ر در خارج داشتند‪ ،‬به‬ ‫ان دلی��ل ک��ه یک عده رفتند و به خارج از کش��ور‬ ‫ملحق ش��دند‪ .‬اما دولت اقای احمدی نژاد خیلی با‬ ‫انها متفاوت اس��ت‪ .‬به تعبی��ری می توانم بگویم هر‬ ‫وقت ان دولت تش��کیل می ش��د من دغدغه داشتم‬ ‫انج��ا چه مصوب می ش��ود‪ .‬ول��ی در دولت کنونی‬ ‫چنی��ن نگرانی وجود ندارد که یک وقت مصوبه ای‬ ‫از هی��ات وزیران رای بگیرد و پیامد ان ناراحتی و‬ ‫دل نگرانیباش��د‪.‬‬ ‫تبعیت دولت سازندگی را از والیت فقیه‬ ‫چگونه ارزیابی می کنید؟‬ ‫‪l‬اقای هاشمی خودش��ان از مقام والیت تبعیت‬ ‫داشتند و همواره ان را اعالم می کردند‪ ،‬اما دولت‬ ‫اقای احمدی نژاد با دولت س��ازندگی باز متفاوت‬ ‫است‪.‬‬ ‫اگر موافق باش��ید کمی هم درباره حکم‬ ‫حکومتی صحبت کنیم؟‬ ‫‪l‬موافقم بفرمایید‪.‬‬ ‫جایگاه حکم حکومتی در قانون اساسی‬ ‫چگونهاس��ت؟‬ ‫‪l‬حک��م حکومتی فرم��ان مقام والیت اس��ت و‬ ‫وقتی حکم کردند حتی مراجع موظف به تابعیت‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫یعنی از فتوا باالتر اس��ت؟‬ ‫فت��وای هر مرجع تقلی��د باید از س��وی مقلد ان‬ ‫مرج��ع تقلید مورد عنای��ت و توجه قرار گیرد اما‬ ‫حک��م حاکم مبس��وط الید الزام اور اس��ت و همه‬ ‫حت��ی مراجع عظ��ام تقلید موظف ب��ه اجرای ان‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫رعایت حکم حکومتی در اسالم چطور‬ ‫مورد تاکید قرار گرفته اس��ت؟‬ ‫‪l‬انچه در قانون اساس��ی ام��ده برگرفته از دین‬ ‫مبین اس�لام و ش��رع مقدس اس��ت‪.‬‬ ‫حاکمیت در قبال اح��کام حکومتی چه‬ ‫وظیف��ه ایدارد؟‬ ‫‪l‬احکام حکومتی براساس مصلحتی است که پیش‬ ‫می اید‪ .‬از این رو تا ان مصلحت وجود دارد حکم‬ ‫حکومتی دارای اعتبار است و از سوی دستگاه یا‬ ‫قوه مربوطه باید اجرا ش��ود‪.‬‬ ‫در زم��ان ام��ام چه مصادیق��ی از حکم‬ ‫حکومتی وجود داش��ت؟‬ ‫‪l‬ایش��ان در ان زمان راجع به خیلی مسائل حکم‬ ‫حکومت��ی دادند که اجرا ش��د البت��ه االن حضور‬ ‫ذهن ندارم‪ ،‬اما در خیلی از موارد حکم حکومتی‬ ‫دادند‪.‬‬ ‫امام(ره) در م��ورد منع نهضت ازادی از‬ ‫فعالیت انتخاباتی حکم حکومتی دادند؟‬ ‫‪l‬خیر‪ ،‬ایش��ان برای منع فعالیت ملی گراها حکم‬ ‫حکومت��ی دادن��د که علی��ه حکم قص��اص اقدام‬ ‫کردند‪.‬‬ ‫زم��ان مقام معظم رهب��ری چ��ه اح��کام‬ ‫حکومتی صادر ش��د؟‬ ‫‪l‬م��ن االن حضور ذه��ن ندارم ام��ا همین باقی‬ ‫ماندن حیدر مصلحی ب��ر وزارت اطالعات خود‬ ‫یک حک��م حکومتی بود که مق��ام معظم رهبری‬ ‫ب��ه رئیس جمهور ابالغ کردند‪ .‬همه دس��تگاه های‬ ‫حکومتی اعم از دولت‪ ،‬مجلس و قوه قضائیه باید‬ ‫از این احکام تبعیت محض داش��ته باش��ند‪ .‬یعنی‬ ‫بدون هی��چ درنگ ان را بپذیرن��د و برای اعمال‬ ‫اناق��دامکنن��د‪.‬‬ ‫در این رابطه بیش��تر توضیح می دهید؟‬ ‫‪l‬در برخ��ی مس��ائل ایش��ان نظر خ��ود را بیان‬ ‫می کنند که مس��ئوالن امر می بایس��ت راجع به ان‬ ‫بررسی و ارزیابی کارشناسی نمایند که اگر امکان‬ ‫داش��ت در راس��تای نظر معظم له اق��دام الزم را‬ ‫انج��ام دهند واال اجباری نیس��ت‪ .‬اما وقتی اعالم‬ ‫شد که دستگاه یا مس��ئوالن موظف به انجام یک‬ ‫کار هس��تند دیگر برگش��تی در ان وجود ندارد‪.‬‬ ‫ایا حتما باید حکم حکومتی رس��انه ای‬ ‫ش��ود تا قابلیت اجرا پیدا کند؟‬ ‫‪l‬خیر‪ ،‬به محض ابالغ حکم به مس��ئول مربوطه‪،‬‬ ‫وی ش��رعا و قانونا باید ان رااجرایی کند‪g.‬‬ ‫‪21‬‬ ‫سیاست‬ ‫حکم حکومتی در گفت وگو با ایت اهلل دکتر احمد بهشتی‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫از شرع تا قانون‬ ‫سید جواد میرخلیلی‬ ‫‪7‬تبیین علمی حکم حکومتی برای مخاطبان‪ ،‬ضرورتی است که متاسفانه تاکنون کمتر بدان‬ ‫پرداخته شده یا اینکه حداقل در فضای رسانه‏ای کمتر مورد توجه قرار گرفته است‪.‬‬ ‫بدین منظور بر ان شدیم تا با ایت اهلل دکتر احمد بهشتی‪ ،‬عضو مجلس خبرگان رهبری و عضو‬ ‫جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت وگویی داشته باشیم‪ .‬الزم به ذکر است که این استاد‬ ‫برجسته درس خارج حوزه علمیه قم‪ ،‬در حال حاضر‪ ،‬رئیس دانشگاه قم و نیز مدیر مسئول‬ ‫دوفصلنامه عقل و دین و نیز استاد دانشکده الهیات دانشگاه تهران است‪ .‬استاد به رغم‬ ‫مشغله‏های فراوانی که داشتند‪ ،‬اما پذیرای ما در منزل خویش در خیابان شهدای شهر مقدس‬ ‫قم بودند و با حوصله به تمامی سواالت ما پیرامون حکم حکومتی پاسخ دادند‪.‬‬ ‫با تش��کر از وقتی که در اختی��ار ما قرار دادید‪،‬‬ ‫به عنوان اولین سوال برای خوانندگان ما بفرمایید‬ ‫اساس��ا چه تعریفی یا تعاریفی از حکم حکومتی‬ ‫وج��ود دارد و به عب��ارت دیگر‪ ،‬حکم حکومتی‬ ‫چیست؟‬ ‫‪ l‬می‏گویند تعرف االش��یاء باضداده��ا؛ اگر تعریف به ضد و‬ ‫اضداد در اینجا درست باشد‪ ،‬ما اگر حکم شرعی را بشناسیم‪،‬‬ ‫ی که ش��رع‬ ‫حکم حکومتی را هم می‏توانیم بشناس��یم‪ .‬احکام ‬ ‫مق��دس به عنوان انچ��ه ثابت اس��ت و دوام دارد‪ ،‬صادر کرده‬ ‫که حتی دیگر نس��خ هم نمی‏شود؛ قابل نسخ هم نیست‪ :‬شرع‬ ‫محمد مستمر الی یوم القیامه‪ .‬ممکن است مثال به جای عناوین‬ ‫اولیه‪ ،‬به سراغ عناوین ثانویه بروند‪ ،‬ولی این به معنای تغییر حکم‬ ‫‪22‬‬ ‫نیست‪ .‬در شرایطی عناوین ثانویه مطرح می شود‪ .‬مثل ضرورت‪،‬‬ ‫مثل عسر و حرج که این عناوین ثانویه‪ ،‬حکم خودشان را دارند‬ ‫مادامی که ان عنوان باقی باشد ان حکم هم باقی است‪ .‬عناوین‬ ‫اولیه هم به جای خودشان محفوظ هستند‪ .‬حکومت‏ها و حکام‬ ‫شرعی در مورد احکام شرعی‪ ،‬نقشی و اختیاری ندارند‪ .‬مردم‪،‬‬ ‫همه باید مجری احکام شرعی باشند؛ چه حاکم باشند چه حاکم‬ ‫نباشند؛ در هر شرایطی‪ .‬مگر اینکه اضطرار پیش بیاید‪ ،‬مشمول‬ ‫حدیث رفع بشوند که پیامبر اکرم(ص) ‪ 9‬چیز را برداشته است‪.‬‬ ‫اینها همه قاعده و ضابطه شرعی دارد‪ .‬حکم حکومتی‪ ،‬حکمی ‬ ‫است که بر حسب مصالح اجتماعی و مصالح مدیریتی صادر‬ ‫می‏شود و حاکم حق دارد در مواردی که به مدیریت او مربوط‬ ‫اس��ت‪ ،‬احکامی را صادر کند‪ .‬برای مثال‪ ،‬اینکه با دشمن صلح‬ ‫کند یا با دش��من بجنگد‪ .‬حضرت علی(ع) با دشمن جنگید‪.‬‬ ‫حضرت امام حسن مجتبی(ع) با دشمن صلح کرد‪ .‬مصلحت‬ ‫را در این دید که با دشمن صلح کند‪ .‬مادامی که مصالح جنگی‬ ‫موجود اس��ت‪ ،‬حاکم حکم جنگ می دهد‪ .‬مادامی که مصالح‬ ‫اقتضای صلح دارد حاکم حکم صلح صادر می کند‪ .‬االن مثال‪،‬‬ ‫تغییر ساعت‪ .‬اینکه یک ساعت جلو کشیده شود یا عقب بیاید‬ ‫اینها حکم حکومتی اس��ت ولو به شکل قانون هم که در بیاید‬ ‫باز هم حکم حکومتی اس��ت که صادر می شود‪ .‬یا مثال اینکه‬ ‫راننده‏ها باید س��مت راس��ت حرکت کنند‪ .‬که در کشورهای‬ ‫مختلف با یکدیگر متفاوت است‪ .‬مثال در کشورهایی که نظام‬ ‫انها انگلیسی است‪ ،‬از سمت چپ حرکت می‏کنند‪ .‬اینها احکام‬ ‫حکومتی اس��ت‪ .‬می تواند مقرر کند ماشین ها از سمت راست‬ ‫حرکت کنند در این صورت باید فرمان ماشین ها سمت راست‬ ‫باشد‪ .‬یا مقرر کند که ماشین ها سمت چپ حرکت کنند‪ .‬خب‬ ‫اینها احکام حکومتی است برای اداره ملت و مملکت‪ ،‬این گونه‬ ‫احکام صادر می‏ش��ود بر حسب مصالح البته‪ .‬و مادامی که این‬ ‫مصالح باقی اس��ت‪ ،‬حکومت می‏تواند ان حکمش را استمرار‬ ‫ببخشد وقتی مصالح تغییر پیدا کرد می تواند ان حکمش را تغییر‬ ‫دهد‪.‬‬ ‫بر این اس��اس‪ ،‬حکم یا احکام حکومتی‪ ،‬موقتی‬ ‫و اعتباری است؟‬ ‫‪ l‬البته همه احکام اعتباری است‪ .‬ان احکام شرعی هم اعتباری‬ ‫اس��ت به اعتبار ش��ارع‪ .‬احکام حکومتی هم ب��ه اعتبار حاکم‬ ‫اس��ت‪ .‬احکام شرعی مخصوصا بعد از بعثت و بعد از رحلت‬ ‫رسول خدا(ص)‪ ،‬قابل نسخ هم نیست‪ ،‬کسی نمی تواند حکم‬ ‫خدا و قران را نسخ هم بکند‪ .‬ولی احکام حکومتی بر حسب ان‬ ‫مقتضیاتش صادر می‏شود و احتیاجی به نسخ هم ندارد‪ .‬ممکن‬ ‫است این حاکم این جور حکم کند‪ ،‬حاکم دیگری حکم دیگری‬ ‫صادر کند؛ هیچ کدام خالف شرع نکرده‏اند‪.‬‬ ‫حکم ی��ا اح��کام حکومتی در ق��ران کریم چه‬ ‫جایگاهی دارد؟‬ ‫‪ l‬در پاسخ به سوال شما باید عرض کنم که می‏توان در قران‪،‬‬ ‫نمونه‏های بس��یاری را پیدا کرد که پیامبر اکرم(ص) از منصب‬ ‫حکومتی خودش‪ ،‬حک��م را صادر می‏کند‪ .‬مثال می‏فرماید اگر‬ ‫کسی از شما در میدان جنگ اذن بخواهد‪ ،‬به هر کسی خواستی‬ ‫اذن ب��ده و برای انان طلب مغفرت کن‪ .‬البت��ه اول در این ایه‬ ‫تعریف مومنان را می‏کند و می‏گوید مومنان کسانی هستند که‬ ‫در امور اجتماعی بدون اذن پیامبر کاری را انجام نمی‏دهند‪ ،‬بعد‬ ‫هم می‏فرماید حاال اگر کسی از شما اذن خواست‪ ،‬به هر کس‬ ‫که خواس��تی اذن بده‪ .‬از این ایه معلوم است که خدای متعال‬ ‫اختیار اذن در میدان جهاد را به دست پیامبر به عنوان یک حاکم‬ ‫و فرمانده داده اس��ت و وی مصلحت جنگ‪ ،‬جهاد و لشکر را‬ ‫در نظر می گیرد‪ ،‬اگر خواست اذن می‏دهد‪ ،‬اگر هم نخواست که‬ ‫اذن نمی‏دهد‪ .‬به هر حال‪ ،‬اختیار انان در دست رسول اهلل است‪.‬‬ ‫این حکم حکم حکومتی است‪ .‬اگر به کس یا کسانی اذن داد‪،‬‬ ‫می‏توانند از میدان جنگ خارج ش��وند‪ ،‬اگر اذن نداد‪ ،‬هر کس‬ ‫غایب شود متخلف و معصیت کار است‪ .‬این یک نمونه بسیار‬ ‫روشنی است‪.‬‬ ‫نمونه دیگر حکم حکومتی در قران‪ ،‬در سوره حجرات است‪.‬‬ ‫انجا که می‏فرماید طائفتان من المومنین اقتتلوا فاصلحوا بینهم‪.‬‬ ‫باید اصالح بدهید‪ .‬خب حاال اگر قبول کردند که کردند‪ .‬اما اگر‬ ‫قبول نکردند‪ ،‬شما باید با انها که قبول نمی کنند بجنگید‪ .‬خب‬ ‫این کار‪ ،‬کار چه کسی است؟ معلوم می شود ان کسی که باید‬ ‫اصالح بدهد باید سمتی و حاکمیتی داشته باشد‪ .‬پس او امر به‬ ‫صلح می‏دهد‪ .‬حاال اگر قبول کردند‪ ،‬فبها؛ اگر قبول نکردند‪ ،‬ان‬ ‫وقت امر می‏کند با کسی که صلح را نمی‏پذیرد با او جنگ کنید‪.‬‬ ‫این ایه در س��وره حجرات شامل عموم مومنین‬ ‫می‏شود؛ یعنی همه با هم؟‬ ‫‪ l‬خب خیلی چیزها هست که شامل عموم می شود ولی مجری‬ ‫ان نمی تواند عموم باشد‪ .‬باالخره باید یک مقام باشد که حاکمیت‬ ‫داشته باشد‪ .‬او می خواهد بجنگد‪ .‬اگر همه بخواهند مثال اسلحه‬ ‫دست بگیرند و بجنگند در جامعه هرج و مرج می شود‪ .‬اختیار‬ ‫جنگیدن و نجنگیدن باید به دست قدرتی باشد که مشروعیت‬ ‫و مقبولیت داشته باشد‪ .‬اگر هر گروهی بخواهد اسلحه دست‬ ‫بگیرد مس��تلزم هرج و مرج است‪ .‬بنابراین باید متمرکز باشد‪.‬‬ ‫یا در ایه دیگری که می‏فرماید‪ :‬واعدوالهم مااستطعتم من قوه؛‬ ‫خب درست است که این حکم‪ ،‬خطاب عموم است‪ ،‬اما همه‬ ‫که نمی‏توانند در خانه خود یک انبار مهمات درس��ت کنند تا‬ ‫یک اختالفی پیش امد همه به جان هم می افتند؛ و این مستلزم‬ ‫هرج و مرج می‏ش��ود بنابراین نمی‏توان قدرت دفاعی و رزمی‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫ را همینطوری پراکنده کرد‪ .‬باید در اختیار قوه حاکمه باش��د و‬ ‫اوست که باید تصمیم بگیرد که مثال ما چقدر سالح می‏خواهیم‪.‬‬ ‫او بای��د تصمیم بگیرد که مثال چگونه اس��تفاده ش��ود‪ .‬ما در‬ ‫قران کریم داریم که به پیامبر(ص) هم اجازه و مجال داده شده‬ ‫که از حکم حکومتی خودش اس��تفاده کن��د‪ .‬برای مثال‪ ،‬یکی‬ ‫از علمای ش��یعی در کتاب زکات خود این را به صورت یک‬ ‫احتمال نوشته است نه به عنوان رای و فتوا که این حکم زکات‬ ‫که قران تعیین کرده است انما الصدقات للفقرا و المساکین؛ موارد‬ ‫مصرف ان را تعیین کرده است اما نگفته از چه چیزهایی باید‬ ‫زکات گرفته شود‪ .‬بعد در زمان پیامبر اکرم گفته شده که از انعام‬ ‫ثالث‪ ،‬از غالت اربع و از نقدین‪ .‬اینکه پیامبر(ص) فرموده است‬ ‫ایا این یک حکم حکومتی است یا حکم فقهی شرعی؟ ثمره‬ ‫این بحث فرق می کند‪ .‬اگر حکم فقهی بوده حاال هم فقها باید در‬ ‫همین چارچوب فتوا بدهند و نمی توانند تضییق کنند یا توسعه‬ ‫بدهند‪ .‬اما اگر این به عنوان حکم حکومتی رس��ول اهلل مطرح‬ ‫شود‪ ،‬انگاه حکومت‏ها در هر زمان و مکانی می‏توانند خودشان‬ ‫تصمیم بگیرند که از نقدین بگیرند ولی اسکناس جزو هیچ کدام‬ ‫نیست؛ این را حاکم می‏تواند تصمیم بگیرد‪ .‬یا گفتند انعام ثالث‪.‬‬ ‫امروز تولید مرغ بیشتر از تولید انعام ثالث است‪ .‬یا برنج جزو‬ ‫غالت اربع نیس��ت در حالی که االن شاید مصرف برنج از جو‬ ‫و گندم باالتر رفته است‪ .‬خب اگر این حکم حکومتی بوده االن‬ ‫دست حکومت باز است و می تواند تصمیم بگیرد‪.‬‬ ‫مثال تعطیل شدن چند ساله حج به خاطر برخورد عربستانی ها‬ ‫با حجاج ایرانی که با حکم حکومتی حضرت امام خمینی(ره)‬ ‫تعطیل ش��د‪ .‬یا حتی اگر به قبل‏تر برگردیم‪ ،‬در زمان رضاخان‪،‬‬ ‫شخصی به نام مرحوم ابوطالب یزدی را در مکه به طرز مظلومانه‬ ‫و فجیعی سربریدند که باعث شد تا وی نیز برای چند سال حج‬ ‫را تعطیل کند‪ .‬در نظام جمهوری اسالمی ایران در سال ‪ 67‬هم‬ ‫حج تعطیل ش��د‪ .‬با توجه به این جنبه‏ها الزم می‏ش��ود حاکم‪،‬‬ ‫حکمی از احکام اسالم را برای مدتی و موقتا و نه برای همیشه‬ ‫تعطیل کند‪ .‬یعنی حتی حاکم بر فقه هم حاکم است‪.‬‬ ‫اساسا چه تفاوت‏هایی میان حکم حکومتی و فتوا‬ ‫وجود دارد؟‬ ‫‪ l‬در واقع فتوا‪ ،‬فهم حکم شرعی‪ ،‬از روی مبانی است‪ .‬بنابراین‬ ‫فتوا‏حکم شرعی است‪ .‬هر فقیهی می‏تواند بر اساس مبانی فقهی‬ ‫فتوا صادر کند و این در ش��ان هر فقیهی اس��ت که فتوا صادر‬ ‫کند و اس��تفراغ وسع بکند برای استخراج حکم شرعی از ادله‬ ‫تفصیلیه‪ .‬این می شود فتوا‪ .‬قاضی هم درست است که باید اهل‬ ‫فتوا باش��د‪ ،‬ولی این قاضی می‏خواه��د حکم مورد اختالف و‬ ‫دعوا را مشخص و بیان کند‪ ،‬حاال از نظر اجتهادی باید مجتهد‬ ‫باش��ند یا مثل ش��رایط فعلی که نمی گویند قاضی باید مجتهد‬ ‫باشد‪ .‬می گویند ضرورت است و ما باید با همین قضات مشکل‬ ‫مردم را حل کنیم‪ .‬ان چیزهایی که خیلی مهم است مثل مساله‬ ‫قتل و اعدام و اینگونه موارد انها به دیوان عالی کشور فرستاده‬ ‫می‏ش��ود و در انجا مجتهدان نظر می دهند‪ .‬ولی بیشتر موارد را‬ ‫همین قضات غیر مجتهد انجام می دهند‪ .‬مورد دعوا را منطبق بر‬ ‫فالن حکم ش��رعی و ماده قانونی می‏کنند‪ .‬ش��اید به قاضی در‬ ‫بعضی جاها اجازه حکم حکومتی داده شده است‪ .‬مثال در مساله‬ ‫طالق‪ .‬به هر کس��ی اجازه طالق نمی دهند‪ ،‬بلکه باید محکمه‬ ‫بررسی کند و اگر تشخیص داد که برای این زن و شوهر امکان‬ ‫زندگی نیست‪ ،‬این ش��اید تفویض اختیار است که قاضی هم‬ ‫بتواند در یک چنین موردی حکم حکومتی صادر کند‪ ،‬ش��اید‬ ‫جرایم هم همینطور باشد‪ .‬قاضی می‏تواند جریمه صادر کند‪ .‬این‬ ‫جریمه کردن می تواند حکم حکومتی باشد یا اینکه تابع حکم‬ ‫قانون اس��ت‪ .‬شاید بتوان گفت انچه مجلس به صورت قانون‬ ‫تصویب کرده و به تایید شورای نگهبان رسیده‪ ،‬این هم حکم‬ ‫حکومتی است‪ .‬درست است که رهبری برای هر کدام از اینها‬ ‫نظر نمی‏دهد‪ ،‬اما وی بر کار همه انها اشراف دارد و اکثر کارهایی‬ ‫که در قوای سه گانه می‏گذرد‪ ،‬احتیاج به حکم حکومتی دارد‪.‬‬ ‫ایا قوانین موضوعه‪ ،‬حکم حکومتی است یا چیز‬ ‫دیگر؟‬ ‫‪ l‬ع��زل و نصب‏هایی که انجام می‏گیرد‪ ،‬همه اینها که مربوط‬ ‫به ولی فقیه و حاکم نمی‏شود‪ .‬مثال تعدادی را رئیس جمهوری‬ ‫عزل و نصب می‏کند‪ .‬ایا این هم احتیاج به نظر مجلس دارد یا‬ ‫خیر؟ این یک حکم حکومتی است‪ .‬همه این عزل و نصب‏ها‬ ‫باید مش��روعیت داشته باشد وگرنه ان عزل و نصب‏ها درست‬ ‫نیست‪ .‬همه اینها مشروعیت می‏خواهد‪ .‬تمام عزل و نصب‏ها به‬ ‫حکم حکومتی بر می‏گردد‪ .‬البته این نکته را هم باید ذکر کنیم که‬ ‫تمامی این عزل و نصب‏ها باید طبق ضوابط باشد‪ .‬بودجه‏هایی‬ ‫که االن در مجلس ش��ورای اس�لامی در حال بررسی است و‬ ‫نیز تقس��یم و تنظیم دخل و خرج مملکت که مجلس در حال‬ ‫تصمیم‏گیری درباره انهاست‪ .‬اگر حاکم شرعی نباشد تصمیمی‬ ‫ که مجلس می‏گیرد‪ ،‬شرعی نیست‪ .‬بنابراین در تمام سیستم‪ ،‬این‬ ‫احکام حکومتی در رگ‏ها جریان دارد و همه اینها به اتکای ان‬ ‫ولی فقیهی اس��ت که در راس قرار گرفته و مش��روعیت دارد‪.‬‬ ‫حتی در رژیم مش��روطه‪ ،‬همان زمان هم امدند چاره‏اندیش��ی‬ ‫کردند و گفتند پنج فقیه جامع الشرایط را انتخاب کنند که اینها‬ ‫می‏توانند قانون مجلس را در صورت مغایرت با شرع‪ ،‬وتو کنند‪.‬‬ ‫مرح��وم مدرس هم در دور اولی که در مجلس بوده‪ ،‬به همین‬ ‫خاطر بوده است‪ .‬البته دوره بعدی او از طرف مردم انتخاب شد‪.‬‬ ‫اگر حکم حکومتی نباشد‪ ،‬تمام عزل و نصب‏ها‪ ،‬تصرف در انفال‬ ‫و‪ ...‬خالف است‪ ،‬اما وقتی حاکم شرعی حاکم است‪ ،‬همه اینها‬ ‫مشروعیت می‏یابد‪ .‬بنابراین‪ ،‬می‏توانیم این گونه نتیجه‏گیری کنیم‬ ‫که حکم حکومتی بسیار مهم است‪.‬‬ ‫احکام حکومتی چه جایگاهی در قانون اساس��ی‬ ‫و ساختار سیاسی نظام مقدس جمهوری اسالمی‬ ‫ایران دارد؟‬ ‫‪ l‬وقتی در قانون اساسی مشاهده می‏شود می‏بینیم اختیار جنگ‬ ‫و صلح به دس��ت ولی فقیه است‪ .‬انتصاب رئیس قوه قضائیه و‬ ‫رئیس سازمان صدا و سیما؛ همه اینها به دست ولی فقیه است‪.‬‬ ‫ن نهادها جدا ش��ده‬ ‫اگر س��وال کنید ک��ه چرا فقط برخی از ای ‏‬ ‫اس��ت‪ ،‬باید بگویم ش��اید در ان مرحله قبل که شورای عالی‬ ‫قضائیه و ش��ورای صدا و س��یما وجود داشت و شورایی شده‬ ‫بود و می‏گفتند اینها نباید در دست دولت باشد و در ان زمان‪،‬‬ ‫نمایندگانی از سه قوه در ان نظارت داشته باشند یا شورای عالی‬ ‫قضائ��ی که منصوب رهبری بود‪ .‬بنده خودم در ان موقع‪ ،‬ناظر‬ ‫صدا و سیما در مجلس اول بودم‪ .‬بنابراین ان جوی که همه چیز‬ ‫باید شورایی باشد‪ ،‬ارام شد‪.‬‬ ‫ایا احکام حکومتی بر قوانین برتری دارند؟‬ ‫‪ l‬اگر قانون اساسی به همین صورتی که قبال بود می خواست‬ ‫اجرا شود معلوم است که خود این‪ ،‬ولی فقیه را محدود می‏کند‬ ‫و مثال اگر می خواس��تند رئیس جمهور را عزل کنند‪ ،‬حتما باید‬ ‫مجل��س طرح عدم کفایت را تصویب می کرد‪ .‬قانون اساس��ی‬ ‫قدیمی‪ ،‬ان اختیارات والیت مطلقه را جواب نمی‏دهد‪ ،‬امام(ره)‬ ‫هم گفت��ه بودند که قانون اساس��ی‪ ،‬ان والی��ت فقیهی که ما‬ ‫می‏گوییم نیس��ت‪ .‬ولی فقیه نمی‏تواند بگوید شما وزیر باش یا‬ ‫وکیل باش یا نباش‪ ،‬بلکه مردم باید انتخاب کنند‪ .‬منتها در اصالح‬ ‫قانون اساسی‪ ،‬کلمه مطلقه را اضافه کردند که بله با اینکه همه‬ ‫امور باید در چارچوب قانون اساس��ی و قوانین مجلس باشد‪،‬‬ ‫ام��ا ولی فقیه هم بر اجرای انه��ا نظارت می‏کند‪ ،‬اما اگر جایی‬ ‫الزم ش��د او می توان��د فوق این قوانین و مق��ررات عمل کند‪.‬‬ ‫والیت فقیه به معنای این اس��ت که حق دارد و کلمه مطلقه به‬ ‫این معناست که قانون اساسی‪ ،‬والیت فقیه را محدود نمی‏کند‪.‬‬ ‫والیت فقیه بر اس��اس عدالت و تقوای خود ب��ه دور از هوای‬ ‫نفس تصمیم می گیرد‪ .‬وقتی والیت مطلقه مطرح می‏شود‪ ،‬دیگر‬ ‫این قیود نمی‏تواند والیت فقیه را محدود کند‪ .‬ولی فقیه در هر‬ ‫دوره‏ای سعی کرده در چارچوب قوانین و مقررات این اعمال‬ ‫حق خود را داشته باشد‪.‬‬ ‫گاهی این ش��بهه از س��وی مخالفان پیش می اید‬ ‫که حک��م حکومتی‪ ،‬دخالت در امور قوای دیگر‬ ‫محس��وب می‏شود‪ .‬با چه استدالل یا استدالالتی‬ ‫می‏توانیم این شبهه مخالفان را پاسخ دهیم؟‬ ‫‪ l‬به هر حال‪ ،‬برخی موارد خاصی پیش می‏اید‪ .‬مثال در برخی‬ ‫حکومت‏ها انها هم اختیاراتی دارند و اینگونه نیس��ت که صد‬ ‫در ص��د باید در چارچوب قوانین عمل کنن��د‪ .‬مواردی پیش‬ ‫می‏اید که شخص مس��ئول باالیی باید قوانین را بشکند‪ .‬البته‬ ‫ذکر این نکته الزم است که مقصود ما این نیست که بخواهیم‬ ‫از روش انها اس��تفاده کنیم‪ .‬بلکه مقصود ما این اس��ت که در‬ ‫اداره امور جامعه‪ ،‬در مواردی بن‏بست‏هایی پیش می‏اید که اگر‬ ‫ان بن‏بس��ت‏ها را با قوانین عادی و قانون اساسی بشکنند‪ ،‬این‬ ‫بن‏بست باقی می‏ماند و باید اینها شکسته شود‪ .‬اگر قدرتی باشد‬ ‫که عدالت دارد‪ ،‬مقبولیت دارد و روی هوای نفس عمل نمی‏کند‪،‬‬ ‫ی که مشروعیت دارد‪ ،‬این اذن را‬ ‫اگر بگوییم خداوند به حاکم ‬ ‫داده‪ ،‬سعی او هم این است که در همین چارچوب حرکت کند‪،‬‬ ‫اما گاهی بن‏بست‏هایی پیش می‏اید که رهبری می‏بایست انها‬ ‫را بشکند؛ چرا که مجلس خبرگان رهبری یا شورای نگهبان و‬ ‫حتی مجمع تشخیص مصلحت نظام نمی‏توانند این بن‏بست‏ها‬ ‫را بشکنند‪ .‬بنابراین بر این مقام است که اگر در جایی بن‏بستی‬ ‫پیش امد‪ ،‬بتواند ان بن‏بس��ت را بشکند‪ .‬البته خود مقام معظم‬ ‫رهبری هم در دیدار اخیر خودشان با مردم استان فارس فرمودند‬ ‫که باید هر کسی طبق وظایفی که در قانون مشخص شده است‪،‬‬ ‫عمل کند‪ ،‬ولی گاهی بعضی جاها الزم می‏ش��ود‪ .‬عمال هم در‬ ‫بیش از سی سالی که از عمر انقالب اسالمی ایران گذشته است‪،‬‬ ‫به همین نحو بوده است‪ .‬بنابراین به جرات می‏توانیم ادعا کنیم‬ ‫که این سیستم تصویب ش��ده توسط ملت ایران‪ ،‬یک سیستم‬ ‫مترقی است‪ .‬البته ممکن است ضعف‏هایی هم داشته باشد که‬ ‫باید انها را رفع کرد‪.‬‬ ‫سوال دیگری که در اینجا پیش می‏اید‪ ،‬این است‬ ‫که عم��ل به این حکم حکومتی بر چه کس��انی‬ ‫واجب اس��ت؟ به عبارت دیگر‪ ،‬ایا تنها مقلدین‬ ‫ولی فقیه باید به این حکم عمل کنند یا اینکه این‬ ‫حکم‪ ،‬عام اس��ت و ش��امل همه افراد می‏شود و‬ ‫همه بای��د بدان عمل کنند؟ همچنین ایا ش��امل‬ ‫حال کس��انی که در خارج از کش��ور هستند نیز‬ ‫می‏شود؟‬ ‫‪ l‬ای��ن مربوط به قلم��رو حکومت می‏ش��ود‪ .‬در قلمرو این‬ ‫حکومت‪ ،‬هر کسی که مخاطب ان حکم حکومتی است باید‬ ‫بدان عمل کند‪ .‬اگر مخاطب ان حکم‪ ،‬دولت است‪ ،‬دولت باید‬ ‫بدان عمل کند‪ .‬اگر مخاطب ان‪ ،‬مجلس یا قوه قضائیه است‪ ،‬باید‬ ‫انها بدان عمل کنند‪ .‬برای نمونه‪ ،‬اینکه افرادی زندانی شده‏اند‪،‬‬ ‫این خود تحت همان ش��مول بحث حکم حکومتی است که‬ ‫در باال بدان اش��اره کردیم و دومی که لیس��تی از اسامی افرادی‬ ‫که مش��مول عفو می‏ش��وند و برای رهبری فرستاده می‏شود و‬ ‫ایش��ان انها را عفو می‏کنند نیز خود حکم حکومتی است که‬ ‫می‏گوید این اش��خاص باید ازاد شوند و کسی نمی‏تواند مانع‬ ‫این کار ش��ود یا بگوید چرا اینها باید ازاد ش��وند‪ .‬حال چه ان‬ ‫ش��خص یا اشخاص مقلد باشند و چه نباشند و مجتهد باشند‬ ‫یا مجتهد نباشند‪ ،‬اگر مجلس گفت این قدر باید مالیات بدهید‪،‬‬ ‫کس��ی نمی‏تواند بگوید من مجتهد هستم‪ ،‬بلکه باید همه بدان‬ ‫عمل کنند؛ چه مقلد حاکم شرعی و چه مقلدین سایر مراجع‪.‬‬ ‫برای همین اس��ت که اختیار را به خبرگان دادند که چه کسی‬ ‫این منصب والیت را دارا باش��د و در بعضی موارد هم دیگران‬ ‫نمی‏توانند حکم دهند‪ .‬در مسافرتی با برخی از اقایان علما همراه‬ ‫بودم‪ .‬یکی از انها می‏گفت اقایان باید فتوا بدهند که عمره تعطیل‬ ‫ش��ود‪ .‬در حالی که به نظر بنده‪ ،‬این حکم حکومتی اس��ت و‬ ‫باید حاکم نظر بدهد که ایا عمره تعطیل بش��ود یا خیر‪ .‬وگرنه‬ ‫هرج و مرج پیش خواهد امد‪.‬‬ ‫در رابطه با اینکه شامل حال کسانی که خارج هم هستند می‏شود‬ ‫یا خیر‪ .‬در پاس��خ باید بگویم که مثال وقتی گفته می‏ش��ود در‬ ‫انتخابات باید شرکت کنید‪ ،‬شامل یک فرد ایرانی که در خارج‬ ‫هم باشد نیز می‏شود و او نیز باید در انتخابات شرکت کند‪.‬‬ ‫ایا اگر ش��خصی رای باالیی در انتخابات کسب‬ ‫کن��د‪ ،‬ام��ا ولی فقی��ه ان را تنفیذ نکن��د‪ ،‬ایا این‬ ‫مسئولیت او مشروع است؟‬ ‫‪ l‬قطعا خیر‪ .‬ولی فقیه برای این است که طبق ضوابط شرعی‬ ‫و نه هوای نفسانی خود عمل کند‪ .‬در حقیقت‪ ،‬رای‪ ،‬مثل علت‬ ‫ی هم مهم است‪ .‬اگر مقبولیت نباشد‪،‬‬ ‫معدّه است‪ .‬مقبولیت مردم ‬ ‫نمی‏تواند در میان مردم موفق باشد‪ .‬مقبولیت باعث می‏شود تا‬ ‫ش��خص پشتوانه داشته باشد‪ .‬صرف مشروعیت و عدم وجود‬ ‫مقبولیت باعث می‏ش��ود که دولت ضعیف باش��د‪ .‬حتی خود‬ ‫امیرالمومنین علی(ع) هم تابعیت نمی‏گیرد‪ ،‬قدرت را به دست‬ ‫نمی‏گیرد؛ حتی اگر فرصتی هم برای ائمه اطهار علیهم الس�لام‬ ‫پیش می‏امد‪ ،‬نمی‏امدند؛ چون می‏خواس��تند زمینه اجتماعی و‬ ‫مقبولیت هم فراهم شود تا بتوانند حکومت کنند‪ .‬به هر حال‪،‬‬ ‫حکم حکومتی اختصاص به یک قش��ر خاص ندارد و استثنا‬ ‫نی��ز ندارد‪ .‬در حوزه اختیار ولی فقیه تا هر جا که حکمش برد‬ ‫دارد(االن در لبنان و عراق هم برد دارد)‪ ،‬باید این حکم حکومتی‬ ‫اجرا ش��ود‪ .‬حتی ولی فقیه‏ای ک��ه در قلمرو حکومت این ولی‬ ‫فقیه نی��ز زندگی نمی‏کند‪ ،‬باید بر اس��اس حکم ولی فقیه نظر‬ ‫بدهد‪ .‬فرض کنید عراق‪ ،‬یک ولی فقیه داش��ته باشد و ایران هم‬ ‫یکی‪ .‬در این صورت اگر س��وال کنید که ایا این دو می‏توانند‬ ‫خالف حکم یکدیگر نظر بدهند و ایا این حکم صحیح است‬ ‫یا اینکه یکی از انها با حکم خود باعث تضعیف دیگری شود‪،‬‬ ‫حتی اگر این دو در یک حوزه هم باش��ند شرعا نباید این کار‬ ‫را انجام بدهند‪ .‬اگر در یک حوزه هس��تند باید گفت حکومت‬ ‫ی��ک ولی فقی��ه دارد و س��ایر مجتهدین جامع الش��رایط باید‬ ‫ب��رای مردم فتوا بدهند‪ ،‬ارش��اد بکنند‪ ،‬ولی احکام حکومتی را‬ ‫بای��د یک نفر صادر کند واال ه��رج و مرج پیش می‏اید‪ .‬حتی‬ ‫اگ��ر در یک مملکت هم دو ول��ی فقیه بخواهند حکم بدهند‬ ‫هرج و مرج می‏شود‪g .‬‬ ‫‪23‬‬ ‫بین الملل‬ ‫دیگر مرگ‬ ‫رازهای یک‬ ‫نگاه‬ ‫ایدئولوژی القاعده پس از بن الدن‬ ‫‪1‬‬ ‫پشت پرده یک مرگ‬ ‫اس��امه بن الدن رهبر گروه القاعده درحالی به گفته‬ ‫مقام��ات امریکایی زی��ر اب های اقیان��وس ارام قرار‬ ‫دارد که روی زمین این سوال مطرح می شود که اینده‬ ‫ایدئولوژی او چه خواهد ش��د؟ این س��وال در حالی‬ ‫مطرح می شود که بسیاری بر این عقیده اند که بن الدن‬ ‫مدت ها پیش مرگ سیاسی کرده بود و حضور یا عدم‬ ‫حض��ور او در راس گ��روه القاعده تاثی��ری در روند‬ ‫حرکت افراطی گرایی جهان و به خصوص در مرز میان‬ ‫افغانستان و پاکستان ندارد‪.‬‬ ‫اسامه بن الدن درحالی کشته شد که در پشت دیوارهای‬ ‫شش متری ویالیی بزرگ در نزدیکی اسالم اباد پنهان‬ ‫ش��ده بود‪ .‬گفته می ش��ود او شش س��ال گذشته را در‬ ‫این ویالی بزرگ زندگی می کرد اما حتی همسایه های‬ ‫او نیز به مس��اله مش��کوکی برخورد نکرده بودند و از‬ ‫اینکه او در این ویالی بزرگ کشته شده است متعجب‬ ‫هستند‪ .‬این تنها همسایه های بن الدن نیستند که نسبت‬ ‫به حضور او در این ویال و کش��ته شدنش در پاکستان‬ ‫‪24‬‬ ‫مشکوک هس��تند؛ از زمانی که باراک اوباما با حضور‬ ‫در مقابل دوربین ها کشته شدن اسامه بن الدن را اعالم‬ ‫کرده همه با دیده شک به این مساله نگاه می کنند‪.‬‬ ‫مرگ سیاسی اسامه بن الدن‬ ‫در میان ش��ک و تردیدهایی که نسبت به کشته شدن‬ ‫اس��امه بن الدن وجود دارد‪ ،‬گروهی بر این باورند که‬ ‫زن��ده یا مرده بودن بن الدن هی��چ تفاوتی در عملکرد‬ ‫القاعده نخواهد داش��ت چرا که بن الدن مدت هاست‬ ‫مرگ سیاسی کرده بود و در حال حاضر اهمیت حضور‬ ‫او در راس گروه القاعده مطرح نیس��ت‪ .‬اسامه بن الدن‬ ‫که در ابتدا یکی از مهره های امریکا در افغانستان برای‬ ‫مبارزه با اتحاد جماهیر شوروی بود پس از ‪ 11‬سپتامبر‬ ‫به مهره ای تبدیل شد که زنده و مرده او ارزش زیادی‬ ‫ب��رای امریکایی ها داش��ت‪ .‬هرچند گ��روه القاعده با‬ ‫برداشت سلفی و مرتجع از شریعت‪ ،‬کار خود را اغاز‬ ‫ک��رده بود‪ ،‬اما نمی توان تاثی��ر ایدئولوژی ها و نظرات‬ ‫او را در راهب��رد گ��روه القاعده نادی��ده گرفت‪ .‬با این‬ ‫وجود اما طی این س��ال ها همی��ن ایدئولوژی ها چنان‬ ‫در گروه القاع��ده رخنه کرده که دیگر حضور یا عدم‬ ‫حضور او در راس گ��روه معنای چندانی نمی یابد‪ .‬از‬ ‫همین روست که برخی شایعات مربوط به نحوه مرگ‬ ‫بن الدن را چندان با جدیت دنبال نمی کنند و معتقدند‬ ‫که این مساله ارتباطی به اینده گروه القاعده ندارد‪.‬‬ ‫بن الدن زنده است!‬ ‫اعالم خبر کش��ته ش��دن بن الدن ش��وک بزرگی برای‬ ‫جهانی��ان بود و این مس��اله به س��رعت در راس اخبار‬ ‫ی ش��بکه های خبری قرار گرفت‪ .‬در هیاهوی این‬ ‫تمام ‬ ‫اخبار عکس هایی منتشر شد که به سرعت جعلی بودن‬ ‫انها به اثبات رس��ید‪ .‬واکنش ها چنان بود که کاخ سفید‬ ‫به سرعت نس��بت به ان واکنش نشان داد و اعالم کرد‬ ‫از انجا که این تصاویر بس��یار فجیع هس��تند و ممکن‬ ‫اس��ت موجب بروز برخی عکس العمل ها ش��ود‪ ،‬فعال‬ ‫این تصاویر منتشر نخواهد شد‪ .‬عدم انتشار عکس های‬ ‫بن الدن از یک س��و و سر به نیست کردن او در اعماق‬ ‫اب های اقیانوس ارام از س��وی دیگر شک و تردیدها‬ ‫را در مورد کشته ش��دن بن الدن افزایش داد‪ .‬در همین‬ ‫راستا عده ای از کارشناسان اعالم کردند که بن الدن کشته‬ ‫نشده‪ ،‬بلکه در دست امریکایی هاست تا انها بتوانند از‬ ‫بین الملل‬ ‫بن الدن ‪ 6‬ماه پیش کشته شد‬ ‫عکس ه��ای منتش��ر ش��ده از ب��ن الدن را ‪ 6‬ماه پیش‬ ‫ش��بکه الجزیره منتش��ر کرده بود‪ .‬این یکی از دالیلی‬ ‫اس��ت که می توان به سادگی به ان استناد و اعالم کرد‬ ‫تاریخی که برای اعالم کشته شدن بن الدن اعالم شده‬ ‫اس��ت با تاریخ واقعی کشته شدن او هماهنگی ندارد‪.‬‬ ‫به نظر می رس��د که مقامات امریکایی برای بیش��ترین‬ ‫بهره ب��رداری به دنبال بهترین زمان برای اعالم این خبر‬ ‫بوده ان��د‪ .‬باراک اوباما‪ ،‬رئیس جمهور امریکا که ماراتن‬ ‫انتخاباتی خود را اغاز کرده است‪ ،‬به دنبال بهره برداری‬ ‫از ای��ن اتف��اق به دنب��ال فضایی بود ک��ه بتواند برای‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری از ان استفاده کند‪ .‬اگر این‬ ‫سناریو درست باشد به نظر می رسد تاخیر برای اعالم‬ ‫خبر کشته ش��دن اسامه بن الدن بهترین بهره برداری از‬ ‫واکنش ها به خبر کشته شدن بن الدن‬ ‫کش��ته ش��دن رهبر القاع��ده واکنش ه��ای مختلفی در‬ ‫اسامه بن الدن که در‬ ‫ابتدا یکی از مهره های‬ ‫امریکا در افغانستان‬ ‫برای مبارزه با اتحاد‬ ‫جماهیر شوروی بود‬ ‫پس از ‪ 11‬سپتامبر‬ ‫به مهره ای تبدیل‬ ‫شد که زنده و مرده‬ ‫او ارزش زیادی برای‬ ‫امریکایی هاداشت‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫او بهره برداری های کاف��ی و الزم را بکنند‪ .‬هرچند این‬ ‫اظهار نظر چندان با واقعیت تطابق ندارد اما در هر حال‬ ‫یکی از گزینه هایی است که این روزها در ارتباط با مرگ‬ ‫بن الدن از ان صحبت می شود‪ .‬عده ای با این توجیه که‬ ‫مسلما باراک اوباما‪ ،‬رئیس جمهور امریکا اعتبار خود را‬ ‫ب��رای اعالم خبری با این وس��عت خرج نمی کند‪ ،‬این‬ ‫مساله را رد می کنند‪ .‬البته نزدیک بودن انتخابات ریاست‬ ‫جمهوری امریکا خودش پاسخی به این ادعاست‪.‬‬ ‫انتش��ار این خبر بوده اس��ت‪ .‬از سوی دیگر نگاهی به‬ ‫تح��والت این روزها در جهان عرب و حضور امریکا‬ ‫در جنگ علیه لیبی نیز می تواند توجیه دیگری باش��د‬ ‫که خبر کشته شدن بن الدن را به تاخیر انداخته است‪.‬‬ ‫امریکا اکنون می خواهد با ابرومندی اعالم کند که در‬ ‫جنگ علیه تروریسم پیروز شده و حضورش در لیبی‬ ‫نیز نتیجه مثبتی خواهد داشت‪.‬‬ ‫کش��ورهای مختلف جه��ان در پی داش��ت‪ .‬به گزارش‬ ‫س��ی ان ان‪ ،‬به غیر از مقامات مختل��ف امریکایی‪ ،‬دیوید‬ ‫کامرون‪ ،‬نخس��ت وزیر بریتانیا با ص��دور بیانیه ای مرگ‬ ‫بن الدن را باعث ارامش مردم جهان دانست‪ .‬عبداهلل گل‪،‬‬ ‫رئیس جمهوری ترکیه نیز گفت که مرگ بن الدن نش��ان‬ ‫داد که رهبران تروریس��ت دیر یا زود دس��تگیر یا کشته‬ ‫می ش��وند‪ .‬حامد کرزی‪ ،‬رئیس جمهوری افغانستان نیز‬ ‫گفت‪ ،‬امیدواریم م��رگ بن الدن جامعه جهانی را به این‬ ‫ی تروریست ها نیست‪.‬‬ ‫درک برس��اند که کش��ور ما جا ‬ ‫ش��یمون پرز‪ ،‬رئیس جمهوری اس��رائیل نیز کشته شدن‬ ‫بن الدن را دس��تاوردی بزرگ ب��رای امریکا و جهان ازاد‬ ‫دانس��ت و گفت که او به جزای کارهایش رسید‪ .‬ایهود‬ ‫باراک‪ ،‬وزیر جنگ اس��رائیل نیز گفت که مرگ بن الدن‬ ‫ثابت کرد که امریکا جرات و پافشاری الزم برای مبارزه با ‬ ‫تروریسم را دارد‪ .‬حکومت خودگردان فلسطینی نیز مرگ‬ ‫بن الدن را دس��تاوردی بزرگ برای ارمان صلح دانست‪.‬‬ ‫بزرگترین سازمان مسلمانان در ایاالت متحده امریکا نیز‬ ‫با صدور بیانیه ای از مرگ اس��امه بن الدن ابراز خرسندی‬ ‫کرده و اعالم کرد که ما نیز در کنار هموطنانمان از کشته‬ ‫شدن هسته مرکزی القاعده که امنیت ما و جهان را تهدید‬ ‫می کرد‪ ،‬شادیم‪ .‬اما این سازمان در عین حال هشدار داد که‬ ‫مرگ بن الدن ممکن است باعث بیدار شدن جریان افراط‬ ‫شده و انها در صدد انتقام خونین بر ایند‪g.‬‬ ‫‪25‬‬ ‫نقض حقوق بشر‬ ‫‪2‬‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪26‬‬ ‫گفت وگو با یوسف موالیی در مورد چگونگی مرگ بن الدن‬ ‫یوسف موالیی‪ ،‬استاد حقوق بین الملل و کارشناس این حوزه در رابطه با مسائل‬ ‫حقوقی کشته شدن اسامه بن الدن در عملیات امریکا بر این باور است که‬ ‫از دید موازین رعایت حقوق بشر هر انسانی حق دارد که در چارچوب‬ ‫ک تروریست نیز باید‬ ‫استانداردهای جهانی مورد حمایت قرار بگیرد و حتی ی ‬ ‫حق و حقوق اولیه اش رعایت شود‪ .‬در مورد بن الدن اگر اتفاقاتی که افتاده‬ ‫صحت داشته باشد امریکایی ها مرتکب نقض حقوق بشر شده اند‪.‬‬ ‫به نظر ش��ما این مس��اله که امریکایی ها‬ ‫بدون اطالع پاکستان به خاک این کشور‬ ‫وارد ش��ده و عملیات انج��ام داده اند از‬ ‫لحاظ حقوقی چگونه مورد بررسی قرار‬ ‫می گی��رد و ایا می توان این کار را از این‬ ‫منظر توجیه کرد؟‬ ‫‪ l‬ما اگر در مفهوم سنتی حاکمیت قرار بگیریم هیچ‬ ‫کش��وری حق ندارد از نیروی نظامی اش در خاک‬ ‫یک کشور دیگر حال برای هر هدفی استفاده کند‪،‬‬ ‫بنابرای��ن ورود نیروهای نظامی امریکا با هر هدفی‬ ‫به قلمرو سرزمین پاکستان بدون جلب رضایت ان‬ ‫کشور نقض اشکار حاکمیت است‪ .‬منتها اتفاقی که‬ ‫اینجا افتاده این اس��ت که پاکس��تان به این اقدام به‬ ‫عنوان نقض حاکمیتش اعتراض حقوقی ندارد یعنی‬ ‫از باب مسئولیت بین المللی امریکا را مورد تعقیب‬ ‫قرار نمی دهد‪ .‬درس��ت اس��ت که اعتراضاتی دارد‬ ‫ولی به انها جنبه حقوقی نداده اس��ت و این مساله‬ ‫بحث جدیدی را در حق��وق بین الملل باز می کند‪.‬‬ ‫در واقع ما می توانیم در بعضی مناس��بات ویژه مثل‬ ‫مناسبات امریکا و پاکستان به وجود نوعی رضایت‬ ‫ضمنی در خصوص ورود نظامیان کش��ور امریکا‬ ‫ب��ه ان کش��ور اعتقاد پیدا کنیم‪ .‬ای��ن امر مربوط به‬ ‫مناس��بات بین دو کشور اس��ت و کشورهای دیگر‬ ‫حق ارزش گذاری ای��ن اقدامات را از لحاظ نقض‬ ‫حاکمیت این کشور ندارند‪ .‬اگر پاکستان مدعی نیست‬ ‫که حقوقش نقض ش��ده پس دیگ��ر جایی در حقوق‬ ‫بین الملل برای بحث کردن وجود ندارد‪ .‬مناسبات میان‬ ‫امریکا و پاکس��تان برای مبارزه با عملیات تروریستی‪،‬‬ ‫سال هاس��ت که ش��کل گرفته و این عملی��ات هم به‬ ‫نوعی در چارچوب ان مناسبات تعریف می شود‪ .‬البته‬ ‫شایان ذکر است که این اولین مورد از اقدامات امریکا‬ ‫نیس��ت ولی این بار چون اسم بن الدن مطرح شده این‬ ‫عملیات مورد توجه قرار گرفته اس��ت وگرنه امریکا‬ ‫ش��اید هرروز با هواپیماهای بدون سرنشین و انواع و‬ ‫اقس��ام تجهیزاتش به انجام عملیات در خاک پاکستان‬ ‫علیه القاعده مبادرت می ورزد‪.‬‬ ‫بن الدن در حالی توسط نیروهای امریکایی‬ ‫به قتل رس��ید که غیر مس��لح ب��وده و توان‬ ‫دفاع از خودش را نداش��ته اس��ت‪ .‬از جنبه‬ ‫حقوقی این مساله چگونه مورد واکاوی قرار‬ ‫می گیرد؟‬ ‫‪ l‬این مس��اله بسیار جای بحث دارد‪ .‬جدای از اینکه‬ ‫پاکس��تان مناس��بات سیاس��ی اش را با امریکا چگونه‬ ‫تعریف کرده باش��د این عملیات به صورتی که انجام‬ ‫گرف��ت بحث های حقوقی ج��دی دارد‪ .‬از همان ابتدا‬ ‫که قطعنام��ه ‪ 1373‬در س��ال ‪ 2001‬علی��ه طالبان در‬ ‫ش��ورای امنیت تصویب ش��د این دغدغه در مجامع‬ ‫بین المللی همواره وجود داش��ت که چگونگی اجرای‬ ‫اقدامات مبارزه با تروریسم به نحوی ناقض حقوق‬ ‫بش��ر نباش��د و هیچ نهاد بین المللی شاید نتواند به‬ ‫درس��تی این اقدامات را تحت نظارت قرار دهد و‬ ‫داوری بکند‪.‬به عنوان نمونه رئیس مجمع پارلمانی‬ ‫ش��ورای اروپا در نوامبر ‪ 2001‬اع�لام کرد که اگر‬ ‫واکن��ش ما ب��ه تروریس��م اس��تانداردهای حقوق‬ ‫س تروریس��ت ها پیروز‬ ‫بش��ری مان را تقلیل دهد پ ‬ ‫ش��ده اند‪ .‬بنابراین در این مساله هم صرف مبارزه با ‬ ‫تروریسم اجازه نمی دهد که اصول و موازین حقوق‬ ‫بش��ر زیر پا گذاشته ش��ود‪ .‬از دید موازین رعایت‬ ‫حقوق بش��ر هر انسانی حق دارد که در چارچوب‬ ‫اس��تانداردهای جهانی مورد حمایت قرار بگیرد و‬ ‫حتی یک تروریست نیز باید حق و حقوق اولیه اش‬ ‫رعایت شود‪ .‬در مورد بن الدن اگر اتفاقاتی که افتاده‬ ‫صحت داش��ته باش��د امریکایی ه��ا مرتکب نقض‬ ‫حقوق بشر ش��ده اند و چیزی که جهانیان مدت ها‬ ‫نگران��ش بودند اتف��اق افتاده اس��ت‪ .‬وقتی فردی‬ ‫غیرمسلح است ش��لیک کردن به او توجیهی ندارد‬ ‫ضم��ن اینکه بن الدن یا هر کس دیگری این حق را‬ ‫دارد ک��ه در برابر اتهاماتی که به او وارد کرده اند در‬ ‫محکمه ای که قابل قبول باش��د به دفاع از خودش‬ ‫بپ��ردازد و دالیلش را بگوی��د‪ .‬در این مورد خاص‬ ‫امریکا به گونه اعمال عدالت خصوصی در جوامع‬ ‫اولیه عمل کرد یعنی جایی که س��اختارهای جوامع‬ ‫فعلی هنوز به لحاظ نهادها و هنجارها شکل نگرفته‬ ‫بود و نظم حقوقی نداشتیم‪ .‬در ان جوامع هرکسی‬ ‫در ازای عدالت خصوصی انتقامش را بدون رعایت‬ ‫موازین حقوقی از دیگری می گرفت‪ .‬منتها از زمانی‬ ‫که نظم حقوقی تعیین کنن��ده و هدایت کننده رفتار‬ ‫دولت ها ش��ده اس��ت عدول کردن از ان و اعمال‬ ‫عدالت خصوص��ی به نوعی بازگش��ت به جوامع‬ ‫ابتدایی است و با الگوهای کنونی سازگاری ندارد‪.‬‬ ‫ایا از لحاظ حقوقی‪ ،‬اقدامات و عملیات‬ ‫ضد تروریستی امریکا در کشورهای دیگر‬ ‫تخلف محسوب نمی شود؟‬ ‫‪ l‬امری��کا از طرفی خودش مدعی این اس��ت که‬ ‫در چارچوب موازین حقوق بش��ری‪ ،‬حقوق افراد‬ ‫در هم��ه جای دنیا رعایت ش��ود و از طرف دیگر‬ ‫خودش اصال این موازین را رعایت نمی کند‪ .‬همان‬ ‫زمانی که قطعنامه ‪ 1373‬تصویب شد این قطعنامه‬ ‫کمیته ای را برای نظارت و حتی سیاس��ت گذاری‪،‬‬ ‫صدور دس��تورالعمل ها و نحوه اجرای ان قطعنامه‬ ‫تشکیل داد‪.‬‬ ‫ام��ا در ح��ال حاض��ر نمی بینی��م که ای��ن کمیته‬ ‫ضدتروریسم قطعنامه ‪ 1373‬رعایت شود به همین‬ ‫دلیل می گویم اگر امریکا می خواست رفتار خودش‬ ‫را با موازین حقوقی تطبیق دهد باید هماهنگی های‬ ‫الزم را به اجرا در می اورد‪.‬‬ ‫در بنده��ای ‪ 2،1‬و‪ 3‬کمیت��ه ان قطعنامه ‪ 3‬مس��اله‬ ‫پیش بین��ی ش��ده اس��ت‪ .‬پیش��گیری و س��رکوب‬ ‫تامین مالی تروریس��ت‪ ،‬پیش گی��ری و جرم انگاری‬ ‫اقدامات تروریس��تی و هم��کاری بین الملل��ی و‬ ‫تصویب پارلمانی‪12‬کنوانس��یون مل��ل متحد علیه ‬ ‫تروریس��م‪ .‬اینجا وقتی بح��ث جرم انگاری مطرح‬ ‫اس��ت یعنی جامعه جهانی بای��د به نوعی به توافق‬ ‫برس��د که چه اقدامی مجرمانه اس��ت و تروریستی‬ ‫محس��وب می ش��ود و در مرحله بعد چه اقداماتی‬ ‫برای پیش��گیری و مقابله و سرکوب باید صورت‬ ‫بگی��رد‪ .‬اما ای��ن کمیته ویژه ضدتروریس��م در این‬ ‫مس��ائل هیچ دخالتی ندارد‪ .‬امریکا از وجود برخی‬ ‫خالءه��ا در جامع��ه جهان��ی از جمل��ه خالءهای‬ ‫هنجاری‪ ،‬قضایی و نهادهای اجرایی استفاده می کند‬ ‫و با مجوزهای کلی مثل قطعنامه ‪ 1373‬و‪ ...‬اقدامات‬ ‫خودش را انجام می دهد‪g .‬‬ ‫مرگ بن الدن د ر هاله ای از ابهام‬ ‫جنگ سناریوها‬ ‫نوذر شفیعی‪/‬استاد دانشگاه‬ ‫‪3‬‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫در رابط��ه با مرگ اس��امه ب��ن الدن و ابهاماتی که‬ ‫پیرام��ون این ماجرا وجود دارد چند س��ناریو محتمل‬ ‫اس��ت‪ .‬س��ناریوی نخس��ت که بهترین گزین��ه برای‬ ‫امریکایی ها بود‪ ،‬دس��تگیری اسامه بن الدن است‪ .‬اگر‬ ‫انها بن الدن را زنده بازداشت می کردند این امر بیانگر‬ ‫اقتدار ایاالت متحده امریکا بود‪ .‬اما از دیگر س��و زنده‬ ‫بازداشت کردن اس��امه بن الدن می توانست پیامدهای‬ ‫خطرناکی را به دنبال داش��ته باش��د‪ .‬یعن��ی طالبان و‬ ‫القاعده را تحریک به ش��ورش می کرد و می توانس��ت‬ ‫پیامدهای امنیتی ناخوش��ایندی را برای ایاالت متحده‬ ‫امری��کا و متحدان��ش در پی داش��ته باش��د‪ .‬بنابراین‬ ‫امریکایی ه��ا گزینه قتل را در دس��تور کار قرار دادند‬ ‫البته این تصمیم تنها به خاطر جلوگیری از شورش ها‬ ‫نبود بلکه ممکن است مقاومت بن الدن و فعالیت های‬ ‫دفاع��ی اش نیروهای امریکایی را به این امر واداش��ته‬ ‫باشد‪ .‬بنابراین سناریوی بعدی همین می تواند باشد که‬ ‫بن الدن در درگیری های مسلحانه کشته شده است‪ .‬از‬ ‫دیگر س��و بحثی که مطرح اس��ت این است که شاید‬ ‫اسامه بن الدن اصال کشته نشده است یا قبال کشته شده‪.‬‬ ‫در این راس��تا من به شخصه معتقدم که رهبر القاعده‬ ‫قطعا کش��ته شده است‪ .‬شواهد به قتل رسیدن وی نیز‬ ‫کامال اشکار است‪ .‬اگر بن الدن به قتل نرسیده بود‪ ،‬به‬ ‫دلیل فضای تبلیغاتی سنگینی که وجود دارد وی باید‬ ‫اقدامی در جهت خنثی سازی این تبلیغات امریکایی ها‬ ‫انجام می داد و با ارسال یک نوار ویدئویی و اظهارنظر‬ ‫درباره زنده بودن خ��ودش ادعای امریکایی ها را نفی‬ ‫می ک��رد‪ .‬از جنبه دیگر اگر ب��ن الدن زنده بود با توجه‬ ‫به جنگ روانی سختی که اکنون میان طالبان و القاعده‬ ‫به خاطر مرگ رهبرشان در جریان است وی حتما به‬ ‫تکذی��ب خبر مبادرت می ورزید‪ .‬نکت��ه دیگر نیز این‬ ‫است که هم طالبان و هم القاعده ادعا کرده اند که باید‬ ‫انتقام قتل رهبرش��ان را از امریکایی ها و پاکس��تانی ها‬ ‫بگیرند‪ .‬درنتیجه تمام این ش��واهد بیانگر ان است که‬ ‫اس��امه بن الدن به قتل رسیده است‪ .‬اما اینکه این قتل‬ ‫چه زمانی اتفاق افتاده است نیز جای بحث دارد‪ .‬شاید‬ ‫یک ماه‪ ،‬دو ماه یا ماه ها پیش این اتفاق افتاده باش��د یا‬ ‫در همین زمانی ک��ه امریکایی ها اعالم کرده اند‪ .‬زمان‬ ‫ای��ن مس��اله می تواند جای ابهام و تردید باش��د اما در‬ ‫کش��ته ش��دن بن الدن نمی توان تردید کرد‪ .‬درحقیقت‬ ‫این احتمال وجود دارد که بن الدن در گذش��ته به قتل‬ ‫رس��یده باشد ولی به دلیل نیازهای سیاسی و تبلیغاتی‬ ‫اوباما‪ ،‬این مس��اله اکنون اعالم شده است‪ .‬البته امریکا‬ ‫ت��ا حدی نیز ب��ه هدفش نایل ش��د چراک��ه در حال‬ ‫حاض��ر و پس از ان جری��ان محبوبیت اوباما‪ ،‬نزدیک‬ ‫به ‪32‬درص��د افزایش یافت‪ ،‬هرچند ای��ن امر موقتی‬ ‫خواهد بود ولی به هر حال منجر به محبوبیت مقطعی‬ ‫رئیس جمهوری امریکا شد و اندکی نیز بحران مالی و‬ ‫سیاس��ی ایاالت متحده را کاهش داد‪ .‬در رابطه با اینده‬ ‫س��ازمان القاعده پس از این ب��ه نظر من چون القاعده‬ ‫یک ش��بکه و سازمان است با وجود کشته شدن رهبر‬ ‫القاعده اگرچه رهبر معنوی و کلیدی این تشکیالت از‬ ‫بین رفته‪ ،‬اما با توجه ب��ه اهداف و ارمان های القاعده‬ ‫با جایگزین��ی فرد دیگری انها به عملیات خودش��ان‬ ‫ادامه خواهند داد‪ .‬در تعریف سازمان نیز گفته می شود‬ ‫که س��ازمان قائم به فرد نیست و خودش یک ساختار‬ ‫اس��ت که کارهای خودش را به سرانجام می رساند و‬ ‫القاعده هم مستثنا نیست‪ .‬مس��اله دیگری که پیرامون‬ ‫کش��ته ش��دن رهبر القاعده وجود دارد انجام عملیات‬ ‫در خاک پاکس��تان به وس��یله نیروه��ای امریکایی و‬ ‫پرس��ش هایی است که در این راس��تا مطرح می شود‪.‬‬ ‫به عنوان نمونه اخی��را اینگونه مطرح کرده اند که چرا‬ ‫امریکا بدون اطالع پاکستان در خاک یک کشور دیگر‬ ‫دست به عملیات زده است؟ در پاسخ به این سوال من‬ ‫به ش��خصه معتقدم که غیرممکن است پاکستانی ها از‬ ‫این امر بی اطالع بوده باش��ند‪ .‬چراکه عملیاتی که علیه‬ ‫بن الدن صورت گرفت در منطقه ای بود که از پوشش‬ ‫هوایی بس��یار قوی ای برخوردار اس��ت و هر هواپیما‬ ‫ی��ا هلیکوپتری که از انجا عب��ور کند اگر بدون اطالع‬ ‫مقامات پاکستان باشد به صورت اتوماتیک هدف قرار‬ ‫می گیرد‪ .‬بنابراین به نظر می اید هلیکوپترهای امریکایی‬ ‫که در منطقه به پرواز درامدند و به مقر بن الدن حمله‬ ‫کردند با اطالع مقامات پاکس��تانی به این کار مبادرت‬ ‫ورزیده اند‪ .‬همچنانکه اکنون نیز شواهد و مدارکی که‬ ‫به خارج بروز می کند نشان می دهد مقامات پاکستانی‬ ‫در جری��ان این عملی��ات بوده اند‪ .‬در ش��رایط کنونی‬ ‫اگر مشخص ش��ود که پاکستان در این عملیات نقش‬ ‫داشته منازعه خونینی در داخل پاکستان اتفاق خواهد‬ ‫افتاد‪ ،‬پس امریکایی ها برای اینکه فش��ار روانی روی‬ ‫پاکستان کمتر شود اینگونه نشان می دهند که به تنهایی‬ ‫وارد عملیات ش��ده اند و پاکس��تان هیچ گونه دخالتی‬ ‫نداش��ته است‪ .‬این در حالی اس��ت که پرواضح است‬ ‫ای اس ای از مح��ل اختفای بن الدن اطالع داش��ته و‬ ‫در ازای این همکاری اطالعاتی پاداش هایی را نیز در‬ ‫این��ده دریافت خواهند کرد‪ .‬پ��س در رابطه با پرونده‬ ‫قتل اسامه بن الدن ابهامات و سواالت بی پاسخ بسیاری‬ ‫وج��ود دارد‪ ،‬حتی هنوز نمی توان ب��ه یقین گفت که‬ ‫جنازه ای که به دریا انداخته شد متعلق به بن الدن بوده‬ ‫اما اگر این کار از جانب امریکا صورت گرفته باش��د‬ ‫به چند دلیل اس��ت‪ ،‬نخست اینکه القاعده و طالبان در‬ ‫فکر انتقام برنیایند و بعد هم اینکه از بن الدن یک نماد‬ ‫مقاومت و مبارزه درست نکنند و نوعی یاس و ناامیدی‬ ‫در انها به وجود بیاید‪ .‬این حرف که جنازه بن الدن را به‬ ‫دری��ا انداخته اند باعث به وجود امدن یاس در القاعده‬ ‫می شود اما ممکن است که سال ها بعد تصویر یا جسد‬ ‫بن الدن به ش��کل های مختلف در امریکا پیدا شود که‬ ‫این موضوع خودش به یک موضوع سیاسی‪ ،‬امنیتی یا‬ ‫تبلیغاتی جدید تبدیل خواهد شد‪ .‬پس تنها مطلبی که‬ ‫در رابطه با پرونده ب��ن الدن به صراحت می توان بیان‬ ‫کرد این اس��ت که وی کشته شده اما زمان و مکان ان‬ ‫همچنان در هاله ای از ابهام است‪g .‬‬ ‫‪27‬‬ ‫گفت و گو با حسن بهشتی پور‪:‬‬ ‫راز و رمزهای اسامه‬ ‫سعیده سادات فهری‬ ‫‪4‬‬ ‫حسن بهشتی پور‪ ،‬کارشناس مسائل بین الملل پیرامون این مساله که چرا امریکا‬ ‫باوجودی که بن الدن مسلح نبود‪ ،‬وی را بازداشت نکرد و کشت‪ ،‬می گوید که انها‬ ‫نمی خواستند ماجرای ‪ 11‬سپتامبر افشا شود و اگر اسامه بن الدن زنده می ماند به دنبال ان‬ ‫باید برای وی دادگاه تشکیل می دادند و محاکمه اش می کردند؛ محاکمه ای که در ان به ابعاد‬ ‫مختلف حادثه ‪ 11‬سپتامبر می پرداختند و این همان چیزی است که امریکا نمی خواهد روشن‬ ‫شود و همچنان نیز مصر هستند که این راز سر به مهر بماند‪ .‬به گفته وی به هرحال بن الدن‬ ‫دیگر یک مهره سوخته بود و تاریخ مصرفش به پایان رسیده بود‪ .‬باراک اوباما‪ ،‬رئیس جمهوری‬ ‫امریکا نیز نیاز داشت که این اقدام را انجام دهد‪ .‬حال چه بن الدن در این زمان کشته شده‬ ‫باشد و چه قبال کشته شده بود‪ ،‬اوباما به سبب نیازش اکنون این مساله را اعالم کرده است‪.‬‬ ‫اوباما با این اقدام در پی ان است که فشار موجود از جانب افکار عمومی امریکا به خصوص‬ ‫جمهوری خواهان را کم کند‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪28‬‬ ‫انگون��ه ک��ه خ��ود مقام��ات امریکایی‬ ‫گفته اند اس��امه بن الدن هنگام مواجهه با‬ ‫ماموران بدون س�لاح بوده است‪ .‬در این‬ ‫صورت چرا انها وی را بازداشت نکردند‬ ‫و به کش��تن وی مبادرت ورزیدند؟ این‬ ‫درحالی اس��ت که با بازداشت بن الدن و‬ ‫تش��کیل دادگاهی برای وی‪ ،‬امریکایی ها‬ ‫می توانس��تند پرونده ‪ 11‬سپتامبر را که به‬ ‫قول خودش��ان‪ ،‬عامل اصلی اش شخص‬ ‫بن الدن بوده است مختومه اعالم کنند‪.‬‬ ‫‪l‬در واق��ع امری��کا نمی خواس��ت ک��ه ماجرای‬ ‫‪ 11‬س��پتامبر افشا شود و اگر اس��امه بن الدن زنده‬ ‫می مان��د به دنبال ان باید برای وی دادگاه تش��کیل‬ ‫می دادند و محاکمه اش می کردند‪ ،‬محاکمه ای که در‬ ‫ان به ابعاد مختلف حادثه ‪ 11‬سپتامبر می پرداختند‬ ‫و این همان چیزی اس��ت ک��ه امریکا نمی خواهد‬ ‫روشن شود‪ .‬پس مقامات امریکایی برای اینکه این‬ ‫راز مکتوم بماند به گفته خودشان بن الدن را کشتند‬ ‫و حت��ی به وی فرصت اعتراف ک��ردن نیز ندادند‪.‬‬ ‫این مساله نش��ان می دهد که مخالفت امریکایی ها‬ ‫با تش��کیل یک کمیته بی طرف ب��رای تعیین ابعاد‬ ‫ماجرای ‪ 11‬س��پتامبر بی دلیل نبوده و همچنان نیز‬ ‫مصر هستند که این راز سر به مهر بماند‪ .‬حال دیگر‬ ‫کی این رمز و رازها افشا شود مشخص نیست‪.‬‬ ‫پس به همین دلیل هم تاکنون امریکایی ها‬ ‫هیچ سند و مدرکی که نشان دهنده دست‬ ‫داش��تن بن الدن در حمالت ‪ 11‬س��پتامبر‬ ‫باشد افشا نکرده اند؟‬ ‫‪l‬پیرامون این مس��اله باید توضیح دهم که امریکا‬ ‫اصال س��ندی در رابطه با دس��ت داشتن بن الدن و‬ ‫سازمان القاعده در جریان حادثه ‪ 11‬سپتامبر ندارد‪.‬‬ ‫در همان ابتدا که این اتفاق افتاد امریکایی ها گفتند‬ ‫که یک گروه ‪ 20‬نفره این عملیات را انجام داده اند‬ ‫و در پ��ی ان‪ ،‬یکی از ان هواپیماه��ای معروف را‬ ‫که قرار بوده به کنگ��ره امریکا اصابت کند در هوا‬ ‫منفجر کرده اند‪ .‬اما بقیه را نتوانس��ته اند کاری بکنند‬ ‫و یکی به پنتاگون اصابت کرده و دو تای دیگر هم‬ ‫برج های دوقلو را منهدم کرده اند‪ .‬مقامات امریکایی‬ ‫مدعی اند که این حوادث توس��ط کسانی که دوره‬ ‫خلبانی را در خ��ود امریکا گذرانده اند اتفاق افتاده‬ ‫اس��ت‪ .‬بعد هم مدعی شدند که پاسپورت یکی از انها‬ ‫را پیدا کرده اند و تا جایی که در ذهنم است عطا نامی‬ ‫ را معرفی کردند درحالیکه در هواپیمایی که پودر شده‬ ‫چطور امکانش هست که پاسپورت کسی را پیدا کنند‪.‬‬ ‫درواقع چگونگی ارتباط القاعده با این ماجرا همچنان‬ ‫بی جواب است‪ .‬اس��ناد و مدارک دقیقی بدین منظور‬ ‫تاکنون منتشر نشده است‪.‬‬ ‫ی هم که از بن الدن‬ ‫پس ممکن اس��ت فیلم ‬ ‫منتش��ر ش��ده و در ان س��رکرده القاع��ده‬ ‫مس��ئولیت حم�لات را ب��ه عه��ده گرفته‪،‬‬ ‫ساختگی باشد؟‬ ‫‪l‬این مساله که فیلم کار خود امریکا باشد بعید به نظر‬ ‫می رس��د ولی در هر حال فیلم منتشر شده از بن الدن‬ ‫ابهامات بسیاری دارد‪ .‬در ان فیلم بن الدن می گوید که‬ ‫امریکا به خاطر جنایاتی که در دنیا مرتکب شده است‬ ‫اکنون تق��اص پس می دهد‪ .‬تا جایی که به خاطر دارم‬ ‫ب��ن الدن به صراحت در ان فیل��م نمی گوید که ما ان‬ ‫اقدامات را انجام داده ایم و مسئولیت ان را نیز به عهده‬ ‫می گیریم‪ .‬تنه��ا فیلمی از یک��ی از ان خلبان ها به نام‬ ‫محمد عطا منتشر می کنند که مربوط به قبل از عملیات‬ ‫اس��ت و وی در ان فیل��م در حین ش��هادتین گفتن و‬ ‫وصیت کردن با افتخار از کاری که قرار اس��ت انجام‬ ‫دهد صحبت می کند‪ .‬منتها در همان زمان گفتند که این‬ ‫فیلم ساختگی و توس��ط سازمان سیا تهیه شده است‪.‬‬ ‫در حقیقت هنوز مش��خص نیست که این فرد همانی‬ ‫ب��وده که هواپیما را هدایت کرده یا خیر؟ به عقیده من‬ ‫بهتری��ن راه حل برای رفع اینگونه ابهامات این بود که‬ ‫امریکا موافقت می کرد یک کمیته بی طرف برای این‬ ‫موضوع تشکیل شود و یک بار برای همیشه تمام ابعاد‬ ‫این ماجرا کش��ف ش��ود‪ .‬اما چون هیچ وقت اینگونه‬ ‫اقدامی ص��ورت نگرف��ت ابهام راجع به ‪ 11‬س��پتامبر‬ ‫زیاد اس��ت و کش��ته ش��دن بن الدن هم این ابهامات‬ ‫را بیش��تر ک��رد درحالیکه می توانس��تند با بازداش��ت‬ ‫وی و تش��کیل دادگاه ای��ن پرون��ده را مختومه کنند‪.‬‬ ‫امریکایی ها با انداختن جس��د بن الدن در دریا نش��ان‬ ‫دادند که مایلند این ابهامات برای همیش��ه باقی بماند‬ ‫و دادن اطالع��ات به صورت قطره چکانی را همچنان‬ ‫دنبال می کنند‪.‬‬ ‫برخی می گویند اسامه بن الدن در این ماجرا‬ ‫کش��ته نش��ده‪ ،‬یا قبال کشته ش��ده بوده‪ ،‬یا‬ ‫همچنان زنده اس��ت‪ .‬ش��ما کدامیک از این‬ ‫فرضیه ها را قبول دارید؟‬ ‫‪l‬من از مقامات ایران ش��نیدم که گفتند بن الدن قبال‬ ‫کش��ته ش��ده اس��ت‪ .‬به نظر من مس��ئوالن اگر چنین‬ ‫اطالعاتی داشتند باید قبال اعالم می کردند‪ ،‬چراکه این‬ ‫صحبت جو خبری بس��یار خوبی را ایجاد می کرد‪ .‬من‬ ‫هم ای��ن موضوع را بعید نمی دانم و ان را رد نمی کنم‬ ‫چراکه اطالعاتی در این زمینه ندارم ولی به عنوان یک‬ ‫تحلیلگر سیاسی و یک شخص رسانه ای می گویم که‬ ‫بهتر بود مس��ئوالن اگر اطالعاتی در این رابطه داشتند‬ ‫قبل از اعالم خبر کشته شدن بن الدن توسط امریکا ان‬ ‫را بیان می کردند و مدارکش را نیز منتش��ر می کردند‪،‬‬ ‫البته شاید صالح را در این کار دیده اند‪.‬‬ ‫به نظر ش��ما چطور؟ ایا اسامه بن الدن قبال‬ ‫کشته شده بود؟‬ ‫‪l‬ب��ه هرحال بن الدن دیگر یک مهره س��وخته بود و‬ ‫تاریخ مصرفش به پایان رس��یده ب��ود‪ .‬از طرف دیگر‬ ‫باراک اوباما‪ ،‬رئیس جمهوری امریکا نیز نیاز داشت که‬ ‫ای��ن اقدام را انجام دهد‪ .‬حال چه بن الدن در این زمان‬ ‫کش��ته شده باشد و چه قبال کش��ته شده بود‪ ،‬اوباما به‬ ‫سبب نیازش اکنون این مس��اله را اعالم کرد‪ .‬اوباما با‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫این اقدام در پی ان اس��ت که فش��ار موجود از جانب‬ ‫افکار عمومی امریکا به خصوص جمهوری خواهان را‬ ‫کم کند‪ .‬مش��کالت اقتص��ادی‪ ،‬افزایش بیکاری و باال‬ ‫رفتن کس��ری بودجه از جمله مسائلی است که باعث‬ ‫ش��ده اوباما در س��طح جامعه امریکا با مشکل مواجه‬ ‫شود‪ .‬اکنون رئیس جمهوری امریکا با این حرکت این‬ ‫مشکالت را به س��مت نوعی ملی گرایی سوق داده و‬ ‫می خواهد نوعی شور ملی ایجاد بکند و اینطور نشان‬ ‫ده��د که باالخره انتقام ‪ 11‬س��پتامبر را گرفته اند‪ .‬زمان‬ ‫انتخ��اب این موضوع از جانب اوباما به این خاطر بود‬ ‫که امواج داخلی را پاسخگو باشد از طرفی هم بعد از‬ ‫گذشت ‪ 10‬سال دیگر باید اعالم می کردند که بن الدن‬ ‫کجا پنهان شده و چه بالیی بر سرش امده است‪ .‬اصال‬ ‫با عقل هم جور درنمی اید که به مدت ‪ 10‬سال فردی‬ ‫اینگونه غیب شده باشد و نشانه ای هم از وی در دست‬ ‫نباشد‪.‬‬ ‫با این حس��اب ای��ا بعد از ای��ن‪ ،‬عملیات‬ ‫ضدتروریسم امریکا و غرب در کشورهای‬ ‫منطقه توجیهی خواهد داشت؟‬ ‫‪l‬بله‪ ،‬س��وژ ه تروریس��م همچنان ادام��ه پیدا خواهد‬ ‫زمان انتخاب این موضوع‬ ‫از جانب اوباما به این‬ ‫خاطر بود که امواج داخلی‬ ‫را پاسخگو باشد از‬ ‫طرفی هم بعد از گذشت‬ ‫‪ 10‬سال دیگر باید اعالم‬ ‫می کردند که بن الدن کجا‬ ‫پنهان شده و چه بالیی بر‬ ‫سرش امده است‪ .‬اصال‬ ‫با عقل هم جور درنمی اید‬ ‫که به مدت‬ ‫‪ 10‬سال فردی اینگونه‬ ‫غیب شده باشد و‬ ‫نشانه ای هم از وی در‬ ‫دست نباشد‬ ‫کرد چراکه انها از س��وژ ه تروریس��م ب��رای توجیه‬ ‫بودجه های نظامی پنتاگون و سیا استفاده می کنند‪.‬‬ ‫ای��ا در صورتی ک��ه س��ازمان اطالعات‬ ‫پاکس��تان طبق اخبار رس��یده و تحلیل ها‬ ‫از مح��ل اختف��ای بن الدن اطالع داش��ته‬ ‫می توان گفت که انها از این موضوع برای‬ ‫باجگیری از امریکا اس��تفاده می کردند و‬ ‫ب��ا دادن اطالعات به امری��کا از انها باج‬ ‫می گرفتند؟‬ ‫‪l‬اداره اطالعات ارتش پاکستان بدون شک همکار‬ ‫سازمان سیا در این عملیات بوده است‪ .‬چراکه اگر‬ ‫بگوییم انها از عملیات س��ازمان سیا در این منطقه‬ ‫خبر نداش��ته اند اصال با واقعیت ج��ور درنمی اید‪.‬‬ ‫پس قطعا ای اس ای از این موضوع اطالع داش��ته‪،‬‬ ‫به عنوان امتیاز از ان بهره می جسته و از کمک های‬ ‫اقتصادی امریکا بهره مند می ش��ده اس��ت‪ .‬واقعیتی‬ ‫ک��ه وجود دارد این اس��ت که در ح��ال حاضر نیز‬ ‫همچن��ان ایمن الظواهری و دیگ��ر اعضای القاعده‬ ‫وج��ود دارن��د و امریکا و پاکس��تان می توانند این‬ ‫مسیر را ادامه دهند‪.‬‬ ‫با این اوضاع ش��ما چه این��ده ای را برای‬ ‫سازمان القاعده پیش بینی می کنید؟‬ ‫‪l‬ماهیت س��ازمان القاعده خیلی پیچیده اس��ت و‬ ‫هیچ کس اطالع��ات دقیقی از این س��ازمان ندارد‪.‬‬ ‫اما مطالبی که تاکنون ش��نیده ایم حکایت از ان دارد‬ ‫که بن الدن این س��ازمان را طوری طراحی کرده بود‬ ‫که منوط به مرکز نباش��د بلکه اینها گروه های فعال‬ ‫نظامی ای را تشکیل داده بودند که فرماندهی واحدی‬ ‫نداشتند و در کش��ورهای مختلف مستقر بودند‪ .‬اما‬ ‫در دو چیز تمام گروه های القاعده در دیگر کشورها‬ ‫با هم مشترک بودند؛ یکی ایدئولوژی که ایدئولوژی‬ ‫طالبانیسم است یعنی یک برداشت سطحی از اسالم‬ ‫و دیگ��ری هم ضدی��ت با امریکا‪ .‬ای��ن دو ویژگی‬ ‫ش��اخه های القاعده را در هر کجا که باش��ند با هم‬ ‫مرتبط می کند و گرنه به صورت متمرکز این گروه ها‬ ‫با هم نیستند که اکنون که رهبرشان کشته شده است‬ ‫انها نیز از هم بپاشند‪.‬‬ ‫ممک��ن اس��ت اکن��ون القاع��ده عملیات‬ ‫انتقام جویانه اش را افزایش دهد؟‬ ‫‪l‬در این راس��تا الزم اس��ت دوباره توضیح دهم‬ ‫که یک��ی از دالیلی ک��ه امریکایی ه��ا به صورت‬ ‫قطره چکان��ی اطالعات می دهند و س��عی کرده اند‬ ‫بحث اطالع رسانی کشته شدن بن الدن را مدیریت‬ ‫بکنند توجیهش این اس��ت که انها نگران اقدامات‬ ‫تالفی جویانه القاعده هس��تند‪ .‬معموال هم القاعده‬ ‫زمانی که همه انتظار دارند این س��ازمان ضربه اش‬ ‫را بزن��د این کار را نخواهد کرد و در ماه های اتی‬ ‫بای��د منتظر اقدام��ات تالفی جویانه این س��ازمان‬ ‫باشیم‪.‬‬ ‫با این تفاس��یر ایا احتمال دارد که رهبران‬ ‫القاعده برای تالفی‪ ،‬خود امریکا را هدف‬ ‫قرار دهند؟‬ ‫‪l‬تقریب��ا با این وضعیت��ی که اکن��ون القاعده دارد‬ ‫انجام عملیاتی مانند عملیات ‪ 11‬س��پتامبر از جانب‬ ‫انها غیرممکن است‪ ،‬چراکه این امر مستلزم چندین‬ ‫س��ال کار و سازماندهی قوی اس��ت‪ .‬یکی از دالیل‬ ‫کسانی که ادعا می کنند این عملیات را القاعده انجام‬ ‫نداده نیز همین اس��ت که سازماندهی عظیمی پشت‬ ‫عملیات ‪ 11‬س��پتامبر نهفته است‪ .‬پس تکرار چنین‬ ‫عملیاتی خیلی ضعیف اس��ت اما در ابعاد کوچکتر‬ ‫ممکن اس��ت که القاعده حتی علیه امریکا نیز وارد‬ ‫عملیات شود‪ .‬البته باید دقت داشت که این سازمان‬ ‫هم��واره از غافلگی��ری برای رس��یدن ب��ه اهدافش‬ ‫استفاده می کند‪g .‬‬ ‫‪29‬‬ ‫نگاه دیگر‬ ‫چه کسی باید از مرگ بن الدن خوشحال باشد؟‬ ‫بین الملل‬ ‫بازی برد ‪ -‬باخت‬ ‫جفری کوهنر‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪30‬‬ ‫امریکایی ها به درستی برای کشته شدن اسامه بن الدن‬ ‫ش��ادی می کنند‪ .‬مغز متفکر القاعده عامل مرگبارترین‬ ‫خشونت در خاک امریکا شده بود‪ .‬حمالت تروریستی‬ ‫‪ 11‬س��پتامبر باعث کشته شدن حدود سه هزار نفر در‬ ‫امریکا ش��د و جنگ بن الدن علیه امریکا را اغاز کرد‪.‬‬ ‫تقریبا برای یک دهه‪ ،‬جهادیون اهداف کلیدی را مورد‬ ‫حمل��ه قرار دادند؛ در س��ال ‪ 1993‬ب��ه مرکز تجارت‬ ‫جهانی حمله کردند‪ ،‬در سال ‪ 1996‬برج های خبار در‬ ‫عربس��تان سعودی را مورد حمله قرار دادند و در سال‬ ‫‪ 1998‬به سفارتخانه های افریقای غربی حمله کردند‪.‬‬ ‫حاال او مرده اما س��والی که رس��انه ها و افکار عمومی‬ ‫مط��رح می کنند این اس��ت که برنده واقعی کیس��ت؟‬ ‫بن الدن یا امریکا؟ پاس��خ به این س��وال مش��خص و‬ ‫دردناک است‪ :‬بن الدن برنده شد‪.‬‬ ‫هدف بن الدن این بود تا ماشه برخورد تمدن ها را بکشد‪.‬‬ ‫او می خواست برداشت افراطی از شریعت را علیه غرب‬ ‫ب��ه کار گی��رد و ی��ک نی��روی گالوانی��زه از نظامیان‬ ‫مس��لمان در جهان ایجاد کند‪ .‬او جان تازه ای به پروژه‬ ‫بنیاد گرای��ی داد‪ .‬میلیون ها نفر از او پیروی می کردند و‬ ‫در خاورمیانه‪ ،‬شمال افریقا‪ ،‬اسیا و اروپا گسترده شده‬ ‫بودند‪ .‬ممکن است که بن الدن مرده باشد‪ ،‬اما روح او‬ ‫همچنان زنده است‪.‬‬ ‫میلیونر س��ابق س��عودی در دهه ‪1980‬در افغانس��تان‬ ‫فعالیت خود را اغاز کرد‪ .‬او توس��ط مجاهدین افغان‬ ‫به شدت مورد تحس��ین قرار گرفت و با ارتش اتحاد‬ ‫جماهیر ش��وروی مبارزه کرد‪ .‬پس از شکست یکی از‬ ‫ابرقدرت ها‪ ،‬انرژی خود را صرف ابرقدرت قدرتمندتر‬ ‫کرد و با امریکا به مبارزه پرداخت‪.‬‬ ‫هدف اس��تراتژیک بن الدن به دام انداختن امریکا در‬ ‫جنگ ه��ای چریکی طوالنی م��دت بود‪ .‬او که مردی‬ ‫از ش��رق بود می دانس��ت که افغانس��تان گورس��تان‬ ‫امپراتوری هاس��ت‪ .‬ارتش ه��ای بریتانی��ا‪ ،‬روس��یه‬ ‫ت��زاری‪ ،‬اتح��اد جماهیر ش��وروی‪ ،‬هم��ه و همه در‬ ‫زمین سر س��خت و قبایل درنده افغانس��تان شکست‬ ‫خورده اند‪ .‬هدف او ورشکس��ته ک��ردن امریکا بود‪.‬‬ ‫به ط��ور خالصه او دام��ی انداخته ب��ود و امریکا به‬ ‫راحتی در این تله گرفتار شد‪.‬‬ ‫پ��س از ‪ 11‬س��پتامبر دولت جورج ب��وش چاره ای به‬ ‫جز سرنگونی طالبان و برخورد با القاعده نداشت‪ .‬اما‬ ‫جورج بوش بزرگترین اشتباه دوران ریاست جمهوری‬ ‫خود را مرتکب ش��د‪ .‬پس از سرنگونی طالبان‪ ،‬بوش‬ ‫به دنبال ملت س��ازی رفت‪ .‬هرچند جامعه جهان اسالم‬ ‫برای دموکراسی امادگی داشت اما امریکا می خواست‬ ‫ازادی اجب��اری را ب��ه افغانس��تان‪ ،‬عراق‪ ،‬پاکس��تان‪،‬‬ ‫فلس��طین‪ ،‬مصر و لبنان تزریق کن��د‪ .‬نتیجه این اقدام‬ ‫دهش��تناک بود‪ .‬در عراق‪ ،‬حدود ‪ 4‬هزار و ‪ 400‬نیروی‬ ‫امریکایی کش��ته ش��دند‪ 30 .‬هزار نی��روی امریکایی‬ ‫معلول یا زخمی ش��دند و بی��ش از یک تریلیون دالر‬ ‫هزینه صرف جنگ در عراق ش��د و به جای انکه یک‬ ‫دموکراسی شبه غربی در این کشور مستقر شود‪ ،‬دولت‬ ‫عراق به دنبال یک حکومت دینی است‪.‬‬ ‫در افغانستان نیروهای باراک اوباما شکست خورده اند‪.‬‬ ‫انها وارد جنگی ش��ده اند که هیچ نتیج��ه ای در اینده‬ ‫نمی توان برای ان تصور کرد‪.‬‬ ‫امریکا در افغانس��تان وارد جنگی شده است که حتی‬ ‫طوالنی ت��ر از جن��گ جهان��ی دوم و جن��گ داخلی‬ ‫در این کش��ور اس��ت‪ .‬طالبان خود را تقویت می کند‬ ‫و القاعده همچنان در مرزهای افغانس��تان و پاکس��تان‬ ‫مستقر است‪ .‬اقدامات امریکا موج ضد امریکایی را در‬ ‫این منطقه تش��دید کرده است‪ .‬حامد کرزای مردی که‬ ‫قرار است هم پیمان ما باشد تحت تاثیر افکار عمومی‬ ‫ضد امریکای��ی قرار گرفته اس��ت‪ .‬به جای به دس��ت‬ ‫اوردن روح و قلب مردم عادی در افغانستان هر انچه‬ ‫در این سال ها تالش کرده بودیم را از دست می دهیم‪.‬‬ ‫حدود هزار سرباز امریکایی از زمان ریاست جمهوری‬ ‫اوباما در افغانستان کشته شده اند‪ .‬میلیون ها دالر امریکا‬ ‫توسط مقامات محلی دزدیده شده است‪.‬‬ ‫از زمان پایان جنگ س��رد‪ ،‬امریکا به دنبال ایدئولوژی‬ ‫دموکراس��ی جهانی اس��ت‪ .‬هم نومحافظه کاران و هم‬ ‫لیبرال ه��ای امریکایی بر این باورند ک��ه امریکا باید‬ ‫ارزش های دموکراتیک را گسترش دهد‪ ،‬حتی اگر قرار‬ ‫باشد این اقدام توسط تفنگ های امریکایی انجام شود‪.‬‬ ‫دموکراس��ی به معنای حکومت مردم است‪ .‬انتخابات‬ ‫ازاد در کش��ورهای خاورمیان��ه ب��ه روی کار ام��دن‬ ‫حکومت های س��کوالر و طرفدار امریکا نمی انجامد‪،‬‬ ‫برعکس این دولت های اس�لامی هس��تند که سر کار‬ ‫می این��د‪ .‬حماس در غزه‪ ،‬اخوان المس��لمین در مصر‪،‬‬ ‫مقتدی صدر در عراق و حزب اهلل در لبنان همه و همه‬ ‫نش��ان می دهد که فرم��ول امریکایی در منطقه جواب‬ ‫نمی ده��د‪ .‬امریکا به یک امپراتوری روم جدید تبدیل‬ ‫شده است و مانند بسیاری از امپراتوری های چند ملیتی‬ ‫ارتش امریکا بسیار نحیف شده است‪ .‬بیش از ‪ 10‬سال‬ ‫است که نیروهای امریکایی در خاک کشورهای دیگر‬ ‫می جنگند‪.‬‬ ‫بن الدن مرده اس��ت و مس��لما در م��ورد او به خوبی‬ ‫قضاوت خواهد ش��د‪ .‬این یک پی��روزی کوچک در‬ ‫مقابل تمام ان چیزهایی است که امریکا در این سال ها‬ ‫از دست داده است‪g .‬‬ ‫منبع‪ :‬واشنگتن پست‬ ‫پاتریک جی بوچانان‬ ‫زمان��ی که باراک اوباما‪ ،‬رئیس جمهور امریکا اعالم‬ ‫ک��رد که نیروهای خ��اص امریکایی ب��ا هلیکوپتر‬ ‫وارد پاکس��تان ش��دند و در منطق��ه ای مخف��ی در‬ ‫‪ 60‬کیلومتری پایتخت این کش��ور اسامه بن الدن را‬ ‫به قتل رساندند‪ ،‬جش��ن و پایکوبی سراسر امریکا‬ ‫را فرا گرفت‪.‬‬ ‫مردی که حداقل سه هزار امریکایی را به کام مرگ‬ ‫برده بود‪ ،‬سرانجام کشته شد‪ .‬دانش اموزان با شنیدن‬ ‫این خبر به س��مت کاخ سفید هجوم بردند و فریاد‬ ‫شادی سر دادند‪.‬‬ ‫جهان بدون بن الدن مسلما جای بهتری خواهد بود؛‬ ‫بن الدنی که برنامه بعدی اش منفجر کردن قطارهای‬ ‫مسافربری در دهمین سالگرد ‪ 11‬سپتامبر بود‪.‬‬ ‫این درحالی اس��ت که در پاکس��تان و برخی نقاط‬ ‫خاورمیانه و حتی در لندن برای س��تایش بن الدن و‬ ‫تهدید به انتقام گیری به خیابان ها امدند‪.‬‬ ‫از جهاتی این یکی از عجیب ترین حوادثی بود که‬ ‫اتفاق افتاد‪ .‬چرا باید انسان هایی که خود را صالح و‬ ‫با اخالق می دانند‪ ،‬در مرگ هیوالیی مانند بن الدن ناله‬ ‫سر دهند و اعتراض کنند؟‬ ‫با وجود انکه دوران بن الدن به سر امده است – تنها ‪18‬‬ ‫درصد از اعراب سراس��ر جهان نگاهی مثبت به بن الدن‬ ‫دارند ‪ -‬زمان��ی او یکی از چهره های تحس��ین برانگیز‬ ‫اعراب به شمار می رفت‪.‬‬ ‫در س��ال ‪ 2003‬در اردن ‪ 56‬درص��د از م��ردم عام��ه‬ ‫به اس��امه بن الدن اعتماد داش��تند‪ .‬در سال ‪ ،2005‬در‬ ‫پاکستان ‪ 52‬درصد از مردم با بن الدن موافق بودند‪ .‬در‬ ‫جوالی ‪ ،2009‬زمانی که باراک اوباما در قاهره با جهان‬ ‫اس�لام س��خن گفت‪ 22 ،‬درصد از فلسطینی ها اعالم‬ ‫کردند که سخنان رئیس جمهور امریکا الهام بخش بود‬ ‫و این درحالی بود که ‪ 52‬درصد از انها معتقد بودند که‬ ‫این سخنان اسامه بن الدن است که الهام بخش است‪.‬‬ ‫چگونه می توان این مس��اله را تفسیر کرد؟ ایا اعراب‬ ‫قتل انس��ان های بیگناهی را که توس��ط اسامه بن الدن‬ ‫برنامه ری��زی می ش��د تایی��د می کردند؟ چ��را بخش‬ ‫اعظمی از مردم مردی را تحس��ین می کردند که حادثه‬ ‫‪ 11‬سپتامبر را برنامه ریزی کرده بود؟‬ ‫اگ��ر بخواهیم این مس��اله را داوری کنیم به این نتیجه‬ ‫بین الملل‬ ‫رهبر القاعده و ایدئولوژی جذب توده ها‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫ظهور و سقوط بن الدن‬ ‫می رس��یم که اسامه بن الدن مورد تحسین مردم بود‬ ‫چرا که او از کسانی بود که در جهان عرب در مقابل‬ ‫اخرین ابرقدرت جهان ایس��تاد‪ .‬او مورد تحس��ین‬ ‫و تش��ویق جهان عرب ب��ود چراک��ه او در مقابل‬ ‫وحش��تی ترین حمله امریکا از زمانی که نیروهای‬ ‫بریتانیایی پایتخت و کاخ س��فید را در سال ‪1814‬‬ ‫سوزانده بودند ایستاد‪.‬‬ ‫خالصه اینکه هیبت و تحسین بن الدن در نیمه اول‬ ‫دهه گذش��ته به این دلیل بود که او به طور مستقیم‬ ‫در مقابل رنجش و خش��م اعراب در مقابل امریکا‬ ‫ایس��تادگی کرد‪ .‬او را س��تودند چرا ک��ه در مقابل‬ ‫دش��منی که از ان تنفر داش��تند‪ ،‬ایس��تادگی کرد و‬ ‫جنگید‪ .‬هیچ کدام از این دالیل غیر عادی نیست‪.‬‬ ‫چرا مائو تس��ه تونگ ک��ه ‪ 10‬برابر اس��امه بن الدن‬ ‫چین��ی و ژاپنی را در جنگ جهانی دوم کش��ت با‬ ‫افتخار در تابوت بلور در میدان تیان ان من ارمیده‬ ‫اس��ت؟ چون هنوز در نظر مردم این مائو است که‬ ‫چین را پس از صد س��ال از چنگ حکومت ژاپن و‬ ‫امپراتوری های غربی ازاد کرده است‪.‬‬ ‫چرا سایگون به هوش��ی مین تغییر نام داده است؟‬ ‫چرا باقیمانده های او همچنان در هانوی مورد تقدیر‬ ‫ق��رار می گیرند؟ چ��ون‪ ،‬عمو هو در چش��م مردم‬ ‫کشورش‪ ،‬ژاپنی ها‪ ،‬فرانسوی ها و امریکایی ها را از‬ ‫کشور خارج و تمام ویتنامی ها را با یکدیگر متحد‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫حتی فیدل کاسترو‪ ،‬که یکی از موفق ترین کشورهای‬ ‫امریکای التین را چنان ورشکس��ت کرده است که‬ ‫اکنون تنها قابل مقایسه با هائیتی است‪ ،‬همچنان در‬ ‫داخل و خارج از کوبا مورد تقدیر و تحسین است‪.‬‬ ‫چرا؟ چون او با یانکی ها جنگید و انها را از کشور‬ ‫بیرون کرد‪.‬‬ ‫مانند مائو‪ ،‬هو و کاس��ترو‪ ،‬اس��امه ب��ن الدن نیز در‬ ‫مقابل یکی از قدرتمندترین جریان های دوران خود‬ ‫ایس��تادگی کرد و ناسیونالیس��م قومی را به وجود‬ ‫ی را براورده‬ ‫اورد‪ .‬او در صدد بود ت��ا ارزوی مردم ‬ ‫کن��د که می خواهند از زیر بار زور بیگانه و حضور‬ ‫نیروهای خارجی رهایی پیدا کنند‪.‬‬ ‫مب��ادا فراموش کنیم که اس��امه بن الدن زمانی یکی‬ ‫از هم پیمان��ان رونال��د ریگان امریکای��ی بود‪ .‬ما با‬ ‫کمک او مجاهدین را تجهیز کردیم تا بتوانند علیه‬ ‫امپراتوری شوروی بجنگند‪.‬‬ ‫هنوز هس��تند کس��انی که بر این باورند که اس��امه‬ ‫ب��ن الدن به امری��کا حمله کرد‪ ،‬چرا ک��ه از ازادی‬ ‫امریکای��ی متنفر بود‪ .‬بنابراین چ��را انها با روس ها‬ ‫جنگیدند؟‬ ‫در س��ال ‪ 1998‬اسامه بن الدن برای اغاز جنگ سه‬ ‫دلیل ارائه داد‪ .‬اول اینکه امریکایی ها سربازان کافر‬ ‫خود را در خاک عربس��تان مستقر کرده بودند‪ .‬دوم‬ ‫اینک��ه امریکایی ها با تحریم های مرگبار خود مردم‬ ‫عراق را نابود می کردند و سوم اینکه امریکایی ها به‬ ‫صهیونیست ها قدرت می دادند تا فلسطینی ها را در‬ ‫سرزمین خودشان مورد ستم قرار دهند و خاکشان‬ ‫را غارت کنند‪.‬‬ ‫اسامه بن الدن جنگ شخصی ضد امریکایی خود را‬ ‫در منطقه اغازکرد‪ .‬اکنون اس��امه بن الدن مرده‪ ،‬اما‬ ‫ایده ها و ایدئولوژی او همچنان پابرجاست‪ .‬ارزوی‬ ‫ازادی اعراب‪ ،‬رهایی از دست غربی ها و بازسازی‬ ‫عظمت گذشته خود همان مسائلی است که امروز‬ ‫به جنبش های جهان عرب ختم شده است‪.‬‬ ‫همانطور که ویکتور هوگو می گوید‪« :‬ش��اید بتوان‬ ‫از هجوم سیل اسای یک ارتش ممانعت کرد‪ ،‬اما از‬ ‫هجوم افکار و عقاید نمی توان جلوگیری نمود‪g ».‬‬ ‫منبع‪ :‬انتی وار‬ ‫‪31‬‬ ‫بعد از بن الدن چه خواهد شد؟‬ ‫القاعده پوست می اندازد‬ ‫گریگ کارلستون‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪32‬‬ ‫کشته شدن اسامه بن الدن‪ ،‬رهبر القاعده از نظر سیاسی‬ ‫برای ب��اراک اوباما‪ ،‬رئیس جمه��ور امریکا از اهمیت‬ ‫ویژه ای برخوردار است‪ .‬این اهمیت همراه با شادمانی‬ ‫م��ردم در بیرون از کاخ س��فید همراه ش��د‪ ،‬اما تصور‬ ‫تاثیرات ان در میان گروه القاعده کمی دشوار است‪.‬‬ ‫پیتر برگن‪ ،‬روزنامه نگار امریکایی در ش��بکه سی ان ان‬ ‫اعالم کرد که مرگ بن الدن پایان جنگ علیه ترور است‪.‬‬ ‫اما بسیاری از تحلیلگران با این مساله مخالفند؛ با تمام‬ ‫اینها القاعده سال ‪ 2011‬سازمان بسیار متفاوت تری از‬ ‫ان چیزی اس��ت که در سال ‪ 2001‬بود‪ .‬امروز القاعده‬ ‫کادر جدیدی از رهبران به همراه گروه های مختلفی از‬ ‫پیروان را دارد‪.‬‬ ‫تحلیلگ��ران م��دت زیادی اس��ت که بر ای��ن باورند‬ ‫ایمن الظواهری‪ ،‬رهبر مصری االصل القاعده و یکی از‬ ‫نزدیکان بن الدن مدت هاس��ت که رهبری این گروه را‬ ‫برعهده گرفته اس��ت‪ .‬هم ب��ن الدن و هم الظواهری از‬ ‫‪ 11‬سپتامبر سال ‪ 2001‬با یکدیگر پنهان شده بودند و‬ ‫حمله به امریکا سبب شده بود تا بسیاری از زیر دستان‬ ‫انه��ا عملیات روز ب��ه روز گ��روه را برعهده بگیرند‪.‬‬ ‫گروه های وابس��ته‪ ،‬مانند القاعده در شبه جزیره عربی‬ ‫نیز در حال حاضر جدا از رهبری افغانستان و پاکستان‬ ‫به فعالیت خود مشغول هستند‪ .‬باربارا سوده‪ ،‬تحلیلگر‬ ‫القاعده در س��ازمان سیا معتقد است که معموال نقش‬ ‫رهبران این گروه ها بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد‪.‬‬ ‫در عوض‪ ،‬بس��یاری از رهبران جوان که برخی از انها‬ ‫نیز کش��ته ش��ده اند‪ ،‬در س��ال های اخیر نقش رهبری‬ ‫گروه های مختلف را برعهده داشته اند‪ .‬این افراد شامل‪،‬‬ ‫ابو الیزید‪ ،‬ابو یحی اللیبی و اتیه عبدالرحمان هستند‪.‬‬ ‫اگر بن الدن تنها یک مقام تش��ریفانی اس��ت‪ ،‬می توان‬ ‫چنین نتیجه گرفت که او به هدف خود رسیده است‪:‬‬ ‫«ایدئولوژی و اس��تراتژی او در ح��ال حاضر در تمام‬ ‫القاعده نفوذ کرده اس��ت‪ ،‬این ایدئولوژی و استراتژی‬ ‫در حال حاضر هم در افغانس��تان‪ ،‬هم در پاکس��تان و‬ ‫هم در گروه های وابس��ته در سراسر جهان رخنه کرده‬ ‫است‪».‬‬ ‫بسیاری بر این عقیده اند که کشته شدن بن الدن ضربه‬ ‫بزرگی به شبکه جهادی گری وارد کرده‪ ،‬اما القاعده را‬ ‫از بین نبرده اس��ت‪ .‬گروه های جه��ادی حاال به دنبال‬ ‫رهب��ران جدی��دی خواهند بود تا به عن��وان یک مقام‬ ‫تش��ریفاتی ایفای نقش کنند‪ .‬به عب��ارت دیگر مرگ‬ ‫ب��ن الدن‪ ،‬تنها می توان��د تاثیر اندک��ی در قابلیت های‬ ‫القاعده داشته باشد‪.‬‬ ‫فاجعه در راه است‬ ‫واکنش القاعده و هوادارانش همچنان نامعلوم اس��ت‪.‬‬ ‫بخش تبلیغاتی این ش��بکه هنوز هیچ ویدئویی مبنی بر‬ ‫مرگ بن الدن یا گزارش��ی از مرگ او ارائه نداده است‪.‬‬ ‫در ش��بکه های اینترنتی این طور به نظر می رس��د که‬ ‫هواداران بن الدن ش��وک عظیمی را از خبر کشته شدن‬ ‫او پشت سر می گذرانند‪ .‬در گذشته زمانی که مقامات‬ ‫امریکای��ی مرگ اعض��ای بلند پایه القاع��ده را اعالم‬ ‫می کردن��د‪ ،‬نیروهای القاعده ان را رد می کردند‪ .‬اما به‬ ‫نظر می رسد که اخرین س��خنرانی اوباما در ارتباط با‬ ‫کشته ش��دن بن الدن اعتبار بیش��تری به این خبر داده‬ ‫اس��ت‪ .‬یکی از طرف��داران القاعده در یادداش��تی که‬ ‫نوش��ته اس��ت اش��اره می کند که اگر این خبر درست‬ ‫باشد باید خدا را شاکر باشیم که امریکایی ها نتوانستند‬ ‫او را زنده دستگیر کنند‪ ،‬در غیر اینصورت می توانستند‬ ‫برخوردی غیر انسانی مانند صدام حسین با او بکنند‪.‬‬ ‫وزارت امور خارجه امریکا پس از کشته شدن بن الدن‬ ‫اعالمیه ص��ادر کرد و به تمام امریکایی های سراس��ر‬ ‫جهان برای سفر به نقاط دنیا هشدار داد‪ .‬ارتش امریکا‬ ‫هم میزان حفاظت خ��ود را افزایش داد‪ .‬هرچند یکی‬ ‫از مقام��ات بلند پایه دول��ت امریکا اعالم کرد که هیچ‬ ‫تهدید جدی ای وجود ندارد‪.‬‬ ‫هیچ کشوری مطلع نبود‬ ‫یکی از س��واالت مهمی که در راستای عملیات کشته‬ ‫ش��دن بن الدن وجود دارد به رابطه امریکا و پاکستان‬ ‫باز می گ��ردد‪ .‬رواب��ط دو کش��ور در ماه ه��ای اخیر به‬ ‫دلیل پرواز هواپیماهای بدون سرنش��ین امریکایی در‬ ‫ش��مال شرقی پاکستان و بر سر مساله ریمود دیویس‪،‬‬ ‫پیمان کار س��یا که به جرم قتل در الهور دستگیر شده‬ ‫بود دچار مشکل شده بود‪.‬‬ ‫پیش ت��ر اوباما دولت پاکس��تان را ب��ه دلیل همکاری‬ ‫برای دستگیری بن الدن ستوده بود‪ .‬برخی مقامات در‬ ‫ای اس ای‪ ،‬سازمان جاسوسی پاکستان‪ ،‬در کشته شدن‬ ‫احتمالی بن الدن نقش بازی کرده بودند‪.‬‬ ‫اما کاخ س��فید بعد از عملیات کش��ته شدن بن الدن به‬ ‫س��رعت اعالم کرد که پاکس��تان هیچ نقش��ی در این‬ ‫عملیات نداشته و از اجرای ان بی اطالع بوده است‪.‬‬ ‫یکی از مقامات کاخ سفید اعالم کرد که عملیاتی مانند‬ ‫این کامال محرمانه صورت گرفته و هیچ کشور دیگری‬ ‫از اجرای ان اطالعی نداش��ته و تنها دایره کوچکی از‬ ‫مقامات کاخ سفید از اجرایی شدن این عملیات اطالع‬ ‫داشتند‪.‬‬ ‫البته اوباما در سخنرانی خود اعالم کرد که پاکستان به‬ ‫همکاری با ما برای مبارزه با القاعده ادامه می دهد‪ .‬البته‬ ‫برخ��ی دیگر از مقامات امریکایی پا فراتر گذاش��ته و‬ ‫اعالم کردند که مخفی شدن بن الدن در پاکستان انهم‬ ‫در این س��ال ها نگرانی هایی را از نظر امنیتی در روابط‬ ‫بین پاکستان و امریکا به وجود خواهد اورد‪.‬‬ ‫یک��ی از مقامات بلند پایه امریکای��ی اعالم کرد که ما‬ ‫نگران وضعیت در پاکس��تان هستیم‪ ،‬اما این مساله ای‬ ‫است که ما باید با دولت پاکستان همکاری کنیم‪.‬‬ ‫هنوز مشخص نیست که ایا کشته شدن بن الدن تاثیری‬ ‫در جنگ در افغانس��تان که دهمین سال خود را پشت‬ ‫سر می گذارد خواهد گذاشت یا نه‪ .‬اوباما به هیچ تغییر‬ ‫اس��تراتژیکی در این مورد اشاره نکرده است؛ بن الدن‬ ‫در پاکس��تان کشته ش��ده و نه در افغانستان و مقامات‬ ‫امریکایی اعالم کرده اند تنها چند تن از اعضای القاعده‬ ‫همچنان در افغانستان به سر می برند‪.‬‬ ‫ب��ه عب��ارت دیگر‪ ،‬جنگ��ی که ب��رای تنبیه مس��ببان‬ ‫‪ 11‬سپتامبر تدارک دیده شده بود بسیار بیشتر از انچه‬ ‫طراحی شده بود دوام خواهد داشت‪g .‬‬ ‫منبع‪ :‬الجزیره‬ ‫تکرار فاجعه چرنوبیل در قرن ‪21‬‬ ‫بمب پنهان‬ ‫یوشکا فیشر‪ /‬وزیر خارجه سابق المان‬ ‫بین الملل‬ ‫بیس��ت و پنج س��ال بعد از فاجعه‬ ‫چرنوبیل‪ ،‬فاجعه هس��ته ای دیگری‬ ‫در فوکوش��یمای ژاپ��ن مهر تایید‬ ‫دیگری بر این مساله زد که انرژی‬ ‫هس��ته ای نه یک ان��رژی تمیز‪ ،‬نه‬ ‫ایمن و نه ارزان است‪.‬‬ ‫در واقع‪ ،‬عکس این مس��اله نیز درس��ت است‪ .‬انرژی‬ ‫هس��ته ای با س��ه خطر حل نش��ده عجین شده است‪:‬‬ ‫امنی��ت راکت��ور‪ ،‬ضایعات هس��ته ای و از همه مهم تر‬ ‫تکثیر س�لاح هس��ته ای‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬جایگزین های‬ ‫انرژی هس��ته ای‪ ،‬هم به خوبی شناخته شده هستند و‬ ‫هم پیش��رفته تر و قابل اعتمادترند‪ .‬پذیرش خطرهای‬ ‫هس��ته ای لزومی ندارد‪ ،‬بلکه تنها یک انتخاب سیاسی‬ ‫است‪.‬‬ ‫سوخت های فسیلی و انرژی هسته ای به فناوری های‬ ‫قرن ه��ای ‪ 19‬و ‪ 20‬باز می گردد و بر این باور اس��توار‬ ‫هستند که تنها تعداد کمی از مردم در سراسر جهان و‬ ‫به خصوص در غرب می توانند از فواید این تکنولوژی‬ ‫بهره مند شوند‪.‬‬ ‫در ع��وض در قرن بیس��ت و یکم ما ب��ا این واقعیت‬ ‫رو به رو هس��تیم که اکوسیس��تم جهان و منابع انرژی‬ ‫با انکه برای بقای بش��ریت ضروری اس��ت‪ ،‬محدود‬ ‫ی را برعهده‬ ‫هستند و ما برای بقای انها مسئولیت مهم ‬ ‫داریم‪ .‬رو به رو شدن با این ضرورت هم چالش بزرگی‬ ‫برای تکنولوژی هایی اس��ت که در دس��ترس است و‬ ‫هم فرصتی اس��ت تا در مورد معن��ای مدرنیته دوباره‬ ‫بیندیشیم‪.‬‬ ‫اینده تولید انرژی برای ‪ 9‬میلیارد انس��ان‪ ،‬که جمعیت‬ ‫جهان در میانه های قرن بیس��ت و یکم خواهد بود‪ ،‬نه‬ ‫در انرژی فس��یلی و نه در انرژی هسته ای نهفته است؛‬ ‫بلکه برای تامین انرژی الزم برای جمعیت ‪ 9‬میلیاردی‬ ‫منبع‪ :‬تودیزمان‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫جه��ان به منابع ان��رژی قابل تبدی��ل و بهبود موثر در‬ ‫صرفه جویی در مصرف انرژی نهفته است‪ .‬همه ما این‬ ‫واقعیت را به خوبی می دانیم‪.‬‬ ‫بنابرای��ن‪ ،‬چرا کش��ورهای پیش��رفته‪ ،‬به طور خاص‪،‬‬ ‫خط��رات تولید انرژی از شکس��ت هس��ته ای موارد‬ ‫رادیواکتیو را به جان می خرند؟ پاسخ به این سوال در‬ ‫استفاده غیر نظامی از انرژی هسته ای نهفته نیست‪ ،‬بلکه‬ ‫تنها با کاربردهای نظامی انرژی هسته ای می توان به این‬ ‫سوال پاسخ داد‪.‬‬ ‫انرژی حاصل از ش��کافت اتم اورانی��وم و پلوتونیوم‬ ‫در اص��ل تنها برای س�لاح های هس��ته ای مانند بمب‬ ‫اتم مورد اس��تفاده قرار می گیرد‪ .‬قدرت هس��ته ای به‬ ‫کش��ورهای مس��تقل این امکان را می دهد تا با قدرت‬ ‫و منزلت از خود محافظت کنند‪ .‬حتی امروز‪ ،‬داش��تن‬ ‫بمب هس��ته ای کشورها را به دو دس��ته تقسیم کرده‬ ‫است؛ کشورهای اندکی که دارای تکنولوژی هسته ای‬ ‫هس��تند و کشورهای بیش��ماری که از این تکنولوژی‬ ‫بی بهره هستند‪.‬‬ ‫جنگ س��رد در واقع رقابت بی��ن دو ابرقدرت دارای‬ ‫س�لاح های هس��ته ای بود؛ نبردی بین امریکا و اتحاد‬ ‫جماهیر شوروی‪ .‬برای جلوگیری از اینکه کشورهای‬ ‫دیگر به قدرت هس��ته ای تبدیل ش��وند‪ ،‬قرارداد منع‬ ‫گس��ترش س�لاح های هس��ته ای (ان‪.‬پی‪ .‬تی) در دهه‬ ‫‪ 1960‬امضا شد‪ .‬تا به امروز این پیمان مدیریت روابط‬ ‫بین قدرت های هسته ای و سایر جهان را برعهده داشته‬ ‫است‪.‬‬ ‫مس��لما ان‪ .‬پی‪ .‬تی مرتبا با کش��ورهایی ک��ه مفاد این‬ ‫توافقنامه را نقض کرده اند برخورد کرده اس��ت‪ ،‬اما با‬ ‫این وجود تا به امروز خطر افزایش کش��ورهای دارای‬ ‫انرژی هسته ای افزایش یافته است‪ .‬افزایش کشورهای‬ ‫دارای انرژی هس��ته ای این خطر را به وجود می اورد‬ ‫که درگیری های منطقه ای در قرن بیست و یکم را بیش‬ ‫از گذشته خطرناک کند و نهایتا سالح های هسته ای به‬ ‫ت تروریست ها بیفتد‪.‬‬ ‫دس ‬ ‫با وجود پیمان ان پی تی مرز مش��خصی بین اس��تفاده‬ ‫غیر نظامی از استفاده نظامی بین انرژی هسته ای کارکرد‬ ‫مناسبی نداشته اس��ت چرا که قوانین ان پی تی به تمام‬ ‫کشورهای مس��تقل اجازه می دهد که انرژی هسته ای‬ ‫خود را توس��عه دهند و از ان اس��تفاده کنند‪ .‬بنابراین‬ ‫رس��یدن به ان��رژی هس��ته ای تنها نیازمن��د چند گام‬ ‫تکنیکی و تصمیم سیاستمداران است‪ .‬این قدرت های‬ ‫سیاس��ی هستند که دست کش��یدن از انرژی هسته ای‬ ‫را با مش��کل مواجه می کنند‪ .‬این مساله همواره ثابت‬ ‫اس��ت که کشورها با نام اس��تفاده غیر نظامی از انرژی‬ ‫هس��ته ای وارد برنامه تولید انرژی هسته ای می شوند‪.‬‬ ‫اما همین انرژی های هس��ته ای غیر نظامی نیز می توانند‬ ‫فاجعه را رقم بزنند که در فوکوشیما شاهد ان هستیم‪.‬‬ ‫در چنین ش��رایطی جهان در مقابل فاجعه فوکوشیما‬ ‫چگونه عکس العمل نش��ان خواهد داد؟ ایا این مساله‬ ‫منجر به جهانی بدون انرژی هس��ته ای خواهد شد؟ یا‬ ‫مثل همیش��ه این نیز به یک تج��ارت جدید در جهان‬ ‫تبدیل خواهد شد؟‬ ‫مساله فوکوشیما جهان را با یک سوال بنیادین مواجه‬ ‫کرده است؛ این اتفاق در فوکوشیما ژاپن مهد تکنولوژی‬ ‫افتاده است‪ .‬با این وجود ژاپنی ها هم از عهده فاجعه ای‬ ‫که به وجود امده بر نمی این��د‪ .‬بنابراین وقتی در ژاپن‬ ‫چنین اتفاقی می افتد ایا احتمال محدودیت هایی برای‬ ‫استفاده از انرژی هسته ای وجود دارد؟‬ ‫هر تصمیمی که از این به بعد در مورد استفاده از انرژی‬ ‫هسته ای گرفته ش��ود مانع از برخی از مخفی کاری ها‬ ‫نمی ش��ود که در ارتباط با انرژی هسته ای در برخی از‬ ‫کش��ورها در حال وقوع است‪ ،‬اما کنار گذاشتن انرژی‬ ‫هس��ته ای تغییرات مهمی را در قلب خود دارد که ان‬ ‫افزای��ش امنیت جهان��ی در دنیایی بدون س�لاح های‬ ‫هسته ای است‪g .‬‬ ‫‪33‬‬ ‫معمای اکران‬ ‫فرهنگ‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪34‬‬ ‫گفت وگوی مثلث با علیرضا سجادپور‬ ‫وضعیت اکران در سینماها مطلوب نیست‬ ‫شاهده یوسفی‬ ‫‪ 1‬علیرضا سجادپور از وضعیت اکران فیلم ها راضی نیست‪ ،‬ولی معتقد است که تیم جدید‬ ‫مدیریت وزارت ارشاد که خودش نیز در ان سمت مدیریت اداره کل نظارت و ارزشیابی‬ ‫معاونت سینمایی را برعهده دارد‪ ،‬با گام هایی برنامه ریزی شده به وضعیت اکران فیلم ها سامان‬ ‫می دهد‪ .‬با او درباره شرایط پخش کنندگان و سینماداران گفت وگو کردیم‪.‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫یکی از مراحل بسیار مهم‬ ‫ساخت فیلم‪ ،‬پخش و‬ ‫بازاریابی برای ان است‬ ‫که موضوعی کامال یله‪،‬‬ ‫رها و بی برنامه است‪.‬‬ ‫بازاریابی خارجی را تقریبا‬ ‫نداشته ایم و نداریم و صرفا‬ ‫در مدیریت های قبلی‪ ،‬چند‬ ‫حضور را در جشنواره های‬ ‫سیاسی و غیرسیاسی‬ ‫به عنوان حضور جهانی‬ ‫ارزیابیمی کردند‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫ش��رایط پخش فیل��م را در س��ینمای ایران‬ ‫چطور ارزیابی می کنید؟ ایا این ش��رایط از‬ ‫نظر شما مطلوب است؟‬ ‫‪l‬وضعی��ت اک��ران در س��ینماهای ای��ران‪ ،‬وضعیت‬ ‫مطلوبی نیس��ت‪ .‬در یک ونیم سال اخیر که تیم جدید‬ ‫مدیریت س��ینمای کشور مس��ئولیت را برعهده گرفته‬ ‫اس��ت‪ ،‬از همان ابتدا اع�لام کردیم که یکی از مراحل‬ ‫بس��یار مهم س��اخت فیلم‪ ،‬پخش و بازاریابی برای ان‬ ‫اس��ت که موضوعی کامال یله‪ ،‬رها و بی برنامه است‪.‬‬ ‫بازاریابی خارجی را تقریبا نداشته ایم و نداریم و صرفا‬ ‫در مدیریت های قبلی‪ ،‬چند حضور را در جشنواره های‬ ‫سیاس��ی و غیرسیاسی به عنوان حضور جهانی ارزیابی‬ ‫می کردند‪ ،‬ولی این حضورها هیچ نفع‪ ،‬فایده و رونقی‬ ‫برای س��ینمای ایران نداشت و به جز بحث های فرعی‬ ‫منفی که علیه س��ینما ایجاد می ک��رد‪ ،‬هیچ بازده مثبتی‬ ‫برای سینما نداشت‪ .‬بازاریابی جهانی به معنی بازگشت‬ ‫پ��ول‪ ،‬فروش فیل��م‪ ،‬رونق اقتص��ادی‪ ،‬ارزاوری و در‬ ‫عین ح��ال‪ ،‬نفوذ فرهنگی س��ینمای ایران اس��ت که‬ ‫عم�لا از این موض��وع خبری نبود‪ .‬از نظ��ر بازاریابی‬ ‫و اکران داخلی نیز وضعیت نامناس��بی وجود داش��ت‬ ‫و تقریب��ا همه اضالع پخش فیلم از ش��رایط ناراضی‬ ‫بودن��د؛ س��ینماداران‪ ،‬توزیع کنن��دگان‪ ،‬تهیه کنندگان‪،‬‬ ‫کارگردانان‪ ،‬فیلمسازان و حتی مخاطبان از این شرایط‬ ‫ناراضی بودند و هیچ کس راضی نبود‪ .‬س��ال گذش��ته‬ ‫می خواستم قدری زودتر از موعد به بحث سامان دهی‬ ‫اکران فیلم ها وارد ش��وم‪ ،‬ول��ی با توجه به اینکه هنوز‬ ‫تولی��دات مورد نظر و مطلوب ما به عرصه نیامده بود‪،‬‬ ‫مش��خص نبود براساس چه تولیداتی باید برنامه ریزی‬ ‫اکران را انجام دهیم‪ .‬اقای شمقدری‪ ،‬معاونت سینمایی‬ ‫وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی صالح دیدند که سال‬ ‫گذشته‪ ،‬این موضوع را کنار بگذاریم و روند به همان‬ ‫صورت گذشته ادامه یابد؛ اما امسال سامان دهی اکران‬ ‫فیلم ه��ا در بخش داخلی و خارج��ی جزو برنامه های‬ ‫بسیار جدی ما و یکی از مهم ترین برنامه های ماست‪.‬‬ ‫برنامه های ش��ما ب��رای س��اماندهی اکران‬ ‫چیست؟‬ ‫‪l‬گام نخست برای س��امان دهی اکران فیلم ها‪ ،‬تولید‬ ‫اثار خوب است‪ .‬این موضوع از سال گذشته در دستور‬ ‫کار معاونت س��ینمایی قرار گرفت و تولیدات بس��یار‬ ‫متنوع‪ ،‬با س��لیقه های مختل��ف و در ژانرهای متفاوت‬ ‫در دست تولید بود و در جشنواره گذشته (بهمن ‪)89‬‬ ‫ش��اهد برگزاری یکی از جذاب تری��ن‪ ،‬متنوع ترین و‬ ‫پررونق ترین جشنواره های تاریخ سینمای ایران بودیم‪.‬‬ ‫این موضوع موجب ش��د بتوانی��م گام بعدی را برای‬ ‫س��امان دهی اکران برداریم‪ .‬حاال به قدر کافی تولیدات‬ ‫خوب و مناسب وجود دارد و براساس ان‪ ،‬بازار اکران‬ ‫را می توان سامان دهی کرد‪.‬‬ ‫گام بعدی ما‪ ،‬س��امان دهی صنفی ب��ود؛ کاری که من‬ ‫اس��تارت ان را از نیمه دوم سال ‪ 1389‬زدم و اتحادیه‬ ‫واحد تهیه کنندگان ش��کل گرفت‪ .‬پ��س از ان‪ ،‬اواخر‬ ‫سال گذشته‪ ،‬اتحادیه توزیع کنندگان نیز شکل گرفت‪.‬‬ ‫پیش از این‪ ،‬پخش کنندگان و توزیع کنندگان سینمای‬ ‫ای��ران هیچ وقت اتحادیه مس��تقلی نداش��تند و گاهی‬ ‫که انسجامی داش��تند‪ ،‬در کنار و ادغام شده با اتحادیه‬ ‫تهیه کنندگان بوده اس��ت‪ .‬ما توزیع کنن��دگان را یکی‬ ‫از اض�لاع مهم کارافرینان س��ینمای ایران می دانیم‪ .‬به‬ ‫همین دلیل‪ ،‬اتحادیه توزیع کنندگان شکل گرفت‪ ،‬البته‬ ‫هن��وز مراحل قانون��ی ثبت ان در حال انجام اس��ت‪،‬‬ ‫چون این کار در بهمن و اسفند ‪ 89‬انجام شد و اکنون‬ ‫ش��کل قانونی خود را به سرعت به دست می اورد تا‬ ‫اتحادیه توزیع کنندگان به شکل مستقل به عنوان یکی از‬ ‫پایه های کارافرینان سینمای ایران شکل گیرد‪.‬‬ ‫گام بعدی‪ ،‬ساماندهی شورای صنفی بود‪ .‬این شورا با‬ ‫ایین نامه جدید و شکل تازه مرتبط با تهیه کنندگان شکل‬ ‫گرفت‪ .‬اجزای سه گانه س��ینماداران‪ ،‬توزیع کنندگان و‬ ‫تهیه کنندگان ش��اکله این ش��ورا را تشکیل می دهند و‬ ‫ی��ک عضو ناظ��ر و البته صاح��ب رای از کارگردانان‬ ‫س��ینمای ایران و یک عضو ناظر و بدون رای از سوی‬ ‫وزارت ارش��اد و دولت نیز در ان حضور دارند‪ ،‬یعنی‬ ‫این ش��ورا صد درصد صنفی اس��ت‪ .‬ما از این ش��ورا‬ ‫خواسته ایم که صرفا یک شورای مشورتی و توصیه ای‬ ‫نباش��د‪ ،‬بلکه نفوذ داشته باشد‪ ،‬کار کند‪ ،‬تصمیم بگیرد‬ ‫و تصمیم س��ازی کند و هر جا که هن��وز در گام های‬ ‫نخس��ت‪ ،‬نقص ها و ضعف هایی وجود دارد‪ ،‬حتما از‬ ‫طریق حاکمیتی وارد می شویم‪ .‬به این شورا گفته ایم که‬ ‫وضعیت توزیع و اکران سینمای ایران را موضوع بندی‬ ‫کند‪ ،‬مناسبت ها را در نظر بگیرد و اجازه ندهد ناگهان‬ ‫یک ژانر خاص در فرایند ارتباط بین پخش کننده ها و‬ ‫سینمادارها اکران را پر کند و یکنواختی حاصل شود‪.‬‬ ‫سال گذشته و سال های قبل از ان‪ ،‬چندبار این اشتباه ها‬ ‫رخ داد و مث�لا از ی��ک بازیگر چند فیلم در یک زمان‬ ‫اکران ش��د‪ .‬ما می پرسیدیم این شورا چه کار می کند و‬ ‫انها پاس��خ می دادند که این اتف��اق تصادفی بوده و ما‬ ‫نتوانستیم جلوی ان را بگیریم؛ ولی این درست نیست‬ ‫و باید جلوی این کار را گرفت‪ .‬باید همیش��ه در نظر‬ ‫داشت که بیشتر از یک یا دو فیلم کمدی در یک زمان‬ ‫اکران نشود‪ ،‬ژانر خانواده حتما در برنامه نمایش باشد‪،‬‬ ‫مسائل اجتماعی و کودک نیز به خصوص در فصلی که‬ ‫امتحان ها تمام می شود‪ ،‬حتما باید باشد‪ .‬مناسبت های‬ ‫مذهبی ش��امل جشن یا غیرجش��ن دقیقا باید رعایت‬ ‫ش��ود و فیلم های مناس��ب در ان زمان اکران شود‪ ،‬نه‬ ‫اینکه ببینیم فیلم ها هیچ تناسبی با مناسبت ها ندارند‪.‬‬ ‫گام بعدی ما تش��کیل ش��ورای عالی نظارت بود‪ .‬این‬ ‫شورا در تمام سال هایی که شورای صنفی کار می کرد‪،‬‬ ‫روی کاغ��ذ و در ایین نامه وجود داش��ت ولی هرگز‬ ‫تشکیل نشد‪ .‬ما شورای عالی نظارت را امسال تشکیل‬ ‫دادیم و جلس��ه نخس��ت ان فروردین ماه برگزار شد‬ ‫و جلس��ه های بع��دی ان هر ماه یا ه��ر دوماه یک بار‬ ‫با حضور س��ران صنوف و نماین��دگان دولتی برگزار‬ ‫می ش��ود و تصمیم های کالن را درب��اره اکران داخلی‬ ‫می گیرد‪ .‬معاونت سینمایی در نظر دارد امسال به بحث‬ ‫سامان دهی اکران وارد ش��ود و طبیعی است که ما در‬ ‫س��ال نخس��ت دنیا را بهش��ت نخواهیم کرد و برخی‬ ‫از مش��کالت رفع می ش��ود؛ اما باید ای��ن گام ها را با‬ ‫ریتم تن��د ادامه دهیم تا بتوانیم در کوتاه مدت مس��اله‬ ‫اکران را که همیش��ه از جمله مساله های مهم‪ ،‬پیچیده‪،‬‬ ‫غامض و معموال بی صاحب سینمای ایران بوده است‪،‬‬ ‫حل کنی��م‪ .‬البته معاونت در نظر دارد ورود مس��تقیم‬ ‫حمایتی و اسپانس��ری نیز در این زمینه داش��ته باشد‪،‬‬ ‫یعنی بخش های عم��ده ای از بودجه های معاونت در‬ ‫س��ال های گذش��ته فقط صرف بخش تولید می ش��د‪،‬‬ ‫بدون اینکه از تحقیق‪ ،‬نگارش‪ ،‬ایده پردازی یا حتی از‬ ‫اکران به صورت مناسب حمایت شود‪ .‬از سال گذشته‬ ‫اع�لام کردیم که ای��ن چرخه را معک��وس می کنیم‪،‬‬ ‫یعن��ی بودجه ها و حمایت های تولی��دی را در بخش‬ ‫پژوهش و نگارش به ش��دت کم می کنیم و از س��وی‬ ‫دیگ��ر‪ ،‬بودجه ها را در بخش اکران و بازاریابی داخلی‬ ‫و بین المللی س��رمایه گذاری می کنیم‪ .‬در این راس��تا‪،‬‬ ‫برنامه ه��ای بخش اکران فیلم ه��ای مخاطب خاص و‬ ‫فیلم های موسوم به هنر و تجربه را نیز اعالم می کنیم‪.‬‬ ‫تمام بخش اکران فیلم های مخاطب خاص با حمایت‬ ‫مالی مستقیم معاونت س��ینمایی انجام می شود‪ ،‬مانند‬ ‫تبلیغات‪ ،‬اجاره س��الن و هرکاری که بتواند فیلم های‬ ‫مخاط��ب خاص را به نح��و ابرومندی ب��ه مخاطبان‬ ‫خاص به شکل مناسبی متصل کند‪.‬‬ ‫چه ش��رایطی سبب شد تا در نوروز امسال‪ ،‬دو فیلم‬ ‫ش��اخص جدایی نادر از سیمین و اخراجی ها ‪ 3‬در‬ ‫اختیار یک پخش کننده قرار گیرد؟‬ ‫‪l‬یکی از مشکالت همین است‪ .‬سال گذشته‪ ،‬شورای‬ ‫صنفی برنامه ها را اعالم نک��رد تا این عدم تعادل بین‬ ‫فیلم ها در دفاتر توزیع وجود نداش��ته باش��د‪ .‬امس��ال‬ ‫قص��د نداریم در موضوع مداخله کنیم‪ ،‬ولی اگر حس‬ ‫کنیم که این موضوع مش��کل ایج��اد می کند و توازن‬ ‫را در می��ان دفاتر توزیع برهم می زند‪ ،‬ش��اید ناچار به‬ ‫ورود حاکمیتی ش��ویم‪ .‬البته انتخاب توزیع کننده فیلم‬ ‫برعه��ده تهیه کنن��ده و کارگردان اس��ت و اجباری در‬ ‫این زمینه وجود ندارد‪ .‬به نظر من‪ ،‬باید س��از و کاری‬ ‫بگذاریم که ناگهان حس نشود‪ ،‬بعضی از دفاتر خاص‬ ‫موض��وع را انحصاری کرده اند‪ ،‬من با انحصاری کردن‬ ‫موضوع موافق نیس��تم و می گویم که فیلم ها با اختیار‬ ‫‪35‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪36‬‬ ‫ب��ه توزیع کنندگان داده ش��ده اند؛ اما این حس‪ ،‬خوب‬ ‫نیس��ت و باید س��از و کاری را پیدا کنیم که این حس‬ ‫رفع شود‪.‬‬ ‫این موضوع روش��ن است که س��ازندگان‬ ‫فیل��م‪ ،‬پخش کنن��ده را انتخ��اب می کنن��د؛‬ ‫ام��ا به نظر ش��ما ام��کان دارد ک��ه به دلیل‬ ‫مح��دود ب��ودن تع��داد پخش کننده ه��ا در‬ ‫سینمای ایران‪ ،‬بیشتر سازندگان به چند دفاتر‬ ‫خاص مراجعه کنند؟‬ ‫‪l‬یکی از دالیل تاسیس اتحادیه واحد توزیع کنندگان‬ ‫برای اولین بار به ش��کل مس��تقل همین موضوع است‬ ‫که توزیع کنن��دگان در یک فرایند صنفی مناس��ب با‬ ‫کمک بقیه صنوف کارافرین و دولت‪ ،‬س��امان مناسبی‬ ‫به وضعیت صنف خودشان بدهند و دفاتر قدرتمند و‬ ‫قوی بیشتر شوند‪.‬‬ ‫یعن��ی ش��ما معتقدی��د ک��ه بای��د در میان‬ ‫پخش کننده ها تکثر بیش��تری وجود داش��ته‬ ‫باشد؟‬ ‫‪l‬اکنون تع��داد دفاتر پخش فیلم به لحاظ عددی زیاد‬ ‫اس��ت و باید تالش کنیم دفاتر قدرتمند بیشتر شوند‪.‬‬ ‫دفاتر قدرتمند موجود نیز عالقه دارند دفاتر دیگر هم‬ ‫قدرتمند ش��وند تا فش��ار از روی انها برداش��ته شود‪.‬‬ ‫فک��ر نمی کنم خود انها هم به وضعیت موجود عالقه‬ ‫داشته باشند‪ .‬به هر حال نباید بی انصافی کرد‪ ،‬ولی باید‬ ‫س��از و کاری فراه��م کرد که دیگ��ر دفاتر پخش هم‬ ‫بتوانند کار انجام دهند‪.‬‬ ‫ایا شما در برنامه هایی که به انها اشاره کردید‪،‬‬ ‫وظیف��ه نظارت ب��ر کار پخش کنندگان را هم‬ ‫برعه��ده دارید و اگر کاری به درس��تی انجام‬ ‫نشود‪ ،‬چه اقدامی از سوی شما انجام می شود؟‬ ‫‪l‬وظیف��ه اصلی در این ب��اره برعهده ماس��ت‪ .‬اکنون‬ ‫ارام ارام این وظایف را به صنوف منتقل می کنیم‪ .‬ابتدا‬ ‫صنوف را سامان دهی می کنیم و سپس این وظایف را‬ ‫به انها انتقال می دهیم‪ .‬سیاس��ت کلی ما این است که‬ ‫تا می توانیم کار س��ینماگران را به خودشان و صنوف‪،‬‬ ‫با تعریف درستی از صنوف کارافرین‪ ،‬صنوف مرتبط‬ ‫و صنوف کارگزار بسپاریم‪ .‬حتی می خواهیم بعضی از‬ ‫خدم��ات دولتی را هم از طری��ق صنوف انجام دهیم‪،‬‬ ‫می خواهی��م بیمه‪ ،‬تامی��ن اجتماعی‪ ،‬وام ها‪ ،‬مش��اوره‬ ‫درب��اره ورود نیروهای تازه و‪ ...‬را توس��ط انها انجام‬ ‫دهیم‪ .‬بحث اک��ران هم از وظایف اصلی این معاونت‬ ‫اس��ت‪ ،‬اما عالقه داریم این بحث را از طریق بازوهای‬ ‫صنفی انج��ام دهیم و هر کجا که الزم ش��د‪ ،‬به عنوان‬ ‫کمک به انها‪ ،‬ورود حاکمیتی داشته باشیم‪.‬‬ ‫اگر در می��ان برخی دفاتر پخش کننده فیلم‪،‬‬ ‫باند های��ی ش��کل بگیرد که دیگ��ر دفاتر را‬ ‫ضعیف کنند‪ ،‬شما چطور این مساله را حل‬ ‫می کنید؟‬ ‫‪l‬س��از و کارهایی در ایین نامه پیش بینی ش��ده است‪.‬‬ ‫صنوف بیدار و فعال هستند و ما هم نخوابیده ایم‪ .‬باالخره‬ ‫یکی از این راه ها جلوی این کار را می گیرد و اگر هیچ کدام‬ ‫نتوانستند‪ ،‬ما هستیم و کار مناسب را انجام می دهیم‪.‬‬ ‫برخ��ی تهیه کنن��دگان‪ ،‬پخش کننده فیلم هم‬ ‫هس��تند‪ ،‬دیدگاه شما درباره تفکیک این دو‬ ‫از یکدیگر چیست؟‬ ‫‪l‬فعال منع قانونی در این باره وجود ندارد‪ ،‬البته قانون‬ ‫می گوید که هر فرد می تواند مدیرعامل یک دفتر باشد‬ ‫و کس��ی را نداری��م که مدیرعامل ی��ک دفتر تولیدی‬ ‫و یک دفتر پخش باش��د؛ ولی ش��اید به شکل صوری‬ ‫مدیرانی را بگذارن��د و مدیریت واقعی برعهده فردی‬ ‫دیگر باشد‪ .‬هنوز ایین نامه های موجود ممانعتی در این‬ ‫زمین��ه ایجاد نکرده و ما ه��م مخالفت خاصی نداریم‪.‬‬ ‫اگر مش��کلی در فرایند کار صنفی ایجاد نکند‪ ،‬فعال ما‬ ‫مش��کلی با این موضوع نداریم‪ ،‬گرچه قانون به شکل‬ ‫ظاهری این موضوع را تفکیک کرده و گفته که یک نفر‬ ‫نمی تواند در یک زمان مدیر دو دفتر باشد‪.‬‬ ‫بنابراین ایا اعتقاد دارید که تفکیک نش��دن‬ ‫این دو صن��ف از یکدیگر مش��کلی ایجاد‬ ‫نمی کند؟‬ ‫‪l‬تا کنون همه چیز طبق ضوابط بوده است‪ ،‬مگر اینکه‬ ‫ضواب��ط تغییر کند‪ ،‬تا ان زم��ان‪ ،‬کار این افراد قانونی‬ ‫است‪ .‬ابتدا باید اتحادیه توزیع کنندگان را شکل دهیم‪،‬‬ ‫دفاتر پخش فعال ش��وند‪ ،‬دفاتر قدرتمند شکل گیرند‪،‬‬ ‫بع��د اگر دیدیم در این فرایند مزاحمت وجود دارد و‬ ‫تولیدکنندگان نباید در پخش باش��ند‪ ،‬ان وقت تصمیم‬ ‫می گیریم‪.‬‬ ‫ش��ما در جایگاهی هس��تید که دیدگاه ها از‬ ‫تمام اصناف سینما به شما می رسد‪ .‬خواسته‬ ‫بدنه س��ینما درباره سیس��تم توزی��ع فیلم ها‬ ‫چیست؟‬ ‫‪l‬من باید ناقل نظر مدیریت باش��م‪ ،‬نظر صنوف را از‬ ‫خودشان بپرسید؛ اما به طور اجمال‪ ،‬صنوف عالقه مند‬ ‫بودند که نگاه عادالنه‪ ،‬نگاه با برنامه ریزی درس��ت و‬ ‫جامع در مدیریت س��ینمای کش��ور باشد‪ .‬تیم جدید‬ ‫مدیریت نی��ز از ابتدای ورود خود ای��ن کار را انجام‬ ‫داده است‪.‬‬ ‫ای��ن ط��ور به نظ��ر می رس��د که ش��رایط‬ ‫س��ینماداران در ایران زیاد خوب نیس��ت و‬ ‫حتی برخ��ی از انها بدهی های خ��ود را با‬ ‫اکران یک فیلم پرفروش پرداخت می کنند‪.‬‬ ‫س��ینماداران ش��امل چه افرادی هستند‪ ،‬ایا‬ ‫س��ینماها فقط در اختی��ار بخش خصوصی‬ ‫اس��ت یا بخش های دولتی نیز در این حوزه‬ ‫حضور دارند؟‬ ‫‪l‬این سوال را از انجمن سینماداران بپرسید؛ اما اجماال‬ ‫باید بگویم که درباره س��ینماداران بحث های متفاوتی‬ ‫همیشه وجود داشته است‪ ،‬برخی انها را متهم می کردند‬ ‫که به خاطر رفتارهای اقتصادی به کلیت سینما اسیب‬ ‫زده ان��د؛ اما من با این موضوع خیلی موافق نیس��تم و‬ ‫معتقدم که همه مش��کالت اکران گردن س��ینمادارها‬ ‫نبوده اس��ت‪ .‬سینماداران از اقش��اری هستند که رکود‬ ‫س��ینما‪ ،‬فروش و توزیع به انها بیش��تر از بقیه اسیب‬ ‫زده اس��ت‪ .‬االن یکی از پنج ش��اخه مه��م کارافرینان‬ ‫سینمای ایران‪ ،‬انجمن س��ینماداران هستند که یکی از‬ ‫اضالع خانه کارافرینان را تشکیل می دهند‪ .‬اضالع این‬ ‫پنج ضلعی شامل اتحادیه تهیه کنندگان سینما‪ ،‬اتحادیه‬ ‫توزیع کنن��دگان س��ینما‪ ،‬اتحادی��ه تهیه کنن��دگان اثار‬ ‫ویدئوی��ی‪ ،‬اتحادیه توزیع کنندگان نمایش خانگی اثار‬ ‫ویدئویی و انجمن س��ینماداران است که کارهای انها‬ ‫با یکدیگر مرتبط اس��ت‪ .‬انجمن سینماداران با تعامل‬ ‫خوبی که با صنوف دیگر دارد‪ ،‬حتما در جهت فرایند‬ ‫توزیع تالش خواهد کرد‪.‬‬ ‫همان طور که ما با تفاهم با این صنوف تصمیم گرفتیم‬ ‫که برای اولین بار در طول سال های گذشته‪ ،‬در قیمت‬ ‫بلیت س��ینما در س��ال ‪ 90‬افزایش نداشته باشیم‪ ،‬این‬ ‫فروش های خوب نیز بدون افزایش قیمت بلیت بوده‬ ‫است‪.‬‬ ‫به ه��ر حال‪ ،‬ب��ا وجود اینک��ه پردیس های‬ ‫سینمایی در شهر تهران فروش خوبی دارند‪،‬‬ ‫اما برخی سینمادارها وضعیت مالی مناسبی‬ ‫ندارند‪ .‬ایا وزارت ارش��اد برنامه ای دارد تا‬ ‫از س��ینماهایی که اقتصادهای کوچک تری‬ ‫دارند‪ ،‬حمایت کند؟‬ ‫‪l‬تجربه نشان داده که تماش��اگران سالن های شیک‪،‬‬ ‫م��درن‪ ،‬منظم و با برنامه را بیش��تر ترجیح می دهند و‬ ‫خانواده ها از سالن هایی که در انها می توان خرید کرد‬ ‫و جای پارکینگ مناسبی دارند‪ ،‬بیشتر استقبال می کنند‪.‬‬ ‫ما نیز از طریق حمایت های دولتی‪ ،‬س��ینمادارها را در‬ ‫تهران و شهرس��تان ها تش��ویق می کنیم که به س��مت‬ ‫بازسازی یا نوسازی بروند‪.‬‬ ‫دولت در این زمینه چه کمکی به سینمادارها‬ ‫می کند؟‬ ‫‪l‬س��ینمادار باید اورده ای داش��ته باش��د‪ ،‬دولت هم‬ ‫ب��ا وام های طوالنی مدت با بهره کم حتی با بخش��ی از‬ ‫کمک های بالعوض‪ ،‬کمک می کند تا سینماها وضعیت‬ ‫بهتری پیدا کنند‪ .‬در صورت بازسازی‪ ،‬شهرداری ها نیز‬ ‫طبق قان��ون می توانند امتیازهای تجاری به انها بدهند‬ ‫تا انگیزه بیشتری برای تاسیس سالن سینما پیدا کنند‪.‬‬ ‫پرسش اخر نیز اینکه رابطه پخش کننده ها را‬ ‫با سینمادارها چگونه ارزیابی می کنید؟‬ ‫‪l‬ای��ن رابطه در دوره ای مس��تقیم ب��ود و دخالتی در‬ ‫ان وجود نداش��ت‪ .‬اکنون این رابطه از طریق شورای‬ ‫صنفی و با نظارت بیش��تر ما و ش��ورا برقرار می شود‬ ‫و همه صنوف در این موضوع دخیل هس��تند‪ .‬تالش‬ ‫می شود‪ ،‬مش��کالت و معضالت پشت پرده قبلی حل‬ ‫شود و فضا عادالنه تر شود‪ .‬شورای صنفی این وظیفه‬ ‫را داش��ت‪ ،‬ولی به دالیلی در سال های گذشته‪ ،‬خیلی‬ ‫نمی توانس��ت به ای��ن وظیفه عمل کند‪ ،‬ما امس��ال با‬ ‫حمایت از ش��ورای صنفی تالش می کنیم در گام های‬ ‫سامان دهی‪ ،‬این رابطه ها را هم اصالح کنیم‪g .‬‬ ‫پخش فیلم ‪ ،‬وجه مغفول سینمای ایران‬ ‫مهسا جمشیدیان‬ ‫‪2‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫ وقتی قرار اس��ت بر واژه پخش در سینمای ایران‬ ‫متمرکز شویم و بررسی کنیم تا ببینیم وضعیت پخش‬ ‫در س��ینمای ایران چگونه است؟! می توانیم با بررسی‬ ‫مولفه هایی همچون تعداد پخش کنندگان‪ ،‬چگونگی‬ ‫اع�لام امار فروش فیلم ها‪ ،‬رقابت ی��ا عدم رقابت در‬ ‫عرصه پخش‪ ،‬وضعیت پخش کنندگان مس��تقل این‬ ‫شرایط را بررسی کنیم‪.‬‬ ‫ی پخش کنندگان سینمای ایران که اغلب‬ ‫با مرور اسام ‬ ‫تهیه کننده هم هستند همچون «ابگون»‪« ،‬ارمان فیلم»‪،‬‬ ‫«باران فیلم»‪« ،‬فیلمیران»‪« ،‬هدایت فیلم»‪« ،‬جوزان فیلم»‪،‬‬ ‫«فیلم سازان» و‪ ...‬متوجه واقعیت تلخی می شویم که جز‬ ‫سه‪ ،‬چهار دفتر بقیه دفاتر کمتر فیلم پخش می کنند و‬ ‫در طول یک س��ال شاید یک فیلم هم پخش نکنند و‬ ‫اگر سهم شان به یک فیلم هم برسد‪ ،‬فیلم هایی است که‬ ‫خودشان تهیه کردند و مجبور هستند خودشان نسبت‬ ‫به پخش انها اقدام کنند‪.‬‬ ‫البته در این میان پخش کنندگان رسمی را نباید از قلم‬ ‫انداخت همچون پخش حوزه هنری که اغلب فیلم های‬ ‫ط ان‬ ‫تهیه شده در این سازمان را پخش می کند و شرای ‬ ‫همچون پخش خصوصی در سینمای ایران نامناسب‬ ‫نیست و وضعیت مناسبی تری دارد‪.‬‬ ‫سال گذشته بود که در جلسه ای که بین مدیران دفاتر‬ ‫تولید و توزیع در محل اتحادیه تهیه کنندگان س��ینما‬ ‫برگزار ش��د‪ ،‬جمع حاضر ـ که البته اسامی انها منتشر‬ ‫نشد ـ نگرانی خود را از تعطیلی و ورشکستگی اغلب‬ ‫دفاتر پخش اعالم کردند‪.‬‬ ‫مدیران پخش در ان جلسه ضمن حمایت از سینمای‬ ‫فرهنگی از سالن هایی که در اختیار بخش های متنوع‬ ‫دولتی و شبه دولتی قرار دارد درخواست کردند‪ ،‬مدیریت‬ ‫اکران این س��الن ها را در اختیار بخش خصوصی قرار‬ ‫دهند تا این دفاتر بتوانند در راستای حمایت از فیلم های‬ ‫ارزنده ایرانی مدیریت پخش این دسته از فیلم ها را که‬ ‫اغلب مهجور می مانند برعهده گیرند‪.‬‬ ‫ای��ن پیگیری ها پس از ان خیلی جدی گرفته نش��د‪،‬‬ ‫چ��ون دعوای صنفی تهیه کنن��دگان و توزیع کنندگان‬ ‫که دعوای قدیمی اس��ت‪ ،‬همچنان ادام��ه پیدا کرد و‬ ‫منجر به انش��عاب های مختلفی در این صنف شد تا‬ ‫جایی که یک عده از تهیه کنندگان در تش��کلی به نام‬ ‫اتحادیه تهیه کنندگان با حمایت وزارت ارشاد و گروه‬ ‫دیگر در تشکلی تحت عنوان شورای عالی تهیه کنندگان‬ ‫زیرمجموع��ه خانه س��ینما دور هم جمع ش��دند و هر‬ ‫کدام شان جداگانه مسائل شان را پیگیری کردند و می کنند‪.‬‬ ‫به اذعان اغلب کارشناس��ان صنفی س��ینما ت��ا زمانی که‬ ‫تش��کل های صنفی یکپارچه نباش��ند خیلی نمی توان به‬ ‫ی شدن خواسته هایشان امیدوار بود‪ .‬البته یکپارچگی‬ ‫عمل ‬ ‫تشکل های صنفی واژ ه غریبی برای سینمای ایران است‬ ‫چون سال هاست که صنف تهیه کنندگان و توزیع کنندگان‬ ‫و به قولی کارفرما در سینمای ایران با دعواهای فرسایشی‬ ‫خواسته های حداقلی شان را نیز فراموش کردند و مشغول‬ ‫دعواهایشانهستند‪.‬‬ ‫اما جدا از درگیری های صنفی باید بررس��ی شود که چرا‬ ‫ما پخش حرفه ای در سینمای ایران نداریم؟! اگر از قبل از‬ ‫اکران یک فیلم بررسی هایمان را شروع کنیم‪،‬مقدمه مناسبی‬ ‫است‪ .‬وقتی فیلمی پس از دریافت پروانه نمایش و ثبت‬ ‫در شورای صنفی نمایش ـ که تقریبا در دقیقه نود همه این‬ ‫اتفاق ها می افتد ـ برای اکران عمومی اقدام می کند‪ ،‬خیلی از‬ ‫فرصت های ساده تبلیغی را که یک پخش کننده باید برای‬ ‫ان فیلم فراهم کند‪ ،‬از دست می دهد‪.‬‬ ‫وقت��ی روند نمایش فیلم ها را در کش��ورهای مختلف‬ ‫و صاحب سینما بررس��ی می کنیم متوجه این واقعیت‬ ‫می ش��ویم که خیلی از کمپانی های پخش جهانی‪ ،‬یک‬ ‫فیلم را از یک س��ال تا چند ماه قب��ل از اکران عمومی‬ ‫برای پخ��ش می گیرند‪ ،‬بنابراین فرصت دارند مقدمات‬ ‫اکران عموم��ی ان را فراهم اورن��د؛ همچون تبلیغات‬ ‫گس��ترده محیطی‪ ،‬رسانه ای که وظیفه س��اده برای هر‬ ‫پخش کننده ای است‪.‬‬ ‫ی فرصت مناس��بی‬ ‫اما در همین مقطع ابتدایی وقتی فیلم ‬ ‫ب��رای معرفی اش پی��ش از اکران عمومی فراهم نش��ود‪،‬‬ ‫حکایت همیشگی به وجود می اید که اغلب کارگردان ها‬ ‫از اکران عمومی فیلم هایشان ناراضی می شوند‪ ،‬البت ه یکی از‬ ‫دالیلنارضایتیکارگردان هاازفروشفیلم هایشانمی تواند‬ ‫به سیستم پخش و تبلیغات برگردد و در این میان دالیل‬ ‫دیگری هم هس��ت‪.‬در روند پیش از اغاز اکران عمومی‬ ‫فیلم ها عالوه بر نیاز فرصت تبلیغ‪ ،‬باید بودجه مناسبی هم‬ ‫پخش کننده در اختیار داشته باشد تا شرایط تبلیغات و اکران‬ ‫عمومی فیلم ها فراهم شود‪ .‬در این میان این سوال مطرح‬ ‫است که ایا یک پخش کننده ایرانی بودجه مناسبی برای‬ ‫تبلیغات ش��هری در اختیار دارد یا نه؟! قطعا پاسخ به این‬ ‫س��وال با توجه به فروش اندک فیلم ها و عدم بازگشت‬ ‫س��رمایه اولیه‪ ،‬منفی است چون با شرایط فعلی سینمای‬ ‫ایران نمی توان سراغ پخش کننده ای را که سرمایه مناسبی‬ ‫برای پخش داشته باشد‪،‬گرفت‪.‬‬ ‫اما معضل دیگر پخش در سینمای ایران تهیه کنندگانی‬ ‫هستند که پخش کننده هم هستند‪ .‬این موضوع باعث‬ ‫شده پخش کنندگان‪ ،‬فرصت نمایش و اکران فیلم های‬ ‫خودش��ان را فراهم اورند و به طور طبیعی اگر پخش‬ ‫فیلمی که در تهیه ان سهمی نداشتند به انها سپرده شود‪،‬‬ ‫کمتر فرصت داشته باشند برای ان فیلم خاص انرژی‬ ‫بگذارند‪.‬‬ ‫همان طور که در مقطعی گروهی از فیلمسازان مستقل در‬ ‫پی نقد عملکرد شورای صنفی نمایش با انتشار بیانیه ای‬ ‫با طرح این پرسش که چرا مجمع فیلمسازان سینمای‬ ‫ایران به وجود امد؟ بیان کردند‪« :‬اگر کارگردانی هایی که‬ ‫فیلم خود را تهیه می کنند در اکران تارومار نمی شدند‬ ‫و پرس��تش پول ب��ر س��الن داری و پخش حاکمیت‬ ‫بالمنازع پیدا نمی کرد‪ ،‬نه مجمع فیلمسازان پا می گرفت‬ ‫و نه کانون تهیه کنندگان به وجود می امد و نه انجمن‬ ‫تهیه کنندگان مستقل شکل می گرفت! »‬ ‫در سیس��تم پخش معضالت گوناگ��ون دیگری هم‬ ‫وجود دارد ع�لاوه بر تهیه کنندگان ـ پخش کنندگان‪،‬‬ ‫در این بی��ن تهیه کنندگان‪ ،‬پخش کنندگانی هم وجود‬ ‫دارند که صاحب س��الن هم هس��تند و اتفاقا یکی از‬ ‫اعضای شورای صنفی نمایش هم هستند‪ .‬بنابراین در‬ ‫زمان ثبت قرارداد فیلم ها در شورای صنفی نمایش هم‬ ‫حضور دارند و راحت تر می توانند برای فیلم هایش��ان‬ ‫زمان مناس��بی برای اکران بگیرن��د‪ ،‬بنابراین خیلی از‬ ‫فیلم ها در مرحله فیلمبرداری زمان اکران شان مشخص‬ ‫اس��ت‪،‬درحالیکه خیل��ی از فیلم ها هس��تند که تولید‬ ‫می شوند و خاک می خورند اما همچنان فرصت نمایش‬ ‫پیدانمی کنند‪.‬‬ ‫در بح��ث پخش فیلم ها در س��ینمای ایران‪ ،‬عملکرد‬ ‫ش��ورای صنف��ی نمایش به عنوان مح��ل اصلی و به‬ ‫تعبیری گلوگاه اکران که قرار است برای اکران و نمایش‬ ‫تصمیمات مهمی بگیرد‪ ،‬نیز قابل بحث و بررسی است‪.‬‬ ‫شورای صنفی نمایش که اواخر سال گذشته به چالش‬ ‫پنهان اما اساسی میان مدیریت دولتی و صنفی تبدیل‬ ‫شده بود و سرانجام کامال از زیرمجموعه خانه سینما‬ ‫(به عن��وان تش��کیالت صنفی) خارج شد‪،‬همیش��ه‬ ‫عملک��ردش م��ورد نقد و انتق��ادات کارشناس��ان و‬ ‫سینماگران بوده و در همه مقاطع دست اندرکاران سینما‬ ‫امیدوار به داشتن یک شورای صنفی مقتدر بودند که‬ ‫بتواند از منافع سینمای ایران دفاع کند‪.‬‬ ‫ی صنفی نمایش در مقاطع مختلف قابل‬ ‫عملکرد شورا ‬ ‫بحث و بررسی است‪ ،‬اما در این مجال فقط به شورای‬ ‫صنفی جدید که چند روز پیش از عید نوروز تشکیل‬ ‫ش��د و ایین نامه تقریبا قابل دفاعی را در برخی بندها‬ ‫منتشر کرد‪ ،‬می توان نیم نگاهی داشت‪ .‬البته با توجه به‬ ‫اینکه هنوز مدت زمانی از فعالیت این شورا نگذشته‬ ‫اس��ت‪ ،‬نمی توان عملکرد ان را نقد ک��رد اما می توان‬ ‫امیدوار بود با توجه به بندهایی همچون «توزیع کنندگان‬ ‫نمی توانند در هر دوره اکران بصورت همزمان بیش از‬ ‫‪ 2‬فیلم در اکران داشته باشند» یا برخورد با سینماهای‬ ‫متخلف و تشکیل اولین جلسه شورای عالی نظارت بر‬ ‫اکران به روند اجرایی شدن ایین نامه های شورای صنفی‬ ‫نمایش امیدوار بود‪.‬‬ ‫و در پایان؛ برای رس��یدن به پخش ایده ال و حرفه ای‬ ‫فیلم ها در سینمای ایران باید امیدوار بود به اینکه روزی‬ ‫سینمای ایران انقدر پخش کننده حرفه ای داشته باشد که‬ ‫دفاتر مختلف‪ ،‬فروش فیلم ها را به راحتی و با سرعت‬ ‫بدون هیچ حاشیه و توجه به سایر فیلم ها اعالم کنند‬ ‫و انق��در رقابت بین پخش کنندگان باش��د تا دو فیلم‬ ‫اصلی و پرحاشیه و پرفروش یک پخش کننده نداشته‬ ‫باشند و سینماگران قدرت انتخاب پخش کننده برای‬ ‫فیلم هایشان را داشته باشند‪g .‬‬ ‫‪37‬‬ ‫مصطفی شایسته در گفت وگو با مثلث‪:‬‬ ‫سیستم پخش حرفه ای در سینما نداریم‬ ‫‪3‬‬ ‫ مصطفی شایسته‪ ،‬یکی از مدیران موسسه «هدایت‬ ‫فیلم» که از پخش کنندگان فعال در سینمای ایران است‪،‬‬ ‫معتقد است‪« :‬سیستم پخش به شکل حرفه ای و مدرن در‬ ‫سینمای ایران وجود ندارد و بیشتر پخش فیلم در ایران به‬ ‫شکل سنتی انجام می شود‪».‬‬ ‫وی می گوید‪« :‬هر کار سنتی ـ در زمینه سینما یا هر حرفه‬ ‫دیگری ـ وقتی قرار باش��د به یک سیستم مدرن تبدیل‬ ‫شود‪ ،‬مستلزم ورود نیروی تحصیلکرده خاص ان رشته‬ ‫است که سینما هم از این قانون مستثنی نیست‪».‬‬ ‫شایسته ادامه می دهد‪« :‬انچه در کار پخش فیلم در ایران‬ ‫انجام می ش��ود‪ ،‬بر عالقه مندی اشخاص مبتنی است تا‬ ‫دانش اموختگی‪».‬‬ ‫این پخش کننده و تهیه کننده س��ینما معتقد است‪« :‬ما در‬ ‫زمینه پخش کاالی فرهنگی هیچ رشت ه دانشگاهی نداریم‪.‬‬ ‫در حالیکه سیستم عرضه و پخش سینما تفاوت فاحشی با‬ ‫عرضه کاالهای دیگر تولیدی و بازرگانی دارد‪».‬‬ ‫شایس��ته اذعان دارد‪« :‬پخش س��ینما در ایران عمدتا در‬ ‫اختیار ادم های سنتی ولی باتجربه است که هرکدام ادبیات‬ ‫مخص��وص به خود را دارند‪ .‬برای اینکه ما پخش مدرن‬ ‫داشته باش��یم نیازمند ورود نیروهای متخصص و جوان‬ ‫به این حوزه در کنار نیروهای سنتی و باتجربه هستیم‪».‬‬ ‫مصطفی شایسته در پاسخ به اینکه چرا سیستم پخش در‬ ‫سینمای ایران به چند دفتر خاص منحصر شده است‪ ،‬مثال‬ ‫هدایت فیلم و فیلمیران می گوید‪« :‬این موضوع به تالش‪،‬‬ ‫تجربه‪ ،‬دانش حرفه ای و س��رمایه گذاری هر دفتر مربوط‬ ‫می ش��ود که نتیجه ان زمینه حضور فعال یا غیرفعال هر‬ ‫دفتر فیلمسازی را در امر پخش رقم می زند‪ .‬البته رغبت‬ ‫به سرمایه گذاری اقتصادی در امر پخش با توجه به درامد‬ ‫کم ان و هزینه های باالی ان معموال با اقبال تهیه کنندگان‬ ‫روبه رو نمی ش��ود‪ ،‬چون برای در اختیار گرفتن فیلم ها‪،‬‬ ‫پخش انها‪ ،‬تبلیغات و سایر هزینه ها باید سرمایه گذاری‬ ‫زیادی کرد‪.‬‬ ‫موض��وع دیگری که در این میان وجود دارد و در بحث‬ ‫اولیه هم مطرح کردم گفتم این دو دفتر خاص که ش��ما‬ ‫اشاره می کنید احتماال به خاطر نیروهای متخصص که از‬ ‫قدیم دارند از نظر ش��ما کارامدتر هستند و یک انحصار‬ ‫خودناخواس��ته در پخش به وجود امده‪ ،‬چون نیروهای‬ ‫با تجربه و متخصص در چند دفتر خاص متمرکز شده اند‪.‬‬ ‫مث�لا در پخ��ش هدایت فیلم س��عی می کنی��م در حد‬ ‫امکان با ان میزان مقتضیات س��ینمای ایران که منطبق با‬ ‫معیارهای جهانی متداول اس��ت‪ ،‬فیلم ها را پخش کنیم‪».‬‬ ‫ای��ن پخش کننده همچنین اذعان دارد‪« :‬اگر فیلمس��ازی‬ ‫برای پخش فیلمش به چند پخش کننده خاص مراجعه‬ ‫می کند‪ ،‬دلیل انتخابش نتایج خوبی است که صاحبان فیلم‬ ‫از پخش های قبلی ش��ان گرفته اند‪ .‬مثال یک مالک فیلم‬ ‫فکر می کند فیلمش ‪ 200‬میلیون می فروشد اما با تجربه‬ ‫و تالش پخش کننده به فروش باالتر از انتظارتش دست‬ ‫یافته است‪ .‬خب طبیعی است که فیلم بعدی را هم برای‬ ‫پخش به همان دفتر بسپارد‪».‬‬ ‫شایسته در پاسخ به اینکه چرا عده ای از تهیه کنندگان به‬ ‫این س��مت رفته اند که خودشان هم پخش کننده باشند‪،‬‬ ‫مطرح می کند‪« :‬پخش و تهیه کنندگی در سینما دو مقوله‬ ‫ جدا و متفاوت اس��ت‪ ،‬اما در س��ینمای ایران با توجه به‬ ‫نقایص سیستم پخش‪ ،‬این مساله هم باب شده است‪».‬‬ ‫وی معتقد است‪« :‬اگر می خواهیم به سمت پخش مدرن‬ ‫برویم مس��تلزم ان است که با در اختیار گرفتن نیروهای‬ ‫متخصص جوان در کنار تهیه کنندگان سنتی با تجربه ‪ ،‬یک‬ ‫ ترکیب مناس��ب برای حرکت به س��مت پخش بهتر و‬ ‫مدرن تر داشته باشیم‪g ».‬‬ ‫مشکل عمده این است که سینما نه خصوصی است‪ ،‬نه دولتی‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪4‬‬ ‫ سیروس تسلیمی‪ ،‬تهیه کننده و پخش کننده سینمای‬ ‫ایران که در سال های اخیر پیگیر مستقل شدن سیستم‬ ‫پخش از تهیه کنندگی اس��ت‪،‬درباره اینکه چرا پخش‬ ‫سینما همچنان تشکل مستقلی ندارد‪ ،‬می گوید‪« :‬پخش‬ ‫سینمای ایران طبق مصوبه ارشاد مبنی بر استقالل خانه‬ ‫کارافرینان از س��ایر صنوف به هرحال باید از اتحادیه‬ ‫تهیه کنندگان سینمای ایران جدا شود‪ .‬انتخاباتش پیش‬ ‫از عید نوروز برگزار شد‪ ،‬اما مشکلی که وجود دارد این‬ ‫است که اصناف یا سازمان ها باید از جهت ایین نامه و‬ ‫چ جا وصل و‬ ‫اساسنامه به جایی وصل باشند و اگر به هی ‬ ‫وابسته نباشند‪،‬معلق می مانند‪ .‬یک راه این است که صنف‬ ‫توزیع کنندگان با اساسنامه مستقل زیرمجموعه اتحادیه‬ ‫تهیه کنندگانباشدکهگروهیازدوستانمخالفهستند‪،‬‬ ‫چون معتقدند به ای��ن طریق باز همان اتحادیه تهیه و‬ ‫توزیعمی شود‪».‬‬ ‫تسلیمی در پاسخ به اینکه چرا با وابستگی به خانه سینما‬ ‫این تشکل را راه نمی اندازند‪ ،‬می گوید‪« :‬چون برخی از‬ ‫تهیه کنندگان‪ ،‬صنف سینماداران و صنوف رسانه های‬ ‫تصویری از خانه سینما جدا شده اند و در پی تشکل خانه‬ ‫کارافرینانهستند‪،‬غیرعملیمی نمایدکهتوزیع کنندگان‬ ‫به خانه سینما وابسته باشند‪ ».‬این پخش کننده در ادامه‬ ‫به مشکالت فقدان تشکل مستقل پخش اشاره می کند‬ ‫و ادامه می دهد‪« :‬اتفاقا بزرگترین صدمه نداشتن صنف‬ ‫مستقل توزیع کنندگان در وهله اول به تهیه کنندگان و‬ ‫سرمایه گذاران سینمای ایران می خورد‪ ،‬چون وقتی در‬ ‫میان پخش کنندگان تشکل و یکپارچگی وجود نداشته‬ ‫باش��د قوی ترین توزیع کننده هم به تنهایی نمی تواند‬ ‫حقوق فیلم را مثال از سینمادار‪ ،‬تلویزیون‪ ،‬رسانه های‬ ‫تصویری و‪ ...‬بگیرد و از منافع فیلم دفاع کند‪».‬‬ ‫گفت وگوی مثلث با سیروس تسلیمی ‬ ‫تس��لیمی در پاسخ به اینکه ایا سینمای ایران پخش کننده‬ ‫مستقل دارد یا نه می گوید‪« :‬ما ‪ 22‬دفتر پخش فیلم داریم که‬ ‫چراغ انها روشن است‪ .‬اما اینکه چرا پخش اغلب فیلم ها به‬ ‫دو‪،‬سه دفتر منحصر شده ناشی از اتفاقاتی است که بیان ان‬ ‫بحث جداگانه و مفصلی را می طلبد‪».‬‬ ‫اما تسلیمی به طور اجمالی می گوید‪« :‬انحصار پخش علل‬ ‫مختلفی دارد‪ ،‬در چندین سال قبل سیاست های معاونت‬ ‫قبلی س��ینمایی به طرف جمع ش��دن تشکل های پخش‬ ‫رفت و در پی ان برامدند که پخش ها با هم ادغام شوند‪،‬‬ ‫این سیاس��ت زمینه انحصار اینگونه دفاتر را فراهم اورد‬ ‫و نتیجه ان هم این ش��د که می بینید هم اکنون دفاتری که‬ ‫تعداد زیادی فیلم دارند‪ ،‬نمی توانند خیلی خوب عمل کنند‪،‬‬ ‫چون فرصت نمی کنند روی هر فیلم متمرکز شوند و اصوال‬ ‫یمعتقداست‪«:‬بهسمتی‬ ‫رقابتیبه وجودنمی اید‪».‬تسلیم ‬ ‫در حال حرکتیم که در دو‪ ،‬س��ه سال اینده برای ‪ 60‬تا‬ ‫‪ 70‬درصد فیلم ها اصوال پخش کننده ای وجود نخواهد‬ ‫داش��ت و فقط فیلم های پرف��روش پخش کننده پیدا‬ ‫خواهند کرد‪ ».‬این پخش کننده به ایین نامه جدید شورای‬ ‫صنفی نمایش اشاره می کند و ادامه می دهد‪« :‬در ایین نامه‬ ‫جدید اعالم شده که هر دفتر در یک دوره بیش از دو‬ ‫فیلم نمی تواند اکران کند‪ ،‬اما همین ابتدای سال شاهد‬ ‫هستیم که این مصوبه درحال نادیده گرفته شدن است‪.‬‬ ‫البته اش��کال عمده سینمای ما این است که مجموعه‬ ‫س��ینما (تولید‪ ،‬توزیع‪ ،‬نمایش) نه خصوصی است‪ ،‬نه‬ ‫دولتی‪ .‬چیزی وس��ط این دو حالت در نوس��ان است‬ ‫و این معلق بودن‪ ،‬شرایط شتر‪ ،‬گاو پلنگی سینمای ما‬ ‫را به وجود اورده است‪ ».‬تسلیمی در پاسخ به اینکه چرا‬ ‫اغلب تهیه کنندگان خودشان پخش کننده هم هستند؟‬ ‫مطرح کرد‪« :‬برای اینکه پخش کننده مناسب نداریم‪ .‬خود‬ ‫من ابتدا دو فیلم تهیه کردم و متوجه ش��دم نه سیستم‬ ‫دولتی و نه بخش خصوصی هیچ کدام برای فیلم من دل‬ ‫نمی سوزانند‪ ،‬به همین دلیل مجبور شدم خودم پخش‬ ‫فیلم راه بیندازم و خیلی از تهیه کنندگان به همین دلیل‬ ‫ی بر‬ ‫امدند پخش باز کردند‪ ».‬اما در عین حال تس��لیم ‬ ‫این نکت��ه اذعان دارد‪« :‬وقت��ی تهیه کننده‪ ،‬پخش کننده‬ ‫هم بشود‪،‬مس��لما اکران خوب را به فیلم هایی می دهد‬ ‫که خودش س��رمایه گذاری کرده و برای فیلم خودش‬ ‫اکران بهتری می گیرد و این معضلی است برای اکثریت‬ ‫تهیه کنندگانی که پخش فیلم ندارند‪ ».‬تسلیمی همچنان‬ ‫امیدوار است‪،‬هر چه زودتر تشکل توزیع کنندگان به طور‬ ‫مستقل شکل بگیرد و هر چه سریعتر بندهای ایین نامه‬ ‫شورای صنفی اجرایی و عملیاتی شود‪g .‬‬ ‫گفت وگوی مثلث با مشاور اجرایی سازمان توسعه سینمایی سوره‪:‬‬ ‫مردم ما سینما نمی روند؛ این مهم ترین بحران است‬ ‫شرایط پخش فیلم در ایران از گذشته تا امروز‬ ‫چگونه بوده است؟‬ ‫‪ l‬تا س��ال ‪ ،1376‬پخش فیل��م در ایران به نوعی کوپنی‬ ‫بود‪ .‬جدول بندی معروفی که تا سال ‪ 1376‬بر سینماهای‬ ‫کشور حاکم بود‪ ،‬این گونه بود که دولت فیلم هایی را که‬ ‫در جش��نواره فیلم فجر شرکت می کردند‪ ،‬در چند گروه‬ ‫سینمایی توزیع می کرد و براساس نوبت بندی اکران‪ ،‬فیلم ها‬ ‫به اکران سینماها می رسیدند‪ .‬بعد از سال ‪ 1376‬و در زمان‬ ‫مرحوم «س��یف اهلل داد» بحث جشنواره فیلم فجر و این‬ ‫موضوع که هر فیلمی در این جشنواره باشد‪ ،‬بعدا می تواند‬ ‫اکران ش��ود‪ ،‬برداشته و جدول بندی نیز در مدت دو‪ ،‬سه ‬ ‫س��ال کنسل شد تا س��ال ‪ 1379‬که مرحوم داد در برنامه‬ ‫پنج ساله اش‪ ،‬شورای اکران را تشکیل داد‪ .‬در این مقطع‪ ،‬اگر‬ ‫کسی درخواست اکران فیلمش را داشت‪ ،‬قرارداد می بست‬ ‫و برای ثبت قرارداد به این شورا مراجعه می کرد‪.‬‬ ‫در س��ال ‪ 1381‬و درپی اختالفی که بین تهیه کنندگان و‬ ‫توزیع کنندگان پیش امد‪ ،‬مسئولیت شورای صنفی نمایش‬ ‫توسطمعاونتسینماییوقتبهخانهسینماتفویضشد‪.‬تا‬ ‫پیش از این سال‪ ،‬مسئولیت شورای صنفی نمایش برعهده‬ ‫س��ه صنف «اتحادیه تهیه کنندگان»‪« ،‬انجمن سینماداران»‬ ‫و «کانون کارگردانان» بود‪ .‬از س��ال ‪ 1381‬تا س��ال ‪1390‬‬ ‫مسئولیت اکران برعهده خانه سینما بود و سه صنف مربوط‬ ‫به تهیه کنندگان‪ ،‬سینماداران و کارگردانان در شورای صنفی‬ ‫نمایش مسئولیت اکران فیلم ها را به معنای جایی که حالت‬ ‫دبیرخانه دارد‪ ،‬در تهران برعهده داش��ت‪ .‬مهم ترین اتفاق‬ ‫در ح��وزه پخش فیلم در اواخر س��ال ‪ 1383‬رخ داد که‬ ‫فرهنگ‬ ‫‪ 5‬امیرحسین علم الهدی درباره حوزه پخش و اکران فیلم در سینمای ایران گفت وگو کردیم‪.‬‬ ‫از این بحث می توان نتیجه گرفت که علم الهدی مشکل اصلی را تولید تعداد زیادی فیلم در‬ ‫سال و نرفتن مردم به سینما می داند و معتقد است که در شرایط کنونی‪ ،‬چرخ سینما با‬ ‫وجود پنج یا شش شرکت پخش کننده می چرخد و هر کسی پشتکار و سرمایه داشته باشد‪،‬‬ ‫گلیمش را از اب بیرون می کشد‪ .‬بنابراین وزارت ارشاد بهتر است به جای ورود به حوزه‬ ‫پخش‪ ،‬به وظیفه اصلی اش‪ ،‬یعنی پرداختن به سینمای مستقل و فرهنگی بپردازد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫شاهده یوسفی‬ ‫اقای مسجدجامعی ـ وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسالمی ‪-‬‬ ‫ایین نامه تشکیل سازمان های پخش را به معاونت سینمایی‬ ‫ابالغ کرد‪ .‬این ایین نامه می خواس��ت تا به سمت تشکیل‬ ‫سازمان های بزرگ پخش برود‪ ،‬یعنی سازمان هایی در طول‬ ‫س��ال بتوانند ‪ 10‬تا ‪ 20‬فیلم را اکران کنند و از یکس��ری‬ ‫پخش های کوچک یا با حضور تولیدکنندگان تش��کیل‬ ‫ش��ده باش��ند‪ .‬در سال ‪ 1384‬س��ه پخش بزرگ تشکیل‬ ‫شدند‪ ،‬س��ازمان بین المللی «فیلمیران» که هنوز هم فعال‬ ‫است و اقایان موسوی‪ ،‬اعتباریان‪ ،‬تختکشیان‪ ،‬سرتیپی و‬ ‫صدرعاملی اعضای این س��ازمان بودند و مدیرعامل ان‬ ‫هم اقای س��رتیپی بود‪« .‬نمایشگران» شرکت دیگری بود‬ ‫که تشکیل شد و شامل اقایان منوچهر محمدی‪ ،‬سیدضیا‬ ‫هاش��می و تقی علی قل��ی زاده می ش��د و مدیرعامل ان‬ ‫اقای ناصر شعبانی بود‪ .‬پخش سوم به نام «باران» و شامل‬ ‫اقایانایرجتقی پور‪،‬جهانگیرکوثری‪،‬سیداحمدمیرعالیی‪،‬‬ ‫علی اشتیانی پور‪ ،‬حسین زندباف و امیرعباس گردان بود‪.‬‬ ‫این سه پخش معظم با این رویکرد تشکیل شدند که اوال‪،‬‬ ‫تعداد بیشتری از فیلم ها را اکران کنند‪ ،‬دوما‪ ،‬تولیدکنندگان‬ ‫به عنوان سهم داران این پخش ها ارتباط مستقیمی با حوزه‬ ‫پخش داشته باشند‪ ،‬سوما‪ ،‬به سمت سینماداری بروند و‬ ‫سالن های سینمایی را در اختیار بگیرند و هدف اخر اینکه‬ ‫کم کم به حوزه بین الملل وارد ش��وند‪ .‬بعد از سال ‪1384‬‬ ‫در چهار سال مدیریت اقای جعفری جلوه هیچ استراتژی‬ ‫روشنی را شاهد نبودیم که مشخص باشد استراتژی دولت‬ ‫نهم در حوزه پخش اثار سینمایی چیست‪.‬‬ ‫یعنی سیاس��ت های دولت قبلی در دولت نهم‬ ‫هم دنبال شد؟‬ ‫‪ l‬ش��رایط کج دار و مریز بود؛ یعن��ی همان طور که ان‬ ‫شرکت ها بودند‪ ،‬ادم هایی هم پیدا می شدند که خودشان‬ ‫فیلم شان را پخش می کردند‪.‬‬ ‫این کار از نظر قانونی مشکل داشت؟‬ ‫‪ l‬براساس قانون این کار نمی توانست انجام شود و حتما‬ ‫دفاتر پخش باید حضوری جدی می داش��تند‪ .‬این بحث‬ ‫تا س��ال ‪ 1388‬کج دار و مریز جلو رفت تا به دولت دهم‬ ‫رسیدیم‪ .‬متاس��فانه معاونت سینمایی نیز هیچ استراتژی‬ ‫روش��نی در حوزه پخش ندارد و نمی داند که چه کاری‬ ‫را می خواهد انجام دهد و دلیلش این اس��ت که در حال‬ ‫حاضر‪ ،‬هر کسی که فیلم داشته باشد‪ ،‬خودش می تواند فیلم‬ ‫را پخش کند‪ .‬این به معنای وجود بی س��امانی در حوزه‬ ‫پخش است که در یکی‪ ،‬دو سال گذشته شاهد ان بوده ایم‪.‬‬ ‫برخی تولید کنندگان به حوزه پخش وارد می شوند‪ ،‬ولی‬ ‫س��ازو کار حوزه پخش را نمی دانند و مهم ترین دلیلی که‬ ‫ ‬ ‫به این حوزه وارد می ش��وند‪ ،‬این اس��ت که فکر می کنند‬ ‫به راحت��ی می توانند فیلم پخش کنن��د‪ .‬عمده فیلم های‬ ‫شکس��ت خورده در سال های گذش��ته به کسانی مربوط‬ ‫اس��ت که خودش��ان فیلم ها را پخش کرده ان��د‪ .‬البته در‬ ‫سال ‪ 1384‬ش��رکت «هدایت فیلم» و دیگر شرکت های‬ ‫پخش به روال طبیعی کار خود ادامه می دادند‪ .‬روی کاغذ‬ ‫‪ 22‬تا ‪ 24‬دفتر پخش وجود دارد‪ ،‬ولی در عمل‪ ،‬فقط سه‬ ‫یا چهار دفتر پخش فعال هستند‪ .‬از میان سه شرکت مهمی‬ ‫ که به تشکیل انها اشاره کردم‪ ،‬دو شرکت منحل شدند و‬ ‫تنها شرکتی که مانده‪« ،‬فیلمیران» است که با قدرت کارش‬ ‫را انجام می دهد‪.‬‬ ‫ان ‪ 20‬ش��رکت پخش فیلم باید فعال شوند یا‬ ‫فعالیت تعداد محدودی ش��رکت پخش فیلم‬ ‫برای سینمای ایران کافی است؟‬ ‫‪ l‬ح��وزه پخش‪ ،‬ی��ک حوزه کامال تخصصی اس��ت‪.‬‬ ‫با س��الی حدود ‪ 50‬تا ‪ 60‬فیل��م‪ ،‬اگر بخواهیم حدود ‪20‬‬ ‫دفت��ر پخش را فعال نگه داریم‪ ،‬به هر دفتر پخش حدود‬ ‫‪39‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪40‬‬ ‫دو فیلم می رس��د‪ .‬این همان بحث عدالت اس��ت که در‬ ‫ش��ورای صنفی نیز در یکی‪ ،‬دو ماه گذش��ته مطرح شد‪.‬‬ ‫انها گفته اند که می خواهیم در حوزه پخش انحصارشکنی‬ ‫کنیم‪ .‬من خیلی معنی عدالت را در حوزه پخش نمی فهمم‪.‬‬ ‫حوزه پخش در تمام دنیا فعالیتی زیرپله ای نیست؛ فعالیتی‬ ‫است که می تواند جریان س��ازی کند‪ .‬پخش های مهمی ‬ ‫مانند س��ونی‪ ،‬کلمبیا پیکچرز یا پارامونت ش��رکت های‬ ‫پخش کننده ای هس��تند که تولید هم دارند و مانند ایران‪،‬‬ ‫فیلم را شرکت های تولیدکننده پخش نمی کنند‪ ،‬چون انها‬ ‫به چیزی با عنوان بازاریابی اعتق��اد دارند؛ اما در ایران به‬ ‫دلیل وجود محدودیت های بیش از اندازه‪ ،‬ما علمی به نام‬ ‫بازاریابی در حوزه پخش نداریم‪ .‬فیلم ها به صورت فله ای‬ ‫اکران می شوند‪ .‬در سینمای ایران خیلی به شکل تخصصی‬ ‫نمی ت��وان وارد ش��د‪ .‬ایین نامه ای هم که در س��ال ‪1383‬‬ ‫تصویب ش��د‪ ،‬به دنبال این بود که سینمای ایران شش یا‬ ‫هفت پخش بزرگ داشته باشد که نه تنها بتوانند فیلم های‬ ‫ایرانی را پخش کنند‪ ،‬بلکه نگاهی هم به بازارهای خارج‬ ‫از کشور داشته باشند و از فیلم های خارجی استفاده کنند‪.‬‬ ‫متاسفانه با تغییر رویکرد‪ ،‬این اتفاق نیفتاد‪ .‬مانیفست من این‬ ‫است که در سینمای ایران بیشتر از شش یا هفت شرکت‬ ‫بزرگ پخش فیلم نیاز نیست‪ ،‬مگر اینکه بخواهیم بازار را‬ ‫به هم بریزیم که اکنون این اتفاق در حال رخ دادن است‪.‬‬ ‫اگر فقط ش��ش یا هفت ش��رکت پخش کننده‬ ‫بزرگ فعال باشد‪ ،‬ایا خطر ایجاد شدن باند در‬ ‫میان انها وجود دارد؟‬ ‫‪ l‬االن بان��دی وجود ندارد‪ .‬ح��وزه پخش فیلم‪ ،‬حوزه‬ ‫سرمایه گذاری است؛ شرکتی مانند «هدایت فیلم» از اوایل‬ ‫دهه ‪ 60‬سیر منطقی خود را ادامه می دهد و هر سال حدود‬ ‫‪ 10‬فیل��م را اکران می کند‪ .‬ش��رکت «فیلمیران» در س��ال‬ ‫‪ 84‬ـ ‪ 83‬از چند شرکت کوچک تشکیل شد‪ .‬امسال این‬ ‫دو شرکت به دلیل تعداد زیاد فیلم هایی که دارند‪ ،‬می توانند‬ ‫نبض بازار را به دست بگیرند‪ .‬این به معنای رانت نیست‪،‬‬ ‫این یک توانایی اس��ت‪ .‬سینمادار هم با دفتر پخشی کار‬ ‫می کند که بتواند در طول س��ال ان را تامین کند‪ .‬در بازار‬ ‫پخشوتوزیعفیلم‪،‬شرکتیکهمی خواهدموفقباشد‪،‬قطعا‬ ‫باید سبد پرتنوعی داشته باشد‪ .‬من خیلی متوجه بحث مافیا‬ ‫نمی شوم‪ ،‬این کار براساس توانایی ها و سرمایه گذاری های‬ ‫افراد است که سال ها در این حوزه سرمایه گذاری کرده اند‪،‬‬ ‫س��ینما خریده یا س��اخته اند‪ .‬بعد از سال ‪ 1383‬این چند‬ ‫شرکت پخش براساس تجربه جهانی‪ ،‬سینمادار هم شدند؛‬ ‫شرکت پخش «نمایشگران» سرمایه گذاری کرد و پردیس‬ ‫س��ینمایی «زندگی» را خرید‪ ،‬اکنون این پردیس یکی از‬ ‫گلوگاه های غرب تهران اس��ت‪ .‬ش��رکت «هدایت فیلم»‬ ‫بر مبنای روش خود‪ ،‬س��رمایه گذاری و برای چند س��ال‬ ‫«اریکه ایرانیان» را اجاره کرد‪ .‬ش��رکت «فیلمیران» سینما‬ ‫«ملت» را خرید و ان را به پردیس سینمایی «شکوفه» تبدیل‬ ‫کرد‪ .‬ش��رکت «پویا فیلم» با توجه به درک این ضرورت‪،‬‬ ‫س��ینما «عصر جدید» را خرید‪ .‬این امر نشان می دهد که‬ ‫پخش باید فاصله اش را با حوزه سینماداری خیلی کمتر‬ ‫کند‪ .‬باید در این حوزه سرمایه گذاری و به شکل حرفه ای‬ ‫روی ان تمرکز کرد تا بتوان در ان موفق بود‪.‬‬ ‫اعتقاد دارید که هر کسی در این حوزه‪ ،‬سرمایه‬ ‫بیشتری داشته باشد‪ ،‬رشد خواهد کرد؟‬ ‫‪ l‬قطعا؛ توزیع فیلم حوزه ای اس��ت که در ایران و تمام‬ ‫کشورهای جهان‪ ،‬بحث رقابت به شدت در ان وجود دارد‪.‬‬ ‫حوزه ای نیست که در ان بگویید می خواهیم جلوی افراد‬ ‫موفق را بگیریم تا افرادی که یا حال ندارند‪ ،‬یا پول برای‬ ‫سرمایه گذاری ندارند یا نمی توانند به شکل درست در این‬ ‫حوزه رش��د کنند‪ ،‬باال بیایند‪ ،‬یعنی نمی توانید به ادم های‬ ‫موفق «ایست» بدهید و افرادی را که به هر دلیلی نمی توانند‬ ‫در این حوزه موفق باش��ند‪ ،‬به افراد قوی برسانید‪ .‬حوزه‬ ‫توزیع‪ ،‬حوزه رقابت اس��ت و هر کسی در ان باید تالش‬ ‫کند‪ ،‬بیش از ‪ 10‬فیلم بگیرد تا نبض سینمادار را در دست‬ ‫داشته باشد‪ .‬به این ترتیب‪ ،‬در سینمای ایران با داشتن ‪ 50‬تا‬ ‫‪ 60‬فیلم‪ ،‬بیشتر از پنج یا شش دفتر پخش بزرگ نمی تواند‬ ‫حضور جدی داشته باشد‪.‬‬ ‫به نظر می رسد وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی‬ ‫با تش��کیل اتحادیه تهیه کنن��دگان و اتحادیه‬ ‫توزیع کنندگان به دنبال ایجاد تغییراتی در حوزه‬ ‫پخش و به تعبیری سامان دهی این حوزه است‪.‬‬ ‫ایا تالش برای سامان دهی‪ ،‬همان اجرای عدالت‬ ‫در حوزه پخش است که شما می گویید به ان‬ ‫اعتقادندارید؟‬ ‫‪ l‬اگر منظور از س��امان دهی این باش��د که در کنار افراد‬ ‫موفق‪ ،‬یکسری افراد دیگر هم رشد کنند‪ ،‬من با ان موافقم؛‬ ‫ولی اگر جلوی افراد موفق گرفته شود‪ ،‬چون می خواهیم‬ ‫افراد ناموفق رش��د کنن��د‪ ،‬با ان مخالف��م‪ .‬در این حوزه‬ ‫هر کسی بخواهد موفق ش��ود‪ ،‬به سرمایه گذاری‪ ،‬داشتن‬ ‫س��ینما و ممارس��ت نیاز دارد‪ .‬اینجا بحث کوپن مطرح‬ ‫نیس��ت که فکر کنیم حوزه پخش عدالت��ی دارد که باید‬ ‫جاری ش��ود‪ .‬منظورم از اینکه می گویم معنای عدالت را‬ ‫نمی فهمم‪ ،‬این اس��ت که برای وزارت ارشاد چه تفاوتی‬ ‫دارد که فیلم تجاری ‪ X‬بیشتر بفروشد یا فیلم تجاری ‪،Y‬‬ ‫قطعا برای وزارت ارشاد در حوزه رقابت فیلم های تجاری‬ ‫نباید تفاوتی وجود داشته باشد‪ .‬تمام دغدغه وزارت ارشاد‬ ‫باید در حوزه فیلم های فرهنگی و مستقل باشد تا بتواند‬ ‫بخشی از سوبسیدهای خود را به حوزه اکران بیاورد؛ ولی‬ ‫اگر بخواهد به ساز و کار حوزه عرضه و تقاضا وارد شود‪،‬‬ ‫خسارت به دنبال خواهد داشت‪.‬‬ ‫در تعریفی که ش��ما دارید‪ ،‬ایا جایگاهی هم‬ ‫برای نظارت بر کار پخش کنندگان فیلم وجود‬ ‫دارد؟‬ ‫‪ l‬صنف باید تشکیل شود تا ساز و کار این بحث را تعریف‬ ‫کند‪ .‬ابتدا باید اسیب ها را در حوزه پخش شناسایی کنیم و‬ ‫بعد به دنبال راه حل ها باشیم‪ .‬وقتی تولید به‪ 150‬تا‪ 200‬فیلم‬ ‫می رسد و خروجی بیشتر از ‪ 50‬فیلم نیست‪ ،‬قطعا برخی‬ ‫افراد ناراضی خواهند بود‪ .‬این ناراضی ها به حوزه پخش‬ ‫فشار می اورند‪ .‬عمده انها هم فیلم هایی هستند که مخاطب‬ ‫به معنای حرفه ای ندارند و فشار می اورند که پخش کنندگان‬ ‫به دنبال رانت و استفاده از برخی منابع هستند‪ .‬اتفاقی که‬ ‫سال گذش��ته در سینمای کشور با اکران بی هدف فیلم ها‬ ‫رخ داد‪ ،‬به دلیل اصرار بر تولید ‪ 200‬تا ‪ 300‬فیلم در س��ال‬ ‫بود‪ .‬اگر ما درست رفتار کنیم‪ ،‬این شائبه ها و سوءتفاهم ها‬ ‫در ح��وزه پخش به وجود نمی اید‪ .‬اگر قرار اس��ت بر کار‬ ‫حوزه پخش نظارت شود باید براساس نظر صنوف باشد‪.‬‬ ‫تجربه نشان داده که هر وقت دولت به این حوزه وارد شده‪،‬‬ ‫به جز خسارت زدن و از حیز انتفاع انداختن افراد موفق‪،‬‬ ‫کار دیگری نکرده است‪ .‬من هنوز متوجه سیاست مسئوالن‬ ‫در این حوزه نشده ام‪.‬‬ ‫بنابرای��ن ش��ما در ای��ن زمینه نقش��ی برای‬ ‫وزارت ارشاد قائل نیستید؟‬ ‫‪ l‬نمی گویم نقش��ی قائل نیس��تم‪ ،‬وزارت ارشاد نقش‬ ‫حاکمیتی و نظارت کلی دارد‪ .‬گلوگاه وزارت ارشاد همان‬ ‫پروانه نمایش اس��ت‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬دولت چه حضوری‬ ‫در حوزه تیراژ نمایش خانگی دارد؟ ایا دولت نظارتی در‬ ‫حوزه پخش فیلم ها در سیستم نمایش خانگی دارد؟ قطعا‬ ‫ندارد‪ .‬دولت تمام توانایی خود را باید به حوزه س��ینمای‬ ‫مستقل و فرهنگی بیاورد‪ ،‬حوزه فیلم های تجاری به نظارت‬ ‫دول��ت نیاز ندارد‪ ،‬چون ه��رگاه دولت به این حوزه وارد‬ ‫ش��ده‪ ،‬کار را خراب کرده است‪ .‬دو سال پیش‪ ،‬معاونت‬ ‫س��ینمایی از اکران فیلم «درباره الی» در نوروز جلوگیری‬ ‫کرد‪ .‬در ان زمان‪ ،‬فقط چهار فیلم اکران شد که اتفاق خوبی‬ ‫نبود‪ .‬ای کاش‪ ،‬فیلم «درباره ال��ی» در نوروز ‪ 1388‬اکران‬ ‫می شد‪ ،‬در این صورت‪ ،‬مانند امسال شاهد رقابت سالم در‬ ‫حوزه اکران می بودیم‪ .‬اکنون با وجود مسائل و حاشیه های‬ ‫سیاسی که درباره «اخراجی ها ‪ »3‬و «جدایی نادر از سیمین»‬ ‫وجود دارد‪ ،‬پتانس��یل سینمای ایران در حوزه اکران نشان‬ ‫داده ش��ده است‪ .‬دو س��ال پیش‪ ،‬بعد از ورود و دخالت‬ ‫معاونت سینمایی در حوزه نمایش‪ ،‬فیلم «درباره الی» در‬ ‫حالی که می توانست در عید ‪ 88‬به فروش بهتری دست‬ ‫یابد‪ ،‬متاس��فانه در زمانی اکران شد که به حداقل فروش‬ ‫رس��ید‪ .‬من در حوزه پخش‪ ،‬اسیبی نمی بینم و اگر فردی‬ ‫بخواهد در این حوزه رش��د کند‪ ،‬کس��ی مزاحم نیست‪.‬‬ ‫سینمای ایران به سیس��تم کوپنی عادت کرده و خیلی از‬ ‫دوستان می خواهند از سیستم کوپنی استفاده کنند‪ ،‬وگرنه‬ ‫سینمای ایران در حوزه پخش به سرمایه گذاری نیاز دارد‬ ‫و اگر این اتفاق نیفتاد‪ ،‬با دفاتر مواجب بگیر و سهمیه بگیر‬ ‫مانند دهه ‪ 60‬تا اواسط دهه ‪ 70‬مواجه خواهیم بود‪ .‬اکنون‬ ‫یکی از دالیلی که بخشی از بدنه سینمای ایران ارزو دارد‪،‬‬ ‫جدول بندی در سینمای کشور اتفاق بیفتد‪ ،‬این است که‬ ‫نمی خواهند در این حوزه سرمایه گذاری کنند و ترجیح‬ ‫می دهند که دولت جدول بندی کند و انها هم فیلم خود‬ ‫را نمای��ش دهند‪ .‬حتی در دیگر محصوالت مانند دارو یا‬ ‫ی را دارند که به شدت به‬ ‫غذا نیز دفاتر پخش شبکه عظیم ‬ ‫سرمایه و توانایی افراد متکی است؛ ولی مثل اینکه ما در‬ ‫ایران عادت کرده ایم که سرنا را از سر گشاد ان بنوازیم‪.‬‬ ‫نظر ش��ما درباره اینکه برخ��ی تهیه کنندگان‪،‬‬ ‫پخش کننده فیلم هم هستند‪ ،‬چیست؟‬ ‫‪ l‬در همه جای دنیا همین است‪ .‬در کشورهای صاحب‬ ‫س��ینما مانند امریکا‪ ،‬هند و کره همه تولیدکنندگان دفتر‬ ‫پخش دارند و همه دفات��ر پخش‪ ،‬تولیدکننده هم دارند‪،‬‬ ‫ضمنا سینما هم دارند‪ .‬اگر استراتژی های ما به سمتی برود‬ ‫که سه حلقه تولید‪ ،‬توزیع و نمایش به هم نزدیک تر شوند‬ ‫و منافع شان بیشتر با هم گره بخورد‪ ،‬سینمای ایران می تواند‬ ‫بحران ها را پشت سر بگذارد؛ ولی اگر قرار باشد تولیدکننده‬ ‫کار خ��ود را انجام دهد و با حوزه پخش و نمایش کاری‬ ‫نداشته باشد‪ ،‬پخش کاری با حوزه تولید و سینما نداشته‬ ‫باشد‪ ،‬سینماداران هم نمایش خود را بدهند و با حوزه های‬ ‫تولید و پخش کاری نداش��ته باش��ند‪ ،‬س��ه جزیره مجزا‬ ‫می شوند‪ .‬بخش مهمی از مشکالت ما در ‪ 30‬سال گذشته‪،‬‬ ‫این بوده اس��ت که این سه جزیره اعالم خودمختاری به‬ ‫معنای حرفه ای بودن موضوع کرده اند‪ .‬اما اگر تولید‪ ،‬توزیع‬ ‫و نمایش به معنای حرف��ه ای بودن موضوع‪ ،‬در کنار هم‬ ‫باشند و توسط دفاتر پخش که حلقه اصلی قضیه است‪،‬‬ ‫دو حلقه دیگر با هم سیاس��ت های خود را جلو ببرند‪ ،‬ما‬ ‫شاهد اتفاق مثبتی خواهیم بود‪ .‬بحث دیگر هم این است‬ ‫که حوزه تولید خیلی مستقیم نباید به حوزه نمایش متصل‬ ‫باشد‪ ،‬مانند اتفاقی که اکنون می افتد‪ .‬ما نزدیک به دو دهه‬ ‫است که از حق مخاطب در زمینه نمایش فیلم خارجی به‬ ‫راحتی گذشته ایم‪ ،‬به این دلیل که صد درصد فضای تولید‬ ‫نمایش داخلی ما در اختیار تولیدکنندگان است‪ .‬این یک‬ ‫اسیب جدی است که باید برای ان راه حلی پیدا کرد‪.‬‬ ‫ش��اید به همین دلیل باش��د ک��ه مخاطبان با‬ ‫رو اوردن به بازار فیلم های قاچاق به فیلم های‬ ‫روز دنیا دسترسی دارند‪.‬‬ ‫‪ l‬در این میان‪ ،‬س��ینما چه می ش��ود؟ سینما یک عادت‬ ‫اجتماعی و شاخص توسعه اجتماعی است‪ ،‬با این موضوع‬ ‫چه کاری می خواهیم کنیم؟ هر ایرانی هر شش سال یک بار‬ ‫سینما می رود‪ .‬حوزه نمایش خانگی در سال ‪ 600‬تا ‪700‬‬ ‫فیلم به شکل مجاز دارد‪ .‬شبکه قاچاق فیلم بین ‪ 1000‬تا‬ ‫‪ 1500‬فیلم دارد‪ .‬شبکه های ماهواره ای و اینترنتی هیچ کدام‬ ‫شاخص توسعه اجتماعی و فرهنگی یک کشور نیستند‪.‬‬ ‫رفتن مردم به سینما یکی از مهم ترین شاخصه هاست که‬ ‫م��ا در این زمینه‪ ،‬در س��ال ‪ 1389‬به پایین ترین میزان در‬ ‫‪ 31‬س��ال گذشته رسیدیم‪ ،‬یعنی حدود ‪11‬میلیون نفر در‬ ‫سال گذشته به سینما رفتند‪ .‬این برای کشور ما با داشتن‬ ‫تم��دن و فرهنگ‪ ،‬فاجعه اس��ت‪ .‬البته زیرس��اخت های‬ ‫نمایشی ما کم است‪ ،‬ولی به نظر می رسد ما از ظرفیت های‬ ‫موجود هم به نحو احسن نمی توانیم استفاده کنیم‪ .‬یعنی ما‬ ‫هرزروی منابع داریم و دوست داریم صد درصد تولیدات‬ ‫داخلی در ‪ 270‬س��ینما به نمایش دراید‪ .‬این یک اسیب‬ ‫اس��ت و تا وقتی بخشی از این ظرفیت در اختیار نمایش‬ ‫فیلم خارجی قرار نگیرد‪ ،‬همین شرایط ادامه می یابد‪.‬‬ ‫موضوعی که شما هم به ان اشاره کردید‪ ،‬نقش‬ ‫سینماداران در نمایش فیلم هاست‪ .‬سینماداران‬ ‫در ایران بیش��تر از چه طیفی هستند؟ ایا رابطه‬ ‫پخش کننده با سینمادار در شرایط کنونی ایده ال‬ ‫است؟‬ ‫‪ l‬مخاطب وقتی به سینما وارد می شود‪ ،‬کاری ندارد که‬ ‫سینما به چه کسی متعلق است‪ .‬مخاطب می خواهد فیلم‬ ‫م��ورد عالقه اش را ببیند و کاری با دعواهای ما در حوزه‬ ‫نمایش ندارد‪ .‬تنها جایی که منافع مخاطب با سینمای ایران‬ ‫تالقی پیدا می کند‪ ،‬اکران فیلم در س��الن های سینماست‪.‬‬ ‫بح��ث نمایش خانگی جداس��ت و ارتب��اط ارگانیک با‬ ‫حوزه س��ینمای ایران ندارد‪ .‬درس��ت اس��ت که حدود‬ ‫‪ 60‬درصد س��ینمای ایران در اختیار بخش های دولتی و‬ ‫عمومی اس��ت‪ ،‬ولی نهادی مانند شهرداری تهران در دو‬ ‫سه سال گذشته‪ 30 ،‬سالن سینما را در پنج یا شش پردیس‬ ‫سینمایی به ظرفیت شهر تهران اضافه کرده یا حوزه هنری‬ ‫با حمایت های معاونت سینمایی وزارت ارشاد در سراسر‬ ‫کشور‪ ،‬بخش هایی از ظرفیت سینمایی را بهینه سازی کرده‬ ‫اس��ت‪ .‬البته بخش خصوصی ه��م از کمک های دولت‬ ‫اس��تفاده کرده اس��ت؛ ولی یادمان باشد که ما همچنان با‬ ‫بحران مخاطب مواجه هس��تیم‪ ،‬یعنی اگر زیرساخت ها‬ ‫افزایش یابد‪ ،‬اما در حوزه نرم افزاری نتوانیم کاالی درست‬ ‫را در س��الن های س��ینما در اختیار مردم بگذاریم‪ ،‬هرچه‬ ‫تعداد سالن ها افزایش یابد‪ ،‬باز هم با کاهش مخاطب مواجه‬ ‫خواهیم بود‪ .‬مهم ترین دلیل و تحلیل در این باره این است‬ ‫که با وجود اینکه در تهران ‪ 30‬سالن به ظرفیت اضافه شده‬ ‫بود‪ ،‬سال گذشته تعداد مخاطبان در سینماها کاهش یافت‪.‬‬ ‫چندی پیش‪ ،‬تجربه ای را به نام «فوتبال در سینما» داشتیم‪،‬‬ ‫چرا مردم از این کار استقبال کردند‪ ،‬مگر در تمام خانه ها‬ ‫تلویزیون های ‪ 50‬یا ‪ 60‬اینچی وجود ندارد‪ ،‬مگر در تمام‬ ‫خانه ها فوتبال به شکل مستقیم پخش نمی شود‪ ،‬چرا در‬ ‫مدت نیم س��اعت تمام بلیت های پردیس های سینمایی‬ ‫به فروش رس��ید‪ .‬مگر نمی گویند یکی از دالیل کاهش‬ ‫مخاطب سینما‪ ،‬وجود تلویزیون‪ ،‬نمایش خانگی و ماهواره‬ ‫است‪ ،‬چرا برای دیدن فوتبال‪ ،‬خانواده ها در سینما حضور‬ ‫پیدا کردند؟ به جز این است که ما نمی توانیم در سالن های‬ ‫سینما هیجان و شور و نشاط را به مردم بدهیم‪ ،‬ولی فوتبال‬ ‫این کار را کرد و نش��ان داد که سینمای ایران نمی تواند از‬ ‫واقعیت فرار کند‪ .‬اکنون سینمای ما از یکسری واقعیت ها‬ ‫فرار می کند و مهم ترین واقعیت این است که سینما در سبد‬ ‫فرهنگی هزینه مردم جایی ندارد و مهم ترین بحرانی که ما‬ ‫با ان مواجه هستیم این است که مردم ما سینما نمی روند‪.‬‬ ‫متاس��فانه بس��یاری از تولیدات سینمای ایران‬ ‫نمی توانند انرژی نمایش فوتبال را در سینماها و‬ ‫حس با هم دیدن و کادر بزرگ را به مخاطبان‬ ‫بدهند‪ .‬درباره چند درصد از تولیدات سینمای‬ ‫ایران‪ ،‬ارزو می کنید که انها را روی پرده سینما‬ ‫ببینید؟ چ��را از فیلم هایی مانند «درباره الی» و‬ ‫«جدایی نادر از س��یمین» در س��ینما استقبال‬ ‫می شود؟ ایا به جز این است که جزئیات را در‬ ‫سینما بهتر می توان دید؟‬ ‫‪ l‬در پیش تولید فیلم «درب��اره الی» فقط دوماه بازیگران‬ ‫ب��ا یکدیگر صحبت می کردند‪ .‬اکنون ی��ک کارگردان در‬ ‫تلویزیون می گوید‪ ،‬از زمانی که فکر فیلمنامه به ذهنم رسید‬ ‫تا وقتی فیلم اماده ش��د‪ ،‬دوماه طول کشید‪ .‬سینمای ایران‬ ‫دچار نوعی س��ری دوزی شده اس��ت ‪ ،‬چون می خواهند‬ ‫تولی��د باال برود‪ ،‬نوعی تولید بی هدف انجام می ش��ود‪ .‬تا‬ ‫وقتی سینمای ایران نتواند حرف خود را روی پرده سینما‬ ‫ی را در س��ینما‬ ‫بزند و مردم احس��اس نکنند که اگر فیلم ‬ ‫نبینند‪ ،‬چیزی را از دست می دهند‪ ،‬نمی توانند به سرمنزل‬ ‫مقصودرسید‪.‬‬ ‫برگردیم به سوال قبلی ‪ ،‬ایا رابطه پخش کننده ها‬ ‫با چند سینما باعث می شود دیگر سینماها به‬ ‫حاشیه رانده و ضعیف شوند؟‬ ‫‪ l‬از میان ‪ 270‬س��ینما در سراسر کشور‪ ،‬فقط ‪ 50‬سینما‬ ‫پخش خوب وجود ندارد‬ ‫اقای معلم! ش��رایط پخش کنن��دگان را در‬ ‫س��ینمای ایران چطور ارزیابی می کنید و ایا‬ ‫این تلقی درست اس��ت که پخش فیلم در‬ ‫سینمای ایران توسط تعداد محدودی شرکت‬ ‫انجام می شود؟‬ ‫‪l‬تعداد پخش کنندگان محدود و عمال غیرکارشناسانه‬ ‫اس��ت‪ .‬وضعیت پخش فیلم در ایران‪ ،‬به دلیل مهم تری‬ ‫که کمبود و نبود س��الن سینماست‪ ،‬در سال های اخیر‬ ‫در عمل از بین رفته اس��ت‪ .‬اکنون پخش فیلم عبارت‬ ‫از جایی است که رس��اندن فیلم به سالن ها را برعهده‬ ‫می گیرد‪ ،‬چند پوستر برای فیلم ها چاپ و بعد هم پول ها‬ ‫را جمع می کند‪ .‬پخش دیگر‪ ،‬به معنی گسترده بازاریابی‪،‬‬ ‫ایجاد امکان اکران های متعدد و برنامه ریزی های مبتکرانه‬ ‫برای فروش یک فیلم نیست‪ .‬تقریبا ‪ 50‬درصد فیلم هایی‬ ‫که پخش می شود‪ ،‬فقط نمایش داده می شود‪.‬‬ ‫ش��رایط ایده ال برای پخش فیلم از نظر شما‬ ‫باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟‬ ‫‪l‬اکنون به دلیل ساخته نشدن سالن سینما و نابود شدن‬ ‫صنعت نمایش فیلم در ایران‪ ،‬فقط صنعت تولید فیلم‬ ‫را داریم و در بخش نمایش‪ ،‬با بحرانی گسترده مواجه‬ ‫هستیم‪ .‬پخش هم در حوزه صنعت نمایش قرار می گیرد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪ 6‬علی معلم در سینمای ایران خیلی از کارها را تجربه کرده است؛ تهیه کننده ‪ ،‬مجری ‪ ،‬داور‪،‬‬ ‫روزنامه نگار و ‪ ...‬با او در مقام یک کارشناس درباره موضوع پخش در سینما صحبت کرده ایم‪.‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫علی معلم‪:‬‬ ‫‪ 80‬درص��د فروش را تامین می کنند‪ .‬در تهران حدود ‪90‬‬ ‫س��ینما داریم‪ ،‬از این تعداد حدود ‪ 40‬س��الن بیش از ‪80‬‬ ‫درصد فروش را تامین می کنند‪ .‬فقط پردیس های سینمایی‬ ‫شهرداری تهران حدود ‪ 40‬درصد فروش را تامین می کنند‪،‬‬ ‫با اضافه شدن مجتمع های سینمایی مانند فرهنگ‪ ،‬ایران‬ ‫و ماندان��ا ‪ 80‬درص��د فروش س��ینماهای کش��ور در ‪10‬‬ ‫منطقه سینمایی تهران تامین می شود‪ .‬بقیه سینماها مکمل‬ ‫سینماهای اصلی هستند‪ .‬بعد از تهران به اصفهان‪ ،‬شیراز‪،‬‬ ‫مشهد و اهواز می رسید‪ .‬بقیه سینماها عمدتا فروش های‬ ‫خیلی پایینی دارند‪.‬‬ ‫پردیس های س��ینمایی معموال فروش خوبی‬ ‫دارند‪ ،‬اما فروش فیلم ها در بقیه سینماها به دلیل‬ ‫پخش نادرست کم است یا سالن ها قدیمی و‬ ‫غیرمجهزهستند؟‬ ‫‪ l‬موضوع‪،‬پخش کنندهنیست‪.‬وقتیپردیس هایسینمایی‬ ‫به چرخه اکران وارد شدند‪ ،‬مخاطب با تنوع روبه رو شد ‪ ،‬این‬ ‫تنوع حرف اصلی را می زند‪ .‬البته در سینمای ایران که سالی‬ ‫‪ 50‬تا ‪ 60‬فیلم در ان اکران می شود به این تنوع نمی توان‬ ‫گفت‪ ،‬اما به هر حال بهتر از تک سالن است که مخاطب در‬ ‫ان حق انتخاب یک فیلم را دارد‪ .‬در پردیس های سینمایی‬ ‫گاهی امکان هشت انتخاب فیلم وجود دارد‪ .‬در کشوری‬ ‫مانند امارات سالی ‪ 500‬فیلم در ‪ 220‬سینما اکران می شود‪.‬‬ ‫به همین دلیل‪ ،‬من معتقدم سینمای ایران با توجه به اینکه‬ ‫در ژانر و گونه نمی تواند خیلی بر تنوع مبتنی باش��د‪ ،‬اما‬ ‫از حداقل ظرفیت پردیس های سینمایی استفاده می شود‪.‬‬ ‫ت پردیس سینمایی‬ ‫سال گذشته‪ ،‬حدود ‪ 40‬درصد ظرفی ‬ ‫«ازادی» و ح��دود ‪ 35‬درصد پردیس س��ینمایی «ملت»‬ ‫پر ش��د‪ .‬این عدد در رتبه بندی جهانی خوب است‪ ،‬ولی‬ ‫مگر م��ا چند پردی��س «ازادی» و «مل��ت» داریم؟ یعنی‬ ‫نتوانسته ایم از حداکثر ظرفیت استفاده کنیم‪ .‬سینمای ما در‬ ‫یک سال شاید با دو یا سه فیلم بتواند فروش مناسبی داشته‬ ‫باش��د و در بقیه سال‪ ،‬س��ینمای ایران از حوزه نمایش به‬ ‫حوزه تولید سوبسید می دهد‪g .‬‬ ‫بنابراین وقتی در وضعیت نمایشی از حدود ‪ 20‬سال پیش‬ ‫تا کنون‪ ،‬کس��ری ساخت سینما داریم‪ ،‬طبیعتا جایی برای‬ ‫پخش فیلم باقی نمی ماند‪ .‬حتی اگر شرکت خوبی را در‬ ‫حوزه پخش داشته باشیم‪ ،‬در عمل‪ ،‬کاری از ان برنمی اید‪،‬‬ ‫چون در حوزه هایی که پخش باید اقتدار داشته باشد یا کار‬ ‫جدیدی انجام دهد‪ ،‬با قواعد و مقرراتی مواجه می شویم‬ ‫که دست و پا را می بندد‪ ،‬یعنی تعداد سالن سینما کم است‬ ‫و تعداد فیلم های در نوبت اکران زیاد‪ .‬بنابراین پخش کار‬ ‫دیگری نمی تواند انجام دهد‪ ،‬به جز اینکه از روابط محدود‬ ‫که در مافیایی س��طح پایین قرار می گیرد‪ ،‬استفاده کند تا‬ ‫فیلم ها را در موقعیت خوبی مانند تعطیالت نوروز یا عیدها‬ ‫اکران کند‪ .‬این کار تنها هنر پخش می شود‪.‬‬ ‫ایا تعداد پخش کنندگان فیلم زیاد است و بیشتر‬ ‫انه��ا فعالیت چندانی ندارند ی��ا بازار فقط در‬ ‫اختی��ار چند پخش کننده مطرح قرار دارد و به‬ ‫قول شما مافیا ایجاد شده است؟‬ ‫‪l‬ب��ه دلیل اینکه صنع��ت نمایش ما مح��دود و از بین‬ ‫رفت��ه‪ ،‬یک پخش تخصصی و خوب نی��ز کاری در این‬ ‫فضا نمی تواند انجام دهد‪ .‬دلیل اینکه حوزه پخش رش��د‬ ‫نکرده‪ ،‬این اس��ت که جاذبه ای برای س��رمایه گذاری در‬ ‫این حوزه وجود ندارد‪ ،‬چون سرمایه گذاری در شرایطی‬ ‫‪41‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪42‬‬ ‫انجام می شود که فرد بتواند برداشت مالی مطلوبی داشته‬ ‫باش��د‪ ،‬ولی اکنون این اتفاق نمی افتد‪ .‬مثال پخش کننده‬ ‫می خواهد فیلم را مدت بیش��تری در اک��ران نگه دارد‪،‬‬ ‫ولی شورای صنفی جلوی ان را می گیرد‪ .‬در این زمینه‪،‬‬ ‫انواع نهیات وجود دارد و امور منفی بیشتر از امور مثبت‬ ‫است‪ .‬به طور طبیعی‪ ،‬پخش وقتی می تواند کارکرد خود‬ ‫را داش��ته باشد که به چند شرکت محدود شود که این‬ ‫ش��رکت ها توانایی های لجستیکی‪ ،‬فنی‪ ،‬مالی و هنری‬ ‫خوب و همچنین قابلیت اک��ران را در تعداد زیادی از‬ ‫سینماها داشته باشند‪ ،‬حتی صاحب تعدادی سینما باشند‪.‬‬ ‫در این صورت‪ ،‬چرخه پخش فیلم تخصصی می شود‪.‬‬ ‫اکنون ش��رایط برای به وج��ود امدن پخش های خوب‬ ‫ی است‬ ‫وجود ندارد‪ ،‬چون بازار ما محدود‪ ،‬داخلی و بوم ‬ ‫ی هر روز ضعیف تر می شود‪.‬‬ ‫و این بازار بوم ‬ ‫در این زمینه‪ ،‬نقش و وظیفه وزارت فرهنگ و‬ ‫ارشاد اسالمی چیست؟‬ ‫‪l‬مس��اله ای که اکنون به وجود امده‪ ،‬این اس��ت که ما‬ ‫وارث یک کم کاری گس��ترده در حوزه توزیع فرهنگ‬ ‫هستیم‪ .‬این موضوع فقط به سینما محدود نمی شود و‬ ‫در حوزه نوشتاری‪ ،‬کتاب و مطبوعات نیز همین مشکل‬ ‫وجود دارد‪ .‬در بس��یاری از شهرس��تان ها دکه مناسبی‬ ‫ب��رای توزیع مطبوعات وجود ندارد‪ ،‬ش��هرهایی مانند‬ ‫مشهد یا ش��یراز به تعداد انگشتان دست کتاب فروشی‬ ‫ندارند‪ .‬ارقام تولید کتاب و تعداد نشریات بیشتر شده‪،‬‬ ‫اما محل های عرضه و پخش خیلی کم است‪ .‬در حوزه‬ ‫پخش محصوالت فرهنگی‪ ،‬کار خیلی خراب تر است‪،‬‬ ‫چون ترنور مالی خوبی در ای��ن حوزه ها وجود ندارد‬ ‫و پخش ها دچار ضعف هس��تند‪ .‬در پخش های ایران‬ ‫حتی برای گرفتن پول حاصل از فروش فیلم در سینما‬ ‫نیز مش��کل وجود دارد‪ ،‬مثال یک س��ال پس از اکران‬ ‫فیلم «ال» هنوز نتوانس��ته ام تسویه حساب کنم‪ .‬با کدام‬ ‫محصول این گونه رفتار می شود؟ ایا با ماکارونی یا کره‬ ‫چنین رفتاری می شود؟! در این شرایط‪ ،‬پخش کار خود‬ ‫را به درستی نمی تواند انجام دهد‪ ،‬چون سالن های سینما‬ ‫بعضا دولتی هس��تند و پول شان را نمی دهند‪ ،‬برخی از‬ ‫سالن ها هم ورشکسته اند و مدت ها طول می کشد پول‬ ‫بدهند‪ ،‬یعنی موقعیت اسفناکی وجود دارد‪.‬‬ ‫شفاف تر توضیح دهید که وزارت فرهنگ و‬ ‫ارشاد اس�لامی در این زمینه چه کاری باید‬ ‫انجام دهد؟‬ ‫‪l‬وزارت ارش��اد در ‪ 25‬سال گذشته به وظایف اصلی‬ ‫خودش عمل نکرده و مدام فیلم ساخته است‪ .‬در حالی‬ ‫که وظیفه اصلی وزارت ارشاد تقویت بنیان های فرهنگ‬ ‫از طریق دسترس��ی مخاطبان به دستاوردهای فرهنگی‬ ‫است‪ .‬انها باید شرایطی را ایجاد می کردند که دسترسی‬ ‫به فرهنگ ارزان و اس��ان باشد‪ .‬کاری که اکنون وزارت‬ ‫ارشاد می تواند انجام دهد‪ ،‬این است که به ایجاد فضاهای‬ ‫عرضه محصوالت فرهنگی کمک کند‪ ،‬این کار از طریق‬ ‫اص�لاح قوانین‪ ،‬س��رمایه گذاری در بخش های کالنی‬ ‫مانند سالن س��ازی‪ ،‬باال بردن ظرفیت نمایشی کشور و‬ ‫ظرفیت هایی انجام می شود که حتی به پخش ویدئویی‬ ‫اثار مربوط است‪.‬‬ ‫در حال حاضر‪ ،‬مشکل این است که سالن نساخته ایم و‬ ‫مغازه هم نداریم‪ .‬به همین دلیل‪ ،‬فیلم های ما سوپرمارکتی‬ ‫شده است‪ .‬در کشورهای غربی فروشگاه های زنجیره‬ ‫کتاب‪ ،‬موسیقی و فیلم وجود دارد؛ ولی در ایران فیلم ها‬ ‫کنار خامه‪ ،‬پنیر و نوشابه عرضه می شود‪ .‬این موضوع بر‬ ‫کیفیت فیلم ها تاثیر گذاشته است و فیلم ها به محصوالتی‬ ‫یک بار مصرف تبدیل شده اند‪ .‬همان طور که گاهی شیر‬ ‫خریده شده گندیده است‪ ،‬برخی فیلم ها هم گندیده اند‪.‬‬ ‫نب��ود کارکرد صحیح در نمایش و از بین رفتن صنعت‬ ‫نمایش‪ ،‬تاثیر مخربی بر صنعت تولید گذاشته است‪ .‬در‬ ‫ش��رایطی که به دنبال مقصر می گردیم که چرا تولیدات‬ ‫سخیف هس��تند‪ ،‬باید به این نکته برسیم که ما بخش‬ ‫نمای��ش را اصال تقویت نکرده ایم‪ .‬بنابراین وظیفه اصلی‬ ‫وزارت ارش��اد پرداختن به وظایف اصلی خودش است؛‬ ‫یعن��ی به ب��اال بردن دسترس��ی مردم ب��ه فرهنگ کمک‬ ‫کند‪ .‬در واقع‪ ،‬س��مت و س��وی یارانه ها باید به س��مت‬ ‫مخاطب محوری عوض شود‪.‬‬ ‫تش��کیل اتحادیه توزیع کنن��دگان در حل این‬ ‫مشکالت می تواند تاثیری داشته باشد؟‬ ‫‪l‬به نظر من‪ ،‬تشکیل اتحادیه توزیع کنندگان اساسا غلط‬ ‫است‪ .‬من بارها گفته ام که توزیع کنندگان در هیچ کجای‬ ‫دنیا صنف ندارند‪ ،‬چیزی به عنوان صنف توزیع کننده در‬ ‫دنیا وجود ندارد‪ ،‬چون عمل داللی است‪.‬‬ ‫تهیه کنندگ��ی یک جریان صنفی اس��ت‪ ،‬چ��ون منافع‬ ‫مشخصی دارد‪ ،‬ولی پخش کنندگی در ایران باید به چند‬ ‫دفتر بزرگ محدود ش��ود که بتوانند کار خود را درست‬ ‫انجام دهند‪ .‬پخش کنندگی نیازمندی صنفی ندارد و باید‬ ‫در زیرمجموعه اتحادیه تهیه کنندگان شاخه توزیع وجود‬ ‫داشته باشد‪.‬‬ ‫ایاتشکیلاتحادیهتوزیع کنندگانمشکلیایجاد‬ ‫می کند؟‬ ‫‪l‬خیر؛ ولی مشکلی حل نمی شود‪ .‬مشکل ما این است که‬ ‫تعداد زیادی بنیاد و نهاد داریم که دردی را درمان نمی کنند‪،‬‬ ‫مثال خانه سینما فقط به درد کفن و دفن مردم می خورد‪،‬‬ ‫چون یک قبر به خانه سینما در قطعه هنرمندان داده می شود‪.‬‬ ‫نهادهایی که ایجاد کرده ایم‪ ،‬یا محلی برای غر زدن هستند‬ ‫یا محلی برای تقسیم بن در میان مردم‪ .‬صنف و اتحادیه‬ ‫مورد نظ��ر ما در نظامی صنعتی کارکرد دارد‪ .‬وقتی ما در‬ ‫نظام صنعتی نیستیم و صنعت نمایش و تولید چرخه ای را‬ ‫به نام صنعت سینمای ملی نمی سازد‪ ،‬این نهادها هم محلی‬ ‫از اعراب ندارند‪ ،‬مگر جایی برای جمع شدن نظریه ها که‬ ‫انها هم یا به سمت باندبازی می روند یا سیاسی بازی و به‬ ‫نهادهای قدرت محور و مردم نهاد تبدیل نمی شوند‪.‬‬ ‫از دیدگاه شما‪ ،‬ایا روی کار پخش کنندگان فیلم‬ ‫باید نظارت وجود داش��ته باشد تا اعمال نفوذ‬ ‫تعدادی گروه بیشتر از بقیه نشود؟‬ ‫‪l‬بل��ه؛ نیاز به نظ��ارت بر تمام فعالیت ها وج��ود دارد‪،‬‬ ‫به خصوص برای اینکه این فعالیت ها جنبه مادی دارند و‬ ‫ممکن است در انها خلل یا مناسبات ناسالم به وجود اید‪.‬‬ ‫وظیفه دستگاه هایی مانند اداره نظارت در ارشاد این است‬ ‫که نظارت عالیه داش��ته باشد؛ ولی باز هم ما کمتر شاهد‬ ‫نظارت هستیم و بیشتر نوعی دخالت انجام می شود‪.‬‬ ‫نظارت یک امر عالیه اس��ت که باید از مناسبات ناسالم‬ ‫جلوگیری و ب��ر حفظ حقوق تاکید کند‪ .‬دس��تگاه های‬ ‫نظارتی وظیفه دارند از تضییع حقوق جلوگیری و برای‬ ‫به وجود امدن عدالت رفتاری تالش کنند‪.‬‬ ‫برخی تهیه کنندگان فیلم پخش کننده هم هستند‪.‬‬ ‫دیدگاه شما در این باره چیست؟‬ ‫‪l‬این موضوع باعث قدرت بیشتر می شود‪ .‬تهیه کنندگانی‬ ‫که پخش کننده هم هس��تند‪ ،‬در مقایس��ه با تهیه کنندگان‬ ‫مستقل‪ ،‬اکران راحتی برای فیلم های خودشان پیدا می کنند‪.‬‬ ‫در این میان‪ ،‬تهیه کنندگان مستقل که دفتر پخش ندارند‪ ،‬با‬ ‫تنگناهایبیشتریروبه رومی شوند‪.‬‬ ‫سینماداران گروهی هستند که ارتباط مستقیم با‬ ‫پخش کنندگان دارند‪ .‬اکنون سینماها بیشتر در‬ ‫اختیار کدام بخش ها هستند؟‬ ‫‪l‬در ایران‪ ،‬حدود ‪ 80‬درصد سینماها در اختیار نهادهای‬ ‫عمومی و دولتی اس��ت و حدود ‪ 20‬درصد س��الن ها در‬ ‫اختیار بخش خصوصی یا افراد است‪ .‬بخش سنتی سینما‬ ‫به حوزه هنری‪ ،‬بنیاد شهید‪ ،‬بنیاد مستضعفان یا دیگر بنیادها‬ ‫تعلق دارد‪ ،‬بخش های تاز ه تاسیس نیز مانند پردیس های‬ ‫سینمایی به شهرداری متعلق اند‪ .‬بنابراین صنعت نمایش در‬ ‫ایران عمدتا در اختیار بخش دولتی است‪.‬‬ ‫چرا فیلم ها در پردیس های س��ینمایی فروش‬ ‫خوبی دارند‪ ،‬ولی دیگر سینماداران از وضعیت‬ ‫فروش و شرایط مالی خود ناراضی هستند؟‬ ‫‪l‬مردم از سینماهای تک سالن استقبال نمی کنند‪ ،‬این‬ ‫س��ینماها در دنیا نیز موقعیت بدی پیدا کرده اند‪ .‬در دنیا‬ ‫مجتمع های سینمایی قدرت بیشتری دارند؛ ولی ما دیر‬ ‫اق��دام کردیم و در این می��ان‪ ،‬برخی مجموعه ها مانند‬ ‫«پردیس ازادی» قوی هستند‪ .‬در این شرایط‪ ،‬فروش بقیه‬ ‫سالن ها کم شده است‪ ،‬چون مخاطب با کیفیت جدید‬ ‫س��ینما در ان سالن ها روبه رو نمی شود‪ ،‬بنابراین از انها‬ ‫استقبالنمی کند‪.‬‬ ‫در این شرایط‪ ،‬سینماهای تک سالن باید چه‬ ‫کار کنند؟ ایا دولت در این زمینه وظیفه ای‬ ‫دارد؟‬ ‫‪l‬این سینماها باید تغییر کاربری دهند و برخی سالن ها‬ ‫باید تعطیل ش��وند؛ ولی در ازای این تعطیل شدن باید‬ ‫تعهدی برای س��اخت س��الن های جدید وجود داشته‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫تعامل پخش کنندگان با سینماداران را چگونه‬ ‫ارزیابیمی کنید؟‬ ‫‪l‬اکنون نوعی تسلط س��ینماداری را بر جریان تولید‬ ‫می بینیم و تولیدکننده درباره اغلب اثار تصمیم گیرنده‬ ‫نیس��ت‪ .‬در دو‪ ،‬س��ه س��ال اخیر وضع بدتر ش��ده و‬ ‫س��ینمادارها بر کیفیت فیلم ها تاثیر منفی گذاش��ته اند‪،‬‬ ‫چون در صنعت سینما کسی در جای خودش نیست‪.‬‬ ‫در کش��ورهای دیگر‪ ،‬اجزای این صنعت مانند زنجیره‬ ‫هستند و پخش های بزرگ سالن هم دارند و تصمیمات‬ ‫انها قوی تر و صنعتی تر است‪ .‬در ایران چون این جریان‬ ‫محفلی و نظریه ای است‪ ،‬اخرش به فیلم های «هندوانه‬ ‫شب عید» و «مامان جونم عاشق شده است» می رسد‪ .‬در‬ ‫این زمینه‪ ،‬پخش کننده نقشی ندارد و سینمادارها تصمیم‬ ‫می گیرند یک فیلم موفق شود یا خیر و معموال به این‬ ‫کار عمل می کنند‪.‬‬ ‫بنابراین ش��ما معتقد هس��تید که قدرت در‬ ‫دست سینماداران است و انها تعیین می کنند‬ ‫که پخش کننده ها چگونه عمل کنند؟‬ ‫‪l‬بله؛ تعجب من از این اس��ت در شرایطی که درباره‬ ‫اجرای اصل ‪ 44‬صبحت می ش��ود‪ ،‬دولت تصدی گری‬ ‫خ��ود را در ح��وزه فرهن��گ افزایش می ده��د‪ .‬چرا‬ ‫شهرداری ها صاحب سینما هستند؟ شهرداری که نهادی‬ ‫در حوزه خدمات شهری است‪ ،‬چطور سینما و زنجیره‬ ‫مطبوعاتیدارد؟‬ ‫شاید اگر شهرداری بودجه ای را برای ساخت‬ ‫سالن س��ینما صرف نمی کرد‪ ،‬اکنون همین‬ ‫پردیس های سینما هم ساخته نشده بودند‪.‬‬ ‫‪l‬ش��هرداری تصدی گ��ری نباید داش��ته باش��د‪ .‬این‬ ‫نشان دهنده یک چرخه ناس��الم است‪ ،‬وقتی یک نهاد‬ ‫دولت��ی به این کار وارد می ش��ود و صاحب س��الن و‬ ‫مدیریت ان می ش��ود‪ ،‬حتی اگر خوب هم عمل کند‪،‬‬ ‫ای��ن موضوع را که غلط اس��ت‪ ،‬جبران نمی کند‪ .‬مانند‬ ‫اینکه بگوییم دولت فیلم های خوبی س��اخته اس��ت‪،‬‬ ‫ولی ای��ن کار غلطی اس��ت‪ ،‬چه فیلم خوب بس��ازد‬ ‫چه فیل��م بد‪ ،‬چون باعث می ش��ود چرخ��ه تولید یا‬ ‫نمایش ناسالم ش��ود‪ .‬این چرخه ها باید به مخاطبان و‬ ‫سلیقه مردم برگردد‪.‬‬ ‫اگر این کار انجام نمی شد‪ ،‬بهتر از این بود که‬ ‫به گفته شما‪ ،‬غلط انجام شود؟‬ ‫‪ l‬ب��ه نظر م��ن‪ ،‬به دلیل گرفتگی ای که در س��ال های‬ ‫گذشته دولت ایجاد کرد‪ ،‬اکنون باید زمینه را تسهیل کند‪.‬‬ ‫متاسفانه ما از ابتدای انقالب در حوزه فرهنگ هیچ وقت‬ ‫استراتژی نداشته ایم‪ ،‬استراتژی سالن سازی یا استراتژی‬ ‫پخش کتاب وجود نداشته و با نیروهای فردی این کار‬ ‫را پیش برده ایم‪ .‬برخی مسئوالن افراد دلسوزی بودند و‬ ‫کمک هایی کردند‪ ،‬ولی اس��اس چرخه‪ ،‬ناسالم و غلط‬ ‫اس��ت‪ .‬تصدی گری دولت در امر فرهنگ غلط است‪،‬‬ ‫چون دولت مصرف کننده فرهنگ اس��ت و نمی تواند‬ ‫تولیدکننده فرهنگ باشد‪g.‬‬ ‫کتاب ها و چهره ها‬ ‫میهمان هایی که به نمایشگاه کتاب امدند‬ ‫شعرهای مصطفی مستور هم امد‬ ‫مصطفی مستور که تا کنون به عنوان‬ ‫داستان نویس شناخته شده است‪،‬‬ ‫نخستین مجموع ه ش��عرش را با‬ ‫عنوان «و دس��ت هایت بوی نور‬ ‫می دهن��د» در نمایش��گاه کتاب‬ ‫عرضه کرد‪ .‬برخی ش��عرهای این‬ ‫مجموعه در داستان های او استفاده‬ ‫شده و برخی هم جدیدند و در جایی از انها استفاده نشده‬ ‫است‪ .‬این مجموعه شامل حدود ‪ 25‬شعر نو می شود که‬ ‫به طور کلی دریافت ها‪ ،‬احساسات و برداشت های نویسنده‬ ‫از زندگی هستند که مضمون انها در داستان هایش نیز امده‬ ‫ است‪ .‬شعرها در هفت سال گذشته سروده شده و توسط‬ ‫نشر مرکز به چاپ رسیده است‪.‬‬ ‫طنزهای شهرام شکیبا باالخره کتاب شد‬ ‫امسال در نمایش��گاه کتاب ‪ ،24‬دو جلد کتاب از شهرام‬ ‫شکیبا عرضه شد که یکی از انها «صفحه اخر» نام داشت؛‬ ‫ش��امل مجموعه طنز های او در روزنامه خبر‪ .‬این کتاب‬ ‫گویا جلد اول از این مجموعه اس��ت که شامل طنز های‬ ‫ش��کیبا در این روزنامه از اس��فند ‪ 87‬تا چند روز بعد از‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری گذشته می شود‪ .‬سه جلد دیگر‬ ‫«صفحه اخر»‬ ‫ ‬ ‫از این مجموعه هم برای چاپ اماده است‪.‬‬ ‫را انتشارات نیستان در نمایش��گاه عرضه کرد‪ .‬این ناشر‬ ‫همچنین مجموعه طنز های سینمایی او را که در سال ‪87‬‬ ‫در یک ویژه نام ه منتش��ر شده و شوخی با اثار فیلمسازان‬ ‫بزرگ ایران است‪ ،‬در کتابی با عنوان «دو تخم مرغ در مه»‬ ‫در نمایشگاه به مخاطبان ارائه کرد‪.‬‬ ‫نفس های ارام برای نوجوانان‬ ‫نرگس ابی��ار که به تازگی کتاب رم��ان «نفس های ارام»‬ ‫را وی��ژه کان��ون پرورش فک��ری ک��ودکان و نوجوانان‬ ‫نوش��ته اس��ت‪ ،‬ش��ش جلد از کتاب های داس��تان های‬ ‫هزار و یک شبش را با همکاری شاهرخ گیوا در بیست و‬ ‫چهارمیننمایشگاهبین المللیکتابتهرانعرضهکرد‪.‬رمان‬ ‫«نفس های ارام» ویژه نوجوانان در قالب اثری از نگاه دختر‬ ‫بچه های شش ساله نوشته شده است‪« .‬داستان خورشیدی‬ ‫که دچار س��وختگی ش��د»‪« ،‬پرنده پران» و «ارزوی یک‬ ‫درخت زبان بسته» از دیگر نوشته های این نویسند ه ادبی‬ ‫است که با تم و قالبی مشابه مجموعه حکمت های کوچک‬ ‫تالیفشده اند‪.‬‬ ‫به یک زبان عاشق می شویم‬ ‫مجموع ه شعر «به یک زبان عاشق‬ ‫می شویم» س��رود ه کمال شفیعی‬ ‫منتشر ش��د‪ .‬این مجموعه با ‪١٠٧‬‬ ‫شعر سپید عمدتا کوتاه همراه و در‬ ‫ ‪ ١١٩‬صفحه با ش��مارگان ‪١١٠٠‬‬ ‫نسخه از سوی انتشارات مروارید‬ ‫به چاپ رس��یده اس��ت‪ .‬یکی از‬ ‫ش��عرهای کتاب که در پشت جلد هم امده‪ ،‬به این شرح‬ ‫اس��ت‪ :‬زبان مش��ترکی داریم‪ /‬با این هم��ه ‪ /‬یکدیگر را‬ ‫نمی فهمی��م‪ /‬ما‪ /‬باید‪ /‬مثل غارنش��ین ها‪ /‬تنها به عالمت‬ ‫دس��ت های مان‪ /‬اکتف��ا می کردیم‪ /‬ان وقت ش��اید هیچ‬ ‫سوء تفاهمی‪/‬میان مانجدایینمی انداخت‪.‬‬ ‫و همچنان کیمیای سعادت امام محمد غزالی‬ ‫کتاب «کیمیای س��عادت» امام محم��د غزالی با مقدمه و‬ ‫اهتمام بهاءالدین خرمشاهی منتشر شد‪ .‬در چاپ این اثر به‬ ‫اهتمام خرمشاهی‪ ،‬تالش شده تا ضمن ارائه متنی پیراسته‬ ‫هوا طعم قهوه می دهد‬ ‫مجموع ه شعر جدید پوران کاوه با‬ ‫نام «هوا طعم قه��وه می دهد» در‬ ‫نمایشگاه کتاب تهران عرضه شد‪.‬‬ ‫بیش��تر ش��عرهای این مجموعه‬ ‫رویکردی اجتماعی و عاش��قانه‬ ‫دارن��د و دارای فض��ای وی��ژه و‬ ‫متفاوت از مجموعه های پیشین او‬ ‫هستند‪ .‬این کتاب در ‪ 153‬صفحه توسط انتشارات ابتکار‬ ‫نو به چاپ رسیده است‪ .‬از پوران کاوه پیش تر‪ ،‬کتاب های‬ ‫«صدای فاصله ها»‪« ،‬بیا شبیه افتاب باشیم»‪« ،‬از سکوت ترانه‬ ‫می سازم»‪« ،‬گاهی شبیه افتاب می شوم»‪« ،‬بانوی پنجره های‬ ‫بی تاب» و «به باران رسیده ها» (ترجمه گزیده اشعار جهان)‬ ‫منتشر شده است‪.‬‬ ‫بررسی اقتصاد در ورزش‬ ‫کت��اب «اقتصاد ورزش» نوش��ته‬ ‫مش��ترک مارک جی اش��نفلدر و‬ ‫میگ لی توسط انتشارات «کتابخانه‬ ‫فرهنگ»‪ ،‬با تایید معاونت پژوهشی‬ ‫دانشگاه سیستان و بلوچستان به‬ ‫چاپ رسید‪ .‬در این کتاب به نقش‬ ‫اقتصاد در ورزش به طور مستقیم و‬ ‫غیر مستقیم پرداخته می شود‪.‬از سرفصل های مهم این کتاب‬ ‫می توان به‪ ،‬صنعت ورزش در امریکای ش��مالی‪ ،‬ایه های‬ ‫تحلیل اقتصادی‪ ،‬تقاضا‪ ،‬عرضه و قیمت گذاری در صنعت‬ ‫ورزش می ت��وان اش��اره کرد‪ .‬این کتاب ک��ه به همت و‬ ‫همکاری اساتید دکتر رضا محمدکاظمی‪ ،‬جهانگیر یدالهی‬ ‫فارسی و مصیب پلهوانی ترجمه شده در بخش های اخر‬ ‫با بررس��ی جریانات اقتصادی حاکم بر ورزش در سطح‬ ‫بین المللی به اینده صنعت ورزش و چشم انداز اقتصادی‬ ‫ان می نگرد‪ .‬کتاب «اقتصاد ورزش» می تواند منبع خوبی‬ ‫برای دانشجویان‪ ،‬کارشناسان و مدیران در رابطه با مباحث‬ ‫اقتصاد ورزش باشد‪.‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫رضا امیرخانی در جانستان کابلستان‬ ‫«جانس��تان کابلس��تان» گزارش س��فر رضا امیرخانی به‬ ‫افغانستان و اخرین نوش��ته اوست که از طریق نشر افق‬ ‫به نمایش��گاه کت��اب امد‪ .‬این س��فرنامه در ‪ 300‬صفحه‬ ‫و ‪ 9‬فص��ل تنظیم ش��ده اس��ت‪ .‬فصل افتتاحی�� ه کتاب‬ ‫«مور و تیمور» نام دارد که در ان به شرح یک کوه پیمایی‬ ‫عجیب بعد از انتخابات ‪ 88‬پرداخته شد ه است‪ .‬پس از ان‪،‬‬ ‫فصول سفر به افغانستان‪ ،‬در هشت فصل تدوین شده اند‪.‬‬ ‫سه فصل به نام های «مشهورات هرات»‪« ،‬متواترات هرات»‬ ‫و «تحریرات هرات» پیرامون شهر هرات نوشته شده است؛‬ ‫شهری که نویسنده ان را معادل تیموری اصفهان صفوی‬ ‫گاوصندوق بر پشت مورچه کارگر‬ ‫مجموعه رباعی «گاوصندوق بر‬ ‫پشت مورچه کارگر» سروده جلیل‬ ‫صفربیگ��ی در قط��ع رقع��ی و‬ ‫ش��مارگان ‪ 2200‬نسخه از سوی‬ ‫انتش��ارات س��پیده باوران مشهد‬ ‫منتشر شد‪ .‬این مجموعه شامل ‪60‬‬ ‫رباعی جدید از صفربیگی است که‬ ‫اغلب مضم��ون اجتماعی دارند و به مس��ائل اجتماعی‬ ‫ملموس جامعه می پردازند‪ .‬شاعر در این رباعی ها از عنصر‬ ‫طنز استفاده کرده و بیشتر به سراغ مضامین عینی رفته است‪.‬‬ ‫«پنج چهارانه» نیز شامل پنج مجموعه از رباعی های پیشین‬ ‫صفربیگی است که پیش تر منتشر ش��ده اند‪« .‬و» ‪« ،‬هیچ»‪،‬‬ ‫«اونویسی»‪« ،‬سونات بلوط» و «کم کم کلمه می شوم» پنج‬ ‫کتاب تشکیل دهنده این مجموعه هستند که در قطع رقعی‬ ‫و هر کدام با شمارگان ‪ 2200‬نسخه منتشر شده اند‪ .‬اوایل‬ ‫امسال نیز مجموعه ای از شعرهای سپید صفربیگی با عنوان‬ ‫«شترها از فینیقیه شیشه اورده اند» منتشر شد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫حرف های گریه دار‬ ‫مجموع�� ه ش��عر «حرف ه��ای‬ ‫گری��ه دار» فاضل ترکم��ن که به‬ ‫تازگی منتشر ش��ده‪ ،‬همراه با سه‬ ‫کتاب دیگر این شاعر و طنزپرداز‬ ‫در نمایشگاه کتاب تهران ارائه شد‪.‬‬ ‫این کتاب شاملمجموعه شعرهای‬ ‫ج��دی این ش��اعر اس��ت که با‬ ‫طرح های یاشار صالحی برای گروه سنی نوجوانان منتشر‬ ‫ش��ده است‪ .‬قالب شعرهای مجموعه چهارپاره و نیمایی‬ ‫است و شامل ‪ 10‬شعر می شود که مضمونی تلخ دارند‪.‬‬ ‫این کتاب به پروین س�لاجقه تقدیم ش��ده و در نش��ر‬ ‫امیرکبیر منتش��ر و در نمایشگاه کتاب عرضه شد‪ .‬چاپ‬ ‫دوم مجموع ه داستانک های طنز او نیز با عنوان «افسانه های‬ ‫دوهزار و چندمی» در نش��ر ه��زاره ققنوس و همچنین‬ ‫مجموع ه داس��تان های نوجوانانش با عنوان «ما مترس��ک‬ ‫نیستیم» با طرح های لیدا معتمد در نشر هزار ه ققنوس و‬ ‫ی ترکمن بودند که منتشر‬ ‫«لبخندهای ‪ »mp3‬دیگر کتاب ها ‬ ‫و در نمایشگاه کتاب تهران عرضه شدند‪.‬‬ ‫دانسته است‪ .‬بعد از این سه فصل‪ ،‬گزارش تشریحی ادامه‬ ‫س��فر نویس��نده به مزار و کابل با عناوین «زائر زار و نزار‬ ‫م��زار»‪« ،‬بلخ‪...‬الخ»‪« ،‬تقابل با کابل» و «بالکش هندوکش»‬ ‫اورده ش��ده است و نویس��نده س��عی کرده با گزارشی‬ ‫شخصی‪ ،‬تصویری تازه از کشوری همسایه به هموطنان‬ ‫خود ارائه دهد‪ .‬بین فصول کتاب البته فصلی مهم‪ ،‬خارج‬ ‫از قالب س��فرنامه به نام «انتخاباتیات» قرار دارد که در ان‬ ‫س��عی شده چهار انتخابات مهم خاورمیانه در سال ‪ 88‬با‬ ‫یکدیگرمقایسهشوند‪.‬‬ ‫و بی غلط از «کیمیای س��عادت»‪ ،‬پاره ای از دشواری های‬ ‫لغوی به اختصار توضیح داده شود و در اعراب گذاری و‬ ‫به کاربردن روشی ویرایشی که خوانش ان را اسان تر کند‪،‬‬ ‫کوشش شود‪ .‬همچنین ایه ها و احادیث امده در «کیمیای‬ ‫سعادت» معنی شده است‪.‬‬ ‫کتاب «کیمیای سعادت» که این بار توسط انتشارات نگاه به‬ ‫بازار کتاب وارد شده است‪ ،‬از شاهکارهای نثر فارسیا ست‬ ‫که در حوز ه اخالق و عرفان تالیف شده و به تشریح اصول‬ ‫اعتقادی و عبادی‪ ،‬اداب مسلمانی‪ ،‬عالج دردهای معنوی و‬ ‫نکات معرفتی و زاهدانه پرداخته و از مهم ترین اثار ادبی و‬ ‫اخالقی ادبیات فارسی به شمار می رود‪ .‬چاپ های مختلفی‬ ‫از این کتاب ارائه شده است که از مهم ترین انها‪ ،‬تصحیح‬ ‫احمد ارام و حس��ین خدیوجم است که در ویرایش این‬ ‫کتاب نیز به انها توجه شده است‪.‬‬ ‫دو کتاب تاز ه دربار ه افغانستان در تهران‬ ‫ی دو کتاب تاز ه دربار ه افغانس��تان در‬ ‫محمدکاظم کاظم ‬ ‫نمایشگاه بین المللی کتاب تهران عرضه کرد‪ .‬یک کتاب‬ ‫«افغانس��تان در مس��یر تاریخ» نام دارد که به قلم میرغالم‬ ‫محمدغبار تالیف ش��ده و کامل ترین تاریخ افغانس��تان‬ ‫به حس��اب می اید‪ .‬کاظمی این کت��اب را ویرایش کرده‬ ‫است‪ .‬همچنین کتاب دیگر «سرگذشت موسیقی معاصر‬ ‫افغانستان» تالیف عبدالوهاب مددی با ویرایش کاظمی بود‬ ‫که هر دو کتاب از سوی نشر عرفان منتشر و در نمایشگاه‬ ‫عرضه شدند‪g .‬‬ ‫‪43‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫اقتصاد‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫گزارش اختصاصی مثلث از نمایشگاه بین المللی خودرو شانگهای‪2011‬‬ ‫چینی ها فاصله خود را با ما زیاد کرده اند‬ ‫ندا مختاری‬ ‫وقت��ی اواخر س��ال ‪ 1386‬مس��ئوالن وزارت صنایع‬ ‫ومع��ادن مخالفت خود را با کلنگ زنی کارخانه تولید‬ ‫خودرو چینی اعالم کردند‪ ،‬فکر نمی کردند که شرکت‬ ‫چین��ی طرف ق��رارداد ب��ا ایران خودرو ب��رای تولید‬ ‫محصوالت چری تا س��ه سال بعد از ان محصوالت‬ ‫خود را در بیش از ‪ 80‬کش��ور و منطقه جهان ش��امل‬ ‫ش��رق اروپا‪ ،‬امریکا جنوبی‪ ،‬جنوب ش��رقی اس��یا‪،‬‬ ‫خاورمیانه و افریقا فروخته و ش��بکه ای متش��کل از‬ ‫هزار نماینده فروش در سراسر جهان داشته باشد‪.‬‬ ‫ش��رکت چری در تابس��تان س��ال ‪ 1386‬ق��راردادی‬ ‫ب��ا ش��رکت ایران خ��ودرو ب��رای س��اخت خودرو‬ ‫ارزان قیمت (‪ )S21‬امضا کرده و قرار بود که کارخانه‬ ‫ان اواخر همان س��ال در بابل کلنگ زنی ش��ود که با‬ ‫اعالم مخالفت مسئوالن وقت وزارت صنایع ومعادن‬ ‫این کار انجام نش��د و در نهایت یکی از شرکت های‬ ‫‪44‬‬ ‫بخش خصوصی در اس��تان خراسان رضوی اقدام به‬ ‫تولید مشترک خودرو ‪ A15‬چری کرد‪ .‬بعدها شرکت‬ ‫مدیران خ��ودرو (زیر مجموعه گ��روه کرمان موتور)‬ ‫فعالیت مش��ترکی را با این ش��رکت چینی اغاز کرد‬ ‫که نتیجه ان س��اخت ‪ MVM110‬و به تازگی عرضه‬ ‫مدل های ‪ MVM530‬و ‪ TIGGO‬در کشور بود‪.‬‬ ‫چینی ها راه خود را پیدا کرده اند‬ ‫در اینک��ه محص��والت چین��ی در ای��ران از اعتبار و‬ ‫برند محبوبی برخوردار نبوده اند‪ ،‬ش��کی نیست‪ ،‬ولی‬ ‫باید به این نکته توجه داش��ت که چینی ها امروز در‬ ‫بخش صنعت و به ویژه خودرو به رشد قابل توجهی‬ ‫رس��یده اند که ان را مدیون همکاری با خودروسازان‬ ‫مط��رح جهانی به لطف برخ��ورداری از بازار بزرگ‬ ‫مصرف کنندگان خ��ودرو در جهان هس��تند‪ .‬امروزه‬ ‫ش��رکت های بزرگ و صاحب تکنولوژی در صنعت‬ ‫خ��ودرو از بی‪.‬ام‪.‬دبلی��و گرفته تا جن��رال موتورز و‬ ‫ف��ورد برای حض��ور در بازار چین طب��ق قوانین این‬ ‫کش��ور اس��یایی اقدام به انتقال تکنولوژی به شرکای‬ ‫چینی خود کرده اند‪ .‬به همین واس��طه امروزه برخی‬ ‫از خودروس��ازان چینی به چنان توانایی رسیده اند که‬ ‫خودشان اقدام به تولید صفر تا صد خودرو می کنند‪.‬‬ ‫یعن��ی از موتور خودرو گرفته تا بدنه و قوای محرکه‬ ‫را خودش��ان تولی��د می کنن��د‪ .‬جالب اینجاس��ت که‬ ‫بازار خودرو این کش��ور که پذی��رای انواع برندهای‬ ‫خ��ودرو در جهان اس��ت‪ ،‬ام��روزه ش��اهد حضور‬ ‫پر رنگ برندهای بومی خودش در خیابان هاست‪ .‬انها‬ ‫سیاست گذاری کرده اند که محصوالت تولیدی خود‬ ‫را به سایر کشورها هم صادر کنند و همانطور که در‬ ‫باال اعالم ش��د‪ ،‬امروزه محصوالت انها در ‪ 80‬کشور‬ ‫جهان حضور دارد‪.‬‬ ‫چ��ری؛ بزرگ ترین خودروس��از چی��ن با تنها‬ ‫‪10‬سال سابقه!‬ ‫یکی از این ش��رکت ها‪ ،‬چری اس��ت که قرار بود در‬ ‫ایران با همکاری ایران خودرو اقدام به تولید خودرو‬ ‫اقتصاد‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫تحقیق و توسعه‪ ،‬رمز موفقیت در دنیای امروز‬ ‫ام��روزه یکی از دالیل موفقیت ش��رکت های بزرگ‪،‬‬ ‫تمرکز روی بخش تحقیق و توس��عه (‪ )R&D‬است‪.‬‬ ‫چری نی��ز به صورت مس��تقل روی بخ��ش تحقیق‬ ‫وتوس��عه صنعت خودروسازی کارکرده و توانسته به‬ ‫موفقیت های زیادی در این عرصه دست پیدا کند‪ .‬اگر‬ ‫س��ری به مرکز تحقیق و توسعه این شرکت در شهر‬ ‫«ووهو» بزنید‪ ،‬در نگاه اول فکر می کنید که وارد یک‬ ‫دانشگاه بزرگ شده اید‪ .‬به طور حتم وسعت کل مراکز‬ ‫تحقیق و توسعه خودروسازان ما در خوش بینانه ترین‬ ‫حالت ب��ه اندازه نیم��ی از ان هم نیس��ت! این گروه‬ ‫به صورت تخصصی روی توس��عه و تجاری س��ازی‬ ‫فناوری های مرتبط با صنعت خودروس��ازی به ویژه‬ ‫فناوری های کلیدی کار می کند‪.‬‬ ‫چری همچنین رده نخس��ت را در چین و اس��یا در‬ ‫زمینه ازمایش��گاه مقی��اس دارد‪ .‬در ج��والی ‪2010‬‬ ‫میالدی بزرگترین مرکز تس��ت فناوری های کاربردی‬ ‫خ��ودرو در قاره اس��یا را به مس��احت بیش از ‪300‬‬ ‫هزار متر مربع به بهره برداری رساند‪ .‬این مرکز شامل‬ ‫ازمایشگاه های قطعات خودرو‪ ،‬تست انرژی خودرو‬ ‫و حفاظت از محیط زیس��ت‪ ،‬تست جاده‪ ،‬تست های‬ ‫ایمنی‪ ،‬مواد و اندازه گیری می شود؛ به طوری که اخرین‬ ‫تس��ت های روز دنیا که در م��ورد تمامی خودروهای‬ ‫تولیدی انجام می ش��ود‪ ،‬در این مرکز قابل اجراست‪.‬‬ ‫این مرکز قادر است نیاز ‪ 30‬مدل خودروی جدید به‬ ‫همراه دو میلیون خودروی تولیدی در هر س��ال را با‬ ‫انجام انواع تست های مختلف پاسخ دهد‪.‬‬ ‫این خودروس��از چینی همچنین نخس��تین گیربکس‬ ‫پیوسته خود را به صورت مستقل تولید کرده که این‬ ‫کار باعث کاهش قیمت مدل های ‪ AT‬ان شده است‪.‬‬ ‫چری قصد دارد روی توسع ه باتری های برقی‪ ،‬موتور‬ ‫و فناوری های مربوط به خودروهای با س��وخت های‬ ‫جایگزین متمرکز ش��ود و در حال حاضر قادر است‬ ‫محصوالت مرتبط با صنعت خودروسازی مانند مواد‬ ‫عکس ها اختصاصی مثلث‬ ‫کند‪ .‬این ش��رکت از ‪ 10‬س��ال پیش اعالم موجودیت‬ ‫کرده اس��ت‪ .‬دوباره دقت کنید! از ‪ 10‬سال پیش‪ ،‬ولی‬ ‫در این مدت توانس��ته چنان پرشتاب حرکت کند که‬ ‫در نمایش��گاه بین المللی خودرو شانگهای که اواخر‬ ‫فروردین برگزار شد‪ ،‬بیش از ‪ 26‬مدل از محصوالتش‬ ‫را در مع��رض دید عموم قرار دهد و جش��ن تحویل‬ ‫‪ 500‬هزارمی��ن خودروی صادراتی اش را برگزار کند‪.‬‬ ‫حال مقایس��ه کنی��د وضعیت این خودروس��از چینی‬ ‫را با بزرگ ترین خودروس��از کش��ورمان که س��ابقه‬ ‫چن��د دهه ای در این عرص��ه دارد تا به راحتی متوجه‬ ‫سطح پیشرفت انها شوید‪ .‬در سال ‪ 2010‬چری شاهد‬ ‫ف��روش بیش از ‪ 682‬هزار دس��تگاه از خودروهایش‬ ‫بود‪ .‬همچنین فروش انباش��ته این ش��رکت تا س��ال‬ ‫گذشته به مرز سه میلیون دستگاه رسید که این میزان‬ ‫فروش تنها طی ‪ 10‬سال اخیر محقق شده است‪ .‬چری‬ ‫با این میزان فروش توانس��ته ب��ه صدر تولیدکنندگان‬ ‫خودروهای سواری در چین دست پیدا کند‪.‬‬ ‫‪ 19‬اوری��ل (‪ 30‬فروردی��ن) امس��ال چهاردهمی��ن‬ ‫نمایش��گاه بین المللی خودروی ش��انگهای با ش��عار‬ ‫«ن��واوری ب��رای ف��ردا» در مرکز جدید نمایش��گاه‬ ‫بین المللی شانگهای گشایش یافت‪ .‬در این نمایشگاه‬ ‫بیش از هزار ش��رکت و هزاران غرفه گذار از بیش از‬ ‫‪ 20‬کشور جهان حضور داشتند‪.‬‬ ‫چری به عن��وان بزرگترین تولیدکنن��ده خودروهای‬ ‫س��واری در ای��ن کش��ور نی��ز ب��ا ش��عار «ایمن» و‬ ‫«ک��م مصرف» در غرف��ه ای به مس��احت دو هزار و‬ ‫‪ 600‬متر مربع حضور داشت‪ .‬در نمایشگاه شانگهای‬ ‫‪ 2011‬چری از دو خ��ودروی جدید خود با نام های‬ ‫نیو ‪ EASTAR‬و چری ‪ 5‬رونمایی کرد‪.‬‬ ‫اند و کاتد برای باتری های لیتیومی و غش��ا پروتونی‬ ‫برای باتری ها را تولید کند‪ .‬تمام این موارد بخش های‬ ‫کلیدی ساخت خودروهای برقی هستند‪.‬‬ ‫این خودروس��از اس��یایی برای تبدیل ش��دن به یک‬ ‫برند جهانی تالش کرده استراتژی ویژه جهانی سازی‬ ‫بر پای��ه داخلی س��ازی را اجرا کند‪ .‬این ش��رکت از‬ ‫طری��ق توس��عه فناوری های مختص ب��ه خود قصد‬ ‫دارد نفوذش را در بازارهای جهانی توس��عه دهد‪ .‬در‬ ‫س��ال ‪ 2010‬چری با افزای��ش ‪ 93/2‬درصدی بالغ بر‬ ‫‪ 91‬هزار و ‪ 986‬دس��تگاه خودرو ب��ه خارج از چین‬ ‫صادر کرد و مجموع صادرات این شرکت تاکنون به‬ ‫بیش از ‪ 500‬هزار دس��تگاه رسیده است‪ .‬تاکنون نیز‬ ‫چری در ‪ 15‬کشور و منطقه جهان یا کارخانه ساخته‬ ‫یا قصد دارد بسازد‪.‬‬ ‫در مجموع باید گفت که خودروس��ازان مطرح امروز‬ ‫چین با وضعیت چند س��ال قب��ل خود فاصله زیادی‬ ‫گرفته ان��د و برای خود اعتباری دس��ت و پا کرده اند؛‬ ‫مسیری که متاسفانه خودروسازان ما با سرعتی بسیار‬ ‫کم در حال پیمودن ان هستند‪.‬‬ ‫بنابراین دیگر ش��اید بس��تن مرزها بهترین راه برای‬ ‫حمایت از تولید داخل نباش��د‪ .‬تجربه سایر کشورها‬ ‫نش��ان داده که خودکفایی یک شبه امکان پذیر نیست‪.‬‬ ‫وضعیت فعل��ی صنعت خودروس��ازی در چین نیز‬ ‫موید همین موضوع است‪g .‬‬ ‫‪45‬‬ ‫در تفاوت ذخایر ارزی کشور و حساب ذخیره ارزی؛‬ ‫اختالف نظری ناشی از سوء تفاهم‬ ‫هادی احمدی‬ ‫اقتصاد‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪-1‬اینکه یک گاف بزرگ رس��انه ای تیتر روزنامه های‬ ‫اقتصادی ش��ود‪ ،‬می تواند چندین دلیل داشته باشد؛ اما‬ ‫نگاه بی انگیزه و دش��من انگارانه بس��یاری از نهادهای‬ ‫اقتص��ادی به رس��انه ها و خبرنگاران ش��اید مهم ترین‬ ‫دلیلی باش��د که نتیجه ای جز غبارالود ش��دن هر چه‬ ‫بیشتر فضای اقتصاد کش��ور ندارد‪ .‬واقعیت این است‬ ‫که نهادهای اقتصادی‪ ،‬مسئولیت های اجتماعی خود را‬ ‫که یکی از انها اموزش خبرنگاران است نمی شناسند‬ ‫و به ان کم توجه هستند‪ .‬موج خبری که با اعالم خالی‬ ‫بودن حس��اب ذخیره ارزی راه افتاد‪ ،‬اما به دلیل همان‬ ‫بی تفاوتی نهادهای اقتصادی با کوچک ترین واکنشی از‬ ‫سوی روابط عمومی بانک مرکزی حتی برای اصالح‬ ‫ان همراه نش��د تا بار دیگر کارامدی یکی از مهم ترین‬ ‫نهادهای اقتصادی کشور با چالش مواجه شود‪.‬‬ ‫از روزی که رضا عبداللهی ـ رئیس کمیس��یون برنامه‬ ‫و بودجه مجلس ـ حین بررس��ی پیش��نهاد کمیسیون‬ ‫کشاورزی مبنی بر اختصاص دو هزار میلیارد تومان از‬ ‫حس��اب ذخیره ارزی به عنوان منبع جدیدی برای اب‬ ‫اعالم کرد که حتی یک دالر هم در این حساب وجود‬ ‫ندارد‪ ،‬موج خبری ای اغاز ش��د که تشخیص درست‬ ‫و غلط را از س��وی موافقان و مخالفان دولت دش��وار‬ ‫می کرد‪ .‬اما اصل ماجرا چه هست؟‬ ‫‪2‬ـ ذخای��ر ارزی کش��ور‪ ،‬دارایی ه��ای ارزی کش��ور‬ ‫اس��ت که به صورت ارز ی��ا در داخل یا در بانک های‬ ‫خارجی نگهداری می شود‪ .‬رئیس جمهور‪ ،‬وزیر اقتصاد‬ ‫و رئیس کل بانک مرک��زی بارها اعالم کرده بودند که‬ ‫ذخایر ارزی کشور بیش��تر از ‪ 100‬میلیارد دالر است‪.‬‬ ‫ذخایری که البته با ش��روع تحریم ها علیه ایران بخش‬ ‫زی��ادی از ان به خاطر بی��م از مصادره به داخل منتقل‬ ‫و عمدتا در پروژه های نفتی به کار گرفته شد‪ .‬رسانه ها‬ ‫انجا به اش��تباه افتادن��د که ذخایر ارزی کش��ور را با‬ ‫حس��اب ذخیره ارزی یکی انگاشتند و به همین دلیل‬ ‫اختالف ‪ 100‬میلیارد دالری بین گفته های مس��ئوالن‬ ‫به تیتر روزنامه ها تبدیل ش��د‪ .‬اما حساب ذخیره ارزی‬ ‫چه بود؟‬ ‫‪3‬ـ حس��اب ذخیره ارزی در س��ال ‪ 79‬تشکیل و مقرر‬ ‫شد مازاد درامدهای نفتی در ان واریز شود‪ .‬یعنی اگر‬ ‫در بودجه کش��ور نفت روی رقم ‪ 60‬دالر بس��ته شد‪،‬‬ ‫زمانی ک��ه قیمت ان به ‪ 85‬دالر برس��د‪ ،‬این ‪ 25‬دالر‬ ‫مازاد باید به این حساب منتقل شود‪.‬‬ ‫این حس��اب که دارای یک هیات امنا برای تشخیص‬ ‫مصارف بود در بانک مرکزی مستقر شد و موجودی اش‬ ‫دائم��ا پر و خالی می ش��د‪ .‬منابع این حس��اب یا باید‬ ‫صرف ارائه تس��هیالت به بخش خصوصی می شد یا‬ ‫اینکه برای توسعه زیربنایی کشور و با مجوز مجلس‪،‬‬ ‫از سوی دولت برداش��ت می شد‪ .‬از اواخر دولت نهم‬ ‫ذخایر ارزی کشور‪ ،‬دارایی های‬ ‫ارزی کشور است که به‬ ‫صورت ارز یا در داخل یا در‬ ‫بانک های خارجی نگهداری‬ ‫می شود‪ .‬رسانه ها انجا به‬ ‫اشتباه افتادند که ذخایر ارزی‬ ‫کشور را با حساب ذخیره ارزی‬ ‫یکی انگاشتند و به همین دلیل‬ ‫اختالف ‪ 100‬میلیارد دالری‬ ‫بین گفته های مسئوالن به تیتر‬ ‫روزنامه ها تبدیل شد‬ ‫بود که موجودی حساب ذخیره ارزی به یک موضوع‬ ‫سری تبدیل شد و بیش از سه سال است که مسئوالن‬ ‫بانک مرکزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی درباره‬ ‫اع�لام موج��ودی این حس��اب‪ ،‬تنها لبخن��د تحویل‬ ‫خبرنگاران می دهند‪.‬‬ ‫حس��اب ذخیره ارزی با پایان برنامه چهارم توسعه در‬ ‫انتهای سال ‪ 88‬منحل ش��د و طبق قانون‪ ،‬مانده منابع‬ ‫این حس��اب باید به صندوق توسعه ملی منتقل و این‬ ‫صندوق در س��ال ‪ 89‬فعال می شد‪ .‬اما مانده این منابع‬ ‫چقدر بود؟‬ ‫‪4‬ـ اخرین رقمی که از موجودی حساب ذخیره ارزی‬ ‫در دست است طبق اعالم نشریه برنامه (نشریه رسمی‬ ‫معاونت برنامه ریزی راهبردی رئیس جمهور) مربوط به‬ ‫ابتدای س��ال ‪ 88‬و رقم بی��ش از ‪ 13‬میلیارد دالر بوده‬ ‫است‪ .‬مسئوالن بانک مرکزی البته هیچ گاه این رقم را‬ ‫رس��ما اعالم نکردند و ‪ 13‬میلیارد دالر تنها در گوشه‬ ‫یک��ی از جداول نش��ریه برنامه امده ب��ود و در مورد‬ ‫انتهای س��ال ‪ 88‬که زمان انحالل این حس��اب بوده‪،‬‬ ‫ی به صورت رسمی اعالم نشده است‪ .‬اما حدس‬ ‫رقم ‬ ‫و گمان ها درباره خالی بودن این حساب و انچه مبنای‬ ‫گفته رئیس کمیس��یون برنامه و بودجه قرار گرفت‪ ،‬بر‬ ‫چه مبنایی بود؟‬ ‫‪5‬ـ تفاوت اساس��ی صندوق توس��عه ملی با حس��اب‬ ‫ذخی��ره ارزی این اس��ت که صرفا م��ازاد درامدهای‬ ‫ارزی به حساب ذخیره ارزی واریز می شد اما در مورد‬ ‫صندوق توس��عه ملی‪ ،‬اجبار وجود دارد که حتما باید‬ ‫‪ 20‬درصد از درامدهای نفتی ـ به هر میزانی که باش��د‬ ‫و با هر قیمتی که به فروش برود ـ واریز شود‪.‬‬ ‫با توج��ه به اینکه فروش نفت و گاز و پتروش��یمی در‬ ‫سال ‪ 89‬حدود ‪ 70‬میلیارد دالر بوده است واریز حدود‬ ‫‪ 14‬میلیارد دالر از ان به صندوق توس��عه ملی حساب‬ ‫وظیفه قانونی دولت بوده است‪.‬‬ ‫اینک��ه وزیر اقتصاد و رئی��س کل بانک مرکزی اعالم‬ ‫کرده ان��د ک��ه در پایان س��ال ‪ 89‬موج��ودی صندوق‬ ‫توس��عه ملی معادل ‪ 14‬میلیارد دالر بوده است‪ ،‬نشان‬ ‫می دهد که هیچ رقمی از مانده حس��اب ذخیره ارزی‬ ‫به صندوق توس��عه ملی واریز نشده است؛ یا به بیانی‬ ‫دیگر موجودی این حس��اب در پایان س��ال ‪ 88‬صفر‬ ‫بوده اس��ت‪ .‬در نتیج ه این اس��تدالالت‪ ،‬می توان گفت‬ ‫در پایان سال ‪ 88‬هیچ رقمی از حساب ذخیره ارزی به‬ ‫صندوق توسعه ملی منتقل نشده و تمام این موجودی‬ ‫‪ 13‬میلیارد دالری که ابتدای سال ‪ 88‬گزارش شده بود‬ ‫در طول سال ‪ 88‬خرج شده است‪.‬‬ ‫اما اگر در این حس��اب پولی موجود نیس��ت و اساسا‬ ‫منحل ش��ده و نمی توان از ان برداش��ت ک��رد چرا از‬ ‫جایگزی��ن ان یعنی منابع صندوق توس��عه ملی برای‬ ‫مصارف��ی که یکی از انها همان پیش��نهاد کمیس��یون‬ ‫کش��اورزی مبنی بر اختصاص دو ه��زار میلیارد تومان‬ ‫به عن��وان منبع جدیدی ب��رای اب بود‪ ،‬اس��تفاده ای‬ ‫نمی شود؟‬ ‫‪6‬ـ تعویق یک س��اله اج��رای برنامه پنجم توس��عه در‬ ‫س��ال ‪ 89‬و نبود اس��اس نامه برای صندوق توسعه ملی‬ ‫باعث ش��ده که میلیاردها دالر منابع این صندوق بیش‬ ‫از یک س��ال راک��د بماند و از ان اس��تفاده ای نش��ود‪.‬‬ ‫سیدشمس الدین حس��ینی پیش از این تاکید کرده بود‪:‬‬ ‫«منابعی که ما می توانس��تیم از انها تس��هیالت بپردازیم‬ ‫به صندوق توس��عه ملی رفتند و چون هنوز اساس نامه‬ ‫صندوق تصویب نشده نمی توان برداشتی از ان داشت»‪.‬‬ ‫ای��ن یعنی از ابتدای س��ال ‪ 89‬تا کنون که تنها یکی‪ ،‬دو‬ ‫جلس��ه هیات امنای صندوق به ریاست رئیس جمهور‬ ‫تشکیل شده‪ ،‬این منابع کالن غیرقابل استفاده مانده اند‪.‬‬ ‫‪7‬ـ اطالع رس��انی ناصحیح و غیرشفاف به اشتباه های‬ ‫رس��انه ای منجر می شود که شاید این مطلب نیز از ان‬ ‫بری نباشد! ‪g‬‬ ‫دبیرکل خانه کارگردر گفت وگو با مثلث‬ ‫نرخ بیکاری در ‪ 60‬سال گذشته همواره دورقمی بوده است‬ ‫حمیدرضا نصیرنژاد‬ ‫دبیرکل خانه کارگر و رئیس فراکسیون کارگری در مجلس شورای اسالمی‪ ،‬عناوین مرتبطی‬ ‫است که باعث شد در روزهای هفته کارگر‪ ،‬درباره اخرین میزان افزایش دستمزد و چالش ها‬ ‫بر سر نرخ بیکاری با علیرضا محجوب گفت وگو کنیم‪ .‬او که پرداخت یارانه نقدی را راه حل‬ ‫مقطعی برای بهبود زندگی کارگران می داند‪ ،‬از سوی دیگر معتقد است نرخ بیکاری فصلی که‬ ‫توسط مرکز امار تا سال گذشته اعالم می شد اعتبار چندانی ندارد‪.‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫یکی از دالیل دول��ت برای اجرای طرح‬ ‫هدفمن��دی یارانه ه��ا و پرداخ��ت یارانه‬ ‫نقدی‪ ،‬حمایت از قشر ضعیف جامعه از‬ ‫جمله کارگران بود‪ .‬به نظر ش��ما به عنوان‬ ‫کس��ی که س��ال ها با کارگ��ران بوده اید‬ ‫و از وضعیت معیش��ت انه��ا مطلعید‪ ،‬ایا‬ ‫پرداخت یارانه نقدی در زندگی انها تاثیر‬ ‫چشمگیری داشته است؟‬ ‫‪ l‬شما می دانید که من از ابتدا هم با این طرح مخالف‬ ‫بودم و نظراتم را به صورت مبسوط اعالم کرده ام‪.‬‬ ‫بله‪ ،‬ولی س��وال این اس��ت که فکر کنید‬ ‫پرداخ��ت یاران�� ه نق��دی جب��ران هزینه ‬ ‫کارگران را نکرده است؟‬ ‫‪ l‬من قب�لا هم گفته ام که کارگ��ر و غیرکارگر از‬ ‫هر پرداختی اس��تقبال می کنن��د و هیچ پرداختی را‬ ‫پس نمی زنند‪ ،‬اما نکته این است ما درباره پرداخت‬ ‫بلند م��دت ان حرف داریم‪ ،‬چ��ون معتقدم این کار‬ ‫اث��اری دارد که به زودی قابل از بین رفتن نیس��ت‪.‬‬ ‫قرار بود دول��ت همان طور که در قان��ون برنامه و‬ ‫قانون هدفمند س��ازی پیش بینی شد عمل کند‪ ،‬ولی‬ ‫هم��ه دیدیم که انها برای تامین منابع در بس��یاری‬ ‫از کاالها س��قف قیم��ت را هم��ان دور ه اول اجرا‬ ‫هدف گرفتند‪ ،‬در حالی که قانون باید در یک دوره‬ ‫پنج ساله عملیاتی و با یک شیب مالیم عمل شود‪.‬‬ ‫من معتق��دم در اجرای این قانون‪ ،‬جامعه ش��هری‬ ‫زیان هایش از جامعه روستایی بیشتر است‪ .‬نمی گویم‬ ‫انها زیان نمی کنند‪ ،‬ولی چون جامعه شهری مصارف‬ ‫بیش��تری در دس��تور کار دارد‪ ،‬مخصوصا کارگران که‬ ‫مصرف کننده محض هس��تند‪ ،‬دودش در چش��م انها‬ ‫خواه��د رفت‪ .‬به همین جهت بای��د کارهای دیگر و‬ ‫مهارت های جبرانی متعدد و متنوع دیگری برقرار شود‪.‬‬ ‫امروز اشتغال نیروی کار به واسطه همین افزایش ها در‬ ‫معرض تهدید است‪ ،‬در حالی که حفظ اشتغال موجود‬ ‫از ایجاد شغل جدید واجب تر است‪.‬‬ ‫دولت گفته یارانه را نقدی می پردازد که البته کار خوبی‬ ‫است‪ ،‬اما وقتی به صنعت و اشتغال رسید‪ ،‬وام می دهد‪.‬‬ ‫همه می دانند انچه در مورد پرداخت هزینه های تامین‬ ‫س��وخت و انرژی پرداخت می شود‪ ،‬سرمایه ای نیست‬ ‫که بابت ان وام بدهیم‪ .‬این هزینه است که بار می شود‪.‬‬ ‫بنابرای��ن در ی��ک مقطع زمان��ی که نمی توان��د ان را‬ ‫پرداخت کند‪ ،‬از کار می افتد و بدهکار محض می شود‪.‬‬ ‫به این جهت اثار بخش های مختلف باید دیده شود‪ .‬ما‬ ‫فکر می کنیم دولت تالش می کند از سر دلسوزی عمل‬ ‫کند‪ ،‬اما حرف ما این اس��ت ک��ه این روش در نهایت‬ ‫برای هیچ کس خوش عاقبت نیست‪.‬‬ ‫می خواهم ش��فاف بدانم که باالخره به نظر‬ ‫شما پرداخت یارانه نقدی تاثیر مثبتی روی‬ ‫زندگی کارگران نداشته است؟‬ ‫‪ l‬در کوت��اه م��دت حتما همین طور اس��ت‪ ،‬ولی در‬ ‫بلند مدت به اعتقاد من نه‪.‬‬ ‫س��وال دیگرم درباره دستمزد است‪ .‬نظر‬ ‫ش��ما درباره افزایش ‪ 9‬درصدی دستمزد‬ ‫و تناس��ب ان با ت��ورم ‪ 12/15‬درصدی‬ ‫چیست؟‬ ‫‪ l‬ما باورمان عوض نش��ده است و هنوز معتقدیم‬ ‫دستمزد کمتر از ‪ 465‬هزار تومان هزینه های حداقلی‬ ‫زندگ��ی را نمی تواند تامین کند‪ .‬انچه رخ داد‪ ،‬البته‬ ‫حاصل نظر جمع بود‪ .‬من نمی خواهم بگویم دولت‬ ‫تالش نکرد‪ ،‬اما دیدید وزیر اقتصاد بارها اعالم کرد‬ ‫با افزایش دس��تمزد مخالف است‪ ،‬حتی اعالم کرد‬ ‫دول��ت یارانه نق��دی داده و بنابراین اضافه حقوق‬ ‫پرداخت کرده است! به هرحال ما معتقدیم افزایش‬ ‫دس��تمزد کمتر از ت��ورم عملیاتی نیس��ت‪ .‬ضمن‬ ‫اینکه قانون می گوید برای تعیین دس��تمزد تورم و‬ ‫معیشت باید همزمان در نظر باشد‪ .‬ما در سال ‪ 90‬به‬ ‫هیچ کدام از مطلوب هایمان یعنی نه تناسب با تورم‬ ‫و نه حداقل معیشت نرسیدیم‪.‬‬ ‫نکته دیگر این اس��ت که مدت هاس��ت‬ ‫نرخ بیکاری اعالم نش��ده است‪ .‬با اینکه‬ ‫مرکز امار ایران متولی رس��می این کار‬ ‫اس��ت‪ ،‬اما پ��س از اعالم ن��رخ بیکاری‬ ‫‪14/5‬درصدی در بهار س��ال گذشته این‬ ‫کار دیگر تکرار نشده و از این لحاظ همه‬ ‫در سردرگمی هس��تند‪ .‬می خواه��م بدانم‬ ‫براورد ش��ما از نرخ بی��کاری کنونی در‬ ‫کشور چیست؟‬ ‫‪ l‬از نظ��ر منطقی انچه در سرش��ماری ‪ 10‬س��ال‬ ‫یک بار اعالم می ش��ود‪ ،‬برای ن��رخ بیکاری مالک‬ ‫اس��ت‪ .‬دلی��ل اش هم این اس��ت که ام��ار فصلی‬ ‫بر اساس پرسشنامه های محدود ‪ 50‬هزارتایی انجام‬ ‫می شود و خیلی قابل استناد نیست‪ .‬اشکالی هم در‬ ‫گذشته وجود داش��ت و ان هم درباره استاندارد ها‬ ‫بود‪ .‬دیدید که با تغییر استاندارد ها نرخ بیکاری هم‬ ‫تغییر کرد‪ ،‬بنابراین از نظر من رقم پایه همانی است‬ ‫که در سرشماری نفوس و مسکن مشاهده می کنیم‪،‬‬ ‫چون این عدد با پرس��ش از تک تک مردم کشور به‬ ‫دست امده است‪.‬‬ ‫ب��ا این وجود ما از اینکه مرکز امار عدد را در بهار‬ ‫س��ال گذشته با شجاعت اعالم کرد تشکر می کنیم‪،‬‬ ‫ولی یاداوری هم می کنیم که از توفان ورود نیروی‬ ‫کار به بازار در س��ال جاری کاس��ته شده و تا سال‬ ‫‪ 1395‬هم این س��یر کاهن��ده ادام��ه دارد‪ ،‬بنابراین‬ ‫می ش��ود در این مدت بی��کاری را به وضع عادی‬ ‫برگردان��د‪ .‬البته در ایران دسترس��ی به نرخ بیکاری‬ ‫کوچک سابقه تاریخی ندارد و در ‪ 60‬سال گذشته‬ ‫نرخ بیکاری در کشور همواره دورقمی بوده است‪،‬‬ ‫ول��ی به هرحال هر کوشش��ی را برای کاهش نرخ‬ ‫بیکاری الزم می دانیم‪.‬‬ ‫االن حداقل ‪ 3/3‬میلیون بیکار در کش��ور هست که‬ ‫به عالوه س��االنه ‪ 1/2‬میلی��ون ورودی به بازار کار‪،‬‬ ‫عدد کمی نیست‪ ،‬اگر بتوانیم سالی ‪ 1/5‬میلیون شغل‬ ‫ایجاد کنیم‪ ،‬کمی از نرخ بیکاری کم شده است‪.‬‬ ‫شما االن از نرخ بیکاری براوردی دارید؟‬ ‫‪ l‬بر اس��اس اخرین بررس��ی ها‪ ،‬من معتقدم نرخ‬ ‫بی��کاری حدود ‪ 16‬درصد اس��ت‪ ،‬ول��ی ما مرجع‬ ‫رسمی اعالم نرخ بیکاری نیستیم‪ .‬این را باید مرکز‬ ‫امار اعالم کند‪g .‬‬ ‫‪47‬‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪48‬‬ ‫نبرد بی پایان‬ ‫ایا نبرد گواردیوال ‪ -‬مورینیو نبردی میان خیر و شر بود؟‬ ‫دشمنان دوست داشتنی‬ ‫مهساعادلی‬ ‫ورزش‬ ‫تضاد شخصیتی‬ ‫مورینی��و ک��ه اعتماد به نفس او اغلب به تکبر تعبیر می ش��ود‪ ،‬معم��وال رفتاری تهاجمی‬ ‫ دارد که به واس��طه ان گاهی داوران را متهم به قضاوت های مغرضانه می کند و گاهی از‬ ‫مس��ئوالن فوتبال به خاطر در نظر نگرفتن زمان کافی برای استراحت تیمش انتقاد می کند‬ ‫یا با مربیان رقیب یا حتی مقامات باش��گاه خود درگیر می شود‪ .‬به نظر می رسد استراتژی‬ ‫مورینی��و در واق��ع ایجاد یک حصار روانی اس��ت که در ان ب��رای انجام وظایف خود و‬ ‫محافظت از ش��اگردانش به جدال می پردازد‪ ،‬ضمن اینکه باید از عهده ش��رایط س��خت‬ ‫پیرامون براید‪ .‬اگر دو ش��یوه عاقالنه – داش��تن ش��خصیتی کس��ل کننده و بیان گفته های‬ ‫حساب شده و محافظه کارانه‪ -‬برای برخورد با رسانه ها وجود داشته باشد مورینیو ترجیح‬ ‫می دهد که روی ش��یوه غیر معقول سوم یعنی ایجاد جنجال به صورت عمدی مانور دهد‪.‬‬ ‫انچه از دهان مورینیو خارج می شود معموال برنده تر و شیطنت امیز تر از ان است که بتوان‬ ‫ان را تنها از روی صداقت دانست‪.‬‬ ‫رفتاره��ای بعضا تمس��خر امیز و تحریک کننده مورینیو این برداش��ت را ایجاد می کند که‬ ‫او ای��ن کار را بیش��تر به خاطر لذت ان انج��ام می دهد تا خارج ک��ردن تیمش از کانون‬ ‫توجه‪ .‬ویژگی های اینچنینی ش��خصیت مورینیو به س��ادگی او را به چهره ای منفور تبدیل‬ ‫کرده اس��ت و اگر به این خاطر از او نفرت داشته باشید بنابراین احتماال رفتار متواضعانه‬ ‫گواردیوال در مصاحبه های مطبوعاتی را می پسندید یا حتی اگر مورینیو را به خاطر اوردن‬ ‫جرقه های��ی از ذکاوت و هوش��مندی به کنفرانس های کس��ل کننده مطبوعاتی با نطق های‬ ‫طوالنی و بی محتوا تحس��ین می کنید باز هم گواردیوال را به دلیل وقار و س��بک گفتارش‬ ‫س��تایش می کنید‪ .‬گواردیوال‪ ،‬برخالف مورینیو‪ ،‬کم انتقاد می کن��د‪ ،‬رفتار محترمانه ای در‬ ‫قبال حریفان دارد و به ندرت کنترل خود را در مالء عام از دست می دهد‪ .‬مقصر دانستن‬ ‫خ��ود بع��د از هر باخت و تمجید از بازیکنان پس از هر برد به نظر کلیش��ه ای می اید اما‬ ‫می توان گفت ترکیبی که با ادب و تواضع ذاتی گواردیوال به وجود امده‪ ،‬در دنیای ورزش‬ ‫منحصر بفرد اس��ت‪ .‬اگر مورینیو پاسخ های بدیع خود را به گونه ای بیان می کند که حاکی‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫در طول س��ریال چهار قسمتی ال کالسیکو که طی ‪ 17‬روز اجرا شد‪ ،‬صرفنظر از نمایش‬ ‫بارس��لونا و رئال مادرید و نتایجی که رقم خورد‪ ،‬تقابل دو مربی با گذش��ته مش��ترک و‬ ‫متدهای مشابه‪ ،‬اما شخصیت های متضاد جذابیت ویژه ای داشت‪.‬‬ ‫روانشناس��ان ورزش��ی و کارشناس��ان مربیگری بر این باورند که پپ گواردیوال و ژوزه‬ ‫مورینیو هر دو در اس��تخراج توانایی های فوق س��تاره های مستعد و گرانقیمت تیم هایشان‬ ‫مهارت فوق العاده ای دارند‪ ،‬اما تفاوت عمده این دو مربی طرز رفتار انها خارج از زمین‪،‬‬ ‫حین کنفرانس های مطبوعاتی و مصاحبه هاست‪.‬‬ ‫‪49‬‬ ‫از حاض��ر جواب��ی ماهرانه و تدبیری خاص اس��ت‪،‬‬ ‫گواردیوال پاس��خ های تکراری را با متانت به گونه ای‬ ‫ارائه می دهد که به نظر حقیقتی همیشگی می اید‪.‬‬ ‫خواکین دوس��یل‪ ،‬کارش��ناس روانشناسی ورزش در‬ ‫دانشگاه ویگوی اسپانیا‪ ،‬در این باره می گوید‪« :‬رفتار‬ ‫و من��ش گواردی��وال‪ ،‬به عن��وان مربی یک باش��گاه‪،‬‬ ‫اندیش��مندانه‪ ،‬صحی��ح و بامالحظه اس��ت‪ .‬مورینیو‬ ‫وجهه مربی ای را دارد که قوانین را تحریف می کند و‬ ‫ستیزه جو‪ ،‬رک و جاه طلب است‪ .‬با این وجود هر دو‬ ‫برنامه روزانه مش��ابهی در تمرینات دارند و به دنبال‬ ‫اجرای تمریناتی پرتحرک هستند تا بازیکنان را وادار‬ ‫کنند نهایت توان خود را به کار گیرند‪».‬‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪50‬‬ ‫سطرهایی مشترک اما متفاوت در گذشته‬ ‫بخشی از گذشته هر دو مربی به بارسلونا تعلق دارد‪،‬‬ ‫ام��ا در ان زمان گواردیوال کاپیت��ان محبوب این تیم‬ ‫ب��ود و مورینیو یک مترجم ناش��ناخته‪ ،‬ام��ا کاردان‪.‬‬ ‫گواردیوال یک عضو درونی در خانواده بارسلوناست‬ ‫که بخش زیادی از عمرش را در این تیم سپری کرده‬ ‫ام��ا مورینیو یک عضو خارجی خود س��اخته بود که‬ ‫جایگاهی برای خود در این باش��گاه دست و پا کرد‬ ‫و چند س��الی را در ان گذران��د‪ .‬برخالف گواردیوال‬ ‫که س��تاره تاثیرگذار بارس��لونا در ده��ه ‪ 1990‬بود‪،‬‬ ‫مورینیو هرگز یک بازیکن حرفه ای نبوده و کار خود‬ ‫را با دس��تیاری بابی رابسون و لوییز فان گال در این‬ ‫تیم اموخ��ت‪ .‬تا جایی که حتی ف��ان گال در برخی‬ ‫از بازی های جام حذفی اس��پانیا ب��ه او اجازه می داد‬ ‫ت��ا هدایت تی��م را به عهده بگیرد‪ .‬مورینیو در س��ال‬ ‫‪ 2000‬راهی کشورش پرتغال شد و پس از مربیگری‬ ‫در تیم های بنفیکا و اونیائو ده لیریا‪ ،‬در س��ال ‪2004‬‬ ‫لیگ قهرمانان را به همراه پورتو فتح کرد؛ کار بزرگی‬ ‫که توجه باش��گاه های زیادی از جمله چلس��ی را به‬ ‫خود جلب کرد‪ .‬اگرچه مورینیو نتوانس��ت چلس��ی‬ ‫را ب��ه قهرمانی در لیگ قهرمانان برس��اند‪ ،‬اما باز هم‬ ‫موفق ش��د این تیم را با وج��ود رقیب بزرگی چون‬ ‫سرالکس فرگوسن‪ ،‬س��رمربی منچستر یونایتد‪ ،‬برای‬ ‫دو فص��ل متوالی قهرمان لیگ برت��ر انگلیس کند‪ .‬با‬ ‫ایجاد اختالف بین مورینیو و مس��ئوالن چلسی‪ ،‬این‬ ‫مرب��ی به اینتر رفت و پس از قهرمانی در س��ری ‪Α‬‬ ‫در فص��ل اول‪ ،‬در فصل بعد این تی��م را به قهرمانی‬ ‫س��ه گانه در لیگ‪ ،‬جام حذفی و لیگ قهرمانان رساند‬ ‫تا نام خود را بعد از ارنس��ت هاپل و اوتمار هیتزفلد‬ ‫به عنوان س��ومین مربی ای که توانس��ت با دو باشگاه‬ ‫مختل��ف قهرمانی لیگ قهرمانان را به دس��ت بیاورد‬ ‫ثبت کند‪ .‬اگرچه مورینیو در سال های گذشته همواره‬ ‫ارزوی مربیگری در بارس��لونا را در سر می پروراند‪،‬‬ ‫ام��ا کش��مکش های پس از تقابل چلس��ی مورینیو و‬ ‫بارس��لونای فرانک رایکارد به تیره شدن روابط او با‬ ‫این باش��گاه انجامید و کمی بعد اظهار کرد که هرگز‬ ‫در بارس��لونا مربیگ��ری نخواهد کرد‪ .‬س��رانجام‪ ،‬با‬ ‫جداش��دن از اینتر هدای��ت رئال مادرید رقیب دیرینه‬ ‫بارس��لونا را به دس��ت گرفت‪ .‬رئال مورینیو اگرچه‬ ‫به دس��ت بارس��لونا از لیگ قهرمانان حذف شد‪ ،‬اما‬ ‫جام حذفی اسپانیا را از رقیب خود گرفت‪.‬‬ ‫از س��وی دیگر گواردیوال که مربیگ��ری را با تیم ‪Β‬‬ ‫بارسلونا ش��روع کرد‪ ،‬زمانی که بارس��لونا در اواخر‬ ‫دوره فران��ک رای��کارد وضعیت��ی بحرانی داش��ت‪،‬‬ ‫با برکناری ای��ن مربی هلندی در س��ال ‪ 2008‬برای‬ ‫نخستین بار هدایت تیم اصلی این باشگاه را به عهده‬ ‫گرفت‪ .‬وی در همان سال اول هر انچه را یک مربی‬ ‫می توانس��ت به همراه تیمش به دست بیاورد‪ ،‬کسب‬ ‫کرد و بارس��لونا را در ش��ش تورنمن��ت جام حذفی‬ ‫اسپانیا‪ ،‬اللیگا‪ ،‬لیگ قهرمانان‪ ،‬جام باشگاه های جهان‪،‬‬ ‫سوپر جام اروپا و سوپر جام اسپانیا به قهرمانی رساند‬ ‫رفتارهایبعضاتمسخر امیز‬ ‫و تحریک کننده مورینیو این‬ ‫برداشت را ایجاد می کند که‬ ‫او این کار را بیشتر به خاطر‬ ‫لذت ان انجام می دهد تا‬ ‫خارج کردن تیمش از کانون‬ ‫توجه‪.‬ویژگی هایاینچنینی‬ ‫شخصیت مورینیو به سادگی‬ ‫او را به چهره ای منفور تبدیل‬ ‫کرده است‬ ‫تا رکوردی بی س��ابقه را ثبت کند‪ .‬سال بعد شاگردان‬ ‫گواردیوال بار دیگر قهرمانی اللیگا را به دست اوردند‬ ‫و در فصل ‪ 2010-2011‬هم مدعی کسب دوباره این‬ ‫قهرمان��ی و نیز پیروزی در فینال لیگ قهرمانان مقابل‬ ‫منچستر یونایتد هستند‪.‬‬ ‫خصومت محترمانه‬ ‫دوئ��ل بی��ن گواردی��وال و مورینیو‪ ،‬ج��دال بین خوب‬ ‫و ب��د‪ ،‬از فصل گذش��ته اغاز ش��د؛ زمانی که بارس��ای‬ ‫گواردی��وال و اینت��ر مورینیو نه تنه��ا در مرحله گروهی‬ ‫لی��گ قهرمان��ان با یکدیگ��ر مب��ارزه کردن��د بلکه در‬ ‫نیمه نهایی نیز با هم روبه رو شدند‪ .‬این مورینیو بود که در‬ ‫انتهای دو دیدار رفت و برگشت نیمه نهایی پیروزی را از‬ ‫ان خود و ش��اگردانش کرد‪ .‬اما شکی نیست که او برای‬ ‫رس��یدن به این موفقیت از استراتژی ضد فوتبال خاص‬ ‫خودش اس��تفاده کرد‪ .‬پس از برد س��ه ب��ر یک اینتر در‬ ‫سن سیرو‪ ،‬شاگردان گواردیوال تالش زیادی برای جبران‬ ‫این شکست در نوکمپ کردند اما مورینیو کارش را در‬ ‫دفاع از پیروزی دیدار رفت و خنثی کردن س��بک بازی‬ ‫تهاجمی و زیبای بارسلونا خیلی خوب انجام داد‪ .‬با ورود‬ ‫مورینیو به رئال مادری��د‪ ،‬دو مربی در این فصل پنج بار‬ ‫دیگ��ر رو در روی هم ق��رار گرفتند که چهار رویارویی‬ ‫ط��ی ‪ 17‬روز صورت گرفت‪ .‬این بار در نبرد دو تیم در‬ ‫نیمه نهایی لیگ قهرمانان‪ ،‬گواردیوال مرد پیروز میدان بود‪،‬‬ ‫ه��ر چند کمی قبل تر جام حذفی اس��پانیا را به مورینیو‬ ‫تس��لیم کرد‪ .‬از انجا که مورینیو در دهه ‪ 90‬کمک مربی‬ ‫بارسلونا و گواردیوال کاپیتان این تیم بود‪ ،‬ارتباط زیادی‬ ‫بی��ن این دو نفر برقرار بود‪ .‬از زمانی که مورینیو هدایت‬ ‫رئال را به دس��ت گرفته‪ ،‬جدال های لفظی متعددی بین‬ ‫ای��ن دو مربی رخ داده تا جایی ک��ه حتی پیش از دیدار‬ ‫رفت نیمه نهایی لیگ قهرمانان گواردیوال را به واکنش��ی‬ ‫ی عمیق‬ ‫تند و بی س��ابقه واداشت اما با این وجود احترام ‬ ‫بین این دو مربی برقرار است‪ .‬مورینیو غالبا تالش می کند‬ ‫اتش خصومت میان خود و مربیان رقیبش را ش��عله ور‬ ‫کند‪ ،‬مانند انچه در نبرد سال های اخیر خود با سر الکس‬ ‫فرگوسن‪ ،‬ارسن ونگر و رافائل بنیتس در انگلیس‪ ،‬کلودیو‬ ‫رانیری در ایتالیا و این فصل با مانوئل پلگرینی و مانوئل‬ ‫پریادو در اس��پانیا به نمایش گذاشته است‪ .‬این در حالی‬ ‫است که گواردیوال در بیشتر مواقع از انتقادهای شخصی‬ ‫مورینیو در امان بوده و احتماال این به خاطر روابط خوب‬ ‫و خاطراتی است که در بارسلونا داشته اند‪ .‬یکی از وظایف‬ ‫اصلی مورینیو در زمان حضورش در بارسلونا اماده سازی‬ ‫فردی بازیکنان برای مقابله با حریفان بود که به اش��کال‬ ‫مختلف انجام می شد‪ .‬گاهی با یک مکالمه ساده و گاهی با‬ ‫توضیحات جزئی تر‪ ،‬دستورات مکتوب و حتی در بعضی‬ ‫مواقع مورینیو تفسیر فیلم حرکات و مهارت های بازیکن‬ ‫حریف را به عهده داش��ت‪ .‬بعض��ی از بازیکنان به این‬ ‫تجزیه و تحلیل ها عالقه ای نداشتند اما برای دو بازیکن‬ ‫این کار جذابیت زیادی داشت؛ یکی لورن بالن و دیگری‬ ‫پارا اسیایی گواردیوال‪.‬‬ ‫دو مربی متفاوت از یک جنس‬ ‫می ت��وان تقابل پپ گواردیوال مقابل ژوزه مورینیو را‬ ‫به عنوان تقاب��ل میان حمله و دفاع ترس��یم کرد‪ .‬تیم‬ ‫گواردیوال تمایل دارد فوتبالی تماش��ایی را به نمایش‬ ‫بگ��ذارد و هدف مورینیو خنثی کردن ان اس��ت‪ .‬در‬ ‫نگاه اول این دو مربی در دو قطب مخالف هستند اما‬ ‫هر چه بیشتر در س��بک انها دقت کنیم شباهت های‬ ‫این دو اش��کارتر می شود‪ .‬ابتدا شباهت های ظاهری؛‬ ‫هر دو جوان‪ ،‬بس��یار باهوش و خوش قیافه هس��تند‪.‬‬ ‫سپس شباهت های حرفه ای؛ جریانی مداوم از کسب‬ ‫قهرمانی های لیگ‪ ،‬موفقیت در اولین فصل حضور در‬ ‫لیگ قهرمانان و حتی عکس العمل های مشابه در کنار‬ ‫زمین پس از کس��ب قهرمانی اروپا در خاک انگلیس‬ ‫(در س��ال ‪ 2004‬توسط مورینیو در اولدترافورد و در‬ ‫سال ‪ 2009‬توسط گواردیوال در استمفوردبریج)‪ .‬اما‬ ‫مهم ت��ر از همه چیزی اس��ت که ه��ر دو مربی از ان‬ ‫تاثیر گرفته اند و فرهنگی اس��ت که فلس��فه فوتبالی‬ ‫انها را ش��کل داده‪ .‬ابتدا س��ر بابی رابس��ون و سپس‬ ‫لویی��ز فان گال‪ ،‬دو ش��خصیت مهم زندگ��ی مورینیو‬ ‫و گواردی��وال هس��تند که هر دو را تح��ت تاثیر قرار‬ ‫داده اند البته به ش��یوه های متفاوت‪ .‬رابس��ون تناسب‬ ‫زیادی با بارس��لونا داش��ت چرا که از همان فلس��فه‬ ‫فوتبالی پیروی می کرد‪ .‬او به اس��پانیا رفت و س��بک‬ ‫ی و ب��از را پیاده ک��رد به طوری که‬ ‫فوتبال��ی تهاجم ‬ ‫بهترین کارایی را از مهاجمین بارسلونا و به خصوص‬ ‫رونالدو اس��تخراج کرد‪ .‬فان گال اما بس��یار متفاوت‪،‬‬ ‫روش��مند و تاکتیکی تر بود‪ .‬توج��ه به جزئیات‪ ،‬نکته‬ ‫کلی��دی در کار گواردیوال و مورینیو اس��ت‪ .‬تمرکز‬ ‫مورینی��و روی جاگیری در فاز دفاعی بازی مش��هود‬ ‫اس��ت و این س��ختگیری در جاگیری ش��اید سبکی‬ ‫متضاد با فوتبال روان و بازی منعطف بارسلونا به نظر‬ ‫برسد‪ .‬بارسلونا س��اعت ها را صرف اجرای حرکات‬ ‫بی نقص تهاجمی می کند و جلس��ات تمرینی پش��ت‬ ‫درهای بس��ته انجام می شود تا حریفان خود را برای‬ ‫برنامه های تهاجمی این تیم اماده نکنند‪.‬‬ ‫شکی نیست که این خصلت های مورینیو و گواردیوال‬ ‫بیش��تر برگرفته از فان گال اس��ت تا رابسون‪ .‬رابسون‬ ‫به خاطر ارائه فوتبالی با ذهنیت تهاجمی معروف بود‬ ‫اما تاکید زیادی روی ش��کل گیری تیم داشت‪ .‬با این‬ ‫وجود سوال این اس��ت که اگر مورینیو و گواردیوال‬ ‫هر دو از یک منشا تاثیر پذیرفته اند و در یک فرهنگ‬ ‫فوتبالی ش��کل گرفته اند چطور یکی فوتبال تهاجمی ‬ ‫را پی��اده می کن��د و دیگری طرفدار فوتب��ال تدافعی‬ ‫است؟ پاسخ این س��وال در نقشی که هر یک از این‬ ‫دو تحت نظارت الگوهای خود داشته اند نهفته است‪.‬‬ ‫به عن��وان مث��ال رابس��ون‪ ،‬به گفت��ه یک��ی از بازیکنان‬ ‫س��ابقش‪ ،‬هیچ عالقه ای به تاکتیک نداشت و به سادگی‬ ‫از بازیکنانش می خواست که حمله کنند و فوتبالی زیبا‬ ‫را به نمایش بگذارند‪ .‬این س��بک‪ ،‬برای یکی از بازیکنان‬ ‫کلیدی وی‪ ،‬یعنی گواردیوال‪ ،‬الهام بخش بود‪ ،‬اما مورینیو‬ ‫را به شکلی متفاوت تحت تاثیر قرار داد‪ .‬مورینیو درباره‬ ‫رابس��ون می گوی��د‪« :‬او کامال طرف��دار فوتبال تهاجمی‬ ‫ است‪ .‬اگر بازی را به سه منطقه تقسیم کنیم‪ ،‬تمرکز بابی‬ ‫رابسون روی یک سوم اخر است‪ .‬این به ان معناست که‬ ‫کار من (به عنوان دستیار) بیشتر روی دفاع متمرکز بود‪».‬‬ ‫بنابراین در حالی که گواردیوال مش��غول انجام تمرینات‬ ‫ی ب��ود مورینیو باید بازیکنان را بدون‬ ‫و حرکات تهاجم ‬ ‫توپ تمرین می داد و این موضوع تفاوت س��بک امروز‬ ‫این دو مربی را توضیح می دهد‪ .‬س��بک گواردیوال مورد‬ ‫پسند طرفداران زیبایی در فوتبال است و مورینیو گزینه ای‬ ‫مصلحت گراست‪ ،‬اما به هر حال نبوغ مربیگری‪ ،‬این دو‬ ‫مربی را به بهترین های نسل خود تبدیل کرده است‪g .‬‬ ‫دغدغه های یک طرفدار مادرید‬ ‫امیرحاج رضایی‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫عالقه من��دان به فوتبال س��ال ها‬ ‫منتظر بودند تا تیمی مثل بارسلونا‬ ‫را ببینن��د؛ تیمی ک��ه زیبا بازی‬ ‫می کند و اتفاقا قهرمان می شود‪.‬‬ ‫اما در س��وی مقابل رئال مادرید‬ ‫به خص��وص در فص��ل اخیر این گونه نبود‪ .‬ش��اید‬ ‫ه��واداران این تیم هم از نمایش رئال چندان راضی‬ ‫نباش��ند و این به تفاوت میان مورینیو و گواردیوال‬ ‫برمی گردد‪ .‬انجا که مورینیو به فوتبال دفاعی و بسته‬ ‫فکر می کند اما در س��وی مقاب��ل گواردیوال تیمش‬ ‫هجومی ب��ازی می کند و ب��رای ه��واداران فوتبال‬ ‫نمایش تیم او چش��م نواز است‪ .‬اما یک واقعیت در‬ ‫مورد این دو مربی وجود دارد؛ هر دو مربی نتیجه گرا‬ ‫هس��تند‪ .‬اما یکی می خواهد با فوتبال زیبا به نتیجه‬ ‫برس��د و دیگری می خواهد با دفاع و ضدحمله به‬ ‫نتیجه برسد‪ .‬چون هر دو مربی می دانند مربی بازنده‬ ‫فرصتی برای ماندن و ادامه دادن ندارد‪ .‬اما خود من‬ ‫ش��خصا تیم هایی را می پسندم که بازی زیبایی را به‬ ‫نمایش می گذارن��د‪ .‬تیم هایی که در خدمت فوتبال‬ ‫زیبا هس��تند‪ .‬ببینید در اروپا یک ضرب المثل جالبی‬ ‫وج��ود دارد‪ .‬می گویند‪« :‬مردم برای مهاجمان بلیت‬ ‫می خرند که گل ها را ببینند اما این مدافعان هس��تند‬ ‫که از شکس��ت جلوگیری می کنند‪ ».‬قضاوت کردن‬ ‫در مورد مورینیو یا گواردیوال خیلی س��خت است‪.‬‬ ‫ال اقل ت��ا زمانی که مورینیو ج��ام قهرمانی می گیرد‬ ‫سخت اس��ت که بگوییم او مربی خوبی نیست‪ ،‬اما‬ ‫گواردیوال مربی خوبی اس��ت‪ .‬این دسته بندی درستی‬ ‫نیس��ت‪ .‬چون مربیان س��بک های متفاوتی دارند‪ .‬اگر‬ ‫به خاطر داش��ته باش��ید تیم ملی فوتب��ال ایران برای‬ ‫رس��یدن به جام جهانی ‪ 2006‬بحرین را اتفاقا با بازی‬ ‫دفاعی بس��ته شکس��ت داد‪ .‬اگر در ان ب��ازی حمله‬ ‫می کردیم اما به جام جهانی نمی رسیدیم همین خود ما‬ ‫بودیم که دست به انتقاد می زدیم و می گفتیم ما را چه‬ ‫به بازی زیبا؟ به همین دلیل اس��ت که می گویم نباید‬ ‫دسته بندی ما از مربیانی چون گواردیوال و مورینیو در‬ ‫فاز احساس��ات قرار بگیرد‪ .‬می توانیم این دو مربی را‬ ‫با یکدیگر مقایسه کنیم‪ ،‬اما نمی توانیم در مورد خوب‬ ‫بودن یا بد بودن شان دست به قضاوت بزنیم‪ .‬با همه این‬ ‫حرف ها اگر بخواهم به عنوان مثال درباره گواردیوال‬ ‫حرف بزنم باید تاکید کن��م که او یک مربی جنتلمن‬ ‫است‪ .‬مربی که برای حریف احترام قائل است‪ .‬مردم‬ ‫در همه جای دنیا مربیان مودب را دوس��ت دارند‪ .‬اما‬ ‫مورینیو جزو ان دس��ته از مربیانی است که اصطالحا‬ ‫به انها دهن گشاد می گوییم‪ .‬بیشتر به سبک های جنگ‬ ‫روانی روی می اورد و به طور کلی چهره پرخاشگری‬ ‫است‪ .‬نمونه بارز این نوع مربیان را می توانم برای شما‬ ‫مثال بزنم‪ .‬برایان کالپ یکی از همین مربیان اس��ت؛‬ ‫چهره ای که بس��یار پرخاش��گر بود و در لیدز یونایتد‬ ‫بیش��تر از ‪ 44‬روز نتوانست دوام بیاورد‪ .‬این موضوع‬ ‫به طرز جال��ب و مفصلی در کت��اب دکتر حمیدرضا‬ ‫صدر به نام یونایتد نفرین ش��ده هم نقل ش��ده است‪.‬‬ ‫نمونه های دیگری هم وجود دارد‪ .‬محمد علی کلی هم‬ ‫همین حالت ها را داش��ت‪ .‬مثال وقتی بر حریف خود‬ ‫غلبه می کرد از رین��گ بوکس پایین نمی امد‪ .‬با تلفن‬ ‫با حریف بعدی اش تماس می گرفت و می گفت که‬ ‫برای مرگ یا شکست سخت خودش را اماده کند‪.‬‬ ‫ام��ا کلی برای خیلی ها چهره جالبی بود‪ .‬چون الف‬ ‫خودش را عملی می کرد و پیروز می ش��د‪ .‬در سوی‬ ‫مقابل ما مرب��ی را می بینیم که ب��ه حریفش احترام‬ ‫می گذارد‪ .‬گواردیوال درب��اره رئال مادرید می گوید‪:‬‬ ‫«انها تیم بزرگی هستند‪ .‬چون کماکان برای پیروزی‬ ‫می جنگند‪ ».‬خب این اظهار نظر از ان مردی اس��ت‬ ‫که رس��م ادب و احترام را در مورد حریف رعایت‬ ‫می کند‪ .‬جالب اینجاس��ت که او با تیمش رئال را له‬ ‫کرده اما نمی خواهد پا روی این تیم بگذارد‪ .‬بنابراین‬ ‫در مورد رئال با احترام سخن می گوید‪.‬‬ ‫اما مورینیو این طور نیس��ت‪ .‬شاید همین موضوع‬ ‫باعث می ش��ود که خیلی ها گواردیوال را بیش��تر از‬ ‫مورینیو دوس��ت داش��ته باش��ند‪ ،‬اما نمی توانیم از‬ ‫خ��اص بودن مورینیو ه��م بگذریم‪ .‬او اقای خاص‬ ‫اس��ت و همواره دس��ت ب��ه اظهار نظرهایی می زند‬ ‫که برای رس��انه ها و خیلی ها جالب توجه اس��ت‪.‬‬ ‫اگر بخواه��م در مورد احساس��ات خودم صحبت‬ ‫کن��م باید بگوی��م که من از س��ال های دور رئال را‬ ‫دوست داش��تم‪ .‬هوادار این تیم هستم اما نمی توانم‬ ‫بارس��لونا را نادیده بگیرم‪ .‬نمی توانم از ش��خصیت‬ ‫ممت��از گواردیوال به راحتی بگذرم‪ .‬من یک رئالی ام‬ ‫اما گواردیوال را دوس��ت دارم چون بیش از انکه به‬ ‫توانایی های فنی یک مربی نگاه کنم به شخصیت و‬ ‫منش او فکر می کنم‪ .‬هر چند گواردیوال ثابت کرده‬ ‫نتایج درخش��انی هم همراه تیمش به دس��ت اورده‬ ‫است‪g .‬‬ ‫ورزش‬ ‫من یک رئالی ام اما پپ را دوست دارم‬ ‫‪51‬‬ ‫گفت و گو با مجید جاللی درباره سبک مربیگری گواردیوال و مورینیو‪:‬‬ ‫این مبارزه ادامه دارد‬ ‫وقتی پای مسائل فنی در میان باشد مجید جاللی حوصله بسیار زیادی به خرج می دهد؛ تا‬ ‫جایی که با تمام خستگی اش پای تلفن می نشیند و درباره فوتبال‪،‬خود فوتبال صحبت می کند‪.‬‬ ‫مجید جاللی‪ ،‬مربی بادانش فوتبال ایران در گفت وگو با هفته نامه مثلث در خصوص بارسلونا‪،‬‬ ‫رئال مادرید و مربیانی چون گواردیوال و مورینیو حرف های جالبی را مطرح کرده است‪ .‬او‬ ‫مربیان را در دنیای امروز فوتبال به دو دسته تقسیم می کند؛ مربیانی که می خواهند فوتبال را‬ ‫بسازند و مربیانی که می خواهند نتیجه را بسازند‪.‬‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪52‬‬ ‫اقای جالل��ی! بارها درباره فوتب��ال زیبا و‬ ‫فوتب��ال نتیجه محور صحب��ت کرده اید‪ .‬این‬ ‫دسته بندی را در مقطع فعلی چطور توضیح‬ ‫می دهید؟‬ ‫‪l‬ببینید‪،‬در ط��ول تاریخ فوتبال هم��واره یک مبارزه‬ ‫وجود داش��ته اس��ت‪ .‬این مبارزه بین گروهی از تیم ها‬ ‫یا بهت��ر بگویم گروهی از مربیان بوده اس��ت؛ انهایی‬ ‫ک��ه می خواهند به فوتبال خدمت کنند و انهایی که در‬ ‫مقابل صرفا به برنده ش��دن می اندیشند و می خواهند‬ ‫جام قهرمانی را از ان خود کنند‪ .‬در طول تاریخ فوتبال‬ ‫مب��ارزه میان این دو گروه وجود داش��ته و به نظرم تا‬ ‫وقتی فوتبال وجود دارد این رقابت نیز وجود خواهد‬ ‫داشت‪.‬‬ ‫ای��ا برای این موض��وع مصداقی هم وجود‬ ‫دارد؟‬ ‫‪l‬بله‪ ،‬برزیل در ده��ه ‪ 70‬فوتبال زیبا را ارئه می کرد‪.‬‬ ‫ی که انها ب��ه کار می بردن��د ‪ 4-3-3‬بود‪ ،‬اما‬ ‫سیس��تم ‬ ‫در س��وی مقابل ایتالیایی ها با س��بک دفاعی بسته به‬ ‫مصاف برزیلی ها امدند‪ .‬ایتالیایی ها صرفا به دفاع فکر‬ ‫می کردن��د و به اینکه چط��ور می توانند بازی هجومی‬ ‫ برزیلی ه��ا را تخریب کنند‪ .‬اتفاقا انها با همین س��بک‬ ‫دفاعی شان به قهرمانی هم رسیدند‪ .‬در جام جهانی ‪86‬‬ ‫اسپانیا این اتفاق بزرگ برای انها رخ داد‪ ،‬اما تاریخ این‬ ‫قهرمان ها را زود فراموش می کند‪.‬‬ ‫اما انها باالخره قهرمان شدند‪ .‬نه؟‬ ‫‪l‬بله‪ ،‬اما میان قهرمان ش��دن و جاودانه شدن تفاوت‬ ‫عمده ای وجود دارد‪ .‬تاریخ فوتبال همواره به تیم هایی‬ ‫احت��رام می گذارد که ب��ه فوتبال اضاف��ه کرده اند‪ .‬در‬ ‫خدم��ت فوتبال بوده اند و به پیش��رفت فنی ان کمک‬ ‫کرده ان��د‪ .‬تاریخ فوتبال به مربیانی چون تله س��انتانا و‬ ‫رینوس میش��ل احترام می گذارد‪ ،‬چ��ون اینها مربیانی‬ ‫بودند که برای فوتبال و پیشرفت ان زحمت کشیدند‪.‬‬ ‫اما این مربیان نتایج خیره کننده ای به دس��ت‬ ‫نیاوردند‪.‬‬ ‫‪l‬بله‪ ،‬همین طور اس��ت‪ .‬ش��اید این دو مربی که من‬ ‫نام بردم افتخارات زیادی به دست نیاوردند اما تالش‬ ‫ای��ن مربیان ان قدر دلس��وزانه بود ک��ه تاریخ فوتبال‬ ‫هی��چ گاه انها را فراموش نمی کند‪ .‬ش��ما به کارلوس‬ ‫بیالردو نگاه کنید؛ این مربی در جام جهانی قهرمانی را‬ ‫از ان خود کرده‪ ،‬اما هرگز جاودانه نشده است‪ .‬حتی به‬ ‫یک شخصیت هم تبدیل نشد‪ .‬در حالی که تله سانتانا‬ ‫اسطوره شد و اسطوره باقی ماند‪.‬‬ ‫می خواهی��د بگویید برخی از مربیان فقط به‬ ‫خودشان و منافع خودشان فکر می کنند؟‬ ‫‪l‬بل��ه‪ ،‬دقیق��ا‪ ،‬برخی مربیان فقط به منافع خودش��ان‬ ‫فکر می کنند نه منافع فوتب��ال‪ .‬در واقع مربیان اینطور‬ ‫دسته بندی می ش��وند؛ انهایی که برای ساخت فوتبال‬ ‫کار می کنن��د و انهایی که برای س��اخت نتیجه مبارزه‬ ‫می کنند‪ .‬در نهای��ت باید بگویم زمان در مورد این دو‬ ‫دسته به بهترین شکل ممکن قضاوت خواهد کرد‪.‬‬ ‫بارسلونا حاال در این دسته بندی به طور حتم‬ ‫در دسته تیم هایی قرار می گیرد که به فوتبال‬ ‫خدمت می کند‪ .‬درست است؟‬ ‫‪l‬دقیقا همین طور اس��ت‪ .‬یادم هست در سمیناری که‬ ‫در مالزی برگزار ش��د‪ ،‬در مورد فوتبالی که بارس��لونا‬ ‫ارائ��ه می کند تعبیر فوتبال فردا به کار برده ش��د‪ .‬این‬ ‫درس��ت اس��ت که خیل��ی از تیم ه��ا می خواهند مثل‬ ‫بارسلونا فوتبال بازی کنند اما یک واقعیت وجود دارد؛‬ ‫هیچ تیمی نمی تواند این فوتبال را ارائه بدهد‪.‬‬ ‫چرا چنین ادعایی را مطرح می کنید؟‬ ‫‪l‬بهتر است حرفم را کامل تر کنم‪ .‬شاید تیمی بتواند‬ ‫این فوتبال را باالخره بازی کند‪ ،‬اما نه حاال و نه به این‬ ‫زودی ها‪ .‬ش��اید ‪ 10‬س��ال دیگر طول بکشد که تیمی‬ ‫ بتواند این فوتبال را ارئه بدهد‪ .‬به همین دلیل می گویند‬ ‫فوتبال بارسلونا یعنی فوتبال فردا‪.‬‬ ‫بارسلونا چطور توانسته به این جایگاه مهم‬ ‫دست پیدا کند؟‬ ‫‪l‬ای��ن جایگاه به س��ادگی به دس��ت نمی ای��د‪ .‬انها‬ ‫زیرساخت های تاکتیکی و تکنیکی شان را خیلی وقت‬ ‫اس��ت که ساخته اند‪ .‬رس��یدن به این جایگاه محصول‬ ‫زمان است‪ .‬به این سادگی ها به دست نمی اید‪.‬‬ ‫ام��ا تیم هایی در س��ال های اخیر بوده اند که‬ ‫تالش کرده اند این بارسلونا را بشکنند و از‬ ‫ان عبور کنند‪ .‬این طور نیست؟‬ ‫‪l‬باید ببینیم با چه سبک هایی خواسته اند بارسلونا را‬ ‫متوقف کنند‪ .‬چلس��ی با گاس هیدینک با چه سبکی‬ ‫مقابل همین بارسلونا بازی کرد و می خواست این تیم‬ ‫را متوقف کند؟ مورینی��و همان کاری را انجام داد که‬ ‫گاس هیدینک به دنبالش بود‪ .‬بنابراین به چلس��ی سه‬ ‫س��ال پیش خود برگش��ت و از طریق ارائه یک بازی‬ ‫بسیار تخریبی سعی کرد قابلیت های حریف را تخریب‬ ‫کن��د‪ .‬همان طور که مورینیو پ��س از قهرمانی در جام‬ ‫حذفی که در مصاف با بارس��لونا به دس��ت امد تاکید‬ ‫کرد‪« :‬ما کاری کردیم که انها عادت ش��ان از یادش��ان‬ ‫برود‪ .‬ما می خواستیم انها با هم ارتباط نداشته باشند و‬ ‫این کار را به بهترین شکل ممکن انجام دادیم‪».‬‬ ‫اما مورینیو باالخره شکس��ت خ��ورد‪ .‬این‬ ‫مربی با اینتر توانس��ت بارسلونا را در لیگ‬ ‫قهرمانان اروپا شکست بدهد‪ ،‬اما با رئال در‬ ‫لیگ اروپا نتوانس��ت به این موفقیت دست‬ ‫پیدا کند‪ .‬چرا؟‬ ‫‪l‬روشن است‪ .‬چون اینتر یک تیم ایتالیایی بود‪ .‬تیمی‬ ‫ که به خوبی برای دفاع س��اخته ش��ده بود‪ .‬ایتالیایی ها‬ ‫فوتبال تخریبی و دفاعی را خوب بلدند‪ .‬اساس��ا استاد‬ ‫این کار هستند‪ .‬اما مورینیو در رئال شرایط دیگری را‬ ‫پی��ش روی خود می دید‪ .‬در رئال یک مربی نمی تواند‬ ‫همان س��بکی را به کار گیرد که اینتر یا چلس��ی بازی‬ ‫می کند‪ .‬رئال یک تیم هجومی اس��ت‪ .‬مهره های بازی‬ ‫هجومی را دارد‪ .‬ش��ما به مهره ه��ای مورینیو در رئال‬ ‫ن��گاه کنید؛ رونالدو‪ ،‬دی ماری��ا‪ ،‬اوزیل‪ ،‬کاکا و خیلی‬ ‫ی هجومی بس��ازند‪ .‬اما‬ ‫از بازیکنان��ی که می توانند تیم ‬ ‫مورینی��و طرز تفکرش چیز دیگری اس��ت‪ .‬او دفاعی‬ ‫و تخریبی می اندیش��د و البته نتیجه گراست‪ .‬به همین‬ ‫دلیل این بازیکنان را بیرون می گذارد و از پپه به عنوان ‬ ‫هافبک دفاعی استفاده می کند‪.‬‬ ‫ام��ا رئال در فین��ال جام حذف��ی برنده بود‪.‬‬ ‫خیلی ه��ا می گویند این تی��م در تک بازی‬ ‫می تواند بارس��لونا را شکست بدهد‪ ،‬اما در‬ ‫ب��ازی رفت و برگش��ت نمی تواند کاری از‬ ‫پیش ببرد؟‬ ‫‪l‬کامال روش��ن است‪ .‬وقتی تیم شما قرار است بازی‬ ‫تخریبی را به نمایش بگذارد ش��ما حق اشتباه ندارید‪.‬‬ ‫ورزش‬ ‫در مورد فوتبالی‬ ‫که بارسلونا ارائه‬ ‫می کندتعبیرفوتبال‬ ‫فردا به کار برده‬ ‫شد‪ .‬این درست‬ ‫است که خیلی از‬ ‫تیم هامی خواهند‬ ‫مثل بارسلونا فوتبال‬ ‫بازی کنند اما یک‬ ‫واقعیت وجود دارد؛‬ ‫هیچ تیمی نمی تواند‬ ‫این فوتبال را ارائه‬ ‫بدهد‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫کوچکترین اش��تباه باعث می شود ش��ما بازنده زمین‬ ‫بازی را ترک کنید‪ .‬رئال در فینال جام حذفی حتی یک‬ ‫اشتباه هم نداشت‪ .‬انها به خوبی توانستند ارتباط میان‬ ‫بازیکنان بارسلونا را قطع کنند‪ .‬اما در دیدار رفت لیگ‬ ‫قهرمانان اروپا با اخراج پپه این اش��تباه از سوی تیمی‬ ‫ که بازی تخریبی را در دستور کارش قرار داده صورت‬ ‫می گیرد‪ .‬پپه اخراج ش��د و این اشتباه رئال بود‪ .‬دیدید‬ ‫که انها در خانه بازی را با نتیجه دو بر صفر باختند‪.‬‬ ‫ایا با این تفاسیر می توانیم بگوییم گواردیوال‬ ‫مربی بزرگ تری است تا مورینیو؟‬ ‫‪l‬ببینی��د‪ ،‬در هر صنفی ممکن اس��ت ادم های خاص‬ ‫پی��دا کنید‪ .‬بهت��ر بگوی��م در بین مربی��ان هم ممکن‬ ‫اس��ت ش��ما ادم های بزرگی پیدا کنید‪ .‬حاال نکته مهم‬ ‫اینجاست که ایا این مربیان بزرگ چهره های موجهی‬ ‫در دنیای فوتبال هس��تند یا خیر‪ .‬باز هم بهتر است از‬ ‫لحاظ ش��خصیتی مربیان را به دو دس��ته تقسیم کنیم؛‬ ‫مربیانی که چهره موجهی دارند و مربیانی که غیر موجه‬ ‫هستند‪ .‬مورینیو در سبک خاص خودش مربی بزرگی‬ ‫اس��ت‪ .‬او با پورتو قهرمان شد‪ .‬تیم متوسطی که هیچ‬ ‫کس خواب قهرمانی اش را هم نمی دید‪ .‬جالب تر اینکه‬ ‫توانس��ت منچس��تر را با همین پورتو شکست بدهد‪.‬‬ ‫انقدر دفاع کرد که باالخره توانست در یک ضد حمله‬ ‫در دقیقه ‪ 88‬دروازه منچس��تر یونایت��د را باز کند‪ .‬اما‬ ‫مهم تر از هم��ه این موارد باید ب��ه این موضوع دقت‬ ‫کنیم که مورینیو به طور کامل تیمش را عین خودش و‬ ‫تفکراتش تربیت می کند‪.‬‬ ‫مورینیو در حال حاضر به چه چیزی بیش��تر‬ ‫متهم است؟‬ ‫‪l‬به نظ��رم او س��رمربی یک باش��گاه بزرگ اس��ت‪.‬‬ ‫باش��گاهی به ن��ام رئال مادری��د که با این همه س��تاره‬ ‫هوادارانش دوس��ت ندارند تیم شان را بیشتر در دفاع و‬ ‫نمایش های تخریبی ببینند‪ .‬رئال یکی از محبوب ترین و‬ ‫ثروتمندترین باشگاه های جهان است‪ .‬این بازی هایی که‬ ‫در فصل اخیر از انها دیده ایم هرگز در شان انها نیست‪.‬‬ ‫رئال هرگز نتوانسته مثل بارسلونا بازی کند‪.‬‬ ‫چرا؟‬ ‫‪l‬اتفاق��ا باید در پاس��خ به این س��وال تاکید کنم که‬ ‫رئال مادری��د در دوره مربیگری دل بوس��که نمایش��ی‬ ‫شبیه بارسلونا داشت‪ .‬البته نمایش بارسایی ها در حال‬ ‫حاضر ش��کل مدرن تری به خود گرفته‪ ،‬اما دل بوسکه‬ ‫رئال را پیش از بارسلونای پپ گواردیوال برای نمایش‬ ‫فوتبال زیب ا تربیت کرده بود‪ .‬او زودتر از گواردیوال به‬ ‫این س��بک از بازی روی اورد اما نتوانست کارش را‬ ‫استمرار ببخشد‪.‬‬ ‫چرا بارسلونا به یک تیم بی نظیر تبدیل شده‬ ‫اس��ت‪ .‬انها از لحاظ فنی در زمین بازی چه‬ ‫خصوصیاتی دارند؟‬ ‫‪l‬انها دریبل را به ش��کلی بسیار مدرن در زمین بازی‬ ‫اجرا می کنند‪ .‬انها راه مقابله با تیم هایی که قرار اس��ت‬ ‫مقابل ش��ان به ب��ازی تخریبی و فش��رده روی بیاورند‬ ‫را اموخته ان��د‪ .‬وقت��ی می گویم دریب��ل فقط منظورم‬ ‫دریبل های مسی نیس��ت‪ .‬اگر دقت کرده باشید وقتی‬ ‫مسی دریبل می کند بازیکنان کناری اش و به خصوص‬ ‫داوید ویا طوری به س��مت محوط��ه جریمه حرکت‬ ‫می کنند که این بازیکن دریب��ل زن بتواند ازادی عمل‬ ‫بیشتری داشته باشد‪ .‬به هر حال این خصوصیت اصلی‬ ‫انهاس��ت و این حاصل مدت ها کار و تالش این تیم‬ ‫ی ترکیبی اس��ت‪ .‬این درحالی است‬ ‫در انجام بازی ها ‬ ‫که مورینیو به تیمش حرف ت��ازه ای نمی اموزد‪ .‬او به‬ ‫بازیکنانش می گوید‪« :‬باید حوصله داشته باشید‪ .‬توپ‬ ‫و میدان را به حریف بدهید و کار را برای شان سخت‬ ‫کنید تا در فرصت مناس��ب با یک ضدحمله به هدف‬ ‫برسید‪».‬‬ ‫ای��ا مبارزه می��ان مربیانی چ��ون مورینیو و‬ ‫گواردیوال در نهایت به نفع فوتبال زیبا تمام‬ ‫می شود؟‬ ‫‪l‬نمی توانیم قضاوت کنیم یا دست به پیش بینی بزنیم‪.‬‬ ‫این مبارزه ادامه دارد‪ .‬ش��ما ان جام ملت های اروپا را‬ ‫خوب به خاطر داری��د که ره هاگل با یونان با تکیه بر‬ ‫سبکی کامال فشرده و دفاعی به قهرمانی رسید‪ .‬همان‬ ‫تیم در دوره بعدی حذف شد و هرگز نتوانست قهرمان‬ ‫باقی بماند‪ .‬نباید بدبینانه به مربیانی چون مورینیو نگاه‬ ‫کنیم‪ .‬درس��ت اس��ت که انها به ان��دازه مربیانی چون‬ ‫گواردی��وال نمی توانند به فوتبال کم��ک کنند‪ ،‬اما این‬ ‫دلیل نمی ش��ود که بگوییم حضورشان مخرب است‪.‬‬ ‫اتفاقا حض��ور س��ازنده ای دارند‪ .‬چ��ون حضور این‬ ‫مربیان و طرز تفکرش��ان باعث می شود مربیانی که به‬ ‫فوتبال می اندیشند به س��راغ ایده های تازه تر بروند و‬ ‫به س��ازندگی فوتبال فکر کنن��د‪ .‬در واقع اگر مورینیو‬ ‫در فوتب��ال حضور نداش��ته باش��د امث��ال گواردیوال‬ ‫نمی توانند به نقش��ه های بعدی برای س��اختن فوتبال‬ ‫زیبا فکر کنند‪.‬‬ ‫ایا رئال از مورینیو عبور می کند؟‬ ‫‪l‬وقتی برای دیدن باش��گاه لیورپول به انگلیس رفته‬ ‫بودم اندی راکس بورگ که یکی از دانشمندان فوتبال‬ ‫اس��ت در انجا به م��ا گفت‪« :‬بیش از ان��دازه از دیدن‬ ‫این باش��گاه حیرت زده نش��وید چون اگ��ر بایرن را‬ ‫ببینید از لیورپول دلزده می ش��وید‪ ».‬بعد ادامه داد‪« :‬اگر‬ ‫باش��گاه رئال مادرید را ببینید از باش��گاه بایرن مونیخ‬ ‫دلزده می ش��وید‪ ».‬انها ‪ 8‬هواپیمای اختصاصی دارند و‬ ‫امکانات شان واقعا خیره کننده است‪.‬‬ ‫به نظر ش��ما گواردی��وال در فوتبال جاودانه‬ ‫خواهد شد؟‬ ‫‪l‬ش��ک نکنید‪ ،‬او بخش بیش��تر این راه را طی کرده‬ ‫است‪ .‬گواردیوال و افکارش بزرگ و قابل احترام است‪.‬‬ ‫او جاودانه می ش��ود و در تاریخ همچون تله سانتانا و‬ ‫رینوس میشل از او به عنوان مربی بزرگی و سازنده نام‬ ‫خواهند برد‪.‬‬ ‫و مورینیو؟‬ ‫‪l‬او تا زمانی بزرگ اس��ت که برای باش��گاهش جام‬ ‫قهرمانی کس��ب کند‪ .‬اگر این اتفاق برایش رخ ندهد‬ ‫زود فراموش خواهد شد‪g .‬‬ ‫‪53‬‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫‪54‬‬ ‫اهدنا الصراط المستقیم‬ ‫ما می خواهیم زیر افتاب‪ ،‬خانه ای برای ایمان و رستگاری بسازیم‬ ‫مثلث شماره ‪76‬‬ ‫با علوم انسانی غربی برای‬ ‫انحراف جامعه کادر سازی کردند‬ ‫گفت وگوی مثلث با دبیر شورای عالی‬ ‫انقالب فرهنگی‬ ‫‪55‬‬ ‫اسمان‬ ‫تیتر یک‬ ‫انقالب فرهنگی‬ ‫در گفت وگوی مثلث با دبیر شورای عالی انقالب فرهنگی مطرح شد‬ ‫با علوم انسانی غربی برای انحراف‬ ‫جامعهکادر سازیکردند‬ ‫‪1‬دکتر محمدرضا مخبر دزفولی‪ ،‬متولد سال ‪ 1340‬در دزفول است‪ .‬وی تحصیالت ابتدایی‬ ‫و متوسطه خود را در دزفول به پایان برد و در سال ‪ 1366‬موفق به اخذ دکترای عمومی‬ ‫دامپزشکی و در سال ‪ 1373‬کسب مدرک دکتری تخصصی در طب داخلی دامپزشکی از‬ ‫دانشگاه تهران نایل شد‪ .‬دکتر دزفولی در سال ‪ 1367‬فعالیت های اموزشی و پژوهشی را در‬ ‫دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران شروع کرد و از سال ‪ 1381‬عضو شورای عالی انقالب‬ ‫فرهنگی و از سال ‪ 1384‬دبیر شورای عالی انقالب فرهنگی شد و تاکنون نیز در این سمت‬ ‫مشغول به خدمت است‪.‬‬ ‫وی همچنین عضو وابسته فرهنگستان علوم جمهوری اسالمی و هیات تحریریه مجله تحقیقات‬ ‫دامپزشکی و در حال حاضر استاد پایه ‪ 20‬دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران است‪ .‬از دکتر‬ ‫محمدرضا مخبر دزفولی‪ ،‬بیش از ‪ 80‬مقاله علمی و پژوهشی منتشر شده است‪ .‬دبیرشورای‬ ‫عالی انقالب فرهنگی در گفت وگو با مثلث به تحلیل چرایی تشکیل شورا و تاثیرات این نهاد‬ ‫مهم فرهنگی کشور در تولید علم می پردازد‪.‬‬ ‫‪56‬‬ ‫به عنوان اولین سوال؛ فضای سال های ابتدایی‬ ‫انقالب در دانش��گاه ها چگونه بود و شما در‬ ‫ان شرایط کجا بودید؟‬ ‫‪ l‬بنده در س��ال ‪ 58‬دانشجو بودم‪ ،‬در دوم اردیبهشت‬ ‫س��ال ‪ 59‬انقالب فرهنگی ش��د‪ .‬ان موقع هنوز جنگ‬ ‫ش��روع نشده بود‪ .‬ما بچه ها را تقسیم بندی کردیم و در‬ ‫گروه های مختلف به نقاط مختلف کشور فرستادیم که‬ ‫یک خدمتی انج��ام دهند‪ .‬اینها به جاهای مختلف مثل‬ ‫اذربایجان‪ ،‬بشاگرد‪ ،‬خوزستان و سیستا نو بلوچستان و‬ ‫مناطق مختلف رفتن��د‪ .‬ان دوران جزو زیباترین دوران‬ ‫بچه های انقالب است‪.‬‬ ‫یعنی قبل از اغا جنگ تکاپویی در دانشگاه ها‬ ‫برای همراهی با انقالب اغاز شده بود؟‬ ‫‪ l‬امام فرمودند دانش��گاه باید خودش را با ارزش های‬ ‫انقالب تطبی��ق بدهد و از فرهنگ بداموز غربی خارج‬ ‫ش��ده و فرهنگی اس��تقاللی‪ -‬اس�لامی را ترویج کند‪.‬‬ ‫دانش��گاه باید در خدمت جامعه باشد‪ .‬امام در فرازهای‬ ‫مختلف در ان ایام این جمالت را بیان کردند‪ .‬این شد‬ ‫که جمعی از بچه های انقالب فکر کردند تحولی باید در‬ ‫دانشگاه اتفاق بیفتد‪.‬‬ ‫مثال رئیس دانش��گاه تهران یکی از سردمداران منافقین‬ ‫ب��ود و تمام کادر دانش��گاه را از میان چپ ها و منافقین‬ ‫انتخ��اب کرده بود‪ .‬در دانش��کده های دانش��گاه تهران‬ ‫بیش از اتاق های درس‪ ،‬اتاق های گروهک های سیاسی‬ ‫داش��تیم‪ .‬هر ‪ 5‬یا ‪ 10‬نفر جمع می ش��دند و یک گروه‬ ‫تشکیل می دادند و یک اتاق می گرفتند‪ .‬چیزی که یافت‬ ‫نمی شد علم ‪ ،‬اموزش و فرهنگ بود‪.‬‬ ‫م��ن اینجا ی��ک پرانتز دیگر باید باز کن��م‪ .‬در قضایای‬ ‫مرب��وط به بعد از بهمن ‪ 57‬ت��ا ‪ 58‬می بینید که در چند‬ ‫نقطه کش��ور مش��کالت گوناگونی ایجاد شد؛ جریان‬ ‫ ترکمن صح��را‪ ،‬خل��ق ع��رب‪ ،‬پان ترکیس��ت ها و در‬ ‫سیستا نو بلوچستان جریانات و درگیری هایی را داشتیم‪.‬‬ ‫ای��ن هم به این علت بود که اس��تکبار به س��ردمداری‬ ‫امریکا فکر می کرد می تواند در این حد انقالب اسالمی‬ ‫را در نطف��ه خفه کند‪ .‬حجم زیادی از بچه های انقالب‬ ‫برای اینکه از انقالب دفاع کنند در بخش های گوناگون‬ ‫پراکنده شدند‪ .‬انزجاری از این جریان های مارکسیستی‪،‬‬ ‫کمونیس��تی‪ ،‬پیکاری‪ ،‬فدایی اکثری��ت ‪ ،‬فدایی اقلیت و‬ ‫منافقین در جامعه ایجاد ش��ده بود‪ .‬تنها جایی که اینها‬ ‫فکر می کردند می توانند حرفی برای گفتن داشته باشند‪،‬‬ ‫دانشگاه بود‪ .‬یعنی جابه جایی انها از جامعه به دانشگاه به‬ ‫دلیل خباثت ها و جنایاتشان در نقاط مختلف کشور پس‬ ‫زدن عجیبی را در جامعه نسبت به اینها ایجاد کرده بود‪.‬‬ ‫ببینید چقدر وابس��تگی زیاد بود که کشوری که بعد از‬ ‫قرن ها داشت به سمت استقالل می رفت همان روزهای‬ ‫اول بروند و با بمب گذاری لوله های نفت ان را منفجر‬ ‫کنند‪ .‬یا با بمب گذاری مردم عادی را شهید کنند‪ .‬منتهی‬ ‫از این راه پاسخ نگرفتند‪ .‬فکر می کردند که بنیان دانشگاه‬ ‫مثال غرب گراست پس می توانند فضای مخالفت ایجاد‬ ‫کنند و طراحی خودشان را انجام دهند‪.‬‬ ‫به همین دلیل در دانشگاه برای خودشان ستاد گرفتند‪.‬‬ ‫بنابراین وقتی من می گویم دانشگاه تهران شده بود ستاد‬ ‫جنگ جریان های مختلف بیراه نگفتم و اغراق نکردم‪.‬‬ ‫اینها پیش زمینه انقالب فرهنگی بود؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬ما در دانش��کده حقوق و دانش��کده فنی تقریبا‬ ‫رقم باالی اس��لحه را تحویل بچه های انقالبی کمیته و‬ ‫نیروهای انتظامی دادیم‪ .‬خب اینکه محیط درس و علم‬ ‫نیست‪.‬‬ ‫م��ا باید حرکت انقالبی خودمان را به رهبری امام ادامه‬ ‫می دادی��م و این حرک��ت اس��تقالل طلبانه در حوزه و‬ ‫دانشگاه متبلور می شد‪ .‬حوزه جایگاه خودش را داشت‬ ‫و دانشگاه دچار این افت شده بود‪.‬‬ ‫با این رویکرد نسل انقالبی تصمیم گرفت که دانشگاه‬ ‫به این ش��کل نمی خواهد یا اگر قرار است دانشگاهی‬ ‫وجود داش��ته باش��د باید خودش را در مس��یر انقالب‬ ‫بازس��ازی کند‪ .‬بگذریم از اینکه عده ای خواس��تند این‬ ‫حرکت را صرفا نظامی تعبیر کنند و به سپاه و نیروهای‬ ‫مس��لح یا جریان های خارج از دانشگاه بچسبانند؛ این‬ ‫دروغ محض است‪ .‬من به عنوان یک شاهد عینی حاضر‬ ‫در صحنه ای��ن را رد می کنم‪ .‬از جنس بنده ده ها نفر از‬ ‫بچه های انقالب هنوز حضور دارند‪ ،‬انهایی هم که شهید‬ ‫شدند خدا رحمتشان کنند‪.‬‬ ‫انها می توانند بگوید که چه اتفاقی در ان صحنه ها افتاد‪.‬‬ ‫در ان دوران اصال کالس درسی شکل نمی گرفت‪ .‬اینها‬ ‫نقطه هایی اس��ت که ما را رس��اند به این نتیجه که باید‬ ‫انقالب فرهنگی اتفاق بیفتد‪ .‬بعد هم فرمان و دس��تور‬ ‫حضرت امام و پیام نوروزی ایشان در اول سال‪ 59‬کامال‬ ‫مسیر را برای بچه های انقالب روشن کرد‪.‬‬ ‫ش��روع حرکت انقالب فرهنگ��ی از کالس به کالس‪،‬‬ ‫دانش��کده به دانشکده‪ ،‬دانش��گاه به دانشگاه و بعد هم‬ ‫مس��ئوالن کشور اغاز شد؛ همه پذیرفتند که این تحول‬ ‫باید اتفاق بیفتد‪ .‬محضر حضرت امام ارائه شد و حاصل‬ ‫کار این ش��د که تا اطالع ثانوی باید این مسیر متوقف‬ ‫بشود تا زمانی که روی ریل درست خودش بیفتد‪.‬‬ ‫اینجا باید من مثال تجرب��ی بزنم‪ .‬چرا قلب را بای پس‬ ‫می کنند؟ قلبی که نارس��ایی در خون رسانی دارد امکان‬ ‫فعالیت را از پیکره می گیرد و منجر به مرگش می شود‪.‬‬ ‫قصد نجاتش را داریم‪ .‬چه باید بکنیم؟ می ایند این قلب‬ ‫را از سیس��تم گردش خون ج��دا می کنند موقتا به یک‬ ‫جریان��ی وصل می کنند که گردش خون را موقتا انجام‬ ‫بدهد‪ .‬بعد که قلب جدید را اوردند و پیوند زدند‪ ،‬قلب‬ ‫جدید وارد گردونه می شود و این خون رسانی و تغذیه‬ ‫ب��دن را انجام می دهد‪ .‬کار انقالب فرهنگی به نظر بنده‬ ‫همین بوده‪.‬‬ ‫م��ا دانش��گاه را تعطیل نکردی��م‪ .‬ما یک قل��ب بیمار‬ ‫را موقت��ا از گ��ردش عموم��ی ای��ن جری��ان خ��ارج‬ ‫کردی��م و ی��ک جریان ق��وی را به یک قل��ب مقتدر‬ ‫اس�لامی‪ -‬انقالبی متصل کردیم‪ .‬کار بدی که نکردیم‪.‬‬ ‫چرا عده ای سعی می کنند جریان را وارونه جلوه بدهند‪.‬‬ ‫این بی انصاف��ی و بلکه ظلم و جفا به انقالب فرهنگی‬ ‫است‪.‬‬ ‫از نظر ش��ما این بی انصافی ها ریشه در چه‬ ‫چیزی دارد؟‬ ‫‪ l‬این یک دوره موقتی بود‪ .‬این تعطیلی بین یک سال و‬ ‫نیم و در برخی جاها تا دو سال اتفاق افتاد‪ .‬ما بالفاصله‬ ‫در سال ‪ 61‬کنکور برگزار کردیم و بالفاصله بعد از ان‬ ‫دانشجو در دانشگاه ها گرفتیم‪ .‬این موتور را باید با استاد‬ ‫و با دانشجوی معتقد جلو می بردیم‪ .‬در بحث دانشجویی‬ ‫فعالیت های زیادی شد که عناصر شایسته وارد دانشگاه‬ ‫شوند‪ .‬در بحث استاد ما سه دسته استاد داشتیم؛ دسته ای‬ ‫که پرونده در س��اواک و فراماسونری داشتند؛ این دسته‬ ‫ی��ا ول کردند و به خارج از کش��ور رفتند یا به دس��ت‬ ‫قانون س��پرده ش��دند‪ .‬البته بس��یار کم هم بودند‪ .‬یک‬ ‫دسته ای هم داشتیم که نگاهشان سلطنتی و طاغوتی بود‪.‬‬ ‫لزوما هم مجرم و وابسته و دارای کد در ساواک و غیره‬ ‫نبودند‪ .‬اما اصال برنمی تابیدند جریان بیداری اسالمی و‬ ‫انقالب اس�لامی را‪ .‬اینها خودشان یا امدند در خواست‬ ‫بازنشستگی دادند یا اصال رفتند‪.‬‬ ‫می شود اسم ببرید؟‬ ‫‪ l‬ن��ه‪ ،‬اج��ازه بدهید نام نبرم‪ .‬یک دس��ته س��وم هم‬ ‫بودند که اش��کالی نداش��ته و عالقه مندی هم داشتند‪.‬‬ ‫حاال چه معتقداتش��ان اس�لامی و انقالب��ی بود و چه‬ ‫کس��انی که معتقداتش��ان اینگونه نبود اما می خواستند‬ ‫به کش��ور خدمت کنند‪ .‬این دس��ته اخ��ر همان اقلیت‬ ‫س��ه‪ ،‬چهار هزار نفری هستند که ماندند و کار تحقیق‬ ‫و اموزش و تربیت بچه های انقالب را در دانشگاه های‬ ‫مختلف به عهده گرفتند‪ .‬اینه��ا جزو ایثار گران انقالب‬ ‫اس�لامی هس��تند‪ .‬این نسل از اس��اتید در شرایطی که‬ ‫کشور تحت فش��ار بود و مشکالت گوناگونی داشت‬ ‫و از نظ��ر مالی هم مبلغ قاب��ل توجهی به انها پرداخت‬ ‫نمی ش��د ماندند و خدمت کردند‪ .‬اینها هم می توانستند‬ ‫از زیربار مسئولیت ش��انه خالی کنند و برای خودشان‬ ‫تکلیف معین نکنند و بروند کناری‪ .‬درحالی که انصافا‬ ‫یک دسته از اساتید که االن تعدادی از انها از دنیا رفتند‬ ‫و خدا رحمتشان کند و تعدادی از انها هم االن هستند‬ ‫که ما همیش��ه به انها احترام می گذاریم و جزو میراث‬ ‫انقالبی و اسالمی کشور هستند‪ .‬این سپاسگزاری جدا‬ ‫از گرایش��ات شخصی و فردی است‪ .‬اینها ماندند و به‬ ‫کشور خدمت کردند‪ .‬همین نسل اساتید شدند اساتید‬ ‫شروع حرکت‬ ‫انقالب فرهنگی از‬ ‫کالس به کالس‪،‬‬ ‫دانشکده به‬ ‫دانشکده‪ ،‬دانشگاه‬ ‫به دانشگاه و بعد‬ ‫هم مسئوالن‬ ‫کشور اغاز شد؛‬ ‫همه پذیرفتند که‬ ‫این تحول باید‬ ‫اتفاق بیفتد‬ ‫پروازی‪ ،‬حق التدریسی و حق الزحمه ساعتی‪ .‬دانشگاه به‬ ‫دانشگاه می رفتند‪ .‬بنده یادم هست بعضی از این اساتید‬ ‫در طول ت��رم با کمال میل و با ان خطراتی که در دوران‬ ‫جنگ وجود داشت از دانشگاه تهران به دانشگاه شیراز‬ ‫و اهواز می رفتند و تدریس می کردند‪ .‬تا به مرور نهالی‬ ‫کاشته شد و نس��لی از دانش��جویان تربیت شدند و به‬ ‫درجات باالی علمی رسیدند‪.‬‬ ‫در دوره ای ک��ه انقالب فرهنگی ش��د چند‬ ‫گرای��ش وجود داش��ت؛ یک بخش��ی چپ‬ ‫بودند که ضد تفکرات لیبرال طرفدار انقالب‬ ‫فرهنگ��ی بودند‪ .‬یک طیف اس�لامی بودند؛‬ ‫اس�لامی به معنای حوزوی و یک طیف هم‬ ‫وسط بودند به نام روشنفکری دینی‪ .‬این سه‬ ‫طیف موافق انقالب فرهنگی بودند‪ .‬حاصلی‬ ‫که از انقالب فرهنگی ایجاد ش��د یک بخش‬ ‫خالی ک��ردن دانش��گاه ها از محیط جنگ و‬ ‫کارهای مسلحانه و گروهکی و گذار به محیط‬ ‫علم بود‪ .‬ی��ک بخش دیگر انقالب فرهنگی‪،‬‬ ‫رفتن اس��اتیدی بود که تفکراتی داشتند که‬ ‫با انقالب اس�لامی جور در نمی امد و قصد‬ ‫اشتی هم نداش��تند‪ .‬اما در بخش سوم بحث‬ ‫محتوای دروس ب��ود‪ .‬می توان گفت انقالب‬ ‫فرهنگی در این بخش نتوانست درست عمل‬ ‫کند‪ .‬ش��اهد ان هم در واقع تاکید رهبری بر‬ ‫بحث علوم انسانی است‪ .‬چرا ما در این حوزه‬ ‫نتوانستیم مثل ان دو موفق شویم؟‬ ‫‪ l‬علوم انسانی را باید یک مقدار مفصل تر بحث کنیم‪.‬‬ ‫اینج��ا یک جمله ع��رض می کنم و اگر فرصت ش��د‬ ‫مفصل تر توضیح خواهم داد‪.‬‬ ‫در بخ��ش علوم تجربی ما مش��کالتمان کمتر بود‪ .‬در‬ ‫عین حال که مشکل داشتیم‪ ،‬ولی در بحث علوم انسانی‬ ‫چند مساله داشتیم که باید انقالب فرهنگی انها را حل‬ ‫می کرد‪ .‬اول مس��اله استاد بود‪ ،‬دوم درس و سرفصل و‬ ‫در حقیقت رش��ته و سوم متن بود‪ .‬چهارم دانشجویانی‬ ‫بودکه باید این دروس را مطالعه می کردند‪ .‬من از ش��ما‬ ‫س��وال می کنم‪ ،‬ما در حوزه پزشکی در ابتدای انقالب‬ ‫مشکل متن داشتیم؟ مش��کل دانشجو داشتیم؟ مشکل‬ ‫استاد داشتیم؟ ممکن است بگویید تا حدی داشتیم اما‬ ‫اس��تادش را داش��تیم‪ .‬یعنی دانشجویی که قصد داشت‬ ‫پزشکی‪ ،‬دامپزشکی‪ ،‬داروسازی بخواند استادش بود که‬ ‫درس فیزیولوژی‪ ،‬فارماکولوژی و پاتالوژی به او بدهد‪.‬‬ ‫بعد هم ما قصد نداش��تیم این متون را دستخوش تغییر‬ ‫کنیم‪ .‬اما من به شما عرض می کنم در هرچهار محوری‬ ‫که به ش��ما عرض کردم م��ا در علوم انس��انی نه تنها‬ ‫مشکل داشتیم بلکه فقر مطلق و نقصان جدی داشتیم‪.‬‬ ‫در مهندس��ی هم همینطور مش��کالتمان کم بود اما در‬ ‫علوم پایه وضعمان بهتر بود‪ .‬اما در علوم انسانی مشکل‬ ‫داشتیم‪ .‬ضمن اینها‪ ،‬باور به اینکه باید این تحول اتفاق‬ ‫بیفتد‪ ،‬یعنی اینکه ما حقوق اسالمی داریم‪.‬‬ ‫این باور ان موقع بود؟‬ ‫‪ l‬م��ن هم ع��رض ک��ردم‪ .‬عالوه ب��ر اینکه م��ا این‬ ‫فقدان ه��ا و بحران ه��ا را داش��تیم باور اینکه می ش��ود‬ ‫مدیریت اسالمی را تعریف کرد‪ ،‬باور به اینکه می شود‬ ‫جامعه شناس��ی را با نگاه اس�لامی و ن��گاه جهان بینی‬ ‫اسالمی و نواس�لامی تعریف کرد‪ .‬اگر چندتا ادمی هم‬ ‫بودن��د که این باور را داش��تند‪ ،‬فکر می کردند که خب‬ ‫چه کسی قرار است این را تدریس کند؟ بودند ادم هایی‬ ‫که روانشناس��ی تدریس می کردند‪ .‬اما همان روشی را‬ ‫تدریس می کردند که در انگلیس درس خوانده بودند یا‬ ‫در فرانسه و امریکا تدریس می کردند‪ .‬بودند کسانی که‬ ‫بخواهند جامعه شناسی را تدریس کنند و قصد داشتند‪،‬‬ ‫همان را که در غرب پاسخ های مثبت داده بود با همان‬ ‫روش های غرب گرایانه شبه تجربی پوزیتیویستی بیاورند‬ ‫و عمل کنند‪ .‬دیدیم که در عرصه های مختلف اجتماعی‬ ‫‪57‬‬ ‫و سیاسی جواب نگرفتند‪.‬‬ ‫ش��خصی که ان موقع رئیس جمهور شد ‪ 150‬مشخصه‬ ‫برای ایجاد جامعه متعالی مش��خص ک��رده بود‪ .‬او این‬ ‫مش��خصه ها را از کجا اورده بود؟ از قران و نهج البالغه‬ ‫و متون اس�لامی گرفته بود یا از تفک��رات ماکس وبر‬ ‫و جامعه شناس��ان و فیلس��وفان غربی گرفته شده بود؟‬ ‫خودشان هم فهمیدند که اینها به درد کشور ما نمی خورد‪.‬‬ ‫اتفاقا این نسخه های جامعه شناس��انه و روانشناسان ه را‬ ‫هم می خواستند عملی کنند‪ .‬به سبک اشکانیان بگذاریم‬ ‫بیاین��د و بگیرن��د و بعد ما به دس��ت می اوریم‪ .‬یا این‬ ‫عی��ن بالهت بود یا جاسوس��ی و خیانت؟ یکی از این‬ ‫دوتاس��ت‪ .‬علوم انسانی بخواهد متحول شود همه این‬ ‫نگاه ها باید متحول شود‪ .‬نمی شود که ما بگوییم ما دست‬ ‫به ان نزنیم و کاری با ان نداش��ته باش��یم و بعد اتفاقی‬ ‫هم بیفتد‪...‬‬ ‫عزم این کار نبود؟‬ ‫‪ l‬من می خواهم عرض کنم که اگر عزمی هم بوده باید‬ ‫زمانی برای انجام این کار سپری می شده‪.‬‬ ‫حاال بخش��ی از ان هم می توانسته در عرض چند سال‬ ‫اتفاق بیفتد‪ .‬باید این باور در مس��ئوالن اجرایی کش��ور‬ ‫ایجاد و به ان عمل می شد‪.‬‬ ‫بعد از جنگ فرصت خوبی بود‪.‬‬ ‫‪ l‬بل��ه‪ ،‬بع��د از جنگ می ش��د؛ هنوز هم ما اس��یب‬ ‫ای��ن را می بینی��م‪ .‬بع��د از انق�لاب اف��رادی در حوزه‬ ‫اموزش عالی کش��ور مس��ئولیت داش��تند ک��ه وقتی‬ ‫در م��ورد تح��ول در حوزه علوم انس��انی با انها بحث‬ ‫می شد می گفتند مگر می شود با تئوری های رایج علوم‬ ‫اجتماعی مقابله کرد‪ .‬مگر می ش��ود متن استاد مطهری‬ ‫را متن اکادمیک کرد‪ .‬اقایانی که بعدها دچار اس��تحاله‬ ‫فکری ش��دند این حرف ها را زدند؛ می بینید که همین‬ ‫اف��راد بعدها فرار کردند و به خ��ارج رفتند و نعوذباهلل‬ ‫گفتند عصمت و امام معص��وم نداریم‪ .‬نعوذباهلل گفتند‬ ‫امام عصر(عج) معنا ندارد‪.‬اینها کس��انی بودند که همان‬ ‫اوای��ل رادیکال ترین مواض��ع را در زمینه های علمی و‬ ‫سیاسی داشتند و بعد هم ‪ 180‬درجه تغییر کردند‪ .‬دلیل‬ ‫ان هم همان بنیان هایی بود که به لحاظ علوم انسانی از‬ ‫غرب گرفته بودند‪ .‬این نیز به نظرم کافی است در رابطه‬ ‫با علوم انسانی‪.‬‬ ‫یعن��ی انقالب فرهنگی از هم��ان ابتدا دچار‬ ‫مشکل شد؟‬ ‫‪ l‬با همه این سختی ها و نواقصی که داشتیم من بعضی‬ ‫از اعداد را تیتروار به شما عرض می کنم‪ .‬من اصرار دارم‬ ‫به اینکه اینها را بگویم‪ .‬بعضی دوستان می گویند عدد که‬ ‫معنا ندارد‪ ،‬من همانجا برایشان از کیفیت هم می گویم‪.‬‬ ‫مصداق کیفی را هم می گویم‪ .‬همین سوال را از شما هم‬ ‫می کنم‪ .‬عدد به شما می دهم و می گویم انقالب اسالمی‬ ‫در این زمینه افتخار امیز بوده اس��ت یا نه‪ .‬شما اگر باور‬ ‫نکردید شبهاتتان را مطرح کنید تا من پاسخ بدهم‪.‬‬ ‫روزی ک��ه انق�لاب پیروز ش��د ما ‪ 170‬ت��ا ‪ 180‬هزار‬ ‫دانشجو داشتیم‪ .‬االن نزدیک به سه میلیون و ‪ 850‬هزار‬ ‫دانشجو داریم‪.‬‬ ‫م��ا در مقطع س��ال های ‪ 57-58‬تعداد دانش��جویی که‬ ‫در همه مقاط��ع می پذیرفتیم از کاردانی‪ ،‬کارشناس��ی‪،‬‬ ‫کارشناس��ی ارشد و دکتری ‪ 56500‬بود‪ ،‬االن نزدیک به‬ ‫یک میلیون و سیصد نفر را پذیرش می کنیم‪.‬‬ ‫ی حدود ‪ 5‬ه��زار نفر بود‪ ،‬االن‬ ‫کل اعض��ای هیات علم ‬ ‫بیش از ‪ 60‬هزار عضو هی��ات علمی تمام وقت داریم؛‬ ‫اینجا حق التدریس را محاسبه نمی کنم‪.‬‬ ‫این امار را به برخی از شخصیت هایی که از خارج هم‬ ‫پیش من می امدند گفتم و با یک حالت بهت و اعجاب‬ ‫برخورد کردند‪ .‬گفتند اینها که حاال عدد است ما چطور‬ ‫می توانیم بفهمیم که ای��ن اتفاق افتاده؟ همین را هم به‬ ‫ش��ما می گویم‪ .‬ما تعداد ‪ 28‬دانش��گاه جامع در کشور‬ ‫‪58‬‬ ‫داشتیم‪ .‬دانش��گاه جامع مثل دانش��گاه تهران و شیراز‪.‬‬ ‫االن نزدیک به ‪ 200‬دانشگاه جامع داریم‪ .‬بدون دانشگاه‬ ‫ازاد که خود دانشگاه ازاد باالی ‪ 330‬واحد دارد‪ .‬تعداد‬ ‫دانش��جویان ش��اغل به تحصیل در مقطع کارشناس��ی‬ ‫ارش��د و دکترای حرفه ای (یعنی همین چهار رشته ای‬ ‫که دکتر پزشکی می شوند و بعد تخصصی می گیرند را‬ ‫در رنکینگ معادل کارشناسی ارشد می گیرند) ‪16800‬‬ ‫عدد در ابتدای انقالب داشتیم‪ -‬اینها را که می گویم با دو‬ ‫ ترم تاخیر اعالم می کنم یعنی عدد جدید را می توانم بعدا‬ ‫عرض کنم‪ -‬عدد فعلی ‪ 26147‬دانش��جوی کارشناسی‬ ‫ارشد و دکترای حرفه ای است‪ .‬این عدد تعداد دکترای‬ ‫تخصصی نیستند‪ ،‬تعداد دکترای تخصصی ما در ابتدای‬ ‫انقالب ‪ 250‬نفر بودند‪ .‬االن بیش از ‪ 35‬هزار دانشجوی‬ ‫دکتر تخصصی در کش��ور مش��غول تحصیل هس��تند‪.‬‬ ‫همین اتفاق در اعضای هیات علمی خانم هم مشاهده‬ ‫می ش��ود؛ ‪ 1894‬عضو هیات علمی خانم داش��تیم‪ ،‬االن‬ ‫بیش از ‪ 12‬هزار عضو هیات علمی در دانشگاه هستند‪.‬‬ ‫دانشجویان دختر بیش از دو میلیون هستند یعنی نیمی‬ ‫ از دانشجویان؛ این اهتمام نظام اسالمی به اموزش بانوان‬ ‫و زنان اس��ت‪ .‬این چیزی ک��ه در غرب زن را به عنوان‬ ‫یک کاال و ویترین تفننی تفریحی قلمداد می کنند‪ ،‬ما به‬ ‫زن در نظام اسالمی به عنوان یک موجود بسیار ارزشمند‬ ‫یو‬ ‫و مخل��وق خداوند که می تواند درجات باالی علم ‬ ‫معرفت��ی را طی کند نگاه می کنیم‪ .‬بنابراین فضا را برای‬ ‫اینکه خانم ها وارد بخش های علمی و تحقیقاتی کشور‬ ‫بش��وند‪ ،‬باز کردیم‪ .‬همین حادثه در واجب التعلیم های‬ ‫م��ا در مدارس اتف��اق افتاده‪ .‬یعنی کوش��ش س��ی یا‬ ‫چهل درص��دی اول انقالب به باالی ‪95‬درصد که االن‬ ‫نزدیک به ‪99‬درصد ورودی به مدارس اس��ت رس��یده‬ ‫اس��ت‪ .‬این کارهایی اس��ت که انقالب در صحنه های‬ ‫ی و اموزشی انجام داده است‪.‬‬ ‫علم ‬ ‫اجازه بدهید چن��د امار تحقیقاتی هم اعالم کنم‪ .‬اینها‬ ‫همه امارهای اموزشی بود که به صورت کمی است‪ .‬در‬ ‫ابتدای انقالب تنها ‪ 14‬مرکز تحقیقات در کشور داشتیم‪.‬‬ ‫االن باالی ‪ 420‬مرکز تحقیقات داریم‪.‬‬ ‫در قبل و ابتدای انقالب ما چیزی به عنوان پارک فناوری‬ ‫نداش��تیم ما االن بیش از ‪ 20‬پارک عل��م و فناوری در‬ ‫کش��ور داریم که نزدیک به ‪ 14‬تای انها فعال اس��ت و‬ ‫مابقی در شرف راه اندازی است‪.‬‬ ‫یک اماری هم برای کسانی که توجه زیادی به ‪ ISI‬دارند‬ ‫عرض کنم‪ ISI .‬یک مرکز فهرست نویس��ی است‪ .‬یعنی‬ ‫شما یک مقاله علمی می نویسید و جایی هست که اینها‬ ‫ی که نمایه‬ ‫را ثبت و نمایه می کنند‪ .‬در قالب مقاالت علم ‬ ‫بین الملل��ی دارد مثل ‪ ISI‬ما در ابتدای انقالب ‪ 398‬عدد‬ ‫مقاله ثبت بین المللی داشتیم‪ .‬عددی که من دارم و متعلق‬ ‫به سال قبل است ‪ 17‬هزار مقاله است و االن باید باالی‬ ‫‪ 20‬هزار مقاله باشد‪.‬‬ ‫در س��ال گذش��ته میالدی باالی ‪20‬هزار از دانشمندان‬ ‫قبل و ابتدای انقالب‬ ‫ما چیزی به عنوان‬ ‫پارک فناوری‬ ‫نداشتیم اما االن‬ ‫بیش از ‪ 20‬پارک‬ ‫علم و فناوری در‬ ‫کشور داریم که‬ ‫نزدیک به ‪ 14‬تای‬ ‫انها فعال است و‬ ‫مابقی در شرف‬ ‫راه اندازی است‬ ‫ایرانی مقاله علمی نمایه شده در سایت ‪ ISI‬داشتند‪ .‬حاال‬ ‫سایت های دیگر هم وجود دارد‪.‬‬ ‫برای اینکه بگویند یک کشور صاحب علم و تحقیقات‬ ‫و تکنولوژی اس��ت ش��اخص محققان ک��ه به میلیون‬ ‫جمعیت است را می اورند‪ .‬اول پیروزی انقالب در سال‬ ‫‪ 57‬ما ‪ 38‬محقق در یک میلیون جمعیت داش��تیم‪ .‬االن‬ ‫حدود ‪ 900‬تا هزار در میلیون است‪.‬‬ ‫اینها تحوالت بزرگی اس��ت که در کش��ور اتفاق افتاده‬ ‫اس��ت‪ .‬در مورد انجمن های علم��ی ‪ 35‬انجمن علمی ‬ ‫تخصصی در کش��ور داش��تیم که االن نزدیک به ‪162‬‬ ‫انجمن وجود دارد‪.‬‬ ‫ت شده ما امروز نزدیک به ‪ 2700‬اختراع در‬ ‫اختراعات ثب ‬ ‫سال است‪ .‬در حالی که در ابتدای انقالب ثبت اختراعات‬ ‫بین المللی ‪ 800‬عدد ب��ود‪ .‬به رغم همه ان جنجال ها و‬ ‫همراهی هایی که غرب با ایران قبل از انقالب داشت‪.‬‬ ‫در زمینه نشریات؛ ‪ 14‬نشریه علمی و پژوهشی داشتیم‪.‬‬ ‫االن ‪ 265‬نش��ریه با رتبه علمی و پژوهشی داریم‪ .‬اصال‬ ‫قطب علمی در کش��ور نداشتیم‪ .‬امروز ‪ 90‬قطب علمی‬ ‫ در کشور مشغول فعالیت هستند‪.‬‬ ‫اینه��ا را من گفتم و ش��ما می گویید اینه��ا چه چیز را‬ ‫ثاب��ت می کند؟ ع��رض می کن��م مگر ش��اخص یک‬ ‫ی سیاس��ت گذار و راهبردی که موفق است‬ ‫جریان علم ‬ ‫چیس��ت؟ می گویند ما این نقط��ه بودیم و به این نقطه‬ ‫رسیدیم عددمان را هم باید کمی اعالم کنیم و هم کیفی‪.‬‬ ‫ش��ما می گویید ما دانشجوی بی سواد هم داریم یا افراد‬ ‫فارغ التحصیلی که اثرگ��ذاری هم ندارند‪ .‬من می گویم‬ ‫درست است اما در غرب هم افرادی هستند که از یک‬ ‫دانش��گاه درجه پنجم با پ��ی اچ دی برق فارغ التحصیل‬ ‫می شوند؛ اینجا هم داریم‪.‬‬ ‫مثال من در علوم زیستی مثالی می زنم تا ببینید کیفیت نیز‬ ‫همپای کمیت پیشرفت کرده‪ .‬علوم زیستی از بیولوژی‬ ‫گرفته تا پزشکی و‪...‬‬ ‫م��ا االن صاح��ب علم و فن��اوری س��لول های بنیادی‬ ‫هس��تیم‪ ،‬گزارش��ات و مس��تندات ان ه��م موج��ود‬ ‫اس��ت‪ .‬نه تنها صاحب ان هس��تیم بلکه دانش��مندان ‬ ‫تربیت ش��ده در نظام و دانش��گاه جمهوری اس�لامی‬ ‫مشغول نوش��تن بخش های کتاب های مرجع در همین‬ ‫زمینه هس��تند‪ .‬بروید رفرن��س ان را بگیرید‪ ،‬می بینید‬ ‫بعضی از بچه ها را که نامش��ان را نمی خواهم بیاورم و‬ ‫جوان هستند اینقدر به این علم احاطه پیدا کرده اند که از‬ ‫انها خواهش می کنند شما این چپتر را بنویسید‪.‬‬ ‫در کلونین��گ ی��ا شبیه س��ازی و ترانس جنین��گ ک��ه‬ ‫فراورده ه��ای بیولوژیک را تولی��د می کند‪ ،‬ما صاحب‬ ‫فناوری هس��تیم‪ ،‬خیلی از کش��ورها این تکنولوژی را‬ ‫ندارند‪ .‬همین حادثه در بخش های دیگر س�لامت مثال‬ ‫در واکسن های نوترکیب‪ ،‬کسانی که با این رشت ه اشنایی‬ ‫دارند می دانند ساخت این واکسن ها چقدر مشکل است‬ ‫و از چه تکنولوژی هایی برخوردار است‪ .‬اینها کارهای‬ ‫کیفی است که نتیجه ان توسعه کمی و پرورش بچه های‬ ‫بااستعداد این کش��ور و ورودشان به حوزه های علم و‬ ‫تحقیق کشور بوده است‪.‬‬ ‫در بخش دس��تاوردهای پزشکی یک جهش‬ ‫بسیار بزرگی رخ داده است‪.‬‬ ‫‪ l‬اول پیروزی انق�لاب در تمام زمینه های تخصصی‬ ‫پزش��کی باید از خ��ارج کمک می گرفتیم‪ .‬رش��ته های‬ ‫تخصصی معدود و محدودی داشتیم‪ .‬امروز بیماران از‬ ‫کشورهای دیگر به ایران می اید و درمان می شود‪ .‬اینها‬ ‫تحوالت علمی کشور است‪.‬‬ ‫همین حادثه در بخش های گوناگونی رش��ته هایی مثل‬ ‫هواوفض��ا و جریان دانش هس��ته ای هم اتف��اق افتاده‬ ‫است‪ .‬میانگین سن دانشمندانی که االن دارند در جریان‬ ‫دانش هسته ای فعالیت می کنند میانگین سن بچه هایی‬ ‫اس��ت که بعد از انقالب وارد دانش��گاه ش��د ه و امروز‬ ‫متخصص شده اند؛ خروجی یعنی همین‪ .‬این موضوع‬ ‫در دانشگاه های جمهوری اسالمی مثل تهران‪ ،‬شریف‪،‬‬ ‫امیرکبیر‪ ،‬علم وصنعت و شیراز و تبریزو… اتفاق افتاده‬ ‫است‪.‬‬ ‫در سال ‪ 89‬به طور میانگین‪ ،‬ماهی یک محصول فناوری‬ ‫پیشرفته داشته ایم ‪ .‬این اغراق نیست؛ واقعیتی است که‬ ‫اتفاق افتاده است‪ .‬این پیروزی را نباید دست کم گرفت‪.‬‬ ‫اینها حاصل انقالب فرهنگی و نگاه ما به علم است‪.‬‬ ‫شما روند انقالب فرهنگی را در این موضوع‬ ‫دخیل می دانید؟‬ ‫‪ l‬یک جمله ارزشی و محتوایی بگویم‪ .‬ما نمی گوییم‬ ‫ک��ه علم االن اس�لامی ش��ده ام��ا می گویی��م علم در‬ ‫جمهوری اسالمی روند مقدس شدن را دارد طی می کند و‬ ‫روز به روز هم این روند تکامل پیدا می کند‪ .‬جمله من‬ ‫این است‪ .‬در نگاه اعتقادی و جهان بینی ما علم از جنس‬ ‫نور اس��ت‪« .‬العلم نور یغضف اهلل فی قلب من یش��اء»‬ ‫علم نوری اس��ت که خدا در دل هر کس��ی که بخواهد‬ ‫قرارش می دهد‪ .‬اوال علم از جنس نور است‪ .‬ایه شریفه‬ ‫قرانی «اهلل نور السماوات والعرض کمثل نور کمشکات‬ ‫فیها مصباح فی ذوجاجه»؛ خداوند هم نور اس��ت‪ .‬پس‬ ‫علم از جنس خداست و مقدس است‪ .‬در نگاه اسالمی‬ ‫ما علم مقدس اس��ت‪ .‬در نگاه غرب به دلیل تحوالت‬ ‫ضدکلیسا که بعد از رنسانس و اتفاقات عجیب و غریب‬ ‫که در نتیجه ظلم کلیسا به بشریت اتفاق افتاده هر انچه‬ ‫نگاه قدس��ی بوده‪ ،‬مردم از ان منزجر شده اند‪ .‬دلیل ان‬ ‫هم خباثت کلیس��ا در ان دوران و قرون وسطی‪ ،‬دوره‬ ‫انگیزاسیون و تاریخی مغرب زمین بوده است‪ .‬بنابراین‬ ‫از علم مقدس یاد نمی کنند‪ .‬بنابراین علمی که قدس��ی‬ ‫اس��ت و از جنس نور است‪ ،‬در غرب بعد از رنسانس‬ ‫تبدیل می شود به علم زمینی غیرمقدس‪ .‬و در نتیجه هر‬ ‫انچه با این علم غیرمقدس سنجیده می شود نگاه ارزشی‬ ‫به ان نمی شود‪ .‬باید نگاه منفعتی به ان کرد‪.‬‬ ‫اصال تحوالت اساسی که بعد از رنسانس شکل گرفت‬ ‫با همین نگاه ایدئولوژیک بود‪ .‬اما در تفکر اسالمی ما دو‬ ‫دوره را تجربه کردیم که االن در دوره دوم هستیم‪ .‬یک‬ ‫دوره دوران اولیه تمدن اسالمی است که تمدن اسالمی‬ ‫هم در حوزه بغداد و هم در حوزه اندلس‪ ،‬ثابت کردیم که‬ ‫علم را مقدس می دانیم و بنابراین چون علم مقدس شد‪،‬‬ ‫خود به خود اسالمی شد‪ .‬چون دانشمند علم را به دیده‬ ‫اسالمی و نور بودن ان می نگریست‪ .‬در نتیجه وقتی وارد‬ ‫مقوله علوم می شد فکر س��عادت بشر بود‪ .‬بنابراین در‬ ‫عل��وم تجربی م��ا در ان دوره بزرگانی داریم که تا بعد‬ ‫از رنس��انس و در قرن ‪ 18-19‬هم غرب از انها استفاده‬ ‫کرده اس��ت‪ .‬از طب گرفته تا مهندسی‪ ،‬ریاضی و علوم‬ ‫پایه‪ .‬و مصادیق ان هم فراوان است‪ .‬این زاییده این بود‬ ‫که براساس اموزه دینی علم فریضه است بر کل مومن و‬ ‫مومنه‪ .‬علم را ولو در فین یا چین باشد باید یاد بگیرید‪.‬‬ ‫به عالم بها دادن‪ ،‬علما را در صدر مجلس نش��اندن‪ ،‬به‬ ‫دان��ش به عنوان علم نافع ارزش گ��ذاری کردند‪ .‬همان‬ ‫حادث��ه در دوره بعد از انقالب اس�لامی رخ داده که ما‬ ‫داریم این شکوفایی را می بینیم‪ .‬یعنی علم مقدس شده‪،‬‬ ‫دانش��مند ما با وضو در محل کار و ازمایشگاه حضور‬ ‫پیدا می کند‪ .‬شما فکر می کنید این تحول کمی است؟‬ ‫بعضی ها سعی می کنند این داشته ها را هم نادیده بگیرند‪،‬‬ ‫این توفیقات که حاصل یک تحول بزرگ اس��ت را کم‬ ‫ارزش جلوه بدهند‪ ،‬بی بها کنند‪ .‬دانشمند مسلمان ایرانی‬ ‫که می رود در س��خت ترین و پیچیده ترین موضوعات‬ ‫با توکل و توس��ل کار می کند‪ ،‬این کم تحولی اس��ت؟‬ ‫این عین شب عملیاتی است که جوان بسیجی ما برای‬ ‫قرب الی اهلل خودش را به خدا می سپارد و برای اسالم‪،‬‬ ‫ام��ام و رهبری جانش را فدا می کن��د‪ .‬همین حادثه در‬ ‫جهاد علمی خودش را نش��ان می دهد‪ .‬یک به یک این‬ ‫دانشمندان‪ ،‬خیلی از انها اینطور بودند و هستند‪.‬‬ ‫همی��ن ش��هید ش��هریاری اوال در کوتاه تری��ن زم��ان‬ ‫دانش��گاهی مراتب علمی را طی کرد‪ .‬از اس��تادیاری به‬ ‫دانش��یاری تا استاد تمامی و پروفسوری رسید‪ .‬بعد امد‬ ‫گفت من برای نیازهای کشور و خدمت به کشورم باید‬ ‫وقت بگذارم‪ .‬این جوان مقید به نماز اول وقت بود‪ .‬این‬ ‫تحول و تقدسی ش��دن علم نیست؟ مقید به جماعت‬ ‫خواندن نماز بود‪ .‬دوس��تان ایشان این را تایید می کنند‪.‬‬ ‫م��ا چه می خواهی��م از علم؟ علم همین اس��ت‪ .‬و این‬ ‫بزرگترین افتخاری است که نصیب جمهوری اسالمی‬ ‫در این عرصه شده‪ .‬البته ما راه بزرگی پیش رو داریم‪.‬‬ ‫انقالب فرهنگی در سومین دهه از عمر خود‬ ‫نقشه علمی کشور را تدوین کرد‪،‬این نقشه بر‬ ‫چه اساس��ی تدوین شده است؛ ایا می توانیم‬ ‫بگوییم وارد مرحله جدیدی شده ایم؟‬ ‫‪ l‬کش��ورهای معدودی در دنیا هس��تند که نقشه علم‬ ‫دارند‪ .‬یعنی می دانند برای امروز که ش��روع می کنند ‪20‬‬ ‫س��ال اینده به کجا قرار است برسند‪ .‬این کشورها یک‬ ‫عقبه سند نویسی و کار استراتژیک انجام دادن الاقل ‪100‬‬ ‫س��اله و ‪ 200‬ساله دارند‪ .‬حاال عقبه ما دوران سی ساله‬ ‫انقالب اس�لامی است‪ .‬ژاپنی ها از س��ال ‪ 1960‬به بعد‬ ‫یادش��ان افتاده که باید سند تحول علم بنویسند‪ .‬بعضی‬ ‫از کشورهای اروپایی از همین ده ه ‪ 50‬به بعد و بعد از‬ ‫جنگ جهانی دوم این کار را ش��روع کردند‪ .‬ما در یک‬ ‫افق سی ساله نوشتن سند چش��م انداز را شروع کردیم‪.‬‬ ‫این باز یک رویکرد کامال مدبرانه ای اس��ت که انقالب‬ ‫اس�لامی در مواجه��ه با مقوله علم و فن��اوری از خود‬ ‫نش��ان می دهد که البته موفق هم شدیم‪ .‬خیلی ها تصور‬ ‫می کردند که نمی دانیم یا نمی توانیم کاری بکنیم‪ .‬ولی ما‬ ‫توانستیم‪ .‬االن کشور ما دارای سندی به نام نقشه جامع‬ ‫علمی است که در ان تمام اهداف کمی و کیفی در افق‬ ‫ایران ‪ 1404‬دیده شده‪ .‬تمام اسناد باالدستی که باید ما به‬ ‫ان قله ها برس��یم تعریف شده است‪ .‬این سند فقط یک‬ ‫س��ند استراتژیک نیست‪ .‬بیش از ‪ 50‬هزار صفحه اسناد‬ ‫‪59‬‬ ‫دقیق پشتیبان دارد‪.‬‬ ‫همی��ن حادث��ه در تحول نظام اموزش��ی دارد ش��کل‬ ‫می گی��رد‪ .‬ما االن می دانی��م بعد از این س��ند وارد چه‬ ‫مرحله ای ش��دیم‪ .‬از همین اسفند ‪ 89‬و در سال جدید‬ ‫داریم روی مقوله سند تحول نظام اموزشی کار می کنیم‬ ‫و انش��اءاهلل سند تحول را در یکی‪ ،‬دو ماه اینده به اتمام‬ ‫می رس��انیم‪ .‬بالفاصله بعد وارد بحث ه��ای مربوط به‬ ‫مهندسی فرهنگی و پیوست فرهنگی می شویم‪.‬‬ ‫علوم انسانی در نقشه علمی کشور کجا قرار‬ ‫دارد؟‬ ‫‪ l‬مقوله علوم انسانی جزو اولویت های ماست که هم‬ ‫در نقش��ه علم امده و هم مجزا بررس��ی شده است‪ .‬ما‬ ‫گفتیم که سند تحول علوم انسانی باید اماده شود‪ .‬حاال‬ ‫اینکه کی اماده می ش��ود بنده هم مانند شما از دوستانی‬ ‫که مشغول اماده کردن این سند هستند مطالبه می کنم‪.‬‬ ‫می خواهم به شما عرض کنم مشکالتی که ما در شروع‬ ‫انقالب فرهنگی و نقصان هایی که در زمینه علوم انسانی‬ ‫داشتیم امروز در یک حد قابل قبولی از نظر استاد‪ ،‬متون‬ ‫و نیروهای زبده رس��یده است و دستمان خالی نیست‪.‬‬ ‫گرچه دستمان بس��یار هم پر نیست‪ .‬ولی می توانیم در‬ ‫ظرف زمانی چند ساله مقوله علوم انسانی را با رویکرد‬ ‫اس�لامی و براس��اس اموزه های دینی خودمان سامان‬ ‫بدهیم‪ .‬در این مس��یر ما چند اصل داری��م‪ .‬اول اعتقاد‬ ‫داریم در مقوله علوم انسانی و در بخش ها و رشته های‬ ‫گوناگون علوم انسانی اس�لام و انقالب اسالمی حرف‬ ‫ج��دی برای گفتن برای بش��ریت دارد‪ .‬ن��ه فقط برای‬ ‫دانش��جویان خودمان‪ ،‬در جامعه شناس��ی‪ ،‬روانشناسی‪،‬‬ ‫مدیریت‪ ،‬حقوق و در تمام این رش��ته ها ما حرف های‬ ‫جدی و نویی برای دنیا داریم‪ .‬ش��اهد ان هم این است‬ ‫که ما هرجا وارد شدیم حرفی که زدیم بسیار مخاطب‬ ‫جدی پی��دا کرده اس��ت‪ .‬به همین دلیل اس��ت که در‬ ‫سطح کشورهای س��لطه گر اجازه نمی دهند دانشمندان‬ ‫علوم انسانی ما مقاله های علمی شان عرضه و ارائه شود‪.‬‬ ‫دوم قص��د داریم حرف انها را هم بش��نویم‪ .‬چون یک‬ ‫ع��ده قصد دارند ما را متهم کنن��د به اینکه می خواهیم‬ ‫راه نظریه های دیگر غیر اسالمی که وجود دارد را روی‬ ‫دانشمندان خودمان ببندیم‪ .‬چه کسی این را گفته؟ اتفاقا‬ ‫انها ما را بایکوت کردند و حاضر به مواجهه با ما نیستند‪.‬‬ ‫بنابراین قصد دوم این اس��ت که م��ا انها را هم ببینیم‪،‬‬ ‫بخوانیم و نقد کنیم‪ .‬در این دوره طوالنی که تحول علوم‬ ‫انس��انی اتفاق نیفتاده انها می گفتند که این وحی منزل‬ ‫است و ش��ما حق نقد ان را ندارید‪ .‬اقای جیم و جک‬ ‫گفتند– استعاره ای عرض می کنم – مگر می شود کارل‬ ‫پوپر‪ ،‬ماکس وبر و هایدگر را رد کرد‪ .‬ما می گوییم چرا‪،‬‬ ‫باید هم نقد بشوند‪ .‬چه کسی باید نقد کند؟ دانشمندی‬ ‫که اموزه های اس�لامی را می داند و ه��م توان فهم ان‬ ‫مباحث را دارد‪.‬‬ ‫اق��ای دکتر! در مدل جدید قرار اس��ت عین‬ ‫غرب اندیشه های غربی کامال شناسانده شود‪.‬‬ ‫یعنی حذف نمی شود؟‬ ‫‪ l‬چه کسی گفته که قرار است حذف شود‪ .‬ما در همه‬ ‫موضوعاتمان مطالعات تطبیقی داریم‪ .‬در علل گرایش به‬ ‫مادی گری ببینید مگر استاد شهید مطهری اول متن نظر‬ ‫مارکسیسم را اعالم نمی کرد بعد نقدش می کرد‪.‬‬ ‫در مباحث کالمی و فلسفی و غیره اول نظری می شود‬ ‫بعد نقد ‪ .‬منتها می گویند اول ان نظریه را بگویید بدون‬ ‫نق��د‪ .‬ما می گوییم ای��ن کار را انجام نمی دهیم‪ .‬ما قبول‬ ‫نداری��م‪ .‬و اتفاق��ا ای��ن را یک انح��راف و ظلم بزرگ‬ ‫نس��بت به جوانان و دانش��جویان خودم��ان می دانیم‪.‬‬ ‫ی��ک ع��ده در دوره به خص��وص در فاصل��ه بع��د از‬ ‫جنگ تا چند س��ال بعد اصرار داشتند این موضوعات‬ ‫غربی بدون کم و کاس��ت بیای��د‪ .‬می گفتیم که نظرات‬ ‫ای��ت اهلل ج��وادی امل��ی ه��م وارد بش��ود‪ .‬می گفتند‬ ‫‪60‬‬ ‫اینه��ا نمی ش��ود چ��ون اکادمی��ک نیس��ت‪ .‬نظ��رات‬ ‫ای��ت اهلل مصباح هم گفته ش��ود‪ .‬اما مخال��ف بودند‪.‬‬ ‫می گفتند ما می خواهیم تیتر ان دکتر و پروفس��ور فالن‬ ‫باش��د‪ .‬نظرات اس��تاد ش��هید مطهری را ارائه بدهیم‪،‬‬ ‫می گفتند که اینها س��خنرانی اس��ت تا کتاب‪ .‬در تحول‬ ‫علوم انسانی ما معتقد هستیم که باید اموزه های اسالمی‬ ‫وارد شود تا نقد و سوال هم وارد شود‪.‬‬ ‫می خواهی��د فض��ا ب��از باش��د و ه��ر کس‬ ‫هرنوشته ای را بخواند؟‬ ‫‪ l‬همه رش��ته ها ضواب��ط خاص خودش��ان را دارند‪.‬‬ ‫من االن نمی خواهم به طور ریز بگویم اما هر رش��ته و‬ ‫بخشی ضوابط خاص خودش را دارد و طبق ان ضوابط‬ ‫مجموعه تنظیم می شود‪.‬‬ ‫ما تجرب��ه دیگری هم داری��م‪ .‬بعد از جنگ‬ ‫گروهی رفتند و عمدتا در دانش��گاه تهران و‬ ‫بعد یک سری تفکراتی از انها خارج شد که‬ ‫در فاصل��ه ‪ 68-76‬جریانی را رهبری کردند‬ ‫که حوزه های روشنفکری دینی و هم عرفی‬ ‫را متاث��ر از خود کردند‪ .‬کس��انی بودند که‬ ‫علوم سیاسی خوانده بودند‪ .‬یعنی اینکه کمتر‬ ‫از فلسفه این چیزها در امده است‪.‬‬ ‫‪ l‬در فلسفه هم داشتیم‪.‬‬ ‫فلس��فه کار زیادی به دولت ندارد‪ .‬اما علوم‬ ‫سیاسی چرا‪.‬‬ ‫‪ l‬همه اینها داش��تند و دارند‪ .‬بعض��ی از این اقایان با‬ ‫برنامه امدند‪.‬‬ ‫ممکن نیست دوباره با برنامه بیایند؟‬ ‫‪ l‬یکی از مس��ئوالن وزارت عل��وم ان موقع می گفت‬ ‫ما ای��ن حرف هایی که ش��ما می زنید پاس��خش را در‬ ‫دانشکده های علوم سیاسی و اجتماعی به شما می دهیم‪.‬‬ ‫ما االن داریم کادر را تربیت می کنیم‪ .‬در جریان فتنه شما‬ ‫اث��ار حرکات اینها را دیدید‪ .‬یعنی به جد می گویم یک‬ ‫خیانتی شد و با هدف گذاری امدند یک سری رشته ها‬ ‫را س��امان دادن��د و البته تبلیغ و تروی��ج مبانی غربی و‬ ‫ضداسالمی کردند‪ .‬یک رشته ای درست کردند به اسم‬ ‫رش��ته مطالعات زنان‪ .‬تمام سرفصل هایی که اوردند یا‬ ‫بخش زیادی از ان تبلیغ فمینیس��م بود‪ .‬فمینیس��م یک‬ ‫جریان اس�لامی اس��ت؟ انها کامال اگاهانه این کار را‬ ‫کردند‪ .‬اصال همان جریان فمینیستی بود که امد در بعضی‬ ‫از نهادها رسوخ کرد به عنوان اندیشه های طرفدار زن‪،‬‬ ‫حقوق زن و بعد شدند در حقیقت مبلغ نگاه غربی ها در‬ ‫اسیب رساندن در بحث حقوق زنان‪ ،‬حقوق بشر و ‪ ...‬به‬ ‫جمهوری اسالمی بودند‪ .‬انها دنبال این بودند که خانواده‬ ‫اهمیت ندارد‪ .‬امیدوار هستیم با ترکیب خوبی که جناب‬ ‫اقای دکتر حداد عادل مس��ئولیت ای��ن کار را برعهده‬ ‫گرفتند و جمع فرهیخته ای از دانش��گاه و حوزه در این‬ ‫مجموعه فعالیت می کنند‪ 14 ،‬رش��ته در اولویت تحول‬ ‫علوم انسانی قرار گرفته است‪.‬‬ ‫کارگروه های تخصصی مرکب از اساتید مومن‪ ،‬متعهد‪،‬‬ ‫عالم و دانشمند حوزه و دانشگاه در حال کار هستند و‬ ‫بدون شتابزدگی در یک بازده زمانی معقول کار را دارند‬ ‫پیش می برند و انش��اءاهلل شاهد این تحول برای کشور‬ ‫خواهیم بود‪.‬‬ ‫سپاسگزاریم‪.‬‬ ‫دادید‬ ‫مثلث‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫وقتی‬ ‫از‬ ‫‪g‬‬ ‫راهبردهای فرهنگی و انتظارات از شورای عالی انقالب فرهنگی‬ ‫قرارگاه مهندسی فرهنگی کشور‬ ‫حجت االسالم کاظم لطفیان‬ ‫‪2‬‬ ‫اس��تقرار نظ��ام جمه��وری اس�لامی در بهمن‬ ‫‪ 57‬تح��والت بنیادین و عمیقی را در س��طح ملی و‬ ‫بین المللی به دنبال داش��ت‪ .‬با توج��ه به اینکه قرن ها‬ ‫تمامی س��اختارهای سیاس��ی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی‬ ‫کشور در خارج مرزها تدبیر می شد‪ ،‬ضرورت تبدیل‬ ‫کارکرد همه حوزه ها از مصرف گرایی به تولید فاخر‬ ‫داخلی احساس می شد‪ .‬از سوی دیگر نظام اسالمی‬ ‫ب��ا هدف تغیی��ر نگرش ها و تح��ول فرهنگی و نیز‬ ‫بازگشت به دامان معارف دینی روی کار امد و از این‬ ‫رو تحول را از راه دگرگونی بنیادها و ساختارها دنبال‬ ‫می نم��ود‪ .‬با توجه به اهدافی که بنیانگذار جمهوری‬ ‫اسالمی برای استقرار نظام دینی بیان می فرمود‪ ،‬مقوله‬ ‫«فرهنگ» و تحول فرهنگی در راس دغدغه های امام‬ ‫راح��ل(ره) قرارگرفته به گونه ای که تغییر نظام بدون‬ ‫تحول فرهنگی‪ ،‬تکاملی به دنبال نداش��ت‪ .‬تعطیلی‬ ‫برخی مراکز علمی و فرهنگی نیز به منظور بازتعریف‬ ‫اموزش و پژوهش به عنوان پایه های اصلی فرهنگ‬ ‫ضرورتی اجتناب ناپذیر به ش��مار می امد که در پیام‬ ‫حض��رت امام خمین��ی (ره) در اول فروردین ‪1359‬‬ ‫به روشنی بیان شد‪ .‬ایش��ان در بند یازده این پیام بر‬ ‫ضرورت ایجاد «انقالب اساس��ی در دانش��گاه‏ های‬ ‫سراسر کش��ور»‪« ،‬تصفیه اس��اتید مرتبط با شرق و‬ ‫غ��رب» و «تبدیل دانش��گاه به محیطی س��الم برای‬ ‫تدوین علوم عالی اسالمی» تاکید کردند‪ .‬این مساله‬ ‫در راستای کارکرد تبدیل واستحاله نظام های سیاسی‬ ‫قابل تبیین اس��ت تا در پرتو ان دفاتر و تش��کیالت‬ ‫گروه‏ ها در دانشگاه‏ ها برچیده و نظام اموزشی کشور‬ ‫براساس موازین انقالبی و اسالمی پایه ریزی شود‪ .‬به‬ ‫دنبال ان در ‪ 59/3/23‬امام خمینی(ره) فرمانی مبنی بر‬ ‫تشکیل ستاد انقالب فرهنگی صادر فرمودند‪ .‬ایشان‬ ‫در ای��ن پیام بر ضرورت انق�لاب فرهنگی تاکید و‬ ‫نگرانی خود را از اینکه مدیریت فرهنگی در اختیار‬ ‫کارفرمای��ان بی فرهنگ و در خدمت اس��تعمارگران‬ ‫قرارگیرد اعالم فرمودند‪ .‬حض��رت امام (ره) در این‬ ‫پیام هفت نفر از صاحبان خرد و اندیشه را ماموریت‬ ‫دادند تا ستادی تشکیل دهند و از افراد صاحب نظر‬ ‫متعهد‪ ،‬قشرهای تحصیلکرده و مومن به جمهوری‬ ‫اسالمی در راستای برنامه ریزی رشته‏ های مختلف و‬ ‫خط مش��ی فرهنگی اینده دانشگاه ها‪ ،‬براساس فرهنگ‬ ‫اسالمی و انتخاب و اماده سازی اساتید شایسته‪ ،‬متعهد‬ ‫و اگاه و دیگر امور مربوط به انقالب اموزشی اسالمی‬ ‫اقدام نمایند‪.‬‬ ‫رویکرد نخس��ت این ستاد اس�لامی کردن دانشگاه ها‬ ‫تعریف ش��د؛ همان ک��ه ام��روز نیز دغدغه اساس��ی‬ ‫رهبر معظم انقالب و تمامی دلسوزان است‪ .‬هر چند در‬ ‫این راس��تا نتایج بسیار مطلوبی به دس��ت امده ولی تا‬ ‫رس��یدن به ارمان های امام و مقام معظم رهبری فاصله‬ ‫زیادی باقی مانده اس��ت‪ .‬اگر دانش��گاه می خواهد مبدا‬ ‫تحوالت در کشور باشد باید فکری که در این دانشگاه‬ ‫به دانشجو القا می شود‪ ،‬اسالمی بوده و تعهد به نظام و‬ ‫کشور را به دنبال داشته باشد‪ .‬پس از گذشت سی سال‬ ‫می توان گفت رد پ��ای جریان های منحرف و مخالف‬ ‫نظام در برخی مراکز اموزشی کشور به چشم می خورد؛‬ ‫بنابرای��ن ض��رورت ت��داوم انقالب فرهنگ��ی همانند‬ ‫سال های نخس��ت انقالب همچنان به قوت خود باقی‬ ‫اس��ت‪ .‬همگان می دانند که بیشترین سرمایه دشمن در‬ ‫راس��تای به انحراف کشیدن دانشجو و دانشگاه است و‬ ‫اگر خدای ناکرده این هدف ش��وم روزی محقق ش��ود‬ ‫هویت ملی و اس�لامی ما نیز نابود خواهد ش��د‪ .‬امروز‬ ‫تهاجم رنگارنگ فرهنگی دش��من با ابزار های متنوع به‬ ‫قصد بر هم زدن پیشینه دینی و تاریخی و هویت ملت ها‬ ‫به قوت ادامه دارد‪ .‬اگر امروز خودباوری از جوان ایرانی‬ ‫گرفته شود باید فرهنگ ایرانی ‪ -‬اسالمی را در البه الی‬ ‫کتاب ها و نوشته های پیشینیان به جست وجو پرداخت‪.‬‬ ‫اگر پیر جماران بهترین مراکز ب��رای القای افکار مورد‬ ‫نظر غربی ها را مدرس��ه و دانشگاه می دانست غفلت از‬ ‫این مراکز مولد فرهنگ حتی برای یک لحظه نیز جایز‬ ‫نیس��ت‪.‬هیچ کس نیس��ت که غنای فرهنگی ما را قابل‬ ‫مقایسه با س��ایر فرهنگ ها بداند‪ .‬ایا در فرهنگ ایرانی‬ ‫ اسالمی بی هویتی‪ ،‬مصرف گرایی فرهنگی‪ ،‬غربزدگی‬‫و‪ ...‬جایگاهی دارد؟ اگر جواب منفی است‪ ،‬انچه امروز‬ ‫برون داد برخی مراکز علمی و فرهنگی است با پیشینه ما‬ ‫بسیار متفاوت است‪ ،‬بنابراین راهکار مبارزه با تهاجم در‬ ‫این مراکز‪ ،‬اس�لامی کردن دانشگاه ها با ترویج اصول و‬ ‫ارزش های اس�لامی است‪ .‬امام خمینی (ره) در این باره‬ ‫می فرماید‪« :‬امیدوارم دانشگاهی داشته باشیم که به درد‬ ‫ملت بخورد و برای تحقق این امر الزم اس��ت از افراد‬ ‫متخصص‪ ،‬متعهد و در صورت کمبود‪ ،‬از متخصصین‬ ‫غیر مخالف با جمهوری اسالمی استفاده نمایید‪ .‬انشاء اهلل‬ ‫با قدرت هر چه تمامتر در این امر فعالیت کنید و به‬ ‫پیش بروید تا به مقاصد الهی برسیم‪».‬‬ ‫اس�لامی کردن دانشگاه ها نیز با تربیت اساتید متعهد‬ ‫و شایس��ته و نظارت بر عملکرد دانش��جویان و نیز‬ ‫تغییر برنامه ریزی اموزش��ی و فرهنگی دانش��گاه ها‬ ‫امکان پذیر است‪ .‬البته بسیاری از نابخردان از اسالمی‬ ‫شدن دانش��گاه ها مفاهیمی را اس��تخراج کردند که‬ ‫زیبنده نظام اسالمی نیست‪ .‬منظور از اسالمی کردن‬ ‫دانشگاه ها خداحافظی با علوم پایه و امثال ان نیست‪،‬‬ ‫منظ��ور خداحافظی ب��ا مولفه های مل��ی در عرصه‬ ‫فرهنگی نیست‪ ،‬چرا که این فرموده امام راحل(ره) به‬ ‫نیکی این مساله را تبیین کرده است‪ .‬ایشان در دیدار‬ ‫اعضای ش��ورای عالی انق�لاب فرهنگی می فرماید‪:‬‬ ‫«معنی اسالمی شدن دانشگاه این است که استقالل‬ ‫پیدا کند و خ��ودش را از غرب جدا کند و خودش‬ ‫را از وابس��تگی به ش��رق جدا کن��د و یک مملکت‬ ‫مستقل‪ ،‬یک دانش��گاه مستقل‪ ،‬یک فرهنگ مستقل‬ ‫داشته باشیم‪».‬شورای عالی انقالب فرهنگی در سیر‬ ‫مراحل تکامل خویش شاهد افزایش ماموریت ها نیز‬ ‫بوده است به گونه ای که مدیریت فرهنگی جامعه در‬ ‫عرصه های مختلف بر عهده ان گذاشته شده و امروز‬ ‫به عنوان قرارگاه فرهنگی کشور نقش افرینی می نماید‪.‬‬ ‫در این جهت اکنون انتظار همگان از این ش��ورا باال‬ ‫رفته و به فرموده مقام معظم رهبری طراحی نقش��ه‬ ‫مهندسی فرهنگی کشور نیز باید توسط همین شورا‬ ‫تدوین و پایه ریزی ش��ود و ش��ورا مرجعیت تدابیر‬ ‫فرهنگی جامعه را به دست اورد‪.‬‬ ‫مقام معظم رهبری «حفظه اهلل» می فرمایند‪« :‬فرهنگ‬ ‫کشور کال به یک نظم و جهت گیری و جهت یابی و‬ ‫انس��جام بخش های گوناگون دولتی و غیردولتی در‬ ‫ب��اب فرهنگ احتیاج دارد‪ ،‬و در اینجاس��ت که این‬ ‫مقوله می تواند تامین ش��ود‪ .‬نه در کمیسیون دولت‪،‬‬ ‫نه در کمیس��یون مجلس و ن��ه در هیچ جای دیگر‪.‬‬ ‫این مقصود عملی نیس��ت‪ .‬بنابراین جایگاه ش��ورا‬ ‫کامال بی بدیل اس��ت‪ ».‬ایش��ان همچنین می فرمایند‪:‬‬ ‫«ش��ورای عالی انق�لاب فرهنگی به عن��وان قرارگاه‬ ‫اصلی برای «مهندس��ی فرهنگی کش��ور» ابتدا باید‬ ‫«نقشه مهندسی فرهنگی کشور» را تهیه نماید‪.‬‬ ‫االن باید نقش��ه مهندس��ی فرهنگی کشور روی میز‬ ‫اماده باش��د و باید روی ان بحث ش��ده باش��د‪ .‬کار‬ ‫ش��ده باشد‪ ،‬تصمیم گیری شده باشد و نقشه کالن با‬ ‫راهکارها ‪ -‬نه فقط چیزهایی که صرفا ارزو و امال‬ ‫است ‪ -‬کامال کشیده شده و مشخص شده باشد‪ .‬این‬ ‫حرف اصلی ماست به شما دوستان‪».‬‬ ‫اکن��ون انتظار می رود این ش��ورا با ای��ن اختیارات‬ ‫در جه��ت گس��ترش و نف��وذ فرهنگ اس�لامی و‬ ‫اعت�لای فرهنگ عمومی و نیز تقویت روح تفکر و‬ ‫علم اموزی و پژوهش های متناس��ب با نیاز جامعه‬ ‫تالش نماید تا ایران عزیز همچنان به عنوان قدرت‬ ‫نخست علمی و فرهنگی در دنیا درخشان باقی بماند‪.‬‬ ‫این نکته در پیام امام راحل نیز به خوبی تبیین ش��ده‬ ‫است انجا که فرمود‪« :‬همه این حقایق مهم و هشدار‬ ‫دهنده مسئوالن فرهنگی کشور را به تدبیری برتر و‬ ‫اهتمامی بیشتر و تالشی گسترده تر فرا می خواند و به‬ ‫ویژه ش��ورای عالی انقالب فرهنگی را که در جهاد‬ ‫ملی با بی‏س��وادی و عقب ماندگی علمی و تبعیت‬ ‫فرهنگی‪ ،‬در حکم س��تاد مرکزی و اصلی است‪ ،‬به‬ ‫تحرک و نواوری و همت گماری برمی انگیزد‪g ».‬‬ ‫‪61‬‬ ‫پایه های انقالب فرهنگی‬ ‫در قانون اساسی طراحی شد‬ ‫گفت وگوی مثلث با دکتر احمد فضائلی‬ ‫مصطفی شوقی‬ ‫‪ 3‬دکتر «احمد فضایلی» فرزند مرحوم حبیب اهلل فضایلی از مشاهیر خطاطی است که‬ ‫کارشناسی خود در رشته زمین شناسی و کارشناسی ارشد را از دانشگاه تهران در رشته‬ ‫مدیریت اموزشی و دکترایش را از دانشگاه سیدنی استرالیا در رشته مدیریت اموزشی دریافت‬ ‫کرده است‪ .‬استاد دانشگاه است و از سال ‪ 85‬به عنوان مسئول مرکز مطالعات راهبردی شورای‬ ‫عالی انقالب فرهنگی و عضو ستاد تخصصی مهندسی فرهنگی دبیرخانه مشغول فعالیت است‪.‬‬ ‫با او در مورد مهندسی فرهنگی کشور و تولید علم به گفت وگو نشستیم‪.‬‬ ‫‪62‬‬ ‫به عن��وان اولین س��وال‪ ،‬ضرورت تش��کیل‬ ‫شورای انقالب فرهنگی چه بود و اینکه بعد‬ ‫از سال ها ایا ضرورتی دارد که هنوز تداوم و‬ ‫ادامه داشته باشد؟‬ ‫‪ l‬برخورد انقالب ها با مس��ائل فرهنگی بسیار متنوع‬ ‫و متفاوت است‪ .‬برخی بسیار سطحی و اندکی تفاوت‬ ‫نسبت به وضعیت سابق جامعه خودشان را می بینند و‬ ‫بعضی از انقالب ها هستند که یک مقدار عمق بیشتری‬ ‫نس��بت به موضوعات فرهنگی دارند‪ .‬ش��ما در تاریخ‬ ‫انقالب های دو قرن اخیر نمی توانید به وسعت انقالب‬ ‫اس�لامی ببینید ک��ه خواهان تغییر جدی و اساس��ی و‬ ‫بنیادی در فرهنگ باشد‪.‬‬ ‫در ذات انقالب اس�لامی یک انقالب فرهنگی وجود‬ ‫دارد‪ .‬یعن��ی انقالب قصد داش��ت با تغیی��ر در بینش‪،‬‬ ‫نگرش و رفتار جامعه برای تبدیل شدن از یک جامعه‬ ‫م��ادی دنیایی به جامعه مورد نظ��ر انبیا و اوصیا عمل‬ ‫کند‪ .‬این هدف‪ ،‬هدف خیلی متفاوتی با اهداف س��ایر‬ ‫انقالب های گذشته داشت‪ .‬حقیقتا باید نسبت به جنس‬ ‫و ش��رایطی که ادعای ان صورت گرفته و وارد صحنه‬ ‫شده اقدام عملیاتی دقیقی صورت بگیرد‪ .‬این اقدام ابزار‬ ‫و اسباب خودش را الزم دارد‪ .‬اگر بعضی از انقالب ها‬ ‫مهمترین ابزارشان‪ ،‬ابزار جنگی‪ ،‬دفاعی و سالح است‪،‬‬ ‫یا بعضی از انقالب ها بیشترین نگاهش و تالششان در‬ ‫مباحث اقتصادی اس��ت‪ ،‬انقالب اسالمی هدف گیری‬ ‫خود را فرهنگ قرار داده اس��ت‪ .‬ای��ن مقدمه ای برای‬ ‫ورود به بحثی است که عرض کردم‪.‬‬ ‫مقدمه دوم اینکه انقالب های فرهنگی در هر س��طحی‬ ‫که باشند ‪ ،‬باید نگاه شان‪ ،‬نگاه بلندمدت تری باشد‪ .‬چون‬ ‫تغییر فرهنگی به س��ادگی انجام نمی گی��رد‪ .‬زمینه های‬ ‫مختل��ف و ت�لاش‪ ،‬کار و هدای��ت س��ازمان یافت��ه‬ ‫احتی��اج دارد تا بتواند به ان مطلوب خودش برس��د‪.‬‬ ‫تغییرات اهسته هستند‪ .‬تغییرات یک مجموعه نظامی‬ ‫ نیس��ت که ما با حمل��ه بتوانیم نیروه��ای خودمان را‬ ‫جایگزین کنیم‪ .‬تغییر اقتصادی نیس��ت که شما بتوانید‬ ‫دو بانک را تعطیل کنید یا موسس��ه اقتصادی جدیدی‬ ‫را تاس��یس و ب��ا یک مدل جدید ش��روع به کار کنید‪.‬‬ ‫س و ابزارهایی هس��تند که تغییردر‬ ‫این اعم��ال از جن ‬ ‫داخل انها نیاز به زمینه سازی ندارد‪ .‬ولی وقتی که شما‬ ‫وارد بحث فرهنگ می ش��وید تمام مقوالت ان نیاز به‬ ‫تفکر و اندیش��ه در جزیی ترین رفتارهای اجتماعی و‬ ‫سازمانی دارد‪ .‬مجددا باید فکر شود تا ببینید که ایا این‬ ‫کار درست است یا غلط‪.‬وقتی ما وارد چنین صحنه ای‬ ‫می شویم عظمت کار روشن می شود‪.‬‬ ‫انقالب اس�لامی همان ابتدا مهمترین مس��اله خود را‬ ‫تغییر در قانون اساس��ی دانست‪ .‬این موضوع از برکات‬ ‫و معجزاتی است که توسط حضرت امام(ره) در ابتدای‬ ‫انقالب مطرح می شود‪.‬‬ ‫بر همین اس��اس ه��م پایه های انق�لاب فرهنگی در‬ ‫قانون اساس��ی جمهوری اسالمی طراحی شد‪ ،‬یعنی با‬ ‫تغییر نوع نگاه در سیس��تم حکومت داری و تنظیمات‬ ‫س��اختاری قوای نظام نظم نوینی بر اس��اس اموزهای‬ ‫مکتب متعالی اسالم تدوین شد‪ .‬بعد مالحظه می کنید‬ ‫که ما درگیر یک جنگ ناخواس��ت ه می ش��ویم که خود‬ ‫ان از ابت��دا تا انتها کار فرهنگی اس��ت‪ .‬یعنی مقدمات‬ ‫ای��ن جنگ‪ ،‬ورود ب��ه ان‪ ،‬نتایج‪ ،‬نحوه لشکرکش��ی و‬ ‫تس��لیحات‪ ،‬هم��ه در یک محدوده زمان��ی انچنان در‬ ‫انحصار و تحریم شدید قرار می گیریم که حتی به قول‬ ‫مق��ام معظم رهبری نمی توانیم یک گونی هم از جایی‬ ‫برای خودمان بیاوریم‪ .‬س��یم خاردار را برای ما تحریم‬ ‫کردند‪ .‬بر این اساس انقالب خود را می سازد و تحولی‬ ‫ایج��اد می کند‪ .‬و با تغییر در تفک��رات و البته تکیه به‬ ‫ملت و تکیه به دارایی های خود توانمندی های عظیمی‬ ‫ را ایج��اد می کند که با ایجاد اعتماد به نفس عمیقی که‬ ‫به عنوان فرهنگ عمومی مطرح می شود امروز خود را‬ ‫در تمام دنیا در زمینه های علمی و مهندسی نشان داده‬ ‫است‪ .‬این فرهنگ خودکفایی در ساحت نظر و تئوری‬ ‫متوقف نشد بلکه از نظر عملی نیز ما امروز توانسته ایم‬ ‫خودکفا باشیم‪.‬‬ ‫این را جزو ثمرات انقالب فرهنگی می دانید؟‬ ‫‪ l‬بله‪ .‬وقتی عملیاتی ش��ده اس��ت یعنی میزان اعتماد‬ ‫به نفس و ش��رایط درونی جامعه تقویت شده و به حد‬ ‫کافی ب��رای حرکت های برنامه ریزی ش��ده بعدی گام‬ ‫بر می داری��م‪ .‬این خود از عنایات خفیه الهی اس��ت که‬ ‫حض��رت امام به ان اش��اره کرده اند‪ .‬حقا هم همینطور‬ ‫بود‪ .‬یعنی اگ��ر ما در یک صحنه بزرگ در جهان وارد‬ ‫نمی ش��دیم و خودنمایی نمی کردیم و نشان نمی دادیم‬ ‫که می شود با دست خالی هم خون را بر شمشیر پیروز‬ ‫ک��رد ادامه درونی کردن این فرهنگ برای خودمان هم‬ ‫خیلی سخت بود‪.‬‬ ‫در حال حاضر س��رمایه عظیمی که داریم و به ان تکیه‬ ‫می کنیم فعالیتی است که در ان موقع اغاز و انجام شد‬ ‫و نش��ان داد که می شود با یک حرکت فرهنگی عمیق‬ ‫ک��ه در هدف اصلی و غایی و تعالی این مجموعه قرار‬ ‫ت فائق اییم‪.‬‬ ‫داده شده‪ ،‬بر تمام مشکال ‬ ‫نکته ای در صحبت های ش��ما بود که به نظر‬ ‫جالب است‪ ،‬اینکه فرمودید پایه های انقالب‬ ‫فرهنگی در قانون اساس��ی وجود دارد‪ .‬این‬ ‫یک موضوع مهم اس��ت که ب��ه ان پرداخته‬ ‫نش��ده بود‪ .‬اما درعین حال موضوع انقالب‬ ‫فرهنگ��ی به ط��ور کل��ی و اختصاص��ی در‬ ‫دانشگاه ها پیگیری شد تا در حوزه های دیگر‬ ‫فرهنگ‪....‬‬ ‫‪ l‬البت��ه من ب��ا اینکه انقالب فرهنگی از دانش��گاه ها‬ ‫شروع شد موافق نیستم‪ .‬انقالب فرهنگی از همان روز‬ ‫اول در دل مردم ش��روع و از جوانب دیگری اغاز شد‪.‬‬ ‫پش��تیبانی انقالب در سال ‪ 15‬خرداد ‪ 42‬تا پیروزی ان‬ ‫در بهمن ‪ 57‬یک کار فرهنگی اس��ت‪ .‬پیروزی انقالب‬ ‫یک کار سنگین فرهنگی بود‪ .‬اولین کسانی که متوجه‬ ‫کار فرهنگی شدند مردم و بسیجی ها بودند که پس از‬ ‫رهبری حضرت امام(ره) ممکن شد‪ .‬اتفاقا روشنفکرها‬ ‫و دیگران خیلی دیرتر از مردم یا شروع کردند یا اینکه‬ ‫اصال نیامدند‪ .‬دلیل اش این بود که به هر حال کسی که‬ ‫مدعی دارا بودن اندیش��ه است بسیار دیر تر از دیگران‬ ‫خود را با ش��رایط جامعه تطبی��ق می دهد‪ .‬علت تکیه‬ ‫حضرت امام بر مجموعه دانشگاه ها و حوزه و ارتباط‬ ‫اینها اتفاقا به علت عمق مس��اله انقالب فرهنگی بود‪.‬‬ ‫چ��ون اگر چنانچه در راس��تای برخی تحوالت که در‬ ‫حوزه فرهنگ ما صورت گرفته و شروع شده بود این‬ ‫مجموعه فکری‪ ،‬اندیشه ای‪ ،‬تربیتی و اموزشی خود را با‬ ‫شرایط انقالبی همراه نمی کرد در واقع یک بخش مهم از‬ ‫هدایتگری دچار مشکل می شدو اگر اینها در این مسیر‬ ‫هم��راه و هم قدم نمی امدن��د و ان را درک نمی کردند‬ ‫ما با مش��کالت بسیار زیادی روبه رو می شدیم‪ .‬ان طور‬ ‫که حضرت امام جامع��ه را تحلیل می کردند باید ابتدا‬ ‫معلمان جامعه همراه با انقالب می ش��دند که «اذا فسد‬ ‫العالم‪ ،‬فسد العالم»‪ ،‬اگر چنانچه عالم فاسد بشود‪ ،‬تمام‬ ‫عالم فاسد شده است‪.‬‬ ‫بنابرای��ن باید در این قس��مت کار ویژه صورت گیرد‪.‬‬ ‫عل��ت س��رمایه گذاری به عنوان ی��ک مجموعه کامال‬ ‫متفاوت و مستقل نسبت به سایر حوزه های فرهنگ بر‬ ‫روی حوزه دانشگاه‪ ،‬تعطیل شدن انها در صدر انقالب‬ ‫و فعال ش��دن س��تاد انقالب فرهنگ��ی و بعد مجددا‬ ‫بازگش��ایی دانش��گاه ها کامال به همین دلیل بود‪ .‬چون‬ ‫معموال اینها دانش اموخته های غرب و کسانی بودند که‬ ‫قبل از انقالب روشنفکران انها را تحت تاثیر خودشان‬ ‫قرار داده بودند‪ .‬نوع تفکری که هنوز بعد از س��ی سال‬ ‫با ان درگیریم و می گوییم تحول علوم انس��انی ناش��ی‬ ‫از این موضوع اس��ت به این دلیل است که این تحول‬ ‫نیازمند این است که دانش��مندان ما بر مبنای محتوای‬ ‫زیرمجموع��ه فرهنگی که ایجاد ش��ده بود بیایند اماده‬ ‫ش��وند تا این تحول صورت گیرد‪ .‬برای رسیدن به این‬ ‫ی طی شد که یکی ستاد انقالب‬ ‫کار مسیر بس��یار مهم ‬ ‫فرهنگی بود که به دستور حضرت امام شکل گرفت و‬ ‫مهمترین کارش��ان این بود که مرحله عظیم بسته شدن‬ ‫انقالب اسالمی ایران‬ ‫جنگ جهانی‬ ‫فرهنگی را در مقابل‬ ‫غرب به راه انداخت‪.‬‬ ‫ما به اندیشه های‬ ‫سکوالر جهان که‬ ‫همه جا ریشه داشته‬ ‫حمله کردیم‪.‬‬ ‫انتظار دارید انها‬ ‫ساکت باشند؟‬ ‫دانشگاه ها تا باز شدن دانشگاه ها برای تطبیق و تناسب‬ ‫پیدا کردن دانشگاه با متن انقالب را مدیریت کرد‪...‬‬ ‫منتقدان می گویند که س��تاد انقالب فرهنگی‬ ‫در موض��وع تصفیه و خارج کردن اس��اتید‬ ‫س��کوالر‪ ،‬ضدانقالب و سلطنت طلب موفق‬ ‫بود اما در تولید محتوا نا موفق بوده است‪.‬‬ ‫‪ l‬این مس��اله به هم��ان ذات کار بر می گردد‪ .‬ش��ما‬ ‫فعالیت ه��ای فیزیکی را راحت می توانید انجام بدهید‪.‬‬ ‫فعالیت های فرهنگی امری دس��توری‪ ،‬اداری و امنیتی‬ ‫نیس��ت‪ .‬یک امر خالقیتی و درونی است‪ .‬امری است‬ ‫که مبتنی بر خیلی تغییرات اس��ت‪ .‬مثال اینکه من بیایم‬ ‫و بررسی کنم در داخل همین سازمانی که هستم ببینم‬ ‫چه کس��ی دارد درس��ت کار می کند‪ ،‬چه کس��ی غلط‬ ‫یا وضعیت ظاه ر ان چطور اس��ت ک��ه خیلی راحت‬ ‫انجام می ش��ود‪ .‬ممکن اس��ت همی��ن کار را بتوانم از‬ ‫لحاظ سیس��تم اداری در فاصله زیادی از لحاظ تسویه‬ ‫حساب نیروها انجام بدهم‪ .‬اما شما وقتی می گویید االن‬ ‫می خواهم یک دانش��مند فیزیک داش��ته باشم‪ ،‬این به‬ ‫سادگی تحقق پیدا نمی کند‪ .‬باید بروید سرمایه گذاری‬ ‫کنی��د‪ .‬اول ای کیوهای مناس��ب را تش��خیص بدهید‪،‬‬ ‫استعدادهای مناسب را در طول مدارس پیدا و هدایت‬ ‫کنید ت��ا بتوانید یک نی��روی خ��وب در زمینه انرژی‬ ‫هسته ای پیدا کنید‪.‬‬ ‫این موضوع را توانس��ته ایم در فیزیک و ش��یمی انجام‬ ‫دهیم‪ .‬در علوم نوپدیدی مثل نانو‪ ،‬بایو و ای تی ما جلو‬ ‫هستیم و فاصله خود را در علوم نوپدید نسبت به سطح‬ ‫جهانی کمتر می کنیم‪ .‬از نظر محتوا واقعا مش��کلی در‬ ‫این زمینه نداریم‪ .‬مثال ش��ما فیزیک هالیدی ر ا ترجمه‬ ‫و تدریس کنید‪ .‬ممکن اس��ت انها ه��م در ذات خود‬ ‫انحرافاتی داشته باشند که باید مواظبت و مراقبت شود‪.‬‬ ‫مثل سیستم مهندسی که نمادهایی دارند که با فرهنگ‬ ‫دینی ما همانند سازی ندارد‪ .‬ولی باز اینها قابل حل تر و‬ ‫قابل کنترل تر هستند نسبت به موضوعات حوزه علوم‬ ‫انسانی‪.‬‬ ‫تحلی��ل ش��ما کام�لا درس��ت اس��ت‪ .‬در‬ ‫علوم انسانی متاسفانه فضایی در دولت های‬ ‫گذش��ته به وجود امد که خیل��ی از متونی‬ ‫که مورد اس��تفاده ق��رار می گرف��ت باعث‬ ‫انحراف ه��ای ج��دی در میان نخبگان ش��د‬ ‫ک��ه نتیجه ان را در س��خنان انحرافی برخی‬ ‫از ادم های��ی ک��ه این روزها تربیون ش��دند‪،‬‬ ‫می شنویم‪.‬‬ ‫‪ l‬شما به نکات خوبی اشاره کردید‪ .‬بنده دو نگاه دارم‪.‬‬ ‫یکی موانع و عوامل عدم انجام یک کار که اینها را باید‬ ‫بشماریم‪ .‬این موانع خیلی متنوع است‪.‬‬ ‫یک وقت هست که ش��ما فرا تحلیل می کنید که ما در‬ ‫مسیرهایی که رد کردیم و گذشتیم‪ ،‬ایا همه اینها ضرر‬ ‫بود یا حکمت های عظیمی در انها بود که خداوندگار‬ ‫عالم ما را در این مسیر انداخته تا مستحکم تر‪ ،‬صحیح تر‬ ‫و قوی ت��ر حرکت کنی��م‪ .‬ایا اینه��ا در مجموع به نفع‬ ‫ماس��ت‪ ،‬اگر ما درست از انها استفاده کنیم‪ ،‬یا به ضرر‬ ‫ما‪ .‬وقتی ما در یک محیط بی حمله و بی تهاجم باش��یم‬ ‫ایا به صورت خودجوش و به اندازه کافی رشد می کنیم‬ ‫یا وقتی که نیازهای ش��دید برای مقابله پیش می اید و‬ ‫احساس می کنیم که حیات در خطر است؟‬ ‫من فک��ر می کنم همه اینه��ا به رغم اینک��ه خطاهایی‬ ‫هس��ت و حتما هم هس��ت و خس��ارت به م��ا زدند‪،‬‬ ‫اما در مجموع همه به نفع پیش��رفت انقالب و رش��د‬ ‫ان و باالرفت��ن درج��ات ان ش��ده اس��ت‪ .‬دش��من‪،‬‬ ‫ب��ا ان هزینه های��ی که در سراس��ر دنیا می کن��د‪ ،‬باید‬ ‫یک س��ری دلگرمی هایی هم را داشته باشد که بیاید و‬ ‫این کار را انجام بدهد‪ .‬ما وارد صحنه ای شدیم که این‬ ‫صحنه خیلی عظیم تر از ان چیزی است که االن ترسیم‬ ‫می کنیم‪ .‬ما االن امدیم و اندیش��ه جهانی که چند قرن‬ ‫پایه گذاری شده‪ ،‬دنیا و تمدن دنیای فعلی را به چالش‬ ‫کش��یدیم و ایس��تادیم و طرح نویی را ارائه دادیم‪ .‬این‬ ‫بحث به این صورت نیست که ما به سادگی نگاه کنیم‬ ‫و کار س��اده ای را انجام دهی��م؛ تمامی دنیا در مقابل ما‬ ‫ایستاده است‪.‬‬ ‫من یک نکته ای را عرض کنم؛ تا س��ال ‪ 79‬اقدامی در‬ ‫منابع انگلیس��ی زبان صورت گرفت که انقالب ایران‬ ‫چه می گوید‪.‬‬ ‫دنی��ا از لح��اظ علمی به دنب��ال ش��ناخت و مقابله با‬ ‫اندیش��ه های انقالب اس�لامی و مقابل��ه فیزیکی یا با‬ ‫مس��ائل و توانمندی های ما نیس��ت‪ .‬انه��ا خیلی زود‬ ‫فهمیدن��د که طرح ما‪ ،‬طرح نوی فکری و اندیش��ه ای‬ ‫است که باید با ان مقابله کنند‪ .‬امدند با این اندیشه نو‬ ‫در سطح سراسری و جهانی برخورد کردند‪ .‬نمونه های‬ ‫ان هم این اس��ت ک��ه بتوانن��د در دوره های مختلف‬ ‫در داخل کش��ور نفوذ کنن��د‪ .‬انقالب اس�لامی ایران‬ ‫جنگ جهانی فرهنگی را در مقابل غرب به راه انداخت‪.‬‬ ‫ما به اندیش��ه های جهان و اندیشه های سکوالر جهان‬ ‫که همه جا ریشه داشته حمله کردیم‪ .‬انتظار دارید انها‬ ‫ساکت باشند‪.‬‬ ‫خود این مهندس��ی فرهنگی تا بیاید توسط کسانی که‬ ‫باید بروند و این کار را انجام بدهند فهم شود‪ ،‬یک دهه‬ ‫طول می کشد‪ .‬این دلیل بر این نیست که نمی خواهند‪.‬‬ ‫دلیل این اس��ت ک��ه منابع مختلف ذهن��ی و فکری و‬ ‫اندیش��ه ای که باید این را بفهم��د و عمل بکند انجام‬ ‫نمی ش��ود‪ .‬ممکن اس��ت از همان اول افرادی فهمیده‬ ‫باش��ند‪ .‬اما به افراد نیس��ت‪ .‬باید تحول��ی در مجموعه‬ ‫اندیش��ه ورزان برای فهم این قضی��ه و فهم و ورود به‬ ‫ان فراهم شود‪ .‬یکی از مسائل این است که مقام معظم‬ ‫رهبری به عنوان هدایت کنن��ده همواره در صف مقدم‬ ‫حضور داشتند‪.‬‬ ‫مق��ام معظ��م رهب��ری ه��م در م��ورد‬ ‫علوم انسانی پیشاپیش همه حرکت کردند و‬ ‫نقش انگیزه دهن��ده و هدایتی خود را اعمال‬ ‫نمودند‪.‬‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬همین طور است‪ .‬واقعا در موضوعات مختلف‬ ‫علوم انسانی که بس��یار فراوانند‪ .‬حاال اینها هرکدام در‬ ‫قالب خودش و متناس��ب باید مورد بررسی و بازبینی‬ ‫قرار گیرد‪ .‬علوم انسانی یعنی حدود ‪ 1000‬رشته‪ .‬یعنی‬ ‫ده هزار دوره و صده��زار درس‪ .‬صدهزار درس یعنی‬ ‫هر درس ‪ 14-16‬س��اعت تولید علمی که شما باید در‬ ‫طول ترم به یک دانش��جو انتقال دهید‪ .‬همه اینها یعنی‬ ‫ی که ان کس��انی که لش��کریان این کار‬ ‫فعالیت عظیم ‬ ‫هستند و باید اماده بشود ذهن های اینها باید متوجه این‬ ‫مساله بشوند‪ ،‬فهم اینها باید قوی شود و وارد این مساله‬ ‫شده و این عملیات را انجام بدهند‪.‬‬ ‫ای��ن عملیات هم یک فعالیت خالقانه درونی اس��ت‪.‬‬ ‫یعنی شما باید در محیط عمل خالق درونی تولید این‬ ‫مسائل را انجام بدهید‪ .‬در زمان فعلی این موضوع مورد‬ ‫‪63‬‬ ‫‪64‬‬ ‫توجه اس��ت و کارهایی هم ص��ورت گرفته که بر این‬ ‫اساس رهبری انقالب دوباره بر ضرورت این امر تاکید‬ ‫می فرمایند‪.‬‬ ‫امروز می بینیم که ستاد انقالب فرهنگی خیلی‬ ‫بهتر و بیشتر از گذشته مشغول فعالیت است‬ ‫و نقشه علمی کش��ور را ترسیم کرده است‪.‬‬ ‫نقشه علمی کش��ور را می توان به عنوان یک‬ ‫نقشه راه برای توسعه علمی کشور دانست؟‬ ‫‪ l‬بنده اگر بخواه��م واقعا قضاوت منصفانه ای انجام‬ ‫بدهم در حدی که ش��اهد مساله هستم‪ ،‬طی چند سال‬ ‫اخیر فعالیت شورای عالی انقالب فرهنگی و دبیرخانه‬ ‫ای ک��ه همراه ان اس��ت و میزان فهم مس��اله و ورود‬ ‫به مصادیق اصال قابل مقایس��ه ب��ا ‪ 1384‬و قبل از ان‬ ‫نیس��ت و خودش را اماده کرده و بدنه خیلی بیش��تر‬ ‫خودش را به موضوع وارد کرده است و به خوبی وارد‬ ‫صحنه عملیات ش��ده و کار انج��ام می دهد‪ .‬به طوری‬ ‫که اگ��ر بگویم فعالیت ده برابر گذش��ته ش��ده اغراق‬ ‫نکرده ام‪.‬‬ ‫اغراق نیس��ت که بگویم‪ ،‬فهم مس��اله خیلی بیشتر از‬ ‫ضوابط حاصل شده است‪ .‬اینکه عده ای پای کار امده و‬ ‫وارد صحنه شده اند و صحنه عمل را مدیریت می کنند‪،‬‬ ‫اغراق نیس��ت‪ .‬منتها کار بسیار سنگین و عمیق است و‬ ‫حوزه های عملیاتی که باید انجام بگیرد بسیار گسترده‬ ‫اس��ت‪ .‬بنابراین ممکن اس��ت نمود نداشته باشد‪ .‬بنده‬ ‫احساسم این اس��ت که شورای عالی انقالب فرهنگی‬ ‫در روی ریل فعالیت اساسی خودش قرار گرفته و این‬ ‫حرکت رو به س��رعت و انشاءاهلل دادن ثمره های غنی و‬ ‫قوی خودش هست‪ .‬این شاید مهمترین نکته باشد‪ .‬که‬ ‫ما مسیر روشن و شفافی را لحاظ معیارهای خودمان در‬ ‫مورد مس��ائلی که باید انجام بشود برای فرهنگ کشور‬ ‫می بینیم‪.‬‬ ‫یکی از رهاوردهای ان همین نقشه جامع علمی کشور‬ ‫بود‪ .‬مالحظه کنید در دنیا تنها ‪ 10‬کشور هستند که نقشه‬ ‫ی دارند‪ .‬یعنی ای��ران به موضوعی پرداخته‬ ‫جامع علم ‬ ‫اس��ت که جزو موضوعات کالن برنامه ریزی است که‬ ‫درسطح جهانی بسیار کم سابقه و نادر توسط کشورها‬ ‫صورت می گیرد‪ .‬حتی کش��وری باسابقه طوالنی مثل‬ ‫روسیه هم دارای چنین نقش��ه ای نیست‪ .‬در ایران این‬ ‫فراهم ش��ده است‪ .‬اینکه ما توانمان به جایی رسیده که‬ ‫بتوانیم این کار را انجام بدهیم و همین که توانس��ته ایم‬ ‫ب��ه اینجا برس��یم ظرفیت عظیمی از کش��ور را نش��ان‬ ‫می دهد‪ .‬بله توان نقش��ه جامع علمی کشور و ظرفیت‬ ‫ان از ظرفیت رسیدن به مجموعه خواست ها و اهداف‬ ‫چشم انداز باالتر هم هست‪.‬‬ ‫ی ترسیم شده در نقشه جامع علمی کشور‬ ‫یعنی افق ها ‬ ‫از افق های مطرح ش��ده در چش��م انداز باالتر اس��ت‪.‬‬ ‫ول��ی در کنار این ما کار دیگری ه��م داریم‪ .‬کاری که‬ ‫انش��اءاهلل در دست است و بس��یار هم از نقشه جامع‬ ‫علمی مهم تر است و ان هم مهندسی فرهنگی است که‬ ‫خودش با پیچیدگی های زیاد در دس��ت اقدام است و‬ ‫ما امیدواریم که تاپایان س��ال بتوانیم شاهد ورود اولین‬ ‫ورژن نقش��ه جامع مهندسی فرهنگی کشور در صحن‬ ‫ش��ورای انقالب فرهنگی و سطح جامعه علمی کشور‬ ‫باش��یم‪ .‬اگر این اتفاق بیفتد تحول بسیار عظیمی است‪.‬‬ ‫ما تحول بسیار مهمی را در موضوع اموزش و پرورش‬ ‫کشور خودمان دنبال می کنیم که به عنوان یکی از اسناد‬ ‫باالسری و مهم تلقی می شود‪.‬‬ ‫انشاءاهلل شاهد رسیدن به همه منویات انبیاء و مخصوصا‬ ‫خاتم انبیاء (ص) باشیم که همه شان خواستشان فرهنگی‬ ‫و تحول انس��ان و ازادی و رهایی انس��ان است از بند‬ ‫مسائل مختلف که مانع پرواز اوست و بتوانیم زمینه ساز‬ ‫چنین حرکتی در جامعه‪ ،‬انقالب و در کل کش��ورمان‬ ‫باشیم‪g .‬‬ ‫انقالب فرهنگی؛ از ستاد تا شورا‬ ‫گذری بر چگونگی شکل گیری یک نهاد‬ ‫سهیال طائی‬ ‫‪4‬‬ ‫ش��اید پیام نوروزی حضرت امام در سال ‪1359‬‬ ‫نقطه اغ��از حرکتی بود که بعد ه��ا انقالب فرهنگی‬ ‫ن��ام گرفت‪ .‬ای��ن پیام در ش��رایطی صادر ش��د که‬ ‫فضای دانش��گاه ها ملتهب ب��ود و نگرانی از انحراف‬ ‫حرکت های دانشگاهی در اردوگاه انقالبیون مشاهده‬ ‫می ش��د‪ .‬امام خمینی در بن��د ‪ 11‬این پیام بر ضرورت‬ ‫ایجاد انقالب اساسی در دانشگاه‏ های سراسر کشور‪،‬‬ ‫تصفی��ه اس��اتید مرتبط با ش��رق و غ��رب و تبدیل‬ ‫دانش��گاه به محیطی س��الم برای تدوین علوم عالی‬ ‫اس�لامی تاکید کردند‪ .‬رهبر کبیر انقالب این سخنان‬ ‫را در حالی بیان داشتند که پیش ازان برخی جناح های‬ ‫خط امام (ره) در جلسات و نشست های داخلی خود‬ ‫نس��بت به وضعیت دانش��گاه ها ابراز نگرانی کرده و‬ ‫به دنبال تدبیر مناس��ب برای ح��ل و فصل این قضیه‬ ‫بودند‪ .‬خاطرات و نوش��ته ها حاکی از ان است که از‬ ‫یک سو حزب جمهوری اسالمی به عنوان نزدیک ترین‬ ‫تش��کیالت سیاس��ی کش��ور به امام خمینی(ره) در‬ ‫جلس��ات داخلی خود لزوم پاکس��ازی دانشگاه ها را‬ ‫پیگیری می کرد‪ .‬از سوی دیگر دفتر تحکیم وحدت که‬ ‫در ماجرای تسخیر النه جاسوسی توسط دانشجویان‬ ‫پیرو خط امام به حاشیه رفته بود پیشگام یک تحول‬ ‫فرهنگی در دانشگاه ها شده بود‪.‬‬ ‫در ه��ر صورت پی��ام نوروزی حضرت ام��ام (ره) به‬ ‫این دو گروه عمده سیاس��ی و همچنین دیگر جریانات‬ ‫و افراد نزدی��ک به خط امام این پیام را داد که با جدیت‬ ‫برنامه ه��ای خود را پیگیری کنن��د‪ .‬در پی این تحوالت‬ ‫چندی��ن اتف��اق رخ می دهد‪ .‬در ‪ 26‬فروردین س��ال ‪59‬‬ ‫هاشمی رفسنجانی که از اعضای مرکزی حزب جمهوری‬ ‫اس�لامی بود در دانش��گاه تبریزمورد حمله قرار گرفت‪.‬‬ ‫اقای هاشمی رفس��نجانی که درباره مبانی فکری اسالم‬ ‫و بنیادهای انقالبی صحبت می کرد با حمله دانشجویان‬ ‫هوادار کمونیست ها روبه رو می شود‪ .‬جلسه به اغتشاش‬ ‫کش��یده شده و اقای هاشمی جلسه ر ا ترک می کند‪ .‬این‬ ‫رفتار مورد اعتراض روحانیون و مردم تبریز قرار می گیرد‪.‬‬ ‫دانش��جویان انجمن های اسالمی هم با حمایت این جو‬ ‫به وجود امده شروع به تصفیه دانشگاه ها نمودند‪.‬‬ ‫روز شنبه سی ام فروردین ‪ 59‬شورای انقالب و بنی صدر‬ ‫رئیس جمهور وقت (بنی صدر ابتدا با توجه به تمایالت‬ ‫حزبی اش مخالف طرح بود اما پس از اینکه دید نمی تواند‬ ‫در مقابل این موج ایس��تادگی کند با شعار معروف خود‬ ‫س��وار بر موج چنان پیش رفت که خود سمبل عملکرد‬ ‫محدود کردن داش��گاه ها شد) با امام دیدار می کنند و در‬ ‫پایان اطالعیه ای صادر می کنند و س��ه عمل را خواستار‬ ‫می شوند‪:‬‬ ‫الف‪ -‬تخلیه دانشگاه ها از عوامل و گروه های سیاسی در‬ ‫‪ 3‬روز( ‪ 1 /30‬تا ‪)1359/ 2 /2‬‬ ‫ب‪ -‬تعطیل��ی دانش��گاه ها پ��س از پای��ان امتحانات در‬ ‫‪14‬خ��رداد و تحوی��ل انها در ‪ 15‬خرداد ت��ا تهیه برنامه‬ ‫اموزشی مدون‪ .‬پذیرش دانشجو در سال اتی بر موازین‬ ‫جدید خواهد بود‪.‬‬ ‫ج‪ -‬توقف هر گونه استخدام‬ ‫به دنبال مصوبه شورای انقالب دانشگاه تبدیل به عرصه‬ ‫درگیری شدید بین دانش��جویان انجمن های اسالمی و‬ ‫گروه های سیاسی که مقاومت بیشتری به خرج می دادند‬ ‫ش��د‪ .‬برخ��ی از گروه ها اقدام به تخلی��ه دفاتر نموده اما‬ ‫برخی که موثر ترین انها هم سازمان دانشجویان پیشگام‬ ‫و گروه دانش��جویان پیکار بودند مقاومت به خرج دادند‬ ‫و در گیری هایی را در س��طح دانشگاه هایی مانند تربیت‬ ‫معلم‪ ،‬علم صنعت‪ ،‬دانش��گاه ملی (ش��هید بهشتی ) و‪...‬‬ ‫باعث شدند‪.‬‬ ‫صدور فرمان انقالب فرهنگی‬ ‫پس از تعطیل رس��می دانش��گاه ها‪ ،‬امام خمینی (ره) در‬ ‫‪ 23‬خرداد ‪ 59‬فرمانی را مبنی بر تش��کیل ستاد انقالب‬ ‫فرهنگی صادر نمودند‪ .‬در قس��متی از فرمان ایشان امده‬ ‫است‪« :‬بر این اساس به حضرات اقایان محترم محمدجواد‬ ‫باهنر‪ ،‬مهدی ربانی املش��ی‪ ،‬حس��ن حبیبی‪ ،‬عبدالکریم‬ ‫س��روش‪ ،‬ش��مس ال احمد‪ ،‬جالل الدین فارسی و علی‬ ‫شریعتمداری مس��ئولیت داده می ‏شود تا ستادی تشکیل‬ ‫دهند و از افراد صاحب نظر متعهد‪ ،‬از بین اساتید مسلمان‬ ‫و کارکنان متعهد با ایمان و دیگر قشرهای تحصیلکرده‪،‬‬ ‫متعه��د و مومن به جمهوری اس�لامی دعوت نمایند تا‬ ‫ش��ورایی تش��کیل دهند و برای برنامه‏ ریزی رشته‏ های‬ ‫مختلف و خط مشی فرهنگی اینده دانشگاه ها‪ ،‬براساس‬ ‫فرهنگ اسالمی و انتخاب و اماده سازی اساتید شایسته‪،‬‬ ‫متعه��د و اگاه و دیگر امور مربوط به انقالب اموزش��ی‬ ‫اسالمی اقدام نمایند‪».‬‬ ‫ماموریت های ستاد‬ ‫س��تاد انقالب فرهنگی طبق فرمان امام (ره) ملزم بود که‬ ‫در برخورد با مس��ائل دانشگاهی فعالیت‏های خود را بر‬ ‫چند محور متمرکز کند‪ -1 :‬تربیت استاد و گزینش افراد‬ ‫شایسته برای تدریس در دانشگاه‏ ها ‪ -2‬گزینش دانشجو‬ ‫‪ -3‬اس�لامی کردن جو دانش��گاه‏ ها و تغییر برنامه‏ های‬ ‫اموزشی دانشگاه‏ ها‪ ،‬به صورتی که محصول کار انها در‬ ‫خدمت مردم قرار گیرد‪ .‬بر این اساس‪ ،‬ستاد از صاحبنظران‬ ‫مختلف دعوت به همکاری نمود و در اولین گام گروه‏ های‬ ‫برنامه‏ ریزی در رش��ته‏ های پزش��کی‪ ،‬فنی و مهندس��ی‪،‬‬ ‫علوم پایه‪ ،‬کش��اورزی‪ ،‬علوم انسانی و هنر تشکیل شد‪.‬‬ ‫از انجایی که مدیریت دانشگاه‏ ها در گذشته هماهنگ با‬ ‫فرهنگ اس�لامی جامعه نبود‪ ،‬باید تغییراتی در مدیریت‬ ‫دانشگاه‏ ها به عمل می امد‪ ،‬سازمان دانشگاه‏ ها باید دگرگون‬ ‫می‏شد و مهمتر از همه‪ ،‬محیط دانشگاه‏ ها اسالمی می‏شد‪.‬‬ ‫برای این منظور‪ ،‬کمیته ای در ستاد با عنوان «کمیته اسالمی‬ ‫کردن دانش��گاه‏ ها» تشکیل ش��د‪ .‬با توجه به ناهماهنگی‬ ‫ضوابط و مقررات حاکم بر دانشگاه‏ ها با شرایط انقالبی‬ ‫جامعه‪ ،‬قسمت اعظم فعالیت‏های ستاد بر اسالمی کردن‬ ‫دانش��گاه‏ ها و تعیین ضوابط و مقرراتی منطبق با موازین‬ ‫اس�لامی متمرکز شد‪ .‬در شهریور ماه س��ال ‪ 62‬با توجه‬ ‫به نظر ام��ام (ره) مبنی بر لزو م ترمیم و تقویت س��تاد و‬ ‫مخصوصا حضور مس��ئوالن اجرایی در ان‪ ،‬به دنبال نامه‬ ‫رئیس جمهور وقت (حضرت ایت اهلل خامنه ‏ای)‪ ،‬امام امت‬ ‫در تاریخ ‪ 62/6/8‬طی نامه ای به پیش��نهاد رئیس جمهور‬ ‫مبنی بر ترمیم و تکمیل ستاد انقالب فرهنگی پاسخ دادند‬ ‫و از این تاریخ ستاد ب ا ترکیب ذیل به فعالیت خود ادامه‬ ‫داد‪« :‬نخس��ت وزیر‪ ،‬وزرای فرهن��گ و اموزش عالی و‬ ‫فرهنگ و ارشاد اسالمی‪ ،‬دو نفر دانشجو به انتخاب جهاد‬ ‫دانش��گاهی و اقایان علی شریعتمداری‪ ،‬احمد احمدی‪،‬‬ ‫عبدالکریم سروش و مصطفی معین‪».‬‬ ‫تاسیس شورای عالی انقالب فرهنگی‬ ‫با بازگش��ایی دانش��گاه ها و توس��عه مراکز اموزشی و‬ ‫گستردگی فعالیت س��تاد انقالب فرهنگی ضرورت‬ ‫تقویت این نهاد بیش از پیش احساس شد‪ ،‬به طوریکه‬ ‫در ‪ 19‬اذر ‪ 1363‬دومی��ن ترمیم عمده س��تاد انقالب‬ ‫فرهنگی توسط حضرت امام خمینی (ره) انجام گرفت‬ ‫و به این ترتیب شورای عالی انقالب فرهنگی با ترکیبی‬ ‫جدید تشکیل شد‪ .‬در بخشی از این فرمان امده است‪:‬‬ ‫«خ��روج از فرهنگ بداموز غربی و نفوذ و جایگزین‬ ‫شدن فرهنگ اموزنده اسالمی‪ ،‬ملی و انقالب فرهنگی‬ ‫در تمام زمینه ها در سطح کشور انچنان محتاج تالش‬ ‫و کوشش اس��ت که برای تحقق ان سالیان دراز باید‬ ‫زحمت کشید و با نفوذ عمیق ریشه دار غرب مبارزه‬ ‫کرد‪ .‬اینک با تشکر از زحمات ستاد انقالب فرهنگی‬ ‫برای هر چه بارورتر ش��دن انقالب در سطح کشور‪،‬‬ ‫تقویت این نه��اد را الزم دیدم بدین جهت عالوه بر‬ ‫ی افراد س��تاد انقالب فرهنگی و روسای محترم‬ ‫تمام ‬ ‫سه قوه‪ ،‬حجج اسالم اقای خامنه ‏ای‪ ،‬اقای اردبیلی و‬ ‫اقای رفسنجانی و همچنین جناب حجت االسالم اقای‬ ‫مهدوی کنی و اقایان س��یدکاظم اکرمی وزیر اموزش‬ ‫و پ��رورش و رض��ا داوری و نص��راهلل پورجوادی و‬ ‫محمدرضا هاشمی را به انان اضافه نمودم»‪ .‬به دنبال‬ ‫استفسار مورخ ‪ 63/11/29‬رئیس جمهور وقت درباره‬ ‫اعتبارمصوباتشورای عالیانقالبفرهنگی‪،‬حضرت‬ ‫ام��ام در تاریخ ‪ 63/12/6‬پاس��خ فرمودند‪« :‬ضوابط و‬ ‫قواعدی را که ش��ورای محترم عالی انقالب فرهنگی‬ ‫وضع می نمایند باید ترتیب اثر داده ش��ود»‪ .‬س��ومین‬ ‫ ترمیم عمده ش��ورای عالی انقالب فرهنگی به سال‬ ‫‪ 1375‬برمی‏گ��ردد‪ .‬حضرت‏ایت ‏اهلل‏خامنه ای‪ ،‬رهبر‬ ‫معظم انقالب اس�لامی در تاریخ ‪ 75/9/14‬با صدور‬ ‫پیامی ضمن تعیین ترکیب جدید اعضای شورای عالی‬ ‫بر اهمیت جایگاه و وظایف خطیر ان نیز تاکید نمودند‪،‬‬ ‫در این پیام امده است‪« :‬شورای عالی انقالب فرهنگی‬ ‫که با تدبیر حکیمانه امام راحل عظیم الشان به جای ستاد‬ ‫انقالب فرهنگی پدید امد‪ ،‬نقش فعال و موثری را در‬ ‫عرصه های امور فرهنگی کشور به خصوص دانشگاه‏ ها‬ ‫ایفا کرد و برکات زیادی از خود به جای گذارد‪ .‬اکنون‬ ‫با پیشرفت کشور در کار سازندگی و گسترش دامنه‬ ‫نیاز به دانش و تخصص و لزوم فراگیری علوم و فنون‬ ‫و پرورش محققان و نواوران و استادان و متخصصان‬ ‫کارامد‪ ،‬اهمیت این بخش از مس��ائل فرهنگی تاکید‬ ‫مضاعف یافته است‪ .‬توسعه دانشگاه‏ ها و پژوهشگاه‏ ها‬ ‫و دیگر مراکز اموزش و اموزش عالی که پاسخ طبیعی‬ ‫به ان نیاز است و افزایش چشمگیر کمیت دانشجویی‪،‬‬ ‫به نوبه خود تکالیف تازه‏ای را بر عهده مسئوالن امور‬ ‫فرهنگی کشور می‏گذارد که برتر از همه انها اوال کیفیت‬ ‫بخشیدن به مایه های علم و تحقیق در این مراکز و ثانیا‬ ‫پرداختن به تربیت معنوی دانشجویان و هدایت فکر و‬ ‫عمل انان است»‪ .‬در بخشی دیگر از این پیام‪ ،‬با اشاره‬ ‫به هجوم فرهنگی همه جانبه دش��منان به ارزش‏های‬ ‫اس�لامی‪ ،‬فرهنگ اصیل ملی و باوره��ای مردم امده‬ ‫است‪« :‬همه این حقایق مهم و هشدار دهنده مسئوالن‬ ‫فرهنگی کشور را به تدبیری برتر و اهتمامی بیشتر و‬ ‫تالشی گسترده تر فرا می خواند و به ویژه شورای عالی‬ ‫انق�لاب فرهنگی را که در جهاد ملی با بی‏س��وادی و‬ ‫عقب ماندگ��ی علم��ی و تبعیت فرهنگ��ی‪ ،‬در حکم‬ ‫س��تاد مرکزی و اصلی اس��ت‪ ،‬به تحرک و نواوری و‬ ‫هم��ت گم��اری برمی انگی��زد»‪ .‬بدی��ن ترتی��ب‬ ‫شورای عالی انقالب فرهنگی وارد مرحله جدیدی از‬ ‫حیات تشکیالتی‏ش��د‪ .‬در این مرحله شورای عالی‬ ‫انقالب فرهنگی موظف شد در راس فعالیت های خود‬ ‫به «مدیریت فرهنگی» جامعه در عرصه های مختلف‬ ‫بپردازد و با سیاس��تگذاری‏های اصولی خود زمینه را‬ ‫برای پیدایش جامع��ه‏ای بهره ‏مند از حیات طیبه الهی‬ ‫فراهم سازد‪g.‬‬ ‫نگاه‬ ‫ضرورت های استمرار‬ ‫انقالب فرهنگی‬ ‫*‬ ‫محمد صادق کوشکی‬ ‫انقالب فرهنگی ن��ه به عنوان‬ ‫یک حرک��ت مقطع��ی بلکه‬ ‫به عنوان یکی از ضرورت های‬ ‫تکامل انقالب اس�لامی مورد‬ ‫توجه اس��ت‪ .‬انچ��ه در بهمن‬ ‫‪ 1357‬رخ داد در واقع پیروزی‬ ‫ضلع سیاسی انقالب اسالمی بود و تحقق انقالب‬ ‫در حوزه ه��ای فرهنگ و اقتصاد س��ازوکارهای‬ ‫دیگ��ری را می طلبید‪ .‬باید بپذیریم که باقی ماندن‬ ‫انقالب در عرصه سیاسی به معنای ناقص ماندن‬ ‫ان بود‪ .‬از این رو حرکتی که تحت عنوان انقالب‬ ‫فرهنگی و به دس��تور حضرت ام��ام (ره) انجام‬ ‫شد‪ ،‬در حقیقت تالشی برای ساماندهی تدریجی‬ ‫وضعیت انقالب و رس��یدن به تکامل در انقالب‬ ‫اسالمی بود‪ .‬انقالب فرهنگی در حقیقت به معنای‬ ‫تولید و عرضه یک شیوه نوین از زندگی بر اساس‬ ‫مبانی دینی اس��ت و طبیعی است که این مهم جز‬ ‫از طری��ق اندیش��ه ورزی و تولید فکر و خالقیت‬ ‫هن��ری امکان پذی��ر نخواهد بود؛ ب��ه همین دلیل‬ ‫انق�لاب فرهنگی را نباید به حرکتی که در ابتدای‬ ‫پیروزی انقالب و در قالب پاکس��ازی دانشگاه ها‬ ‫از عناصر مساله دار و برخی متون دارای اشکاالت‬ ‫اساس��ی صورت گرفت منحصر دانست‪ .‬انقالب‬ ‫فرهنگ��ی دامنه دار‪ ،‬تدریجی و زمان بر اس��ت که‬ ‫جز به مدد حضور جدی اهالی فکر و فرهنگ که‬ ‫دین را مبنای خود قرارداده باش��ند ممکن نیست‪.‬‬ ‫متاسفانه برداشت های محدود گرایانه‪ ،‬حداقلی و‬ ‫بعض��ا تنگ نظرانه در ح��وزه انقالب فرهنگی در‬ ‫س��ال های پس از انقالب موجب ش��د این مهم‬ ‫به سرانجام نرس��د و حرکت انقالب فرهنگی با‬ ‫چالش های فراوانی مواجه شود تا انجا که حرکت‬ ‫انقالب فرهنگی در اثر غفلت ها‪ ،‬جهالت ها و بعضا‬ ‫حرکت در زمین دشمن متوقف شد و نظام درگیر‬ ‫مشکالتی چون تهاجم فرهنگی‪ ،‬شبیخون فرهنگی‬ ‫و به طور کالن جنگ نرم فرهنگی شد‪ .‬نابسامانی‬ ‫عمیق در دانشگاه ها به ویژه در حوزه علوم انسانی و‬ ‫وابستگی مفرط این حوزه به اندیشه های غربی از‬ ‫جمله نتایج این غفلت هاست‪ .‬در افق دید حضرت‬ ‫امام خمینی (ره) و رهبری انقالب اس�لامی الزمه‬ ‫برپایی یک تمدن مبتنی بر دین‪ ،‬تولید علم‪ ،‬فرهنگ‬ ‫و اندیش��ه و به تبع ان تولی��د علم در عرصه های‬ ‫مختل��ف به ویژه علوم انس��انی بر مبن��ا و متدها‬ ‫و روش های دینی اس��ت‪ .‬طبیعی اس��ت که این‬ ‫رسالت بر عهده تمامی کسانی است که توانایی در‬ ‫عرصه علمی و فکری را با تعهد به نظام و دیانت‬ ‫امیخته اند‪ .‬نکته دیگر این است که انقالب فرهنگی‬ ‫قابل محدودسازی در چارچوب یک شورا نیست‪.‬‬ ‫هر چند این شورا می تواند و باید ستاد فرماندهی‬ ‫انقالب فرهنگی باشد‪ .‬در صورتی که اعضای ان‬ ‫اع��م از حقوقی و حقیقی به این ماموریت خطیر‬ ‫واقف بوده و تم��ام تمرکز خود را در این جهت‬ ‫به کار ببرند‪ .‬هر گونه تعلل در ساماندهی وضعیت‬ ‫فرهنگی کش��ور ب��دون تردید خطرن��اک بوده و‬ ‫می تواند تبعات جبران ناپذیری به جا بگذارد‪g .‬‬ ‫*استاد دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی‬ ‫‪65‬‬ ‫تشکیل «انقالب فرهنگی» در گفت وگوی مثلث با جالل الدین فارسی‪:‬‬ ‫دروس دانشگاهی را متحول کردیم‬ ‫علیرضا شاکر‬ ‫‪ 5‬از میان هفت نفری که از حضرت امام خمینی(ره) حکم گرفتند تا با راه اندازی‬ ‫ستاد انقالب فرهنگی دانشگاه ها را اسالمی کرده و عناصر و گروهک های مساله دار را‬ ‫از محیط دانشگاه ها پاکسازی کنند‪ ،‬همچنان چهار نفر در قید حیات هستند‪ .‬محمد جواد باهنر‬ ‫و ربانی املشی به شهادت رسیدند و شمس ال احمد هم دار فانی را وداع گفت‪ .‬حسن حبیبی‪،‬‬ ‫عبدالکریم سروش‪ ،‬علی شریعتمداری و جالل الدین فارسی‪ ،‬دیگر افراد ستاد هفت نفره هستند‪.‬‬ ‫انطور که از قرائن و شواهد پیداست از میان این چهار نفر‪ ،‬جالل الدین فارسی پیش از دیگران‬ ‫از طرح انقالب فرهنگی اگاه شده و برای حضور در این جمع دعوت به همکاری شده است‪.‬‬ ‫فارسی که در سال های قبل از انقالب در عرصه مبارزه نقش فعالی داشت با کناره گیری از‬ ‫کاندیداتوری اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری به حاشیه عرصه سیاست سوق پیدا‬ ‫کرد‪ .‬وی در سال های بعد گرفتار پرونده ای قضایی و به طور کلی حاشیه نشین شد‪ .‬با این‬ ‫حال جالل الدین فارسی تحقیق و پژوهش را رها نکرد و با انتشار کتاب هایی به قول خودش‬ ‫در مسیر اهداف انقالب فرهنگی گام برداشت‪ .‬مثلث در گفت وگو با این عضو ستاد انقالب‬ ‫فرهنگی چگونگی ورود وی به این عرصه و فعالیت های شخصی و گروهی انجام شده در این‬ ‫ارتباط را مورد بررسی قرار داده است‪ .‬بخش عمده ای از این مصاحبه سه ساعته به مفاهیمی از‬ ‫«درس های پروردگار‪ ،‬هستی انسان و زندگی» اختصاص یافت که در اینده منتشر می شود‪.‬‬ ‫‪66‬‬ ‫ش��ما یک��ی از اعض��ای اولی��ه س��تاد‬ ‫هف��ت نف��ره انق�لاب فرهنگی بودی��د‪ .‬از‬ ‫چگونگی حضورتان در ان جمع بگویید‪.‬‬ ‫‪ l‬مبتک��ر انقالب فرهنگی‪ ،‬ش��ورای مرکزی حزب‬ ‫جمهوری اسالمی‪ ،‬شهید عالیقدر سید محمد بهشتی‪،‬‬ ‫مق��ام معظ��م رهب��ری و حجت االسال مو المس��لمین‬ ‫اقای هاش��می رفس��نجانی بودند‪ .‬این سه نفر که از‬ ‫بنیانگذاران حزب بودند مرا به جلس��ه ای که داشتند‬ ‫دعوت کردند‪.‬‬ ‫در انجا گفتند حاال که بنی صدر رئیس جمهور ش��ده‬ ‫این خطر جدی اس��ت که وی دانش��گاه ها را تحت‬ ‫تاثی��ر مقاص��د و عالیق س��وء خودش ق��رار دهد‪.‬‬ ‫س��پس گفتند که ما ب��رای س��اماندهی این وضعیت‬ ‫اف��رادی از جمله ش��ما را به ام��ام پیش��نهاد دادیم‪،‬‬ ‫ام��ام ه��م پذیرفتند و گفته ان��د بروید بقی��ه افراد را‬ ‫تعیی��ن کنید‪ .‬اس��م ش��هید باهنر و حجت االس�لام‬ ‫ربانی املش��ی و دکتر حس��ن حبیبی را ه��م بردند‪.‬‬ ‫دکتر حسن حبیبی‪ ،‬عضو حزب جمهوری اسالمی نبود‬ ‫ولی من و شهید باهنر اعضای شورای مرکزی حزب‬ ‫بودیم و مرحوم ربانی املش��ی هم مسئول حزب در‬ ‫قم بودند‪ .‬دکتر حسن حبیبی از اعضای سابق نهضت‬ ‫ازادی بود‪ .‬با دولت موقت هم همکاری می کرد و با‬ ‫بنی صدر هم رابطه نزدیکی داش��ت اما چون یک فرد‬ ‫فرهنگی و مذهبی بود بنای دوستان ما این بود که وی‬ ‫را از بنی صدر و نهض��ت ازادی جدا کنند‪ .‬من گفتم‬ ‫این اقای دکتر علی شریعتمداری که وزیر فرهنگ و‬ ‫اموزش عالی در دولت مهن��دس بازرگان بودند هم‬ ‫شخصیت فرهنگی و متدین و خوبی است و اتفاقا در‬ ‫حوزه اموزش عالی و اداره و برنامه ریزی دانشگاه ها‬ ‫تخص��ص دارد‪ .‬در امریکا تحصیل کرده و کارش را‬ ‫خوب بلد است‪ .‬من کس دیگری را در کشور با این‬ ‫مشخصات نمی شناختم‪ .‬اقای هاشمی گفتند‪« :‬راست‬ ‫می گوئید وقتی که هیات دولت برکنار ش��د و حزب‬ ‫جمهوری هم خیلی در برکناری دولت بازرگان موثر‬ ‫بود ایشان هیچگونه واکنش منفی نداشت در حالیکه‬ ‫دیگران اعتراضات شدیدی ابراز داشته بودند‪ ».‬من در‬ ‫ادامه صحبت های اقای هاش��می گفتم که صالحیت‬ ‫اخالقی ایش��ان خیلی بیش��تر از اینهاس��ت چون که‬ ‫دکت��ر ش��ریعتمداری در دهه ‪ 1330‬ب��ا مرحوم دکتر‬ ‫کاظم س��امی که ه��م حزب و هم م��رام بودند وارد‬ ‫جلسه ای ش��ده بودند که مرحوم دکتر علی شریعتی‬ ‫برای تفس��یر قران تاس��یس کرده بودند و از من هم‬ ‫برای س��خنرانی در ان جلس��ه دعوت می کردند‪ .‬من‬ ‫گفتم مقام معظم رهبری هم خودشان در ان جلسات‬ ‫شرکت می کردند‪ .‬ایشان از ان زمان در خط مبارزات‬ ‫ازادی بخش و ملی بودند‪ .‬خیلی خوش��حال ش��دند‬ ‫و این اس��م را هم بالفاصله نوش��تند واین لیست را‬ ‫خدمت امام بردند‪ .‬در بیت امام ظاهرا اسامی سروش‬ ‫و برادر جالل ال احمد به نام ش��مس ال احمد را هم‬ ‫به لیست اضافه می کنند و امام هم همه را تائید کرده‬ ‫و ما در ستاد انقالب فرهنگی مشغول شدیم‪ .‬مرحوم‬ ‫ربانی املش��ی دادستان کل کش��ور هم بود‪ .‬ایشان را‬ ‫از ای��ن جهت انتخاب ک��رده بودند که گروهک های‬ ‫ح��زب توده‪ ،‬چریک های فدای��ی‪ ،‬مجاهدین خلق و‬ ‫انواع تیپ های مختلف لیبرال‪ ،‬طرفدار غرب و الئیک‬ ‫در دانشگاه ها نفوذ کرده بودند و برای تسویه اینها و‬ ‫انقالب در کادرهای دانشگاهی به حمایت دادستانی‬ ‫احتیاج داشتیم‪.‬‬ ‫جلس��ات این ستاد چگونه تشکیل می شد؟‬ ‫از نخس��تین جلسه ستاد خاطره ای در ذهن‬ ‫دارید؟‬ ‫‪ l‬اولین جلس��ه در محل مجلس س��نای س��ابق که‬ ‫بعده��ا مجلس ش��ورای اس�لامی ش��د و االن محل‬ ‫جلس��ات مجلس خبرگان اس��ت برگزار شد‪ .‬در ان‬ ‫محل جلس��ات ش��ورای انقالب هم تشکیل می شد‪.‬‬ ‫در ان جلس��ه دکتر ش��ریعتمداری و شمس ال احمد‬ ‫و چند نفر دیگر حضور داش��تند‪ .‬من به خوبی به یاد‬ ‫دارم که ش��هید باهنر همراه شهید رجایی که ان موقع‬ ‫کفیل وزارت اموزش و پرورش بود وارد سالن شد‪.‬‬ ‫از انج��ا که ش��هید رجایی عضو این س��تاد نبود من‬ ‫تعجب کردم‪.‬‬ ‫در همان جا شهید رجایی مرا کنار کشید و حرف های‬ ‫خیرخواهانه و روش��نگرانه ای راجع به یکی از اعضا‬ ‫زد که ظاهرا قبل از من به شهید باهنر هم ان حرف ها‬ ‫را زده بود و معلوم ش��د ک��ه وی برای چه منظوری‬ ‫به ان محل امده اس��ت‪ .‬جلس��ات بعدی ما در محل‬ ‫س��اختمان وزارت ام��وزش عالی در خیابان اس��تاد‬ ‫نجات اللهی برگزار ش��د تا اینک��ه برای ارائه گزارش‬ ‫خدمت امام رفتیم‪ .‬از ان جمع ‪ 7‬نفره اولین شخصی‬ ‫که جدا شد شمس ال احمد بود‪ .‬او چند جلسه بیشتر‬ ‫نیام��د با اینک��ه برای وی حقوق تعیی��ن کرده بودیم‬ ‫و حق��وق را ه��م پرداخت می کردیم ول��ی دیگر در‬ ‫جلس��ات ش��رکت نکرد‪ .‬یک��ی از کاره��ای انقالبی‬ ‫اولین جلسه در محل‬ ‫مجلس سنای سابق که‬ ‫بعدها مجلس شورای‬ ‫اسالمی شد و االن محل‬ ‫جلسات مجلس خبرگان‬ ‫است برگزار شد‪ .‬در ان‬ ‫محل جلسات شورای‬ ‫انقالب هم تشکیل‬ ‫می شد‪ .‬در ان جلسه‬ ‫دکتر شریعتمداری و‬ ‫شمس ال احمد و چند نفر‬ ‫دیگر حضور داشتند‬ ‫خ��وب ما در ان دوره الزام اس��اتید متعهد و انقالبی‬ ‫دانش��گاه ها ب��ه تالیف کتاب بود‪ .‬م��ا در ازای تالیف‬ ‫کتاب به اس��اتید هم حقوق پرداخ��ت می کردیم‪ .‬با‬ ‫این کار ما کتاب های تمامی رشته ها را مطابق با انچه‬ ‫در امریکا‪ ،‬فرانس��ه‪ ،‬المان و انگلیس هس��ت به روز‬ ‫کردیم‪ .‬این یکی از اقدامات بزرگی است که در زمینه‬ ‫علوم زیستی انجام دادیم‪ .‬معارفی که جامعه اسالمی‬ ‫را می س��ازد تنها محدود به علوم زیستی نیست‪ .‬یک‬ ‫بخش هم علوم اجتماعی اس��ت ک��ه باید خیلی کار‬ ‫می ش��د تا اس�لامی کردن علوم انجام شود‪ .‬از جمله‬ ‫دانش مربوط به دولت ‪ -‬انقالب است که در غرب به‬ ‫ان جامعه شناس��ی سیاسی می گویند و بخش دیگری‬ ‫از این علم در فلس��فه سیاس��ی و حقوق توزیع شده‬ ‫است‪ .‬ما برجسته ترین اس��اتیدی که قادر به نگارش‬ ‫کتاب در این حوزه ها بودند را بسیج کردیم تا تحقیق‬ ‫و تالی��ف کنن��د‪ .‬مثال من چند نفر از بهترین اس��اتید‬ ‫علوم انس��انی را مامور کردم ت��ا تاریخ معروف ترین‬ ‫انقالب های جهان مانند انقالب فرانسه‪ ،‬انقالب کوبا‬ ‫و انقالب اکتبر روس��یه را تالیف کنند که البته حاصل‬ ‫این کار چندان به درد نخورد و به این نتیجه رس��یدم‬ ‫که کتاب ه��ای غربی این انقالب ه��ا را بهتر توضیح‬ ‫داده اند‪ .‬اما در مجموع به روز کردن کتاب های درسی‬ ‫تحول بزرگی در حوزه دانش��گاه ها بشمار می رفت با‬ ‫این حال اس�لامی کردن برخی رشته های دانشگاهی‬ ‫به طور کامل انجام نشده بود‪.‬‬ ‫یعن��ی در حقیقت ش��ما ماش��ین ترجمه را‬ ‫فع��ال کردید و کار خاصی در حوزه تولید‬ ‫علم و اندیشه انجام ندادید؟‬ ‫‪ l‬بس��یاری از کتاب ها برای ده ها سال پیش بود‪ .‬ما‬ ‫با ترجمه کتاب های جدید در واقع دروس دانشگاهی‬ ‫را به روز کردیم‪ .‬ش��ما توجه کنید ک��ه در امریکا و‬ ‫فرانس��ه و انگلیس هم همین کار را می کنند‪ ،‬معموال‬ ‫بهترین اثار در دیگر کشورها ترجمه و مورد استفاده‬ ‫قرار می گیرد‪.‬‬ ‫علم چیزی است که منتشر می شود و اصوال به وسیله‬ ‫کتاب نش��ر پیدا می کند و ما در این مس��یر خود را به‬ ‫روز کردیم‪ .‬همین که ما از دانش تمام تمدن ها استفاده‬ ‫کردیم یعنی در مس��یر اس�لامی کردن گام برداشتیم‪.‬‬ ‫اگر کس��ی بداند که اس�لامی کردن یعن��ی چه؟ این‬ ‫صحبت مرا بهتر می فهمد‪ .‬انس��ان مسلمان دارای چند‬ ‫زندگی جداگانه اس��ت‪ ،‬یکی زیستن که همه جانوران‬ ‫و حیوان��ات هم این زندگ��ی را دارند‪ .‬دیگری حیات‬ ‫انس��انیت اس��ت‪ ،‬تعقل خاص زندگی انسانیت است‪.‬‬ ‫بخش عمده ای از وظیفه دانش��گاه تامین و تولید علوم‬ ‫برای زیس��تن انسان هاست‪ .‬این علم هم در همه جای‬ ‫دنیا یکی است‪ .‬هیچ اشکالی ندارد که ما علوم زیستی‬ ‫را از امریکا و فرانس��ه یا روس��یه و چی��ن وارد کنیم‪.‬‬ ‫بخشی از حاکمان را هم س��رامدان همین دانشمندان‬ ‫علوم زیستی تشکیل می دهند‪ .‬ما باید این افراد را به کار‬ ‫گیریم‪ .‬اینجا بحث تخصص اس��ت‪ .‬کسی که تجارت‬ ‫خوانده است بهتر از دیگران می تواند در تنظیم روابط‬ ‫تجاری کش��ور اظهار نظر کن��د‪ .‬او می تواند بگوید که‬ ‫مس��اله نفت و انرژی چه تاثیری ب��ر تجارت داخلی‬ ‫و خارجی می تواند داش��ته باش��د‪.‬صنایع و راه سازی‬ ‫و دفاع ملی هم همینطور اس��ت‪ .‬پ��س نگویید که ما‬ ‫ماش��ین ترجمه داشتیم و کار دیگری نکردیم‪ .‬ما در ان‬ ‫مقطع کار مهم و مان��دگاری انجام دادیم‪ .‬خداوند هم‬ ‫می فرماید «وشاورهم فی االمر» یعنی به پیامبر می گوید‬ ‫ک��ه در ام��ور تخصصی با متخصصان مش��ورت کن‪.‬‬ ‫همانط��ور که االن مقام معظم رهبری هم در بس��یاری‬ ‫امور مثال در امور دفاعی از فرماندهان و سران سپاه و‬ ‫ارتش مشورت می گیرند‪ .‬ایشان گرچه مرجع تقلید و‬ ‫ولی فقیه هستند ولی در امور تخصصی به مشاوره گیری‬ ‫از متخصصین معتقد هس��تند‪ .‬اص��وال من معتقدم که‬ ‫بخ��ش بزرگی از حاکمیت باید در اختیار متخصصین‬ ‫باش��د و متاس��فانه ما در تدوین قانون اساسی کوتاهی‬ ‫کردیم‪ .‬باید قانون اساس��ی را ط��وری تنظیم می کردیم‬ ‫ک��ه این متخصصان بخش عمده ای از مجلس و دیگر‬ ‫ارکان ها را تشکیل دهند‪ .‬ان دانشی که مربوط به حیات‬ ‫انس��انیت و زیستن در برابر مستکبران و مترفان ( دنیا‬ ‫داران) اس��ت با عقل انسانی قابل تهیه است‪ .‬پس این‬ ‫بخ��ش از علوم هم که به انقالب ه��ای بزرگ جهانی‬ ‫منتهی شده به وسیله عقل تهیه شده و اثار و کتب انها‬ ‫بسیار مفید است‪ .‬پس در این بخش هم هیچ تعارضی‬ ‫نداریم‪ .‬هیچ ایرادی ندارد که کتب مربوط به این علوم‬ ‫هم غربی باشد‪.‬‬ ‫با توجه به انچ��ه گفتید‪ ،‬رمز تحقق واقعی‬ ‫انقالب فرهنگی را در چه می دانید؟‬ ‫‪ l‬م��ا پیش از هر چیز باید بدانیم انقالب یعنی چه؟‬ ‫انقالب یعنی ارتقا از زندگی پست دام وار گی و امثال‬ ‫اینها که همراه است با سلطه پذیری به حیات انسانیت‪.‬‬ ‫نیروهای انس��انی می توانند مترفان و مستکبران را در‬ ‫دایره زندگی خودش��ان شکس��ت بدهن��د و انقالب‬ ‫تحق��ق پیدا می کن��د‪ .‬پس انقالب تح��ول از زندگی‬ ‫س��لطه پذیری به زندگی انسانیت اس��ت‪ .‬اما گذر از‬ ‫حیات انس��انیت به حیات طیبه انس��انی که در پرتو‬ ‫اموزه وحیانی است پسوند اسالمی و فرهنگی را نیز‬ ‫برای انقالب می افزاید‪.‬‬ ‫پ��س انقالب های جهان با انق�لاب ما تعارض ندارد‬ ‫فقط انها مرتبه ای پائین تر از انقالب اسالمی است‪ .‬البته‬ ‫این را هم بگویم که ما در انقالب ‪ 22‬بهمن ‪ 57‬که به‬ ‫حیات انسانیت نائل شدیم‪ ،‬نتوانستیم دولت وحیانی ‪-‬‬ ‫نبوی که در عصر نزول وحی بوده را به وجود بیاوریم‪.‬‬ ‫اینکه مقام معظم رهبری هم در خیلی جاها گفتند که‬ ‫ما با ان حکومت مطلوب اسالمی خیلی فاصله داریم‪.‬‬ ‫البته یک عده می گویند با حاکمیت حکومت امام زمان‪،‬‬ ‫حکومت اسالمی اصیل نیز حاکم خواهد شد‪ .‬من این‬ ‫را قبول ندارم‪ .‬ما وظیفه داریم که به س��مت حکومت‬ ‫وحیانی ‪ -‬نبوی حرکت کنیم و همانطور که ائمه هدی‬ ‫حرکت کردند ما هم باید در ان مس��یر حرکت کنیم‪.‬‬ ‫اینک��ه بعد از ما امام زمان بیای��د و حکومت اصیل را‬ ‫برقرار کند از مس��ئولیت ما چیزی کم نمی کند بلکه از‬ ‫زیر بار مس��ئولیت فرار کردن اس��ت و قطعا این افراد‬ ‫م��ورد غضب خداوند قرار می گیرن��د‪ .‬این ائمه هدی‬ ‫متفقه فی الدین هس��تند‪ .‬متفقه فی الدی��ن یعنی افرادی‬ ‫که ب��ه قران و اموزه های دینی تس��لط کام��ل دارند‪.‬‬ ‫م��ا در انقالب فرهنگی باید این ج��ور افراد ر ا تربیت‬ ‫می کردی��م‪ .‬باید محتوای قران را یاد بگیریم‪ .‬باید تمام‬ ‫مردان و زن��ان و فرزندان این مملکت متفقه فی الدین‬ ‫شوند‪.‬‬ ‫‪67‬‬ ‫ش��ما در این س��ال ها برای متفقه فی الدین‬ ‫کردن جوانان چه کردید؟‬ ‫‪ l‬من س��ال های گذشته در این مسیر حرکت کردم‪.‬‬ ‫چون معتقدم انقالب فرهنگی به وسیله ان می توانست‬ ‫رخ ده��د‪ .‬بنده از ده��ه ‪ 1330‬یعنی س��ال ‪ 1334‬با‬ ‫مقام معظم رهبری در جلس��ه تفسیر قران اشنا شدم‪.‬‬ ‫بنده نه ریش داشتم نه طلبه بودم‪ .‬کراوات هم می زدم‬ ‫وتا انقالب و بعد از ان هم همان تیپ را داشتم ولی‬ ‫در همان جلس��ه که من بودم‪ ،‬مقام معظم رهبری هم‬ ‫بودند‪ .‬علی ش��ریعتی هم در جلس��ه ب��ود‪ .‬دکترها و‬ ‫مهندسان هم بودند‪.‬‬ ‫من چکار کردم؟ من از همان س��ال ها به سیره نبوی‬ ‫و محتوای قران و تاریخ اسالم اگاهی پیدا کردم‪ .‬در‬ ‫عین حال به مارکسیسم‪ ،‬به مسیحیت‪ ،‬به علوم غربی‬ ‫و انقالب شناسی هم مسلط شدم‪ .‬من در دهه ‪ 30‬یک‬ ‫کتاب به نام نهضت های انبیا نوشتم‪ .‬صفحه اول را که‬ ‫ب��از می کنید از انبیا و مکتب ایش��ان صحبت می کند‪.‬‬ ‫سه‪ ،‬چهار صفحه را که بخوانید به اندازه روح القوانین‬ ‫مونتس��کیو و کتاب مارکس درباره مارکسیس��م مایه‬ ‫دارد‪ .‬اینک��ه در انقالب گفتن��د مکتبی از همان کتاب‬ ‫من الهام گرفتند‪.‬‬ ‫این ایه ای که بر ارم سپاه است؛ «و اعدو لکم مستط‬ ‫فی القوه» اولین بار من در کتابم به کار بردم‪ .‬در کتاب‬ ‫«تکامل مبارزه ملی» درباره نظام دفاعی اسالم نوشتم‪.‬‬ ‫ش��یوه های براندازی را در همان کتاب توضیح دادم‬ ‫که در س��ال ‪ 1342‬اقای هاشمی همان بخش دفاعی‬ ‫را در مجل��ه «مکتب اس�لام» قم منتش��ر کرد‪ .‬بعد از‬ ‫ان یک کتاب به نام «حقوق بین الملل اس�لامی» چاپ‬ ‫کردم‪ .‬در ای��ن کتاب گفتم که باید در امور ملت های‬ ‫ازادی خواه مداخله کرد‪ .‬این امر نه اینکه مجاز باشد‬ ‫مبتکر انقالب فرهنگی‪،‬‬ ‫شورای مرکزی حزب‬ ‫جمهوری اسالمی‪،‬‬ ‫شهید عالیقدر‬ ‫سید محمد بهشتی‪،‬‬ ‫مقام معظم رهبری‬ ‫و اقای هاشمی‬ ‫رفسنجانی بودند‪.‬‬ ‫این سه نفر که از‬ ‫بنیانگذاران حزب‬ ‫بودند مرا به جلسه ای‬ ‫که داشتند‬ ‫دعوت کردند‬ ‫بلکه وظیفه هر انسان است‪.‬‬ ‫ای��ن همان حرفی اس��ت ک��ه االن امریکا‬ ‫می زند و ما به انها ایراد می گیریم و مداخله‬ ‫را مردود می دانیم؟‬ ‫‪ l‬انها هم مداخله می کنند‪ .‬ما هم باید مداخله کنیم‪.‬‬ ‫عم��ل متقابل بای��د انجام دهیم‪ .‬نبای��د بگوییم که ما‬ ‫کاری به تحوالت کش��ورهای اسالمی و ازادی خواه‬ ‫نداریم‪.‬‬ ‫ما مس��لمانان ساکنان یک کشور تجزیه شده ایم‪ .‬اینکه‬ ‫االن می گوین��د بازار جهانی و حتی در کش��ور چین‬ ‫کمونیس��ت هم بس��اط س��رمایه داری خ��ود را پهن‬ ‫می کنن��د نوعی مداخله اس��ت‪ .‬بع��د از این کتاب ها‬ ‫مهمتری��ن کتاب بنده یعنی «انقالب تکاملی اس�لام»‬ ‫چاپ ش��د و نظام سیاسی و اقتصادی اسالم را گفتم‪.‬‬ ‫این کتاب انقالب تکاملی اسالم ‪ 27‬بار به طور مخفی‬ ‫تجدید چاپ شد‪.‬‬ ‫بعد از این کتاب به طور مخفی از کشور خارج شدم‬ ‫و یکدفعه ساواک صدای من را از رادیو قاهره شنید‪.‬‬ ‫‪ 40‬روز بعد از درگذش��ت عبدالناص��ر من به قاهره‬ ‫رسیدم‪.‬‬ ‫می خواس��تم برای راه ان��دازی رادی��و از دولت انجا‬ ‫کمک بگیرم که موفق ش��دم‪ .‬در ساواک کلی پرونده‬ ‫از ان دورانی که در قاهره‪ ،‬سوریه‪ ،‬لبنان و عراق بودم‬ ‫موجود است‪.‬‬ ‫کتاب ه��ای بنده را اقای دعایی و ش��هید منتظری به‬ ‫امام راح��ل رس��انده بودند و یک روز اق��ای دعایی‬ ‫پاکت��ی اورد و گف��ت اقا داده اند‪ .‬م��ن نمی پذیرفتم‪.‬‬ ‫گفت این مبلغ را امام به همه مدرسین حوزه می دهند‬ ‫و ش��ما هم در این جایگاه ق��رار دارید که من برای‬ ‫تبرک پذیرفتم‪.‬‬ ‫بعد از انقالب‪ ،‬ش��ما با حکم امام در ستاد‬ ‫انقالب فرهنگی بودید و می توانستید همین‬ ‫مس��یر را ادامه دهید‪ ،‬اما در عمل از س��تاد‬ ‫اس��تعفا دادید‪ .‬چرا حداق��ل کتب خود را‬ ‫منتش��ر نک��رده و متفق��ه فی الدی��ن تربیت‬ ‫نکردید؟‬ ‫‪ l‬س��وال خوبی اس��ت‪ .‬من اولی��ن کاری که کردم‬ ‫همی��ن کت��اب «انق�لاب تکامل��ی اس�لام» را برای‬ ‫تجدی��د چاپ در اختیار قرار دادم تا در دانش��گاه ها‬ ‫به عن��وان درس تاری��خ تدریس ش��ود‪ .‬ای��ن کتاب‬ ‫ی��ک ب��ار چاپ ش��د و دیگ��ر تجدید چاپ نش��د‪.‬‬ ‫دس��ت های پنهانی در کار بود که در مسیر اصلی خو‬ ‫حرکت نکند‪g .‬‬ ‫موضوع فراموش شده است‪ .‬اندیشمندان حوزه های‬ ‫علمیه و دانشگاه ها هر دو مسئول و مقصرند‪ ،‬چراکه در‬ ‫عدم تغییر نگاه ش��ان و تش��خیص درس��ت مس��اله‬ ‫کم کاری کردند و شاید تقصیرات حوزه بسیار بیشتر‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫جا مان��دن حوزه های علمی ما در قرون گذش��ته و‬ ‫انفص��ال تاریخ��ی انها جزو کمکاری ه��ای حوزه به‬ ‫حس��اب می اید‪ ،‬گرچ��ه نمی توان نقش اس��تبداد و‬ ‫استعمار خارجی را نفی یا کم اهمیت جلوه داد‪ ،‬لیکن‬ ‫عدم تحرک و جاماندن از مس��یر س��ریع تغییرات و‬ ‫ع��دم تحوالت و توجه به مس��ائل جامع��ه‪ ،‬اجتماع‪،‬‬ ‫اف��راد و منحصر ش��دن در برخی از علوم و س��پس‬ ‫راه انداختن و تداوم دانشگاه ها بدون اتصال به اصل‬ ‫خود که حوزه های علمیه محس��وب می شود‪ ،‬ریشه‬ ‫اصلی مشکالت کنونی به حساب می اید‪.‬‬ ‫حل مش��کل هم از پیوند حوزه علمیه و دانش��گاه با‬ ‫یکدیگر و اتصال ان با مردم و گروه های انسانی نظیر‬ ‫خانواده‪ ،‬سازمان و جامعه قابل تشخیص‪ ،‬حل و رفع‬ ‫است‪.‬‬ ‫ای��ن پیوندی اس��ت ک��ه می تواند پ��س از ایجاد و‬ ‫پذیرش واقع��ی از هر دو طرف ثم��رات قابل قبولی‬ ‫مانند استاد‪ ،‬دانشجو‪ ،‬کتاب‪ ،‬منبع و متن را شاهد بود‪.‬‬ ‫البته این قبیل طرح ها در بلند مدت به نتیجه مطلوب‬ ‫می رس��د‪ ،‬مثال در اروپا و امریکا در چند صد س��ال‬ ‫به نتیجه رس��یدند و م��ا با اس��تفاده از تجربه انها و‬ ‫تکنول��وژی و فناوری های نوین مانن��د فناوری ‪IT،‬‬ ‫‪ ICT‬و همچنی��ن قابلیت های اس�لام و هوش ایرانی‬ ‫می توانیم در چند ده سال به ان برسیم‪.‬‬ ‫در بحث از علوم انسانی و اجتماعی حتی اگر قائل‬ ‫به جهان��ی بودن روش شناس��ی و موضوعات ان‬ ‫باشیم‪ ،‬باید علوم انس��انی ملی‪ ،‬بومی و منطقه ای با‬ ‫دی��دگاه کاربردی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد‬ ‫و برنامه ریزی ه��ا ب��ا دید بومی و س��نتی و مذهبی‬ ‫با توج��ه به علوم و پژوهش انج��ام گیرد‪ .‬این امر‬ ‫ممکن نیست مگر اینکه به درجه ای از بلوغ علمی‬ ‫ برس��یم که امکان دخل و تصرف در انها را داشته‬ ‫باشیم‪.‬‬ ‫دانش��مندی ک��ه انچه دیگ��ران گفته اند را خوب‬ ‫می دان��د ولی قادر به تطبیق ان با ش��رایط جامعه‬ ‫و محیط خود نیس��ت‪ ،‬چگونه می تواند مدرس یا‬ ‫استاد مفیدی باشد‪g .‬‬ ‫اندیشمندان حوزه و دانشگاه مقصرند‬ ‫‪6‬‬ ‫حسن غفوری فرد ‪ /‬نماینده مجلس‬ ‫یکی از بزرگتری��ن اقدامات مردم برای ایجاد‬ ‫تحول و تغییرات کش��ور به س��مت پیش��رفت با‬ ‫درونمایه اس�لامی و ایرانی‪ ،‬انجام انقالب بود‪ ،‬اما‬ ‫انقالب سیاسی یکی از سطحی ترین و ابتدایی ترین‬ ‫مراح��ل تح��ول و تغیی��ر در یک جامعه اس��ت‪.‬‬ ‫حض��رت ام��ام (ره)‪ ،‬رهبری‪ ،‬ش��هید مطهری (ره)‪،‬‬ ‫ش��هید بهش��تی (ره) و دیگ��ر ب��زرگان انقالب به‬ ‫درس��تی تح��ت عناوی��ن مختلف نظی��ر انقالب‬ ‫فرهنگ��ی و وحدت حوزه و دانش��گاه از ضعف‬ ‫علوم انسانی و فرهنگی یاد کردند‪.‬‬ ‫حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری سال هاست‬ ‫بر اس�لامی شدن دانشگاه ها تاکید داشته اند‪ .‬تاکید‬ ‫اساس��ی ایشان در اس�لامی شدن دانش��گاه ها بر‬ ‫محورهای محتوای اموزش��ی‪ ،‬اساتید و مدرسین‪،‬‬ ‫کتاب ه��ا‪ ،‬دروس‪ ،‬رش��ته ها و موضوعات مربوط‬ ‫به انس��ان و علوم انسانی‪ ،‬رابط ه با خداوند متعال‪،‬‬ ‫انبی��ای الهی‪ ،‬جه��ان‪ ،‬انس��ان های دیگ��ر اعم از‬ ‫هم کی��ش و غیرهم کیش و حت��ی بقیه موجودات‬ ‫جهان و دیگر انبیای بشر استوار است‪.‬‬ ‫البته باید گفت که در این میان‪ ،‬دروس‪ ،‬رش��ته ها‬ ‫و گرایش ه��ای مربوط به بررس��ی رفتار ادمی و‬ ‫پدیده های ناشی از ان به صورت انفرادی‪ ،‬جمعی‬ ‫و اجتماع��ی که می توان به ص��ورت خاص علوم‬ ‫اجتماع��ی بر ان ن��ام نهاد‪ ،‬از اولوی��ت و اهمیت‬ ‫وی��ژه ای برخ��وردار هس��تند‪.‬گویا هم اکنون این‬ ‫‪68‬‬ ‫شورای عالی انقالب فرهنگی به امور‬ ‫اساسی بپردازد‬ ‫علی عباسپور تهرانی‬ ‫‪7‬‬ ‫*‬ ‫انقالب اس�لامی ای��ران در‬ ‫حقیقت صبغه اسالمی و عقیدتی‬ ‫داش��ت و برخ�لاف انقالب های‬ ‫دیگ��ر ‪-‬ک��ه پایه های انق�لاب را‬ ‫اقتصاد تش��کیل می ده��د و مردم‬ ‫نسبت به وضع بد اقتصادی کشور‬ ‫قیام می کنند و انقالب به خاطر نبود عدالت اقتصادی‬ ‫اتفاق می افتد‪ -‬انقالبی بود که مردم در ان خواهان اسالم‬ ‫بودند‪ .‬بنابراین بعد از پیروزی انقالب تحول فرهنگی در‬ ‫کشور مورد عنایت خاصی قرار گرفت‪ .‬بر این اساس‬ ‫حضرت امام(ره) بحث ضرورت تشکیل شورای عالی‬ ‫انقالب فرهنگی را مطرح کردند تا این ش��ورا بتواند‬ ‫مرکزی برای سیاس��تگذاری در حوزه فرهنگ باشد و‬ ‫روند رو به رش��دی را در شاخصه های اسالمی ایجاد‬ ‫کن��د‪ .‬در این مدت ش��ورای عال��ی انقالب فرهنگی‬ ‫خدمات زیادی کرده و الحمدهلل توانسته به موفقیت های‬ ‫خوبی در این زمینه دس��ت پی��دا کند‪ .‬به خصوص با‬ ‫حمایت و اهمیتی که حضرت امام(ره) و بعدها مقام‬ ‫معظم رهبری به مصوبات شورا می دادند‪ ،‬شورای عالی‬ ‫انقالب فرهنگی توانسته در راه اعتالی فرهنگ اسالمی‬ ‫قدم بردارد‪ .‬در واقع ش��ورای عالی انقالب فرهنگی منشا‬ ‫خدمات زیادی در دانشگاه ها بوده است‪.‬‬ ‫ائین نامه های این شورا مانند ایین نامه فعالیت تشکل های‬ ‫دانش��جویی‪ ،‬ایین نامه ه��ای مرتبط با اس��اتید‪ ،‬ائین نامه‬ ‫چگونگی تعیین روس��ای دانش��گاه ها‪ ،‬بررسی وضعیت‬ ‫ارتق��ای اعضای هیات علمی یا بازنگ��ری دروس علوم‬ ‫انس��انی که هم اکنون در ش��ورای عالی انقالب فرهنگی‬ ‫در حال بررس��ی است‪ ،‬از اقدامات مثبت این شوراست‪.‬‬ ‫در یک مقطع زمانی شورا حتی با توجه به رهنمودهایی‬ ‫که صورت گرفته بود خود را از بس��یاری از ش��وراهایی‬ ‫که تشکیل می داد خالص کرد‪ ،‬مثل شورای برنامه ریزی‬ ‫و‪ ...‬که به دستگاه های اجرایی محول شد تا شورای عالی‬ ‫انقالب فرهنگی بتواند فرصت رسیدگی به مسائل اصلی‬ ‫و کالن فرهنگی و اجتماعی کشور را داشته باشد‪ .‬اما بعد‬ ‫از این مقطع می بینیم که حرکت ش��ورا دوباره به زمانی‬ ‫برمی گردد که به خاطر حجم کارهای دست و پاگیری که‬ ‫برای خود ایجاد کرده در مسیر اصلی با کندی پیش می رود‬ ‫و نمی تواند به خاطر وسعت کارهایی که خیلی به شورا‬ ‫مربوط نمی ش��ود در مسیر اصلی به درستی حرکت کند‪.‬‬ ‫مقام معظم رهبری چندین سال است که شورا را به عنوان‬ ‫دیده بان فرهنگی معرفی کرده اند‪ ،‬اما عمال این نقش ایفا‬ ‫نمی شود‪ .‬به طور مثال وضعیت حجاب در جامعه ما اگر هر‬ ‫سال بدتر نشده باشد بهتر هم نشده و همین موضوع نشان‬ ‫می دهد که شورا نتوانس��ته نقش دیده بانی خود را به‬ ‫خوبی ایفا کند‪ .‬همچنین رهبری چند سال پیش دستور‬ ‫مهندسی فرهنگی را دادند تا شورا ان را تدوین کند‪ ،‬اما‬ ‫در این مدت اقدام موثری در این زمینه صورت نگرفته‬ ‫است‪ .‬ما باید عملکرد هر دستگاهی را بستگی به اهمیت‬ ‫و جایگاه ان مورد بررسی قرار دهیم‪ .‬به عنوان مثال یک‬ ‫ی را بلند کند‬ ‫وزنه بردار که می تواند وزنه ‪ 120‬کیلو گرم ‬ ‫اگر وزنه ‪ 50‬کیلویی را باالی س��ر ببرد نهایتا می توان‬ ‫گفت ان انتظار براورده نش��ده اس��ت‪ .‬ش��ورای عالی‬ ‫انقالب فرهنگی با تاکیدی که حضرت امام(ره) داشتند‬ ‫و مقام معظم رهبری دارند هنوز نتوانسته به طور کامل‬ ‫ان خواسته ای که مطابق بر ان انقالب فرهنگی به راه‬ ‫افتاد را محقق کند‪ .‬همین اسالمی شدن دانشگاه ها را‬ ‫شما نگاه می کنید‪ .‬اما ایا دانشگاه های ما به طور کامل‬ ‫اسالمی هستند؟ ایا ضوابط و شرایط اسالمی شدن در‬ ‫دانش��گاه ها وجود دارد؟ ایا می دانیم منظور از اسالمی‬ ‫شدن چیست؟ با تاکید مقام معظم رهبری شورای عالی‬ ‫انقالب فرهنگی به عنوان مسئول هماهنگی و در راس‬ ‫مسائل فرهنگی کش��ور که سیاستگذار امور فرهنگی‬ ‫است تلقی می شود‪ ،‬در حالی که به نظر می رسد مسائل‬ ‫فرهنگی رهاس��ت‪ .‬مثال سال گذشته بودجه فرهنگی‬ ‫کش��ور ‪ 1500‬میلیارد تومان بود ولی شورا نتوانست‬ ‫شاخص گذاری مناسبی برای صرف این بودجه داشته‬ ‫باشد‪.‬شورای عالیانقالبفرهنگیبرنامه ریزیمطلوب‬ ‫ندارد‪ .‬اگر مهندس��ی فرهنگ��ی و دیده بان فرهنگی را‬ ‫عملی کرده بودیم‪ ،‬االن این وضعیت را در حوزه علوم‬ ‫انسانی کش��ور نداشتیم‪ .‬رهبری نظام خطوط کالن را ‬ ‫ترسیم کردند‪ ،‬ولی ش��ورای عالی انقالب فرهنگی به‬ ‫وظیف��ه خود عمل نکرده اس��ت؛ اگر عمل می کرد ما‬ ‫می توانس��تیم به یک برنامه ریزی دقیق تری برس��یم و‬ ‫این وضعیت فعلی را نداشته باشیم‪ .‬االن هم من علوم‬ ‫انس��انی را موضوع از دست رفته ای نمی دانم‪ .‬باز هم‬ ‫می ش��ود با برنامه ریزی صحیح نواقص را جبران کرد‬ ‫به شرط اینکه شورای عالی انقالب فرهنگی از کارهای‬ ‫کوچک دس��ت بردارد و به کارهای اساس��ی بپردازد‪.‬‬ ‫شورای عالی انقالب فرهنگی ش��ورایی برای بررسی‬ ‫علوم انسانی به ریاست اقای حداد تاسیس کرده است‪.‬‬ ‫ان شورا باید بتواند به وظیفه خود به خوبی عمل کند‬ ‫و اش��کاالتی که وجود داش��ته و منطبق بر معیارهای‬ ‫اسالمی و خواس��ته مقام معظم رهبری است طرح ها‬ ‫را تهی��ه کند و به ش��ورای عالی انقالب فرهنگی ارائه‬ ‫دهد‪ .‬اگر ان ش��ورا خوب فعال شود و درست عمل‬ ‫کند می توان انتظار تحول در علوم اس�لامی را داشت‪.‬‬ ‫مقام معظم رهبری س��ه موضوع مهندس��ی فرهنگی‪،‬‬ ‫تح��ول در نظام ام��وزش و پرورش و نقش��ه جامع‬ ‫علمی کش��ور را مطرح کردند که از اینها نقشه جامع‬ ‫علمی کشور تهیه و تصویب شده است‪ ،‬ولی مهندسی‬ ‫فرهنگی مانده است و مهندسی فرهنگی جایگاه و و‬ ‫ظیفه هر دس��تگاه را باید مشخص کند که تاکنون این‬ ‫امرعملی نشده است‪ .‬تحول در نظام اموزشی کشور در‬ ‫حد یک ابهام مانده است‪ .‬سند ملی اموزش و پرورش‬ ‫در دس��ت بررسی است‪ ،‬اما معلوم نیست ایا این سند‬ ‫می تواند تحول در نظام اموزش و پرورش را انطور که‬ ‫مقام معظم رهبری می خواستند عملی کند‪ .‬نقشه جامع‬ ‫علمی کشور هم البته برای گام اول مناسب است‪ ،‬اما‬ ‫من معتقدم بسیار مطلوب تر می توانست تهیه شود‪ .‬این‬ ‫نقشه انطور نیست که بتواند راهگشای کامل باشد مگر‬ ‫در روند اجرای ان بتوانیم نظارت کامل داشته باشیم‪.‬‬ ‫به هر حال وجود شورای عالی انقالب فرهنگی فرصتی‬ ‫مغتن��م و ارزنده برای جامعه اس��ت که باید بازنگری‬ ‫اساس��ی در ان صورت گیرد تا این ش��ورا به اصول و‬ ‫کلیات بیش از پیش بپردازد‪g .‬‬ ‫* رئیس کمیسیون اموزش و تحقیقات مجلس شورای اسالمی‬ ‫‪69‬‬ ‫حماسه فتوا‬ ‫واکاوی حکم میرزای بزرگ در گفت وگو با دکتر موسی نجفی‪:‬‬ ‫قیام تنباکو‪ ،‬محرک جنبش مشروطیت بود‬ ‫مصطفی شوقی‬ ‫‪1‬دکتر موسی نجفی‪ ،‬نواده ایت اهلل شیخ محمد تقی اصفهانی مشهور به اقا نجفی از شاگردان‬ ‫ی است که مسیر پژوهش‬ ‫میرزا و علمای بزرگ عصر ناصری است‪ .‬او از محققان سختکوش ‏‬ ‫خود را با حکمت و بینایی برگزیده است‪.‬وی با توجه به فقر پژوهش در زمینه فلسفه سیاسی‬ ‫ی علوم سیاسی را نیز در کانون توجه خود‬ ‫در ایران‪ ،‬ضمن عنایت به تاریخ‪ ،‬مباحث بنیاد ‏‬ ‫ی است از تاریخ سیاسی‪،‬علوم سیاسی و فلسفه سیاسی‪،‬‬ ‫قرارداده است‪ .‬پژوهش‏های او امیزه‏ا ‏‬ ‫گرچه تاریخ برای او تنها گذرگاهی است برای نیل به مقصود و رسیدن به چیزی که وی ان‬ ‫را«جوهر سیاست» می‏نامد‪ .‬به همین خاطر او ب ‏ه هر سه حوزه سر زده‪ ،‬به تامل نشسته‪ ،‬مطالعه‬ ‫و تحقیق کرده و سرانجام دریافت ‏ه است که تاریخ معاصر ما در چنبره س ‏ه دشواری عمده‬ ‫گرفتار امده است؛سیطر‏ه فرهنگ مستشرقین‪ ،‬مشهورات زمانه و تحریف وقایع تاریخ معاصر‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ن جهت‪ ،‬اثاری که وی به تنهایی یا همراه با همکارانش به رشته تحریر دراورده همگ ‏‬ ‫به همی ‏‬ ‫در پاسخ به این نیاز بوده است‪ .‬با او در مورد برخی نگاه های سکوالریستی و ضد دینی در‬ ‫مورد جنبش تنباکو در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به گفت وگو نشستیم‪.‬‬ ‫شرایط سیاس��ی‪ -‬اجتماعی دوران ناصری که‬ ‫منجر به قیام تنباکو شد چگونه بود؟ ضمن اینکه‬ ‫برخی تحلیل های سکوالریستی نیز از این قیام‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫‪ l‬قیام تحریم تنباکو را باید با یک وس��عت دیگری نگاه‬ ‫کرد‪ .‬برخی مورخین س��کوالر مثل کسروی معتقدند که‬ ‫‪70‬‬ ‫این نخس��تین تکان ایرانی بوده اس��ت‪ .‬این حرکت یکی از‬ ‫جدی ترین قس��مت های تاریخ معاصر است‪ .‬این خودش‬ ‫پیش زمینه ای دارد که بررسی ان مهم است؛ قراردا د ترکمنچای‬ ‫‪ 70‬سال قبل از قیام تنباکو بود‪ .‬در میانه این دو می توان گفت‬ ‫ای��ران همچنان روبه زوال بوده اس��ت‪ .‬در تنباکو نه تنها این‬ ‫روند متوقف می شود بلکه یک حرکت جهشی پیدا می کند‬ ‫که حرکت بعدی ان مشروطه است‪.‬‬ ‫فکر می کنید پیش زمینه مش��روطیت‪ ،‬قیام تنباکو‬ ‫بوده؟‬ ‫‪ l‬بله‪ .‬حتما! اصال جنبش ها چه هستند؟ جنبش های اسالمی‬ ‫در حقیقت قائم مقام نظام مدنی هستند‪.‬‬ ‫شیعه و اسالم بحث هویتی دارند و باید از خود دفاع کنند‪.‬‬ ‫االن از هوی��ت م��ا چه چیزی دفاع می کند؟ نظام سیاس��ی‪.‬‬ ‫یعنی نظام جمهوری اس�لامی خ��ودش را موظف می داند‬ ‫که از ش��یعه دفاع کند‪ .‬نظام سیاس��ی صفویه هم از نظر من‬ ‫‪ 230‬سال این نقش را ایفا کرده‪ .‬یعنی هم صفویه و هم نظام‬ ‫جمهوری اسالمی خودشان را ملزم می دانستند که از هویت‬ ‫اسالمی شیعه ایران در چارچوب این مرزها دفاع کنند‪ .‬نظام‬ ‫جمهوری اسالمی بیشتر از صفویه به این وظیفه عمل کرده‬ ‫است‪.‬‬ ‫باتمام انتقادهایی که به صفویه وارد است؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬با تمام انتقادات‪ .‬اما در این فاصله چطور؟ یعنی از سال‬ ‫‪ 1135‬که سقوط صفویه هست یک فاصله ‪ 300‬ساله در این‬ ‫میان وجود دارد‪ .‬این میان ‪ 100‬سال ان در عصر مشروطیت‬ ‫است‪ .‬اینجا هویت را چه کسی باید محافظت کند؟ دیگر ان‬ ‫نظام قاجاریه‪ ،‬افشاریه و پهلوی خودشان را ملزم به دفاع کامل‬ ‫و مدنی از هویت اسالمی نمی دانستند‪ .‬اینجا وقتی که استعمار‬ ‫و مدرنیته حمله می کند‪ ،‬چه کسی باید دفاع کند؟ خود نظام‬ ‫سیاسی که اینقدر انگیزه ندارد‪ .‬اینجا کار جنبش های اسالمی‬ ‫اس��ت‪ .‬همین بیداری اسالمی که امروز حرفش را می زنیم؛‬ ‫ش تنباکو یکی از حلقه های عمیق بیداری اسالمی است‪.‬‬ ‫جنب ‬ ‫و این بیداری اسالمی یک طرف ان هویت و عزت ماست و‬ ‫یک طرف ان نفوذ استعمار خارجی است‪ .‬اگر این نظام مدنی‬ ‫بیاید این نفوذ را سد کند ‪ ،‬مثل جمهوری اسالمی یا حتی تا‬ ‫حدودی مشروطه بیداری اسالمی در ان کار نمی کند‪.‬‬ ‫زم��ان جنبش تنباکو فاقد این ویژگی اس��ت و ش��اه ایران‬ ‫قراردادی را ب��ا یک کمپانی خارجی امضا کرده که هویت‪،‬‬ ‫شخصیت ملی و مذهبی ایران را زیرسوال برده است‪ .‬به تعبیر‬ ‫خود میرزا «کلمه ملت» را اورده اس��ت پایین‪ .‬اینجا واکنش‬ ‫بیداری اسالمی منجر به قیام تحریم تنباکو می شود‪.‬‬ ‫ی چون بابیه و وهابیت‬ ‫با توجه به فتنه های عظیم ‬ ‫نمی توان نتیجه گرف��ت که علما به دنبال مبارزه‬ ‫سیاسیبودند؟‬ ‫‪ l‬اصل‪ ،‬مبارزه نیس��ت‪ .‬اصل‪ ،‬حفظ هویت است‪ .‬جامعه‬ ‫ایران عمیقا شخصیت مذهبی داشت‪ .‬تفاوتی که تشیع ایران‬ ‫و جاهای دیگر دارد این اس��ت که در ایران هم ش��یعیان در‬ ‫اکثریت هس��تند و هم می خواهند از این اکثریت یک نظام‬ ‫سیاسی مبتنی بر اکثریت خودشان ایجاد کنند‪.‬‬ ‫میرزای ش��یرازی زمانی که نظام سیاسی در اثر قرارداد رژی‬ ‫الت دس��ت استعمار شده بود‪ ،‬دقیقا از همین قضیه استفاده‬ ‫کرد؛یعنی احساس هویت را برگرداند‪.‬‬ ‫بیش��تر ب��ه دنبال اص�لاح نظام سیاس��ی بود تا‬ ‫نهاد سازی؟‬ ‫‪ l‬در کوتاه مدت اصالح نظام سیاسی بود‪ ،‬اما در درازمدت‬ ‫شالوده ش��کنی کرده اس��ت‪ .‬در حکمی که مرحوم میرزای‬ ‫ش��یرازی داد نگفت تنباکو حرام اس��ت‪ ،‬بیش از این گفت؛‬ ‫فرمود‪ :‬الیوم یعنی امروز یعنی حکم ثانویه‪ .‬استعمال‪ ،‬باز هم‬ ‫نگفت کشیدن‪ .‬یعنی هرگونه عمل تنباکویی از قرارداد‪ ،‬حمل‪،‬‬ ‫بستن جعبه و‪ ...‬اگر کل مردم ایران تنباکو نمی کشیدند برای‬ ‫کمپانی مهم نبود و این را صادر می کرد؛ با این فتوا حتی کارگر‬ ‫هم به کمپانی نداد تا برگه های تنباکو را حمل کنند‪ ،‬استعمال‬ ‫توتون و تنباکو بای نحو‪ ،‬یعنی هر طور ان‪ ،‬در حکم محاربه‬ ‫با امام زمان (عج) است‪.‬‬ ‫یعنی میرزای شیرازی سلطنت ایران را در مقابل نهاد شریعت‬ ‫قرارداد‪ .‬این اولین بار بود که ظل اهلل را شکست‪ .‬این چه شاهی‬ ‫و ظل اللهی است که مقابل امام زمان(عج) ایستاده است‪ .‬اگر‬ ‫می گفت تنباکو حرام است کافی بود و مردم هم نمی کشیدند‪.‬‬ ‫اما می گوید این قرارداد اعالم جنگ با امام زمان(عج) است‪.‬‬ ‫چه کسی قرارداد را بسته؟ ناصرالدین شاه‪ .‬با این کار احترام‬ ‫او را شکست‪ .‬بعد از این اتفاق مرحوم مدرس طلبه ای بوده‬ ‫در عتب��ات نقل می کنند که احترام س��لطنت و قاجار هرگز‬ ‫برنگش��ت‪ .‬این همان دستاویزی اس��ت که با ان مشروطه‬ ‫خلق شد‪ .‬یعنی احترام دولت ها که زیرسوال برود‪ ،‬به جاده ای‬ ‫می افتند که ان جاده در نهایت به سرنگونی می رسد‪.‬‬ ‫ای��ن حکم طعنه ای می زند به اینکه فقها س��عی‬ ‫می کردند از سیاست دوری کنند؟‬ ‫‪ l‬خیر‪ .‬دوری نمی کردند‪.‬‬ ‫ما فقهای غیرسیاس��ی هم داش��تیم ک��ه دوری‬ ‫می کردند؟‬ ‫‪ l‬االن در جمهوری اس�لامی نهادهای مختلف هس��ت و‬ ‫کسی که بخواهد کار کند الزم نیست برود در وزارت خارجه‬ ‫کار کند‪ .‬یکی در قم اس��ت‪ .‬شما در مجله هستید دارید کار‬ ‫فرهنگی‪ ،‬سیاسی می کنید‪ .‬وقتی شما دنبال هویت باشید نه‬ ‫مب��ارزه‪ ،‬مبارزه یکی از ارکان هویت اس��ت؛ کار مفید انجام‬ ‫می دهید‪.‬‬ ‫شما دارید از هویتی دفاع می کنید که دفاع از ان خیلی مهم‬ ‫است‪ .‬حاال هرچقدر این دفاع عمیق تر باشد سطح این مبارزه‬ ‫عمیق تر است‪ .‬راحت ترین کار این است که ادم تفنگ بردارد‪.‬‬ ‫اما وقتی قلم برمی دارید باید با یک دریا ادم که انها هم قلم‬ ‫ به دست هستند مبارزه کنید‪ .‬اینکه خیلی سنگین تر است‪ .‬پس‬ ‫فقط جبهه ها فرق می کرده‪ .‬مثل ائمه که امام حسین(ع) یک‬ ‫طور مبارزه می کند‪ ،‬حضرت صادق و حضرت رضا (ع) طور‬ ‫دیگری‪ .‬همه از یک چیز دفاع می کنند اما ش��یوه ها متفاوت‬ ‫است‪.‬‬ ‫برخی می گویند که موض��وع تنباکو یک بحث‬ ‫اقتصادی است و اینکه چون بازار داشت صدمه‬ ‫می دید و اینکه علما وابسته به بازار بودند – این‬ ‫تحلیلی است که روشنفکرها بیان می کنند‪ -‬این‬ ‫حکم صادر شد‪.‬‬ ‫‪ l‬برای اینکه وقتی س��طح تحلیل قیام تحریم تنباکو را در‬ ‫کتاب «شورش و امتیازنامه رژی» اقای فریدون ادمیت ببرید یا‬ ‫خانم نیک کدی ؛ بله این تحلیل ها همین می شود که می گویید‪.‬‬ ‫اما یک وقت هم هس��ت که ش��ما م��دارک و نهضت های‬ ‫خودمان را براساس واقعیت های جامعه خودمان نگاه می کنید‪،‬‬ ‫خالف تحلیل های ابکی و روشنفکرانه را می بینید‪ .‬اخرین‬ ‫نامه ای که میرزای شیرازی نوشته است برای تنباکو اسمش‬ ‫هست بشارت رفع اختصاص دخانیات‪ .‬در نامه ای که ایشان‬ ‫برای میرزا حس��ن اشتیانی نوش��ته و گفته است که تحریم‬ ‫را رفع کرده اند‪ ،‬مرحوم اش��تیانی این را برای جدپدری من‬ ‫فرس��تاده و پیش من مانده یعنی نسل به نسل این نامه به ما‬ ‫رسیده است‪ ،‬در انجا میرزا می گوید لفظی به کار برده اند که‬ ‫حاال این قضیه شد و «اعالی کلمه ملت» رخ داده است‪ .‬خیلی‬ ‫حرف قشنگی است‪ .‬ملت یعنی چه؟ حاال مذهب باشد‪ ،‬ملت‬ ‫ایران هم باشد‪ ،‬می شود مجموعه مذهب و ملت ایران که در‬ ‫ایران است‪ ،‬اما می گوید حاال که این کار را ما کردیم اعالی‬ ‫کلمه ملت شد‪ .‬یعنی در حقیقت در اثر این مبارزه و سرکوب‬ ‫استعمار خارجی یک نوع هویت و شخصیت بلندی به ملت‬ ‫دادیم‪ .‬پس پیداس��ت که قضیه ابعاد اقتصادی ندارد‪ .‬بعد هم‬ ‫حرکت تحریم تنباکو ادامه پیدا کرد و منجر ش��د به حرکت‬ ‫عمیق تری در شهر اصفهان‪ ،‬شش یا هفت سال بعد تحریم‬ ‫تنباکو به نام «شرکت اسالمی اصفهان» که ان شرکت اسنادش‬ ‫بسیار خواندنی است که انها امدند و در پایتخت های اسیایی‬ ‫و اروپایی ش��عب ه زدند و کااله��ا و لباس های ملی را ترویج‬ ‫کردند‪ .‬یعنی همان چیزی که ما امروز درگیر ان هس��تیم‪ .‬در‬ ‫تکمیل حرفم به سندی اشاره می کنم؛در قیام تحریم تنباکو‬ ‫بهترین متنی که چاپ شده متن شیخ حسن کربالیی به نام‬ ‫«واقعه دخانیه» است که بنده با اقای جعفریان در صدمین سال‬ ‫تنباکو چاپ کردیم‪.‬‬ ‫این کتاب را که مطالعه می کنید‪ ،‬متوجه می شوید شیخ حسن‬ ‫کربالیی به عنوان مورخ ان زمان قضیه را اقتصادی نمی بیند و‬ ‫ان را یک قضیه فرهنگی ‪ -‬سیاسی با رویکرد عزت اسالمی‬ ‫می داند‪ .‬این واژه در انجا به کار رفته است؛ دقیقا احساس کنید‬ ‫جنگ اسالم و کفر است در رابطه با هویت‪ ،‬عزت و شرافت‪.‬‬ ‫گفته می ش��ود برخی از علما مثل اقای بهبهانی‬ ‫مخالف این موضوع بودند و به نوعی فتوا را نقد‬ ‫کردند‪.‬‬ ‫‪ l‬دائما اینطور بوده است‪.‬‬ ‫اق��ای بهبهانی ک��ه بعدها در مش��روطه یکی از‬ ‫اصوال راه سید از راه‬ ‫میرزا جداست اما در‬ ‫ان مقطع چون مبارزه‬ ‫می کرد و با اینکه نامه‬ ‫بعدی را هم سید به‬ ‫میرزا می نویسد که‬ ‫حاال که این کار را‬ ‫کردی خود ناصرالدین‬ ‫شاه را هم سرنگون‬ ‫کن‪ ،‬میرزا التفاطی به‬ ‫این نامه نمی کند‬ ‫ادم های محرک بودند؟‬ ‫‪ l‬فقط می توانیم بگوییم که اش��تباه کرده است‪ ،‬تحلیلشان‬ ‫اش��تباه بوده‪ .‬همانطور که در مش��روطه ش��هید ش��دند و‬ ‫عالمه امینی ایشان را جزو شهدای مشروطه قرار داده به احترام‬ ‫شهادت ایشان و زحماتشان‪ ،‬حاال از ان اشتباه ایشان بگذریم‪.‬‬ ‫برخی ممکن اس��ت در جوانی و میانسالی از این اشتباهات‬ ‫بکنند‪.‬‬ ‫شبهه دیگر تاریخی که در برخی منابع امده این‬ ‫است کسانی که به روس��یه سمپاتی داشتند در‬ ‫ابت��دا این حرکت را رق��م زدند چون روس ها و‬ ‫انگلیس ها رقابتی با هم داش��تند‪ .‬ایا این درست‬ ‫است؟‬ ‫‪ l‬اینکه اساس جنبش های ملی را از ناحیه خارجی بدانیم‬ ‫اشتباه است‪ .‬حاال اینکه خارجی ها بخواهند بهره برداری کنند‬ ‫همیشه هست‪ .‬االن در این بیداری های اسالمی که در منطقه‬ ‫وجود دارد‪ ،‬غرب هم خود را در ماجرا دخالت داده اس��ت‪.‬‬ ‫اینکه این سوءاستفاده ای که اینها می خواهند انجام بدهد را پای‬ ‫ملت بگذاریم‪ ،‬اشتباه است‪.‬‬ ‫همه جنبش ها یک پروسه هستند‪ .‬سوءاستفاده غربی ها هم‬ ‫یک پروژه است‪ .‬نباید جای پروژه و پروسه را عوض کنید‪.‬‬ ‫بنابراین اینکه روس ها می خواستند از این قضیه استفاده کنند‬ ‫و ضربه ای به انگلیسی ها بزنند‪ ،‬ممکن است‪ .‬اما این موضوع‬ ‫ربطی به جنبش ندارد‪ .‬اما اتفاقا در همان مقطع سفیر روس‪،‬‬ ‫در سفارت روسیه یک میهمانی داده و اعضای کمپانی را هم‬ ‫دعوت کرده است‪ .‬انجا می گوید به سالمتی اتحاد اسالمی‬ ‫و بیداری اس�لامی؟! همه می گویند این چه حرفی اس��ت‪.‬‬ ‫می گوی��د این کاری که این اقا برای تحریم تنباکو کرده اگر‬ ‫سرقلیان های روسی یا کاالهای اروپایی را تحریم کند‪ ،‬همه ما‬ ‫متضرر می شویم‪ .‬همانجا سفیر روس ابراز نارضایتی می کند‬ ‫اگ��ر این حرک��ت ادامه پیدا کند نه جای انگلیس اس��ت نه‬ ‫جای روس‪ .‬پس پیداست که همان زمان هم احساس خطر‬ ‫کرده اند‪.‬‬ ‫در برخ��ی از مناب��ع از جمل��ه تاری��خ تش��یع‬ ‫اقای حسنیان امده است که سید جمال اسدابادی‬ ‫نام��ه ای به ایت اهلل فال اس��یری می دهند که او به‬ ‫میرزای بزرگ تحویل بدهد؛ این را محرکی برای‬ ‫قیام تنباکو می دانند؛ ایا س��ید جمال در جنبش‬ ‫دخالتی داشت؟‬ ‫‪ l‬خی��ر‪ ،‬اصال محرک نیس��ت‪ .‬اینکه نام��ه را در بصره و‬ ‫ایت اهلل فال اسیری داده است چند شبهه دارد‪ .‬اول اینکه چرا‬ ‫خودش به س��امرا نبرده؟ پیداس��ت که وجهه ای پیش میرزا‬ ‫نداشته است‪ .‬واال از بصره تا سامرا راهی نیست‪ .‬چرا نامه را‬ ‫داده به فا ل اسیری؟ چرا خودش نبرده؟‬ ‫اقای کربالیی در کتاب واقعه دخانیه در این مورد‬ ‫صحبت نکرده است؟‬ ‫‪ l‬اصال مهم نیست‪ .‬مهم این است که چرا نامه را خودش‬ ‫نبرده؟ مهم تر اینکه راه س��ید جمال و راه مرحوم میرزا یکی‬ ‫نیست‪ .‬میرزا پایش در سنت ماست‪ .‬سید به نظر ما ان چیزی‬ ‫اس��ت که به ان می گوییم روش��نفکر دینی‪ .‬این دو جریان‬ ‫متفاوت است‪ .‬حاال این در ان زمان زیاد شفاف نبوده‪ .‬اینکه‬ ‫بگوییم روش��نفکر دینی به سنت خط می دهد و تحریک‬ ‫می کند قبول ندارم‪ .‬مگر ش��ریعتی به امام خط داد؟ س��ید‬ ‫هم نمی تواند میرزا را تحریک کند‪ .‬را شخصیت هایی مثل‬ ‫امام و میرزا شخصیت هایی نیستند که تحریک پذیر باشند‪.‬‬ ‫نمی ش��ود که یک مرجع دینی که نیاب��ت امام زمان (عج)‬ ‫را دارد این مس��اله را در نامه ببیند و مسلمین را به چنین‬ ‫وضعیتی بیندازد که در مقابل حکومت بایستد و متحمل این‬ ‫همه صدمات و فشارها شوند‪.‬‬ ‫مرجعیت صرفنظر از اشخاص و جایگاهش‪ ،‬یک جایگاه‬ ‫خاص است که این منصب و افتخار نصیب برخی می شود‪.‬‬ ‫اینطور نیست که کسی بیاید و بگوید من مرجع هستم و‬ ‫رساله نوشتم و شرف این جایگاه را پیدا کند‪ .‬اینطور نیست‪.‬‬ ‫شان بسیاری می خواهد که کسی بتواند به این جایگاه برسد‪.‬‬ ‫و اصال یک مساله عادی نیست‪ .‬به نحوی هم حمایت و‬ ‫م��دد امام عصر(عج) را می خواهد؛ مخصوصا میرزا که در‬ ‫این قضیه مشهور است از خود مرحوم میرزا نقل است که‬ ‫اصال حکم را من ندادم‪ .‬یعنی حکم را حضرت نوش��تند‪.‬‬ ‫عالمه نائینی این را نقل می کنند که میرزا اصحابشان را جمع‬ ‫کردند و گفتند هرکدام یک چیزی بنویسند‪ .‬هرکدام یک‬ ‫چیزی نوشتند‪ .‬ایشان از زیر تش��ک کاغذ را دراوردند و‬ ‫گفتنداینطوربنویسید‪.‬‬ ‫از لحاظ ادبی و اثربخشی یکی از بی نظیرترین‬ ‫حکم هایی است که در طول تاریخ نوشته شده‬ ‫است‪.‬‬ ‫‪ l‬بی نظیرتری��ن نمی ش��ود‪ .‬بی نظیر اس��ت‪ .‬از این نظر‬ ‫فوق العاده است‪ .‬یعنی اثر یک حکم چه قدر می توانست‬ ‫باشد؟ کلمه به کلمه ان مهم است‪ .‬و این قدر بتواند به دل‬ ‫مردم شعله بیندازد و دل انها را اتش بزند‪ .‬به قول مرحوم‬ ‫مدرس مثل یک انبار باروت بود که منفجر ش��د‪ .‬ایش��ان‬ ‫می گوی��د این انبار باروت که این را حکم داد در حقیقت‬ ‫ایمان مردم بود‪ .‬این حکم در حقیقت جرقه ای زد به انبار‬ ‫باروت ایمان مردم و ان را منفجر کرد‪ .‬درست هم هست‪.‬‬ ‫نقش سید جمال در اینجا زیاد نیست‪ .‬اصوال راه سید از راه‬ ‫میرزا جداست اما در ان مقطع چون مبارزه می کرد و با اینکه‬ ‫نامه بعدی را هم سید به میرزا می نویسد که حاال که این کار‬ ‫را کردی خود ناصرالدین ش��اه را هم سرنگون کن‪ ،‬میرزا‬ ‫التفاطی به این نامه نمی کند‪.‬‬ ‫در مکتوبات سید جمال امده که اگر ما به جای‬ ‫اینکه با پادشاهان و درباریان کار داشتیم با مردم‬ ‫کار داشتم‪ ،‬موفق می شدیم‪.‬‬ ‫‪ l‬اگر ش��ما قرار است با مردم کار داشته باشید زبان این‬ ‫توده را چطور می فهمید؟ از چه پایگاهی با مردم صحبت‬ ‫می کنید؟ این ایراد را باید به سید جمال بگیریم که تو چه‬ ‫روشنفکر دینی هس��تی که حتی مذهب خودت را پنهان‬ ‫می کنی؟ چطور می خواهی با این مردم ارتباط برقرار کنی؟‬ ‫از چه جایگاهی؟ چون پایگاه دینی که ندارد‪ .‬پایگاه دینی‬ ‫دس��ت مراجع شیعه است نه دس��ت او‪ .‬شما فوقش یک‬ ‫مصلح عالم اس�لامی هستی‪ ،‬که ان را هم پنهان می کنید‪.‬‬ ‫ش��یعه هستید یا نیستید؟ پس شما نمی توانید با توده های‬ ‫مردم ارتباط بر قرار کنید‪ .‬شما هیچ جا نمی بینید که مرحوم‬ ‫سید جمال توانسته باشد توده های مردم را به حرکت بیندازد‪.‬‬ ‫کجا این کار را کرده است‪ .‬یک نمونه بیاورید‪ .‬اطراف ایشان‬ ‫معموال نخبگان‪ ،‬روشنفکران و ادم های پرشور هستند‪ .‬مثل‬ ‫میرزارضای کرمانی‪ .‬برای همین هم سید جمال به علما نامه‬ ‫می نویس��د‪ .‬چون خودش این قدرت را ندارد که به بسیج‬ ‫مردم اقدام کند‪ .‬واال خودش اقدام می کرد‪ .‬نیازی هم نبود‬ ‫که به خود میرزا نامه بنویسد‪.‬‬ ‫خود ان نامه ای هم که به فال اسیری نوشته نشان دهنده این‬ ‫است که سید از ارتباط مستقیم با توده مردم عاجز است‪.‬‬ ‫نکته جالبی که وجود دارد این است که شورای‬ ‫هماهنگی به وجود می اید‪ .‬س��ید جمال الدین‬ ‫در اس��تانبول‪ ،‬میرزاملک��م خ��ان در لن��دن‪،‬‬ ‫تظاهرکنندگان در تهران‪ ،‬حرمسرای شاه‪ ،‬همه‬ ‫در واقع مقابل این امتیاز خارجی می ایستند‪.‬‬ ‫‪ l‬ملک��م خان که اصال ربطی به این قضی��ه ندارد‪ .‬او در‬ ‫روزنامه قانون فحش خ��ودش را می داد‪ .‬فحش هایی هم‬ ‫‪71‬‬ ‫که می داد درد خودش را داش��ت‪ ،‬درد این را داش��ت که‬ ‫فراموش��خانه او را می خواس��تند ببندند و پ��ول هم به او‬ ‫نمی دادند‪ .‬خودش صریحا به ناصرالدین شاه می نویسد که‬ ‫نمی ش��ود من نه روزنامه باز کنم نه فراموشخانه‪ .‬من پول‬ ‫می خواهم‪ .‬پس چطور زندگی من اداره شود؟ بعد هم که‬ ‫ان ابتذاالت را در می اورند‪ .‬ملکم خان که اصال دردش چیز‬ ‫دیگری است‪ .‬سیدجمال هم که بحثش را کردیم‪.‬‬ ‫حرمسرای ش��اهی هم متدین بودند‪ .‬برخی از انها همان‬ ‫جمله ای که انیس الدوله به شاه در مقابل دادن قلیان گفت و‬ ‫شاه اعتراض کرد که چه کسی گفته‪ ،‬او این جمل ه تاریخی‬ ‫را می گوی��د‪ :‬همان که من را به تو حالل کرد‪ ،‬قلیان را نیز‬ ‫بر ما حرام کرد‪.‬‬ ‫در مورد افراد هم صحبت کنیم‪ .‬مثل میرزا حسن‬ ‫اشتیانی‪.‬‬ ‫‪ l‬در تهران اقای ش��یخ فضل اهلل نماینده میرزا است و در‬ ‫اصفهان اقای نجفی‪ .‬میرزاحسن نماینده نیست اما بزرگ‬ ‫علمای تهران است‪.‬‬ ‫با ان خانواده مس��توفی اش��تیانی که با دربار‬ ‫ارتباط داشت‪ ،‬نسبتی ندارند؟‬ ‫‪ l‬خیر‪ ،‬درباری نیستند‪ .‬اگر درباری باشند که مردم سراغ‬ ‫انها نمی روند‪ .‬مرحوم مدرس در قیام تحریم تنباکو علما را‬ ‫دو قسمت می کند؛ علمای سلطانی و علمای ملی‪ .‬این اگر‬ ‫جزو علمای سلطانی بود مردم درب خانه اش نمی رفتند‪.‬‬ ‫در رابطه با جد بزرگوار خودتان هم بفرمایید‪ .‬در‬ ‫اصفهان هم اتفاقات جالبی افتاد‪.‬‬ ‫‪ l‬شیراز اولین ش��هری است که مردمش حرکت کرد‪.‬‬ ‫اصفهان اولین ش��هری است که تحریم شد‪ .‬تبریز اولین‬ ‫شهری است که کمپانی بساطش را جمع کرد‪ .‬در شیراز‬ ‫مرحوم فال اس��یری‪ ،‬در اصفهان اقا نجف��ی و در تبریز‬ ‫اقای ج��واد مجتهد تبریزی اس��ت‪ .‬در اصفهان تحریم‬ ‫می ش��ود و بعد یک جمله ای هست که ظل السلطان به‬ ‫ایشان گفته که همان قدر که در باب شراب نهی می کنید‬ ‫در باب تنباکو هم همانقدر بگویید‪ .‬تنباکو که از ش��راب‬ ‫نجس تر نیست‪.‬ایش��ان می گویند که ما به تکلیف دینی‬ ‫خودمان عمل می کنیم شما به تکلیف عرفی خود‪ .‬بعدها‬ ‫از ایشان پرس��یده بودند که شما چرا در این قضیه وارد‬ ‫شدید؟ گفته بود که اگر ما علما ان روز وارد نمی شدیم‬ ‫امروز مس��لمان ها جلوی کفار فرنگی دس��ت به س��ینه‬ ‫می ایستادند‪.‬‬ ‫یک چیزی مث��ل وضعیت خفت بار هندی ه��ا در مقابل‬ ‫کمپانی هند شرقی‪.‬‬ ‫بعد از موض��وع تنباکو در واقع یک انس��داد‬ ‫سیاسی اتفاق می افتد‪.‬‬ ‫‪ l‬برعکس خیلی هم باز می شود‪.‬‬ ‫از طرف شاه‪....‬‬ ‫‪ l‬ظل اللهی او شکسته شده‪.‬‬ ‫دارالفن��ون را مح��دود می کن��د‪ ،‬روزنامه ها را‬ ‫می بندد‪ .‬سعی می کند امتیاز دیگر ندهد و خیلی‬ ‫سلبی با مردم برخورد می کند و اگر گلوله میرزا‬ ‫رضا نبود معلوم نبود تا کی ادامه پیدا می کرد‪.‬‬ ‫این را قبول دارید؟‬ ‫‪ l‬خیر اینطور نبود‪.‬‬ ‫این را اقای ابراهامیان در ایران بین دو انقالب‬ ‫گفته است؟‬ ‫‪ l‬ن��ه اصال قبول ندارم‪ .‬او اصال ایران را نمی شناس��د از‬ ‫هم��ان ایران بین دو انقالبش بفهمید‪ .‬اصال تاریخ ایران را‬ ‫درست نشناخته‪ .‬کما اینکه از انقالبی گله می کند که واقع‬ ‫نشده‪ .‬کتاب ایران بین دو انقالبش مفهومش همین است‪.‬‬ ‫او نمی داند‪.‬‬ ‫اتفاقا بعد از تحریم دولت ابادی در کتاب «حیات یحیی»‬ ‫می گوید در مزرعه روحانیت بذری پاشیده شد که دین و‬ ‫سیاست با هم دیگر یکی شدند و دستی نمی تواند اینها را‬ ‫از هم جدا کند‪ .‬اینها ناراحتند چرا دین و سیاس��ت یکی‬ ‫ش��د‪ .‬دقیقا وضعیتی پیدا شد و یک فرهنگ دینی مبارزه‬ ‫در جامع��ه رش��د کرد که نتیجه این فرهنگ سیاس��ی را‬ ‫مش��روطیت دید و نتیجه بع��د ان نهضت نفت و بعد از‬ ‫ان پانزده خرداد‪.‬‬ ‫موضوعی وجود دارد که در همه حرکت های‬ ‫ضداس��تعماری و بعد از قیام تنباکو ما حضور‬ ‫علما را می بینیم یعنی اصال گاهی جدا از تکلیف‬ ‫شرعی به یک عرف هم تبدیل می شود‪....‬‬ ‫‪ l‬به علت ماهیت بیداری اسالمی است که ماهیت بیداری‬ ‫اسالمی یکی از لوازم ذاتی ان هویت است و وقتی استعمار‬ ‫حمله می کند این هویت مورد خدش��ه ق��رار می گیرد و‬ ‫بنابراین علما به عنوان یک پاسدار به این موضوع حساسیت‬ ‫نشان می دهند‪g .‬‬ ‫علل و زمینه های سیاسی‪ -‬اجتماعی‬ ‫حکم میرزای بزرگ‬ ‫نقش مرجعیت‬ ‫در قیام تنباکو‬ ‫مصطفی جوان‪ /‬پژوهشگر تاریخ معاصر ایران‬ ‫‪2‬‬ ‫‪72‬‬ ‫ی را به خود اختصاص‬ ‫دوره قاجار در تاریخ ایران فصل مهم ‬ ‫داده اس��ت‪ ،‬صدها نکته و مساله اجتماعی‪ ،‬سیاسی و فرهنگی‬ ‫را می ت��وان در این دوران دید که هر یک از این رویدادها مهم‬ ‫و درخور تحقیق هستند‪.‬یکی از این وقایع قیام تنباکو است که‬ ‫بسیاری از مورخان ان را نخستین مقاومت مردمی در ایران در‬ ‫مقابله با اس��تبداد و اس��تعمار نامیده اند‪ .‬در به ثمر رساندن این‬ ‫نهضت عوامل گوناگونی نقش داش��ته اند که از برجسته ترین‬ ‫این عوامل می توان به نقش روحانیت و علمای بزرگ ش��یعه‬ ‫باالخص می��رزای ش��یرازی به عنوان سلس��له جنبان این قیام‬ ‫اش��اره کرد‪ .‬به ش��هادت تاریخ‪ ،‬روحانیت ش��یعه در بسیاری‬ ‫ی و نهضت های ملی و میهنی پیش��رو و‬ ‫از حرکت ه��ای مردم ‬ ‫مش��عل دار ان بوده است‪ .‬ویژگی مهم این نهاد دینی نسبت به‬ ‫دیگر نهادهای مذهبی‪ ،‬متکی نبودن ب��ه دولت ها و زمامداران‬ ‫یو‬ ‫وقت اس��ت‪ .‬ب��ه این معنی که ب��رای اداره حوزه های علم ‬ ‫تشکیالت خود از هیچ مقام و منصبی به جز وجوهی که شیعیان‬ ‫بابت خمس و سهم امام و دیگر وجوهات شرعی می پرداختند‪،‬‬ ‫کمکی نمی پذیرفتند‪ .‬به همین دلیل روحانیت همیش��ه ازادی‬ ‫عمل داشته و استقالل و حرمت خود را حفظ کرده است و هر‬ ‫وقت احساس خطری می کرد به یاری مردم جامعه برمی خاست‬ ‫و در این راه از هیچ گونه مجاهدت و فداکاری دریغ نمی کرد‪.‬‬ ‫در این مقاله سعی بر ان است به مساله امتیاز رژی و قیام تنباکو‬ ‫در دوران ناصرالدین شاه قاجار پرداخته شود و ضمن برشمردن‬ ‫اثرات این قیام در تحوالت سیاس��ی‪ ،‬اجتماع��ی‪ ،‬اقتصادی و‬ ‫فرهنگی ان دوران‪ ،‬نقش مرجعیت در یکی از مهم ترین قیام های‬ ‫همگانی عصر قاجار بررسی و تبیین شود‪.‬‬ ‫عصر امتیازات‬ ‫یکی از ویژگی ه��ای دوران قاجار جلب رضایت دو ابرقدرت‬ ‫روس و انگلیس بود؛ به طوری که می توان گفت‪« :‬دربار سیاست‬ ‫موازن��ه مثبت را در پیش گرفته تا جایی که برای حفظ و بقای‬ ‫ش��اه شیوه ای سهل الوصول انتخاب ش��ده بود و ان دادن انواع‬ ‫امتیازات(گلستان‪ ،‬ترکمنچای‪ ،‬اخال‪ ،‬رویتر و‪ )..‬به استعمارگران‬ ‫روس و انگلیس و جلب منافع انان در این سرزمین بود‪ .‬این بذل‬ ‫و بخشش از کیسه ملت در دوره سلطنت ناصرالدین شاه به اوج‬ ‫خود رسید‪ ».‬به سبب پایین بودن بینش سیاسی و فرهنگی توده‬ ‫مردم و تبلیغاتی که از س��وی دربار می شد‪ ،‬مردم از برنامه های‬ ‫دولت و دربار خبری نداش��تند‪ ،‬به طوری که می توان این دوره‬ ‫را عصر بی خبری و امتیاز دانست‪ .‬خرج سرسام اور شاه‪ ،‬دربار‬ ‫و جیره خواران موجب می ش��د که با مبلغی پیش کش‪ ،‬امتیازی‬ ‫به روس و انگلیس داده ش��ود‪ .‬اعطای امتیازات توسط عناصر‬ ‫ذی نفوذ دربار انجام می گرفت‪.‬‬ ‫استبداد قاجاریه و جدایی مردم از سلطنت‬ ‫قاجارها از ایل های کوچ نشینی بودند که همراه مغول ها در سده‬ ‫چهاردهم میالدی از اسیای مرکزی به خاورمیانه امدند‪ .‬ساختار‬ ‫پادشاهی قاجار از اغاز بر ستمگری نهاده شده بود؛ به طوری که‬ ‫ستمکارترین فرد این سلسله اغامحمدخان قاجار بود‪ .‬او به دلیل‬ ‫از دس��ت دادن غریزه جنسی‪ ،‬طبعی کینه جو و لجوج داشت و‬ ‫از رح��م و مروت عاری بود‪ .‬اگر از وحدتی که او در مملکت‬ ‫ایجاد کرد صرف نظر ش��ود‪ ،‬در تاریخ زندگی او جز بیدادگری‬ ‫چیزی وجود نداشته است‪ .‬او در عمل تنها قدرت برتر کشور‬ ‫و صاحب امتیاز جان و مال مردم محس��وب می شد و جز وی‬ ‫هیچ کس حق دخالت در امور مهم سیاسی را نداشت‪ .‬این رویه‬ ‫همچنان در جانشینان او دیده می شد؛ وزیران و صدراعظم ها در‬ ‫واقع نوکران شاه محسوب می شدند‪ .‬دربار که بر تصمیمات شاه‬ ‫بس��یار تاثیر می گذاشت‪ ،‬محیطی اکنده از فساد‪ ،‬رشوه‪ ،‬توطئه‪،‬‬ ‫خیانت‪ ،‬تملق و چاپلوسی بود‪ .‬طبیعی است که در چنین فضایی‪،‬‬ ‫درباریان قدرت سلطنت را متزلزل کنند و چالش هایی را پدید‬ ‫اورند و روزبه روز پایه های حکومت را متزلزل تر سازند‪.‬‬ ‫شکس��ت های متوالی از دولت های مجاور به از دس��ت رفتن‬ ‫سرزمین های بسیاری منجر شد و نفوذ بیگانگان به خصوص در‬ ‫نیمه دوم قرن نوزدهم میالدی‪ ،‬ایران را در نهایت ضعف قرار داد‪.‬‬ ‫ناتوانی و بی لیاقتی شاهان در کنار بحران های متوالی اقتصادی و‬ ‫سیاس��ی عواملی بود که نف��رت را در می��ان طبقات مختلف‬ ‫اجتماع ایجاد کرد‪ .‬به هرحال در دوره س��لطنت ناصرالدین شاه‬ ‫در چند نوبت تالش هایی برای اصالح و نوسازی کشور انجام‬ ‫گرفت‪ ،‬اما هر بار به این دلیل که اصالحات‪ ،‬منافع طبقه حاکم‬ ‫و به خصوص شاه را در معرض خطر قرار می داد‪ ،‬متوقف شد‪.‬‬ ‫با توقف اصالحات مردان اصالح طلبی چون قائم مقام فراهانی‪،‬‬ ‫امیرکبیر از صحنه سیاسی کشور حذف شدند‪ .‬و این گونه بود که‬ ‫شاه و درباریان از یکسو به غارت مملکت پرداختند و از سوی‬ ‫دیگر دولت های بیگانه در ازای مبلغی ناچیز یا با پرداخت رشوه‬ ‫به دولتمردان طماع بخشی از منابع ملی ایران را برای سال های‬ ‫متمادی در اختیار گرفتند‪ .‬چنین بود که نفوذ دولت های روس‬ ‫و انگلیس روزبه روز گس��ترش یافت‪ .‬جدای از اثراتی که این‬ ‫دخالت ها در سیاست و اقتصاد گذاشته بود‪ ،‬از نظر دینی موجب‬ ‫به وجود امدن مس��ائلی شد که جریحه دار شدن احساس دینی‬ ‫جامعه را به همراه داشت‪ .‬در چنین فضایی مردم از دادن امتیاز‬ ‫تنباکو اگاه شدند و بازتاب ان قیامی است که به حقیقت می توان‬ ‫ان را موجب حرکت های مهم تری همچون قیام مش��روطیت‬ ‫دانست‪.‬‬ ‫سفرهای ناصرالدین شاه به اروپا‬ ‫ناصرالدین ش��اه در دوره س��لطنت خود با بسیاری از اروپاییان‬ ‫معاش��رت داشت و س��ه س��فر به اروپا رفت تا به گفته خود‪،‬‬ ‫تمدن فرنگ را از نزدیک ببیند و از اصولی که در سرزمین های‬ ‫ی ترقی و پیشرفت‬ ‫اروپایی رواج دارد و از ان پیروی می کنند‪ ،‬برا ‬ ‫مملکت استفاده نماید و در ضمن دستور می داد از رفتن جوانان‬ ‫ایرانی به اروپا جلوگیری کنند و می گفت اگر پای ایرانی به اروپا‬ ‫باز شود برای کشور اثر بد خواهد داشت‪.‬‬ ‫نخستین سفر شاه به فرنگ در سال ‪1290‬ق در دوره صدارت‬ ‫سپهس��االر اتفاق افتاد و س��فر دوم به طور غیررسمی در سال‬ ‫‪1295‬ق و ان هم به راهنمایی سپهساالر بود که رهاورد این سفر‬ ‫تاسیس قزاقخانه و اوردن قزاق های تزاری به ایران بود که مدت‬ ‫نیم قرن استقالل و اسایش و امنیت مردم به دست این دژخیمان‬ ‫تزاری از بین رفت‪ .‬سفر سوم در سال ‪1306‬ق و صحنه گردان‬ ‫ان میرزاعلی اصغرخان امین السلطان بود‪ .‬رهاورد این سفر هم‬ ‫امتیازات بی شماری بود که به بیگانگان داده شد‪.‬‬ ‫سفر سوم شاه به اروپا و اغاز قیام‬ ‫در برابر افزایش نفوذ روسیه و اقدامات امپراتوری المان در ایران‪،‬‬ ‫دولت انگلستان که مدتی به علت اوضاع داخلی خود و رقابت‬ ‫میان محافظه کاران و لیبرال ها نتوانسته بود عکس العمل جدی‬ ‫نش��ان دهد‪ ،‬در این موقع تصمیم گرفت اقداماتی برای نفوذ و‬ ‫سلطه استعماری در ایران با روش های مختلف انجام دهد‪ .‬در‬ ‫س��ال ‪1888‬م (‪1306‬ق) از ش��اه جهت مسافرت به انگلستان‬ ‫دعوت رس��می به عمل امد‪ .‬ناصرالدین شاه و امین السلطان و‬ ‫همراهان به انگلس��تان رفتند و از س��وی پرنس ادوارد و ملکه‬ ‫ویکتوریا مورد اس��تقبال قرار گرفتند‪ .‬در این س��فر گروهی از‬ ‫س��رمایه داران ان کش��ور اظهار کردند که تمایل دارند از ایران‬ ‫امتیازاتی دریافت کنند‪ ،‬از این رو شاه به اعطای امتیازات مهمی‬ ‫ به اتباع انگلیسی اقدام کرد‪.‬‬ ‫چگونگی واگذاری امتیاز تنباکو و سفر تالبوت‬ ‫هنگامی که ناصرالدین ش��اه از نقاط مختلف انگلستان بازدید‬ ‫می کرد‪ ،‬تالبوت با امین الس��لطان وارد مذاکره شد و با پرداخت‬ ‫رشوه به شاه و وزیر اعظم و دیگر متنفذان توانست به مقصود‬ ‫خویش نایل اید‪.‬‬ ‫با انتشار فتوای میرزا در‬ ‫تهران و دیگر شهرستان های‬ ‫ایران غوغایی برپا شد‪ ،‬در‬ ‫تمامقهوه خانه هایعمومی‬ ‫و خصوصی و ادارات دولتی‬ ‫و حتی حرم های شاهی و‬ ‫سربازخانه ها‪ ،‬قلیان ها و‬ ‫چپق ها را جمع اوری کردند‪ .‬به‬ ‫ویژه در تبریز‪ ،‬شیراز‪ ،‬اصفهان‬ ‫و قزوین از شدت بیشتری‬ ‫برخوردار بوده است‬ ‫پس از انکه ش��رکتی با س��رمایه ‪ 650‬هزار لیره در انگلس��تان‬ ‫تاسیس ش��د‪ ،‬ماژور تالبوت به مدیریت این شرکت که به نام‬ ‫رژی نامگذاری شد‪ ،‬انتخاب گردید‪ .‬وی برای مقدمات کار به‬ ‫س��وی تهران حرکت کرد‪ .‬در تهران به کمک اعضای سفارت‬ ‫انگلستان صورت امتیازنامه را نوشتند و امین السلطان مامور شد‬ ‫ان را برای به امضا رساندن نزد ناصرالدین شاه ببرد‪ .‬امین السلطان‬ ‫امتیازنامه را نزد شاه رساند و ‪ 25‬هزار لیره را که صاحب امتیاز به‬ ‫جهت امضا کردن پیش کش کرده بود در اختیار شاه قرار داد و‬ ‫اضافه کرد که عالوه بر این مبلغ‪ ،‬شرکت هر سال ‪ 15‬هزار لیره‬ ‫و ربع منافع حاصله از فروش را به خزانه پرداخت خواهد کرد‪.‬‬ ‫ای��ن قرارنامه در ‪ 28‬رجب ‪ 1307‬به امضا رس��ید‪ .‬تالبوت پس‬ ‫از گرفتن این امتیاز به انگلس��تان بازگشت تا ورود کارگزاران‬ ‫شرکت را به ایران فراهم کند‪.‬‬ ‫اقدامات تالبوت پس از اخذ مجوز‬ ‫پ��س از امضای امتیازنامه‪ ،‬به دس��تور ناصرالدین ش��اه اعالنی‬ ‫درباره قرارداد تنباکو به وسیله اعتمادالسلطنه‪ ،‬وزیر دارالتالیف‪،‬‬ ‫چاپ و در اختیار مردم قرار گرفت‪ ،‬هرچند که مردم کم وبیش‬ ‫از چگونگی قرارداد رژی اگاهی داش��تند ولی فکر نمی کردند‬ ‫درباریان ایران تا این اندازه حاضر باش��ند با ش��ئون و مقدرات‬ ‫ملت بازی کنند‪ .‬شرکت انگلیس��ی رژی پس از انتشار اعالن‪،‬‬ ‫باغ معروفی ( باغ ایلخانی که نزدیک میدان ارگ بود) را به مبلغ‬ ‫‪ 45‬هزار تومان خریداری کرد و عمارت بس��یار بزرگی برای‬ ‫اداره مرکزی ش��رکت بنا کرد‪ .‬س��پس تعداد بسیاری مرد و زن‬ ‫انگلیسی از هند یا از انگلستان به عنوان کارکنان و ماموران کمپانی‬ ‫به ایران امدند‪ .‬همچنین شرکت در دیگر شهرها و مخصوصا‬ ‫مراکز استان ها اقدامی مش��ابه انجام داد‪ .‬نخستین منطقه ای که‬ ‫مورد توجه کمپانی قرار گرفت‪ ،‬فارس بود که به سبب اهمیت‬ ‫کش��ت توتون و مرغوبیت ان مامورانی را به انجا اعزام کردند‬ ‫اما به س��بب عدم اس��تقبال مردم از انحصار تنباکو‪ ،‬نمایندگان‬ ‫کمپانی مدتی در بیرون شهر شیراز به سر بردند‪ .‬مردم تبریز نیز‬ ‫نمایندگان رژی را به شهر راه ندادند‪.‬‬ ‫نخستین واکنش در شیراز‬ ‫مخالفت ها با این امتیاز کم کم گس��ترش یافت‪ ،‬نخستین جرقه‬ ‫مخالفت و اعتراض در فارس زده ش��د‪ .‬همچنان که قبال اشاره‬ ‫ش��د به سبب مرغوبیت توتون فارس این بخش از ایران‪ ،‬مورد‬ ‫توج��ه رژی قرار گرف��ت‪ .‬در ماه رمض��ان ‪ 1308‬که ماموران‬ ‫انگلیسی به نزدیکی شیراز رسیدند‪ ،‬سیدعلی اکبر فال اسیری که از‬ ‫علما وسخنرانان بزرگ شیراز بود در مسجد وکیل به منبر رفت‬ ‫و درب��اره نتایج این انحصار علیه دولت برای مردم و بازرگانان‬ ‫سخنرانی کرد و در پایان از زیر عبای خود شمشیری بیرون اورد‬ ‫و گفت‪« :‬ای مردم هنگام جهاد است من یک شمشیر و دو قطره‬ ‫خون دارم‪ ،‬هر بیگانه که بخواهد وارد این شهر شود شکم او را‬ ‫با این شمشیر پاره خواهم کرد» و گریه کنان از منبر بیرون امد‪.‬‬ ‫این عمل سبب تهییج بیش از حد مردم شد‪ ،‬هنگامی که خبر به‬ ‫نمایندگان کمپانی رسید‪ ،‬در بیرون شهر توقف کردند و از تهران‬ ‫کمک خواستند‪ .‬دولت نیز به قوام الملک‪ ،‬حکمران شیراز‪ ،‬دستور‬ ‫داد ک��ه اقدام مقتضی به عمل اورد‪ .‬قوام الملک نیز معتقد بود‪،‬‬ ‫با وجود سیدعلی اکبر فال اسیری در شیراز بازگشت ارامش به‬ ‫شهر غیرممکن است‪ ،‬از این رو ضمن تلگرافی به امین السلطان‬ ‫خواستار تبعید فال اسیری به عراق شد‪ .‬پس از صادر شدن مجوز‬ ‫تبعید‪ ،‬ماموران حاج علی اکبر فال اسیری را گرفته عمامه و عبا را‬ ‫از سرش برداشته بر استر سوار کردند و از بیراهه به سوی بندر‬ ‫بوشهر بردند و به حاکم انجا تسلیم کردند‪ .‬سید پس از اقامت‬ ‫چند روزه در بوشهر‪ ،‬به بصره و از انجا نزد میرزای شیرازی به‬ ‫سامرا رفت‪.‬‬ ‫انعکاس خبر امتیاز در تهران‬ ‫در این زمان علمای تهران واگذاری انحصار توتون و تنباکو به‬ ‫فرنگیان را مخالف مذهب اسالم و استقالل مملکت دانستند‪.‬‬ ‫مرحوم میرزاحس��ن اش��تیانی ک��ه از علمای بانف��وذ تهران و‬ ‫خانه او ملجا س��تمدیدگان بود‪ ،‬با فشاری که از سوی تجار و‬ ‫مردم به او وارد می ش��د‪ ،‬مجبور ش��د به تکرار با امین السلطان‬ ‫و ناصرالدین شاه مالقات کند‪ ،‬معایب و ضررهای این عمل را‬ ‫گوشزد و خواسته های مردم را به اطالع دولتمردان برساند‪.‬‬ ‫چ��ون علما از اقدامات خود نتیجه نگرفتند‪ ،‬دس��ت کمک به‬ ‫س��وی میرزای ش��یرازی دراز کرده و از شاه نزد وی شکایت‬ ‫کردند‪ .‬میرزای ش��یرازی برای نخس��تین بار در تاریخ نوزدهم‬ ‫‪73‬‬ ‫ایت اهلل میرزا حسن اشتیانی‬ ‫ذی حجه ‪ 1308‬توس��ط کامران میرزا نایب السلطنه تلگرافی به‬ ‫ناصرالدین ش��اه مخابره کرد‪ .‬به ظاهر‪ ،‬شاه اهمیتی به تلگراف‬ ‫نداد و کس��ی هم از این تلگراف اگاهی پیدا نکرد‪ ،‬اما دس��تور‬ ‫داد تا به میرزا محمودخان مشیرالوزاره‪ ،‬کارپرداز ایران در بغداد‬ ‫نامه ای نوشته شود که فورا به سامرا نزد میرزای شیرازی برود و‬ ‫علت و فواید دادن امتیاز و ضررها و اشکاالت برهم زدن ان را‬ ‫محرمانه و شفاها به میرزا بگوید‪.‬میرزای شیرازی چندی به انتظار‬ ‫نامه ناصرالدین شاه بود و چون نامه ای دریافت نکرد‪ ،‬میرزاحسن‬ ‫اشتیانی را از جانب خود وکیل کرد تا با ناصرالدین شاه دیدار و‬ ‫از او بخواهد که انحصار توتون را لغو کند‪.‬‬ ‫عکس العمل به فتوای میرزا‬ ‫با انتش��ار فتوای میرزا در تهران و دیگر شهرس��تان های ایران‬ ‫غوغایی برپا شد‪ ،‬در تمام قهوه خانه های عمومی و خصوصی و‬ ‫ادارات دولتی و حتی حرم های شاهی و سربازخانه ها‪ ،‬قلیان ها و‬ ‫چپق ها را جمع اوری کردند‪ .‬به ویژه در تبریز‪ ،‬شیراز‪ ،‬اصفهان و‬ ‫قزوین از شدت بیشتری برخوردار بوده است‪.‬‬ ‫زنان درباری هم از کشیدن قلیان سر باز زدند و در جواب شاه‬ ‫که پرس��یده بود‪ :‬کشیدن قلیان را کی حرام کرده؟ پاسخ دادند‪:‬‬ ‫همان کسی که ما را به شما حالل کرده‪.‬‬ ‫‪74‬‬ ‫اخرین هدف‬ ‫روز دوش��نبه س��وم جمادی الثانی در منزل میرزای اشتیانی به‬ ‫مناسبت وفات حضرت فاطمه(س) مجلس روضه خوانی برپا‬ ‫بود‪ .‬پس از اتمام روضه‪ ،‬میرزای اشتیانی در برابر مردم گفت‪« :‬به‬ ‫من حکم شده یا امروز قلیان بکشم یا از شهر بروم‪ ،‬هم اکنون با‬ ‫شما وداع می نمایم و از شهر خواهم رفت»‪.‬‬ ‫با بیان این مطلب یک دفعه شورشی در منزل اشتیانی برپا شد‬ ‫و به س��رعت تمام‪ .‬ش��هر را دربرگرفت‪ .‬مردم در ش��هر فریاد‬ ‫می زدند و این پیام را به یکدیگر می گفتند‪« :‬میرزای اشتیانی را‬ ‫می خواهند از شهر به سبب قلیان بیرون کنند‪ .‬روز حمایت دین‬ ‫و قتل کفار است»‪ .‬میدان ارگ محل اجتماع مردم شد‪ .‬به دستور‬ ‫نایب السلطنه سربازان اطراف ارگ سلطنتی را اشغال کردند‪ .‬مردم‬ ‫همانند روزهای محرم به سینه زنی و عزاداری پرداختند‪ .‬زنان نیز‬ ‫فریاد می زدند‪« :‬ای خدا‪ ،‬می خواهند دین ما را ببرند‪ ،‬علمای ما را‬ ‫بیرون کنند تا فردا عقدمان را فرنگیان ببندند‪ ،‬اموات ما را فرنگیان‬ ‫کفن و دفن کنند و بر جنازه ما فرنگیان نماز گزارند»‪.‬‬ ‫در این هنگام اقاباالخان معین نظام‪ ،‬دستور شلیک داد‪ ،‬عده ای‬ ‫کشته و گروهی زخمی شدند‪ .‬شاه به چاره جویی پرداخت‪.‬‬ ‫معتمدالس��لطان‪ ،‬عبداهلل والی را نزد میرزای اشتیانی فرستاد‬ ‫تا از خواس��ته او اگاه ش��ود‪ .‬درخواست میرزای اشتیانی ان‬ ‫بود که «عمل این امتیاز از داخله و خارجه مملکت بایس��تی‬ ‫مرفوع و ید مداخله فرنگی از این عمل بالمره مقطوع گردد‪،‬‬ ‫مقصد و مقصود دیگری در نظر نداریم»‪ .‬معتمدالسلطان فورا‬ ‫نزد ش��اه برگشت و مراتب را به اطالع شاه رساند‪ .‬از سوی‬ ‫شاه دستخطی به نایب السلطنه نوشته شد که‪« :‬نایب السلطنه‪،‬‬ ‫امتیاز داخله را برداش��ته بودیم‪ ،‬حال امتیاز از خارجه را هم‬ ‫برداش��تیم و مردم مجبور در کش��یدن قلیان نیستند تا حکم‬ ‫از جانب میرزای ش��یرازی بیای��د»‪ .‬بدینگونه امتاز تالبوت با‬ ‫مجاهدت علما و مردم لغو شد‪g .‬‬ ‫دست خط حکم میرزای بزرگ در تحریم تنباکو‬ ‫حکم تحریم تنباکو‬ ‫اواخر ربیع الثان��ی در تهران حکمی درباره حرمت اس��تعمال‬ ‫دخانیات از س��وی میرزای ش��یرازی ش��یوع پیدا کرد و گفته‬ ‫می شد که اصل حکم نزد حاج شیخ محمدتقی اقا نجفی مجتهد‬ ‫اصفهانی اس��ت‪ .‬تا انکه صبح روز پنج شنبه اول جمادی االولی‬ ‫‪ 3( 1309‬دسامبر ‪ 12 -1891‬اذر ‪ )1270‬جواب استفتا که کرارا‬ ‫از سوی مردم به میرزای شیرازی بود به نام میرزاحسن اشتیانی‬ ‫رسید‪ .‬اصل استفتا چنین بوده است‪:‬‬ ‫«حجـه االسالم متع اهلل المسلمین بطول بقائکم‪ :‬صورت سوال‬ ‫و جوابی به تفصیل ذیل منس��وب به جناب عالی ش��یوع یافته‬ ‫مستدعی انکه اگر صحیح است به خط مبارک تصریحا مرقوم‬ ‫فرمایید و بر تقدیر صحت هرگاه این عمل امتیاز برداش��ته شد‬ ‫این حکم باقی اس��ت یا خیر صورت س��وال از حجـه االسالم‬ ‫ادام اهلل ظلکم العالی‪ -‬با این وضعی که در بالد اس�لام از بابت‬ ‫عمل تنباکو پیش امده فعال کشیدن قلیان شرعا چه صورت دارد‪.‬‬ ‫تکلیف مسلمانان چیست؟ مستدعی انکه تکلیف مسلمانان را‬ ‫مشخص فرمایید‪ .‬جواب‪ :‬بسم اهلل الرحمن الرحیم‪ .‬الیوم استعمال‬ ‫تنباک��و و توتون بای نح��وکان در حکم محاربه ب��ا امام زمان‬ ‫عجل اهلل فرجه است‪».‬‬ ‫نقش ‪ 200‬ساله روحانیت‬ ‫حماسه فتوا‬ ‫استاد شیخ ابوالحسن منذر‬ ‫‪3‬‬ ‫مرحوم ش��یخ مرتض��ی انصاری‪ ،‬ش��یخ اعظم‬ ‫فقاهت و اس��تاد هم��ه فقیهان ‪ 150‬س��ال اخیر که‬ ‫اس��تاد و پرورش دهنده میرزای شیرازی بوده است‪،‬‬ ‫استراتژی روحانیت شیعه را در دوران مرجعیت شیعه‬ ‫تغییر داد‪ .‬قبل از ان روحانیت به رهبری افرادی مثل‬ ‫صاحب جواهر‪ ،‬شیخ جعفر کشف الغطاء و سید محمد‬ ‫مجاهد به حکومت های زمان خود نزدیک بودند و با‬ ‫انها مدارا می کردند‪.‬‬ ‫ای��ن موضوع تا زمان مرجعیت ش��یخ انصاری ادامه‬ ‫داشت‪ .‬مرجعیت عام شیخ انصاری از وفات مرحوم‬ ‫صاحب جواهر در سال ‪ 1266‬قمری شروع می شود‪.‬‬ ‫در این دوران ش��یخ انصاری این اس��تراتژی را تغییر‬ ‫می دهد‪.‬‬ ‫قبل از شیخ انصاری‪ ،‬از دوران مرحوم کاشف الغطاء‬ ‫در زمان فتحعلیشاه به بعد علما در مسائل سیاسی روز‬ ‫دخالت های اشکار و گس��ترده ای دارند‪ .‬در موضوع‬ ‫جنگ های ایران و روس به جهاد علیه روس فتوا داده‬ ‫و اجازه می دهند تا فتحعلیشاه و پسرش عباس میرزا‬ ‫به عنوان فرمانده کل ارتش ایران در جنگ با روس��یه‬ ‫مالیات در حد لزوم از مردم بگیرند و اطاعت انها بر‬ ‫مردم الزم باشد‪.‬‬ ‫در ادام��ه ای��ن رون��د ب��ه مرحوم صاح��ب جواهر‬ ‫می رس��یم‪ .‬ایش��ان در تاجگذاری ناصرالدین شاه و‬ ‫صدارت امیرکبیر نمایندگانی به تهران می فرس��تد و‬ ‫مرح��وم امیرکبیر حاکم ش��رع خ��ودش را مرحوم‬ ‫ایت اهلل شیخ عبدالحسین تهرانی قرار می دهد که شاگرد‬ ‫برجس��ته صاحب جواهر اس��ت‪ .‬صاحب جواهر یک‬ ‫شاگرد برجس��ته دیگر هم دارد به نام حاج مال علی کنی‬ ‫که او هم در تهران ساکن می شود و فقی ه تراز اول تهران‬ ‫می ش��ود که ناصرالدین ش��اه هم حریم او را بسیار نگه‬ ‫می داشته است‪.‬‬ ‫با این حال ش��یخ انصاری اعتقاد داش��ت که حکومت‬ ‫قاجار از این حمایت علمای بزرگ ش��یعه سوءاستفاده‬ ‫ک��رده و در جنگ ه��ای ای��ران و روس دو حکومت با‬ ‫ه��م زد و بند کرده و ق��رارداد ترکمانچای حاصل این‬ ‫زد و بن��د اس��ت‪ .‬یعنی فت��وا را علما دادن��د و در دوره‬ ‫دوم جنگ ه��ای ای��ران و روس حتی علم��ا به رهبری‬ ‫س��ید محمد مجاهد در جبهه ش��رکت کردند اما با این‬ ‫زد و بندها علما مورد طعن و تبلیغات س��وء مردم قرار‬ ‫گرفتند که این افراد باعث ش��دند ایران چند شهر را از‬ ‫دست بدهد‪ .‬در حالی که جانفشانی ها از ان علما و مردم‬ ‫پیرو انها بود ولی خیانت ها برای برخی از دولتمردها و‬ ‫سرداران بود‪.‬‬ ‫مرحوم ش��یخ انص��اری از مخلوط ب��ودن روحانیت با‬ ‫حکومت و نزدیکی روحانیت به سلطنت جلوگیری کرد‬ ‫و استراتژی روحانیت را تغییر داد و روحانیت مستقل از‬ ‫حکومت و جدای از حکومت حرکت خودش را پیش‬ ‫برد و دخالت انها در مسائل سیاسی روز هم محدودتر‬ ‫شد‪.‬‬ ‫بع��د از مرح��وم ش��یخ‪ ،‬قص��ه تنباکو که پی��ش امد و‬ ‫خطر بزرگ��ی که برای اس��تقالل و ازادی ایران و کیان‬ ‫مذهبی اسالم و تشیع توس��ط روحانیت احساس شد‪،‬‬ ‫میرزای شیرازی مجبور شد در حد و اندازه مرجعیت عام‬ ‫ایت اهلل شیخ محمدتقی اصفهانی‬ ‫شهید ایت اهلل سید حسن مدرس‬ ‫شیعیان وارد میدان شود و استراتژی شیخ انصاری دوباره‬ ‫دچار تغییر شد که اوج ان را هم در نهضت مشروطیت‬ ‫می بینیم‪ .‬البته ش��یخ انصاری این کاه��ش دادن روابط و‬ ‫اختالط روحانیت با حکومت وقت را بر مبنای مناعت‬ ‫طبع علمای دین و نه گفتن به مفاس��د سیاس��ی عصر‬ ‫ی که در ذات استراتژی‬ ‫خود بنیان گذاشت؛ حرکت منف ‬ ‫ش��یخ انصاری نسبت به حکومت فاس��د وقت بود در‬ ‫تحریم تنباکو جلوه بیشتری پیدا کرد و جلوه تام و تمامش‬ ‫را در نهضت مش��روطه از خود به جا گذاشت‪ .‬بنابراین‬ ‫حرکت میرزا اگرچه تفاوت هایی با استراتژی شیخ دارد‬ ‫اما ادامه منطقی همان اس��تراتژی است چنانکه نهضت‬ ‫مشروطه هم دنباله منطقی قیام تحریم تنباکو است‪.‬‬ ‫ام��ا اتفاق مهمی که باعث ش��د میرزای ب��زرگ عزم به‬ ‫حض��ور در صحنه و صدور فتوای تحریم تنباکو بگیرد‬ ‫ای��ن بود که عقد این ق��رارداد برای اس��تقالل و ازادی‬ ‫ایران خطرن��اک بود‪ .‬در درجه اول اقتص��اد ایران را در‬ ‫قبضه غرب قرار می داد بعد هم این زمینه ای می شد برای‬ ‫افکندن یوق استعمار بر گردن ازادی سیاسی ایران‪.‬‬ ‫این خطر بسیار بزرگی بود که میرزا در این زمینه احساس‬ ‫تکلیف کرد و وارد میدان شد‪ .‬اما نباید فراموش کرد که‬ ‫درخواس��ت هم از ناحیه علما و م��ردم در این موضوع‬ ‫وجود داشت که ایشان وارد میدان شده و نظر خودشان‬ ‫را ابراز کرده و تکلیف ملت را مشخص کنند‪.‬‬ ‫با این حال حدود ‪ 17‬سال قبل از جنبش تنباکو قیام مردم‬ ‫ایران به رهبری ح��اج مالعلی کنی را در مقابل قرارداد‬ ‫رویتر داریم که ان هم در حد خود نقطه عطفی است در‬ ‫تاریخ ایران و ما در تاریخ ایران اسالمی شیعه به خصوص‬ ‫در دو قرن اخیر از این نقاط عطف به طور متعدد داریم‪.‬‬ ‫ام��ا اینکه از این قیام به عنوان نقطه عطف یاد می ش��ود‬ ‫به دلیل تاثیر ش��گرف و ماندگاری اس��ت که در تاریخ‬ ‫سیاسی و فرهنگی ایران به جا گذاشته است‪ .‬به هر حال‬ ‫این نهضت تحریم در مقابل اراده ش��اه ایستاد‪ ،‬ان را به‬ ‫هی��چ گرفت و به رغم میل و تعهدی که حکومت وقت‬ ‫ایران که حکومتی اس��تبدادی ب��ود در برابر این کمپانی‬ ‫پذیرفته بود‪ ،‬این قرارداد را به هم زد‪ ،‬دس��تگاه اس��تبداد‬ ‫را عقب نشاند‪.‬‬ ‫این خود مقدمه ای شد بر نهضت مشروطیت ایران‪ .‬یعنی‬ ‫نهضت مشروطه ایران پیش در امد و پیش زمینه ای دارد به‬ ‫ن��ام قیام تنباکو؛ چون در این قیام اعتبار مطلق حکومت‬ ‫نظام ایران که اس��تبداد فردی بود شکس��ته شد و با این‬ ‫شکست در نظام استبدادی ایران زمینه برای مشروطه در‬ ‫ایران و نهضت مشروطه اماده شد‪.‬‬ ‫ام��ا قیام تحریم تنباکو نتایجی را هم در برداش��ت که از‬ ‫مهمتری��ن تاثیرات اجتماعی و سیاس��ی ای��ن قیام اوال‬ ‫این بود که قرارداد به هم خورد‪ ،‬دس��تگاه استبداد عقب‬ ‫نشس��ت و بینی کمپانی استعماری و فرهنگی رژی هم‬ ‫به خاک مالیده شد‪ .‬در این میان حتی می بینید حکومت‬ ‫وقت انگلیس که یک نخست وزیر امپریالیست طلب به‬ ‫نام لرد س��الیس ب��وری در صدر ان قرار دارد و بس��یار‬ ‫بر روی این قرارداد تاکید دارد‪ ،‬بعد از شکسته شدن این‬ ‫قرارداد دچار خلل شده و سقوط می کند‪.‬‬ ‫از سوی دیگر زمینه برای مشروطیت در نظام ایران اماده‬ ‫شد و بالطبع زمینه های دخالت علما در مسائل سیاسی‬ ‫و اجتماعی ای��ران افزایش پیدا کرد‪ .‬یعنی روحانیت که‬ ‫در این نبرد با حکومت مس��تبد ایران پیروز ش��ده بود‬ ‫هم به لحاظ این اعتب��ار و نفوذ فزاینده ای که پیدا کرده‬ ‫بود و هم احس��اس خطر روزافزونی که از خیانت های‬ ‫دولتمردان می کرد باعث شد تا روحانیت بعد از نهضت‬ ‫تنباکو ورود بیشتری در مسائل سیاسی کشور و دخالت‬ ‫بیشتری در مسائل جاری کشور داشته باشد که اثار ان به‬ ‫صورت سرنگونی امین السلطان در زمان ناصرالدین شاه‬ ‫و سرنگونی عین الدوله در زمان مظفرالدین شاه و تاسیس‬ ‫مشروطیت جلوه گر شد‪.‬‬ ‫نهضت تنباکو تاثیراتی در کشور ما داشته که حائز اهمیت‬ ‫اس��ت هم به لحاظ شدت تاثیر و هم وسعت تاثیری که‬ ‫در طول تاریخ این کشور داشته است که البته هرکدام را‬ ‫باید در مجالی مفصل تر مورد بررسی و مطالعه قرار داد‪.‬‬ ‫البته این اولین قیام علیه استعمار در ایران و شرق نیست‬ ‫بلکه قبل از نهضت تنباکو در ایران نهضت حاج مال علی‬ ‫کن��ی را علیه امتیاز رویتر داریم که در دهه ‪ 1290‬قمری‬ ‫است‪ .‬قبل از ان ما جنگ های ایران و روس را داریم که‬ ‫نبرد مستقیم استعمار با ایران اسالمی به رهبری علما و‬ ‫رجال صالح سیاسی مثل عباس میرزاست‪.‬‬ ‫در خارج از ایران هم در سال ‪ 1273‬قمری نبرد استقالل‬ ‫را در هند داریم که به نبرد س��یپای یا سپاهیان معروف‬ ‫اس��ت که مجموعه ملت هند علیه اس��تعمار بریتانیا به‬ ‫پاخاست و البته شدیدا هم سرکوب شد‪.‬‬ ‫در افغانس��تان قرن ن��وزده قیام مردم ان س��امان علیه‬ ‫انگلس��تان وجود دارد که یکی از انها در ‪ 1837‬میالدی‬ ‫رخ داد‪ .‬بعد از ان قیام اعرابی پاش��ا را داریم در مصر و‬ ‫همه اینها قبل از نهضت تحریم است‪.‬‬ ‫مرحوم مدرس در‬ ‫روایتی که از دیدار‬ ‫با میرزای شیرازی‬ ‫سخن می گوید در‬ ‫پایان کالم نقل‬ ‫می کند که میرزا با‬ ‫حالت ناراحتی و‬ ‫غم به من گفت که‬ ‫سید نگذار انها در‬ ‫انتقام گیری شان از‬ ‫روحانیت و تشیع‬ ‫موفق بشوند‬ ‫ام��ا در نهضت تحریم باید به این نکته توجه کرد که‬ ‫در طول تاریخ هم مورد توجه قرار گرفته است‪ .‬بنیان‬ ‫نهضت تحریم تنباکو بر یک حرکت اقتصادی بود که‬ ‫ریش��ه ان تحریم اقتصادی بود‪ .‬از این لحاظ نهضت‬ ‫تنباکو را می توان در نه تنها ش��رق‪ ،‬بلکه در اس��یا و‬ ‫افریقا پیشگام دانست‪ .‬بنیان نهضت تنباکو بر تحریم‬ ‫اقتص��ادی اس��تعمار بود که ده ها س��ال قبل از اینکه‬ ‫گاندی در ش��به قاره هند دست به تحریم مصرف و‬ ‫استعمال کاالهای انگلیسی بزند ما تحریم اقتصادی را‬ ‫در ایران و در نهضت تنباکو با فتوای یک مرجع بزرگ‬ ‫ش��یعه داریم‪ .‬جالب این است که طبق اسناد موجود‬ ‫ما چند س��ال قبل از نهضت تنباکو هم در سوالی که‬ ‫شیخ شهید فضل اهلل نوری از جناب میرزا می کنند با‬ ‫نوش��ته بلندی از میرزا مواجه می ش��ویم که در انجا‬ ‫هم صحبت از مقابله با اس��تعمار اقتصادی و تقویت‬ ‫کاالهای فرهنگی و جلوگیری از کاالهای خارجی که‬ ‫عمدتا روسی و غربی بود به کشور مطرح شده است‪.‬‬ ‫از ای��ن نظر نهضت تنباکو در تحریم کاالهایی که یا‬ ‫توس��ط فرنگی ها ساخته یا معامله و توزیع می شود‪،‬‬ ‫پیشتاز است‪.‬‬ ‫الزم است در اینجا نقلی را هم در مورد بعد از صدور‬ ‫فتوا از سوی میرزای بزرگ قید کنم که شهید مدرس‬ ‫نقل می کند که به حضور میرزا رسیدم و به جای انکه‬ ‫میرزا را از پیروزی نهضت تنباکو شادمان ببینم‪ ،‬نگران‬ ‫و ناراحت دیدم‪ .‬س��وال که پرسیدم جواب میرزا این‬ ‫بود که استعمار با این نهضت کانون اصلی مقاومت‬ ‫در برابر خودش��ان را ش��ناخته اند و از این به بعد با‬ ‫توطئه های رنگارنگ خ��ود این کانون را هدف قرار‬ ‫خواهن��د داد و متاس��فانه عمال ه��م پیش بینی میرزا‬ ‫درس��ت از اب در امد و مرحوم دکتر ش��مس الدین‬ ‫تندرکیا در کتاب نهیب جنبش ادبی شاهین در مورد‬ ‫ش��هادت ایت اهلل شیخ فضل اهلل نوری که ذکر می کند‬ ‫ش��اگرد اول کالس میرزا و فقیه ت��ر از اول تهران در‬ ‫عصر مشروطه است‪ ،‬می نویسد‪ :‬انگلستان کوشید در‬ ‫جنبش مشروطه و ایجاد ان نهضت انتقام خود را از‬ ‫نهضت تنباکو بگیرد و چه کس��ی بهتر برای قربانی‬ ‫کردن از شاگرد اول میرزای شیرازی‪.‬‬ ‫میرزای شیرازی پرچم مبارزه با انگلستان را برافراشته‬ ‫بود و پیروزمندانه این نبرد را به پایان رس��انده بود و‬ ‫اتفاقا شهید شیخ فضل اهلل نوری هم در تهران دست‬ ‫می��رزا و عقل منفصل میرزا در نهضت تحریم تنباکو‬ ‫بود‪ .‬پس میرزا از این جهت نگران بود که اس��تعمار‬ ‫که این کانون را ش��ناخته است ان را مورد حمالت‬ ‫مس��تمر خود قرار دهد و به ان اسیب برساند و این‬ ‫نگرانی هم واقعیت داشت‪ ،‬اما یک نکته وجود دارد‬ ‫که باید به ان توجه کرد‪ .‬حرکت های گسترده ای مثل‬ ‫میرزای ش��یرازی که در دهه های بعد ش��اهد هستیم‬ ‫همه دس��ت پ��رورده می��رزا هس��تند‪ .‬اولی��ن انها‬ ‫شیخ فضل اهلل نوری است در عصر مشروطه‪ ،‬دومی‪ ،‬‬ ‫انها شهید مدرس است در مشروطه دوم و سومی ‬ ‫ایت اهلل ش��یخ عبدالکریم حائری اس��ت در دوران‬ ‫رضاخان با تاسیس حوزه علمیه مرکزی قم‪.‬‬ ‫بنابرای��ن انهایی ه��م که بعد از می��رزا پرچم این‬ ‫قیام ها را در دست می گیرند همه از شاگردان میرزا‬ ‫هس��تند و حتی مرحوم امام خمین��ی رهبر کبیر و‬ ‫بنیانگ��ذار جمهوری اس�لامی ایران هم ش��اگرد‬ ‫شاگرد میرزاست‪.‬‬ ‫در پای��ان باید به این نکته هم اش��اره کنم که البته‬ ‫مرح��وم م��درس در همان روایتی ک��ه از دیدار با‬ ‫میرزای ش��یرازی س��خن می گوی��د در پایان کالم‬ ‫نقل می کن��د که میرزا با حال��ت ناراحتی و غم به‬ ‫من گفت که سید نگذار انها در انتقام گیری شان از‬ ‫روحانیت و تشیع موفق بشوند‪g .‬‬ ‫‪75‬‬ ‫تحلیل دکتر موسی حقانی از قیام تنباکو‬ ‫علما درصدد براندازی رژیم قاجار نبودند‬ ‫سید فرید موسوی‬ ‫‪ 4‬جنبش تنباکو و تاثیرات ان بر ایران و نقش مرجعیت موضوعی است که با موسی‬ ‫حقانی‪ ،‬محقق کوشا و توانای تاریخ معاصر ایران در مورد ان گفت وگو کردیم‪ .‬حقانی‬ ‫که کوشش ها و اهتمامات او بیش از نامش در عرصه تاریخ نگاری معاصر جریان دارد‪ ،‬با‬ ‫عشقی وافر به دریای مواج این عرصه وارد است‪.‬‬ ‫‪76‬‬ ‫ماج��رای تحری��م تنباکو و حک��م مرحوم‬ ‫میرزای شیرازی در چه شرایطی رخ داد؟‬ ‫‪l‬ماجرای نهضت تحریم تنباکو به اتفاقات و تحوالت‬ ‫کش��ور ما به ابتدای روی کار امدن قاجار یا به عبارت‬ ‫بهتر به زم��ان جنگ های ایران و روس بر می گردد‪ .‬در‬ ‫جنگ ه��ای ایران و روس ما با تهاجمی مواجه ش��دیم‬ ‫ک��ه به هیچ وج��ه امادگی مقابله با ان را نداش��تیم و‬ ‫به قدری گرفتاری و درگیری داش��تیم که این تهاجم‬ ‫هم دردی روی دردهایی ش��د که ایران را رنج می داد‪.‬‬ ‫ای��ن تهاجم حکایت از یک رخ��داد جدید در صحنه‬ ‫بین الملل هم داش��ت که در ان باالخره روسیه متوجه‬ ‫ایران ش��ده بود و می خواست گسترش جغرافیایی در‬ ‫حوزه ایران داشته باشد‪ .‬از سوی دیگر قصد داشت که‬ ‫خودش را به اب های گرم خلیج فارس برس��اند تا از‬ ‫این طریق بتواند به هندوس��تان لشکر بکشد و بتواند‬ ‫ضم��ن اینکه حوزه جغرافیایی خود را از لحاظ ارضی‬ ‫گس��ترش می دهد‪ ،‬ارام ارام به هندوستان هم نزدیک‬ ‫ش��ود‪ .‬البته از دو طریق؛ هم از طریق اس��یای میانه که‬ ‫چالشی در انجا با دولت ایران ایجاد کرده بود و هم از‬ ‫طریق خاک ایران و اذربایجان‪.‬‬ ‫از سوی دیگر انگلستان هم توانسته بود هند را به اشغال‬ ‫خ��ود در بیاورد و هم مرزی با ایران برایش موضوعیت‬ ‫پی��دا کرده بود‪ .‬به همین جهت ما ش��اهد قرار گرفتن‬ ‫کشورمان در موقعیتی هستیم که به واسطه همسایگی‬ ‫با هندوستان برای ما ایجاد می شود و جامعه بین الملل‬ ‫و کش��ورهای قدرتمند متوجه ما شده و همانطور که‬ ‫عرض کردم م��ا نه امادگی برای بهره ب��رداری از این‬ ‫وضعیت را داش��تیم و نه امادگی برای مقابله با توفانی‬ ‫که ایران را هم در برگرفته بود‪.‬‬ ‫همی��ن موضوع باعث ش��د ت��ا این دو ق��درت برای‬ ‫اینکه در ایران نفوذ داش��ته باش��ند‪ ،‬یکی برای حمله‬ ‫به هندوس��تان و دیگری ب��رای جلوگیری از حمله به‬ ‫هندوستان‪ ،‬نفوذ گسترده را در کشور ایران در دستور‬ ‫کار خود قرار دادند‪ .‬در همین ارتباط تهاجم گس��ترده‬ ‫اقتصادی و فرهنگی هم به ایران اغاز می ش��ود‪ .‬یعنی‬ ‫در کنار ان هجوم نظامی یک هجوم گسترده فرهنگی‪،‬‬ ‫سیاسی و اقتصادی هم اغاز می شود‪.‬‬ ‫در همین عصر است که حکومت قاجار مجبور است‬ ‫ه��ر روز امتیازی را به دو ق��درت واگذار کند‪ .‬در پی‬ ‫واگذاری امتیازات هم اس��تقالل اقتصادی کش��ور از‬ ‫بین می رفت و هم این ضعف اقتصادی منجر به نفوذ‬ ‫سیاسی بیشتر استعمار در کشور می شد‪.‬‬ ‫ای��ن موضوعی نب��ود ک��ه مرجعیت ش��یعه بتواند از‬ ‫کن��ار ان به راحتی عبور کن��د‪ .‬باالخره ما اگر به ایران‬ ‫به عنوان یک کشور اسالمی نگاه کنیم مرجعیت شیعه‬ ‫نمی توان��د از کنار این ماجرا به راحتی بگذرد‪ .‬باتوجه‬ ‫به اینکه ما مس��لمان ها موظف هستیم در مقابل سلطه‬ ‫کفار و بیگانگان مقاومت کنیم و خداوند نمی پس��ندد‬ ‫که مس��لمین در زیر س��لطه کفار قرار بگیرند‪ .‬همین‬ ‫موض��وع وجوب دفاع را مح��رز می کند و علما هم با‬ ‫همین اس��تدالل بحث مقاوم��ت رادر حوزه نظامی و‬ ‫بع��د از ان در حوزه اقتصادی و سیاس��ی و فرهنگی‬ ‫مطرح می کنند‪ .‬مرحوم میرزای ش��یرازی در ان دوران‬ ‫مرجعیت عام ش��یعه را ب��ه عهده دارن��د و به عنوان‬ ‫مرجعی هس��تند که بر جامعه ش��یعی و اس�لامی در‬ ‫ان دوران والی��ت دارن��د‪ .‬به همین جه��ت وقتی این‬ ‫وضع را می بینند نمی توانند ساکت بنشینند و نظاره گر‬ ‫اوضاع باش��ند‪ .‬البته برخی از شاگردان ایشان که یا به‬ ‫اشاره خود ایشان یا براساس ضرورتی متوجه ایران و‬ ‫شهرهای مختلف ایران شده بودند و در انجا سکونت‬ ‫داشتند گزارش هایی را ارسال داشتند و این گزارش ها‬ ‫باعث ش��د تا مرحوم میرزا در جریان کامل این هجوم‬ ‫استعماری در عرصه های مختلف قرار بگیرد‪.‬‬ ‫به ی��ک نمون��ه از ای��ن گزارش ها اش��اره‬ ‫می کنید؟‬ ‫‪l‬از می��ان ای��ن گزارش ه��ا می ت��وان ب��ه ای��ت اهلل‬ ‫ش��یخ فضل اهلل نوری اشاره کرد که ش��اگرد برجسته‬ ‫مکتب میرزای ش��یرازی است و طی مکاتبه ای حدود‬ ‫پنجاه و دو سوال از مرحوم میرزا انجام می دهند‪ .‬یکی‬ ‫از ان س��واالت به این موضوع بر می گردد که باالخره‬ ‫ما در مقاب��ل کاالهایی که از کش��ورهای بیگانه وارد‬ ‫می ش��ود و کشور ما به بازار گسترده مصرف کاالهای‬ ‫غربی تبدیل ش��ده است چه تکلیفی داریم که تلویحا‬ ‫بحث تحریم را مطرح می کنن��د و اجازه این موضوع‬ ‫را می خواهن��د که این تحریم صورت بگیرد و مرحوم‬ ‫میرزای شیرازی هم موافقت می کنند‪.‬‬ ‫یعن��ی قبل از ای��ن‪ ،‬تحریم دیگ��ری وجود‬ ‫داشته است؟‬ ‫‪l‬اساس��ا قبل از اینک��ه نهضت تحری��م تنباکو اغاز‬ ‫شود ما ش��اهد اغاز نهضت تحریم هستیم که چیزی‬ ‫فراتر از تحریم تنباکو اس��ت‪ .‬تحری��م تنباکو یکی از‬ ‫مصادی��ق ان نهضت بزرگ و گس��ترده ای اس��ت که‬ ‫علمای ش��یعه در ایران علیه تسلط اقتصادی بیگانگان‬ ‫به راه انداختند که از ان در تاریخ به نام نهضت تنباکو‬ ‫یاد می شود‪ .‬از لحاظ شخصیتی مرحوم میرزا هم مرجع‬ ‫دارای نفوذی اس��ت‪ ،‬هم نفوذ معنوی و هم نفوذ کلمه‬ ‫در بین مس��لمین و جامعه ایران��ی که وقتی ان فتوا را‬ ‫ص��ادر می کنند همه احاد جامع��ه ایرانی تبعیت کرده‬ ‫و براس��اس همان حکم تحریم در مقابل اس��تبداد و‬ ‫استعمار انگلیس موضع گیری می کنند‪.‬‬ ‫از جهت شبکه ش��اگردانی هم که ایشان تربیت کرده‬ ‫بودند جزو ویژگی های خاص ایش��ان اس��ت‪ .‬ایشان‬ ‫شبکه خاصی از شاگردانشان و شاگردان حوزه نجف‬ ‫و س��امرا را به ایران اعزام می کنند که تحت اش��راف‬ ‫مرحوم میرزا هستند و با ایشان ارتباط دارند‪ .‬این شبکه‬ ‫قدرت مرجعیت ش��یعه را که در مرحوم میرزا حسن‬ ‫ش��یرازی تبلور پیدا کرده بود افزایش می دهد و ایشان‬ ‫از موضع برتر اما با تدبیر و حکمت با دربار قاجار در‬ ‫این ماجرا‪ ،‬یعنی واگذاری امتیاز تنباکو و کال واگذاری‬ ‫امتیازات به بیگانگان مواجه می شوند‪.‬‬ ‫چند نفر از این ش��بکه ش��اگردان را معرفی‬ ‫می نمایید؟‬ ‫‪l‬ب��ه عن��وان مثال مرحوم ش��یخ فض��ل اهلل نوری از‬ ‫شاگردان ویژه ایشان هستند‪ .‬مرحوم اقانجفی اصفهانی‬ ‫و برادران ایش��ان از کسانی هستند که محضر میرزای‬ ‫ش��یرازی را درک کرده اند و اساسا از علمای ان دوره‬ ‫هس��تند‪ .‬مرحوم می��رزا جواد اق��ای مجتهد تبریزی‬ ‫(ایشان غیر از میرزا جواد ملکی تبریزی‪ ،‬استاد اخالق‬ ‫امام خمینی اس��ت) که رهبری قی��ام را در اذربایجان‬ ‫عه��ده دار بودن��د‪ .‬مرحوم فال اس��یری در فارس‪ .‬این‬ ‫افراد یا از ش��اگردان می��رزا بودند یا از علمایی که ان‬ ‫دوران را درک کرده بودند و االن در خدمت مرجعیت‬ ‫ش��یعه قرار گرفت ه و به عنوان بازوان مرجعیت ش��یعه‬ ‫عمل می کردند‪ .‬این ش��بکه در سرتاسر ایران گسترده‬ ‫بود‪ .‬شبکه ای که در واقع قائل به جهاد علیه بیگانه در‬ ‫تمام عرصه های فرهنگی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬اقتصادی و نظامی‬ ‫است‪ .‬این شبکه نه تنها سلطه بیگانه را بر نمی تابد بلکه‬ ‫علیه سلطه بیگانه هم فعال است‪ .‬به ویژه در این دوره‬ ‫که به واس��طه نفوذ جریان روشنفکری در دربار قاجار‬ ‫می بینیم که دربار قاجار هم به نحوی با خواس��ته های‬ ‫بیگانه و کش��ورهای اسالمی همس��و می شود‪ .‬این در‬ ‫ان دوره جزو معدود مواردی اس��ت که به واس��طه ان‬ ‫جریان نفوذی استبداد و استعمار با هم همسو می شوند‬ ‫و مرجعیت ش��یعه به مصاف هر دو جریان می رود و‬ ‫از ای��ن مبارزه س��ربلند بیرون می ای��د‪ .‬در نتیجه این‬ ‫ش��بکه وقتی نفوذ گسترده بیگانگان را می بینند نسبت‬ ‫به این نفوذ حس��اس می شوند و با اطالع رسانی که به‬ ‫مرجعیت ش��یعه می شود ماجرای بزرگ فتوای تحریم‬ ‫تنباکو رقم می خ��ورد‪ .‬بنابراین ما باید نهضت تحریم‬ ‫تنباکو را در متن نهضت بزرگ تر تحریم تحلیل کنیم‪.‬‬ ‫در نهضت تحریم عناصر مختلفی مثل حکم‬ ‫میرزا را داریم‪ .‬این عناصر مختلف را چطور‬ ‫ارزیابی می کنید؟‬ ‫‪l‬در ای��ن ماجرا اس��تفاده درس��ت از مفاهیم دینی و‬ ‫عنص��ر انتظار و مهدویت را هم مش��اهده می کنیم که‬ ‫بس��یار کارگشاس��ت‪ .‬متن حکم مرحوم میرزا که یک‬ ‫سطر بیشتر نیست اش��اره به این دارد که اگر کسی به‬ ‫هر شکلی توتون و تنباکو را مصرف کند این اقدامش‬ ‫در حکم محاربه با امام زمان است و با این ادبیات شما‬ ‫می بینید که جامع��ه ایران یکپارچه در مقابل واگذاری‬ ‫این امتی��از قرار می گیرد و برای اولین بار اس��تبداد و‬ ‫اس��تعمار خارجی را مجبور به عقب نشینی می کند که‬ ‫این مقدمه ای می شود برای تحوالت دیگری در کشور‬ ‫ما از جمله نهضت مشروطیت‪.‬‬ ‫البته اس��تراتژی علما تا قبل از مرحوم شیخ‬ ‫ش��یوه دیگری داشته اس��ت‪ .‬در مورد روند‬ ‫تغییر اس��تراتژی علما در دوره قاجار کمی‬ ‫ توضیح می دهید؟‬ ‫‪l‬قب��ل از دوره مرح��وم ش��یخ انص��اری یعنی دوره‬ ‫جنگ ه��ای ای��ران و روس علما برای دف��اع از ایران‬ ‫به ش��کل یکپارچه وارد میدان می ش��وند و جنگ در‬ ‫رکاب فتحعلیشاه و مبارزه با کفار روس را جهاد عنوان‬ ‫می کنند‪ .‬این یک اتفاق مهم است که در کشور ما رخ‬ ‫می دهد و فلسفه ای هم دارد که برای دفاع از ایران که‬ ‫شیعه خانه اهل بیت اس��ت علما جنگ در رکاب یک‬ ‫حکومت جائری مثل قاجار را هم مجاز اعالم می کنند‬ ‫و کشته ان جنگ را شهید می دانند‪.‬‬ ‫به واسطه اتفاقاتی که در خالل جنگ های ایران و روس‬ ‫به وی��ژه در دوره دوم ای��ن جنگ ه��ا رخ داد و منجر به‬ ‫شکست ایران در این جنگ ها شد‪ ،‬علما قدری بیشتر از‬ ‫گذشته نگران شدند و به نحوی احساس کردند که این‬ ‫اقدامی که برای دفاع از خاک ایران صورت داده اند انچنان‬ ‫که باید و شاید از سوی برخی از دولتمردان قاجار مورد‬ ‫استقبال قرار نگرفت‪ ،‬بلکه زمینه ای شد که از طریق ان به‬ ‫موفقیت و پیروزی برسند حتی توسط جناح روسوفیل‬ ‫(طرفداران روس) و انگلوفیل (طرفداران انگلیس)‪ .‬دربار‬ ‫قاجار مورد طعن و استهزاء هم قرار گرفت‪.‬‬ ‫این موضوع در تاریخ هم به ش��یوه دیگری‬ ‫مطرح شده است‪.‬‬ ‫‪l‬البته م��ا در تاریخ نگاری های بع��د از این که عمدتا‬ ‫توسط جریان روشنفکری شکل می گیرد شاهد نوعی‬ ‫تحریف در خصوص جنگ های ایران و روس و نقش‬ ‫علما هس��تیم تا جایی که تالش می شود علت شروع‬ ‫جنگ ها مخصوصا جنگ ه��ای دوره دوم را به گردن‬ ‫متن حکم مرحوم میرزا‬ ‫که یک سطر بیشتر‬ ‫نیست اشاره به این‬ ‫دارد که اگر کسی به هر‬ ‫شکلی توتون و تنباکو را‬ ‫مصرف کند این اقدامش‬ ‫در حکم محاربه با امام‬ ‫زمان است و با این‬ ‫ادبیات شما می بینید که‬ ‫جامعه ایران یکپارچه در‬ ‫مقابل واگذاری این امتیاز‬ ‫قرار می گیرد‬ ‫علما و فتوای انها بیندازند‪ .‬درحالیکه اینطور نیس��ت‪.‬‬ ‫علم��ا مصمم به دفاع از ای��ران بودند اما صدور فتوا و‬ ‫خواه��ش قائم مقام و عباس می��رزا صورت می گیرد و‬ ‫زمین��ه خوبی برای موفقیت های جنگی برای کش��ور‬ ‫ما فراهم می کند‪ ،‬اما متاس��فانه در کشور ما دو جریان‬ ‫روسوفیل و انگلوفیل با این ماجرا مقابله می کنند‪.‬‬ ‫وقتی این اتفاق رخ می دهد و ان شکست اتفاق می افتد‬ ‫به نظر می رس��د که مرحوم ش��یخ انصاری استراتژی‬ ‫جدیدی را اتخ��اذ می کنند و ان هم جمع کردن علما‬ ‫ن��ه به معنای خروج از عرصه سیاس��ی بلکه به معنای‬ ‫ع��دم لزوم اس��ت‪ .‬وقتی خود حاکمی��ت تن به صلح‬ ‫ی ندارد علما‬ ‫می دهد و صلح را امضا می کند دیگر لزوم ‬ ‫همانند س��ابق ان هم به ش��کلی که در خالل جنگ ها‬ ‫حضور پیدا کرده بودند حاضر شوند‪.‬‬ ‫اساسا همکاری علما با دربار قاجار جز موارد معدودی‬ ‫ک��ه رخ می ده��د منوط ب��ه یک مصلحت و ش��رایط‬ ‫خاصی رخ می دهد‪ .‬در جنگ های ایران و روس چون‬ ‫کشور دچار هجوم شده و پادشاه هم شاه قاجار است‬ ‫و قشون هم دارد می بایست از این شاه حمایت کرد تا‬ ‫دفع افسدی توسط فاسدی صورت گرفته باشد‪.‬‬ ‫اما وقتی این ضرورت از بین می رود و ضرورتی وجود‬ ‫ندارد‪ ،‬قرار نیس��ت به همان ش��کل در خالل جنگ ها‬ ‫ارتباط ادامه پیدا کند‪ .‬مرحوم شیخ انصاری به این ماجرا‬ ‫خاتمه می دهد و باز هم علما در موضع انتقادی نسبت‬ ‫به دربار قاجار قرار می گیرند‪.‬‬ ‫ایا ای��ن مواضع انتقادی حال��ت براندازانه‬ ‫داشته است؟‬ ‫خیر‪ .‬این موض��ع انتقادی به معنی موض��ع براندازانه‬ ‫نیست‪ .‬علما درصدد براندازی رژیم قاجار نبودند بلکه‬ ‫نگاهی اصالحی داش��تند و با وض��ع موجود مخالف‬ ‫بودند و سعی می کردند از طرق مختلف نگاه اصالحی‬ ‫خودشان را منتقل کنند‪.‬‬ ‫و در دوره میرزای شیرازی؟‬ ‫‪l‬در دوره مرح��وم می��رزا م��ا مجددا ب��ا یک هجوم‬ ‫گس��ترده تر اس��تعمار با همان ابعادی که عرض کردم‬ ‫در قالب تهاجم سیاسی و فرهنگی و اقتصادی مواجه‬ ‫می شویم که علما الزم است ورود کنند‪ .‬پس با نظیر ان‬ ‫جنگ های ایران و روس چون اساس ایران را در خطر‬ ‫می بینند و می بینند این سلطه اقتصادی سلطه سیاسی را‬ ‫به همراه می اورد و با ضعف مفرتی که رژیم قاجار را‬ ‫در بر گرفته است می تواند منجر به نابودی ایران و تشیع‬ ‫در ایران شود‪ .‬به همین جهت این ضرورت علما را به‬ ‫میدان می اورد‪ ،‬اما در جنگ های ایران و روس موضوع‬ ‫حمایت از رژیم قاجار نیست بلکه چون خود دربار هم‬ ‫به نحوی الوده همکاری با بیگانگان است علما فتوای‬ ‫کلی صادر کرده و نهضت مقاومت منفی از سوی علما‬ ‫اغاز می ش��ود که هم اس��تبداد قاجار و هم استعمار را‬ ‫در بر می گیرد‪.‬‬ ‫به عنوان اخرین س��وال موثرترین عامل در‬ ‫میان عوامل این اتفاق چه چیزی بود؟‬ ‫‪l‬در این میان ش��خصیت میرزای شیرازی و وزنی که‬ ‫این شخصیت دارد بسیار موثر است چون ما دوباره وارد‬ ‫یک فاز دیگری از حضور اجتماعی و سیاسی علما به‬ ‫شکل محسوس می شویم‪ .‬البته این حضور همیشه وجود‬ ‫داش��ته‪ ،‬اما معموال در مقابل ظل��م و زیاده خواهی های‬ ‫حکومت ه��ا می ایس��تاده اند و ای��ن درگیری ها مداوم‬ ‫بوده اس��ت‪ .‬ام��ا این درگیری که در س��طح کالن رخ‬ ‫داده و اح��اد م��ردم را در بر می گی��رد تنها با مدیریت‬ ‫تحسین برانگیز میرزای شیرازی صورت می گیرد‪ .‬ایشان‬ ‫هدف را تعیین می کنند‪ .‬از ابزارهای دینی به نحو عالی‬ ‫استفاده می کنند و با طرح مقوله مهدویت و حکم امام‬ ‫زمان س��عی می کنند مبارزه را میان همه مردم گسترش‬ ‫بدهد‪g.‬‬ ‫‪77‬‬ ‫نقدی بر گفتار سیاسی حاکم بر نخبگان سیاسی‬ ‫اسمان‬ ‫حافظ شورچی ‪ /‬کارشناس سیاسی‬ ‫انچه علت نوشتن این یادداشت‬ ‫است‪ ،‬پرسش از وضعیت کنونی‬ ‫کشورمان است‪ .‬بدون تردید در‬ ‫عصر جدید تنها ملت هایی توان‬ ‫پیش��رفت و تعالی را به دس��ت‬ ‫خواهند اورد که پیوسته وضعیت‬ ‫گذش��ته‪ ،‬حال و اینده خود را به عیار نقد بسنجند و‬ ‫برحسب مصالح ملی خود تحوالت حال را مدیریت‬ ‫کرده و اینده مطلوب را رقم زنند‪ .‬نکته مهم انکه اگر‬ ‫ملتی از مجموع حوادث و تحوالت پیرامون خود در‬ ‫گذشته و حال درس نگیرد‪ ،‬بعید است بتواند اینده ای‬ ‫هم داش��ته باش��د و چه نیکو امیرالمومنین علی (ع)‬ ‫می فرماید «االعتبا ُر منذ ٌر ناصح» یعنی عبرت گرفتن از‬ ‫حوادث انزاردهنده بسیار ناصحی است‪ .‬اهمیت این‬ ‫مس��اله و موضوع محوری ان یعنی خودشناسی در‬ ‫عصر مدرن باعث گردیده تا برخی از فالسفه مدرن‬ ‫مقوله «هوی��ت» (‪ )identity‬را کانون مفاهیم معاصر‬ ‫بدانند؛ اینکه ما کیستیم یا چیستیم یا به قول مولوی‬ ‫از کجا امده ایم و به کجا می رویم‪ ،‬سخنی است مهم‬ ‫اما چندان به موضوع این نوشتار مرتبط نیست‪ .‬بحث‬ ‫کانونی این نوش��تار ان اس��ت که وضعیت کنونی‬ ‫سیاسی–جامعه شناختیایرانچگونهاست؟ایاانطباق‬ ‫یا رابطه مطلوبی بین انچه ک��ه در جهان و پیرامون‬ ‫ما رخ می دهد با ن��وع تعامالت و موضع گیری های‬ ‫نخبگان ما وجود دارد؟ برای پاسخ به این پرسش و‬ ‫صدها پرسش از این جنس به ناچار بایستی فهمی از‬ ‫جهان سیاسی پیرامون به دست داد و وضعیت کنونی‬ ‫را با ان مورد تحلیل قرار داد‪ .‬واقعیت ان اس��ت که‬ ‫غرب لیبرال به شیوه های مختلف سیاسی‪ ،‬فرهنگی و‬ ‫اقتصادی سودای سلطه دارد و این امر البته مطلوب‬ ‫همه ایدئولوژی ها و نظریه هاست که خود را جهانی‬ ‫تعریف می کنند و برحسب امکانات خود در این راه‬ ‫اق��دام می نمایند‪ .‬غرب برای رس��یدن به اهدافش از‬ ‫ی روش ه��ا از جمله اتحاد نظامی (ناتو)‪ ،‬اتحاد‬ ‫تمام ‬ ‫اقتصادی‪ ،‬ابزار سیاسی و بین المللی (شورای امنیت)‪،‬‬ ‫انحصارطلبی در انرژی های حیاتی (انرژی هسته ای‬ ‫و فناوری ه��ای نوین)‪ ،‬ترویج فرهن��گ و زبان خود‬ ‫(انگلیسی) بر دیگر ملت ها کوشیده است تا سروری‬ ‫خود را تثبیت نماید‪ .‬توصیف باال اگر چه درصدی‬ ‫از ساده سازی را در خود نهفته دارد‪ ،‬اما واقعیتی است‬ ‫که کسی منکر ان نیست‪ .‬انقالب اسالمی مردم ایران‬ ‫نه تنها در مقابل کلیت این سامانه پیچیده قرار گرفته‬ ‫بلک��ه حیات این انقالب حیات نظری و احتماال در‬ ‫اینده حی��ات عملی پارادایم لیبرالیس��تی را با تردید‬ ‫روبه رو خواهد کرد و این نکته ای است که بسیاری‬ ‫از تحلیلگران غربی نیز بدان اذعان داش��ته و دارند‪،‬‬ ‫به گونه ای که به گفته نویسنده کتاب «هراس بنیادین»‬ ‫دکتر بابی س��عید‪ ،‬انق�لاب اس�لامی را جایگزین‬ ‫غرب گرایی (‪ )westernization‬ساخته است و غرب‬ ‫این الگوی نوین را به راحتی نادیده نمی گیرد‪.‬‬ ‫و بر این اس��اس است که غرب تمامی ابزارهایش‬ ‫را ب��رای مدیریت و جهت بخش��ی ب��ه تحوالت‬ ‫کش��ورهای اس�لامی مصروف کرده و درصدد ان‬ ‫است تا از حاکم شدن گفتمانی ملی و عزت طلبانه‬ ‫در این کش��ورها ممانع��ت ورزد و در نهایت این‬ ‫تحوالت را در چارچوب گذشته اما با نمایی جدید‬ ‫و رهب��ری جدید مدیریت نماید‪ ،‬هر چند گمان ما‬ ‫‪78‬‬ ‫این اس��ت که غرب اخرین روزهای سروری خود‬ ‫را ب��ر بس��یاری از ملت های اس�لامی طی می کند‪.‬‬ ‫اینک که غرب سودای سلطه همه گیر و جهانشمول‬ ‫دارد و گفتم��ان اس�لام محور را تهدی��دی بنیادین‬ ‫احساس می کند و انقالب اس�لامی ایران نیز نماد‬ ‫یو یکمین‬ ‫این تصور اس��ت‪ ،‬وضعیت کنونی در س ‬ ‫سال انقالب چگونه است؟ ایا می توانیم بگوییم که‬ ‫نحوه رویارویی نخبگان و مدیران سیاسی کشورمان‬ ‫وضعی��ت مطلوب و کارامدی اس��ت؟ واقعیت ان‬ ‫اس��ت که هر انقالب یا نظریه ای برای رس��یدن به‬ ‫ارمان هایش ماهیتی تکاملی دارد و این ماهیت در دو‬ ‫عرصه «هویت» و «کارامدی» ان قابل تحلیل است‬ ‫و به درس��تی این دو عنصر راز موفقیت انقالب ها‬ ‫و شکست و هراس دش��منان انهاست‪ .‬انگونه که‬ ‫پیداس��ت از جهت هویتی انقالب اسالمی تاثیرات‬ ‫خ��ود را برجای گ��ذارده که بخش مهم��ی از این‬ ‫موفقیت به ماهیت حرکت عدالت خواهانه و ازادی‬ ‫خواه انقالب اس�لامی ارتب��اط دارد‪ .‬اما اگر عنصر‬ ‫کارامدی را پاش��نه اش��یل انقالب ها بنامیم‪ ،‬سخن‬ ‫گزافه ای نگفته ایم و درس��ت به همین دلیل اس��ت‬ ‫ک��ه امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری نه تنها به‬ ‫ماهیت مکتبی و متمایز نظام اسالمی تاکید دارند بلکه‬ ‫روزامدی و کارامدی را نیز از مشخصه های مثبت‬ ‫نظام اسالمی دانسته اند‪ .‬به گمانم ضرورت تحول در‬ ‫گفتار و عمل سیاسی – اجتماعی و اقتصادی به ویژه‬ ‫در نخبگان سیاسی احس��اس می شود‪ .‬بدون تردید‬ ‫مقدمه هر توس��عه و پیشرفتی اجماع در نخبگان و‬ ‫مدیران یک کش��ور اس��ت و تا این عزم و اجماع‬ ‫در نخب��گان صورت نگیرد توس��عه و تحولی ملی‬ ‫رخ نخواهد داد و مردم نیز چاره ای جز نگریس��تن‬ ‫و در نهای��ت بی اعتمادی به تصمیم گیران نخواهند‬ ‫داش��ت‪ .‬انگونه که پیداست ایـن عزم سیاسـی در‬ ‫سطح ش��عارها و نمادهـا در همه سازمان ها و قـوا‬ ‫ش��کل گرفته اس��ت امـا در عرصه عمل و اجرایی‬ ‫نمودن انها با مشکالت عدیده ای روبه رو هستیم و‬ ‫بسیاری از نخبگان سیاسی حاضر کشورمان نه تنها‬ ‫در عمل به توصیه های حکیمانه مقام معظم رهبری‬ ‫یعن��ی رعایت حریم در نقده��ا و عزم عملی برای‬ ‫تحقق جهاد اقتصادی توجه ندارند بلکه با اصل قرار‬ ‫دادن نقد شالوده ش��کنانه و کنایه سیاسی به یکدیگر‬ ‫خ��ود به مانعی در راه اجماع ملی تبدیل ش��ده اند‪.‬‬ ‫غرض من از تمامی این مقدمات ان بود که برخی‬ ‫حرمت ش��کنی ها و نقدهای عریان و شعارزدگی و‬ ‫کم عملی نخبگان سیاس��ی را نق��د نمایم و از باب‬ ‫امر به مع��روف به حفظ اجماع و همبس��تگی ملی‬ ‫دعوت نمایم‪ .‬به نظر می رس��د که همچنان تنها راه‬ ‫تحقق کارامدی نظام اسالمی مان همان ندای عقالی‬ ‫مش��روطه و رس��اله یک کلمه است که همان قانون‬ ‫اس��ت و امام خمینی (ره) نیز به درستی بیان فرمودند‬ ‫که حکومت اس�لام حکومت قانون است‪ .‬واقعیت‬ ‫ان اس��ت که وضعیت کش��ور و نظام مان در جهان‬ ‫به گونه ای اس��ت که فرصت چندانی برای ازمون و‬ ‫خطا نداریم‪ ،‬رعایت قانون هم راهی است تجربه شده‬ ‫در جوامع بش��ری و هم در نظام اسالمی رعایت ان‬ ‫همانند رعایت قواعد ش��رعی واجب است‪ .‬اهمیت‬ ‫این امر به گونه ای است که گاهی گمان می رود عدم‬ ‫رعایت قانون و دامن زدن به تفرقه و گسست سیاسی‬ ‫عمال خواسته یا ناخواسته اب در اسیاب دشمنان و‬ ‫رقیبان ریختن است‪g .‬‬ ‫یادداشت‬ ‫تغییر شکل کتاب‬ ‫فرصت یا تهدید؟‬ ‫سجادمحقق‬ ‫رش��د چش��م گیر جمعیت در روزگار ما باعث ش��ده‬ ‫اس��ت که پراکنش حضور مردم در نقاط مختلف دنیا‬ ‫و کش��ورمان بیشتر ش��ود‪ .‬تامین منابع مورد نیاز برای‬ ‫زندگی روزمره بشر کاری است که کم کم به دشواری ‬ ‫می گراید و فش��ار وارده بر زمی��ن را افزایش می دهد‪.‬‬ ‫البته انس��ان موجودی نیست که فقط به دلیل فشار بر‬ ‫محیط پیرامونش دس��ت از کاری بکشد‪ ،‬اما در بعضی‬ ‫م��وارد همراه ب��ا دیگر دالیل این فش��ار هم می تواند‬ ‫جزوی از مجموع��ه دالیل برای بهبود وضعیت زمین‬ ‫باش��د و باعث شود انسان به س��متی حرکت کند که‬ ‫الاقل از لحاظ ظاهری به س��ود محیط زیس��ت باشد‪.‬‬ ‫بحث کتاب ه��ای الکترونی��ک ‪ e-book‬و کتاب های‬ ‫صوت��ی از جمله مباحثی اس��ت که همین وضعیت را‬ ‫دارد‪ .‬گرچ��ه ش��اید هنوز ذخایر زمین��ی از نظر منابع‬ ‫جنگلی انقدر باش��د که تا سال ها بعد هم خطر جدی‬ ‫انه��ا را تهدید نکند یا اینکه اس��تفاده از درختان برای‬ ‫تولید کاغذ در مقابله با قط��ع غیرقانونی هزاران هزار‬ ‫اصل��ه درخت درصد ناچیزی اس��ت ام��ا به هرحال‬ ‫کتاب ه��ای الکترونیک��ی و صوتی رابطه معکوس��ی‬ ‫با اس��تفاده از کاغذ دارند و این مس��اله مهمی اس��ت‪.‬‬ ‫کتاب های الکترونیکی و صوتی چند وقتی اس��ت که‬ ‫رواج خیل��ی بیش��تری پیدا کرده اند و خیل��ی از افراد‬ ‫کتاب خوان تجربه خواندن چنین کتاب هایی را دارند‪.‬‬ ‫اخت ش��دن با کتاب الکترونیک گرچه ممکن اس��ت‬ ‫گپ و گفت‬ ‫صاحبنظران پاسخ می دهند‬ ‫بازار رقابتی کتاب‬ ‫طاهره ابراهیمی‬ ‫همانطور که هفته قبل وعده داده بودیم‬ ‫این هفته مباحثی را که با میهمانان گپ‬ ‫و گفت در مورد کتاب الکترونیکی و‬ ‫میزان کارایی انها و همچنین کتاب های‬ ‫صوتی در میان گذاشتیم از نظر‬ ‫می گذرانیم‪ .‬میهمانان ما همچون هفته‬ ‫گذشته اقایان حسین فتاحی (نویسنده)‪،‬‬ ‫رضا امیرخانی (نویسنده) و کاظم‬ ‫طالیی (ناشر) هستند‪.‬‬ ‫به نظر ش��ما کتاب الکترونی��ک می تواند‬ ‫جایگزین کتاب های کاغذی شود؟ اگر بنا‬ ‫به ش��رایط روزگار این اتفاق هم بیفتد ایا‬ ‫اصال می تواند جایگزین مناسبی باشد یا نه؟‬ ‫پاسخ ها را با هم می خوانیم‪:‬‬ ‫‪ l‬حس��ین فتاحی‪ :‬من با هر چی��زی که کتاب را به‬ ‫دست مردم برس��اند موافق هستم‪ .‬مهم این است که‬ ‫مردم کتاب بخوانند‪ ،‬اینکه ش��کل ظاهری ان چگونه‬ ‫باش��د خیلی مهم نیست و بستگی به عادت دارد‪ .‬من‬ ‫با اینکه ادم خ��ود را محدود کند مخالفم‪ .‬ما کتاب را‬ ‫چه در ظاهر و چه در محتوا نباید محدود کنیم‪ .‬کتاب‪،‬‬ ‫کمی زمان ببرد اما امری اجتناب ناپذیر اس��ت‪ .‬کسانی‬ ‫که ب��ه این کار عادت کرده اند‪ ،‬عقی��ده دارند که تمام‬ ‫حس��ی که م��ا از کتاب داریم به م��رور زمان از کتاب‬ ‫الکترونیک هم به دست می اید و ما طبق عادت عالقه ‬ ‫به خواندن کتاب های معمول��ی داریم‪ .‬از طرف دیگر‬ ‫دسترسی راحت تر و سریع تر و در بعضی موارد یا اکثر‬ ‫موارد ارزانتر می تواند از دالیلی باش��د که در صورت‬ ‫رواج‪ ،‬خیل��ی زود می تواند کمک به جایگزینی چنین‬ ‫کتاب هایی به جای کتاب های کاغذی کند‪ .‬به هرحال‬ ‫این جایگزینی دیر یا زود اتفاق خواهد افتاد‪ .‬نسلی که‬ ‫در اینده به سن کتاب خوانی برسند از ابتدا با این نوع‬ ‫کتاب ها مانوس خواهند ش��د‪ .‬کسانی که سن و سالی‬ ‫از انها گذش��ته اس��ت هم خیلی بعید است که بتوانند‬ ‫خودش��ان را با این کتاب ها اخت کنند‪ .‬تنها نسلی که‬ ‫در حال حاضر می توان��د از این دوره گذار عبور کند‬ ‫نسلی هس��تند که در این س��ال ها ایام جوانی خود را‬ ‫می گذرانن��د ‪ .‬انها گرچه تا به حال فقط کتاب کاغذی‬ ‫می خواندند اما ش��ور و نشاط جوانی این امکان را به‬ ‫انها می دهد که حس کنجکاوی شان تحریک شود و به‬ ‫س��مت ازمایش کردن راه های جدید بروند‪ .‬همچنان‬ ‫بزرگترین ایرادی که به کتاب های الکترونیک می گیرند‬ ‫این اس��ت که ان اصالت کت��اب کاغذی را ندارد‪ .‬انها‬ ‫را باید پشت کامپیوتر خواند و عالوه بر اجباری بودن‬ ‫نشستن‪ ،‬نور صفحه مانیتور هم چشم را ازار می دهد‪.‬‬ ‫هم چنین کتاب خوانی الکترونیک حس��ن کتاب خوانی‬ ‫معمول��ی را ن��دارد‪ .‬ب��رای رفع این مش��کالت برخی‬ ‫شرکت ها اقدام به ساخت دستگاه های کتابخوانی کرده و‬ ‫سعی کرده اند تا همه دانش خود را به کار گیرند تا بتوانند‬ ‫‪ e-book‬را در ش��بیه ترین حالت به کتاب کاغذی تبدیل‬ ‫کنند‪ .‬از جمله این کارها این است که این دستگاه ها مثال‬ ‫نور صفحه ای ندارند و باید در زیر نور به انها نگاه کرد‪.‬‬ ‫هم چنین یک صفحه هس��تند و فرد درست مثل کتاب‬ ‫می تواند در بی��رون از خانه یا در حالت های مختلف به‬ ‫خصوص درازکش انها را مطالعه کند‪ .‬در مورد کتاب های‬ ‫صوتی البته این اختالف نظر شدیدتر به چشم می خورد‪.‬‬ ‫عده ای ان را فقط مختص کتاب های کودکان می دانند و‬ ‫عده ای برای گوش کردن به یک رمان صوتی هم مشکلی‬ ‫ندارند‪ .‬عده ای دیگر هم که با کتاب الکترونیک مخالفند‬ ‫با کتاب صوتی نیز مخالفند‪ .‬البته شاید بتوان قبول کرد که‬ ‫بحث کتاب صوتی جدای از کتاب الکترونیکی است و‬ ‫تا میزان زیادی سلیقه ای است و به هرحال دنیا به سمتی‬ ‫پیش می رود که خواه ناخواه استفاده از این کتاب ها مرسوم‬ ‫خواهد شد‪ .‬وقتی بسیاری از کتاب ها به دلیل هزینه های‬ ‫چاپ و مشکالت در توزیع به این صورت منتشر شوند‬ ‫ان وقت خواننده و مخاطب یک کتاب مجبور خواهند‬ ‫ب��ود که ان را به این ص��ورت مطالعه کنند‪ .‬پس باید به‬ ‫این موضوع فکر کرد که وقتی یک روند به دلیل اقتضای‬ ‫زمانی به س��متی پیش می رود دور ماندن و نپذیرفتن ان‬ ‫چی��زی جز محدودیت برای خود انس��ان ندارد‪ .‬در این‬ ‫یادداشت هدف تنها این بود که متوجه باشیم این اتفاق‬ ‫و این روند در حال رخ دادن اس��ت و باید خود را برای‬ ‫رویارویی با ان اماده کنیم و ان را بپذیریم‪ .‬کاری جز این‬ ‫از دست ما بر نمی اید‪.‬‬ ‫الکترونیک فقط به جای کاغذ تبدیل به فایل کامپیوتری‬ ‫شده و این فقط یک تفاوت ظاهری است‪ .‬من خودم کتاب‬ ‫الکترونیکی خوانده ام‪ .‬خوب است‪ ،‬اما تنها سختی اش این‬ ‫است که باید پای کامپیوتر نشست و نور مانیتور را تحمل‬ ‫کرد‪ .‬البته دستگاه هایی وجود دارد که مخصوص این کار‬ ‫هستند و مشکالت کامپیوتر را هم ندارند اما من تا به حال‬ ‫با انها کتاب نخوان��ده ام‪ .‬به هرحال درحال حاضر کتاب‬ ‫الکترونیکی برای مواقع ناچاری است ولی ممکن است‬ ‫روزی برس��د که همه کتاب ها به این شکل در بیایند‪ .‬در‬ ‫مورد کتاب صوتی هم باید بگویم که به نظر من حتی بهتر‬ ‫از کتاب الکترونیکی است‪ .‬به خصوص برای بچه ها کتاب‬ ‫صوتی خیلی الزم است‪ .‬ما باید کال کتاب های کودکان را‬ ‫به سمتی ببریم که جذابیت بیشتری داشته باشند‪ .‬می شود‬ ‫روی ی��ک کتاب کاغذی هم قطعات صوتی و تصویری‬ ‫گذاشت تا جذابیت ان برای کودک بیشتر شود‪ .‬به هرحال‬ ‫تمام این اشکال خوب هستند و کم کم باید به انها عادت‬ ‫کرد‪ .‬تفاوتی در حس کتابخوانی وجود ندارد‪ .‬اگر کس��ی‬ ‫چنین احساسی دارد به خاطر این است که عادت نکرده‬ ‫است‪ .‬اگر عادت کند تفاوتی نیست و همان حس را پیدا‬ ‫خواهد کرد‪.‬‬ ‫‪ l‬کاظم طالیی‪ :‬ما در دنیا دیدیم که هیچ چیز جای کتاب‬ ‫به صورت سنتی را نمی گیرد‪ .‬البته شاید به ان جهت است‬ ‫که ما بیشتر در حوزه فرهنگنامه کار می کنیم‪ .‬من به عنوان‬ ‫یک ناشر باید بگویم که هزینه های تولید ‪ CD‬به جای یک‬ ‫کتاب کمتر از چاپ ان نیست‪.‬‬ ‫البته درست است که در نسخه کامپیوتری امکان ارتباط‬ ‫بیش��تر و راحت تر اس��ت‪ .‬نکته اینجاست که به هرحال‬ ‫نمی ش��ود از تکنولوژی روز دنیا غافل شویم اما به واقع‬ ‫ما هنوز مردد هس��تیم که به ص��ورت کامل وارد این کار‬ ‫شویم یا نه‪ .‬البته این را هم باید گفت که در حوزه کاری‬ ‫ما که بیشتر کتاب های مرجع و فرهنگنامه و دایره المعارف‬ ‫است از طرف خیلی از مخاطبان طلب کردن ‪ CD‬کتاب به‬ ‫قصد پژوهش و راحتی در تحقیق نیست‪ ،‬بلکه مخاطبان‬ ‫فکر می کنند که نسخه کامپیوتری یک دایره المعارف لذات‬ ‫بصری بیش��تری نسبت به نس��خه چاپی دارد و در واقع‬ ‫بیشتر به دنبال لذات بصری هستند‪ ،‬نه هدف دیگر‪ .‬به هر‬ ‫صورت بحث کتاب الکترونیک و کتاب صوتی زمینه ای‬ ‫است که ناخوداگاه به سمت ان حرکت خواهیم کرد‪.‬‬ ‫‪ l‬رضا امیرخانی‪ :‬به نظر من کتاب الکترونیک از بهترین‬ ‫جایگزین ها برای کتاب اس��ت‪ .‬خاصه به این جهت که‬ ‫ح��س کتاب خوانی را می تواند حفظ کند‪ .‬دس��تگاه های‬ ‫جدید کتابخوانی مثل کیندل نور صفحه ای ندارند و یک‬ ‫صفحه هستند‪ .‬انها را باید در زیر نور خواند و فقط برای‬ ‫ع��وض کردن صفحات به انرژی نیاز داریم‪ .‬ما می توانیم‬ ‫دس��تگاه را دس��ت بگیریم و درس��ت مثل کتاب در هر‬ ‫حالتی ان را مطالعه کنیم‪ .‬به عقیده من کتاب الکترونیک‬ ‫همان حس کتاب معمول��ی را دارد‪ .‬اما ما به دلیل عادت‬ ‫در مقابل ان جبهه می گیریم‪ .‬در کتاب الکترونیک هزینه‬ ‫تولید بسیار کمتر و سبک تر می شود و سود نویسنده بیشتر‬ ‫امروز کتاب های الکترونیکی در سایت امازون سی درصد‬ ‫قیمت کمیس��یون س��ایت اس��ت و هفتاد درصد سهم‬ ‫نویسنده‪ .‬قیمت گذاری به پیشنهاد سایت توسط نویسنده‬ ‫انجام می ش��ود‪ .‬البته متاس��فانه هیچ کدام از سایت های‬ ‫ب الکترونیک که می توانند عدم س��رقت محصول را‬ ‫کتا ‬ ‫تضمین کنند زبان فارسی را پشتیبانی نمی کنند‪ .‬در سال‬ ‫‪ 2011‬فروش کتاب الکترونیک در امریکا از کتاب کاغذی‬ ‫پیش��ی می گیرد و این خود نش��ان دهنده حرکت به این‬ ‫سمت اس��ت‪ .‬در مورد کتاب صوتی هم باید بگویم که‬ ‫مخصوص ش��هرهای پرترافیک است یا برای کسانی که‬ ‫پی��اده روی روزانه دارند‪ .‬کتاب صوتی در دنیا یک کاالی‬ ‫خوب فرهنگی اس��ت‪ .‬من ده سال پیش در ایران به یک‬ ‫ناشر معتبر سفارش کردم که کتاب های شعر را به صورت‬ ‫صوتی منتشر کند که البته کوتاهی کرد‪.‬بدون شک شعر‬ ‫به عنوان برترین هنر ایرانی و یک هنر کامال ش��فاهی‬ ‫مناسب ترین وضعیت را برای تولید کتاب صوتی دارد‪.‬‬ ‫پخش صدای ش��اعر ان هم بدون واسطه قطعا برای‬ ‫مخاطب ارزش زی��ادی دارد‪ .‬این کار برای کتاب های‬ ‫نمایشنامه هم جواب می دهد اما من به شخصه کتاب‬ ‫صوتی را برای داستان و رمان نمی پسندم‪g .‬‬ ‫‪79‬‬ ‫فرهنگ انالین‬ ‫مس��یح کردس��تان‪ :‬مراس��م بزرگداشت مسیح‬ ‫کردس��تان‪ ،‬شهید «محمد‬ ‫بروج��ردی» و ش��هدا و‬ ‫رزمندگانعملیاتپاکسازی‬ ‫س��نندج در مب��ارزه ب��ا‬ ‫ضد انقالب‪ 22 ،‬اردیبهشت‬ ‫دردانشگاهکردستان برگزار‬ ‫ شد‪ .‬این مراس��م در سالروز بزرگداشت حماسه‬ ‫‪ 22‬روزه عملیات پاکسازی سنندج و فرمانده دالور‬ ‫این حماسه شهید بروجردی‪ ،‬روز ‪ 22‬اردیبهشت‬ ‫س��اعت ‪ 16‬در دانشگاه ملی کردستان با حضور‬ ‫فرماندهان‪ ،‬خانواده معظم شهدا و ایثارگران برگزار‬ ‫شد‪ .‬در این مراسم رزمندگان و جانبازان عملیات‬ ‫پاکسازی سنندج به بیان خاطرات و رشادت های‬ ‫رزمندگان اسالم و جنایات ضدانقالب پرداخته‬ ‫از و خانواده ش��هدا و رزمندگان این عملیات نیز‬ ‫تجلیل شد‪.‬‬ ‫هشدار صفار‪:‬حسین صفار هرندی‪ ،‬وزیر سابق‬ ‫فرهنگ و ارش��اد اسالمی‬ ‫گف��ت‪« :‬دش��منان ب��رای‬ ‫ضرب��ه زدن ب��ه والی��ت‬ ‫فقی��ه به تروی��ج بدعت ها‬ ‫روی اورده ان��د‪ .‬در نظ��ام‬ ‫امامت و والیت مصلحت‬ ‫جامعه را امام و پیش��وا تعیین می کن��د و در این‬ ‫صورت است که حالت یگانگی از دست نمی رود‬ ‫و انس��جام و یکپارچگی حفظ می ش��ود‪ .‬افرادی‬ ‫که وارد این بازی ها می ش��وند‪ ،‬می خواهند زمینه‬ ‫زیرپا گذاش��تن حکم ولی فقیه را هموار کنند و‬ ‫برای رسیدن به مقصود خود به دنبال فرقه سازی‬ ‫هستند تا با این کار سبب انحراف مسیر اسالم ناب‬ ‫محمدی «صلی اهلل علیه و اله و سلم» شوند‪».‬‬ ‫بازدی��د از میالد‪ :‬مطهرنژاد‪ ،‬مدیرعامل برج میالد‬ ‫درباره درصد تهرانی هایی‬ ‫که از برج بازدید کرده اند‪،‬‬ ‫می گوید‪« :‬س��ال گذش��ته‬ ‫ما به ط��ور س��ازمان یافته‬ ‫‪ 500‬هزار نف��ر را میزبانی‬ ‫کردیم ک��ه ‪ 120‬هزار نفر‬ ‫برای بازدید از برج وارد ش��دند و باقی افراد برای‬ ‫حضور در جش��نواره ها و نمایش��گاه هایی که در‬ ‫برج برگزار شد‪ ،‬امده بودند و به این ترتیب حدود‬ ‫‪ 7‬ی��ا ‪ 8‬درصد م��ردم تهران از محوطه برج میالد‬ ‫بازدیدکردند‪».‬‬ ‫یه حب��ه قند در کن‪« :‬یه حبه قند» تازه ترین فیلم‬ ‫س��ینمایی رضا میرکریمی‬ ‫ برای نمایش در بازار فیلم‬ ‫ک��ن راهی این جش��نواره‬ ‫جهانی می ش��ود‪ .‬نمایش‬ ‫این فیل��م در کنار ‪ 20‬فیلم‬ ‫دیگ��ر ایران��ی و همچنین‬ ‫دو فیل��م دیگر حوزه هنری با عنوان «س��یب و‬ ‫سلما» به کارگردانی حبیب اهلل بهمنی و «پروانگی»‬ ‫س��اخته قاس��م جعفری خواهد ب��ود‪ .‬فیلم های‬ ‫سینمایی «سیب و سلما» و «یه حبه قند» در بیست‬ ‫و نهمین جش��نواره فیلم فج��ر روی پرده رفتند‪.‬‬ ‫شصتوچهارمیندورهجشنوارهفیلمکنچهارشنبه‬ ‫‪ 21‬اردیبهشت ماه افتتاح شد‪.‬‬ ‫‪80‬‬ ‫چهارگوش‬ ‫به احترام کتاب‬ ‫راضیه سنجابی‬ ‫فکر می کنم این هفته نمایش��گاه کتاب تمام اتفاقات فرهنگی کش��ور را‬ ‫تحت الشعاع قرار داده‪ ،‬چرا که وقتی به خبرگزاری ها سر می زنیم خبرها‬ ‫عموما مربوط به نمایش��گاه کتاب اس��ت‪ .‬پس ما هم ب��ه احترام کتاب‬ ‫خبر های این هفته را تماما کتابی(!) می کنیم‪.‬‬ ‫به احترام کتاب‬ ‫در حاشیه نمایشگاه کتاب‪ ،‬امیر حسین فردی‪ ،‬داستان نویس و مدیر مرکز‬ ‫افرینش های ادبی حوزه هنری گفت‪« :‬به عنوان نویسنده و ناشر و حتی رسانه باید سپاسگزار این مردم بود‪.‬‬ ‫انصافا مردمی بزرگوار‪ ،‬باهوش و فرهیخته داریم چرا که از هیچ نمایش��گاهی مانند کتاب چنین اس��تقبالی‬ ‫نمی شود‪ ».‬مدیر مرکز افرینش های ادبی حوزه هنری تصریح کرد‪« :‬عالقه مندانی که در مصال حاضر می شوند‬ ‫به احترام کتاب از نمایشگاه بازدید می کنند حتی اگر کتابی هم نخرند‪ ،‬اما اگر بنا را بر این گذاریم که عده ای‬ ‫خریده و مطالعه نمی کنند که این امر هم امکان ندارد؛ چراکه اگر کتاب خریداری شود قطعا مطالعه می شود‬ ‫و در دنیا این اس��تقبال از نمایش��گاه کتاب بی نظیر است‪ ».‬محمد حمزه زاده‪ ،‬مدیر عامل انتشارات سوره مهر‬ ‫ت امکانات سالن شبستان نمی توانیم به‬ ‫هم با توجه به اس��تقبال مردم از نمایش��گاه گفت‪« :‬به دلیل محدودی ‬ ‫درس��تی به خواسته های مخاطبان خود جامه عمل بپوشانیم و کتاب های مورد نیاز انها را به گونه ای شایسته‬ ‫در اختیار انها قرار دهیم‪ ،‬از این رو ش��رمنده انها هس��تیم‪ .‬اما دیدن این همه کتابخوان و خریدار ان برای ما‬ ‫انرژی بخش است‪».‬‬ ‫پرمخاطب ترین‬ ‫محس��ن کاظمی‪ ،‬نویس��نده و پژوهش��گر تاریخ ش��فاهی گفت‪« :‬کتاب ه��ای تاریخ ش��فاهی دفاع مقدس‪،‬‬ ‫پرمخاطب ترین کتاب های این حوزه هس��تند و بعد از رکورد تکرار نش��دنی کتاب «دا» اکنون «احمد احمد»‬ ‫در ش��رف فیلمنامه ش��دن قرار دارد و حرف و حدیث های زیادی بر پا کرده اس��ت‪ ».‬انتشار نخستین چاپ‬ ‫«خاطرات احمد احمد»‪ ،‬اشتی با حوزه خاطره نویسی محسوب می شود‪ .‬پس از این کتاب «دا» نوشته شد و با‬ ‫صد و سی و هشت بار تجدید چاپ همچنان رکورددار فروش ژانر دفاع مقدس به گونه خاطره نویسی است‪.‬‬ ‫وی افزود‪« :‬متن کتاب بهترین تبلیغ برای کتاب اس��ت و برای «خاطرات احمد احمد» به رغم اینکه جراید‪،‬‬ ‫صدا و س��یما و هنرمندان هیچ تبلیغی نکردند‪ ،‬به دلیل تقاضای ش��دید مخاطبان‪ 6 ،‬ماه بعداز نخستین چاپ‬ ‫کتاب‪ ،‬روزنامه کیهان ان را به صورت پاورقی منتشر کرد‪».‬در همین زمینه مسئول غرفه نشر شاهد از استقبال‬ ‫زیاد مخاطبان از مجموعه کتاب های طنز درباره دفاع مقدس به ویژه کتاب های «ترکش های ولگرد» خبر داد‪.‬‬ ‫مجموعه کتاب های طنز «ترکش های ولگرد» نوشته های طنزی درباره جبهه و جنگ هستند‪.‬‬ ‫تمامیت ارضی و امنیت ملی‬ ‫مدیر کمیته نظارت و ارزش��یابی بیس��ت و چهارمین دوره نمایش��گاه کتاب تهران گفت‪« :‬بخش عمده ای از‬ ‫کتاب هایی که در این دوره از نمایش��گاه جمع اوری شد‪ ،‬ضوابط نمایشگاه در مورد تمامیت ارضی و امنیت‬ ‫ملی را رعایت نکرده اند‪ ».‬مجید حمیدزاده با بیان این مطلب افزود‪« :‬نمایش��گاه کتاب محل عرضه تازه های‬ ‫نشر است و ناشران می توانند کتاب هایی که مربوطه به پیش از سال ‪ 85‬است را در فروشگاه های خود طی‬ ‫س��ال ارائه کنند‪ ،‬ولی در ایام برگزاری نمایشگاه نباید نس��بت به ارائه اثاری که غیرمجاز شمرده شده است‬ ‫اقدام کنند‪ ».‬وی در ادامه سخنانش و در پاسخ به جمع اوری اثار مربوط به سلفی گری و وهابیت در نمایشگاه‬ ‫کتاب تهران اظهار کرد‪« :‬بخش عمده ای از کتاب هایی که در این دوره از نمایش��گاه جمع اوری شد‪ ،‬ضوابط‬ ‫نمایشگاه در مورد تمامیت ارضی و امنیت ملی را رعایت نکرده اند و هر اثری که به این حوزه لطمه وارد کند‬ ‫از سطح نمایشگاه جمع اوری خواهد شد‪».‬‬ ‫توقیف کتاب‬ ‫معاون کمیته بخش بین الملل نمایشگاه کتاب با اشاره به تخلف انتشارات «جهان سوم» گفت‪« :‬میان کتاب های این‬ ‫ناش��ر کتابی بود که خلیج فارس به‪‎‬عنوان دریای خلیج ع رب ی در ان درج ش��ده بود که توسط کمیته بین الملل‬ ‫نمایشگاه توقیف شد‪ ».‬علی‪‎‬پور درباره ارائه گزارش تخلف از بخش کتاب های بین الملل عنوان کرد‪« :‬تخلف به‬ ‫چند صورت وجود دارد‪ ،‬مواردی بوده که ناشر سه یا چهار هزار کتاب را اورده و میان کتاب های به نمایش درامده‬ ‫کتابی که عکس خلیج فارس به عنوان دریای خلیج ع رب ی در ان درج ش��ده بود میان این اثار مش��اهده شد‪».‬‬ ‫علی‪‎‬پور با اشاره به اینکه این تخلف مربوط به انتشارات جهان سوم است‪ ،‬خاطرنشان کرد‪« :‬این تخلف از سوی‬ ‫انتشارات «جهان سوم کمبریج» سر زده که کد این کتاب بسته شد و شرایطی فراهم امد که فروش اثر لغو شود‪».‬‬ ‫رونمایی از نرم افزار خلیج فارس‬ ‫نرم افزار نمایه خلیج فارس در چهارمین روز نمایشگاه با حضور دکتر غالمعلی حداد عادل‪ ،‬مهندس منصور واعظی‬ ‫و تعدادی از اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس در نمایشگاه کتاب رونمایی شد‪ .‬در این مراسم‪ ،‬محمدرضا‬ ‫اخضریان کاش��انی‪ ،‬مس��ئول نرم افزار نمایه خلیج فارس گفت‪« :‬این نمایه ویژه عالقه مندان و پژوهش��گران‬ ‫خلیج فارس تهیه شده است که در مجموع شامل هزار عنوان مقاله در حوزه های جغرافیایی‪ ،‬حقوقی‪ ،‬اقتصاد‬ ‫و گردش��گری است‪ .‬همچنین این نمایه شامل بخش هایی چون کتابخانه‪ ،‬منابع مطالعاتی و گالری صوتی و‬ ‫تصویری اس��ت‪ ».‬وی افزود‪« :‬مهمترین ویژگی این نمایه دربرگیری بیش از ‪ 900‬مقاله نش��ریات مختلف از‬ ‫سال ‪ 1377‬به بعد به صورت تمام متن و با قابلیت جست وجو است‪g ».‬‬ ‫قفسه‬ ‫«شهری با خیابان های بدون پیاده رو!»‬ ‫محسن پرویز ‪ /‬معاون سابق فرهنگی وزارت ارشاد‬ ‫جدول کنار خیابان را گرفته بودم و می رفتم‪ .‬حواسم هم جمع‬ ‫کار خودم بود! باید هم می بود؛ یک لحظه غفلت باعث می شد‬ ‫یا توی جوی ان طرف جدول سقوط کنم یا بیفتم کنار خیابان؛‬ ‫جایی که ماشین ها با سرعت سرسام اوری عبور می کردند! هر‬ ‫چند وقت یک بار ماشین مسافر کشی سرعتش را کم می کرد‬ ‫و کنارم که می رس��ید‪ ،‬بوق م��ی زد و من بی اعتنا به راه خودم‬ ‫ادامه می دادم!‬ ‫***‬ ‫طرف‪ ،‬دس��ت بردار نبود؛ بوق پشت بوق؛ انگار لج کرده بود!‬ ‫م��ن هم لج کرده بودم؛ اصال نگاه��ش هم نمی کردم! ناگهان‬ ‫صدای اشنایی را شنیدم‪« :‬اقا مهدی‪ ،‬افتخار نمی دهید؟ بفرمایید‬ ‫باال‪ ،‬بفرمایید!» برگشتم و بهروز را دیدم که پشت یک ماشین‬ ‫اخرین مدل نشس��ته بود و پا به پای م��ن ‪ -‬ارام ارام ‪ -‬پیش‬ ‫می امد‪ .‬از پهلو نتوانستم نوع ماشین را تشخیص بدهم؛ از بس‬ ‫که این ماشین های جدید فرنگی شبیه هم هستند!‬ ‫گفتم‪ « :‬خیلی ممنون‪ ،‬پیاده راحت ترم!» همان طور که خم شده‬ ‫بود و از کنار پنجر ه ماش��ین صحبت می کرد‪ ،‬گفت‪« :‬ناز نکن‬ ‫پس��ر‪ ،‬بیا باال! نترس؛ کسی نمی بیند سوار ماشین من شدی!»‬ ‫گفتم‪« :‬می خواهم پیاده روی کنم !»‬ ‫با تعجب گفت‪« :‬کنار این خیابان بدون پیاده رو؟! بیا باال پسر؛‬ ‫بهانه نیاور! اینجا که جای پیاده روی نیست؛ پیاده روی مال پارک‬ ‫است‪ .‬اینجا که پیاده رو ندارد!»‬ ‫ارام گفت��م‪« :‬کجا دارد که اینجا ن��دارد؟!» و بلند ادامه دادم‪« :‬از‬ ‫ماشین سواری خسته شده ام؛ می خواهم چند روز هم پیاده بروم‬ ‫و بیایم!» بهروز ول کن نبود‪ .‬گفت‪« :‬حاال بیا باال کارت دارم‪ .‬یک‬ ‫روز دیگر پیاده روی کن‪».‬‬ ‫چاره ای نبود‪ .‬س��وار ش��دم‪ .‬پنجره را باال داد و کولر ماشین را‬ ‫روشن کرد‪ .‬هوا خیلی گرم نبود‪ .‬عرق کرده بودم‪ ،‬ترسیدم سرما‬ ‫بازتاب‬ ‫سخنان معنادار‬ ‫بخورم‪ .‬گفتم‪« :‬من عرق دارم‪ .‬اگر ممکن اس��ت کولر ماشین‬ ‫را خام��وش کن‪ ».‬خندید‪ .‬کول��ر را خاموش کرد و گفت‪« :‬از‬ ‫قدیم هم گفته اند که بپا نچایی! خوب می کنی مواظب خودت‬ ‫هستی‪».‬‬ ‫پس از چند لحظه پرسید‪« :‬کجا می رفتی؟»‬ ‫گفتم‪«:‬خانه‪».‬‬ ‫گفت‪«:‬می رسانمت‪».‬‬ ‫گفت��م‪« :‬نه‪ ،‬مزاحم نمی ش��وم؛ تا هر جا مس��یرت بود با هم‬ ‫می رویم‪».‬‬ ‫پرسید‪« :‬ماشین را چه کردی؟»‬ ‫گفتم‪« :‬پیکان را می گویی؟ فروختمش؛ به درد نمی خورد‪».‬‬ ‫گفت‪ «:‬یکی از اینها بگیر! »‬ ‫خواستم بپرسم‪« :‬این چی هست؟» ولی رویم نشد‪.‬‬ ‫گفتم‪ُ « :‬وس��ع ما نمی رسد!»خندید و گفت‪« :‬اگر وسع شما ‪-‬‬ ‫اهل هنر‪ -‬نرسد که فاتحه مملکت خوانده است! قیمتی ندارد‪.‬‬ ‫صفر کیلومترش چهل و سه تاست‪».‬‬ ‫منظورش چهل و س��ه میلیون تومان بود؛ انگار س��یزده هزار‬ ‫تومان! لبخندی زدم و گفتم‪« :‬چهل وسه تایی به درد نمی خورد؛‬ ‫پ��ول نداری��م! » خندید و گفت‪« :‬هم��ه اش را که نباید نقدی‬ ‫بدهی؛ س��یزده تایش را نقد می دهی‪ ،‬سی تایش را ماهی یک‬ ‫تومان!» جوری می گفت «یک تومان» که انگار واقعا منظورش‬ ‫یک تومان بود نه یک میلیون تومان!‬ ‫گفتم‪« :‬نمی ش��ود؛ همان س��یزده تومان نقدش کار را خراب‬ ‫می کند!»گفت‪« :‬یعنی سیزده تومان هم نداری؟ بیا خودم بهت‬ ‫قرض می دهم!»‬ ‫گفتم‪« :‬موضوع داشتن یا نداشتن نیست؛ عددش نحس است!‬ ‫فرنگی ها این جور می گویند!»با تعجب نگاهم کرد و گفت‪« :‬انها‬ ‫مثل ما خرافاتی نیستند‪».‬‬ ‫گفتم‪« :‬پس این دفعه که سوار هواپیمای ایرباس شدی‪ ،‬بگرد تا‬ ‫ردیف سیزده اش را پیدا کنی!»‬ ‫اظهارات مئیر داگان‪ ،‬رئیس سابق موساد که حمله به ایران را «احمقانه»‬ ‫خوانده بود واکنش های زیادی در بین مقام های این کش��ور جعلی‬ ‫برانگیخت اما هیچ کس ان را رد نکرد‪ .‬داگان طی سخنانی در دانشگاه‬ ‫عب��ری بیت المقدس گفته بود حمله موثر به ایران را کاری دش��وار‬ ‫می داند زیرا تاسیسات هسته ای ایران پراکنده و قابل انتقال به مکان های‬ ‫مختلف است‪ .‬داگان همچنین هشدار داده بود چنین حمله ای اغاز‬ ‫جنگ با ایران و احتماال س��وریه را در پی خواهد داشت‪ .‬وی سپس‬ ‫تاکید کرده بود که هرگونه حمله به ایران را «حماقت محض» می داند‪.‬‬ ‫این اظهارات واکنش های متعددی را در اسرائیل برانگیخت اما هیچ‬ ‫کدام از کسانی که به سخنان داگان واکنش نشان دادند سخنان او را رد‬ ‫نکردند و این نشان می دهد او احتماال «سیاست واقعی اسرائیل» درباره‬ ‫ایران را تببین کرده اس��ت‪ .‬ایه��ود باراک جزو اولین مقام های دولت‬ ‫اسرائیل بود که در این باره ابراز عقیده کرد‪ .‬بنابه گزارش خبرگزاری‬ ‫اسوشیتدپرس از بیت المقدس در تاریخ ‪ 18‬اردیبهشت ‪ ،1390‬باراک‬ ‫گفت‪« :‬من مطمئن نیستم که این موضع صحیح باشد‪ .‬من مطمئنم که‬ ‫اگر بحث مصلحت به میان بیاید به نظر من عاقالنه نیست که چنین‬ ‫مسائلی را به شکل عمومی مطرح کرد»‪.‬همچنین یووال اشتاینیتز‪ ،‬وزیر‬ ‫دارایی اسرائیل نیز گفت از شنیدن اظهارات داگان شوکه شده است‪.‬‬ ‫اشتاینیتز سخنان داگان را «غیرضروری» خواند‪.‬در مقابل‪ ،‬دانی یاتوم‪،‬‬ ‫یکی از روسای اسبق موساد به صراحت دیدگاه داگان را تایید کرد‪ .‬‬ ‫هاارتص در ‪ 19‬اردیبهش��ت ‪ 1390‬نوشت‪« :‬یاتوم به رادیو اسرائیل‬ ‫گفت زمانی که پای موضوعات سرنوشت سازی در خصوص امنیت‬ ‫به میان می اید‪ ،‬رئیس موساد باید پس از انکه سمت خود را تحویل‬ ‫داد نظ��ر خود را اع�لام کند‪ .‬یاتوم همچنین گفت وی مخالف نظر‬ ‫حمله به ایران است زیرا این اقدام به هدف مورد نظر خود دست پیدا‬ ‫نخواهد کرد‪».‬افرای م هالوی که او هم زمانی رئیس موساد بوده‪ ،‬واکنش‬ ‫ش هاارتص او گفته است‪« :‬داگان باید سخنان‬ ‫متفاوتی دارد‪ .‬بنا به گزار ‬ ‫خود را به شیوه دیگری بیان می کرد‪ .‬سخنان داگان نباید بر تصمیم های‬ ‫دولت تاثیری داشته باشد‪g ».‬‬ ‫گفت‪« :‬خوب؛ ولش کن؛ از خودت بگو‪ .‬راستی راستی ماشین‬ ‫نداری؟»گفت��م‪« :‬نه‪ ،‬ندارم‪ .‬اصال از ماش��ین بیزارم؛ می خواهم‬ ‫مدتی پیاده این طرف و ان طرف بروم‪».‬‬ ‫گفت‪« :‬نمی شود! توی خیابان های غیرمهندسی ساز نمی شود‬ ‫پی��اده حرکت کرد! بالیی س��ر خودت م��ی اوری؛ خیلی از‬ ‫خیابان ها پیاده رو ندارند!»‬ ‫از روی ناراحتی گفتم‪« :‬توی این شهر که هیچ کدامشان ندارد!‬ ‫روی لبه جدول می روم‪ .‬برای خودش صفایی دارد!»‬ ‫پشت چراغ قرمز رسیده و ایستاده بودیم‪ .‬بهروز راهنمای چپ‬ ‫را زده بود‪ .‬گفتم‪« :‬می پیچی؟»‬ ‫گفت‪« :‬بله‪ ،‬می روم پایین‪».‬‬ ‫گفتم‪« :‬راه من مستقیم است‪ .‬با اجازه تان؛ التماس دعا!»‬ ‫در را باز کردم تا پیاده شوم‪.‬‬ ‫بهروز گفت‪« :‬کارت داشتم؛ پس یک زنگ به من بزن!»‬ ‫چیزی نگفتم‪ .‬پیاده که شدم در را بستم و خداحافظی کردم‪.‬‬ ‫ماشینش به سمت چپ پیچید و رفت‪.‬‬ ‫رفتم لبه جدول کنار خیابان‪ ،‬نفس عمیقی کشیدم و راه افتادم‪.‬‬ ‫راس��تی راس��تی هم راه رفتن روی لبه جدول برای خودش‬ ‫صفایی دارد ها! توی دلم گفتم‪« :‬خدا پدر ان کس��ی را بیامرزد‬ ‫که برای خیابان های این شهر پیاده رو نساخته است! ما را مجبور‬ ‫کرده تا یاد بگیریم خطر کنیم و روی لبه جدول راه برویم!»‬ ‫حرف��ی که هیچ وقت ب��ه ان اعتقاد نداش��تم! ای کاش همه‬ ‫خیابان های شهرمان پیاده رو داشتند‪g .‬‬ ‫پیرمردی که با «روپایی زدن» زندگی می کند‬ ‫بازتاب‬ ‫پ��س از س��ال ها به اینجا رس��یده ک��ه از هنر‬ ‫کودکی اش برای خرج دوران پیری اش استفاده‬ ‫کند‪ .‬پس صبح ها کتانی هایش را می پوشد و در‬ ‫پارک و در پیاده روها برای مردم روپایی می زند‬ ‫و از کم��ردرد ناله می کند‪ .‬نه چاره ای دارد و نه‬ ‫روی ان را که سرش را پیش خلق خدا کج کند‬ ‫و دستش را دراز‪.‬‬ ‫ب��ه گزارش جهان ب��ه نقل از رج��ا‪ ،‬پیرمرد را‬ ‫عرق ریزان اورده بودند که چند هزارتا روپایی‬ ‫می زن��د‪ .‬اورده بودن��د ک��ه با ‪ ۶۰‬س��ال س��ن‬ ‫حرکت های نمایش��ی با توپ انج��ام می دهد‪.‬‬ ‫بیرون روزنامه ب��رای بچه ها روپایی زده و همه‬ ‫را تحت تاثی��ر قرار داده ب��ود‪ .‬او از زندگی اش گفت‪ .‬از این گفت که دارد از روپایی زدن با توپ نان‬ ‫در می اورد‪ .‬این دیگر نوبر بود‪ .‬پول دراوردن از فوتبال البته سال هاس��ت که بس��یاری را از فرش به‬ ‫عرش رسانده اما ندیده بودیم که بشود قوت الیموت خانواده ای‪.‬‬ ‫می گفت بازنشسته یکی از ادارات است‪ .‬نگهبان بوده و حقوق بازنشستگی اش کفاف خرج زندگی اش‬ ‫را نمی دهد‪ .‬حقوقش هنوز واریز نش��ده به خاطر اقس��اط جهیزیه دخترش کس��ر می شود و چیزی‬ ‫حدود ‪ ۳۰‬هزار تومان دس��تش را می گیرد‪ .‬اجاره خانه کلنگی اش اما باالی ‪ ۲۵۰‬هزار تومان اس��ت و‬ ‫صاحبخانه اش ش��اکی از تاخیر اجاره هر روز تهدید می کند‪ .‬می گفت س��ه ماه است که دارد تمرین‬ ‫روپای��ی می کند‪ .‬ان هم در کوچه و خیابان‪ .‬مردم تش��ویقش می کنند و ش��یرینی می دهند‪ .‬می گفت‬ ‫فعال کاری از دس��تش جز این برنمی اید تا بتواند خرج و دخل زندگی اش را سامانی دهد‪ .‬پیرمرد با‬ ‫دستانی پینه بسته و صورتی که رنج سالیان را می شد در البه الی چین های ان خواند‪ ،‬گفت از کودکی‬ ‫فوتبالیست بوده اما در هیچ تیم باشگاهی عضویت نداشته است‪.‬‬ ‫حاال اما پس از سال ها به اینجا رسیده که از هنر کودکی اش برای خرج دوران پیری اش استفاده کند‪.‬‬ ‫پس صبح ها کتانی هایش را می پوشد و در پارک و پیاده روها برای مردم روپایی می زند و از کمردرد‬ ‫ناله می کند‪ .‬نه چاره ای دارد و نه روی ان را که س��رش را پیش خلق خدا کج کند و دس��تش را دراز‪.‬‬ ‫پس به پاهایش اعتماد کرده و به اراده اش‪ .‬میان درد دل هایش اذان ظهر که می ش��ود می رود و به نماز‬ ‫می ایس��تد‪ .‬او که می رود ما می مانیم و س��وال های بی ش��ماری درباره او‪ .‬اویی که خیلی ها در تعداد‬ ‫روپایی هایش شک می کنند و پول دراوردن از روپایی زدن در ‪ ۶۰‬سالگی را باور ندارند‪g .‬‬ ‫‪81‬‬ ‫اروپا‬ ‫مصالحه ای در کار نیست‬ ‫اختالف نظر بین تشدید یا کاهش شدت «استرس تست» ها در اروپا‬ ‫هفته گذشته اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه کشورهای قدرتمند عضو اتحادیه‬ ‫اروپا در تالش هستند تا «استرس تست» های مالیم تری نسبت به انچه در ابتدای‬ ‫وقوع فجایع فوکوشیما توافق کرده بودند روی تجهیزات انرژی اتمی انها اعمال‬ ‫شود‪ .‬طرح های اولیه که اواخر مارس توسط ‪ 27‬کشور عضو تدارک دیده شده بود‬ ‫شامل ارزیابی تهدیدها با سرمنشا طبیعی و انسانی بود تا در اروپا از وقوع حوادث‬ ‫مشابه انچه در ژاپن رخ داد‪ ،‬جلوگیری شود‪ .‬اما بر اساس گزارشات رسانه ها‪،‬‬ ‫طرح های نهایی تنها شامل بررسی بالیای طبیعی است چرا که مقامات کشورهای‬ ‫غرب اتحادیه اروپا با بر اورد خطر ناشی از حمالت تروریستی و سایر فوریت ها‬ ‫با عاملیت انسانی مخالفت کردند‪ .‬این کشورها همچنین اعالم کردند از دسترسی‬ ‫بازرسین غیر وابسته به تجهیزات ممانعت خواهند کرد‪ .‬پشت پرده تالش برای تقلیل‬ ‫شدت «استرس تست» ها رد پای بریتانیا و فرانسه‪ ،‬که نیروگاه های هسته ای بیشتری‬ ‫را نسبت به سایر اعضای اتحادیه اروپا اداره می کنند‪ ،‬دیده می شود‪ .‬هر دو کشور‬ ‫اذعان داشته اند با وجود انچه در فوکوشیما اتفاق افتاد تصمیم دارند در اینده‬ ‫هرچه بیشتر از انرژی اتمی استفاده کنند و مقامات بریتانیایی هم اعالم کرده اند که‬ ‫نتایج «استرس تست» ها را منتشر نخواهند کرد‪ .‬گونتر اوتینگر‪ ،‬کمیسر انرژی اتحادیه‬ ‫اروپا‪ ،‬هفته گذشته گفته بود که این سوال هنوز وجود دارد که ایا همه کشورهای‬ ‫عضو برای تشدید «استرس تست» ها‬ ‫به توافق نهایی می رسند یا خیر‪ .‬وی اما از هفته گذشته تا کنون موضع جدی تری‬ ‫گرفته و در مصاحبه با اشپیگل اظهار کرده که هیچ مصالحه ای در کار نیست‪.‬‬ ‫‪82‬‬ ‫پس از فاجعه فوکوش��یما شما اعالم کردید‬ ‫که «استرس تست» ها با سختگیری بیشتری‬ ‫روی ‪ 143‬نیروگاه انرژی اتمی اتحادیه اروپا‬ ‫اعمال خواهد ش��د‪ .‬ایا این وعده بزرگتر از‬ ‫ان بود که به واقعیت بپیوندد؟‬ ‫‪ l‬مقامات بازرس��ی هس��ته ای غرب اروپا مفهومی ‬ ‫را برای «اس��ترس تس��ت» ها ارائه کرده ان��د که در ان‬ ‫سوال های مربوط به بالیای طبیعی به خوبی پاسخ داده‬ ‫ش��ده اس��ت‪ .‬با این وجود من قبول ندارم که بررسی‬ ‫فجایع با عاملیت انس��انی بای��د اختیاری و به صورت‬ ‫داوطلبانه باشد‪.‬‬ ‫ت تروریس��تی‪ ،‬س��قوط‬ ‫ای��ن درباره حمال ‬ ‫هواپیماها و خطاهای عملیاتی است‪ .‬ظاهرا‬ ‫مصرف کنن��دگان عم��ده ان��رژی اتمی در‬ ‫اتحادیه اروپا‪ ،‬مانند انگلیس و فرانس��ه‪ ،‬در‬ ‫ح��ال مبارزه علیه تس��ت های اجباری روی‬ ‫این خطرات هستند‪.‬‬ ‫‪ l‬س��ران کش��ورها و دولت ها در اخرین اجالس‬ ‫خود تصمیم گرفتند که تست ها باید جامع باشند‪ .‬انها‬ ‫باید به پیمان خود متعهد باش��ند‪ .‬به عالوه‪ ،‬جدا کردن‬ ‫فجایع طبیعی و انس��انی از یکدیگ��ر به طور واضح و‬ ‫مشخص کار دشواری است‪.‬‬ ‫پیش��نهاد شما برای تش��کیل کمیسیون های‬ ‫چند ملیتی برای انجام «اس��ترس تس��ت» ها‬ ‫کمرنگ شده‪ .‬اینطور نیست؟‬ ‫‪ l‬یک طرح س��ه مرحله ای تهیه ش��ده است‪ .‬ابتدا‬ ‫شرکت های فعال در زمینه انرژی بازرسی های داخلی‬ ‫انجام خواهند داد‪ .‬در مرحله دوم ما از دانش تخصصی‬ ‫مقامات بازرس��ی ملی استفاده خواهیم کرد و در اخر‬ ‫گروه های بین المللی نتایج دو مرحله قبل را بررس��ی‬ ‫خواهن��د کرد‪ .‬تس��ت ها تنها زمانی معتبر هس��تند که‬ ‫نمایندگانی از کش��ورهای مشکوک به انرژی هسته ای‬ ‫نیز در ان شرکت داشته باشند‪.‬‬ ‫چط��ور می خواهید کش��ورهای مخالف را‬ ‫راضی کنید؟‬ ‫‪ l‬وقتی پای امنیت در میان باشد هیچ مصالحه ای در‬ ‫کار نیست‪ .‬هیچ «استرس تست» مالیمی در کمیسیون‬ ‫اروپا انجام نخواهد شد‪ .‬امضای من پای استرس تستی‬ ‫که انتظارات من و عموم مردم را براورده نکند نخواهد‬ ‫بود‪.‬‬ ‫ایا نتایج منتشر خواهد شد؟‬ ‫‪ l‬از نظر من‪ ،‬س��طح باالی ش��فافیت پایه و اساس‬ ‫دستیابی به حداکثر مقبولیت در بین شهروندان است‪،‬‬ ‫اما محدودیت هایی هم می تواند وجود داش��ته باش��د‪.‬‬ ‫انتش��ار بعض��ی اطالعات حس��اس می توان��د امنیت‬ ‫را ب��ه مخاطره بیندازد و به تروریس��ت ها در طراحی‬ ‫حمالتش��ان کمک کند‪ .‬اما اساس��ا من طرفدار انتشار‬ ‫نتایج مراحل مختلف ازمایشات هستم‪g .‬‬ ‫اذربایجان‬ ‫التماس الهام علی اف به امریکا‬ ‫براساس سندی که سایت ویکی لیکس منتشر کرده رئیس جمهوری اذربایجان‬ ‫در س��ال ‪ 2009‬و در دیدار خداحافظی س��فیر امریکا‪ ،‬از رویکرد ضد اذری‬ ‫واش��نگتن به رغم همراهی باکو با خواس��ته های کاخ سفید گالیه کرده است‪.‬‬ ‫روزنامه کامساموسکایاپراوادا‪ ،‬چاپ مسکو نوشت بر اساس سندی که توسط‬ ‫ان درسی‪ ،‬سفیر سابق امریکا در باکو سی ژوئن ‪ 2009‬به وزارت امورخارجه‬ ‫این کش��ور ارس��ال ش��ده‪ ،‬الهام علی اف در دیدار با وی به انتقاد از رویکرد‬ ‫امریکا پرداخته است‪.‬‬ ‫ب��ر اس��اس این گ��زارش‪ ،‬الهام علی اف اع�لام کرده به رغ��م همراهی اش با‬ ‫خواس��ته های امریکا در زمینه نحوه احداث خطوط انتقال انرژی‪ ،‬مش��ارکت‬ ‫در عملیات ضد تروریستی و برنامه ناتو و حتی به رغم دعوت از شیمون پرز‪،‬‬ ‫رئیس رژیم صهیونیستی که ناخرسندی ایران را به دنبال داشت‪ ،‬امریکا غیر از‬ ‫مواردی که به نفع خودش بوده برای باکو گام برنداشته است‪.‬‬ ‫وزارت امورخارج��ه اذربایج��ان هن��وز در خصوص این موضوع واکنش��ی‬ ‫نش��ان نداده اس��ت‪ .‬امری��کا طی ماه های اخی��ر نیز با حمای��ت از تظاهرات‬ ‫اح��زاب غربگ��رای مخال��ف دول��ت‪ ،‬موجب ناخرس��ندی مقام��ات اذری‬ ‫شده است‪g .‬‬ ‫لبنان‬ ‫ال سعود رفیق همیشگی را تنها گذاشت‬ ‫به نوش��ته االخبار‪ ،‬کاهش روابط میان سعد‬ ‫حری��ری و عربس��تان در ش��رایط کنون��ی‬ ‫به یک��ی از مس��ائل س��وال برانگیز تبدیل‬ ‫شده اس��ت‪ .‬روابط کنونی سعد حریری با‬ ‫عربس��تان به دوران رکود و سستی گذشته‬ ‫خود بازگش��ته اس��ت و قطع حمایت مالی‬ ‫عربستان از سعد حریری خود دلیلی بر این‬ ‫مساله است؛ امری که نزدیکان سعد حریری‬ ‫نیز ان را تکذیب نکرده اند‪.‬‬ ‫مشاوران سعد حریری طی سفر به عربستان و دیدار با مسئوالن عربستانی و نیز‬ ‫دیدار با «علی العسیری» سفیر عربستان در لبنان پایبندی خود را نسبت به قبول‬ ‫خطوط قرمز عربستان در رابطه با حوادث سوریه اعالم کرد ه و تصمیم گرفته اند‬ ‫درباره حوداث سوریه سکوت اختیار کرده و موضعی از خود ابراز نکنند‪.‬‬ ‫این روزنامه لبنانی با اشاره به انتقاد رسانه های عربستان از موضع سعد حریری‬ ‫در خصوص اوضاع جاری س��وریه مبنی بر اینکه ما خواهان خالص ش��دن از‬ ‫نظام سوریه هستیم‪ ،‬نوشت‪« :‬مقامات عربستان‪ ،‬سعد حریری را به صبر در این‬ ‫مس��اله فرا خوانده اند‪ ».‬یک منبع اگاه نیز با اش��اره به وجود برخی دلخوری های‬ ‫مقامات عربستان از مواضع اخیر «سعد حریری»‪ ،‬گفت‪« :‬عربستان حمایت مالی‬ ‫خود از جریان ‪ 14‬مارس و ش��خص سعد حریری را به حالت تعلیق دراورده‬ ‫است‪».‬‬ ‫ای��ن مق��ام اگاه که خواس��ت نامش فاش نش��ود‪ ،‬گفت‪« :‬جری��ان ‪ 14‬مارس‬ ‫چندی پی��ش برنامه های اتی خود را برای مش��ورت و دریافت کمک مالی به‬ ‫عربستان فرستاده‪ ،‬ولی تاکنون هیچ جوابی از ریاض دریافت نکرده است‪».‬‬ ‫وی افزود‪« :‬برخی می گویند س��عد حریری به دلی��ل اینکه معرکه کنونی اینک‬ ‫میان محورهای منطقه ای و در خارج از لبنان در حال جریان است‪ ،‬از عربستان‬ ‫درخواس��ت کم��ک نکرده اس��ت‪ ،‬ولی برخ�لاف این نظریه‪ ،‬س��عد حریری‬ ‫هنگامی که در لبنان از قدرت برکنار شد‪ ،‬برای اغاز عملیات هجومی خود علیه‬ ‫سالح مقاومت از عربس��تان درخواست کمک مالی کرده‪ ،‬ولی با جواب مثبت‬ ‫عربستان روبه رو نشده است‪ ».‬این مقام اگاه ادامه داد‪« :‬فعال شاهد بروز مشکل‬ ‫مالی در حزب المس��تقبل و موسس��ه های تابع ان هستیم و بهترین دلیل وجود‬ ‫این مشکل‪ ،‬بروز مشکل مالی نزد کارمندان بخش رسانه های این حزب است‪».‬‬ ‫وی گفت‪« :‬سعد حریری با وجود مشکل مالی در تامین حقوق کارمندان بخش‬ ‫تبلیغاتی و رسانه ای قادر نخواهد بود به ادامه اداره عملیات هجومی علیه سالح‬ ‫مقاومت و هدایت و مدیریت جریان مخالف ‪ 14‬مارس بپردازد‪».‬‬ ‫در همی��ن راس��تا روزنامه االخب��ار در این خصوص نوش��ت‪« :‬مواضع حزب‬ ‫المس��تقبل به ریاست سعد حریری‪ ،‬نخست وزیر سابق لبنان نسبت به حوادث‬ ‫جاری س��وریه مستقیما از شکست سیاس��ی این حزب در صحنه سیاسی لبنان‬ ‫نشات گرفته است‪ ».‬این روزنامه نوشت‪« :‬انچه امروز در سوریه می گذرد‪ ،‬برای‬ ‫ما خطرناک اس��ت و اصل ثبات و امنی��ت را در داخل لبنان به خصوص منطقه‬ ‫مرزی با سوریه تهدید می کند‪ ،‬چرا که به هم خوردن اوضاع در سوریه‪ ،‬اوضاع‬ ‫ان را نیز متحول خواهد کرد‪g ».‬‬ ‫بحرین‬ ‫دردنامه زن بحرینی‬ ‫نامه درداور یک پزشک بحرینی به یک روزنامه‬ ‫اروپای��ی درباره نحوه برخ��ورد ماموران امنیتی‬ ‫ال خلیف��ه با مخالف��ان دولت پ��رده از جنایاتی‬ ‫برم��ی دارد که مطرح ش��دن ان در رس��انه های‬ ‫غربی از عمق فاجعه حاکم بر این کشور کوچک‬ ‫عرب��ی حکایت دارد‪.‬این زن پزش��ک بحرینی با‬ ‫ارس��ال نامه ای الکترونیکی (ایمیل) به روزنامه‬ ‫ایندیپندنت می نویس��د‪« :‬روزی از همین روزها‬ ‫نیروهای امنیتی‪ ،‬من و همکارانم را در بیمارستان‬ ‫بازداشت کردند و به نحوی با من سخن گفتند که تاکنون نظیر ان را تجربه نکرده‬ ‫بودم‪.‬‬ ‫انها ابتدا به صورت من س��یلی زدند و سپس مرا به باد کتک گرفتند و بعد با متهم‬ ‫ک��ردن من به هرزگی‪ ،‬پول هایی که همراهم بود را به من نش��ان داده و گفتند این‬ ‫پول ها را از راه نادرست به دست اورده ای‪ .‬در خیابان چه می خواهی؟ «ش ی ع ه‬ ‫ک ث ی ف» دولت برای ش��ما ارامش و امکانات تحصیلی اماده کرده و حتی به‬ ‫شما کمک هزینه تحصیل هم می دهد‪ ،‬ان وقت شما به خیابان می ائید و علیه دولت‬ ‫ش��عار می دهید؟» این زن در ادامه می نویسد‪« :‬شکنجه واقعی زمانی شروع شد که‬ ‫انها چشم های من و همکارانم را بستند و سپس مرا مجبور کردند تا با چشم های‬ ‫بس��ته در اتاق بازجویی بدوم‪ .‬من به سرعت می دویدم و بارها به دیوارمی خوردم‬ ‫که نتیجه ان شکستگی سر و زخم های بزرگ بر روی پیشانی ام بود‪ .‬انها سپس به‬ ‫من گفتند این همان چیزی است که تو الیقش هستی‪ .‬زیرا تو یک شیعه بی ارزش‬ ‫هستی‪ .‬تو علیه پادشاه و ولیعهد ما اقدام کرده ای‪».‬‬ ‫این زن در ادامه نامه خود می نویسد‪« :‬بعد از این سخنان انها روپوش سفید پزشکی‬ ‫م��را به زور از م��ن گرفتند چون معتقد بودند که من لیاقت ای��ن لباس را ندارم و‬ ‫سپس مرا مجبور کردند تا برای انها برقصم و اواز «همه پادشاه خلیفه بن سلطان را‬ ‫می خواهند» بخوانم و در این حالت شروع به عکس گرفتن از من کردند‪ .‬به عالوه‬ ‫این اقدامات‪ ،‬در حالی که هنوز چشمانم بسته بود به طور ناگهانی مرا کتک می زدند‬ ‫و فریاد می کشیدند‪ :‬نمی خواهیم صدایت را بشنویم‪ .‬تو همانند یک زن بدکاره فریاد‬ ‫می کش��ی‪ ».‬این زن بحرینی به گوشه هایی از شکنجه های نیروهای ال خلیفه اشاره‬ ‫می کند که چون بسیار دردناک و وحشتناک است قابل بیان نیست‪g .‬‬ ‫امریکا‬ ‫خرابکاری های ناسا در سکوت خبری!‬ ‫باردیگر خبر تعویق پرتاب اندیور از خبرگزاری های خارجی اعالم شد‪ .‬به همین‬ ‫راحتی(!) برای بار س��وم شاتل اندیور به دلیل نقص فنی پرتاب نمی شود‪ .‬بنا بر‬ ‫اخرین خبرها قرار بود که این ش��اتل پس از تعویق س��ه باره‪ ،‬به فضا فرس��تاده‬ ‫ش��ود که خبرگزاری های خارجی باز هم از عدم موفقیت ناس��ا در پرتاب این‬ ‫فضاپیما خبر دادند‪ .‬ناس��ا اعالم کرد که باز هم به دالیل مشکالت فنی در شاتل‬ ‫اندیور این سازمان قادر به پرتاب این فضاپیما نبوده و باز هم یک مهلت هفت‬ ‫روزه برای پرتاب ان اعالم شد‪ .‬پرتاب اندیور برای اولین بار در تاریخ ‪ 29‬اوریل‬ ‫(‪ 9‬اردیبهشت) در حالی که بس��یاری از مقامات امریکایی از جمله باراک اوباما‬ ‫و خانواده وی امده بودند تا ش��اتل را برای اخرین بار راهی ایستگاه بین المللی‬ ‫فض��ا کنند‪ ،‬به تعویق افتاد‪ .‬در روزه��ای نزدیک به زمان پرتاب اندیور خبرها با‬ ‫این مضمون منتش��ر می شد؛ «اغاز ش��مارش معکوس برای اخرین پرواز شاتل‬ ‫اندیور»‪ .‬اخبار مربوطه نشان می داد که اخرین ماموریت اندیور با نام ‪،134-STS‬‬ ‫روز ‪ 29‬اوریل (جمعه) اغاز می شود و حدود ‪ 14‬روز به طول می انجامد و شاتل‬ ‫تو پنجمین‬ ‫در ‪ 13‬می (‪ 23‬اردیبهش��ت) به زمین برمی گردد‪ .‬این ماموریت بیس�� ‬ ‫و اخری��ن پرواز اندیور طی ‪ 19‬س��ال فعالیتش ب��ود‪ .‬فرماندهی این عملیات بر‬ ‫عه��ده مارک کلی ب��ود و خلبان ِگرگ جانس��ون‪ ،‬روبرتو ویتوری از س��ازمان‬ ‫فضایی اروپا‪ِ ،‬گرگ چامیتوف‪ ،‬اندرو فوستل و مارک فینکه از متخصصان پرواز‬ ‫ناس��ا وی را همراهی می کردند‪ .‬قرار بود باراک‬ ‫اوبام��ا‪ ،‬رئیس جمهور امریکا ب��ه همراه خانواده‬ ‫خود برای تماش��ای این پرواز به پایگاه فضایی‬ ‫س��احلی رفته و عالقه مندان به فضا و پروازهای‬ ‫فضایی در شهرهای نزدیک به این مرکز فضایی‬ ‫برای تماش��ای اخرین پرواز شاتل اندیور جمع ‬ ‫ش��وند‪ .‬ش��مار این جمعیت به حدود ‪ 700‬هزار‬ ‫تن می رس��ید که بی صبرانه منتظر پرتاب ش��اتل‬ ‫بودند‪g .‬‬ ‫‪83‬‬ 84