ماهنامه مثلث شماره 85

‫از اسالم فردی‬ ‫تا اسالم سیاسی‬ ‫هفته نامه خبری‪،‬تحلیلی‪ /‬سال دوم‪ /‬شماره هشتاد و پنجم ‪ 25 /‬تیرماه ‪ 92/ 1390‬صفحه‪ 1500 /‬تومان‬ ‫نظریات مختلف علمای شیعه درباره حکومت در زمان غیبت‬ ‫پیدا و پنهان‬ ‫یک طرح‬ ‫موافقان و مخالفان تصمیم وزیر علوم‬ ‫دکتر والیتی اختیارتام داشت‬ ‫طارق عزیز نه‬ ‫برای جداسازی دختران و پسران‬ ‫در دانشگاه ها‬ ‫جزئیاتی از قطعنامه ‪598‬‬ ‫نولیبرالیسم علیه کینزیسم‬ ‫ریشه های بحران اقتصادی در اروپا‬ ‫رسوایی رسواگر‬ ‫‪ISSN: 2008-5281‬‬ ‫‪MOSALASNEWS.IR‬‬ ‫چگونه ابروی‬ ‫رابرت مرداک رفت‬ ‫می خواستم به ارامش‬ ‫روحی برسم‬ ‫گفت وگو با افشین قطبی درباره فرهنگ‬ ‫خیرخواهی‬ ‫جل ‬ ‫ددوم‬ ‫هفته نامه خبری‪،‬تحلیلی‪ /‬سال دوم‪ /‬شماره شصت و نهم ‪ 15 /‬اسفند ‪ 88/1389‬صفحه‪ 1500 /‬تومان‬ ‫گفت وگوی اختصاصی مثلث با افشین قطبی درباره فرهنگ خیرخواهی‬ ‫می خواستم به ارامش‬ ‫روحی برسم‬ ‫‪16 - 29‬‬ ‫راه امام‬ ‫سیاست‬ ‫پیدا و پنهان یک طرح‬ ‫حوزه و دانشگاه ایده‏ال‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫دانش��گاه مبدا همه تحوالت اس��ت‪ .‬از دانشگاه‪ ،‬چه‬ ‫دانش��گاه علوم قدیمه‪ ،‬چه دانش��گاه عل��وم جدیده‪ ،‬از‬ ‫دانشگاه‪ ،‬سعادت یک ملت و در مقابل سعادت‪ ،‬شقاوت‬ ‫یک ملت سرچشمه می‏گیرد‪.‬‬ ‫دانش��گاه را باید جدیت کرد‪ ،‬جدیت بکنید دانشگاه‬ ‫را درستش کنید‪ ،‬دانشگاه را اسالمی‏اش کنید‪ .‬مملکت‬ ‫ما برای اسالم زحمت کش��یده است و باید برای اسالم‬ ‫زحمت بکش��د و می‏کش��د و همه چیزش باید اسالمی‬ ‫ بشود‪.‬‬ ‫همین توقع نباشد که دولت اسالمی است؛ خیر‪ ،‬همه‬ ‫چیز باید اس�لامی بشود‪ .‬همه قشرها باید قشر اسالمی‬ ‫باشد‪ .‬که هرکس بیاید ببیند جمعیت را‪ ،‬ببیند که یک‬ ‫جمعی��ت الهی اینها هس��تند؛ یک جمعیت اس�لامی‬ ‫اینها هستند‪.‬‬ ‫االن وقتی است که خدای تبارک و تعالی ما را امتحان‬ ‫می‏کند‪ .‬همین حاال‪ .‬همین «عصر»‪ .‬ما االن بعد از اینکه‬ ‫انقالب به پیروزی رس��یده است‪ ،‬تا حدودی االن وقتی‬ ‫است که ما در امتحان هستیم که حاال که ما ازادی پیدا‬ ‫کردیم‪ ،‬این ازادی را صرف چ��ه می‏کنیم‪ .‬ازادی پیدا‬ ‫کردیم؛ ازادی! ح��اال من ازادم که هر کاری می‏خواهم‬ ‫بکنم؟ ازادم که هر که می‏خواهم اذیت بکنم؟ ازادم که‬ ‫هرچه می‏خواهم بنویسم؟ ولو به ضد اسالم باشد؛ ولو به‬ ‫ضد منافع مملکت باشد‪ .‬این ازادی است؟!‬ ‫این را ما می‏خواس��تیم؟ ما ازادی می‏خواس��تیم‪،‬‬ ‫یا ازادی در پناه اس�لام ما می‏خواس��تیم؟ ما اس�لام‬ ‫می‏خواس��تیم‪ .‬اس�لام ه��م ازادی دارد‪ ،‬ام��ا ازادی‬ ‫بی‏بندوب��اری ن��ه‪ .‬ازادی غرب��ی م��ا نمی‏خواهی��م‪.‬‬ ‫بی‏بندوباری است ان‪ .‬هرکس با هر جوری می‏خواهد؟‬ ‫هرچه هرچه؟ نیس��ت انطور‪ .‬ازادی که ما می‏خواهیم‪،‬‬ ‫ازادی در پناه قران ما می‏خواهیم‪.‬‬ ‫اس��تقالل ما می‏خواهیم‪ ،‬ان استقاللی که اسالم به‬ ‫ما بدهد؛ انکه اسالم بیمه‏اش کند‪ .‬تمام مقصد ما اسالم‬ ‫است‪ .‬همه اس�لام اس��ت‪ ،‬برای اینکه اسالم مبدا همه‬ ‫سعادت ها و همه قش��رها را از ظلمات به نور می‏رساند‪.‬‬ ‫م��ا می‏خواهیم ی��ک جمعیت��ی نورانی پی��دا بکنیم‪،‬‬ ‫یک قش��رهای نورانی که وقتی وارد می‏ش��ویم در یک‬ ‫دانش��گاهی‪ ،‬عملش نورانی‪ ،‬علمش نورانی‪ ،‬اخالقش‬ ‫نورانی‪ ،‬همه چیزش نورانی باشد؛ الهی باشد‪ .‬پیروزی نه‬ ‫برای این اس��ت که ما برسیم به یک مثال ازادی؛ برسیم‬ ‫به یک اس��تقاللی و منافع برای خودمان باشد‪ ،‬همین؛‬ ‫همین دیگر تمام؟ حاال که دیگ��ر منافع مال خودمان‬ ‫شد‪ ،‬دیگر کاری دیگر نداریم؟‬ ‫وقت��ی وزیر علوم اعالم کرد مصمم اس��ت‬ ‫مصوبه ‪24‬س��ال پیش ش��عبه عالی انقالب‬ ‫فرهنگی برای جداس��ازی دختران وپسران‬ ‫در دانش��گاه ها را ب��ا اغاز س��ال تحصیلی‬ ‫جدی��د اجرای��ی کن��د ش��اید کس��ی فکر‬ ‫نمی کرد رئیس دولت با نگارش نامه ای به‬ ‫دو وزیر کابینه اش دستور توقف این طرح‬ ‫را بده��د‪ .‬اگرچه در طول این س��ال ها این‬ ‫طرح هم��واره در دوره ه��ای مختلف محل‬ ‫بحث بوده اس��ت‪ ،‬اما این روزها موافقان و‬ ‫مخالفان جدی پیدا کرده است‪.‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫‪10 - 15‬‬ ‫کمیته ای برای وحدت انتخاباتی‬ ‫‪7 + 8‬؛ ای��ن ترکیب جدیدی اس��ت ک��ه اصولگرایان برای رس��یدن‬ ‫به فهرس��ت مش��ترک در انتخاب��ات اتی به ان رس��یده اند‪ .‬هفت نفر‬ ‫به عنوان ناظر و داور و هش��ت نفر به عنوان اعضای اجرایی کارگروه‬ ‫اصولگرای��ان‪ .‬جبه��ه پی��روان خ��ط ام��ام و رهب��ری‪ ،‬اصولگرای��ان‬ ‫تحول خ��واه‪ ،‬حامیان دول��ت‪ ،‬نمایندگان قالیب��اف و الریجانی اعضای‬ ‫تش��کیل دهنده این کمیت��ه پانزده نفره هس��تند‪ .‬خبرها از پیوس��تن‬ ‫نماینده محسن رضایی به این فهرست حکایت دارد‪.‬‬ ‫‪30 - 39‬‬ ‫بین الملل‬ ‫ریشه های بحران‬ ‫بعد از جنگ جهانی دوم دولت های رفاهی روی کار امدند تا شرایط‬ ‫بهتر زیس��تن را ب��رای جوامع خود فراهم اورند‪ ،‬اما به نظر می رس��د‬ ‫این روزها ادامه سیس��تم دولت های رفاهی اقتصاد این کش��ورها را با‬ ‫مش��کل مواجه کرده اس��ت‪ .‬هرچند تمام بار بحران اقتصادی یونان‪،‬‬ ‫پرتغال و اسپانیا به دلیل کمبود بودجه برای اجرای برنامه های رفاهی‬ ‫نیست‪ ،‬اما این مساله هم روی بحران ها تاثیرگذار بوده است‪.‬‬ ‫‪40 - 51‬‬ ‫هدف؛ نجات سینمای ایران‬ ‫فرهنگ‬ ‫هنر سینما هرچند عنوان صنعت را هم یدک می کشد و گاه چرخش‬ ‫مالی ان بس��یار چشم گیر می ش��ود‪ ،‬با این حال همواره از اتکای دولتی‬ ‫بهره برده که البته بخشی از ان به نظارت محتوایی و گاه استفاده های‬ ‫مضمونی در جهت اهداف حاکمیتی نیز برمی گردد‪ .‬س��ازمان سینمایی‬ ‫کش��ور هرچند از وعده ه��ای مدیریت��ی ابتدای دوره اخی��ر معاونت‬ ‫س��ینمایی وزارت ارش��اد بوده‪ ،‬اما پیش از ان جزو پیشنهادهای کلی‬ ‫در الب��ه الی س��خنان بخش های خارج از چارچوب دولتی س��ینما نیز‬ ‫بوده است‪.‬‬ ‫‪59 - 88‬‬ ‫افتاب‬ ‫و کذلک جعلنکم امه وسطا لتکونوا شهدا علی الناس‬ ‫و یکون الرسول علیکم شهیدا‬ ‫مثلث‬ ‫هفته نامه سیاسی‪ ،‬فرهنگی با رویکرد خبری‪ ،‬تحلیلی‬ ‫صاحب امتیاز و مدیر مسئول‪ :‬مصطفی اجورلو‬ ‫رسوایی رسواگر‬ ‫تحلیل رس��وایی ب��زرگ رابرت مرداک‬ ‫در نش��ریه انگلیس��ی نی��وز اف دورلد از‬ ‫موضوع��ات این هفته گروه افتاب اس��ت‪.‬‬ ‫نش��ریه ای انگلیسی که با شنود غیرقانونی‬ ‫تلفن ه��ای سیاس��تمداران‪،‬اهالی فرهنگ و‬ ‫هن��ر و ماموران امنیتی یک بحران بزرگ‬ ‫را در ارتب��اط با رس��انه ها و م��ردم ایجاد‬ ‫کرده است‪.‬‬ ‫‪52 - 58‬‬ ‫سردبیر‪ :‬سعید اجورلو‬ ‫تحریریه‪:‬‬ ‫ی‬ ‫دبیر سیاست‪ :‬مصطفی صادق ‬ ‫دبیر فرهنگ و اقتصاد‪ :‬علیرضا بهرامی‬ ‫دبیر خبرنامه‪ :‬علی حاجی ناصری‬ ‫دبیر بین الملل‪ :‬ارزو دیلمقانی ‬ ‫ورزش‬ ‫‪59 - 88‬‬ ‫اعض��ای تحریری��ه و هم��کاران‪ :‬مری��م اس��ماعیل پور ‪ -‬س��ید ج��واد میرخلیلی ‪ -‬ابوالقاس��م غالم��ی ‪ -‬احس��ان ابطحی‬ ‫یاس��ین سیف االس�لام ‪ -‬پروی��ن طالبی��ان ‪ -‬امی��د کرمانی ه��ا ‪ -‬فاطم��ه میرزای��ی ‪ -‬ش��یما غف��اری ‪ -‬زه��را راد‬ ‫عاطف��ه کربالئ��ی‪ -‬ش��اهده یوس��فی ‪ -‬محم��د تاجیک ‪ -‬حس��ین غالمی ‪ -‬ش��ادی خوش��کار خیری‪ -‬ه��ادی احمدی‬ ‫حمیدرضا نصیری نژاد‪ -‬مسعود نجفی ‪ -‬شاهین فتحیان ‪ -‬سهیال طایی ‪ -‬محمد جواد پاینده ‪ -‬سجاد محقق‪ -‬مهسا عادلی‬ ‫دبیراجرایی‪ :‬سمانه مومنی‬ ‫فنی‪ :‬نیما ملک نیازی‬ ‫گرافیک و صفحه ارایی‪ :‬فاطمه قنائی ‪ -‬علی اجورلو‬ ‫پردازش تصاویر و عکس‪ :‬هومن سلیمیان‪ -‬امیر طالیی و مهدی ابراهیمی‬ ‫تصحیح‪ :‬ژیال شاکری‬ ‫حروفچینی‪ :‬داود حشمتی‬ ‫مدیر اداری و مالی‪ :‬محمد پالیزدار‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬مصطفی میری‬ ‫بازرگانی و بازاریابی‪ :‬محمدعلی اجورلو ‪ -‬فاطمه صیدی‬ ‫انفورماتیک‪ :‬شهرام زحمتی‬ ‫ب��ا تش��کر از‪ :‬دکت��ر احم��د اس��ماعیل تبار ‪ -‬مهن��دس واعظی ‪ -‬دکت��ر ای��ت اهلل ابراهیم��ی ‪ -‬دکتر غالم حس��ن تقی نتاج‬ ‫حسین زندی ‪ -‬احمد طالیی ‪ -‬مهندس بختیاری ‪ -‬مهندس بهرامی ‪ -‬حسین مجاهدی ‪ -‬هادی انباردار ‪ -‬سید عارف علوی‬ ‫مهندس امینی ‪ -‬اقای راس��تی‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬تلفن‪0912 - 5169927 :‬‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫نیکوکاری در ورزش‬ ‫فرهن��گ خیرخواهی در فوتب��ال ایران هنوز به طور منطقی جانیفتاده اس��ت‪.‬‬ ‫در فوتب��ال ایران عده ای هس��تند که تنها ش��عار خیرخواهی س��رمی دهند‪ ،‬اما‬ ‫ب��ه گفته های خ��ود هیچوقت عمل نمی کنند‪ .‬عده ای هم هس��تند که همواره در‬ ‫کارهای خیر دس��ت دارند‪ ،‬اما دوس��ت دارند نامشان پنهان بماند‪ .‬ایا وقت ان‬ ‫نرس��یده اس��ت که در خصوص اقدامات خیرخواهانه دست به فرهنگ سازی‬ ‫بزنیم؟‬ ‫دبیر افتاب‪ :‬مصطفی شوقی ‬ ‫دبیر جهان اسالم ‪ :‬سید فرید موسو ‬ ‫ی‬ ‫دبیر ورزش‪ :‬مهدی ربوشه ‬ ‫چاپ‪ :‬هنر سرزمین سبز ‪ -‬تلفن‪66818168 :‬‬ ‫توزیع‪ :‬نامه امروز‪ -‬تلفن‪88338553 :‬‬ ‫نشانی ‪ :‬تهران‪ ،‬خیابان افریقا‪ ،‬بعد از چهارراه اسفندیار‪ ،‬کوچه سعیدی‪ ،‬پالک ‪ ،2‬تلفن‪22038551 - 2‬‬ ‫افتاب‬ ‫شوکران ‪598‬‬ ‫حکومت جهانی شیعه با نگاهی به اندیشه سیاسی فقهای شیعه در طول تاریخ‬ ‫و بررسی اثار علما یکی از پرونده های این هفته افتاب است‪ .‬در بخش دیگر‬ ‫اما به بررس��ی نقش مذاکره کنندگان ایرانی در قطعنامه ‪ 598‬در گفت و گو با‬ ‫دکتر ملکی‪ ،‬نویس��نده مذاکرات ایران و عراق بر سر بندهای اجرایی قطعنامه‬ ‫پرداخته ایم‪.‬‬ ‫‪9‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫رهبر معظم انقالب‪:‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪10‬‬ ‫تطبیق افراد با عالئم ظهور‬ ‫غلط است‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای‪ ،‬رهبر معظم انقالب اسالمی‬ ‫شنبه گذش��ته در دیدار جمعی از اساتید‪ ،‬کارشناسان‪،‬‬ ‫مولفان و فارغ التحصیالن تخصصی مهدویت‪ ،‬با اشاره‬ ‫به اهمیت بس��یار ب��االی موضوع مهدوی��ت به عنوان‬ ‫ه��دف حرکت و مجاهدت انبیا در طول تاریخ‪ ،‬انتظار‬ ‫را بخ��ش جدایی ناپذیر موضوع مهدویت دانس��تند و‬ ‫تاکید کردند‪« :‬یکی از موارد مهم و ضروری در مقوله‬ ‫مهدوی��ت‪ ،‬افزایش کارهای عالمان��ه‪ ،‬دقیق و متقن به‬ ‫دس��ت اهل فن و متخصصان واقع��ی این موضوع و‬ ‫پرهیز از کارهای عامیانه‪ ،‬جاهالنه‪ ،‬غیرمعتبر و براساس‬ ‫تخیالت و توهمات است‪».‬‬ ‫ایش��ان در سخنان خود‪ ،‬ابتدا به تبیین اهمیت موضوع‬ ‫مهدوی��ت پرداختند و با تاکید ب��ر اینکه مهدویت در‬ ‫ش��مار چند مس��اله اصلی معارف عالیه دینی اس��ت‪،‬‬ ‫افزودند‪« :‬ه��دف حرکت انبیا و بعثت ه��ا‪ ،‬پایه ریزی‬ ‫جهانی ب��ا چارچوب توحیدی و براس��اس عدالت و‬ ‫بهره گیری از همه ظرفیت های موجود در انسان است‬ ‫و دوران ظه��ور امام زمان(ع��ج) نیز‪ ،‬دوران حاکمیت‬ ‫حقیقی توحید‪ ،‬معنویت‪ ،‬دین و عدل بر شئون مختلف‬ ‫زندگی فردی و اجتماعی انسان ها است‪.‬‬ ‫رهبرمعظم انقالب اسالمی تاکید کردند‪« :‬اگر مهدویت‬ ‫نباشد‪ ،‬همه تالش ها و مجاهدت انبیا بی فایده و بی اثر‬ ‫خواهد ب��ود‪ ».‬حضرت ایت اهلل خامن��ه ای به موضوع‬ ‫مهدویت در ادیان الهی نیز اشاره کردند و افزودند‪« :‬در‬ ‫همه ادیان الهی‪ ،‬تقریبا کلیاتی از حقیقت مهدویت بیان‬ ‫شده‪ ،‬اما در اس�لام‪ ،‬این موضوع از مسلمات است و‬ ‫در میان مذاهب اسالمی نیز‪ ،‬شیعه‪ ،‬موضوع مهدویت‬ ‫را با مصداق روشن و جزئیات خانوادگی و شخصیتی‬ ‫فرد مورد انتظار که از روایات معتبر و مس��تند شیعه و‬ ‫غیرشیعه به دست امده مطرح می کند‪».‬‬ ‫رهبرمعظ��م انق�لاب اس�لامی بعد از تبیی��ن اهمیت‬ ‫موضوع مهدویت و جایگاه ان در ادیان الهی و مذاهب‬ ‫اسالمی‪ ،‬به موضوع انتظار به عنوان جزء جدایی ناپذیر‬ ‫مهدویت اشاره و خاطرنشان کردند‪« :‬انتظار به معنای‬ ‫مترصد ی��ک فرد زنده و حقیقت قطعی بودن اس��ت‬ ‫و این معن��ا از انتظار‪ ،‬لوازمی دارد ک��ه از جمله انها‪،‬‬ ‫اماده شدن روحی و درونی و همچنین اجتماعی انسان‬ ‫برای دوران متوقع و با شرایط ویژه ان است‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای در همین خصوص افزودند‪:‬‬ ‫«ف��رد منتظر باید همواره خصوصی��ات و ویژگی های‬ ‫الزم دوران مورد انتظار را در خود حفظ و تقویت کند‬ ‫و این انتظار‪ ،‬به گونه ای است که از یک طرف‪ ،‬هیچ گاه‬ ‫نبای��د ان را طوالنی مدت تصور کرد و از طرف دیگر‬ ‫هیچ گاه نباید ان را بسیار نزدیک دانست‪».‬‬ ‫ایش��ان ب��ا اش��اره ب��ه ویژگی ه��ای دوران ظه��ور‬ ‫حضرت صاحب الزمان(عج)‪ ،‬تاکید کردند‪« :‬دوران ان‬ ‫حضرت‪ ،‬دوران حاکمیت توحید‪ ،‬عدل‪ ،‬حق‪ ،‬اخالص‬ ‫و عبودی��ت خداس��ت‪ ،‬بنابراین افراد منتظ��ر نیز باید‬ ‫هم��واره خ��ود را به این ویژگی ه��ا نزدیک کنند و به‬ ‫وضع موجود راضی نباشند‪».‬‬ ‫س��ومین نکته ای ک��ه رهبرمعظم انقالب اس�لامی در‬ ‫موضوع مهدویت به ان اش��اره کردند‪ ،‬ضرورت انجام‬ ‫کارهای عالمانه‪ ،‬دقیق و مستند بود‪.‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای خاطرنشان کردند‪« :‬یکی از‬ ‫خطرهای بزرگ در موضوع مهدویت‪ ،‬کارهای عامیانه‪،‬‬ ‫جاهالنه‪ ،‬غیرمس��تند و متکی بر تخیالت و توهمات‬ ‫است که زمینه س��از مدعیان دروغین و دوری مردم از‬ ‫حقیقت واقعی انتظار خواهد شد‪».‬‬ ‫ایش��ان با اش��اره به مدعی��ان دروغینی ک��ه در طول‬ ‫تاری��خ برخی عالئم ظهور را بر خود یا دیگران تطبیق‬ ‫می دادن��د‪ ،‬افزودند‪« :‬همه این م��وارد غلط و انحرافی‬ ‫است‪ ،‬زیرا برخی مطالب درباره عالئم ظهور‪ ،‬غیرقابل‬ ‫استناد و ضعیف است و مطالب معتبر را هم نمی توان‬ ‫به راحتی تطبیق داد‪».‬‬ ‫رهبرمعظ��م انقالب اس�لامی تاکید کردن��د‪« :‬اینگونه‬ ‫مطالب غلط و انحرافی باعث می شوند‪ ،‬حقیقت اصلی‬ ‫مهدویت و انتظار مهجور بماند‪ ،‬بنابراین باید به شدت‬ ‫از کارها و شایعات عوامانه پرهیز کرد‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای خاطرنشان کردند‪« :‬البته کار‬ ‫عالمانه و مستند درباره موضوع مهدویت و انتظار نیز‬ ‫بر عهده اهل فن و متخصصانی اس��ت که علم حدیث‬ ‫و رج��ال را به خوبی می دانند و با مس��ائل و تفکرات‬ ‫فلسفی اشنایی کامل دارند‪».‬‬ ‫اخری��ن مح��وری ک��ه رهبرمعظم انقالب اس�لامی‬ ‫درخص��وص مقول��ه مهدویت ب��ه ان اش��اره کردند‪،‬‬ ‫موض��وع توس��ل به ام��ام زمان(ع��ج) و ان��س با ان‬ ‫حض��رت بود‪ .‬ایش��ان خاطرنش��ان کردند‪« :‬اش��نایی‬ ‫صحیح و علمی با مقوله مهدویت زمینه ساز انس بیشتر‬ ‫با حضرت حجت(عج) و حرکت ش��تابان تر به سمت‬ ‫اهداف عالیه خواهد بود‪».‬‬ ‫رهبرمعظم انقالب اس�لامی تاکید کردند‪« :‬در موضوع‬ ‫انس با ان حضرت و توسل به ایشان نیز انچه صحیح‬ ‫و مورد نظر اس��ت‪ ،‬توجه و توس��ل از دور اس��ت که‬ ‫حضرت مهدی(ع��ج) انش��اءاهلل ان را می پذیرند‪ ،‬اما‬ ‫برخ��ی ادعاها و مطالب عامیان��ه درخصوص انس با‬ ‫حض��رت‪ ،‬از طریق دی��دار حضوری‪ ،‬غالب��ا دروغ یا‬ ‫تخیالت ذهنی است‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای در بخش دیگری از سخنان‬ ‫خ��ود ضمن تش��کر از دس��ت اندرکاران‪ ،‬به خدمات‬ ‫فراوان حجت االسالم والمسلمین قرائتی در بخش های‬ ‫مختل��ف به ویژه موضوع��ات نماز‪ ،‬زکات‪ ،‬تفس��یر‪،‬‬ ‫مهدویت و مبارزه با بی سوادی اشاره کردند و افزودند‪:‬‬ ‫«اقای قرائتی نمونه بس��یار خوب و الگوی شایسته ای‬ ‫است زیرا خدمات ایشان همواره در عرصه هایی بوده‬ ‫که خالء و نیاز فراوانی در انجا احساس شده و چنین‬ ‫همت و تالشی‪ ،‬ارزش مضاعف دارد‪».‬‬ ‫رهبر معظم انقالب اس�لامی با اش��اره ب��ه اینکه نیت‬ ‫خالصانه و برای خدا‪ ،‬تاثیر شگرفی در پیشرفت کارها‬ ‫دارد‪ ،‬بر لزوم استمرار و پیگیری کارهای انجام شده در‬ ‫عرصه های مختلف تاکید کردند‪.‬‬ ‫در ابتدای این دیدار حجت االسالم والمسلمین قرائتی‪،‬‬ ‫گزارش��ی از فعالیت ه��ای انج��ام گرفت��ه در نهضت‬ ‫س��واد اموزی‪ ،‬ستاد اقامه نماز‪ ،‬س��تاد زکات و تفسیر‬ ‫قران کریم ارائه کرد و درخصوص موضوع مهدویت‬ ‫گفت‪« :‬تاکنون س��یصد نفر به ص��ورت تخصصی در‬ ‫موضوع مهدوی��ت تحصیل کرده ان��د و اموزش های‬ ‫مجازی‪ ،‬کوتاه مدت و تربیت مربی مهدویت نیز ایجاد‬ ‫شده است‪».‬‬ ‫وی انتش��ار چند فصلنامه و راه اندازی چندین سایت‬ ‫و مجله الکترونیک��ی در موضوع مهدویت را از دیگر‬ ‫اقدامات انجام گرفته برشمرد‪.‬‬ ‫در این دیدار جمعی از فعاالن و مس��ئوالن س��تادهای‬ ‫اقامه نماز‪ ،‬زکات‪ ،‬نهضت سواد اموزی ‪ ،‬ترویج فرهنگ‬ ‫قرانی و تفسیر حضور داشتند‪.‬‬ ‫گزارش یک‬ ‫نگاهی به ترکیب ‪ 15‬نفره اصولگرایان‬ ‫کمیته ای برای وحدت انتخاباتی‬ ‫حسین صفارهرندی از کمیته اصولگریان کناره گیری کرده ‬ ‫ ‬ ‫محمدباقرقالیباف‪،‬خاموشیرابهعنواننمایندهمعرفیکرده‬ ‫خبرنامه‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫هفته گذش��ته جزئیات جدی��دی در خصوص ‪8+7‬‬ ‫که جدیدترین مدل وحدت اصولگرایان اس��ت‪ ،‬در‬ ‫رسانه ها منتشر ش��د‪ .‬بر این اساس‪ ،‬با افزوده شدن‬ ‫هش��ت نفر به کمیت��ه هفت نف��ره اصولگرایان‪ ،‬این‬ ‫ ترکیب ‪ 15‬نفره لیست شهر تهران را تعیین خواهند‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫ع�لاوه بر هفت نفری که کمیته داوری و نظارت در‬ ‫حرکت جریان اصولگرایان را تشکیل می دهند‪ ،‬قرار‬ ‫است هشت نفر دیگر از سالیق مختلف اصولگرایان‬ ‫یعنی از جبهه پیروان خط امام و رهبری‪ ،‬اصولگرایان‬ ‫تحول خواه و طیف سابق حامیان دولت‪ ،‬همچنین از‬ ‫شخصیت های دیگر اصولگرا به عنوان کمیته اجرایی‬ ‫حرکت به این ترکیب اضافه ش��وند‪ .‬قرار است این‬ ‫نفره ترکیب متناسبی را برای هر استان‬ ‫کمیته هفت ‬ ‫انتخاب کند‪.‬‬ ‫در عی��ن حال برخی خبرها حاکی از ان اس��ت که‬ ‫احتم��ال دارد در ای��ن ترکیب‪ ،‬برخ��ی نمایندگان‬ ‫مجلس نی��ز حضور داش��ته باش��ند همان طور که‬ ‫غالمعلی حدادعادل و محمدحسن ابوترابی فرد در‬ ‫لیست هفت نفره حضور دارند‪.‬‬ ‫این در حالی بود که احمد سالک‪ ،‬سخنگوی جامعه‬ ‫روحانیت‪ ،‬پیش از اعالم این اخبار به صورت رسمی‬ ‫ اعضای کمیته هفت نفره اصولگرایان را که به عنوان‬ ‫کمیت��ه داوری و نظ��ارت در جری��ان اصولگرایی‬ ‫فعالی��ت می کنند‪ ،‬معرفی ک��رد و گفت که از طرف‬ ‫ایت اهلل یزدی‪ ،‬حجج اسالم حسینی بوشهری و کعبی‬ ‫و از طرف جامعه روحانیت‪ ،‬حجج اس�لام تقوی و‬ ‫ابوترابی ف��رد برای عضویت در کمیت�� ه هفت نفره ‬ ‫اصولگرایان معرفی شده اند و این چهار نفر در کنار‬ ‫اقایان حدادعادل‪ ،‬عس��گراوالدی و والیتی‪ ،‬کمیته‬ ‫هف��ت نفره را با عنوان کمیت��ه داوری و نظارت در‬ ‫جریان حرکت اصولگرایان تشکیل می دهند‪.‬‬ ‫کمال س��جادی‪ ،‬س��خنگوی جبهه پیروان خط امام‬ ‫و رهب��ری نیز از معرفی چهار نماینده این تش��کل‬ ‫برای عضویت در کمیته وحدت اصولگرایان (کمیته‬ ‫هش��ت نفره معروف به کمیته اجرایی اصولگرایان)‬ ‫خبر داده و گفته بود که شورای مرکزی جبهه پیروان‬ ‫خط امام و رهبری «محمدرضا باهنر‪ ،‬منوچهر متکی‪،‬‬ ‫محمدنبی حبیبی و محسن کوهکن» را برای حضور‬ ‫در کمیته ‪ 15‬نفره اصولگرایان انتخاب کرده است‪.‬‬ ‫همچنین اخباری در خصوص اس��امی چهار نفر از‬ ‫اعضای فراکس��یون انقالب اس�لامی مجلس برای‬ ‫حضور در کمیته هش��ت نفره منتش��ر ش��د اما این‬ ‫اسامی از سوی دیگر اعضای فراکسیون اصولگرایان‬ ‫و حتی اعضای فراکسیون انقالب اسالمی تایید نشد‪.‬‬ ‫می��ان ترکیب افرادی ک��ه به طیف های‬ ‫ ‬ ‫ام��ا در این‬ ‫مختلف اصولگرا وابسته بودند‪ ،‬توجه بسیاری را به‬ ‫خود جلب کرد‪.‬‬ ‫فعاالن اصولگرا با بیان اینکه تبدیل کمیته س��ه نفره‬ ‫ب��ه هفت نفره و تجمیع ان با هش��ت نماینده دیگر‬ ‫از احزاب اصولگرا موجب گس��ترش دامنه وحدت‬ ‫جریان اصولگرایی خواهد ش��د‪ ،‬مدل ‪ 8+7‬را مدل‬ ‫حض��ور انتخاباتی ‪ 90‬خود اع�لام و در خصوص‬ ‫اعضای ای��ن مدل اظهار داش��تند‪« :‬باهنر‪ ،‬کوهکن‪،‬‬ ‫متکی و حبیبی‪ ،‬نمایندگان برگزیده جبهه پیروان خط‬ ‫امام و رهبری و همچنین صفارهرندی و اقا تهرانی‬ ‫از رایحه خوش خدمت افراد معرفی ش��ده به مدل‬ ‫وحدت اصولگرایی هس��تند‪ ،‬بنابراین منتظر اعالم نظر‬ ‫نهایی این هیات توسط جامعتین هستیم‪».‬‬ ‫مالک شریعتی‪ ،‬عضو شورای مرکزی جمعیت رهپویان‬ ‫از معرفی حس��ین فدایی و علیرض��ا زاکانی به کمیته‬ ‫هف��ت نفری اصولگرایان خبر داد و گفت‪« :‬بر اس��اس‬ ‫جلساتی که میان جمعیت ایثارگران و رهپویان برگزار‬ ‫ش��د‪ ،‬فدای��ی‪ ،‬زاکانی‪ ،‬دهق��ان و احم��د نجابت برای‬ ‫معرفی به کمیته پیش��نهاد ش��ده بودند که از میان انها‬ ‫در نهایت حس��ین فدایی و علیرض��ا زاکانی به عنوان‬ ‫نمایندگان اصولگرایان تحول خواه در کمیته هفت نفره‬ ‫اصولگرایان انتخاب شدند‪».‬‬ ‫برخی اخبار نیز حاکی از ان اس��ت که حجت االسالم‬ ‫سید مهدی خاموش��ی‪ ،‬رئیس سازمان تبلیغات اسالمی‬ ‫ رس��ما نماینده محمدباقر قالیباف در کمیته هشت نفره‬ ‫اصولگرای��ان ش��ده و احتماال کاظم جالل��ی‪ ،‬نماینده‬ ‫شاهرود نیز به عنوان نماینده علی الریجانی به این کمیته‬ ‫معرفی شده که هنوز حضور وی قطعی نیست‪.‬‬ ‫پ��س از انتش��ار این خبرها بود ک��ه خبرگزاری فارس‬ ‫جزئیات جدیدتری درباره کمیته وحدت اصولگرایان‬ ‫منتشر کرد‪ .‬بر این اساس‪ ،‬پس از این نشست ‪ 30‬نفره‬ ‫پاس��تور‪ ،‬کمیته ای سه نفره متش��کل از عسگراوالدی‪،‬‬ ‫والیتی و حداد عادل مامور ش��دند تا گام های بعدی را‬ ‫برای پیگیری وح��دت اصولگرایان در انتخابات دنبال‬ ‫کنند‪ .‬ع�لاوه بر ایت اهلل کعبی و حس��ینی بوش��هری‬ ‫به عنوان نمایندگان ایت اهلل یزدی‪ ،‬رئیس جامعه مدرسین‬ ‫حوزه علمیه قم‪ ،‬حجج اس�لام تق��وی و ابوترابی فرد‬ ‫به عنوان نماین��دگان جامعه روحانیت ب��ه این کمیته‬ ‫س��ه نفره ملحق ش��دند‪ .‬این افراد کمیته هفت نفره را‬ ‫تشکیل می دهند‪.‬‬ ‫کمیته هشت نفره نیز قرار بود به این شکل تشکیل شود‬ ‫که جبهه پیروان خط امام و رهبری دو عضو‪ ،‬جمعیت‬ ‫ایثارگران و جمعیت رهپویان و اصولگرایان تحول خواه‬ ‫دو عضو‪ ،‬وزرای مستعفی و برکنار شده دولت های نهم‬ ‫و دهم‪ ،‬جمعی از اعضای فراکس��یون انقالب اسالمی‬ ‫مجلس و جبهه تاز ه تاس��یس پایداری انقالب اسالمی‬ ‫دو عضو و الریجانی و قالیباف نیز هر کدام یک نماینده‬ ‫به این کمیته معرفی کنند‪.‬‬ ‫بر این اساس‪ ،‬باهنر و متکی به عنوان نمایندگان جبهه‬ ‫پی��روان خط امام و رهب��ری‪ ،‬زاکانی و فدایی به عنوان‬ ‫نماین��دگان اصولگرایان تحول خ��واه‪ ،‬کاظم جاللی به‬ ‫عنوان نماینده علی الریجانی‪ ،‬حجت االسالم خاموشی‬ ‫به عن��وان نماینده قالیب��اف و احتماال حجت االس�لام‬ ‫اقاتهرانی به عنوان یکی از نمایندگان فراکسیون انقالب‬ ‫اس�لامی مجلس و جبهه تازه تاسیس پایداری انقالب‬ ‫اسالمی به این کمیته معرفی شوند‪ .‬البته هنوز از قطعیت‬ ‫حضور اقاتهرانی خبری در دست نیست‪.‬‬ ‫از سوی دیگر‪ ،‬با کناره گیری قطعی صفارهرندی از میان‬ ‫اس��ماعیل کوثری‪ ،‬کامران باقری لنکرانی و غالمحسین‬ ‫الهام‪ ،‬یک نفر به نمایندگی نفر دوم وزرای مس��تعفی و‬ ‫برکنار ش��ده دولت های نهم و دهم‪ ،‬فراکسیون انقالب‬ ‫اس�لامی مجلس و جبهه تازه تاسیس پایداری انقالب‬ ‫اسالمی به کمیته ‪ 15‬نفره اضافه خواهد شد‪.‬‬ ‫برخ��ی اعضای فراکس��یون انقالب اس�لامی و جبهه‬ ‫پای��داری انقالب اس�لامی نی��ز پیش��نهاد داده اند که‬ ‫حجت االس�لام حس��ینیان به عنوان نماینده این جبهه‬ ‫ب��ه کمیته هفت نف��ره اضافه ش��ده و ای��ن کمیته نیز‬ ‫هشت نفره شود‪.‬‬ ‫زاکانیبهعنواننمایندهاصولگرایانتحول خواهمعرفیشده‬ ‫کاظم جاللی نماینده احتمالی علی الریجانی خواهد شد‬ ‫‪11‬‬ ‫چهره ها‬ ‫عدم درک درست‬ ‫ایت اهللمصباح یزدی‬ ‫در دیدار روحانیون‬ ‫گفت‪« :‬شاید بعد از‬ ‫‪ 33‬سال در رده های باال‬ ‫کسانی اعم از روحانی‬ ‫و غیرروحانی باشند که‬ ‫هنوز والیت فقیه را قبول‬ ‫ندارند‪ .‬عدم درک صحیح‬ ‫از والیت فقیه سبب ایجاد‬ ‫نوعی بدبینی نسبت به‬ ‫نظام و والیت فقیه شده‬ ‫است‪».‬‬ ‫حضور در اب های ازاد‬ ‫سعیدجلیلی گفت ‪:‬عرصه‬ ‫حضور و حرکت ایران‬ ‫نه تنها خلیج فارس و دریای‬ ‫عمان است‪ ،‬بلکه باید در‬ ‫تمام اب های ازاد حضوری‬ ‫مقتدرانهداشتهباشیم‪.‬راهبرد ‬ ‫ما در دریا هم حضور موثر‬ ‫و قدرتمند و هم حضور‬ ‫بازدارنده و سازنده خواهد‬ ‫بود‪.‬‬ ‫حبیبی در بیمارستان‬ ‫خبرنامه‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫حسن حبیبی‪ ،‬پس از عمل‬ ‫معده که بر اثر خونریزی‬ ‫گوارشیدربیمارستان‬ ‫شریعتیتهرانانجامشد‪،‬‬ ‫هفته پیش بار دیگر در‬ ‫بخشسی سی یومرکز‬ ‫قلبتهرانبستری‬ ‫شد‪.‬پزشکانمعتقدند‬ ‫وضعیتکلیحسن‬ ‫حبیبینگران کنندهنیست‬ ‫و مراحل درمان را‬ ‫می گذراند‪ .‬باقرالریجانی‪،‬‬ ‫سرپرستتیممعالجوی‬ ‫است‪.‬‬ ‫ترور برادر کرزای‬ ‫احمد والی کرزای‪ ،‬برادر‬ ‫حامدکرزایرئیس جمهور‬ ‫افغانستانسه شنبهپیشدر‬ ‫یکحمل هتروریستیدر‬ ‫والیتقندهارکشتهشد‪.‬‬ ‫خبرگزاریرویترزوشبکه‬ ‫العربیهبهنقلازسخنگوی‬ ‫والی قندهار این خبر را اعالم‬ ‫کردند‪.‬شبکهپرس تی وینیز‬ ‫از زخمی شدن برادر کرزای در‬ ‫این حادثه خبر داده بود‪.‬‬ ‫‪12‬‬ ‫تنها بخش مفتوح پرونده کهریزک‬ ‫پروی��ز س��روری‪ ،‬عضو کمیس��یون امنی��ت ملی و‬ ‫سیاس��ت خارجی مجلس گفته اس��ت ک��ه به تمام‬ ‫زوایای پرونده کهریزک رس��یدگی ش��ده و پرونده‬ ‫سعید مرتضوی تنها بخش مفتوح این پرونده است‪.‬‬ ‫او برخورد دستگاه قضایی با عوامل جنایت کهریزک‬ ‫را ش��فاف خواند و تصریح کرد‪« :‬دس��تگاه قضایی‬ ‫در این پرونده بس��یار صادقانه برخورد کرد و حتی‬ ‫کسانی که مستقیما در این پرونده درگیر بودند خلع‬ ‫شدند و االن هم پرونده کسانی که در سیستم قضایی‬ ‫تخلفاتی داشتند همچنان مفتوح است‪».‬‬ ‫عض��و کمیته ویژه پیگیری حوادث پس از انتخابات‬ ‫خاطرنش��ان کرد‪« :‬مس��ئوالن دس��تگاه قضایی به ما‬ ‫اطمینان دادند که همه زوایای پرونده را رس��یدگی‬ ‫کردن��د و تنها یک نکته بازمانده که در حال پیگیری‬ ‫اس��ت و ق��ول اکید دادند که حتما ای��ن نکته را هم‬ ‫رسیدگی خواهند کرد‪».‬‬ ‫سروری در ادامه گفت‪« :‬برای همه عامالن کهریزک‬ ‫حکم س��نگین از قصاص تا پایین صادر شده است‪.‬‬ ‫یک نکته بازمانده که در مورد مقام قضایی اس��ت و‬ ‫این هم در حال پیگیری است‪».‬‬ ‫وی اضافه کرد‪« :‬ما معتقدیم که یکی از قسمت های‬ ‫مهم این پرونده مربوط به کس��ی است که این افراد‬ ‫را بی جه��ت ب��ه کهریزک اع��زام کرد و زمینه س��از‬ ‫ای��ن حادثه غمبار همین حکم ب��ود‪ .‬االن هم گرچه‬ ‫ماموری��ت کمیته پیگیری حوادث پس از انتخابات‬ ‫به اتمام رسیده است ولی ما از موضع نمایندگی در‬ ‫هر جلسه ای که با مسئوالن قضایی کشور داریم این‬ ‫موضوع را پیگیری می کنی��م‪ .‬انها هم به طور قاطع‬ ‫گفتن��د که قاضی را تعلی��ق کردند و قاضی به هیچ‬ ‫وجه مصونیت قضایی ندارد‪ .‬یعنی یک مرحله جلو‬ ‫رفتن��د و اکنون محاکمه ان قاضی هم باید به نتیجه‬ ‫برسد تا پرونده تکمیل شود‪».‬‬ ‫وداع با صفرها‬ ‫موافقت دولت با حذف صفرهای پول ملی‬ ‫محم��ود بهمن��ی‪ ،‬رئیس کل بانک مرک��زی اعالم کرد‬ ‫که دول��ت با طرح ه��ای بانک مرکزی ب��رای حذف‬ ‫چهار صفر از ارز ملی موافقت کرده است‪.‬‬ ‫او همچنین گفت که جزئیات بیش��تری در این باره به‬ ‫زودی در وب سایت بانک مرکزی اعالم خواهد شد‪.‬‬ ‫طرح کاهش صفرهای ریال ایرانی که از س��ال گذشته‬ ‫در دس��تور کار بوده‪ ،‬تا کنون از سوی دولت تصویب‬ ‫نشده است‪.‬‬ ‫بهمن��ی همچنین خبر داد که بان��ک مرکزی و دولت‬ ‫قصد دارند نام واحد پول ملی ایران را تغییر دهند‪ ،‬ولی‬ ‫جزئیات بیشتری در این باره ارائه نداد‪.‬‬ ‫در واکنش به اعالم موافقت دولت با حذف صفرهای‬ ‫پول ملی‪ ،‬مصباحی مقدم‪ ،‬رئیس کمیسیون طرح تحول‬ ‫اقتص��ادی‪ ،‬اصالح واحد پول مل��ی را نیازمند مصوبه‬ ‫مجلس دانس��ت و گفت‪« :‬البته ح��ذف چهار صفر از‬ ‫واحد پول ملی نیازی به مصوبه مجلس ندارد‪».‬‬ ‫وی با تش��ریح مزیت های حذف چهار صفر از واحد‬ ‫پول ملی گفت‪« :‬حذف صفرها از واحد پول ملی‪ ،‬هم‬ ‫از نظر روانی و هم از نظر اقتصادی به نفع کشور است‬ ‫ضمن انکه از جنبه روان��ی‪ ،‬واحد پول ملی ما با پول‬ ‫سایر کشورها قابل رقابت نیست و این از جنبه برابری‬ ‫ارزش پول ها از نظر روانی اثار منفی دارد‪».‬‬ ‫نماینده مردم تهران تاکید ک��رد‪« :‬عالوه بر واحد پول‬ ‫مل��ی جدید به پ��ول خرد هم نیاز داریم که می ش��ود‬ ‫تعریف ‪ 100‬جزء کوچکتر تحت عنوان «دینار» یا هر‬ ‫اسم دیگر که تعیین شود‪ ،‬اما اسم واحد پول ملی باید‬ ‫همان واحدی تعیین ش��ود که مردم در محاوراتش��ان‬ ‫استفاده می کنند‪».‬‬ ‫مصباحی مقدم حذف صف��ر و اصالح واحد پول ملی‬ ‫را موجب کم بارتر ش��دن حس��اب های ملی و اسانتر‬ ‫شدن محاسبات پولی دانست و تاکید کرد‪« :‬اکنون که‬ ‫بنای دولت کاهش نرخ تورم است‪ ،‬بهترین زمان برای‬ ‫حذف صفر از واحد پول ملی به وجود امده است‪ .‬البته‬ ‫حذف صفر از واحد پول ملی اثار تورمی و ضدتورمی‬ ‫نداشته بلکه اثار محاسباتی‪ ،‬روانی و اقتصادی دارد‪».‬‬ ‫او اصالح واحد پول ملی را موجب کاهش ارزش پول‬ ‫بانک ها و س��پرده های ریالی مردم و فعاالن اقتصادی‬ ‫ندانست و خاطر نشان کرد‪« :‬با حذف صفر دارایی ها و‬ ‫ارزش پول مردم کاسته نمی شود‪ ،‬بلکه واحد پول ملی‬ ‫تقویت می شود‪».‬‬ ‫چهره ها‬ ‫استقبال حبیبی‬ ‫داوود اوغلو با پرونده سوریه در تهران‬ ‫دستور عجیب‬ ‫خوش و بش نکردم ‬ ‫غالمرضامصباحی مقدم‪،‬‬ ‫نماینده تهران و عضو‬ ‫جامعه روحانیت با رد‬ ‫خوش و بش کردنش‬ ‫با سید محمد خاتمی در‬ ‫مراسم ختم صدوقی اظهار‬ ‫داشت‪ :‬وقتی وارد شدم‪،‬‬ ‫مجلس شلوغ بود و سرپا‬ ‫ایستادم تا اینکه با اصرار‬ ‫یکی از اعضای حزب‬ ‫موتلفهکنارخاتمی که‬ ‫خالی بود‪ ،‬نشستم‪.‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫دیمیتریمدودف‪ ،‬‬ ‫رئیس جمهورروسیهاز‬ ‫ارتش خواست برای‬ ‫تجهیز وتقویتخود به‬ ‫واردات سالح از خارج‬ ‫مبادرت ورزد‪ .‬او گفت‪:‬‬ ‫«اگرتولیدکنندگانسالح‬ ‫درداخلسالح هاییتولید‬ ‫و ارائه می کنند که رضایت‬ ‫خاطر ارتش را جلب‬ ‫نمی کند ‪،‬بایدبهسراغدیگر‬ ‫شرکت ها بروید و حتی اگر‬ ‫الزم باشد به خرید سالح‬ ‫از خارج روی اورید‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫وزی��ر امور خارجه ترکیه هفت��ه پیش در چارچوب‬ ‫سفر دوره ای خود به کشورهای منطقه پس از لیبی‪،‬‬ ‫مصر‪ ،‬قبرس‪ ،‬س��وریه و عربستان به تهران امد تا با‬ ‫همتای ایران��ی اش درباره تح��والت منطقه به ویژه‬ ‫موضوع سوریه و تالش برای نزدیک کردن دیدگاه‬ ‫دو طرف در این باره گفت وگو کند‪.‬‬ ‫پس از انک��ه روابط تهران – ان��کارا از زمان روی‬ ‫کار ام��دن ح��زب اس�لامگرای عدالت و توس��عه‬ ‫نس��بت به گذشته بهبود فراوانی یافت‪ ،‬اما دو کشور‬ ‫اس��تراتژی های متفاوتی برای افزایش نفوذ خود در‬ ‫پیش گرفتند‪.‬‬ ‫با این حال سرعت و شتاب تحوالت منطقه‪ ،‬بسیاری‬ ‫از کشورها و حتی ناظران را غافلگیر کرد‪ .‬برخی بر‬ ‫این عقیده اند که این تحوالت نگاه مش��ترک ایران و ‬ ‫ترکیه را نیز از یکدیگر دور کرد و اکنون دو کش��ور‬ ‫درخص��وص تح��والت س��وریه دارای دو دیدگاه‬ ‫متفاوت هس��تند‪ .‬در تحوالت اخیر س��وریه ‪ ،‬ترکیه‬ ‫که پیش از این یکی از هم پیمانان س��وریه محسوب‬ ‫می شد‪ ،‬به صف مخالفان اسد و حاکمان فعلی دمشق‬ ‫پیوست؛ حتی چندی پیش اردوغان با تاکید بر تعهد‬ ‫س��وریه به انجام اصالحات‪ ،‬اسد و برادرش ماهر را‬ ‫به کش��تار س��وری ها متهم کرده و خواستار مداخله‬ ‫س��ازمان ملل ش��د‪ .‬این تغییر رویکرد سبب شد تا‬ ‫مقام��ات کش��ورمان نیز نارضایتی خ��ود از مواضع‬ ‫ ترکیه در قبال دمشق مطرح کنند‪ .‬این ابراز نارضایتی‬ ‫اما س��بب نوعی تغییر دیدگاه ان��کارا درخصوص‬ ‫روابط ب��ا جمهوری اس�لامی را به دنبال داش��ت‪.‬‬ ‫در همی��ن زمینه روزنامه الحیات چاپ لندن چندی‬ ‫پی��ش در مقاله ای به بررس��ی روابط ای��ران و ترکیه‬ ‫پرداخ��ت و مدعی ش��د که ماه عس��ل بین تهران و‬ ‫انکارا پایان یافته است‪.‬‬ ‫برخی نیز معتقدن��د که اختالفات جدید میان تهران‬ ‫و ان��کارا با چرخش دوبار ه ترکیه به س��وی امریکا‬ ‫همزمان ش��ده اس��ت‪ .‬بروز نارضایتی ه��ا در روابط‬ ‫دو کشور زمانی اوج گرفت که چندی پیش مشخص‬ ‫ی ترکیه را درباره‬ ‫شد دولت امریکا در تماسی امادگ ‬ ‫حمله احتمالی امریکا به سوریه و اشغال بخش هایی‬ ‫از خاک این کشور جویا شده بود‪.‬‬ ‫برخی منابع غربی در این خصوص نوشتند ترکیه با‬ ‫این موضوع موافقت کرده است که اگر چنین اتفاقی‬ ‫رخ دهد بی تردید روابط ایران و ترکیه بیش از پیش‬ ‫تیره و تار خواهد ش��د‪ .‬البته این خبر مورد تکذیب‬ ‫اردوغان و وزیر خارجه اش هم قرار نگرفت‪.‬‬ ‫با این حال انکارا نمی تواند به سادگی چشم بر رابطه‬ ‫با همس��ایه اس��تراتژیک خود ببندد‪ .‬برهمین اساس‬ ‫احمد داوود اوغلو‪ ،‬وزیر امور خارجه ترکیه با تالش‬ ‫برای نزدیکی دیدگاه های دو کش��ور به تهران سفر‬ ‫کرد‪ .‬علی اکبر صالحی‪ ،‬وزیر امور خارجه ایران در‬ ‫حاشیه نشست «سفیران بی نشان» با استقبال از سفر‬ ‫همتای ترک خود به تهران گفت‪« :‬نشست مهمی با‬ ‫ایش��ان در ارتباط با تحوالت اخیر منطقه و به ویژه‬ ‫در مورد س��وریه خواهیم داشت‪ .‬سوریه برای ما و‬ ‫منطقه کشور بسیار مهمی اس��ت‪ .‬معتقدم نزدیکی‬ ‫افکار سیاسی بین ایران‪ ،‬س��وریه و ترکیه می تواند‬ ‫زمینه ساز صلح و امنیت در منطقه باشد‪».‬‬ ‫داوود اوغلو در س��فر به تهران با مقامات ایرانی به‬ ‫گفت وگو نشس��ت و در یک کنفرانس مش��ترک با‬ ‫صالحی نیز شرکت کرد‪.‬‬ ‫صالح��ی با تاکید بر اینکه ای��ران و ترکیه به عنوان‬ ‫دو کش��ور بزرگ منطقه درخصوص مس��ائل مهم‬ ‫منطقه ای و بین المللی رایزنی مس��تمر دارند‪ ،‬گفت‪:‬‬ ‫«بای��د تحوالت را رصد کنی��م و در جهت صلح و‬ ‫ثبات منطقه حرکت نماییم‪».‬‬ ‫وی در رابط��ه با تحوالت منطقه عنوان کرد‪« :‬مردم‬ ‫منطقه مطالبات مش��روعی دارند و باید کمک کرد‬ ‫این مطالبات بحق محقق شود‪».‬‬ ‫احمد داوود اغلو نیز در رابطه با مسائل منطقه عنوان‬ ‫کرد‪« :‬در منطقه تحوالت مهمی در حال وقوع است‬ ‫ک��ه امیدواریم این تحوالت موجب ثبات‪ ،‬امنیت و‬ ‫رفاه ملت های منطقه شود‪».‬‬ ‫وزی��ر خارجه ترکیه با تاکید ب��ر اینکه مردم منطقه‬ ‫خواسته های مشروعی دارند‪ ،‬افزود‪« :‬این خواسته ها‬ ‫در جهت اصالحات اس��ت که باید توس��ط حکام‬ ‫منطقه مورد توجه قرار گیرد‪».‬‬ ‫او درباره موضع کش��ورش در خصوص تحوالت‬ ‫منطق��ه گفت‪« :‬ما ب��ا اقدامات مغایر حقوق بش��ر‬ ‫مخالفی��م و می خواهیم حکومت ه��ا واکنش مثبتی‬ ‫نسبت به تحوالت مردم داشته باشند‪».‬‬ ‫خبرنگار ش��بکه تی ارتی ترکی��ه از وزرای خارجه‬ ‫ایران و ترکیه س��وال کرد که ایا اختالف نظری بین‬ ‫دو کشور در رابطه با مس��اله سوریه وجود دارد و‬ ‫داوود اغلو در این رابطه گفت‪« :‬س��وریه دوس��ت‬ ‫عزیز و خوب و برادر ماس��ت که روابط خوبی نیز‬ ‫با ایران دارد و به طور طبیعی در این دیدار در رابطه‬ ‫با سوریه نیز صحبت کرده ایم‪ ».‬صالحی نیز در این‬ ‫رابطه گفت‪« :‬س��وریه‪ ،‬ای��ران و ترکیه اعضای یک‬ ‫خانواده هستند که اگر مشکلی برای یکی از اعضای‬ ‫خانواده به وجود بیای��د کل خانواده باید در جهت‬ ‫رفع ان حرکت کنند‪ ».‬وزیر خارجه اظهار داشت‪:‬‬ ‫«در خصوص مطالبات مردمی در کشورهای منطقه‬ ‫از جمله سوریه معتقدیم باید هم به مطالبات مردم‬ ‫در این کش��ورها توجه شود و هم جلوی افت های‬ ‫دخالت های نابه جای دیگران و نیز سوءاس��تفاده از‬ ‫این وقایع گرفته شود‪».‬‬ ‫محمدنبیحبیبی‪ ،‬دبیرکل‬ ‫حزبموتلفهبااستقبال‬ ‫از حضور اصالح طلبان‬ ‫در انتخابات مجلس نهم‬ ‫گفت‪« :‬اصالح طلبانی که با‬ ‫فتنه گران مرزبندی کردند و‬ ‫به والیت و قانون اساسی‬ ‫اعتقادکاملدارند‪،‬می توانند‬ ‫شرکتکنند‪.‬اصالح طلبان‬ ‫درون نظام می توانند‬ ‫در انتخابات اینده با‬ ‫اصولگرایانرقابتکنند‪».‬‬ ‫بازگشت شهیدی فر‬ ‫محمدرضاشهیدی فر‬ ‫بعد از دو سال غیبت‪،‬‬ ‫بار دیگر به تلویزیون امد‪.‬‬ ‫اوازیکشنبهتاچهارشنبه‬ ‫ساعت یازده تا یک شب‬ ‫در شبکه یک برنامه دارد‬ ‫و پس از برنامه «مردم‬ ‫ایران سالم» این بار در‬ ‫برنامه «پارک ملت» با‬ ‫مخاطبانسخنمی گوید‪.‬‬ ‫‪13‬‬ ‫چهره ها‬ ‫تبعیت از رهبری‬ ‫هاشمی رفسنجانیباردیگر‬ ‫ارتباط خود با رهبری را‬ ‫بسیار خوب و همدالنه‬ ‫توصیف کرد و گفت‪:‬‬ ‫«سعی کرده ام مسائل را‬ ‫با رایزنی و گفت وگو با‬ ‫ایشانوتاثیرگذاراننظام‬ ‫حل کنم و بر فضای التهاب‬ ‫ودرگیرینیفزایم‪.‬البته‬ ‫در نهایت تابع نظر ایشان‬ ‫هستم‪».‬‬ ‫کامران باقری لنکرانی‬ ‫داوطلب ریاست جمهوری نیستم‬ ‫کامران باقری لنکرانی که در دولت نهم به عنوان وزیر‬ ‫بهداش��ت فعالی��ت می کرد‪ ،‬هفته پی��ش گفت وگویی‬ ‫مفصل با سایت مشرق انجام داد‪.‬‬ ‫وزیر سابق بهداشت در ارزیابی خود از ترکیب مجلس‬ ‫نه��م تاکید کرد‪« :‬اص��وال در انتخابات مجلس معموال‬ ‫‪ 60‬درص��د نمایندگان عوض ش��ده اند‪ ،‬پیش بینی این‬ ‫اس��ت که در دور نهم نیز این تغییرات باش��د و حتی‬ ‫تعداد نماین��دگان جدید الورود به مجلس از دوره های‬ ‫گذشته باالتر باشد‪ .‬فکر می کنم همان سرمایه جوان که‬ ‫رویش انقالب در دهه گذش��ته بوده اند حرف اول را‬ ‫در مجلس نهم خواهند زد‪ .‬در واقع همان جریان ناب‬ ‫اصولگرایی اعجاب افرینی خواهد کرد‪ .‬البته مخاطراتی‬ ‫نی��ز وج��ود دارد که نبای��د از انها غاف��ل بود‪».‬باقری‬ ‫لنکران��ی همچنین پیش بینی کرد ک��ه اصحاب فتنه و‬ ‫س��کوت حتی اگر تایید صالحیت شوند‪ ،‬مورد اقبال‬ ‫دستگیری های جدید‬ ‫غالمحسینمحسنیاژه ای‪،‬‬ ‫سخنگویقوهقضائیه‬ ‫درباره اظهارات اخیر‬ ‫رئیس جمهور مبنی بر خط‬ ‫قرمز بودن کابینه گفت‪:‬‬ ‫«قانون بین افراد مرزی‬ ‫قائل نشده است‪ .‬اگر خط‬ ‫قرمزی وجود داشت‪ ،‬این‬ ‫دستگیری ها هم نبود‪ ».‬او‬ ‫خبر دستگیری ها از موزه‬ ‫ملی‪ ،‬سازمان گردشگری و‬ ‫افرادی مرتبط را تایید کرد‪.‬‬ ‫اکبرزاده در موزه ملی‬ ‫خبرنامه‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫پس از اظهار نظر سخنگوی‬ ‫قوه قضائیهدرخصوص‬ ‫دستگیری ازاده اردکانی‬ ‫و تکذیب این خبر از‬ ‫سوی برخی رسانه ها‪ ،‬هفته‬ ‫گذشته روح اهلل احمدزاده‪،‬‬ ‫رئیس سازمان میراث‬ ‫فرهنگیحکمسرپرستی‬ ‫داریوش اکبرزاده را برای‬ ‫ریاست موزه ملی ایران‬ ‫صادر کرد‪ .‬اکبرزاده پیش‬ ‫از این مسئول بخش‬ ‫کتیبه های موزه ملی بود‪.‬‬ ‫گالیه های ناظری‬ ‫شهرام ناظری‪ ،‬شوالیه اواز‬ ‫ایران گفت‪« :‬این روزها‬ ‫مشکالت جامعه و انچه بر‬ ‫سر موسیقی امده‪ ،‬باعث‬ ‫شده تا هنرمندان به مرور‬ ‫از هم جدا شوند‪ ،‬بنابراین‬ ‫گروه «دوستی» قدمی ‬ ‫در جهت برداشتن این‬ ‫موانع است‪ .‬باید وضعیت‬ ‫موسیقی را بهبود بخشید تا‬ ‫به حس خوبی دست پیدا‬ ‫کنیم و نسبت به فرهنگ‬ ‫بی تفاوتنباشیم‪.‬‬ ‫‪14‬‬ ‫فرزاد جمشیدی‬ ‫پاسخ به شایعات‬ ‫فرزاد جمشیدی که چند سالی است با برنامه سحر برای‬ ‫مردم شناخته شده است‪ ،‬هفته گذشته با سخنان و رفتار‬ ‫خود در مراسم یادمان محمد نوری خبرساز شد‪ .‬انگونه‬ ‫که سایت جهان نیوز نوش��ته است‪ ،‬او جعفر پناهی را‬ ‫«کارگردان صاحب س��بک سینما» خواند‪ ،‬دستش را به‬ ‫س��مت او باز کرد و برای پناهی لبخند زد‪ .‬این سایت‬ ‫در یادداشتی از رفتار فرزاد جمشیدی انتقاد کرد و به او‬ ‫یاداور شد که مردم او را همچنان با بغض های سحرش‬ ‫می شناس��ند‪« :‬تو حتما بیشتر از ما در مورد او می دانی‪.‬‬ ‫تو البد بیش��تر می دانی که پناهی در زیرزمین خانه اش‬ ‫لوکیش��ن س��اخته بود تا مثال خزعبالت ذهنی اش را‬ ‫پیرامون شکنجه شدن زندانیان سیاسی به تصویر بکشد‪.‬‬ ‫ی است که تو از روی سهو‪ ،‬اسم سبک‬ ‫و این همان چیز ‬ ‫را برایش پس��ندیدی‪ .‬هیچ می دانی جعفر پناهی که دارد‬ ‫نان و نمک همین کشور را می خورد حرفی را می زند و‬ ‫اعتق��ادی را دارد که حتی زندانی های فراری به امریکا و‬ ‫انگلیس هم حاضر نیستند ان را تایید کنند‪»...‬‬ ‫جمش��یدی اما در گفت وگو با برنا در این باره توضیح‬ ‫داد و گفت‪« :‬فیلمسازی در مراسم شرکت کرده بود که‬ ‫یکی از خبرگزاری ها این طور نقل کرده که «جمشیدی‬ ‫نمی خواس��ت نام او را به زبان بیاورد‪ ،‬اما در بخشی از‬ ‫صحبت هایش از او خواست که بلند شود و مردم هم‬ ‫با شنیدن نام او برای او کف زدند‪ ».‬مگر می شود که من‬ ‫مجری که ابزار کارم واژه است و می دانم که کالم اول‬ ‫را خدا افریده‪ ،‬نس��بت به حرفی که می زنم و واژه ای‬ ‫که به کار می برم‪ ،‬اشراف نداشته باشم؟»‬ ‫عباس اقازمانی‬ ‫بازگشت اولین فرمانده‬ ‫اولین فرمانده س��پاه به ایران بازگش��ت‪ .‬این خبر را‬ ‫برای اولین بار روزنامه خراسان اعالم کرد و نوشت‪:‬‬ ‫«عباس اقا زمانی (ابوش��ریف) فرمانده کل‬ ‫سپاه در دوره ریاس��ت جمهوری بنی صدر‬ ‫به ایران بازگش��ته اس��ت‪ ».‬ابوشریف که‬ ‫پی��ش از انق�لاب در قال��ب گروه های‬ ‫س��ازمان یافته به مبارزه مشغول بود‪ ،‬در‬ ‫تاس��یس سپاه پاس��داران نقش داشت و‬ ‫اردیبهش��ت ‪ ۱۳۵۸‬از س��وی ش��ورای‬ ‫انق�لاب به فرماندهی عملیات س��پاه‬ ‫پاسداران منصوب شد‪.‬‬ ‫او در ارام کردن اش��وب های‬ ‫گنب��د‪ ،‬کردس��تان و غائل��ه‬ ‫حزب خلق مسلمان نقش‬ ‫اساس��ی داشت و هنگام‬ ‫ازادسازی پاوه در کنار‬ ‫شهید چمران بود‪.‬‬ ‫در دوم خ��رداد ‪۱۳۵۹‬‬ ‫با حکم ابوالحس��ن بنی صدر به فرماندهی کل س��پاه‬ ‫منصوب شد اما پس از یک ماه در ‪ ۲۷‬خرداد ‪ ۱۳۵۹‬از‬ ‫این سمت استعفا کرد‪.‬‬ ‫فرمانده��ی عملی��ات غ��رب کش��ور‪ ،‬رئی��س‬ ‫س��تاد جنگ��ی غ��رب‪ ،‬نمایندگ��ی ش��ورای‬ ‫عال��ی دفاع در غ��رب‪ ،‬قائم مقامی کل س��پاه‬ ‫و نمایندگ��ی تام االختیار س��پاه در س��ازمان‬ ‫کم��ک به نهضت ه��ای ازادی بخش از دیگر‬ ‫مسئولیت های ابوشریف بوده است‪ .‬اقازمانی‬ ‫شهریور ‪ ۱۳۶۰‬کاردار ایران در پاکستان شد‬ ‫و در فروردین ‪ ۱۳۶۱‬به سمت سفیر‬ ‫ارتق��ا یافت‪ .‬پس از س��ه س��ال‬ ‫ماموریتش پای��ان پذیرفت و از‬ ‫وزارت امور خارج��ه رف��ت‪.‬‬ ‫س��ال ‪ ۱۳۶۴‬ب��رای تکمیل‬ ‫تحصیالت ح��وزوی در‬ ‫مقطع خارج به قم رفت‪.‬‬ ‫ت��ا ‪ ۱۳۶۶‬نمایندگ��ی‬ ‫مردم قرار نمی گیرند‪.‬‬ ‫او با تاکید بر جوانگرایی اظهار داشت‪« :‬اصولگرایان‬ ‫باید با چهره ای واحد و همگرایی کامل وارد صحنه‬ ‫ش��وند‪ .‬لزوم این همگرایی این نیس��ت که چهره ها‬ ‫همان چهره های قدیمی باش��ند و می ت��وان در این‬ ‫همگرایی چهره های جدید را مدنظر قرار داد‪».‬‬ ‫وزیر سابق بهداش��ت در خصوص احتمال حضور‬ ‫خود در انتخابات اینده مجلس گفت‪« :‬فکر می کنم‬ ‫ش��خصا تکلیفی ندارم که وارد این صحنه بش��وم و‬ ‫داوطلب این کار نیستم‪».‬باقری لنکرانی درخصوص‬ ‫انتخابات ریاس��ت جمهوری اینده ه��م تاکید کرد‪:‬‬ ‫«چی��زی که می توانم بگویم این اس��ت که داوطلب‬ ‫این کار نیس��تم‪».‬وزیر س��ابق بهداشت همچنین در‬ ‫خصوص ساده حرف زدن احمدی نژاد و استفاده از‬ ‫الفاظی مانند « ُهلو» هم گفت‪« :‬از ش��نیدن ان حرف‬ ‫اوقاتم تلخ ش��د و گفتم که ح��رف خوبی نبود ولی‬ ‫ایشان را متهم نمی کنم که با تعمد این حرف را زده‬ ‫است‪ .‬می دانم چیزی که در دلش بوده را گفته است‪.‬‬ ‫اما من اقای احمدی نژاد را در زمانی که ساده حرف‬ ‫می زند می پسندم‪».‬‬ ‫عکس‬ ‫پرهیز از سیاه نمایی‬ ‫حضرت ایت اهلل خامن��ه ای رهبر معظم انقالب‬ ‫اس�لامی در دی��دار رئی��س و اعض��ای هیئت‬ ‫رئیس��ه اتاق ه��ای بازرگان��ی ای��ران و تهران‪،‬‬ ‫به پیش��رفت های بزرگ کش��ور در زمینه های‬ ‫گوناگون به ویژه در مس��ایل اقتصادی اشاره و‬ ‫خاطرنش��ان کردند‪ :‬باید این نگاه امیدافرین را‬ ‫مقدمه ای برای هر پیش��نهاد و طرحی قرار داد‬ ‫و در توضیح و تش��ریح وضعیت از نگاه منفی‬ ‫و س��یاه نمایی پرهیز کرد چرا که در سایه امید‪،‬‬ ‫نشاط حاصل می شود‪.‬‬ ‫دیدار صالحی با امانو‬ ‫عل��ی اکبر صالح��ی وزیر ام��ور خارجه هفته‬ ‫گذشته س��فری به وین داشت‪ .‬او روز سه شنبه‬ ‫در حال��ی که علی اصغر س��لطانیه را در کنار‬ ‫خود داشت‪ ،‬با یوکیا امانو مدیر کل اژانس بین‬ ‫المللی انرژی اتمی دیدار کرد‪.‬‬ ‫قائم مقام رهبری در امور افغانستان را عهده دار شد و‬ ‫عضو شورای عالی افغانستان بود‪.‬‬ ‫پس از ان راهی پاکس��تان شد و ارتباطات خود را با‬ ‫نیروهای جهادی و احزاب ش��یعه و سنی افغانستان‬ ‫عمیق تر کرد و تجربیات خود را در اختیار مجاهدان‬ ‫افغان گذاش��ت‪ .‬او با تش��کیل کالس های مختلف‪،‬‬ ‫در تقوی��ت ایدئول��وژی و ایج��اد وح��دت می��ان‬ ‫مجاهدان فعالی��ت می کرد و هنگام س��قوط دولت‬ ‫کمونیس��تی نجیب اهلل در کنار مجاه��دان افغان وارد‬ ‫کابل شد‪.‬‬ ‫پ��س از انکه طالب��ان بخش های عمده افغانس��تان‬ ‫را اش��غال ک��رد و کاب��ل در اس��تانه س��قوط قرار‬ ‫گرفت‪ ،‬ابوش��ریف به همراه تع��دادی از مجاهدان‬ ‫و نیروه��ای جه��ادی افغان‪ ،‬پیش از س��قوط کامل‬ ‫پایتخ��ت ب��ا تغییر چه��ره و ظاه��ر‪ ،‬از کابل خارج‬ ‫و پ��س از تحم��ل دش��واری های ف��راوان وارد‬ ‫پاکستان شد‪.‬‬ ‫او از ان پ��س‪ ،‬ب��ه زندگ��ی در میان ط�لاب دینی‬ ‫پاکستان بسنده کرد و به فعالیت های علمی و مذهبی‬ ‫مشغول شد‪ .‬ابوشریف در نخستین اظهارنظر پس از‬ ‫بازگشت به ایران گفته است که افغانستان و پاکستان‪،‬‬ ‫صحنه جنگ ناتو با اسالم است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫مراس��م ختم مادر حجت االسالم علی فالحیان‬ ‫وزیر اسبق اطالعات و نماینده مجلس خبرگان‬ ‫رهب��ری با حضور ش��خصیت های سیاس��ی و‬ ‫مقامات کش��وری در مسجد نور تهران برگزار‬ ‫شد‪ .‬منوچهر متکی وزیر سابق امور خارجه نیز‬ ‫در این مراسم حاضر شد‪.‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫متکی در کنار فالحیان‬ ‫حضور بقایی‬ ‫برخالف اخبار منتش��ر شده در برخی رسانه ها‪،‬‬ ‫حمید بقای��ی معاون اجرای��ی رییس جمهور و‬ ‫سرپرس��ت نهاد ریاس��ت جمهوری‪ ،‬در جلسه‬ ‫هفته گذش��ته هیات دولت حضور داشت و در‬ ‫کنار میرتاج الدینی معاون پارلمانی احمدی نژاد‬ ‫نشست‪.‬‬ ‫‪15‬‬ ‫سیاست‬ ‫دیگر طرح‬ ‫درباره یک‬ ‫نگاه‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫پیداو پنهانیکطرح‬ ‫‪1‬‬ ‫وقتی اجرای تفکیک جنسیتی لغو شد‬ ‫زمان زیادی طول نکشید تا تکبیر روسای دانشگاه ها‬ ‫در حمای��ت از وزیر علوم و طرح پیش��نهادی اش که به‬ ‫«تفکیک جنسیتی دانشگاه ها» معروف شد‪ ،‬پس از انتقاد‬ ‫رئیس جمهور و اعالم نامه خط��اب به دو وزیر علوم و‬ ‫بهداشت در خصوص رفع عدم اختالط در دانشگاه ها با‬ ‫صدور بیانیه ای به حمایت از سیاس��ت های اخیر دولت‬ ‫درباره منع تفکیک جنسیتی تبدیل شود‪ .‬طرحی که اگرچه‬ ‫وزیر علوم نام تفکیک جنسیتی را برایش نمی پسندد‪ ،‬اما‬ ‫ان را در راستای اجرای مصوبه شورای انقالب فرهنگی‬ ‫می داند‪.‬‬ ‫فالش بک‬ ‫اشاره وزیر علوم به مصوبه ای است که ‪24‬سال پیش یعنی‬ ‫‪16‬‬ ‫ششم مرداد سال ‪ 66‬و در صد و بیست و یکمین جلسه‬ ‫ش��ورای عالی انقالب فرهنگی به تصویب اعضا رسید؛‬ ‫ت در‬ ‫نخستین بند این مصوبه به نحوه برخورد و معاشر ‬ ‫دانشگاه ها اشاره کرده و مقرر کرده است که «دانشجویان‬ ‫زن و مرد الزم اس��ت در کالس های درس در دو ردیف‬ ‫جداگانه بنش��ینند»؛ تبصره ای هم ب��رای این بند وجود‬ ‫دارد که بر اساس ان «هرگاه برای دانشگاهی جدا کردن‬ ‫کالس های مختلط زنان و مردان میسر باشد و مشکلی از‬ ‫لحاظ بودجه و کیفیت تحصیل به وجود نیاورد‪ ،‬کالس ها‬ ‫باید جدا شوند‪».‬‬ ‫ در بخ��ش دیگری از این مصوبه ش��ورای عالی انقالب‬ ‫فرهنگی که مصوبات ان در حکم قانون الزم االجراست‪،‬‬ ‫تصریح ش��ده که «در اماکن عموم��ی مانند قرائت خانه‬ ‫کتابخانه ه��ا‪ ،‬خوابگاه ها و س��الن های غذاخ��وری باید‬ ‫دانش��جویان زن و مرد جدا باش��ند» و «روابط اس��اتید‪،‬‬ ‫دانشجویان و کارکنان باید مطابق با اخالق اسالمی باشد‬ ‫و هرکس خالف ان مشاهده کرد‪ ،‬بنابر اصل نهی از منکر‬ ‫ب��ه متخلفان تذکر داده و اگر رفع نش��د کمیته انضباطی‬ ‫تصمیم گیری خواهد کرد»‪.‬‬ ‫همچنین براساس این مصوبه تاکید شده است که «روسای‬ ‫دانشگاه ها باید تدابیری اتخاذ کنند که در محیط های اداری‬ ‫با توجه به امکانات موجود‪ ،‬از اختالط غیرضروری زن و‬ ‫مرد و تا جایی که منجر به تعدیل کار نشود‪ ،‬جلوگیری به‬ ‫عمل اید و همچنین مسئوالن مرد باید مسئول دفتر مرد‬ ‫داشته باشند‪».‬‬ ‫در بندی دیگر از این مصوبه تاکید ش��ده اس��ت که «در‬ ‫محیط های تردد و نصب اعالنات در دانش��گاه ها‪ ،‬هرگاه‬ ‫ازدح��ام زن��ان و مردان دانش��جو صورت گی��رد‪ ،‬باید‬ ‫ی انان در نظر گرفته ش��ود»‪.‬‬ ‫محیط ه��ای جداگانه ب��را ‬ ‫همچنین در این مصوبه مقرر شده است تا «دانشجویان‬ ‫مرد و زن از ازمایش��گاه ها‪ ،‬کارگاه ها‪ ،‬سالن های تشریح‪،‬‬ ‫اتاق کامپیوتر و‪ ...‬حتی المقدور در نوبت های خاص و به‬ ‫صورت جداگانه استفاده کنند» یا اینکه «دانشجویان مرد و‬ ‫زن الزم است در گروه های مجزا به فعالیت های گروهی‬ ‫جداگانه بنشینند‪ ،‬اما اگر در جایی امکاناتش وجود دارد که‬ ‫قطعا در کشور وجود دارد‪ ،‬کالس های زن و مرد را جدا‬ ‫برگزار کنیم و قانون می گوید مسئول اجرای ان روسای‬ ‫دانشگاه ها هستند اما عده ای از اینکه این قانون دارد اجرا‬ ‫می شود می سوزند‪ .‬گویا خوشحال بوده اند که این قانون‬ ‫که مصوب ‪ 24‬سال پیش است تاکنون اجرا نشده بوده و‬ ‫حال می سوزند که چرا می خواهد اجرا شود‪».‬‬ ‫وزی��ر علوم البته زمان اجرای این طرح را نیز اعالم کرده‬ ‫بود‪ .‬او به روس��ای دانش��گاه ها گفته بود‪« :‬قصد داریم از‬ ‫اول مهرماه اگر امکانات برای جدا شدن کالس های زن و‬ ‫مرد نبود دانشجویان در کالس های درسی در دو ردیف‬ ‫جداگانه بنشینند و مسئول اجرای این ایین نامه براساس‬ ‫مصوبه شورای عالی انقالب فرهنگی روسای دانشگاه ها‬ ‫و مدارس عالی هستند‪».‬‬ ‫کامران دانشجو‪ ،‬وزیر علوم کابینه دهم در پایان سخنانش‬ ‫از روسای دانشگاه ها پرسید که ایا شفاف تر از این می شد‬ ‫درباره تصمیم مان برای اجرای قانون جلوگیری از اختالط‬ ‫زن و مرد در دانشگاه صحبت کرد؟‬ ‫روسای دانشگاه های دولتی حاضر در سالن برگزاری این‬ ‫نشس��ت با سر دادن «تکبیر» موافقت خود را با شفاف و‬ ‫صریح بودن س��خن وزیر علوم‪ ،‬تحقیقات و فناوری و‬ ‫حمایت از وی ابراز داشتند‪.‬‬ ‫مسئله تفکیک جنسیتی که بوسیله یک‬ ‫وزیر غیور طرح و برنامه ریزی شده بود یکی‬ ‫از خواسته های مهم مردم است و باید از سوی‬ ‫مسئوالن اجرا شود‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫و دانش��جویی از قبیل انجام پروژه ها‪ ،‬طراحی و کارهای‬ ‫عملی بپردازند‪ ،‬مگر اینکه جدا کردن زن و مرد منجر به‬ ‫انحالل یا تعطیلی کالس شود»‪.‬‬ ‫حمایت روسای دانشگاه ها از وزیر علوم‬ ‫چهاردهم تیرماه در نشس��تی که وزیر علوم و روسای‬ ‫دانش��گاه ها حض��ور داش��تند و در حالی ک��ه حرف و‬ ‫حدیث ه��ای فراوان��ی در مورد این طرح مطرح ش��ده‬ ‫بود‪ ،‬کامران دانشجو تالش فراوانی کرد تا به شایعات و‬ ‫حواشی این طرح خاتمه دهد‪.‬‬ ‫او با اس��تناد به یکی از مصوبات ش��ورای عالی انقالب‬ ‫فرهنگی در ‪24‬س��ال قبل مبنی بر اینکه دانشجویان زن‬ ‫و م��رد الزم اس��ت در کالس ه��ای درس در دو ردیف‬ ‫جداگانه بنشینند‪ ،‬گفت‪« :‬کاری که می خواهیم بکنیم این‬ ‫اس��ت که دانشجویان زن و مرد در کالس های درس در‬ ‫دو ردیف جداگانه بنشینند‪ ،‬پس دیوار نمی خواهیم بکشیم‬ ‫وهیچ کس با مشارکت زن و مرد در امور پژوهشی و علم‬ ‫و دانش مخالفتی ندارد‪ ،‬بلکه مناس��بات بین زن و مرد به‬ ‫سبک غربی را اختالط می گوییم‪ ».‬دانشجو تاکید کرده بود‪:‬‬ ‫«می خواهیم کالس های درس��ی دانشگاه را اگر امکانات‬ ‫برگزاری جداگان��ه کالس های زن و مرد وجود ندارد به‬ ‫این ترتیب برگزار کنیم که دختران و پسران در دو ردیف‬ ‫اغاز واکنش ها به سخنان وزیر علوم‬ ‫این اظهارات وزیر علوم که به تعبیر خود وی شفاف ترین‬ ‫س��خنانی ب��ود که می ش��د در ای��ن رابط��ه و عزم و‬ ‫نیتش بیان ش��ود‪ ،‬واکنش های متفاوتی در پی داش��ت‪.‬‬ ‫ای��ت اهلل احمد علم الهدی در این مورد گفت‪« :‬مس��اله‬ ‫تفکیک جنس��یتی که به وس��یله یک وزیر غیور طرح و‬ ‫برنامه ریزی شده بود نیز یکی از خواسته های مهم مردم‬ ‫اس��ت و باید از سوی دولت و مسئوالن اجرا شود‪ ».‬او با‬ ‫بیان اینکه عده زیادی از خواهران فرهیخته و تحصیل کرده‬ ‫توانسته اند با حفظ حجاب خود در سطوح باالی اموزشی‪،‬‬ ‫اداری و پزشکی موفقیت کسب کنند‪ ،‬بدحجابی در قشر‬ ‫زنان روشنفکر ایرانی را میان عده ای کم دانست‪.‬‬ ‫هاشمی رفسنجانی دیگر شخصیتی بود که در این مورد به‬ ‫اظهار نظر پرداخت‪ .‬رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام‬ ‫درباره طرح تفکیک جنسیتی در دانشگاه ها گفت که در‬ ‫خصوص مسائل مربوط به حوزه اسالم و مقوالت انسانی‬ ‫نباید سیاس��ی کاری کرد‪ ،‬بلکه باید موضوع را به صورت‬ ‫کارشناسی حل کرد‪.‬‬ ‫ایت اهلل مجتهد شبستری‪ ،‬امام جمعه تبریز نیز در این مورد‬ ‫گفت‪ « :‬تفکیک جنسیتی در دانشگاه ها موجب جلوگیری‬ ‫از گسترش مفاسد اخالقی می شود و در این زمینه منتظر‬ ‫فرمایش رهبری هستیم و سخن دیگر افراد در این زمینه‬ ‫اهمیتی ندارد‪».‬‬ ‫وی خاطر نش��ان ک��رد‪ « :‬این طرح ممکن اس��ت دارای‬ ‫هزینه های��ی از جه��ت تامی��ن فضای اموزش��ی و به‬ ‫کارگیری اساتید باشد‪ ،‬اما شورای عالی انقالب فرهنگی‬ ‫باید در این زمینه به اهم و غیراهم پرداخته و با واقع بینی‬ ‫در مورد مسائل کشور تصمیم گیری کند‪».‬‬ ‫اما ای��ت اهلل احمد خاتم��ی‪ ،‬امام جمع��ه موقت تهران‬ ‫نیز واکنش��ی متفاوت به این طرح داشت‪ .‬او با اشاره به‬ ‫طرح تفکیک جنسیتی دانشگاه ها گفت‪« :‬رئیس یکی از‬ ‫دانشگاه های تهران به دلیل جدا کردن کالس های اقایان‬ ‫و خانم ها با چه منطقی باید بازخواست شود؟ باید به این‬ ‫فرد مدال داد نه اینکه وی مورد بازخواس��ت و اعتراض‬ ‫قرار گیرد که چرا تفکیک جنس��یتی می کنید‪ .‬چه بس��ا‬ ‫امام(ره) در مقطعی که ممکن بود این امر به انقالب تهمت‬ ‫و ضربه وارد کند‪ ،‬ان گونه عمل کردند ولی مقاطع فرق‬ ‫می کند و باید به مقاطع زمانی توجه کرد‪».‬‬ ‫مسعود گنجی‪ ،‬رئیس دانشگاه محقق اردبیلی هم در این‬ ‫زمینه چنین اظهارنظر کرد‪« :‬موضوع تفکیک جنسیتی که‬ ‫امروز مطرح است همان هدفمند کردن پذیرش دانشجو‬ ‫برای انجام وظایف شرعی و اسالمی و مبارزه‬ ‫با مفاسد اخالقی هرگونه هزینه ای مجاز است‪.‬‬ ‫مسئوالن می بایست تفکیک جنسیتی‬ ‫را وظیفه خود بدانند‬ ‫دانشگاه برای تفکیک جنسیتی اماده نیست‬ ‫این طرح باید به صورت معقول و‬ ‫طبیعی اجرا شود نه اینکه طوری باشد‬ ‫که افکار عمومی نسبت به ان واکنش‬ ‫نشان دهد‪ .‬تفکیک جنسیتی به صورت‬ ‫مطلق ضرورتی ندارد‬ ‫‪17‬‬ ‫است‪.‬ما اعتقاد داریم موضوع تفکیک جنسیتی با هدف‬ ‫جدا کردن دختران و پس��ران در دانشگاه یا دیوار حایل‬ ‫بین انها نیست بلکه هدفمند کردن پذیرش دانشجو در‬ ‫رش��ته های مختلف است تا بستر تحصیل مناسب برای‬ ‫دانشجویان فراهم ش��ود‪ .‬ما نمی توانیم محدودیتی برای‬ ‫برادران و خواهران دانش��جو به وجود اوریم‪ ،‬اما باید به‬ ‫این نکته توجه کنیم که براساس نیاز کشور نیرو سازی و‬ ‫تربیت دانشجو انجام شود‪ ».‬او تاکید کرد‪« :‬در این مقوله‬ ‫فرقی ن��دارد که خواهر یا برادر پذی��رش کنیم‪ ،‬اما مهم‬ ‫توجیه دار بودن رش��ته دایر شده و جذب دانشجو است‬ ‫که به عنوان نمونه نمی توان در رش��ته مکانیک یا برخی‬ ‫رشته های صنعتی اقدام به پذیرش دانشجوی دختر کرد‪».‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫خط قرمز رئیس جمهور بر طرح جداسازی‬ ‫اما زمان زیادی نکشید که این طرح که وزیر علوم وعده‬ ‫اج��رای ان را از ابت��دای مهرماه یعنی اغاز س��ال جدید‬ ‫تحصیلی دانشگاه ها داده بود با نامه رئیس جمهور متوقف‬ ‫ش��د‪ .‬احمدی نژاد در نامه ای به وزرای علوم و بهداشت‬ ‫چنین نوشت‪:‬‬ ‫‪ -1‬ش��نیده ش��ده اس��ت که اس��اتید بی رویه بازنشسته‬ ‫می ش��وند‪ .‬ضروری است تا بررسی و تصویب ائین نامه‬ ‫بازنشستگی اعضای هیات علمی در شورای عالی انقالب‬ ‫فرهنگی از هر نوع بازنشسته نمودن اعضا خودداری شود‪.‬‬ ‫‪ -2‬شنیده شده اس��ت که در برخی دانشگاه ها‪ ،‬رشته ها‬ ‫و کالس های تک جنس��یتی بدون لح��اظ تبعات اعمال‬ ‫می گردد‪.‬‬ ‫ضروری است فوری از این اقدامات سطحی و غیرعالمانه‬ ‫جلوگیری شود‪.‬‬ ‫در هر دو مورد نتیجه را اعالم نمائید‪.‬‬ ‫پس از این نامه احمدی نژاد بود که همه چیز رنگ دیگری‬ ‫به خود گرفت‪ .‬موافقان دولتی اجرای این طرح به یکباره‬ ‫نظری متفاوت با گذشته مطرح کردند‪.‬‬ ‫کامران دانشجو در خصوص نامه رئیس جمهور و نیت وی‬ ‫از متوقف ماندن اجرای عدم اختالط در دانشگاه ها گفت‪:‬‬ ‫«این راهکار یعنی تشکیل برخی کالس های تک جنسیتی‬ ‫و رشته های تک جنس��یتی در برخی دانشگاه ها یا اعالم‬ ‫برخی دانشگاه ها برای مقررات ورودی های جدید از اول‬ ‫مهر‪ ،‬به نظر رئیس جمهورمان تبعات سویی داشته و ممکن‬ ‫بود یک دوگانگی در درون دانشگاه پیش بیاورد که بدین‬ ‫ ترتیب ان هدف اصلی را زیرسوال می برد‪».‬‬ ‫وی اف��زود‪« :‬در نتیجه ممکن بود ان هدفی که روس��ای‬ ‫دانش��گاه ها و وزارت عل��وم ب��رای ان دلس��وزانه اقدام‬ ‫دانشجو با اعالم اینکه با‬ ‫دستور رئیس جمهور این‬ ‫شیوه اخیر متوقف می شود‪،‬‬ ‫اضافه کرد‪« :‬ایجاد کالس‬ ‫تک جنسیتیدردانشگاهی‬ ‫که در هر دو جنس پذیرش‬ ‫دارد‪ ،‬متوقف می شود‪.‬‬ ‫بدون اینکه بقیه فعالیت ها‬ ‫در مسیر اسالمی شدن‬ ‫دانشگاه ها زیر سوال‬ ‫برده شود ‪».‬‬ ‫می کردند با چالش های بی جهتی روبه رو ش��ود‪ .‬بنابراین‬ ‫رئیس جمهور فرم��ان توقف و جلوگیری از ان را صادر‬ ‫کردند که توس��ط مس��ئوالن وزارت علوم و نیز روسای‬ ‫دانشگاه ها و مراکز اموزش عالی به گوش جان شنیده شد‬ ‫و دستور وی بی وقفه اجرا می شود‪».‬‬ ‫دانش��جو با اعالم اینکه ب��ا دس��تور رئیس جمهور این‬ ‫شیوه اخیر متوقف می ش��ود‪ ،‬اضافه کرد‪« :‬ایجاد کالس‬ ‫تک جنسیتی در دانشگاهی که در هر دو جنس پذیرش‬ ‫دارد‪ ،‬متوقف می شود‪ .‬بدون اینکه بقیه فعالیت ها در مسیر‬ ‫اسالمی شدن دانشگاه ها زیر س��وال برده شود و مطمئنا‬ ‫توق��ف این ه��دف کلی مدنظر رئیس جمه��ور نبوده و‬ ‫نخواهد بود‪ .‬البته تاکید می کنم دستور مطاع رئیس جمهور‬ ‫به گوش جان شنیده و بالفاصله عملی می شود‪».‬‬ ‫تغییر نظر وزارت علوم و روسای دانشگاه ها‬ ‫وزارت علوم و روسای دانشگاه هم در راستای پشتیبانی‬ ‫از رئیس جمهور و اظهارنظر وزیر علوم تغییر موضع دادند‬ ‫و بیانیه هایی را به طور جداگانه صادر کردند‪.‬‬ ‫وزارت علوم در این زمینه تاکید کرد‪« :‬انچه اخیرا تحت‬ ‫عنوان «طرح تفکیک جنسیتی» از سوی برخی رسانه ها‬ ‫مطرح ش��ده با واقعیت انطباق ن��دارد و وزارت علوم‬ ‫تاکن��ون طرح��ی تحت عن��وان تفکیک جنس��یتی در‬ ‫دانشگاه های کشور تدوین و ارائه نکرده است‪».‬‬ ‫در بخش دیگر این بیانیه به ابعاد اسالمی کردن دانشگاه ها‬ ‫اشاره شده است‪ .‬در این بیانیه امده است‪« :‬صراحتا اعالم‬ ‫می شود انچه به جد مورد تاکید و تعقیب است موضوع‬ ‫اسالمی شدن دانشگاه ها در دو بعد محتوا و ظاهر است‬ ‫که در این زمینه تغییر و تحول در سرفصل ها و محتوای‬ ‫دروس علوم انس��انی به عنوان یک اصل است‪ ،‬چرا که‬ ‫علوم انسانی مقصد را مش��خص می کند‪ .‬در عین حال‬ ‫اجرای مصوبات س��ال های ‪ 1366‬و ‪ 1384‬شورای عالی‬ ‫انقالب فرهنگی به عنوان رعایت ش��ئونات اس�لامی و‬ ‫راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف و حجاب که بعضا‬ ‫مغفول مانده است پیگیری می شود‪».‬‬ ‫بخ��ش اخر بیانی��ه وزارت علوم تاکید ب��ر رفع نگرانی‬ ‫رئیس جمه��ور درخص��وص رف��ع ع��دم اخت�لاط در‬ ‫دانشگاه ها دارد‪ .‬این بیانیه می افزاید‪« :‬بدیهی است دستور‬ ‫ریاست محترم جمهوری و رئیس شورای عالی انقالب‬ ‫فرهنگی نصب العین ب��وده و برنامه های این وزارتخانه‬ ‫در راستای مصوبات ش��ورای عالی انقالب فرهنگی به‬ ‫حیط��ه اجرا درمی اید و وزارت علوم درصدد دس��تیابی‬ ‫به راهکارهای عالمانه تر و کارشناس��ی ش��ده در اجرای‬ ‫تمام و کمال مصوبات مذکور بوده تا ضمن رفع نگرانی‬ ‫ریاست محترم جمهور‪ ،‬دغدغه مراجع عظام را نیز برطرف‬ ‫کرده و انتظار بحق مردم ش��ریف و متدین ایران اسالمی‬ ‫ را در تحقق دانش��گاه اسالمی با طبع تدریجی تغییرات‬ ‫فرهنگی محقق سازد‪».‬‬ ‫بیانیه روسای دانشگاه ها‬ ‫روس��ای دانشگاه های کشور نیز در بیانیه پایانی نشست‬ ‫فرهنگ��ی و اجتماعی که در ‪ 11‬بند صادر ش��د‪ ،‬پس از‬ ‫دو روز بح��ث و تبادل نظر در خصوص فضای فرهنگی‬ ‫دانشگاه ها بر مواردی تاکید کردند‪ .‬چنین به نظر می رسد‬ ‫مهمتری��ن بخش ای��ن بیانیه در بند هش��ت ان و درباره‬ ‫تاکید بر سخنان رئیس جمهور مبنی بر رفع عدم اختالط‬ ‫در دانش��گاه ها تعریف می شود‪ .‬در این بند از بیانیه امده‬ ‫بود‪« :‬شرکت کنندگان در نشست ضمن تقدیر از مراجع‬ ‫معظم تقلید که هموار ه هادی معنوی این عرصه بوده اند با‬ ‫توجه به مبانی پیش گفته در امر عفاف و حجاب‪ ،‬برنامه ها‬ ‫و اقدامات��ی را ک��ه در این حوزه فراتر از برداش��ت های‬ ‫نازل ش��کلی و مبتنی بر سیاس��ت های عالمانه‪ ،‬قانونی‪،‬‬ ‫منطق��ی و روش ه��ای اصولی و تدریج��ی مورد توجه‬ ‫ریاست جمهوری تعریف شوند را امری الزم و ضروری‬ ‫می دانند‪».‬‬ ‫روس��ای دانش��گاه ها همچنین همگان را ب��ه پرهیز از‬ ‫ش��عارزدگی در اعالم موافقت یا مخالفت در این عرصه‬ ‫دعوت می کنند و مصرانه از مسئوالن اموزش عالی کشور‬ ‫می خواهند بسترهای اجرایی شدن این امر مهم را فراهم‬ ‫سازند‪g .‬‬ ‫دوری از افراط و تفریط‬ ‫علیرضا سلیمی ‪ /‬عضو کمیسیون اموزش مجلس‬ ‫‪2‬‬ ‫طرح تفکیک جنسیتی‬ ‫انچنان که وزی��ر محترم در‬ ‫کمیس��یون هم اعالم کردند‬ ‫به معنی دیوارکشی و کشیدن‬ ‫پرده نیست‪.‬‬ ‫از انجایی که ما متش��رع هس��تیم و حتی بسیاری از‬ ‫دانشجویان این مس��اله را عنوان کرده اند‪ ،‬وزیر گفت‬ ‫تا جایی که امکان داشته باشد در یک کالس با توجه‬ ‫به امکانات این تفکیک صورت بگیرد‪ .‬این مساله در‬ ‫کمیسیون اعالم شد و هیچ مخالفی هم نسبت به این‬ ‫مساله وجود نداشت‪.‬‬ ‫تقریبا تمام اعضای کمیس��یون از این طرح حمایت‬ ‫کردند و گفتند که باید تالش کنیم تا جایی که امکان‬ ‫دارد به سمتی پیش برویم که احکام شرع در دانشگاه ها‬ ‫‪18‬‬ ‫مورد س��وال ق��رار نگیرد و تا جایی ک��ه امکانات اجازه‬ ‫می دهد بدون افراط و تفری��ط و تندرویی های غیرقابل‬ ‫دفاع این امر باید محقق شود‪.‬‬ ‫وقتی وزارت علوم این طرح را به این ش��کل اعالم کرد‬ ‫و بر اساس این اعالم‪ ،‬مساله به دانشگاه ها واگذار شد‪ ،‬به‬ ‫این معنا که یک الزام و حکم یکنواخت شکل نگیرد بلکه‬ ‫بر حس��ب امکانات دانشگاه ها هر دانشگاهی بسنجد و‬ ‫ببیند تا چه اندازه می تواند این کار را انجام دهد‪.‬‬ ‫به نظر می رسد مسائلی که بعدا به وجود امد و انگونه که‬ ‫رئیس جمهور به این طرح اطالق غیرعالمانه داد‪ ،‬نش��ان‬ ‫می دهد که باید هماهنگی های بیشتری در دولت صورت‬ ‫بگیرد که سبب نشود تلقی متفاوتی از ان صورت گیرد‪.‬‬ ‫این عدم هماهنگی باعث ش��د اتفاقاتی بیفتد که اثرات‬ ‫مطلوبی در جامعه نداشت‪.‬‬ ‫عجله در اجرای بعضی از دس��تورات و عدم هماهنگی‬ ‫بازخ��ورد خوبی در بر ندارد‪ .‬کمااینکه اقای وزیر فتوای‬ ‫مراجع عظام تقلید را نیز به همراه داشتند که باید بر اساس‬ ‫فتوای مراجع عمل کنیم‪.‬‬ ‫بای��د اضاف��ه کن��م ک��ه در بعض��ی از کش��ورهای‬ ‫غیر مس��لمان هم این کار را انجام می دهند و این امر‬ ‫باعث کیفیت بخشی در تدریس دانشگاه ها شده است‪.‬‬ ‫این مس��اله هم تجربه ش��ده و هم عقل و شرع ان را‬ ‫تاییدمی کند‪.‬‬ ‫البته بعضی رس��انه ها به نحو دیگری این موضوع را‬ ‫منتقل کردند و باعث شدند تصورات دیگری از این‬ ‫طرح در ذهن بعضی ها ایجاد شود‪ .‬واقعیت این است‬ ‫که نباید تحت تاثیر القائات رسانه ای قرار گرفت و بر‬ ‫حس��ب انچه منطق و عقل و شرع حکم می کند باید‬ ‫رفتار کرد‪.‬‬ ‫این قانون قبال تصویب شده و باید اجرایی شود‪ .‬اگر‬ ‫قانون اشتباه است باید اصالح شود و اگر نیست هیچ‬ ‫دلیلی برای اجرا نشدن ان وجود ندارد‪.‬‬ ‫البته بعضی ها می خواهند با این اتفاقات جو سیاسی‬ ‫بسازند‪ .‬نباید بی انصافی کرد‪g .‬‬ ‫استانداری که وزیر شد‬ ‫‪3‬‬ ‫وزیر علوم کابینه دوم‬ ‫احمدی نژاد‪ ،‬پیش از دولت‬ ‫نهم سمت هایی چون معاون‬ ‫سازمان پژوهش های علمی‬ ‫ و صنعتی ایران‪،‬‬ ‫قائم مقام معاونت‬ ‫دانشجویی وزارت علوم‬ ‫و رئیس مرکز تحقیقات و‬ ‫طراحی فناوری های نوین‬ ‫هوا فضای وزارت دفاع را در‬ ‫کارنامه خود داشت‬ ‫سیاست‬ ‫عال��ی الکترونیک (ماه��واره) صا ای��ران و رئیس مرکز‬ ‫تحقیقات و طراحی فناوری های نوین هوا فضای وزارت‬ ‫دفاع را در کارنامه خود داشت‪ .‬دانشجو در سال ‪ 1384‬از‬ ‫سوی مصطفی پورمحمدی‪ ،‬وزیر کشور وقت به سمت‬ ‫استاندار تهران منصوب شد و در ‪ ۱۶‬ابان ‪ ۱۳۸۷‬از سوی‬ ‫مرح��وم علی کردان به عنوان قائم مقام و معاون سیاس��ی‬ ‫وزارت کش��ور انتخاب ش��د‪ .‬او پس از استیضاح کردان‬ ‫با حکم احمدی نژاد به عنوان سرپرس��ت وزارت کشور‬ ‫منصوب ش��د‪ .‬دانش��جو در اس��فند ‪ ۱۳۸۷‬و در استانه‬ ‫برگزاری انتخابات ریاست جمهوری دهم به عنوان رئیس‬ ‫س��تاد انتخابات کشور منصوب ش��د و حدود شش ماه‬ ‫بعد از مجلس رای اعتماد گرفت و به عنوان وزیر علوم‪،‬‬ ‫تحقیقات و فناوری دولت دهم کار خود را اغاز کرد‪.‬‬ ‫وزیر عل��وم چندی پیش با س��خنانی در یک کنفرانس‬ ‫مطبوعاتی خبرساز شد‪ .‬دانشجو گفت‪« :‬حرکت به سمت‬ ‫ی شدن دانشگاه ها رکن اصلی وزارت علوم است‬ ‫اسالم ‬ ‫و عقب نش��ینی نخواهیم کرد‪ .‬مخالفان این طرح هر چه‬ ‫می خواهند جوسازی کنند‪ ».‬وزیر علوم با بیان اینکه یکی‬ ‫از ارکان اسالمی شدن دانش��گاه ها‪ ،‬ظواهر و نمادهای‬ ‫دانش��گاهی اس��ت‪ ،‬گفت‪« :‬عده ای به دنبال جوسازی‬ ‫هس��تند و اکنون اسالمی شدن دانش��گاه ها به موضوع‬ ‫اصلی رسانه ها تبدیل شده است‪».‬وی به نظرات مراجع‬ ‫تقلید در خصوص اختالط دانش��جویان دختر و پسر‬ ‫در دانشگاه ها اش��اره کرد و گفت‪« :‬ایات عظام علوی‬ ‫گرگانی‪ ،‬س��بحانی‪ ،‬مکارم ش��یرازی‪ ،‬جوادی املی و‬ ‫سایر مراجع اختالط دانشجویان دختر و پسر را مذموم‬ ‫شناخته اند‪».‬‬ ‫دانش��جو افزود‪« :‬اگر امکاناتی وجود داش��ته باشد که‬ ‫دانش��جویان دختر و پس��ر در کالس ه��ای جداگانه‬ ‫تحصیل کنند‪ ،‬چه اش��کالی پیش می اید؟ ایا مخالفان‬ ‫این طرح می میرند؟»او در عین حال تاکید کرد که «در‬ ‫وزارت علوم و دانشگاه ها طرحی به نام طرح تفکیک‬ ‫جنسیتی به صورت مدون وجود ندارد و اسالمی شدن‬ ‫دانش��گاه ها را بر اساس قوانین ش��ورای عالی انقالب‬ ‫فرهنگ��ی و ائین نامه حدود ش��ئونات اس�لامی دنبال‬ ‫می کنیم»‪ .‬وزیر علوم تصریح کرد‪« :‬واژه تفکیک جنسیتی‬ ‫نه از ماست و نه مدون شده در وزارت علوم است‪ .‬اما‬ ‫شاید نگاه کسانی که دلسوز دین هستند‪ ،‬در راستای بند‬ ‫یک مصوبه شورای عالی انقالب فرهنگی باشد‪».‬‬ ‫دانشجو افزود‪« :‬در بند یک مصوبه شورای عالی انقالب‬ ‫فرهنگی امده که دانشجویان دختر و پسر در دو ردیف‬ ‫جداگانه در کالس های درس تحصیل کنند و بر اساس‬ ‫این قانون ما قصد نداریم در دانشگاه ها دیوار بکشیم‪».‬‬ ‫او تاکید کرد‪« :‬دانش��جویان دختر و پسر الزم است در‬ ‫دو طرف کالس های درس حضور داشته باشند اما در‬ ‫تبصره مصوبه شورای عالی انقالب فرهنگی امده که‬ ‫اگر امکانات موجود باش��د‪ ،‬می توان کالس های درس‬ ‫دانشجویان دختر و پسر را جدا کرد‪».‬‬ ‫وزیر علوم به این نکته نیز اش��اره ک��رد که اگر امکان‬ ‫جداسازی کالس های دانشجویان دختر و پسر موجود‬ ‫نباشد و امکانات ان مهیا نشود‪ ،‬کالس های درس باید‬ ‫در دو ردیف جداگانه برگزار شود‪g .‬‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫کامران دانشجو متولد سال ‪ 1336‬در دامغان است‪.‬‬ ‫برادر او خسرو دانش��جو‪ ،‬عضو و سخنگوی شورای‬ ‫شهر تهران و دیگر برادر او فرهاد دانشجو مدتی رئیس‬ ‫دانشگا ه تربیت مدرس بود و چندی بعد به عنوان یکی‬ ‫از اعضای هیات امنای دانشگاه ازاد انتخاب شد‪ .‬کامران‬ ‫دانشجو بنا بر اعالم س��ایت دانشگاه علم و صنعت و‬ ‫سایت ش��خصی خود‪ ،‬دارای مدرک دکترای هوافضا‬ ‫از انگلس��تان اس��ت‪ .‬او پس از بازگشت از انگلستان‬ ‫در گفت وگویی با روزنام��ه قدس گفت که در دوران‬ ‫دانش��جویی از انگلیس اخراج شده و به این کشور و‬ ‫همه کشورهای عضو پیمان شنگن ممنوع الورود شده ‬ ‫اس��ت‪ .‬او هنگامی که سمت اس��تانداری تهران را در‬ ‫اختیار داش��ت‪ ،‬درباره احتمال س��فیر شدنش در لندن‬ ‫گفت‪« :‬من به انگلیس ممنوع الورود هستم‪ ».‬وی توضیح‬ ‫داد‪« :‬در قضیه سلمان رشدی به همراه هفت دانشجوی‬ ‫دیگر‪ ،‬از انگلستان اخراج شدیم و در گذرنامه من درج‬ ‫شده تا زمانی که موضوع سلمان رشدی وجود داشته‬ ‫باش��د‪ ،‬من حق ورود به انگلستان و کشورهای پیمان‬ ‫شنگن را ندارم‪».‬در جلسه رای اعتماد به کامران دانشجو‬ ‫برای وزارت علوم‪ ،‬برخی نمایندگان مدعی شدند که‬ ‫مدرک تحصیلی او مش��کالتی دارد و دانشجو پس از‬ ‫اخراج از انگلستان درس خود را ناتمام گذاشته است‪.‬‬ ‫اما یک روز پیش از رای اعتماد‪ ،‬فرهاد دانش��جو اعالم‬ ‫کرد که برادرش در ایران دکترا گرفته است‪ .‬چندی پس‬ ‫از ان مدرک تحصیلی دانشجو در مجلس بررسی شد‬ ‫و علی الریجانی‪ ،‬رئیس مجلس رس��ما اعالم کرد که‬ ‫بر اس��اس بررس��ی کمیس��یون اموزش و تحقیقات‪،‬‬ ‫مدرک تحصیلی کامران دانشجو‪ ،‬وزیر پیشنهادی علوم‬ ‫هیچ مشکلی ندارد و او مراحل استادی و دانشیاری را‬ ‫گذرانده است‪.‬‬ ‫وزیر عل��وم کابین��ه دوم محمود احمدی ن��ژاد‪ ،‬پیش‬ ‫از دول��ت نهم س��مت هایی چ��ون معاون س��ازمان‬ ‫پژوهش های علمی و صنعتی ایران‪ ،‬قائم مقام معاونت‬ ‫دانشجویی وزارت علوم‪ ،‬معاون اجرایی مرکز تحقیقات‬ ‫نگاهی به فعالیت های اجرایی کامران دانشجو‬ ‫‪19‬‬ ‫گفت و گو با عضو هیات رئیسه فراکسیون اصولگرایان مجلس درباره تفکیک جنسیتی؛‬ ‫طرح بلند مدت‬ ‫امید کرمانی ها‬ ‫‪ 4‬علی کریمی فیروزجایی‪ ،‬عضو هیات رئیسه فراکسیون اصولگرایان مجلس معتقد‬ ‫است‪« :‬طرح تفکیک جنسیتی دانشگاه ها یک مطالبه عمومی است اما نباید بی مطالعه‬ ‫و ناپخته اجرا شود چراکه اثار سوء ان می تواند عملیاتی کردن طرح را به کل منتفی‬ ‫کند‪ ».‬عضو کمیسیون اموزش و تحقیقات مجلس می گوید‪« :‬وزارت علوم باید قبل‬ ‫از اجرای طرح بسترهای الزم را فراهم و اطالع رسانی‪ ،‬اگاهی بخشی و فرهنگ سازی‬ ‫عمومی انجام دهد تا خانواده ها بدانند این طرح گریز ناپذیر است و به خاطر خواسته‬ ‫یک گروه یا یک جریان سیاسی صورت نمی گیرد‪».‬‬ ‫اق��ای کریم��ی! اس��اس ط��رح تفکیک‬ ‫جنسیتی دانش��گاه ها چیست و با اسالمی‬ ‫ک��ردن مراکز ام��وزش عالی چه نس��بتی‬ ‫دارد؟‬ ‫‪ l‬ط��رح تفکی��ک جنس��یتی دانش��گاه ها‪ ،‬مصوبه‬ ‫ش��ورای عالی انق�لاب فرهنگ��ی در ده��ه هفتاد‬ ‫ب��وده و به واقع یکی از گامی های اصلی اس�لامی‬ ‫ک��ردن دانش��گاه اس��ت ت��ا به واس��طه ان اختالط‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪20‬‬ ‫دانش��جویان دختر و پس��ر در مراکز اموزش عالی‬ ‫به حداقل برس��د‪ .‬متاسفانه امروز شاهد یک جریان‬ ‫تخریب��ی علیه این اق��دام زیربنایی و زیرس��اختی‬ ‫فرهنگی‪ -‬مذهبی هس��تیم‪.‬‬ ‫این طرح به چه ش��کلی قرار اس��ت اجرا‬ ‫ش��ود و هدف غایی و نهایی ان از سوی‬ ‫مسئوالن امر چگونه تعریف شده اس��ت؟‬ ‫‪ l‬ق��رار نیس��ت با ای��ن کار بین دختر و پس��ر در‬ ‫دانش��گاه ها دیوار بکش��ند و با این شیوه انها را از‬ ‫یکدیگر جدا کنند بلکه تفکیک جنسیتی دانشجویان‬ ‫باید به لحاظ نرم افزاری و س��خت افزاری عملیاتی‬ ‫شود‪.‬‬ ‫در واقع هدف ان است که از اختالط های بی مورد‬ ‫جلوگیری ش��ود‪ .‬بنابراین الزم اس��ت طی یک کار‬ ‫کارشناس��ی ظرفیت های موجود بررس��ی و سپس‬ ‫متناس��ب با ان مرحله به مرحله طرح اجرا ش��ود‪.‬‬ ‫ش��ما از مرحل��ه به مرحله ب��ودن اجرای‬ ‫طرح صحب��ت کردید‪ ،‬پای��ه اولیه ان از‬ ‫کجا انجام می شود؟‬ ‫‪ l‬طبیعتا پس از کار کارشناسی مشخص می شود که در‬ ‫برخی محیط ها از همان ابتدا امکان تحصیل جداگانه‬ ‫دو جن��س وجود دارد‪ ،‬از ای��ن رو می توان کار را‬ ‫از همانج��ا ش��روع ک��رد چون در س��ال های اخیر‬ ‫گروه های س��ازمان یافته جهت ترویج مسائل بی بند‬ ‫و ب��اری و بی عفت��ی در محیط ه��ای دانش��جویی‬ ‫فعالیت می کنند‪.‬‬ ‫ایا کمیس��یون اموزش و تحقیقات مجلس‬ ‫نیز از این اتفاقات اگاهی دارد؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬چندی��ن گزارش از دانش��گاه های مختلف‬ ‫کش��ور در این رابطه به اطالع کمیس��یون رس��یده‬ ‫اس��ت‪ .‬معتقدم در کالس ها‪ ،‬س��لف س��رویس ها‪،‬‬ ‫س��رویس های ای��اب و ذه��اب‪ ،‬اردوه��ا و دیگر‬ ‫جاهایی که امکان و قابلی��ت تفکیک را دارند باید‬ ‫به دختران و پس��ران دانشجو خدمات مستقل ارائه‬ ‫ش��ود‪ .‬امروز اق��دام وزارت عل��وم مطالبه عمومی‬ ‫اح��اد م��ردم اس��ت و خانواده ها نگ��ران وضعیت‬ ‫فرهنگ��ی و اجتماعی فرزندانش��ان در دانش��گاه ها‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫جالب اس��ت ک��ه وزیر علوم وقتی برای تش��ریح‬ ‫طرح تفکیک جنس��یتی دانش��جویان به کمیس��یون‬ ‫اموزش و تحقیق��ات مجلس امد قریب به اکثریت‬ ‫نمایندگان از این کار اس��تقبال کردند‪ .‬حتی برخی‬ ‫از اعض��ای کمیس��یون که فرزندان ش��ان در مراکز‬ ‫اموزش عالی مش��غول به تحصیل هستند در همان‬ ‫جلس��ه گفتند که نگرانند از اینکه مسائل حاشیه ای‬ ‫و ض��د اخالق��ی مبادا دام��ن بچه ه��ای انها را هم‬ ‫بگیرد‪.‬‬ ‫ام��روز اج��رای طرح مذک��ور مطالب��ه روحانیت‪،‬‬ ‫مراج��ع تقلید و احاد مردم اس��ت و وزارت علوم‬ ‫موظف و مکلف اس��ت که در راس��تای خواس��ت‬ ‫عمومی این کار را انجام دهد‪.‬‬ ‫ایا تنها ب��ا عملیاتی کردن ط��رح تفکیک‬ ‫جنسیتی مش��کالت دانش��گاه های کشور‬ ‫برطرفمی ش��ود؟‬ ‫‪ l‬همانطور که گفتم یکس��ری اقدامات نرم افزاری‬ ‫ه��م در جهت تعمیق و تقویت عفاف و حجاب در‬ ‫محیط های دانش��گاهی نیاز اس��ت‪.‬‬ ‫چ��ه فاکتورهای��ی در تفکی��ک جنس��یتی‬ ‫دانش��جویان باید لحاظ ش��ود؟‬ ‫‪ l‬مس��ائل متع��ددی اس��ت مث�لا س��همیه بندی‬ ‫رش��ته ها بین دختر و پس��ر باید اصالح ش��ود زیرا‬ ‫سیاست‬ ‫وزیر علوم وقتی برای‬ ‫تشریح طرح تفکیک جنسیتی‬ ‫دانشجویانبهکمیسیون‬ ‫اموزش و تحقیقات مجلس‬ ‫امد قریب به اکثریت‬ ‫نمایندگان از این کار‬ ‫استقبال کردند‪ .‬حتی برخی‬ ‫از اعضای کمیسیون که‬ ‫فرزندان شان در مراکز‬ ‫اموزش عالی مشغول به‬ ‫تحصیل هستند در همان‬ ‫جلسه گفتند که از ایجاد‬ ‫مسائلحاشیه اینگرانند‬ ‫می خواهند دانشگاه را اسالمی کنند‪ .‬اخر زشت‬ ‫است که ادم خودش را سرکار بگذارد‪ .‬ادم‬ ‫مردم را سرکار بگذارد بد نیست‪ .‬صبح دخترها‬ ‫بیایند و عصر پسرها بیایند‪ .‬چه می شود؟‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫چ��ه ضرورت��ی دارد که پس��ران در رش��ته زنان و‬ ‫زایم��ان تحصیل کنند یا دختران رش��ته مهندس��ی‬ ‫معدن بخوانند‪ .‬عالوه بر این مولفه‪ ،‬س��ال و مقطع‬ ‫تحصیلی و بس��یاری نکات و ش��اخص های دیگر‬ ‫می بایست در طرح لحاظ شود‪.‬‬ ‫ش��ما از توضیح��ات وزی��ر عل��وم در‬ ‫کمیس��یون ام��وزش و تحقیق��ات مجلس‬ ‫صحب��ت کردی��د‪ .‬ب��ه عنوان ی��ک مطلع‬ ‫بفرمایید کار کارشناس��ی دقیقی روی ان‬ ‫انجام شده است؟‬ ‫‪ l‬ای��ن ط��رح مصوبه ده��ه هفتاد ش��ورای عالی‬ ‫انقالب فرهنگی اس��ت و وزارت علوم نیز مدت ها‬ ‫روی ان کار کرده‪ ،‬اکنون نیز قرار نیس��ت یک شبه‬ ‫تفکیک جنس��یتی دانش��جویان عملیاتی شود بلکه‬ ‫باید براس��اس ظرفیت ها مرحله به مرحله به سمت‬ ‫تکمیل طرح قدم برداش��ت‪.‬‬ ‫اق��ای کریم��ی! وقت��ی اج��رای ای��ن‬ ‫مصوب��ه از ده��ه هفت��اد تاکن��ون‬ ‫مس��کوت مان��ده حتم��ا موانع��ی‬ ‫بر سر راه ان بوده‪ .‬ایا این موانع برداشته‬ ‫ش��ده و برچ��ه اساس��ی وزارت علوم به‬ ‫این نتیجه رس��یده که ام��روز زمان برای‬ ‫عملیاتی کردن ان مهیاس��ت؟‬ ‫‪ l‬دوران دول��ت اصالحات تعه��دی به انجام این‬ ‫گونه امور احساس نمی شد‪ .‬در دولت احمدی نژاد‬ ‫نی��ز اقداماتی روی ان انجام ش��د و به مرحله اجرا‬ ‫رسید البته االن به هیات علمی هر دانشگاه تفویض‬ ‫اختیار شده تا براس��اس شرایط اقلیمی‪ ،‬فرهنگی و‬ ‫اجتماعی منطقه خود تصمیم بگیرد‪.‬‬ ‫طرح تفکیک جنس��یتی چقدر روی تولید‬ ‫علم و علم اموزی تاثیرگذار اس��ت؟‬ ‫‪ l‬کمیس��یون ام��وزش و تحقیق��ات مجل��س در‬ ‫ای��ن رابط��ه کار تحقیقات��ی انجام ن��داده ولی کار‬ ‫کارشناس��ی وزارت علوم نشان می دهد که دانشگاه‬ ‫امام ص��ادق(ع) ج��زو موفق ترین دانش��گاه ها در‬ ‫حوزه علوم انسانی است‪ ،‬همینطور دانشگاه الزهرا‬ ‫نی��ز موفقیت های قابل مالحظ��ه ای در عرصه علم‬ ‫داشته‪.‬‬ ‫بنابراین خواسته عمومی و وکالی ملت از وزارت‬ ‫علوم ان اس��ت که مقابل بانده��ا و جریانات ضد‬ ‫فرهنگی‪ -‬ضد اخالقی در محیط دانش��گاه اقدامات‬ ‫ج��دی و عملی انج��ام دهد‪ .‬مضاف ب��ر انکه این‬ ‫طرح با یک ظرفیت س��ازی‪ ،‬تمهی��د مقدمات و‬ ‫برنامه ری��زی دقیق و دراز م��دت می تواند کامال‬ ‫موفق به اجرا دراید‪.‬‬ ‫به نظر شما اجرای این طرح تا پیمودن‬ ‫گام اخر چند س��ال زمان می برد؟‬ ‫‪ l‬شاید پنج سال‪.‬‬ ‫از عمر دولت دهم دو سال بیشتر باقی‬ ‫نمانده‪ ،‬چه ضمانتی باید در نظر گرفته‬ ‫ش��ود که دولت های بعدی این مسیر را‬ ‫ادامه دهن��د و اقدامات صورت گرفته‬ ‫ابتر نماند؟‬ ‫‪ l‬دانش��گاه هایی که امادگی و ظرفیت ش��روع‬ ‫این طرح را دارند از مهر طرح تفکیک جنسیتی‬ ‫را ب��ه اج��را می گذارند ولی تحق��ق نقطه نهایی‬ ‫این طرح ش��اید پنج س��ال زمان بب��رد که با عزم‬ ‫ملی و اراده مس��ئوالن ان ب��ازه زمانی می تواند‬ ‫کمتر هم ش��ود‪.‬‬ ‫تعجیل در اجرای طرح چه اثار سویی‬ ‫در پ��ی دارد؟‬ ‫‪ l‬کارهای ش��تاب زده نه تنها در ای��ن کار بلکه‬ ‫در باق��ی عرصه های اموزش��ی و فرهنگی لطمه‬ ‫ج��دی به برنامه ها خواهد زد و ش��اید انها را تا‬ ‫ابد از اجرایی ش��دن ب��از دارد‪ ،‬بنابراین وزارت‬ ‫عل��وم باید با طمانینه و کار کارشناس��ی بس��ته‬ ‫به ش��رایط هر دانش��گاه و هر اس��تانی تفکیک‬ ‫جنس��یتی دانش��جویان را انجام دهد‪.‬‬ ‫مخالفان این طرح چه کس��انی هستند؟‬ ‫‪ l‬طبیعی اس��ت که این ط��رح مخالف و موافق‬ ‫دارد‪ .‬ع��ده ای از سر دلس��وزی ب��ه مخالف��ت‬ ‫می پردازند چراکه اجرای س��ریع و بی مطالعه ان‬ ‫س��بب خواهد شد که کار ابتر بماند‪ ،‬ضمن انکه‬ ‫احتماال بخش��ی از مخالفان هم استحاله طلبان و‬ ‫لیبرال مس��لکان فرهنگ��ی و منتقدان طرح عفاف‬ ‫و حج��اب هس��تند ک��ه نمی خواهن��د وضعیت‬ ‫فرهنگ��ی جامع��ه مخصوص��ا تحصیلکرده ها به‬ ‫سر و سامانی برسد‪.‬‬ ‫رئیس جمهور دس��تور توق��ف اجرای‬ ‫طرح تفکیک جنس��یتی را دادند‪ .‬ایا به‬ ‫لحاظ اجرایی محدودیت یا مشکلی بر‬ ‫سر راه است؟‬ ‫‪ l‬اج��رای این طرح به مصلح��ت نظام و ملت‬ ‫اس��ت‪ ،‬اما شاید مشاوران رئیس جمهور به لحاظ‬ ‫اجرای کار نکاتی را به ایش��ان گفتند که تصمیم‬ ‫ب��ر توقف طرح گرفتند‪ .‬این س��والی اس��ت که‬ ‫خود دولت باید پاس��خ دهد‪.‬‬ ‫اگ��ر این طرح سیاس��ی دیده ش��ود یا‬ ‫مخالفان ان را سیاس��ی بکنند چه اثار‬ ‫سویی دارد؟‬ ‫‪ l‬مسائل دینی و فرهنگی جامعه را با موضوعات‬ ‫و مباحث روزمره سیاس��ی نبای��د مخلوط کرد‬ ‫چون در غیر این ص��ورت اجرای طرح تفکیک‬ ‫جنس��یتی دانش��گاه ها ب��ه مش��کالت عدیده ای‬ ‫بر می خ��ورد‪.‬‬ ‫چ��ه کار باید ک��رد که سیاس��ی دیده‬ ‫نش��ود؟‬ ‫‪ l‬باید بس��ترهای الزم فراهم و اطالع رس��انی‪،‬‬ ‫اگاهی بخشی و فرهنگ سازی عمومی انجام شود‬ ‫تا خانواده ها بدانند این طرح گریز ناپذیر است و‬ ‫به خاطر خواسته یک گروه یا یک جریان سیاسی‬ ‫ص��ورت نمی گیرد‪ .‬بی توجهی به طرح جامعه را‬ ‫ب��ه لحاظ فرهنگ��ی و اجتماعی به م��رز انفجار‬ ‫س��وق می دهد‪g .‬‬ ‫در خصوص مسائل مربوط به حوزه اسالم و‬ ‫مقوالت انسانی نباید سیاسی کاری کرد‪ ،‬بلکه باید‬ ‫موضوع را به صورت کارشناسی حل کرد‪.‬‬ ‫انگیزه هر چه باشد‪ ،‬باید ادمی مثل من که‬ ‫جز انتقاد و انتقاد و باز هم انتقاد‪ ،‬کالم دیگری‬ ‫در قبال تصمیمات‪ ،‬حرف ها و نظرات و عملکرد‬ ‫رئیس جمهور ظرف شش سال گذشته نداشته ام‪،‬‬ ‫این شهامت را در خودم پیدا کنم و بگویم دست‬ ‫مریزاد‪.‬‬ ‫‪21‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪22‬‬ ‫در گفت وگو با علی عباسپور فرد تهرانی مطرح شد‬ ‫ناگفته های طرح تفکیک‬ ‫امید کرمانی ها‬ ‫‪ 5‬عضو شورای عالی انقالب فرهنگی درباره طرح تفکیک جنسیتی دانشگاه ها گفت‪« :‬این‬ ‫طرح اساسا وجود خارجی نداشت‪ ،‬واال شخص رئیس جمهور در جلسه شورای عالی انقالب‬ ‫فرهنگی تازه از ان مطلع نمی شد‪ ».‬وی افزود‪« :‬باالخره یک جا باید فرهنگ صحیح و اسالمی ‬ ‫روابط دختر و پسر را اموزش داد و اال فردا در محیط های کار معضل درست می شود‪».‬‬ ‫رئیس کمیسیون اموزش و تحقیقات مجلس‪ ،‬کنکور را یک قرارداد بین دانشگاه و دانشجو‬ ‫خواند و تصریح کرد‪« :‬اگر تفکیک جنسیتی بخواهد روی وضعیت تحصیلی دانشجویان تاثیر‬ ‫بگذارد حتما باید از قبل انتخاب رشته و محل تحصیل‪ ،‬این امر به اطالع انها رسیده باشد‪».‬‬ ‫وی در مورد میزان موفقیت دانشگاه های تک جنسیتی نیز ادامه داد‪« :‬دانشگاه الزهرا و دانشگاه‬ ‫امام جعفرصادق(ع) نمونه های موفق تشکیل دانشگاه های تک جنسیتی برای دختران بودند‪.‬‬ ‫در مقابل دانشگاهی به نام علوم پزشکی فاطمه(س) در قم نیز تاسیس شد که بعد از مدتی‬ ‫مسئوالن تصمیم به انحالل ان گرفتند‪ ».‬نماینده تهران اظهار کرد‪« :‬اگر وزارت علوم بخواهد‬ ‫طرح تفکیک جنسیتی را اجرا کند به خصوص اگر روی وضعیت تحصیلی دانشجویان فعلی‬ ‫تاثیرگذار باشد حتما باید قبل از عملیاتی کردن ان‪ ،‬طرح به تصویب شورای عالی انقالب‬ ‫ی برسد‪».‬‬ ‫فرهنگی یا مجلس شورای اسالم ‬ ‫سیاست‬ ‫یکمسالهبه خصوصیاتخود‬ ‫دکتردانشجومربوطمی شود‬ ‫چونایشاناحساسمی کرد‬ ‫یک وظیفه دینی دارد و باید‬ ‫اسالمی شدندانشگاه هادر‬ ‫زمان وزارت وی به جایی‬ ‫برسدیعنیضوابطدینی‬ ‫درمحیط هایاموزشعالی‬ ‫اجراشودبرایهمینایشان‬ ‫مایل است احکام اسالمی در‬ ‫دانشگاه هابهاجرادراید‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫اق��ای دکتر! تفکیک جنس��یتی دانش��گاه ها‬ ‫از ب��دو پیروزی انقالب اس�لامی با نام های‬ ‫مختلف از سوی متولیان امر پیگیری می شد‪.‬‬ ‫چطور تاکنون به اجرا در نیامده است؟‬ ‫‪ l‬هم��ه وزرای عل��وم نس��بت به اس�لامی ش��دن‬ ‫دانش��گاه ها یک نوع عملکرد و نگاه داشتند‪ .‬از زمانی‬ ‫که ش��ورای عالی انقالب فرهنگی تش��کیل «شورای‬ ‫اسالمی ش��دن دانش��گاه ها» را تصوی��ب ک��رد‪ ،‬کم و‬ ‫بیش روس��ای دانش��گاه ها یا وزارت علوم‪ ،‬تحقیقات‬ ‫و فن��اوری بحث اسالمی ش��دن دانش��گاه ها را مورد‬ ‫توجه قرار دادند و س��عی کردند احکام اس�لامی در‬ ‫مراکز اموزش عالی رعایت ش��ود‪ .‬معتق��دم از زمان‬ ‫دکتر دانش��جو‪ ،‬دو مس��اله موجب ش��د ک��ه وزارت‬ ‫علوم نس��بت به این مساله توجه بیش��تری کند‪ .‬اول‬ ‫انکه وضع حجاب خانم ها در س��ال های اخیر وضع‬ ‫نامطلوبی به خود گرفت و تذکر ها و هشدارهای ایات‬ ‫عظ��ام‪ ،‬مراجع تقلید و دس��تگاه های فرهنگی اثرگذار‬ ‫نش��د‪ .‬این درحالی بود که عامه مردم خواستار حاکم‬ ‫ی جامعه‬ ‫ش��دن ضوابط ش��رعی در محیط های عموم ‬ ‫بودن��د‪ .‬مس��اله دوم به خصوصیات خ��ود اقای دکتر‬ ‫دانشجو مربوط می شود چون ایشان احساس می کرد‬ ‫یک وظیفه دینی دارد و باید اسالمی ش��دن دانشگاه ها‬ ‫در زمان وزارت وی به جایی برسد یعنی ضوابط دینی‬ ‫در محیط ه��ای اموزش عالی اجرا ش��ود برای همین‬ ‫ایش��ان صحبت هایی داشت راجع به اینکه مایل است‬ ‫احکام اسالمی در دانشگاه ها به اجرا دراید‪.‬‬ ‫ایا تفکیک جنس��یتی مصوبه شورای عالی‬ ‫انقالب فرهنگی است؟‬ ‫‪ l‬اص�لا چیزی به عن��وان طرح تفکیک جنس��یتی‬ ‫دانش��گاه ها در شورای عالی انقالب فرهنگی مصوب‬ ‫نش��د بلکه مصوبه اسالمی شدن دانش��گاه و رعایت‬ ‫احکام و ضوابط دینی در ان بود‪ .‬البته اسالمی ش��دن‬ ‫دانش��گاه به معنی ان نیس��ت که فقط به مساله روابط‬ ‫دختر و پسر در دانشگاه ها پرداخته شود‪ .‬تدوین کتب‬ ‫درسی‪ ،‬نحوه تدریس دروس عمومی و‪ ...‬را نیز شامل‬ ‫می ش��ود یا اینکه بع��دا ضوابطی گذاش��تند که حتما‬ ‫درس معارف اس�لامی را کس��انی ک��ه تاییدیه حوزه‬ ‫را دارن��د تدریس کنند‪ .‬اینها همه از جمله ش��رایط و‬ ‫ضوابط ش��رعی شدن روابط و مس��ائل در دانشگاه ها‬ ‫بود که در حقیقت مصوبه همان «شورای اسالمی شدن‬ ‫دانشگاه ها» بود‪.‬‬ ‫شورای اسالمی شدن دانشگاه ها زیر نظر چه‬ ‫دستگاهی کار می کند؟‬ ‫‪ l‬در واقع ش��ورا زیر نظر وزارت علوم فعالیت دارد‬ ‫که برخی وزرا‪ ،‬نماینده ولی فقیه در دانشگاه ها و تعداد‬ ‫دیگری از شخصیت ها در ان عضویت دارند‪.‬‬ ‫مصوبات این شورا باید به تایید وزارتخانه‬ ‫برسد یا شورای عالی انقالب فرهنگی ؟‬ ‫‪ l‬اگر شورا مصوباتی داشت باید در دانشگاه ها اجرا‬ ‫شود‪ .‬البته توجه به این مساله در دانشگاه های مختلف‬ ‫ضعف و قوت دارد‪ ،‬اما به هر صورت اجرا می شود‪.‬‬ ‫ماج��رای ط��رح تفکیک جنس��یتی از کجا‬ ‫شروع شد؟‬ ‫‪ l‬می ت��وان گف��ت تقریبا ش��روع ماج��را از اواخر‬ ‫خردادماه امسال پا گرفت و شدت یافت‪ .‬چون اواسط‬ ‫خ��رداد ماه دکتر دانش��جو‪ ،‬وزیر علوم به کمیس��یون‬ ‫ام��وزش و تحقیق��ات امدن��د ت��ا راجع به مس��ائل‬ ‫مختلف گزارش بدهند اما بحث به وضعیت فرهنگی‬ ‫دانش��گاه ها کشید و ایشان در همان جلسه بدون انکه‬ ‫از بحث تفکیک جنسیتی اسم ببرد مساله طرح عفاف‬ ‫ی بودن دانش��گاه ها و‬ ‫و حجاب را مطرح و بر اس�لام ‬ ‫رعایت روابط ش��رعی بین دختر و پس��ر تاکید کرد‪.‬‬ ‫وی همچنین گفت که قصدی برای دیوار کشیدن در‬ ‫کالس ها بین دختر و پس��ر ن��دارد‪ .‬از نکات دیگری‬ ‫که قابل ذکر اس��ت مثالی بود که وزیر علوم در رابطه‬ ‫با اصالح برخی مس��ائل در دانش��گاه ها زد‪ .‬دانشجو‬ ‫گفت اگر درس��ی مثل ریاضی یک مهندس��ی باید در‬ ‫‪ 10‬کالس ب��ا س��اعت های مختل��ف تدریس ش��ود‬ ‫می توان س��ه تای انها را به دانشجویان دختر و بقیه را‬ ‫به دانش��جویان پسر اختصاص داد اما ایشان در مورد‬ ‫اینکه همه کالس ها تفکیک جنس��یتی می شوند بحثی‬ ‫نکرد‪.‬‬ ‫کمیس��یون ام��وزش و تحقیق��ات مجلس‬ ‫درباره توضیحات وزیر چه نظری داشت؟‬ ‫‪ l‬یکی از بحث هایی که کمیسیون دارد بحث رعایت‬ ‫مس��ائل فرهنگی و اس�لامی در دانشگاه هاست‪ .‬البته‬ ‫انجام این جلس��ات در گذشته نیز سابقه داشت‪ .‬مثال‬ ‫دکتر زاهدی وزیر علوم در دولت نهم هم به کمیسیون‬ ‫می امد و همین بحث ها صورت می گرفت‪ .‬در مجموع‬ ‫کمیس��یون با صحبت های دکتر دانش��جو در جلس��ه‬ ‫نیمه خرداد موافق بود‪.‬‬ ‫اما چه شد که بعد از ان جلسه مساله طرح‬ ‫تفکیک جنسیتی دانشجویان دختر و پسر در‬ ‫دانشگاه ها مطرح شد؟‬ ‫‪ l‬ای��ن طرح رفته رفت��ه بحثش جدی ش��د‪ .‬افراد و‬ ‫خبرنگاران از من و س��ایر اعضای کمیسیون اموزش‬ ‫و تحقیق��ات مجلس می پرس��یدند ای��ا از ابتدای مهر‬ ‫وزارت عل��وم می خواهد طرح تفکیک جنس��یتی را‬ ‫در دانش��گاه ها اجرا کند‪ ،‬جزئیات ان چیس��ت و چه‬ ‫طور می خواهد اجرا شود؟ ما نیز در جواب می گفتیم‬ ‫بی خبریم چون بحث های دکتر دانشجو از نقطه نظر ما‬ ‫بحث جدیدی نبود بلکه همان برنامه هایی بود که در‬ ‫گذش��ته عنوان ش��ده اما بعضا اجرا نشدند‪ .‬از ابتدای‬ ‫انقالب مثال در دانش��گاه کالس های درس یا س��الن‬ ‫اجتماعات عمومی یک بخ��ش مخصوص دختران یا‬ ‫بخش دیگر مخصوص پسران بود‪ .‬در سال های اخیر‬ ‫نیز کم وبی��ش همین روال رعایت می ش��د‪ .‬بنابراین‬ ‫کمیس��یون در برابر س��واالت از اجرای طرح تفکیک‬ ‫جنس��یتی اظه��ار بی اطالعی می کرد ام��ا وقتی تعداد‬ ‫سواالت بیشتر ش��د نامه ای به وزارت علوم نوشتم و‬ ‫ذکر کردم که رس��انه ها از اجرایی شدن طرح تفکیک‬ ‫جنس��یتی در دانش��گاه ها از اول مهر خبر می دهند و‬ ‫خواس��تار ان ش��دم تا اگر وزارتخان��ه چنین طرحی‬ ‫دارد ان را در اختیار کمیس��یون اموزش و تحقیقات‬ ‫مجلس برای بررسی قرار دهد چون وقتی صحبت از‬ ‫طرح می شود به منزله ان است که مجموعه کارهایی‬ ‫می خواه��د صورت بگیرد‪ .‬البته پاس��خ این نامه داده‬ ‫نش��د و نزدیک به پنج‪ ،‬ش��ش روز بعد در ش��ورای‬ ‫عالی انقالب فرهنگی بحث ان مطرح و منجر به نامه‬ ‫احمدی نژاد به وزیر علوم شد‪.‬‬ ‫باالخره ش��ما توضیحات الزم را از وزارت‬ ‫علوم دریافت کردید؟‬ ‫‪ l‬کمیس��یون نامه ای دریافت نکرد اما با توضیحاتی‬ ‫که دکتر دانشجو در جواب نامه دکتر احمدی نژاد داد‬ ‫پاسخ روشن شد‪ .‬ایشان گفت هیچ طرح مدونی تحت‬ ‫عنوان تفکیک جنس��یتی در دانش��گاه ها وجود ندارد‪.‬‬ ‫پس رعایت احکام اس�لامی یا اجرای مصوبات قانون‬ ‫حجاب و عفاف در دانشگاه ها قبال مطرح بود که این‬ ‫‪23‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪24‬‬ ‫امر جدیدی نیست‪.‬‬ ‫اجرای چنین طرحی نیاز به مصوبه مجلس‬ ‫دارد یا شورای انقالب فرهنگی؟‬ ‫‪ l‬بس��تگی دارد از چ��ه منظ��ری به ان نگاه ش��ود‪.‬‬ ‫اگ��ر در ح��د صحبت های وزیر علوم در کمیس��یون‬ ‫ام��وزش و تحقیقات مجلس باش��د نی��از به مصوبه‬ ‫مجل��س یا ش��ورای عال��ی انقالب فرهنگ��ی ندارد‪،‬‬ ‫چ��ون رعای��ت ضوابط اج��رای عف��اف و حجاب‬ ‫در جامعه‪ ،‬دانش��گاه ها یا ادارات دولتی در ش��ورای‬ ‫عال��ی انق�لاب فرهنگ��ی تصوی��ب ش��ده و دکت��ر‬ ‫احمدی ن��ژاد هم زیر ان را امضا کرده اس��ت که البته‬ ‫هن��وز مجریان ای��ن قانون را به اج��را درنیاوردند و‬ ‫از طرف��ی اجرای مصوبات «ش��ورای اسالمی ش��دن‬ ‫دانش��گاه ها» نیاز به تایید مرج��ع باالتر ندارد اما اگر‬ ‫وزارت علوم خ��ارج از این مباح��ث بخواهد طرح‬ ‫خاصی را با تفکیک جنس��یتی اجرا کند به خصوص‬ ‫اگ��ر روی وضعی��ت تحصیل��ی دانش��جویان فعلی‬ ‫تاثیرگذار باش��د حتما باید از س��وی ش��ورای عالی‬ ‫انقالب فرهنگی یا مجلس ش��ورای اسالمی به عنوان‬ ‫یک قانون تصویب ش��ود‪ .‬چون اج��را یا عدم اجرای‬ ‫ان بر وضعیت‪ ،‬نحوه و ش��رایط تحصیالت دانشجو‬ ‫تاثیر می گذارد‪ .‬ضمن انکه درباره دانش��جویان اینده‬ ‫نیز هر وضعیتی بخواه��د در قبال انها به اجرا دراید‬ ‫باید از قبل به اطالع انها برس��د‪ .‬اصوال وقتی کنکور‬ ‫برگزار می ش��ود‪ ،‬ازمون یک قراردادی بین دانشگاه‪،‬‬ ‫وزارت علوم و وزارت بهداش��ت با داوطلبان است‪،‬‬ ‫از این رو شرایط جدید باید در دفترچه ازمون لحاظ‬ ‫شود تا دانش��جو با در نظر گرفتن همه شرایط رشته‬ ‫و مح��ل تحصیل خود را انتخ��اب کند‪ ،‬پس بنابراین‬ ‫اگر تفکیک جنسیتی بخواهد روی وضعیت تحصیلی‬ ‫دانش��جو تاثیر بگ��ذارد حتما باید از قب��ل به اطالع‬ ‫دانشجو رسیده باشد‪.‬‬ ‫در اجرای تفکیک جنسیتی جز فاکتور دختر‬ ‫و پسر چه مسائل دیگری باید لحاظ شود؟‬ ‫‪ l‬در ش��رایط فعلی ممکن است کالس های بعضی‬ ‫از دروس به صورت جداگانه برای پس��ران و دختران‬ ‫تش��کیل شود اما وقتی دانش��جویان ب ه ترم های باالتر‬ ‫می رس��ند این امکان ب��ه ندرت قابلی��ت تحقق دارد‬ ‫چون جداس��ازی کام��ل دروس تخصصی اصوال بار‬ ‫اموزش عالی کشور را دو برابر می کند یعنی باید تمام‬ ‫درس ه��ا را دوبار در هر ترم ارائ��ه داد در حالیکه این‬ ‫ظرفیت در توان علمی دانش��گاه ها نیست مخصوصا‬ ‫در دانش��گاه های مادر اگر این کار بخواهد انجام شود‬ ‫ایجاد معضل می کند‪.‬‬ ‫طرح تفکیک جنس��یتی چه اثری روی کار‬ ‫اساتید می تواند بگذارد؟‬ ‫ی را باال‬ ‫‪ l‬اصوال بار اموزش��ی اعضای هی��ات علم ‬ ‫می برد‪ ،‬به طوری که دیگر فرصتی برای کار پژوهشی‬ ‫و تحقیقات��ی پی��دا نمی کنن��د‪ .‬ب��ا این تفاس��یر طرح‬ ‫مذکور در بس��یاری از دانشگاه های کشور امکان اجرا‬ ‫ندارد چ��ون وضعیت اعضای هی��ات علمی‪ ،‬فضای‬ ‫اموزش��ی‪ ،‬ازمایش��گاه ها و‪ ...‬از قبل تفکیک جنسیتی‬ ‫دانشجویان به خصوص در دروس تخصصی یا مقاطع‬ ‫تحصیالت تکمیلی اعم از کارشناس��ی ارشد و دکترا‬ ‫متاثر می ش��وند‪ .‬در واقع نظام اموزش عالی کشور را‬ ‫دگرگون می کنند که اصوال قبل از اجرا نیاز به تصویب‬ ‫مرجع باالتر دارد‪.‬‬ ‫اجرای ط��رح عفاف و حجاب در جامعه و‬ ‫ی شدن دانشگاه ها چه اثرات متقابلی‬ ‫اسالم ‬ ‫روی هم دارند؟‬ ‫‪ l‬اینه��ا از ه��م تفکیک ناپذیرن��د‪ ،‬چ��ون نمی توان‬ ‫دانش��گاه را یک جزیره ایزوله شده از جامعه در نظر‬ ‫گرفت‪ .‬وقتی در جلسه ای عنوان می شد که وضعیت‬ ‫حجاب در نمایشگاه بین المللی کتاب نامناسب است‬ ‫و برخی مس��ئوالن از ان گله داشتند این بحث برای‬ ‫من بس��یار عجیب بود به خاطر انکه کس��انی که به‬ ‫نمایش��گاه کتاب می ایند همان کسانی هستند که در‬ ‫جامعه حضور دارند و به طور فش��رده تر در نمایشگاه‬ ‫کتاب حاضر می شوند بنابراین امر جدیدی رخ نداده‬ ‫اس��ت‪ .‬به عبارت دیگر خانم ها ب��ه لحاظ حضور در‬ ‫نمایشگاه بین المللی حجاب شان را کاهش نمی دهند‬ ‫ی��ا ان را بر نمی دارند‪ .‬به واقع این همان رفتار جامعه‬ ‫ماس��ت‪ .‬دانشجویان کش��ور در همین جامعه زندگی‬ ‫می کنن��د و ممکن اس��ت برای گذران��دن ‪ 18‬واحد‬ ‫درسی‪ 18 ،‬ساعت در هفته در دانشگاه باشند اما بقیه‬ ‫ان زم��ان و وقت خود را در جامعه و درون خانواده‬ ‫می گذرانن��د بنابراین نمی توان گف��ت وضع حجاب‬ ‫و عف��اف در دانش��گاه ها بد تر از جامعه اس��ت‪ .‬این‬ ‫بحث را نمی پذیرم‪ .‬وضعیت حجاب در دانش��گاه ها‬ ‫انعکاس��ی از وضعیت جامعه اس��ت به همین خاطر‬ ‫باید تالش ک��رد جامعه به س��مت حجاب و عفاف‬ ‫اس�لامی برود‪ .‬متاسفانه یکی از قصور دستگاه ها این‬ ‫اس��ت که در این رابطه بدون برنامه هستند و شعاری‬ ‫حرکت می کنند‪.‬‬ ‫دانش��گاه های تک جنس��یتی همچ��ون امام‬ ‫صادق(ع) و الزهرا چقدر توانستند در تولید‬ ‫علم یا علم اموزی س��هم داش��ته باشند؟ ایا‬ ‫کار کارشناس��ی روی انها انجام ش��ده که‬ ‫بعدا مس��ئوالن امر تصمیم بگیرند در دیگر‬ ‫دانشگاه ها هم این مدل را پیاده کنند؟‬ ‫‪ l‬م��ا ه��م تجربه موف��ق داریم هم تجرب��ه ناموفق‪،‬‬ ‫دانش��گاه الزه��را و دانش��گاه امام جعفرص��ادق(ع)‬ ‫نمونه های موفق تش��کیل دانش��گاه های تک جنسیتی‬ ‫برای دختران بودند‪ .‬در مقابل دانش��گاهی به نام علوم‬ ‫پزش��کی فاطمه(س) در قم نیز تاسیس شد که بعد از‬ ‫مدتی مس��ئوالن تصمیم به انحالل ان گرفتند و زمان‬ ‫زیادی طول کش��ید که مدیران ان دانش��گاه توانستند‬ ‫دانش��جویان خ��ود را در دانش��گاه های دیگر توزیع‬ ‫کنند‪ .‬به ش��خصه می توانم بگویم که یک کار علمی و‬ ‫تخصص��ی درب��اره ارزیاب��ی عملکرد دانش��گاه های‬ ‫تک جنس��یتی ندارم که در حقیقت االن به این سوال‬ ‫پاسخ بدهم که دانش��گاه تک جنسیتی چقدر موفق و‬ ‫چق��در ناموفق بوده اند و ایا اج��رای چنین مدلی در‬ ‫قبال س��ایر دانشگاه ها قابل قبول است یا خیر‪ .‬به نظر‬ ‫می رس��د در یک جامعه اس�لامی بعضی خانواده ها یا‬ ‫قومیت های مختلف ممکن اس��ت نس��بت به حضور‬ ‫دخترشان در دانشگاه حساس باشند که دانشگاه تک‬ ‫جنسیتی می تواند نگرانی انها را برطرف کند‪ .‬در واقع‬ ‫دانش��گاه تک جنسیتی به نیاز ان قشر از جامعه پاسخ‬ ‫می دهد‪ .‬بنابراین می طلبد در بعضی اس��تان ها شعباتی‬ ‫از این نوع دانش��گاه تاس��یس ش��ود‪ .‬اما با وضعیت‬ ‫علمی کشور نمی توان به همه دانشگاه این امر را تسری‬ ‫داد‪ .‬بنابراین اجرای طرح تفکیک جنسیتی دانشجویان‬ ‫نیاز به مطالعه علمی دارد‪ .‬در ثانی زمان حضور دانشجو‬ ‫در کالس رابطه کمتری با جنس مخالف دارد‪ ،‬چراکه‬ ‫به هر حال دانشجویان س��رکالس نشسته اند و استاد‬ ‫در حال تدریس اس��ت و از این رو می توان کمترین‬ ‫ارتب��اط را در این وضعیت بین دختر و پس��ر دید‪ .‬اما‬ ‫خارج از کالس و در محیط دانش��گاه اس��ت که باید‬ ‫روی اختالط انها دقت و مراقبت بیشتری کرد‪.‬‬ ‫طرح تفکیک جنسیتی فقط شامل دانشجویان‬ ‫می ش��ود ی��ا اس��اتید دانش��گاه را هم در‬ ‫بر می گیرد؟‬ ‫‪ l‬هم اکنون درصد اساتید خانم کشور به نسبت اقایان‬ ‫باال نیست‪ ،‬بنابراین وقتی تفکیک جنسیت می خواهد‬ ‫انجام ش��ود این س��وال مطرح اس��ت که ایا قصد ان‬ ‫است که از اساتید خانم تنها برای تدریس دانشجویان‬ ‫دختر اس��تفاده شود یا اس��اتید مرد هم می توانند این‬ ‫کار را انج��ام دهن��د‪ .‬یعنی طرح تفکیک تنها ش��امل‬ ‫دانش��جویان می شود یا اساتید را نیز در بر می گیرد؟ به‬ ‫هر حال این بحث ها وجود دارد‪ .‬معتقدم در ش��رایط‬ ‫فعلی باید بحث تک جنس��یتی کردن دانشگاه ها مورد‬ ‫مطالعه علمی و کارشناس��ی قرار گیرد و شرایط فعلی‬ ‫کش��ور س��نجیده و براس��اس ان تصمیم گیری شود‪.‬‬ ‫ام��ا نکته مهم این اس��ت که بحث تفکیک جنس��یتی‬ ‫دانشگاه ها نباید مس��ئوالن را از حاکم شدن وضعیت‬ ‫اس�لامی در مراکز اموزش عالی غافل کند‪ .‬نکته دیگر‬ ‫انکه باالخره این دانش��جوی دختر ف��ردا می خواهد‬ ‫به عنوان متخصص در جامعه نقش افرینی باش��د‪ ،‬مثال‬ ‫در دانش��گاه کنار اساتید مرد تدریس یا کار تحقیقاتی‬ ‫و پژوهش��ی کند یا کارش��ناس صنایع و کارخانه های‬ ‫مختلف باش��د‪ ،‬باالخره از یک ج��ا باید در این زمینه‬ ‫فرهنگ س��ازی کرد‪ .‬در حقیق��ت باید فرهنگ روابط‬ ‫صحیح زن و مرد را به جوانان مان اموزش داد‪ .‬االن در‬ ‫اموزش و پرورش مدارس دخترانه از مدارس پسرانه‬ ‫جدا هس��تند‪ .‬وقتی این دختر و پسر از محیط مدرسه‬ ‫فارغ التحصیل می شوند‪ ،‬با وجود انکه تا سال قبل از هم‬ ‫جدا هستند اما سال بعد در محیط دانشگاه ارتباط انها‬ ‫با هم مناسب نیست‪.‬‬ ‫علت این مساله را چه می دانید؟‬ ‫‪ l‬ب��ه خاطر ان اس��ت ک��ه اموزش و پ��رورش در‬ ‫حاکم ک��ردن ضوابط فرهنگ اس�لامی در بین دانش‬ ‫اموزان موفق نبوده اس��ت‪ .‬به ف��رض هم که تفکیک‬ ‫جنسیتی در دانشگاه اتفاق بیفتد و دیگر مراکز اموزش‬ ‫عالی نیازی به فرهنگ سازی درباره روابط صحیح زن‬ ‫و مرد نداشته باشند‪ ،‬به هر حال فردا که اینها به عنوان‬ ‫نیروی کار متخصص در کن��ار هم قرار می گیرند باز‬ ‫انجا این معضل بروز و ظهور پیدا می کند چون دیگر‬ ‫محیط کار را نمی ش��ود به عنوان یک محیط تفکیک‬ ‫ش��ده در نظر گرفت‪ .‬به همین خاطر باید در دانشگاه‬ ‫به جنبه های ایجاد روابط ش��رعی‪ ،‬اسالمی و رعایت‬ ‫احکام حجاب و عفاف دانش��جویان توجه و فرهنگ‬ ‫صحیح رابطه اسالمی میان دختر و پسر را نهادینه کرد‬ ‫و ان را اموزش داد تا فردا اگر به عنوان متخصص کنار‬ ‫هم قرار گرفتند معضل درست نشود‪.‬‬ ‫ی کردن دانش��گاه ها چگون��ه باید‬ ‫اس�لام ‬ ‫تعریف شود؟‬ ‫ی شود‪ .‬راجع به ان در‬ ‫‪ l‬دانشگاه در ایران باید اسالم ‬ ‫شورای عالی انقالب فرهنگی جلسات متعدد و مباحث‬ ‫پیچیده ای مطرح ش��ده اس��ت‪ .‬همه اعضا نس��بت به‬ ‫عدم اسالمی ش��دن دانش��گاه گله دارن��د‪ .‬قطعا انچه‬ ‫موجب این امر ش��ده ان اس��ت که ما مولفه های این‬ ‫کار را درس��ت نش��ناخته ایم‪ .‬در علوم انس��انی نظیر‬ ‫عل��م اقتصاد‪ ،‬فلس��فه و‪ ...‬ت��ا حدودی ش��اید منابع‬ ‫اس�لامی حاکم شده اس��ت ولی در علوم مهندسی یا‬ ‫تجربی خیر‪ .‬اما این به ان معنا نیست که توانایی چنین‬ ‫کاری وجود ندارد‪ .‬کس��ی که در رشته مهندسی برق‬ ‫فارغ التحصیل می ش��ود باید اخالق و دید اسالمی در‬ ‫ک��ردار و وجدان��ش تجل��ی یاب��د‪ .‬ای��ن متخصص‬ ‫محصول دانشگاه اسالمی است‪ .‬بنابراین این به معنای‬ ‫اس�لامی کردن علم نیس��ت بلکه دانش��جویان رشته‬ ‫علوم تجربی و ریاضی در بستر تربیت اسالمی اموزش‬ ‫می بینند تا در پای��ان تحصیل خود متخصصی متعهد‬ ‫شوند‪.‬‬ ‫همانطور که می دانید رئیس جمهور دس��تور‬ ‫توق��ف اجرای طرح را ب��ه وزیر علوم داد‪،‬‬ ‫این مساله را چگونه ارزیابی می کنید؟‬ ‫‪ l‬ای��ن طرح اساس��ا وج��ود خارجی نداش��ت واال‬ ‫شخص رئیس جمهور در جلسه شورای عالی انقالب‬ ‫فرهنگی تازه از ان مطلع نمی شد ضمن انکه بعد هم‬ ‫دکتر دانشجو اعالم کرد اجرای چنین طرحی اصال در‬ ‫دستور کار وزارت علوم نیست‪g .‬‬ ‫نایب رئیس کمیسیون اموزشی مجلس در گفت وگو با مثلث‪:‬‬ ‫به اندازه کافی استاد زن و مرد داریم‬ ‫‪6‬سیدمحمود حسینی دولت ابادی معتقد است‪« :‬طرح تفکیک جنسیتی دانشگاه ها در‬ ‫ادامه اسالمی شدن مراکز اموزش عالی اجرا می شود و همه مسئوالن و دستگاه ها در حد‬ ‫توان باید به این مساله کمک کنند‪ ».‬وی می گوید‪« :‬امروز تعداد داوطلبان ورود به دانشگاه‬ ‫کاهش و مراکز اموزش عالی افزایش یافته اند‪ .‬بنابراین دیگر ادامه اختالط میان دانشجویان‬ ‫دختر و پسر توجیه منطقی و مستدل ندارد‪».‬‬ ‫اقای حسینی! چطور شد که وزارت علوم‪،‬‬ ‫تحقیقات و فن��اوری به فکر اجرای طرح‬ ‫موسوم به تفکیک افتاد؟‬ ‫‪ l‬ط��رح تفکیک جنس��یتی دانش��گاه ها در ادامه‬ ‫اسالمی ش��دن مراکز اموزش عالی اجرا می شود‪،‬‬ ‫چون جمهوری اس�لامی تنها نظامی است که در‬ ‫جهان اسالم بر پایه دیدگاه نبوی و شیوه عملکردی‬ ‫ائمه اطهار(ع) بنیانگذاری شده و جلو می رود‪ .‬در‬ ‫هر حال حجاب یکی از ضروریات دین مسلمانان‬ ‫است‪ .‬دانشگاه ها محل تحصیل دانشجویان هستند‬ ‫و باید موجب ارتقا و رش��د علمی و اخالقی جوانان‬ ‫کشور شود‪ .‬به عبارت دیگر انتظار می رود دانشگاه های‬ ‫جمهوری اس�لامی مصداق عینی «ی َزکیهِم وی َع ّل ِ ُم ُه ُم‬ ‫ب ِ‬ ‫والحک َمه» باشند تا دانشجویان هم تخصص‬ ‫الکتـ َ‬ ‫َ‬ ‫و هم تعهد را در مراکز اموزش عالی کشور بیاموزند‪.‬‬ ‫ارتباط گفته های ش��ما ب��ا اموزش صحیح‬ ‫روابط اسالمی میان دختر و پسر چیست؟‬ ‫‪ l‬اختالط دختر و پس��ر یکسری مفاسد اخالقی را‬ ‫خواه ناخواه به دنبال خواهد داش��ت‪ ،‬به همین خاطر‬ ‫است که در چند س��ال اخیر هرچه امر به معروف و‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫نه��ی از منکر صورت می گی��رد تاثیری بر جامعه‬ ‫نمی گذارد‪ .‬تداوم چنین ش��رایطی در دانش��گاه ها‬ ‫مش��کالت عدی��ده ای را ب��رای دخت��ران جوان‬ ‫به وج��ود می اورد‪ .‬خانم ها باید با چادر و مانتو در‬ ‫هوای گرم س��ر کالس بنشینند یا در ازمایشگاه ها‬ ‫و کارگاه ها مشغول فعالیت شوند‪ .‬اینها مصائب و‬ ‫س��ختی هایی را به انها تحمیل می کند‪ ،‬درحالیکه‬ ‫دخت��ر دانش��جو باید س��رکالس ازاد باش��د تا با‬ ‫ارامش خاطر به تحصیل علم بپردازد‪.‬‬ ‫این صحبت ش��ما به معنای ان است که‬ ‫اساتید هم باید در طرح تفکیک جنسیتی‬ ‫لحاظ شوند؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬اساتید خانم باید به دانشجویان دختر درس‬ ‫بدهند تا به ترتیب ش��رایط راحت برای تدریس و‬ ‫تحصیل انها فراهم باشد‪ .‬زمانی امکانات الزم برای‬ ‫این کار وجود نداشت چون تعداد دانشجویان زیاد‬ ‫اما محیط های دانش��جویی محدود بودند که تحت‬ ‫این ش��رایط مسئوالن مجبور به انتخاب شدند‪ ،‬انها‬ ‫یا باید اختالط را می پذیرفتند یا دانشجویان را برای‬ ‫عل��م اموزی به خارج از کش��ور اع��زام می کردند‬ ‫ک��ه بهتر دیدند راه��کار اول را برگزینند‪ .‬اما امروز‬ ‫یو س��اری نیس��ت‬ ‫دیگر ان وضعیت اضطرار جار ‬ ‫چ��ون تعداد داوطلبان ورود به دانش��گاه کاهش و‬ ‫مراکز ام��وزش عالی افزایش یافته اند بنابراین ادامه‬ ‫اختالط میان دانشجویان دختر و پسر توجیه منطقی‬ ‫و مستدل ندارد‪.‬‬ ‫البته برخی از مناطق کشور هنوز امکان‬ ‫تفکیک جنسیتی دانشگاه ها را ندارند؟‬ ‫‪ l‬انجا ک��ه امکان اجرای این طرح نیس��ت باید‬ ‫تا زمان فراهم ش��دن امکان��ات کالس های درس‬ ‫دانشجویان دختر و پسر را تا حد امکان از هم جدا‬ ‫کرد اما در شهرها و مناطقی که می توان دانشگاه ها‬ ‫را تک جنسیتی کرد باید این کار صورت گیرد‪.‬‬ ‫مولفه های طرح تفکیک جنسیتی دانشگاه ها‬ ‫چه باید باش��د‪ ،‬یعنی به غی��ر از فاکتور‬ ‫دختر و پس��ر بودن‪ ،‬نیاز به لحاظ سال‪،‬‬ ‫رش��ته و مقط��ع تحصیلی نیز هس��ت یا‬ ‫خیر؟‬ ‫‪ l‬رشته های تحصیلی نیز به تناسب توانایی دختر‬ ‫و پس��ر باید از هم تفکیک شوند‪ ،‬یعنی چه لزومی ‬ ‫دارد که مردان در رش��ته زنان و زایمان تخصص‬ ‫بگیرند یا زنان مهندسی معدن بخوانند‪ ،‬تحصیالت‬ ‫خوب است اما وقتی که در زندگی کارایی داشته‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫بسترهای الزم برای اجرای طرح تفکیک‬ ‫جنسیتی فراهم است؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬به حمداهلل امروز به تعداد کافی اس��تاد زن‬ ‫و م��رد به ترتیب برای تدریس دختران و پس��ران‬ ‫دانشجو وجود دارد البته باز هم می گویم شاید در‬ ‫برخی شهرس��تان ها هنوز امکان اجرای این طرح‬ ‫فراهم نباش��د که بسته به شرایط مسئوالن باید در‬ ‫ان خصوص تصمیم بگیرند‪.‬‬ ‫اجرا و عدم اجرای طرح تفکیک جنسیتی‬ ‫چه اثری روی فرهن��گ جامعه می گذارد‬ ‫چون برخی منتقدان می گویند‪« :‬معنا ندارد‬ ‫که دختر و پس��ر در دانش��گاه جدا اما در‬ ‫‪25‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪26‬‬ ‫سایر عرصه های اجتماعی نظیر محیط‬ ‫کار مختلط باشند»؟‬ ‫‪ l‬فرهنگ جامعه ما اسالمی است و این قیاسی‬ ‫که منتقدان طرح می کنند قیاس مع الفارق است‬ ‫و ربطی به اختالط دختر و پسر ندارد‪.‬‬ ‫‪ 26‬دس��تگاه‪ ،‬نهاد و ارگان حاکمیتی‬ ‫باید در طرح عف��اف و حجاب فعال‬ ‫می شدند تا ثمرات و نتایج اجرای ان‬ ‫به منصه ظهور رسد‪ ،‬در طرح تفکیک‬ ‫جنس��یتی دانش��گاه ها فق��ط باید دو‬ ‫وزارت «علوم‪ ،‬تحقیقات و فناوری» و‬ ‫«بهداشت و درمان» نقش افرین باشند‬ ‫یا وزارتخانه ه��ای دیگر نیز وظیفه ای‬ ‫در این رابطه دارند؟‬ ‫‪ l‬موفقی��ت طرح عف��اف و حج��اب نیاز به‬ ‫فعالی��ت ‪ 26‬دس��تگاه و وزارتخانه داش��ت اما‬ ‫بحث تفکیک جنسیتی دانشگاه ها نیاز به چنین‬ ‫شرایطی ندارد چون هدف بهینه کردن وضعیت‬ ‫تحصیل برای دانشجویان است‪ .‬مراکز اموزش‬ ‫عالی باید محل تحصیل همراه با تهذیب باشند‬ ‫نه عش��وه گری‪ .‬بنابراین موضوع این مس��اله را‬ ‫باید از طرح عفاف و حجاب جدا کرد به علت‬ ‫انکه قرار نیس��ت در جامعه با دیوار کش��یدن‬ ‫پیاده روها مرد و زن را از همدیگر تفکیک کرد‪.‬‬ ‫باالخره در دروس تخصصی‪ ،‬کاراموزی‬ ‫و گذران��دن پایان نام��ه نیاز اس��ت که‬ ‫دانش��جویان ب��ه س��ایر وزارتخانه ها یا‬ ‫سازمان های دولتی مراجعه کنند‪ .‬ایا نیاز‬ ‫است که ان مراکز نیز به وزارت علوم و‬ ‫وزارت بهداشت کمک کنند؟‬ ‫‪ l‬ب��ه ه��ر حال ب��ه س��رانجام رس��اندن یک‬ ‫کار اجتماع��ی نی��از به کمک چندین دس��تگاه‬ ‫دارد بنابرای��ن تا انجا که ممکن اس��ت س��ایر‬ ‫وزارتخانه ها نیز باید کمک کنند ولی بار اصلی‬ ‫کار بر دوش وزارت علوم و وزارت بهداش��ت‬ ‫است‪.‬‬ ‫اج��رای س��ریع و بی مطالع��ه ط��رح‬ ‫تفکی��ک جنس��یتی چه اثار س��ویی‬ ‫خواهد داشت؟‬ ‫‪ l‬در اینکه نباید این طرح سریع و بی مطالعه‬ ‫انجام ش��ود ش��کی نیس��ت‪ ،‬چون اثار س��وء‬ ‫بس��یاری دارد که شاید حتی به توقف دائمی و‬ ‫مادام العمر ان بینجامد اما به هر تقدیر اجرای ان‬ ‫بعد از سی و سه سال پیروزی انقالب اسالمی‬ ‫چندان هم س��ریع نیس��ت‪ .‬به عبارت روشن تر‬ ‫«ال یکلف اهلل نفسا اال وسعها» یعنی ان مقداری‬ ‫که توان اجرایش هس��ت فعال عملیاتی شود تا‬ ‫در گام های بعدی تکمیل شود‪.‬‬ ‫برای فرهنگ س��ازی ان باید چه کار‬ ‫کرد؟‬ ‫‪ l‬مس��ئوالن وزارت علوم باید از طریق رسانه‬ ‫ملی ابع��اد و اهداف طرح را تبیین کنند‪ .‬ضمن‬ ‫انک��ه دس��تگاه های فرهنگ��ی نیز مس��ئولند و‬ ‫باید ذهن خانواده ها و فرزندان انها را برای این‬ ‫کار اماده کنند‪.‬‬ ‫چ��ه کار باید کرد که ای��ن طرح در‬ ‫جامعه سیاسی جلوه نکند؟‬ ‫‪ l‬این وظیفه مس��ئوالن است‪ .‬یعنی باید با این‬ ‫مس��اله اعتقادی برخورد کنند‪ .‬در این صورت‬ ‫اس��ت که هم��ه اقش��ار جامعه با س��لیقه های‬ ‫مختلف سیاس��ی ب��ه صحنه می این��د و برای‬ ‫اجرای طرح تفکیک جنس��یتی دانشگاه ها انچه‬ ‫در توان دارند کمک می کنند‪g .‬‬ ‫گفت وگوی مثلث با طاهرخانی‪:‬‬ ‫وزیر می گفت این طرح اجرایی است‬ ‫پروینطالبیان‬ ‫‪7‬یک عضو کمیسیون اموزش می گوید‪ :‬نظر نمایندگان در مورد تفکیک جنسیتی این بود که‬ ‫طرح به گونه ای جرا نشود که حساسیت برانگیز باشد‪ .‬او از تصمیم وزیر علوم برای اجرای‬ ‫این طرح روایت می کند‪ .‬طاهرخانی اضافه می کند‪ :‬اجرای این طرح به زمان بسیار طوالنی‬ ‫نیاز داشت تا به منصه ظهور برسد‪ .‬نمی توانستند این امر را انی و فوری اجرا کنند که تبعات‬ ‫سنگینی در جامعه ایجاد کند‪.‬‬ ‫نگاهی متفاوت به تفکیک جنسیتی‬ ‫شتابزدگی و اعتماد مردم‬ ‫‪8‬‬ ‫دکتر قرایی مقدم‪ /‬استاد دانشگاه‬ ‫اج��رای طرح تفکیک جنس��یتی در مقطعی از‬ ‫س��وی وزیر علوم و تحقیقات اعالم شد‪ .‬این طرح‬ ‫تعابیر گوناگونی در س��طوح مختلف جامعه ایجاد‬ ‫ک��رد‪ ،‬ولی پس از کش و قوس های فراوان دس��تور‬ ‫توقف اجرای ان از سوی رئیس جمهور اعالم شد‪.‬‬ ‫در مدیری��ت کالن کش��ور اصطالح��ی ب��ه‬ ‫ن��ام مدیری��ت ادراک��ی وج��ود دارد و اینگون��ه‬ ‫ش��تابزدگی در اع�لام تصمیمات ب��دون برنامه و‬ ‫اس��تراتژی نش��ان دهنده این اس��ت که مجموعه‬ ‫کارشناس��ی از مه��ارت ادارک��ی الزم برخ��وردار‬ ‫نیس��ت و تصمیماتی را بدون توجه به س��اختار و‬ ‫خط مشی که سیستم تبعیت می کند‪ ،‬می گیرد‪.‬‬ ‫اگر بخواهی��م از منظری دیگر به این موضوع نگاه‬ ‫کنیم و حتی اگر به ارای حضرت امام(ره) مراجعه‬ ‫شود‪ ،‬ایشان با تاکید و به شدت از تفکیک جنسیتی و‬ ‫دیوار کش��یدن در کالس ها ناراحت می شدند و در ان‬ ‫زمان هم بالفاصله دستور توقف این امر را دادند‪.‬‬ ‫مدیران سطوح باال باید جوانب تصمیم خود را بسنجند‬ ‫و ببینن��د که سیس��تم و عقاید رهب��ری نظام و فضای‬ ‫اجتماعی چه چی��زی را می طلبد‪ .‬وقتی رئیس جمهور‬ ‫این تصمیم را اتخاذ می کند نش��ان دهنده این است که‬ ‫حتی این طرح یا پیش��نهاد با رئیس دولت هم مطرح‬ ‫نشده است‪.‬‬ ‫ای��ن امر لطمات زی��ادی را به جامع��ه وارد می کند و‬ ‫به ش��دت به اعتماد مردم اسیب می زند و اعتماد مردم‬ ‫را نس��بت ب��ه تصمیمات انی و لحظه ای مس��ئوالن‬ ‫پایی��ن م��ی اورد و م��ردم از خود می پرس��ند که چرا‬ ‫اینگون��ه ش��د و با خ��ود می گویند که دیگ��ر به این‬ ‫تصمیمات اعتماد و اعتالیی نیست‪ ،‬در واقع اعتماد که‬ ‫مهم ترین سرمایه هر جامعه است را مخدوش می کند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫از پیامدهای دیگ��ر این نوع وقایع در جامعه ضربه به‬ ‫نظام سیاسی جامعه و حکومت است‪ .‬این تصمیمات‬ ‫چون بدون مطالعه و بررسی گرفته شده یک شبه امده‬ ‫و یک شبه هم رفته است؛ به همین دلیل اثرات روحی‬ ‫بدی در جامعه سیاس��ی و فرهنگی می گذارد و اعتماد‬ ‫اجتماعی را ضعیف می کند‪.‬‬ ‫بهتر اس��ت حتی از منظ��ری فرات��ر از ایجاد تفکیک‬ ‫جنس��یتی در دانش��گاه ها به این موضوع دقت ش��ود‪،‬‬ ‫مدیران نه تنها بهتر است این طرح را دانشگاه ها اعمال‬ ‫نکنن��د بلکه باید در مقطعی دیگر مث��ل ابتدایی ان را‬ ‫بگنجانند‪ .‬هم اکنون در بعضی از روس��تاها از ابتدایی‬ ‫تا راهنمایی دختر و پس��ر با ه��م تحصیل می کنند و‬ ‫مشکلی هم پیش نیامده است‪ .‬در ابتدایی این موضوع‬ ‫مشکل ایجاد نخواهد کرد ولی امکان دارد در راهنمایی‬ ‫و دبیرس��تان دچار مشکل شوند و از ان طرف هم در‬ ‫مقطع دانشگاه دیگر دختران به بلوغ فکری رسیده اند‬ ‫و امکان اسیب شان کمتر است‪.‬‬ ‫این تصمیم اگر به مرحله اجرا می رس��ید باعث ایجاد‬ ‫هزینه های گزاف و باال رفتن هزینه س��رانه دانش��جو‬ ‫می شد‪.‬‬ ‫از طرفی امام و رهبری ازدواج دانشجویی را در جامعه‬ ‫مط��رح کرده اند که اعمال محدودیت های بی اس��اس‬ ‫موجب می شود این رهکرد دچار اسیب شود‪.‬‬ ‫اینگونه تصمیمات توهین به قداست دانشگاه‪ ،‬اساتید‬ ‫و دانشجویان است‪g .‬‬ ‫به نظر ش��ما ب��ا اجرای این ط��رح با توجه‬ ‫به نظر اساتید و دانش��جویان اینگونه وانمود‬ ‫نمی ش��د که نوعی چالش برای دانشجویان‬ ‫و دانشگاه باشد؟‬ ‫‪ l‬اجرای این طرح به زمان بسیار طوالنی نیاز داشت‬ ‫تا به منصه ظهور برس��د‪ .‬نمی توانستند این امر را انی‬ ‫و فوری اجرا کنند که تبعات سنگینی در جامعه ایجاد‬ ‫کن��د‪ .‬به خصوص ب��رای افرادی ک��ه ان را توهین به‬ ‫خودشان تلقی می کردند‪.‬‬ ‫بنابراین سازوکارها‪ ،‬اهداف و نتایج باید بیشتر مورد‬ ‫بررسی قرار می گرفت تا حساسیت ها را کم کند‪.‬‬ ‫اعالم به یکباره توقف این طرح چه تبعاتی‬ ‫می تواند در جامعه ایجاد کند؟‬ ‫‪ l‬یک��ی از ایرادات��ی که هم کمیس��یون ب��ه وزرای‬ ‫ام��وزش و پرورش و عل��وم و تحقیقات دارد همین‬ ‫شتابزدگی در اعالم برنامه هاست‪ .‬بعضا طرح هایی را‬ ‫اعالم می کنند که کمیس��یون اصال در جریان نیست‪.‬‬ ‫بدون اینکه اهداف طرح تبیین ش��ده باشد اجرای ان‬ ‫سیاست‬ ‫اق��ای طاهر خانی! از ابتدا که طرح تفکیک‬ ‫جنس��یتی در دانش��گاه ها وارد کمیس��یون‬ ‫اموزش و تحقیقات شد چه اتفاقاتی افتاد؟‬ ‫‪ l‬وزارت عل��وم پیگی��ر این طرح بود و جس��ته و‬ ‫گریخت��ه اعالم می کرد که ای��ن کار را انجام خواهد‬ ‫داد‪ .‬وقت��ی وزی��ر این طرح را به کمیس��یون اورد به‬ ‫همراهش توضیحاتی ارائه داد و گفت در اجرای این‬ ‫طرح مصمم هستیم و ان را اجرا خواهیم کرد‪.‬‬ ‫هر ی��ک از نماینده ها درباره ای��ن موضوع نظرات و‬ ‫ابهاماتی داشتند و خواستار توضیح بودند که چگونه‬ ‫و به چه ش��کلی به اجرا درخواه��د امد‪ .‬توضیحات‬ ‫مبتن��ی براین بود که این طرح با ش��دت زیادی اجرا‬ ‫می ش��ود ولی اعالم ش��د که تفکیک کامل جنسیتی‬ ‫در چند بع��د انجام می گیرد‪ .‬اینکه دانش��گاه هایی با‬ ‫جنسیت مشخص ایجاد شود یا اینکه درهای ورود و‬ ‫خروج دانش��جویان از هم تفکیک شود حتی نظرات‬ ‫مراجع مبنی بر پذیریش این امر عنوان شد‪.‬‬ ‫نظ��ر نمایندگان در کل اینگون��ه بود که طرح طوری‬ ‫اجرا شود که حساسیت برانگیز نباشد و مشکلی ایجاد‬ ‫نکند و نظرات حضرت امام هم در اجرای این طرح‬ ‫مورد لحاظ قرار گیرد‪.‬‬ ‫ایا ظرفیت مالی از س��وی دانش��گاه ها برای‬ ‫اجرای این طرح وجود داشت؟‬ ‫‪ l‬هر بار که وزیر به کمیسیون می امد با کمبود وقت‬ ‫مواج��ه بود و خیلی خالصه درب��اره این طرح و ایا‬ ‫امکان اجرایی ش��دنش هست یا نه توضیح می داد و‬ ‫خیلی ادعا می کرد که این طرح قابل اجراست‪.‬‬ ‫طبیعی ب��ود که هر طرح��ی که می خواه��د اجرایی‬ ‫بش��ود از جهات مختلف مالی‪ ،‬فرهنگی و سیاس��ی‬ ‫هزینه دربرخواهد داش��ت‪ .‬بنابراین اجرای طرح باید‬ ‫به گون��ه ای ص��ورت می گرفت که حداق��ل هزینه ها‬ ‫را داش��ته باش��د‪ .‬ارزش های اخالقی و دینی را باید‬ ‫کامال در نظر می گرفتند و همینطور نباید سبب بروز‬ ‫حساس��یت ها می ش��دند‪ .‬باید طوری به مرحله اجرا‬ ‫می رس��ید که موجب هتک حرمت دانشجویان نشود‬ ‫و مشکالت اجتماعی ایجاد نکند‪.‬‬ ‫یکی از ایراداتی که‬ ‫کمیسیون به وزرای اموزش‬ ‫و پرورش و علوم و تحقیقات‬ ‫دارد همین شتابزدگی در‬ ‫اعالم برنامه هاست‪ .‬بعضا‬ ‫طرح هایی را اعالم می کنند‬ ‫که کمیسیون اصال‬ ‫در جریان نیست‪ .‬بدون‬ ‫اینکه اهداف طرح تبیین‬ ‫شده باشد اجرای ان‬ ‫اعالم می شود‬ ‫اعالم می شود‪.‬‬ ‫توصیه من این اس��ت که هر وزارتخانه که می خواهد‬ ‫طرح��ی را ارائ��ه ده��د با کارشناس��ان مش��ورت و‬ ‫روش های اجرای طرح بررس��ی ش��ود و نتایجی که‬ ‫حادث خواهد ش��د موردتوجه قرار بگیرد‪ .‬متاسفانه‬ ‫نوعی ناهماهنگی را مش��اهده کردی��م‪ .‬این موضوع‬ ‫باع��ث ایجاد بی اعتمادی در جامعه می ش��ود و حتی‬ ‫برداشت های سیاسی هم صورت می گیرد‪.‬‬ ‫برخ��ی از نمایندگان می گویند ن��ه تنها در‬ ‫دانش��گاه ها تفکیک جنسیتی صورت نگیرد‬ ‫بلک��ه ع�لاوه ب��ر ان در مقاط��ع دیگر مثل‬ ‫ابتدایی هم کالس های مختلط برگزار ش��ود‬ ‫نظر شما چیست؟‬ ‫‪ l‬ما هن��وز تکلیف خود را با این موضوع روش��ن‬ ‫نکردی��م که چ��ه کار باید بکنیم‪ .‬یعن��ی هیچ کدام از‬ ‫وزرا نخواستند طرح تحقیقاتی پژوهشی را برای این‬ ‫کمب��ود در جامعه ارائه دهن��د و طرحی از این طریق‬ ‫مدون ش��ود که به عنوان برنامه و سیاست مورد توجه‬ ‫ق��رار دهند که چه باید کرد‪ .‬متاس��فانه اکنون بیش��تر‬ ‫کارها س��لیقه ای صورت می گیرد تا بر اساس برنامه‬ ‫و هدف‪.‬‬ ‫هر کس��ی با دیدگاه خودش عم��ل می کند و الگوی‬ ‫روش��نی وجود ندارد به همین خاطر است که مورد‬ ‫هجمه هس��تیم و س��ردرگمی ایجاد شده و وضعیت‬ ‫روشنی پیش رو نیست‪.‬‬ ‫در مقاطع ابتدایی مش��کل اساس��ی وجود ندارد ولی‬ ‫باید الگویی را در پیش بگیریم که از پیش دبستانی تا‬ ‫دبیرستان و دانشگاه همان را ادامه دهیم‪ .‬این مختلط‬ ‫بودن اگر خوب یا بد اس��ت تعیین ش��ود‪ .‬اگر خوب‬ ‫است اجرا شود وگرنه تصمیم درستی برای ان اتخاذ‬ ‫شود‪.‬‬ ‫متاس��فانه اجرای هراز گاهی ای��ن برنامه ها به صورت های‬ ‫متفاوت و متضاد دارد به جامعه اس��یب می رس��اند‪.‬‬ ‫ه��ر بار که موضوع مطرح می ش��ود و به مرحله اجرا‬ ‫درنمی اید سردرگمی در برنامه ریزی حادث می شود‬ ‫که به سطوح مختلف اسیب می زند‪g .‬‬ ‫‪27‬‬ ‫نباید شتابزده عمل کنیم‬ ‫گفت وگوی مثلث با عضو کمیسیون اموزش و تحقیقات مجلس‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪ 9‬همیشه اینگونه مرسوم بود که از سوی وزرا طرح هایی مدون برای اجرا به‬ ‫کمیسیون های مربوطه در مجلس ارائه می شد تا روی چگونگی اجرای ان بحث و بررسی‬ ‫شود‪ .‬طرح تفکیک جنسیتی در دانشگاه ها هم از ان دست برنامه هایی بود که از سوی‬ ‫وزیر علوم برای تبادل نظر و بررسی روانه کمیسیون اموزش و تحقیقات مجلس شورای‬ ‫اسالمی شد‪ .‬به گفته اعضای این کمیسیون اکثریت موافق کلیت ان بودند و هر بار هم‬ ‫وزیر برای پاره ای از توضیحات به این کمیسیون می امد‪ .‬از سوی وزارت علوم انچنان‬ ‫تاکیدی بر اجرای این طرح بود که برای مدت طوالنی تیتر اخبار را به خود اختصاص‬ ‫داد‪ .‬ولی در نهایت یک روز صبح خبر اول اکثر خبرگزاری ها و روزنامه لغو این طرح از‬ ‫سوی رئیس جمهور اعالم شد‪ .‬این امر تبعات گوناگونی در جامعه ایجاد کرد‪ .‬هفته نامه‬ ‫مثلث هم به دنبال بررسی این تبعات پرونده سیاسی این هفته خود را به این موضوع‬ ‫اختصاص داده است‪ .‬نوراهلل حیدری‪ ،‬عضو کمیسیون اموزش و تحقیقات و از موافقان‬ ‫این طرح نظرات خود را با ما در میان گذاشته است‪.‬‬ ‫اق��ای حیدری! چطور ش��د ان همه تب و‬ ‫تاب درباره اجرای طرح تفکیک جنسیتی در‬ ‫دانشگاه ها به یکباره فروکش کرد؟‬ ‫‪ l‬این طرح تقریبا ش��روع و در ح��ال اجرا بود ولی‬ ‫با توج��ه به موضع اقای رئیس جمهور و نظر وزیر این‬ ‫طرح فعال مسکوت شده و با تعابیری که رئیس جمهور‬ ‫اعالم کردند که این طرح عالمانه نبود امکان ادامه اجرای‬ ‫ان سلب شد‪ .‬این نظر رئیس جمهور نشان می دهد که‬ ‫ایشان نفس این عمل را تایید می کنند اما به کار عالمانه و‬ ‫عمیق معتقدند‪ .‬شاید دیگر در فرصت دولت دهم امکان‬ ‫اجرای ان نباشد اما حداقل همگی به اجرای کارشناسانه‬ ‫ان رهنمون شدند‪.‬‬ ‫به نظر ش��ما اینگونه توقف در اجرای یک‬ ‫طرح پر سر و صدا چه تبعاتی دارد؟‬ ‫‪ l‬ان زمان که این طرح از س��وی وزیر به کمیسیون‬ ‫ارائه ش��د هریک از نمایندگان نظرات خود را داشتند‬ ‫ول��ی اکثریت مواف��ق اجرای ان بودن��د و عده ای هم‬ ‫اطالعات ش��فاف تری از وزیر می خواستند‪ .‬در همین‬ ‫راستا حتی وزیر محترم نظر و فتوای بعضی از علما را‬ ‫‪28‬‬ ‫نیز ارائه داد تا اینکه در نهایت این اتفاقات رئیس جمهور‬ ‫دستور توقف ان را دادند‪.‬‬ ‫االن ه��م اتفاق��ی که افتاده این اس��ت که ع��ده ای نامه‬ ‫رئیس جمهور را حمایت می کنند و برخی هم با نظر ایشان‬ ‫مخالفند‪ .‬اما درباره افکار عمومی باید بگویم اثار مثبت و‬ ‫منفی با خود داشت‪ .‬اثار مثبت ان خواسته رئیس جمهور‬ ‫است که به دنبال یک کار عمیق و عالمانه است‪ .‬اما دیدگاه‬ ‫منفی و حاشیه هایی که ایجاد شده به مراتب از اثار مثبت‬ ‫ان بیش��تر اس��ت‪ .‬وزارت علوم برای مط��رح کردن این‬ ‫موضوع شتابزده و بدون هماهنگی با کارشناسان و حتی‬ ‫رئیس جمهور عمل کرده است که بی اعتمادی در جامعه‬ ‫را ایجاد کرد‪.‬‬ ‫نکته دیگر این است که نظر یک وزیر به عنوان متخصص‬ ‫در این امر غیرعالمانه تلقی شده است و ایا این تلقی پیدا‬ ‫نمی شود که برنامه ها و طرح های دیگر هم چنین باشد‪.‬‬ ‫اکنون اقای دانشجو یا باید مواضع قبلی اش را مطرح کند‬ ‫یا اینکه بپذیرد طرحی غیرعالمانه را ارائه کرده است که‬ ‫در مجموع این برداشت ها به نفع دولت و جامعه نخواهد‬ ‫بود‪.‬‬ ‫به عقیده ش��ما با توجه به ظرفیت کنونی‬ ‫دانش��گاه ها ایا به لحاظ مالی اجرای این‬ ‫طرح امکان پذیر بود یا نه؟‬ ‫‪ l‬اقای وزیر در زمان اعالم این طرح سه مرحله برای‬ ‫اجرای ان تعریف کرد و انها را حداقلی‪ ،‬حد وسط و‬ ‫حداکثری عنوان کرد‪.‬‬ ‫به این صورت که در شرایط حداقلی در یک کالس‬ ‫بدون اینکه پرده بکشند دختر و پسر جدا از هم باشند‪،‬‬ ‫مثال در یک طرف دختران بنشینند و در طرف دیگر‬ ‫پسران که بار مالی هم نداشت‪ .‬در وضعیت حد وسط‬ ‫و اینگونه مطرح ش��د که کالس ها را از هم جدا کنند‬ ‫و حتی می توانس��ت در یک فض��ا ولی جدای از هم‬ ‫باشد‪ .‬در شرایط حداکثری هم که کامال دانشگاه های‬ ‫تک جنسیتی ایجاد شود که هزینه بسیاری می طلبید‪.‬‬ ‫نظر وزیر اینگونه بود که س��ه حلقه پیوسته برای این‬ ‫جریان تعریف شود و ابتدا تفکیک داخل کالس‪ ،‬بعد‬ ‫اختصاصی و س��رانجام تفکیک جنسیتی انجام شود‪.‬‬ ‫اگ��ر این نظر اجرا و به تدریج فرصت برای انجام ان‬ ‫فراهم می ش��د شکل مطلوبی به خود می گرفت ولی‬ ‫اگر می خواستند در مدت کوتاه ان را انجام دهند نتایج‬ ‫سوئی در بر می داشت و همچنین بار عظیم مالی ایجاد‬ ‫می کرد‪ .‬ولی باید در پاسخ سوال شما بگویم که فقط‬ ‫اجرای مداوم مرحله به مرحله ان می توانست عملی‬ ‫شود وگرنه این ظرفیت مالی در دانشگاه ها برای انجام‬ ‫کامل ان وجود نداشت‪.‬‬ ‫بعضی از اساتید و دانشجویان می گویند‬ ‫حتی ب��ا توجه به نظ��رات حضرت امام‬ ‫این ام��ر به عنوان توهین برای اس��اتید و‬ ‫دانشجویان و دانشگاه تلقی می شود‪ .‬نظر‬ ‫شما چیست؟‬ ‫‪ l‬م��ن ای��ن تلق��ی را ن��دارم یعنی از فرمایش��ات‬ ‫حضرت امام چنین برداشت نمی شود‪ .‬در حال حاضر‬ ‫در دبیرستان ها و حوزه های علمیه این تفکیک وجود‬ ‫دارد و حتی دانشگاه های تک جنسیتی هم داریم و این‬ ‫توهین تلقی نمی شود‪.‬‬ ‫بلکه برداشت من از توهین این است که بخواهیم بدون‬ ‫اقدامات الزم و زمینه سازی این کار را انجام دهیم ان‬ ‫وق��ت این توهین اس��ت‪ .‬در ش��رایط فعلی اینگونه‬ ‫برداشت می شود که افراد بالغ نیستند و حریمشان را‬ ‫نمی شناسند‪ .‬اما اگر در سطح کالن این طرح انجام و‬ ‫مقدمات ان فراهم می شد هیچ کدام از این برداشت ها‬ ‫صورت نمی گرفت‪.‬‬ ‫بعضی از کارشناس��ان مطرح می کنند که‬ ‫نه تنها بهتر اس��ت که در دانش��گاه ها این‬ ‫تفکیک صورت نگیرد بلکه در سطوح دیگر‬ ‫تحصیل��ی دیگر مثل ابتدای��ی کالس های‬ ‫مختلط برگزار ش��ود‪ .‬نظر شما در این باره‬ ‫چگونه است؟‬ ‫‪ l‬بنده با این امر موافق نیستم چون با فرهنگ و دین‬ ‫ما مطابقت ندارد و مس��اله بعدی این است که حتی‬ ‫در بعضی از کشورهای سکوالر هم تفکیک جنسیتی‬ ‫اعمال می ش��ود‪ .‬کسانی که این نظر را مطرح می کنند‬ ‫برای کش��ورهایی امکان پذیر است که با فرهنگشان‬ ‫سازگار باشد‪ .‬اگر در کشور ما این اتفاق بیفتد پس باید‬ ‫حتی نمازهای ما هم مختلط برگزار شود‪ .‬این برداشت‬ ‫اشتباه است که می گویند اگر از اول مختلط باشند دیگر‬ ‫مشکل پدید نمی اید‪.‬‬ ‫کس��ی که این دیدگاه را دارد دیدگاهش غلط است‪.‬‬ ‫اگر در کش��ورهای دیگر مشکل پدید نمی اید به این‬ ‫علت است که انها در اینده خودشان را ارضا می کنند‬ ‫ولی در کشور ما که این امکان وجود ندارد‪ .‬در ضمن‬ ‫این حساسیت ها ذاتی و درونی است و هر کاری کنند‬ ‫که این حساسیت ها عادی شود یا از بین برود محقق‬ ‫نمی شود‪g .‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪29‬‬ ‫بین الملل‬ ‫ریشه های بحران‬ ‫ نولیبرالیسم‬ ‫علیه کینزیسم‬ ‫ریشه های بحران اقتصادی در اروپا‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪1‬‬ ‫بین الملل‬ ‫بحران دهه‬ ‫‪1970‬میالدی و‬ ‫مشکالت ناشی از ان‬ ‫به ایجاد تحولی جدید‬ ‫در نظریه های دولت‬ ‫منجر شد‪ .‬این تحول‬ ‫در درجه اول مبانی‬ ‫دولت رفاه را زیر سوال‬ ‫برد و با تمسک به اثار‬ ‫اجتماعی ان‪ ،‬به موفقیت‬ ‫برنامه های دولت رفاه‬ ‫بدبینی نشان داد‬ ‫افول دولت بزرگ رفاهی‬ ‫بحران دهه ‪1970‬میالدی و مشکالت ناشی از ان به ایجاد‬ ‫تحولی جدید در نظریه های دولت منجر شد‪ .‬این تحول در‬ ‫درجه اول مبانی دولت رفاه را زیر سوال برد و با تمسک به‬ ‫اثار اجتماعی ان‪ ،‬به موفقیت برنامه های دولت رفاه بدبینی‬ ‫ن ترتیب‪ ،‬دوباره اندک اندک دخالت ها و‬ ‫نش��ان داد‪ .‬بدی ‬ ‫کنترل های دولت کاهش یافت و امور اجتماعی در دست‬ ‫ش��رکت های چند ملیتی و فعاالن غیر دولتی قرار گرفت‪.‬‬ ‫نقش شهروندان در امور اجتماعی‪ -‬سیاسی گسترش یافت‬ ‫و دولت از نظر س��اختار کم کم به سوی «دولت کوچک»‬ ‫س��یر کرد‪ .‬اوج این وضعی��ت را در دوره ریگان و تاچر‬ ‫می توان مشاهده کرد که خصوصی سازی امور اجتماعی‬ ‫به شدت رشد کرده بود‪ .‬تحوالت اجتماعی وسیاسی فوق‬ ‫به افول نظریه کینز و ظهور اندیشه های جدید درباره دولت‬ ‫منجر شد که اصطالحا به دولت نئولیبرال مشهور است‪ .‬در‬ ‫این مفهوم دولت نئولیبرال به لیبرالیسم کالسیک نزدیک تر‬ ‫بود و به نوعی ان را بازگشت به همان دوره می توان تلقی‬ ‫کرد‪ .‬در این بخش تغییر س��اختار دولت رفاهی به دولت‬ ‫حداقل‪ ،‬که خود نتیجه طبیعی پارادایم مس��لط مکانیکی‬ ‫دولت است‪ ،‬علل تغییر دولت رفاهی‪ ،‬نقد دولت رفاهی‪،‬‬ ‫جایگزین های دولت رفاهی‪ ،‬که همان دولت حداقل است‪،‬‬ ‫بررسی خواهد شد‪ .‬افول دولت رفاهی و اقتصاد مختلط‬ ‫در ده��ه ‪ 1950‬و دهه ‪ 1960‬در دوره های بعد نتوانس��ت‬ ‫ادامه یابد‪ .‬مش��کالت دهه ‪ 1 970‬تردید ه��ای جدی در‬ ‫مورد کارایی اقتصاد مختلط ایجاد کرد از جمله مهم ترین‬ ‫مشکالت‪ ،‬پیامد های تورمی نظام اقتصاد مختلط پس از‬ ‫جنگ جهانی دوم بود‪.‬‬ ‫یک��ی از چالش های بزرگ سیس��تم های رفاهی‪ ،‬به ویژه‬ ‫در الگوی سوس��یال دموکراتیک ان س��ازگار کردن این‬ ‫سیستم و برنامه های رفاهی تشکیل دهنده ان با ساختار‬ ‫جدی��د اجتماعی‪ ،‬طبقاتی و حتی جمعیتی از یک س��و‬ ‫و ضرورت ه��ای اقتصادی اس��ت که در ه��ر صورت‪،‬‬ ‫سیستم های رفاهی را تحت فش��ار قرار می دهند‪ .‬توافق‬ ‫تاریخی که هفتاد سال پیش بین کارفرمایان و نیروی کار‬ ‫بر سر حفظ ثبات و امنیت در بازار کار از یک سو و ایجاد‬ ‫و تداوم سیستم رفاهی سخاوتمند از سوی دیگر صورت‬ ‫گرفت‪ ،‬مدت هاس��ت کارایی خود را از دست داده است‪.‬‬ ‫دیرزمانی است که تداوم دولت رفاه سخاوتمند به واسطه‬ ‫پایداری و نهادینه شدن سیستم رفاهی و برنامه های متنوع ان‬ ‫در جامعه که زندگی را برای شهروندان دلپذیر تر کرده است‬ ‫از یک س��و و حمایتی که مردم همچنان از ان نشان داده اند‬ ‫امکان پذیر بوده است‪ .‬در نوشته های بعدی پس از بررسی‬ ‫دستاوردهای عملی و ماندگار نظام رفاهی سخاوتمند به این‬ ‫موضوعاتنیزپرداختهخواهدشد‪.‬جدالفعلیدراروپاجدال‬ ‫میان نظریات نولیبرال و اسمیتی و رفاهی و کنیزی است‪ .‬نظام‬ ‫اقتصادییوروکهتابعیازبرنامهاقتصادیجهانیاستمنتقد‬ ‫دولت هایرفاهیمحسوبمی شودواینبحرانیبزرگبرای‬ ‫اقتصادهای ضعیف است‪ .‬انگار نبرد غنی و فقیر در شکل‬ ‫تازه ای باز تولید شده‪g .‬‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫پولیس(دولت‪-‬شهر) به خاطر زیستن به وجود می اید‬ ‫و به خاطر خوب زیستن ادامه می یابد‪.‬‬ ‫ارسطو‬ ‫از نظر برخی از متفکران اخالقی دولت باید خوب رفتار‬ ‫کردن را بی وقفه پ��رورش دهد‪ ،‬زندگی اخالقی مردم را‬ ‫اصالح و کنترل و اب وخاک را برای انسان قابل زیست‬ ‫و راحت کند‪ .‬در س��ده های ‪ 18‬و ‪ 19‬میالدی فردگرایی‬ ‫حاکمیت داش��ت و اج��ازه نمی داد دول��ت یا حکومت‬ ‫کمترین دخالتی در کارها بکند‪ .‬در سده ‪ 20‬دولت به یک‬ ‫نوع تعاونی خدمات اجتماعی تبدیل شد و در عصر حاضر‬ ‫دولت رفاه شعار اصلی سیاستمداران شده است‪ .‬اندیشه‬ ‫دولت رفاه این اس��ت که سنگ پایه بنای دولت‪ ،‬رفاه فرد‬ ‫اس��ت و دولت رفاه برای توسعه هماهنگ او طرح ریزی‬ ‫شده اس��ت‪ .‬بنابراین هدف دولت رفاه تامین حد اعالی‬ ‫پیش��رفت و راحتی فرد اس��ت و همه فعالیت های ان به‬ ‫رفاه عمومی مربوط است‪ .‬کول نوشته است‪« :‬دولت رفاه‬ ‫جامعه ای است که در ان حداقل سطح زندگی و فرصت‬ ‫تضمین شده‪ ،‬در اختیار همه ش��هروندان قرار می گیرد‪».‬‬ ‫ارتور شلزینگر دولت رفاه را چنین تعریف کرد‪« :‬نظامی‬ ‫ که در ان حکومت متعهد می ش��ود باید سطوح معینی از‬ ‫اشتغال‪ ،‬درامد‪ ،‬اموزش‪ ،‬کمک بهداشتی‪ ،‬تامین اجتماعی‬ ‫و مسکن را برای همه شهروندان خود فراهم کند‪ ».‬به گفته‬ ‫کنت؛ «دولت رفاه‪ ،‬دولتی است که برای شهروندان خود‬ ‫رشته گسترده ای از خدمات اجتماعی را برقرار کند‪».‬‬ ‫در اروپا پس از رنس��انس و عصر روش��نگری دو نظریه‬ ‫در می��ان دولت ه��ای غربی رواج یاف��ت‪ .‬مهم ترین انها‬ ‫نظریه «دست نامرئی» ادام اسمیت بود‪ .‬نظریه ای برگرفته‬ ‫از اندیش��ه های جان الک به عنوان پدر لیبرالیسم در دفاع‬ ‫از اقتص��اد بازار ازاد و مالکیت خصوصی‪ .‬ادام اس��میت‬ ‫معتق��د بود که عرضه و تقاضا به ط��ور طبیعی بازار کار‬ ‫اقتصاد را جلو می ب��رد و نباید دولت در ان دخالت کند‪.‬‬ ‫نظریه ای که به ش��دت به نفع ثروتمندان و طبقات باالی‬ ‫جامع��ه بود‪ .‬طرفداران این نظریه ه��م چندان ادعایی در‬ ‫حوزه عدالت و برابری نداش��تند‪ .‬پس از تحوالت اروپا‬ ‫و رواج اندیشه های مارکسیستی وضعیت اما تفاوت کرد‪.‬‬ ‫بحران بزرگ اقتصادی در س��ال ‪ 1929‬میالدی و پس از‬ ‫ان ویرانه های پ��س از دو جنگ جهانی راه را برای بروز‬ ‫اندیشه های چپ گرایانه باز کرد‪ .‬جان مینارد کینز نه به عنوان‬ ‫مدافع سوسیالیس��م که برای درمان بیماری که بر اقتصاد‬ ‫ازاد عارض ش��ده بود به میان امد و سخن از دولت های‬ ‫رفاهی گفت‪.‬‬ ‫همراه او اما اندیش��مندان سیاسی مانندجان راولز و پوپر‬ ‫هم از سیاس��ت های رفاهی دفاع ک��رده بودند‪ ،‬برعکس‬ ‫فریدریش فون هایک که همچنان از کاتاالکس��ی و نظم‬ ‫خودانگیختهدفاعمی کرد‪.‬‬ ‫مبنای گفته های کینز اما ای��ن بود که به دلیل پایین بودن‬ ‫دس��تمزدها و تورم‪ ،‬تقاضای عمومی پایین می اید و این‬ ‫به کاهش عرضه منجر می شود‪ .‬در نهایت کارگران زیادی‬ ‫بیکار می شوند و عالوه بر تورم‪ ،‬بیکاری و رکود اقتصادی‬ ‫دامن اروپا را می گیرد‪ .‬توصیه کینز باال بردن نقش دولت و‬ ‫دفاع از دخالت دولت در عرصه اقتصاد ذیل سیاست های‬ ‫بیمه‪ ،‬خدمات رفاهی و‪ ....‬اس��ت تا جایی که فاصله میان‬ ‫طبقات کم شود‪ ،‬حداقل زندگی برای همه میسر و نوعی‬ ‫نظام سوسیال دموکرات جایگزین لیبرال دمکرات شود‪.‬‬ ‫باالرفتن هزینه های دولت اما در نهایت موجب مشکالت‬ ‫بزرگی برای دولت های غربی شد تا در نهایت نولیبرال ها‪،‬‬ ‫به کینزی ها ناس��زا بگویند و سنت ادام اسمیت را دوباره‬ ‫زنده کنند‪.‬‬ ‫اولین دولتی که برنامه رفاه اجتماعی را در مقیاسی گسترده‬ ‫و به ش��کلی که امروزه در اغلب کشورها معمول است‪،‬‬ ‫عرضه ک��رد‪ ،‬دولت امپراتوری تازه بنیاد المان به رهبری‬ ‫صدراعظم اتو فن بیس��مارک ب��ود‪ .‬وی اوایل دهه ‪1880‬‬ ‫برنامه ای موس��وم به رفاه اجتماع��ی را عرضه کرد که بر‬ ‫اس��اس ان کارگران در مقابل تصادفات‪ ،‬بیماری و پیری‬ ‫بیمه ش��دند‪ .‬از همین گونه اقدامات در س��ال های ‪1908‬‬ ‫و ‪ 1911‬در انگلس��تان و در س��ال ‪1930‬در امریکا به نام‬ ‫مقررات تامین اجتماعی و تحت عناوین قانون بازنشستگی‬ ‫و قانون بیمه ملی به تصویب رسید‪.‬‬ ‫با توجه به تعاریف دانش��مندان و عالمان علم سیاست‪،‬‬ ‫دولت رفاه دارای خصوصیات زیر است‪:‬‬ ‫‪ -1‬در دولت رفاه فرد موقعیت محوری دارد‪.‬‬ ‫‪ -2‬حداقل س��طح زندگی و فرصت را برای شهروندان‬ ‫بی توجه به نژاد‪ ،‬عقیده یا رنگ تضمین می کند‪.‬‬ ‫‪ -3‬رش��ته گس��ترده ای از خدم��ات اجتماع��ی را برای‬ ‫شهروندان فراهم می اورد‪.‬‬ ‫‪ -4‬توزیع مناسب درامد را برای همه شهروندان تضمین‬ ‫می کند‪.‬‬ ‫وظایف دولت رفاه‪:‬‬ ‫وظایف دولت رفاه به عقیده بسیاری از دانشمندان به دو‬ ‫بخش عمده تقسیم می شود‪:‬‬ ‫بخش اول کار ویژه های حمایتی‪:‬‬ ‫‪ -1‬حفظ حاکمیت در برابر بی نظمی های داخلی و تجاوز‬ ‫خارجی‪.‬‬ ‫‪ -2‬وضع قانون به خاطر حفظ حاکمیت و تقویت اطاعت‬ ‫و ایجاد شرایط امنیت کامل‪.‬‬ ‫‪ -3‬حفظ نهادهایی مانند خانواده و مالکیت‪.‬‬ ‫‪ -4‬سازمان دادن به حمل ونقل و ارتباطات‪ ،‬ایجاد ساختمان‬ ‫و حفظ راه ها‪ ،‬انجام خدمات پستی در حد کار امد‪.‬‬ ‫‪ -5‬تنظیم کار بازارها و بازرسی در وزن ها و اندازه ها‪.‬‬ ‫‪ -6‬حفظ روابط دیپلماتیک با کشورهای دیگر‪.‬‬ ‫‪ -7‬جمع اوری مالیات و مجازات فراریان از مالیات‪.‬‬ ‫بخش دوم کار ویژه های رفاهی‪:‬‬ ‫‪ -1‬دولت برای تامین بهداشت مردم اقدامات پیشگیرانه‬ ‫و نیز درمانی به عمل می اورد‪ .‬به طور روز افزون دانس��ته‬ ‫می شود که مردم قوی و سالم به تنهایی می توانند کشوری‬ ‫را بزرگ و مقتدر کنند‪ .‬به همین دلیل متولیان بهداش��ت‬ ‫در سراسر کشورها کوشش های زیادی به عمل می اورند‬ ‫تا از گسترش بیماری های واگیردار پیشگیری کنند و در‬ ‫صورت وجود بیماری های واگیردار با ان مبارزه کنند‪.‬‬ ‫‪ -2‬ب��رای پای��ان دادن ب��ه اس��تثمار کارگ��ران قوانینی‬ ‫درمورد تنظیم ساعت کار و بهبود شرایط عمومی محیط‬ ‫کار انها تصویب می ش��ود‪ .‬برای مث��ال‪ ،‬کار کودکان زیر‬ ‫‪ 14‬سال در کارخانه ها و صنایع پرخطر ممنوع می شود‪.‬‬ ‫‪ -3‬دولت رفاه می کوشد اموزش و پرورش را در دسترس‬ ‫هم��گان قرار دهد‪ .‬در چنین دولت��ی اموزش در انحصار‬ ‫خانواده های ثروتمند نیست‪ .‬همه‪ ،‬دست کم از تحصیالت‬ ‫ابتدایی بهره مند هستند و اموزش عالی‬ ‫در دسترس کسانی است که امادگی فکری و ذهنی بهتری‬ ‫دارن��د‪ .‬بدون اموزش و پرورش مردم عقب مانده و نادان‬ ‫می مانند و شخصیت افراد رشد نمی یابد‪.‬‬ ‫‪ -4‬تفاوت ه��ای زیاد میان ثروتمندان و فقیران باید پایان‬ ‫یابد و برای همه مواد خوراکی برای تغذیه مناسب‪ ،‬لباس‬ ‫برای پوشیدن و مسکن برای زندگی و استراحت فراهم‬ ‫شود‪ .‬فقر باید از بین برود‪ .‬به عقیده رابسون از بین بردن‬ ‫واقعی فقر هدف عمده دولت رفاه است و هر کشوری که‬ ‫امکانات رسیدن به این هدف را داشته باشد اما این کار را‬ ‫نکند‪ ،‬نمی تواند مدعی دولت رفاه بودن را بکند‪.‬‬ ‫‪ -5‬دولت رفاه همه را برابر می بیند و فرصت های مناسبی‬ ‫را برای مردم به وجود می اورد‪ .‬هیچ مانع س��اختگی برای‬ ‫جلوگیری از رشدانها روا دانسته نمی شود‪ .‬به بخش های‬ ‫ضعیف تر مردم توجه ویژه ای می شود‪ -6.‬همه اجازه دارند‬ ‫از ازادی های اساس��ی‪ ،‬یعنی ازادی اندیش��ه‪ ،‬ازادی بیان‪،‬‬ ‫ازادی عقیده و مانند انها و ازادی اجتماعی برای دس��ت‬ ‫یافتن به اهداف و مقاصد مش��ترک برخوردار باشند‪ .‬این‬ ‫بهره مندی از ازادی های اساسی انسان را قادر می کند قوه‬ ‫ی به کار گیرد‪.‬‬ ‫داوری خود را در راه خیر عموم ‬ ‫‪31‬‬ ‫چرا بحران دولت های رفاهی را فرا گرفته؟‬ ‫شکست اقتصادهای جوان‬ ‫دکتر علی اصغرزرگر‪/‬استاددانشگاه‬ ‫‪2‬‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪32‬‬ ‫بحران اقتصادی در کشورهایی مانند یونان‪ ،‬پرتغال‬ ‫و ایرلند‪ ،‬این سوال را به وجود می اورد که این بحران ها‬ ‫ناش��ی از زیاده خواهی این کشورهاست یا واقعا چنین‬ ‫بحران هایی وجود دارد‪ .‬در مقاطعی از زمان کش��ورها‬ ‫بدون پیش بینی برخ��ی از پیامدها هزینه می کنند و بر‬ ‫این باورند که سرچش��مه خش��ک نمی شود‪ .‬در مورد‬ ‫بحران های مرب��وط به برخی از کش��ورهای اروپایی‬ ‫در ابتدا اینطور به نظر می امد که این بحران ها نش��ات‬ ‫گرفته از این تئوری است‪ ،‬اما به نظر می رسد که مساله‬ ‫یونان‪ ،‬اسپانیا و پرتغال متفاوت است‪ .‬به نظر می رسد‬ ‫که این بحران دامنه همان بحران اقتصادی است که در‬ ‫اروپا شروع شده بود‪.‬‬ ‫مفه��وم دولت رفاه در ش��رق با انچ��ه در غرب از ان‬ ‫صحبت می کنند متفاوت است‪ .‬به عنوان مثال در ایران‬ ‫بخش عظیمی از اقتصاد ای��ران و به خصوص اقتصاد‬ ‫کالن ایران در دس��ت دولت اس��ت‪ .‬تنها بخشی از ان‬ ‫خصوصی یا اختصاصی س��ازی شده اس��ت‪ .‬در اروپا‬ ‫دولت مالیات می گیرد و پاسخگوس��ت‪ .‬بدان معنا که‬ ‫این مالیات ها را به گونه ای می گیرند که نسبت به مردم‬ ‫پاس��خگو باشند‪ .‬با توجه به اینکه اکثر این کشورهایی‬ ‫ک��ه دولت رفاه در انها حضور دارند صنعتی هس��تند‪ ،‬‬ ‫مالیات های عظیم��ی از مردم می گیرند‪ .‬اقتصاد با ثبات‬ ‫ی دارند که می توانن��د هزینه کنند‪ .‬گاهی‬ ‫و مس��تحکم ‬ ‫هم تصمیم می گیرند برخی از خدمات ارائه ش��ده را‬ ‫محدود کنند‪ .‬به عنوان مثال در فرانسه تصمیم گرفتند تا‬ ‫سن بازنشستگی را افزایش دهند‪ .‬حدود ‪ 20‬سال پیش‬ ‫سن بازنشستگی را در اروپا کاهش می دادند تا بتوانند‬ ‫برای جوانان ایجاد کار کنند و جامعه می توانس��ت از‬ ‫ان جمعیت مس��نی که زودتر بازنشس��ته شده بودند‬ ‫حمای��ت کند‪ .‬در ح��ال حاضر در فرانس��ه برعکس‬ ‫س��ن بازنشستگی را باال می برند‪ ،‬چرا که جامعه دیگر‬ ‫توانایی این را ندارد از انهایی که زود بازنشسته شده اند‬ ‫حمای��ت کند‪ .‬بنابرای��ن رویکردهای دول��ت رفاه نیز‬ ‫کاهش پیدا کرده است‪ .‬بنابراین بیکاری ایجاد می شود‪.‬‬ ‫ام��ا اینکه معم��وال در دولت های رفاه رش��د اقتصادی‬ ‫اندکی وجود دارد درست است‪ ،‬اما در اقتصادهایی که‬ ‫باثبات هس��تند و همه چیز ساخته شده و دیگر دولت‬ ‫تو س��از ن��دارد‪ ،‬تنها تولی��د‪ ،‬صادرات‬ ‫نیازی به ساخ ‬ ‫و‪ ...‬را مدیریت می کنن��د‪ .‬دولت های اروپایی مدیریت‬ ‫جامعه و اقتصاد را برعهده دارند و خودش��ان کارهای‬ ‫تصدی گ��ری انج��ام نمی دهن��د‪ .‬دولت ه��ای اروپایی‬ ‫سیاست های پولی ‪ ،‬انقباضی و انبساطی دارند و همواره‬ ‫ای��ن سیاس��ت ها را مدیریت می کنند‪ .‬رش��د اقتصادی‬ ‫‪ 2-3‬درص��د در ای��ن اقتصادها که صنعتی هس��تند و‬ ‫ص��ادرات حجم قابل مالحظه ای دارد رش��د مناس��بی‬ ‫اس��ت‪ .‬به عنوان مثال کش��ورهای فرانس��ه و هلند که‬ ‫کش��ورهای صنعتی هس��تند می توانند با همین رشد‪،‬‬ ‫اقتصاد قدرتمندی داش��ته باشند‪ .‬این درحالی است که‬ ‫در کش��وری مانند ایران پول هم��واره به اقتصاد تزریق‬ ‫می شود‪ .‬نفت می فروش��یم ‪ ،‬دالر تزریق می کنیم و پول‬ ‫چاپ می کنیم ‪ ،‬چرا که در حال توسعه و ساخت هستیم‪.‬‬ ‫زمانی که کشوری در حال توسعه و ساخت باشد رشد‬ ‫اقتصادی ان کشور هم نمود پیدا می کند‪ .‬به عنوان مثال‬ ‫برای کشوری در حال توسعه رشد اقتصادی شش درصد‬ ‫به دلیل فعالیت های ساختاری در این کشورها نمود پیدا‬ ‫می کند‪ .‬چینی ها که در حال تبدیل کشورش��ان به یک‬ ‫کارخانه عظیم هس��تند قطعا رشد اقتصادی ‪ 10‬درصد‬ ‫خواهند داش��ت‪ .‬به نظر من بحران های اقتصادی که در‬ ‫اروپا اتفاق افتاد و یونان‪ ،‬اسپانیا و پرتغال را در برگرفته‬ ‫به ای��ن دلیل بود که این کش��ورها دارای اقتصادهایی‬ ‫بودن��د که از نظر صنعتی جوان هس��تند‪ .‬به عنوان مثال‬ ‫نمی توان اقتصاد یونان را با فرانس��ه یا بریتانیا مقایس��ه‬ ‫کرد‪ .‬هرچند در این کشورها سرمایه گذاری های بزرگی‬ ‫انجام ش��د اما این س��رمایه گذاری ها نتوانست اقتصاد‬ ‫صنعتی جوان این کش��ورها را روی پا نگاه دارد‪ .‬مساله‬ ‫دیگری که به نظر می رس��د اقتصاد این کش��ورها را به‬ ‫شدت تحت تاثیر قرار داد مساله توریسم در این کشورها‬ ‫بود‪ .‬با توجه به افزایش قیمت سوخت و بحران اقتصادی‬ ‫سفر گردشگران به کش��ورهای یونان و اسپانیا محدود‬ ‫ی از گردشگران به این کشورها‬ ‫شد‪ .‬پیش تر خیل عظیم ‬ ‫سفر می کردند و حجم زیادی از اقتصاد یونان و اسپانیا‬ ‫را صنعت گردش��گری تشکیل می داد‪ .‬اسپانیا دارای ‪42‬‬ ‫میلیون نفر جمعیت اس��ت‪ ،‬اما ساالنه ‪ 65‬میلیون نفر از‬ ‫این کشور دیدن می کردند‪ .‬این مساله در مورد یونان هم‬ ‫صدق می کرد‪ .‬در حال حاضر رقم گردش��گران ساالنه‬ ‫به اس��پانیا به نصف کاهش پیدا کرده است‪ .‬این مساله‬ ‫برای کشورهایی مانند یونان و اسپانیا مزید بر علت شد‪.‬‬ ‫زنجیره ای از مسائل در مورد این کشورها دست به دست‬ ‫هم دادن��د و این دولت هایی را ک��ه بی محابا به عنوان‬ ‫دولت ه��ای رف��اه هزینه می کردند دچار مش��کل کرده‬ ‫است‪ .‬این اقتصادهایی که به نظر اقتصادهای باثباتی هم‬ ‫می امدند اما از انجا که به سرمایه گذاری های خارجی و‬ ‫گردشگری متکی بودند و خودشان را وارد بازار مشترک‬ ‫اروپا کرده بودند دچار مشکل کردند‪ .‬انها فکر می کردند‬ ‫ک��ه همپای المان و فرانس��ه می توانند پی��ش بروند اما‬ ‫نتوانستند همپای انها پیش بروند و بر بحران اقتصادی‬ ‫فائق بیایند‪ .‬یک مس��اله ای که می توان به ان اشاره کرد‬ ‫این است که بازار مشترک اروپا یعنی منطقه یورو مقدار‬ ‫زیادی پول به ‪ 10‬کش��ور جدیدی که از اروپای شرقی‬ ‫وارد اتحادیه اروپا ش��ده بودند تزریق کرد‪ .‬این تزریق‬ ‫پول برای رساندن این کش��ورها به بازار مشترک اروپا‬ ‫سبب ش��د تا اقتصادهای بزرگ اروپا از یونان و اسپانیا‬ ‫غافل شوند‪g .‬‬ ‫افزایش حج��م بدهی ها‬ ‫و بح��ران اقتصادی یونان‬ ‫ک��ه دولت این کش��ور را‬ ‫با بن بست مواجه کرده‪،‬‬ ‫مقام های ارشد اقتصادی‬ ‫اتحادی��ه اروپ��ا را نیز به‬ ‫شدت نگران کرده است‪.‬‬ ‫مردم پرتغال درپی بحران‬ ‫اقتصادی مزم��ن که این‬ ‫کش��ور را درمع��رض‬ ‫ورشکس��تگی ق��رارداده‪،‬‬ ‫نیازمن��د دریافت کمک‬ ‫مال��ی ازاتحادی��ه اروپا و‬ ‫صندوق بی��ن المللی پول‬ ‫هستند‪ .‬‬ ‫اس��پانیا از س��ال ‪۲۰۰۸‬‬ ‫تاکن��ون دس��تخوش‬ ‫بحران اقتص��ادی و مالی‬ ‫فراگیری اس��ت و پس از‬ ‫ایرلند و یونان در استانه‬ ‫ورشکستگی قرار دارد‪.‬‬ ‫مریم یوسفی‬ ‫‪« 3‬دولت ها در کشورهای اروپایی رفاهی هستند و نقش دیگری ندارند‪ .‬امده اند تا به مردم خدمات‬ ‫بدهند‪ .‬تولید نمی کنند اما به قدری بزرگند که بسیاری از جنبه های اقتصادی ‪ ،‬اجتماعی و فرهنگی‬ ‫مردم را در اختیار خود دارند‪ .‬از این رو وقتی این خدمات کاهش پیدا می کند و دولت ها درصدد‬ ‫ی هستیم‪ ».‬دکتر حسین راغفر ‪ ،‬استاد دانشگاه الزهرا‬ ‫کوچک تر شدن بر می ایند ‪ ،‬شاهد ناارامی های مردم ‬ ‫و کارشناس مسائل اقتصادی در گفت وگو با مثلث ضمن شرح تاریخ به وجود امدن دولت های‬ ‫رفاهی می گوید که حقوقی مانند برابر کردن فرصت های دسترسی به اموزش‪ ،‬بهداشت ‪ ،‬مسکن‪،‬‬ ‫تغذیه و حتی حقوق سیاسی مشارکت در فعالیت های سیاسی برای شکلدهی به اینده خودشان و‬ ‫اینده جامعه ای که در ان زندگی می کنند جزو برنامه های دولت های رفاهی قرار دارد‪ .‬در دولت های‬ ‫رفاهی اگر کسی در مقابل بیکاری ناخواسته قرار بگیرد‪ ،‬دولت بیکاری انها را تضمین می کند‪.‬‬ ‫دولت های رفاه در اروپا نقش بسیاری در‬ ‫اقتصاد دارند‪ .‬این دولت های رفاه چرا و‬ ‫چگونه شکل گرفتند؟ ‬ ‫‪l‬مس��اله دولت رفاه در واقع به عنوان یک حقوق‬ ‫شهروندی بعد از جنگ جهانی دوم در اروپا و ابتدا‬ ‫در بریتانیا مطرح شد‪ .‬دولت رفاه در واقع در پاسخ‬ ‫به بحران هایی اس��ت که می تواند موجب اس��یب‬ ‫به شهروندان ش��ود‪ .‬ان هم در شرایطی که شهروندان‬ ‫مقصر شرایط و مصیبت هایی که در ان قرار می گیرند‬ ‫نیستند‪ .‬بلکه در واقع مس��ئول این بحران ها نظام های‬ ‫اقتص��ادی‪ -‬اجتماع��ی این کشورهاس��ت‪ .‬ب��ه ویژه‬ ‫کشورهای س��رمایه داری طی قرن بیس��تم سه بحران‬ ‫اساس��ی را پشت سر گذاش��تند که به میلیون ها نفر در‬ ‫اروپا اس��یب زد‪ .‬یکی از انها بحث جنگ جهانی اول‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫مدلی برای برابری‬ ‫بین الملل‬ ‫گفت وگو با دکتر حسین راغفر درباره دولت های رفاه در اروپا‬ ‫بود‪ ،‬دومی بحران اقتصادی دهه ‪ 1930‬و بعد از ان‬ ‫جنگ جهانی دوم ش��کل گرفت‪ .‬میلیون ها نفر در‬ ‫این بحران ها زندگی ش��ان را از دس��ت دادند و به‬ ‫ش��دت اسیب دیدند‪ .‬بعد از جنگ جهانی دوم این‬ ‫مساله مطرح شد که ایا ملت ها در مقابل اسیب هایی‬ ‫که ناشی از نظام اقتصادی‪ -‬اجتماعی است ‪ -‬مانند‬ ‫فروپاش��ی بازار سهام یا مس��اله جنگ هایی که انها‬ ‫در ش��کل گیری ان هیچ س��هم و نقش��ی ندارند ‪-‬‬ ‫مس��ئولند؟ نکته دیگری که مطرح شد این بود که‬ ‫نابرابری های اقتصادی و اجتماعی گس��ترده سبب‬ ‫می شود که این نابرابری ها باز تولید شود‪ .‬در چنین‬ ‫سیس��تمی که نظام های به ویژه اقتص��اد باز و ازاد‬ ‫دارند نابرابری ها بیش��تر خود را نش��ان می دهد‪ .‬به‬ ‫این معنا که گروه هایی که صاحب ثروت و مکنت‬ ‫هستند به دلیل دسترسی به امکانات بهتر می توانند‬ ‫ش��رایط بهتری را برای خود فراه��م کنند‪ .‬طبیعی‬ ‫اس��ت که چنین ش��رایطی یک رقابت نابرابر را با‬ ‫کسانی که در گروه های پایین درامدی و اجتماعی‬ ‫هس��تند به وجود می اورد‪ .‬در رقابتی که مطرح شد‬ ‫طبیعی است که چه کسانی برنده خواهند شد‪.‬‬ ‫از این رو فراهم اوردن فرصت های برابر برای همه‬ ‫‪33‬‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪34‬‬ ‫افراد جامعه هدف دولت ها قرار گرفت‪ .‬ضمن اینکه‬ ‫دولت ها در صدد هس��تند تا جامعه را از اسیب های‬ ‫ناش��ی از اقداماتی که خارج از کنترل و مسئولیت‬ ‫فردی احاد جامعه اس��ت مصون نگه دارند‪ .‬از این‬ ‫جهت بود که بحث حقوق شهروندی مطرح شد و‬ ‫دولت ها موظف شدند اسیب های ناشی از اقدامات‬ ‫خارج از کنترل افراد را که ناش��ی از اقتصاد ازاد و‬ ‫باز است کنترل کنند و به حداقل برسانند و درواقع‬ ‫در صورتی که حادثه ای رخ داد بتوانند ش��هروندان‬ ‫را بیمه کنند‪ .‬این عوامل س��بب شد دولت های رفاه‬ ‫شکل گرفتند‪.‬‬ ‫دولت های رفاه برای این برابری امکاناتی‬ ‫را در اختیار ش��هروندان قرار دادند‪ .‬این‬ ‫امکانات چ��ه تاثیری بررون��د اقتصادی‬ ‫کشورها داشت؟ ‬ ‫‪l‬در این رابطه حقوقی مانند برابر کردن فرصت های‬ ‫دسترسی به اموزش‪ ،‬بهداشت ‪ ،‬مسکن‪ ،‬تغذیه و حتی‬ ‫حقوق سیاس��ی مش��ارکت در فعالیت های سیاسی‬ ‫برای شکل دهی به اینده خودشان و اینده جامعه ای‬ ‫که در ان زندگی می کنند جزو برنامه های دولت ها‬ ‫قرار گرفت‪ .‬در دولت های رفاه اگر کسی در مقابل‬ ‫بیکاری ناخواسته قرار بگیرد‪ ،‬دولت بیکاری انها را‬ ‫تضمین می کند و حق��وق بیکاری به انها پرداخت‬ ‫می شود‪ .‬اینها از جمله اقداماتی است که این روزها‬ ‫همچنان در مجموعه دولت های رفاه مطرح هستند‪.‬‬ ‫این وضعیت قاب��ل دوام بود‪ .‬به خص��وص بعد از‬ ‫جنگ جهانی دوم به دلیل رونق اقتصادی در دنیای‬ ‫غرب و چشم انداز روشنی که در مقابل این جوامع‬ ‫قرار داش��ت‪ ،‬دولت ها می توانستند به این شکل به‬ ‫مردم خدمات دهند‪ .‬اما این چش��م انداز به سرعت‬ ‫در اواس��ط دهه ‪1970‬به دلیل بح��ران اقتصادی و‬ ‫رکود اقتصادی در غرب محدودتر ش��د‪ .‬پس از ان‬ ‫دولت ها ب��ا این بحران روب��ه رو بودند که از یک‬ ‫طرف سطح زندگی باال می رفت ‪ ،‬بنابراین خدمات‬ ‫حداقلی که به افراد مستحق دریافت خدمات رفاهی‬ ‫باید پرداخ��ت می کردند باالتر می رفت و از طرف‬ ‫دیگر هم وضعیت اقتصادی در بحران بود و تولید‬ ‫و رش��د کافی نداشت‪ .‬در چنین ش��رایطی از یک‬ ‫رودولت ها می بایست برای تامین منابع یارانه ای و‬ ‫کمک های رفاهی تالش بیشتری می کردند برای این‬ ‫کار طبیعی بود که می بایست مالیات بیشتری از مردم‬ ‫می گرفتند تا بتوانند سطح زندگی بهتری برای افراد‬ ‫فقیر تر فراهم کنند و این می توانس��ت برای اقتصاد‬ ‫اس��یب زا باش��د و انگیزه های فعالیت های بیشتر را‬ ‫محدودتر می کرد‪ .‬از س��وی دیگر هم ظرفیت های‬ ‫اقتصاد در این ش��رایط امکان رش��د را نمی داد‪ .‬از‬ ‫همین رو در این سال ها دولت های رفاه رشد بسیار‬ ‫پایین اقتص��ادی را تجربه می کردند‪ .‬در دهه ‪1980‬‬ ‫و ‪ 1990‬بح��ث واگذاری بس��یاری از فعالیت های‬ ‫دولت ه��ا به بخش خصوصی مطرح ش��د‪ .‬در این‬ ‫فرایند مفهوم رفاه دچار تحول شد و مفاهیم رقیب‬ ‫متعددی در این زمینه مطرح شد‪.‬‬ ‫دولت ها الگوهای متفاوتی را برای رفاه شهروندان‬ ‫مط��رح می کردند‪ .‬از ان زم��ان به این طرف قلمرو‬ ‫و عمق خدمات رفاهی کاس��ته شده‪ ،‬اما دولت های‬ ‫غربی کماکان دولت های رفاهی محسوب می شوند‬ ‫و این طور نبوده که رفاه کال حذف ش��ود‪ .‬هنوز هم‬ ‫در انجا اموزش و پرورش رایگان اس��ت‪ .‬خدمات‬ ‫ی رایگان‬ ‫س��اختارهای اساسی و بهداش��ت عموم ‬ ‫است‪ .‬بنابراین مردم از حداقل ها برخوردار هستند‪،‬‬ ‫اما حیطه خدماتی که ارائه می ش��د محدود تر شده‬ ‫اس��ت‪ .‬به عنوان مث��ال خدمات دندان پزش��کی در‬ ‫بسیاری از کشورهای اروپایی از سرویس خدمات‬ ‫دولتی به افرادی که اس��تحقاق پرداخت ان را ندارند‬ ‫حذف شده است‪.‬‬ ‫ایا حذف این خدم��ات و کاهش برخی از‬ ‫امکانات‪ ،‬عوارضی را هم در این کشورها به‬ ‫همراه داشته است؟ ‬ ‫‪l‬بله‪ ،‬این مس��ائل عوارض جدی ای هم داشته است‪.‬‬ ‫حذف برخ��ی از خدمات رفاهی موجب گس��ترده تر‬ ‫شدن نابرابری ها در این کشورها شده و نارضایتی های‬ ‫گس��ترده ای را هم پیش اورده اس��ت که شواهد ان را‬ ‫در فرانس��ه مش��اهده می کنیم‪ .‬در خود یونان هم این‬ ‫نابرابری ها قابل رویت است‪ .‬همه اینها واکنشی است‬ ‫نس��بت به اصالح��ات و اقداماتی ک��ه دولت ها برای‬ ‫کاهش خدمات دولتی انجام می دهند‪.‬‬ ‫دولت ها در غرب دولت های رفاهی هس��تند و نقش‬ ‫دیگری ندارند‪ .‬تولید نمی کنند‪ ،‬بلکه سیاس��ت گذاری‬ ‫می کنند ‪ ،‬فرایند ها را مدیریت می کنند و فقط خدمات‬ ‫ی می دهند‪ .‬اگر قرار باشد این نقش از انها گرفته‬ ‫عموم ‬ ‫شود عمال دولت ها به یک مجموعه سیاستگذار تقلیل‬ ‫پیدا می کنند و مقاومت های ش��دیدی در این کشورها‬ ‫به وجود می اید‪ .‬نکته دیگری هم که باید به ان توجه‬ ‫داش��ت این است که بخش��ی از این سیاست رفاهی‬ ‫ناش��ی از رابطه چپاولی اس��ت که از منابع کشورهای‬ ‫در حال توس��عه صورت می گرفته که این مساله هم تا‬ ‫حدود زیادی محدود شده است‪.‬‬ ‫اگر بخواهیم مقایسه کنیم‪ ،‬معنای این مساله این نیست‬ ‫که این الگوی انطباق شرایط کشوری مانند ایران است‪.‬‬ ‫ایران نیازمند الگوی متناسب با خودش است که کامال‬ ‫ی در بسیاری‬ ‫متفاوت با انهاست‪ .‬ارائه خدمات عموم ‬ ‫از کشورهای غربی برای رشد اقتصادی مانند اموزش‬ ‫و پروش و اموزش عالی رایگان است و علت ان هم‬ ‫این اس��ت که اینده توس��عه اقتصادی کشورها به این‬ ‫نکته وابس��ته است‪ .‬در کشوری مانند ایران که بیش از‬ ‫‪ 50‬درصد از مردم بیسواد کارکردی هستند (بدان معنا‬ ‫که ممکن است که سواد خواندن و نوشتن داشته باشند‬ ‫اما س��واد انها در کارکرد انها تاثیری ندارد) و از سوی‬ ‫دیگر منابع عظیم نفت و گاز در اختیار دارد این الگو ها‬ ‫و فرمول ها کارامدی ندارد‪.‬‬ ‫ب��ا تعریفی ک��ه از دولت رف��اه ارائه دادید‬ ‫ای��ا وجود ای��ن دولت ها با اقتص��اد ازاد و‬ ‫مساله جهانی ش��دن در تضاد است؟ ایا در‬ ‫کش��ورهایی که دولت رف��اه در انها وجود‬ ‫دارد رشد اقتصادی کمتری را شاهد هستیم؟ ‬ ‫‪l‬منابع دولت های رفاه از مالیات تامین می ش��ود‪.‬‬ ‫س��طح زندگی که باال م��ی رود دولت باید خدمات‬ ‫بیش��تری بده��د و بای��د مالیات بیش��تری از مردم‬ ‫دریاف��ت کند‪ .‬این بدان معناس��ت ک��ه انهایی که‬ ‫کار می کنن��د و مالیات می پردازند ناراضی هس��تند‬ ‫بنابرای��ن یا از پرداخت مالیات س��ر باز می زنند یا‬ ‫کمتر کار می کنند و این مس��اله س��بب می شود که‬ ‫رش��د اقتصادی پایین بیاید‪ .‬این تحلیلی اس��ت که‬ ‫می کنند‪ .‬اما نکته دیگری که ممکن اس��ت ناش��ی‬ ‫از حذف این نظام های رفاهی حاصل ش��ود‪ ،‬هنوز‬ ‫تجربه نش��ده و نمی دانند چ��ه اتفاقی خواهد افتاد‪.‬‬ ‫نابرابری حاصله می تواند موجب بروز بس��یاری از‬ ‫بحران های اجتماع��ی ‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی در این‬ ‫جوامع ش��ود و این مس��اله باعث می شود که جرم‬ ‫و جرایم افزایش پی��دا کند‪ .‬جرم و جرایم در واقع‬ ‫انعکاسی است از نابرابری های گسترده اقتصادی و‬ ‫اجتماعی در جامعه و این مساله خودش اثار منفی‬ ‫روی س��رمایه گذاری دارد‪ .‬کاهش خدمات دولتی‪،‬‬ ‫ رش��د جرایم و ناامنی را افزای��ش می دهد و ناامنی‬ ‫برای سرمایه گذاری مضر است‪ .‬این مساله ای است‬ ‫که در غرب در حال حاضر در حال وقوع اس��ت‪.‬‬ ‫در بسیاری از کشورهای غربی رشد جرم و جرایم‬ ‫بی سابقه است و این می تواند مانع از سرمایه گذاری‬ ‫شود‪.‬‬ ‫حذف نظام های رفاهی یا تقلیل انها سبب گسترش‬ ‫نابرابری ه��ا و ناامنی ها می ش��ود و این ناامنی ها به‬ ‫ش��کل دیگری خودش را روی رش��د اقتصادی و‬ ‫سرمایه گذاری نشان می دهد بدان معنا که این مساله‬ ‫یک چاقوی دولبه است‪ .‬بنابراین حذف دولت های‬ ‫رفاهی می تواند موجب کاهش رشد اقتصادی شود‪.‬‬ ‫اگر بخواهیم دولت های اروپایی و امریکا‬ ‫را در ارتباط با دولت رفاهی مقایسه کنیم‬ ‫به چه نتیجه ای می رسیم؟ ‬ ‫‪l‬در اینجا دو دیگاه متفاوت نس��بت به رفاه وجود‬ ‫دارد‪ .‬در امریکا بیش��تر مس��اله جنبه فردی دارد به‬ ‫ان معن��ا که مقاومت عمومی نس��بت ب��ه اینکه از‬ ‫مردم بگیریم و به فقیر بدهیم نسبت به اروپا بسیار‬ ‫بیشتر اس��ت‪ .‬اروپا یک نگاه جمعی اجتماعی دارد‬ ‫و نس��بت به امریکا جمع گرا تر اس��ت‪ .‬در امریکا‬ ‫نگران��ی موجود بیکاری اس��ت و اینکه دولت های‬ ‫موجود مس��ئول فراهم اوردن شغل هستند تا مردم‬ ‫بتوانند شاغل ش��وند و نه اینکه وابسته به درامد ها‬ ‫و مالیات های ناش��ی از دس��تمزد کسانی که شاغل‬ ‫هستند باشند‪ .‬در اروپا این نگاه وجود دارد که اگر‬ ‫مردم از س��رناگزیری دچار فقر ش��وند دولت باید‬ ‫با مس��ئولیت اجتماعی خود به انه��ا کمک کند تا‬ ‫جامعه در طبیعت انس��انی خودش باقی بماند‪ .‬این‬ ‫دو دیدگاه متفاوت در امریکا و اروپا وجود دارد‪.‬‬ ‫اما از س��وی دیگر امریکا بزرگترین ارقام خدمات‬ ‫رفاهی در دنی��ا را ارائه می کند‪ .‬هیچ کش��وری در‬ ‫دنیا به ان��دازه امریکا خدم��ات رفاهی به مردمش‬ ‫نمی دهد‪ ،‬اما ش��کل خدمات رفاهی از یک سیستم‬ ‫انحصاری سرمایه داری توزیع می شود بدان معنا که‬ ‫این ش��رکت های بیمه های درمانی هس��تند که این‬ ‫خدمات را ارائه می دهند‪ .‬به عنوان مثال افراد سالمند‬ ‫در امریکا از خدمات بسیار باالیی برخوردار هستند‬ ‫و پول های خدمات رفاهی به صورت ارائه خدمات‬ ‫درمانی یا مس��کن برای سالمندان یا گروهی از این‬ ‫دس��ته از افراد هزینه می ش��ود‪ .‬ای��ن ارقام نجومی‬ ‫ است و اینها از یک مسیر فاسد انحصارهای پرنفوذ‬ ‫سیاسی می گذرند‪ .‬این شرکت های خدمات درمانی‬ ‫انقدر قدرت دارند که حتی در تعیین رئیس جمهور‬ ‫نقش بازی می کنند‪g .‬‬ ‫پارادوکس های دولت رفاه‬ ‫قابلیت های دولت رفاه در فرانسه کاهش یافته‬ ‫و سن بازنشستگی در این کشور افزایش پیدا‬ ‫کرده است‪ .‬دالیل کاهش خدمات اجتماعی‬ ‫در فرانسه چیس��ت و چگونه می توان ان را‬ ‫ارزیابی کرد؟‬ ‫‪l‬خدم��ات رفاهی که دولت ه��ا در اختیار مردم قرار‬ ‫می دهند با توجه به اینکه هزینه های عمومی را افزایش‬ ‫می ده��د‪ ،‬دولت ه��ا را با بح��ران مواجه ک��رده و این‬ ‫دولت ها با بحران کسر بودجه و بحران بدهی ها مواجه‬ ‫می ش��وند‪ .‬در س��ال گذش��ته زمانی که قرار شد سن‬ ‫بازنشستگی افزایش پیدا کند تا صندوق بازنشستگی از‬ ‫روشکستگی نجات پیدا کند‪ ،‬به دلیل ترکیب جمعیتی‬ ‫خاص فرانس��ه که افراد مسن در ان روز به روز بیشتر‬ ‫می شوند و جمعیت رو به پیری است اعتراضاتی را در‬ ‫بر داشت و مردم می خواستند امتیازهایی را که پیش تر‬ ‫به انها اعطا ش��ده بود حفظ کنند و انها را از دس��ت‬ ‫ندهند‪ .‬این مساله یک امر طبیعی است‪ .‬دولت در حال‬ ‫حاضر با کسر بودجه بسیار زیادی که ناشی از افزایش‬ ‫ی است مواجه شده است‪ .‬هزینه های‬ ‫هزینه های عموم ‬ ‫ی هم برای دولت رفاه یک امر اساس��ی اس��ت‪.‬‬ ‫عموم ‬ ‫از طرف دیگر این س��وال مطرح اس��ت که برای این‬ ‫مش��کل چه باید کرد؟ ایا بای��د از ثروتمندان مالیات‬ ‫گرفت؟ یعنی همان چیزی ک��ه اتحادیه های کارگری‬ ‫می گفتند؟ اس��تدالل دولت سارکوزی این بود که اگر‬ ‫ما از قشر مرفه و ثروتمند و کارافرین مالیات بیشتری‬ ‫بگیریم باعث می ش��ود تا اینها س��رمایه های خودشان‬ ‫را از فرانس��ه به کش��ورهای دیگر منتقل کنند یا اینکه‬ ‫کارخانه های خودشان را ببندند‪ .‬در این صورت عالوه‬ ‫بر اینکه بهره وری و رشد اقتصادی کاهش پیدا می کند‪،‬‬ ‫بیکاری هم که یکی از معضالت اساس��ی فرانس��ه در‬ ‫یکی دو دهه اخیر ب��وده افزایش پیدا خواهد کرد‪ .‬در‬ ‫نتیجه اینجا بن بس��تی به وجود می ای��د‪ .‬از یک طرف‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪ 4‬یکی از نمونه های بارز دولت های رفاهی در دنیا فرانسه است‪ .‬اما امروز با توجه به بحران های‬ ‫اقتصادی و افزایش توقع برای امکانات اجتماعی شرایط به گونه ای شده است که دولت های رفاهی‬ ‫قادر به پاسخگویی به تمام نیازهای شهروندان خود نیستند‪ .‬این مساله عالوه بر چالش هایی که به‬ ‫وجود اورده‪ ،‬در برخی از کشورها یکی از علل وجود بحران های اقتصادی به شمار می رود‪ .‬مثلث‬ ‫در گفت وگو با پیروز ایزدی‪ ،‬کارشناس مسائل فرانسه می گوید دولت های رفاهی باید در مورد‬ ‫پارادوکسی که میان کاهش هزینه های اجتماعی یا افزایش مالیات ها وجود دارد دست به انتخاب‬ ‫بزند‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫پیروز ایزدی مطرح کرد؛‬ ‫اگر دولت فرانس��ه بخواهد این هزینه ها را کم کند‪ ،‬با‬ ‫ی مواجه می شود و از طرف دیگر‬ ‫اعتراض های عموم ‬ ‫اگ��ر بخواهد جبران این هزینه ه��ا را از طرف گرفتن‬ ‫مالیات های بیشتر بکند باعث می شود طبقه کارافرین‬ ‫تمایلی به فعالیت اقتصادی در فرانس��ه نداشته باشد و‬ ‫این باعث کاهش رش��د و افزایش بیکاری در کش��ور‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫چه جایگزینی باید انجام دهند؟‬ ‫‪l‬فرانسه می خواس��ت از هزینه های عمومی کم کند‪.‬‬ ‫بدان معن��ا که دولت رفاه را به ان صورت که س��ابقا‬ ‫وجودداش��ت حف��ظ نکند و ی��ک س��ری از مزایای‬ ‫اجتماعی را کاهش دهد‪.‬‬ ‫ایا رش��د اقتصادی پایین کش��ور فرانسه به‬ ‫دلیل وجود دولت رفاه در این کشور است؟‬ ‫‪l‬وقتی که دولت مجبور می شود هزینه های عمومی را‬ ‫باال ببرد‪ ،‬بخشی از سرمایه هایی که می توانست صرف‬ ‫سرمایه گذاری های مجدد در جهت رونق اقتصاد و به‬ ‫راه افتادن چرخه تولید شود‪ ،‬برای رفاه اجتماعی هزینه‬ ‫می شود‪ .‬در نتیجه روی رشد اقتصادی تاثیر می گذارد‪.‬‬ ‫در س��وال قبل هم گفتم که اگر بخواهند مالیات بیشتر‬ ‫از کارافرینان بگیرند تا جبران این کمبود بودجه شود‪،‬‬ ‫انهم باعث فرار س��رمایه ها می شود که رشد اقتصادی‬ ‫را پایین می اورد‪ .‬پارادوکس��ی در این میان وجود دارد‬ ‫و دولت ها باید در این مورد دست به انتخاب بزنند‪.‬‬ ‫اگر بخواهی��م نگاهی به بحران های اخیر در‬ ‫کشورهای اروپایی از جمله اسپانیا‪ ،‬پرتغال‬ ‫و یون��ان بیندازی��م ایا می توانی��م انها را به‬ ‫این مس��اله تعمیم بدهیم ک��ه این بحران ها‬ ‫به دلیل وج��ود دولت ه��ای رفاهی در این‬ ‫کشورهاست؟ ایا ممکن است این بحران ها‬ ‫به سایر دولت های رفاهی هم سرایت کند؟‬ ‫‪l‬بخش��ی از این بحران بستگی به هزینه های عمومی‬ ‫ دارد‪ .‬به عن��وان مثال طرحی که دول��ت در یونان داده‬ ‫یکی از مفادش خصوصی س��ازی است‪ .‬دولت یونان‬ ‫می خواهد از طریق خصوصی سازی هزینه های عمومی‬ ‫ را کاهش دهد‪ .‬یکی دیگ��ر از طرح های دولت یونان‬ ‫افزای��ش مالیات بر ارزش افزوده اس��ت‪ .‬این مالیات ها‬ ‫روی کااله��ا و محصوالت تعل��ق می گیرد و به نوعی‬ ‫از مردم گرفته می شود‪ .‬اینطور نیست که مالیاتی باشد‬ ‫که تنها از قشر ثروتمند و افراد با درامدهای باال گرفته‬ ‫شود‪ .‬این روش را دولت ها برای فرار از ورشکستگی‬ ‫مجبورند انجام دهند‪.‬‬ ‫اگر بخواهیم سیستم دولت رفاهی در اروپا‬ ‫را ب��ا امریکا مقایس��ه کنیم ب��ه چه نتایجی‬ ‫می رسیم؟‬ ‫‪l‬امریکا فلس��فه اقتصاد لیبرال و بازار ازاد خودش را‬ ‫دارد‪ .‬در امریکا وقتی اوباما طرح بیمه های بهداشتی را‬ ‫مطرح کرد ب��ا مخالفت به خصوص جمهوری خواهان‬ ‫و تع��دادی از دموکرات های محافظه کار مواجه ش��د‪.‬‬ ‫اس��تدالل اینها این بود که تعدادی از مردم نباید هزینه‬ ‫درمانی تعداد دیگری از مردم را که از امکانات کمتری‬ ‫برخوردار هستند متقبل ش��وند‪ .‬در این مورد بسیاری‬ ‫مس��اله مهاجران را مط��رح می کردند‪ .‬برپایه فلس��فه‬ ‫اقتصادی که امریکا بر اس��اس ان تاس��یس شده این‬ ‫مخالفت ه��ا با بیمه های بهداش��تی از این رو صورت‬ ‫می گرفت‪.‬‬ ‫در فرانس��ه مس��اله تامین اجتماعی بس��یار گسترده تر‬ ‫اس��ت و دولت هزینه های بس��یاری را انجام می دهد‬ ‫و قوانین بس��یار س��فت و س��ختی را وض��ع کرده تا‬ ‫کارفرماه��ا کارگره��ای خ��ود را بیم��ه کنن��د و این‬ ‫تور امنیتی در فرانس��ه بس��یار گس��ترده تر اس��ت‪ .‬در‬ ‫فرانس��ه دموکراس��ی اجتماعی در مقایس��ه با امریکا‬ ‫که فقط مبتنی بر اقتصاد بازار ازاد اس��ت‪ ،‬گس��ترده تر‬ ‫است‪g .‬‬ ‫‪35‬‬ ‫نگاه دیگر‬ ‫استراتژی امریکا در مقابل چین‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪36‬‬ ‫یکپارچه سازی همراه با محدودیت‬ ‫جوزف نای‬ ‫این ماه چهلمین سالگرد سفر‬ ‫محرمان��ه هنری کس��ینجر به‬ ‫پکن اس��ت که ب��ه تنش های‬ ‫بیست س��اله چی��ن و ای��االت‬ ‫متح��ده امریکا پای��ان داد‪ .‬ان‬ ‫سفر و س��فر ریچارد نیکسون‬ ‫پس از ان در واقع یکی از نقاط تجدید دوباره جنگ‬ ‫سرد بود‪ .‬چین و ایاالت متحده امریکا خصومت های‬ ‫شدیدش��ان را کنار گذاش��تند تا بتوانند توسعه طلبی‬ ‫اتحاد جماهیر شوروی را مهار کنند‪.‬‬ ‫امروز اتحاد جماهیر ش��وروی از بی��ن رفته و قدرت‬ ‫چی��ن درحال فزونی اس��ت‪ .‬برخ��ی از امریکایی ها‬ ‫معتقدن��د که قدرت گرفتن چی��ن صلح امیز نخواهد‬ ‫بود و از همین رو امریکا باید سیاستی را برگزیند که‬ ‫به جمهوری مردم چین ختم ش��ود‪ .‬در واقع بسیاری‬ ‫از مقام��ات چینی از این اقدام امری��کا به عنوان یک‬ ‫اس��تراتژی نام می برن��د‪ .‬انها کامال در اش��تباهند‪ .‬از‬ ‫اینها گذش��ته‪ ،‬مهار اتحاد جماهیر شوروی در دوران‬ ‫جنگ س��رد به معنای عدم تماس تجاری و اجتماعی‬ ‫ب��ود‪ ،‬اما در ع��وض ام��روز امریکا نه تنه��ا روابط‬ ‫تجاری گسترده ای با چین دارد بلکه روابط اجتماعی‬ ‫دو کش��ور نیز بسیار گسترده است‪ .‬به طور مثال ‪125‬‬ ‫هزار دانش��جوی چینی امروز در دانشگاه های امریکا‬ ‫درس می خوانند‪.‬‬ ‫با پایان جنگ س��رد‪ ،‬مهار اتحاد جماهیر ش��وروی با‬ ‫س��فر کس��ینجر به چین و اغاز روابط سیاس��ی میان‬ ‫چی��ن و امریکا ش��کل نگرفت‪ .‬رواب��ط میان امریکا‬ ‫و چی��ن پس از حوادث میدا ن تیان ان من در س��ال‬ ‫‪ 1989‬رو به سردی نهاد و کلینتون را بر ان داشت تا‬ ‫رویکرد جدیدی در مقابل چین اتخاذ کند‪ .‬زمانی که‬ ‫در سال ‪ 1994‬ناظر بررس��ی های استراتژیک اسیای‬ ‫ش��رقی در پنتاگون ب��ودم‪ ،‬ایده مهار چی��ن را به دو‬ ‫دلی��ل رد کردیم؛ اگر در ان زمان چی��ن را به عنوان‬ ‫یک دشمن مد نظر قرار می دادیم بدون شک در اینده‬ ‫دش��من سرسختی را برای خود به وجود می اوردیم‪.‬‬ ‫اگ��ر چین را به عنوان یک دوس��ت در کنارمان قبول‬ ‫می کردی��م‪ ،‬نمی توانس��تیم ای��ن روابط دوس��تانه را‬ ‫تضمی��ن کنیم‪ ،‬اما حداق��ل می توانس��تیم احتماالت‬ ‫زیادی را برای به دس��ت اوردن منافع بیشتر در نظر‬ ‫بگیریم‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬متقاعد کردن کشورهای دیگر‬ ‫ی دش��وار بود‪ ،‬مگر اینکه‬ ‫برای همپیمانی با چین کم ‬ ‫چین همانند شوروی سابق پس از جنگ جهانی دوم‬ ‫تاکتیک هایی را مد نظر ق��رار دهد‪ .‬تنها چین با رفتار‬ ‫خود می توانس��ت مهار کشورش توس��ط دیگران را‬ ‫س��ازماندهی کند‪ .‬به جای مهار‪ ،‬انچه دولت کلینتون‬ ‫می توانس��ت ابداع کند‪ ،‬اس��تراتژی «یکپارچه سازی‬ ‫همراه با محدودیت» بود؛ اس��تراتژی ای شبیه به انکه‬ ‫رونالد ریگان در ارتباط با اتحاد جماهیر شوروی در‬ ‫پیش گرفت‪ .‬از ی��ک طرف امریکا از عضویت چین‬ ‫در سازمان تجارت جهانی حمایت کرد و محصوالت‬ ‫و توریس��ت های چینی را پذیرفت‪ .‬از س��وی دیگر‬ ‫اعالمیه کلینتون و هاش��یموتو در اوریل سال ‪1996‬‬ ‫نش��ان می دهد که توافقنامه امری��کا و ژاپن به دنبال‬ ‫ثبات و امنیت در اسیای شرقی است‪.‬‬ ‫همچنین کلینتون رواب��ط خود را با هند افزایش داد‪.‬‬ ‫این استراتژی توسط هر دو حزب موجود در امریکا‬ ‫حمایت ش��د و حت��ی دولت بوش نیز ب��رای روابط‬ ‫دو جانب��ه با هند تالش کرد و از س��وی دیگر روابط‬ ‫اقتصادی خ��ود را با چین گس��ترش داد‪ .‬پس از ان‬ ‫معاون وزیر امور خارجه امریکا‪ ،‬روبرت زوئلیک این‬ ‫مس��اله را مطرح کرد که امریکا باید چین را به عنوان‬ ‫یک ذی نفع مس��ئول بپذیرد‪ .‬این سیاست همچنان در‬ ‫دولت اوباما ادامه پیدا کرد‪ .‬اوباما مذاکرات اقتصادی‬ ‫ساالنه با چین را در حد مسائل امنیتی باال برد‪.‬‬ ‫همانط��ور ک��ه در کتاب جدیدم تحت عن��وان اینده‬ ‫قدرت به ان اشاره کرده ام‪ ،‬یکی از قدرت های عمده‬ ‫جه��ان در قرن بیس��ت و یکم از اسیاس��ت‪ .‬در قرن‬ ‫نوزدهم‪ ،‬اسیا نیمی از جهان و نیمی از اقتصاد جهان‬ ‫را در خ��ود ج��ای داده بود‪ .‬در قرن بیس��تم‪ ،‬انقالب‬ ‫صنعتی در اروپا و شمال امریکا سهم درامدی اسیا را‬ ‫به ‪ 20‬درصد کاهش داد‪ .‬در اواس��ط قرن بیستم‪ ،‬اسیا‬ ‫می بایس��ت نیمی از جمعیت جه��ان و نیمی از تولید‬ ‫ناخالص ملی را از ان خود می کرد‪.‬‬ ‫این یک ش��رایط کامال طبیعی بود و میلیون ها نفر را‬ ‫از فقر مطلق نجات می داد‪ .‬در عین حال‪ ،‬این مس��اله‬ ‫ ت��رس از چین به عنوان یک تهدی��د برای امریکا را‬ ‫افزایش می داد‪ .‬چنین ترس��ی بزرگ نمایی ش��ده بود‬ ‫چرا که در واقع اس��یا ب��ه عنوان یک واحد هماهنگ‬ ‫به حساب نمی امد‪ .‬اس��یا تعادل درونی قدرت خود‬ ‫را داش��ت‪ .‬ژاپن‪ ،‬هند‪ ،‬ویتنام و س��ایر کشورهایی که‬ ‫نمی خواستند تحت سلطه چین قرار بگیرند از حضور‬ ‫امریکا در منطقه اس��تقبال می کردند‪ .‬این درحالی بود‬ ‫که چین قدرت نرم خ��ود را افزایش داد و با قدرت‬ ‫اقتصادی ای که در دست داشت توانست ارتش خود‬ ‫را نیز قدرتمند کند‪ .‬چنین مس��اله ای همسایگان چین‬ ‫را برای برقراری یک تعادل قدرت در منطقه به تکاپو‬ ‫وادار می کرد‪ .‬پس از بحران اقتصادی سال های ‪2008‬‬ ‫و ‪ 2009‬درحال��ی که چین از این فرصت به دس��ت‬ ‫امده نهایت استفاده را می کرد و رشد اقتصادی خود‬ ‫را به ‪ 10‬درصد رس��انده بود‪ ،‬برخی از مقامات چینی‬ ‫و نظامیان این کشور به این نتیجه رسیدند تا سیاست‬ ‫خارجی پرمدعاتری را برای نشان دادن قدرت چین‬ ‫به کار بگیرند‪ .‬بس��یاری به اش��تباه بر این باور بودند‬ ‫ک��ه با ق��درت گرفتن چین از قدرت امریکا کاس��ته‬ ‫ش��ده و بحران اقتصادی امریکا در واقع فرصت های‬ ‫اس��تراتژیکی را در اختی��ار چی��ن قرار داده اس��ت‪.‬‬ ‫به عن��وان مث��ال چین ادعای ارضی خ��ود در جنوب‬ ‫دری��ای چین را مطرح کرد و اختالفات مرزی دیرینه‬ ‫خود را ب��ا هند افزایش داد‪ .‬نتیجه دقیق این مس��اله‬ ‫این بود که پس از دو سال روابط چین با ژاپن‪ ،‬هند‪،‬‬ ‫کره جنوبی‪ ،‬ویتنام و‪ ...‬بدتر شد‪.‬‬ ‫ام��ا این اش��تباه اس��ت ک��ه بخواهیم ای��ن را نتیجه‬ ‫اس��تراتژی امریکا بدانیم‪ .‬چین و روسیه (مانند سایر‬ ‫کش��ورها) چیزهای زیادی از روابط فراملی به دست‬ ‫می اورند‪ .‬هیچ کس نمی تواند یک نس��خه دقیق برای‬ ‫حل مشکالت جهانی از جمله ثبات اقتصادی جهانی‪،‬‬ ‫تغییرات اب و هوایی‪ ،‬سایب ر تروریسم یا بیماری های‬ ‫همه گیر بدون همکاری بپیچد‪.‬‬ ‫اگر ق��درت می توان��د درامد خوبی به همراه داش��ته‬ ‫باشد‪ ،‬مهم اس��ت که به یاد داشته باشیم گاهی قدرت‬ ‫م��ا وقت��ی که ب��ا یکدیگر هم��کاری می کنیم بیش��تر‬ ‫می ش��ود‪ .‬تا زمانی ک��ه علیه یکدیگر اق��دام می کنیم‪،‬‬ ‫این یکی از ابعاد مهم در اس��تفاده از قدرت هوش��مند‬ ‫در ق��رن بیس��ت و یک��م اس��ت‪ .‬زمانی که کس��ینجر‬ ‫چهار دهه پیش در پکن از هواپیما پیاده شد‪ ،‬هدف او‬ ‫تنها یارگیری برای جنگ سرد نبود‪ ،‬بلکه به دنبال یک‬ ‫فضای جدید همکاری میان چین و امریکا بود‪g .‬‬ ‫منبع‪project-syndicate :‬‬ ‫وقتی حزب کارگر کامرون را محاکمه می کند‬ ‫توپ در زمین حزب محافظه کار‬ ‫بین الملل‬ ‫کس��ب و کار خبری‬ ‫انچ��ه این هفته نامه انج��ام داده بود در واقع هک‬ ‫سیس��تم پیام تلفن ه��ای همراه بود‪ .‬ای��ن تلفن ها‬ ‫منبع‪ :‬الجزیره‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫وقتی خب��ر تعطیلی پرتیراژتری��ن هفته نامه جهان‬ ‫منتشر ش��د‪ ،‬تحلیلگران در صدد در امدند تا اینده‬ ‫صاح��ب میلیونر این هفته نام��ه رابرت مرداک را‬ ‫بررس��ی کنن��د‪ .‬وقتی اخری��ن ش��ماره هفته نامه‬ ‫«نیوز اف دورد» روز یکش��نبه هفته گذشته منتشر‬ ‫ش��د‪ ،‬تحلیلگران در صدد برامدند ت��ا بدانند این‬ ‫حادث��ه در واقع اغازی بر پای��ان صاحب میلیونر‬ ‫ای��ن هفته نامه اس��ت یا اینکه تنه��ا یک برامدگی‬ ‫کوچک در مسیر تسلط بر طیف کامل رسانه های‬ ‫جهانی است‪ .‬‬ ‫به دلیل اس��تراق س��مع تلفن های فوتبالیست ها و‬ ‫سیاس��تمداران این رسانه ‪ 168‬س��اله انتشار خود‬ ‫را متوقف کرد‪ .‬ایور گابر‪ ،‬استاد درس خبرنگاری‬ ‫سیاس��ی در دانش��گاه س��یتی یونیورس��یتی لندن‬ ‫معتقد اس��ت ک��ه در صحنه جهان��ی هیچ فردی‬ ‫قابل مقایس��ه با مرداک نیست‪ .‬نفوذ او به امریکا‪،‬‬ ‫ بریتانیا‪ ،‬استرالیا و چین نیز می رسد‪ .‬او یک بارون‬ ‫رس��انه ای است که مانندش در هیچ کجای جهان‬ ‫وجود ندارد‪ .‬در ش��رایط س��لطه او بر رسانه های‬ ‫بریتانیا هیچ کس با او قابل مقایس��ه نیس��ت‪ .‬تنها‬ ‫در بریتانیا دارایی های رسانه ای مرداک شامل چند‬ ‫روزنام��ه تاثیرگذار مانند تایمز‪ ،‬س��اندی تایمز و‬ ‫س��ان اس��ت‪ .‬او س��هم قابل توجهی هم در شبکه‬ ‫اسکای نیوز دارد‪.‬‬ ‫دیوی��د کام��رون‪ ،‬نخس��ت وزیر بریتانی��ا‪ ،‬روابط‬ ‫نزدیکی با مرداک داش��ت‪ .‬اندی کلس��ون سردبیر‬ ‫هفته نامه نیوز اف دورد که اخیرا به دلیل داش��تن‬ ‫ارتب��اط در پرون��ده هک کردن تلفن ها دس��تگیر‬ ‫ش��ده است پیش تر سخنگوی دیوید کامرون بوده‬ ‫اس��ت‪ .‬از همین رو دیوید کامرون در س��خنرانی‬ ‫خود در ارتباط با پرونده این هفته نامه گفت‪« :‬این‬ ‫یک واقعیت اس��ت که همه ما مقصریم‪ ،‬رسانه ها‪ ،‬‬ ‫سیاس��تمداران و رهبران سیاس��ی تمام احزاب و‬ ‫حتی خود من در این پرونده مقصریم‪ ».‬وی وعده‬ ‫داد که روابط دوستانه رسانه های کشور با نخبگان‬ ‫سیاس��ی تغییر کند‪.‬‬ ‫به خانواده ه��ای س��ربازان بریتانیایی ک��ه در عراق‬ ‫و افغانس��تان بودن��د‪ ،‬تعلق داش��ت‪ .‬در کن��ار اینها‬ ‫پیام گی��ر دختر نوجوان��ی را که به قتل رس��یده بود‬ ‫نی��ز هک کرده بودند و احتم��اال پیام اخر او را پاک‬ ‫ک��رده بودند که ب��ا این کار انج��ام تحقیقات جنایی‬ ‫با مش��کل مواجه ش��ده بود‪.‬‬ ‫همچنین اتهاماتی وجود دارد ک��ه کارکنان هفته نامه‬ ‫نی��وز اف دورد به پلیس رش��وه داده اند ت��ا بتوانند‬ ‫فعالیت های غیر قانونی خود را در تعقیب خوانندگان‬ ‫خ��ود ادام��ه دهند‪ .‬دول��ت بریتانی��ا وع��ده داده تا‬ ‫تحقیق��ات الزم در ارتباط ب��ا فعاالن این هفته نامه را‬ ‫انجام دهد‪.‬‬ ‫ماری��ا کینزی‪ ،‬اس��تاد ارتباطات دانش��گاه ش��فیلد‬ ‫می گوی��د‪« :‬ای��ن بزرگتری��ن داس��تان رس��انه ای‬ ‫‪ 30‬سال گذشته اس��ت؛ داستان هک کردن تلفن ها‬ ‫بس��یاری از م��ردم را ش��وکه کرده اس��ت چرا که‬ ‫ای��ن مس��اله ای معمول��ی نیس��ت‪».‬مرداک که یک‬ ‫اس��ترالیایی اس��ت از طرف��داران جن��گ عراق به‬ ‫حس��اب می ای��د و از روزنامه ه��ای خ��ود برای‬ ‫اهداف سیاس��ی اس��تفاده می کرده اس��ت‪ .‬وی در‬ ‫س��ال ‪ ،1989‬در یک سخنرانی اعالم کرد انچه در‬ ‫تلویزیون ه��ای بریتانیا می گ��ذرد در واقع بازتاب‬ ‫ارزش ه��ای نخبگانی اس��ت که این رس��انه را در‬ ‫کنترل خود دارند‪ .‬مش��کل تمرکز رسانه ها و انتشار‬ ‫اخب��ار سیاس��ی تنه��ا مربوط ب��ه بریتانیا نیس��ت‪.‬‬ ‫رس��انه هایی که او در اختیار دارد ارزش��ی حدود‬ ‫‪ 46‬میلیارد دالر دارند‪ .‬در میان انها ‪ 175‬روزنامه‪ ،‬‬ ‫ش��بکه تلویزیون��ی فاک��س‪ ،‬ش��رکت فیلمس��ازی‬ ‫فاک��س فیلم قرن بیس��تم‪ ،‬انتش��ارات هارپر کولینز‬ ‫و ش��بکه های تلویزیونی در چین‪ ،‬ایتالیا‪ ،‬اس��ترالیا‬ ‫و س��ایر کش��ورهای جه��ان نیز وج��ود دارد‪ .‬اما‬ ‫برعک��س ش��بکه های تلویزیونی و ش��رکت تولید‬ ‫فیل��م‪ ،‬بس��یاری از روزنامه های متعل��ق به مرداک‬ ‫ض��رر می کنن��د‪ .‬در س��ال ‪ 2007‬درس��ت پیش از‬ ‫س��قوط اقتصادی صنع��ت روزنامه ها‪ ،‬مرداک ‪5/6‬‬ ‫میلیارد دالر برای خرید دان جونز‪ ،‬انتش��اراتی که‬ ‫وال استریت ژورنال را به چاپ می رساند پرداخت‬ ‫ک��رد و تنها زمانی که ‪ 65‬درص��د از مبلغ قرارداد‬ ‫را پرداخت کرده بود ارزش ان در س��ال ‪ 2009‬به‬ ‫نصف رسید‪.‬‬ ‫روزنامه نگاران هزینه می دهند‬ ‫بس��یاری از ‪ 200‬روزنامه ن��گاری ک��ه ب��ه دلیل‬ ‫تعطیلی روزنامه ش��غل خود را از دس��ت داده اند‬ ‫هیچ نقش��ی در بحران شنود تلفن ها و هک کردن‬ ‫پیام های تلفنی مردم ندارند‪ .‬اکنون این مس��اله به‬ ‫یک بحران در جامعه بریتانیا تبدیل ش��ده اس��ت‪.‬‬ ‫این مس��اله با مسائل سیاس��ی گره خورده‪ .‬اینده‬ ‫ب��رای بزرگترین ش��رکت خبری دنی��ا و صاحب‬ ‫ثروتمندش نامعلوم اس��ت‪.‬‬ ‫منتقدان مرداک و منتقدان صاحبان رس��انه بر این‬ ‫باورند که این روس��ای رس��انه ها هس��تند که به‬ ‫خبرنگاران در ارتباط با خط مش��ی سیاسی دستور‬ ‫می دهن��د‪ .‬اما بس��یاری بر این باورن��د که نیازی‬ ‫نیست او به سردبیران خود برای نحوه کار چیزی‬ ‫بگوید زیرا همه می دانستند که او چه می خواهد‪.‬‬ ‫نیازی نیس��ت او به دیوید کام��رون یا پیش تر به‬ ‫تون��ی بلر بگوید که ب��ا ورود بریتانیا به محدوده‬ ‫پول��ی ی��ورو مخالف اس��ت و از جن��گ عراق‬ ‫حمایت می کند‪.‬‬ ‫مس��لما او تنها یکی از کس��انی است که به دنبال‬ ‫سیاست گذاری بین المللی است یا شاید او مردی‬ ‫است که می داند چگونه برندگان را انتخاب کند‪.‬‬ ‫عالوه بر اینکه قیمت س��هام ش��رکت های خبری‬ ‫م��رداک از روز جمعه هفته گذش��ته چهار درصد‬ ‫کاهش یافته اس��ت‪ ،‬س��تاره مرداک نیز به سرعت‬ ‫در حال افول اس��ت‪g .‬‬ ‫پلیس بریتانیا در ارتباط با‬ ‫رسوایی شنود غیرقانونی‬ ‫مکالمات شهروندان‪ ،‬اندی‬ ‫کلسون‪ ،‬سخنگوی سابق‬ ‫دیوید کامرون را بازداشت‬ ‫کرد‪ .‬رسوایی شنود مکالمات‬ ‫تلفنیشهروندانبریتانیاییتا‬ ‫به امروز باعث بازداشت اندی‬ ‫کلسون‪ ،‬تعطیلی هفته نامه‬ ‫«اخبار جهان» و بی اعتباری‬ ‫شرکت و غول رسانه ای «نیوز‬ ‫کورپوریشن»‪ ،‬صاحب این‬ ‫هفته نامه شده است‬ ‫‪37‬‬ ‫تصویری که تماشاچیان نمی بینند‬ ‫برزخ اتحادیه اروپا‬ ‫یوشکا فیشر‪ /‬وزیر اسبق امور خارجه المان‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪38‬‬ ‫از اغاز بحران یونان در سال ‪ 2010‬بازیکنان اصلی‬ ‫اتحادی��ه اروپا باید خطرات و عواقب این مس��اله‬ ‫را روی اتحادی��ه اروپا درک می کردند‪ .‬انها مطمئنا‬ ‫چنین تصویری را به تماشاچیان نشان نمی دهند‪.‬‬ ‫بحران همواره فراتر از مرزهای یونان بوده اس��ت‪.‬‬ ‫ی اقتصادی تمام کشورهای جنوبی اتحادیه‬ ‫بی نظم ‬ ‫اروپا حتی کش��ورهای بزرگ این منطقه را تهدید‬ ‫می کن��د‪ .‬این تهدیدات ش��امل بانک ها و بیمه های‬ ‫اروپای��ی نیز می ش��ود‪ .‬چنی��ن بحران��ی می تواند‬ ‫جامعه جهانی را درگیر بحران اقتصادی دیگری کند‬ ‫که ش��وک ان برابر با بحرانی باشد که در پاییز سال‬ ‫‪ 2008‬گریبان جهان را گرفت‪ .‬این بحران همچنین‬ ‫می تواند به سقوط منطقه یورو منجر شود و مسلما‬ ‫از بازار مش��ترک این کش��ور بدون قربانی نخواهد‬ ‫رفت‪.‬برای اولین بار در تاری��خ یکی از بادوام ترین‬ ‫پروژ های اروپای��ی در معرض خطر قرار دارد‪ .‬این‬ ‫درحالی اس��ت که رفتار اتحادی��ه اروپا و مهمترین‬ ‫اعضای ان متزلزل و غیر قطعی است‪ .‬چنین رفتاری‬ ‫نشات گرفته از خودپسندی ملی و عدم وجود یک‬ ‫رهبری مقتدر در اتحادیه است‪ .‬کشورها می توانند‬ ‫مانند شرکت ها دچار ورشکستگی شوند‪ ،‬اما مانند‬ ‫شرکت هایی که با ورشکستگی از صحنه اقتصادی‬ ‫ح��ذف می ش��وند نمی ت��وان هنگام وق��وع چنین‬ ‫بحران هایی انها را حذف کرد‪ .‬به همین دلیل است‬ ‫که کشورها را نباید تنبیه کرد و منافع دائمی انها را‬ ‫نباید دست کم گرفت‪ .‬کشورهای ورشکسته نیازمند‬ ‫کمک برای تغییر ساختار هستند‪ .‬این تغییرات باید‬ ‫هم در بخش اقتصادی باش��د و هم در بخش های‬ ‫دیگر‪ .‬از همین طریق اس��ت که می توانند راه خود‬ ‫را برای عبور از بحران ها پیدا کنند‪ .‬چنین مساله ای‬ ‫در مورد یون��ان هم به خوبی ص��دق می کند؛ چرا که‬ ‫مشکالت ساختاری این کشور از مشکالت اقتصادی‬ ‫این کش��ور فراتر اس��ت‪ .‬این یک واقعیت اس��ت که‬ ‫اتحادی��ه اروپا و دولت یونان در پی��دا کردن راه حلی‬ ‫برای مش��کالت س��اختاری یونان با شکست مواجه‬ ‫ش��دند‪ .‬اما انها نیازمند یک اس��تراتژی درس��ت برای‬ ‫بازس��ازی اقتصاد خود هس��تند‪ .‬این روش بسیار بهتر‬ ‫از ان اس��ت که همواره به یونانی ها یاداوری کنیم که‬ ‫باریکه ای از نور در پایان این تونل تاریک وجود دارد‪.‬‬ ‫همه می دانند که یون��ان بدون گرفتن وام نمی تواند از‬ ‫این بحران اقتصادی جان س��الم به در برد‪ .‬تنها سوالی‬ ‫که باقی می ماند این است که ایا با تجدید ساختارهای‬ ‫اقتصادی می توان بر هرج و مرج اقتصادی موجود در‬ ‫اقتصاد یونان ب��رای بازپرداخت بدهی ها فائق امد‪ .‬در‬ ‫رفتار اتحادیه اروپا و مهمترین‬ ‫اعضای ان متزلزل و غیر قطعی‬ ‫است‪ .‬چنین رفتاری نشات‬ ‫گرفته از خودپسندی ملی و‬ ‫عدم وجود یک رهبری مقتدر‬ ‫در اتحادیه است‪ .‬کشورها‬ ‫می توانندمانندشرکت ها‬ ‫دچارورشکستگیشوند‬ ‫امامانندشرکت هاییکه‬ ‫باورشکستگیازصحنه‬ ‫اقتصادیحذفمی شوند‬ ‫نمی توانهنگاموقوعچنین‬ ‫بحران هایی انها را حذف کرد‬ ‫هر حال‪ ،‬این روزها بحث بر س��ر دادن وام به یونان‬ ‫در الم��ان باال گرفته اس��ت‪ .‬ممانع��ت از پرداخت‬ ‫وام ب��ه یونان گزینه مطلوبی نیس��ت چراکه المان‬ ‫و س��ایر کشورهای اتحادیه اروپا سوار بر‬ ‫یک کشتی هستند‪ .‬غرق شدن اروپا‬ ‫می تواند ب��ه غرق ش��دن انها‬ ‫نیز بینجامد‪ .‬از س��وی دیگر‬ ‫می توان��د نگرانی هایی را‬ ‫هم در ارتب��اط با ادامه‬ ‫یکپارچک��ی اتحادیه‬ ‫اروپ��ا و بانک ه��ا‪،‬‬ ‫بیمه ها و شرکت های‬ ‫مهم اروپایی به وجود‬ ‫بی��اورد‪ .‬در چنی��ن‬ ‫شرایطی مقامات ارشد‬ ‫اروپایی و دولت های‬ ‫اروپای��ی ب��رای چ��ه‬ ‫تعل��ل می کنن��د؟ ایا انها‬ ‫به خاطر ترس های سیاسی‬ ‫خود از رو به رو ش��دن با مردم‬ ‫می ترسند؟‬ ‫بحران اقتص��ادی اروپا در واقع‬ ‫یک بحران سیاسی است‪ ،‬چرا که‬ ‫رهبران اتحادیه اروپا قادر به تصمیم گیری‬ ‫در مورد مس��ائل مهم نیستند‪ .‬در عوض زمان خود‬ ‫را برای مس��ائل سیاسی داخلی صرف می کنند‪ .‬این‬ ‫مس��اله قطعا درست است که بانک ها باید در تامین‬ ‫مالی بحران بدهی شرکت کنند‪ ،‬اما انها با این تفکر‬ ‫که هنوز این بحران به س��رحد انفجار نرسیده تمام‬ ‫فرصت هایی را که می توانستند به بدتر شدن بحران‬ ‫کمک کنند از دس��ت دادند‪.‬تا زمانی که تهدیدهای‬ ‫سیاسی اتحادیه اروپا باقی است‪ ،‬بحران های اقتصادی‬ ‫به بی ثبات کردن اتحادیه کمک خواهند کرد‪ .‬راه حل‬ ‫اصلی ای��ن بحران ها در حل بحران سیاس��ی نهفته‬ ‫است و بدون یکپارچکی بزرگ سیاسی امکان پذیر‬ ‫نخواهد بود‪ .‬اگر اروپایی ها می توانند یورو را س��رپا‬ ‫نگه دارند باید این نکته را به خاطر داش��ته باشند که‬ ‫انها یک اتحادیه سیاسی هستند‪ .‬در غیر اینصورت‬ ‫چ��ه بخواهند و چه نخواهند‪ ،‬یورو و اتحادیه اروپا‬ ‫از هم خواهد پاشید‪ .‬در چنین شرایطی اتحادیه اروپا‬ ‫هر انچه را در ‪ 50‬س��ال گذش��ته به دست اورده از‬ ‫دس��ت خواهد داد‪ .‬در مسیر نظم جدید جهانی این‬ ‫برای اروپایی ها یک تراژدی خواهد بود‪ .‬متاس��فانه‬ ‫هیچ یک از سران اتحادیه اروپا در مورد عمق بحران‬ ‫اتحادی��ه اروپا اطالعات درس��تی در اختیار ندارند‪.‬‬ ‫راه حل این بحران نیازمند همبستگی بیشتر اتحادیه‬ ‫اروپاس��ت‪ .‬تنها این رمز است که می تواند اتحادیه‬ ‫اروپ��ا را نجات دهد و اقتصاده��ای بزرگ اتحادیه‬ ‫اروپ��ا و در راس انها المان باید برای خروج از این‬ ‫بح��ران هزینه های ان را بپردازند‪ .‬المان و فرانس��ه‬ ‫دو کش��ور اصلی در این بحران باید یک استراتژی‬ ‫مشترک داشته باشند چراکه تنها با همکاری این دو‬ ‫کشور است که می توان بر بحران به وجود امده فائق‬ ‫امد‪ .‬انچه در حال حاضر اتحادیه اروپا به ان نیازمند‬ ‫است یک س��ری گفت وگو های ازاد میان فرانسه و‬ ‫المان برای اتحاد مالی اتحادیه اس��ت‪ .‬اکنون دیگر‬ ‫نمی توان توافقنامه ه��ا را تغییر داد‪ ،‬بنابراین باید به‬ ‫دنبال روش های دیگر بود و در این مسیر همکاری‬ ‫فرانس��ه و المان از اهمیت بس��یار باالیی برخوردار‬ ‫اس��ت‪ .‬بدون توجه ب��ه بحران های اقتص��ادی و از‬ ‫کار افتادگی ها‪ ،‬اروپایی ها نباید این مساله را فراموش‬ ‫کنند که تا چه اندازه وجود اتحادیه اروپا از اهمیت‬ ‫باالیی برخوردار است‪g .‬‬ ‫اما و اگرها درباره تصمیم جدید باراک اوباما‬ ‫در می��ان الیه های فریب و اخبار گفته ش��ده چرخش‬ ‫اس��تراتژیک مقامات واشنگتن به سادگی امکان ندارد‪.‬‬ ‫با توج��ه به گزارش س��ی ای ای ‪ 75 ،‬م��دل القاعده در‬ ‫افغانس��تان حضور دارند ک��ه ب��رای پرداخت هزینه‬ ‫‪ 10‬میلی��ون دالری برای هر ماه در این کش��ور کافی‬ ‫است‪.‬‬ ‫در عین حال ‪ ،‬رابرت گیتس‪ ،‬وزیر پیشین دفاع امریکا‬ ‫معتق��د اس��ت که در ح��ال حاضر خ��روج نیروهای‬ ‫امریکایی از افغانس��تان زودهنگام است‪ .‬این درحالی‬ ‫اس��ت ک��ه پنتاگون از کاخ س��فید خواس��ته ت��ا پایان‬ ‫پاییز ‪ 2012‬از افغانستان عقب نشینی نکند‪.‬‬ ‫این مس��اله مسلما روی عقب نش��ینی کامل نیروهای‬ ‫امریکایی از افغانستان سایه می اندازد‪.‬‬ ‫و حت��ی اگر به نوع��ی برخی از نیروه��ای امریکایی‬ ‫بخواهن��د از افغانس��تان عقب نش��ینی کنند ‪ ،‬مس��لما‬ ‫نیروهای��ی خواهن��د بود ک��ه نقش حمایت��ی دارند و‬ ‫می توانند توس��ط پیمان��کاران خصوص��ی جایگزین‬ ‫ش��وند‪ .‬در ح��ال حاضر بیش از ‪ 100‬ه��زار پیمانکار‬ ‫خارجی در افغانستان حضور دارند‪.‬‬ ‫تالش های خود را به عنوان یک جنبش ناسیونالیستی‬ ‫می داند‪ .‬جدا از مس��تندات تاریخی که نش��ان می دهد‬ ‫ی ترسیده‬ ‫واشنگتن همواره از جنبش های ناسیونالیست ‬ ‫و با انها جنگیده اظهار نظر مالعمر نش��ان می دهد که‬ ‫اس��تراتژی طالبان هیچ ارتباطی با هدف القاعده برای‬ ‫استقرار خالفت با جهاد جهانی ندارد‪.‬‬ ‫بنابراین القاعده مدتی اس��ت که دیگر دش��من اصلی‬ ‫به شمار نمی رود‪ .‬این جنگی است بین ابر قدرت و یک‬ ‫جنبش شدید‪ ،‬غالب و ناسیونالیست پشتون که طالبان‬ ‫بخ��ش مهمی از ان اس��ت‪ .‬انها با اش��غال خارجی ها‬ ‫می جنگن��د و هر کاری انجام می دهند تا بتوانند دولت‬ ‫دست نشانده حامد کرزای را تضعیف کنند‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫مدل ورشکستگی‬ ‫در ویدئوی معروف اول نوامبر سال ‪ ، 2004‬بن الدن یا‬ ‫بدل بن الدن بار دیگر این مس��اله را شرح می دهد که‬ ‫چطور مجاهدین به مدت ‪ 10‬سال با روس ها جنگیدند‬ ‫تا انها ورشکسته شدند و مجبور به عقب نشینی‪.‬‬ ‫نگاهی به پیام های ارسالی توسط القاعده از ‪ 11‬سپتامبر‬ ‫‪ 2001‬دقیقا نشان می دهد که چه اتفاقاتی افتاده است‪.‬‬ ‫جنگ علیه تروریسم وزارت خزانه داری ایاالت متحده‬ ‫امری��کا را کامال تخلیه کرده و امری��کا را به نقطه ای‬ ‫رسانده اس��ت که در حال حاضر کاخ سفید و کنگره‬ ‫در یک نبرد تاکتیکی در م��ورد بدهی های ‪ 4‬تریلیارد‬ ‫دالری غوط��ه ور هس��تند‪ .‬چی��زی که هرگ��ز به ان‬ ‫اشاره ای نشده این است که این میلیاردها میلیارد دالر‬ ‫پول��ی بوده که برای رفاه مردم ع��ادی در امریکا باید‬ ‫هزینه می شده؛ پولی که رویاهای مردم امریکا را به باد‬ ‫داده است‪.‬‬ ‫پس داستان پایان این میلیاردها دالر چیست؟‬ ‫دکترین تس��لط کامل امریکا برای ایجاد یک ش��بکه‬ ‫نظام��ی جهانی روی محاص��ره دو رقیب اصلی یعنی‬ ‫چین و روسیه تمرکز دارد‪.‬‬ ‫در پروژه این ابرقدرت افغانس��تان به عنوان یک مرکز‬ ‫کلیدی به شمار می رود که از طریق ان می تواند اسیای‬ ‫جنوبی را کنترل کند‪ .‬از سوی دیگر با حضور در عراق‪،‬‬ ‫سوریه و ایران را نیز تحت کنترل خود خواهد داشت‪.‬‬ ‫انچه پنتاگون در سودای ان است گسترش پایگاه های‬ ‫نظامی خ��ود از دریای مدیترانه تا خلیج فارس و نقاط‬ ‫کلیدی در اسیای مرکزی و جنوبی است‪ ،‬بنابراین باید‬ ‫انتظار داشت که امریکا برای همیشه در افغانستان باقی‬ ‫بماند‪ ،‬اما این تنها دلیل برای ادامه حضور در افغانستان‬ ‫نیست‪.‬‬ ‫دوباره مساله به داستان همیشگی باز می گردد و ان خط‬ ‫لوله است‪ .‬خط لوله ترکمنستان‪ ،‬افغانستان و پاکستان‬ ‫از اهمیت ویژه ای برخوردار اس��ت‪ .‬ممکن اس��ت که‬ ‫در اینده هند نی��ز برای حضور در ادامه این خط لوله‬ ‫اعالم امادگی کند‪ .‬این درحالی اس��ت که رسانه های‬ ‫امریکایی به سادگی از انتشار اخبار بزرگترین داستان‬ ‫تو یکم سر باز می زنند‪.‬‬ ‫قرن بیس ‬ ‫واش��نگتن از اواسط دهه ‪ 1990‬به شدت به دنبال این‬ ‫خط لوله بوده است‪ .‬زمانی که دولت کلینتون در حال‬ ‫مذاکره با طالبان بود‪ ،‬مذاکرات شکس��ته ش��د چراکه‬ ‫ ترانزیت در مس��یری که به عنوان مس��یر طال شناخته‬ ‫می شد به مسیر بمب ها تبدیل شده بود‪.‬‬ ‫این خط لوله یک بازی شطرنج کالسیک است‪ .‬امریکا‬ ‫از سرازیر ش��دن گاز از اس��یای مرکزی به بازارهای‬ ‫جهان��ی حمای��ت می کند که این مس��اله می تواند هم‬ ‫ایران و هم روس��یه را در صحنه انرژی جهان کمرنگ‬ ‫کند‪ .‬اگر این خط لوله س��اخته شود‪ ،‬هزینه ای بالغ بر‬ ‫‪ 10‬میلیون دالر دربر خواهد داشت‪ .‬چنین خط لوله ای‬ ‫حضور همواره امریکا در افغانستان را می طلبد‪.‬‬ ‫از همین روس��ت ک��ه خروج نیروه��ای امریکایی از‬ ‫افغانستان امری بعید به نظر می رسد؛ امری که با وجود‬ ‫هزینه های هنگفت مالی و جانی امریکا نمی تواند از ان‬ ‫صرف نظر کند‪g .‬‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫پول هایی که می بارند‬ ‫مطالعه و تحقیقات اخیر پروژه تحقیقاتی ایزنهاور در‬ ‫دانشگاه براوون نشان می دهد که جنگ علیه تروریسم‬ ‫روی اقتصاد امریکا بین ‪ 3/7‬تا ‪ 4/4‬تریلیون دالر هزینه‬ ‫داش��ته است‪ .‬اگر بخواهیم س��ود این مبلغ را محاسبه‬ ‫کنیم باید عدد یک تریلیارد را به این مبلغ اضافه کنیم‪.‬‬ ‫این مس��اله هزینه های جنگ با افغانستان را حداقل به‬ ‫‪5/4‬تریلیون دالر می رس��اند‪ .‬این رقم همانطور که این‬ ‫گزارش نیز به ان اش��اره کرده شامل وعده ‪ 5/3‬میلیون‬ ‫دالری کمک های امریکا به افغانس��تان نخواهد ش��د‪.‬‬ ‫(البته این وعده هنوز عملی نشده است)‪.‬‬ ‫اما چه کسی از این ثروت باداورده سود می برد؟ پاسخ‬ ‫به این س��وال بس��یار اسان اس��ت‪ :‬پیمانکاران ارتش‬ ‫امریکا و مقامات ارشد مالی و بانکی جهان‪.‬‬ ‫تصور اینکه دولت امریکا ‪ 10‬میلیون دالر در ماه برای‬ ‫مبارزه با چند مدل القاعده می پردازد بسیار بی معناست‪.‬‬ ‫پنتاگ��ون خودش این مس��اله را رد می کن��د و تاکید‬ ‫دارد که دس��تگیری و کشتن اس��امه بن الدن معادله را‬ ‫در القاع��ده تغییر نداده و طالب��ان هنوز یک تهدید به‬ ‫شمار می رود‪.‬‬ ‫در م��وارد بس��یاری ‪ ،‬مالعم��ر ‪ ،‬رهبر کنون��ی طالبان‬ ‫خروج زود هنگام‬ ‫منبع‪ :‬الجزیره‬ ‫‪39‬‬ ‫سازمان سینمایی‬ ‫تشکیل سازمان سینمایی در نقطه نهایی‬ ‫فرهنگ‬ ‫هدف؛ نجات سینمای ایران‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪1‬‬ ‫شاهینفتحیان‬ ‫ش��اید ماجرا از انجا اغاز شد که شورای عالی سینما‬ ‫که زمانی قرار بود اولین جلس��ه خود را تا پایان س��ال‬ ‫‪ 88‬تشکیل دهد‪ ،‬باالخره پس از مدت ها تاخیر نخستین‬ ‫جلس��ه اش را با حضور رئیس جمه��ور به عنوان رئیس‬ ‫ش��ورا تش��کیل داد‪ .‬بعد از ظهر روز نهم دی ماه ‪ 89‬بود‬ ‫که نهاد ریاس��ت جمهوری به رسانه ها اعالم کرد اولین‬ ‫جلسه ش��ورای عالی س��ینما به ریاس��ت احمدی نژاد‬ ‫و نایب رئیس��ی س��ید محمد حس��ینی‪ ،‬وزیر فرهنگ و‬ ‫ی برگ��زار ش��ده اس��ت‪ .‬همانگونه که‬ ‫ارش��اد اس�لام ‬ ‫عکس های منتشرش��ده از نشس��ت هم نش��ان می داد‪،‬‬ ‫در این جلس��ه س��ینماگرانی چون مس��عود ده نمکی‪،‬‬ ‫محس��ن علی اکبری‪ ،‬ش��هریار بحرانی‪ ،‬احمد نجفی و‬ ‫‪40‬‬ ‫داوود میرباق��ری و جمال ش��ورجه به عن��وان نماینده‬ ‫تشکل های مستقل شرکت کرده بودند‪ .‬ضمن انکه گویا‬ ‫مس��عود جعفری جوزانی که به عن��وان نماینده صنوف‬ ‫برای ش��رکت در جلسات شورای عالی سینما انتخاب‬ ‫شده‪ ،‬در این جلسه شرکت نکرد‪.‬‬ ‫طب��ق اعالم نهاد ریاس��ت جمهوری‪ ،‬در این نشس��ت‬ ‫ضرورت تامین تجهیزات فنی سینما‪ ،‬احداث سالن های‬ ‫س��ینمایی‪ ،‬رفع مش��کل بیمه‪ ،‬بازنشس��تگی و بیکاری‬ ‫هنرمندان و س��ینماگران و تش��کیل س��ازمان مستقل‬ ‫سینمایی و احداث س��الن های سینمایی مورد تاکید و‬ ‫موافقت قرار گرفت‪.‬‬ ‫همچنین در این نشس��ت مقرر شد مس��ائل مربوط به‬ ‫تش��کیل سازمان مس��تقل س��ینمایی و بیمه هنرمندان‬ ‫و پیشکس��وتان پس از بررس��ی های کارشناسی برای‬ ‫تصویب در جلس��ه بعدی ش��ورای عالی س��ینما ارائه‬ ‫ش��ود و دولت بر اختصاص اعتبار مس��تقلی برای رفع‬ ‫مش��کالت و ارتقای سطح س��ینمای کشور تاکید کرد‪.‬‬ ‫تامین اعتبار الزم برای تاس��یس شهرک های سینمایی‪ ،‬‬ ‫حمایت از هنرمندان و فعالیت های سینمایی و معافیت‬ ‫سینماگران از پرداخت مالیات نیز از جمله مواردی بود‬ ‫که در جلسه شورای عالی سینما مورد تاکید قرار گرفت‪.‬‬ ‫پس از این جلسه‪ ،‬شورا جلسه دوم خود را ‪ 12‬بهمن ‪89‬‬ ‫بدون حضور رئیس جمهور و حتی وزیر ارش��اد برگزار‬ ‫کرد و پس از ان حدود پنج ماه جلس��ه رسمی نداشت‪.‬‬ ‫البته در این مدت شورای عالی سینما بی حاشیه هم نبود؛‬ ‫پ��س از برخی مباحث سیاس��ی پیرامون دولت‪ ،‬جمال‬ ‫شورجه اعالم کرد که در جلسه های شورای عالی سینما‬ ‫ش��رکت نخواهد کرد و به نوعی استعفای خود را اعالم‬ ‫فرهنگ‬ ‫واکنش هایی از دو طرف‬ ‫اعالم های مربوط به تش��کیل س��ازمان امور سینمایی‬ ‫کش��ور‪ ،‬واکنش هایی را از س��وی س��ینماگران به دنبال‬ ‫داش��ت که در پی انها‪ ،‬وزیر فرهنگ و ارش��اد اسالمی‬ ‫در تلویزیون حضور یافت و عالوه بر دفاع از این طرح‪،‬‬ ‫سینماگران را به همدلی و همگرایی در زمینه تشکیل این‬ ‫سازمان به جای ایه یاس خواندن دعوت کرد‪.‬‬ ‫سیدمحمد حسینی گفت‪« :‬سازمان سینمایی در ماه های‬ ‫این��ده با اعتبارات بیش��تری که ب��ه ان اختصاص پیدا‬ ‫خواهد کرد تش��کیل می شود‪ .‬در حال حاضر شاهد ان‬ ‫هستیم که وزارتخانه های متعدد در هم ادغام می شوند و‬ ‫سیاست دولت حرکت به سمت کوچک سازی است‪ .‬اما‬ ‫وقتی چنین استثنایی قائل شده و یک معاونت را به یک‬ ‫سازمان مس��تقل تبدیل می کند نشان می دهد که دولت‬ ‫اهتمام خاصی به سینما دارد‪».‬‬ ‫وزیر فرهنگ و ارش��اد اس�لامی با ابراز گله نسبت به‬ ‫برخی از سینماگران که در مورد این سازمان و مصوبات‬ ‫شورای عالی سینما تردید ایجاد کرده اند‪ ،‬خاطر نشان کرد‪:‬‬ ‫«به جای انکه برخی از دوستان‪ ،‬همکاران و اهالی سینما‬ ‫اظهار نظرهای��ی کنند که گاهی در بعضی از افرا د تردید‬ ‫ایجاد می کند‪ ،‬ابهامات و س��واالت را مطرح کنند‪ .‬البته‬ ‫ش��اید مقداری از کوتاهی ما باشد که باید اطالع رسانی‬ ‫بیشتری انجام می دادیم‪ .‬اظهارنظرهایی طرح می شود که‬ ‫نش��ان می دهد مصوبات شورای عالی سینما و تشکیل‬ ‫س��ازمان سینمایی کشور هنوز برای بسیاری ابهامات و‬ ‫سواالت زیادی دارد‪.‬‬ ‫به همین دلیل نیز ما باید جلساتی گذاشته و موضوعات‬ ‫را یک به یک طرح و در مورد ان صحبت کنیم‪ .‬اما در‬ ‫هر صورت مصوبه تشکیل سازمان سینمایی به وزارت‬ ‫فرهنگ و ارش��اد اس�لامی ابالغ ش��ده و ما مکلف به‬ ‫پیگیری ان هستیم‪».‬‬ ‫به هر حال‪ ،‬گویا سازمان امور سینمایی قرار است روزی‬ ‫تشکیل شود و براساس مثل دیکته نانوشته غلط ندارد‪،‬‬ ‫باید منتظر ماند و حاصل کار را دید؛ به ویژه انکه شرایط‬ ‫سخت افزاری و نرم افزاری امروز سینمای کشور گویای‬ ‫ان اس��ت که نبود چنین س��اختار و س��ازمانی ما را در‬ ‫زمینه فعالیت های س��ینمایی به س��عادتمندی رهنمون‬ ‫نکرده اس��ت؛ اما اگر انگونه که برخی از اهالی س��ینما‬ ‫اظهار نگرانی می کنند‪ ،‬تشکیل این سازمان بیش از انکه‬ ‫به دنبال تعالی سینمای کشور باشد‪ ،‬برمبنای نوعی رقابت‬ ‫و اختالف های معاونت س��ینمایی و خانه سینما شکل‬ ‫گرفته باش��د‪ ،‬ایا توان ان را دارد که ما را به س��رمنزل‬ ‫مقصود برساند؟‬ ‫این سوال البته برگرفته از شبهه منتقدان این طرح است‪g .‬‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫کرد‪ .‬او در نهایت نیز هرچند در کمیس��یون تخصصی‬ ‫ش��ورا حضور یافت‪ ،‬اما در جلسه شورای عالی سینما‬ ‫همانگو نه که لفظ «قطعا» را برای تصمیم خود به کار برده‬ ‫بود‪ ،‬شرکت نکرد‪.‬‬ ‫هرچن��د ای��ن ش��رکت نکردن��ش موجب نش��د که‬ ‫درب��اره مصوبات ش��ورا با رس��انه ها صحب��ت نکند‪.‬‬ ‫موضع گیری ه��ای برخی س��ینماگران سرش��ناس نیز‬ ‫از حاش��یه های دیگر و بس��یاری از ای��ن اظهارات نیز‬ ‫حول موضوع تش��کیل سازمان س��ینمایی بوده است‪.‬‬ ‫در بین این اظهار نظرها‪ ،‬س��خنان احمد نجفی‪ ،‬بازیگر‬ ‫و عضو ویژه ش��ورا نیز جلب توج��ه می کرد که گفته‬ ‫ب��ود‪ ،‬تا زمان��ی که یک اج��رای خ��وب از مصوبات‬ ‫خوب ش��ورا ندیده ام نمی توانم در مورد ان اظهار نظر‬ ‫قاطع کنم‪.‬‬ ‫تیرماه‪ ،‬جانی دوباره در کالبد شورای عالی‬ ‫سه ش��نبه ‪ 7‬تیر ماه ‪ 90‬سومین جلس�� ه شورا با حضور‬ ‫محمود احمدی نژاد تش��کیل و طی ان تشکیل سازمان‬ ‫سینمایی کش��ور به تصویب رسید و مقرر شد مصوبه‬ ‫ان ط��ی روزهای اینده با امض��ای رئیس جمهور ابالغ‬ ‫ش��ود‪ .‬در این جلسه همچنین مقرر شد مالیات مستقیم‬ ‫ش اف��زوده فعالیت های س��ینمایی و‬ ‫و مالی��ات بر ارز ‬ ‫هنری طبق قوانین سازمان نظام مالیاتی کشور از سوی‬ ‫س��ینماگران و تهیه کنندگان پرداخت ش��ود و در مقابل‬ ‫از محل یارانه های اختصاص یافته به حوزه س��ینما در‬ ‫بودجه سال ‪ 90‬از ساخت و نمایش اثار هنری حمایت‬ ‫شود‪.‬‬ ‫تش��کیل صندوق بیمه فرهنگ و هنر که س��رمایه اولیه‬ ‫ان قرار است از س��وی معاونت برنامه ریزی و نظارت‬ ‫راهبردی رئیس جمهور تامین ش��ود از دیگر مصوبات‬ ‫سومین جلسه شورای عالی سینما بود‪.‬‬ ‫همچنین اعضا تصویب کردند قوانین حوزه س��ینما و‬ ‫تئاتر بازنگری شده و با ساماندهی دوباره در قالب یک‬ ‫الیحه از سوی دولت به مجلس شورای اسالمی پیشنهاد‬ ‫شود‪.‬‬ ‫در سومین جلسه ش��ورای عالی سینما ساخت پردیس‬ ‫سینمایی تهران نیز با هدف احداث کاخ جشنواره های‬ ‫سینمایی به تصویب رسید و قرار شد بودجه ان در سال‬ ‫‪ 90‬تامین شود‪.‬‬ ‫همچنین ش��ورای عالی س��ینما تصویب کرد کمیسیون‬ ‫تخصص��ی این ش��ورا ایین نام��ه ای تدوین کن��د تا بر‬ ‫اس��اس ان ‪ 15‬درصد ظرفیت صندلی های س��ینماهای‬ ‫نمایش دهنده هر فیلم س��ینمایی با اختصاص یارانه به‬ ‫صورت رایگان در اختیار افراد قرار گیرد‪.‬‬ ‫در این جلس��ه بر اتخاذ تدابیری به منظور گس��ترده تر‬ ‫شدن دایره معافیت های گمرکی حوزه سینما تاکید شد‪.‬‬ ‫تش��کیل اکادمی علوم‪ ،‬فنون و تجربه و هنر سینما هم‬ ‫از دیگر مصوبات این جلس��ه بود‪ .‬اهداف این اکادمی‪،‬‬ ‫ارتق��ای توانایی های فن��ی و تکنیک��ی‪ ،‬افزایش دانش‬ ‫بصری و محتوایی و رشد نظریه پردازی‪ ،‬ثبت تجربه ها و‬ ‫حمایت از نگره های جدید و قالب های نوین‪ ،‬همچنین‬ ‫دستیابی به ارزش های هنری و زیبایی شناسی متناسب با‬ ‫فرهنگ ایرانی و اسالمی اعالم شده است‪.‬‬ ‫همچنین تش��کیل کرس��ی های نظریه پردازی‪ ،‬تدوین‬ ‫و تالی��ف کتاب های اموزش��ی و س��ینمایی‪ ،‬ارتباط و‬ ‫همکاری با انجمن و باش��گاه های سینمایی در عرصه‬ ‫بین المللی و برگزاری جشن ساالنه و تشویق فیلم های‬ ‫برتر به نمایش درامده در هر س��ال و معرفی‪ ،‬تش��ویق‬ ‫و حمایت از شخصیت های برتر سینمایی از مهم ترین‬ ‫برنامه های این اکادمی عنوان شده است‪.‬‬ ‫در نهایت پس از ابالغیه رئیس جمهوری‪ ،‬یک هفته پس‬ ‫از جلسه سرنوشت ساز شورا‪ ،‬اعالم شد که با تصویب‬ ‫شورای عالی اداری‪ ،‬معاونت امور سینمایی و سمعی و‬ ‫بصری وزارت فرهنگ و ارش��اد اس�لامی و موسسات‬ ‫پژوهشی وابسته در یکدیگر ادغام و عنوان ان به سازمان‬ ‫امور سینمایی و سمعی و بصری کشور تغییر می یابد‪.‬‬ ‫در واقع بنا به پیشنهاد مشترک وزارت فرهنگ و ارشاد‬ ‫اس�لامی و معاونت توس��عه مدیریت و سرمایه انسانی‬ ‫رئیس جمهور‪ ،‬به منظور استفاده مناسب از ظرفیت های‬ ‫حوزه سینمایی کشور و رفع موانع و مشکالت مربوط‬ ‫به تولید و عرضه اثار سینمایی‪ ،‬تصویب شد که معاونت‬ ‫امور سینمایی و سمعی و بصری وزارت فرهنگ و ارشاد‬ ‫ی و پژوهشکده هنر و رسانه موسسه پژوهشکده‬ ‫اسالم ‬ ‫هنر و رسانه‪ ،‬موسسه پژوهشی فرهنگ‪ ،‬هنر و ارتباطات‬ ‫با تمامی امکانات‪ ،‬منابع ‪ ،‬تجهیزات‪ ،‬اعتبارات‪ ،‬تعهدات و‬ ‫نیروی انسانی در یکدیگر ادغام و عنوان ان به سازمان‬ ‫امور سینمایی و سمعی و بصری کشور تغییر یابد‪.‬‬ ‫بر این اس��اس‪ ،‬سازمان مذکور زیر نظر وزارت فرهنگ‬ ‫و ارشاد اس�لامی فعالیت خواهد کرد و ردیف بودجه‬ ‫ان ب��ه صورت مس��تقل در الیحه بودجه س��نواتی کل‬ ‫کش��ور پیش بینی می ش��ود‪ .‬همچنین کمیته ای متشکل‬ ‫از نمایندگان وزارتخانه های فرهنگ و ارش��اد اسالمی‪،‬‬ ‫ علوم‪ ،‬تحقیقات و فناوری و معاونت توس��عه مدیریت‬ ‫و س��رمایه انس��انی رئیس جمهور طی مدت س��ه ماه‪،‬‬ ‫ساز و کار الزم برای انتقال دانشجویان شاغل به تحصیل‬ ‫در مراکز دولتی به وزارت فرهنگ و ارش��اد اسالمی به‬ ‫مراکز اموزش علمی ـ کاربردی فرهنگ و هنر در بخش‬ ‫دولتی را فراهم می کنند‪.‬‬ ‫بر اساس این مصوبه‪ ،‬تمامی فعالیت ها و امور اموزشی‬ ‫و پژوهش��ی مربوط به حوزه فرهنگ‪ ،‬هنر و سینما در‬ ‫استان های کشور در ذیل فعالیت های ادارات کل فرهنگ‬ ‫ی استان ها ساماندهی ش��ده و از ایجاد‬ ‫و ارش��اد اسالم ‬ ‫واحد مستقل خودداری می شود‪.‬‬ ‫وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی موظف است طی مدت‬ ‫س��ه ماه نمودار سازمانی و تشکیالت تفصیلی سازمان‬ ‫مشتمل بر اهداف‪ ،‬وظایف‪ ،‬تعداد و عناوین پست های‬ ‫سازمانی را تهیه و برای تایید به معاونت توسعه مدیریت‬ ‫و سرمایه انسانی رئیس جمهور ارائه کند‪.‬‬ ‫‪41‬‬ ‫رئیس‬ ‫سازمان جدید‬ ‫‪2‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪42‬‬ ‫ج��واد ش��مقدری‬ ‫هرچند مدت هاست در‬ ‫ح��وزه س��ینما حضور‬ ‫دارد‪ ،‬اما در زمینه تولید‬ ‫سینمایی کارنامه پررنگی‬ ‫ن��دارد؛ کارگردان��ی و‬ ‫نویس��ندگی فیلم های «توفان ش��ن» در س��ال‬ ‫‪« ،1365‬ب��ر بال فرش��تگان» در س��ال ‪ 1367‬و‬ ‫«افت��اب و عش��ق» در س��ال ‪ ،1368‬به هم��راه‬ ‫تدوینگری فیلم سومش و نیز همکاری در فیلم‬ ‫«اخرین تکسوار» سیدمحمد سیف زاده در مقام‬ ‫مش��اور کارگردان (‪ ،)1377‬تقریبا همه فعالیت‬ ‫او در حوزه تولید فیلم سینمایی بوده است‪.‬‬ ‫او هرچند پیش تر فیلم کوتاه نیز ساخته بود‪ ،‬اما‬ ‫بیشتر ترجیح داده است که در حوزه فعالیت های‬ ‫اجرایی حوزه سینما همچون مدیریت محراب‬ ‫فیلم و عضو مشورتی ش��ورای فیلمنامه حوزه‬ ‫هنری‪ ،‬س��یما فیل��م‪ ،‬مرکز س��ینمای تجربی و‬ ‫انجمن س��ینمای دفاع مقدس مش��غول باشد‪.‬‬ ‫ش��مقدری ک��ه از اعضای هی��ات امنای هیات‬ ‫اسالمی هنرمندان هم بوده است‪ ،‬اما کارگردانی‬ ‫فیلم های تبلیغاتی محمود احمدی نژاد را در هر‬ ‫دو دوره انتخاب��ات ریاس��ت جمهوری برعهده‬ ‫داشته است‪.‬‬ ‫به همی��ن دلیل بس��یاری گم��ان می کردند که‬ ‫او گزین��ه معاونت س��ینمایی و حت��ی وزارت‬ ‫فرهنگ و ارشاد اس�لامی در دولت نهم باشد‪.‬‬ ‫ام��ا این گونه نش��د و او در ای��ن دولت‪ ،‬صرفا‬ ‫سمت مشاورت هنری رئیس جمهور را برعهده‬ ‫داشت‪ .‬سمتی که هرچند به اصطکاک هایی بین‬ ‫او وزیر ارشاد دولت نهم انجامید‪ ،‬اما به برخی‬ ‫تصمیم گیری ه��ای تاثیرگ��ذار در سرنوش��ت‬ ‫برخی از فیلم ها و سینماگران نیز منجر شد‪.‬‬ ‫شمقدری اما درنهایت در دولت دهم عهده دار‬ ‫معاونت امور س��ینمایی و سمعی و بصری این‬ ‫وزارتخانه ش��د تا ب��ا افراد دیگ��ری از هیات‬ ‫اسالمی هنرمندان‪ ،‬س��کاندار این حوزه باشند‪.‬‬ ‫ای��ن حضور ام��ا از همان ابتدا ب��ا چالش هایی‬ ‫ب��ا دیگر بخش ه��ا و نهادهای فع��ال در حوزه‬ ‫سینمای کش��ور ازجمله خانه س��ینما‪ ،‬بیش از‬ ‫پیش به تقابل دیدگاه ها در عرصه سینمای ایران‬ ‫منجر ش��د‪ .‬تا جایی که گاه��ی مقابله های او با‬ ‫خانه س��ینما و مدیریت ان‪ ،‬به اذعان بس��یاری‬ ‫از ناظ��ران‪ ،‬از ح��د و اعتدال خارج می ش��ود‪.‬‬ ‫در گرماگرم این تقابل ها اما ش��اید بتوان گفت‬ ‫برخ��ی از رخدادها در س��طوح عالی‪ ،‬از جمله‬ ‫تشکیل شورای عالی سینما و تصمیم اخیر مبنی‬ ‫بر تشکیل س��ازمان س��ینمایی‪ ،‬درنتیجه همین‬ ‫زورازمایی ها است‪.‬‬ ‫ای��ن ش��ورا ک��ه از وعده ه��ای قدیمی بوده و‬ ‫چندماهی اس��ت رنگ واقعیت به خود گرفته‪،‬‬ ‫ت��ا همین جای کار ه��م محل بحث و تضارب‬ ‫ارا بی��ن اهال��ی هنر هفتم بوده اس��ت‪ .‬در کنار‬ ‫این‪ ،‬برخی از موضع گیری ها و اعمال نظرهای‬ ‫ش��خص معاون��ت س��ینمایی نی��ز در مواجهه‬ ‫ب��ا عرصه داخل��ی و خارجی س��ینمای امروز‪،‬‬ ‫هم��واره مورد توجه و بعضا محل تالقی نقد و‬ ‫نظرها شده است‪g .‬‬ ‫گفت وگو با جمال شورجه پیرامون تشکیل سازمان سینمایی‬ ‫مخالفان به مصالح شخصی خود‬ ‫فکر می کنند‬ ‫‪3‬قرار است سازمان سینمایی با تصویب شورای عالی سینما تشکیل شود؛ اما در‬ ‫روزهای گذشته‪ ،‬فقط درباره کلیات این سازمان اطالع رسانی شده است‪ .‬جمال شورجه‬ ‫که با تشکیل سازمان سینمایی موافق است‪ ،‬تاکید دارد که برنامه ها‪ ،‬ایین نامه ها و‬ ‫چارت سازمانی ان باید تعریف شود‪ .‬البته با وجود اینکه اطالعات چندانی درباره این‬ ‫سازمان منتشر نشده‪ ،‬شورجه معتقد است که سازمان امور سینمایی و سمعی و بصری به‬ ‫فعالیت های سینمایی سرعت می بخشد‪ .‬خبرنگار مثلث با این کارگردان ‪57‬سال ه سینمای‬ ‫ایران درباره تشکیل سازمان سینمایی گفت وگو کرده است‪.‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫اقای ش��ورجه! دیدگاه شما درباره تشکیل‬ ‫سازمان سینمایی چیست؟‬ ‫‪ l‬تش��کیل ای��ن س��ازمان م��ورد تصوی��ب‬ ‫اق��ای رئیس جمهور در ش��ورای عالی س��ینما قرار‬ ‫گرفت و حرکت بس��یار مثبتی است که کل سینمای‬ ‫کش��ور می تواند از این اتفاق خوب منتفع ش��ود‪ .‬از‬ ‫طریق سازمان سینمایی‪ ،‬فعالیت های سینمایی‪ ،‬بودجه‬ ‫و مدیری��ت س��ینما می تواند به نقط��ه نظرهای خود‬ ‫سریع تر دس��ت یابد‪ .‬از طریق س��ازمان سینمایی به‬ ‫زیرس��اخت های س��ینما نیز راحت تر می توان دست‬ ‫یافت‪ .‬همچنین به لحاظ مباحث نرم افزاری و فکری‬ ‫در سینما می توان از طریق سازمان سینمایی مدیریت‬ ‫انجام داد و مباحث فرهنگی را در سینما جا انداخت‬ ‫و فیلمس��ازان را به سمت س��اختن اثاری در جهت‬ ‫اهداف کالن نظام تش��ویق و ترغیب کرد‪ .‬با تشکیل‬ ‫سازمان سینمایی و قدرت گرفتن سینما و توجهی که‬ ‫مدیران کش��ور به سینما می کنند‪ ،‬قدرت پرواز سینما‬ ‫بیشتر خواهد شد و ارج و قربی که از طریق سازمان‬ ‫سینمایی به سینماگران گذاشته می شود‪ ،‬امکان کار را‬ ‫برای انها بیش��تر فراهم می کند و می تواند یک سقف‬ ‫مورد اعتماد و اطمینان را در جامعه س��ینمایی کشور‬ ‫ایجاد کند تا همه زیر این س��قف بتوانند فعالیت های‬ ‫خود را دنبال کنند‪.‬‬ ‫براس��اس کدام پیش بینی های انجام شده در‬ ‫تشکیل س��ازمان س��ینمایی‪ ،‬فعالیت ها در‬ ‫حوزه سینما سرعت بیشتری می یابند؟‬ ‫‪ l‬اکنون کلیت س��ازمان س��ینمایی تشکل شده و باید‬ ‫برنامه ها‪ ،‬ایین نامه ها و چارت سازمانی ان تعریف شود‪.‬‬ ‫البته قرار اس��ت در هفته های اینده این کار انجام شود‪.‬‬ ‫وقتی یک معاونت به سازمان تبدیل می شود‪ ،‬امکانات و‬ ‫ظرفیت های خاصی را می خواهد و باید بتواند از طریق‬ ‫گرفتن مشاوره و استفاده از افکار مختلف نهاد مستقلی‬ ‫ش��ود و زیرمجموع ه وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی‬ ‫ قرار گیرد‪ ،‬مانند سازمان حج و زیارت که تحت پوشش‬ ‫وزارت ارش��اد است‪ .‬قاعدتا این گونه سازمان ها چارت‬ ‫س��ازمانی خود را می خواهند‪ .‬اداره ه��ای کل معاونت‬ ‫سینمایی نیز باید منتقل شوند و تحت پوشش سازمان‬ ‫سینمایی قرار گیرند‪ .‬وظایف‪ ،‬ایین نامه ها و قوانین این‬ ‫بخش ه��ا بای د ترس��یم‪ ،‬تبیین و مصوب ش��ود‪ .‬پس از‬ ‫تصویب این موارد در وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی‪،‬‬ ‫باید در شورای عالی سینما نیز به امضای نهایی جناب‬ ‫اقای رئیس جمهور برسند‪.‬‬ ‫پرس��ش قبلی من این بود که ب��ا توجه به‬ ‫اینکه هنوز اطالعات زیادی درباره سازمان‬ ‫س��ینمایی وج��ود ن��دارد‪ ،‬بر چ��ه مبنایی‬ ‫می ت��وان گفت که س��ازمان س��ینمایی به‬ ‫فعالیت ها س��رعت می بخشد و انجام کارها‬ ‫را تسهیل می کند؟‬ ‫‪ l‬این م��وارد در دس��تور کار اس��ت‪ .‬قاعدتا وقتی‬ ‫تش��کیالتی از اداره کل ب��ه س��ازمان ارتق��ا می یابد‪،‬‬ ‫کمک هایی به ان می شود و قدرت فعالیت‪ ،‬امکانات‬ ‫و بودجه این تش��کیالت بیشتر می ش��ود و به همان‬ ‫نس��بت‪ ،‬فعالیت های بیش��تری را تحت پوشش قرار‬ ‫می ده��د‪ ،‬امکان��ات بیش��تری تحت اختی��ارش قرار‬ ‫می گیرد و می تواند کمک بس��یار مفیدی برای سینما‬ ‫باشد‪ .‬البته جزئیات کار هنوز مشخص نشده‪ .‬قاعدتا‬ ‫جزئیات باید تبیین و ترس��یم شود و به شکل رسمی‬ ‫ از طریق وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی اعالم شود‪.‬‬ ‫پیش از تش��کیل س��ازمان س��ینمایی‪ ،‬چه‬ ‫مشکالتی در س��ینمای ایران وجود داشت‬ ‫که از نظر ش��ما با تشکیل سازمان سینمایی‬ ‫ان مشکالت حل خواهد شد؟‬ ‫‪ l‬خیلی مشکالت داریم؛ ساختارهای سینما‪ ،‬تامین‬ ‫بودجه‪ ،‬تامین امنیت شغلی‪ ،‬بیم ه سینمایی و امنیت از‬ ‫نظر بودجه برای فیلم هایی که ساخته می شوند‪ ،‬جزو‬ ‫مش��کالت سینما هس��تند‪ .‬س��ینمای ما باید از حیطه ‬ ‫داخلی به کش��ورهای دیگر صادر ش��ود‪ .‬بسیاری از‬ ‫مشکالت دیگر نیز وجود دارند که با تشکیل سازمان‬ ‫س��ینمایی می ت��وان به رف��ع این عی��وب‪ ،‬نقص ها و‬ ‫کمبودها به شکل جدی تر پرداخت‪.‬‬ ‫معاونت س��ینمایی به دلیل اینکه در جایگاه‬ ‫اداره کل بود‪ ،‬نمی توانست به این مشکالت‬ ‫رس��یدگی و انها را حل کند؟ به هر حال‪،‬‬ ‫معاونت س��ینمایی نیز پی��ش از این اظهار‬ ‫نمی کرد که از پس مشکالت برنمی اید‪.‬‬ ‫‪ l‬وقتی معاونت س��ینمایی به س��ازمان تبدیل شود‪،‬‬ ‫امکانات و بودجه بیشتری خواهد داشت و مشکالت‬ ‫را سریع تر می تواند حل کند‪.‬‬ ‫هنوز که جزئیات تشکیل سازمان سینمایی‬ ‫مشخص نشده است‪ ،‬از نظر شما بی توجهی‬ ‫به چه نکاتی باعث می شود سازمان سینمایی‬ ‫به اهداف و توقع هایی که سینماگران از ان‬ ‫دارند نرسد یا برعکس؟‬ ‫‪ l‬س��ازمان سینمایی تازه تصویب و تایید شده و‬ ‫باید تمام اجزا و ایین نامه های ان نوش��ته و حوزه ‬ ‫فعالیت های ان تبیین ش��ود‪ .‬از حاال نمی توان تمام‬ ‫این موارد را پیش بینی کرد‪.‬‬ ‫یعنی شما نبایدهایی را برای جزئیات تشکیل‬ ‫س��ازمان س��ینمایی در نظر ندارید؟ در هر‬ ‫صورت‪ ،‬در روزهای گذشته‪ ،‬منتقدان تشکیل‬ ‫این سازمان به برخی نبایدها اشاره کرده اند‪.‬‬ ‫‪ l‬س��ازهای ناکوک��ی زده می ش��ود‪ ،‬ول��ی انها‬ ‫به مصالح ش��خصی خ��ود فکر می کنن��د و چون‬ ‫خودش��ان در این بازی نیس��تند‪ ،‬زمین��ه را فراهم‬ ‫می کنن��د ت��ا در این حرک��ت ب��زرگ و اثربخش‬ ‫حضور داشته باشند‪.‬‬ ‫ام��ا منتق��دان از بدنه س��ینما هس��تند و‬ ‫نمی توانند در س��ازمان سینما که دولتی‬ ‫اس��ت و با ارتق��ای معاونت س��ینمایی‬ ‫تشکیل می شود‪ ،‬حضور داشته باشند‪.‬‬ ‫‪ l‬انها در حالی که هنوز سازمان سینمایی به سرانجام‬ ‫نرس��یده‪ ،‬ساز ناکوک می زنند و ایه یاس می خوانند‪.‬‬ ‫انه��ا س��ال ها در دولت های گذش��ته به دنبال چنین‬ ‫اتفاقی بودند‪ ،‬حاال که دولت اقای احمدی نژاد اهتمام‬ ‫به خرج داده و مسئولیت را برعهده گرفته و کار را به‬ ‫انجام رسانده است‪ ،‬ساز ناکوک می زنند‪ .‬انها بیشتر‬ ‫به مصالح شخصی خود فکر می کنند تا مصالح کل‬ ‫س��ینما‪ .‬همین رفتار را در دیگر مسائلی که معاونت‬ ‫سینمایی درباره ان کار می کند و برای کل سینما مفید‬ ‫است‪ ،‬نیز دارند‪ ،‬از جمله تشکیل شورای عالی سینما‪.‬‬ ‫در کدام دوره بعد از انقالب‪ ،‬س��ینما این قدر اهمیت‬ ‫پیدا کرده بود که رئیس جمهور در راس شورای عالی‪،‬‬ ‫جلسه تشکیل دهد‪ ،‬خودش در ان حضور یابد و از‬ ‫فعالیت های سینمایی مطلع شود و بخواهد برای رفع‬ ‫گرفتاری های سینما اقدام کند؟ حرکت هایی که انجام‬ ‫می شود‪ ،‬بیشتر حرکت های سیاسی است و منتقدان‬ ‫سیاس��ی دولت این حرکت ه��ا را انجام می دهند‪ .‬به‬ ‫نظر من‪ ،‬این حرکت ها بی انصافی‪ ،‬کم توجهی و جفا‬ ‫به کلیت سینماست‪g .‬‬ ‫جمال شورجه از جمله‬ ‫کارگردان هایی است که از‬ ‫سال ها قبل به طیف حاکم بر‬ ‫معاونت فعلی سینمایی نزدیک‬ ‫بوده‪ .‬سابقه این نزدیکی‬ ‫اما هرگز باعث نشده که‬ ‫شورجه در مقابل دوستانش‬ ‫مانند شمقدری و سجادپور‬ ‫محافظه کارانهعملکند‪.‬‬ ‫‪43‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫دیدگاه فرهاد توحیدی درباره جایگزینی سازمان سینمایی با معاونت‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫ اهرم های سازمان سینمایی باید‬ ‫در دست سینماگران باشد‬ ‫شاهده یوسفی‬ ‫‪ 4‬فرهاد توحیدی‪ ،‬رئیس هیات مدیره «خانه سینما» است؛ خانه ای که اعضای ان معتقدند‬ ‫برخی ترجیح می دهند اعضای هیات مدیره ان دربار ه سینما اظهار نظر نکنند؛ اما انها همچنان‬ ‫دربار ه موضوع های مرتبط با سینما نظر می دهند‪ ،‬گاهی هم به سیاسی کاری متهم می شوند‪.‬‬ ‫اخرین مساله ای که در میان سینماگران با موافقت و مخالفت مواجه شد‪ ،‬تصویب تشکیل‬ ‫سازمان سینمایی در شورای عالی سینما بود‪ .‬در این باره‪ ،‬توحیدی به خبرنگار مثلث توضیح داد‬ ‫که چرا این موضوع را مغالطه می داند و معتقد است تشکیل سازمان سینمایی بیشتر مشکالت‬ ‫بوروکراتیک وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی را حل می کند تا مشکالت سینما را‪.‬‬ ‫‪44‬‬ ‫براساس تصویب شورای عالی سینما قرار‬ ‫است «سازمان س��ینمایی» با ادغام معاونت‬ ‫س��ینمایی‪ ،‬پژوهش��کده فرهنگ و رسانه و‬ ‫موسسه پژوهشی فرهنگ‪ ،‬هنر و ارتباطات‬ ‫تشکیل ش��ود‪ ،‬ولی هم مسببان این تصمیم‬ ‫و هم منتقدان گفته اند این طرح کلی است‪.‬‬ ‫در این شرایط‪ ،‬دیدگاه شما درباره تشکیل‬ ‫سازمان سینمایی چیست؟‬ ‫‪ l‬دوس��تان مغالطه می کنند و می گویند یک سازمان‬ ‫سینمایی تشکیل می شود که خیلی مهم تر از معاونت‬ ‫س��ینمایی وزارت فرهنگ و ارش��اد اسالمی خواهد‬ ‫بود و چون س��ینما بس��یار اهمیت دارد و قرار است‬ ‫اعتبارات زیادی جذب س��ینما شود و کارها در یک‬ ‫سازمان به شکل چست و چابک انجام شود‪ ،‬بنابراین‬ ‫سازمان سینمایی جایگزین معاونت سینمایی می شود‪.‬‬ ‫این یک مغالطه اش��کار اس��ت‪ ،‬چراکه سازمان های‬ ‫دولتی که صاحب دس��ت باز هس��تند و روسای انها‬ ‫را رئیس جمهور تعیین می کند‪ ،‬باید با مصوبه مجلس‬ ‫شورای اسالمی تشکیل شوند‪ .‬این سازمان ها اگر قرار‬ ‫اس��ت در اندازه و جایگاهی باش��ند که بتوانند کاری‬ ‫انجام دهند‪ ،‬مانند س��ازمان حج و زیارت یا سازمان‬ ‫میراث فرهنگی و گردش��گری (که رئیس ان معاون‬ ‫رئیس جمهور است) به مصوبه مجلس نیاز دارند‪.‬‬ ‫از س��وی دیگر‪ ،‬عناوین دو نهاد پژوهش��ی را از این‬ ‫جهت در س��ازمان س��ینمایی اورده اند که قرار است‬ ‫بخش های پژوهش��ی در همه وزارتخانه ها براس��اس‬ ‫مصوب��ه هیات وزی��ران تعطی��ل و در وزارت علوم‬ ‫متمرک��ز ش��وند‪ .‬بنابرای��ن بخش پژوهش��ی وزارت‬ ‫ارش��اد باید مطابق نظر هیات وزیران تعطیل ش��ود‪.‬‬ ‫ب��ه همین دلی��ل‪ ،‬یک جای خال��ی در درون وزارت‬ ‫ارش��اد وجود خواهد داشت و دوس��تان برای اینکه‬ ‫نیازمند اقدامات وسیع تر مانند کسب مجوز از مجلس‬ ‫شورای اسالمی نباشند‪ ،‬از این جایگاه خالی که اکنون‬ ‫چارت سازمانی و شکل قانونی دارد‪ ،‬استفاده می کنند‬ ‫تا سازمان سینمایی را در دل وزارت فرهنگ و ارشاد‬ ‫اس�لامی و جای خالی سازمان پژوهشی مستقر کنند‪.‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫اگر سازمان درستی‬ ‫تشکیل شود‪ ،‬چه‬ ‫سینماگران از هر‬ ‫طیفی در ان باشند یا‬ ‫نباشند‪ ،‬در صورتی‬ ‫که سازمان جانب‬ ‫عدالت را نگه دارد‬ ‫و سینمای فرهنگی‬ ‫را تقویت کند‪ ،‬همه‬ ‫سینماگرانپشت‬ ‫ان هستند‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫بر این اساس‪ ،‬چنین اتفاقی عجیب نیست و فقط نام‬ ‫تغییر می کند‪.‬‬ ‫دلیل دیگر نیز این است که همه وزارتخانه ها موظف‬ ‫ش��ده اند تع��داد معاونت های خ��ود را کاهش دهند‪،‬‬ ‫وزارت ارش��اد نیز مکلف اس��ت تعداد معاونت های‬ ‫خ��ود را کم کن��د‪ .‬اکنون تع��داد معاونت ه��ای این‬ ‫وزارتخانه بیشتر از پنج معاونت است‪ .‬به این ترتیب‪،‬‬ ‫معاونت س��ینمایی را در دل سازمان س��ینمایی قرار‬ ‫می دهند تا مش��کل حذف معاونت ها حل ش��ود و از‬ ‫س��وی دیگر‪ ،‬چون سازمان س��ینمایی را در اشلی که‬ ‫برای ان تبلیغ می ش��ود‪ ،‬نمی توانند تشکیل دهند‪ ،‬ان‬ ‫را در جای خالی سازمان پژوهشی تشکیل می دهند‪.‬‬ ‫ان طوری که اعالم می ش��ود‪ ،‬این سازمان‪ ،‬عریض و‬ ‫طویل نخواهد بود و اختیارهایی فراتر از انچه امروز‬ ‫معاونت سینمایی دارد‪ ،‬نخواهد داشت‪.‬‬ ‫انطوری ک��ه مس��ببان و موافقان تش��کیل‬ ‫س��ازمان س��ینمایی می گوین��د‪ ،‬ب��ا ارتقای‬ ‫معاون��ت س��ینمایی ب��ه س��ازمان‪ ،‬بودجه ‬ ‫بیش��تری ب��ه این بخ��ش تعل��ق می گیرد و‬ ‫چابک ت��ر خواهد ش��د‪ .‬در صورتی که این‬ ‫شرایط محقق شود‪ ،‬چه مشکلی در تشکیل‬ ‫سازمان س��ینمایی در دل وزارت فرهنگ و‬ ‫ارشاد اسالمی وجود خواهد داشت؟‬ ‫‪ l‬من مش��کلی نمی بینم‪ .‬مهم این اس��ت که اهداف‬ ‫و چارت س��ازمانی ان س��ازمان چه باش��د و درباره ‬ ‫سازمان سینمایی بزرگنمایی نشود‪ .‬مدیریت سینمایی‬ ‫وقت��ی روی کار امد‪ ،‬یکی از م��وارد ادعایی اش این‬ ‫بود که برنامه های جدیدی خواهد داش��ت‪ .‬همچنین‬ ‫چون گفته می شد معاونت سینمایی به ریاست محترم‬ ‫جمهور نزدیک اس��ت‪ ،‬پیش بینی می شد که اعتبارات‬ ‫فوق العاده ای به س��ینمای ایران جذب ش��ود‪ ،‬اما من‬ ‫ش��ما را ب��ه مصاحبه یک م��اه پیش مش��اور اجرایی‬ ‫مع��اون س��ینمایی احال��ه می دهم ک��ه در ان گفت‪،‬‬ ‫معاونت رئیس جمه��وری در دس��تگاه بودجه ریزی‬ ‫کش��ور با بخش فرهنگ س��ر س��ازگاری ن��دارد و‬ ‫نتوانس��ته ایم بودجه های الزم را برای بخش فرهنگ‬ ‫جذب کنیم‪ .‬بنابراین در قالب وزارت ارش��اد بودجه‬ ‫جذب نمی ش��ود‪ ،‬حتی ادعا می شد که سال گذشته‪،‬‬ ‫‪200‬میلیارد تومان بودجه جذب شده است‪ ،‬در حالی‬ ‫که از ان بودجه‪ ،‬پولی به س��ینما تخصیص داده نشد‪.‬‬ ‫تصور ش��خص من این اس��ت که تش��کیل سازمان‬ ‫س��ینمایی‪ ،‬یک راه حل مدیریتی برای حل مشکالت‬ ‫دیوان ساالرانه موجود در وزارت ارشاد است تا اینکه‬ ‫یک سازمان سینمایی کارامد تشکیل شود که به درد‬ ‫سینما بخورد‪.‬‬ ‫با توجه به اینکه پیش بینی می ش��ود‪ ،‬دوستانی که در‬ ‫معاونت سینمایی هستند‪ ،‬تصدی سازمان سینمایی را‬ ‫برعهده بگیرند‪ ،‬اگر بنا بود اتفاق خاصی در دو س��ال‬ ‫گذش��ته بیفتد‪ ،‬تا کن��ون رخ داده بود‪ .‬در حالی که در‬ ‫تمام زمینه ها در حال عقبگرد هس��تیم‪ ،‬از جمله اینکه‬ ‫معافیت مالیاتی هنرمندان که دس��تاورد سینماگران و‬ ‫هنرمندان‪ ،‬امس��ال کان لم یکن شد‪ .‬اکنون می گویند‬ ‫که هنرمندان مالیات بدهند‪ ،‬ممکن است بعدها یارانه ‬ ‫مالیاتی به انها پرداخت شود‪.‬‬ ‫اگر تشکیل سازمان سینمایی تصمیمی برای‬ ‫کم کردن تعداد معاونت ها و استفاده از جای‬ ‫خالی حوزه پژوهشی بود‪ ،‬چرا این تصمیم‬ ‫توس��ط وزارت فرهنگ و ارش��اد اس�لامی ‬ ‫گرفته نش��د و ش��ورای عالی س��ینما ان را‬ ‫تصویب کرد؟‬ ‫‪ l‬م��ا در هیات مدی��ره یازدهم خانه س��ینما متنی را‬ ‫زیر عنوان الیحه پیش نویس تش��کیل س��ازمان نظام‬ ‫س��ینمایی تهیه کردیم‪ .‬این الیحه را به رئیس جمهور‬ ‫و اقای شمقدری که در ان زمان‪ ،‬مشاور هنری اقای‬ ‫رئیس جمهور بود‪ ،‬دادیم و موضوع را با اقای حسینی‪،‬‬ ‫وزیر ارش��اد نیز پیش از انک��ه از مجلس رای اعتماد‬ ‫بگی��رد‪ ،‬مطرح کردی��م‪ .‬بنابراین ما طرفدار تش��کیل‬ ‫سازمان سینمایی هستیم؛ س��ازمانی که احاد صنفی‪،‬‬ ‫تصمیم گیرندگان اصلی ان باش��ند‪ .‬از نظر ما‪ ،‬سازمان‬ ‫س��ینمایی سازمانی اس��ت که اهرم های تصمیم گیری‬ ‫و تصمیم س��ازی در ان در دست س��ینماگران است‪،‬‬ ‫ب��رای بخش ه��ای نظارتی هم پیش بینی گس��ترده ای‬ ‫ش��ده بود و ب��رای نظ��ارت از نماین��دگان مجلس‪،‬‬ ‫حقوقدان ها‪ ،‬اساتید دانشگاه و احاد و اقشار مختلف‬ ‫در ان طرح کمک می گرفتیم تا بر بخش های مختلف‬ ‫س��ینمای ایران مانن��د درجه بندی فیلم ه��ا یا صدور‬ ‫پروانه نمایش نظارت کنند‪ .‬در س��ازمان پیش��نهادی‬ ‫ما‪ ،‬صدور پروانه س��اخت لغو می ش��د و سینماگران‬ ‫نیازی به دریافت پروانه س��اخت نداش��تند‪ .‬همچنین‬ ‫کمیس��یونی در ان س��ازمان تشکیل می ش��د‪ ،‬شامل‬ ‫افرادی که به انها اش��اره کردم و سینماگران تراز اول‬ ‫که وظیفه داشتند‪ ،‬مجوزهای مورد نیاز را مانند مجوز‬ ‫نمایش صادر کنند‪ .‬بنابراین در سازمان مورد نظر ما‪،‬‬ ‫دول��ت فقط وظیفه نظارتی دارد و نه تصمیم س��ازی‬ ‫و تصمیم گی��ری‪ .‬بای��د اهرم ه��ای تصمیم گی��ری و‬ ‫تصمیم س��ازی به دس��ت صنف س��ینماگران سپرده‬ ‫ش��ود‪ .‬از نظ��ر م��ا‪ ،‬ان س��ازمان س��ینمایی مطلوب‬ ‫بود‪ .‬ما با پوس��ته و نام مش��کلی نداری��م‪ ،‬اما درباره ‬ ‫اینکه محتوای س��ازمان چه باش��د‪ ،‬ح��رف داریم و‬ ‫معتقدی��م که دولت در ح��وزه فرهنگ و به خصوص‬ ‫س��ینما بای��د فق��ط در زمین��ه تامین زیرس��اخت ها‬ ‫فعالی��ت کن��د و ب��ر فعالی��ت س��ینماگران نظارت‬ ‫داشته باشد‪.‬‬ ‫در پیش��نهاد ش��ما‪ ،‬س��ازمان س��ینمایی در‬ ‫زیرمجموع ه وزارت ارشاد تعریف می شد؟‬ ‫‪ l‬طبیعت��ا باید ارتب��اط موثر و ارگانی��ک با وزارت‬ ‫ارش��اد داشته باش��د‪ .‬مدیران س��ینمایی جزیی از ان‬ ‫س��ازوکار بودند و جایگاه قانونی انها پیش بینی شده‬ ‫بود‪ .‬یک��ی از چیزهایی که در ان س��ازمان پیش بینی‬ ‫شد‪ ،‬ایجاد شفافیت در زمینه تخصیص اعتبارات بود‪،‬‬ ‫یعنی اعتباراتی که در س��ینمای ایران جذب می شود‪،‬‬ ‫چطور هزینه ش��ود‪ ،‬به چه کس��انی داده شود و چه‬ ‫کسانی تصمیم بگیرند اعتبارات تخصیص یابد‪ .‬همه‬ ‫این س��از و کارها در سازمان س��ینمایی پیشنهادی ما‪،‬‬ ‫مشخص شده است‪.‬‬ ‫گفته ش��ده س��ینماگران پی��ش از این و در‬ ‫دولت های پیش��ین به دنبال ایجاد س��ازمان‬ ‫س��ینمایی بوده ان��د و ح��اال ک��ه دول��ت‬ ‫اقای احمدی ن��ژاد این موض��وع را محقق‬ ‫کرده ب��ا ان مخالف می کنن��د‪ ،‬به این دلیل‬ ‫که خودشان در ان سازمان سینمایی حضور‬ ‫نخواهند داشت و مخالفت های انها سیاسی‬ ‫و مخالفت با دولت اس��ت‪ .‬دیدگاه شما در‬ ‫این باره چیست؟‬ ‫‪ l‬این برخوردها سیاس��ی نیس��ت‪ ،‬ما درباره کار و‬ ‫حرفه خ��ود صحبت می کنیم‪ .‬اگر برخورد سیاس��ی‬ ‫بود م��ا ان پیش نویس را به دول��ت نمی دادیم‪ .‬اصال‬ ‫پیشنهاد نوشتن پیش نویس از سوی اقای احمدی نژاد‬ ‫در دیداری که اواخر دولت نهم با سینماگران داشتند‪،‬‬ ‫مطرح ش��د‪ .‬در ان جلسه‪ ،‬او مشخصا از خانه سینما‬ ‫خواست تا طرحش را برای سینما بنویسد‪.‬‬ ‫پس زمان طرح این پیش��نهاد به دولت های‬ ‫قبل نمی رسد؟‬ ‫‪ l‬بله؛ در دولت نهم مطرح ش��د‪ ،‬ما به درخواس��ت‬ ‫رئیس جمه��ور ای��ن ط��رح را نوش��تیم و اتفاق��ا با‬ ‫بی اعتنایی برخی دوس��تان نیز مواجه شدیم‪ .‬بنابراین‬ ‫برخورد ما سیاسی نیس��ت‪ ،‬ما با هدف برون رفت از‬ ‫مشکالت سنتی س��ینمای ایران‪ ،‬سازمان جدیدی را‬ ‫طراحی کردیم و نام ان را الیحه پیش نویس تش��کیل‬ ‫س��ازمان نظام س��ینمایی گذاش��تیم‪ ،‬این پیش نویس‬ ‫باید مورد نقد و بررس��ی اهالی س��ینما‪ ،‬دولتمردان و‬ ‫اعضای کمیس��یون فرهنگی مجل��س قرار گیرد و در‬ ‫نهایت‪ ،‬در مجلس تصویب و به قانون تبدیل ش��ود‪.‬‬ ‫م��ا این راهکار را پیش��نهاد کردیم‪ ،‬اما در عمل‪ ،‬هیچ‬ ‫اعتنایی به ان نشد‪ .‬اگر سازمان درستی تشکیل شود‪،‬‬ ‫چه س��ینماگران از هر طیفی در ان باش��ند یا نباشند‪،‬‬ ‫در صورتی که س��ازمان جانب عدال��ت را نگه دارد‬ ‫و س��ینمای فرهنگی را تقویت کند‪ ،‬همه سینماگران‬ ‫پشت ان هستند‪.‬‬ ‫در ح��ال حاض��ر طرح تش��کیل س��ازمان‬ ‫سینمایی کلی اس��ت‪ ،‬ولی از نظر شما‪ ،‬این‬ ‫س��ازمان قابلیت دارد که نمایندگان صنوف‬ ‫مختلف سینما در ان عضو باشند؟‬ ‫‪ l‬فع�لا که جزئیات طرح مش��خص نیس��ت و اگر‬ ‫منتش��ر شود‪ ،‬ان را بررس��ی می کنیم‪ .‬البته من نسبت‬ ‫به این مساله خوش بین نیستم‪.‬‬ ‫به عنوان جمع بندی‪ ،‬ایا برداش��ت ش��ما این‬ ‫است که سازمان سینمایی دردی از دردهای‬ ‫س��ینمای ایران حل نمی کن��د و فقط تغییر‬ ‫شکلی است که در وزارت فرهنگ و ارشاد‬ ‫رخ می دهد؟‬ ‫‪ l‬گم��ان می کنم‪ ،‬ای��ن طرح بیش��تر از انکه به درد‬ ‫س��ینمای ایران بخورد‪ ،‬مش��کل بوروکراتیک وزارت‬ ‫فرهنگ و ارشاد اسالمی را حل می کند‪ .‬اگر بنا بود این‬ ‫مدیریت کاری برای سینمای ایران انجام دهد‪ ،‬در دو‬ ‫سال گذشته انجام داده بود‪ .‬البته نباید از حق بگذریم‬ ‫که حضور رئیس جمهور در شورای عالی سینما بسیار‬ ‫مغتنم است و این دستاورد خوبی است که این دولت‬ ‫به ان رسیده‪ ،‬ولی ای کاش به شکل تعمیق یافته کسب‬ ‫می ش��د و مصوبه مجلس پشت ش��ورای عالی سینما‬ ‫بود‪ .‬هم ه شوراهای عالی مانند شورای عالی جوانان‪،‬‬ ‫ش��ورای عالی انقالب فرهنگی و شورای عالی پول و‬ ‫اعتبار براس��اس مصوبه مجلس تشکیل شده اند‪ ،‬چون‬ ‫ش��وراهای عالی معادالت بین بخشی را حل می کنند‬ ‫و نمایندگانی از دس��تگاه های دیگر باید در ش��ورای‬ ‫عالی حضور داش��ته باش��ند‪ .‬مثال در ش��ورای عالی‬ ‫سینما اگر بخواهیم بخشی از مشکالت سخت افزاری‬ ‫س��ینمای ایران را حل کنیم‪ ،‬باید نمایندگان مسکن و‬ ‫شهرس��ازی در این ش��ورا حضور داشته باشند یا اگر‬ ‫بخواهیم مس��ائل مالیاتی را حل کنیم‪ ،‬نمایندگانی از‬ ‫ام��ور اقتصادی و دارایی باید حضور داش��ته باش��ند‪.‬‬ ‫بنابراین شورای عالی سینما فرصتی بود که به درستی‬ ‫از ان بهره برداری نشد‪ ،‬به این دلیل که مصوب ه مجلس‬ ‫را پش��ت خود ن��دارد تا بتواند معادالت بین بخش��ی‬ ‫را ح��ل کند‪ .‬بنابراین دوس��تان فقط ظاه��ر قضیه را‬ ‫فراه��م کرده ان��د‪ ،‬درباره باطن مس��اله نی��ز خودتان‬ ‫قضاوت کنید‪g .‬‬ ‫‪45‬‬ ‫حل مشکالت مالیاتی‬ ‫سید ضیاء هاشمی‬ ‫*‬ ‫‪5‬‬ ‫معافیت هایمالیاتیبرخیازفعالیت هایسینماگران‬ ‫که در گذش��ته به تصویب مجلس ش��ورای اسالمی ‬ ‫رسیده بود‪ ،‬همچنان پا برجاست‪ .‬مصوبه مالیاتی شورای‬ ‫ی را‬ ‫عالی س��ینما هم مصوبه مجلس ش��ورای اسالم ‬ ‫درباره معافیت مالیاتی سینماگران نفی نمی کند ‪ .‬سازمان‬ ‫دارایی همیش��ه در سیس��تم مالیاتی اش سعی می کند در‬ ‫اظهار نامه ها و فعالیت ه��ا نقطه منفی پیدا کرده و مالیات‬ ‫را تمام و کمال بگیرد‪ .‬انها طبق ماده هایی همچون ماده ‪ 15‬و‬ ‫‪ 16‬ائین نامه اجرایی بعضا مالیات های سینماگران را کامال‬ ‫دریافت می کنند که این مساله موجب اعتراض بسیاری از‬ ‫سینما گران است‪.‬‬ ‫حال با این مصوبه شورای عالی سینما‪ ،‬اگر سینماگری در‬ ‫طول یک سال کار نکرد یا فراموش کرد که اظهار نامه اش‬ ‫را پر کند‪ ،‬از همه جوانب متضرر نمی شود‪ .‬با این مصوبه‬ ‫او به رغم انکه در پر نکردن اظهار نامه تخلف کرده است‪،‬‬ ‫اما باز هم می تواند از معافیت های مالیاتی مصوب مجلس‬ ‫استفادهکند‪.‬‬ ‫قیمت بلیت س��ینما بدون مصوبه شورای عالی سینما در‬ ‫زمین مالیات ب��ر ارزش افزوده هم باید امس��ال افزایش‬ ‫می یافت‪ .‬اما س��ینما در حال حاضر کشش کوچکترین‬ ‫افزایش قیمتی را در بلیت ندارد‪ ،‬همین االن هم می بینیم‬ ‫که روزهایی که بلیت نیم بها اس��ت مردم بسیار بیشتر از‬ ‫روزهای عادی از سینما استقبال می کنند‪ .‬پس نباید هیچ‬ ‫افزایش قیمتی در بلیت های س��ینما داشته باشیم‪ .‬ارزش‬ ‫افزوده مصوب که روی قیمت بلیت ها محاسبه می شود را‬ ‫باید دو طرف تهیه کننده و سینما دار تامین کنند تا فشاری‬ ‫به مخاطبان نیاید‪.‬‬ ‫از عوارضی که شهرداری از فیلم و سینما دریافت می کند‬ ‫هم نباید غافل بود ‪ .‬س��ال ‪ 1387‬مجلس شورای اسالمی‬ ‫ قانون را مصوب کرد که طی ان ش��هرداری را از دریافت‬ ‫عوارض از فیلم و س��ینما نهی می کرد‪ .‬اما از زمان همان‬ ‫مصوبه تا امروز شهرداری پنج درصد عوارض را از فیلم و‬ ‫سینما دریافت می کند‪ .‬ما در اتحادیه تهیه کنندگان این مساله‬ ‫ض گرفته شده‬ ‫را پیگیری می کنیم و قصد داریم حتی عوار ‬ ‫در این سال ها را هم باز پس بگیریم‪g .‬‬ ‫* رئیس اتحادیه تهیه کنندگان سینمای ایران‬ ‫مصوبات شورای عالی سینما؛ از حرف تا عمل‬ ‫*‬ ‫ل ساداتیان‬ ‫سید جما ‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪6‬‬ ‫چند س��ال قبل قانونی تصویب ش��د که به خاطر‬ ‫وضعیت وخیم سینما ‪ ،‬تهیه کنندگان از معافیت مالیاتی‬ ‫برخوردار باش��ند‪ ،‬اما باز هم چنین قانونی اجرا نشد؛‬ ‫در حال��ی ک��ه در ایین نامه ها صراحتا ذکر ش��ده که‬ ‫برخی از عوامل فیلم از مالیات معاف هس��تند‪ ،‬حتی‬ ‫بعضی از ممیزها سعی می کنند به هر طریقی که شده‬ ‫از اظهارنامه ها ایرادی گرفته و به نوعی معافیت مالیاتی‬ ‫سینماگران را رد کنند‪.‬‬ ‫امیدواریم مصوبات شورای عالی سینما در این زمینه ها‬ ‫عملیاتی ش��ود‪ ،‬چرا که این مسائل در مرحله صحبت‬ ‫راحت اس��ت‪ ،‬اما عملیاتی کردن انها سخت است‪ .‬از‬ ‫اولین صحبت هایی که پیرامون ش��ورای عالی سینما‬ ‫بود ‪ ،‬به طور صریح در مورد تصمیم گیری برای معافیت‬ ‫مالیاتی سینماگران صحبت شد‪ ،‬اما قرار بود در جلسه‬ ‫قبلی این شورا با صراحت بیشتری درباره این معافیت ها‬ ‫صحبت شود‪ .‬حال قوانین باید کمی صراحت داشته‬ ‫باش د ‪ .‬تا انجایی که شنیده ام قرار است مالیات بر ارزش‬ ‫افزوده بلیت های س��ینما را از س��ینمادار و تهیه کننده‬ ‫بگیرن��د‪ .‬صاحب س��ینما که زیر بار نم��ی رود و این‬ ‫هزینه را باید تهیه کنندگان بپردازند‪ .‬بعد هم می گویند‬ ‫ای��ن چهار درصدها را بپردازند و ما بعدا از طریقی ان‬ ‫را تامین می کنیم‪ .‬معموال این هزینه ها را یکی‪ ،‬دو ماه‬ ‫می دهند و بعد یادش��ان می رود‪ .‬باالخره یا باید معاف‬ ‫کنید یا معاف نکنید‪ .‬اگر قرار است از سینما حمایت‬ ‫کنید نباید جایی از قانون باز گذاشته شود که هر فردی‬ ‫بتواند از ان تفسیر مربوط به خود را داشته باشد‪.‬‬ ‫سود حاصل از سینما به مقداری نیست که بخواهند از‬ ‫ان مالیات بگیرند ‪ .‬سال گذشته حدودا ‪ 30‬میلیارد تومان‬ ‫بابت ساخت فیلم هزینه ش��ده و این فیلم ها تنها ‪27‬‬ ‫میلیارد فروش کرده اند‪ ،‬در حالی که از این رقم درصد‬ ‫کمی به تهیه کننده می رسد؛ یعنی عمال سینما اوضاع و‬ ‫احوال خوبی ندارد‪ .‬حاال در این ش��رایط سازمان مالیاتی‬ ‫هم به رغم معافیت های قانونی فش��ار می اورد که مالیات‬ ‫بگیرد‪ .‬مساله مالیات معضل همه تهیه کنندگان است‪ .‬صرفا‬ ‫مصاحبه کردن هم دردی را دوا نمی کند‪.‬‬ ‫در ش��ورای عالی س��ینما گفته ش��ود ک��ه کل فعاالن و‬ ‫فعالیت های��ی که در یک پروژه س��ینمایی می ش��ود‪ ،‬از‬ ‫پرداخت مالیات معاف است ‪ ،‬اما ایا مامور اجرایی مالیاتی‬ ‫چنی��ن موضوعی را در نظر می گی��رد؟ من به عنوان یک‬ ‫تهیه کننده باید تا چند روز دیگر دفاتر مالیاتی ام را تحویل‬ ‫دهم‪ ،‬باالخره با این ش��رایط ما معاف از مالیات هستیم یا‬ ‫خیر؟ حال انکه تهیه کنندگان نه تنها مالیات می دهند‪ ،‬بلکه‬ ‫از انها جریمه دیرکرد مالیات هم اخذ می شود ‪ .‬سال قبل‬ ‫نه تنها برای ما برگه مالیاتی فرستادند‪ ،‬بلکه جریمه دیر کرد‬ ‫مالیات نیز محاس��به کردند‪ .‬باالخره وضعیت توافق بین‬ ‫مجموعه سینمایی و وزارت اقتصاد و دارایی باید مشخص‬ ‫شود‪ .‬در حال حاضر اکثر سینما گران بدهی مالیاتی دارند‪.‬‬ ‫با این ش��رایط که در امد سینما به شدت در حال کاهش‬ ‫است‪ ،‬خیلی ها نمی توانند بدهی خود را پرداخت کنند‪ .‬در‬ ‫همه دنیا دولت به صنفی که برایش بحران درس��ت شده‬ ‫است کمک می کند‪ .‬در کل هر هزینه ای که به تولید اضافه‬ ‫شود بر تهیه کننده تحمیل می شود‪ .‬در حال حاضر شرایط‬ ‫تولید بحرانی اس��ت‪ ،‬چرا که در امد سینما کم شده است‪.‬‬ ‫یکی از کمک هایی که در این شرایط می توانند به سینما‬ ‫کنند این اس��ت که هزینه تولید را کاهش دهند‪ .‬هرچه‬ ‫هزینه تولید کم ش��ود‪ ،‬راحت تر می توان فیلم ساخت‪.‬‬ ‫معافیت گمرکی تجهیزات سینمایی هم می تواند کمک‬ ‫ کند ک��ه حتی بخش خصوصی نی��ز بتواند تجهیزات‬ ‫س��ینمایی روز دنیا را استفاده کند‪ .‬به طور کلی‪ ،‬یکی از‬ ‫مشکالت اساسی ‪ ،‬مشکل نظارتی و حمایت های مالی‬ ‫است‪ .‬باالخره زمانی باید چنین مسائلی قانونی شده که‬ ‫توسط مجری ان تفس��یر به رای نشود‪ .‬به عنوان مثال‬ ‫صندوق بیمه و حمایت از هنرمندان باید طبق مصوبه‬ ‫مجلس به شکل قانونی در اید تا هر ساله به ان بودجه ای‬ ‫اختصاص داده شود یا در بحث ممیزی می بینیم که بسیار‬ ‫سلیقه ای برخورد می شود‪ ،‬مسائل دیگری هم وجود دارد‬ ‫که می تواند در این بخش مطرح شود‪.‬‬ ‫تش��کیل صندوق حمایت از هنرمندان نیز کار بس��یار‬ ‫پس��ندیده ای است‪ ،‬چراکه بس��یاری از دوستان االن پا‬ ‫به س��ن گذاشته اند و نمی توانند کار کنند‪ ،‬پس وزارت‬ ‫ارشاد باید کمک کند که دست نیاز این افراد به سمت‬ ‫کسی دراز نشود‪« .‬بن سینما» هم یکی از مباحثی است‬ ‫که چندین بار گفته اما عملیاتی نش��ده اس��ت‪ .‬در کل‬ ‫امیدواریم همه مصوباتی که گفته شد عملیاتی شود‪g .‬‬ ‫*تهیه کنندهسینما‬ ‫متعهد کردن یک طرفه به ضرر سینماگران‬ ‫ابوالحسن داوودی ‪ /‬کارگردان سینما‬ ‫‪4‬‬ ‫بحرانی البته تجربه های اجرایی و مدیریتی نیز در‬ ‫حوزه سینما داشته است‪ .‬وی یکی از اعضای منصوب‬ ‫عضویت در شورای عالی سینماست‪ ،‬ان هم در همان‬ ‫زمانی که داوری دوره اخیر جشنواره فیلم فجر را‬ ‫به دلیل انچه کسالت گفت‪ ،‬رد کرد‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫از زمان��ی که من مس��ئولیت خانه س��ینما را‬ ‫به عه��ده داش��تم‪ ،‬حت��ی به عنوان یک س��ینماگر‬ ‫حقیقی به ش��دت مخالف ش��کل گرفت��ن نظام‬ ‫س��ینمایی م��دون یک طرفه در ش��رایط ان زمان‬ ‫بودم‪ .‬شرایطی که تعهدات یک جانبه سینماگران‪،‬‬ ‫در مقابل ش��کل نگرفتن فرهنگ عمومی جامعه‬ ‫نس��بت به پیچیدگی های عرصه فرهنگی س��ینما‬ ‫اماده نیس��ت‪ .‬حتی زمان مرحوم سیف اهلل داد هم‬ ‫که می خواست با حس��ن نیت سینما را قانونمند‬ ‫کند‪ ،‬من و گروهی از س��ینماگران به همین دلیل‬ ‫مخال��ف این کار بودی��م‪ ،‬زیرا در ش��رایطی که‬ ‫تعاریف عام پذیرفته ش��ده ای در فضای فرهنگی‬ ‫کش��ور از قوانین وجود ن��دارد‪ ،‬قانونی و متعهد‬ ‫ک��ردن یک طرفه برخ��ی مس��ائل در قالب یک‬ ‫سازمان دولتی به صالح سینماگران نیست‪.‬‬ ‫حاال هم تش��کیل سازمان س��ینمایی باعث ایجاد‬ ‫محدودیت های بیشتر است‪ .‬سینما عرصه فرهنگ‬ ‫و فرهنگ هم عرصه برداشت های شخصی است‪.‬‬ ‫زمان��ی عرف جامعه تا حدی قوی اس��ت که ان‬ ‫عرف به قانون مورد قبول همه تبدیل می ش��ود‪،‬‬ ‫اما اینکه یک عده بخواهند عرفی را تعریف کرده‬ ‫و س��ایران نیز حتما از ان تبعی��ت کنند‪ ،‬فایده ای‬ ‫ن��دارد‪ .‬این مس��اله تنه��ا س��ینماگران را تحت‬ ‫محدودیت ه��ای بیش��تری قرار می ده��د‪ .‬به نظر‬ ‫می رسد به جای اینکه دوس��تان همه توانشان را‬ ‫به کار ببرند تا همه چیز را در س��ینما انحصاری‬ ‫کنن��د‪ ،‬باید به فکر این باش��ند ک��ه نوعی رقابت‬ ‫سالم ایجاد کنند‪.‬‬ ‫انحصار فعالیت ها در دس��ت ی��ک ارگان باعث‬ ‫ایجاد کانون های قدرتمندی پیرامون ان س��ازمان‬ ‫می ش��ود‪ .‬به نظر من در ح��ال حاضر قانون هیچ‬ ‫مشکلی نداش��ته و این عملکرد هاست که مشکل‬ ‫دارد‪ .‬به عنوان مثال زمانی که می خواستم «زادبوم»‬ ‫را با مش��ارکت حوزه هنری و فارابی بسازم تمام‬ ‫مس��یرها را به درستی و طبق قانون طی کردم اما‬ ‫چون در نهایت فیلم خالف نظر اقای ش��مقدری‬ ‫بود‪ ،‬ایش��ان گفتند که «زادبوم» خارج از قاعده و‬ ‫قانون ساخته شده است‪.‬‬ ‫واقعا نمی دانم که چ��را اقایان اصرار دارند همه‬ ‫مس��ائل را در س��ینما انحصاری کنند‪ .‬همان طور‬ ‫ک��ه در برخ��ی صن��وف و س��ازمان ها می بینیم‪،‬‬ ‫انحصار س��بب می ش��ود کانون های قدرتمندی‬ ‫پیرامون مباحث انحصاری شده شکل گیرد که به‬ ‫هیچ وجه جالب نیست‪.‬‬ ‫این هم که در مصاحبه ها گفته می ش��ود‪ ،‬دوستان‬ ‫می خواهن��د س��ینماگران را از پرداخ��ت مالیات‬ ‫معاف کنند مساله جدیدی نیست‪ .‬قبال که من در‬ ‫هیات مدیره خانه سینما بودم نیز حتی حرفه های‬ ‫س��ینمایی که ممک��ن بود ه��ر ‪ 500‬فیلم یک بار‬ ‫اس��تفاده نش��وند را در توافقنامه ای که با وزارت‬ ‫اقتصاد و دارایی برای معافیت مالیاتی سینماگران‬ ‫بود‪ ،‬اوردیم‪ .‬باید بگویم من در پش��ت طرح این‬ ‫موض��وع کمی بازی سیاس��ی احس��اس می کنم‪،‬‬ ‫چراکه اکنون هم سینماگران می توانند از معافیت‬ ‫مالیاتی استفاده کنند‪.‬‬ ‫عده ای از دوس��تان می خواهن��د معافیت مالیاتی‬ ‫س��ینماگران را به نام خودشان تمام کنند‪ .‬در هر‬ ‫صورت معافیت مالیاتی برای س��ینماگران بسیار‬ ‫مهم و حس��اس اس��ت و اینکه گروهی بخواهند‬ ‫چنین مس��اله ای را دوباره به نام خودشان مطرح‬ ‫کنند کار درس��تی نیست‪ .‬خود من تا سال گذشته‬ ‫بر اس��اس ش��خص حقیق��ی همیش��ه اظهارنامه‬ ‫مالیات��ی خود را پر کرده و از معافیت مالیاتی نیز‬ ‫استفاده می کردم‪.‬‬ ‫البت��ه این را ه��م باید بگویم که براس��اس انچه‬ ‫شنیده ام اگر دفاتر س��ینمایی برای استفاده از این‬ ‫معافیت مشکل دارند و دوستان می خواهند کاری‬ ‫کنند که انها نیز بتوانند از این قانون استفاده کنند‬ ‫کار بس��یار خوب و نوعی خیر اندیشی است‪ .‬در‬ ‫ای��ن حالت نیز اگر قرار اس��ت اتفاقی بیفتد باید‬ ‫بر اس��اس محکم ک��ردن مصوب��ه قانونی مجلس‬ ‫شورای اسالمی برای معافیت س��ینماگران باشد‪،‬‬ ‫ن��ه اینکه یک راه رفت��ه را از اول ط��ی کنند‪ .‬به‬ ‫نظرم این کار حسن نیت دوستان در شورای عالی‬ ‫سینما را کامال اثبات خواهد کرد‪.‬‬ ‫ت مالیاتی س��ینماگران به‬ ‫امیدوارم مس��اله معافی ‬ ‫موضوعی تبلیغاتی در کش��مکش های سیاس��ی‬ ‫تبدیل نش��ود‪ .‬من به عنوان سینماگری که جدیدا‬ ‫به خواست ش��خصی از فعالیت های صنفی دور‬ ‫هس��تم بس��یاری از رفتارها را در تقابل معاونت‬ ‫و صنف می بینم‪ .‬این دودس��تگی که معاونت هم‬ ‫بعضا به ان دامن می زند باعث می ش��ود موقعیت‬ ‫پدرانه دولت خدش��ه دار شده و احساس شود که‬ ‫انه��ا از اف��رادی خاص جانب��داری کرده اند‪ .‬اگر‬ ‫چنین اتفاقی بیفتد‪ ،‬قطعا در سابقه دوستان نوشته‬ ‫ش��ده و در اینده این س��ابقه مورد قضاوت قرار‬ ‫خواهد گرفت‪.‬‬ ‫در زمین��ه پرداخ��ت یارانه به س��اخت و پخش‬ ‫فیل��م در قبال پرداخت مالی��ات ارزش افزوده از‬ ‫س��وی س��ینما نیز می توان گفت اصوال زمانی که‬ ‫(به خصوص وقتی که فضا س��لیقه ای و سیاس��ی‬ ‫اس��ت) بحث ه��ر ن��وع یارانه ای پی��ش می اید‪،‬‬ ‫معموال تجربه نش��ان داده اس��ت که این یارانه ها‬ ‫به صورت عادالنه پخش نخواهد ش��د‪ .‬به همین‬ ‫دلیل من نسبت به پرداخت هیچ نوع یاران ها ی در‬ ‫ش��رایط ملتهب موافق نیس��تم و احساس می کنم‬ ‫چنین تس��هیالتی به ابزار دس��ت ع��ده ای برای‬ ‫تسلط بیشتر بر سایرین تبدیل خواهد شد‪.‬‬ ‫درب��اره تش��کیل صندوق بیمه بی��کاری هم فکر‬ ‫می کن��م همان مس��اله ای ک��ه در م��ورد معافیت‬ ‫مالیات��ی مط��رح ک��ردم در این م��ورد نیز صدق‬ ‫می کند و باید به مس��یرهای پیموده ش��ده توجه‬ ‫ک��رد‪ .‬در هر صورت من مخالف این هس��تم که‬ ‫اتفاق��ی ه��ر چند مناس��ب بخواه��د از دو مجرا‬ ‫حادث ش��ده و به نوعی یارکشی تعبیر شود؛ حال‬ ‫چ��ه این یارکش��ی از طرف دولت باش��د چه از‬ ‫طرف خانه سینما‪.‬‬ ‫معموال ابتدا گفته می ش��ود که تس��هیالت خوبی‬ ‫برای همه فیلم ها لحاظ می ش��ود‪ ،‬سپس انتخاب‬ ‫فیلم ها به شورایی سپرده می شود‪ ،‬ان زمان است‬ ‫که می بینیم تع��دادی از فیلم ها خودی و تعدادی‬ ‫دیگر غیر خودی می شوند‪.‬‬ ‫به نظرم اگر قرار است اتفاقی برای همه فیلم های‬ ‫قانون��ی که پروانه س��اخت و نمای��ش گرفته اند‪،‬‬ ‫بیفتد که نوعی کمک به سینما است‪ ،‬اما برای این‬ ‫موضوع هم ممیزی ها لحاظ شود‪ ،‬نگرانی هایی به‬ ‫وجود خواهد امد‪g .‬‬ ‫ده نمکی برخالف انچه به نظر می رسد‪،‬‬ ‫کار فیلمسازی اش را دست کم در زمینه امور‬ ‫اجرایی و پشتیبانی فیلم تا لحظه اخر‪ ،‬برخالف‬ ‫بسیاری از کارگردانان بنام‪ ،‬بسیار جدی‬ ‫دنبال می کند‪ .‬حضور او در ترکیب شورای‬ ‫عالی سینما اما هرچند از منظری و با توجه به‬ ‫دیدگاه ها و نقدهایش چندان عجیب نبود‪ ،‬اما از‬ ‫نظر بسیاری‪ ،‬سابقه فعالیت‬ ‫در حوزه سینما در این‬ ‫انتخاب چندان دیده‬ ‫نشد‬ ‫احمد نجفی که حاال ‪ 63‬سال سن دارد‪ ،‬هرچند‬ ‫سال ها پیش یعنی در دهه ‪ 50‬تجربه های اندکی‬ ‫در حوزه سینما داشت و بعد تحصیالتش را در‬ ‫رشته اقتصاد در امریکا گذراند و کال سال ها در‬ ‫خارج از کشور سکونت داشت‪ ،‬اما در سال ‪1367‬‬ ‫با بازگشت به ایران‪ ،‬با توجه به شرایط فیزیکی و‬ ‫دیگرتوانایی هایش‪،‬‬ ‫به عنوان یک‬ ‫پدیدهمیانسال‬ ‫در سینمای‬ ‫ایرانشناخته‬ ‫شد‬ ‫‪47‬‬ ‫مروری بر وضعیت سالن های سینما در سطح کشور‬ ‫در ارزوی پرده های نقره ای ‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪48‬‬ ‫تعداد بیش از ‪ 30‬استان در کشور در کنار حدود ‪ 40‬سینما‪،‬‬ ‫یعنی میانگین هر استان یک سالن سینما‪ .‬این در حالی است‬ ‫که بسیاری از سینماهای شهرستان ها‪ ،‬عمال یک ردیف را‬ ‫در فهرست سینماهای کشور پر کرده اند و شاید عملکرد‬ ‫چند تای انها در حد یک سینما باشد‪ .‬این درحالی است که‬ ‫ی سینماهای تعطیل شده اش‪ ،‬حدود‬ ‫پایتخت کشور با تمام ‬ ‫‪ 30‬سینما دارد‪ .‬به عنوان برایندی از وضعیت سینما در کشور‬ ‫که بی شک وضعیت ان از جنبه های مختلف سخت افزاری‬ ‫و نرم افزاری قابل بررسی است‪ ،‬نگاهی داریم به وضعیت‬ ‫چند شهر و استان از نظر سینما‪.‬‬ ‫این س��ینما بع��د از پیروزی انقالب اس�لامی کارش را‬ ‫با نام «س��ینما قدس» ادامه داد و اکنون «س��ینما بهمن»‬ ‫نامیده می ش��ود‪ .‬در س��ال ‪ 1374‬برای اس��تفاده بهینه از‬ ‫س��الن ها و بهره ب��رداری از فضاهای موج��ود در طبقه‬ ‫فوقانی سینما اقدام به ساخت سالن کوچکی با گنجایش‬ ‫یکص��د و پنجاه صندلی ش��د که این س��الن هم با نام‬ ‫محلی «س��یروان» با اکران فیلم «گب��ه» فعالیت خود را‬ ‫اغاز کرد‪ .‬از ابتدای خرداد ماه س��ال ‪ 86‬عملیات تجهیز‬ ‫و بازسازی سینما بهمن س��نندج اغاز شده و هنوز هم‬ ‫ادامه دارد‪!...‬‬ ‫کهگیلویه و بویراحمد سینما ندارد‬ ‫اس��تان کهگیلویه و بویراحمد هیچ س��ینمایی ن��دارد‪ ،‬اما‬ ‫براس��اس برخی رایزنی های انجام شده‪ ،‬حدود ‪ 10‬میلیارد‬ ‫ریال به پیمانکار سینمای اصلی شهر یاسوج ‪ -‬مرکز استان‪-‬‬ ‫پرداخت می ش��ود و پیمانکار نیز ق��ول داده میزانی اعتبار‬ ‫تسهیالتی در این ارتباط هزینه کند‪.‬‬ ‫دزفول؛ در انتظار تخریب سینما‬ ‫سینما بهمن دزفول از شهریور سال ‪ 1386‬تعطیل است‪.‬‬ ‫چندی پیش جلس��ه هماهنگی ش��روع بازسازی سینما‬ ‫بهم��ن دزفول در محل حوزه هنری اس��تان خوزس��تان‬ ‫تشکیل و ضمن توافقات اولیه برای زمان شروع تخریب‬ ‫در مورد اینده پروژه و بخش های فرهنگی ـ تفریحی ان‬ ‫نیز صحبت شد‪.‬‬ ‫سنندج؛ شهری در فراق سینماهایش‬ ‫در سنندج‪ ،‬مرکز استان کردس��تان که به عنوان یک استان‬ ‫فرهنگی همواره در هنر و هنرمندپروری مستعد و پیشگام‬ ‫بوده‪ ،‬نبود فرهنگسراها‪ ،‬س��ینماها و مکان های مناسب و‬ ‫استاندارد برای فعالیت گروه های هنری‪ ،‬یکی از مشکالت‬ ‫عمده ای اس��ت که هنرمندان استان همواره با ان دست به‬ ‫گریبان هستند‪ .‬نبود سینماهای مناسب به یکی از اصلی ترین‬ ‫معضالت این بخش در استان تبدیل شده و از سوی دیگر‬ ‫تعطیلی تنها سینمای استاندارد استان به این معضل افزوده‬ ‫اس��ت‪ .‬یکی از بزرگترین و قدیمی ترین سالن های سینما‬ ‫در استان کردستان‪ ،‬س��ینما بهمن سنندج واقع در خیابان‬ ‫فردوس��ی این شهر است‪ .‬این سینما با نام «شهر فرنگ»‬ ‫کار خود را اغاز کرد‪ .‬س��ینما شهر فرنگ کار خود را‬ ‫با اپارات های ذغالی در اواخر سال ‪ 50‬به صورت‬ ‫ازمایشی و غیر رسمی اغاز کرد‪ ،‬ولی اغاز به کار‬ ‫رس��می ان با اکران فیلم «لیلی و مجنون» در‬ ‫نوروز سال ‪ 51‬بود‪.‬‬ ‫ایالم؛ استانی با یک سینمای در استانه تعطیلی‬ ‫استان ایالم ‪ 30‬سال است که یک سینما دارد‪ .‬صندلی های‬ ‫سینما قدس ایالم که تنها سینمای این استان است‪ 30 ،‬سال‬ ‫است که مرمت نشده اند‪ .‬نگرانی صاحب ان این است که‬ ‫سقف این س��ینما یک روز هنگام تماشای فیلمی بر سر‬ ‫تماشاگران فرو ریزد‪ .‬اتاق پخش فیلم ان در شرف نابودی‬ ‫است و پرده اکران تنها سینمای استان به سختی قابل نگاه‬ ‫کردن است‪ .‬اکران فیلم های این سینما در سه سانس اجرا‬ ‫می شود که بیش��تر در سانس دوم با مشتری مواجه است‪.‬‬ ‫درواقع این سینما در شلوغ ترین سانس خود به گفته مدیر‬ ‫ان‪ ،‬فق��ط ‪ 10‬تا ‪ 15‬صندلی از ‪ 300‬صندلی اش را پرش��ده‬ ‫می بیند‪.‬‬ ‫حدود س��ه فصل از سال ‪ 89‬گذشته بود که تنها سینمای‬ ‫خراسان شمالی به علت انچه تخریبی بودن بنای ان اعالم‬ ‫ش��د تعطیلی را تجربه کرد‪ .‬در حال حاضر مرکزی برای‬ ‫اکران فیلم در این اس��تان وجود ندارد و به گفته مسئوالن‬ ‫محلی‪ ،‬احداث سینما و بازسازی ان نیز در درازمدت میسر‬ ‫است‪ .‬گفته شده که مجتمع های هنری گلشن‪ ،‬شیروان و‬ ‫اس��فراین برای اکران فیلم اماده می شوند‪ ،‬همچنین افزوده‬ ‫ش��ده که عملی کردن ای��ن پروژه به اعتب��ار و تجهیزات‬ ‫س��ینمایی نیاز دارد تا به صورت موقت اکران فیلم در انها‬ ‫ممکن شود‪ .‬پس از بازدید مسئوالن کشوری از سینما قدس‬ ‫بجنورد‪ ،‬اعالم شد که این مکان به بازسازی نیاز دارد و ‪50‬‬ ‫درصد هزینه های ان نیز از طریق اعتبارات دولتی پرداخت‬ ‫می شود‪ ،‬اما با این حال مالک سینما معتقد است این مکان‬ ‫توجیه اقتصادی ندارد‪.‬‬ ‫شهرضا مانند بسیاری از دیگر شهرها‬ ‫درحال حاضر س��ه هفته نامه و یک ماهنامه در حوزه های‬ ‫سیاس��ی‪ ،‬فرهنگی و اجتماعی در شهرضا فعال است‪ ،‬اما‬ ‫این شهرستان از یک سالن استاندارد و مناسب برای سینما‬ ‫بی بهره اس��ت‪ .‬در حال حاضر ب��رای رفع نیاز مخاطبان از‬ ‫تاالر فجر این ش��هر به عنوان سالن سینما با ظرفیت ‪400‬‬ ‫نفر استفاده می شود که اصال پاسخگوی نیازهای اولیه برای‬ ‫اکران فیلم نیست‪.‬‬ ‫سنندج؛ در رویای بازسازی سینما‬ ‫راه اندازی مجدد س��ینما بهمن سنندج از وعده های حوزه‬ ‫هنری اس��تان کردس��تان اس��ت‪ .‬در ابتدا قرار بود که تنها‬ ‫صندلی ها و همچنین سیس��تم پخش این سینما ترمیم و‬ ‫بازسازی شود که با توجه به اقدامات اولیه مشخص شد این‬ ‫ساختمان به دلیل قدمت بیش از حد فرسوده است‪ .‬در نتیجه‬ ‫کار مقاوم سازی نیز انجام شد که گفته شد انجام عملیات‬ ‫اجرایی برای مقاوم س��ازی این طرح نیازمند زمان بیشتری‬ ‫بوده و به همین دلیل روند راه اندازی مجدد س��ینما بهمن‬ ‫سنندج طوالنی شده است‪ .‬سینما بهمن سنندج که معاونت‬ ‫امور س��ینمایی وزارت ارش��اد هم برای بازدید از مراحل‬ ‫بازسازی ان به این شهر سفر کرده است‪ ،‬قرار است دارای‬ ‫سه سالن نمایش و مکان های ویژه برنامه های مختلف‬ ‫فرهنگی باشد‪ .‬براساس توافق ‪ 33‬درصد هزینه های‬ ‫مربوطه را موسسه سینما شهر تامین می کند‪.‬‬ ‫مرکز کهگیلویه و بویراحمد بدون سینما‬ ‫تنها سینمای شهر یاسوج که با حدود‪120‬هزار نفر جمعیت‪،‬‬ ‫مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد است‪ ،‬حدود پنج سال‬ ‫پیش تعطیل و حدود سه سال است به دلیل فرسودگی به طور‬ ‫کامل تخریب ش��ده است‪ .‬در واقع هم اکنون شهروندان به‬ ‫جای س��ینما با تلی از خاک و توقف��گاه خودروها مواجه‬ ‫هستند‪ .‬مسئوالن ارشد استان‪ ،‬شهرداران‪ ،‬شوراهای شهر و‬ ‫تنها سینمای میاندواب متروکه مانده است‬ ‫وجود مشکالت بسیار در حوزه های مختلف باعث شده‬ ‫که مسئوالن میاندوابی اصال به سینما و مشکالت ان فکر‬ ‫نکنند؛ به طوری که نه دیگر مسئوالن و نه متولیان امر سینما‬ ‫در شهرس��تان‪ ،‬برای نوسازی و بازگشایی مجدد سینمای‬ ‫میاندواب اقدامی انجام نداده اند و حتی اصناف و هنرمندان‬ ‫این حوزه نیز پیگیر این امر نشده اند‪.‬‬ ‫اساسا عمده سینماهای ش��هرهای اطراف نیز ساخته قبل‬ ‫از انقالب هس��تند و طی ‪ 30‬سال گذشته نه تنها توسعه و‬ ‫گسترش نیافته اند بلکه بیشتر انها تعطیل شده اند و با وجود‬ ‫افزایش دوبرابری جمعیت استان تعداد سینماها به یک سوم‬ ‫کاهش پیدا کرده اند‪ .‬یک س��ینما در شهرستان میاندواب‬ ‫وجود دارد که به گفته مس��ئوالن امر به علت عدم توجیه‬ ‫اقتصادی و استقبال نه چندان مناسب شهروندان از تماشای‬ ‫فیلم در ان‪ ،‬تعطیل و متروکه شده است‪ .‬تاکنون هیچ اقدامی‬ ‫ برای بازسازی و نوسازی این سینما صورت نگرفته است‪.‬‬ ‫تنها سینمای بوکان بدون تماشاچی‬ ‫نمایش فیلم در تنها س��ینمای شهر بوکان با استقبال مردم‬ ‫مواجه نشد‪ .‬درواقع نمایش فیلم در سینمای شهر چندی‬ ‫پیش به پیمانکار واگذار ش��د‪ ،‬اما با توجه به عدم استقبال‬ ‫ش��هروندان از تماشای فیلم در سینما و همچنین متضرر‬ ‫شدن پیمانکار‪ ،‬دیگر فیلمی در این سینما به نمایش گذاشته‬ ‫نمی شود‪.‬‬ ‫فرماندار بوکان گفته برای اینکه این سالن بی استفاده نماند‬ ‫از ان به عنوان س��النی برای برگزاری مراسم‪ ،‬جشن ها و‬ ‫همچنین تئاتر استفاده می ش��ود! این سینما دوباره احیا و‬ ‫بازگشایی شده بود که باز هم با استقبال مردم مواجه نشد‪.‬‬ ‫مسئوالن محلی معتقدند که امروزه دیگر مردم با توجه به‬ ‫پیش��رفت دنیای کنونی و همچنین وجود وسایل ارتباط‬ ‫جمعی در منازل‪ ،‬به تماش��ای فیلم در س��ینما عالقه مند‬ ‫نیستند‪ ،‬پس نیازی نیست که مسئوالن شهری در این رابطه‬ ‫برای جذب تماشاگر به سینماها وارد عمل شوند‪ ،‬بلکه باید‬ ‫در مراتب باالتر با س��اخت محصوالت فرهنگی مناسب‬ ‫نسبت به ایجاد تقاضا و در نهایت عرضه ان اقدام کنند‪.‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫جزیره قشم سینما ندارد‬ ‫مسئوالن محلی معتقدند در شهرهای کوچک‪ ،‬افراد کمتری‬ ‫س��ینما را به عنوان مکانی برای تفری��ح انتخاب می کنند؛‬ ‫بنابراین یکی از دالیل نبود سینما در قشم‪ ،‬بحث فرهنگی‬ ‫و عدم اس��تقبال مردم از سینما و نیز محدودیت جزیره ای‬ ‫بودن ان عالوه بر بی میلی سرمایه گذاران عنوان شده است‪.‬‬ ‫سینمای روباز که قبال در قشم وجود داشت به دلیل مناسب‬ ‫نبودن ش��رایط اب و هوایی با موفقیت روبه رو نش��د‪ .‬در‬ ‫فرهنگس��رای خلیج فارس هم که به منظور ارتقای سطح‬ ‫فرهنگی و اجتماعی شهروندان تاسیس شده‪ ،‬تنها همایش ها‬ ‫و دوره های اموزشی و تقویتی در رشته های مختلف برگزار‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫چهارمحالو بختیاری مطلوب‬ ‫ ‬ ‫وضعیت س��ینما در‬ ‫نیست‬ ‫اداره کل فرهنگ و ارش��اد اسالمی چهارمحال و بختیاری‬ ‫اعالم کرده چنانچه بخش خصوصی برای ساخت سینما‬ ‫اقدام کند‪ ،‬اداره ارش��اد ‪ 50‬درصد تجهی��زات را برای انان‬ ‫تامین خواهد کرد‪ .‬معافیت ساخت به اندازه متراژ زیربنا و‬ ‫ارائه مجوز س��اخت تجاری نیز از دیگر حمایت ها جهت‬ ‫ساخت سینما در استان است‪ .‬با این حال سینمای بروجن به‬ ‫سالن جلسات تبدیل شده و تجهیزات ان از بین رفته است‪.‬‬ ‫مسئوالن محلی معتقدند که این استان تقریبا به ‪ 10‬سینمای‬ ‫دیگر نیاز دارد‪ ،‬اما واقعیت ها این رقم را تایید نمی کند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫مسجدسلیمان؛ سال ها بدون سینما‬ ‫بیش از ‪ 12‬سال است که هیچ سینمایی‬ ‫در شهرس��تان مسجدس��لیمان فع��ال‬ ‫نیست‪ .‬پس از پیروزی انقالب اسالمی‬ ‫سینماهای باشگاهی شرکت نفت در‬ ‫محالت و مناطق همگی تعطیل شد‬ ‫و تنها یک سینما برای پرسنل شرکت‬ ‫نفت باقی ماند و به فعالیت خود ادامه‬ ‫داد‪ .‬این سینما هم به عنوان تنها سینمای‬ ‫باشگاه شرکت نفت‪ ،‬پنج سال است که‬ ‫در تعطیلی به سر می برد‪ .‬همچنین پس از انقالب اسالمی‬ ‫دو س��ینمای خصوصی دیگر در این شهرستان فعال بود‬ ‫که در جنگ تحمیلی‪ ،‬بر اثر بمباران هوایی ویران ش��دند‪.‬‬ ‫سینما «‪ 22‬بهمن» که قبل از انقالب با نام «ستاره ابی»‪ ،‬پس‬ ‫از انق�لاب با نام «کوروش» و پس از ان با نام «‪ 22‬بهمن»‬ ‫فعالیت می کرد‪ ،‬در جنگ تحمیلی ویران شد‪ .‬این سینما با‬ ‫تسهیالت تخصیص داده شده از سوی وزارت ارشاد تا ‪80‬‬ ‫درصد بازسازی‪ ،‬اما مجددا بر اثر بمباران هوایی رژیم بعث‬ ‫ویران شد‪ .‬سینما ‪ 22‬بهمن مجددا بازسازی شد اما مالکان‬ ‫سینما تقاضای جبران خسارت داش��تند و وزارت ارشاد‬ ‫برای جبران خسارت اجازه داد بخشی از فضای سینما که‬ ‫حدود دو سوم ان بود‪ ،‬به پاساژ و محالت تجاری تبدیل‬ ‫شود‪ .‬در مقابل این حمایت وزارت ارشاد قرار شد مالکان‬ ‫سالن س��ینما را اماده بهره برداری کند‪ ،‬اما پس از گذشت‬ ‫چند س��ال پیگیری‪ ،‬متاسفانه مالکان اصلی فوت شدند و‬ ‫هم اکنون این سینما حدود ‪ 30‬تا ‪ 40‬مالک وراثتی دارد که‬ ‫تفاهمی برای بازس��ازی و راه اندازی مجدد سینما ندارند‪.‬‬ ‫مالکان سینما تقاضای تغییر کاربری ان را دارند که وزارت‬ ‫ارشاد تاکنون با این درخواست موافقت نکرده است‪ .‬این‬ ‫س��ینما که در خیابان اصلی و پرتردد ش��هر قرار دارد‪ ،‬از‬ ‫سینماهای فعال قبل از انقالب با‪ 500‬صندلی در دو طبقه‬ ‫بود‪ .‬وزارت ارشاد پیشنهاد ساخت پردیس سینمایی را به‬ ‫مالکان داد تا بخش درامدزای ان هم وجود داش��ته باشد‪،‬‬ ‫اما مالکان به رغم پیشنهاد وزارت ارشاد مبنی بر استفاده از‬ ‫وام های بالعوض و چندبهره ای‪ ،‬از ان استقبال نکردند‪.‬‬ ‫سینما «هالل» مسجدسلیمان هم پیش از انقالب با نام سینما‬ ‫«دیانا» و پس از انقالب با نام س��ینما «شهر فرنگ» فعالیت‬ ‫می کرد‪ .‬این سینما تا سال ‪ 1365‬مالک خصوصی داشت اما‬ ‫پس از ان به هالل احمر مسجدس��لیمان واگذار شد و به‬ ‫سینما هالل تغییر نام یافت‪ .‬این سینما تنها چند سال فعالیت‬ ‫کرد و پس از ان به بهانه نداشتن سوددهی و نیاز به تعمیرات‬ ‫اساسی‪ ،‬تعطیل شد و مکاتبات پی درپی با وزارت ارشاد و‬ ‫جمعیت هالل احمر شهرستان و استان نتیجه ای نداشت و‬ ‫این سینما همچنان در تعطیلی به سر می برد‪.‬‬ ‫سال ‪ ،71‬پس از تعطیلی سینماهای شهر‪ ،‬نخستین سینمای‬ ‫پس از جنگ توسط اموزش و پرورش شهرستان راه اندازی‬ ‫شد‪ .‬این سینما با تغییر کاربری یکی از سالن های اموزش‬ ‫و پرورش‪ ،‬سه سال با رتبه دو فعالیت کرد‪ .‬اما پس از انکه‬ ‫مدیریت س��ینما جابه جا ش��د‪ ،‬این سینما هم تعطیل شد‪.‬‬ ‫سینمای اموزش و پرورش اخیرا بازسازی شده و ه م اکنون‬ ‫تنها بهانه تعطیلی ان نبود صندلی است؛ چنانچه اعتباری‬ ‫برای نصب صندلی به این س��ینما اختصاص یابد دوباره‬ ‫فعالیت خود را ش��روع می کند‪ .‬این سینما بیش از دو سال‬ ‫است که به دلیل نداشتن صندلی تعطیل مانده است‪.‬‬ ‫دستگاه های فرهنگی به ویژه ارشاد اسالمی استان با دعوت‬ ‫از بخش خصوصی و دادن تسهیالت بانکی قرار است این‬ ‫نقیصه فرهنگی را رفع کنند‪.‬‬ ‫مهدی شهر؛ شبه سینمایی با سه سانس در هفته‬ ‫تنها سالن سینمای مهدی شهر در استان سمنان که در واقع‬ ‫اصال سالن سینما نیست‪ ،‬بلکه سالنی به نسبت بزرگ در یک‬ ‫ساختمان معمولی است که برای اکران فیلم از ان استفاده‬ ‫می شود‪ ،‬تنها سه روز در هفته و تنها در یک سانس ساعت‬ ‫‪ 18‬یکی از فیلم های عامه پسند را به نمایش می گذارد‪.‬‬ ‫سینمای همدان؛ مظلوم چون نامش‬ ‫یکی از دو سینمای شهرستان همدان‪ ،‬مرکز استان همدان‪،‬‬ ‫با نام فلسطین‪ ،‬مدت هاست که به منظور مرمت تعطیل شده‬ ‫است‪ .‬برخی از رسانه های محلی‪ ،‬از این سینما که در کنار‬ ‫سینما قدس این شهر فعالیت دارد‪ ،‬مظلوم چون نامش یاد‬ ‫می کنند‪g.‬‬ ‫‪49‬‬ ‫اواز اتش‪ ،‬تصویر شهری از همه زیباتر‬ ‫مروری بر شعرهای دفاع مقدسی شاعری از جنس خرمشهر‬ ‫علیرضابهرامی ‬ ‫فرهنگ‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪50‬‬ ‫محمدعلی محم��دی (م‪ .‬ریحان) مردادم��اه ‪ 1338‬در‬ ‫خرمش��هر زاده ش��د؛ هر چند اصلیت��ی اذری دارد‪ .‬از‬ ‫‪11‬سالگی به سرودن شعر و از ‪14‬سالگی در زادگاهش‬ ‫به فعالیت تئاتری پرداخت و از ش��هریور ‪ 57‬به عنوان‬ ‫دانشجوی حقوق دانش��گاه تهران به پایتخت امد‪ .‬در‬ ‫س��ال های اولیه پیروزی انقالب‪ ،‬در شکل گیری حوزه‬ ‫هنر و اندیش��ه اسالمی مش��ارکت داشت؛ گروهی که‬ ‫بنیانگ��ذاران جوان حوزه هنری ن��ام گرفتند و بعد ها‬ ‫چهره هایی دیگر نیز به انان پیوستند و بیشترشان تا سال‬ ‫‪ 66‬در انجا به مبارزه فرهنگی مشغول بودند‪ ،‬اما پس از‬ ‫نامالیماتی از حوزه خارج شدند‪ .‬او تخلص «ریحان»‬ ‫را نیز از همین دوره فعالیت و به پیشنهاد مهرداد اوستا‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫محمدی در مهرماه ‪ 1359‬نخستین شعر منتشرشده دفاع‬ ‫مقدس را با عنوان «هان ای بالل وقت اذان است» سرود‪:‬‬ ‫«هان ای بالل!‪ /‬حنجره ات گرم‪ /‬باالترین بلندی تصمیم‪/‬‬ ‫دستان پرگرفته خود را‪ /‬زیر دو پای ما‪ - /‬افراشته ست‪/‬‬ ‫وقت اذان اس��ت‪ /.‬خون‪ ،‬چشم های چون شبقت را‪- /‬‬ ‫پر کرده ست‪ /.‬بر خاک مردخیز من ایران‪ /‬اکنون تو نیز‬ ‫غبطه خوران چش م دوختی‪ /‬خاکی به وجدامده چونان‬ ‫ابر‪ /‬هن��گام بانگ بارش‪ /‬چون��ان دو گوش منتظرت‪،‬‬ ‫انگاه‪ /‬کز گوش��ه لبان محمد‪ /‬فرمان ب��ه نام پاک تو و‬ ‫عش��ق‪ - /‬ابالغ می ش��ود‪« - /:‬هان ای بالل!‪ /‬وقت اذان‬ ‫است» ‪ / -‬هان ای بالل! یاور سلمان!‪ /‬رنگ اذان تو‪ /‬رنگ‬ ‫بلور شبنم صبح است‪ - /‬صبح ستیزناک ‪ /-‬رنگ نگاه‬ ‫اسبان‪ /‬رنگ چکامه های دلیران‪ /‬رنگ دویدن خون‪ - /‬بر‬ ‫گونه های تازه عروسان‪ /‬رنگ خروش متحد مردم‪ /.‬وین‬ ‫صخره بلند ب ه خ��ون اذین‪ /‬زیر دو پای مرتعش تو‪ /‬با‬ ‫خاک بدر و کوفه‪ - /‬چه هم رنگ است‪ /.‬دیروز‪ ،‬کوچه‬ ‫ما‪ /‬در شهر خون گرفته خرمش��هر‪ /‬پر بود از بلور و از‬ ‫ایینه‪ - /‬ایینه های سرخ ‪ /-‬دیروز‪ ،‬در کناره بهمنشیر‪ /‬با‬ ‫هرم ابی دل شط امیخت‪ - /‬خون های داغ مردم ابادان‪/.‬‬ ‫دزفول‪ ،‬دانیال نبی را هم‪ - /‬شاهد گرفته بود‪ /‬تا هرچه‬ ‫داشت‪ ،‬هرچه که دارد‪ /‬فرزند‪ ،‬زن‪ ،‬برادر‪ ،‬خواهر‪ /‬قربانی‬ ‫خدا – منی – س��ازد‪ /‬والصب��ح را نخوانده برادرها‪ /‬در‬ ‫شهر‪ ،‬حجله حجله خون بستند‪ /‬اهواز را به خون سحر‬ ‫شستند‪ /.‬دیروز‪ ،‬روز هلهله ها‪ - /‬فرزند‪ /‬چشمان مادرش‬ ‫را‪ - /‬ارام و رام کرد‪ /‬نارنج را گذاشت‪ /‬نارنجکی ز سینی‬ ‫برداشت‪ /‬بر تانک های دشمن‪ - /‬چون رعد‪ ،‬حمله کرد‪ /.‬‬ ‫هان ای بالل هلهله را بشنو‪ /.‬بوشهر‪ ،‬خون فشان شده‪،‬‬ ‫می کوبد‪ /‬بر طبل های وحشی عشق و شور‪ /‬و انجا‪ /‬در‬ ‫امتداد دست من و تو خورشید‪ /‬بر مناره مسجد ها‪ - /‬در‬ ‫قدس ‪ /-‬با س��نج های دمام‪ /‬از اب های وحشی دریا‪- /‬‬ ‫خواهم گذش��ت‪ /‬وقت اذان است»‪ ۲۷ .‬مهر ‪۱۱ ،۱۳۵۹‬‬ ‫ذی الحج ه ‪۱۴۰۰‬‬ ‫پس از ان از سال ‪ 1363‬خطر فاصله گرفتن جامعه از‬ ‫فضای سال های ‪ 1357‬تا ‪ 1360‬را در شعرهایش مورد‬ ‫ب ابیطالب برگردیم» را‬ ‫توجه قرار داد و شعر «بیا به شع ‬ ‫سرود؛ شعری که فصل تازه ای در شعر انقالب گشود‬ ‫و با اثار دیگر شاعران انقالب نظیر «موال ویال نداشت»‬ ‫اثر علیرضا قزوه گسترش یافت‪ .‬محمدی (م‪ .‬ریحان)‬ ‫که زمانی در رادیو هم حضور چش��مگیری داشت‪ ،‬از‬ ‫سال ‪ 1365‬حضور خود را در مطبوعات و محافل ادبی‬ ‫کم رنگ تر کرد و در کنار ایفای مسئولیت های مختلف‬ ‫اجرای��ی‪ ،‬به طرح موضوعات اجتماع��ی ‪ -‬انتقادی در‬ ‫قالب شعرهایی چون «کاله کارشناسی»‪« ،‬با قید در شرایط‬ ‫حاضر»‪« ،‬من از رس��وم کهن می گویم» و‪ ...‬پرداخت‪ .‬در‬ ‫سال ‪ 1370‬دو مجموع ه شعر او به نام های «ما ان شقایقیم»‬ ‫و «من از رسوم کهن می گویم» منتشر شدند‪ .‬اما مجموعه‬ ‫شعرهای جنگ محمدی با نام «اواز اتش» که سال ها پیش‬ ‫گرداوری شده بود‪ ،‬سرانجام از سوی بنیاد حفظ اثار و نشر‬ ‫ارزش های دفاع مقدس منتشر شد‪ .‬این مجموعه شامل ‪37‬‬ ‫شعر از دو مجموعه قبلی این شاعر انتخاب شده و فصل‬ ‫«اواز اتش» با شعرهای دیگری همراه است‪ .‬محور اصلی‬ ‫مجموعه که در ‪ 136‬صفحه و سه هزار نسخه انتشار یافته‪،‬‬ ‫جبهه‪ ،‬شهادت‪ ،‬جنگ و به ویژه شهر خرمشهر و مقاومت‬ ‫ان اس��ت‪ .‬شاعر در مقدمه کتابش اورده که بخش عمده‬ ‫این مجموعه را چند س��ال پیش زنده یاد عزیزاهلل زیادی‬ ‫گرداوری کرده و این نام را هم بر ان نهاده است‪.‬‬ ‫او همچنین اورده اس��ت‪« :‬یکی دو تا از ش��عر ها ارتباط‬ ‫تقویمی با سال های دفاع مقدس (‪ )1359 - 67‬ندارند؛ اما‬ ‫نمی توانم انها را از شعرهای جنگ جدا کنم؛ زیرا نمی توانم‬ ‫میان ش��هادت مردم مظلوم خرمشهر و حلبچه در طول‬ ‫جنگ تحمیلی و ش��هادت مردم ورامین و تهران و قم در‬ ‫سال های ‪ ،1340-42‬فاصله و امتیازی قائل شوم‪.‬‬ ‫به رغم دخالت های تقدیر‪ ،‬مس��ئولیت تاخیری را که در‬ ‫انتشار این اشعار رخ داده است‪ ،‬به عهده می گیرم و سر بر‬ ‫استان ملتی می سایم که همه تاخیرها و نامالیمات‪ ،‬ذره ای‬ ‫از تاکی��د انان بر مبانی و مرزه��ای ارمان‪ ،‬انقالب و دین‬ ‫خود نکاس��ته و هرگز پای از این عرصه پس نمی کشند‪.‬‬ ‫اعتبار ناچیز ش��عر خود را به نام های بلند و اعتبارافرین‬ ‫برادرانم سیدحسن حسینی‪ ،‬قیصر امین پور‪ ،‬تیمور ترنج‪،‬‬ ‫عزیزاهلل زیادی‪ ،‬محمدرضا اغاسی‪ ،‬احمد زارعی و همه‬ ‫کسانی که اگر می بودند‪ ،‬اراب ه شعر جنگ را بهتر از ما پیش‬ ‫می راندند‪ ،‬گره می زنم و بر اس��تان ه همه شهدای اسالم از‬ ‫ش��عب ابیطالب تا بدر کبری و کربال و شلمچه و بستان‬ ‫و حلبچه‪ ،‬به ویژه برادر ش��هیدم محمدرضا دشتی زاده که‬ ‫همواره حس��رت مرور وصیتنامه اش را دارم‪ ،‬سر تعظیم‬ ‫فرود می اورم‪».‬‬ ‫البته این ش��اعر پس از انتشار مجموع ه یادشده ‪ ،‬در متنی‬ ‫رس��انه ای خطاب به ناش��ر اثر‪ ،‬نس��بت به اعمال نشدن‬ ‫ویرایش نهایی‪ ،‬تصحیح نشدن بخشی از مقدمه و وجود‬ ‫برخی لغزش های تایپی در کتابش گله کرد‪.‬‬ ‫انچه در اواز اتش مش��هود اس��ت‪ ،‬اینک��ه محمدی در‬ ‫ش��عرهای مربوط به دو دهه نخس��ت تاریخ سرایش‬ ‫مجموعه‪ ،‬بیشتر در قالب های شعر نیمایی و چارپاره طبع‬ ‫ازموده‪ ،‬اما در حدود دهه پایانی‪ ،‬بیش��تر به قالب ازاد و‬ ‫سرایش شعرهایش به زبانی ساده تر گرایش یافته است؛‬ ‫به این نمون ه توجه کنید‪ :‬ما‪ ،‬روبه روی هم ننشستیم‪ /‬زیرا‬ ‫که روب��ه روی تو بودن‪ /‬ننگی بزرگ بود‪ /.‬من‪ ،‬در تمام‬ ‫عمر کنارت بودم‪ /‬من‪ ،‬در تمام عمر کنارت هستم‪ /‬من‪،‬‬ ‫با تو‪ /‬هرکجا که تویی‪ /‬اما‪...‬‬ ‫او حتی ش��عری به زبان محاوره محلی س��روده است‪:‬‬ ‫می ُ‬ ‫ گ ما‪ ،‬بازُم چته هی تو دلُم چنگ می زنی؟!‪ /‬چته دایم‬ ‫هوس جنگ می کنی‪ /‬ای چیه هی می گی مردم همشون‬ ‫ی ُرم‪ /‬هی می گی اینجا بده‪،‬‬ ‫مثل همن‪ /‬ای چیه هرجا م ‬ ‫یاال بریم!‪.../‬‬ ‫دیگر اینکه انچه از نظر محتوا در شعرهای محمدعلی‬ ‫محمدی مشهود است‪ ،‬قرار گرفتن س��روده های او در‬ ‫دو دس��ته اس��ت؛ تعدادی ش��عرها که به تقدیس دفاع‬ ‫مقدس و خاطرهای خواستنی ان می پردازند و نیز تعداد‬ ‫مش��خصی که زیر عنوان هایی چون خرمشهر‪ ،‬تصویر‬ ‫ش��هری از همه زیباتر‪ ،‬برای دوست خوبم خرمشهر و‬ ‫از چشم های ملتهب خرمش��هر‪ ،‬به زادگاه شاعر توجه‬ ‫ویژه دارند‪ .‬او در این شعرها‪ ،‬با خرمشهر معاشقه می کند‪،‬‬ ‫برایش مرثیه می سراید و به دلش امید می دهد‪ .‬اما دسته‬ ‫دوم‪ ،‬گله گذاری هایی است که شاعر اواز اتش از تغییر‬ ‫شرایط‪ ،‬دور شدن از ارمان ها و دوری از دوستان مخلصی‬ ‫دارد که معناگر عشق در عرصه خون و اتش بودند‪.‬‬ ‫محمدی که چند سالی است در سطح استانی به حوزه‬ ‫هنری بازگشته است‪ ،‬در این مدت چند کتاب دیگر را‬ ‫در حوزه دفاع مقدس به دس��ت چاپ سپرده است؛ «تا‬ ‫هنوز»‪ ،‬مجموع ه ‪ 110‬قص ه ‪55‬کلمه ای با موضوع دفاع‬ ‫مقدس است که برای تنظیم ان ‪ 24‬کتاب دفاع مقدس‬ ‫بازخوانی شده و حساس ترین و جالب ترین صحنه هایی‬ ‫که در این ‪ 24‬کتاب امده بود‪ ،‬بازنویسی و هریک به یک‬ ‫قص ه کوتاه تبدیل شده اند؛ تا کم حوصله ترین افرادی که‬ ‫نمی توانند با قصه های دفاع مقدس ارتباط برقرار کنند و‬ ‫جوانان و نوجوانان زمان های کوتاه تری و در راحت ترین‬ ‫و ساده ترین شرایط با ادبیات دفاع مقدس اشنا شوند‪.‬‬ ‫عالوه ب��ر «تا هنوز»‪ ،‬دیگر کتابی که با همت محمدی‬ ‫و در دفتر مطالعات فرهن��گ و ادبیات پایداری حوزه ‬ ‫هنری استان اصفهان تالیف شده‪ ،‬کتابی است با عنوان‬ ‫«کش��ف خویش��تن»‪ .‬این کتاب هم مجموع��ه ای از‬ ‫داستان هایی است که حوادثی را شرح می دهد که برای‬ ‫اعضای گروه های تفحص اجس��اد شهدا در جبهه های‬ ‫جنوب پیش می اید‪« .‬کمین واژه ها» دیگر کتاب از این‬ ‫س��ری اس��ت که مجموعه ای از خاطرات شکل گیری‬ ‫واحد ش��نود معاون��ت اطالعات عملیات لش��کر ‪14‬‬ ‫امام حسین (ع) را دربر می گیرد‪g .‬‬ ‫کتاب ها و چهره ها‬ ‫انتشار زندگینامه سردار شهید سعید؛ اخرین مرد ایستاده‬ ‫شعرهای استاد زبان شناس‬ ‫یادنامه علی محمد حق شناس به‬ ‫هم��راه مقاله ه��ا و ش��عرهای‬ ‫چاپ نش��د ه ای��ن اس��تاد فقی��د‬ ‫زبان شناس��ی و فرهنگ نویس��ی‬ ‫منتشر می شود‪ .‬این کتاب حاوی‬ ‫مقاله های چاپ شده و چاپ نشده‬ ‫و شعرهای چاپ نشد ه حق شناس‬ ‫و مقاالت و خاطراتی از کسانی چون ژاله اموزگار و عباس‬ ‫مخبر اس��ت که از سوی نشر اگاه در مراحل انتشار قرار‬ ‫دارد‪ .‬شعرهای علی محمد حق شناس که تا به حال چاپ‬ ‫نش��ده اند‪ ،‬با گرداوری خانواده به همراه دو کتاب ش��عر‬ ‫قبلی اش‪« ،‬بودگانی ها» و «بودن در شعر و ایینه» نیز منتشر‬ ‫می شوند‪.‬‬ ‫کتابی عرفانی از قرن هفتم هجری‬ ‫کتاب «القط��اب القطبیه» تالیف‬ ‫قطب الدین عبدالق��ادر بن حمزه‬ ‫بن یاقوت االهری با ترجمه حسین‬ ‫منوچهری و تصحیح و ویراستاری ‬ ‫هاش��م بناپور از سوی نشر مرکز‬ ‫دانشگاهی منتشر شده است‪ .‬این‬ ‫اثر کتابی در حوز ه عرفان – فلسفه ‬ ‫اسالمی است که از متون مهم عرفانی قرن هفتم هجری به‬ ‫شمار می اید و تاکنون کم تر مورد توجه قرار گرفته است‪.‬‬ ‫در این اثر‪ ،‬نویس��نده به تبیین ویژگی های حکمت الهیه‬ ‫ی است‪.‬‬ ‫می پردازد؛ حکمتی که شعبه ای از فلسفه اسالم ‬ ‫تاثیر حافظ بر ادبیات غرب‬ ‫کت��اب «تاثیر حافظ ب��ر ادبیات‬ ‫غرب» به زودی منتش��ر می شود‪.‬‬ ‫این کتاب نوش��ت ه اس��ماعیل اذر‬ ‫اخیرا از س��وی نشر سخن مجوز‬ ‫نشر گرفته اس��ت‪ .‬در این کتاب‬ ‫پژوهش��ی ‪ -‬تطبیقی‪ ،‬نویسنده با‬ ‫بررسی اثار ادبی و شعر شاعرانی از‬ ‫المان‪ ،‬فرانسه‪ ،‬انگلیس و امریکا‪ ،‬به تبیین تاثیر گذاری حافظ‬ ‫بر ادبیات غرب می پردازد‪ .‬به گفت ه او‪ ،‬المانی ها نخستین‬ ‫کشوری هستند که در جهان غرب از طریق ترجمه دیوان‬ ‫غزلیات‪ ،‬با این ش��اعر بزرگ ایرانی اش��نا می ش��وند و‬ ‫فون هام��ر دیوان حافظ را ‬ ‫نخس��تین بار در قرن نوزدهم‪ ،‬‬ ‫ترجمه می کند و گوته از جهان بینی و نوع نگاه این شاعر‬ ‫بزرگ تاثیر می پذیرد‪ .‬همچنین در دوره ویکتوریا در سال ‬ ‫‪ ،1884‬امرس��ون ‪ -‬شاعر امریکایی ‪ -‬تحت تاثیر حافظ‪،‬‬ ‫مکتب تعالی گری را بنیا ن می گذارد و در ادامه‪ ،‬شاعرانی‬ ‫مانند والت ویتمن و امیلی دیکنس��ون از طریق شعر های‬ ‫حافظ با ادبیات و شعر ایران اشنا می شوند‪ .‬اثر یادشده در‬ ‫بخش های مختلفی تالیف ش��ده است و در هر بخش به‬ ‫تاثیر حافظ و غزلیاتش بر ادبیات کشورهای المان‪ ،‬فرانسه‪،‬‬ ‫انگلیس و امریکا می پردازد‪.‬‬ ‫گیتی رجب زاده تا اخر دنیا می نویسد‬ ‫گیتی رجب زاده سومین مجموع ه‬ ‫داستانش را به همراه رمان «تا اخر‬ ‫دنیا» منتش��ر می کند‪ .‬موضوع این‬ ‫رمان‪ ،‬خانوادگی است و به تبعات‬ ‫و مس��ائل جن��گ در خانواده ها‬ ‫می پردازد‪ .‬نویس��نده در این رمان‬ ‫بیش از انکه به مس��ائل شخصی‬ ‫بپردازد ‪ ،‬مس��ائل اجتماعی را طرح کرد ه که جنگ در ان‬ ‫نقش داش��ته اس��ت‪ .‬البته داس��تان رمان ب��ه خود جنگ‬ ‫ماجرای سفر دانشجوی ژاپنی به ایران‬ ‫ترجمه فارسی سفرنامه دانشجوی‬ ‫ژاپنی به ایران در سال ‪ 1902‬به قلم ‬ ‫هاش��م رج��ب زاده ب��ا همکاری‬ ‫«کینجی ئه اورا» منتشر شد‪ .‬عنوان‬ ‫این س��فرنامه‪« ،‬س��فرنامه ایران؛‬ ‫ماساجی اینووه» (مسافر ژاپنی در‬ ‫ماوراءالنهر‪ ،‬ایران و قفقاز) است‪ .‬او‬ ‫در ان زمان دانشجوی دانشگاه وین اتریش بود و از طرف‬ ‫دولت ژاپن ماموریت یافت تا به ایران و قفقاز و ماوراءالنهر‬ ‫س��فر کند و گزارش هایی از امو ر سیاس��ی و اقتصادی و‬ ‫اجتماعی این مناطق تهیه کند‪ .‬این دانشجوی ژاپنی در ایران‬ ‫با عده ای از مقامات عالی رتبه ایران دوره مظفری مالقات‬ ‫کرد و شرح این مالقات ها در این سفرنامه امده است‪ .‬دکتر‬ ‫ هاشم رجب زاده‪ ،‬استاد دانشگاه ریوکوکوی توکیو در دو‬ ‫ده��ه ‪ 1370‬و ‪ ،1380‬تاکن��ون هش��ت س��فرنامه از اثار‬ ‫ژاپنی هایی را که در دوره های قاجار یا پهلوی به ایران سفر‬ ‫کرده ان��د یا حتی مدتی در کش��ورمان اقامت کرده اند‪ ،‬به‬ ‫فارسی برگردانده است‪.‬‬ ‫فرهنگ‬ ‫ادب فنای مقربان به روایت ایت اهلل جوادی املی‬ ‫جلد هفت��م کت��اب «ادب فنای‬ ‫مقربان» (ش��رح زی��ارت جامعه‬ ‫کبیره) توسط ایت اهلل جوادی املی‬ ‫تدوین شد و در اختیار عالقه مندان‬ ‫ل بیت (ع) قرار گرفت‪.‬‬ ‫معارف اه ‬ ‫در این کتاب فرازهایی از معارف‬ ‫عمی��ق و گس��ترده زی��ارت‬ ‫جامعه کبیره در هفت فصل و با موضوعاتی چون چیستی‬ ‫والیت و عداوت الهی‪ ،‬گونه شناسی و چرایی والیت اهلل‪،‬‬ ‫روش ها و اس��یب های والیت مداری‪ ،‬والیت و عداوت‬ ‫امامان‪ ،‬مفهوم و حقیقت محبت‪ ،‬تالزم محبت اهلل با محبت‬ ‫معصومان‪ ،‬تبیین معنای حبل اهلل و پیوند اعتصام به اهل بیت‬ ‫با اعتصام به خدا تش��ریح و تبیین شده است‪ .‬چیستی و‬ ‫مصادیق ص��راط‪ ،‬معنای ش��هید‪ ،‬دارندگان ش��هود تام‪،‬‬ ‫مظلومیت و شهادت حضرت زهرا (س)‪ ،‬چرایی و اهمیت‬ ‫اولین مجموعه های شعر شاعر پیشکسوت‬ ‫ابوالقاسم ایرانی‪ ،‬چهار مجموع ه‬ ‫ش��عر ش��امل ش��عرهایی درباره‬ ‫کودتای ‪ 28‬مرداد و منوچهر اتشی‬ ‫منتش��ر می کند‪ .‬مجموعه ش��عر‬ ‫«عکس های کهنه» شامل بیش از‬ ‫‪ 200‬شعر ازاد است که در دهه ‪70‬‬ ‫سروده ش��ده اند‪ .‬ش��عرهای این‬ ‫مجموعه کمی فلسفی است که به صورت دوزبان ه فارسی‬ ‫ انگلیسی منتشر می شود‪ .‬مجموع ه شعر «شعرهای اتشی»‬‫نیز ‪ 58‬شعر را در بر می گیرد که برای منوچهر اتشی و در‬ ‫همان روزهایی که او فوت کرد ‪ ،‬س��روده ش��ده اس��ت‪.‬‬ ‫همچنین مجموعه ش��عر «زنجیر تا ابد» پیش از انقالب‬ ‫منتش��ر ش��ده‪ ،‬اما تنها ‪ 20‬تا ‪ 30‬جلد ان پخش شده بود‪.‬‬ ‫اکنون این مجموعه با اصالحاتی قرار است چاپ شود که‬ ‫ی ‪ -‬سیاسی قبل از انقالب شاعر‬ ‫در واقع‪ ،‬شعرهای اجتماع ‬ ‫را دربر می گیرد‪ .‬مجموع ه ش��عر دیگ��ر ایرانی با عنوان‬ ‫«شعرهای کودتا» برای ‪ 28‬مرداد سروده شده است‪.‬‬ ‫یادی از منوچهر احترامی ‬ ‫«یادنام�� ه منوچه��ر احترامی» با‬ ‫تدوین عبدالجواد موسوی منتشر‬ ‫می ش��ود‪ .‬ای��ن کتاب ب��ه نوعی‬ ‫سبک شناسی اثار احترامی است و‬ ‫شامل اثاری منتش��ر نشده از این‬ ‫طنزپرداز نیز می شود‪ .‬این یادنامه‬ ‫اکنون مراحل نشر را در انتشارات‬ ‫س��ور ه مهر حوزه هنری می گذران��د‪ .‬منوچهر احترامی‪،‬‬ ‫طنزپرداز پیشکسوت و خالق اثر معروف «حسنی نگو یه‬ ‫دس��ته گل»‪ 23 ،‬بهمن ماه س��ال ‪ 87‬در ‪ 67‬س��الگی بر اثر‬ ‫نارسایی قلبی در یکی از بیمارستان های تهران از دنیا رفت‪.‬‬ ‫او بیش از نیم قرن در عرصه ادبیات و طنز قلم زد و اثار‬ ‫زیادی را از خود به یادگار گذاشت‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫داستان های فیس بوکی‬ ‫احم��د ارام‪ ،‬داس��تان نویس‪،‬‬ ‫«داستان های فیس بوکی» را منتشر‬ ‫می کند‪ .‬در این داستان ها با در هم‬ ‫امیختن جه��ان مجازی‪ ،‬واقعی و‬ ‫رویاها و ایهام ها‪ ،‬از همه اینها بهره‬ ‫می گیرد تا روایتی متفاوت عرضه‬ ‫کند و این فضا ها با هم در تالقی و‬ ‫ارتباط است و سعی شده با بهره گیری از این شگردها‪ ،‬هر‬ ‫ی را به فضای داس��تان راه دهد و اتفاقی دیگر را رقم‬ ‫فرم ‬ ‫زند‪ .‬البته نویسنده معتقد است این نوع روایت و پرداخت‬ ‫او به «ش��بکه اجتماعی» فینچر ربطی ندارد و به نوعی در‬ ‫ادامه کارهای وهم الود اوست که اینجا از امکان های جهان‬ ‫مجازی بهره می گیرد‪.‬‬ ‫شفاعت‪ ،‬شافعان و شفاعت ش��وندگان‪ ،‬معنای حقیقت‬ ‫رحمت و رحمت بودن رهبران الهی از دیگر موضوعاتی‬ ‫اس��ت که ایت اهلل جوادی املی در این اثر به انها پرداخته‬ ‫است‪ .‬جلد هفتم کتاب «ادب فنای مقربان» در ‪ 488‬صفحه‬ ‫با شمارگان ‪ 3000‬نسخه توسط مرکز نشر اسراء تولید و به‬ ‫مخاطبان ارائه شده است‪.‬‬ ‫نمی پردازد و تبعات جنگ در ان مطرح اس��ت‪ .‬همچنین‬ ‫مجموع ه داس��تان سوم این نویسنده ش��امل ‪ 14‬داستان‬ ‫می ش��ود که موضوعات متنوعی دارند‪ .‬این مجموعه با‬ ‫داستان های سوررئال و رئال و داستانک همراه است که از‬ ‫ی داستان هاس��ت‪« :‬کوررنگی» ‪« ،‬عنکبوت بر تار» و‬ ‫اسام ‬ ‫«سگ و عروسک»‪.‬‬ ‫اخرین مرد ایستاده‬ ‫کتاب زندگینامه س��ردار ش��هید‬ ‫س��عید قهاری س��عید ب��ا عنوان‬ ‫«اخرین مرد ایستاده» منتشر شد‪.‬‬ ‫این کتاب در ‪ 106‬صفحه به همت‬ ‫اداره کل حف��ظ اث��ار و نش��ر‬ ‫ارزش ه��ای دفاع مقدس اس��تان‬ ‫همدان و ستاد کنگره بزرگداشت‬ ‫سرداران‪ ،‬امیران‪ ،‬فرماندهان و ‪ 8000‬شهید استان همدان و‬ ‫با حمایت سپاه انصارالحسین (ع) با شمارگان ‪ 2000‬نسخه‬ ‫به چاپ رسیده است‪« .‬اخرین مرد ایستاده» در قالب ‪11‬‬ ‫داستان کوتاه توسط سیدمهرداد موسویان به رشته تحریر‬ ‫درامده اس��ت‪ .‬سردار شهید سعید قهاری سعید‪ ،‬فرمانده‬ ‫سپاه نهاوند‪ ،‬سپاه جوانرود و سپاه پاوه‪ ،‬فرمانده تیپ ابوذر‪،‬‬ ‫همچنین فرمانده تیپ ‪ 212‬حضرت حمزه و جانش��ین‬ ‫قرارگاه نجف اشرف و فرمانده تیپ ‪ 18‬الغدیر و فرمانده‬ ‫لشکر سه مخصوص حمزه سید الشهدا (ع) بود‪.‬‬ ‫‪51‬‬ ‫ورزش‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪52‬‬ ‫نیکوکاری در ورزش‬ ‫گفت وگوی اختصاصی مثلث با افشین قطبی درباره فرهنگ خیرخواهی‬ ‫می خواستم به ارامش روحی برسم‬ ‫پریسا قهرمانی‬ ‫‪ 1‬افشین قطبی ادم جالبی است‪ .‬درباره اش قضاوت های مختلفی صورت گرفته‪ ،‬اما انگار تندترین‬ ‫انتقادها هم باعث نشده تا این مربی از انچه به ان معتقد است خارج شود و طور دیگری نسبت به‬ ‫نامالیمات فوتبال ایران واکنش نشان دهد‪ .‬افشین قطبی در گفت وگو با مثلث حرف های جالبی درباره‬ ‫فرهنگ خیرخواهی در فوتبال ایران مطرح کرده است‪.‬‬ ‫ورزش‬ ‫مگر می توانم بی تفاوت باشم؟‬ ‫مردم دنیا باید در مواقع‬ ‫بحرانی در کنار همدیگر‬ ‫باشند‪ .‬تنها کاری که از دست‬ ‫من برمی اید این است که‬ ‫با اعضای تیم شیمیزو به‬ ‫کمپ هایی که زلزله زدگان در‬ ‫انها اسکان پیدا کرده اند سر‬ ‫بزنیم و با فرزندانی که زانوی‬ ‫غم بغل گرفته اند فوتبال بازی‬ ‫کنیم و به انها روحیه و امید‬ ‫بدهیم که شما باید به زندگی‬ ‫برگردید‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫شما پایه گذار یک کار ارزشمند در فوتبال‬ ‫ایران بودید‪ .‬بنیاد خیریه دل ش��یر را تاسیس‬ ‫کردید و توانستید فرهنگ کمک به دیگران‬ ‫و مش��ارکت در ام��ور خیرخواهان��ه را تا‬ ‫ح��دود زیادی در میان اهال��ی فوتبال تبلیغ‬ ‫کنید‪ .‬خودتان در این باره چه نظری دارید؟‬ ‫‪ l‬بای��د تاکید کنم که م��ن در این راه تنها نبودم‪ .‬من‬ ‫دوستان و همراهان خیلی خوبی داشتم‪ .‬شاید ایده ای‬ ‫ب��ه ذهن من رس��یده ب��ود اما اگر کم��ک و همراهی‬ ‫دوس��تان خوبم نب��ود هرگ��ز بنیاد خیریه ای ش��کل‬ ‫نمی گرفت‪ .‬در هر کاری همیش��ه س��عی داش��ته ام با‬ ‫دوس��تان خوب و بادانش خودم مش��ورت بگیرم‪ .‬در‬ ‫مورد تاس��یس بنیاد خیریه دل ش��یر ه��م همین اتفاق‬ ‫رخ داد‪ .‬ادم هایی که حرف مش��ترکی داشتیم دور هم‬ ‫جمع شدیم و با یکدیگر درباره جزئیات این موسسه‬ ‫صحبت کردیم‪ .‬ما می خواس��تیم ای��ن فرهنگ را بین‬ ‫اهالی فوتبال و هنرمندان جا بیندازیم که کمک کردن‬ ‫به دیگران اخالق بسیار خوبی است که ادم های خیر‬ ‫نتیجه اش را بالفاصله در زندگی خود خواهند دید‪.‬‬ ‫بنابراین دیدگاه ش��ما این ب��ود که به نوعی‬ ‫این کار پس��ندیده را بین اهال��ی فوتبال و‬ ‫هنرمندان تبلیغ کنید‪ .‬چون عده ای معتقدند‬ ‫کارهایی که بنیاد خیریه دل ش��یر انجام داد‬ ‫از لحاظ مالی خیلی هم س��ود اور نبود‪ .‬نظر‬ ‫خود شما چیست؟‬ ‫‪ l‬اتفاقا خوب ش��د که این بح��ث را مطرح کردید‪.‬‬ ‫قب��ل از اینکه ما به مس��ائل مال��ی و کمک های مالی‬ ‫فکر کنیم روی این نکته دقت داش��تیم که بنیاد خیریه‬ ‫دل شیر می تواند مشارکت در امور خیریه را تبلیغ کند‬ ‫و نحوه کمک کردن به دیگ��ران را اموزش بدهد‪ .‬ما‬ ‫حتی درباره حفاظت از محیط زیس��ت هم حساسیت‬ ‫داشتیم‪ ،‬همان طور که درباره قواعد و قوانین رانندگی‬ ‫هم دست به کارهای اموزشی زدیم‪ .‬در واقع ما اعتقاد‬ ‫داری��م که کار خیر اوال باید اموزش داده ش��ود و در‬ ‫ثانی ما باید به طور مرتب به یکدیگر یاداوری کنیم که‬ ‫انجام کار خیر تنها ارسال کمک های مالی نیست‪ ،‬بلکه‬ ‫کار خیر قب��ل از همه اینها می تواند یک کار فرهنگی‬ ‫تلقی شود‪.‬‬ ‫باز هم تاکید می کنم که من به تنهایی موفق به تاسیس‬ ‫این موسس��ه نمی شدم‪ .‬بدون همراهی دوستانم هرگز‬ ‫کاری پی��ش نمی رفت و اتفاق مثبتی رخ نمی داد‪ .‬من‬ ‫همیش��ه به ارام��ش روحی خودم هم فک��ر می کنم‪.‬‬ ‫می خواس��تم با این ط��رح قبل از هر چی��ز خودم به‬ ‫ارام��ش روحی برس��م و کاری کنم ک��ه دیگران هم‬ ‫خوش��حال ش��وند‪ .‬ش��اید قضاوت ها درب��اره کار ما‬ ‫هم متفاوت بود‪ .‬اما اش��کالی ن��دارد‪ .‬چون من برای‬ ‫انجام هر کاری هدف دارم‪ .‬بدون فکر کاری را انجام‬ ‫نمی دهم‪ .‬هدف من از تاس��یس این موسس��ه خیریه‬ ‫این بود که فرهنگ خیرخواهی را توس��عه بدهم‪ .‬فکر‬ ‫می کنم با توج��ه به مدت حض��ورم در فوتبال ایران‬ ‫توانستیم با کمک دوستان خوبم این فرهنگ را تا حد‬ ‫زیادی تبلیغ کنیم‪.‬‬ ‫اقای قطبی! بنیاد خیریه شما حتی در مورد‬ ‫حفاظ��ت از محیط زیس��ت ه��م وارد عمل‬ ‫شد‪ .‬خود شما دستکش دست تان کردید و‬ ‫زباله ها را از کوهستان جمع اوری کردید‪.‬‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬همین طور است‪ .‬به شان و شخصیت من ابدا‬ ‫اسیبی نرس��ید‪ .‬یکی از خاطره انگیز ترین کارهایی که‬ ‫انجام دادم همین کار بود که همراه دوستانم به توچال‬ ‫برویم و محیط کوهس��تان را از زباله ها پاک کنیم‪ .‬هر‬ ‫چند که ما تنها نبودیم‪ .‬همه مردمی که انجا بودند در‬ ‫طول مسیر در کنار ما بودند و محیط کوهستان را تمیز‬ ‫کردیم تا نشان دهیم محیط زیست تا چه حد می تواند‬ ‫در نزدیک کردن ادم ها به یکدیگر موثر باشد‪.‬‬ ‫شما قبل از تاسیس موسسه دل شیر تجربه ای‬ ‫هم در این زمینه داشتید؟‬ ‫‪ l‬ن��ه تنها من بلکه ه��ر ادمی به هر حال تجربه های‬ ‫این چنینی دارد‪ .‬کافی است به این موضوع فکر کنیم‬ ‫ک��ه می توانیم دیگران را هم ش��اد کنیم‪ .‬کمک کردن‬ ‫به ادم های محروم توس��ط فوتبالی ها کاری است که‬ ‫در بس��یاری از نقاط جهان انج��ام می گیرد‪ .‬در خیلی‬ ‫کش��ورها این مس��اله برای اهالی فوتب��ال یک عادت‬ ‫محسوب می شود‪ .‬ادم هایی که خیلی هم شناخته شده‬ ‫نبودند‪ ،‬بدون هیچ ادعای��ی به ادم های محروم کمک‬ ‫می کردند‪.‬‬ ‫فوتبالیست ها و هنرمندان چطور؟‬ ‫‪ l‬به ط��ور طبیع��ی فوتبالی ها و اهل هنر بیش��تر در‬ ‫این زمینه وارد عمل می ش��وند و دس��ت به کارهای‬ ‫خیرخواهانه می زنند چون اوال از لحاظ مالی ش��رایط‬ ‫نس��بتا خوبی دارند و در ثانی به دلی��ل اینکه ادم های‬ ‫شناخته شده ای هستند به خوبی می توانند انجام چنین‬ ‫حرکت های انساندوستانه ای را تبلیغ کنند‪.‬‬ ‫در مورد بازیگران مطرح خارجی یا برخی‬ ‫از فوتبالیس��ت ها گفته می شود که انها فقط‬ ‫به خاطر خودنمایی دست به چنین کارهایی‬ ‫می زنند؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬این دیدگاه درباره برخی ادم ها وجود دارد‪ .‬اما‬ ‫من سعی کرده ام حتی به این مورد هم مثبت نگاه کنم‬ ‫و انجام کار خیر را تحسین کنم‪.‬‬ ‫بیشتر توضیح می دهید؟‬ ‫‪ l‬ببینی��د‪ ،‬منتق��دان این ادم ها چه اس��تداللی دارند‪.‬‬ ‫می گوین��د این ادم ها به خاط��ر خودنمایی و نمایش‬ ‫دس��ت به اقدام��ات خیرخواهانه می زنن��د‪ .‬در حالی‬ ‫ک��ه من نگاه دیگری دارم‪ .‬من اعتق��اد دارم حتی اگر‬ ‫این کارها را یک نمایش بدانیم نمایش زیبایی است‪.‬‬ ‫نمایش قابل تحسینی است‪.‬‬ ‫شاید حق با شماست‪ .‬چون واقعا نمی توان‬ ‫درباره نیت ادم های��ی که به دیگران کمک‬ ‫می کنند دست به قضاوت زد؟‬ ‫‪ l‬بله‪ ،‬همین طور است‪ .‬همه حرف من این است که‬ ‫ما نباید به راحتی درباره قصد دیگران قضاوت کنیم‪.‬‬ ‫باید کار خوب را تحسین کنیم و کار نادرست را مورد‬ ‫انتق��اد قرار بدهیم‪ .‬اما ح��ق نداریم به بیراهه برویم و‬ ‫دست به پیشداوری بزنیم‪.‬‬ ‫اق��ای قطبی! قب��ول دارید ک��ه در این بین‬ ‫پیون��د اهال��ی فوتب��ال و اهال��ی هنر حتی‬ ‫می توان��د تبلیغ بهتری برای مش��ارکت در‬ ‫کارهای خیرخواهانه به حساب بیاید؟‬ ‫‪ l‬دقیقا همین طور اس��ت‪ .‬ما در بنیاد خیریه دل ش��یر‬ ‫همین هدف را دنبال کردیم تا ادم های ش��ناخته شده‬ ‫و محب��وب در عرصه هن��ر و ورزش مردم را بیش از‬ ‫پیش به مش��ارکت در امور خیریه تش��ویق کنند‪ .‬در‬ ‫هم��ه جای دنیا این اتفاق رخ می دهد‪ .‬چون بازیگران‬ ‫و فوتبالی ه��ا به خوبی می دانند که به جز قرار گرفتن‬ ‫در صفحه نخست روزنامه ها و خبرگزاری ها می توانند‬ ‫در عرصه های دیگری هم به جامعه شان خدمت کنند‪.‬‬ ‫این مش��ارکت چه تاثیری در ذهن مخاطب‬ ‫دارد؟‬ ‫‪ l‬ش��ما به من بگویید که چ��ه تاثیری باالتر از اینکه‬ ‫ی��ک جوان وقتی روزنام��ه ای را ورق می زند بازیکن‬ ‫محبوبش یا بازیگر محبوبش در عرصه س��ینما را در‬ ‫کنار کودکان بی سرپرس��ت می بیند‪ .‬لحظه ای که یک‬ ‫کودک محروم لبخند می زند‪ .‬این قشنگ نیست؟به نظر‬ ‫من خیلی لذتبخش اس��ت‪ .‬این مسائل در ذهن مردم‬ ‫تاثیر مثبتی به جای می گذارد و باعث می ش��ود مردم‬ ‫هم به انجام امور خیریه تشویق شوند‪ .‬باعث می شود‬ ‫که مردم نسبت به مشکالت یکدیگر بی تفاوت نباشند‬ ‫و در مواقع بحرانی دست همدیگر را بگیرند‪.‬‬ ‫به نظر ش��ما مش��ارکت در ام��ور خیر در‬ ‫فوتب��ال ایران تا چه حد انج��ام می گیرد و‬ ‫ایا این مشارکت از نظم و سازماندهی الزم‬ ‫برخوردار است؟‬ ‫‪ l‬به نظ��ر من ما نباید در مورد اهال��ی فوتبال ایران‬ ‫‪53‬‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪54‬‬ ‫بی انصاف��ی کنیم‪ .‬من اطمینان دارم ک��ه فوتبالی ها در‬ ‫ایران خیلی دلس��وز هس��تند‪ .‬بدون اگاهی این حرف‬ ‫را نمی زن��م‪ .‬در فوتب��ال ای��ران هم ادم ه��ای زیادی‬ ‫هستند که دست ادم های محروم را می گیرند‪ .‬اما یک‬ ‫اشکال بزرگ وجود دارد که باعث می شود این کارها‬ ‫چندان به چش��م نیاید‪ .‬ما در ایران از س��ازماندهی و‬ ‫نظم کافی برای تبلیغ امور خیریه برخوردار نیس��تیم‪.‬‬ ‫به طور پراکنده کمک می کنیم و دست ادم های نیازمند‬ ‫را می گیریم اما متاس��فانه کمتر کس��ی به این موضوع‬ ‫می اندیشد که اگر این اقدام ها سازماندهی شود تا چه‬ ‫ح��د می تواند د ر ترویج فرهنگ خیرخواهی مثمرثمر‬ ‫واقع شود‪ .‬در فوتبال ایران خیلی ها هستند که امکانات‬ ‫و ابزار الزم برای کم��ک به دیگران را دارند‪ ،‬اما باید‬ ‫مورد سازماندهی قرار بگیرند‪ .‬همین‪.‬‬ ‫بنابرای��ن ش��ما به نح��وه کمک رس��انی به‬ ‫ادم های نیازمن��د ایراد می گیرید‪ .‬درس��ت‬ ‫است؟‬ ‫‪ l‬بل��ه‪ ،‬چون برنامه ری��زی مدونی ب��رای انجام این‬ ‫کار نداریم‪ .‬همین امر باعث می ش��ود که مش��ارکت‬ ‫در امور خیرخواهانه چن��دا ن ترویج پیدا نکند‪ .‬ما در‬ ‫ایران انجمن های متعددی داریم که دست به کارهای‬ ‫خی��ر می زنند و ب��رای خدمت ب��ه محرومان تالش‬ ‫ش��بانه روزی دارند‪ ،‬ام��ا چون همیش��ه در انجام کار‬ ‫جمعی مشکل داشته ایم این انجمن ها را نیز به راحتی‬ ‫از قلم می اندازیم و به انها اهمیت نمی دهیم‪.‬‬ ‫بع��د از زلزله در ژاپن هم ب��رای کمک به‬ ‫مردم زلزله زده دس��ت ب��ه اقدامات مهمی‬ ‫ زدید‪ .‬تیم ش��یمیزو را به هلند بردید و برای‬ ‫امی��د دادن ب��ه بازماندگان س��ونامی با تیم‬ ‫اژاکس بازی دوس��تانه ای برگ��زار کردید‪.‬‬ ‫در این باره صحبت می کنید؟‬ ‫‪ l‬بله‪،‬وقت��ی به هلند رفتی��م‪ ،‬بغض کردم‪ .‬گفتم همه‬ ‫مردم دنیا باید دل های بزرگی داش��ته باشند و همیشه‬ ‫ب��رای کمک به یکدیگر اماده باش��ند‪ .‬گفتم ما به این‬ ‫دلیل این بازی دوس��تانه ر ا ترتیب داده ایم که به مردم‬ ‫ژاپن ثابت کنیم اتفاقی که برای ش��ما رخ داده اس��ت‬ ‫هم��ه دنیا را دچار اندوه کرده و همه مردم دنیا در غم‬ ‫از دس��ت دادن عزیزان شما با شما شریک هستند‪ .‬ان‬ ‫لحضات یکی از قشنگ ترین لحظه های زندگی ام بود‪.‬‬ ‫ایا این ح��رکات خیرخواهانه ادامه خواهد‬ ‫داشت؟‬ ‫‪ l‬ش��ک نکنید که ادامه دارد‪ .‬خود ش��ما هم اش��اره‬ ‫کردی��د که ما ب��ا انجام ای��ن بازی ها بیش��تر از انکه‬ ‫بخواهیم به بازماندگان س��ونامی در ژاپن کمک مالی‬ ‫کنیم س��عی داریم به انها امی��د بدهیم‪ .‬به انها بگوییم‬ ‫زندگی همچنان جریان دارد و شما نباید نا امید شوید‬ ‫چون همه مردم دنیا در کنارتان هستند‪.‬‬ ‫ی و زلزله در ژاپ��ن گویا در روحیه‬ ‫س��ونام ‬ ‫شما خیلی تاثیرگذار بوده است‪ .‬با حرارت‬ ‫خاصی در مورد این اتفاق صحبت می کنید؟‬ ‫‪ l‬مگر می توانم بی تفاوت باش��م؟ مردم دنیا باید در‬ ‫مواقع بحرانی در کنار همدیگر باش��ند‪ .‬تنها کاری که‬ ‫از دس��ت من برمی اید این اس��ت که ب��ا اعضای تیم‬ ‫ش��یمیزو به کمپ هایی که زلزله زدگان در انها اسکان‬ ‫پیدا کرده اند سر بزنیم و با فرزندانی که زانوی غم بغل‬ ‫گرفته ان��د فوتبال بازی کنیم و ب��ه انها روحیه و امید‬ ‫بدهیم که شما باید به زندگی برگردید‪.‬‬ ‫ای��ن کار چقدر در روحیه انه��ا تاثیرگذار‬ ‫بوده است؟‬ ‫‪ l‬ادم هایی که زلزله را تجربه می کنند خیلی س��خت‬ ‫لبخند می زنند‪ .‬م��ا با این بچه ها فوتبال بازی می کنیم‬ ‫و انها می خندند‪ .‬صدای خنده شان در کمپ می پیچد‪.‬‬ ‫خب این خیلی ارزش��مند است‪ .‬خیلی زیباست‪ .‬انها‬ ‫بیش از کمک مالی به روحیه و امید نیاز دارند‪g .‬‬ ‫گزارشی از فعالیت های یک بنیاد امور خیریه‬ ‫تکل روی پای خودخواهی‬ ‫‪2‬‬ ‫دو س��ال پیش روز عید سعید فطر افشین قطبی در‬ ‫رستوران اس��فندیار که مالکیت ان را دایی اش بر عهده‬ ‫دارد‪ ،‬روب��ه روی ی��ک روزنامه نگار نشس��ته ب��ود و از‬ ‫دغدغه های غیر فوتبالی اش با حرارت خاصی س��خن‬ ‫می گفت؛ «می خواهم کار خوبی انجام بدهم‪ .‬دوس��ت‬ ‫دارم از خودم یادگاری های خوب به جا بگذارم‪ .‬به همین‬ ‫دلیل تصمیم گرفته ام بنیاد خیریه ای تاسیس کنم‪ .‬البته به‬ ‫تنهایی نمی توانم‪ .‬به کمک خیلی ها نیاز دارم تا چیزی که‬ ‫در س��ر دارم را عملی کنم‪ ».‬در واقع طرح اولیه تاسیس‬ ‫موسسه ای خیریه توسط افشین قطبی مطرح شد‪ .‬او بارها‬ ‫در صحبت با نزدیکان خود تاکید کرده بود که عالقه مند‬ ‫است تا از موقعیت به وجود امده برای خود در ایران به‬ ‫بهترین شکل ممکن استفاده کند‪ .‬این بود که ایده تشکیل‬ ‫یک موسسه خیریه به طور جدی به وجود امد‪ .‬سرمربی‬ ‫وقت تیم ملی حتی نام این بنیاد خیریه را نیز انتخاب کرده‬ ‫بود؛ موسسه خیریه دل شیر‪ .‬موسسه ای که حاال تقریبا دو‬ ‫سال از عمر ان می گذرد و طرفداران زیادی هم پیدا کرده‬ ‫است‪.‬‬ ‫جذب ستاره ها در موسسه دل شیر‬ ‫افشین قطبی برای شروع کار تاکید کرده بود که باید از‬ ‫چهره های سرشناس در عرصه سینما و ورزش دعوت به‬ ‫عمل بیاید تا موسسه دل شیر به خوبی میان مردم مطرح‬ ‫ش��ود‪ .‬او گفته بود‪« :‬من با گاس هیدینک و پیم وربیک‬ ‫هم در کارهای خیریه ش��رکت ک��رده ام و معتقدم بهتر‬ ‫اس��ت این کارها شکل علنی پیدا کند تا مردم هم برای‬ ‫کمک به همنوع خود و همچنین دستگیری از کودکان‬ ‫بی سرپرستتشویقشوند‪».‬‬ ‫او در حالی قصد داش��ت این موسسه خیریه را تاسیس‬ ‫کند که پیش از این کمتر کس��ی به فکر افت��اده بود در‬ ‫ی بزند؛ موضوعی که‬ ‫فوتبال ایران دست به چنین اقدام ‬ ‫خود قطبی هم به کنایه درباره اش س��خن گفته بود‪« :‬در‬ ‫اروپا انجام کارهای خیریه امری طبیعی است و کامال در‬ ‫میان مردم جا افتاده است اما در فوتبال ایران این موضوع‬ ‫خیلی کم به چشم می خورد‪ .‬نمی دانم چرا در فوتبال ایران‬ ‫این اقدامات کمرنگ است اما باید کمک کنیم که مساله‬ ‫خیرخواهی برای دیگ��ران به یک وظیفه یا یک عادت‬ ‫تبدیل شود‪ ».‬با همه این حرف ها اما نقشه راه کامال روشن‬ ‫بود‪ .‬موسسه دل شیر برای ش��روع می بایست برخی از‬ ‫ستاره های سینما را متقاعد می کرد که عضویت در این بنیاد‬ ‫خیریه را بپذیرند‪ .‬تماس ها شروع شد و ستاره های مطرحی‬ ‫چون اصغر فرهادی‪ ،‬نیکی کریمی‪،‬پیمان معادی‪ ،‬مصطفی‬ ‫زمانی و هنگامه قاضیانی با کمال میل دعوت افشین قطبی را‬ ‫پذیرفتند‪ .‬انها تاکید کرده بودند معموال برای انجام یک کار‬ ‫خیر از انها بارها دعوت شده‪ ،‬اما اعتماد به ان بنیاد خیریه‬ ‫گاهی انقدر سخت است که این ستاره ها عضو شدن در‬ ‫ن قطبی در‬ ‫انها را رد کرده اند‪ .‬اما با توجه به حضور افش��ی ‬ ‫موسسه خیریه دل شیر انها دعوت او را بالفاصله قبول کرده‬ ‫بودند‪.‬‬ ‫افتتاح موسسه دل شیر‬ ‫بیستم تیرماه‪ 89‬برای افشین قطبی و نزدیکانش روز ویژه ای‬ ‫بود‪ .‬انها باالخره بعد از چند ماه برنامه ریزی و تالش برای‬ ‫جذب س��تاره ها و چهره های سرشناس ورزش و سینما‬ ‫قصد داشتند فعالیت های موسسه دل شیر را رسما معرفی‬ ‫کنن��د‪ .‬به همین دلیل حضور و کمک رس��انی در یکی از‬ ‫محروم ترین ش��یرخوارگاه های تهران را در دس��تور کار‬ ‫خود قرار دادند‪ .‬مناسبت مقدسی هم وجود داشت؛ مبعث‬ ‫حضرت رسول اکرم(ص)‪ .‬افشین قطبی سرمربی تیم ملی‬ ‫ایران برنامه خیریه خود را با نام «دل شیر» کلید زد‪ .‬قطبی که‬ ‫موفق ش��ده بود ستاره ها و چهره های مطرح را در این امر‬ ‫خیر شریک کند در شیرخوارگاه «شبیر» رسما فعالیت های‬ ‫خود در این زمینه را معرفی کرد‪ .‬ورود ماشین های انها به‬ ‫حیاط مجموعه کافی بود تا بچه ها با هیجان از اتاق های شان‬ ‫بیرون بریزند‪ .‬انها قطبی یا دیگر ستاره ها را نمی شناختند اما‬ ‫با این وجود این میهمان ها برای شان ویژه به نظر می رسیدند‪.‬‬ ‫حضور نیکی کریمی‪ ،‬مصطفی زمانی و هنگامه قاضیانی‬ ‫بازیگران سرشناس سینمای ایران در این مراسم باعث شده‬ ‫بود تا رسانه ها در این زمینه با حساسیت و دقت بیشتری به‬ ‫جزئیات این مراسم بپردازند‪ .‬در مراسم افتتاحیه ابتدا خیرین‬ ‫از کودکان شیرخوارگاه دیدن کردند‪ .‬البته این اولین بار نبود‬ ‫که قطبی خود را در جمع کودکان قرار می داد‪ .‬او پیش از اینها‬ ‫همراه همسرش برای دیدار با کودکان سرطانی بیمارستان‬ ‫محک رفته بود و انجا با کودکان رابطه ای صمیمی برقرار‬ ‫کرده بود‪ .‬در موسسه شبیر هم او همان تکنیک را استفاده‬ ‫می ک��رد تا خنده بر لبان کودکان بنش��یند‪ .‬او خیلی زود با‬ ‫بچه ها اخت می شد‪ .‬در اغوش شان می گرفت و برای شان‬ ‫حرف های قشنگ می زد؛ «پسر گلم تو فوتبالیست بزرگی‬ ‫صمیمیت میان ورزشی ها و اهالی هنر‬ ‫یکی از نکاتی که برای س��رمربی تیم ملی اهمیت زیادی‬ ‫داش��ت ایج��اد ارتباطی صمیمانه بین جامع��ه ورزش و‬ ‫هنرمندان برای پیگیری اهداف انسان دوستانه بود؛ چیزی‬ ‫که کمتر در ایران دیده می شد‪ .‬با تاسیس بنیاد خیریه دل شیر‬ ‫هنرمندان و ورزشکاران سرشناس این فرصت را پیدا کردند‬ ‫که بی��ش از پیش در کنار یکدیگر قرار بگیرند‪ .‬همچنین‬ ‫موضوعی که تمام اعضای انجمن روی ان تاکید داشتند‬ ‫انجام کارهای فرهنگی و استعدادیابی بود‪ .‬چرا که به نظر انها‬ ‫قبل از این گروه زیادی برای کمک های مالی فعالیت هایی‬ ‫انجام داده بودند و در این ش��رایط جای چنین گزینه هایی‬ ‫تا حدود زیادی خالی بود‪ .‬نیکی کریمی س��خنگوی این‬ ‫انجمن بارها تاکید کرده که قرار است اعضا در مقاطع زمانی‬ ‫مختلف اهداف فرهنگی و انسان دوستانه خود را پیگیری‬ ‫کنند و باید از این به بعد منتظر خبرهای پرس��روصدای‬ ‫دیگری از طرف این انجمن بود؛ گروهی که قرار اس��ت‬ ‫بعد از سال ها یک کار متفاوت انجام دهند‪ .‬هر چند با رفتن‬ ‫افشین قطبی از ایران فعالیت های این موسسه تا حدودی‬ ‫افت کرده‪ ،‬اما به نظر می رسد این مربی خبرساز همچنان‬ ‫به گفته های خود درباره جدی تر شدن فعالیت های موسسه‬ ‫دل ش��یر اعتقاد دارد؛ «این بچه ها استعدادهای درخشانی‬ ‫دارند‪ .‬این حرکت هم برای یک روز و چند ساعت نیست‪.‬‬ ‫حتی اگر از ایران بروم هم این مسیر ادامه پیدا می کند و ما‬ ‫این بنیاد را به کمک دوستانم نگه خواهیم داشت و در کنار‬ ‫کودکانمی مانیم‪».‬‬ ‫پاکسازی طبیعت‬ ‫«قصد داریم به اتفاق دوستان و اعضای موسسه دل شیر به‬ ‫توچال برویم و در امر پاکسازی محیط زیست کار کوچکی‬ ‫جواد زرینچه از اقدامات خیرخواهانه نسل گذشته می گوید‬ ‫جواد زرینچه‬ ‫‪3‬‬ ‫م��ا بای��د همیش��ه این‬ ‫مس��اله را م��رور کنی��م که‬ ‫ی��ک س��ری از ادم ه��ا در‬ ‫اطراف ما زندگ��ی می کنند‬ ‫که مش��کالت عدیده مالی‬ ‫زندگی انها را تحت الشعاع قرار داده است‪ .‬شاید برای‬ ‫اهالی فوتبال و به خصوص فوتبالیست ها یک میلیون‬ ‫یا دو میلیون مبلغ زیادی به حس��اب نیاید‪ ،‬اما همین‬ ‫مبل��غ می تواند زندگی خیلی ها را نج��ات بدهد‪ .‬به‬ ‫نظرم ما نباید به راحتی درباره فوتبالیست ها قضاوت‬ ‫کنیم‪ .‬مثال بگوییم که بازیکنان در فوتبال ایران فقط به‬ ‫فکر خودشان هستند‪ .‬نه‪ ،‬اینطور نیست‪ .‬من معتقدم‬ ‫بازیکنان خوب و با معرفت��ی در فوتبال ایران وجود‬ ‫دارند که به همنوعان خودشان هم فکر می کنند و به‬ ‫شیوه های مختلف سعی می کنند به ادم های مستحق‬ ‫کمک کنند‪ ،‬اما رسانه ها خیلی موثر هستند که درباره‬ ‫این حرکت دس��ت به تبلیغات وس��یع بزنند و همه‬ ‫اهالی فوتبال را تش��ویق کنند ک��ه در انجام حرکات‬ ‫خیرخواهان��ه و انسان دوس��تانه از یکدیگر س��بقت‬ ‫بگیرند‪ .‬اما متاس��فانه در فوتبال ما مسائل دیگری مورد‬ ‫رقابت قرار گرفته است‪ .‬خیلی ها فقط عالقه مندند جای‬ ‫یکدیگر را در تیم های مختلف بگیرند‪ .‬برای رسیدن به‬ ‫نیمکت یکدیگر خیلی ها دست به کارهایی می زنند که‬ ‫من از گفتن ان پرهیز می کنم‪ .‬بنابراین رسانه ها باید در‬ ‫این باره دس��ت به اطالع رسانی بزنند‪ .‬در ضمن اولین‬ ‫قدم این است که مس��ئوالن ما در امور خیریه شرکت‬ ‫کنند تا دیگران هم تش��ویق ش��وند در چنین مراسمی‬ ‫ش��رکت کنند‪ .‬در این بین نقش باش��گاه ها هم خیلی‬ ‫اهمیت دارد‪ .‬باش��گاه ها که همگ��ی عنوان فرهنگی ‪-‬‬ ‫ورزش��ی را با خود یدک می کش��ند باید در این زمینه‬ ‫حساسیت های منطقی از خود نشان بدهند‪ .‬شاید باور‬ ‫نکنید اما در زمانی که ما بازی می کردیم بازیکنان خیلی‬ ‫بیشتر از حاال به فکر ادم های مستحق و نیازمند بودند‪.‬‬ ‫همیشه با خودمان فکر می کردیم که اگر دست یک فقیر‬ ‫را بگیریم در ادامه راه زندگی مان خدا هم دس��ت ما را‬ ‫خواهد گرفت‪ .‬من واقعا به این مساله اعتقاد دارم‪ .‬شک‬ ‫ندارم که فوتبالیست های ما هم این مساله را می دانند و‬ ‫به ان ایمان دارند‪ .‬اما به عنوان یک برادر بزرگتر از انها‬ ‫می خواهم که همیشه به فکر ادم های نیازمند هم باشند‬ ‫و همه چیز را تنها برای خودش��ان نخواهند‪ .‬زمانی که‬ ‫ما بازی می کردیم خیلی از این موارد پیش می امد‪ .‬مثال‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫شاهرخ بیانی همیشه بانی خیر بود‬ ‫ش��اهرخ بیانی در تمرین از بچه ها می خواست که به‬ ‫فالن خانواده کمک کنند‪ ،‬او همیش��ه بانی خیر بود‪.‬‬ ‫بازیکنان هم با جان و دل پول جمع می کردند‪ .‬اما چرا‬ ‫در فوتبال ما این اتفاق ها کمتر به چشم می خورد‪ .‬به‬ ‫نظرم دلیل روشنی دارد؛ هر کسی که در جایی دست‬ ‫به یک عمل خیرخواهانه می زند مورد انتقاد بعضی از‬ ‫ادم های مریض قرار می گیرد‪ .‬این عده که تعدادشان‬ ‫هم زیاد نیست بالفاصله ان فرد را متهم به ریاکاری‬ ‫و تظاه��ر می کنند‪ .‬در صورتی که فقط خدا می تواند‬ ‫در مورد عمل ما دس��ت به قضاوت بزند‪ .‬نباید ادمی‬ ‫ که یک کار انسان دوس��تانه انجام داده را متهم کنیم‪.‬‬ ‫ی ترویج اعمال خیر خواهانه است‪.‬‬ ‫این بهترین راه برا ‬ ‫بعضی ه��ا اعتقاد دارند که کار خی��ر باید به صورت‬ ‫علنی انجام شود‪ .‬خب من موافق این دیدگاه هستم‪.‬‬ ‫اگر کار انسان دوس��تانه مان را اشکار کردیم در واقع‬ ‫نوعی کار تبلیغی انجام داده ایم که دیگران هم دست‬ ‫به کارهای خیر بزنند و دس��ت نیازمندی را بگیرند‪.‬‬ ‫برای انجام این کار هم به نظرم بهتر اس��ت رسانه ها‬ ‫و حتی تلویزیون از ادم های خیر نام ببرند و فرهنگ‬ ‫کم��ک ب��ه دیگ��ران در چارچوب ه��ای منطقی را‬ ‫جا بیندازند‪ .‬طوری که ادم های متمول عمل به این کار‬ ‫را یک نوع وظیفه برای خود بدانند‪ .‬من مطمئن هستم‬ ‫که ما بازیکن��ان و مربیان با معرفتی داریم‪ .‬انها همین‬ ‫االن هم در امور خیریه کارهای بزرگی انجام می دهند‬ ‫اما دوست ندارند کس��ی متوجه این کارها شود‪ .‬اما‬ ‫شاید بهتر است انها هم در این مورد تجدید نظر کنند‪.‬‬ ‫چون لذت انجام کار خیر در این اس��ت که ان را به‬ ‫صورت جمعی در بین خودمان جا بیندازیم‪g .‬‬ ‫ورزش‬ ‫می شی و‪ »...‬قطبی در ان مراسم گفته بود‪« :‬متاسفانه در ایران‬ ‫چهره های سرشناس هنر و ورزش تا به حال کمتر حرکتی‬ ‫مداوم و اصولی در رابطه با اعمال خیریه داش��ته اند و من‬ ‫احس��اس کردم چنین اتفاقی باید از یک جایی اغاز شود‪.‬‬ ‫بی ش��ک اگر چهره های مورد عالقه مردم دست به چنین‬ ‫اقداماتی بزنند الگوی خوبی برای توسعه این حرکت ها در‬ ‫جامعه خواهد بود‪ .‬این ایده ای بود که مدت ها در سر داشتم‪.‬‬ ‫می خواستم به بچه های سرزمینم کمکی کنم‪ .‬من عاشق انها‬ ‫هستم‪ .‬خیلی از این بچه ها می توانند فوتبالیست های بزرگی‬ ‫شوند‪».‬‬ ‫پس از حرف های قطبی اکث��ر واکنش ها درباره حرکت‬ ‫خیرخواهانه س��رمربی وقت تیم ملی مثبت بود تا جایی‬ ‫که تعدادی از هنرمندان و ورزش��کاران سرشناس کشور‬ ‫تصمیم گرفتند به «دل ش��یر»ی ها بپیوندند‪ .‬بدین ترتیب‬ ‫شیرخوارگاه شبیر که در منطقه پانزده تهران واقع شده است‬ ‫دیگر جای ناشناسی نبود‪ .‬خیلی ها به میدان خراسان‪17 -‬‬ ‫ش��هریور جنوبی ‪ -‬بعد از تیر دو قلو‪ ،‬روبه روی درمانگاه‬ ‫‪ 15‬ش��عبان‪ ،‬ش��یرخوارگاه ش��بیر می رفتند تا به کودکان‬ ‫بی سرپرس��ت کم��ک کنن��د‪ .‬در واقع انجمن دل ش��یر‬ ‫تصمی��م گرف��ت تا اس��تارت کار را با حض��ور در یکی‬ ‫از مراک��ز نگه��داری از ک��ودکان بی سرپرس��ت بزن��د‪.‬‬ ‫به خاطر همین شیرخوارگاه شبیر انتخاب شد‪ .‬جایی که‬ ‫برخالف گروه دیگری از مراکز مشابه انقدرها برای مردم‬ ‫شناخته شده نبود و حضور افشین قطبی و ستاره های سینما‬ ‫می توانست بهترین اتفاق ممکن برای شناساندن این مرکز‬ ‫به مردم باشد‪ .‬ان روز در شیرخوارگاه شبیر اتفاقات ویژه ای‬ ‫رخ داد‪ .‬حضور اعضای انجمن با اس��تقبال گرم کودکان‬ ‫بی سرپرست شیرخوارگاه شبیر همراه شد‪ .‬انها که بیشتر‬ ‫در رده های س��نی ‪ 2‬تا ‪ 7‬سال بودند با دیدن سرمربی تیم‬ ‫ملی و هنرمندان سینما حسابی به وجد امده و خوشحال‬ ‫بودند‪ .‬نکته جالب توجه برخورد این دو گروه با هم بود‪.‬‬ ‫سوپراستارها بدون توجه به حضور دوربین ها و موقعیت‬ ‫شغلی در کنار بچه ها بازی می کردند و به شعرهای کودکانه‬ ‫انها گوش می دادند‪ .‬بخش اصلی کار اما قس��متی بود که‬ ‫به پیشنهاد افشین قطبی با حضور اعضای انجمن و مدیر‬ ‫شیرخوارگاه بدون حضور خبرنگاران برگزار شد‪ .‬در این‬ ‫قسمت اعضا از مدیریت مجموعه خواستند تا فهرستی از‬ ‫نیازهای اساسی مجتمع را در اختیارشان قرار بدهد‪ .‬بعد از‬ ‫ان در جلس��ه ای که با حضور اعضای دل شیر برگزار شد‬ ‫مقرر شد تا بخش اصلی این نیازها براورده شود‪.‬‬ ‫انجام بدهیم» گفتن این حرف ها از زبان افشین قطبی در‬ ‫برنام��ه ورزش و مردم کافی بود تا بس��یاری از مردم در‬ ‫روزی که قطبی وعده پاکسازی توچال را داده بود به انجا‬ ‫بروند و در این امر خیر شرکت کنند‪ .‬پاکسازی توچال‬ ‫هم طرح پیشنهادی افشین قطبی بود که اعضای موسسه‬ ‫دل شیر ضمن قبول این دعوت به توچال رفتند تا در کنار‬ ‫مردم دست به یک کار پسندیده و اخالقی بزنند‪ .‬پاکسازی‬ ‫توچال بیش از پیش مورد توجه رس��انه ها قرار گرفت‪.‬‬ ‫خیلی ها امده بودند تا در این برنامه شرکت کنند‪ .‬قطبی‬ ‫دستکش داشت و با عالقه خاصی در پاکسازی طبیعت‬ ‫فعالی��ت می کرد‪ .‬او همچنین با کارگرهای ش��هرداری‬ ‫هم صحبت می شد‪ ،‬با انها عکس یادگاری می انداخت و‬ ‫با انها شوخی می کرد‪ .‬عالقه شدید مردم به محیط زیست‬ ‫و همچنین توجه ویژه رسانه ها به این برنامه باعث شد تا‬ ‫افشین قطبی در پایان این برنامه بگوید‪« :‬هر اتفاقی که رخ‬ ‫بدهد این موسسه باید فعالیت های خودش را ادامه بدهد‪.‬‬ ‫چه من در ایران باشم و چه نباشم دوست دارم که اعضا‬ ‫با همین انگیزه و اشتیاق کارشان را دنبال کنند‪ ».‬این اتفاق‬ ‫اما رخ داد‪ .‬قطبی دست از فعالیت های خیرخواهانه اش‬ ‫برنداش��ت‪ .‬وقتی به ژاپن رفت و سرمربیگری شیمیزو‬ ‫را بر عه��ده گرفت چند ماه بع��د ژاپن دچار حادثه تلخ‬ ‫ی شد تا این مربی تیمش را برای انجام یک بازی‬ ‫سونام ‬ ‫خیرخواهانهبههلندببرد‪.‬‬ ‫ش��یمیزو در بازی دوستانه ای به یاد قربانیان حادثه تلخ‬ ‫سونامی و با شعار «هنوز امید زنده است» شرکت کرد‪.‬‬ ‫قطبی در بدو ورود به هلند گفت‪« :‬خوشحالم که در این‬ ‫چند ماهه در کنار مردم ژاپن بودم و حاال در هلند همه ما‬ ‫جمع شدیم تا نمایش زیبایی از فوتبال را به یاد قربانیان‬ ‫حوادث تلخ رخ داده در ژاپن برگزار کنیم‪».‬‬ ‫قطبی همچنین تیمش را در دیداری دوستانه و خیریه‬ ‫با جوبیلو ایواتا ش��رکت داد‪ .‬افش��ین قطبی پس از این‬ ‫دیدار خیریه گفت‪« :‬اول از همه به عنوان مربی اس پالس‬ ‫خوش��حالم که به نحوی توانس��تم در کم��ک به مردم‬ ‫زجرکشیدهسهیمباشم‪.‬بهنظرمنشاندادیمکههمبستگی‬ ‫باالیی داریم‪ .‬این بازی نماد امید بود‪g ».‬‬ ‫‪55‬‬ ‫وقتی ستاره ها به همنوع خود می اندیشند‬ ‫به دیگران فکر کردن‬ ‫‪ 4‬اقدام های انسان دوستانه به صورت دسته جمعی در فوتبال ایران هنوز به اندازه کافی رواج نیافته‪ ،‬هر چند برخی تیم ها از جمله‬ ‫تیم رسانه ورزش که چهره هایی چون عادل فردوسی پور و رض ا ترابیان هم در ان حضور دارند گاهی دست به اقدامات خیر خواهانه‬ ‫می زنند و در بازی های خیریه شرکت می کنند‪ ،‬اما با این حال چه کسی است که نداند در فوتبال ایران موضوع شرکت در کارهای‬ ‫خیرخواهانه همچنان با ضعف هایی روبه رو است‪ .‬شرکت نکردن یا مشارکت ضعیف در انجام کارهای خیرخواهانه در میان اهالی‬ ‫فوتبال ایران اتفاق تلخی است‪ ،‬اما ماجرا وقتی جالب تر می شود که امارها نشان می دهد در فوتبال اروپا اقدامات خیرخواهانه‬ ‫ی هم به اطرافیان خود نگاه کنند‪.‬‬ ‫به دفعات انجام می شود‪ .‬شاید گاهی ضروری است که باشگاه ها و به طور کلی اهالی فوتبال کم ‬ ‫افرادی که با فقر زندگی می کنند را شناسایی کنند و به انها کمک کنند‪ ،‬اما در فوتبال ایران خیلی کم پیش می اید که چنین‬ ‫دغدغه هایی در میان اهالی فوتبال شکل بگیرد‪ .‬در ادامه این گزارش نمونه هایی وجود دارد که شاید بهتر است با دقت بیشتری انها‬ ‫را مرور کنیم؛ نمونه هایی که در فوتبال اروپا و دیگر نقاط جهان دستگیری و کمک به همنوع در ان دیده می شود‪.‬‬ ‫مراسم خیریه در برنابئو‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫همین چند هفته پیش در زمین برنابئو همزمان با یک بازی بزرگ مراس��م خیریه ای برگزار ش��د‪.‬‬ ‫بازیکنان درون زمین نبودند‪ ،‬بلکه با یک هدف انسان دوستانه‪ ،‬جمعی از افراد خیر دور هم جمع‬ ‫ش��دند‪ .‬بنیاد خیریه رئال مادرید و بنیاد خیریه ماکیاس چوکرون‪ ،‬مراسمی را با عنوان « هائیتی و‬ ‫رئال مادرید» تدارک دیدند‪ .‬روی زمین برنابئو یک سکوی بزرگ تعبیه شد تا خوانندگان بزرگی‬ ‫روی این س��کو ترانه های خود را اجرا کنند‪ 600 .‬نفر در این مراس��م حضور داش��تند‪ .‬قیمت‬ ‫بلیت ه��ا بین ‪ 150‬تا ‪ 250‬یورو بود که کل این پول صرف کالج س��ن جراردو در هائیتی ش��د‪.‬‬ ‫جایی که توسط زلزله در سال ‪ 2010‬در این کشور تخریب شد‪ .‬پیش از این تراژدی‪ ،‬این مدرسه‬ ‫میزب��ان ‪ 1200‬کودک بود و هدف بنیاد خیری��ه رئال مادرید‪ ،‬احداث دوباره این کالج با ‪1500‬‬ ‫کودک و ‪ 26‬معلم است‪ .‬کمک هایی که اسپرانزا اخیره و فلورنتینو پرز برای این مراسم‬ ‫کردند‪ ،‬نقش بسزایی در بهتر برگزار شدنش داشت‪ .‬شخصیت های فرهنگی‪ ،‬هنری‪،‬‬ ‫سیاس��ی و بازیگرانی همچون انا دواتو‪ ،‬ایمانول ارایس‪ ،‬سروانتس‪ ،‬وکتور اچا‬ ‫و انریکه مویجیکا در این مراسم حضور داشتند‪ .‬در طول این مراسم خیریه‪،‬‬ ‫حراجی های ویژه ای هم برگزار شد‪ .‬از راکت نادال در فینال رولند گاروس‬ ‫گرفته تا پیراهن لس انجلس لیکرز امضا ش��ده توسط پائو گسول یا لباس‬ ‫فرنان��دو الونس��و در گرند پریک��س اخیر در والنس��یا‪ .‬همچنین پیراهن‬ ‫س��ارا باراس در لورکا‪ ،‬پیراهن صورتی البرت��و کونتادور در ‪ 2011‬و‬ ‫کفش های ژاوی الونسو در فینال مستایا‪ .‬اما یکی از یادگاری هایی که‬ ‫پول زیادی را نصیب این مراس��م کرد‪ ،‬پیراهن کریستیانو رونالدو در‬ ‫فینال کوپا بود؛ همان پیراهنی که با ان توانس��ت یک گل تاریخی را‬ ‫به ثمر برساند‪g .‬‬ ‫کلینزمن‪ ،‬شاگرد نانوایی‬ ‫او محبوب ترین چهره فوتبال المان نزد ایرانی هاس��ت‪ .‬مربی که در س��ال های بازیگری اش از لحاظ تکنیکی‬ ‫نمایش چش��م نوازی داش��ت خیلی زود در قلب میلیون ها ایرانی جای خودش را باز کرد؛ یورگن کلینزمن‪.‬‬ ‫یورگن در زمان زلزله رودبار در کشورمان یکی از کسانی بود که در گرما گرم جام جهانی ‪ 90‬نظر جامعه فوتبال‬ ‫بین المللی را به کمک به حادثه دیدگان جلب کرد‪ .‬شاید با این عبارت بیشتر خود را معرفی کند؛ «هر کجا که بروم‬ ‫هرگز کسانی را که تا رسیدن به این مرحله مرا کمک کرده اند فراموش نخواهم کرد‪ ».‬البته احساس کمک‬ ‫به همنوع به صورت تصادفی در وجود کلینزمن پدیده نیامده است‪ .‬او برای خودنمایی این کارها‬ ‫را انجام نداد‪ .‬چه کلینزمن خود را تنها یک فوتبالیس��ت نمی داند و اصالت خود را فراموش‬ ‫نمی کند‪ .‬او گفته است‪« :‬همیشه گذشته ام را به خاطر دارم و مدرک و اولین حکم قهرمانی ام‬ ‫هنوز بر دیوار نانوایی والدینم در شهر اشتوتگارت نصب است‪ ».‬اما چه اتفاقی باعث شده‬ ‫تا کلینزمن قدر همنوعان��ش را بداند و همواره در انجام کارهای خیرخواهانه پیش قدم‬ ‫ش��ود‪ .‬کلینزمن سال ها به عنوان شاگرد نانوایی کار می کرد تا از این طریق به والدینش‬ ‫کمک کند‪ .‬او در مصاحبه ای گفته است‪« :‬کارگران نانوایی ‪ 14‬تا ‪ 16‬ساعت در روز را در‬ ‫مغازه کار می کنند‪ .‬وقتی که روزی دو بار به عنوان یک بازیکن حرفه ای تمرین می کنم‪،‬‬ ‫متوجه می ش��وم که کار انها بسیار س��خت تر از من است‪ ».‬او چه در دوران بازیگری‪،‬‬ ‫چه در پروژه های اینترنتی‪ ،‬بنیادها و کارهای خیریه همیشه با جدیت کار خود را دنبال‬ ‫کرده و به موفقیت رسیده است‪g .‬‬ ‫‪56‬‬ ‫همکاری بکام و دختر کلی برای مبارزه با فقر در افریقا‬ ‫کمک اتوئو به دانشجویان یائونده‬ ‫بنیاد خیریه ای که توس��ط «ساموئل اتوئو» مهاجم‬ ‫سرشناس تیم فوتبال بارسلونا در کامرون تاسیس‬ ‫شده به س��اخت یک بیمارس��تان در این کشور‬ ‫کمک ک��رد‪« .‬ژان تاب��ی مانگا» رئیس دانش��گاه‬ ‫«یائون��ده» که بانی س��اخت این بیمارس��تان بود‬ ‫اع�لام کرد که اتوئو با کم��ک مالی در این زمینه‬ ‫موافقت کرد‪ .‬البته این فقط یک کار بشر دوستانه‬ ‫توس��ط اتوئو نبود‪ ،‬بلکه تعه��د او را به اقدامات‬ ‫خیریه نشان می داد‪ .‬بنیاد خیریه اتوئو پیش از این‬ ‫نیز هزینه تحصیل بیش از ‪ 50‬نفر از دانش��جویان‬ ‫برجسته دانشگاه یائونده را در رشته های مختلف‬ ‫تقبل کرده بود که مبلغ بورسیه هر دانشجو تقریبا‬ ‫هزار یورو است‪ .‬ستاره نام اشنای فوتبال جهان‬ ‫اغلب بخش��ی از ثروت خ��ود را به حمایت‬ ‫از اقدام��ات خیرخواهان��ه در کش��ورش‬ ‫اختص��اص داده و همچنی��ن ب��ه‬ ‫پرداخت پاداش های ویژه به‬ ‫هم تیمی ه��ای کامرونی اش‬ ‫شهرت دارد‪g .‬‬ ‫بازیک��ن انگلیس��ی لس انجلس گالکس��ی با هم��کاری فرزند‬ ‫محمدعلی کلی یکی از تاریخی ترین کمک های مالی را در‬ ‫بنیاد موسوم به اسمان ابی داشت‪ .‬دیوید بکام با همکاری‬ ‫لیال علی‪ ،‬فرزند بوکسور مسلمان ایاالت متحده در بنیاد‬ ‫خیری��ه اس��مان ابی که با مش��ارکت رائ��ول‪ ،‬زیدان و‬ ‫مک منمن شکل گرفته و از سوی سازمان ملل متحد نیز‬ ‫به رسمیت شناخته شده‪ ،‬سرمایه گذاری کرده و در قدم‬ ‫اول از س��وی خود مبلغ ‪ 8/5‬میلیون دالر اختصاص داد‪.‬‬ ‫به توصیه یک مقام مسئول در این بنیاد خیریه‪ ،‬تمام این‬ ‫مبلغ برای مبارزه با فقر در چند کشور افریقایی صرف شد‪.‬‬ ‫لیال علی نیز مبلغ ‪ 4/7‬میلیون دالر برای کمک به این بنیاد‬ ‫اختصاص داد‪ .‬دو شرکت تولید پوشاک در امریکا‬ ‫نیز حامی مالی این حرکت بودند و مبلغ‬ ‫‪ 6/5‬میلیون دالر ب��ه این واحد‬ ‫کمک کردند‪g .‬‬ ‫فیگو‪ ،‬سفیر بین المللی مبارزه با بیماری سل‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫لوئیز فیگو نیز نزد فوتبالدوستان ایرانی چهره محبوبی است‪ .‬او در دوران بازیگری اش یک‬ ‫استثنا بود‪ .‬هنوز خیلی ها بازی های به یاد ماندنی اش در بارسلونا و رئال مادرید را به خاطر‬ ‫دارن��د‪ .‬اما این چه��ره محبوب نه تنه��ا در عرصه بازیگری‬ ‫بلک��ه در زندگی ش��خصی اش نی��ز اقدام��ات ویژه ای‬ ‫داش��ته اس��ت‪ .‬س��ازمان جهانی مبارزه با بیماری سل‬ ‫دو س��ال پیش از انتصاب لوییس فیگو به عنوان سفیر‬ ‫بین المللی مبارزه با بیماری س��ل خب��ر داد تا هافبک‬ ‫وقت اینتر ش��هرت و محبوبیت خود را برای افزایش‬ ‫اگاه��ی عمومی درباره بیماری س��ل و نی��از به مبارزه‬ ‫ب��ا این بیماری خطرن��اک که روزانه ج��ان ‪ 4400‬نفر‬ ‫را در جه��ان می گیرد به کار ببندد‪ .‬لوئیز فیگو‪ ،‬س��تاره‬ ‫فوتبال پرتغال و باش��گاه رئال مادرید اس��پانیا همچنین‬ ‫یک بنی��اد خیریه به نام خود ب��رای کمک به‬ ‫جوانان محروم و بی بضاعت در شهر‬ ‫لیسبون پایتخت پرتغال تاسیس‬ ‫کرده است‪g .‬‬ ‫حمایت رئال مادرید از بنیاد خیریه قلب اسپانیا‬ ‫رئال مادرید بهمن ماه س��ال گذشته دس��ت به اقدامی خیرخواهانه‬ ‫زد‪ .‬بنیاد خیریه رئال مادرید‪ ،‬توافقی با بنیاد خیریه قلب اس��پانیا امضا‬ ‫کرد تا راه های پیش��گیری از بیماری های قلبی و روش های اموزش‬ ‫کاهش این نوع بیماری ها‪ ،‬پیش��رفت داشته باش��د‪ .‬این دو سازمان‪،‬‬ ‫برای دو س��ال اینده با یکدیگر همکاری و س��عی می کنند که روش‬ ‫پیش��گیری از بیماری های قلبی را به خص��وص به کودکان بیاموزند‪.‬‬ ‫خورخه والدانو به نمایندگی از باش��گاه رئال مادرید در این مراس��م‬ ‫حاضر بود‪ .‬اما این پایان اقدامات انسان دوس��تانه باشگاه رئال مادرید‬ ‫نبود‪ .‬همین چند ماه پیش مسابقه خیریه گلف برگزار شد‪ .‬بنیاد خیریه‬ ‫رئال مادرید مس��ابقه خیریه گلف خ��ود را با حضور امانوئل ادبایور‬ ‫و ی��رژی دودک به عنوان کاپیتان ه��ای دو تیم مقابل برگزار کرد که‬ ‫از رئالی ها‪ ،‬انریکه س��انچز‪ ،‬نایب رئیس بنی��اد خیریه رئال مادرید و‬ ‫ ایسیدرو سن خوزه‪ ،‬بازیکن سابق رئال مادرید حضور داشتند و سود‬ ‫حاصل از این مراس��م نیز به افراد معل��ول اختصاص یافت‪ .‬این دو‬ ‫بازیکن نمایشی در مضمون یادگیری گلف اجرا کردند‪ .‬بدین شکل‬ ‫که دودک نقش مربی را داشت و ادبایور نقش شاگرد‪g .‬‬ ‫‪57‬‬ ‫رحمتی‪ ،‬مهدوی کیا و دایی ب ه دیگران‬ ‫کمک می کنند‬ ‫برای پرداختن به مسائل اینچنینی وجود ندارد‪ .‬اما من واقعا‬ ‫از طرح چنین بحث هایی استقبال می کنم‪ .‬به نظرم نشریه‬ ‫شما دست به یک کار ارزشمند زده و دیگر رسانه ها نیز باید‬ ‫در این زمینه فرهنگ سازی کنند‪ .‬در سپاهان یک بار اتفاق‬ ‫خوبی رخ داد‪ .‬البته بازیکنان و مجموعه س��پاهان در این‬ ‫زمینه بارها دست به اقدامات خیرخواهانه زدند‪ ،‬اما در مورد‬ ‫یک اتفاق خود من خیلی خوشحال شدم؛ یک بار فردی‬ ‫که نزدیک بود به خاطر نداشتن دو میلیون ‪ 5‬سال در زندان‬ ‫بماند با پول بازیکنان از این گرفتاری خالص ش��د‪ .‬خب‬ ‫خیل��ی دلگرم کننده بود‪ .‬من واقعا ان روز لذت بردم چون‬ ‫بازیکنان با کمک مالی ش��ان یک فرد نیازمند را به اغوش‬ ‫خانواده اشبرگرداندند‪.‬‬ ‫در دیگر باش��گاه های ما ه��م این اتفاقات رخ‬ ‫می دهد؟‬ ‫‪ l‬حتما این اتفاقات در دیگر باشگاه ها هم رخ می دهد‪.‬‬ ‫من خبر ندارم‪ .‬چون سال گذشته با سپاهان همکاری داشتم‬ ‫این مورد را برای ش��ما تعریف کردم و اگر نه که اطمینان‬ ‫دارم در همه باشگاه های ما این اتفاق رخ می دهد‪.‬‬ ‫ای��ا در فوتبال ایران هم��ه ادم هایی که ادعای‬ ‫کمک کردن به دیگران را دارند به ش��عارهای‬ ‫خودپایبندهستند؟‬ ‫‪ l‬اتفاقا می خواهم ادم هایی که در فوتبال هستند را در‬ ‫این مورد به خصوص به دو دسته تقسیم کنم؛ ادم هایی که‬ ‫به دیگران کمک می کنند و اصال دلشان نمی خواهد کسی‬ ‫درباره انها و کارشان دست به تبلیغ یا بزرگنمایی بزند؛ مثل‬ ‫رحمت��ی و مهدوی کیا‪ .‬مثل عل��ی دایی و بعضی ادم های‬ ‫دیگر که مردم هم انها را به خوبی شناخته اند و می دانند که‬ ‫این ادم ها هرگز اهل تزویر و ریا نیستند‪ .‬عده دیگری هم‬ ‫هستند که من برای شان واقعا تاسف می خورم‪ .‬چون این‬ ‫عده می گویند ما کمک می کنیم اما دروغ می گویند‪ .‬کمک‬ ‫نمی کنند‪ .‬فقط حرف می زنند‪ .‬البته چهره این ادم ها هم برای‬ ‫مردم روشن شده است‪ .‬یک فردی از دنیا رفته بود‪ .‬پدرش‬ ‫می گفت فردای روزی که پسرم فوت کرد خیلی ها خیلی‬ ‫حرف ها و ش��عارها را مطرح کردند‪ .‬اما دریغ از یک ریال‬ ‫کمک مالی‪ .‬هیچ کس کمک نکرد‪ .‬به هر حال نمی توانیم‬ ‫ای��ن عده را هم نادیده بگیریم‪ .‬ادم هایی که حتی کارهای‬ ‫خیرخواهان��ه را ه��م دس��تخوش دروغ و ریاکاری خود‬ ‫می کنند‪.‬‬ ‫به نظر ش��ما جامع��ه فوتبال ما بای��د در مورد‬ ‫کمک به ادم هایی که گرفتاری های مالی دارند‪،‬‬ ‫واکنش های جدی تری نشان دهد؟‬ ‫‪ l‬قطعا همین طور است‪ .‬من طرفدار ان عده ای نیستم‬ ‫که مدام درباره اهالی فوتبال دست به سیاه نمایی می زنند و‬ ‫می گویند این اقایان حق ندارند چنین مبالغی را به دست‬ ‫اورن��د‪ .‬اما موافق خودخواهی هم نیس��تم‪ .‬اهالی فوتبال‬ ‫نباید خودخواه باشند‪ .‬قبول کنیم که در فوتبال ما پول های‬ ‫هنگفتی به خصوص در سطح باشگاه ها جابه جا می شود‪.‬‬ ‫باید فضایی ایجاد شود که همه ما به اندازه توان مالی مان به‬ ‫دیگران کمک کنیم‪ .‬به کسانی که واقعا به کمک ما احتیاج‬ ‫دارند‪.‬‬ ‫به نظر شما این کار چطور باید شکل جدی تری‬ ‫به خود بگیرد؟‬ ‫‪ l‬ببینی��د چ��ه اش��کالی دارد که هر بازیک��ن در ماه‬ ‫‪ 100‬هزار تومان را برای کمک به دیگران کنار بگذارد‪ .‬اگر‬ ‫‪ 40‬نفر هم در یک باش��گاه این کار را انجام بدهند هر ماه‬ ‫اخبار خوشایندی به گوش ما خواهد رسید‪ .‬مثال می شنویم‬ ‫که یک دختر نیازمند جهیزیه اش کامل شد و به خانه بخت‬ ‫رفت‪ .‬مثال می شنویم که یک زندانی نیازمند ازاد شد‪ .‬فوتبال‬ ‫ما به این ارامش نی��از دارد‪ .‬انجام کار خیر به طور حتم از‬ ‫لحاظ روحی بازیکنان و مربیان و به طور کلی همه اهالی‬ ‫فوتبال را خوشحال خواهد کرد‪.‬‬ ‫ایا این اتفاق رخ خواهد داد؟‬ ‫‪ l‬باید س��عی کنیم‪ .‬باید انقدر درباره اش درس��ت و‬ ‫منطقی حرف بزنی��م و کار خیر را تبلیغ کنیم که دیگران‬ ‫هم تشویق به انجام این کار شوند‪ .‬خواهش من به عنوان‬ ‫یکی از اهالی فوتبال این اس��ت که ادم های مستحقی که‬ ‫در اطراف ما هستند را فراموش نکنیم‪ .‬حتی می توانیم در‬ ‫باش��گاه هایمان صندوق حمایت از نیازمندان یا کودکان‬ ‫بی سرپرس��ت راه اندازی کنیم و به صورت عملی در این‬ ‫مورد به خصوص دست به کار شویم‪g .‬‬ ‫دوس��ت دارند هرگز به راحتی عبور نکنند‪ .‬ش��اید برای‬ ‫یک فوتبالیس��ت حاال دیگر ‪ 400‬میلیون هم پول زیادی‬ ‫نیست‪ ،‬اما چه کسی است که نداند برای خیلی از مردم ما‬ ‫چهار میلیون تومان پول مساله بزرگی است‪ .‬انقدر مساله‬ ‫اس��ت که گاهی مرد یک خانواده را به حبس می کشاند‪.‬‬ ‫انقدر مساله است که گاهی اشک کودک بی سرپرستی از‬ ‫چش��مانش جاری می شود‪ .‬فقط به خاطر نداشته هایش‪،‬‬ ‫انچه حق دارد داش��ته باشد‪ ،‬اما به دلیل محرومیت ندارد‪.‬‬ ‫موضوع خیرخواهی و ش��رکت کردن در اقدامات انسان‬ ‫دوستانه به این خاطر نیست که ما در حق محرومان جامعه‬ ‫لطفی کرده باش��یم‪ .‬این طور نیست‪ .‬ما باید با دستگیری‬ ‫از محروم��ان در حق خودمان لطف کنیم‪ .‬دس��تگیری از‬ ‫کودک بی سرپرس��ت و رهایی یک زندانی نیازمند از بند‬ ‫لطفی است که کمترین لذت ان ارامش خود ماست‪ .‬شاید‬ ‫خیلی ها این تصور غلط برای ش��ان پیش امده اس��ت که‬ ‫تنها بازیکنان باید در انجام کارهای خیرخواهانه پیشقدم‬ ‫ش��وند‪ .‬مربیان و به خصوص مدیران نیز باید در این باره‬ ‫واکنش های بجایی نشان دهند‪ ،‬اما متاسفانه برخی مدیران‬ ‫ما نه تنها چنین دغدغه هایی ندارند بلکه با خودخواهی تمام‬ ‫به فکر مانورهای تبلیغاتی برای خودشان هستند‪ .‬ما حتی‬ ‫در بحث مش��ارکت در انجام اقدامات خیرخواهانه نیز‬ ‫عقب مانده ایم‪ .‬در اروپا و در بسیاری از کشورهای دنیا‬ ‫خیرخواهی و کمک به انسان های محروم برای بازیکنان‪،‬‬ ‫مربیان و حتی باشگاه ها به یک عادت تبدیل شده است‪.‬‬ ‫ام��ا در فوتبال ایران نه تنها این اتفاق رخ نمی دهد بلکه‬ ‫برخی از اهالی فوتبال از همین مساله نیز در جهت منافع‬ ‫شخصی خود بهره می برند‪ .‬این عده که تعدادشان زیاد‬ ‫نیست و برای رسانه ها و افکار عمومی دیگر چهره های‬ ‫ناشناخته ای نیستند معموال شعارهای انساندوستانه ای‬ ‫می دهند و تاکید می کنند که حتی حاضرند زندگی شان‬ ‫را ب��رای کمک به دیگران بدهند اما وقتی پای عمل به‬ ‫میان می اید خبری از انها نیست‪ .‬این بداخالقی گاهی‬ ‫انقدر شکل زننده ای به خود می گیرد که ادم های محروم‬ ‫را در رسانه ها وادار به واکنش می کند و این همان اتفاق‬ ‫دردناکی اس��ت ک��ه در فوتبال ما رخ می دهد؛ «س��وء‬ ‫اس��تفاده از اعتماد افکار عمومی با شعارهای اخالقی»‬ ‫چرا با خودم��ان خلوت نمی کنیم؟ چرا مدام همدیگر‬ ‫را نصیح��ت می کنیم و برای یکدیگر پیام های اخالقی‬ ‫مخابره می کنیم؟ کار س��ختی نیس��ت که تنها کمی از‬ ‫داشته های خود را با ادم های محروم اطراف مان قسمت‬ ‫کنیم‪ .‬بگذاریم انها هم لبخند بزنند‪ .‬چه اشکالی دارد؟ ‪g‬‬ ‫‪ 5‬امیرحاج رضایی همواره در خصوص مسائل فرهنگی فوتبال چهره ای‬ ‫صاحب نظر بوده است‪ .‬او با استقبال از پرونده ورزشی مجله مثلث‪ ،‬خیرین در‬ ‫فوتبال ایران را به دو دسته تقسیم کرد؛ انهایی که نیکوکار هستند و به دیگران‬ ‫کمک می کنند و انهایی که به دروغ می گویند ما نیکوکار هستیم‪.‬‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫در بس��یاری از نق��اط جهان اهال��ی فوتبال به‬ ‫جامعه خودش��ان خدمت می کنن��د‪ .‬به عنوان‬ ‫مثال بیمارستان تاسیس می کنند یا از کودکان‬ ‫بی سرپرس��ت حمایت می کنند‪ ،‬اما در فوتبال‬ ‫ایران این مساله خیلی مورد توجه قرار نگرفته‬ ‫است‪ ،‬چرا؟‬ ‫‪ l‬م��ن اعتقاد دارم که در فوتبال ای��ران هم این اتفاق‬ ‫به دفعات رخ داده اس��ت‪ .‬اما تعداد این ادم ها زیاد نیست‪.‬‬ ‫خیلی کم هس��تند و البته دوس��ت ندارند م��ورد توجه‬ ‫دیگران قرار بگیرند‪ .‬دوست ندارند رسانه ها در مورد کار‬ ‫خیرخواهانه ای که انجام داده اند دس��ت به تبلیغ یا هیاهو‬ ‫بزنن��د‪ .‬مثالی می زنم؛ س��ید مهدی رحمتی یکی از همین‬ ‫بازیکنان است‪ .‬من عادت ندارم بدون دانش و شناخت از‬ ‫کسی دفاع کنم‪ .‬این موضوع را خودم به چشم دیده ام‪.‬‬ ‫بیشترتوضیحمی دهید؟‬ ‫‪ l‬خب مهدی رحمتی گاهی اوقات از بچه های سپاهان‬ ‫درخواست می کرد که برای کمک به خانواده های مستحق‬ ‫پول بدهند‪ .‬با لحن جالبی هم این درخواس��ت را مطرح‬ ‫می کرد‪ .‬می گفت‪ :‬یا اهلل پول بدهید‪ .‬معطل نکنید‪ .‬هر کسی‬ ‫هر چقدر می تواند کمک کند‪ .‬خب بقیه بچه ها هم با کمال‬ ‫میل این کار را انجام می دادند‪ .‬همیشه یک سری از ادم ها‬ ‫بودند که به این بازیکنان یا دیگر مسئوالن باشگاه مراجعه‬ ‫می کردند و درخواست کمک مالی داشتند‪.‬‬ ‫چرا این فرهنگ در همه تیم های فوتبال ما وجود‬ ‫ندارد؟‬ ‫‪ l‬چون ما همچنان درگیر برخی مس��ائل فرهنگی در‬ ‫فوتبال هستیم‪ .‬چون خود من و خیلی های دیگر هم دیگر‬ ‫نمی دانیم که حاشیه چیست و متن به کجا رفته است‪ .‬جای‬ ‫خیلی چیزها عوض ش��ده و به همین دلیل دیگر فضایی‬ ‫رسالت ما و اهالی فوتبال‬ ‫مهدی ربوشه‬ ‫‪6‬‬ ‫از ان شب خیلی می گذرد‪ ،‬اما شاید هنوز خیلی ها‬ ‫ان برنامه نود را به خاطر دارند؛ ش��بی که هادی عقیلی‬ ‫ک��ه اتفاقا یکی از بهترین مدافعان فوتبال ایران اس��ت‬ ‫روبه روی عادل فردوس��ی پور نشس��ت و توجه بیش‬ ‫از حد مردم نس��بت به خ��ودش را به عن��وان یکی از‬ ‫مش��کالت زندگی اش مطرح کرد‪ .‬دلم گرفت‪ .‬هر چند‬ ‫عادل فردوسی پور در این باره ب ا هادی عقیلی هم عقیده‬ ‫نبود و کار را با چند س��وال و جواب س��اده برای این‬ ‫بازیکن س��خت کرد‪ .‬اما یک سوال مدام در ذهنم مرور‬ ‫می ش��د؛ ایا دغدغه یکی از بزرگترین بازیکنان فوتبال‬ ‫ایران باید توجه مردم نس��بت به او باش��د؟ چه فرقی‬ ‫می کند که این توجه بیش از حد است یا اینکه واقعیت‬ ‫با انچه عقیلی می گفت فرق دارد‪ .‬در اصل ماجرا که هیچ‬ ‫تفاوتی ایجاد نمی کند‪ .‬مهم این است که فوتبالیست های‬ ‫ما باید به اندازه بزرگی شان بزرگ فکر کنند‪ .‬دغدغه های‬ ‫بزرگ داش��ته باشند و از مش��کالت مردمی که انها را‬ ‫‪58‬‬ ‫اهدنا الصراط المستقیم‬ ‫ما می خواهیم زیر افتاب‪ ،‬خانه ای برای ایمان و رستگاری بسازیم‬ ‫رسوایی رسواگر‬ ‫چگونه ابروی‬ ‫رابرت مرداک رفت‬ ‫مثلث شماره ‪85‬‬ ‫‪59‬‬ ‫قطعنامه ‪598‬‬ ‫تیتر یک‬ ‫رویکردهای قطعنامه های سازمان ملل متحد در خصوص جنگ ایران و عراق‬ ‫طرفداری بی طرفانه‬ ‫سردار سید احمد سوداگر‬ ‫‪1‬‬ ‫در طول هشت سال جنگ‬ ‫تحمیلی مجموعا ‪ 10‬قطعنامه‬ ‫بین المللی از س��وی ش��ورای‬ ‫امنیت س��ازمان ملل متحد در‬ ‫این خصوص صادر ش��د که‬ ‫مضم��ون همه انه��ا تا حدودی در جه��ت کنترل و‬ ‫مهار جنگ بوده اس��ت‪.‬‬ ‫در ای��ن مقال��ه بر انیم ت��ا نقش س��ازمان ملل متحد‬ ‫ک��ه نق��ش اصلی در کنت��رل منازعات و مناقش��ات‬ ‫غیر متعارف میان کش��ورهای عضو این سازمان ایفا‬ ‫می کن��د را در خصوص جنگ ای��ران و عراق مورد‬ ‫بررس��ی و مداقه قرار دهیم تا مشخص شود که این‬ ‫س��ازمان در کنترل و مهار تج��اوز بی رحمانه ارتش‬ ‫ع��راق و حامیانش ‪ -‬که با حمایت اکثر کش��ورهای‬ ‫تاثیر گذار عضو سازمان ملل متحد انجام گرفت ‪ -‬تا‬ ‫چه حد منطقی‪ ،‬بی طرفانه و موفق عمل کرده است‪.‬‬ ‫‪60‬‬ ‫قطعنام��ه اول (‪ )497‬در تاری��خ ‪59/7/6‬‬ ‫اولی��ن قطعنام��ه ش��ورا در مورد جن��گ تحمیلی‬ ‫(ش��ماره ‪ ) 4 97‬در تاری��خ ‪ 59/7/6‬یعنی یک هفته‬ ‫پ��س از اغ��از تج��اوز همه جانبه ع��راق به داخل‬ ‫مرزهای ایران صادر ش��د‪ .‬مضمون ای��ن قطعنامه؛‬ ‫توصی��ه ب��ه اتش ب��س دو طرفه‪ .‬در هم��ان زمان‪،‬‬ ‫تج��اوز و ورود ارت��ش عراق به داخ��ل مرزهای‬ ‫سازمان ملل برای‬ ‫عقب راندن عراق‬ ‫از مناطق ایرانی‬ ‫تحت اشغال‬ ‫ارتش عراق‬ ‫اقدامی نکرد بلکه‬ ‫تا قبل از حمله‬ ‫عراق به کویت‬ ‫حاضر نشد تجاوز‬ ‫عراق به ایران را‬ ‫تایید کند‬ ‫ای��ران و پیش��روی در داخ��ل خاک ای��ران کامال‬ ‫مح��رز و اش��کار بوده اس��ت و ه��زاران کیلومتر‬ ‫مربع از خاک جمهوری اس�لامی در اشغال رژیم‬ ‫بع��ث ع��راق بوده اس��ت‪ .‬از طرفی ب��ا نگاهی به‬ ‫ح��وادث قبل از اغ��از تجاوز هم��ه جانبه عراق‪،‬‬ ‫از جمل��ه تج��اوزات گاه و بی��گاه هواپیما ه��ا و‬ ‫نیر و ه��ای زمین��ی و دریای��ی ارتش ع��راق و از‬ ‫طرفی پاره نمودن قطعنامه ‪ 1975‬الجزایر توس��ط‬ ‫صدا م حس��ین در مقابل دوربین های خبر نگاران و‬ ‫اعالن جن��گ تمام عیار این رژی��م علیه ایران‪ ،‬از‬ ‫همان ابتدا متجاوز معلوم بوده اس��ت‪.‬‬ ‫از این رو ب��ا اینکه اولین قطعنام��ه تقریبا به موقع‬ ‫ب��وده اس��ت لیکن در مت��ن ان هیچ اش��اره ای به‬ ‫متجاوز و محکومی��ت تجاوز و حمایت از مظلوم‬ ‫نشده و از طرفی قاطعیت الزم را برای جلوگیری‬ ‫از ادام��ه تج��اوز نداش��ته و هیچ س��ا ز و کار الزم‬ ‫نیز ب��رای ملزم نمودن متجاوز ب��رای قطع تجاوز‬ ‫اندیش��یده نش��ده بود‪.‬‬ ‫به عبارت دیگر ش��ورای امنی��ت با توصیه طرفین‬ ‫ب��ه اتش بس‪ ،‬ب��ا بی تفاوت��ی کامل‪ ،‬تنه��ا از خود‬ ‫رفع تکلیف نموده اس��ت و این می توانست حتی‬ ‫چراغ س��بزی ب��رای ادامه تجاوز ارت��ش عراق از‬ ‫س��وی رژیم بعث تلقی ش��ود‪.‬‬ ‫قطعنامه دوم (‪ )514‬در تاریخ‪61/4/21‬‬ ‫شورای امنیت هنگام اشغال خرمشهر و تا پایان اشغال‪،‬‬ ‫هیچ قطعنامه ای در جلوگیری از حمله به شهروندان‬ ‫ایران��ی وخ��روج نیروهای عراقی از س��رزمین های‬ ‫اش��غالی ایران صادر نکرد تا اینکه ایرانیان با کسب‬ ‫اعتم��اد به نفس و تجهیز قوا با چهار عملیات بزرگ‬ ‫ثامن االئمه (ش��روع در تاریخ‪ ،)60/7/5‬طریق القدس‬ ‫(ت��ارخ‪ ،)60/9/8‬فت��ح المبی��ن (تاری��خ‪ )61/1/2‬و‬ ‫س��رانجام بیت المقدس(تاری��خ‪ )61/2/10‬موفق به‬ ‫ازادی خرمشهر در س��وم خرداد ‪ 1361‬شدند‪( .‬در‬ ‫پای��ان عملی��ات از مجموع‪13600‬کیلومتر مربع که‬ ‫در اغاز س��ال دوم جنگ تحت اش��تغال دشمن بود‬ ‫‪8600‬کیلومتر مربع ازاد و ‪2500‬کیلومتر مربع تخلیه‬ ‫ش��د‪ ).‬ازادی خرمش��هر نقطه عطف��ی در تحوالت‬ ‫جنگ ب��ود و از این تاری��خ بود که ای��ران توانایی‬ ‫باز دارندگ��ی و حفظ اس��تقالل خ��ود را به جهانیان‬ ‫اثب��ات نم��ود و قدرت مردمی و نظام��ی خود را به‬ ‫رخ حامیان اش��غال کشید‪ .‬این زمان بود که قطعنامه‬ ‫دوم (‪ )514‬ش��ورای امنی��ت در تاری��خ‪61/4/21‬‬ ‫صادر ش��د که در ان طرفی��ن توصیه به اتش بس و‬ ‫عقب نش��ینی به مرزهای بین المللی ش��دند‪ .‬که این‬ ‫قطعنامه عالوه بر بی خاصیت بودن با تاخیر و صرفا‬ ‫برای رفع تکلیف صادر ش��ده اس��ت‪.‬‬ ‫قطعنامه سوم (‪ )522‬در تاریخ ‪61/7/12‬‬ ‫پس از ازادی خرمش��هر‪ ،‬با توجه به افزایش روحیه‬ ‫نیروهای ایران��ی فکر تنبیه متجاور در ایرانیان قوت‬ ‫گرف��ت تا با توجه به اینکه س��ازمان های بین المللی‬ ‫هیچ اق��دام باز دارندگی را به عم��ل نیاورده اند پس‬ ‫باید خود ایران اس�لامی نس��بت به تنبیه متجاوز و‬ ‫از کار انداخت��ن ماش��ین جنگی رژی��م عراق اقدام‬ ‫نم��وده تا در اینده از جان��ب هر متجاوزی از جمله‬ ‫تج��اوز مجدد عراق در امان باش��د‪ .‬از این رو قوای‬ ‫ای��ران در تاری��خ ‪ 61/4/23‬یعن��ی ‪50‬روز پ��س از‬ ‫ازاد س��ازی خرمش��هر‪ ،‬عملیات رمضان را اغاز کرد‬ ‫ک��ه هدف ان عق��ب راندن نیروه��ای ارتش عراق‬ ‫و تهدی��د بصره ب��ود و این ت��رس خود به خود برای‬ ‫متجاوز و س��ازمان های بین الملل��ی به وجود امد که‬ ‫ممکن اس��ت نیروهای ایران��ی بخواهند وارد خاک‬ ‫عراق ش��ده و در ان پیش��روی نمایند لذا به مرور و‬ ‫با پیروزی هایی که ایرانیان به دس��ت اوردند نگرانی‬ ‫حامیان رژیم بعث عراق از احتمال سقوط این رژیم‬ ‫و شکس��ت ان بیشتر ش��د‪ .‬لذا ضمن اقدام عملی و‬ ‫کمک بس��یار به ارتش از هم پاشیده عراق و حضور‬ ‫فیزیک��ی نیروی انس��انی و تجهیزاتی و اطالعاتی و‬ ‫فنی و مستشاری از س��وی امریکا‪ ،‬روسیه‪ ،‬فرانسه‪،‬‬ ‫مصر و س��ایر همقطاران شورای امنیت نیز در تاریخ‬ ‫‪ 61/7/12‬یعن��ی کمتر از س��ه ماه پ��س از قطعنامه‬ ‫دوم‪ ،‬س��ومین قطعنامه (‪ )522‬را ص��ادر کرد که در‬ ‫ان طرفی��ن را به ات��ش بس فوری و عقب نش��ینی‬ ‫به مرزه��ای بین المللی فرا خوان��د‪ .‬خود به خود این‬ ‫موضوع متبادر می ش��ود ک��ه قطعنام��ه مزبور برای‬ ‫بازدارندگ��ی موفقیت ه��ای اتی ایران صادر ش��ده‬ ‫ت‬ ‫اس�� ‪.‬‬ ‫قطعنامه چهارم (‪ )540‬در تاریخ ‪62/8/9‬‬ ‫از زم��ان اغاز جنگ یعنی دی ماه ‪ ،1359‬رژیم عراق‬ ‫بارها به مناطق مس��کونی و شهرهای ایران حمله و‬ ‫تاسیس��ات زیر بنایی کش��ور را تخریب نموده بود‪.‬‬ ‫از طرف��ی از همان ابتدای جن��گ‪ ،‬جنگ دریایی در‬ ‫مناطقی از خلیج فارس را اغاز کرده و کش��تی های‬ ‫تج��اری و نفتی ایران را م��ورد حمله قرار داده بود‬ ‫به طوری که برای مدتی ص��دور نفت ایران متوقف‬ ‫شد‪ .‬پس از فتح خرمشهر و قدرت گرفتن نیروهای‬ ‫ایرانی‪ ،‬ایران تهدید کرد که در صورت ادامه حمالت‬ ‫عراق‪ ،‬تنگه هرمز را خواهد بس��ت‪ .‬با توجه به اینکه‬ ‫تنگ��ه هرمز یک��ی از مناطق اس��تراتژیک اقتصادی‬ ‫جه��ان درحد فاصل دریای عمان و خلیج فارس بود‬ ‫و روزانه ده ها کش��تی تجاری و نفتک��ش متعلق به‬ ‫کش��ورهای مختلف از ان عب��ور و مرور می کردند‪،‬‬ ‫ای��ن تهدید ب��رای حامیان ع��راق بس��یار جدی و‬ ‫غیر قابل تحمل می نمود‪ .‬ش��ورای امنیت که تا پیش‬ ‫از این تاریخ‪ ،‬حمله به مناطق مس��کونی و زیر بنایی‬ ‫و کش��تی های تج��اری ایران را محک��وم نکرده بود‬ ‫در تاری��خ ‪ 62/8/9‬و پ��س از عملیات های والفجر‬ ‫مقدماتی و والفجر ‪1‬و‪2‬و‪3‬و‪ 4‬از س��وی قوای ایرانی‬ ‫و پ��س از انکه ای��ران نیز با چند موش��ک مناطقی‬ ‫از عراق را م��ورد حمله ق��رار داد‪ ،‬قطعنامه چهارم‬ ‫(‪)540‬را ص��ادر کرد ک��ه در ان طرفی��ن توصیه به‬ ‫توقف فوری جنگ ش��ده و حمله به منطق مسکونی‬ ‫و کش��تی های تجاری محکوم ش��ده بود‪.‬‬ ‫قطعنامه پنجم(‪)552‬در تاریخ ‪63/3/11‬‬ ‫از اردیبهش��ت م��اه س��ال ‪63‬جن��گ کش��تی ها در‬ ‫خلیج فارس به طور اش��کار اغاز ش��د و با توجه به‬ ‫تداوم تهدید ایران به بس��تن تنگه هرمز در صورت‬ ‫ادامه حمالت عراق به کش��تی های ایرانی و حمایت‬ ‫غرب از عراق و مشخص شدن جدیت ایران در دفاع‬ ‫و احتماال بس��تن تنگه هرمز‪ ،‬قطعنام��ه پنجم(‪)552‬‬ ‫ش��ورای امنیت صادر ش��د ک��ه در ان حفظ ازادی‬ ‫کش��تیرانی و محکومیت حمله به کشتی های تجاری‬ ‫مورد تاکید قرار گرفته بود‪.‬‬ ‫صدام که فکر می کرد با قبول قطعنامه‬ ‫‪ ،598‬ایران در حالت ضعف قرار دارد پس از‬ ‫‏ان به ایران حمله نمود اما با مقاومت‬ ‫جانانه ای روبه رو شد‪ .‬شاید خیلی ها ندانند‬ ‫که بعد از قطعنامه ‪ 598‬یک قطعنامه دیگر‬ ‫نیز صادر شد‪ ،‬قطعنامه ای که عراق را محکوم‬ ‫کرده و کاربرد سالح شیمیایی علیه ایران را‬ ‫مورد تائید قرار داده بود‬ ‫قطعنامه ششم (‪)582‬در تاریخ ‪64/12/5‬‬ ‫از مهر ماه س��ال ‪ 63‬تا مهر ماه ‪ ،64‬س��ال فروکش��ی‬ ‫موقت اتش جنگ و اغاز اقدامات سیاس��ی از سوی‬ ‫ایران برای پایان جنگ بوده اس��ت‪ .‬اقدامات سیاسی‬ ‫ایران در این س��ال چندان نتیجه بخش نبود‪ .‬شورای‬ ‫امنیت هم در این دوران هیچ قطعنامه ای در حمایت‬ ‫از اقدام��ات ایران برای توقف جن��گ صادر نکرد‪.‬‬ ‫ت��ا اینکه در تاری��خ ‪64/11/20‬قوای ای��ران پس از‬ ‫نا امیدی از تالش سیاس��تمداران خ��ود برای توقف‬ ‫جنگ‪ ،‬دس��ت به اجرای عملیات والفجر ‪ 8‬نمود که‬ ‫در ان موف��ق به فتح فاو و اس��ارت تع��داد زیادی‬ ‫از نیروهای عراق ش��د‪ .‬پس از موفقیت قوای ایران‬ ‫قطعنامه ششم (‪)582‬شورای امنیت صادر شد که در‬ ‫ان طرفین توصیه به اتش بس فوری و عقب نش��ینی‬ ‫به مرزهای بین الملل ش��دند‪ .‬در این قطعنامه مبادله‬ ‫اس��را نیز از طرفین در خواس��ت ش��ده بود‪.‬‬ ‫قطعنامه هفتم(‪ )588‬تاریخ ‪65/7/16‬‬ ‫در اواخر س��ال ‪ 64‬و اوایل سال ‪65‬عملیات والفجر‬ ‫‪ 9‬و کربالی‪ 1‬از سوی ایران اجرا شد و در این دوره‬ ‫بود که اس��تراتژی دفاع متحرک عراق به شکس��ت‬ ‫انجامی��ده ب��ود‪ .‬پ��س از ای��ن تح��والت در تاریخ‬ ‫‪ 65/7/16‬قطعنامه هفتم(‪ )588‬شورای امنیت صادر‬ ‫ش��د که در ان اج��رای قطعنامه شش��م(‪ )582‬مورد‬ ‫تاکی��دق��رارگرفت��هب��ود‪.‬‬ ‫قطعنامه هشتم (‪ )598‬تیرماه ‪1366‬‬ ‫در اواخر س��ال ‪ 65‬و اوایل سال‪ 66‬چندین عملیات‬ ‫کوچ��ک و ب��زرگ از جمل��ه کرب�لای‪4‬و‪5‬و‪.. 10‬‬ ‫ونصر‪ ...‬توس��ط نیروه��ای ایرانی طراح��ی و اجرا‬ ‫شد‪ .‬در عملیات کربالی ‪ 5‬شدیدترین درگیری های‬ ‫طول جنگ پشت دروازه های ش��هر بصره و تهدید‬ ‫بصره توس��ط ایران به وقوع پیوست‪ .‬در این دوران‬ ‫موازن��ه قدرت به نف��ع ایران بود لذا از اس��فند ‪65‬‬ ‫(دوب��اره پس از عملیات کربالی ‪ ) 5‬تالش��ی جهانی‬ ‫برای تهیه و تنظیم قطعنامه هش��تم ش��ورای امنیت‬ ‫موس��وم ب��ه ‪598‬اغاز ش��د و در پایان تی��ر ماه ‪66‬‬ ‫ب��ه تصویب ش��ورای امنیت رس��ید‪ .‬همزمان تالش‬ ‫امریکا برای افزایش تحریم اقتصادی و تس��لیحاتی‬ ‫ای��ران نیز ش��دت گرفت‪ .‬در ای��ن قطعنامه‪ ،‬تصمیم‬ ‫ب��ه خاتمه دادن به منازعه ایران و عراق گرفته ش��د‬ ‫و اتش ب��س فوری و پیدا ک��ردن یک راه حل جامع‬ ‫و ش��رافتمندانه و عادالنه و عقب نشینی به مرزهای‬ ‫بین المللی و اعزام تیم نظارت به مرزهای دو کشور‬ ‫مورد تاکید قرار گرف��ت‪ .‬و می توان اذعان نمود که‬ ‫ای��ن قطعنامه تنه��ا قطعنامه ای بود که می توانس��ت‬ ‫حداقل خواس��ته های ایران را تامین کند و نسبت به‬ ‫سایر قطعنامه های صادر شده سازمان ملل منطقی تر‬ ‫جل��وه نمای��د‪ .‬ایران به دلی��ل برخ��ی از مالحظات‬ ‫سیاس��ی و نظامی ابتدا از پذیرش ان س��ر باز زد و‬ ‫پیش شرط هایی را برای پذیرش عنوان کرد‪ .‬تبلیغات‬ ‫گس��ترده جهانی پیرامون قطعنامه ‪ ،598‬جهت تحت‬ ‫فش��ار قرار دادن ایران اغاز ش��د‪ ،‬همزم��ان ایران با‬ ‫اعزام هیات��ی‪ ،‬تحت عنوان گ��روه کار به نیویورک‬ ‫در خصوص مذاکرات فنی و کارشناس��ی‪ ،‬پیرامون‬ ‫اشنایی با طرح اجرایی دبیر کل سازمان ملل‪ ،‬تلویحا‬ ‫موافقت خود را با پیش شرط هایی اعالم کرد‪ .‬و این‬ ‫در شرایطی بود که عراق صریحا طرح اجرایی دبیر‬ ‫کل را رد ک��رده بود‪ ،‬در این رابطه یک کارش��ناس‬ ‫مرکز مطالعات اس��تراتژیک در امری��کا چنین گفته‬ ‫بود‪« :‬دیپلماسی ایران در قالب طرح اجرایی دبیر کل‬ ‫می باید به عنوان پایه مناس��بی در مذاکرات مربوط به‬ ‫‪61‬‬ ‫پایان جنگ قرار بگیرد و سازمان ملل باید حق ایران‬ ‫به عن��وانقربان��یتج��اوزرابپذی��رد‪».‬‬ ‫قطعنام��ه نهم(‪)612‬تاری��خ ‪67/2/19‬‬ ‫پ��س از صدور قطعنام��ه هش��تم (‪ )598‬و با ادامه‬ ‫جن��گ و تمایل ع��راق به خاتمه جن��گ در تاریخ‬ ‫‪ 67/2/19‬قطعنامه نهم (‪ )612‬ش��ورای امنیت صادر‬ ‫ش��د که در ان کاربردس�لاح های شیمیایی از سوی‬ ‫عراق م��ورد تایید قرار گرفت و اجرای فوری مفاد‬ ‫پروتکل ممنوعیت اس��تفاده از گازهای ش��یمیایی و‬ ‫محکومیت کارب��رد انها مورد توج��ه و تاکید قرار‬ ‫گرفت��ه بود‪ .‬ای��ن وضعیت در حالی ب��ود که تا کنون‬ ‫باره��ا و بارها در عملیات های مختلف‪ ،‬ایران مورد‬ ‫حمالت و بمباران های وحش��تناک ش��یمیایی قرار‬ ‫گرفته بود و اثار زیانبار کاربرد این س�لاح کش��تار‬ ‫جمع��ی هنوز ه��م در ایران هر از چن��دی یکی را‬ ‫به کام ش��هادت می کش��د‪ .‬ش��هرحلبچه در مورخه‬ ‫‪ 1366/12/25‬مورد بمباران ش��یمیایی توسط رژیم‬ ‫عراق قرار گرفت‪ .‬پس ای��ن توهم به وجود امد که‬ ‫ش��اید ایران نیز به توانایی کاربرد س�لاح شیمیایی‬ ‫دسترس��ی پیدا نموده و اقدام عمل��ی نماید‪ .‬همانند‬ ‫جنگ ش��هرها و نفتکش ها! پ��س این قطعنامه برای‬ ‫باز دارندگ��ی ای��ران از به کارگی��ری توانمندی های‬ ‫احتمال��ی اش صادر ش��د‪ .‬و البته بای��د اعالم نمود‬ ‫که ایران بمباران ش��هر حلبچه را تهدیدی شیمیایی‬ ‫علیه ش��هرهای خود تلقی نمود‪.‬‬ ‫قطعنامه دهم (‪ )620‬در تاریخ ‪67/6/4‬‬ ‫در اوای��ل س��ال ‪ 67‬پ��س از نا امیدی س��ازمان های‬ ‫جهان��ی از توقف پیش��رفت های ای��ران و نگرانی از‬ ‫شکس��ت امریکا در تئوری جن��گ بدون برنده ایران‬ ‫و عراق‪ ،‬ارتش امریکا مس��تقر در خلیج فارس دست‬ ‫به تحرکات وس��یعی علیه ایران زد که مهمترین انها‬ ‫در تیر ماه سال ‪ 67‬بود‪.‬‬ ‫ناو وینس��نس امریکا به فرماندهی ویلیام راجرز در‬ ‫ی��ک اقدام تام��ل بر انگیز و با اطالع کام��ل از اینکه‬ ‫هواپیم��ای در حال پرواز از نوع مس��افربری بوده و‬ ‫مقصد و مبدا ان مشخص است با شلیک یک فروند‬ ‫موش��ک از خلیج فارس ‪290‬مس��افر ایران��ی را که‬ ‫تمامی انان غیر نظامی بودند به شهادت رساند‪.‬‬ ‫این تح��رکات و نیز تحرکات ارتش عراق در جبهه‬ ‫جنوب‪ ،‬ش��رایط جدیدی را پیش اورد که به دنبال ان‬ ‫جمهوری اسالمی قطعنامه ‪ 598‬را به رغم عدم تامین‬ ‫پیش شرط های خود پذیرفت‪.‬‬ ‫به دنب��ال ان پس از اعالم اتش بس در تاریخ ‪67/6/4‬‬ ‫و با فشار دیپلماسی جمهوری اسالمی‪ ،‬قطعنامه دهم‬ ‫(‪ )620‬شورای امنیت صادر شد که در ان نیز مجددا‬ ‫استفاده از سالح های شیمیایی محکوم شده و کاربرد‬ ‫این س�لاح ها علیه ایران مورد تایید شورا قرار گرفته‬ ‫بود‪ .‬عراق پس از برقراری اتش بس و عقب نش��ینی‬ ‫از خ��اک ای��ران‪ ،‬مناطق��ی از مرز که وس��عت ان به‬ ‫‪ 2500‬کیلومتر مربع می رس��ید را تا استانه تجاوز به‬ ‫کویت در اختیار داشت‪.‬‬ ‫طی این مدت نه تنها س��ازمان ملل برای عقب راندن‬ ‫ع��راق از مناطق ایران��ی تحت اش��غال ارتش عراق‬ ‫اقدام��ی نکرد بلکه تا قبل از حمل��ه عراق به کویت‬ ‫حاضر نش��د تجاوز ع��راق به ای��ران را تایید کند‪ .‬با‬ ‫حمله عراق به کویت در مرداد ماه ‪ 69‬از انجا که این‬ ‫رژیم نمی خواس��ت همزمان در دو جبهه درگیر باشد‬ ‫از مناطق اش��غالی ایران خارج شد‪ ،‬اسیران ایرانی را‬ ‫ازاد ک��رد و پایبندی خود ب��ه قرار داد ‪ 1975‬الجزایر‬ ‫را اعالم نمود‪g .‬‬ ‫*رئیس پژوهشگاه علوم ومعارف دفاع مقدس‬ ‫‪62‬‬ ‫دیپلمات های ‪598‬‬ ‫مروری بر نقش مذاکرهکنندگان ایرانی با طرف عراقی‬ ‫‪ 2‬می گویند در مذاکره پیشنهاد اول برنده است اما انچه در قطعنامه ‪ 598‬گذشت این اصل‬ ‫فن مذاکرات سیاسی نبود چه انکه ‪ 11‬قطعنامه پیش از قطعنامه نهایی درجنگ ایران و عراق‬ ‫توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد صادر شد که تمامی انها بدون در نظر گرفتن حق‬ ‫قانونی ایران در ‪ 8‬سال دفاع مقدس و با رایزنی گسترده کشورهای غربی به تصویب رسیده‬ ‫بود‪ .‬قطعنامه ‪ 598‬در شرایطی صادر شد که ایران در جبهه ها در حالت تهاجمی بود‪ .‬حامیان‬ ‫غربی صدام به گمان خود این قطعنامه را برای جلوگیری از نفوذ ایران به خاک عراق صادر‬ ‫کردند اما همین قطعنامه منجر به مذاکرات دو طرف جنگ شد‪.‬‬ ‫در این نوشتار نقش دیپلمات های مذاکره کننده ایران با طرف عراقی منتشر می شود؛ حکایتی‬ ‫از بیم ها و امید ها‪ ،‬مذاکره بر سر حق حاکمیت کشور‪ ،‬در نظر گرفتن جانفشانی های مردم غیور‬ ‫ایران در هشت سال دفاع مقدس و فن مذاکره با طرفی که تا دیروز دشمن و حمله کننده به‬ ‫خاک ایران بود‪.‬‬ ‫دست هایم هم قطع شود ‪...‬‬ ‫سال ‪ ۱۳۶۷‬با پذیرش قطعنامه ‪ ،۵۹۸‬وزارت خارجه‬ ‫از نهاد پیگیری دیپلماتیک امور جنگی به مس��ئول‬ ‫مذاکرات اتش بس با عراق تبدیل ش��د‪ .‬اما چنانکه‬ ‫پایان جن��گ در نهادهای نظام و اجتماع موافقان و‬ ‫مخالف��ان و به تعبیر هاشمی رفس��نجانی «افراد داغ‬ ‫و داغ��داری» داش��ت‪ ،‬در وزارت امور خارجه هم‬ ‫بودند طیف های��ی که به گفته س��یدمحمد صادق‬ ‫خ��رازی‪« ،‬موافق پایان جنگ به هر نوع ان بودند و‬ ‫برخی مخالف پایان جنگ بودند و تحلیل های داغ‬ ‫اسمان کوب انچنانی می کردند»‪ .‬وی اخیرا با سایت‬ ‫«تاریخ ایرانی» که خود مدیریت اش می کند به بهانه‬ ‫انتشارکتابخاطراتسال‪ ۱۳۶۷‬هاشمی رفسنجانی‪،‬‬ ‫در گفت وگو با خرازی ک��ه در دوره جنگ معاون‬ ‫ستاد تبلیغات جنگ شورای عالی دفاع‪ ،‬عضو ستاد‬ ‫پدافند کل کشور و عضو ستاد پشتیبانی جنگ بود‬ ‫و پ��س از ان عضو هی��ات مذاکرات قطعنامه ‪۵۹۸‬‬ ‫شد‪ ،‬اختالف نظر ها در وزارت خارجه‪ ،‬حین و پس‬ ‫از پذیرش قطعنامه ‪ ۵۹۸‬را بررس��ی کرده است‪ .‬او‬ ‫در این گفت وگو به نکاتی اشاره می کند که به نوعی‬ ‫در برگیرنده سطح اختالف میان مسئوالن در مورد‬ ‫ابعاد مذاکرات قطعنامه ‪ 598‬اس��ت‪« :‬من باور دارم‬ ‫اقای دکتر والیتی در این راس��تا و بس��تر اقدامات‬ ‫در همان زمان مذاکرات قطعنامه‪،‬‬ ‫ارزنده ای انجام داد‪ .‬‬ ‫ایشان تدبیر کرد و موضوع مذاکرات ایران و عراق‬ ‫را که با نظارت دبیرکل سازمان ملل متحد انجام‬ ‫می شد از انحصار و ظرفیت سازمانی وزارت‬ ‫امور خارجه خارج و در بستر ظرفیت ملی‪،‬‬ ‫چیدم��ان هیات مذاکرات ای��ران و عراق را‬ ‫طراحی کرد‪ .‬خاطرم هس��ت یک شب که‬ ‫با هم ماموری��ت بودیم‪ ،‬حوالی نیمه های‬ ‫شب از من خواس��ت به او بپیوندم و به‬ ‫االم و حرف های ایشان توجه کنم‪ .‬در‬ ‫س��وئیت هتل قدم م��ی زد و با حالت‬ ‫اضطرار می گفت‪ ،‬اگر دس��تان من را‬ ‫قطع کنند‪ ،‬حاضر نیس��تم بر خالف‬ ‫مصالح انق�لاب و مجاهدت های‬ ‫م��ردم و برای عبور از مش��کالت‬ ‫ظاهری‪ ،‬س��ندی را برای خوشایند‬ ‫ف�لان مقام امضا کن��م‪ .‬من هرگز ان‬ ‫مقاوم��ت ارزنده و مجاه��دت قابل‬ ‫ستایش را فراموش نمی کنم و این مشی‬ ‫و منش را احتیاط و عافیت طلبی نمی دانم‪.‬‬ ‫دکت��ر والیتی قائل به مقاوم��ت و صبر بود‪.‬‬ ‫نام این را ه��رچه می خواهید بگذارید‪ ،‬اما این‬ ‫ایستادگی تحسین برانگیز بود‪g».‬‬ ‫اختالف؛جدایی‬ ‫محم��د ج��واد الریجان��ی در مصاحب��ه ای در‬ ‫تیرم��اه ‪ ۱۳۸۶‬گفت��ه ب��ود یک��ی از دالیلی که‬ ‫منجر به جدایی او از وزارت امور خارجه ش��د‬ ‫قطعنام��ه ‪ ۵۹۸‬بود‪ .‬به گفته او‪ ،‬علی اکبر والیتی‬ ‫وزیر خارج��ه «خیلی نس��بت ب��ه عکس العمل ‬ ‫مطبوعات حس��اس بود و هنوز هم هس��ت‪.‬‬ ‫اگر کس��ی یک کلم��ه در مطبوعات راجع به ‬ ‫این قضایا و قطعنامه مطلبی می نوش��ت ایشان ‬ ‫حاضر ب��ود این پروژه را متوقف کند»‪ .‬والیتی‬ ‫ه��م در پاس��خ گفته بود‪« :‬اختالف س��لیقه در‬ ‫جایی مثل وزارت امور خارجه یا هر وزارتخانه‬ ‫دیگ��ر‪ ،‬امری طبیعی اس��ت ولی ب��ا توجه به‬ ‫حساس��یت تصمیم گیری ه��ا در وزارت ام��ور‬ ‫خارجه‪ ،‬ان هم در یک امر بس��یار مهم ملی و‬ ‫تاریخی که مرب��وط به قطعنامه ‪ ۵۹۸‬و قرارداد‬ ‫‪ ۱۹۷۵‬می ش��ود‪ ،‬اگر یک��ی از معاونین وزارت‬ ‫امور خارج��ه به عن��وان یک کار ش��ناس نظری‬ ‫می داش��ت‪ ،‬باید در ش��ورای معاونی��ن مورد‬ ‫بحث و مداقه قرار می گرفت و سپس به اطالع‬ ‫نخست وزیر و رئیس جمهوری و رهبری نظام‬ ‫که ان موقع حضرت امام (ره) بودند‪ ،‬می رسید‬ ‫و مورد تصویب سران سه قوه و در نهایت پس‬ ‫از تایید رهبری نظام به اجرا در می امد‪ .‬طبیعی‬ ‫اس��ت که به صرف ارائه یک پیشنهاد نمی شود‬ ‫نظری را پذیرفت و بر اس��اس نظرات یک فرد‬ ‫اقدام کرد‪ ».‬پیشنهاد الریجانی چه بود که مورد‬ ‫موافقت والیتی ق��رار نگرفت؟ صادق خرازی‬ ‫می گوید‪« :‬موضوعات در حضور وزیر خارجه‬ ‫بحث می ش��د و س��پس به مقامات باالی نظام‬ ‫ارائهمی ش��د‪.‬‬ ‫نظر حض��رت امام و رئیس جمه��ور وقت و جناب‬ ‫اقای هاش��می ک��ه عالوه ب��ر فرمانده��ی جنگ و‬ ‫جانش��ین فرماندهی کل قوا‪ ،‬مس��ئولیت یکی از قوا‬ ‫را هم برعهده داش��ت و اختیارات ویژه برای جنگ‬ ‫و صلح داشت ان بود که تمامی موضوعات سیاسی‬ ‫جنگ به ویژه امر مهم قطعنامه در جلس��ه س��ران قوا‬ ‫مطرح و تصمیم گیری ش��ود‪ .‬جلس��ات سران قوا ان‬ ‫موقع با حضور رئیس جمه��ور‪ ،‬رئیس مجلس‪،‬‬ ‫نخس��ت وزیر‪ ،‬رئی��س دیوانعالی کش��ور که‬ ‫مهم تری��ن مرج��ع قضایی ب��ود‪ ،‬به عالوه‬ ‫مرح��وم ح��اج س��ید احمد اقا تش��کیل‬ ‫می ش��د‪».‬‬ ‫دکت��ر الریجانی در ماج��رای قطعنامه‬ ‫ب��ا تیم بین المللی بس��یار فع��ال بودند‪،‬‬ ‫چون مسئولیت کار هم در حوزه ایشان‬ ‫ب��ود‪ .‬البت��ه دوس��تان چ��پ در دولت و‬ ‫وزارت خارجه س��ر سازگاری‬ ‫ب��ا اقای الریجانی نداش��تند و به وزیر خارجه‬ ‫فش��ار می اوردند و معاون مربوطه و مدیران و‬ ‫کار شناسان را نقد می کردند‪.‬‬ ‫در ان ایام مجلس سوم روی کار بود و ماهیت‬ ‫مجلس سوم هم چپ بود‪ .‬خیلی ها بدون انکه‬ ‫ی��ک س��طر قطعنام��ه را خوانده باش��ند‪ ،‬با ان‬ ‫مخالفت می کردند‪ .‬چ��ون که مثال از فالن فرد‬ ‫خوشش��ان نمی امد‪ ،‬جالب اس��ت که سال های‬ ‫بعد که جامعه باز ش��ده بود همه چیز و‬ ‫هم��ه کس را نقد می کردند و کس��ی‬ ‫را بی به��ره از حم�لات سیاس��ی‬ ‫نمی گذاشتند و ان روز ها مخالف‬ ‫قطعنام��ه و پایان جنگ بودند و‬ ‫در نسیان سیاس��ی و بی توجهی‬ ‫به خاطره ها و واقعیت تاریخی‪،‬‬ ‫شعار های اسمان کوب می دادند‬ ‫ک��ه چرا جن��گ را پ��س از فتح‬ ‫خرمشهر تمام نکردید‪g .‬‬ ‫رودرروی برزان تکریتی‬ ‫رازهای ‪598‬‬ ‫س��یروس ناصری دوره طوالنی که بخش��ی از زمان جنگ و پس از ان را نیز‬ ‫در بر می گرفت‪ ،‬سفیر سازمان ملل متحد در دفتر اروپایی ان در ژنو بود‪ .‬او به‬ ‫گفته عباس ملکی‪ ،‬مس��ئول ثبت مذاکرات قطعنامه ‪ ،598‬از دیپلمات هایی بود‬ ‫که در مورد مذاکرات مربوط به پایان جنگ از خود توانایی نشان داد‪ .‬او اولین‬ ‫فردی است که مذاکرات دوجانبه با مقامات عراقی را از طریق برزان تکریتی‪،‬‬ ‫برادر صدام در ژنو ش��روع کرد‪[« :‬اقای] رفس��نجانی با نشستی در این سطح‬ ‫موافق نبود‪ ،‬بنابراین پیشنهاد کرد که ابتدا مذاکره توسط یک نماینده اعزامی از‬ ‫عراق صورت گیرد و مالقات در سطح باالتر زمانی مورد پذیرش قرار خواهد‬ ‫گرفت که‪ ...‬به نتایج مشخصی که مبنای مراحل بعدی قرار گیرند‪ ،‬دست یافته‬ ‫باشیم‪ ».‬به پیشنهاد [اقای] رفسنجانی‪ ،‬سیروس ناصری‪ ،‬نماینده دائمی ایران در‬ ‫ادارات سازمان ملل مستقر در ژنو و همتای او‪ ،‬برزان ابراهیم التکریتی در ماه مه‬ ‫مذاکرات را اغاز کردند و این دیدارها تا اگوست ادامه یافت‪.‬‬ ‫البته نام او بعد ها در کتاب روند اجرایی قطعنامه ‪ 598‬نوش��ته دکتر منصوری‬ ‫الریجانی در بس��یاری از بندها به چشم می خورد‪ ،‬جایی که دبیرکل سازمان‬ ‫ملل در اس��تناد به مذاکرات او با برزان تکریتی‪ ،‬س��فیر و برادر صدام در ژنو‬ ‫می گوید‪« :‬پیشنهاد شما مندرج در نامه جوابیه هشتم او ‪ 1990‬که اقای برزان‬ ‫ابراهیم تکریتی‪ ،‬نماینده ما در ژنو از نماینده ش��ما (اقای س��یروس ناصری)‬ ‫دریافت کرد و به لزوم مبنا قرار دادن عهدنامه ‪ 1975‬ناظر است‪ ،‬ضمن مرتبط‬ ‫دانستن ان با اصول مندرج در نامه ‪ 30‬ژوئیه ‪ 1990‬ما‪ ،‬به ویژه در مورد مبادله‬ ‫اسرا و بندهای ‪ 6‬و ‪ 7‬قطعنامه ‪ 598‬شورای امنیت موافقت می شود‪».‬‬ ‫او پس از اتمام دوره فعالیت خود در ژنو و در دوره اصالحات به فعالیت های‬ ‫نفتی مش��غول ش��د‪ .‬البته نام س��یروس ناصری در پرونده هایی که برخی از‬ ‫دس��تگاه های قضای��ی و امنیتی دنبال کردن��د به عنوان عنصر مش��کوک به‬ ‫جاسوس��ی مطرح شد که به دس��تگیری وی منتهی شد‪ .‬سیروس ناصری در‬ ‫حال حاضر در اروپا به سر می برد‪g .‬‬ ‫سید صادق خرازی‪ ،‬دیپلمات برجس��ته وزارت امور خارجه که عضو هیات‬ ‫مذاکره کننده قطعنامه ‪ 598‬بوده‪ ،‬می گوید خاطرات پنهان و اشکاری در زوایای‬ ‫پررمز و راز حماسه دفاع مقدس و چگونگی ادامه جنگ و پذیرش قطعنامه‬ ‫‪ 598‬نهفته اس��ت که نیازمند واکاوی و واگویی جدی است و رمزگشایی از‬ ‫واقعیات روزهای پایانی حماسه دفاع مقدس ملت ایران‪ ،‬بر کیفیت اگاهی و‬ ‫دانایی احاد ملت ایران خواهد افزود‪.‬‬ ‫قطعنامه ش��ورای امنیت زمانی مورد استقبال ایران واقع شد که ایران در یک‬ ‫رویارویی مس��تقیم ب��ا ایاالت متحده (به عنوان حامی اصلی صدام حس��ین)‪،‬‬ ‫برخی ممالک اروپایی و اتحاد جماهیر شوروی و اعراب منطقه (مثل کویت‬ ‫وعربستان س��عودی که به صورت رسمی از رژیم عراق حمایت می کردند)‪،‬‬ ‫ق��رار داش��ت و هر کدام از ظن خودش��ان‪ ،‬با نگاهی انتزاع��ی‪ ،‬در پی القای‬ ‫تصورات ناصواب خود بودند که با زوال قدرت رژیم صدام حسین و توانایی‬ ‫بالقوه ماشین جنگی ایران در لیست حامیان اصلی و بی چون و چرای صدام‪،‬‬ ‫دیکتاتور خلیج فارس و خاورمیانه قرارگرفتند‪.‬‬ ‫اگر چه ارمان های ما در جنگ با سرشت و سرنوشت واقعیت ها پیوند خورده‬ ‫بود‪ ،‬تصمیم سرنوشت س��از پذیرش قطعنامه یکی از مهمترین تصمیمات و‬ ‫شاید بتوان گفت تاریخی ترین تصمیم سیاسی و بین المللی نظام بود که ابتکار‬ ‫ان در دست حضرت امام(ره) بود‪.‬‬ ‫بیش از یک س��ال مس��ئوالن سیاس��ی نظام درگیر بندهای قطعنامه شدند و‬ ‫چانه زنی های زیادی از جانب کارشناسان و نیروهای زبده بین المللی دستگاه‬ ‫دیپلماسی با سازمان ملل متحد انجام گرفت و چارچوپ قطعنامه از ان حالت‬ ‫نخس��تین خارج و با اجرای تدریجی قطعنامه که در درونش صد حکایت و‬ ‫ماجرا نهفته اس��ت‪ ،‬عملیاتی ش��د‪ .‬ازادی ازادگان و اس��رای ایران و معرفی‬ ‫رس��می صدام حس��ین به عنوان اغازگر جن��گ همه و همه ب��ر حقانیت و‬ ‫مظلومیت ملت ایران و مجاهدت های مظلومانه ان مهر تایید زد‪g .‬‬ ‫‪63‬‬ ‫مصاحبه ویژه‬ ‫عباس ملکی در گفت وگو با مثلث‪:‬‬ ‫دکتر والیتی اختیارتام داشت‪ ،‬طارق عزیز نه‬ ‫علی رضا شاکر‬ ‫‪ 3‬عباس ملکی از نخستین چهره های انقالبی است که پس از پیروزی انقالب در قامت یک‬ ‫دیپلمات جذب دستگاه دیپلماسی کشور شد‪ .‬وی که در شکل گیری ساختار جدید وزارت‬ ‫خارجه نقش به سزایی داشته است در برخی از حیاتی ترین ماموریت های دستگاه دیپلماسی‬ ‫کشور نیز نقش افرین بوده است‪ .‬از جمله این ماموریت ها مذاکرات مربوط به قطعنامه ‪598‬‬ ‫است که دکتر ملکی به عنوان مسئول ثبت مذاکرات تیم مذاکره کننده را همراهی می کرده است‪.‬‬ ‫دکتر ملکی اکنون عالوه بر انکه ریاست مرکز مطالعات خزر را عهده دار است در دانشگاه‬ ‫صنعتی شریف نیز تدریس می کند‪ .‬وی در گفت وگو با مثلث به بازخوانی پرونده مذاکرات ‬ ‫قطعنامه ‪ 598‬پرداخته است‪.‬‬ ‫‪64‬‬ ‫پیش از اینکه تیم مذاکره کننده ایران رس��ما‬ ‫وارد مذاکرات قطعنامه ‪ 598‬شود‪ ،‬از جانب‬ ‫ایران مذاکره ای با طرف مقابل نشده بود؟‬ ‫‪ l‬چرا‪ ،‬قبل از اینک��ه مذاکرات به صورت دو جانبه‬ ‫و س��ه جانب��ه بین ایران و س��ازمان مل��ل و یا عراق‬ ‫انجام ش��ود‪ ،‬نماینده ایران در سازمان ملل با دبیرکل‬ ‫و معاونی��ن و دس��تیاران دبی��رکل ش��ورای امنی��ت‬ ‫رایزنی ه��ای مختلفی انج��ام داد‪ .‬یکی از دس��تیاران‬ ‫دبیرکل ش��ورای امنیت سازمان ملل که نقش بسیاری‬ ‫در قطعنامه ‪ 598‬داش��ت اقای پیک��و و نماینده ویژه‬ ‫دبیرکل در این موضوع اقای الیاس��ون بود که بعدها‬ ‫وزیر خارجه س��وئد شد‪ .‬در جلس��ه نخست که بعد‬ ‫از اع��زام ما به س��ازمان ملل انجام ش��د‪ ،‬تنها افرادی‬ ‫از وزارت خارجه بودند‪ .‬همان ابتدا به نظر می رس��ید‬ ‫که کار کمی مش��کل باش��د‪ ،‬چون حین جلساتی که‬ ‫اقای دکتر والیتی با دبیرکل سازمان ملل اقای دکویار‬ ‫داش��تند‪ ،‬مجددا عراق و از س��وی دیگ��ر منافقین به‬ ‫ایران حمله کردند‪.‬‬ ‫از چ��ه تاریخی مقامات عراقی به مذاکرات‬ ‫دو جانب��ه ایران با مس��ئوالن س��ازمان ملل‬ ‫پیوستند؟‬ ‫‪ l‬اولین دور مذاکرات ما دو جانبه و بین کشور ما و‬ ‫سازمان ملل بود که چند جلسه به طول انجامید‪ .‬این‬ ‫جلسات با دبیرکل سازمان ملل‪ ،‬رئیس شورای امنیت‬ ‫و مش��اور نظامی دبیرکل ص��ورت گرفت‪ .‬همچنین‬ ‫جلس��ه ای نیز با س��فیر چین داشتیم‪ .‬در این جلسات‬ ‫از ط��رف عراقی کس��ی ش��رکت نداش��ت و بعدها‬ ‫اقای ط��ارق عزیز که دیرتر به نیوی��ورک امده بود‪،‬‬ ‫وارد مذاک��ره ب��ا اعضای س��ازمان ملل ش��د و بعدا‬ ‫مذاکرات سه جانبه صورت گرفت‪.‬‬ ‫ه��دف این مذاکرات چه بود؟ ایا س��ازمان‬ ‫ملل قصد داشت ایران را راضی به پذیرش‬ ‫اتش بس کند؟‬ ‫‪ l‬خی��ر‪ ،‬ایران اتش بس را پذیرفت��ه بود ولی هنوز‬ ‫نیروهای عراقی داخل خاک ایران بودند و اس��را نیز‬ ‫ازاد نش��ده بودند‪ .‬قطعنام��ه ‪ 598‬ده بند دارد که بند‬ ‫نخس��ت اتش بس اس��ت‪ .‬عراق اتش بس را رعایت‬ ‫نکرد و حتی حمله وس��یعی تح��ت حمایت انان از‬ ‫س��وی منافقین انجام ش��د‪ .‬بنابراین بخش زیادی از‬ ‫ای��ن مذاکرات معطوف به اجب��ار عراق برای رعایت‬ ‫اتش ب��س ب��ود‪ .‬همچنین ق��رار بود گ��روه ناظران‬ ‫س��ازمان مل��ل ب��رای تایی��د‪ ،‬تحکیم و نظ��ارت بر‬ ‫ات��ش بس و عقب نش��ینی به مرزها ب��ه منطقه اعزام‬ ‫ش��وند که از اهمیت باالیی بر خ��وردار بود‪ .‬چون در‬ ‫منطقه ای که تماما مین گذاری ش��ده و ناپایدار باش��د‬ ‫حضور نیروهای بین الملل کار سختی بود و به راحتی‬ ‫کش��ورها زیر بار این کار نمی رفتند‪ .‬بحث زیادی از‬ ‫مذاکرات نیز معطوف به ازادی اسرا شد‪ ،‬چون حتی‬ ‫عراق از ثبت نام تعداد زیادی از اسرا خودداری کرده‬ ‫بود‪...‬‬ ‫منظورم از س��وال قبل ای��ن بود که چرا این‬ ‫مذاکرات از ابتدا دو جانبه انجام شد؟‬ ‫‪ l‬چ��ون روی مذاکرات س��ه جانبه نی��ز باید توافق‬ ‫می ش��د‪ .‬همچنین سیس��تم ع��راق ب��رای مذاکره با‬ ‫ای��ران بس��یار متفاوت بود‪ .‬اوال از س��وی امام (ره) و‬ ‫رئیس جمهور به وزیر خارجه اختیار داده ش��ده بود تا‬ ‫بر اساس منافع ملی حرکت کند که چنین اختیاری به‬ ‫اقای طارق عزیز داده نشده بود و بارها اقای دکویار‬ ‫در جلسات از جانب طارق عزیز نقل می کرد که وی‬ ‫تاکید داشت حتما از بغداد اجازه بگیرد یا اینکه بغداد‬ ‫به وی دس��تور عمل داده اس��ت‪ .‬انان بسیار محدود‬ ‫بودند و به جای کار سیاسی‪ ،‬کار امنیتی – اطالعاتی‬ ‫می کردند‪.‬‬ ‫چگونه قطعنامه از سوی ایران پذیرفته شد؟‬ ‫‪ 26 l‬تیر ‪ 1367‬نامه ایت اهلل خامنه ای رئیس جمهور‬ ‫وق��ت مبنی ب��ر پذی��رش قطعنام��ه ‪ 598‬از س��وی‬ ‫اق��ای محالت��ی‪ ،‬نماینده ای��ران در س��ازمان ملل به‬ ‫اقای دکویار تسلیم ش��د‪ .‬روز دوشنبه ‪ 27‬تیر ‪1367‬‬ ‫رادیو ته��ران موافقت ایران با ای��ن قطعنامه را علنی‬ ‫کرد و روز ‪ 29‬تی��ر امام (ره) ان پیام تاریخی خود را‬ ‫خطاب به مردم و رزمندگان ایراد کردند‪.‬‬ ‫جنابعالی در چه تاریخی به نیویورک اعزام‬ ‫شدید؟‬ ‫‪ l‬اول مرداد ‪ 1367‬ما ابتدا به ژنو و سپس دوم مرداد‬ ‫به نیویورک رفتیم و سوم مرداد مذاکرات ما با رئیس‬ ‫مسئوالن ایرانی خطاب‬ ‫به عراقی ها گفته بودند‬ ‫که راهکار شما چیست‬ ‫و عراقی ها جواب‬ ‫داده بودند که خواهان‬ ‫مذاکرات‬ ‫دو جانبه با ایران‬ ‫هستند‪.‬یعنی‬ ‫اقای ناصری با‬ ‫تکریتی‪ .‬که تهران با‬ ‫این مساله‬ ‫موافقت کرد‬ ‫برزیلی شورای امنیت یعنی اقای دکویار شروع شد‪.‬‬ ‫در ان هیات چه کسانی بودند؟‬ ‫‪ l‬هم��ان طور که اش��اره کردم به مح��ض ورود به‬ ‫جلس��ه اقای محالتی که س��فیر ایران در انجا بودند‬ ‫تلکس��ی مبنی بر ورود منافقین به مرزه��ای ایران از‬ ‫س��مت غرب و حرکت انان به سمت کرمانشاه به ما‬ ‫داد که این امر بر روحیه ما تاثیر بس��یار گذاشت ولی‬ ‫ب��ه هر حال اقای دکتر والیتی هر طور بود مذاکرات‬ ‫را ادام��ه دادن��د‪ .‬بنابرای��ن در جلس��ه های اول‪ ،‬من‬ ‫اق��ای دکت��ر والیت��ی و چن��د نف��ر از کارشناس��ان‬ ‫وزارت خارجه حاضر بودیم‪ .‬از جای دیگر نبودند‪.‬‬ ‫این کارشناسان وزارت خارجه چه کسانی‬ ‫بودند؟‬ ‫‪ l‬تصاویرش��ان موج��ود اس��ت‪ ،‬فک��ر می کن��م‬ ‫اق��ای میرمه��دی معاونت وزارت خارج��ه در امور‬ ‫حقوقی‪ ،‬اقای ظریف که ان زمان در س��فارت ایران‬ ‫در س��ازمان ملل مش��غول بودن��د و‪ ...‬در مذاکرات‬ ‫حضور داشتند‪.‬‬ ‫این مذاکرات تا چه تاریخی طول کشید؟‬ ‫‪ l‬مذاک��رات از تاریخ ‪ 1988‬تا ‪ 1990‬طول کش��ید‪.‬‬ ‫بع��د از اینک��ه در دور اول با س��ازمان مل��ل مذاکره‬ ‫کردیم در دور دوم مذاکرات سه جانبه و چند دور در‬ ‫ژنو انجام ش��د و چند دور هم در تهران و بغداد‪ .‬این‬ ‫مذاکرات بود و هرگاه که احس��اس می شد مذاکرات‬ ‫خوب پیش نمی رود‪ ،‬عراقی ها از کانال دیگری وارد‬ ‫می ش��دند‪ .‬در ژن��و و روبه روی دفت��ر اروپایی ملل‬ ‫متحد نمایندگی عراق بود‪ .‬سفیر عراق در انجا برادر‬ ‫صدام حس��ین به نام برزان تکریتی ب��ود‪ .‬او یک بار‬ ‫به س��فیر ما اقای س��یروس ناصری گفته بود که این‬ ‫مذاکرات خیلی خوب پیش نمی رود و برادرم خواهان‬ ‫یک راه دیگر اس��ت‪ .‬اقای ناصری به تهران گزارش‬ ‫کرد و این زمانی اس��ت که حضرت امام (ره) رحلت‬ ‫کرده اند و اقای هاشمی رئیس جمهور هستند‪ .‬وزارت‬ ‫خارجه ب��ه رئیس جمهور اطالع دادن��د و احتماال به‬ ‫مقام معظم رهبری نیز منعکس ش��ده بود‪ .‬مس��ئوالن‬ ‫ایرانی خطاب به عراقی ها گفته بودند که راه دوم شما‬ ‫چیس��ت و عراقی ها جواب داده بودن��د که خواهان‬ ‫مذاکرات دو جانبه با ایران هستند‪ .‬یعنی اقای ناصری‬ ‫با تکریتی‪ .‬که تهران با این مساله موافقت کرد‪.‬‬ ‫یعنی به موازات جلس��ات شما در سازمان‬ ‫مل��ل انها نی��ز در ژنو با هم مذاکره داش��ته‬ ‫باشند؟‬ ‫‪ l‬بل��ه‪ .‬ام��ا مذاکرات ژنو دیر تر ش��روع ش��د‪ .‬طی‬ ‫مذاکراتی که گزارش انه��ا را اقای ناصری به تهران‬ ‫می داد باالخره برزان پرسیده بود که اگر صدام حسین‬ ‫نامه ای بدهد ش��ما پاسخ می دهید‪ ،‬که ایران گفته بود‬ ‫ما بررس��ی می کنیم‪ .‬نامه نخس��ت ص��دام خطاب به‬ ‫مقام معظم رهبری و اقای هاش��می بود ولی در ایران‬ ‫صالح دانسته شده بود که اقای هاشمی پاسخ بدهند‪.‬‬ ‫رژیم بعثی یک رژیم اگرس��تیوی بود‪ ،‬حمله می کرد‪.‬‬ ‫در جبه��ه این کار را می کرد و در مذاکرات نیز حمله‬ ‫می ک��رد‪ .‬حتی در نامه اش نیز حمل��ه کرده بود‪ .‬ولی‬ ‫ی این بود که ما در این کار ریسمان‬ ‫جواب اقای هاشم ‬ ‫محکم داریم و ریس��مان محک��م ما معاهده ‪ 1975‬و‬ ‫بازگشت به مرزهاست‪ .‬اگر نامه ها را مالحظه کنید به‬ ‫تدریج لحن صدام ارام تر می شود تا اینکه در اخرین‬ ‫نامه صدام می نویس��د هر چیزی که شما در نامه های‬ ‫قبلی خواستید ما می پذیریم و به شما می دهیم‪ .‬یعنی‬ ‫حت��ی ان زمان هم نگفت ک��ه معاهده ‪ 1957‬را قبول‬ ‫دارم‪ ،‬ولی اقای هاش��می از اولی��ن تا اخرین نامه بر‬ ‫این معاهده تاکید کرد‪ .‬بعد از این نامه همگی تعجب‬ ‫کردیم که چطور می شود یک دیکتاتور این همه تغییر‬ ‫کند‪ ،‬چون هنوز برای ما جا نیفتاده بود که چرا عراق‬ ‫دارد کوتاه می ای��د‪ .‬در حالی که همچنان نیروهایش‬ ‫پشت مرزها اماده باش کامل بودند‪ ،‬چند هفته بعد از‬ ‫ای��ن نامه در اوت ‪ 1990‬مصادف با روز عاش��ورا به‬ ‫کویت حمله کرد‪ .‬بنابراین این نامه ها و کانالی که باز‬ ‫کرده بود تماما برای اس��ودگی از ای��ران برای انجام‬ ‫ان کار ب��ود‪ .‬هر چند ب��ه کویت حمله کرده بود ولی‬ ‫همچنان نیروهایش در کنار مرزهای ایران اماده باش‬ ‫بودن��د ولی به هر حال از حمل��ه ایران در حین حمله‬ ‫به کویت هراس داش��ت‪ .‬می دانید که ان هنگام س��ه‬ ‫نظر وجود داش��ت‪ .‬ی��ک نظر این بود ک��ه ما نیز به‬ ‫عراق حمل��ه کنیم‪ .‬نظر دیگر حمای��ت از عراق بود‬ ‫و نظر س��وم ه��م این بود که بی ط��رف بمانیم‪ .‬اتفاقا‬ ‫چون ان روز تعطیل بود جلسه شورای امنیت ملی با‬ ‫دستور اقای هاش��می در دفتر من در وزارت خارجه‬ ‫در نیاوران تشکیل ش��د و اقای دکتر والیتی و سایر‬ ‫اعضای شورای امنیت به انجا امدند و باالخره بحث‬ ‫به اینجا کش��یده ش��د که ایران بی ط��رف بماند و در‬ ‫عین حال هوشیاری خود را حفظ کند‪ .‬خاطرم است‬ ‫که همان روزها برخی در روزنامه ها اعالم می کردند‬ ‫که صدام‪ ،‬صالح الدین ایوبی اس��ت و ما باید از وی‬ ‫حمایت کنیم که بعدها مش��خص شد چه خوب شد‬ ‫حمایت نکردیم‪.‬‬ ‫اق��ای دکت��ر ملک��ی! گاهی گفته می ش��د‬ ‫اق��ای والیتی اختی��ار بیان ح��رف اخر را‬ ‫نداشت و بارها میان جلسات با تهران تماس‬ ‫داش��ته و کس��ب تکلیف می ک��رد‪ .‬این امر‬ ‫صحت دارد؟‬ ‫‪ l‬خی��ر‪ .‬چون تمامی مکالمات توس��ط من نوش��ته‬ ‫می ش��د‪ ،‬بسیار خوب خاطرم اس��ت که بعد از پایان‬ ‫هر جلسه‪ ،‬مشروح ان توسط تلکس به تهران ارسال‬ ‫می ش��د و افرادی در وزارت خارجه بودند که ان را‬ ‫دریافت و به مقامات گزارش می دادند‪ .‬این س��تاد به‬ ‫تدریج معروف به ستاد قطعنامه ‪ 598‬می شود‪.‬‬ ‫ی حضور داشت؟‬ ‫در راس این ستاد چه مقام ‬ ‫ایا اقای هاشمی بودند؟‬ ‫‪ l‬خی��ر‪ .‬ای��ن س��تاد در وزارت خارج��ه بود‪.‬ابتدا‬ ‫اق��ای طارمی ب��ود‪ ،‬بعد اقای محمدعلی رس��ولی و‬ ‫س��پس اقای خرم‪ .‬چون تلکس ها محرمانه و به طور‬ ‫کلی س��ری بود‪ ،‬احتیاج به رمزگشایی و مرتب سازی‬ ‫داشت‪ .‬این افراد بعد از مرتب سازی‪ ،‬انها را با فونت‬ ‫بزرگ تایپ و نس��خه هایی از ان را خدمت امام(ره)‪،‬‬ ‫رئیس جمهور‪ ،‬نخس��ت وزیر و رئی��س مجلس قرار‬ ‫می دادند‪.‬‬ ‫بنابرای��ن امام نظارت مس��تقیم بر مذاکرات‬ ‫داشتند؟‬ ‫‪65‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪ l‬اگر امام (ره) نکته ای داش��تند از طریق حاج احمد‬ ‫اقا مطرح می کردند‪ .‬باید تاکید کنم این طور نبود که‬ ‫اقای والیتی اختیاری نداش��ته باش��د‪ .‬البته در فاصله‬ ‫بین جلسات با تهران صحبت می شد‪ ،‬تلکس می امد‪،‬‬ ‫ولی خطوط کلی کار مش��خص ب��ود‪ .‬در این زمینه‬ ‫حت��ی در خاطراتی که بعدها اقای پیکو منتش��ر کرد‬ ‫اشاره شده که با ایران مشکلی نداشتند‪ .‬چون خطوط‬ ‫کلی ایران کامال مش��خص بود‪ .‬ما روی چند مس��اله‬ ‫حساس��یت داشتیم‪.‬عقب نشینی و استقرار درمرزهای‬ ‫بین المللی‪ ،‬تبادل اسرا‪ ،‬عدم خدشه به معاهده ‪1975‬‬ ‫به خصوص در مورد اروند رود‪ ،‬مسئولیت مخاصمه‬ ‫جن��گ‪ ،‬اخذ غرامت از عراق و امنیت و ثبات منطقه‬ ‫از جمله خواس��ته های ایران ب��ود‪ .‬بنابراین منافع ما‬ ‫کام�لا مش��خص بود ول��ی طرف عراق��ی چند نظر‬ ‫داش��ت‪ .‬یا اینکه به رغ��م عرف بین الملل��ی مقامات‬ ‫عراقی با اس��لحه کمری در جلسات حاضر می شدند‬ ‫و مجب��ور بودن��د هر چیزی را با بغ��داد چک کنند‪.‬‬ ‫اق��ای والیتی گاه��ی با تهران مش��اوره می کرد ولی‬ ‫این مش��اوره ها در فاصله جلس��ات ب��ود و چون از‬ ‫تلفن خیلی مطمئن نبودیم بیشتر بحث ها را از طریق‬ ‫تلکس انجام می دادیم‪.‬‬ ‫شما به برخی بندهای قطعنامه اشاره کردید‪.‬‬ ‫انچه از قطعنامه مثال راجع به غرامت دریافت‬ ‫می شود این است که در این زمینه صراحت‬ ‫لهجه ندارد‪ .‬شما که در این مذاکرات نقش‬ ‫داشتید بگویید ایران در این قطعنامه به دنبال‬ ‫چه بود؟‬ ‫‪ l‬به چند دلیل ان روز مس��اله غرامت روشن نبود‪.‬‬ ‫اول اینک��ه همان طور ک��ه ما ادع��ا می کردیم عراق‬ ‫در ‪ 22‬س��پتامبر ‪ 1980‬ب��ا یک حمل��ه بزرگ جنگ‬ ‫را ش��روع کرد‪ .‬عراقی ه��ا ادعا می کردن��د که ایران‬ ‫ب��ا حمله به نوار مرزی و روس��تاهای مرزی در ‪13‬‬ ‫س��پتامبر اغاز کننده جنگ اس��ت‪ .‬ما تالش بسیاری‬ ‫کردی��م تا اثبات کنیم اوال مس��اله بین ایران و عراق‬ ‫یک جن��گ بوده و ثانیا اغاز کنن��ده ان طرف عراقی‬ ‫بوده اس��ت‪ .‬اما حتی س��ازمان ملل زی��ر بار این امر‬ ‫نمی رف��ت که حمله صدام به ای��ران یک جنگ بود‪.‬‬ ‫اگ��ر به قطعنامه های ابتدایی مراجعه ش��ود‪ ،‬خواهیم‬ ‫دی��د که همه ج��ا صحبت از وضعیت می��ان ایران و‬ ‫عراق اس��ت در حالی که این ی��ک جنگ تمام عیار‬ ‫بود‪ .‬ما اعتراض های بسیاری در این خصوص انجام‬ ‫دادیم ولی تا ان لحظه نتوانس��تیم راه به جایی ببریم‪.‬‬ ‫از سال ‪ 1980‬تا سال ‪ 1988‬هنگامی که با نمایندگان‬ ‫کشورها در س��ازمان ملل صحبت می کردیم که چرا‬ ‫چشم ش��ان را روی حمله ب��ه این بزرگی و حمالت‬ ‫ش��یمیایی بس��ته اند‪ ،‬می گفتند اگر ش��ما خواس��تار‬ ‫محکومیت عراق توسط ش��ورای امنیت هستید چرا‬ ‫خود به قطعنامه های پیش��ین پایبندی خود را نش��ان‬ ‫ندادید و ان را مس��تند به اش��غال سفارت امریکا در‬ ‫ای��ران می کردند‪ .‬در این چند س��ال م��ا قدم به قدم‪،‬‬ ‫وجب به وجب در ش��ورای امنیت و س��ازمان ملل‬ ‫جل��و رفتیم و نماین��دگان ای��ران در نیویورک واقعا‬ ‫مانن��د جبه��ه زحم��ت کش��یدند‪.‬خاطرم اس��ت که‬ ‫راضی کردن هند مبنی بر اینکه ما تجاوزگر نیس��تیم‬ ‫و عراق به ایران تجاوز کرده چند س��ال طول کشید‪.‬‬ ‫راضی کردن کوبا‪ ،‬کش��ورهایی که االن فکر می کنید‬ ‫خیلی راحت بپذیرند و یوگوسالوی که نقش مهمی ‬ ‫در نهضت عدم تعهد داش��ت‪ ،‬دش��وار ب��ود‪ .‬اتحاد‬ ‫ش��وروی که به هیچ وجه زیر ب��ار نمی رفت‪ .‬اتفاقا‬ ‫در حال��ی که همه دنبال نقش امریکا در جنگ ایران‬ ‫و عراق هس��تند به نظر من باید نق��ش اتحادجماهیر‬ ‫ش��وروی بیش��تر مورد توج��ه قرار گیرد‪ .‬ش��وروی‬ ‫مهم ترین متحد اس��تراتژیک عراق در این جنگ بود‪.‬‬ ‫یک��ی از نکته های جالب توجه راجع به جنگ عراق‬ ‫با ما این بود که تمامی غنیمت های عراقی از ماش��ین‬ ‫ت��ا بلدوزر ها همگی نو بوده و حتی گاها پالس��تیک‬ ‫صندلی ها کنده نش��ده بود‪ .‬این امر به این معنا است‬ ‫ک��ه این طور نبود ک��ه اتحاد ش��وروی تنها پیش از‬ ‫جن��گ با ع��راق همراهی می کرد بلک��ه همواره بین‬ ‫مس��کو و بغداد پلی برای تامی��ن مایحتاج و مهمات‬ ‫نظام��ی عراق بود‪ .‬ان گونه که ادوات به جا گذاش��ته‬ ‫شده از عملیات مرصاد که در مرحله پایانی صورت‬ ‫گرف��ت نیز نو بود‪ .‬بنابراین به طور پیوس��ته در طول‬ ‫جنگ عراق مورد حمایت اتحاد شوروی بود‪ .‬خب‪،‬‬ ‫سیاست صدام حسین این بود که همه کشورها را در‬ ‫این جنگ دخالت ده��د‪ .‬از چین مهمات می گرفت‪.‬‬ ‫از فرانس��ه هواپیماه��ای فوق م��درن می خری��د‪ .‬از‬ ‫هلند‪ ،‬س��وئیس‪ ،‬برزیل و‪ ...‬مهمات نظامی می خرید‪.‬‬ ‫خاطرم اس��ت به علت اینکه عراق متحد شوروی در‬ ‫خلیج ف��ارس بود‪ ،‬در زمینه تس��لیحات نظامی مورد‬ ‫تحری��م امریکا ب��ود‪ .‬اما با فش��ارهای نماینده عراق‬ ‫در واش��نگتن باالخره هم س��نا و هم کنگره امریکا‬ ‫تصوی��ب کردن��د که به ع��راق مق��دار قابل توجهی‬ ‫هلی کوپتره��ای کبری ب��رای سمپاش��ی جنگل های‬ ‫عراق داده ش��ود که بالفاصله این هلی کوپترها تغییر‬ ‫کاربری داده و به موش��ک مجهز و علیه ایران به کار‬ ‫گرفته ش��د‪ .‬بنابراین در خص��وص غرامت هنوز از‬ ‫جانب ش��ورای امنیت سازمان ملل مشخص نبود که‬ ‫مسئول اغاز جنگ کدام کشور است‪.‬‬ ‫یعن��ی حین مذاک��رات هنوز س��ازمان ملل‬ ‫نپذیرفته بود که عراق اغازگر جنگ بود؟‬ ‫‪ l‬خیر‪ .‬مثال در بند ‪ 6‬قطعنامه ‪ 598‬قید ش��ده است‬ ‫که از دبیرکل سازمان ملل درخواست می شود ضمن‬ ‫مش��ورت با ایران و عراق مس��اله تفویض تحقیق در‬ ‫باب مس��ئولیت مخاصمه به هیات بی طرفی س��پرده‬ ‫شود و در حداقل زمان ممکن به شورا گزارش دهد‪.‬‬ ‫عراق با این مس��اله که به ج��ای وضعیت‪ ،‬مخاصمه‬ ‫قید ش��ود بس��یار مخالفت کرد که ای��ران این امر را‬ ‫یک موفقیت می دان��د‪ .‬و می دانید که این گزارش در‬ ‫س��ال ‪ 1992‬یعنی بعد از پایان جنگ و بعد از حمله‬ ‫عراق به کویت و بیرون راندنشان توسط امریکایی ها‬ ‫در س��ال ‪ 1991‬و هنگامی که صدام بس��یار ضعیف‬ ‫ش��ده بود‪ ،‬توس��ط اقای دکویار اعالم ش��د‪ .‬دبیرکل‬ ‫سازمان ملل اعالم کرد که کمیسیون مامور به تحقیق‬ ‫در خصوص مخاصمه به این نتیجه رس��ید که به رغم‬ ‫اینکه پیش از ش��روع رسمی جنگ‪ ،‬از سوی ایران و‬ ‫عراق تعرضات مرزی صورت گرفته‪ ،‬ولی به صورت‬ ‫حقوقی جنگ از روز ‪ 22‬س��پتامبر با حمله همه جانبه‬ ‫هوای��ی‪ ،‬زمین��ی و دریایی به خ��اک و اب و فضای‬ ‫ایران شروع شد‪.‬‬ ‫در خصوص حمله عراق به کویت س��ازمان‬ ‫ملل بالفاصله تعرض را پذیرفت و محکوم‬ ‫کرد‪ ،‬ولی راجع به ایران همان طور که اشاره‬ ‫کردید نمی خواست ان را قبول کند‪ .‬چطور‬ ‫ایران حاضر شد با س��ازمان مللی که قصد‬ ‫نداش��ت بیطرفانه موضع گی��ری کند‪ ،‬وارد‬ ‫مذاکره شود؟‬ ‫‪ l‬اگر خاطرتان باش��ید از ابتدا اق��ای رجایی نیز به‬ ‫ش��ورای امنیت رفتند‪ .‬ممکن اس��ت شما بگویید که‬ ‫چرا اس��رائیل ب��ه قطعنامه های ش��ورای امنیت عمل‬ ‫نمی کن��د‪ ،‬این ام��ر یک��ی از اعتراضات ما و س��ایر‬ ‫کشورهاس��ت‪ .‬اتفاق��ا االن دارد معلوم می ش��ود اگر‬ ‫کشوری درست عمل کند حتی رژیم صهیونیستی نیز‬ ‫مجبور خواهد ش��د در رفتار خود تجدید نظر کند و‬ ‫دیپلماس��ی اخیر ترکیه نیز موید این نظر است‪ .‬مساله‬ ‫اش��غال س��فارت امریکا یکی از بزرگترین موانع ما‬ ‫در مفاهم��ه و تعامل با دبیرخانه ش��ورای امنیت بود‪.‬‬ ‫همچنین مشکالت داخلی کشور ما زیاد بود و بالطبع‬ ‫تغییر دولت ها را داش��تیم‪ ،‬به طوری که در س��ال های‬ ‫‪ 1988‬گ��روه کامل و پخته ای در نیویورک نداش��تیم‬ ‫تا باالخ��ره به تدریج وزارت خارجه بعد از تغییرات‬ ‫ماهانه ای که داش��ت وزیر ثابت و س��اکن شد که ان‬ ‫زم��ان اولین جایی ک��ه مهم بود و به نظر می رس��ید‬ ‫باید تقویت شود نیویورک بود‪ .‬از سوی دیگر امریکا‬ ‫راجع به اعطای ویزا هم��کاری نمی کرد‪ .‬نکته دیگر‬ ‫این اس��ت که حق مردم ایران توس��ط صدام حسین‬ ‫نقض ش��ده ب��ود و ما ای��ن را فری��اد می زدیم ولی‬ ‫ان طور که باید در س��ازمان ملل پیگیری می کردیم‪،‬‬ ‫نب��ود‪ .‬ما باید ای��ن کار را حقوقی جلو می بردیم ولی‬ ‫ان را تدریج��ی یاد گرفتیم‪ .‬عراق نیز در س��ال های‬ ‫‪ 1980‬ت��ا ‪ 1988‬از لح��اظ دیپلماتیک دس��ت باال را‬ ‫داش��ت‪ .‬در شورای امنیت‪ ،‬نهضت عدم تعهد و حتی‬ ‫در اوپ��ک نفوذ زیادی داش��ت و تغییر دادن این جو‬ ‫به نفع ایران ت�لاش انانی بود که در وزارت خارجه‬ ‫حضور داشتند که حتی برخی از انها در جبهه شهید‬ ‫ش��دند‪ .‬چون برای انان فرق نمی کرد که در وزارت‬ ‫خارجه باش��ند یا در جبهه‪ .‬مدتی در وزارت خارجه‬ ‫بودن��د و مدتی در جبهه‪ .‬ب��ا تمام وجود می گویم که‬ ‫کار کردن در ش��ورای امنیت و س��ازمان ملل و پیش‬ ‫بردن منافع ایران راحت تر از خط مقدم جبهه نیس��ت‬ ‫و نبود‪ .‬بسیار سخت و دشوار بود‪ .‬چون باید در عین‬ ‫اینکه وفادار به منافع ملی خود هس��تید با استدالل و‬ ‫بحث مس��ائل را جلو برده و در جاهایی خشم خود‬ ‫را خورده و در جایی در عین اینکه حق با شماس��ت‬ ‫صدای خود را پایین بیاورید تا بتوانید بر طرف مقابل‬ ‫تاثیر بگذارید‪ .‬اعضای س��ازمان مل��ل در پایان به ما‬ ‫گفتند که رفتار و عملکرد ایرانی ها خیلی حرفه ای تر‬ ‫از عراقی ها شد‪ ،‬البته به تدریج‪ .‬برای من این امر مهم‬ ‫اس��ت که ایران در این جنگ حتی یک س��انتیمتر از‬ ‫خاکش را از دست نداد‪g .‬‬ ‫یکی از بندهای مغفول مانده‬ ‫بندهایاجراییقطعنامه‬ ‫‪ 598‬مساله غرامت ایران‬ ‫بود‪ .‬در قطعنامه پیش بینی‬ ‫شده بود که متجاوز باید‬ ‫غرامت بدهد‪ .‬با متجاوز‬ ‫شناخته شدن عراق صدام‬ ‫می بایست میلیاردها دالر‬ ‫به ایران غرامت پرداخت‬ ‫می کرد؛ موضوعی که پس‬ ‫از حمله عراق به کویت با‬ ‫حاشیه هایی همراه شد‪.‬‬ ‫‪ 598‬استراتژی بود‪ ،‬تاکتیک نبود‬ ‫‪ 4‬‬ ‫قطعنام��ه ‪ 598‬در اوج پیروزی های ایران صادر‬ ‫شد‪ ،‬هر ادم ساده سیاسی می فهمد که وقتی قطعنامه ای‬ ‫در اوج پیروزی های یک طرف نوشته می شود‪ ،‬حتما‬ ‫دارای حداقل عناصری به نفع ان طرف پیروز است‪.‬‬ ‫اصال قاعده روابط بین الملل این را می گوید‪ .‬قطعنامه‬ ‫‪ 598‬در ش��رایط بس��یار بدی از طرف ایران پذیرفته‬ ‫ش��د‪ ،‬یعنی پس از شکس��ت های پی در پی و در اوج‬ ‫پیروزی ها‪ ،‬ولی در اثر شکست های پی در پی پذیرفته‬ ‫ش��د‪ ،‬اما ماج��را اینجا تمام نش��ده‪ .‬خیلی ها می ایند‬ ‫ماجرای جنگ را همین جا به قول کارگردان ها کات‬ ‫می دهند و می گویند دیگر تمام شد‪ ،‬همین جا بایستید‪.‬‬ ‫جنگ که اینجا تمام نشده به محض اینکه ایران ‪598‬‬ ‫را می پذیرد‪ ،‬ص��دام نمی پذی��رد و از مرز های ایران‬ ‫شروع می کند به ورود به ایران‪ ،‬خرمشهر را می گیرد‪،‬‬ ‫محاصره می کند جاده اهواز ـ خرمش��هر ‪ 48‬ساعت‬ ‫قطع می ش��ود‪ ،‬تا نزدیک کرمانشاه می اید‪ ،‬تا نزدیک‬ ‫دهل��ران و مهران می اید‪ ،‬مه��ران و دهلران را دوباره‬ ‫می گیرد‪ ،‬به طور گسترده در ‪ 1000‬کیلومتر مرز‪ ،‬صدام‬ ‫مثل همان روز اول جنگ پیش��روی می کند‪ .‬درست‬ ‫زمانی ایران ‪ 598‬را پذیرفته که دو‪ ،‬سه روز بعد صدام‬ ‫حمله می کند‪ .‬چرا؟‬ ‫ای��ران ش��روع می کن��د به حمل��ه ک��ردن‪ ،‬عملیات‬ ‫سرنوش��ت را در خرمش��هر و عملیات مرصاد را در‬ ‫کرمانشاه انجام می دهد‪ .‬عملیات های بدون نام دیگر‬ ‫گفتاری از محسن رضایی‪ ،‬فرمانده وقت سپاه‬ ‫را در دهل��ران و مهران انجام می دهد‪ .‬همه اینها که تمام‬ ‫می شود‪ ،‬بعد از چند روز صدام اعالم می کند که من هم‬ ‫‪ 598‬را قبول دارم‪ .‬بنابراین‪ 598‬به صدام تحمیل می شود‪.‬‬ ‫ان موقع دنب��ال این بود که بعد از اینک��ه ایران ‪ 598‬را‬ ‫نوش��ته بیاید در خرمشهر بنش��یند و در کرمانشاه یک‬ ‫‪ 599‬بنویس��د و در انجا خواسته های خودش را بگوید‪.‬‬ ‫چرا؟ ب��رای اینکه هر ‪ 8‬بند ‪ 598‬اکث��رش به نفع ایران‬ ‫ی که در پذی��رش ‪ 598‬می گوید جام زهر‪،‬‬ ‫اس��ت و امام ‬ ‫یک ماه‪ ،‬دو ماه بعد می گوید ما حتی یک لحظه هم از این‬ ‫جنگ نادم و پشیمان نیستیم برای اینکه شان نزول عوض‬ ‫شده‪ .‬حادثه مهمی بعد از پذیرش ایران اتفاق می افتد‪ ،‬ورق‬ ‫برمی گردد‪ ،‬یک انقالب صورت می گیرد و مردم به طور‬ ‫گسترده و وسیع می روند جبهه ها و عملیات های پی درپی ‬ ‫انجام می دهند و به مرز می رسند‪ ،‬از امام تقاضا می کنند‬ ‫اجازه بدهید ما وارد بصره بش��ویم‪ .‬خود امام می فرماید‬ ‫دیگ��ر همین جا صبر کنید‪ .‬ما چ��ون ‪ 598‬را پذیرفتیم‪،‬‬ ‫پذیرفتنمان اس��تراتژی بود‪ ،‬تاکتیک نبود‪ .‬اینها همه اش‬ ‫واقعیت است‪ ،‬سندش هست‪ ،‬مدرکش هست اما پایان‬ ‫جنگ را انقدر س��یاه کردند که ما نمی اییم ان را جشن‬ ‫بگیریم‪ ،‬می اییم اول حمله دشمن به خودمان را یا تجاوز‬ ‫دشمن به خودمان را جشن می گیریم‪ .‬هفته دفاع مقدس‪،‬‬ ‫البت��ه ما می گوییم هفته مقاومت‪ .‬در المان پایان جنگ‬ ‫را جشن می گیرند‪ ،‬در روسیه در فرانسه پایان جنگ را‬ ‫جشن می گیرند‪ .‬همه جا پایان جنگ را جشن می گیرند‪.‬‬ ‫جنگی که ما در بعد نظامی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬اخالقی و معنوی‬ ‫با موفقیت ب��ه پایان بردیم‪ .‬این ب��دون تحقیق هیچ‬ ‫اس��ت‪ .‬حاال دو‪ ،‬سه سال است مقام معظم رهبری به‬ ‫ستاد کل گفتند که این نکته مهم است‪ ،‬این را بررسی‬ ‫کنید و نتیجه را به من بدهید‪ .‬بدون کار پژوهشی که‬ ‫نمی شود‪ ،‬این یک کار پژوهشی می خواهد که مستند‬ ‫و دقیق گفته بشود که چطور شد که ما در همه ابعاد‬ ‫پیروز ش��دیم‪ .‬بله ما به اهداف بلندتری مثل سقوط‬ ‫صدام می اندیش��یدیم که به ان نرس��یدیم‪ ،‬ایا این به‬ ‫معنای عدم پیروزی ایران اس��ت؟ چه ربطی دارد؟ ما‬ ‫به اهدافی بیش��تر از ان چیزی که به دس��ت اوردیم‬ ‫می اندیشیدیم‪ ،‬بله تالش هم کردیم‪ .‬اما نرسیدن ما به‬ ‫ان اهداف بسیار بلندتر از ان اهدافی است که به دست‬ ‫اوردیم که به معنای شکس��ت یا عدم پیروزی ایران‬ ‫نیست و چرا ما سقوط صدام را از جنگ ندانیم‪.‬‬ ‫اتش بس داده ش��ده بود‪ .‬ما رفتیم خدمت امام‪ ،‬ایشان‬ ‫نماز ظهر را تمام کرده بودند و داش��تند مستحبات را‬ ‫می خواندند‪ .‬من کنارش��ان نشستم‪ ،‬امام فرمود که ما‬ ‫در طول انقالب بار ها می خواستیم‪ ،‬یک کاری انجام‬ ‫بدهی��م‪ ،‬برنامه ریزی هم می کردیم‪ ،‬تالش��مان را هم‬ ‫می کردیم ولی می دیدیم نمی ش��ود‪ ،‬اما بعد ها خدای‬ ‫متعال از راه دیگری ما را می رس��اند به همان هدفی‬ ‫که قب�لا برای��ش برنامه ریزی کرده بودی��م و موفق‬ ‫نش��ده بودیم‪ .‬من پیش خودم تجزیه و تحلیل کردم‬ ‫که احتم��اال این پیش بینی امام مربوط به شکس��ت‬ ‫امریکایی هاس��ت و ش��اید امریکایی ه��ا از طری��ق‬ ‫پاکستان بخواهند به مرز های شرقی حمله بکنند‪ .‬انجا‬ ‫احتماال امریکایی ها در دریای عمان و س��مت شرق‬ ‫انجا‪ ،‬از ایران شکس��ت بخورن��د‪ .‬حتی من رفتم در‬ ‫لشکر ‪ 27‬رسول گفتم که شما مطمئن باشید نبرد ما‬ ‫با امریکاست‪ .‬بعد از این صحبت های امام‪ ،‬نبرد ما با‬ ‫امریکا تمام نشده‪ ،‬در سال های اینده ما با امریکایی ها‬ ‫نب��رد جدی خواهیم داش��ت‪ .‬اینهایی ک��ه گفتم در‬ ‫لش��کر ‪ 27‬حضرت رسول صحبت های امام بود‪ .‬اما‬ ‫زمانی که امریکایی ها به عراق حمله کردند و رفتند‬ ‫ص��دام را از ان النه زنبور بیرون کش��یدند‪ ،‬ان موقع‬ ‫من به یاد این حرف امام افتادم که می فرمود ما بار ها‬ ‫می خواستیم برای رسیدن به هدفی برنامه ریزی کنیم و‬ ‫نمی شد و بعدا می دیدیم خدای متعال از یک طریقی‬ ‫ما را به انجا می رساند‪ .‬امام این را برای این فرمودند‪،‬‬ ‫چون خدمت امام گفته ب��ودم که بچه ها در جبهه ها‬ ‫ناراحتن��د‪ .‬بعضی ها گریه کردند‪ .‬وقتی قطعنامه ‪598‬‬ ‫پذیرفته شد‪ ،‬امام فرمود‪« :‬شما ناراحت نباشید‪ .‬خدای‬ ‫متعال از طریقی ما را می رس��اند به هدفمان که شاید‬ ‫اگر می خواس��تیم نمی شد‪ ».‬بعد مثال رفتن خودشان‬ ‫ب��ه کویت را زدند که فرمودند من دلم می خواس��ت‬ ‫یک کش��ور اس�لامی بروم بعد من را تا مرز کویت‬ ‫بردند خیلی خوشحال بودم‪ ،‬یک مرتبه امدند به من‬ ‫گفتند که باید ش��ما بروید فرانس��ه‪ ،‬امام فرمود‪« :‬من‬ ‫خیل��ی ناراحت بودم که من را به یک کش��ور غربی‬ ‫نفرستند‪ ،‬دوست داش��تم من را یک کشور مسلمان‬ ‫می فرس��تادند»‪ .‬بعد فرمودند‪« :‬اما م��ن امروز ـ انگار‬ ‫پایان پذیرش ‪ 598‬امام فرمود ـ اما امروز من می فهمم‬ ‫که اگر ما را برده بودند کویت معلوم نبود این انقالب‬ ‫به ثمر برس��د‪ .‬این خواس��ت خدا بود‪ ،‬این کار خدا‬ ‫بود که این طور شد‪ .‬ولی ما می خواستیم برویم یک‬ ‫کشور اسالمی‪g ».‬‬ ‫‪67‬‬ ‫دولت شیعی‬ ‫از اسالم فردی تا اسالم سیاسی‬ ‫‪1‬‬ ‫‪68‬‬ ‫نظریات مختلف علمای شیعه درباره حکومت در زمان غیبت‬ ‫نسبت تاریخی شیعه با حکومت موضوعی پیچیده‬ ‫است که ریشه در تاریخ پرفراز و نشیب ان دارد‪ .‬شیعه‬ ‫نهضتی با اموزهای انقالبی نه بنیادگرایانه و رادیکالی در‬ ‫فه��م و عمل دین بلکه مذهبی خارج از محدوده های‬ ‫دیگر فرق اس�لامی در بسط مفاهیم نبوی بود‪ .‬جایی‬ ‫ک��ه هم مقتضیات زمان را می ش��ناخت و به ان قائل‬ ‫بود و هم در نس��بت خود را با حکومت در ش��رایط‬ ‫غیبت حضرت مه��دی (عج) تعیین می کرد‪ .‬در طول‬ ‫تاریخ ش��یعه مخصوصا پس از غیب امام عصر(عج)‬ ‫تفکر شیعه مبتنی بر انتظار در فرج او بود تا جایی که‬ ‫تا پایان سده دهم‪ ،‬کم و بیش برپایی هرگونه حکومت‬ ‫را نادرس��ت می دانستند و برای فراهم کردن مقدمات‬ ‫ظهور می کوشیدند‪ .‬انان به دلیل جو اختناق ضد شیعی‪،‬‬ ‫از فعالیت خودداری می کردند‪ .‬علما به صورت فعال‬ ‫وارد عرصه سیاست و همکاری با حکومت ها نمی شدند‪.‬‬ ‫این اما باعث انسداد جامعه شیعی نبود چه انکه در نتیجه‬ ‫زحمات علما‪ ،‬مکتب تشیع از رشد اجتماعی‪ ،‬فرهنگی و‬ ‫سیاسی باالیی برخوردار ش��ده بود‪ .‬به طور کلی می توان‬ ‫یو‬ ‫گفت علمای ش��یعی در این دوره از مناسبات رسم ‬ ‫شکل سازمانی در انجام فعالیت هایشان بی بهره بودند‪.‬‬ ‫از میان��ه س��ده دهم به بعد‪ ،‬با تش��کیل دولت صفوی و‬ ‫رسمیت یافتن شیعه دوازده امامی‪ ،‬دوران تاریخی تازه ای‬ ‫در ایران اغاز ش��د‪ .‬هجرت علمای جبل عامل به ایران و‬ ‫همکاری با صفویه باعث شد که سازمان دینی روحانیت‬ ‫شیعی‪ ،‬به دلیل جایگاه واالی روحانیت شیعی در جامعه‬ ‫ی شکل گیرد‪.‬‬ ‫ایران‪ ،‬برای اولین بار به صورت نیمه رس��م ‬ ‫حکام صفویه نیز با درک جایگاه و نفوذ علمای ش��یعی‬ ‫در جامع��ه‪ ،‬س��عی در برقراری هم��کاری جهت حفظ‬ ‫مشروعیت حکومت خود داشتند‪ .‬با فروپاشی صفویه‪ ،‬این‬ ‫مناسبات به هم ریخت‪ .‬در دوران حمله افغان ها به ایران و‬ ‫فرمانروایی نادرشاه‪ ،‬ناامنی و بی ثباتی و بی توجهی به شان‬ ‫و منزلت علما‪ ،‬دوره فترت را شکل داد که در پی ان‪ ،‬علما‬ ‫به عتبات مهاجرت کردند‪.‬‬ ‫با تشکیل سلسله قاجار‪ ،‬روند جدیدی در سازمان دینی‬ ‫علمای شیعی ایجاد شد که با ایجاد نظم و امنیت نسبی‪،‬‬ ‫محیط برای نقش افرینی دوباره علما فراهم ش��د‪ .‬در این‬ ‫دوران‪ ،‬علما همانند دوره صفوی به نظریه پردازی مشغول‬ ‫نبودند‪ ،‬ولی برای دفع فتنه هایی همچون بابیت‪ ،‬بهاییت‬ ‫و تص��وف با حکوم��ت هم��کاری می کردند‪ .‬همچنین‬ ‫به همت علما‪ ،‬مباحثی همچون اختیارات فقها به عنوان‬ ‫نایب��ان معصوم در عص��ر غیبت (والیت عام��ه فقها) و‬ ‫وضعیت سلطان ماذون از فقیه مطرح شد‪ .‬دولتیان قاجار‬ ‫ب��ه دلیل اگاهی از قدرت و نفوذ معنوی علما‪ ،‬در ظاهر با‬ ‫حفظ دینداری درصدد جلب نظر علما بودند‪ ،‬ولی گاهی‬ ‫برخی ش��اهان و صدر اعظم های قاجاری با اعمال برخی‬ ‫اصالحات‪ ،‬درصدد تضعیف ق��درت علما برمی امدند‪.‬‬ ‫با وج��ود تالش ه��ای صورت گرفت��ه جهت تضعیف‬ ‫علم��ا‪ ،‬نفوذ معنوی انها در ایران‪ ،‬در حادثه تحریم تنباکو‬ ‫تجلی یافت و استبداد و استعمار در این واقعه به قدرت‬ ‫واقعی علما در جامع��ه ایران پی بردند‪ .‬همچنین در این‬ ‫دوره عوامل��ی همانند هجوم خارجی به ایران‪ ،‬ولخرجی‬ ‫ش��اهان قاجار و رخنه اقتصادی بیگانگان به ایران دست‬ ‫به دست هم داد و باعث اتحاد علما با روشنفکران جهت‬ ‫مشروط س��اختن اراده و قدرت شاه به سلطنت شدند و‬ ‫علما در جریان مشروطه بسیار تالش کردند‪ ،‬ولی برخی‬ ‫اشتباه ها باعث ناکام ماندن مشروطه در دستیابی به اهداف‬ ‫واقعی‪ ،‬در حاشیه قرار گرفتن علما و ایجاد ناامنی و هرج‬ ‫و م��رج در جامعه ایران ش��د‪ .‬در نتیجه‪ ،‬علما از فعالیت‬ ‫سیاسی دلسرد شد‪ .‬برای رهایی از هرج و مرج و ناامنی‪،‬‬ ‫در برابر قدرت گرفتن رضاخان از طریق کودتا‪ ،‬سکوت‬ ‫اختیار کردند‪ .‬رضاخان نیز جهت حفظ مشروعیت قدرت‬ ‫خود‪ ،‬به دنبال جلب حمایت علما بود‪ .‬در ابتدای روی کار‬ ‫امدن رضا شاه‪ ،‬برخی از علما به دلیل مصلحت اندیشی‪ ،‬از‬ ‫دخالت مستقیم در عرصه سیاست خودداری کردند‪ ،‬ولی‬ ‫اصالحات ضد دینی رضاشاه‪ ،‬موجبات نارضایتی علما را‬ ‫فراهم اورد‪ .‬رضا ش��اه تمامی قیام ها و مخالفت ها در برابر‬ ‫اصالحات را سرکوب می کرد‪ .‬بدین ترتیب تا سال ‪،1320‬‬ ‫فرایند جدایی دین از دولت سرعت گرفت‪.‬‬ ‫با فروپاشی حکومت رضا شاه و باز شدن فضای سیاسی‪،‬‬ ‫گرایش همگانی به سوی حوزه های دینی گسترش یافت‪.‬‬ ‫با این حال‪ ،‬علمایی همچون ایت اهلل بروجردی از دخالت‬ ‫مستقیم در عرصه سیاس��ت پرهیز داشتند و برای حفظ‬ ‫مصلحت عمومی‪ ،‬اقدامات حکوم��ت را از باب والیت‬ ‫تنفیذ می کردند‪ .‬در این دوران‪ ،‬ایت اهلل کاشانی و فداییان‬ ‫اسالم‪ ،‬به عنوان نماینده اس�لام سیاسی در عرصه مبارزه‬ ‫علیه شاه فعال بودند‪ .‬پس از درگذشت ایت اهلل بروجردی‪،‬‬ ‫روند تازه ای ایجاد گش��ت و امام خمینی با احیای مجدد‬ ‫اسالم سیاسی شیعی‪ ،‬درصدد اصالح حکومت برامد‪ .‬پس‬ ‫از اشکار شدن اصالح ناپذیری حکومت‪ ،‬ایشان دست به‬ ‫مقابله مستقیم با حکومت زد و به رهبری ایشان قیام های‬ ‫فراوانی علیه حکومت شکل گرفت‪ .‬سرانجام با پیروزی‬ ‫انقالب‪ ،‬تفکر اسالم سیاسی شیعی به پیروزی معنوی در‬ ‫جامعه ایران دست یافت‪.‬‬ ‫نفوذ معنوی مهمتر از حکومت داری‬ ‫از نگاه مکتب ش��یعه علما و فقهای شیعی نخستین‪ ،‬در‬ ‫زمان غیبت‪ ،‬هرگونه حکومت نادرست بود‪ .‬کوشش انها‬ ‫در سده های ابتدایی پس از غیبت‪ ،‬جمع اوری احادیث و‬ ‫سپس گفت وگو درباره اصول دین و احکام شرعی بود‪ .‬این‬ ‫کوشش ها در میان شیعه سرانجام به تدوین «کتب اربعه»‬ ‫انجامید‪.‬متکلمانوفقهایبزرگشیعیمانندابن بابویهقمی‪،‬‬ ‫شیخ مفید‪ ،‬سید مرتضی‪ ،‬شیخ طوسی‪ ،‬عالمه حلی‪ ،‬محمد‬ ‫بن مکی (شهید اول)‪ ،‬زین العابدین عاملی (شهید ثانی) و‪...‬‬ ‫به تدوین و بررسی احکام شرعی و اصول پرداختند و این‬ ‫گفتمان تا میانه س��ده دهم به اوج رسید‪ .‬در دوره ال بویه‪،‬‬ ‫توجه حاکمان به عقاید شیعه باعث شد برخی از علمای‬ ‫بزرگ شیعه همانند شیخ مفید‪ ،‬سید مرتضی و سید رضی‪،‬‬ ‫نفوذ معنوی بر جامعه داشته باشند‪ .‬با این حال‪ ،‬باز هم از‬ ‫صحنه سیاست به دور و در مدرسه دینی حاضر بودند‪ .‬به‬ ‫برکت این حضور‪ ،‬تشیع در این دوره از رشد اجتماعی‪،‬‬ ‫فرهنگی و سیاسی باالیی برخوردار شد‪ .‬پس از گسترش‬ ‫بو جوش اسماعیلیان و حسن صباح‪ ،‬علما‪ ،‬مردم را به‬ ‫جن ‬ ‫شورش و نافرمانی از حکومت فرا می خواندند‪ .‬با این حال‪،‬‬ ‫اسماعیلیان نتوانستند در ایران جنبه عام و همگانی پیدا کنند‬ ‫و از علما و تشیع حمایت به عمل اورند‪ .‬در سده های هفتم‬ ‫و هشتم هجری که به دنبال ایلغار مغول و فروپاشی سلسله‬ ‫شاهان ترک تبار سنی مذهب‪ ،‬گرایش به شیعه رفته رفته در‬ ‫پاره ای از شهرها و روستاهای ایران افزایش یافت‪ ،‬متکلمان‬ ‫و فقهای ش��یعه باز هم به دلیل نامش��روع دانس��تن این‬ ‫حکومت ها‪ ،‬چندان تمایلی به شرکت در قدرت سیاسی‬ ‫نش��ان ندادند و همکاری زیادی با دولت نداشتند‪ .‬برای‬ ‫مثال‪ ،‬ابن طاووس و برادرش‪ ،‬شیخ رضی الدین در حاشیه‬ ‫قدرت می زیستند و عالمه حلی و فرزندش‪ ،‬فخرالمحققین‬ ‫که در ش��هر حله در نزدیکی بغداد می زیستند‪ ،‬به مراکز‬ ‫شیعه نشین ایران نیامدند و بیشتر به دلیل اقتضای زمانی‪،‬‬ ‫مش��غول کارهای دینی بودند‪ .‬در این راس��تا‪ ،‬به کوشش‬ ‫عالمه حلی‪ ،‬الجایتو‪ ،‬پادشاه مغول شیعی شد و نام سلطان‬ ‫محمد خدابنده را برای خود برگزید‪.‬‬ ‫ی می شود‬ ‫تشیع رسم ‬ ‫با تشکیل دولت صفوی و رسمیت یافتن مذهب شیعه‬ ‫دوازده امامی‪ ،‬دوران تاریخی تازه ای در ایران اغاز شد‪ .‬در‬ ‫اغاز حکومت‪ ،‬دسته ای از علمای شیعه جبل عامل در پی‬ ‫احس��اس نیاز دولت صفوی‪ ،‬تمایل علما برای رهایی از‬ ‫دولت عثمانی و همچنین کمک به دولت ش��یعی جهت‬ ‫اس��تحکام بنای یک دولت شیعی اثنی عش��ری‪ ،‬به ایران‬ ‫مهاج��رت کردن��د‪ .‬در این دوران‪ ،‬مذهب ش��یعه و نهاد‬ ‫روحانیت ش��یعی در کانون یگانگی ایرانیان و تش��کیل‬ ‫دولت ملی قرار گرف��ت‪ .‬البته نمی توان گفت که قدرت‬ ‫یافتن علمای ش��یعی در این دوره یک باره بوده‪ ،‬بلکه این‬ ‫بحث در جامعه ایران ریشه داشت و صفویه با تیزبینی و‬ ‫درک موقعیت جامعه ایران‪ ،‬به دنبال تقویت قدرت خود‬ ‫بودند‪ .‬واقعیت این است که علما همیشه در جامعه ایران‬ ‫به دالیل مختلفی فارغ از دولت‪ ،‬قدرت داشتند که برخی‬ ‫از ان دالیل عبارتند از‪ :‬استقالل قدرت علما‪ ،‬برکنار بودن‬ ‫از نفوذ قدرت های خارجی‪ ،‬پیوند با مردم و وفاداری مردم‬ ‫ایران در مرحله اول به اسالم (احترام به علما به عنوان عالم‬ ‫دین و نایب معصوم) و در مرحله دوم به ایران‪.‬‬ ‫با فراهم ش��دن موقعی��ت فعالیت روحانی��ان در عرصه‬ ‫حکومت در دوره صفوی‪ ،‬علما برای ترویج بیشتر دین با‬ ‫دولت همکاری کردند‪ .‬یکی از این علما‪ ،‬محقق کرکی بود‬ ‫که عقیده داشت «فقیه عادل امامی جامع شرایط فتوا که در‬ ‫احکام شرعیه به او مجتهد گفته می شود‪ ،‬در حال غیبت‪،‬‬ ‫در همه ان چه نیابت در ان دخیل است‪ ،‬نایب ائمه است»‪.‬‬ ‫وی با در نظر داش��تن جنبه های پراهمیت ش��کل گیری‬ ‫صفویه و تاسیس ان بر بنیاد تشیع‪ ،‬درصدد استفاده از زمینه‬ ‫مساعد برای استقرار نهاد تشیع برامد‪ .‬اقدامات مذهبی و‬ ‫سیاسی وی‪ ،‬زمینه را برای فعالیت گسترده علمای دیگر‬ ‫شیعه همچون شیخ بهایی‪ ،‬میرداماد‪ ،‬کمره ای و مجلسی‬ ‫در سراسر قلمرو صفویان اماده ساخت‪ .‬این در حالی بود‬ ‫که شیعیان به ویژه فقها و علمای شیعی مذهب در درازای‬ ‫نهصد سال پیش از تشکیل حکومت صفوی‪ ،‬همواره زیر‬ ‫ستم حاکمان س��نی مذهب بودند‪ .‬دولت صفوی با وارد‬ ‫کردن روحانیت به مرکز قدرت‪ ،‬اصفهان را به کانون فقه‬ ‫در این دوره به دلیل ناامنی و بی ثباتی حاصل از س��قوط‬ ‫صفویه و بی توجهی به منزلت و شان فقها و علما‪ ،‬انها به‬ ‫عتبات مهاجرت کردند‪.‬‬ ‫ایت اهلل بروجردی معتقد به سکوت‬ ‫در قب��ال حکومت بود گرچه در برخی‬ ‫امور تذک��رات صریح خ��ود را اعالم‬ ‫می کردند‬ ‫ایت اهلل بهبهانی جان تازه ای به فقه‬ ‫شیعه داد‪ .‬او با سامان دادن نهاد روحانیت‬ ‫مناسبات جامعه دینی را بر اساس اجتهاد‬ ‫مرجعیت استوار کرد‬ ‫شیخ بهایی و دیگر علمای هم عصر‬ ‫صفویه جنبه های سیاسی شیعه را متبلور‬ ‫ساختند‬ ‫ش��یعه تبدیل کرد‪ ،‬تا جایی که حتی گفته می ش��ود اگر‬ ‫مقاومت مقدس اردبیلی در برابر اصرار شاه عباس به امدن‬ ‫و ماندن در اصفهان نبود‪ ،‬حوزه نجف از رونق می افتاد‪.‬‬ ‫تا این هنگام‪ ،‬سازمان دینی روحانیت شیعه‪ ،‬دو فرایند را‬ ‫پشت س��ر نهاده بود‪ :‬دوره نخست‪ ،‬از پیدایش نخستین‬ ‫محدثین و فقها در س��ده س��وم اغاز ش��د و با تشکیل‬ ‫حکومت صفوی در سده دهم پایان یافت‪ .‬در ان دوران‪،‬‬ ‫ی و از شکل سازمانی‬ ‫مناسبات میان فقهای شیعه‪ ،‬غیر رسم ‬ ‫بی بهره ب��ود‪ .‬صفویه با گزینش صدر عام��ه و خاصه و‬ ‫سپردن درامد موقوفات به علما و ایجاد شبکه گسترده ای‬ ‫از شیخ االسالم ها در شهرهای ایران‪ ،‬سازمانی نیمه دولتی‬ ‫برای روحانیت شیعه ایجاد کرد‪ .‬در پی فروپاشی حکومت‬ ‫صفوی و امدن افغانان س��ـنی مذهب به ایران و به دنبال‬ ‫ان‪ ،‬فرمانروایی نادرش��اه که به مذهب تسنن باور داشت‪،‬‬ ‫سازمان اداری روحانیت شیعه که در امتداد سازمان دیوان‬ ‫صفوی بنا ش��ده بود‪ ،‬فروریخت و مکتب اصفهان عمال‬ ‫تعطیل ش��د‪ .‬ان گاه دوره فترت اغاز گش��ت که از زمان‬ ‫سقوط صفوی تا شکل گیری حکومت قاجار طول کشید‪.‬‬ ‫رابطه علما با حکومت در دوره قاجار‬ ‫با تش��کیل حکومت قاج��ار‪ ،‬مذهب ش��یعه دیگر بار به‬ ‫مذهب رس��می ایران تبدیل ش��د و رون��د جدیدی در‬ ‫زندگی س��ازمان دینی روحانیان شیعه ایجاد شد‪ .‬تا پیش‬ ‫از س��ده دوازده��م هجری‪ ،‬فقهای ش��یعه ب��ه دو گروه‬ ‫اخباری و اصولی تقس��یم می ش��دند‪ ،‬ولی در این دوره‪،‬‬ ‫ایت اهلل بهبهانی به چیرگ��ی اخباریان در نجف و کربال‬ ‫پایان داد و برای نخستین بار‪ ،‬برتری برگشت ناپذیر اصولیان‬ ‫را بر سازمان دینی شیعه ممکن ساخت‪ .‬همچنین از این‬ ‫زمان به بعد‪ ،‬سلسله مراتب تازه ای در میان فقهای شیعه‬ ‫ش��کل گرفت‪ .‬و در این دوره فرصتی برای علما جهت‬ ‫نفوذ سیاسی بر حکومت به دست نیامد‪ ،‬ولی با برقراری‬ ‫نظم و امنیت نسبی‪ ،‬محیط برای اجرای نقش علما فراهم‬ ‫شد‪ .‬این فرایند در عین حال‪ ،‬نقطه بازگشت مرکز فقه شیعه‬ ‫به عراق و اغاز سیادت نجف بر سازمان شیعه بود‪ .‬از این‬ ‫پس‪ ،‬رسم سیادت یک یا چند تن از مجتهدان بر دیگران‬ ‫و پذیرش ایش��ان از سوی مجتهدان و علمای شهرهای‬ ‫دیگر در ایران و عراق به عنوان رهبران معنوی جهان شیعه‬ ‫اغاز شد‪ .‬پس از ایت اهلل بهبهانی‪ ،‬مجتهدان بزرگ نجف‪،‬‬ ‫یکی پس از دیگری‪ ،‬رهبری روحانیت شیعه را در دست‬ ‫گرفتند و مناسباتی را سازمان دادند که بنیان ان بر اجتهاد‬ ‫و مرجعیت استوار بود‪ .‬از جمله این مجتهدان‪ ،‬سیدمهدی‬ ‫بحرالعلوم‪ ،‬ش��یخ جعفر کاش��ف الغطا‪ ،‬صاحب جواهر‪،‬‬ ‫شیخ مرتضی انصاری‪ ،‬میرزای شیرازی‪ ،‬اخوند خراسانی‬ ‫و سیدابوالحسن اصفهانی بودند که یکی پس از دیگری‪،‬‬ ‫در بیش از ‪ 150‬س��ال از هنگام تاج گذاری اغامحمد خان‬ ‫تا پادشاهی رضاشاه‪ ،‬از نجف بر سازمان روحانیت شیعه‬ ‫س��یادت کردند‪ .‬تنها همزمان با تشکیل دولت پهلوی و‬ ‫تاسیس حوزه علمیه قم به دست ایت اهلل حائری یزدی و‬ ‫سپس زعامت ایت اهلل بروجردی‪ ،‬انحصار نجف بر سازمان‬ ‫نوپای روحانیت شیعه شکست و قم جایگاهی تازه یافت‪.‬‬ ‫همچنین در کنار قم‪ ،‬حوزه های مهم دیگری در شهرهای‬ ‫ایران به وجود امد که از نفوذ و مرجعیت در میان شیعیان‬ ‫محلی برخوردار بود‪.‬‬ ‫ب��ه برکت قدرت یافت��ن علم��ا‪ ،‬در دوره قاجار مباحث‬ ‫جدی��دی ح��ول اختی��ارات فقه��ا به عنوان نای��ب عام‬ ‫امام معصوم و گسترش فعالیت انها مطرح شد‪ .‬بیشتر این‬ ‫مباحث حول مساله والیت عامه فقها و وضعیت سلطان‬ ‫ماذون از فقیه بود که این نگرش را مال احمد نراقی بیان کرد‬ ‫ج ترویج کردند‪ .‬استدالل علما این‬ ‫و فقهای دیگر به تدری ‬ ‫بود که فقها جهت تدبیر امور جامعه‪ ،‬صالحیت و توانایی‬ ‫الزم را دارند و این والیت مش��مول همه مردم می شود و‬ ‫تبعیت از انها محدود به طیف خاصی نیست‪.‬‬ ‫علم��ا در دوره قاج��ار‪ ،‬فارغ از حکوم��ت‪ ،‬در جامعه از‬ ‫نفوذ باالیی برخوردار بودند‪ .‬صدور فتوای تحریم تنباکو‬ ‫از سوی میرزای شیرازی و عقب نشینی ناصرالدین شاه‪،‬‬ ‫یکی از برجسته ترین نمونه های قدرت روحانیت شیعه‬ ‫بود‪ .‬چنین تجربه هایی را در قیام مشروطیت نیز می بینیم‬ ‫جایی که علما در ابتدا با ورود حداکثری خود به نهضت‬ ‫زمینه ساز پیروزی ابتدایی ان را فراهم ساختند اگر پایمردی‬ ‫نبود هیچ گاه مشروطه نهضتی پیروز نبود‪ .‬در این میان به‬ ‫دالیل بسیار ساز مشروطه چیان با علما همراه نبود و این‬ ‫نهضت با شکست مواجه شد‪.‬‬ ‫قم و نجف؛ برادر هم‬ ‫پس از شکس��ت مشروطه در رس��یدن به اهداف واقعی‬ ‫جو مرج‪ ،‬رضاخان با پشتیبانی‬ ‫و ش��کل گیری نا امنی و هر ‬ ‫قدرت های خارجی کودتا کرد و در صدد تشکیل حکومت‬ ‫مرکزی برامد‪ .‬رضاخان ابتدا تالش کرد رضایت علما را‬ ‫‪69‬‬ ‫در کارها جلب کند‪ .‬در این راستا‪ ،‬رضاخان پس از کودتای‬ ‫سوم اسفند‪ ،1299‬با بستن مغازه های شراب فروشی و عرق‬ ‫فروشی‪،‬تئاتروسینما‪،‬فوگراف ها(عکاسخانه)وکلوپ های‬ ‫قمار‪ ،‬بنای دوس��تی با روحانیان تهران نهاد‪ .‬برخی برای‬ ‫جو مرج و ناامنی به حمایت از وی پرداختند و‬ ‫رهایی از هر ‬ ‫برخی دیگر در برابر حکومت وی سکوت اختیار کردند‪.‬‬ ‫رضاخان در اوایل قدرت و در جریان جمهوری خواهی‪،‬‬ ‫بر اثر پافش��اری های شهید مدرس‪ ،‬به ناچار نظر علما را‬ ‫پذیرفت و جمهوری خواهی را کنار گذارد‪ .‬در این دوره‪،‬‬ ‫ش��یخ عبدالکریم حائرى یزدى‪ ،‬بنیانگذار و رئیس حوزه‬ ‫علمیه قم‪ ،‬در سیاس��ت دخالتی نداشت و در مواجهه با‬ ‫حکومت و عرصه سیاس��ی با احتیاط برخورد می کرد و‬ ‫از مقابله مستقیم با حکومت پهلوی پرهیز داشت‪ .‬ایشان‬ ‫این مصلحت اندیشی را بیشتر از دخالت مستقیم در عرصه‬ ‫سیاست برای جامعه مفید می دانست‪ .‬در ادامه حکومت‬ ‫پهلوی اول‪ ،‬رضاشاه اصالحاتی را شروع کرد‪ .‬با گسترش‬ ‫مدارس نو‪ ،‬بناى دانش س��راى عالى و دانشگاه تهران‪ ،‬به‬ ‫نظام دیرپاى مکتبخانه که علما اداره مى کردند‪ ،‬پایان داد‪.‬‬ ‫حتى در قم‪ ،‬مدارس جدید جایگزین مکتب خانه‏ها شد‪.‬‬ ‫اصالحات‪ ،‬موجبات مخالفت علما را فراهم اورد‪ .‬یکی از‬ ‫این اصالحات‪ ،‬کوشش وی در تشکیل ارتش بود‪ .‬تشکیل‬ ‫ارتش مدرن و گسترش شهربانی‪ ،‬نه تنها به شورش ها و‬ ‫گردن کشی های محلی پایان داد‪ ،‬بلکه قدرت فزاینده دولت‬ ‫مرکزی را از طریق سرکوب و ارعاب‪ ،‬در برابر نفوذ سنتی‬ ‫روحانیان شهرها و روستاهای ایران قرار داد‪ .‬همچنین با‬ ‫تصویب قانون نظام وظیفه‪ ،‬مصونیت طالب را از میان برد‪.‬‬ ‫از دیگر پروژه های رضا شاه این بود که به تخریب نهادها و‬ ‫روندهای سنتی پرداخت که علما از نفوذ معنوی و اجتماعی‬ ‫بر انها برخوردار بودند‪ .‬وی با تدوین قانون ثبت احوال و‬ ‫اسناد‪ ،‬به نفوذ سنتی علما بر ازدواج‪ ،‬طالق‪ ،‬بستن قرارداد و‬ ‫کنترل مالکیت پایان داد و با تشکیل اداره اوقاف و در اختیار‬ ‫گرفتن مدارس دینی‪ ،‬بخش مهمی از درامد انها را از میان‬ ‫برد‪ .‬از دیگر اقدامات رضا شاه در این زمینه‪ ،‬کشف حجاب‪،‬‬ ‫تغییر لباس و رواج لباس متحدالش��کل‪ ،‬گ��ذاردن کاله‪،‬‬ ‫عرفی کردن قوه قضائیه‪ ،‬احیای فرهنگ ایران باس��تان در‬ ‫برابر اسالم زدایی و شیعه زدایی از جامعه بود که موجبات‬ ‫نارضایتی علما را فراهم کرد و در برخی زمینه ها‪ ،‬اعتراض‬ ‫ایت اهللحائری یزدیرابههمراهداشت‪.‬بهتدریجمخالفت ها‬ ‫و قیام هایی در برابر حکومت شکل گرفت که بیشتر انها‬ ‫همچ��ون مدرس‪ ،‬بافقی‪ ،‬قیام گوهرش��اد و‪ ...‬س��رکوب‬ ‫ش��دند و رضاخان با ایجاد جو اختناق‪ ،‬تمامی مخالفان را‬ ‫سرکوب کرد‪ .‬تا پایان دولت رضاشاه‪ ،‬فرایند جدایى دین از‬ ‫سازمان اداره جامعه شدت گرفت که این روند به پذیرش‬ ‫سیاس��ت دولت س��کوالر بر اداره امور جامعه انجامید و‬ ‫علما نیز به تدریج از حکومت فاصله گرفتند‪ .‬با فروپاشى‬ ‫ق��درت رضاش��اه و اغاز فضای باز سیاس��ى‪ ،‬مدارس و‬ ‫حوزه هاى علمیه رونقى تازه یافت و شمار طالب علوم‬ ‫دین��ى در دهه پس از ش��هریور ‪ 1320‬بی��ش از دو برابر‬ ‫شد‪ .‬بسیارى از مدارس مذهبى و موقوفاتى که در اختیار‬ ‫حکومت قرار گرفته بود‪ ،‬به روحانیان باز گردانده ش��د‪ .‬با‬ ‫بو جوش‏هاى‬ ‫این حال‪ ،‬بر خالف افزایش چشمگیر جن ‬ ‫مذهبی ـ سیاسى‪ ،‬رفتار برخی از علمای سنتی شیعه در برابر‬ ‫دولت‪ ،‬در دوره فضای باز سیاس��ی و حتى سال‏هاى پس‬ ‫از ان‪ ،‬با رفتار ایش��ان در سال‏هاى پیشین تفاوت چندانى‬ ‫نداشت‪ .‬انها همانند گذشته‪ ،‬به کناره‏گیرى از سیاست ادامه‬ ‫دادند و از مداخله صریح در سیاس��ت پرهیز کردند‪ .‬بنابر‬ ‫مستندات می توان مدعی شد که این کناره گیری حکایت‬ ‫از ان داش��ت که علما در این دوره دخالت در سیاست را‬ ‫چندان به نفع جامعه دینی نمی دانستند و تقویت نهاد دین‬ ‫ی ترجیح می دادند‪.‬‬ ‫و حوزه های علمیه را نسبت به هر اقدام ‬ ‫پس از کودتای ‪ 28‬مرداد‪ ،‬علمای ثالث (ایات عظام صدر‪،‬‬ ‫خوانساری و حجت) و ایت اهلل بروجردی تا سال ‪1341‬‬ ‫ب��ه دلیل جو اختناق و جلوگیری از حمالت دولت علیه‬ ‫‪70‬‬ ‫مذهب شیعه‪ ،‬از سیاست کناره‏جویى مى‏کردند‪ .‬در مورد‬ ‫کناره جویی ایت اهلل بروجردی امده است که ایشان بر مبنای‬ ‫تجربیات مشروطه‪ ،‬شهادت شیخ فضل اهلل نوری به عنوان‬ ‫مجتهد درجه اول تهران در حضور مردم تهران و بی اعتنایی‬ ‫مردم در برابر رفتار ضد دینی شاه‪ ،‬از سیاست کناره گیری‬ ‫مى‏کرد و بیشتر به بازسازی و سامان دهی حوزه های علمیه‬ ‫ و تربیت عالمان فرهیخته همت می ورزید‪ .‬وی این کار را‬ ‫به مصلحت دین می دانست و در مسائل سیاسی‪ ،‬فردی‬ ‫محتاط بود و تنها در موضوع هایی همچون مقابله با سلطه‬ ‫بیگانه بر امت اسالمی‪ ،‬حفظ حوزه اسالم و به خطر افتادن‬ ‫کیان اسالم موضع گیری می کرد و از خود حساسیت نشان‬ ‫می داد‪ .‬ایشان در عین حال که حکومت را غاصب و اعمال‬ ‫ان را نامش��روع می دانست‪ ،‬به خاطر مصلحت عمومی‪،‬‬ ‫اقدام��ات ان را از ب��اب والیت‪ ،‬جه��ت رعایت مصالح‬ ‫مملکت و حفظ دیانت تنفیذ می کرد‪.‬‬ ‫درگذش��ت ایت اهلل بروجردى در سال ‪ ،1341‬اغاز روند‬ ‫ت��ازه ای در میان علما بود و رابطه علما و حکومت را در‬ ‫برابر ازمونى تازه قرار داد‪ .‬امام خمینی (ره) با احیای مجدد‬ ‫اسالم سیاسی شیعی که در «کتاب بیع» انها را به نگارش‬ ‫دراورده بود‪ ،‬درصدد اصالح حکومت برامد‪ .‬ناکارامدی‬ ‫مقابله از راه اصالح باعث ش��د که جنبش و قیام مردمی‬ ‫ به رهبری امام خمینی (ره) در برابر اقدامات شاه از جمله‬ ‫انقالب س��فید به ویژه اصالحات ارضی‪ ،‬اعطای حقوق‬ ‫شهروندی به زنان‪ ،‬سوگند به کتاب اسمانی به جای قران‬ ‫و‪ ...‬شکل بگیرد‪.‬‬ ‫قیام خرداد ‪ ،1342‬نقطه شکل گیری حکومت اسالمی یاد‬ ‫می شود‪ .‬با وجود تبعید امام خمینی (ره) به خارج‪ ،‬هواداران‬ ‫ایشان به دخالت علما در سیاست گرایش داشتند‪ .‬مبارزات‬ ‫انان در س��ال های پ��س از ان‪ ،‬به نماد دو گرایش بزرگ‬ ‫در جامعه تبدیل ش��د‪ :‬گرایش نخست که در حوزه های‬ ‫علمیه و حجره طالب و میان روشنفکران مذهبی مانند‬ ‫اتشفشانی به تدریج غلیان یافت و در سال های ‪ 1356‬و‬ ‫‪ 1357‬منفجر شد‪ ،‬فرایند انتقاد از سکوت علما و مماشات‬ ‫انان با دولت و براوردن فریاد اسالم مبارز و انقالبی بود‪.‬‬ ‫گرایش دوم‪ ،‬پذیرش امام خمینی و نهضت وی در جامعه‬ ‫ایران به عنوان نماد مبارزه با فس��اد و خودکامگی پهلوی‬ ‫دوم بود‪.‬‬ ‫از این زم��ان به بعد‪ ،‬مرجعیت به عنوان رهبری‪ ،‬تش��یع‬ ‫به عنوان ایدئول��وژی و روحانیت به عنوان زمینه س��از و‬ ‫عامل انق�لاب اس�لامی در کنار دیگ��ر گروه ها مطرح‬ ‫ش��د‪ .‬در نهایت‪ ،‬ب��ا پیروزی انقالب در بهم��ن ‪ 1357‬و‬ ‫تش��کیل جمهوری اس�لامی در فروردین ‪ ،1358‬تفکر‬ ‫امام مبنی بر حکومت والیت فقی��ه در جامعه ایران پیروز‬ ‫ش��د‪ .‬بدین ترتیب‪ ،‬پس از قرن ها تالش علمای شیعه در‬ ‫جامعه ایران‪ ،‬انان حکومت��ی را در امتداد انقالب جهانی‬ ‫مهدی موعود تشکیل دادند‪.‬‬ ‫علمای شیعه در طول ‪ 14‬قرن گذشته در دوره ای توصیه‬ ‫به سکوت و تقیه کردند و به انتظار حضرت صاحب االمر‪،‬‬ ‫دولت ها را گذرا دانس��تند و در دوره ای دیگر به واسطه‬ ‫طوالنی شدن غیبت فعالیت های اجتماعی را سامان دادند‪.‬‬ ‫در عی��ن حال اما به جز حکومت صفوی��ه رابطه دین و‬ ‫دولت نزد شیعیان رابطه ای برمبنای فرضیات عرضی بود‪.‬‬ ‫کار پادش��اه حکمرانی بود و کار فقیه‪ ،‬اداره اخرت مردم‪.‬‬ ‫ش��اید به همین دلیل فقه سیاسی یا فقه معطوف به امور‬ ‫حکومتداری نزد شیعیان سابقه ای کمتر از اهل سنت دارد‪.‬‬ ‫اسالم عرفی و سکوالر اما از زمانه صفویه تبدیل به اسالم‬ ‫نسبتا سیاسی و اجتماعی شد‪ .‬در دوران قاجار هم نظارت‬ ‫نهاد دین بر نهاد دولت ادامه داشت‪ .‬در ‪ 100‬سال اخیر هم‬ ‫در مشروطه و نهضت ملی شدن نفت‪ ،‬ائتالف روحانیت با‬ ‫نهضت های ملی و جریان های روشنفکری کار سیاست را‬ ‫جلو برد‪ .‬نهضت امام‪ ،‬اما تفسیر کامال نوینی از اسالم بود؛‬ ‫تفسیر انقالبی و سیاسی از اسالم مقابل تفسیر سکوالر و‬ ‫حتی صرفا اجتماعی‪g .‬‬ ‫مدیر گروه علوم سیاسی پژوهشگاه‬ ‫فرهنگ و اندیشه اسالمی‪:‬‬ ‫حکومت شیعه‬ ‫در عصرغیبت‬ ‫امری بدیهی است‬ ‫‪ 2‬یکی از فقهای نامدار شیعه‪،‬‬ ‫محمدحسن نجفی‪ ،‬صاحب کتاب‬ ‫«جواهر الکالم فی شرح شرایع االسالم»‬ ‫است که می توان ان را دائره المعارف فقه‬ ‫شیعه و متن محوری مباحثات فقهی در‬ ‫حوزه های علمیه دانست‪ .‬اما شاید یکی از‬ ‫مهمترین اصول کتاب جواهر این است‬ ‫که وی مساله لزوم حکومت دینى شیعه به‬ ‫نیابت از امام معصوم(ع) در عصر غیبت‬ ‫را امری بدیهی توصیف می کند‪ .‬بر همین‬ ‫اساس با حجت االسالم‬ ‫سید سجاد ایزددهی‪ ،‬مدیر گروه علوم‬ ‫سیاسیپژوهشگاهفرهنگواندیشه اسالمی‬ ‫ونویسندهکتاباندیشهسیاسیصاحب‬ ‫جواهر‪ ،‬به بررسی اندیشه فقهی سیاسی این‬ ‫عالمبزرگوارشیعهپرداخته ایم‪.‬‬ ‫به عنوان مقدمه ورود به بحث‪ ،‬مختصری از‬ ‫شخصیت صاحب جواهر و دوران زندگی‬ ‫ایشان بیان کنید‪.‬‬ ‫‪ l‬شیخ محمدحسن نجفی معروف به صاحب جواهر‬ ‫از بزرگ ترین فقیهان ش��یعه است که در سده سیزدهم‬ ‫هجری با ن��گارش دائره المعارف ب��زرگ فقهی به نام‬ ‫جواهر الکالم که حاصل‪ 32‬س��ال تالش ش��بانه روزى‬ ‫اوس��ت‪ ،‬نام و یاد خویش را در فقه شیعه ماندگار کرده‬ ‫و امروزه فقیهان در استنباط های خویش‪ ،‬از مراجعه به‬ ‫ان بی نیاز نیستند‪.‬‬ ‫امروز کتاب جواهر پس از گذش��ت صد و پنجاه سال‬ ‫هنوز دارای فروعات دقیقی است که مورد توجه محققان‬ ‫علوم اسالمی است و جالب این است که وی در زمانی‬ ‫به طور دقیق از دانش��مندان عرصه فقه در بخش های‬ ‫گوناگون نقل قول می کند که منابع به سختی در دسترس‬ ‫قرار می گرفته است‪.‬‬ ‫شیوه ایشان که از یک سو به مبانی و سنت مستند بوده‬ ‫و در عین ژرف نگری‪ ،‬از مولفه پویایی بهره مند بوده و‬ ‫در عین حال بس��یاری از مباحث حوزه سیاست و فقه‬ ‫سیاسی را در بردارد‪ ،‬در عصر حاضر بسیار مورد توجه‬ ‫ق��رار گرفته اس��ت‪ ،‬به گونه ای که امام خمین��ی در این‬ ‫خصوص اعالم داش��ت که حوزه ها در روش تحصیل‬ ‫و تحقیق می بایست به شیوه فقه جواهری عمل کرده و‬ ‫تخلف از ان جایز نیست‪.‬‬ ‫اندیش��ه سیاس��ی فقهی صاح��ب جواهر‬ ‫بر چه اصولی پایه گذاری شده است؟‬ ‫‪ l‬روشی به نام روش ایزوتسویی وجود دارد که مبین‬ ‫این است که اگر بخواهیم مفاهیم را پیدا کنیم باید ان را‬ ‫به مفهوم اصلی ارج��اع دهیم‪ ،‬طبق این روش می توان‬ ‫گفت صاحب جواهر نقطه مرکزی را اسالم و نقطه مرکزی‬ ‫فقه را والیت می داند‪ ،‬به عبارت دیگر خصوصیت بارز فقه‬ ‫وی والیت مداری است‪ ،‬بلکه بسیاری از مباحث ایشان‬ ‫حکومت محور است یعنی جز در ذیل حکومت محقق‬ ‫نخواهد شد‪.‬‬ ‫صاحب جواهر سیاس��ت را ابزاری برای پیشبرد مقاصد‬ ‫نمی داند بلکه سیاس��ت را عین دیان��ت می داند و تعبیر‬ ‫سیاس��ت دینی در ادبی��ات او دیده می ش��ود‪ .‬در بحث‬ ‫نماز جمعه می گوید اینها از جمله سیاس��اتی اس��ت که‬ ‫فقیه باید انجام دهد و مردم باید او را کمک کنند‪ .‬صاحب‬ ‫جواهر در عرصه نظام سیاسی چهار گونه حاکم را فرض‬ ‫کرده اس��ت‪ ،‬اول��ی حاکم اصلی‪ ،‬که امام��ان معصوم(ع)‬ ‫هستند‪ .‬از انجایی که وی به واقعیت اجتماعی توجه دارد‪،‬‬ ‫در عصر غیبت هم حکومتی هایی را فرض کرده است که‬ ‫یا حاکم فقیه است که چنین حکومتی دارای مشروعیت‬ ‫اس��ت یا حاکم جائری اس��ت که شیعه مذهب است که‬ ‫حاکم موافق نامیده می شود و یا از سایر مذاهب است که‬ ‫حاکم جائر مخالف نامیده می شود‪.‬‬ ‫این فقیه بزرگ ش��یعی برای هرک��دام از این چهار نوع‬ ‫حکوم��ت‪ ،‬سیس��تم های خاصی را تعریف ک��رده و به‬ ‫تناسب رفتارهایی را توصیه کرده است که بر این اساس‪،‬‬ ‫فقها پس از تاکید بر عدم مشروعیت و حرمت رجوع به‬ ‫حکام جائر‪ ،‬سه راهکار عمده را برای چگونگی برخورد‬ ‫با حکام جائر و تصدی امر حکومت در راس��تای حیات‬ ‫سیاسی شیعه ارائه کرده اند‪ :‬اول‪ ،‬در تنگنای حکومت های‬ ‫ظالم و جائر ک��ه اجازه عرض اندام و فعالیت به جامعه‬ ‫شیعه و عالمان انها نمی دادند دست به تقیه بزنند و عقاید‬ ‫راستین خود را پنهان دارند؛ دوم‪ ،‬با همکاری با حاکمان‬ ‫وقت‪ ،‬ضمن مصون ماندن خود و شیعیان از خطرات در‬ ‫پناه امنیت حاصله‪ ،‬به ترویج مبانی تشیع و اجرای بعضی‬ ‫اح��کام بپردازند؛ و س��وم‪ ،‬در صورت امکان و داش��تن‬ ‫ق��درت‪ ،‬خود راس��ا به نیابت از امام معصوم دس��ت به‬ ‫تاسیس نظام والیی بزنند‪.‬‬ ‫بحث والیت فقیه در اندیش��ه فقهی صاحب‬ ‫جواهر بس��یار برجسته است‪ .‬ادله ایشان در‬ ‫اثبات این موضوع چیست؟‬ ‫‪ l‬صاحب جواهر اگرچه بحث خاصی را به والیت فقیه‬ ‫اختصاص ن��داده و این گونه مباحث را در کتاب الجهاد‬ ‫عنوان داشته است اما لزوم وجود حاکمی در زمان غیبت‬ ‫براى رسیدگى به امور شیعه را امرى واضح و بدون نیاز به‬ ‫دلیل اعالم داشته و در عباراتی‪ ،‬مساله لزوم حکومت دینى‬ ‫شیعه به نیابت از امام معصوم در عصر غیبت را مفروغ عنه‬ ‫و مسلم نزد فقها دانسته است‪.‬‬ ‫صاح��ب جواهر ب��رای اثب��ات والیت فقیه ب��ه عبارت‬ ‫مرحوم کرکی اس��تناد می کند که هرجا در فقه مراجعه به‬ ‫حاکم بیان ش��ده است‪ ،‬منظور ولی فقیه است و این یک‬ ‫مطلب اجماعی نزد فقهای شیعه است‪.‬‬ ‫صاح��ب جواهر پس از بح��ث والیت فقیه‪،‬‬ ‫ادل��ه ای را ب��رای اثبات هرچه بیش��تر این‬ ‫موض��وع بی��ان م��ی دارد و می گوی��د طبق‬ ‫روای��ات رج��وع به حاکم جائر نهی ش��ده‬ ‫است‪ .‬در زمان غیبت محقق شدن این اصل‬ ‫مبتنی بر تاسیس حکومت اسالمی است‪.‬‬ ‫‪ l‬وی در بحث حدود قائل است که حدود نباید تعطیل‬ ‫شود و اجرای حدود جز در سایه قدرت محقق نخواهد‬ ‫شد‪ ،‬پس باید حکومتی دینی تشکیل شود تا بتوانیم حدود‬ ‫را اجرایی کنیم‪ .‬صاحب جواهر والیت فقیه را با روایت‪،‬‬ ‫عقل و اجماع اثبات می کند‪ .‬وی همچنین رفع منازعات‪،‬‬ ‫رفع مفاس��د‪ ،‬اجرای امر به معروف و نهی از منکر‪ ،‬حفظ‬ ‫حقوق امت شیعه را از سایر ادله والیت فقیه می داند‪.‬‬ ‫صاحب جواهر مشروعیت حاکم اسالمی را‬ ‫بر چه اصلی استوار می داند و چه اختیاراتی‬ ‫را برای او قائل است؟‬ ‫‪ l‬صاحب جواهر معتقد است در نظام سیاسى مطلوب‬ ‫شیعه (والیت فقیه)‪ ،‬هرم قدرت از راس به قاعده تقسیم‬ ‫می ش��ود و مشروعیت بخش��ى به نظام سیاسى از باال به‬ ‫پایین صورت می پذیرد؛ به این معنا که مش��روعیت نظام‬ ‫سیاس��ى در اغاز به مشروعیت والیت فقیه برگشته که او‬ ‫نیز مشروعیت خود را از مقام باالتر از خود اخذ می کند؛‬ ‫از این رو همان طور که امام معصوم هیچگاه مشروعیت‬ ‫خود را وامدار اقبال مردم نیست‪ ،‬والیت فقیه نیز مشروعیت‬ ‫خویش را متضمن اقبال مردم به خود نمی داند‪ .‬هر چند‬ ‫اعمال حاکمیت امام و فقیه در مرحله فعلیت به اقبال مردم‬ ‫به انها وابسته است‪.‬‬ ‫صاحب جواه��ر اعتقاد دارد که بر اس��اس ادله روایی‪،‬‬ ‫ولی فقی��ه به جه��ت هدایت و اداره صحی��ح جامعه از‬ ‫هر گون��ه اختیاری ک��ه امام معصوم (ع) در ح��وزه اداره‬ ‫جامعه برخوردار است‪( ،‬جز امورات خاصی که به خاطر‬ ‫دلیلی معین از ان محروم ش��ده است) بهره مند است‪ .‬از‬ ‫این روی ایشان ضمن تاکید بر این قاعده کلی از مصادیق‬ ‫بسیاری در حوزه اختیارات ولی فقیه یاد می کند که از ان‬ ‫جمله می توان به اموری چون افتاء‪ ،‬قضاوت‪ ،‬حس��به و‬ ‫اجراییات‪ ،‬ایجاد امنی��ت‪ ،‬برخورد با محاربین در حوزه‬ ‫سیاست داخلی و اموری مانند دعوت به جهاد و دفاع در‬ ‫حوزه سیاست خارجی یاد کرد‪.‬‬ ‫ایش��ان چه ش��رایطی را برای ولی فقیه بیان‬ ‫کرده است؟‬ ‫‪ l‬درنظامسیاسىشیعه‪،‬تعیینحاکمبراساسپیوندنژادى‪،‬‬ ‫قبیله اى یا دوستى نیست‪ ،‬بلکه براساس شایسته ساالرى‬ ‫اس��ت‪ ،‬به این معنا که شایس��ته ترین فرد در عصر غیبت‬ ‫که حایز مالک هاى واالى تعیین شده از سوى معصوم‬ ‫است‪ ،‬منصوب می شود که می توان به شرایط گفته شده‬ ‫صاحب جواهر همچون اجتهاد‪ ،‬عدالت‪ ،‬مورد اعتماد و‬ ‫امین بودن و مصلحت شناسى اشاره کرد‪.‬‬ ‫صاحب جواهر مصلحت را بسیار جدی تلقی می کند‬ ‫و تدبی��ر را مصلحت دانى‪ ،‬اگاهى به مقتضیات زمان و‬ ‫مکان و جامعه شناسى عنوان می کند‪ ،‬زیرا تصمیم نهایى‬ ‫در تدبیر امورى چون دفاع در برابر دشمنان‪ ،‬رفع مفاسد‬ ‫در جامعه و تامین امنیت داخلى برعهده اوست‪.‬‬ ‫با توجه به اینک��ه صاحب جواهر در زمان‬ ‫خود جه��ت تحقق حکومت اس�لامی با‬ ‫محوریت فقیه اق��دام عملی نکردند طرح‬ ‫این مس��اله را توسط ایشان چگونه تحلیل‬ ‫می کنید؟‬ ‫‪ l‬صاح��ب جواهر در صحن��ه عم��ل دارای دیدی‬ ‫واقعیت نگر در فقه سیاسی است‪ ،‬با این توضیح که او‬ ‫در صحنه واقعیت با حاکمان جائر مخالف روبه رو است‬ ‫اما در بعد اندیشه ای ارمان گراست و والیت فقیه را طرح‬ ‫کرده و اختیارات او را همچون امام معصوم(ع) می داند‪.‬‬ ‫بای��د ب��ه این نکت��ه توجه داش��ت ک��ه از ارکان فقه‪،‬‬ ‫زمان س��نجی و مکان شناسی اس��ت و بر این اساس‪،‬‬ ‫فقیهان بنابر اقتضائات زمان و مکان‪ ،‬بسیاری از احکام‬ ‫شیعه را در دائره قبض و بسط قرار دادند؛ بدین صورت‬ ‫که در زمان غیبت امام معصوم و قبض ید فقیه شیعه در‬ ‫امور جامعه‪ ،‬بسیاری از احکام را در تنگنای مصلحت‬ ‫بقا اساس تشیع و جامعه شیعه قرار داده‪ ،‬گاهی دست‬ ‫به تقیه زده و گاهی با حاکمان جور تعامل و همکاری‬ ‫کردند و در زمان بسط ید فقیه امور شیعه را به او سپرده‬ ‫و وی را ولی امر قلمداد کردند‪ .‬در واقع فقیهان ش��یعه‬ ‫در زمینه حقوق اساس��ی‪ ،‬فقه سیاس��ی و مشروعیت‬ ‫حکومت ها همواره با عنایت به واقعیت های سیاس��ی‬ ‫زمان خود ِ‬ ‫باب اجتهاد را باز نگاه داشته اند‪.‬‬ ‫بنابراین اینکه جامعه ش��یعه به رغم نامطلوب دانستن‬ ‫بسیاری از حکومت ها‪ ،‬سعی در براندازی انها نداشت را‬ ‫نمی توانبهمنزلهموافقتانانبارژیم هایسیاسیموجود‬ ‫یا حتی عدم قصد براندازی و تغییر نظم و نظام سیاسی‬ ‫دانس��ت‪.‬ذکر این نکته الزم است که پرداختن مناسب‬ ‫صاح��ب جواهر به مقوله والیت فقی��ه در این زمان را‬ ‫می توان در بستر اموری چون فراهم امدن زمینه مناسب‬ ‫اجتماعی‪ ،‬وجود اکثریت شیعه و رسمیت این مذهب‬ ‫در ای��ران‪ ،‬اقت��دار فقیهان در جامعه و رخت بربس��تن‬ ‫اخباری گری از فضای فقه ش��یعه دانس��ت‪ ،‬چه انکه‬ ‫بسیاری دیگر از فقیهان مانند مالاحمد نراقی و میر فتاح‬ ‫مراغه ای نیز در این زمان در قالب بحثی مستقل به طرح‬ ‫این مباحث مبادرت ورزیده و نظریه والیت عامه فقیهان‬ ‫را عرضه نموده اند‪g .‬‬ ‫حجت االسالم سید جواد ایزد دهی‬ ‫کتابی در بررسی اندیشه صاحب جواهر‬ ‫منتشر کرده است‬ ‫‪71‬‬ ‫گزارش ویژه‬ ‫رابطه متقابل انسان مسلمان و دولت اسالمی‬ ‫‪3‬‬ ‫‪72‬‬ ‫چگونه اندیشه دولت شیعی در عصر جدید بازتولید شد‬ ‫وزیر خارجه ایت اهلل بروجردی ؛ این لقبی متعلق‬ ‫به ایت اهلل س��یدروح اهلل مصطف��وی خمینی بود‪ .‬لقبی‬ ‫که به واس��طه قرب و جایگاه ایشان در دستگاه مرجع‬ ‫بزرگ ش��یعیان به او داده ش��ده بود‪ .‬لقبی که نشان از‬ ‫روحیه سیاس��ی ایت اهلل داشت‪ .‬بررسی ارا و تفکرات‬ ‫ای��ت اهلل در میان مراج��ع و فقها و مجته��دان بزرگ‬ ‫ش��یعه از ان جهت اهمیت دارد که او از سویی نظریه‬ ‫حکومت اس�لامی را با توجه به روایات مختلف بیان‬ ‫کرد و از سوی دیگر خود رهبری یک انقالب بزرگ را‬ ‫برعهده گرفت‪.‬به صورت کلی باتوجه به سیر تاریخی‬ ‫اندیش��ه های ام��ام می توان برای ایش��ان چه��ار دوره‬ ‫مختلف از نظر فکری قائل شد‪.‬‬ ‫دوره اول ب��ه ای��ام مرجعی��ت ای��ت اهلل بروج��ردی‬ ‫باز می گردد‪.‬‬ ‫ای��ت اهلل گرچه برخالف س��نت گرایان مکتب نجف‬ ‫ب��ه وی��ژه ای��ت اهلل خوی��ی ب��ه واس��طه تاثیرپذیری‬ ‫ای��ت اهلل عبدالکری��م حائری یزدی از مکتب س��امرا‬ ‫و تلمذ از اخوند خراس��انی به فعالیت های اجتماعی‬ ‫اهتم��ام می ورزید‪ ،‬اما در کل با حکومت وقت چالش‬ ‫نمی کرد و اهل تقیه بود و در این میان گرچه به عنوان‬ ‫رئیس مذهب‪ ،‬قیودی را در قالب توصیه برای سیاست‬ ‫تعیین می کرد اما رنگ مذهب انچنان قوام نداشت که‬ ‫حتی بتوانیم ایت اهلل را طرفدار «س��لطنت مش��روعه»‬ ‫در عرص��ه عم��ل بدانیم‪ .‬تجربه تلخ مش��روطه که به‬ ‫اعدام ش��یخ فضل اهلل و اختالف روحانیت مشروطه گرا‬ ‫و س��نتی انجامید در کنار کم قدرتی شاه جوان و البته‬ ‫خطر نفوذ کمونیس��م از دالیلی ب��ود که ایت اهلل را در‬ ‫چنی��ن وضعیتی قرار می داد‪ ،‬چنان که انگار کار ش��اه‬ ‫به ش��اه و کار دین به فقیه باید س��پرده می شد؛ نوعی‬ ‫تئوری عرفی در عرصه قدرت که البته در مقایس��ه با‬ ‫حوزه نجف و ش��یخ انصاری و ایت اهلل خویی پیشرو‬ ‫و رو ب��ه جلو می نم��ود‪ .‬در مجموع ام��ا حوزه عصر‬ ‫ایت اهلل بروجردی حوزه ای اجتماعی بود‪ ،‬نه سیاس��ی‬ ‫چنان ک��ه در مهم تری��ن روی��داد سیاس��ی ان عص��ر‬ ‫– نهضت ملی ش��دن نفت – ایت اهلل گوشه نشینی را‬ ‫برگزید‪.‬‬ ‫پ��س از وفات ای��ت اهلل بروجردی ام��ا‪ ،‬فضا دگرگون‬ ‫می ش��ود‪ .‬انگار اتحاد می��ان نهاد دی��ن و نهاد دولت‬ ‫گسس��ته می ش��ود و ش��اه جوان که پ��س از کودتای‬ ‫‪ 28‬مرداد‪ ،‬خود را بر س��ریر قدرت ج��اودان می داند‪،‬‬ ‫رویکرد خود را مقابل نهاد دین تغییر می دهد و پس از‬ ‫عبور از ملیون در سال ‪ ،1332‬نقشه عبور از روحانیت‬ ‫را برای تثبیت قدرتش می کشد‪.‬‬ ‫تغییر رفتار شاه اما تنها دلیل نبود‪ .‬تغییر رویکرد حوزه‬ ‫ق��م هم از دالیلی بود که ب��ه جدال نهاد دین و دولت‬ ‫انجامید‪ .‬جدالی که در عصر مش��روطه به بناپارتیس��م‬ ‫منجر ش��د‪ ،‬این بار اما در سال ‪ 57‬با برتری روحانیت‬ ‫پایان یافت‪.‬‬ ‫امام خمین��ی اما دو دوره متف��اوت را در قم و نجف‬ ‫س��پری کرد و بعد با اندیش��ه ای تکامل یافته به تهران‬ ‫بازگش��ت‪ .‬امام ق��م که ذی��ل محدودی��ت گفتمانی‬ ‫ایت اهلل‪ ،‬سیاست ورزی می کرد در ان دوران در کتاب‬ ‫«کشف االسرار» با رویکرد انتقادی از سلطنت اسالمی‬ ‫سخن می گوید‪.‬‬ ‫امام در قم منتقد محمدرضا پهلوی بود و البته بهترین‬ ‫حکوم��ت را حکوم��ت مجتهدی��ن می دانس��ت‪ ،‬اما‬ ‫در عی��ن حال در عرصه عمل همچنان بر نصیحت و‬ ‫هش��دار تاکید می کرد‪ .‬اما نوع عملکرد شاه در انهدام‬ ‫س��نت و پروژه مدرنیزه کردن ایران در کنار بی تفاوتی‬ ‫به هش��دار روحانیون و دوری گزیدن از نهاد دین که‬ ‫در نهایت در «طرح دانشگاه اسالمی» حکومت پهلوی‬ ‫تجلی یافت‪ ،‬ارتباط قم و تهران را قطع کرد تا از رابطه‬ ‫فقیه – ش��اه در زمان ایت اهلل بروجردی تنها خاطره ای‬ ‫باقی بماند و وزیرخارجه دس��تگاه ایت اهلل‪ ،‬س��خن از‬ ‫حکومت اسالمی بگوید‪.‬‬ ‫هرچند زمانی طول کشید که امام خمینی کشف االسرار‬ ‫و قم‪ ،‬به امام خمینی نجف و والیت فقیه تبدیل ش��ود‪.‬‬ ‫ایش��ان در فاصله ای چند س��اله ابتدا در کشف االسرار‬ ‫سخن از مجلس فقها گفتند تا به واسطه ان نهاد مذهب‬ ‫بر قوانین نظارت کن��د‪ .‬از مهمترین انتقادهای امام به‬ ‫شاه اما می توان به موضوع انجمن های ایالتی و والیتی‬ ‫اشاره کرد‪.‬‬ ‫احیاگر نظام سیاسی‬ ‫در نهایت در ‪ 15‬خرداد سال ‪ 1342‬طرح ایجاد دانشگاه‬ ‫اسالمی محمدرضا پهلوی افشا شد و امام طور دیگری‬ ‫با شاه س��خن گفت؛«مگر می شود با دانشگاه اسالمی‪،‬‬ ‫اسالم را شکست داد؟ مگر ما می گذاریم شما دانشگاه‬ ‫اس�لامی درس��ت کنید؟» (صحیفه نور‪ ،‬ج ‪ ،1‬صفحه‬ ‫‪)303‬‬ ‫کامال پیداست که امام حتی در قم با وجود اینکه هنوز‬ ‫نظریه حکومت اسالمی خود را بیان نکرده اند به شدت‬ ‫نس��بت به نحوه حکومت پهلوی دوم منتقد هستند اما‬ ‫تالش می کنند با نصیحت و هش��دار و انذار اس��اس‬ ‫حکوم��ت را برهم نزنند‪ .‬کار اما از کار گذش��ته بود و‬ ‫شاه اهل مدارا و مسالمت نبود‪ .‬او شاه دیگری شده بود‬ ‫و بازگشت به شاه قبل از ‪ 1332‬کامال محال می نمود‪.‬‬ ‫در نجف اما‪ ،‬رویکرد اصلی امام خمینی رخ می نمایاند‪.‬‬ ‫نگرش حداکثری او به اسالم‪ ،‬اعتقاد به اجرای شریعت‬ ‫در جامعه و لزوم به قدرت رس��یدن فقها‪ ،‬امام دیگری‬ ‫می سازد‪.‬‬ ‫ام��ام به عنوان احیاگر اس�لام سیاس��ی پ��ا به نجف‬ ‫می گذارد‪ .‬گرچه نظری��ه او با انتقاداتی از برخی علما‬ ‫مواجه می شود‪.‬‬ ‫از همه مهمتر موضع ای��ت اهلل خویی با قرائت امام از‬ ‫والیت فقیه بود‪ .‬ایت اهلل خویی‪ ،‬والیت فقها را مختص‬ ‫به امور حس��بیه و قضا می دانستند اما امام این والیت‬ ‫را به سیاس��ت و حکومت تعمیم دادند و این نشان از‬ ‫اختالفی بزرگ در دو مکتب داش��ت‪.‬اگر سال ها قبل‬ ‫اخوند خراس��انی مکتب سنت گرای نجف را سیاسی‬ ‫کرد این بار این امام خمینی بود که س��خن از حکومت‬ ‫اس�لامی و والیت فقیه می گفت؛ نگرشی که از تفسیر‬ ‫حداکثری امام از متن بر می خاست‪.‬‬ ‫در م��دل جمهوری اس�لامی امام‪ ،‬فقیه ع��ادل نقش‬ ‫نظارتی در س��ه س��طح رهبری‪ ،‬مجل��س خبرگان و‬ ‫ش��ورای نگهبان را برعهده دارد‪ .‬اسالم مورد نظر امام‪،‬‬ ‫اس�لامی حداکثری و البته با تفس��یر عقالنی و مدرن‬ ‫است‪.‬‬ ‫امام پس از تاسیس دولت دینی اما خود قصد نداشت‬ ‫در امور اجرایی وارد ش��ود‪ ،‬پس به قم رفت و دولت‬ ‫را ب��ه تکنوکرات ها س��پرد‪ ،‬اما لیبرالیس��م ضدانقالب‬ ‫مهندس ب��ازرگان‪ ،‬چپ روی ابوالحس��ن بنی صدر و‬ ‫اتحاد او با سازمان مجاهدین خلق ‪ -‬منافقین ‪ -‬و البته‬ ‫جنگ تحمیلی علیه ایران‪ ،‬امام را به این نتیجه رس��اند‬ ‫که نقش رهبری پررنگ تر از ان است که ایشان ساکن‬ ‫قم بمانند‪.‬‬ ‫در دوره بع��د امام در تهران به تعدیل برخی نظریاتش‬ ‫پرداخ��ت‪ .‬از س��ویی ب��ا روحانیون س��نتی همچون‬ ‫ایت اهلل گلپایگانی و ایت اهلل صافی گلپایگانی مخصوصا‬ ‫در ش��ورای نگهبان چالش داش��ت‪ .‬از س��وی دیگر‬ ‫به واس��طه گفتم��ان ضداس��تعماری‪ ،‬مقاب��ل امریکا‬ ‫و ش��وروی ایس��تاد‪ .‬از دیگر س��و‪ ،‬مخالف��ان داخلی‬ ‫از چریک ه��ای فدایی خل��ق تا اصح��اب مصدق و‬ ‫سحابی و بازرگان را پیش رو داشت؛ چالش مستمر با‬ ‫روشنفکران الئیک و مخالف حکومت اسالم‪.‬‬ ‫مکتب فقهی امام اما در ضدیت کامل با اخباریون قرار‬ ‫داشت‪ .‬گرچه نفوذ تفکرات اخباری به میان اصولیان‪،‬‬ ‫مجتهدان��ی محافظ��ه کار تولید کرده بود‪ ،‬ام��ا امام در‬ ‫منتهی الیه مجتهدان از اجتهاد در فروع براساس اصول‬ ‫س��خن می گفت و ای��ن مبنای احکام��ی مثل حرمت‬ ‫نداشتن بازی ش��طرنج بود یا حکم به تاسیس مجمع‬ ‫تش��خیص مصلحت نظام برای عرفی کردن در مقابل‬ ‫متن محوری و اخباری گری یا دفاع از مالیات در مقابل‬ ‫فقه سنتی که خمس و زکات را کافی می دانستند‪.‬‬ ‫در تمام این س��ال ها اما مخرج مشترک تفکرات امام‪،‬‬ ‫تکیه بر اس�لام بود‪ .‬در واق��ع در «متن امام» دال غلیظ‬ ‫«اس�لام» ب��ود و دال های ش��ناور؛ اس��تقالل‪ ،‬ازادی‪،‬‬ ‫جمهوری و عدالت‪.‬‬ ‫به واس��طه تفس��یر حداکث��ری امام از اس�لام‪ ،‬دولت‬ ‫در نظ��ر او اهمی��ت فراوانی داش��ت‪ .‬هرچند اصالح‬ ‫ف��رد در گفتم��ان ام��ام زمینه س��از اص�لاح جامعه و‬ ‫دول��ت بود‪ ،‬اما او دریافته بود که وابس��تگی به غرب‬ ‫راه گفت وگ��و می��ان نهاد دی��ن و دولت را بس��ته و‬ ‫اص�لاح ف��رد و جامع��ه به اص�لاح دولت وابس��ته‬ ‫اس��ت البته در گفتمان امام دول��ت مطلوب در عصر‬ ‫غیب��ت دولت مجتهدان و فقها ب��ود‪ .‬پس او برخالف‬ ‫ای��ت اهلل خوی��ی ک��ه اصال��ت را ب��ه فرد م��ی داد و‬ ‫ای��ت اهلل بروجردی که اهل محافظه کاری سیاس��ی و‬ ‫فعالی��ت اجتماعی و فرهنگی بود‪ ،‬اصالت را به دولت‬ ‫اس�لامی می داد‪ .‬دولتی که ب��ا اتکا به مقبولیت مردمی‬ ‫احکام اس�لام را باتوجه به فقه پوی��ا و عصری پیاده‬ ‫نماید‪.‬‬ ‫امام زمینه س��از دو تحول در دو مکتب شد‪ .‬مکتب قم‬ ‫را از مکتبی اجتماعی و فرهنگی به مدرسه ای سیاسی‬ ‫تبدیل کرد و س��پس مکتب نج��ف را از حوزه فردی‬ ‫به حوزه سیاسی کش��اند و در نهایت مکتب تهران را‬ ‫بنیان گذاشت؛ مکتبی مخالف سلطنت اسالمی‪ ،‬دولت‬ ‫مشروطه و سلطنت غیرمشروط‪ .‬مکتب دولت اسالمی‪.‬‬ ‫مکتب قم‪ ،‬مکتب نجف؛ دو خط فکری‬ ‫محدوده شریعت نزد سنت گرایان فردگرا‪ ،‬سامان دادن‬ ‫به رابطه میان انس��ان و خداس��ت چنانچ��ه طرفداران‬ ‫ای��ن نگرش بیان می کنند که اکث��ر ایات قران مربوط‬ ‫ب��ه احکام عبادی و فردی اس��ت و تعداد کمی از انها‬ ‫مربوط به احکام اجتماعی می شود‪.‬‬ ‫در مقابل طرفداران اس�لام سیاس��ی‪ ،‬توقع حداکثری‬ ‫از دین دارند و معتقدند که اس�لام برای تمامی وجوه‬ ‫زندگی برنامه دارد و این برنامه توس��ط ائمه بیان شده‬ ‫و اکن��ون فقها بای��د ان را برای مردم تش��ریح کنند و‬ ‫حکومت اسالمی وظیفه اجرای ان را برعهده دارد‪.‬‬ ‫در میانه ای��ن دو گرایش قائالن به اس�لام اجتماعی‪،‬‬ ‫تمرکز خود را بر نهاد حوزه می گذارند و س��عی دارند‬ ‫که فاصله خود را با دولت و نهاد قدرت حفظ کنند‪.‬‬ ‫در تمام این سال ها‬ ‫اما مخرج مشترک‬ ‫تفکرات امام‪ ،‬تکیه‬ ‫بر اسالم بود‪.‬‬ ‫در واقع در «متن‬ ‫امام» دال غلیظ‬ ‫«اسالم» بود و‬ ‫دال های شناور؛‬ ‫استقالل‪ ،‬ازادی‪،‬‬ ‫جمهوری و عدالت‬ ‫از انچه گفتیم پیداست که اختالف در حدود شریعت‪،‬‬ ‫سازنده سه نوع تفکر مختلف است‪ .‬در زمانه حاضر اما‬ ‫این س��ه اسالم هر یک نمایندگانی دارند و چه بسا که‬ ‫برخی اختالفات سیاس��ی را باید برگرفته از ریشه های‬ ‫متفاوت این سه مکتب دانست‪.‬‬ ‫اکنون س��نت گرایان مکتب نجف‪ ،‬ایت اهلل سیستانی را‬ ‫نماینده خود می دانند‪ .‬اس�لامی که سنت گرایان نجف‬ ‫از ان سخن می گویند‪ ،‬چندان سیاسی نیست؛ هرچند‬ ‫زمانه کار را برای سیاس��ت گریزی ایت اهلل سیس��تانی‬ ‫س��خت کرده و ایش��ان در میانه اش��غال عراق توسط‬ ‫امریکا و پروژه دولت و ملت س��ازی در عراق نقشی‬ ‫فراتر از نظریات سنتی ایفا کرده تا شاید چالشی برای‬ ‫س��نت گرایان باش��د که عبور از گردنه های سخت در‬ ‫کشورهای شیعه مذهب بدون روحانیت ممکن نیست؛‬ ‫چالشی برای اسالم فردی‪.‬‬ ‫البت��ه مخالف��ت ایش��ان ب��ا حض��ور روحانی��ون در‬ ‫قدرت ب��ه اضافه حمای��ت از دول��ت در عراق خود‬ ‫نش��انه هایی از غیرسیاس��ی و اجتماعی بودن اس�لام‬ ‫مورد نظر ایت اهلل اس��ت‪ .‬هرچند در فاصله ای نزدیک‬ ‫به بیت او روحانی جوانی به نام مقتدی صدر سخن از‬ ‫اسالم سیاسی بگوید و بزرگان مجلس اعالی عراق و‬ ‫به خصوص خانواده حکیم خواهان ورود بیش��تر او به‬ ‫میدان سیاست باشند‪ .‬اسالم ایشان‪ ،‬اسالمی است برای‬ ‫ساختن فرد مسلمان‪ .‬اس�لامی که نمادش رساله های‬ ‫علمیه است نه س��خنرانی های سیاسی و فعالیت های‬ ‫اجتماعی‪.‬‬ ‫مکت��ب نجف‪ ،‬ام��روز مخالف��ان چندان��ی در عراق‬ ‫ن��دارد‪ .‬مثل قبل نه اخوند خراس��انی در انجا تدارک‬ ‫مشروطه س��ازی ق��درت می بیند و ن��ه امام خمینی از‬ ‫والیت فقیه و حکومت اسالمی سخن می گوید؛ مکتبی‬ ‫که اکنون کامال یکدست شده برخالف مکتب قم‪.‬‬ ‫مکتب قم اما همچنان دو ش��اخه است؛ گروهی مشی‬ ‫سیاس��ی را برگزیده اند و از اس�لام حکومتی س��خن‬ ‫می گویند و همگام با نظام جمهوری اس�لامی حرکت‬ ‫می کنن��د و مدعی پیروی از گفتمان امام هس��تند‪ .‬این‬ ‫گ��روه بر اس�لام حداکثری اصرار دارن��د و جامعیت‬ ‫ش��ریعت را برای اداره جامعه فریاد می زنند‪ .‬این گروه‬ ‫در حوزه علمیه در اکثریت مطلق قرار دارند‪.‬‬ ‫اما م��رام ایت اهلل بروجردی بخش کوچکی از گفتمان‬ ‫روحانیت را تشکیل می دهد‪ .‬اعتقاد به فاصله با سیاست و‬ ‫البت��ه اتکا ب��ه حوزه ه��ای علمیه نزد برخ��ی مراجع‬ ‫رواج دارد‪.‬نماین��ده ای��ن گروه پ��س از فوت ایت اهلل‬ ‫بروجردی‪ ،‬ایت اهلل گلپایگانی بود که فاصله معناداری‬ ‫ب��ا تفکرات امام داش��ت‪ .‬با این وجود اگرچه اس�لام‬ ‫ای��ت اهلل بروجردی در مقابل مکتب نجف پیش��رو و‬ ‫اجتماعی بود اما ادامه راه او در مقابل اس�لام سیاسی‬ ‫امام خمینی محافظه کارانه قلمداد می شد‪.‬‬ ‫اگر روزی قائالن به اسالم اجتماعی بر ساختن جامعه‬ ‫مس��لمان اصرار داش��تند و حوزه ها را مرکز دین داری‬ ‫می پنداش��تند‪ ،‬اکنون این تلقی میانی از اسالم که حفظ‬ ‫ح��وزه را از اوجب واجبات می داند در مقابل اس�لام‬ ‫سیاس��ی که حفظ نظ��ام را از اوجب واجبات می داند‬ ‫در مقاب��ل برداش��تی حداکث��ری ب��ا محوریت دولت‬ ‫اس�لامی وج��ود دارد‪.‬در نهایت باید بگوییم که س��ه‬ ‫اسالم فردی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی که هر یک برگرفته از‬ ‫تفاسیر متفاوت حداقلی‪ ،‬میانی و حداکثری از شریعت‬ ‫هس��تند امروز در میان ش��یعیان جدال گفتمانی دارند‬ ‫و هر یک نمایندگانی‪ .‬نماینده اس�لام فردی در نجف‬ ‫ساکن است‪ ،‬اسالم سیاسی در قم و تهران پایگاه دارد‬ ‫و اس�لام اجتماعی که برخی مراجع انها از ش��اگردان‬ ‫امام هم هس��تند‪ ،‬هنوز ه��م طرفدارانی دارند‪.‬هر چند‬ ‫اندک‪ .‬هرچه هس��ت انگار باید اینده سیاسی شیعیان‬ ‫را با توجه به این سه قرائت از اسالم تحلیل کرد‪g .‬‬ ‫‪73‬‬ ‫تو گو با دکتر جالل درخشه درباره نظریه سیاسی دولت در عصر غیبت‬ ‫گف ‬ ‫رد نظریات جبر گرایانه‬ ‫سید فرید موسوی‬ ‫‪ 4‬اندیشه سیاسی حکومت در اسالم فراز و نشیب های فراوانی چه در عالم اهل سنت و چه‬ ‫در عالم شیعه داشته است‪ ،‬با این حال در عالم تشیع این مساله پس از موضوع غیبت‬ ‫حضرت ولی عصر(عج) شکلی نوین و پویا را به خود گرفت و از یک چالش سیاسی و‬ ‫عقیدتی شروع و تبدیل به یک تئوری مهم حکومتی شد‪ .‬در همین رابطه با اقای دکتر جالل‬ ‫ی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع) به گفت وگو‬ ‫درخشه‪ ،‬رئیس دانشکده معارف اسالم ‬ ‫نشستیم تا در مورد جوانب مختلف این موضوع و این رویکرد در میان فقهای شیعه به بحث‬ ‫بپردازیم‪ .‬هرچند ایشان میل چندانی به بیان بخش های متفاوت این موضوع نداشته و تنها به‬ ‫توضیح و تشریح نظریات فقهی موافق با حکومت پرداختند‪.‬‬ ‫‪74‬‬ ‫به عنوان اولین س��وال هرچن��د حکومت و‬ ‫تش��کیل ان در اندیشه سیاسی اسالم امری‬ ‫مهم و بدیهی به نظر می رس��د‪ ،‬با این حال‬ ‫دیدگاه ه��ای مختلفی در ای��ن زمینه چه در‬ ‫می��ان مذاهب و چ��ه در داخل این مذاهب‬ ‫وجود دارد‪ .‬ریشه این دیدگاه های مختلف‬ ‫را باید در چه موضوعی جست وجو کرد؟‬ ‫‪ l‬قبل از پاس��خ به سوال ش��ما الزم است به عنوان‬ ‫مقدمه عرض کنم که اسالم دینی دارای شریعت است‬ ‫و دینی که دارای ش��ریعت است متولی تنظیم روابط‬ ‫انسانی و اجتماعی است‪ .‬اگر روابط انسان را در چند‬ ‫قالب توضیح دهیم‪ ،‬یکی رابطه انسان با خودش‪ ،‬یکی‬ ‫رابطه انسان با خداوند و دیگری رابطه انسان با سایر‬ ‫انسان هاست قواعد و ضوابط اسالم ناظر بر تنظیم هر‬ ‫سه نوع رابطه است‪.‬‬ ‫ذات تعالیم اس�لام‪ ،‬ذاتی اس��ت که می خواهد انسان‬ ‫را از داالن ای��ن جهان مدیریت ک��رده و هدایت کند‬ ‫به س��وی جهان دیگر‪ .‬قاعدتا چنین هدایتی در قالب‬ ‫این جهان صورت می پذیرد و در این جهان مناسبات‬ ‫انس��ان در سه بعدی که عرض شد قابل بررسی است‬ ‫و دین��ی نمی تواند داعیه هدایت انس��انی داش��ته اما‬ ‫نسبت به ش��رایط و مناسبات انس��انی در این جهان‬ ‫بدون نظر باشد‪.‬‬ ‫بنابراین اسالم به عنوان یک دین سیاسی شریعت دارد‬ ‫ی توضیح دهنده این چندگونه‬ ‫و فقه و قواعد اس�لام ‬ ‫روابطی است که اشاره شد‪.‬‬ ‫در س��یر روند این اندیشه سیاسی به دوران‬ ‫پیامبر اس�لام به عنوان بنیانگ��ذار این دین‬ ‫سیاسی می رسیم‪.‬‬ ‫‪ l‬در دوران رسول اکرم نظام حکومتی در دایره نظام‬ ‫نبوت و رس��الت ایش��ان قابل توجیه است و دولت‬ ‫نبوی پس از مهاجرت ایشان به مدینه شکل گرفت و‬ ‫این شهر محل استقرار حکومت شد‪.‬‬ ‫بعد از رحلت حضرت قرائت های مختلفی از مس��اله‬ ‫حکوم��ت در می��ان حکومت ها ش��کل گرفت‪ .‬همه‬ ‫مس��لمان ها در مورد اینکه حکومت ضروری اس��ت‬ ‫بحثی نداش��تند‪ .‬همه قائل به ای��ن بودند که ایجاد و‬ ‫تداوم حکومت اسالمی یک مساله مورد اتفاق است‪.‬‬ ‫البت��ه برخ��ی دس��ته ها مث��ل خ��وارج با ای��ن روند‬ ‫مخالفت هایی هم کردند و در این مساله که حکومت‬ ‫ض��رورت دارد یا نه‪ ،‬ش��ک و تردید روا داش��تند اما‬ ‫عموم مس��لمان ها بر بحث ضرورت حکومت اتفاق‬ ‫نظر داشتند‪.‬‬ ‫ای��ن قرائت های مختلف پ��س از پیامبر چه‬ ‫وجوه افتراقی داشتند؟‬ ‫‪ l‬بعد از رحلت پیامبر دو دیدگاه در میان مسلمانان‬ ‫شکل گرفت‪ .‬یک دیدگاه که اهل تسنن ان را توضیح‬ ‫دادند مبتنی بر نظریه خالفت اس��ت‪ .‬یک دیدگاه هم‬ ‫دیدگاهی اس��ت که ش��یعه مطرح کرده است‪ .‬هر دو‬ ‫طرف ه��م اس��تدالل هایی برای این نظ��رات مطرح‬ ‫کرده اند اما انچه مهم به نظر می رس��د این اس��ت که‬ ‫استدالل های شیعه و پیروان اهل بیت مبتنی بر روایت‬ ‫پیامبر اس��ت که به ک��رات این مس��اله را برای مردم‬ ‫مطرح کرده اند که جلوه بارز ان را در مساله غدیرخم‬ ‫می بینی��م ک��ه در انجا حضرت عل��ی (ع) را به عنوان‬ ‫جانشین و امام بعد از خود معرفی کردند‪.‬‬ ‫ای��ن دو نظری��ه در واقع دو نظریه نظام س��از در میان‬ ‫مسلمان ها بوده است که بعد از رحلت پیامبر به اجرا‬ ‫در ام��ده و به عن��وان الترناتیو نظری��ه نبوت در طول‬ ‫تاریخ وجود داشته است‪.‬‬ ‫و در عرض هم ادامه پیدا کرده است‪.‬‬ ‫‪ l‬بله! ما در اندیش��ه سیاسی شیعه با سه پایه اصلی‬ ‫تفکر روبه رو هس��تیم ک��ه مبانی تش��کیل دهنده این‬ ‫اندیش��ه هستند‪ .‬یکی امامت است‪ ،‬یکی والیت است‬ ‫و دیگری عصمت‪ .‬این سه مقوله مسائلی بنیادین هم‬ ‫در اندیش��ه سیاسی شیعه است و هم در مسائل فقهی‬ ‫ش��یعه‪ .‬بنابراین ش��ما هم در کالن شیعه این موضوع‬ ‫را می بینی��د‪ ،‬هم در عرصه سیاس��ت و هم در عرصه‬ ‫فقه‪ .‬مثال در عرصه فقه اصلی ترین استدالل و حجت‬ ‫ش��رعی برای فقیه این اس��ت که اس��تنباط خود را از‬ ‫کالم معص��وم بیان کند‪ ،‬در واقع امام معصوم برای ما‬ ‫حجت دارد‪ .‬به همین ترتیب در عرصه سیاس��ت هم‬ ‫نظریه دولت ش��یعی در عرصه حیات ائمه بر این سه‬ ‫پایه استوار است‪.‬‬ ‫در این روند پس از تشکیل اندیشه سیاسی‬ ‫ش��یعه به بره��ه ای به نام غیبت می رس��یم‪.‬‬ ‫مقتضی��ات ای��ن دوره چه تغیی��ری در این‬ ‫اندیشه ایجاد می کند؟‬ ‫‪ l‬مالحظه می کنیم که از دوره ش��هادت امام حسن‬ ‫عس��کری به بعد‪ ،‬مس��اله ای در مقابل کلیت اندیشه‬ ‫سیاس��ی و اعتقادی ش��یعه قرار می گیرد و ان مساله‬ ‫غیبت اس��ت‪ .‬به هر حال با توجه به اندیش��ه سیاسی‬ ‫ش��یعه یک نوع نگرش فرجام شناسانه و اینده نگرانه‬ ‫در اندیش��ه سیاسی ش��یعه وجود دارد‪ .‬البته اگر این‬ ‫نوع نگاه را بررسی کنید در اندیشه همه ادیان الهی و‬ ‫حتی در اندیشه بسیاری از متفکران نیز وجود داشته‬ ‫است‪.‬‬ ‫اما این نظریه فرجام شناسانه در اندیشه شیعه‬ ‫تفاوت مهمی با دیگر اندیشه ها و ادیان دارد‬ ‫و ان این است که مبتنی بر همان سه اصلی‬ ‫اس��ت که پیش از این عنوان ش��د‪ .‬باتوجه‬ ‫به غیبت معصوم‪ ،‬این پرس��ش در ان زمان‬ ‫ایجاد شد که در زمان عدم معصوم(ع) چه‬ ‫باید کرد؟‬ ‫‪ l‬می دانی��د که غیب��ت دو بخ��ش دارد‪ :‬یکی غیبت‬ ‫صغری و دیگری غیبت کبری‪ .‬در غیبت صغری نواب‬ ‫اربعه ای وجود داش��ته اند که شیعیان با مراجعه به انها‬ ‫توانس��تند به انها مراجعه و مسائل شرعی خود را از‬ ‫طریق انها حل کنند و ارتباط کامال قطع نشده بود‪ .‬در‬ ‫غیبت کبری ارتباط کامال قطع شد‪.‬‬ ‫ب��ه نظر می رس��د این موض��وع از حد یک‬ ‫س��وال فراتر رفته و به نوع��ی چالش برای‬ ‫تفکر سیاسی شیعه تبدیل می شود‪.‬‬ ‫‪ l‬تفکر سیاسی ش��یعه با یک پرسش جدی روبه رو‬ ‫ش��د ک��ه االن چه باید ک��رد؟ قاعدتا مثل هر مس��اله‬ ‫دیگری متفکران ش��یعه به ائمه اطه��ار رجوع کردند‬ ‫و ب��ر مبن��ای احادیث مروی از ای��ن بزرگواران نظام‬ ‫سیاس��ی دوران غیب��ت را در ش��یعه توضی��ح دادند‪.‬‬ ‫البته پایه اندیشه سیاسی شیعه این است که غیر از امام‬ ‫معصوم هر حکومتی غیرمشروع است‪ ،‬یعنی حکومت‬ ‫یا باید از ان معصوم باش��د یا ماذون از معصوم؛ یعنی‬ ‫اذن معصوم را داش��ته باش��د‪ .‬در این رجوع به تفکر‬ ‫ائم��ه بود که نظریه والیت فقیه از اندیش��ه معصومین‬ ‫استخراج شد‪.‬‬ ‫قب��ل از ورود به ای��ن موضوع در مواجهه‬ ‫ب��ا موضوع والی��ت غیر معصوم در دوران‬ ‫غیب��ت طبیعت��ا هم��ه دیدگاه ه��ای فقهی‬ ‫یکس��ان نب��ود و دیدگاه ه��ای مختلفی در‬ ‫این باره مطرح ش��د‪ .‬این دس��ته بندی ها را‬ ‫توضیح بفرمائید‪.‬‬ ‫‪ l‬موضوع والیت فقیه مورد اتفاق نظر همه فقهاست‬ ‫و اگ��ر احیان��ا بحثی در این رابطه وج��ود دارد نه در‬ ‫م��ورد اصل ای��ن موض��وع‪ ،‬بلکه در م��ورد حیطه و‬ ‫قلمرو ان مطرح می ش��ود‪ .‬ش��ما به ه��ر مجتهد یا به‬ ‫اث��ار مجتهدین ش��یعه در ط��ول این تاری��خ هزار و‬ ‫چن��د صد س��اله مراجعه کنید خواهی��د دید که همه‬ ‫انها در این موضوع ک��ه در زمان غیبت معصوم فقها‬ ‫از ط��رف معص��وم ماذون هس��تند و والی��ت دارند‪،‬‬ ‫اتف��اق نظ��ر دارند‪ .‬ام��ا نکته ای که مطرح می ش��ود‬ ‫این اس��ت که در حیطه قلمرو اعم��ال این حاکمیت‬ ‫بحث هایی وجود دارد‪.‬‬ ‫به مصادیق این بحث ها اشاره می کنید؟‬ ‫‪ l‬بله! ما دامنه گس��ترده ای را در طول تاریخ اندیشه‬ ‫سیاس��ی ش��یعه داریم و فقها نظ��رات مختلفی ارائه‬ ‫کرده ان��د‪ .‬بعضا ای��ن والیت را تامه مطلق��ه در تمام‬ ‫حوزه ها دانسته اند‪ ،‬برخی برای این والیت محدودیت‬ ‫قائ��ل ش��ده اند و ان را تنها در افت��اء و قضاء و امور‬ ‫حسبیه دانسته اند و برخی دایره این موضوع را از این‬ ‫هم کمتر در نظ��ر گرفته اند‪ .‬با این حال تاکید می کنم‬ ‫ک��ه اصل والیت فقیه مورد توافق همه فقها و متفکران‬ ‫اسالمی است‪.‬‬ ‫چرا؟‬ ‫‪ l‬چون م��ا به چه دلیلی از مجته��د تقلید می کنیم؟‬ ‫یک حجت ش��رعی برای این کار باید داشته باشیم؟‬ ‫این تقلید به ان دلیل اس��ت که ما می گوییم او ماذون‬ ‫است از سوی امام معصوم و باتوجه به انچه معصوم‬ ‫فرموده اند به درجه ای رسیده که می تواند فتوا بدهد و‬ ‫همین امر حجت است تا از او تقلید کنیم‪ .‬پس او در‬ ‫افتاء والیت معصوم را اعمال می کند‪.‬‬ ‫ب��ا این ح��ال در حیطه و قلمرو این مس��اله که ایا به‬ ‫قلمرو سیاس��ی هم می رس��د یا نه بحث های زیادی‬ ‫ی این دایره را وس��یع دانس��ته اند و‬ ‫وجود دارد‪ .‬برخ ‬ ‫برخی دیگر نه‪ .‬با این حال عمده فقها به وس��عت این‬ ‫حیطه اعتقاد دارند‪.‬‬ ‫به عنوان نمونه؟‬ ‫‪ l‬در ط��ول تاری��خ فقهای زاید به این دس��ته تعلق‬ ‫داش��ته اند که از ان میان می ت��وان به مال احمد نراقی‪،‬‬ ‫ایت اهلل بروجردی و حضرت امام خمینی اشاره کرد‪.‬‬ ‫در این میان امام خمینی این موضوع را به شکل نوینی‬ ‫مطرح کردند‪ .‬ایش��ان این والیت را کامال یک والیت‬ ‫سیاس��ی توضی��ح می دهن��د و والیت مطلق��ه قلمداد‬ ‫می کنند که مسائل حکومت توسط ولی فقیه می تواند‬ ‫تبیین ش��ود و براس��اس ان نظرش را اعمال کند‪ .‬این‬ ‫مساله نظریه موسعی است که تفاوت هایی هم در میان‬ ‫قائلین به همین نظریه وجود دارد‪.‬‬ ‫چه تفاوتی؟‬ ‫‪ l‬نظریه حکومت اسالمی امام در قالب نظریه والیت‬ ‫فقیه به نکته ظریفی اش��اره می کند و ان این است که‬ ‫ایشان فقه را مجموعه و فلسفه حکومت تلقی می کرد‪.‬‬ ‫یعنی بخش��ی از ان را به عنوان فقه سیاسی‬ ‫قلمداد نمی کرد‪ ،‬بلکه فقه را فلسفه حکومت‬ ‫می دانست؟‬ ‫امام خمینی این‬ ‫موضوع را به شکل‬ ‫نوینی مطرح کردند‪.‬‬ ‫ایشان والیت را کامال‬ ‫یک والیت سیاسی‬ ‫توضیح می دهند و‬ ‫والیت مطلقهقلمداد‬ ‫می کنند که مسائل‬ ‫حکومتتوسط‬ ‫ولی فقیهمی تواندتبیین‬ ‫شود و براساس ان‬ ‫نظرش را اعمال کند‬ ‫‪ l‬بل��ه! یعن��ی ان را توضی��ح دهنده همه مناس��بات‬ ‫انس��انی می دانس��ت و بنابراین وقتی بحث حکومت‬ ‫اس�لامی مطرح می کند‪ ،‬توجه به دیگر دیدگاه هایی که‬ ‫در طول تاریخ شیعه مطرح شده است هم دارد‪.‬‬ ‫مثال؟‬ ‫‪ l‬مثال موضوع انتظار؛ بحثی اس��ت که هم می تواند‬ ‫عامل رکود در عدم بس��یج سیاس��ی توده های ش��یعه‬ ‫باش��د و هم یک عامل بس��یج توده ها و به تعبیر امام‬ ‫انتظار س��ازنده‪ .‬امام سعی می کند انتظاری که در چند‬ ‫دهه قب��ل از انقالب در مجامع مذهب��ی ایران مطرح‬ ‫بود و می گفتند ش��ما باید صبر کنید تا امام زمان بیاید‬ ‫و انقدر ظلم گس��ترش پیدا کند؛ یعن��ی یک دیدگاه‬ ‫دترمنیس��تی (جبرگرایانه) را به مساله انتظار داشتند و‬ ‫هر نوع حرکت برای س��اماندهی به مسائل شیعیان و‬ ‫مس��لمانان را به کلی رد می کنند‪ ،‬ایشان انتظار سازنده‬ ‫را مطرح می کنند و ان را به نوعی فلسفه قیام می دانند‬ ‫نه فلسفه رکود‪.‬‬ ‫از س��وی دیگر‪ ،‬ایش��ان مس��اله تقیه را ح��رام اعالم‬ ‫می کنند! تقیه یکی از مسائل مهم در تاریخ تفکر و فقه‬ ‫شیعه بوده است‪ .‬ایشان اعالم می کند تقیه ای که نسبت‬ ‫به اصل اسالم بخواهد موضع گیری کند حرام است‪.‬‬ ‫در واقع امام مبانی نظری الزم و تمهیدات الزم را برای‬ ‫تئوری انقالب که مقدمه تش��کیل حکومت اسالمی‬ ‫ اس��ت بیان می کند‪ .‬بنابراین یکی از ویژگی های مهم‬ ‫امام از حیث نظری این است که توانستند چالش های‬ ‫نظری که می توانس��ت مانع ایج��اد یک قیام عمومی‬ ‫می شود‪ ،‬رفع کند و پس از ان بود که نظریه حکومت‬ ‫را مطرح می کنند‪ .‬ایش��ان می دانستند که تا این موانع‬ ‫وجود دارد نمی توان نظریه سیاس��ی حکومت را بیان‬ ‫کرد‪ .‬به تعبیری فقه امام در حکومت فقهی اس��ت که‬ ‫هم تئ��وری انقالب دارد و هم نظریه حکومت و هم‬ ‫این نظریه را تحقق می دهد و ان را عملی می کند‪.‬‬ ‫اینکه بی��ان می کنیم تئوری انقالب دارد از این حیث‬ ‫اس��ت که این موانع را کنار می گذارد و اس�لام را به‬ ‫عنوان یک تئوری انقالب مطرح می کند‪ ،‬ان هم زمانی‬ ‫که تئوری ه��ای وارداتی مخصوصا تئوری های چپ‪،‬‬ ‫تئوری های قالب برای انقالبی گری در بس��تر جوامع‬ ‫بودند؛ یعنی هرکس می خواس��ت ژست انقالبی گری‬ ‫بگیرد به اندیشه های چپ توجه بیشتری می کرد‪.‬‬ ‫ام��ام در ای��ن می��ان از مبانی دینی نظری��ه انقالب را‬ ‫ایجاد می کند‪ .‬یعنی از بحث جهاد‪ ،‬ش��هادت و دیگر‬ ‫درون مایه های شیعی نظریه انقالب را ارائه می دهد و‬ ‫موانعی که این نظریه را ممکن است با چالش مواجه‬ ‫کند به لحاظ فقه��ی رد می کند و فقه را یک فقه پویا‬ ‫ارائه می دهد که می تواند یک نظریه را اراده داده و ان‬ ‫را به مرحله عمل در اورد‪.‬‬ ‫بنابرای��ن فقه امام‪ ،‬فقهی نیس��ت ک��ه منتظر تحصیل‬ ‫حکومت باش��د و بعد ب��رای ان نظری��ه ایجاد کند‪،‬‬ ‫بلک��ه خودش ب��ه دنب��ال تحصیل حکومت اس��ت‪.‬‬ ‫یعنی برخالف فق��ه تحصلی‪ ،‬مکتب فقهی امام فقهی‬ ‫تحصیل��ی اس��ت‪ .‬یعن��ی می اید هم تئ��وری انقالب‬ ‫می دهد‪ ،‬ه��م نظریه حکومت می دهد و هم ش��رایط‬ ‫تحق��ق عینی این حکوم��ت را بیان می کن��د و ان را‬ ‫تحصیل می کند‪.‬‬ ‫پ��س اگر تایی��د کنید‪ ،‬ای��ن مهمترین وجه‬ ‫تفاوت فق��ه امام با فقه س��ایر فقها خواهد‬ ‫بود؟‬ ‫‪ l‬بله! این یکی از وجوه بس��یار ممیز فقه امام است‬ ‫از فقه س��ایر فقها‪ .‬موضوع والیت فقیه را عموم فقها‬ ‫مطرح کرده اند و بسیاری از انها ان را در دایره والیت‬ ‫سیاسی و حکومتی هم مطرح کرده اند اما ویژگی فقه‬ ‫سیاسی امام در این است که همه این مراحل را با هم‬ ‫دارد و یک نظام اندیشه را ارائه می دهد‪g .‬‬ ‫‪75‬‬ ‫نزاع اصولی ها و اخباری ها‬ ‫بررسی مبانی نظری تشکیل دولت مبتنی بر نظریه های والیت فقیه‬ ‫شریف لک زایی ‪ /‬پژوهشگر‬ ‫‪5‬‬ ‫ام��روزه در بین نظریه های‬ ‫ارائه شده درباره دولت در عصر‬ ‫غیبت در اندیش��ه های سیاسی‬ ‫ش��یعی‪ ،‬نظریه دولت مبتنی بر‬ ‫نظریه های والیت فقیه اس��ت‪.‬‬ ‫از می��ان نظریه های والیت فقیه نی��ز دو نظریه والیت‬ ‫انتخابی فقیه و نظریه والیت انتصابی فقیه برجستگی‬ ‫خاصی یافته است‪ ،‬به طوری که می توان سایر نظریات‬ ‫را حول این دو نظریه ساماندهی کرد‪ .‬به عبارتی‪ ،‬اگر‬ ‫از منظر مش��روعیت به بحث توجه شود‪ ،‬نظریه های‬ ‫مختلف والیت فقیه حول این دو نظریه سامان خواهد‬ ‫یافت و تمایزات و اختالفات تنها در قبض و بس��ط‬ ‫اختیارات در هر کدام از این دو نظریه خود را نش��ان‬ ‫خواهد داد‪.‬‬ ‫البته قدر مسلم در بحث والیت فقیه از منظر اندیشوران‬ ‫ای��ن اس��ت که عالم��ان ش��یعی در فق��دان حضور‬ ‫امام معصوم(ع) در پاره ای از مسائل‪ ،‬نظیر امور حسبیه‪،‬‬ ‫والیت دارند و از انجا که مسکوت گذاردن این کارها‬ ‫مورد رضایت ش��ارع نیست‪ ،‬فقهای جامع الشرایط از‬ ‫باب واجب کفایی و والیت‪ ،‬به عنوان امین ش��ارع‪ ،‬به‬ ‫تدبیر و سرپرستی این امور مبادرت می ورزند‪.‬‬ ‫مبانى کالمى و اعتقادى‬ ‫بنابر اعتقاد مسلمانان به‏ویژه شیعیان‪ ،‬در زمان حضور‬ ‫پیامبر اکرم(ص)‪ ،‬رهبرى دینى و سیاس��ى جامعه در‬ ‫اختیار ایش��ان است و پس از او‪ ،‬بنابر اعتقاد شیعیان‪،‬‬ ‫امامان معصوم عهده‏دار این مس��ئولیت هس��تند‪ .‬در‬ ‫عصر غیب��ت نیز به اعتقاد ش��یعیان امامی��ه‪ ،‬عالمان‬ ‫‪76‬‬ ‫به اح��کام و قوانین دین با توجه به ش��رایط مذکور در‬ ‫روایات صالحیت رهبرى مس��لمانان را دارند‪ .‬البته در‬ ‫مورد گستره والیت فقها‪ ،‬بین علما اختالف‏نظر هست‪:‬‬ ‫برخى از علما معتقدند فقها تمام مناصب سیاسى‪ ،‬دینى‬ ‫و قضایى پیامبر(ص) را دارا هستند و شمارى نیز پاره‏اى‬ ‫از مناصب را ب��راى فقیه تجویز مى‏کنند‪ .‬همین مطلب‬ ‫از دالیل اختالف نظریه‏ها درباب والیت فقیهان است‪.‬‬ ‫به هر حال از یک منظر‪ ،‬رس��ول اکرم(ص) داراى شئون‬ ‫س��ه گانه‏اى اس��ت که پس از ایش��ان به جانشینان ان‬ ‫حضرت یعنى امامان معصوم و ان‏گاه عالمان مى‏رس��د‬ ‫و انان عه��ده‏دار امرحکومت‪ ،‬قضاوت و هدایت دینى‬ ‫مردم‏اند و مى‏بایس��ت در راس��تاى سیره پیامبر حرکت‬ ‫کنن��د و در جهت تقوی��ت دین و دین��داران تالش و‬ ‫احکام اس�لامى را در جامعه برقرار کنن��د‪ .‬در ارزیابى‬ ‫کلى‪ ،‬با توجه به اراى متفکران مسلمان‪ ،‬مى‏توان مناصب‬ ‫پیامبر(ص) به قرار زیر احصا کرد‪:‬‬ ‫‪ )1‬مرجعی��ت دین��ى و معن��وى‪ :‬نخس��تین منص��ب‬ ‫پیامب��ر(ص)‪ ،‬رس��الت الهى در ابالغ اح��کام و قوانین‬ ‫الهى به مردم اس��ت و بنابراین س��خن و عمل ایش��ان‬ ‫در این‏باره حجت اس��ت‪ .‬طبق ایات قران‪ ،‬انچه پیامبر‬ ‫ب��راى انس��ان‏ها اورده باید اخذ ش��ود و انچ��ه از ان‬ ‫باز داشته باید ترک شود‪ )2.‬قضاوت و دادرسى‪ :‬قضاوت‬ ‫منصبى الهى شمرده شده اس��ت‪ ،‬زیرا قاضى در فصل‬ ‫مخاصمات و اختالفات مى‏بایست به عدالت و انصاف‬ ‫رفتار کند‪ .‬این منصب نی��ز به نص ایات قران برعهده‬ ‫رسول اکرم(ص) نهاده شده است‪.‬‬ ‫با توجه به خطیر بودن داورى و قضاوت و نیز نص قران‬ ‫در ارجاع ان به پیامبر‪ ،‬روشن مى‏شود که تنها شایستگان‬ ‫مى‏توانن��د به عدالت و انصاف رفت��ار کنند و پیامبر در‬ ‫صدر این شایستگان است‪ .‬طبیعى است که پیروان ایشان‬ ‫نیز باید از این ویژگى برخوردار باشند تا بتوانند به این‬ ‫منصب دست یابند‪.‬‬ ‫‪ )3‬والیت سیاسى و اجتماعى‪ :‬رسول اکرم(ص) گذشته‬ ‫از مقام تبیین و ترویج دیانت و قضاوت میان مسلمانان‪،‬‬ ‫رهبرى سیاسى و مدیریت اجتماعى انان را نیز به نص‬ ‫ایات قران برعهده داشته است‪.‬‬ ‫علماى ش��یعه معتقدند فقها در عص��ر غیبت و فقدان‬ ‫ام��ام معصوم این مناصب را برعهده دارند‪ .‬نخس��تین‬ ‫منصب فقها این است که با اجتهاد مستمر و با استمداد‬ ‫از منابع معتبر و اعتماد بر مبانى اس��توار و پذیرفته شده‬ ‫به کش��ف احکام اسالمى و «افتا» بپردازند؛ منصب دوم‬ ‫این اس��ت که براس��اس مبانى و احکام اسالمى به رفع‬ ‫مخاصمات‪« ،‬قضاوت» و اجراى احکام قضایى اس�لام‬ ‫اهتمام ورزند؛ سومین منصب‪« ،‬والیت» و رهبرى جامعه‬ ‫اسالمى و مدیریت سیاسى و اجتماعى است‪ .‬بنابر نظر‬ ‫پاره‏اى از اندیشمندان مسلمان‪ ،‬عالوه بر این سه منصب‪،‬‬ ‫وظیفه حفاظت و حراست از دین نیز برعهده فقهاست‪،‬‬ ‫زیرا رهبرى نظام اسالمى‪ ،‬مسلمانان را براساس معارف‬ ‫و احکام مبتنى بر کتاب و سنت اداره مى‏کند‪ ،‬از این‏رو‬ ‫پیش از هر چیز مى‏بایست به حفاظت و صیانت از خود‬ ‫دین بپردازند‪.‬‬ ‫ای��ن مناص��ب و به عبارت��ى وظای��ف از ان فقی��ه‬ ‫جامع الشرایطى است که داراى اجتهاد(علم) و عدالت‬ ‫مطلق اس��ت‪ .‬مجتهد و اسالم‏شناس واقعى کسى است‬ ‫که در همه اص��ول و فروع (عبادات‪ ،‬عقود‪ ،‬ایقاعات و‬ ‫سیاسات) تبحر داشته باشد و بتواند احکام اسالمى را از‬ ‫مجارى کتاب و سنت با استفاده از خرد خویش استنباط‬ ‫کند‪ ،‬از این‏رو مجتهد متجزى را شامل نمى‏شود‪ .‬عادل‬ ‫مطلق نیز کسى اس��ت که در تمامى زمینه‏ها‪ ،‬حدود و‬ ‫ضوابط الهى را رعایت کند و عدالت او مختص زمینه‏اى‬ ‫خاص نباشد‪.‬‬ ‫به نظر مى‏رس��د ب��ا توجه ب��ه بحث از مبان��ى کالمى‬ ‫والیت فقیه در عصر غیبت‪ ،‬به این پرس��ش پاسخ داده‬ ‫شود که ایا والیت فقیه مساله‏اى فقهى است یا کالمى؟‬ ‫پاره‏اى از علما که به این پرسش پاسخ داده‏اند‪ ،‬معتقدند‬ ‫امتی��از علم کالم و علم فقه به عقلى بودن و نقلی بودن‬ ‫مسائل نیس��ت‪ .‬چه بسا مس��اله‏اى عقلى که در فقه از‬ ‫ان بحث مى‏ش��ود و چه بسا مساله‏اى نقلىکه در کالم‬ ‫از ان س��خن ب��ه میان مى‏اید‪ ،‬بلکه تمای��ز این دو علم‬ ‫به موضوع انها مرتبط اس��ت‪ :‬موضوع علم کالم «فعل‬ ‫خداوند» است و موضوع علم فقه «فعل مکلف» است‪.‬‬ ‫بنابراین اگر نتیجه برهانى که در اثبات والیت فقیه ذکر‬ ‫مى‏شود وجوب و ضرورت تعیین والیت فقیه از جانب‬ ‫خداوند باشد‪ ،‬بحث والیت فقیه یک بحث کالمى است‬ ‫و نه فقهى‪.‬‬ ‫بنابراین در این دیدگاه خاس��تگاه والیت فقیه در اصل‬ ‫مس��اله‏اى کالمى است‪ .‬تقریبا تمامى ادله عقلى و نقلى‬ ‫والیت فقیه در بحث‏هاى فقهى امده و به‏طور مبس��وط‬ ‫تبیین ش��ده اس��ت‪ .‬گفتنى است مس��اله کالمى بودن‬ ‫والیت فقیه نزد متفکران قدیم شیعه مطرح نشده و بیشتر‬ ‫معاصران به ان پرداخته‏اند‪ .‬همین‏جا مى‏توان این بحث‬ ‫را نیز مطرح کرد که با توجه به اینکه در بحث امامت به‬ ‫قاعده لطف استدالل مى‏شود‪ ،‬ایا در بحث والیت فقیه‪،‬‬ ‫اگر ان را مس��اله‏اى کالمى بدانی��م‪ ،‬مى‏توانیم در امتداد‬ ‫امامت به قاعده لطف هم استناد کنیم؟‬ ‫به هر تقدیر در اندیشه شیعیان مساله حکومت و امامت‬ ‫در عصر حضور پیامبر و امام معصوم روش��ن اس��ت‪،‬‬ ‫زیرا رهبرى دینى و هدایت معنوى و سیاسى و قضایى‬ ‫جامعه برعهده انان نهاده ش��ده است؛ گرچه امامان در‬ ‫عمل بیش��تر متصدى بعد معنوى و دین��ى بودند و ان‬ ‫حضرات به‏جز امام على(ع) و امام حس��ن(ع) موفق به‬ ‫تاسیس نظام سیاسى نشدند‪ .‬البته ایت اهلل مطهرى مساله‬ ‫امام��ت را منحصر در حکومت نمى‏دان��د‪ ،‬بلکه جنبه‬ ‫دیانت و معنویت ان را مهم‏تر‪ ،‬اساس��ى‏تر و پرفروغ‏تر‬ ‫ارزیابى مى‏کند‪ .‬از نظر او‪ ،‬یکس��ان انگاش��تن امامت و‬ ‫حکومت که در اذهان جارى است‪ ،‬نادرست و با اصول‬ ‫اساسى اسالم ناسازگار مى‏نماید‪.‬‬ ‫مبانى اصولى و فقهى‬ ‫همان‏گونه که ذکر ش��د‪ ،‬ش��یعیان به مساله امامت پس‬ ‫از پیامب��ر عنایت وی��ژه‏اى دارن��د و در فقدان حضور‬ ‫امامان‪ ،‬مناصب و ش��ئون سه‏گانه پیامبر(ص) و ائمه را‬ ‫از مسئولیت‏هاى فقیهان جامع شرایط قلمداد مى‏کنند‪.‬‬ ‫گفته مى‏شود شیعیان پس از عصر غیبت کبرا‪ ،‬از انجا‬ ‫که همواره منتظر ظهور امام زمان(ع) بوده‏اند‪ ،‬به تبیین‬ ‫نظریه سیاسى در عصر غیبت نپرداخته و در بحث‏هاى‬ ‫پراکنده فقهى خویش از این مس��اله س��خن گفته‏اند‪.‬‬ ‫عالوه بر ای��ن‪ ،‬حکومت‏هاى موج��ود را نیز غاصب‬ ‫مى‏دانسته و رغبتى به همکارى با انان نداشته‏اند‪ .‬البته‬ ‫از دوره صفویه به چنین رویکردى خاتمه داده ش��د و‬ ‫رابطه علم��ا و حکومت به نحو جدیدتر و جدى‏ترى‬ ‫مطرح شد‪.‬‬ ‫پاره‏اى از پژوهش��گران ک��ه به طبقه‏بندى اندیش��ه‏هاى‬ ‫سیاس��ى پرداخته‏اند‪ ،‬معتقدند از اوایل قرن چهارم تا اغاز‬ ‫قرن دهم هجرى‪ ،‬دوران تاس��یس‪ ،‬رشد و شکوفایى فقه‬ ‫فردى شیعیان است و در اثار انان نظریه سیاسى مشاهده‬ ‫نمى‏شود‪ .‬اما این وضعیت از دوره صفویه به‏گونه‏اى متمایز‬ ‫مطرح مى‏ش��ود و حاکمان به‏زعم خود به اذن فقیهان این‬ ‫دوره ‪ -‬که نایبان اصلى امام زمان(ع) محسوب مى‏شدند ‪-‬‬ ‫به حکوم��ت مى‏پردازند؛ در نتیجه رابطه و تعامل علما‬ ‫با حاکمان صفوى بس��ط و گسترش مى‏یابد‪ .‬در همین‬ ‫دوره اس��ت ک��ه اخبارى‏گرى نیز دوب��اره احیا و رواج‬ ‫مى‏یابد و راهى متمایز از اصولى‏ها را در پیش مى‏گیرد‪.‬‬ ‫محقق س��بزوارى که در اغاز دوره جدید این مناقشات‬ ‫به س��ر مى‏ب��رده‪ ،‬از اخبارى‏ها به خدا ش��کایت و پناه‬ ‫مى‏برد‪.‬‬ ‫انچه از ای��ن دو رویکرد (اصولى‏گرى و اخبارى‏گرى)‬ ‫در مرحله عمل بروز و ظهور مى‏یابد تفاوت اشکارى با‬ ‫یکدیگر دارد که منجر به تاثیرات شگرفى در سیاست و‬ ‫اجتماع مى‏شود‪ .‬اخبارى‏ها ‪ -‬به‏ویژه اخبارى‏هاى افراطى‬ ‫ با تاکید بر استفاده مستقیم از روایات و اکتفا نکردن به‬‫ظاهر قران و عدم حجیت برهان عقلى و خردورزى‪ ،‬به‬ ‫سمت رابطه «محدث و مستمع» بین مردم و فقها گرایش‬ ‫مى‏یابند‪ .‬بر این اساس‪ ،‬فقیه حق استنباط احکام شرعى‬ ‫به وس��یله اصول مس��تفاد از کتاب و سنت معصوم(ع)‬ ‫را ن��دارد‪ ،‬بلکه تنها باید انها را ترجمه و تش��ریح کند‬ ‫و مردم نیز پس از اس��تماع و شنیدن معانى احادیث‪ ،‬به‬ ‫انها عمل کنند‪ .‬بنابراین‪ ،‬میان فقیه و مردم‪ ،‬پیوند فکرى‬ ‫و اجته��ادى وجود ندارد‪ ،‬بلکه رابطه میان ان دو‪ ،‬رابطه‬ ‫نقلى و حس��ى اس��ت‪ .‬اخبارى‏گرى به عدم تمسک به‬ ‫ظواهر ق��ران‪ ،‬عمل به نصوص ائم��ه‪ ،‬تعطیلى عقل و‬ ‫خردورزى و بسط احتیاط در زندگى منتهى مى‏شود‪ .‬به‬ ‫نظر انان استفاده از روش اصولى‏ها باعث گمراهى مردم‬ ‫در فهم دین مى‏شود‪.‬‬ ‫اما اصولى‏ها با محدود و مقید کردن فهم دین به شرایطى‬ ‫خ��اص نظیر نیازهاى زم��ان و مکان با توجه به اجتهاد‬ ‫مس��تمر تاکید دارن��د که فرد مجتهد‪ ،‬مس��لط بر علوم‬ ‫خاصى باشد‪ .‬تفکر اصولى‪ ،‬رابطه فقیه و مردم را رابطه‬ ‫«مجتهد و مقلد» مى‏داند‪ .‬بر این اساس‪ ،‬فقیه حق استنباط‬ ‫فروع فقهى را از اصول دارد و با خردورزى‪ ،‬احکام الهى‬ ‫را از منابع چهارگانه کتاب‪ ،‬سنت‪ ،‬عقل و اجماع استنباط‬ ‫مى‏کند و به صورت فتوا به مقلدان خویش اعالم مى‏کند‪.‬‬ ‫اهمیت کار اصولى‏ها و اجتهاد انان این است که پیوند‬ ‫حوزه فقاهت با مردم را از مرحله حس و نقل‪ ،‬به مرحله‬ ‫عقل و فکر و حدس منتقل کردند‪ .‬از این زاویه اجتهاد‬ ‫شیعى بسط یافته‪ ،‬بعدها به تشکیل نهاد مرجعیت منجر‬ ‫شد‪ .‬در نتیجه این تحول‪ ،‬زمینه‏هاى بحث از والیت فقیه‬ ‫اماده شد‪.‬‬ ‫به‏نظر مى‏رس��د نزاع اصولى‏ها و اخبارى‏ها به تاثیرات‬ ‫عمیق و شگرفى در سیاس��ت منتهى شده است؛ براى‬ ‫مثال مى‏توان از موافقان مش��روطیت در نهضت ناتمام‬ ‫مشروطیت سخن گفت و اینکه انها با استفاده از مفاهیم‬ ‫اصولى در مقابل مخالفان اس��تدالل مى‏کردند‪ .‬شاهد بر‬ ‫این ادعا‪ ،‬حضور خراسانى و نائینى در میان پیشتازترین‬ ‫قهرمانان مشروطه‏خواهى و تالیف تنها رساله مشهور و‬ ‫مضبوط در دفاع از اصول مش��روطیت به‏دست نائینى‬ ‫اس��ت‪ .‬البته نمى‏توان حکمى کل��ى صادر کرد که همه‬ ‫علماى اصولى موافق نهضت مشروطیت و همه علماى‬ ‫اخبارى مخالف ان بوده‏اند‪ ،‬بلکه مى‏توان گفت موافقان‬ ‫مش��هور مش��روطیت در زمره عالمان اصولى بوده‏اند‪،‬‬ ‫ک��ه با توجه به روش خود در اس��تنباط احکام فقهى به‬ ‫علماىشیعهمعتقدند‬ ‫فقها در عصر غیبت و‬ ‫فقدان امام معصوم این‬ ‫مناصب را برعهده دارند‪.‬‬ ‫نخستین منصب فقها این‬ ‫است که با اجتهاد مستمر‬ ‫و با استمداد از منابع معتبر‬ ‫و اعتماد بر مبانى استوار‬ ‫و پذیرفته شده به کشف‬ ‫احکام اسالمى و‬ ‫«افتا»بپردازند‬ ‫بسط نظریه‏هاى فقهى خویش با تحوالت اجتماعى ‪-‬‬ ‫سیاسىمى‏اندیشیده‏اند‪.‬‬ ‫تعلیم عمده مکتب اصولى‪ ،‬حجیت عقل و نقل در تمییز‬ ‫دادن قواعد و احکام ش��ریعت اس��ت‪ .‬ایمان به عقل‬ ‫تعالی��م دیگرى را پیش مى‏کش��د‪ ،‬از جمله ضرورت‬ ‫اجته��اد‪ ،‬امتناع از قبول غیر نقادانه محتواى کتاب‏هاى‬ ‫روایى‪ ،‬اتخاذ معیارهاى دقیق‏تر در قبول صحت اقوالى‬ ‫که به پیامبر(ص) و ائمه منسوب شده و منع تقلید از‬ ‫میت براى حفظ پویایى اجتهاد‪ .‬در مقابل‪ ،‬اخبارى‏ها‬ ‫عق��ل و اجماع را تخطئه کرده و همه افراد را در یک‬ ‫درج��ه نازل از فهم حقایق ش��رعى و س��زاوار تقلید‬ ‫مى‏دانس��تند‪ .‬همچنین اینان اجتهاد را منع کرده و به‬ ‫بقاى تقلید بر میت قائل بودند‪.‬‬ ‫به هر حال‪ ،‬تعالیم اصولى با قول به حجیت عقل و حق‬ ‫اجتهاد‪ ،‬ذهن شیعى را پذیراى تحوالت اجتماعى کرده‬ ‫و به توانایى‏هاى انسان در تنظیم امور اجتماعى ایجاد‬ ‫اطمینان مى‏کند‪ .‬تصریح به منزلت مجتهدان و به‏ویژه‬ ‫تاکی��د بر ضرورت پیروى از مجته��د زنده‪ ،‬مى‏تواند‬ ‫در زدودن فلج فکرى حقوقى موثر باش��د و الاقل تا‬ ‫حدودى قیود جزم و جمود را از دست و پاى فکر و‬ ‫عقل باز کند‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬اصولى نظیر حجیت ظن‬ ‫و جواز اعمالى که با صراحت ممنوع ش��مرده نشده‪،‬‬ ‫باع��ث تلقى با انعطاف‏ترى از کاربرد فقه در مس��ائل‬ ‫نوپیداى اجتماعى و سیاسى مى‏شود‪.‬‬ ‫بر همین اس��اس به نظر مى‏رس��د در بحث از مبانى‬ ‫اصول��ى ‪ -‬فقه��ى والیت فقیه‪ ،‬ان دس��ته از علما که‬ ‫تفک��رى اصولى ‪ -‬فقه��ى در مس��ائل دارند جایگاه‬ ‫ویژه‏اى در سیاست براى مجتهدان در نظر مى‏گیرند‪.‬‬ ‫نمونه ذکر ش��ده از دوره مشروطیت در دفاع علماى‬ ‫اصولى از نهضت مش��روطیت و نیز انقالب اسالمى‬ ‫ای��ران به رهب��رى مجتهد اصولى‏گراى ش��یعى‪ ،‬امام‬ ‫خمینى‪ ،‬نش��ان‏دهنده نقش چنین تفکرى در پیدایش‬ ‫جریان‏ها و تحوالت مذهبى ‪ -‬سیاسى است‪ .‬به عقیده‬ ‫حمید عنایت‪ ،‬اخبارى‏ها با منع دخالت عقل و تجویز‬ ‫تقلید همه‏جانبه به عنوان تنها ش��یوه اموختن احکام‬ ‫شرع‪ ،‬قیدى بر پاى تحوالت فکرى مى‏گذارند که ان‬ ‫تحوالت اگر ازاد مى‏بود مى‏توانست احکام و نهادهاى‬ ‫جدید در س��اخت سیاسى سنتى را به نحو منسجمى‬ ‫پدید اورد‪ .‬از مبانى دیگر مى‏توان به اصل عدم سلطه‬ ‫و والیت افراد بر یکدیگر اش��اره کرد‪ .‬بر این اساس‪،‬‬ ‫هیچ انس��انى بر انسان دیگرى سلطه و والیت ندارد‪.‬‬ ‫این اصل اصلى عقلى و نقلى اس��ت که سلطه افراد و‬ ‫جماعات را بر یکدیگر نامش��روع مى‏داند‪ .‬در نتیجه‪،‬‬ ‫والی��ت به حکم خرد و روایات فقط براى پروردگار‬ ‫ثابت است که تکوینى یا تشریعى است و هیچ یک از‬ ‫افراد بش��ر در عرض والیت خداوند بر کسى والیت‬ ‫ندارد‪ .‬اما با دالیل قطعى مى‏توان گفت این قاعده در‬ ‫مورد پیامبر(ص) اس��تثنا شده است‪ ،‬زیرا خداوند در‬ ‫قران به صراحت رسول اکرم(ص) را ولى مومنان قرار‬ ‫داده‏است‪ .‬همان‏گونه که در بحث ضرورت حکومت‬ ‫ذکر شد‪ ،‬براى ایجاد نظم و امنیت و جلوگیرى از هرج‬ ‫و مرج‪ ،‬تاس��یس حکومت ضرورى است؛ از این‏رو‬ ‫خداوند والیت و سرپرس��تى جامعه اسالمى را طبق‬ ‫ایات مذکور برعهده پیامبر(ص) و ائمه(ع) گذاش��ته‬ ‫و ان‏گونه که در منابع امده‪ ،‬به دالیل عقلى و نقلى به‬ ‫والیت فقها در عصر غیبت حکم شده است‪ .‬به اعتقاد‬ ‫اندیشمندان مسلمان‪ ،‬الزمه عدم تقیید اصل اولى این‬ ‫است که ادله تاس��یس حکومت نه تنها بى‏معنا‪ ،‬بلکه‬ ‫به منزله طرد دلیل و لغویت ان باش��د‪ ،‬زیرا دولت و‬ ‫سلطه حکومت بدون نظم جامعه سیاسى تحقق‏پذیر‬ ‫نیس��ت و هیچ نظمى بدون اعم��ال اقتدار ارگان‏ها یا‬ ‫افراد ذى‏ربط در حوزه‏هاى گوناگون بر جامعه سیاسى‬ ‫متصور نیست‪g .‬‬ ‫‪77‬‬ ‫رسوایی بزرگ‬ ‫رسوایی رسواگر‬ ‫چگونه ابروی رابرت مرداک رفت‬ ‫مهسا عادلی‬ ‫‪1‬‬ ‫‪78‬‬ ‫ش��کارچی ‪ 168‬س��اله رس��انه های انگلیس��ی‬ ‫روز یکش��نبه گذشته س��رانجام به دام افتاد‪ .‬پس از‬ ‫س��ال ها ضبط پیام های صوتی و هک خطوط تلفن‬ ‫افراد مش��هور و سیاس��تمداران‪ ،‬حساسیت پیرامون‬ ‫تکنیک های غیر قانونی روزنامه ‪ News of The World‬در‬ ‫تهیه گزارشات جنجال افرین هفته گذشته به اوج خود‬ ‫رسید تا جایی که رابرت مرداک‪ ،‬مالک این روزنامه‪،‬‬ ‫در واکن��ش به فش��ار انتقادات تصمی��م به تعطیلی‬ ‫ناگهانی ان گرفت‪ .‬روز یکشنبه گذشته اخرین شماره‬ ‫پرفروش ترین روزنامه انگلیس با تیتر «متش��کریم و‬ ‫خداحافظ» چاپ ش��د و با پای��ان کار این روزنامه‪،‬‬ ‫بیش از ‪ 200‬کارمند ان از گزارشگر گرفته تا عکاس‬ ‫و نماینده فروش بیکار شدند‪ .‬رسوایی بزرگی که این‬ ‫روزنامه خبرساز با فروش هفتگی ‪ 2/8‬میلیون نسخه‬ ‫را به تعطیلی کشاند از افشای ماجرای مداخله خبرنگاران‬ ‫‪ News of The World‬در عملی��ات پلیس در جریان قتل‬ ‫دختری در س��ال ‪ 2002‬شروع می شود‪.‬خبرنگاران این‬ ‫روزنامه با دستیابی به صندوق صوتی تلفن میلی داولر‪،‬‬ ‫دختر مدرس��ه ای ‪ 13‬ساله ای که در ان زمان ناپدید شده‬ ‫و کمی بعد جسدش پیدا شده بود‪ ،‬پیام های صوتی وی‬ ‫را ش��نود کرده و س��پس برخی از انها را جهت ایجاد‬ ‫فض��ای کافی ب��رای پیام های جدید پاک ک��رده بودند‪.‬‬ ‫جن یتس‪ ،‬معاون رئی��س پلیس در این باره به روزنامه‬ ‫س��اندی تلگراف گفت که مقامات ارش��د اجرایی در‬ ‫‪ News of The World‬از همکاری با پلیس طی تحقیقات‬ ‫سال های ‪ 2005 -2006‬در این رابطه سرباز زدند و چهره‬ ‫پلیس ش��هری به دلیل عدم توانایی در انجام تحقیقات‬ ‫کامل بسیار خدش��ه دار شد‪ .‬پلیس همچنین اعالم کرد‬ ‫ک��ه هک تلفنی به اقدامی معمول در این روزنامه تبدیل‬ ‫شده بود‪ .‬کمی بعد اشکار شد که دختران مدرسه ای تنها‬ ‫شکار خبرنگاران این روزنامه نبوده اند بلکه خانواده های‬ ‫ی تروریستی و کشته شدگان جنگ و‬ ‫قربانیان عملیات ها ‬ ‫تعداد زیادی از چهره های سرش��ناس هنری‪ ،‬سیاسی و‬ ‫سلطنتی نیز در این فهرست بوده اند‪.‬حتی گفته می شود‬ ‫که خبرنگاران این روزنامه به پیام های قربانیان حادثه ‪11‬‬ ‫سپتامبر نیز دسترسی پیدا کرده بودند‪ .‬به طور کلی چهار‬ ‫هزار نفر به عنوان اه��داف احتمالی کنجکاوی های این‬ ‫روزنامه شناسایی شده اند که پیام های صوتی انها توسط‬ ‫گزارش��گران ‪ News of The World‬ش��نیده می شده‪.‬‬ ‫این روزنامه مدت ها عامل ترس میان چهره های شناخته‬ ‫ش��ده بریتانیایی بود که نه تنه��ا از جرایم و خیانت های‬ ‫انها در زندگی زناشویی ش��ان پرده بر می داش��ت بلکه‬ ‫به تمس��خر انها نیز می پرداخت‪ .‬به عالوه اتهاماتی در‬ ‫خصوص پرداخت پول به ماموران ارش��د پلیس برای‬ ‫خرید اطالعات نیز علیه این روزنامه مطرح شده است‪.‬‬ ‫گفته می ش��ود برخی از این افسران توسط گزارشگران‬ ‫این روزنامه تحت فش��ار قرار گرفته و تهدید ش��ده اند‬ ‫که در ص��ورت عدم همکاری‪ ،‬رس��وایی های اخالقی‬ ‫و جنسی ش��ان فاش خواهد ش��د‪ .‬در این راس��تا اندی‬ ‫کالسون‪ ،‬سردبیر اسبق ‪ News of The World‬که کمی ‬ ‫بعد از جدایی از این روزنامه به س��مت مش��اور ارشد‬ ‫دیوید کامرون‪ ،‬نخست وزیر انگلیس انتخاب شد به دلیل‬ ‫صدور اجازه هک پیام های تلفنی و موافقت با پرداخت‬ ‫رشوه به پلیس دستگیر شد و در صورت اثبات این اتهام‬ ‫احتم��اال به حبس محکوم خواهد ش��د‪ .‬همچنین کلیو‬ ‫گودمن‪ ،‬گزارشگر سلطنتی سابق روزنامه‪ ،‬و مردی ‪63‬‬ ‫ساله که نام وی مشخص نیست نیز بازداشت شدند‪ .‬اما‬ ‫ی بعد به قید ضمانت ازاد و موظف شدند‬ ‫هر سه نفر کم ‬ ‫که در ماه اکتبر خود را به پلیس معرفی کنند‪ .‬دستگیری‬ ‫کالسون اما دیوید کامرون را به خاطر استخدام وی تحت‬ ‫فشار قرار داده‪ .‬کامرون‪ ،‬کالسون را که بعد از دستگیری‬ ‫گودمن و یک کاراگاه خصوصی در سال ‪ 2007‬به جرم‬ ‫هک اس��تعفا کرده بود‪ ،‬استخدام کرد و به همین خاطر‬ ‫زیر س��وال قرار گرفته است‪ .‬این فشار تا اندازه ای بود‬ ‫که نخست وزیر انگلیس ناگزیر مصاحبه ای مطبوعاتی‬ ‫برگ��زار ک��رد که ط��ی ان با اب��راز ش��گفتی از وقایع‬ ‫پیش امده از کالسون و تصمیم خود برای استخدام وی‬ ‫دف��اع کرد‪ .‬وی در این ب��اره گفت‪« :‬من تصمیم گرفتم‬ ‫به او فرصتی دوب��اره بدهم و هیچ کس تا به حال هیچ‬ ‫نگرانی مهمی در خصوص نحوه کار او برای من مطرح‬ ‫نکرده است‪ .‬اما این شانس دوباره به نتیجه نرسید و او‬ ‫دوباره مجبور به استعفا ش��د‪ .‬تصمیم به استخدام وی‬ ‫تصمیم من بود و من مس��ئولیت کام��ل ان را بر عهده‬ ‫می گیرم‪ ».‬کالس��ون همواره ادعا کرده که چیزی درباره‬ ‫روش های غیر قانونی گودمن و همکارش برای دستیابی‬ ‫به اطالعات درباره ش��اهزاده ویلیام و سایر چهره های‬ ‫سرشناس نمی دانس��ته اما دلیل استعفایش این بوده که‬ ‫این قانون ش��کنی در زمان مدیری��ت او در روزنامه رخ‬ ‫داده بود‪ .‬همچنین در متن این وقایع‪ ،‬پسر مرداک‪ ،‬جیمز‬ ‫‪ 38‬س��اله که احتماال تحت پیگرد قانونی قرار خواهد‬ ‫گرفت و ربکا بروکس ‪ 43‬س��اله‪ ،‬از دوس��تان نزدیک‬ ‫نخس��ت وزیر و رئیس اجرایی نیوز اینترنشنال‪ ،‬یکی از‬ ‫شرکت های زیرمجموعه شرکت نیوز قرار دارند‪ .‬ظاهرا‬ ‫در زمان سردبیری بروکس بوده که یکی از کاراگاهانی‬ ‫ک��ه برای روزنامه کار می کرده به صندوق صوتی داولر‬ ‫نف��وذ کرده اما بروکس ادع��ا می کند که از این موضوع‬ ‫بی خبر بوده اس��ت‪ .‬در مقابل فشارهایی که به بروکس‬ ‫برای اس��تعفا از سمتش وارد ش��ده‪ ،‬مرداک اعالم کرده‬ ‫که به طور کامل از وی حمایت می کند و این رس��وایی‬ ‫هیچ تغییری در سیس��تم مدیریتی امپراتوری رسانه ای‬ ‫وی ب��ه وج��ود نخواهد اورد‪ .‬اما کام��رون در این باره‬ ‫گفت‪« :‬در مورد ربکا بروکس درس��ت نیس��ت که یک‬ ‫نخس��ت وزیر تصمیم بگیرد چه کسی باید و چه کسی‬ ‫نباید سازمان های رس��انه ای را مدیریت کند‪ .‬اما ظاهرا‬ ‫به ایشان پیشنهاد ش��ده در این شرایط از‬ ‫کار خود اس��تعفا دهن��د و من این را‬ ‫می پذی��رم‪ ».‬کامرون همچنین وعده‬ ‫داد که یک قاضی به طور مس��تقل‬ ‫بررس��ی خواهد کرد ک��ه چطور‬ ‫اج��ازه وقوع چنی��ن اتفاقاتی داده‬ ‫ش��ده اس��ت و به ط��ور همزمان‬ ‫اخالق و فرهنگ در مطبوعات نیز‬ ‫مورد مطالعه قرار خواهد گرفت‪ .‬وی‬ ‫در این باره اف��زود‪« :‬البته این تحقیقات‬ ‫تنها زمانی می تواند انجام بگیرد که تحقیقات‬ ‫پلیس تمام شده باشد‪ .‬این الزمه اجرای‬ ‫قانون است‪».‬‬ ‫کام��رون اعت��راف ک��رد ک��ه‬ ‫سیاستمداران به خاطر بستن چشم‬ ‫خ��ود روی اعم��ال نادرس��ت در‬ ‫مطبوعات مقصر این اتفاق هستند‬ ‫اما تاکید کرد که سیاستمداران ناچار‬ ‫به حفظ رابطه با رس��انه ها هستند تا‬ ‫از ای��ن طریق پیغام خ��ود را به گوش‬ ‫سایرین برسانند‪ .‬مرداک و بروکس از حاال‬ ‫ب��ا توضیحاتی که ب��ه روزنامه ها می دهند‬ ‫تالش می کنند تا زمینه را برای مقصر‬ ‫جلوه دادن تعدادی از خبرنگاران و‬ ‫سردبیران اماده کنند‪ .‬این کار شاید‬ ‫ب��رای انها راه فراری را باز کند اما‬ ‫از س��وی کارمندان که ب��ه اندازه‬ ‫کاف��ی از تعطیلی ناگهانی روزنامه‬ ‫و بی��کار ش��دن خود خش��مگین‬ ‫هستند‪ ،‬قابل قبول نیست‪ .‬خبرنگاران‬ ‫‪ News of The World‬حتی مرداک را به این‬ ‫خاطر که شخصا خبر بسته شدن این روزنامه‬ ‫را اعالم نکرد بزدل خواندند‪ .‬در عوض‬ ‫وی پیامی الکترونیکی برای اعالن این‬ ‫خبر ارس��ال کرد و بروکس را برای‬ ‫ایراد یک سخنرانی پنج دقیقه ای به‬ ‫سالن خبری که در بهت فرو رفته‬ ‫بود‪ ،‬فرستاد‪ .‬اگرچه بسته شدن این‬ ‫روزنامه مایه خوشحالی بسیاری از‬ ‫مردم و به خصوص ش��خصیت های‬ ‫معروف ش��د اما اخ��راج بدون مقدمه‬ ‫تعداد زیادی کارمند که ش��اید هیچ نقشی‬ ‫در جرایمی که این روزنامه هش��ت س��ال‬ ‫پیش مرتکب ش��ده نداشته اند به نظر‬ ‫منصفانه نیست‪ .‬کارمندانی که به رغم‬ ‫خشم خود در تهیه اخرین شماره‬ ‫روزنام��ه بس��یار حرف��ه ای عمل‬ ‫کردند‪ .‬ام��ا به ب��اور تحلیلگران‪،‬‬ ‫قصد م��رداک از تعطیلی روزنامه‪،‬‬ ‫همانط��ور ک��ه بروک��س نی��ز در‬ ‫اظه��ارات خود به کارمدان گفته بود‪،‬‬ ‫در واق��ع جلوگیری از افش��اگری های‬ ‫بیشتر بوده تا به این ترتیب کمترین اسیب به‬ ‫درخواست ش��رکت نیوز برای به دست‬ ‫اوردن ‪ ،BSKyB‬ش��بکه ماه��واره ای‬ ‫پیشتاز بریتانیا برسد‪ .‬این درخواست‬ ‫تحت الش��عاع اتهامات��ی که علیه‬ ‫نیوز اینترنش��نال مطرح شده قرار‬ ‫گرفته تا جایی که سیاس��تمداران‬ ‫ح��زب کار و دموک��رات لیبرال به‬ ‫مخالفت با این خواسته برخاسته اند‬ ‫و کامرون هم برای به تعویق انداختن‬ ‫این واگذاری تحت فشار قرار دارد‪ .‬‬ ‫‪ News of The World‬اولین روزنامه بریتانیایی‬ ‫بود که رابرت مرداک ‪ 80‬س��اله‪ ،‬متولد‬ ‫اس��ترالیا و س��اکن امریکا‪ ،‬در سال‬ ‫‪ 1969‬خری��د تا خ��ود را از مالک‬ ‫روزنامه ه��ای اس��ترالیایی به یک‬ ‫اب��ر ق��درت بین المللی رس��انه ای‬ ‫تبدی��ل کند‪ .‬ع�لاوه ب��ر مالکیت‬ ‫‪ ،News of The World‬روزنامه ه��ای‬ ‫س��ان‪ ،‬تایمز و س��اندی تایمز هم در‬ ‫بریتانی��ا به م��رداک تعلق دارد‪ .‬ش��رکت‬ ‫نی��وز م��رداک همچنی��ن فاکس نی��وز‪ ،‬وال‬ ‫اس��تریت ژورن��ال‪ ،‬نیویورک پس��ت و‬ ‫انتش��ارات هارپر کالین��ز را در اختیار‬ ‫دارد‪ .‬اما امپراتوری مرداک با بس��ته‬ ‫ش��دن ‪ News of The World‬و ب��ه‬ ‫مخاطره افتادن سرنوش��ت ‪BSKyB‬‬ ‫دچار اس��یبی جدی ش��ده است‪.‬‬ ‫با این وج��ود ژس��ت پیروزمندانه‬ ‫‪ News of The World‬در اخری��ن‬ ‫شماره بس��یاری از جمله خانواده داولر‬ ‫را خش��مگین س��اخت‪ .‬صفح��ه اول این‬ ‫روزنامه که یکشنبه گذش��ته برای اخرین‬ ‫بار به چاپ رس��ید نمایی از صفحات‬ ‫اول معروف ترین ش��ماره های قبلی‬ ‫طی چند س��ال گذشته را به نمایش‬ ‫گذاش��ت که روی ان با تیتر بزرگ‬ ‫چاپ ش��ده ب��ود‪« :‬متش��کریم و‬ ‫خداحافظ»‪.‬‬ ‫زیر تیتر هم نوش��ته شده بود‪« :‬پس‬ ‫از ‪ 168‬سال س��رانجام ما با ناراحتی‬ ‫اما غرور ب��ه ‪ 7/5‬میلیون نف��ر خواننده‬ ‫وفادارم��ان بدرود می گوییم‪ ».‬م��ارک لوییز‪،‬‬ ‫وکیل خان��واده داولر در این باره گفت‪:‬‬ ‫«جل��د روزنامه خیلی می توانس��ت‬ ‫بهتر باش��د اگر در ان عذرخواهی‬ ‫می ش��د‪ ».‬البته این روزنامه اگرچه‬ ‫در صفح��ه اول خود عذرخواهی‬ ‫نکرده اما در صفحات بعدی چند‬ ‫پاراگ��راف کوتاه به ای��ن موضوع‬ ‫اختصاص داده شده‪g .‬‬ ‫شبکه رسانه ای‬ ‫رابرت مرداک در‬ ‫گروه نیوز کورپوریشن‬ ‫تجمیع شده است؛ یک‬ ‫غول رسانه ای مستقر‬ ‫در نیویورک که در‬ ‫سال ‪ 1979‬در ادالید‬ ‫استرالیا پایه گذاری شده؛‬ ‫‏رسانه هایی چون‬ ‫وال استریت ژورنال‪ ،‬شبکه‬ ‫رسانه ای فاکس متشکل از‬ ‫شبکه تلویزیونی فاکس و‬ ‫رسانه های وابسته‪ ،‬کمپانی‬ ‫عظیم فیلمسازی فاکس‬ ‫قرن بیستم ‪ ،‬تایمز لندن و‬ ‫واشنگتن پست‬ ‫‏چند احتمال‬ ‫یک رسوایی‬ ‫بهمنجمالی‬ ‫‪2‬‬ ‫هفته نامه نی��وز اف د ورلد متعلق به روبرت‬ ‫م��رداک امپرات��ور خب��ر دنیا و رئیس موسس��ه‬ ‫خبری نیوز کورپریش��ن اس��ت‪ .‬این موسسه و‬ ‫هفته نامه از قدیمی ترین نش��ریات و موسسات‬ ‫نش��ر دنیا محسوب می ش��ود‪ .‬از انجایی که این‬ ‫هفته نامه به صورت یک ش��رکت سهامی است‬ ‫و در زمینه ه��ای مختلف فعالیت می کند‪ ،‬چنین‬ ‫رس��وایی بزرگی یک شکست برای این شرکت‬ ‫محس��وب می ش��ود و باعث خواهد شد قیمت‬ ‫سهام این شرکت به شدت نزول پیدا کرده و این‬ ‫غول رسانه ای که سالیانه ‪ 33‬میلیارد دالر درامد‬ ‫دارد‪ ،‬با کاهش میزان سود خود مواجه شود‪ .‬این‬ ‫در حالی اس��ت که این ش��رکت به دنبال خرید‬ ‫بزرگترین شبکه تلویزیونی پولی «بی اسکای بی»‬ ‫بود‪ .‬حال با شرایط و حوادث پیش امده به نظر‬ ‫می رسد افزایش قدرت رسانه ای رابرت مرداک‬ ‫متوق��ف ش��ده و رو به افول خواهد گذاش��ت‪.‬‬ ‫چنی��ن تخلف و شکس��تی هر چن��د نمی تواند‬ ‫باعث سقوط امپراتوری خبری مرداک شود‪ ،‬اما‬ ‫در اینده ای نزدی��ک کاهش میزان مخاطبان این‬ ‫موسسه را به دنبال خواهد داشت‪ .‬مطمئنا جلب‬ ‫اطمینان مخاطبان این موسس��ه بس��یار س��خت‬ ‫خواهد بود و بس��یاری از مخاطبان نشریات این‬ ‫موسسه دیگر از امکانات و اطالعات خبری این‬ ‫موسسه استفاده نخواهند کرد‪.‬‬ ‫‪ -2‬شنود تلفنی مکالمات شهروندان انگلیسی در‬ ‫حالی صورت می گیرد که مقامات این کشور خود را‬ ‫طالیه دار حفظ حریم شخصی و حافظ حقوق بشر‬ ‫می دانند‪ .‬این حادثه نشان می دهد حقوق شهروندی‬ ‫و حقوق بشر تنها واژه ای برای پرده پوشانی روی‬ ‫هتک حرمت های انسانی توسط دولت های غربی‬ ‫است‪ .‬همچنین این حادثه نشان می دهد‪ ،‬شبکه ها‬ ‫و سایت های خارجی برای افزایش مخاطب خود‬ ‫و فروش بیشتر به چه ابزارهایی متوسل می شوند و‬ ‫چگونه حریم های ش��خصی افراد را مورد تعرض‬ ‫قرار می دهند‪ –3 .‬س��ر دبیر این هفته نامه‪ ،‬مسئول‬ ‫ارتباطات و رس��انه دیوید کامرون‪ ،‬نخست وزیر‬ ‫انگلیس اس��ت‪ .‬با توجه به رس��وایی اخالقی این‬ ‫نش��ریه‪ ،‬زبانه های اتش نقض حقوق شهروندی‬ ‫بدون ش��ک دامن سیاس��ت انگلی��س و حزب‬ ‫محافظه کار انگلیس را خواه��د گرفت‪ .‬مطمئنا‬ ‫اد میلبند‪ ،‬رئیس ح��زب کارگر انگلیس (رقیب‬ ‫ح��زب محافظه کار) نهایت به��ره را در این بین‬ ‫خواهد برد و در انتخابات اتی این کشور از این‬ ‫رسوایی به عنوان اهرمی برای وارد اوردن فشار‬ ‫بر حزب دیوید کامرون استفاده خواهد کرد‪.‬‬ ‫نتیجه گیری‪ :‬تعطیلی هفته نام��ه نیوز اف د ورلد‬ ‫نمادی از ش��بکه ها و نشریات اروپایی است که‬ ‫ب��رای دس��تیابی به اخبار و اه��داف خود به هر‬ ‫ابزاری متوسل می ش��وند و حریم های شخصی‬ ‫اف��راد را مورد تعرض قرار می دهند‪ .‬در اینده ای‬ ‫نزدیک پس لرزه های خبری بیشتری از رسوایی‬ ‫اخالق��ی این ش��رکت خواهیم ش��نید‪ .‬مطمئنا‬ ‫تعطیلی این نش��ریه بر موازنه سیاسی این کشور‬ ‫نیز تاثیر بسزایی خواهد گذاشت‪g .‬‬ ‫‪79‬‬ ‫مصلحت و منفعت در تضاد با حقیقت‬ ‫پارادوکس اخالق رسانه ای‬ ‫نکته‬ ‫*‬ ‫دکتر علیرضا دهقان‬ ‫‪3‬‬ ‫اخ�لاق در حوزه ارتباطات‬ ‫یا به عبارت دیگر اخالق ارتباطی‬ ‫موضوعی است که در محیط های‬ ‫علمی م��ا چندان م��ورد بحث‬ ‫دانش��گاهی و دس��تمایه تحقیق‬ ‫روشمند قرار نگرفته است‪ .‬این نکته هم در امر اموزش‬ ‫این موضوع و هم در انتش��ار مقاالت و کتب مش��اهده‬ ‫می ش��ود‪ .‬حال اینکه اخالق ارتباطی در ابعاد وس��یعی‬ ‫می تواند گسترش پیدا کند به گونه ای که روابط و رفتارهای‬ ‫ف��ردی و ارتباطات چهره به چهره ت��ا رفتار ارتباطی در‬ ‫گروه ها‪ ،‬سازمان ها و اعمال و رویه های رسانه های جمعی‬ ‫مثل رادیو‪ ،‬تلویزیون‪ ،‬روزنامه ها‪ ،‬مجله ها و فعالیت هایی‬ ‫دیگری نظیر روابط عمومی را پوشش دهد‪ .‬این پوشش‬ ‫وس��یع به خوبی اهمیت و ضرورت پرداختن بیشتر به‬ ‫موضوع را نشان می دهد‪ .‬در عین حال پرسش هایی مثل‬ ‫موارد زیر به ویژه در حوزه فعالیت روزنامه نگاری اهمیت‬ ‫ان را چند برابر می سازد‪ .‬ایا هر خبر درست و موثقی را‬ ‫می توان منتشر کرد؟ اگر نه چه کسی می تواند تشخیص‬ ‫دهد که بهتر اس��ت ان خبر منتشر نشود‪ ،‬روزنامه نگار؟‬ ‫س��ردبیر؟ دولت؟ گروه های فش��ار؟ یا سلیقه و تمایل‬ ‫خوانندگان؟کدام باید مالک قرار گیرد؟ ایا خبرنگاران و‬ ‫روزنامه نگاران مجازند برای کاهش اثر منفی احتمالی یک‬ ‫خب��ر ان را به گونه ای ویرایش کنند که از تاثیر منفی اش‬ ‫کاسته شود؟ ایا روزنامه نگاران مجازند برای افزایش اثر‬ ‫مثبت احتمالی یک خبر ان را به گونه ای تحریر کنند که‬ ‫نتیجه مورد نظر محقق شود؟‬ ‫در نگاهی دیگر اگر انتش��ار خب��ری پیامدهای منفی و‬ ‫عدم انتش��ار ان نیز پیامدهای منفی دیگری داشته باشد‬ ‫مرجع تصمیم به انتشار یا عدم انتشار چه کسی است و‬ ‫چه مالکی برای این تصمیم باید در نظر گرفته شود؟ در‬ ‫صورتی که اصول‪ ،‬اهداف و خطوط راهنمای رسانه های‬ ‫‪80‬‬ ‫ارتباطی در عمل با یکدیگر تناقض و اصطکاک داش��ته‬ ‫باشند چگونه باید تناقض را برطرف کرد؟ کدام اصل را‬ ‫باید پذیرفت و کدام را باید کنار گذاشت؟‬ ‫به طور مثال بیان واقعیت ها و استفاده از اگهی برای تامین‬ ‫هزینه های انتش��ار روزنامه هر دو در جای خود سیاست‬ ‫پذیرفته شده ای به حساب می ایند‪ .‬اما اگر انتشار بعضی‬ ‫حقایق مغایر با منافع اگهی دهندگان باشد و احتمال قطع‬ ‫اگهی در صورت انتشارچنین اخباری وجود داشته باشد‪،‬‬ ‫تصمیم گیری درست و اخالقی کدام است؟ انتشار خبر با‬ ‫اولویت دادن به حق دانستن مردم و نادیده گرفتن منافع‬ ‫حاصله از اگهی یا عدم انتشارخبر و برخورداری روزنامه‬ ‫از تداوم انتشار و پوشش دادن هزینه ها؟ از منظری دیگر‬ ‫هم می توان پرس��ید ایا درس��ت اس��ت (حتی به فرض‬ ‫هدف افش��اگری در مورد مقامات دولتی و نش��ان دادن‬ ‫ع��دم صالحیت انها) به زندگی خصوصی انها س��رک‬ ‫کشید و اطالعاتی را منتشر کرد که غیر از ورود به حریم‬ ‫خصوصی افراد راهی برای کسب ان وجود ندارد‪‎‬؟ اینها‬ ‫و هزاران پرس��ش دیگر از این قبیل حوزه بحث بس��یار‬ ‫مه��م و چالش برانگیزی را تش��کیل می دهد که اخالق‬ ‫روزنامه نگاری و در نگاهی کلی تر اخالق رسانه ای نامیده‬ ‫می شود‪ .‬اخالق رسانه ای حوزه ای فرعی از اخالق عملی‬ ‫اس��ت و خود عناوین و بخش های متعددی مثل اخالق‬ ‫روزنامه نگاری‪ ،‬اخالق در رسانه های صوتی و تصویری‪،‬‬ ‫اخ�لاق در محتوای فیل��م‪ ،‬اخ�لاق در نمایش تئاتری‪،‬‬ ‫اخالق در نقاشی و هنرهای تصویری‪ ،‬اخالق در تالیف‬ ‫و انتش��ار کتاب و اخالق در فضای مجازی (اینترنت) را‬ ‫در بر می گیرد‪.‬‬ ‫در این میان اخالق روزنامه نگاری از حوزه هایی اس��ت‬ ‫که در بعضی کش��ورها به وی��ژه امریکا و انگلیس بهتر‬ ‫از م��وارد دیگر م��ورد بح��ث و پژوهش ق��رار گرفته‬ ‫اس��ت‪ .‬احتماال یکی از دالیل ان این اس��ت که حداقل‬ ‫در بعضی کش��ورها اخالق روزنامه ن��گاری در مراکز و‬ ‫دانشگاه هایی که دوره های اموزش روزنامه نگاری دارند‬ ‫تدریس می ش��ود‪ .‬نکته جالب توجه این است که همین‬ ‫اموزش ها می تواند موجب تفاوت ها و شباهت هایی در‬ ‫نحوه عمل روزنامه نگاران به پاره ای از مس��ائل اخالقی‬ ‫در روزنامه ن��گاری ش��ود‪ .‬برای نمونه کارن س��اندرز و‬ ‫هم��کاران وی (‪)2008‬در مقاله ای که به تازگی در مورد‬ ‫مقایس��ه نگرش ها و ارزش های حرفه ای روزنامه نگاران‬ ‫انگلیس��ی و اسپانیایی نوشته اند‪ ،‬نتیجه گیری کرده اند که‬ ‫دانش��جویان روزنامه نگاری در این دو کشور انگیزه های‬ ‫مختلف��ی برای روزنامه نگار ش��دن دارند و نگاه انها در‬ ‫مورد نقش رسانه ها در جامعه متفاوت است‪ .‬با وجود این‬ ‫نکته در مورد اخالق روزنامه نگاری عقاید مشابه دارند‪.‬‬ ‫از نظر کارکرد مورد انتظار از روزنامه نگاری‪ ،‬دانشجویان‬ ‫اسپانیایی بیشتر دید نظارتی دارند و کمتر از انگلیسی ها به‬ ‫نقش س��رگرم کنندگی و فراغتی روزنامه ها اعتقاد دارند‪.‬‬ ‫دانش��جویان روزنامه نگاری در اسپانیا روزنامه نگاری را‬ ‫نوعی خدمت عمومی می دانند حال اینکه همکالسی های‬ ‫انگلیسی انها بیشتر روزنامه نگاری را حرفه ای می دانند که‬ ‫از جهت عالقه به نوشتن‪ ،‬تنوع و اجتماعی بودن جذابیت‬ ‫دارد‪ .‬از نظر این نویس��ندگان نگاه و نگرش فرهنگی به‬ ‫روزنامه نگاری در این دو کشور احتماال مربوط به تجارب‬ ‫و عقاید انها پیش از ورود به دوره اموزش روزنامه نگاری‬ ‫است‪.‬‬ ‫درعینحالنبایدازمحتوایاموزشاخالقروزنامه نگاری‬ ‫نیز غفلت کرد‪ .‬بخشی از مشکالت اخالقی در رسانه ها‬ ‫می تواند برایند این نکته باشد که انچه در محیط سیاسی‪،‬‬ ‫اجتماع��ی و فرهنگی می گذرد می توان��د در اموزش و‬ ‫محتوای اموزش اخالق روزنامه نگاری نیز موثر باشد‪ .‬با‬ ‫اینکه اخ�لاق روزنامه نگاری و به صورت کلی تر اخالق‬ ‫ارتباطات اکنون در خیلی از دانشگاه های غربی تدریس‬ ‫می شود اما متون اموزش اخالق ممکن است دیدگاه های‬ ‫پراکن��ده و گاه متناقضی را هدف قرار دهد‪ .‬مایکل بارنز‬ ‫و مایکل کلر (‪ )2006‬در مقاله ای به اس��م اصول اخالقی‬ ‫متناقض این نکته را تش��ریح کرده اند‪ .‬از نظر این دو در‬ ‫دو ده��ه ‪ 1980‬و ‪ 1990‬تکیه بر رابطه میان ارتباطات و‬ ‫اخالق افزایش پیدا کرده ولی تحلیل متون اموزشی میان‬ ‫رش��ته ای حاکی از این اس��ت که به دانشجویانی که در‬ ‫درس های ارتباطات شرکت می کنند اغلب اموزش های‬ ‫اخالقی متفاوت یا متناقضی داده می شود‪ .‬متون اموزشی‬ ‫مربوط به ارتباط تجاری و فنی عموما رویکردی اصولگرا‬ ‫به موض��وع دارند ولی در متون اموزش دهنده ارتباطات‬ ‫میان فردی نگاهی غیر اصول گرا یا نس��بی گرا به اخالق‬ ‫ارتباطی دیده می شود‪.‬‬ ‫دخالت عوام��ل اجتماعی (یعنی سیاس��ت و اقتصاد و‬ ‫فرهنگ) و عوامل اموزشی و حرفه ای در نگاه به اصول‬ ‫و موازین اخالقی ارتباطات‪ ،‬رس��انه ها و به طور خاص‬ ‫روزنامه ها به خوبی اهمیت و پیچیدگی در یافتن پاسخ‬ ‫به س��واالت مطرح ش��ده در ابتدای این نوشته را نشان‬ ‫می ده��د‪ .‬در یک نکت��ه‪ ،‬جهت گیری اخالق��ی در کار‬ ‫روزنامه نگاری تابع دیدگاه ه��ا و ایدئولوژی های جوامع‬ ‫مختلف و مواد‪ ،‬مراکز و نحوه اموزش اصول اخالقی در‬ ‫کار روزنامه نگاری است‪.‬‬ ‫اما اخ�لاق روزنامه نگاری چه موضوعاتی را پوش��ش‬ ‫می دهد‪ .‬این موضوعات متعدد هس��تند و ممکن است‬ ‫برسر انها در میان کارشناسان و صاحب نظران این حوزه‬ ‫و در کتب و مقاالت منتشر شده راجع به موضوع توافق‬ ‫کامل وجود نداشته باشد‪ ،‬ولی مواردی که اهمیت بیشتری‬ ‫داشته و بیشتر مورد بحث قرار گرفته عبارتند از کنترل و‬ ‫نظارت مستقیم و غیر مستقیم بر انتشار خبر و اطالعات‪،‬‬ ‫تضاد حقیقت با س��ایر ارزش ها و تضاد اصول اخالقی‬ ‫با قانون‪ .‬البته ه��ر یک از این عناوین موضوعات فرعی‬ ‫دیگری را در بر می گیرد و به قدری گس��ترده و پیچیده‬ ‫است که ممکن است درباره هر یک چندین کتاب نوشت‪.‬‬ ‫منظور از کنترل و نظارت مستقیم و غیر مستقیم بر انتشار‬ ‫خب��ر و اطالعات‪ ،‬جلوگیری از انتش��ار خبر یا مواخذه‪،‬‬ ‫تهدید و تطمیع روزنامه و روزنامه نگاران پس از انتش��ار‬ ‫خبر به منظور اصالح مطالب منتشر ش��ده‪ ،‬عذرخواهی‬ ‫اجباری روزنامه و روزنامه نگاران از انچه منتش��ر شده‪،‬‬ ‫چاپ اجباری پاس��خ مطالب منتشر ش��ده یا خط دهی‬ ‫ب��ه روزنامه برای اینده و قبول خودسانس��وری اس��ت‪.‬‬ ‫ای��ن کنترل و نظارت ممکن اس��ت از ناحی��ه دولت و‬ ‫سازمان های وابسته‪ ،‬ش��رکت های اقتصادی قدرتمند یا‬ ‫احزاب و گروه های فشار صورت گیرد‪ .‬گرچه حقیقت‬ ‫و گفت��ن حقیقت به خودی خود و صرف نظر از س��ایر‬ ‫عوامل بسیار ارزشمند است و می تواند شعار و ترجیع بند‬ ‫روزنامه نگاران باش��د‪ ،‬ولی همین ارزش ممکن است با‬ ‫س��ایر ارزش های اجتماعی و حرفه ای تعارض پیدا کند‬ ‫و انتخاب یکی از انها یک مساله اخالقی را اشکار کند‪.‬‬ ‫گفتن حقیقت ممکن است با منفعت و مصلحت عمومی‪،‬‬ ‫تاثیر اصالحی ان‪ ،‬حفظ حری��م خصوصی و احترام به‬ ‫سلیقه و ذائقه فرهنگی خوانندگان تضاد داشته باشد‪.‬‬ ‫افشای اسرار نظامی و اسناد و اطالعات محرمانه‪ ،‬حتی‬ ‫اگر اطالعات افش��ا ش��ده کامال حقیقت داشته باشد‪،‬‬ ‫می تواند با مصلحت و منفعت عموم مردم تضاد داشته‬ ‫باش��د و مثال موجب سوءاستفاده کش��ورهای دیگر یا‬ ‫شکاف و گس��یختگی اجتماعی شود‪ .‬ممکن است در‬ ‫مورد اینک��ه در چنین مواردی نباید اطالعاتی منتش��ر‬ ‫ش��ود که چنین پیامدهایی داشته باش��د‪ ،‬اجماع وجود‬ ‫داش��ته باش��د اما حداقل در مورد اموری مثل تعریف‬ ‫محرمانه و غیرمحرمان��ه اخبار و اطالعات و اینکه چه‬ ‫چیزی واقعا در راس��تای مصلحت عمومی است توافق‬ ‫وجود نداشته باشد‪ .‬چگونگی تشخیص و تصمیم گیری‬ ‫روزنامه ن��گاران در این م��ورد می تواند موضوعی ذیل‬ ‫اخ�لاق روزنامه نگاری باش��د‪ .‬همچنین اس��ت تضاد‬ ‫ازادی بی��ان و حفظ حریم خصوص��ی افراد‪ .‬به عبارت‬ ‫دیگر ازادی بیان یک ارزش اس��ت و مش��روعیت راه‬ ‫کس��ب اطالعات در مورد افراد ه��م یک ارزش دیگر‪.‬‬ ‫همیشه تش��خیص اینکه کدام را باید اولویت داد اسان‬ ‫نیست و تصمیم نادرست می تواند پیامد اخالقی داشته‬ ‫باشد‪ .‬تضاد حقیقت با ذائقه و سلیقه فرهنگی مربوط به‬ ‫مواردی است که اطالعاتی با مالحظه یا بدون مالحظه‬ ‫ پس��ند فرهنگی مخاطبان منتشر و پیامدهای منفی پیدا‬ ‫شود‪ .‬مثال در مورد انتشار عکس های فجیع و دلخراش‬ ‫(مثل اجساد و بقایای انسانی باقی مانده از جنگ) چنین‬ ‫مالحظ��ه ای وجود دارد‪ .‬عقای��د روزنامه نگاران در این‬ ‫مورد متفاوت است‪ .‬گروهی با ترجیح حق دانستن عموم‬ ‫و پرهیز از خودسانس��وری و ناپس��ند دانستن تحریف‬ ‫حقیقت طرفدار انتشار هستند و سلیقه و پسند گروهی‬ ‫از مخاطبان را کم اهمیت می دانند‪ .‬دسته ای دیگر پرهیز‬ ‫از ازار و صدمه روحی مخاطبان را ترجیح می دهند‪.‬‬ ‫سرانجام اصول اخالقی روزنامه نگاری مثل عدم افشای‬ ‫منابع خبری یا کس��ب خبر و اطالع��ات از طریق ارائه‬ ‫هویت جعلی و اشتغال به فعالیت هایی که در نظر عمومی‬ ‫فعالیت روزنامه نگاری شناخته نمی شود (حتی با انگیزه‬ ‫کشف مفاسدی مثل ارتشا در میان مقامات دولتی) ممکن‬ ‫است با مقررات و قوانین در تضاد و تعارض باشد‪.‬‬ ‫بسط و تش��ریح بیشتر موضوعات گفته ش��ده نیازمند‬ ‫فرصت های دیگری است که امید است به تدریج فراهم‬ ‫شده و هر یک از مطالب و موضوعاتی که در این نوشته به‬ ‫صورت اجمال و معرفی ارائه شده است با تفصیل بیشتر‬ ‫و با ارجاع به نمونه ها و مثال های ایرانی و غیر ایرانی مورد‬ ‫بحث قرار گیرد‪g .‬‬ ‫*دانشیار گروه ارتباطات دانشگاه تهران‬ ‫رسانه هایلیبرالیستی‬ ‫رکن چهارم دموکراسی یا ابزار جاسوسی‬ ‫*‬ ‫حسن کریمی فرد‬ ‫‪4‬‬ ‫رسوایی شنود و جاسوسی رسانه ها از مردم انگلیس‬ ‫بار دیگر بحث ماهیت رس��انه های غربی را مطرح کرد؛‬ ‫به طوری که برخی تحلیلگران این رسوایی های بی پایان‬ ‫را نشات گرفته از تفکرات لیبرالیستی می دانند‪ .‬رسانه ها‬ ‫و ش��بکه های اجتماعی غربی مدعی اند که به دنیای ازاد‬ ‫تعلق داشته و به گردش ازاد اطالعات و اخبار اعتقاد دارند‬ ‫ی در راه مبارزه برای ازادی ملل دیگر‬ ‫و ابزار اطالع رس��ان ‬ ‫دنیا نیز هستند‪ .‬انها به تمایز حوزه عمومی و خصوصی‬ ‫معتقدند و اینکه باید به حریم خصوص��ی افراد احترام‬ ‫گذاشته ش��ود‪ .‬اما با رسوایی هایی که اخیرا یک به یک‪،‬‬ ‫این رس��انه ها به ان دچار می شوند مشخص می شود که‬ ‫این وب س��ایت ها و شبکه های اجتماعی حتی به ازادی‬ ‫شهروندان خود نیز وقعی نمی گذارند و همه این حرف ها‬ ‫فریبیبیشنیست‪.‬‬ ‫اف دورلد‬ ‫در اخرین مورد از این موارد می توان به نشریه نیوز ‬ ‫اش��اره کرد‪ .‬در این مطلب عالوه بر این مورد به مواردی‬ ‫از فیس بوک و توییتر راجع به نقض حریم شخصی افراد‬ ‫اشاره می شود‪.‬رس��وایی نیوز اف د ورلد‪ ،‬پرفروش ترین‬ ‫نش��ریه بریتانیا تحت مالکیت رابرت م��رداک پیرامون‬ ‫جاسوسی و استراق سمع مکالمات تلفنی و الکترونیکی‬ ‫شهروندان انگلیسی هر روز ابعاد تازه تری پیدا می کند‪ .‬این‬ ‫نشریه در دوره طوالنی‪ ،‬مکالمات و پیام های بسیاری از‬ ‫شخصیت های معروف و حتی مردم عادی را استراق سمع‬ ‫کرده است‪ .‬از جمله قربانیان شنود تلفنی خبرنگاران این‬ ‫نشریه‪ ،‬اعضای خانواده سربازان انگلیسی کشته شده در‬ ‫عراق و افغانستان بودند و پلیس هم اکنون درباره احتمال‬ ‫هک شدن تلفن هایشان تحقیق می کند‪ .‬این جاسوسی ها‬ ‫ش��امل مردم عادی‪ ،‬به وی��ژه قربانیان ح��وادث جنایی‬ ‫و تروریس��تی و بستگان انها نیز شده است‪.‬بر این اساس‬ ‫خبرنگاران نیوز اف د ورلد تلفن همراه یک دختر نوجوان‬ ‫به نام میلی داولر که در سال ‪ 2002‬ناپدید و بعدا جسد وی‬ ‫پیدا شد را نیز هک کرده و عالوه بر گوش دادن به پیام های‬ ‫صوت��ی وی‪ ،‬اقدام به پاک ک��ردن برخی پیام ها و ضبط‬ ‫پیام های جعلی برای خانواده وی کرده بودند که این باعث‬ ‫ش��د تا خانواده این دختر گمان کنند که فرزندشان زنده‬ ‫است‪ .‬در واکنش به این اتفاقات جیمز مرداک‪ ،‬پسر رابرت‬ ‫مرداک و رئیس گروه رس��انه ای «نیوز اینترنشنال» اعالم‬ ‫کرد که شماره روز یکشنبه (‪ ۱۰‬ژوئیه) اخرین شماره این‬ ‫هفته نامه خواهد بود‪ .‬همچنین اعالم شد که شماره روز‬ ‫یکشنبه این نشریه حاوی تبلیغات نخواهد بود و هرگونه‬ ‫درامد حاصل از فروش ان به نهادهای خیریه داده خواهد‬ ‫شد‪ .‬تعطیلی نش��ریه و اعالم پرداخت درامد حاصل از‬ ‫فروش به بنیادهای خیریه به نظر می رسد ترفندی برای‬ ‫ارام کردن خشم شهروندان و به فراموشی سپردن است‬ ‫تا بتوانند با کمترین هزین ه از این رسوایی عبور نمایند‪.‬گر‬ ‫چه در همین ارتباط «اندی کولسون» مدیر سابق ارتباطات‬ ‫ی نخست وزیری انگلیس و از سخنگویان‬ ‫و روابط عموم ‬ ‫دیوید کامرون بازداشت شده‪ ،‬اما با توجه به روابط قوی‬ ‫سیاسی و نفوذ مرداک بر سیاستمداران بریتانیایی احتماال‬ ‫تاثی��ر چندانی بر غول رس��انه ای دنیا نخواهد داش��ت‪.‬‬ ‫به خصوص اگر به این نکته توجه داشته باشیم که یکی‬ ‫از حامیان دیوید کامرون‪ ،‬نخست وزیر بریتانیا در انتخابات‬ ‫س��ال گذش��ته خود مرداک بود و به نظر می رسد دلیل‬ ‫انتخاب کولس��ون به عنوان مدیر روابط عمومی از سوی‬ ‫کامرون همی��ن رابطه نزدیک او با مرداک ب��وده تا او از‬ ‫حمایت های مرداک بیشتر بهره مند شود‪.‬اشنایی بیشتر ما‬ ‫ایرانی ها با رابرت مرداک به شبکه فارسی وان برمی گردد‬ ‫که با ارائه سریال هایی با سطح کیفی پایین و با مضمون‬ ‫خیانت و روابط نامشروع‪ ،‬عادی جلوه دادن روابط خارج‬ ‫از نهاد ازدواج ‪ ،‬ترویج خانواده های سست و از هم پاشیده‬ ‫و شیطان پرستی سعی در عادی سازی مسائل غیراخالقی‬ ‫و تضعیف ارزش ها دارد‪.‬یکی دیگر از این رس��انه ها که‬ ‫هم��واره از دغدغه خود ب��رای ازادی به خصوص برای‬ ‫ملل دیگر می گوید‪ ،‬فیس بوک اس��ت که معروفترین و‬ ‫بزرگترین شبکه اجتماعی جهان است‪« .‬مارک زاکربرگ»‬ ‫مدیر فیس بوک‪ ،‬چند ماه پیش به نشریه ‪Techcrunch‬‬ ‫گفته بود که امروز دیگر عصر حریم خصوصی به پایان‬ ‫رس��یده اس��ت‪ .‬این وب سایت در دس��امبر سال ‪۲۰۰۹‬‬ ‫میالدی تنظیم های بخش حریم خصوصی خود را تغییر‬ ‫داد‪ .‬این تغییرات با انتقادهای شدیدی روبه رو شد به طوری‬ ‫که اتحادیه اروپا نیز ان را غیرقابل قبول دانست‪ .‬تنظیمات‬ ‫ضعیفی که باعث شده بود بسیاری از کاربران به صورت‬ ‫ناخواسته اطالعات و عکس های خود را در معرض دید‬ ‫کس��انی قرار دهند که با انان دوس��ت نبوده و مراوده ای‬ ‫ندارند‪ .‬همچنین فیس بوک اقدام به راه اندازی س��رویس‬ ‫جدیدی کرده که قابلیت تشخیص و شناسایی چهره به‬ ‫چهره را داشته که اعتراض های زیادی را در پی داشت‪.‬‬ ‫بر اس��اس امار ارائه ش��ده در طول چند م��اه اخیر بنا به‬ ‫همین دالیل بس��یاری از این وب س��ایت خارج شد ه و‬ ‫عضویت خود را لغو کرده اند‪ .‬طبق امار دو ماه پیش تنها‬ ‫در امریکا‪ ،‬فیس بوک نزدیک به شش میلیون کاربر خود را‬ ‫از دست داده است‪ .‬بنیانگذار وب سایت ویکی لیکس در‬ ‫افشاگری های خود اظهار کرده بود که فیس بوک یک ابزار‬ ‫جاسوسی برای دولت امریکا و اژانس های اطالعات این‬ ‫کشور است‪ .‬جولیان اسانگ‪ ،‬شبک ه اجتماعی فیس بوک را‬ ‫مخوف ترین شبک ه جاسوسی که تا به حال ساخته شده‬ ‫است‪ ،‬نامیده بود که بانک اطالعاتی از نام و احوال و سابقه ‬ ‫افراد را جمع اوری می کند و کاربران به ش��کل داوطلب‬ ‫این داده ها را تکمیل می کنند و به راحتی و به دست خود‬ ‫این اطالعات را در اختیار سرویس های اطالعاتی و امنیتی‬ ‫و در راس سرویس امنیتی امریکا یعنی سی‪.‬ای‪.‬ای قرار‬ ‫می دهند‪.‬در واکنش به این افشاگری ها‪ ،‬واشنگتن از شبکه‬ ‫اجتماعی اینترنتی توییتر که یک س��رویس ارائه دهنده‬ ‫میکروبالگینگ است و از سال ‪ ۲۰۰۶‬میالدی اغاز به کار‬ ‫کرد‪ ،‬خواسته تا اطالعات ان دسته از کاربران خود را که‬ ‫جزو عالقه مندان سایت ویکی لیکس هستند در اختیار‬ ‫سرویس های امنیتی ایاالت متحده قرار دهد‪ .‬حتی «دیک‬ ‫کاستولو» مدیرعامل توییتر نیز طی حکمی از سوی اوباما‬ ‫عضو گروه مشاوران وی شده است‪.‬‬ ‫دانش��مندان سیاس��ی از دیرباز مطبوعات و رسانه ها‬ ‫را رک��ن چهارم دموکراس��ی می نامیدن��د که در پی‬ ‫نظارت بر عملکرد س��ه قوه دیگر است و این باعث‬ ‫می شود تا قدرت به نقد کشیده شده و از راه راست‬ ‫منحرف نش��ود‪ .‬اما رسانه ها و وب سایت های غربی‬ ‫در دنیای امروز که خ��ود را پرچمدار و عالقه مند‬ ‫به گس��ترش ازادی در سرتا س��ر جهان می دانند‪،‬‬ ‫بنا به بس��یاری از ش��واهد بر مبنای چنین رسالت‬ ‫و ماموریت��ی فعالی��ت ندارند‪.‬در واق��ع دلیل این‬ ‫موضوع نش��ات گرفت��ه از ارزش های لیبرالیس��م‬ ‫اس��ت که کارکرد رس��انه ها در چارچوب ان‪ ،‬نه‬ ‫به عنوان وس��یله ای برای اگاهی بخشی عموم بلکه‬ ‫صرفا به عنوان ابزاری برای کس��ب س��ود بیش��تر‬ ‫اس��ت و در این حالت است که اعمال و کارهایی‬ ‫که گفته ش��د توجیه می ش��ود‪g .‬‬ ‫*دانشجوی دکترای سیاستگذاری عمومی دانش��گاه تهران‬ ‫‪81‬‬ ‫دکتر تفرشی‪ ،‬پژوهشگر مقیم لندن در گفت و گو با مثلث‪:‬‬ ‫حزب کارگر می خواهد مرداک را محدود کند‬ ‫سید فرید موسوی‬ ‫‪ 5‬انچه در هفته های اخیر در انگلیس رخ داد نه تنها رابرت مرداک و مردم انگلیس و دولتمردان‬ ‫انها‪ ،‬بلکه تمام مردم جهان را به این موضوع توجه داد که چگونه امپراتوری رسانه ای با تمام‬ ‫مشخصاتی که دارد می تواند با حریم خصوصی افراد و زندگی شخصی انها بازی کند‪ .‬در همین‬ ‫رابطه با دکتر مجید تفرشی‪ ،‬پژوهشگر و تاریخ نگار ایرانی مقیم بریتانیا به گفت وگو نشستیم تا‬ ‫این مساله را از دید او به عنوان یک ناظر از درون ان جامعه بررسی کنیم‪.‬‬ ‫‪82‬‬ ‫ابتدا برای مخاطب��ان توضیح بفرمائید که‬ ‫نشریات یکش��نبه های انگلیس با توجه به‬ ‫تعطیل بودن این روز به چه صورتی منتشر‬ ‫می ش��وند؟ ای��ا ‪ News of the World‬هم‬ ‫جزو همین دسته است؟‬ ‫‪ l‬در انگلی��س هفته نامه هایی ک��ه در قطع روزنامه‬ ‫منتش��ر می ش��ود اغلب ش��ماره هفتم روزنامه های‬ ‫مختلف هستند‪ .‬مثال س��اندی تلگراف روزنامه روز‬ ‫یکش��نبه روزنامه دیلی تلگراف اس��ت ی��ا ابزرور‬ ‫روزنامه روز یکش��نبه گاردین است یا ساندی تایمز‬ ‫همین نس��بت را ب��ا روزنامه تایم��ز دارد و میل ان‬ ‫ساندی روزنامه هفتمین روز دیلی میل است‪.‬‬ ‫‪ News of the World‬ش��ماره مجزا و یکش��نبه روزنام ه‬ ‫س��ان است که خود نیز یکی از روزنامه های عامه پسند‬ ‫و جنجالی است‪ .‬البته نوع مطالب‪ ،‬تحریریه و مدیریت‬ ‫این روزنامه های روز هفتم با روزنامه های عادی در طول‬ ‫هفته به کلی متفاوت اس��ت و سازمان جدایی هم دارد‬ ‫اما در مجموع همه انها جزئی از یک موسسه رسانه ای‬ ‫به حساب می ایند‪.‬‬ ‫نش��ریه ‪ News of the World‬که س��ال های سال است‬ ‫پر مخاطب ترین و پرفروش ترین نش��ریه در سراس��ر‬ ‫بریتانیاست‪ ،‬ش��هرت خود را به طور عادی و طبیعی به‬ ‫دست نیاورده است‪ .‬بیشتر اس��تقبالی که از این نشریه‬ ‫می شود به دلیل ان است که مردم وقتی ان را می خرند‬ ‫منتظرند با یک خبر جنجالی یا با افشای یک راز سر به‬ ‫مهر یا حادثه مهمی از طریق این هفته نامه مواجه شوند‪.‬‬ ‫ح��اال چ��ه اتفاق��ی افت��اد ک��ه روزنام��ه‬ ‫‪ News of the World‬در مرکز توجه‪ ،‬اعتراض‬ ‫و خشم عمومی قرار گرفت؟‬ ‫‪ News of the World l‬در س��ال های اخی��ر ب��ا اقبال‬ ‫عمومی چشمگیری مواجه بود به خاطر اینکه هر هفته‬ ‫اخبار جنجالی منتش��ر می کرد‪ .‬اگ��ر روزنامه های دیگر‬ ‫ماه��ی یا چند ماه یک بار یک خب��ر خیلی جنجالی و‬ ‫بس��یار تاثیرگذار داشتند‪ ،‬این نشریه تقریبا هر هفته این‬ ‫طور بود‪.‬‬ ‫ه��م اکنون ب��رای افکار عمومی بریتانیا روش��ن ش��ده‬ ‫ی و عامه پسندی که هفته‬ ‫اس��ت که اغلب اخبار جنجال ‬ ‫نام��ه ‪ News of the World‬منتش��ر می ک��رده‪ ،‬متکی بر‬ ‫تکنولوژی شنود غیرقانونی تلفن های افراد سرشناس و‬ ‫خبرساز بوده است‪ .‬در واقع این هفته نامه از طریق شنود‬ ‫تلفنی افراد مختلف مانند دولتمردان‪ ،‬فعاالن اجتماعی‪،‬‬ ‫هنرپیشه ها‪ ،‬خواننده ها‪ ،‬ورزشکاران و دیگر چهره های‬ ‫قابل تبدیل به س��وژه های جنجالی و عامه پس��ند موفق‬ ‫می ش��ده به رازهای زندگی انها پی برده و با افشاگری‬ ‫در مورد انها در زمینه های اقتصادی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬فرهنگی‬ ‫و‪ ...‬کسب تیراژ‪ ،‬درامد‪ ،‬نفوذ و موفقیت کند‪ .‬در واقع به‬ ‫موازات کسب درامد و محبوبیت مردمی‪ ،‬جریان سازی‬ ‫اجتماع��ی و مردمی هم به نحوی که مورد نظر خودش‬ ‫باشد انجام می دهد و جوی را در جامعه ایجاد می کند که‬ ‫هر حرکت اجتماعی موردنظر را ایجاد یا هدایت کند‪.‬‬ ‫این روند البته با پرداخت رشوه به افراد برای افشاگری‬ ‫علیه دیگران یا پرداخت هایی به مس��ئوالن پلیس برای‬ ‫نادیده گرفتن قوانین و اتهامات و خبرنگاران تجسسی‬ ‫برای انجام اقدامات غیرقانونی و خالف عرف رسانه ای‬ ‫نیز توام بوده است‪.‬‬ ‫در واق��ع از ابت��دای س��ال ‪ 2011‬ک��ه برای نخس��تین‬ ‫ب��ار موض��وع ش��نود غیرقانون��ی رس��انه ای توس��ط‬ ‫‪ News of the World‬در دادگاه مطرح شد‪ ،‬مرداک طی‬ ‫چند مرحله سعی کرد تا موضوع را رها کرده و با قربانی‬ ‫ک��ردن چند ت��ن از کارکنانش از افش��ای دامنه و عمق‬ ‫فاجع��ه خودداری کند‪ .‬ولی پس از ش��ش ماه با وجود‬ ‫دس��تگیری چند نفر در این ماجرا‪ ،‬فاش شد که ماجرا‬ ‫کامال نهادینه و س��ازمان یافته بوده و خبرنگاران در این‬ ‫شنودها خودسرانه عمل نکرده اند‪.‬‬ ‫ای��ن اتفاق بین م��ردم انگلیس چ��ه بازتابی‬ ‫داشت و مردم این کشور به این موضوع چه‬ ‫واکنشی نشان دادند؟‬ ‫‪ l‬ابتدا باید تذکر بدهم که در مورد این اتفاق قبال هم‬ ‫صحبت هایی مطرح می ش��د که مثال در موارد خاصی‬ ‫تلفن هایی هک یا ش��نود ش��ده است‪ .‬با این حال کمتر‬ ‫کسی از ابعاد گسترده این موضوع به شکلی که االن در‬ ‫دسترس عموم قرار گرفته با اطالع بوده است‪.‬‬ ‫به هر حال م��ردم عادی معم��وال از خواندن خبرهای‬ ‫جذاب و ش��ایعات عوام پس��ند و افش��اگری در مورد‬ ‫زندگی خص��وص افراد بدش��ان نمی ای��د‪ .‬کما اینکه‬ ‫در م��وارد پیش��ین ک��ه ‪ News of the World‬به درون‬ ‫دربار ملکه الیزابت نفوذ کرده یا روابط نامش��روع چند‬ ‫ورزش��کار را افشا کرده بود چندان ناخشنود و ناراضی‬ ‫نشدند‪.‬‬ ‫اما االن که این واقعه با این ابعاد گسترده افشا شده‪ ،‬افکار‬ ‫عمومی جامعه نگران هستند که هر لحظه خودشان هم‬ ‫در معرض این خطر واقع شوند و زندگی خصوصی یا‬ ‫مسائل شخصی شان در معرض دید عموم قرار بگیرد‪.‬‬ ‫در واقع حریم زندگی ش��خصی و ازادی های فردی در‬ ‫پی این اتفاق کامال مورد هجوم واقع شده و صدمه دیده‬ ‫است‪ .‬البته چنان که عرض کردم مردم از خبرساز بودن‬ ‫نشریات و افشاگری انها خوششان می اید اما روشی که‬ ‫این افشاگری ها با ان اعمال شده بسیار وحشت برانگیز‬ ‫ی گذاشته است‪.‬‬ ‫بوده و در جامعه تاثیر بسیار منف ‬ ‫اشاره کردید که این موضوع پیش از این هم‬ ‫سابقه داشته است‪ .‬به نظر شما چه شد که این‬ ‫بار دادگاه انگلیس پا به میدان گذاشت؟‬ ‫‪ l‬اوال بای��د اش��اره کن��م ک��ه قب��ل از اینک��ه دادگاه‬ ‫رس��انه ای انگلیس وارد میدان شود و مجوز این نشریه‬ ‫را لغو کند‪ ،‬رابرت مرداک‪ ،‬مالک پرنفوذ نش��ریه راس��ا‬ ‫‪ News of the World‬را تعطیل و با یک اقدام پیشدستانه‬ ‫کاری کرد که این نش��ریه با حکم دادگاه تعطیل نشود‪،‬‬ ‫اقدام��ی که در صورت تعطیلی خودخواس��ته روزنامه‬ ‫توسط مرداک تقریبا قطعی به نظر می رسید‪ .‬چون االن‬ ‫به اثبات رسیده که سازمان روزنامه ‪News of the World‬‬ ‫و اقای رابرت مرداک و پسرش که جانشین او در امور‬ ‫رسانه ای است‪ ،‬از این موضوع کامال مطلع بودند‪ .‬یعنی‬ ‫معلوم ش��ده که این موضوع یک موضوع فردی نبوده‬ ‫بلکه به صورت س��ازمان یافته و منظم و مس��تمر انجام‬ ‫می ش��ده و تعداد بس��یار زیادی مورد تعرض به حریم‬ ‫خصوصی واقع شده اند‪.‬‬ ‫این تعداد چند نفر بوده اند؟‬ ‫‪ l‬پیش از این دو‪ ،‬سه مورد بود و تلفن دو‪ ،‬سه نفر از‬ ‫افراد ش��نود شده بود اما االن بحث شنود چند هزار نفر‬ ‫است که در معرض این خطر بوده اند‪.‬‬ ‫بی شک اقای مرداک و امپراتوری رسانه ای اش‬ ‫همانط��ور که ش��ما گفتید نق��ش مهمی در‬ ‫ش��کل دهی افکار عمومی غرب دارد‪ .‬به نظر‬ ‫شما نقش او در این میان چه بوده است؟‬ ‫‪ l‬خیلی س��خت است به این موضوع پاسخ دهیم که‬ ‫این موضوع را خود راب��رت مرداک برنامه ریزی کرده‬ ‫یا افراد زیر دس��ت او این کار را انجام داده اند؟ پاسخ به‬ ‫این س��وال ساده نیس��ت اما هر دو راه یک نتیجه در بر‬ ‫دارد‪ .‬یعنی چه نیت و ابتکار خود او بوده و چه دیگران‬ ‫برای او این نقشه را کشیده باشند‪ ،‬نتیجه این می شود که‬ ‫مرداک در جامعه اطالع رس��انی انگلیس به عنوان یک‬ ‫چالش و خطر جدی رسانه ای محسوب می شود‪.‬‬ ‫البت��ه این موضوع جدیدی نیس��ت و سال هاس��ت که‬ ‫مطرح است و بسیاری از سیاستمداران‪ ،‬روزنامه نگاران‬ ‫و روش��نفکران جامعه انگلیس مخالف گسترش نفوذ‬ ‫تدریجی امپراتوری مرداک هستند‪.‬‬ ‫این گسترش تدریجی چگونه است؟‬ ‫‪ l‬مرداک االن روزنامه های مختلفی مثل تایمز و سان را‬ ‫دارد که هر دو جزو پرخواننده ترین روزنامه های انگلیس‬ ‫هس��تند‪ .‬تایمز توسط طبقه متوس��ط و روشنفکران و‬ ‫تحصیلکرد ه مطالعه می شود و سان روزنامه عوام پسندی‬ ‫است که همه مردم از همه اقشار ان را مطالعه می کنند‪.‬‬ ‫بحثی که وجود داشت و اخیرا باال گرفته‪ ،‬مساله کنترل‬ ‫رس��انه های انگلیس اس��ت که جریان کلی رس��انه ای‬ ‫انگلیس توسط امپراتوری مرداک هدایت می شود‪.‬‬ ‫چرا این موضوع اخیرا باال گرفته است؟‬ ‫‪ l‬چون مرداک هجوم جدیدی را اغاز کرده تا س��هام‬ ‫ش��بکه بی‪.‬اس��کای‪.‬بی که بخش مهمی از ان متعلق به‬ ‫خودش اس��ت را به طور کامل خریداری کند و همین‬ ‫طور س��هام بخشی دیگر از رسانه های مستقل انگلیس‬ ‫اعم از کاغذی‪ ،‬دیجیتال و تلویزیونی را‪.‬‬ ‫اکنون با اتفاقات اخیر ش��رایط به کلی دگرگون ش��ده‬ ‫اس��ت‪ .‬برای فهم بهتر این امر باید توجه کرد که دو ماه‬ ‫قبل وینس کیبل‪ ،‬وزیر تجارت بریتانیا و چهره قدرتمند‬ ‫حزب لیبرال دموکرات در گفت وگویی خصوصی اعالم‬ ‫کرده بود که می خواهد مانع انتقال کامل سهام بی‪ .‬اسکای‪.‬‬ ‫بی به عنوان بزرگترین موسسه رسانه ای تصویری بریتانیا‬ ‫شود‪ .‬افشای این اظهارات موجب کنار گذاشتن کیبل از‬ ‫پرونده بی‪ .‬اسکای‪ .‬بی و معذرت خواهی اجباری او شد‬ ‫و جرمی هانت‪ ،‬وزیر فرهنگ بریتانیا ش��خصا با اعالم‬ ‫حمایت کامل پیش��اپیش از درخواس��ت مرداک اداره‬ ‫پرونده را برعهده گرفت‪.‬‬ ‫ولی پس از افش��ای ماجرای ش��نودهای تلفنی‪ ،‬هر سه‬ ‫ح��زب اصلی بریتانیا (حزب محافظه کار‪ ،‬حزب کارگر‬ ‫و ح��زب لیبرال دموکرات) در اقدامی مش��ترک و متفق‬ ‫تصمیم گرفتند مانع انتقال کامل سهام بی‪ .‬اسکای‪ .‬بی به‬ ‫امپراتوری مرداک شوند‪.‬‬ ‫ولی روز چهارش��نبه‪ ،‬چند س��اعت قب��ل از طرح این‬ ‫پیش��نهاد در مجلس عوام‪ ،‬مرداک دس��ت به یک عقب‬ ‫نشینی دراماتیک دیگر زد و قبل از طرح مساله در صحن‬ ‫علنی مجلس عوام‪ ،‬خود اعالم کرد که از تصمیم خرید‬ ‫سهام کامل بی‪ .‬اسکای‪ .‬بی منصرف شده است‪.‬‬ ‫ایا م��رداک با این امپراتوری رس��انه ای که‬ ‫در دس��ت دارد نمی توانس��ت طوری افکار‬ ‫عمومی را جهت دهی کند که از این مس��اله‬ ‫دور ش��وند تا این اتفاق تا این حد برای او‬ ‫هزینه بر نباشد؟‬ ‫‪l‬اگر چه مرداک نفوذ بسیاری دارد اما نفوذ او در همه‬ ‫رسانه های انگلیس نیس��ت‪ .‬به دلیل فشار شدید افکار‬ ‫عمومی در این ماجرا‪ ،‬م��رداک در فاصله کوتاهی برای‬ ‫سیاست ورزان بریتانیا به خصوص دولت ائتالفی حاکم‪،‬‬ ‫از یک دوس��ت و شریک و فرصت به چالش و تهدید‬ ‫تبدیل شده اس��ت‪ .‬در این ش��رایط هیچ کس دوست‬ ‫ندارد با حمایت و همراهی با مرداک بدنام شده و با او‬ ‫هم موضع شناخته شود‪.‬‬ ‫از س��وی دیگر افکار عمومی را تا حدی می توان کنترل‬ ‫کرد‪ .‬من این س��وال را با جمله معروف ابراهام لینکلن‬ ‫پاس��خ می دهم ک��ه‪ :‬همه مردم را ب��رای مدتی می توان‬ ‫فریب داد؛ عده کمی را هم می توان برای همیشه فریفت‪،‬‬ ‫اما همه مردم را برای همیشه نمی توان فریب داد‪.‬‬ ‫می خواهم از این بحث این نتیجه را بگیرم که‬ ‫مرداک به رغم امپراتوری رسانه ای نمی تواند‬ ‫با خواس��ت م��ردم مخالفت کن��د و روزی‬ ‫فراخواهد رس��ید ک��ه مردم به پش��ت پرده‬ ‫واقعیت این رسانه ها پی ببرند و ان روز دیگر‬ ‫به رسانه ها توجهی نخواهند کرد‪.‬‬ ‫‪ l‬بله! بحث عدم اعتماد به رسانه هایی از این دست بحثی‬ ‫ی است که در بین افکار عمومی و نخبگان جهان‬ ‫کامال جد ‬ ‫مطرح می شود‪ .‬مساله این است که هم رسانه های جهان‬ ‫و هم ازاد اندیش��ان جهان مخالف این نفوذهای غیرقابل‬ ‫تغییر توسط اقای مرداک هستند و هم رقبای اقای مرداک‬ ‫که یا در این بازی بازنده ش��ده اند و یا زیر دست و پای‬ ‫امپراتوری او له می شوند خواهان این نیستند‪ .‬اکنون بحث‬ ‫کنترل و محدود کردن حوزه اختیارات و نفوذ امپراتوری‬ ‫مرداک در حال گسترش به رسانه های تحت نفوذ او در‬ ‫امریکا و سپس استرالیا و دیگر کشورها است‪.‬‬ ‫در واق��ع دولتم��ردان غرب��ی ه��م از نف��وذ و حضور‬ ‫همه جانبه مرداک احس��اس اسایش نمی کنند و به رغم‬ ‫تعامل خوبی که با مرداک هش��تاد ساله داشته اند اکنون‬ ‫مش��اهده می کنند که ممکن اس��ت انها ه��م مورد این‬ ‫ن��وع تعرض ها قرار بگیرند‪ .‬چنان ک��ه گوردون براون‪،‬‬ ‫نخست وزیر س��ابق بریتانیا صریحا از اقدامات خالف‬ ‫قانون رس��انه های تحت امر مرداک علیه خود و شنود‬ ‫غیرقانونی مکالماتش س��خن گفته و لرد پدی اشداون‬ ‫بنیان گذار و رهبر س��ابق حزب لیب��رال دموکرات هم‬ ‫صریحا در این باره اعالم کرد مرداک دیگر ارباب جهان‬ ‫نیست‪ .‬حتی دیوید کامرون نخست وزیر بریتانیا نیز که‬ ‫خ��ود زمانی س��ردبیر ‪ News of the World‬را به عنوان‬ ‫مسئول رس��انه ای دفتر خود برگزیده بود‪ ،‬اکنون ظاهرا‬ ‫هیچ حمایتی از مرداک نمی کند‪.‬‬ ‫در واق��ع این موضوع به یک خواس��ت عمومی تبدیل‬ ‫شده و مواجهه با ان به صالح هیچ سیاست ورز عاقلی‬ ‫نیست‪g .‬‬ ‫دکترمجیدتفرشیبیشتربهعنوانیک‬ ‫پژوشگردرحوزهاسنادتاریخیمطرح‬ ‫است‪ .‬او که هم اکنون در لندن به سر‬ ‫می بردبهعنوانمخاطبرسانهها ‬ ‫حوادث منتهی به حوادث رسوایی مجله‬ ‫مرداک را پیگیری کرده است‪ .‬این‬ ‫گفت و گو البته حاوی تحلیل های این‬ ‫پژوهشگر‪ -‬روزنامه نگار نیز هست‬ ‫‪83‬‬ ‫گفت و گو با علی اکبر قاضی زاده درباره فضای مطبوعاتی انگلستان‬ ‫مردم انگلیس مشکلی‬ ‫با رسانه های افشاگر ندارند‬ ‫سودابه رخش‬ ‫‪« 6‬نیوز اف د ورلد» پر فروش ترین هفته نامه بریتانیا و با سابقه ترین نشریه دنیا بعد از ‪ 168‬سال‬ ‫به دلیل رسوایی شنود صوتی پیام های تلفن همراه مشاهیر به کار خود خاتمه داد‪ .‬اما به راستی‬ ‫چه می شود که پای نشریه ای با این سابقه می لغزد و اخالق و قانون روزنامه نگاری را زیر پا‬ ‫می گذرد‪ .‬چارچوب اخالق و قوانین رسانه در گفت وگوی پیش رو با علی اکبر قاضی زاده‪،‬‬ ‫کارشناس رسانه شرح داده شده است‪.‬‬ ‫‪84‬‬ ‫ب ه نظر ش��ما نش��ریه «نی��وز اف د ورلد»‬ ‫ک��ه ‪ 168‬س��ال س��ابقه دارد و در واقع با‬ ‫سابقه ترین نشریه دنیا و پرفروش ترین نشریه‬ ‫بریتانیاست‪ ،‬چرا نیاز پیدا می کند که به چنین‬ ‫کاری دست بزند؟‬ ‫‪ l‬م��ن چند وقت پی��ش در روزنامه گاردین مطلبی‬ ‫خوان��دم که دو جمل��ه داش��ت و در ان می گفت ما‬ ‫انگلیسی ها دستاورد های مهمی را به جهان فکر و اندیشه‬ ‫تقدیم کردیم اما از ان سو باید همیشه از ایجاد نشریات‬ ‫زرد شرمگین و ناراحت باشیم‪ .‬مفهوم این مطلب این‬ ‫است که جامعه غربی متاسفانه تاوان جست وجو برای‬ ‫خ��وراک هر چه جالب تر را می دهد‪ .‬نش��ریه ای مثل‬ ‫«نیوز اف د ورلد» یا «س��ان» بیش��تر نشریه های اخر‬ ‫هفته هس��تند‪ .‬ما در جهان غرب نش��ریاتی داریم که‬ ‫فقط اخر هفته ها و در واقع یکشنبه ها منتشر می شوند‪.‬‬ ‫این نش��ریات گاهی تا ‪ 750‬گرم و یا یک کیلو مطلب‬ ‫دارند و این مطالب بس��یار خواندنی هس��تند‪ .‬وجود‪،‬‬ ‫حض��ور و فروش این نوع نش��ریات بس��ته ب��ه ایجاد‬ ‫جنج��ال و هیاهو و به دس��ت اوردن نکات و خبر هایی‬ ‫است که دیگران به دس��ت نیاورده اند‪ .‬مردم نیز نسبت‬ ‫به این خبر ها بسیار کنجکاوند‪ .‬اجازه دهید این نکته را‬ ‫یاداور شوم که کش��ور هایی نظیر کشور ما هنوز با این‬ ‫نوع روزنامه ن��گاری فاصله دارند اما در مورد علت نیاز‬ ‫این نش��ریه به چنین کاری بای��د بگویم علت وجودی‬ ‫چنین نشریاتی کنجکاوی های مردم است‪ .‬باید برگردم‬ ‫و نکته ای را یاداور شوم‪ .‬در کتاب اخالق روزنامه نگاری‬ ‫که من ان را به فارس��ی برگردانده ام توضیح داده ش��ده‬ ‫است که اساس دموکراسی های غرب ازادی بیان‪ ،‬ازادی‬ ‫انتش��ار و ازادی رای اس��ت‪ .‬این سه حق بسیار مهمی‬ ‫ است که اساس دموکراسی غرب را تشکیل می دهد‪ .‬اما‬ ‫ازادی انتشار‪ ،‬در انگلستان و اروپا چند دهه ای است که‬ ‫با بحران مواجه ش��ده است‪ .‬قتل پرنس��س دایانا که در‬ ‫انگلستان بسیار محبوب بود متاسفانه در یکی از همین‬ ‫تعقیب و گریز های خبر نگاران اتفاق افتاد‪ ،‬یعنی تصادف‬ ‫ب��ه این دلیل بود که یک پاپاراتزی وی را دنبال می کرد‪.‬‬ ‫اما با وجود این عطش عمومی برای اطالع پیدا کردن از‬ ‫پشت ماجراها و حتی در حد خانواده سلطنتی انگلستان‬ ‫که یک تابو اس��ت‪ ،‬وج��ود دارد‪ .‬بنابراین دلیل اول این‬ ‫اتفاق این اس��ت که در جامعه انگلس��تان عطش مردم‬ ‫برای دانستن اطالعات پشت پرده زیاد است؛ دلیل دوم‬ ‫رقابت میان رس��انه ها برای فروش یک کم بیشتر حتی‬ ‫صد نس��خه بیشتر اس��ت‪ .‬این رقابت ها باعث می شود‬ ‫که مطبوعات به هر کاری دس��ت بزنن��د تا یک قدم از‬ ‫رقبا جلو باشند‪ .‬برخالف کشور ما که حیات مطبوعات‬ ‫وابس��ته به کمک های دولتی است در انجا هر رسانه ای‬ ‫یک بنگاه اقتصادی است که باید از طریق اگهی و فروش‬ ‫خ��ودش را اداره کند به همی��ن دلیل ناچارند برای یک‬ ‫خبر بیش��تریا یک عکس بهتر دست به هر کاری بزنند‪.‬‬ ‫نکته جالبی در قانون اساسی انگلستان وجود دارد‪ .‬در پی‬ ‫یک پرونده شکایت بر سر همین افشاگری ها یک نکته‬ ‫را اتحادیه س��ردبیران انگلستان توانستند به عنوان قانون‬ ‫تصویب کنند و ان این اس��ت که اگ��ر فردی از دولت‬ ‫حقوق بگیرد دیگ��ر حریم خصوصی ندارد و حریم او‬ ‫حریم عمومی اس��ت‪ .‬بنابراین باید مردم از هرکاری که‬ ‫چنین افرادی انجام می دهند مطلع باشند‪ .‬بسیار جالب که‬ ‫انها همین افشاگری ها را بخشی از حقوق عمومی مردم‬ ‫می دانن��د‪ .‬ماجرای پرونده ای ک��ه به تصویب این قانون‬ ‫ختم شد از این قرار بود که حدود هشت سال پیش وزیر‬ ‫اموزش انگلستان متهم به همجنس بازی شد‪ .‬پس از ان‬ ‫بحثی پیش امد که چطور کسی که خود دچار انحراف‬ ‫اخالقی اس��ت می تواند به عنوان وزیر اموزش فعالیت‬ ‫کند‪ .‬انها بر این اعتقاد بودند که مردم حق دارند این افراد‬ ‫را بشناسند‪ .‬بنابراین استداللی که جامعه سردبیران امریکا‬ ‫کردند این بود که کس��ی ک��ه از بودجه عمومی حقوق‬ ‫می گیرد نمی تواند مدعی زندگی خصوصی باشد‪.‬‬ ‫ب��ه نظر ش��ما چرا در ای��ران م��ا از این نوع‬ ‫روزنامه نگاری فاصله داریم؟‬ ‫‪ l‬بخش��ی از این فاصله به دلیل ممانعت قانون است‪.‬‬ ‫بخش��ی از ان به دلیل عرف جامعه ایران اس��ت‪ ،‬یعنی‬ ‫زندگی ما اینطور نیست و در واقع اجازه ورود عکاسان‬ ‫را به مکان های خصوصی نمی دهد یا اینکه پاپاراتزی ها‬ ‫ماشین ما را دنبال کنند‪ .‬هنوز در کشور ما چنین چیزی‬ ‫رس��م نش��ده و در واقع ما در این زمینه از بقیه کشور ها‬ ‫عقب هستیم‪ .‬گو اینکه نمونه هایی از این دست داشته ایم‪.‬‬ ‫با حساب این حقوقی که ش��ما به ان اشاره‬ ‫کردید چرا نش��ریه «نیوز اف د ورلد» مجبور‬ ‫شد به کار خود خاتمه دهد؟‬ ‫‪ l‬موضوع نش��ریه «نیوز اف دورلد» فراتر از این ماجرا‬ ‫و قوانین است‪ ،‬فراتر از حوزه حریم شخصی و عمومی ‬ ‫افراد اس��ت‪ .‬این نش��ریه وارد حری��م خدمات عمومی‬ ‫ دولتی ش��ده اس��ت‪ .‬تلفن همراه و امث��ال ان عالوه بر‬ ‫اینکه در حوزه حریم خصوصی افراد اس��ت در حوزه‬ ‫ی و س��رویس های دولتی است‪ .‬موضوع‬ ‫خدمات عموم ‬ ‫بر س��ر افشای ادم ها نیس��ت؛ موضوع بر سر استفاده و‬ ‫وارد ش��دن در سیستم خدمات دولتی است و این امری‬ ‫اس��ت که برای اولین بار توس��ط دولت ها به وجود امد‪.‬‬ ‫زمانی که من برای اولین بار این خبر را شنیدم و مصاحبه‬ ‫رابرت مرداک را خواندم به یاد اولین افش��ای رس��انه ها‬ ‫افت��ادم‪ .‬اولین بار دولت بوش این مس��اله را مطرح کرد‪.‬‬ ‫از سوی دیگر در جریان بمب گذاری متروی لندن گفته‬ ‫می شد که اسکاتلند یارد که همان پلیس انگلستان است‬ ‫تلفن های همراه تروریست ها را شنود می کرده است‪ .‬پس‬ ‫مشخص است که این شنود ها به صورت سیستماتیک‬ ‫صورت می گیرد‪ ،‬اما قانون ان را منع کرده است‪ .‬بنابراین‬ ‫متاسفانه مثل بسیاری از موارد مانند تروریسم الگوی این‬ ‫حرکت ها دولت ها بوده اند‪.‬‬ ‫سردبیر هفته نامه «نیوز اف دورلد» در اخرین‬ ‫ش��ماره این نشریه ضمن عذرخواهی گفته‬ ‫که «خیلی ساده است ما از راهمان منحرف‬ ‫ش��دیم»‪ .‬چه مناس��باتی در س��طح قدرت‬ ‫و رس��انه وجود دارد که موجب می ش��ود‬ ‫سردبیر این نشریه اتهام را ساده کند و این‬ ‫حرف را بزند؟‬ ‫‪ l‬همانط��ور ک��ه پیش از این هم گفتم حق انتش��ار‬ ‫یک حق پذیرفته شده است‪ .‬اقای رابرت مرداک یک‬ ‫میلیاردر با نفوذ جهانی اس��ت و این قدرت را دارد و‬ ‫افکار عمومی پشتیبان او است که اگر چهار روزنامه اش‬ ‫تعطیل ش��ود به راحتی چهار روزنامه یا نش��ریه دیگر‬ ‫ی موجب شده که انها‬ ‫منتشر کند‪ .‬سلطه به افکار عموم ‬ ‫اطمینان به خود داشته باشند‪.‬‬ ‫اما به نظر می رس��د اکن��ون افکار عمومی‬ ‫ انگلس��تان نس��بت به این قضیه خشمگین‬ ‫است؟‬ ‫‪ l‬نخیر‪ ،‬این اتفاق بیشتر مقامات را خشمگین کرده‬ ‫اس��ت تا مخاطبان این نش��ریه را‪ .‬یعنی مردم نه تنها‬ ‫بدش��ان نمی اید بلکه استقبال هم می کنند‪ .‬خرید این‬ ‫هفته نام��ه در واقع تایید این نکته اس��ت‪ .‬بنابراین این‬ ‫خشم مسئوالن است چرا که فکر می کنند سپر عمومی‬ ‫انها شکسته شده است‪.‬‬ ‫به نظر نمی رسد این حجم شنود و انحراف‬ ‫کار ساده ای باش��د‪ .‬به نظر شما این امکان‬ ‫وجود دارد که گروه ها یا قدرت های بزرگ‬ ‫داخلی و خارجی پشت این قضیه باشند؟‬ ‫‪ l‬قدرتی ورای پول و اعتبار نیس��ت‪ .‬این نش��ریه در‬ ‫بورس س��هم دارد و همیشه هم سهام رو به باالی داشته‬ ‫است‪ .‬این باال رفتن سهام نشانه اعتبار است‪ .‬این قدرت‬ ‫و باال رفتن سهام به شرطی پدید می اید که این روزنامه‬ ‫فروش داشته باشد‪ .‬با تکیه بر این قدرت مالی این نشریه‬ ‫می تواند ادم بخرد‪ ،‬رش��وه بدهد و تلفن ها را هک کند‪.‬‬ ‫این ها با همین توان مالی توانس��تند خدمتکاران سطح‬ ‫باالی اعضای س��لطنتی را بخرند‪ .‬انها توانستند حتی‬ ‫پلیس را بخرند‪ .‬همه این اتفاق ها برای دو خط بیش��تر‬ ‫و جذاب تر از پش��ت پرده است‪ .‬این دو خط جذاب تر‬ ‫و هزینه کردن برای خرید افراد باعث فروش بیشتر این‬ ‫نش��ریات خواهد شد‪ .‬این نشان از استراتژی قوی انها‬ ‫دارد و ربطی به پشتیبانی دولت ها یا گروه خاصی ندارد‪.‬‬ ‫در ژاپن برای اولین بار در دهه ‪ 80‬چنین اتفاقی افتاد و‬ ‫االن در تمام غرب رایج است‪ .‬در غرب اگر به طور مثال‬ ‫قتلی صورت گیرد خبر نگاران س��ریعا خود را به محل‬ ‫حادثه می رس��انند و مبلغی را به شاهدان داده و انها را‬ ‫می خرند‪ ،‬اما از انها می خواهند که خبر را در اختیار هیچ‬ ‫رسانه دیگری قرار ندهند‪ .‬این امر به این دلیل است که‬ ‫در اخبار فردا فقط ان رسانه بتواند اخبار دست اول داشته‬ ‫باشد و این یعنی ایجاد رقابت‪ .‬متاسفانه در جامعه ما این‬ ‫رقابت بین رسانه ها وجود ندارد‪.‬‬ ‫اجازه دهید برای اخرین س��وال وارد بحث‬ ‫اخالق روزنامه نگاری شویم‪ .‬وظیفه رسانه‬ ‫کشف حقیقت است‪ ،‬در این میان چارچوب‬ ‫اخالق رسانه چگونه است و ما تا کجا مجاز‬ ‫به پیشروی هستیم؟‬ ‫‪ l‬بخشی از اخالق عرف است و بخشی از ان قانون‪.‬‬ ‫از نظر قانونی انگلستان حق ازادی انتشار را به رسمیت‬ ‫می شناسد‪ ،‬اما شرط هایی نیز گذاشته است‪ .‬اما از دید‬ ‫اخالق رسانه ای‪ ،‬اخالق حرفه ای به ما می گوید ما باید‬ ‫برای افشای دیگران حقی را برای خود بشناسیم‪ .‬این‬ ‫موضوع به خود مطبوعاتی ها و روزنامه نگاران محول‬ ‫ش��ده اس��ت‪ .‬در این میان کش��ف حقیقت نامحدود‬ ‫نیست‪ ،‬یعنی یک خبرنگار دنبال هر حقیقتی نمی تواند‬ ‫برود‪ .‬اما چارچوب انتشار اخبار و حد و حدود اخالق‬ ‫را قانون تعیین می کند‪g .‬‬ ‫گزارش‬ ‫یک تبانی شیک‬ ‫داوود حشمتی‬ ‫‪7‬‬ ‫«ش��یکه» نام پرونده ای اس��ت که این روزها‬ ‫فض��ای ورزش��ی و رس��انه ای ترکی��ه را به لرزه‬ ‫انداخت��ه‪ .‬درحال��ی که لیگ ترکی��ه در تعطیالت‬ ‫پیش از اغ��از فصل جدید خود به س��ر می برد‪،‬‬ ‫جامعه ورزش��ی ترکیه در شوک روبه رو شدن با‬ ‫این پرونده فساد است‪.‬‬ ‫مش��خص ترین ترجمه ای که برای کلمه «شیکه» ‬ ‫می ت��وان عنوان کرد تا کار برد ان را نش��ان دهد‪،‬‬ ‫اصطالح «تبانی» اس��ت‪ .‬اصطالح��ی که ما ان را‬ ‫زمان��ی به کار می بریم که دو نفر که ظاهرا رقیب‬ ‫هم هستند برای رسیدن به منافع یک طرف دست‬ ‫به «معامله پنهان» می زنند‪ .‬ظاهرا این کلمه اصالتا‬ ‫فرانس��وی اس��ت و در مورد لیگ ه��ا و بازی ها‬ ‫در م��واردی ک��ه دوطرف دس��ت ب��ه این عمل‬ ‫غیرورزشی می زنند به کار می رود‪.‬‬ ‫سال هاست که در جریان برگزاری بازی های لیگ‬ ‫ترکیه این ادعا به طور مرتب مطرح می شود که دو‬ ‫تیم دست به «تبانی» زده اند‪ .‬مطرح شدن زیاد این‬ ‫موضوع باعث شد تا شعبه «جرایم سازمان یافته»‬ ‫پلیس ترکیه نس��بت به ان حس��اس شده و طی‬ ‫عملیاتی پرده از یک شبکه «تبانی» کننده بردارد‪.‬‬ ‫در این پرونده به دریافت رشوه توسط یک مهاجم‬ ‫برای خودداری از گلزنی‪ ،‬ی��ک دروازه بان برای‬ ‫گل خ��وردن به ط��ور عم��دی و همچنی��ن‬ ‫درخواس��ت ی��ک باش��گاه از ی��ک داور ب��رای‬ ‫تبان��ی در یکی از ش��هراوردها اش��اره ش��ده و‬ ‫از باش��گاه های «ترابزون اس��پور»‪« ،‬اسکی شهیر‬ ‫اس��پور» و «سیواس اس��پور» و باش��گاه تراز اول‬ ‫لی��گ ترکیه و اروپ��ا یعنی «فنرباغچ��ه» نام برده‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫نیروه��ای پلی��س در مراحل عملیاتی توانس��تند‬ ‫یک��ی از جلس��ات‬ ‫این «تبان��ی» را که‬ ‫در ی��ک رس��توران‬ ‫برگ��زار ش��ده بود‪،‬‬ ‫ضبط کنن��د و صدا‬ ‫و تصوی��ر ان را به‬ ‫عن��وان یک س��ند‬ ‫غیرقاب��ل ان��کار‬ ‫در اختی��ار دادگاه‬ ‫قرار دهن��د‪ .‬در این‬ ‫مکالم��ه ک��ه بی��ن‬ ‫دو ط��رف صورت‬ ‫گرفت��ه‪ ،‬دو ط��رف‬ ‫معامله بر سر ارقام‬ ‫‪ 250‬و ‪ 300‬ه��زار‬ ‫دالر ب��ا اس��م رمز‬ ‫«گرم» ب��ه چانه زنی‬ ‫مشغول هس��تند و‬ ‫در نهای��ت تواف��ق‬ ‫می کنن��د ک��ه برای‬ ‫تغییر نتیج��ه بازی‬ ‫رقم ‪ 300‬هزار دالر‬ ‫دریافت کنند‪ .‬به این‬ ‫ترتیب نتیجه بازی به نف��ع تیم «فنرباغچه» تغییر‬ ‫پیدا کرد‪.‬‬ ‫در این پرونده قائم مقام باشگاه «ترابزون اسپور»‪،‬‬ ‫«ن��وزت ش��اکار»‪« ،‬س��رکان چاالک» و «س��ردار‬ ‫کول بیلگر» از بازیکنان مشهور باشگاه فنرباغچه‪،‬‬ ‫«امید کاران»‪ ،‬منیجر باشگاه «اسکی شهیر اسپور»‪،‬‬ ‫«بلن��دت اویگور»‪ ،‬س��رمربی تیم «اسکی ش��هیر‬ ‫اس��پور»‪« ،‬مجن��ون اودیاکم��از»‪ ،‬مدیر باش��گاه‬ ‫«س��یواس اس��پور»‪ ،‬به ع�لاوه تع��داد دیگری‪،‬‬ ‫مجموعا حدود ‪ 30‬متهم دس��تگیر شده فعلی این‬ ‫پرونده را تش��کیل می دهند‪ .‬ای��ن موضوع برای‬ ‫مردم و رس��انه های ترکیه بس��یار بااهمیت است‬ ‫چراکه تقریبا بیشتر مردم ترکیه را به نوعی شامل‬ ‫می ش��ود‪ .‬فوتبال در ترکیه ورزش محبوبی است‬ ‫و در کن��ار مس��ائلی مثل ه��واداری و طرفداری‬ ‫تیم ها‪ ،‬حجم عظیمی از نقل وانتقال مالی در کنار‬ ‫برگزاری مس��ابقات فوتبال انجام می شود‪ .‬عموم‬ ‫طرفداران فوتبال در ترکیه روی مسابقات فوتبال‬ ‫شرط بندی می کنند‪ .‬شرط بندی در ترکیه همچون‬ ‫سایر کش��ورهای اروپایی حجم زیادی از پول را‬ ‫جابه ج��ا می کند و این منبعی اس��ت که همیش��ه‬ ‫خالف��کاران را ب��ه س��وی خود جل��ب می کند‪.‬‬ ‫روزنامه «زمان» در گزارشی هشدارگونه از مردم‬ ‫خواس��ت تا از این به بعد با احتیاط بیش��تری به‬ ‫ش��رط بندی بپردازند‪ .‬همچنین اش��اره ش��د که‬ ‫با روش��ن ش��دن ابعاد پرونده «شیکه» مشخص‬ ‫ش��د که تحلیل های کارشناس��انی که خود را در‬ ‫زمینه ش��رط بندی خبره می خواندن��د تا چه حد‬ ‫بی پایه و اساس اس��ت‪ .‬سرشناس ترین متهم این‬ ‫پرونده اما «عزیز یلدریم» مدیر باشگاه فنرباغچه‬ ‫است‪.‬‬ ‫پس از ‪ 11‬س��اعت بازجویی در شعبه «مبارزه با‬ ‫جرایم س��ازمان یافته» اداره پلیس‪ ،‬بر اثر باال رفتن‬ ‫فش��ار و قند خون‪ ،‬ماموران مجبور شدند او را به‬ ‫بیمارستان انتقال دهند‪ .‬او که هرگز فکر نمی کرد‬ ‫دچ��ار چنین رس��وایی ش��ود و امپراتوری عظیم‬ ‫مال��ی و ورزش��ی‬ ‫خ��ود را بس��یار‬ ‫مقتدر می دانس��ت‪،‬‬ ‫براثر فش��ار عصبی‬ ‫ناشی از این پرونده‬ ‫مجب��ور ش��د ب��ار‬ ‫دیگر از زن��دان به‬ ‫بیمارس��تان انتق��ال‬ ‫یاب��د و بع��د از‬ ‫معاین��ات اولی��ه و‬ ‫چند ساعت بستری‬ ‫ش��دن‪ ،‬دوب��اره‬ ‫ب��ه اداره پلی��س‬ ‫بازگردان��ده ش��د‪.‬‬ ‫یلدری��م همچنی��ن‬ ‫در تمام بازجویی ها‬ ‫اتهام��ات را رد‬ ‫و اع�لام ک��رد از‬ ‫کارهای «ش��کیب‬ ‫مس��تور اوغل��و» ‬ ‫قائم مق��ام خ��ود‬ ‫بی اطالع ب��وده‪ .‬در‬ ‫حال��ی ک��ه وی در‬ ‫بیمارس��تان بس��تری بود‪ ،‬عده ای از هواداران این‬ ‫باشگاه در مقابل بیمارستان حضور یافته و با سر‬ ‫‪85‬‬ ‫دادن ش��عار به طرفداری از او پرداختند‪.‬مهمترین‬ ‫اتهام «یلدریم» این است که او به وسیله ارتباطش‬ ‫با «محمود اوزگنر» رئیس سابق فدراسیون فوتبال‬ ‫ترکیه و همینطور افراد نزدیک به وی در فدراسیون‬ ‫تالش کردند تا در نتایج ‪ 14‬بازی تغییر ایجاد کنند‬ ‫و ب��رای این تغییرات از نفوذ خود در فدراس��یون‬ ‫برای انتخابت و تطمیع داوران‪ ،‬مربیان و بازیکنان‬ ‫اس��تفاده کرده اند‪.‬بنا به گزارش روزنامه «حریت» ‪،‬‬ ‫یلدریم از طریق مس��ئول ورزشگاه های فدراسیون‬ ‫فوتبال ترکیه اعم��ال نفوذ کرده و همچنین وجوه‬ ‫«تبانی» را از طریق مس��ئول تاسیسات فدراسیون‬ ‫«تامر یلک��ووان» پرداخته یا ب��ا خواباندن پول در‬ ‫حس��اب های عمرانی فدراس��یون اق��دام به عمل‬ ‫پولشویی نموده است‪.‬‬ ‫پلیس در تحقیقات خود پی برده که انها کار تبانی‬ ‫را از طریق «مدیر برنامه های» فوتبالیست ها انجام‬ ‫می دادن��د و در این کار فوتبالیس��ت ها به صورت‬ ‫مس��تقیم با طرف ه��ا درارتباط نبودن��د‪ .‬در همین‬ ‫رابط��ه چند «مدیربرنامه» پ��راوازه در ترکیه مانند‬ ‫«دوان ارجان» و «مهمت ش��ن» دس��تگیر ش��دند‪.‬‬ ‫همچنی��ن بعد از ش��نود تلفن های انها مش��خص‬ ‫ش��د که ب��رای خب��ر دادن به بازیکن��ان جهت بد‬ ‫ی��ا خراب بازی کردن��د از رمز «ش��رکت کارمند‬ ‫استخدام می کند» اس��تفاده می کردند‪.‬دومین متهم‬ ‫پراوازه این پرونده «صدری ش��نر» رئیس باشگاه‬ ‫«ترابزون اس��پور» بود که روز دوشنبه هفته گذشته‬ ‫توسط پلیس دستگیر شد‪.‬‬ ‫از کم��پ تیم های فنرباغچه نیز خبر می رس��د که‬ ‫اوض��اع زیاد خوب نیس��ت‪ ،‬چرا ک��ه این روزها‬ ‫باش��گاه در فصل نق��ل و انتقاالت ق��رار گرفته و‬ ‫ترس از دست دادن بازیکنان و استوانه های اصلی‬ ‫تیم‪ ،‬مدیران باشگاه را دچار اضطراب کرده است‪.‬‬ ‫بازیکن��ان خارج��ی این تی��م به اعتق��اد روزنامه‬ ‫«تکوی��م» ب��ا این موض��وع به ص��ورت حرفه ای‬ ‫برخورد کرده اند‪ .‬تع��دادی از انها قصد خروج از‬ ‫تیم را دارند و س��ایرین هم منتظر هستند تا ببینند‬ ‫ش��رایط برای ماندن چگونه خواهد بود‪ .‬اما همین‬ ‫روزنامه در خبری نوش��ت‪« :‬پن��ج بازیکن اصلی‬ ‫ترک این تیم اعالم کردند که «در هر حال در کنار‬ ‫تیم خواهند ماند‪ ».‬امره بلوزاوغلو‪ ،‬ولکان گونول‪،‬‬ ‫ولکان دمیرل‪ ،‬مهمت توپاز و سمیر شن تورک پنج‬ ‫بازیکن اصلی و مهمی هس��تند که حاضر شدند در‬ ‫کنار تیم باقی بمانند‪.‬‬ ‫ای��ن درحالی اس��ت که ن��ام ام��ره بلوزاوغلو در‬ ‫لیست پلیس برای بررس��ی و بازجویی قرار دارد‬ ‫و در پرون��ده «ش��یکه» از او نی��ز نام برده ش��ده‬ ‫اس��ت‪.‬روز شنبه باش��گاه فنرباغچه با تشکیل یک‬ ‫کنفرانس خبری در رابطه با این موضوع اظهارنظر‬ ‫رسمی انجام داد‪.‬‬ ‫نیه��ات اوزدمیر جانش��ین رئیس باش��گاه بر این‬ ‫نکات تاکی��د کرد‪« :‬به دس��تگاه قضایی و عدالت‬ ‫ان اطمین��ان داریم‪ .‬م��ا منتظریم ت��ا تحقیقات به‬ ‫س��رانجام برس��د‪ ».‬او همچنی��ن گف��ت‪« :‬ش��کی‬ ‫نیس��ت که فدراس��یون فوتبال ترکی��ه رای نهایی‬ ‫و درس��ت خ��ودش را اع�لام خواهد ک��رد و ما‬ ‫ب��ه قضاوت ه��ای مغرضانه به دی��ده عبرت نگاه‬ ‫می کنیم‪».‬‬ ‫اوزدمی��ر همچنین در رابطه با هجدهمین قهرمانی‬ ‫اخیر این تیم در لیگ ترکیه و ش��بهات و اتهامات‬ ‫مط��رح ش��ده در رابطه با ای��ن قهرمان��ی گفت‪:‬‬ ‫«م��ا هجدهمی��ن قهرمان��ی را با ت�لاش و همت‬ ‫‪86‬‬ ‫بازیکنانمان به دست اوردیم‪».‬‬ ‫این پرونده از دید بس��یاری از یادداشت نویس��ان‬ ‫و ورزشی نویس��ان ترکی��ه نی��ز مهم خوانده ش��د‬ ‫و ه��ر ک��س ت�لاش ک��رد تا ب��ه جنب��ه ای از ان‬ ‫بپردازد‪.‬‬ ‫«هونجال اولوچ» ورزش��ی نویس مشهور روزنامه‬ ‫«صباح» طی یادداشتی نوشت‪ :‬درحالی که پرونده‬ ‫«ش��یکه» به یکباره در صدر اخبار رس��انه ها قرار‬ ‫گرفته و مثل یک بمب خبری فضا را تحت الشعاع‬ ‫ق��رار داده بای��د ب��ه ریاس��ت جدید فدراس��یون‬ ‫فوتبال ترکیه نیز نظر داش��ت‪ .‬ایا شما از علمکرد‬ ‫«ایدینالر» (رئیس فدراسیون فوتبال ترکیه) راضی‬ ‫هستید؟‬ ‫او ریاست خود را بس��یار بد اغاز کرد‪ .‬این اتفاق‬ ‫برای فوتبال ملی ما بس��یار خجالت اور است‪ .‬او‬ ‫کس��ی است که من به او بس��یار عالقه مند بودم و‬ ‫همیش��ه اعالم می کردم که دوس��ت دارم او را در‬ ‫سمت های ریاست فنرباغچه و فدراسیون ببینم اما‬ ‫باور کنی��د که هیچ تصور نمی ک��ردم او چنین بد‬ ‫ریاست خود را اغاز کند‪.‬‬ ‫در وضعیت فعلی مالیم ترین تحلیل این است که‬ ‫او پس از رس��یدن به این س��مت «بهت زده» شده‪.‬‬ ‫امی��دوارم که او ب��ه زودی از حالت «بهت زدگی»‬ ‫خ��ارج ش��ود‪ .‬ام��ا او در وضعی��ت «بهت زدگی»‬ ‫ناگهان با یک بمب در اغوش خودش مواجه شده‬ ‫که بسیار خطرناک است‪.‬‬ ‫نگران��ی از محرومیت ‪ 5‬س��اله برای فوتبال‬ ‫ترکیه‬ ‫رئی��س فدراس��یون فوتب��ال ترکیه تایی��د کرد که‬ ‫نام��ه ای از طرف «یوفا» دریافت ک��رده که در ان‬ ‫تاکید ش��ده در صورت اثب��ات «تبانی» می باید ان‬ ‫تیم ها به ش��دیدترین وجهی تنبیه ش��وند‪ .‬در غیر‬ ‫این صورت طبق قوانین «یوفا» تیم ملی و تیم های‬ ‫باش��گاهی ترکیه از یک تا ‪ 5‬سال مشمول تحریم‬ ‫خواهند شد‪.‬‬ ‫مهمت عل��ی ایدینالر‪ ،‬رئیس فدراس��یون فوتبال‬ ‫ترکی��ه از رس��یدن ای��ن نام��ه اظه��ار تعجب و‬ ‫ش��گفتی کرد‪ .‬او اعالم ک��رد‪« :‬در نامه فوق تاکید‬ ‫ش��ده تا هرچه سریعتر نس��بت به جریمه تیم های‬ ‫تبانی کننده اقدام کنند‪ .‬همچنین یوفا اش��اره داشته‬ ‫اگر جریمه های تعیین ش��ده از س��وی فدراسیون‬ ‫فوتبال ترکیه را مناسب تشخیص ندهد راسا اقدام‬ ‫خواهد ک��رد و تیم ملی و س��ایر تیم ها را از یک‬ ‫تا پنج س��ال جریمه خواهد کرد‪».‬این نامه پس از‬ ‫ان منتش��ر شد که ایدینالر‪ ،‬هفته گذشته در اولین‬ ‫واکنش در مصاحبه با رس��انه ها گفته بود‪« :‬ممکن‬ ‫اس��ت تحقیقات زم��ان زیادی به ط��ول بینجامد‪.‬‬ ‫حجم اتهام��ات زیاد اس��ت و دادگاه می باید انها‬ ‫را به طور دقیق بررس��ی کن��د‪ .‬در صورت اثبات‬ ‫هرگونه ج��رم فردی‪ ،‬افراد خاط��ی به حبس های‬ ‫طویل المدت محکوم خواهند شد‪».‬‬ ‫فدراس��یون فوتبال ترکیه روز سه شنبه گذشته پس‬ ‫از چند روز بحث و بررس��ی درب��اره وقایع اخیر‬ ‫تصمی��م گرفت فعال تغیی��ری در برنامه های لیگ‬ ‫که از ماه اینده اغاز خواهد ش��د‪ ،‬ندهد‪ .‬همچنین‬ ‫بازی های جام حذفی در اخر ماه میالدی جاری با‬ ‫مسابقه تیم های بشیکتاش و فنرباغچه اغاز خواهد‬ ‫ش��د‪ .‬ایدینالر در این کنفرانس خبری اعالم کرد‬ ‫فعال قرار نیس��ت ت��ا فنرباغچه به لی��گ پایین تر‬ ‫س��قوط کند و برنام��ه حضور این تی��م در «لیگ‬ ‫قهرمانان اروپا» همچنان پابرجاست‪g .‬‬ ‫یادداشت‬ ‫دکه های کتاب‬ ‫بستری اماده‬ ‫سجاد محقق‬ ‫کت��اب موضوعی اس��ت که در ای��ن صفحه کم به‬ ‫ان پرداخته نش��ده اس��ت‪ .‬تیراژ کتاب‪ ،‬قیمت کتاب‪،‬‬ ‫کتاب ه��ای الکترونیکی و صوت��ی‪ ،‬طرح کتاب مترو‬ ‫و اتوب��وس و‪ ...‬همه از موضوعاتی هس��تند که بنا به‬ ‫احس��اس نیاز در مورد انها مطلبی نوشته شد و مورد‬ ‫بررس��ی قرار گرفتند‪ .‬اما موضوع��ی که تا به حال به‬ ‫ان نپرداخته ایم و در کل زیاد به ان توجهی نمی شود‪،‬‬ ‫بحث توزیع و پخش کتاب است‪ .‬ما تیراژ کتاب های‬ ‫چاپی در ایران را نس��بت به خیلی از کشورها بیشتر‬ ‫دانس��تیم‪ ،‬قیمت کت��اب را هم در مقایس��ه با قیمت‬ ‫جهانی مناس��ب ارزیابی کردیم‪ ،‬اما بدون ش��ک باید‬ ‫پذیرفت که ضعف و پاشنه اش��یل کشور ما در بخش‬ ‫کتاب توزیع و پخش است‪.‬‬ ‫توزی��ع و پخش ک��ه اخرین زنجی��ر از زنجیره بلند‬ ‫اماده س��ازی کتاب و رس��اندن ان به دست مخاطب‬ ‫است‪ ،‬به اندازه ای اهمیت دارد که ناکارامدی در این‬ ‫بخش می تواند به گسسته شدن این زنجیر منجر شود‪.‬‬ ‫انتخاب موضوعی خوب توس��ط نویسنده ای توانا به‬ ‫هم��راه چ��اپ مناس��ب و زیبای یک کت��اب و درج‬ ‫قیمت مناس��ب روی جلد همگی الزم هستند اما اگر‬ ‫کتاب های ما پخش و توزیع مناس��بی نداشته باشند‪،‬‬ ‫ش��روط کافی نیس��تند و در روندکاری ما اخالل به‬ ‫وجود می اید‪ .‬تمام تالش ما برای اماده س��ازی کتاب‬ ‫از این جهت اس��ت ک��ه بتوانیم مخاطب عام خود را‬ ‫اقن��اع و راضی کنیم‪ .‬حال چه طور ممکن اس��ت که‬ ‫اگر کتاب به دس��ت مخاطب نرسد یا به طور مناسب‬ ‫در اختی��ار مخاطب هدف قرار نگی��رد ادعا کنیم که‬ ‫موف��ق عمل کرده ای��م و می کنیم‪ .‬کتابفروش��ی بدون‬ ‫ش��ک کمترین اسمی اس��ت که ما در تمام کوچه ها‬ ‫گپ و گفت‬ ‫مصطفی محدث خراسانی‪:‬‬ ‫طرحی خوب اما بدون سود‬ ‫طاهرهابراهیمی‬ ‫حث دکه های کتاب که در یادداشت‬ ‫این هفته به ان پرداخته شد‪ ،‬بحث جالبی‬ ‫است‪ .‬اتفاقی که ممکن است در صورت‬ ‫بررسی های الزم و شناخت خوب و مناسب‬ ‫و رفع کمبودهای ان و حتی هدف گذاری‬ ‫مناسب روند رو به جلو و خوبی برای ترویج‬ ‫کتاب خوانی فراهم کند‪ .‬نیاز به این طرح یا‬ ‫کلیت طرح و اینکه می تواند موفق باشد یا‬ ‫نه را فقط افراد با سابقه در حوزه مطبوعات‬ ‫و کتاب می توانند پیش بینی کنند‪ .‬این هفته‬ ‫گفت وگویی با جناب اقای مصطفی محدثی‬ ‫خراسانیداشتیم‪.‬‬ ‫و محله های ش��هر و کش��ور خودمان با ان برخورد‬ ‫می کنی��م‪ .‬بس��یار کمتر از رس��توران ها‪ ،‬باش��گاه ها‪،‬‬ ‫س��وپرمارکت ها و حتی مغازه های کارهای خدماتی‬ ‫مثل تعمیراتی ها و کرای��ه ظروف برای میهمانی ها‪....‬‬ ‫کتابفروش��ی های ما محدود به چند ناحیه هس��تند و‬ ‫ب��ه عبارتی دیگر بورس کت��اب در خیابان انقالب و‬ ‫کریمخان است‪ .‬نباید به سرعت قضاوت کنیم و باید‬ ‫حق دهیم کس��ی که به سمت افتتاح یک کتابفروشی‬ ‫می رود تنها به دلیل عشق و عالقه خودش است‪.‬‬ ‫اداره یک کتابفروشی در هر صورت که حساب کنیم‬ ‫سود بس��یار کمتری از هر مغازه و فروشگاه دیگری‬ ‫عای��د گردانندگان ان می کند‪ .‬در واقع بدیهی اس��ت‬ ‫اگر کتابفروش��ی ها مغازه خود را به یک سوپرمارکت‬ ‫هم اجاره دهند و در خانه خود بنش��ینند س��ودی که‬ ‫از اجاره بهای ان به دس��ت می اورند بس��یار بیشتر از‬ ‫کارکردن و اداره کردن یک کتابفروش��ی اس��ت‪ .‬باید‬ ‫بدانیم کس��ی که کتابفروش��ی دارد‪ ،‬چشم خود را به‬ ‫روی مال اندوزی بسته است یا حداقل طمعی به مال‬ ‫دنیا ندارد‪.‬‬ ‫کتابفروش��ی هم مثل معلمی یک کار عاش��قانه است‬ ‫و معم��وال اکثریت انها با عالقه ب��ه کار خود در ان‬ ‫دوام اورده ان��د‪ .‬ب��ا این حال باید دانس��ت که اعمال‬ ‫فش��ار به هر نح��و بر کتابفروش��ان اع��م از افزایش‬ ‫مالی��ات‪ ،‬هزینه ه��ای ج��اری و‪ ...‬می توان��د ترغیب‬ ‫کتابفروش به تغییر کاربری از فروش��گاه خود باشد‪.‬‬ ‫چن��دی پیش یکی از کتابفروش��ان خیابان کریمخان‬ ‫گفت فروش��گاهم را یک��ی از بانک ها زیرنظر گرفته‬ ‫و پیشنهاد سی میلیون اجاره ماهیانه به من داده است‪.‬‬ ‫او البته گفت می دانم قیمت پیشنهادی انها پایین تر از‬ ‫حدمعمول بانک هاست‪ ،‬اما من قبول نکردم‪ .‬گفت در‬ ‫حداکثر فروشی که من دارم ماهی یک میلیون تا یک‬ ‫ملیون ونیم برایم باقی می ماند و اگر فروش��گاهم را‬ ‫به بانک واگذار نکردم فقط به دلیل عش��قم به کتاب‬ ‫است‪.‬‬ ‫گرچه با اطالعاتی که هر روز می ش��نویم صحت این‬ ‫ادعا برای ما محرز اس��ت اما اگر درس��ت هم نباشد‬ ‫می دانی��م که اجاره یک مغ��ازه معمولی در کریمخان‬ ‫الاق��ل ماه��ی پنج میلیون ب��رای صاحب فروش��گاه‬ ‫سوداوری مالی دارد‪ .‬باید اگاه باشیم که کتابفروشان‬ ‫باید به نوعی از حمایت برخوردار شوند تا الاقل این‬ ‫عده کمی که این ش��غل را برای خود برگزیده اند از‬ ‫گذشته خود اعالم برائت نکنند‪.‬‬ ‫اما نکته دیگری که باید به ان توجه داشت این است‬ ‫که افزایش تعداد کتابفروش��ی ها با ش��رایطی که ذکر‬ ‫ش��د قطعا روند رو به رش��د مناسبی نخواهد داشت‪.‬‬ ‫ما باید به فکر راهکارهایی باش��یم که بتوانیم ش��بکه‬ ‫پخ��ش و توزیع کتاب را گس��ترش دهیم‪ .‬طرح دکه‬ ‫کتاب یکی از این موارد است‪ .‬همان طور که دکه های‬ ‫روزنامه فروشی به دلیل پراکنش مناسب در همه جای‬ ‫ش��هر و کشور تا حد زیادی به دیده شدن روزنامه ها‬ ‫ب��رای مخاطبان عام کمک می کنند‪ ،‬ایجاد و تاس��یس‬ ‫دکه های کتاب در هر محله هم می تواند همین کار را‬ ‫برای کتاب انجام دهد‪.‬‬ ‫به طور حتم دکه ها به دلیل هزینه های کمتر نگهداری‬ ‫و امور جاری س��ود بیش��تر ی��ا الاقل س��رمایه اولیه‬ ‫کمت��ری نیاز دارند و به همی��ن دلیل میزان متقاضیان‬ ‫انها احتماال زیاد خواهد بود‪.‬‬ ‫از طرف دیگر‪ ،‬هم��گان می دانند که یکی از بهترین‬ ‫روش های تبلیغ در معرض دید قرار گرفتن است و‬ ‫دکه ه��ای کتاب به خوبی می توانند این کار را انجام‬ ‫به نظر شما طرح دکه های کتاب در صورت‬ ‫اجرا می تواند موفق باش��د؟ ش��ما با اجرای‬ ‫چنین طرحی موافق هستید؟‬ ‫‪l‬اصوال من با هر اقدامی که موجب ارتباط مخاطبان‬ ‫با کتاب ش��ود‪ ،‬موافق هستم‪ .‬این طرح هم می تواند به‬ ‫این امر کمک شایانی کند اما واقعیت این است که من‬ ‫به س��وددهی این طرح برای دکه داران خوشبین نیستم‬ ‫و فکر می کنم هنوز فض��ای الزم برای این کار فراهم‬ ‫نشده است‪.‬‬ ‫با این حس��اب فک��ر می کنید الزم اس��ت‬ ‫نهاده��ای مرتبط از این ط��رح یا طرح های‬ ‫مشابه حمایت کنند؟‬ ‫‪l‬اتفاق��ا همین نگاه مدنظ��ر من بود‪ .‬به نظر من اگر‬ ‫بخواهیم این طرح متقاضی داشته باشد باید با دادن‬ ‫یاران��ه و حمایت از متقاضیان انها را ترغیب به این‬ ‫کار کنی��م تا توجی��ه اقتصادی نیز برای انها داش��ته‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫من فکر می کنم فروش صرفا کتاب در دکه ها از لحاظ‬ ‫اقتصادی هزینه های یک فرد را پاسخگو نیست و باید‬ ‫کتاب در کنار اقالم دیگر عرضه شود‪.‬‬ ‫نظرتان در مورد انتش��اراتی ها چیست؟ انها‬ ‫می توانن��د خودش��ان اقدام به ایج��اد دکه‬ ‫کنن��د و در مناطق مختلف ش��هر به فروش‬ ‫کتاب های خود بپردازند؟ در واقع به صورت‬ ‫یک کتاب فروشی کوچک؟‬ ‫‪l‬بله‪ .‬این کار بس��یار خوب است چراکه هم تبلیغی‬ ‫برای انتش��اراتی اس��ت که تابلو دارد و مکان ثابت و‬ ‫قطعا اگر کتاب ها در معرض دید باش��ند فروش باالتر‬ ‫می رود و برای انتشاراتی ها سوداوری دارد‪ .‬از نظر من‬ ‫دیده شدن خیلی تاثیر دارد و مهم است‪.‬‬ ‫دیده ش��دن باعث می ش��ود غفلت زدای��ی و حافظه‬ ‫ما غبارزدایی ش��ود و کتاب مرتبا ب��رای ما یاداوری‬ ‫می ش��ود‪ .‬حتی اگر س��ود اقتصادی و نفع مادی هم‬ ‫نداش��ته باش��د باید از این کار حمایت شود تا نتیجه‬ ‫این کار را ببینیم‪ .‬در نظر بگیرید که یک فرد از صبح‬ ‫تا ش��ب الاق��ل ده کتاب را ببین��د و ان را در حافظه ‬ ‫تصویری خود ثبت نماید‪ .‬چه خواهد شد‪ .‬به نظر من‬ ‫حتی اگر کتاب خریده هم نش��ود دیده ش��دن مجدد‬ ‫و مکرر ان بس��یار الزم است و نهایتا منتج به کشیده‬ ‫شدن و جذب مخاطبان به ان می شود‪g .‬‬ ‫دهند‪ .‬بارها شاهد این بوده ایم که رهگذران با دیدن‬ ‫کتابفروش��ان دوره گرد بدون برنامه قبلی برای خرید‬ ‫کتاب به سمت انها می روند و احتماال کتابی را تهیه‬ ‫می کنند‪ .‬این بدین معناس��ت که در معرض دید قرار‬ ‫گرفت��ن به خصوص به صورت مس��تمر می تواند تا‬ ‫حد زیادی میزان ارتباط مخاطبان با کتابفروش��ان را‬ ‫افزایش دهد‪ .‬البته بدیهی اس��ت که نهادهای مرتبط‬ ‫مثل وزارت ارش��اد و معاونت کتاب این وزارتخانه‬ ‫بای��د بر تیم پخ��ش و توزیع کتاب نظارت داش��ته‬ ‫باشند‪.‬‬ ‫اگر طرح دکه های کتاب ب��ه وقوع بپیوندد همان قدر‬ ‫که به اصل اجرای طرح توجه می ش��ود باید به اصل‬ ‫نظارت بر ان هم توجه شود‪ ،‬چراکه هدف از اجرای‬ ‫طرح های اینچنینی باال ب��ردن میزان کمیت و کیفیت‬ ‫کتابخوانی اس��ت‪ .‬کمیت با اج��رای چنین طرحی تا‬ ‫حد زیادی نتیجه می دهد اما کیفیت کتابخوانی منوط‬ ‫به انتخاب کتب مناسب برای دکه های کتاب است تا‬ ‫خدای ناکرده شاهد این نباشیم که دکه های کتاب هم‬ ‫از کتاب هایی مثل فال چینی و فال نخود و عش��ق در‬ ‫یک دقیقه و‪ ...‬لبریز شوند‪g .‬‬ ‫‪87‬‬ 88 ‫راه اهن جمهوری اسالمی ایران‬ ‫شرکت قطارهای مسافری رجاء‬ ‫اطالعات مربوط به حمل خودرو با قطار‬ ‫حمل خودرو با قطار‬ ‫شرکت قطارهای مسافری رجاء در راستای ایجاد جذابیت بیشتر در حمل و نقل ریلی مسافری اقدام به خرید و افزودن واگن های خودروبر دوطبقه با قابلیت‬ ‫اتصال به قطارهای مسافری کرده تا امکان انتقال و استفاده خودرو برای مسافرانی که به خود رو خود در مقصد نیاز دارند‪ ،‬فراهم شود‪ .‬این واگنها در کلیه‬ ‫محورهای راه اهن ( به غیر از محور شمال) قابل سیر و بهره برداری است و با ظرفیت ‪ 10‬الی ‪ 12‬خودرو ( با توجه به ابعاد خودرو ) در حال حاضر در مسیر تهران‬ ‫به مش��هد‪ ،‬بندرعباس‪ ،‬کرمان‪ ،‬اهواز‪ ،‬تبریز همچنین اصفهان به بندرعباس و مشهد‪ -‬بندرعباس و بالعکس راه اندازی شده است‪ .‬مسافران محترم می‬ ‫توانند بلیت این واگن ها را با روشی مشابه پیش فروش بلیت قطارهای مسافری از طریق شبکه رایانه ای فروش بلیت تهیه نمایند‪.‬‬ ‫بهای بلیت حمل خودرو با واگن ویژه یکسره از تهران به مشهد‪ ،‬کرمان‪ ،‬اهواز‪ ،‬تبریز و همچنین اصفهان به بندرعباس یا بالعکس ‪450‬هزار ریال و ازتهران‬ ‫به بندرعباس یا بالعکس ‪ 800‬هزار ریال و مش��هد به بندرعباس نیز ‪ 800‬هزار ریال می باشد‪ .‬فراموش نکنید خودرو باید حداقل سه ساعت قبل از حرکت‬ ‫قطار برای حمل به انبار توشه ی ایستگاه مبدا تحویل شود‪( .‬بهای بلیت برگشت معادل بهای بلیت رفت می باشد)‬ ‫یاداوری های مهم حمل خودرو‬ ‫‪ - 1‬پذیرش خودرو برای اعزام از مبدا حرکت از ‪ 8‬صبح تا حداکثر ‪ 3‬ساعت مانده به حرکت قطار می باشد‪.‬‬ ‫‪ -2‬هنگام تهیه ی بلیت برای مس��یرهای بلند(مانند مشهد‪ -‬اهواز) پیش بینی زمانی الزم برای تاخیرهای احتمالی‪ ،‬تخلیه ی واگن و بارگیری مجدد ان در‬ ‫ایستگاه واسط (تهران) و رعایت بند ‪ 1‬صورت گیرد‪.‬‬ ‫‪ -3‬خودرو هنگام تحویل به انبار باید دارای موجودی بنزین مطابق با حداکثر یک چهارم ظرفیت باک خودرو باشد‪.‬‬ ‫‪ -4‬برای رعایت ایمنی خودروها‪ ،‬سر باتری در مبدا جدا و در مقصد مجدد ًا نصب می شود‪.‬‬ ‫‪ -5‬امکان حمل خودرو با ارتفاع بیش از ‪ 158‬سانتی متر وجود ندارد‪ .‬همچنین این محدودیت شامل خودروهایی مانند پاترول‪ ،‬پاجیرو‪ ،‬جیپ و ‪ ...‬می باشد‪.‬‬ ‫‪ -6‬وجود هر گونه وسائل و بار اضافی در داخل خودرو به مثابه بار توشه تلقی و برابر مقررات اقدام خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ -7‬برای رفع مشکالت در مقصد‪ ،‬قبل از بارگیری کلیه ی نواقص یا اسیب دیدگی قبلی خودرو و کسری لوازم به مسووالن اعزام اظهار شود‪.‬‬ ‫‪ -8‬به محض اطالع از ورود خودرو به مقصد نسبت به ترخیص و تحویل خودرو با در دست داشتن مدارک مثبته (کارت ماشین ‪ ،‬کارت شناسایی معتبر)‬ ‫اقدام در غیر این صورت بعد از ‪ 24‬س��اعت اولی��ه تا ‪ 6‬روز ‪،‬روزانه ‪15000‬ریال و از روز هفتم به بعد روزانه ‪30000‬ری��ال بابت حق توقف و هزینه انبارداری‬ ‫محاسبه و دریافت خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ -9‬برای تحویل خودرو کارت شناسایی یا شناسنامه خودرو معتبر و منطبق با مندرجات در بلیت ضرورت دارد وخودرو به کسی تحویل خواهد شد که بلیت‬ ‫حمل خودرو به نام او صادر شده است‪ .‬و از تحویل خودرو به افراد غیر و بدون مدارک مثبته خودداری خواهد شد ‪.‬‬ ‫‪ -10‬در صورت تاخیر در تحویل خودرو در مقصد تا ‪ 24‬س��اعت تاخیر در تحویل خودرو ‪50‬درصد کرایه برگشت داده می شود و در صورت عدم تحویل خودرو‬ ‫در مقصد ‪100‬درصد کرایه برگشت داده می شود‪.‬‬ ‫‪ -10‬برای دریافت خس��ارت تاخیر متقاضیان محترم می توانند با به همراه داش��تن اصل الشه بلیت و کارت شناسایی معتبر با مراجعه به اژانس های‬ ‫سراسر کشور نسبت به دریافت خسارت اقدام کنند‪.‬‬ ‫‪ -11‬درصورت مفقود شدن بلیت حمل خودرو طبق مقررات بلیت المثنی صادر می شود‪.‬‬ ‫‪ -12‬اطالعات مورد نیاز حمل خودرو با قطار اعم از‪ :‬تاریخ و س��اعت حرکت ‪ ،‬ش��ماره قطار ‪ ،‬زمان و شرایط تحویل خودرو و‪ ...‬جهت اطالع انها برروی برگه‬ ‫بلیت حمل خودرو درج می شود‪.‬‬ ‫پیامک‪3000139 :‬‬ ‫ارتباط با مشتری‪139 :‬‬ ‫‪www. raja. ir‬‬ ‫در خصوص‬ ‫سفر با قطار‬ ‫صفحه ‪ 29‬را‬ ‫نیز بخوانید‬