ماهنامه مثلث شماره 96

‫گفت و گو با مهدی کوچک زاده‬ ‫هفته نامه خبری‪،‬تحلیلی‪ /‬سال سوم‪ /‬شماره نود و ششم ‪ 10/‬مهرماه ‪ 92/ /1390‬صفحه‪1500/‬تومان‬ ‫اگر ‪ 7+8‬با هاشمی نسبت دارد‬ ‫جبهه پایداری هم‬ ‫با احمدی نژاد نسبت دارد‬ ‫پس لرزههای اختالس‬ ‫برکناری‪ ،‬استعفا و استیضاح‬ ‫عبورازطبقهمتوسط‬ ‫کمپرادور‬ ‫پرونده علوم سیاسی‬ ‫‪ISSN: 2008-5281‬‬ ‫‪MOSALASNEWS.IR‬‬ ‫ایاتقسیم بندیطبقاتی‬ ‫برای جامعه ایرانی کاربرد دارد؟‬ ‫طبقه متوسط دیندار چه ویژگی هایی دارد ؟‬ ‫تو گویی هایی از‪ :‬احمد نقیب زاده‬ ‫همراه با اثار و گف ‬ ‫ابراهیم فیاض ‪ ،‬صادق زیباکالم‪ ،‬صادق کوشکی‬ ‫حسین سلیمی‪ ،‬احمد موثقی‪ ،‬محسن مهاجرنیا ‪ ،‬سلمان صفوی‬ ‫حسینمسعودنیا‪،‬فتح اهللحسینی‪،‬محمدبهرامیوغفورشیخی‬ ‫تا ‪4‬سال‬ ‫دیگر می مانم‬ ‫گفت وگوی مثلث با مرد موفق کشتی ایران‬ ‫نقشه امریکایی‪ ،‬اجرای‬ ‫طالبانی‬ ‫چه گروهی ربانی را به شهادت رساند‬ ‫تحلیلحسنینهیکل‬ ‫از تحوالت‬ ‫منطقه و خیزش های‬ ‫خاورمیانه‬ ‫یک امتیاز به نفع ایران‬ ‫پرونده ای درباره سفر‬ ‫رئیس جمهور به نیویورک‬ ‫‪18 - 39‬‬ ‫راه امام‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫چالش های یک طبقه‬ ‫ضرورت اتصال به قدرت ملت‬ ‫دوس��ت های ما هم متوجه نیس��تند! انها هم‪« .‬سعدی از دست‬ ‫دوستانفریاد!»دوستانمانهمملتفتنیستندکهنبایداینقدرترااز‬ ‫هللمعالجَ ماعه‪.‬می‏توانیدانکار‬ ‫دستبدهند‪.‬اینیکقدرتالهیاستیدُا ‏ِ‬ ‫کنیداینراکهاقایطالقانیفوتشدهاست؟می‏توانیدانکارکنیدکه‬ ‫دردنبالفوتش‪،‬یکانفجارحاصلشدهاست؟می‏توانیدانکارکنیدکه‬ ‫اینانفجارازخودمتنملتپیداشدهاستبدوناینکهمنوتواوراتبلیغ‬ ‫کنیم؟ می‏توانید انکار کنید که متن ملت فریاد می‏زند که «ای نایب‬ ‫پیغمبر ما جای تو خالی»؟ کجا چنین انکار می‏کنید؟ قدرت ملت را‬ ‫می‏توانیدانکارکنید؟اینقدرتملتاست‪،‬متصلبشویدبهاینقدرت‪.‬‬ ‫ایقطره‏ها!بهدریامتصلبشویدتامحفوظباشید؛واالمستهلکوازبین‬ ‫می‏روید‪.‬ای افکارکوتاه!بیداربشوید‪،‬خودتانرامتصلکنیدبهایندریا؛‬ ‫دریایاُلوهیت‪،‬دریاینبوت؛دریایقرانکریم‪.‬ازاینغربزدگی هابیرون‬ ‫بیایید!اقاشماپنجاهوچندسالاستاینغربزدگی هاهمهمصیبت هارا‬ ‫بهشماواردکرده؛بهخودبیایید!یکقدریبهاسالمفکرکنید‪.‬نشکنید‬ ‫اینسدبزرگیکهقدرت هایبزرگراشکست؛نمی‏توانیدهمبشکنید‪.‬‬ ‫عرض خود می‏بری و چه می‏کنی؟!نمی‏توانید بش��کنید‪.‬هر چههم‬ ‫بخواهیدنمی‏شود‪.‬اقا!ملتعالقهبهخدادارد‪.‬باانهاییکهخداراانکار‬ ‫دارند‪،‬ملتمامعارضاس��ت‪.‬ملت‪،‬عالقهبهروحانیتدارد؛نایبامام‬ ‫می‏دانداینهارا؛نایبپیغمبرمی‏دانداینهارا‪.‬برایطالقانی‪«:‬اینایب‬ ‫پیغمبرما»علتراخودشنقلمی‏کند‪.‬اینکهمنتوسرممی‏زنمبرای‬ ‫ایناستکهنایبپیغمبررفتهاست؛نهبرایایناستکهیکدموکرات‬ ‫رفتهاست!نهبرایایناستکهیکروشنفکررفتهاست؛برایاینکهنایب‬ ‫پیغمبررفته‪.‬شمامطالعهدرحالملتبکنید‪،‬ننشینیدتوخانه‏هایتان‬ ‫وپیشخودتانانگیزهفکریوهرچههممی‏توانیدبر خالفانچیزی‬ ‫که مسیر ملت است‪ ،‬هی بنویسید‪ ،‬بنویسند هم فایده‏ای ندارد‪ ،‬لکن‬ ‫چرامتصلنمی‏شویدبهاینملت؟چراانیکههستنمی‏گویید؟هی‬ ‫«اخوندمرتجع»‪،‬اخوندمرتجعهمیناستکهبهشماتزریقکرده‏اند‪.‬‬ ‫دشمناناسالم‪،‬اخوندهارامرتجعمعرفیکرده‏اند‬ ‫دشمن هایاس�لامتزریقبهشماکرده‏اند«اخوندمرتجع»را‪،‬تا‬ ‫شماراازاخوندجداکنند‪.‬همینقلم هاییکهاخوندرامرتجعمی‏داند‬ ‫ومی‏نویسدیاادراکنداردومطالعهدرحالاخوندنکردهاستیاغرض‬ ‫داردوقلماواجیراست؛اجرتمی‏گیردومی‏نویسد‪.‬اینعراقرااخوند‬ ‫نجاتدادازانگلستان‪،‬ازتویحلقومانگلستان‪،‬اخوندبیروناورد‪،‬امیرزا‬ ‫هلل علیه ـ از توی حلقوم انگلستان بیرون‬ ‫محمدتقی شیرازی ـ سالم ا ‏‬ ‫کشید؛ اخوند مرتجع اس��ت یا تو؟ ان نصف سطر میرزای شیرازی ـ‬ ‫هللعلیهـمملکتماراازتوحلقومخارجی هابیرونکشید‪«:‬الیوم‬ ‫رضوانا ‏‬ ‫استعمالدخانیاتحراماست‪،‬معارضهباامامزماناست»‪.‬اینیککلمه‪،‬‬ ‫یکملتراوادارکردکهمخالفتکند‪.‬چرااینقدرترامی‏شکنید؟اخر‬ ‫ادم باشید! این اخوند بود که در عراق به جبهه رفت و به جنگ رفت و‬ ‫هلل علیه ـ مرحوم‬ ‫اسیر شد‪ .‬همین مرحوم اقای خوانساری ـ رضوان ا ‏‬ ‫اقایاسیدمحمدتقیخوانسارییکیازاشخاصیاستکهدرجبهه‬ ‫رفتوجنگکردواسیرشد؛مدت هاهماسیربود‪.‬‬ ‫هدفدشمن‪،‬شکستقدرتروحانیت‬ ‫این قدرت را نش��کنید‪ ،‬صالح نیست‪ ،‬صالح ملت نیست؛ صالح‬ ‫کشورنیس��تکهیکقدرتیکهدرمقابلقدرت هایبزرگمشتش‬ ‫را گِره می‏کند و انها را از صحنه بیرون می‏کند حاال اجر او را تحویلش‬ ‫بدهیدویکهمچوقدرتیرابشکنید‪.‬ایندژبزرگاسالموایندژبزرگ‬ ‫روحانیت هر دوی ان‪ ،‬مورد نفرت اجانب اس��ت‪ .‬هم با اسالم‪ ،‬دشمن‬ ‫هستند‪ ،‬برای اینکه از اسالم بدی دیده‏اند‪ ،‬اسالم نمی‏گذارد که اینها‬ ‫مخازنماراازبینببرند‪.‬وهمروحانیترامعارضخودشانمی‏دانند‪،‬و‬ ‫اینرامی‏خواهندبشکنند‪.‬رضاخانکهامدتمامنظرشبهاینبودکه‬ ‫این قدرت اخوند را بشکند‪ .‬تمام نظرش این بود‪ ،‬لکن مامور بود‪ ،‬لکن‬ ‫مامور معذور‪ ،‬نه‪ .‬ماموری بود که معذور هم نبود‪ .‬تمام قوایش را صرف‬ ‫اینکردکهاینلباسراازتناینهابیرونبیاورد‪.‬‬ ‫غربی ها عادت دارند تحوالت در جامعه شان‬ ‫را ب��ه طبق��ه ای متمای��ز و ممت��از مرتب��ط‬ ‫س��ازند‪ ،‬این طبقه همه بار سنگین اصالحات‬ ‫سیاس��ی‪ ،‬اقتص��ادی و اجتماع��ی را به دوش‬ ‫می کش��د‪ .‬اما داستان این طبقه و به طور کلی‬ ‫طبقه س��ازی در جامعه ای��ران ماهیتی کامال‬ ‫متفاوت با غرب دارد‪ .‬اگر طبقه متوس��ط در‬ ‫غ��رب همه چیز را دگرگ��ون و جامعه را به‬ ‫سمت سکوالریسم هدایت کرد در این طرف‬ ‫عالم طبقه متوسط مسلمانی شکل گرفت که‬ ‫دغدغه دین داشت و در اضطراب تثبیت اولین‬ ‫حکومت دینی در جهان بود‪.‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫‪8 - 17‬‬ ‫اشک های ‪ 50‬سالگی‬ ‫ابرهیم حاتمی کیا هفته گذشته ‪ 50‬ساله شد ‪ .‬این روزها که خیلی ها‬ ‫در انتظار اکران فیلم جدید او یعنی گزارش یک جش��ن هستند او با‬ ‫حضور در برنامه پارک ملت درد دل هایی از جنس همان حاتمی کیای‬ ‫همیش��گی را با مردم داشت‪ .‬او گفت که چرا دیگر فیلم جنگی نمی‬ ‫سازد و البته خاطراتی هم از سال های جنگ و از این که چرا به فیلم‬ ‫سازی روی اورده است مطرح کرد‪.‬‬ ‫بین الملل‬ ‫‪54 - 63‬‬ ‫هفتمینحضور‬ ‫حضور احمدی نژاد در اجالس س��الیانه سازمان ملل هفت ساله شد‪.‬‬ ‫این حضور هم جنجال برانگیز بود و هم فرصتی شد برای رئیس دولت‬ ‫جهت تبیین و تفسیر دیپلماس��ی تهاجمی و جدید جمهوری اسالمی‬ ‫ایران‪ .‬احمدی نژاد با حضور هرس��اله در مجمع عمومی نش��ان داد که‬ ‫دیپلماس��ی ایران در حال فاصله گرفتن از سیاس��ت های خارجی در‬ ‫دهه های ‪ 70‬و ‪ 80‬شمس��ی است‪ .‬به عبارتی بهتر نطق های احمدی نژاد‬ ‫تاریخ دیپلماسی جمهوری اس�لامی ایران را به گونه ای دیگر روایت‬ ‫می کند‪.‬‬ ‫‪40 - 45‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫پس لرزه های اختالس‬ ‫اختالس بزرگ همچنان خبرس��از است‪ .‬هفته گذشته پیامدهای این‬ ‫پرونده گریبانگیر مدیران بانکی شد و مدیران عامل بانک صادرات‬ ‫و بانک ملی گرفتار عزل و استعفا شدند‪ .‬اینها همه در حالی بود که‬ ‫نمایندگان مجلس به دنبال طرح استیضاح وزیر اقتصاد هستند و پایان‬ ‫دادن به مسئولیت مدیران بانکی‪ ،‬تالش برای قانع کردن مجلس برای‬ ‫صرف نظر از این اقدام است‪ .‬این هفته‪ ،‬هفته ای خبرساز خواهد بود‪...‬‬ ‫‪71 - 83‬‬ ‫افتاب‬ ‫و کذلک جعلنکم امه وسطا لتکونوا شهدا علی الناس‬ ‫و یکون الرسول علیکم شهیدا‬ ‫مثلث‬ ‫هفته نامه سیاسی‪ ،‬فرهنگی با رویکرد خبری‪ ،‬تحلیلی‬ ‫صاحب امتیاز و مدیر مسئول‪ :‬مصطفی اجورلو‬ ‫شهیدصلح‬ ‫ترور برهان الدین ربانی از شاخص ترین چهره های جهادی افغانستان‬ ‫ک��ه به اعتدال و میانه روی ش��هرت داش��ت‪ ،‬در حالیکه تمام هم وغم‬ ‫خود را معطوف برقراری صلح در افغانس��تان کرده بود‪ ،‬بهانه ای ش��د‬ ‫تا مثلث در پرونده ای به بررس��ی نقش و جایگاه جریان های افراطی‬ ‫و تروریستی در افغانستان و پاکستان بپردازد‪ .‬در این پرونده جمعی‬ ‫از کارشناسان ایرانی و افغان ضمن واکاوی چرایی و چگونگی رشد‬ ‫و نم��و جریان افراط در ش��به قاره تاکید کرده اند که ریش��ه برخی‬ ‫افراطی گری ها در افغانستان در پاکستان است‪.‬‬ ‫‪46 - 53‬‬ ‫سیاست‬ ‫نقاط اشتراک‬ ‫رس��یدن اصولگرایان به فهرس��ت واح��د در انتخابات مجلس نهم بدون ش��ک‬ ‫مهمتری��ن دغدغه این روزه��ای تصمیم گیران این جناح اس��ت‪.‬حال انکه در این‬ ‫میان به نظر می رس��د به رغم برخی اختالف نظرها جبهه پایداری و جبهه متحد‬ ‫اصولگرایان انقدر نقطه اشتراک دارند که بتوانند به یک فهرست مشترک در‬ ‫انتخابات پیش رو برسند‪.‬در این شماره مثلث به گفت وگو با مهدی کوچک زاده‬ ‫در این مورد پرداخته ایم‪.‬‬ ‫‪64 - 70‬‬ ‫سردبیر‪ :‬سعید اجورلو‬ ‫تحریریه‪:‬‬ ‫ی‬ ‫دبیر تحریریه و سیاست‪ :‬مصطفی صادق ‬ ‫دبیر افتاب‪ :‬مصطفی شوقی‬ ‫دبیر دین وتاریخ‪ :‬علیرضا شاکر ‬ ‫دبیر ورزش‪ :‬مهدی ربوشه ‬ ‫دبیر فرهنگ و اقتصاد‪ :‬علیرضا بهرامی‬ ‫دبیر خبرنامه‪ :‬علی حاجی ناصری‬ ‫دبیر بین الملل‪ :‬سعیده سادات فهری ‬ ‫اعضای تحریریه و همکاران‪ :‬مریم اسماعیل پور ‪ -‬سید جواد میرخلیلی ‪ -‬ابوالقاسم غالمی ‪ -‬شاهده یوسفی ‪ -‬احسان ابطحی‬ ‫یاس��ین سیف االس�لام ‪ -‬پروی��ن طالبی��ان ‪ -‬امی��د کرمانی ه��ا ‪ -‬فاطم��ه میرزای��ی ‪ -‬ش��یما غف��اری ‪ -‬زه��را راد‬ ‫عاطفه کربالئی‪ -‬محمد تاجیک ‪ -‬حس��ین غالمی ‪ -‬ش��ادی خوش��کار خی��ری‪ -‬حمیدرضا نصیری نژاد‪ -‬مس��عود نجفی‬ ‫شاهین فتحیان ‪ -‬سهیال طایی ‪ -‬محمد جواد پاینده ‪ -‬سجاد محقق‪ -‬مهسا عادلی‬ ‫دبیراجرایی‪ :‬سمانه مومنی‬ ‫فنی‪:‬نیما ملک نیازی‬ ‫گرافیک و صفحه ارایی‪ :‬فاطمه قنائی ‪ -‬علی اجورلو‬ ‫پردازش تصاویر و عکس‪ :‬هومن سلیمیان‪ -‬امیر طالیی‪ -‬مهدی ابراهیمی و نیوشا ملک نیازی‬ ‫تصحیح‪ :‬ژیال شاکری‬ ‫حروفچینی‪ :‬داود حشمتی‬ ‫مدیر اداری و مالی‪ :‬محمد پالیزدار‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬مصطفی میری‬ ‫بازرگانی و بازاریابی‪ :‬محمدعلی اجورلو‬ ‫انفورماتیک‪ :‬شهرام زحمتی‬ ‫ب��ا تش��کر از‪ :‬دکت��ر احم��د اس��ماعیل تبار ‪ -‬مهن��دس واعظی ‪ -‬دکت��ر ای��ت اهلل ابراهیم��ی ‪ -‬دکتر غالم حس��ن تقی نتاج‬ ‫حسین زندی ‪ -‬احمد طالیی ‪ -‬مهندس بختیاری ‪ -‬مهندس بهرامی ‪ -‬حسین مجاهدی ‪ -‬هادی انباردار ‪ -‬سید عارف علوی‬ ‫مهندس امینی ‪ -‬اقای راس��تی ‪ -‬حامد لش��گریان‬ ‫سازمان اگهی ها‪ :‬تلفن‪0912 - 5169927 :‬‬ ‫چاپ‪ :‬هنر سرزمین سبز ‪ -‬تلفن‪66818168 :‬‬ ‫توزیع‪ :‬نامه امروز‪ -‬تلفن‪88338553 :‬‬ ‫نشانی ‪ :‬تهران‪ ،‬خیابان افریقا‪ ،‬بعد از چهارراه اسفندیار‪ ،‬کوچه سعیدی‪ ،‬پالک ‪ ،2‬تلفن‪22038551 - 2‬‬ ‫ورزش‬ ‫گفت وگو با مهدی کوچک زاده‬ ‫هفتهنامهخبری‪،‬تحلیلی‪ /‬سال سوم‪ /‬شماره نود و ششم ‪ 10/‬مهرماه ‪ 92/ /1390‬صفحه‪1500/‬تومان‬ ‫اگر ‪ 7+8‬با هاشمی نسبت دارد‬ ‫جبهه پایداری هم‬ ‫با احمدینژاد نسبت دارد‬ ‫پس لرزههای اختالس‬ ‫برکناری‪ ،‬استعفا و استیضاح‬ ‫صعود ازاد‬ ‫پرونده علوم سیاسی‬ ‫‪ISSN: 2008-5281‬‬ ‫‪MOSALASNEWS.IR‬‬ ‫مسابقات جهانی کشتی در ترکیه دو عنوان مهم برای کشورمان به همراه داشت؛ تیم‬ ‫ملی کشتی ازاد ایران موفق شد به مقام نایب قهرمانی و تیم ملی فرنگی نیز به عنوان‬ ‫سومی این دوره از رقابت ها دست پیدا کند‪ .‬درباره موفقیت کشتی گیران ایرانی در‬ ‫رقابت های جهانی و همچنین درصد شانس کشتی ایران برای مدال اوری در المپیک‬ ‫با یزدانی خرم‪ ،‬محمدی و بنا گفت وگو کرده ایم‪.‬‬ ‫عبورازطبقهمتوسط‬ ‫کمپرادور‬ ‫ایاتقسیمبندیطبقاتی‬ ‫برای جامعه ایرانی کاربرد دارد؟‬ ‫طبقه متوسط دیندار چه ویژگیهایی دارد ؟‬ ‫همراه با اثار و گفتوگوییهایی از‪ :‬احمد نقیبزاده‬ ‫ابراهیم فیاض ‪ ،‬صادق زیباکالم‪ ،‬صادق کوشکی‬ ‫حسین سلیمی‪ ،‬احمد موثقی‪ ،‬محسن مهاجرنیا ‪ ،‬سلمان صفوی‬ ‫حسینمسعودنیا‪،‬فتحاهللحسینی‪،‬محمدبهرامیوغفورشیخی‬ ‫تا ‪4‬سال‬ ‫دیگر میمانم‬ ‫گفتوگوی مثلث با مرد موفق کشتی ایران‬ ‫نقشه امریکایی‪ ،‬اجرای‬ ‫طالبانی‬ ‫چه گروهی ربانی را به شهادت رساند‬ ‫تحلیلحسنینهیکل‬ ‫از تحوالت‬ ‫منطقه و خیزشهای‬ ‫خاورمیانه‬ ‫یک امتیاز به نفع ایران‬ ‫پروندهای درباره سفر‬ ‫رئیس جمهور به نیویورک‬ ‫خبرنامه‬ ‫در خبرنامه این هفته بخشی از حرف های ابراهیم حاتمی کیا در برنامه پارک ملت ‪،‬گزارش هایی در مورد ازادی دو‬ ‫امریکایی‪ ،‬بازگشت پوتین به راس قدرت روسیه ‪،‬نظر وزیر ارشاد درباره خانه سینما و یادداشت هایی در حوزه های‬ ‫مختلف درج شده است‪.‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫چالش های یک طرح‬ ‫واکنش به خط تلفن سرخ‬ ‫بازگشت پوتین به راس قدرت‬ ‫اشتباه رهبران ترکیه‬ ‫یک حق تاریخی‬ ‫‪8‬‬ ‫تیتریک‬ ‫درد و دل های حاتمی کیا‬ ‫اشک های ‪ 50‬سالگی‬ ‫خبرنامه‬ ‫ابراهیم حاتمی کیا می گوید قرار نبوده فیلمساز باشد‪ ،‬بلکه‬ ‫بنا بوده با اسلحه در میدان نبرد حضور داشته باشد‪ .‬او می گوید‪:‬‬ ‫«طبعم با اسلحه نمی خواند‪ .‬مثل بچه هایی که به جبهه می رفتند‬ ‫و کارهای جهادی انجام می دادند‪ ،‬نگاه��م نقد منفی نبود ولی‬ ‫علقه ام نبود‪ .‬من هم دوربین دس��ت گرفتم که اوجش «روایت‬ ‫فتح» بود و انجا احس��اس کردم که دوشادوش انها هستم‪ .‬من‬ ‫می خواستم به پدرم تفهیم کنم که کار مقدس و ارزشمندی است‬ ‫ولی س��خت بود و نمی پذیرفت‪ .‬شاید برایش جنگیدن من بهتر‬ ‫بود‪ ».‬ابراهیم حاتمی کیا که هفته گذشته به برنامه پارک ملت رفته‬ ‫بود‪ ،‬درددل هایش درباره جنگ و سینمای جنگ با اشک همراه‬ ‫شد‪ ،‬انجا که گفت‪« :‬سینمای جنگ را دوست دارم و این عرصه‬ ‫بسیار بزرگ است‪ .‬مثل خواب‪ .‬واقعیت جنگ و انتقال و اداپته‬ ‫کردن ان کار غریب و مهمی است و ارزویم این است که چنین‬ ‫اتفاقی بیفتد‪ .‬من جلوی خانواده ش��هدا شرمم می اید‪ .‬مگر من‬ ‫چند نفرم؟ چند کار می توانم بسازم؟ من قدرت ساخت دو فیلم‬ ‫در سال و نگارش سه سال یک بار فیلمنامه را دارم‪ .‬نمی توانم با‬ ‫فیلمنامه نویس دیگری کار کنم و تجربه نشان داده که با متن های‬ ‫خودم بهتر می توانم کار کنم و خودم باید بنویسم‪ ».‬حاتمی کیا‬ ‫درددل های دیگ��ری هم داش��ت‪ .‬او گفت‪« :‬دوس��ت دارم به‬ ‫خانواده های شهدا و فرزندانشان که حاال دیگر بزرگ شده اند‬ ‫بگویم که هنوز مش��کل خیلی از انها بحث سهمیه ای بودن در‬ ‫کنکور است‪ .‬امیدوارم روزی س��عه صدری در مسئوالن ایجاد‬ ‫شود و هیاتی شکل بگیرد که ما بتوانیم حرف های مان را بزنیم‪.‬‬ ‫انها یک زبان ابتدایی دارند و زبان ما پیچیده اس��ت‪ .‬دیگر تن‬ ‫نمی دهیم به هرچیزی و به ازادی عمل احتیاج داریم‪ .‬شاید هم‬ ‫داریم عافیت طلبی می کنیم‪ .‬می ترسم از روزی که سرم را زمین‬ ‫بگذارم و شرمنده خانواده شهدا باشم‪ .‬اینها رفتند و تنها دغدغه‬ ‫من این است که نتوانم سرم را جلویشان بلند کنم‪».‬‬ ‫اما یک سوال مهم‪ .‬سوالی که دغدغه خیلی از افراد است‬ ‫که سینمای حاتمی کیا را دوست دارند‪ .‬ایا او دیگر فیلم جنگی‬ ‫نمی س��ازد؟ ابراهیم به این سوال هم پاس��خ داد و گفت‪« :‬دلم‬ ‫می خواهد‪ .‬اما ایا فضا و امکاناتش هست؟ من ان موقع می رفتم‬ ‫پیش فرمانده لش��کری و می گفتم به من توپ و تانک و اسلحه‬ ‫بده‪ .‬او مرا می شناخت‪ ،‬با فضایی که من دنبالش بودم اشنا بود و‬ ‫کارم را راه می انداخت‪ .‬ولی االن باید برای گرفتن ان امکانات‬ ‫به حقارت بیفتم و هر وقت بخواهند مرا زمین بزنند‪ .‬این اتفاق‬ ‫برای من افتاده و مسئولی که خوشش نیامده‪ ،‬امده و تجهیزات‬ ‫را از سر صحنه برده اس��ت‪ .‬مانند فیلم برج مینو‪ .‬یکی از مسائل‬ ‫این محدودیت ها بود‪ .‬اعتماد به بچه های نس��ل من کم شده و‬ ‫حرف هایی باید می زدیم که نشد‪.‬‬ ‫من االن ‪ ۵۰‬سال سن دارم و برای طی این مسیر جنگیده ام‪.‬‬ ‫به خداوند قس��م که برای تمام فیلم هایم جنگیده ام‪ .‬وقتی وارد‬ ‫سینمای جنگ می ش��وم‪ ،‬انچه در ذهن مس��ئول با من هنرمند‬ ‫وجود دارد‪ ،‬فاصله غریبی اس��ت‪ .‬او فکر می کند باید مستقیم‬ ‫بزنیم و من فکر می کنم که باید منحنی بزن��م و افکارمان با هم‬ ‫نمی خواند‪g ».‬‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪9‬‬ ‫سرانجام یک طرح‬ ‫تعیین مجازات‬ ‫نمایندگانمتخلف‬ ‫خبرنامه‬ ‫پس از ماه ها بحث و حاشیه در مورد طرح نظارت بر نمایندگان‬ ‫باالخره این طرح راهی صحن علنی ش��ده تا نماین��دگان در مورد‬ ‫جزئیات ان تصمیم گیری کنند‪.‬‬ ‫در این میان در یکی از مهمترین بندهای ان نمایندگان مصوب‬ ‫کردند هیات نظارت با توجه به اهمیت تخلفات و شرایط و موقعیت‬ ‫ارتکاب انها نس��بت به اعمال یک یا چند مجازات تعیین ش��ده در‬ ‫این ماده که طبق ماده شش ایین نامه داخلی مجلس قابل اجراست‪،‬‬ ‫تصمیم گیری کند‪.‬‬ ‫به موجب این مصوبه‪ ،‬تذکر شفاهی بدون درج در پرونده‪ ،‬تذکر‬ ‫کتبی با درج در پرونده‪ ،‬اخذ تعهد کتبی مبنی بر عدم تکرار تخلف‪ ،‬‬ ‫کس��ر حقوق از یک ماه تا یک س��ال به میزان یک دوم‪ ،‬محرومیت‬ ‫از عضویت در مجامع و ش��وراها یا کمیته ه��ای تحقیق و تفحص‪،‬‬ ‫محرومی��ت از نامزدی ب��رای عضویت در هیات رئیس��ه مجلس و‬ ‫هیات رئیس��ه کمیس��یون ها‪ ،‬لغو عضویت در مجامع یا شوراها یا‬ ‫کمیته های تحقیق و تفحص‪ ،‬لغو عضویت در هیات رئیسه مجلس‬ ‫و هیات رئیس��ه کمیس��یون ها‪ ،‬اعالم یک یا چند تخلف نماینده در‬ ‫جلس��ه غیرعلنی توس��ط رئیس مجلس‪ ،‬اعالم یک یا چند تخلف‬ ‫نماینده در جلسه علنی توسط رئیس مجلس‪ ،‬محرومیت از شرکت‬ ‫در جلسات مجلس و کمیسیون های تخصصی تا سه ماه با پیشنهاد‬ ‫هیات و تصویب مجلس و لغو اعتبارنامه نماینده به پیشنهاد هیات‬ ‫و تصویب مجلس از جمله مجازات های تعیین شده است که هیات‬ ‫رسیدگی کننده در خصوص اعمال ان در موارد تخلف تصمیم گیری‬ ‫می کند‪.‬‬ ‫البته این مصوبه یک بخش مهم دیگر هم داشت و ان این بود‬ ‫که نمایندگان در تبصره سوم ماده چهار مصوب کردند در صورتی‬ ‫که هیات تشخیص اعالم کند دارایی نماینده به ناحق افزایش یافته‬ ‫است تا قبل از انتخابات دوره بعد موضوع را به اطالع شورای نگهبان‬ ‫می رساند و جهت رسیدگی به دس��تگاه قضایی ارسال می کند‪ .‬این‬ ‫ماده با ‪ 129‬رای موافق‪ 16 ،‬رای مخالف و ‪ 27‬رای ممتنع به تصویب‬ ‫رسید‪g .‬‬ ‫امانو نمی تواند برای دعوتش به ایران پیش شرط بگذارد‬ ‫وزیر امور خارجه دعوت از امانو برای سفر به ایران را تایید کرده و درباره جزئیات ان گفته است‪« :‬یک‬ ‫دعوتنامه از جانب (فریدون) عباسی ـ رئیس سازمان انرژی اتمی ایران ـ برای امانو ارسال شد‪ ،‬اما دعوت‬ ‫نمی تواند با پیش شرط پاسخ داده شود و اگر امانو مایل به دیدار از ایران باشد‪ ،‬این دعوت همچنان‬ ‫پابرجاست‪ .‬ایران به عنوان عضو مسئول و فعال اژانس انتظار دارد که رئیس اژانس مانند مدیرکل های‬ ‫پیشین‪ ،‬از دولت های عضو به ویژه انهایی که فعالیت های هسته ای صلح امیز دارند‪ ،‬دیدن کند‪».‬‬ ‫دارد‪».‬‬ ‫بستگی‬ ‫وی افزوده است‪« :‬توصیه ما به امانو این است که این دعوت را بپذیرد‪ ،‬البته این به خودش‬ ‫‪g‬‬ ‫ازادی پر حاشیه‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫دو امریکایی بازداش��ت ش��ده در ایران حتی پس از ازادی ش��ان نیز بس��یار خبرس��از بودند؛ چه‬ ‫صحبت هایی که این دو نفر پس از ازادی علیه ایران مطرح کردند و چه انتقاداتی که از سوی افراد مختلف‬ ‫در ایران نسبت به ازادی انها مطرح شد‪ .‬در این میان احمد توکلی از جمله کسانی بود که به انتقاد شدید‬ ‫از ازادی این دو امریکایی پرداخت‪ .‬او گفته است که وزارت خارجه باید قدرتش را صرف ازادی اتباع‬ ‫ایرانی کند‪.‬‬ ‫او با اشاره به بیانیه وزارت امورخارجه هنگام ازادی دو متهم به جاسوسی گفت‪« :‬وزارت خارجه در‬ ‫این بیانیه علت ازادی متهمان را رافت دانسته است‪ ،‬در حالی که باید گفت که چرا دیگ رافت همزمان با‬ ‫سفر رئیس جمهور به جوش می اید؟ و دیگر اینکه وزارت خارجه ابراز امیدواری کرده که زندانیان ایرانی‬ ‫در امریکا نیز ازاد شوند‪».‬‬ ‫بنابراین باید پرسید چرا دستگاه دیپلماسی در یک سال گذشته با واسطه قرار دادن برخی کشورها‬ ‫همچون ونزوئال و عمان که در رابطه با متهمان امریکایی واسطه شده اند‪ ،‬اقدام به ازادکردن زندانی های‬ ‫ایرانی نکرده است؟ در تحولی دیگر باراک اوباما از پادشاه عمان به دلیل ایفای نقش در مساله ازادی دو‬ ‫امریکایی که به جرم جاسوسی در ایران محکوم شده بودند‪ ،‬تشکر و قدردانی کرد‪.‬‬ ‫رئیس جمهور امری��کا در تماس تلفنی با قابوس بن س��عید از انچه ایفای نقش اس��تثنایی و موفق‬ ‫پادشاهی عمان در مساله ازادی دو امریکایی متهم به جاسوسی در ایران نامید‪ ،‬تشکر کرد‪.‬‬ ‫کاخ سفید اعالم کرد که اوباما از س��لطان قابوس و سالم االس��ماعیلی‪ ،‬نماینده ویژه وی به خاطر‬ ‫تالش هایشان تشکر کرد و افزود سران دو کشور تاکید کردند که روابط دوستانه و شراکت میان انها قوی تر‬ ‫در این میان نشریه «اکسپوننت» امریکا جزئیات جدیدی از «جاش فتال» منتشر‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫کرده که بنا بر ان‪ ،‬وی ـ که دارای پدری اس��رائیلی است ـ چند روز پیش از‬ ‫دستگیری در مرز ایران و عراق در سرزمین های اشغالی بوده است‪.‬‬ ‫این نش��ریه امریکایی همچنین به نق��ل از مادر جاش فت��ال اورده که‬ ‫دستگیری پسرش‪ ،‬مشابه دستگیری گیلعاد شالیت‪ ،‬سرباز اسرائیلی است که‬ ‫هم اکنون در اختیار نیرو های حماس است‪.‬بنا بر این گزارش‪ ،‬پدر جاش فتال‪،‬‬ ‫یک یهودی عراقی است که به سرزمین های اشغالی مهاجرت کرده و‬ ‫در انجا شهروندی و تابعیت این رژیم را گرفته است؛ البته هرچند‬ ‫خود فتال تابعیت اسرائیلی ندارد‪ ،‬ساالنه و دوره ای‪ ،‬سفر هایی را به‬ ‫سرزمین های اشغالی فلسطین انجام می داده است‪g .‬‬ ‫بازگشت پوتین به‬ ‫راس قدرت‬ ‫الریجانی رئیس‬ ‫فراکسیون‬ ‫اصولگرایان‬ ‫ماند‬ ‫‪10‬‬ ‫ریاست الریجانی بر فراکس��یون اصولگرایان تمدید ش��د‪ .‬یک عضو هیات رئیسه‬ ‫فراکسیون اصولگرایان مجلس شورای اسالمی اعالم کرده است‪« :‬ریاست‪ ،‬هیات رئیسه و‬ ‫شورای مرکزی فراکسیون اصولگرایان برای شش ماه پایانی باقیمانده از دوره مجلس هشتم‬ ‫ابقامی شوند و انتخابات برای تعیین انجام نمی شود‪».‬‬ ‫علی کریمی فیروزجایی گفته است‪« :‬انتخابات شورای مرکزی فراکسیون اصولگرایان‬ ‫برگزار نخواهد شد و اعضای شورای مرکزی برای شش ماه باقیمانده مجلس ابقا می شوند‪».‬‬ ‫نماینده مردم بابل در مجلس شورای اسالمی افزود‪« :‬هیات رئیسه و ریاست فراکسیون‬ ‫اصولگرایان نیز برای شش ماه اینده ابقا می شوند‪».‬‬ ‫وی تصریح کرد‪« :‬با توجه به اینکه در استانه انتخابات مجلس شورای اسالمی قرار‬ ‫داریم فراکسیون اصولگرایان فعالیت سیاسی و انتخاباتی خاصی انجام نمی دهد‪g».‬‬ ‫در نخس��تین روز هفت��ه گذش��ته‪ ،‬دیمیت��ری‬ ‫مدودف‪ ،‬رئیس جمهوری روس��یه حمایت خود را از‬ ‫کاندیداتوری والدیمیر پوتین‪ ،‬نخست وزیر این کشور‬ ‫برای انتخابات ریاست جمهوری سال ‪ 2012‬میالدی‬ ‫روس��یه اعالم کرد تا به ماه ها گمانه زنی درباره اینکه‬ ‫از میان پوتین و مدودف کدام ی��ک کاندیدای حزب‬ ‫روسیه واحد خواهد ش��د‪ ،‬پایان داده شود‪ .‬این اتفاق‬ ‫پس از ان افتاد که مدودف و پوتین در یک معامله پنهان‬ ‫بر ریاست یکی بر حزب روس��یه واحد (مدودف) و‬ ‫دیگری (پوتین) بر کرملین‪ ،‬توافق کردند‪.‬‬ ‫مدودف در توجیه این تصمیم گفته است که «هر‬ ‫دوی ما از دو سال قبل به این نتیجه رسیده بودیم‪ ،‬اما‬ ‫به دلیل برخی مالحظات سیاس��ی ان را مطرح نکرده‬ ‫بودیم‪ .‬برای ما مهم نیست که هرکدام در چه جایگاهی‬ ‫نامه القاعده‬ ‫شبک ه تروریستی القاعده در پیامی به محمود احمدی نژاد‪ ،‬رئیس جمهوری ایران خواستار پایان تئوری های وی‬ ‫درباره حوادث یازدهم سپتامبر شد‪ .‬القاعده خود را مسئول مستقیم حوادث تروریستی یازدهم سپتامبر می داند‬ ‫و این در حالی است که رئیس جمهور در سخنرانی دوسال گذشته خود در مجمع عمومی سازمان ملل خواستار‬ ‫تحقیقات درباره نقش سازمان های اطالعاتی و امنیتی امریکا در این حوادث شده است‪ .‬در اخرین بیانیه‬ ‫منتشر شده توسط القاعده که به زبان انگلیسی هم هست‪ ،‬تئوری انجام حمالت یازده سپتامبر توسط دولت‬ ‫امریکا غیر واقعی عنوان شده است‪g .‬‬ ‫سرلشکر صفوی‪:‬‬ ‫قدرت نفوذ سیاسی ما در منطقه از امریکایی ها بیشتر است‬ ‫عقب نشینی پادشاه‬ ‫خبرنامه‬ ‫باشیم‪ ،‬بلکه تعامل و همکاری دو جانبه موثر و رضایت‬ ‫مردم مالک عمل ماس��ت»‪ .‬این تصمی��م مدودف با‬ ‫تشویق های مکرر اعضای حزب روسیه واحد مواجه‬ ‫شد‪ .‬مدودف همچنین اعالم کرد در صورت انتخاب‬ ‫پوتین به ریاس��ت جمهوری‪ ،‬وی را در دولتش یاری‬ ‫خواهد کرد‪.‬‬ ‫اعالم کاندیداتوری مجدد پوتین‪ ،‬دوباره مدودف‬ ‫را در سایه رئیس جمهوری پیشین روس��یه قرار داد؛‬ ‫موقعیتی که مدودف با انتخاب مجدد می توانس��ت از‬ ‫ان رهایی یابد‪.‬‬ ‫دیمیتری مدودف در س��ال های گذش��ته تالش‬ ‫زیادی کرده بود ت��ا بتواند قدرت خود در روس��یه را‬ ‫تثبیت کن��د اما اع�لام کاندیداتوری پوتین در س��ال‬ ‫‪ 2012‬میالدی به معنای پای��ان رویاهای مدودف در‬ ‫برتری بر پوتین در ش��طرنج سیاسی روسیه است‪ .‬در‬ ‫نظرسنجی های انجام شده در روسیه با وجود گذشت‬ ‫چند سال از ریاس��ت جمهوری پوتین‪ ،‬مردم روسیه‬ ‫همچنان وی را قدرتمندترین مرد روس��یه و مرد اول‬ ‫واکنش حدادعادل‬ ‫به بازداشت مستند سازان‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫در یک تحول سیاسی در عربستان پادش��اه این کشور اعالم‬ ‫کرده است که زنان می توانند در انتخابات مجلس شرکت کنند‪.‬‬ ‫انطور که رس��انه های منطقه گزارش داده ان��د «ملک عبداهلل‬ ‫بن عزیز» پادشاه عربستان هفته گذشته با حضور در مجلس شورای‬ ‫این کشور اعالم کرد از این پس زنان می توانند در مجلس شورا و‬ ‫شورای های شهر این کشور مشارکت کنند‪ .‬پادشاه عربستان گفته‬ ‫است‪« :‬زنان در تاریخ اسالم نقش هایی داشتند که نمی شود ان را به‬ ‫حاش��یه راند‪ .‬زنان می توانند بر اساس قوانین اسالمی در انتخابات‬ ‫اینده پارلمانی و شورای های شهر نامزد ش��وند و حق رای داشته‬ ‫باشند‪.‬این در حالی اس��ت که پارلمان عربستان نهادی مشورتی و‬ ‫قدرت ان محدود است و قدرت تصویب و دستور اجرای قوانین را‬ ‫ندارد‪ .‬همه ‪ ۱۵۰‬نماینده مجلس مشورتی عربستان از سوی پادشاه‬ ‫این کش��ور انتخاب خواهند ش��د‪.‬دوره کنونی مجلس مشورتی‬ ‫عربستان در سال ‪ ۲۰۱۳‬به پایان خواهد رسید‪ .‬انتخابات شورای های‬ ‫شهر تنها انتخاباتی است که در این کشور برگزار می شود و اعضای‬ ‫ان به طور مس��تقیم با رای مردم انتخاب می شوند‪ .‬با این حال زنان‬ ‫حق شرکت در رقابت های انتخاباتی شورای های شهر که پنجشنبه‬ ‫اینده برگزار خواهد شد را ندارند‪.‬‬ ‫عبداهلل در این س��خنان مش��خصا از جزئیات نقش زنان در‬ ‫مشارکت در این دو مجلس خودداری کرد‪g .‬‬ ‫دستیار و مش��اور عالی فرمانده معظم کل قوا گفت‪« :‬جنگ را طبقات متوسط و ضعیف به پیروزی‬ ‫رساندند و دنیاطلبان هیچ گاه در جنگ ش��رکت نکردند‪ ».‬صفوی با بیان شاخصه های جدید جنگ علیه‬ ‫ملت ایران در زمان حاضر گفته است‪« :‬جنگ امروز یک جنگ نرم به مفهوم جنگ فرهنگی و اقتصادی‬ ‫است و دشمنان با جنگ فرهنگی خود و با استفاده از شبکه های ماهواره ای و فضاهای مجازی هدفدار‬ ‫و القای فرهنگ از طریق رسانه ای به دنبال تغییر باورها و اندیشه های جوانان ما هستند و از طریق تغییر‬ ‫در رفتار به دنبال ایجاد تغییر سیاس��ی هستند‪ ،‬اما ملت بزرگ ایران به‬ ‫رهبری ولی فقیه‪ ،‬حضرت ایت اهلل العظمی امام خامنه ای‪ ،‬با قدرت‬ ‫نفوذ فرهنگی که بیداری اسالمی را در سایر کشورهای اسالمی‬ ‫به وجود اورده است‪ ،‬بر جنگ فرهنگی امروز نیز غلبه خواهد‬ ‫کرد‪ ».‬وی ادامه داده اس��ت‪« :‬بیداری اس�لامی و نفوذ فرهنگ‬ ‫انقالب اس�لامی و دفاع مقدس به همه ملت ها رس��یده و این‬ ‫قدرت انقالب اس�لامی را نش��ان می دهد‪ .‬این حقیقتی‬ ‫است که قدرت نفوذ سیاسی ما در منطقه و در‬ ‫عراق بیشتر از امریکایی هاست‪g ».‬‬ ‫رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس در واکنش به بازداشت تعدادی از مرتبطین با تشکیالت اطالعاتی بی بی سی‬ ‫گفته است‪« :‬مرتبطین ‪ BBC‬در مسیر اهداف استعماری دولت انگلستان عمل می کردند‪ .‬تصور ما این است که‬ ‫وزارت اطالعات با در دست داشتن اسناد و مدارکی اقدام به این کار کرده است‪ .‬وزیر اطالعات توضیحاتی‬ ‫در این رابطه داده است‪ ،‬اما انتظار این است که توضیحات بیشتری در رابطه با دستگیری مرتبطین با تشکیالت‬ ‫اطالعاتی بی بی سی در کشور داده شود تا انهایی که اعتراضی دارند‪ ،‬مطلع شوند که مساله چیست‪».‬‬ ‫حداد عادل ادامه داده است‪« :‬در اینکه بی بی سی و دولت انگلستان هیچ وقت خیرخواه دولت و ملت ایران قبل‬ ‫و پس از انقالب نبوده است‪ ،‬شک و تردیدی نیست‪.‬هر کس که با بی بی سی همکاری کند‪ ،‬عمال در مسیر‬ ‫اهداف دولت انگلستان کار کرده است‪ ،‬اما زمانی بحث ازادی اطالع رسانی مطرح می شود و زمانی هم قرار‬ ‫گرفتن در مسیر اهداف استعماری دولت انگلستان‪g ».‬‬ ‫رویاهای خود می دانند‪ .‬انها پوتین را مردی می دانند که‬ ‫با وجود خودکامگی های خاص خود در عرصه های‬ ‫سیاس��ی‪ ،‬در عرصه اقتصاد و رفاه توانست خاطرات‬ ‫شوروی را باردیگر برای مردم روسیه زنده کند‪.‬‬ ‫روزنام��ه امریکای��ی نیویورک تایم��ز در اولین‬ ‫واکنش به تصمیم مشترک پوتین‪ -‬مدودف در تحلیلی‬ ‫نوشت‪« :‬مدودف در سال های گذشته تنها جای پوتین‬ ‫را نگاه داشته بود تا پوتین باردیگر برگردد و بر جای‬ ‫خود به عنوان مرد اول کرملین تکیه کند‪».‬‬ ‫در حالی ای��ن توافق اعالم می ش��ود که پیش از‬ ‫این به دلیل تفاوت هایی در سیاس��ت گذاری داخلی‬ ‫و همچنین تغییرات سیاس��ت خارجی‪ ،‬تحلیلگران‪،‬‬ ‫مدودف را عنصری نزدیک تر به غرب می دانستند که‬ ‫در این س��ال های پایانی با پوتین به اختالف رسیده و‬ ‫احتمال جدایی و رقابت این دو قوت گرفته بود‪ .‬اما با‬ ‫اعالم این خبر‪ ،‬بسیاری از محاسبات اینده تغییر خواهد‬ ‫کرد‪ .‬به نظر می رسد‪ ،‬پوتین با اگاهی از اینکه همچنان‬ ‫به در محبوبیتی باالتر از مدودف قرار دارد‪ ،‬با جلوگیری‬ ‫از ش��روع دوره دوم ریاس��ت جمهوری و تثبیت‬ ‫مدودف‪ ،‬با اعالم پیش از موعد خبر کاندیداتوری‬ ‫خود‪ ،‬م��دودوف و جناح طرف��دارش در حزب‬ ‫روسیه واحد را در موقعیتی انجام شده قرار داد‪.‬‬ ‫م��دودف در س��خنرانی خ��ود اع�لام‬ ‫نکرد چ��ه س��متی را در ص��ورت کناره گیری از‬ ‫قدرت برعهده خواه��د گرفت اما کارشناس��ان‬ ‫ب��ر ای��ن باورن��د ک��ه وی ب��ه احتمال بس��یار‬ ‫جایگزی��ن پوتی��ن در س��مت نخس��ت وزیری‬ ‫خواهد ش��د و به نوعی تعوی��ض نقش صورت‬ ‫خواهد گرفت‪.‬‬ ‫نکته حائز اهمیت دیگر اینکه والدیمیر پوتین‬ ‫در سال های گذشته به صراحت بارها تاکید کرده‬ ‫بود که رویای بازگش��ت به کرملین را از س��رش‬ ‫بیرون کرده و خواهان ریاس��ت جمهوری روسیه‬ ‫نیست و هنوز مش��خص نیس��ت چه اتفاقی در‬ ‫پشت پرده افتاد که پوتین را وادار به تغییر تصمیم‬ ‫خود کرد‪g .‬‬ ‫‪11‬‬ ‫دیدار رهبر معظم انقالب اسالمی با شماری از جانبازان قطع نخاعی‬ ‫گرامیداشت هفته دفاع مقدس در مجلس‬ ‫سخنگوی جبهه متحد اصولگرایان‬ ‫علی اکبر والیتی‬ ‫خبرنامه‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫علی اکبر والیتی هفته گذشته به عنوان سخنگوی جبهه متحد اصولگرایان برگزیده شد‪ .‬او که از‬ ‫اعضای کمیته هفت نفره اصولگرایان یا همان کمیته داوری و نظارت است‪ ،‬در اخرین جلسه جبهه‬ ‫متحد اصولگرایان با کس��ب ارای همه نفرات حاضر در این کمیته به عنوان سخنگوی جبهه متحد‬ ‫اصولگرایان برگزیده شد‪.‬‬ ‫این انتخاب در حالی صورت گرفت که پیش از ان رسانه ها و محافل سیاسی از یکی از سه چهره‬ ‫والیتی‪ ،‬حداد یا زاکانی به عنوان گزینه احتمالی برای سخنگویی این جبهه یاد می کردند که با انتخاب‬ ‫علی اکبر والیتی انتصاب نفرات دیگر به این سمت منتفی شد‪.‬‬ ‫علی اکب��ر والیت��ی یک��ی از اعض��ای کمیت��ه س��ه نف��ره وح��دت اصولگرای��ان در‬ ‫کن��ار دو چهره پیشکس��وت اصولگرای��ی دیگر یعن��ی غالمعل��ی حدادع��ادل و حبیب اهلل‬ ‫عس��گراوالدی اس��ت که با درخواس��ت ایات مهدوی کن��ی و ی��زدی وارد کمیته وحدت‬ ‫اصولگرایان شد‪.‬‬ ‫والیتی به همراه دو عضو دیگر کمیته س��ه نفره در کنار نمایندگان دو تش��کل روحانی‬ ‫جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرس��ین حوزه علمیه قم یعنی عباس کعبی و سیدهاش��م‬ ‫حسینی بوشهری و س��ید رضا تقوی و محمد حس��ن ابوترابی فرد اعضای کمیته هفت نفره‬ ‫نظ��ارت و داوری جبهه متح��د اصولگرایان را تش��کیل می دهند که ب��ا محوریت فقهای‬ ‫برجس��ته ای چون ایت اهلل یزدی و ایت اهلل مهدوی کنی بر فرایند وحدت اصولگرایان در‬ ‫کمیته هشت نفره متشکل از اضالع اصولگرایی نظارت و داوری می کنند‪g .‬‬ ‫اشتباه‬ ‫ن ترکیه‬ ‫رهبرا ‬ ‫منوچهر متکی‬ ‫‪12‬‬ ‫به اعتقاد متکی بررسی سیاست خارجی ترکیه در ماه های‬ ‫اخیر نشان می دهد که رهبران ترکیه دچار یک اشتباه تحلیلی و‬ ‫محاسبه شده و قدم در بازی خطرناکی نهاده اند‪ .‬منوچهر متکی‬ ‫ی ترکیه چنانچه مسیر خود را‬ ‫تاکید کرده است که دولت کنون ‬ ‫که اشکارا با القائات امریکا و وعده های مرتجعان منطقه پای در‬ ‫ان نهاده است را تصحیح نکند‪ ،‬نه تنها در افکار عمومی جهان‬ ‫اسالم‪ ،‬بلکه نزد مردم خویش در ترکیه نیز دچار مشکل جدی‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫ت ترکیه را قرار گرفتن‬ ‫متکی نخستین اشتباه راهبردی دول ‬ ‫این کشور در کنار ناتو خوانده و می گوید ‪« :‬ترکیه نباید شریک‬ ‫ناتو در تخریب زیرساخت ها و خس��ارت های چند میلیارد‬ ‫دالری این کشور ش��ود‪ .‬اردوغان می بایست متوجه شود که‬ ‫هدف امریکا و ناتو ساقط کردن قذافی از طریق بمباران نیست‪.‬‬ ‫انها پشت پرده و از طریق فشار به رهبران مخالفان در حقیقت‬ ‫به دنبال چینش های سیاس��ی و قراردادهای نفتی و نظامی در‬ ‫دوره بعد از قذافی بودند و این همان نکته ای است که مقام معظم‬ ‫رهبری به کرات در بیانات خود بدان هش��دار داده اند‪ ».‬متکی‬ ‫می گوید‪« :‬تغییر موضع ترکیه از حمایت جدی از مردم بحرین‬ ‫تا میزبانی عامل شکنجه ها و کشتار انان یعنی ال خلیفه در انکارا‬ ‫فاقد هرگونه توجیهی است‪ .‬ایا عبداهلل گل می خواست مباحث‬ ‫مربوط به کنفرانس مبارزه ب ا تروریسم را که امریکا و بحرین‬ ‫نیز عضو ان هس��تند‪ ،‬مرور کند؟!» وزیر پیشین امور خارجه‬ ‫کشورمان سومین اش��تبا ه ترکیه را قرار گرفتن این کشور در‬ ‫کنار عربستان و قطر که در کشتار مردم بحرین شرکت داشته و‬ ‫هم اینکنیزدرمقابلهبامردمیمنازدیکتاتوراینکشورحمایت‬ ‫می کنند دانس��ته و می افزاید‪« :‬ایا رهب��ران ترکیه می خواهند‬ ‫الگوی حکومتی و دموکراسی پادش��اهی منطقه را به سوریه‬ ‫صادر کنند؟!»‪g‬‬ ‫عکس‬ ‫دیدار صالحی با وزیر امورخارجه المان در نیویورک‬ ‫شکست ناباورانه ذوب اهن در استانه رسیدن به نیمه نهایی‬ ‫واکنش به خط تلفن سرخ‬ ‫سردار وحیدی‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫وزیر فرهنگ و ارش��اد اس�لامی هفته گذش��ته از بررسی‬ ‫اساسنامه خانه سینما در معاونت حقوقی این وزارتخانه خبر داده‬ ‫و گفته است‪« :‬در سال های اخیر این اساسنامه بدون تصویب در‬ ‫شورای فرهنگ عمومی کشور تغییر کرده و یک عالمت سوال‬ ‫جدی درباره قانونی بودن این تشکل صنفی وجود دارد‪».‬حسینی‬ ‫همچنین درباره اتفاقات به وجود امده پیرامون خانه سینمای ایران‬ ‫اضافه کرده است‪« :‬ما انتظار داریم تشکل های صنفی مشکالت‬ ‫اعضای صنف شان را پیگیری کنند؛ اگر قرار است کسی فعالیت‬ ‫سیاس��ی کند باید برود از وزارت کش��ور مجوز حزب بگیرد‪.‬‬ ‫تشکل هایی مانند خانه سینما نباید کارشان را با مسائل سیاسی‬ ‫گره بزنند‪ ،‬چون لطمه می خورند‪ .‬در این مورد خاص (خانه سینما)‬ ‫دوستان معاونت حقوقی وزارتخانه مساله را بررسی کردند و به این‬ ‫نتیجه رسیدند که این خانه براساس مصوبه شورای عالی انقالب‬ ‫فرهنگی شکل گرفته و این شورا موضوع ان را به شورای فرهنگ‬ ‫عمومی واگذار کرده است‪ ».‬وزیر ارشاد ادامه داده است‪« :‬اساسنامه‬ ‫خانه سینما در این شورا (شورای فرهنگی عمومی) تصویب شده‬ ‫و در بندهای پایانی ان امده است که اگر قرار بر تغییر اساسنامه‬ ‫باشد باید این موضوع با اطالع شورای فرهنگی عمومی کشور‬ ‫باشد‪ ».‬اما در سال های اخیر اساس��نامه خانه سینما بدون اطالع‬ ‫و تصویب در شورای فرهنگ عمومی کشور ‪ ،‬تغییر کرده و یک‬ ‫عالمت سوال جدی درباره قانونی بودن این تشکل صنفی وجود‬ ‫دارد‪ .‬وزیر فرهنگ و ارش��اد اسالمی در پاسخ به پرسشی درباره‬ ‫وضعیت سینماگران و مستندسازان بازداشت شده نیز گفته است‪:‬‬ ‫«ما عالقه مند هستیم که همه دوستان هنرمند و فیلمساز در مسیری‬ ‫حرکت کنند که در جهت خدمت به کشور و اعتالی نظام اسالمی‬ ‫است و بنابراین الزم است گاهی به انها مشورت هایی داده شود‬ ‫چرا که هستند کس��انی در خارج از کشور که می خواهند از انها‬ ‫سوءاستفاده کنند‪g».‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫وزیر دفاع به ماجرای درخواست ایجاد خط تلفن س��رخ با امریکایی ها واکنش نشان داده است‪ .‬او درباره این‬ ‫مساله که چند روزی است مورد توجه رسانه های دنیا قرار گرفته چنین واکنش نشان داده است‪« :‬ما در منطقه نیاز به‬ ‫برقراری این خط نداریم‪ .‬خروج نیروهای فرا منطقه ای از منطقه و عدم دخالت از سوی انها در مسائل منطقه باعث‬ ‫می شود تنشی در منطقه ایجاد نشود‪ .‬انها می گویند خط سرخ داشته باشیم‪ ،‬برای اینکه اگر تنشی به وجود امد‪ ،‬حل‬ ‫کنیم‪ .‬در صورتی که ما معتقدیم اگر انها نباشند در منطقه تنش ایجاد نمی شود‪ .‬انها موظف هستند در عبور از تنگه خلیج‬ ‫فارس به تمام سواالتی که نیروی دریایی ما از انها می پرسد‪ ،‬پاسخ دهند و انها تحت اشراف اطالعاتی نیروی دریایی ما‬ ‫هستند‪ ».‬وی البته در پاسخ به این سوال که نیروی دریایی ارتش اعالم کرده که ناوگان های ایرانی قرار است در نزدیکی‬ ‫مرزهای ابی امریکا قرار بگیرد‪ ،‬همانطور که امریکایی ها در منطقه ما حضور دارند و اینکه ایران قصد دارد این ناوها‬ ‫را اعزام کند‪ ،‬گفته است‪« :‬اعزام ناو به اب های نزدیک امریکا را از فرمانده نیروی دریایی نشنیده ام‪ .‬البته اب های ازاد‬ ‫برای همه ازاد است و همه می توانند در ان حضور داشته باش��ند‪ ،‬از جمله جمهوری اسالمی ایران‪ ».‬او در حاشیه‬ ‫جلسه هیات دولت با اعالم اینکه امروز حجم انبوهی از موشک های کروز به نام قادر را که موشک های پیشرفته و‬ ‫با برد بیش از ‪ 200‬کیلومتر هستند‪ ،‬با توانمندی های بسیار ارزشمند به نیروی دریایی ارتش و سپاه تحویل دادیم‪،‬‬ ‫گفته است‪« :‬این موشک ضدناوچه و ضدناو به کار می رود و می تواند ناوهای سنگین را غرق کند و برضد تاسیسات‬ ‫ساحلی استفاده می شود و از زمین و هوا و دریا قابل پرتاب است‪ .‬این موشک ها قابل برنامه ریزی است و می تواند‬ ‫اهدافی را با سطح مقطع راداری کوچک شناسایی و دنبال کند‪ .‬دو پایلوت دیجیتالی دارد و دارای توانمندی های‬ ‫فنی بسیار ارزشمندی است‪ ».‬وحیدی در مورد اخرین وضعیت موشک اس ‪ 300‬و بحثی که ایران در این ارتباط‬ ‫با روسیه داشته است نیز گفته است‪« :‬این موضوع روال طبیعی خود را طی می کند و بحث در مورد ان به داوری‬ ‫سپرده شده است‪».‬‬ ‫عالمت سوال‬ ‫درباره قانونی بودن‬ ‫خانه سینما‬ ‫سید محمد حسینی‬ ‫‪13‬‬ ‫یادداشت ها‬ ‫یک حق تاریخی‬ ‫ایا ایران می توا ند غرامت خسارات وارده در جنگ دوم را دریافت دارد؟‬ ‫خسرو معتضد‪/‬مورخ‬ ‫خسرو معتضد‬ ‫در این نوشتار به‬ ‫بررسی تاریخی‬ ‫ماجرای خسارت به‬ ‫ایران در جنگ جهانی‬ ‫دوم پرداخته است‬ ‫خبرنامه‬ ‫اخیرا با نشر پنج جلد اسناد مربوط به خسارات وارده‬ ‫بهایراندرجریانحملهکشورهایبریتانیاواتحادجماهیر‬ ‫شوروی در سوم شهریور‪ 1320‬و به دنبال ان اشغال کشور‬ ‫تا اوایل سال‪( 1324‬شوروی تا اردیبهشت‪ 1325‬همچنان‬ ‫شمال ایران و مخصوصا اذربایجان را در تصرف داشت)‪،‬‬ ‫پرسش هایی در این مورد مطرح ش��ده است‪ .‬متاسفانه‬ ‫رسانه های سمعی و بصری و مطبوعات ما به دلیل مسائل‬ ‫داخلی روزمره به این مبحث مهم توجه نشان نداده و به‬ ‫عنوان مثال یک شبکه خبری که پرواز پشه در ونزوئال و‬ ‫بولیوی و لبنان و غیره عیان در نظر اوست‪ ،‬کسرشان خود‬ ‫می داند در این مورد باب مطلب بگشاید‪.‬‬ ‫جا داشت ش��بکه های خبر و پرس تی وی و غیره‬ ‫حداقل در مورد غرامات و مطالبات راس��تین ملت ایران‬ ‫برنامه هاییپخشمی کردندوجهانیانو ایرانیانرادرجریان‬ ‫عللاقامهایندرخواست هامی گذاشتند‪.‬‬ ‫نویسنده که در برابر ظلم و بیداد و اجحاف و دروغ‬ ‫معموال ناشکیبا هستم‪ ،‬تلفنی از اقای اسداهلل خلیلی نامی‬ ‫که می گفتند کارشناس امور امریکاست پرسیدم‪ :‬به نظر‬ ‫جنابعالی امریکا باید غرامت بدهد یا نه‪ ،‬ایشان جواب داد‬ ‫گویا پرداخت کرده اس��ت؟ گفتم‪ :‬مدرک شما چیست؟‬ ‫گفت‪«:‬فکرمی کنم!»‬ ‫خنده امگرفتکهایناقایکارشناسفکرمی کندولی‬ ‫مدرکی ندارد که ارائه دهد‪ .‬در سفری به شمال کشور عده‬ ‫زیادی از من در این باره پرسیدند که قول دادم این موضوع‬ ‫را بررسی کرده و روی کاغذ بیاورم‪.‬‬ ‫ظرفیکهفتهگذشتهبهایننتیجهرسیدم‪:‬‬ ‫دولت بریتانیا پس از یورش به ای��ران هماهنگ با‬ ‫دولت اتحاد جماهیر ش��وروی سوسیالیستی در نقض‬ ‫بیطرفی ایران و اش��غال مناطق نفت خیر خوزس��تان و‬ ‫بختیاری‪،‬غرقناوچه هایببر‪،‬پلنگومصادرهناوچه های‬ ‫نیروی دریایی‪ ،‬تصرف سربازخانه های تهران (به اتفاق‬ ‫ش��وروی ها)‪ ،‬مصادره بخش اعظم س�لاح های ارتش‪،‬‬ ‫مص��ادره هواپیماه��ای در صندوق ق��رار گرفته جدید‬ ‫امریکایی که به بندر ابادان رسیده و از اموال ارتش ایران‬ ‫بود‪ ،‬کشتن حدود ‪ 700‬س��رباز ایرانی در صبحگاه روز‬ ‫سوم شهریور در ابادان‪ ،‬خرمشهر و بندر شاهپور (بندرامام‬ ‫خمینی امروز) و تصرف و استفاده از فرودگاه های نظامی‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪14‬‬ ‫قلعه مرغی و مهراباد‪ ،‬مصادره محصوالت کارخانه های‬ ‫مسلسل و تفنگ ایران‪ ،‬برقراری مانور نظامی‪ ،‬به اسارت‬ ‫گرفتن عده زیادی از نظامیان نی��روی دریایی و زمینی‪،‬‬ ‫برقراری فرمانداری نظامی در شهرهای جنوبی و جنوب‬ ‫غربی و غرب و شمال غرب کشور و نیز در تهران‪ ،‬اعزام‬ ‫قشون هایی به خراسان و سیستان و بلوچستان‪ ،‬مصادره‬ ‫همهکامیون هایغیرنظامیایرانوتشکیلشرکتترابری‪،‬‬ ‫مصادره صدها هزار تن گندم ایران برای تغذیه سپاهیان‬ ‫خوددرایرانونیزارتشهشتمدر عراقوافریقایشمالی‪،‬‬ ‫فراهم اوردن موجبات شرارت راهزنان‪ ،‬مصادره راه اهن‬ ‫سراس��ری ایران‪ ،‬ایجاد کارخانه بزرگ مونتاژ هواپیما و‬ ‫خودرووتانکوزره پوشدراندیمشک‪،‬بازداشتبیش از‬ ‫صدوهشتادایرانیبهاتهاموابستگیبهستونپنجمالمانو‬ ‫زندانی کردن انها در اراک‪ ،‬دخالت همه جانبه در تمام امور‬ ‫ایران‪ ،‬دعوت از سپاهیان امریکایی (پس از ورود امریکا‬ ‫به جنگ در دس��امبر ‪ / 1941‬اذرماه ‪ )1320‬بدون کسب‬ ‫اجازه از دولت ایران که‪ 30‬هزا ر سرباز لجستیکی امریکا از‬ ‫طریق بندرشاهپور و ابادان و خرمشهر به ایران وارد شدند‪،‬‬ ‫استفادهجنگیازصنایعجنبیشرکتسهامینفتانگلیس‬ ‫و ایران در خوزس��تان به ویژه بندر ابادان برای تعمیرات‬ ‫چند صد کشتی اسیب دیده انگلیسی و مرمت انها‪ ،‬دادن‬ ‫نفتارزانباتخفیفباور نکردنیبهناوگانجنگیانگلیس‬ ‫و امریکا در ابادان‪ ،‬کشیدن دو خط لوله مخفی نفت از ایران‬ ‫به خاک عراق برای س��وخت گیری ناوگان متفقین و نیز‬ ‫سوخت رسانی به هواپیماهای انگلیسی و امریکایی‪ ،‬تنها‬ ‫در سال‪ 1335‬در مقابل اصرار دولت ایران و خواهش های‬ ‫مکرر مقامات ایرانی حاضر شد دو ناوچه کهنه و قراضه‬ ‫انگلیسیرابهتاوانناوچه هایببروپلنگساختایتالیاکه‬ ‫در جنگ شهریور ‪ 1320‬غرق شده بودند به ایران واگذار‬ ‫کند که جریان واگذاری در سال‪ 1328‬انجام شد‪.‬‬ ‫ضمنا با اغاز جنبش ملی شدن نفت ایران و صدای‬ ‫اعترا ‬ ‫ض ایرانی ها که از مهر‪ 1326‬پس از تصویب قانونی‬ ‫در مجلس ش��ورای ملی دوره پانزدهم اغاز شد‪ ،‬دولت‬ ‫مزبور‪ 5‬میلیون لیره وجه معادل‪ 3/5‬میلیون لیره فشنگ و‬ ‫مهمات و سالح های انگلیسی به دولت ایران تحویل داد و‬ ‫عبدالحسینهژیر‪،‬وزیرداراییمورداعتمادانگلیسی هاکه‬ ‫پیوستهخدمتگزارانهابودتسویهحساببادولتانگلیس‬ ‫را اعالم داش��ت که مورد اعت��راض نمایندگان مجلس‬ ‫شورای ملی قرار گرفت‪.‬‬ ‫امادولتشورویکهدرروزهایسوم تا نهمشهریور‬ ‫با بمباران ش��هرهای بی دفاع رش��ت و انزلی و حمله به‬ ‫سربازاندرداخلسربازخانه هایدرحالتسلیمواتش بس‬ ‫رشت و تبریز و ارومیهبهمنظور ایجاد وحشت در ایرانی ها‬ ‫و کشتن سربازان مرزی و امنیه های مستقر در پاسگاه های‬ ‫مرزیاذربایجان‪،‬خراسانوفیلمبرداریازتسلیمایرانیانبه‬ ‫منظورتقویتروحیهمردمشوروی‪،‬بیطرفیایرانرا نقض‬ ‫کرده و با به اسارت گرفتن حدود‪ 200‬تن از افسران ارتش‬ ‫و شهربانی و امنیه (ژاندارمری) و اعزام انها به عشق اباد یا‬ ‫زندانی کردنشان در محوطه ای در خارج از بندرانزلی‪ ،‬در‬ ‫یکس��ری اقدامات قهری علیه کشوری که اعالم رسمی‬ ‫بیطرفی ک��رده و در روزهای ‪ 9-11‬ش��هریور ‪ 1318‬این‬ ‫بیطرفیبهتمامسفارتخانه هایمقیمایراناعالمشدهبود‪.‬از‬ ‫انگلستان کم نیاورد‪ .‬به اضافه اینکه کنسول ترکیه در ارومیه‬ ‫نیز هنگام تماشای ورود سربازان شوروی به ان کشور از‬ ‫عمارتکنسولگریهدفگلولهقرارگرفتهودرجاکشته‬ ‫شد‪ ،‬نیروهای دولت شوروی در قزوین با نیروهای بریتانیا‬ ‫تالقی کردند و ژنرا ل نودیکف‪ ،‬فرمانده قوای شوروی با‬ ‫ژنرال اسلیم فرمانده قوای انگلیس در گراند هتل قزوین‬ ‫ش��ام خوردند‪.‬در روز ‪ 25‬ش��هریور همزم��ان با خروج‬ ‫رضا شاه از تهران و استعفای او‪ ،‬نیروهای شوروی و بریتانیا‬ ‫وارد تهران شدند و سربازخانه هایی در شرق و غرب تهران‬ ‫را تصرف و در انجا ساکن شدند‪.‬‬ ‫شوروی از اولین ماه اس��تقرار نیروهایش در ایران‬ ‫کوشید در اذربایجان و کردستان و گیالن و گرگان و دشت‬ ‫ترکمن و خراس��ان جنبش های مصنوعی تجزیه طلبانه‬ ‫به وجود اورد و برای این منظور از گروه های مهاجر به ایران‬ ‫کمکگرفتومیتینگ هاییدراذربایجانبرگزارشد‪.‬‬ ‫شورویبهمنابعنفتشمالایرانچشمطمعدوخته‬ ‫و طبق اسنادی که طی ‪ 10‬سال اخی ر در گرجستان و باکو‬ ‫نشر یافته است استالین در سال ‪ 1324‬به وزارت دفاع و‬ ‫وزارت نفت شوروی دس��تور داده بود ‪ 31‬دکل نفت در‬ ‫اذربایجان نصب کرده و به تحقیقات زمین شناسی برای‬ ‫رگه یابی و اکتشاف و استخراج نفت دست بزنند‪ .‬دولت‬ ‫شورویستونپنجمبزرگیدرایرانتشکیلدادودرمرکزبا‬ ‫تقویتعناصرچپ گراحزبتودهایرانراکهالتدستو‬ ‫عامل کامل العیارفرامیندولتشورویبود‪ ،‬تاسیس کردو‬ ‫اتحادیه های کارگری ایران را در کنار ان ایجاد نمود‪.‬‬ ‫ش��وروی میلیون ها فش��نگ‪ ،‬هزاران هزار خروار‬ ‫مهمات‪ ،‬تقریبا تمامی اسب های خریداری شده از کشور‬ ‫مجارستان در سال های بین ‪ 1313‬تا ‪ 1320‬به وسیله اداره‬ ‫اصالح نژاد اسب ارتش را از مراکز ایلخی در اذربایجان‬ ‫و خراسان مصادره کرد و به جبهه های جنگ با المانی ها‬ ‫فرستاد‪ .‬مواد غذایی بیکران از دولت ایران مطالبه و دریافت‬ ‫داش��ت‪ .‬امار موجود از ورود چند میلی��ون گندم‪ ،‬مواد‬ ‫گوشتی و لبنی و محصوالت کارخانه های کنسروسازی‬ ‫ارتش به مرزها برای ارسال به شوروی حکایت می کند‪.‬‬ ‫روستاییان شمال ایران بارها با التماس از اولیای امر دولت‬ ‫درخواست می کردند از دولت شوروی بخواهند از سر‬ ‫بریدن و فرستادن گاو های روستاییان ایرانی به شوروی‬ ‫خودداری کنند‪.‬سربازان هندی نیز برای ایرانی ها مشکلی‬ ‫ش��ده بودند‪ .‬انها که به زبان های محلی هندی صحبت‬ ‫می کردند اغلب بادادن ایست به دهقانان و کارگران ایرانی و‬ ‫نامفهوم بودن جمالت‪ ،‬اقدام به تیراندازی کرده و دهقانان‬ ‫و محلی های بی گناه را که بامداد سر کار خود می رفتند به‬ ‫قتلمی رساندند‪.‬‬ ‫سربازان ملل مستعمره بریتانیا مزاحمت های زیادی‬ ‫برای مردم ایران ایجاد می کردند‪ .‬انها افسران و سربازان و‬ ‫پلیس ایران را مورد تمسخر و اهانت قرار داده و مواردی با‬ ‫چاقو و سرنیزه انها را مقتول یامجروح می کردند‪.‬‬ ‫البته سپاهیان روس��ی در این موارد بدتر از همتایان‬ ‫انگلیس��ی و هندی خود رفتار کرده‪ ،‬در مواردی با تهدید‬ ‫و ضرب و ش��تم اش��یا قیمتی و پول ایرانی ها را تصرف‬ ‫خبرنامه‬ ‫خودداری کردند و یک س��ال بعد این کار را انجام دادند‪،‬‬ ‫زیرا قوام السلطنه‪ ،‬سیاس��تمداری که اکنون هم مقامات‬ ‫باکو به عنوان میراث خوران اس��تالین از او بد می گویند‪،‬‬ ‫سراس��تالین کاله گذاش��ت و به او قول داد پس از انجام‬ ‫انتخابات دوره پانزدهم‪ ،‬مجلس را وادار خواهد کرد قانون‬ ‫تشکیل شرکت مختلط نفت ایران و شوروی را تصویب‬ ‫کند‪.‬امریکایی هاسفیرخوبیدرایرانداشتندکه کمک های‬ ‫دارویی و پزشکی به بیمارس��تان فیروز ابادی می کرد‪.‬اما‬ ‫همین امریکایی های مهربانی که راه اهن ایران را مستعمل‬ ‫کرد ه و لکوموتیوها و واگن ها را از حیز انتفاع انداخته بودند‬ ‫بیشترلکوموتیوهاوواگن هاییراکهرویریل هایراه اهن‬ ‫کار انداخت ه بودند بارکشتی کردند و بردند و تعدادی از انها‬ ‫راکهباخودنبردندبهراه اهنسراسریایرانفروختند‪.‬ایران‬ ‫یک میسیون ‪ 100‬نفره از کارشناسان امریکایی استخدام‬ ‫کرد‪ .‬یک گروه س��ی‪ ،‬چهل نفره در ارتش و ژاندامری و‬ ‫پلیسهمبهعنوانمستشارخدمتمی کردند‪.‬ژنرالنورمن‬ ‫شوراتس��کف امریکایی‪ ،‬فرمانده ژاندارمری کل کشور‬ ‫شد‪ .‬دولت امریکا‪ 10‬میلیون دالر مازاد تانک ها و توپ ها‬ ‫و زره پوش ها و مهمات خود را به ارتش ایران فروخت و‬ ‫پول نقد دریافت کرد‪ 3/5.‬میلیون دالر نیز برای ژاندارمری‬ ‫وسایلخریداریشد‪.‬امریکاحاضرنشدکمترینکمکیبه‬ ‫ایرانبکند‪.‬جالباینکهانباربزرگاتومبیل هاینو‪،‬داروهای‬ ‫عالی‪ ،‬کنسروها و کلیه وسایل خود را به یک شرکت دالل‬ ‫ایرانی به قیمت چهل میلیون تومان در خرمشهر فروخته‬ ‫و حاضر نشد ان وسایل را به دولت متحد خود در ایران‬ ‫واگذارد‪.‬‬ ‫در سفر ابان و اذر محمدرضا شاه به امریکا پس از‬ ‫گفت وگوهای زیاد پرزیدنت ترومن قول داد نام ایران را‬ ‫در فهرست گیرندگان کمک اصل ‪ 4‬ترومن بگذارد اما در‬ ‫سال‪1329‬که رزم ارا‪ ،‬دوست صمیمی امریکا و انگلیس‪،‬‬ ‫نخست وزیر شد فقط ‪ 500‬هزار دالر وسایل کشاورزی‬ ‫و تراکتور و د‪.‬د‪.‬ت برای مبارزه با ماالریا به دولت او داده‬ ‫ش��د که صدای رزم ارا درامد زیرا دکتر گریدی‪ ،‬س��فیر‬ ‫امریکا و یکی از وابس��تگان شرقی س��فارت قول داده‬ ‫بودند به او صد میلی��ون دالر کمک بالع��وض بکنند‪.‬‬ ‫دکتر مصدق ک��ه در س��ال ‪( 1330‬روز ‪ 5‬اردیبهش��ت)‬ ‫نخست وزیر شد انتظار کمک های مالی امریکا را داشت‬ ‫اما حتی پس از سفر به امریکا در مهر و ابان ان سال و دیدار‬ ‫با ترومن نتوانست‪ 120‬میلیون دالر وام (هرماه‪ 10‬میلیون‬ ‫دالر) بگیرد و فقط از محل اص��ل چهار ترومن مقداری‬ ‫وسایل کشاورزی‪ ،‬د‪.‬د‪.‬ت‪ ،‬دارو و البته مقادیری هم دالر به‬ ‫دولت ایران داده شد زیرا وضعیت ایران از نظر مالی پس از‬ ‫قطععایداتنفتبهوسیلهانگلیسی هاومحاصرهاقتصادی‬ ‫ایرانبسیاروخیمبودوامریکایی هامیترسیدندایرانبهدام‬ ‫کمونیسمبیفتد‪.‬‬ ‫دول��ت ای��ران در س��ال ‪ 1331‬و ‪23 ،1332‬‬ ‫میلی��ون دالر کم��ک از امری��کا دریاف��ت داش��ت که‬ ‫ش��امل مقداری پول‪ ،‬وس��ایل نظامی مس��تعمل جنگ‬ ‫جهان��ی دوم‪ ،‬تان��ک و ت��وپ و زره پوش و پ��ازوکا و‬ ‫هواپیماهای کهنه می ش��د‪،‬چو ن امریکا در س��ال های‬ ‫‪ 1950‬و ‪ 1951‬و ‪ 1952‬و ه��ر س��ال س��ی هزار تانک و‬ ‫‪ 24‬ه��زار هواپیما ب��رای جنگ دو کره تولی��د می کرد و‬ ‫سالح های مستعمل را به کشورهایی چون ایران و فیلیپین‬ ‫و ماالیا و ممالک امریکای جنوبی صادر کرده‪ ،‬وس��ایل‬ ‫جدیدتر را به ترکیه و یونان م��ی داد‪ .‬مصدق برای خرید‬ ‫روغن موتور‪ ،‬یک میلیون دالر پول نقد به امریکا فرستاد و‬ ‫روغن موتور خرید و به ایران اورد‪ .‬ایران بخش عمده ای از‬ ‫موجودیخوددر صندوق جهانیپول(حدود‪ 8/5‬میلیون‬ ‫دالر) را از ان صندوق گرفت و ب��ه مصرف احتیاجات‬ ‫روزانه کشور رساند‪ .‬امریکا پس از سقوط کابینه کارگری‬ ‫و زمامداری محافظه کاران به رهبری وینستون چرچیل‬ ‫رویه خود را عوض کرد و مذاکرات وزیر خارجه امریکا‪،‬‬ ‫ایران و وزی��ر خارجه انگلیس در پاری��س در ابان و اذر‬ ‫‪ 1330‬سببشدامریکاجانبانگلیسرابگیرد‪.‬البتهپساز‬ ‫سرنگونشدنمصدقونخست وزیریزاهدیونشستن‬ ‫پنج شرکت بزرگ نفتی بر سفره نفت ایران در کنار شرکت‬ ‫نفت انگلیس و هلند و فرانسه که چهل درصد سهام از ان‬ ‫انگلیسی ها بود‪ ،‬کمک های نظامی و اقتصادی امریکا به‬ ‫ایران اغاز شد و تا سال‪480 ،1960/ 1339‬میلیون دالر از‬ ‫سوی امریکا بابت دست نشاندگی نظامی و سیاسی ایران‬ ‫به این کشور پرداخت شد که بخش عمده ای از ان نصیب‬ ‫شرکت هایمقاطعهامریکایی وچپاولشد‪.‬‬ ‫در هر حال امریکا بابت اش��غال ایران و کش��ته‬ ‫شدن حدود ‪ 150‬عابر ایرانی که زیرچرخ اتومبیل های‬ ‫امریکای رفتند (اسناد ان در سازمان اسناد ملی موجود‬ ‫است» بابت در اختیار گرفتن پایگاه اندیمشک‪ ،‬بابت‬ ‫تصرف امیراباد در ش��مال غرب تهران (که حتی پول‬ ‫اسایش��گاه های ان را در پایان جن��گ از دولت ایران‬ ‫گرفتند)‪ ،‬بابت توقی��ف و ازار ایرانیان‪ ،‬بابت تجاوز به‬ ‫عنف سربازان امریکایی به زنان ایرانی و استفاده مجانی‬ ‫از راه اهن ایران‪ ،‬یک دالر به ایران نپرداخته و به دولت‬ ‫و ملت ایران مدیون است‪.‬‬ ‫اما در مورد عراق و مطالبه خسارات و غرامات ایران‪،‬‬ ‫در وضعیت بی ثبات کنونی عراق هرگونه فش��ار به این‬ ‫دولت به زیان عراق تمام می شود و سلفی ها و صدامی ها‬ ‫ومخالفانایرانراقویمی کند‪.‬مانندفشارهاییکهمتفقین‬ ‫در پایان جنگ اول جهانی به المان وارد ساختند و موجب‬ ‫ظهور فردی چون هیتلر شدند‪ .‬دعاوی ایران باید از نظر‬ ‫حقوقی و دنیاپس��ند از هم اکنون تدوین و در وضعیتی‬ ‫مناسب پیگیری شود‪g.‬‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫می کردند‪.‬دولت شوروی در ازای هزینه های سنگینی که‬ ‫حضور نیروهایش در ایران بر خزانه ایران تحمیل کرده بود‬ ‫پس از اینکه ایران به زور به پیمان اتحاد سه جانبه انگلیس‪،‬‬ ‫شوروی و ایران پیوست‪ ،‬پذیرفت هر اندازه مخارجی که‬ ‫ایرانی هاتقبلمی کننددرازایاسنادرسمیبهحسابایران‬ ‫پول طال در بانک مس��کو به ودیعت بگذارد‪ .‬هزینه های‬ ‫اقامت سربازان شوروی و مصادره راه اهن و سربازخانه ها‬ ‫و بنادر و س�لاح ها و کلیه مواضع جنگی ای��ران معادل‬ ‫‪ 11/5‬تن طال شده بود که دولت ش��وروی پس از پایان‬ ‫جنگ از ‪ 1324‬ت��ا ‪ 1334‬به مدت ‪ 10‬س��ال از پرداخت‬ ‫بدهی به دولت ایران خودداری کرد و تنها در سال ‪1334‬‬ ‫یعنی یک سال و نیم پس از کودتا – غائله ‪ 28‬مرداد ‪1332‬‬ ‫و نخست وزیری سپهبد زاهدی‪ ،‬چون صحبت از الحاق‬ ‫ایران به پیمان نظامی بغداد پیش امده بود‪ ،‬روسای جدید‬ ‫دولت ش��وروی اواخر اردیبهش��ت ماه ‪ 1334‬پذیرفتند‬ ‫‪ 11/5‬تن طالی مزبور به دولت ایران بازگردانده ش��ود‬ ‫و شمش های طال که به مرز ش��وروی و ایران رسیده بود‬ ‫به وس��یله تعدادی از کامیون های نظامی ایران و پس از‬ ‫شمارش از مرز به تهران و از انجا به خزانه بانک ملی ایران‬ ‫در خیابان فردوسی تحویل داده شد‪( .‬خرداد‪ )1334‬دولت‬ ‫شوروی در فاصله سال های ‪( 1332‬پس از ‪ 28‬مرداد) تا‬ ‫‪ 1334‬و حداکثر تا‪ 1335‬اختالفات مرزی خود را در طول‬ ‫‪ 2500‬کیلومترمرزهایشمالیحلوفصلکرد‪.‬نفتلیجه‬ ‫ در گرگان از اشغال روس ها درامد‪ .‬قسمتی از ناحیه ای نیز‬ ‫که مورد اختالف بود به ایران برگردانده شد و ایران نیز در‬ ‫نواحی مرزی گذشت هایی کرد‪ .‬از جمله درمورد قصبه‬ ‫فیروزه در‪ 44‬کیلومتری مرز ایران‪ ،‬در کنار شهر عشق اباد‪،‬‬ ‫مرکز جمهوری ترکمنستان که در سال‪ 1921‬برابر قرارداد‬ ‫معروف ایران و شوروی به دولت ایران تعلق گرفته بود به‬ ‫دلیل نزدیک بودن ان به شهر عشق اباد‪ ،‬دولت ایران از حق‬ ‫خود به این قصبه گذشت کرد و فیروزه برای همیشه از‬ ‫ایران جدا شد‪.‬دولت شوروی در سال های ‪ 1323‬و ‪1324‬‬ ‫مقدمات تجزیه اذربایجان و کردس��تان را از خاک ایران‬ ‫فراهم اورد‪ .‬متاسفانه دولت وقت امریکا با سیاست های‬ ‫ناشیانه خود پیشنهادی برای تقس��یم ایران به سه منطقه‬ ‫حریم نفوذ امریکا‪ ،‬ش��وروی و انگلستان تسلیم دولت‬ ‫ابراهیمحکیمیکردهبود‪.‬دولتانگلوفیلحکیمیکوشید‬ ‫این پیشنهاد را مخفی نگاه دارد‪ ،‬اما مطبوعات ایران که در‬ ‫ازادیکاملبهسرمی بردندومقاماتیدرمجلسچهاردهم‬ ‫مانندمرحومدکترمحمدمصدقاینپیشنهادعجیبراافشا‬ ‫کردند و به مردم ایران هشدار دادند‪.‬‬ ‫طبقنظر ابلهانه سیاستمداران امریکا که دوستی شان‬ ‫همیشه برای ایران زیان بار بوده (دست کم از‪ 70‬سال پیش‬ ‫به این سو)‪ ،‬در ایران‪ ،‬اذربایجان و کردستان دو حکومت‬ ‫تحت نظر ش��وروی تاس��یس می ش��ده‪ ،‬در خوزستان‬ ‫حکومت عربی تحت نظر انگلیسی ها‪ ،‬در بلوچستان نیز‬ ‫دولت هند انگلیس��ی بر حکومت بلوچ نظارت می کرد‬ ‫و به ارامنه و یهودیان نیز ایاالتی واگذار می شد‪ .‬این طرح‬ ‫به قدری احمقانه بود که دولت ش��وروی که نظر به همه‬ ‫شمال ایران داش��ت و امیدوار بود برسراسر ایران تسلط‬ ‫یابد ان را نپذیرفت‪ .‬مردم ایران چنان واکنشی نشان دادند‬ ‫که امریکایی ها منفعل و خاموش شدند‪ .‬درست یک سال‬ ‫بعدسیاستامریکاپسازاوجگرفتنغائلهفرقهدموکرات‬ ‫تغییر یافته و امریکایی ها که در تمام ق��اره ها با یوروش‬ ‫شوروی رو به رو شده بودند از ساده لوحی و بالهت دست‬ ‫کشیدندوترومن‪،‬جانشینروزولتتصمیمبهپایداریدر‬ ‫برابر روس ها گرفت‪.‬‬ ‫وقتی جن��گ در اردیبهش��ت ‪ 1324‬پای��ان یافت‪،‬‬ ‫روس ها برای انجام مقاصد س��وء خ��ود از تخلیه ایران‬ ‫‪15‬‬ ‫صالح اسکندری‬ ‫صدور یک الگو‬ ‫بیداری اسالمی؛ تداوم انقالب اسالمی ایران‬ ‫صالح اسکندری‬ ‫روزنامه نگار تاثیر‬ ‫انقالب اسالمی را‬ ‫در پیدایش بیداری‬ ‫اسالمی بررسی‬ ‫کرده است‬ ‫خبرنامه‬ ‫ایده جهانی اندیش��یدن درباره جمهوری اسالمی و‬ ‫تجویز«مردمساالریاسالمی»برایانقالب هایمنطقهکه‬ ‫در اجالس بیداری اسالمی تهران مطرح شد از چند حیث‬ ‫قابل تامل است‪.‬‬ ‫‪-1‬جنبش هایاسالمی پدیده هایجدیدینیستندو‬ ‫تبار تاریخی دیرینه ای دارند‪ .‬مثل زیدیه‪ ،‬اسماعیلیه‪ ،‬سلفیه‬ ‫و‪...‬کهمعموالحول محورمقابلهبااستبدادوانحطاطداخلی‬ ‫شکل می گرفتند‪ .‬اما پس از فروپاشی خالفت عثمانی در‬ ‫سال‪،1924‬جنبش هایجهاناسالماغلبدرتقابلباپدیده‬ ‫استعمارغربینضجیافتند‪.‬بهاعتقاد«خورشیداحمد»محقق‬ ‫پاکستانی و عضو جماعت اسالمی پاکستان‪ ،‬ریشه های‬ ‫رستاخیراسالمی معاصررابایددرمیراثاستعماریابهعبارتی‬ ‫دراثاریکهقدرت هایاستعماریدرجوامعمسلمانبهجا‬ ‫گذاشتند‪،‬جست وجوکرد‪.‬‬ ‫بخش قابل توجهی از این جنبش ها که در واکنش به‬ ‫فراینداستعمارشکلگرفتهبودندازکشورهایسنی نشین‬ ‫برخاس��تند که می توان به جنبش اخوان المسلمین مصر‬ ‫ی سوریه‬ ‫توسط حسن البناء در سال‪ ،1928‬جنبش اسالم ‬ ‫(شاخه اخوان المس��لمین) توس��ط مصطفی سباعی از‬ ‫شاگردان و دوستان حس��ن البناء در سال‪ ،1944‬جمعیت‬ ‫ی مراکش در سال‪ ،1971‬گروه های القیام‬ ‫الشباب االسالم ‬ ‫و الدعوه در الجزایر در ده��ه ‪ 70‬و همچنین جبهه نجات‬ ‫اسالمی که در س��ال ‪ 1989‬تاسیس ش��د و در همه نقاط‬ ‫الجزایر شعبه داش��ت‪ ،‬جنبش اخوان جدید عربستان در‬ ‫دهه ‪ 70‬و‪ ...‬اش��اره کرد‪ .‬اگرچه اغلب اق��دام جمعی این‬ ‫جنبش ها در برابر دولت ه��ای بومی تحت حمایت دول‬ ‫استعماری نمود عینی می یافت اما در موارد بسیاری نیز به‬ ‫مواجهه مستقیم و حتی مقاومت مسلحانه در برابر سلطه‬ ‫نیروهای خارجی غیرمس��لمان منجر می شد که می توان‬ ‫به برخی نمونه های ان اش��اره ک��رد‪ .‬از جمله قیام مهدی‬ ‫سودانیواعالمجهادعلیهانگلستاندراواخرقرننوزدهم‪،‬‬ ‫اعالم جهاد جنبش سنوسیه در شمال افریقا علیه متفقین‬ ‫و نیروهای ایتالیا در اوایل قرن بیستم‪ ،‬مبارزات مسلحانه‬ ‫اخوان المسلمین مصر علیه نیروهای انگلیسی در منطقه‬ ‫کانال سوئز در اوایل سال‪ 1952‬و‪ ...‬در موج جدید بیداری‬ ‫اس�لامی که ملهم از انق�لاب اس�لامی ایران‪ ،‬نفس گرم‬ ‫امامخمینی(ره)ورهبریهوشمندانهولیامرمسلمینجهان‬ ‫حضرتایتاهللخامنه ایاستنیزکشورهایسنی نشین‬ ‫مثل مصر‪ ،‬لیبی‪ ،‬تونس و‪ ...‬پیشتاز نهضت هستند‪ .‬پرسش‬ ‫امااینجاستکهایابسترهایالزمدرکشورهایسنی نشین‬ ‫برای ایجاد مردمساالری اسالمی وجود دارد؟ ایا فقه اهل‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪16‬‬ ‫سنتواجدمجاریومبانیالزمبرایایجادیکمردمساالری‬ ‫دینی مانند همان چیزی که حض��رت امام خمینی(ره) در‬ ‫نظریه مترقی والیت فقیه مطرح فرمودند‪ ،‬هست؟ یا اینکه‬ ‫ایامقولهمردمساالریدینیمختصنظریه هایفقهیشیعه‬ ‫استیامیاناهل سنتنیزطرفدارانیداردوموضععلمی و‬ ‫فقهیاهل سنتدرخصوصاینمقولهچیست؟امابههمین‬ ‫باید اکتفا کرد‪ .‬در دیدگاه فقهی اهل س��نت در خصوص‬ ‫مردمساالری اسالمی دیدگاه های موافق و مخالفی وجود‬ ‫داردکهسازگارترینانهابامردمساالریدینینظریه«اجماع»‬ ‫است‪ .‬این دیدگاه بر ان است که حاکم اسالمی کسی است‬ ‫که تمام مردم مسلمان یا اصحاب حل و عقد بر حکومت‬ ‫ویاجماعکردهباشند‪.‬ایندیدگاهحجیتخودراازروایتی‬ ‫منتس��ب به رس��ول اکرم(ص) اخذ می کند که فرمودند‪:‬‬ ‫«التجتمعامتیعلیالخطاء»‪.‬‬ ‫‪-2‬دومینتاملدرخصوصجهانیاندیشیدندرباره‬ ‫مردمساالریدینیدرجهباورمندینخبگانوسیاستمداران‬ ‫داخلی به تجویز این الگوست‪ .‬یعنی ایا به همان میزان که‬ ‫ملت های مس��لمان به ضرورت الگوگیری از جمهوری‬ ‫اسالمی پیبرده اند‪،‬نخبگانداخلینیزبهپیرویازحضرت‬ ‫ایت اهللخامنه اینسبتبهالگوسازیباوردارند؟چندسال‬ ‫پیشراقماینسطوردیداریبااعضای«شورایایدئولوژی‬ ‫اسالمی» دولت پاکستان داشتم‪ .‬در بین اعضای این هیات‬ ‫عالمهعقیل ترابی‪،‬فرزندعالمهشهیررشید ترابینیزحضور‬ ‫داشت‪.‬حاصل دیدار دو س��اعته ما با این گروه پاکستانی‬ ‫نکات در خور توجه زیادی داش��ت که مجالی برای بیان‬ ‫انها می طلبید‪.‬‬ ‫نکته اول؛ حضور یک هیات پاکس��تانی به پیشنهاد‬ ‫پرویز مشرف‪ ،‬رئیس جمهور این کشور در صدمین سال‬ ‫قانونگذاری در ایران برای اس��تفاده از تجارب نهاد پویای‬ ‫شوراینگهبانقانوناساسیجمهوریاسالمی بود‪.‬درواقع‬ ‫تمایلدولتپاکستانجهتانطباققوانینمصوبپارلمانبا‬ ‫شرعمقدساسالمامریدرخورتوجهبود‪.‬‬ ‫نکته دوم در خصوص اعضای شورای ایدئولوژی‬ ‫اس�لامی پاکس��تان بود که از فرقه های مختلف موجود‬ ‫در این کش��ور گزینش ش��د ه بودند‪.‬اگرچه م��ا در ایران‪،‬‬ ‫پاکستان را کش��ور هفتادو دو ملت می دانیم‪ ،‬اما این دیدار‬ ‫نافی تمام تصورات پیش��ین من از پاکس��تان بود‪ .‬هیات‬ ‫س��ه نفره اعزامی به ایران که یکی ش��یعه‪ ،‬دیگری سنی و‬ ‫ف ش��ده داشتند و‬ ‫سومی صوفی بود‪ ،‬نوعی تعامل تعری ‬ ‫اختالفات مذهبی در تفکر سیاسی و اجتماعی انها دخیل‬ ‫نبود‪.‬انچهبرایاعضایمجلسفکراسالمی پاکستانمهم‬ ‫بود تنها انطباق مصوبات پارلمان با دین مبین اس�لام بود‪.‬‬ ‫نکتهس��وم؛جهانیاندیش��یدندربارهجمهوریاسالمی ‬ ‫بود که ان روز ضرورتش را بیش از هر موقع دیگری باور‬ ‫کردم‪ .‬امروز در سال های اغازین قرن بیست و یکم و پس‬ ‫از گذشت‪ 32‬سال از انقالب اسالمی به جد می توان گفت‬ ‫کهنمی تواندرجهانیبودنتفکرحضرتامامخمینی (ره)‬ ‫شککرد‪.‬‬ ‫‪ -3‬بی شک بیداری اس�لامی‪ ،‬الزامات و احتیاجات‬ ‫فکری و تش��کیالتی دارد که تجربه‪ 32‬س��اله جمهوری‬ ‫اس�لامی می تواند در این زمینه برای کشورهای مختلف‬ ‫ی در ساختار‬ ‫مثمرثمر باشد‪ .‬بی تردید جمهوری اس�لام ‬ ‫فرهنگی و جمعیتی ایران محقق شده است اما به هر حال‬ ‫دولت های اس�لامی در طراح��ی مدل ه��ای بومی برای‬ ‫کشورهایخودمی توانندازاینتجربهاستفادهکنند‪.‬بهتعبیر‬ ‫مقاممعظمرهبری‪،‬امروز؛«بایدبانواوریدینیواستخراج‬ ‫روشمند افکار و ایده های جدید از گنجین ه منابع اسالمی‪،‬‬ ‫یرابهدورازهرگونهخرافهوانحراف‪،‬بهملت ها‬ ‫هویتاسالم ‬ ‫واندیشمندانمسلمانعرضهکردوبابرافراشتنپرچمبرادری‬ ‫امت اسالمی و گس��ترش فضیلت های اخالقی‪ ،‬جریان‬ ‫اصولگراییرادرجهاناسالمتقویتکرد‪».‬‬ ‫علتموجدهانقالب هایمنطقه‪،‬تفکرازادی خواهانه‪،‬‬ ‫کرامت مدارانه‪،‬استقالل طلبانهوعدالتخواهانهمردمعربیبود‬ ‫کهباتاسیازرهبرکبیرانقالبایرانحضرتامامخمینی(ره)این‬ ‫باوردرانهابه وجودامد‪.‬اما تجربه نشان داده که پاسداری از‬ ‫دستاوردهای انقالب بهمراتب دشوار تر از حدوث انقالب‬ ‫است‪.‬امروزدرتونس‪،‬مصر‪،‬لیبیویمنانقالببهپیروزی‬ ‫رسیده است ولی چگونه می توان از این انقالب ها صیانت‬ ‫کرد‪ .‬گرگ های بس��یاری دندان تیز کرده اند تا نوزاد بی دایه‬ ‫انقالبدرکشورهایمنطقهرابدرندواهدافانرامصادره‬ ‫به مطلوب کنند‪.‬در این مسیر دشمن دست به هر اقدامی‬ ‫ می زند تا اجازه ندهد مردم به اهداف اصیل خود از انقالب‬ ‫دست یابند‪ .‬یکی دیگر از تهدیدهایی که انقالب مردمی و‬ ‫اسالمی منطقهراتهدیدمی کند‪،‬تداوموابستگیاینکشورها‬ ‫پسازانقالباست‪.‬غرببرایتداومسلطهخوددرمنطقه‬ ‫با جابه جایی مهره ها و چهره سازی سعی دارد کارکردهای‬ ‫مبارکوبن علی‪،‬قذافی‪،‬علیعبداهللصالحو‪...‬راحفظکند‪.‬‬ ‫انها بی تعارف در حال سوزن بانی تحوالت هستند‪.‬در این‬ ‫گهواره بی ثبات و بستر پر خطر‪ ،‬امری که می تواند کودک‬ ‫یراازاسیب های‬ ‫تازهمتولدشدهانقالب هایعربیواسالم ‬ ‫جمیع بلیات حفظ کند‪ ،‬توسل به یک الگوی موفق برای‬ ‫دوران پساانقالب است‪ .‬در واقع علت مبقیه انقالب های‬ ‫منطقهتکیهبربنیانمرصوصومتجانسباعللموجدهاین‬ ‫انقالب هاست‪.‬مردمساالریدینییکیازالگوهایموفقی‬ ‫است که طی‪ 32‬سال گذشته توانسته رهرو مطلوبی برای‬ ‫اهدافانقالباسالمی ملتایرانباشد‪.‬امروزجوانانانقالبی‬ ‫درکشورهایعربیکنجکاوومشتاقهستندکهبدانندملت‬ ‫ایران چگونه توانستند سه دهه به رغم توطئه های سنگین‬ ‫امریکا‪،‬رژیمصهیونیستی‪،‬انگلیسو‪...‬استقامتکنندوروز‬ ‫به روز بالنده تر و زاینده تر از گذشته به اهداف و ارمان های‬ ‫انقالب اسالمی خود وفادار بمانند‪ .‬قانون اساسی در ایران‬ ‫ازچهقواعدومبانیپیرویمی کندکهضمنانعطاف پذیری‬ ‫توانسته نیازهای جامعه ایران را در‪ 32‬سال گذشته پوشش‬ ‫دهد‪ .‬راز پیش��رفت های علمی ملت ایران در عرصه های‬ ‫حساسوجهشیفناوریمثلهسته ای‪،‬سلول هایبنیادین‪،‬‬ ‫ابررایانه ها‪،‬نانوتکنولوژی‪،‬هوافضاو‪...‬چیست؟‬ ‫پاس��خ همه این کنجکاوی ها را ملت های انقالبی‬ ‫منطقهمی تواننددرنظاممردمساالریدینیبیابند‪.‬نظامی که‬ ‫کامال دموکرات و بر مبنای دین مبین اسالم است‪ .‬جوانان‬ ‫منطقه باید اصول انقالب های خود را روی کاغذ بنویسند‬ ‫وهیچ گاهفراموشنکنندکهانقالب هایمنطقهغلبهدینبر‬ ‫سکوالریسماست‪،‬نهغلبهسکوالریسمبردین‪g.‬‬ ‫محمود عباس‪ ،‬رئیس‬ ‫تشکیالت خودگردان‬ ‫فلسطین در مجمع عمومی‬ ‫سازمان ملل طرح تشکیل‬ ‫کشور مستقل فلسطین را‬ ‫مطرح کرد‬ ‫کاظم جاللی‪ ،‬سخنگوی کمیسیون امنیت ملی‬ ‫چالش های یک طرح‬ ‫نگاهی به پیشنهاد تشکیل کشور مستقل فلسطین‬ ‫خبرنامه‬ ‫بحث تشکیل کشور مس��تقل فلسطینی از سوی‬ ‫محمود عباس‪ ،‬رئیس تشکیالت خودگردان فلسطین‬ ‫در مجمع عمومی س��ازمان ملل متحد طرح ش��د که‬ ‫سازمان ملل متحد در صورت تصویب این طرح یک‬ ‫کشور مستقل فلسطینی را به رسمیت می شناسد تا در‬ ‫این سازمان دارای کرسی مستقل شود‪.‬‬ ‫در رابطه با طرح ابومازن‪ ،‬یک نظر حمایتی وجود‬ ‫دارد مبنی ب��ر انکه تثبیت کش��ور فلس��طین می تواند‬ ‫زمینه ازادسازی مرزها را در حد فراتری فراهم اورد؛‬ ‫به عبارت دیگر تشکیل کشور مستقل فلسطینی اساسا‬ ‫یک نقطه اتکایی برای احص��ای دیگر مطالبات مردم‬ ‫مظلوم فلسطین خواهد شد‪.‬‬ ‫ام��ا درباره ط��رح رئیس تش��کیالت خودگران‬ ‫یکس��ری ش��بهات و ایراداتی نیز مطرح است؛ اینکه‬ ‫رس��میت یافتن مرز کشور فلس��طین براساس کدام‬ ‫قطعنام��ه س��ازمان ملل متحد باش��د؟ اگ��ر قطعنامه‬ ‫‪ 1948‬مبنای کار قرار گیرد که همه کیان فلس��طین و‬ ‫سرزمین های اشغالی را ش��امل می شود‪ .‬اگر قطعنامه‬ ‫‪ 1967‬را در تعیی��ن م��رز لح��اظ کنند که بخش��ی از‬ ‫مناط��ق در اختیار رژی��م غاصب صهیونیس��تی باقی‬ ‫می ماند و عمال در ذیل این قطعنامه به نوعی پذیرش‬ ‫اس��رائیل هم وج��ود دارد‪ .‬ای��ن در حالی اس��ت که‬ ‫رژیم صهیونیستی هنوز از سوی بخشی از کشورهای‬ ‫جهان به رسمیت شناخته نش��ده یا حداقل انها با این‬ ‫رژیم رابط��ه دیپلماتی��ک ندارند؛ بنابرای��ن پذیرش‬ ‫قطعنام��ه ‪ 1967‬به لح��اظ کارشناس��ی دارای ای��راد‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫کاظم جاللی‬ ‫سخنگوی کمیسیون‬ ‫امنیت ملی به‬ ‫واکاوی درخواست‬ ‫محمود عباس برای‬ ‫تشکیل کشور‬ ‫فلسطین پرداخته‬ ‫است‬ ‫اس��ت چون ذیل ان کش��وری تحت عنوان اسرائیل‬ ‫رسمیت می یابد‪.‬‬ ‫در کنار طرح محمود عباس امریکایی ها و رژیم‬ ‫صهیونیستی نگاه دیگری را پیگیری می کنند‪ .‬رویکرد‬ ‫انها این است که کشوری به نام فلسطین شکل نگیرد‪،‬‬ ‫چراکه بر اث��ر ان کیان رژیم صهیونیس��تی به مخاطره‬ ‫می افتد‪ ،‬از ای��ن رو با طرح محم��ود عباس مخالفت‬ ‫می کنند‪.‬‬ ‫در یک جمع بندی می توان گفت برخی در قبال‬ ‫فلسطین و اسرائیل مطالبه حداقلی دارند و نظر انها با‬ ‫تشکیل دو کشور مس��تقل تامین می شود که طیفی از‬ ‫فلسطینیان خسته شده از مبارزه همچون محمود عباس‬ ‫و بخشی از جنبش فتح حامی این دیدگاه هستند‪.‬‬ ‫یک طیف دیگر نیز به فلس��طین نگاه حداکثری‬ ‫دارند و تعبیر نظریه انها نفی کامل اسرائیل است‪ ،‬یعنی‬ ‫تمامی این سرزمین ها اشغالی هستند و باید یک کشور‬ ‫فلس��طینی با تمامیت کامل تشکیل و اسرائیل از نقشه‬ ‫جهان به طور کامل حذف شود‪.‬‬ ‫یک نظریه حداکثری هم نسبت به اسرائیل وجود‬ ‫دارد که ان را امریکا و رژیم صهیونیستی طرح می کنند‪.‬‬ ‫انها معتقدند اصال فلسطین مستقلی نباید تشکیل شود‬ ‫و حداکثر فلسطینیان می توانند در ذیل اسرائیل یکسری‬ ‫صالحیت ها‪ ،‬اختیارات و حقوق را دارا باشند‪ ،‬مثال اگر‬ ‫پارلمانی در سرزمین های اشغالی است نمایندگان مردم‬ ‫فلسطین هم در ان باشند‪.‬‬ ‫نظریات یاد ش��ده هم اکنون در تقابل با یکدیگر‬ ‫قرار دارند‪ ،‬نگاه جمهوری اسالمی در بحث فلسطین‬ ‫همان است که از ابتدا نگاه امام(ره) بود‪ .‬پس از انجاکه‬ ‫سرزمینی به نام اسرائیل از ابتدا وجود خارجی نداشته‬ ‫و ندارد بنابراین ایران این هویت جعلی را به رسمیت‬ ‫نمی شناسد‪ .‬معتقدم بهترین تئوری و تز پیشنهادی را‬ ‫جمهوری اسالمی ایران تاکنون ارائه داده که چندباری‬ ‫هم مق��ام معظم رهبری به ط��رح ان پرداختند؛ اینکه‬ ‫همه احاد و افرادی که در این سرزمین در حال زندگی‬ ‫هس��تند بیایند در یک انتخابات ازاد ش��رکت کنند و‬ ‫نمایندگان خ��ود را برگزینن��د و ان نمایندگان قانون‬ ‫اساسی بنویسند تا براس��اس ان قانون اساسی حقوق‬ ‫همه ساکنان فلس��طین اعم از مس��لمانان‪ ،‬یهودی ها‬ ‫و مسیحی ها و‪ ...‬حفظ ش��ود‪ .‬البته بخشی از ساکنان‬ ‫وارداتی هس��تند و با نیت غصب به خاک فلس��طین‬ ‫پاگذاشتند که مس��اله انها جدا از این مساله است‪ ،‬اما‬ ‫غالب مردم انجا در ان خاک ریشه دارند‪ ،‬بنابراین اینها‬ ‫در یک انتخابات ازاد یا رفراندوم ش��رکت می کنند و‬ ‫بعد از تدوین قانون اساس��ی‪ ،‬همه مردم‪ ،‬اقوام‪ ،‬ادیان‬ ‫و مذاهب برحسب وزنی که دارند از حقوق خودشان‬ ‫برخوردار می شوند‪ .‬این نظر جمهوری اسالمی ایران‬ ‫اس��ت که بهترین‪ ،‬عادالنه ترین و راهگشاترین طرح‬ ‫اس��ت‪.‬همانطور که ذکر ش��د تمایل محم��ود عباس‬ ‫به تشکیل کش��ور حداقل فلسطین اس��ت‪ ،‬یعنی یک‬ ‫کشوری به نام فلس��طین ش��کل بگیرد و در کنار ان‪،‬‬ ‫یک اسرائیل باالتر از حداقلی هم باشد که ان شبهات‬ ‫ابتدای این متن را با خود همراه دارد‪.‬‬ ‫با توجه به انکه طرح رئیس تشکیالت خودگران‬ ‫فلسطین در مجمع عمومی سازمان مورد تشویق حضار‬ ‫قرار گرفت‪ ،‬الزم به ذکر اس��ت ک��ه محمود عباس و‬ ‫طیف حامی ان همانطور که یاد شد دنبال تشکیل یک‬ ‫کشور مستقل هستند‪ ،‬اما به نظر می رسد که طرح انها‬ ‫راهگشا نیست و چالش های جدیدی را ایجاد می کند‪.‬‬ ‫همانطور که دیده ش��د بخش زیادی از فلسطینیان به‬ ‫طرح ابومازن واکنش نشان دادند؛ مخصوصا افرادی‬ ‫که در مسیر مجاهدت‪ ،‬مبارزه و مقاومت هستند چنین‬ ‫نظریه ای را نمی پذیرند‪ ،‬چ��ون تصویب این طرح به‬ ‫معنی رسمیت یافتن اسرائیل اس��ت که فردا اینها باید‬ ‫با هم مراوده داش��ته باش��ند و واقعا رابطه با رژیمی‬ ‫ که هیچ ریش��ه و هویتی ندارد و مبنایش خونریزی و‬ ‫تحقیر فلسطینی هاس��ت و در طول شش‪ ،‬هفت دهه‬ ‫عمر نامشروع خود بسیاری از فلس��طینیان را کشته‪،‬‬ ‫ایا می تواند یک ثبات در سرزمین های اشغالی ایجاد‬ ‫کند؟ به نظر می رس��د که این ط��رح موجب ثبات در‬ ‫سرزمین های اشغالی نخواهد شد‪g .‬‬ ‫‪17‬‬ ‫علوم سیاسی ‬ ‫چالش های یک طبقه‬ ‫ایا با تحلیل های غربی می توان طبقه متوسط ایرانی را تحلیل کرد؟‬ ‫عبور از طبقه متوسط کمپرادور‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫«طبقه متوسط» همچون بس��یاری دیگر از مفاهیم‬ ‫علوم اجتماعیدارایمعنایدقیقوموردتوافقینیست‪.‬در‬ ‫این میان هر چند مدت زمان بسیاری از ظهور این ترکیب‬ ‫در کتاب ها‪ ،‬مقاالت و محافل دانشگاهی نمی گذرد‪ ،‬اما‬ ‫اهمیت و نقش بس��یار حس��اس این گروه در تحوالت‬ ‫جوامع سبب شده محققان در کنار سیاستمداران توجه‬ ‫وی��ژه و خاصی بدان داش��ته باش��ند‪ .‬از مارکس و لنین‬ ‫گرفته تا وبر و الروک و بسیاری دیگر از اندیشمندان و‬ ‫جامعه شناسان‪ ،‬همگی به تعریف و تحلیل طبقه متوسط‬ ‫پرداخته و ان را به انواع مختلف بورژوا‪ ،‬مدرن‪ ،‬سنتی و‬ ‫تکنوکرات‪ ،‬کارگری و‪ ...‬تقسیم کرده اند‪ .‬گذشته از تنوع‬ ‫دیدگاه های متفکران‪ ،‬اختالف در مالک ها و ویژگی های‬ ‫این طبقه از یک سو و نامش��خص بودن قلمرو عینی و‬ ‫مصداقی ان از طرف دیگر و همچنی��ن تاثیر تحوالت‬ ‫تاریخی بر ان سبب شده است هر کس از زاویه دید خود‬ ‫‪18‬‬ ‫تعریفی خاص از ان ارائه دهد‪ .‬در همین زمینه متفکران‬ ‫حوزه علوم اجتماعی سال هاست به رفتار و کنش سیاسی‬ ‫طبقه متوسط جدید حساسند و به بررسی نظام ارزشی‪،‬‬ ‫ویژگی های جامعه شناختی و جهت گیری سیاسی انها‬ ‫می پردازند‪ .‬انچه مسلم است اینکه تجربه نشان داده است‬ ‫رشد این طبقه‪ ،‬به تحوالت سیاس��ی و اجتماعی منجر‬ ‫خواهد شد‪ .‬برخی پا را از این فراتر گذاشت ه و مدعی اند‬ ‫مرکز ثقل همه تحوالت‪ ،‬قیام ها و نهضت های صدساله‬ ‫اخیر در ایران‪ ،‬طبقه متوس��ط (اعم از س��نتی و جدید)‬ ‫بوده است‪ .‬می توان مبتنی بر این تحلیل ها نهضت های‬ ‫مشروطیت‪ ،‬ملی شدن صنعت نفت‪ ،‬پانزده خرداد‪1343‬‬ ‫و بس��یاری دیگ��ر از رخداده��ای پ��س از ان به ویژه‬ ‫انقالب اسالمی در بهمن ‪ 57‬را با تکیه بر نقش سیاسی‬ ‫طبقه متوسط بررسی کرد‪ .‬هر چند تحلیلگران در تعریف‬ ‫این طبقه به یک راه نرفته اند و انگون��ه که خواهد امد‪،‬‬ ‫اختالف در تعریف و کارکرد این طبقه‪ ،‬اختالف در اهمیت‬ ‫بخشی به نقش ان را موجب شده است‪ .‬به عنوان نمونه‪،‬‬ ‫برخی از جامعه شناسان بر این اعتقادند که سیاست تعدیل‬ ‫اقتصادی دوره ریاس��ت جمهوری هاشمی رفسنجانی‪،‬‬ ‫فضا را برای شکل گیری طبقه متوسط جدید فراهم اورد‪،‬‬ ‫طبقه ای که مطالبات نوینی داش��ت و اگرچه معتقدات‬ ‫دینی داشت اما بعضی از اعضای این طبقه نگاه مدرنی‬ ‫به همه چیز داش��تند‪ .‬این طبق��ه در دوره خاتمی اگرچه‬ ‫در اوایل توانس��ت تا حدودی به اوضاع نامساعد خود‬ ‫سر و س��امانی دهد ولی به تدریج چنان وضعیتی یافت‬ ‫که در انتهای ای��ن دوران به چیزهایی بیش��تر از معاش‬ ‫حداقلی نمی اندیشید‪ .‬اینچنین بود که حامالن گفتمان‬ ‫ش��عار عدالت محوری و رف��اه اقتص��ادی وارد عرصه‬ ‫قدرت ش��دند و توانس��تند ارای مردم را کسب کنند‪ .‬با‬ ‫توجه به این مقدمات‪ ،‬پرونده پیش رو می کوشد ابتدا با‬ ‫گرچه ماکس و بر برخالف مارکس سیاست و فرهنگ را اولی بر اقتصاد می دانست‪ ،‬اما حتی با تمرکز بر‬ ‫جامعه شناسی وبری نمی توان درباره طبقه متوسط ایرانی سخن گفت‪ .‬تک بعدی نگاه کردن به تحلیل های‬ ‫جامعه شناسان غرب‪ ،‬مشکالت علوم انسانی در ایران را پیچیده تر می کند‪.‬‬ ‫انقالب در مفهوم‬ ‫فتح اهلل حسینی ‪ /‬پژوهشگر‪،‬محقق و کارشناس مسائل سیاسی‬ ‫مفه��وم طبق��ه‪ :‬طبق��ه از س��ده ‪ 19‬و برای‬ ‫نخستین بار توسط ادام اسمیت در کتاب ثروت‬ ‫ملل به کار برده ش��د‪ .‬این اصطالح با ظهور کارل‬ ‫مارکس معنای ویژه ای یافت و به یکی از مفاهیم‬ ‫بنیادی در علوم اجتماعی معاصر تبدیل ش��د‪ .‬به‬ ‫طور کلی‪ ،‬دو دی��دگاه در رابطه ب��ا مفهوم طبقه‬ ‫وجود دارد؛ دیدگاه اول‪ ،‬طبقه را در برابر کاست‪،‬‬ ‫گروه های منزلت‪ ،‬صن��ف و‪ ...‬قرار می دهد و ان‬ ‫را مختص جامعه صنعت��ی می داند‪ .‬دیدگاه دوم‪،‬‬ ‫میان ظهور طبقات و جامع��ه صنعتی مالزمه ای‬ ‫نمی بیند و بر این باور اس��ت که در همه جوامع‪،‬‬ ‫طبقات وجود دارن��د و انحصار خصلت طبقاتی‬ ‫به جوام��ع صنعتی‪ ،‬حقیق��ت را پنه��ان می کند‪.‬‬ ‫طرفداران دیدگاه دوم به دو دس��ته تحلیل روی‬ ‫اوردند‪ :‬نخست‪ ،‬تحلیل اقتصادی توسط مارکس‬ ‫و شارحین مارکسیسم؛ انها شالوده اصلی طبقات‬ ‫اجتماعی را مالکیت یا عدم مالکیت بر وس��ایل‬ ‫تولید می دانند‪ .‬دوم‪ ،‬کس��انی که طبق��ه را بر پایه‬ ‫معیارهای دیگ��ر ارزیابی می کنن��د‪ ،‬مثل تحلیل‬ ‫ماکس وبر از مفهوم طبقه‪ .‬در اندیش��ه مارکس‪،‬‬ ‫طبقه ای که ابزار تولید در هر چهار شیوه تولیدی‪،‬‬ ‫یعنی ش��یوه تولید اسیایی‪ ،‬باس��تانی‪ ،‬فئودالی و‬ ‫بورژوای��ی را در کنترل خ��ود دارد‪ ،‬طبقه حاکم‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫مفهوم شناسی طبقه متوسط در علم سیاست و جامعه شناسی سیاسی‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫تعریف احیای طبقه متوسط جدید و بررسی نگاه های‬ ‫مختلف به نظام ارزشی و ویژگی های این طبقه در میان‬ ‫متفکران و صاحبنظران حوزه علوم اجتماعی و سیاسی‪،‬‬ ‫به تحلیلی از نقش ان در تحوالت سیاسی ‪ -‬اجتماعی‬ ‫ایران به خص��وص بعد از پی��روزی انقالب و همچنین‬ ‫مقایس��ه ویژگی ها و عملکرد ان در س��ایر کشورهای‬ ‫منطقهبپردازد‪.‬‬ ‫درباره طبقه متوس��ط اما مالحظاتی وجود دارد‪ .‬از‬ ‫منظر مخالفان نظام سیاسی ایران‪ ،‬این طبقه همسو با سبک‬ ‫زندگی غربی و حامل گفتمان ه��ای مورد حمایت انها‬ ‫قلمداد می شوند‪ .‬اما ایا به واقع باید گزاره انها را پذیرفت؟‬ ‫برای رد این گزاره چند دلیل متقن وجود دارد‪ .‬اول از همه‬ ‫اینکه نمی توان جامعه ایران را براساس تقسیم بندی غربی‬ ‫تحلیل کرد‪ .‬اس��اس تحلیل های افرادی مانند مارکس‪،‬‬ ‫پوالنزاس‪ ،‬وبر یا میلز شیوه تولید اروپایی بوده که از مرحله‬ ‫برده داری و فئودالی به س��رمایه داری رس��یده و عمدتا‬ ‫اقتصادی است‪ .‬اتکا به مفاهیم اقتصادی حاصل انقالب‬ ‫صنعتیوتقسیمجامعهبهصاحبانعواملتولیدوکارگران‬ ‫است در حالی که در شیوه تولید اسیایی شرایط متفاوت‬ ‫است و نمی توان شرایط اروپا را به ایران تعمیم داد‪ .‬پس‬ ‫اس��تفاده صرف از تحلیل های مارکسیستی و وبری و‪...‬‬ ‫نتیجه بخش نخواهد بود‪ .‬نکته دیگر به مزایای انقالب‬ ‫اس�لامی برای ایرانیان باز می گردد‪ .‬از مهم ترین دالیل‬ ‫گسترش طبقه متوسط در ایران می توان به نقش انقالب‬ ‫اسالمی در توزیع عادالنه ثروت‪ ،‬گسترش اموزش‪ ،‬باال‬ ‫بودن سطح بهداشت‪ ،‬توسعه دانشگاه ها‪ ،‬امکان حضور‬ ‫زنان در جامعه‪ ،‬رشد رسانه ها‪ ،‬برگزاری انتخابات متعدد‬ ‫و توسعه و عمران ایران اشاره کرد تا جایی که از سه دهه‬ ‫پیش تاکنون جمعیت شهری ایران افزایش یافته که این‬ ‫از ثمرات انقالب اسالمی است‪ .‬با این حساب نمی توان‬ ‫طبقه متوسط ایرانی را مقابل حاکمیت مستقر قرار داد‪،‬‬ ‫چرا که اساسا توسعه این طبقه خود مرهون سیاست های‬ ‫حاکمیتی است؛ یعنی تالش برای کم شدن تهیدستان و‬ ‫ارتقایوضعیتاقتصادیوفکریوسامانفرهنگی‪.‬بااین‬ ‫وجود اما مخالفان نظام در سطح نرم افزاری روی این گروه‬ ‫حساب باز کرده اند و با شبکه های ماهواره ای و رسانه های‬ ‫دیگر سعی دارند میان این طبقه وحاکمیت شکاف ایجاد‬ ‫کنند‪ .‬گرچه ممکن است شیوه زندگی غربی مورد نظر‬ ‫بخشی از جامعه باشد‪ ،‬اما واقعیت این است که در جامعه‬ ‫ایرانی‪ ،‬مذهب نقش تعیین کنندگی دارد و رابطه ع ّلی میان‬ ‫مذهب و بسیاری از رفتارهای اجتماعی مشاهده می شود‪.‬‬ ‫از همین رو این زمینه به شدت وجود دارد که طبقه متوسط‬ ‫دیندار جایگزین طبقه متوسط جدید شود‪ .‬سابقه این امر‬ ‫امابه طبقه متوسط سنتی باز می گرددکه قبل از این در اتحاد‬ ‫مسجد و بازار در وقایعی مثل مشروطه و ملی شدن نفت‬ ‫نقش خود را ایفا کرده‪ .‬ساختارهای جامعه ایران که بخش‬ ‫عمده ای از ان را قرائت مذهبی در تحلیل پدیده ها تشکیل‬ ‫می دهداساسامی تواندگفتمانهمینطبقهمتوسطدیندار‬ ‫را س��امان دهد؛ طبقه ای که برای زیست فرهنگی خود‬ ‫مطالباتی دارد مثل هنر‪ ،‬سیاست‪ ،‬دغدغه های اجتماعی و‬ ‫غیره که اگر از جانب ما تامین نشود بدل انها نزد غربی ها‬ ‫موجود است‪ .‬طبقه متوسط ما شایسته چیزهایی فراتر از‬ ‫مزخرفات من و تو و فارسی ‪ 1‬است‪ .‬پذیرفتن واقعیت‬ ‫طبقه متوسط دیندار درون نظام می تواند زمینه ساز تغذیه‬ ‫فکری و فرهنگی این گروه باش��د و راهی برای تبدیل‬ ‫نشدن طبقه متوسط ایرانی به طبقه متوسط کمپرادور که‬ ‫محصوالت غربی مصرف می کند و از ان تولیدات بهره‬ ‫می برد‪ .‬انتقال مرجعبت طبقه متوسط از رسانه های غربی‬ ‫به مبدا داخلی و درونی ظریف ترین نکته در سامان دهی‬ ‫فکری طبقه متوسط ایرانی اس��ت‪ ،‬طبقه ای که اکثریت‬ ‫شهرهای بزرگ کشور را تشکیل می دهد‪g.‬‬ ‫نامیده می شود‪ .‬قانون‪ ،‬هنر‪ ،‬ادبیات‪ ،‬سیاست و فلسفه‬ ‫در هر عصری از تاریخ بش��ر در خدمت منافع طبقه‬ ‫حاکم قرار داش��ته و در حقیقت محصول شیوه تولید‬ ‫مسلط در هر عصر به شمار می رود‪ .‬به قول مارکس در‬ ‫هر عصری‪ ،‬دو طبقه اصلی وجود دارد‪ .‬مالک تعیین‬ ‫دو طبقه در رابطه با مالکیت و عدم مالکیت‪ ،‬نسبت به‬ ‫وسایل تولید است‪ .‬در جامعه سرمایه داری‪ ،‬عالوه بر‬ ‫طبقه سرمایه داری و کارگر‪ ،‬یک قشر دیگر اجتماعی‬ ‫نیز وجود دارد که مارک��س ان را خرده بورژوازی یا‬ ‫طبقه متوس��ط می نامد؛ یعنی کسانی که وسایل تولید‬ ‫گسترده ندارند و از نیروی کار خودشان هم استفاده‬ ‫می کنند‪ .‬مارکس ای��ن طبقه را طبق��ه انتقالی می داند‬ ‫که شامل صاحبان مش��اغل ازاد‪ ،‬پیشه وران‪ ،‬کسبه و‬ ‫مدیران کارگاه های کوچک صنعتی هستند‪.‬‬ ‫ماکس وبر درباره قش��ربندی اجتماعی‪ ،‬نظریه‬ ‫مارکس را تا ح��دودی تغییر داده اس��ت‪ .‬دو تفاوت‬ ‫اساسی میان نظریه وی با مارکس وجود دارد‪ :‬نخست‬ ‫اینکه وبر‪ ،‬نظری��ه مارکس را می پذیرد ک��ه طبقه‪ ،‬بر‬ ‫پایه ش��رایط اقتصادی تعیین شده اس��ت‪ ،‬اما عوامل‬ ‫اقتصادی مختلف دیگری را نس��بت به انچه مارکس‬ ‫شناخته اس��ت‪ ،‬در ش��کل گیری طبقه مهم می داند‪.‬‬ ‫بنابراین از نظر وبر تقسیمات طبقاتی‪ ،‬نه تنها از طریق‬ ‫کنترل یا فقدان کنترل وسایل تولید‪ ،‬بلکه از اختالفات‬ ‫اقتصادی ک��ه هیچ رابط��ه ای با دارایی ندارد ناش��ی‬ ‫می ش��ود‪ .‬دوم اینکه وبر اعتقاد دارد طبقه اجتماعی‪،‬‬ ‫مجموعه افرادی اس��ت که فرصت های مشترکی در‬ ‫روابط بازاری دارن��د‪ ،‬یعنی از منظ��ر خرید‪ ،‬درامد‬ ‫و مصرف‪ ،‬وضعیت مش��ابهی دارن��د‪ .‬وبر برخالف‬ ‫مارکس برای تقس��یم بندی گروه اجتماعی سه گروه‬ ‫اجتماعی را معرفی می کند؛ طبقه‪ ،‬شان و حزب‪ .‬وی‬ ‫‪19‬‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫معتقد است که منزلت اجتماعی می تواند متضمن چند‬ ‫طبقه اجتماعی و یک طبقه اجتماعی دیگر هم می تواند‬ ‫متضمن چند منزلت اجتماعی باشد‪ .‬این نظریه انفصال‬ ‫وبری اس��ت‪ ،‬یعنی انفصال گروه ه��ای اجتماعی از‬ ‫یکدیگر که به س��ه نوع قش��ربندی اجتماعی از هم‬ ‫تفکیک پذیرند‪ .1 :‬طبق��ه اجتماعی به معنای خاص؛‬ ‫‪ .2‬سلس��له مراتب منزلت های اجتماعی؛ ‪ .3‬سلسله‬ ‫مراتب قدرت های سیاسی‪.‬‬ ‫مفهوم طبقه متوسط‪:‬‬ ‫«طبقه متوسط» همچون بسیاری دیگر از مفاهیم‬ ‫علوم اجتماع��ی دارای معنای دقیق و م��ورد توافقی‬ ‫نیست‪ .‬گذشته از تنوع دیدگاه های متفکران‪ ،‬اختالف در‬ ‫مالک ها و ویژگی های این طبقه از یکسو و نامشخص‬ ‫بودن قلم��روی عینی و مصداق��ی ان از طرف دیگر و‬ ‫همچنین تاثیر تحوالت تاریخی بر ان س��بب شده که‬ ‫هر کس از زاویه دید خود تعریفی خ��اص از ان ارائه‬ ‫دهد‪ .‬کارل مارکس یکی از نخستین معتقدان به اندیشه‬ ‫طبقات��ی‪ ،‬طبقه متوس��ط را حوزه عموم��ی بین طبقه‬ ‫س��رمایه دار و طبقه کارگر می داند که ش��امل کارکنان‬ ‫دفتری‪ ،‬کاس��ب ها و گروه های همسو است‪ .‬او معتقد‬ ‫است اعضای این طبقه نقش متعادل کننده و ثبات بخش‬ ‫را در اجتماع برعهده دارند‪ .‬وی طبقه متوسط را مانند‬ ‫س��ایر طبقات اجتماعی محصول مناسبات اقتصادی‬ ‫عصر خویش می داند‪ .‬هر نوع مناسبات تولید مشخص‪،‬‬ ‫طبقات ویژه ای را پدید می اورد؛ فرمول بندی مشهور‬ ‫لنین نیز مفهوم طبقات را مرتبط با مناسبات اجتماعی‬ ‫بیان می کن��د‪ .‬ماکس وبر مفهوم طبقه را در مقایس��ه با‬ ‫مفاهیم «شان اجتماعی» و «حزب» تعریف می کند و هر‬ ‫طبقه‪ ،‬از جمله طبقه متوسط را شامل مجموعه افرادی‬ ‫می داند که دارای وضعیت بازاری یا شانس اقتصادی‬ ‫یکسانی هستند‪.‬امیل لدرر‪ ،‬جامعه ش��ناس المانی که‬ ‫عموما از او به عنوان اولین متفکر طرح طبقه متوس��ط‬ ‫جدید یاد می ش��ود مفهوم طبقه متوس��ط را مرتبط با‬ ‫مهمترین ویژگی ان که شیوه زندگی و حقوق اعضای‬ ‫طبقه است‪ ،‬بیان می کند‪ .‬پی یر الروک طبقه متوسط را‬ ‫شامل گروه های متعددی می داند که ویژگی مشترک انها‬ ‫فقط این است که جزو هیچ یک از دو طبقه حاکم و طبقه‬ ‫کارگر نیستند‪ .‬او می گوید‪« :‬این طبقات از طبقه حاکم‬ ‫به این جهت متمایز می شوند که هیچ یک از پست های‬ ‫حساس سیاسی‪ ،‬اقتصادی و اداری را در دست ندارند‪.‬‬ ‫البته اعضای این طبقات مجریان س��اده ای نیس��تند و‬ ‫اختیارات و مس��ئولیت هایی نیز دارند ام��ا اقدام انها‬ ‫کم و بیش اگاهانه و در چارچوب و جهتی اس��ت که‬ ‫توسط مقامات باالتر معین می ش��ود‪ .‬طبقات متوسط‬ ‫از طبقه کارگر به مناسبت برخورداری از اندوخته های‬ ‫مادی نظیر سهام و اوراق بهادار‪ ،‬خانه یا اندوخته های‬ ‫معنوی نظیر ام��وزش و تعلیمات حرف��ه ای و ارتباط‬ ‫ش��خصی متمایز می گردند‪ .‬این اندوخته ه��ا به انان‬ ‫امکان می دهد که از احس��اس ناامنی ‪ -‬از مشخصات‬ ‫طبقه کارگر ‪ -‬در امان باشند‪.‬پس از بیان تعاریف فوق و‬ ‫مالحظه رویکردهای مفهومی در منابع جامعه شناسی‬ ‫به نظر می رسد ارائه صورت بندی واحد از مفهوم طبقه‬ ‫متوسط امر دشواری باشد‪ .‬پیش از هرگونه داوری در‬ ‫این خصوص توجه به چند نکته ضروری است‪ -1 :‬واژه‬ ‫طبقه؛ اصطالح طبقه متوسط در مفهوم ساده ان بیانگر‬ ‫رده بندی افرادی با منابع درامد و مقدار عایدات مشابه‬ ‫و میزان نفوذ همسان و ش��یوه زندگی همانند نیست‪،‬‬ ‫بلکه این ترکیب‪ ،‬مفهوم بسیار عام و پیچیده ای است‬ ‫برای طبقه بندی افرادی که نه تنها در سلس��له مراتب‬ ‫اجتماعی جایگاه های برابر دارند‪ ،‬بلکه از نگرش های‬ ‫اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی مش��ابهی برخوردارند‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪20‬‬ ‫که برایند صورت بندی بسیاری از نیروهای اجتماعی‬ ‫و فرهنگی است‪ -2 .‬واژه متوس��ط؛ برخالف مفهوم‬ ‫ظاهری ان‪ ،‬نقش کارکردی این طبقه نزد همه متفکران‬ ‫لزوما حرکت در فاصله میان طبقات حاکم سرمایه دار‬ ‫و طبقه کارگر فقیر نیس��ت‪ ،‬بلکه با نگاه نرم افزاری به‬ ‫خصایص و ویژگی های ان ممکن اس��ت همین طبقه‬ ‫متوس��ط‪ ،‬بالفعل بر س��ریر قدرت هم نشس��ته باشد‪،‬‬ ‫همانگونه که مانفرن هاپرن حاکمان موجود بسیاری از‬ ‫کشورهای خاورمیانه و افریقای شمالی را طبقه متوسط‬ ‫جدید نامیده است‪ -3 .‬در بیان مفهوم طبقه متوسط بین‬ ‫رویکردها و رهیافت های مفهومی باید تمایز قایل شد‪.‬‬ ‫در حالیکه طیف چپ مارکسیستی بر محوریت اقتصاد‬ ‫در مفهوم ان اصرار دارد‪ ،‬برخی محققان‪ ،‬طبقه متوسط‬ ‫را با رویکرد فرهنگی و در رابطه با مناس��بات مسائل‬ ‫فرهنگی ارزیاب��ی می کنند و عده ای دیگ��ر با نگاهی‬ ‫جامع تر از اقتصاد و فرهنگ بدان نگریسته اند‪ .‬بنابراین‬ ‫به نظر می رس��د نباید انتظار تعریف حقیقی و جامع و‬ ‫مانعی از ان داشت‪ .‬با این حال گزینش یک تعریف در‬ ‫چارچوب نظام دانایی ویژه و رهیافت جامعه شناختی با‬ ‫رویکرد خاص‪ ،‬بهترین روش دستیابی به ابعاد مفهومی‬ ‫ طبقه متوسط است‪.‬‬ ‫چارچوب نظری و قلمرو طبقه متوسط‪:‬‬ ‫ش��اید در بدو نظ��ر تصور ش��ود ک��ه جایگاه‬ ‫طبقه متوس��ط به مثاب��ه برایند بخش��ی از گروه های‬ ‫اجتماع��ی در مح��دوده جامعه شناس��ی عمومی یا‬ ‫حداکثر در قلمروی روانشناس��ی اجتماعی اس��ت‪.‬‬ ‫اما حقیقت ان اس��ت ک��ه طبقه متوس��ط اصطالحی‬ ‫ساختاری است که با قدرت سیاسی گره خورده است‪.‬‬ ‫این واژه از مفاهیم اضافی است که هویت ان مستلزم‬ ‫حداقل دو طبق��ه اجتماعی دیگر اس��ت؛ یکی طبقه‬ ‫حاکمه و دیگر طبقه پایین اجتماعی‪ .‬طبقه متوس��ط‬ ‫با هر دو طبقه پیرامونی خود مناس��بات س��اختاری‬ ‫دارد به طوری که در فراین��د تاریخی و تعاملی خود‬ ‫به طور مداوم در حال تحول‪ ،‬جذب و تبادل نیروهای‬ ‫اجتماعی خود با طبقات پیرامونی است و نقش های‬ ‫اساسی ان سبب ش��ده که به صورت خاص‪ ،‬زندگی‬ ‫سیاس��ی را مورد تاثیر قرار دهد‪ .‬از این منظر اس��ت‬ ‫که رویکرد مطالعاتی این نوش��تار مس��تلزم رهیافت‬ ‫جامعه شناس��ی سیاس��ی اس��ت و در چارچوب این‬ ‫روش قابل ارائه خواهد بود‪ .‬اما در همین چارچوب‪،‬‬ ‫قلم��روی عینی و مصادی��ق طبقه متوس��ط به خوبی‬ ‫مشخص نشده است‪ .‬عالوه بر اختالفاتی که در بحث‬ ‫مفهومی بدان اشاره شد‪ ،‬اختالف بر سر قدیم و جدید‬ ‫بودن این طبقه از عواملی است که خواننده از مطالعه‬ ‫«طبقه متوسط» همچون بسیاری دیگر‬ ‫از مفاهیم علوم اجتماعی دارای معنای‬ ‫دقیق و مورد توافقی نیست‪ .‬گذشته‬ ‫از تنوع دیدگاه های متفکران‪ ،‬اختالف‬ ‫در مالک ها و ویژگی های این طبقه از‬ ‫یکسو و نامشخص بودن قلمروی عینی‬ ‫و مصداقی ان از طرف دیگر و همچنین‬ ‫تاثیر تحوالت تاریخی بر ان سبب شده‬ ‫که هر کس از زاویه دید خود تعریفی‬ ‫خاص از ان ارائه دهد‪ .‬کارل مارکس‬ ‫یکی از نخستین معتقدان به اندیشه‬ ‫طبقاتی‪ ،‬طبقه متوسط را حوزه عمومی‬ ‫ بین طبقه سرمایه دار و طبقه کارگر‬ ‫می داند که شامل کارکنان دفتری‪،‬‬ ‫کاسب ها و گروه های همسو است‬ ‫متون مربوط احساس می کند که با اختالف مفهومی‬ ‫ شدیدی مواجه شده است؛ به طوری که در قلمروی‬ ‫ان‪ ،‬دو نگرش س��خت افزاری و نرم افزاری به وجود‬ ‫امده است‪ .‬س��خت افزاریان با نگاه پوزیتیویستی به‬ ‫دنبال ان هس��تند تا قلمروی طبقه متوسط را با معین‬ ‫کردن گروه ه��ای زیر مجموعه ان‪ ،‬مش��خص کنند‪.‬‬ ‫به عن��وان مثال این گ��روه با تفکی��ک تاریخی‪ ،‬طبقه‬ ‫متوسط قدیم را شامل خرده بورژوازی‪ ،‬بازرگانان و‬ ‫خرده مالکان دهقانی می دانند درحالیکه طبقه متوسط‬ ‫جدید‪ ،‬شامل مزدبگیران متخصص‪ ،‬تکنوکرات ها و‬ ‫اقشار تحصیلکرده باالی جامعه است‪.‬‬ ‫در کتاب«جامعه شناس��ی سیاس��ی» تالش شده‬ ‫تا قلمرو طبقه متوس��ط را با ذکر مصادیق مش��خص‬ ‫کند‪ .‬وی در کنار دو طبقه س��رمایه دار متوسط و طبقه‬ ‫پایین محروم به هشت گروه اجتماعی دیگر نیز اشاره‬ ‫می کند که شامل مدیران تکنوکرات‪ ،‬خرده بورژوازی‪،‬‬ ‫جنبش ها و سازمان های کارگری‪ ،‬زمینداران‪ ،‬اشراف‪،‬‬ ‫روحانی��ون‪ ،‬روش��نفکران و ارتش��یان می ش��ود‪ .‬در‬ ‫مقابل‪ ،‬گرای��ش نرم افزاری به نقش ه��ای پیدا و پنهان‬ ‫طبقه متوسط و روابط ان با مناس��بات قدرت و نقش‬ ‫ اگاهی بخش ان نس��بت به طبقه پایین توجه دارد‪ .‬در‬ ‫این نگاه‪ ،‬طبقه متوس��ط صرفا از افراد یا گروه هایی که‬ ‫دارای موقعیت مش��ترک در نظام اقتصادی یا سیاسی‬ ‫هس��تند‪ ،‬تشکیل نش��ده اس��ت‪ ،‬بلکه عوامل ذهنی و‬ ‫خوداگاهی طبقه ای‪ ،‬به عنوان پیش شرط تشکیل طبقاتی‬ ‫و پیدایش طبقه برای خود نیز باید وجود داشته باشد‪.‬‬ ‫در نظریه مارکس که در زم��ره نگرش های نرم افزاری‬ ‫قلمداد می شود‪ ،‬طبقه متوسط در میان دو طبقه اصلی‬ ‫متعارض‪ ،‬وابس��ته به شیوه تولید‪ ،‬س��طح تکنولوژی‪،‬‬ ‫خوداگاهی طبقاتی و عوامل ذهنی و اجتماعی است‪.‬‬ ‫براساس فلسفه اجتماعی مارکس اصوال طبقه متوسط‬ ‫می بایست به تدریج در یکی از دو طبقه اصلی مضمحل‬ ‫شود‪ ،‬چراکه واقعیت عینی و نهایی جامعه بشری بیش‬ ‫از دو قطب متضاد ندارد که این دو قطب هم در نهایت‬ ‫باید به یک جامعه بی طبقه تبدیل شوند‪ .‬براساس این‬ ‫نگرش‪ ،‬حوزه های نرم افزاری جدی��دی وارد قلمرو‬ ‫طبقه متوسط شده که در گذش��ته از چنین جایگاهی‬ ‫برخوردار نبوده اند‪ .‬امروز گروه های اجتماعی جدیدی‬ ‫مانند زنان که در گذشته بخش مستهلک و ادغام شده‬ ‫جامعه محسوب می شدند با هویت های فمنیستی (اعم‬ ‫از حقوق طلبی‪ ،‬برابری جویی و برتری طلبی) وارد این‬ ‫عرصه ش��ده و با رویکردی انقالب��ی‪ ،‬خواهان تحول‬ ‫در بس��یاری از حوزه های قدرت‪ ،‬دانش و مناس��بات‬ ‫اجتماعی هستند و با تشکیل گروه های مختلف حقوقی‪،‬‬ ‫سیاسی‪ ،‬صنفی‪ ،‬جنسی و اقتصادی واقعیت اجتماعی‬ ‫خود را بر طبقه متوس��ط تحمیل کرده اند‪ .‬از این منظر‬ ‫امروزه نقش و کارکرد طبقه متوس��ط بسیار گسترده و‬ ‫اساسی ش��ده اس��ت‪ ،‬به طوری که تمام کار ویژه های‬ ‫حوزه عموم��ی و جامعه مدن��ی در قلم��رو این طبقه‬ ‫قرار گرفته اس��ت‪ .‬تجمیع خواسته های جامعه به ویژه‬ ‫خواسته های توده مردم و بیان و انتقال انها به طبقه حاکمه‬ ‫از وظایف قطعی این طبقه تلقی می شود‪ .‬ابزار‪ ،‬امکانات‬ ‫و ظرفیت های رس��انه ای و ارتباط��ی و تکنولوژیکی‬ ‫م��درن و فراوانی در اختیار طبقه متوس��ط قرار گرفته‬ ‫و همانگونه ک��ه در بخش های اتی ی��اداوری خواهد‬ ‫ش��د این طبقه نقش افرین ترین و بلکه عامل اساسی‬ ‫بسیاری از تحوالت سیاس��ی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و‬ ‫فرهنگی در سده اخیر در بسیاری از کشورهای جهان‬ ‫بوده است‪ .‬از این رو توجه به ویژگی ها و کار ویژه های‬ ‫ان و ن��ه مصادیق عینی‪ ،‬اصناف و اقش��ار و گروه های‬ ‫زیرمجموعه ان باید مد نظر باشد‪.‬‬ ‫نیکوالس پوالنزاس بر‬ ‫این باور است که طبقات‬ ‫را نمی توان خارج از‬ ‫فرایند مبارزه طبقاتی‬ ‫تعریف کرد‪ .‬طبقات‬ ‫نه تنها در سطح‬ ‫اقتصادی بلکه در سطح‬ ‫سیاسی و ایدئولوژیک‬ ‫به طور ساختاری تعیین‬ ‫می شوند‬ ‫نبرد ایدئولوژیک‬ ‫بررسی تطبیقی مفهوم قشر و طبقه در ارای مارکس‪ ،‬پوالنزاس‪ ،‬وبر‬ ‫دکتر غفور شیخی ‪ /‬جامعه شناس و پژوهشگر اجتماعی‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫اول ‪ -‬کارل مارکس‪:‬محور اصلی درک نظرات‪،‬‬ ‫شناخت نقش اساس��ی طبقات اجتماعی است‪ .‬در‬ ‫واقع در دیدگاه او‪ ،‬تقس��یمات طبقاتی اساسی ترین‬ ‫تقسیمات را در جامعه س��رمایه داری و نیز در دیگر‬ ‫نظام های اقتصادی تشکیل می دهد‪ .‬مارکس در اثار‬ ‫گوناگونخودبهتقسیماتطبقاتیاجتماعیاهمیت‬ ‫دادهاستوبدین سان‪،‬اهمیتدیگرتقسیماتاساسی‬ ‫اجتماعی مانند جنسیت‪ ،‬نژاد و قومیت را دست کم‬ ‫گرفتهاست‪ .‬باوجودنقشمهمی کهمارکسبهطبقات‬ ‫اجتماعیدادهتااندازه ایشگفت انگیزاستکهتحلیلی‬ ‫نظام مند از طبقات اجتماعی گوناگون که در جامعه‬ ‫سرمایه داری مدرن یافت می ش��وند به دست نداده‬ ‫است‪ .‬او بحث درباره این موضوع را در فصل پایانی‬ ‫جلد سوم سرمایه (‪ )1867‬اغاز کرد‪ ،‬اما پیش ازبه پایان‬ ‫رساندن ان در گذشت و این بحث ناتمام ماند‪ .‬به این‬ ‫دلیل بحث های مارکس درباره طبقات اجتماعی در‬ ‫نظام سرمایه داری بسیار فرق می کنند‪ .‬به نظر مارکس‪،‬‬ ‫پایهتحوالتاجتماعیبرمبنایپیشرفت هاوتغییراتی‬ ‫است که در شیوه تولید پدید می اید‪ .‬وقتی شیوه تولید‬ ‫جدیدی جایگزین نحوه قدیمی تولید شود‪ ،‬این امر‬ ‫سبب دگرگونی زندگی اجتماعی می شود‪ .‬نیروهای‬ ‫تولیدی و روابط تولید در هر جامعه به منزله مبنایی‬ ‫است که ساخت اجتماعی ان جامعه را تعیین می کند‪.‬‬ ‫نیروهایتولیدیشاملانسانوتجربیاتش‪ ،‬ابزارتولید‪،‬‬ ‫مواد اولیه‪ ،‬ساختمان‪ ،‬زمین‪ ،‬ماشین و روابط تولیدی‬ ‫شامل نحوه مالکیت و روابط انسانی ناشی از ان است‬ ‫که می تواند به صورت طبق��ه اجتماعی تجلی کند‪.‬‬ ‫مارکس بدون انکه نقش عواملی چون قدرت یا شیوه‬ ‫زندگی را نفی کند‪ ،‬واقعیت اساسی جامعه را مالکیت‬ ‫می داند و ان زیربنا می نامد‪ .‬مراحل این زیربنا نهادهای‬ ‫اجتماعی –فرهنگی قرار دارد که انها را روبنا می نامد‪،‬‬ ‫از جمله قدرت‪ ،‬ش��یوه های فرهنگی‪ ،‬صورت های‬ ‫زندگی خانوادگی‪ ،‬فرایند های اموزش و پرورش و‬ ‫عواملیازاینقبیل‪.‬‬ ‫از نظر مارکس‪ ،‬طبقه‪ ،‬جدا و مستقل از افراد بوده‬ ‫و شیوه رفتار و شرایط زندگی اقتصادی خود را تعیین‬ ‫می کند‪.‬‬ ‫به طور کل��ی طبقات از نظ��ر مارک��س دارای‬ ‫ویژگی هایزیرهستند‪:‬‬ ‫‪ -1‬در جریان تولید‪ ،‬موقعیت همه انها یکسان‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫‪-2‬منافعمشترکاقتصادییکسانیداشتهباشند‪.‬‬ ‫‪-3‬بهاگاهیطبقاتیرسیدهباشند‪.‬‬ ‫‪-4‬بهگامخصومتطبقاتیرسیدهباشند‪.‬‬ ‫‪-5‬ازنظرروانیوطبقاتی‪،‬همبستگیوبایکدیگرپیوند‬ ‫داشته باشند‪ .‬ازنظر مارکس‪ ،‬تقسیم جامعهبه طبقات‪ ،‬نه بر‬ ‫بنیادثروتاستونهبرمقداردر امد‪ .‬شرطضروریتشکیل‬ ‫یکطبقهوجود«دشمنطبقات»است‪ .‬ازنظرمارکس‪ ،‬باید‬ ‫دوگامپشت سرگذاشتهشودتایکطبقهاجتماعیبهوجود‬ ‫اید‪ .‬نخست گام طبقه در خود است که در ان افراد با منافع‬ ‫مشترک در نظام تولیدی‪ ،‬بدون اگاهی طبقاتی با یکدیگر‬ ‫زندگیمی کنند‪ .‬دومینگام«طبقهبرایخود»استکهافراد‬ ‫را به همبستگی و انسجام طبقاتی می رساند‪ .‬در زمان های‬ ‫عادی‪ ،‬عواملی ساختی اقشار محروم را برای اگاه شدن از‬ ‫وضعطبقاتیخودتحتفشارقرارمی دهند‪ ،‬اماقدرتذاتی‬ ‫طبقهحاکمایجاداگاهیطبقاتیرامانعمی شود‪.‬‬ ‫طبقه مس��لط‪ ،‬مش��روعیت اجتماع��ی همچون‬ ‫مدرس��ه و کلیس��ا را م��ورد حمای��ت ق��رار می دهد و‬ ‫بدین ترتیب اگاهی کاذب در بین م��ردم ایجاد می کند‪.‬‬ ‫ب��ه عبارتی مفه��وم طبق��ه اجتماع��ی از نظ��ر مارکس‬ ‫هنگامی شکل می گیرد که عالوه بر داشتن خصلت های‬ ‫ف��وق یعن��ی نق��ش واح��د و مش��ترک در تولی��د و‬ ‫دارابودنمنافعاقتصادیمشترکازهمبستگیطبقاتینیز‬ ‫برخوردار باشد و همبستگی طبقاتی به نوبه خود مستلزم‬ ‫داشتن اگاهی طبقاتی است که این بر ایدئولوژی طبقاتی‬ ‫استوار است‪ .‬این اگاهی بر اثر نبرد و ستیز طبقاتی حاصل‬ ‫می شود‪ .‬به طور کلی مفهوم مارکسیستی ساخت طبقه‪،‬‬ ‫دو قطبی است‪ .‬جامعه سرانجام بر اساس نبرد طبقاتی به‬ ‫دو طبقه تقسیم خواهد شد‪ .‬به طور خالصه‪ ،‬بنیان طبقات‬ ‫اجتماعی برای مارکس مبتنی بر نقشی است که طبقات در‬ ‫تولید‪ ،‬پخش و توزیع اموال اقتصادی ایفا می کنند‪ .‬همین‬ ‫نقش است که سطح زندگی‪ ،‬اگاهی طبقاتی‪ ،‬ایدئولوژی‪،‬‬ ‫فرهنگ‪ ،‬سیاست و دیگر جنبه های طبقات اجتماعی را‬ ‫تعیین می کند‪ ،‬طبقاتی که وجودشان از راه نبردی که بین‬ ‫انها برای رسیدن به قدرت در جریان است اشکار می شود‪.‬‬ ‫مارک��س‪ ،‬همواره در نوش��ته هایش ب��ه دو طبقه اصلی‬ ‫(بورژوازی و پرولتاریا) اشاره کرده که علت ان پیچیدگی‬ ‫نظام های طبقاتی بوده است‪ .‬وی با این روش خواسته با‬ ‫محدود کردن کار خود‪ ،‬فرضیات مورد نظرش را دنبال‬ ‫کند‪،‬نهاینکهواقعامنکرسایرطبقاتاجتماعیباشد‪.‬‬ ‫دوم‪-‬نیکوالسپوالنزاس‬ ‫پوالنزاس در کتاب «طبقات در سرمایه داری معاصر»‬ ‫نظریات خود را در م��ورد تعیین س��اختار طبقاتی نظام‬ ‫سرمایه داریموردبررسیقراردادهاست‪ .‬تحلیلویبرسه‬ ‫فرضاستوارمی ماند‪:‬‬ ‫‪-1‬طبقاترانمی توانخارجازفرایندمبارزهطبقاتی‬ ‫تعریفکرد‪.‬‬ ‫‪ -2‬طبقات اجتماعی به موقعیت های عینی در دوران‬ ‫فرایندتولیداجتماعیکاراشارهدارند‪.‬‬ ‫‪-3‬طبقات نه تنها در سطح اقتصادی بلکه همچنین‬ ‫در سطح سیاسی و ایدئولوژیک به طور ساختاری تعیین‬ ‫می شوند‪.‬‬ ‫به طورکلی‪ ،‬پوالنزاسبه دنبال معیارهایتعیینحدود‬ ‫طبقات و معیاره��ای اقتصادی و ایدئولوژیک اس��ت که‬ ‫موقعیتعینیطبقاتدردرونتقسیمکاراجتماعیراتعیین‬ ‫می کند‪ .‬ویدرواکاویطبقاتبسیاربهسیاستوایدئولوژی‬ ‫اهمیتمی دهد‪.‬پوالنزاسباچنیندیدگاهی‪ ،‬وضعطبقاتی‬ ‫خرده بورژوازی جدید و طبقه کارگر و بورژوازی را بررسی‬ ‫کردهاست‪ .‬طبقتحلیلاو‪ ،‬خرده بورژوازیجدیددرفرایند‬ ‫رشد س��رمایه داری به تدریج جانش��ین خرده بورژوازی‬ ‫سنتی شده است‪ .‬خرده بورژوازی جدید‪ ،‬شامل کارمندان‬ ‫و صاحبان حرفه های جدید می ش��ود‪ .‬به نظر پوالنزاس‪،‬‬ ‫تعیین مرزهای طبقاتی میان خرده بورژوازی جدید و طبقه‬ ‫کارگر در سرمایه داری پیشرفته‪ ،‬مس��اله ای اساسی است‪.‬‬ ‫خرده بورژوازی جدی��د از حیث اقتصادی‪ ،‬سیاس��ی و‬ ‫ایدئولوژیک از طبقه کارگر مجزا می شود‪ .‬از نظر اقتصادی‪،‬‬ ‫خرده بورژوازی جدید‪ ،‬کار غیر مول��د انجام می دهد در‬ ‫حالیکهطبقهکارگر‪،‬کارمولدعرضهمی کند‪ .‬ازنظرسیاسی‪،‬‬ ‫خرده بورژوازیجدیدبرخالفکارگرانتحت سرپرستیو‬ ‫نظارتسرکوبگرانهقرارندارند‪ .‬ازنظرایدئولوژیکیبهاین‬ ‫معنی که هر دو طبقه با وجود اینکه متعلق به دو وجه تولید‬ ‫متفاوت هستند‪ ،‬نسبت به مبارزه طبقاتی اصلی در جامعه‬ ‫مواضعیکسانیاتخاذمی کنند‪.‬درنتیجهاینوضع‪ ،‬وحدت‬ ‫ایدئولوژیکی بین خرده بورژوازی س��نتی و مدرن پیش‬ ‫می ایدوازهمینروستکهمی تواناندوراافرادیکطبقه‬ ‫دانست‪ .‬بهعبارتیدیگرایندوطبقهازلحاظایدئولوژییک‬ ‫طبقهواحدراتشکیلمی دهند‪ .‬عناصراصلیاینایدئولوژی‬ ‫عبارتست از‪ :‬فردگرایی‪ ،‬اصالح گرایی و قدرت پرستی‪.‬‬ ‫واهمه غلتیدن به وضع پرولتاریا‪ ،‬خرده بروژوازی را بر ان‬ ‫یداردتابرهویت‪،‬شخصیتوپیشرفتفردیتاکیدکند‪.‬‬ ‫م ‬ ‫خردهبورژوازیهمچنیننسبتبهنظامسرمایه داری‬ ‫نگرش��ی اصالح طلبانه دارد و رفاه حال خود را در چنین‬ ‫اصالحیمی جوید‪ .‬قدرت پرستیوقدرتطلبیمهم ترین‬ ‫ویژگیسیاسیخرده بورژوازیاستکهازموقعیتبینابینیو‬ ‫شکنندهاندرفاصلهطبقاتاصلیناشیمی شود‪.‬‬ ‫نکته مهم این است که خرده بورژوازی جدید را باید‬ ‫از طبقه کارگر صنعتی تمییز داد‪ .‬طبق مفاهیم اصلی نظریه‬ ‫پوالنزاس‪ ،‬چنانچه اش��اره کردیم‪ ،‬این تمییز در سه حوزه‬ ‫اقتصادی‪ ،‬سیاسی و ایدئولوژیک ضرورت می یابد‪ .‬تمییز‬ ‫میان کار مول��د و کار غیر مولد از نظ��ر اقتصادی به عنوان‬ ‫شاخصطبقهکارگرازخردهبورژوازیجدیدایننتیجهرادر‬ ‫پیداردکهکارمزدیمعیارطبقهکارگرنیست‪ .‬ازهمینرو‪ ،‬به‬ ‫نظراو‪ ،‬همهمزدبگیرانکارگرمحسوبنمی شوند‪،‬زیراکل‬ ‫مزدبگیراندرکارمولددرگیرنیستند‪.‬منظورپوالنزاسازکار‬ ‫مولد‪ ،‬کاری استکه مولد ارزش مازاد مادیو کاالیی است‬ ‫و در عین حال مبانی روابط استثماری را باز تولید می کند‪.‬‬ ‫با توجه به این تعریف‪ ،‬مزدبگیرانی که کار غیر مولد انجام‬ ‫می دهند‪ ،‬خارج از طبقه کارگر قرار می گیرند‪ ،‬زیرا اساسا‬ ‫خارج از رابطه اصلی اس��تثماری در جامعه سرمایه داری‬ ‫هس��تند‪ .‬خرده بورژوازی جدید هرچند جزو بورژوازی‬ ‫ی هم در تولید ارزشی ندارد و استثمار‬ ‫نیست لیکن سهم ‬ ‫نمی شود‪.‬درسرمای هداری‪،‬بورژوازیهممالکیتاقتصادیو‬ ‫همکنترلعملیوسایلتولیدرادردستدارد‪ .‬درزمینهچنین‬ ‫بحثیاستکهپوال نزاسمسالهجایگاهطبقاتیطبقهمدیران‬ ‫را مطرح می کند‪ .‬به نظر او از انجا که این طبقه کار ویژه های‬ ‫سرمایه داران را انجام می دهد بنابراین دارای همان جایگاه‬ ‫‪21‬‬ ‫موقعیت طبقاتی اس��ت و قطع نظر از وضعیت حقوقی‬ ‫مالکیت‪ ،‬جزئی از بورژوازی به شمار می رود‪ .‬به عبارت‬ ‫دیگر هر گروهی که در موقعیت و جایگاه ساختاری طبقه‬ ‫سرمایه دار قرار گیرد و کار ویژه های ان طبقه را انجام دهد‪،‬‬ ‫جزو ان طبقه به شمار می رود‪ .‬کار ویژه های عمده ای که‬ ‫طبقهمدیرانانجاممی دهدتعییننحوهبهره برداریازوسایل‬ ‫تولیدوهدایتفرایندکارمولد‪ ،‬بامالکیتعینیواقتصادی‬ ‫وکنترلواقعیوسایلتولیدهمبستهاستوچنانچهگفتیم‬ ‫بورژوازیبر حسبمقوالتاخیرتعریفمی شود‪ .‬باتوجه‬ ‫بهمطالبذکرشده‪،‬پوالنزاسعلتاصلیانگیزهپیشرفت‬ ‫یداند‪ .‬وازانجا‬ ‫طبقهمتوسطرادر ترسازتنزلطبقاتیانانم ‬ ‫که این طبقه را طبقه حاکم و سلطه ان را مشروع و صاحب‬ ‫نگاهروبهباالمی داند‪ ،‬اینطبقهبهسمتاصالحاتحرکت‬ ‫می کندتابهسمتانقالبوطبقهکارگروبهدلیلاینکهازنظر‬ ‫اقتصادی‪ ،‬سیاسی و ایدئولوژیک تحت انقیاد شدید سایر‬ ‫طبقاتقرارداردنمی تواندانگیزهپیشرفتباالییداشتهباشد‪.‬‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫سوم‪-‬ماکسوبر‬ ‫به نظر وبر باید بین «موقعیت طبقات��ی» و «طبقه» از‬ ‫یکدیگرتفاوتقائلشد‪«.‬موقعیتطبقاتی»عبارتاست‬ ‫ازشانسویژهافرادبرایتملکانحصاریمثبتیامنفیدر‬ ‫مواردتوزیعاموالدرجاتیانصیبات‪« .‬طبقه»نیزعبارتست‬ ‫ازهرنوعگروهمتشکلازاشخاصدارایموقعیتطبقاتی‬ ‫همانند‪ .‬بهنظروبر‪،‬تشکیلطبقهنهموکولبهسازمانیافتن‬ ‫است و نه موکول به ساخت یا وحدت یافتن‪ .‬برای تشکیل‬ ‫طبقه کافی است که تعدادی از افراد پراکنده یا مجموعه ای‬ ‫از افراد که تعل��ق انان را نمی توان به دقت تعیی��ن کرد‪ ،‬در‬ ‫موقعیت طبقاتی واحد قرار گیرند‪ .‬بدین ترتیب‪ ،‬وبر طبقه‬ ‫را نوع خاصی از قشربندی براس��اس مالکیت اقتصادی‪،‬‬ ‫وضعیتظاهریزندگیوحالتذهنیتعریفکردهاست‪.‬‬ ‫کوزرمعتقداستکهوبردرتعریفطبقهچندانازمارکس‬ ‫فاصلهنگرفتهاست‪ .‬بهنظراو«طبقهیکدستهازانسان هارا‬ ‫در برمی گیرد» که در ترکیب بخش های زندگی شان‪ ،‬یک‬ ‫عنصرع ّلیمشترکداشتهباشند‪.‬عنصریکهمنحصرابامنافع‬ ‫اقتصادی در تصاحب کاال ها و فرصت های کسب در امد‬ ‫باز نموده و تحت شرایط تولید کاالیی یا بازار کار متجلی‬ ‫می شود‪ .‬رفیع پور نیز تعریف وبر از طبقه را به زبان ساده تر‬ ‫چنینبیانمی کند‪«:‬ماکسوبربرایطبقهچندمشخصهزیر‬ ‫را قائل است؛ اکثریتی از مردم که در یکی از اجزای اصلی و‬ ‫پایه ایخاصمربوطبهشانسزندگیخودباهممشترک اند‪،‬‬ ‫مشروطبراینکهاینجزء(اصلیوپایه ایخاص)تنهامبتنی‬ ‫بر مالکیت اقتصادی کاال ها و امکانات ش��غلی و در امدی‬ ‫باشد‪ ،‬ان هم تحت شرایط بازار (بازار اجناس و بازار کار)‪.‬‬ ‫نکتهاساسیهمکهگورویچبهاناشارهداردایناستکهدر‬ ‫نظروبر‪،‬طبقات‪،‬جماعات(واقعی)نیستندبلکهمعرفبنیان‬ ‫ممکنیبرایرفتارهایمشترکند‪ .‬دراینجاوبربرایپرهیزاز‬ ‫اختالططبقهوجماعاتمالحظهمی کندکهطبقهمی تواند‬ ‫جزو جماعت باش��د‪ ،‬ولی جماعت به هیچ وجه خاص‬ ‫طبقاتنیست‪.‬برعکس‪،‬جماعاتزمینهمشترکیهستندکه‬ ‫اعضایطبقاتمتفاوتدرانجابهمبرمی خورند‪.‬بهنظروبر‪،‬‬ ‫هرجامعه ایبهطبقاتوقشرهاییتقسیممی شودکههریک‬ ‫سبکزندگیوجهان بینیویژه ایدارد‪.‬‬ ‫وبرسهنوعطبقهراازهمتفکیکمی کند‪:‬‬ ‫‪ -1‬طبقاتی که بنیاد تعریف انهاتملکثروت است و‬ ‫موقعیتطبقاتیانهاقبلازهرچیزازنظرمالکیتمشخص‬ ‫می شودمانندبانکداران‪،‬کارخانه دارانوغیره‪.‬‬ ‫‪-2‬طبقاتیکهبنیادتعریفانهادسترسیوشانس های‬ ‫افرادبرایاستفادهازاموالوکاالهایموجوددربازارقبلازهر‬ ‫چیز‪ ،‬موقعیتطبقاتیانهاراتعیینمی کند‪ .‬مانندکارفرمایان‪.‬‬ ‫‪ -3‬طبقات اجتماعی که بر مجموعه موقعیت های‬ ‫طبقاتی مبتنی هستند و بین انها مبادالت اسان است و در‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪22‬‬ ‫عمل نیز مبادالت چه از نظر اشخاص و چه از نظر‬ ‫جانشینی نسل ها انجام می پذیرد‪ .‬وبر هر نوع مهارت‪،‬‬ ‫ پرورش فنی و ام��وزش را معرف نوعی «موقعیت‬ ‫طبقاتی» می داند‪ .‬او بین طبقات وگروه های منزلت‪،‬‬ ‫تمایزقائلاستچنانچهطبقاترابه عنواندسته هایی‬ ‫از افراد که از لحاظ اقتصادی‪ ،‬قدرت فروش کاال و‬ ‫مهارت در نظام اقتصادی دارند‪ ،‬مشخص می کند‪.‬‬ ‫ولی منزلت را به طور معمول جزء الینفک گروه های‬ ‫حقیقی می داند‪ .‬این امر خود نش��ان دهنده اهمیت‬ ‫یگروهی در تعریف‬ ‫مذهبی عضویتمشترک و اگاه ‬ ‫وبر است از نظر وبر‪،‬گروه های منزلت اغلب «سبک‬ ‫زندگی» یا شیوه رفتاری دارند که انها را از بقیه افراد‬ ‫جامعهمتمایزمی سازد‪ .‬همچنینعضویتطبقاتیبه‬ ‫میزان قدرت شخص در نظام اقتصادی داللت می کند‬ ‫در حالیکه گروه های منزلتی بر حسب قدرتی ترسیم‬ ‫می شوند که از «ابروی اجتماعی» یا «حیثیت» توزیع‬ ‫شده در نظام منزلتی بهره مندند‪ .‬کوزر معتقد است که‬ ‫طبقه بندی انسان ها در گروه های منزلتی‪ ،‬مبتنی است‬ ‫برجایگاه شان در بازار یا در فراگرد تولید‪ .‬گروه های‬ ‫منزلتی زمانی وجود دارند که دیگران برای اعضای‬ ‫ان گروه حیثیت یا فرومایگی قائل شوند و بدین سان‬ ‫انها را از بقیه کنشگران اجتماعی متمایز و میان «انان»‬ ‫و «ما» فاصله اجتماعی الزم را برقرار نمایند‪ .‬همینطور‬ ‫وبر دریافت کسانی که درامد تولیدی ندارند‪ ،‬با وجود‬ ‫در دست نداشتن وسایل تولیدی از منابع مهم سیاسی‬ ‫و اقتصادی برخوردار بوده و به گونه ای می توانند در‬ ‫برخی از طبقه ها جای گیرند‪ .‬سنجه مهم این طبقات‪،‬‬ ‫ارزش خدمات و سطح مهارت انهاست‪ .‬این طبقه‬ ‫از افرادی تشکیل یافته که امروزه کارگران یقه سفید‬ ‫یا «طبقه متوسط» نامیده می شوند‪ ،‬زیرا مهارت های‬ ‫انان در بردارنده کار یدی نیس��ت‪ .‬وب��ر در واکاوی‬ ‫طبقات احساس می کرد افراد‪ ،‬بدون مالکیت‪ ،‬عموما‬ ‫در شناخت منافع مشترک و همگانی خود ناتوان و‬ ‫درمانده هستند‪ .‬با مقایسه مارکس و وبر در می یابیم‬ ‫که نتیجه گیری های مارکس در مورد طبقات اساسا‬ ‫بر مبنای تحلیل از رواب��ط اجتماعی موجود تحت‬ ‫نظام سرمایه داری قرار داشته است‪ .‬این تحلیل نظامی‬ ‫ اجتماعی را مفروض می گرفت که در ان محصوالت‬ ‫تولیدی ناکافی بودند و کنترل بر ابزار تولید به نحوی‬ ‫ناعادالنه توزیع شده بود‪ .‬در حالی که وبر با استفاده‬ ‫از مقوالت عمومی تر‪ ،‬می کوشد تا بر مسائلی که کل‬ ‫نظام هایاجتماعیپیچیدهرامساله دارکردهاستفائق‬ ‫اید‪ .‬لذااوهرنظامپیچیدهرابر اساسچگونگیتوزیع‬ ‫فرصت های اقتصادی و زندگی توام با احترام در ان‬ ‫مشخص می سازد‪ .‬در حالی که مارکس اصرار داشت‬ ‫قش��ربندی اجتماعی پیامد کمیابی منابع اقتصادی‬ ‫است‪ .‬وبر تاکید می کرد که احترام و حیثیت مواردی‬ ‫هستند که کمیاب و نادرند‪ ،‬چون کاال های اقتصادی‬ ‫می توانند افزایش یابند و هر کس می تواند به مفهومی‬ ‫ مطلق‪ ،‬انها را به دست اورد‪ ،‬در حالی که اگر کسی‬ ‫در باالی این رده بندی قرار گی��رد‪ ،‬دیگری باید در‬ ‫پایین ان جای گیرد‪ .‬این وضعیت موجب تنش های‬ ‫ی در هر جامعه ای با تحرک بدون محدودیت‬ ‫دائم ‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫برخالفمارکس‪ ،‬وبرایدئولوژیراباعثانگیزه‬ ‫و حرکت افراد می داند‪ .‬ایدئولوژی است که می تواند با‬ ‫ایجاد انگیزه های درونی افراد را به کار ریاضت کشی‪،‬‬ ‫اندوختنسرمایهودرنهایتتجمعثروتهدایتکند‬ ‫وافرادبهدلیلاگاهیکهازموقعیتومنزلتخودشاندر‬ ‫جامعهپیدامی کنندباانتخابسبکزندگیشان‪،‬منزلت‬ ‫خودرااستحکاممی بخشند‪g.‬‬ ‫طبقه متوسط‬ ‫و رویکردهای متفاوت‬ ‫کارگزاران‬ ‫سیاست‬ ‫ی ‪/‬کارشناس مسائل سیاسی‬ ‫محمد بهرام ‬ ‫به منظور شناخت س��اختار اجتماعی‪ ،‬مولفه ها‬ ‫و عناصر متعددی توجه اندیشمندان علوم اجتماعی‬ ‫را به خود جلب می کند‪ .‬در این راستا تحلیل ساختار‬ ‫طبقاتی می تواند کمک شایانی باشد به تبیین و شناخت‬ ‫مبسوط س��اختار اجتماعی موجود در هر جامعه‪ .‬به‬ ‫راستی که در عصر حاضر مطالعه تحوالت سیاسی و‬ ‫اجتماعی بدون در نظر گرفتن نقش طبقات به ویژه طبقه‬ ‫متوسط امری دشوار است‪ .‬از این روست که نظریه های‬ ‫مختلف به منظور تحلیل و تبیین طبقات اجتماعی و‬ ‫نقش و جایگاه ان در دگرگونی های سیاسی و اجتماعی‬ ‫امکان ظهور و بروز می یابد‪ .‬از دهه‪ 70‬تا کنون که طبقه‬ ‫متوسط به واسطه سهمی که در دگرگونی های سیاسی‬ ‫و اجتماعی داشته اس��ت‪ ،‬نقش مهمی در تحلیل های‬ ‫سیاس��ی یافته و با عناوین مختلفی مورد خطاب قرار‬ ‫گرفتهاست؛خردهبورژوازی‪،‬طبقهجدید‪،‬طبقهحرفه ای‬ ‫و مدیر‪ ،‬طبقه کارگر جدید‪ ،‬یقه سپیدان و‪ ...‬با این تفاسیر‬ ‫عمده نظریه هایی که به بررس��ی طبق��ات در جوامع‬ ‫مختلفپرداخته اندرامی توانبهنظریه هایمارکسیستی‬ ‫و رهیافت دوتوکویلی تقس��یم ک��رد‪ .‬در این گفتار به‬ ‫بررسی دیدگاه های مارکسیستی و غیرمارکسیستی در‬ ‫مورد ویژگی‪ ،‬نقش و جایگاه طبقه متوسط در جامعه‬ ‫می پردازیم تا از قبل ان‪ ،‬به تفاوت دیدگاه های موجود‬ ‫در مورد نقش و عملکرد این بخش مهم از جامعه دست‬ ‫یابیم‪.‬‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫ویژگی ه��ا و نقش طبقه متوس��ط‪:‬مفهوم طبقه‬ ‫برای نخستین بار توسط ادام اسمیت در کتاب ثروت‬ ‫ملل به کار برده شد که جامعه را از لحاظ اقتصادی به‬ ‫گروه های طبقاتی تقسیم کرد‪ .‬بعد از او مارکس مفهوم‬ ‫طبقه را به کار ب��رد‪ .‬اصطالح طبقه ب��ا ظهور مارکس‬ ‫معنای وی��ژه ای یافت و ب��ه یکی از مفاهی��م بنیادی‬ ‫در علوم اجتماعی تبدیل ش��د‪ .‬در این میان می توان‬ ‫طبقات را به سه دسته طبقه باال‪ ،‬پایین و متوسط تقسیم‬ ‫کرد که در این میان طبقه متوس��ط از اهمیت ویژه ای‬ ‫برخوردار است‪ .‬طبقه متوسط به معنای گروه وسیع و‬ ‫نسبتا پایداری اس��ت که از افرادی که از لحاظ حرفه‪،‬‬ ‫تخصص‪ ،‬تحصیالت‪ ،‬درامد و پایگاه اجتماعی دارای‬ ‫موقعیتی کم و بیش یکسان می باش��ند‪ ،‬تشکیل شده‬ ‫است‪.‬‬ ‫طبق��ه متوس��ط حاصل توس��عه ب��ورژوازی و‬ ‫بوروکراسی اس��ت که با دگرگونی های تکنولوژیک‬ ‫و توس��عه اموزش و خدمات عمومی همراه اس��ت‪.‬‬ ‫اعضای طبقه متوس��ط س��ه ویژگی برجس��ته دارند‪:‬‬ ‫تحصی�لات‪ ،‬مهارت های فن��ی پیش��رفته و اجرایی‬ ‫و داشتن اس��تقالل چش��مگیر در فرایند کار‪ .‬در این‬ ‫میان حجم طبقه متوس��ط و کیفیت زندگ��ی در این‬ ‫طبقه می تواند جزو شاخص های معتبر برای ارزیابی‬ ‫موقعیت یک جامعه باش��د‪ .‬نگاهی وجود دارد مبنی‬ ‫بر اینکه طبقه متوس��ط یکی از اهرم هایی است که به‬ ‫منظور ثبات در جوامع انسانی به کار می رود‪.‬‬ ‫یک��ی از ویژگی های جوامع در حال نوس��ازی‬ ‫ظهور و رشد طبقه متوسط جدید است‪ .‬در این میان‬ ‫یکی از خواسته های اصلی طبقه متوسط جدید‪ ،‬تقاضا‬ ‫برای مشارکت سیاسی از طریق نهادهای مدنی است‪.‬‬ ‫حضور طبقه متوسط جدید در عرصه های سیاسی و‬ ‫اجتماعی موجب شکل گیری جوامع نو می شود که در‬ ‫ان دموکراسی‪ ،‬رشد و تثبیت می یابد‪ .‬این طبقه یکی‬ ‫از پیش نیازهای اصلی برای ایجاد جامعه دموکراتیک‬ ‫قلمداد می شود‪ .‬طبقه متوسط همواره نقش سازنده‪،‬‬ ‫اگاهی بخش‪ ،‬متعادل کنن��ده‪ ،‬انتقالی و کار ویژه های‬ ‫جامعه مدنی را ایفا کرده است‪.‬‬ ‫جیمز میل طبقه متوس��ط را به عن��وان طبقه ای‬ ‫که در سراس��ر جهان به مثابه هوشمندترین و‬ ‫با فضیلت تری��ن بخش جامع��ه توصیف‬ ‫می ش��ود تعری��ف می کن��د‪ .‬مارتین‬ ‫لیپس��ت نیز محور تفکر خود را‬ ‫درباره طبقه متوس��ط جدید‬ ‫«روش��نفکر ب��ودن»‬ ‫ق��رار می ده��د‪.‬‬ ‫او روش��نفکران را چنی��ن تعریف می کند‪« :‬کس��انی‬ ‫روشنفکر تلقی می شوند که خالق یا تولید کننده و به‬ ‫کار برنده فرهنگ باش��ند‪ ».‬میلز در اثر خود به نام یقه‬ ‫سپیدان‪ ،‬بر ان است که طبقه متوسط جدید یا پشتیبان‬ ‫طبقه حاکم می شود یا به یاری توده مردم بر می خیزد‪.‬‬ ‫این طبقه که بوروکرات های تحصیلکرده‪ ،‬ارتش��یان‪،‬‬ ‫گروه ه��ای مذهب��ی و روش��نفکران هس��تند دارای‬ ‫ایدئولوژی کم وبیش روش��نی هستند و خواسته های‬ ‫مشخص دموکراتیکی دارند‪ .‬هسته اصلی این نیروی‬ ‫سیاسی‪ -‬اجتماعی را روش��نفکران تشکیل می دهند‬ ‫و بر پایه ارمان های روش��نفکرانه است که این طبقه‬ ‫فعال جدید س��ازمان یافته اس��ت‪ .‬ریم��ون ارون در‬ ‫یک الیه بندی‪ ،‬قش��رهای طبقه متوس��ط جدید را بر‬ ‫حسب مالک «خالقیت» از هسته درونی این طبقه تا‬ ‫بیرونی ترین الیه ها‪ ،‬که در ان خالقیت رو به تضعیف‬ ‫است‪ ،‬دنبال می کند‪ .‬امیل لدرر که از او به عنوان اولین‬ ‫متفکر طرح طبقه متوس��ط جدید یاد می شود مفهوم‬ ‫طبقه متوسط را مرتبط با مهم ترین ویژگی های ان که‬ ‫شیوه زندگی و حقوق اعضای طبقه است بیان می کند‪.‬‬ ‫پی یر الروک طبقه متوسط را شامل گروه های متعددی‬ ‫می داند که ویژگی مشترک انها فقط این است که جزو‬ ‫هیچ یک از دو طبقه حاکم و طبقه کارگر نیس��تند‪ .‬او‬ ‫می نویس��د‪« :‬این طبقات از طبقه حاکم به این جهت‬ ‫متمایز می ش��وند که هیچ یک از پست های حساس‬ ‫سیاسی‪ ،‬اقتصادی و اداری را در دست ندارند‪ .‬طبقات‬ ‫متوس��ط از طبقه کارگر به مناس��بت برخورداری از‬ ‫اندوخته های مادی نظیر سهام و اوراق بهادار‪ ،‬خانه یا‬ ‫اندوخته های معنوی نظیر اموزش و تعلیمات حرفه ای‬ ‫و ارتباط ش��خصی متمایز می گردند‪ .‬این اندوخته ها‬ ‫به انها ام��کان می دهد ک��ه از احس��اس ناامنی که از‬ ‫مشخصات طبقه کارگر است در امان باشند‪».‬‬ ‫طبقه متوسط در اندیش��ه های مارکسیستی‪:‬در‬ ‫اندیش��ه مارکسیستی طبقه متوس��ط عمدتا به معنای‬ ‫خرده بورژوازی به کار می رود ک��ه در ان این طبقه با‬ ‫ظهور وجه تولید سرمایه داری ایجاد شده و در نهایت‬ ‫خود نیز به دو گروه تقس��یم می ش��وند‪ .‬گروه اصلی‬ ‫انان به کارگران می پیوندند و اقلیتی از اینان به سمت‬ ‫بورژوازی سرمایه داری حرکت می کنند‪ .‬مارکس یکی‬ ‫از نخستین معتقدان به اندیشه طبقاتی‪ ،‬طبقه متوسط‬ ‫را حوزه عمومی بین طبقه س��رمایه دار و طبقه کارگر‬ ‫می داند که کارکنان دفتری‪ ،‬پیش��ه وران و گروه های‬ ‫همس��و را در بر می گیرد‪ .‬وی بر این اعتقاد اس��ت که‬ ‫اعضای ای��ن طبقه نقش متعادل کنن��ده و ثبات بخش‬ ‫در اجتماع دارند‪ .‬مارکس طبقه متوسط را مانند دیگر‬ ‫طبقات اجتماعی محصول مناسبات اقتصادی دوران‬ ‫خویش می داند که در ان هر گونه مناس��بات تولیدی‬ ‫مش��خص‪ ،‬طبقات ویژه ای پدید می اورد‪ .‬در اندیشه‬ ‫مارکس‪ ،‬طبقه ای ک��ه ابزار تولید در هر چهار ش��یوه‬ ‫تولیدی را در کنترل خ��ود دارد طبق��ه حاکم نامیده‬ ‫می شود‪ .‬مارکس بر ان است که در هر دوره دو طبقه‬ ‫اصلی وجود دارد‪ .‬مالک تعیی��ن دو طبقه در رابطه با‬ ‫مالکیت و عدم مالکیت‪ ،‬نسبت به وسایل تولید است‪.‬‬ ‫در جامعه سرمایه داری عالوه بر طبقه سرمایه داری و‬ ‫کارگر یک قشر دیگر اجتماعی وجود دارد که مارکس‬ ‫ان را خرده ب��ورژوازی یا طبقه متوس��ط می نامد‪ .‬این‬ ‫گروه شامل افرادی است که وس��ایل تولید گسترده‬ ‫ندارند و از نیروی کار خودشان هم استفاده می کنند‪.‬‬ ‫مارکس ای��ن طبقه را طبقه انتقالی می داند که ش��امل‬ ‫صاحبان مش��اغل ازاد‪ ،‬پیشه وران‪ ،‬کس��به و مدیران‬ ‫کارگاه های کوچک صنعتی هستند‪.‬‬ ‫انگلس نیز اصطالح طبقه متوس��ط را در معانی‬ ‫گوناگونی به کار ب��رده اس��ت‪ .‬او در پیش گفتاری بر‬ ‫وضعیت طبقه کارگر ترکیب «طبقه متوسط» را مترادف‬ ‫واژه بورژوازی در مفه��وم ان بخش از طبقه مالک یا‬ ‫برخوردار که از طبقه اش��راف متمایز شده به کار برده‬ ‫است‪ .‬مارکس عقیده داشت بین دو اردوگاه متخاصم‬ ‫عمده ب��ورژوازی و طبقه کارگر ش��اهد قطب بندی‬ ‫و ش��کاف زاینده و رو به رش��دی خواهی��م بود که‬ ‫نتیجه اش این اس��ت که طبقات متوسط تحت فشار‬ ‫و تنگنا ق��رار گرفته و مجبور می ش��وند ب��ه یکی از‬ ‫دو اردوگاه خص��م بپیوندند‪ .‬از س��وی دیگر مارکس‬ ‫معتقد بود که طبقه متوسط در حقیقت به مثابه بخش‬ ‫کوچکی از نیروی کار تلقی می شود و به لحاظ اندازه‪،‬‬ ‫تعداد و اعض��ا و قدرت و توانمن��دی نیروی چندان‬ ‫چشمگیر و شاخصی نیس��ت و نیاز به ان دارد که در‬ ‫روند تولید کاالهای مادی نقش مس��تقیمی ایفا کند‪.‬‬ ‫البته مارکس در کتاب خود تح��ت عنوان نظریه های‬ ‫ارزش افزوده بر خالف گذشته به ابعاد کمیت در حال‬ ‫گسترش طبقات متوسط به منزله ویژگی مهم تکامل‬ ‫سرمایه داری اشاره می کند‪.‬‬ ‫بسیاری از نویسندگان مارکسیست ادعا کرده اند که‬ ‫کلمه ای به نام طبقه متوسط اعم از سنتی یا جدید وجود‬ ‫ندارد‪ ،‬بلکه فقط بخشی بینابین است که طی جریانی‬ ‫به نام فرایند کارگری ش��دن مضمحل می شود‪ .‬به نظر‬ ‫انان طی این فرایند قش��رهایی که به نام طبقه متوسط‬ ‫شناخته می ش��وند‪ ،‬در نتیجه ناامنی ش��غلی و کاهش‬ ‫مهارت نیروی کارگر و با گس��ترش ادارات و مکانیزه‬ ‫شدن توسط وجود کامپیوترها و روبوت ها‪ ،‬دستخوش‬ ‫کارگری شدن جایگاه بینابینی خود خواهند شد‪ .‬ادعا‬ ‫بر این است که قشرهای متوس��ط مجبور به پذیرش‬ ‫اگاهی طبقات��ی کارگری و موضع سیاس��ی این طبقه‬ ‫خواهند بود‪ .‬از این روست که انان بر این اعتقادند که‬ ‫طبقات متوسط عمدتا گرایش به اتحادیه های کارگری‬ ‫و رای دادن به اح��زاب چپ دارند‪ .‬البت��ه در این میان‬ ‫برخی دیگر از نویس��ندگان مارکسیست ادعا می کنند‬ ‫که بر خالف چنین اندیش��ه ای‪ ،‬فرایند کارگری شدن‬ ‫وجود ندارد‪ ،‬به عنوان مثال پوالنزاس معتقد اس��ت که‬ ‫بورژواهای کوچک زیادی به وجود خواهند امد که نه‬ ‫فقط بنا بر وضعیت اقتصادی‪ ،‬بلکه به خاطر ساختارهای‬ ‫سیاسی و ایدئولوژیک خود‪ ،‬جایگاه طبقاتی متفاوتی‬ ‫هم از طبقه س��رمایه دار‪ ،‬هم از طبقه کارگ��ر دارند‪.‬در‬ ‫تحلیل های مارکسیستی بر این نکته تاکید می شود که‬ ‫این مناسبات تولید است که به ایجاد طبقات اجتماعی‬ ‫متفاوت می انجامد‪ .‬مارکسیس��ت ها طبقه را مفهومی‬ ‫ کلیدی می دانند‪ .‬مارکس بر این اعتقاد بود که س��اختار‬ ‫قدرت منبعث از س��اختار طبقاتی ان جامعه اس��ت و‬ ‫طبقات اجتماعی بر پایه شیوه تولید شکل می گیرند و‬ ‫علم و هنر و حکومت در قالب طبقات هستند و طبقه ای‬ ‫که متملک ابزار تولید اس��ت ق��درت را نیز در جامعه‬ ‫در دس��ت دارد و در مقابل طبقه فاقد ابزار تولید صرفا‬ ‫کار می کند و تولی��دش را در اختیار صاحب ابزار قرار‬ ‫می دهد و بخشی از ان را برای خود برمی دارد‪ .‬مارکس‬ ‫پیش بینی کرده بود در جریان سرمایه داری فقط دو طبقه‬ ‫پرولتاریا و بورژوازی باقی می مانند و طبقات میانی و‬ ‫متوسط به تدریج از بین می روند و بخشی از انها تبدیل‬ ‫به بورژوا می شوند‪.‬رویکرد مارکسیستی با تاکید بر انکه‬ ‫جوامع مدرن همچون تمامی جوامع گذشته‪ ،‬محل نبرد‬ ‫میان دو طبقه حاکم و زیر حاکمیت است‪ ،‬دلیل شکل‬ ‫گرفتن انها را داشتن رابطه ای خاص با ابزارهای تولید‬ ‫(مالکیت یا عدم مالکیت) می داند‪ .‬سرنوش��ت جامعه‬ ‫به نبرد میان این دو بس��تگی دارد‪ .‬در این تحلیل‪ ،‬طبقه‬ ‫متوس��ط از موقعیتی منفعل برخوردار اس��ت‪ .‬دیدگاه‬ ‫‪23‬‬ ‫مارکسیست ها نسبت به طبقه متوسط عمدتا مبتنی بر‬ ‫بد بینی اس��ت‪ ،‬چرا که انگیزه الزم را در این طبقه برای‬ ‫مبارزه نمی بینند‪ .‬به دلی��ل اینکه این طبقه امید هر چند‬ ‫ناچیزی به باال رفتن در موقعیت اجتماعی دارند‪ .‬به طور‬ ‫کلی بحث طبقه متوسط در ادبیات مارکسیستی چندان‬ ‫مورد توجه قرار نگرفته است‪.‬‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫اندیشمندان غیر مارکسیست و طبقه متوسط‬ ‫دیدگاه دوم از طرف غیر مارکسیست هایی مانند‬ ‫دوتوکویل مطرح شده است‪ .‬بر اساس این رهیافت که‬ ‫می توان ان را رهیافت ارسطویی یا توکویلی دانست‪،‬‬ ‫هر چه طبقه متوسط به رشد و بالندگی بیشتری دست‬ ‫یابد جوامع نیز به ثبات بیشتری خواهند رسید‪ .‬در این‬ ‫رویکرد‪ ،‬نقطه تعادل هر جامعه ای در موقعیتی میانی‬ ‫قرار دارد و هر گونه دور ش��دن از این نقطه موجب‬ ‫قطبی شدن جامعه و نهایتا بی ثباتی در جامعه خواهد‬ ‫ش��د‪ .‬اکثر نظریه پردازان این حوزه بر انند که یکی از‬ ‫دالیل عدم رشد دموکراس��ی در کشورهای در حال‬ ‫توسعه‪ ،‬عدم شکل گیری طبقه متوسط است‪.‬‬ ‫الکس��ی دوتوکوی��ل در کتاب «دموکراس��ی در‬ ‫امریکا»‪ ،‬مهمترین خصوصیت یک جامعه دموکراتیک‬ ‫را کوچک بودن طبقه پایین و فقیر و بس��یار کوچک‬ ‫بودن طبقه ثروتمندان می داند ک��ه باید با بزرگ بودن‬ ‫و به طور دائم بزرگ ش��دن طبقه متوسط همراه باشد‪.‬‬ ‫در این رویکرد بر این مساله اش��اره می شود که افراد‬ ‫طبقه متوس��ط عمدتا تمایلی به ح��رکات تندروانه و‬ ‫پر خط��ر ندارند‪ .‬در هم��ان حال به ش��دت تمایل به‬ ‫ثروتمند ش��دن دارند‪ ،‬بنابراین انها در ان واحد هم به‬ ‫جامعه رونق می بخشند و هم ان را از افتادن به راه های‬ ‫افراطی و پیامده��ای ناروش��ن باز می دارند‪ .‬توکویل‬ ‫بر ان اس��ت که ارمان اصلی این طبقه رفاه اقتصادی‬ ‫اس��ت و این رف��اه نمی تواند بدون ثب��ات اجتماعی‪،‬‬ ‫سیاس��ی و دوری از تنش به دس��ت ای��د‪ .‬وی بر ان‬ ‫است که با توس��عه اقتصادی و پیشرفت جامعه طبقه‬ ‫متوسط ایجاد می ش��ود‪ .‬رش��د طبقه متوسط خود از‬ ‫دو جنبه دارای اهمیت اس��ت؛ نخست اینکه موجب‬ ‫کاهش نابرابری در توزیع درامد می شود‪ .‬این موضوع‬ ‫می تواند نهایتا منجر به ثبات سیاس��ی شود‪ .‬دوم انکه‬ ‫طبقه متوس��ط بزرگتر برابر با مشارکت بیشتر مردم در‬ ‫امور سیاسی و اجتماعی است‪ .‬از نگاه توکویل کارکرد‬ ‫مهم طبقه متوسط در عرصه سیاسی تبدیل تنش های‬ ‫اجتماعی از حالت خش��ونت امیز به رقابت سیاس��ی‬ ‫است‪ .‬از این منظر‪ ،‬طبقه متوسط همچون موتور محرکه‬ ‫دگرگونی های سیاسی‪ -‬اجتماعی در دنیای مدرن است‬ ‫که زمینه ساز شکل گیری جوامع نو و از پیش نیازهای‬ ‫بنیادی جامعه دموکراتیک است‪ ،‬چرا که عموما طبقات‬ ‫متوسط بوده اند که در تحوالت سیاسی‪ ،‬اجتماعی به‬ ‫نقش افرینی پرداخته و از پیشگامان توسعه اقتصادی‪،‬‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫مارکس طبقه متوسط را حوزه عمومی‬ ‫بین طبقه سرمایه دار وطبقه کارگر‬ ‫می داند که کارکنان دفتری‪ ،‬پیشه وران‬ ‫و گروه های همسو را در بر می گیرد‪.‬‬ ‫تحلیل های طبقاتی او سنخیت چندانی با‬ ‫جوامع اسیایی مخصوصا ایران ندارد‬ ‫‪24‬‬ ‫سیاس��ی و اجتماعی شناخته می ش��وند‪ .‬هانتینگتون‬ ‫بر این باور اس��ت که نوس��ازی اقتصادی باعث رشد‬ ‫طبقه متوسط جدید و رش��د طبقه متوسط جدید نیز‬ ‫به نوب��ه خود باع��ث افزایش تقاضا برای مش��ارکت‬ ‫سیاسی ش��ده اس��ت‪ .‬از دیدگاه هانتینگتون اولویت‬ ‫قرار گرفتن نوسازی و توسعه اقتصادی تغییر فضای‬ ‫فرهنگی جامعه از نظ��ر کمی و کیف��ی و نهایتا ایجاد‬ ‫موجی از تحوالت در الیه ه��ای مختلف اجتماعی را‬ ‫به دنبال دارد‪ .‬مهمترین پیامد این دگرگونی ظهور یک‬ ‫قشر تکنوکرات جدید ش��امل مدیران‪ ،‬متخصصان‪،‬‬ ‫فن س��االران‪ ،‬کارگران ماهر و دانش اموختگان جدید‬ ‫بود که نهایتا منجر به رش��د طبقه متوسط جدید شد‪.‬‬ ‫طبقه ای که مهم ترین تقاضای ان مش��ارکت در امور‬ ‫سیاسی بود‪.‬‬ ‫نتیجه گیری‬ ‫همانطور که گفته ش��د تحلیل س��اختار طبقاتی‬ ‫از موضوعاتی اس��ت که در تبیین ساختار و تحوالت‬ ‫سیاسی و اجتماعی توجه اندیشمندان را به خود جلب‬ ‫کرده اس��ت‪ .‬در این راس��تا دو نظریه به بررسی نقش‬ ‫طبقات و به خصوص طبقه متوسط در جوامع مختلف‬ ‫پرداخته است‪ .‬یکی نظریات مارکسیستی که در ان نقش‬ ‫طبقه متوس��ط در تحوالت سیاسی و اجتماعی منفعل‬ ‫و بس��یار کم اهمیت جلوه داده شده اس��ت‪ .‬علت این‬ ‫تحلیل تاکیدی است که در اندیشه های مارکسیستی بر‬ ‫جدال تاریخی و مداوم میان طبقه حاکم یا سرمایه دار‬ ‫از یکسو و طبقه پرولتاریا یا کارگر از سوی دیگر وجود‬ ‫دارد‪ .‬بنابراین در این میان طبقه متوسط عمدتا از طرف‬ ‫مارکسیست ها به عنوان طبقه ای که نقش فعال و مهمی‬ ‫ در تحوالت سیاس��ی و اجتماعی داش��ته باشد نادیده‬ ‫گرفته می ش��ود‪ .‬نظریه دیگری که نقش طبقه متوسط‬ ‫در جامعه را مورد بررسی قرار می دهد‪ ،‬نظریه ای است‬ ‫که از ان به عنوان رویکرد ارسطویی یا دوتوکویلی یاد‬ ‫می شود‪ .‬در این رویکرد از طبقه متوسط به عنوان نقطه‬ ‫تعادل جامعه یاد می ش��ود و وجود طبقه متوس��ط را‬ ‫موجب ثبات در جامعه می داند؛ چرا که افراد وابس��ته‬ ‫به طبقه متوسط تمایلی به افراط ندارند‪ .‬به طور کلی در‬ ‫این رویکرد به نقش طبقه متوسط در تحوالت سیاسی‬ ‫و اجتماعی به عنوان مهمترین بخ��ش از جامعه توجه‬ ‫می ش��ود‪ .‬با نگاه تطبیقی به دو رویکرد مارکسیستی و‬ ‫دوتوکویلی به نظر می رسد که رهیافت دوتوکویلی با‬ ‫واقعیت های موجود تطابق بیشتری دارد‪ ،‬چرا که امروزه‬ ‫این طبقه متوسط اس��ت که نقش مهمی در تحوالت‬ ‫سیاس��ی‪ -‬اجتماعی در جوامع مختلف ایفا می کند و‬ ‫امروزه با توجه به رشد کمی و کیفی که این طبقه داشته‬ ‫است نمی توان نقش ان را به عنوان مهمترین کارگزاران‬ ‫نادیده گرفت‪g .‬‬ ‫عبور از‬ ‫غرب زدگی‬ ‫نگاهی به خاستگاه‪ ،‬جایگاه و عملکرد‬ ‫طبقه متوسط در غرب و ایران‬ ‫دکتر احمد نقیب زاده ‪ /‬استاد دانشگاه تهران‬ ‫طبقه متوسط که موتور محرکه تمامی جوامع غربی‬ ‫در دو‪ ،‬سه قرن اخیر بوده‪ ،‬هم دارای ویژگی های‬ ‫عام و جهانشمول اس��ت و هم دارای ویژگی ها و‬ ‫عملکردهای خاص که از جامعه ای به جامعه دیگر‬ ‫متفاوت است‪.‬در این مقاله ابتدا به خاستگاه اصلی‬ ‫ان یعنی غرب می پردازیم که ابعاد ان شفاف تر و‬ ‫تاریخ روشنی از این طیف اجتماعی را به دست‬ ‫می دهد و پس از ان به طبقه متوسط در ایران توجه‬ ‫می کنیم‪.‬‬ ‫در تاریخ رسمی کشورهای اروپا از سه طبقه‬ ‫نام برده شده که هر کدام دارای نمایندگان خاص‬ ‫خود بودند‪ .‬یکی اشراف دنیوی یا همان فئودال ها‬ ‫و دیگری اشراف اخروی یا اسقفان و کاردینال ها‬ ‫و سوم بقیه مردم که شامل دهقانان و ابزارمندان و‬ ‫هرکس و شخص دیگر می شد‪ .‬در دوره اغازین‬ ‫که دوره قرون وس��طی را می پوش��اند هیچ طبقه‬ ‫متوس��طی وجود نداش��ت‪ ،‬زیرا اش��راف اعم از‬ ‫دنیوی و اخ��روی در باال بودن��د و بقیه مردم هم‬ ‫در پایین‪ .‬اما نطفه های یک طبقه متوسط قوی در‬ ‫همان زمان وجود داشت که می بایست در کوره‬ ‫زمان به بلوغ برسد‪.‬‬ ‫دهقان��ان در کومه ه��ای اط��راف قصور و‬ ‫کوش��ک های فئودال ها زندگ��ی می کردند و هیچ‬ ‫استقاللی از خود نداشتند‪ .‬اما قلعه هایی هم وجود‬ ‫داش��ت که به ان «بورگ» می گفتند‪ .‬این بورگ ها‬ ‫نطفه شهرهای اینده بودند‪ .‬به همین دلیل هنوز هم‬ ‫در پسوند اغلب شهرهای قدیمی اروپا این واژه‬ ‫دیده می شود مانند سن پترزبورگ‪ ،‬استراسبورگ‪،‬‬ ‫س��الزبورگ‪ ...‬واژه بورژوا هم که بعدها به طبقه‬ ‫متوسط اطالق ش��د از همین مکان و معنی گرفته‬ ‫ش��ده اس��ت‪ .‬در درون این بورگ ه��ا اهنگران‪،‬‬ ‫پیشه وران و حتی صاحبان نوعی بانک خصوصی‬ ‫و رباخواران زندگی می کردن��د که از دید ارباب‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫قدرت هم تا حدی به دور بود‪ ،‬زیرا طبقه اصلی و مولد‬ ‫طبقه دهقان ب��ود و بورگ نش��ینان بی پایه ترین گروه‬ ‫اجتماعی به شمار می رفتند که حتی ارزش نظارت هم‬ ‫نداشتند‪ .‬در نتیجه اداره امور بورگ هم به دست ساکنان‬ ‫ان بود‪ .‬از این خود اداره کنندگی که بعدها در ادبیات‬ ‫مارکسیستی بسیار ستوده ش��د به کمون یاده شده که‬ ‫نشانگر نوعی خودمختاری این قلعه ها و مبین نوعی‬ ‫استقالل و زندگی درست هم بود‪ .‬به همین دلیل وقتی‬ ‫ناپلئون سوم در سال ‪ 1870‬شکست خورد و فرار کرد‬ ‫گروه های چپ‪ ،‬نیروهای دولتی را از ش��هر اخراج و‬ ‫کمون پاریس را اعالم کردند‪ .‬این کمون اندکی بعد به‬ ‫دست نیروهای دولت موقت در خاک و خون خفه شد‬ ‫تا سنت سرمایه داری همچنان بر قرار باشد و بهانه ای‬ ‫هم به دس��ت مارکسیس��ت ها بدهد تا ه��رگاه وقت‬ ‫کردند در باره ان سوگواری کنند‪.‬‬ ‫اما داستان رشد بورگ نشینان به جنگ های صلیبی‬ ‫برمی گردد‪ .‬وقتی مس��یحیان موفق به فتح مناطقی از‬ ‫شرق مدیترانه مانند انتیوس یا انطاکیه و اسکندرون‬ ‫فعلی و حمص و حما ش��دند و پادشاهی های موقتی‬ ‫در انها بنا کردند‪ ،‬باب مراودات تجاری بین بورگ های‬ ‫س��احلی مدیترانه غرب مانند ونیز‪ ،‬فلورانس و ناپل‬ ‫با شرق مدیترانه باز ش��د‪ .‬ثروتی که از این راه نصیب‬ ‫دریان��وردان و تجار ای��ن قلعه ها ش��د باعث چنان‬ ‫توسعه ای در بورگ ها شد که باید این فرایند را سراغاز‬ ‫پیدایش شهرهای جدید اروپا تلقی کرد‪ .‬چنانکه اشاره‬ ‫شد اروپا مرکز تولید روستا بود و شهرهای درست و‬ ‫حسابی نه وجود داش��ت و نه مورد توجه بود ولی از‬ ‫این پس اوضاع عوض می ش��ود‪ .‬پ��س از جنگ های‬ ‫صلیب��ی‪ ،‬دریانوردان و تج��اری ک��ه از توانایی های‬ ‫تازه ای برخوردار شده و مزه ثروتمند شدن را چشیده‬ ‫بودند‪ ،‬تصمیم به فتح س��رزمین های جدید گرفتند‪.‬‬ ‫وقتی عصر موسوم به فتوحات (یا ‪)Reconcquista‬‬ ‫اغاز ش��د عده زی��ادی از دریا نوردان با اس��تفاده از‬ ‫اکتش��افات جدید از جمله ماه و ستاره شناسی که از‬ ‫مس��لمانان اموخته بودند رو به فراخن��ای دریاهای‬ ‫پهناور گذاش��تند‪ .‬اما از ان میان بخت و اقبال با گروه‬ ‫کریستف کلمب یار شد‪ .‬کریس��تف کلمب از روش‬ ‫ماهی ها اموخته بود که هر وقت ماهیان بزرگ از زیر‬ ‫اب به سطح می ایند بدان معناس��ت که توفانی بزرگ‬ ‫در راه است‪ .‬وی با اس��تفاده از همین دانش در جزایر‬ ‫نزدیک امریکا توقف ک��رد و از خطر رهید در حالی‬ ‫که دیگر مش��تاقان فتوحات و طال حرف او را فریب‬ ‫تلقی کرده و ب��ه راه خود ادامه دادن��د و همگی غرق‬ ‫شدند‪ .‬بازگش��ت گروه های دریانوردی که به امریکا‬ ‫رس��یدند همراه با طال و جواهرات بسیار بود‪ .‬ثروتی‬ ‫که بدین سان وارد اروپا می شد می رفت تا همه چیز‬ ‫را دگرگون کند‪.‬‬ ‫عصر س��رمایه داری تج��اری یا مرکانتالیس��م‬ ‫اغاز ش��د‪ .‬رش��د بورژوازی ی��ا طبقه متوس��ط فقط‬ ‫در ح��وزه اقتصادی��ات ص��ورت نمی گرف��ت بلکه‬ ‫رنسانس��ی همه جانب��ه را در پ��ی داش��ت‪ .‬اینجا دو‬ ‫دی��دگاه کامال متف��اوت در این باره وج��ود دارد که‬ ‫یکی مربوط ب��ه کارل مارکس و دیگ��ری مربوط به‬ ‫ماکس وبر اس��ت‪ .‬از دیدگاه مارکسیست ها انباشت‬ ‫س��رمایه و دگرگونی در ش��یوه تولی��د‪ ،‬بن مایه همه‬ ‫دگرگونی هاس��ت‪ ،‬در حال��ی ک��ه ماک��س وب��ر‬ ‫دگرگونی ه��ای ذهنی از جمله جنب��ش اصالح دینی‬ ‫را سراغاز رنسانس و هر تحول دیگری می داند‪ .‬شاید‬ ‫امروز دیگر این دوگانگی پذیرفته نباشد‪ .‬عین و ذهن‬ ‫همزمان روی یکدیگر اثر می گذارن��د و از یکدیگر‬ ‫جداشدنی نیستند‪.‬‬ ‫هرچه ب��ود اولی��ن نمود سیاس��ی ای��ن تحول‬ ‫اجتماع��ی در پارلمان انگلس��تان متجلی ش��د و دو‬ ‫گروه سنتی و س��لطنت طلب از یک سو و تجددخواه‬ ‫و طرفدار اقتدار پارلمان از س��وی دیگر رو در روی‬ ‫یکدیگر قرار گرفتند‪ .‬این دعوا که در س��ال ‪ 1601‬با‬ ‫رفتن تئودورها و امدن استوارت ها به سلطنت اغاز و‬ ‫در سال ‪ 1688‬با یک انقالب به نفع پارلمان تمام شد‪.‬‬ ‫شرکت هند ش��رقی هم در همان سال ‪ 1601‬تاسیس‬ ‫شد‪ .‬در این زمان رنس��انس در تمام اروپای غربی به‬ ‫انجام رسیده بود و خاستگاه ان که در حاشیه مدیترانه‬ ‫بود مرکزیت خود را به نفع ش��مال غربی از دس��ت‬ ‫می داد‪ .‬انگلستان و هلند و تا حدی فرانسه طی چندین‬ ‫جنگ توانستند ایتالیایی ها‪ ،‬اسپانیایی ها و پرتغالی ها‬ ‫را شکست داده و بنادر انها را به نفع بنادر خود ببندند‪.‬‬ ‫ش��اید ش��گفت اور ترین وجه این تحول این بود که‬ ‫طبقه سوم به دو طبقه کامال جداگانه تقسیم شده بود‬ ‫و از دل ان قشری برخاست که شامل وکال‪ ،‬پزشکان‪،‬‬ ‫نویسندگان و روشنفکران می شد‪.‬‬ ‫این قش��ر هدایت تح��والت را از طریق قلم و‬ ‫سخن به دست گرفتند که نمود ان در انقالب موسوم‬ ‫به انقالب کبیر فرانس��ه اشکار ش��د‪ .‬اینها از طریق‬ ‫فلسفه بافی مسیر بورژوازی را توجیه می کنند‪ .‬در عصر‬ ‫مرکانتالیس��م دخالت دولت و یاری ان را می طلبند‪،‬‬ ‫در حالی ک��ه در مرحله بل��وغ و اقتدار ب��ورژوازی‬ ‫به ش��دت علیه مداخله دولت دس��ت به قلم شده و‬ ‫فلسفه لیبرالیس��م را رواج می دهند که منافی مداخله‬ ‫دولت در امور اقتصادی اس��ت‪ .‬از این پس این طبقه‬ ‫بورژوا یا همان طبقه متوسط است که انقالب کرده‪،‬‬ ‫قانون اساس��ی می خواهد‪ ،‬حزب درست می کند و از‬ ‫همه مهمتر ثبات اجتماعی را با حضور خود تضمین‬ ‫می کند‪ .‬هر چه این قش��ر فربه تر می ش��ود و دو قشر‬ ‫باال و پایین الغرتر می ش��وند‪ ،‬ثبات بیشتری نصیب‬ ‫جامعه می شود و این خود به یک اصل جامعه شناختی‬ ‫هم تبدیل شده اس��ت‪ ،‬زیرا قش��ر باال محافظه کار و‬ ‫سرکوبگر و قشر پایین انقالبی و تندرو است‪ ،‬در حالی‬ ‫که قشر وسط خواهان تحول بدون خون ریزی است‪.‬‬ ‫کالبد شکافی این اقشار در این مهلت میسر نیست‪ ،‬زیرا‬ ‫همه انها به فراکسیون های متعددی تقسیم می شوند‬ ‫و هر یک از این فراکس��یون ها هم گرایش سیاس��ی‬ ‫خاص خ��ود را دارن��د‪ .‬از جمله خرده ب��ورژوازی‬ ‫که در حاالت خاصی رادیکال می شود‪ .‬همچنین مسیر‬ ‫رشد و تحول بورژوازی تا کنون بسیار پیچیده و پر فراز‬ ‫و نشیب است که به فرصتی دیگر موکول می شود‪.‬‬ ‫حال باید دید این طبقه متوسط در ایران چگونه‬ ‫پیدا شده و چگونه رش��د یافته است‪ .‬از انجا که هیچ‬ ‫یک از تحوالت بنیادینی که به پیدایش بورژوازی در‬ ‫غرب انجامید در تاریخ ایران رخ نداد و اساس��ا طبقه‬ ‫بر پایه تعریف های مارکسیس��ت ها و حتی تعاریف‬ ‫جامعه شناسان لیبرال‪ ،‬در ایران و سایر نقاط خاورمیانه‪،‬‬ ‫اس��یا و افریقا وجود نداشته بسیار دش��وار است که‬ ‫بتوانیم خاستگاهی برای ان معرفی کنیم‪.‬‬ ‫جغرافی��ای ایران ن��ه اجازه تش��کیل یک طبقه‬ ‫زمیندار ب��زرگ را م��ی داد و نه زمینه س��از یک طبقه‬ ‫س��رمایه دار تجاری بود‪ .‬در عین حال شهرهای ایران‬ ‫خاستگاه نوعی بورژوازی متزلزل ملی بود که شامل‬ ‫بازاریان و دیوانیان و روحانیان می شد‪ .‬یعنی گروهی‬ ‫که به غیر از کار یدی ارتزاق می کردند و شاید فرصت‬ ‫اندیشیدن هم داش��تند‪ .‬اما مهم این است که طبقه ای‬ ‫در رهبری و هدایت کلی جامعه ی��ا در یک کالم در‬ ‫حاکمیت شریک باش��د‪ .‬ولی از انجا که هیچ قشری‬ ‫انقدر توسعه یافته نبود که بتواند به هم متصل شده و‬ ‫جنبه سراسری پیدا کند از هرگونه اقتداری فارغ بود‪.‬‬ ‫حکومت فردی که به اسانی در چنین شرایطی شکل‬ ‫می گیرد از رشد بالقوه اقشار اجتماعی هم جلوگیری‬ ‫می کرد‪ ،‬زیرا هر قش��ری بالقوه ی��ک ضدقدرت هم‬ ‫محسوب می شود که می تواند روزی در برابر دولت‬ ‫بایس��تد‪ .‬به تعبیر دیگر می توان گفت چون در ایران‬ ‫طبقه مالک و زمیندار وجود نداشت طبقه کشاورز هم‬ ‫نبود و در دوره رشد سرمایه داری هم طبقه سرمایه دار‬ ‫ش��کل نمی گرفت‪ .‬اما گرایش جهانی سرمایه چنان‬ ‫نبود که ایران را به حال خود رها کند‪.‬‬ ‫در نتیجه هم��ه چیز از زمانی ش��روع ش��د که‬ ‫سرمایه داری جهانی به دروازه های ایران رسید‪ .‬انگاه‬ ‫همه چیز کپی برداری ش��د و کشور ما به نسخه بدل و‬ ‫کم رنگی از س��رمایه داری جهانی تبدیل شد و طبقه‬ ‫متوس��ط ان هم به همین سرنوش��ت گرفتار شد‪ .‬باز‬ ‫کمبود وقت اجازه تجزیه و تحلیل مس��توفایی از این‬ ‫بحث را به ما نمی دهد به همی��ن دلیل ما نظر خود را‬ ‫به مهمترین برایند طبقه متوسط یعنی روشنفکران و‬ ‫احوال نه چندان خوشایند انها معطوف می داریم تا در‬ ‫این ضیق وقت بهترین مشت را نمونه خروار معرفی‬ ‫کرده باشیم‪ .‬پس از برخورد با غرب و قرارگرفتن در‬ ‫گردونه سرمایه داری جهانی و تبدیل شدن به پیرامون‬ ‫ان‪ ،‬گروهی از اقش��ار مرفه و نیمه مرفه جامعه به هر‬ ‫دلیل فرزندان خود را برای تحصیل به غرب فرستادند‪.‬‬ ‫اینان در بازگشت سعی کردند با استفاده از افکاری که‬ ‫در غرب رایج بود به زبان حال قش��ر اجتماعی خود‬ ‫تبدیل شوند‪.‬‬ ‫کس��انی که ب��ه ای��ن دلیل زب��ان به طع��ن انها‬ ‫می گشایند مگر نمی بینند که همه چیز دارد از خارج‬ ‫وارد می ش��ود و یک دلیل ان‪ ،‬این است که چیز قابل‬ ‫مقایس��ه ای با مش��ابهات خارجی در داخ��ل تولید‬ ‫نمی شود‪.‬‬ ‫نه فکری تولید می ش��ود و نه کاالیی‪ .‬مگر این‬ ‫دو از هم جدا هس��تند؟ حتی اقشار س��نتی هم وقتی‬ ‫می خواستند با روشنفکران به اصطالح غربزده مقابله‬ ‫کنند می بایست از واژه ها و افکار خود انها مدد گیرند‪.‬‬ ‫بعضی می گویند یک قشر روشنفکر بیمار متولد شد‪.‬‬ ‫درست است‪ ،‬اما مگر ان سوی قضیه را نمی بینند که‬ ‫روشنفکران سنتی داخلی هم در حال احتضار بودند‪.‬‬ ‫همان طور که رنسانس در غرب وجوه و ابعاد مختلف‬ ‫و متعدد و متنوعی داشت‪ ،‬انحطاط شرق هم در یک‬ ‫قس��مت و در یک زمینه اتفاق نیفتاد بلکه همه چیز و‬ ‫همه کس را در برگرفت‪ .‬بیش از صد سال است که این‬ ‫تقابل بیهوده در جریان اس��ت‪ .‬س��نتی ها سر در سبد‬ ‫متجددها دارند و از انها تغذیه می کنند و در همان حال‬ ‫انها را مقصر و بیمار هم قلمداد می کنند‪ .‬در یک کالم‬ ‫عملکرد قشر متوسط غربزده در ایران همان است که‬ ‫در غرب بود با این تفاوت که روشنفکران ایرانی ان‬ ‫ایده ها و اندیشه ها را در س��رزمینی غیر اماده ترویج‬ ‫می کنند‪ .‬ولی هرچه به جلوتر می رویم امادگی جامعه‬ ‫برای پذیرش افکار انها اماده تر می شود‪ .‬انها بودند که‬ ‫فکر مشروطه را به ایران اوردند‪ ،‬تحزب را باب کرده‬ ‫و قانونگرایی را مطرح کردند‪ .‬قشر متوسط در کشور‬ ‫ما رو به رشد اس��ت‪ .‬جالب انکه در گذشته این قشر‬ ‫از مجرای اقتصادی رش��د می کرد در حالی که امروز‬ ‫از مجرای تحصیل علم و به طور کلی از مجرای رشد‬ ‫اندیش��ه گس��ترش می یابد و این طلیعه خوش یمنی‬ ‫برای اینده نه چندان دور اس��ت‪ ،‬زیرا س��ال ها طول‬ ‫می کشید تا رشد اقتصادی به رشد فکری تبدیل شود‪.‬‬ ‫ولی اینک راه نزدیکتر شده و در نتیجه اثرگذارتر هم‬ ‫خواهد بود‪g .‬‬ ‫‪25‬‬ ‫کارکردهای دوگانه‬ ‫مقایسه طبقه متوسط در ایران و جهان‬ ‫دکتر حسین سلیمی‪ /‬دانشیار دانشگاه عالمه طباطبایی‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫در تاریخ جهان طبقه متوس��ط‪ ،‬طبق��ه ای مدرن‬ ‫و جدید اس��ت چرا ک��ه در ادوار و دوره های گذش��ته‬ ‫تاریخی ما طبقه ای به نام طبقه متوسط به معنای جدید ان‬ ‫نداشته ایم و در واقع طبقه متوسط معلول مدرنیزاسیون‬ ‫در جوامع بشری است‪ .‬در مورد طبقه متوسط باید گفت‬ ‫زمانی که یک طبقه باال چه به لحاظ قدرت و چه از نظر‬ ‫سرمایه‪ ،‬دارای توانمندی باالیی است‪ ،‬در راس جامعه‬ ‫قرار می گیرد و بخشی دیگر از جامعه چه به لحاظ در امد‬ ‫و چه به لحاظ تحصیالت اجتماعی در کف یا در قاعده‬ ‫جامعه قرار می گیرند‪ ،‬در فاصله بین این دو یعنی راس و‬ ‫کف طبقات صدر نشین و طبقات قعر نشین‪ ،‬طبقه ای به‬ ‫نام طبقه متوسط به وجود می اید‪ .‬در واقع طبقه متوسط‬ ‫از این جهت مورد توجه جامعه شناس��ان و دانشمندان‬ ‫علم سیاست قرار گرفته است که از زمان پیدایش خود‬ ‫همیشه عامل و بانی تحوالت سیاس��ی در کشورها و‬ ‫جوامع بوده اس��ت‪ .‬یعنی ما ش��اهدیم که در بسیاری‬ ‫از جنبش ها‪ ،‬تح��والت‪ ،‬رفرم ها و حت��ی انقالب های‬ ‫اجتماعی ک��ه از قرن نوزدهم به این ط��رف در جوامع‬ ‫مختلف داشته ایم‪ ،‬طبقه متوسط به نوعی نقش محوری‬ ‫در ان داشته است‪ .‬به همین دلیل است که جامعه شناسان‪،‬‬ ‫علمای علم سیاست و حتی دولتمردان به مفهوم طبقه‬ ‫متوس��ط‪ ،‬تاثیرات طبقه متوس��ط و جایگاه این طبقه‬ ‫در جامعه توجه مهمی نش��ان داد ه و تالش کرده اند که‬ ‫شناخت وسیعتری از این طبقه داشته و پیدا کنند‪ .‬با این‬ ‫حال باید گفت اشتباهی که در برخی از متون و تحلیل ها‬ ‫در مورد طبقه متوسط اتفاق می افتد این است که طبقه‬ ‫متوسط را به خاطر عبارت ان (‪ )middle class‬و فقط از‬ ‫راه در امد ان طبقه متوسط دانسته و می شناسند‪ .‬یعنی‬ ‫تصور بر این است که فقط کسانی که در امد متوسطی در‬ ‫جامعه دارند‪ ،‬طبقه متوسط به شمار می روند‪ ،‬در حالی‬ ‫که اگرچه درامد در طبقه متوسط یکی از شاخص های‬ ‫اصلی تشخیص طبقه متوسط است‪ ،‬اما باید گفت که این‬ ‫تنها شاخص تشخیص این طبقه نیست‪ ،‬بلکه مهم ترین‬ ‫شاخص دیگری که برای شناخت طبقه متوسط وجود‬ ‫دارد اموزش و تحصیلکردگی اس��ت‪ .‬در این راس��تا با‬ ‫برخورداری از س��طحی از اموزش و اگاهی اجتماعی‬ ‫و همچنان که تحصیالت گس��ترش پیدا می کند‪ ،‬طبقه‬ ‫متوسط نیز به نوعی شروع به ش��کل گرفتن می کند و‬ ‫در کنار ان نیز مشاغلی هم که عمدتا طبقه متوسط ان را‬ ‫برعهده می گیرد مشاغلی است که نیازمند برخورداری‬ ‫سطحی از مهارت‪ ،‬تحصیالت یا میزانی از اگاهی است‪.‬‬ ‫مثال در اکثر مطالعات اجتماعی‪ ،‬کارمندان و معلمان را‬ ‫جزو طبقه متوسط به شمار می اورند و طبیعی است که‬ ‫کارمندی‪ ،‬معلمی ‪ ،‬مدیریت های میانی یا تصدی برخی‬ ‫از مشاغل متفاوت نیازمند حدی از اگاهی‪ ،‬تحصیالت‬ ‫و مهارت هاست‪ .‬به همین دلیل است که طبقه متوسط‬ ‫به دلیل وجود عنصر اگاه��ی و همچنین به دلیل اینکه‬ ‫بخش هایی از مناصب کلیدی را در جامعه در اختیار دارد‪،‬‬ ‫می تواند بانی و عامل تحوالت اجتماعی در درون جامعه‬ ‫شود‪ .‬مثال نمونه های ان را می توان در قرن نوزدهم و در‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪26‬‬ ‫انقالب های ‪ ،1830‬انقالب ‪ 1848‬فرانسه و همچنین در‬ ‫جریان اتحاد المان و ایتالیا در سال ‪1870‬دید‪ ،‬که نقش‬ ‫طبقه متوسط در این انقالب ها و کشور ها به طور جدی‬ ‫مش��اهده می ش��ود‪ .‬از این به بعد یکی از شاخص های‬ ‫اصلی در جوامعی که به س��مت مدرنیزه شدن به پیش‬ ‫می روند گسترش طبقه متوسط اس��ت‪ .‬یعنی به نوعی‬ ‫یکی از شاخص های مهم سنجش اینکه هر جامعه ای تا‬ ‫چه حدی مدرن شده و تا چه میزانی از سامان سیاسی نو‬ ‫و جدیدی برخوردار شده است را میزان گسترش طبقه‬ ‫متوسط می دانند‪.‬‬ ‫تا اینجا به مفهوم طبقه متوسط و چگونگی پیدایش‬ ‫ان در جهان پرداختیم‪ ،‬اما در مورد نقش و جایگاه طبقه‬ ‫متوس��ط در ایران بای��د گفت به دلیل انکه در کش��ور‬ ‫ما فرایند مدرنیزاسیون‪ ،‬ش��کل گرفتن دولت و ملت‬ ‫و گس��ترش تحصیالت بوده که دیرتر از بس��یاری از‬ ‫مناطق دنیا اغاز ش��ده‪ ،‬طبیعی اس��ت ش��کل گیری و‬ ‫گسترش طبقه متوسط هم تا حد زیادی به تاخیر افتد‪.‬‬ ‫در این بین می ت��وان جوانه های اولی��ه پیدایش طبقه‬ ‫متوس��ط در ایران را به دوران مش��روطیت برگرداند‪.‬‬ ‫یعنی زمانی که گروهی از ایرانیان تحصیالتی به دست‬ ‫اورند و بعد از ان نیز نظام های اموزش��ی جدیدی در‬ ‫کنار نظام های اموزشی س��نتی در ایران گسترش پیدا‬ ‫کرد‪ .‬ما با رویکردی مواجه هس��تیم که در اثر گسترش‬ ‫نظام های اموزشی جدید به تدریج طبقه متوسط (یعنی‬ ‫گروه های تحصیلکرده ای که مش��اغلی مانند معلمی‪،‬‬ ‫ کارمندی و‪ . ..‬داش��ته‪ ،‬دارای س��طح در امد متوسطی‬ ‫بوده و نه جزو قعر نشینان و نه جزو صدر نشینان جامعه‬ ‫بودند) در ایران ش��روع به پیدایش ک��رد‪ .‬در این میان‬ ‫در واقع با پیدایش طبقه متوس��ط در ایران تحول طلبی‬ ‫در درون جامعه ایران به تدریج رش��د و گسترش پیدا‬ ‫کرد و ما مش��اهده می کنیم زمانی که هنرهای مختلف‬ ‫به وج��ود می اید و همچنی��ن هنره��ای مدرنی نظیر‬ ‫تئاتر‪ ،‬شعر نو و سپید و سبک های جدید نقاشی ایجاد‬ ‫یا وارد ایران می ش��وند‪ ،‬به نوعی نی��ز مخاطب اصلی‬ ‫و خواهان اصلی ای��ن هنرها و به عالوه در بس��یاری‬ ‫از موارد ه��م پدید اورندگان اساس��ی ان هم از درون‬ ‫طبقه متوسط برخاسته اند‪ .‬در این بین هر چند در ایران‬ ‫طبقه متوس��ط‪ ،‬طبقه کم جانی ب��وده و درصد کمی از‬ ‫جامعه را تش��کیل می دهد‪ ،‬اما به تدریج عامل و بانی‬ ‫برخی از تغییرات‪ ،‬تح��والت اجتماعی و فرهنگی در‬ ‫جامعه ایران می ش��ود‪ .‬در این بین نیز شاهد ان هستیم‬ ‫که به رغم تغییراتی که در چه��ره جامعه ایران صورت‬ ‫گرفته و با وجود انک��ه بخش هایی از جامعه در دوران‬ ‫حکومت پهلوی مدرن می ش��ود‪ ،‬ام��ا همچنان طبقه‬ ‫متوسط طبق ه کم جان و کم اهمیتی است‪ .‬گذشته از این‪،‬‬ ‫قابل توجه اس��ت که در س��ال ‪ 1356‬و ‪ 1357‬حدود‬ ‫ش��صت و پنج در صد ترکیب جمعیتی ایران همچنان‬ ‫روستانش��ین بودند و در جامعه ش��هری هم درصدی‬ ‫مهمی از شهر ها را حاشیه نش��ین ها تشکیل می دادند‪،‬‬ ‫یعنی می توان در نظر گرفت که تقریبا حدود ‪ 20‬در صد‬ ‫جامعه ایران را طبقه متوسط تشکیل می داد‪ .‬در این حال‬ ‫سطح تحصیالت نیز در بین این طبقه چندان باال نیست‪.‬‬ ‫به عالوه سطح بی سوادی در جامعه هم در همان زمان‬ ‫نزدیک به ‪ 65‬تا ‪ 70‬درصد بود و تعداد وارد ش��دگان به‬ ‫دانشگاه و شمار دانش��جویان و دانشگاهیان هم بسیار‬ ‫کم است و از چند صد هزار نفر در جامعه تجاوز‬ ‫نمی کند‪ .‬بنابراین به لحاظ تعریف گروهی که طبقه‬ ‫متوسط تحصیلکرده در ایران محسوب می شوند‬ ‫حجم و حضور چندان شدید و غلیظی در جامعه‬ ‫ایران ندارند‪ .‬با این حال می بینیم همین طبقه متوسط‬ ‫در تحول و دگرگونی بزرگی ک��ه در دورن جامعه‬ ‫ایران تحت عنوان انقالب اسالمی رخ می دهد نقش‬ ‫اساسی و محوری دارد و به نوعی نیز طبقه متوسط‬ ‫چون مناصب کلیدی (مانند صنعت نفت و‪ )...‬را در‬ ‫بوروکراسی دولتی پهلوی در اختیار دارد‪ ،‬می تواند‬ ‫با همراهی با انق�لاب و حض��ور در صحنه های‬ ‫انقالب عمال رژیم پهلوی را فلج و در شکل گیری‬ ‫انقالب اسالمی نقش کلیدی ایفاکند‪.‬‬ ‫در سال های بعد از انقالب اسالمی به ویژه بعد‬ ‫از سال های جنگ شاهد ان هستیم که طبقه متوسط‬ ‫تحصیلک��رده رو ب��ه گس��ترش اس��ت‪ ،‬ب��ه‬ ‫طوری ک��ه به رغ��م رش��د ف��راوان جمعیتی در‬ ‫ان دوره در ای��ران ب��ه تدری��ج طبق��ه متوس��ط‬ ‫تحصیلکرده سهم‪ ،‬حجم و نقشش در درون جامعه‬ ‫روز به روز در حال گس��ترش و افزایش است‪ .‬به‬ ‫طور مثال اگر مالک تحصیلکردگی‪ ،‬شهر نش��ینی‬ ‫و درامد را به عنوان شاخص های طبقه متوسط در‬ ‫نظر گیریم‪ ،‬از نظر تحصیلکردگی شاهد گسترش‬ ‫اموزش عالی‪ ،‬پیدایش دانش��گاه ازاد اس�لامی و‬ ‫گسترش روز افزون این دانش��گاه هستیم‪ .‬در این‬ ‫بین هر س��اله تعداد وارد ش��دگان به دانشگاه در‬ ‫ایران با سرعت چشمگیری در حال افزایش است‪،‬‬ ‫به طوری که براورد می ش��ود در سال های بعد از‬ ‫ی در حدود پانزده تا بیس��ت‬ ‫پیروزی انقالب رقم ‬ ‫میلیون نفر موفق به انجام تحصیالت دانش��گاهی‬ ‫ش��ده اند که در جای خود رقم بسیار بزرگی است‬ ‫و می تواند بخش مهمی از جامعه ایران را به طبقه‬ ‫متوس��ط تحصیلکرده ملحق کند‪ .‬ما اکنون شاهد‬ ‫ان هس��تیم که حدود هفتاد درصد جمعیت کشور‬ ‫شهر نشین ش��ده اس��ت‪ .‬در این بین طبیعی است‬ ‫که در درون شهر ها هم بیش��ترین حجم و سهم را‬ ‫طبقه متوسط تش��کیل می دهند و گسترش تعداد‬ ‫کارکنان دول��ت‪ ،‬کارمندان‪ ،‬معلم��ان و همچنین‬ ‫مشاغل میانی نشانگر گس��ترش طبقه متوسط در‬ ‫جامعه ایران اس��ت‪ .‬به طوری که در حال حاضر با‬ ‫مقداری مس��امحه می توان براورد کرد که رقمی‬ ‫ در حدود سی تا چهل در صد از مردم جامعه ایران‬ ‫به نوعی در تعریفی که از طبقه متوسط تحصیلکرده‬ ‫وج��ود دارد‪ ،‬می گنجند‪ .‬در این راس��تا باید گفت‬ ‫از انجا که نقطه عطف تح��ول و تحول خواهی در‬ ‫جامعه ایران زمانی اتفاق افتاده است که بخش هایی‬ ‫از تحصیلک��ردگان دانش��گاهی و طبقه متوس��ط‬ ‫تحصیلکرده به بار نشس��ته و به صحنه اجتماعی‬ ‫امده اند‪ ،‬در این حال و در حال حاضر این گسترش‬ ‫طبقه متوس��ط می تواند از یک جهت برای کشور‬ ‫فرصتی تاریخی باشد‪ .‬چون طبقه متوسطی که هنوز‬ ‫در جامعه ایران هم جوان و هم پتانسیل بسیار باالیی‬ ‫دارد‪ ،‬می تواند نیروی مح��رک جهش اقتصادی و‬ ‫اجتماعی در جامعه باش��د‪ .‬از طرف دیگر نیز این‬ ‫طبقه متوس��ط گس��ترش یافته می تواند هشداری‬ ‫باشد‪ ،‬چرا که طبقه متوسط خواهان تحوالت رو به‬ ‫جلو‪ ،‬مدرن و پیشرفته در درون جامعه است و اگر‬ ‫به تقاضاها و خواسته های این طبقه به طور مناسبی‬ ‫پاسخ داده نشود‪ ،‬این طبقه می تواند عامل تحوالت‬ ‫اجتماعی‪ ،‬طرح تقاضاها و مطالبات جدید در حوزه‬ ‫سیاست در جامعه ایران باشد‪g.‬‬ ‫فرزاد رمضانی بونش‬ ‫طبقه متوسط در کشورهای خاورمیانه اگرچه بنا به وجود جوامع و فرهنگ های متفاوت و متعدد‪ ،‬دارای تفاوت ها‬ ‫و تمایزهایی از یکدیگر بوده‪ ،‬اما با توجه به وابستگی بخش بزرگی از این کشورها به نفت و به نوعی اقتصاد نزدیک‬ ‫به هم‪ ،‬دارای تشابهات و همانندی هایی نیز هستند‪ .‬با این وجود طبقه متوسط با توجه به کارکردها و ویژگی هایش‬ ‫همانند بسیاری از مناطق جهان‪ ،‬اغازگر و پیش برنده بسیاری از تحوالت گذشته و حال کشورها و جوامع در این‬ ‫منطقه بوده است‪ .‬در این میان برای درک و شناخت ویژگی های این طبقه و همچنین تاثیر متغیر نفت بر کارکردهای‬ ‫طبقه متوسط در خاورمیانه‪ ،‬با دکتر سید احمد موثقی‪ ،‬استاد دانشگاه تهران و کارشناس اقتصاد سیاسی بین الملل به‬ ‫گفت وگونشسته ایم‪.‬‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫گفت وگو با دکتر سید احمد موثقی درباره نفت‪ ،‬دولت و طبقه متوسط در خاورمیانه‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫پوشش های ایدئولوژیک طبقه متوسط‬ ‫به عنوان سوال نخس��ت‪ ،‬لطفا بفرمایید با توجه‬ ‫به عنصر نفت و وجود دولت های نفت خیز و‬ ‫به عبارتی رانتیر در خاورمیانه‪ ،‬اصوال ویژگی‬ ‫طبقه متوسط در این منطقه و تفاوت ان با سایر‬ ‫دولت های غیر نفتی در مناطق دیگر چیست؟‬ ‫‪ l‬به عنوان ش��روع بحث ابتدا باید به دو نکته‬ ‫اشاره کنم؛ اول اینکه کشور های خاورمیانه یک دست‬ ‫و یک ش��کل نیس��تند‪ .‬ما در خاورمیانه که از لحاظ‬ ‫جغرافیایی منطقه وسیعی است‪ ،‬می توانیم کشور های‬ ‫نفت��ی (منظور دولت ه��ای نفت خی��ز) و غیر نفتی را‬ ‫از هم جدا کنیم‪ .‬در این میان حتی خود کش��ورهای‬ ‫نفت خیز نیز با توج��ه به تفاوت های س��اختاری که‬ ‫دارند‪ ،‬به دو دسته قابل تقسیم هستند‪ .‬یعنی کشورهای‬ ‫نفت خیزی که فقط نفت دارند (مثل کشورهای حاشیه‬ ‫خلیج فارس) و کشورهای نفتی که جدا از نفت‪ ،‬منابع‬ ‫و سرمایه های دیگری (کشاورزی وسیع‪ ،‬متخصصان‪،‬‬ ‫نیروی کار وس��یع‪ ،‬جغرافیای متنوع و منابع گسترده‬ ‫و سرمایه انس��انی) نیز دارند‪ .‬همچنی��ن کاربرد خود‬ ‫مفهوم طبقه(در معنای کل��ی ان) در مورد خاورمیانه‬ ‫دارای اش��کاالت و تناقضاتی اس��ت‪ .‬معموال برخی‬ ‫از نویس��ندگان و متخصصان خاورمیانه می کوشند از‬ ‫این مفهوم (به خصوص در معن��ای اقتصادی ان) در‬ ‫رابطه با خاورمیانه استفاده نکنند‪ .‬در خاورمیانه بیشتر‬ ‫افراد‪ ،‬گروه ها و اقشار اجتماعی‪ ،‬تعیین کننده هستند‬ ‫و طبقه به معنای اقتصادی اش در اقتصادهای فئودالی‬ ‫و اقتصاد کاپیتالیس��تی معنا می یابد‪ .‬در کش��ورهای‬ ‫خاورمیانه طبقه ب��ورژوازی (به معنایی که خود را در‬ ‫کاپیتالیزم نش��ان داد) نداریم‪ .‬در ای��ن منطقه به قول‬ ‫«هشام ش��رابی» ما با نوعی تغییرات طبقاتی تحریف‬ ‫شده و تحت العشاع روابط وابستگی‪ ،‬عوامل خارجی‬ ‫و عامل نفت مواجه هستیم که در ان طبقات و اقشار‬ ‫اقتصادی‪ -‬اجتماعی خارج از یک سیستم پویا و مولد‬ ‫اقتصادی شکل می گیرند‪ .‬در این سیستم دستگاه های‬ ‫اداری و نهادهای اجتماعی به نوعی نظام پاتریمونیال‬ ‫و پدرساالر است (انگونه که ماکس وبر هم می گوید‬ ‫اقتصاد تابع سیاست اس��ت) که در ان همه چیز تابع‬ ‫سیاست است و اس��تقاللی از خود ندارد‪ .‬بنابراین ما‬ ‫طبقات مستقلی نداریم و بیشتر این کارمندان دولت‪،‬‬ ‫طبقه متوس��ط جدید‪ ،‬خرده ب��ورژوازی و گروه های‬ ‫تجاری خ��رد هس��تند‪ .‬از طرفی نیز ش��اهد کارگران‬ ‫یقه سفید‪ ،‬کارمندان دولت‪ ،‬مدیران و بخش کوچکی‬ ‫کارگر و کشاورز هم هستیم‪ ،‬لذا در این منطقه ما عمال‬ ‫نمی توانیم خیلی تحلیل طبقاتی داشته باشیم‪ .‬اگرچه‬ ‫اخیرا در پرتو تحوالتی به ویژه فرایند جهانی ش��دن‪،‬‬ ‫می ت��وان از ش��کل گیری طبقه متوس��ط فرهنگی در‬ ‫کشورهای خاورمیانه سخن گفت‪ .‬این طبقه متوسط‬ ‫فرهنگی یعنی اقش��ار جوان و تحصیلکرده ش��هری‬ ‫که ارتباطات جهانی نیز یافت��ه و اگاهی هم دارد‪ ،‬در‬ ‫روند تحوالت کش��ورهای خاورمیانه فعال ش��ده و‬ ‫خواست ها و مطالباتی نیز از نظر ازادی‪ ،‬حقوق فردی‪،‬‬ ‫دموکراس��ی و‪ ...‬دارند‪ .‬اما باید گفت که مش��کل این‬ ‫طبقه این است که با طبقه متوسط اقتصادی (همانند‬ ‫کش��ور های کره و تایوان) پیوندی ندارد و عمال پا در‬ ‫هواست‪ .‬گذش��ته از این نیز با بخش خصوصی قوی‬ ‫و مس��تقل نیز پیوندی ن��دارد‪ .‬به طور کل��ی می توان‬ ‫اجماال گفت این طبقه‪ ،‬طبقه متوس��ط جدیدی است‬ ‫اما منسجم‪ ،‬مستقل و سازمان یافته نیست و جدا از این‬ ‫نیز حول محور ایدئولوژیک و س��نت و مدرنیته و در‬ ‫شرایط جهانی شدن دچار تشتت و گم گشتگی است‪.‬‬ ‫با این توضیحات‪ ،‬ش��ما ویژگ��ی عمده طبقه‬ ‫متوس��ط در خاورمیان��ه را در چ��ه چی��زی‬ ‫‪27‬‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫می بینید؟ ایا این طبقه در کشورهای خاورمیانه‬ ‫(به خصوص در کش��ورهای نفت خیز منطقه)‬ ‫طبقه ای بانفوذ و کنشگر محسوب می شود؟‬ ‫‪ l‬طبقه متوسط در همه کشورهای خاورمیانه‪،‬‬ ‫طبق��ه ای قوی و در واق��ع دارای نقش��ی پررنگی در‬ ‫جامعه نیست‪ .‬در برخی از کشورها مانند ایران‪ ،‬ترکیه‬ ‫و تونس و کشورهایی از این دست‪ ،‬نقش طبقه متوسط‬ ‫تا حدی پررنگ تر از س��ایر کش��ورها در این منطقه‬ ‫است‪ .‬در کش��ورهای نفت خیز به خاطر درامد های‬ ‫کالن نفتی و توزی��ع ثروت‪ ،‬طبقه متوس��ط تا حدی‬ ‫گسترش پیدا کرده است‪ .‬اما باید گفت طبقه متوسط‬ ‫در این کش��ورها بیش��تر تجاری‪ ،‬دولتی‪ ،‬فرهنگی و‬ ‫تحصیلکرده اند‪ ،‬لذا نمی توان گفت این طبقه‪ ،‬طبقه ای‬ ‫مبتنی بر بنیان ه��ای تولیدی‪ ،‬صنعتی ی��ا کارافرینی‬ ‫اس��ت‪ .‬از این رو بخش مهمی از این طبقه متوس��ط‬ ‫در اینگونه جوامع‪ ،‬به نوعی ویژگی وابستگی به دولت‬ ‫و جریان های مالی ‪ -‬تجاری خارجی را دارا هستند‪.‬‬ ‫گذشته از این س��ایر طبقات هم در این کشورها این‬ ‫خصوصیت وابس��تگی به دول��ت و درامد های نفتی‬ ‫را دارند‪ ،‬اما مطالب��ات مردمی در کش��ورهایی مانند‬ ‫الجزایر‪ ،‬مصر‪ ،‬لیب��ی‪ ،‬یمن و‪...‬که طبقه متوس��ط در‬ ‫قیاس با طبقات مح��روم و فقیرت��ر طبقه ای ضعیف‬ ‫اس��ت‪ ،‬خصلت رادیکالی پیدا می کن��د‪ .‬در این بین‬ ‫مطالبات رادی��کال این بخش به س��مت بنیادگرایی‬ ‫سوق پیدا می کند و گروه های اس��یب دیده‪ ،‬محروم‬ ‫و متوس��ط به پایین که به نوعی خرده ب��ورژوازی را‬ ‫نمایندگی می کنند‪ ،‬خواستار تغییرات رادیکال هستند‪.‬‬ ‫اما این طبق��ات نمی توانند این امر را ب��ه پیش برند‪،‬‬ ‫چرا که خواس��ت ها و مطالبات انها در جهت سلبی‬ ‫و تخریبی به پیش می رود و فعال می شود و از این رو‬ ‫نمی تواند نقش سازنده ای ایفا کند (همانند لیبی)‪ .‬در‬ ‫مجموع ویژگی های طبقه متوسط در کشورهای نفتی‬ ‫و غیر نفتی خاورمیانه به اس��تثنای ترکیه این است که‬ ‫وابسته به جریان های مالی و تجاری خارجی‪ ،‬اقتصاد‬ ‫رانتی و دولت اس��ت و عمال حقوق بگیر و وابسته به‬ ‫دولت‪ .‬جدا از این نیز این طبقه ممکن است بهره مند از‬ ‫مزایای درامدهای نفتی باشد که دولت با جهت گیری‬ ‫توزیعی (دولت در اقتصادهای رانتی متولی توزیع و‬ ‫مسئول پخش است و اقتصاد مولد و تولیدی نیست)‬ ‫ان را به طبقات اجتماعی گوناگون اختصاص می دهد‪.‬‬ ‫لذا طبقه متوس��ط در این کش��ورها تحت الشعاع این‬ ‫نوسانات بسیار اسیب پذیر اس��ت‪ .‬با این وجود این‬ ‫طبقه اکنون که اگاهی هایی پیدا نموده مطالباتی دارد‪،‬‬ ‫اما این خواس��ت ها و مطالبات ه��م از نظر طبقاتی و‬ ‫از نظر طرز فکر ها و درخواس��ت ها ش��فاف نیست‪.‬‬ ‫گذشته از این قش��ر جوان تحصیلکرده‪ ،‬دانشجویان‪،‬‬ ‫روشنفکران که در واقع طبقه متوسط جدید و فرهنگی‬ ‫هس��تند‪ ،‬همین تناقض های فک��ری و فرهنگی را در‬ ‫روند جهانی ش��دن و حول محور س��نت و مدرنیته‬ ‫دارند‪ .‬این تناقضات و نوس��انات از ویژگی های بارز‬ ‫طبقه متوسط جدید‪ ،‬تحصیلکرده‪ ،‬شهری و فرهنگی‬ ‫در خاورمیانه است‪.‬‬ ‫کارکرد طبقه متوسط در خاورمیانه با توجه به‬ ‫اینکه به نوعی وابسته به اقتصاد نفتی و دولت‬ ‫است با طبقه متوسط در کش��ورهای غربی و‬ ‫اروپا‪ ،‬چه تفاوت هایی دارد؟‬ ‫‪ l‬باید گفت که کشورهای خاورمیانه ای که متاثر‬ ‫از نفت هستند (مانند ایران‪ ،‬عراق‪ ،‬الجزایر‪ ،‬تونس و‬ ‫مصر) با کشور های حوزه خلیج فارس که عمدتا متکی‬ ‫به نفت هستند تفاوت هایی دارند‪ .‬ولی از طرف دیگر‬ ‫دارای وجوه مشترکی نیز هستند و ان این است که در‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪28‬‬ ‫در کشورهای حوزه خلیج فارس‬ ‫مثل قطر‪ ،‬کویت و عربستان طبقه‬ ‫متوسط جدید چون از مزایای‬ ‫دولت حاکم بهره مند می شوند‬ ‫طرفدار نظام سیاسی و ثبات‬ ‫هستند‪ .‬اما در عین حال نیز‬ ‫انتقاداتی دارند ولی به سمت‬ ‫مبارزه علیه رژیم نمی روند‪ ،‬در‬ ‫برخی از کشورهای دیگر نیز که در‬ ‫انها جامعه دارای شکاف اجتماعی‬ ‫زیادی است و این شکاف ها با‬ ‫شکاف های ایدئولوژیک و مذهبی‬ ‫نیز امیخته می شوند‪ ،‬طبقات با‬ ‫دولت تقابل پیدا کرده اند‬ ‫این کش��ورهای نفتی تحوالت اجتماعی در بستری‬ ‫تاریخ��ی‪ ،‬متاثر از کش��ف نف��ت‪ ،‬ورود کمپانی های‬ ‫خارجی‪ ،‬س��لطه اس��تعمار‪ ،‬گس��ترش شهر نشینی‪،‬‬ ‫گسترش بوروکراسی و شکل گیری دولت بوده است‪.‬‬ ‫یعنی تغییرات و دگرگونی ها در این کشورها تحت تاثیر‬ ‫مستقیم عوامل خارجی بوده که به نام اکتشاف نفت به‬ ‫گس��ترش بنادر و شهرها و شهرنش��ینی دست زده و‬ ‫از این رو در شکل گیری طبقه متوس��ط‪ ،‬نظام اداری‪،‬‬ ‫گسترش شهر نشینی که مس��تقل‪ ،‬خصوصی و مولد‬ ‫نیس��ت و بیش��تر تابع تحوالت نفتی‪ ،‬حضور دولت‬ ‫و اس��تعمار بوده‪ ،‬موثر بوده اند‪ .‬از ای��ن رو با توجه به‬ ‫این بس��ترهای تاریخی و اقتصادی ‪ -‬اجتماعی باید‬ ‫گفت که شکل گیری طبقه متوسط در خاورمیانه مانند‬ ‫کشورهای غربی نبوده است‪ .‬در این میان باید توجه‬ ‫داشت که خود کشورهای غربی نیز یک دست نیستند‪.‬‬ ‫بنابراین از انجا که در بیش��تر کش��ورهای خاورمیانه‬ ‫برخالف جوام��ع غربی ش��کل گیری ب��ورژوازی‪،‬‬ ‫طبقه متوس��ط‪ ،‬بخش خصوصی‪ ،‬نخبگان صنعتی و‬ ‫کارافرین طی یک روند مستقل و خودبنیان نبوده‪ ،‬از‬ ‫این رو کارکردهایشان نیز مثل هم نبوده و نخواهد بود‪.‬‬ ‫روند ش��کل گیری و ق��وام طبقه متوس��ط در‬ ‫کش��ورهای خاورمیان��ه (چ��ه رانتی��ر و چه‬ ‫غیر رانتیر) چه تفاوتی با طبقه متوسط در سایر‬ ‫کشورهای اسیایی به خصوص اسیای جنوب‬ ‫شرقی داشته است؟‬ ‫‪ l‬پرس��ش بس��یار خوب��ی اس��ت‪ .‬در واقع‬ ‫کشورهای اس��یای ش��رقی و جنوب ش��رقی خود‬ ‫یکدس��ت نبوده و به نوعی نزدیک به م��دل اروپایی‬ ‫و مدل انگلوساکس��ون (انگلیس و امریکا) هس��تند‪.‬‬ ‫م��دل انگلوساکس��ون را بایس��تی از م��دل اروپایی‬ ‫المان و فرانس��ه نیز جدا کرد‪ ،‬چرا که المان و فرانسه‬ ‫بیش��تر به هم نزدیک هس��تند و انگلس��تان و امریکا‬ ‫هم به هم‪ .‬در این بین کش��ورهای اس��یای شرقی و‬ ‫جنوب ش��رقی بیش��تر به مدل المان و بع��د به مدل‬ ‫ژاپن (که در ادامه المان اس��ت) ش��بیه هس��تند‪ .‬در‬ ‫این میان اگر بخواهیم این کش��ور ها را با کشورهای‬ ‫خاورمیانه نفتی مقایس��ه کنیم بای��د گفت که تفاوت‬ ‫اصلی ک��ه در اینج��ا وج��ود دارد این اس��ت که در‬ ‫اسیای شرقی و جنوب ش��رقی به نوعی سرمایه داری‬ ‫اصی��ل و بخ��ش خصوص��ی مس��تقل و فراین��د‬ ‫صنعتی ش��دن نیز با نقش محوری دولت (در غیاب‬ ‫بورژوازی) همانند بخشی از اروپا شکل می گیرد‪ .‬در‬ ‫این راستا در این کشورها دولت نقش قوی و مستقلی‬ ‫را ضمن پیوند با دنیای غرب و سرمایه خارجی بازی‬ ‫می کند‪ ،‬ولی به دلیل تحوالت سیاسی از جمله جنگ‬ ‫س��رد و درگیری های ایدئولوژیک بین بلوک شرق و‬ ‫غرب‪ ،‬فضای بین المللی به نفع این کشورهای اسیایی‬ ‫ایجاد می ش��ود و دولت ها در این منطقه از این خالء‬ ‫و فضای ایجاد شده به خوبی برای تقویت بنیان های‬ ‫تولیدی و صنعت��ی در قالب کاپیتالیس��م بهره برداری‬ ‫می کنند‪ .‬بنابراین در کشورهای اسیایی سرمایه داری‬ ‫اصیل ش��کل می گیرد و طبقات مولد (از جمله طبقه‬ ‫متوس��ط) با هدایت دولت ایجاد می شوند‪ .‬همچنین‬ ‫باید گفت که در این منطقه (اس��یای جنوب شرقی)‪،‬‬ ‫دولت نقش تقویت کننده صاحبان س��رمایه و بخش‬ ‫خصوصی و طبقه متوسط را دارد‪ .‬در این میان از انجا‬ ‫که دولت خود تقویت کننده طبقه متوس��ط است و به‬ ‫نوعی در این طبقه پایگاه دارد‪ ،‬دولت و طبقه متوسط‬ ‫همدیگر را تقویت و با دنیا نیز تعاملی سازنده برقرار‬ ‫می سازند‪.‬‬ ‫اما در مقایس��ه با منطقه جنوب ش��رقی اسیا و‬ ‫اسیای شرقی در خاورمیانه نفتی به نوعی طبقه متوسط‬ ‫وابسته به دولت و حقوق بگیر دولت به وجود می اید‪.‬‬ ‫به نوعی نیز اقتصاد دولتی اس��ت و هم��ه چیز هم در‬ ‫دستان دولت؛ چراکه وقتی کشور نفتی است و اقتصاد‬ ‫هم رانتی است و دولت هم ماهیت رانتی و نفتی دارد‪،‬‬ ‫تمام س��رمایه و ق��درت در دس��تان صاحبان قدرت‬ ‫و دولت جم��ع اس��ت و از این رو نیازی ب��ه طبقات‬ ‫احساس نمی کند‪ .‬جدای از این نیز باگسترش شهرها‬ ‫و بوروکراس��ی‪ ،‬کارمن��دان در خدم��ت دولت و به‬ ‫نوعی وابس��ته به دولت می ش��وند و ضعیف هستند‬ ‫و دولت در جهت تقویت طبقات به نحو مس��تقل و‬ ‫تقویت بخش خصوصی به گونه مس��تقل و در بستر‬ ‫س��رمایه داری اصیل عمل نمی کند‪ .‬ب��ه عبارتی‪ ،‬در‬ ‫این کش��ورها همه چیز دولتی ب��وده و به نوعی نظام‬ ‫اقتصادی‪ ،‬شبه کمونیستی است‪ .‬در حالیکه در اسیای‬ ‫شرقی و جنوب ش��رقی اقتصاد کاپیتالیستی است و‬ ‫اقتصاد‪ ،‬اقتصاد بازار و رقابتی اس��ت و در ان بخش‬ ‫خصوصی و طبقه متوس��ط با هدایت و کمک دولت‬ ‫ایفای نقش می کند‪ ،‬که این امر خود حکایت از تفاوت‬ ‫گس��ترده و بس��یار زیاد در ماهیت و عملکرد طبقات‬ ‫اجتماعی و دولت در دو منطقه است‪.‬‬ ‫به نظر شما‪ ،‬کار ویژه های طبقه متوسط در سه‬ ‫کشور مهم منطقه – عربس��تان (به عنوان یک‬ ‫دولت نفتی)‪ ،‬مصر(با اقتصاد غیرنفتی) و ترکیه‬ ‫(با یک اقتصاد روبه رش��د س��رمایه دارانه)‪-‬‬ ‫دارای چه تفاوت هایی با هم هستند؟‬ ‫‪ l‬در ترکیه از زمان اتاتورک و از قرن بیس��تم‬ ‫و به وی��ژه از ده��ه ‪ 1960‬می�لادی و در ادام��ه دهه‬ ‫‪ 80‬ک��ه «اوزال» روی کارام��د و تاکن��ون که حزب‬ ‫عدالت و توس��عه در این کش��ور روی کار اس��ت‪،‬‬ ‫تحوالت اقتصادی در جهت اقتص��اد بازار و تقویت‬ ‫بخش خصوصی‪ ،‬بورژوازی‪ ،‬کارافرینان‪ ،‬طبقه متوسط‬ ‫مستقل چه در مادر شهرها و چه در سایر شهرها بوده‬ ‫است‪ .‬بنابراین در ترکیه طبقه بورژوازی‪ ،‬طبقه متوسط‬ ‫و بخش خصوصی مس��تقل از دولت ک��ه در فرایند‬ ‫صنعتی شدن قوی شده‪ ،‬شکل گرفته است‪ .‬همچنین‬ ‫طبقات به خصوص طبقه متوس��ط‪ ،‬در این کش��ور‬ ‫دارای انس��جام بوده و به دنبال هدف های مشخصی‬ ‫نیز هستند‪.‬‬ ‫اما به هرحال این طبقه متوس��ط در این کش��ور‬ ‫در پیوند با دولت و با احتیاط به س��مت دموکراسی و‬ ‫فرایند جهانی شدن حرکت می کند‪ .‬در مصر از زمان‬ ‫ناصر به این طرف‪ ،‬اقتصاد سوسیالیس��تی بر کش��ور‬ ‫حاکم بوده است‪ .‬در زمان سادات و مبارک هم اقتصاد‬ ‫بازار مد نظر قرارگرفت‪ ،‬اما به دلیل ماهیت خودکامه‬ ‫این کشور و وابس��تگی به خارج‪ ،‬طبقه متوسط قوی‬ ‫شکل نگرفته اس��ت‪ .‬عالوه بر ان نیز اقتصاد دولتی و‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫سوسیالیستی دوره ناصر هم در جهت سرمایه داری‪،‬‬ ‫تقویت بخش خصوصی‪ ،‬بازار‪ ،‬طبقه متوسط مستقل‬ ‫نبود و همه چیز دولتی و بوروکراس��ی گس��ترده ای‬ ‫برقرار شد‪ .‬در این شرایط همه طبقات و افراد به نوعی‬ ‫حقوق بگیر و وام دار دولت شدند و به واسطه ماهیت‬ ‫وابسته‪ ،‬فساد و خودکامگی رژیم‪ ،‬عمدتا منافع مادی‬ ‫که از رشد اقتصادی ایجاد می شد به جیب گروه های‬ ‫خاص می رفت‪.‬‬ ‫از ای��ن رو طبقه متوس��ط و بخ��ش خصوصی‬ ‫مستقل در این کشور تقویت نشد‪ .‬در این میان اکثریت‬ ‫جامعه به سمت فقر و حاشیه نشینی رفت‪ .‬اکنون نیز‬ ‫که مصر ابستن تحوالت رادیکالی است‪ ،‬این کشور‬ ‫در حال رفتن به س��مت حالت انفجاری اس��ت و به‬ ‫درستی این امر نمایندگی نمی شود تا به درستی مهار‬ ‫شود‪ .‬در این حال باید گفت که درست است که مصر‬ ‫کشوری نفتی نیست و نفت محدودی دارد‪ ،‬اما در ان‬ ‫هم طبقه متوسط خیلی قوی شکل نگرفته است‪ .‬جدا‬ ‫از این دو کشور در عربستان سعودی که اقتصاد نفتی‬ ‫است و دولت رانتیر در این کشور با درامدهای بزرگ‬ ‫نفتی‪ ،‬در واقع توزیع کننده اصلی و انحصاری ثروت‬ ‫در جامعه است‪.‬‬ ‫در این کش��ور با وجود انکه خیلی نوسازی رخ‬ ‫نداده‪ ،‬اما به هر حال در حدی می توان گفت که طبقه‬ ‫متوسط در این کشور در ش��هرها گسترش پیدا کرده‬ ‫ولی جنب��ه تجاری‪ ،‬مال��ی‪ ،‬نفتی و وابس��ته به دولت‬ ‫را دارد و طبقه متوس��ط بنیان ه��ای تولیدی صنعت‬ ‫و کاپیتالیس��تی ندارد‪ .‬به س��خن دیگر اساس اقتصاد‬ ‫عربستان اقتصادی کاپیتالیستی‪ ،‬اقتصاد بازار‪ ،‬رقابتی‬ ‫و مستقل از دولت نیس��ت‪ .‬در این شرایط هم اقتصاد‬ ‫رانیتر است و هم دولت ماهیت رانتی دارد‪ ،‬لذا نباید‬ ‫انتظار داشت طبقه متوسط و جدید ان همانند ترکیه و‬ ‫اروپا عمل نماید‪ .‬با این وجود این طبقه متوسط جدید‬ ‫در عربستان که در واقع تحت الش��عاع سیاست های‬ ‫دولت اس��ت و هنوز پایه های صنعت��ی‪ ،‬خصوصی‪،‬‬ ‫مستقل و مدرنیته ندارد‪ ،‬در فرایند جهانی شدن ممکن‬ ‫است فعال شود‪.‬‬ ‫از لحاظ انگاره های ذهنی و جهت گیری های‬ ‫سیاس��ی‪ ،‬طبقه متوس��ط در خاورمیانه بیشتر‬ ‫به سمت سکوالریسم و س��بک زندگی غربی‬ ‫گرایش دارد یا به سمت زندگی مذهبی؟ ‬ ‫‪ l‬در واقع اگر از منظر اقتصاد سیاس��ی سخن‬ ‫بگوییم اس��اس هر ملتی همین طبقه متوس��ط است‬ ‫و س��ایر طبقات به نوع��ی دنباله رو انه��ا‪ .‬اگرچه در‬ ‫دولت ملی مدرن (به ش��یوه غرب��ی) و اقتصاد بازار‬ ‫و کاپیتالیس��تی‪ ،‬نگاه مذهب��ی جایگاهی ن��دارد‪ ،‬اما‬ ‫در خاورمیان��ه طبقه متوس��ط به دنبال پوش��ش های‬ ‫ایدئولوژیک برای خود و تالش برای به دست گرفتن‬ ‫قدرت و سیاس��ت برای حفظ مناف��ع خود و تقویت‬ ‫ان است‪.‬‬ ‫در این میان چون درگیری سنت و مدرنیته حل‬ ‫نشده و خود را همواره نشان می دهد‪ ،‬طبقه متوسط هم‬ ‫درگیر همین امر است و به نوعی دارای گرایش های‬ ‫نوگرایانه دینی (معروف به مدرنیسم اسالمی) است‪.‬‬ ‫مثال در تونس راشد الغنوش��ی‪ ،‬رهبر جنبش اسالمی‬ ‫تونس قویا به دنبال پیگیری مدل اسالم میانه رو است‪.‬‬ ‫گذشته از این اگرچه در مصر اخوان المسلمین دچار‬ ‫اختالفات ایدئولوژیک در داخل اس��ت و هنوز هم‬ ‫نتوانسته اس��ت به انسجامی برس��د‪ ،‬ولی باید توجه‬ ‫داشت که انشعاب هایی که از اخوان صورت می گیرد‬ ‫مایلند که نمایندگی طبقه متوس��ط را بر عهده داش��ته‬ ‫باشند تا طبقات فرودست جامعه‪ .‬اعضای این طبقه در‬ ‫جهان عرب ایدئولوژی مدرن اسالمی را که مشکلی‬ ‫با س��کوالر ها و اقتصاد بازار و غرب ندارد و طرفدار‬ ‫دموکراسی است‪ ،‬پیگیری می کنند‪ .‬در کشورهای دیگر‬ ‫مثل یمن‪ ،‬لیبی‪ ،‬افغانستان‪ ،‬پاکستان‪ ،‬عراق و برخی از‬ ‫کشورهایی که طبقه متوس��ط ضعیفی دارند و بخش‬ ‫خصوصی نیز ضعیف اس��ت‪ ،‬طبقه متوسط جدید و‬ ‫فرهنگی و نیز کسانی که گرایش های سنتی و مذهبی‬ ‫دارند گرایش به بنیاد گرایی پی��دا می کنند و در مقابل‬ ‫سکوالر ها می ایستند‪.‬‬ ‫در این شرایط تنش ها در داخل گسترش می یابد‬ ‫و ای��ن گروه ها نمی توانن��د با گروه های س��کوالر و‬ ‫تحصیلکرده جدی��د و جوانان(که تحت تاثیر جهانی‬ ‫شدن و به دنبال دموکراسی‪ ،‬حقوق شهروندی و فردی‬ ‫هس��تند) کنار بیایند‪ ،‬لذا گرایش های سنتی مذهبی و‬ ‫سنت گرا با طبقه متوسط جدید‪ ،‬تنش هایی را در داخل‬ ‫و در محور س��نت و مدرنیته پیدا می کن��د‪ .‬در حوزه‬ ‫خارجی نیز تنش با دنیای غرب توس��عه می یابد‪ .‬در‬ ‫مجموع باید گفت که اکثر کشورهای این منطقه با این‬ ‫مشکل و مساله به نوعی سروکار دارند و فقط ابعاد و‬ ‫شدت ان باهم متفاوت است‪.‬‬ ‫طبقه متوس��ط در کش��ورهای خاورمیانه چه‬ ‫رابطه و نس��بتی با سیاس��ت و نخبگان حاکم‬ ‫برقرار کرده اند‪ ،‬به عبارتی مایل به تصرف بخشی‬ ‫از قدرت هستند؟ همچنین در این راستا تا چه‬ ‫حد توانسته اند در کانون قدرت در کشور های‬ ‫خاورمیانه ظهور و بروز پیدا کنند؟‬ ‫‪ l‬در ترکیه همانند کش��ورهای اسیای شرقی‬ ‫و جنوب شرق اس��یا‪ ،‬طبقه متوسط مولدی که شکل‬ ‫گرفته اس��ت بیش��تر طرفدار دولت‪ ،‬ثبات سیاسی و‬ ‫تعامل با غرب و دموکراسی اس��ت‪ .‬بنابراین دولت با‬ ‫این طبقه پیوند نزدیکی دارد و پش��تیبان انان است و‬ ‫انان هم در فرایند دموکراتیک و جهانی شدن پشتیبان‬ ‫دولت هستند‪.‬‬ ‫ولی در کشورهای خاورمیانه ای که طبقه متوسط‬ ‫در انها ضعیف است (اکثر کشورهای عربی منطقه) و‬ ‫نخبگان حاکم هم برخاسته از این طبقه نیستند‪ ،‬دولت‬ ‫طرفدار طبقه متوس��ط نیس��ت و حتی علیه ان عمل‬ ‫می کند و نظام سیاسی پدرس��االری حاکم است‪ .‬در‬ ‫این گونه از نظام های سیاسی‪ ،‬طبقه متوسط به طبقات‬ ‫پایین نزدیک می شود و چنانچه فرصتی یابد علیه رژیم‬ ‫فعال می شود و مطالبات دموکراتیک و غیردموکراتیک‬ ‫خود را تا براندازی رژیم ادامه خواهد داد و از این رو‬ ‫با نخبگان حاکم تقابل و تض��اد پیدا می کند‪ .‬البته باید‬ ‫گفت که این امر نیز در جای خود‪ ،‬بستگی به شرایط‬ ‫هر کشور دارد‪ .‬چرا که اگر نخبگان حاکم یکدست و‬ ‫منسجم علیه طبقات متوس��ط به پایین عمل کنند این‬ ‫رویارویی طبقات متوس��ط پایین با نظام حاکم باعث‬ ‫می شود تا این امر به سمت انقالب پیش رود‪ .‬در مقابل‬ ‫این رویکرد اگ��ر در بین نخبگان حاکم انش��عاباتی‬ ‫روی ده��د و نخبگانی از درون نظام سیاس��ی حاکم‬ ‫به منافع طبقات متوس��ط بها دهند و منافع این طبقه‬ ‫را انعکاس داده و پاس��خی در خور نیز به انان دهند‪،‬‬ ‫نوعی از مصالحه و اش��تی برقرار می شود و تغییرات‬ ‫و دگرگونی هایی ب��ا هزینه کمتری پی��ش می اید‪ .‬به‬ ‫سخن دیگر در این ش��رایط(مصالحه) طبقه متوسط‬ ‫تبدیل به یک اپوزیسیون غیرقانونی نمی شوند‪ ،‬بلکه‬ ‫اپوزیسیونی قانونی ش��کل می گیرد که به تدریج در‬ ‫نظام سیاسی جذب شده و باعث می شود تا هم نظام‬ ‫سیاسی تقویت ش��ود و هم طبقه متوس��ط‪ ،‬جامعه و‬ ‫دولت‪.‬‬ ‫به عنوان پرس��ش پایانی لطفا بفرمایید اصوال‬ ‫جهت گیری س��ایر طبقات اجتماعی نسبت به‬ ‫دولت و نظام سیاسی در کش��ورهای حاشیه‬ ‫خلیج ف��ارس‪ ،‬به خصوص عربس��تان‪ ،‬قطر و‬ ‫امارات چگونه است؟‬ ‫‪ l‬در کشورهای حوزه خلیج فارس مثل قطر‪،‬‬ ‫کویت و عربستان طبقه متوسط جدید چون از مزایای‬ ‫دولت حاکم بهره مند می ش��وند طرفدار نظام سیاسی‬ ‫و ثبات هس��تند‪ .‬اما در عین حال نی��ز انتقاداتی دارند‬ ‫ولی به س��مت مبارزه علیه رژیم نمی روند‪ ،‬در برخی‬ ‫از کشورهای دیگر نیز که در انها جامعه دارای شکاف‬ ‫اجتماعی زیادی است و این شکاف ها با شکاف های‬ ‫ایدئولوژیک و مذهبی نیز امیخته می ش��وند‪ ،‬طبقات‬ ‫با دولت تقابل پیدا کرده اند (مانند بحرین و س��وریه‪،‬‬ ‫چنانچه در سوریه شکاف شیعه ‪ -‬سنی و علوی ‪ -‬سنی‬ ‫با شکاف طبقاتی و طبقات پایین‪ ،‬اخوان المسلمین و‬ ‫گروه های س��لفی با دولتی که س��عی می کند طبقات‬ ‫اصلی دو تا س��ه ش��هر اصلی را نمایندگی کند تقابل‬ ‫پیدا کرده است)‪.‬‬ ‫گذش��ته از این باید گفت در کش��ورهای نفتی‬ ‫خلیج فارس طبقه متوس��ط جدید ب��ا جمعیت کم و‬ ‫درامدهای نفتی کالن و برخ��وردار از رفاه‪ ،‬مخالفت‬ ‫شدید و مقابله جدی با نظام سیاسی ندارند‪ ،‬ولی باید‬ ‫گفت به دلیل تحصیالت‪ ،‬افزایش س��طح اگاهی ها‪،‬‬ ‫ارتباط��ات جهان��ی‪ ،‬اینترن��ت و جهان��ی ش��دن به‬ ‫تدریج خواهان حقوق ش��هروندی و نقش بیشتر در‬ ‫تصمیم گیری های سیاسی خواهند بود‪ .‬یعنی هر چند‬ ‫در رویارویی با دولت قرار نمی گیرند اما به تدریج به‬ ‫دنبال مطالبات خود خواهند رفت‪g .‬‬ ‫احمد موثقی می گوید درخاورمیانه‬ ‫طبقه متوسط به دنبال پوشش های‬ ‫ایدئولوژیک برای خود و تالش جهت‬ ‫به دست گرفتن قدرت و سیاست برای‬ ‫حفظ منافع خود و تقویت ان است‬ ‫‪29‬‬ ‫روزنامه نگاران همگی بخشی از پیکره فعال طبقه متوسط‬ ‫جدید شدند‪.‬‬ ‫بار اساسی نهضت های صدساله اخیر مانند نهضت‬ ‫تنباکو‪،‬نهضتمشروطه‪،‬نهضتملیکردننفت‪،‬نهضت‬ ‫پانزدهم خرداد و بخش زیادی از انقالب اس�لامی‪ ،‬بر‬ ‫دوش طبقه متوسط بوده است‪ .‬این طبقه در ایران برخالف‬ ‫برخی از کش��ورهای دیگر به لح��اظ جایگاه اجتماعی‬ ‫و اقتصادی و مذهبی گرفتار حف��ظ موقعیت و تراکم و‬ ‫انباشت ثروت نیست و برای پرداختن به مسائل سیاسی‪-‬‬ ‫اجتماعی جامعه مجال بیش��تری دارد و قرار گرفتن در‬ ‫مشاغل فرهنگی و اداری انها را در مرکز اندیشه توسعه‬ ‫خواهی قرار داده است‪ .‬در ادامه تالش خواهد شد نقش‬ ‫تاریخی طبقه متوسط در دو بخش سنتی و مدرن جداگانه‬ ‫به بحث گذاشته شود‪.‬‬ ‫انقالب اسالمی؛ نقطه وصل طبقات اجتماعی‬ ‫واکاوی و مقایسه نقش طبقه متوسط سنتی و جدید‬ ‫حجت االسالم دکتر محسن مهاجرنیا‪ /‬عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسالمی و مسئول دبیرخانه انجمن های علمی حوزه‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫مفهوم طبقه متوس��ط از جمله اصطالحات بس��یار رایج در علوم انس��انی به ویژه جامعه شناسی و علوم‬ ‫سیاسی است‪ .‬هر چند مدت زمان بس��یاری از ظهور این ترکیب در کتاب ها‪ ،‬مقاالت و محافل دانشگاهی‬ ‫نمی گذرد‪ ،‬اما اهمیت و نقش بسیار حس��اس این گروه در تحوالت جوامع سبب شده است تا محققان در‬ ‫کنار سیاستمداران توجه ویژه و خاصی بدان داشته باشند‪ .‬از مارکس و لینن گرفته تا وبر و الروک و بسیاری‬ ‫دیگر از اندیش��مندان و جامعه شناسان‪ ،‬همگی به تعریف و تحلیل طبقه متوس��ط پرداخته و ان را به انواع‬ ‫مختلف؛ بورژوا‪ ،‬مدرن‪ ،‬سنتی و تکنوکرات‪ ،‬کارگری و‪ ...‬تقسیم کرده اند‪ .‬اما به راستی این گروه از مردم‬ ‫دارای چه ویژگی های هستند که تا این اندازه مورد توجه متفکران واقع می شوند؟ این سوالی است که مقاله‬ ‫پیش رو درصدد یافتن پاسخ ان است‪ .‬در کنار این مساله‪ ،‬نویسنده سعی دارد با شرح جایگاه طبقه متوسط‬ ‫در ایران به ویژه در دوره پهلوی و بعد از پیروزی انقالب‪ ،‬بر خاصیت توام مدرن و سنتی بودن این طبقه در‬ ‫کشور تاکید کند‪ .‬مهمترین شاهد مدعای وی در این مبحث‪ ،‬واقعیتی است بزرگ به نام انقالب اسالمی‪.‬‬ ‫تحوالت طبقه متوسط در ایران‪ :‬پس از بیان تعریف‬ ‫و قلمرو مفهومی طبقه متوسط و با مطالعه موردی ان در‬ ‫ایران‪ ،‬این واقعیت فرا روی خواننده قرار می گیرد که اوال‬ ‫پیشینه تاریخی طبقات اجتماعی در ایران نشانگر ان است‬ ‫کهطبقه بندیاقشاروگروه هایاجتماعیمبتنیبرمالک ها‬ ‫و هنجارها و ارزش های اجتماعی‪ ،‬امری ش��ناخته شده‬ ‫است و ثانیا طبقه متوسط در فرایندی هماهنگ و پیوسته‬ ‫با نقش ها و کارکردهای واحد و مش��خص استمرار پیدا‬ ‫ی و شکاف های فرهنگی و‬ ‫نکرده است‪ .‬گسست مفهوم ‬ ‫اجتماعی در پیکره گروه های اجتماعی این طبقه و کاهش‬ ‫و زایش مداوم‪ ،‬سبب شده است تا دو نوع تعریف حداقلی‬ ‫وحداکثریودوقلمرومفهومی کلیبرایاندرنظرگرفته‬ ‫شود‪ .‬در یک مرحله تاریخی طبقه متوسط در ایران‪ ،‬در حد‬ ‫یک مقوله جامعه شناختی جهت معرفی افرادی با منبع‬ ‫درامد مشابه‪ ،‬مقدار عایدات مشابه‪ ،‬میزان نفوذ همسان و‬ ‫شیوهزندگیهمانندبهکارمی رفت‪.‬بهتعبیرمارکس‪،‬طبقه‬ ‫متوسط در این دوران در حد «درخود» اما «نه هنوز برای‬ ‫خود»مطرحبود‪،‬زیرادراینشرایططبقهمتوسطمحصول‬ ‫مناسبات مختلف اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی سنتی‬ ‫بوده که در کنار سه طبقه دیگر یعنی طبقه باالی زمین دار‪،‬‬ ‫طبقه کارگران مزدبگیر ش��هری و رعایای روستایی در‬ ‫‪30‬‬ ‫چارچوبجامعهسنتیحضورداشتند‪.‬درایندورانطبقه‬ ‫متوسط عمده شامل بازرگانان شهری‪ ،‬کسبه و پیشه وران و‬ ‫صنعتگرانی بود که به دلیل عالیق مذهبی با روحانیت در‬ ‫همه سطوح علمی‪ ،‬تبلیغی و اموزشی در ارتباط مستقیم‬ ‫قرار داشت و بخشی از هویت خود را از همین ناحیه به‬ ‫دس��ت می اورد‪ .‬در ادامه‪ ،‬تحوالت سیاسی‪ -‬اجتماعی‬ ‫وسیع در گستره کشور به تدریج بس��یاری از مناسبات‬ ‫سنتی را متحول ساخت‪ .‬ش��کل گیری نظام اموزشی و‬ ‫دانشگاهی نوین در نیم قرن اخیر‪ ،‬استقرار نظام اداری و‬ ‫سیستم بوروکراتیک مدرن‪ ،‬تشکیل ارتش مدرن‪ ،‬ارتقای‬ ‫سطح کیفی زندگی شهری و فضای فرهنگی جدیدی که‬ ‫از ارتباط و تعامل با دنیای غرب به وجود امد‪ ،‬ایران را در‬ ‫پروسه نوسازی و جهش به یک مرحله تاریخی جدید‬ ‫وارد کرد‪ .‬بالطبع بسیاری از عرصه های زندگی اجتماعی‬ ‫جامعه ایرانی از وضعیت جدید متاثر بود و برهمین اساس‬ ‫طبقه متوسط س��نتی نیز دچار تحول شد به گونه ای که‬ ‫روشنفکری‪ ،‬تحصیالت عالیه‪ ،‬خوداگاهی مدرن‪ ،‬روحیه‬ ‫انقالبی و مشارکت جویانه بخشی از هویت جدید این‬ ‫طبقه شد‪ .‬به تدریج اقشار و گروه هایی مانند روحانیون‪،‬‬ ‫روشنفکران‪ ،‬صاحبان حرفه و کسبه اهل بازار‪ ،‬پزشکان‪،‬‬ ‫معلمان‪ ،‬مهندسان‪ ،‬استادان و دانشجویان‪ ،‬نویسندگان و‬ ‫طبقه متوسط سنتی در ایران‬ ‫منظور از طبقه متوس��ط س��نتی در ای��ران‪ ،‬طبقه‬ ‫نقش افرینی است که بعد از ش��اه و دربار بیشترین تاثیر‬ ‫را در جامعه داش��ته اس��ت‪ .‬این نقش افرینی که پیش از‬ ‫دولت مدرن و ورود ایران به مدرنیزاس��یون است ناشی‬ ‫از باورهای مذهبی و سنت های تاریخی‪ ،‬قومی و صنفی‬ ‫است‪ .‬به نظر می رس��د وجود چنین طبقه ای به دو عامل‬ ‫اساسی بستگی دارد‪:‬‬ ‫‪ -1‬شرایط سیاس��ی‪ ،‬فرهنگی و اجتماعی جامعه‬ ‫هنوز مدرن نشده اس��ت و دولت و حکومت‪ ،‬نهادهای‬ ‫سیاسی‪ ،‬اداری و فرهنگ سیاسی در چارچوب سنت های‬ ‫گذشته قابل ارزیابی است‪ .‬به تعبیر دیگر‪ ،‬جریان نوسازی‬ ‫و مدرنیزاسیون که ناشی از ارتباط با جهان پیشرفته غربی‬ ‫ان دوران بود‪ ،‬هنوز در ساختار فرهنگی و سیاسی کشور‬ ‫به وجود نیامده اس��ت و نظام سیاس��ی و بوروکراتیک‬ ‫پیچیده ای وجود ندارد‪.‬‬ ‫‪ -2‬طبقه متوس��ط هم که نقش بین طبقه حاکم و‬ ‫طبقه پایین را بازی می کند از تحصیالت عالیه و شرایط‬ ‫مدرن برخوردار نیس��ت و بالطبع در درون ان نیروهای‬ ‫بوروکراتیک و روش��نفکر و نیروهایی که از سنت خود‬ ‫گسس��ته باش��ند کمتر وجود دارد‪ .‬بیش��ترین اعضای‬ ‫این طبقه پیش��ه وران و کاس��بان خرده بورژوازی سنتی‬ ‫بودند که در کنار دس��تگاه پرقدرت س��نتی روحانیت‬ ‫در تحوالت سیاس��ی‪ -‬اجتماعی موث��ر بودند‪ .‬نهضت‬ ‫مش��روطه عمدتا با قدرت طبقه سنتی به پیروزی رسید‬ ‫و پیش از ان جنب��ش تنباک��و را با قدرت ب��ه پیروزی‬ ‫رس��اندند‪ .‬به اعتق��اد نگارن��ده‪ ،‬از مش��روطیت تا قیام‬ ‫پانزده��م خرداد‪ ،1342‬طبقه متوس��ط در ایران س��نتی‬ ‫است‪ .‬نهضت مشروطیت نیز که در عمل توسط همین‬ ‫طبقه متوس��ط س��نتی انجام گرفت در نهایت به دست‬ ‫غربگرایان افتاد و به رغم ش��عارهای مدرن نتوانس��ت‬ ‫شرایط سیاسی‪،‬فرهنگیواجتماعیجامعهرابهطورکلی‬ ‫متحولونخبگانفکری‪،‬اقتصادی‪،‬سیاسیوبوروکراتیک‬ ‫قابل مالحظه ای وارد عرصه کشور نماید‪ .‬نهادسازی و‬ ‫تمرکز گرایی رضاشاه هم نتوانست اقتدار طبقه متوسط‬ ‫سنتی را درهم بشکند‪ .‬فشارهای او به این طبقه اجتماعی‬ ‫به ویژه اصن��اف و بازاریان با مقاومت مواجه می ش��د‪.‬‬ ‫تظاهرات گسترده سال های ‪ 1306‬و‪.1314‬ش در تهران‬ ‫و مشهد نمونه ای از واکنش های این طبقه به سیاست های‬ ‫کنترل دولت بر بخش اقتصاد و بازار بود‪.‬‬ ‫در دوره محمدرض��ا پهل��وی در س��ا ل های‬ ‫‪ 1320-1342‬به رغ��م هم��ه فش��ارها و تضییق��ات‬ ‫رس��می علیه دو رک��ن طبق��ه متوس��ط س��نتی یعنی‬ ‫روحانی��ت و ب��ازار حض��ور انه��ا در مب��ارزه علی��ه‬ ‫حکومت و مدرنیزاس��یون و س��کوالریزه کردن ش��اه‬ ‫به طور فع��ال وجود داش��ت و روحانی��ت در جایگاه‬ ‫رهبری مبارزات سیاس��ی و بازار به عنوان پایگاه مردمی‬ ‫ و اقتصادی نقش افرین ب��ود‪ .‬در مواردی که طبقه حاکم‬ ‫برخالف باوره��ای دینی و س��نت های اعتقادی و ملی‬ ‫گام برمی داش��ت ای��ن طبق��ه در مقابل ان ایس��تادگی‬ ‫می کرد‪ .‬تحلیل بس��یاری از جنبش ه��ا و مقاومت های‬ ‫این دوران بیانگر ان اس��ت که طبقه متوس��ط سنتی در‬ ‫چالش و مبارزه با سیاس��ت سکوالریزاس��یون جامعه‬ ‫توسط خاندان پهلوی از قدرت و نفوذ باالیی برخوردار‬ ‫اس��ت‪ .‬مواردی از این قیام ه��ا عبارتن��د از‪ -1 :‬جنبش‬ ‫ضد جمهوری خواهی رضاخان به رهبری شهید مدرس‬ ‫‪ -2‬جامعه مجاهدین اس�لام به رهبری ایت اهلل کاشانی‬ ‫‪ -3‬فدائیان اسالم به رهبری نواب صفوی ‪ -4‬حزب ملل‬ ‫به رهبری بجنوردی‪ -5‬نهضت ملی نفت (اگرچه ماهیتی‬ ‫مدرن داشت اما با همکاری دو طیف سنتی و مدرن طبقه‬ ‫متوسط به وقوع پیوست) ‪ -6‬هیات های موتلفه اسالمی‬ ‫‪ -7‬قیام پانزدهم خرداد ‪.1342‬بعد از قیام پانزدهم خرداد‬ ‫‪ 1342‬همه قرائن نشان دهنده ان است که طبقه متوسط‬ ‫سنتی تضعیف ش��ده اس��ت و دولت با انحالل اصناف‬ ‫سنتی و تشکیل اتاق اصناف اخرین ضربه را بر پیکر بازار‬ ‫سنتی وارد کرد‪ ،‬اگرچه به طور پراکنده اثاری از ان تا زمان‬ ‫انقالب اسالمی وجود داشت‪.‬‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫نتیجه گیری‬ ‫همانگونهکهبیانشد‪،‬تقریبامرکزثقلهمهتحوالت‪،‬‬ ‫قیام ها و نهضت های صدساله اخیر در ایران‪ ،‬طبقه متوسط‬ ‫بوده است‪ .‬نهضت های مش��روطیت‪ ،‬ملی شدن نفت‪،‬‬ ‫قیام پانزدهم خرداد‪ ،‬انقالب اس�لامی و بسیاری دیگر‬ ‫از جریانات سیاس��ی همانند فدائیان اسالم‪ ،‬هیات های‬ ‫موتلفه اس�لامی‪ ،‬احزاب چپ و ملی‪ -‬مذهبی‪ ،‬همگی‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫طبقه متوسط جدید در ایران‬ ‫ی که دولت مدرن در ایران تش��کیل ش��د‬ ‫از زمان�� ‬ ‫و نهادهای سیاس��ی‪ ،‬فرهنگی و اداری متحول ش��د و‬ ‫نوس��ازی در همه عرصه ها وجه همت دولتمردان قرار‬ ‫گرفت‪ ،‬به جای طبقه متوس��ط س��نتی بیرون از دولت‪،‬‬ ‫طبقه ای شکل گرفت که فارغ از مناسبات سنتی قدرت‬ ‫دارای جایگاه ویژه ای شد‪ .‬تحصیالت عالیه دانشگاهی‬ ‫دانش بوروکراتیک‪ ،‬اشنایی با فلسفه های غربی‪ ،‬رهایی‬ ‫از جزم اندیش��ی و در اختیار گرفتن اب��زار و حوزه های‬ ‫تخصصی از خصایص این طبقه است‪ .‬تعیین دقیق اغاز‬ ‫این طبقه کار مشکلی است‪ ،‬اگرچه نگارنده با تسامح اغاز‬ ‫دهه چهل را زمان ش��روع طبقه متوسط جدید می داند‪.‬‬ ‫مع الوصف برخی اغاز مشروطیت را در این مورد پیشنهاد‬ ‫می کنند‪ .‬اما به نظر می رسد نهضت مشروطه تا سال های‬ ‫بعد نتوانست بافت های سیاس��ی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اقتصادی‪،‬‬ ‫اجتماعی و سنتی را متحول کند‪ .‬در دوره رضاشاه طبقه‬ ‫متوسط و فضای عمومی جامعه ایران در چارچوب سنت‬ ‫مفهوم پیدا می کند و در این دوره نهادهای مدنی مدرن در‬ ‫جامعه ش��کل می گیرد‪ .‬در این زمان سیستم اموزشی و‬ ‫اداری کشور نیز متحول می شود‪ .‬همچنین ارتش مدرن‬ ‫ش��کل گرفته و گروه ها و اقش��ار اجتماعی هویت پیدا‬ ‫می کنند و طبقه جدیدی مش��تمل بر کارگزاران دولت‪،‬‬ ‫روزنامه نگاران‪ ،‬مهندسان‪ ،‬پزش��کان و سایر گروه های‬ ‫تحصیلکرده به وج��ود می اید و روند مدرن س��ازی با‬ ‫الگوی غربی در بخش های مختلف جامعه اغاز می شود‪.‬‬ ‫اما در پاس��خ به این س��وال که ایا طبقه متوسط جدید با‬ ‫روی کار ام��دن رضاخان به وجود امد‪ ،‬ممکن اس��ت‬ ‫ی و مدرن سازی‬ ‫گفته ش��ود به رغم نهادس��ازی عموم ‬ ‫دولت‪ ،‬این طبقه پیوند خود را با فرهنگ س��نتی حفظ‬ ‫کرده و بنیادهای ارزشی و هنجارهای‪ -‬اجتماعی سنتی‬ ‫سلطه خود را از دست نداده بود‪ .‬بنابراین طبقه متوسط‬ ‫هنوز به معنای واقعی مدرن نش��ده بود‪ .‬اما با نهادسازی‬ ‫رضاشاه و تجربه بیش از ‪ 10‬ساله ان در دوره محمدرضا‬ ‫پهلوی‪ ،‬س��اخت قدرت و نهادهای سیاسی و مناسبات‬ ‫اجتماعی در این دوره مبتنی بر دولت مدرن بود و طبقات‬ ‫اجتماعی با انگاره های جدید س��امان یافت��ه و با فاصله‬ ‫گرفتن از بنیادهای س��نتی به تدریج در مسیر مدرنیسم‬ ‫گام برداشت‪ .‬بنابراین پروسه شکل گیری طبقه متوسط‬ ‫جدید در ایران را می توان از نهضت مشروطیت دانست‬ ‫که در یک فرایند تکاملی در جریان انقالب اسالمی به اوج‬ ‫خود رسید‪ .‬پیش از مشروطه هیچ اثر ملموسی حاکی از‬ ‫تحول در سنت های فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و طبقاتی دیده‬ ‫نمی ش��ود و ارتباطات با غرب محدود و پراکنده است‪.‬‬ ‫در حالیکه همزمان با مشروطه‪ ،‬ارتباطات با خارج بیشتر‬ ‫می شود و تحصیلکردگان از فرنگ باز می گردند‪ .‬در جنبش‬ ‫سیاسی مشروطه نشانه هایی از تحول در رفتار سنتی اغاز‬ ‫می شود‪ .‬این تحوالت در عصر رضاشاه نهادینه می شود‪.‬‬ ‫در ادامه برخی دگرگونی های قابل توجه در س��اختار و‬ ‫ارایش طبقات اجتماعی ایران روی می دهد‪ .‬یکی از این‬ ‫دگرگونی ها‪ ،‬گسترش روشنفکران به سوی طبقه متوسط‬ ‫حقوقبگیرودرنتیجهظهوراینطبقهدرصحنهاجتماعی‬ ‫و سیاس��ی ایران بود‪ .‬طبقه متوس��ط جدید با اقدامات‬ ‫رضاشاه به منظور توس��عه یک ارتش نوین و یک نظام‬ ‫اداری کارامد و متمرکز به وجود امد‪ .‬رشد دیوانساالری‬ ‫و تقاضای روز افزون برای متخصص و مدیر در سطوح‬ ‫ی و خصوصی و گس��ترش‬ ‫گوناگون بخش های عموم ‬ ‫سریع اموزش به س��بک غربی‪ ،‬منجر به پیدایش طبقه‬ ‫متوسط غیر کارفرما‪ ،‬شامل متخصصان ازاد‪ ،‬کارمندان‪،‬‬ ‫پرسنل نظامی‪ ،‬شاغالن یقه سفید و متخصص در بخش‬ ‫خصوصی و روشنفکران شد‪ .‬بعضی از نویسندگان براین‬ ‫باورند که گسترش نفوذ غرب از یک طرف و رشد سریع‬ ‫اموزش و پرورش و سیستم بوروکراسی‪ ،‬عوامل اساسی‬ ‫سامان یافتن طبقه متوسط جدید در ایران بوده و در مقابل‬ ‫اعضای این طبقه کارگزاران اصلی دولت سازی و عامالن‬ ‫جریان نوسازی در این دوره بوده اند به طوری که شاید‬ ‫به جد بتوان ادعا کرد فرایند نوس��ازی در ایران با نقش‬ ‫کاربردی این طبقه مقارن بوده است‪ .‬جیمز بیل در کتاب‬ ‫«سیاس��ت های ایران؛ گروه ها‪ ،‬طبقات و نوگرایی» طبقه‬ ‫متوسط جدید را مرکب از افرادی می داند که قدرتشان به‬ ‫موفقیتشغلیمتکیاستودرجریانتحصیالتجدید‬ ‫مهارت هایی کسب کرده و به کار می برند‪ .‬وی با تعریف‬ ‫فوق‪ ،‬اعضای تحصیلکرده و موسس دانشگاه تهران را‬ ‫مرکز ثقل طبقه متوسط جدید در ایران به حساب می اورد‪.‬‬ ‫او خصایص اساس��ی این طبقه را در ای��ران چنین بیان‬ ‫می کند‪ -1:‬اعضای بخش رو به رشد این طبقه از پذیرش‬ ‫مناسبات سنتی قدرت که جامعه ایرانی را زیرسلطه دارد‬ ‫روی گردانند ‪ -2‬اعضای روش��نفکر دارای تحصیالت‬ ‫عالی بوده یا در مراحلکسب ان هستند‪ -3‬قدرت اعضای‬ ‫این طبقه اصوال از مهارت و فنونی ناشی می شود که در‬ ‫نتیجه تحصیالت رسمی کسب کرده اند‪ -4‬اعضای طبقه‬ ‫متوسط جدید در سطوح مختلف با افکار و فلسفه های‬ ‫غربی اشنا هستند ‪ -5‬اعضای این طبقه از هر نوع جزم یا‬ ‫پرسش کورکورانه تاریخ گذشته ازادند‪ .‬جالل ال احمد‬ ‫نیز در کتاب غربزدگی طبقه متوسط جدید را در محدوده‬ ‫روشنفکران ارزیابی می کند‪ .‬با چشم پوشی از قلمروی‬ ‫عینی دقیق این طبقه به نظر می رس��د که نقطه اساس��ی‬ ‫تحوالت نیم قرن اخیر جامعه ایرانی بر محور و کارگردانی‬ ‫این طبقه به انجام رس��یده اس��ت‪ .‬در خصوص انقالب‬ ‫اسالمی که همه اقشار و طبقات جامعه در ان سهیم بودند‬ ‫شاید این استثنا را بتوان پذیرفت که نوعی توافق ضمنی و‬ ‫همکاری عملی بین طبقه متوسط سنتی و مدرن‪ ،‬موجب‬ ‫تحقق ان شد‪.‬‬ ‫در حوزه طبقه متوسط قرار می گیرند‪ .‬عالوه بر نگاه‬ ‫تاریخی‪ ،‬طبقه متوسط نقش سازنده‪ ،‬اگاهی بخش‪،‬‬ ‫متعادل کننده‪ ،‬انتقالی و کار ویژه های جامعه مدنی را‬ ‫در جامعه ایفا کرده اس��ت که ما از نقش اول به «نگاه‬ ‫س��خت افزاری» و از نقش دوم به «نگاه نرم افزاری»‬ ‫تعبیر می نماییم‪ .‬همچنین براس��اس شاخصه های‬ ‫پایبندی به سنت های مذهبی‪ ،‬قومی‪ ،‬صنفی‪ ،‬شغلی‬ ‫و همچنین برخورداری از تحصیالت عالیه‪ ،‬گرایش‬ ‫به تجدد و غرب و گرایش به فن ساالری و گسست‬ ‫از ارزش ها و هنجارهای سنتی‪ ،‬طبقه متوسط را به دو‬ ‫مقطع «طبقه متوسط سنتی» و «طبقه متوسط جدید»‬ ‫تقسیمکردیم‪.‬‬ ‫اما انچه در سرانجام سخن بایسته تامل است‬ ‫این است که ش��کل گیری طبقه متوسط مانند سایر‬ ‫پدیده های اجتماعی در پروسه تدریجی و تاریخی‬ ‫به انجام می رسد و تحول در ارزش ها و هنجارهای‬ ‫اجتماعی به تدری��ج پدید می اید‪ .‬طوالنی ش��دن‬ ‫تحوالت سبب می ش��ود نقطه عطف های تحول را‬ ‫به طور دقیق بتوان شناسایی کرد و از جهت کمی نیز‬ ‫گستره کامل یا جامع تری از مجموعه طبقه متوسط‬ ‫با تحوالت همراه شود‪ .‬از این رو هنگامی که طبقه‬ ‫متوسط جدید ش��کل می گیرد تقریبا هویت طبقه‬ ‫سنتی مضمحل شده یا به حاشیه رانده می شود‪ .‬اما‬ ‫باید گفت که به هیچ عنوان وضعیت طبقه متوسط‬ ‫در ایران در یکصد ساله اخیر از این دو ویژگی بارز‬ ‫برخوردار نیست‪ ،‬زیرا تحول اساس��ی در درون ان‬ ‫منبعث از یک پروسه طبیعی نبوده است‪ .‬مشروطیت‬ ‫که نقطه اغاز تحول طبقه متوسط است جنبشی متاثر‬ ‫از افکار و اندیشه های مدرن بود که بسترهای ان در‬ ‫جامعه فراهم نیامده بود و تا سال ها بعد و در حالیکه‬ ‫فرهنگ سیاسی و شرایط اجتماعی کامال سنتی بود‪،‬‬ ‫طبقه متوس��ط در وضعیتی از تجدد قرار گرفت که‬ ‫با هویت سنتی ان ناهمگون می نمود‪ .‬طبیعی نبودن‬ ‫این طبقه سبب شده است رشد تدریجی هم نداشته‬ ‫باشد و به همین دلیل است که در اوج تجدد این طبقه‬ ‫رگه ها و ویژگی های طبقه سنتی هم مشاهده می شود‪.‬‬ ‫زمانی که هم��ه متفکران طبقه متوس��ط در ایران را‬ ‫«مدرن» می دانستند و تحصیالت عالی‪ ،‬غربگرایی‪،‬‬ ‫فن ساالری و گسست ظاهری از سنت ها شاخصه‬ ‫ان محسوب می شد‪ ،‬ناگهان ش��کل گیری انقالب‬ ‫اس�لامی با اهداف کامال دینی به رهبری روحانیت‬ ‫و همکاری تنگاتنگ دو قشر روحانی و روشنفکر‬ ‫و همراهی همه طیف های س��نتی و مدرن همچون‬ ‫بازار‪ ،‬سیستم اداری و اجرایی و بوروکراتیک در ان‪،‬‬ ‫تمام مرزبندی های طبقه متوس��ط سنتی و مدرن را‬ ‫ن ترتیب تلفیقی شکل می گیرد که‬ ‫مخدوش کرد‪ .‬بدی ‬ ‫می توان ادعا کرد‪ ،‬طبقه متوسط در حالیکه مدرن است‬ ‫و با ابزار و روش ها و ظرفیت های عصر مدرن حرکت‬ ‫می کند‪ ،‬پایبند به سنت ها و هنجارهای سنتی خود‬ ‫نیز هست‪ .‬البته این نوع تعامل و تلفیق تنها مختص‬ ‫به جریان انقالب اسالمی نیست‪ .‬نوع همکاری که‬ ‫در جریان نهضت ملی کردن نف��ت به رهبری دکتر‬ ‫مصدق و ایت اهلل کاش��انی وجود داشت‪ ،‬بیانگر ان‬ ‫است که در جامعه دینی مانند ایران تعیین نقطه های‬ ‫اغاز شکل گیری و پایان جریان های فوق امری بسیار‬ ‫دشوار اس��ت‪ .‬بنابراین اصطالحات«طبقه متوسط‬ ‫سنتی» و«طبقه متوسط جدید» براساس شاخصه های‬ ‫غالب و با قدری تسامح همراه است‪ ،‬البته این ویژگی‬ ‫نه تنها در ایران بلکه در برخی دیگر از کش��ورهای‬ ‫جهان سوم نیز وجود دارد‪g.‬‬ ‫(منابع در دفتر مجله موجود است)‬ ‫‪31‬‬ ‫طبقه متوسط دیندار‬ ‫کانون توسعه همه جانبه در ایران کجاست؟‬ ‫دکتر سید سلمان صفوی‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫یک��ی از مهم ترین تحوالت سیاس��ی کنونی ایران‬ ‫سرمایه گذاری کنشگران سیاسی از طیف های گوناگون‬ ‫روی طبقه متوسط (‪ )Middle Class‬برای اینده سیاسی‬ ‫کش��ور اس��ت‪ .‬چنان که پس از انتخابات ‪ 1388‬گفتار‬ ‫رسانه ای و بیانیه های اپوزیس��یون به گونه ای تنظیم شد‬ ‫که طبقه متوس��ط را مخاطب خود قرار داد‪ .‬در عین حال‬ ‫طبقه متوسط بزرگ ترین نیرویی اس��ت که در انتخابات‬ ‫ریاس��ت جمهوری و مجلس(در دوره ه��ای مختلف‪،‬‬ ‫به خصوص در ‪15‬س��ال اخیر) نقش��ی تعیین کننده در‬ ‫نتیجه انها داش��ته و دارد‪ .‬در این میان اگرچه دولت های‬ ‫اصالح طلب همواره در صدد یارگیری از طبقه متوس��ط‬ ‫بوده‪ ،‬اما به طور کلی در دهه اخی��ر‪ ،‬رویکرد و رفتارهای‬ ‫مجموعه دولت اصولگرا نیز از طبقه فرودس��ت به طبقه‬ ‫ی تغییر جهت داد‪ ،‬زیرا نقش این طبقه را در‬ ‫متوسط حام ‬ ‫انتخابات اتی تعیین کننده یافتند‪ .‬این موضوع مورد توجه‬ ‫تبلیغاترسانه ایقدرت هایخارجینیزقرارگرفتهاست‪،‬‬ ‫چنانکهدرامریکاواروپاحوزه هایرسانه ایطبقهمتوسط‬ ‫ایران را هدف قرار داده و تغییر سبک زندگی و بینش فکری‬ ‫و اعتقادی ان را مـدنظر دارند‪ ،‬چرا که نقش موثر این طبقه‬ ‫را در اینده ایران درک کرده اند‪ .‬سوال اساسی این است که ایا‬ ‫در رویکرد رفتاری و اعتقادی‪ /‬ایدئولوژیک طبقه متوسط‬ ‫در ایران‪ ،‬تحت تاثیر القائات رسانه ای بیگانگان تغییری‬ ‫ایجادخواهدشد؟ایاطبقهمتوسطدرایران‪،‬طبقه ایدیندار‬ ‫است یا سکوالر؟ و همچنین چه شعارهایی در بسیج این‬ ‫طبقهمی تواندموثربودهودرچهموقعیت هاییممکناست‬ ‫طبقه متوسط به یکی از این گروه ها وفادار بماند یا پشت‬ ‫کند و به قول معروف تغییر موقعیت ده��د؟ امروزه این‬ ‫قبیلپرسش هاموضوعمباحثهکارشناسانعلوم اجتماعی‬ ‫‪ -‬سیاسی است‪.‬‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫نقش طبقه متوسط در تاریخ معاصر ایران‬ ‫یکی از مشکالت اساسی تاریخ تحوالت اجتماعی‬ ‫سلمان‬ ‫صفوی معتقد‬ ‫است که در‬ ‫دوره معاصر‬ ‫طبقه متوسط‬ ‫کانون تحوالت‬ ‫جامعه اسالمی‬ ‫بوده است‪.‬‬ ‫انقالب مشروطه‬ ‫و انقالب اسالمی‬ ‫تحوالت کامال‬ ‫شهری با‬ ‫محوریت طبقه‬ ‫متوسط است‬ ‫‪32‬‬ ‫ای��ران در فهم تاری��خ و مس��ائل ایران که اصل بس��یار‬ ‫مناقشه برانگیزی است و حوزه سیاسی را نیز متاثر کرده‬ ‫و غالبا توسط راویان ایدئولوژیک تاریخ ایجاد شده و در‬ ‫متن تاریخ اجتماعی جامعه ایرانی باقی مانده است؛ نادیده‬ ‫گرفتن نقش طبقه متوسط در تحوالت اجتماعی صدسال‬ ‫اخیر ایران اس��ت‪ .‬در دوره معاصر طبقه متوسط کانون‬ ‫تحوالت جامعه ایرانی بوده اس��ت‪ .‬انقالب مشروطه و‬ ‫انقالب اسالمی‪ ،‬انقالب های کامال شهری با محوریت‬ ‫طبقه متوسط هستند‪ .‬تاریخ تحوالت ایران معاصر نشان‬ ‫می دهد که طبقه متوسط نقش تعیین کننده ای در انقالب‬ ‫اسالمی داشته است‪ .‬در تحوالت اجتماعی ایران‪ ،‬طبقه‬ ‫متوسط به دالیل متعدد طبقه تعیین کننده ای است‪ ،‬زیرا‬ ‫گستردگی و چگونگی ان از لحاظ تعدد افراد و گروه های‬ ‫اجتماعی و اقش��ار درون ان روز به روز در حال افزایش‬ ‫است‪ .‬جامعه ایران یک جامعه کامال شهری است و مسائل‬ ‫ان نیز مسائل مدرن و مسائل شهری و زندگی مدرن است‪.‬‬ ‫از سوی دیگر موضوع مباحث طبقه متوسط موضوعات‬ ‫جامعهمدرننظیرحقوقشهروندی‪،‬جامعهمدنی‪،‬ازادی‪،‬‬ ‫عدالت‪ ،‬قانون گرایی و اخالق حرفه ای است‪ .‬البته تنوع و‬ ‫تکثرعناصردروناینطبقهبسیارزیاداست‪.‬طبقهمتوسط‬ ‫خود را پیشتاز روشن بینی و تحول خواهی می خواند و در‬ ‫جهت دهیافکاروکنشنیروهایاجتماعینقشمحوری‬ ‫ایفا می کند‪ .‬از جنبه اقتصادی بخش اعظم طبقه متوسط ‪-‬‬ ‫مس��تقل از دولت ‪ -‬در بخش خدمات‪ ،‬تجارت و تولید‬ ‫فعالاست‪.‬ایناستقاللاقتصادینقشمهمی درمناسبات‬ ‫اجتماعی و سیاسی برای طبقه متوسط فراهم کرده است‪.‬‬ ‫دغدغه های طبقه متوسط‬ ‫مساله اساسی طبقه متوسط ایران سامان دادن یک‬ ‫زندگی مدرن در جامعه و توس��عه همه جانبه است‪ .‬از‬ ‫منظر این طبقه کیفیت زندگی و نحوه بهره گیری از زندگی‬ ‫اهمیت بسیاری دارد‪ .‬جامعه ایرانی از جهت ارزشی یک‬ ‫جامعه دو قطبی نیست؛ چنان که «س��کوالر یا متدین»‪،‬‬ ‫«لیبرال دموکرات یا سوس��یال دموک��رات» و «غرب گرا‬ ‫یا ش��رق گرا» باش��ند‪ .‬جامعه ایرانی یک جامعه پویا با ‬ ‫ترکیب بندی های متفاوت اس��ت‪ ،‬که در این چارچوب‬ ‫از دو حد افراطی ضدیت با فرهنگ سنتی و تحجرگرایی‬ ‫گذر کرده است‪ .‬ازادی اندیشه‪ ،‬حفظ حریم خصوصی‪،‬‬ ‫ازادی مطبوعات و گردش اطالعات از دغدغه های اصلی‬ ‫اجتماعی طبقه متوسط اس��ت‪ .‬از جهت مدل زندگی‪،‬‬ ‫دغدغه اصلی این طبقه بهبود و بهره وری هر چه بیشتر از‬ ‫زندگی است‪ ،‬در حالی که اخالق نیز از اهم مسائل مورد‬ ‫توجه این طبقه است‪.‬‬ ‫جامعه ایران جامعه ای اس��ت دینی ک��ه دینداری‬ ‫اصلی ترین مس��اله ان اس��ت‪ .‬برخالف تبلیغات غربی‬ ‫اکثریت انبوه طبقه متوسط ایران دین دار است‪ ،‬نـه بی قید‬ ‫و بند و غرب زده‪ .‬این طبقه در قبال کنترل و بهره برداری‬ ‫خود توس��ط یک گروه خاص به شدت حساس است‪.‬‬ ‫قدرت های غربی و برخی افراد در حاکمیت ایران بر این‬ ‫باورند که می توانند با کنترل طبقه متوسط ایرانی‪ ،‬انها را‬ ‫در جهت اهداف خود هدایت کنند‪ .‬در حالی که به گواه‬ ‫تاریخ با جامعه ایرانی نمی توان اینچنین معامله کرد‪ .‬اوال‬ ‫اثبات شده که این سناریو برای ساختن جامعه اشتباه و ثانیا‬ ‫از ان جهت که نیروی مذکور دارای یک تاریخ و پیشینه‬ ‫طوالنیاست‪،‬دربرخوردحوزهسیاسیباانحساسشده‬ ‫وواکنشنشانمی دهد‪.‬چنانکههرزمانکهتلویزیون های‬ ‫ایرانی فارسی زبان خارجی ش��روع به ایجاد حساسیت‬ ‫در جامعه می کنند‪ ،‬طبقه متوسط واکنشی متناسب با ان‬ ‫موضوع بروز می دهد‪ .‬برای مثال وقتی القا می شود جامعه‬ ‫ایران دچار بحران دینداری شده‪ ،‬طبقه متوسط حساسیت‬ ‫دینی خود را بیش��تر بروز می دهد‪ .‬دغدغه اصلی کنونی‬ ‫طبقه متوس��ط فارغ از جناح بندی های سیاسی موجود‬ ‫ایران توس��عه همه جانبه اقتصادی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬فرهنگی و‬ ‫اخالقی ایران است‪.‬‬ ‫خواست های طبقه متوسط‬ ‫حرکت جامعه ایرانی متناسب با حرکت های جامعه‬ ‫جهانی است‪ .‬طبقه متوسط جریانی نیست که به واسطه‬ ‫یک نیروی اجتماعی تولید ش��ده باشد تا با مدیریت ان‬ ‫توسطیکیاچندنهادبتوانبهمنافعموردنظردستیافت‪.‬‬ ‫طبقه متوسط ایران در متن نظام اجتماعی استقرار یافته و‬ ‫بازگو کننده ایده ها و انتظارات جامعه ایرانی اس��ت‪ .‬در‬ ‫جامعه ایران نمی توان چند فرد کلیدی و عمده را سردمدار‬ ‫تام و تمام یک جریان خواند‪ .‬حرکت ترقی خواه جامعه‬ ‫ایرانی در حال استمرار است و همچنان به حیات خود‬ ‫ادامه می دهد‪ .‬این جریان رهبران عمده و اساس��ی ندارد‬ ‫که بتوانند جنبش اجتماعی ایران را رادیکال کرده‪ ،‬یا ان‬ ‫را متوقف کنند‪ .‬طبقه متوس��ط ایران جنبشی «عقل گرا»‬ ‫و «خود اصالح گر» اس��ت که هماهنگ با مقتضیات و‬ ‫ظرفیت های خود‪ ،‬جامعه و حاکمیت در جهت رشد و‬ ‫توسعه همه جانبه پیش می رود‪« .‬توسعه»‪« ،‬دموکراسی»‪،‬‬ ‫«عدالت»‪« ،‬قانون گرایی» و «اخالق» در چار چوب اسالم‬ ‫خواسته هایاصلیطبقهمتوسطایرانیاست‪،‬کههریکاز‬ ‫این خواست های پنج گانه محور حرکت برخی از طبقات‬ ‫و گروه های اجتماعی دیگر ایرانی است‪ .‬در حال حاضر‬ ‫عمال طبقه متوسط‪ ،‬طبقات و گروه های دیگر اجتماعی را‬ ‫مدیریت می کند‪ .‬طبقه متوسط از اینکه عده ای به نام دین‬ ‫اعمالی خالف شرع بین می کنند‪ ،‬به نام دموکراسی دینی‬ ‫فقط حق حیات سیاسی برای یک جریان خاص قائلند‪،‬‬ ‫به نامعدالتبزرگترینمفاسداقتصادیبه وقوعمی پیوندد‪،‬‬ ‫به نام قانون برخی از حقوق اساسی مردم را سلب می کنند‬ ‫و به نام اخالق با رقبای سیاسی خود بی اخالقی می کند‪،‬‬ ‫رنج می برد و خواستار تغییر این گونه منش ها و رفتارها در‬ ‫سپهر سیاسی و اجتماعی ایران است که با روح بلند ملت‬ ‫ایران‪ ،‬انقالب اسالمی و ارزش های شهیدان گلگون کفن‬ ‫این مرز و بوم در تنافر است‪.‬‬ ‫فرجام سخن‬ ‫طبقه متوسط ایران طبقه ای است خودبنیاد که در‬ ‫پی ایجاد انقالبی دیگر نیست‪ ،‬بلکه خواسته های خود‬ ‫را از طریق اصالحات پیوس��ته یا ناپیوس��ته با صبوری‬ ‫و اعتدال پی می گیرد‪ .‬این طبق��ه مخالف اقتدارگرایی و‬ ‫ش ترقی خواهیجامعهایرانی‬ ‫طالبانیسماست‪.‬محورجنب ‬ ‫در چارچوب تعالیم اسالم و ازادی عدالت محور است‪.‬‬ ‫طبقه متوسط به دنبال هرج و مرج نیست‪ ،‬بلکه خواستار‬ ‫حاکمیت قانون برای همگان است‪ .‬این طبقه هم با استبداد‬ ‫مخالف است‪ ،‬هم با تهاجم خارجی به مام میهن‪ .‬خصلت‬ ‫ملی گرایی و توجه به جهانی ش��دن از دیگر خصایص‬ ‫برجسته طبقه متوسط ایرانی است‪g.‬‬ ‫* رئیساکادمی مطالعاتایرانیلندنوسردبیرمجلهبین المللی‬ ‫ ترانسندنتفیلوسوفی‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫مقایسه طبقه متوسط ایران و بورژوازی اروپا‬ ‫در دوره رنسانس بورژوازی در اروپا خودبنیاد بود و‬ ‫اسبابتحولعظیمتمدنیوفرهنگیدراروپاشد‪.‬اروپای‬ ‫عصر فئودالیته از طریق مناسبات تولیدی طبقه متوسط به‬ ‫تمدن صنعتی و عصر خردگرایی و روشنگرایی ‪ -‬با همه‬ ‫جنبه هایمثبتومنفی اش‪-‬تحولیافت‪،‬اماطبقهمتوسط‬ ‫ایرانی که محور انقالب مشروطه و انقالب اسالمی ایران‬ ‫بود هنوز نتوانسته به ارمان های خود نائل شود و تمدنی‬ ‫براس��اس ارزش های خود بنا نهد‪ ،‬از ای��ن رو این طبقه‬ ‫برخالف طبقه متوسط کنونی غرب‪ ،‬همچنان خصلت‬ ‫انقالبی خود را حفظ کرده است‪.‬‬ ‫خاستگاه خطر‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫غرب و طبقه متوسط ایرانی‬ ‫قدرت ه��ای خارجی هم��واره درص��دد طرح‬ ‫مطالبات طبقات اجتماعی شهری هستند‪ .‬نگاه غرب‬ ‫به طور کل��ی و کانون غرب یعنی امری��کا و انگلیس‬ ‫باالخص به جامعه ایرانی‪ ،‬نگاهی کامال تهی اس��ت‪.‬‬ ‫انها جامعه ایرانی را از نظر ظرفیت های ایرانی‪ ،‬بسیار‬ ‫تهی می بینند و تصورشان این است که جامعه ایرانی‬ ‫جامعه ای خس��ته از تمایل به فرهن��گ‪ ،‬دین‪ ،‬اخالق‪،‬‬ ‫مناس��بات اجتماعی‪ ،‬روحانیت و اسالم است‪ .‬غرب‬ ‫تصور می کند جامعه ایرانی جامعه ای تهی است که با‬ ‫چند حرکت ایذایی و با توسل به فیس بوک و تویتر و‬ ‫جنجال تبلیغاتی در رسانه های خارجی و پمپاژ زندگی‬ ‫به سبک غربی از طریق رس��انه ها می توان ان را دچار‬ ‫فروپاشی کرد‪ .‬این نگاه غیرعلمی ترین نگاه به جامعه‬ ‫ایرانی اس��ت‪ .‬جامعه ایرانی جامعه ای اس��ت با یک‬ ‫تجربه تاریخی طوالنی مدت که خاط��رات تلخی از‬ ‫استعمار انگلیس‪ ،‬روسیه و امپریالیسم امریکا دارد‪ .‬به‬ ‫نظر نگارنده طبقه متوسط ایران به تقاضای تغییر نظم‬ ‫سیاسی ‪ -‬اجتماعی از طریق غرب پاسخ مثبت نخواهد‬ ‫داد‪ .‬نگاه غرب در رابطه با جامعه ایرانی بسیار سطحی‬ ‫و ساده انگارانه اس��ت‪ .‬این تفکر خاص افرادی است‬ ‫که ای��ران را با ادبیات عصر روش��نگری اروپا روایت‬ ‫می کنند؛ که از سویی ملت نادان و جاهل اند و از سوی‬ ‫دیگر حاکمیت درمانده که با این جامعه چه کند‪ .‬جامعه‬ ‫امروز ای��ران‪ ،‬جامعه عصر رنس��انس یا روش��نگری‬ ‫اروپا نیست‪ ،‬بلکه شرایط و مقتضیات خاص خود را‬ ‫داراست که از شرایط اروپا متمایز است‪.‬‬ ‫طبقه متوسط جدید در ایران؛ تهدید یا فرصت‬ ‫دکتر حسین مسعودنیا‪/‬مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان‬ ‫تحلیلطبقاتییکیازرویکرد هاینظریکالسیکدر‬ ‫بررسیسیاستوجامعهاست‪.‬دراغاز‪،‬الیه بندیطبقاتیرا‬ ‫پژوهشگرانودولتمردانبرایتعیینالگوهایستیزسیاسی‬ ‫وفرایند هایدگرگونیاجتماعیبهکارگرفتند‪.‬درواقعیکی‬ ‫از راه هایی که ما را به شناخت ساختار اجتماعی رهنمون‬ ‫می شود‪،‬تحلیلساختاروارایشطبقاتیدرجامعهاست‪.‬در‬ ‫زمینهارایشطبقاتیجوامع‪،‬بیشتراندیشمندان‪،‬گروه های‬ ‫موجوددرهرجامعهرابهسهدستهتقسیمکرده اند‪:‬طبقهباال‪،‬‬ ‫طبقهمتوسطوطبقهپایینودراینمیانخودطبقهمتوسطرا‬ ‫بهطبقهمتوسطقدیموجدیدبخش بندیکرده اند‪.‬طبقهباال‬ ‫را می توان دربرگیرنده خانواده های درباری‪ ،‬اعیان و اشراف‪،‬‬ ‫نخبگان نظامی و اقتصادی‪ ،‬سرمایه داران و دانشمندان بلند‬ ‫پایه دانست‪ .‬طبقه متوس��ط دربرگیرنده دیوان ساالران‪،‬‬ ‫حرفه ای ها‪ ،‬خرده ب��ورژوازی‪ ،‬بازرگانان و‪ ...‬و طبقه پایین‬ ‫کارگران‪ ،‬بیکاران‪ ،‬کشاورزان و عشایر و‪ ...‬است‪.‬‬ ‫«طبقه متوس��ط» از اصطالح��ات بس��یار رایج در‬ ‫علوم انسانی به ویژه جامعه شناسی و علوم سیاسی است‪.‬‬ ‫هرچند دیر زمانی از پیدایش این اصط�لاح در کتاب ها‪،‬‬ ‫نوشتارهاومحافلدانشگاهینمی گذرد‪،‬امااهمیتونقش‬ ‫بسیار حساس این طبقه در دگرگونی های اجتماعی سبب‬ ‫شدهاستکهپژوهشگراندرکنارسیاستمدارانتوجهویژه‬ ‫ای بدان پیدا کنند‪ .‬از دهه‪ 70‬میالدی‪ ،‬طبقه متوسط جدید‬ ‫جایگاهی استوار در تئوری های طبقه یافت و از ان هنگام‬ ‫بود که رفته رفته اندیشمندان به اهمیت سیاسی و اقتصادی‬ ‫این طبقه پی بردند‪ .‬انان به بحث های اساسی درباره ماهیت‬ ‫روابط طبقاتی زیر پوشش سرمایه داری پیشرفته پرداختند‬ ‫و به شیوه های گوناگون به تعریف و تحلیل طبقه متوسط‬ ‫دست زدند‪.‬‬ ‫از مارکس و لنین گرفته تا وبر و الروک و بس��یاری‬ ‫دیگر همچون میلز‪ ،‬بیل‪ ،‬هالپرن‪ ،‬دارندورف و ‪ ...‬به تعریف‬ ‫وتحلیلطبقهمتوسطپرداخته اند‪.‬ازدهه های‪ 1960‬و‪1970‬‬ ‫بودکهاصطالح«طبقهمتوسطجدید»بهگونهچشمگیراز‬ ‫سوی اندیشمندان علوم اجتماعی و علوم سیاسی مورد‬ ‫بررسی قرار گرفت‪ .‬بسیاری از سیاسی نگاران‪ ،‬دموکراسی‬ ‫را هدف غایی دگرگونی ها و طبقه متوسط را موتور اصلی‬ ‫این دگرگونی ها در جوامع معرفی می کنند‪ .‬طبقه متوسط‬ ‫همچون بسیاری دیگر از مفاهیم علوم اجتماعی‪ ،‬معنایی‬ ‫دقیق در مورد پذیرش همگان ندارد‪ .‬گذشته از گوناگونی‬ ‫دیدگاه هایاندیشمندان‪،‬اختالفدرمالک هاوویژگی های‬ ‫این طبقه از یک سو و روشن نبودن قلمرو عینی و مصداقی‬ ‫ان سوی دیگر و همچنین اثار دگرگونی های تاریخی بر ان‬ ‫سبب شده است که هرکس از دید خود تعریفی ویژه از ان‬ ‫بهدستدهد‪.‬‬ ‫‪33‬‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫اما در مجموع در تعیین طبقه متوسط‪ ،‬مالک هایی‬ ‫چون میزان تحصیالت‪ ،‬ش��یوه زندگی‪ ،‬ش��غل‪ ،‬درامد‪،‬‬ ‫شرایط س��کونت‪ ،‬اگاهی طبقاتی‪ ،‬ضرورت های ناشی‬ ‫از بافت جوامع صنعت��ی و منزلت و جای��گاه اجتماعی‬ ‫به کار گرفته شده است‪ .‬با چنین پیشینه ای‪ ،‬در این نوشتار‬ ‫درپیپاسخگوییبهپرسش هایزیرهستیم‪:‬طبقهمتوسط‬ ‫جدید در برگیرنده چه کس��انی است؟ مالک های تعیین‬ ‫طبقه متوسط جدید چیس��ت؟ طبقه متوسط جدید چه‬ ‫ویژگی هاییدارد؟وضعکمی طبقهمتوسطجدیددرایران‬ ‫چگونهاست؟خواسته هایسیاسیطبقهمتوسطجدیددر‬ ‫ایران چیست؟ طبقه متوسط جدید در ایران برای جامعه‬ ‫تهدیداستیافرصت؟‬ ‫بزرگترین عامل بالندگی‬ ‫طبقه متوسط در ایران در‬ ‫زمینه فرهنگی‪ ،‬باالرفتن‬ ‫سطح اموزش عالی به ویژه از‬ ‫دید کمی است‪ .‬در دو دهه‬ ‫گذشته مراکز اموزش عالی‬ ‫در ایران گسترش چشمگیری‬ ‫یافته اند‪ .‬نکته درخور تامل‬ ‫درباره طبقه متوسط این است‬ ‫که در سرتاسر جامعه جای پا‬ ‫دارد و از همین رو دولت باید‬ ‫حساسیت و توجه ویژه به این‬ ‫طبقه داشته باشد‬ ‫طبقه متوس��ط جدید؛ مفاهیم‪ ،‬س��ازه ها و مباحث‬ ‫تئوریک‬ ‫اصطالح «طبقه متوسط جدید» را نخستین بار لدرر‪،‬‬ ‫جامعه شناسالمانیدرمقاله ایباعنوان«مشکلکارمندان‬ ‫جدید حقوق بگیر و پایه های نظ��ری و اماری ان» به کار‬ ‫گرفت‪ .‬وی برجسته ترین ویژگی این طبقه را شیوه زندگی‬ ‫و حقوق بگیری اعضای ان دانست‪ .‬میلز هم در اثر خود به‬ ‫نام «یقه سپیدان»‪ ،‬طبقه متوسط جدید را کارکنان اداری و‬ ‫دفتری می داند‪ .‬وی معتقد است این طبقه یا پشتیبان طبقه‬ ‫حاکممی شودیابهیاریتودهمردمبرمی خیزد‪.‬مارکسیکی‬ ‫ازنخستینمعتقدانبهاندیشهطبقاتی‪،‬طبقهمتوسطراحوزه‬ ‫یداندکهکارکنان‬ ‫عمومی بینطبقهسرمای هداروطبقهکارگرم ‬ ‫دفتری‪ ،‬پیشه وران و گروه های همس��و را در بر می گیرد‪.‬‬ ‫او معتقد اس��ت اعضای این طبقه نق��ش متعادل کننده و‬ ‫ثبات بخش در اجتماع دارند‪ .‬وی طبقه متوس��ط را مانند‬ ‫دیگرطبقاتاجتماعیمحصولمناسباتاقتصادیدوران‬ ‫یداند‪.‬وبر‪،‬طبقهرادرمقایسهبامفاهیم«اجتماعی»‬ ‫خویشم ‬ ‫و«حزب»تعریفمی کندوهرطبقه‪،‬ازجملهطبقهمتوسط‬ ‫را در برگیرنده همه کسانی می داند که دارای وضع بازاری یا‬ ‫فرصت هایاقتصادییکسانند‪.‬برخیدیگرازنویسندگان‬ ‫طبقهمتوسطجدیددرایرانمحصولفرایندنوسازیدوران‬ ‫پهلوی بوده و خود در پیشبرد ان فرایند نقش داشته است‪.‬‬ ‫ویهمچنینمعتقداستکهاینطبقهخواسته هایمشخص‬ ‫دموکراتیکوایدئولوژیکم وبیشروشنیداردولیویژگی‬ ‫اصلیاننهخواسته هایاقتصادیمحضبلکهخواسته های‬ ‫فرهنگی‪-‬اجتماعیوایدئولوژیکوسیاسیاست‪.‬‬ ‫فنی پیشرفته و اجرایی و داش��تن استقالل چشمگیر در‬ ‫فرایندکار‪.‬‬ ‫ویژگی هایطبقهمتوسطجدید‬ ‫هریکازاندیشمندان‪،‬ویژگی هاییبرایطبقهمتوسط‬ ‫جدیددرجوامعتوسعه یافتهوروبهتوسعهدرنظرگرفته اند‪.‬‬ ‫این ویژگی ها روی هم رفته عبارت است از اینکه؛ برپایه‬ ‫نظریات گوناگون‪ ،‬این طبقه حاصل توس��عه بورژوازی‬ ‫و بوروکراسی است‪ .‬س��ر بر اوردن طبقه متوسط جدید و‬ ‫گسترشانبادگرگونی هایتکنولوژیکوتوسعهاموزش‬ ‫ی همراه است‪ .‬این طبقه با دگرگون شدن‬ ‫و خدمات عموم ‬ ‫ساختاجتماعیودرنتیجهتحرکاجتماعیامکانحضور‬ ‫یافتهاست‪.‬اعضایاینطبقهسازندهنظامدیوانساالری اند‪.‬‬ ‫اعضای این طبقه با سازش سیاسی به برقراری ثبات و نظم‬ ‫کمکمی کنند‪.‬گرایشبهصنعتیشدنوتوسعهاموزشو‬ ‫پرورشدرسطوحگوناگونجامعهدارند‪.‬هرچندوابستگان‬ ‫به طبقه حامل نوسازی اند‪ ،‬ولی با وجود دلبستگی به غرب‬ ‫خودرامخالفغرب زدگینشانمی دهندو‪...‬بیشتراعضای‬ ‫این طبقه جذب کارهای دولتی می شوند و در برابر فروش‬ ‫نیروی فکری خود مزد دریافت می کنند‪ .‬اعضای این طبقه‬ ‫هنگام بحران یا تورم‪ ،‬س��خت اس��یب پذیرند‪ .‬در بیشتر‬ ‫تئوری ها درباره طبقه‪ ،‬وجه بارز طبقه متوسط جدید نقش‬ ‫انتقادیاندرتولیدسرمای هداریپیشرفتهاست‪.‬اعضایطبقه‬ ‫متوسطسهویژگیبرجستهدارند‪:‬تحصیالت‪،‬مهارت های‬ ‫‪34‬‬ ‫وضع کمی طبقه متوسط جدید در ایران؛ از مشروطه‬ ‫تاجمهوریاسالمی‬ ‫طبقهمتوسطجدیدازنیرو هایبزرگدردگرگونی های‬ ‫سیاسی – اجتماعی ایران‪ ،‬پیش و پس از انقالب اسالمی به‬ ‫شمارمی اید‪.‬درچنددههگذشته‪،‬دگرگونی هایاجتماعی‬ ‫واقتصادیبسیاریدرایرانرخدادهکهمایهتغییراتدامنه دار‬ ‫در الیه بندی جامعه ایران شده است‪ .‬یکی از ساختارهایی‬ ‫که پس از این دگرگونی ها پا گرفته‪ ،‬طبقه متوسط جدید‬ ‫است‪،‬یعنیاززمانیکهدولتمدرندرایرانبرپاونهاد های‬ ‫سیاسی‪ ،‬فرهنگی و اداری دگرگون شد و نوسازی در همه‬ ‫زمینه ها وجه همت دولتمردان قرار گرفت‪ ،‬به جای طبقه‬ ‫متوسطسنتیبیرونازدولت‪،‬طبقه ایسربراوردکهفارغاز‬ ‫مناسباتسنتیقدرتدارایجایگاهیویژهشد‪.‬‬ ‫اگر این مفروضه را بپذیریم که طبقه متوسط جدید‪،‬‬ ‫برایند نوسازی در ایران است‪ ،‬برای اگاهی از چگونگی پا‬ ‫گرفتن و تکوین ان باید به دوره ای برگردیم که نوسازی در‬ ‫ان اغاز شده است‪ .‬گرچه تجدد در دوران ناصر الدین شاه‬ ‫در ایران رخ نمود‪ ،‬ولی این‪ ،‬به معنای اغاز شدن نوسازی‬ ‫در این مرز و بوم نبود‪ ،‬بلکه نوسازی امرانه به مفهوم مدرن‬ ‫ان‪ ،‬متعلق به دوران پهلوی اول و پس از ان است‪ .‬به راستی‬ ‫انچه در اغاز راهیابی نوگرایی به ایران پیش امد‪ ،‬نشانه ها و‬ ‫تکانه هایی از فروریختگی اپیستمه سخت در رویارویی با‬ ‫اپیستمه تازه بود که رفته رفته خود را بر ما اشکار و تحمیل‬ ‫کرد‪ .‬البته این‪ ،‬به معنای تکوین نیافتن طبقه متوسط جدید‬ ‫دراندوران(تاجنبشمشروطه خواهی)نیست‪،‬بلکهبدین‬ ‫معناست که از یک سو‪ ،‬ساختارهای سیاسی – اجتماعی‬ ‫سنتی چنان متصلب بوده که اجازه فعالیت و مشارکت به‬ ‫این گروه نمی داده و از سوی دیگر‪ ،‬به علت نوپا و کوچک‬ ‫بودن این طبقه‪ ،‬طبقه متوسط سنتی همچنان در تحوالت‬ ‫اجتماعی – سیاسی یکه تازی می کرده است‪ .‬از همین رو‪،‬‬ ‫کسانی برانند که این طبقه در دوران رضا شاه پا گرفته است‬ ‫و از برجسته ترین ویژگی های ان دوران به شمار می رود؛‬ ‫هرچند رضا شاه امکان مشارکت سیاسی– اجتماعی را از‬ ‫اینطبقهگرفتهبود‪.‬درمجموعپاگرفتنارتشمدرنویک‬ ‫نظاماداریمتمرکز‪،‬ازعواملبنیادیبودکههمچونپایه های‬ ‫طبقهمتوسطجدیددرایرانبهشمارمی رفتومورد توجه‬ ‫و برنامه ریزی تصمیم گیرانی قرار گرفت که پس از دوران‬ ‫قاجار روی کار امدند‪ .‬در اجرای چنین سیاس��تی بود که‬ ‫تفاوت های ماهوی در زمینه طبقه سازی پدید امد؛ یعنی‬ ‫رهبری ارتش که پیش از ان در دست گروه هایی بود که یا‬ ‫قزاق بوده و اموزش های روسی دیده بودند یا ژاندارم هایی‬ ‫بودند که با اموزش های نظامی سوئدی اشنایی داشتند‪ ،‬در‬ ‫دوران رضا شاه رفته رفته به دست گروهی از افسران سپرده‬ ‫شد که در اکادمی های نظامی اروپایی اموزش دیده بودند و‬ ‫ازهمینرو‪،‬ارتشرشدسریعوگستردهداشت‪.‬‬ ‫نویسندگان و پژوهشگران‪ ،‬استادان و دانشجویان‪،‬‬ ‫هنرمندان‪ ،‬س��رایندگان‪ ،‬دبیران‪ ،‬پزشکان‪ ،‬تکنیسین ها و‬ ‫کارکنان در نهاد های گوناگ��ون فرهنگی و مطبوعاتی‪ ،‬در‬ ‫دوران سی و هفت ساله زمامداری پهلوی دوم‪ ،‬در صف‬ ‫مقدمحرکت هایاعتراض امیزاجتماعیواستقالل خواهانه‬ ‫بودند‪ .‬افزایش شمار و نقش سرنوشت ساز این نیروهای‬ ‫اجتماعی در دگرگونی های سیاسی و اجتماعی ایران در ان‬ ‫دوران و حتی در سال های پس از انقالب اسالمی‪ ،‬متاثر از‬ ‫شرایطوعواملگوناگونچونافزایشجمعیت‪،‬گسترش‬ ‫شهر نشینی‪،‬باالرفتنمیزانتحصیالت‪،‬نقشچشمگیرزنان‬ ‫در اجتماعی باالتر و افزایش شمار کارکنان با تحصیالت‬ ‫عالی و‪ ...‬بوده اس��ت‪ .‬از دو نکته مهم دیگ��ری که درباره‬ ‫شاخص های رشد طبقه متوسط جدید باید به انها اشاره‬ ‫کرد‪،‬یکینقشگستردهزناندرجایگاه هایاجتماعیباالتر‬ ‫و دیگر افزایش شمار کارکنان با تحصیالت عالی است‪ .‬در‬ ‫مجموع‪ ،‬در سال های پس از انقالب و به ویژه در دهه‪1370‬‬ ‫شاهدرشدکمی وکیفیالیه هایگوناگوندرطبقهمتوسط‬ ‫جدید بوده ایم و روز به روز نیز بر شمار اعضای این طبقه‬ ‫افزودهخواهدشد‪.‬بدین سان‪،‬طبقهمتوسطجدیددرجامعه‬ ‫کنونیایران‪،‬طبقه ایبرجستهشمردهمی شودوچاره ایجز‬ ‫پذیرشانبه عنوانیکواقعیتوجودندارد‪.‬‬ ‫طبقهمتوسطجدید‪،‬خواسته هایگوناگون‬ ‫چنانکه گفته شد‪ ،‬اعضای طبقه متوسط جدید که‬ ‫بخش بزرگی از جامعه را می س��ازند‪ ،‬درامد ک مو بیش‬ ‫باال یا متوس��ط دارند‪ ،‬وضع تحصیلی و اجتماعی شان‬ ‫خوب است‪ ،‬باسوادند‪ ،‬فرهنگ شهر نشینی را اموخته اند‬ ‫و رفتارش��ان ب��ر منطق اقتصادی اس��توار اس��ت‪ .‬این‬ ‫ویژگی های طبقه متوسط جدید است‪ .‬هرچه جوامع به‬ ‫سمت توسعه پایدار پیش روند‪ ،‬این وضع بهبود می یابد‪.‬‬ ‫به سخن دیگر‪ ،‬هرچه جامعه از دیدگاه اقتصادی توسعه‬ ‫یافته تر شود‪ ،‬تنش های اقتصادی و سیاسی در ان کمتر‬ ‫می شود‪ ،‬زیرا با گسترش طبقه متوسط‪ ،‬درخواست های‬ ‫سیاسی و اجتماعی هم افزایش می یابد؛ درخواست هایی‬ ‫که براورده شدنش در گرو مشارکت و ازادی است‪ .‬پس‬ ‫از انقالب و به ویژه از دهه ‪ ،1370‬طبقه سیاسی تازه ای‬ ‫سر براورده است که خواسته های مشخص و ایدئولوژی‬ ‫کم وبیش روشن دارد‪ ،‬هرچند از حیث سازماندهی تنها‬ ‫در این سال ها دستاوردهایی داشته که پایگاه اجتماعی‬ ‫این طبقه فعال سیاسی‪ ،‬طبقه متوسط جدید است‪ ،‬ولی‬ ‫ویژگی اصلی ان‪ ،‬نه خواس��ت های اقتصادی محض‬ ‫بلکه خواس��ت های فرهنگی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬ایدئولوژیک‬ ‫و سیاسی است که تحقق انها نیازمند استقرار نهاد های‬ ‫مردمی است‪.‬‬ ‫به بیان دیگر خواس��ته های سیاس��ی طبقه متوسط‬ ‫جدید را می توان در مفاهیمی همچون توس��عه سیاسی‪،‬‬ ‫جامعه مدنی‪ ،‬مردم س��االری‪ ،‬صلح و مشارکت سیاسی‬ ‫خالصه کرد‪ .‬یکی از برجسته ترین خواسته های سیاسی‬ ‫طبقه متوسط جدید‪ ،‬مشارکت سیاسی است‪ ،‬زیرا امروزه‬ ‫همه حکومت ها و نظام های سیاسی در خاور و باختر به‬ ‫اهمیت مشارکت سیاسی شهروندان پی برده و کم وبیش‬ ‫زمینهمشارکتاناندرفرایندتصمیم گیریسیاسیرافراهم‬ ‫اورده اند‪.‬یکیازمعیارهایمشروعیتنظام هایسیاسیکه‬ ‫مهمترینمعیارنیزشمردهمی شود‪،‬مشارکتشهرونداندر‬ ‫کارهایحکومتیاست‪.‬‬ ‫طبقهمتوسطجدیددرایران؛فرصتیاتهدید‬ ‫گسترش طبقه متوس��ط جدید در ایران انکار ناپذیر‬ ‫است‪ .‬طبقه متوسط جدید می تواند اثار خوب یا زیانباری‬ ‫برای جامعه به بار اورد و از همی��ن رو فرصت یا تهدید‬ ‫ش��مرده می ش��ود‪ .‬بی گمان در این زمینه‪ ،‬دید حاکمان و‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫(منابعدردفترمجلهموجوداست‪).‬‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫دولتمرداننسبتبهاعضایاینطبقهوکنش هایانان‪،‬‬ ‫تعیین کنندهاست‪.‬الیه هایگوناگوندرطبقهمتوسط‪،‬‬ ‫امکان ش��ناخت‪ ،‬تصمیم گیری‪ ،‬برنامه ریزی و اجرا‬ ‫را از سوی ش��هروندان برای دولت فراهم می اورند‬ ‫و از بار مسئولیت ها و هزینه های ان می کاهند‪ .‬طبقه‬ ‫متوسط جدید از برجسته ترین نیروهای اجتماعی در‬ ‫سده بیستم و بیست و یکم شناخته شده و در ساختن‬ ‫و پرداختن سیاس��ت و حکوم��ت و دگرگونی های‬ ‫سیاسی‪ -‬اجتماعی ایران نیز نقشی کارساز بازی کرده‬ ‫اس��ت‪ .‬این طبقه کم وبیش در هم��ه دگرگونی های‬ ‫اجتماعیوسیاسی‪،‬بازیگربرتربودهیادستکمنقش‬ ‫چشمگیرداشتهاست‪.‬‬ ‫طبقهمتوسطجدیددرهمهزمینه هابه ویژهاقتصاد‪،‬‬ ‫سیاست و فرهنگ نقش بنیادی دارد‪ .‬در حوزه اقتصاد‪،‬‬ ‫اعضای طبقه متوس��ط جدید تنها در پی راه اندازی‬ ‫بازارهای تازه نیستند‪ ،‬بلکه در بینش و منش و رفتار با‬ ‫دیگرانتفاوت هایاشکاردارند‪.‬بهسخندیگر‪،‬بیش‬ ‫از هر چیز به اینده فرزندان خود می اندیشند و بیشتر از‬ ‫ارزش هایانتزاعیاثرمی پذیرندتاادابورسومسنتی‪.‬‬ ‫بهگفته«رایزمن»(‪)Riesman‬جامعه شناسامریکایی‪،‬‬ ‫ذهنواندیشهطبقهمتوسطهمچونرادارعملمی کند‬ ‫ونشانه هارانهمانند«ژیروسکوپ»بلکهحولمحوری‬ ‫ویژه از دور و نزدیک رصد می کند‪.‬‬ ‫طبقه متوسط در س��نجش با گروه های دارا که‬ ‫یاند‪،‬گرایشبیشتری‬ ‫هموارهنگرانحفظمنافعشخص ‬ ‫به سرمایه گذاری روی محصوالت و تکنولوژی های‬ ‫تازه دارد؛همچنین در سنجش با گروه های تهی دست‬ ‫بهتر از عهده برداشتن موانع از سر راه جهش اقتصادی‬ ‫برمی ای��د و می تواند ب��ا س��ازماندهی و راه اندازی‬ ‫کارخانه های بزرگ‪ ،‬اش��تغال زایی کن��د‪ .‬انگیزه ها و‬ ‫توانمندی های طبقه متوسط برای رسیدن به جهش‬ ‫اقتصادیکههموارهدیربهبارمی نشیند‪،‬فرصتبیشتری‬ ‫برایسرمایه گذاریاینگروهدرزمینهاموزشودیگر‬ ‫منابعسرمایهانسانیپدیدمی اورد‪.‬گرچهسیاستمداران‬ ‫در همه کش��ورها دارا و ندار در پی توسعه اقتصادی‬ ‫جامعه بوده اند‪ ،‬ولی طبقه متوسط موتور واقعی رشد‬ ‫اقتصادیشناختهشدهاست‪.‬‬ ‫اهمیتطبقهمتوسطجدیدتنهادرحوزهاقتصاد‬ ‫نیس��ت‪ ،‬بلکه در دیگر حوزه ها همچون فرهنگ و‬ ‫سیاست و ‪ ...‬نیز محسوس اس��ت‪ .‬بزرگترین عامل‬ ‫بالندگی طبقه متوس��ط در ایران در زمینه فرهنگی‪،‬‬ ‫باالرفتنسطحاموزشعالیبه ویژهازدیدکمی است‪.‬‬ ‫در دو دهه گذشته مراکز اموزش عالی در ایران‬ ‫گسترش چشمگیر یافته اند‪ .‬نکته درخور تامل درباره‬ ‫طبقه متوسط این است که در سرتاسر جامعه جای پا‬ ‫دارد و از همین رو دولت باید حساسیت و توجه ویژه‬ ‫بهاینطبقهداشتهباشد‪.‬‬ ‫بر پایه انچه گفته ش��د‪ ،‬طبقه متوس��ط جدید‪،‬‬ ‫پدیداورن��ده فرصت ها و نیز خاس��تگاه خطرهایی‬ ‫برای جامعه اس��ت‪ .‬رسیدن به توس��عه پایا و جبران‬ ‫عقب ماندگی ها در برنامه ریزی و اجرا و بهره گیری‬ ‫از توانمندی ها و همکاری همه گروه ها و طبقات در‬ ‫جامعه‪ ،‬به ویژه الیه های گوناگون در طبقه متوس��ط‬ ‫جدید است و بنابراین باید خواس��ت های روشن‪،‬‬ ‫منطقی و قانونی انها را براورده س��اخت‪ .‬در برابر ان‬ ‫دسته از اعضای طبقه متوسط جدید نیز که ایستارها‬ ‫و رویکردهایش��ان برای جامعه زیانبار اس��ت‪ ،‬باید‬ ‫سیاست هایی سنجیده در پیش گرفت و برای شکوفا‬ ‫کردن توانمندی های مثبت شان از وجود کارشناسان‬ ‫کارازموده‪،‬روشنفکرانواندیشمندانبهره جست‪g.‬‬ ‫تو گو با ابراهیم فیاض درباره طبقه متوسط و دولت های پس از جنگ‬ ‫گف ‬ ‫باز تولید فرهنگ بومی‬ ‫نیازطبقهمتوسط‬ ‫عباس توتونچی‬ ‫افزایش رشد جمعیت‪ ،‬باالرفتن سطح سواد و گسترش مراکز اموزشی در دوران جمهوری اسالمی و پس از جنگ‬ ‫تحمیلی‪ ،‬تاثیرات عمیقی بر تحوالت سیاسی و اقتصادی اخیر ایران نهاده و در دهه های اینده نیز تاثیرات بیشتری‬ ‫خواهد داشت‪ .‬در این میان برای درک بیشتر از نقش افرینی طبقه متوسط در دولت های پس از جنگ با دکتر ابراهیم‬ ‫فیاض‪ ،‬استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاسی گفت وگو کرده ایم‪.‬‬ ‫اگر به ویژگی های طبقه متوسط در ایران بعد از‬ ‫پایان جنگ تحمیلی اشاره ای داشته باشیم‪ ،‬این‬ ‫طبقه در دولت های بعد از جنگ‪ ،‬به خصوص‬ ‫دولت ه��ای اقای��ان هاش��می و خاتمی چه‬ ‫تغییراتی نس��بت به دوران جنگ ش��اهد بوده‬ ‫است؟‬ ‫‪ l‬کال طبق��ه متوس��ط قبل از انقالب ش��امل‬ ‫کارمندان و قشر کمی از بازاریان بودند‪ .‬در ان دوران‬ ‫اقتصاد کامال وابس��ته به نفت بود و پ��ول نفت هم به‬ ‫ادارات و کارمندان تزریق می ش��د‪ .‬با شروع انقالب‬ ‫و مخصوصا بعد از دوره جنگ که ساختار اقتصادی‬ ‫ایران تغییر کرد و تالش ش��د اقتص��اد جنبه تولیدی‬ ‫بگیرد خود به خود قش��ر متوس��ط تغییر مکان داد و‬ ‫بازاری ها هم به ان اضافه ش��دند و در این حال قشر‬ ‫تحصیلکرده مثل مهندس��ان و دکتر ها افزایش یافته و‬ ‫روی کار امدند و به قشر متوسط پیوستند‪ .‬اگر به قشر‬ ‫متوسط در ایران نگاهی داشته باشیم مثال از میدان حر‬ ‫به باال در تهران تا میدان انقالب حد وسط قشر متوسط‬ ‫اس��ت و از میدان انقالب تا نزدیکی های شمال شهر‬ ‫هم قشر متوسط به باال هستند‪ .‬در این حال باید گفت‬ ‫‪35‬‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫که قشر متوسطی که در دوران هاشمی ایجاد شد قشر‬ ‫متوسط مصرف کننده بود و اقتصاد مصرفی غربی را ‬ ‫ترسیم کردند‪ .‬در این دوران به ش��دت واردات مثل‬ ‫وسایل ارایشی حتی خوراکی هایی مثل پفک و‪...‬زیاد‬ ‫شد‪ .‬در ان دوران استدالل دولت هاشمی این بود که‬ ‫اقتصاد به گونه ای ولو ب��ا مصرف به گردش بیفتد دو‪،‬‬ ‫سه میلیارد دالر وسایل ارایش��ی وارد کردند‪ .‬در این‬ ‫بین هر چند تالش شد اقتصاد تولیدی شود ولی جنبه‬ ‫وارداتی اش بیشتر بود و اگر صادرات هم بود صادرات‬ ‫خام بود تا صادرات فراورده‪ .‬این امر در دوران خاتمی‬ ‫ نیز ادامه داشت و کمتر توانستیم به استقالل اقتصادی‬ ‫برس��یم و هنوز هم متاس��فانه این امر ادام��ه دارد و‬ ‫مصرف در جامعه ما باالست‪.‬‬ ‫طبقه متوس��ط در دوران ریاس��ت جمهوری‬ ‫خاتمی چه تفاوت هایی با دوران اقای هاشمی‬ ‫پیدا کرد؟‬ ‫‪ l‬قش��ر متوس��ط و مصرفی دوره هاش��می‬ ‫رفس��نجانی در دوره خاتمی تبدیل به قشر مصرفی‬ ‫تکمیلی شد‪ .‬در این حال قش��ر متوسط در این دوره‬ ‫اقتصادی و مصرف کننده ب��ود‪ .‬در دوره اقای خاتمی‬ ‫ همه همت این بود که قشر متوسط مصرف کننده مورد‬ ‫توجه قرار گیرد‪ ،‬چنانچه تمایل به تحصیل در خارج از‬ ‫کشور افزایش پیدا کرد و بسیاری از این قشر فرزندان‬ ‫خود را برای تحصیل به غرب می فرس��تادند‪ .‬در این‬ ‫دوره فرهنگ مصرفی در قش��ر متوسط تکمیل شد و‬ ‫نوعی غربگرایی در این قشر افزایش یافت‪ .‬به عالوه‬ ‫در این دوره بود که اقش��ار اجتماع��ی در انتخابات‬ ‫عکس العمل نش��ان دادند و بس��یاری به احمدی نژاد‬ ‫پیوستند‪.‬‬ ‫شما نسبت طبقه متوسط و توسعه سیاسی در‬ ‫دوره ریاس��ت جمهوری خاتم��ی را چگونه‬ ‫ارزیابی می کنید؟‬ ‫‪ l‬در این دوره توسعه سیاس��ی مد نظر بود‪،‬‬ ‫اما عمال انچه صورت می گرفت متمرکز بر توسعه‬ ‫فرهنگی ب��ود‪ .‬در این دوران می گفتند که توس��عه‬ ‫اقتص��ادی را دول��ت هاش��می انجام داده اس��ت‪،‬‬ ‫بنابرای��ن ش��عار دولت خاتمی توس��عه سیاس��ی‬ ‫ب��ود و در دوره بعد هم توس��عه فرهنگ��ی مد نظر‬ ‫قرار گرفت‪ .‬ام��ا باید گفت که توس��عه خود مقوله‬ ‫ناجوری است‪ ،‬چنانچه رهبری نیز اشاره کردند ما‬ ‫فقط توس��عه نمی خواهیم‪ ،‬پیش��رفت می خواهیم‪.‬‬ ‫توس��عه اقتصادی ک��ه غالب��ا مد نظر اس��ت یعنی‬ ‫پذیرفتن نظام جهانی و تقس��یم کار و کسب ارزش‬ ‫افزوده همانند کر ه جنوبی که ژنرال موتور پراید را‬ ‫به کره جنوبی دهد و بعد هم پراید به کش��وری مثل‬ ‫ما برسد‪ .‬توسعه سیاسی هم یعنی پذیرفتن ساختار‬ ‫سیاس��ی جهان و سپس در س��اختار سیاسی جهان‬ ‫و در تقسیم قدرت شریک ش��دن‪ .‬در این حال در‬ ‫حالی که خاتمی با گفت وگوی تمد ن ها گفت وگو‬ ‫با غرب را مد نظر قرارداد‪ ،‬ام��ا غرب واقعا ایران را‬ ‫ پذیرف��ت؟ چنانچه می بینیم ب��وش‪ ،‬ایران را محور‬ ‫شرارت نامید‪ .‬در این حال احمد ی نژاد هم توسعه‬ ‫فرهنگ��ی را مد نظر ق��رارداد و در س��خنرانی های‬ ‫س��ازمان ملل خود عم�لا مدیریت جهان��ی را نقد‬ ‫کرد و سپس ایفای سهم فرهنگی خودمان را مورد‬ ‫نظرداش��ت‪.‬‬ ‫به نظر شما چه نوع تقسیم بندی ای می توان از‬ ‫این طبقه در ایران انجام داد؟ ایا می توان طبقه‬ ‫متوسط را در جمهوری اس�لامی به دو دسته‬ ‫دین گرا و لیبرال تقسیم بندی کرد؟‬ ‫‪ l‬باید گفت که قش��ر متوس��ط (طبقه با قشر‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪36‬‬ ‫خیلی متفاوت اس��ت؛ طبقه حال��ت معنویت گرایی‬ ‫نیز دارد‪ ،‬اما قش��ر نه فقط از لحاظ پولی و درامدی‬ ‫است) به دنبال پویایی است و همیشه نیز برای خود‬ ‫اینده ای را ترسیم می کند تا بدان برسد‪ .‬ممکن است‬ ‫این اینده زندگی در غرب باش��د و ممکن است به‬ ‫دنبال ان باشد که فرهنگ غربی را در ایران بازتولید‬ ‫و کشوری مانند ایران را پیشرفته کند‪ .‬به همین دلیل‬ ‫اگر در دوره هاشمی توسعه اقتصادی مطرح می شود‬ ‫در دوره خاتمی بسیاری به دنبال مهاجرت به غرب‬ ‫و تحصی��ل فرزندان در غ��رب هس��تند‪ .‬نوعی هم‬ ‫تعامل جهانی مطرح شده و بسیاری از قشر متوسط‬ ‫به دنبال ازدواج با خارجی ها هس��تند و ما شاهدیم‬ ‫که بس��یاری از ایرانیان خارج رفته در حال ازدواج‬ ‫هستند‪ .‬یعنی در حال ممزوج شدن با جهان هستیم‪.‬‬ ‫در این ح��ال باید گفت که قش��ر متوس��ط به دنبال‬ ‫پویایی است و ممکن اس��ت دراینده نه چندان دور‬ ‫قشر متوسط به اروپا رفته در حال بازنگری در خود‬ ‫ش��ود‪ ،‬چنانچه من احس��اس می کنم قش��ر متوسط‬ ‫در حال بازگش��ت ب��ه هویت خود اس��ت و تالش‬ ‫می کند فرهنگ بومی و اس�لامی خ��ود را بازتولید‬ ‫کند‪ .‬چنانچه من مورد های بس��یار زی��ادی می بینم‬ ‫که بازگش��ت کرده اند و می خواهند فرهنگ کشور‬ ‫خود را به جهان ارائه دهند (چنانچه هند و چین نیز‬ ‫اکنون این کار را انجام می دهند)‪ .‬باید گفت که این‬ ‫واقعیت ها بیانگر ان اس��ت که در میان قشر متوسط‬ ‫به نوعی بازگشت شروع ش��ده که این بازگشت نیز‬ ‫شاخص های خود را داراست و به نظر من انتخابات‬ ‫مجلس و ریاس��ت جمهوری روی این روند خیلی‬ ‫تاثیر گذار اس��ت‪.‬‬ ‫نسبت ساختار سیاسی با طبقه متوسط درایران‬ ‫بع��د از جنگ چگونه ب��وده و ای��ن طبقه چه‬ ‫موضع یا رابطه ای با ساختار سیاسی و قدرت‬ ‫داشته است؟‬ ‫‪ l‬باید گفت ک��ه خود کارگ��زاران که کانون‬ ‫قدرت هاشمی را به عنوان حزبی حکومتی تشکیل‬ ‫می داد‪ ،‬عنوان می کردند که مخاطبشان قشر متوسط‬ ‫است و معتقد بودند که قشر متوسط را مورد توجه‬ ‫قرار دهیم و قش��ر پایینی را از تهران برانیم و حتی‬ ‫در دوران جناب کرباس��چی این بحث مطرح ش��د‬ ‫که کس��ی که حقوقی کمتر از ح��د خاصی دارد در‬ ‫تهران نماند و قشر متوسط به باال در تهران زندگی‬ ‫کنند (مانند مورد نیویورک و واشنگتن که در مقابل‬ ‫نیویورک بس��یاری نمی توانند در واشنگتن زندگی‬ ‫کنند)‪ .‬این س��اختاری که قش��ر متوس��ط را مبنای‬ ‫اصلی گذاشتند بیش��تر امریکا نگر و پراگماتیست‬ ‫بود و حتی ن��ام کابینه هم کابین��ه کار بود‪ .‬در دوره‬ ‫دکتر ابراهیم فیاض استاد جامعه شناسی‬ ‫دانشگاه بر این باور است که قشر متوسط‬ ‫مصرف فکری می خواهد تا بتواند در اینده‬ ‫نه چندان دور سهم خوبی برای ایران‬ ‫به عنوان کشوری مهم در منطقه‬ ‫فراهم اورد‬ ‫خاتمی نیز ک��ه بیش��تر سوسیالیس��ت و اروپا نگر‬ ‫بودند‪ ،‬دنب��ال نوعی از سوسیال دموکراس��ی بودند‬ ‫و تا حدی عدالت درمورد قش��ر متوسط را اجرا و‬ ‫تالش کردند برای اینکه رش��د فک��ری و فرهنگی‬ ‫ایجاد کنند قش��ر متوس��ط را بس��ط دهند‪ .‬در این‬ ‫حال تبدیل قش��ر پایین به قش��ر متوس��ط در دوره‬ ‫خاتمی بود ک��ه منجر به دولت احمد ی نژاد ش��د؛‬ ‫یعنی دو قش��ر پایینی که در این دوره متوسط شده‬ ‫بودند ب��ه طرف احمدی ن��ژاد رفت و به هاش��می‬ ‫رای ن��داد یعن��ی اگر اندیش��ه های سوسیالیس��تی‬ ‫دوران خاتمی نب��ود احمد ی ن��ژاد رای نمی اورد‪.‬‬ ‫در این ح��ال باید گفت ک��ه از دولت هاش��می و‬ ‫قش��ر متوس��طی که مخالف هاش��می ب��ود دولت‬ ‫خاتمی پدید امد‪ .‬بع��د هم که خاتمی موفق ش��د‬ ‫خیلی از قشر پایین را به قش��ر متوسط تبدیل کند‪،‬‬ ‫ان قش��ر متوس��ط و پایین دولت ب��ه احمد ی نژاد‬ ‫رای دادند‪.‬‬ ‫به عن��وان س��وال اخ��ر‪ ،‬ش��ما رابط��ه طبقه‬ ‫متوس��ط با دولت در دوره ریاست جمهوری‬ ‫اق��ای احمد ی ن��ژاد را چگون��ه ارزیاب��ی‬ ‫می کنید؟‬ ‫‪ l‬باید گفت که در دوره دوم ریاست جمهوری‬ ‫اقای احمدی نژاد قدمی که برداش��ته ش��د ان بود که‬ ‫توس��عه فرهنگی را مد نظر ق��رارداد‪ .‬در این حال هر‬ ‫چند برخی می گویند که قش��ر پایین و روستایی بود‬ ‫که احمدی ن��ژاد را روی کار اورد‪ ،‬ام��ا باید گفت که‬ ‫خیلی از قش��ر های متوسط در ش��یراز و اصفهان و‪...‬‬ ‫به احمدی نژاد رای دادند‪ .‬در این حال با طرح مکتب‬ ‫ایرانی‪ ،‬بازگشت به خانه و تبدیل خانه به جهان مد نظر‬ ‫قرار گرفت‪ .‬در این حال بازار و قشر سنتی شروع به‬ ‫مخالفت و برخورد با این گفتمان کرده است‪ .‬در این‬ ‫میان بسیاری اشاره کردند که شخصیت هایی همانند‬ ‫فردوسی‪ ،‬ابوعلی سینا‪ ،‬سهروردی‪ ،‬مالصدرا و‪ ...‬در‬ ‫دوره بعد از اسالم‪ ،‬مورد توجه قرار گیرد‪ .‬باید گفت‬ ‫که قشر متوس��ط اکنون مصرف فکری می خواهد و‬ ‫همچنین مص��رف اقتص��ادی‪ ،‬کاالی فرهنگی و‪ ...‬تا‬ ‫بتواند در اینده ن��ه چندان دور که رس��انه ای جهانی‬ ‫و حتی فارس��ی زبان خارج در حال گسترش هستند‪،‬‬ ‫ایرانی ها سهم خوبی به عنوان کشوری مهم در منطقه‬ ‫خیلی مهم داشته باش��ند‪ .‬در این حال اگر گروه های‬ ‫سیاسی ش��عار گونه با این س��اختارها برخورد کنند‪،‬‬ ‫مردم می فهمند چرا که قش��ر متوسط در کشور ما در‬ ‫حال گس��ترش اس��ت‪ ،‬بنابراین در این حوزه نیاز به‬ ‫اس��تراتژی واقعی داریم نه اقدامات شعار گونه‪ .‬یعنی‬ ‫اینده گروه های سیاسی در کشور به این بستگی دارد‬ ‫که چه استراتژی ای داشته باشند‪g .‬‬ ‫گفت و گو با محمدصادق کوشکی درباره صورت بندی های‬ ‫جامعه شناسانه درباره ایران‬ ‫امنه شفیعی‬ ‫مفهوم طبقه متوسط از چه زمانی وارد ادبیات‬ ‫سیاسی و ادبیات اکادمیک دنیا شده است‪ .‬به‬ ‫نظرشماایابرایاینمفهوممابهازاییدرفرهنگ‬ ‫ایرانی‪ -‬اسالمی وجوددارد؟‬ ‫‪ l‬طبقهمتوسطاساسامفهومی ایرانی‪-‬اسالمی‬ ‫نیس��ت و تابعی از ادبیات سوسیالیستی یا به عبارتی‬ ‫مارکسیستیقرنبیستماست‪.‬یعنیاینکهمارکسیست ها‬ ‫تا قبل از قرن بیس��تم‪ ،‬جامعه را دو قطب��ی و پوالریزه‬ ‫یعنی به دوقطب پرولتر(کارگر) و بورژوا (سرمایه دار)‬ ‫طبقه بندیمی کردند‪.‬درفضایجوامعغربیبهتدریج‬ ‫گروهیشکلگرفتندکهدرادبیاتمارکسیستیبهانها‬ ‫«کارگرانیقهسفید»می گفتند‪،‬مثلحسابداران‪،‬کارمندان‬ ‫اداری‪،‬پزشکان‪،‬مهندسینووکال‪.‬ادبیاتمارکسیستی‬ ‫بیان می داشت که در جوامع غربی کسانی هستند که‬ ‫سرمایه دار و بورژوا هستند و کسانی هم وجود دارند‬ ‫که جزو طبقه پرولتر و فرودست جامعه اند‪ .‬اما در این‬ ‫میانکارگرانیهستندکهدرخدمتبورژوازی اندولی‬ ‫درامدشان از طبقه کارگر باالتر و جنس کارشان هم به‬ ‫عبارتیشیک تروراحت تراست‪.‬اینهابهتدریجتحت‬ ‫عنوانطبقهمتوسطمعرفیومشهورشدندوازاین رو‬ ‫اینطبقه بندی هایاجتماعیمحصولافزایشثروتو‬ ‫رفاهدرقرنبیستمدرجوامعسرمایه داریاست‪.‬‬ ‫به اعتقاد شما‪ ،‬مفهوم طبقه متوسط مفهومی‬ ‫ برخاس��ته و منتج ش��ده از ادبیات مارکسیستی‬ ‫است؟ حال این مفهوم چگونه در ادبیات سیاسی‬ ‫واکادمیکایرانرواجیافت؟‬ ‫‪ l‬بله ادبیات مارکسیس��تی برای اینکه ان جامعه‬ ‫دوقطبیراباتحوالتاجتماعیجدیددرغربمنطبقسازد‪،‬‬ ‫مجبورشدمفهومتازه ایراایجادنمایدبهنامطبقهمتوسط‪،‬‬ ‫یعنیکسانی کهمابینطبقاتسرمایهداروکارگردرجامعه‬ ‫قرار می گیرند و از حدی از رفاه و ثروت نیز برخوردارند‪.‬‬ ‫به تدریج این مفهوم وارد ادبیات جامعه شناسی و جامعه‬ ‫شناسیسیاسیشد‪،‬چراکهدراندورانادبیاتمارکسیستی‬ ‫نفوذ زیادی بر علوم اجتماعی به خصوص جامعه شناسی‬ ‫داشت‪ .‬اما نکته دیگری که در اینجا باید به ان اشاره کرد این‬ ‫استکهطبقهمتوسطباپدیدهشهرنشینیگرهخوردهاست‪.‬‬ ‫یعنیازانجاییکهمحلبروزطبقهمتوسطروستاهاومحل‬ ‫دورافتاده از شهرها نبود‪ -‬چون جنس مشاغل این طبقه از‬ ‫جنسیبودکهتنهادرشهربروزوظهورپیدامی کرد‪-‬بههمین‬ ‫خاطرطبقهمتوسطباصفتشهریهمراهشدهاست‪.‬حال‬ ‫اینواژهکهمحصولادبیاتسیاسیمارکسیستیاوایلقرن‬ ‫بیستم بود‪ ،‬در ایران هم مانند بسیاری از کشورهای دیگر‬ ‫ورودپیداکردوبهغلطمفهومی شدبرایتوصیفبخشیاز‬ ‫کسانی کهدرشهرهازندگیمی کنندومشاغلاداریوامثال‬ ‫ان دارند‪ .‬اما این مفهوم به دالیلی نه مصداق واقعی دارد و نه‬ ‫کاربردواقعیواگرهمازچنینمفهومی استفادهشودخیلی‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫ی دانش��گاه تهران طبقه متوس��ط را مفهومی وام‬ ‫دکتر محمدصادق کوش��کی‪ ،‬جامعه ش��ناس و عضو هیات علم ‬ ‫گرفت��ه از ادبی��ات سیاس��ی مارکسیس��تی می داند ک��ه در جامع��ه س��رمایه داری قرن بیس��تم در غرب ش��کل‬ ‫گرفته و معتقد اس��ت که اص��وال هرگونه تحلی��ل طبقاتی از جامع��ه ایران‪ ،‬ما را با مش��کالت شناخت شناس��انه‬ ‫و متدولوژی��ک عدی��ده ای در تحلی��ل و نتیجه گی��ری مواج��ه می س��ازد‪ .‬انچ��ه در پ��ی می ای��د حاص��ل‬ ‫گفت وگوی مثلث با این اس��تاد دانش��کده حقوق و علوم سیاس��ی دانش��گاه تهران و عضو پژوهشکده مطالعات‬ ‫راهبردیاست‪.‬‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫تقسیم بندی طبقاتی‬ ‫برای جامعه ایرانی کاربرد ندارد‬ ‫مارابهواقعیت هارهنموننمی سازد‪.‬‬ ‫پس ب��ه نظر ش��ما طبق��ه متوس��ط در ای��ران‪،‬‬ ‫ب��ا ان مفهومی ک��ه در غ��رب و در ان زمین��ه‬ ‫اجتماعی(‪)Context‬شکلگرفته‪،‬اصالوجودندارد‬ ‫وبه عبارتیاطالقوبه کارگیریاندرتحلیل هاغلط‬ ‫ونادرستاست؟‬ ‫‪ l‬به نظر من اصوال طبقه بندی در کشور ما جواب‬ ‫نمی دهد‪ .‬همانطور که گفتم‪ ،‬باز هم تاکید می کنم که این‬ ‫طبقه بندی ها محصول ادبیات مارکسیستی برای توصیف‬ ‫جامعه اروپایی در قرن بیستم بوده است و این ادبیات برای‬ ‫توصیف جامعه ایرانی س��اخته و پرداخته نشده است‪ .‬به‬ ‫عبارتی این ادبیات واقعیت های جامعه ایرانی را منعکس‬ ‫نمی سازد‪.‬مادرایراننهطبقهبورژواداریم‪،‬نهطبقهپرولترونه‬ ‫طبقهمتوسطبهمعنایواقعیان‪.‬اصوالجامعهایرانانفضای‬ ‫صنعتی ای که براس��اس ان مردم و شهروندان طبقه بندی‬ ‫می شدندرااصالتجربهنکردهاست‪.‬‬ ‫یعنیشماباهرگونهتحلیلطبقاتیدرموردجامعه‬ ‫ایرانمخالفید؟‬ ‫‪ l‬بله‪،‬همینطوراست‪.‬تحلیلطبقاتیمنعکس کننده‬ ‫واقعیت های جامعه ایران نبوده و نخواه��د بود‪ .‬اینگونه‬ ‫تحلیل هاتوصیفکنندهبخشیازواقعیت هایجامعهغرب‬ ‫بودهاستوبه کارگیریاندرموردایرانوجامعهایرانیمارا‬ ‫بهیکنتیجهوتحلیلعلمی وواقعینمی رساند‪.‬‬ ‫پس این خیل عظیم دانشجویان و کارمندان و‪ ...‬را‬ ‫چهمی شودنامید‪،‬ایانمی توانعنوانطبقهمتوسط‬ ‫جدیدرابراینامیدنانهابه کاربرد؟‬ ‫‪ l‬بحثایناستکهمااینطبقه بندی هارابراساس‬ ‫چه معیارها و مالک هایی انجام می دهیم‪ .‬مثال اگر افراد را‬ ‫براساسمیزاندرامدوسرمایه هایشانتقسیمکنیموبگوییم‬ ‫که عده ای ثروتمند هستند و عده ای دیگر زیر خط فقر یا‬ ‫برخوردار‪.‬امااینتقسیم بندیاسیب پذیراستچراکهممکن‬ ‫اس��ت فردی از لحاظ اقتصادی جزو کسانی باشد که زیر‬ ‫خطفقراستولیازلحاظنگرش‪،‬انگاره هاونگرش های‬ ‫روشنفکرانه ایداشتهباشد‪.‬درجامعهمابسیاریازکارمندان‪،‬‬ ‫معلمان و افراد فرهنگی و به عبارتی قشر فرهیخته ممکن‬ ‫است فقیر محسوب ش��وند‪ ،‬ایا اینها را باید جزو طبقات‬ ‫فرودستجامعهمحسوبکردوازانطرفبسیاریازافراد‬ ‫هستندکهممکناستازکمترینمیزانسوادهمبرخوردار‬ ‫نباشندولیدرامدبسیارباالییدارندمثلدالل هاو‪....‬ایاانها‬ ‫را جزو بورژوازی و طبقه سرمایه دار باید حساب کرد؟! از‬ ‫این رو باید گفت که طبقه در غرب مفهوم سامان یافته ای‬ ‫است و صرفا بر اساس درامد شکل نمی گیرد همانطور که‬ ‫دربخشقبلیهماشارهکردممفهومطبقهبرمی گرددبهنوع‬ ‫نگاهمارکسیستیبهجامعهکهدرانافرادبراساسموقعیت ها‬ ‫وشئوناجتماعی ایکهدرروابطکاردارند‪،‬تقسیممی شوند‬ ‫که در ان افراد فقیر و کارگر می شوند پرولتر‪ ،‬کارگران یقه‬ ‫سفید؛ طبقه متوسط و ثرتمندان‪ ،‬بورژوازی‪ .‬اما در جامعه‬ ‫ایرانمااصالبورژوازینداریموهمچنیندرایرانبسیاری‬ ‫از کارگران ممکن اس��ت طبق تعریف غربی جزو طبقه‬ ‫متوسطباشند‪.‬‬ ‫با توجه به این بحث ها اصوال شما چه ویژگی ها و‬ ‫مالک هایی را برای طبقه متوسط در نظر می گیرید‬ ‫کهمعتقدید ان طبقهمتوسط در جامعه ایران وجود‬ ‫ندارد؟‬ ‫‪ l‬طبقه متوس��ط کسانی هس��تند که در خدمت‬ ‫بورژوازی قرار می گیرند‪ .‬خودشان دارای سرمایه نیستند‪،‬‬ ‫امابه واسطهبرخورداریازدرامدبیشتر‪،‬ضمناینکهازرفاه‬ ‫بیشتری برخوردارند‪ ،‬شان اجتماعی نسبتا بهتری از طبقه‬ ‫پرولتر و در برخی موارد بورژوا دارند‪ .‬اما دریک معنا طبقه‬ ‫متوسطدرغربازنظرارزش هایفرهنگیبیشترمشابهطبقه‬ ‫باالوازنظردرامدبیشترمشابهطبقهکارگراست(البتهبهتر)‪.‬‬ ‫‪37‬‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫ازنظرنگرش هایسیاسیواجتماعیهماینطبقهاگرچه‬ ‫دارای نگرش های متفاوت و بعضا متضادی است ولی به‬ ‫نوعیباشیوه ایازسبکزندگیوالگویمصرفیلیبرال–‬ ‫دموکراسییاسوسیال‪-‬دموکراسیهمخوانیبیشتریدارند‪.‬‬ ‫نسبت شئون اجتماعی را با دولت در ایران چگونه‬ ‫ارزیابیمی کنید؟‬ ‫‪ l‬در کل نمی توان گفت که هرکس از درامد نسبتا‬ ‫باالتری از متوس��ط جامعه برخوردار است با نظام فاصله‬ ‫دارد یا هرکسی از متوسط پایین تر است‪ ،‬به نوعی طرفدار‬ ‫جمهوری اسالمی است‪ .‬به تعبیر حضرت امام(ره) سهم‬ ‫عمده ایازنظاموانقالباسالمیبردوشاقشاریبودهکهاز‬ ‫لحاظدرامدی‪،‬درامدپایینیداشتندوبهعبارتیمستضعف‬ ‫و پابرهنه بودند‪ .‬این تعبیر درست اس��ت‪ ،‬اما اگر شهدای‬ ‫جنگتحمیلیراانالیزبکنیماکثراازمیانجنوبشهری هاو‬ ‫روستائیانهستندولینمی تواناینراهمگفتکههرکسی‬ ‫شهرنشین و به عبارتی روشنفکر و ثروتمند است با نظام‬ ‫مش��کل دارد‪ .‬اما فرموده حضرت امام با اموزه های دینی‬ ‫ما کامال صدق می کند‪ .‬حضرت امیر(ع) می فرمایند که در‬ ‫جامعه دو بخش است‪ :‬خواص زیاده خواه و متوقع و کم‬ ‫فایدهوعوامکمتوقعوامادهبهخدمتوکمهزینهوپرفایده‪.‬‬ ‫مادرایرانخودمانچنینچیزیداشتهوداریم‪.‬امابههرحال‬ ‫درپیروزیانقالببخشیازجامعهکهازنظراقتصادیدارای‬ ‫درامد نسبتا باالیی بودند (بازاری ها) و همچنین افرادی که‬ ‫دارایتحصیالتوموقعیتاجتماعیمناسبیبودند(اساتید‬ ‫وفرهیختگانو‪)....‬نیزنقشمهمی داشتندونمی شودنقش‬ ‫انهارانادیدهگرفت‪.‬ازاینروباتوجهبهاینمسائلومباحث‬ ‫استکهمی گویمتحلیلطبقاتیواصوالطبقهبندیدرایران‬ ‫با ان نگاه غربی و مارکسیستی جوابگو نبوده و نیست‪ .‬در‬ ‫انتخاباتریاست جمهوریاخیرهمهمیننوعنگاهباعث‬ ‫تحلیل هاینادرستبرخیازگروه هاوروشنفکرانشد‪.‬به‬ ‫اینمعنیکهبرخیازتحلیلگرانوجامعه شناسانمعتقدبودند‬ ‫کهافرادشهرنشینوبهزعمانهااعضایطبقهمتوسطجامعه‪،‬‬ ‫بهیککاندیدایخاصرایمی دهندوافرادروستاییوفقیر‬ ‫بهیککاندیدایدیگر‪.‬درحالیکهاصالچنینتحلیلیکهبه‬ ‫نوعیمحصولنگاهمارکسیستیبهجامعهاست‪،‬ازاساس‬ ‫نادرستاست‪.‬برایمثالدرتهرانانالیزارایمناطق‪22‬گانه‬ ‫تهران نشان می دهد که به هیچ وجه نمی شود یک صورت‬ ‫بندیعلمی وفنیازجهتگیریسیاسیواجتماعیمردم‬ ‫بهدستداد‪.‬درکلتهراندرطولاینسال هاتنهامنطقه‪12‬‬ ‫بوده که به نوعی تمایل ثابتی از لحاظ سیاسی داشته است‬ ‫(عمومابهجریانموسومبهاصولگرا)‪.‬درحالیکهاینمنطقه‬ ‫رانمی توانیکمنطقهباال نشینیافقیر نشینتوصیفکرد‪.‬‬ ‫از این رو با توجه به این واقعیت ها در ایران نه می شود افراد‬ ‫رابراساسموقعیتاجتماعیتقسیم بندیکرد‪،‬نهبراساس‬ ‫سطحتحصیالتونهبراساسسطحدرامدیاجهت گیری‬ ‫سیاسی‪.‬ممکناستیکفردکم سوادیاباسوادولیثروتمند‬ ‫دارایجهت گیریمتمایلبهاصالح طلبیباشدیااصولگرایی‬ ‫یابالعکس‪.‬بنابراینچنینصورت بندی ایریشهعقالنیو‬ ‫منطقی و واقعی ندارد‪ .‬یعنی ما براساس چه معیاری جامعه‬ ‫را طبقه بندی می کنیم؛ براساس پول وثروت‪ ،‬سواد‪ ،‬منزلت‬ ‫اجتماعی‪،‬موقعیتشغلی‪،‬موضعگیریسیاسیو‪....‬ازاین‬ ‫رو من اصوال قائل به وجود هیچ نوع طبقه خاصی در ایران‬ ‫نیستم‪.‬انچهدرایرانوجودداردطبقهنیست‪.‬‬ ‫برخی از تحلیلگران سیاس��ی‪ ،‬از ظهور یک طبقه‬ ‫متوس��ط جدید در دوران بعد از جنگ تحمیلی‬ ‫صحبت به می��ان می اورند و معتقدن��د این طبقه‬ ‫نوظهوربودکهدرسال‪ 1376‬توانستاقایخاتمی‬ ‫ را به قدرت برساند‪ ،‬نظر ش��ما در رابطه با نقش و‬ ‫تاثیر دولت های پس از جنگ در ایجاد یا تقویت و‬ ‫تضعیفاینطبقهنوظهورچیست؟‬ ‫‪ l‬قب��ل از پرداختن به ای��ن س��وال الزم می بینم‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪38‬‬ ‫توضیحاتی راجع به جایگاه حمایتی(یا به غلط؛ جایگاه‬ ‫طبقاتی!) دولت های پس از جنگ به خص��وص در دوره‬ ‫ریاست جمهوری اقایان هاش��می و خاتمی بدهم‪ .‬اولین‬ ‫نکته ایکهمطرحاست‪،‬چراییوچگونگیظهوروتقویت‬ ‫اشرافی گری در ایران است‪ .‬در خصوص بحث اشرافیت‬ ‫می توان گفت اشرافیت چه در قالب سیاس��ی ان و چه در‬ ‫قالب اقتصادی ان رفتاری اجتماعی ناش��ی از حقارت و‬ ‫احساسکمبودیاستکهانفرد‪،‬گروهیاطبقهاشرافیدارد‬ ‫و احساس می کند برای جبران حقارت و کوچکی خود‪،‬‬ ‫برایعرضهخودبهجامعه‪،‬بهرخجامعهکشیدنوازاینراه‬ ‫برتری طلبیکردنمی تواندکمبودهایخودرابرطرفکرد‪.‬‬ ‫چراکهکسانیکهذاتاوواقعابرترهستندنیازیبهبرتری طلبی‬ ‫ندارند اما کسانی که حقیر‪ ،‬کوچک و در واقع کم مقدار یا‬ ‫بی مقدار هستند تالش می کنند با به رخ کشیدن داشته های‬ ‫خودبهجامعهبرتری طلبیکنند‪.‬واقعیتاناستکهمتاسفانه‬ ‫عرصه سیاست جامعه ما در طول تاریخ از اشرافیت چه در‬ ‫قالب سیاسی و چه در قالب اشرافیت اقتصادی سال های‬ ‫سال رنج برده است‪ .‬چرا که ما از افرادی که دارای حقارت‬ ‫ذاتی هستند در عرصه سیاست‪ ،‬اقتصاد و اجتماع خود کم‬ ‫نداشته ایم‪ .‬در این بین در سال های پس از پیروزی انقالب‬ ‫به ویژهدرسال هایاولیهپسازپیروزیانقالبفضاوتفکر‬ ‫انقالبیمجالبروزاشرافیتاقتصادیراندادواینگونهبودکه‬ ‫اشرافیتبهضد ارزشتبدیلشد‪.‬درعوضنیزساده زیستی‬ ‫بهارزشتبدیلشد؛امابایدگفتازهمانزماننیزمتاسفانه‬ ‫نوعیازاشرافیتسیاسیشکلگرفتوکسانیکهدرعمل‬ ‫ممکنبودسادهزیستباشندامااصرارداشتندخودرابرتراز‬ ‫مردمدرعرصهسیاسیدانستهوخودراقیممردمفرضکنند‬ ‫وهمچنینبه جایمردمتصمیمبگیرند‪.‬درمقابلحضرت‬ ‫امامسعیداشتندبابروزچنیناشرافی گریسیاسیمقابلهکنند‬ ‫ودرجایینیزایشانبرخیازتشکل هایروحانیراازاینکه‬ ‫قیم مردم باشند‪ ،‬خود را از مردم برتر بدانند و برای مردم در‬ ‫انتخاباتلیستمعرفیکنندمنعمی کردند‪.‬‬ ‫گذش��ته از این انچه ما رس��ما به عنوان اش��رافیت‬ ‫می شناسیمومشهورهمهست‪،‬ایناستکهپسازخاتمه‬ ‫جنگ ما عمدتا شاهد بروز اشرافیت اقتصادی و بعضا نیز‬ ‫سیاسیدردولت هایپسازجنگبوده ایم‪.‬امادراینحالنیز‬ ‫نبایدفراموشکردکهایناشرافی گریدرسال هایاخردفاع‬ ‫مقدسهمبودومتاسفانهاشرافیتاقتصایتوامبااشرافیت‬ ‫سیاسی به تدریج پا گرفت و کم کم در سال های موسوم به‬ ‫سازندگیعرصهبرایانمناسب ترشد‪.‬چرا کهدرایندوران‬ ‫دولت سازندگی محور رشد کشور را افزایش مصرف و به‬ ‫تبعانافزایشتولیدقراردادهبود‪.‬دراینبینافزایشمصرف‬ ‫یکیازسازوکارهاییاستکهدرکنارخود‪،‬بحثاشرافیت‬ ‫اقتصادی را به دنبال خواهد داشت‪ .‬چرا که هویت خود را‬ ‫در مصرف می داند و هر چه بیشتر مصرف کند از هویت‬ ‫ارزنده تریدرجامعهبرخورداراست‪.‬دراینراستاسال های‬ ‫در تهران انالیز ارای مناطق‬ ‫‪22‬گانه تهران نشان می دهد‬ ‫که به هیچ وجه نمی شود یک‬ ‫ی و فنی از‬ ‫صورت بندی علم ‬ ‫جهت گیری سیاسی و اجتماعی‬ ‫مردم به دست داد‪ .‬در کل‬ ‫تهران در طول این سال ها تنها‬ ‫منطقه ‪ 12‬بوده که به نوعی‬ ‫تمایل ثابتی از لحاظ سیاسی‬ ‫داشته است (عموما به جریان‬ ‫موسوم به اصولگرا)‪ .‬در‬ ‫حالیکه این منطقه را نمی توان‬ ‫یک منطقه باال نشین یا‬ ‫فقیر نشین توصیف نمود‬ ‫هشت ساله موسوم به سازندگی اشرافیت اقتصادی و‬ ‫سیاسی را عمال نهادینه کرد و در سال های موسوم به‬ ‫اصالحاتهمماشاهدنهادینهشدناشرافیتسیاسی‬ ‫به طور عمیق بودیم‪ .‬در این بین اشرافیت اقتصادی هم‬ ‫بهموازاتانحرکتمی کند‪.‬یعنیاشرافیتسیاسیرا‬ ‫درانمی بینیمکهبخشیازجامعهبهقدرترسیده اندو‬ ‫خودرابهترازبقیهمی بینند‪،‬برایکلجامعهتعیینتکلیف‬ ‫می کنند‪ ،‬حتی مردم را محکوم می کنند که در گذشته‬ ‫اشتباهکرده اندوتوصیهمی کنندکهتمامافکارانقالبیبه‬ ‫موزهرودوفقطتفکراتانانپذیرفتهشود‪.‬دراینحال‬ ‫ایننوعخودبدتریننوعاشرافیتسیاسیاستکهدر‬ ‫عملبهاستبدادسیاسیختممی شود‪.‬‬ ‫باتوجه به اینکه شما معتقدید در ایران طبقات‬ ‫اجتماعیشگلنگرفتند‪،‬لطفابفرماییدجامعه‬ ‫ایرانیدارایچهویژگی ایبودکهنتوانستاین‬ ‫طبقاترادربسترخودایجادنماید؟‬ ‫‪ l‬طبقه در جوامع غربی شکل گرفت و انهم‬ ‫در یک فضای س��رمایه داری و صنعتی‪ .‬اما از انجاکه‬ ‫س��رمایه داری صنعتی در ایران شکل نگرفته‪ ،‬لوازم و‬ ‫ملزوماتان کهیکیازانهاطبقاتاجتماعیاستنیز‬ ‫شکلنگرفتهاست‪.‬‬ ‫بسیاریازجامعه شناسانمعتقدندالزمهایجاد‬ ‫یک حکومت دموکراتیک‪ ،‬وجود یک طبقه‬ ‫متوسطقدرتمندوپویادرجامعهاست‪.‬نظرشما‬ ‫دراین بارهودرارتباطباایرانچگونهاست؟‬ ‫‪ l‬بله دقیقا‪ .‬از انجا که موطن دموکراس��ی در‬ ‫غرب است الزمه ش��کل گیری ان هم (که عمدتا از‬ ‫درون یک نظام لیبرال و سرمایه داری صنعتی بیرون‬ ‫امده) وجود یک طبقه متوس��ط قدرتمند اس��ت‪ .‬به‬ ‫عبارت دیگر طبقه متوسط شهری زادگاه دموکراسی‬ ‫است‪.‬دموکراسیمحصوللیبرالیسمفرهنگی‪،‬سرمایه‬ ‫داریولیبرالیسمدرحوزهسیاسیوسکوالریسماست‪.‬‬ ‫اگر این ملزومات وجود داشته باشد‪ ،‬یک دموکراسی‬ ‫به معنای غربی ان ش��کل می گیرد‪ .‬این یک نکته‪ ،‬از‬ ‫ک ترکیب است‪ .‬واژه‬ ‫ان طرف جمهوری اسالمی ی ‬ ‫جمهوری اسالمی به هیچ وجه به معنای دموکراسی‬ ‫نیست‪ .‬مردم ساالری دینی هم یک تعبیر رایج است‬ ‫که به نوعی ترکیب جمهوری اسالمی است اما به نظر‬ ‫من دقیق ترین واژه برای بیان نوع نظم سیاسی در ایران‪،‬‬ ‫جمهوری اسالمیاستونهدموکراسییامردم ساالری‬ ‫دینی‪ .‬عالوه براین دموکراسی نه در قانون اساسی ما‬ ‫پیش بینی شده و نه حتی بابسترهای فکری‪ ،‬اقتصادی‬ ‫و اجتماعی جامعه م��ا همخوان��ی دارد و از این رو‬ ‫نه ممکن است و نه مطلوب‪ .‬و در اخر باید به این نکته‬ ‫اشارهکنمکهجامعهایرانهیچشباهتیباجوامعغربی‬ ‫ندارد‪.‬‬ ‫جامعه ایران در زمان پهلوی‪ ،‬با اینکه مقدمات‬ ‫ورود به تمدن غرب را فراهم کرد‪ ،‬ولی ما را به عنوان‬ ‫بخشی از خود نپذیرفتند‪ .‬نتیجه این بحث این است‬ ‫که ایران فقط و فقط به خودش شبیه است و به عبارتی‬ ‫یکپدیدهخاصدردنیاستوازاین روبرایفهمانچه‬ ‫در ایران می گذرد‪ ،‬بایستی نگرشی کامال بومی داشت‪.‬‬ ‫وگرنه گرته برداری و تالش برای بومی سازی مفاهیم‬ ‫ادبیات سیاسی غرب یا ادبیات سیاسی مارکسیستی‬ ‫یا وبری‪ ،‬در ایران منجر به کژتابی های مفهومی خواهد‬ ‫شد‪ .‬کسانی که خواسته اند از ورای اینگونه ادبیات و‬ ‫افق فکری‪ -‬علمی به ای��ران نگاه کنند معموال انقدر‬ ‫تحوالتایرانراکجدرککرده اندکهتحقیقاتشانهم‬ ‫کج و ناقص و در مواقعی بیهوده و مضر بوده اس��ت‪.‬‬ ‫از این رو جامعه ای��ران را باید با ی��ک متدولوژی و‬ ‫رویکردیکامالایرانیفهمیدوتحلیلکرد‪g.‬‬ ‫به کارگیری‬ ‫تعابیر و تعاریف‬ ‫کالسیک‬ ‫جامعه شناسی‬ ‫از طبقه متوسط‬ ‫در ایران با موانع‬ ‫و چالش های‬ ‫بنیادینی روبه رو‬ ‫است‬ ‫بزرگی دولت و درامد نفتی؛ چالش های بزرگ گسترش طبقه متوسط‬ ‫ما در ایران طبقه متوسط داریم؟‬ ‫صادق زیباکالم‪ /‬استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران‬ ‫علوم سیاسی‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫یکی از مناقش��ات و اختالف نظرهای سیاسی و‬ ‫جامعه شناسانه میان صاحبنظران ما بحث بر سر وجود‬ ‫یا عدم وجود طبقه متوس��ط در ایران است‪ .‬بسیاری‬ ‫معتقدند که ما طبقه متوس��ط به معن��ای علمی کلمه‪،‬‬ ‫یعنی «بورژوازی» نداشته ایم‪.‬‬ ‫چون برخالف غرب ک��ه بعد از انقالب صنعتی‬ ‫یک طبقه اجتماعی جدید و به تعبی��ر کارل مارکس‬ ‫«بورژوازی» در ان متولد شد‪ ،‬در ایران نه هرگز انقالب‬ ‫صنعتی اتف��اق افتاد و نه بورژوازی یا طبقه متوس��ط‬ ‫مدرن به وجود امد‪ .‬دیگران اما این نظر را قبول ندارند‬ ‫و استدالل می کنند که در ایران تجار‪ ،‬بازاری ها‪ ،‬خرده‬ ‫مالکین عمال کارویژه همان ب��ورژوازی در غرب را‬ ‫علیه اش��رافیت داش��ته اند و از اصطالح «بورژوازی‬ ‫ملی» برای توصیف انه��ا اس��تفاده کرده اند‪ .‬درعین‬ ‫حال مارکسیس��ت های کالس��یک ایران��ی در مورد‬ ‫خصوصی��ات «ب��ورژوازی مل��ی» اختالف نظرهای‬ ‫زیادی داش��ته اند‪ .‬برخ��ی از انان نظ��ر مثبت تر یا به‬ ‫عبارت درست تر نظر «ترقی خواهانه تری» نسبت به‬ ‫بورژوازی ملی دارند و برخی کمتر‪ .‬گروه نخس��ت‪،‬‬ ‫ب��ورژوازی ملی را متح��د بالقوه زحمتکش��ان‪ ،‬ضد‬ ‫امپریالیست‪ ،‬ضداستعمار و ترقی خواه می دانند‪ .‬گروه‬ ‫دوم اما پیرامون ماهیت ترقی خواهانه بورژوازی ملی‬ ‫تردیدهای ج��دی دارند‪ .‬انان معتقدن��د در مبارزات‬ ‫طبقاتی و اجتماعی علیه اش��راف‪ ،‬ب��ورژوازی ملی‬ ‫متحد تاکتیکی یا رفیق نیمه راه طبقه کارگر است‪ .‬اما‬ ‫پس از کس��ب قدرت‪ ،‬بورژوازی ملی ماهیت واقعی‬ ‫استعمارگر و س��رکوبگر خود را اشکار می سازد و از‬ ‫پشت به زحمتکشان خنجر می زند‪.‬‬ ‫مناقش��ه ب��ر س��ر ماهی��ت ب��ورژوازی از نظر‬ ‫مارکسیس��ت ها ب��ا ورود عنص��ر جدی��دی ب��ه نام‬ ‫«بورژوازی کمپرادور» پیچیده تر هم می شود‪.‬‬ ‫بسیاری از مارکسیس��ت های مدرن معتقدند که‬ ‫ب��ورژوازی یا طبقه متوس��ط جدید در ای��ران متحد‬ ‫سرمایه داری بین المللی یا درس��ت تر گفته باشیم به‬ ‫عنوان عامل یا وابسته به سرمایه داری بین المللی عمل‬ ‫می کند‪ .‬به همین خاطر به ان «بورژوازی وابسته» هم‬ ‫می گویند‪.‬‬ ‫از مناقشات مارکسیستی پیرامون طبقه متوسط‬ ‫که بگذریم‪ ،‬واقعیت ان اس��ت که از نظر طبقاتی و‬ ‫پایگاه اجتماعی‪ ،‬باالخره یک قشر یا طبقه در ایران‬ ‫وجود دارد ک��ه از نظر درامدی میان زحمتکش��ان‬ ‫یا اقشار اسیب پذیر از یکس��و و مرفهین از سویی‬ ‫دیگر ق��رار می گیرد‪ .‬ام��ا واقعیت ان اس��ت که به‬ ‫کارگیری تعابیر و تعاریف کالسیک جامعه شناسی‬ ‫اعم از مارکسیس��تی یا غیرمارکسیس��تی در تبیین‬ ‫طبقه متوسط در ایران محقق را با موانع و مشکالت‬ ‫زیادی مواجه می س��ازد‪.‬‬ ‫این درست است که در ایران انقالب صنعتی اتفاق‬ ‫نیفتاده‪ ،‬اما مهم وقوع انق�لاب صنعتی و مهم تر تبیین‬ ‫جامعه شناس��انه پیرامون طبقه متوسط در چارچوب‬ ‫نظریه اقتصادی ادام اسمیت است‪ .‬در غرب نهادهایی‬ ‫که ایجاد ثروت می کنند خارج از تملک دولت هستند‪.‬‬ ‫صنایع کوچک و ب��زرگ‪ ،‬بانک ها‪ ،‬بیمه‪ ،‬حمل و نقل‪،‬‬ ‫معادن‪ ،‬صادرات و واردات و عمال تمامی نهادها‪ ،‬ابزار‬ ‫و وس��ایلی که ایجاد ثروت می کنند‪ ،‬خارج از تملک‬ ‫و مدیریت دولت هس��تند که در ایران برعکس همه‬ ‫انها‪ ،‬در دست دولت است‪ .‬حمل و نقل‪ ،‬صنایع بزرگ‬ ‫و متوس��ط‪ ،‬واردات و صادرات‪ ،‬بیم��ه و بانکداری‪،‬‬ ‫معادن‪ ،‬نف��ت و گاز‪ ،‬پتروش��یمی‪ ،‬ذوب اهن و همه‬ ‫مولده��ای اقتص��ادی در دس��ت دول��ت و زیر نظر‬ ‫دولت اس��ت‪ .‬در جوامع توس��عه یافته صنعتی طبقه‬ ‫متوسط صاحب و مالک اقتصاد اس��ت‪ .‬اما در ایران‬ ‫طبقه متوسط در حقیقت مستخدم دولت است و برای‬ ‫ان کار می کند‪.‬‬ ‫البته بخش هایی از طبقه متوسط مستقل از دولت‬ ‫در ایران بوده است‪.‬‬ ‫این بخش را می توان بخش سنتی تجار و بازار‬ ‫دانست‪ .‬اما با پیدایش دولت مدرن در ایران از زمان‬ ‫روی کار ام��دن پهلوی ها‪ ،‬اس��تقالل این بخش از‬ ‫«طبقه متوس��ط» هم عمال نقض شد‪ .‬به این معنا که‬ ‫دولت مدرن با وضع قوانین و مقررات مختلف در‬ ‫خصوص صادرات و واردات‪ ،‬بخش��ی از استقالل‬ ‫طبقه متوس��ط را از میان برداش��ت‪ .‬ب��ه عالوه در‬ ‫مواردی خود نیز تجارت را در دس��ت گرفت‪ .‬در‬ ‫دوران رضا شاه‪ ،‬تجارت خارجی در دست دولت‬ ‫بود‪ .‬دولت با ایجاد شرکت های دولتی واردات قند‬ ‫و شکر‪ ،‬دخانیات‪ ،‬روغن‪ ،‬پنبه و چای‪ ،‬برخی اقالم‬ ‫مهم دیگر را نیز که تا قبل از ان دست تجار و بازار‬ ‫بود در دست خود گرفت‪ .‬دلیل این کار دست یافتن‬ ‫به درامد ناش��ی از واردات این کاالهای اساس��ی‬ ‫ب��ود‪ .‬اما ب��ا پیدای��ش درامد های نفت��ی در دوران‬ ‫محمدرضا پهلوی‪ ،‬دولت دیگر نیازی به درامدهای‬ ‫انحص��اری نداش��ت و مجددا این اقالم به دس��ت‬ ‫تجار س��پرده ش��د‪ .‬بعد از انقالب اسالمی در سال‬ ‫‪ 1357‬دولت مجددا تجارت خارجی و صادرات و‬ ‫واردات را از ان خود کرد‪ ،‬که البته این روند بعد از‬ ‫پایان جنگ با عراق و در زمان ریاس��ت جمهوری‬ ‫اقای هاش��می رفس��نجانی تا حدود زیادی تعدیل‬ ‫ش��د‪ .‬این وضعی��ت در صنایع هم وجود داش��ته‪.‬‬ ‫اگرچ��ه صنایع کوچ��ک و حت��ی برخ��ی صنایع‬ ‫بزرگ در دس��ت بخ��ش خصوص��ی ق��رار دارد‪،‬‬ ‫اما دولت ب��ا وضع قوانی��ن و مقررات بیش��مار و‬ ‫دخالت ه��ای عدی��ده در قیمت گ��ذاری و توزیع‪،‬‬ ‫عمال اس��تقالل صاحب��ان صنایع غیر دولت��ی را به‬ ‫رس��میت نمی شناس��د‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬برخالف‬ ‫صنای��ع و طبق��ه متوس��ط در جوامع توس��عه یافته‬ ‫ک��ه کام�لا مس��تقل از دخالت ه��ای دول��ت قرار‬ ‫دارن��د‪ ،‬در ای��ران چ��ه طبقه متوس��ط س��نتی در‬ ‫گذش��ته و چ��ه طبقه متوس��ط م��درن ام��روزی‬ ‫حی��ات و مم��ات اقتصاد ی ش��ان در دس��ت‬ ‫دولت اس��ت‪.‬ختم کالم انک��ه‪ ،‬اقتص��اد دولتی و‬ ‫دخالت گس��ترده دولت در اقتصاد‪ ،‬عمال استقالل‬ ‫طبقه متوس��ط را زیر پا گذارده‪ .‬در واقع بینانه ترین‬ ‫حالت می توان گفت که طبقه متوس��ط در ایران از‬ ‫نظر فیزیک��ی به وجود امده‪ ،‬اما از لحاظ سیاس��ی‪،‬‬ ‫اجتماعی و اقتصادی نتوانسته رشد نماید‪.‬‬ ‫شاید اغراق نباش��د اگر گفته شود طبقه متوسط‬ ‫در ایران مث��ل تصاویر انس��ان های عق��ب افتاده ای‬ ‫اس��ت که س��ری بزرگ روی بدن دارند‪ .‬در حالیکه‬ ‫از جهات دیگر اندام انان طبیعی رش��د کرده اس��ت‪.‬‬ ‫مادام که اقتصاد ایران دولتی باش��د‪ ،‬این انسان عقب‬ ‫مانده با س��ری بزرگ یا تنی بزرگ و باذهنی کوچک‬ ‫ب��ه زندگ��ی اش ادام��ه خواه��د داد‪ .‬اما ب��ه هرحال‬ ‫طبقه متوس��ط ایران هم چ��اره ای ندارد ج��ز اینکه‬ ‫همان راه طبقه متوس��ط مالزی‪ ،‬ترکی��ه‪ ،‬هند‪ ،‬برزیل‪،‬‬ ‫ارژانتی��ن و‪ ...‬را ب��رود و از ای��ن وضعی��ت ناقص‬ ‫رهایی یابد‪g .‬‬ ‫‪39‬‬ ‫پرونده ویژه ‬ ‫پس لرزه های اختالس‬ ‫پـرونده‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫پس لرزه های اختالس‬ ‫استعفا‪ ،‬برکناری و استیضاح‬ ‫علی حاج ناصری‬ ‫برکناری مدیران بانکی بدون ش��ک مهمترین خبر هفته گذش��ته بود که در ادامه تحوالت مربوط به پرونده‬ ‫اختالس بزرگ ‪3‬هزار میلیاردی رخ داد‪ .‬پس از برکناری این مدیران حاال برخی نمایندگان مجلس از تالش‬ ‫برای استیضاح وزیر اقتصاد سخن می گویند‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫پس لرزه های اختالس بزرگ؛ سه ش��نبه گذشته‬ ‫روزی پرخبر برای اقتصاد و سیس��تم بانکی کش��ور‬ ‫بود‪ ،‬چرا که در این روز س��ه مدیر ارشد بانکی کشور‬ ‫یعنی سید محمد جهرمی مدیرعامل بانک صادرات‪،‬‬ ‫محمودرضا خ��اوری مدیرعامل بان��ک ملی و فرزاد‬ ‫احمدی عضو هیات مدی��ره بانک ملی گرفتار عزل یا‬ ‫استعفا شدند و خبرهایی مبنی بر برکناری ولی ضرابیه‪،‬‬ ‫مدیرعامل بانک سامان نیز منتشر شد‪.‬‬ ‫درباره محمد جهرمی‬ ‫س��ید محمد جهرمی فعالیت های سیاسی خود‬ ‫را با حضور در بنیاد مستضعفان و جانبازان اغاز کرد‪.‬‬ ‫ریاس��ت بنیاد مس��تضعفان و جانبازان استان گیالن‬ ‫به مدت ش��ش ماه اولین مسئولیت رس��می او پس از‬ ‫پیروزی انقالب اسالمی بود‪ .‬جهرمی بعدها به ریاست‬ ‫بنیاد مس��تضعفان و جانب��ازان اس��تان های زنجان‪،‬‬ ‫‪40‬‬ ‫اذربایجان غربی‪ ،‬اذربایجان ش��رقی و مازندران نیز‬ ‫رسید‪.‬‬ ‫اما شاید بتوان گفت که اولین سمت او در دولت‪،‬‬ ‫فرمانداری امل بود‪ .‬مسئولیت های کوتاه مدت ابتدای‬ ‫انق�لاب به گونه ای بود ک��ه جهرمی در س��ال ‪ 58‬به‬ ‫سرپرس��تی‏فرمانداری نور منصوب شد‪ .‬پس از یک‬ ‫سال از شمال ایران به مرکز بازگشت و معاونت سیاسی‬ ‫استانداری استان مرکزی را بر عهده گرفت‪.‬‬ ‫عملکرد جهرمی در س��مت های پیشین موجب‬ ‫ش��د در س��ال ‪ 60‬مدیر حوزه وزارتی و مشاور وزیر‬ ‫کش��ور ش��ود‪ .‬اما این مس��ئولیت نیز دیری نپایید و‬ ‫جهرم��ی در فروردین ‪ 61‬اس��تاندار زنجان ش��د‪ .‬او‬ ‫پس از دو س��ال در خ��رداد ‪ 63‬راه��ی مناطق جنگ‬ ‫زده غرب ش��د و در حالی که مس��ئول س��تاد جنگ‬ ‫اس��تان ایالم بود‪ ،‬اس��تاندار لرس��تان ش��د‪ .‬این بار‬ ‫مس��ئولیت جهرمی طوالنی ت��ر از دوره ه��ای پیش‬ ‫بود‪ .‬او تا پایان جن��گ تحمیلی در مناط��ق عملیاتی‬ ‫حاضر بود ولی پس از چندی اس��تاندار سمنان شد‪.‬‬ ‫مس��ئولیت های دوره ای جهرم��ی در اس��تانداری ها‬ ‫ادامه یافت به طوری که یک س��ال بعد به استانداری‬ ‫همدان رسید و در سال ‪ 71‬استاندار فارس شد‪ .‬اغاز‬ ‫دوره اصالحات با پایان دوره مس��ئولیت های دولتی‬ ‫ی همراه شد‪ .‬او پس از حضوری کوتاه مدت در‬ ‫جهرم ‬ ‫دانشگاه ازاد‪ ،‬به مجمع تشخیص مصلحت نظام نقل‬ ‫مکان ک��رد‪ .‬معاونت حقوقی و امور کمیس��یون های‬ ‫مجمع تش��خیص مصلحت نظام از یک س��و و دبیر‬ ‫کمیس��یون موارد خاص مجتمع تدوین چش��م انداز‬ ‫بیست ساله در مجمع از سوی دیگر‪ ،‬مسئولیت هایی‬ ‫بود که جهرم��ی به ط��ور همزمان از س��ال ‪ 76‬تا ‪81‬‬ ‫برعهده داشت‪.‬‬ ‫ی در استانداری ها باعث شد‬ ‫سابقه اجرایی جهرم ‬ ‫برای برعهده گرفتن معاونت اجرایی و امور انتخابات‬ ‫شورای نگهبان رهسپار این شورا شود‪ .‬این مسئولیت‬ ‫باعث ش��د او در رس��انه ها به چهره ای شناخته شده‬ ‫تبدیل شود‪.‬‬ ‫جهرمی در انتخابات ریاس��ت جمهوری ‪ 84‬از‬ ‫حامیان محمود احمدی نژاد بود‪ .‬این حمایت س��بب‬ ‫ش��د او پس از پیروزی رئیس جمهور‪ ،‬به عنوان وزیر‬ ‫پیشنهادی کار و امور اجتماعی دولت نهم به مجلس‬ ‫هفتم معرفی ش��ود‪ .‬بخت با جهرمی یار بود و با رای‬ ‫باال به وزارت کار رس��ید و پس از س��ال ها به دولت‬ ‫بازگشت‪.‬‬ ‫وی در حالی ب��ه وزارت کار رس��ید که پیش از‬ ‫معرفی به عن��وان وزیر پیش��نهادی اعالم ک��رده بود‬ ‫ ترجیح می دهد در شورای نگهبان باقی بماند‪ .‬حضور‬ ‫جهرمی در دولت اما ب��ا ماجراهایی همراه ش��د؛ از‬ ‫بنگاه های زودبازده تا اختالف ب��ا دیگر اعضای تیم‬ ‫وی ادامه داد‪« :‬موضوع صرفا سوءاستفاده از نام‬ ‫و اعتبار بانک صادرات بود به نحوی که مدیران گروه‬ ‫ملی فوالد ایران با تبانی اح��دی از کارکنان این بانک‬ ‫خارج از محیط سیستم بانکی اقدام به سوءاستفاده از‬ ‫اعتبار اسنادی ریالی داخلی (‪ )LG‬کردند در حالی که‬ ‫هیچ گونه سابقه و مستند قانونی نزد این بانک موجود‬ ‫نبوده و اعتبار مذکور صوری و فاقد پشتوانه است‪».‬‬ ‫به گفته وی‪ ،‬اف��راد مذکور با هم��کاری عوامل‬ ‫خود نزد سایر بانک های کش��ور ضمن ارائه و تنزیل‬ ‫اسناد اعتباری موفق به سوءاس��تفاده مبالغی از سایر‬ ‫بانک های کشور می ش��وند اما درپی این اقدامات نه‬ ‫تنها سوءاس��تفاده مالی از بانک صادرات انجام شده‬ ‫بلکه خساراتی نیز به این بانک وارد شده است‪.‬‬ ‫جهرمی تاکید کرد‪« :‬به محض اطالع و بررس��ی‬ ‫موضوع از س��وی بانک صادرات پرونده این گروه با‬ ‫تکمیل مستندات جهت رس��یدگی در اختیار مرجع‬ ‫قضایی قرار گرفته و تحت رسیدگی است‪».‬‬ ‫او در بخش��ی دیگر از س��خنانش گف��ت‪« :‬این‬ ‫تخلف در بانک صادرات از تیر ماه سال ‪ 88‬اغاز شده‬ ‫و از انجایی که بنده ابان ماه سال ‪ 88‬به این بانک امدم‬ ‫نمی توان انگشت اتهام را به سمت مدیریت بنده برد‪».‬‬ ‫پـرونده‬ ‫دوشنبه گذشته عزیز اکبریان‬ ‫از طراحان طرح استیضاح وزیر‬ ‫اقتصاد از افزایش تعداد‬ ‫امضاهای طرح استیضاح وزیر‬ ‫اقتصاد به ‪ 20‬امضا خبر داد و‬ ‫واگذاری غیرقانونی شرکت های‬ ‫دولتی و اختالس بزرگ را‬ ‫محورهای اصلی این استیضاح‬ ‫عنوان کرد‪ .‬نماینده کرج گفت‪:‬‬ ‫«به دلیل رسوایی بزرگی که در‬ ‫تخلف در سیستم بانکی کشور‬ ‫به وجود امد‪ ،‬برخی نمایندگان‬ ‫تصمیم گرفتند که وزیر اقتصاد‬ ‫را استیضاح کنند‪».‬‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫اقتصادی دولت نهم‪ .‬این اختالفات سبب شد جهرم ‬ ‫ی‬ ‫امادگی خ��ود ب��رای کناره گیری از دول��ت را اعالم‬ ‫کند‪ .‬او همچنین در حالی ک��ه عمر دولت نهم از نیمه‬ ‫گذش��ته بود‪ ،‬در برخی صحبت های خود از حضور‬ ‫در انتخاب��ات ریاس��ت جمهوری ده��م و رقابت با‬ ‫احمدی نژاد س��خن می گفت؛ تصمیم��ی که در حد‬ ‫حرف باقی ماند و هیچگاه محقق نشد‪.‬‬ ‫با پایان عمر دولت نهم‪ ،‬جهرمی کرسی وزارت‬ ‫را به شیخ االس�لامی سپرد‪ .‬این بار ش��ایعاتی مبنی بر‬ ‫بازگشت او به شورای نگهبان مطرح شد؛ شایعه ای که‬ ‫با انتخابش به مدیرعاملی بانک صادرات منتفی شد‪.‬‬ ‫او در دوره مدیری��ت خود بر بان��ک صادرات‬ ‫– که دیگر به جرگ��ه بانک های خصوصی پیوس��ته‬ ‫بود – طرح ه��ای ت��ازه ای را به اجرا گذاش��ت‪ ،‬اما‬ ‫افش��ای اختالس بزرگ در بانک صادرات سبب شد‬ ‫زمزمه هایی مبنی بر برکناری یا کناره گیری جهرمی از‬ ‫مدیریت این بانک مطرح شود‪ ،‬زمزمه ای که هفته پیش‬ ‫به واقعیت پیوست‪.‬‬ ‫پس از افشای اختالس بزرگ در بانک صادرات‬ ‫– که هفت بانک دیگر در ان نقش داشتند – انگشت‬ ‫اتهام به سوی مدیران بانکی نشانه رفت‪.‬‬ ‫سید شمس الدین حسینی وزیر اقتصاد و محمود‬ ‫بهمنی رئیس کل بانک مرکزی با سیل انتقادات مواجه‬ ‫ش��دند‪ .‬این انتقادات سبب شد حس��ینی و بهمنی به‬ ‫جلسه غیرعلنی مجلس احضار شوند تا در خصوص‬ ‫ای��ن پرونده به نماین��دگان توضیح دهن��د‪ .‬مصطفی‬ ‫پورمحمدی رئیس س��ازمان بازرس��ی و سید محمد‬ ‫جهرمی نیز از دیگر افرادی بودند که در این جلس��ه‬ ‫حضور داش��تند‪ .‬البته جهرمی پیش از حضور در این‬ ‫جلس��ه‪ ،‬خبرنگاران را به نشستی خبری دعوت کرده‬ ‫بود تا در خصوص این پرونده پاسخگو باشد‪.‬‬ ‫ام��ا در جدیدتری��ن تح��ول مدیرعامل س��ابق‬ ‫بانک صادرات در تش��ریح این ماج��را گفت‪« :‬گروه‬ ‫اختالس کننده توانس��ته با همکاری هف��ت بانک با‬ ‫جعل اس��ناد بانک صادرات دو ه��زار و ‪ 800‬میلیارد‬ ‫تومان اختالس کند‪».‬‬ ‫وی همچنین اظهار داش��ت که نظ��ام بانکی و‬ ‫مسئوالن به خاطر کشف و دستگیری عناصر این بانک‬ ‫باید از بانک صادرات تشکر کنند‪.‬‬ ‫ی در همین ارتباط اضافه کرد‪« :‬ساعت یک‬ ‫جهرم ‬ ‫بعد از ظهر روز پنجشنبه سوم ماه رمضان این موضوع‬ ‫در بانک کشف شد اما تا س��اعت ‪ 16‬طی هماهنگی‬ ‫با وزی��ر اطالعات و دادس��تانی کل کش��ور موفق به‬ ‫شناسایی این باند شدیم‪ .‬بعد از شناسایی متخلفان تا‬ ‫روز جمعه ظرف ‪ 24‬ساعت اموال انها را شناسایی و‬ ‫توقیف کردیم‪».‬‬ ‫در جلسه غیرعلنی مجلس چه گذشت؟‬ ‫محمدرضا خباز از اعضای کمیسیون اقتصادی‬ ‫در تشریح جلسه غیرعلنی مجلس گفت‪« :‬اولین فردی‬ ‫که در این جلس��ه اغاز س��خن کرد‪ ،‬رئیس کل بانک‬ ‫مرکزی بود و شروع س��خن وی با این جمله بود که‬ ‫«این اختالس مساله کوچکی نیست» و معنی ان این‬ ‫است که این اقایان اعتراف دارند که این مساله‪ ،‬مساله‬ ‫کوچکی نیست‪».‬‬ ‫وی همچنین گفت‪« :‬اینکه در خصوص تخلفات‬ ‫گزارشی داده ش��ده یا نه‪ ،‬باید بگویم که پورمحمدی‬ ‫ گفت که ‪ 130‬گزارش در رابطه با تخلفات دستگاه ها‬ ‫به اقای رئیس جمه��ور داده ایم که ‪ 13‬م��ورد ان در‬ ‫خصوص بانک ها بوده است‪».‬‬ ‫این نماینده مجلس اضافه کرد‪« :‬اعتقاد سازمان‬ ‫بازرسی این بود که این بحران از زمانی شروع شد که‬ ‫مدیران ناالیق‪ ،‬افراد ناشایس��ت را منصوب کردند و‬ ‫حضور این مدیران ناالیق نس��بت مستقیمی با شروع‬ ‫فس��اد دارد‪ ،‬یعنی زورم��داران زرپرس��ت از اعتماد‬ ‫مردم سوء اس��تفاده کرده و اکنون اعتماد مردم به نظام‬ ‫را که باالترین س��رمایه ان اس��ت‪ ،‬به بهای باال بردن‬ ‫شاخص ها از بین برده اند‪».‬‬ ‫وی در خصوص گزارش هایی که رئیس بازرسی‬ ‫کل کشور درباره تخلفات دستگاه ها به رئیس جمهور‬ ‫داده ب��ود‪ ،‬گفت ک��ه پورمحمدی اعالم ک��رد نه تنها‬ ‫پاس��خی از س��وی رئیس جمهور به این گزارش��ات‬ ‫داده نشد بلکه این دستگاه ها راه خود را ادامه دادند‪،‬‬ ‫بنابراین اکنون این افراد باید از مردم عذرخواهی کنند‬ ‫نه اینکه دست به فرافکنی بزنند‪.‬‬ ‫خباز ادامه داد‪« :‬در گزارش پورمحمدی امده بود‬ ‫که برخی از حامیان خس��روی‪ ،‬متهم اصلی اختالس‬ ‫در بانک مرکزی بودند و وقتی متوجه تبانی این افراد‬ ‫می شوند‪ ،‬ش��ورای پول و اعتبار جلوی بانک اریا را‬ ‫می گیرد و دالیل ان را نیز مطرح می کند‪ ،‬اما در بانک‬ ‫مرکزی نامه ای مبنی بر اینکه اعضای هیات مدیره بانک‬ ‫اریا «امیر منصور خس��روی» و تیم او نیستند‪ ،‬نوشته‬ ‫می شود و در ان نامه براساس گزارشی غلط یکسری‬ ‫افراد صاحب نام و س��الم را به عنوان اعضای هیات‬ ‫مدیره این بانک معرفی می کنند‪».‬‬ ‫سید شمس الدین حسینی‪ ،‬وزیر اقتصاد نیز پس‬ ‫‪41‬‬ ‫پـرونده‬ ‫از این جلس��ه میان خبرن��گاران امد و ب��ا اعالم خبر‬ ‫دستگیری امیر منصور اریا‪ ،‬متهم اصلی اختالس بزرگ‬ ‫از رسانه ها خواست موضوع را از باب اطالع رسانی‬ ‫هیجانی خارج کنند‪.‬‬ ‫او در خصوص اخرین اقدامات پرونده اختالس‬ ‫اف��زود‪« :‬همانطور که در گفت وگ��وی اخیر خود در‬ ‫رسانه ها مطرح کرده ام‪ ،‬یکی از کارهایی که باید در این‬ ‫راستا صورت گیرد‪ ،‬کمک تمامی رسانه ها و ارکان در‬ ‫شفاف سازی این موضوع است‪».‬‬ ‫حسینی در پاس��خ به این سوال که گفته می شود‬ ‫بخشی از منابع سه هزار میلیارد تومانی از کشور خارج‬ ‫شده اس��ت‪ ،‬خاطرنش��ان کرد‪« :‬این موضوع صحیح‬ ‫نیس��ت و به زودی اطالع رس��انی در این خصوص‬ ‫انجام می دهیم‪».‬‬ ‫محمود بهمنی‪ ،‬رئیس کل بانک مرکزی نیز درباره‬ ‫شایعه خروج دو هزار میلیارد از سه هزار میلیارد تومان‬ ‫اختالس به خارج از کشور‪ ،‬تاکید کرد‪« :‬چنین اتفاقی‬ ‫روی نداده اس��ت‪ ،‬چون تاکنون هیچ س��رنخی که از‬ ‫خروج پول به خارج از کشور حکایت کند‪ ،‬به دست‬ ‫نیامده است‪».‬‬ ‫وی گفت‪« :‬بانک مرکزی این مفس��ده اقتصادی‬ ‫را پیش تر شناسایی کرده بود‪ ،‬اما ان را دیر اعالم کرد‬ ‫تا مفس��دان فرصت فرار و انتقال دارایی های خود را‬ ‫نداشته باشند‪».‬‬ ‫وی خاطرنش��ان کرد‪« :‬بانک مرکزی دارایی های‬ ‫شرکت امیرمنصور اریا را با کمک وزارت اطالعات و‬ ‫سازمان بازرسی کل کشور بلوکه کرد‪ ،‬عوامل موثر بر‬ ‫این فساد بزرگ اقتصادی ممنوع الخروج و همه اموال‬ ‫منقول و غیرمنقول انها ضبط ش��دند‪ ،‬بنابراین اکنون‬ ‫این مساله با خیال راحت اعالم شد‪».‬‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫در استانه استیضاح‬ ‫این اما پایان ماجرا نبود‪ .‬پس از حضور حسینی‬ ‫و بهمنی در مجلس‪ ،‬بهارستان نشینان طرح استیضاح‬ ‫وزی��ر اقتص��اد را تهیه کردند تا مش��خص ش��ود از‬ ‫توضیحات این دو مقام دولتی قانع نشده اند‪.‬‬ ‫یک��ی از طراحان اس��تیضاح وزی��ر اقتصاد که‬ ‫خواست نامش فاش نشود‪ ،‬گفته است‪« :‬این استیضاح‬ ‫که در راستای اختالس دو هزار و ‪ ۸۰۰‬میلیارد تومانی‬ ‫در کشور اس��ت از یکشنبه ‪ ۲۷‬ش��هریور در مجلس‬ ‫کلید خورد و دو روز بعد نیز طرح مذکور تهیه شد که‬ ‫دارای سه محور است‪».‬‬ ‫به گفت��ه وی‪ ،‬ضع��ف مدیریت‪ ،‬ع��دم نظارت‬ ‫کافی و بی مس��ئولیتی وزیر و مسئوالن امر محور این‬ ‫استیضاح است‪.‬‬ ‫دوشنبه گذشته نیز عزیز اکبریان از طراحان طرح‬ ‫اس��تیضاح وزیر اقتصاد از افزایش تع��داد امضاهای‬ ‫طرح اس��تیضاح وزیر اقتصاد ب��ه ‪ 20‬امضا خبر داد و‬ ‫واگذاری غیرقانونی ش��رکت های دولتی و اختالس‬ ‫بزرگ را محورهای اصلی این استیضاح عنوان کرد‪.‬‬ ‫نماینده کرج گف��ت‪« :‬به دلیل رس��وایی بزرگی‬ ‫که در تخلف در سیستم بانکی کش��ور به وجود امد‬ ‫و بر اس��اس ان س��ه هزار میلیارد تومان از سیس��تم‬ ‫بانکی کش��ور تخلف مالی یا اختالس ش��د‪ ،‬برخی‬ ‫نماین��دگان تصمی��م گرفتن��د ک��ه وزیر اقتص��اد را‬ ‫استیضاح کنند‪».‬‬ ‫وی اف��زود‪« :‬ای��ن سوءاس��تفاده از بانک هایی‬ ‫صورت گرفته که رئیس شورای عالی بانک ها‪ ،‬وزیر‬ ‫اقتصاد اس��ت‪ .‬وزیر اقتصاد باید اولین نفری باشد که‬ ‫پاسخگوی وقوع این اختالس است‪ ،‬البته در کنار وی‬ ‫روسای بانک مرکزی‪ ،‬بانک صادرات و سایر بانک ها‬ ‫‪42‬‬ ‫نیز باید پاسخگو باشند‪ ،‬اما از نظر قانونی وزیر اقتصاد‬ ‫باید به مجلس پاسخگو باشد‪».‬‬ ‫شوک بانکی‬ ‫پس از این ماجراها‪ ،‬اختالس بزرگ س��رانجام‬ ‫اولی��ن قربانی های خ��ود را گرف��ت و در اولین گام‬ ‫چهار مقام ارشد بانکی گرفتار عزل و استعفا شدند تا‬ ‫شبکه بانکی دچار شوک شود‪ .‬این شوک از استعفای‬ ‫مدیرعامل بانک ملی بزرگترین بانک کشور اغاز شد‬ ‫و پس از ان نیز عزل دو مقام ارشد بانکی و در دستور‬ ‫کار قرار گرفتن عزل مدیرعامل یک بانک خصوصی‬ ‫پیگیری ش��د‪ .‬محمود رضا خاوری‪ ،‬مدیرعامل بانک‬ ‫ملی سه ش��نبه پیش ضمن عذرخواهی از رهبر معظم‬ ‫انقالب و مردم‪ ،‬استعفای رسمی خود را به وزیر اقتصاد‬ ‫تقدیم کرد که بالفاصله با موافقت سید ش��مس الدین‬ ‫حسینی مواجه شد‪ .‬اگرچه پس از انتشار خبر استعفای‬ ‫خ��اوری و موافقت حس��ینی با این اس��تعفا‪ ،‬برخی‬ ‫رسانه ها به تکذیب ان مبادرت کردند اما ساعتی بعد‬ ‫متن استعفای محمودرضا خاوری منتشر شد‪.‬‬ ‫خاوری در متن اس��تعفای خود چنین نوش��ت‪:‬‬ ‫«احتراما سوءاستفاده گروه سرمایه گذاری امیرمنصور‬ ‫اریا از ابزارهای تامین مالی بانکی خشم افکار عمومی‬ ‫را برانگیخت و موجب قضاوت های متفاوتی در مورد‬ ‫عملکرد نظام بانکی کشور شد‪ .‬گرچه ریشه اصلی این‬ ‫سوءاس��تفاده در بانک صادر کننده اعتبارات اسنادی‬ ‫بوده و تردیدی در مس��ئولیت بانک صادرات نیست‪،‬‬ ‫لیکن «اداره کل امور ش��عب» بانک مل��ی ایران هم با‬ ‫تجاوز از حدود اختیارات‪ ،‬بدون توجه به دستورات‬ ‫کتبی این جانب و عض��و ذیربط هیات مدیره و نقض‬ ‫تذکرات کتبی مدیری��ت امور اعتب��اری و مدیریت‬ ‫امور نظارت و بازرس��ی‪ ،‬با قبول ریس��ک فوق العاده‬ ‫عظیمی در تنزیل اعتبارات اس��نادی (صرفا به اتکاء‬ ‫تعهد قطعی بان��ک صادرات ایران) در ش��کل گیری‬ ‫این پدیده ش��وم بی تاثی��ر نبوده اس��ت‪ .‬بنابراین این‬ ‫جانب از طرف خود و کارکنان شریف و زحمتکش‬ ‫بانک ملی ایران با ابراز تاس��ف از عملکرد «اداره کل‬ ‫امور شعب مناطق ازاد» از محضر مقام معظم رهبری‬ ‫و ملت ش��ریف ای��ران عذرخواهی ک��رده و ضمن‬ ‫تاکید ب��ر بقای مس��ئولیت بانک ص��ادرات ایران‪ ،‬به‬ ‫احترام افکار عمومی استعفای خود را تقدیم حضور‬ ‫جنابعالی می کنم‪ .‬بدیهی اس��ت دفاع از ش��خصیت‬ ‫حقیقی خ��ود را موکول به فرصت مناس��ب کرده و از‬ ‫خداون��د بزرگ توفی��ق و عزت هم��ه خدمتگزاران‬ ‫امین و دلس��وز نظام مقدس جمهوری اسالمی ایران‬ ‫را خواهانم‪».‬‬ ‫هیات مدیره بانک صادرات در‬ ‫حالی تصمیم گرفت جهرمی را‬ ‫برکنار کند که مدیرکل روابط‬ ‫عمومی این بانک گفت‪ :‬هیات‬ ‫مدیره تا یک ماه اینده مدیر‬ ‫عامل جدید را انتخاب خواهد‬ ‫کرد‪ .‬مجید ابوالفتحی همچنین‬ ‫از تصمیم هیات مدیره بانک‬ ‫برای انتخاب مهدی فتاحی به‬ ‫عنوان رئیس هیات مدیره‬ ‫بانک صادرات خبر داد‪ .‬در عین‬ ‫حال خبرها از رایزنی مدیران‬ ‫اقتصادی برای انتخاب جانشین‬ ‫مدیران معزول و مستعفی‬ ‫بانکها حکایت دارد‬ ‫خاوری اما تنها قربانی ای��ن اختالس نبود؛ چه‬ ‫انکه محمد جهرمی‪ ،‬مدیرعامل بانک صادرات ایران‬ ‫که گفته می شد حاضر به اس��تعفا نیست با رای کمیته‬ ‫منتخب دولت برکنار شد‪.‬‬ ‫پ��س از جهرم��ی‪ ،‬ف��رزاد احم��دی‪ ،‬عض��و‬ ‫هیات مدیره بانک ملی نیز توس��ط وزی��ر اقتصاد از‬ ‫س��مت خود عزل ش��د‪ .‬او ع�لاوه ب��ر عضویت در‬ ‫هیات مدیره‪ ،‬مسئول امور شعب مناطق ازاد نیز بوده‬ ‫است‪.‬‬ ‫البته بسیاری پیش بینی می کنند که پس لرزه ای‬ ‫اختالس بیش از اینها باش��د و به زودی هیات مدیره‬ ‫بانک صادرات و دیگر بانک ها با خانه تکانی گسترده‬ ‫مواجه خواهند ش��د‪ .‬ول��ی ضرابیه ک��ه جوان ترین‬ ‫مدیرعامل نظام بانکی کشور اس��ت‪ ،‬احتماال قربانی‬ ‫بعدی اختالس ب��زرگ خواهد ب��ود‪ .‬کمیته منتخب‬ ‫دولت به دلیل اینکه بانک س��امان به عن��وان یکی از‬ ‫دو بانک اصلی تنظیم کننده اعتبارات اس��نادی مزبور‬ ‫بود و س��قف های مجاز را رعایت نکرده بود‪ ،‬تصمیم‬ ‫به برکناری مدیرعامل ای��ن بانک گرفته که البته بانک‬ ‫مرک��زی اقدام��ات الزم را در این خص��وص انجام‬ ‫خواهد داد‪.‬‬ ‫در اولین س��اعات روز چهارش��نبه‪ ،‬خبر جلسه‬ ‫س��ه ش��نبه ش��ب هیات مدیره بانک ص��ادرات در‬ ‫خبرگزاری ها منتشر شد‪.‬‬ ‫بر این اس��اس‪ ،‬هیات مدیره بانک صادرات در‬ ‫حالی تصمیم گرفت جهرمی را برکنار کند که مدیرکل‬ ‫روابط عمومی این بانک گفت‪ :‬هیات مدیره تا یک ماه‬ ‫اینده مدیر عامل جدید را انتخاب خواهد کرد‪.‬‬ ‫مجید ابوالفتحی همچنین از تصمیم هیات مدیره‬ ‫بانک برای انتخ��اب مهدی فتاحی ب��ه عنوان رئیس‬ ‫هیات مدیره بانک صادرات خبر داد‪.‬‬ ‫ساعتی بعد‪ ،‬خبرها از کنار گذاشته شدن جهرمی‬ ‫از ترکیب هی��ات مدی��ره بانک ص��ادرات حکایت‬ ‫داشت‪.‬‬ ‫این گونه بود که جهرمی در دفاع از خود بیانیه ای‬ ‫صادر کرد‪.‬‬ ‫جهرمی در بیانیه خود با بیان این که حق این بود‬ ‫که بنده پس از کشف این فساد بزرگ در شبکه بانکی‬ ‫که منشا ان از سال ‪ -1388‬قبل از حضور بنده در بانک‬ ‫صادرات ایران‪ -‬با تبانی یک رئیس شعبه و مالک یک‬ ‫کارخانه شروع ش��ده بود‪ ،‬از مردم عزیز عذرخواهی‬ ‫می نمودم و استعفا می دادم دالیل عدم استعفای خود‬ ‫را برشمرد‪.‬‬ ‫وی همچنین از فرار خاوری مدیرعامل مستعفی‬ ‫بانک ملی به کانادا خبر داد‪« :‬انهایی که اقای خاوری‬ ‫مدیرعامل بان��ک ملی را که از اول‪ ،‬خ��ود و خانواده‬ ‫اش مقیم کانادا بودند و با داش��تن اقامت در کانادا به‬ ‫نظر نمی رسد هیچ تعهدی به نظام مقدس جمهوری‬ ‫اسالمی ایران داشته باش��ند‪ ،‬انتخاب نمودند‪ ،‬اکنون‬ ‫باید پاسخگوی این فس��اد مالی توسط این نوع افراد‬ ‫باشند‪».‬‬ ‫در واکنش به بیانیه جهرمی‪ ،‬رییس بانک مرکزی‬ ‫از فرار خاوری ابراز ب��ی اطالعی کرد و در عین حال‬ ‫از برکناری مدی��ران برخی بانکه��ای خصوصی در‬ ‫اینده نزدیک خبر داد‪ .‬س��ید ش��مس الدین حسینی‬ ‫وزیر اقتصاد نیز در حاش��یه جلس��ه هیات دولت به‬ ‫میان خبرنگاران امد و عل��ت برکناری مدیران بانکی‬ ‫را «عمل مجرمانه» عنوان ک��رد‪ .‬در عین حال خبرها‬ ‫از رایزن��ی مدیران اقتصادی برای انتخاب جانش��ین‬ ‫مدیران معزول و مس��تعفی بانکها حکایت دارد‪ .‬این‬ ‫هفته باید منتظر خبرهای تازه بود‪g .‬‬ ‫گفت وگو با محسن کوهکن درباره اختالس بزرگ‪:‬‬ ‫ضعف در نظارت بی تاثیر نبود‬ ‫علی حاجی ناصری‬ ‫‪2‬‬ ‫استعفای مدیران بانکی جدیدترین پس لرزه های ماجرای اختالس بزرگ در هفته گذشته بود‪ .‬با محسن کوهکن در خصوص‬ ‫ریشه های اختالس‪ ،‬عملکرد دس��تگاه های نظارتی‪ ،‬نظارت بر سیس��تم بانکی‪ ،‬برکناری و اس��تعفای مدیران بانکی و حضور‬ ‫حجت االسالم محسنی اژه ای در بررسی پرونده اختالس گفت وگو کردیم‪.‬‬ ‫پـرونده‬ ‫نظارت مجلس نظارت ابتدایی‬ ‫نیست‪ .‬ما چند نوع نظارت‬ ‫داریم‪ .‬نظارت بر حسن اجرای‬ ‫قانون از وظایف ذاتی قوه‬ ‫قضائیه است و معموال از‬ ‫سوی سازمان بازرسی اعمال‬ ‫می شود در حالی که گاهی‬ ‫به اشتباه عنوان می شود‪،‬‬ ‫که این وظیفه مجلس است‪.‬‬ ‫از این رو هنگامی که تخلفی‬ ‫در سیستم اجرایی یا بانکی‬ ‫اتفاق بیفتد دستگاه های‬ ‫نظارتی درون ان دستگاه‬ ‫یا سازمان بازرسی باید‬ ‫رسیدگی کنند‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫اق��ای کوهک��ن! گروهی اتف��اق اخیر در‬ ‫سیس��تم بانک��ی را «تخل��ف» می دانند و‬ ‫گروه��ی دیگر عنوان «اخت�لاس» را برای‬ ‫ان مناسب می دانند‪ .‬شما چه نظری دارید؟‬ ‫‪l‬کسانی که با ضوابط و مقررات بانکی اشنا‬ ‫هستند یا در گردونه اس��تفاده از تسهیالت بانکی‬ ‫قرار دارند‪ ،‬می توانن��د در این خصوص اظهارنظر‬ ‫کنند‪ .‬اگر مدارک و شواهد را بررسی کنیم‪ ،‬می توانیم‬ ‫مش��خص کنیم که چه عنوانی می توان برای این‬ ‫پرونده برگزید‪ .‬مهم ت��ر از اینها‪ ،‬هنگامی که چنین‬ ‫تخلفی رخ می ده��د‪ ،‬اعتماد عموم��ی در جامعه‬ ‫خدشه دار می ش��ود و نگاه مردم نسبت به سیستم‬ ‫بانکی را به نگاهی منفی و بدبینانه تبدیل می کند‪.‬‬ ‫ممکن است کسی بگوید دستگاه قضایی یا قاضی‬ ‫پرونده با این مس��اله کاری نداش��ته باشد؛ کتاب‬ ‫قانون را مقاب��ل خود قرار ده��د و تخلف یا جرم‬ ‫برای او محرز ش��ود‪ .‬این دیدگاه ممکن است در‬ ‫ظاهر مبتنی بر قانون باشد‪ ،‬اما نظر من این است که‬ ‫قاضی باید به اثار اجتماعی این پرونده توجه کند و‬ ‫نمی تواند نسبت به این مسائل بی تفاوت باشد‪ .‬البته‬ ‫دستگاه قضایی این حساسیت را دارد‪ ،‬چراکه وقتی‬ ‫جرمی در یک استان دیگر اتفاق افتاده و بر اساس‬ ‫قانون باید در همان حوزه قضایی بررس��ی شود‪،‬‬ ‫اطالع��ات پرونده به تهران منتقل می ش��ود و این‬ ‫نشان دهنده عزم جدی دستگاه قضایی است‪ .‬البته‬ ‫این به معنای ساختن یک حریم امنیتی نیز هست‬ ‫چون می خواهند از هرگونه اعمال نظر مستقیم یا‬ ‫غیرمستقیم جلوگیری کنند‪.‬‬ ‫با این تفاس��یر‪ ،‬این پرونده اختالس است‬ ‫یا تخلف؟‬ ‫‪l‬کس��ی ک��ه بخواه��د در ای��ن خصوص‬ ‫اظهارنظر کن��د‪ ،‬باید اطالعات حقوق��ی و بانکی‬ ‫داشته باشد‪ ،‬پرونده را مطالعه و مدارک را مشاهده‬ ‫کند تا بگوید چ��ه عنوانی باید ب��رای این پرونده‬ ‫انتخاب کرد‪ .‬هنگامی که اطالعات دقیقی نداریم‪،‬‬ ‫می توانیم با توجه به امار موجود اظهارنظر کنیم‪ .‬با‬ ‫توجه به حجم ریالی و قوانین و مقررات می توانیم‬ ‫این مس��اله را در حد یک تخل��ف اداری بدانیم‪،‬‬ ‫چراکه این تخلف میان چند بانک و در چند شهر‬ ‫رخ داده است‪.‬‬ ‫ریش��ه های ای��ن تخل��ف بزرگ ب��ه کجا‬ ‫بازمی گردد؟‬ ‫‪l‬ریش��ه اصلی این اس��ت که اف��رادی که‬ ‫مرتکب چنین تخلفی می شوند به عاقبت کار خود‬ ‫نمی اندیش��ند‪ .‬در حالی که افرادی که در اقتصاد‬ ‫فعالیت می کنند و در حوزه ه��ای تولید و صنعت‬ ‫حضور دارند‪ ،‬افرادی دوراندیش هستند‪ .‬نکته دوم‬ ‫به مقررات و ضوابط بیش از حد بازمی گردد؛ در حالی‬ ‫که باید تس��هیالتی برای تولید فراهم شود‪ ،‬اما قوانین‬ ‫موجود مطابقتی با شرایط ندارد‪ ،‬دستخوش تغییراتی‬ ‫می شود و بعضا دخالت هایی نیز صورت می گیرد‪ .‬این‬ ‫مساله سبب می شود تا تسهیالت الزم فراهم نشود‪ .‬به‬ ‫عنوان مثال افرادی هستند که به نمایندگان یا مسئوالن‬ ‫دولتی مراجعه می کنند؛ البته نه با این هدف که وام های‬ ‫کالن دریافت کنند‪ ،‬بلکه در باغ سبز نشان می دهند و با‬ ‫حربه تولید و کار وارد می شوند‪ .‬عمده این گونه افراد‬ ‫معموال در کار خود موفق می ش��وند و این بسترس��از‬ ‫سوءاستفاده از منابع بانکی است‪.‬‬ ‫چرا دس��تگاه های نظارتی برای برخورد با این‬ ‫موضوع اقدام الزم را انجام ندادند؟ ایا اختیار‬ ‫الزم را نداشتند یا قوانین به شکلی نبود که در‬ ‫این مسیر حرکت کنند؟‬ ‫‪l‬نه��اد نظارتی در سیس��تم بانک ها و خصوصا‬ ‫بانک مرکزی باید به این مس��اله توجه کند‪ .‬با توجه به‬ ‫اینکه مبادالت بانکی با استفاده از امکانات روز و وسایل‬ ‫ارتباطی انجام می ش��ود‪ ،‬باید بر افرادی که تسهیالت‬ ‫کالن دریافت می کنند نظارت جدی تری اعمال شود‪،‬‬ ‫البته باید بپذیریم که ضعف در نظارت بی تاثیر نیست‪.‬‬ ‫مجلس هم به سهم خود وظایف نظارتی دارد‪.‬‬ ‫شما به عنوان کس��ی که چند دوره در مجلس‬ ‫بوده اید‪ ،‬ایا قبول دارید مجلس در بحث نظارت‬ ‫می توانسته بهتر عمل کند؟‬ ‫‪l‬نظارت مجلس نظارت ابتدایی نیست‪ .‬ما چند‬ ‫نوع نظارت داریم‪ .‬نظارت بر حس��ن اج��رای قانون‬ ‫از وظایف ذاتی قوه قضائیه اس��ت و معموال از سوی‬ ‫س��ازمان بازرسی اعمال می ش��ود‪ ،‬در حالی که گاهی‬ ‫به اشتباه عنوان می ش��ود که این وظیفه مجلس است‪.‬‬ ‫نظارتی که برای مجلس وجود دارد‪ ،‬نظارت بر حسن‬ ‫اجرای امور اس��ت‪ .‬مثال در خصوص کمیسیون اصل‬ ‫نود هیچ گاه شکایت ابتدایی به این کمیسیون نمی شود‬ ‫و اگر هم چنین اتفاقی رخ دهد‪ ،‬صالحیت رس��یدگی‬ ‫ندارد؛ بلکه باید به ش��کایت از طرز کار هر س��ه قوه‬ ‫رسیدگی نماید‪ .‬از این رو هنگامی که تخلفی در سیستم‬ ‫اجرایی یا بانکی اتفاق بیفتد دستگاه های نظارتی درون‬ ‫ان دستگاه یا س��ازمان بازرسی باید رسیدگی کنند‪ .‬اما‬ ‫اگر دستگاه های نظارتی به این نتیجه رسیدند که تخلف‬ ‫محرز است‪ ،‬اما قوانین متقن برای برخورد با متخلف‬ ‫وجود ندارد‪ ،‬مجلس مسئول است و باید وارد شود‪ .‬یا‬ ‫دولت باید با ارائه الیحه خواستار تغییر در قوانین شود‬ ‫یا نمایندگان به این جمع بندی برسند که در قالب طرح‬ ‫قانون را اصالح کنند‪ .‬از س��وی دیگ��ر هرگاه مجلس‬ ‫از طرف دس��تگاه های ذی ربط یا احاد مردم از تخلف‬ ‫عمده ای مطلع شد‪ ،‬باید ان را پیگیری کند‪ .‬در ماجرای‬ ‫اخیر‪ ،‬مجلس به سرعت جلسه غیرعلنی تشکیل داد و‬ ‫از افراد مرتبط ب��رای توضیح در این خصوص دعوت‬ ‫کرد‪ .‬البته هنوز هم پیگیری های الزم را در این خصوص‬ ‫انجام می دهیم‪ .‬باید توجه کرد که مجلس شعبه دادگاه یا‬ ‫محکمه قضایی نیست که اگر گزارشی را دریافت کرد‪،‬‬ ‫به یک پرونده رسیدگی کند‪ ،‬اما چنانچه روندی دچار‬ ‫اشکال باشد طبیعی است که مجلس وارد شود‪.‬‬ ‫ش��ما چه راهکاری برای نظ��ارت جدی تر بر‬ ‫سیستم بانکی پیشنهاد می کنید؟‬ ‫‪l‬بای��د دادگاه ها علنی برگزار ش��ود و اصحاب‬ ‫رسانه هم حاضر باشند‪ .‬متهمان هم وکالیی برای خود‬ ‫انتخاب کنند؛ چراکه اصل اجرای عدالت است‪.‬‬ ‫هفته گذشته شاهد موجی از استعفا و برکناری‬ ‫در میان مدیران بانکی بودیم‪ .‬ایا مقصر اصلی‬ ‫در این ماجرا مدیران بانکی بودند؟‬ ‫‪l‬در دنیا مرس��وم اس��ت که وقت��ی تخلفی رخ‬ ‫می دهد‪ ،‬باالترین مقام مس��ئول – هر چند نقش��ی در‬ ‫تخلف نداشته باشد – به احترام افکار عمومی از مقام‬ ‫خود استعفا می دهد‪ .‬جامعه نیز باید این گونه به مساله‬ ‫نگاه کند که ممکن اس��ت این فرد بی تقصیر باش��د و‬ ‫قاضی حکم نهایی را صادر خواهد کرد‪.‬‬ ‫حضور اقای محسنی اژه ای در رسیدگی به این‬ ‫پرونده را چقدر موثر می دانید؟‬ ‫‪l‬دادستان کل کشور اختیارات گسترده ای دارد‬ ‫و پرونده های بسیاری در اس��تان های مختلف وجود‬ ‫دارد‪ .‬قضات دیوان محاسبات نیز پرونده های مختلف‬ ‫را بررس��ی و حکم صادر می کنند‪ .‬اما چنین مساله ای‬ ‫باتوجه به اهمیتی که دارد‪ ،‬ورود و اختیار دادستان کل‬ ‫کشور در بررسی و دنبال کردن ان به قاضی هم کمک‬ ‫خواهد کرد تا حکم درستی صادر کند‪ .‬از سوی دیگر‬ ‫قاضی احس��اس خواهد ک��رد که دس��تگاه قضایی از‬ ‫استقالل او حمایت می کند‪g .‬‬ ‫‪43‬‬ ‫از زمینه های اختالس تا استعفا و برکناری‬ ‫گفت و گوی مثلث با موسی قربانی درباره اخرین تحوالت اختالس اخیر‬ ‫امید کرمانی ها‬ ‫‪3‬‬ ‫موسی قربانی با اشاره به تخلف سه هزارمیلیارد تومانی در نظام بانکی معتقد است‪« :‬عالوه بر عزل یا استعفای‬ ‫برخی روسای بانک ها‪ ،‬باید در مدیریت بانک مرکزی نیز تغییر صورت گیرد‪ ».‬وی می افزاید‪« :‬علنی شدن تخلف‬ ‫یاد شده بر اثر تسویه حساب های درون گروهی نبوده و کامال سر یک موضوع معمولی قضیه لو رفته است‪ ».‬عضو‬ ‫ی را شایسته تش��ویق می خواند و می گوید‪« :‬با وجودی که ایشان در‬ ‫کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس جهرم ‬ ‫کشف و پیگیری تخلف مالی اقدامات خوبی کرد‪ ،‬اما بهتر بود ضمن عذرخواهی از مردم‪ ،‬از سمت خود استعفا‬ ‫می کرد‪ ».‬عضو فراکسیون اصولگرایان مجلس الکترونیکی کردن همه کارها را تنها راه پیشگیری از بروز تخلفات‬ ‫بانکی می داند که مسئوالن مربوط باید هرچه سریع تر در این مسیر گام های جدی بردارند‪.‬‬ ‫پـرونده‬ ‫یک تخلف سه هزار میلیارد تومانی در نظام بانکی‬ ‫کشور علنی شد که از ان تعابیر متفاوتی می شود‪.‬‬ ‫برخی نام کالهبرداری روی این واقعه می گذارند‬ ‫و عده ای نیز واژه اختالس را به کار می برند‪ ،‬تعبیر‬ ‫شمادربارهاینقضیهچیست؟‬ ‫‪l‬عرضکنمکهمندریادداشت هایهفتگیخودم‬ ‫که روز جمعه اول مهر ان را در سایتم منتشر کردم از این‬ ‫ماجرا به نام فساد بزرگ یاد کردم‪ ،‬که این مطلب االن هم‬ ‫روی سایتم هس��ت و همه می توانند ان را مشاهده کنند‪.‬‬ ‫معتقدم تنها کس��ی که می تواند روی قضیه یاد شده نامی‬ ‫ بگذارد قاضی پرونده اس��ت‪ .‬هر وقت قاضی به موضوع‬ ‫رسیدگی کرد و ابعاد ان مشخص شد تصمیم می گیرد که‬ ‫چهنامیرویانبگذارد‪.‬اختالسزمانیاطالقمی شودکه‬ ‫کسییاشرکتییادستگاهیپولدولترابخوردضمنانکه‬ ‫اینمصاحبهفرصتیبرایطرحمباحثحقوقیدراینزمینه‬ ‫نیستامادرکلمی توانگفتکهیکفساداداریاتفاقافتاد‬ ‫و در ان کار خالف قانون‪ ،‬رانت خواری و فساد مالی انجام‬ ‫شد‪ ،‬اما هم اکنون و پیش از انکه قاضی درباره پرونده نظر‬ ‫دهد می توان گفت یک فساد بزرگ و جدی اتفاق افتاد که‬ ‫قطعا باید با عوامل ان برخورد قاطع شود‪ .‬باز هم می گویم‬ ‫اینکهتخلفصورتگرفتهکالهبرداریاستیااختالس‬ ‫یاهرچیزدیگرتشخیصانفقطدرصالحیتقاضیاست‪،‬‬ ‫مضافبرانکهایت اهللاملی الریجانی‪،‬رئیس قوه قضائیهنیز‬ ‫در صحبت خود اشاره کرد که جامعه باید به قاضی اعتماد‬ ‫کند‪ .‬وقتی او حکم داد ان وقت مشخص می شود که این‬ ‫ماجراچهبودوازانمی توانبهچهتعبیرکرد‪.‬‬ ‫شماازتخلفانجامشدهدرنظامبانکیکشورتعبیر‬ ‫به فساد بزرگ کردید‪ ،‬ریشه های این مساله را در‬ ‫کجامی دانید؟‬ ‫‪l‬ریش��ه ان برمی گردد به اینکه وقتی حاال قضیه‬ ‫علنی ش��د تازه همه داد و فریاد می کنن��د‪ ،‬در روال عادی‬ ‫این جور افرادی که می ایند پول می گیرند و بعد می روند‬ ‫س��رمایه گذاری می کنند‪ ،‬گاهی حتی مورد تشویق قرار‬ ‫می گیرند‪.‬ریشهفساددرحاکمبودنروابطبرضوابطداخل‬ ‫ادارات ماست‪ .‬این امر باعث می شود گاهی مبنا قرار دادن‬ ‫روابطدرارائهخدماتانقدرتندمی شودکهطرفبهراحتی‬ ‫بدون نیاز به ضامن میلیاردی‪ 10،‬میلیاردی‪ ،‬صد میلیاردی‬ ‫و‪ ...‬می تواند وام بگیرد تا انکه وضعیت به این جور جاها‬ ‫می رس��د‪ .‬به نظر من اگر ضوابط حاکم باشد از بسیاری‬ ‫تخلفات جلوگیری می شود‪ ،‬این در خیلی موارد به اثبات‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪44‬‬ ‫رسیدمثالدرموضوعاتیکهثبت نامرایانه ایانجاممی شود‬ ‫حاالچهپیشخریدبلیتقطاروهواپیماباشدیانام نویسی‬ ‫برایحجواجبوعمرهمفرده‪.‬هرکسبرحسبشرایطی‬ ‫کهداردازطریقاینترنتبرایدریافتخدماتاقداممی کند‪.‬‬ ‫دراینجریاناتفسادبهندرتاتفاقمی افتدچوننوبت ها‬ ‫و حق استفاده اشخاص از خدمات محفوظ است اما وقتی‬ ‫همهاختیاراتبهیکفرددادهمی شودواوستکهبراساس‬ ‫سلیقهشخصیتصمیممی گیردکهبهچهکسیبلهبگویدیا‬ ‫با درخواست چه فردی مخالفت کند‪ ،‬احتمال بروز فساد‬ ‫افزایشمی یابد‪.‬‬ ‫یعنی شما می گویید هرچه کار غیر شفاف تر باشد‬ ‫احتمالوقوعفسادقوی ترمی شود؟‬ ‫‪l‬بله‪ ،‬دقیقا همین طور است‪ ،‬وقتی قضایا شفاف‬ ‫نیستند و قابل تفسیر و تاویلند این اتفاقات رخ می دهد‪ .‬در‬ ‫صورتیکهاگرارائهتسهیالتوخدماتبانکینرم افزاری‬ ‫باشد کافی اس��ت فرد اطالعات خود را به دستگاه بدهد‪.‬‬ ‫طبیعتا اگر یک مورد هم با انچه برای رایانه تعریف شده‪،‬‬ ‫مطابقت نداشته باش��د از پذیرش درخواست متقاضی‬ ‫ممانعتمی کند‪،‬بهعبارتدیگرنرم افزاربدونانکهشخص‬ ‫را بشناسد شرایط فردی او را با قانون مطابقت می دهد‪ ،‬بعد‬ ‫اعالم می کند که تقاضای ارائه تسهیالت پذیرفته شده یا‬ ‫خیر‪.‬‬ ‫یعنی شما راه حل قضیه را تعریف نرم افزاری برای‬ ‫پرداختخدماتبانکیمی دانید؟‬ ‫‪l‬بله‪،‬اگرضوابطومقرراتروشنباشندوهمهچیز‬ ‫رویروالخودانجامشود‪،‬حتمافسادهایبزرگیهمچون‬ ‫ریشه فساد در حاکم بودن‬ ‫روابط بر ضوابط داخل‬ ‫ادارات ماست‪ .‬این امر‬ ‫باعث می شود گاهی مبنا‬ ‫قرار دادن روابط در ارائه‬ ‫خدمات انقدر تند می شود‬ ‫که طرف به راحتی بدون‬ ‫نیاز به ضامن میلیاردی‪،‬‬ ‫‪ 10‬میلیاردی‪ ،‬صد میلیاردی‬ ‫و‪ ...‬می تواند وام بگیرد تا‬ ‫انکه وضعیت به این جور‬ ‫جاها می رسد‪ .‬به نظر من‬ ‫اگر ضوابط حاکم باشد از‬ ‫بسیاری تخلفات جلوگیری‬ ‫می شود‬ ‫تخلفسه هزارمیلیاردتومانیاتفاقنمی افتد‪.‬شفافنبودن‬ ‫ضوابط یا عدم توجه به قوانین باعث می ش��ود که خارج‬ ‫از نوبت به برخی وام بدهند یا بدون انکه ثبت شود طرف‬ ‫تسهیالتدریافتکندیابدونضامنپرداختوامصورت‬ ‫گیرد یا بر اثر خرید و فروش هایصوری از خدمات بانکی‬ ‫بهره مند شوند یا مسائلی از این دست به شکل های دیگر‬ ‫بروز و ظهور یابد‪ .‬واقعا اگر مقررات حاکم شود از بسیاری‬ ‫فسادهاپیشگیریبهعملمی اید‪.‬علتاینکهدربحثمبارزه‬ ‫بافساد‪ ،‬مقاممعظمرهبریمجلسرانیزمکلفمی کنندان‬ ‫است که نمایندگان باید قوانین را طوری بنویسند که هیچ‬ ‫اشکالی نداشته باشد‪ .‬هم اکنون سازمان بازرسی کل کشور‬ ‫برای قبول مزایده ها تدبیر خوبی اندیشیده است‪ .‬گفتند‬ ‫ثبت نامبرایشرکتدرمزایده هاحتمابایدازطریقاینترنت‬ ‫انجام شود‪ ،‬چون در این صورت اطالعات افراد حقیقی‬ ‫و حقوقی در اختیار سازمان بازرس��ی است و همه مردم‬ ‫نیز انالین شرایط شرکت در مزایده را می بینند‪ ،‬بنابراین‬ ‫دیگرکسینمی تواندخالفکند‪.‬‬ ‫بعد از انکه تخلف سه هزار میلیارد تومانی در نظام‬ ‫بانکی کشور محرز ش��د‪ ،‬انتظار شما از مسئوالن‬ ‫اقتصادیچهبود؟‬ ‫‪l‬مسئوالن که هیچ‪ ،‬باور کنید یک لحظه وقتی در‬ ‫جلسهغیر علنیمجلسافراددراینبارهتوضیحمی دادندبه‬ ‫ذهنمرسیدکهمنازنمایندگیمردماستعفاکنم‪.‬‬ ‫شماازنمایندگیمجلساستعفاکنید‪،‬چرا؟‬ ‫‪l‬بهذهنمرسیدکهبگویمایهاالناسماکهنتوانستیم‬ ‫نظارتدرستوحسابیکنیمومسئوالندرستوحسابی‬ ‫س��رکار بیاوریم که جلوی این تخلفات را بگیرند‪ ،‬ما از‬ ‫نمایندگیمجلساستعفابدهیم‪.‬حداقلانتظارازمسئوالن‬ ‫اقتصادیایناستکهدربرخورد ادارییکاتفاقیبیفتدکه‬ ‫حاالگویاباالخرهدراینرابطهاقداماتیکردند‪.‬‬ ‫فکر می کنید چرا مسئوالن ذی ربط استعفا نکردند‬ ‫و حتی مدعی ش��دند متخلف را گرفتند و حتی‬ ‫یرئیسبانکصادراتگفتکهبایدبه‬ ‫اقایجهرم ‬ ‫ایشانجایزهبدهند؟‬ ‫‪l‬درست هم هست‪ .‬یعنی شاید همین جوری هم‬ ‫باشد‪،‬اماشرایطاقتضامی کرداینمدیربانکبگویدایمردم‬ ‫من خودم موضوع را کشفکردم‪ ،‬ولیبرایخودم متاسفم‬ ‫کهزیر مجموعهمنطوریخالفکردکهمننتوانستمبهان‬ ‫اشرافپیداکنم‪،‬دستگاهنظارتیدرونبانکمندقتالزمرا‬ ‫نکرد‪،‬قسمتانتصاباتدرونبانکمنرعایتموازیندقیق‬ ‫را نکرد و کسی در مدیریت یک شعبه قرار گرفت که فاسد‬ ‫بود‪.‬برایانکهنتوانستمجلویاینهارابگیرممعذرتخواهی‬ ‫می کنم و از مسئولیتم کنار می کشم اما در اولین فرصت که‬ ‫متوجه شدم با متخلفان برخورد کردم از این جهت قابل‬ ‫تشویقم‪ .‬یعنی هیچ منافاتی ندارد کسی هم تشویق شود و‬ ‫همدراعتراضبهاینوضعیتیکهدرزیر مجموعه اشاتفاق‬ ‫افتادهاستعفادهد‪،‬اینهاباهمقابلجمعاست‪.‬‬ ‫در جایی از صحبت هایت��ان‪ ،‬از عملکرد نظارتی‬ ‫نمایندگان گله کردید‪ .‬برخی از همکاران ش��ما‬ ‫موسی قربانی‬ ‫می گوید‪« :‬اگر‬ ‫دادگستری برخورد‬ ‫جدی کند و همه‬ ‫بیت المال هم به سر‬ ‫جایش برگردد مجموعه‬ ‫اینها اعتماد عمومی را‬ ‫به نظام بانکی کشور‬ ‫برمی گرداند‪».‬‬ ‫پـرونده‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫معتقدند تعطیل ش��دن ابزارهای نظارتی مجلس‬ ‫زمینهچنینتخلفاتبزرگیرابه وجوداورد‪،‬بانظر‬ ‫انها موافقید یا مخالف؟ چگونه باید این ابزارهای‬ ‫نظارتیفعال ترشود؟‬ ‫‪ l‬من ابزارهای نظارتی را تعطیل نمی بینم‪ ،‬ما کوتاه‬ ‫می اییم یعنی مثال االن اگر جل��وی نمایندگان را نگیرند‬ ‫چطوربابرخیمسئوالناجراییحاضرندبرخوردکنند؟اما‬ ‫یکجایدیگرشایدچنیناتفاقیبیفتدبدونانکهانگیزه ای‬ ‫برای پیگیری داشته باشند‪ .‬قدری نگرش های سیاسی و‬ ‫مسائل منطقه ای بر نحوه نظارت ها سایه می افکند‪ ،‬مثال در‬ ‫زمانانتخاباتهیاترئیسهمجلساینکهنامزدیهمشهری‬ ‫یا هم منطقه ای عده ای از نمایندگان است کارساز می شود‬ ‫یا انکه وزرا اهل کدام منطقه هستند و چرا از فالن منطقه‬ ‫کسی وزیر نیست موثر است‪ .‬تا نام کس��ی برای وزارت‬ ‫مطرح می شود همشهری هایش در مجلس دنبال کارش‬ ‫را می گیرند‪ ،‬البته نمایندگان کمی هستند که در معرض‬ ‫این حرف ها قرار دارند‪ ،‬ولی بر ذهن انها تاثیر نمی گذارد‪،‬‬ ‫یعنی حتی اگر طرف قوم و خویشش هم باشد در مقابل‬ ‫تقاضاهایخارجازچارچوبکوتاهنمی اید‪.‬یکمقداری‬ ‫مانمایندگانبرخیمالحظاتیکهدرکارهایمانقراردادیم‬ ‫باعث این می شود که نظارت کارساز الزم را نداشته باشد‪،‬‬ ‫نهاینکهنظارتراکمرنگکند‪.‬کدامموردبودکهنمایندگان‬ ‫استیضاحیکوزیرهمچونمرحومکردانراجدیگرفتند‪،‬‬ ‫اما به ثمر ننشست؟ حتی در برخی موارد ایجاب می کرد‬ ‫استیضاحانجامنشود‪،‬اماقاطعبودنوکالیملتهمهموانع‬ ‫را از سر راه برداشت‪ ،‬پس اینکه گفته شود برخی جلوی‬ ‫ابزار نظارتی نمایندگان را می گیرند قبول ندارم‪ ،‬ما هر جا‬ ‫خواستیمتوانستیمنظارتدقیقوکارامدراانجامدهیم‪.‬‬ ‫فکر می کنید تصوی��ب طرح نظارت ب��ر رفتار‬ ‫نمایندگان چقدر باعث می شود ضوابط در نگاه‬ ‫مجلسی هابرروابطارجحیتیابد؟‬ ‫‪l‬این هم مثل همه مقررات اس��ت که اگر در زمان‬ ‫اجرا خوب به ان عمل شد موفق می شود‪ ،‬ولی اگر این هم‬ ‫مانندبرخیقوانینکمرنگعملیاتیشوددیگردرانبحثی‬ ‫نیست‪.‬مادرقانونگذاریکمنداریم‪.‬قوانینخوببسیارند‬ ‫ولی بیشترین مشکل کشور در اجرای قوانین است نه در‬ ‫خالء قانونی‪ .‬طرح نظارت بر رفتار نمایندگان نیز قانون‬ ‫خوبی است که اگر درست به ان عمل شود جلوی خیلی‬ ‫از مسائل نادرست را می گیرد‪ .‬ضمن انکه تصویب ان نیز‬ ‫بخشیازپیمودنراهبرایرسیدنبهموفقیتاست‪.‬‬ ‫رئیس بانک ملی روز سه شنبه پنجم مهر به خاطر‬ ‫تخلفبزرگصورتگرفتهدرنظامبانکیازمردم‬ ‫و مقام معظم رهبری عذرخواهی کرد و استعفا داد‪،‬‬ ‫یرئیسبانک مرکزینیزازسمتخودبرکنار‬ ‫جهرم ‬ ‫شد و احتمال می رود رئیس بانک سامان نیز از مقام‬ ‫ریاست عزل شود‪ ،‬این تغییرات را چگونه ارزیابی‬ ‫می کنید و فکر می کنید چقدر در بازسازی اعتماد‬ ‫عمومینسبتبهسیستمبانکیکشورموثرباشد؟‬ ‫‪l‬قطعا موثر است‪ ،‬اما اینکه چقدر را نمی دانم‪ .‬این‬ ‫کار شایسته‪ ،‬شروع خوبی برای سایر اقدامات بود‪ .‬البته من‬ ‫ی را از مدیران خوب و متدین می دانم‪ .‬حتما‬ ‫اقای جهرم ‬ ‫ایشان راضی به فساد در زیر مجموعه خود نبود و در اولین‬ ‫فرصتیکهمطلعشدحتیروزجمعهبهوزارتاطالعاتو‬ ‫یبهانمراجع‬ ‫بهدادگستریخوزستانخبرداد‪.‬خودجهرم ‬ ‫گفتهکهبرویدوبرخوردکنید‪.‬بنابراینایشاننیزکارخوبی‬ ‫دراینقضیهانجامدادواگراستعفامی کردبهتربود‪،‬اماعزل‬ ‫ویبحث های دیگری دارد‪ .‬بعضی ها خود این قضیه را نیز‬ ‫درست نمی دانند اما معتقدم شروع این کارها خوب است‬ ‫چون قبح قضیه در افکار عموم��ی از بین می رود و حتی‬ ‫می تواند بعدا مطالبات نمایندگان مجلس را هم در بحث‬ ‫نظارتافزایشدهدواگردرایندهتخلفاتیازایندسترخ‬ ‫یطبیعی ترمی شود‪.‬‬ ‫داد‪،‬برخوردباهمینروشکم ‬ ‫نگفتیدچقدراعتمادعمومیرابازسازیمی کند؟‬ ‫‪l‬چقدر را نمی دانم ولی حتما موثر است‪ .‬این اتفاق‬ ‫تالمال‬ ‫افتاد‪،‬اگردادگستریهمبرخوردجدیکندوهمهبی ‬ ‫همبهسرجایشبرگرددمجموعهاینهااعتمادعمومیرابه‬ ‫نظامبانکیکشوربرمی گرداند‪.‬‬ ‫اقایقربانی!شماعضوکمیسیونقضاییوحقوقی‬ ‫هستید‪ ،‬عملکرد اقای اژه ای دادستان کل کشور را‬ ‫از زمانی که مسئول رسیدگی به این پرونده شدند‪،‬‬ ‫چگونهارزیابیمی کنید؟‬ ‫‪l‬ایش��ان در کل دوران کاری خود عملکرد مثبتی‬ ‫داشت و رودربایس��تی با کس��ی ندارد‪ ،‬کارش را خوب‬ ‫انجام می دهد‪ ،‬کم حرف می زند‪ ،‬بی ربط سخن نمی گوید‬ ‫و در مجم��وع محس��نی اژه ای از مدیران خ��وب نظام‬ ‫جمهوریاسالمیاست‪.‬‬ ‫در این مدت کوتاه که ایشان مسئول پرونده شد‬ ‫توانستهانطورکهانتظارمی رودعملکند؟‬ ‫‪l‬من اطالعاتی از پرونده ندارم ولی همین که خیلی‬ ‫نیامدهحرفبزندازنکاتمثبتایشاناست‪.‬‬ ‫یعنی اتفاقاتی که در سیستم اقتصادی کشور رخ‬ ‫داد و روسای سه بانک استعفا دادند یا عزل شدند‪،‬‬ ‫اثرات کار اقای محسنی اژه ای بود؟‬ ‫‪l‬حتی من معتقدم در بان��ک مرکزی هم باید یک‬ ‫اتفاقی بیفتد چ��ون که بانک مرکزی هم ب��دون نقش در‬ ‫این قضیه نیس��ت‪ ،‬همانطور که گفتم از ری��ز کارهایی‬ ‫ک��ه محس��نی اژه ای در پرون��ده انج��ام داد اطالع��ی‬ ‫ن��دارم‪ ،‬ام��ا در مجم��وع می دانم ک��ه اقدامات ایش��ان‬ ‫خوب است‪.‬‬ ‫کمیسیونقضاییمجلسدرتهیهگزارشراجعبه‬ ‫تخلف سه هزار میلیاردی قرار است به کمیسیون‬ ‫اصل نود کمک کن��د‪ ،‬در این ب��اره نیز توضیح‬ ‫می دهید؟‬ ‫‪l‬تاحاالکهاتفاقینیفتادهاست‪،‬کمیسیونامنیتملی‬ ‫برای همکاری با کمیسیون اصل نود شخصی را انتخاب‬ ‫کرد‪ ،‬ولی در کمیسیون قضایی چنین فردی انتخاب نشد‪.‬‬ ‫قرار است این افراد در جلسات مشترک شرکت کنند که‬ ‫تاکنونجلساتمشترکیتشکیلنشدهاست‪.‬ضمنانکه‬ ‫کمیسیونقضاییوحقوقیمجلسازکمیسیون هایپرکار‬ ‫وشلوغاست‪.‬‬ ‫اقای توکلی درباره تخلف صورت گرفته در نظام‬ ‫بانکی می گوید سه هزار یا‪ 30‬هزار میلیارد تومان‪،‬‬ ‫یعنی ابعاد تخلف یاد شده را مبهم اعالم می کنند‪،‬‬ ‫چرا؟‬ ‫‪l‬برای همی��ن باید گذاش��ت که قاض��ی پرونده‬ ‫درباره اشنظردهد‪،‬چونگردشمالیممکناستعددش‬ ‫باال باشد ولی پولی برگشته یا پولی که طرف خاطی هنوز‬ ‫بدهکاراستمساله اشفرقمی کند‪g.‬‬ ‫‪45‬‬ ‫سیاست ‬ ‫نقاط اشتراک‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫تو گو با مهدی کوچک زاده درباره ‪ ،8+7‬جبهه پایداری و اصالح طلبان‬ ‫گف ‬ ‫‪1‬‬ ‫اگر ‪ 8+7‬با هاشمی نسبت دارد‬ ‫جبهه پایداری هم با احمدی نژاد نسبت دارد‬ ‫مهدی کوچک زاده که از نمایندگان اصولگرا و از اعضای اصلی جبهه پایداری است‪ ،‬نظرات و دیدگاه های قابل توجهی در مسائل سیاسی دارد‪ .‬با او در مورد ماهیت‬ ‫تو گو نشستیم‪.‬‬ ‫جبهه پایداری ‪،‬برخی اختالف نظرها با جبهه پایداری و نیز اینده سیاسی اصالح طلبان به گف ‬ ‫مصطفی صادقی‪ -‬امید کرمانی ها‬ ‫اقای کوچک زاده! واقعیت این اس��ت که وقتی‬ ‫جبهه پایداری اع�لام موجودیت کرد یک موج‬ ‫بزرگ خبری به راه افتاد‪ .‬البته نکته اینجاست که‬ ‫غالب این جو در نفی جبهه پایداری بود‪ .‬خاصه‬ ‫انکه بسیاری از شخصیت های مطرح ائتالف‪8+7‬‬ ‫نیز انتقادات فراوانی را در مورد این تشکل مطرح‬ ‫کردند‪ ،‬اما هیچ وقت در مورد ماهیت این تشکل‬ ‫بحث نش��ده و همانطورکه اش��اره کردم غالب‬ ‫بحث ها در مورد بودن یا نبودن ان است‪ .‬به بیان‬ ‫دیگرفضاییایجادنشدکهبهمردمگفتهشودهدف‬ ‫از تشکیل جبهه پایداری چیست؟ هدف ما از این‬ ‫مصاحبه شناخت جبهه پایداری انقالب اسالمی‬ ‫ بدون ورود به حاشیه هاست‪ ،‬لطفا بفرمایید ماهیت‬ ‫این جبهه چیست و چطور ش��د شما احساس‬ ‫کردید باید چنین تشکلی به وجود اید؟‬ ‫‪46‬‬ ‫‪ l‬همانطوری که به درستی اشاره کردید‪ ،‬جبهه‬ ‫پایداری از زمان اع�لام موجودیت و حتی اندکی قبل‬ ‫از ان‪ ،‬انق��در در نفی اش صحبت ش��د که این مطلب‬ ‫تحت الشعاع قرار گرفت که اصال این جبهه پایداری‬ ‫چیست؟ ایا یک تشکل حزبی جدید است که با اعالم‬ ‫موجودیت خود می خواهد اساسنامه و مرامنامه ای را‬ ‫تدوین کند و به عضوگیری روی بیاورد یا نه ش��کل‬ ‫دیگری اس��ت؟ اصل‪ ،‬وجود جبهه پایداری انقالب‬ ‫اس�لامی بود قبل از انکه این تابلو توسط چهره های‬ ‫شناخته شده از دوستان بلند شد‪.‬‬ ‫از چه زمانی بود؟‬ ‫‪ l‬حداقل از زمانی که عده ای به اسم دلسوزی‬ ‫برای وحدت اصولگرایان تشکلی به نام ‪ 8+7‬درست‬ ‫کردند‪ .‬قبل از اعالم حضور جبهه پایداری‪ ،‬دو نفر سهم‬ ‫در انجا دیده بودند برای یک مجموعه ای که اسمش را‬ ‫خودشان نمی دانستند چیست‪.‬‬ ‫یعنی انه��ا نیز متصور بودند ک��ه چنین چیزی‬ ‫هست؟‬ ‫‪ l‬یعنی ان اقایانی که این سازوکار وحدت را‬ ‫خودشان برای اصولگرایان طراحی و پیش بینی کردند‬ ‫در ذهن ش��ان جماعتی را در جامعه متصور بودند که‬ ‫استحقاق حداقل دو نماینده در ‪ 8+7‬را دارند‪.‬‬ ‫فکر می کنم اسم ان دو سهم را حامیان دولت‬ ‫گذاشته بودند؟‬ ‫هرچیزی‪ ،‬من کار ندارم‪ .‬انها به اختیار خودشان‬ ‫می توانند اس��م های خوب یا اس��م های بد روی هر‬ ‫مجموعه ای بگذارند‪ .‬کما اینکه این کار را هم کردند‪.‬‬ ‫‪ l‬یعنی ش��ما می گویید ان موقع هم ظرفیتی‬ ‫داش��تیم که اینها نیز ان را دیدند و دو ظرفیت‬ ‫برای ما قائل شدند؟‬ ‫‪ l‬من از به کار ب��ردن کلمه «م��ا» پرهیز دارم‪،‬‬ ‫می خواهم بگویم یک بدنه و ظرفیت اجتماعی وجود‬ ‫دارد که قطعا ذائق��ه حزب موتلفه اس�لامی‪ ،‬جامعه‬ ‫اسالمی مهندسین یا حتی جمعیت ایثارگران و جمعیت‬ ‫مهدی کوچک زاده می گوید‪« :‬ما هیچ‬ ‫شرط و شروطی نداریم‪ ،‬جز ان حرف هایی‬ ‫که ایت اهلل مهدوی کنی خودشان می گویند‪.‬‬ ‫حرف هایی که اقای تقوی‪ ،‬باهنر و نواب‬ ‫می گویند حرف های ایت اهلل مهدوی کنی‬ ‫نیست‪».‬‬ ‫سیاست‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫رهپویان را برای کار سیاسی نمی پسندد‪ .‬چنین چیزی‬ ‫وجود دارد‪ .‬االن ه��م درصدد ارزیاب��ی این ظرفیت‬ ‫در بدنه اجتماعی نیس��تم که چند درصد است؟ ولی‬ ‫حتما یک چیزی هس��ت که قبل از اعالم موجودیت‬ ‫جبهه پایداری ای��ن اقایان برای��ش دو نماینده درنظر‬ ‫گرفته بودند‪ .‬پس جبهه پایداری چی��زی نبود که تازه‬ ‫بعد از اع�لام موجودیتی که ‪ 10 -20‬نفر از دوس��تان‬ ‫کردند بخواهد به وجود بیاید‪ .‬به عبارت دیگر هدف ان‬ ‫نبود که اسمی ثبت و مرام و تفکر ان اعالم شود تا هر‬ ‫کس دوست داشت به ان بپیوندد‪ .‬پس مجموعه ای در‬ ‫جامعه بود که به دلیل شبهاتی که در رفتار رئیس جمهور‬ ‫در ذهنش ایجاد شد ‪ -‬درباره حق یا ناحق ان هم فعال‬ ‫بحث نمی کنم‪ -‬دیگر این ظرفی��ت در ان نبود که به‬ ‫ی دولت شناخته شود‪ ،‬چون واقعا از اول هم‬ ‫عنوان حام ‬ ‫اصالت این مجموعه به حمایت از دولت نبود‪.‬‬ ‫منظورتان حمایت مطلق است؟‬ ‫‪ l‬عرض می کنم اصل و ماهی��ت ان حمایت‬ ‫از دولت نب��ود‪ ،‬ذائقه ای در جامع��ه از ابتدای انقالب‬ ‫ارادتمند ارزش های انقالب و ارمان های امام(ره) بوده‬ ‫و هست و در این راه هم پایداری و استقامت داشته و‬ ‫دارد‪ .‬گرایشات مختلف سیاسی امدند و رفتند‪ ،‬اما این‬ ‫جریان پابرجا ماند‪ ،‬گرچه هیچ گاه به صورت رسمی‬ ‫پرچمی باالی سرش نبود یا جریانات سیاسی مختلف‬ ‫با نمایش های ظاهری که دادند بخشی از این مجموعه‬ ‫را برای مدتی جذب خودشان کردند‪.‬‬ ‫ویژگی های این مجموعه چیست؟‬ ‫‪ l‬ویژگی هایش‪ ،‬اعتقاد ب��ه ارزش های انقالب‬ ‫اس�لامی و ارمان های امام(ره)‪ ،‬ایستادگی و مقاومت‬ ‫در برابر استکبار‪ ،‬ساده زیس��تی‪ ،‬مردم دوستی‪ ،‬اعتقاد‬ ‫و اعتم��اد به والی��ت فقیه ب��دون اتکا ب��ه رفتارهای‬ ‫کاسب کارانه است‪ .‬این مجموعه در قبال ویژگی های‬ ‫یاد شده حاضر به از خود گذشتگی بوده و در این راستا‬ ‫توقع پاداش و اجر نداشت‪ .‬این تعریف جبهه پایداری‬ ‫است‪ .‬هر کس دارای خصیصه های مذکور باشد درون‬ ‫این مجموعه قرار دارد‪ ،‬ما فقط برای این مجموعه یک‬ ‫پرچم با نام جبهه پایداری انقالب اسالمی بلند کردیم‪،‬‬ ‫لذا چیز جدیدی به ان معنا به وجود نیامد‪.‬‬ ‫اینکه می گویید چنین پرچمی را تحت عنوان‬ ‫جبهه پایداری بلند کردی��د‪ ،‬از چه زمانی بود‬ ‫و از چه وقت��ی این فکر به وج��ود امد که این‬ ‫پرچم باشد؟‬ ‫‪ l‬نمی توانم این جزئیات را توضیح بدهم‪ ،‬که‬ ‫از چه زمانی قرار بر این شد‪ .‬مجموعه هایی از دوستانی‬ ‫که باالخره در دولت خدمت می کردند و برای انها به‬ ‫دلیل رفتار های اقای احمدی نژاد مسائلی ایجاد شده‬ ‫بود‪ ،‬اینها خودش��ان در راس��تای حفظ این ارزش ها‬ ‫متش��کل بودند و صحبت هایی با هم داشتند‪ .‬عده ای‬ ‫از دوس��تان نیز در مجلس خودش��ان برای خودشان‬ ‫جلسات‪ ،‬گفت وگو و برنامه هایی داشتند و همین طور‬ ‫تشکل های مختلف دیگر‪ .‬اینها در مقطعی شاید یک‬ ‫سال قبل یا اندکی بیش��تر با هدایت ها و راهبری های‬ ‫معنوی ای��ت اهلل مصباح و ایت اهلل خوش��بخت به هم‬ ‫پیوستند و بعد از به هم پیوستگی دوباره با توصیه ها و‬ ‫نصایح ایت اهلل مصباح به این نتیجه رسیدند که با اسم‬ ‫جبهه پایداری اعالم موجودیت بکنند و به هیچ وجه با‬ ‫این کار قصد جداسازی خودمان از جریان اصولگرایی‬ ‫را نداشتیم‪ ،‬چون عرض کردم که جبهه پایداری ماهیت‬ ‫حزبی ندارد‪.‬‬ ‫اصولگرایان هر گاه می خواهند وارد انتخابات یا‬ ‫فعالیت های این چنینی شوند یکی از اقداماتی‬ ‫که انج��ام می دهند این اس��ت که به س��مت‬ ‫مرجعیت روحانیت می رون��د‪ ،‬یعنی به نوعی‬ ‫پیوندشان را با روحانیت حفظ کرده اند‪ .‬حاال‬ ‫این امر در کمیته ‪ 8+7‬به ش��کل خاصی دیده‬ ‫می ش��ود و جبهه پایداری نی��ز به نوعی همین‬ ‫کار را کرد‪...‬‬ ‫‪ l‬من همی��ن جا باید توضیح��ی بدهم‪ .‬اینکه‬ ‫گفته می ش��ود اصولگرایان ه��رگاه می خواهند یک‬ ‫کاری بکنند و جبه��ه و حزبی راه بیندازند به س��مت‬ ‫روحانیت می روند‪ ،‬بله شاید کس��انی این کار را کرده‬ ‫باشند که این روزها نیز شاهد ان هستیم‪ ،‬اما ما این کار‬ ‫را نکردیم‪ ،‬از روز اول همین جور بود‪ .‬من نمی خواهم‬ ‫وارد جزئیات قدیمی نحوه ش��کل گیری انچه به اسم‬ ‫جبهه پایداری اس��ت بش��وم‪ .‬از ابت��دا نصیحت ها و‬ ‫راهنمایی های اقای مصباح باالی س��ر این مجموعه‬ ‫اجتماعی بوده‪ ،‬هس��ت و خواهد ب��ود‪ .‬یعنی اینطور‬ ‫نبود که به دلیل راه اندازی این تش��کل برویم و برای‬ ‫استفاده از نام و عنوان ایت اهلل مصباح یزدی متمسک‬ ‫به ایشان ش��ویم‪ ،‬االن هم هیچ یک از مسئولیت های‬ ‫رفتارهای اجرایی خودمان را گردن ایشان نمی اندازیم‪.‬‬ ‫ایت اهلل مصباح مسئولیت هدایت معنوی ما را داشتند و‬ ‫هیچ گاه برای ما جزئیات کار را تعریف نکردند‪.‬‬ ‫انطور که من متوجه شدم می خواهید بگویید‬ ‫نس��بت جبهه پایداری با ایت اهلل مصباح یزدی‬ ‫در همین جواب خالصه می شود‪ ،‬یعنی جبهه‬ ‫پای��داری از راهنمایی و رهنمود های ایش��ان‬ ‫استفاده می کند‪ ،‬اما هزینه کارهایی را که انجام‬ ‫می دهد برعهده خود مجموعه جبهه پایداری‬ ‫است نه ایت اهلل مصباح یزدی؟‬ ‫بله‪ ،‬هزینه کارهایی که انجام می ش��ود بر عهده‬ ‫خود ماس��ت‪ ،‬چون خودمان تصمی��م می گیریم چه‬ ‫کنیم و چه نکنیم‪ ،‬اما این را در چه چارچوب اخالقی‪،‬‬ ‫دین��ی و رفت��اری انج��ام می دهی��م؟ چارچوبی که‬ ‫ایت اهلل مصب��اح و ای��ت اهلل خوش��وقت و ایت اهلل‬ ‫یزدی و اساس��ا روحانیت تعریف می کنند‪ ،‬البته برای‬ ‫جبهه پایداری بیش��تر فرصت پیش امد که از محضر‬ ‫ایت اهلل مصباح استفاده کند‪.‬‬ ‫پس چون ویژگی های فکری ش��ما بیش��تر به‬ ‫ایت اهلل مصباح و ایت اهلل خوش��وقت نزدیک‬ ‫است به همین خاطر این اقایان را برای رهنمود‬ ‫و راهنمایی ها برگزیدید؟‬ ‫‪l‬ویژگی های فکری ما منطبق ب��ر ویژگی های‬ ‫فک��ری امام(ره) اس��ت ک��ه روحانی��ت را اصل این‬ ‫انقالب می دانند‪ .‬ش��ما با این س��والتان س��عی نکنید‬ ‫بگویید ما ویژگی های فکری م��ان به ایت اهلل مصباح‬ ‫نزدیک و از ایت اهلل محترم دیگری دور اس��ت‪ ،‬اصال‬ ‫اینطوری نیست‪ .‬حاال ایشان بزرگواری کردند و وقت‬ ‫دادند و ما از محضر ایشان استفاده بیشتری کردیم‪.‬‬ ‫من با طرف های دیگر اصولگرا نیز که مصاحبه‬ ‫داشتم و این مساله را مطرح کردم که اعضای‬ ‫جبهه پای��داری معتقدند یک بدن��ه اجتماعی‬ ‫دارند که ما ان را در انتخابات سال ‪ 84‬و چند‬ ‫انتخابات دیگر دیدیدم‪ .‬منظ��ورم همان بدنه‬ ‫اجتماعی گفتمان سوم تیر اس��ت‪ .‬من از انها‬ ‫درب��اره بدنه اجتماع��ی گفتمان س��وم تیر در‬ ‫انتخابات های مختلف پرس��یدم و البته انها هم‬ ‫پاس��خ ها و نظرات خاص خود را داش��تند‪ .‬با‬ ‫وجودی که گفتید دوس��ت ندارید به ارزیابی‬ ‫‪47‬‬ ‫سیاست‬ ‫میزان و حدود این بدن��ه اجتماعی ورود کنید‬ ‫بفرمایید تعریف شما از ان چیست و چه نسبتی‬ ‫میان بدنه اجتماعی گفتمان س��وم تیر با جبهه‬ ‫پایداری است؟‬ ‫‪ l‬یعنی چی؟‬ ‫یعنی چقدر فکر می کنید جبهه پایداری ظرفیت‬ ‫اجتماعی دارد؟‬ ‫بنا ندارم در ای��ن رابطه عدد و رق��م بگویم‪ ،‬اگر‬ ‫زمانی قرار بر ارزیابی اش باش��د در صحنه های نظیر‬ ‫انتخابات مشخص می شود‪.‬‬ ‫می گویند موتلفه ‪ 40‬س��ال و جامعه اس�لامی‬ ‫ مهندسین ‪ 27‬و ‪ 28‬سال س��ابقه فعالیت دارد‪،‬‬ ‫در عوض کسانی که گفتمان سوم تیر را مطرح‬ ‫می کنند چیزی حدود شش سال سابقه دارند‪،‬‬ ‫بنابراین بدنه اجتماعی گروه اول بیشتر است‪،‬‬ ‫شما چه فکر می کنید؟‬ ‫‪ l‬اقای هاشمی رفس��نجانی چند سال سابقه‬ ‫فعالیت داشته؟‬ ‫از سال ‪ 42‬مبارزات انقالبی داشتند‪.‬‬ ‫چقدر بدن��ه اجتماع��ی االن دارد؟ ای��ن منطق‪،‬‬ ‫منطق پذیرفته ش��ده ای نیس��ت‪ .‬من با این اس��تدالل‬ ‫نمی خواهم بگویم موتلفه یا جامعه اسالمی مهندسین‬ ‫بدنه اجتماعی اش چقدر است‪ ،‬اما صرف داشتن سی یا‬ ‫چهل سال سابقه نمی شود االن گفت که یک مجموعه‬ ‫هم اکنون در جامعه خیلی مقبول است‪.‬‬ ‫پس سابقه فعالیت سیاس��ی خیلی ارتباطی با‬ ‫بدنه اجتماعی ندارد؟‬ ‫‪ l‬اخی��را مصاحبه هایی را از دوس��تان موتلفه‬ ‫دیدم که اگ��ر گوش ش��نوایی بود می گفت��م؛ همین‬ ‫ادبیات شما باعث از دست رفتن خیلی از دوستداران‬ ‫انقالب ش��د‪ .‬اس��م ببرم؟ مثل مصاحبه اق��ای ترقی‪،‬‬ ‫صحبت های تهدید امی��ز از موض��ع بزرگتر مابانه و‬ ‫متکبران��ه‪ ،‬دوس��تان و جوانان دلبس��ته ب��ه عدالت‬ ‫و معنویت را ن��ه تنها ج��ذب نمی کند بلک��ه انها را‬ ‫می پراکند‪.‬‬ ‫اینکه اقای ترقی گفتند جبهه پایداری اخرین‬ ‫فرصت را دارد که به مکانیزم وحدت بپیوندد؟‬ ‫‪ l‬این هم یکی از ان حرف زدن هاست‪ .‬فرصت‬ ‫دادن و شرط گذاری‪ ،‬تهدید کردن و اولتیماتوم دادن و‬ ‫اینها چیزی اس��ت که در جامعه سیاسی امروز ما بین‬ ‫مجموعه متدینین پذیرفته نیست‪.‬‬ ‫اقای حداد عادل ه��م گفتند که جبهه پایداری‬ ‫به س��مت مکانیزم وحدت بیاید ت��ا این قطار‬ ‫باالخره از ایس��تگاه خارج شود‪ ،‬این حرف را‬ ‫چطور ارزیابی می کنید؟‬ ‫‪l‬این اقای حداد که جبهه پایداری را به سمت‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫مکانیزم وحدت دعوت می کنند نمی شود کس دیگری‬ ‫همین دعوت را از ایشان بکند؟‬ ‫یعنی جبهه پایداری می خواهد ایشان را دعوت‬ ‫بکند؟‬ ‫‪ l‬من نمی گویم جبهه پایداری‪ ،‬هر کس��ی که‬ ‫خودش را محور و مس��ئول وحدت می داند این طور‬ ‫حرف می زند که به س��مت من بیایید یا به س��متی که‬ ‫من می گوی��م بروید‪ ،‬این اتفاقا مخل وحدت اس��ت‪.‬‬ ‫وحدت با گذاش��تن س��تون در وس��ط و اعالم انکه‬ ‫همه به س��مت این س��تون بیایید حاصل نمی ش��ود‪.‬‬ ‫وحدت با و«اعتصم��وا به حبل اهلل به وج��ود می اید‪.‬‬ ‫حبل اهلل» چیست؟ ایا ‪ 8+7‬اس��ت؟ بله از مصادیق ان‬ ‫را ش��اید بتوان در منش��ور اصولگرایی پیدا کرد‪ ،‬پس‬ ‫همه به س��مت ان برویم یعنی هم��ان موازینی را که‬ ‫همه اعالم کردند که باید ب��ه انها پایبند بود‪ ،‬اگر به انها‬ ‫پایبندی نش��ان دهیم خود به خود وحدت می ش��ود‪.‬‬ ‫نمی ش��ود به ان موازی��ن پایبند نبود بعد ی��ک نفر را‬ ‫محور وحدت ک��رد و گفت همه بای��د بیایند زیر این‬ ‫َع َلم تا وحدت ش��ود‪ ،‬و گرنه وحدت ایجاد نمی شود‪.‬‬ ‫چه همه زیر َع َلم یک فرد بروی��م و چه همه زیر َع َلم‬ ‫یک فرد نرویم اگر همه به س��متی برویم که دست از‬ ‫مواضع متکبرانه و خودبینانه برداریم و به موازینی که‬ ‫مورد قبول و مشترک بین همه هس��ت پایبندی نشان‬ ‫دهیم خود به خود وحدت می شود‪ .‬کسانی که جبهه‬ ‫پایداری یا مجموعه های دیگر را به خود بزرگ بینی و‬ ‫خود محور بینی متهم می کنن��د‪ ،‬اندکی فکرکنند که ایا‬ ‫خودشان این گونه نیستند که این حرف ها را می زنند؟‬ ‫دس��ت از این حرف ها برداریم‪ .‬اصال وحدت وجود‬ ‫دارد‪ ،‬مگر می ش��ود بین دو متدین اصولگرا اختالفی‬ ‫باشد‪ .‬حرف های این چنینی وحدت را برهم می زند‪.‬‬ ‫همانطور ک��ه گفتم زمانی ک��ه جبهه پایداری‬ ‫اعالم حضور کرد‪ ،‬انقدر هیاهو ش��د که اخر‬ ‫مشخص نشد اختالف اصلی سر چیست؟ گویا‬ ‫ش��ما در جایی گفته بودید اینها بیایند موضع‬ ‫خ��ود را با جری��ان انحرافی مش��خص کنند‪،‬‬ ‫درست است؟‬ ‫‪ l‬م��ن نمی گفتم‪ .‬اتفاق��ا یک��ی از موازینی که‬ ‫همه روی ان اش��تراک دارند همین مساله است‪ .‬خود‬ ‫اقای مهدوی کن��ی فرمودند که خط قرمز ما نداش��تن‬ ‫موضع روشن نسبت به فتنه و جریان انحرافی است‪.‬‬ ‫خب حاال بیایید همین کار را بکنید‪ ،‬یعنی کس��انی که‬ ‫مواضع شفافی نداشتند یا به هر دلیلی از گفتن سخن‬ ‫حق در موقع خود پرهیز کردند یا سخن ناحقی را در‬ ‫زمان نامناسب گفتند اینها از نظر ما صالحیت حضور‬ ‫در مجموعه مدیری��ت اصولگرای��ان را ندارند‪ ،‬البته‬ ‫نمی گوییم اصولگرا نیس��تند بلکه صحبت ان اس��ت‬ ‫جبهه پایداری ماهیت حزبی ندارد‬ ‫ایت اهلل مصباح مسئولیت هدایت معنوی ما را داشتند‬ ‫‪48‬‬ ‫که در جمع اصولگراه��ا ادم های بصیر‪ ،‬هوش��یار و‬ ‫باذکاوت سیاسی باال هس��ت‪ ،‬انسان های متوسط هم‬ ‫حضور دارند‪.‬‬ ‫ش��ما می گویید چنین افرادی در فهرست هم‬ ‫نباشند؟‬ ‫‪ l‬وقتی کسی قرار است در مدیریت نباشد‪ ،‬در‬ ‫نمایندگی مجلس می تواند باشد؟‬ ‫یعنی کال چنین افرادی نباشند؟‬ ‫‪ l‬م��ن نمی گویم‪ ،‬بلکه ای��ت اهلل مهدوی کنی‬ ‫این شرط را گذاشته اس��ت نه جبهه پایداری‪ .‬ما هیچ‬ ‫ش��رط و ش��روطی نداری��م‪ ،‬ج��ز ان حرف هایی که‬ ‫ایت اهلل مهدوی کنی خودشان می گویند‪ .‬حرف هایی‬ ‫که اقای تق��وی‪ ،‬باهنر و ن��واب می گویند حرف های‬ ‫ایت اهلل مهدوی کنی نیس��ت‪ .‬ما می گوییم حرف خود‬ ‫اقای مهدوی کنی باید محقق شود‪ .‬کسانی که در فتنه‬ ‫متناس��ب با جایگاه مدیریت در جری��ان اصولگرایی‬ ‫موضع گیری نداشتند مردود شدند‪.‬‬ ‫و این تنها خواسته شماست؟‬ ‫‪ l‬م��ا هی��چ خواس��ته ای نداری��م‪ .‬وقتی لفظ‬ ‫خواس��ته مطرح می ش��ود برداشت ان اس��ت که یک‬ ‫مساله خارج از موازین تعریف شده مدنظر است‪ ،‬در‬ ‫صورتی که این جور نیس��ت‪ .‬همان موازینی که برای‬ ‫اصولگرایی تعریف ش��ده افراد باید دارا باش��ند تا در‬ ‫مجموعه مدیریت قرار بگیرند‪ .‬این خواس��ته یا شرط‬ ‫و شروطی خارج از س��ازمان و موازین تعریف شده‬ ‫نیس��ت ک��ه برخ��ی می گویند ما ش��رط و ش��روط‬ ‫نمی پذیریم‪ .‬جبهه پایداری همان ش��رط و ش��روط‬ ‫ای��ت اهلل مهدوی کن��ی را دارد‪ .‬رهبر معظ��م انقالب‬ ‫فرمودند خواصی که در فتنه سکوت کردند تنها مردود‬ ‫نشدند‪ ،‬بلکه س��قوط کردند‪ ،‬باالخره اینها مصادیقی‬ ‫در اجتماع دارد یا خیر؟ اقایان بنشینند مصادیق ان را‬ ‫بشمارند‪ .‬اگر بعضی ها در این جمع قرار می گیرند نباید‬ ‫در مجموعه مدیریتی حضور یابند‪.‬‬ ‫ایا ش��ما مصادیقی را به ایت اهلل مهدوی کنی‬ ‫گفته اید؟‬ ‫‪ l‬بن��ده در این م��وارد به ص��ورت جزئی و‬ ‫مصداقی وارد نمی ش��وم‪ ،‬چون صالحیتش را ندارم‪.‬‬ ‫این موارد جزئی که چه کسی پیشنهاد بدهد‪ ،‬چه کسی‬ ‫نامه بدهد را از اقای اقا تهرانی بپرس��ید ولی می گویم‬ ‫ما ح��رف اضافه تری جز ان که ای��ت اهلل مهدوی کنی‬ ‫بیان کردند نداریم و به همان چیزی که ایش��ان گفتند‬ ‫عمل شود‪ .‬سهم ایجاد می کنند بعد به ما می گویند اینها‬ ‫سهم خواه هستند‪ ،‬چه سهم خواهی؟ ما اصال کجا بودیم‬ ‫روزی که شما دو نفر به اسم یک طایفه مجهول نوشتید‪،‬‬ ‫دو نفر به اس��م موتلفه و جامعه اسالمی مهندسین در‬ ‫نظر گرفتید و یکی یک سهم هم به جمعیت ایثارگران‪،‬‬ ‫سهم ایجاد می کنند بعد به ما می گویند اینها سهم خواه هستند‬ ‫می گوییم یک لیستی درست کنید تا متدینین و حزب اهلل رغبت کنند‬ ‫به ان لیست رای بدهند‬ ‫این اقای حداد که جبهه پایداری را به سمت مکانیزم وحدت دعوت‬ ‫می کنند نمی شود کس دیگری همین دعوت را از ایشان بکند؟‬ ‫ما خودمان را رقیب ‪ 8+7‬نمی دانیم‬ ‫صرف داشتن سی یا چهل سال سابقه نمی توان گفت یک مجموعه در‬ ‫جامعه خیلی مقبول است‬ ‫فرصت دادن و ش��رط گذاری‪ ،‬تهدی��د کردن و اولتیمات��وم دادن در‬ ‫جامعه سیاسی ما بین مجموعه متدینین پذیرفته نیست‬ ‫سیاست‬ ‫پس دو سوم از ان ‪ 180‬رای را مردم قبول ندارند‪ ،‬چون‬ ‫مطابق حرف خود ایشان‪ ،‬در دوره نهم‪ ،‬دو سوم مجلس‬ ‫تغییر می کند و ادم های جدیدی می ایند‪ .‬این معیاری‬ ‫نیست که ایشان به رخ بکش��د که من در مجلس ‪180‬‬ ‫رای دارم چون ‪120‬نماینده رای دهنده به ایشان دیگر‬ ‫از سوی مردم برای دوره نهم انتخاب نمی شوند‪ .‬در ثانی‬ ‫ان کسی را هم که می گوید در مقابل ایشان بوده و پنج‬ ‫رای اورده‪ ،‬نه اینطور نب��ود و من یادم نمی اید‪ .‬ضمن‬ ‫انکه اقای باهنر! شما که می فرمایید چهار‪ ،‬پنج مخالف‬ ‫بیشتر در مجلس ندارید‪ ،‬همین چهار‪ ،‬پنج نفر توانستند‬ ‫شما را در انتخابات هیات رئیسه سال سوم مجلس از‬ ‫نایب رئیسی خلع کنند‪ ،‬پس کسانی که در ان انتخابات‬ ‫به ایشان رای ندادند که بودند؟ چهار‪ ،‬پنج نفر بودند؟‬ ‫عالوه بر ان اق��ای باهن��ر در ان مصاحبه حرف های‬ ‫دیگری هم زد که اصال شایسته ش��ان سیاسی ایشان‬ ‫نب��ود؛ نظیر انک��ه این چه��ار‪ ،‬پنج نف��ر می گردند که‬ ‫‪ 13‬میلیون را پیدا کنند تا انها را به نابودی بکشانند‪ .‬این‬ ‫حرف ها چیست؟ در جلسه خصوصی به خود ایشان‬ ‫نیز عرض کردم این مطالب از س��ر عصبانیت است و‬ ‫شما به عنوان یک فرد سیاسی پخته شایسته نیست وقتی‬ ‫عصبانی هستی حرف بزنی‪.‬‬ ‫یکی از اه��داف این مصاحبه ش��ناخت بدون‬ ‫حاشیه جبهه پایداری است‪ ،‬برخی از اعضای‬ ‫‪ 8+7‬و دیگران می گویند جبهه پایداری نزدیک‬ ‫به اقای احمدی نژاد است و می خواهد مکانیزم‬ ‫‪ 8+7‬را ب��ا چالش مواجه کند ت��ا کار خودش‬ ‫را پیش ببرد؛ برای انکه قضیه ش��فاف ش��ود‬ ‫لطفا بفرمایید نسبت شما اقای با احمدی نژاد‬ ‫چیست؟‬ ‫‪ l‬هم��ان نس��بتی ک��ه ‪ 8 +7‬ب��ا اق��ای‬ ‫ هاشمی رفسنجانی دارد‪.‬‬ ‫یعنی چی؟‬ ‫‪ l‬همین را بنویس��د‪ ،‬عاق�لان می فهمند‪.‬انها‬ ‫می گویند نس��بت تان با اقای احمدی نژاد چیس��ت؟‬ ‫من ه��م می گوی��م همان نس��بتی که ش��ما ب��ا اقای‬ ‫ هاشمی رفسنجانی دارید‪ .‬مگر نسبتی دارند انها؟‬ ‫می گویند داریم‪.‬‬ ‫‪ l‬نس��بت دارند؟ پس نس��بت ما ان نیس��ت‪.‬‬ ‫ی دارد ‪ 8+7‬را هدایت می کند‪ ،‬جبهه‬ ‫اگر اقای هاش��م ‬ ‫پایداری را هم اقای احمدی نژاد دارد هدایت می کند‪.‬‬ ‫اگر ‪ 8+7‬یک مجموعه مستقل است‪ ،‬جبهه پایداری نیز‬ ‫مستقل است‪ .‬نه‪ ،‬این حرف ها موجه نیست‪ ،‬خودشان‬ ‫هم می دانند که موجه نیست‪ .‬اینها برای تهمت زدن به‬ ‫رقیب است‪.‬‬ ‫مگر شما خودتان را رقیب ‪ 8+7‬یا همان جبهه‬ ‫متحد اصولگرایان می دانید؟‬ ‫‪ l‬نه ما خودمان را رقیب انها نمی دانیم‪ ،‬از همین‬ ‫حرف هایی که اینجا زدم می شود احساس ها را فهمید‪.‬‬ ‫یک چیزی قبل از انکه ما باش��یم درست کردند حاال‬ ‫می گویند بیایید به سمت این تا وحدت شود؛ البته ما‬ ‫تالش می کنیم تا این کار را انج��ام دهیم ولی در عین‬ ‫حال می گوییم که راه رس��یدن به وحدت پایبندی به‬ ‫موازین است نه پایبندی به ساختمانی که شما ساختید‪.‬‬ ‫یعنی انها شما را رقیب خود می دانند؟‬ ‫‪ l‬س��وال اول این مصاحبه ان بود که از وقتی‬ ‫جبهه پایداری درس��ت ش��د انقدر ب��ه ان تاختند که‬ ‫اجازه ندادن��د معلوم ش��ود این جبهه چیس��ت؟ در‬ ‫صحبت های ما پیدا کنید که کس��ی مکانیزم وحدت‬ ‫اصولگرایان را نفی کرده باشد‪ .‬من سوال نسبت به ان‬ ‫داشتم ولی نفی نکردم‪ .‬حتی کلیت قضیه را قبول دارم‬ ‫که اگر اصولگرایان بخواهند لیس��ت واحدی بدهند‬ ‫سازوکاری جز اینکه یک عده نخبه بنشینند و از جانب‬ ‫بقیه ملت یک لیست در بیاورند وجود ندارد‪ .‬حاال ان‬ ‫عده نخبه الزاما باید ‪ 8+7‬باش��ند؟ اگر بشود ‪15+12‬‬ ‫غلط می شود؟ ‪ 6+5‬مثل دوره قبل گناه می شود؟ اینها‬ ‫سوال است‪ .‬ما تالش می کنیم که یکی شود حاال چقدر‬ ‫بگذارند‪.‬‬ ‫با توجه به سابقه فعالیت سیاسی شما‪ ،‬بفرمایید‬ ‫تحلیل و تفسیرتان از اینده وضعیتی که امروز‬ ‫بر اصولگرایان می گذرد چیست؟‬ ‫‪ l‬من ی��ک نکت��ه می گوی��م‪ ،‬جبهه پایداری‬ ‫برخالف مجموعه هفت به عالوه چند برای به دست‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫جمعیت رهپویان و نماین��دگان قالیباف و الریجانی‬ ‫دادید‪ .‬ش��ما س��هم تعیین کردید‪ .‬ما چه سهم خواهی‬ ‫داریم؟‬ ‫یکی از مس��ائل هم همین اس��ت ک��ه چرا در‬ ‫‪ 8+7‬اقایان محس��ن رضای��ی‪ ،‬احمد توکلی‪،‬‬ ‫کوچک زاده‪ ،‬رسایی و سایرین نماینده ندارند؟‬ ‫این سوال را من از اقای باهنر هم پرسیدم‪.‬‬ ‫‪ l‬یک جمله افراطی بگویم‪ .‬چرا اقای جاسبی‬ ‫نبای��د نماینده داش��ته باش��د‪ .‬اقای جاس��بی یکی از‬ ‫شخصیت هایی است که در این انقالب شناخته شده‬ ‫است‪ ،‬سی سال از انقالب در دانش��گاه ازاد به ادعای‬ ‫دوس��تان خودش زحمت کش��یده‪ ،‬باالخره س��ابقه‬ ‫انقالبی اش کمتر از این اقایان نیس��ت‪ ،‬چ��را واقعا او‬ ‫نباید نماینده داشته باشد؟ حاال می گوییم کوچک زاده‬ ‫و رسایی هیچ‪ ،‬اصال اینها کسی نیس��تند‪ ،‬درست هم‬ ‫هست ما کسی نیس��تیم‪ ،‬ولی اگر قرار اس��ت به افراد‬ ‫س��هم دهیم چرا رضایی نباید نماینده داش��ته باشد؟‬ ‫اقای الریجانی و قالیباف از کجا پیدا شدند؟ منطق این‬ ‫حرف چیس��ت؟ خدایی نکرده قصد تحقیر یا اهانت‬ ‫نداریم‪ ،‬می گوییم منطق این کار چیس��ت؟ پس یک‬ ‫سهم هم به ایت اهلل مصباح بدهند‪ .‬ایت اهلل مصباح کمتر‬ ‫از این اقایان انقالبی است؟ کمتر از اینها برای انقالب‬ ‫زحمت کشیده است؟ در دوران دوم خرداد چه کسی‬ ‫به اندازه این مرد بزرگوار و ش��ریف ابرو گذاش��ت و‬ ‫در خطبه های نمازجمعه موجب روشنگری تک تک‬ ‫جوانان با صحبت های خود شد‪ ،‬خب یک نماینده هم‬ ‫ایشان داشته باش��د‪ .‬تکرار می کنم اصل سهم بندی که‬ ‫این اقایان کردند هم برای من روشن نیست‪ .‬ان موقع‬ ‫جبهه پایداری اعالم موجودیت نکرده بود‪ ،‬اینها یک‬ ‫مجموعه ای درست کردند‪ .‬یک هفت تا و یک هشت‬ ‫تا‪ ،‬بعد برای هر طیف و فرد س��هم مش��خص کردند؛‬ ‫اینجا قرار نیس��ت به این مس��اله ایراد بگیرم‪ ،‬اما برای‬ ‫جامعه توضیح بدهند که این چیس��ت؟ جبهه پیروان‬ ‫خط امام و رهبری دو نفر‪ ،‬چ��را؟ جمعیت ایثارگران‬ ‫یک نفر‪ ،‬چرا یکی؟ چرا پنج نفر نه؟ جمعیت رهپویان‬ ‫یک نفر‪ ،‬چرا یکی؟ اقای زاکانی‪ ،‬دبیرکل این جمعیت‬ ‫مدعی است حمایت بسیجیان را همراه خود دارد‪ ،‬پس‬ ‫سه تا باید سهم داشته باش��د‪ .‬دارم سوال می کنم‪ .‬نفی‬ ‫نمی کنم بنابراین یک سهم بندی درست کردند و به ما‬ ‫نیز می گویند البد سهم شما اینقدر است‪ .‬درصورتی که‬ ‫ی برای خودمان قائل نیستیم‪ .‬ما می گوییم‬ ‫ما اصال سهم ‬ ‫یک لیستی درست کنید تا متدینین و حزب اهلل رغبت‬ ‫کنند به ان لیس��ت رای بدهند‪ .‬اگر قرار است ما برای‬ ‫ان لیست سخنرانی و تبلیغ کنیم‪ ،‬رغبت کنیم برویم‪.‬‬ ‫من به اقای باهنر گفتم جبهه پایداری می گوید‬ ‫گفتمان سوم تیر بدنه اجتماعی دارد‪...‬‬ ‫‪ l‬من در این مصاحبه قرار نیست بگویم بدنه‬ ‫اجتماعی جبهه پایداری سوم تیر است‪ .‬من می گویم‬ ‫یک بدنه اجتماعی حتما هس��ت که خود اینها دو نفر‬ ‫معادل جبهه پیروان خط امام و رهبری برایش س��هم‬ ‫درنظر گرفته اند‪.‬‬ ‫اقای باهن��ر به من گفتن��د که بن��ده ناقابل در‬ ‫مجلس ‪ 180‬نفر رای دارم‪ ،‬درحالیکه کس��ی‬ ‫که از این جبهه مقابل من ایستاد ‪ 5‬رای داشت‪،‬‬ ‫پس بدنه اجتماعی ما بیشتر است‪.‬‬ ‫‪ l‬ایشان اشتباه ش��ان این اس��ت حرفی را که‬ ‫خودشان در گذشته گفتند و االن هم بعید نیست تکرار‬ ‫کرده باشند درست نفهمیدند‪ .‬من به اقای باهنر عرض‬ ‫می کنم خودش��ان گفتند که‪ 70‬درصد یا دو س��وم این‬ ‫مجل��س در دور بعد رای نخواه��د اورد‪ ،‬معموال هم‬ ‫در دوره های مختلف مجلس همین طور بوده اس��ت‪.‬‬ ‫مهدی‬ ‫کوچک زاده‬ ‫می گوید که‬ ‫اینطور نبوده که‬ ‫برای استفاده از نام‬ ‫و عنوان ایت اهلل‬ ‫مصباح یزدی‬ ‫متمسک به‬ ‫ایشان شویم‪ ،‬االن‬ ‫هم هیچ یک از‬ ‫مسئولیت های‬ ‫رفتارهای اجرایی‬ ‫خودمان را گردن‬ ‫ایشان نمی اندازیم‬ ‫‪49‬‬ ‫سیاست‬ ‫گرفتن کرس��ی های مجلس و پی��روزی در انتخابات‬ ‫تشکیل نشد یا الاقل نیت امروز ما این است‪ .‬نیت ما از‬ ‫یک سال و نیم قبل که جلساتی داشتیم و ارشاد شدیم‬ ‫و صحبت کردیم این بوده که گفتمان سوم تیر را زنده‬ ‫نگه داریم‪ ،‬گفتمان ایستادگی در مقابل استکبار‪ ،‬گفتمان‬ ‫عدالت طلبی‪ ،‬گفتمان مردم داری‪ ،‬گفتمان ساده زیستی‬ ‫را زنده نگ��ه داریم و اگر الزمه زنده نگه داش��تن این‬ ‫گفتمان ان باش��د که چن��د نفر هم به ط��ور خاص از‬ ‫چهره های شناخته شده این جریان به مجلس بروند‪،‬‬ ‫از انجام این کار ابایی نداریم‪ ،‬اما اینکه برای انتخابات‬ ‫تشکیل شده باشیم خیر‪ ،‬این طور نیست‪ .‬در حالی که‬ ‫سازوکار‪ 8+7‬اصال برای انتخابات طراحی شده است‪.‬‬ ‫چون جواب س��والم را نگرفتم دوباره تکرار‬ ‫می کن��م‪ ،‬االن دغدغ��ه م��ردم این اس��ت که‬ ‫اصولگرایان در اینده چه کار می کنند‪.‬‬ ‫‪ l‬خیلی وارد جزئیات و مصادیق مثل پیشگوها‬ ‫نمی شوم‪ .‬روند کلی به سوی جا افتادن و فراگیر شدن‬ ‫همین ارزش هایی است که جبهه پایداری به انها باور‬ ‫و اعتقاد دارد‪ .‬این اتفاق نه فقط در سطح کشور بلکه در‬ ‫کل دنیا در حال وقوع است‪ .‬من حتی می خواهم بگویم‬ ‫این گفتمانی که جبهه پایداری به ان معتقد است مبنای‬ ‫بس��یاری از خیزش های منطقه در مصر‪ ،‬لیبی‪ ،‬بحرین‬ ‫و تونس اس��ت‪ .‬گفتمان واداده لیبرالیس��تی یا جا زده‬ ‫در مقابل لیبرالیسم و سکوالریسم نقشی نداشته حتی‬ ‫اگر اسم خودش را سوپر اصولگرا بگذارد‪ .‬ان گفتمان‬ ‫داشت این ارزش ها را به سوی مذبح می برد‪ .‬ان گفتمان‬ ‫معتقد بود که به امریکا به اندازه ای که قدرت دارد باید‬ ‫بها داد و با ان سر میز نشست‪ .‬معتقدیم ان گفتمان رو‬ ‫به مرگ و نابودی است و نمایندگانش هم در کشور و‬ ‫سایر نقاط جهان به لحاظ سیاسی مرده اند‪ .‬اینکه حاال‬ ‫در یک انتخابات خاص‪ ،‬ان هم مجلس نهم با توجه به‬ ‫جمیع پیش نیازهایی که یک انتخابات الزم دارد اعم از‬ ‫امکانات تبلیغاتی و دیگر چه کسی بتواند کرسی های‬ ‫بیشتری را کسب کند؟ من پیشگو نیستم‪.‬‬ ‫تحلیل خوبی انجام دادید و اش��اره کردید که‬ ‫جبهه پایداری برای زنده نگه داش��تن گفتمان‬ ‫سوم تیر اعالم حضور کرد و اگر شرایط را برای‬ ‫این امر ایجاب کند شاید پنج‪ ،‬شش نفر از افراد‬ ‫ش��اخص جبهه نیز به مجلس برون��د اما قطعا‬ ‫مسیر اصلی خود را فارغ از انتخابات مجلس‬ ‫ادامه می دهد تا انتخابات ریاست جمهوری‪...‬‬ ‫‪ l‬تا انتخابات ریاست جمهوری چرا؟‬ ‫و بعد‪ ...‬یعنی گفتمان س��وم تی��ر از انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری نیز عبور می کند و مسیر خود‬ ‫را به س��مت جلو پی می گیرد‪ ،‬در این گفتمان‬ ‫رئیس جمهور بعدی ایران باید چه خصوصیاتی‬ ‫داشته باشد؟‬ ‫‪ l‬همین ویژگی هایی که در این گفتمان وجود‬ ‫دارد‪ .‬باید عدالت طلب باش��د چون در نظام اسالمی ‬ ‫عدالت پایه مش��روعیت اس��ت‪ .‬رئیس جمهور باید‬ ‫مقاوم در مقابل زورگویی و قلدرمابی مستکبران باشد‬ ‫و در خدمت به مردم س��ر از پا و روز از شب نشناسد‪.‬‬ ‫مردم ما به لحاظ اقتصادی با مش��کالت زیادی دست‬ ‫و پنجه نرم می کنند‪ ،‬از این رو در نظام استکبار س��تیز‬ ‫جمهوری اس�لامی‪ ،‬ملت رئیس جمهوری را که سه‬ ‫الی چهار ساعت در روز وقتش را در سونا بگذراند یا‬ ‫وزرایی را که در کاخ های خود زندگی می کنند و اصال‬ ‫مردم را نبینند نمی خواهند‪ .‬اص�لا اقبال مردم به اقای‬ ‫احمدی نژاد در انتخابات ریاست جمهوری زنده شدن‬ ‫همین چهره از دولت و رئیس جمه��ور در ذهن مردم‬ ‫بود‪ .‬یک چهره ضد اس��تکبار‪ ،‬مردم دار و مردم دوست‪،‬‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪50‬‬ ‫چهره ساده زیس��ت‪ .‬از نظر ما رئیس جمهور بعدی و‬ ‫بعدی ها در نظام جمهوری اسالمی باید دارای چنین‬ ‫خصایصی باشد‪.‬‬ ‫اقای کوچک زاده! برخی اصولگرایان درباره‬ ‫اصالح طلبان مواضع حذفی دارند‪ .‬اما ش��ما‬ ‫می گویید انها باش��ند البته براساس معیارها و‬ ‫موازینی‪...‬‬ ‫‪ l‬من نه می گویم نباش��ند و نه می گویم باشند‪،‬‬ ‫هر وقت بخواهم راجع به اصالح طلبان حرف بزنم یک‬ ‫مقدمه ای دارد ان هم این است که جبهه اصالح طلبی را به‬ ‫سه بخش تقسیم می کنم‪ .‬یک بخش سر این جریان است‬ ‫که شامل موسوی‪ ،‬کروبی‪ ،‬خاتمی و هاشمی می شود اینها‬ ‫از نظر مردم مردودند‪ ،‬حتی اگر شورای نگهبان اینها را تایید‬ ‫بکند پیش مردم جایی نخواهند داشت‪ .‬اخرین انتخابات‬ ‫هیات رئیسه در مجلس خبرگان همین مساله را نشان داده‬ ‫اس��ت‪ .‬خبرگان مردم به اقای هاشمی اقبال نکردند‪ .‬این‬ ‫مجموعه به اضافه کس��انی که در حزب مشارکت ایران‬ ‫ی همچون‬ ‫اسالمی و سازمان مجاهدین انقالب اسالم ‬ ‫بهزاد نبوی‪ ،‬محسن ارمین و اینها هستند را سران مدعی‬ ‫اصالح طلبی می دانم‪ .‬اینها پیش مردم مردود و منفورند‪.‬‬ ‫شورای نگهبان هم نه انها را تایید می کند و نه حق چنین‬ ‫کاری را دارد‪ .‬جمعی��ت اینه��ا چقدر اس��ت ‪ 500‬نفر‪،‬‬ ‫‪ 1000‬نفر نمی دانم که به همراه ان چهار نفر مردودند و‬ ‫جایگاهی بین مردم ندارند‪ .‬سران اصالحات خودشان را‬ ‫به ‪ 13‬میلیون بستند‪ ،‬یعنی برای ادامه حیات سیاسی شان‬ ‫می گویند ما ‪ 13‬میلی��ون ادم داریم‪ .‬یک عده هم اوباش‬ ‫بدتر از خس و خاشاک در کف خیابان ها مردم را کتک‬ ‫زدند‪ ،‬سطل زباله به اتش کشیدند‪ ،‬به خیمه عاشورا حمله‬ ‫کردند‪ ،‬نه غ��زه نه لبنان گفتند که ای��ن اوباش به میلیون‬ ‫نمی رسند و جایگاهی در نظام جمهوری اسالمی ایران‬ ‫ندارند‪ 13.‬میلیون ادم حسابی داریم‪ ،‬هیچ فرقی هم با من‬ ‫ندارند‪ ،‬حتی خیلی ها شان از من هم به لحاظ شخصیتی‪،‬‬ ‫اخالقی و معرفتی بهترند و از همه حقوق شهروندی هم‬ ‫مثل بقیه برخوردارند‪ ،‬در انتخابات هم می توانند بیایند و‬ ‫نماینده شوند‪ ،‬قطعا توصیه من به ‪ 13‬میلیون ان است که‬ ‫خودتان را به افرادی که بدبخت شدند نبندید‪ ،‬شما هر‬ ‫یک نفرتان شاید بیشتر از میرحسین موسوی بیارزید‪ .‬در‬ ‫بیناینهااقشارمختلفیهمچوناساتیددانشگاه‪،‬روحانی‪،‬‬ ‫پاسدار‪ ،‬دکتر و دانشجو هستند که در انتخابات ریاست‬ ‫جمهوری با رایی که دادن��د در پیش خدا ماجورند و به‬ ‫ی کمک کردند‪ .‬من هر جا درباره‬ ‫نظام جمهوری اسالم ‬ ‫اصالح طلبان صحبت کردم این دسته بندی را انجام دادم‬ ‫و حساب دسته اخر را از سران اصالحات و اوباش جدا‬ ‫کردم‪ .‬این ‪ 13‬میلیون همه جور حقی دارند و هیچ حقی‬ ‫از انها سلب نش��ده‪ ،‬بلکه شایسته تعریف و تمجید هم‬ ‫گفتمانی که جبهه پایداری به ان معتقد‬ ‫است مبنای بسیاری از خیزش های‬ ‫منطقه در مصر‪ ،‬لیبی‪ ،‬بحرین و تونس‬ ‫است‪ .‬گفتمان واداده لیبرالیستی‬ ‫یا جا زده در مقابل لیبرالیسم و‬ ‫سکوالریسم نقشی نداشته حتی‬ ‫اگر اسم خودش را سوپر اصولگرا‬ ‫بگذارد‪ .‬ان گفتمان داشت این‬ ‫ارزش ها را به سوی مذبح می برد‪.‬‬ ‫گفتمان معتقد بود که به امریکا به‬ ‫اندازه ای که قدرت دارد باید بها داد‬ ‫و با ان سر میز نشست‪ .‬معتقدیم ان‬ ‫گفتمان رو به مرگ و نابودی است و‬ ‫نمایندگانش هم در کشور و سایر نقاط‬ ‫جهان به لحاظ سیاسی مرده اند‬ ‫هستند چون رای افراد موجب محروم شدن انها از حقوق‬ ‫اجتماعی شان نیست‪ .‬این چیزی است که اصال حضرت‬ ‫اقا فرمودند‪ .‬ان س��ران خیانت و این پایینی ها (اوباش)‬ ‫جنایت کردند که خیانت و جنایت موجب محرومیت‬ ‫انها می شود‪.‬‬ ‫برخی می گویند ما برای برگش��ت و حضور در‬ ‫انتخابات شرط و شروطی داریم‪...‬‬ ‫‪ l‬ای��ن ‪ 13‬میلیون ک��ه از انه��ا صحبت کردم‬ ‫چنین چیزی را نمی گویند و من نمی دانم نماینده این‬ ‫‪ 13‬میلیون چه کسی اس��ت‪ ،‬شرط و شروط را کسانی‬ ‫مث��ل خاتم��ی می گذارند که اص�لا در ده راهش��ان‬ ‫نمی دهند اما س��راغ کدخ��دا را می گیرن��د‪ .‬این افراد‬ ‫اول ببینند که راه ش��ان می دهند‪ ،‬بعد ش��رط و شروط‬ ‫بگذارند‪ ،‬ضمن انکه این ‪ 13‬میلی��ون متعلق به اقای‬ ‫خاتمی نیست‪.‬‬ ‫اینها می گویند اگر این ش��رط و شروط تامین‬ ‫نشود و ما نیاییم تنور انتخابات گرم نمی شود‪،‬‬ ‫شما چه نظری دارید؟‬ ‫‪ l‬در انتخاب��ات قبل��ی ه��م می گفتن��د اگ��ر‬ ‫همه م��ردم بیاین��د م��ا رای می اوریم و باره��ا گفتند‬ ‫ای م��ردم بیایی��د چون اگ��ر بیایید ارتج��اع منکوب‬ ‫می ش��ود و ما رای می اوریم‪ .‬مردم امدند و اینها رای‬ ‫نیاوردند و اینکه اینه��ا می گویند اگر م��ا نیاییم تنور‬ ‫انتخابات گرم نمی ش��ود خواب های خوش��ی است‬ ‫که می بینن��د و ای��ن انقالب وابس��ته ب��ه چهره های‬ ‫منفور نیست‪.‬‬ ‫برخ��ی دوس��تان ش��ما در جری��ان اصولگرا‬ ‫معتقدند برخی دلخوری ها و فشار هایی که به‬ ‫مردم وارد شده حاال مثال گرانی و تورم یا مثال‬ ‫برخی اتفاقات باعث می شود که در انتخابات‬ ‫پی��ش رو رقی��ب ش��ما یعن��ی اصالح طلبان‬ ‫کرسی های بیش��تری به دس��ت بیاورند‪ .‬این‬ ‫حرف را اقای مرتضی نبوی نیز در یک مصاحبه‬ ‫به نوعی مط��رح کردند‪ .‬ایا ش��ما این تعبیر و‬ ‫تفسیر را قبول دارید؟‬ ‫‪ l‬االن عن��وان اصالح طلب��ی و اصولگرای��ی‬ ‫کلی گویی اس��ت‪ ،‬اینک��ه اق��ای نبوی گفت��ه تعداد‬ ‫اصالح طلبان بیش��تر می ش��ود باید از ایش��ان در باره‬ ‫منظورش از اصالح طلبان پرسید‪ .‬یعنی وطن فروشانی‬ ‫مثل ش��یرین عبادی بیش��تر می ش��وند‪ ،‬خائنانی مثل‬ ‫میرحسین موسوی بیشتر می ش��وند‪.‬نمک خورده و‬ ‫نمکدان شکس��تگانی مثل بهزاد نبوی بیشتر می شوند‬ ‫یا نه کسانی که شاید س��لیقه من اصولگرا را نپسندند‬ ‫بیشتر می شوند‪ .‬اگر کسانی هس��تند که به ارمان ها و‬ ‫ارزش های انقالب اسالمی بیشتر معتقدند مردم به انها‬ ‫اقبال می کنند چه اشکالی دارد؟ من مطمئنم خائنین به‬ ‫ملت در مجلس اینده رای بیشتری کسب نمی کنند‪.‬‬ ‫به عنوان اخرین س��وال؛ َاق��ای کوچک زاده!‬ ‫اقای بادامچیان اخیرا گفتند اگر جبهه پایداری‬ ‫به ‪ 8+7‬نپیوندد یکی دیگر از طیف های حامی‬ ‫ دول��ت جایگزین ان می ش��ود ت��ا طرفداران‬ ‫اقای احمدی نژاد را نمایندگی کنند‪ ،‬شما چه‬ ‫می گویید؟‬ ‫‪ l‬اوال که خ��ود اقای بادامچی��ان بارها به من‬ ‫گفته که هیچ موضعگیری مثبت و منفی در قبال جبهه‬ ‫پایداری نک��رده و نمی کند‪ .‬ثانیا اگ��ر چنین حرفی را‬ ‫زده باش��د می توان از وی پرسید که در مجموعه ‪8+7‬‬ ‫چه کاره اس��ت؟ ش��ما در هفت تایی یا هشت تا؟ یا‬ ‫وکیل اقای مهدوی کنی هس��تی؟ ثالثا اقای بادامچیان‬ ‫ازاد است حرف بزند و ما نیز نمی توانیم جلوی ایشان‬ ‫را بگیریم‪g .‬‬ ‫وحدت در مقابل‬ ‫رقبای اصولگرایان‬ ‫ایجاب می کند‬ ‫که ائتالف بزرگ‬ ‫اصولگرایان شامل‬ ‫همه سلیقه ها و‬ ‫گروه ها از جمله‬ ‫جبهه پایداری‬ ‫باشد‬ ‫سیاست‬ ‫راه های نزدیک شدن ائتالف ‪ 8+7‬و جبهه پایداری‬ ‫علی حاجی ناصری‬ ‫‪2‬‬ ‫ایا اصولگرایان با فهرست واحد وارد انتخابات خواهند ش��د؟این بدون شک مهمترین سوال این‬ ‫روزهای محافل سیاسی است‪.‬پاسخ این سوال از هنگام اعالم موجودیت جبهه پایداری البته اهمیت‬ ‫بیشتری یافته است‪.‬‬ ‫ششم مرداد امس��ال در بعد از ظهر یک روز‬ ‫تابس��تانی‪ ،‬طیفی از اصولگرایان ک��ه پیش از این‬ ‫رابطه ای نزدیک با دولت داشتند و خود را حافظ‬ ‫گفتمان سوم تیر معرفی می کردند‪ ،‬پس از مدت ها‬ ‫بحث و گفت وگو در قالب یک جبهه سیاسی جدید‬ ‫اعالم موجودیت کردند و ن��ام «جبهه پایداری» را‬ ‫برای خود برگزیدند‪.‬‬ ‫خاستگاه اعضای برجسته این جبهه را می توان‬ ‫دولت نهم از یک سو و فراکسیون انقالب اسالمی‬ ‫مجلس هشتم از سوی دیگر دانست‪ .‬جبهه پایداری‬ ‫ک��ه اع�لام ک��رده اهداف��ش تنه��ا در انتخابات‬ ‫خالصه نمی ش��ود‪ ،‬پس از تشکیل کمیته وحدت‬ ‫اصولگرایان با محوریت جامعه مدرس��ین حوزه‬ ‫علمیه قم و جامعه روحانیت مبارز تهران فعالیت‬ ‫خود را در حالی اغاز کرد که دو روحانی برجسته یعنی‬ ‫ایت اهلل مصباح یزدی و ایت اهلل خوشوقت را به عنوان‬ ‫حامیان معنوی خ��ود انتخاب کرده ب��ود‪ .‬چهره های‬ ‫سرش��ناس جبهه پایداری باره��ا اع�لام کرده اند که‪:‬‬ ‫«جبهه پایداری خاصیت گفتمانی دارد‪».‬‬ ‫مصائب اعالم موجودیت‬ ‫هفت��م م��رداد اولی��ن همای��ش جبهه پایداری‬ ‫در س��الن همایش های س��ازمان فرهنگ و ارتباطات‬ ‫اس�لامی برگزار ش��د‪ .‬برگزاری این نشست در حالی‬ ‫ب��ود ک��ه اعض��ای برجس��ته جبهه پای��داری چندی‬ ‫پیش از اع�لام موجودی��ت با ایت اهلل خوش��وقت و‬ ‫ایت اهلل مصباح یزدی دیدار ک��رده بودند؛ دیداری که‬ ‫صدور بیانیه انتخاباتی از سوی این دو روحانی بلندپایه‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫همه نقاط اشتراک برای وحدت‬ ‫را در پی داشت‪.‬‬ ‫برگ��زاری ای��ن همایش ک��ه خب��ر از اعالم‬ ‫موجودیت قریب الوق��وع جبهه پایداری می داد با‬ ‫واکنش ایت اهلل مهدوی کنی مواجه ش��د‪ .‬دبیرکل‬ ‫جامعه روحانیت که س��ی ام تیر در همایش بزرگ‬ ‫روحانیت تهران در دانشگاه امام صادق(ع) سخن‬ ‫می گفت با اشاره به انتش��ار این بیانیه گفت‪« :‬من‬ ‫انها را نهی می کنم؛ چراکه جدا کردن صف‪ ،‬همان‬ ‫چیزی اس��ت که دش��من می خواه��د و خالف‬ ‫مصلحت انقالب است‪».‬‬ ‫این هشدار سبب شد تا در ش��ب دوم مرداد‬ ‫تعدادی از سران جبهه پایداری از جمله اقاتهرانی‪،‬‬ ‫غالمحس��ین الهام و صادق محصولی ب��ه دیدار‬ ‫ایت اهلل مهدوی کنی بروند‪.‬‬ ‫پس از پایان این جلسه‪ ،‬اقاتهرانی در تشریح‬ ‫جزئیات ان تاکید کرد‪« :‬جبهه پایداری با تمام توان‪،‬‬ ‫خواهان وحدت اصولگرایان اس��ت و ما به دنبال‬ ‫انشعاب نیستیم‪ .‬س��خنان ایت اهلل مهدوی کنی در‬ ‫رابطه با این جبهه پایداری درست نقل نشده بود و‬ ‫این دیدار زمینه های رفع سوءتفاهم ها شد‪».‬‬ ‫ای��ت اهلل مهدوی کنی نی��ز در این دی��دار با‬ ‫تکذیب برخی نقل قول ه��ا تاکید کرد‪« :‬منظور من‬ ‫وحدت میان اصولگرایان بود و توصیه کردم که این‬ ‫جبهه نیز با سایر اصولگرایان همکاری کند نه اینکه‬ ‫تش��کیالت موازی ایجاد کند‪ .‬در عین حال‪ ،‬تمام‬ ‫جریان های سیاسی نشس��ت و همایش برگزار و‬ ‫سخنران دعوت می کنند که در مورد جبهه پایداری‬ ‫‪51‬‬ ‫سیاست‬ ‫نیز مانعی ندارد‪».‬‬ ‫به نوشته سایت رجانیوز‪ ،‬ایت اهلل مهدوی کنی‬ ‫همچنین نمایندگان حاضر از جبهه پایداری در این‬ ‫جلسه را برادران انقالبی‪ ،‬دلسوز و متدین خواند و‬ ‫بر ادامه فعالیت این جریان تاکید کرد‪.‬‬ ‫سرانجام شش��م تیر در حالی که یک روز به‬ ‫برگزاری اولین همایش سراس��ری جبهه پایداری‬ ‫باقی مانده بود‪ ،‬حامیان گفتمان س��وم تیر با انتشار‬ ‫بیانیه ای رسما موجودیت خود را اعالم کردند‪.‬‬ ‫جبهه پای��داری در ای��ن بیانی��ه با اش��اره به‬ ‫دوره های سازندگی و اصالحات تاکید کرد‪« :‬ملت‬ ‫ایران در س��وم تیر ‪ 84‬پرچمدار ارمان های اسالم‬ ‫ناب محمدی شد و توانست با حضور پربصیرت‬ ‫خود گفتمان انقالب اسالمی را که گفتمان خالص‬ ‫ملت بود به ق��درت اجرایی بازگردان��د و بازوان‬ ‫والیت را در این عرصه تقوی��ت کند و با نصرت‬ ‫ولی امر مس��لمین به مطالبات ‪ 16‬س��اله در تحقق‬ ‫عدالت پاس��خ امیدبخش��ی ده��د‪ .‬کارامدی این‬ ‫گفتمان باعث شد تا بار دیگر دشمنان با یارگیری‬ ‫از عناصر بی بصیرت همه ظرفی��ت خود را برای‬ ‫بازگرداندن راه ملت از این حرکت و ارمان متعالی‬ ‫بس��یج کنند‪ ».‬در این بیانیه با اش��اره به دوره پس‬ ‫از انتخابات ریاس��ت جمهوری دهم امده است‪:‬‬ ‫«در چنین ش��رایطی س��امان دادن جبهه پایداری‬ ‫انقالب اسالمی تحت اش��راف جمعی از فقیهان‬ ‫وارس��ته و اگاه به زمان جهت انس��جام این ملت‬ ‫مخلص و والیی که خاستگاه فکری خود را همان‬ ‫گفتمان اصیل سوم تیر ‪ 84‬می داند امری ضروری‬ ‫و اجتن اب ناپذیر است‪ .‬این جبهه فراتر از تفکرات‬ ‫حزبی و گروهی در کنار ملت فداکار‪ ،‬رشید و بصیر‬ ‫ایران اسالمی پاس��دار ارمان های انقالب است و‬ ‫خود را متعهد به مبانی مکتب امام(ره) می داند که‬ ‫منبعث از فقاهت و عقالنیت رحمانی و اموزه های‬ ‫قرانی اهل بیت است‪».‬‬ ‫جبهه پای��داری همچنین وظیفه و رس��الت‬ ‫اصلی خ��ود را تالش برای تداوم ش��اخص های‬ ‫عمده این مکتب یعنی عقالنیت ‪ ،‬معنویت و عدالت‬ ‫در حول محور والیت عنوان کرد‪.‬‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫در اولین همایش چه گذشت؟‬ ‫حجت االسال م مرتضی اقاتهرانی که به عنوان‬ ‫دبیر همایش انتخاب شده بود‪ ،‬اولین سخنران این‬ ‫همایش بود‪.‬‬ ‫این نماینده اصولگرای مجلس با اش��اره به‬ ‫ش��اخص های گفتمان ام��ام و رهب��ری و مطرح‬ ‫ش��دن ان از جمله اسکتبارس��تیزی و عدالت به‬ ‫ماج��رای س��ال ‪ 88‬پرداخ��ت و س��پس گفت‪:‬‬ ‫«پس از جریان��ات اخیری که پیش امد دوس��تان‬ ‫جلس��اتی را برگزار کردند و با برخ��ی از بزرگان‬ ‫و علما دی��دار کردند از جمله با ای��ت اهلل یزدی و‬ ‫ایت اهلل مصباح یزدی صحبت هایی کردیم و ایشان‬ ‫نیز توصیه هایی داش��تند‪ .‬با ایت اهلل خوشوقت نیز‬ ‫دیدار کردی��م و برنامه های خ��ود را خدمت این‬ ‫بزرگواران مطرح کردیم‪».‬‬ ‫غالمعلی حدادعادل‪ ،‬عضو گروه هفت نفره‬ ‫اصولگرای��ان و رئیس مجلس هفتم که ریاس��ت‬ ‫کمیسیون فرهنگی مجلس هشتم را به عهده دارد‪،‬‬ ‫دومین س��خنران این همایش بود‪ .‬او که به همراه‬ ‫فرزندش فرید در این همایش حاضر شده بود در‬ ‫سخنان خود گفت‪« :‬تحمل الزمه وحدت است و‬ ‫در انتخابات پیش رو و در مسیری که در پیش رو‬ ‫‪52‬‬ ‫پراکندگی اصولگرایان‪ ،‬منجر‬ ‫به تجزیه این گروه سیاسی‬ ‫می شود و شوکی که نصیب‬ ‫اصالح طلبان شد را یاداوری‬ ‫می کند‪ .‬ائتالف اصولگرایان‬ ‫اما باید مبنای منطقی داشته‬ ‫باشد‪ .‬از سویی اصولگرایان‬ ‫دایره وحدت را نباید‬ ‫انقدر بزرگ کنند که حتی‬ ‫اصالح طلبان هم در ان قرار‬ ‫گیرند‪ .‬از دیگر سو دایره‬ ‫وحدت را نباید انقدر کوچک‬ ‫کرد که اصولگرایان هم در‬ ‫ان قرار نگیرند‬ ‫نیامده ایم‪ ،‬در بخشی دیگر از سخنانش گفت‪« :‬وحدت‬ ‫ب��ا اصولگرایان هدف اس��تراتژیک جبهه اس��ت و ما‬ ‫مالحظاتی داریم و مصریم که ب��ه حرف هایمان اعتنا‬ ‫شود‪ ،‬چرا که وحدت اصولگرایان نباید بهانه ای برای‬ ‫عبور از اصولگرایی باشد‪».‬‬ ‫وی تاکید کرد‪« :‬استراتژی ما وحدت اصولگرایان‬ ‫با حفظ ارزش اصولگرایی است‪».‬‬ ‫این همایش سپس با برگزاری میزگردی با حضور‬ ‫اقایان اقاتهرانی‪ ،‬زارعی‪ ،‬حسینیان‪ ،‬لنکرانی‪ ،‬محصولی‬ ‫و غالمحس��ین الهام که به نوعی نقش سخنگوی این‬ ‫جبهه را ایفا می کند‪ ،‬همراه بود‪.‬‬ ‫این همایش در حالی پایان یافت که غالمحسین‬ ‫الهام از برگزاری کنفرانسی خبری در اینده نزدیک خبر‬ ‫داد؛ کنفرانسی که هنوز برگزار نشده است‪.‬‬ ‫داریم باید به این مس��اله توجه کنیم و نباید تابع قانون‬ ‫همه یا هیچ باشیم‪».‬‬ ‫وی تاکید کرد‪ « :‬امروز ش��اهد تولد یک تش��کل‬ ‫جدید در انقالب اسالمی هستیم؛ تشکلی که ریشه های‬ ‫ان در سه دهه قبل و در دهه های قبل از پیروزی انقالب‬ ‫اسالمی موجود بوده و امروز تبلور می کند‪».‬‬ ‫عضو کمیته هفت نفره اصولگرایان با بیان اینکه‬ ‫تشکل در اصل برای انقالب ضرورت دارد‪ ،‬گفت ‪« :‬هم‬ ‫قبل از پیروزی انقالب اسالمی و هم پس از ان تشکل‬ ‫الزم و ضروری ب��وده و حتی باید گفت ب��رای بعد از‬ ‫انقالب اسالمی ضروری تر بوده است‪».‬‬ ‫حدادعادل گفت‪« :‬ما فقدان عقبه تشکیالتی متفکر‬ ‫را در کشور می بینیم و این مش��کل در قوه مجریه نیز‬ ‫وجود دارد‪ .‬برای اداره کش��ور باید افراد مختلفی اهل‬ ‫علم و اهل فکر دور هم جمع ش��وند‪ ،‬اندیشه کرده و‬ ‫تصمیم گیری کنند و این یک ضرورت است‪».‬‬ ‫پس از او‪ ،‬ایت اهلل مصباح یزدی به عنوان یکی از‬ ‫رهبران روحانی جبهه پایداری پشت تریبون رفت و به‬ ‫ایراد س��خن پرداخت‪ .‬او گفت‪« :‬وجود تشکلی به نام‬ ‫جبهه پایداری در جامعه اصولگرا به معنای انش��قاق‪،‬‬ ‫تضاد‪ ،‬اختالف و انشعاب نیست‪».‬‬ ‫عضو مجلس خبرگان در بخشی دیگر از سخنان‬ ‫خود تاکید کرد‪« :‬در مسائل سیاسی کشور اکنون کسانی‬ ‫به نام اصولگرا شناخته می ش��وند و ما انها را در دایره‬ ‫خاصی تعریف می کنیم‪ .‬البته کسانی که واقعا اصولگرا‬ ‫باشند نه کسانی که از نام اصولگرایی استفاده کنند و این‬ ‫سوءاستفاده از نام نفاق است‪ .‬کسانی که واقعا به اصول‬ ‫پایبند وعالقه مند باشند ما به همه انها عالقه مندیم‪».‬‬ ‫ایت اهلل مصباح یزدی به تش��کیل جبهه پایداری‬ ‫اشاره کرد و گفت‪« :‬وجود تشکلی به نام جبهه پایداری‬ ‫در جامعه اصولگرا به معنای انشقاق‪ ،‬تضاد‪ ،‬اختالف و‬ ‫انشعاب نیست‪ ،‬بلکه تشخیص داده ایم که تعلقات این‬ ‫گروه به ارزش های اسالم و پایبندی انها به ارزش های‬ ‫انقالب بیش از دیگران است و این نباید جای هیچ توهم‬ ‫و انحرافی باشد‪».‬‬ ‫وی خاطرنشان کرد‪« :‬این اعالم موجودیت بیانگر‬ ‫یک واقعیت اس��ت که در عمل وجود داشته و اسمی‬ ‫ روی ان گذاشته است و این به معنای نفی دیگران‪ ،‬تضاد‬ ‫با دیگران نیست‪».‬‬ ‫روح اهلل حس��ینیان‪ ،‬رئی��س فراکس��یون انقالب‬ ‫اس�لامی چهارمین س��خنران این همای��ش بود‪ .‬وی‬ ‫به روند ش��کل گیری جبهه پایداری اش��اره کرد و در‬ ‫خصوص خط مش��ی این جبهه گفت‪« :‬خط مشی این‬ ‫جبهه برگرفته از اصول مکت��ب امام خمینی(ره) یعنی‬ ‫عقالنیت‪ ،‬معنویت و عدالت حول محور والیت است‪».‬‬ ‫حسینیان با بیان اینکه ما برای رقابت با اصولگرایی‬ ‫واکنش ها به جبهه پایداری‬ ‫تشکیل جبهه پایداری اما با واکنش هایی متفاوت‬ ‫مواجه شد‪.‬‬ ‫در مهمترین واکنش ه��ا‪ ،‬علی اکبر والیتی‪ ،‬عضو‬ ‫کمیته هفت نف��ره اصولگرایان‪ ،‬با بی��ان اینکه ارتباط‬ ‫تشکیالتی با هیچ گروهی ندارم‪ ،‬در پاسخ به این سوال‬ ‫که ایا اصل جبهه پایداری را قبول دارید؟ گفت‪« :‬البته‬ ‫که قبول دارم‪ ،‬چرا نداشته باشم؟ همان طور که بقیه هم‬ ‫برای خودشان گروه درست کرده اند‪ ،‬چه ایرادی دارد؟‬ ‫اینها هم یک گروه اصولگرا هستند و در شرایط بسیار‬ ‫سختی که داشتند‪ ،‬مواضع والیی خود را حفظ کرده اند‬ ‫و پایبندی ش��ان را به نظام نش��ان دادند‪ .‬این بزرگان و‬ ‫دوس��تان مجموعه ای از افراد س��ابقه دار در انقالب‪،‬‬ ‫مبارزه و دفاع مقدس و هم��ه عرصه هایی که این نظام‬ ‫بدان ها نیاز داش��ته است‪ ،‬هس��تند‪ .‬فردی مثل جناب‬ ‫اقای حس��ینیان‪ ،‬رئیس مرکز اس��ناد انقالب اسالمی‬ ‫یک شخص ش��جاع اصولگرایی اس��ت که در دوران‬ ‫س��خت اوایل دولت اصالحات‪ ،‬صحبتی کرد که ان‬ ‫زمان کسی جرات ان جور حرف زدن را نداشت و در‬ ‫جهت جمع اوری و انتشار اسناد انقالب اسالمی بسیار‬ ‫زحمت کشیدند و همواره پایبندی شان را نشان دادند‪.‬‬ ‫شخصی مثل اقای دکتر الهام که عضو شورای نگهبان‬ ‫بوده‪ ،‬همواره پایبند مبانی بوده اس��ت‪ .‬ش��خصی مثل‬ ‫مهندس محصولی از فرماندهان برجسته سپاه در دفاع‬ ‫مقدس بود و تا جنگ بود ایشان در جبهه بود و خدمت‬ ‫می کرد و بعد از ان ه��م در هر عرصه ای که ممکن بود‬ ‫خدمت کرده است‪ .‬اشخاص دیگر مثل حجت االسالم‬ ‫اقاتهرانی‪ ،‬اقای دکتر لنکرانی ـ وزیر سابق بهداشت ـ که‬ ‫همگی از دوستان خوب اصولگرا هستند‪ .‬چه اشکالی‬ ‫دارد که جبهه پایداری تش��کیل ش��ود؟ همان طور که‬ ‫جامعه مهندسین‪ ،‬موتلفه‪ ،‬ایثارگران و رهپویان هستند‬ ‫و فعالیت می کنند‪».‬‬ ‫والیت��ی همچنین اع�لام کرد‪« :‬جبه��ه پایداری‬ ‫همگرایی و وحدت اصولگرایان را قبول دارد‪».‬‬ ‫محمدرضا باهنر عضو دیگر شورای مرکزی جبهه‬ ‫متحد اصولگرایان نیز با بی��ان اینکه ما از حضور جبهه‬ ‫پایداری در جلس��ات خود اس��تقبال می کنیم‪ ،‬گفت‪ :‬‬ ‫«اغوش جبهه اصولگرایان برای حضور جبهه پایداری‬ ‫باز است؛ ما با دعوت از این جبهه از حضور انها در این‬ ‫نشست ها استقبا ل می کنیم اما با وجود این‪ ،‬کار به دلیل‬ ‫تنگی وقت متوقف نمی شود‪».‬‬ ‫ماجرای معرفی نمایندگان و شروط جبهه پایداری‬ ‫پس از تش��کیل جبهه پایداری و برگزاری اولین‬ ‫همایش رسمی ان‪ ،‬مس��اله مهم این بود که چه کسانی‬ ‫به نمایندگی از این جبهه جدیدالتاسیس به کمیته ‪8+7‬‬ ‫سیاست‬ ‫همه در انتظار وحدت‬ ‫«اختالف می��ان اصولگرایان»؛ این بدون ش��ک‬ ‫ان چی��زی اس��ت ک��ه رقب��ای اصولگرای��ان خاصه‬ ‫اصالح طلبان در پی القا و گسترش ان هستند‪.‬‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫اصولگرایان معرفی می شوند‪.‬‬ ‫در این میان خبرهایی منتشر شد که از نامه جبهه‬ ‫پایداری به ایت اهلل مهدوی کنی حکایت داشت؛ نامه ای‬ ‫که در ان جبهه پایداری خواهان تغییراتی در کمیته ‪8+7‬‬ ‫و حضور یک نماینده از این جبهه در گروه هفت نفره‬ ‫شده بود‪.‬‬ ‫پس از ارس��ال این نامه‪ ،‬جلس��اتی می��ان برخی‬ ‫چهره های ش��اخص جبهه پایداری و اعضای کمیته‬ ‫داوری ‪ 8+7‬برگزار ش��د تا توافق می��ان اصولگرایان‬ ‫حاصل شود‪.‬‬ ‫پس از این جلسات اما مواضع چهره های شاخص‬ ‫اصولگرا نشان می داد که توافقات الزم در این جلسات‬ ‫حاصل نشده است؛ انجا که ایت اهلل مهدوی کنی گفت‪:‬‬ ‫«ما اهل شرط و شروط نیستیم‪».‬‬ ‫از دیگر سو‪ ،‬کمیته ‪ 8+7‬با حضور روح اهلل حسینیان‬ ‫به عن��وان نماینده جبه��ه پایداری در هی��ات داوری‬ ‫اصولگرایان مخالفت کرد تا این جبهه تنها دو نماینده‬ ‫خود به کمیته هفت نفره را معرف��ی نماید‪ .‬پس از این‬ ‫اتفاقات‪ ،‬بهروز جعفری از اعض��ای جبهه پایداری و‬ ‫نماینده اصولگرای مجل��س از رایزنی ایت اهلل مصباح‬ ‫یزدی با ایت اهلل مهدوی کنی برای پذیرش شروط جبهه‬ ‫پایداری خبر داد و این مس��اله را برای «نزدیکتر کردن‬ ‫عقاید» دانست‪.‬‬ ‫چندی بعد اما ایت اهلل مهدوی کن��ی بار دیگر از‬ ‫جبهه پایداری برای حضور در جلس��ات اصولگرایان‬ ‫دعوت کرد؛ دعوت��ی که اصولگرای��ان از ان به «اتمام‬ ‫حجت» تعبیر کردند‪.‬‬ ‫ایت اهلل چندی بعد در سخنانی چنین تعبیری را‬ ‫تایید کرد و گفت‪« :‬ما با جبهه پای��داری اتمام حجت‬ ‫کرده ایم و امید داریم که در جلسات اینده جبهه متحد‬ ‫شرکت کنند‪».‬‬ ‫اما جبه��ه پای��داری و جبه��ه متحد چ��ه میزان‬ ‫تفاوت ماهوی دارند؟ این س��وال اساس��ی بس��یاری‬ ‫از مردمی اس��ت که تاکنون با اعتماد ب��ه اصولگرایان‬ ‫عرصه قدرت رس��می را به انان برای سیاست ورزی‬ ‫سپرده اند‪ .‬انچه از افراد حاضر در دو گروه و نیز اصول‬ ‫اعالمی و اعتقادی انان برمی اید این اس��ت که هر دو‬ ‫به اصول اولی��ه و اصلی اصولگرای��ان یعنی تبعیت از‬ ‫رهبر معظم انق�لاب و نیز تداوم راه ام��ام برای حفظ‬ ‫انقالب و ارزش های ان معتقدند‪.‬‬ ‫در یک س��وی ای��ن ماج��را ائتالف��ی ق��رار دارد‬ ‫ک��ه در راس ان دو روحان��ی از دو تش��کل تاثیرگ��ذار‬ ‫اصولگ��را حض��ور دارن��د؛ ای��ت اهلل مه��دوی کنی و‬ ‫ایت اهللیزدی‪،‬روسایجامعهروحانیتوجامعهمدرسین‪.‬‬ ‫در طرف دیگر نی��ز در راس جبه��ه پایداری دو‬ ‫عالم روحانی قرار دارند که نه تنها برای تمام طیف ها‬ ‫و گروه های اصولگرا بلکه برای بخش های گسترده ای‬ ‫از جامعه انقالبی قابل احترام بوده و نظرات شان بسیار‬ ‫حائز اهمیت اس��ت‪ .‬از این رو حضور این دو روحانی‬ ‫برجس��ته می تواند به وحدت اصولگرایان نیز کمک‬ ‫کند‪ .‬این در حالی است که در تحلیلی نسبتا نادرست‬ ‫از سوی برخی طیف ها – حتی در میان اصولگرایان –‬ ‫جبهه پایداری موجب تفرقه و شکاف در میان نیروهای‬ ‫معتقد به نظام و انقالب می شود؛ در حالی که این جبهه‬ ‫تحقق گفتمان س��وم تیر که همان احی��ای ارزش ها و‬ ‫ارمان های انقالب است را دنبال می کند‪.‬‬ ‫این گفتمان اساس��ا به دنبال احی��ای ارزش ها و‬ ‫ارمان های انقالب و امام‪ ،‬ساده زیستی‪ ،‬ارتباط نزدیک‬ ‫با مردم‪ ،‬استکبارستیزی‪ ،‬مبارزه با فقر و فساد و تبعیض‪،‬‬ ‫حفظ عزت ملی در عرصه بین المللی و‪ ...‬است‪.‬‬ ‫از ای��ن رو نزدیکی ای��ن دو جریان ب��ه یکدیگر‬ ‫می تواند فرمولی موفق در رسیدن اصولگرایان به اتحاد‬ ‫باشد؛ اتحادی موفق تر از انتخابات مجلس هشتم‪.‬‬ ‫در این میان تالش تمامی گروه های اصولگرا باید‬ ‫بر مبنای نزدیک کردن جبهه پایداری و ائتالف ‪ 8+7‬به‬ ‫یکدیگر باشد‪ .‬شرایط فعلی شاید شبیه انتخابات دوم‬ ‫شورای ش��هر باش��د‪ .‬در ان زمان اصالح طلبان گمان‬ ‫می کردن��د که جناح راس��ت هیچ شانس��ی برای‬ ‫ورود به خیابان بهش��ت ندارد و حزب مشارکت‬ ‫با انحصارطلبی س��عی در حذف بقی��ه گروه های‬ ‫اصالح طلب داشت‪ .‬نتیجه این شد که اصالح طلبان‬ ‫به تعبیری تجزیه شدند و با فهرست های متفاوت‬ ‫در انتخابات ش��رکت کردند‪ .‬در مقطع کنونی هم‬ ‫اصولگرایان نباید گمان کنند اصالح طلبان شانسی‬ ‫برای ورود به پارلمان ندارند‪ .‬اصالح طلبان درحال‬ ‫بازس��ازی خ��ود و چانه زنی ب��رای ورود به نظام‬ ‫هستند‪ .‬در این میان پراکندگی اصولگرایان‪ ،‬منجر‬ ‫به تجزیه این گروه سیاس��ی می شود و شوکی که‬ ‫نصیب اصالح طلبان شد را یاداوری می کند‪.‬‬ ‫ائت�لاف اصولگرایان اما بای��د مبنای منطقی‬ ‫داشته باشد‪ .‬از س��ویی اصولگرایان دایره وحدت‬ ‫را نباید انقدر بزرگ کنند ک��ه حتی اصالح طلبان‬ ‫هم در ان ق��رار گیرند‪ .‬اصالح طلب��ان درون نظام‬ ‫می توانند در انتخابات ش��رکت کنند اما وحدت‬ ‫انها با اصولگرایان بی معناست‪ .‬از دیگر سو دایره‬ ‫وحدت را نباید انقدر کوچک کرد که اصولگرایان‬ ‫هم در ان قرار نگیرند‪ .‬در مقطع فعلی ائتالف ‪8+7‬‬ ‫که تحت مدیریت عاقالنه ایت اهلل مهدوی کنی اداره‬ ‫می شود‪ ،‬باید شرایط این وحدت را فراهم اورد و‬ ‫با نگاه وسیع پذیرای جبهه پایداری باشد؛ چرا که‬ ‫این جبهه بخشی از سنت جدید اصولگرایی است‬ ‫و بدنه اجتماع��ی در میان اصولگرای��ان دارد‪ .‬این‬ ‫جبهه تاکنون در نفی ‪ 8+7‬س��خنی نگفته و اساس‬ ‫ان را قبول دارد هر چند نسبت به حضور اشخاص‬ ‫به جای گروه ها در این ائتالف انتقادهایی دارد اما‬ ‫شرط وحدت از سویی وسعت نظر ‪ 8+7‬در مقابل‬ ‫جبهه پایداری و پذیرفتن شرایط ائتالف از سوی‬ ‫دیگر گروه ها از جمله شرایط این جبهه است‪.‬‬ ‫به دیگر س��خن‪ ،‬هم ائت�لاف ‪ 8+7‬به جبهه‬ ‫پایداری نیازمند اس��ت و هم وح��دت در مقابل‬ ‫رقبای اصولگرایان ایجاب می کند که ائتالف بزرگ‬ ‫اصولگرایان شامل همه سلیقه ها و گروه ها از جمله‬ ‫جبهه پایداری باشد‪g .‬‬ ‫‪53‬‬ ‫بین الملل ‬ ‫هفتمین حضور‬ ‫دیپلماسی‬ ‫تهاجمی‬ ‫مروری بر حضور ‪ 7‬ساله رئیس جمهوری‬ ‫در اجالس سالیانه سازمان ملل متحد‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪1‬‬ ‫محمود احمدی نژاد طی هفت سفری‬ ‫که به نیویورک داشته تاکنون بحث ها‬ ‫و سواالت زیادی را خطاب به جامعه‬ ‫بین الملل مطرح کرده است‪ .‬در‬ ‫نشست امسال رئیس جمهوری ایران‬ ‫مواضع خود را با پرسش های متعددی‬ ‫از رهبران کشورهای غربی مطرح کرد‪،‬‬ ‫از جمله طرح پرسش هایی نظیر اینکه‬ ‫چرا امریکا بن الدن را علنی محاکمه‬ ‫نکرد؟ چرا امکانات مالی امریکا تنها‬ ‫در اختیار ‪ 10‬درصد جمعیت کشور‬ ‫است؟ جنگ ویتنام و ژاپن را چه‬ ‫کسانی به راه انداختند؟ چه کسانی از‬ ‫بمب اتم استفاده کردند و امروز از‬ ‫کالهک هسته ای برخوردارند؟‬ ‫بین الملل‬ ‫نطق های دیپلماتیک‬ ‫در ابتدا گزیده ای از سخنان رئیس جمهوری ایران‬ ‫را در هفتمین حضورش در نشس��ت مجمع عمومی‬ ‫سازمان ملل ذکر می کنیم‪:‬‬ ‫• عل��ت اصلی وضع موج��ود را باید در ش��یوه‬ ‫مدیریت جهانی جس��ت وجو کرد‪ .‬چه کس��انی ده ها‬ ‫میلیون انس��ان را از افریقا ربوده و در امریکا و اروپا‬ ‫قربانی خود کردند؟ چهار قرن چپاول منابع و هویت‬ ‫ملت ها را چه کس��انی کردند؟ چه کسانی جنگ های‬ ‫اول و دوم جهان��ی را با صدها میلیون کش��ته و اواره‬ ‫راه انداختند؟‬ ‫• جنگ ویتنام و ژاپن را چه کس��انی راه انداخته‬ ‫و دولت های کودتایی را به افریقا و اس��یا و امریکای‬ ‫التین تحمیل کردند؟ چه کس��انی از بم��ب اتم علیه‬ ‫مردم استفاده کرده و امروز از کالهک هسته ای استفاده‬ ‫کردند؟ چه کس��انی صدام را در حمله به ایران تجهیز‬ ‫و تش��ویق کردند؟ چه کس��انی به بهانه ‪ 11‬س��پتامبر‬ ‫افغانستان و عراق را اشغال کردند‪.‬‬ ‫• چه کسانی مدام دیگر کش��ورها را به حمله و‬ ‫پیشینه حضور ایران‬ ‫اواخر ماه سپتامبر تا نیمه اکتبر هر سال مقر سازمان‬ ‫ملل در نیویورک پذیرای نمایندگان همه کشورهای‬ ‫عضو این س��ازمان در قالب اج�لاس مجمع عمومی‬ ‫سازمان ملل اس��ت و ایران نیز جزو شرکت کنندگان‬ ‫در این اجالس‪ .‬ایران در س��ال های نخس��ت پس از‬ ‫پیروزی انقالب اس�لامی به دلیل درگیری با مس��ائل‬ ‫پس از انق�لاب و وق��وع جنگ تحمیل��ی از حضور‬ ‫در ای��ن اج�لاس بازمان��د و در س��ال های بعد هم‬ ‫وزی��ر امور خارج��ه‪ ،‬باالتری��ن مقام رس��می بود که‬ ‫ب��ه نمایندگی از ای��ران در این اج�لاس حضور پیدا‬ ‫می کرد‪ .‬در سال های پایانی جنگ یعنی در سال ‪۱۳۶۶‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای در مقام ریاست جمهوری‬ ‫اس�لامی ایران‪ ،‬اولین رئیس جمهور ای��ران بودند که‬ ‫در این اجالس ش��رکت کردند‪ .‬اما حض��ور ایران در‬ ‫سطح رئیس جمهور در مجمع عمومی چندان دوامی ‬ ‫نداشت و در دوران ریاس��ت جمهوری اکبر هاشمی‬ ‫رفسنجانی‪ ،‬ایران به منظور نش��ان دادن اعتراض های‬ ‫خود به کارک��رد منفی س��ازمان مل��ل و تبعیض این‬ ‫سازمان در برخورد با برخی کشورها و از جمله ایران‪،‬‬ ‫از ش��رکت در اجالس مجمع خودداری کرد‪ .‬پس از‬ ‫انتخاب س��یدمحمد خاتمی به عنوان رئیس جمهور‬ ‫و اتخاذ سیاس��ت اعتمادزایی در دول��ت هفتم‪ ،‬وی‬ ‫پس از ‪ 12‬سال و در ش��هریور ‪ ۱۳۷۷‬برای شرکت در‬ ‫اجالس مجمع عمومی راهی مقر س��ازمان ملل شد‪،‬‬ ‫اما محمود احمدی نژاد از سال ‪ ۱۳۸۴‬همزمان با اغاز‬ ‫دوران ریاس��ت جمهوری خود تاکنون هر س��ال در‬ ‫اجالس مجمع عمومی شرکت کرده است‪ .‬بدین ترتیب‬ ‫احمدی نژاد تنها رئیس جمهور ایران است که هر سال‬ ‫در این اجالس حضور داشته است‪ .‬وی طی شش سال‬ ‫گذشته نیز س��واالت و مباحثی را خطاب به حاکمان‬ ‫بین المللی مطرح کرده که در زیر به ترتیب سال از نظر‬ ‫می گذارنیم‪:‬‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫محم��ود احمدی ن��ژاد‪ ،‬رئیس جمه��ور ای��ران‬ ‫تو ششمین‬ ‫دوشنبه شب گذشته برای شرکت در شص ‬ ‫نشست مجمع عمومی سازمان ملل وارد نیویورک شد‪.‬‬ ‫در این س��فر هیاتی از بلندپایگان جمهوری اسالمی‬ ‫ایران از جمله وزیران «امور خارجه»‪« ،‬نیرو»‪« ،‬صنعت‬ ‫و مع��دن و تجارت» و باالخ��ره «تع��اون‪ ،‬کار و رفاه‬ ‫اجتماع��ی» وی را همراهی کردند‪ .‬اس��فندیار رحیم‬ ‫مش��ایی‪ ،‬رئیس دفتر رئیس جمهوری اسالمی ایران؛‬ ‫حمید بقایی‪ ،‬معاون رئیس جمهوری در امور اجرایی؛‬ ‫علی سعید لو‪ ،‬معاون امور بین الملل رئیس جمهوری؛‬ ‫مریم مجتهد زاده‪ ،‬مش��اور رئیس جمه��وری و رئیس‬ ‫مرکز امور خانواده از دیگ��ر همراهان احمدی نژاد در‬ ‫هفتمین سفر وی به نیویورک بودند‪.‬‬ ‫سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد‪،‬‬ ‫دیدار و گفت وگو با اس��اتید و دانش��جویان دانشگاه‬ ‫کلمبیا و گفت وگو با شماری از سران کشورهای دیگر‬ ‫از جمله برنامه های محمود احمدی نژاد در مدت اقامت‬ ‫او در نیویورک بود‪ .‬محم��ود احمدی نژاد طی هفت‬ ‫سفری که به نیویورک داشته تاکنون بحث ها و سواالت‬ ‫زیادی را خطاب به جامعه بین الملل مطرح کرده است‪.‬‬ ‫در نشست امسال رئیس جمهوری ایران مواضع خود‬ ‫را با پرسش های متعددی از رهبران کشورهای غربی‬ ‫مطرح ک��رد‪ ،‬از جمله طرح پرس��ش هایی نظیر اینکه‬ ‫چرا امری��کا ب��ن الدن را علنی محاکمه نک��رد؟ چرا‬ ‫امکانات مالی امریکا تنها در اختیار ‪ 10‬درصد جمعیت‬ ‫کش��ور اس��ت؟ جنگ ویتنام و ژاپن را چه کسانی به‬ ‫راه انداختند؟ چه کس��انی از بمب اتم استفاده کردند‬ ‫و ام��روز از کالهک هس��ته ای برخوردارن��د؟ و چه‬ ‫کسانی به بهانه ‪11‬سپتامبر عراق و افغانستان را اشغال‬ ‫کردند؟‪ ...‬این در حالی است که بسیاری از شبکه های‬ ‫مهم خبری جهان س��خنان رئیس جمهوری اسالمی‬ ‫ایران در ش��صت و ششمین نشس��ت مجمع عمومی‬ ‫سازمان ملل متحد در مقر این س��ازمان را به صورت‬ ‫مستقیم منعکس کردند‪ .‬شبکه های تلویزیونی «فرانس‬ ‫‪ 24‬فرانسه‪ ،‬تلویزیون فارس��ی صدای امریکا‪ ،‬شبکه‬ ‫سی ان ان‪ ،‬شبکه پی بی اس امریکا‪ ،‬شبکه فاکس نیوز‪،‬‬ ‫تلویزیون فارس��ی و انگلیس��ی بی بی س��ی‪ ،‬ش��بکه‬ ‫عربی و انگلیسی الجزیره‪ ،‬ش��بکه العربیه»‪ ،‬سخنرانی‬ ‫احمدی نژاد را به طور مس��تقیم پخش کردند‪ .‬سایت‬ ‫برخی روزنامه های معتبر جهان از جمله گاردین هم‬ ‫نسبت به انتشار سخنرانی احمدی نژاد اقدام کردند‪.‬‬ ‫تحریم تهدید می کنند؟ چه کس��انی مس��بب بحران‬ ‫اقتصادی جهانی هستند؟‬ ‫• شورای امنیت که مسئول امنیت جهان است در‬ ‫سیطره چه کسانی است؟‬ ‫• عمده کشورهای جهان نقش��ی در اداره جهان‬ ‫ندارند‪ .‬ایا مدیران کنونی صالحیت اداره این سازمان‬ ‫بین المللی را دارند؟ ایا مس��ببان برده داری و استعمار‬ ‫نباید به ملت های ضرر دیده خسارت دهند؟‬ ‫• اگر ب��ه کش��ورهای زیان دیده جن��گ جهانی‬ ‫خسارت داده شود‪ ،‬ایا فاصله ای بین دولت های شمال‬ ‫و جنوب ایجاد می ش��ود؟ با پرداخت این خسران به‬ ‫ملت های فقیر نتیجه چه خواهد شد؟ وجود میلیون ها‬ ‫پایگاه نظامی امریکا در سراسر دنیا معنایی جز اشغال‬ ‫نظامی دارد؟ ریشه این رفتار غلط چیست؟ علت اصلی‬ ‫را باید در باورها و رفتارهای گروه حاکم جست وجو‬ ‫کرد‪ .‬عده ای س��ازمان یافته‪ ،‬به خدا ایمان ندارند و در‬ ‫منظر انها فقط قدرت و ثروت اصالت دارد و ملت های‬ ‫ضعیف امیدی به اس��تیفای حقوق خود ندارند‪ .‬چون‬ ‫این حاکمان برای انها ارزش و حقی قائل نیس��تند و‬ ‫حقوق همه ملت ه��ا و دولت ها را زی��ر پا می گذارند‬ ‫و خود را همه کاره عالم معرفی می کنند و به س��ادگی‬ ‫قانون را در سطح بین الملل زیر پا می گذارند‪.‬‬ ‫• انها با دخالت نظامی دیگر کشورها را ضعیف‬ ‫کرده و ثروتش��ان را به تاراج می برن��د و تخم کینه را‬ ‫می کارند‪ .‬انها کشتن انسان ها را مجاز می شمارند‪.‬‬ ‫• انها تحم��ل کوچکترین س��وال را ندارند و به‬ ‫جای پاسخگویی‪ ،‬س��وال کننده در مورد هولوکاست‬ ‫را م��ورد تهدید قرار داده و به جای پاس��خ به س��وال‬ ‫‪ 11‬س��پتامبر‪ ،‬س��وال کننده را تهدید به تحریم بیشتر‬ ‫می کنند‪ .‬س��ال قبل پس از پیش��نهاد تش��کیل کمیته‬ ‫حقیقت یاب سوال ‪ 11‬سپتامبر‪ ،‬اینجانب و ملتم مورد‬ ‫تهدید قرار گرفتیم! ایا نمی بایس��ت با محاکمه متهم‬ ‫اصلی‪ ،‬عوامل اصلی شناس��ایی و محاکمه می شدند؟‬ ‫چرا محاکمه علنی انجام نشد؟ ایا اطالعاتی هست که‬ ‫باید مخفی بماند؟‬ ‫• ازادی و عدالت حق همه ملت هاس��ت‪ .‬کسب‬ ‫این ارمان ها در سایه استقالل و پذیرش حقوق متقابل‬ ‫محقق می ش��ود‪ ،‬اما همه کس��انی که س��عی کردند با‬ ‫حفظ وضع موجود اصالحاتی انجام دهند‪ ،‬شکست‬ ‫خوردند‪.‬‬ ‫• مدیریت جهانی نیازمند تغییرات اساسی است‪.‬‬ ‫باید با عزم عمومی و همکاری و مش��ارکت همگانی‬ ‫طرحی نو دراندازیم؛ طرحی که با ارزش های انسانی‬ ‫استوار باشد‪.‬‬ ‫• باید زمینه مش��ارکت عادالن��ه را فراهم کرده‬ ‫و مدیریت مش��ترک جهانی را تحقق بخشیم چرا که‬ ‫وضعیت کنونی در س��ازمان ملل پاسخگو نیست‪ .‬هر‬ ‫کدام از ما باید به این حقیقت اذعان کنیم که هیچ راهی‬ ‫برای مدیریت جهانی جز مش��ارکت همگانی وجود‬ ‫ندارد‪ .‬همه به این مساله علم داریم اما باید به ان ایمان‬ ‫داشته باشیم و برایش تالش کنیم‪.‬‬ ‫• ما به عنوان نماین��دگان ملت ها باید از مدیریت‬ ‫مشترک جهان دفاع کنیم‪ .‬برخی کشورها می کوشند ما‬ ‫را از این کار جمعی باز دارند‪ .‬اما تشکیل سازمان ملل‬ ‫برای ایجاد ظرفیت مشترک برای همه کشورهاست‪.‬‬ ‫اما تا کن��ون محقق نش��ده‪ ،‬چون عدالت در س��اختار‬ ‫مدیریت سازمان ملل نیست و ترکیب شورای امنیت‬ ‫ناعادالنه است‪.‬‬ ‫• پیش��نهاد س��ال گذش��ته ام برای تغییر ترکیب‬ ‫س��ازمان ملل را تکرار می کنم‪ .‬زمان موعود امام زمان‬ ‫در اینده محقق خواهد شد‪ .‬این وعده قطعی خداوند‬ ‫است‪ .‬او با همراهی حضرت عیسی مسیح و پیشاپیش‬ ‫همه صالحان و ازادی خواهان‪ ،‬ظل��م و بی عدالتی را‬ ‫ریشه کن می کند‪.‬‬ ‫• امام زمان طعم ش��یرین زندگ��ی را به یکایک‬ ‫انس��ان ها خواهد چش��انید‪ .‬امروز فطرت انس��ان ها‬ ‫بیدار شده و دیگر تحمیق و تحقیر و ظلم و تبعیض را‬ ‫بر نمی تابد‪ .‬جهان شاهد بیداری گسترده سرزمین های‬ ‫اسالمی در امریکا و افریقا و اسیا و اروپاست و هر روز‬ ‫بر دامنه ازادی خواهان اضافه می شود‪.‬‬ ‫• ملت بزرگ و تمدن ساز ایران اماده است تا در‬ ‫این مسیر پر افتخار دست دیگر ملت ها را بفشارد و همه‬ ‫توان خود را به مشارکت بگذارد‪.‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪ 26‬شهریور ‪1384‬‬ ‫‪ 28‬شهریور ‪1385‬‬ ‫‪ 4‬مهر ‪1386‬‬ ‫بین الملل‬ ‫‪ 2‬مهر ‪1387‬‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪ 3‬مهر ‪1388‬‬ ‫ارائه پیشنهاد برای‬ ‫اصالح شرایط جهان‪:‬‬ ‫‪ 2‬مهر ‪1389‬‬ ‫‪56‬‬ ‫شصتمین اجالس مجمع عمومی سازمان ملل متحد‬ ‫ محکوم ساختن دولت امریکا در استفاده از سالح های اتمی و بمب و گلوله های اورانیومی علیه مردم عراق و کویت و ارائه سالح های‬‫کشتار جمعی به رژیم اشغالگر صهیونیستی و مانع تراشی بر سر دستیابی ایران و برخی کشورها به فناوری صلح امیز هسته ای‪.‬‬ ‫ درخواست مبارزه جهانی ب ا تروریسم و سالح های کشتار جمعی به عنوان دو تهدید بزرگ جامعه جهانی‪.‬‬‫ تاکید بر دستیابی به صلحی پایدار در فلسطین بر پایه تن دادن به عدالت و رفع تبعیض ها از طریق پایان دادن به اشغال سرزمین فلسطین‪،‬‬‫بازگشت تمامی اوارگان فلسطینی‪ ،‬مراجعه به ارای عمومی و تشکیل یک کشور مردم ساالر فلسطینی به پایتختی قدس شریف‬ ‫ درخواست از مجمع عمومی به عنوان فراگیرترین نماد سازمان ملل متحد‪ ،‬جهت مامور کردن کمیته ای ویژه برای تهیه و ارائه گزارش‬‫جامع پیرامون تدوین راهکارهای عملی خلع سالح کامل‪.‬‬ ‫شصت و یکمین اجالس‬ ‫ انتقاد از سوء استفاده گسترده اصحاب قدرت‪ ،‬رسانه و ثروت از زن و تقلیل جایگاه ان به یک ابزار تبلیغاتی‪.‬‬‫ انتقاد از اشغال سرزمین عراق به بهانه اسقاط دیکتاتور و کشف سالح کشتار جمعی‬‫ تاکید بر ناکارامدی ساختار و قوانین سازمان ملل برای حل مسائل مبتالبه جهان‬‫ پیشنهاد تشکیل جبهه جهانی «همبستگی برای صلح» با هدف ایجاد صلح پایدار در جهان‬‫ انتقاد از عملکرد اژانس بین المللی انرژی اتمی ‪.‬‬‫شصتودومیناجالس‬ ‫شرحچالش هایمهمپیشرویبشریت‪:‬‬ ‫تالشسازمان یافتهبرایفروپاشیخانوادهوکاهشمنزلتزن‬‫نقضگستردهحقوقبشر‪،‬توسعه تروریسمواشغالگری‬‫یوتحقیرارزش هایملیملت ها‬ ‫هجمهبهفرهنگ هایبوم ‬‫ گستره فقر‪ ،‬بی سوادی‪ ،‬محرومیت از بهداشت و فاصله فقیر و غنی‬‫درجهان‬ ‫نادیدهگرفتنارزش هایمتعالیو ترویجفریبودروغ‬‫نالمللونادیدهگرفتنتعهدات‬ ‫نقضقوانینوحقوقبی ‬‫‪-‬گسترشسایهتهدیدومسابقهتسلیحاتی‬ ‫ ناتوانی سازوکارهای بین المللی برای رفع این چالش ها و برپایی‬‫صلحوامنیتپایدار‬ ‫ اشاره به دالیل چالش های عمده جهانی‪ :‬مناسبات برامده از جنگ‬‫دوم جهانی و روی گردانی قدرت های بزرگ از اخالق و ارزش های الهی‬ ‫ تاکید بر ناکارامدی ش��ورای امنیت بیش از دیگر سازوکارهای‬‫نالمللی‬ ‫بی ‬ ‫ تاکید بر اجرای همه تکالیف قانونی و حقوقی از سوی ایران طبق‬‫وظایفشبهعنوانعضویازاژانس‬ ‫ اشاره به بی بهره ماندن ایران از حمایت های اژانس در برخی مقاطع‬‫و تالش قدرت های بزرگ در محروم کردن ایران از حقوقهسته ای خود‬ ‫شصتوسومیناجالس‬ ‫ بیان این نکته که جمهوری اسالمی ایران ضمن احترام کامل به مقاومت مظلومانه مردم فلسطین و حمایت همه جانبه از ان‪ ،‬راه حل انسانی‬‫خود که مبتنی بر همه پرس��ی ازاد از مردم فلسطین برای تعیین و برپایی نوع حکومت در همه فلسطین اس��ت را به دبیر کل محترم سازمان ملل‬ ‫تقدیم می نماید‪.‬‬ ‫ دعوت از همه دولت های زورگو برای بازگشت به راه خدا و انبیا و راه ملت ها و راستی و عدالت‪.‬‬‫شصتوچهارمیناجالس‬ ‫ تاکید بر اصالح ساختار سازمان ملل و تبدیل ان به سازمانی کارامد و مردمی‬‫ ضرورت تغییر مناسبات جهان و تاکید بر حمایت ایران از ایجاد اصالحات بنیادین در عرصه جهانی‬‫ ناممکن دانستن ادامه وضع موجود در جهان‬‫ قابل قبول نبودن سلطه چند کشور بر شورای امنیت و سازمان ملل‬‫ اهمیت اصالح ساختار شورای امنیت و سلب امتیاز ویژه حق وتو از برخی کشورها‬‫ تاکید بر اعطای حقوق کامل مردم فلسطین‬‫ اصالح ساختار سازمان ملل و تبدیل ان به سازمانی بی طرف‬‫ اصالح ساختارهای اقتصادی و برپایی مناسبات اقتصادی اخالقی و انسانی‬‫شصتوپنجمیناجالس‬ ‫ بررسی علل ناکامی نظام سرمایه داری در یکصد سال گذشته‬‫ ارزیابی نحوه مدیریت حاکم بر جهان‬‫ کالبدشکافی حادثه ‪ 11‬سپتامبر‬‫ انتقاد از اشغال سرزمین فلسطین و بی توجهی به حقوق فلسطینیان و ارائه پیشنهاد بازگش��ت اوارگان فلسطینی به سرزمین خویش و‬‫مراجعه به ارای عمومی همه مردم فلسطین‬ ‫ ارائه پیشنهاد نامگذاری سال ‪ 2011‬به سال خلع سالح اتمی و «انرژی هسته ای برای همه و سالح هسته ای برای هیچ کس»‬‫ انتقاد از اقدام زشت و ضد انسانی قران سوزی‬‫اصالح ساختار سازمان ملل‬ ‫‪ -‬اعالم امادگی برای مناظره ازاد جدی با دولتمردان امریکا در صحن سازمان ملل‬ ‫تریبون دیپلماتیک‬ ‫تاثیرگذاری سخنان احمدی نژاد بر حوزه دیپلماسی عمومی‬ ‫عالءالدین بروجردی ‪ -‬رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسالمی‬ ‫‪2‬‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫س��ازمان ملل یک��ی از مهمتری��ن تریبون های‬ ‫جمهوری اسالمی ایران با بیش��ترین مخاطب است‪،‬‬ ‫به همین دلیل اس��تفاده از این جای��گاه به حفظ منافع‬ ‫ملی‪ ،‬تثبیت مواضع و دفاع از جمهوری اسالمی ایران‬ ‫بسیار کمک می کند‪ .‬بنابراین اصل سفر مقامات ایرانی‬ ‫به سازمان ملل بسیار مفید و ضروری است‪ .‬در همین‬ ‫راس��تا سفرهای هش��ت س��اله محمود احمدی نژاد‪،‬‬ ‫رئیس جمهوری ایران‪ ،‬به س��ازمان مل��ل نیز مثبت و‬ ‫اثرگذار است‪.‬‬ ‫رئیس جمهوری ایران دو س��ال است که مساله‬ ‫‪ 11‬س��پتامبر و عدم ش��فاف بودن این حمالت را از ‬ ‫تریبون س��ازمان ملل اع�لام می کن��د‪ .‬در حقیقت از‬ ‫زمانی که ای��ن حادثه اتفاق افتاد عالمت س��وال های‬ ‫فراوانی در درونش وجود داش��ت‪ .‬از ابتدا این مساله‬ ‫مطرح بود ک��ه در این زمینه یک عملی��ات تحقیقاتی‬ ‫صورت بگیرد؛ ای��ن امر‪ ،‬هم حق ملت امریکاس��ت‬ ‫و هم حق جامع��ه جهانی‪ .‬چراکه بع��د از این حادثه‪،‬‬ ‫امریکایی ها عملیات نظامی گسترده ش��ان علیه عراق‬ ‫و افغانس��تان را اغاز کردند و عالوه بر صدها میلیارد‬ ‫دالری که هزینه اقتصادی برای خودشان به بار اوردند‪،‬‬ ‫ضررهای انسانی و مالی هنگفتی نیز متوجه ملت های‬ ‫منطقه کردن��د‪ .‬در حقیق��ت امریکایی ه��ا در چنین‬ ‫پوشش��ی به دنبال دس��تیابی به منابع عظی��م انرژی و‬ ‫کانی کش��ورهای خاورمیان��ه بودند‪ .‬کنگ��ره امریکا‬ ‫باید در تشکیل کمیته حقیقت یاب برای بررسی ابعاد‬ ‫‪ 11‬سپتامبر پیش قدم باشد تا به ابهامات موجود درباره‬ ‫ساختگی بودن ‪ 11‬س��پتامبر پاس��خ داده شود‪ .‬بحث‬ ‫حادثه ‪ 11‬سپتامبر به دلیل انکه در داخل خاک امریکا‬ ‫رخ داده بحث حاکمیتی امریکاست‪ ،‬اما به دلیل اینکه‬ ‫این حادث��ه موجب لطمه به برخی کش��ورهای دیگر‬ ‫مانند عراق و افغانستان شده‪ ،‬سازمان ملل باید نسبت‬ ‫به عدم تش��کیل این کمیته پاسخگو باش��د‪ .‬بررسی‬ ‫مساله ‪ 11‬سپتامبر همانند مس��اله هولوکاست است؛‬ ‫مساله هولوکاست از این منظر که خود واقعه به عنوان‬ ‫یک واقعه مهم تاریخی باید بررس��ی ش��ود‪ ،‬در اصل‬ ‫می بایس��ت مورد اس��تقبال امریکایی ها یا اروپایی ها‬ ‫قرار گیرد‪ .‬این عکس العم��ل غیرطبیعی و غیرمنطقی‬ ‫نسبت به این درخواست به نظر نمی رسد که موضعی‬ ‫اصولی باشد‪ .‬در هر صورت این واقعه در مقطعی اتفاق‬ ‫افتاده و در ان تردیدی وجود ندارد‪ ،‬اما بررس��ی ابعاد‬ ‫مختلف ان کاری اس��ت که انجام ان می تواند بسیار‬ ‫هم مفید باشد‪.‬‬ ‫مس��اله دیگ��ری ک��ه در رابط��ه با س��خنرانی‬ ‫اقای احمدی نژاد در سازمان ملل وجود دارد این است‬ ‫که هر ساله هنگام س��خنرانی وی‪ ،‬هیات امریکایی و‬ ‫هم پیمانانشان اقدام به ترک س��الن می کنند‪ .‬به همین‬ ‫منظور و برای مقابله به مثل با ای��ن کار‪ ،‬هیات ایرانی‬ ‫هم امسال در زمان س��خنرانی باراک اوباما باید سالن‬ ‫را ترک می کرد‪ .‬این عمل‪ ،‬هم براساس اصل حرکت‬ ‫متقابل اس��ت و هم به خاط��ر صحبت هایی که بدون‬ ‫جواب می مانند‪.‬‬ ‫چون در انجا مق��ررات اج��ازه نمی دهد هیاتی‬ ‫که نشس��ته و در حال گوش دادن به س��خنرانی فرد‬ ‫دیگری اس��ت به وی پاس��خ دهد‪ ،‬پس ترک س��الن‬ ‫خودش می تواند نوعی اعتراض باش��د؛ اعتراضی که‬ ‫در عرف جهانی متداول است‪ ،‬همانگونه که مشاهده‬ ‫ش��د برخی از اعضای اتحادیه اروپا و امریکا هنگام‬ ‫سخنرانی احمدی نژاد س��الن را ترک کردند‪ .‬بنابراین‬ ‫در سال های اینده هرگاه سخنرانان کشورهای دیگر‬ ‫مطالب غیرمنطقی در مورد کش��ور ما بی��ان کردند به‬ ‫نظر من ترک جلس��ه بهترین نش��انه اعتراض خواهد‬ ‫بود‪ .‬جمهوری اس�لامی ایران به عنوان یک کش��ور‬ ‫انقالبی و اسالمی باید با همین شجاعت و صراحتی که‬ ‫احمدی نژاد مطالب را مطرح کرد در اینده نیز در مجامع‬ ‫حاضر شود و معترض نظام سیاسی ناعادالنه حاکم بر‬ ‫جهان امروز ش��ود‪ .‬در یک بررسی ساده تبعات منفی‬ ‫این نظام ناعادالنه را بر کشورها می توان مشاهده کرد‪.‬‬ ‫امروزه به رغم فریاد بلند صلح انها‪ ،‬ضرر و زیان های‬ ‫بس��یاری در قالب جنگ به ملت ها تحمیل می ش��ود‪.‬‬ ‫بسیاری از کشورها به دالیل متعدد این مطالب را عنوان‬ ‫نمی کنند‪ ،‬اما ما به عنوان یک کشور انقالبی وظیفه داریم‬ ‫به این مسائل بپردازیم‪ .‬در چنین مجامعی نمایندگان‬ ‫ما‪ ،‬هم باید مواضع اصولی جمهوری اس�لامی ایران‬ ‫را تبیین بکنند و هم از حقوق اساس��ی دیگر ملت ها‬ ‫دفاع کنند‪ .‬دفاع از حق‪ ،‬هم یک وظیفه اسالمی است‬ ‫و هم در قانون اساس��ی تصریح ش��ده اس��ت‪ .‬شایان‬ ‫ذکر است که س��خنان محمود احمدی نژاد در مجمع‬ ‫عمومی س��ازمان ملل تاکنون در افکار عمومی جهان‬ ‫تاثیرگذار بوده و علت اینکه بسیاری از ملت ها به ایران‬ ‫عالقه مند هستند‪ ،‬همین ش��جاعت و قدرت برخورد‬ ‫رئیس جمهوری ایران با حرکات ظالمانه ای است که‬ ‫بر بس��یاری از کشورها تحمیل می ش��ود‪ .‬دولت های‬ ‫انها به دالیل متعدد حتی ای��ن دفاع را در جایگاه های‬ ‫مهمی مانند سازمان ملل از کشورهای خودشان انجام‬ ‫نمی دهند‪ ،‬پس این حق گویی‪ ،‬دفاع از مظلوم و حمله‬ ‫به ظالم‪ ،‬اقدامی اس��ت متناسب با شئونات جمهوری‬ ‫اسالمی ایران‪.‬‬ ‫در مجموع پرداختن به ساختار سیاسی ظالمانه‬ ‫حاکم برجهان چه در قالب شورای امنیت سازمان ملل‬ ‫و چه دفاع از حقوق ملت ه��ا و همچنین بیان مطالبی‬ ‫که برای مس��لمانان جهان حائز اهمیت است از زبان‬ ‫رئیس جمهور ایران بسیار ارزنده و گامی بود که باید‬ ‫برداشته می ش��د‪ .‬انتظار افکاری عمومی جهان هم از‬ ‫جمهوری اسالمی ایران همین اس��ت‪ ،‬عکس العمل‬ ‫کشورهای غربی نسبت به سخنرانی احمدی نژاد نیز‬ ‫دلیل دیگری است بر تاثیرگذار بودن این سخنان و عدم‬ ‫ن تریبونی‬ ‫تحمل و پذیرفتن واقعیت های��ی که از چنی ‬ ‫مطرح می شود‪g .‬‬ ‫‪57‬‬ ‫جهانگیرزاده‬ ‫معتقد است که‬ ‫حضور احمدی نژاد‬ ‫در اجالس امسال‬ ‫سازمان ملل یک‬ ‫ابتکار دیپلماتیک‬ ‫از سوی دستگاه‬ ‫دیپلماسی کشور‬ ‫بود‬ ‫برخورد متقابل با غرب ضروری است‬ ‫دستاوردهای حضور رئیس جمهوری ایران در نیویورک‬ ‫بین الملل‬ ‫جواد جهانگیرزاده‪ /‬عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس‬ ‫‪3‬‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫حضور محمود احمدی نژاد‪ ،‬رئیس جمهوری‬ ‫ایران در س��ازمان ملل ابتکار مناسبی بود که طی‬ ‫سال های گذشته اغاز شد و رش��د پیدا کرد‪ .‬وی‬ ‫با حض��ورش در مجم��ع عمومی س��ازمان ملل‪،‬‬ ‫مواضع جمهوری اس�لامی ایران را برای بسیاری‬ ‫از کشورهای جهان تصریح می کند که به نظر من‬ ‫امر بجایی است‪ .‬این حضور البته با حاشیه هایی که‬ ‫پیش از سفر ایجاد شده بود‪ ،‬همراه شد‪ .‬در حقیقت‬ ‫کسانی که حضورشان در کنار اقای احمدی نژاد‬ ‫توجیه کافی نداشت‪ ،‬حواشی سفر را بیشتر کردند‪.‬‬ ‫اصوال در چنین س��فرهایی ک��ه رئیس جمهور به‬ ‫عنوان نماد و سمبل ظرفیت های ملی حضور پیدا‬ ‫می کند اگر امکانش باشد که خارج از این حواشی‬ ‫به موضوع پرداخته شود‪ ،‬بسیار منطقی تر خواهد‬ ‫بود‪ .‬دقت در متن حضور و صحبت هایی که ارائه‬ ‫شد نشان می دهد اقای احمدی نژا د تریبون سازمان‬ ‫ملل را برای بیان حقایق و واقعیت های بین المللی‬ ‫به درس��تی ش��ناخته و از ان به نحو شایس��ته ای‬ ‫استفاده می کند‪ .‬همچنین این ظرفیت‪ ،‬به ویژه برای‬ ‫کشورهایی که خارج از حوزه نظام سلطه هستند‬ ‫ظرفیت قابل توجه و قابل اعتنایی است‪ .‬در مجموع‬ ‫صحبت هایی که وی بیان کرد به همان دغدغه های‬ ‫سنتی و دیرینی که ناشی از وجود تک صدایی در‬ ‫جامعه جهانی است‪ ،‬باز می گردد‪.‬‬ ‫طبیعی است که این مساله مورد نقد کشورهای‬ ‫غربی واقع ش��ود‪ ،‬ولی درهرحال معموال اینگونه‬ ‫اظهارنظرها در سازمان ملل از جانب سخنرانان بیان‬ ‫می شود‪ .‬من مجموع صحبت های اقای احمدی نژاد‬ ‫طی چند دوره حضورش در سازمان ملل را در یک‬ ‫خط می توانم خالصه کنم؛ درحقیقت مواضع وی‬ ‫ناشی از واقعیت هایی اس��ت که وی از انها اطالع‬ ‫دارد و به صراحت انها را بیان می کند‪ ،‬پس طبیعی‬ ‫‪58‬‬ ‫اس��ت که این صحبت ها بازتاب های متفاوتی داشته‬ ‫اس��ت؛ بازتاب هایی که بعضا مثبت است و بعضا نیز‬ ‫از جانب اردوگاه غرب کامال منفی است‪ .‬بسیاری در‬ ‫جامعه بین الملل به ویژه در حوزه اردوگاه غرب تمایل‬ ‫ندارند این حرف ها گفته شود چون اساسا نظم موجود‬ ‫انها را برهم می ری��زد‪ .‬پس غربی ها بس��یار ناراحتند‬ ‫از اینکه چنی��ن اتفاقی برای تفکر غربی افتاده اس��ت‪.‬‬ ‫صحبت های احمدی نژاد پیرامون مس��اله ‪ 11‬سپتامبر‬ ‫و هولوکاست با یک بی میلی جدی از جانب غربی ها‬ ‫مواجه شد‪ ،‬البته انتظاری هم نیست که غرب و سازمان‬ ‫ملل برای این اه��داف‪ ،‬کمیته حقیقت یاب تش��کیل‬ ‫دهند‪ .‬غربی ها بس��یار مایلند تحوالت موجود جهان‬ ‫را مدیریت و مهندسی بکنند و اکنون هم تحوالتی که‬ ‫در منطقه صورت گرفته را به شدت به ضرر خودشان‬ ‫می دانند‪ .‬تحوالت جهان اسالم یک موضع بسیار ویژه‬ ‫و تاریخی را برای این کش��ورها فراهم کرده اس��ت‪.‬‬ ‫موضع کش��ورهای غربی هم دقیقا در این راستاست‬ ‫که بتوانند این تح��والت را مدیریت کنن��د‪ ،‬بنابراین‬ ‫مطمئنا انها به هیچ وجه مایل نیس��تند اشکاالتش��ان‬ ‫رونمایی و ضعف هایش��ان نمایان ش��ود‪ .‬غربی ها که‬ ‫تاکنون دیکتاتورهای س��کوالر را مورد حمایت قرار‬ ‫می دادند اکنون با یک وحش��ت جدی مواجه هستند‪،‬‬ ‫بنابراین فرصتی برای پرداختن به پروژه ‪ 11‬س��پتامبر‪،‬‬ ‫پروژه ای که همچن��ان تداوم دارد‪ ،‬وج��ود ندارد‪ .‬انها‬ ‫هیچ گاه ای��ن موضع را رها نخواهن��د کرد و همچنین‬ ‫هیچ گاه به رفتارهای ضداستکباری بی توجه نخواهند‬ ‫بود‪ .‬مس��اله دیگری ک��ه در رابطه با س��خنرانی اقای‬ ‫احمدی ن��ژاد می توان به ان پرداخ��ت بحث تاثیر این‬ ‫صحبت ها بر افکار عمومی جهان است‪ .‬در این راستا‬ ‫افکار عمومی جهان را به چند دسته می توان تقسیم کرد؛‬ ‫نخست غربی ها که بسیار نگران هستند‪ ،‬حتی جرات‬ ‫شنیدن این سخنان را در صحن عمومی ندارند و سالن‬ ‫ر ا ترک می کنند‪ .‬یک سری هم ملت هایی هستند که به‬ ‫حرف ها و پیام های جدید نگاه مثبت دارند؛ این گروه‬ ‫تحوالت و سخنان را دنبال می کنند‪ ،‬از سیطره غرب به‬ ‫شدت بیمناک هستند و مایلند این سیطره از میان‬ ‫برود‪ .‬گروه دیگر کس��انی هستند که نسبت به این‬ ‫موضوعات بی توجه اند‪ ،‬در فضای موجود درگیرند‬ ‫و خودشان را تابعی از فضای موجود می دانند‪ .‬در‬ ‫کل این س��خنان را می توان کابوس��ی برای غرب‬ ‫تلقی کرد‪ .‬به نظرم صحبت های رئیس جمهوری‬ ‫ای��ران بازتاب های زی��ادی دارد ام��ا غربی ها در‬ ‫تالش��ند با عادی جلوه دادن خودشان و تخریب‬ ‫پیش از سخنرانی بتوانند دستپاچگی خود را پنهان‬ ‫کنند‪ .‬همچنانکه ش��اهد بودیم هیات امریکایی و‬ ‫هم پیمانانشان هنگام سخنرانی اقای احمدی نژاد‪،‬‬ ‫اقدام به ترک سالن کردند‪ .‬به نظرم هیات ایرانی هم‬ ‫باید هنگام سخنرانی اوباما سالن را ترک می کرد‪.‬‬ ‫چراکه برخ��ورد متقابل در نظ��ام دیپلماتیک یک‬ ‫عرف پذیرفته شده است‪ .‬در عین حال جمهوری‬ ‫اسالمی ایران به عنوان نقطه ثقل مقابله با نظام سلطه‬ ‫و حرکت بیداری در جهان مطرح اس��ت و از این‬ ‫جهت نباید در مواضع مه��م غفلت کرد بلکه باید‬ ‫دقیق برخورد کرد‪ .‬البته از انجایی که هیات همراه‬ ‫اقای احمدی نژاد اغلب صبغه سیاسی جدی ندارند‬ ‫از انها انتظار نمی رفت که خودشان تشخیص دهند‬ ‫باید سالن ر ا ترک کنند‪.‬‬ ‫وزارت خارجه باید نس��بت به این موضوع‬ ‫حساسیت به خرج می داد و هیات همراه را هوشیار‬ ‫می کرد‪ ،‬زیرا به ه ر ترتیب برخورد متقابل می تواند‬ ‫عزتمندی م��ا را بیش��تر کند‪ .‬حال ممکن اس��ت‬ ‫کش��ورهای غربی هرگونه برداشتی نسبت به این‬ ‫حرکت داشته باشند اما این مساله اصال مهم نیست‬ ‫و مهم همان برخورد متقابل و تاثیرات ان اس��ت‪،‬‬ ‫ایران نباید نگران نگاه انها نس��بت به این موضوع‬ ‫باشد‪ .‬س��خن اخرم اینکه مواضع مقتدرانه و توام‬ ‫با اس��تدالل رئیس جمهور می تواند ذهن هایی را‬ ‫در جهان بیدار و اگاه س��ازد و مس��ال ه ترک سالن‬ ‫هیات های اروپایی نیز به این امر خدش��ه ای وارد‬ ‫نخواهد کرد‪g .‬‬ ‫یک امتیاز به نفع ایران‬ ‫ن واقعیت ها را ندارند‬ ‫وقتی غربی ها تحمل شنید ‬ ‫مجید صفاتاج‪ -‬کارشناس مسائل بین الملل‬ ‫‪4‬‬ ‫بین الملل‬ ‫سخنرانی‬ ‫احمدی نژاد‬ ‫بیانگر حقایقی‬ ‫بود که باعث شد‬ ‫دولت های غربی‬ ‫سالن اجالس‬ ‫را ترک کنند‬ ‫چرا که انها در‬ ‫موضع ضعف قرار‬ ‫داشتند‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫هفته گذش��ته‪ ،‬اولین روز از ش��صت و ششمین‬ ‫اجالس ساالنه مجمع عمومی سازمان ملل مانند هر‬ ‫سال ابتدا با سخنرانی دبیرکل سازمان ملل و بعد از او‪،‬‬ ‫رئیس جمهور برزیل اغاز شد‪.‬‬ ‫این اولین اجالس��ی بود که طی این ‪ 66‬سال با‬ ‫س��خنرانی یک زن رئیس جمهور افتتاح می ش��د‪ .‬اما‬ ‫در رابطه با ایران‪ ،‬این س��فر محم��ود احمدی نژاد به‬ ‫سازمان ملل نسبت به شش س��فر قبلی متفاوت بود‪.‬‬ ‫ش��رایط س��فر اخیر اقای احمدی نژاد به نیویورک و‬ ‫س��خنرانی وی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد‬ ‫تفاوت هایی با گذشته داشت که انها را در چند مورد‬ ‫می توان خالصه کرد‪.‬‬ ‫ابتدا اینک��ه ای��ران در بحث انرژی هس��ته ای‬ ‫دستاوردهای بسیاری به دس��ت اورده‪ ،‬سپس اینکه‬ ‫نیروگاه اتمی بوش��هر راه اندازی ش��ده و در نهایت‬ ‫این مس��اله که گروه ‪ 5+1‬باوجود تمام فش��ارهایی‬ ‫که بر ای��ران وارد اوردند تا از غنی س��ازی اورانیوم‬ ‫دست بردارد‪ ،‬موفق نشدند و ایران در صحنه جهانی‬ ‫و منطقه ای از ثبات بیش��تری برخوردار شده است‪.‬‬ ‫همچنین شروع بهار عربی و جنبش بیداری اسالمی‬ ‫در منطقه و در کشورهایی مانند تونس‪ ،‬مصر‪ ،‬اردن‪،‬‬ ‫لیبی و سایر کش��ورها و تاکید تحلیلگران جهانی بر‬ ‫نفوذ معنوی ای��ران بر این انقالب ها‪ ،‬باعث ش��د که‬ ‫این س��فر رئیس جمهوری ایران نس��بت به گذشته‬ ‫تفاوت هایی داشته باش��د و جایگاه و موقعیت ایران‬ ‫در مقایس��ه با گذش��ته در مرتبه باالتری قرار بگیرد‪.‬‬ ‫در شصت و ششمین اجالس ساالنه مجمع عمومی‬ ‫سازمان ملل‪ ،‬صحبت های احمدی نژاد بسیار مقتدرانه‬ ‫بود و به رغم تثبیت موقعیت ایران و پایداری بر مواضع‬ ‫اصولی جمهوری اس�لامی ایران‪ ،‬وی مواردی را در‬ ‫قالب س��وال و ابهام مطرح کرد که ب��ه هرحال نظام‬ ‫س��لطه جهانی را در افکار عمومی به چالش کش��ید‪.‬‬ ‫با صحبت های احمدی نژاد‪ ،‬رتبه جمهوری اسالمی‬ ‫ایران یک پله باالتر قرار گرف��ت‪ .‬هرچند غربی ها و‬ ‫صهیونیس��ت ها تالش کردند این س��فر دستاوردی‬ ‫نداش��ته باش��د‪ ،‬ولی این س��فر به یاری خداوند و به‬ ‫برکت خیزش های اس�لامی در منطقه دستاوردهایی‬ ‫برای کشورمان داشت‪.‬‬ ‫مالقات های وی با روسای جمهوری کشورهای‬ ‫مختل��ف و همچنی��ن مالقات ه��ای مردم��ی وی با‬ ‫دانشجویان در قالب دیپلماسی عمومی‪ ،‬نکته ای است‬ ‫که نبای��د از نظر دور بماند‪ ،‬چراک��ه رئیس جمهوری‬ ‫ایران بسیاری از س��خنان ناگفته اش با دانشجویان و‬ ‫روشنفکران امریکایی را در قالب این دیدارها مطرح‬ ‫کرد که بازتاب بین المللی داشت و در این خصوص‬ ‫در حوزه دیپلماسی عمومی‪ ،‬جمهوری اسالمی ایران‬ ‫گام مثبتی برداشت‪.‬‬ ‫در ح��ال حاضر در عص��ری زندگ��ی می کنیم‬ ‫که دوران ش��کوفایی فناوری اطالعات نوین اس��ت‬ ‫و اینگونه نیس��ت ک��ه چرخش و جری��ان خبر یک‬ ‫طرفه باشد‪ .‬در دهه های گذش��ته به این صورت بود‬ ‫که صهیونیس��ت ها با س��لطه رس��انه ای خودشان بر‬ ‫جهان اجازه نمی دادند هیچ گونه حرف حقی مطرح‬ ‫یا منتشر ش��ود‪ .‬در ان ش��رایط افکار عمومی جهان‬ ‫نمی توانست خودش تشخیص بدهد و معیار درستی‬ ‫را ب��رای برحق بودن ی��ا نبودن سیاس��ت ها انتخاب‬ ‫کند‪ .‬اما اکن��ون چ��ون در دوره فن��اوری اطالعات‬ ‫به سر می بریم صهیونیس��ت ها نمی توانند دیگر فقط‬ ‫صحبت های خودش��ان را به جهانی��ان تحمیل کنند‪،‬‬ ‫بلکه صحبت های اقای احمدی نژاد نیز بازخوردهای‬ ‫بسیاری در سطح جهان دارد‪ .‬سخنان وی برای برخی‬ ‫از مردم جهان جدید و تازه و برای برخی هم تکراری‬ ‫اس��ت‪ .‬چون صحبت های وی از شبکه های مختلف‬ ‫تلویزیون��ی و ماهواره ای پخش می ش��ود مردمی که‬ ‫عمدتا جویای حق و حقیقت و به دنبال حقوق ذاتی و‬ ‫بشری خودشان هستند‪ ،‬این حرف ها‪ ،‬حرف های دل‬ ‫انهاست و بسیار از ان استقبال می کنند‪ .‬هرچند بخشی‬ ‫از جامعه غربی تحت سلطه امریکا و صهیونیست ها‬ ‫قرار دارد ولی اغل��ب مردم و اف��کار عمومی جهان‬ ‫پذیرای سخنان اقای احمدی نژاد هستند‪.‬‬ ‫اما هیات های غربی حاض��ر در مجمع عمومی‬ ‫س��ازمان ملل طور دیگری با ایران برخورد می کنند‪.‬‬ ‫ ترک سالن توسط انها هنگام سخنان رئیس جمهوری‬ ‫ایران درواقع نشان دهنده ضعف انهاست‪ .‬این کار انها‬ ‫بیانگر ان است که نمی توانند و تحمل پذیرش سخنان‬ ‫احمدی نژاد را ندارند‪ .‬ش��اهد بودیم که هیات ایرانی‬ ‫با ارامش نشست و صحبت های اوباما را گوش کرد‪،‬‬ ‫اما انها نتوانس��تند اینگونه رفتار کنند‪ .‬همچنین رفتار‬ ‫انها بیانگر ان اس��ت که اقای احمدی نژاد حرفی زده‬ ‫که از دیدگاه کسانی که سالن را ترک کرده اند غیرقابل‬ ‫جواب است‪.‬‬ ‫بنابراین از دیدگاه اف��کار عمومی جهان‪ ،‬ترک‬ ‫س��الن هنگام س��خنرانی یک مقام دولت��ی یک نقطه‬ ‫ضعف اس��ت‪ .‬کس��انی که صحبت از ازادی اندیشه‬ ‫می کنند‪ ،‬زمانی که بحث قران سوزی مطرح می شود‬ ‫باید بنشینند و این س��خنرانی را تحمل کنند‪ .‬برخی‬ ‫براین اعتقادند که هیات ایرانی نیز هنگام س��خنرانی‬ ‫اوباما باید س��الن را ت��رک می کرد اما من ب��ا این نظر‬ ‫موافق نیستم‪ ،‬چراکه وقتی در گفتمان سیاسی و دینی‬ ‫خودمان منطق و استدالل داریم دلیلی ندارد که اقدام‬ ‫به ترک سالن بکنیم‪.‬‬ ‫به غیر از رژیم صهیونیس��تی که مش��روعیتش‬ ‫را به رس��میت نمی شناس��یم در مورد بقیه کشورها‪،‬‬ ‫هیات ایرانی باید در س��الن حضور داش��ته باش��د و‬ ‫س��خنرانی ها را پیگیری کند‪ .‬ما پیرو و شاگرد مکتب‬ ‫امام جعفر صادق(ع) هس��تیم که در براب��ر کافران با‬ ‫طمانینه می نشستند و بدترین دشنام ها را می شنیدند‬ ‫اما با ارامش خاطر جواب می دادند‪ .‬هیات ایرانی نباید‬ ‫کاری که انها می کنند را تکرار کنند‪ ،‬چرا که جنس ما با‬ ‫انها تفاوت دارد‪ .‬هرکاری که غربی ها انجام می دهند‬ ‫اگر ما نیز انجام دهیم‪ ،‬ما پیرو انها خواهیم بود‪ .‬زمانی‬ ‫که غربی ها در مورد ای��ران اظهار نظر می کنند ما قرار‬ ‫نیست جواب دهیم بلکه افکار عمومی جهان خودشان‬ ‫داوری می کنند و متوجه می شوند که حرف های انها‬ ‫صحت ندارد‪.‬‬ ‫ما باید با غرب تفاوت هایی داشته باشیم‪ .‬وقتی‬ ‫صحبت از ازادی اندیش��ه می کنیم پس باید تا انتهای‬ ‫س��خنان انها در س��الن بمانیم و حتی اگر صددرصد‬ ‫هم مخالف هستیم بدون هیچ واکنشی به سخنان شان‬ ‫گوش دهیم‪ .‬هیات ایرانی با حضورش در سالن هنگام‬ ‫س��خنرانی اوباما و دیگر رهبران غرب نش��ان داد که‬ ‫تحمل ش��نیدن نظرات مخال��ف را دارد‪ ،‬اما غربی ها‬ ‫ندارند و این یک امتیاز به نفع ما خواهد بود‪g .‬‬ ‫‪59‬‬ ‫نگاهیدیگر‬ ‫تحلیل حسنین هیکل از تحوالت منطقه و خیزش های خاورمیانه‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪5‬‬ ‫استراتژی امریکا‬ ‫تقابل شیعه و سنی است‬ ‫محمد حسنین هیکل‪ ،‬اندیشمند شهیر مصری بر این باور اس��ت که ریشه تحوالت جدید در منطقه عربی‬ ‫به گذشته بر می گردد و هدف ان از بین بردن نظام عربی یکپارچه اس��ت‪ .‬وی همچنین معتقد است که غرب به‬ ‫این نتیجه رس��یده که دیگر میان دولت ها اختالف به وجود نیاورد‪ ،‬بلکه جامعه های انها را به جان هم بیندازد‪،‬‬ ‫زیرا تاثیرات این مس��اله عمیق تر و ماندگارتر اس��ت‪ .‬در ذیل گفت وگوی روزنامه االه��رام مصر با هیکل از‬ ‫نظر می گذرد‪.‬‬ ‫ترجمه‪ :‬کریم پورزبید‬ ‫اب و هوای به��ار عربی را چگون��ه می بینید؟‬ ‫ایا این بهار پایان پروژه نظ��ام عربی قدیمی یا‬ ‫پاالیش ان است؟‬ ‫‪ l‬انچه اکنون می بینیم فقط یک بهار عربی نیست‬ ‫که نسیم ان بر منطقه می وزد یا توفانی که بادها و غبارش‬ ‫فضای منطقه را مورد هجوم قرار داده‪ ،‬بلکه در عین حال‬ ‫تغییر منطقه ای و بین المللی سیاسی است که با سرعت‬ ‫وحشتناکی در جبهه گس��ترده ای حرکت می کند‪ ،‬اثار‬ ‫عمیقی از خود به جای می گذارد؛ البته اثاری که در خود‬ ‫خطراتی نیز در بردارند‪.‬‬ ‫انچه اکنون می بینیم پاکس��ازی‪ ،‬تصفیه و از بین‬ ‫بردن بقایا و علقه ه��ای پروژه های نظام عربی اس��ت‬ ‫که تعدادی از رهبران نهضت در ای��ن امت نوید ان را‬ ‫داده بودند‪ .‬همچنین برخی سیاستمداران در مسیر این‬ ‫نهضت تالش کردند که برای ان بسترس��ازی کرده و‬ ‫بس��یاری از ملت های عربی پس از غیبت طوالنی در‬ ‫تاریخ‪ ،‬ان را پایه ریزی کنند‪ .‬برخی سال های دهه های‬ ‫پنجاه و شصت و هفتاد قرن بیستم چنین به نظر رسید که‬ ‫این پروژه عربی قابلیت بقا و موفقیت دارد‪ .‬ولی ناگهان‬ ‫وقتی شرایط و متغیرات جدیدی به وجود امد عرب ها‬ ‫از پروژه شان چشم پوشی کردند؛ پس از چشم پوشی‪،‬‬ ‫عقب نشینی شروع شد و پیامدهای این عقبگرد روز به‬ ‫‪60‬‬ ‫روز خود را نشان داد تا انکه لحظه نهایی برای فروپاشی‬ ‫ان فرا رس��ید‪ .‬انچه اکنون می بینیم همین است؛ پروه‬ ‫ملی گرایانه فرو می پاشد و بقایای ان نیز در حال از بین‬ ‫رفتن است‪ .‬پس از انکه ان پروژه زمان و مکانش را از‬ ‫دست داد‪ ،‬پروژه های دیگری اکنون وجود دارند که در‬ ‫پی پر کردن خالء هستند‪.‬‬ ‫اگر پ��روژه ملی گرای��ی عربی اکن��ون از هم‬ ‫ فرو پاش��د‪ ،‬بنابراین نقطه اغاز این فروپاشی یا‬ ‫سقوط کجاست؟‬ ‫‪ l‬در اینجا الزم اس��ت یک نکته را بگویم و ان‬ ‫این که اغاز فروپاش��ی پروژه انطور ک��ه برخی گمان‬ ‫می کنند در اثر ضربه ‪ 1967‬نبود‪ .‬همه پروژه های تاریخی‬ ‫بزرگ از جمله پروژه اروپا و برخی پروژه های اسیایی‬ ‫وارد جنگ هایی ش��ده‪ ،‬ضربه هایی خورده و اس��یب ‬ ‫دیدند‪ ،‬ولی پروژه هایشان از بین نرفت‪ .‬انها از خود دفاع‬ ‫کردند و به ایفای نقش ادامه دادند‪ .‬پروژه عربی نیز پس‬ ‫از ضربه ‪ 67‬قدرت و اراده خود را بازیافت و وارد جنگ‬ ‫‪ 1973‬شد‪ .‬به ویژه در ‪ 10‬روز نخست جنگ ثابت کرد با‬ ‫وجود ضعف هایی که دارد ولی با منابع و اراده ملت ها و‬ ‫ارتش هایشان توانایی ایستادگی دارد‪.‬‬ ‫عالوه بر ان نمی ت��وان گفت که پ��روژه عربی با‬ ‫حمله به برج های دوقلو در نیویورک در ‪ 11‬س��پتامبر‬ ‫‪ 2001‬س��قوط کرد‪ .‬زیرا این حادثه به رغم انکه شنیع‬ ‫بود ولی عرب ها ان را تحمل نمی کنند‪ .‬اگر هم به ظاهر‬ ‫چند جوان مسلمان ان را انجام دادند‪ ،‬ولی مسئولیت بر‬ ‫گردن کسانی است که زمینه را برای انها مهیا کردند و‬ ‫انها را برای انچه جنگ به نام «جهاد اسالمی علیه الحاد‬ ‫مارکسیستی در افغانستان» نامیدند به کار گرفتند‪ .‬این‬ ‫را باید اضافه کنم که حادثه نیویورک به رغم انکه یک‬ ‫شوک انسانی و سیاس��ی بزرگ بود‪ ،‬ولی یک عملیات‬ ‫ تروریس��تی بزرگ و خطرن��اک در زم��ان خودش به‬ ‫حساب نمی اید‪ .‬در واقع عملیات تروریستی بزرگتر و‬ ‫خطرناکتر در دوران جدید‪ ،‬ساخته ‪ 10‬یا ‪ 20‬نفر نیست‬ ‫که سه هواپیما را دزدیدند و انها را تبدیل به بمب های‬ ‫بشری کردند که صدها نفر را کش��ت‪ .‬خطرناک تر از‬ ‫انچه در یازدهم س��پتامیر ‪ 2001‬در نیویورک رخ داد‪،‬‬ ‫شش سال بعد یعنی در س��ال ‪ 2007‬در خود نیویورک‬ ‫رخ داد؛ تروریسمی که پنجاه یا شصت نفر از روسای‬ ‫بانک های بزرگ ان را انجام دادن��د؛ این افراد با کارها‬ ‫و بهره برداری هایی که کردند باعث ش��دند بازارهای‬ ‫مالی جهان فرو بپاشد و اوضاع اقتصادی به هم بریزد و‬ ‫باعث ورشکستگی اقتصاد بین المللی و رسیدن ان به لبه‬ ‫پرتگاه شدند‪ .‬به عبارت دیگر حوادث نیویورک با وجود‬ ‫دردناک بودنش همانند هر حادثه دیگر ش��نیع مشهور‬ ‫است‪ ،‬همانند غرق شدن یک کشتی در دریای سرخ یا‬ ‫حمله به ساختمان پر از جمعیت در اوکالهاما که دل هر‬ ‫انسانی را به درد می اورد‪ ،‬ولی انچه بر سر اقتصاد جهانی‬ ‫امد مصیبت بزرگی بود که همه سرزمین ها و کشورها‬ ‫را در حال حاضرش‪ ،‬اینده اش و حتی تا مدتی طوالنی‬ ‫گرفتار کرد‪ .‬در واقع به رغم تفاوتی که وجود دارد اگر‬ ‫«اسامه بن الدن» رهبر القاعد ه تروریست بود ولی «االن‬ ‫گرینسبان»رئیس سابق بانک فدرال امریکا و پنجاه یا‬ ‫شصت تن از روسای بانک های دیگر کاری کردند که به‬ ‫ تروریسم وحشتناک تری منجر شد‪ ،‬زیرا ویرانی که در‬ ‫سطح جهانی به بار امد بیش از ویرانی است که شهری‬ ‫همچون نیویورک شاهد ان بود‪.‬‬ ‫نقش خود اعراب در فروپاش��ی پ��روژه عربی‬ ‫چیست؟‬ ‫‪ l‬هیچ کس نمی تواند انکار کند که نظام عربی‬ ‫از سال ها پیش ش��روع به تزلزل کرده بود سپس اندک‬ ‫اندک ش��روع به اب ش��دن کرد‪ .‬این فرایند با خروج‬ ‫مصر از دنیای عرب با صلح انفرادی با اس��رائیل اغاز‬ ‫ش��د و با جنگ داخلی لبنان و پ��س از ان جنگ عراق‬ ‫علیه ایران و سپس اشغال کویت توسط عراق و به دنبال‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫ان حماقت های بی سابقه در مدیریت مساله فلسطین‬ ‫و‪ ...‬ادامه یافت؛ فهرس��ت بلند باالست‪ .‬حماقت های‬ ‫زیادی در نقاط مختلف دنیای ع��رب رخ داد و باعث‬ ‫شد عرب ها بیش از انکه مورد احترام قرار گیرند مورد‬ ‫تمسخر و تحقیر قرار گیرند‪ .‬بدین ترتیب مرحله سقوط‬ ‫شروع شد و بقایا به تدریج از بین رفت؛ این چیزی است‬ ‫که اکنون داریم می بینیم‪ .‬همزمان با ان درها و پنجره های‬ ‫منطقه ب��ه روی چیزی متفاوت باز ش��د که قطعا امری‬ ‫غیرعربی است‪ .‬شکاف به وجود امد و اگر اهل منطقه‬ ‫نتوانند ش��کاف را پر کنند قدرت ه��ای دیگری برای‬ ‫پر کردن شکاف جلو می ایند‪ .‬این همان چیزی است که‬ ‫دارد رخ می دهد؛ عرب ها عقب نشینی می کنند و دیگران‬ ‫با اهداف‪ ،‬درخواست ها‪ ،‬پرچم ها و شعارهای دیگری‬ ‫جلو می ایند‪.‬‬ ‫انان که جلو می ایند به طور مشخص با پرونده‬ ‫فلسطین چه می کنند؟‬ ‫‪ l‬در مراکز تصمیم ساز و در پایتخت های موثر‬ ‫بو جوش زیادی برپاس��ت که پرونده های جدید‬ ‫جن ‬ ‫مطرح می کنند و پرونده هایی را نیز می بندند‪ ،‬نقشه های‬ ‫جدیدی می اید و نقشه های دیگری برگ زده می شود‪.‬‬ ‫به طور مثال پرونده نزاع اعراب و رژیم صهیونیستی‬ ‫از اولویت های کاخ سفید خارج می ش��ود و به کمیته‬ ‫فرعی در سازمان ملل واگذار می شود‪ .‬پرونده مذاکرات‬ ‫فلسطینی ها و صهیونیست ها از دفتر «هیالری کلینتون»‬ ‫وزیر خارج��ه امریکا بی��رون می رود تا ب��ه هتل «کخ‬ ‫سوئیس��ی» در قدس برود؛ جایی که دفت��ر «تونی بلر»‬ ‫نماینده کمیته چهارجانبه در مذاکرات صلح خاورمیانه‬ ‫قرار دارد‪ .‬این ظاهر قضیه اس��ت زیرا کسی که پرونده‬ ‫را در دست دارد «دنیس راس» کارمند ناشناخته وزارت‬ ‫خارجه امریکاست‪ .‬هر کس بخواهد بداند که مهمترین‬ ‫مساله اعراب که فلس��طین باش��د‪،‬به کجارسیده باید‬ ‫پیش نویس��ی که تونی بلر و دنیس راس به کشورهای‬ ‫عضو در کمیته چهارجانبه برای مقابله با درخواس��ت‬ ‫فلسطینی ها در سازمان ملل برای به رسمیت شناختن‬ ‫فلسطین به عنوان کشور عضو سازمان ملل متحد ارائه‬ ‫کرد را بخواند‪ .‬پیشنهاد بلر در پایتخت های کشورهای‬ ‫بزرگ مطرح ش��د و به طور جدی مورد بررس��ی قرار‬ ‫گرفت‪ .‬مضمون پیش��نهاد این اس��ت؛ به جای کشور‬ ‫فلس��طین که به طور کامل عضو س��ازمان ملل متحد‬ ‫اس��ت‪ ،‬گزینه «واتیکان» به انها پیشنهاد شد؛ کشوری‬ ‫که به رسمیت ش��ناخته ش��ده ولی عضو سازمان ملل‬ ‫نیس��ت‪ ،‬وضع واتیکان این اس��ت‪ .‬بلر و راس تالش‬ ‫کردند کش��ورهای بزرگ را با این منطق قانع کنند که‬ ‫به جای وتوی درخواس��ت عضویت کشور فلسطین‬ ‫در سازمان ملل توسط امریکا و به جای عصبانی کردن‬ ‫ایاالت متحده و غرب این کار انجام شود‪ .‬پس برای چه‬ ‫فلسطینی ها اکنون این راه حل موقت را که ارمان هایشان‬ ‫برای رسیدن به کش��ور یا به عبارتی دقیق تر به نصف‬ ‫کشور که جهان ان را به رسمیت بشناسد قبول نکنند!‬ ‫من شخصا نس��بت به ایده اعالم کشور فلسطین بدون‬ ‫دادن ضمانت هایی مشخص در مورد حقوق اوارگان و‬ ‫حق بازگشت نگران هستم‪ .‬مساله اوارگان برای مساله‬ ‫فلسطین و تمام جوانبش اصلی است‪.‬‬ ‫به نظر می رسد این فقط مساله فلسطین نیست که‬ ‫دارد تصفیه می شود‪ ،‬بلکه مسائل دیگر اعراب‬ ‫نیز در حال تصفیه است؟‬ ‫‪ l‬پرونده های زی��ادی وجود دارد ک��ه از بین‬ ‫می روند‪ .‬نقشه های جدیدی کشیده می شود و نقشه های‬ ‫قدیمی از روی دیوارها به پایین کشیده می شود‪ .‬اکنون‬ ‫برنامه ریزی ه��ا و س��ازماندهی های جدی��دی برای‬ ‫خاورمیانه در جریان است و قدرت های بزرگ تالش‬ ‫می کنند خاورمیانه تحت کنترل انها قرار گیرد‪.‬‬ ‫به نظر ش��ما بازیگران اصلی و پروژه های انها‬ ‫چیست؟‬ ‫‪ l‬در حال حاضر و به طور مشخص سه پروژه و‬ ‫نیم در صحنه وجود دارند‪.‬‬ ‫نخس��ت‪ ،‬پروژه غربی اس��ت که به نظر می رسد‬ ‫مصمم اس��ت و در عمل ابزارهای تاثیر گ��ذار دارد که‬ ‫هوادارانش در منطقه را دلگرم می کند‪ .‬دوم‪ ،‬پروژ ه ترکیه‬ ‫است که بلندپروازانه است‪ .‬سوم‪ ،‬پروژه ایران است که‬ ‫یک پروژه اسالمی است‪ .‬اما نیم پروژه یا شبه پروژه همان‬ ‫رژیم صهیونیستی است که ویژگی اش خشونت است‪.‬‬ ‫می گویم شبه پروژه چون در بلند مدت اینده ای ندارد‪.‬‬ ‫به رغم انکه این شبه پروژه صهیونیستی به نظر در حال‬ ‫حاضر قوی است و دارد دامنه خود را می گستراند‪ ،‬ولی‬ ‫گمانم بر این است که انچه رژیم صهیونیستی می بیند‬ ‫نوعی خطای چشم است‪ ،‬علتش هم فروپاشی پروژه‬ ‫عربی و شکاف گستر ده ای است که پس از ان در منطقه‬ ‫به وجود امد‪ .‬یک مساله اکنون رژیم صهیونیستی را به‬ ‫شدت نگران کرده و ان ترس از حوادث جاری در مصر‬ ‫و تاثیرش بر پیمان صلح است‪.‬‬ ‫پروژه غرب‏ چگونه کار خود را پیش می برد و‬ ‫نشانه های ان چیست؟‬ ‫‪ l‬پروژه غربی‪ ،‬امریکایی ‪ -‬اروپایی اس��ت‪ .‬به‬ ‫نظرم این پروژه در دو خط و با حرکتی انبردس��ت گونه‬ ‫حرکت می کند‪ .‬خط نخست مرئی‪ ،‬محسوس و ملموس‬ ‫است و تالش می کند منطقه را در نزاع اسالمی‪ -‬اسالمی‬ ‫و به طور مشخص سنی‪ -‬شیعی غرق کند‪ .‬این تالش از‬ ‫سال ها پیش و از زمان سرنگونی رژیم پادشاهی در ایران‬ ‫و پیروزی نظام انقالب اسالمی اغاز شد‪.‬‬ ‫باید یاداوری کنیم که انقالب اسالمی ایران علیه‬ ‫نظام پادشاهی بزرگترین ضربه را به امپراتوری امریکا‬ ‫در منطقه وارد کرد‪ .‬امریکا تالش کرد ان را جبران کند‬ ‫و راه های زی��ادی را ازمود و هنوز ه��م می ازماید‪ ،‬از‬ ‫جمله استفاده از ابزارهای تبلیغاتی‪ ،‬اطالعاتی‪ ،‬جنگ‬ ‫و محاصره‪ .‬ولی تا این لحظه هیچ ک��دام از این ابزارها‬ ‫موفق نشده اس��ت‪ .‬به دنبال ان کارشناسان و در صدر‬ ‫انها «برنارد لوئیس» مستشرق شهیر به امریکا توصیه‬ ‫کردند که ب��ر تناقض «عربی‪ ،‬فارس��ی» تمرکز کنند که‬ ‫دارای ریشه تاریخی است‪ ،‬ولی کار روی این تناقض‬ ‫نیز جواب نداد‪.‬‬ ‫بدین ترتیب فتنه مذهبی میان شیعه و سنی مطرح‬ ‫شد و این فتنه برای خود کس��انی در منطقه نمود پیدا‬ ‫کرد که کمکش کنند‪ .‬عجیب انک��ه کمک کنندگان به‬ ‫این فتنه در منطقه دوس��تان رژیم ش��اه بودند که سنی‬ ‫بودند‪ ،‬سپس دش��من نظام انقالب اسالمی شدند که‬ ‫باز هم شیعی است‪ .‬ولی انها اختالف مذهبی با شاه را‬ ‫تحمل کردند و این امر ناراحت شان نکرد ولی با انقالب‬ ‫ایران دش��منی ورزیدند‪ .‬پرواضح اس��ت که مذهب‬ ‫عامل دشمنی نیس��ت بلکه این منافع سیاسی هستند‬ ‫که خود را در اختالف مذهبی نشان می دهد؛ اختالفی‬ ‫که در خدمت منافع غیر اسالمی به کار گرفته می شود‪.‬‬ ‫فتنه انگیزی میان مسلمانان باعث می شود که دیگران از‬ ‫هر گونه تهدید منافع منحرف شوند‪ .‬هر دو حالت فتنه‬ ‫و انحراف دیدگان در پی جنگ داخلی اسالمی هستند‬ ‫که اعراب و مسلمانان را چند پاره کرده است؛ چیزی که‬ ‫اکنون یک بار دیگر دارد رخ می دهد‪.‬‬ ‫ذکر این نکت��ه مرا به ی��اد پای��ان دادن به تحریم‬ ‫اخوان المسلمین توسط امریکایی ها و غربی ها انداخت‪.‬‬ ‫به رسمیت شناختن اخوان المسلمین توسط غرب به‬ ‫معنای پذیرش حقوق انها نیست و نه از سر خوشایندی‬ ‫یا عقالنیت شان رخ داده اس��ت‪ ،‬بلکه این امر به علت‬ ‫توصیه مستشرقینی نظیر برنارد لوئیس صورت گرفته‬ ‫که هدف ان انزوای ایران در جهان عربی‪ ،‬اس�لامی با‬ ‫اس��تفاده از فتنه مذهبی اس��ت‪ .‬انچه پیش از این نیز با‬ ‫توصیه های برنارد لوئیس رخ داد این بود که سیاس��ت‬ ‫امریکا تالش کرد رهبران و روسای عرب را به کار گیرد‪.‬‬ ‫غرب پادشاهان عربستان و امیران این کشور در دوران‬ ‫ملک فهد و روسای کش��ورهای تاثیرگذارعرب مثل‬ ‫«مبارک» و غیر از او را برای رس��یدن به خواسته هایش‬ ‫به کار گرفت‪.‬‬ ‫ایاالت متحده برای اقدامات این امیران و روس��ا‬ ‫اهمی��ت زیادی قائ��ل ب��ود‪ ،‬در حالی ک��ه انها تالش‬ ‫می کردن��د طبیعت ن��زاع در منطقه را از ن��زاع عربی‪-‬‬ ‫صهیونیس��تی به عربی –فارس��ی تغییر دهند‪ .‬روس��ا‬ ‫و پادش��اهان عرب ب��ه ان��دازه ای که رهبران ارش��د‬ ‫در واش��نگتن انتظار داش��تند نتوانس��تند انه��ا را به‬ ‫خواسته هایشان برس��انند‪ .‬مستش��رقین وقتی دیدند‬ ‫توصیه هایشان نتیجه ای در برنداش��ت‪ ،‬توصیه کردند‬ ‫بهتر اس��ت برای انکه رویارویی موثرت��ر و کارامدتر‬ ‫ش��ود به جای انکه حکومت ها را به جان هم بیندازند‬ ‫جامعه ها را به جان هم بیندازند‪ .‬به عبارتی به جای انکه‬ ‫میان عربستان و ایران رویارویی ایجاد شود رویارویی‬ ‫میان مذاهب اسالمی باشد‪ .‬اینگونه دشمنی مستقیم و‬ ‫عمیق تر است‪ .‬این گونه بود که در سیاست های امریکا‬ ‫تغییر ایجاد شد‪ ،‬به طوری که فرایند رویارویی با تکیه‬ ‫ی شیعه ها‬ ‫بر تجمعات مردمی سنی ها و تجمعات مردم ‬ ‫گسترش پیدا کند و در نهایت رویارویی تاثیری دوگانه‬ ‫خواهد داشت؛ رویارویی کشور با کشور و رویاوریی‬ ‫ی میان جماعت های سنی و جماعت های شیعی‪.‬‬ ‫مردم ‬ ‫به همین منظور بود که اخوان المسلمین را به رسمیت‬ ‫شناختند تا اخوان سنی در برابر شیعه ها در دنیای عرب‬ ‫قرار گیرد‪.‬‬ ‫برگردیم به خط دوم پروژه امریکا و اروپا‪.‬‬ ‫‪ l‬خ��ط دوم پروژه امریکا ‪ -‬اروپ��ا با خط فتنه‬ ‫موازی اس��ت‪.‬این خط به س��رعت در ح��ال حرکت‬ ‫اس��ت تا از هرگونه پیش��امد غیرمنتظ��ره در منطقه به‬ ‫س��بب بهار عربی و به ویژه در قاهره پیشی بگیرد‪ .‬این‬ ‫پروژه براساس تقسیم منطقه به شیوه «سایکس پیکو»‬ ‫و تغییر ان بر اساس مقتضیات تغییرات در منطقه است‪.‬‬ ‫‪61‬‬ ‫بین الملل‬ ‫همانطور که می دانید توافقنامه سایکس پیکو توافقنامه‬ ‫تقس��یم جهان عرب و امالک خالف��ت عثمانی میان‬ ‫انگلیس و فرانس��ه بود‪ .‬این توافقنامه پس از مذاکرات‬ ‫سیاسی میان «سر مارک سایکس» (عضو مجلس عوام‬ ‫انگلیس و از نزدیکان وینس��تون چرچیل) و «فرانسوا‬ ‫پیکو» (دیپلمات فرانسوی که معتقد بود فرانسه در شام‬ ‫حقی دارد که هیچ کس نمی تواند بر س��ر ان با پاریس‬ ‫نزاع کند)‪.‬هدف از مذاکرات ای��ن دو نفر توزیع ارث‬ ‫عثمانی در جهان عرب بین ای��ن دو هم پیمان پیش از‬ ‫پایان جنگ جهانی بود‪.‬س��ایکس و پیکو با استفاده از‬ ‫غفلت و غیبت طرف های بین المللی توافق کردند که‬ ‫جهان عرب را دونیم کنند ک��ه نصف متعلق به بریتانیا‬ ‫می شود و نصف دیگر برای فرانسه‪ .‬انها در نهایت برسر‬ ‫خط تقسیم نقشه میان «عکا» در ساحل دریای مدیترانه‬ ‫و «کرکوک» در شمال «موصل» و شمال خلیج فارس به‬ ‫توافق رسیدند تا اس��اس توزیع ارث پس از شکست‬ ‫دولت عثمانی و هم پیمانانش باش��د‪ .‬سایکس و پیکو‬ ‫انچه را تقس��یم کردند میان «کاف» و «کاف» نامیدند‪.‬‬ ‫کاف اول«عکا» و کاف دوم «کرکوک» است‪ .‬سایکس‬ ‫با دستخط خودش پایین خط یعنی جنوب ان نوشت‪:‬‬ ‫سهم انگلیس و باالی ان نوشت‪ :‬سهم فرانسه‪ .‬بنابراین‬ ‫نقشه کشورهای فلسطین‪ ،‬خلیج فارس و عراق جنوبی‬ ‫و مرکزی در کنار مصر و سودان از ان انگلیس می شد‬ ‫و سوریه و لبنان در کنار مغرب و تونس و الجزایر سهم‬ ‫فرانسه‪ .‬این توافقنامه سایکس پیکو نخست بود و اکنون‬ ‫سایکس پیکوی جدید داریم‪ .‬ما در برابر تقسیم جدیدی‬ ‫برای جهان عرب هستیم که پروژه نظامش را از دست‬ ‫داده یا انکه خودش پروژه نظامش را گم کرد‪ .‬به همین‬ ‫دلیل در ش��رایط جدید طرف های جدیدی به فضای‬ ‫منطقه امدند تا نقش��ه های جدید بکش��ند‪ .‬نقشه های‬ ‫جدید ارث خالفت عثمان��ی را توزیع نمی کنند‪ ،‬بلکه‬ ‫میراث پروژه ملی عربی را توزیع می کند‪ .‬پروژه ای که‬ ‫در گذشته موفق شد استعمار غربی را طرد کند‪ .‬دولت‬ ‫خالفت عثمانی نتوانست از دارایی هایش حمایت کند‬ ‫و میراثش همانطور که گفتیم توزیع شد و پروژه عربی‬ ‫نیز نتوانس��ت از خودش حمایت کند‪ .‬بنابراین امروز‬ ‫شاهد توزیع میراثش هستیم‪.‬‬ ‫می خواهم اندکی در مورد مس��ائل پنهان فرایند‬ ‫توزیع میراث در حال حاضر‪ ،‬صحبت کنم‪ .‬برای انکه به‬ ‫خوبی بتوانم این مساله را توضیح دهم اندکی به بررسی‬ ‫گذشته می پردازم‪.‬‬ ‫برخی از اسناد مربوط به توافقنامه سایکس پیکوی‬ ‫اول دهشتناک اس��ت‪ .‬از جمله این اسناد سندی است‬ ‫که به جلس��ه «لوید جورج» نخس��ت وزیر انگلیس و‬ ‫«کلیمنسو» نخس��ت وزیر فرانسه اش��اره می کند‪ .‬این‬ ‫جلس��ه در کاخ «النکس��تر» در مرکز لندن و دقیقا اول‬ ‫دسامبر سال ‪ 1917‬برگزار شد‪.‬‬ ‫میان نخست وزیر انگلیس و همتای فرانسوی اش‬ ‫گفت وگویی پیرامون توافقنامه سایکس پیکو برقرار شد‪.‬‬ ‫دو طرف در این جلسه بر ضرورت تقویت تفاهم میان‬ ‫دو هم پیمان بزرگ یعنی فرانسه و بریتانیا اصرار داشتند‪.‬‬ ‫در این جلسه کلیمنسو‪ ،‬نخس��ت وزیر فرانسه از‬ ‫لوید جورج نخست وزیر انگلیس پرسید‪« :‬دوست من‪،‬‬ ‫رک بگو واقعا چه خواسته ای داری تا میان ما دیگر هیچ‬ ‫اختالفی باقی نماند؟»‬ ‫لوید جورج پاس��خ می دهد‪« :‬عراق و فلسطین را‬ ‫می خواهم‪».‬‬ ‫نخست وزیر فرانسه می گوید‪« :‬فقط همین؟ هر چه‬ ‫می خواهی بگو‪ ،‬چیزی را از من پنهان نکن‪».‬‬ ‫نخس��ت وزیر انگلیس با ش��رم و حیا می گوید‪:‬‬ ‫«قدس را می خواهم‪».‬‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪62‬‬ ‫نخست وزیر فرانسه در جوابش می گوید‪« :‬باشد‪.‬‬ ‫قدس را به تو می دهم‪ .‬ولی دیگر چیزی نمی خواهی؟ما‬ ‫می خواهیم هیچ عام��ل اختالفی میان م��ا نماند‪ .‬از تو‬ ‫می پرسم‪ :‬ایا قدس اخرین خواسته ات است؟»‬ ‫سپس سوال خود را تکرار می کند‪:‬‬ ‫«به دوستی مان قس��مت می دهم اگر چیز دیگری‬ ‫هست به من بگو؟»‬ ‫نخس��ت وزیر انگلیس در حالی که اه می کش��د‪،‬‬ ‫می گوید‪« :‬راستش را بگویم بله هست‪ ...‬موصل را هم‬ ‫می خواهم‪».‬‬ ‫نخست وزیر فرانسه در این لحظه اهی می کشد و‬ ‫از سر لطف می گوید‪« :‬باشد‪ .‬موصل را هم ببر‪».‬‬ ‫گویی س��رزمین های میهن عربی اسباب بازی در‬ ‫دست انهاست که با ان و با سرنوش��تش و ساکنانش‬ ‫بازی می کنند‪.‬‬ ‫جمله ای که بین این دو مرد در جلسه ش��ان رد و‬ ‫بدل شد و من هر وقت چشمم به ان می افتد احساس‬ ‫حقارت می کنم این است‪ :‬نخست وزیر فرانسه در مورد‬ ‫وعده هایی که انگلیس به «شریف حسن» امیر مکه در‬ ‫مقابل اعالم جهاد اسالمی علیه خالفت عثمانی داده‪،‬‬ ‫از همتای انگلیس��ی اش س��وال می کند‪ .‬لوید جورج‬ ‫پاسخ می دهد‪« :‬دوست من تصور می کنی من پایبندی‬ ‫بریتانیای ب��زرگ را به کاغذ تعهدی که به یک س��ری‬ ‫قبایل بدوی وحش��ی داده ایم‏ می پذیرم؟ م��ا به دنبال‬ ‫فتوایی بودیم که خیال هندوهای مس��لمان را راحت‬ ‫کند زیرا انه��ا بخش مهمی از ارتش م��ا در خاورمیانه‬ ‫به شمار می روند‪ .‬ما از سربازان هندوی مان که بیشترشان‬ ‫مسلمان بودند می خواستیم که با خلیفه شان مبارزه کنند‬ ‫و می ترسیدیم انها را دچار بحران عذاب وجدان کنیم‪.‬‬ ‫ما نیاز داش��تیم فتوایی علیه این خلیفه برای انها صادر‬ ‫ش��ود‏‪ ،‬ان هم از خلیفه ای قوی تر از خلیفه عثمانی که‬ ‫اطاعتش برای مسلمین واجب باشد‪».‬‬ ‫به همان اندازه که ش��ریف حس��ین در میان غبار‬ ‫سایکس پیکوی نخس��ت خودش را‪« :‬امیر المومنین»‪،‬‬ ‫«پادشاه اعراب»‪ « ،‬سلطان حجاز» و «حاکم نجد» نامید‪،‬‬ ‫«معمر قذافی» نیز در میان غبار س��ایکس پیکوی دوم‬ ‫خودش را «رهبر تاریخی»‪« ،‬رهبر بین المللی» و پادشاه‬ ‫پادش��اهان افریقا نامید‪ .‬مصیبت اینجاست که او این‬ ‫حرف ها را جدی می گفت و نه به مسخره‪.‬‬ ‫ایا میان سایکس پیکوی قدیم و سایکس پیکوی‬ ‫جدید تف��اوت وجود دارد؟ عل��ل این تفاوت‬ ‫چیست؟‬ ‫‪ l‬قطعا میان سایکس پیکوی قدیم و سایکس‬ ‫پیکوی جدید که اکنون ترسیمش در جریان است‪ ،‬به‬ ‫علت اختالف در متغیرات دوران‪ ،‬تفاوت وجود دارد‪.‬‬ ‫سایکس پیکوی قدیم خطی روی نقشه بود که از‬ ‫کاف تا کاف می رس��ید؛ کاف نخست عکا و کاف دوم‬ ‫کرکوک بود و شمال را از جنوب جدا می کرد‪.‬‬ ‫س��ایکس پیکوی دوم خط جدا کننده ندارد بلکه‬ ‫مکان های پخش شده در جهان دارد‪.‬‬ ‫اولی تقسیم جغرافیایی و توزیع وطن ها بود ولی‬ ‫تقسیم دومی تقسیم منابع و مراکز است‪.‬‬ ‫روشن تر بگویم تقسیمات سایکس پیکوی دوم‬ ‫تقسیم نفت و درامدهای ان است؛ نفت و درامدهای‬ ‫لیبی پس از نفت و درامدهای عراق‪.‬‬ ‫انگیزه های زیادی برای ان نیز وجود دارد مهمترین‬ ‫ان این است که هنوز نیاز به نفت وجود دارد‪ ،‬با توجه به‬ ‫انکه جایگزین های ان به لحاظ اقتصادی اهداف خود را‬ ‫محقق نکردند‪ .‬با وجود اینکه ایستگاه های بزرگ استفاده‬ ‫از انرژی باد‪ ،‬جایگزین بخشی از ذخایر نفتی شده است‪،‬‬ ‫ولی هنوز نیاز به نفت بسیار باالست‪ .‬درامدهای کالن‬ ‫را نیز باید اضافه کرد‪.‬‬ ‫بگذارید سایکس پیکوی جدید را بر حوادث‬ ‫کنونی در لیبی منطبق کنیم‪. . .‬‬ ‫ما به خوبی می دانیم که امتیازت نفت لیبی در عمل‬ ‫تقسیم شده است و میزان ان به شرح زیر است‪:‬‬ ‫‪ 30‬درصد فرانسه (شرکت توتال)‬ ‫‪ 20‬درصد انگلیس(ش��رکت بریتیش پترولیوم)‪.‬‬ ‫سهم انگلیس کمتر است زیرا این کشور از نفت عراق‬ ‫سهم بیشتری برد‪.‬‬ ‫اکنون فهرست سهم توزیع شده نیست ولی می دانم‬ ‫که ایتالیا (شرکت اینی) سهمی از نفت لیبی می خواهد‬ ‫و شرکت های امریکایی نیز اصرار دارند خود را وارد‬ ‫فهرست ارث برندگان کنند‪.‬‬ ‫پس از س��هم بردن از میراث درامده��ا نوبت به‬ ‫تقسیم مراکز و پایگاه هاست‪.‬‬ ‫پایگاهی برای ناوگان ششم امریکا در «طرابلس»‬ ‫برای امریکا‪ ،‬مراکز اطالعات��ی در «بنغازی» و «طبرق»‬ ‫برای انگلیس و ایتالیا که لیبی را به لحاظ تاریخی منطقه‬ ‫نفوذ خود می داند و فرانس��ه نیز از دریا س��هم خود را‬ ‫می خواهد‪.‬‬ ‫اینها در حال��ی رخ می دهد که هنوز جنگ در این‬ ‫کشور به پایان نرسیده و خونریزی نیز ادامه دارد‪ .‬تا کنون‬ ‫بیش از سی هزار نفر در لیبی کشته شده و ‪70‬هزار تن‬ ‫نیز زخمی شده اند‪ ،‬بسیاری از بنادر نیز نابود شده است‪.‬‬ ‫چه بسا توزیع این مراکز و منابع به همان شیوه ای‬ ‫انجام شد که در نشست نخست وزیر بریتانیا و همتای‬ ‫فرانسوی اش در اول دسامبر سال ‪ 1917‬دیدیم‪.‬‬ ‫دردناک این اس��ت که چنین به نظر می رس��د که‬ ‫اعراب تغییری نکردند و گوی��ی به نقطه ای که قبال در‬ ‫ان بودند بازگش��ته اند و گویی هنوز در زمان توافقنامه‬ ‫س��ایکس پیکوی نخس��ت قرار دارند و ظاهرا انچه‬ ‫می شنوند انها را به جایی که تخیلشان می خواهد می برد‪.‬‬ ‫حاال که در مورد توهم��ات و تخیالت اعراب‬ ‫در زمان س��ایکس پیکوی قدیم سخن گفتنید‪،‬‬ ‫می خواهیم این پرسش را مطرح کنیم‪ :‬توهمات‬ ‫و تخیالت جدید اعراب و به طور مشخص معمر‬ ‫قذافی‪ ،‬رهبر فراری لیبی چیست؟‬ ‫‪ l‬شگفتا که معمر قذافی کار کسانی را کرد که‬ ‫لوید جورج انها را بیابان نشین متوحش توصیف کرد‪.‬‬ ‫چند سال پیش و به دنبال اشغال عراق به اتهام در‬ ‫اختیار داشتن سالح های کش��تار جمعی قذافی برای‬ ‫طلب امرزش از خدای امریکایی که خشمگین شده بود‬ ‫و هر کس از او سرپیچی می کرد را به زانو در می اورد‪،‬‬ ‫همه م��واد رادیو اکتیو و ادوات و ابزارها و اس��ناد را به‬ ‫امریکایی ها تحویل داد‪.‬‬ ‫بزرگواری قذافی در ان زمان بیش از ان بود که از‬ ‫او می خواستند‪ .‬واقعیت این است که ا و ترسید مبادا به‬ ‫سرنوشت صدام دچار شود‪.‬‬ ‫هر چه داشت و نداشت‪ ،‬از ابزارها و دستگاه ها و‬ ‫تجهیزات گرفته تا اس��ناد و مدارک را که ‪ 500‬تن وزن‬ ‫داشت بار کشتی کرد و به پایگاه نظامی امریکا در «ناپل»‬ ‫ایتالیا فرس��تاد‪ .‬در انجا نیز محموله بدون قید و شرط‬ ‫تحویل داده ش��د‪ .‬همین امر منجر به فاش ش��دن گناه‬ ‫برخی دیگران در کمک به برنامه هسته ای اش شد؛ مثل‬ ‫«عبدالقدیر خان» دانشمند معروف پاکستانی‪.‬‬ ‫قذافی پس از ان کاری کرد که به نظر معتدل شده‬ ‫است‪ ،‬زیرا او نمی خواس��ت برایش مشکلی به وجود‬ ‫بیاید‪ .‬پسرش «سیف االس�لام» را به نام خود به اروپا‬ ‫فرستاد تا چهره جدیدی از لیبی ارائه کند‪.‬‬ ‫میلیون ه��ا دالر به عنوان غرام��ت قربانیان حادثه‬ ‫«لوکربی» داد‪ .‬حادثه ای که تا اخرین لحظه خود را از ان‬ ‫بین الملل‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫بری می دانست و می گفت که نه برای انجام ان کسی را‬ ‫تحریک کرد و نه حمایت مالی کرد و نه هیچ ارتباطی با‬ ‫ان دارد‪ .‬قذافی میلیون ها دالر غرامت داد با این استدالل‬ ‫که برای خودش ارامش و امنیت بخرد‪.‬‬ ‫ولی هیچ کدام از اینها سودی برای قذافی نداشت‪.‬‬ ‫عرب ها نه در گذشته و نه اکنون درس نمی گیرند‪.‬‬ ‫کشورها فقط بر اساس مقتضیات قدرت پیمان می بندند‬ ‫و همه انها هر گونه پیمانی را در نخستین انحراف از راه‬ ‫و اگر منافعشان اقتضا کند‪ ،‬نفی می کنند‪.‬‬ ‫علل فروپاشی دهشتناک پروژه عربی چیست؟‬ ‫قذافی را به عنوان یک نمونه بگوییم‪.‬‬ ‫‪ l‬ط��ی س��ال های اخی��ر توهم ها زیاد ش��د‬ ‫و تناقض ها با واقعیت ها نیز بیش��تر ش��د و باعث شد‬ ‫پروژه عربی و امت و ملتش تحت دو فشار قرار گیرد‪.‬‬ ‫غیرمعق��ول از یک س��و و غیرمقبول از س��وی دیگر‪.‬‬ ‫تلخ ترین شق غیر معقول‪ ،‬کاری بود که نظام قذافی در‬ ‫لیبی می کرد‪ .‬قدرت مطلقه فساد اور است و ثروت کالن‬ ‫نیز بیشتر فساد به بار می اورد‪.‬‬ ‫جویندگان قدرت و ثروت در دنیای عرب بیش‬ ‫از اندازه می توانند ماجراجویی کنند‪ .‬بس��یاری از انها‬ ‫در ارائه کاالی خود که س��خن بدون مضمون اس��ت‬ ‫با هم رقابت کردن��د‪ ،‬فقط در حد کاغ��ذ‪ .‬در مقابل به‬ ‫خواسته هایشان پاسخ داده می شود‪ .‬همین راه و همین‬ ‫شیوه را اروپایی ها به شکل های متفاوت به کار گرفتند‪.‬‬ ‫پول و ن��ه چیز دیگر باعث ش��د اروپایی ه��ا با قذافی‬ ‫همچون «شاهزاده» نازپرورده برخورد کنند‪ .‬بسیاری از‬ ‫سیاستمداران و ستاره های اروپایی همچون سگ های‬ ‫ش��کاری پیش پایش راه افتادند‪ ،‬دهان باز و نفس زنان‬ ‫و گرسنه‪.‬‬ ‫اگر غرب ب��ا قذاف��ی همچون یک ش��اهزاده‬ ‫نازپرورده برخ��ورد کرد که بس��یاری در پی‬ ‫به دس��ت اوردن دلش بودند پس چرا به ناگاه‬ ‫دشمنش شدند؟‬ ‫‪ l‬بهار عربی ناگهان به وقوع پیوست و حوادث‬ ‫مرتبط با ان پی در پی امد‪ ،‬بازت��اب ان هم در همه جا‬ ‫و بالطبع در لیبی خود را نش��ان داد‪ .‬دیری نپایید که در‬ ‫«بنغازی» مردم تکان خوردند‪ .‬ولی این اغاز و نش��انه‬ ‫راه دشواری بود‪.‬‬ ‫عجیب ترین چی��زی که در مورد ح��وادث لیبی‬ ‫ش��نیدم چیزی بود که یکی از افراد نزدیک به شورای‬ ‫ملی انتقالی لیبی ب��ه من گفت‪ .‬من از او پرس��یدم‪ :‬اگر‬ ‫رژیم قذافی عاقل نبود‪ ،‬ایا چنین نیست که درخواست‬ ‫دخالت نظامی غیرقابل قبول است؟‬ ‫به من چنین جواب داد‪ :‬تصور می کردیم که پس‬ ‫از اغاز اعتراضات از بنغ��ازی‪ ،‬قذافی کاری را می کند‬ ‫که «بن علی» در تونس و «مب��ارک» در مصر کردند و از‬ ‫قدرت کنار می رود‪ .‬به خیابان ها ریختیم و خود را نشان‬ ‫دادیم‪ .‬ولی این مرد دیوانه است و از قدرت کنار نرفت‬ ‫و در لیبی ماند‪ .‬بخش بزرگی از مردم‪ ،‬ارتش و بسیاری‬ ‫از قبایل همراه او بودند‪ ،‬به همین دلیل مجبور ش��دیم‬ ‫هر گونه کمکی را بپذیریم‪ .‬اگر فرار می کرد و خیالمان‬ ‫را راحت می کرد در این بحران گرفتار نمی شدیم‪ .‬ولی‬ ‫دیوانه این کار را نکرد‪.‬‬ ‫به واکنش غرب به وس��یله ناتو در لیبی چگونه‬ ‫می نگرید؟‬ ‫‪ l‬فاجعه اینجاست که واکنش غیرقابل قبول به‬ ‫امری غیرمعقول را شاهد بودیم‪.‬‬ ‫در همین روزنام��ه االهرام من چن��د هفته پیش‬ ‫خواندم که نوش��ته ش��ده بود‪ :‬ناتو راه را برای ازادی‬ ‫طرابلس باز می کند‪.‬‬ ‫من ب��ه خوب��ی می دانم ک��ه ناتو قصد ن��دارد و‬ ‫نمی خواهد که یک وجب از خاک کشورهای عربی را‬ ‫ازاد کند‪ .‬رک بگویم که قذافی باید سقوط می کرد ولی‬ ‫این ملت لیبی بود که باید مس��ئولیت سرنگونی اش را‬ ‫به عهده می گرفت‪ .‬لیبی باید با ملتش کار را پیش می برد‬ ‫و نه با هواپیماهای امریکایی و موشک های کروز امریکا‬ ‫و نه با هواپیماهای انگلیسی و نیروهای ویژه انگلیس و‬ ‫نه با ناوگان فرانسوی و نیروهای فرانسوی و نه با کمک‬ ‫سازمان های اطالعاتی مختلف‪.‬‬ ‫ایا غرب بر اوضاع قبیله ای و عشایری در لیبی‬ ‫سوار شد و تمام هم و غمش فقط راحت شدن از‬ ‫دست قذافی به هر قیمت ممکن بود؟‬ ‫‪ l‬انقالب ه��ای تون��س و مص��ر‪ ،‬غ��رب را‬ ‫شگفت زده کرد‪ .‬بهار عربی به نظر می رسید که دنیایی‬ ‫گشوده رو به همه چیز بود ولی فراموش کردند که بافت‬ ‫عناصر هر انقالبی برای موفقیت کارش ضروری است‪.‬‬ ‫انچ��ه در لیبی رخ می دهد فقط یک انقالب نیس��ت و‬ ‫اکنون به نظر می رسد که اش��غال خارجی و سیطره بر‬ ‫ان که بیش از ‪30‬هزار مرد و زن و کودک کشته شده و‬ ‫نزدیک به ‪70‬هزار نفر را زخمی کرده است و بسیاری‬ ‫از بنادر و تاسیساتش را نیز نابود کرد‪ .‬من اکنون می بینم‬ ‫که مقاومت ادامه دارد‪ .‬کسانی که دارند مقاومت می کنند‬ ‫این کار را نه به خاطر دلبستگی به قذافی بلکه به خاطر‬ ‫تعلق خاطرشان به وطن انجام می دهند‪ .‬به علت انکه‬ ‫لیبی اشغال شده گمان می کنم شهرها و قبایل لیبی به لبه‬ ‫پرتگاه جنگ داخلی برسند‪.‬‬ ‫با صداقت باید گفت که انقالب ها به این ش��کل‬ ‫ایجاد نمی شوند و محال است موفق شوند‪.‬‬ ‫چگونه؟‬ ‫‪ l‬انقالب اقدامی اس��ت که از راه تحویل دادن‬ ‫کلید رخ نمی دهد‪ .‬منظورم این اس��ت که انقالب های‬ ‫تحوی��ل کلید توس��ط نیروهای خارجی ک��ه به دنبال‬ ‫سلطه هس��تند‪ ،‬وجود ندارد‪ .‬این قدرت های خارجی‬ ‫در پی منافع خود هستند و کس��ی تصور نکند که این‬ ‫قدرت ها پس از دست یافتن به منافع خود قصد ازادی‬ ‫ملت ها را دارند‪ .‬در ش��به جزیره عرب ساختن کاخ ها‬ ‫به شیوه پیمانکاری «تحویل کلید» را دیدیم و شنیدیم‪.‬‬ ‫این امر در زمینه بن��ادر و فرودگاه ها رخ می دهد یعنی‬ ‫همه چیز از قبل و به طور نقدی بر اساس تحویل کلید‬ ‫پرداخت شده اس��ت ولی انقالب ها حکایت دیگری‬ ‫دارن��د‪ .‬مختصر اینکه ناتو کش��وری یا ملت��ی را ازاد‬ ‫نمی کند و فقط بر کشوری یا ملتی سلطه پیدا می کند‪.‬‬ ‫به صحنه دیگری ازاتفاقات دنیای عرب برویم‬ ‫که اوضاع در ان ملتهب اس��ت و ان س��وریه‬ ‫است‪ .‬ارزیابی شما از حوادث جاری این کشور‬ ‫چیست؟‬ ‫‪ l‬تغییر در س��وریه مطلوب اس��ت ولی تا این‬ ‫لحظه باید گفت که دخالت نظامی خارجی در سوریه‬ ‫ی ترسناک است‪ .‬گزینه حمله نظامی خارجی در این‬ ‫امر ‬ ‫شرایط پیامدهای غیرقابل پیش بینی دارد‪ .‬به ویژه پس از‬ ‫انچه در عراق و یمن و سودان و اخیرا در لیبی رخ داده‬ ‫است‪ .‬تمام منطقه از بغداد تا بنغازی و از حلب تا عدن‬ ‫اتفاقاتی که رخ می ده��د را نمی تواند تحمل و دخالت‬ ‫ارتش ها و ناوگان های خارجی را بپذیرد‪.‬‬ ‫برخی از کش��ورهای عربی خواس��تار تکرار‬ ‫سناریوی لیبی در سوریه هستند‪ .‬ایا بستر اماده‬ ‫و شرایط برای ان مناسب است؟‬ ‫‪ l‬اینگونه هشدارها که برخی کشورهای عربی‬ ‫به سوریه می دهند مرا نگران می کند‪ ،‬گویی انها بستر را‬ ‫برای دخالت نظامی بین المللی اماده می کنند‪ .‬بخشی از‬ ‫اتفاقاتی که در سوریه دارد رخ می دهد هدف اصلی اش‬ ‫ایران است‪ .‬غربی ها قصد دارند ایران را عقب بزنند و‬ ‫جایش را در خاورمیانه بگیرند‪ .‬این همان پروژه غربی‬ ‫برای پر کردن خالء در خاورمیانه است‪.‬‬ ‫به جز پروژه غ��رب دو پروژه و یک ش��به پروژه‬ ‫وجود دارد که گمان می کنم شبه پروژه اینده ای ندارد‪.‬‬ ‫گفتید انچه در سوریه رخ می دهد ایران را مورد‬ ‫هدف قرار داده اس��ت‪ .‬در اینجا این پرس��ش‬ ‫پیش می اید که پروژه ایران در کجا قرار دارد و‬ ‫تفاوتش با پروژه ترکیه چیست؟‬ ‫‪ l‬پروژه ایران بناب��ر دالیل زیاد از جمله فاصله‬ ‫جغرافیایی و مس��افت و تاریخ و فرهنگ ویژگی های‬ ‫خاص خود را دارد‪ .‬عالوه بر ان ای��ن پروژه اکنون در‬ ‫محاصره است و استراتژی اش دفاع است‪.‬‬ ‫من بر این گمانم که بهترین گزینه برای عرب ها‬ ‫این است که در موضع گیری هایشان به گونه ای توازن‬ ‫ایجاد کنند که منافعش��ان را تامین کند و ارمان هایشان‬ ‫را از بین نبرد و پیمانکاری «تحویل کلید» نباشد! ایجاد‬ ‫توازن میان عرب ها ناگزیر با همکاری و گفت وگوی‬ ‫منطقه ای اسالمی با چشم پوشی از مذهب و فرقه های‬ ‫مذهبی انجام می شود‪ ،‬اگر چه من معتقد به فرقه ها نیستم‬ ‫بلکه دیدگاه متفاوت در تاریخ و فرهنگ است‪.‬‬ ‫ظاهر گفتمان رس��می عربی حاک��م حکایت از‬ ‫دشمنی با ایران و شک و تردید به ترکیه دارد‪.‬‬ ‫دش��منی با ایران با تمرکز بر مذاهب به اتفاقاتی‬ ‫در ش��به جزیره عرب منجر می ش��ود که اغاز ان را در‬ ‫یمن و بحرین می بینیم‪ .‬تردید نس��بت به ترکیه باعث‬ ‫می شود که ترکیه به «سایکس پیکوی جدید»با مشارکت‬ ‫غرب در توزیع منابع و مراک��ز بپیوندد‪ .‬ترکیه عثمانی‬ ‫خود یک قربانی بود که میراثش در س��ایکس پیکوی‬ ‫نخست بین دیگران تقسیم شد‪ .‬اکنون و در سایه تقسیم‬ ‫میراث ملی عرب��ی میان طرف های س��ایکس پیکوی‬ ‫جدید‪ ،‬ترکیه در برابر وسوسه شریک شدن در میراث‬ ‫جدید است‪g .‬‬ ‫منبع‪ :‬روزنامه االهرام مصر‬ ‫هیکل از روشنفکران بنام جهان عرب‬ ‫با مقایسه تحوالت جهانی درگذشته و‬ ‫امرو ز به این نتیجه می رسد که استعمار‬ ‫در قالب جدیدی در منطقه خاورمیانه‬ ‫حضور پیدا کرده و قصد ان دارد میان‬ ‫صفوف مسلمانان تفرقه بیندازد‬ ‫‪63‬‬ ‫ورزش ‬ ‫صعود ازاد‬ ‫محمد بنا‪ ،‬سرمربی احساساتی تیم ملی کشتی فرنگی‬ ‫تاکنون عملکرد درخشانی از خود به جای گذاشته است‪،‬‬ ‫هرچند تیم او در ماه های اخیر با حاشیه هایی دست به‬ ‫گریبان بود اما در مسابقات جهانی ترکیه موفق شد نتایج‬ ‫قابل قبولی را به دست بیاورد‪.‬‬ ‫ورزش‬ ‫تا ‪4‬سال دیگر می مانم‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫گفت وگوی مثلث با مرد موفق کشتی ایران‬ ‫‪1‬‬ ‫نگاه هایی که به هم پیوند می خورند دور میز دایره ای؛ انگار یک فرستنده قوی‪ ،‬پیامی مهم‬ ‫را صادر کرده است‪« :‬اقای یزدانی خرم از مدیران خوب ورزش هستند‪ ،‬کاش مثل ایشان در‬ ‫ورزش زیاد داشتیم‪ ».‬هنوز کالم رئیس سازمان ورزش تمام نشده بود که لبخند رضایتمندی‬ ‫روسای هیات های کشتی استان ها بخشی از نتیجه انتخابات فدراسیون کشتی را رقم زد‪ .‬این‬ ‫روایتی است از انتخابات فدراسیون کشتی در ‪ 15‬بهمن ماه ‪ .1385‬برکناری محمدرضا طالقانی‪،‬‬ ‫پیش از نهایی شدن‪ ،‬در حد یک خبر نوروزی در اغاز سال ‪ 85‬در میان اهالی کشتی مطرح شده‬ ‫بود و انها خود را اماده ورود رئیس جدید کشتی کرده بودند‪ ،‬اما زمانی این اتفاق باعث بروز‬ ‫ی شیرودی و سالن والیبال‬ ‫مسائل حاشیه ای شد که جانشین طالقانی‪ ،‬فاصله میان ورزشگاه قدیم ‬ ‫مجموعه ورزشی ازادی را پیمود و وارد دایره طالیی کشتی شد‪ .‬به گفته منتقدان این انتصاب‬ ‫مثل مسافت دو ورزشگاه بزرگ پایتخت و رشته والیبال و کشتی‪ ،‬با فدراسیونی که رئیس ان‬ ‫شده بود فاصله داشت یا به قول انها رئیس از میان گوش شکسته ها نبود‪ .‬این موضوع از انجا‬ ‫نشات گرفته بود که در تاریخ کشتی ایران هیچ گاه فردی بیرون از کشتی ریاست ان را برعهده‬ ‫نگرفته بود‪ .‬شاید به همین دلیل بود که یزدانی خرم برای اینکه قرابت و نزدیکی خود را به کشتی‬ ‫نشان دهد در گفت وگویی عنوان کرد‪« :‬همیشه به کشتی عالقه مند بودم‪ .‬گاهی دور از چشم پدر‬ ‫کشتی می گرفتم‪ ».‬حضور یزدانی خرم اما همراه با یک اتفاق بود؛ او وقتی وارد فدراسیون کشتی‬ ‫شد با ساختمانی بی نظم‪ ،‬کارمندانی بی برنامه و به هم ریختگی های فراوانی در قسمت مالی مواجه‬ ‫شد و به سرعت به ان نظم داد‪ .‬محمدرضا یزدانی خرم سال هاست که در میان مدیریت صنعتی‬ ‫و ورزشی در رفت و امد است‪ .‬گاهی او را مدیر صنعتی موفقی می دانند که در میانه دهه ‪60‬‬ ‫شمسی بر یکی از بزرگترین کارخانه های اتومبیل سازی کشور مدیریت کرده یا او را مدیر ورزشی‬ ‫موفقی می دانند که با ‪ 17‬سال حضور در فدراسیون والیبال ان را به چنان رشدی رساند که در‬ ‫تاریخ ورزش کشور بی سابقه بوده است‪ .‬یزدانی خرم اما خود را یک مدیر به تمام معنا می نامد‪ :‬‬ ‫«اگر دیگران هم قهرمان ورزشی هستند‪ ،‬من هم قهرمان مدیریت ورزشی هستم‪ .‬اگر انها مدال‬ ‫گرفته اند‪ ،‬من هم اولین فردی بودم که مدال مدیریت ورزشی گرفتم‪ ».‬از فاصله ‪ 15‬بهمن ‪1385‬‬ ‫تا امروز یزدانی خرم پیروزی و شکست های زیادی را پست سر گذاشته؛ از ناکامی در المپیک تا‬ ‫قهرمانی در جهان‪ .‬یزدانی خرم اما مدیر خوبی است؛ مدیری که مدال طال کسب کرده‪ ،‬مثل یک‬ ‫ورزشکار هم روزهای خوب داشته و هم‪...‬‬ ‫‪64‬‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫ش��ما به استانبول س��فر نکردید‪ .‬دلیل خاصی‬ ‫داشت؟‬ ‫‪l‬به دلیل مش��غله کاری نتوانس��تم به استانبول‬ ‫س��فر کرده و از نزدیک نظاره گر رقابت کشتی گیران‬ ‫کشورمان با رقبای جهانی باشم‪.‬‬ ‫مسابقات جهانی مهمتر است یا مشغله کاری؟‬ ‫‪l‬من باید در ایران بمانم و لیگ کشتی را راه بیندازم‪،‬‬ ‫ضمن اینکه باید سعی کنم تا بدهی ها را پرداخت کنم‪.‬‬ ‫جدی می گویید! مگر پولی به شما داده نشده‬ ‫است؟‬ ‫چرا‪ ،‬مق��داری پول به م��ا دادند ام��ا این کافی‬ ‫نیست‪ .‬در واقع این ‪ 10‬درصد از بودجه ای است که ما‬ ‫درخواس��ت داده ایم‪ .‬ما تا به امروز ‪ 400‬میلیون تومان‬ ‫دریافت کرده ای��م؛ اما این کافی نیس��ت و برای اینکه‬ ‫بتوانیم به موفقیت برس��یم باید پول بیشتری دریافت‬ ‫کنیم‪ .‬ورزش‪ ،‬وزارت تازه تاس��یس شده ای است‪ ،‬از‬ ‫همین رو بای��د منتظر بمانیم تا این وزارتخانه ش��کل‬ ‫اصلی خود را پیدا کند تا بع��د از تصویب بودجه این‬ ‫مجموعه‪ ،‬درخواست پول کنیم‪.‬‬ ‫تیم ملی خیلی متحول شده بود‪ ،‬هم در کشتی‬ ‫ازاد و ه��م فرنگی؟ قب��ل از مس��ابقات فکر‬ ‫می کردید چه نتیجه ای کسب می شود؟‬ ‫‪ l‬ما تیم جوان��ی را به مس��ابقات جهانی اعزام‬ ‫کردیم‪ .‬میانگین سنی تیم ملی کشتی ازاد ‪ 24‬و تیم ملی‬ ‫کشتی فرنگی ‪ 23‬سال است و این نشان می دهد ما با ‬ ‫ترکیبی جوان پا به مسابقات خواهیم گذاشت‪ .‬اولویت‬ ‫اصلی ما در این رقابت ها کسب سهمیه المپیک و بعد‬ ‫از ان کسب مدال جهانی بود‪.‬‬ ‫سال گذشته مساله دیدار ورزشکاران ایرانی را‬ ‫با رژیم اشغالگر قدس مطرح کردید؛ امسال هم‬ ‫در مسابقات ترکیه این موضوع رخ داد؟‬ ‫‪l‬اولازهمهبایدبگویمبههیچعنوانرژیماشغالگر‬ ‫قدس را به رس��میت نمی شناس��یم و در این رابطه تابع‬ ‫سیاس��ت های نظام خواهیم بود‪ .‬اما من نگفت��م باید با‬ ‫ورزشکاران اسرائیلی مسابقه دهیم بلکه نظرم این بود که‬ ‫باید فکری کرد‪ .‬این هم س��ازوکارهای خودش را دارد‪.‬‬ ‫متاسفانه این موضوع بد تعبیر شد‪ .‬شما در همین استانبول‬ ‫هم دیدید کشتی گیران ایرانی در مسابقات جهانی ترکیه‪،‬‬ ‫رژیم اشغالگر قدس را به عنوان یک حریف به رسمیت‬ ‫نشناختند و از کش��تی گرفتن با انها امتناع کردند‪ .‬قبل از‬ ‫مسابقه هم گفتم که هر مشکلی در این رابطه ایجاد شود را‬ ‫ی که گرفته ایم‪،‬‬ ‫با دل و جان می پذیریم‪ ،‬چرا که به تصمیم ‬ ‫اعتقاد داریم‪.‬‬ ‫شما در این مس��ابقات نبودید‪ .‬در گزارشی که‬ ‫برای شما امد چه نکته جدیدی وجود داشت؟‬ ‫‪ l‬مسابقات جهانی امسال با کیفیت باالیی برگزار‬ ‫ شد‪ .‬ما هم در کشتی ازاد و هم فرنگی نتایج شایسته ای‬ ‫کسب کردیم‪ .‬بعد از موفقیت تیم ملی کشتی فرنگی در‬ ‫بازی های اسیایی گوانگجو‪ ،‬توقعات از این رشته بسیار‬ ‫باال رفت‪ .‬با تغییر نفرات در برخی از اوزان تا حدودی‬ ‫کار مشکل تر شده بود‪ ،‬اما کادر فنی به نمایندگان کشتی‬ ‫در مسابقات جهانی اعتقاد زیادی داشتند و دیدید که‬ ‫مزد موفقیت خود را گرفتند‪ .‬در مورد کش��تی ازاد نیز‬ ‫با توجه به عملکرد مناسبی که طی ماه های اخیر ارائه‬ ‫کرده‪ ،‬روند رو به رشدش را در استانبول تکرار کرد‪.‬‬ ‫ش��ما در کش��تی س��ال های پرفرازونشیبی را‬ ‫پشت سرگذاش��تید؛ از روز اول انتقاد می شد؛‬ ‫می گفتند بیگانه هستید با کشتی‪.‬‬ ‫‪l‬از نوجوان��ی‪ 10 ،‬الی ‪ 12‬س��الم ب��ودم که در‬ ‫رشته های ژیمناستیک‪ ،‬دوچرخه سواری و کوهنوردی‬ ‫فعالیت می کردم‪ ،‬البته والیبال را هم خیلی خوب بازی‬ ‫می کردم‪.‬‬ ‫یعنی همه ورزش ها به جز کشتی؟‬ ‫‪l‬نه کشتی هم کار می کردم‪ .‬مرحوم سلطان نژاد‬ ‫اس��تادم بود‪ ،‬البته مدتی هم زیر نظر اندره بوالویچ در‬ ‫باش��گاه دخانیات فعالیت کردم ولی خیلی در کشتی‬ ‫نماندم و به دوچرخه س��واری بازگش��تم‪ .‬خانواده ام‬ ‫موافق کشتی گرفتنم نبودند‪.‬‬ ‫چرا ب��ه ص��ورت حرف��ه ای ورزش را ادامه‬ ‫ندادید؟‬ ‫‪l‬خانواده مخالف بودند‪ .‬انها توصیه می کردند برای‬ ‫سالمتی تمرین کنم‪ ،‬نه برای قهرمانی‪ .‬پدرم خدا بیامرز‬ ‫می گفتورزشکنبرایاینکهسالمبمانی‪.‬به خاطرهمین‬ ‫هیچ گاه نتوانستم به عنوان یک ورزشکار حرفه ای تمرین‬ ‫کنم‪ ،‬البته ان موقع امکانات هم خیلی زیاد نبود و به سختی‬ ‫باید وارد ورزش قهرمانی می شدی‪ .‬حدود‪ 20‬سال پیش‪.‬‬ ‫فکر می کنم س��ال ‪ 68‬بود که دکتر غفوری فرد پیشنهاد‬ ‫داد وارد فدراسیون والیبال ش��وم که حضورم در والیبال‬ ‫‪ 17‬سال ادامه داشت‪.‬‬ ‫بدون هیچ تجربه مدیریتی؟‬ ‫‪l‬نه‪ ،‬بی تجربه نبودم‪ .‬قبل از اینکه رئیس فدراسیون‬ ‫والیبال ش��وم‪ ،‬در دوران جوانی به عن��وان کارمند وارد‬ ‫پارس خ��ودرو ش��دم‪ .‬بع��د از مدتی به عن��وان عضو‬ ‫هیات مدیره و بعد هم به عنوان مدیرعامل پارس خودرو‬ ‫فعالیت کردم‪.‬‬ ‫اما باز هم شد مدیریت صنعتی‪ ،‬مدیر ورزشی‬ ‫که نبودید؟‬ ‫‪l‬وقتی مدیرعامل پارس خودرو شدم‪ ،‬تیم های‬ ‫ورزشی را در این کارخانه راه انداختم‪ .‬رشته فوتبال‪،‬‬ ‫کش��تی‪ ،‬دو و میدان��ی و والیبال را به ص��ورت جدی‬ ‫راه اندازی کردم که تیم فوتب��ال پارس خودرو بعدها‬ ‫خیلی حرف برای گفتن داشت‪ .‬حتی در ان زمان سعی‬ ‫کردم امکانات خوبی را در این کارخانه برای تیم های‬ ‫ورزشی راه اندازی کنم که خیلی موفقیت امیز بود‪.‬‬ ‫از همین پارس خودرو وارد والیبال و ورزش‬ ‫شدید؟‬ ‫‪l‬نهحضوردرپارس خودرواولینتجربهبود‪.‬بعدها‬ ‫رفتم دخانیات‪ .‬در دخانیات ه��م تیم های خیلی خوبی را‬ ‫بازس��ازی کردم‪ .‬پنج س��ال در دخانیات ب��ودم‪ .‬به عنوان‬ ‫قائم مقام کار می کردم‪ .‬هش��ت کارخانه در کشور داشتیم‬ ‫که هشت باش��گاه را هم راه اندازی کردیم‪ .‬فوتبال‪ ،‬والیبال‪،‬‬ ‫کشتی و باستانی که ان موقع دخانیات یکی از قطب های‬ ‫اصلی کش��تی بود‪ .‬در والیبال هم دخانیات قهرمانی هایی‬ ‫را به دس��ت اورد‪ .‬بعد از دخانیات هم در بنیاد مستضعفان‬ ‫حضور داشتم که در مدت حضورم در انجا خیلی ساخت‬ ‫و س��ازها صورت گرفت‪ .‬وقتی در دخانیات بودم یک‬ ‫زمین چمن مصنوعی در نازی اباد به همراه یک استخر‬ ‫تو سازها و‬ ‫سرپوش��یده س��اختم‪ ،‬اما در بنیاد این ساخ ‬ ‫بازسازی ها گسترش یافت‪ .‬به طور مثال مجموعه ورزشی‬ ‫چمران و پارک توچال از مهمترین انها بود‪.‬‬ ‫و بعد با این همه تجربه مدیریتی وارد والیبال‬ ‫شدید؟‬ ‫‪l‬کار در والیبال کمی س��خت ب��ود‪ ،‬البته اولش‬ ‫سخت بود بعد خیلی راحت شد‪ .‬ان موقع که من رئیس‬ ‫فدراسیونوالیبالشدمفقطفوتبالدرورزش هایگروهی‬ ‫کمی خوب بود‪ ،‬در بقیه رشته ها ضعیف بودیم‪ .‬خیلی از‬ ‫کشورها می گفتند ایرانی ها بازی گروهی بلد نیستند‪ .‬این‬ ‫جمله اذیتم می کرد‪ ،‬به همین خاطر تمام تالشم را کردم‬ ‫تا والیبال به اوج برسد که فکر می کنم رسید‪ .‬ان وقت ها‬ ‫رابطه ورزش با اموزش و پرورش خیلی خوب بود‪ .‬به‬ ‫همین خاطر رفتم سراغ اس��تعدادیابی‪ .‬یک مربی روس‬ ‫اوردیم؛ ای��وان بوگانیف‪ .‬او اولین خارج��ی والیبال بود‬ ‫‪65‬‬ ‫ورزش‬ ‫که امد‪ .‬بعد از او سراغ ایتالیایی ها رفتم‪ .‬انها را در بخش‬ ‫انالیزور‪ ،‬بدنساز و ماساژور اوردم تا کالس والیبال خیلی‬ ‫باال برود‪ .‬قطعا کسی فراموش نکرده که ما به تیم های عربی‬ ‫خیلی راحت می باختیم‪ .‬وقتی اصول والیبال را یاد گرفتیم‬ ‫دیگرکشورهایعربیبرایماکوچکشدنداماشایدیک‬ ‫کار مهم در والیبال ساخت یک کمپ در همین مجموعه‬ ‫ورزشی ازادی بود که یک سالن تمرین خوب به همراه‬ ‫خوابگاه مناسب و س��الن غذا خوری شیک که شاید در‬ ‫دنیا بی نظیر بود‪.‬‬ ‫و حضور شما در کشتی همراه شد با هزار و یک‬ ‫حاشیه؟‬ ‫‪ l‬نه‪ ،‬م��ن ارامش را به کش��تی برگرداندم‪ .‬این‬ ‫رشته ورزش اول ایران اس��ت و همه ایران نسبت به‬ ‫کشتی حساسیت دارند‪ .‬من هم از زمانی که امدم سعی‬ ‫کردم برنامه های والیبال را در اینجا هم پیاده کنم‪ .‬سراغ‬ ‫ی کار‬ ‫تیم های نوجوانان و جوان��ان رفتم‪ .‬اما اینجا کم ‬ ‫سخت تر اس��ت‪ .‬بودجه کم اس��ت وکار زیاد‪ .‬دو تیم‬ ‫ازاد و فرنگی هستند که متاسفانه برای تمرین انها جا‬ ‫نداریم‪ ،‬اما س��عی می کنیم برنامه ها علمی پیش برود؛‬ ‫چه از نظر تغذیه و چه از نظر تمرین ها‪ .‬االن نیروهای‬ ‫خوبی را به استان ها می فرس��تیم که با اموزش مربیان‬ ‫سطح علمی کشتی پیشرفت کند‪.‬‬ ‫یکی از انتقاداتی که به فدراسیون وارد است‪،‬‬ ‫بحث جایگاه در فیالست که ما االن نداریم‪ .‬این‬ ‫را در ترکیه هم دیدیم‪.‬‬ ‫‪l‬البته ما در این سال ها خیلی سعی کردیم در فیال‬ ‫جایگاه داشته باشیم که البته در بعضی از پست ها هم‬ ‫نفرات خوبی داریم‪ .‬به طور مثال دکتر میرزایی مدرس‬ ‫جهانی شده‪ ،‬دکتر طاهری به عضویت کمیته پزشکی‬ ‫فی�لا درامده‪ ،‬اولیا عض��و کمیته بازاریابی فیالس��ت‬ ‫و عیدی روش��ن نایب رئیس اسیاس��ت‪ ،‬اما واقعیت‬ ‫این اس��ت که برای پس��ت های مهم فیال باید نیروی‬ ‫کارامد تربیت کنیم‪ .‬فیال در این زمینه مشکلی ندارد و‬ ‫می توانیم با توجه به اینکه حرف ما را می خواند از انها‬ ‫صندلی بگیریم‪.‬‬ ‫فیال حرف ما را می خواند‪ ،‬اما از کسب میزبانی‬ ‫محروم هستیم؟‬ ‫‪l‬در بحث میزبانی مسابقه های کشتی‪ ،‬برگزاری‬ ‫رقابت های بانوان مطرح است که ما نیاز به کسب اجازه‬ ‫از بزرگان درباره نحوه برگزاری ان داریم البته در این راه‬ ‫اقداماتی هم صورت گرفته است‪.‬‬ ‫مثال چه اقدامی؟ امکان اینکه ما بخواهیم میزبان‬ ‫این مسابقه ها باشیم‪ ،‬وجود دارد؟‬ ‫‪l‬می توانیم فیال را وادار کنیم که میزبانی بانوان را‬ ‫به کشور دیگری دهد و مسابقات اقایان در ایران برگزار‬ ‫شود‪ ،‬البته سخت است چرا که فیال این مساله را قبول‬ ‫نمی کند اما داریم تالش می کنیم البته ما از فیال میزبانی‬ ‫کالس مربیگری را گرفتیم که برای اولین بار به ایران‬ ‫داده شده اس��ت‪ 28 .‬مربی بزرگ دنیا به ایران می ایند‬ ‫تا در این کالس ش��رکت کنند‪ .‬در بین انه��ا نام افراد‬ ‫بزرگی دیده می شود‪ .‬ما االن یکی از چهار فدراسیون‬ ‫کشتی برتر دنیا هس��تیم که نزد فیال از اهمیت خاصی‬ ‫برخوردار است‪.‬‬ ‫از کشتی فرنگی بیشتر رضایت دارید؟‬ ‫‪l‬به هر حال کش��تی فرنگی خ��وب کار کرده و‬ ‫نتایج عالی به دس��ت اورده‪ ،‬اما در کشتی ازاد شرایط‬ ‫متفاوت است‪ ،‬دست مربیان ازاد خالی است البته االن‬ ‫کمی اوضاع مناسب شده‪ ،‬اما از تالش مربیان ازاد هم‬ ‫رضایت دارم‪.‬‬ ‫چهار سال پیش؛ سال قبل از المپیک کادر فنی‬ ‫ازاد خیلی تغییر کرد که بعدها به عنوان یکی از‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪66‬‬ ‫قبل از المپیک پکن شرایط‬ ‫اضطراری وجود داشت‬ ‫و با توجه به وضعیت ان‬ ‫موقع تصمیمات استثنایی‬ ‫می گرفتیم‪ .‬بسیاری از‬ ‫این تغییرات برخالف‬ ‫میل باطنی ام صورت‬ ‫می گرفت‪ .‬به طور کلی‬ ‫من با تغییرمخالفم چون‬ ‫سرمایه ها را از بین می برد‪.‬‬ ‫موافق ثبات مدیریت‬ ‫هستم‪ .‬باید به مدیریت‬ ‫زمان داد تا بتواند اثر خود‬ ‫را بر ورزش بگذارد‬ ‫دالیل شکست کشتی مطرح شد‪.‬‬ ‫‪l‬قبل از المپیک پکن شرایط اضطراری وجود‬ ‫داش��ت و با توجه به وضعیت ان موق��ع تصمیمات‬ ‫استثنایی می گرفتیم‪ .‬بسیاری از این تغییرات برخالف‬ ‫میل باطنی ام صورت می گرفت‪ .‬به طور کلی من با تغییر‬ ‫مخالفم چون سرمایه ها را از بین می برد‪ .‬موافق ثبات‬ ‫مدیریت هستم‪ .‬باید به مدیریت زمان داد تا بتواند اثر‬ ‫خود را بر ورزش بگذارد‪.‬‬ ‫با توجه به شرایط موجود فکر می کردید کشتی‬ ‫بتواند در جهانی ترکیه موفق شود؟‬ ‫‪l‬به این تیم ها خیلی امیدوار بودم‪ .‬انها توانستند‬ ‫در ترکیه روی سکو قرار بگیرند البته نباید در اینده از‬ ‫حریفان غافل شویم‪ .‬احتمال وقوع هر نتیجه ای وجود‬ ‫دارد اما با این حال مطمئن هستم در المپیک اتفاقات‬ ‫خیلی خوبی رخ خواهد داد که باعث خوشحالی مردم‬ ‫خواهد ش��د‪ .‬وظیفه ای که نظام بر دوش ما گذاش��ته‬ ‫موفقیت کشتی اس��ت‪ ،‬بنابراین باید وظیفه خود را به‬ ‫بهترین ش��کل ممکن انجام دهیم‪ .‬همه خستگی ما با‬ ‫موفقیت ها و اهتزاز پرچم و پخش سرود ایران در سالن‬ ‫مسابقات از بین می رود‪.‬‬ ‫گفتید که با ثبات مدیریت موافقید‪ .‬تا چه زمانی‬ ‫در کشتی می مانید؟‬ ‫‪l‬تا زمانی که بتوانم این رش��ته را سر و س��امان‬ ‫بدهم‪ .‬فکر می کنم کش��تی هفت‪ ،‬هش��ت سال زمان‬ ‫بخواهد‪ .‬تازه بعضی از کارها در رده نوجوانان و جوانان‬ ‫روی روال افتاده‪.‬‬ ‫با وزیر چه خواهید کرد؟ ایا همکاری شما با‬ ‫عباسی که ورزشی نبود‪ ،‬ادامه پیدا می کند؟‬ ‫‪l‬عباس��ی مدیر توان��ا و الیقی اس��ت‪ .‬من هم‬ ‫مشکلی برای همکاری با او ندارم‪ .‬فدراسیون براساس‬ ‫شرح وظایفش کارها را پیش می برد و سعی می کنیم‬ ‫در کنار وزیر جدید برای موفقیت ورزش تالش کنیم‪.‬‬ ‫با توجه به تغییرات‪ ،‬تکلی��ف برگزاری مجامع‬ ‫چه خواهد شد؟ ایا با همان شرایط قبلی برگزار‬ ‫می شود؟‬ ‫‪l‬بله‪ ،‬مجمع ب��ا همان ش��رایط قبل��ی برگزار‬ ‫می ش��ود‪ .‬برگزاری مجمع قانون اس��ت که در هیات‬ ‫دولت تصویب شده و تغییر ان نیاز به زمان دارد‪ .‬االن‬ ‫فکر می کنم ‪ 10‬ت��ا ‪ 15‬روز دیگر مجمع فدراس��یون‬ ‫کشتی کارش را شروع کند‪ .‬من تا ‪ 4‬سال دیگر هستم‪.‬‬ ‫چهار سال رئیس فدراس��یون بودید‪ ،‬اما نشد‬ ‫به یک��ی از نکات اصل��ی حکم حض��ور در‬ ‫فدراس��یون کش��تی عمل کنید‪ .‬کی می توانید‬ ‫همه اهالی کشتی را دور هم جمع کنید؟‬ ‫‪l‬از همان ابتدا که امدم‪ ،‬گفتم کش��تی متعلق به‬ ‫پیشکسوتان و قهرمانان این رشته است‪.‬گفتم که بیایید‬ ‫و فدراسیون را با هم اداره کنید‪ ،‬ابتدا هم یکسری امدند‬ ‫اما نشد‪ .‬ارزوی من این است که بتوانم یک روزی همه‬ ‫این پیشکسوتان را دور هم جمع کنم‪ .‬فدراسیون کشتی‬ ‫خانه انهاست‪ .‬اگر در اینجا دور هم جمع نشوند کجا‬ ‫بروند‪ ،‬اما مشکالتی وجود دارد که باید برطرف شود‪.‬‬ ‫من انها را برکت جامعه می خوانم که برای پیش��رفت‬ ‫ورزش باید حضور داشته باشند‪.‬‬ ‫شما همیشه امیدوارانه صحبت می کنید‪.‬‬ ‫‪l‬باید به مردم امید داد‪،‬این نه تنها ایرادی ندارد بلکه‬ ‫باعثتوسعهکشورهممی شود‪.‬ازرسانه هاتشکرمی کنم‪.‬‬ ‫توجه انها به پیشرفت کشتی کمک می کند‪ .‬همیشه سعی‬ ‫کرده ام خبرنگاران را به رقابت های جهانی و بین المللی‬ ‫همراه تیم اعزام کنم‪ .‬خیلی ها مخالف هستند اما من اعتقاد‬ ‫دارم این به پیش��رفت ورزش و کش��تی کمک شایانی‬ ‫خواهد کرد‪g.‬‬ ‫رای و کرسی هس��تند؛ بنابراین بهره مندی از دانش و‬ ‫تکنیک های انها بسیار ضروری است‪.‬‬ ‫یک نشانه‪ ،‬یک هشدار‬ ‫کشتی ایران در مسابقات جهانی کارنامه درخشانی به جای گذاشت‬ ‫محمدرضا منصوریان ‪ /‬کارشناس کشتی‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫کشتی کامپیوتری‬ ‫کش��تی ایران در س��ال ج��اری نم��ره خوبی از‬ ‫حضورش در اوردگاه جهانی استانبول به دست اورد‪.‬‬ ‫مردان کش��تی کش��ور در هر دو بخش ازاد و فرنگی‬ ‫تحسین حریفان بین المللی خود را برانگیختند و نشان‬ ‫دادند که حاال خیلی بهتر از گذشته قابل اعتماد شده اند‪.‬‬ ‫وقتی سرمربی تیم کش��تی ازاد ایران علمکرد یکی از‬ ‫شاگردانش را در این میدان خیلی دقیق تر از کامپیوتر‬ ‫توصیف می کند‪ ،‬دارای همان معنایی اس��ت که به ان‬ ‫اش��اره کردیم‪ .‬در دنیای کامپیوتری امروز دیگر فقط‬ ‫زور و قدرت که در گذش��ته بهترین سالح پیروزی و‬ ‫کشتی گیر کم نفس نداریم‬ ‫در مسابقات جهانی برخالف اکثر مسابقات قبلی‬ ‫این بار هیچ کشتی گیر ایرانی دچار ضعف جسمانی و‬ ‫به اصطالح معروف کم نفسی نشد‪ ،‬همانطور که رسیدن‬ ‫به سر وزن قانونی و رفتن روی باسکول وزن کشی هم‬ ‫خیلی اسان تر ش��ده بود‪ .‬اینها همه برنامه های ویژه و‬ ‫خاص خود را دارد که در پروسه های زمانی مختلفی‬ ‫باید به اجرا در اید‪ .‬کامال روش��ن اس��ت که این نکته‬ ‫بسیار مهم و اس��تراتژیک در کشتی به درستی رعایت‬ ‫ش��ده و کش��تی گیران به دلیل رعایت تغذیه مناسب‬ ‫همراه با تمرینات منظم انه��ا را به کار گرفته اند‪ .‬نباید‬ ‫از نظر دور داشت که اصوال کشتی گیران مطرح در دنیا‬ ‫به لحاظ موقعیت های مختلف اب و هوایی و غذایی‬ ‫محل سکوت خود با روش های منحصر به خود اماده‬ ‫حضور در رقابت ها شده و وزن خود را کنترل می کنند‬ ‫که ما نیز در ایران روش خ��اص خود را داریم‪ .‬روش‬ ‫امروز ما به سبک کشتی گیران روسی نزدیک تر است و‬ ‫اجرای کامل تر ان هیچ مشکلی را به وجود نمی اورد‪.‬‬ ‫خوشبختانه امروز در کشتی ایران متخصصانی فعالیت‬ ‫می کنند ک��ه در مجامع مختل��ف بین المللی صاحب‬ ‫حاشیه های استانبول‬ ‫یک روز قب��ل از انکه پیکارهای کش��تی ازاد و‬ ‫فرنگی جهان در س��ال ‪ 2011‬در شهر استانبول ترکیه‬ ‫اغاز شود‪ ،‬کنگره س��الیانه فیال (فدراس��یون جهانی‬ ‫کشتی) با حضور رافائل مارتینتی‪ ،‬رئیس و نواب رئیس‬ ‫این تشکیالت در محل هتل شرایتون این شهر برگزار‬ ‫ش��د‪ .‬در این کنگره اتفاقات جالبی رخ داد که یکی از‬ ‫مهم ترین انه��ا تقابل نمایندگان ای��ران و امریکا بود‪.‬‬ ‫زمانی که امریکایی ها به «فیال» پیشنهاد حذف سقف‬ ‫سنی ‪ 65‬سال برای مربیگری در کشتی را مطرح کردند‪،‬‬ ‫بالفاصل��ه نماین��دگان ایرانی حاضر با این پیش��نهاد‬ ‫مخالفت کرده و نهایتا هم این طرح مورد تصویب قرار‬ ‫نگرفت‪ .‬ریچ پندر‪ ،‬رئیس فدراس��یون کشتی امریکا‬ ‫که در کنار تعدادی از خبرنگاران ایرانی نشس��ته بود‬ ‫می گف��ت‪« :‬در اجالس «فیال» هم ایرانی ها دس��ت از‬ ‫سرما بر نمی دارند‪ ».‬البته اقای پندر احترام خاصی برای‬ ‫کشتی ایران قائل است و در حال حاضر نیز با بسیاری‬ ‫از مربیان و کشتی گیران کشورمان رابطه صمیمانه ای‬ ‫برقرار کرده است‪.‬‬ ‫***‬ ‫اینکه گفته می شود مس��ئوالن فدراسیون جهانی‬ ‫کشتی با ایران خصومت دارند‪ ،‬حرف درستی نیست‪.‬‬ ‫چراکه رئیس جهانی کشتی حداقل در ترکیه نشان داد که‬ ‫این حرف درستی نیست‪ .‬زمانی که در شروع مسابقات‬ ‫کش��تی فرنگی دو نماینده کش��ورمان از رویارویی با‬ ‫کشتی گیران رژیم اشغالگر قدس امتناع کردند‪ ،‬این شایعه‬ ‫قوت گرفت که فیال کشتی ایران را محروم می کند‪ .‬اما‬ ‫مارتینتی با حمایت کامل از کشتی ایران این شایعات را‬ ‫تکذیب کرد و در مالقات با هیات سرپرستی ایران به این‬ ‫نکته اشاره کرد که علت این کار ایرانی ها را می داند و در‬ ‫حد اختیاراتش به قهرمانان ایرانی کمک می کند‪ .‬در عین‬ ‫حال مارتینتی به این نکته هم اشاره کرد که اگر این قضیه‬ ‫برای کش��تی ایران در المپیک اتفاق بیفتد‪ ،‬من شخصا‬ ‫نمی توانم کار خاصی انجام دهم‪g .‬‬ ‫ورزش‬ ‫‪2‬‬ ‫وقتی می خواهی از ورزش کشتی بنویسی‪ ،‬باید‬ ‫حتما از سابقه و گذش��ته ان اطالعات جامع و کاملی‬ ‫داشته باشی‪ .‬بدانی که کشتی و کشتی گیری چیست و‬ ‫چرا و چگونه این همه مورد احترام عموم است‪ .‬البته‬ ‫این امر در ایران و بین مردم سرزمین ما ویژگی خاص‬ ‫خ��ود را دارد‪ .‬ان را خیلی دوس��ت دارند و همیش��ه‬ ‫برایشان قداس��ت ویژه ای دارد‪ .‬هم اوج شکوفایی و‬ ‫عزت ان را لمس کرده اند و هم از ناکامی و سقوط ان‬ ‫در رنج و عذاب قرار گرفته اند‪ .‬یک جای این کار امروز‬ ‫اشکال دارد؛ نسل امروز کشتی را بدون حس با خود‬ ‫همراه ساخته است‪ .‬مرتبا یک یا دو اسم را می بیند و از‬ ‫روی ان همه چیز را تحلیل می کند‪ .‬شادروان غالمرضا‬ ‫تخت��ی و پهلوان پوری��ای ولی الگوه��ای نهایی انها‬ ‫هس��تند‪ .‬الگوها را فقط در صفح��ات تاریخ دیده اند‪.‬‬ ‫به نقل از افراد مختلف فقط و فقط ش��نیده اند و هرگز‬ ‫با چش��مان خود چیزی را ندیده اند‪ .‬حاال ایا تختی و‬ ‫دیگر بزرگان تاریخ این رشته چقدر می توانند انها را با‬ ‫واقعیت های موجود همگام و همسو کنند‪ ،‬بحثی بسیار‬ ‫عمیق و کلیدی اس��ت که در این مجال نمی خواهیم‬ ‫دنبال ان را بگیریم و نگاه مان به کش��تی مورد تازه ای‬ ‫است که با ذکر این مقدمه می خواهیم گذر و نظری بر‬ ‫ان داشته باشیم‪.‬‬ ‫برنده شدن بود‪ ،‬در مس��ابقات کارگر واقع نمی شود‪.‬‬ ‫امروز باید فق��ط کامپیوتری مبارزه ک��رد و برای قرار‬ ‫گرفتن در این مسیر و رسیدن به نتیجه نهایی باید افکار‬ ‫نوین تر و برنامه های مدرن تری داشت‪ .‬در حقیقت با‬ ‫کشتی‪ ،‬شطرنج بازی کرد‪ .‬در استانبول ترکیه استثنایی‬ ‫وجود نداشت‪.‬‬ ‫تغیی��ر فض��ای به وج��ود ام��ده و طی ش��دن‬ ‫فاصله طوالنی روش های معمول س��نتی گذش��ته و‬ ‫رس��یدن به دنیای مدرن امروز و رعای��ت الزامات و‬ ‫دستورالعمل های تازه نتایجی به بار اورد که کامال اثار‬ ‫واضح و روشنی دارد و از حاال به بعد اگر برنامه های‬ ‫اتی هماهنگ ت��ر و موزون تر ب��ه اجرا در ای��د‪ ،‬یقینا‬ ‫شکاف ها کمتر و بهترین ها بیشتر نمایان می شود‪.‬‬ ‫خانواده کشتی چه می خواهد؟‬ ‫کش��تی ازاد ایران در ترکیه نایب قهرمان جهان و‬ ‫کشتی فرنگی در رتبه س��وم قرار گرفته است‪ .‬ان هم‬ ‫درحالی که به دلیل اهمی��ت بازی های المپیک ‪2012‬‬ ‫کشتی گیران بیش از ‪ 100‬کش��ور جهان خود را به این‬ ‫کشور رس��انده بودند‪ .‬این موضوع یک نشانه و یک‬ ‫هش��دار جدی با خود همراه دارد؛ نشانه ان این است‬ ‫که همه مردان ایرانی چه در ازاد و چه در فرنگی شانس‬ ‫گرفتن مدال در المپیک را دارند‪ ،‬به دلیل انکه در مسیر‬ ‫درست پیروز شدن قرار گرفته اند‪ .‬دیگر برایشان حریف‬ ‫امریکایی یا روس��ی فرقی نمی کند‪ ،‬فقط می خواهند‬ ‫برنده باش��ند‪ .‬کما اینکه در استانبول خیلی از نامداران‬ ‫کش��تی دنیا را کنار زدند و بر دامنه افتخارات ورزش‬ ‫ملی ایران زمین افزودند‪ .‬و اما هش��دار جدی که فقط‬ ‫متوجه کسانی است که کشتی را می بینند و طلب های‬ ‫زیاده خواهانه ای از ان دارند‪ .‬مسیری که امروز کشتی‬ ‫ایران ان را طی می کن��د تا در المپیک این��ده در ان به‬ ‫سرافرازی برسد‪ ،‬راه رو به پیشرفتی است که مسائل ریز‬ ‫و درشت ان به درستی دیده نمی شود‪ .‬امروز خانواده‬ ‫کشتی خواستار حمایت همه جانبه و جدی تری است‪.‬‬ ‫نه حمایت کورکوران��ه و از روی تعارف‪ .‬انها قدرت‬ ‫خود را به رخ کش��یده اند و خیلی بعید است که از این‬ ‫پس فریب وعده های توخالی را بخورند‪.‬‬ ‫‪67‬‬ ‫اگر فردین معصومی شکست نمی خورد؛‬ ‫محمدی‪ :‬قهرمان می شدیم‬ ‫‪3‬‬ ‫بعد از قهرمانی دلچسب در بازی های اسیایی گوانگجو انتظار این هم می رفت تا غالمرضا محمدی دوباره تیم ملی‬ ‫کشتی ازاد ایران را تا سکوی قهرمانی مسابقات جهانی هدایت کند‪ .‬او و همکارانش حاال با بهترین کشتیگیران ایران‬ ‫خطو نشان می کشند‪ .‬به خصوص برای روس ها که حاال جایگاه خود را متزلزل‬ ‫روی سکوی دوم دنیا برای المپیک ‬ ‫می بینند‪ .‬گفت وگو با سر مربی تیم ملی کشتی ازاد را با مرور‪ 10‬سال بی مدالی کشتی ایران در وزن اول اغاز می کنیم‪.‬‬ ‫ورزش‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫خودت از ان دست سبک وزن های پر مدال کشتی‬ ‫ازاد در دهه نود هستی‪ ،‬اما مدت ها بود که در وزن‬ ‫اولمدالجهانینگرفتهبودیم؟‬ ‫‪l‬بله ما ‪ 10‬س��ال بود که در وزن اول مدال جهانی‬ ‫نگرفتهبودیم‪،‬امامنمی دانستمحسنبهاینلیاقتمی رسد‬ ‫چون به کارش مطمئن بودم و روی کش��تی اش کار کرده‬ ‫بودم‪ .‬او در ابتدا فقط می توانس��ت از یک پا زیر بگیرد؛ اما‬ ‫بعد از تمرینات موفق شد از دو پا زیر بگیرد‪ .‬ما‪ 10‬سال بود‬ ‫دراینوزنمدالنداشتیموحسنرحیمی توانستطلسم‬ ‫‪ 10‬ساله را بشکند‪ .‬او کاری کرد که بتوانمبه او امیدوار شوم‪.‬‬ ‫مطمئنمکهاومی توانداینموفقیت هارادربازی هایالمپیک‬ ‫تکرارکند‪.‬‬ ‫حریف��ان حس��ن رحیم��ی را چط��ور دیدی؟‬ ‫به خصوصرادوسالوولیکوفبلغاری؟‬ ‫ی حریفان توانمند و سرسختی را شکست‬ ‫‪l‬رحیم ‬ ‫ی عبور از کشتی گیر بلغار را داشت‪ ،‬اما سه زیر‬ ‫داد‪ .‬او توانای ‬ ‫چ کدامشان به امتیاز نینجامید‪ .‬به هر حال با‬ ‫گرفت که هی ‬ ‫یبرتجربیاتشاضافهشد‪.‬ضمن‬ ‫رقابتمقابلحریفبلغار ‬ ‫اینکهولیکوف ازکشتی گیرانبزرگو با تجربه ای استکه‬ ‫مدال هایرنگارنگجهانرویسینه اشاست‪.‬‬ ‫صادق گودرزی واقعا استحقاق مدال طالی جهان‬ ‫راداشت‪،‬اماحریفکشتی گیرامریکایینشد‪.‬‬ ‫‪l‬او در فینال خیلی بد کشتی گرفت‪ .‬خیلی پراشتباه‬ ‫وبازکشتیگرفت‪.‬صحبت هاییراکهقبلازمسابقهنهایی‬ ‫بااوداشتیم‪،‬درتشکاجرانکرد‪،‬ولیدرهرصورتکشتی‬ ‫است‪ ،‬نمی شود کاری کرد‪ .‬بعضی وقت ها ممکن است‬ ‫کشتی گیردرتشکتمرکزشراازدستبدهد‪.‬ولیبازنقره‬ ‫دنیا خیلی خوب است‪ .‬ما از صادق گودرزی انتظار داشتیم‬ ‫‪68‬‬ ‫وانتظاراتمانباالست‪.‬قبلازکشتیخیلیصحبتکردیم‪.‬‬ ‫تمام تاکتیک حریف امریکایی را موبه مو به او گفتیم‪ ،‬ولی‬ ‫نتوانستموفقشود‪.‬‬ ‫اما در س��نگین وزن کس��ی فکر نمی کرد فردین‬ ‫یاینطورکشتیبگیرد‪.‬‬ ‫معصوم ‬ ‫‪l‬در ‪ 120‬کیلو گرم اگر فردین می توانس��ت امتیاز‬ ‫کسبکندمی توانستیمبعدازسال هاقهرمانجهانشویم‪.‬‬ ‫ولی فردین یک اشتباه بچگانه انجام داد و در‪ 10‬ثانیه مانده‬ ‫به اخر تایم به حریفش پوئن داد‪ .‬این دیگر از فردین انتظار‬ ‫نمی رفت‪ .‬در حالی که ما خیلی با او کار کرده بودیم‪ ،‬ولی‬ ‫اشتباهی که کرد واقعا جبران ناپذیر بود‪ .‬فردین یک اشتباه‬ ‫فردی در مسابقه گرجستان داشت‪ .‬او قبال در جام جهانی‬ ‫تهران و المپیک هم این اشتباه را مرتکب شده بود‪ ،‬و گرنه‬ ‫معصومی سرتر از حریف گرجس��تانی اش بود‪ .‬او حاال‬ ‫مهدی تقوی یک خطا و اشتباه‬ ‫هم نداشت‪ .‬او واقعا نابغه است‬ ‫و انقدر خوب کشتی را اداره‬ ‫کرد که نیازی به کوچ نداشت‪.‬‬ ‫کشتی هایش کامال کامپیوتری بود‬ ‫و برای تک تک مبارزاتش برنامه‬ ‫داشت‪ ،‬به خصوص اینکه او از‬ ‫یک شیوه و راهکار هم استفاده‬ ‫نکرد تا انالیز شود‪ ،‬بلکه در‬ ‫تمام مبارزاتش سعی داشت تا‬ ‫با شیوه ای متفاوت ظاهر شود و‬ ‫همین کار حریفانش را سخت تر‬ ‫کرد‬ ‫خودش را به خاطر این اشتباه نخواهد بخشید و می دانم که‬ ‫خوداوهمخیلیبه خاطراینمسالهاذیتمی شود‪.‬‬ ‫برخی معتقدند اگر کادر فنی می دانسته اقاجانی‬ ‫مصدوم اس��ت‪ ،‬چرا از او اس��تفاده ک��رده و اگر‬ ‫هم نمی دانستهکهخودشجایبحثدارد‪.‬‬ ‫‪l‬ببینید‪ ،‬در این رش��ته ورزشی هیچ کشتی گیری‬ ‫نیست که اسیب دیدگی نداشته باشد‪ ،‬اما شک نکنید که او‬ ‫در صحت و سالمت کامل به استانبول رفت‪ .‬اقاجانی در‬ ‫کشتی اول با حریف هندی هم هیچ مشکلی نداشت‪ ،‬در‬ ‫حالیکهکشتی گیرهندیسر سخت ترازحریفقزاقبود‪.‬‬ ‫اما در مسابقه دوم در یک فعل و انفعال اقاجانی به شدت‬ ‫اسیبدیدودرثانیه هایپایانیتایماولدنده اشفرو رفت‪،‬‬ ‫او در وقت دوم خواست امتحان کند ببیند که می تواند به‬ ‫کشتی ادامه دهد یا نه‪ ،‬اما نتوانست‪ .‬او را خوب می شناسم‬ ‫چنینکشتی گیرینیستکهبخواهدپنهانکاریکند‪.‬بعد‬ ‫اینکهماهماینتجربهراداریمکهاگرکشتی گیریبخواهد‬ ‫اسیب دیدگی اشراپنهانکند‪،‬متوجهشویم‪.‬‬ ‫از انتخ��اب علیرض��ا گ��ودرزی‪ ،‬کش��تی گیر‬ ‫وزن‪ 84‬کیلوگرمپشیماننیستید؟‬ ‫‪l‬نه چرا باید پشیمان باش��م؟ ما در دو – سه سال‬ ‫اخیر نتیجه ای در ای��ن وزن نگرفتیم و انهای��ی که برای‬ ‫اولینباردر‪ 84‬کیلوگرمملی پوشمی شدند‪،‬عملکردخوبی‬ ‫درمسابقاتجهانینداشتند‪،‬اماعلیرضاگودرزیدراولین‬ ‫حضورشدرمیادینجهانیچهارامتیازتیمی برایمااورد‬ ‫و حتی قهرمان سال گذش��ته جهان را هم برد‪ .‬او در اولین‬ ‫میدانجهانی اشعملکردبدینداشتومی توانددراینده‬ ‫حرف هایزیادیبرایگفتنداشتهباشد‪.‬‬ ‫برویمبهسراغدوطالییمازندرانیتیمکهشاهکار‬ ‫کردند‪.‬‬ ‫‪l‬مهدیتقوییکخطاواشتباههمنداشت‪.‬اوواقعا‬ ‫نابغه است و انقدر خوب کشتی را اداره کرد که نیازی به‬ ‫کوچ نداشت‪ .‬کشتی هایش کامال کامپیوتری بود و برای‬ ‫تک تک مبارزاتش برنامه داشت‪ ،‬به خصوص اینکه او از‬ ‫یک شیوه و راهکار هم استفاده نکرد تا انالیز شود‪ ،‬بلکه در‬ ‫تماممبارزاتشسعیداشتتاباشیوه ایمتفاوتظاهرشود‬ ‫وهمینکارحریفانشراسخت ترکرد‪.‬درموردرضایزدانی‬ ‫همین که او در جایی که بزرگان کشتی ازاد جهان حذف‬ ‫شدندقهرمانشدکافیاست‪.‬رضابهحقخودرسیدومزد‬ ‫زحماتشراگرفت‪.‬‬ ‫بعد از برخورد دو کش��تی گیر فرنگی کار با قرعه‬ ‫رژماشغالگرقدس‪،‬استرسزیادیمتوجهتیمملی‬ ‫کشتی ازاد شد‪ ،‬درست است؟‬ ‫‪l‬بدتر از این نمی ش��د که کش��تی گیران ما با این‬ ‫قرعه نحس مواجه ش��وند‪ .‬در مراس��م قرعه کشی من به‬ ‫علیرضا گودرزی گفتم به ته صف برود تا به نماینده رژیم‬ ‫صهیونیس��تی نخورد و اخ��ر از همه وزن بکش��د‪ ،‬ولی‬ ‫کشتی گیر رژیم صهیونیس��تی هم به ته صف امد تا او با‬ ‫گودرزی هم قرعه بشود که خوشبختانه خواست خداوند‬ ‫بود که ما با انها هم قرعه نش��ویم‪ .‬همان موقع یک نفس‬ ‫راحتکشیدم‪.‬‬ ‫تیم غالمرضا محمدی می توانست شگفتی ساز‬ ‫شود‪.‬اگرفقطیکیازکشتی گیراناوکهرویسکو‬ ‫نرفتند‪،‬سهامتیازبیشترمی گرفتند‪.‬‬ ‫‪l‬تیمملیکشتیازادایراناستحقاقاینراداشتکه‬ ‫در استانبول سه طال بگیرید‪ ،‬ولی باز هم از سال‪ 1997‬تا به‬ ‫االن ما دو طال نگرفته بودیم که خدا را شکر این اتفاق افتاد‪.‬‬ ‫بعد از سال ‪ 2006‬و بعد از انتصاب ما به عنوان کادر فنی‪،‬‬ ‫دو بار نایب قهرمان جهان شده ایم و این هم برای بار سوم‬ ‫بودکهتیممانبهاینمقامدستپیداکرد‪.‬امسال‪،‬سالقبلاز‬ ‫المپیکاستومسابقاتخیلیسختوفشردهبود‪.‬بهقول‬ ‫شمابادو–سهامتیازناقابلقهرمانمی شدیم‪g.‬‬ ‫فعال رویای المپیکی شدن‬ ‫با دست پرورده های‬ ‫محمد بنا از هر چیزی‬ ‫مهم تر است‪ .‬امروز‬ ‫دغدغه بنا نه گروه‬ ‫دشمنان قسم خورده اش‬ ‫است و نه حواشی ریز و‬ ‫درشت تیمش‪ ،‬بلکه امروز‬ ‫بنا رویای شکستن طلسم‬ ‫‪ 50‬سال بی مدالی کشتی‬ ‫فرنگی ایران در المپیک ها‬ ‫را در سر می پروراند‬ ‫مجید حاتمی‬ ‫‪4‬‬ ‫هیچ کس تصورش را هم نمی کرد که تیم ملی‬ ‫کشتی ازاد ایران اینچنین بر برج عاج کشتی جهان‬ ‫تکیه بزند و در حساس ترین و دشوارترین مرحله‬ ‫از مسابقات جهانی بهترین نمره را بگیرد‪ .‬هرچند‬ ‫در طول یکسال اخیر پشتوانه سازی های کادر فنی‬ ‫چنگی به دل نزد‪ ،‬اما برگ برنده غالمرضا محمدی‬ ‫در اردو های تیم ملی به دستش رسید و او با برگزاری‬ ‫اردو های با کیفیت‪ ،‬بهترین های ازاد کار ایران را در‬ ‫بهترین شرایط ممکن به مسابقات جهانی استانبول‬ ‫رساند‪ .‬شک نکنید که حاال ما به یک قدمی روس ها‬ ‫رسیده ایم‪ .‬دیگر باید پذیرفت که بهترین های روسی‬ ‫جهان از هر کش��وری که جلو بیایند را می توان به‬ ‫سادگی از پیش رو برداش��ت‪ ،‬چون تیم ملی کشتی‬ ‫ازاد ایران به باورهای قوی رسیده که سال ها تاوان‬ ‫ان را داده است‪.‬‬ ‫مثال در ‪ 66‬کیلو انهایی که معتقد بودند طالی‬ ‫مهدی تقوی در دانمارک در س��ال بعد از المپیک‬ ‫کم عیار بوده‪ ،‬این بار مجبور ش��دند اعتراف کنند‬ ‫طالی او در س��ال قبل از المپیک ‪ 24‬عیار بوده و‬ ‫حرفی در ان نیس��ت‪ .‬او حاال بیش از مدال طال و‬ ‫سهمیه المپیک از این خوش��حال است که پاسخ‬ ‫منتقدینش را داده است‪.‬‬ ‫یا به عنوان مثال تمام مدعیانی که عیار طالی‬ ‫قبل و بعد از المپیک را غیر قابل قیاس می دانستند‬ ‫این ب��ار به اتف��اق یک��ی از ب��ه یاد ماندنی ترین‬ ‫س��کو های جهان را به نظ��اره نشس��تند و همگی به‬ ‫تحس��ین س��تاره جویباری تیم مل��ی پرداختند‪ .‬چه‬ ‫کس��ی باور می کرد حاجی مراد گاتس��الوف‪ ،‬ختاگ‬ ‫گازیموف‪ ،‬قرب��ان قربانوف و گئورگی گوگش��لیدزه‬ ‫به سرعت هرچه تمام از دور رقابت ها کنار بروند و‬ ‫راه برای درخشش مرد مازندرانی رضا یزدانی فراهم‬ ‫ش��ود؟ ولی از این حرف ها گذشته امروز کشتی ازاد‬ ‫یک ضرورت مهم پیش رو دارد و ان فراموش کردن‬ ‫روز های غرور اور استانبول است‪ ،‬چون عادت داریم‬ ‫تا ماه ها ببالیم که فالن جا نایب قهرمان ش��ده ایم و تا‬ ‫به خود می اییم از قافل��ه المپیک به جز یکی دو مدال‬ ‫رنگ پریده عای��دی نخواهیم داش��ت‪ .‬یادمان نرود‬ ‫که نمره کادر فنی در پشتوانه س��ازی ی��ا بهتر بگوییم‬ ‫در یافتن جانشینی مناس��ب برای فردین معصومی و‬ ‫مراد محمدی تک رقمی است و اگر اسیب دیدگی به‬ ‫سراغ حسن رحیمی‪ ،‬مهدی تقوی‪ ،‬صادق گودرزی‬ ‫و رضا یزدانی بیاید باید کاس��ه چه کن��م چه کنم به‬ ‫دس��ت بگیریم‪ .‬اقای��ان! المپیک نزدیک اس��ت لطفا‬ ‫مغرور نشوید‪.‬‬ ‫پیشرفت کشتی فرنگی‬ ‫ایرانی بودند‪ ،‬اما دلشان برای ایران نمی سوخت‪.‬‬ ‫تعدادشان کم نبود اما صدایشان در نمی امد‪ .‬از راه دور‬ ‫امده بودند اما قدر فرصت را ندانس��تند‪ .‬هموطنشان‬ ‫روی تش��ک بود‪ ،‬ام��ا در دل ارزوی شکس��تش را‬ ‫داشتند‪ .‬همان هایی که چند سال اخیر به لطف بغض‬ ‫و دش��منی مغرضانه با محمد بنا‪ ،‬تیم و گروه تشکیل‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫دیالوگ خواندنی بنا و سعید عبدولی‬ ‫ورزش‬ ‫حاشیه های به جا مانده از استانبول‬ ‫می دهند تا به مس��ابقات جهانی بیاین��د و منتظر‬ ‫باخت کشتی گیران بنا باش��ند‪ .‬دوستی می گفت‬ ‫یکی از انها با امتی��از گرفتن حریف��ان در مقابل‬ ‫کشتی گیران ایرانی خوش��حال می شد و تشویق‬ ‫می کرد‪ ،‬اما باورم نشد‪ .‬روز اول وقتی تنها سعید‬ ‫عبدولی برای ایران در جمع کش��تی گیران س��ه‬ ‫وزن اول باق��ی مانده بود‪ ،‬منتقدان قس��م خورده‬ ‫محمد بنا خوش��حال و خن��دان در س��الن رژه‬ ‫می رفتن��د‪ ،‬اما چند س��اعت بعد ک��ه عبدولی به‬ ‫فینال رسید یکی یکی غیبش��ان زد‪ .‬روز دوم هم‬ ‫که دیگر در چند کیلو متری س��الن دیده نشدند‪.‬‬ ‫ش��اید تداوم حضور محمد بنا در راس کادر فنی‬ ‫تیم ملی کش��تی فرنگی‪ ،‬حاال حاال ه��ا انها را در‬ ‫صف منتقدان محمد بنا و البته در حاش��یه مطلق‬ ‫قرار دهد که مهم نیس��ت‪ .‬فعال روی��ای المپیکی‬ ‫شدن با دست پرورده های محمد بنا از هر چیزی‬ ‫مهم تر اس��ت‪ .‬امروز دغدغه بنا نه گروه دشمنان‬ ‫قسم خورده اش است و نه حواشی ریز و درشت‬ ‫تیمش‪ ،‬بلکه امروز بنا رویای شکس��تن طلس��م‬ ‫‪ 50‬سال بی مدالی کشتی فرنگی ایران در المپیک ها‬ ‫را در سر می پروراند‪ .‬ارزویی بسیار بلند و دور اما‬ ‫ممکن ان هم برای کشتی گیرانی که در سرباز خانه‬ ‫محمد بنا تربیت می ش��وند‪ .‬دیالوگ بنا با س��عید‬ ‫عبدول��ی قبل از فینال مس��ابقات جهان��ی گویای‬ ‫ی است؛ «اهای سعید فکر نکنی‬ ‫واقعیت های مهم ‬ ‫مدال بگیری چیزی فرق می کند‪ .‬برگردیم تهران قیافه‬ ‫نگیری ها‪ .‬همان سعید سابق هستی برای من‪ ،‬همان‬ ‫داد و فریاد ها همان تنبیه ه��ا‪ »....‬برای محمد بنا اگر‬ ‫مدال طال ارزش داش��ت که پنج تای ان روی سینه‬ ‫حمید سوریان بود‪ .‬شک نکنید رویای اول و اخر بنا‬ ‫المپیکی است‪ .‬بوسه زدن به مدال خوشرنگ المپیک‬ ‫بعد از ان نقره ‪ 1972‬رحی��م علی ابادی‪ .‬رویایی در‬ ‫همین نزدیکی‪g...‬‬ ‫‪69‬‬ ‫گفت وگو با محمد بنا درباره غیبت سوریان و علیاکبری‬ ‫انها هدف توطئه بودند‬ ‫‪5‬‬ ‫وقتی خوشحال و خندان است دلت می خواهد ساعت ها کنارش باشی و با او حرف بزنی‪ ،‬اما امان از وقتی‬ ‫که خون جلوی چشمانش را بگیرد و عصبانی ش��ود؛ کاری ندارد چه کسی مقابلش است‪ .‬برای محمد بنا مهم‬ ‫فقط این است که نظم تیمش به هم نخورد و کسی در کار او و شاگردانش دخالت نکند‪ .‬ولی در استانبول تازه‬ ‫ی هم دارد؛خشم توام با اشک و ناتوانی محض ان هم درست چند ثانیه بعد از‬ ‫فهمیدم که محمد بنا حالت سوم ‬ ‫شنیدن خبر برخورد دو کشتی گیر ایران با قرعه رژیم اش��غالگر قدس‪ .‬دقایق و ساعت هایی پر استرس مملو از‬ ‫اشک و اندوه و نا امیدی سرشار که حتی تصور ایستادن در جمع پنج تیم برتر جهان را هم به باوری خیالی تبدیل‬ ‫کرده بود‪ .‬گفت وگو با اقای خاص کشتی فرنگی را بعد از کس��ب عنوان سومی جهان از سخت ترین روز های‬ ‫مسابقات جهانی استانبول می خوانید‪.‬‬ ‫ورزش‬ ‫تیم شما فاصله ای با قهرمانی در جهان نداشت‪،‬‬ ‫اما قرعه دو کشتی گیر انقدر نحس بود که باعث‬ ‫شد در عمل با پنج کشتی گیر به ادامه مسابقات‬ ‫فکر کنید‪ .‬ایا واقعا توطئه ای در کار بود؟‬ ‫‪ l‬مطمئن هس��تم که حمی��د س��وریان و امیر‬ ‫علی اکبری هدف اصلی این توطئه بوده اند‪ .‬من شکی‬ ‫ندارم که انها می خواس��تند دو طالیی را که پارس��ال‬ ‫گرفته ایم‪ ،‬از ما محروم کنند‪ .‬اما ما این دو کش��تی گیر‬ ‫را به ترکی��ه نبرده بودی��م‪ .‬وقتی دیدند که رو دس��ت‬ ‫خورده اند‪ ،‬به شدت عصبی شدند‪ .‬قطعا اگر حاجی پور‬ ‫و رضایی هم روی تش��ک می رفتند ب��ا حداقل امتیاز‬ ‫می توانستند تیم ایران را به سکوی قهرمانی برسانند‪،‬‬ ‫اما بعضی وقت ها همه چیز کش��تی نیست‪ .‬به هرحال‬ ‫ما اعتقاداتی داری��م و پایبند به اص��ول و ارزش های‬ ‫کشورمان هستیم پس هیچ وقت نباید یک گام عقب‬ ‫بگذاریم‪.‬‬ ‫به کس��ب س��همیه المپیک امیدواری��د؟ فکر‬ ‫می کنید با همین دو نفر بتوان س��همیه المپیک‬ ‫را گرفت؟‬ ‫‪l‬ش��ک نکنید‪ .‬عیار انه��ا جهانی اس��ت‪ .‬من‬ ‫امیدوارم این کشتی گیران بتوانند در مسابقات گزینشی‬ ‫المپیک خوش بدرخشند و س��همیه المپیک بگیرند‪،‬‬ ‫اگرچه در استانبول فرصت کشتی گرفتن نداشتند‪ ،‬اما‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪70‬‬ ‫حاال برای کسب سهمیه المپیک مصمم ترند‪.‬‬ ‫پس س��وریان حاال حاالها در تیم ملی کشتی‬ ‫فرنگی جایی ندارد؟‬ ‫‪l‬چرا اتفاقا‪ .‬من قصد دارم در مسابقات ازمایشی‬ ‫کشتی فرنگی در لندن که یک تورنمنت برای اشنایی‬ ‫مردم این ش��هر با ورزش کش��تی اس��ت‪ ،‬از سوریان‬ ‫استفاده کنم‪ .‬اسمش را هم داده ام تا در وزن ‪ 60‬کیلوگرم‬ ‫کشتی بگیرد‪ .‬انشااهلل به زودی به تیم ملی بر می گردد‪.‬‬ ‫این درست اس��ت که می گویند او کشتی زده‬ ‫شده است؟‬ ‫‪l‬من در حال حاض��ر به حمید دس��تور داده ام‬ ‫تمرین نکند و حتی دور و بر تشک کشتی افتابی نشود‪.‬‬ ‫او نباید رنگ تشک کش��تی را ببیند‪ ،‬چون کشتی زده‬ ‫ش��ده و با تمرین الکی خودش را خسته می کند‪ .‬او با‬ ‫یک اس��تراحت یک ماهه دوباره تمریناتش را از سر‬ ‫می گیرد و من مطمئنم که پر قدرت تر از گذشته به اردو‬ ‫بر می گردد‪.‬‬ ‫از قرع ه سخت حبیب اخالقی ناراحت نشدید؟‬ ‫‪l‬نه اتفاقا خیلی خوشحال شدم که این اتفاق‬ ‫در دور اول افتاد و حبیب مجبور ش��د برابر کاپیتان ‬ ‫ترکیه روی تش��ک برود‪ .‬من می دانس��تم که حبیب‬ ‫کار س��ختی را پی��ش رو دارد‪ ،‬اما چ��ون من مربی‬ ‫اختصاصی او بودم به توانایی اش واقف و به پیروزی‬ ‫او امیدوار بودم‪ .‬اما واقعا او در کشتی با حریف ترک‬ ‫کم نگذاش��ت و از ج��ان و دل مایه گذاش��ت‪ ،‬ولی‬ ‫حریف ناداوری ها نشد‪.‬‬ ‫این درس��ت اس��ت که محمد بنا به جز مدال‬ ‫طال انتظار دیگری از س��عید عبدولی نداش��ته‬ ‫است؟‬ ‫‪l‬به جز این انتظاری از سعید نداشتم‪ .‬او بخت‬ ‫مسلم ما در کسب مدال طال بود و من واقعا از او همین‬ ‫انتظار را داشتم به هر حال سه سال تمرینات او و روند‬ ‫پیشرفتش را دیده بودم و مطمئن بودم که می تواند این‬ ‫بار حقش را از کش��تی جهان بگیرد‪ .‬او تقریبا در تمام‬ ‫کشتی ها خوب بود‪ .‬من از کشتی های او راضی هستم‪.‬‬ ‫فقط یک جا در کشتی با حریف کره ای‪ ،‬توصیه های مرا‬ ‫برای لحظاتی فراموش کرد‪ .‬همان موقع بود که حریف‬ ‫کره ای فن سالتو زد و این نش��ان داد که سعید مغرور‬ ‫شده بود‪ ،‬اما به هر حال او کشتی را خوب اداره کرد و‬ ‫پیروز تشک بود‪.‬‬ ‫اما عبدولی با دس��ت مصدوم در فینال کشتی‬ ‫گرفت و به قهرمانی رسید‪.‬‬ ‫‪l‬بله‪ .‬دست سعید در کش��تی با حریف کره ای‬ ‫به شدت اسیب دید‪ ،‬ولی ما چیزی به او نگفتیم‪ .‬او با‬ ‫دست مصدوم روی تش��ک رفت و موفق شد طالیی‬ ‫را که حقش بود‪ ،‬بر گردن بیاویزد‪ .‬البته نباید فراموش‬ ‫کرد که حری��ف گرج��ی در این کش��تی در حرکتی‬ ‫ناجوانمردانه دست اسیب دیده سعید را می گرفت یا‬ ‫پنجه در پنجه می کرد تا سعید را دچار مشکل کرده و به‬ ‫اجبار او را از ادامه کشتی منصرف کند‪.‬‬ ‫اما فرش��اد علیزاده با کش��تی هایش چنگی به‬ ‫دل نزد‪.‬‬ ‫‪l‬موافقم‪ ،‬چون تنها کشتی گیری که راضی کننده‬ ‫کشتی نگرفت فرش��اد علیزاده بود‪ .‬فرشاد ‪ 20‬درصد‬ ‫خودش ه��م نب��ود‪ .‬او در روز اخر باید تنها کش��تی‬ ‫می گرفت و قبل از مسابقه همه به او می گفتند که باید‬ ‫طال بگیری تا تیم قهرمان شود و همه چیز به تو بستگی‬ ‫دارد‪ .‬علیزاده از لحاظ روحی احساسی تر از بقیه است‬ ‫و نتوانست این فش��ارها را تحمل کند‪ .‬همین شد که‬ ‫نتیجه خوبی نگرفت‪.‬‬ ‫مسعود هاشم زاده در استانبول برای اذربایجان‬ ‫کشتی گرفت چقدر این مساله برایتان مهم بود؟‬ ‫‪l‬همان جا هم گفتم که بودن یا نبود ن هاشم زاده‬ ‫یا هر کش��تی گیر دیگری در کنار تیم اذربایجان اصال‬ ‫برایم اهمیت نداشت‪ .‬من به او فکر نکردم و نمی کنم‪.‬‬ ‫من حتی سر تمرین با او روبه رو شدم و با هم سالم و‬ ‫علیک و روبوسی هم کردیم‪ .‬به هرحال در اردوی تیم‬ ‫ملی به او نیازی نداشتم و او مختار بود که هر تصمیمی‬ ‫می خواهد بگیرد‪.‬‬ ‫یعنی رضایت دادید که او به اذربایجان برود؟‬ ‫‪l‬من در حدی نبودم که بخواهم رضایت بدهم‬ ‫او برود ی��ا بماند‪ .‬از من پرس��یدند من ه��م گفتم که‬ ‫به هاش��م زاده نیازی ندارم‪ .‬این مساله در حیطه اختیار‬ ‫من نبود‪.‬‬ ‫خب حاال هدف بعدی المپیک اس��ت‪ .‬از کجا‬ ‫شروع می کنید؟‬ ‫‪l‬اگر تکلیف مسابقات لیگ برتر مشخص شود‬ ‫که برگزار خواهد ش��د یا نه می توان بهتر و محکم تر‬ ‫صحبت کرد‪ ،‬اما چون در مس��ابقات قهرمانی اس��یا‬ ‫امسال سهمیه المپیک توزیع نمی شود از کشتی گیران‬ ‫جوان تر در این رقابت ها استفاده می کنم تا به تجربیات‬ ‫انها اضافه ش��ود‪ .‬فعال باید به کس��ب چهار س��همیه‬ ‫باقیمان��ده فکر کنی��م و اولویت ما کس��ب این چهار‬ ‫سهمیه است‪g .‬‬ ‫افتاب‬ ‫شهیدصلح‬ ‫پرونده ویژه مثلث برای ترور شهید ربانی و پروسه صلح افغانستان‬ ‫همایون جریر‬ ‫از فعاالن صلح‬ ‫افغانستان است که‬ ‫ابتکاری را برای‬ ‫صلح پایدار در این‬ ‫کشور دنبال‬ ‫می کند‪.‬او در‬ ‫گفت و گو با مثلث‬ ‫به علل شهادت‬ ‫ربانی می پردازد‪.‬‬ ‫امامت نماز میت را در این مراس��م "عبدالرب رسول سیاف" رهبر س��ابق جهادی و عضو لویی جرگه برعهده داشت‪" .‬حامد کرزای" در کنار‬ ‫دیگر مقامات خارجی از جمله "علی اکبر والیتی" و "عالء الدین بروجردی" نماز میت را بر پیکر شهید صلح افغانستان خواندند‪ ،‬لقبی که از سوی‬ ‫رئیس جمهور افغانستان برای برهان الدین ربانی انتخاب شده است‪.‬‬ ‫افتاب‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫پشت صحنه ترور ربانی‬ ‫کدام گروه های افراطی برهان الدین ربانی را به شهادت رساندند‬ ‫‪1‬‬ ‫ترور برهان الدین ربانی‪،‬رئیس کمیسیون عالی صلح افغانستان خاطره ترور احمد شاه مسعود را در بزنگاه تاریخی‬ ‫دیگری به ذهن متبادر کرد‪ .‬جایی که افغانستان در ابتدای راه تاریخی دیگری قرار دارد‪ .‬در این میان نقش و عمل گروه‬ ‫هاییکهمیتواننداینتروررابرنامهریزی وبعداجراکننددرتاریخسیاسیافغانستانبایدموردبررسیدوبارهقرارگیرد‪.‬‬ ‫قطعا شهادت ربانی توسط عناصری از داخل افغانستان و متعلق به گروه های افراطی بوده است‪.‬اما انچه مشخص است‬ ‫بررسی شیوه عمل انها در این ترور خاطره ترور احمد شاه مسعود را به نوعی دیگر یاداور شده است‪.‬باید دید چه کسانی‬ ‫ترور محله وزیر اکبر خان را انجام داده اند؛ انگارامریکا طراحی می کند و افراطی ها تکرار می کنند‪.‬‬ ‫القاعده؛ ترور در گستره ای جهانی‬ ‫تشکیالت القاعده در س��ال ‪ ۱۹۸۸‬توسط اسامه‬ ‫بن الدن جهت مب��ارزه ب��ا اتحاد جماهیر ش��وروی‬ ‫در افغانس��تان تاس��یس ش��د‪ .‬القاع��ده از س��ازمان‬ ‫«مکتب الخدمه» که هدف ان مس��لح کردن و اموزش‬ ‫مجاهدین اس�لامی ب��رای جن��گ با ش��وروی بود‬ ‫گس��ترش و پیشرفت یافت‪ .‬این س��ازمان از حمایت‬ ‫و پش��تیبانی دولت های اس�لامی به ویژه پاکس��تان و‬ ‫همچنین ایاالت متحده امریکا برخوردار بود‪ .‬القاعده ‬ ‫‪72‬‬ ‫تش��کیالت بین المللی بنیادگرای اسالمی متشکل از‬ ‫شبکه های تروریستی گوناگون است که همگی طبق‬ ‫ارمان های خود با هدف کاهش تاثیرات و دخالت های‬ ‫غیرمس��لمانان بر دنیای اسالم و گس��ترش اسالم در‬ ‫جهان مبارزه می کنند‪ .‬اکثریت اعضای شبکه القاعده‬ ‫را پیرو مسلک س��لفی می دانند‪ .‬از سال ‪ ۱۹۹۵‬نام این‬ ‫سازمان در فهرس��ت س��ازمان های تروریستی قرار‬ ‫گرفته اس��ت‪ .‬در س��ال ‪ ۲۰۰۰‬ایمن ظواهری سازمان‬ ‫جهاد اس�لامی مصر را با س��ازمان القاعده ادغام کرد‬ ‫و به ش��خص دوم این تش��کیالت تبدیل ش��د‪.‬وجه‬ ‫نامگذاری س��ازمان القاعده برگرفت��ه از توصیف این‬ ‫س��ازمان در یکی از متن های ان است که تشکیالت‬ ‫القاعده را «قاعده الجهاد» (اساس و بنیان نبرد اسالمی)‬ ‫توصیف می کند‪ .‬این درحالی اس��ت که خود اعضای‬ ‫این سازمان ان را «جبهه بین المللی جهاد علیه یهودیان‬ ‫و صلیبیان» می نامند‪ .‬البته پس از اش��غال عراق توسط‬ ‫امریکا برخی چهره ه��ای القاعده مانن��د ابومصعب‬ ‫الزرقاوی‪ ،‬رهبر القاعده در بین النهرین خطر ش��یعیان‬ ‫را مهمتر از یهودیان و صلیبیان خواند و به شیعه کشی‬ ‫روی اورد‪ .‬ب��ن الدن هی��چ گاه در مقاب��ل زرق��اوی‬ ‫موضعی علنی اتخاذ نک��رد‪ .‬القاعده تاکنون به اهداف‬ ‫غیرنظام��ی و نظام��ی در کش��ور های مختلفی حمله‬ ‫کرده اس��ت‪ .‬از میان این حمالت می توان از حمالت‬ ‫‪ 11‬سپتامبر‪ ،‬بمب گذاری س��فارت ایاالت متحده در‬ ‫سال ‪ 1998‬و بمب گذاری های بالی در سال ‪ 2002‬نام‬ ‫برد‪ .‬ایدئولوژی القاعده از میان بردن تاثیرات خارجی‬ ‫در کشورهای مس��لمان و ایجاد نظام های اسالمی در‬ ‫سراسر جهان است‪.‬‬ ‫اگرچه گفته می شود بخش زیادی از هزینه های‬ ‫القاعده را بن الدن رهبر این گروه تامین می کرده است‬ ‫اما در ماه ژانویه سال ‪ ۲۰۱۰‬یک مقام اداره مبارزه با مواد‬ ‫مخدر امریکا اعالم کرد که شبکه القاعده سال هاست‬ ‫در کشورهای غرب افریقا از قاچاقچیان مواد مخدر که‬ ‫کوکائین کلمبیا را به اروپا حمل می کنند‪ ،‬حق حساب‬ ‫می گیرد‪ .‬فعالیت القاعده در شبکه قاچاق مواد مخدر‬ ‫امریکای التین از سال های دهه ‪ ۱۹۹۰‬مشخص شده‬ ‫بود و اخیرا شواهدی به دست امده که نشان می دهد‬ ‫این گروه با کارتل های مکزیک��ی قاچاق مواد مخدر‬ ‫ارتباط هایی دارد ک��ه می تواند امکان دسترس��ی این‬ ‫گروه به خاک امریکا را فراهم کند‪ .‬با این وجود طبق‬ ‫پیام ها و اس��ناد دیپلماتیک دولت امریکا که توس��ط‬ ‫وب س��ایت «ویکی لیکس» منتشر ش��ده است هنوز‬ ‫هم اعان��ه و کمک های مال��ی محافل س��نی و تندرو‬ ‫عربستان سعودی بزرگترین منبع تامین مالی القاعده‬ ‫هستند‪ .‬مقامات مالی و امنیتی امریکا پس از حوادث‬ ‫یازده سپتامبر سال ‪ ۲۰۰۱‬به عربس��تان سعودی فشار‬ ‫اوردند که منابع مالی القاعده را در ان کشور نابود کند‪،‬‬ ‫ولی به نظر می رسد از ان زمان تاکنون هیچ تغییری روی‬ ‫نداده و به گفته مقامات امریکایی‪ ،‬دولت عربستان نیز‬ ‫برخالف وعده های خود اقدام موث��ری در این زمینه‬ ‫انجام نداده است‪.‬‬ ‫افتاب‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫گروه طالبان؛ تحت حمایت پشتون های افغانستان‬ ‫و پاکستان‬ ‫طالب��ان گروهی اس��ت ک��ه در اوج جنگ های‬ ‫داخلی افغانستان یعنی سال های ‪ 1994‬شکل گرفت‪.‬‬ ‫این گروه که قرائت رادیکالی نسبت به مفاهیم اسالمی‬ ‫دارد به کمک امریکا و با حمایت مالی ‪ -‬ایدئولوژیک‬ ‫ید ریغ‬ ‫عربستان س��عودی به همراه مس��اعدت های ب ‬ ‫پاکستان به خصوص سازمان امنیت ارتش این کشور‬ ‫(‪ )ISI‬ش��کل گرفت‪.‬اعضای طالب��ان مجموعه ای از‬ ‫دانش اموزان عرب و غیر عرب��ی بودند که پیش تر در‬ ‫جنوب پاکستان مشغول فراگیری علوم اسالمی بودند‬ ‫که عربستان سعودی مروج ان اس��ت‪ .‬این مدارس با‬ ‫کمک مالی دول��ت ریاض پاگرفت��ه و در جای جای‬ ‫پاکستان‪ ،‬به ویژه جنوب این کش��ور به ترویج دیدگاه‬ ‫س��لفی و وهابی مبادرت می کنند‪ .‬انها با شعار جهاد‬ ‫با ش��رک و کفر و اینکه هر کس کش��ته شود به بهشت‬ ‫خواهد رفت به زودی پیروان زیادی از افغانس��تان و‬ ‫پاکس��تان پیدا کردند‪ .‬با حمایت امریکا‪ ،‬این مجموعه‬ ‫کوچک به سرعت به انواع سالح های پیشرفته تجهیز‬ ‫ش��د به گونه ای که بعد از خروج نیروهای شوروی از‬ ‫افغانستان و تشکیل اولین حکومت مجاهدین افغان در‬ ‫این کشور به ریاست برهان الدین ربانی‪ ،‬طالبان خود‬ ‫را به عنوان یک تشکل رقیب نش��ان داد‪.‬تضاد دیدگاه‬ ‫مجاهدین افغ��ان و طالبان کار را به جایی کش��اند که‬ ‫میان انان نبرد درگرفت و افغانستان در دام جنگ داخلی‬ ‫افتاد‪.‬نیروهای طالبان که به دلیل حمایت های امریکا‪،‬‬ ‫عربستان و در این مقطع‪ ،‬پاکستان فوق العاده قدرتمند‬ ‫شده بودند به مرور بخش های مختلف کشور را اشغال‬ ‫کردند‪ .‬انان با اشغال قندهار در سال ‪ 1994‬عمال دولتی‬ ‫خودخوانده با قوانین سخت بدوی در این منطقه را به‬ ‫جو مرج خسته‬ ‫اجرا گذاشتند‪ .‬مردم افغانستان که از هر ‬ ‫شده بودند و نیاز ش��دیدی به اس��تقرار نظم و قانون‬ ‫احس��اس می کردند ابتدا روی خوش به طالبان نشان‬ ‫دادند‪ .‬این گروه سرانجام در سال ‪ 1996‬کابل را اشغال‬ ‫کردند و بدین ترتیب با تص��رف پایتخت‪ ،‬حکومت‬ ‫خود را در سراسر افغانستان مستقر ساختند‪.‬‬ ‫اگرچه در این دوران و بعد از ان مقاومت هایی از‬ ‫سوی بخشی از مردم و گروه های مجاهد افغان صورت‬ ‫گرفت‪ ،‬اما قدرت مالی و نظامی طالبان به همراه نظم‬ ‫اهنینی که این گروه در کشور به وجود اورده بود باعث‬ ‫شد ثبات و پایداری ان هر روز استحکام بیشتری یابد‪.‬‬ ‫طالبان س��پس نام حکومت خود را امارت اس�لامی‬ ‫افغانستان گذاشتند و تشکیالت خود را از طریق رادیو‬ ‫افغانس��تان اعالن و مال عمر را به عنوان امیر المومنین‬ ‫معرفی کردند‪ .‬کش��ورهای پاکس��تان‪ ،‬امارات متحده‬ ‫عربی و عربستان تنها کشورهایی بودند که طالبان را به‬ ‫رسمیت شناختند‪.‬‬ ‫با اس��تقرار حکومت طالبان به مرور چهره خشن‬ ‫و ارتجاعی این گ��روه و قرائت س��لفی‪ -‬وهابی انان از‬ ‫اس�لام عرصه را بر م��ردم تنگ تر کرد‪ ،‬اما کس��ی یارای‬ ‫مقابله ب��ا ان را نداش��ت‪ .‬حامیان طالبان نی��ز از حضور‬ ‫انان در افغانستان خش��نود بودند‪ .‬در خالل جنگ های‬ ‫داخلی در افغانس��تان و به ویژه پس از استقرار حکومت‬ ‫طالبان در این کش��ور‪ ،‬بن الدن رهبر گروه القاعده که به‬ ‫لحاظ ایدئولوژیک ارتباط نزدیک با طالبان داش��ت به‬ ‫این کش��ور کوچ کرد‪ .‬بن الدن که در جن��گ با نظامیان‬ ‫ش��وروی از همراهان طالبان بود و س��رمایه افسانه ای‬ ‫خود را در اختیار طالبان گذاش��ته بود بعد از متهم شدن‬ ‫به بمب گذاری علیه منافع امریکا مجبور به بازگشت‬ ‫به افغانستان شد و مورد پذیرش و پذیرایی حکومت‬ ‫طالبان ق��رار گرفت‪ .‬در پ��ی ماجرای یازده س��پتامبر‬ ‫و مش��خص ش��دن اجرای این عملیات توسط گروه‬ ‫بن الدن‪ ،‬امریکا از طالبان خواست که بن الدن را تحویل‬ ‫ن ترتیب امریکا رسما به‬ ‫دهد‪ ،‬اما طالبان امتناع کرد‪ .‬بدی ‬ ‫جنگ افغانستان و حکومت طالبان رفت‪.‬‬ ‫حکومت طالبان در افغانس��تان سرنگون شد اما‬ ‫غربی ها نتوانس��تند مالعمر‪ ،‬رهبر طالبان را دستگیر‬ ‫کنند‪.‬ش��به نظامیان طالبان اکنون نیز در مناطق جنوبی‬ ‫افغانستان در حال جنگ با نیروهای ناتو و افغان هستند‪.‬‬ ‫روزنامه «ساندی تایمز» در ماه مه سال گذشته بخشی از‬ ‫گزارش اداره اطالعات مالی دولت افغانستان را منتشر‬ ‫کرد که نش��ان می داد از س��ال ‪ ۲۰۰۶‬تا ‪ ۲۰۱۰‬حداقل‬ ‫یک میلیارد و پانصد میلیون دالر از عربستان سعودی به‬ ‫داخل افغانستان منتقل شده و به احتمال فراوان بخش‬ ‫اعظم ان در اختیار گروه طالبان قرار گرفته است‪.‬‬ ‫شبکه حقانی؛ همسو با طالبان‬ ‫ش��بکه حقانی‪ ،‬گروهی متشکل از شورشی های‬ ‫مستقل افغان است که با طالبان ارتباط نزدیکی دارد و‬ ‫به نوعی متحد انها به شمار می اید‪ .‬مولوی جالل الدین‬ ‫حقانی‪ ،‬شبکه حقانی را در اواسط دهه ‪ 90‬میالدی در‬ ‫مناطق مرزی افغانس��تان و پاکستان تش��کیل داد و به‬ ‫همراه پسرش‪ ،‬سراج الدین حقانی به اداره ان پرداخت‪.‬‬ ‫فعالیت های همس��و و همسان ش��بکه حقانی و‬ ‫طالبان‪ ،‬حد و مرز مش��خص میان ان��ان را حداقل در‬ ‫افکار عمومی از بین برده اس��ت‪ .‬اهداف‪ ،‬استراتژی‪،‬‬ ‫تاکتیک ها و نبردهای هریک انان در افغانستان یکسان‬ ‫ب��وده و تفاوت ه��ای مش��خصی در فعالیت های این‬ ‫گروه به چش��م نمی خورد اما از نظر تاریخی و مبانی‬ ‫ش��کل گیری هریک از ای��ن گروه ها از ه��م متفاوت‬ ‫بوده و هرکدام محوره��ای رهبری جداگانه ای دارند‪.‬‬ ‫طی ‪ 10‬س��ال جنگ و گریز در افغانستان‪ ،‬تمامی این‬ ‫نیروها کامال درهم ادغام شده و هیچگونه تمایزی در‬ ‫فعالیت ها‪ ،‬استراتژی ها‪ ،‬تاکتیک و نبردهای انان دیده‬ ‫نمی شود‪ .‬شبکه حقانی در دوره جهاد علیه ارتش سرخ‬ ‫اتحاد شوروی سابق بخش��ی از حزب اسالمی شاخه‬ ‫موس��وم به یونس خالصی بود که از حزب اس�لامی‬ ‫گلبدین حکمتیار انشعاب کرده بود‪ .‬در سال های بعد‬ ‫جالل الدین حقانی با سازمان القاعده ارتباطاتی برقرار‬ ‫کرد و از این طریق به برخی از کشورهای عرب نزدیک‬ ‫ش��د و از کمک های مالی انها به��ره گرفت به همین‬ ‫دلیل جزو اولین اف��رادی بود که از ع��رب ‪ -‬افغان ها‬ ‫در تحوالت بعدی حمایت ک��رد و مناطق تحت نفوذ‬ ‫خود در وزیرستان شمالی و والیات‪ ،‬پکتیا و خوست‬ ‫که مناطق اس��تراتژیک کوهس��تانی در مناطق قبایلی‬ ‫دوسوی مرز «دیوالند » پاکستان و افغانستان به حساب‬ ‫می ایند را در اختیار عرب ‪ -‬افغان ها قرار داد ‪ .‬تردیدی‬ ‫نیس��ت که دخالت نظامی امریکا در افغانستان و فرار‬ ‫رهبران طالبان و القاعده به مناطق قبایلی پاکس��تان از‬ ‫جمله وزیرستان ش��مالی موقعیت ش��بکه حقانی را‬ ‫تقویت کرد‪.‬اما قدرت این گروه به دلیل تداوم حضور‬ ‫عرب – افغان ها در وزیرستان شمالی به تنهایی نیست‬ ‫بلکه در واقع در پیوند با «ای‪ .‬اس‪ .‬ای» پاکستان تعریف‬ ‫می شود‪ .‬البته مقامات پاکستانی هر گونه ارتباط با شبکه‬ ‫حقانی را انکار می کنند ولی منابع اطالعاتی هندوستان‬ ‫و افغانستان بر این باورند که شبکه حقانی نزدیک ترین‬ ‫گروه از میان مخالفان دولت حام��د کرزای به ارتش‬ ‫پاکستان است‪.‬‬ ‫امریکایی ها نیز اخیرا به چنین باوری رسیده اند‬ ‫و بع��د از انکه ژن��رال پترائوس ش��بکه حقانی را در‬ ‫ردیف گروه های تروریس��تی قرار داد‪ ،‬این شبکه در‬ ‫نگاه امریکایی ها اهمیت بیشتری پیدا کرده و فشار بر‬ ‫پاکستان برای حمله ارتش پاکس��تان به گروه حقانی‬ ‫افزایش یافته اس��ت‪ .‬پس از ترور اقای ربانی‪،‬رئیس‬ ‫شورای عالی صلح افغانس��تان‪ ،‬احتمال دست داشتن‬ ‫شبکه حقانی در این عملیات مطرح شده است‪ .‬با این‬ ‫وجود این گروه مسئولیت این ترور را بر عهده نگرفته‬ ‫است‪g .‬‬ ‫بسیاری از اگاهان و کارشناسان‬ ‫مسائل افغانستان معتقد هستند که‬ ‫ترور ربانی توسط گروه های افراطی ‬ ‫هم خانواده مثل طالبان و القاعده با‬ ‫طراحی عملیات توسط دستگاه های‬ ‫کشورهایی مثل پاکستان صورت گرفته‬ ‫است‬ ‫‪73‬‬ ‫پروژههای ترورطالبان‬ ‫ادامه دارد‬ ‫بررسی گروه های تروریستی شبه قاره درگفت وگو با دکتر نوذر شفیعی‬ ‫مرتضی برکتی‬ ‫‪2‬‬ ‫گروه های تروریستی زیادی در اسیا و شبه قاره فعال هستند که هر کدام کارکرد خاص خود را دارند‪ .‬درباره‬ ‫این گروه ها که اساسا تروریست هستند یا نه‪،‬اختالف نظریه هایی وجود دارد‪ .‬اما انچه در ادبیات غربی به عنوان‬ ‫تروریسم مطرح است‪ ،‬مستلزم بررسی دقیق تر وجامع تر است‪ .‬به بهانه ترور برهان الدین ربانی گفت وگویی با‬ ‫نوذر شفیعی‪ ،‬استاد دانشگاه وکارشناس مسائل شبه قاره صورت گرفته که در ان به بررسی اجمالی گروه های‬ ‫تروریستی فعال در شبه قاره به ویژه افغانستان پرداخته شده است‪ .‬نحوه کارکرد داخلی یا خارجی انها‪ ،‬حیات‬ ‫و دوام و منابع مالی این گروه ها و درون زایی یا برون زایی انها محور این گفت وگوست‪.‬‬ ‫افتاب‬ ‫مهمترین گروه های تروریستی در شبه قاره چه‬ ‫گروه هاوجریاناتیهستند؟‬ ‫‪ l‬در ادبی��ات غربی در چهار یا پنج کش��ور‬ ‫جنوب اسیا گروه های تروریستی وجود دارند‪ .‬مانند‬ ‫ببرهای تامیل در سریالنکا یا گروه هایی در بنگالدش‬ ‫وگروه هایمتعدددرپاکستان‪.‬گروه هایپاکستانیهم‬ ‫در داخل‪ ،‬هم در خارج از پاکستان فعالیت می کنند‪،‬‬ ‫اما برخی از انها مانند لشکر طیبه‪ ،‬جیش عهد‪ ،‬سپاه‬ ‫صحابه‪،‬لشکرجهنگبیکهقلمروفعالیتانهادرداخل‬ ‫پاکستان است‪ .‬در افغانستان هم مهمترین گروهی که‬ ‫به عنوان گروه تروریستی ش��ناخته شده است گروه‬ ‫طالبان است که به سه دسته تقسیم می شود که شورای‬ ‫کویته به رهبری مالعمر‪ ،‬ش��بکه حقانی به رهبری‬ ‫جالل الدین حقانی و پسرش سراج الدین حقانی که‬ ‫اخیرا هم برهان الدین ربانی را ترور کردند و سوم یک‬ ‫گروه دیگر‪ .‬دو شبکه اول بیشتر به عنوان گروه طالبان‬ ‫معروف هستند و عملیات تروریستی در افغانستان‬ ‫انجام می دهند‪ .‬اینها ب��ه گروه های رادیکال معروف‬ ‫در جنوب اسیا هس��تند که البته تعداد انها بیشتر از‬ ‫اینهاس��ت‪ ،‬اما به عنوان س��مبل گروه های رادیکال‬ ‫مطرح هستند‪.‬‬ ‫حیات و دوام این گروه ها چگونه است؟‬ ‫ی این گروه های تروریستی دولت ها‬ ‫‪ l‬حام ‬ ‫هستند‪ .‬مثال در پاکستان حمایت دولتی از این گروه ها‬ ‫وجوددارد‪.‬درهندوستانهمبرخیجریان هایخارج‬ ‫از حاکمیت حامی انها هس��تند‪ .‬البته در پاکستان هم‬ ‫جریان هایخارجازحاکمیتیعنینیروهایخارجی‬ ‫ازتروریست هاحمایتمی کنند‪.‬گروه هایجنوباسیا‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫نوذر شفیعی مقدم‪« :‬ترور اقای ربانی‬ ‫بخشی از یک پروژه است که طالبان به‬ ‫اجرا دراوردند و به همین شکل هم ادامه‬ ‫خواهند داد؛ یعنی در اینده هم افراد‬ ‫کلیدی دیگری را به شهادت خواهند‬ ‫رساند‪».‬‬ ‫‪74‬‬ ‫بخشی از منابع شان را خودشان تامین می کنند‪ .‬مثال گروه‬ ‫طالبان یکی از راه های درامدشان «مواد مخدر» است که از‬ ‫مهمترینمنابعدرامدیانهاهممحسوبمی شود‪.‬بخشی‬ ‫دیگر درامدشان از طریق شبکه القاعده تامین می شود که‬ ‫پیوستگی ها و وابستگی هایی به شبکه القاعده دارند‪ .‬یکی‬ ‫دیگر از منافع درامدشان خارجی است که عمدتا شامل‬ ‫کمک هایدولت هایعربیبه خصوصعربستانسعودی‬ ‫و کشورهای حوزه خلیج فارس است‪.‬‬ ‫کارکرد این گروه های تروریستی داخلی است یا‬ ‫خارجی؟‬ ‫‪ l‬این موضوع کشور به کشور فرق دارد‪ .‬مثال در‬ ‫پاکستانگروهیمثلسپاهصحابهیالشکرجهنگبیعمدتا‬ ‫ماموریت شان داخلی و ترور شیعیان است‪ ،‬اما گروه هایی‬ ‫مثل لش��کر طیبه‪ ،‬جیش محم��د و حزب المجاهدین‬ ‫عملیات برون مرزی هم دارند‪ .‬در خصوص افغانستان‬ ‫عمدتا جهت گیری گ��روه طالبان معط��وف به داخل‬ ‫افغانستان است‪ .‬در بنگالدش این گروه ها هم در داخل‬ ‫و هم ماموریت هایی در خارج از کشور به خصوص در‬ ‫هندوستان دارند‪.‬‬ ‫اینگروه هایتروریستیدرون زاهستندیابرون زا؟‬ ‫‪ l‬ه��ر دو عام��ل در ان دخال��ت دارد‪ .‬در جایی‬ ‫گروه هایافراطیمثلهندوستانعمدتادرون زاهستند‪.‬در‬ ‫جاهاییمثلافغانستانوپاکستانوبنگالدشضمنفراهم‬ ‫بودنشرایطداخلیبرایرشداینگروه ها‪،‬عواملخارجی‬ ‫درتحریک‪،‬تشویقوایجادانهانقشدارد‪.‬‬ ‫ایا حلقه ارتباطی بین این گروه های تروریستی در‬ ‫شبه قاره وجود دارد؟‬ ‫‪ l‬بله؛ انهایی که جریان های اس�لامی هستند و‬ ‫اسالم گرا (البته براساس برداشت غربی ها) از طریق‬ ‫ای اس ای پاکستان یعنی سازمان امنیت و اطالعات‬ ‫ارتش پاکستان هماهنگ می شوند و می توان گفت که‬ ‫مرکزیت شان یکی ای اس ای است و یکی هم القاعده‬ ‫که به هم متصل می ش��وند و ماموریت هایش��ان هم‬ ‫«تکمیل» پیدا می کند‪.‬‬ ‫گروه حقانی در افغانستان ترور برهان الدین‬ ‫ربانی را بر عهده گرفته‪ .‬با ترور او روند صلح در‬ ‫افغانستانبهکجامی انجامد؟‬ ‫‪ l‬شورای عالی صلح افغانستان یک مکانیزم‬ ‫و یک ظرف اس��ت‪ .‬هر کس در درون ان قرار بگیرد‬ ‫با توجه به ظرف تعیین شده و مشخصات ان پروسه‬ ‫صلح را پیش می برد‪ ،‬البته هیچ کس نمی تواند به لحاظ‬ ‫شخصیتیجایگاهدیگریراپرکند‪،‬ولیبهنظرمی اید‬ ‫کهتروراقایربانیممکناستوقفه ایدرروندصلح‬ ‫ایجاد کند‪ ،‬ولی در اراده دولت یا نیروهایی که خواهان‬ ‫صلح هستند و در حرکت به سمت صلح خللی ایجاد‬ ‫نمی کند‪ .‬بنابراین فکر می کنم در روند صلح فقط تاثیر‬ ‫کوتاه م��دت و وقفه ای کوتاه مدت می گ��ذارد‪ .‬چون‬ ‫فرایند صلح جزو اقتضائات شرایط فعلی افغان است‪.‬‬ ‫هم طالبان و هم امریکا و هم دولت تمایل به حرکت به‬ ‫سمت صلح دارند‪ .‬بنابراین ممکن است در اینده افراد‬ ‫دیگری در مکانیزم ش��ورای صلح قرار بگیرند و این‬ ‫پروسه را پیش ببرند‪.‬‬ ‫عده ای معتقدند که برخ�لاف جامعه افغان‪،‬‬ ‫قدرت هایخارجیفرامنطقه ایمخالفصلح‬ ‫در افغانستان هستند تا حضور خود را توجیه‬ ‫کنند‪.‬شماباایناستداللموافقید؟‬ ‫‪ l‬در بحث صلح دو نکته اساسی وجود دارد‬ ‫یکیهمینهستکهعده ایمعتقدندامریکاییاناساسا‬ ‫خواهان صلح نیستند و منازعه در داخل افغانستان و‬ ‫محیطپیرامونیافغانستانمنافعانهارابهترتامینمی کند‪.‬‬ ‫دیدگاه دیگری هم وج��ود دارد که امریکایی ها طی‬ ‫‪ 10‬سال گذشته انقدر اسیب دیده اند که تداوم حضور‬ ‫انهادرافغانستانمی تواندبهجریح هدارشدناحساسات‬ ‫نالمللوحتیدر‬ ‫عمومیدرداخلامریکاودرسطحبی ‬ ‫داخلافغانستانمنجرشود‪.‬ضمناینکهدرگیریانهابا‬ ‫طالبانتاکنونبهنتیجه اینرسیدهوتداومایندرگیری ها‬ ‫بهتلفاتبیشترامریکایی هامنجرمی شود‪،‬بنابراینفکر‬ ‫می کنمامریکایی هاسعیدارندتحتانفشارهامذاکره‬ ‫و صلح را جایگزین جنگ کنند‪.‬‬ ‫با این دو دیدگاه ایا ترور اقای ربانی مطلوب‬ ‫دیدگاهامریکاستیاخیر؟‬ ‫‪ l‬چون اقای ربانی فردی کلیدی در افغانستان‬ ‫بوده و در کنار ان ارتباط نزدیکی با جمهوری اسالمی‬ ‫ایران داشت شاید از این منظر ترور ربانی به عنوان رفع‬ ‫یکی از مزاحمت ها و موانعی باش��د ک��ه پیش روی‬ ‫استراتژیوسیاست هایامریکادرافغانستاناست‪.‬‬ ‫برهان الدین ربانی مخالف حض��ور نیروهای‬ ‫خارجی محس��وب می ش��د‪ .‬ای��ا ت��رور او‬ ‫به قضیه پیمان صلح��ی که امری��کا االن با‬ ‫افغانستاندرحالرایزنیاستوفشارزیادیبه‬ ‫افغان ها وارد کرده‪ ،‬ارتباط دارد؟‬ ‫‪ l‬به نظرمخیر؛هیچارتباطیباهمندارد‪.‬هرچند‬ ‫پروسهتروراقایربانیبهسودامریکایی هاتمامخواهد‬ ‫شد‪ ،‬ولی بعید می دانم بین ترور ایشان و بحث پیمان‬ ‫دفاعیامریکادرافغانستانارتباطیوجودداشتهباشد‪.‬‬ ‫تروراقایربانیبخشیازیکپروژهاستکهطالبانبه‬ ‫اجرا دراوردند و به همین شکل هم ادامه خواهند داد؛‬ ‫یعنی در اینده هم افراد کلیدی دیگری را به شهادت‬ ‫خواهندرساند‪g.‬‬ ‫جانشین ربانی کیست؟‬ ‫با صرف نظر از موضوع‬ ‫تغییر سیاست دولت در‬ ‫قبال طالبان و امریکا‪ ،‬باید‬ ‫این واقعیت را بپذیریم‬ ‫که با نبود استاد ربانی دو‬ ‫صندلی مهم در عرصه‬ ‫سیاست افغانستان خالی‬ ‫شده است‪ .‬یکی ریاست‬ ‫شورای عالی صلح که به‬ ‫گفته خود ایشان موفقیتی‬ ‫در ان نداشت و دیگری‬ ‫ریاست حزب جمعیت‬ ‫اسالمی افغانستان‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪3‬‬ ‫برهان الدین ربانی‪ ،‬رئیس جمهور سابق افغانستان‬ ‫و رئیس ش��ورای عالی صلح به دس��ت عوامل غربی به‬ ‫ش��هادت رس��ید‪ ،‬تا باری دیگر امیدهای ایجاد صلح در‬ ‫کشور به یاس و ناامیدی تبدیل شود‪ .‬مجلس نمایندگان‬ ‫در حالی لقب «قهرمان صلح افغانستان» را به مرحوم ربانی‬ ‫اختصاص داد که شاید بتوان گفت با تدفین ایشان‪ ،‬صلح‬ ‫را نیز باید دفن کرد‪ .‬بنابراین نظر بسیاری از اگاهان مسائل‬ ‫سیاسی و طرفداران رئیس شورای عالی صلح این است‬ ‫که باید دولت را ملزم کرد تا سیاس��ت خود را هم نسبت‬ ‫ب��ه برادر خوانده های رئیس جمهور یعن��ی طالبان و هم‬ ‫کاکازاده هایشیعنیمقاماتغربیتغییردهد‪.‬‬ ‫با صرف نظر از موضوع تغییر سیاست دولت در قبال‬ ‫طالبان و امریکا‪ ،‬باید این واقعیت را بپذیریم که نبود استاد‬ ‫ربانی دو صندلی مهم در عرصه سیاست افغانستان خالی‬ ‫شده است‪ .‬یکی ریاست شورای عالی صلح که به گفته‬ ‫خودایشانموفقیتیدراننداشتودیگریریاستحزب‬ ‫جمعیتاسالمیافغانستان‪.‬‬ ‫حزب جمعیت اسالمی سال ‪ 1971‬یعنی قریب به‬ ‫سی سال قبل توسط ش��هید ربانی تاسیس شد و تا زمان ‬ ‫ترور شدنش رهبری ان را بر عهده داشت‪ .‬در مورد سمت‬ ‫ریاستشورایصلحاحتماالیکیازرهبرانمسنوبا نفوذ‬ ‫جهادیجایگزینایشانخواهدشد‪،‬اماپرکردنجایربانی‬ ‫دررهبریجمعیت‪،‬شایدبههمینسادگیمیسرنباشد‪.‬‬ ‫باید گفت از انجایی که س��ی سال گذشته ریاست‬ ‫این حزب در اختیار یک ش��خص بوده است‪ ،‬برخی از‬ ‫چهره های با نفوذ ضمن حفظ عضویت خود در جمعیت‬ ‫اس�لامی‪ ،‬احزاب و نهادهای سیاس��ی دیگری تاسیس‬ ‫کرده اند‪ .‬به طور مثال دکترعب��داهلل در حال حاضر رهبر‬ ‫ائتالف تغییر و امید است‪ ،‬محمد یونس حزب افغانستان‬ ‫نوین را تاسیس کرده و مارشال قسیم فهیم معاون کنونی‬ ‫رئیس جمهور اس��ت‪ .‬بنابراین احتمال جانش��ینی اینان‬ ‫بسیار ضعیف است‪ .‬در این میان تنها گزینه های احتمالی‬ ‫شخصیت هاییمانندعطامحمد نور‪،‬احمدضیاءمسعودو‬ ‫حالدینربانیهستند‪.‬‬ ‫صال ‬ ‫از مقتدرترین این چهره ها می توان به عطا محمد نور‬ ‫اشارهکردکهبنابهگفتهبرخی‪،‬درسال هایاخیربرها نالدین‬ ‫ربانی اعضای جمعیت را برای مشورت در امور مربوط به‬ ‫جمعیت‪ ،‬به طور مرتب به عطامحمد نور ارجاع می داده‬ ‫اس��ت‪ .‬عطا محمد نور در سال های گذش��ته همیشه به‬ ‫جمعیت اسالمی وفادار ماند و هیچ نهاد سیاسی مجزایی‬ ‫تشکیلندادوازمیاناعضایجمعیتاسالمی‪،‬شدیدترین‬ ‫واکنش را ب ه ترور استاد ربانی نشان داد و ضمن بیان اینکه‬ ‫«دیگر ادامه روند صلح بی معناست»‪ ،‬از همگان خواسته تا‬ ‫انتقامرهبرجمعیترابگیرند‪.‬‬ ‫یکی از گزینه های دیگر صالح الدین ربانی‪ ،‬فرزند‬ ‫برها نالدینربانیاستکهتحصیلکردهکشورهاعربستان‬ ‫و امریکا و انگلیس است‪ .‬با توجه به تسلط وی به زبان های‬ ‫انگلیسیوعربی‪،‬ویاکثراوقاتدرمالقات هایپدرشبا‬ ‫مقاماتغربیوخارجیبه عنوانمترجموهمچنینمشاور‬ ‫حضور داشته است‪.‬‬ ‫افتاب‬ ‫از برادر احمد شاه مسعود تا فرزند ربانی‬ ‫صالح الدین که در حال حاضر سفیر افغانستان در‬ ‫ ترکیه است و قبل از ان مدتی از کارمندان دفتر نمایندگی‬ ‫افغانستاندرسازمانمللمتحددرنیویورکبوده‪،‬درسایت‬ ‫رسمی سفارت افغانستان در ترکیه‪ ،‬در ذیل زندگینامه اقای‬ ‫ربانی از او به عنوان «معاون جمعیت در امور سیاسی» نیز‬ ‫یاد شده است‪.‬‬ ‫بعد از این دو ت��ن گزینه احتمالی دیگر احمدضیاء‬ ‫مسعود‪ ،‬برادر احمدشاه مس��عود و داماد ربانی است که‬ ‫معاونت رئیس جمهور را در پرونده کاری خود دارد‪ .‬وی از‬ ‫دو جهت شانس باالیی برای اکتساب این سمت دارد‪ .‬اوال‬ ‫اینکه برادر احمد شاه مسعود فرمانده فقید مجاهدین بودن‬ ‫امتیاز اندکی نیست‪ ،‬ثانیا نداشتن سمت رسمی دولتی در‬ ‫حال حاضر نشان دهنده مشاور و معاونبودن وی در دوران‬ ‫حیات رئیس حزب جمعیت است‪ .‬هرچند در این میان‬ ‫سید نوراهللعماد‪،‬معاونقدیماینحزبکه بهدلیلاختالف‬ ‫بااستاد ربانیازجمعیتاسالمی کنارفتهبود‪،‬هنوزخودرا‬ ‫معاون حزب جمعیت اسالمی افغانستان می داند و داعیه‬ ‫رهبری این حزب را در سر می پروراند‪ .‬گزینه قدرتمند‬ ‫دیگری که در این عرصه مطرح است اسماعیل خان است‪.‬‬ ‫هرچند بسیاری از بزرگان در حزب جمعیت اسالمی از‬ ‫اسماعیل خانبه عنوانرئیسحوزهجنوبغرباینحزب‬ ‫یادمی کنند‪،‬اماویدرمدتجهادومبارزهوبعدازانهرگز‬ ‫نخواسته است به صورت جدی خود را عضو رسمی و‬ ‫همیشگیاینحزبقلمدادکند‪.‬‬ ‫برایناساسبا توجهبهسابقهطوالنیوگستردگیکه‬ ‫جمعیت اسالمی در افغانستان داشته است‪ ،‬بدون شک‪،‬‬ ‫این حزب کادرهای سیاسی زیادی دارد که هرکدام از انها‬ ‫نیز می توانند رهبر احتمالی این حزب در اینده باشند که‬ ‫البته راه زیادی را تا رسیدن به مقام برهان الدین ربانی پیش‬ ‫روخواهندداشت‪.‬هرچندعده ایازمتنفذیناینحزببر‬ ‫اینباورندشخصیتیکهبتواندجایربانیرادرحالحاضر‬ ‫پر کند وجود ندارد و ممکن است یک شورای چند نفره‬ ‫رهبری این حزب را برعهده گیرد که البته هنوز مشخص‬ ‫نیست که اعضای جمعیت با پدیده گزینش رهبری برای‬ ‫ایندهاینحزبچگونهبرخوردخواهندکرد‪.‬بنابراینباید‬ ‫برای رس��یدن به جواب این سواالت منتظر اتمام مراسم‬ ‫تشییعوتدفینباشیم‪g.‬‬ ‫‪75‬‬ ‫افتاب‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫گفتو گوی مثلث با همایون جریر‪ ،‬دبیر کنفرانس صلح افغانستان در مالدیو‬ ‫ ‬ ‫ربانی بیشتر عالقه داشت رهبرجهادی باشد تا رئیس شورای صلح‬ ‫مصطفی شوقی‬ ‫‪4‬‬ ‫همایون جریر‪،‬جدا از اینکه داماد گلبدین حکمتیار‪ ،‬رهبر حزب اسالمی افغانستان است‪،‬از فعاالن صلح افغانستان نیز هست که‬ ‫سه دوره کنفرانس صلحی موسوم به مالدیو را با شرکت بسیاری از گروه های افغانی از جمعیت های مختلف ملی‪ -‬اسالمی تا طالبان‬ ‫برگزار کرده است‪ .‬او متولد ‪ 1338‬است و در جوانی به دلیل حضور در میان گروهی موسوم به جوانان مسلمان به ‪ 15‬سال زندان‬ ‫محکوم شد‪،‬بعد از عفو عمومی در ‪ 1358‬شمسی به حزب اسالمی حکمتیار پیوست و مسئول فرهنگی و سیاست خارجی این گروه‬ ‫شد ودر دولت ربانی معاون نخست وزیر او‪ ،‬استاد فرید و در نخست وزیری حکمتیار‪ ،‬رئیس دفتر و معاون اول وزیر امور خارجه‬ ‫این کشور شد‪ .‬در این گفت وگوی اختصاصی به تحلیل پروسه صلح افغانستان‪،‬اجالس مالدیو و شهادت ربانی پرداخته ایم‪.‬‬ ‫بعد از گذشت چند سال از اش��غال افغانستان‬ ‫و راهبرد امریکا برای اس��تمرار حضور در این‬ ‫کشور‪ ،‬چه دلیلی برای تشکیل کمیسیون عالی‬ ‫صلح به ریاست اقای ربانی بود؟ ایا این مدل‬ ‫(صلح در افغانس��تان) می توانست راهی برای‬ ‫خروج ناتو باشد؟‬ ‫‪ l‬این مس��اله واقعیت انکار ناپذیری است که‬ ‫امریکایی ها و نیروهای ناتو در افغانستان ناکام ماندند‪.‬‬ ‫جنگی که علیه طالبان داش��تند و کس��انی که انها را‬ ‫مخالف خود می دانستند پیروز نشدند‪ .‬بلکه مخالفان‬ ‫امریکایی ه��ا و نیروه��ای داخلی انه��ا روز به روز‬ ‫نیرومند تر و قوی تر می شوند و در میان مردم جایگاه‬ ‫بهتری پیدا می کنند‪ .‬امنیت به ش��دت در افغانس��تان‬ ‫‪76‬‬ ‫ش��کننده ش��ده و پیروزی ناتو و امریکایی ها تقریبا‬ ‫غیرممکن به نظر می رسد‪ .‬هیچ گونه تغییر و تحولی که‬ ‫ما ان را یک تحول رو به پیشرفت به حساب بیاوریم‬ ‫وجود ندارد‪ .‬افغانس��تان از لحاظ اقتصادی در وضع‬ ‫بسیار اسف باری قرار دارد‪ .‬امریکایی ها نتوانستند به‬ ‫وعده هایی که داده بودند عمل کنند‪ .‬حتی دموکراسی‬ ‫هم به معنایی که خود امریکایی ها به ان معتقد هستند‪،‬‬ ‫پیاده نش��د‪ .‬به هر صورت از هر نگاهی که بخواهید‬ ‫حضور و استمرار نیروهای امریکایی را در افغانستان‬ ‫تحلیل کنید‪ ،‬هیچ توفیقی حاصل نش��ده و در نهایت‬ ‫برایشان ناکامی به همراه داشته است‪ .‬همچنین وضع‬ ‫بسیار اسف بار کشور در وجوه دیگر دلیلی است برای‬ ‫اینکه باید ب��رای صلح تالش ک��رد‪ .‬در مقابل زمانی‬ ‫امریکایی ها بیش��تر بر طبل جنگ می کوبیدند‪ .‬امروز‬ ‫هم همین روی��ه را دارن��د و تا زمانی ک��ه بتوانند در‬ ‫افغانس��تان خواهند ماند‪ .‬از سوی دیگر وقتی ما اراده‬ ‫محکم مردم افغانس��تان را تحلیل می کنیم به این باور‬ ‫می رسیم که زمان حضور نیروهای ناتو در افغانستان‬ ‫بیش از این طول نخواهد کشید‪ ،‬زیرا شرایط برای انها‬ ‫بسیار سخت خواهد بود‪ .‬به هرحال شرایط سخت و‬ ‫ناگواری که بر ملت ما حاکم شده تحمل جنگ را بر‬ ‫ملت ما س��نگین ساخته اس��ت‪ .‬به این خاطر زمان را‬ ‫برای اغاز پروسه صلح اماده می سازیم‪.‬‬ ‫ایده ای که به نظرم از درون شورای صلح بیرون‬ ‫ امد یعنی رسیدن به صلح پایدار‪ ،‬موجب بیرون‬ ‫رفتن نیروهای خارجی از افغانس��تان می شود‪.‬‬ ‫افتاب‬ ‫صلح‪ ،‬شورایی که مربوط به اداره سیاسی اقای کرزای‬ ‫است و از طرف امریکایی ها حمایت مالی‪ ،‬سیاسی و‬ ‫نظامی می شود‪.‬‬ ‫تحلیلی وجود دارد برای حضور اقای ربانی در‬ ‫این شورا؛ اینکه جمعیت اسالمی و طالبان همه‬ ‫در واقع ریشه االزهری و س��لفی گری داشتند‬ ‫و ی��ک احس��اس اخوان المس��لمینی در اینها‬ ‫وجود داشت‪ .‬فکر می کنم حضور اقای ربانی‬ ‫ب��ه همین دلی��ل بود‪ ،‬گرچ��ه می پذی��رم انها‬ ‫مشکالت ماهوی بسیاری با هم داشتند اما اقای‬ ‫کرزای و امریکایی ها می خواستند از این وجهه‬ ‫دینی اقای ربانی اس��تفاده کنند‪ .‬این مساله را‬ ‫قبول دارید؟‬ ‫‪ l‬در این شکی نیست که در افغانستان کسی که‬ ‫می خواهد برای صلح کار کند باید وجهه جهادی و دینی‬ ‫داشته باشد‪ .‬اما این مساله را خدمتتان عرض می کنم که‬ ‫اقای ربانی به هیچ وجه سلفی و اخوانی نبود‪ .‬او در مصر‬ ‫تحصیل کرده بود و با بزرگان جریان اخوان المس��لمین‬ ‫محشور بود‪ ،‬همانطور که ما بزرگان اخوان المسلمین‬ ‫را می شناسیم و با انها در تماس بوده و هستیم‪ .‬اما اینکه‬ ‫بگویم بزرگان نهضت اسالمی از جمله اقای ربانی عضو‬ ‫اخوان المسلمین بودند‪ ،‬اشتباه است‪.‬‬ ‫به صورت تش��کیالتی خی��ر‪ .‬در بحث حزب‬ ‫اسالمی حکمتیار هم به همین صورت است؟‬ ‫‪ l‬خیر‪ .‬اما سنخیت فکری ایشان هم با طالبان‬ ‫قابل تایید نیس��ت و طالب��ان دیدگاه های به ش��دت‬ ‫متفاوتی با اق��ای ربانی و حکمتی��ار و دیگر رهبران‬ ‫افغانس��تان دارند‪ .‬اس�لامی که طالبان می شناسند و‬ ‫اس�لامی که ما جهادی ها می شناسیم‪ ،‬متفاوت است‪.‬‬ ‫به همین خاطر تفاوت های ج��دی بین ارا و نظرات‬ ‫رهب��ران اس�لامی از جمله اق��ای ربانی ب��ا نظرات‬ ‫اخوان المسلمین‪ ،‬سلفی ها و همین طور طالبان وجود‬ ‫دارد‪ .‬در این ش��کی نیس��ت که ما از لحاظ نظرات و‬ ‫ارای فکری با اخوان المسلمین نزدیکی داریم‪ ،‬اما از‬ ‫سلفی ها بسیار دور هستیم و همچنان با جریان طالبان‬ ‫سنخیت فکری وجود ندارد‪.‬‬ ‫کنفران��س مالدیو قبل از ش��ورای عالی صلح‬ ‫تشکیل شد؟‬ ‫‪ l‬بله‪ .‬ابتدا می خواستیم این کنفرانس را در کابل‬ ‫برگزار کنیم اما اداره سیاس��ی کابل به دالیلی ظرفیت‬ ‫تحمل این کنفرانس را نداش��ت‪ .‬بنابرای��ن ما مجبور‬ ‫ش��دیم این کنفرانس را به خارج از افغانس��تان انتقال‬ ‫داده و اداره کنیم‪ .‬دلیل دیگر اینکه ما حضور نیروهایی‬ ‫که علیه امریکایی ها فعال در جنگ هستند و همچنین‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫قبول دارید؟‬ ‫‪ l‬بله‪ .‬گرچه من در ش��ورای صلح افغانس��تان‬ ‫شاغل نیستم‪ ،‬اما با برخی از دوستان کنفرانس مستقلی‬ ‫را در مالدیو اداره می کنیم‪ .‬ما معتقدیم اولین شرط تامین‬ ‫صلح درافغانس��تان‪ ،‬خروج بی قید و ش��رط نیروهای‬ ‫خارج��ی و در راس انها ایاالت متحده امریکا س��ت‪.‬‬ ‫به این خاطر که حضور س��ربازان ناتو در افغانس��تان‬ ‫بهانه ای قوی برای جنگ در سرزمین ماست‪ .‬تازمانی‬ ‫که نیروهای ناتو در افغانس��تان حضور داش��ته باشند‬ ‫نمی توانیم به صلح پایدار در کشورمان امیدوار باشیم‪.‬‬ ‫شما به اینکه رهبران جهادی و رهبران افغانستان‬ ‫هر از گاهی به شهادت برسند‪ ،‬عادت دارید؟‬ ‫‪ l‬واقعی��ت این اس��ت ک��ه نهضت اس�لامی‬ ‫افغانستان با ش��هادت اغاز ش��ده‪ .‬در ادامه نیز رهبران‬ ‫اصلی که نهضت را رهبری می کردند شهید شدند‪ .‬امروز‬ ‫تنها تعداد انگشت شماری از رهبران ما زنده هستند‪ .‬انها‬ ‫خودشان راه شهادت را انتخاب کردند‪ .‬ما فکر نمی کنیم‬ ‫با ش��هادت مش��کلی در زمینه رش��د و تعالی نهضت‬ ‫افغانستان پیش بیاید‪ ،‬چرا که شهادت وحدت اسالمی‬ ‫را ش��کوفا کرده و روند گرایش م��ردم را به وحدت و‬ ‫همگرایی اسالمی بیشتر می کند‪.‬‬ ‫از انجا که ش��ما به صورت موازی با اقای ربانی‬ ‫در یک شورای دیگر کار می کردید‪ ،‬فکر می کنید‬ ‫اقای ربان��ی این کاریزما را داش��ت که بتواند‬ ‫شورای صلح را رهبری کند و اگر شخصی غیر‬ ‫از ایشان بود‪ ،‬این اتفاق نمی افتاد؟‬ ‫‪ l‬در این شکی نیست که اقای ربانی شخصیت‬ ‫و وزن به خصوصی در بین مردم افغانس��تان داش��ت‪.‬‬ ‫حضورشان در راس کمیسیون عالی صلح در کابل مهم‬ ‫بود‪ .‬اما در این هم شکی نیست که تعدادی بر حضور‬ ‫ایش��ان در ش��ورای صلح ایراد می گرفتند به این دلیل‬ ‫که اقای ربانی در زمان ریاس��ت جمهوری و زمانی که‬ ‫در جبهه های شمال حضور داشتند با نیروهای طالبان‬ ‫درگیر بودند‪ .‬این یکی از مالحظاتی بود برای حضور‬ ‫اقای ربانی در ریاست شورای صلح افغانستان‪ .‬در اینکه‬ ‫ایشان برازنده صلح افغانس��تان بود شکی نیست‪ ،‬اما‬ ‫مشکل اساسی این بود که شورای عالی صلح از طرف‬ ‫اقای کرزای و دولت افغانستان تاسیس شده بود‪.‬‬ ‫یعنی یک شورای دولتی بود تا یک لویی جرگه ‬ ‫که به صورت تاریخی در افغانس��تان از قدیم‬ ‫بوده‪.‬‬ ‫‪ l‬چون دولت افغانس��تان در قضایای کلیدی‬ ‫کش��ور و جنگی که وجود دارد یک طرف ماجراست‬ ‫به این خاطر مش��کل بود مخالفان بتوانند به کاری که‬ ‫از طرف شورا انجام می ش��ود اعتماد کنند‪ .‬من شخصا‬ ‫معتقدم اقای ربانی نباید این س��مت را قبول می کرد‪،‬‬ ‫چرا که این ش��ورا یک ش��ورای دولتی ب��ود‪ .‬بارها که‬ ‫بیرون از افغانستان باهم به تفاهم و مذاکره می نشستیم‬ ‫شخصا این مساله را به ایشان گفته بودم‪ .‬ایشان هم قبول‬ ‫داشت که عیب بزرگ این شورا‪ ،‬دولتی بودن ان است‬ ‫و با امکانات دولت اداره می شود‪ .‬از طرف امریکایی ها‬ ‫اداره می شود‪ .‬همچنین از طرف اقای کرزای مدیریت‬ ‫می ش��ود‪ .‬به همین خاطر توفیق شورای عالی صلح از‬ ‫ابتدا زیر سوال بود‪.‬‬ ‫از هم��ان جلس��ه ابتدای��ی وقت��ی اخب��ار را‬ ‫پیگیری می کردیم‪ ،‬می دیدیم که ش��ورا ترکیب‬ ‫غیرمتجانسی دارد‪.‬‬ ‫‪ l‬اقای ربانی شخصا به من گفته بود زیاد راضی‬ ‫نیست به عنوان رئیس شورای صلح فعالیت کند‪ .‬ایشان‬ ‫خودشان را بیشتر رهبر جمعیت اسالمی افغانستان و‬ ‫یکی از رهبران جهادی می دانس��ت تا رئیس شورای‬ ‫اقای ربانی شخصا به‬ ‫من گفته بود زیاد راضی‬ ‫نیست به عنوان رئیس‬ ‫شورای صلح فعالیت‬ ‫کند‪ .‬ایشان خودشان‬ ‫را بیشتر رهبر جمعیت‬ ‫اسالمی افغانستان و‬ ‫یکی از رهبران جهادی‬ ‫می دانست تا رئیس‬ ‫شورای صلح‪ ،‬شورایی که‬ ‫مربوط به اداره سیاسی‬ ‫اقای کرزای است و از‬ ‫طرف امریکایی ها حمایت‬ ‫مالی‪ ،‬سیاسی و نظامی‬ ‫می شود‬ ‫علیه دولت اقای کرزای می جنگن��د را الزم می دانیم‪.‬‬ ‫انها در کابل نمی توانس��تند در جلسات صلح شرکت‬ ‫کنند‪ .‬به این خاطر تصمیم گرفتیم این کنفرانس را در‬ ‫خارج و در کشور مالدیو برگزار کنیم‪ .‬مالدیو یک کشور‬ ‫مسلمان است و مهمتر اینکه افغان ها برای ورود به ان‬ ‫کشور نیاز به ویزا ندارند‪ .‬ما می توانیم میهمانان خودمان‬ ‫را بدون هیچ مشکلی وارد مالدیو کنیم‪ .‬در حالی که در‬ ‫کشورهای اسالمی دیگر باید برای میهمان خودمان ویزا‬ ‫می گرفتیم که کار بسیار مشکلی بود‪ .‬واقعیت این است‬ ‫که ما طرفدار صلح هس��تیم و اینکه جنگ فورا خاتمه‬ ‫پیدا کند‪ .‬ما می خواهیم از همه توان مان استفاده کنیم و‬ ‫همه گرد میز مذاکره بیایند چون به نظر ما این حق همه‬ ‫گروه های افغانی است که نظرات خود را در مورد صلح‬ ‫افغانس��تان بیان کنند‪ ،‬چرا که اصل ماجرا این است که‬ ‫گروه های موافق و مخالف دولت در مذاکرات کامیاب‬ ‫شوند‪ .‬و این راه را به سوی اعتالی افغانستان می گشاید‪.‬‬ ‫طالبان متهم است د ر ترور استاد ربانی دخالت‬ ‫داشته‪ .‬ایا با این کار حضور انها در پروسه صلح‬ ‫منطقی است؟‬ ‫‪ l‬ترور استاد ربانی را بخشی از برنامه دشمنان برای‬ ‫ادامه سلطه در افغانستان می دانم‪ .‬معتقد هستم انهایی که‬ ‫دوست دارند همه اختیار افغانس��تان را از ان خود کنند‬ ‫در این ترور دس��ت داش��تند‪ .‬انها شهادت اس��تاد ربانی‬ ‫را به نفع خود می دانس��تند چرا که نمی خواستند یک‬ ‫چهره مبارز و مورد وثوق همه‪ ،‬مردم را رهبری کند‪ .‬به‬ ‫این دلیل او را از میان برداشتند‪.‬‬ ‫جواب سوال من را ندادید‪ .‬طالبان در این ترور‬ ‫متهم هستند؟‬ ‫‪ l‬به نظر من با ش��هادت اس��تاد ربانی‪ ،‬ترورها‬ ‫ن تروره��ا منحصرا در میان حامیان‬ ‫پایان نمی یابد و ای ‬ ‫دولت صورت نمی گیرد بلکه دشمنان و مخالفان دولت‬ ‫را نیز مورد حمله قرار می دهند‪ .‬شکل ترور استاد ربانی‬ ‫هم به این صورت بود که یک نفر که خود را مربوط به‬ ‫طالبان می دانست برای مذاکره نزد ایشان رفت و با استاد‬ ‫مالقات کرد‪ .‬چیزی که برای من هنوز مبهم است این‬ ‫است که طالبان به طور رس��می هنوز دست داشتن در‬ ‫این ترور را نپذیرفته است‪.‬‬ ‫چرا؟‬ ‫‪ l‬ش��هادت ربان��ی در منطقه وزی��ر اکبرخان‬ ‫صورت گرفت‪ .‬این خود حاوی چند نکته است‪ .‬اول‬ ‫اینکه امنیت در کابل و دیگر بالد افغانس��تان شکننده‬ ‫است و توسط نیروهای مس��ئول تامین نمی شود‪ .‬این‬ ‫موضوع بی کفایت��ی نیروهای امنیتی دول��ت را ثابت‬ ‫می کند‪ .‬کیفیت این بی کفایتی هم به این صورت است‬ ‫که حادثه در چند متری سفارت امریکا صورت گرفته‬ ‫اس��ت‪ .‬این خود دلیلی بر بی تدبیری در تامین امنیت‬ ‫مناطقی ک��ه حضور دارند نیز هس��ت‪ .‬اینجا یک نکته‬ ‫دیگر نیز وجود دارد که ثابت می کند چقدر اقای کرزای‬ ‫و یارانش و سفیر امریکا برای پذیرایی از طالبان اشتیاق‬ ‫دارند‪ .‬این اش��تیاق به حدی است که نماینده طالبان را‬ ‫بازرسی بدنی نمی کنند تا این جنایت انجام شود‪.‬‬ ‫ای��ا نمی توانی��م بگوییم جناح تن��د رو طالبان‬ ‫این ترور را انجام داده؟‬ ‫‪ l‬طالبان یک گروه سیاس��ی واح��د با رهبری‬ ‫واحد است‪ ،‬ضمن اینکه مواضع طالبان را سخنگوی‬ ‫طالبان اعالم می کند‪.‬‬ ‫من جواب خود را نگرفته ام‪.‬‬ ‫‪ l‬همانطور که پیش تر گفتم فعال گروهی به طور‬ ‫واضح مسئولیت ترور استاد ربانی را بر عهده نگرفته‪.‬‬ ‫دولت افغانس��تان هم این گروه را متهم کرده اس��ت‪،‬‬ ‫منتها اس��ناد و مدارک دقیقی وجود ندارد‪ .‬اصل ماجرا‬ ‫‪77‬‬ ‫حامد کرزای که نزد بسیاری از گروه ها به دلیل‬ ‫معرفی عاملین جنایت به استاد ربانی متهم است‪ ،‬در‬ ‫مراسم خاک سپاری او ربانی را استاد گرامی شهید‬ ‫نام برد و افزود‪« :‬امروز در غم شخصیتی گریه می کنیم‬ ‫که رهبر علم و جهاد بود و در همین راه جان باخت‪».‬‬ ‫وی قاتالن ربانی را کوردل و فریبکار توصیف کرد‪.‬‬ ‫افتاب‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫اخبار ضدونقیضی در مورد دست داشتن طالبان‬ ‫در ترور ربانی وجود دارد‪ ،‬برخی از مطبوعات اعالم‬ ‫کرده اند که یکی از سخنگویان طالبان گفته است‪:‬‬ ‫«طالبان طی یک عملیات برنامه ریزی شده دست‬ ‫به ترور برهان الدین ربانی رئیس جمهوری سابق‬ ‫افغانستان در منزل شخصی وی زد ‪ ».‬یکی از انها با‬ ‫مخفی کردن مواد منفجره در دستار خود و دیگری با‬ ‫زیر نظرگرفتن اوضاع دست به این حمله زدند ‪.‬‬ ‫‪78‬‬ ‫اینجاست که این شخص مربوط به طالبان بوده و توسط‬ ‫وزیر سابق طالبان معرفی شده است‪.‬‬ ‫گروه حقانی این کار را نکرده؟‬ ‫‪ l‬مس��اله فوق العاده پیچیده است‪ .‬شاید این‬ ‫ ترور توس��ط گروه القاعده یا جریان های تروریستی‬ ‫مرتبط با ان صورت گرفته باشد‪ .‬من نمی توانم در این‬ ‫مورد نظر قطعی بدهم اما انچه روشن است این است‬ ‫که گروه حقانی جدا از طالبان نیست و نیروهای غربی‪،‬‬ ‫طالبان و انها را مهم کرده اند‪ .‬معتقدم گروه حقانی در‬ ‫این مدت توسط غربی ها بزرگسازی شده است‪ .‬من‬ ‫انها را یک گروه کوچک می دان��م‪ .‬اما بحث هایی در‬ ‫رابطه با دس��ت داش��تن انها در عملیات های پیچیده‬ ‫وجود دارد‪ ،‬مثل عملیات اخیر کابل در کنار سفارت‬ ‫امریکا‪ .‬شاید در ترور استاد ش��هید ربانی گروه هایی‬ ‫مثل طالبان‪ ،‬حقانی و القاعده به کارگرفته شده باشند‪.‬‬ ‫چیزی ک��ه می توانم جمع بن��دی کنم این اس��ت که‬ ‫اینگونه عملیات ها و خش��ونت ها توسط گروه های‬ ‫استخباراتی (س��ازمان امنیت و اطالعات کشورها)‬ ‫صورت گرفته است‪.‬‬ ‫پاکستان اعالم کرده اس��ت با گروه حقانی در‬ ‫ارتباط بوده‪ .‬نمی توان پاکستان را متهم دانست؟‬ ‫‪ l‬پاکستان در صحنه سیاست خود در افغانستان‬ ‫مالحظات جدی دارد‪ .‬در این قضیه نمی توانم بگویم‬ ‫پاکستان در شهادت ربانی دست داشته‪.‬‬ ‫با صراحت به این س��وال من پاس��خ دهید که‬ ‫چه کسی از شهادت استاد ربانی سود می برده‬ ‫اس��ت؛ پاکس��تان؟ امریکا؟ حام��د کرزای؟‬ ‫طالبان؟‬ ‫‪ l‬استاد ربانی یک سیاست ورز و رهبر بود‪ .‬او‬ ‫از جمله شخصیت هایی بود که می توانست در صحنه‬ ‫سیاست افغانستان‪ ،‬مردم این کشور را بسیج کند‪ .‬به نظر‬ ‫من کش��ورهایی در اینگونه ماجراها دخالت دارند که‬ ‫می خواهند حضور سلطه گرانه و استعمارگرانه خود را‬ ‫در افغانستان ادامه دهند‪ .‬به این دلیل از شهادت استاد‬ ‫ربانی سود برده اند‪ .‬حاال می خواهد هر کشوری باشد‪.‬‬ ‫شما خیلی دیپلماتیک جواب می دهید‪.‬‬ ‫‪( l‬می خندد‪).‬‬ ‫می توانیم بگوییم افغانستان در حال خالی شدن‬ ‫از بزرگان خود است؟‬ ‫‪ l‬افغانستان سرزمین مردخیزی است که هیچ گاه‬ ‫از بزرگان خود خالی نمی شود‪ .‬اما این به ان معنا نیست‬ ‫که به دلیل از دست دادن بزرگان خود ناراحت نباشیم‪.‬‬ ‫بزرگان جهادی افغانستان در تاریخ این کشور جایگاه‬ ‫ی دارند و نادر هستند‪.‬‬ ‫مهم ‬ ‫با شهادت اس��تاد ربانی‪ ،‬کمیسیون عالی صلح‬ ‫چه جایگاهی پیدا خواهد کرد؟ به هر حال شما‬ ‫در کنار کمیس��یون عالی صلح‪ ،‬کنفرانسی را‬ ‫مدیریت می کنید‪ .‬گروه های مختلف افغانستان‬ ‫در پروسه صلح چه می خواهند؟‬ ‫‪ l‬بعضی از انها به شدت خواهان مشخص شدن‬ ‫زمان خ��روج نیروهای نظامی خارجی از افغانس��تان‬ ‫هستند‪ .‬انها می گویند دولت افغانستان در سندی باید‬ ‫این زمان را مشخص کند و پارلمان هم ان را به تصویب‬ ‫برس��اند‪ .‬فکر می کنم صلح پایدار زمانی در افغانستان‬ ‫به وجود می اید که همه طرف ه��ا و اقوام و گروه های‬ ‫سیاس��ی چه مخالف و چه موافق نماینده ای در دولت‬ ‫داشته باشند‪ .‬حتی گروه هایی که با ناتو در حال جنگ‬ ‫هس��تند‪ .‬ما نباید کس��ی را کنار بگذاریم‪ .‬باید یکی از‬ ‫ش��روط ما در جذب هم��ه گروه های سیاس��ی ایجاد‬ ‫وحدت ملی باشد‪.‬‬ ‫این ایده ش��ما برگرفته از تش��کیل یک دولت‬ ‫ائتالفی است؟‬ ‫‪ l‬شاید نه‪ ،‬شاید اسمش این نباشد‪ .‬به هر حال‬ ‫در اداره سیاسی افغانس��تان همه گروه ها و همه مردم‬ ‫افغانستان باید سهم داشته باشند‪ .‬این مساله باعث ایجاد‬ ‫یک دولت قوی با پشتوانه همه ملت خواهد شد‪.‬‬ ‫اجالس متعددی برای صلح افغانستان تشکیل‬ ‫می ش��ود‪ ،‬یکی از انها اجالس «بن ‪ »2‬اس��ت‪.‬‬ ‫ساختار و تشکیالت این اجالس به چه صورتی‬ ‫است؟‬ ‫‪ l‬اول من تکلیف خودم را مش��خص کنم‪ .‬من‬ ‫دستاوردهای اجالس «بن ‪ »1‬را دوست ندارم‪.‬‬ ‫چرا دوست ندارید؟‬ ‫‪ l‬کنفرانس «بن ‪ »1‬در ش��رایط مطلوبی برگزار‬ ‫نشد‪ .‬من که خودم از برپاکنندگان اصلی این کنفرانس‬ ‫بودم و مسئولیت یکی از گروه های چهارگانه را داشتم‬ ‫مالحظاتی دربار ه ترکیب کار کنفرانس «بن ‪ »1‬داشتم‪ .‬به‬ ‫همین دلیل وقتی موضوع حضور در اداره موقت کشور‬ ‫مطرح شد‪ ،‬ما در ان دولت کرسی نگرفتیم‪.‬‬ ‫چرا؟ چه مالحظاتی در مورد ترکیب داشتید؟‬ ‫‪ l‬به دلیل اینکه گروه های شرکت کننده در این‬ ‫اجالس نمایندگی همه طرف های حاضر در افغانستان‬ ‫را نداشتند‪ .‬احزاب مردمی مثل حزب مردمی افغانستان‪،‬‬ ‫طالبان و نمایندگان انها در این اجالس حضور نداشتند‪.‬‬ ‫چرا طالب��ان؟ انها که ان زمان مش��غول جنگ‬ ‫بودند و اتفاقا بیرون کردن شان مساله اصلی همه‬ ‫گروه های جهادی در ان زمان بود‪.‬‬ ‫‪ l‬بنده اعتقاد دارم اگر می خواهیم در افغانستان‬ ‫صلح پایدار داشته باشیم باید همه گروه ها در پروسه‬ ‫اداره سیاس��ی این کشور حضور داش��ته باشند‪ .‬فقط‬ ‫طالب��ان نبود‪ ،‬قب��ل از اینکه جنگ با انها اغاز ش��ود‪،‬‬ ‫گروه های��ی غیر از طالبان مثل حزب اس�لامی‪ ،‬گروه‬ ‫اقای سبقت اهلل مجددی‪ ،‬گروه اقای سیاف و بسیاری‬ ‫از گروه ه��ای جهادی دیگر نس��بت ب��ه ترکیب این‬ ‫اجالس اعتراض کردند‪ .‬در بحث نمایندگی گروه های‬ ‫سیاس��ی افغانس��تان چه انهایی که موافق یا مخالف‬ ‫امریکا باش��ند‪ ،‬باید در پروس��ه صلح حضور داشته‬ ‫باش��ند‪ .‬از طرف دیگ��ر اتفاق ناگ��واری در اجالس‬ ‫«بن ‪ »1‬افت��اد‪ .‬بن��ده ان موقع هم مالحظ��ه جدی در‬ ‫این مورد داشتم و ان این بود که بسیاری از کشورها‬ ‫دخالت غیرقابل تحملی برای تحمیل نظر خود انجام‬ ‫می دادند‪ .‬ما همان موقع مخال��ف بودیم و محتویات‬ ‫نظر انها را تغییر دادیم‪.‬‬ ‫با این پیشینه اجالس «بن‪ »2‬را چگونه ارزیابی‬ ‫می کنید؟‬ ‫‪ l‬قرار است این اجالس در دسامبر سال جاری‬ ‫برگزار شود‪ .‬نکته حائز اهمیت در این اجالس این است‬ ‫که ابهام زدایی و شفافیتی در مورد انچه در «بن ‪ »2‬وجود‬ ‫دارد‪ ،‬نیست‪ .‬ما به روشنی نمی دانیم غربی ها می خواهند‬ ‫در انجا چه کار کنند؟ اعتقاد داریم برای فیصله بحران‬ ‫سیاسی افغانستان باید همه گروه ها همانطور که گفتم‬ ‫در پروسه صلح شرکت کنند‪ .‬گرچه دولت افغانستان‬ ‫و اقای حامد کرزای اعتقادی به ای��ن ندارند و تالش‬ ‫می کنند نمایندگان��ی غیر از دول��ت در این کنفرانس‬ ‫حضور پیدا نکنند‪.‬‬ ‫پیش بینی شما این است که طالبان یا گروه های‬ ‫مخالف دیگر در «بن ‪ »2‬شرکت می کنند؟‬ ‫‪ l‬اطالعی ندارم‪ .‬البته دیدگاهی از سوی غرب‬ ‫وجود دارد که تالش هایی ب��رای قانع کردن انها برای‬ ‫حضور در کنفران��س وجود دارد‪ .‬ح��اال من نمی دانم‬ ‫طالبان و حتی گروه اقای حکمتیار نیز قانع به شرکت در‬ ‫این کنفرانس بشوند یا خیر‪g .‬‬ ‫مالدیو‪ ،‬جزیره‬ ‫صلح افغانستان‬ ‫چه کسانی در پروسه صلح‬ ‫شرکت دارند؟‬ ‫کنفراس صلح مالدیو‪ ،‬ابتکاری غیردولتی توس��ط‬ ‫گروه های مختلف افغانی است که برای چهارمین‬ ‫بار قرار است در کشور بی طرف مالدیو برگزار شود‪،‬‬ ‫جایی که افغان ها برای ورود به ان مشکلی ندارند‪.‬‬ ‫افتاب‬ ‫‪5‬‬ ‫کنفرانسبین االفغانیکهبهابتکارجمعیازافغان هابه‬ ‫راه افتاده تا کنون سه بار در کشور مالدیو برگزار شده است‪.‬‬ ‫طی این کنفرانس ها‪ ،‬شخصیت های افغانی موثر دور هم‬ ‫یجنگوتامینصلحپایدار‬ ‫جمعشدندومسالهقطعدائم ‬ ‫و سراسری در کشورشان را مورد بحث قرار دادند‪ .‬مالدیو‬ ‫کشوری است مسلمان و کامال دور از قضایای منطقه و‬ ‫افغانستان و ویژگی خاصش ان است که شهروندان هر‬ ‫کشوری می توانند بدون ویزا وارد ان شوند‪ .‬افغان ها نیز‬ ‫طبق این قانون برای ورود به کشور مالدیو ویزا الزم ندارند‬ ‫با توجه به دالیل باال‪ ،‬برگزارکنندگان صلح این کشور را‬ ‫برای برگزاری کنفرانس بین االفغانی برگزیدند‪.‬‬ ‫ی جنگ و تامین صلح پایدار در سراس��ر‬ ‫قطع دام ‬ ‫افغانستان‪ ،‬هدف اصلی و محوری کنفرانس بین االفغانی‬ ‫اس��ت‪ .‬در این کنفرانس بحث اصل��ی روی این محور‬ ‫می چرخدکهباچهمکانیزموطرحیمی توانیمصلحپایدار‬ ‫و همیشگی در افغانستان داش��ته باشیم و از چه طریقی‬ ‫می توانیم اح��زاب بزرگی را که علیه دولت افغانس��تان‬ ‫می جنگند قانع نماییم که به جنگ و خشونت پایان بدهند‬ ‫و در دولت مشارکت ملی افغان ها شرکت کنند‪.‬‬ ‫چگونه می ش��ود نیروه��ای خارج��ی و در راس‬ ‫انها‪ ،‬امریکا‪ ،‬افغانس��تان را ت��رک نمایند‪ ،‬چ��ون از دید‬ ‫برگزارکنندگان کنفرانس حض��ور نیروهای خارجی در‬ ‫افغانستان بزرگترین و بارزترین عامل جنگ و ناامنی در‬ ‫کشور ما به حساب می اید‪.‬‬ ‫این کنفرانس یک دارالنشاء یا دبیر خانه دارد و بیست‬ ‫نفر اعضای هیات اداری این دبیر خانه هستند‪ .‬در ترکیب‬ ‫اعضای دارالنش��اء و هیات اداری س��عی ش��ده است از‬ ‫تمامی جناح هایمهموبزرگسیاسیافغانستاننماینده ای‬ ‫حضورداشتهباشد‪.‬عالوهبرانتعدادیازاعضایبرجسته‬ ‫پارلمانافغانستانوجمعیازشخصیت هایمتخصصو‬ ‫بیطرف‪ ،‬اعضای هیات اداری کنفرانس به حساب می ایند‪.‬‬ ‫برگزارکنندهکنفرانسعمالهیاتاداریکنفرانسهستند‪.‬‬ ‫ی اعضای هیات اداری کنفرانس به قرار زیر‬ ‫اس��ام ‬ ‫هستند‪:‬‬ ‫‪ .1‬حاجی عبداالرئ��وف ابراهیمی ‪ ،‬رئیس مجلس‬ ‫پارلمان‬ ‫‪ .2‬عبدالس��تار خواصی‪ ،‬نماینده مردم پ��روان در‬ ‫پارلمان‬ ‫‪ .3‬حاجی محمد اقبال صافی‪ ،‬نماینده مردم کاپیسا‬ ‫در پارلمان‬ ‫‪ .4‬فکوری بهشتی‪ ،‬نماینده مردم بامیان در پارلمان‬ ‫‪ .5‬امان اهلل پیمان‪ ،‬نماینده مردم بدخشان در پارلمان‬ ‫‪ .6‬عبیداهلل اچکزی‪ ،‬نماینده مردم قندهار در پارلمان‬ ‫‪ .7‬امین الدین مظف��ری‪ ،‬نماینده مردم کاپیس��ا در‬ ‫پارلمان‬ ‫‪ .8‬مولوی لودین‪ ،‬نماینده مردم ننگرهار در پارلمان‬ ‫‪ .9‬دکتر س��عادت ظهیر‪ ،‬نماینده مردم پنچشیر در‬ ‫پارلمان‬ ‫‪ .10‬خانم فاطمه نظ��ری‪ ،‬نماینده م��ردم کابل در‬ ‫پارلمان‬ ‫‪ .11‬ناطقی‪ ،‬نماینده اس��تاد محقق (حزب وحدت‬ ‫مردم افغانستان)‬ ‫‪ .12‬حس��ین فهیمی‪ ،‬نماینده استاد خلیلی (حزب‬ ‫وحدت اسالمی)‬ ‫‪.13‬انجینیرمحمدرحیم‪،‬نمایندهجمعیتاسالمی‬ ‫‪ .14‬صبغت اهلل سایق‪ ،‬نماینده دکتر عبداهلل‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫دکتر جلیل شمس ‪/‬وزیر سابق اقتصاد افغانستان و عضو کنفرانس صلح مالدیو‬ ‫‪ .15‬محم��د فی��روز حکمتیار‪ ،‬نماین��ده حزب‬ ‫اسالمی حکمتیار‬ ‫‪ .16‬مولوی نیاز محمد‪ ،‬نماینده تحریک اس�لامی‬ ‫طالبان‬ ‫‪ .17‬دکتر سعادت ظهیر که فوقا ان را یاداور شده ایم‬ ‫از مارشال فهیم خان نمایندگی دارند‬ ‫‪ .18‬دکتر عزیز اهلل لودین متخصص فعال رئیس اداره‬ ‫مبارزه با فساد اداری در دولت کابل‬ ‫‪ .19‬دکتر جلیل شمس سابق‪ ،‬وزیر اقتصاد‬ ‫‪ .20‬سردار محمد روشن متخصص و رئیس یکی از‬ ‫دانشگاه های خصوصی کابل‬ ‫‪ .21‬همایون جریر ش��خص مس��تقل که ریاست‬ ‫دبیرخانه کنفرانس را نیز به دوش دارد‬ ‫مخارج و هزینه های کنفرانس بین االفغانی از منابع‬ ‫داخلی تامین می شود تعدادی از تاجران ثروتمند افغان‬ ‫که از نظر فکری اهداف کنفرانس را پذیرفته اند هزینه های‬ ‫این کنفرانس را تامین می نمایند‪ .‬هیچ منبع خارجی به این‬ ‫کنفرانسکمکمالینمی کند‪.‬دولتافغانستاننیزدررابطه‬ ‫با مخارج این کنفرانس کمکی نکرده است فقط تاجران‬ ‫بخشخصوصیتنهامنبعتامینمخارجکنفرانسهستند‬ ‫که در موقع الزم اسامی شان اعالم خواهد شد‪ .‬اقایان جلیل‬ ‫ی مس��ئولیت جمع اوری‬ ‫ش��مس و نصیر احمد حکیم ‬ ‫کمک هایتاجرانهمکاربهاینکنفرانسرابه دوشدارند‪.‬‬ ‫این کنفراس از ش��خصیت ها و نمایندگان احزاب‬ ‫برجسته وبزرگ سیاس��ی‪ ،‬تعدادی از نمایندگان مهم و‬ ‫سرشناس مردم افغانس��تان در پارلمان‪ ،‬اساتید دانشگاه‪،‬‬ ‫شخصیت های مستقل سیاسی‪ ،‬نمایندگان جامعه مدنی‬ ‫و چند نفر از زنان شناخته شده که انها هم عضو پارلمان اند‬ ‫ ترکیب یافته است‪ .‬شخصیت ها و نمایندگان احزاب و‬ ‫جناح هایسیاسیذیلدرکنفرانساشتراکدارندکهبعداز‬ ‫تفاهم از طرف رهبران احزاب مهم مذکور معرفی شده اند‪:‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪ .1‬جمعیت اسالمی افغانستان به رهبری ربانی‬ ‫‪ .2‬حزب وحدت اسالمی به رهبری خلیلی‬ ‫‪ .3‬حزب وحدت مردم افغانستان به رهبری محقق‬ ‫‪ .4‬اتحاد اسالمی به رهبری سیاف‬ ‫‪ .5‬محاذ ملی افغانستان به رهبری پیر گیالنی‬ ‫‪ .6‬جبهه نجات ملی به رهبری صبغت اهلل مجددی‬ ‫‪ .7‬حرکت اسالمی به رهبری ایت اهلل محسنی‬ ‫‪ .8‬حزب اسالمی افغانستان به رهبری حکمتیار‬ ‫‪ .9‬تحریک اسالمی طالبان به رهبری موالنا محمد‬ ‫افتاب‬ ‫عمر‬ ‫‪ .10‬نمایندگانی از جبهه امی��د و نجات به رهبری‬ ‫دکتر عبداهلل‬ ‫مهمترین دستاورد ها و ویژگی های بارز کنفرانس را‬ ‫می توان در چند سطر خالصه کرد‪:‬‬ ‫الف‪ :‬این کنفرانس طی سه مرتبه تدویرش ثابت کرد‬ ‫که افغان ها می توانند با وجود اختالفات شدید سیاسی که‬ ‫ی و مذهبی شان دور‬ ‫دارند و با توجه به بافت مختلف قوم ‬ ‫یک میز جهت تفاهم و مذاکره جمع شوند‪.‬‬ ‫ب‪ :‬این کنفرانس به هیچ جناح داخلی و خارجی‬ ‫وابستگی ندارد و کامال مستقل و ازاد تصمیم می گیرد‪.‬‬ ‫ج‪ :‬این کنفرانس کامال افغانی است و خارجی ها در‬ ‫ان دخالت و حضوری ندارند‪.‬‬ ‫د‪ :‬این کنفرانس حمایت و حسن نظر احزاب بزرگ‬ ‫مخالف دولت مثل طالبان و حزب اسالمی و دیگر احزاب‬ ‫برجسته ایکهعلیهدولتنمی جنگندراحاصلکردهاست‬ ‫و این مهمترین و شاخص ترین دستاورد این کنفرانس‬ ‫محسوب می شود‪.‬‬ ‫این کنفرانس طی جلسه سومش طرح پیشنهادی را‬ ‫به تصویب رسانید و به هیات اداری هدایت سپرد که طرح‬ ‫مذکور را با جناح های بزرگ سیاسی کشور اعم از مخالف‬ ‫و غیر مخالف رسما در میان بگذارد و جزئیات موضع انها‬ ‫را کسب کند و هم هیات اداری وظیفه گرفته است تا کپی‬ ‫ازطرحپیشنهادیمذکوررادراختیارهمسایگانافغانستان‬ ‫ودیگرکشورهایبزرگیکهدرافغانستاننیروهاینظامی‬ ‫دارند و همچنان کش��ورهای بارز و مهم منطقه بگذارد‬ ‫و نظرات رس��می انها را بگیرد‪ .‬به زودی دور چهارم این‬ ‫کنفرانس در کشور اسالمی مالدیو برگزار خواهد شد‪ .‬در‬ ‫این دور از کنفرانس مواضع و خواسته های احزاب مهم‬ ‫سیاسی کشور مورد بحث قرار خواهد گرفت و همچنان‬ ‫اعضای کنفرانس در جریان نظرات رسمی کشورهایی که‬ ‫به نوعی در مساله افغانستان حضور دارند در کشور ما قرار‬ ‫خواهند گرفت و بعد از بحث دوباره و با توجه به نظرات‬ ‫تمامی جناح هایداخلیوخارجییادشدهدررابطهباطرح‬ ‫پیشنهادی فیصله نهایی خواهند شد و طرح مذکور رسما‬ ‫بهامضایاعضایکنفرانسخواهدرسید‪.‬کنفرانستالش‬ ‫خواهد کرد طی جلسات اینده اش حمایت دولت موجود‬ ‫افغانستانراجلبنمایدونمایندهرسمیدولتافغانستان‬ ‫را در جلساتش داشته باشد‪ .‬همچنان طی کنفرانس اینده‬ ‫هیات اداری کنفرانس تالش خواهد ورزید تا کنفرانس از‬ ‫حمایتوپشتیبانیبیشترجناح هایمهمداخلیوخارجی‬ ‫برخوردار شود‪.‬‬ ‫کنفرانس طی برگزاری اخری��ن دورش از رهبران‬ ‫جناح های مهم سیاسی کش��ور دعوت به عمل خواهد‬ ‫اورد تا به خاطر فیصله و تصمیم گیری نهایی در کنفرانس‬ ‫بین االفغانی شرکت ورزند‪ .‬کنفرانس در جلسه اخرش از‬ ‫تمامکشورهاییکه در افغانستاننیروی نظامیفرستاده اند‬ ‫یا کشورهایی که در قضیه افغانستان به گونه ای دخالت‬ ‫دارند و همسایگان مهم افغانستان دعوت به عمل خواهد‬ ‫اورد تا نمایندگانی مش��ترک به کنفرانس بفرستند‪ ،‬البته‬ ‫حضور نمایندگان کشورهای خارجی در کنفرانس نهایی‬ ‫شکل نظارتی خواهد داشت‪g .‬‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪80‬‬ ‫امریکا؛ برنده ترور ربانی‬ ‫به دنبال پیمان استراتژیک با ناتو هستند‬ ‫پیر محمد مالزهی‪ /‬کارشناس مسائل شبه قاره‬ ‫‪6‬‬ ‫زمانی که اتحاد جماهیر شوروی‪ ،‬افغانستان را‬ ‫اشغال کرد و گروه های جهادی بر مبنای ایدئولوژی‬ ‫و قومیت به وجود امدند‪ ،‬پاکستان تبدیل به محلی‬ ‫برای تربیت نیروهای جهادی شد‪ .‬این نیروها عمدتا‬ ‫در م��دارس مذهبی تربیت می ش��دند و به همین‬ ‫دلیل با س��رمایه گذاری کشورهای عربی‪ ،‬مدارس‬ ‫مذهبی با تفکر جهادی رشد بسیار باالیی پیدا کرد و‬ ‫هزاران مدرسه و ده ها هزار طلبه به وجود امد‪ .‬این‬ ‫تفکر جهادی حاکم بر این مدارس بود که هم مورد‬ ‫حمایت دنیای اس�لام و هم مورد حمایت کشور های‬ ‫اروپایی قرار گرفت‪ .‬بسیاری از گروه هایی که بعد ها به‬ ‫عنوان گروه های افراط گرا مطرح ش��دند از طریق ‪،ISI‬‬ ‫اموزش نظامی دیده و حتی با سالح های پیشرفته اشنا‬ ‫شدند‪ .‬پول و امکاناتی که تحت عنوان حمایت از جهاد‬ ‫افغانستان ازسوی غرب و کشورهای اسالمی در اختیار‬ ‫پاکستان قرار گرفت‪ ،‬پاکستان را به مرکزی با دو کارکرد‬ ‫مهم تبدیل کرد‪.‬کارکرد اول پاکستان‪ ،‬تربیت نیروهای‬ ‫جهادی بود و کارکرد دوم‪ ،‬جذب کمک های بین المللی‬ ‫و تقسیم ان از طریق دفترامنیتی بین نیروهای جهادی‪.‬‬ ‫البته بخش اصلی این کمک ها را در جهت تقویت خود‬ ‫صرف می کرد اما نقش هماهنگ کننده بین گروه ها را نیز‬ ‫افتاب‬ ‫با این حال‪ ،‬اگرچه به نظر‬ ‫می رسد با ترور اقای ربانی‪،‬‬ ‫روند صلح یا به بن بست‬ ‫خواهد رسید یا کند تر‬ ‫خواهد شد‪ ،‬اما برخی‬ ‫جریان ها و گروه های افغان‬ ‫بیش از انکه به کارکرد‬ ‫شورای عالی صلح امیدوار‬ ‫باشند‪ ،‬بیشتر به دنبال‬ ‫انعقاد پیمان استراتژیک‬ ‫با ایاالت متحده هستند‪ .‬به‬ ‫همین دلیل می توان گفت‬ ‫یکی از برندگان ترور اقای‬ ‫ربانی امریکایی ها هستند‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫ایفا می کرد‪ .‬به هر حال از ان زمان پیش بینی می شد که این‬ ‫تفکر رادیکال که اصل را بر جه��اد قرار می دهد و هیچ‬ ‫نوع انعطافی از لحاظ ایدئولوژی از خود نشان نمی دهد‪،‬‬ ‫سرانجام مش��کالت جدی به وجود اورد‪ .‬پس از انکه‬ ‫اتحاد شوروی شکست خورد و مجاهدین قدرت گرفتند‬ ‫و درگیر جنگ داخلی شدند‪ ،‬دنیای غرب به شکل موقت‬ ‫خود را از این مهلکه کنار کشید‪ .‬با این وجود کشورهای‬ ‫منطقه رقابت ه��ای خود را در افغانس��تان ادامه دادند و‬ ‫نیروهای جهادی کامال س��ازمان یافته شدند‪ .‬بخشی از‬ ‫اعضای این گروه ها که از افغان – عرب ها بودند حاضر‬ ‫نبودند مثل سابق به کشور های خود برگشته و زندگی‬ ‫عادی خود را اغاز کنند‪ .‬انها با جنگ و سالح و خشونت‬ ‫کامال اشنا شده و از لحاظ اعتقادی هم بر این باور بودند‬ ‫که در راه خدا جهاد می کنند و از همین زاویه در افغانستان‬ ‫و پاکستان‪ ،‬هند و از طریق جماعت اسالمی در بنگالدش‪،‬‬ ‫اندونزی و مالزی و جاهای مختلف تاثیرات خود را بر‬ ‫جای گذاشتند‪ .‬تحوالت بعدی منطقه که به قدرت گرفتن‬ ‫طالبان درافغانستان و امدن رهبری القاعدهبه شکل رسمی‬ ‫از سودان به افغانستان و تاسیس پایگاه های عملیاتی و‬ ‫نظامی منتهی شد‪،‬سبب شد گروه های رادیکالی که در‬ ‫منطقه و به شکل کوچک به وجود امده بودند به نوعی در‬ ‫سازمان القاعده ادغام شوند و به صورت زیرمجموعه ای‬ ‫برای این سازمان درایند‪ .‬اما زمانی که حادثه ‪ 11‬سپتامبر‬ ‫پیش امد و القاعده مسئول شناخته شد‪ ،‬امریکا و ناتو به‬ ‫افغانستان حمله کرده و طالبان را از قدرت بیرون کردند‪.‬‬ ‫پس از ان‪ ،‬طالبان افغانستان و القاعده‪ ،‬رهبری و نیروهای‬ ‫خود را به مناطق قبایلی پاکستان منتقل کردند‪ .‬از این زمان‬ ‫به بعد‪،‬مناس��بات قبلی و تفکرات گروه های جهادی با‬ ‫غرب به هم خورد و انها کام�لا در مقابل امریکا و ناتو‬ ‫موضع گیری و جنگ و جهاد را علیه غرب شروع کردند‪.‬‬ ‫البته این تفکر ریشه داری است‪ .‬این تفکر هم در تفکر‬ ‫سلفی در کشور های عربی و هم تفکر دیو بندی در درون‬ ‫شبه قاره هند که مکتب غالب در اهل سنت است‪ ،‬ریشه‬ ‫دارد‪ .‬به همین دلیل می توان گف��ت که طالبان از مکتب‬ ‫دیوبندی و القاعده از تفکر س��لفی جهادگر نمایندگی‬ ‫می کنند‪ .‬ترکیب این ش��رایط در شبه قاره هند وضعیتی‬ ‫را به وجود اورده اس��ت که هم پاکس��تان‪ ،‬افغانستان و‬ ‫هند و هم باقی کشورهای منطقه مانند اندونزی و مالزی‬ ‫تحت تاثیر قرار گرفته اند‪ .‬برخی علت دوام این گروه ها را‬ ‫به خصوص در افغانستان و پاکستان حمایت ای اس ای‬ ‫می دانند‪ .‬تردیدی وجود ندارد که غرب از این گروه ها‬ ‫حمایت نمی کند اما در م��وردای اس ای تردید وجود‬ ‫دارد‪ .‬هنوز پاکستانی ها سیاستی دوگانه را پیش می برند‪.‬‬ ‫به همین دلیل اکنون به شدت تحت فشار امریکا هستند تا‬ ‫سیاست یگانه ای پیش بگیرند و ارتش پاکستان به شکل‬ ‫جدی وارد جن��گ با گروه های افراطی در وزیرس��تان‬ ‫شمالی شود‪ .‬بنابراین درمورد همکاری یا عدم همکاری‬ ‫ای اس ای‪ ،‬دیدگاه های متفاوتی وجود دارد‪ .‬امریکا‪ ،‬هند‬ ‫و افغانستان معتقدند که ای اس ای از این گروه ها حمایت‬ ‫می کند‪ .‬اما پاکستان بارها این موضوع را رد کرده است‪ .‬با‬ ‫این وجود نشانه هایی نیز در مورد همکاری ای اس ای با‬ ‫سازمان های تروریستی وجود دارد‪ .‬به نظر می رسد این‬ ‫مساله به خصوص بعد از انکه امریکایی ها بن الدن را در‬ ‫منطقه نظامی ابیت اباد کشتند‪ ،‬قابل قبول نیست‪ .‬مساله‬ ‫مهمتر ان است که تفکر رادیکال با قبایل پشتون نوعی‬ ‫هماهنگی پیدا کرده است‪.‬‬ ‫قبایل پشتون هم در افغانس��تان و هم در پاکستان‬ ‫زندگی می کنند و باید توجه داشت که جمعیتی حدود‬ ‫‪ 45‬میلیون پشتون در چهار منطقه وجود دارد‪ .‬پشتون ها‬ ‫تفکر رادیکال طالبانی و جهادی را می پذیرند و این تفکر‬ ‫با فرهنگ انها کامال هماهنگ اس��ت‪ .‬از این رو در واقع‬ ‫این تفکر اس��ت که با امریکا و ناتو رودر رو قرار گرفته‬ ‫است‪.‬طالبان گروه کوچکی نیست‪ .‬از سوی دیگر اکنون‬ ‫نیروهای طالبان افغانستان و پاکستان‪ ،‬سازمان القاعده‪،‬‬ ‫گروه حقانی به عالوه گروه های کشمیری است که علیه‬ ‫امریکا و نیروهای ناتو می جنگند‪ .‬بنابراین یک جریان‬ ‫قوی که ترکیبی از قومیت پشتون و ایدئولوژی رادیکال‬ ‫اسالمی است‪ ،‬با امریکا و ناتو در حال جنگ است‪ .‬این‬ ‫وضعیت موجب پیچیدگی اوضاع شده و امریکا و ناتو‬ ‫را درشکس��ت این گروه ها ناتوان کرده است‪.‬در همین‬ ‫حال پاکس��تان نیز اگر واقعا قصد دخالت نظامی موثر‬ ‫علیه این تفکررا داشته باشد در درون خود دچار جنگ‬ ‫داخلی و مشکل خواهد شد‪ .‬به این دلیل که این تفکر در‬ ‫بقیه قومیت ها از جمله سندی ها‪ ،‬بلوچ ها و پنجابی ها نیز‬ ‫نفوذ پیدا کرده است و به قوم پشتون اختصاص ندارد‪ .‬از‬ ‫این زاویه اگر به مساله بنگریم تا حدودی روشن می شود‬ ‫که چرا با تمام تالش امریکا و نات��و و نیروهای دولتی‬ ‫افغانستان برای شکس��ت این گروه ها‪ ،‬این مهم محقق‬ ‫نشد‪.‬اما یکی از راه هایی که برای کنترل این گروه ها مطرح‬ ‫شده است‪ ،‬مذاکره و درواقع صلح با این گروه هاست‪ .‬در‬ ‫همین ارتباط از سال گذشته شورای عالی صلح به رهبری‬ ‫اقای ربانی اغاز به کار ک��رد‪ ،‬اما روند مذاکره و صلح در‬ ‫دو جهت مخالفان جدی داشت‪ .‬یکی از این مخالفان‪،‬‬ ‫نیروهای شمال هستند که از این نگرانند که هر نوع صلح‬ ‫به وضعیتی منجر شود که انها موقعیت کنونی و توازن‬ ‫قدرت قومی و مذهبی خود را از دس��ت دهند‪ .‬بنابراین‬ ‫این گروه از همان ابتدا معتقد بود که روند صلح به جایی‬ ‫نمی رسد و به همین دلیل از اقای ربانی حمایت جدی‬ ‫نکرد‪ .‬گروه دوم مخالف مذاک��ره‪ ،‬گروه های رادیکالی‬ ‫مسلحی هس��تند که از دیدگاه انها‪ ،‬مذاکره می تواند به‬ ‫عنوان یک تاکتیک به کار رود اما نمی تواند منافع انها را‬ ‫تامین کند‪ .‬انها معتقدند باید کل قدرت در افغانستان در‬ ‫اختیار انها قرار بگیرد‪ ،‬چرا ک��ه انها خود را نماینده قوم‬ ‫پشتون می دانند که به لحاظ سنتی در افغانستان طی ‪250‬‬ ‫تا ‪ 300‬سال گذشته حاکم بوده است‪ .‬از سوی دیگر این‬ ‫گروه ها به لحاظ ایدئولوژیک نیز خود را محق می دانند‬ ‫که انحصار قدرت را دراختیار داشته باشند‪ .‬به هر حال‬ ‫به نظر من این گروه های رادیکال و تندرو در دو طرف‪،‬‬ ‫علت بن بست مذاکرات هس��تند و قتل اقای ربانی در‬ ‫حقیقت مواضع این گروه های رادیکال را تقویت کرد‪.‬‬ ‫به عبارتی می توانیم بگوییم که این گروه ها بسیار حساب‬ ‫شده اقای ربانی را ترور کرده و در کنار این ترور مذاکرات‬ ‫صلح را به بن بست کشاندند‪ .‬اما طرفداران ادامه مذاکرات‬ ‫به دنبال راهی برای ادامه این روند هستند‪ .‬در همین راستا‪،‬‬ ‫اقای کرزای در صحبت های خود در مراسم تشییع اقای‬ ‫ربانی اظهار کرد که مذاکرات ادامه پیدا خواهد کرد‪ .‬این‬ ‫اظهارات نش��ان می دهد که انها امیدوارند راهی برای‬ ‫مذاکره جدی با طالبان پیدا کنند‪ .‬اما به نظر می رسد کار‬ ‫انها از قبل ترور ربانی به مراتب مش��کل تر شده است‪.‬‬ ‫ی بود و در داخل افغانستان و‬ ‫اقای ربانی‪ ،‬انس��ان مالیم ‬ ‫جوامع بین المللی اعتبار باالیی داشت و از سوی دیگر‬ ‫رهبر بزرگترین حزب اسالمی افغانستان بود‪.‬مجموع این‬ ‫ویژگی ها در اقای ربانی‪ ،‬ایشان را در موقعیتی قرار می داد‬ ‫که بتواند مذاکرات صلح را به پیش ببرد‪ .‬اما در هر حال‬ ‫کسانی که مخالف روند صلح بودند ایشان را ترور کردند‬ ‫و شرایط پیچیده تری را رقم زدند‪.‬‬ ‫با این وجود واقعیت این اس��ت که در غیاب یا به‬ ‫بن بست رس��یدن راه حل نظامی‪ ،‬هیچ راه حل دیگری‬ ‫به غیر از مصالحه و پیشبرد روند مذاکره وجود ندارد‪ .‬اما‬ ‫باید به یکسری مسائل توجه کرد‪ .‬ازجمله اینکههر کدام از‬ ‫طرفین نسبت به مذاکره دیدگاه های خاص خود را دارند‬ ‫و هر کدام به دنبال منافع خود هستند‪ .‬دوم انکه مذاکرات‬ ‫صلح تنها بین خود طرف های افغانی نیست‪ .‬کشور های‬ ‫منطقه نیز در این میان منافعی دارند و به همین دلیل در‬ ‫این موضوع دخالت می کنند‪ .‬از س��وی دیگر عالوه بر‬ ‫کشور های منطقه‪ ،‬قدرت های خارجی که در افغانستان‬ ‫حضور دارند مثل امریکا و ناتو نیز منافع و دیدگاه های‬ ‫خاص خود را دارند‪ .‬از این رو زمانی مذاکره به ش��کل‬ ‫جدی پیش خواهد رفت که این سه جریان‪ ،‬یعنی جریان‬ ‫داخلی (طالبان و دولت افغانس��تان)‪ ،‬جریان منطقه ای‬ ‫(عربستان سعودی‪ ،‬ایران‪ ،‬پاکستان و حتی روسیه و چین)‬ ‫و جریان سوم یعنی امریکا و اتحادیه اروپا به یک اراده‬ ‫مطلق در مورد صلح برس��ند؛ در ان صورت مذاکرات‬ ‫جدی اغاز می ش��ود و می توان امیدوار بود که راه حل‬ ‫سیاس��ی برای کنترل گروه های افراطی پیدا کنند‪ .‬نکته‬ ‫دیگری نیز وجود دارد‪ ،‬بسیاری معتقدند که سرنخ مذاکره‬ ‫با این گروه ها در دست ای اس ای پاکستان است‪ .‬از همین‬ ‫رو اگر امریکایی ها‪ ،‬پاکستان را در موقعیتی قرار دهند که‬ ‫از سیاست دوگانه دست بردارد در ان صورت پاکستان‬ ‫این توان را دارد که طالبان را برای مذاکره تشویق کند‪ .‬اما‬ ‫پاکستان در شرایط کنونی چیزی به دست نمی اورد و به‬ ‫همین دلیل نمی توان انتظار داشتکه پاکستانی ها صادقانه‬ ‫وارد روند صلح شوند‪ .‬باید این نکته را نیز در نظر گرفت‬ ‫که شاید ادامه این وضعیت به نفع پاکستان باشد‪.‬‬ ‫با این ح��ال‪ ،‬اگرچ��ه به نظر می رس��د ب��ا ترور‬ ‫اق��ای ربان��ی‪ ،‬روند صل��ح یا ب��ه بن بس��ت خواهد‬ ‫رس��ید یا کند ت��ر خواهد ش��د‪ ،‬اما برخ��ی جریان ها و‬ ‫گروه ه��ای افغان بی��ش از انکه ب��ه کارکرد ش��ورای‬ ‫عالی صل��ح امیدوار باش��ند‪ ،‬بیش��تر به دنب��ال انعقاد‬ ‫پیمان اس��تراتژیک با ایاالت متحده هس��تند‪ .‬به همین‬ ‫دلیل می توان گفت یکی از برندگان ت��رور اقای ربانی‬ ‫امریکایی ها هستند‪.‬‬ ‫اکنون زمینه کامال مساعد شده است تا امریکایی ها‬ ‫امتیازات استثنایی و گسترده ای را از دولت کابل بگیرند‬ ‫و سند اس��تراتژیک رابه امضا برسانند‪ .‬مهمترین بحث‬ ‫این پیمان‪ ،‬واگذاری چند پایگاه نظامی به امریکایی ها‬ ‫خواهد بود‪ .‬حقیقت این است که گروهی که اکنون در‬ ‫کابل حکومت را در اختیار دارد‪ ،‬بدون حمایت امریکا‬ ‫و نات��و نمی تواند ق��درت را حفظ کند‪ .‬اگ��ر انطور که‬ ‫پیش بینی شده است در سال ‪ ،2014‬نیروهای امریکایی‬ ‫و ناتو به طور کلی از افغانستان خارج شوند در ان صورت‬ ‫به احتمال قوی دولت کاب��ل نمی تواند در مقابل طالبان‬ ‫مقاومت کند و طالبان به شکل قهر امیز کابل را در دست‬ ‫خواهند گرفت‪ .‬بنابراین اگر این نکات را در نظر بگیریم‬ ‫به س��ختی می توان قبول کرد که دولت کابل بتواند در‬ ‫مقابل امضای پیمان استراتژیک مقاومت کند‪g.‬‬ ‫‪81‬‬ ‫گفت وگو با محمد تقی جمشیدی درباره گروههای مظنون در شهادت برهان الدین ربانی‬ ‫نقشه امریکایی‪ ،‬اجرای طالبانی‬ ‫داوود رضایی چراتی‬ ‫‪7‬‬ ‫افغانستان‪ ،‬سرزمینی با پیچیدگی های بسیار قومی و قبیله ای سال هاست در کنار پاکستان به محل جوالن گروه های تروریستی‬ ‫تبدیل شده است‪ .‬در کنار تالش گروه های تروریستی برای افزایش نفوذ خود در این منطقه‪ ،‬افراد و جریانات بسیاری به دنبال‬ ‫اعمال ارامش و صلح در منطقه هستند‪ .‬یکی از این افراد برهان الدین ربانی است که اخیرا به دست جریان افراط به شهادت رسید‪.‬‬ ‫به این بهانه در گفت و گو با محمد تقی جمش��یدی‪ ،‬کارشناس مسائل افغانس��تان پدیده ترور و افراطی گری را در منطقه مورد‬ ‫بررسی قرار دادیم‪.‬‬ ‫افتاب‬ ‫حماسه خلق کرده بودند االن یکی یکی کشته می شوند‬ ‫را ناگزیر کردند منطقه را ترک کنند و شکس��ت های‬ ‫گروه های جهادی موس��وم به ائتالف ش��مال‬ ‫که جدیدتری��ن انها اق��ای برهان الدین ربانی بود که‬ ‫فاحش��ی را هم بر انها تحمیل کردن��د‪ ،‬بنابراین این‬ ‫به رغم مس��لح بودن تنها با نیروهای خارجی‬ ‫متاسفانه اخیرا به ش��هادت رس��ید‪ .‬قبل از ان ژنرال‬ ‫تفرقه و دست به اس��لحه بردن سیاست قدرت های‬ ‫جنگیدند و از انجام عملیات های تروریس��تی‬ ‫داوود‪ ،‬کاظمی ها‪ ،‬احمد کرزای برادر رئیس جمهوری‬ ‫فرا منطقه ای و اس��تعماری است که این گروه ها را به‬ ‫پرهیز داش��تند‪ .‬چرا این گروه ه��ای جهادی‬ ‫و امثال اینها بودند که متاس��فانه توسط طالبان کشته‬ ‫جان هم می اندازد و جریان افراط را تقویت می کند و‬ ‫به رغم فراهم بودن بستر به سمت ترور نرفتند؟‬ ‫برادر کش��ی به راه می اندازد‪.‬‬ ‫‪ l‬جهاد واژه مقدس��ی اس��ت که ب��رای دفع‬ ‫شدند‪.‬‬ ‫البته این برنامه ریزی فقط از سوی طالبان انجام‬ ‫ای��ا می ت��وان ای��ن گروه ه��ای معت��رض را‬ ‫تجاوز اجنبی به کار می رود؛ نیروهای مس��لمان علیه‬ ‫نمی ش��ود‪ ،‬بلکه با هدایت قدرت های فرامنطقه ای و‬ ‫به دس��ته های خاص��ی از نظر ش��کل مبارزه‬ ‫غیر مس��لمانی که علیه اس��تقالل و امنیت و تمامیت‬ ‫قدرت هایی که االن بر افغانستان تسلط دارند‪ ،‬انجام‬ ‫تقسیم بندی کرد؟‬ ‫ارضی کشوری حمله کردند‪ ،‬جهاد می کنند‪.‬‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫‪ l‬می توان گفت که اتحاد ش��مال که متشکل‬ ‫عمدت��ا در دوران دفاع نیروهای مس��لمان در‬ ‫با توجه به ترورهای سریالی و اینکه شما نقش‬ ‫از تمامی نیروهای غیر پش��تون است و شامل تاجیک‬ ‫افغانستان علیه شوروی س��ابق جنگیدند و حماسه ها‬ ‫قدرت های فرامنطقه ای را در این ترورها موثر‬ ‫و هزاره و س��ایر قومیت هاس��ت همگی علیه تسلط‬ ‫افریدند که نه تنها موجب شد که شوروی سابق از انها‬ ‫می دانید‪ ،‬ایا امکان دارد این جریان ترور برای‬ ‫ش��وروی می جنگیدند‪ .‬زمانی که نیروهای طالبان به‬ ‫شکست بخورد و ناگزیر به ترک افغانستان شود‪ ،‬بلکه‬ ‫به بن بست کشاندن فرایند صلح بوده باشد؟‬ ‫قدرت رسیدند‪ ،‬اتحاد شمال با انها نیز جنگیدند‪ .‬منتها‬ ‫باعث اضمحالل ان هم شد‪ .‬این گروه ها با چنین ایده‬ ‫‪ l‬یقینا همین طور است‪ .‬نیروهای امریکایی‬ ‫و عقایدی جنگیدند‪.‬‬ ‫تشکل جبهه شمال االن ان شکل سابق را ندارد؛ االن‬ ‫و اروپایی برای افغانس��تان نا امنی به ارمغان اوردند‪.‬‬ ‫البته باید اضافه کرد بین همان نیروهای جهادی‬ ‫فرق کرده‪.‬‬ ‫واقعا اینها چه نفعی برای مردم افغانس��تان داشتند؟‬ ‫کس��انی که االن هم دارن��د می جنگند تح��ت تاثیر‬ ‫اینها با توجه به اینکه اکثرا معتقدند اگر با طالبان‬ ‫گروه ه��ای افراط��ی ق��رار‬ ‫اینه��ا امنی��ت و موقعی��ت‬ ‫داش��تند‪ .‬ام��ا در ذات‬ ‫سیاس��ی‪ ،‬اجتماع��ی و‬ ‫گروه ه��ای افغ��ان و درون‬ ‫جغرافیایی منطق��ه را مورد‬ ‫انه��ا پلی��دی و پلش��تی‬ ‫هدف قرار دادن��د‪ .‬در واقع‬ ‫نیس��ت‪ .‬نمی خواهم بگویم‬ ‫ه��دف اصل��ی انه��ا ایجاد‬ ‫که صد د ر صد ب��ی گناهند‪،‬‬ ‫ناامن��ی و هرج و م��رج در‬ ‫بلک��ه می خواه��م بگوی��م‬ ‫منطق��ه ب��ود‪ .‬اگ��ر از یازده‬ ‫خطاهای عمده و بسترهای‬ ‫س��پتامبر تا حاال امار گرفته‬ ‫ش��ود مش��خص می ش��ود‬ ‫عم��د ه ای ک��ه باعث ش��د‬ ‫صدها ه��زار نفر کش��ته و‬ ‫ای��ن فتنه و ت��رور و جریان‬ ‫زخمی ش��دند‪ .‬زن ه��ا بیوه‬ ‫افراط ایج��اد ش��ود‪،‬که در‬ ‫و بچه ها یتیم ش��دند‪ .‬اندک‬ ‫راس ان سیاس��ت های‬ ‫زیر ساخت ها از بین رفته و‬ ‫اس��تعماری اس��ت‪ .‬یعن��ی‬ ‫منهدم شدند؛ غرب حتی به‬ ‫اینک��ه اگر افغان ه��ا را بنا به‬ ‫یکی از وعده های خود عمل‬ ‫ذات و طبیعت و سرنوشت‬ ‫نکرد‪ .‬می گفتن��د امنیت را با‬ ‫خودش��ان ره��ا می کردند‪،‬‬ ‫خود می اوریم که نیاوردند‪.‬‬ ‫عموم م��ردم افغانس��تان و‬ ‫می خواس��تند با تروریس��م‬ ‫اکث��را انهای��ی ک��ه االن در‬ ‫مب��ارزه کنن��د ک��ه نکردند‪.‬‬ ‫صحنه کشمکش ها حضور‬ ‫می گفتن��د جل��وی کش��ت‬ ‫دارند نیروهای ضد تس��لط‬ ‫مواد مخ��در را می گیریم که‬ ‫بیگانگان بودند‪ ،‬ضد کسانی‬ ‫نگرفتند‪ .‬می گفتن��د طالبان‬ ‫که مخالف اسالمند و کشور‬ ‫را نابود می کنیم که نکردند‪.‬‬ ‫انها را اشغال کردند‪ .‬افغان ها‬ ‫محمد تقی جمشیدی می گوید‪:‬در افغانستان بستر و عالقه به صلح و دست برداشتن از برادرکشی وجود دارد‬ ‫بنابرای��ن هیچ ک��دام از‬ ‫از چنی��ن ذاتی برخ��وردار‬ ‫ای��ن وعده ها محقق نش��ده‬ ‫بودند‪ .‬به عنوان نمونه در قرن‬ ‫اس��ت‪ .‬وقتی امدند این همه‬ ‫نوزدهم قدرت اس��تعماری‬ ‫ضایع��ات بی س��ابقه تاریخی بر ملت افغ��ان تحمیل‬ ‫بجنگند به جنگ داخلی دامن زده اند‪ ،‬انگیزه چندانی‬ ‫انگلیس انجا که تحت عنوان شبه قاره بود‪ ،‬تسلط پیدا‬ ‫کردن��د و حتی باعث ش��دند ترور مح��دود به حوزه‬ ‫برای جنگ ندارند‪ .‬ولی متاسفانه همان شخصیت های‬ ‫کرد‪ .‬اینها با تمام وجود جنگیدند و بیش��ترین ضربه‬ ‫جغرافیایی افغانستان هم نش��ود و در کل منطقه اسیا‬ ‫جهادی که علیه تجاوز ش��وروی نقش افرینی کرده و‬ ‫و لطمه را به انگلیسی های س��ابق وارد کردند و انها‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫‪82‬‬ ‫افتاب‬ ‫ربانی‪ ،‬انتقاد زیادی به طالبان داشت و‬ ‫اخیرا هم گفته بود که شماها بی سواد‬ ‫هستید و فاقد شعور ملی‪ .‬ولی در‬ ‫ ترور ایشان عوامل امریکایی را مقصر‬ ‫می دانیم‪ .‬جایی که اقای ربانی کشته‬ ‫شد منطقه ای است به نام اکبرخان‬ ‫در محدوده نظارت و تحت حاکمیت و‬ ‫تمهیدات امنیتی امریکایی ها و عوامل‬ ‫امنیتی امریکا خودشان قبال اعالم‬ ‫کردند که این منطقه کامال امن است‪.‬‬ ‫بنابراین کسانی که رفتند و وارد خانه‬ ‫ایشان شدند و ایشان را کشتند یقینا‬ ‫مورد بررسی قرار نگرفتند و در ورود‬ ‫به منزل هم بازرسی بدنی نشدند‬ ‫مثلث شماره‪96‬‬ ‫و افریقا گسترش پیدا کند‪ .‬اینها جز بال و مصیبت چه‬ ‫ارمغانی اوردند‪.‬‬ ‫بنابراین گروه های خارج��ی می خواهند ناامنی‬ ‫باشد؛ نمی خواهند طالبان از بین بروند‪ .‬غربی ها اگر‬ ‫واقعا قصد ابادی افغانس��تان را داش��تند‪ ،‬می امدند با‬ ‫فرهنگ ملی و نکات برجسته و اساسی تاریخی انها‬ ‫بستر س��ازی می کردند که انها بتوانند با فرهنگ ملی‬ ‫خودش��ان راه عالج این مش��کالت را پیدا کنند‪ .‬ان‬ ‫وقت یقینا طالبان از بین رفته ب��ود‪ ،‬ولی امریکایی ها‬ ‫نمی خواهن��د طالبان از بی��ن ب��رود‪ .‬می خواهند که‬ ‫نا امنی‪ ،‬ترور‪ ،‬وحش��ت و بحران و ناامنی باشد تا در‬ ‫جهت منافع ش��ان موضوع را مدیریت کنند‪ .‬در مورد‬ ‫گروه هایی که س��وال کردید باید گفت که گروه های‬ ‫طالبان ک��ه االن در حال جنگ هس��تند س��ه گروه و‬ ‫طیف عمده هستند که عبارتند از‪ :‬حلقه های پیرامونی‬ ‫مالعمر و گروه دیگر حزب اسالمی گلبدین حکمتیار‬ ‫و گروه دیگر هم که در حال جنگند تحت حاکمیت‬ ‫«حقانی» هستند؛ این سه گروه معروف ترین گروه و‬ ‫دستجاتی هستند که به اسم گروه های مختلف طالبان‬ ‫در افغانستان می جنگند‪.‬‬ ‫همانگونه که گفتید عامل تفرقه در افغانستان‬ ‫دخال��ت بیگان��گان فر ا منطق��ه ای اس��ت‪.‬‬ ‫بسترهای عمده این تفرقه بین گروه ها و علت‬ ‫افراط گرایی بین گروه های افغان چیست؟‬ ‫‪ l‬در ه��ر کش��ور و ملت��ی‪ ،‬گروه��ی و حتی‬ ‫خانواده ای می ت��وان اختالف نظر را مش��اهده کرد؛‬ ‫اختالف ذات انسانی است‪.‬‬ ‫منظور من اختالفات اجتماعی و گرایش های‬ ‫فکری نیس��ت‪ ،‬بلکه اختالف سیاسی است که‬ ‫جامعه افغانستان به شدت از ان رنج می برد‪.‬‬ ‫‪ l‬در واقع با این مقدمه می خواهم به اختالفات‬ ‫سیاسی اش��اره کنم که اکنون افغانس��تان را به سقوط‬ ‫می کش��اند‪ .‬می خواس��تم بگویم اختالف��ات امری‬ ‫طبیعی و عادی محس��وب می ش��ود‪ .‬در افغانس��تان‬ ‫گروه های مختلف قوم��ی و قبیله ای وج��ود دارند‪.‬‬ ‫این اقوام مختلف در بس��تر تاریخ اکثریت زمان ها با‬ ‫هم تعامل مثبت و س��ازنده داش��تند‪ .‬اگر در بین انها‬ ‫ش��خصیت برجس��ته ای مثل خواجه عبداهلل انصاری‬ ‫بوده‪ ،‬محبوب همه قومیت های افغان بوده‪ ،‬همه او را‬ ‫تکریم می کردند‪.‬‬ ‫حت��ی بی��ن اق��وام مختل��ف ازدواج صورت‬ ‫می گرفت‪ .‬این عنصر خارجی اس��ت که می اید برای‬ ‫اینکه بهانه حضور داش��ته باش��د و ان ابزار سیاسی ‬ ‫مختلفی را که می خواهد در ان کشور اعمال و از انها‬ ‫بهره برداری سوء و نامشروع کند‪ ،‬این اختالفات قومی ‬ ‫و قبیل��ه ای و اعتقادی را تعمی��ق می کند و به صورت‬ ‫چالش در می اورد و انها را به جان هم می اندازد‪.‬‬ ‫اختالفات قوم��ی‪ ،‬قبیله ای‪ ،‬زبانی همیش��ه هم‬ ‫بوده‪ ،‬اما وقتی سیاست های استعماری نبوده اینها در‬ ‫کنار همدیگر با امنیت و ارامش درحال س��ازندگی‬ ‫بودند‪ .‬شخصیت های بزرگ و تاثیرگذار در افغانستان‬ ‫کم سراغ نداریم‪ ،‬اینها در تاریخ اسالم انسان های مهم‪،‬‬ ‫برجسته و مطرحی بودند‪ ،‬حتی در کل منطقه شناخته‬ ‫شده بودند‪.‬‬ ‫مثل ش��عرای بزرگ؛ اینها اف��رادی بودند که در‬ ‫همان فرهنگ و در همان تحوالت اجتماعی افغانستان‬ ‫پرورده شدند‪ ،‬ولی وقتی سیاست استعماری باشد کار‬ ‫خراب می شود‪.‬‬ ‫کار اس��تعمار این اس��ت که مردم را نس��بت به‬ ‫همدیگر بشوراند‪ .‬مثال های تاریخی فراوانی در این‬ ‫زمینه وجود دارد‪.‬‬ ‫اق��ای برهان الدین ربانی منتق��د جدی تفرقه‬ ‫بین گروه ه��ا بودند؛ ایش��ان مدت ها به عنوان‬ ‫رئیس جمه��ور افغانس��تان فع��ال ب��ود‪ .‬در‬ ‫سال های گذش��ته هم به عنوان نماینده مجلس‬ ‫و ریش سفید افغانستان در عرصه سیاسی فعال‬ ‫بوده اس��ت‪ .‬در این زمینه ایشان چه دیدگاهی‬ ‫داشتند؟‬ ‫‪ l‬ایشان ش��خصیتی جهادی بود‪ .‬در موضوع‬ ‫جهاد مقدس ایشان ش��خصیت برجسته ای داشت و‬ ‫انس��انی بود که به فرهنگ ملی افغانس��تان بسیار بها‬ ‫می داد و انس��ان بس��یار متعادلی بود‪ .‬این شخصیت‬ ‫به ح��دی تاثیرگ��ذار و محب��وب بوده ک��ه به عنوان‬ ‫رئیس ش��ورای صلح افغانس��تان انتخاب شد‪ .‬یعنی‬ ‫گروه های طالب��ان که از قومیت پش��تون هس��تند و‬ ‫خود این ش��خصیت ربانی که از ان به عنوان ش��هید‬ ‫یاد ش��ده تاجیک تبار اس��ت‪ ،‬باید انقدر انسان مثبتی‬ ‫باشد و پرونده درخشان و مثبتی داشته باشد و انقدر‬ ‫کارهای درخش��ان و تاثیرگذار انجام داده باش��د که‬ ‫دیگر گروه هایی که می خواهند اشتی کنند مخصوصا‬ ‫طالبان‪ ،‬رغبت کنند به سراغش بیایند‪ .‬ایشان مخالف‬ ‫جدی حضور نیروهای اجنبی ب��ود‪ .‬مخالف قرارداد‬ ‫اس��تراتژیک بلند مدت بین امریکا و افغانس��تان بود‬ ‫که االن امریکا فش��ار وارد کرده که ان را به تصویب‬ ‫برساند‪ .‬ایشان شخصیتی بود که تعامل و سازش و کنار‬ ‫هم قرار گرفتن را باعث پیروزی مردم و نجات مردم‬ ‫و رستگاری ملی افغانستان می دانست‪ .‬معتقد بود که‬ ‫همه قومیت ها باید برای ساختن یک افغانستان مقتدر‬ ‫در کنار هم باشند‪ ،‬بنابراین می شود از ایشان به عنوان‬ ‫یک قهرمان صلح یاد کرد‪.‬‬ ‫ایش��ان رئیس ش��ورای صلح ب��وده؛ پس از‬ ‫شهادت ایش��ان ایا صلح در افغانستان را باید‬ ‫فراموش شده تلقی کنیم؟‬ ‫‪ l‬اینگونه نیس��ت که صلح را فراموش کنیم‪.‬‬ ‫در افغانستان بستر و عالقه به صلح و دست برداشتن‬ ‫از برادرکش��ی وج��ود دارد‪ .‬ولی ترور ش��خصیت‬ ‫برجسته ای مثل برهان الدین ربانی که اینقدر تاثیرگذار‬ ‫باشد‪ ،‬چالش بزرگی بر س��ر راه صلح ایجاد می کند‪.‬‬ ‫چنین وزنه ای االن در صحنه افغانس��تان وجود ندارد‬ ‫با توجه به اختالف��ات قومی و قبیل��ه ای و فرقه ای و‬ ‫مذهبی‪.‬‬ ‫چهره های ملی مثل «احمد شاه مسعود»و « ربانی»‬ ‫کمتر وجود دارند و چالش عمده االن این اس��ت که‬ ‫شخصیت تاثیرگذاری وجود ندارد‪.‬‬ ‫می ش��ود گفت که طالبان و القاع��ده نماینده‬ ‫اس�لام افراط گرا و گروه های دیگ��ر نماینده‬ ‫اسالم میانه رو هس��تند؟ ایا این تعبیر را قبول‬ ‫دارید؟‬ ‫‪ l‬بین القاعده و طالبان باید تفاوت قائل شد‪.‬‬ ‫القاع��ده یک پدی��ده تحمیلی خارجی اس��ت که از‬ ‫طرف وهابیت و کشورهای غیر افغان وارد افغانستان‬ ‫شد و بیش��تر عوامل انها به عرب‪ -‬افغان ها معروف‬ ‫هستند‪ .‬بیش��تر گروه طالبان بومی و افغانی اند‪ .‬بین‬ ‫خود طالبان هم باید فرق قائل ش��د‪ .‬می توانم بگویم‬ ‫که بسیاری از عوامل طالبان از مردم عادی هستند که‬ ‫واقعا فکر می کنند انتخاب این راه باعث رستگاری‬ ‫انها و کشورشان می ش��ود! یعنی فکر می کنند دارند‬ ‫یک حرکت مذهبی انج��ام می دهن��د‪ .‬اکثریت انها‬ ‫انسان های ساده ای هستند که توسط استعمار و عده‬ ‫معدودی از افراد که اعتق��ادات افراطی دارند و تن‬ ‫به عملی��ات انتحاری می دهند و انها را نیز تش��ویق‬ ‫می کنند‪ ،‬اغفال می ش��وند‪ .‬یعنی حتی می توان گفت‬ ‫اکثریت افراد طالبان ادم های معمولی هس��تند که به‬ ‫ان جهت کشیده شدند و عواملی که باعث تحریک‬ ‫انها می ش��وند مثل ابزار و پول در اختی��ار انها قرار‬ ‫می گیرد‪ .‬در واقع متهمان اصلی‪ ،‬اس��تعمار و عوامل‬ ‫اصلی طالبان هس��تند‪.‬‬ ‫برهان الدی��ن در ماه ه��ای اخیر به ش��دت از‬ ‫طالبان انتقاد کرد‪ ،‬انگار تحقق فرایند صلح را‬ ‫ناممکن می دید‪ .‬ایا می شود گفت با ترور اقای‬ ‫ربانی موضوع صلح به گونه ای دیگر پیگیری‬ ‫خواهدشد؟‬ ‫‪ l‬ایشان انتقاد زیادی به طالبان داشت و اخیرا‬ ‫هم گفته بود که ش��ماها بی سواد هستید و فاقد شعور‬ ‫ملی‪ .‬ولی در ترور ایش��ان عوامل امریکایی را مقصر‬ ‫می دانیم‪ .‬جایی که اقای ربانی کش��ته ش��د منطقه ای‬ ‫اس��ت به نام اکبرخان در محدوده نظ��ارت و تحت‬ ‫حاکمی��ت و تمهیدات امنیت��ی امریکایی ها و عوامل‬ ‫امنیتی امریکا خودشان قبال اعالم کردند که این منطقه‬ ‫کامال امن است‪ .‬بنابراین کسانی که رفتند و وارد خانه‬ ‫ایشان ش��دند و ایشان را کش��تند یقینا مورد بازرسی‬ ‫قرار نگرفتن��د‪ .‬در ورود به منزل هم بازرس��ی بدنی‬ ‫نشدند و کسی که گفته شده زیر عمامه اش مواد منفجر‬ ‫مخفی کرده‪ ،‬انسان معروفی نبوده‪ ،‬بنابراین می بایستی‬ ‫بازرس��ی بدنی و تفتیش می ش��ده؛ اینه��ا چگونه از‬ ‫حلقه های امریکایی گذش��تند؟ احتم��ال دیگر این‬ ‫است که اقای ربانی که از کنفرانس اسالمی در تهران‬ ‫برمی گشت‪ ،‬قبل از سفر به ایران سفیر امریکا گفته بود‬ ‫که ایشان به ایران سفر نکند!‬ ‫من امری��کا را در این موضوع دخی��ل می بینم‪.‬‬ ‫هر چند فرد ضارب افغان بوده است‪.‬‬ ‫به عنوان کارش��ناس در موضوع افغانس��تان‬ ‫گفت وگوهای صلح در افغانس��تان را پس از‬ ‫ش��هادت برهان الدین ربانی چگونه ارزیابی‬ ‫می کنید؟‬ ‫‪ l‬بس��تر گفت وگوهای صلح در افغانس��تان‬ ‫وجود دارد‪ .‬اکثریت مردم افغانستان بیش از سی سال‬ ‫با جنگ و خونریزی و تهاجم و اشغال اجنبی مواجه‬ ‫بودند‪ .‬ب��ا همه این اوصاف بس��تر امنی��ت و صلح و‬ ‫دوستی و برادری کامال در افغانستان وجود دارد‪ .‬ولی‬ ‫چالش موجود این است که ش��خصیتی مثل ربانی را‬ ‫در اختیار ندارند‪.‬‬ ‫البته این به معنای ان نیست که باید قطع امید کنید‪.‬‬ ‫چالش عمده دیگر این اس��ت که نیروه��ای خارجی‬ ‫نمی خواهند در افغانستان صلح ایجاد شود و برقراری‬ ‫صلح به بیانی از دست مردم افغانستان هم خارج است‪.‬‬ ‫انها می خواهند ناامنی و ترور و بحران و برادرکشی باشد‬ ‫که بتوانند بهانه حضور داشته باشند‪g.‬‬ ‫‪83‬‬