ماهنامه مثلث شماره 40

‫حکم اولیه دادگاه قضایی نیروهای مسلح‬ ‫حکم اعدام برای ‪ 2‬متهم کهریزک‬ ‫‪ 2‬متهم به قصاص نفس محکوم شدند‬ ‫‪ 9‬متهم دیگر به تحمل حبس‪ ،‬پرداخت دیه‬ ‫جزای نقدی‪ ،‬انفصال موقت از خدمت و شالق تعزیری‬ ‫محکوم شدند‬ ‫هفته نامه خبری‪،‬تحلیلی‪ /‬سال اول‪ /‬شماره چهلم ‪13/‬تیر ‪ 84/1389‬صفحه‪ 1000 /‬تومان‬ ‫الریجانی‬ ‫و مخالفانش‬ ‫پرونده ای درباره‬ ‫فراکسیون اصولگرایان مجلس‬ ‫حمید رسایی‪ :‬به دانشجویان گفتم‬ ‫علیه الریجانی شعار ندهند‬ ‫مهدی فضایلی‪ :‬اصالح طلبان‬ ‫هم الریجانی را ترجیح می دهند‬ ‫دیپلمات های ربوده شده؛‬ ‫‪ 28‬سال بعد‬ ‫چپ گرایی در ایران‬ ‫مک کریستال؛ فرماندهی که عزل شد‬ ‫‪iSSN: 2008-5281‬‬ ‫‪mosalas.ir‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪34‬‬ ‫احمدمتوسلیانودوستانشنمادمقاومتنزدایرانیانهستند‪ .‬سالروزعملیاتازادسازیشهرمرزیمهرانیکی‬ ‫پیگیریسرنوشتاینفرماندهعزیزسپاهودیپلمات هایایرانی‪ ،‬دیگرازروزهایپرشکوهدفاعمقدساست‪ ،‬از‬ ‫زاویه ایدیگربهاینرویدادمهمنگاهمی کنیم‪.‬‬ ‫ خواستههمهدوستدارانانقالباسالمیایراناست‪.‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪40‬‬ ‫مککریستال‪ ،‬فرماندهنیروهایامریکاییدرافغانستانشایدفکرنمی کرد‪،‬انتقادصریحاوازدولتاوباما‬ ‫باعثاخراجشازافغانستانوحتیارتششود؛انتقاداتیکهبسیاربرایرئیسجمهورامریکاسختبود‪.‬‬ ‫حملهناوامریکاییبههواپیمایمسافربری ایرانیوکشتار‬ ‫مردمبی دفاعبرگدیگریازجنایت هایامریکاست‪.‬‬ ‫مروریبراینرویدادتلخخواهیمکرد‪.‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫ایران و جهان در هفته ای که گذشت‬ ‫سازمان قضایی نیروهای مس��لح در اطالعیه ای نتایج رسیدگی به پرونده های‬ ‫متهمان بازداشتگاه کهریزک و کوی دانش��گاه را اعالم کرد‪ .‬در این اطالعیه در‬ ‫مورد پرونده بازداش��تگاه کهریزک امده است که به دنبال صدور کیفرخواست‬ ‫علیه‪ 12‬نفر از متهمان پرونده بازداشتگاه کهریزک توسط دادسرای نظامی تهران‬ ‫که در اطالعیه قبلی اعالم ش��د‪ ،‬پرونده به دادگاه نظامی یک تهران ارجاع شد و‬ ‫رسیدگی به اتهامات متهمان با رعایت مقررات قانونی در جلسات متعدد دادگاه‬ ‫با حضور شکات‪ ،‬متهمان و وکالی انان صورت پذیرفت‪.‬‬ ‫تاثیرناپذی�ری از جریان س�ازی های سیاس�ی از مهمترین مس�ائل در‬ ‫قوهقضائیهاست‪6........................................................................................‬‬ ‫خط قرمز بر مقابله کنندگان با نظام‪8..................................................‬‬ ‫دو نفر از متهمان کهریزک محکوم به قصاص شدند‪10.........................‬‬ ‫از مبارزه با مفسدان کوتاه نمی ایم‪11..................................................‬‬ ‫خبرسازان در قاب تصویر‪12...............................................................‬‬ ‫مهاجرت موسویان‪14.........................................................................‬‬ ‫گام نخست برای اخالل در قوا از سوی مجلس‪15................................‬‬ ‫شگرد جدید جاسوسان انگلیسی‪16..................................................‬‬ ‫لزوم شناسایی عوامل فتنه در ادارات‪17............................................‬‬ ‫تیتر یک‬ ‫ریاست بر مخالفان‬ ‫ریاس��ت همزمان الریجان��ی بر پارلمان و فراکس��یون اکثری��ت انتقاداتی را‬ ‫برانگیخ��ت؛ حامیان دولت در راس منتق��دان الریجانی بودند‪ .‬حدادعادل که‬ ‫رئیس مجلس هفتم بود به کرسی های صحن علنی بازگشت و این بار ریاست‬ ‫کمیسیون فرهنگی به او سپرده شد‪.‬‬ ‫اصولگرایانازمجلسهفتمتامجلسهشتم‪18...........................................‬‬ ‫سیاستدرپارلمانایرانی‪20........................................................................‬‬ ‫جنجالی هایمجلسهشتم‪22....................................................................‬‬ ‫بقیهراهمپایمیزمحاکمهمی کشیم‪24.......................................................‬‬ ‫الریجانیبرخینظراترانادیدهمی گیرد‪25................................................‬‬ ‫فراکسیوناصولگرایانمجلسفعالنیست‪26...........................................‬‬ ‫فراکسیوناصولگرایانکاراییالزمراداشته‪27.........................................‬‬ ‫الریجانیومخالفانش‪28.............................................................................‬‬ ‫اصالح طلبانهمالریجانیرا ترجیحمی دهند‪30........................................‬‬ ‫بهدانشجویانگفتمعلیهالریجانیشعارندهند‪32.....................................‬‬ ‫هدفحاجاحمدمتوسلیانبود‪34...............................................................‬‬ ‫حتینمی دانیممسئولپیگیریاینپروندهکیست؟‪36............................‬‬ ‫انگاهزقابخودنیایمبیرون‪38...................................................................‬‬ ‫اینپروندهبایددرمحاکمبین المللیپیگیریشود‪40..................................‬‬ ‫نقض اشکار حقوق بشر از سوی ایاالت متحده‪41......................................‬‬ ‫می توانستیمپروندهرابهدیوانبین المللیببریم‪43....................................‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫ظهور و سقوط‬ ‫چپ گرایی در ایران فراز و فرود‪ ،‬بسیار تجربه کرده است و شاید بتوان اوج‬ ‫گرایش به اندیش��ه های چپ به معنای مارکسیستی ان را دوره ای دانست‬ ‫ک��ه حزب توده در اوج فعالیت های خ��ود بود‪ .‬اما گرایش به چپ در ایران‬ ‫تنها محدود به فعالیت های این حزب نبوده و می توان دیگرانی را در تاریخ‬ ‫این س��رزمین یافت که به این اندیشه گرایش داش��ته اند؛ هر چند امروزه‬ ‫ب��ه تبع افول چپ گرایی در تمام جهان نمی توان اثری از فعالیت قدرتمند‬ ‫این تفکر در ایران یافت‪.‬‬ ‫فراز و فرود چپ گرایی در ایران‪44..................................................‬‬ ‫مالحظاتی انتقادی درباره گزاره های بنیادین مارکسیسم‪46..........‬‬ ‫مارکسیسم دانشجویی‪50...............................................................‬‬ ‫نظریه انتقادی‪ ،‬از فرانکفورت تا تهران‪51........................................‬‬ ‫کتاب شناسی جریان چپ در ایران‪52.............................................‬‬ ‫فراز و فرود چپ گرایی‪53...............................................................‬‬ ‫هفت‬ ‫یک جانبه گرایی‬ ‫خروج پرونده ایران از پاراگراف ویژه کمیته اس��تانداردهای سازمان بین المللی‬ ‫کار (‪ )ILO‬که نهایت مجازات برای کشورهای رعایت نکننده مقاوله نامه های‬ ‫بنیادی��ن کار بود‪ ،‬اعتراض به ایران در س��الن اجتماعات اجالس ‪ ، ILO‬کمک‬ ‫مالی ‪ ILO‬به ایران و ارائه پیش��نهاد تشکیل گروه دائمی وزرای کار کشورهای‬ ‫اسالمی از جمله اتفاقات مهم نودونهمین اجالس ‪ ILO‬بود‪.‬‬ ‫تصویب کمک مالی به ای�ران‪56.......................................................‬‬ ‫‪ ILO‬چگونه سازمانی است؟‪58........................................................‬‬ ‫متن سخنان وزیر کار ایران در اجالس‪ILO.......................................59‬‬ ‫طعم خوش برکناری مک کریستال‪60..................................................‬‬ ‫رئیس جمهور باید رهبری کند‪ ،‬نه هنرپیشگی‪61..................................‬‬ ‫نباید حتی یک گلوله شلیک شود‪62.................................................‬‬ ‫مرد اصالحات یا فروپاشی؟!‪63..............................................................‬‬ ‫پلورالیس�م بی�ن الملل�ی‪65........................................................‬‬ ‫س�ناریوی حمل�ه‪66........................................................................‬‬ ‫یک جانبه گرایی در تحریم‪67.................................................................‬‬ ‫‪ 40‬روز دیگ�ر‪68.........................................................................‬‬ ‫انگلیس دارالشفا نیست‪69.................................................................‬‬ ‫‪10‬‬ ‫رایدادگاهمتهمانبازداشتگاهکهریزکشایدمرهمیباشدبریکیازتلخترین‬ ‫رویدادهایوقایعسالگذشته‪.‬مسالهایکهباپیگیریمقاممعظمرهبریبهصدورحکم‬ ‫قضاییبرایمتهمانانجامید‪.‬‬ ‫و کذلک جعلنکم امه وسطا لتکون شهدا علی الناس‬ ‫و یکون الرسول علیکم شهیدا‬ ‫مثلث‬ ‫هفته نامه سیاسی‪ ،‬فرهنگی با رویکرد خبری‪ ،‬تحلیلی‬ ‫صاحب امتیاز و مدیر مسئول‪ :‬مصطفی اجورلو‬ ‫شورای سیاست گذاری‪ :‬موسسه فرهنگی‪ ،‬هنری سیمای مهر‬ ‫زیر نظر شورای سردبیری‬ ‫‪18‬‬ ‫علیالریجانیرئیسمجلساینروزهاتحتشدیدترینفشارهاازناحیهحامیاندولت‬ ‫قرارگرفتهاست؛پروندهدانشگاهازاد‪،‬جرقه ایبودبرایانتقاداتسختازرئیسمجلس‪.‬‬ ‫قدمگاه‬ ‫یاد یادنامه‬ ‫زندگی بزرگان سرش��ار از تعالیم و تجربیات ارزنده است‪ .‬هیچ انسانی قادر نیست تا به تنهایی همه راز و رمزهای‬ ‫زندگی را دریابد و فراز و نش��یب های ان را تجربه کند‪ .‬ناچار باید از اموزه های دیگران بهره گیرد و س��ر بر استان‬ ‫بزرگان فرود ارد و با مردان‪ ،‬همنشین شود و اثار و افکار انان را ارج نهد‪.‬‬ ‫یادی از یک یادنامه‪70...................................................................................................................‬‬ ‫درودی از ساحل نیل‪71.................................................................................................................‬‬ ‫پس پلک را به هم زد و باران ادامه داد‪72.......................................................................................‬‬ ‫به رنگ اب‪74...............................................................................................................................‬‬ ‫سنگری به اهمیت پیروزی‪76.......................................................................................................‬‬ ‫فاو ماند‪ ،‬مهران بازگشت‪77..........................................................................................................‬‬ ‫چگونه رسانه ملی در ایجاد همبستگی سیاسی موفق می شود؟‪78...............................................‬‬ ‫ورود روزنامه به ایران‪79...............................................................................................................‬‬ ‫برای ماندن در وضعیت اخر‪80......................................................................................................‬‬ ‫سعادت لرزان‪81...........................................................................................................................‬‬ ‫تحریریه‪:‬‬ ‫دبیر اجرایی‪ :‬مصطفی شوق ‬ ‫ی‬ ‫دبیر بین الملل‪ :‬هادی خسروشاهین‬ ‫ی‬ ‫دبیر سیاست‪ :‬مصطفی صادق ‬ ‫دبیر اقتصاد‪ :‬محمدهیراد حاتمی‬ ‫ ‬ ‫دبیر فرهنگ و قدمگاه‪:‬زهیر توکلی‬ ‫دبیر ورزش‪ :‬مصطفی شوقی‬ ‫دبیر خبرنامه‪ :‬سیده امنه موسوی ‬ ‫مشاور هنری و دبیر اینفوگرافی‪ :‬ایمان اوجیان‬ ‫ ‬ ‫دبیردین وتاریخ‪ :‬علیرضا شاکر‬ ‫اعضای تحریریه و همکاران‪ :‬احسان ابطحی‪ -‬مهدی افضلی‪ -‬مریم اسماعیل پور ‪ -‬امید کرمانی ها ‪ -‬علی حاجی ناصری‬ ‫فاطمه میرزایی ‪ -‬مریم میرزایی‪ -‬س��جاد محقق ‪ -‬محس��ن فرجی ‪ -‬ابراهیم اس��ماعیلی اراضی ‪ -‬کیوان امجدیان ‪ -‬مهدی‬ ‫رعنایی ‪ -‬محمدحس��ین مهرزاد‪ -‬نرگس رس��ولی‪ -‬حس��ین نجاتی‪ -‬س��ید حجت س��جادی زاده ‪ -‬حمیدرضا امیدی سرور‬ ‫س��عید مروت��ی ‪ -‬رض��ا صائم��ی ‪ -‬س��عید نوای��ی ‪ -‬زین��ب حقی ‪ -‬س��میه علیپ��ور ‪ -‬الناز محم��دی ‪ -‬هوم��ن مرادی‬ ‫مهدی ربوشه‪ -‬محمدرضا موحدی‪ -‬علیرضا خلیفه‪ -‬محمد جواد پاینده ‪ -‬مهری جمشیدی‪ -‬علی بیهقی‬ ‫فنی‪:‬‬ ‫گرافیک و صفحه ارایی‪ :‬نیما ملک نیازی‪ -‬فاطمه قنائی‬ ‫پردازش تصاویر‪ :‬هومن سلیمیان‬ ‫تصحیح‪ :‬ژیال شاکری‬ ‫حروفچینی‪ :‬داود حشمتی‬ ‫امور اداری ‪ :‬سمانه مومنی‪ -‬سمیه قلی زاده‬ ‫امور مالی‪ :‬بیتا برازنده نیا‬ ‫چاپ‪ :‬رواق‬ ‫توزیع‪ :‬نامه امروز‬ ‫نشانی ‪ :‬تهران‪ ،‬انتهای خیابان سعادت اباد‪ ،‬خیابان دشت بهشت‪ ،‬بعد از تقاطع بهزاد‪ ،‬پالک ‪5‬‬ ‫تلفن‪22357035 :‬‬ ‫‪5‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫رهبر معظم انقالب‪:‬‬ ‫تاثیرناپذیری از جریان سازی های سیاسی‬ ‫از مهمترین مسائل در قوه قضائیه است‬ ‫حضرت ای��ت اهلل خامنه ای تجدیدنظ��ر در قوانین و‬ ‫مقررات داخ��ل قوه قضائیه‪ ،‬برط��رف کردن تعارض‬ ‫قوانی��ن و اصالح عدم انطب��اق رای دادگاه های بدوی‬ ‫ب��ا دادگاه ه��ای بع��دی را از جمله نیازهای دس��تگاه‬ ‫قضایی خواندند و افزودند‪« :‬یکی از مهمترین مس��ائل‬ ‫در قوه قضائی��ه تاثیر ناپذی��ری از ح��ب و بغض ه��ا و‬ ‫جریان سازی های سیاسی است‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای‪ ،‬رهبر معظم انقالب اسالمی‬ ‫ در دیدار رئیس و مسئوالن قوه قضائیه‪ ،‬دستگاه قضایی‬ ‫را یکی از بخش های بس��یار حس��اس نظام اس�لامی‬ ‫ دانس��تند و با تاکید بر لزوم حمایت همه دستگاه های‬ ‫کش��ور از قوه قضائیه‪ ،‬خاطرنش��ان کردن��د‪« :‬یکی از‬ ‫وظای��ف مهم قوه قضائیه‪ ،‬خارج نش��دن از جاده عدل‬ ‫و انصاف و تاثیرناپذیری از جو س��ازی های سیاسی و‬ ‫حب و بغض ها در قضاوت و صدور احکام است‪».‬‬ ‫در این دیدار که در سالروز شهادت ایت اهلل دکتربهشتی‬ ‫و ‪ 72‬تن از یاران انقالب اسالمی برگزار شد و جمعی‬ ‫از خانواده ه��ای ای��ن ش��هدای گرانق��در نیز حضور‬ ‫داشتند‪ ،‬رهبر انقالب اسالمی شهدای حادثه هفتم تیر‬ ‫سال ‪ 1360‬را انسان هایی خدوم‪ ،‬ازموده و جان برکف‬ ‫توصی��ف کردن��د و افزودن��د‪« :‬در راس این ش��هدا‪،‬‬ ‫ش��هیدبزرگوار ایت اهلل بهشتی است که انسانی معتقد‪،‬‬ ‫مومن‪ ،‬مخلص‪ ،‬صادق و مصمم در کار بود‪».‬‬ ‫حض��رت ایت اهلل خامن��ه ای‪ ،‬اعتقاد به گفت��ه و التزام‬ ‫عمل��ی ب��ه اعتق��اد خ��ود و نهراس��یدن از خطر در‬ ‫مس��یر ه��دف را از جمله ویژگی های ش��هید مظلوم‬ ‫ای��ت اهلل بهش��تی برش��مردند وتاکی��د کردن��د‪« :‬ان‬ ‫شهیدعزیز‪ ،‬انسانی منطقی و پایبند به اصول و مبانی و‬ ‫یک اصولگرای حقیقی بود که بر سر اصول با هیچ کس‬ ‫معامله نمی کرد‪».‬‬ ‫ایش��ان ای��ن ویژگی ه��ا را عام��ل ظه��ور و ب��روز‬ ‫ش��خصیت های تاریخی اثرگذار و ماندگار خواندند و‬ ‫افزودند‪« :‬برخی انسان ها فقط سخن می گویند و عمل‬ ‫نمی کنن��د‪ ،‬برخی هم ضمن عمل به گفته خود‪ ،‬اما در‬ ‫مقاب��ل حوادث‪ ،‬توفان ها‪ ،‬تمس��خرها‪ ،‬طعنه زدن ها و‬ ‫دشمنی های غیرمنصفانه طاقت نمی اورند و این عمل‬ ‫را متوق��ف می کنن��د و برخی هم بع��د از این توقف‪،‬‬ ‫عقبگرد نیز می کنند‪».‬‬ ‫رهب��ر معظ��م انقالب اس�لامی در همی��ن خصوص‬ ‫خاطرنشان کردند‪« :‬ان انسانی اثرگذار و ماندگار است‬ ‫که براس��اس اعتقاد جازم و خالص‪ ،‬بر سر گفته هایش‬ ‫می ایس��تد و برمبنای تصمیم ش��جاعانه و مومنانه‪ ،‬به‬ ‫عمل خود استمرار می دهد و این حرکت را با صبری‬ ‫که مایه محبت خداوند است‪ ،‬پیوند می زند‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای ش��هادت ایت اهلل بهشتی و‬ ‫‪ 72‬تن از یاران انقالب را زمینه س��از اس��تحکام منطق‬ ‫ی و امام بزرگوار (ره) و تثبیت نظام‬ ‫جمهوری اس�لام ‬ ‫نوپای اس�لامی دانستند و تاکید کردند‪« :‬اگرچه حادثه‬ ‫هفتم تیر سال ‪ 1360‬در ان ش��رایط دشوار‪ ،‬حادثه ای‬ ‫تکان دهن��ده ب��ود‪ ،‬ام��ا تاثیر عظی��م و س��ازنده ای بر‬ ‫‪6‬‬ ‫انقالب اسالمی داشت‪».‬‬ ‫ایشان خاطرنشان کردند‪« :‬تا زمانیکه فرهنگ شهادت‬ ‫در جامعه از جایگاه و منزلت باالیی برخوردار اس��ت‪،‬‬ ‫هی��چ قدرتی اع��م از قدرت های اس��تکباری فعلی و‬ ‫حت��ی قدرت های قویتر از انها نخواهند توانس��ت بر‬ ‫جمهوری اسالمی و ملت ایران فائق بیایند‪».‬‬ ‫ی در بخ��ش دیگری از‬ ‫رهبر معظ��م انقالب اس�لام ‬ ‫س��خنان خود‪ ،‬قوه قضائیه را بخش��ی بس��یار حساس‬ ‫از نظام اس�لامی خواندند و با اش��اره ب��ه زمینه های‬ ‫امیدبخش در این ق��وه افزودند‪« :‬یکی از این زمینه ها‪،‬‬ ‫حضور شخصیتی عالم‪ ،‬فاضل‪ ،‬مجتهد‪ ،‬اگاه‪ ،‬جوان و‬ ‫دارای توانایی های باال در راس قوه قضائیه اس��ت که‬ ‫در مدت کوتاه مس��ئولیت‪ ،‬اثار حضور ایشان اشکار‬ ‫شده است‪».‬‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای‪ ،‬مس��ئوالن ارشد قوه قضائیه‬ ‫را هم انسان هایی پاک‪ ،‬س��الم و خوش سابقه دانستند‬ ‫و خاطرنش��ان کردند‪« :‬در سطح قوه قضائیه نیز قضات‬ ‫فاضل‪ ،‬روشن بین‪ ،‬ش��جاع و درست کردار کم نیستند‬ ‫که همه این موارد از زمینه های امیدواری در دس��تگاه‬ ‫قضایی است‪».‬‬ ‫ایش��ان افزودند‪« :‬ای��ن زمینه های امید بای��د تبدیل به‬ ‫تحرکی وس��یع و جدی برای عملی شدن انتظارات و‬ ‫رسیدن قوه قضائیه به جایگاه شایسته خود شود‪».‬‬ ‫رهبر انقالب اس�لامی با اش��اره ب��ه تاکید مکرر خود‬ ‫درخصوص جایگاه شایسته و مورد انتظار از قوه قضائیه‬ ‫خاطرنشان کردند‪« :‬قوه قضائیه باید به جایگاهی برسد‬ ‫که هر فرد مظلومی احس��اس کند با رجوع به دستگاه‬ ‫قضای��ی می تواند حق را بگی��رد و مظلومیت خود را‬ ‫برطرف کند‪».‬‬ ‫حض��رت ایت اهلل خامنه ای ایجاد چنین احساس��ی در‬ ‫می��ان احاد مردم را کاری بس��یار دش��وار و تدریجی‬ ‫خواندند و افزودند‪« :‬باید انقدر مراجعات دادخواهانه‬ ‫با نتایج عادالنه و منصفانه همراه ش��وند که احس��اس‬ ‫و امی��د گرفتن ح��ق و رفع مظلومی��ت در همه مردم‬ ‫به وجود اید‪».‬‬ ‫ایشان‪ ،‬جذب عناصر مومن‪ ،‬عالم و با انصاف در دستگاه‬ ‫قضایی و نظارت عالی بر کارکردها را از جمله مسائل‬ ‫ضروری برش��مردند و خاطرنشان کردند‪« :‬یکی دیگر‬ ‫از مسائل مهم در قوه قضائیه به روز کردن ساختارها و‬ ‫مجموعه ساختار دیوانی دستگاه قضایی است‪».‬‬ ‫ی تاکید کردند‪« :‬تغییر مس��تمر‬ ‫رهب��ر انقالب اس�لام ‬ ‫ساختارها به معنای گرفتن ثبات از مجموعه سازمانی‬ ‫قوه قضائیه نیس��ت بلکه باید همواره ن��گاه نقادانه به‬ ‫مجموعه س��اختاری در کنار ثبات و اس��تقرار وجود‬ ‫داشته باشد‪».‬‬ ‫حضرت ای��ت اهلل خامنه ای تجدید نظ��ر در قوانین و‬ ‫مق��ررات داخل قوه قضائیه و برط��رف کردن تعارض‬ ‫قوانی��ن و اصالح عدم انطب��اق رای دادگاه های بدوی‬ ‫ب��ا دادگاه های بعدی را نیز از جمله نیازهای دس��تگاه‬ ‫قضایی خواندند و افزودند‪« :‬یکی از مهمترین مس��ائل‬ ‫در قوه قضائیه که از سخت ترین کارها به شمار می اید‪،‬‬ ‫تاثیرناپذیری از حب و بغض ها و جریان س��ازی های‬ ‫سیاسی است‪».‬‬ ‫ایش��ان در همین خصوص خاطرنش��ان کردند‪« :‬یکی‬ ‫از خطرات بزرگ این است که جوسازی های سیاسی‬ ‫جناح های مختلف‪ ،‬روزنامه ها و رس��انه های بیگانه بر‬ ‫مجرای صحیح قضاوت و چرخه رسیدگی به پرونده ها‬ ‫تاثیر بگذارد که در این زمینه باید بدون تاثیرپذیری از‬ ‫احساس��ات و دوستی ها و دشمنی ها از جاده عدل‪ ،‬به‬ ‫هیچ طرف و سمتی خارج نشد‪».‬‬ ‫ی تاکی��د کردند‪« :‬در چنین‬ ‫رهبر معظم انقالب اس�لام ‬ ‫حالت��ی م��ردم در مقاب��ل تصمی��م و رای قوه قضائیه‬ ‫احس��اس اقن��اع خواهند کرد و از نظ��ر ذهنی راضی‬ ‫خواهند بود‪».‬‬ ‫حضرت ای��ت اهلل خامن��ه ای به وجود ام��دن زمینه و‬ ‫ش��رایط مقبولیت داوری قوه قضائیه در جامعه را یک‬ ‫فرصت بزرگ خواندند و افزودند‪« :‬همه دستگاه ها باید‬ ‫از قوه قضائیه حمایت کنن��د تا این قوه بتواند در این‬ ‫شرایط دشوار‪ ،‬به وظایف خود به درستی عمل کند که‬ ‫نتیجه ان نیز کمک به حرکت کش��ور در مسیر اهداف‬ ‫واال خواهد بود‪».‬‬ ‫ایش��ان همچنین با اش��اره به ایام م��اه مبارک رجب‪،‬‬ ‫همه را به بهره گیری از فرصت گرانقدر دعا‪ ،‬توسل و‬ ‫استغفار توصیه کردند‪.‬‬ ‫در ابت��دای این دیدار ای��ت اهلل صادق املی الریجانی‪،‬‬ ‫رئی��س قوه قضائیه ضم��ن ارائه گزارش��ی از عملکرد‬ ‫‪ 10‬ماه��ه این قوه گفت‪« :‬تهی��ه و تدوین برنامه پنجم‬ ‫قوه قضائیه‪ ،‬راه اندازی موسس��ه پژوهشی ‪ -‬اموزشی‬ ‫قض��ا در ح��وزه علمیه قم به منظ��ور جذب و تربیت‬ ‫نیروی انس��انی کارامد‪ ،‬ارتقای سطح اموزش قضات‪،‬‬ ‫اهتمام برای ایجاد زمینه اس��تقالل قاضی‪ ،‬اس��تفاده از‬ ‫فناوری ه��ای نوی��ن و تکمی��ل اقدامات قبل��ی‪ ،‬تهیه‬ ‫ایین نامه جدید نظارت دیوانعالی کش��ور و لغو اعمال‬ ‫گسترده ماده ‪ 18‬ایین نامه اجرایی به منظور جلوگیری‬ ‫از اطاله دادرس��ی‪ ،‬از جمله اقدام��ات انجام گرفته در‬ ‫قوه قضائیه است‪».‬‬ ‫رئیس قوه قضائیه با اش��اره به فتنه بع��د از انتخابات‬ ‫س��ال گذش��ته و شکس��ت فتنه گران خاطرنشان کرد‪:‬‬ ‫«قوه قضائیه در مس��یر مبارزه ب��ا اخالل گران در امنیت‬ ‫جامعه و همچنین مفس��دان اقتص��ادی قاطعانه عمل‬ ‫خواهد کرد و در این مسیر کوتاه نخواهد امد‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫امام‬ ‫گفتوگو‬ ‫راه‬ ‫همت و کار مضاعف‬ ‫زمینه قطع وابستگی به بیگانگان‬ ‫اسماعیل کوثری‪ /‬نماینده مجلس شورای اسالمی‬ ‫همت و کار مضاعف باید در جهت تحقق سند چشم انداز‬ ‫و سیاس��ت های نظام باش��د و نباید از انج��ام کار در این‬ ‫خصوص احس��اس قناعت کنی��م چراکه به فرم��وده امام‬ ‫م��ا هنوز در ابتدای راه هس��تیم و اگر بخواهیم س��رلوحه‬ ‫کش��ورهای اسالمی باش��یم باید این همت و کار مضاعف‬ ‫را بیش از پیش ادامه دهیم‪ .‬رهبر انقالب در پیام نوروزی‬ ‫خود فرمودند که مردم ایران درخش��یدند و حال این مردم‬ ‫مش��کالت زیادی دارند که همت و کار مضاعف مسئوالن‬ ‫را می طلبد‪ .‬این ش��عار نباید به صورت تابلو سر چهارراه ها‬ ‫نص��ب ش��ود و همانن��د اصالح الگوی مص��رف به ورطه‬ ‫فراموش��ی سپرده شود و بدون بازدهی باقی بماند‪ .‬در سال‬ ‫هم��ت و کار مضاع��ف باید امنیت قضای��ی را برای مردم‬ ‫تامین کنیم و به سمت اسالمی شدن دستگاه قضایی برویم‬ ‫تا از حجم پرونده ها و حجم جرایم در کش��ور کاسته ش��ود‪ .‬متاسفانه قوانین ما نارسایی دارد و بازدارنده‬ ‫نیس��ت‪ .‬م��ا این نکته را هم به اقای الریجانی و هم به اقای ش��اهرودی یاداور ش��دیم ام��ا اتفاقی نیفتاد‪.‬‬ ‫امیدواریم در س��ال جدید این موضوع نیز با همت و کار مضاعف بر طرف ش��ود‪ .‬سال کار مضاعف سال‬ ‫استفاده بهینه از سرمایه های کشور است‪.‬‬ ‫به اعتقاد من از این ش��عارها قابل اس��تنباط اس��ت که ما باید فرهنگ عمومی کشور را به سمت الگوهای‬ ‫درست دینی و اخالقی سوق بدهیم چراکه نامگذاری سال ها دقیقا این الگوی درست را برای جامعه تبیین‬ ‫می کند‪ .‬ولی تا چه حد به این شعارها جامه عمل پوشانده می شود‪ ،‬باید بررسی بیشتری شود‪ .‬سال اصالح‬ ‫ الگوی مصرف برای مردم و مدیران جامعه یک درس برای ساماندهی خواسته ها و توقعات بود‪ .‬امسال هم‬ ‫س��ال همت مضاعف و کار مضاعف برای اس��تفاده بهینه و اصولی از منابع کشور است‪ .‬به هر حال همین‬ ‫که فکرها به این س��مت و س��و فرستاده شده است بس��یار قابل تقدیر است‪ ،‬اما مسئوالن باید برای تحقق‬ ‫این موضوع برنامه ریزی کنند‪ .‬در حوزه اقتصاد‪ ،‬بهره وری درس��ت از منابع مالی کش��ور‪ ،‬نوع تجارت ها‪،‬‬ ‫نوع صادرات و واردات و نوع تولید‪ ،‬اس��تفاده اصولی از منابع مختلف همانند نفت و اس��تحصال منابع با‬ ‫تکنولوژی روز و هماهنگ ش��دن با سند چشم انداز و نیز حرکت بر اساس قانون برنامه مواردی است که‬ ‫نیاز به همت مضاعف و کار مضاعف دارد‪.‬‬ ‫هر فرد و س��ازمانی باید در حوزه وظایف و ماموریت های خود به وظایفش عمل کند‪ .‬عالوه بر این باید‬ ‫موانع س��د راه انجام کار مضاعف و تالش بیش��تر و دستیابی به اهداف بلند تر را شناسایی و بر طرف کند‬ ‫و دس��تگاه اجرایی هم همین کار را انجام دهد‪ ،‬در کنار این مجلس شورای اسالمی هم باید موانع قانونی‬ ‫توس��عه کشور را شناسایی و مرتفع کند و وزارتخانه ها ببینند که چه کاری می توانند انجام دهند که حوزه‬ ‫کاری انها نس��بت به گذشته چند برابر ش��ود و به نامگذاری رهبر معظم انقالب اهتمام شود‪ .‬البته رهبری‬ ‫برخ��ی از ای��ن مصادیق را نظیر عرصه علم‪ ،‬تحقیق‪ ،‬پژوهش و تولی��د علم و دانش‪ ،‬ارتقای کمی و کیفی‬ ‫تولیدات داخلی‪ ،‬توسعه اشتغال‪ ،‬بهداشت سالمت و مبارزه با فقر و فساد را برشمردند اما کار مضاعف به‬ ‫اینها منحصر نمی شود و اینها مصداق است‪.‬‬ ‫دس��تگاه های فرهنگی نیز در این زمینه برای فرهنگ س��ازی در خصوص همت مضاعف و کار مضاعف‬ ‫باید کار کنند‪ ،‬کار در دیدگاه دینی ما نوعی عبادت تلقی می ش��ود‪ .‬ما باید قداس��ت و ارزش معنوی کار‬ ‫را از طریق ابزارهای فرهنگی نظیر مطبوعات‪ ،‬س��ینما‪ ،‬رس��انه ملی‪ ،‬مراکز علمی و فرهنگی و هنرمندان با‬ ‫زبان هنر معرفی کنیم تا مردم بتوانند اهمیت و جایگاه کار را از نگاه دینی و ایرانی بشناسند‪ .‬عالوه بر این‬ ‫شناخت نیازهای جامعه در مقطع زمانی فعلی‪ ،‬به یقین در عملی کردن شعار سال (همت و کار مضاعف)‬ ‫موثر خواهد بود‪.‬‬ ‫اکنون که دومین سال از دهه چهارم انقالب و دهه پیشرفت و عدالت را سپری می کنیم‪ ،‬کشور ما نیازمند‬ ‫پیش��رفت همه جانبه اس��ت‪ .‬همت و کار مضاعف برداشتن یک گام به جلو است و این حرکت و خیزش‬ ‫باید در همه طبقات جامعه ایجاد ش��ود‪ .‬براساس امارهای منتشر شده مرکز امار ایران‪ ،‬میزان کار مفید در‬ ‫کش��ورمان یک چهارم کش��ورهایی نظیر چین و مالزی و غیره است‪ ،‬به همین دلیل عالوه بر انجام کار در‬ ‫ساعات مقرر که افراد موظف به انجام ان هستند باید برای اتمام کارها و به ان میزانی که ان کار به پایان‬ ‫می رس��د‪ ،‬تالش را مضاعف کنیم‪ .‬کار مضاعف دلس��وزی مضاعف اس��ت‪ .‬باید کارها را از خود بدانیم و‬ ‫هر فردی برای رس��اندن کار به حد مطلوب ان توجه داش��ته باشد‪ .‬کار و همت مضاعف از دیدگاه ایات‬ ‫و روایات هم مورد توجه قرار داد و با اس��تناد به ایه‪7‬س��وره عنکبوت‪ ،‬شش انشقاق و ‪ 39‬نجم‪ ،‬الزمه کار‬ ‫مطلوب‪ ،‬مضاعف کردن همت و تالش اس��ت‪ .‬همت و کار مضاعف در سیره معصومین(ع)و در خطبه ها‬ ‫و حکمت ه��ای نهج البالغ��ه هم جایگاه ویژه ای دارد‪ .‬س��یره همه ائمه معصوم(ع) ب��ر این رویه بوده تا با‬ ‫تالش مضاعف‪ ،‬بخش های مختلف اقتصادی جامعه را به حد مطلوبی برس��انند؛ و ضمن انکه خود عامل‬ ‫به مضاعف کردن همت و تالش بودند‪ ،‬مردم را نیز به ان سوق داده و راهنمایی می کردند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫حکومت عدل‬ ‫مساله‪ ،‬مساله حکومت است‪ ،‬مساله‪ ،‬مساله سیاست است‪،‬‬ ‫حکومت عدل سیاست است‪ ،‬تمام معنای سیاست است‪.‬‬ ‫خدای تبارک و تعالی این حکومت را و این سیاست را امر‬ ‫کرد که پیغمبر به حضرت امیر واگذار کنند‪ ،‬چنانچه خود‬ ‫رسول خدا سیاست داشت وحکومت بدون سیاست ممکن‬ ‫نیست‪ .‬این سیاست و این حکومتی که عجین با سیاست‬ ‫است‪ ،‬در روز عید غدیر برای حضرت امیر ثابت شد‪ .‬اینکه‬ ‫در روایات هست که بنی االسالم علی خمس این والیت‪،‬‬ ‫والیت کلی امامت نیست‪ .‬ان امامتی که هیچ عملی مقبول‬ ‫نیست‪ ،‬قبول نمی شود‪ ،‬اال با اعتقاد به امامت‪ ،‬این معنایش‬ ‫این حکومت نیست‪ .‬خوب‪ ،‬ما بسیاری از ائمه مان حکومت‬ ‫نداشتند‪ .‬ما االن معتقدیم که حضرت امیر در یک برهه از‬ ‫زمان به حکومت رسید‪ ،‬حضرت امام حسن هم یک مدت‬ ‫بس��یار بسیار کمی به حکومت رسید‪ ،‬باقی ائمه حکومت‬ ‫نداش��تند‪ .‬انکه خدای تبارک و تعالی جعل کرد و دنبالش‬ ‫هم برای ائمه هدی جعل ش��ده اس��ت‪ ،‬حکومت است؛‬ ‫لکن نگذاش��تند که این حکومت ثمر پیدا بکند‪ .‬بنابراین‪،‬‬ ‫حکوم��ت را خدا جعل کرده اس��ت برای حضرت امیر‪-‬‬ ‫ سالم اهلل علیه ‪ -‬این حکومت یعنی سیاست‪ ،‬یعنی عجین‬ ‫با سیاست‪ .‬از اعوجاج هایی که پیدا شده است مع االسف‪،‬‬ ‫این است که‪ ،‬یعنی اعوجاج زیاد پیدا شده اما بزرگترین اش‬ ‫این است که دست هایی از زمان سابق از زمان خلفای اموی‬ ‫و خلفای عباسی ‪ -‬علیهم لعنه اهلل ‪-‬از ان زمان دست هایی‬ ‫پیدا شده است که بگویند که دین علی حده از مسائل است‬ ‫و سیاست علی حده از حکومت است‪ .‬هرچه طرف پایین‬ ‫امده است‪ ،‬این قوت گرفته است تا وقتی بازیگرهای دنیا‬ ‫که دیدند باید دین را یک چیز تعبدی قرار داد‪ .‬این بازیگرها‬ ‫امدند و این ط��ور کردند که ماها هم باورمان امده بود که‬ ‫دین چکار دارد به سیاس��ت‪ ،‬سیاست مال امپراتورهاست‪.‬‬ ‫این معنایش این اس��ت که تخطئه کنیم خدا را و رس��ول‬ ‫خدا را و امیرالمومنین را‪ ،‬برای اینکه حکومت سیاس��ت‬ ‫است‪ ،‬حکومت که دعا خواندن نیست‪ ،‬حکومت که نماز‬ ‫نیست‪ ،‬حکومت روزه نیست‪ .‬حکومت‪ ،‬حکومت عدل‪،‬‬ ‫اسباب این می شود که اینها اقامه بشود‪ ،‬اما خود حکومت‬ ‫یک دستگاه سیاسی است‪ .‬ان که می گوید دین از سیاست‬ ‫جداست‪ ،‬تکذیب خدا را کرده است‪ ،‬تکذیب رسول خدا‬ ‫را کرده است‪ ،‬تکذیب ائمه هدی را کرده است‪.‬‬ ‫و اینکه این قدر صدای غدیر بلند ش��ده است و این قدر‬ ‫برای غدیر ارج قائل ش��ده اند‪ -‬و ارج هم دارد ‪ -‬برای این‬ ‫است که با اقامه والیت یعنی با رسیدن حکومت به دست‬ ‫صاحب حق‪ ،‬همه این مسائل حل می شود‪ ،‬همه انحرافات‬ ‫از بین می رود‪ .‬اگر حکومت عدل بپا ش��ود‪ ،‬اگر گذاش��ته‬ ‫بودند که حضرت امیر ‪ -‬س�لام اهلل علیه ‪ -‬حکومتی را که‬ ‫می خواهد بپا کند‪ ،‬تمام انحرافات از بین می رفت و محیط‬ ‫یک محیط صحیح و سالم می شد که ان وقت مجال برای‬ ‫همه اشخاص که دارای افکار هستند‪ ،‬عرفا که دارای افکار‬ ‫هستند‪ ،‬حکما که دارای افکار هستند‪ ،‬فقها‪ ،‬همه برای انها‬ ‫مجال هم پیدا بشود‪ .‬از این جهت‪ ،‬اسالم بنی علی خمس‪،‬‬ ‫نه معنایش ان است که والیت در عرض این است‪ ،‬والیت‬ ‫اصلش مس��اله حکومت اس��ت‪ ،‬حکومت هم این طوری‬ ‫است‪ ،‬حکومت حتی از فروع هم نیست‪.‬‬ ‫‪7‬‬ ‫یادداشت‬ ‫رامین مهمانپرست‪ /‬سخنگوی وزارت امور خارجه‬ ‫ایرانی چوب حراج به‬ ‫کشورش نمی زند‬ ‫وظیفه دستگاه سیاس��ت خارجی کشور رصد کردن‬ ‫اقدامات‪ ،‬سیاس��ت ها و برنامه های تمامی کشورهایی‬ ‫اس��ت که عملکردشان در ارتباط مس��تقیم با ما قرار‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫وزارت امور خارج��ه به ص��ورت مک��رر و متن��اوب‬ ‫اقدامات و اظهارات مسئوالن کشورهای جهان را در‬ ‫همکاری های دوجانبه‪ ،‬منطق��ه ای و بین المللی مورد‬ ‫ارزیابی قرار می ده��د و در برنامه ریزی هایش توجه‬ ‫خواهد کرد که این اظهارات و اقدامات تا چه اندازه‬ ‫تامین کننده منافع ملی ماس��ت؟ دس��تگاه دیپلماسی‬ ‫کش��ور مس��ئول برنامه ریزی و تنظیم روابط با تمامی‬ ‫ کشورهای جهان اس��ت و بسته به موقعیت کشورها‬ ‫و اش��تراکات سیاسی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی‬ ‫در برنامه ه��ای کوتاه مدت‪ ،‬میان م��دت‪ ،‬بلندمدت و‬ ‫اس��تراتژیک طراحی ه��ای خود را ص��ورت خواهد‬ ‫داد‪ .‬ایران سیاس��ت های راهبردی خ��ود را در تنظیم‬ ‫روابط با همه کش��ورها از جمله انگلیس‪ ،‬روس��یه و‬ ‫خط قرمز بر مقابله کنندگان با نظام‬ ‫محمد تقی رهبر‪ /‬رئیس فراکسیون روحانیون مجلس‬ ‫باید اگاه باشیم و هوشیارانه عمل کنیم؛ تجربه حوادث تلخ یک‬ ‫سال گذشته برایمان باید به اندازه کافی اموزنده بوده باشد که از‬ ‫تکرار ان برای همیش��ه بپرهیزیم؛ اینکه باید اتحاد داشت چون‬ ‫دش��من همواره در کمین اس��ت تا از اختالف های درونی برای‬ ‫رخنه کردن در انقالب و به انحراف کش��اندن ان اس��تفاده کند‪.‬‬ ‫این مس��اله همواره موضوع نصایح رهب��ر معظم انقالب بوده و‬ ‫هس��ت‪ .‬بیانات اخیر مقام معظم رهبری نیز که به مناسبت میالد‬ ‫سیاست‬ ‫ام��ام علی(ع) در روز س��یزده رجب و در چارچوب س��یره ان‬ ‫حضرت با محوریت حفظ اتحاد و پایبندی به حق ایراد ش��د نیز در ادامه هشدارهای‬ ‫همیش��گی است و اینکه دش��من همچنان در کمین به انتظار نشسته است تا از وجود‬ ‫اختالف برای نفوذ خود اس��تفاده کند‪ .‬به عقیده بنده‪ ،‬ش��اید مخاطبان اصلی سخنان و‬ ‫نصایح مقام رهبری‪ ،‬ان دس��ته از نخبگان و خواصی باش��ند که تحت تاثیر دیدگاه ها‪،‬‬ ‫فش��ار و مالحظه‪ ،‬دیدگاه و موضع خود را به صورت اش��کار بیان نکرده اند و دو پهلو‬ ‫حرکت کرده اند‪ ،‬کسانی که گرچه کالم و نظرشان برای گروه های اجتماعی تعیین کننده‬ ‫اس��ت اما هموار ه ترجیح داده اند تا از اتخاذ موضع واحد و مش��ی شفاف دوری کنند‪.‬‬ ‫پرهیز از اتحاد و انسجام و باال گرفتن اختالف و تضاد در نهایت منجر به فروپاشی و‬ ‫س��قوط خواهد ش��د‪ ،‬درست مانند برج و بارویی که میان یک قلع ه یا یک شهر شکل‬ ‫حائل را دارد؛ دیواری که در گذر زمان و عدم رسیدگی شکاف برداشته باشد و چون‬ ‫استحکام ندارد در مواجهه با هجوم دشمن فرو بریزد؛ وجود اختالف و عدم اتحاد نیز‬ ‫می تواند به سقوط منجر شود که به هیچ عنوان برای یک نظام و انقالب سی ساله پایان‬ ‫خوش��ی نیست‪ .‬رسیدن به اتحاد و حفظ انس��جام شدنی و دست یافتنی است؛ گرچه‬ ‫همه اش��خاص و افرادی که امروز زیر عنوان اصولگرایی دارای س��مت و مس��ئولیت‬ ‫بوده و فعالیت می کنند یکپارچه و یک دست نیستند‪ ،‬اما اندیشه و هدفی واحد دارند‬ ‫و می توانند بر سر مسائل جزیی که منشا اختالف است به توافق دست پیدا کنند‪ .‬انچه‬ ‫در مدت اخیر در ارتباط با دانش��گاه ازاد در مناس��بات میان مجلس و دولت روی داد‬ ‫نمونه ای از این است که باوجود اتحاد در یک گروه‪ ،‬میان اعضا بر سر مسائل کوچک‬ ‫و مختلف اختالف نظر وجود دارد و ثابت ش��د که اگر برای رس��یدن به وحدت نظر‬ ‫تدبیری اندیشیده نشود چگونه یک اختالف جزئی می تواند به ابزاری برای زیر سوال‬ ‫بردن اتحاد اعضای یک گروه و درنتیجه به جنجالی برای سواس��تفاده س��ودجویان و‬ ‫مقرضان تبدیل ش��ود‪ .‬برای پزهیز از به وجود امدن چنین ش��رایطی باید از قبل اگاه‬ ‫بود هوشیار عمل کرد؛ نباید اجازه داد تا تحت تاثیر احساسات‪ ،‬اختالف بر سر مسائل‬ ‫جزئی بر اتحاد و انسجام کالن غلبه کند و از گروهی ابروبری شود چراکه همه صرف‬ ‫نظر از برخی مس��ائل جزیی با یکدیگر متحد و منسجم هستیم‪ .‬اما این شیوه همیشه‬ ‫جواب نمی دهد در رویارویی با کس��انی که بدون توجه به حق و انصاف‪ ،‬همچنان بر‬ ‫کوبیدن بر طبل خود اصرار دارند دعوت به وحدت و حفظ انس��جام بی اثر اس��ت و‬ ‫شدنی نیست؛ باید به دور کسی که رودر روی نظام می ایستد خط قرمز کشید و فاصله‬ ‫گرفت چون اختالف همیشه باقی است و نمی توان با او به وحدت رسید‪.‬‬ ‫‪8‬‬ ‫چین اعم��ال خواهد کرد‪ .‬این سیاس��ت در رابطه با‬ ‫کش��ورهای غربی‪ ،‬همس��ایگان م��ا و دولت هایی که‬ ‫دارای رواب��ط دو جانبه ای با ایران هس��تند نیز مدنظر‬ ‫قرار می گیرد‪ .‬ما سیاستی در دستگاه دیپلماسی کشور‬ ‫داری��م مبنی بر اینک��ه چرخش مواضع کش��ورها در‬ ‫روابط ش��ان با ایران مناس��بات ما را نیز دچار تغییر و‬ ‫تحوالتی کند و از این حیث تفاوتی میان کش��ورهای‬ ‫مختل��ف جهان وج��ود ندارد‪ .‬ما سیاس��ت هایمان را‬ ‫براساس روابط این کش��ورها تنظیم می کنیم بنابراین‬ ‫حائز اهمیت ترین نکته برای دستگاه سیاست خارجی‬ ‫کش��ور‪ ،‬تامین منافع ملی و همچنین تاکید بر مصالح‬ ‫دوجانبه از سوی طرف های مقابل است‪.‬‬ ‫کاهش رابطه با برخی کشورها که از سوی نمایندگان‬ ‫مجلس مطرح ش��ده است نیز قاعدتا موضوعی است‬ ‫که دس��تگاه سیاست خارجی کش��ور نسبت به لزوم‬ ‫انجام ان واقف است‪ .‬ما به عنوان بخشی از قوه مجریه‬ ‫تاب��ع مصوبات مجلس هس��تیم‪ ،‬ام��ا در هر صورت‬ ‫نمی توانیم بالفاصله و بدون ارزیابی های کارشناس��ی‬ ‫مفسدان اقتصادی تنها شهرام جزایری ها نیستند‬ ‫عزت اهلل یوسفیان‪ /‬عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس‬ ‫نزدی��ک به ‪ 10‬س��ال می گذرد از زمانی که حضرت ایت اهلل خامن��ه ای در پیام خود به‬ ‫حجت االسالم سید محمد خاتمی رئیس جمهور وقت‪ ،‬مبارزه با مفاسد اقتصادی را یاداور‬ ‫شدند؛ سال ‪ 80‬بود و از همان زمان کار اغاز شد و تا به امروز هنوز ادامه دارد؛ از جمله‬ ‫تش��کیل و شروع به کار ستاد مبارزه با مفاس��د اقتصادی و برگزاری جلسات مشترک‬ ‫روس��ای سه قوه‪ .‬شاید صحبت های اخیر ایت اهلل صادق املی الریجانی‪ ،‬رئیس کنونی‬ ‫قوه قضائی��ه که در ایام بزرگداش��ت هفته قوه قضائیه و در جمع روس��ای دو قوه دیگر‬ ‫قانون گذاری و مجریه در خصوص مبارزه با مفاسد اقصادی ایراد شد بهانه خوبی برای‬ ‫پرداختن دوباره به این مس��اله باشد‪ .‬مردم حق دارند در صورت وقوع تخلف قانونی‬ ‫در مسائل اقتصادی از انچه رویداده با خبر شوند و بدانند که حاکمیت با عوامل ان چه‬ ‫برخوردی کرد ه است‪ ،‬اما رسیدگی و مبارزه با مفاسد اقتصادی و جلوگیری از تکرار ان‬ ‫اقدامی است که هیچ کدام از قوای سه گانه قانون گذاری‪ ،‬مجریه و قضایی نمی توانند به‬ ‫تنهایی از عهده ان برایند و تحقق ان به یک همسویی و همت سه جانبه نیاز دارد که‬ ‫ممکن است سهم و وظیفه هر کدام از این سه قوه نسبت به سایرین بر حسب شرایط‬ ‫زمانی کم و زیاد شود اما حذف شدنی نیست‪ .‬به جرات می توان گفت که در این مدت‬ ‫در ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی کارهای زیادی صورت گرفته به ویژه عملکرد یک سال‬ ‫گذشته این ستاد که در خور توجه است‪ ،‬اما با این همه مردم از موضع مفاسد اقتصادی‬ ‫تنها فاضل خداداد و شهرام جزایری عرب را به خاطر می اورند که نامشان در ارتباط با‬ ‫فساد اقتصادی به عنوان مجرم مطرح شد و جز این دیگر چیزی به یاد ندارند‪ ،‬مگر نام ها‬ ‫ی که به ناگهان و به اقتضای شرایط وقت در ارتباط با فساد اقتصادی ان هم در‬ ‫و اس��ام ‬ ‫ هاله ای از ابهام و تردیدها مدتی نه چندان طوالنی بر سر زبان ها افتاده باشند و این به هیچ‬ ‫وجه موضوع خوبی نیست و می توان گفت که امروز سطح دانش و اگاهی افکار عمومی‬ ‫ ایران به هیچ وجه با تعریف روز مفاسد اقتصادی و اخرین اخبار از عملکرد ستاد ویژه‬ ‫رسیدگی کننده به این مساله یکسان نیست و از ان پایین تر است‪ .‬در فاصله یک سالی‬ ‫که گذشت صرفه نظر از مطرح شدن برخی مسائل حاشیه ای و جهت دار‪ ،‬ستاد مبارزه با‬ ‫مفاسد اقتصادی پرونده رسیدگی به ‪ 50‬هزار میلیارد تومان مطالبات معوقه بانکی و سه‬ ‫میلیون و سیصد هزار اراضی واگذار شده را در دستور کار خود قرار داد تا اگر بر خالف‬ ‫قانون تخلف یا فس��ادی صورت گرفته باش��د عوامل ان را شناسایی و عالوه بر جبران‬ ‫ضرر به نفع مردم و مملکت با انها مطابق قانون برخورد کند‪ .‬به گواه اس��ناد و شواهد‬ ‫موجود بخش قابل توجهی از تسهیالت بانکی پرداخت شده و نیز اراضی واگذار شده‬ ‫در چارچوب قانون بوده است؛ چنانچه بیشترین درصد از تسهیالت و منابع بانکی بابت‬ ‫اموری که از قبل مشخص شده بود پرداخت شده اند و همین طور درصد قابل قبولی از‬ ‫اراضی واگذار شده به اشخاص حقیقی و حقوقی تعلق گرفته که شرایط و صالحیت‬ ‫الزم را دارا بوده اند‪ .‬اما در این میان کم نبود نام اشخاصی که در گذشته به واسطه داشتن‬ ‫مقام و موقعیت به نفع خود و نزدیکانشان مرتکب تخلف و سوء استفاده شده باشند؛ به‬ ‫ویژه در بحث واگذاری اراضی که ردپاهایی از برخی مسئوالن سابق در سطح وزارت‬ ‫ی هیچ نام و‬ ‫دیده می شود اما به جرائت می توان گفت و ادعا کرد که در میان این اسام ‬ ‫نشانی از مسئوالن دو دولت اخیر نهم و دهم دیده نشده است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫شماره‪40‬‬ ‫اقدام به کاهش رابطه و یا قطع ارتباط با کش��ورهای‬ ‫جهان کنی��م‪ .‬همچنین سیاس��ت هایمان را بس��ته به‬ ‫اقدامات و اظهارات مسئوالن کشورها تنظیم می کنیم‬ ‫و در همین رابطه حساسیتی که ملت و دولت نسبت‬ ‫به اقدامات کشوری مانند انگلیس داشت‪ ،‬منجر به ان‬ ‫شد که یک بررسی در روابط و چارچوب برنامه های‬ ‫کوتاه مدت و بلندمدت تهران ‪ -‬لندن داشته باشیم‪ .‬از‬ ‫جمل��ه موضوعاتی که در کاهش س��طح روابط ایران‬ ‫ب��ا انگلیس به ان توجه ش��د‪ ،‬همکاری های تجاری‪،‬‬ ‫علمی و فرهنگی دو کش��ور بود که در اولویت تغییر‬ ‫مناسبات ما قرار خواهد گرفت‪.‬‬ ‫در حال حاضر مجلس شورای اسالمی با پیگیری های‬ ‫خ��ود در حال بررس��ی زمینه های کاهش مناس��بات‬ ‫اقتصادی ایران و انگلیس است‪ .‬وزارت امور خارجه‬ ‫در س��تادی با عنوان س��تاد هماهنگی اقتصادی که به‬ ‫ریاست معاون اقتصادی وزیر و با حضور نمایندگانی‬ ‫از دستگاه های اقتصادی کشور برگزار می شود‪ ،‬تنظیم‬ ‫روابط اقتصادی کشور را برعهده دارد‪.‬‬ ‫در بخش علمی نیز شاهد کاهش سطح همکاری های‬ ‫دانشگاهی تهران و لندن خواهیم بود‪ ،‬اما این موضوع‬ ‫به معنای پذیرش برخی اظهارات که حاکی از انتش��ار‬ ‫اطالعات محرمانه ایران در پایان نامه های اقازاده های‬ ‫ش��اغل به تحصیل در انگلیس اس��ت‪ ،‬نخواهد بود‪.‬‬ ‫منطقی نیست اگر به اتباع خودمان اتهامات اینچنینی‬ ‫نس��بت دهیم‪ .‬به گمان ما ایرانی ه��ا فارغ از تفکرات‬ ‫سیاس��ی حامی منافع ملی کشورشان هستند و حاضر‬ ‫نیستند کش��ور خود را به حراج گذارند‪ .‬طراحی این‬ ‫مباح��ث از س��وی برخی افراد به دلیل ان اس��ت که‬ ‫فک��ر می کنند می توان نس��بت به ایج��اد تفرقه میان‬ ‫ایرانی های داخل و خارج از کشور حرکتی انجام داد‪.‬‬ ‫ایرانی ها ظرفیت های فراوانی برای رش��د و پیشرفت‬ ‫کشورش��ان دارند و ما باید نس��بت ب��ه این موضوع‬ ‫هوش��یار باش��یم‪ .‬ایرانی ها در کش��ورهای دیگر‪ ،‬در‬ ‫دانشگاه ها و حوزه های اقتصادی و اجتماعی حضور‬ ‫فعالی دارن��د و هیچ گاه اقدامی را که نافی منافع ملی‬ ‫کشورشان باشد دنبال نمی کنند‪ .‬برخی متوجه نیستند‬ ‫افراطیون اصولگرا نیستند‬ ‫مریم بهروزی ‪ /‬دبیرکل جامعه زینب‬ ‫دو طی��ف از درون جریان ه��ای اصولگرایی و اصالح طلب��ی می خواهند اختالفات را‬ ‫ادامه دهند‪ .‬رهبر معظم انقالب در فرمایش��ات اخیر خود همواره بر حفظ وحدت در‬ ‫جامعه تاکید کرده و فرموده اند که در شرایط فعلی؛ کشور بیش از هر چیز به وحدت‬ ‫نیاز دارد‪ .‬بدون تردید مخاطب س��خنان معظم ل��ه در خصوص وحدت و همدلی همه‬ ‫مسئوالن اجرایی و دست اندرکاران نظام هستند که باید این تدابیر دلسوزانه رهبری را‬ ‫نصب العین خود قرار دهند و فقط در این مسیر گام بردارند‪ .‬دشمنان نظام در داخل و‬ ‫خارج از کشور همواره مسائل را رصد می کنند و به دنبال برجسته کردن نقاط ضعف‬ ‫هستند؛ انها فرصتی را می طلبند که در میان اختالفات به جمهوری اسالمی و مقدسات‬ ‫نظام ضربه بزنند‪ .‬این هوش��یاری از س��وی ایت اهلل هاشمی رفس��نجانی رئیس مجمع‬ ‫تش��خیص مصلحت نظام و علی الریجانی رئیس مجلس ش��ورای اسالمی نسبت به‬ ‫حفظ وحدت نیز هوشیاری به جایی بود‪ .‬متاسفانه به رغم نیاز امروز جامعه به وحدت‬ ‫و همدلی ش��اهد هستیم که یک طیف از درون جریان اصولگرایی و یک طیف نیز از‬ ‫درون جبهه اصالح طلبی همچنان می خواهند اتش فتنه ای که سال گذشته روشن شد‬ ‫را برافروخته نگه دارند‪ ،‬به تنش ها دامن زده و اختالفات را همچنان ادامه دهند‪ .‬این دو‬ ‫طیف که در مقابل یکدیگر قرار دارند‪ ،‬هر روز یک مساله را مستمسک قرار می دهند‬ ‫و بدین ترتیب به اختالفات دامن می زنند‪ .‬مسئوالن و دلسوزان نظام باید با روش های‬ ‫منطقی و صحیح ای��ن حرکت های افراطی را مهار کنند و عرصه را برای حرکت های‬ ‫هنجارش��کنانه این گروه های افراطی تنگ کنند‪ .‬خواص‪ ،‬نخبگان‪ ،‬کارشناس��ان علوم‬ ‫سیاسی و اساتید دانشگاهی نیز باید حتما نسبت به این موضوع حساسیت نشان داده‬ ‫و چاره جویی کنند‪ .‬به نظر می رسد بخش قابل توجهی از دغدغه وحدت از این منظر‬ ‫قابل تحقق باشد‪ .‬تقویت فضای گفتمان‪ ،‬اراده برای تنش زدایی‪ ،‬نزدیک کردن افکار به‬ ‫یکدیگر و توجه به فرمایشات رهبری مبنی بر لزوم همدلی مسئوالن؛ الزمه بازگرداندن‬ ‫وحدت به جامعه است‪ .‬همچنین صاحبان مناصب حکومتی و چهره های سیاسی باید‬ ‫قدری از افکار و تمایالت ش��خصی‪ ،‬منافع حزبی و جناحی خود کوتاه امده و حول‬ ‫وح��دت و رهبری نظام حرکت کنند؛ زیرا اختالف نظرهای افراطی اس��ت که موجب‬ ‫ایجاد تنش در جامعه می ش��ود‪ .‬اینکه گروهی در داخل جریان اصولگرایی هستند که‬ ‫هیچکس غیر از خود را برنمی تابند و اخیرا هم برخی از چهره های اصولگرا همچون‬ ‫باهن��ر و نب��وی از رفتار انها انتقاد کرده و گفته اند که این گروه کس��ی غیر از خود را‬ ‫قبول ندارند؛ همان طیفی هستند که در ابتدا به انها اشاره شد‪ .‬این طیف در واقع اماده‬ ‫پذیرش هیچ گونه وحدتی نبوده‪ ،‬اهل گفتمان نیستند و معتقدند که فقط خودشان محور‬ ‫هستند‪ ،‬همه باید مثل انها باشند‪ ،‬در خطی که انها پیش می روند حرکت کنند واال باید‬ ‫حذف ش��وند‪ .‬در حالی که رفتار انها اصال منطبق با واقعیات اصولگرایی نیست‪ ،‬بنده‬ ‫اص�لا انها را اصولگرا نمی دانم؛ اصولگرایی برای خود چارچوب و ضوابطی دارد که‬ ‫برای شناختن اصولگرایی واقعی باید به انها نگاه کرد نه به عملکرد یک شخص یا یک‬ ‫طیف‪ .‬اصولگرایی به دنبال حذف هیچ س��لیقه و طرز فکری نبوده و نیست و یا اینکه‬ ‫حداقل به فرموده مقام معظم رهبری به دنبال جذب حداکثری و دفع حداقلی است‪ .‬این‬ ‫رفتارهای افراطی را نمی توان به اصولگرایی منتسب کرد‪.‬‬ ‫‪40‬‬ ‫شماره‪40‬‬ ‫مثلث شماره‬ ‫که س��هوا و یا عمدا خواسته دشمن را برای ایجاد‬ ‫تفرقه در کشور دنبال می کنند‪.‬‬ ‫کس��انی ک��ه نمی خواهند ش��اهد پیش��رفت نظام‬ ‫جمهوری اس�لامی باش��ند این مطال��ب را مطرح‬ ‫می کنن��د تا به ایج��اد وح��دت می��ان ایرانیان در‬ ‫جای ج��ای جهان تاثی��ر منفی بگذارن��د و انها را‬ ‫نس��بت ب��ه اقداماتی ک��ه در راس��تای حمایت از‬ ‫کشورش��ان انجام می دهند‪ ،‬دلسرد کنند‪ .‬ما تاکنون‬ ‫از هیچ یک از مقامات رس��می کشور نشنیده ایم که‬ ‫ایرانی ها در پایان نامه هایش��ان اطالعات محرمانه را‬ ‫درج کرده باش��ند‪ ،‬اما در صورت صحت این خبر‬ ‫ان را قاب��ل پیگیری می دانیم‪ .‬ایران مناس��بات خود‬ ‫با همه کش��ورها را بر اساس میزان اهمیتی که این‬ ‫کش��ورها از روابطش��ان با ما دارند تنظیم می کند و‬ ‫قطعا رابطه با کش��وری چون روس��یه و رای منفی‬ ‫انها در شورای امنیت سازمان ملل و همچنین عدم‬ ‫فروش موشک های ‪ S300‬به ایران در تنظیم روابط‬ ‫ما با این کشور تاثیرگذار خواهد بود‪.‬‬ ‫خارجی ها حامی حذف شخصیت های نظام‬ ‫ایت اهللسید حسینموسویتبریزی‪/‬دبیر کلمجمعمحققینومدرسین‬ ‫نفع برخی کش��ورهای خارجی در حذف گروه های مرجع و‬ ‫ش��خصیت های برجسته جامعه است که متاسفانه این روزها‬ ‫این اقدام در تریبون ه��ای مختلف از طریق توهین و تهمت‬ ‫انجام می ش��ود‪ ،‬از س��وی دیگر برخی افراد نیز که منافع شان‬ ‫در ح��ذف دیگ��ران اس��ت ب��ا بی توجهی به س��خنان اخیر‬ ‫مقام معظم رهبری به این موضوع دامن می زنند‪.‬‬ ‫س��خنان اخیر مقام معظم رهبری مبنی بر خودداری از ظلم به‬ ‫سیاست‬ ‫افراد در جامعه و معنای دینی این رفتار نیز عدم ظلم‪ ،‬تعدی‪،‬‬ ‫تضییع حقوق و ازادی مشروع افراد است چراکه این امر نیز در تمام طوایف و اقوام‬ ‫حرام اس��ت‪ .‬تمام انبیا مامور بودند تا م��ردم را به اطاعت پروردگار و خودداری از‬ ‫طغیان که به معنای ظلم است‪ ،‬فراخوان دهند و فرهنگ مبارزه با ظلم در قیام برای‬ ‫عدالت و قسط را ایجاد کند‪ .‬ظلم در شرایط و اشکال گوناگون‪ ،‬ماند تخریب اموال‬ ‫دیگران‪ ،‬کش��تار و شکنجه و‪ ...‬نس��بت به جامعه و اشخاص روی می دهد‪ ،‬همیشه‬ ‫باید نسبت به ظلم نکردن تذکر داد‪ ،‬اما متاسفانه اکنون کشور ما دچار الودگی های‬ ‫عجیبی شده است و این تاسف وقتی بیشتر می شود که بدانیم این کشور ما اسالمی‬ ‫ اس��ت و اصول دینی باید در ان رعایت شود‪ ،‬البته این الودگی ها همیشه در کشور‬ ‫بوده اس��ت‪ ،‬ولی به طور خاص بعد از انقالب اسالمی به بعضی از الودگی ها مانند‬ ‫تهمت و افترا کم توجهی شده است‪ .‬اینگونه رفتارها ابتدا از طرف گروه های محارب‬ ‫مانند منافقان‪ ،‬کمونیست ها و‪ ...‬اغاز شد و از سوی دیگر کسانی هم که خود را «دین‬ ‫مجسم» فرض می کنند به این مساله دامن زدند و از زمان امام تاکنون این مساله ادامه‬ ‫داشته است‪ .‬تهمت و افترا گاهی احزاب و جریانات و زمانی دیگر اشخاص را دربر‬ ‫می گیرد‪ ،‬در اصول کافی‪ ،‬روایات صحیحه و‪ ...‬تاکید ش��ده است که حرمت مومن‪،‬‬ ‫حرمت خداست و هرکس ان را بشکند‪ ،‬محارب با خداوند است‪.‬‬ ‫متاسفانه در سال های اخیر و به خصوص انتخابات ریاست جمهوری بداخالقی های‬ ‫بس��یار زیادی شایع شد که نمونه بارز ان در جریان مناظره ها بود و گویی بعضی ها‬ ‫ک��ه منابر ‪ ،‬تریبون ها و روزنامه ها را در اختیار دارند‪ ،‬تهمت را وظیفه ش��رعی خود‬ ‫می دانند‪ ،‬ولی دود این رفتار به چشم همه مسئوالن‪ ،‬مردم و دینداران می رود‪.‬‬ ‫نفع فضای تهمت و تخریب برای گروه هایی است که منتظر هستند هر کاری را که‬ ‫می خواهند در کش��ور انجام دهند‪ ،‬زیرا در این شرایط دیگر کسی برای اداره کشور‬ ‫باق��ی نمی مان��د و هر عملی برای انها ممکن می ش��ود‪ .‬در ان صورت هر بالیی بر‬ ‫سرمنابع کش��ور می اورند و کسی پاسخگو نخواهد بود‪ .‬در حال حاضر افرادی که‬ ‫اقدامات شان خالف اصول‪ ،‬ارزش ها و عقل است اموری را به نام ارزش ها و اصول‬ ‫انجام می دهند‪ .‬باید تدبیری اساسی در این رابطه اندیشیده شود و تنها نباید با هشدار‬ ‫موضع گیری کرد‪ ،‬زیرا از بس��تر تفرقه در جامعه اختالف‪ ،‬گناه و اتهام بیرون می اید‬ ‫و در نتیجه دیگر جامعه از اسالمیت خارج می شود‪ .‬افرادی که به این صورت عمل‬ ‫می کنند باید احس��اس خطر کنند؛ زیرا وقتی که از خدا ترس��ی ندارند از نهادهای‬ ‫مسئول نظام نیز ترسی ندارند‪.‬‬ ‫‪9‬‬ ‫خبر نامه‬ ‫حکم اولیه دادگاه ماجرای کهریزک‬ ‫منتشر شد؛‬ ‫دو نفر از متهمان‬ ‫کهریزک محکوم به‬ ‫قصاص شدند‬ ‫سازمان قضایی نیروهای مس��لح در اطالعیه ای نتایج‬ ‫رس��یدگی به پرونده های متهمان بازداشتگاه کهریزک‬ ‫و کوی دانش��گاه را اع�لام کرد‪ .‬در ای��ن اطالعیه در‬ ‫مورد پرونده بازداش��تگاه کهریزک امده اس��ت که به‬ ‫دنب��ال صدور کیفرخواس��ت علیه ‪ 12‬نف��ر از متهمان‬ ‫پرونده بازداش��تگاه کهریزک توس��ط دادسرای نظامی‬ ‫تهران که در اطالعیه قبلی اعالم شد‪ ،‬پرونده به دادگاه‬ ‫نظامی یک تهران ارجاع ش��د و رسیدگی به اتهامات‬ ‫متهمان با رعایت مقررات قانونی در جلس��ات متعدد‬ ‫دادگاه ب��ا حض��ور ش��کات‪ ،‬متهم��ان و وکالی انان‬ ‫صورت پذیرفت‪.‬‬ ‫در این جلس��ات اولیا دم‪ ،‬جمعی از شکات و وکالی‬ ‫انان به تفصیل شکایات خود را طرح کردند و متهمان‬ ‫پرون��ده و وکالی انان نی��ز به ط��رح دفاعیات خود‬ ‫پرداختند‪.‬‬ ‫پس از پایان رسیدگی‪ ،‬دادگاه بر اساس تحقیقات انجام‬ ‫شده‪ ،‬نظریات پزشکی قانونی و سایر مستندات موجود‬ ‫در پرونده‪ ،‬دو نفر از متهمان را به اتهام ایراد ضرب و‬ ‫جرح عمدی منتهی به قتل مرحومان «امیرجوادی فر»‪،‬‬ ‫«محس��ن روح االمین��ی» و «محمدکامرانی» عالوه بر‬ ‫حبس‪ ،‬انفصال موقت از خدمت‪ ،‬جزای نقدی‪ ،‬شالق‬ ‫تعزی��ری و پرداخت دیه‪ ،‬ب��ه قصاص نفس و ‪ 9‬متهم‬ ‫دیگر را حس��ب اتهامات منتس��ب به انان‪ ،‬به تحمل‬ ‫حبس‪ ،‬پرداخ��ت دیه‪ ،‬جزای نق��دی‪ ،‬انفصال موقت‬ ‫از خدمت و ش�لاق تعزیری محک��وم کرده و یکی از‬ ‫متهمان نیز به دلیل احراز نشدن جرم‪ ،‬از اتهامات وارده‬ ‫تبرئه شده اس��ت‪.‬حکم صادره غیرقطعی است و پس‬ ‫از طی مراحل قانونی به مرحله اجرا درخواهد امد‪.‬در‬ ‫بخش دیگری از ای��ن اطالعیه درباره پرونده حوادث‬ ‫کوی دانش��گاه نیز امده به دنبال وقوع اغتشاشات در‬ ‫خردادماه سال ‪ 1388‬در کوی دانشگاه و تخریب اموال‬ ‫عمومی و درگیری اشوبگران با ماموران انتظامی‪ ،‬برای‬ ‫کنت��رل اوض��اع و جلوگیری از اغتش��اش و تخریب‬ ‫اموال عموم��ی‪ ،‬ماموران انتظامی ب��ا رعایت مقررات‬ ‫وارد کوی دانش��گاه تهران می شوند‪.‬در این اثنا عده ای‬ ‫افراد متفرقه و غیرمس��ئول وارد کوی دانشگاه شده و‬ ‫با اغتشاش��گران درگیر و متاسفانه بعضی از انان وارد‬ ‫خوابگاه های دانشجویی شده و تعدادی از دانشجویان‬ ‫را مورد ضرب و شتم قرار می دهند و به اموال عمومی‬ ‫و خوابگاه ه��ای کوی و لوازم ش��خصی دانش��جویان‬ ‫خسارت وارد می اورند‪.‬‬ ‫ب��ه دنبال وقوع این حادثه تلخ که موجب تاثر ش��دید‬ ‫مقام معظم رهبری شد‪ ،‬سازمان قضایی نیروهای مسلح‬ ‫در جهت انجام وظیفه قانونی خویش و با اخذ گزارش‬ ‫از مراج��ع ذی ربط‪ ،‬از جمله دبیرخانه ش��ورای عالی‬ ‫امنیت ملی‪ ،‬مسئوالن دانشگاه تهران و دفتر نمایندگی‬ ‫ولی فقیه در دانشگاه تهران‪ ،‬بر اساس ابالغ ویژه‪ ،‬پیگیر‬ ‫موضوع ش��ده و پرونده ای برای رسیدگی به اتهامات‬ ‫عوام��ل ضرب و ش��تم دانش��جویان و تخریب اموال‬ ‫عمومی و ش��خصی همچنین عوامل اصلی اغتش��اش‬ ‫و اش��وب در کوی دانشگاه تش��کیل می شود‪ .‬در این‬ ‫ارتباط تحقیقات جامعی از س��وی دادس��رای نظامی‬ ‫‪10‬‬ ‫ته��ران انجام و تعدادی از متهمان شناس��ایی و تحت‬ ‫تعقیب قرار می گیرند‪.‬‬ ‫در دومین جلس��ه دادگاه رس��یدگی به پرونده متهمان‬ ‫بازداش��تگاه کهریزک که با حضور اولیای دم و س��ایر‬ ‫ش��کات و وکالی ان��ان برگ��زار ش��د‪ ،‬پ��در مرحوم‬ ‫روح االمین��ی ب��ه ط��رح ش��کایات خ��ود پرداخت‪.‬‬ ‫عبدالحس��ین روح االمینی پدر محس��ن روح االمینی‬ ‫ک��ه از جان باختگان فاجعه کهریزک اس��ت در مورد‬ ‫ای��ن دادگاه گفته ب��ود که حداقل انتظار از مس��ئوالن‬ ‫این فاجعه‪ ،‬قبول مس��ئولیت‪ ،‬اس��تعفا و تنبیه مقصران‬ ‫اس��ت‪ .‬همان گونه که فرمانده ناجا در مورد مسئوالن‬ ‫بازداشتگا ه در اوایل کار انجام داد و هم اکنون رسیدگی‬ ‫قضایی نسبت به این عوامل در دست اقدام است‪.‬‬ ‫از طرف دیگر کس��انی که مس��بب ای��ن اتفاق بودند‪،‬‬ ‫ضمن قبول اش��تباه خود باید تاوان اشتباهات فاحش‬ ‫خ��ود را بدهند‪ ،‬تا این اش��تباه به حس��اب مجموعه‬ ‫نیروه��ای خدومی که در ناجا و ی��ا در قوه قضائیه و‬ ‫یا در گوش��ه و کنار نظام ب��رای امنیت و ارامش مردم‬ ‫در حال خدمت هستند‪ ،‬گذاشته نشود‪ .‬کسانی که این‬ ‫تصمیم را گرفتند و کس��انی که مدیریت این ماجرا را‬ ‫بر عهده داش��تند یا وظیفه نظ��ارت را بر ان مجموعه‬ ‫داش��تند‪ ،‬باید پاس��خگو باش��ند و تاوان اعمالشان را‬ ‫بپردازن��د‪ ،‬همان گونه که در رابطه با مس��ئوالن مرتبط‬ ‫و افراد دس��ت اندرکار بازداشتگاه کهریزک پرونده در‬ ‫مراحل اخر رسیدگی در دادگاه نظامی است‪ .‬از طرفی‬ ‫صرفا نمی توان گفت خطای انسانی بوده و مسائلی که‬ ‫در کهریزک پیش امده بیش��تر از انکه یک خطا باشد‬ ‫یک رویه بوده است‪ .‬شواهد موجود حاکی از ان است‬ ‫که متاسفانه بر اثر یک سوء تدبیر اشکار مدیریتی‪ ،‬نوع‬ ‫برخ��ورد با زندانی ها در انجا یک رویه بوده اس��ت و‬ ‫حتی ربطی به بحران اخیر نداشته است‪.‬‬ ‫پدر محس��ن روح االمینی با اش��اره به نقش خود در‬ ‫برگزاری ای��ن دادگاه می گوید‪« :‬البت��ه در مورد اینکه‬ ‫گفتید من مسئولیتی از جانب پدران شهدا دارم‪ ،‬اینطور‬ ‫نیس��ت و هر کدام از ما به ص��ورت جداگانه در حال‬ ‫پیگیری موضوع هستیم گرچه مسیر همه ما یک مسیر‬ ‫بوده است و انتظار همگی ما عمل مسئوالن به وظایف‬ ‫قانونی ایشان است‪ ،‬خصوصا قوه قضائیه‪ .‬اما در مورد‬ ‫سوال شما‪ ،‬اولین نکته ای که به ذهنم می رسد این است‬ ‫کسانی که در دوره های انتظامی یا قضایی و یا کشوری‬ ‫مسئولیتی را برعهده می گیرند که مسئولیت انها با جان‪،‬‬ ‫اب��رو و ناموس مردم س��روکار دارد‪ ،‬برای انتخاب یا‬ ‫انتصابشان شرایط س��ختگیرانه تری باید برقرار باشد‪.‬‬ ‫فقط به نظارت بر ش��رایط ابتدایی ش��ان کفایت نشود‬ ‫و به رغم همه تالش هایی ک��ه در گزینش‪ ،‬انتصاب و‬ ‫نظارت بر افراد صورت می پذیرد‪ ،‬صاحبان پست های‬ ‫حساس به حال خودشان رها نشوند‪ .‬از طرفی مسئوالن‬ ‫انتظام��ی و قضایی امور مربوط ب��ه خود را به گونه ای‬ ‫انجام دهند که مردم مجبور نش��وند برای کارهایی که‬ ‫به س��ادگی از عهده این مسئوالن برمی اید به مسئوالن‬ ‫عالی رتبه نظام مراجعه کنند‪ .‬مثل بس��تن بازداش��تگاه‪،‬‬ ‫برخ��ورد با خاطیان و دلجویی از اس��یب دیدگان‪ .‬این‬ ‫مس��اله حقیقتا ظل��م بزرگی به نظام ماس��ت که افراد‬ ‫یا نهادهایی مس��ئولیت های خودش��ان را به درس��تی‬ ‫انجام ندهند و جبران کاس��تی ها‪ ،‬ع��وارض و فجایع‬ ‫و خسارت هایی که ناش��ی از سوءتدبیر یا عملکرد یا‬ ‫سوءنظارت است‪ ،‬به پای نظامی که حاصل خون شهدا‬ ‫اس��ت نوشته شود‪ .‬مس��ئوالن و نهادهای ذی ربط باید‬ ‫تاوان یا عواقب مس��ئولیت هایی که به عهده شان است‬ ‫را خودشان به عهده بگیرند و پاسخگو باشند‪ .‬مطلب‬ ‫دیگ��ری که باید روی ان خیلی وقت گذاش��ت و کار‬ ‫جدی کرد‪ ،‬همان ط��ور که خدمت مقام معظم رهبری‬ ‫در دیدار اساتید در تاریخ هشتم شهریور عرض کردم‬ ‫و ایشان هم تایید کردند‪ ،‬اصالح رویه هاست‪ .‬رویه ها‬ ‫و امور باید به گونه ای اصالح ش��ود که ما ش��اهد این‬ ‫لطم��ات که اث��ار و عوارضش غیرقابل جبران اس��ت‬ ‫نباش��یم‪».‬از سوی دیگر رئیس کمیته پیگیری وضعیت‬ ‫بازداشت شدگان حوادث اخیر از پیگیری گزارش این‬ ‫کمیته در دستگاه قضایی و صدور حکم برای عاملین‬ ‫حوادث اخیر خبر داد‪ .‬پرویز س��روری‪ ،‬نماینده تهران‬ ‫اظهار داش��ت‪« :‬وظیفه مجلس تنها ت��ا مرحله تدوین‬ ‫گزارش بوده اس��ت و تا انجایی که اطالع دارم دستگاه‬ ‫قضایی گزارش کمیته ویژه را مورد بررس��ی قرار داده‬ ‫است ‪.‬در حال حاضر دادگاه متهمین حوادث کهریزک‬ ‫برگزار ش��ده است و سایر متهمین نیز طبق اعالم قوه‬ ‫قضائیه مجازات خواهند ش��د‪».‬هم زمان با رسیدگی به‬ ‫پرونده کوی دانشگاه تهران‪ ،‬پرونده تخریب در مجتمع‬ ‫س��بحان نیز مورد پیگیری و رس��یدگی قرار گرفت و‬ ‫تع��دادی از عوامل دخیل در این حادثه نیز شناس��ایی‬ ‫و مورد تعقی��ب قرار می گیرند‪.‬در مجموع بیش از ‪60‬‬ ‫نفر تحت تعقیب قضایی واقع و در نهایت بر اس��اس‬ ‫اسناد‪ ،‬مدارک و شواهد موجود‪ ،‬دادسرای نظامی تهران‬ ‫‪ 33‬نفر از متهمان را مجرم شناخته و پرونده انان را به‬ ‫دادگاه ارس��ال و در مورد سایر متهمان به دلیل احراز‬ ‫نشدن جرم‪ ،‬قرار منع پیگرد صادر کرده است‪ .‬الزم به‬ ‫ذکر است‪ ،‬تحقیقات در مورد تعداد دیگری از عوامل‬ ‫اغتشاش در کوی دانشگاه ادامه دارد که پس از تکمیل‬ ‫تحقیقات‪ ،‬تصمیم قضایی مقتضی اتخاذ خواهد شد‪.‬‬ ‫در شماره اینده به این موضوع به طور مفصل پرداخته‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫گزارش‬ ‫جدیت رئیس قوه قضائیه در مبارزه با مفاسد اقتصادی‬ ‫از مبارزه با مفسدان کوتاه نمی ایم‬ ‫با گذشت بیش از ‪ 9‬سال از صدور فرمان هشت ماده ای‬ ‫رهبر معظم انقالب در باب مبارزه با مفاسد اقتصادی‬ ‫این موضوع همچنان به عنوان یک ارمان و برنامه مورد‬ ‫تاکید شخصیت ها و مقامات مختلف قرار دارد‪.‬‬ ‫مقام معظم رهب��ری در تاری��خ ‪ 1380/2/10‬فرمانی را‬ ‫خطاب به روسای قوای سه گانه صادر کردند که در ان‬ ‫توصیه هایی به مقامات و دستگاه های ذی ربط در امر‬ ‫مبارزه با مفاسد اقتصادی ارائه شده بود و این فرمان از‬ ‫ان پس به عنوان فرمان هشت ماده ای مطرح شد‪.‬‬ ‫از ان پس نشس��ت هایی تحت عنوان نشس��ت سران‬ ‫مب��ارزه با مفاس��د اقتصادی برپا ش��د که هیچ نتیجه‬ ‫ملموس��ی از ان به دس��ت نیامد تا اینک��ه در نهایت‬ ‫نشست ماهانه سران قوا در مبارزه با مفاسد اقتصادی‬ ‫به کمیته ای تفویض شد که این کمیته تحت عنوان ستاد‬ ‫مبارزه با مفاسد اقتصادی به صورت هفتگی تشکیل‬ ‫جلس��ه می دهد و از همان زمان مقرر ش��ده بود هر‬ ‫مبارزه با مفاسد اقتصادی بیشتر بر زبان جاری باشد و در‬ ‫این رابطه نیز می توان اشاره کرد که تغییر رئیس قوه قضائیه‬ ‫و برخی مدیران ارشد قضایی کشور خونی تازه در رگ‬ ‫مبارزه با مفاسد اقتصادی جاری کرده است‪.‬‬ ‫هفته گذشته همزمان با هفته قوه قضائیه بار دیگر فرصتی‬ ‫دست داد تا سران سه قوه گرد هم جمع شوند و در این‬ ‫نشست بار دیگر موضوع مبارزه با مفاسد اقتصادی مطرح‬ ‫شد و مورد تاکید قرار گرفت‪.‬‬ ‫ایت اهلل صادق املی الریجانی‪ ،‬رئیس قوه قضائیه در این‬ ‫نشس��ت در خصوص برخورد با مفسدان اقتصادی این‬ ‫موضوع را وظیفه ذاتی قوه قضائیه دانس��ته و تاکید کرد‪:‬‬ ‫«در انجام وظیفه در برخورد با مفاسد اقتصادی کوتاهی‬ ‫نخواهیم کرد و در مقام اجرا محکم ایستادگی می کنیم‪».‬‬ ‫امل��ی الریجانی با بیان اینکه موارد سوء اس��تفاده کالنی‬ ‫کشف شده است‪ ،‬اضافه کرد‪« :‬حرف های سیاسی در این‬ ‫ی را اعالم‬ ‫زمینه شنیدنی نیست و در این خصوص نه اسم ‬ ‫کردیم و نه تبلیغی صورت گرفته‪ ،‬اما در میان تمام مدیران‬ ‫ارشد قوه قضائیه عزم جدی برای مقابله با مفاسد اقتصادی‬ ‫سه ماه یکبار نتایج کار این ستاد در حضور سران سه‬ ‫قوه مورد بحث و بررسی قرار گیرد‪.‬‬ ‫البته محم��ود احمدی نژاد‪ ،‬رئیس جمه��ور در همان‬ ‫اغاز دوره ریاست جمهوری اش زمانی که در مجلس‬ ‫حض��ور یافته بود همچ��ون دوره تبلیغات انتخاباتی‬ ‫موضوع مبارزه با مفاس��د اقتصادی را به صورت ویژه‬ ‫مطرح کرد و حتی اعالم کرد فهرس��تی از مفس��دان‬ ‫اقتصادی در جیب کتش قرار دارد اما به دلیل توصیه‬ ‫یک رفیق شفیق نام انان را اعالم نمی کند‪.‬‬ ‫در ادامه رئیس جمهور باز هم در نشست ها و مجامع‬ ‫مختلف و سفر های استانی همچنان موضوع مبارزه با‬ ‫مفاسد اقتصادی را فریاد زد؛ هرچند رفته رفته از شدت‬ ‫این سخنان کاسته ش��د و به نظر می رسد در شرایط‬ ‫کنونی دس��تگاه اجرایی بیش از انک��ه در این حوزه‬ ‫هیاهوی رسانه ای ایجاد کند در شرایط سکوت‪ ،‬مبارزه‬ ‫با مفاسد اقتصادی را دنبال می کند‪.‬‬ ‫با این حال تغییر رئیس دستگاه قضایی کشور یا همان‬ ‫قاضی القضات باز ه��م فضایی ایجاد کرد تا موضوع‬ ‫وج��ود دارد و پرونده های متعددی در این زمینه مطرح‬ ‫است و مقاومت هایی نیز وجود دارد‪».‬‬ ‫وی همچنین یاداور شد‪« :‬یکی از مسئوالن کشور به بنده‬ ‫گفت که در زمینه مبارزه با مفاسد اقتصادی کمی مسامحه‬ ‫کنید اما بنده عرض کردم که این قضیه هیچ وجهی برای‬ ‫مس��امحه ندارد و به نفع کل نظام اس��ت که قوه قضائیه‬ ‫قاطعانه با مفاسد اقتصادی برخورد کند و بنده این راه را‬ ‫حتی اگر تنها بمانم طی خواهم کرد‪» .‬‬ ‫رئی��س قوه قضائیه تاکید کرد که مفس��دان اقتصادی به‬ ‫رسمی در‬ ‫ ‬ ‫جزای اعمال خود خواهند رسید و قطعا اعالم‬ ‫این زمینه صورت خواهد گرفت‪.‬‬ ‫ب��ا این حال اظهارات اخیر رئیس قوه قضائیه در رابطه با‬ ‫مبارزه با مفاسد اقتصادی بار دیگر بارقه های امید را ایجاد‬ ‫کرده و این ن��وع اظهارات الریجانی مبنی بر اینکه حتی‬ ‫اگر تنها بمانم در مبارزه با مفاسد اقتصادی کوتاه نخواهم‬ ‫امد از عزم راسخ و جدی مقام عالی قوه قضائیه حکایت‬ ‫دارد‪ ،‬اما از سوی دیگر رئیس دستگاه قضایی با این گفته‬ ‫از دست هایی خبر داده که ممکن است عزم جدی در این‬ ‫اسماعیل سلطنت پور‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫راه نداشته باشند‪.‬‬ ‫انچه مسلم اس��ت ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی در‬ ‫گذشته جلسات غیر منظمی داشته و اخیرا هم هر دو‬ ‫هفته یکبار تش��کیل جلسه می دهد و دستور کار این‬ ‫نشست هم در چند ماه گذشته موضوع معوقات بانکی‬ ‫و زمین خواری بوده است که شاید برقراری منظم این‬ ‫جلسات و حضور سران سه قوه بتواند ضمانت اجرایی‬ ‫در مبارزه بی امان با مفاسد اقتصادی را افزایش دهد‪.‬‬ ‫همچنین باید تاکید کرد همچنان که همواره از سوی‬ ‫مس��ئوالن مورد اش��اره قرار گرفته موضوع مبارزه با‬ ‫مفاسد اقتصادی باید به صورت منظم‪ ،‬دقیق و موردی‬ ‫دنبال ش��ود و مبارزه موضوعی شاید مسئوالن امر را‬ ‫گرفتار موضوعاتی جزیی کند در حالی که رسیدگی‬ ‫مورد و سوژه محور راه مبارزه با مفسدان کالن را فراهم‬ ‫خواهد کرد‪.‬‬ ‫این موضوعی است که رهبری در ماده نخست فرمان‬ ‫خود به ان اش��اره کرده و خاطرنشان کرده بودند‪« :‬با‬ ‫اغ��از مبارزه جدى با فس��اد اقتص��ادى و مالى‪ ،‬یقینا‬ ‫زمزمه ‏ها و به تدریج فریادها و نعره ‏هاى مخالفت با ان‬ ‫بلند خواهد شد‪ .‬این مخالفت ها عمدتا از سوى کسانى‬ ‫خواه��د بود که از این اقدام بزرگ متضرر می ش��وند‬ ‫و طبیعى اس��ت بد دالنى که با سعادت ملت و کشور‬ ‫مخالفند یا ساده ‏دالنى که از القائات انان تاثیر پذیرفته ‏اند‬ ‫همصدا شوند‪ .‬این مخالفت ها نباید در عزم راسخ شم ا‬ ‫تردیدبیفکند‪».‬‬ ‫ایش��ان همچنین عنوان ک��رده بودند‪« :‬به مس��ئوالن‬ ‫خیرخواه در قواى س��ه گانه بیاموزید که تس��امح در‬ ‫مبارزه با فساد‪ ،‬به نوعى همدستى با فاسدان و مفسدان‬ ‫است‪ .‬اعتماد عمومى به دستگاه هاى دولتى و قضایى‬ ‫در گرو ان است که این دستگاه ها در برخورد با مجرم‬ ‫و متخلف قاطعیت و عدم تزلزل خود را نشان دهند‪».‬‬ ‫رهب��ری در ماده هفت این فرم��ان راه را برای مبارزه‬ ‫با مفاس��د هر فردی باز دانسته و تاکید کردند‪« :‬در امر‬ ‫مبارزه با فساد نباید هیچ تبعیضى دیده شود‪ .‬هیچ کس‬ ‫و هیچ نهاد و دستگاهى نباید استثنا شود‪ .‬هیچ شخص‬ ‫ی��ا نهادى نمی تواند با عذر انتس��اب ب��ه اینجانب یا‬ ‫دیگر مسئوالن کشور‪ ،‬خود را از حساب کشى معاف‬ ‫بشمارد‪ .‬با فس��اد در هر جا و هر مسند باید برخورد‬ ‫یکسان صورت گیرد‪».‬‬ ‫در هر صورت مبارزه با مفاسد اقتصادی نباید موضوعی‬ ‫صرفا رای اور در مبارزات انتخاباتی باشد بلکه به عنوان‬ ‫یک ضرورت در نظام اقتصادی کشور و به عنوان یک‬ ‫مطالبه از سوی مردم و یک عامل اعتماد ساز برای مردم‬ ‫نسبت به نظام می تواند در دستور کار جدی دولت‪ ،‬قوه‬ ‫قضائیه و مجلس قرار گیرد‪».‬‬ ‫اظهارات اخیر رئیس قوه قضائیه در رابطه با‬ ‫مبارزه با مفاسد اقتصادی بار دیگر بارقه های‬ ‫امید را ایجاد کرده و این نوع اظهارات الریجانی‬ ‫مبنی بر اینکه حتی اگر تنها بمانم در مبارزه با‬ ‫مفاسد اقتصادی کوتاه نخواهم امد از عزم راسخ‬ ‫و جدی مقام عالی قوه قضائیه حکایت دارد‬ ‫با اغاز مبارزه جدى با فساد اقتصادى و مالى‪،‬‬ ‫یقینا زمزمه ‏ها و به تدریج فریادها و نعره ‏هاى‬ ‫مخالفت با ان بلند خواهد شد‬ ‫‪11‬‬ ‫ویترین‬ ‫خبرسازان در قاب تصویر‬ ‫ویترین این هفته ما مملو از تصاویری اس��ت که هر کدام جذابیت های خاص خود‬ ‫را دارد‪ .‬این تصاویر گویای خشم و نفرت‪ ،‬اعتراض و همچنین تالم و تاثر است‪ .‬در‬ ‫تصویر نخست هفته جاری برادران الریجانی را مشاهده می کنید که در نشست سران‬ ‫قوا که به میزبانی قوه قضاییه برگزار ش��د به گپ و گفت وگو با یکدیگر مش��غولند‪.‬‬ ‫محمدجواد الریجانی با قرار گرفتن احمدی نژاد در جایگاه سخنرانی فرصت را مغتنم‬ ‫ش��مرده است و در میان برادران خود قرار گرفته است ‪ .‬در تصویر دیگر تعدادی از‬ ‫نمایندگان مجلس شورای اسالمی را مشاهده می کنید که برای بازدید از نحوه ساخت‬ ‫ایس��تگاه های مترو بازدیدی از ایستگاه شهید کالهدوز داشته اند‪ .‬محسن هاشمی در‬ ‫کنار مرتضی اقاتهرانی‪ ،‬حس��ن غفوری فرد و اس��ماعیل کوثری در عکس مش��اهده‬ ‫می شوند‪ .‬تعدادی از خانواده شهدای ترور در اعتراض به میزبانی فرانسه از کنفرانس‬ ‫س��ازمان مجاهدین خلق و یا منافقان دس��ت به برگزاری تجمعی در مقابل سفارت‬ ‫فرانس��ه زده اند‪ .‬در هفته گذش��ته گروهک منافقان کنفرانسی را در یکی از شهرهای‬ ‫حومه پاریس با هزینه مسئوالن فرانسوی برگزار کرد که جان بولتون نماینده امریکا‬ ‫در س��ازمان ملل نیز در ان به ایراد سخنرانی پرداخت‪ .‬در یکی از تصاویر معترضان‬ ‫به سیاس��ت های اقتصادی دولت های غربی را مشاهده می کنید که در استانه نشست‬ ‫‪ G20‬در تورنتو با تجمع در خیابان های این ش��هر و برپایی تظاهرات با پلیس درگیر‬ ‫شدند‪ .‬تجمع کنندگان خواستار اس��تماع خواسته های انها توسط کشورهای صنعتی‬ ‫جهان هستند‪ ،‬اما به نظر می رسد گوش شنوایی برای شنیدن این سخنان وجود نداشته‬ ‫باشد‪ .‬در یکی از تصاویر برخی مسئوالن قوه قضاییه در دیدار با رهبر معظم انقالب‬ ‫نشان داده ش��ده اند‪ .‬حضرت ایت اهلل خامنه ای در این دیدار دستگاه قضایی را یکی‬ ‫از بخش های بس��یار حساس نظام اس�لامی دانستند و با تاکید بر لزوم حمایت همه‬ ‫دستگاه های کشور از قوه قضاییه‪ ،‬خاطرنشان کردند‪« :‬یکی از وظایف مهم قوه قضاییه‪،‬‬ ‫خارج نشدن از جاده عدل و انصاف و تاثیرناپذیری از جوسازی های سیاسی‪ ،‬و حب‬ ‫و بغض ها در قضاوت و صدور احکام اس��ت‪ ».‬محمد البرادعی رئیس سابق اژانس‬ ‫بین المللی انرژی اتمی در کنار تظاهر کنندگان خشمگین مصری را در تصویر دیگری‬ ‫می بینید که در اعتراض به سیاست های خشونت امیز پلیس دست به تظاهرات زده اند‪.‬‬ ‫مصری ها در ماه های پیش رو‪ ،‬خود را برای انتخاب رئیس جمهور بعدی کشورشان‬ ‫اماده می کنند‪ ،‬اما به نظر می رس��د حسنی مبارک رئیس جمهور فعلی مصر در تالش‬ ‫اس��ت تا مانند بیشتر کشورهای عربی حکومت داری را در این کشور موروثی کند‪،‬‬ ‫اما باید در این مسیر با کاندیداهای محبوبی چون البردعی به مبارزه برخیزد‪ .‬در یکی‬ ‫دیگر از عکس ها اس��فندیار رحیم مش��ایی نشان داده شده است که برای نشان دادن‬ ‫تاسف و تالم خود نسبت به درگذشت پدر محمد رضا عارف پدر معاون اول دولت‬ ‫اصالحات در حال معارفه با وی اس��ت و در تصویر پایانی نیز محمود احمدی نژاد‪،‬‬ ‫علی الریجانی و صادق الریجانی را می بینید که راهی محل استقرار خود در نشست‬ ‫سران سه قوه می شوند‪ .‬صادق الریجانی رئیس دستگاه قضا در این مراسم با انتقاد از‬ ‫رویه دولت در بحث مبارزه با مفاس��د اقتصادی گفت‪« :‬حتی اگر مجبور باشم مانند‬ ‫مدرس خود به تنهایی در این مسیر گام بر می دارم‪».‬‬ ‫برادران الریجانی در نشست سران سه قوه که به میزبانی دستگاه قضا در هفته قوه قضاییه برگزار شد‪ .‬مح‬ ‫الریجانی فرصت را مغتنم شمرده و در میان برادران خود قرار گرفته است‪.‬‬ ‫مسئوالن قوه قضاییه در دیدار با رهبر معظم انقالب‪ .‬علی یونسی وزیر اطالعات‬ ‫دولت هشتم در کنار محسنی اژه ای وزیر اطالعات دولت نهم و دادستان کل کشور‪.‬‬ ‫حضور اسفندیار رحیم مشایی در مراسم‬ ‫ترحیم پدر محمدرضا عارف معاون اول دولت‬ ‫خاتمی‪.‬‬ ‫‪12‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫تجمع خانواده شهدای ترور در مقابل سفارت فرانسه که در اعتراض به میزبانی پاریس‬ ‫از منافقان برگزار شد‪.‬‬ ‫محمد البرادعی در جمع هزاران نفر از مردم مصر که در اعتراض به خشونت های پلیس‬ ‫این کشور دست به راهپیمایی زده اند‪.‬‬ ‫حمدجواد‬ ‫احمدی نژاد‪ ،‬علی الریجانی و صادق الریجانی در‬ ‫نشست سران سه قوه‪.‬‬ ‫بازدید جمعی از نمایندگان تهران در مجلس شورای اسالمی از بخش های مختلف ایستگاه مترو شهید کالهدوز ‪ /‬در این تصویر‬ ‫محسن هاشمی فرزند ارشد رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در حال توضیح مراحل ساخت ایستگاه های مترو برای اقاتهرانی‪،‬‬ ‫غفوری فرد و کوثری است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫‪13‬‬ ‫چهره ها‬ ‫نادران؛ اصولگرایی در قامت منتقد دولت‬ ‫او اصولگرایی است که در طول چند سال گذشته باوجود حمایت از گفتمان دولت‬ ‫انتقادات فراوانی از همکاران دولت نهم داشته که مهم ترین انها نقد بی محابای رحیمی‬ ‫معاون اول رئیس جمهور اس��ت‪ .‬الیاس نادران نماینده ادوار هفتم و هش��تم مجلس‬ ‫ش��ورای اسالمی که به واسطه موضع گیری های منتقدانه اش چهره شناخته شده ای در‬ ‫عرصه سیاسی کشور است‪ ،‬هفته گذشته باز هم خبرساز شد‪ .‬وی در پاسخ به اظهارات‬ ‫رئیس جمهور که از قوه قضاییه خواسته بود به شکایت محمدرضا رحیمی معاون اولش‬ ‫در قوه قضاییه رسیدگی کنند گفت که از این موضوع استقبال می کند اما ابتدا باید به‬ ‫شکایت وی از رحیمی رسیدگی شود و پس از ان به دعوی معاون اول احمدی نژاد‬ ‫پرداخته ش��ود‪ .‬وی پیش از این گفته بود‪« :‬اقای رحیمی رئیس حلقه فس��اد مالی در‬ ‫خیابان فاطمی اس��ت که نسبت به جمع اوری منابع از محل منابع فاسد و توزیع ان‬ ‫تصمیم گیری می کرده است و اکنون تقریبا همه اعضای این شبکه فاسد اقتصادی در‬ ‫خیابان فاطمی دستگیر شده اند اال معاون اول فعلی رئیس جمهور‪.‬وی بارها از سوی‬ ‫همفکران خود در فراکسیون اصولگرایان متهم شد اما هر بار اعالم کرد بنده نه شکایت از معاون اول رئیس جمهور را پس‬ ‫گرفته ام و نه قرار است ان را پس بگیرم‪ .‬نادران از سوی حامیان دولت متهم به سنگ اندازی در فعالیت های احمدی نژاد‬ ‫شده است‪ .‬همین چندماه پیش بود که فاطمه رجبی توپخانه سخنان خود را به سمت این نماینده مجلس نشانه رفت‪.‬‬ ‫رجبی در اظهارت خود می گوید‪« :‬متاسفم که پیگیری های اخیر شما توسط مثلت دکتر توکلی‪ ،‬دکتر مطهری و جناب‬ ‫عالی انجام می گیرد‪ .‬چرا؟ زیرا مطهری اقازاده ای است گرفتار در فتنه اقازادگی! و تالشگر در راه تبرئه مجرمان و مفسدان‬ ‫اصلی اقتصادی و محکومیت اشاره کننده به ان که نمایندگی یک ملت را عهده دار بود و هست‪ ،‬و تایید و حمایت یک‬ ‫ملت پشتوانه اوست! و دکتر توکلی که با زیگزاگ های سیاسی متعدد‪ ،‬در کسب اعتماد نسبت به مبارزات غیرجناحی‬ ‫خود ناتوان است‪ .‬چه مبارزه سیاسی و چه اقتصادی!» فاطمه رجبی در نامه خود به نادران تاکید دارد که پشت جریان‬ ‫مثلث شما (توکلی – مطهری – نادران) هاشمی رفسنجانی قرار دارد و جریان تفکر‪ ،‬انگیزه و هدف او‪ .‬حامیان دولت‬ ‫مدعی هستند که طرح موضوع حلقه فاطمی از سوی نادران در راستای مخالفت با برنامه های مقابله با مفاسد اقتصادی‬ ‫ی و علی اکبر جوانفکر از جمله کسانی بودند که در این مورد‬ ‫دولت بوده است‪ .‬اسفندیار رحیم مشایی و مجتبی ثمره هاشم ‬ ‫موضع گیریکردند‪.‬‬ ‫مهاجرت موسویان‬ ‫سید حسین موسویان عضو سابق تیم هسته ای ایران به منظور‬ ‫اقامت و تدریس در دانشگاه «برینستون» به امریکا مهاجرت‬ ‫کرد‪ .‬این عنوان خبری بود که پس از س��ال ها بی خبری از‬ ‫عضو ارشد تیم مذاکره کننده دولت اصالحات منتشر شد‪.‬‬ ‫سیدحسین موسویان که متهم به جاسوسی به نفع بیگانگان‬ ‫در مذاکرات پرونده هس��ته ای ش��ده بود در س��ال ‪2007‬‬ ‫بازداش��ت و باوجود تبرئه از اتهامات‪ ،‬از هرگونه فعالیت‬ ‫دیپلماتیک منع شد‪ .‬در ان ایام‪ ،‬علت دستگیری موسویان‬ ‫انتقال اطالعات محرمانه به کش��ورهای غربی ذکر ش��د‪.‬‬ ‫ت میلیون‬ ‫پس از ‪ 9‬روز نیز‪ ،‬موس��ویان به قید وثیقه دویس ‬ ‫ تومانی ازاد شد و پرونده اش در دستگاه قضا مفتوح ماند تا‬ ‫هشت ماه بعد‪ ...‬البته ان زمان قاضی حداد‪ ،‬معاون دادسرای‬ ‫عمومی و انقالب تهران چهار ماه بعد از دستگیری موسویان‬ ‫در خصوص احراز اتهامات وی گفته بود‪« :‬اتهام جاسوسی‬ ‫موسویان احراز نش��ده و اگر اتهام جاسوسی احراز نشود‬ ‫قرار منع تعقیب صادر می شود‪ ».‬ابتدا گمان می رفت که وی‬ ‫به دالیل اقتصادی بازداشت شده باشد اما برخی رسانه های‬ ‫حامی دولت به نقل از منابع اگاه نوش��تند که وی متهم به‬ ‫جاسوسی است‪ .‬در این زمینه ‪ 16‬اردیبهشت ماه سخنگوی‬ ‫وزارت خارج��ه به خبرنگاران گفت ت��ا تکمیل پرونده از‬ ‫پرداخت��ن به ان خودداری کنند و افزود که موس��ویان در‬ ‫اختیار وزارت اطالعات است‪ .‬پس از ان‪ ،‬مرکز تحقیقات‬ ‫استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در بیانیه ای به‬ ‫دفاع از عضو ارشد خود در مقابل اتهامات مقامات پرداخت؛‬ ‫و این اغازی بود اشکار بر منازعه دو جناح‪ ...‬در این مدت‬ ‫نیز بسیاری از شخصیت ها به این مساله پرداختند و برخی بر‬ ‫بی گناهی وی تاکید می کردند و برخی اتهامات وی را تکرار‬ ‫می کردند‪ .‬با گذش��ت چند ماه‪ ،‬در اواخر ابان ماه؛ حس��ین‬ ‫موسویان برای اولین بار در یک همایش حضور پیدا کرد؛‬ ‫حضور در همایشی با موضوعیت «اتحاد ملی؛ راهبردها و‬ ‫سیاست ها»‪ .‬در واکنش به این کار بالفاصله احمدی نژاد در‬ ‫دانشگاه علم و صنعت ضمن انتقاد از دولت های گذشته در‬ ‫‪14‬‬ ‫بحث هسته ای گفت‪« :‬اکنون که پرونده برخی به دادگاه رفته‬ ‫عده ای‪ ،‬قاضی پرونده را تحت فشار سنگین قرار داده اند تا‬ ‫جاسوس را تبرئه کنند ولی ملت ایران اجازه نخواهند داد‬ ‫که شما با نفوذ سیاسی و اقتصادی خود مجرمان را از دست‬ ‫عدال��ت ملت ایران برهانید‪ ».‬قوه قضائیه نیز در واکنش به‬ ‫پایمال شدن اصل تفکیک قوا با رد اظهارات رئیس جمهور‬ ‫گفت‪« :‬قاضی پرونده موسویان در مقابل هر فشاری که هر‬ ‫قدر هم پر زور باشد‪ ،‬ایستادگی می کند و اظهاراتی که به نفع‬ ‫یا علیه متهم مطرح می شود‪ ،‬بر حکم وی تاثیر نمی گذارد‪ ».‬تا‬ ‫اینکه علیرضا جمشیدی سخنگوی وقت قوه قضائیه اعالم‬ ‫کرد‪« :‬موسویان در مورد جاسوسی و نگهداری اسناد محرمانه‬ ‫بی گناه شناخته شده است‪ ».‬وی خاطرنشان کرد‪« :‬سه اتهام‬ ‫از جمله جاسوسی‪ ،‬نگهداری اسناد محرمانه و ارائه ان به‬ ‫بیگانگان و همچنین تبلیغ علیه نظام متوجه موسویان بود که‬ ‫در دو مورد جاسوسی و نگهداری اسناد محرمانه وی بی گناه‬ ‫شناخته شده اس��ت و در مورد اتهام سوم نیز نتیجه اعالم‬ ‫خواهد شد‪ ».‬اما در همان مقطع زمانی محسنی اژه ای‪ ،‬وزیر‬ ‫اطالعات در این باره گفت‪« :‬اتهام موسیان ارائه اطالعات به‬ ‫افراد بیگانه از جمله سفارت انگلستان است و جرم از نظر‬ ‫وزرات اطالعات محرز است‪ ».‬پس از ان‪ ،‬حسن روحانی‬ ‫در پاسخ به رئیس جمهور و وزیر اطالعات گفت‪« :‬تنها یک‬ ‫مرجع می تواند بگوید جرم محرز اس��ت و ان قوه قضائیه‬ ‫است و قوه مجریه نمی تواند در این خصوص نظر دهد‪».‬‬ ‫ناطق نوری‪ ،‬رئیس بازرسی دفتر رهبر معظم انقالب نیز در‬ ‫واکنش به این خبر گفت‪« :‬بنده ش��خصا از ابتدای تشکیل‬ ‫این پرونده و مباحث مطرح شده با حساسیت موضوع را‬ ‫پیگیری کرده ام و مطلع هس��تم که چنین اتهامی از ابتدای‬ ‫پرون��ده مطرح نبوده و هر کس��ی ه��م ان را مطرح کرده‬ ‫ک ترم به پایان دوره‬ ‫خود باید پاسخگو باشد‪ ».‬موسویان ی ‬ ‫مهندسی در دانشگاه ایالتی کالیفرنیا داشت که با اوج گیری‬ ‫انقالب در سال ‪ 1357‬و پس از هماهنگی با دفتر حضرت‬ ‫امام خمینی(ره) در پاریس به ایران بازگشت‪.‬‬ ‫مکارم شیرازی؛ استاد اخالق‬ ‫در ردای سیاسی‬ ‫از بی توجه��ی دولت به موضوع حجاب و امر معروف‬ ‫و نهی از منکر ناخرس��ند اس��ت و می گوید‪« :‬مسئوالن‬ ‫مراقب س��خنان خود باش��ند و بدانند خانواده شهدا و‬ ‫نیروى بسیج مخلص‪ ،‬حوزه‏هاى علمیه و تمام وفاداران‬ ‫انقالب اجازه نخواهند داد مساله‏اى مانند امر به معروف‬ ‫که از مس��لمات قران مجید است و به خصوص مساله‬ ‫حجاب که از ضروریات اس�لام است و امروز به عنوان‬ ‫رمزى از اسالم در همه جا شناخته مى‏شود‪ ،‬زیر سئوال‬ ‫برود‪ ».‬ایت اهلل مکارم شیرازی منتقد مراسم ‪14‬خرداد و‬ ‫انچه در رابطه با بیت امام (ره) انجام ش��د نیز هست‪ .‬او‬ ‫تاکید می کند‪« :‬در مراسم سالگرد امام(ره) حرکتی کامال‬ ‫غیراخالقی واقع ش��د که باعث شد افراد‪ ،‬روزنامه ه‏ا و‬ ‫سایت ها در مقابل هم صف بکشند ولی همه توجه کنند‬ ‫که نباید بنزین روی ات��ش این اختالفات ریخت‪ .‬این‬ ‫کسانی که اختالفات را دامن می زنند توجه داشته باشند‬ ‫که در خارج از مرزها دش��منان در حال تنظیم قطعنامه‬ ‫علیه ما هس��تند‪ ،‬اسرائیل برادران ما را در غزه می کشد‪،‬‬ ‫کیان ما را تهدید می کند و در کل شرایط‏‪ ،‬شرایط تهدید‬ ‫و خطر است‪ .‬در چنین موقعیتی باید بجای اتش افروزی‬ ‫تمامی دوستداران انقالب‪ ،‬جبهه واحدی تشکیل دهند‬ ‫و اگر مش��کلی هم وج��ود دارد عقالی ق��وم دور هم‬ ‫جمع ش��ده ان را رفع کنند‪ ».‬این مرجع تقلید در س��ال‬ ‫‪ ۱۳۶۹‬هـ‪ .‬ق وارد حوزه علمیه نجف شد و در انجا در‬ ‫دروس اساتیدی چون محسن حکیم‪ ،‬ابوالقاسم خوئی‬ ‫و عبدالهادی ش��یرازی شرکت جس��ت‪ .‬او در سن ‪۲۴‬‬ ‫س��الگی اجازه اجتهاد مطلق را از دو نفر از ایات بزرگ‬ ‫دریافت کرد‪ .‬در سال ‪ ۱۳۷۰‬هـ‪ .‬ق به ایران بازگشت و‬ ‫در قم به تدریس سطوح عالی و سپس خارج اصول و‬ ‫فقه پرداخت‪ .‬در س��ال ‪ ۱۳۳۶‬شمسی به اتفاق جمعی‬ ‫از دانشمندان‪ ،‬ماهنامه مکتب اسالم را زیر نظر ایت اهلل‬ ‫سید کاظم شریعتمداری و دار التبلیغ اسالمی راه اندازی‬ ‫ک��رد‪ .‬در حال حاضر حوزه درس خ��ارج وی یکی از‬ ‫پرجمعیت ترین دروس حوزه علمیه ش��یعه است و بنا‬ ‫بر گفت��ه ای نزدیک به ‪ ۲۰۰۰‬نف��ر از طالب در کالس‬ ‫درس او ش��رکت می کنن��د‪ .‬او از دوران جوانی نیز قلم‬ ‫به دس��ت گرفت و کتاب هایی در رشته های گوناگون‬ ‫عقاید و معارف اس�لامی و مساله والیت‪ ،‬تفسیر‪ ،‬فقه‬ ‫و اصول نوش��ت‪ .‬این اس��تاد فقه و اصول در مرداد ماه‬ ‫‪ ۸۸‬طی بیانیه ای خواستار تعیین تکلیف بازداشت شدگان‬ ‫پس از انتخابات ریاست جمهوری شد‪ .‬وی همچنین از‬ ‫مسئوالن خواست «بازداشت شدگانی که خطایی ندارند‬ ‫یا خطایش��ان طبق رافت و رحمت اسالمی قابل ارفاق‬ ‫است‪ ،‬هر چه زودتر ازاد شوند‪ ».‬ایت اهلل مکارم شیرازی‬ ‫همواره گروهای سیاسی را به اتحاد و دوری از اختالف‬ ‫و تفرقه توصیه کرده است و از احزاب خواسته است تا‬ ‫بر طبل جدایی و نفاق نکوبند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫مرور رسانه ها‬ ‫سه هزار توریست فاسد در راه‬ ‫ایران‬ ‫در جلسه مشترک هاشمی و‬ ‫جاسبی چه گذشت؟‬ ‫فراوانی تخلف از قانون در‬ ‫دستگاه های دولتی‬ ‫جوان‪ :‬بنابر گزارش های رس��یده س��ه هزار توریس��ت‬ ‫فاس��د و اموزش دیده در کشور های اسیای شرق برای‬ ‫ایجاد بی بند و باری در حال تالش برای ورود به ایران‬ ‫هستند‪ .‬شاید تصور این موضوع که سه هزار توریست‬ ‫فاس��د خود را اماده کرده اند تا با عبور از مرزهای ایران‬ ‫وارد کش��ور ما ش��وند باورنکردنی باش��د اما حقیقت‬ ‫این اس��ت که طبق امار موجود هر س��اله بیش از ‪250‬‬ ‫هزار جهانگرد فاس��د برای دامن زدن به بی بندوباری و‬ ‫معضالت اخالقی به اسیا سفر می کنند که ‪ 25‬درصد از‬ ‫انها را جهانگردان امریکایی‪ 16 ،‬درصد را جهانگردان‬ ‫المانی و ‪ 13‬درصد را جهانگردان استرالیایی و انگلیسی‬ ‫تشکیل می دهند‪ .‬مدتی پیش کشور مصر بعد از مدت ها‬ ‫س��کوت برای اولین بار نسبت به این موضوع واکنش‬ ‫نش��ان داد و در حال حاضر دولت این کش��ور به دنبال‬ ‫وض��ع مقررات ویژه ای برای تردد توریس��ت ها به این‬ ‫کشور و ارتباط انها با جوانان و نوجوانان است‪ .‬اما این‬ ‫تمام ماجرا نیس��ت و مافی��ای قدرتمند ترویج بی بند و‬ ‫باری جنسی در مرحله جدیدی از تهاجم خود به دنبال‬ ‫وارد کردن تعداد قابل توجهی از توریست های فاسد به‬ ‫کشور های ایران‪ ،‬افغانستان و پاکستان است که خبر های‬ ‫رسیده از تدارک سه هزار توریست مفسد برای ورود به‬ ‫ایران حکایت دارد‪.‬‬ ‫کیهان‪ :‬یک خبر موثق حکایت از ان دارد که روز چهارشنبه‬ ‫‪ ،89/4/2‬مهندس میرحس��ین موسوی در جلسه هیات‬ ‫موسس دانشگاه ازاد که در دفتر اقای هاشمی رفسنجانی‬ ‫و در محل مجمع تشخیص مصلحت نظام تشکیل شده‬ ‫بود‪ ،‬شرکت کرده است‪ .‬بعد از ورود وی به جلسه‪ ،‬اقای‬ ‫قمی به وی اعتراض کرده و می گوید براس��اس مصوبه‬ ‫شورای عالی انقالب فرهنگی شما دیگر عضو نیستید و‬ ‫موسوی می گوید‪ ،‬می دانم که عضو نیستم ولی با اصرار‬ ‫فراوان اقای جاس��بی در جلسه شرکت کرده ام‪ .‬در ادامه‬ ‫ی هاشمی رفسنجانی‪ ،‬ضمن تمجید از‬ ‫این گفت وگو‪ ،‬اقا ‬ ‫مهندس موسوی ابراز می دارد حاال که ایشان امده است‪،‬‬ ‫بهتر است که در جلسه بماند!! اقای رفسنجانی در ادامه به‬ ‫پیشنهاد اقای جاسبی اشاره کرده و در توضیح این پیشنهاد‬ ‫می گوید‪«:‬پیشنهاد مشخص اقای جاسبی این است که به‬ ‫تعدادی که ش��ورای عالی به هیات امنا افزوده اس��ت به‬ ‫همین تعداد از سوی ما به هیات امنا افزوده شود که اگر‬ ‫این اتفاق بیفتد مشکل حل می شود و مسائل همین طور‬ ‫می ماند‪».‬در این جلسه اقای جاسبی اظهار می دارد که «اگر‬ ‫وقف دانش��گاه ازاد به نتیجه برسد‪ ،‬همه چیز در اختیار‬ ‫هیات موس��س باقی می ماند و اگر تعداد هیات امنا هم‬ ‫افزایش یابد ما از جهت تعداد ارا در اکثریت هس��تیم و‬ ‫هیچ مشکلی پیدا نمی شود‪...‬‬ ‫ایسنا‪ :‬حجت االسالم والمسلمین مصطفی پورمحمدی‬ ‫اظه��ار ک��رد‪« :‬گاهی اوق��ات در بعضی از دس��تگاه ها‬ ‫مش��اهده می کنیم که در تفسیر قانون شبه بدعت ایجاد‬ ‫می ش��ود‪ .‬بدین معنی ک��ه یک قان��ون را به مصلحت‬ ‫نمی دانن��د و اجرا نمی کنند یا اجرای ی��ک قانون را به‬ ‫تاخیر می اندازند‪ ».‬رئیس سازمان بازرسی کل کشور‪ ،‬با‬ ‫تاکید بر اینکه هنگامی که فردی تفسیر قانونی متفاوتی‬ ‫کند‪ ،‬جلوی اجرای قانون را در گستر ه وسیعی می گیرد‪،‬‬ ‫افزود‪« :‬بخش��ی از قوانین ما دارای ابهام است و بخشی‬ ‫دیگر نیز ابهام ندارد اما اجرا نمی ش��ود‪ ».‬پورمحمدی با‬ ‫بیان اینکه س��ازمان بازرسی کل کشور مسئول نظارت‬ ‫و بازرس��ی از نح��وه اج��رای مق��ررات و قوانی��ن در‬ ‫دستگاه های اجرایی است‪ ،‬اظهار کرد‪« :‬اکنون هیچ مانعی‬ ‫در برابر ما برای بازرس��ی وجود ندارد‪ ،‬بدین معنی که‬ ‫ما در برابر بازرس��ی های خود کمتر مانعی را مش��اهده‬ ‫می کنی��م اما باید به این نکته نیز توجه کرد که ایا ما در‬ ‫انجام وظایف مان به درس��تی موفق هستیم؟ نمی توانیم‬ ‫این ادعا را بکنیم‪ ».‬رئیس سازمان بازرسی کل کشور در‬ ‫مورد نظارت بر ارائه وام و تس��هیالت از سوی بانک ها‬ ‫خاطرنشان کرد‪« :‬وام های زیادی داده می شود اما نظارت‬ ‫صورت نمی گیرد و در نهایت بانک ها نگران بازپرداخت‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫فریب کنکوری ها با ارسال‬ ‫پیامک سیاسی‬ ‫گام نخست برای اخالل در قوا از‬ ‫سوی مجلس‬ ‫بال و پر گیری افراطیون با تعلل‬ ‫در تصمیم گیری‬ ‫عصر ایران‪ :‬رئیس س��ازمان سنجش اموزش کشور در‬ ‫واکنش به پیامک های سیاسی منتشر شده برای داوطلبان‬ ‫کنکور ‪ 89‬ضمن تشریح جزئیات پیامک ها‪ ،‬این حرکت‬ ‫را جرمی سنگین برشمرد و خواستار تعقیب و برخورد‬ ‫قضایی با عوامل س��ازماندهی کننده این پیامک ها شد‪.‬‬ ‫محمد حس��ین س��رورالدین با بیان اینکه پیامکی با این‬ ‫مضمون به داوطلبان ارسال شده است که «داوطلبانی که‬ ‫در جریانات انتخابات و راهپیمایی های پس از انتخابات‬ ‫ش��رکت کرده اند‪ ،‬در کنکور پذیرفته نمی شوند‪ ».‬گفت‪:‬‬ ‫«بازار کنکور گرم اس��ت و عده ای که مقاصد اقتصادی‬ ‫یا سیاس��ی دارند‪ ،‬در ص��دد سوء اس��تفاده از این بازار‬ ‫برامده اند‪ ».‬افرادی که این پیامک را س��اخته و در صدد‬ ‫انتش��ارش برامده اند نه انصاف دارند و نه دین‪ .‬اگر این‬ ‫اف��راد با دولت مخالفتی دارند ب��ه داوطلبان کنکور چه‬ ‫ارتباط��ی دارد‪ .‬بچه های مردم چ��ه گناهی کرده اند‪ .‬اگر‬ ‫سازندگان این پیامک های دروغین قصد تضعیف دولت‬ ‫را دارند‪ ،‬یک راه دیگر برای کار خود پیدا کنند‪».‬‬ ‫رئیس س��ازمان س��نجش افزود‪« :‬افرادی که اظهارات‬ ‫دروغین و بیهوده درباره کنکور را از طریق پیامک منتشر‬ ‫می کنند غیر از اینکه اعصاب داوطلبان را خرد کنند چه‬ ‫سودی می برند‪ .‬اگر به فرض محال اظهارات انها درست‬ ‫هم باشد انتشار ان در حال حاضر چه حسنی دارد‪».‬‬ ‫ایلنا‪ :‬عضو شورای مرکزی حزب موتلفه اسالمی گفت‪:‬‬ ‫«تالش برای اخالل در روابط قوا از درون مجلس شروع‬ ‫ش��د‪ ».‬حمیدرضا ترقی در خصوص هشدارهای اخیر‬ ‫برخی مس��ئوالن نظام مبنی بر ل��زوم حفظ وحدت در‬ ‫جامعه با اش��اره به تدابی��ر و بیانات مقام معظم رهبری‬ ‫در همین رابطه گفت‪« :‬هشدارهایی که از سوی معظم له‬ ‫نس��بت به موضوع وحدت در جامعه صورت می گیرد‬ ‫بسیار شاخص تر و شفاف تر از مواضع سایرین در همین‬ ‫رابطه اس��ت‪ ».‬وی افزود‪« :‬جامعه ما در کل هماهنگ با‬ ‫رهبری نظام است و مردم خواستار وحدت‪ ،‬انسجام و‬ ‫یکدلی بین مسئوالن نظام هستند‪ ».‬عضو شورای مرکزی‬ ‫حزب موتلفه اس�لامی با بیان اینکه مردم در شعارها و‬ ‫موضع گیری ه��ای خود این موضوع را نش��ان داده اند‪،‬‬ ‫گفت‪« :‬مردم ما محوریت وحدت را در جامعه رهبری‬ ‫می دانند و از همه قوا‪ ،‬احزاب سیاسی و گروه ها انتظار‬ ‫دارند که وحدت را حول محور والیت در نظر بگیرند‬ ‫و به همین ترتیب جلوی افرادی را که می خواهند به این‬ ‫وحدت ضربه بزنند‪ ،‬بگیرند‪ ».‬وی ادامه داد‪« :‬اما در کنار‬ ‫این موضوع جریان هایی هس��تند که موجب اخالل در‬ ‫وحدت جامعه‪ ،‬ایجاد تفرقه و تش��تت بین قوای نظام‪،‬‬ ‫مردم‪ ،‬دولت و رهبری هس��تند‪ .‬این جریان ها به اشکال‬ ‫گوناگون اقدامات خود را انجام می دهند‪».‬‬ ‫مردمساالری‪ :‬مشاور رئیس دولت اصالحات با تاکید بر‬ ‫اینکه جریان افراطی در میان اصولگرایان دوامی نخواهد‬ ‫داش��ت‪ ،‬اظهار داش��ت‪« :‬عدم موضع گیری در شرایط‬ ‫منطقی‪ ،‬باعث نف��وذ این گروه های تن��درو در جریان‬ ‫اصولگرا شده است که هم مردم و هم اصولگرایان منطقی‬ ‫و دارای عقالنیت از این جریان دچار دردسر شده اند‪».‬‬ ‫مصطفی درایتی در پاس��خ به س��والی در مورد هشدار‬ ‫برخی چهره های اصولگرا نسبت به وجود یک جریان‬ ‫افراطی ک��ه همه چیز را در انحصار خود می خواهد‪ ،‬با‬ ‫اش��اره به اینکه این سخنان همان هش��داری است که‬ ‫همیش��ه جریان اصالح طلب ان را بیان می کرد‪ ،‬اظهار‬ ‫داشت‪« :‬قبال هم گفته بودیم‪ ،‬اصولگرایان با مواضع خود‬ ‫طیفی را پرورش می دهند که مزاحم خودش��ان خواهد‬ ‫شد‪ ».‬وی افزود‪« :‬این طیف خود را داناتر و انقالبی تر از‬ ‫همه می داند‪ ،‬پاسخگوی اعمال خود نیست و با توهین‬ ‫می خواهد راه را برای خود باز کند‪ ».‬این فعال سیاس��ی‬ ‫اصالح طلب گفت‪« :‬اگر طیف افراطی یاد ش��ده متوجه‬ ‫لوازم اداره کش��ور نشود برای دیگران هم حریمی قائل‬ ‫نخواهد بود‪».‬‬ ‫درایتی معتقد است‪« :‬اصولگرایان تصور می کردند شاید‬ ‫این تندروی ها مشکالتشان را به طور مقطعی حل کند‬ ‫اما بعدا از همین ناحیه دچار مشکل شدند‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫‪15‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫بازی جدید روس ها در پرونده‬ ‫هسته ای ایران‬ ‫ایتارتاس‪ :‬وزیرخارجه روس��یه اعالم‬ ‫کرد‪« :‬روسیه‏‪ ،‬امریکا‪ ،‬اژانس و ایران باید‬ ‫در مورد مبادله س��وخت هسته ای برای‬ ‫راکتور پژشکی تهران گفت وگو کنند‪».‬‬ ‫«سرگئی الوروف»‪ ،‬وزیر خارجه روسیه‪،‬‬ ‫ایران‪ ،‬امریکا و اژانس بین المللی انرژی‬ ‫اتمی را به برگزاری مذاکراتی در زمینه‬ ‫مبادله سوخت هسته ای فرا خواند‪ .‬وی‬ ‫که در بیت المقدس مصاحبه می کرد‪ ،‬به‬ ‫جزئیات درخواست خود برای مذاکرات‬ ‫اشاره نکرد‪ .‬وزیر خارجه روسیه پیش از‬ ‫این در جری��ان دیدار با «تزیپی لیونی»‪،‬‬ ‫رهبر حزب «لیکود»‪ ،‬گف��ت‪« :‬باید در‬ ‫ارتباط با ایران قانع شده و از این موضوع‬ ‫که برنامه هس��ته ای این کش��ور واقعا‬ ‫صلح امیز است مطمئن شویم‪ ».‬وی ادامه‬ ‫داد‪« :‬باید بر عملکرد ایران در چارچوب‬ ‫قطعنامه ش��ورای امینت سازمان ملل و‬ ‫مصوبات اژانس انرژی هسته ای تاکید‬ ‫کنی��م؛ همچنین باید ای��ران را به روند‬ ‫مذاکراتبرگردانیم‪».‬وزیر خارجهروسیه‬ ‫پیش از این تاکید کرده بود که مس��کو‬ ‫تمامی تالش خود را به کار خواهد بست‬ ‫تا اوضاع درباره مساله هسته ای ایران تنها‬ ‫ی ـ دیپلماسی حل شود‪.‬‬ ‫از راه سیاس ‬ ‫‪16‬‬ ‫شگرد جدید‬ ‫جاسوسان انگلیسی‬ ‫اسوش��یتدپرس‪ :‬پ��س از انک��ه‬ ‫گروه های حقوق بش��ر اعالم کردند‬ ‫ک��ه س��ازمان های اطالعاتی انگلیس‬ ‫برای جمع اوری اطالعات از شکنجه‬ ‫اس��تفاده می کنند‪ ،‬لندن وعده داد که‬ ‫به سرعت دستور العمل های جدیدی‬ ‫را ب��رای مام��ورن اطالعات��ی تعیین‬ ‫می کن��د‪ .‬دول��ت انگلی��س گفت که‬ ‫به س��رعت دس��تورالعمل هایی برای‬ ‫ماموران اطالعاتی خود تعیین خواهد‬ ‫ت��ا مانع هم��کاری انها در ش��کنجه‬ ‫مظنونان شود‪.‬‬ ‫ق‬ ‫گفت ه ش��ده ک��ه گروه ه��ای حقو ‬ ‫بش��ر اع�لام کردن��د ک��ه مام��وران‬ ‫س��ازمان های اطالعات��ی حت��ی اگر‬ ‫به طور مس��تقیم در شکنجه مظنونان‬ ‫و زندانی ها دست نداش��ته اند‪ ،‬اما از‬ ‫طریق غیرمستقیم از این روش برای‬ ‫کس��ب اطالعات اس��تفاده می کنند‪.‬‬ ‫سازمان های اطالعاتی انگلیس بارها‬ ‫توسط زندانیان پیشین از جمله «بنیام‬ ‫محم��د»‪ ،‬مظنو ن تروریس��تی که در‬ ‫گوانتانامو در بازداش��ت به سر می برد‬ ‫متهم به اس��تفاده از روش های خشن‬ ‫در بازجویی ها شده اند‪.‬‬ ‫خنجری که سعودی ها‬ ‫به ایران زدند‬ ‫میدل ایست‪ :‬با گذشت بیش از دو هفته‬ ‫از تصویب قطعنامه ضد ایرانی شورای‬ ‫امنیت برای اعمال تحریم بیشتر علیه این‬ ‫کشور‪ ،‬بررسی دالیل تغییر موضع چین‬ ‫و روسیه و همراهی با امریکا همچنان‬ ‫ادام��ه دارد‪ .‬تحلیلگ��ران غربی مدعی‬ ‫هس��تند افزایش فروش نفت عربستان‬ ‫به چین‪ ،‬تصمیم گیری ب��رای پکن در‬ ‫موافقت با تحریم ش��ورای امنیت علیه‬ ‫تهران را بسیار ساده کرد‪ .‬بر این اساس‪،‬‬ ‫چین که از احتمال اس��یب وارد امدن‬ ‫به اقتصاد روبه رش��د خود در صورت‬ ‫اعمال تحریم های بیش��تر علی��ه ایران‬ ‫واهمه داش��ته‪ ،‬متقاعد شده که در ازای‬ ‫دریافت منابع نفتی بیشتری از عربستان‬ ‫رای موافق به قطعنامه ‪ 1929‬بدهد‪ .‬در‬ ‫واقع در بررسی چرایی تغییر موضع چین‬ ‫همواره این مساله باید مد نظر قرار گیرد‬ ‫که پکن هرگز حاضر نیست اقدامی بر‬ ‫خالف جهت توسعه اقتصاد خود کند‪.‬‬ ‫بر این اساس پکن با اطمینان از اسیب‬ ‫وارد نش��دن به اقتصاد خود در صورت‬ ‫اعمال تحریم های بیشتر علیه ایران حتی‬ ‫از دادن رای ممتنع نیز اجتناب کرده و در‬ ‫صف امریکا و موافقان قرار می گیرد‪.‬‬ ‫افشای دروغ‬ ‫رئیس سیا‬ ‫بی بی سی‪« :‬حمله به ایران ثبات و امنیت‬ ‫منطقه را به خطر می اندازد و من معتقدم‬ ‫دوستان ما در اسرائیل به خوبی بر این‬ ‫نکته واقفند‪ ».‬دریاساالر مایکل مولن‪،‬‬ ‫رئیس ستاد مشترک ارتش امریکا اعالم‬ ‫کرد که اس��رائیل به خوب��ی از عواقب‬ ‫و پیامده��ای ناگوار حمله احتمالی به‬ ‫تاسیسات هسته ای ایران اگاه است‪.‬‬ ‫وی ب��ا اذعان به ای��ن مطلب ادعا کرد‬ ‫ک��ه از نظ��ر او حتی اگ��ر تحریم های‬ ‫بین المللی علیه ایران افزایش یابد‪ ،‬این‬ ‫کشور برنامه تولید سالح های هسته ای‬ ‫خود را متوقف نخواهد کرد‪.‬‬ ‫این ادعای مولن یک روز پس از سخنان‬ ‫لئون پانه ت��ا‪ ،‬رئیس س��ازمان اطالعات‬ ‫مرکزی امریکا (سیا) ایراد شد که طی‬ ‫ان پانه تا ادعا ک��رده بود ایران اورانیوم‬ ‫کافی برای س��اخت دو بمب اتمی در‬ ‫دو سال اینده را داراست‪.‬‬ ‫تاکنون ای��ن قبیل ادعاه��ای مقامات‬ ‫امریکای��ی ب��ا تکذی��ب مقام��ات‬ ‫کش��ورمان مواج��ه ش��ده و رامی��ن‬ ‫مهمانپرست‪ ،‬سخنگوی وزارت خارجه‬ ‫جمهوری اس�لامی نیز ای��ن اظهارات‬ ‫رئیس سازمان سیا را تکذیب کرد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫جهان در یک نگاه‬ ‫ی در جایگاه متهم است نه شاکی‬ ‫رحیم ‬ ‫جهان‪ :‬الیاس نادران یکی از شاکیان رحیمی و کسی که برای اولین بار موضوع اتهامات‬ ‫معاون اول رئیس جمهور را به سطح رسانه ها کشاند‪ ،‬در واکنش به سخنان رئیس جمهور‬ ‫گفت‪« :‬من از پیشنهاد رئیس جمهور استقبال می کنم‪ .‬اما این پیشنهاد نیازمند مقدماتی‬ ‫است که قانونا و منطقا ابتدا باید این مقدمات طی شود‪ ».‬وی اظهار داشت‪« :‬فعال از اقای‬ ‫رحیمی شکایت شده است و در همین رابطه هم کمیته سه نفره ای برای پیگیری این‬ ‫پرونده در قوه قضائیه ایجاد شده است‪ .‬منطق حکم می کند که اول اقای احمدی نژاد‬ ‫اجازه دهند به اتهامات معاون اول دولت رس��یدگی شود و البته اگر وی تبرئه شد ان‬ ‫وقت به ش��کایت رحیمی رسیدگی ش��ود‪ ».‬نادران که برای اولین بار از ماجرای خانه‬ ‫فاطمی و ارتباط ان با رحیمی رمز گشایی کرد‪ ،‬اظهار داشت‪« :‬تقاضای من این است که‬ ‫ایشان مثل بقیه شهروندان کشور که به دادگاه احضار می شوند و مثل نمایندگان مجلسی‬ ‫که به دادستانی کارکنان دولت می روند و به اتهامات خود پاسخ می دهند‪ ،‬به دادگاه بروند‬ ‫و اقای رئیس جمهور اجازه دهند‪ ،‬به پرونده معاون اول ایش��ان همچون یک شهروند‬ ‫عادی در مسیر طبیعی رسیدگی شود‪».‬‬ ‫لزوم شناسایی عوامل فتنه در ادارات‬ ‫مهر‪ :‬معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس‬ ‫جمهور گفت‪ :‬باید عوامل فتنه که در دستگاه های‬ ‫اجرایی فعال هستند توسط مسئوالن شناسایی شوند‪.‬‬ ‫لطف اهلل فروزنده با اش��اره به اینکه باید هیات های‬ ‫تجدید نظر در کش��ور را فعال کنیم‪ ،‬افزود‪« :‬برخی‬ ‫عوام��ل فتنه در دس��تگاه های اجرای��ی ما فعالیت‬ ‫می کردند‪ ،‬وبالگ درست می کردند‪ ،‬کم کاری می کردند و چوب الی چرخ می گذاشتند‪.‬‬ ‫این در حالیست که انان قسم خورده بودند التزام به قانون و والیت فقیه داشته باشند‬ ‫و مسئوالن باید این کارمندان را شناسایی کنند‪ ».‬وی با اشاره به اینکه یک حکمی در‬ ‫ضوابط اجرایی وجود دارد که بر اساس ان تمام دستگاه ها لیست نیروهای مازاد را اعالم‬ ‫می کنند تا برایشان برنامه ریزی کنیم‪ ،‬افزود‪« :‬خوشبختانه ماده ‪ 146‬قانون برنامه در این‬ ‫زمینه اجازه داده است و ما باید به طور جدی به سمتی برویم تا فضا را ساماندهی کرده‬ ‫و ان را برای کسانی همچون عوامل فتنه و افرادی که کار نمی کنند نا امن کنیم‪».‬‬ ‫هزینه های میلیاردی امریکا برای‬ ‫فتنه افکنی در لبنان‬ ‫المن��ار‪ :‬یک مس��ئول ح��زب اهلل با‬ ‫افش��ای طرح های فتنه افکنانه امریکا‬ ‫در لبنان و ص��رف میلیاردها دالر در‬ ‫این زمینه تاکید کرد‪« :‬با وجود صرف‬ ‫پول های هنگفت برای تخریب وجهه‬ ‫مقاومت‪ ،‬روز به روز بر اقتدار ان در‬ ‫تمام زمینه ها افزوده می ش��ود‪ ».‬شیخ‬ ‫«نبیل قاووق» به رس��وایی کمک های‬ ‫مالی امری��کا ب��رای فتنه انگیزی در‬ ‫لبنان اشاره کرد و گفت‪« :‬انچه درباره‬ ‫رس��وایی کمک ه��ای مال��ی امریکا‬ ‫که جف��ری فلتم��ن ب��ه ان اعتراف‬ ‫کرده‪ ،‬هزینه ش��دن انها در راس��تای‬ ‫تفرقه افکن��ی می��ان لبنانی هاس��ت و‬ ‫امری��کا ب��ا پرداخت ای��ن پول ها به‬ ‫برخی گروه های سیاس��ی و رسانه ای‬ ‫در لبن��ان‪ ،‬در جهت تهدی��د ثبات و‬ ‫امنیت ملی و خدش��ه وارد کردن به‬ ‫وجه��ه مقاومت گام بر می دارد‪ ».‬وی‬ ‫اظهارداش��ت‪« :‬با وجود پول هایی که‬ ‫کش��ورهای غربی و دیگر کش��ورها‬ ‫برای تخری��ب وجهه مقاومت خرج‬ ‫می کنن��د‪ ،‬روز روز بر اقتدار مقاومت‬ ‫در س��طح سیاس��ی‪ ،‬مردمی و نظامی‬ ‫افزوده می شود‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫تحریم ها پایان‬ ‫مذاکره نیست‬ ‫رویترز‪ :‬دبیر کل سازمان ملل خواستار‬ ‫گفت وگوهای بیش��تری درباره برنامه‬ ‫هس��ته ای ای��ران ش��د و گف��ت که‬ ‫تحریم های جدید علیه تهران در را به‬ ‫روی حل دیپلماتیک مناقشه هسته ای‬ ‫ایران با غرب نبسته است‪ .‬بان کی مون‪،‬‬ ‫دبیر کل س��ازمان ملل گفت‪« :‬اگر چه‬ ‫ش��ورای امنیت قطعنام��ه تحریم های‬ ‫جدید اتخاذ ک��رده‪ ،‬در همچنان برای‬ ‫یک راه ح��ل از طریق مذاک��رات باز‬ ‫است‪ ».‬بان این اظهارات را در واکنش‬ ‫به اظهارات رئیس جمهور ایران مبنی بر‬ ‫اینکه تهران اماده از سرگیری مذاکرات‬ ‫درباره برنامه هس��ته ای اش است‪ ،‬اما‬ ‫قص��د دارد ان را ب��ه مدت چند هفته‬ ‫تعوی��ق بیندازد تا غ��رب را به خاطر‬ ‫اعمال تحریم ه��ای جدید علیه ایران‬ ‫تنبیه کند‪ ،‬بیان کرد‪ .‬احمدی نژاد گفت‬ ‫که ایران اماده اس��ت تنها در نیمه دوم‬ ‫م��اه مبارک رمضان در اواخر ماه اوت‬ ‫به مذاکرات بازگردد‪ .‬دبیر کل سازمان‬ ‫ملل گفت که در حاشیه نشست سران‬ ‫گروه ‪ 20‬در کانادا با مقامات عالی رتبه‬ ‫اتحادی��ه اروپا درب��اره ایران صحبت‬ ‫کرده است‪.‬‬ ‫پولشویی با وقف دانشگاه ازاد‬ ‫فارس‪ :‬عضو شورای نگهبان با اشاره به ماجراهای مربوط به وقف دانشگاه ازاد گفت‪:‬‬ ‫«این وقف نیست‪ ،‬پولشویی است‪ ».‬به گفته غالمحسین الهام جریان فتنه ای که با نام‬ ‫قانون اساس��ی به دنبال رای مردم امد‪ ،‬وقتی رای مردم را کسب نکرد‪ ،‬شعار نفی نظام‬ ‫ی را سر داد که این نفاق است و امروز گرفتار ان هستیم‪ .‬وی همچنین با اشاره‬ ‫اسالم ‬ ‫به شکل گیری دانشگاه ازاد اظهار داشت‪« :‬مردم برای ارتقای سطح اموزشی و همگانی‬ ‫کردن اموزش‪ ،‬دانشگاه ازاد را یاری کردند که پس از مدتی برخی ان را مصادره کرده‬ ‫و امروز این سرمایه بزرگ با دسترنج مردم به وجود امده است‪ ».‬الهام با انتقاد از ثبت‬ ‫ملک عمومی در حق برخی افراد تصریح کرد‪« :‬وقف به معنای تبدیل اموال خصوصی‬ ‫به عمومی بوده اما امروز وقف به معنای تبدیل اموال عمومی به خصوصی شده است‪».‬‬ ‫تکذیب عضویت مشایی در فرندفید‬ ‫پ��اد‪ :‬رئیس جمهور و رئیس دفت��ر رئیس جمهور‪،‬‬ ‫در هیچ یک از ش��بکه های اجتماعی مجازی عضو‬ ‫نیس��تند و نام های کاربری ایجاد شده از طرف انها‬ ‫کامال بی ارتباط و جعلی است‪ .‬پایگاه اطالع رسانی‬ ‫دول��ت گزارش داد ک��ه اخیرا برخ��ی پایگاه های‬ ‫اینترنتی در مطالبی با اشاره به ایجاد نام های کاربری‬ ‫از طرف رئیس جمهور یا رئیس دفتر رئیس جمهور در تعدادی از شبکه های اجتماعی‬ ‫ی��ا پایگاه ه��ای اینترنتی در فضای مجازی‪ ،‬نقل قول های کامال کذب و س��اختگی را‬ ‫به ایش��ان نسبت داده اند‪ .‬ضمن ابراز تاس��ف از این کار نادرست و غیر اخالقی‪ ،‬برای‬ ‫اط�لاع هم میهنان عزیز اعالم می کند که احمدی نژاد‪ ،‬رئیس جمهور و رحیم مش��ایی‪،‬‬ ‫مشاور و رئیس دفتر رئیس جمهور‪ ،‬در هیچ یک از شبکه های اجتماعی مجازی عضو‬ ‫نیس��تند و نام های کاربری ایجاد ش��ده از طرف انها کامال بی ارتباط و جعلی اس��ت‪.‬‬ ‫همچنین بار دیگر بر این نکته تاکید می شود که همه مواضع و ابراز نظرات دولتمردان‬ ‫ی و قانونی اطالع رس��انی از جمله پایگاه اطالع رسانی دولت‬ ‫از طریق مجاری رس��م ‬ ‫‪ www.Dolat.ir‬و سایت ریاست جمهوری ‪ www.president.ir‬اعالم و منتشر می شود‪.‬‬ ‫گفتنی است‪ :‬پیش از این برخی سایت های خبری از عضویت اسفندیار رحیم مشایی در‬ ‫شبکه های هرمی اطالع داده بودند و براساس ادعای گردانندگان این شبکه ها تاکید شده‬ ‫بود که برنامه های انها هماهنگ با رئیس دفتر رئیس جمهور برگزار می شود‪.‬‬ ‫‪17‬‬ ‫تیتر یک‬ ‫بررسی ارایش سیاسی نمایندگان اصولگرا‬ ‫اصولگرایان از مجلس هفتم تا مجلس هشتم‬ ‫اگر مجلس شش��م برای راستگرایان ایرانی پر بار نبود‬ ‫اما در مجلس هفتم بیش��ترین کرسی ها به اصولگرایان‬ ‫رس��ید‪ .‬بعد از تحصن نماین��دگان پارلمان اصالحات‬ ‫در اعت��راض ب��ه رد صالحی��ت در انتخابات مجلس‬ ‫هفت��م‪ ،‬فرصتی برای اصولگرای��ان پدید امد تا پس از‬ ‫فتح ش��وراهای دوم‪ ،‬گام دوم را در رسیدن به مجلس‬ ‫بردارند‪« .‬ابادگران ایران اس�لامی» تابلویی بود که در‬ ‫این انتخابات نیز باال رفت و این بار ‪ 29‬کرس��ی از ‪30‬‬ ‫کرسی پایتخت به این فهرست رسید‪.‬‬ ‫اولی��ن همایش منتخبان مجلس هفت��م اما قبل از اغاز‬ ‫فعالیت نماین��دگان جدید مردم در مرکز همایش های‬ ‫صد او س��یما برگ��زار ش��د ت��ا مش��خص ش��ود که‬ ‫سیاست ورزی در هفتمین دوره مجلس چگونه خواهد‬ ‫بود‪ .‬محمدرضا باهنر لیدر اصولگرایان پارلمان اصولگرا‬ ‫شد و غالمعلی حداد عادل که در مجلس ششم رئیس‬ ‫فراکسیون اقلیت بود به ریاست مجلس هفتم برگزیده‬ ‫شد‪ .‬چهره های سرشناس دیگری نیز از اصولگرایان در‬ ‫این مجلس حضور داشتند؛ از جمله احمد توکلی که‬ ‫رئیس مرکز پژوهش های مجلس شد‪ ،‬همچنین حسین‬ ‫فدایی دبیرکل جمعیت ایثارگران‪ ،‬الیاس نادران‪ ،‬عماد‬ ‫افروغ‪ ،‬محمد خوش چهره و علیرضا زاکانی‪.‬‬ ‫پس از چندی برای س��ازماندهی فعالیت اصولگرایان‬ ‫پارلمان هفتم‪ ،‬سه کمیته سیاسی‪ ،‬اقتصادی و فرهنگی‬ ‫تشکیل شد‪ .‬حسین س��یدابادی رئیس کمیته سیاسی‬ ‫ش��د‪ ،‬ریاس��ت کمیته اقتصادی به محمد خوش چهره‬ ‫رس��ید و عماد افروغ نیز ریاس��ت کمیت��ه فرهنگی را‬ ‫بر عهده گرفت‪.‬‬ ‫‪18‬‬ ‫یک س��ال پس از اغ��از به کار مجل��س هفتم‪ ،‬موعد‬ ‫برگزاری انتخابات ریاس��ت جمهوری نهم فرا رسید‪.‬‬ ‫بیش��تر اصولگرای��ان مجل��س از هاشمی رفس��نجانی‬ ‫حمایت می کردند‪ .‬حتی بیانیه رسمی حمایت از رئیس‬ ‫مجمع تش��خیص مصلحت نظام به امض��ای بیش از‬ ‫‪ 100‬نماینده رسید و دیداری نیز در همین راستا انجام‬ ‫ش��د‪ .‬اما نتیجه انتخابات چیز دیگری بود؛ نمایندگان‬ ‫انتظ��ار چنین نتیجه ای را نداش��تند و برخی نیز ان را‬ ‫نمی پذیرفتند‪.‬‬ ‫محمدرضا باهنر اما به عنوان رئیس فراکسیون اکثریت‪،‬‬ ‫البی ه��ای خود را در پارلمان اغاز کرد تا دولت نهم با‬ ‫رای مجلس هفتم فعالیت خود را اغاز کند‪ .‬این البی ها‬ ‫اعتراضات برخی نمایندگان را برانگیخت تا جایی که‬ ‫چهار وزیر پیش��نهادی دولت نهم از راهیابی به کابینه‬ ‫بازماندن��د‪ .‬برخی وزیران نیز ب��ا مخالفت چهره های‬ ‫ش��اخص فراکسیون مواجه ش��دند و با ارای ناپلئونی‬ ‫ب ه دولت رس��یدند‪ .‬عملکرد برخی وزیران دولت نهم‬ ‫باعث نارضایتی برخی نمایندگان اصولگرا شد تا جایی‬ ‫که تالش هایی برای اس��تیضاح وزیران کابینه محمود‬ ‫احمدی ن��ژاد ص��ورت گرف��ت اما باز ه��م البی های‬ ‫محمدرض��ا باهنر بود که مانع پاس��خگویی وزیران و‬ ‫استیضاح انان در صحن مجلس هفتم می شد‪.‬‬ ‫بهمن م��اه ‪ 1385‬نقطه عطفی در فعالیت فراکس��یون‬ ‫اصولگرای��ان بود‪ .‬افرادی چ��ون محمد خوش چهره‪،‬‬ ‫حس��ن س��بحانی‪ ،‬عماد افروغ و س��عید ابوطالب که‬ ‫وجه��ه فرهنگی بیش��تر ان��ان بر وجهه سیاسی ش��ان‬ ‫غالب بود‪ ،‬فراکس��یون جدیدی تشکیل دادند و ان را‬ ‫«فراکسیون اصولگرایان خالق» نامیدند‪ .‬چندی بعد نام‬ ‫این فراکس��یون به «اصولگرایان مستقل» تغییر کرد‪ .‬اما‬ ‫از ان جایی که اکثریت مجلس تحت تاثیر باهنر بودند‪،‬‬ ‫این فراکسیون نتیجه ای نگرفت‪.‬‬ ‫فراکسیون دیگری نیز به نام فراکسیون وفاق و کارامدی‬ ‫در مجلس هفتم فعالیت می کرد که منویاتش بیشتر به‬ ‫اهداف محس��ن رضایی نزدیک ب��ود‪ .‬امیدوار رضایی‬ ‫رهبری این فراکس��یون را به عهده داشت‪ .‬چهره های‬ ‫شاخص این فراکسیون‪ ،‬سید محمد میرمحمدی نماینده‬ ‫قم‪ ،‬رضا طالیی نیک نماینده بهار و کبودر اهنگ‪ ،‬عادل‬ ‫اذر نماین��ده دهلران و علی احم��دی نماینده نوراباد‬ ‫بودند‪.‬‬ ‫تا پایان مجلس هفتم کشمکش های درونی فراکسیون‬ ‫ادامه داش��ت‪ ،‬اما محمدرضا باهن��ر ارام ارام از دولت‬ ‫دور می شد و انتقاداتی را به دولت وارد می کرد‪ .‬دیگر‬ ‫از البی گری های رئیس فراکس��یون اصولگرایان برای‬ ‫حمای��ت از دولت خبری نبود‪ .‬انتق��ادات او از دولت‬ ‫باع��ث اختالفاتی میان فراکس��یون اکثریت و حامیان‬ ‫معدود دولت در مجلس هفتم شد‪.‬‬ ‫انتقادات کارشناسی احمد توکلی‪ ،‬الیاس نادران‪ ،‬محمد‬ ‫خوش چهره‪ ،‬حس��ن سبحانی و عماد افروغ نسبت به‬ ‫عملکرد دول��ت نهم نیز علت دیگر نارضایتی حامیان‬ ‫دولت در مجلس هفتم از فراکسیون اکثریت بود‪.‬‬ ‫این اتفاقات باعث ش��د تا در استانه انتخابات مجلس‬ ‫هش��تم کمیته ای ب��رای تعیین کاندیداه��ای اصولگرا‬ ‫تش��کیل ش��ود‪ .‬در این فهرس��ت اصولگرایان سنتی‪،‬‬ ‫اصولگرای��ان تحول خواه و حامی��ان دولت نامزدهایی‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫سیاست‬ ‫داشتند و سرانجام با توافق گروه های مختلف فهرستی‬ ‫به نام جبهه متحد اصولگرایان ارائه شد‪.‬‬ ‫غالمعلی حداد عادل‪ ،‬احمد توکلی‪ ،‬غالمرضا مصباحی‬ ‫مقدم‪ ،‬علیرضا زاکانی‪ ،‬پرویز س��روری‪ ،‬حسین فدایی‪،‬‬ ‫حمید رض��ا کاتوزی��ان‪ ،‬علی مطهری‪ ،‬الی��اس نادران‪،‬‬ ‫حسین نجابت‪ ،‬الله افتخاری و فاطمه رهبر نمایندگان‬ ‫طیف تحول خ��واه بودند‪ .‬مرتض��ی اقا تهرانی‪ ،‬حمید‬ ‫رس��ایی‪ ،‬روح اهلل حس��ینیان‪ ،‬س��ید علیرضا مرن��دی‪،‬‬ ‫علی اصغر زارعی‪ ،‬محمد کوثری‪ ،‬مهدی کوچک زاده‪،‬‬ ‫ش��هاب الدین صدر‪ ،‬بیژن نوباوه‪ ،‬طیبه صفایی‪ ،‬فاطمه‬ ‫الیا‪ ،‬نسرین سلطان خواه و زهره الهیان از سوی حامیان‬ ‫دول��ت معرفی ش��دند و س��ید رضا اکرمی‪ ،‬اس��داهلل‬ ‫بادامچیان‪ ،‬محمدرضا باهنر‪ ،‬علی عباس��پور و حس��ن‬ ‫غفوری فرد نامزدهای اصولگرایان سنتی بودند‪.‬‬ ‫البته فهرست دیگری نیز از سوی اصولگرایان مستقل‬ ‫و اعضای فراکس��یون وفاق و کارامدی مجلس منتشر‬ ‫شد اما نتیجه ای نگرفت و تنها محمد خوش چهره از‬ ‫این فهرست به مرحله دوم رسید که او هم به توفیقی‬ ‫دس��ت نیافت‪ .‬غالمعلی حداد عادل‪ ،‬حس��ین مظفر‪،‬‬ ‫محم��د خوش چهره‪ ،‬س��ید محمد میرمحم��دی‪ ،‬رضا‬ ‫طالیی نیک‪ ،‬س��ید علیرضا مرندی‪ ،‬عادل اذر‪ ،‬اسماعیل‬ ‫کوثری‪ ،‬حسن غفوری فرد‪ ،‬امیررضا خادم‪ ،‬حمیدرضا‬ ‫کاتوزیان‪ ،‬سعید ابوطالب‪ ،‬کنعانی مقدم‪ ،‬سعید صادقی‪،‬‬ ‫علی ریاض‪ ،‬ابوالفضل حسن بیگی‪ ،‬علی عباسپور‪ ،‬علی‬ ‫فتح اهلل زاده‪ ،‬عابد جعفری‪ ،‬ابراهیم انصاریان‪ ،‬میرمحمد‬ ‫صادقی‪ ،‬علی مطهری‪ ،‬پرویز کاظمی‪ ،‬صادق وکیل پور‪،‬‬ ‫حجت االسالم مصباحی مقدم‪ ،‬حجت االسالم سید رضا‬ ‫اکرمی‪ ،‬حجت االس�لام اقبالیان‪ ،‬الهام امین زاده‪ ،‬نفیسه‬ ‫ت هاش��می نامزدهای‬ ‫فیاض بخ��ش‪ ،‬منصوره الس��ادا ‬ ‫معرفی شده از سوی جبهه فراگیر اصولگرایان بودند‪.‬‬ ‫اگر در مجلس هفتم فراکسیون اصولگرایان در نیمه راه‬ ‫دچار اختالف و دو دس��تگی شد اما در مجلس هشتم‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫محمدرضا باهنر که از ابتدای مجلس هشتم به کرسی‬ ‫از ابتدا دو پاره شد‪.‬این بار فراکسیون اصولگرایان علی‬ ‫نای��ب رئیس دوم تنزل یافته بود‪ ،‬تا یک س��ال پس از‬ ‫الریجان��ی را به ریاس��ت پارلمان برگزید و ریاس��ت‬ ‫انتخابات در هیات رئیسه ماند اما با تالش های حامیان‬ ‫فراکسیون را نیز به او سپرد‪ .‬ریاست همزمان الریجانی‬ ‫دولت پس از دو س��ال از هیات رئیسه به زیر کشیده‬ ‫بر پارلمان و فراکسیون اکثریت انتقاداتی را برانگیخت؛‬ ‫شد و شهاب الدین صدر به جانشینی او رسید‪.‬‬ ‫حامی��ان دول��ت در راس منتقدان الریجان��ی بودند‪.‬‬ ‫مناقش��ات اصولگرایان منتقد دولت و حامیان محمود‬ ‫حدادعادل که رئیس مجلس هفتم بود به کرس��ی های‬ ‫احمدی نژاد در مجلس هشتم روز به روز شدیدتر شد‪.‬‬ ‫صحن علنی بازگش��ت و این بار ریاس��ت کمیسیون‬ ‫علی مطهری پس از انتخابات ریاس��ت جمهوری ‪88‬‬ ‫فرهنگی به او سپرده شد‪.‬‬ ‫محمود احمدی نژاد را همراه با میرحس��ین موسوی و‬ ‫حامیان دولت نیز فراکس��یونی جدید به نام فراکسیون‬ ‫مهدی کروبی عامل فتنه دانس��ت و خواستار محاکمه‬ ‫انق�لاب اسالمی تش��کیل دادند و روح اهلل حس��ینیان‬ ‫این س��ه کاندیدای انتخابات دهم شد‪ .‬پس از ماجرای‬ ‫ریاس��ت ان را بر عهده گرفت‪ .‬حمید رسایی‪ ،‬مهدی‬ ‫‪ 14‬خ��رداد ‪ 89‬در حرم امام خمینی(ره) علی مطهری‬ ‫کوچ��ک زاده‪ ،‬علی اصغ��ر زارعی و محمد اس��ماعیل‬ ‫بار دیگر از احمدی نژاد انتقاد کرد و او را عامل اصلی‬ ‫کوثری از چهره های شاخص این فراکسیون هستند‪.‬‬ ‫این اتفاق معرفی کرد‪ .‬او‪ ،‬رئیس جمهور را مانند کودکی‬ ‫انتق��ادات اصولگرایان نس��بت به عملک��رد دولت در‬ ‫دانست که هر چه بیشتر پررویی می کند‪ ،‬خانواده بیشتر‬ ‫مجلس هش��تم افزایش یافت تا جای��ی که در جریان‬ ‫از او حمایت می کنند‪.‬‬ ‫رای اعتماد به سه وزیر پیشنهادی محمود احمدی نژاد‬ ‫در جریان مصوبه مجلس در خصوص دانشگاه ازاد و‬ ‫از جمله مرح��وم علی ک��ردان و حمیدرضا بهبهانی‪،‬‬ ‫مراکز اموزش عالی کش��ور نیز حامیان دولت با ارائه‬ ‫روح اهلل حسینیان که از حامیان دولت در مجلس هشتم‬ ‫طرح یک فوریتی خواستار لغو مصوبه وقف دانشگاه‬ ‫اس��ت گفت که احمدی نژاد کار را به جایی رس��انده‬ ‫ازاد اسالمی شدند و علی مطهری با مهدی کوچک زاده‬ ‫که باید منتظر باش��یم وابس��تگان رژیم گذشته نیز در‬ ‫در صح��ن علنی پارلم��ان درگیر ش��د‪ .‬علی مطهری‬ ‫جمهوری اسالمی به مناصب قدرت برسند‪.‬‬ ‫گفت که اصولگرایان مشکلی به جز امثال حسینیان و‬ ‫اما در استانه انتخابات دهم ریاست جمهوری اکثریت‬ ‫کوچک زاده که او را «کوچک اف» خطاب کرد‪ ،‬ندارند‪.‬‬ ‫اصولگرای��ان از محمود احمدی ن��ژاد حمایت کردند‪.‬‬ ‫او همچنین گفت که کوچک زاده ریشه روسی داشته و‬ ‫ع��ده ای به حمایت از محس��ن رضای��ی پرداختند و‬ ‫نام خود را به کوچک زاده تغییر داده است‪.‬‬ ‫گروهی نیز به اردوگاه انتخاباتی میرحس��ین موسوی‬ ‫او چند روز بعد گفت که در ان لحظات نمی دانست‬ ‫پیوس��تند‪ .‬از میان اصولگرای��ان تحول خواه غالمعلی‬ ‫چه گفته و به خاطر این س��خنان خ��ود‪ ،‬عذر خواهی‬ ‫حداد ع��ادل‪ ،‬احمد توکلی‪ ،‬غالمرضا مصباحی مقدم‪،‬‬ ‫کرد‪ .‬از سوی دیگر محمدرضا باهنر که از نمایندگان‬ ‫علیرضا زاکانی‪ ،‬پرویز س��روری‪ ،‬حسین فدایی‪ ،‬الیاس‬ ‫راست س��نتی در مجلس هشتم است‪ ،‬فراکسیونی به‬ ‫نادران‪ ،‬حس��ین نجابت‪ ،‬الله افتخ��اری و فاطمه رهبر‬ ‫نام پیش��رفت و عدالت در پارلم��ان راه اندازی کرده‬ ‫حامی محمود احمدی نژاد بودند و فراکسیون انقالب‬ ‫و درصدد تاثیرگذاری بیش��تر میان نمایندگان است‪.‬‬ ‫اسالمی نیز با اکثریت مطلق از رئیس دولت نهم برای‬ ‫او حت��ی قص��د دارد حزبی ب��ه همین نام تش��کیل‬ ‫انتخابات دهم حمایت کرد‪.‬‬ ‫ده��د و روزنام��ه پیش��رفت را به عن��وان ارگان این‬ ‫اما عدم صدور بیانیه رسمی در حمایت از احمدی نژاد‬ ‫حزب منتش��ر کند‪ .‬ام��ا اخرین اظهار نظر او نش��ان‬ ‫باعث اعتراض حامیان دولت شد تا جایی که تالش هایی‬ ‫از تغییرات جدی��د در ارایش سیاس��ی اصولگرایان‬ ‫برای برکناری علی الریجانی از ریاس��ت فراکس��یون‬ ‫مجل��س دارد‪ .‬او می گوی��د‪« :‬بخ��ش کوچک��ی از‬ ‫انج��ام گرفت ولی در نهایت به نتیجه نرس��ید‪ .‬پس از‬ ‫اصولگرای��ان ت�لاش می کنن��د تا دیگ��ران را حذف‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری دهم و هنگامی که اسفندیار‬ ‫ی از این جریان نبرده‪ ،‬اما گفته‬ ‫کنند‪».‬محمدرضا باهنر نام ‬ ‫رحیم مشایی به عنوان معاون اول رئیس جمهور منصوب‬ ‫که اقدامات این جریان هر روز «ش��فاف تر و صریح تر»‬ ‫شد‪ ،‬انتقادات شدیدی از سوی تمام اصولگرایان حتی‬ ‫می شود‪ .‬به گفته باهنر‪ ،‬این جریان برای افزایش سرمایه‬ ‫حامیان دولت مانند حمید رس��ایی‪ ،‬مرتضی اقا تهرانی‬ ‫اجتماعی نه تنها به دنبال جذب هر چه بیش��تر نخبگان‬ ‫و مه��دی کوچک زاده به دولت وارد ش��د‪ .‬در جریان‬ ‫نیست‪ ،‬بلکه حضور نخبگان درون جریان اصولگرایی‬ ‫بررس��ی کابینه نیز مخالفت ه��ای محمدرضا باهنر و‬ ‫را نی��ز برنمی تابد‪ .‬این گروه ان��دک هر کس را که تابع‬ ‫علی مطه��ری از دیگر اصولگرایان ش��اخص تر بود‪.‬‬ ‫علی االطالق انها نباش��د تا حد وابس��تگی به جریانات‬ ‫اگر چه باهنر اصرار داش��ت که از «موضع خاکستری»‬ ‫مقابل اس��تکبار جهانی و حتی‬ ‫صحب��ت می کند ام��ا مخالفت‬ ‫او مش��هود بود‪ .‬مخالفت علی ریاس��ت همزمان الریجانی بر کفر مورد اته��ام قرار می دهند‪.‬‬ ‫مطه��ری اما روش��ن تر بود‪ .‬او پارلمان و فراکسیون اکثریت فراکس��یون اصولگرای��ان در‬ ‫مواجه��ه ب��ا رئی��س پارلمان‬ ‫محم��ود احمدی ن��ژاد را‬ ‫در انتقادات��ی را برانگیخ��ت؛‬ ‫اما موض��ع هماهنگ��ی ندارد‪.‬‬ ‫مس��ائل فرهنگی لیبرال خواند‬ ‫و او را تح��ت تاثیر اس��فندیار حامی��ان دول��ت در راس از س��ویی فراکس��یون انقالب‬ ‫رحیم مش��ایی دانست‪ .‬روح اهلل منتق��دان الریجان��ی بودن��د‪ .‬اس�لامی به مخالف��ت با علی‬ ‫حس��ینیان‪ ،‬رئیس فراکس��یون حدادع��ادل که رئیس مجلس الریجانی شهرت دارد همانگونه‬ ‫انق�لاب اس�لامی ک��ه از هفت��م ب��ود ب��ه کرس��ی های که در مجل��س قبل هم از میان‬ ‫برخورده��ای دو گان��ه هیات صحن علنی بازگشت و این بار مجل��س رویه انتقادی نس��بت‬ ‫به ح��داد عادل پی��ش گرفت‪.‬‬ ‫رئیس��ه مجلس هش��تم به ویژه‬ ‫عل��ی الریجان��ی ناراضی بود‪ ،‬ریاست کمیسیون فرهنگی به فراکس��یون اصولگرایان گرچه‬ ‫زمستان س��ال ‪ 88‬از نمایندگی او سپرده شد‬ ‫هنوز ه��م اصولگرایان را در بر‬ ‫گرفت��ه اما اختالف س��لیقه در‬ ‫مردم اس��تعفا داد اما یک هفته‬ ‫این فراکس��یون به قدری است‬ ‫بعد پس از مذاکره با نمایندگان‪،‬‬ ‫که دسته بندی های جدید درون‬ ‫اس��تعفای خود را پس گرفت‬ ‫اصولگرایان ایجاد کند‪.‬‬ ‫و در مجل��س مان��دگار ش��د‪.‬‬ ‫‪19‬‬ ‫سیاستدرپارلمانایرانی‬ ‫مجلس اول‬ ‫جریان پیرو خط امام(ره)‬ ‫از انجایی که این جریان اکثریت‬ ‫مجلس را در اختیار داشت‪،‬‬ ‫تاثیرگذارترین فراکسیون داخل پارلمان‬ ‫بود‪ .‬این فراکسیون از ‪ 2‬گروه عمده‬ ‫تشکیل می شد؛ اول حزب جمهوری‬ ‫اسالمی و دوم جامعه روحانیت مبارز‪.‬‬ ‫اعضای این فراکسیون در تمامی مسائل‬ ‫به دنبال نظر امام خمینی(ره) بودند و ان‬ ‫را فصل الخطاب می دانستند‪ .‬در جریان‬ ‫بررسی طرح عدم کفایت سیاسی‬ ‫ابوالحسن بنی صدر اولین رئیس جمهور‬ ‫ایران‪ ،‬جریان اسالمی نقش اصلی را بر‬ ‫عهده داشت‪ .‬هدف اصلی این گروه‬ ‫دفاع از انقالب و جمهوری اسالمی بود‪.‬‬ ‫جریان لیبرال‬ ‫جبهه ملی و نهضت ازادی از یک سو و‬ ‫هواداران بنی‏صدر و گروه‏های چپ از‬ ‫سوی دیگر تشکیل‏دهندگان اصلی این‬ ‫گروه بودند‪ .‬اگر چه این جریان اقلیت‬ ‫مجلس را در اختیار داشت اما در برخی‬ ‫موارد بر اتفاقات داخل پارلمان تاثیر‬ ‫ویژه‏ای می‏گذاشت‪ .‬علت این قضیه‬ ‫این بود که جریان لیبرال پیشتر دولت‬ ‫موقت را در اختیار داشت و در زمان‬ ‫فعالیت مجلس اول نیز رئیس جمهور‬ ‫به لیبرال ها نزدیک بود‪ .‬انها مخالفت‬ ‫دخالت روحانیت در سیاست بودند و‬ ‫حتی در مجلس خبرگان قانون اساسی‬ ‫تالش بسیاری برای مخالفت با اصل‬ ‫والیت فقیه در قانون اساسی داشتند‪.‬‬ ‫پس از عزل بنی صدر این جریان به‬ ‫محاق رفت و در انتخابات مجلس دوم‬ ‫حذف شد‪.‬‬ ‫مجلس دوم‬ ‫مجلس سوم‬ ‫مجلس چهارم‬ ‫جریان خط امام(ره)‬ ‫این طیف اکثریت مجلس دوم‬ ‫را تشکیل می داد و در تمامی‬ ‫تصمیمات نظر امام خمینی(ره) را‬ ‫نظر نهایی می دانست‪ .‬جریان خط‬ ‫امام(ره) نامه ای به رهبر انقالب در‬ ‫خصوص تایید میر حسین موسوی‬ ‫برای نخست وزیری مجدد نوشت‬ ‫که به ماجرای ‪ 99‬نفر انجامید‪ .‬طیف‬ ‫اکثریت به لحاظ شرایط ویژه کشور‪،‬‬ ‫خود را ملزم به حمایت از دولت‬ ‫می دید‪.‬‬ ‫طیف اکثریت‬ ‫پس از انشعاب مجمع روحانیون‬ ‫مبارز از جامعه روحانیت مبارز‪،‬‬ ‫اکثریت مجلس سوم به چپگرایان‬ ‫رسید‪ ،‬چرا که مردم انها را به‬ ‫خط امام(ره) و ارمان های انقالب‬ ‫نزدیک تر می دیدند‪ .‬با اشکار شدن‬ ‫مدیریت این جریان و فاصله گرفتن‬ ‫برخی از انها از والیت فقیه پس از‬ ‫رحلت امام خمینی(ره) محبوبیت انها‬ ‫نزد مردم کاهش یافت و‬ ‫مجلس چهارم از دست انان‬ ‫خارج شد‪.‬‬ ‫فراکسیوناکثریت‬ ‫فراکسیون اکثریت مجلس چهارم‬ ‫در اختیار راستگرایان بود‪ .‬این‬ ‫طیف که علی اکبر ناطق نوری را‬ ‫در راس مجلس می دید‪ ،‬در تمامی‬ ‫تصمیمات‪ ،‬نظر خود را بر کرسی‬ ‫می نشاند‪.‬‬ ‫جریان بازار‬ ‫اگر چه این جریان در اقلیت بود‪ ،‬اما‬ ‫اقلیتی قدرتمند را تشکیل می داد‬ ‫که در بسیاری از تصمیمات پارلمان‬ ‫تاثیر می گذاشت‪ .‬بیشتر کسانی‬ ‫که در ماجرای ‪ 99‬نفر با میرحسین‬ ‫موسوی مخالفت کردند از جریان‬ ‫بازار بودند‪ .‬اختالف این جریان با‬ ‫طیف اکثریت به لحاظ تفکرات‬ ‫اقتصادی بود و اختالفات مبنایی مانند‬ ‫مجلس اول در مجلس دوم جایی‬ ‫نداشت‪.‬‬ ‫طیف اقلیت‬ ‫این جریان در مجلس سوم تاثیر‬ ‫چندانی نداشت چرا که از یک‬ ‫سو نمایندگان بسیار کمی داشت‬ ‫و از سوی دیگر با بایکوت جریان‬ ‫اکثریت روبرو بود‪ .‬تنها اتفاق مهم‬ ‫برای طیف اقلیت مجلس سوم رقابت‬ ‫علی اکبر ناطق نوری با مهدی کروبی‬ ‫برای ریاست مجلس بود که به‬ ‫پیروزی اکثریت انجامید‪.‬‬ ‫فراکسیوناقلیت‬ ‫جناح چپ مجید انصاری را به عنوان‬ ‫لیدر خود برگزید‪ .‬نیروهای اصلی‬ ‫این جریان کم کم گوشه انزوا اختیار‬ ‫کرده و تا مدتها سیاست سکوت را‬ ‫بر فعالیت سیاسی ترجیح دادند‪.‬‬ ‫جریان مستقل‬ ‫این جریان اگر چه نام مستقل را یدک‬ ‫می کشید‪ ،‬اما در بیشتر مسائل به سمت‬ ‫یکی از ‪ 2‬جریان عمده مجلس یعنی‬ ‫پیروان خط امام(ره) یا لیبرال ها متمایل‬ ‫می شد‪ .‬البته بیشتر نمایندگان جریان‬ ‫مستقل با جریان اسالمی قرابت فکری‬ ‫بیشتری داشتند‪.‬‬ ‫‪20‬‬ ‫شماره‪40‬‬ ‫‪4‬‬ ‫مثلث شماره‬ ‫مثلث‬ ‫مجلس پنجم‬ ‫فراکسیوناکثریت‬ ‫این فراکسیون به رهبری‬ ‫نمایندگان جناح راست سنتی مانند‬ ‫عسکراوالدی‪ ،‬روحانی‪ ،‬ناطق نوری‪،‬‬ ‫باهنر‪ ،‬موحدی کرمانی و موحدی‬ ‫ساوجی اکثریت مجلس را در اختیار‬ ‫داشت‪ .‬ریاست ناطق نوری بر مجلس‬ ‫در این دوره نیز تداوم یافت‪ .‬او‬ ‫تا جایی پیش رفت که کاندیدای‬ ‫ریاست جمهوری شد اما شکست‬ ‫خورد و به تدریج از عرصه سیاست‬ ‫کنار رفت‪.‬‬ ‫فراکسیون حزب اهلل‬ ‫این فراکسیون در مجلس پنجم‬ ‫قدرتمندتر شد و عبداهلل نوری‬ ‫به ریاست این فراکسیون رسید‪.‬‬ ‫کارگزاران سازندگی و نیروهای‬ ‫خط امام(ره) با ائتالف خود اکثریت‬ ‫مجلس را به چالش می کشیدند‪.‬‬ ‫پس از پیروزی سید محمد خاتمی‬ ‫در انتخابات ریاست جمهوری‬ ‫هفتم نمایندگان این فراکسیون به‬ ‫نمایندگان دوم خردادی مشهور‬ ‫شدند‪.‬‬ ‫فراکسیون مستقل ها‬ ‫این فراکسیون پس از سال ها در‬ ‫پارلمان ایران تشکیل شد‪ .‬چهره های‬ ‫شاخص ان طه هاشمی و محمدباقر‬ ‫نوبخت بودند و قریب به ‪ 100‬نفر‬ ‫در این فراکسیون عضویت داشتند‪.‬‬ ‫‪40‬‬ ‫مثلث شماره ‪4‬‬ ‫مجلس ششم‬ ‫مجلس هفتم‬ ‫مجلس هشتم‬ ‫فراکسیوناکثریت‬ ‫بیشتر اعضای ان از جبهه مشارکت‬ ‫بودند و اختالفاتی با چپ های سنتی‬ ‫از جمله مهدی کروبی داشتند‪.‬‬ ‫فراکسیون اکثریت بیش از ‪200‬‬ ‫کرسی پارلمان را در اختیار گرفت و‬ ‫علی اکبر محتشمی پور ریاست ان را‬ ‫بر عهده داشت‪ .‬گروه های ‪ 18‬گانه‬ ‫دوم خردادی اعضای این فراکسیون‬ ‫بودند‪ .‬درگیری های سیاسی و‬ ‫تندروی ها باعث رد صالحیت بیشتر‬ ‫نمایندگان در انتخابات مجلس‬ ‫هفتم شد‪.‬‬ ‫فراکسیوناصولگرایان‬ ‫این فراکسیون اکثریت مجلس هفتم‬ ‫را در اختیار گرفت اما چهره های‬ ‫شاخص راست سنتی از پذیرفتن‬ ‫منصب ریاست مجلس اجتناب‬ ‫کردند و غالمعلی حداد عادل به‬ ‫ریاست پارلمان اصولگرایان رسید‪.‬‬ ‫محمدرضا باهنر نایب رئیس مجلس‬ ‫شد و احمد توکلی به مرکز پژوهش‬ ‫ها رفت‪ .‬باهنر رهبری فراکسیون‬ ‫اکثریت را نیز بر عهده گرفت و‬ ‫جریان های سیاسی پارلمان را‬ ‫هدایت می کرد‪.‬‬ ‫فراکسیوناکثریت‬ ‫این فراکسیون ترکیب خود را همانند‬ ‫مجلس هفتم حفظ کرد اما برخی‬ ‫از اعضای ان به مجلس هشتم راه‬ ‫نیافتند‪ .‬علی الریجانی که توانسته‬ ‫بود ریاست پارلمان را از ان خود‬ ‫کند‪ ،‬رئیس فراکسیون اصولگرایان‬ ‫شد‪ .‬برخی اصولگرایان اما به ریاست‬ ‫همزمان الریجانی بر فراکسیون‬ ‫اکثریت و پارلمان اعتراض کردند؛‬ ‫اعتراضی که به نتیجه نرسید‪.‬‬ ‫فراکسیوناقلیت‬ ‫پس از مجلس سوم این اولین‬ ‫بار بود که راستگرایان در اقلیت‬ ‫مجلس قرار می گرفتند‪ .‬ریاست‬ ‫این فراکسیون را غالمعلی حداد‬ ‫عادل عهده دار شد و سید محمد‬ ‫میرمحمدی با مهدی کروبی برای‬ ‫ریاست مجلس به رقابت برخاست‪.‬‬ ‫در جنجال های سیاسی بیشتر در‬ ‫موضع انفعال قرار داشت و تاثیر‬ ‫چندانی در تصمیم گیری های‬ ‫پارلمان نداشت‪.‬‬ ‫فراکسیون اصالحات‬ ‫این فراکسیون که اعضای اندکی‬ ‫داشت محمدرضا تابش را به ریاست‬ ‫خود برگزید‪ .‬تالش این جریان‬ ‫بیشتر حفظ حیات سیاسی خود بود تا‬ ‫تاثیرگذاری بر تصمیمات مجلس‪.‬‬ ‫فراکسیون فراجناحی ها‬ ‫با عضویت حدود ‪ 20‬نماینده مجلس‬ ‫ششم تشکیل شد‪ .‬این بار محمد‬ ‫باقرنوبخت و حسن سبحانی چهره‬ ‫های شاخص این جریان بودند اما‬ ‫در بیشتر تصمیمات با اصولگرایان‬ ‫هماهنگ بودند‪.‬‬ ‫فراکسیون اصولگرایان مستقل‬ ‫این فراکسیون مدتی بعد از اغاز‬ ‫فعالیت مجلس هفتم فعالیت خود‬ ‫را اغاز کرد‪ .‬علت شکل گیری‬ ‫این فراکسیون تصمیمات یکجانبه‬ ‫اکثریت مجلس بود‪ .‬محمد‬ ‫خوش چهره‪ ،‬حسن سبحانی و سعید‬ ‫ابوطالب چهره های شاخص این‬ ‫فراکسیون بودند‪.‬‬ ‫فراکسیون خط امام(ره)‬ ‫ریاست تابش بر این فراکسیون‬ ‫در مجلس هشتم نیز تداوم یافت‪،‬‬ ‫اما ورود برخی چهره های شاخص‬ ‫اصالح طلب به مجلس هشتم باعث‬ ‫تقویت این جریان در پارلمان شد‪.‬‬ ‫فراکسیون انقالب اسالمی‬ ‫حامیان دولت محمود احمدی نژاد با‬ ‫تاسیس فراکسیونی جدید در مجلس‬ ‫سعی کردند تا نظرات خود را در‬ ‫تصمیم گیری های کالن مجلس‬ ‫اعمال کند‪ .‬روح اهلل حسینیان ریاست‬ ‫ان را بر عهده گرفت و افرادی‬ ‫همچون مهدی کوچک زاده‪ ،‬حمید‬ ‫رسایی و علی اصغر زارعی اعضای‬ ‫شاخص ان هستند‪.‬‬ ‫فراکسیون وفاق و کارامدی‬ ‫به ریاست امیدوار رضایی تشکیل‬ ‫شد و چهره های شاخص ان سید‬ ‫محمد میر محمدی‪ ،‬رضا طالیی نیک‬ ‫و عادل اذر بودند‪ .‬در تصمیمات‬ ‫مجلس بیشتر به سمت اصولگرایان‬ ‫مستقل گرایش داشتند تا اکثریت‬ ‫اصولگرایان‪.‬‬ ‫‪21‬‬ ‫یک‬ ‫تیتر دو‬ ‫تیتر‬ ‫چه ره های خبرساز اصولگرایان‬ ‫جنجالی های مجلس هشتم‬ ‫علی مطهری‬ ‫فرزند اس��تاد ش��هید مرتضی مطهری و سرپرست‬ ‫انتشارات صدرا که اثار ان شهید را منتشر می کند‪.‬‬ ‫او در انتخابات مجلس هش��تم در فهرس��ت جبهه‬ ‫متح��د اصولگرایان ق��رار گرف��ت و نماینده مردم‬ ‫ته��ران در پارلمان ش��د‪ .‬پ��س از ورود به مجلس‬ ‫هشتم‪ ،‬به صف منتقدان دولت پیوست‪ .‬مطهری در‬ ‫استیضاح علی کردان‪ ،‬وزیر اسبق کشور بسیار فعال‬ ‫بود و نقشی کلیدی داش��ت‪ .‬وی قبل از انتخابات‬ ‫ریاس��ت جمهوری دهم تالش ه��ای فراوانی برای‬ ‫قانع کردن علی اکبر والیت��ی و محمد باقر قالیباف‬ ‫برای کاندیداتوری در این انتخابات انجام داد اما به‬ ‫نتیجه نرسید و سرانجام از محسن رضایی حمایت‬ ‫کرد‪ .‬بع��د از انتخابات ‪ 88‬و ح��وادث پس از ان‪،‬‬ ‫محمود احمدی نژاد را به اندازه میرحسین موسوی‬ ‫و مه��دی کروبی در این حوادث مقصر دانس��ت؛‬ ‫س��خنانی که به مذاق حامی��ان دولت خوش نیامد‬ ‫و باعث انتقادات ش��دیداللحن انها به مطهری شد‪.‬‬ ‫او همچنین نسبت به نحوه برخورد با معترضان به‬ ‫نتای��ج انتخابات انتقاداتی را به دولت وارد کرد‪ .‬اما‬ ‫ادع��ای تقلب را کامال رد می ک��رد و ان را لغزش‬ ‫سیاس��ی نخبگان می دانس��ت‪ .‬در جریان بررس��ی‬ ‫کابین��ه دول��ت دهم نی��ز به عنوان مخال��ف کابینه‬ ‫پیشنهادی محمود احمدی نژاد سخن گفت و دولت‬ ‫را در مسائل فرهنگی لیبرال خواند و تابع اسفندیار‬ ‫رحیم مشایی دانست‪ .‬مطهری جدالی چند روزه هم‬ ‫با روزنامه کیهان و ش��خص حسین شریعتمداری‬ ‫داش��ت‪ .‬او پس از حوادث ‪ 14‬خرداد ‪ ،89‬محمود‬ ‫احمدی نژاد را مقصر اصلی این حوادث دانس��ت‪.‬‬ ‫این موضع گیری وی موجب ش��د ت��ا مرز اخراج‬ ‫از فراکس��یون اصولگرایان پیش برود اما سرانجام‬ ‫با وس��اطت هی��ات داوری‪ ،‬ب��ه این فراکس��یون‬ ‫بازگش��ت‪ .‬او هفته گذش��ته در صح��ن پارلمان با‬ ‫مهدی کوچک زاده‪ ،‬دیگ��ر نماینده مردم تهران در‬ ‫مجلس هشتم درگیر شد و با روسی دانستن ریشه‬ ‫خانوادگ��ی وی‪ ،‬او را کوچ��ک اف خط��اب کرد‪.‬‬ ‫مطهری همچنین کوچک زاده را از افرادی دانست‬ ‫که اصولگرایی را دچار مشکل کرده اند‪.‬‬ ‫‪22‬‬ ‫حمید رسایی‬ ‫ای��ن روحان��ی جوان ‪ 42‬س��اله پی��ش از راهیابی به‬ ‫مجلس هش��تم‪ ،‬مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسالمی قم‬ ‫و مش��اور محمدحسین صفار هرندی وزیر فرهنگ و‬ ‫ارش��اد اس�لامی دولت نهم بود‪ .‬او نی��ز همچون ‪28‬‬ ‫نفر دیگ��ر از نمایندگان تهران در مجلس هش��تم از‬ ‫فهرست جبهه متحد اصولگرایان راهی بهارستان شد‪.‬‬ ‫رس��ایی قبل از انتخابات ریاس��ت‏جمهوری دهم در‬ ‫نطقی جنجالی که مورد اعتراض شدید اصالح‏طلبان‬ ‫مجلس نش��ین واقع ش��د‪ ،‬دوران ریاس��ت‏جمهوری‬ ‫س��ید محمد خاتم��ی را با دولت نهم مقایس��ه کرد و‬ ‫انتقادات ش��دیدی به رئیس دولت‏های هفتم و هشتم‬ ‫وارد کرد‪ .‬این نماینده اصولگرای مجلس هش��تم در‬ ‫نطق خود خاتم��ی را اینگونه مورد خطاب قرار داد‪:‬‬ ‫«کاندیدا می ش��وید یا نه‪ ،‬نمی دانم‪ ...‬امیدوارم کاندیدا‬ ‫ش��وید و همه دوس��تانتان را به یاری بطلبید و خود‬ ‫را در براب��ر ازمون انتخاب م��ردم قرار دهید تا ببینید‬ ‫مردم کدام چشم را انتخاب می کنند ‪ ،‬چشم پف کرده‬ ‫و س��رخ شده ش��ما را که به اقرار مس��ئول دفترتان‬ ‫برای تماش��ای فوتبال دو تیم خارجی تا نیمه ش��ب‬ ‫بی��دار مانده یا چش��مان قرمز و خس��ته دولتی را که‬ ‫برای حل مش��کالت مردم محروم د ر این اس��تان و‬ ‫ان اس��تان تا نیمه شب بیدار مانده‪ ،‬اما شما را به خدا‬ ‫قسم اگر می خواهید به میدان بیایید‪ ،‬مقاومت و ایثار‬ ‫و ش��هادت و دین باوری را دستمایه سیاست بازی تان‬ ‫ق��رار ندهید که پیش از این بر ازادی و اصالحات و‬ ‫جامعه مدنی دس��ت گذاشتید و عاقبت انها را دیدیم ‪،‬‬ ‫ما را به خیر ش��ما امید نیست ‪ ،‬ش��ر مرسانید‪ ».‬او در‬ ‫جریان انتخابات ریاست‏جمهوری شهر به شهر سفر‬ ‫کرد و از مردم خواس��ت که ب��ه محمود احمدی‏نژاد‬ ‫رای بدهند‪ .‬رس��ایی پس از انتخابات انتقاداتی را به‬ ‫محمود احمدی‏نژاد وارد کرد که چرا اسفندیار رحیم‬ ‫مش��ایی را به عنوان معاون اول خود برگزیده است‪.‬‬ ‫وی در عی��ن حال گفت ک��ه دولت‏های قبل چندین‬ ‫مش��ایی داش��تند و با این دولت قاب��ل قیاس نبودند‪.‬‬ ‫رسایی در اخرین اظهار نظر خود گفته است که همان‬ ‫طور که خرمش��هر را خدا ازاد کرد‪ ،‬دانشگاه ازاد را‬ ‫هم خدا ازاد کرد‪.‬‬ ‫علیرضا زاکانی‬ ‫او که سال ‪ 1344‬در تهران متولد شده‪ ،‬فارغ التحصیل‬ ‫رش��ته پزش��کی از دانش��گاه تهران اس��ت‪ .‬پیش از‬ ‫راهیابی به مجلس هفتم‪ ،‬رئیس بس��یج دانش��جویی‬ ‫و عض��و هیات منصف��ه مطبوعات ب��ود‪ .‬زاکانی در‬ ‫مجلس هفتم به کمیسیون اموزش رفت و سرپرست‬ ‫هی��ات تحقیق و تفحص از دانش��گاه ازاد اس�لامی‬ ‫ شد‪ .‬البته با اختالفاتی که میان این هیات با دانشگاه‬ ‫ازاد اس�لامی پیش ام��د تحقیق و تفح��ص از این‬ ‫دانش��گاه متوقف ش��د و س��رانجام علیرضا زاکانی‬ ‫با افش��اگری علی��ه بزرگترین دانش��گاه خصوصی‬ ‫ایران خبرس��از ش��د‪ .‬در انتخابات مجلس هشتم در‬ ‫فهرس��ت جبهه متح��د اصولگرایان ق��رار گرفت و‬ ‫با رای پایتخت نش��ینان راهی بهارس��تان شد‪ .‬چندی‬ ‫بعد‪ ،‬با تاس��یس جمعیت رهپویان انقالب اس�لامی‪،‬‬ ‫نش��ریه پنج��ره را به عن��وان ارگان ان منتش��ر کرد‪.‬‬ ‫زاکانی که در انتخابات ریاست جمهوری نهم رئیس‬ ‫س��تاد انتخاباتی محمدباقر قالیب��اف بود‪ ،‬در جریان‬ ‫انتخابات ریاس��ت جمهوری ده��م دفاعی تمام قد از‬ ‫محمود احمدی نژاد داش��ت و حتی ساختمان هشت‬ ‫بهش��ت را به عنوان ستاد انتخاباتی جمعیت رهپویان‬ ‫در اختی��ار وی ق��رار داد‪ .‬زاکانی پ��س از انتخابات‬ ‫ریاس��ت جمهوری‪ ،‬ب��ه انتق��اد از رئیس جمه��ور‬ ‫در خصوص انتخاب اسفندیار رحیم مشایی به عنوان‬ ‫مع��اون اول دولت دهم پرداخت‪ .‬پس از اس��تعفای‬ ‫مشایی از این سمت و انتخاب محمدرضا رحیمی به‬ ‫جانشینی وی‪ ،‬انتقادات زاکانی از مشایی به رحیمی‬ ‫ نیز تس��ری یافت‪ .‬او همچنین پیگیری های فراوانی‬ ‫در خص��وص پرون��ده کهریزک انجام داد و س��عید‬ ‫مرتضوی‪ ،‬دادس��تان سابق تهران را مقصر اصلی این‬ ‫واقعه دانس��ت‪ .‬زاکانی همواره هاشمی رفسنجانی و‬ ‫خانواده اش را به نقد می کشد و بر محاکمه فرزندان‬ ‫رئیس مجمع تش��خیص مصلح��ت نظام تاکید دارد‪.‬‬ ‫نماین��ده اصولگرای مردم ته��ران تحقیق و تفحص‬ ‫از ق��وه قضائیه‪ ،‬تحقیق و تفح��ص از اموزش عالی‬ ‫کش��ور‪ ،‬تحقی��ق و تفح��ص از ازمون دس��تیاری و‬ ‫تخلف معاون اس��بق اقتصادی وزارت اطالعات را‬ ‫به صورت ویژه پیگیری کرده اس��ت‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫سیاست‬ ‫روح اهلل حسینیان‬ ‫وی یک��ی از خبرس��ازترین نماین��دگان ته��ران در‬ ‫مجلس هش��تم است‪ .‬او سال ‪ 1334‬در شیراز متولد‬ ‫ش��ده و از فارغ التحصیالن مدرس��ه شهید حقانی در‬ ‫قم اس��ت‪ .‬انتقادات او از اصالح طلبان در دوره های‬ ‫مختلف بس��یار مش��هور اس��ت‪ .‬قبل از راهیابی به‬ ‫مجلس هشتم مشاور محمود احمدی نژاد در دولت‬ ‫نه��م و رئیس مرکز اس��ناد انقالب اس�لامی بود‪ .‬او‬ ‫پس از رسیدن به کرس��ی وکالت مردم پایتخت‪ ،‬به‬ ‫ریاس��ت فراکسیون انقالب اسالمی رسید و ریاست‬ ‫کمیس��یون تازه تاس��یس ش��وراها و امور داخلی را‬ ‫عه��ده دار ش��د‪ .‬در برخی موارد نی��ز انتقاداتی را به‬ ‫رئیس جمه��ور وارد کرد‪ .‬حس��ینیان در جریان رای‬ ‫اعتماد مجلس به علی ک��ردان و حمیدرضا بهبهانی‬ ‫گف��ت که احمدی ن��ژاد بدعتی ایجاد ک��رده که باید‬ ‫منتظر بازگش��ت افراد وابسته به رژیم گذشته باشیم‪.‬‬ ‫او همچنین انتقادات شدیدی به هاشمی رفسنجانی‪،‬‬ ‫خاتمی‪ ،‬موسوی و کروبی وارد کرده است‪ .‬اذر ماه‬ ‫سال گذشته و در پی سخنرانی جنجالی اکبر هاشمی‬ ‫ رفسنجانی در مشهد مقدس‪ ،‬گفت که رهبری بارها‬ ‫به هاش��می فرصت داده اند‪ .‬پس از حرمت ش��کنی‬ ‫عاش��ورای حس��ینی که به ص��دور بیانی��ه هفدهم‬ ‫میرحسین موسوی و نامه محسن رضایی خطاب به‬ ‫رهبر معظم انقالب انجامید‪ ،‬حس��ینیان محورهایی از‬ ‫نام��ه و بیانیه سیاس��ی رضایی و موس��وی را با هم‬ ‫مشترک دانست و نتیجه گرفت که اینگونه نامه ها و‬ ‫بیانیه ها از یک مرکز مش��ترک برنامه ریزی می شود‪.‬‬ ‫او دی ماه س��ال گذشته در اعتراض به برخوردهای‬ ‫هی��ات رئیس��ه مجلس ب��ا فراکس��یون متبوعش از‬ ‫نمایندگ��ی مجلس اس��تعفا کرد اما ی��ک هفته بعد‬ ‫پس از رایزنی با نمایندگان فراکس��یون اصولگرایان‪،‬‬ ‫اس��تعفای خود را پس گرفت و در مجلس ماندگار‬ ‫شد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫محمدرضا باهنر‬ ‫کمتر کسی است که محمدرضا باهنر را نشناسد‪ .‬او که‬ ‫در مجل��س هفتم نماینده مردم کرمان بود‪ ،‬در انتخابات‬ ‫مجلس هش��تم در فهرس��ت جبهه متحد اصولگرایان‬ ‫ق��رار گرفت و این بار نماینده م��ردم پایتخت در خانه‬ ‫ملت ش��د‪ .‬باهن��ر در مجلس هفت��م از گزینه های اول‬ ‫ریاست پارلمان بود ام ا ترجیح داد با البی های گسترده‪،‬‬ ‫غالمعلی حداد عادل را ب ر کرس��ی ریاس��ت بنش��اند و‬ ‫خود به نایب رئیسی بس��نده کند؛ اما در مجلس هشتم‬ ‫پس از دو س��ال کرس��ی نایب رئیس��ی را از دست داد‬ ‫و ان را ب��ه ش��هاب الدین صدر س��پرد‪ .‬اگر در مجلس‬ ‫هفتم ب��رای رای اعتماد به کابینه نه��م البی می کرد اما‬ ‫در مجلس هش��تم به منتقدان دولت پیوست و این بار‬ ‫ت�لاش کرد تا برخی وزیران پیش��نهادی به دولت دهم‬ ‫نرسند‪ .‬او در مجلس هشتم فراکسیونی جدید را به نام‬ ‫پیشرفت و عدالت در مقابل فراکسیون انقالب اسالمی‬ ‫(حامیان دولت) تاس��یس کرد‪ .‬باهن��ر پس از انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری دهم نامه ای انتقاد امیز از حمید رسایی‪،‬‬ ‫دیگر نماینده مردم تهران دریافت کرد که انتقاداتی را به‬ ‫او در خصوص نحوه عملک��ردش در انتخابات و پس‬ ‫از ان وارد ک��رده بود‪ .‬او در بررس��ی کابینه دهم تاکید‬ ‫داش��ت که از موضع «خاکس��تری» صحب��ت می کند‪.‬‬ ‫عبدالرضا داوری که در زمان مدیریت محمد جعفر بهداد‬ ‫ی بود در‬ ‫بر ایرنا معاون خبر خبرگزاری جمهوری اسالم ‬ ‫یادداشتی رفتار سیاسی محمدرضا باهنر را با مظفر بقایی‬ ‫مقایس��ه کرد‪ .‬او در ابتدای س��ال ‪ 89‬به همراه تعدادی‬ ‫از زنان اصولگرا با فائز ه هاشمی رفس��نجانی دیدار کرد‪.‬‬ ‫برخ��ی از نمایندگان ای��ن دیدار را عامل��ی برای عدم‬ ‫انتخاب مجدد وی به عنوان نایب رئیس مجلس دانستند‪.‬‬ ‫برخی انتقادات تند او از دولت محمود احمدی نژاد نیز‬ ‫باعث شده تا برخی به او اتهام زنند که فردی معامله گر‬ ‫در عرصه سیاس��ت ورزی ایران است‪ .‬باهنر در اخرین‬ ‫موضع گیری اش گفته اس��ت برخی از اصولگرایان ساز‬ ‫معکوس کوک کرده اند‪.‬‬ ‫مهدی کوچک زاده‬ ‫تا قبل از انتخابات مجلس هفتم جز برای برخی خواص‬ ‫شناخته شده نبود اما پس از درگیری با خبرنگاران در‬ ‫راهروهای بهارستان به چهره ای جنجالی در رسانه ها‬ ‫تبدیل شد‪ .‬در انتخابات مجلس هشتم نیز بار دیگر به‬ ‫عنوان نماینده پایتخت به بهارستان راه یافت و این بار‬ ‫بیشتر در رسانه ها خبرساز شد‪ .‬او بارها گفته است که‬ ‫به «وکیل الدوله بودن» افتخار می کند و ان را هرگز ننگی‬ ‫برای خود نمی داند‪ .‬او نسبت به مدیریت علی الریجانی‬ ‫بر مجلس هش��تم اعتراض دارد و ان را «جانبدارانه»‬ ‫می داند‪ .‬او پیش از انتخابات ریاست جمهوری دهم در‬ ‫گفت وگویی با روزنامه اعتماد‪ ،‬موسوی را «ادم حسابی»‬ ‫خواند و دولت او را «دولت مقاومت در برابر دشمن»‬ ‫دانس��ت و تاکید کرد که اخرین نخس��ت وزیر ایران‪،‬‬ ‫اصالح طلب نیست‪ .‬کوچک زاده پس از یادداشت علی‬ ‫مطهری در خصوص حادثه ‪ 14‬خ��رداد ‪ 89‬در حرم‬ ‫مطهر امام خمینی(ره)‪ ،‬به انتقاد از «همکالسی خود در‬ ‫مدرسه علوی تهران» پرداخت‪ .‬او هفته گذشته بار دیگر‬ ‫با خبرنگاران پارلمانی درگیر شد‪ .‬کوچک زاده همچنین‬ ‫در صحن علنی مجلس با علی مطهری وارد بحث شد‬ ‫و این بحث به درگیری میان این دو نماینده اصولگرای‬ ‫تهران انجامید‪ .‬کوچک‏زاده وقف دانشگاه ازاد را یک‬ ‫«توطئه» می‏خواند و می‏نویسد‪« :‬طرح موضوع وقف‬ ‫این سرمایه عظیم در این مقطع زمانی و حساسیت های‬ ‫سیاسی موجود‪ ،‬سواالت و ش��بهه های زیادی ایجاد‬ ‫کرده اس��ت‪ .‬اتهام��ات و گمانه‏زنی‏ه��ای موجود در‬ ‫ارتب��اط با کمک های مال��ی از محل منابع دانش��گاه‬ ‫ازاد و حمایت ه��ای غیر مال��ی در جریان انتخابات و‬ ‫شورش های اخیر و ایجاد جنگ روانی‪ ،‬ارتباط نزدیک‬ ‫خانواده اقای رفس��نجانی با این دانشگاه و مسائلی از‬ ‫این دست‪ ،‬این شبهه را ایجاد کرده که احتماال هدف‬ ‫از وقف ان اس��ت که اختیار تصرف و پشتوان ه مالی‬ ‫مطمئن و خارج از نظارت و حسابرس��ی در انحصار‬ ‫جمعی محدود قرار گیرد‪».‬‬ ‫‪23‬‬ ‫تیتر یک‬ ‫رئیس هیات داوری فراکسیون اصولگرایان‪:‬‬ ‫بقیه را هم پای میز محاکمه می کشیم‬ ‫ی معتقد اس��ت‪« :‬مجلس هیچ گاه پیرو‬ ‫حسین ابراهیم ‬ ‫دولت نبوده‪ ،‬نیست و نخواهد بود‪ ».‬رئیس هیات داوری‬ ‫فراکسیون اصولگرایان نظارت مجلس بر کل جامعه را‬ ‫روا می داند و خاطرنشان می کند مجلس می تواند روی‬ ‫مصوبات شورای عالی انقالب فرهنگی ورود کند ولی‬ ‫درس��ت ان است که هر جایی قانونی می گذارد خود‬ ‫به دنبال اجرایی شدن ان باشد‪.‬‬ ‫فراکسیون اصولگرایان چند وقتی است‪ ،‬که در حال‬ ‫بازنگری در ساختار خود است به طوری که هیات‬ ‫داوری تشکیل ش��د‪ .‬از این منظر تعاملش با رئیس‬ ‫مجل��س چگونه بوده اس��ت؟ ایا در ای��ن زمینه نیز‬ ‫باز تعریفی صورت خواهد داد؟‬ ‫تعام��ل ما با تمام نیروها یکس��ان اس��ت یعنی هیات‬ ‫داوران‪ ،‬ارتباط خاصی با افراد ندارند و تنها براس��اس‬ ‫روابط کاری به تنظیم ارتباطات و تعامالت می پردازند‪.‬‬ ‫البته دکتر الریجانی رئیس فراکس��یون اصولگرایان و‬ ‫رئیس مجلس هستند و نظرشان برای ما محترم است‪.‬‬ ‫از طرفی س��عی بر ان اس��ت که مس��ئوالن تضعیف‬ ‫نش��وند و جایگاه انها تقویت ش��ود‪ .‬اما به هر تقدیر‬ ‫هیات داوری‪ ،‬اص��ول و دیدگاه خاصی ندارد و تعامل‬ ‫ان براساس اتفاقاتی است که رخ می دهد تا با بررسی‬ ‫جوان��ب‪ ،‬انچه را که مغای��ر با مرامنامه و اساس��نامه‬ ‫است به افرادی که متخلف هستند تذکر دهند‪ .‬خوب‬ ‫در نهایت اگر با تذکر مش��کل حل نش��د طبعا سلب‬ ‫عضویت وی اجتناب ناپذیر است‪.‬‬ ‫اق��ای الریجان��ی در مس��اله دانش��گاه ازاد مورد‬ ‫توهی��ن و هجمه قرار گرفت‪ ،‬ای��ا هیات داوری به‬ ‫صحنه گردانان این قضیه تذکر نخواهد داد؟‬ ‫رس��یدگی به مس��اله دانش��گاه ازاد در چارچوب کار‬ ‫هی��ات داوری نمی گنجد چون یک بح��ث خارج از‬ ‫فراکسیون است‪.‬‬ ‫حتی اگر مشخص ش��ود این توهین ها سازماندهی‬ ‫ش��ده علی��ه مجل��س و الریجانی از س��وی برخی‬ ‫نمایندگان داخل فراکسیو ن ترتیب داده شده بود؟‬ ‫اصال به ما ارتباطی ندارد‪ .‬فراکسیون موضوعات داخل‬ ‫مجلس را بررس��ی می کن��د و کاری به فضای خارجی‬ ‫ندارد‪ .‬از این رو تنها به تخلفات در چارچوب اساسنامه‬ ‫‪24‬‬ ‫و مرامنامه فراکسیون اصولگرایان رسیدگی می شود و‬ ‫حتی به سایر نمایندگان کاری ندارد‪.‬‬ ‫در یک س��ال اخیر ش��اهد ان هس��تیم که جایگاه‬ ‫الریجانی با نطق ها و رقابت های داخل فراکس��یون‬ ‫در حال تضعیف ش��دن اس��ت‪ ،‬ایا این مساله قابل‬ ‫پیگیری نیست؟‬ ‫خیر‪ ،‬چون نه اقای الریجان��ی تخلف کرده نه اتفاقی‬ ‫تو خیز محبوبیت افراد به هیات داوری‬ ‫افتاده است‪ .‬اف ‬ ‫ربطی ندارد و به خود شخص بر می گردد‪.‬‬ ‫ن��وع تعامل فراکس��یون اکثریت ب��ا رئیس جمهور‬ ‫چگونه است؟‬ ‫انجا هم به ما ربطی ندارد‪ .‬چون رئیس دولت خارج از‬ ‫محیط مجلس است‪.‬‬ ‫به هیات داوری کاری ندارم بلکه نقش فراکس��یون‬ ‫مدنظر اس��ت‪ .‬ایا تعامل انتقادی ـ جناحی است یا‬ ‫انتقادی ـ مصلحتی؟‬ ‫مجل��س تابع مق��ام معظم رهبری اس��ت ضمن انکه‬ ‫نماین��ده در اب��راز نظر ازاد اس��ت‪ ،‬مجل��س به ویژه‬ ‫اصولگرایان والیت مدارن��د و در چارچوب های ولی‬ ‫فقیه نسبت به ریاست محترم جمهور عمل می شود‪.‬‬ ‫مقام معظم رهب��ری تکلی��ف کردند مجل��س از دولت‬ ‫حمایت کن��د و در مورد لوای��ح‪ ،‬اصالحات و اعمال‬ ‫انها را تکمیل کند به طوری که تبدیلی صورت نگیرد‪.‬‬ ‫وحدت جزو اصولی اس��ت که از سوی رهبر انقالب‬ ‫بین مجلس و دولت تاکید شده است‪.‬‬ ‫ای��ن یک تعریف کل��ی از اصولگرایی اس��ت ولی‬ ‫در مقاطع حس��اس نظی��ر دانش��گاه ازاد یا الیحه‬ ‫هدفمند س��ازی یارانه ها دیدیم تش��تت ارا صورت‬ ‫گرفت؟‬ ‫این حق نماینده اس��ت که هر نظ��ری دارد بازگوکند‪.‬‬ ‫چه اشکالی دارد‪.‬‬ ‫خ��وب اینها گاه��ی متناقض می ش��ود در حالیکه‬ ‫همه مدعی می ش��وند در چارچوب منویات رهبری‬ ‫می خواهند عمل کنند؟‬ ‫این حق نماینده است که هر جا یک چیزی را تشخیص‬ ‫می ده��د بگوید‪ .‬اینها هیچ با اصول مغایرت ندارد در هر‬ ‫الیحه ای نماینده می تواند دیدگاه های خود را بیان کند‪.‬‬ ‫حتی اگر تصمیمات فراکسیونی را به سمت بی نظمی‬ ‫ پیش ببرد؟‬ ‫مگر می ش��ود برای نماینده چارچ��وب تعریف کرد؟‬ ‫قانون اساسی به وکیل مردم حق اظهارنظر داده است و‬ ‫در مورد اظهارنظرش قابل تعقیب هم نیست‪.‬‬ ‫پس چه طور هیات داوری تشکیل شد؟‬ ‫این هیات در چارچوب��ی عمل می کند که تعهد کرده‬ ‫است‪.‬‬ ‫ولی دیدی��م مطهری به خاطر بی��ان دیدگاهش فرا‬ ‫خوانده شد‪ ،‬ایا این محدودیت ایجاد نمی کند؟‬ ‫خ��وب می کش��یم‪ ،‬بقی��ه را هم پ��ای می��ز محاکمه‬ ‫می کشیم‪.‬‬ ‫شما که می گویید همه در بیان نظر ازاد هستند؟‬ ‫بله اما این ابراز نظر مهم است درباره چه کسی باشد‪.‬‬ ‫در مورد مطهری‪ ،‬شبهه شد که مصداق وی چه کسی‬ ‫است‪ ،‬وقتی توضیح داد دیدیم که نظرشان چیز دیگری‬ ‫است‪.‬‬ ‫شخص رئیس جمهور روز افتتاح مجلس گفت‪« :‬شما‬ ‫بر همه ناظرید و فقط خدا بر شما ناظر است»‪ ،‬بنابراین‬ ‫ما خودمان چارچوب نظارتی درس��ت می کنیم چون‬ ‫رهب��ری نیز فرمودند‪« :‬مجلس باید بر خودش نظارت‬ ‫کند‪».‬‬ ‫به نظر ش��ما فراکسیون اکثریت مجلس هفتم قوی تر‬ ‫عمل کرد یا هشتم؟‬ ‫م��ن در مجلس هفتم نبودم لذا مقایس��ه با چه چیزی‬ ‫بکنم؟‬ ‫فراکسیون اکثریت مجلس هشتم به وزیر نفتی رای‬ ‫داد که س��ابقه قبلی نداش��ت ولی در مجلس هفتم‬ ‫دیدیم چهار وزیر پیشنهادی در حوزه نفت نتوانستند‬ ‫رای اعتم��اد بگیرن��د‪ .‬از ای��ن رو به نظر می رس��د‬ ‫فراکسیون دوره قبل قوی تر عمل کرده است؟‬ ‫دنبال مقایس��ه نیس��تم‪ .‬معتقدم وزیر نف��ت فعلی ادم‬ ‫خوب‪ ،‬الیق و شایسته است و در مدتی که مسئولیت‬ ‫گرفته پرکار و متدین نشان داده است‪.‬‬ ‫ایا فراکس��یون توانسته همه خواس��ت های مردم را‬ ‫محقق کند؟‬ ‫خیر چون همه خواس��ت های مردم را نه فراکس��یون‬ ‫و نه مجلس نتوانس��تند اجابت کنن��د‪ ،‬ولی هم اینکه‬ ‫خواس��ت های خدا را محقق کند خوب اس��ت چون‬ ‫ش��امل مطالبات م��ردم هم می ش��ود ول��ی برعکس‬ ‫ای��ن قضیه به هیچ وجه امکان ندارد‪ .‬مردم یک ش��به‬ ‫می خواهند به همه چیز برسند که این امکان ندارد‪.‬‬ ‫اقای الریجانی معتقد اس��ت طرح عفاف و حجاب‬ ‫پنج س��ال روی زمین مانده اس��ت ولی فراکسیون‬ ‫اصولگرایان که می خواهد اصول را حاکم کند هیچ‬ ‫اقدامی نکرده است‪ ،‬چرا؟‬ ‫این مصوبه مجلس نیس��ت بلکه شورای عالی انقالب‬ ‫فرهنگی ان را مصوب کرده است از این رو دبیرخانه‬ ‫انها باید پیگیری می کرد و اگر پیگیری نمی ش��د که از‬ ‫ت کشور داده‬ ‫وزارت ارشاد مسئولیت سلب و به وزار ‬ ‫نمی شد‪.‬‬ ‫پ��س چ��را رئی��س مجل��س و رئیس فراکس��یون‬ ‫اصولگرایان در این رابطه اظهار نظر می کند؟‬ ‫ایش��ان به حق اظهارنظر کرده است‪ .‬مجلس می تواند‬ ‫نظارت بر کل جامعه داشته باشد‪.‬‬ ‫پس مجل��س می تواند به این نوع مس��ائل مصوب‬ ‫شورای عالی انقالب فرهنگی ورود کند؟‬ ‫بله ولی واقعیت ان است که هر جا قانون می گذارد باید‬ ‫به دنبال اجرایی شدن ان هم باشد‪.‬‬ ‫مجلس هش��تم را به عنوان جایگاهی که اکثریت ان‬ ‫را اصولگرایان تش��کیل می دهند یک مجلس پیشرو‬ ‫می دانید نسبت به دولت یا پیرو؟‬ ‫اصال مجلس هیچ گاه پیرو دولت نبوده است و نیست‬ ‫و نخواهد بود‪ .‬دولت تحت نظارت مجلس اس��ت و‬ ‫هیچ گاه بر عکس ان نباید صورت بگیرد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫سیاست‬ ‫کوچک زاده‪:‬‬ ‫الریجانی برخی‬ ‫نظرات را نادیده‬ ‫می گیرد‬ ‫مریم رضازاده‬ ‫مهدی کوچک زاده‪ ،‬عضو فراکسیون اصولگرایان‬ ‫مجلس شورای اسالمی معتقد است همیشه‬ ‫کسانی بوده اند که از یکپارچگی و وحدت‬ ‫اصولگرایان مجلس ضرر می دیدند و همین افراد‬ ‫برای ایجاد نفاق و چالش بین اصولگرایان تالش‬ ‫می کنند‪.‬‬ ‫اق��ای کوچک زاده‪ ،‬تعامل فراکس��یون اصولگرایان‬ ‫با عل��ی الریجانی که اکنون رئیس مجلس و رئیس‬ ‫فراکس��یون اصولگرایان اس��ت را چگونه ارزیابی‬ ‫می کنید؟‬ ‫رئیس مجلس رئیس فراکسیون اصولگرایان نیز هست‪.‬‬ ‫باالخ��ره حتما اکثریت اعضای فراکس��یون از ایش��ان‬ ‫خوبی هایی دیده اند که به ریاست وی رای داده اند‪.‬‬ ‫یکی از شاخصه های خوب بودن یک رئیس این است‬ ‫که بارها از سوی اعضا انتخاب شود که انتخاب رئیس‬ ‫مجل��س برای س��ومین بار از س��وی اکثریت اعضای‬ ‫فراکسیون هم به عنوان رئیس فراکسیون و هم به عنوان‬ ‫رئیس مجلس دلیلی بر این است که اکثریت فراکسیون‬ ‫به دالیلی رضایتش��ان جلب شده و نسبت به وی نظر‬ ‫مساعدی دارند‪.‬‬ ‫اما اق��ای کوچک زاده به نظر می رس��د برخی افراد‬ ‫فراکس��یون اصولگرایان در صدد شکس��تن وجهه‬ ‫الریجانی هستند؟‬ ‫شکستن یا نشکس��تن وجهه هر فردی دست خودش‬ ‫است‪ .‬الریجانی یا هر فرد دیگری متناسب با اقداماتی‬ ‫ک��ه انجام می دهد مورد قبول ی��ا رد مجموعه ای قرار‬ ‫می گیرد‪.‬‬ ‫من اعتقاد ن��دارم که برخی افراد فراکس��یون درصدد‬ ‫شکستن الریجانی هستند‪ ،‬البته انتقاداتی داشته و دارند‬ ‫و انتقاداتش��ان را به شکل صحیح‪ ،‬مطرح و نظراتشان‬ ‫را منطقی اع�لام کرده اند و الریجانی نیز غالب ا ترجیح‬ ‫داده است که نظرات انها را نپذیرد و یا اصوال نشنیده‬ ‫بگیرد‪.‬‬ ‫برخی معتقدند باوجود اینکه درگذش��ته مجلس بر‬ ‫دولت پیش��تاز بوده اس��ت اما در مجلس هشتم این‬ ‫دولت است که بر مجلس پیشی گرفته است‪.‬‬ ‫مجل��س در جای��گاه خود به وظای��ف اش عمل کرده‬ ‫است‪ ،‬دولت هم با همه تالش خود در جهت خدمت‬ ‫به مردم عمل کرده است اما همواره عده محدودی در‬ ‫این میان به دنبال این بودند که از شکل گیری وحدت‬ ‫بین خدمت گ��زاران ملت جلوگیری کنن��د و عده ای‬ ‫بازی خورده هم نفهمیدند بازیچه دس��ت انها شده اند‬ ‫و این افراد همیش��ه بودند‪ ،‬هس��تند و خواهند بود‪ .‬به‬ ‫نظر من چه مجلس و چه دولت در مسیر قانونی خود‬ ‫تالش کردن��د تا در حیطه وظایف قانونی خودش��ان‬ ‫عم��ل کنند‪ ،‬البت��ه با توجه به اینک��ه دولت در عرصه‬ ‫اجرایی با مش��کالت بس��یار زیادی دست و پنجه نرم‬ ‫می کند‪ ،‬هم��واره رهبر معظم انقالب در دیدارهایی که‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫با نمایندگان مجلس داش��ته اند مجلس را به همراهی‬ ‫با دول��ت توصیه کرده اند که دول��ت را که در عرصه‬ ‫کار س��خت اداره مملکت حضور جانانه داشته‪ ،‬کمک‬ ‫کنند‪.‬‬ ‫نوع نگاه فراکسیون اصولگرایان در تعامل با دولت‬ ‫چگونه است؟‬ ‫باالخ��ره اصل بر این بوده و احاد اعضای فراکس��یون‬ ‫مایل بودند که دولت در کار خودش موفق باش��د‪ .‬در‬ ‫م��واردی باالخ��ره برخی س��لیقه ها در مجلس وجود‬ ‫دارد ک��ه با توجیه کارهای خود یا تحمیل نظراتش��ان‬ ‫به اکثریت فراکسیون اصولگرایان در مواردی موجب‬ ‫بحث ه��ا و مجادله های طوالن��ی بین مجلس و دولت‬ ‫شدند‪.‬‬ ‫در بعضی موارد شاهد بودیم که رهبری با رهنمودهایی‬ ‫که به مجلس داش��تند درصدد رفع چالش هایی که بین‬ ‫اصولگرایان در مجلس و دولت پیش امده‪ ،‬بودند‪ .‬به اعتقاد‬ ‫من هر وقت اصولگرایان مجلس به حال خودشان بوده اند‬ ‫و با اطالعات و منطق خودشان تصمیم گرفتند مشکلی‬ ‫برای دولت ایجاد نشده‪ ،‬ولی در مواردی جریانات سیاسی‬ ‫خارج از مجلس که در درون مجلس هم افرادی هم نظر‬ ‫با انها بوده اند به نوعی در مورد مسائل اقدام کرده اند که‬ ‫موجب چالش هایی در بعض��ی از مصوبات مجلس در‬ ‫مورد لوایح دولت شده اند‪ .‬همیش��ه کسانی بوده اند که‬ ‫از یکپارچگی و وحدت اصولگرایان در مجلس ضرر‬ ‫می دیدند و همین افراد برای ایجاد نفاق و چالش بین‬ ‫اصولگرایان تالش کرده اند‪.‬‬ ‫برخی معتقدند که نقش لیدرها در مجلس هشتم از‬ ‫بین رفته و همین امر به یکدست شدن مجلس کمک‬ ‫کرده اس��ت که از ان جمله انتخاب نشدن باهنر به‬ ‫عنوان نایب رئیس مجلس بوده است‪.‬‬ ‫باهنر و دیگران��ی که برخی معتقدند دیگر در مجلس‬ ‫نقش موثر ندارند‪ ،‬افرادی هس��تند با سابقه ای طوالنی‬ ‫در ام��ور سیاس��ی که افراد محت��رم و دارای تجربه ای‬ ‫ارزشمند هس��تند که چه در پس��ت معاونت ریاست‬ ‫مجلس باشند و چه نباشند از تجربه و دیدگاه های انها‬ ‫باید استفاده کرد‪.‬‬ ‫نامزد نش��دن باهنر در صحن مجلس نشان داد وی نیز‬ ‫نسبت به این امر یعنی داشتن پست در مجلس انگونه‬ ‫که تبلیغ می ش��ود حس��اس نیس��ت و انتخاب نشدن‬ ‫وی نیز هیچ تاثیری در فعالیت وی در راس��تای انجام‬ ‫وظایفش نداشته است‪.‬‬ ‫نوع تعامل نمایندگان اصولگرای مجلس با مطبوعات‬ ‫و افکار عمومی را چگونه ارزیابی می کنید‪ .‬ایا این‬ ‫تعامل نس��بت به دوره های قبلی مجلس کمرنگ تر‬ ‫نشده است؟‬ ‫من از طرف مجموعه نماین��دگان اصولگرا نمی توانم‬ ‫اظهارنظر کنم‪ ،‬اما اعتقاد شخصی ام این است که فضای‬ ‫رسانه ای کشور فضای مناسب و در شان نظام مقدس‬ ‫جمهوری اسالمی نیست‪.‬‬ ‫متاس��فانه ب��ه ش��خصه ش��اهد تفرقه افکنی ه��ا و‬ ‫دروغ پردازی هایی از س��وی برخی رسانه ها هستیم که‬ ‫به هیچ وجه شایسته یک رسانه که شاخصه اصلی اش‬ ‫امانتداری باید باش��د‪ ،‬نیس��ت‪ .‬مثال در همین قضایای‬ ‫هفته گذشته مس��اله وقف دانش��گاه ازاد اگر به نحوه‬ ‫انع��کاس این مطالب در برخی مطبوعات‪ ،‬س��ایت ها‬ ‫و خبرگزاری ها نگاه کنیم‪ ،‬می بینیم این رس��انه ها یک‬ ‫هدف گذاری سیاسی از قبل انجام داده اند و در راستای‬ ‫تحقق هدف خودشان نسبت به نشر خبر اقدام می کنند‬ ‫و گفتن حقیقت برای انها مهم نیست‪.‬‬ ‫ایا فکر نمی کنید این به دلیل این است که نمایندگان‬ ‫ش��اخص اصولگرا خود را از رسانه ها دور کرده اند‬ ‫و نحوه ارتباط گیری رس��انه ها با انها س��خت و در‬ ‫بعضی مواقع نشدنی است؟‬ ‫اصال اینطور نیست‪ .‬این اعتقاد قلبی و تجربه ای است‬ ‫که طی شش سال گذشته مسئولیتم در مجلس با همه‬ ‫وجود به ان رس��یدم که به رغم همکاری که از س��وی‬ ‫نمایندگان اصولگرا با رسانه ها شده ولی برخی از انها‬ ‫که دس��ت پرورده های دوران اصالحات هستند و کم‬ ‫هم نیستند جز دروغ پراکنی و شایعه پراکنی در جامعه و‬ ‫ایراد توهین و تهمت به مسئوالن رسمی کشور هدف‬ ‫دیگری را تعقیب نمی کنند که این یکی از ریش��ه های‬ ‫اصلی مش��کالتی اس��ت که در جامعه وج��ود دارد و‬ ‫ع��دم وجود انتقاد در بعضی موارد در جامعه به همین‬ ‫ویژگی رسانه ها بر می گردد‪ .‬ما به تجربه دیده ایم که اگر‬ ‫با نیت خیر و برای اصالح امری نس��بت به رفتارهایی‬ ‫ک��ه در مجموعه مجلس‪ ،‬دولت و ق��وه قضائیه انجام‬ ‫می شود انتقاداتی مطرح کنیم‪ ،‬متاسفانه برخی رسانه ها‬ ‫ان را به شکلی که برانگیزاننده دشمنی است منعکس‬ ‫می کنند و وقتی انسان با چنین رفتاری مواجه می شود‬ ‫ ترجی��ح می دهد برای حفظ مصالح باالتری در جامعه‬ ‫ان انتقادی را که به ذهنش می رس��د الاقل با رسانه ها‬ ‫و مطبوع��ات مط��رح نکند و این یک��ی از بزرگترین‬ ‫صدماتی اس��ت که به حقوق جامعه به دلیل رفتارهای‬ ‫نامناسب برخی رسانه ها وارد می شود‪.‬‬ ‫‪25‬‬ ‫تیتر یک‬ ‫عضو هیات رئیسه مجلس‪:‬‬ ‫فراکسیون اصولگرایان مجلس فعال نیست‬ ‫«احس��اس مخالفت با الریجانی نس��بت به گذشته‬ ‫در فراکس��یون اصولگرایان کمرنگ تر شده است‪».‬‬ ‫ای��ن اعتق��اد حس��ین فرهنگی در خص��وص نوع‬ ‫تعامل فراکسیون اکثریت با رئیس مجلس است‪ .‬او‬ ‫می گوید‪« :‬فراکس��یون به خاطر بازنگری در تعریف‬ ‫ساختاری خود از کارایی و پویایی الزم برخوردار‬ ‫نیست که این امر به ش��خص رئیس و هیات رئیسه‬ ‫بر نمی گردد که ب��ا تغییر انها وضعیت بهبود یابد‪».‬‬ ‫عضو هیات رئیس��ه مجلس معتقد است‪« :‬هجمه های‬ ‫صورت گرفته به الریجانی و مجلس باید از س��وی‬ ‫فراکسیون پیگیری می شد ولی متاسفانه به دلیل نقطه‬ ‫ضعف یادشده این کار صورت نگرفت‪.‬‬ ‫نوع تعامل فراکسیون اصولگرایان با دکتر الریجانی‬ ‫چگونه اس��ت؟ به نظر می رس��د طی یک سال اخیر‬ ‫عده ای می خواهند جایگاه ایشان را تضعیف کنند‪.‬‬ ‫این قضیه نس��بت به گذش��ته کمرنگ تر شده است به‬ ‫ط��وری که قبال این احس��اس جدی ت��ر از زمان حال‬ ‫بود ولی اکنون چنین رویکردی در فراکسیون اکثریت‬ ‫وجود ندارد‪ .‬بنابراین تعامل فراکسیون با رئیس مجلس‬ ‫در مقایسه با قبل بهبود یافته و بهتر شده است‪.‬‬ ‫برخی نمایندگان اصولگرا هیات رئیس��ه مجلس را‬ ‫مورد نقد قرار می دهند که چرا در مقاطع حس��اس‬ ‫حمایت الزم را از الریجانی انجام نمی دهند‪ ،‬ایا این‬ ‫نقد را وارد می دانید؟‬ ‫در قضیه دانشگاه ازاد که هجمه و توهین های صورت‬ ‫گرفته از داخل مجلس نبود‪.‬‬ ‫باالخره زمانی ک��ه دکتر الریجانی در حال دفاع از‬ ‫کیان مجلس هستند‪ ،‬نباید هیات رئیسه فراکسیون و‬ ‫مجل��س در مقابله با هجمه ه��ای بیرونی جدی تر و‬ ‫شفاف تر وارد می شدند؟‬ ‫چرا به صحنه امدند‪ ،‬مصاحبه کردند و موضع گرفتند‪.‬‬ ‫در داخل مجلس همراهی کردند‪ ،‬البته از بیرون مجلس‬ ‫تهاجم به ش��خص اقای دکتر زیاد شد که انصاف هم‬ ‫نبود چون ایشان اخطار را وارد دانست و چند بار هم‬ ‫اع�لام کرد که با چنین تصمیمی موافق نیس��ت اما با‬ ‫وج��ود این یک اراده ای وجود داش��ت که اعتراضات‬ ‫بیرون مجلس را متوجه الریجانی کند تا رای دهندگان‬ ‫به طرح‪.‬‬ ‫ایا نباید هیات رئیسه عمل جدی تری انجام می داد؟‬ ‫‪26‬‬ ‫بنده که در حال حاضر وارد ش��ده ام و از مواضع اقای‬ ‫الریجانی دفاع می کن��م‪ .‬به نظر من اعتراضات ان روز‬ ‫سازماندهی شده بود‪.‬‬ ‫نوع تعامل فراکس��یون اصولگرایان با رئیس جمهور‬ ‫چگونه است؟‬ ‫فراکس��یون اصوال فعال نیست‪ ،‬علت به ساختار ان در‬ ‫ابت��دای مجلس بر می گ��ردد‪ .‬در دوره قبل تصمیمات‬ ‫فراکس��یون به ط��ور یکپارچه از طرف مجمع ش��کل‬ ‫می گرفت در حالی که در مجلس هش��تم پیشنهاد شد‬ ‫که س��ا زو کار به صورت استانی باش��د که طبیعتا این‬ ‫کار سابقه سیاسی را کم رنگ تر می کند‪ .‬دیدید که این‬ ‫مس��اله در نوع موضع گیری فراکسیون برای انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری دهم تاثیرگذار بود چون دو دیدگاه‬ ‫در فراکس��یون به وجود امد و پ��س از تبادل نظرات‬ ‫گوناگ��ون اتفاق خاصی نیفت��اد‪ .‬در صورتی که انتظار‬ ‫می رفت اکثریت مجلس پویاتر و فعال تر نقش افرینی‬ ‫کنند و این طور نباشد که زیر مجموعه ها نظیر پیشرفت‬ ‫و عدال��ت و انقالب اس�لامی جلوتر از فراکس��یون‬ ‫اصولگرایان حرکت کنند‪.‬‬ ‫ای��ن ع��دم کارای��ی و پویای��ی از تعری��ف کلی‬ ‫اصولگرایی هم منتج می شود چرا که عنوان می شود‬ ‫اصولگرا کسی اس��ت که پایبند ب ه قانون اساسی و‬ ‫پیرو منویات مقام معظم رهبری باشد؟‬ ‫این تعریف درستی است‪.‬‬ ‫ما هم منکر این نیستیم‪.‬‬ ‫نمی ت��وان این دو مولفه را کنار گذاش��ت در حالی که‬ ‫نمایندگان انها را قبول دارند‪.‬‬ ‫مساله اینجاس��ت که باید تعاریف جزئی تر در ذیل‬ ‫اینها اورده شود تا مواضع شفاف شود‪.‬‬ ‫به این شکل ممکن است که اختالف سلیقه به وجود‬ ‫اید و گروهی‪ ،‬گروه دیگر را نفی کند و در نتیجه این‬ ‫تعامل حداکثری از بین برود‪.‬‬ ‫خوب االن این تعامل ش��کننده است‪ .‬دیده می شود‬ ‫ک��ه اص��ول ناگفته و نانوش��ته در مقاطع حس��اس‬ ‫بیش��تر حاکم می ش��وند به طوریکه مصادیق ان را‬ ‫در تصویب الیحه هدفمند س��ازی یارانه ها و طرح‬ ‫حمایت از دانشگاه های غیردولتی شاهد بودیم‪ ،‬ایا‬ ‫این را قبول ندارید؟‬ ‫شکننده بودن به این مسائل مربوط نیست بلکه بیشتر‬ ‫به طبیع��ت مجلس بر می گردد چ��ون مجلس در هر‬ ‫رای گیری فراکس��یون بندی متفاوتی را تجربه می کند‪.‬‬ ‫چون نمایندگان نمی توانند تشخیص خود را در خیلی‬ ‫از مسائل کنار بگذارند و از جمع دیگری تبعیت کنند‪.‬‬ ‫در واقع قانون اساس��ی به ازادی عمل نمایندگان نظر‬ ‫دارد به همین خاطر اس��ت که کار سیاسی در مجلس‬ ‫متفاوت از کار سیاسی در عرصه های دیگر است‪.‬‬ ‫شما گفتید مزیت کلی گویی جذب حداکثری است‬ ‫ولی در مقابل عیب ان نیز عدم شفافیت است‪.‬‬ ‫نه؛ می تواند انجا به وفاق برسد و تاثیرگذاری بیشتری‬ ‫نسبت به انچه االن دارد بر جای بگذارد‪ .‬مثال در مساله‬ ‫مورد نظر ش��ما (دانشگاه ازاد) فراکسیون می توانست‬ ‫جلسه بگذارد و راجع به ان برخورد تشکیالتی کند‪.‬‬ ‫خوب پس چرا این کار را نکرد؟‬ ‫باز این مس��اله به ضعف س��اختاری ب��ر می گردد که‬ ‫مش��روح ان را گفتم زیرا تعریف جدیدی از شورای‬ ‫مرکزی عنوان ش��د و تصمیم��ات دیگر به رای جمع‬ ‫گذاشته نمی ش��د‪ .‬به همین علت است که فراکسیون‬ ‫اکثریت در ادوار گذشته مجلس پیشتازتر و تاثیرگذارتر‬ ‫عمل می کرد‪.‬‬ ‫ایا نباید ای��ن وضع به ش��کل ایین نامه ای برطرف‬ ‫شود؟‬ ‫بعید می دانم در دو سالی که از عمر مجلس باقی است‬ ‫این کار صورت بگیرد ولی در اسیب شناسی این علت‬ ‫را عامل موثری می دانم‪.‬‬ ‫تقریبا یک ماه اینده برگزاری انتخابات هیات رئیسه‬ ‫فراکسیون اصولگرایان انجام خواهد شد ایا تغییری‬ ‫در ان رخ خواهد داد؟‬ ‫بس��تگی به نظر اق��ای الریجانی دارد اگ��ر کاندیدای‬ ‫ریاست شوند قاعدتا رای می اورند مگر انکه خودشان‬ ‫ب��ه یک جمع بندی دیگری برس��ند‪ ،‬ان موقع احتمال‬ ‫تغییر رئیس فراکسیون وجود دارد‪ .‬اما عدم فعال بودن‬ ‫فراکس��یون به این چیزها بر نمی گردد چرا که بیشتر به‬ ‫همان تعریف جدید از شورای مرکزی مربوط می شود‬ ‫و تغییر اشخاص چیزی را حل نمی کند‪.‬‬ ‫لیدرهای اصولگرایی نظیر باهنر و مطهری به مرور به‬ ‫حاشیه رانده می شوند‪ .‬این حرکت از اواخر مجلس‬ ‫هفتم با حذف برخی چهره ها شروع شد‪ .‬به نظر شما‬ ‫کنار گذاشتن لیدرها امری مثبت است یا منفی؟‬ ‫ای��ن تعریف از لیدر جای بح��ث دارد‪ .‬برخی افرادی‬ ‫ک��ه نام می برند اصال لیدر نبودند که حال بگوییم کنار‬ ‫رفتند‪ .‬البته اقای باهنر هنوز هم لیدر اس��ت ولی بقیه‬ ‫نظرات ش��خصی خود را اب��راز می کردند‪ .‬در مجموع‬ ‫فراکسیون به طرف لیدرزدایی حرکت نکرده است‪.‬‬ ‫اما طبیعتا یک جریان سیاسی باید لیدر داشته باشد‪.‬‬ ‫ای��ا لیدرهای دیگ��ر نظیر حس��ینیان‪ ،‬کوچک زاده‪،‬‬ ‫اقا تهرانی و رس��ایی توانس��تند لی��در خوبی برای‬ ‫بخشی از اصولگرایان باشند؟‬ ‫االن باهنر و حس��ینیان و کمی هم صدر به عنوان لیدر‬ ‫تاثیرگذار محسوب می شوند‪.‬‬ ‫خ��وب اقای حس��ینیان به عنوان رئیس فراکس��یون‬ ‫انقالب اس�لامی نتوانس��ت در قضیه دانشگاه ازاد‬ ‫موثر عمل کند و ش��اهد بودیم که برخی چهره های‬ ‫فراکس��یون‪ ،‬خود ط��راح و مدافع ط��رح جنجالی‬ ‫حمای��ت از دانش��گاه های غیردولت��ی بودند‪ ،‬پس‬ ‫نتوانست تاثیرگذار باشد‪.‬‬ ‫در رای گیری های حس��اس ترکیب فراکس��یون بندی‬ ‫مجلس را تغییر می دهد و این طور نیست که نمایندگان‬ ‫حزبی عمل کنند و هر کسی تشخیصی دارد و اقتضای‬ ‫مجلس همین است‪.‬‬ ‫پس فلسفه تشکیل فراکسیون چیست؟‬ ‫جاهایی که نمایندگان با هم اشتراک نظر دارند‪ ،‬حرکت‬ ‫جمعی انجام دهند‪ ،‬اما اگر فردی با جمع هماهنگ نبود‬ ‫باید از فراکسیون حذف شود چون مجلس را تبدیل به‬ ‫یک مجلس بی هویت می کند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫سیاست‬ ‫علیرضا مرندی‪:‬‬ ‫فراکسیون اصولگرایان کارایی الزم را داشته‬ ‫علیرضا مرندی بر این باور است که نباید ریاست‬ ‫مجلس جدا از ریاست فراکسیون اکثریت باشد‪،‬‬ ‫زیرا اختالف میان این دو فرد محتمل اس��ت که‬ ‫در چنین ش��رایطی هماهنگ کردن کارها سخت‬ ‫می شود‪ .‬وی عزم فراکسیون انقالب برای رقابت‬ ‫با الریجان��ی را کم رنگ و بی اثر می خواند‪ ،‬ولی‬ ‫معتقد اس��ت که باید فضای رقابت حفظ ش��ود‪.‬‬ ‫نماینده مردم تهران نقدها به الریجانی را بیش��تر‬ ‫ش��خصی و سیاس��ی می داند تا انکه برخاسته از‬ ‫برنامه و ایده های مس��تند باشد‪ .‬وی تعریف کلی‬ ‫از عن��وان اصولگرایی را مثبت ارزیابی می کند و‬ ‫اظهار می دارد در فضای بدون برنامه چند شاخه‬ ‫شدن سالیق جز افتی برای وحدت چیز دیگری‬ ‫را به دنبال نخواهد داشت‪.‬‬ ‫نوع تعامل فراکسیون اکثریت با الریجانی حمایتی‬ ‫بوده یا انتقادی؟‬ ‫به صورت کل��ی اکثریت نمایندگان اصولگرا حامی‬ ‫ ایش��ان هس��تند‪ ،‬ولی در عین حال باالخ��ره افراد‬ ‫منتقدی هم در فراکس��یون حضور دارند که نسبت‬ ‫به مواضع و حرکات ایشان واکنش نشان می دهند‪.‬‬ ‫به هر صورت غالب نگاه س��یاه یا س��فید مطلق به‬ ‫رویکرد رئیس مجلس نیس��ت و در مواقع مختلف‬ ‫تغییر می کن��د لذا انتقادات می توان��د از یک گروه‬ ‫اقلیت تا یک تعداد قابل مالحظه سیال باشد‪.‬‬ ‫از انتخابات فراکس��یون سال گذش��ته تا انتخابات‬ ‫هیات رئیس��ه امس��ال دو رقابت داخل فراکسیونی‬ ‫ب��ا اقای الریجانی به وجود امد؛ اقا تهرانی بر س��ر‬ ‫ریاست فراکس��یون رقیب وی شد و ابطحی برای‬ ‫انتخابات هیات رئیسه این کار را کرد در صورتی که‬ ‫در ادوار گذشته سعی می شد جایگاه رئیس مجلس‬ ‫حفظ شود‪.‬‬ ‫این رقابت داخل فراکسیونی یا نقد درون فراکسیونی‬ ‫را مثبت ارزیابی می کنید یا منفی؟‬ ‫بستگی دارد از چه منظری به ان نگاه شود‪ .‬همه اینها‬ ‫را مثبت می بینم شاید یک عده برای انکه مخالفت‬ ‫خود را با الریجانی نش��ان دهند این کار را می کنند‬ ‫ولی در وزن کشی های صورت گرفته مشخص شد‬ ‫انها جای��گاه پررنگی ندارند‪ ،‬چ��ون ارای کمی را‬ ‫توانس��تند به خود اختصاص دهند‪ .‬از طرف دیگر‬ ‫وقتی می خواهد برای منصبی فردی انتخاب ش��ود‬ ‫می بایس��ت امکان رقابت نیز وجود داش��ته باش��د‬ ‫چون دیکتاتوری نیست و افراد می توانستند با ارائه‬ ‫توانایی های خود برای تصدی ان مسئولیت کاندیدا‬ ‫شوند‪.‬‬ ‫ی معتقد است الریجانی‬ ‫فراکسیون انقالب اس�لام ‬ ‫باید بین ریاس��ت مجلس و ریاس��ت فراکس��یون‬ ‫یکی را انتخاب کند چون معتقدند تنها دوره ای که‬ ‫رئیس مجلس‪ ،‬ریاست فراکسیون اکثریت را به عهده‬ ‫گرفته دوره هش��تم اس��ت‪ ،‬در مقاب��ل عده کثیری‬ ‫متش��کل از ‪ 200‬نماینده خود به خود موضع قوی‬ ‫دارند لذا طبیعی است که رئیس فراکسیون و رئیس‬ ‫مجلس یکی باشد‪ .‬جدا بودن می تواند مشکالتی را‬ ‫ایجاد کند زیرا احتمال دارد میان نظر رئیس مجلس‬ ‫و رئیس فراکس��یون اختالف نظ��ر پیش بیاید و در‬ ‫این ش��رایط هماهنگ کردن خیلی سخت می شود‬ ‫بنابراین هر چه پراکندگی مس��ئولیت ها کمتر شود‬ ‫وقت کمتری تلف می ش��ود‪ .‬بنابراین مشترک بودن‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫این دو مسئولیت کار منطقی است به طوریکه اکثریت‬ ‫نیز به ان رای داده اند‪.‬‬ ‫طی دو س��الی که از عمر مجلس هش��تم می گذرد‬ ‫منتق��دان معتقدند این اش��تراک نتوانس��ته کارایی‬ ‫فراکسیون را باال ببرد‪ .‬شما چه دیدگاهی دارید؟‬ ‫نظر من خالف این اس��ت چون شاید نظر فراکسیون‬ ‫در یک مساله چیز دیگری باشد ان وقت رئیس مجلس‬ ‫از فراکسیون اصولگرایان تبعیت می کند که این خالف‬ ‫جایگاه ریاست قوه مقننه است و اگر هم تبعیت نکند‬ ‫ان وق��ت نمایندگان اصولگرا می گویند ایش��ان به رغم‬ ‫عضویت در فراکس��یون اکثریت مخالف نظرات جمع‬ ‫عمل می کند‪ .‬لذا هر تصمیمی در این رابطه اتخاذ شود‬ ‫نق��اط قوت و ضعفی دارد ول��ی به نظر حالت کنونی‬ ‫بهتر است‪.‬‬ ‫فراکسیون توانسته کارایی خود را داشته باشد؟‬ ‫در دوره های قبل که در مجلس نبودم هیچ مش��کلی در‬ ‫این رابطه احساس نمی شد‪ .‬بنده با توجه به اعتقادی که‬ ‫به دکتر الریجانی دارم و اکثر مواضع وی را تایید می کنم‬ ‫معتقدم فراکس��یون اصولگرایان کارایی الزم را داشته و‬ ‫خواهد داش��ت‪ .‬اما نباید فراموش کرد که بیشتر مسائل‬ ‫و نقدهایی که در کش��ور ما مطرح می ش��ود براساس‬ ‫ذهنیت های سیاسی است نه واقعیت ها‪ ،‬به عبارت دیگر‬ ‫عده ای می خواهند ذهنیت سیاسی خود را اعمال کنند و‬ ‫وقتی موفق نمی شوند چنین مواردی را مطرح می کنند‪.‬‬ ‫این طرز تفکر به جای ان که راهگشا باشد بیشتر مشکل‬ ‫است و جزو افات وحدت به حساب می اید‪.‬‬ ‫با توجه به صحبت های شما در حال حاضر تعریفی‬ ‫که از اصولگرایی ارائه می ش��ود کلی است‪ .‬مزیت‬ ‫ان نیز ان اس��ت که یک ج��ذب حداکثری را میان‬ ‫طیف های مختلف ایجاد می کند ولی دیده می ش��ود‬ ‫که در مقاطع حساس تعاریف ناگفته از اصولگرایی‬ ‫بیش��تر موثر واقع می ش��ود‪ .‬ایا نباید این تعریف را‬ ‫شفاف تر کرد؟‬ ‫اگر بخواهد خیلی ریز شود به فرد گرایی ختم خواهد‬ ‫شد‪ .‬جامعه ما خیلی فردگراست و هر فرد عقاید خود‬ ‫را بیشتر می پسندد و جمعی نیز کمتر کار می کند لذا هر‬ ‫چه بتوان تعداد بیش��تری از افراد و گروه ها را زیر یک‬ ‫پرچم جمع کرد بهتر اس��ت چرا که وحدت را بیشتر‬ ‫محقق می کند‪ .‬خرد کردن گروه و قرار گیری طیف ها‬ ‫و افراد مقابل هم زیاد خوب نیس��ت زیرا احزاب و‬ ‫جناح های موجود هیچ برنامه ای برای کشور ندارند‬ ‫و فقط به جهت مقابله با هم موضع گیری می کنند‪،‬‬ ‫نه براساس اید ه و برنامه ها‪ .‬به طوریکه گاهی اوقات‬ ‫اصالح طلب��ان ارزش��ی همانن��د اصولگرایان عمل‬ ‫می کنند و برعکس برخی طیف های اصولگرا مانند‬ ‫افراطی ه��ای اصالح طلب‪ .‬به نظر م��ن اینکه افراد‬ ‫به قانون اساس��ی و اصل والیت فقیه اعتقاد داش��ته‬ ‫باشند می توانند تحت یک عنوان جمع شوند‪ .‬زمانی‬ ‫جداس��ازی معنا پیدا می کند که برای توسعه کشور‬ ‫هر یک برنامه روشنی داشته باشند و بنابراین حاال‬ ‫که چنین شرایطی وجود ندارد پدید امدن گروه ها‬ ‫و فراکسیون های متعدد مشکلی را حل نمی کند مگر‬ ‫انکه اختالفات را تشدید کند‪.‬‬ ‫با تفاس��یر ش��ما تاثیرگذاری اکثریت در مقاطع‬ ‫حس��اس از بین م��ی رود‪ .‬این اش��کال مس��اله‬ ‫نیست؟‬ ‫مقاطع حساس کی هست؟‬ ‫مثال در انتخابات ریاس��ت جمهوری شاهد بودیم‬ ‫که فراکس��یون نتوانست بیانیه ای را صادر کند یا‬ ‫در همین مس��اله دانش��گاه ازاد کامال متناقض و‬ ‫متفاوت از صحبت های رهبری برداشت صورت‬ ‫گرفت؟‬ ‫این صحبت درست اس��ت‪ .‬فرض کنید فراکسیون‬ ‫می امد و یک نظر واحد می داد ولی مطمئن باش��ید‬ ‫هم��ه از ان نظر حمایت نمی کردن��د زیرا هر کس‬ ‫عاش��ق نظر خودش اس��ت و از ای��ن رو هیچ گاه‬ ‫زیر گروه ها قبول نمی کردن��د و نظر خود را دنبال‬ ‫می کردند‪ .‬اش��کال کار ان است که عمده این تضاد‬ ‫سالیق سیاسی کاری است‪.‬‬ ‫انتخابات هیات رئیس��ه فراکس��یون اصولگرایان‬ ‫نزدیک است‪ .‬به نظر شما ترکیب ان مانند هیات‬ ‫رئیسه مجلس تغییر خواهد کرد؟‬ ‫احتماال اکثرا همان افراد انتخاب شوند ولی تغییرات‬ ‫محدود هم محتمل است‪ ،‬اما پیش بینی من ان است‬ ‫که اقای باهنر نایب رئیسی فراکسیون اصولگرایان‬ ‫را مانند مجلس از دست نخواهد داد‪.‬‬ ‫‪27‬‬ ‫تیتر یک‬ ‫یک‬ ‫فشار بر رئیس پارلمان از سوی فراکسیون انقالب اسالمی‬ ‫الریجانی و مخالفانش‬ ‫معاون وزارت کار و امور اجتماعی‪ ،‬معاون وزارت پست و تلگراف و تلفن‪ ،‬معاونت وزارت سپاه و جانشین ستاد کل سپاه پاسداران انقالب اسالمی‬ ‫وزیر فرهنگ و ارشاد اسالمی‪ ،‬رئیس سازمان صد او سیما‪ ،‬نماینده مقام معظم رهبری در شورای عالی امنیت ملی‪ ،‬کاندیدای شوراهای هماهنگی نیروهای‬ ‫انقالب اسالمی در انتخابات ریاست جمهوری نهم‪ ،‬دبیر شورای عالی امنیت ملی و رئیس مجلس هشتم‪ .‬اینها مناصب علی الریجانی‪ ،‬فرزند‬ ‫ایت اهلل میرزا هاشم املی و داماد استاد شهید مرتضی مطهری از ابتدای انقالب اسالمی تاکنون است‪.‬‬ ‫علی الریجانی در س��ال ‪ 1336‬در نجف اش��رف متولد‬ ‫ش��د و مدتی بعد همراه خانواده اش به ایران بازگش��ت‪.‬‬ ‫الریجانی مدرک کارشناس��ی و کارشناس��ی ارشد خود‬ ‫را در رش��ته کاربرد کامپیوتر در ریاضیات از دانش��گاه‬ ‫صنعتی ش��ریف دریافت کرد و سپس به پیشنهاد استاد‬ ‫مطهری برای تحصیل در رشته فلسفه غرب به دانشگاه‬ ‫تهران رفت‪.‬‬ ‫پ��س از پی��روزی انقالب به پیش��نهاد و توصیه اس��تاد‬ ‫شهید مرتضی مطهری به سازمان صد او سیما رفت و به‬ ‫عنوان مدیرکل برون مرزی و دفتر مرکزی خبر س��ازمان‬ ‫صدا وسیما مشغول به کار شد‪.‬‬ ‫در س��ال ‪ 1360‬ب��رای مدت کوتاهی ب��ه عنوان رئیس‬ ‫س��ازمان صدا و س��یما انتخاب و در فاصله سال های ‪61‬‬ ‫تا ‪ 70‬س��مت هایی چ��ون معاون��ت وزارت کار و امور‬ ‫اجتماع��ی‪ ،‬معاون وزارت پس��ت و تلگ��راف و تلفن‪،‬‬ ‫معاونت وزارت سپاه و جانشین ستاد کل سپاه پاسداران‬ ‫انقالب اسالمی را بر عهده گرفت‪.‬‬ ‫در س��ال ‪ 1370‬به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسالمی‬ ‫ دولت هاش��می رفسنجانی انتخاب شد و تا سال ‪1372‬‬ ‫در این وزارتخانه ماند‪ .‬س��پس در س��ال ‪ 1373‬با حکم‬ ‫مقام معظم رهبری به عنوان رئیس سازمان صد او سیمای‬ ‫جمهوری اسالمی ایران منصوب شد و تا سال ‪ 1383‬به‬ ‫مدت ‪ 10‬سال مدیریت این سازمان را به عهده داشت‪.‬‬ ‫الریجانی پس از پایان مدیریت س��ازمان صد او س��یما‪،‬‬ ‫نماینده مقام معظم رهبری در ش��ورای عالی امنیت ملی‬ ‫بود‪.‬‬ ‫در سال ‪ 1384‬کاندیدای نهایی اصولگرایان سنتی برای‬ ‫‪28‬‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری نهم شد‪ ،‬اما به موفقیتی دست‬ ‫نیافت و از راهیابی به مرحل��ه دوم انتخابات بازماند‪ .‬با‬ ‫اغاز به کار دولت نهم‪ ،‬به شورای عالی امنیت ملی رفت‬ ‫و به عنوان دبیر این شورا در مذاکرات با کشورهای غربی‬ ‫در مورد پرونده هسته ای ایران شرکت کرد‪ ،‬اما در مهر ماه‬ ‫سال ‪ 1386‬پس از دو سال از سمت خود استعفا داد‪.‬‬ ‫او سپس تصمیم گرفت برای ادامه فعالیت سیاسی خود‬ ‫وارد پارلمان شود‪ .‬علی الریجانی پس از انکه نتوانست‬ ‫در فهرست جبهه متحد اصولگرایان به عنوان نفر اول قرار‬ ‫گیرد‪ ،‬راهی قم شد و توانست نمایندگی مردم این شهر‬ ‫را عهده دار شود‪ .‬با اغاز به کار مجلس هشتم‪ ،‬عده ای از‬ ‫نمایندگان که از ریاست غالمعلی حداد عادل بر مجلس‬ ‫هفتم رضایت نداشتند‪ ،‬تالش بسیاری کردند تا او را بر‬ ‫کرسی ریاست بنشانند‪ .‬در میان این نمایندگان تعدادی‬ ‫از حامی��ان دولت نیز به چش��م می خوردند‪ .‬الریجانی‬ ‫توانس��ت در مجلس هش��تم س��ه س��نت دیرینه را در‬ ‫پارلمان های جمهوری اسالمی بش��کند؛ اول‪ :‬در حالی‬ ‫که رئیس مجلس پیش��ین در مجلس جدید نیز حضور‬ ‫داشت‪ ،‬توانست به ریاست پارلمان برسد‪ .‬دوم‪ :‬همزمان‬ ‫با ریاست مجلس توانست ریاست فراکسیون اکثریت را‬ ‫نیز از ان خود کند‪ .‬س��وم‪ :‬اولین رئیس مجلس شورای‬ ‫اسالمی است که نمایندگی شهری به جز پایتخت ایران‬ ‫را به عهده دارد‪.‬‬ ‫او همچنی��ن توانس��ت بیش��ترین ارا را در تاری��خ‬ ‫جمهوری اسالمی برای ریاست مجلس به خود اختصاص‬ ‫دهد‪.‬‬ ‫الریجانی در دوره ریاس��ت خود ب��ر مجلس ابتکارات‬ ‫جدیدی به خرج داد که از جمله انها می توان به دیپلماسی‬ ‫پارلمانی و سفرهای استانی اشاره کرد‪.‬‬ ‫از سوی دیگر او مواضعی دارد که برخی از این مواضع‬ ‫انتقاداتی را برانگیخته است‪ .‬الریجانی پس از انتخابات‬ ‫ریاس��ت جمهوری ‪ ،88‬نسبت به مواضع برخی اعضای‬ ‫شورای نگهبان انتقاد کرد و ان را جانبدارانه خواند‪.‬‬ ‫رئیس مجلس در اذر ماه س��ال گذش��ته نیز در مراس��م‬ ‫اختتامی��ه دومی��ن دوره جایزه ادبی ج�لال ال احمد با‬ ‫طرح این پرس��ش که این همه تحقیر و تهمت به اقای‬ ‫ هاشمی رفسنجانی به چه انگیزه ای زده می شود‪ ،‬تصریح‬ ‫کرد که اقای هاش��می بخش��ی از تاریخ انقالب اسالمی‬ ‫ است و امام(ره) درباره ایش��ان فرمودند‪« :‬هاشمی زنده‬ ‫اس��ت بنابراین انقالب زنده است»‪ .‬هاشمی همیشه یار‬ ‫امام و رهبری بوده چنانچه وی یک سال پیش در دانشگاه‬ ‫شریف گفت که عشق من رهبری است و به این مساله‬ ‫افتخار می کنم‪.‬‬ ‫الریجان��ی همچنین تاکید ک��رد‪« :‬اگر درب��اره خانواد ه‬ ‫هاشمی حرفی زده می شود‪ ،‬باید از مسیر خودش دنبال‬ ‫شود‪ .‬صحبت ما درباره تخریب اوست اگر چه نمی گویم‬ ‫ هاشمی‪ ،‬مطلق است‪ .‬همه کسانی که در وادی سیاست‬ ‫وارد می ش��وند‪ ،‬باید این انتظار را داشته باشند که مورد‬ ‫نقد ق��رار بگیرند اما صحبت من این اس��ت که چرا از‬ ‫نکات مثبت افراد بحث به میان نمی اید و برخی به دنبال‬ ‫تخریبهستند‪».‬‬ ‫رئیس مجلس در ابتدای خرداد سال جاری نیز در مراسم‬ ‫افتتاحیه همایش ملی بررسی برنامه پنجم توسعه کشور‬ ‫طی س��خنانی با بیان اینکه ما نمی توانیم به شیوه کمیته‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫سیاست‬ ‫امدادی کشور را اداره کرده و احساس کنیم که عدالت در‬ ‫حال محقق شدن است‪ ،‬گفت‪« :‬نمی توان برای رفع فقر‬ ‫کرامت مردم را از بین برد‪».‬‬ ‫در نیمه دوم خرداد امس��ال هم علی الریجانی از تدوین‬ ‫س��از و کار نظارتی مجلس بر خود خبر داد‪ .‬سخنان او‬ ‫اش��اره ای به رهنمودهای مقام معظ��م رهبری بود که از‬ ‫مجلس خواسته بودند برای جلوگیری از تخلفات‪ ،‬ساز و‬ ‫کاری برای نظارت بر خود تدوین کند‪.‬‬ ‫او در جم��ع ائمه جماعات نیز با تاکی��د بر این که فرد‬ ‫صاحب تحلیل در «باد های موس��می سیاسی» راه را گم‬ ‫نمی کند‪ ،‬خاطر نش��ان کرد که ع��ده ای در حوادث پس‬ ‫از انتخابات هدف را گم کرده و به اقتدار کش��ور ضربه‬ ‫زدند‪.‬‬ ‫نماینده مردم قم با اشاره به شبهاتی که در زمان دوم خرداد‬ ‫پیرامون والیت فقیه و ش��ورای نگهبان مطرح می ش��د‪،‬‬ ‫می گوید‪« :‬هشت سال قبل مسائلی را درباره والیت فقیه‬ ‫در رسانه های بیگانه مطرح می کردند و همان حرف ها در‬ ‫برخی روزنامه های داخلی زده می شد‪ ،‬عده ای بحث های‬ ‫سطحی در مورد والیت فقیه مطرح کرده و ان را به جامعه‬ ‫تعمیم می دادند؛ می گفتند که والیت فقیه انتصابی است‬ ‫یا حرکت‏ه��ای دوری را برای ش��ورای نگهبان مطرح‬ ‫می کردند؛ والیت فقیه چطور انتصابی است هنگامی که‬ ‫خبرگان والیت فقیه را انتخاب کرده و مردم نیز خبرگان‬ ‫را برمی گزینند‪».‬‬ ‫اما مواضع علی الریجانی در هفته های اخیر جنجال افرین‬ ‫ش��د‪ .‬او ابتدا نامه ای به رهبر معظم انقالب در خصوص‬ ‫وقف دانشگاه ازاد اسالمی نوشت و از اعتراض تعدادی‬ ‫از نمایندگان به مصوبه شورای عالی انقالب فرهنگی در‬ ‫خصوص این دانش��گاه خب��ر داد‪ .‬چندی بعد نظر مقام‬ ‫معظم رهبری را «نظر فقهی» دانست‪.‬‬ ‫رئیس مجلس ش��ورای اسالمی در همایش تخصصی‬ ‫تاری��خ مجلس نیز در واکنش به مخالفت ها نس��بت به‬ ‫مصوب��ه اخیر مجلس گفت‪« :‬فکر می کنم برخی افرادی‬ ‫ک��ه در این باره خیلی س��روصدا می کنند این مصوبه را‬ ‫خوب نخوانده اند‪».‬‬ ‫این مصوبه راجع به همه موسسات اموزشی غیردولتی‬ ‫کشور اس��ت؛ در این مصوبه موسس��ات غیردولتی در‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫کش��ور باید تابع نظاماتی باش��ند و هیات موسس شان‬ ‫اینگونه تش��کیل شوند‪ .‬البته بخش��ی از ان هم مشمول‬ ‫دانشگاه ازاد است ولی همه این موسسات را رها کردند‬ ‫و ای��ن یک موضوع را گرفتند‪ .‬البته من از این جهت که‬ ‫شمول دانشگاه ازاد در ان بود اشکال قانون اساسی گرفتم‬ ‫ولی خود متن طرح راجع به همه موسس��ات غیر دولتی‬ ‫است ولی برخی این را کنار گذاشتند و همین یک گوشه‬ ‫را گرفتند‪ .‬طبیعتا در مورد یک بحث‪ ،‬مجلس تابع نظامات‬ ‫قانونی است‪ .‬بنده گاهی تعجب می کنم که برخی افراد‬ ‫طوری اظهارنظر می کنند که تصور می ش��ود مجلس را‬ ‫باید بدون قانون اداره کرد؛ در یکی از این نوشته ها گفته‬ ‫بودند که رئیس مجلس اگر اخطار قانون اساسی را قانونی‬ ‫می دید چرا طرح را از دستور خارج نکرد‪».‬‬ ‫الریجانی که از انتقادات پیرامون خودش بر اش��فته بود‬ ‫با اش��اره به اظهارنظرهای گوناگون درباره مصوبه اخیر‬ ‫مجلس اضافه کرد‪« :‬یکی از افراد اظهارنظر خیلی جالبی‬ ‫کرده بود‪ ،‬وی می گفت که در مجلس شش��م در بحث‬ ‫قان��ون انتخاب��ات رئیس مجلس وقتی حک��م والیی و‬ ‫رهبری را دید ان قانون را از مجلس خارج کرد‪ ،‬ان حکم‬ ‫والیی بود اینجا که حکم والیی نیست اینجا فقط قانون‬ ‫اساسی است‪.‬‬ ‫این قوه مقننه‪ ،‬قوه ای است که اگر کسی به ان توهین کند‬ ‫یعنی به ملت توهین کرده است‪ ،‬برخی شاید انقدر ذوب‬ ‫در یک قوه دیگر هس��تند که چشم دیدن قوه دیگری را‬ ‫ندارند‪ .‬این رفتار‪ ،‬رفتار واقعی نیست‪».‬‬ ‫رئیس قوه مقننه پس از اعتراضات دانشجویان به مصوبه‬ ‫مجلس در خصوص دانشگاه ازاد اسالمی گفت‪« :‬قطعا‬ ‫بدانید که نوع تحرکات تاثیری بر اراده مجلس نخواهد‬ ‫داشت مگر بر سیاق حق سخن بگویند و نقد کنند‪.‬‬ ‫مجلس نش��ان داده که مقید بر تحقق احکام شریعت‬ ‫و اصول قانون اساس��ی اس��ت و برصدر عزم مجلس‪،‬‬ ‫والیت مداری نقش بس��ته اس��ت؛ ش��گفت است که‬ ‫ع��ده ای تالش می کنن��د با غلبه دهل صدای رس��ای‬ ‫انقالب��ی و والیی مجلس را نش��نوند‪ .‬ش��اید نیاز به‬ ‫توضیح بیشتر نباشد‪.‬‬ ‫در این مجال س��خن در باب برخی تش��ابهات و تعابیر‬ ‫وهن امی��ز و کینه توزانه به س��احت مجلس را به صالح‬ ‫نمی دانم که متاسفانه بدون رعایت حق امور و به ناحق‬ ‫گفتند و نوشتند؛ این سخنان درباره همان مجلسی است‬ ‫که بر مواضع و تصمیمات ان می بالیدند و تیتر نخست‬ ‫جریده خود می کردند‪ .‬این همان مجلسی است که چندی‬ ‫پیش رهبر انقالب از خدمات و مواضع داخلی و خارجی‬ ‫ان ب��ا عزت یاد کردند‪ .‬چطور به خاطر یک موضوع که‬ ‫ان را راست نپنداشتند اسمان و زمین را به هم بافته و با‬ ‫درشتی سخن ناحق بر زبان راندند‪».‬‬ ‫رئیس مجلس فردای ان روز هم س��خنان خود را به این‬ ‫موضوع اختصاص داد و با اش��اره به تجمع دانشجویان‬ ‫مقاب��ل مجلس ب��رای اعتراض به مصوب��ه وقف اموال‬ ‫دانشگاه ازاد‪ ،‬گفت‪« :‬اگر برخی دوستان نصیحت حقیر‬ ‫را می پذیرفتن��د و از طرح موضوع منصرف می ش��دند‬ ‫به صالح مجلس و کشور بود‪ .‬اما فعال هم با تدبیر موضوع‬ ‫حل خواهد شد‪».‬الریجانی به شعارهایی که علیه وی از‬ ‫سوی این دانشجویان داده ش��د‪ ،‬اشاره و گفت‪« :‬درباره‬ ‫شعارهایی که به اینجانب داده شد‪ ،‬قاعدتا حجت شرعی‬ ‫دارم و بنده مساله ای با ان بیانات ندارم و این موضوع بین‬ ‫بنده و خداست‪ .‬اما توهین به یک نهاد مهم و یک قوه از‬ ‫س��ه قوه کشور‪ ،‬نه سنت امام (ره) بود و نه راه و مسلک‬ ‫رهبر معظم انقالب‪.‬‬ ‫مالحظ��ه کنید ای��ن ش��عارها را «وای ب��ر این مجلس‬ ‫جاس��بی گرا»‪« ،‬مجلس بی کفای��ت‪ ،‬حمایت‪ ،‬حمایت»‪،‬‬ ‫«وکیل جاسبی گرا‪ ،‬استعفا‪ ،‬استعفا»‪« ،‬مجلس اشرافیت‪ ،‬مایه‬ ‫ننگ ملت»‪« ،‬نماینده جاهل نمی خواهیم نمی خواهیم»‪،‬‬ ‫«خان��ه ملت‪ ،‬نن��گ ملت»‪« ،‬مجل��س بی والیت تعطیل‬ ‫باید گ��ردد»‪« ،‬مرگ بر منافق»‪« ،‬مافیا و مجلس پیوندتان‬ ‫مبارک»‪ .‬دوس��تان عزیز این شعارها و متاسفانه مطالب‬ ‫موهن دیگر در بنرها چیزی نبود که مخفی باشد‪ .‬در منظر‬ ‫تمام رسانه های داخلی و خارجی این اقدامات صورت‬ ‫گرفت‪ .‬ایا درس��ت است قو ه مقننه کشور که مفتخر به‬ ‫اس�لامی بودن و والیی بودن است‪ ،‬این گونه در معرض‬ ‫ناس��زا و دشنام قرار گیرد؟ این مجلس را متهم به کیف‬ ‫انگلیس��ی می کنید؟ این مجلس را متهم به بی والیتی و‬ ‫تهدید به تعطیلی می کنید؟‬ ‫ایا این راه و رس��م رفتار حزب اللهی والیی اس��ت؟‬ ‫کج��ای س��نت ‪ 30‬س��اله انق�لاب از لس��ان ام��ام و‬ ‫رهبر معظم انق�لاب کوچک ترین توهینی به مجلس‬ ‫سراغ دارید؟ این مصداق بی بند و باری گفتاری است‬ ‫که رهبر معظم چند سال پیش انذار دادند‪ ،‬نیست؟ ایا‬ ‫وقت ان نرسیده که قدری در رفتار خود و گفتار خود‬ ‫تجدیدنظرکنیم؟»‬ ‫علی الریجانی در همایش سراسری قوه قضائیه در اخرین‬ ‫اظهار نظر جنجالی خود که در ان باز هم ترجیح داده بود‬ ‫از دولت انتقاد کند‪ ،‬گفت‪« :‬طرح عفاف و حجاب حدود‬ ‫پنج سال است که خاک می خورد در حالی که این طرح‬ ‫برای ان اس��ت که مس��یر را برای شکوفا ساختن سایر‬ ‫استعدادها فراهم کند‪ .‬من چالش بیرونی برای قوه قضائیه‬ ‫را مهم تر از چالش درونی می دانم؛ ما باید فضایی را ایجاد‬ ‫کنیم که وقتی قوه قضائیه یک مس��ئولی را فرا می خواند‬ ‫او با افتخار در انجا حاضر شود؛ اگر قوه قضائیه مستقل‬ ‫می خواهیم باید این فضا را ایجاد کنیم‪.‬‬ ‫اگر عدلیه درس��ت ش��د‪ ،‬نابس��امانی در بقیه بخش ها‬ ‫را می ت��وان جبران کرد‪ ،‬این به نفع نظام اس��ت که در‬ ‫دادگاه ها این قاضی باشد که حکم صادر می کند و امام‬ ‫(ره) می فرمودند اگر چنین باشد دشمن از طمع داشتن به‬ ‫چنین اجتماع استواری مایوس می شود‪ .‬دخالت دولت‬ ‫در قوه قضائیه همه خدمات این قوه را از بین خواهد‬ ‫برد‪ .‬دخالت قوای دیگر برای محروم کردن مش��ارکت‬ ‫مردم خالف عدالت است؛ مگر اینکه مشارکت مردم‪،‬‬ ‫حقوق دیگرشان را ضایع کند که نمونه ان طرح عفاف‬ ‫و حجاب اس��ت‪ ».‬رئیس مجلس تصریح کرد‪« :‬دولت‬ ‫نمی توان��د بعضی مقررات را وضع و به واس��طه انها‬ ‫حقوق مردم را محدود کند‪».‬به هر روی به نظر می رسد‬ ‫که با تند ش��دن ش��یب انتقادات علیه الریجانی او نیز‬ ‫بر ش��دت انتقاداتش از دولت افزوده است‪ .‬او رئیس‬ ‫فراکسیونی است که درون خود دو طیف مخالفش به‬ ‫ش��دت فعال هستند؛ یکی نمایندگان نزدیک به دولت‬ ‫و یک��ی هم نمایندگان متمایل به ایثارگران و رهپویان‬ ‫که نامزد مطلوبشان برای ریاست پارلمان را غالمعلی‬ ‫حداد عادل می دانستند‪ .‬با وجود مخالفت این گروه ها با‬ ‫الریجانی‪ ،‬رئیس پارلمان س��عی کرده بود‪ ،‬بی توجه به‬ ‫این مخالفت ها کار خود را ادامه دهد اما گویا هر قدر‬ ‫شدت انتقادها بیش��تر شود الریجانی هم موضع خود‬ ‫را تغییر می دهد‪.‬‬ ‫ژداستان الریجانی و مخالفانش داستان ادامه داری است‪.‬‬ ‫اوج ای��ن مرزبندی با ش��عارهای تظاهرکنندگان مقابل‬ ‫مجلس نمایان ش��د ت��ا جایی که الریجان��ی را وادار به‬ ‫سکوت در مقابل یک طرح تصویب شده کرد‪.‬‬ ‫الریجانی در دوره ریاست خود بر مجلس‬ ‫ابتکارات جدیدی به خرج داد که از جمله انها‬ ‫می توان به دیپلماسی پارلمانی و سفرهای استانی‬ ‫اشاره کرد‬ ‫علی الریجانی در همایش سراسری قوه‬ ‫قضائیه در اخرین اظهار نظر جنجالی خود که‬ ‫در ان باز هم ترجیح داده بود از دولت انتقاد‬ ‫کند‪ ،‬گفت‪ :‬طرح عفاف و حجاب حدود پنج‬ ‫سال است که خاک می خورد‬ ‫‪29‬‬ ‫تیتر یک‬ ‫یک‬ ‫مهدی فضایلی‪:‬‬ ‫اصالح طلبان هم الریجانی‬ ‫را ترجیح می دهند‬ ‫امید کرمانی ها‬ ‫مهدی فضایلی معتقد است که الریجانی در قضیه‬ ‫دانشگاه ازاد نباید می گذاشت ان طرح جنجالی به‬ ‫صحن مجلس بیاید‪ ،‬چون از جایگاه شورای عالی‬ ‫شورای انقالب فرهنگی اگاه بود ولی برخوردهای‬ ‫غیر اخالقی دانشجویان متدین هم مورد تایید نبود‪.‬‬ ‫وی عدم حمایت قاطع هیات رئیس��ه از الریجانی‬ ‫را به ان دلیل می داند که انها منتخب رئیس مجلس‬ ‫نیستند‪.‬‬ ‫وی عالق��ه ای برای ورود به نقد ریاس��ت مجلس‬ ‫الریجانی نداشت‪ ،‬ولی اعتقاد دارد به رغم پختگی‬ ‫سیاس��ی الریجانی‪ ،‬هنوز تحولی در افکار عمومی‬ ‫ به جهت پذیرش وی در جایگاه ریاست جمهوری‬ ‫به وجود نیامده‪.‬‬ ‫نقش اقای الریجانی در مس��اله دانش��گاه ازاد چه‬ ‫ب��ود ‪ ،‬برخی وی را مقصر می دانند ولی اکثریت نیز‬ ‫چنین تصوری ندارند؟‬ ‫‪30‬‬ ‫البت��ه اینجا بح��ث تعیین مقصر نیس��ت ولی به طور‬ ‫طبیعی انتظاری ک��ه از الریجانی می رفت با توجه به ‬ ‫اطالع ایشان از شرایط شورای عالی انقالب فرهنگی‬ ‫و سوابق موضوع ان بود که با مدیریت خود مانع ان‬ ‫شوند مساله به صحن علنی مجلس کشیده شود چرا‬ ‫که دکتر الریجانی در زمان ریاس��ت بر صدا و س��یما‬ ‫عضو شورای عالی انقالب فرهنگی بودند و از جایگاه‬ ‫قانونی مصوبات ان خبر داشتند حتی خود ایشان در‬ ‫زمان بررس��ی موضوع اخطار قانون اساس��ی را وارد‬ ‫دانس��تند لذا اگر این انتظار محقق می شد هزینه ها و‬ ‫پیامدهای به وجود امده‪ ،‬دیگر رخ نمی داد‪.‬‬ ‫برخ��ی می گویند دکتر الریجانی از ش��ان و کیان‬ ‫مجلس دفاع کرده‪ ،‬چرا هیات رئیس��ه و فراکسیون‬ ‫اصولگرایان حمایت های الزم را نداشتند؟‬ ‫بحث کیان مجلس به جای خود ولی در کش��ور فقط‬ ‫مجلس کیان ندارد‪ .‬مدیریت کالن کش��ور اقتضائاتی‬ ‫دارد ک��ه اقای الریجانی و هر مقام مس��ئول دیگری‬ ‫از یک حیث مس��ئولیتی در قبال دس��تگاه خود دارد‪،‬‬ ‫ولی مهمتر از ان حیث مس��ئولیت ملی اس��ت‪ ،‬یعنی‬ ‫نمی ش��ود گفت هر مس��ئولی در سطوح کالن کشور‬ ‫فقط در رابطه با دفاع از کیان دستگاه خود مسئولیت‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫در یک مقیاس کالن وقتی یک نفر رئیس قوه می شود‬ ‫از او انتظ��ار می رود که مصالح و منافع کش��وری را‬ ‫ببیند تا موضوعات را به نس��بت انها دنبال کند‪ .‬یک‬ ‫جاهایی رعایت مصلحت ها و ضوابط کلی کشور ان‬ ‫اس��ت که رئیس قوه نس��بت به دستگاه خود تصمیم‬ ‫دیگری بگیرد‪.‬‬ ‫اگر قرار باش��د هر کسی در جای ثابت خود بایستد‬ ‫تا کیان ان جایگاه حفظ شود عمال در موارد متعددی‬ ‫اصطکاک به وجود می اید که حل مس��ائل را مشکل‬ ‫و سخت می کند‪.‬‬ ‫قب��ول دارید که هیات رئیس��ه در مقاطع حس��اس‬ ‫انط��ور که انتظار می رود پشت س��ر رئیس مجلس‬ ‫حاضر نمی شود؟‬ ‫االن مطالع��ه و اطالع خاصی از ای��ن موضوع ندارم‬ ‫که نس��بت به می��زان حمایت هیات رئیس��ه از اقای‬ ‫الریجانی اظهار نظر کنم‪.‬‬ ‫مث�لا ن��گاه کنید وقت��ی رئیس جمهور نس��بت به‬ ‫یک مس��اله موضع می گیرد‪ ،‬تمام مسئوالن ذیربط‬ ‫مخصوص��ا معاونان و وزیران خیلی محکم پش��ت‬ ‫قضیه می ایستند‪ ،‬ولی این نوع مشی در هیات رئیسه‬ ‫مجلس دیده نمی شود؟‬ ‫اقتضائات مجلس از دولت متفاوت است یعنی رئیس‬ ‫مجل��س اعضای هیات رئیس��ه را خ��ودش انتخاب‬ ‫نمی کند بلکه نمایندگان هستند که انها را بر می گزینند‬ ‫لذا ان نتیجه ای که در تصمیم دولت دیده می شود در‬ ‫تیم هیات رئیسه مجلس وجود ندارد‪.‬‬ ‫نوع نگاه اقای الریجانی به طرح ها و لوایح در این‬ ‫چند س��الی که رئیس مجلس هستند جناحی است‬ ‫یا شخصی؟‬ ‫شما به سراغ موضوعی رفتید که عالقه ای به صحبت‬ ‫راجع به ان ندارم چون نیازمند تامل و بررسی است‬ ‫که در حال حاضر من ان را ندارم‪.‬‬ ‫به ش��خصه احس��اس می کنم که از دوران وزارت‬ ‫ارش��اد دکتر الریجانی تا زمان ریاست مجلس که‬ ‫وی در مقام رئیس سازمان صدا و سیما‪ ،‬کاندیدای‬ ‫ریاس��ت جمهوری و دبیر شورای عالی امنیت ملی‬ ‫قرار داش��ت در ه��ر دوره تحول معن��ی داری در‬ ‫رویکردهای سیاس��ی ایشان احس��اس می شود‪ ،‬به‬ ‫طوریکه در تکمیل ش��خصیت سیاس��ی وی بسیار‬ ‫تاثیرگ��ذار بوده و الریجانی را ب��ه درجه پختگی‬ ‫سیاسی رسانده است‪ ،‬نظر شما چیست؟‬ ‫اینکه تحول اساس��ی در رویکردهای ایشان رخ داده‬ ‫باش��د چنین نگرش��ی را در ذهن ندارم‪ .‬به هر حال‬ ‫دکت��ر الریجانی یکس��ری جهت گیری ه��ای کالنی‬ ‫داشتند و همچنان در همان چارچوب حرکت می کند‬ ‫بدون انک��ه تغیی��ر معن��ی داری در ان چارچوب ها‬ ‫احساس شود‪.‬‬ ‫اما اینکه ایشان پخته تر شده شکی نیست‪ ،‬اگر غیر از‬ ‫این باش��د خالف انتظار است‪ .‬طبیعی است یک فرد‬ ‫در مسئولیت های مختلف تجربیات زیادی می اندوزد‬ ‫و در موقعیت ه��ای متفاوتی ق��رار می گیرد و طبیعی‬ ‫اس��ت هر روز که می گذرد به توانمندی های بیشتری‬ ‫دست می یابد‪.‬‬ ‫مس��ئولیت هایی ک��ه دکت��ر الریجان��ی داش��ته‪،‬‬ ‫مس��ئولیت هایی بوده که به طور طبیعی کس��ی که در‬ ‫ان جایگاه ه��ا قرار می گیرد از اندوخته ها و تجربیات‬ ‫ارزشمندی برخوردار می شود‪.‬‬ ‫از ای��ن نظر بنده نیز موافقم که دکتر الریجانی امروز‬ ‫حتما با دکتر الریجانی زمان وزارت ارش��اد به میزان‬ ‫تجربه و عمق نگاه نس��بت به مس��ائل کالن کشور و‬ ‫جهان دارای مرتبه باالتری است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫سیاست‬ ‫در ح��ال حاضر ایش��ان هم مورد وث��وق اکثریت‬ ‫مجلس اس��ت و هم فراکس��یون اقلی��ت حمایت‬ ‫قاطعی از وی در موضوع��ات مختلف می کند‪ ،‬به‬ ‫طوری که مشی سیاسی ایشان را به سایر اشخاص‬ ‫ ترجیح می دهند ایا ایشان را فرد میانه رو و معتدلی‬ ‫می دانید کما اینکه در انتخابات هیات رئیس��ه رایی‬ ‫که به وی داده ش��د نسبت به روسای قبلی مجلس‬ ‫بی نظیر بود؟‬ ‫پاس��خ این سوال در چند بخش باید مورد توجه قرار‬ ‫گیرد‪ .‬اوال قطعا اقای الریجانی یکسری توانمندی هایی‬ ‫دارن��د که می توانند مجموعه های مختلف را همراه و‬ ‫متقاعد به همراهی کنند‪.‬‬ ‫یعن��ی ق��درت الب��ی و رایزن��ی و تفاه��م از جمله‬ ‫توانمندی هایی اس��ت که ایش��ان دارن��د و طبیعتا در‬ ‫مجلس الریجانی سعی می کند از این توانایی حداکثر‬ ‫اس��تفاده را بکن��د‪ .‬در ثانی در مجلس ف��رد توانمند‬ ‫دیگری که بخواهد با الریجانی رقابت بکند نیس��ت‬ ‫یعنی مقداری از رای به ایش��ان از عدم وجود رقیب‬ ‫جدی حاصل می ش��ود‪ ،‬ثالثا ش��رایط سیاسی کشور‬ ‫و ن��گاه اقلیت مجلس به این فضا موجب ش��ده که‬ ‫نماین��دگان جناح رقیب به نوعی ایش��ان را به دیگران‬ ‫ ترجیح دهند‪.‬‬ ‫اصالح طلب��ان زمان��ی از جدی ترین منتق��دان اقای‬ ‫الریجان��ی بودند و امروز هم اگر ش��رایط تغییر کند‬ ‫حتما همین وضعیت تکرار خواهد ش��د‪ ،‬منتها اقلیت‬ ‫ب��ا توجه به تحلیلی که از ش��رایط و فضای کش��ور‬ ‫و مجل��س دارد ب��ه نوع��ی تامین نظ��رات خودش‬ ‫را در حمای��ت از اق��ای الریجانی بیش��تر می بیند و‬ ‫احس��اس می کند چون با دولت مخالف اس��ت و در‬ ‫بین نامزدهای ریاس��ت مجل��س اقای الریجانی نگاه‬ ‫انتقادی بیش��تری به دولت دارد و انها نیز نامزد قابل‬ ‫توجهی را برای ریاست قوه مقننه ندارند‪ ،‬لذا پشت سر‬ ‫الریجانی قرار می گیرند‪.‬‬ ‫یعن��ی حمایت و پش��تیبانی انه��ا از رئیس مجلس‬ ‫پایدار نیس��ت و از س��ر ناچاری و اجبار صورت‬ ‫می گیرد؟‬ ‫قطع��ا در ش��رایط موجود انه��ا گزینه بهت��ری برای‬ ‫کاندیدا کردن ندارند نه اینکه الریجانی را قبول داشته‬ ‫باشند‪ .‬اگر چنین مساله ای باشد اقای دکتر الریجانی‬ ‫باید به خودش��ان شک بکنند که این اقلیت ایشان را‬ ‫قبول کرده اند‪.‬‬ ‫در کل توانمندی الریجانی در البی گری‪ ،‬عدم وجود‬ ‫رقی��ب جدی و وضعیت و ش��رایط نمایندگان طیف‬ ‫اقلیت باعث ش��ده یک اجماع حداکثری در مجلس‬ ‫روی وی به وجود اید‪.‬‬ ‫برخی برای الریجانی سطحی باالتر از ریاست قوه‬ ‫مقننه متصورند و برخی دیگر این جایگاه را سقف‬ ‫تعالی وی می دانند‪ ،‬برداشت شما چیست؟‬ ‫منظور این سوال را متوجه نشدم‪.‬‬ ‫یعنی امکان قرار گرفتن الریجانی بر ریاس��ت قوه‬ ‫مجریه به عنوان شخص دوم کشور‪.‬‬ ‫بله‪ ،‬دکتر الریجانی از جمله کس��انی هس��تند که در‬ ‫مظ��ان ریاس��ت جمهوری بودند و هس��تند و بحث‬ ‫جدیدی نیست‪.‬‬ ‫قطعا اگر ش��رایطی پیش بیاید ک��ه وی بتواند افکار‬ ‫ی را همراهی بکند به عنوان یکی از چهره هایی‬ ‫عموم ‬ ‫که مطرح بوده و هست طبیعتا می تواند در این میدان‬ ‫نیز حاضر شود‪.‬‬ ‫یکبار الریجانی وارد این وزن کش��ی سیاس��ی شد‬ ‫ولی سنگینی سبد رای وی‪ ،‬یک میلیون و چهارصد‬ ‫هزار رای بیش��تر نبود‪ .‬فک��ر می کنید بار دیگر چه‬ ‫اتفاقی رخ دهد؟‬ ‫ایش��ان در ان مقطع نتوانست افکار عمومی را همراه‬ ‫کند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫به نظرتان س��مت هایی که بعد از ریاست جمهوری‬ ‫نهم به دس��ت اورن��د ‪ -‬دبیر ش��ورای عالی امنیت‬ ‫ملی و ریاس��ت مجلس ‪ -‬چقدر می تواند در جلب‬ ‫افکار عمومی موثر باشد؟‬ ‫به نظر من هن��وز خیلی تاثیرگذاری ب��دان معنی که‬ ‫تحولی در افکار عمومی نس��بت به ایشان ایجاد شده‬ ‫باش��د به وجود نیامده اس��ت‪ ،‬چون جامع��ه با چنین‬ ‫جایگاه ها خیلی نسبتی ندارد‪.‬‬ ‫ش��رایط جامعه م��ا و رویکرد اف��کار عمومی خیلی‬ ‫تغییر کرده‪ .‬ی��ک زمان اینگونه بود که اگر نخبگان و‬ ‫جریانات سیاسی کشور به کسی اقبال می کردند افکار‬ ‫عمومی نی��ز همراهی می کرد و ان فرد می توانس��ت‬ ‫پیروز انتخابات شود ولی با اتفاقاتی که در انتخابات ‬ ‫اخیر افتاد به نظر می رس��د که این معادله تغییر کرده‬ ‫است یعنی افکار عمومی خیلی از نخبگان و جریانات‬ ‫سیاسی مرسوم و تعریف شده کشور تبعیت نمی کنند‪.‬‬ ‫خود فرد اس��ت که باید با مردم ارتباط برقرار کند و‬ ‫انها را متقاعد کند که با او همراه شوند‪.‬‬ ‫پس هن��وز چنین خصیص��ه ای در دکتر الریجانی‬ ‫مشاهده نکردید؟‬ ‫ی این تغییر را نمی بینم که رخ داده‬ ‫من در افکار عموم ‬ ‫و اقبالی متوجه ایش��ان شده باشد‪ .‬البته االن نمی شود‬ ‫قضاوت کرد‪.‬‬ ‫در ارتباط با ریاس��ت جمهوری می بایست در زمان‬ ‫خودش بح��ث کنیم ولی ممکن اس��ت در ان زمان‬ ‫ش��رایط به گونه ای باشد که با توجه به فضایی که در‬ ‫کشور حاکم می شود وضعیت عوض شود ولی امروز‬ ‫در افکار عمومی نس��بت به اق��ای الریجانی تفاوت‬ ‫محسوسی نسبت به گذشته به وجود نیامده است‪.‬‬ ‫نقده��ای تند و تخریبی که ط��ی یک هفته اخیر به‬ ‫الریجانی وارد شد مخصوصا اعتراض دانشجویی‬ ‫که جلوی در مجلس به وجود امد‪ ،‬به نظرتان پیامی‬ ‫ به ایشان داشت؟‬ ‫پیام که حتما داشت‪ .‬اتفاقاتی که در سال گذشته افتاده‬ ‫و برخ��ی پیامدهایش همچنان ادامه دارد تحلیل هایی‬ ‫را در ذهن بخش هایی از جامعه به وجود اورد‪.‬‬ ‫البته من نه ان شعارها را تایید می کنم نه رفتاری که‬ ‫ش��د‪ .‬بنده قبال هم گفتم ه��ر برخورد غیراخالقی که‬ ‫از طرف هر کس��ی با هر نوع توجیهی صورت گرفته‬ ‫باشد غیرقابل پذیرش است‪.‬‬ ‫مقام معظ��م رهبری نیز در صحبت ه��ای اخیر خود‬ ‫تاکید کردند که نباید به کس��ی ظلم ش��ود حاال این‬ ‫ظلم انواع و اقسام دارد و در فضای سیاسی نیز مردم‬ ‫می توانند تعاریف خاص خودشان را داشته باشند‪.‬‬ ‫قطع��ا تندروی هایی در ان مس��اله بود اما به هر حال‬ ‫بخش��ی از چهره های متدین‪ ،‬حزب الهی و عالقه مند‬ ‫به منافع کشور و نظام از اقای الریجانی انتقاد کردند‬ ‫چون انتظاراتش��ان در مساله دانش��گاه ازاد براورده‬ ‫شرایط سیاس��ی کشور و نگاه‬ ‫اقلی��ت مجل��س به ای��ن فضا‬ ‫موجب ش��ده ک��ه نمایندگان‬ ‫جن��اح رقیب به نوعی ایش��ان‬ ‫را به دیگ��ران ترجی��ح دهند‪.‬‬ ‫اصالح طلب��ان زمان��ی از‬ ‫جدی تری��ن منتق��دان اق��ای‬ ‫الریجان��ی بودن��د و امروز هم‬ ‫اگر ش��رایط تغییر کن��د حتما‬ ‫همی��ن وضعیت تکرار خواهد‬ ‫شد‬ ‫نش��ده و به نظر من ان انتظارات درس��ت بود و دکتر‬ ‫الریجان��ی از این منظر قابل نقد هس��تند ولی با نوع‬ ‫و ش��کل برخورد به هیچ عنوان موافق نیس��تم و ان‬ ‫را تایی��د نمی کن��م و گم��ان می کنم چنی��ن رفتار و‬ ‫واکنش های��ی اثار منفی خود را دارد و خیلی حرکت‬ ‫مثبتی ارزیابی نمی ش��ود‪ .‬ما می توانیم واکنش نش��ان‬ ‫دهیم ولی در چارچوب اخالق‪ ،‬نه انکه با بی توجهی‬ ‫به موازین دینی برخوردی صورت گیرد‪.‬‬ ‫برخی با توجه به مش��ی معتدل الریجانی معتقدند‬ ‫وی می تواند لیدر جدی��د گفتمان اصالح طلبی در‬ ‫س��طح جامعه باش��د و بدنه اجتماعی این جریان‬ ‫را از ب��دون رهبر ب��ودن خارج کند به نظر ش��ما‬ ‫الریجانی چنین پتانسیلی را دارا هست؟‬ ‫اصالحات مرس��وم تعریف شده در اذهان عمومی را‬ ‫مدنظر دارید؟‬ ‫االن س��ران اصالحات به نوعی به حاش��یه رفتند و‬ ‫پایگاه اجتماعی این جریان بدون لیدر مانده است‪.‬‬ ‫ایا الریجانی پتانس��یل ان را دارد که در راس این‬ ‫پایگاه اجتماعی قرار بگیرد؟‬ ‫اگ��ر جریان اصالحات بخواهد چنین اس��تقراضی را‬ ‫از جری��ان اصولگرا بکند و چه��ره ای نظیر الریجانی‬ ‫را قرض بگیرد برای لی��دری خود‪ ،‬فکر می کنم اوال‬ ‫ان چه��ره را منکوب می کند زی��را اعتبار کنونی وی‬ ‫را کاهش می دهد ب��دون انکه چیزی را به ان اضافه‬ ‫کن��د‪ ،‬در ثانی بدن��ه جریان اصالح طلب��ی نمی تواند‬ ‫الریجانی را بپذیرد چرا که وی ش��خصی هس��ت که‬ ‫روزی به ش��دت مورد هجمه و نق��د پایگاه اجتماعی‬ ‫اصالح طلبان بود‪.‬‬ ‫منظ��ور‪ ،‬پذیرش انها نیس��ت بلک��ه تغییر رویکرد‬ ‫الریجانی به سمت اصالح طلبی است‪.‬‬ ‫بن��ده گفتم انه��ا ک��ه الریجان��ی را نمی پذیرند اگر‬ ‫الریجانی چنین خبطی بکند و بخواهد برود و لیدری‬ ‫ان جری��ان به عهده بگیرد‪ ،‬از عقل و تدبیر ایش��ان به‬ ‫دور است که بخواهد چنین مساله ای را بپذیرد چراکه‬ ‫باعث می ش��ود همین جایگاه و ظرفیتی را هم که در‬ ‫جریان اصولگرا دارد از دست بدهد به عبارت دیگر‬ ‫چیزی که به وی اضافه نمی شود قطعا از وزن سیاسی‬ ‫ایشان هم کم خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ 13‬میلی��ون باع��ث نمی ش��ود که یک نف��ر چنین‬ ‫ریسکی را قبول کند؟‬ ‫این جریانات جریان هایی نیستند که امروز یک روزه‬ ‫شکل گرفته باشند تا با توقعات روز بتوانند شخصی‬ ‫مث��ل الریجانی را قب��ول کنند و با وی کن��ار بیایند‪.‬‬ ‫انها تا چند وقت پیش داش��تند ب��ه الریجانی فحش‬ ‫می دادند‪ ،‬انها ضربه خورده از الریجانی هستند‪ ،‬حاال‬ ‫امروز چگونه می توانند به وی اعتماد کنند برای اینکه‬ ‫ب��ه ایش��ان رای بدهند تا چه اتفاق��ی بیفتد؟ در ثانی‬ ‫الریجانی چگونه می خواهد اعتماد انها را جلب بکند‬ ‫باوجود انکه اعتماد اصولگرایان را از دست بدهد‪.‬‬ ‫از این رو به نظر من اقای الریجانی این قدر بی تدبیر‬ ‫نیست که بخواهد چنین مساله ای را مورد توجه قرار‬ ‫ده��د و بعی��د می دانم جریان مقابل هم با تفاس��یری‬ ‫که گفته ش��د قبول کند که الریجانی را به عنوان لیدر‬ ‫جدید بپذیرند‪ .‬این یک امر دور از ذهن است‪.‬‬ ‫ش��ما در بخش��ی از صحبت های خود گفتید چون‬ ‫الریجان��ی در مجل��س رقیب جدی ن��دارد‪ ،‬مورد‬ ‫وث��وق اکثریت قرار گرفته اس��ت‪ .‬در صورتی که‬ ‫حداد عادل س��ابقه ریاس��ت دوره هفت��م را دارد‪،‬‬ ‫چطور رقیب جدی محسوب نمی شود؟‬ ‫ح��داد که ام��روز عم�لا در صحنه رقاب��ت با اقای‬ ‫الریجان��ی قرار ندارد‪ ،‬یعنی قص��د رقابتی را ندارد و‬ ‫عمال از صحنه کنار کشیده اند‪.‬‬ ‫پس هستند ولی کنار کشیدند؟‬ ‫نه وقتی کنار رفتند‪ ،‬نیستند‪.‬‬ ‫‪31‬‬ ‫تیتر یک‬ ‫حمید رسایی‪:‬‬ ‫به دانشجویان گفتم‬ ‫علیه الریجانی شعار ندهند‬ ‫حمید رسایی بر این باور است که هرکس برای الریجانی جایگاهی باالتر از ریاست قوه مقننه متصور باشد‬ ‫به وی خیانت می کند چراکه ایشان را در اینده تبدیل به هاشمی دیگری می کند‪ .‬وی مهم ترین مشکل‬ ‫فراکسیون اصولگرایان مجلس را سران ان می داند چراکه از فراکسیون در راستای منافع و اهداف خود استفاده‬ ‫ابزاری می کنند‪ .‬نماینده مردم تهران در مورد رای الریجانی در انتخابات هیات رئیسه که گفته می شد بیشترین‬ ‫رای به رئیس مجلس در قیاس با ادوار گذشته است‪ ،‬خاطرنشان کرد‪« :‬این یکی از دروغ های بزرگ است‬ ‫که در ان ایام برای انکه رای سفید به الریجانی و مسائل پیش امده پوشانده شود توسط برخی رسانه های‬ ‫همسو ابراز شد‪ ».‬وی تاکید کرد‪« :‬اصالح طلبانی که روزی شعار می دادند سیمای الریجانی تعطیل باید گردد‬ ‫امروز اقای الریجانی کاندیدای انها برای ریاست مجلس شده است‪ .‬از انجایی که اصالح طلبان تغییری در‬ ‫مواضع شان احساس نمی شود مشخص می شود الریجانی در برنامه ها و سیاست های خود تغییراتی داده که انها‬ ‫به وی متمایل شده اند‪».‬‬ ‫‪32‬‬ ‫فراکس��یون اکثری��ت مجل��س در ادوار گذش��ته‬ ‫تاثیرگذاری مهمی بر تحوالت و تصمیم گیری های‬ ‫سیاس��ی داش��ته اس��ت‪ .‬نوع تعامل ان با ریاست‬ ‫مجلس در حال حاضر چگونه است؟‬ ‫مهم ترین مشکل فراکس��یون اصولگرایان‪ ،‬همکارانی‬ ‫هس��تند که اغلب از مجموعه فراکس��یون در راستای‬ ‫اهداف و منافع خودش��ان استفاده می کنند از این رو‬ ‫در مقاطعی که تصمیم گیری ه��ای جمعی نمایندگان‬ ‫اصولگرا به نفع ان افراد باشد‪ ،‬جلسه گذاشته می شود‪،‬‬ ‫رایزنی انجام می گیرد‪ ،‬اس��م اصولگرایی بزرگ جلوه‬ ‫داده می ش��ود و ما شاهد خروجی به نام اصولگرایان‬ ‫خواهیم بود‪.‬‬ ‫اما در مقاطع حس��اس دیگر فراکس��یون س��اکت و‬ ‫بی تحرک است؛ در حالی که در همان مواقع حساس‬ ‫اس��ت که اکثریت مجلس بای��د تاثیرگذاری خود را‬ ‫نش��ان ده��د‪ .‬مث�لا در انتخابات ریاس��ت جمهوری‬ ‫باوجود انکه نزدیک به ‪ 200‬نفر از اعضای فراکسیون‬ ‫در براب��ر جریان فتنه ب��ه حمای��ت از کاندیداتوری‬ ‫اق��ای احمدی نژاد نظر داش��تند‪ ،‬انهایی که در راس‬ ‫فراکس��یون بودند چون نظرشان مخالف بود‪ ،‬جلوی‬ ‫ص��دور بیانی��ه را گرفتن��د‪ .‬نهایتا وقتی فراکس��یون‬ ‫انقالب اس�لامی ب��ه می��دان ام��د و امض��ای حدود‬ ‫‪200‬نماینده را گرفت‪ ،‬س��ه روز مان��ده به انتخابات‪،‬‬ ‫فراکس��یون اصولگرایان بیانیه رس��می خود را صادر‬ ‫کرد ولی ان قدر بی خاصیت بود که حتی یک تیتر هم‬ ‫در سایت ها و نشریات درست نکرد‪.‬‬ ‫برای انتخابات‪ ،‬هیات رئیسه مجلس از مدت ها قبل‬ ‫به عنوان یک امر مقدس بزرگ می ش��ود‪ ،‬فراکس��یون‬ ‫اصولگرایان مورد توجه قرار می گیرد و به تصمیمات‬ ‫ان اس��تناد می ش��ود به طوری که اگر کسی برخالف‬ ‫تصمیمات ان حتی چند دقیقه ای فکر بکند‪ ،‬مواخذه‬ ‫می ش��ود‪ .‬به عنوان مث��ال راجع به ‪ 44‬رای س��فید به‬ ‫الریجانی و مش��خص ش��دن ن��ام ان اف��راد چقدر‬ ‫مصاحب��ه انجام و خبرس��ازی ش��د‪ .‬دومین مش��کل‬ ‫فراکس��یون اکثریت یکی بودن ریاست ان با ریاست‬ ‫مجلس اس��ت‪ .‬این امر باعث ش��ده فراکسیون نتواند‬ ‫وظایف خود را به درستی انجام دهد و در مقاطعی که‬ ‫بای��د اقداماتی می کرد به دلیل جایگاه رئیس مجلس‪،‬‬ ‫صرف نظر ش��د و برعکس در جاهایی که نباید کاری‬ ‫انجام می ش��د ب��ه خاطر حف��ظ اقتضائات ریاس��ت‬ ‫مجلس‪ ،‬ان اقدامات صورت گرفت‪.‬‬ ‫بنابرای��ن عم�لا م��ا در مجل��س هش��تم مجموع��ه‬ ‫تاثیرگ��ذاری به نام فراکس��یون اکثریت وجود ندارد‪.‬‬ ‫ضم��ن انکه مقداری خ��ط و خطوط ها به هم ریخته‬ ‫اس��ت‪ .‬ام��روز ش��اهد حض��ور اصالح طلبان��ی در‬ ‫فراکس��یون اکثری��ت و اصولگرایانی در فراکس��یون‬ ‫اقلیت هستیم‪ .‬علی مطهری می گوید اگر از فراکسیون‬ ‫اصولگرایان خارج ش��ود قطعا فراکسیونی متشکل از‬ ‫اصالح طلبان و اصولگرایان تشکیل می دهد‪ .‬یا برخی‬ ‫اعضای فراکس��یون اصولگرای��ان در انتخابات دهم‬ ‫به ن��ام اصولگرایی برای موس��وی س��تاد انتخاباتی‬ ‫زدند‪ .‬در حال��ی که طبق یکی از بندهای اساس��نامه‬ ‫فراکسیون اکثریت‪ ،‬همواره با توجه به اختالف مبانی‬ ‫ما با اصالح طلبان‪ ،‬اصولگرایان باید فاصله خود را با‬ ‫اصالح طلبان حفظ کنند‪.‬‬ ‫ان موضع گیری مطهری و یا س��تادی که برخی به نام‬ ‫ستاد اصولگرایان حامی موس��وی زدند‪ ،‬به این معنی‬ ‫اس��ت که انها بین خ��ود و اصالح طلب��ان فاصله ای‬ ‫نمی بینند‪ ،‬در عین حال ش��ما هیچ واکنشی نسبت به‬ ‫ای��ن افراد نمی بینید‪ .‬از این رو من عمال قائل نیس��تم‬ ‫که در حال حاضر فراکس��یونی به نام اصولگرایی در‬ ‫مجلس به طور فع��ال و تاثیرگذار وجود دارد‪ .‬مردم‬ ‫هم دیگر به طور جدی امیدی به این مجموعه ندارند‪.‬‬ ‫البته چند وقتی است که با فشار و پیگیری هایی که ما‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫سیاست‬ ‫صورت دادیم باالخره پس از دو س��ال هیات داوری‬ ‫فراکسیون اصولگریان متشکل از پنج روحانی تشکیل‬ ‫ش��د‪ .‬ما امیدواریم این هیات بتواند فراکس��یون را به‬ ‫جایگاه حقیقی خود برگرداند‪.‬‬ ‫در م��ورد رای دکت��ر الریجان��ی در انتخاب��ات‬ ‫هیات رئیسه‪ ،‬گفته می ش��د این بیشترین میزان رای‬ ‫به یک رئیس مجلس نس��بت به ادوار گذشته بود‪،‬‬ ‫ایا این موضوع صحت داشت؟‬ ‫ای��ن یکی از دروغ های بزرگ اس��ت ک��ه در ان ایام‬ ‫برای انکه رای سفید به الریجانی و مسائل پیش امده‬ ‫پوش��انده شود توسط برخی رس��انه های همسو ابراز‬ ‫ش��د‪ .‬چون حداقل این است که رای اقای الریجانی‬ ‫در س��ال های گذشته بیش از امسال بود‪ .‬امسال اقای‬ ‫الریجان��ی با ‪ 22‬کاه��ش رای مواجه ب��ود ان وقت‬ ‫چطور رای امس��ال ایشان بیش از همه سال ها بوده؟‬ ‫ضمن انکه کث��رت ارا دلیلی بر محبوبیت ش��خص‬ ‫نیست‪.‬‬ ‫به شخصه نمی توانم بپذیرم اصالح طلبانی که روزی‬ ‫ش��عار می دادند س��یمای الریجانی تعطیل باید گردد‬ ‫ام��روز اقای الریجانی کاندیدای انها برای ریاس��ت‬ ‫مجلس باشد و این را یک افتخار برای اقای الریجانی‬ ‫بدانم‪ .‬یا باید اصالح طلبان عوض شده باشند یا اقای‬ ‫الریجانی‪.‬‬ ‫اصالح طلبان با ان افتضاح س��ال گذشته ثابت کردند‬ ‫نه تنها عوض نش��دند بلکه بدتر نیز ش��ده اند چراکه‬ ‫به سمت کودتای خیابانی پیش رفتند و روند انها روز‬ ‫به روز در حال بدتر ش��دن اس��ت‪ .‬متاسفانه می بینیم‬ ‫که اقای الریجانی در برنامه ها و سیاس��ت های خود‬ ‫تغییراتی داده که انها به وی متمایل شده اند‪.‬‬ ‫توهین هایی که به شخص الریجانی به عنوان رئیس‬ ‫مجل��س در تجمع دانش��جویان معت��رض صورت‬ ‫گرفت حامل چه پیامی بود؟‬ ‫فیلم صحبت های من در جمع دانشجویان در سایت‬ ‫خودم موجود اس��ت‪ .‬وقتی برخی شعارهای تند داده‬ ‫شد من همانجا تاکید کردم این شعارها درست نیست‬ ‫اما متاسفانه سایت هایی نظیر خبرانالین‪ ،‬پارلمان نیوز‪،‬‬ ‫پارسینه و‪ ...‬که مدافع ایشان هستند این طور انعکاس‬ ‫خبری دادند که رس��ایی جمعیت را به س��ردادن ان‬ ‫شعارها علیه مجلس و ریاست ان تحریک کرده است‪.‬‬ ‫اما واقعیت ان اس��ت که دانشجویان از مصوبه ای که‬ ‫به صورت ش��فاف خالف نظر‪ ،‬دستورات و سیاست‬ ‫و جهت گیرهای ام��ام(ره) و مقام معظم رهبری بود‪،‬‬ ‫ناراحت و عصبانی بودند‪.‬‬ ‫این طبیعی است که در این شرایط برخی شعارهایی‬ ‫بدهند که ما خوش��مان نیاید و شاید فردی نفوذ کند‬ ‫و احساس��ات جمع را ان گون��ه تحریک کند که این‬ ‫کار از نظر من نیز محکوم اس��ت‪ .‬در عین حال حمله‬ ‫و توهین به دانش��جویان نیز درست نیست از این رو‬ ‫س��خنان اقای الریجانی و حمله ایش��ان به بسیج هم‬ ‫کار درستی نبود‪.‬‬ ‫رئیس مجلس باید صبوری بیش��تری داش��ته باش��د‬ ‫باالخره ایش��ان رئیس یک قوه اس��ت‪ .‬به اضافه اینکه‬ ‫بای��د ب��ه اق��ای الریجانی ی��اداور ش��د ان روز که‬ ‫اصالح طلبان در مجلس شش��م دندان تیز کرده بودند‬ ‫تا ایش��ان را تک��ه تکه کنند همین بس��یجیان و مردم‬ ‫حزب اهلل بودند که برای دفاع از صدا و سیما به میدان‬ ‫امدند‪ .‬چطور ان روز به عشق کیک و ساندیس نبود‬ ‫ولی امروز اینها تحریک شده این و انند؟‬ ‫الریجان��ی به عن��وان ش��خصی ک��ه م��ورد وثوق‬ ‫اکثریت نماین��دگان مجلس اع��م از اصالح طلب‬ ‫و اصولگراس��ت ایا این پتانس��یل را دارد که بدنه‬ ‫اجتماعی بدون لی��در جریان اصالحات را رهبری‬ ‫کند؟‬ ‫ت��ا قب��ل از انتخاب��ات دو جریان به ن��ام اصولگرا و‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫تاکن��ون پیش نیام��ده که من‬ ‫دیدار پن��ج دقیق��ه ای هم با‬ ‫احمدی نژاد داشته باشم و در‬ ‫ان دی��دار به تعریف و تمجید‬ ‫از او بپ��ردازم‪ .‬در همین پنج‬ ‫دقیقه ه��ا ه��م بن��ده ت�لاش‬ ‫می کن��م تا عی��وب را ی��اداور‬ ‫شوم‬ ‫اصالح طلب در کش��ور وجود داشت که می توانستیم‬ ‫ش��خصیت های ان را قاب��ل انتقاد ول��ی داخل نظام‬ ‫بدانیم‪.‬‬ ‫اما بعد از انتخابات و ان افتضاحاتی که طی یک سال‬ ‫گذشته توس��ط اصالح طلبان به وجود امد و خاتمی‪،‬‬ ‫موس��وی و کروبی موضع گیری هایی را داش��تند که‬ ‫دو مرتبه رهب��ری اعالم کردند اینه��ا از نظام خارج‬ ‫ش��ده اند و تازه جمعی از نمایندگان مجلس به دیدار‬ ‫انها می روند و هنوز به این افراد دلخوش کرده اند‪ ،‬با‬ ‫این اوصاف رهبری انها برای الریجانی چه فایده ای‬ ‫دارد ک��ه بخواهد برای به دس��ت اوردن ان از بعضی‬ ‫مبانی اصولگرایی خود کوتاه بیاید‪.‬‬ ‫منظور لیدری سیاس��یون اصالح طل��ب نبود بلکه‬ ‫رهبری پایگاه اجتماعی اصالحات مدنظر بود؟‬ ‫در ح��ال حاض��ر عمدتا طی��ف ضد انق�لاب پایگاه‬ ‫اجتماعی اصالحات را تش��کیل می دهند‪ .‬روزی که‬ ‫موس��وی حرف از قانون اساسی‪ ،‬والیت فقیه‪ ،‬امام و‬ ‫رهبری زد توانس��ت س��ر ‪ 13‬میلیون را کاله بگذارد‪.‬‬ ‫در این یکس��ال این ‪ 13‬میلیون فهمیدند که وی یک‬ ‫دروغ گو اس��ت و این جریان اعتقادی به جمهوریت‬ ‫ندارد‪.‬‬ ‫برای همین روز به روز این جمعیت کاهش یافت تا‬ ‫جای��ی که ان حامیان ‪ 25‬خرداد در روز قدس و بعد‬ ‫در ‪13‬اب��ان و بع��د در روز ‪ 16‬اذر ‪ 88‬کم کم تقلیل‬ ‫یافتن��د تا جای��ی که در روز عاش��ورا فقط بی دین ها‬ ‫و المذهب ها به خیاب��ان ریختند و ان افتضاح به بار‬ ‫امد‪.‬‬ ‫موسوی هم از انها حمایت کرد و نتیجه ان شد ‪9‬دی‬ ‫ک ه ترکیبی از ‪ 25‬و ‪ 13‬میلیون نفر به خیابان ها امدند‬ ‫و در سالگرد فتنه نیز شما شاهد بودید که دیگر حتی‬ ‫همان المذهب هم به خیابان نیامدند‪ .‬قطعا هرکس در‬ ‫جامعه هست طرفدار احمدی نژاد نیست‪.‬‬ ‫خیلی ها منتقد ایش��ان هس��تند ولی حامی موسوی و‬ ‫جریان اصالحات نیز نیس��تند اال کس��انی که با نظام‬ ‫مخالفن��د و اینه��ا از روز اول پیروزی انقالب وجود‬ ‫داش��تند و در همه نظام ه��ا نیز هس��تند‪ ،‬حتی زمان‬ ‫نبی اکرم(ص) هم کس��انی مخالف حکومت ایش��ان‬ ‫بودن��د ولی این دلیل بر بطالن پیامبر نیس��ت‪ .‬مردم‪،‬‬ ‫نظام جمهوری اس�لامی و قانون اساسی که در راس‬ ‫ان اص��ل والیت فقیه اس��ت را می خواهند‪ .‬بنابراین‬ ‫برای اصالحات پایگاه اجتماعی باقی نمانده که امثال‬ ‫الریجانی با عدول از مواضع‪ ،‬انها را داخل سبد خود‬ ‫بیاورند‪.‬‬ ‫ای��ن مهم تری��ن اش��تباه اس��ت‪ .‬البت��ه گه��گاه اقای‬ ‫احمدی ن��ژاد هم مواضع��ی اتخاذ می کن��د که وقتی‬ ‫الیه های درونی ان بررسی می شود احساس می کنیم‬ ‫که این ت�لاش برای اضافه کردن بر س��بد اجتماعی‬ ‫است و این غلط است چراکه اشتباه است که افراد از‬ ‫اصول خود عدول کنند برای انکه بر پایگاه اجتماعی‬ ‫خود بیفزایند‪ .‬چنین وظیفه شرعی و انقالبی برای ما‬ ‫وجود ندارد‪.‬‬ ‫ایا مصلحت اندیش��ی الریجانی‪ ،‬مدیریت اجرایی‬ ‫قالیباف و وضعیت محس��ن رضایی موجب ش��ده‬ ‫که این مثلث در جناح اصولگرا کارایی سیاس��ی‬ ‫داشته باشد؟‬ ‫این حلقه کارایی سیاس��ی داشته و می توانست بیشتر‬ ‫هم داش��ته باشد به شرط انکه خود را از جریان فتنه‬ ‫دور می کرد‪ .‬متاس��فانه برخی از دوستان جزو کسانی‬ ‫هس��تند که در ایام فتنه دو پهلو ح��رف زدند از این‬ ‫ی پایین‬ ‫رو جزو اصولگرایانی هستند که قدرشان کم ‬ ‫امد‪.‬‬ ‫البت��ه هر س��ه نف��ر به یک ان��دازه نیس��تند باالخره‬ ‫ی هاش��می بیش از دو‬ ‫همس��ویی اقای رضایی با اقا ‬ ‫نف��ر دیگر نم��ود دارد‪ .‬کما اینکه اق��ای احمدی نژاد‬ ‫به خاطر اتخاذ برخی مواضع نظیر انتصاب مش��ایی و‬ ‫یا موضوع حجاب ق��درش کمی در نگاه بدنه جریان‬ ‫اصولگرایی کش��ور پایین امد البته ن��ه به اندازه انها‪،‬‬ ‫ولی انصافا این طور شد‪.‬‬ ‫برخی برای الریجانی س��طحی باالتر از ریاس��ت‬ ‫قوه مقننه را متصورند‪ ،‬نظر شما چیست؟‬ ‫هرک��س این حرف ها را می زن��د خیرخواه الریجانی‬ ‫نیس��ت و توصیه اهل بیت به ما این است که از افراد‬ ‫متملق دوری کنیم‪.‬‬ ‫اگر منظورش��ان از باالتری جایگاه ریاست جمهوری‬ ‫اس��ت که این نشانه این است که انها اهمیت مجلس‬ ‫و تاثیرگ��ذاری ان را نمی فهمن��د‪ .‬البته موضع من در‬ ‫خصوص احمدی نژاد هم همین است یعنی اگر کسی‬ ‫قائل باش��د که ح��ق احمدی نژاد بیش از این اس��ت‬ ‫اش��تباه می کند‪ .‬باوج��ود اینکه م��ا را مدافعان مطلق‬ ‫دولت می نامند ولی تاکنون پیش نیامده که من دیدار‬ ‫پنج دقیقه ای هم با احمدی نژاد داش��ته باشم و در ان‬ ‫دیدار به تعریف و تمجید از او بپردازم‪.‬‬ ‫در همین پنج دقیقه ها هم بنده تالش می کنم تا عیوب‬ ‫را یاداور ش��وم اما شما ببینید تالش جریان رسانه ای‬ ‫این است که ما را مداح دولت و وکیل الدوله بنامد‪ ،‬اما‬ ‫دقیقا کسانی که کاری جز مداحی و دفاع از اشتباهات‬ ‫دولت ندارند اطرافیان مس��اله دار دولت هس��تند‪ ،‬اما‬ ‫شما هیچ وقت نمی بینید که همین رسانه های مخالف‬ ‫انها را وکیل الدوله بنامند‪.‬‬ ‫ب��ه هر حال من معتقدم تعریف و تمجیدهایی از این‬ ‫دست به الریجانی ضربه می زند و ایشان را در اینده‬ ‫تبدیل به هاشمی دیگر می کند‪ .‬هرکس چنین وصفی‬ ‫در م��ورد الریجانی انجام دهد ب��ه وی خیانت کرده‬ ‫است‪.‬‬ ‫خدمت به نظ��ام جمهوری اس�لامی از خدمتکار تا‬ ‫ئیس مجلس و رئیس جمهور ن��زد خدا به یک اندازه‬ ‫اج��ر دارد چراکه پ��روردگار به ظرفیت اف��راد نگاه‬ ‫می کند‪.‬‬ ‫‪33‬‬ ‫تیتر دو‬ ‫چرایی ربودن چهار دیپلمات ایرانی در لبنان‬ ‫هدف ‪ ،‬حاج احمد متوسلیان بود‬ ‫محمدرضا موحدی‬ ‫دوازده روز پس از حماس��ه ازادس��ازی خرمش��هر‪،‬‬ ‫تهاجم وحش��یانه ارتش اسرائیل به جنوب لبنان اغاز‬ ‫شد‪ .‬کماندوهای اس��رائیلی در عرض یک هفته خود‬ ‫را به بیروت رس��انده و این ش��هر را به محاصره خود‬ ‫دراوردند‪ .‬جمهوری اس�لامی ایران که اشغال لبنان را‬ ‫س و ازادی خرمش��هر‬ ‫پاس��خی به عملیات بیت المقد ‬ ‫می دید‪ ،‬تصمیم ب ه پش��تیبانی از دول��ت لبنان در این ‬ ‫نبرد نابراب��ر گرفت و با تایی��د حضرت امام(ره )‪ ،‬در‬ ‫دومین روز حمل ه اس��رائیل‪ ،‬هیات عالی رتبه نظامی‬ ‫ ایرا ن وارد س��وریه ش��د‪ .‬در میان اعضای این هیات‬ ‫یکی از مجرب ترین فرماندهان و کارشناس��ان نظامی‬ ‫ ایران دیده می ش��د‪ .‬او کس��ی نبود ج��ز حاج احمد‬ ‫متوس��لیان از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقالب‬ ‫اسالمی‪.‬‬ ‫متوسلیان کیست؟‬ ‫حاج احمد متوسلیان در سال ‪ 1332‬در محله امامزاده‬ ‫سیداس��ماعیل خیابان مولوی تهران متولد ش��د‪ .‬وی‬ ‫با تش��کیل س��پاه وارد این تشکل ش��د و دوره سوم‬ ‫اموزش نظامی سپاه را در سعداباد تهران گذراند‪ .‬در‬ ‫بهار سال ‪ 1358‬و اغاز درگیری های ضد انقالب در‬ ‫گنبد‪ ،‬وی به انجا رفت‪ .‬در بازگشت از درگیری گنبد‬ ‫و تشکیل گردان های رزمی س��پاه‪ ،‬فرماندهی گردان‬ ‫دوم سپاه به وی واگذار شد‪.‬‬ ‫در همین حال درگیری های ضد انقالب در کردستان‬ ‫ش��دت گرفت و حاج احم��د و همرزمانش در وهله‬ ‫نخست عازم بوکان ش��دند و توانستند شهری را که‬ ‫حکم س��تاد پشتیبانی و لجستیک ائتالف ضد انقالب‬ ‫را داشت‪ ،‬ازاد کنند‪ .‬متوسلیان سپس روانه مهاباد شد‬ ‫و این ش��هر را نیز که ضدانقالب دژ شکس��ت ناپذیر‬ ‫خود می نامید‪ ،‬با یک نقش��ه حساب شده‪ ،‬ازاد کرد و‬ ‫پس از ان سقز را نیز پاکسازی کرد‪.‬‬ ‫ام��ا س��نندج همچن��ان در اختیار ضد انق�لاب بود‪.‬‬ ‫ضرورت ازادس��ازی این ش��هر باعث ش��د فرمانده‬ ‫‪34‬‬ ‫ش��جاع س��پاه به اتفاق جمعی از رزمندگان س��پاه و‬ ‫ارت��ش و با هدایت ش��هید بروجردی به این ش��هر‬ ‫یورش بردند و پس از نبردی ش��جاعانه س��نندج را‬ ‫نیز ازاد کردند‪.‬‬ ‫ج احمد متوسلیان پس از فتح پاوه به حکم سردار‬ ‫حا ‬ ‫بروجردی به س��مت فرماندهی س��پاه پاوه منصوب‬ ‫شد‪.‬‬ ‫در پاییز س��ال ‪ 1360‬حاج احم��د به همراه تنی چند‬ ‫از سلحش��وران جنگ و از جمله شهید همت به سفر‬ ‫روحانی حج مش��رف ش��دند که در بازگشت از این‬ ‫س��فر در تقارن ‪ 27‬رجب المرجب و عید مبعث تیپ‬ ‫‪ 27‬محمد رسول اهلل (ص) را بنا نهادند‪.‬‬ ‫ای��ن تیپ با یارانی از مریوان و پاوه و همدان ش��کل‬ ‫گرف��ت و حاج احمد به فرماندهی این تیپ منصوب‬ ‫ش��د و در صبحدم س��رد یکی از اخری��ن روزهای‬ ‫دی ماه ‪ 1360‬حاج احمد پس از وداعی گرم و پرشور‬ ‫با باقی مانده نیروهای سپاه مریوان راهی دیار جنوب‬ ‫ش��د و پادگان دو کوهه با ساختمان های نیمه سازش‪،‬‬ ‫پذیرای س��یل نیروهای بسیجی بود که برای تشکیل‬ ‫گردان های تیپ محمد رس��ول اهلل (ص) سرازیر شده‬ ‫بودند‪.‬‬ ‫روز اول فروردین ماه ‪ 1361‬عملیات فتح المبین اغاز‬ ‫ش��د و تیپ محمد رسول اهلل (ص) به فرماندهی حاج‬ ‫احمد متوس��لیان عالوه بر ماموریت هایی که داشت‬ ‫مام��ور خاموش ک��ردن توپخان��ه عراق ش��د‪ .‬تیپ‬ ‫حضرت رس��ول با هدای��ت و فرماندهی حاج احمد‬ ‫در این امر موفق ش��د و فتح المبی��ن بزرگی به وقوع‬ ‫پیوس��ت‪ .‬عملیات بیت المقدس دومین عملیاتی بود‬ ‫که حاج احمد و تیپ نوپایش در ان ش��رکت داشتند‬ ‫که در این عملیات نیز این تیپ نقش بزرگی داشت‪.‬‬ ‫سفر به لبنان از زبان متوسلیان‬ ‫حاج احمد متوس��لیان پس از فتح خرمش��هر همراه‬ ‫هیات عالی رتبه سیاس��ی و نظامی جمهوری اسالمی‬ ‫ایران ‪ ،‬به سوریه و لبنان سفر کرد‪.‬‬ ‫وی در گفت وگویی با نش��ریه «پی��ام انقالب» ارگان‬ ‫سپاه پاسداران در س��ال‪ ،1361‬ابعادی از این سفر را‬ ‫بازگو می کند‪ .‬متوس��لیان در بخش��ی از این مصاحبه‬ ‫می گوید‪« :‬وقتی که م��ا به صورت عملی وارد قضیه‬ ‫ش��دیم در ب��اور انها نمی گنجید و طبیعی اس��ت که‬ ‫م��ا وقتی ک��ه وارد فرودگاه دمش��ق ش��دیم مقامات‬ ‫فکر می کردند برای یک دیدار تش��ریفاتی دو ساعته‬ ‫امده ایم‪ .‬اما وقتی که پی بردند که ما عمال می خواهیم‬ ‫وارد قضیه بش��ویم روش انها به طور کلی تغییر کرد‬ ‫ما را بس��یار تحوی��ل گرفتند و مردم نی��ز همچنین‪.‬‬ ‫اس��تقبالی که مردم از نیروهای ما از فرودگاه تا شهر‬ ‫به عمل اوردند و ش��عارهایی ک��ه می دادند که همه‬ ‫مشخص کننده وحدت بی سابقه ما با انها بود‪».‬‬ ‫وی اضافه می کند‪« :‬اس��تقبالی که م��ردم از نیروهای‬ ‫ایران کردند بی نهایت عالی بود و انها هرگز باورشان‬ ‫نب��ود که ما به ای��ن صورت عملی ب��ا توجه به همه‬ ‫مس��ائلی که مملکت مان با ان درگیر است مثل مساله‬ ‫جنگ و غیره وارد کار بشویم‪».‬‬ ‫حاج احمد ادام��ه می دهد‪« :‬بالفاصل��ه بعد از ورود‬ ‫اولی��ن هواپیمای ما به انجا اس��رائیل اعالم اتش بس‬ ‫یکطرفه کرد و این اولین گام بود برای اینکه دست به‬ ‫عقب نش��ینی تاکتیکی بزند‪ .‬برای ما جنگ با اسرائیل‬ ‫بی نهایت راحت تر از جنگ با عراق است‪ .‬اسرائیلی ها‬ ‫به هیچ وجه در روش جنگیدن وارد نیستند‪».‬‬ ‫نیروهای محمد رسول اهلل در لبنان‬ ‫با هماهنگی های انجام شد ه در سوریه‪ ،‬حاج احمد ب ه‬ ‫تهران بازگشت و طی چند روز‪ ،‬با فراخوان همرزمان‬ ‫ خود در پادگان امام حسین (ع )‪ ،‬حرکت به سوی لبنان ‬ ‫را اعالم ک��رد‪ .‬در ابتدای امر‪ ،‬به هم��راه پانصدنفر از‬ ‫داوطلبا ن لشکر ‪27‬محمد رسول اهلل (ص )‪ ،‬عازم سوریه‬ ‫ ش��د و انان را تحت عنوان قوای محمد رسول اهلل ‪ ،‬در‬ ‫ع در نزدیکی مرز لبنان مس��تقر‬ ‫پ��ادگان «زبدانی » واق ‬ ‫ک��رد‪ .‬با تصمی��م جمهوری اس�لامی مبنی ب��ر ورود‬ ‫به خاک عراق ‪ ،‬قس��مت اعظم قوای ایرانی مس��تقر در‬ ‫س��وریه ک ه به دلیل برخی مسائل جاری میا ن مسئوالن ‬ ‫ی مس��تقیم با رژیم‬ ‫س��وری‪ ،‬هنوز موف��ق به رویاروی ‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫دین و تاریخ‬ ‫اشغالگرقدس نشد ه بودند‪ ،‬باید به ایران بازمی گشتند‬ ‫ت��ا در عملیات بزرگ اتی که «رمضان» نام داش��ت‪ ،‬‬ ‫ش��رکت کنند‪ .‬با اخذ این تصمیم ‪ ،‬مقرر شد که حاج ‬ ‫محمدابراهی��م همت فرماندهی گ��روه باقی مانده در‬ ‫س��وریه را برعهده بگیرد و حاج احمد به همرا ه دیگر‬ ‫اعضای لش��کر تحت امر خود ب��ه ایران و جبهه های ‬ ‫جن��وب عزیمت کند‪ .‬این امر همزما ن با ورود ارتش‬ ‫ اس��رائیل به بیروت و کش��تار مسلمانان بی دفاع ان با‬ ‫همراه��ی حزب فاالنژیس��ت کتائب ب��ود‪ .‬احمد که ‬ ‫قصد داشت پیش از بازگشت ‪ ،‬برای مشاهده خطوط‬ ‫ل در بیروت و تهی ه گزارشی از وضع موجود‬ ‫ اس��رائی ‬ ‫ان ‪ ،‬سفری به این شهر داشته باشد‪ ،‬تصمیم خود را با‬ ‫سفیر ایران در سوریه حجت االسال م محتشمی پور در‬ ‫میان می گ��ذارد و باوجود مخالفت او با این عمل ‪ ،‬با‬ ‫اصرار فراوان ‪ ،‬اماده حرکت به سمت بیروت می شود‪.‬‬ ‫این درس��ت در زمان��ی بود که توپ های اس��رائیلی ‬ ‫ی لبنان را هدف ‬ ‫کاخ «الیاس سرکیس » رئیس جمهور ‬ ‫قرارداد ه بودند و س��فارت کشورهای دیگر از جمله‬ ‫ ایران هم ‪ ،‬با اتشبار توپخانه اسرائیل صدمات بسیاری ‬ ‫ی فاالنژیس��ت کتائب و‬ ‫دی��ده و بیروت میان نیروها ‬ ‫اس��رائیلی ‪ ،‬تقسیم ش��ده بود‪ .‬سیدمحس��ن موسوی ‬ ‫ت ایران در لبن��ان ‪ ،‬زمانی ک ه از تصمیم ‬ ‫کاردار س��فار ‬ ‫احمد ب��رای عزیمت به بیروت مطلع می ش��ود‪ ،‬با او‬ ‫همراه می ش��ود تا خود را به س��فارت ایران برساند‬ ‫و اس��ناد و مدارک موجود در س��فارتخانه را منهدم‬ ‫س خبرگزاری ‬ ‫کند‪ .‬کاظم اخ��وان ‪ ،‬خبرنگار و ع��کا ‬ ‫جمهوری اس�لامی‪ ،‬که برای تهیه خبر و عکس چند‬ ‫ی بود وارد س��وریه ش��ده بود‪ ،‬نیز با اصرار برای ‬ ‫روز ‬ ‫ت و با اضافه ‬ ‫ورود ب��ه بی��روت‪ ،‬ب ه این جمع پیوس�� ‬ ‫ش��دن پاسدار تقی رس��تگارمقدم به عنوا ن راننده ‪ ،‬که ‬ ‫هلل و مورد‬ ‫ی موتوری لش��کر محمدرس��ول ا ‬ ‫از اعضا ‬ ‫اطمینان احمد متوس��لیان بود‪ ،‬این گ��روه چهارنفره ‬ ‫ت بیروت ش��د‪ .‬قرار ش��د این ‬ ‫اماده حرکت به س��م ‬ ‫ت پلیس لبنان ـ الدرک‬ ‫هی��ات دیپلماتیک با اس��کور ‬ ‫ ـ خود را به بیروت غربی و س��فارت ایران برس��انند‪.‬‬ ‫به دلیل مس��دود ب��ودن راه اصلی بعلب��ک به بیروت ‪،‬‬ ‫هیات باید از جاده طرابلس و از سمت شمال لبنان و‬ ‫منطقه جونیه وارد ش��هر می شد‪ .‬این مناطق در اشغال ‬ ‫فاالنژیس��ت های مارونی ح��زب کتائب بود‪ .‬باوجود‬ ‫همه مش��کالت ‪ ،‬هیات چهار نف��ر ه ایرانی‪ ،‬ظهر روز‬ ‫چهاردهم تیرما ه س��ال ‪ 61‬پ��س از تعویض لباس در‬ ‫ع در‬ ‫خانه حجت االس�لام س��یدعباس موس��وی واق ‬ ‫بعلبک ‪ ،‬س��فر بی بازگش��ت خود را اغاز می کنند‪ .‬با‬ ‫گذشت‪ 24‬ساعت از حرکت انان ‪ ،‬از سفارت ایران در‬ ‫ت نرسیده‬ ‫بیروت خبر می رسد که هنوز هیات به سفار ‬ ‫ است و سرانجام پلیس لبنانی همراه هیات‪ ،‬بازگشت ‬ ‫و خبرداد که در پست بازرسی فاالنژیست ها واقع در‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫منطقه برباره ‪ ،‬هیات را متوقف و بازداش��ت کرده اند‪.‬‬ ‫س��ه روز بعد سفارت جمهوری اسالمی در بیروت با‬ ‫صدور بیانیه ای اعالم کرد که مش��اور اول س��فارت‬ ‫ ایران در بیروت و سه تن از کارمندان سفارت‪ ،‬توسط ‬ ‫ی ان روز‪،‬‬ ‫نیروهای حزب کتائب ربوده شده اند‪ .‬فردا ‬ ‫ت ایرانی‪ ،‬در یکی از‬ ‫اتومبیل پالک سیاسی حامل هیا ‬ ‫محله ه��ای طرابلس که تحت نفوذ حزب بعث عراق ‬ ‫ی «عبدالمجید رافعی » ب��ود‪ ،‬پیدا و لکه های ‬ ‫به رهب��ر ‬ ‫ی صندلی های ماش��ین دید ه می ش��د و پس ‬ ‫خون رو ‬ ‫از ان ت��ا به امروز‪ ،‬کوچک ترین خبرموثقی که حاوی ‬ ‫ت نیامده‬ ‫ن افراد باشد‪ ،‬به دس ‬ ‫ی از سرنوشت ای ‬ ‫اطالعات ‬ ‫ اس��ت ‪ .‬خبر این ادم ربایی ‪ ،‬طی روزهای‪ 17 ،16‬و ‪19‬‬ ‫ق جراید کثیراالنتش��ار به صورتی مبهم ‬ ‫تیرماه از طری ‬ ‫منتشر شد‪ .‬در تاریخ ‪27‬تیرماه همان سال ‪ ،‬دکتروالیتی ‬ ‫طی نامه ای به ش��فیق وزان‪ ،‬نخست وزیر لبنان‪ ،‬تاکید‬ ‫کرد که دولت لبنا ن در زمینه ربوده شد ن دیپلمات های‬ ‫ی را برای ‬ ‫ ایرانی مس��ئولیت دارد و باید اقدامات جد ‬ ‫ازادک��ردن انها به عم��ل اورد‪ .‬همچنین افرادی چون ‬ ‫ن رهبران جنبش امل ‪ ،‬نیز اعالم ‬ ‫نبیه بری و هاشم حس ‬ ‫کردن��د که ب��رای ازادی گروگان ه��ای ایرانی تالش ‬ ‫خواهند کرد و اخرین خبری که در سال ‪ 61‬پیرامون ‬ ‫دیپلمات های ایرانی به چاپ رس��ید‪ ،‬انتش��ار اطالعیه‬ ‫ مش��ترک نمایندگان مطبوع��ات و اژانس های خبری ‬ ‫ی را ازاد کنید»‬ ‫خارجی در تهران باعنوان «عکاس ایران ‬ ‫س خبری از کش��ورهای ‬ ‫بود‪ .‬این اطالعیه که ‪ 14‬اژان ‬ ‫کانادا‪ ،‬ژاپن ‪ ،‬امریکا‪ ،‬فرانس��ه ‪ ،‬ایتالیا‪ ،‬انگلستان ولیبی ‬ ‫ان را امضا کرده بودند‪ ،‬خواس��تار ازادی خبرنگار و‬ ‫س خبرگزاری جمهوری اس�لامی کاظم اخوان ‬ ‫عکا ‬ ‫شده بود‪.‬‬ ‫ک با‬ ‫قرار شد هیات دیپلماتی ‬ ‫ن ـ الدرک‬ ‫ت پلیس لبنا ‬ ‫اسکور ‬ ‫ی‬ ‫ ـ خ��ود را ب�� ه بیروت غرب�� ‬ ‫ن برس��انند‪.‬‬ ‫و س��فارت ای��را ‬ ‫ن را ه‬ ‫ل مس��دود ب��ود ‬ ‫به دلی�� ‬ ‫ک به بی��روت ‪،‬‬ ‫ی بعلب�� ‬ ‫اصل�� ‬ ‫س‬ ‫ت باید از ج��اده طرابل ‬ ‫هی��ا ‬ ‫نو‬ ‫ت ش��مال لبن��ا ‬ ‫و از س��م ‬ ‫منطق��ه جونی�� ه وارد ش��هر‬ ‫ل‬ ‫ق در اشغا ‬ ‫ن مناط ‬ ‫می ش��د ای ‬ ‫ب‬ ‫ی حز ‬ ‫فاالنژیست های مارون ‬ ‫ب بود‬ ‫کتائ ‬ ‫و سرانجام واقعیت گفته شد‬ ‫پنج س��ال بعد‪ ،‬حجت االس�لام محتش��می پور سفیر‬ ‫ل با‬ ‫ق ایرا ن در س��وریه ‪ ،‬طی مصاحب��ه ای مفص ‬ ‫س��اب ‬ ‫کیهان س��ال ‪ ،‬برای اولین بار رسما نا م احمد متوسلیان ‬ ‫را به عن��وان یک��ی از گروگان ها فاش ک��رد و تمامی ‬ ‫ی به س��وریه و حرکت ‬ ‫ی ورود نیروهای ایران ‬ ‫قضای��ا ‬ ‫ل ش��رح داد‪.‬‬ ‫هیات دیپلماتیک ب ه بیروت را به تفصی ‬ ‫اخبار گوناگو ن اما غیرموثقی در طول یک دهه پس از‬ ‫ن ادم ربایی مبنی بر زنده بود ن ایرانیان ربوده ش��ده ‬ ‫ای ‬ ‫منتشر ش��د که هیچ کدام به تایید نرسید‪ .‬اخباری نیز‬ ‫حاکی از تحویل انان به رژی م اش��غالگرقدس شنیده‬ ‫ل تا س��ال ‪ 99‬رسما اعالم کرد ایرانیان ‬ ‫ شد‪ ،‬اما اسرائی ‬ ‫ی این رژیم نیستند ـ تلویحا‬ ‫ربوده ش��د ه در زندان ها ‬ ‫اطال ع از سرنوش��ت انان را موکول به کس��ب خبری ‬ ‫درب��اره ران اراد می ک��رد‪ - .‬در ‪ 28‬ژوئن س��ال ‪96‬‬ ‫س اداره اطالع��ات المان ‪ ،‬در‬ ‫براند اش��میت باور رئی ‬ ‫ی با رادیو فرانس��ه مدعی شد که نقشه هایی ‬ ‫مصاحبه ا ‬ ‫از محل دفن گروگان های ایرانی دارد و می تواند انها‬ ‫را در اختی��ار دولت ایران قرار دهد‪ .‬همچنین در ‪13‬‬ ‫ی تشکیالت خود گردان ‬ ‫بهمن ما ه س��ال ‪ 76‬منابع امنیت ‬ ‫فلس��طینی اعالم کردند که دیپلمات ه��ای ایرانی در‬ ‫س��ال ‪ 92‬پس از گذراندن س��ه سال حبس در زندان‬ ‫ صرفند‪ ،‬ب ه زندان نفح ه منتقل شده اند‪ .‬در همین سال ‬ ‫س انجمن دفاع از‬ ‫احم��د حبیب اهلل ک�� ه خود را رئی�� ‬ ‫ی در فلسطین اشغالی معرفی می کرد‪،‬‬ ‫زندانیان خارج ‬ ‫در مصاحبه ای گفت ‪« :‬من از جانب اسرائیلی ها تاکید‬ ‫می کنم ک ه دیپلمات های ایرانی ربوده شد ه در سال ‪82‬‬ ‫ن افراد‬ ‫ن اعالم کرد ک ه ای ‬ ‫زنده هس��تند‪ ».‬وی همچنی ‬ ‫ت به سر می برند‪ .‬در همین ایام ‬ ‫احتماال در زندان عتلی ‬ ‫ی فاالنژیست‬ ‫خبر رسید که یکی از فرماندهان نیروها ‬ ‫ لبنان ک ه در اروپا اقامت دارد‪ ،‬خاطرات خود را منتشر‬ ‫ساخته و مدعی شده اس��ت که دیپلمات های ایرانی ‬ ‫به هم��راه جمعی از چریک های فلس��طینی به دس��ت ‬ ‫نیروه��ای تحت ام��ر او‪ ،‬در لبن��ان اعدا م ش��ده اند‪.‬‬ ‫بااین حال ‪ ،‬ایل��ی حبیق ه فرماند ه ش��به نظامیان حزب ‬ ‫ع فرماند ه نظامیان فاالنژیس��ت ‬ ‫کتائب و س��میر جعج ‬ ‫مس��تقر در ش��مال بیروت ‪ ،‬ک��ه دیپلمات ها توس��ط ‬ ‫ت امر او ربوده شده بودند‪ ،‬این موضوع ‬ ‫ی تح ‬ ‫نیروها ‬ ‫را تکذیب کرده و مدعی ش��ده اند ک ه انان را در سال ‬ ‫ل اسرائیل داده اند‪.‬‬ ‫‪ 82‬تحوی ‬ ‫ق ایران ‬ ‫در س��ال ‪ 78‬حجت االسالم اختری ‪ ،‬سفیر ساب ‬ ‫در س��وریه ‪ ،‬طی مصاحبه ای با ماهنام ه فک ه اعالم کرد‬ ‫که گروگان های ایرانی یقینا به ش��هادت رسیده اند‪ .‬با‬ ‫این حال خانواد ه این چهار عزیز طی س��ال ها با سفر‬ ‫به لبنا ن و دیدار با مس��ئوالن لبنانی‪ ،‬خواستار پیگیری ‬ ‫ت فرزندا ن خود ش��دند که تاکن��ون نتیجه ای ‬ ‫وضعی ‬ ‫ت نیاورده اند‪.‬‬ ‫به دس ‬ ‫‪35‬‬ ‫تیتر دو‬ ‫برادر کاظم اخوان‪:‬‬ ‫حتی نمی دانیم مسئول پیگیری این‬ ‫پرونده کیست؟‬ ‫ش��هید مصطفی چمران در یکی از نوشته های خود‬ ‫از رش��ادت های شخصی به نام «س��توان اخوان» نام‬ ‫می برد‪ .‬این فرد همان کس��ی است که تانک منهدم‬ ‫شده توسط وی‪ ،‬اکنون در سوسنگرد به یادگار مانده‬ ‫است‪ .‬در بخشی از نوشته شهید چمران امده است‪:‬‬ ‫«در اخرین روز س��توان اخوان‪ ،‬فرمانده رزمندگان‬ ‫ستاد جنگ‏های نامنظم که خود از پرسنل داوطلب‬ ‫نی��روی هوایی و متخصص برق و الکترونیک بود با‬ ‫اس��تفاده از س��یم‏های تلفن ازاد‪ ،‬با اهواز در تماس‬ ‫ب��ود که در حوالی ظهر تماس او یک طرفه ش��د و‬ ‫فقط انچه را می‏دید می‏توانس��ت گزارش کند ولی‬ ‫چیزی نمی‏ش��نید‪ .‬او چگونگی ورود تانک‏ها را به‬ ‫ش��هر و مقاومت عده‏ای از یاران خود را در پاسگاه‬ ‫ژاندارمری شهر فقط گزارش می‏داد که این ارتباط‬ ‫تلفنی یک‏طرفه او هم قطع ش��د و به نظر می‏رسید‬ ‫شهر در محاصره کامل عراقی‏هاست‪».‬‬ ‫در بخش دیگری از این نوشته می خوانیم‪« :‬شوق‬ ‫دیدار دوستانم در سوسنگرد در دلم موج می‏زد و‬ ‫هنگامی که ش��جاعت و مقاومت‏های تاریخی انها‬ ‫در نظرم جلوه می‏کرد‪ ،‬قطره اش��کی بر رخسارم‬ ‫می‏غلتید‪ ،‬س��توان «فرجی» و ستوان «اخوان» را به‬ ‫‪36‬‬ ‫یاد می‏اورم که با بدن مجروح‪ ،‬با ان روحیه قوی‬ ‫از پش��ت تلفن با من صحبت می‏کردند‪ ،‬درحالی‬ ‫که س��ه روز بود که غذا نخورده‪ ،‬و حاضر نشده‬ ‫بودند بدون اجازه رس��می حاکم شرع‪ ،‬دکانی یا‬ ‫خان��ه‏ای را ب��از کنند و از ن��ان موجود در محل‪،‬‬ ‫س��د جوع کنند‪ .‬ان دو صرفا پس از اینکه حاکم‬ ‫ش��رع اجازه داد که رزمندگان به ش��رط داش��تن‬ ‫صورتحس��اب می‏توانند اموال مردم��ی را که از‬ ‫ش��هر گریخته بودند بردارند‪ ،‬حاضر ش��دند پس‬ ‫از س��ه روز گرسنگی وارد یک دکان شوند و بعد‬ ‫از نوشتن فهرس��ت مایحتاج خود از انها استفاده‬ ‫کنند‪ .‬این تقوا در این شرایط سخت از طرف این‬ ‫جوان��ان پ��اک‪ ،‬رزمنده و مقاوم‪ ،‬انچن��ان قلبم را‬ ‫می‏لرزانید که س��ر از پا نمی‏ش��ناختم‪».‬‬ ‫حاج حس��ن اخوان یا «س��توان اخ��وان» انروزها‪،‬‬ ‫اکنون در مشهد زندگی می کند و به هیچ وجه تمایل‬ ‫ندارد از فعالیت های خود س��خنی بگوید‪ .‬او که از‬ ‫قضا برادر کاظم اخوان اس��ت تنها رضایت می دهد‬ ‫درب��اره برادر خود حرف بزند‪ .‬حاج حس��ن اخوان‬ ‫با صراحت لهجه از عدم پیگیری های پرونده کاظم‬ ‫اخوان گالیه ها دارد‪.‬‬ ‫در ص��ورت امکان از مقطع جنگ تحمیلی و نقش‬ ‫برادرتان کاظم اخوان در جنگ بفرمایید‪.‬‬ ‫با ش��روع جن��گ تحمیل��ی‪ ،‬ارام و قرار ن��دارد لذا‬ ‫بالفاصل��ه خ��ود را به اهواز می رس��اند و به س��تاد‬ ‫جنگ ه��ای نامنظ��م می پیون��دد‪ .‬با حض��ور در این‬ ‫گروه‪ ،‬در کنار ش��هید بزرگوار چم��ران در بیش از‬ ‫‪ 70‬عملیات و نب��رد خطرناک به عنوان یک عکاس‬ ‫رزمنده با دوربین عکاسی و فیلمبرداری در گرماگرم‬ ‫نبرد حضور می یابد‪ .‬کاظم یک رزمنده هنرمند است‬ ‫که عکاسی او با جنگ متولد می شود و با تشویق های‬ ‫ش��هید چمران و عشق و ایمان به ثبت لحظات ناب‬ ‫ایثار رش��د می کند و تبلور می یابد و تبدیل به یکی‬ ‫از پدیده های عکاس��ی جنگ می ش��ود‪.‬‬ ‫اخرین عملیاتی که در ان ش��رکت داش��ت عملیات‬ ‫بیت المقدس بود که منجر به ازادی خرمش��هر ش��د‬ ‫و لحظات این نبرد حس��اس و تاریخی را ثبت کرد‪.‬‬ ‫خاطره های جانبازی و ایثارگری ها و ش��هامت های‬ ‫وی همواره زبانزد همرزمانش بود و دوس��تانش او‬ ‫را رزمنده عکاس می خواندند‪.‬‬ ‫کاظم اخوان چرا به لبنان س��فر کرد و در صورت‬ ‫امکان خاطره ای از ان مقطع بفرمایید‪.‬‬ ‫س��ال ‪ 1361‬رژیم صهیونیس��تی دس��ت ب��ه حمله‬ ‫گس��ترده به لبنان زد‪ .‬نیروهای اش��غالگر اس��راییل‬ ‫ظرف چند روز قسمت اعظم لبنان را اشغال کردند‪.‬‬ ‫لبنان در اتش و خون می سوخت و در تیرماه ‪1361‬‬ ‫یک هی��ات دیپلماتیک برای بررس��ی راه های ارائه‬ ‫کمک های انسان دوس��تانه عازم بیروت ش��د‪ .‬مقرر‬ ‫ ش��د یک خبرنگار نیز داوطلبانه همراه هیات باشد‪.‬‬ ‫از انج��ا که کاظم جنگ حق و باط��ل را تنها درون‬ ‫مرزه��ای ایران نمی دی��د‪ ،‬داوطلب ای��ن ماموریت‬ ‫می ش��ود‪ ،‬باوجود اینکه برخی دوس��تان او با توجه‬ ‫ب��ه محاص��ره بی��روت و خطرناک ب��ودن اوضاع و‬ ‫ش��رایط خاص حاکم بر لبنان جنگ زده به او توصیه‬ ‫می کنند داوطل��ب چنین ماموریتی نش��ود‪ ،‬اما تاب‬ ‫نم��ی اورد و راه��ی لبنان می ش��ود؛ از طرفی خوب‬ ‫می داند که این س��فر ممکن اس��ت مرگ‪ ،‬اسارت و‬ ‫محرومیت‪ ،‬ش��کنجه و ازار در غرب��ت را به همراه‬ ‫داشته باشد‪ .‬حضور در جبهه های نبرد از یک سو و‬ ‫تحت تعلیمات فکری ش��هید چمران قرار گرفتن از‬ ‫س��وی دیگر از او عارفی سلحشور ساخته بود که از‬ ‫خطرات در کمین نمی هراس��ید‪.‬‬ ‫نخس��تین واکنش ها به ربوده شدن کاظم اخوان و‬ ‫دیگران در لبنان چگونه بود و این خبر چگونه به‬ ‫خانوادهرس��ید؟‬ ‫اولین خبر بیانیه ‪ 14‬اژانس خبری خارجی مس��تقر‬ ‫در ای��ران مبنی ب��ر مصونیت داش��تن خبرنگاران و‬ ‫ازادی س��ریع کاظم توس��ط ش��به نظامیان فاالنژ در‬ ‫لبنان بود‪.‬‬ ‫بیست و هشت س��ال از ربوده شدن چهار شهروند‬ ‫جمهوری اس�لامی احمد متوس��لیان ‪ ،‬کاظم اخوان ‪،‬‬ ‫سید احمد موسوی و تقی رستگار مقدم سپری شده ‬ ‫است‪ .‬متاس��فانه باوجود گذش��ت بیش از ربع قرن ‬ ‫سرنوش��ت انان همچن��ان در هال��ه ای از ابهام قرار‬ ‫دارد‪ .‬اگرچه مسئولیت پیگیری این پرونده با دولت ‬ ‫و وزارت امور خارج��ه اس��ت‪ ،‬اما تجربه بیس��ت و‬ ‫هشت س��ال گذشته نشانگر ان اس��ت که با پیگیری ‬ ‫رس��انه های گروه��ی و نظ��ارت مجلس ش��ورای ‬ ‫اس�لامی در فضای مناسب تری قرار خواهد گرفت ‪.‬‬ ‫از نقاط ضعف سیاس��ت خارجی ما دفاع از حقوق ‬ ‫اتباع ایرانی در خارج از کش��ور است و نماد غمبار‬ ‫ان روشن نشدن سرنوشت دیپلمات های ربوده شده ‬ ‫ایرانی در لبنان اس��ت ‪.‬‬ ‫دالیل و مستنداتی که حکایت از ربوده شدن این‬ ‫چهار نفر توس��ط فالنژهاس��ت چه بود؟‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫دین و تاریخ‬ ‫در اینک��ه ای��ن چهار ش��هروند جمهوری اس�لامی‬ ‫ توس��ط نیرو ه��ای فاالنژ ربوده ش��دند‪ ،‬هیچ ابهامی ‬ ‫وجود ن��دارد چراکه رهبران انان در طول س��الیان‬ ‫گذش��ته مکرر به این موضوع اعتراف کرده اند‪.‬‬ ‫اقرار سمیر جعجع در س��ال ‪ 85‬مبنی بر کشته شدن ‬ ‫چهار شهروند جمهوری اسالمی به دست نیروهای ‬ ‫فاالنژ‪ ،‬گذش��ته از صحت و س��قم ان به عنوان یکی ‬ ‫از مقام های بلند پایه این نیروها‪ ،‬بازتاب گس��ترده ای ‬ ‫در رس��انه های خارجی و داخلی داشت ‪ .‬اگرچه این ‬ ‫اقرار مس��بوق به سابقه بود و پیش از این نیز توسط ‬ ‫بعض��ی نیروهای فاالنژ مانند روبی��ر حاتم و راجی ‬ ‫عبده تکرار ش��ده بود اما اع�لام ان به طور علنی و‬ ‫اش��کار برای اولین بار توس��ط فرمانده پیشین این ‬ ‫نیروه��ا را نمی توان نادیده گرفت ‪ .‬در س��ال ‪1369‬‬ ‫ایلی حبیق��ه فرمانده بخش امنیت��ی نیروهای فاالنژ‬ ‫در زمان اسارت دیپلمات های ایرانی طی یک بیانیه ‬ ‫رس��می اعالم کرد این چهار تن به دس��تور جعجع ‬ ‫به ش��هادت رس��یده اند و جعجع نیز مدعی اس��ت ‬ ‫مس��ئولیت کش��ته ش��دن انها متوجه حبیقه است به ‬ ‫هر حال با ترور و عدم اخذ اطالعات حبیقه به طور‬ ‫رس��می‪ ،‬پرونده بیش��تر در محاق ف��رو رفت‪ .‬انچه ‬ ‫مس��لم است جعجع در سال ‪ 1982‬از رهبران اصلی ‬ ‫و تصمیم گیرنده و بانفوذ ش��به نظامان فاالنژ بوده و‬ ‫ب��ا حبیقه در قالب یک گ��روه واحد عمل می کردند‬ ‫و عملیات های تروریس��تی بس��یاری در سابقه خود‬ ‫دارند‪.‬‬ ‫رژیم صهیونیستی چه نقشی در این ماجرا داشت‪.‬‬ ‫ایا س��ند معتبری در این رابطه وجود دارد؟‬ ‫فاالنژه��ا پیونده��ای تاریخی مس��تحکمی با رژیم ‬ ‫صهیونیس��تی دارن��د و جعج��ع یک مه��ره قدیمی‬ ‫ انهاس��ت‪ .‬قضی��ه ربودن این چهار ت��ن از ابتدا یک ‬ ‫توطئ��ه مش��ترک بین فاالنژه��ا و اس��راییلی ها بوده ‬ ‫اس��ت ‪ ،‬بنابرای��ن در واکنش به ه��ر حرکتی در این ‬ ‫پرونده ‪28‬س��اله باید هوشمندانه عمل کرد تا برخی ‬ ‫جریان��ات دخی��ل در پرونده نتوانند ما را از مس��یر‬ ‫کشف حقیقت منحرف سازند‪ .‬برای کشف حقیقت ‬ ‫سرنوش��ت دیپلمات های ایران��ی باید اجزای متعدد‬ ‫پ��ازل در کن��ار یکدیگر ق��رار گیرن��د و موضع بر‬ ‫اس��اس مس��تندات در یک طرح جامع حقیقت یابی ‬ ‫ش��ود‪ .‬هویت افراد ش��اخص نیروهای فاالنژ که در‬ ‫ای��ن ادم ربایی و مراحل بعدی ان نقش داش��ته اند‪،‬‬ ‫مشخص اس��ت‪ .‬باید دقت کنیم جای ادم ها عوض ‬ ‫نش��ود و به س��راغ ادم های اصلی برویم ‪ .‬این سوال ‬ ‫به ذهن متبادر می ش��ود که جعج��ع با چه انگیزه ای ‬ ‫حقیقت را وارونه جلوه می دهد و از ان چه س��ودی ‬ ‫می برد و ایا خبر ش��هادت دیپلمات های ایرانی یک ‬ ‫خبر جعلی و س��اخته و پرداخته جعجع اس��ت؟ از‬ ‫طرف��ی او برای اثبات ادعای خود چه مدارکی ارائه ‬ ‫می کند و اگر انها به اس��راییل تحویل ش��ده اند چرا‬ ‫وی ان را کتمان می کند و بر ش��هادت انها توس��ط ‬ ‫نیروه��ای فاالنژ اص��رار دارد؟ کدامی��ک از این دو‬ ‫برای وی هزینه بیش��تری دارد؟‬ ‫دیپلمات ه��ا در سراس��ر دنیا از مصونیت سیاس��ی ‬ ‫برخوردارند‪ .‬ع��دم توجه اس��راییل و عوامل ان به ‬ ‫مقرارت بین المللی و زیر پا گذاش��تن ان یک رویه ‬ ‫شناخته شده از سوی انان است ‪ .‬جنگ طلبی ‪ ،‬ادم ربایی ‬ ‫و تروریس��م دولتی صهیونیس��ت ها را باید بر اساس ‬ ‫رویکردهای روانش��ناختی مورد پردازش قرار داد‪،‬‬ ‫اقدام��ات جنایتکارانه و جنگ طلبی صهیونیس��ت ها‬ ‫ناش��ی از ناکامی انهاس��ت چراکه با مقاومت مردم ‬ ‫فلسطین نتوانسته اند به اهداف مورد نظر خود دست ‬ ‫یابند و نظریه ناکامی پر خاشگری در مورد این رژیم ‬ ‫مصداق دارد و لذا زمینه های ش��کل گیری رفتارهای ‬ ‫ویرانگر توس��ط این رژیم همواره وجود دارد‪ ،‬شما‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫با رژیمی روبه رو هس��تید که موجودیت ان از ابتدا‬ ‫با منازعه شکل گرفته است و به دلیل ساختار خود‪،‬‬ ‫بدون مقاومت و فش��ارهای بین المللی هرگز از این ‬ ‫فض��ا خارج نمی ش��ود‪ .‬این رژی��م در عین حال که ‬ ‫خود را برتر می داند س��عی می کند خود را مظلوم و‬ ‫صلح جو نش��ان دهد در حالی که خود عامل اصلی ‬ ‫جنگ طلبی ‪ ،‬فریب و منازعه در منطقه بوده و دارای ‬ ‫ی اس��ت‪ .‬‬ ‫ی غیر انس��ان ‬ ‫خصلت ها ‬ ‫البت��ه نباید فراموش ک��رد که بس��یاری از اقدامات‬ ‫ تروریس��تی صهیونیس��ت ها با چتر حمایتی امریکا‬ ‫صورت می گیرد و متاس��فانه سازمان های بین المللی ‬ ‫از جمله سازمان ملل نیز ابزاری برای تحقق اهداف ‬ ‫امنیتی و اس��تراتژیک غرب است ‪ .‬جعجع با سوابق ‬ ‫وابس��تگی ب��ه صهیونیس��ت ها در راس��تای اهداف ‬ ‫انان گام بر م��ی دارد‪ .‬در جریان تبادل گروگان های ‬ ‫غرب��ی در لبنان در س��ال ‪ 69‬ابتدا قرار بود در روند‬ ‫ازادسازی که با کمک و مساعدت جمهوری اسالمی ‬ ‫و وساطت س��ازمان ملل صورت گرفت‪ ،‬سرنوشت ‬ ‫دیپلمات های ایرانی روش��ن ش��ود‪ ،‬اما بر اس��اس ‬ ‫اطالعاتی که اسراییل به خاویر پرز دکوئیار ارائه کرد‬ ‫بدون اخذ ضمانت کافی در خصوص روش��ن شدن ‬ ‫سرنوش��ت اتباع ایرانی تمام��ی گروگان های غربی ‬ ‫در لبنان ازاد ش��دند‪ .‬س��خنان جعجع دستمایه یک ‬ ‫بازی تبلیغاتی صهیونیست هاس��ت که می توان ان را‬ ‫به عن��وان یک عملیات روان��ی ارزیابی کرد که قصد‬ ‫دارند با جریان سازی تبلیغاتی‪ ،‬افکار عمومی دنیا را‬ ‫فریب دهند و زمینه مناس��ب را برای تحمیل نظرات ‬ ‫خود فراهم اورند‪ ،‬لذا ما برای خنثی سازی عملیات ‬ ‫فریب صهیونیس��ت ها باید هوش��مندانه عمل کنیم ‪.‬‬ ‫رس��انه های گروه��ی غ��رب در بیس��ت و هش��ت‬ ‫س��ال گذش��ته کمترین عکس العملی حتی به ظاهر ‬ ‫نس��بت به روشن ش��دن سرنوش��ت دیپلمات های ‬ ‫ایرانی نداش��ته اند اما س��خنان جعجع در رسانه های ‬ ‫گروه��ی غرب انعکاس داش��ت و حتی خبرگزاری ‬ ‫اسوشیتدپرس ان را به نقل از روزنامه لبنانی السفیر‬ ‫مخاب��ره کرد با دق��ت و انطباق با حوادث گذش��ته ‬ ‫جریان س��ازی تبلیغاتی صهیونیست ها کامال مشهود‬ ‫اس��ت‪ .‬انها همواره از این روش برای حفظ منافع و‬ ‫پیش��برد اهداف خود اس��تفاده می کنند‪.‬‬ ‫اکنون بعد از س��ال های طوالن��ی گره این پرونده‬ ‫گش��وده نش��ده اس��ت‪ ،‬مش��کل کار را در کجا‬ ‫می دانید؟‬ ‫م��ا در ای��ن پرون��ده با توجه ب��ه ش��واهد و قرائن‬ ‫موجود ب��ا دو فرضیه روبه رو هس��تیم‪ .‬فرضیه اول‬ ‫ب��ه دادس��تان کل ش��کایت‬ ‫کردی��م ام��ا نتیج��ه ای در بر‬ ‫نداش��ت ش��کایت م��ا براین‬ ‫اس��اس ب��ود ک��ه‪« :‬رب��ودن‪،‬‬ ‫ش��کنجه و منع ارتب��اط افراد‬ ‫با خارج‪ ،‬براس��اس اساسنامه‬ ‫کیف��ری محکم��ه بین الملل��ی‬ ‫یوگسالوی س��ابق (رواندا) و‬ ‫مس��اله پنهان کردن اتباع یک‬ ‫کش��ور بر اس��اس اساسنامه‬ ‫کیف��ری رم‪ ،‬ج��رم بین المللی‬ ‫محسوب می شود و نقض ماده‬ ‫‪ 25‬کنوانسیون وین راجع به‬ ‫مصونیت دیپلماتیک است‪».‬‬ ‫به ش��هادت رسیدن این عزیزان و فرضیه دوم انتقال‬ ‫انان به فلس��طین اشغالی اس��ت‪ .‬در هر دو صورت‬ ‫ش��ما نمی توانید به یک فرضیه با وجود شواهد قوی‬ ‫مخالف‪ ،‬اس��تناد کنید‪ .‬فقدان خط مرز مشخص بین‬ ‫این دو فرضیه‪ ،‬عالوه بر پیچیدگی‪ ،‬باعث سردرگمی‬ ‫ و از دست دادن انگیزه می شود‪ .‬اگر چه معتقدم این‬ ‫معض��ل یعنی اثبات یا رد هر ی��ک از دو فرضیه از‬ ‫مس��ئولیت کس��ی نمی کاهد‪ .‬این مساله سبب عادی‬ ‫ش��دن اتفاقی اس��ت که ‪28‬س��ال پی��ش رخ داده و‬ ‫بس��یاری از روی تکرار ان را مالل اور می پندارند‪.‬‬ ‫نتوانسته ایم در ‪ 28‬سال گذشته از این پرونده رمزگشایی‬ ‫کنیم‪ .‬به ه��ر حال انچه اتفاق افت��اده‪ ،‬در خالء وقوع‬ ‫نیافته و کش��ف حقیقت این ماجرا غیر ممکن نیست‪،‬‬ ‫به ش��رط اینکه به دنبال حقیقت باش��یم‪ ،‬اما اطالعات‬ ‫ناکاف��ی‪ ،‬غیرقاب��ل اتکا و دس��ته بندی نش��ده و حتی‬ ‫خارج از دسترس‪ ،‬بر مش��کالت پرونده افزوده است‬ ‫و مادامی که ابعاد این مس��اله به همین ش��کل در ابعاد‬ ‫مختلف ناش��ناخته بماند‪ ،‬پیگیری وضعیت چهار نفر‬ ‫مورد اقبال مسئوالن و رسانه ها قرار نمی گیرد‪ .‬بنابراین‬ ‫اگر خواس��ته باشیم موضوع را مورد بررسی و تحلیل‬ ‫ق��رار دهیم‪ ،‬الگوی رفتاری مس��ئوالن پرونده یکی از‬ ‫ش��اخصه ها و نش��انه های پیگیری پرونده محس��وب‬ ‫می ش��ود و ع�لاوه بر ان باید ب��ه اف��راد تاثیرگذار و‬ ‫فضای حاکم توجه داش��ت‪ .‬راه برون رفت از مش��کل‬ ‫مربوط به پیگیری وضعیت این عزیزان‪ ،‬تشکیل کمیته‬ ‫ی��ا کمیس��یون حقیقت یاب و یا کمیته تحقیق اس��ت‪.‬‬ ‫چه کس��انی مانع از تشکیل کمیته حقیقت یاب شده اند‬ ‫و از ان چه س��ودی برده و می برند و چه کسانی هنوز‬ ‫به دالر حقوق می گیرن��د؟ دولت ها امده اند و رفته اند‬ ‫پدران و مادران این عزیزان در سال های چشم انتظاری‬ ‫پر کش��یدند و رفتند‪ ،‬اما بدانید که فراموش ش��دگان‪،‬‬ ‫فراموش کنندگان را هرگز از یاد نمی برند‪.‬‬ ‫چ��را از طریق جمهوری اس�لامی یا منف��ردا علیه‬ ‫س��میر جعجع اعاده دعوا نمی ش��ود؟‬ ‫بله؛ به دادس��تان کل شکایت کردیم اما نتیجه ای در‬ ‫بر نداشت شکایت ما براین اساس بود که‪« :‬ربودن‪،‬‬ ‫ش��کنجه و من��ع ارتباط اف��راد با خارج‪ ،‬براس��اس‬ ‫اساس��نامه کیف��ری محکمه بین المللی یوگس�لاوی‬ ‫سابق (رواندا) و مساله پنهان کردن اتباع یک کشور‬ ‫بر اس��اس اساس��نامه کیف��ری رم‪ ،‬ج��رم بین المللی‬ ‫محس��وب می شود و نقض ماده ‪ 25‬کنوانسیون وین‬ ‫راجع به مصونیت دیپلماتیک اس��ت‪».‬‬ ‫همچنی��ن به موجب قوانین کش��ور م��اده ‪ 621‬قانون‬ ‫مجازات اس�لامی قانون تش��دید مقابله ب��ا اقدامات‬ ‫ تروریستی مصوب ‪ 68/8/10‬در خصوص ربودن اتباع‬ ‫ایرانی توس��ط خارجیان ارای شماره ‪1351/824-46‬‬ ‫و ‪ 1348/41173‬هی��ات عمومی دی��وان عالی کش��ور‬ ‫در ارتب��اط با ادم ربایی‪ ،‬قانون صالحیت دادگس��تری‬ ‫جمهوری اس�لامی برای رس��یدگی به دعاوی مدنی‬ ‫علی��ه دولت ه��ای خارجی مص��وب ‪ 1378‬و مصوبه‬ ‫مورخه ‪ 81/3/26‬مجلس ش��ورای اس�لامی که به قوه‬ ‫قضاییه اجازه داده تا ش��عبه یا شعبی را برای رسیدگی‬ ‫به ش��کایات مربوط به جنایات جنگی‪ ،‬کشتار جمعی‬ ‫و تعدیات ناش��ی از نژادپرس��تی و اعمال ضد بشری‬ ‫اختصاص دهد‪ ،‬خواهشمند است دستور فرمایید برای‬ ‫پیگیری دائم و جست وجوی مستمر تا مشخص شدن‬ ‫همه ابعاد و جوانب مساله و رفع ابهامات‪ ،‬اقدام الزم به‬ ‫عمل امده و عامالن‪ ،‬مسببان و مباشران جنایت ربودن‬ ‫و س��لب ازادی برادرمان کاظم اخوان تحت تعقیب و‬ ‫مجازات قرار گیرند‪».‬‬ ‫اخرین اخباری که دال بر زنده بودن این عزیزان‬ ‫بوده اس��ت برای چه دوره ای بود؟‬ ‫خبر روشنی نداریم ما حتی نمی دانیم اکنون چه کسی‬ ‫مسئول پرونده است‪.‬‬ ‫‪37‬‬ ‫تیتر دو‬ ‫درباره کاظم اخوان و ‪ 2‬عکس ماندگار او‬ ‫انگاه ز قاب خود نیایم بیرون‬ ‫سارا زیباکالم‬ ‫[مرگ هرچه کرده است و هرچه می کند‬ ‫بی اجازه می کند‬ ‫بعد مرگ نیز‬ ‫مرگ دیگری جنازه را‬ ‫تازه می کند‬ ‫کو؟ کجاست انکه مرگ را جنازه می کند؟](‪)1‬‬ ‫از دیرباز تا کنون‪ ،‬عمده ترین مش��غولیت فکری بش��ر‬ ‫ ف��ارغ از ابع��اد پیچیده اعتق��ادی – نگرانی از عدم‬‫جاودانگی بوده اس��ت و ابهام��ات وهم الود در مورد‬ ‫«م��رگ»‪ .‬بش��ریت دائم��ا در تکاپو بوده اس��ت برای‬ ‫چیرگی بر این ترس مداوم یا حداقل دستیابی به ادله یا‬ ‫نشانه هایی برای دلگرمی‪ .‬عکس‪ ،‬ساکن است‪ .‬عکسی‬ ‫که چاپ می شود‪ ،‬فیزیک کم حجم و چهارگوشی دارد؛‬ ‫چه��ار زاویه و چهار ضلع که مماس ب��ر ابعاد زمین‪،‬‬ ‫مسکوت و س��نگین برجای می ماند! عکس‪ ،‬از جمله‬ ‫ان وسایلی اس��ت که ساخته ایم برای همان دلخوشی‬ ‫یادش��ده‪ .‬به گمان خود لحظات را توسط ان‪ ،‬جاودانه‬ ‫می کنیم‪ .‬قابش را تل��ه ای می انگاریم که گذر بی رحم‬ ‫زمان را ناگاه و در یک ان‪ ،‬به دام می اندازد‪ .‬ش��اید هم‬ ‫عکس‪ ،‬خود‪ ،‬نوعی وهم مجس��م است‪ .‬خاطره ای که‬ ‫به تصویر درامده و تجس��م یافته‪ .‬ان را می قاپیم تا در‬ ‫هوا تبخیر نش��ود‪ ،‬نرود‪ .‬عکس‪ ،‬شاید عکس نوجوانی‬ ‫باش��د که همان طور نوجوان مانده است‪ ،‬اما سال ها از‬ ‫پس هم می گذرند و ان نوجوان‪ ،‬جوان می ش��ود‪ ،‬پیر‬ ‫می شود و می میرد‪ .‬اصال عکس‪ ،‬شاید یک ارزوست‪.‬‬ ‫ارزویی که ادمی‪ ،‬موفق ش��ده اس��ت ان را جسمیت‬ ‫ببخش��د‪ .‬ارزویی به نام جاودانگی‪ .‬ش��اید در ان‪ ،‬یک‬ ‫لبخن��د جاودانه ش��ود یا یک نگاه‪ .‬ش��اید در ان‪ ،‬یک‬ ‫«مرگ» جاودانه ش��ود‪ .‬مرگی ک��ه خیلی ها ان را عدم‬ ‫جاودانگی می دانند‪ .‬شاید عکس‪ ،‬یک مرگ را برای ما‬ ‫زنده نگاه دارد‪ .‬شاید اصال ایجاد سماع کند؛ رقصی از‬ ‫تناقضات‪( .‬نوستالژی ها از همین جا رنگ می گیرند و‬ ‫شکل می یابند)‪.‬‬ ‫هر چه عکس متناقض نماتر‪ ،‬جذابیتش بیشتر‪ :‬همانند‬ ‫انچه در عکس های جنگی دیده می شود‪ .‬می خندند اما‬ ‫به هر حال جنگ است‪ ،‬حتما نگران و ناراحتند‪ .‬دست‬ ‫تکان می دهند‪ ،‬اما دلش��ان جای دیگری است‪ ،‬زنده و‬ ‫س��رحال می دوند‪ ،‬اما کنار گام هایشان جنازه ها افتاده‬ ‫است‪ .‬مرگ همانجاست‪ ،‬به همان نزدیکی! عکاسی و‬ ‫ثبت حاالت‪ ،‬یک هنر است‪ .‬چهاردهم تیر ماه‪ ،‬بهانه ای‬ ‫شد تا در سالگرد اسارت چهار تن از مردان جنگ مان‬ ‫در لبنان‪ ،‬گریزی بزنیم به سرگذش��ت یکی از انان که‬ ‫صاحب این هنر بوده اس��ت‪ .‬چهاردهم تیر ماه س��ال‬ ‫‪ ،1361‬همان طور که همگی بارها و بارها داستان ان را‬ ‫ش��نیده ایم‪ ،‬مصادف بوده است با دستگیری و اسارت‬ ‫‪38‬‬ ‫حاج احمد متوسلیان‪ ،‬تقی رستگار مقدم‪ ،‬کاظم اخوان‬ ‫و سید محسن موسوی؛ چهار دیپلمات ایرانی که دارای‬ ‫مصونیت دیپلماتیک بوده ان��د! این هیات دیپلماتیک‪،‬‬ ‫پس از اغاز حمله زمینی و هوایی صهیونیس��ت ها به‬ ‫لبن��ان در ‪ 16‬خردادماه ‪ 61‬و محاص��ره بیروت‪ ،‬برای‬ ‫ارائه راه حل و کمک های انسان دوستانه‪ ،‬از ایران عازم‬ ‫لبنان می ش��وند (‪ .)2‬اما در تاریخ��ی که ذکر ان گفته‬ ‫امد‪ ،‬ساعت ‪ 13:30‬بعد از ظهر‪ ،‬در جاده طرابلس و در‬ ‫پس��ت بازرسی حاجز برباره که از فالنژیست ها بودند‬ ‫و وابسته به حزب الکتائب‪ ،‬این گروه چهار نفره توسط‬ ‫سمیر جعجع ‪ ،‬اسیر می شوند‪ .‬اسارت و در واقع مفقود‬ ‫شدن چهار دیپلمات ایرانی‪ ،‬بر ایرانیان را بسیار سنگین‬ ‫ام��د‪ ،‬اما به دالیل مبهم و قابل تامل‪ ،‬در این ‪28‬س��ال‬ ‫گذش��ته ماجرای انها فقط بر امواج ش��ایعات ضد و‬ ‫نقیض متالطم بوده است و هیچ گاه خبر موثقی در این‬ ‫راستا ‪ ،‬با اطمینان به دستمان نرسیده است‪.‬‬ ‫و اما در ان جمع چهار نفره‪ ،‬هر کس رسالتی را عهده دار‬ ‫بود و رسالت کاظم اخوان هم ثبت وقایع بود از طریق‬ ‫دوربین‪ .‬او عکاس��ی را در جنگ و تحت تشویق های‬ ‫عارف مبارز ‪ ،‬ش��هید چمران ‪ ،‬به طور تجربی اموخت‪.‬‬ ‫شاید شیفتگی و عالقه اخوان به چمران باعث شده بود‬ ‫که بخواهد از نگاه او هم به دنیای اطرافش بنگرد‪ .‬کاظم‬ ‫اخوان با اغاز جنگ ‪ ،‬از خراس��ان به خوزستان رفته و‬ ‫در اهواز‪ ،‬در ستاد جنگ های نامنظم‪ ،‬تحت فرماندهی‬ ‫مصطف��ی چمران قرار گرفته بود‪ .‬ش��هید بزرگ منش‪،‬‬ ‫چمران‪ ،‬به دور از ش��عارهای جوان پسند امروز‪ ،‬بلکه‬ ‫در عمل‪ ،‬استعدادهای جوان اطرافش را کشف می کرد‬ ‫و در شکوفا شدنشان می کوشید‪ .‬او‪ ،‬کاظم اخوان را که‬ ‫جوان ‪ 22‬ساله زیرک‪ ،‬جسور‪ ،‬شاداب و پرتالشی بود‬ ‫ی که اخوان در‬ ‫به خود جذب کرد و در یک سال و نیم ‬ ‫جبهه حضور داشت‪ ،‬او را تقریبا همه جا با خود همراه‬ ‫می ک��رد‪ .‬اخوان دیگر در دل جن��گ برای خود صرفا‬ ‫س�لاح دوربین را می پسندید‪ .‬ش��اید او تاثیر را بیشتر‬ ‫در این سالح می دید تا هر چیز دیگر و شاید به همان‬ ‫جاودانگی لحظات می اندیشید و به تاریخ سازی برای‬ ‫ایندگان‪ .‬البته باوجود اشتغال او به عکاسی‪ ،‬از انجایی‬ ‫که به عنوان دس��ت پرورده مصطفی چمران ش��ناخته‬ ‫می ش��ود و باتوجه ب��ه ذکاوت و تس��لط او بر وقایع‬ ‫اطرافش‪ ،‬در امور نظامی هم دقت کافی داش��ته است‪.‬‬ ‫او نه تنه��ا از تاکتیک های رزم به دور نبوده بلکه گاه با‬ ‫هوشیاری تمام به کمک باالدستان خود هم می شتافته‬ ‫است (‪ .)3‬شهادت مصطفی چمران در ‪ 31‬شهریور ماه‬ ‫‪ ،1360‬بر وجود اخوان غم سنگینی بر جای گذاشت‪.‬‬ ‫او در کنار چمران بیش از ‪70‬عملیات کوچک و بزرگ‬ ‫را پش��ت سر گذاشته بود‪ .‬اخرین نبردی که اخوان در‬ ‫جبهه ها در ان شرکت کرد‪ ،‬عملیات بیت المقدس بود‬ ‫که منجر به فتح خرمشهر شد‪ ،‬از این رو او صحنه های‬ ‫ماندگاری را نیز از ازادس��ازی خرمش��هر‪ ،‬قاب کرده‬ ‫است‪ .‬مانند اکثر هنرمندان‪ ،‬اخوان هم در اعمال هنرش‬ ‫سبک و سیاق خاص خود را داشت‪ ،‬اما مساله مهم این‬ ‫است که این سبک و سیاق‪ ،‬بارها در داخل و خارج از‬ ‫کشور‪ ،‬مورد توجه و نقد بسیاری قرار گرفت‪ .‬به عنوان‬ ‫مثال نمایش��گاه عکس خبری در تهران که در سومین‬ ‫ی توسط موزه هنرهای‬ ‫سالگرد پیروزی انقالب اسالم ‬ ‫معاصر برگزار شد‪ ،‬عکس «شهید گمنام» اخوان با رای‬ ‫بازدیدکنن��دگان‪ ،‬میان عکس های ‪ 75‬عکاس حرفه ای‬ ‫و اماتور رتبه اول را کسب کرد‪ .‬همچنین این عکس‪،‬‬ ‫تصوی��ر روی جلد اول البوم ش��ش جل��دی «جنگ‬ ‫تحمیل��ی» را به خ��ود اختصاص داد‪« .‬ش��هید گمنام»‬ ‫تصویری است با ویژگی های منحصر به فرد‪ .‬مهم ترین‬ ‫مس��اله که در ان به چش��م می خورد‪ ،‬خون دو رنگی‬ ‫اس��ت که نقش خاک شده‪ .‬اگر اخوان لحظه ای دیرتر‬ ‫بر سر بدن حاضر شده بود‪ ،‬دیگر خون تمامی اش تیره‬ ‫می شد‪ .‬اما در عکس‪ ،‬عجیب هنوز بخشی از این خون‪،‬‬ ‫گلگون اس��ت و انگار همیشه داغ و تازه! بخش دیگر‬ ‫این خون که زودتر جاری گشته‪ ،‬در عکس تیره شده‬ ‫و باز‪ ،‬تقابل میان «انچه گذش��ته و انچه خواهد ش��د»‬ ‫را یاداور می ش��ود‪ .‬در ضمن تصویری اینچنین زنده‪،‬‬ ‫حاکی از حضور مس��تمر و اماده اخوان بوده اس��ت‪،‬‬ ‫برای ضبط تمام ارزش هایی که وی هنرش را در شان‬ ‫انها می دانسته‪ .‬مس��اله دیگر اینکه مخاطبان نمایشگاه‬ ‫عکس یعنی بازدیدکنندگان – که اغلب ایرانی بوده اند‬ ‫– به امتیاز برت��ر این تصویر رای داده ان��د‪ .‬باز یاداور‬ ‫می شوم که انچه در ان بس��یار چشم گیر است‪ ،‬خون‬ ‫ریخته است بر پهنای خاک‪ .‬ما در افسانه هایمان‪ ،‬خون‬ ‫به ناحق ریخته بر زمین را همیش��ه جوش��ان می دانیم‬ ‫تا موقعی ک��ه از ان خونخواهی ش��ود‪ .‬این عکس و‬ ‫امتیاز اوردن ان‪ ،‬س��ندی می تواند باشد و نشانه ای از‬ ‫اینکه باورهای افسانه ای ما (و ان داستان کهنه درخت‬ ‫سیاوش��ون که گویا از خونی ب��ه ناحق ریخته ابیاری‬ ‫ش��ده و رش��د کرده) ناخوداگاه گره خورده است به‬ ‫عقاید راستین و محکم دینی مان که روزی یک منجی‬ ‫خواهد امد تا تظلم کند از این خون های بی گناه جاری‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫دین و تاریخ‬ ‫و همیشه جوشان‪ ...‬هنر اخوان را گفتیم که ویژگی های‬ ‫خاص��ی دارد‪ .‬عک��س قاعدت��ا باید صامت باش��د و‬ ‫بی تحرک‪ .‬اما اخوان گاه ان قدر محو در عکاسی شده‬ ‫اس��ت و غرق در بحر کار که گویا به عکس هایش که‬ ‫خیره می ش��وی‪ ،‬از قعر انها صدا و همهمه می شنوی‬ ‫و گرد و غبار جنگ بر چش��مانت می نشیند! او ان قدر‬ ‫در صحن��ه حض��ور دارد ک��ه ان��گار انفجار خمس��ه‬ ‫خمس��ه در حداقل فاصله از او‪ ،‬فقط یک فیلم اس��ت‬ ‫که تماشایش می کند‪ .‬جس��ارت او و شجاعتش را در‬ ‫جای جای اثارش می توان به چش��م دید‪ .‬اصال لمس‬ ‫حض��ور او – از ف��رط زنده ب��ودن عکس هایش – از‬ ‫خواص دیگر این عکس هاست‪ .‬اخوان عکس هایی هم‬ ‫دارد که س��کوت مطلق اند‪ ،‬ان قدر که اگر در بحرشان‬ ‫خیره شویم‪ ،‬انعکاس چیزی را می شنویم که باید یک‬ ‫س��کوت عمیق تر باش��د‪ .‬این گون��ه تصاویرش اغلب‬ ‫حامل یک ش��عار یا پیام قابل تامل ان��د‪ .‬از این جمله‬ ‫است عکس��ی از یک نوجوان س��ربند بر پیشانی‪ ،‬که‬ ‫نشس��ته اس��ت و تصویری از امام خمینی (ره) بر سر‬ ‫اسلحه اش نصب کرده‪ .‬در چنین تصاویری پیام انقدر‬ ‫عمیق است که الحق فقط انعکاس سکوت را بر ایمان‬ ‫به ارمغان می اورد‪ .‬در س��ایت عکاس��ی‪ ،‬بخش مجله‬ ‫عکاس��ی‪ ،‬درباره شیوه ثبت تصاویر کاظم اخوان امده‬ ‫است‪« :‬در عکاس��ی خبری و مستند‪ ،‬اهمیت سوژه به‬ ‫مراتب بیشتر از نگاه هنرمندانه و توجه به ترکیب بندی‬ ‫و زیبایی شناس��ی است اما در عکاس��ی اخوان‪ ،‬زاویه‬ ‫نگاه به سوژه در جهت تاثیرگذاری بیشتر و کادربندی‬ ‫راحت تر‪ ،‬نش��ان می دهد که او به ابعاد هنری عکاسی‬ ‫نی��ز توجه داش��ته اس��ت‪ ».‬تعبیری اس��ت از یکی از‬ ‫دوس��تان هنرمند اخوان (‪ )4‬ک��ه می گوید‪« :‬در جهان‬ ‫ام��روز‪ ،‬چون مخاطب خواهان تصاویر خونین و حاد‬ ‫بیشتر ش��ده است‪ ،‬عکاسان برای رقابت در محبوبیت‬ ‫و مقبولیت اثرش��ان‪ ،‬کم کم «خونخوار» می شوند‪ ».‬این‬ ‫تعبیر بدان معنی اس��ت که انها سعی می کنند در ثبت‬ ‫مناظر خونین با یکدیگر رقابت کنند‪ .‬این دوس��ت در‬ ‫تعاریفی بسیار بجا‪ ،‬عکس ها یا خاطراتی را نقل کرده‬ ‫ک��ه در انها اخوان دوربین را به زمین افکنده و به جای‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫«شهید گمنام» تصویری است‬ ‫با ویژگی های منحصر به فرد‪.‬‬ ‫مهم ترین مساله که در ان به‬ ‫چشم می خورد‪ ،‬خون دو رنگی‬ ‫است که نقش خاک شده‪ .‬اگر‬ ‫اخ��وان لحظه ای دیرتر برس��ر‬ ‫بدن حاضر ش��ده ب��ود‪ ،‬دیگر‬ ‫خون تمامی اش تیره می ش��د‪.‬‬ ‫ام��ا در عک��س‪ ،‬عجی��ب هنوز‬ ‫بخش��ی از این خ��ون‪ ،‬گلگون‬ ‫اس��ت و انگار همیش��ه داغ و‬ ‫تازه! بخش دیگر این خون که‬ ‫زودتر جاری گشته‪ ،‬در عکس‬ ‫تیره ش��ده و باز‪ ،‬تقابل میان‬ ‫«انچه گذشته و انچه خواهد‬ ‫شد» را یاداورد می شود‬ ‫اینکه مجروح را س��وژه حرفه خ��ود کند‪ ،‬به کمک او‬ ‫ ش��تافته اس��ت‪ .‬اخوان این گونه بوده است که توانسته‬ ‫حماسه ها را زنده نگاه دارد‪.‬‬ ‫جالب است بدانیم که اجداد کاظم اخوان نسل اندر‬ ‫نس��ل‪ ،‬خادمین ح��رم مطهر امام رض��ا (ع) بوده اند‪.‬‬ ‫کاظم هم گاه و بی��گاه همراه پدر بزرگوارش به این‬ ‫خدمت ش��ریف مفتخر می ش��د؛ ان ه��م در نهایت‬ ‫تواضع و اغلب در کفش��داری ح��رم‪ .‬کاظم اخوان‬ ‫متولد ‪ 1338/08/01‬بوده اس��ت‪ .‬وی اخرین فرزند‬ ‫حاج اقا رضا اخوان (خادم امام رضا(ع)) بوده است‪.‬‬ ‫پ��در صبوری که انتظار تلخ دی��دار دوباره فرزند را‬ ‫پس از ‪ 14‬سال چشم انتظاری‪ ،‬با خود به دنیای باقی‬ ‫برد‪ .‬او در س��ال ‪ 1375‬از دنیا رخت بس��ت‪ .‬کاظم‬ ‫دوره ابتدایی و متوسطه را در همان مشهد خواند‪ .‬او‬ ‫پس از اخذ دو دیپلم طبیعی و ریاضی در دبیرس��تان‬ ‫ملکی مش��هد‪ ،‬خواس��ت برای تحصیل در دانشگاه‬ ‫اقدام کند که ناقوس جنگ‪ ،‬او را رهسپار اهواز کرد‪.‬‬ ‫کاظم پس از پیروزی انق�لاب‪ ،‬عضو کمیته انقالب‬ ‫اسالمی مش��هد ش��ده بود‪ .‬همچنین پیش از ان‪ ،‬از‬ ‫انجا که به ورزش و کش��تی نیز اش��تغال داشت‪ ،‬در‬ ‫مسابقات اموزشگاه های دبیرستان های مشهد‪ ،‬کسب‬ ‫مقام کرد‪ .‬کاظم اخوان و همراهانش‪ ،‬چه زنده باشند‬ ‫و چه شهید شده‪ ،‬همیش��ه برای ما جاودانه اند‪ .‬انها‬ ‫خود‪ ،‬مرگ را جاودان��ه کرده اند‪ ،‬حتی اگر در قاب‬ ‫پی��چ تصویری محبوس نمی بودند‪ .‬ما از صمیم جان‬ ‫و با تمام دلشکس��تگی ناش��ی از یک حزن سنگین‪،‬‬ ‫دعا می کنیم که انها زنده باش��ند و روزی به میان ما‬ ‫برگردن��د‪ ،‬هر چن��د که ان روز ما از خود ش��رمنده‬ ‫خواهیم بود‪ .‬کاظم اخوان اگر برگردد‪ ،‬جز «اهی» از‬ ‫او نمانده اس��ت؛ جز یک س��ایه‪ ،‬یک خاطره ‪...‬‬ ‫گاهی بی گاهی دل اگر می گیرد‬ ‫هر کار کنی غریب تر می گیرد‬ ‫گفتی مثال بگیر عکسی از من‬ ‫از «اه» کسی عکس مگر می گیرد؟ (‪)5‬‬ ‫پی نوشت‬ ‫‪ -1‬از اشعار منتشر نشده «زهیر توکلی»‬ ‫‪ -2‬برخ��ی اطالع��ات این نوش��ته ب��رای اطمین��ان و دقت در‬ ‫امانتداری‪ ،‬با چند س��ایت و یکی دو وبالگ هماهنگ شده اند‪ ،‬از‬ ‫جمله «پایگاه اطالع رسانی چهار دیپلمات ربوده شده ایرانی در‬ ‫لبنان»‪ ،‬وبالگ «ان چهار نفر»‪.‬‬ ‫‪ -3‬برداش��ت شده از خاطره ای در مستند «نگار بی خبر»‪ ،‬از زبان‬ ‫سرتیپ مراتی‬ ‫‪ -4‬اقای (ف‪ .‬گ)‬ ‫‪ -5‬از اشعار منتشر نشده «زهیر توکلی»‬ ‫‪39‬‬ ‫یک‬ ‫تیتر‬ ‫تیتر دو‬ ‫گره پرونده ربوده شدن چهار دیپلمات در گفت وگو با سعید ابوطالب‪:‬‬ ‫این پرونده باید در محاکم بین المللی‬ ‫پیگیریشود‬ ‫پس از اشغال عراق توسط ارتش امریکا‪ ،‬سعید‬ ‫ابوطالب که به عنوان مستند س��از در این کشور‬ ‫حضور یافته بود‪ ،‬توسط اشغالگران دستگیر شد‬ ‫و مدت ها در اس��ارت مان��د‪ .‬وی پس از ازادی‬ ‫از ح��وزه انتخابیه تهران‪ ،‬وارد مجلس ش��ورای‬ ‫اس�لامی ش��د و در دوره نمایندگی مجلس نیز‬ ‫ریاس��ت کمیته پیگیری سرنوش��ت امام موسی‬ ‫صدر را عهده دار ش��د‪ .‬وی از این جایگاه بارها‬ ‫با مقام��ات قضایی ای��ران و لبن��ان و همچنین‬ ‫حقوقدان��ان داخل��ی و بین المللی مالقات کرده‬ ‫و درب��اره موضوع ربودن ش��هروندان به تحقیق‬ ‫و بررس��ی پرداخت‪ .‬اکنون ابوطال��ب به عنوان‬ ‫ش��خصی که خود بازداشت خودسرانه از سوی‬ ‫نیروهای اشغالگر را تجربه کرده است‪ ،‬به یکی‬ ‫از صاحب نظران موضوع بازداشت خودسرانه و‬ ‫ربوده ش��دن افراد تبدیل ش��ده است‪ .‬از این رو‬ ‫به بهانه فرا رس��یدن س��الگرد ربوده شدن چهار‬ ‫دیپلمات ایران��ی در لبنان با ابوطالب گفت وگو‬ ‫‪40‬‬ ‫کرده ای��م‪ .‬وی ب��ر ای��ن باور اس��ت بازگش��ایی‬ ‫پرونده ه��ای بین الملل��ی ب��رای این گونه مس��ائل‬ ‫ضرورتی اجتناب ناپذیر است‪.‬‬ ‫پرونده ربوده شدن چهار دیپلمات ایرانی همچنان‬ ‫در هاله ای از ابهام باقی مانده است‪ .‬به اعتقاد شما‬ ‫گره این موضوع کجاس��ت و چ��را این پرونده به‬ ‫نتایج مشخصی نرسیده است؟‬ ‫باید یکبار دیگر ش��رایط اسارت و ربوده شدن چهار‬ ‫دیپلمات ایرانی را در لبنان بررسی کنیم‪ .‬در ان زمان‬ ‫بخش��ی از خاک لبنان در اش��غال نیروهای اسرائیلی‬ ‫قرار داش��ت‪ .‬بخش دیگر اش��غال نشده بود و منطقه‬ ‫حائل بین این دو بخش نیز تحت حاکمیت گروه های‬ ‫شبه نظامی از جمله جریان مزدور فاالنژ داشت‪ .‬در این‬ ‫شرایط چهار شهروند ایرانی که یکی از انها خبرنگار‬ ‫و س��ه نفر دیگر دیپلمات بودند‪ ،‬ربوده می ش��وند و‬ ‫همان موقع مش��خص می ش��ود که این اقدام توسط‬ ‫فاالنژها و وابس��تگان س��میر جعجع صورت گرفته‬ ‫است ولی اطالع دقیقی از اینکه بعد از بازداشت چه‬ ‫اتفاقی رخ می دهد در دس��ت نیست‪ .‬در هر صورت‬ ‫در ان زم��ان ایران به دلیل جنگ با عراق در ش��رایط‬ ‫جنگی قرار داشته و فرصت استیفای حقوق این افراد‬ ‫از مجاری بین المللی و حقوقی نبوده است‪ .‬اما بعدها‬ ‫دستگاه دیپلماس��ی از طریق گفت وگو با کشورهای‬ ‫رابط اقداماتی را برای پیگیری سرنوشت این عزیزان‬ ‫به عم��ل اورد‪ .‬با این وجود این اقدامات نیز به نتیجه‬ ‫روش��نی نرس��ید و هیچ گاه رژیم صهیونیستی حاضر‬ ‫به پذیرش مس��ئولیت ای��ن ادم ربایی نش��د‪ .‬این در‬ ‫حالی اس��ت که مسئولیت اصلی ماجرا متوجه دولت‬ ‫اسرائیل است‪ .‬کنوانسیون ژنو می گوید مسولیت اتباع‬ ‫دیگر کش��ورها در زمان جنگ بر عهده اش��غالگران‬ ‫اس��ت‪ ،‬چه برس��د به اینکه این چهار شهروند ایرانی‬ ‫دیپلمات بودند‪.‬‬ ‫به نظر می رس��د برای پیگیری ای��ن پرونده از همه‬ ‫روش ها استفاده شده است‪ ،‬غیر از استفاده از ابزار‬ ‫حقوق بین الملل‪.‬‬ ‫این اقدام نقض ماده ‪ 19‬اعالمیه جهانی حقوق بش��ر‬ ‫و همچنی��ن م��اده ‪ 9‬میثاق حقوق مدنی و سیاس��ی‬ ‫است که بازداش��ت های خودس��رانه را منع می کند‪.‬‬ ‫چهار دیپلمات ایرانی در داخل ماش��ین س��فارت در‬ ‫حال حرکت به سمت سفارت ایران توسط نیروهای‬ ‫مزدور به صورت خودس��رانه بازداشت می شوند و با‬ ‫انه��ا حتی رفتار حداقلی نیز ص��ورت نمی گیرد و به‬ ‫انه��ا اجازه داده نمی ش��ود که به کش��ور خود اطالع‬ ‫دهند‪ .‬بدین ترتیب نحوه بازداش��ت هم مخالف ماده‬ ‫هش��ت اصول حداقلی رفت��ار با زندانی��ان موضوع‬ ‫قطعنام��ه ‪ 1957‬اس��ت‪ .‬ماده ‪ 37‬همی��ن قطعنامه هم‬ ‫می گوید اتباع کش��ورهای خارج��ی باید بتوانند پس‬ ‫از دس��تگیری موضوع را به کشور خود اطالع دهند‪.‬‬ ‫همچنی��ن این موض��وع در قطعنام��ه ‪ 2078‬مصوب‬ ‫‪ 1997‬اکوس��وک تصریح می ش��ود‪ .‬بند س��ه ماده ‪9‬‬ ‫میثاق حقوق مدنی و سیاس��ی نیز می گوید همه افراد‬ ‫بازداشت شده باید در اسرع وقت محاکمه شوند‪.‬‬ ‫ضمن اینکه یک��ی از این چهار نفر یعنی اقای کاظم‬ ‫اخوان خبرنگار بوده است و بند ب ماده هفت میثاق‬ ‫حق��وق اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و فرهنگ��ی به او اجازه‬ ‫می ده��د به عنوان خبرن��گار در مناطق جنگی حضور‬ ‫داش��ته باش��د‪ .‬بنابراین هیچ کدام از حقوق بین الملل‬ ‫در مورد چهار تبعه ایرانی رعایت نش��ده است‪ .‬اینها‬ ‫همه مثال های کوچکی است از عدم رعایت مقررات‬ ‫بین المللی درباره چهار دیپلمات ایرانی‪.‬‬ ‫این چهار ش��هروند ایرانی در مناطق اشغالی ولی‬ ‫توسط فاالنژها که لبنانی هستند دستگیر می شوند‪.‬‬ ‫در این شرایط مسئولیت این اقدام متوجه کدام یک‬ ‫از این دو مجموعه است؟‬ ‫فاالنژها گرچه لبنانی بودند ولی در اس��تخدام ارتش‬ ‫اس��رائیل ق��رار گرفته بودن��د و از اس��رائیل حقوق‬ ‫می گرفتند‪ .‬این گروه ش��به نظامی جریانی را به عنوان‬ ‫ارتش جنوب لبنان تشکیل داده بود و نقش حفاظت‬ ‫از مناف��ع اس��رائیل در منطقه حائ��ل را عهده دار بود‪.‬‬ ‫برخی افراد وابس��ته به فاالنژها یا رهبران این جریان‬ ‫از جمله سمیر جعجع پس از سال ها زندانی شدن در‬ ‫لبنان‪ ،‬اکنون ازاد شده و در فرایند سیاسی این کشور‬ ‫مشارکت دارند‪ .‬از این رو ما می توانیم علیه این افراد‬ ‫در دادگاه های صالح اقامه دعوا کنیم‪ .‬این مس��اله در‬ ‫مذاکرات مقامات ایرانی با سازمان ملل متحد به عنوان‬ ‫یک س��ند ثبت ش��ده اس��ت و هر زمانی می توان ان‬ ‫را مج��ددا در دس��تور پیگیری بین الملل��ی قرار داد‪.‬‬ ‫به خص��وص اینکه طی س��ال های اخی��ر دادگاه های‬ ‫جنایات جنگی تشکیل ش��ده و چهره هایی از جمله‬ ‫جنایت��کاران صرب در این دادگاه ها محاکمه ش��دند‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫دین و تاریخ‬ ‫و ی��ا ص��دام حس��ین بر اس��اس همین ن��گاه در‬ ‫دادگاه ه��ای داخلی عراق محاکمه ش��د‪ .‬بنابراین‬ ‫جای س��وال دارد که چرا در همه این س��ال ها از‬ ‫ابزارهای حقوق بین الملل اس��تفاده نکردیم‪ .‬بدون‬ ‫هیچ شک و ش��بهه ای این موضوع در دادگاه های‬ ‫بین المللی قابل پیگیری اس��ت و گذش��ته از همه‬ ‫روابط سیاس��ی و ایدئولوژیک که ب��ا لبنان داریم‬ ‫می توانیم ای��ن موضوع را در محاک��م بین المللی‬ ‫مطرح کنیم‪.‬‬ ‫ول��ی به نظر می رس��د که اراده ای ج��دی برای‬ ‫این کار وجود ندارد‪.‬‬ ‫من نمی خواهم بگوی��م اراده ای وجود ندارد بلکه‬ ‫معتقدم کم کاری صورت گرفته اس��ت‪ .‬ما در این‬ ‫س��ال ها از ابزاره��ای حقوق��ی و بین المللی کمتر‬ ‫اس��تفاده کردی��م‪ .‬نه تنها در این موض��وع بلکه در‬ ‫پرونده امام موس��ی صدر‪ ،‬بمباران شیمیایی عراق‬ ‫علیه ایران‪ ،‬خبرنگارانی که در عراق ربوده یا کشته‬ ‫ش��دند‪ .‬حتی در موضوع ش��هرام امی��ری و اقای‬ ‫تاجیک یا ک��وروش فوالدی که در انگلیس دربند‬ ‫هستند‪ ،‬می توان از ابزارهای حقوقی استفاده کرد‪.‬‬ ‫خان��واده این چه��ار دیپلمات ه��م می دانند که‬ ‫می ت��وان از ای��ن روش ها اس��تفاده ک��رد ولی‬ ‫موانعی مانند دس��تمزد باالی وکالی بین المللی‬ ‫باعث شده است که هنوز نتوانند این پرونده را‬ ‫در محاکم بین المللی مطرح کنند‪ .‬چرا تمهیدات‬ ‫الزم در این زمینه چیده نشده است؟‬ ‫بله‪ .‬همان طور که شما فرمودید؛ این کار امکانات‬ ‫تخصص��ی می خواهد‪ .‬اغل��ب پرونده هایی که در‬ ‫محاک��م بین المللی مط��رح می ش��ود؛ هزینه های‬ ‫سرس��ام اوری دارد‪ ،‬بنابراین دول��ت باید حمایت‬ ‫کن��د و با این اراده ای ک��ه از اقای احمدی نژاد در‬ ‫پیگیری مسائل بین المللی می بینم‪ ،‬خیلی امیدوارم‬ ‫که مس��اله از طریق دولت ب��ه طور جدی پیگیری‬ ‫ش��ود‪ .‬من پیش��نهاد می کنم یک کمیته بین المللی‬ ‫متشکل از حقوقدانان داخلی و مشاوران بین المللی‬ ‫تشکیل ش��ود و این دست پرونده ها را در محاکم‬ ‫بین المللی مطرح کن��د‪ .‬فراموش نکنیم که امروزه‬ ‫از ای��ن ابزارها علیه جمهوری اس�لامی اس��تفاده‬ ‫می کنن��د‪ .‬برای مثال پ��س از اینکه مق��ر نظامیان‬ ‫امریکای��ی در لبنان در دهه ش��صت بمب گذاری‬ ‫شد‪ ،‬خانواده سربازان کشته شده امریکایی به این‬ ‫بهان��ه که ایران از ح��زب اهلل لبنان حمایت معنوی‬ ‫می کند‪ ،‬حکمی علیه ای��ران از دادگاه های امریکا‬ ‫گرفتند و بر اس��اس ان توانس��تند بخشی از اموال‬ ‫ایران را بلوکه کنند‪.‬‬ ‫ش��اید انزوای سیاس��ی ایران باعث شده است‬ ‫که نتوانیم به طور جدی در عرصه بین المللی به‬ ‫طرح پرونده های قضایی بپردازیم؟‬ ‫این طور نیست‪ .‬در مواردی ما شکایت کردیم و به‬ ‫نتیجه هم رس��یدیم‪ .‬مثال علیه یک شرکت المانی‬ ‫که تجهیزات ش��یمیایی به ع��راق فروخته بود در‬ ‫دادگاه های هلن��د اقامه دعوا کردی��م و مدیر این‬ ‫ش��رکت دستگیر و به ‪ 15‬سال زندان محکوم شد‪.‬‬ ‫این فرد هنوز هم در زندان است‪ .‬پس می توانیم از‬ ‫این ابزار اس��تفاده کنیم ولی متاسفانه تاکنون کمتر‬ ‫به ای��ن موضوع توجه کرده ایم‪ .‬برای ش��روع کار‬ ‫هم من پیش��نهاد می کنم خان��واده دیپلمات ها در‬ ‫دادگاه ه��ای داخلی اقامه دع��وا کنند و از انجا که‬ ‫دادگاه های داخل کش��ور هم صالحیت رسیدگی‬ ‫به این طور موضوع��ات را دارند‪ ،‬پس از دریافت‬ ‫حکم از این دادگاه ها با اس��تناد به این حکم اولیه‬ ‫و با در اختیار داش��تن دیگر اسناد‪ ،‬در دادگاه های‬ ‫بین المللی اقامه دعوا شود‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫بازخوانی حمله امریکا به هواپیمای مسافربری ایران‬ ‫نقض اشکار حقوق بشر از سوی‬ ‫ایاالت متحده‬ ‫‪ 22‬سال پیش در تاریخ ‪ 12‬تیرماه ‪ 67‬مصادف با سوم‬ ‫ژوئیه ‪ ،1988‬پرواز شماره ‪ 655‬ایران ایر‪ ،‬صبح با ‪290‬‬ ‫مسافر و خدمه از فرودگاه بندرعباس به سمت دبی به‬ ‫پرواز درامد‪ .‬این هواپیما پرواز ‪ 28‬دقیقه ای خود را با‬ ‫‪ 27‬دقیقه تاخی��ر اغاز کرد‪ .‬ارتفاع هواپیما به ‪ 14‬هزار‬ ‫پا می رس��ید‪ .‬سپس باید کاهش ارتفاع داده و در پایان‬ ‫در فرودگاه دبی فرود می امد‪ .‬این هواپیما در کریدور‬ ‫تجاری مایل و در مس��یری مستقیم به سمت فرودگاه‬ ‫ی و بی گناه‬ ‫دبی حرکت می کرد‪ ،‬اما مس��افران غیرنظام ‬ ‫این هواپیما خبر نداش��تند که ‪ 12‬هزار پا زیر پای انها‪،‬‬ ‫رزم ناو وینس��نس تا چهار کیلومتر به داخل حریم ابی‬ ‫ایران تجاوز کرده است‪.‬‬ ‫ای��ن رزم ناو در ‪ 40‬مایلی مکانی که فرماندهان نیروی‬ ‫دریایی به ان فرمان اس��تقرار داده بودند‪ ،‬مس��تقر شده‬ ‫بود‪ .‬پایگاه اینترنتی «وات ریلی هپند» با انتشار مقاله ای‬ ‫در این خصوص درباره انچه در داخل ناو اتفاق افتاد‪،‬‬ ‫می افزاید‪« :‬اولین کسی که در ناو تالش کرد هویت این‬ ‫هواپیما را تایید کند‪ ،‬اندرو اندرسون افسر جزء کشتی‬ ‫بود که پیامی الکترونیکی را برای هواپیما فرس��تاد‪ .‬در‬ ‫این پیام امده بود‪« :‬دوس��ت یا دشمن معرفی کنید‪ ».‬و‬ ‫در جواب شنیده ش��د‪« :‬هواپیمای مسافربری‪ ».‬فاصله‬ ‫هواپیم��ای ایرباس از ناوچه رزمی وینس��نس حدودا‬ ‫‪ 38‬کیلومتر ب��ود‪ .‬در این حال کاپیتان راجرز‪ ،‬فرمانده‬ ‫وینسنس با احتمال وقوع یک درگیری نظامی دستور‬ ‫برقراری ارایش نظامی داد‪.‬‬ ‫در ان س��و‪ ،‬کاپیت��ان رضایی وضعیت را ب��ه فرودگاه‬ ‫بندر عب��اس عالی گ��زارش کرد‪ 30 .‬ثانی��ه بعد اولین‬ ‫موشک بال سمت چپ هواپیما را جدا کرده و متعاقبا‬ ‫موشک دیگر نیز مستقیم به قسمت دم هواپیما برخورد‬ ‫کرده و انها را از جا کندند و هواپیما مستقیم به سمت‬ ‫دریا ش��یرجه رفت‪ 84 .‬ثانیه پس از شلیک موشک ها‪،‬‬ ‫هواپیمای ایرباس ایرانی‪ ،‬به سطح دریا برخورد کرد و‬ ‫منهدم شد‪ .‬چند لحظه بعد به کاپیتان راجرز اعالم شد‬ ‫که قطعات هواپیمای س��اقط شده که از اسمان به دریا‬ ‫می افتند‪ ،‬بسیار بزرگ تر از یک اف ‪ 14‬است‪.‬‬ ‫صبح روز بعد‪ ،‬حقایق بر همگان اشکار شد و جهانیان‬ ‫اگاه شدند که اشتباهی در کار نبوده و ناوچه امریکایی‬ ‫تعم��دا هواپیمای مس��افربری ایران��ی را مورد هدف‬ ‫قرار داده ب��ود و جالب اینکه در ان لحظه‪ ،‬هم ناوچه‬ ‫امریکای��ی و هم هواپیمای ایران��ی هر دو در اب های‬ ‫ایران بودند‪.‬‬ ‫در جلسه شورای امنیت چه گذشت؟‬ ‫ی‬ ‫در پی این اقدام تجاوزکارانه اشکار‪ ،‬جمهوری اسالم ‬ ‫از ‪ 14‬تی��ر ‪ 1367‬در نامه ای به رئیس ش��ورای امنیت‬ ‫خواس��تار تشکیل جلسه فوری ش��ورای امنیت برای‬ ‫رس��یدگی به موضوع ش��د‪ 25 .‬تی��ر ‪ 1367‬مطابق با‬ ‫‪16‬ژوئیه ‪ 1988‬ش��ورای امنیت تشکیل جلسه داد‪ .‬از‬ ‫سوی جمهوری اسالمی ایرانی علی اکبر والیتی‪ ،‬وزیر‬ ‫ام��ور خارجه وق��ت ایران و از س��وی امریکا جورج‬ ‫بوش (بوش پدر) معاون وقت رئیس جمهوری امریکا‬ ‫در جلسه حضور داشتند‪.‬‬ ‫ی ایران در فرازی‬ ‫وزیر امور خارجه جمهوری اس�لام ‬ ‫از س��خنان خود اعالم کرد‪« :‬حضور نظامی امریکا در‬ ‫خلیج فارس‪ ،‬تنها منادی مرگ و بی قانونی و ش��رارت‬ ‫بوده و جز ناامنی چیزی به ارمغان نیاورده است‪ ».‬اقدام‬ ‫جنایتکارانه امریکا در حمله به هواپیمای کشوری نیز‬ ‫یکی از این موارد اس��ت که ب��ه هیچ وجه قابل دفاع‪،‬‬ ‫مشروع و قابل توجیه نیست‪.‬‬ ‫پس از سخنان وزیر خارجه ایران‪ ،‬نماینده امریکا نیز به‬ ‫تبیین مواضع دولت خود پرداخت و در سخنان عجیبی‬ ‫اع�لام کرد پرداخت هر خس��اراتی از س��وی امریکا‬ ‫باید به موجب ش��رایط حقوق��ی قوانین ایاالت متحده‬ ‫و با مش��ورت با کنگره این کش��ور باش��د و نه قواعد‬ ‫‪41‬‬ ‫تیتر دو‬ ‫بین المللی‪ .‬جالب است که معاون وقت رئیس جمهور‬ ‫امریکا نیز در موضع گیری عجیب تری اعالم کرد‪« :‬من‬ ‫هرگز از طرف امریکا عذرخواهی نمی کنم‪ ».‬ش��ورای‬ ‫امنیت نیز در جلس��ه ‪ 3831‬خ��ود در تاریخ ‪ 30‬ژوئیه‬ ‫‪ 1988‬طرح قطعنامه پیشنهادی را تصویب کرد‪.‬‬ ‫متن قطعنامه ‪ 616‬ش��ورای امنیت به این قرار اس��ت‪:‬‬ ‫شورای امنیت با بررسی نامه مورخ پنجم ژوئیه ‪1988‬‬ ‫جانشین دائم جمهوری اسالمی ایران خطاب به رئیس‬ ‫شورای امنیت و با اس��تماع بیانات نماینده جمهوری‬ ‫اس�لامی ایران (وزی��ر امور خارج��ه وق��ت علی اکبر‬ ‫والیت��ی) و س��خنان نماین��ده ایاالت متح��ده امریکا‬ ‫(معاون رئیس جمهوری وقت) با ابراز تاس��ف عمیق‬ ‫ی «ایران ایر» در پرواز‬ ‫از اینکه یک هواپیمای غیرنظام ‬ ‫برنامه ریزی شده بین المللی ‪ 655‬بر فراز تنگه هرمز به‬ ‫وسیله موشک شلیک شده از ناو جنگی ایاالت متحده‬ ‫امریکا (وینس��نس) منهدم ش��ده اس��ت بر ضرورت‬ ‫تبیین حقایق سانحه توسط بازرسی بیطرفانه در منطقه‬ ‫خلیج فارس تاکید داشته است‪.‬‬ ‫در پی این واکنش ش��ورای امنیت‪ ،‬جمهوری اسالمی‬ ‫ عالوه بر ش��ورای امنیت و ش��ورای ایکائو‪ ،‬شکایت‬ ‫خود را در دیوان بین المللی دادگستری الهه نیز مطرح‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫البته س��ازمان هواپیمایی کشوری بین المللی به عنوان‬ ‫سازمان تخصصی و زیر مجموعه سازمان ملل متاسفانه‬ ‫به علت ش��رایط خاص حاکم بر ان دوران از مس��ائل‬ ‫سیاس��ی به دور نماند و به جای بررس��ی فنی و ارائه‬ ‫طریق به شورای امنیت‪ ،‬تنها به ابراز تاسف و تسلیت‬ ‫به بازماندگان سانحه پرداخت‪.‬‬ ‫واکنش دولت امریکا‬ ‫دول��ت وقت امری��کا همچنین با ص��دور بیانیه ای با‬ ‫برشمردن چهار ادعا تالش کرد تا حدودی خود را در‬ ‫خصوص حمله به هواپیمای مس��افری تبرئه کند‪ .‬این‬ ‫چهار ادعا عبارت بودند از‪:‬‬ ‫‪ -1‬مس��یر پرواز‪ :‬هواپیمای ایرانی خ��ارج از کریدور‬ ‫هوایی مسافری بوده است‪.‬‬ ‫‪ -2‬هواپیم��ای ایرانی در ارتف��اع ‪ 7‬هزارپایی در حال‬ ‫پرواز بوده که این ارتفاع خیلی کمتر از ارتفاع استاندارد‬ ‫در این شرایط بوده است‪.‬‬ ‫‪ -3‬هواپیما در حال حرکت به س��مت ناو وینس��نس‬ ‫بوده است‪.‬‬ ‫‪ -4‬هواپیمای ایرباس از سیستم پاسخگویی هواپیمای‬ ‫نظامی ایران استفاده می کرده است‪.‬‬ ‫ام��ا تنها یک م��اه بعد دولت امری��کا در موضع گیری‬ ‫ی این ادعاها نادرس��ت بوده‬ ‫دیگری اع�لام کرد تمام ‬ ‫است‪.‬‬ ‫حقوق بین الملل چه می گوید؟‬ ‫حقوق بین الملل به ویژه موازین بشر دوستانه بین المللی‬ ‫برای تضمین بیش از پیش حقوق انس��ان ها خصوصا‬ ‫ی در دوران مناقشات جنگی موارد‬ ‫حقوق اتباع غیر نظام ‬ ‫متع��ددی را مورد تصریح و تاکید قرار داده اس��ت‪ .‬به‬ ‫اعتقاد بسیاری از کارشناسان و اساتید حقوق بین الملل‪،‬‬ ‫بارزترین نمونه های حقوق بشر دوستانه بین المللی در‬ ‫کنوانسیون های چهارگانه ژنو ‪ 1949‬امده است که در‬ ‫این بخش مورد بررسی اجمالی قرار می گیرد‪.‬‬ ‫مس��اله نق��ض حقوق بش��ر و تج��اوز ب��ه حقوق و‬ ‫ازادی های اساس��ی اف��راد و پیدا ک��ردن راه حل های‬ ‫موثر برای جلوگیری از این وضع یکی از نگرانی های‬ ‫اصلی و دلمش��غولی های مهم نظام بین الملل اس��ت‪.‬‬ ‫جامع ه جهانی امروز‪ ،‬پس از مقطع جنگ جهانی دوم و‬ ‫تشکیل سازمان ملل متحد بر اساس منشور ملل متحد‬ ‫به یک سری از حقوق و ازادی ها‪ ،‬مقبولیت بین المللی‬ ‫بخش��یده و از همه دولت ها با وجود اختالف درنظام‬ ‫‪42‬‬ ‫حکومتی خواس��ته که برای انها احترام قائل ش��وند‪.‬‬ ‫بر این اس��اس در دهم دس��امبر ‪ 1948‬اعالمیه جهانی‬ ‫حقوق بشر به عنوان معیار مشترک همه افراد و ملت ها‬ ‫از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد‪.‬‬ ‫در کنار این اعالمیه کشورها برای اطمینان هرچه بیشتر‬ ‫با تدوین و تصویب دیگر اسناد بین المللی حقوق بشر‬ ‫تالش کردند حقوق انس��ان ها را بیشتر و بهتر تضمین‬ ‫کنن��د‪ .‬یک��ی از مهمترین و معروف ترین این اس��ناد‪،‬‬ ‫کنوانسیون های چهارگانه ژنو است‪.‬‬ ‫این کنوانس��یون که در چهار زمینه در س��ال ‪ 1949‬به‬ ‫تصویب رسید‪ ،‬تالش کرد حقوق انسان ها را در زمان‬ ‫جنگ بیش از پیش حفظ کند‪ .‬اغلب کشورهای عضو‬ ‫س��ازمان ملل به این کنوانس��یون ها ملحق شده اند‪ .‬در‬ ‫حال حاضر بخش عمده ای از مقررات کنوانسیون های‬ ‫ژن��و وضعیتی در ح��د حقوق عرف��ی بین المللی پیدا‬ ‫کرده اند و به نظر می رسد این مقررات برای دولت های‬ ‫غیر عضو هم الزام اور محسوب می شود‪.‬‬ ‫معاهده ش��یکاگو در س��ال ‪ 1944‬ب��رای پرداختن به‬ ‫امور هوانوردی تصویب شد‪ .‬امور مختلف اقتصادی‪،‬‬ ‫تکنیک��ی و حقوقی هوان��وردی در این معاهده که در‬ ‫حدود ‪ 198‬کشور عضو ان هستند‪ ،‬مدنظر قرار گرفته‬ ‫اس��ت‪ .‬بر اساس ماده ‪ 26‬از این معاهده‪ ،‬مقرر شده در‬ ‫صورتی که س��انحه ای برای یکی از هواپیماهای یک‬ ‫کشور عضو پیش اید و موجب مرگ یا صدمه شدید‬ ‫ش��ود یا خرابی فنی در هواپیما ایجاد ش��ود‪ ،‬کشوری‬ ‫که س��انحه در ان روی داده اس��ت باید درباره علت‬ ‫س��انحه مطابق اصولی که از طرق سازمان هواپیمایی‬ ‫بین المللی کشوری توصیه می شود و قوانین ان کشور‬ ‫ان را مجاز می داند‪ ،‬تحقیق به عمل اورد‪ .‬این معاهده‬ ‫همچنین در ضمیمه شماره ‪ 13‬خود‪ ،‬چگونگی تحقیق‬ ‫درخصوص حوادث یادش��ده را تصریح می کند‪ .‬البته‬ ‫انج��ام تحقی��ق در ح��وادث هوایی به موج��ب ماده‬ ‫‪ 26‬معاه��ده و ضمیم��ه ‪ 13‬ان ب��ه هیچ وجه به عنوان‬ ‫تشخیص مس��ئولیت یا اثبات تقصیر کشوری نیست‪،‬‬ ‫بلکه هدف از ان جلوگیری از تکرار حوادث مش��ابه‬ ‫و سعی در ایجاد همکاری بین سازمان های هوانوردی‬ ‫کشوری اس��ت‪ .‬اما با توجه به جریان پرونده ایرباس‬ ‫‪ 655‬وخودداری دولت وقت امریکا در همکاری های‬ ‫همه جانبه درخصوص حادثه ایرباس و اعمال نفوذ ان‬ ‫در س��ازمان ها و مجامع بین المللی به نظر می رسد که‬ ‫تحقیقات انجام شده در قضیه ایرباس مطابق ماده ‪26‬‬ ‫و ضمیمه معاهده شیکاگو نبوده است‪.‬‬ ‫پرواز ش��ماره ‪ 655‬ایرباس جمهوری اس�لامی ایران‬ ‫پروازی بود که اطالعاتش به بیشتر کشتی های جنگی‬ ‫و س��ایر وسایل جنگی مس��تقر در منطقه مخابره شده‬ ‫ی در حال‬ ‫ب��ود‪ .‬این پرواز در قلمرو جمهوری اس�لام ‬ ‫انجام بود که به دالیل نادرس��تی که خود دولت وقت‬ ‫امریکا نادرس��تی انها را مدتی بعد اعالم کرد‪ ،‬س��اقط‬ ‫ش��د‪ .‬در پی این س��انحه ب ا وجود اقدامات حقوقی و‬ ‫شکایات جمهوری اسالمی‪ ،‬برخورد قاطعی با مسبب‬ ‫ان یعنی امریکا نش��د‪ ،‬در حالی که در حادثه مشابه ای‬ ‫که در س��ال ‪ 1983‬به وقوع پیوس��ت (و در جریان ان‬ ‫هواپیماهای جنگی اتحاد جماهیر شوروی یک فروند‬ ‫هواپیمای مسافربری کره جنوبی را که به قلمرو جزیره‬ ‫ساخالین ش��وروی تجاوز کرده منهدم کردند)‪ ،‬عالوه‬ ‫بر برگزاری جلس��ات منظم مجامع حقوقی بین المللی‬ ‫و محکومیت ش��وروی‪ ،‬تحریم هایی نیز بر این کشور‬ ‫اعمال شد‪.‬‬ ‫نقط��ه مه��م در اتهامی ک��ه ایاالت متح��ده در قضیه‬ ‫هواپیمای کره ای علیه اتحاد جماهیر ش��وروی مطرح‬ ‫می ک��رد‪ ،‬این بود که جنگنده های ش��وروی برای اگاه‬ ‫کردن هواپیما از خطر‪ ،‬به طور جدی تالش نکردند‪.‬‬ ‫در ضم��ن این جمل��ه ریگان که اظهار ک��رده بود ناو‬ ‫امریکایی‪ ،‬تجهیزات ارتباطاتی الزم برای هشدار دادن‬ ‫ب��ه هواپیما را نداش��ت‪ ،‬در مراحل بع��دی تحقیقاتی‬ ‫نشادن داده شد که کامال اشتباه بوده است‪.‬‬ ‫جالب اینکه پس از حادثه هواپیمای کره ای بس��یاری‬ ‫از دولت ها‪ ،‬عمل اتحاد جماهیر ش��وروی را محکوم‬ ‫کردند‪ .‬ایاالت متحده این عمل را کش��تار وحش��یانه‬ ‫نامی��د‪ .‬در حالی که در حادثه ایرب��اس‪ ،‬ایاالت متحده‬ ‫از پذیرفتن هرگونه مسئولیتی خودداری کرد‪ .‬هرچند‬ ‫بعد ها س��خنگوی کاخ سفید اعالم کرد ایاالت متحده‬ ‫امریکا اماده است به بازماندگان حادثه‪ ،‬غرامت بپردازد‪.‬‬ ‫وی مدعی ش��د پرداخت این غرامت انسان دوس��تانه‬ ‫خواهد بود نه بر اساس الزام حقوقی‪.‬‬ ‫حمل��ه امری��کا به هواپیم��ای مس��افربری در حریم‬ ‫هوایی ایران و در مس��یر هوایی بین المللی مشخص و‬ ‫اعالم ش��ده‪ ،‬نقض قاعده حقوقی عدم توس��ل به زور‬ ‫و همچنین نقض اش��کار تمامی��ت ارضی یک دولت‬ ‫عضو سازمان ماده سه ضمیمه قطعنامه تعریف تجاوز‬ ‫«ب» ملل است‪ .‬همچنین مصداق کامل تجاوز مصوب‬ ‫قطعنام��ه مورخه ‪ 1974‬مجمع عمومی س��ازمان ملل‬ ‫اس��ت‪ ،‬که به اس��تناد ان کاربرد هر نوع سالح توسط‬ ‫یک دولت علیه سرزمین دولت دیگر و محاصره بنادر‬ ‫یا سواحل یک دولت توسط نیروهای مسلح دیگر را‪،‬‬ ‫ممنوع دانسته است‪.‬‬ ‫دس��ت اخر اینکه عنصر تخصصی سازمان ملل متحد‬ ‫یعنی ایکائو نیز از مس��ائل سیاسی به دور نمانده و به‬ ‫جای بررسی فنی و ارائه طریق به شورای امنیت‪ ،‬تنها‬ ‫به ابراز تاسف و تسلیت به بازماندگان سانحه پرداخت‪.‬‬ ‫به دلیل حاکمیت چنین اوضاعی بر سازمان ملل متحد‪،‬‬ ‫امریکا پس از سرنگونی هواپیما اعالم کرد که در نظر‬ ‫ندارد هیچ تجدیدنظری در دس��تورات جنگی موجود‬ ‫به عمل اورد و با تشکیل نیروهای تحت فرمان شورای‬ ‫امنی��ت برای برقراری امنیت در خلیج فارس به کرات‬ ‫مخالفت کرد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫دین و تاریخ‬ ‫دکتر هرمیداس باوند‪:‬‬ ‫می توانستیم پرونده را به دیوان بین المللی ببریم‬ ‫در ‪ 12‬تیرم��اه ‪ 67‬براب��ر ب��ا‬ ‫س��وم ژوئیه ‪ 1988‬یک فروند‬ ‫هواپیم��ای مس��افری ایرباس‬ ‫خط��وط هوای��ی جمه��وری‬ ‫ اسالمی که از بندرعباس عازم‬ ‫دب��ی بود‪ ،‬ب��ر ف��راز اب های‬ ‫خلی��ج ف��ارس و در نزدیکی‬ ‫جزیره هنگام مورد حمله یگان دریایی امریکا مس��تقر‬ ‫در ابهای خلیج فارس قرار گرفت و س��قوط کرد‪ .‬این‬ ‫هواپیما که با دو فروند موش��ک ناو جنگی وینسنس‬ ‫مورد حمله قرار گرفت‪ ،‬حامل ‪ 290‬مس��افر و خدمه‬ ‫ب��ود که تمامی انه��ا اعم از ‪ 66‬ک��ودک‪ 53 ،‬زن و ‪46‬‬ ‫تبعه کش��ورهای خارجی کشته ش��دند‪ .‬اکنون پس از‬ ‫گذشت س��ال ها از این حادثه تلخ همچنان سوال های‬ ‫پیرامون ان مطرح اس��ت‪ .‬دکتر هرمیداس باوند استاد‬ ‫روابط بین الملل دانشگاه و از دیپلمات های بازنشسته‬ ‫کشورمان در گفت وگوی کوتاهی با مثلث به بازخوانی‬ ‫دوباره این رویداد پرداخته است‪.‬‬ ‫حمله ناو امریکایی به هواپیمای مسافربری جمهوری‬ ‫ اس�لامی ایران در نوع خود اولین مورد بود یا پیش‬ ‫از ان در کشوری دیگر هواپیمایی مسافربری مورد‬ ‫حمله جنگی قرار گرفته بود؟‬ ‫در سال ‪ 1983‬یک فروند هواپیمای بوئینگ ‪ 747‬مسافری‬ ‫کره جنوبی حامل ‪ 269‬مس��افر به عل��ت ورود به حریم‬ ‫هوایی اتحاد جماهیر ش��وروی پس از ردیابی و تعقیب‬ ‫دو فروند هواپیمای جنگنده ش��وروی ساقط شد‪ .‬گفته‬ ‫می شود هواپیمای کره ای به اشتباه پس از ورود به حریم‬ ‫اتحاد جماهیر ش��وروی در حوالی جزیره ساخالین‪ ،‬در‬ ‫حدود ‪ 40‬کیلومتر از س��وی جنگنده های روس��ی مورد‬ ‫تعقیب قرار گرفته و با شلیک موشکی به سکان هواپیما‬ ‫سقوط کرد‪ .‬متعاقب این اقدام عالوه بر برگزاری جلسات‬ ‫منظم مجامع حقوقی بین المللی و محکومیت شوروی‪،‬‬ ‫تحریم هایی نیز بر این کش��ور اعمال شد‪ .‬همچنین این‬ ‫اقدام باعث ش��د تا مصوبه ای توسط سازمان هواپیمایی‬ ‫جهانی (ایکائو) به تصویب برسد با این مضمون که هیچ‬ ‫کشوری حق ندارد به هواپیمای مسافربری صدمه ای وارد‬ ‫کند و یا اقدام به سرنگونی ان کند‪.‬‬ ‫ارزیابی ش��ما از حمله ناوامریکای��ی به هواپیمای‬ ‫ی ایران چیست؟‬ ‫غیر نظام ‬ ‫اقدامامریکاعلیهسرنشینانغیر نظامیمغایربامصوبهایکائو‬ ‫بود‪ .‬از همین رو امریکایی ها درباره سرنگونی هواپیمای‬ ‫ایرانی ابتدا اعالم کردند اشتباه فنی بوده است‪ .‬بعد گفتند‬ ‫خطای انس��انی بوده است و در اخر گفتند اقدام دفاعی‬ ‫انجام داده اند‪ .‬بنابراین گزارشی هم که سازمان هواپیمایی‬ ‫کشوری منتشر کرد بیشتر بر دو مورد اول تاکید داشت‪ .‬اما‬ ‫وقتی قضیه به دیوان بین المللی ارجاع شد‪ ،‬دولت امریکا‬ ‫اعالم کرد این اقدام در وضعیت جنگی خلیج فارس انجام‬ ‫ش��د و دفاع از خود بوده است‪ .‬اما متاسفانه در ان مقطع‬ ‫ی اس�لامی خارج از دی��وان‪ ،‬حدود ‪40‬‬ ‫دولت جمهور ‬ ‫میلیون دالر غرامت گرفت و بدین ترتیب هیچگاه پیگیری‬ ‫ماهوی نکرد‪ .‬نکته در خور تامل اینجاس��ت که فرمانده‬ ‫ناوی که اقدام به س��رنگونی هواپیمای مسافربری ایرانی‬ ‫ابعاد حقوقی دریافت غرامت ایران از امریکا‬ ‫دکتر منصور جباری قره باغ ‪ /‬استاد حقوق بین الملل‬ ‫در پرونده حمله ناو امریکایی به هواپیمای مسافربری‬ ‫ایران به دنبال دادخواست اعتراض دولت ایران‪ ،‬دیوان‬ ‫بین المللی دادگس��تری روز ‪ 12‬دسامبر ‪ 1994‬را برای‬ ‫رس��یدگی به این دعوی تعیین کرد‪ .‬با توجه به اینکه‬ ‫دولت امریکا دیوان را برای رسیدگی به این موضوع‬ ‫فاقد صالحیت می دانس��ت‪ ،‬لذا دی��وان باید ابتدا به‬ ‫صالحیت خود رسیدگی می کرد و در صورت داشتن‬ ‫صالحیت رس��یدگی به قضیه‪ ،‬در جلسات بعدی به‬ ‫ماهی��ت امر می پرداخ��ت‪ .‬در صورتی که دیوان عدم‬ ‫صالحیت خود را اعالم می کرد‪ ،‬ایران مجبور بود برای‬ ‫طرح موضوع در دیوان‪ ،‬قضیه را در ش��ورای ایکائو‬ ‫و براس��اس ماده ‪ 84‬معاهده شیکاگو مطرح کند‪ .‬در‬ ‫هر حال با توجه به استنادات ایران و قرائن و شواهد‪،‬‬ ‫به نظر می رس��ید دیوان بین المللی دادگستری‪ ،‬دولت‬ ‫امری��کا را به دلیل ارت��کاب یک عمل خالف حقوق‬ ‫بین الملل به پرداخت خسارت به دولت ایران محکوم‬ ‫س��ازد‪ .‬سرپرس��ت دفتر خدمات حقوقی بین المللی‬ ‫در گفت وگ��و با واحد مرک��زی در ‪ 11‬تیرماه ‪1374‬‬ ‫گفت‪« :‬پیش��نهاد پرداخت غرامت از سوی امریکا به‬ ‫بازمان��دگان برخی قربانیان فاجع��ه ‪ 12‬تیرماه ‪1376‬‬ ‫نوع��ی ت�لاش برای کاه��ش جو عموم��ی علیه ان‬ ‫کشور اس��ت‪ .‬امریکا برای این که در دادگاه صالحه‬ ‫مجرم شناخته نشود حاضر است غرامتی را به عنوان‬ ‫صدقه بپردازد تا بتواند پرونده را مسکوت گذارد…‬ ‫پرداخت هر گونه خس��ارت به بازمان��دگان قربانیان‬ ‫فاجعه سرنگون ش��دن هواپیمای ایرباس ایرانی باید‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫بر اساس نظر دیوان بین المللی الهه باشد که معنای این‬ ‫عمل‪ ،‬محکوم شدن امریکا در جنایت است‪ ».‬وی تصریح‬ ‫می کند که دولت امریکا خود را در برابر این دعوی از نظر‬ ‫حقوق سیاسی و در موقعیت مناسبی نمی بیند‪ .‬حاکمیت‬ ‫ملی‪ ،‬عالوه بر اینکه به هر کش��ور در قلمرو و سرزمین‬ ‫خود اختیار و اقتدار می دهد‪ ،‬حق درخواس��ت از س��ایر‬ ‫کشورها را که تمامیت ارضی ان را محترم شمارند را نیز‬ ‫تفویض می کند‪ .‬با توجه به اینکه ناو امریکایی به اب های‬ ‫سرزمینی ایران وارد و هواپیمای ایران را مورد حمله قرار‬ ‫داده اس��ت لذا حق حاکمیت ایران را نقض و قضیه باید‬ ‫در دیوان مورد رسیدگی قرار گیرد‪ .‬دکتر کاشانی در نامه‬ ‫خود به رئیس مجلس شورای اسالمی می نویسد‪« :‬در این‬ ‫دعوی نه تنها ورود خس��ارت مادی و معنوی به دولت‬ ‫ایران و بازماندگان مطرح اس��ت بلکه حیثیت کشور ما‬ ‫و مس��ائل مهم سیاسی و دفاع از حاکمیت کشور مطرح‬ ‫اس��ت‪ .‬مردم ایران بحق انتظار دارند صدمه شدیدی که‬ ‫از طری��ق حمله نظامی به یک هواپیمای مس��افربری به‬ ‫حیثیت کشور ما در صحنه جهانی وارد شده است جبران‬ ‫شود‪ .‬دیوان بین المللی دادگستری روز‪ 12‬سپتامبر ‪1994‬‬ ‫را برای رسیدگی به این دعوی تعیین کرده بود‪ .‬ولی یک‬ ‫م��اه پیش از برگزاری ان با موافقت دولت ایران و دولت‬ ‫ایاالت متحده امریکا وقت رسیدگی به تعلیق افتاد‪ .‬پس از‬ ‫مذاکرات��ی‪ ،‬دو دولت توافق هایی کردند که در ‪ 22‬فوریه‬ ‫‪( 1996‬سوم اس��فند ‪ )1374‬مصالحه نهایی امضا شد و‬ ‫دعوی از دس��تور کار دیوان خارج شد‪ .‬در این مصالحه‬ ‫دولت امریکا از پذیرش مسئولیت به خاطر نقض مقررات‬ ‫حقوق بین الملل و تصمیم به دعوی ایران خودداری کرده‬ ‫ولی پذیرفته است مبلغی به خانواده های کشته شدگان این‬ ‫کرده بود از سوی رئیس جمهور وقت امریکا ریگان نشان‬ ‫لیاقت دریافت کرد که این خود جای انتقادات شدیدی‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫امریکا از این اقدام چه س��ودی می برد؟ چرا باید به‬ ‫سوی یک هواپیمای غیرنظامی حمله می کرد؟‬ ‫دقیق��ا نمی توان گفت امریکا از این اقدام چه س��ودی‬ ‫برده اس��ت‪ .‬اما ظاهرا ش��رایط بحرانی خلیج فارس‪،‬‬ ‫جنگ ای��ران و عراق‪ ،‬حمای��ت از تانکر نفتی کویت‬ ‫و ت�لاش برای پذیرفتن قطعنامه می تواند دالیلی برای‬ ‫انهدام هواپیمای مسافربری باشد‪ .‬چرا که چند روز بعد‬ ‫از این اقدام ایران قطعنامه ‪ 598‬را پذیرفت‪.‬‬ ‫ایران این موضوع را از س��وی مجام��ع بین المللی‬ ‫پیگی��ری نکرد‪ .‬ایا می توان االن نس��بت به پیگیری‬ ‫پرونده اقدام کرد؟‬ ‫در هر صورت وظیفه ایران این بود که مس��اله را از‬ ‫نظر ماهوی رس��یدگی کند چراکه حکم دادگاه برای‬ ‫ایران هم از نظر حقوقی و هم از نظر سیاس��ی منافع‬ ‫بیش��تری در پی داش��ت جدا از اینکه قطعا دریافت‬ ‫غرام��ت را نیز در پی داش��ت و منافع بیش��تری عاید‬ ‫ایرانمی ش��د‪.‬‬ ‫ایا در حال حاضر امکان پیگیری بین المللی پرونده‬ ‫وجود دارد؟‬ ‫از انجای��ی که دولت وقت اقدام به س��ازش خارج از‬ ‫دیوان ک��رد و گرفتن غرامت را موفقی��ت در پرونده‬ ‫می داند و با توافق‪ ،‬پرونده بس��ته شده است‪ ،‬پیگیری‬ ‫و باز ش��دن دوباره پرونده عملی به نظر نمی رسد‪ .‬اگر‬ ‫ان موق��ع از امریکا غرامت نمی گرفتیم‪ ،‬می توانس��تیم‬ ‫امروز نسبت به پیگیری قضایی پرونده اقدام کنیم‪ .‬بدون‬ ‫ تردید چنانچه پرونده به دیوان بین المللی می رفت‪ ،‬هم‬ ‫می توانستیم غرامت بگیریم‪ ،‬هم می توانستیم امریکا را‬ ‫به لحاظ سیاسی محکوم کنیم‪.‬‬ ‫حادثه پرداخت کند‪ ».‬دکتر کاش��انی در این زمینه در‬ ‫ی می نویسد‪:‬‬ ‫نامه خود به رئیس مجلس شورای اسالم ‬ ‫«در شرایطی که دولت امریکا به گونه مستمر‪ ،‬دولت‬ ‫ایران را به دست داشتن در اقدامات تروریستی متهم‬ ‫می س��ازد چرا دفتر خدمات‪ ،‬درست در هنگام توفان‬ ‫تبلیغاتی امریکا به دس��ت داشتن ایران در این حادثه‬ ‫(انفجار مرکز فرهنگی جامعه یهودی) به جای پیگیری‬ ‫دعوی قوی و موجه دولت ایران در زمینه اقدام غیر قابل‬ ‫توجیه دولت امریکا در هدف قرار دادن یک هواپیمای‬ ‫مس��افری‪ ،‬درخواست توقف رسیدگی به این دعوی‬ ‫را از دیوان بین المللی کرده اس��ت؟ متوقف ساختن‬ ‫رسیدگی به این دعوی پیش از دستیابی به هدف های‬ ‫ان به مصلحت کشور نبود‪».‬‬ ‫وی در ادامه نامه خود می نویس��د‪« :‬اعالم مسئولیت‬ ‫دولت امریکا به پرداخت خس��ارت به دولت ایران‬ ‫ب��رای جبران زیان های مادی و معنوی خانواده های‬ ‫سوگوار و شرکت ایران ـ ایر است‪ .‬این ادعاها خواه‬ ‫از جهت منهدم ساختن هواپیما و یا خسارت مادی‬ ‫و معنوی ناشی از کش��ته شدن سرنشینان هواپیما‪،‬‬ ‫متعلق به دولت ایران اس��ت‪ .‬به موجب اصل ‪139‬‬ ‫قانون اساسی جمهوری اسالمی ایران‪ ،‬صلح دعاوی‬ ‫راج��ع به اموال عمومی و دولتی هنگامی که طرف‬ ‫دع��وی خارجی اس��ت باید ب��ه تصویب مجلس‬ ‫برس��د‪ .‬دفتر خدمات حقوق بین المللی چگونه به‬ ‫خود اجازه داده مبلغ خس��ارات واقعی دولت ایران‬ ‫را که باید از س��وی دیوان بین المللی دادگستری با‬ ‫در نظر گرفتن اوض��اع و احوال ویژه این حادثه و‬ ‫رویه های بین المللی تعیین شود‪ ،‬به تصمیم خود و‬ ‫بدون رعایت نص صریح اصل ‪ 139‬قانون اساس��ی‬ ‫تعیین و مورد مصالحه قرار داده‪ ،‬چنین مصالحه ای‬ ‫را بدون تصویب مجلس امضا کند؟»‬ ‫‪43‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫گفت و گو با دکتر کچوییان‪:‬‬ ‫فراز و فرود چپ گرایی در ایران‬ ‫چپ گرایی در ایران فراز و فرود‪ ،‬بسیار تجربه کرده است و شاید بتوان اوج گرایش به اندیشه های چپ‬ ‫به معنای مارکسیستی ان را دوره ای دانست که حزب توده در اوج فعالیت های خود بود‪ .‬اما گرایش به‬ ‫چپ در ایران تنها محدود به فعالیت های این حزب نبوده و می توان دیگرانی را در تاریخ این سرزمین‬ ‫یافت که به این اندیشه گرایش داشته اند؛ هر چند امروزه به تبع افول چپ گرایی در تمام جهان نمی توان‬ ‫اثری از فعالیت قدرتمند این تفکر در ایران یافت‪ .‬در این مورد با دکتر حسین کچوییان‪ ،‬مدیرگروه‬ ‫جامعه شناسی دانشگاه تهران و عضو شورای عالی انقالب فرهنگی به گفت و گو نشستیم‪ .‬انچه در پی‬ ‫می اید حاصل این گفت و گو است‪.‬‬ ‫جری��ان چپ مارکسیس��تی هم در ان زمان دش��وار‬ ‫به عن��وان اولین س��وال چ��را چپ گرای��ی در میان‬ ‫اس��ت‪ .‬با این همه‪ ،‬چون تحوالت مشروطه در ایران‬ ‫روش��نفکران ایرانی در دوره ای اوج می گیرد و پس‬ ‫به اواخر قرن نوزدهم مربوط می ش��د‪ ،‬زمینه ای برای‬ ‫از ان افول می کند؟‬ ‫پذیرش چپ گرایی به وجود امده بود؛ به این معنا که‬ ‫تغییرات روش��نفکری در کشورهای غیر غربی تا حد‬ ‫جریانات چپ هم در ایران و هم در اروپای ش��رقی‬ ‫زی��ادی تابع اوض��اع و احوال جهان غرب اس��ت و‬ ‫در حال قوت گرفتن بود و در جریاناتی نظیر نهضت‬ ‫اکنون تا حدودی سالیق و ذائقه های محلی هم در ان‬ ‫جن��گل در ایران ه��م ظهوراتی داش��تند و رفته رفته‬ ‫مدخلیت پیدا کرده اس��ت‪ .‬در ایران‪ ،‬اولین نیروهای‬ ‫حضورشان بیش��تر می شد‪ .‬با این حال‪ ،‬ظهور جریان‬ ‫روشنفکر‪ ،‬نیروهای تحت تاثیر جریانات راست غرب‬ ‫حزب توده هم به بعد از جنگ جهانی اول بر می گردد‬ ‫بودند و تعداد کمی هم گرایش های چپ داشتند‪ .‬در‬ ‫ک��ه ان را می توان متاث��ر از باالگرفتن جریان چپ در‬ ‫ان مقطع‪ ،‬حتی در غرب هم جریان چپ موضوعیت‬ ‫انقالب ش��وروی و حرکت هایی که در کش��ورهایی‬ ‫نداشت و جریانی نوظهور بود‪ .‬در ان دوران در ایران‪،‬‬ ‫نظیر المان انجام گرفته بود‪ ،‬دانس��ت‪ .‬در واقع اواخر‬ ‫وقت��ی زمینه ای ب��رای پذیرش جریان راس��ت تجدد‬ ‫قرن نوزدهم و اوایل قرن بیس��تم جریان چپ رو به‬ ‫وجود نداش��ت و همه به درستی تشخیص می دادند‬ ‫صع��ود بود و به موازات ان ت��ا بعد از جنگ جهانی‬ ‫ک��ه تجدد و کلیت ان متضم��ن بی دینی و تعارض با‬ ‫دوم و دهه های پنجاه و ش��صت این جریان چپ در‬ ‫دین اس��ت‪ ،‬مباحث چپ گرایانه چگونه می خواست‬ ‫ایران هم در حال اوج گیری بود‪ .‬عوامل داخلی که در‬ ‫پذیرفته ش��ود؟ در واقع در موقعیتی که جریان راست‬ ‫ان دوران به ای��ن جریان پر و بال می داد این بود که‬ ‫تج��دد پذیرفته نمی ش��ود‪ ،‬به طریق اول��ی پذیرش‬ ‫‪44‬‬ ‫پس از یک دوره خوشبینی نسبت به غرب و اروپا‪ ،‬به‬ ‫علت خیانت ها و جنایت هایی که انگلیس در جریان‬ ‫مش��روطه و کودتا انجام داد و همچنین قراردادهای‬ ‫ننگی��ن مختلف و نهایتا ق��رارداد ‪ 1919‬وثوق الدوله‪،‬‬ ‫دید مردم نس��بت ب��ه غرب تصحیح ش��ده بود و به‬ ‫تدری��ج مردم به غرب به عنوان دش��من جدی خود‬ ‫نگاه می کردند‪ .‬در ای��ن فضا‪ ،‬اوج گیری جریان چپ‬ ‫در خود غرب که مدعی مبارزه با امپریالیس��م بود و‬ ‫پیدایی ای��ن ذهنیت در ایران ک��ه جریانات چپ در‬ ‫غرب که مدعی مبارزه با امپریالیس��م هستند موقعیت‬ ‫مشابهی با ما به لحاظ اجتماعی دارند‪ ،‬زمینه فراگیری‬ ‫جنبش چپ در ایران را فراهم می ساخت‪ .‬اما شرایط‬ ‫دوره اول دهه بیس��ت که اوج جریان چپ و حزب‬ ‫توده است تا حدود زیادی معلول فرصت هایی است‬ ‫که در ان دوره برای چپ های وابس��ته به ش��وروی‬ ‫پیدا ش��د‪ ،‬یعنی فروپاش��ی قدرت رضا شاه و رفتنش‬ ‫از کش��ور‪ ،‬تا امدن قدرت جدید بس��تری برای تمام‬ ‫جریانات سیاسی و کسانی که قابلیت سیاسی بیشتری‬ ‫برای س��ازماندهی داش��تند و همچنین ش��عارهایی‬ ‫مناس��ب تر ب��ا فضایی که به ان اش��اره ش��د‪ ،‬مطرح‬ ‫می کردند‪ ،‬فراهم ش��د‪ .‬چپ گرای��ان در واقع در این‬ ‫فض��ا امدند و دس��ت باال را پیدا کردن��د‪ ،‬اما پس از‬ ‫جری��ان کودتای ‪ 28‬مرداد به رغم اینکه زمینه داخلی‪،‬‬ ‫یعن��ی ضدیت ب��ا غرب و تند ش��دن تضادهای ما با‬ ‫غرب‪ ،‬امکان بهره گیری چپ ها و ایجاد زمینه رش��د‬ ‫جریان چپ بیش تر فراهم بود‪ ،‬به دالیل متفاوتی این‬ ‫اتفاق نیفتاد‪ .‬یک دلیل ان‪ ،‬نوع سیاس��ت هایی بود که‬ ‫توده ای ه��ا در نهضت ملی ش��دن صنعت نفت دنبال‬ ‫کردند و از نظر مردم‪ ،‬نوعی خیانت و س��نگ اندازی‬ ‫برسر نهضت ملی شدن صنعت نفت بود و دلیل دیگر‬ ‫خیانتی بود که خود ش��وروی ب��ه حزب توده کرد و‬ ‫به راحتی همه را زندانی کرد و به گلوله س��پرد‪ .‬وجه‬ ‫دیگر ماجرا این بود که جریان دینی در ایران در مسیر‬ ‫الگوی��ی خاص فعالیت داش��ت و از ان به بعد روی‬ ‫مبارزات فکری و سیاس��ی متمرکز ش��د و زمینه های‬ ‫اجتماعی رشد چپ در ایران را از بین برد‪.‬‬ ‫در مقایس��ه میان روشنفکری چپ گرا و روشنفکری‬ ‫راس��ت گرا در ایران به نظر شما نحوه تعامل این دو‬ ‫با دانشگاه و توده مردم چگونه بوده است؟‬ ‫اول اینکه در زمان شاه این مساله موضوعیت نداشت‬ ‫و تم��ام جریانات فکری‪ ،‬چپ گرا بودند و بخش��ی از‬ ‫روشنفکری هم که به شاه وابسته بودند همان چپ های‬ ‫بریده از جریان چپ بودند‪ .‬در ان زمان تفکر راس��ت‬ ‫نمودی نداشت‪ .‬چون جریان چپ بعد از انقالب زمینه‬ ‫ظهور زیادی نداشته یا اصال ظهور نکرده‪ ،‬خیلی امکان‬ ‫گفت و گو درباره اش نیس��ت‪ ،‬اما در گذش��ته فعالیت‬ ‫چپ ه��ا معموال از نوع فعالی��ت انقالبی بود در حالی‬ ‫که راس��ت ها معموال فعالیت هایی از این نوع نداشتند‪.‬‬ ‫عمده تعامل راست ها با دانشگاه در گذشته محدود به‬ ‫جبهه ملی بود که در ان مورد هم من تمایز جدی بین‬ ‫این دو مساله نمی بینم‪ .‬نوع فعالیت جدید فعالیت های‬ ‫حزبی اس��ت که نمونه اش همین تجربه هایی است که‬ ‫بعده��ا در قالب جبهه مش��ارکت و دوم خرداد ظهور‬ ‫کرد و عموما جریان های راست لیبرال در پوشش انها‬ ‫عمل می کردند‪ ،‬یعنی بدی��ن صورت که ضمیمه های‬ ‫دانش��جویی دارند و در قالب سخنوری و گفت وگو و‬ ‫مباحثات عقیدتی عمل می کنند‪.‬‬ ‫یعنی هر دو ساختارش��ان به طور کل ضعیف بوده‬ ‫است؟‬ ‫مرادتان از ضعیف چیس��ت؟ جریان چپ در دهه ‪40‬‬ ‫جریان ضعیفی نبود و جریان راست هم اکنون جریان‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫اندیشه‬ ‫ضعیفی نیست‪ ،‬هرچند مجرای نفوذ قدرت این جریان‬ ‫سیاسی دانشگاه است‪.‬‬ ‫رابطه این دو جریان با مردم چطور بوده است؟‬ ‫جریان‪‎‬های سیاسی نوع جدید معموال ارتباط‪ ،‬نفوذ و‬ ‫اثر خوبی درون جامعه نداش��ته اند‪ .‬بهترین شکل‪‎‬های‬ ‫انها جبه��ه ملی و نهضت ازادی بودند که به واس��طه‬ ‫ارتباطی که با بخش بیرونی و بدنه دینی جامعه داشتند‬ ‫اوج می گرفتند و گرنه ارتباط خود این گروه ها عموما‬ ‫در قالب محافل شعر و نظایر ان بود که ان هم مربوط‬ ‫به طبقات متوسط به باالست و در ارتباط با مردم عادی‬ ‫زمینه ای ندارند‪.‬‬ ‫ش��ما فرمودید جریان چپ پ��س از دهه ‪ 20‬دچار‬ ‫افول ش��د‪ .‬سوال این است که اوج گیری مجاهدین‬ ‫خلق در اوایل انقالب را چگونه می بینید؟‬ ‫در واقع تمام این س��ال‪‎‬ها جری��ان چپ حضور دارد‬ ‫ول��ی اوج گذش��ته را ندارد‪ .‬به ع�لاوه چپ هم دو‬ ‫ش��کل دارد‪ :‬چ��پ دینی و چپ مارکسیس��تی‪ .‬چپ‬ ‫مارکسیس��تی مانند فداییان ک��ه در ان زمان بودند و‬ ‫باالترین حرکت‪‎‬هایش��ان حرکت س��یاهکل بود‪ .‬اما‬ ‫جریان مجاهدین خلق در واقع جریانی دینی بود یعنی‬ ‫متعاقب دینی ش��دن فضای سیاسی بعد از ‪28‬مرداد و‬ ‫حادتر ش��دن جریانات مختلف سیاسی یک گروهی‬ ‫هم به نام دانشجویان مسلمان تشکیل شد که تا اوایل‬ ‫ده��ه ‪ 50‬در وضعیت خوبی بود و در اواخر این دهه‬ ‫در موقعیت ضعیفی قرار داشت‪ .‬ضعف انها هم یا به‬ ‫دلی��ل اختالفات داخلی و یا به دلیل اقداماتی بود که‬ ‫رژیم شاه در مورد انها انجام داد‪.‬‬ ‫چپ ش��دن مجاهدین را نمی توان به حس��اب قدرت‬ ‫گرفتن چپ گذاشت‪ .‬اصوال چون گاهی جریان چپ‬ ‫یا فکر مارکسیس��تی گرایش ب��ه برنامه و فکر انقالب‬ ‫دارد معم��وال جریاناتی که اهل مب��ارزه بودند گرایش‬ ‫به مارکسیس��م پیدا می‪‎‬کردند‪ .‬این مساله را می توان در‬ ‫امریکای التین هم دی��د‪ .‬جریان االهیات رهایی بخش‬ ‫که در امریکای التین به وجود امد درواقع یک جریان‬ ‫دینی بود ولی در بخش اجتماعی و سیاسی و در برنامه‬ ‫مبارزاتی ش��ان تحت تاثیر چپ بودند‪ .‬همین اتفاق در‬ ‫ایران هم افتاد و دقیقا هم با این اس��تدالل‪ ،‬یعنی اینکه‬ ‫این افراد احس��اس می‪‎‬کردند برای مبارزه فاقد برنامه‬ ‫گروهی مدونی هستند و به انگاره های مارکسیستی نیاز‬ ‫دارند‪ ،‬به ان گرایش پیدا می کردند واال اصل نیروگیری‬ ‫و رش��د و توسعه ش��ان به چپ مربوط نب��ود بلکه به‬ ‫جریان اسالمی مربوط می شد‪ .‬در واقع انها در مقطعی‬ ‫دچار مش��کل شدند و در معرض تحولی درونی قرار‬ ‫گرفتند‪ ،‬لذا تحولی درون��ی در انها اتفاق افتاد‪ .‬زمانی‬ ‫که معلوم ش��د منحرف اند اوضاع و احوال سازمان به‬ ‫وخامت گذاشت‪.‬‬ ‫به نظر ش��ما تحوالت اقتصادی این��ده امکان ظهور‬ ‫اندیشه های چپ گرایانه را می دهد؟‬ ‫اص��وال مس��اله عدالت در کل تاریخ بش��ری موضوع‬ ‫محوری فعالیت‪‎‬ها و جنبش‪‎‬ها و اتفاقات بوده اس��ت‪.‬‬ ‫در هر موقعیتی به یک ش��کلی ظه��ور می‪‎‬کرده و اگر‬ ‫[اهمیت یافتن] بدنه اقتصادی و برجس��ته شدن عامل‬ ‫اقتصادی در زمینه حیات اجتماعی کشور وجود داشته‬ ‫باش��د و اقتصاد شانیت اصلی بیابد ‪ -‬همانطور که در‬ ‫غرب از قرن نوزدهم تا اواس��ط قرن بیستم محوریت‬ ‫داش��ته ‪ -‬نزاع‪‎‬ها و امورات سیاس��ی و‪ ...‬بر این مساله‬ ‫متمرکز می ش��ود و اگر نابرابری‪‎‬ها‪ ،‬فق��ر و نظایر انها‬ ‫تش��دید ش��ود‪ ،‬مس��اله عدال��ت‪ ،‬موضوع مب��ارزات‬ ‫سیاس��ی خواهد شد‪ .‬اما من فکر نمی کنم جریان چپ‬ ‫مارکسیس��تی در ایران دوباره امکان برگشت و ظهور‬ ‫جدی داشته باشد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫مروری بر کتاب مقدمه ای بر مارکس و انگلس به قلم لنین‬ ‫علی مهجور‬ ‫کمونیسم به روایت لنین‬ ‫برای شناخت هر اندیشه و جریانی‪ ،‬هیچ راهی بهتر و دقیق تر از مطالعه و بررسی اثار صاحبان همان اندیشه و‬ ‫جریان نیست‪ .‬گزارش های درجه دوم و سوم‪ ،‬گاه تنها اسباب سردرگمی و بعضا دریافت های نادرست را فراهم‬ ‫می کنند‪ .‬اندیشه چپ و جریان مارکسیسم نیز پیش از اینکه مبدل به اندیشه ای وطنی شود و سخنگویانی در سرزمین‬ ‫ما پیدا کند‪ ،‬برخاسته از جریانی به هم پیوسته و منسجم در حوزه تفکر جهانی است‪ .‬از این رو شناخت و واکاوی‬ ‫مارکسیسم‪ ،‬بیش از هر چیز نیازمند بررسی خاستگاه اصلی این نظریه و مبدعان و مبلغان اصلی ان است‪ .‬کتاب‬ ‫«مقدمه ای بر مارکس و انگلس به قلم لنین» سومین کتاب از مجموعه حکمت و فلسفه است که توسط نشر چشمه‬ ‫منتشر شده‪ .‬ویراستار انگلیسی در اغاز کتاب ضمن تاکید براینکه انتشار این کتاب تنها گزیده هایی کوتاه است برای‬ ‫غنا بخشیدن به میراث به جای مانده از مارکسیسم‪ ،‬می نویسد‪« :‬بخش اعظم این کتاب شامل رساله ای درباره کارل‬ ‫مارکس و اموزه های اوست که لنین برای فرهنگنامه روسی به رشته تحریر دراورده است‪ ».‬اما نخستین مقاله کتاب‪،‬‬ ‫نوشتاری از لنین درباره انگلس است که مدت کوتاهی پس از مرگ انگلس در ‪ 1895‬نوشته شده‪ .‬در این نوشتار‪،‬‬ ‫لنین ضمن تقدیر فراوان از مارکس و انگلس به جهت روشنگری انان در نشان دادن ماهیت نظام اقتصادی ان دوره‪،‬‬ ‫خواهان نابودی بنیان مالکیت خصوصی و ‪ -‬به زعم او‪ -‬تولید اجتماعی نابسامان است‪ .‬او تاکید می کند هدف و‬ ‫امید مارکس و انگلس رشد مستمر طبقه کارگر بوده است‪ .‬لنین ضمن انتقاد از هگل که با وجود اموزه های انقالبی‪،‬‬ ‫همچنان از ستایشگران دولت خودکامه پروس بود‪ ،‬انگلس را به سبب عرضه اندیشه ای که اسباب مقاومت و سرانجام‬ ‫به وجودامدن نهضت پرولتاریا را فراهم س��اخت‪ ،‬ستایش می کند‪ .‬این نخستین نوشتار‪ ،‬شاید بیشتر از ان جهت‬ ‫حائز اهمیت باشد که لنین در قالب نگارش زندگینامه انگلس‪ ،‬تاریخچه شکل گیری و ظهور اندیشه سوسیالیسم‬ ‫کمونیسم را تشریح می کند‪ .‬انتشار کتاب های «خانواده مقدس»‪« ،‬انتقادی از نقد انتقادی»‪« ،‬انتی دورینگ»‪« ،‬رساله های‬ ‫انتقادی درباره اقتصادسیاسی»‪« ،‬منشا خانواده» و‪ ،...‬چگونگی شکل گیری انجمن مخفی کمونیست های المان‪ ،‬نگارش‬ ‫مانیفست حزب کمونیست در ‪ ،1848‬تاسیس انجمن انترناسیونال و سرانجام همفکری با جنبش انقالب روسیه از‬ ‫مهم ترین نکات این نوشتار است‪ .‬مقاله دوم را لنین در زمان تبعید نوشته است‪ .‬او در این مقاله که با عنوان «برنامه ما»‬ ‫منتشر شده‪ ،‬دو گروه از کمونیست ها را خطاب قرار داده؛ نخست تجدیدنظرطلبان المانی نظیر برنشتاین که معتقدند‬ ‫اموزه های مارکسیستی نیازمند بازخوانی و در عین حال تغییرات اساسی است و دوم سوسیالیست هایی که تنها با‬ ‫تکیه بر سامان دادن به اتحادیه های اقتصادی کارگری می خواهند کارگران را از سیاست دور نگه دارند‪ .‬لنین گروه‬ ‫اول را متهم به عقب نشینی و عدم ارائه راهکاری جدید برای مبارزه می کند و گروه دوم را به همکاری در جهت‬ ‫اهداف بورژوازی و نظام های طبقاتی‪ .‬نوشتار سوم با عنوان «انگلس‪ ،‬درباره اهمیت مبارزه نظری» اقتباسی از مقاله‬ ‫«چه باید کرد؟» لنین است‪ .‬این مقاله در پاسخ به کسانی نوشته شد که مبارزه اقتصادی را بسیار مهمتر از مبارزه سیاسی‬ ‫تلقی می کردند و مبارزه سیاسی را به فراموشی می سپردند‪ .‬لنین در این جوابیه داشتن اندیشه انقالبی را برای حفظ‬ ‫موجودیت هر جنبش انقالبی ضروری می داند‪ .‬در این جوابیه‪ ،‬لنین صراحتا سخن از تسویه حساب های اتی با سایر‬ ‫گرایش های انقالبی می گوید که موجب انحراف جنبش از سوسیال دموکراسی هستند‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬برای ادامه‬ ‫جنبش کمونیسم‪ ،‬هواداران روسی خود را توصیه می کند که باید با میهن پرستی افراطی مبارزه کنند‪ .‬او با نقل پاره ای‬ ‫از سخنان انگلس‪ ،‬کارگران روسی را به ادامه مقاومت‪ ،‬الگوبرداری از کارگران المان و مبارزه در جهت نابودی انچه‬ ‫او ارتجاع اسیایی اش می خواند ‪ ،‬ترغیب می کند‪ .‬مقاله چهارم به اختالف نظرهای موجود در جنبش کارگری اروپا‬ ‫اختصاص دارد‪ .‬در این مقاله‪ ،‬لنین با برشمردن عوامل مختلفی که در بروز این اختالف نظرها موثر است‪ ،‬معتقد است‬ ‫که عمده این اختالف ها به تغییر تاکتیک مقابله با این جنبش توسط دولت های اروپایی باز می گردد‪ .‬او دو تاکتیک‬ ‫اصلی بورژوازی برای مقابله با کمونیسم را نخست‪ ،‬خشونت و دوم‪ ،‬اعمال ازادی ها و حقوق سیاسی می داند‪ .‬تغییر‬ ‫تاکتیک از اولی به دومی و برعکس موجب بروز اختالف نظر در بین کمونیست های اروپایی شده است‪ .‬پس از‬ ‫مقاله پنجم که «برخی از مشخصه های تکامل تاریخی مارکسیسم» نام دارد‪ ،‬جستار دیگری را که لنین در سی امین‬ ‫سالمرگ مارکس درباره خاستگاه های مارکسیست نگاشته است‪ ،‬می خوانیم‪ .‬فلسفه المانی‪ ،‬اقتصاد سیاسی انگلیسی‬ ‫و سوسیالیسم فرانسوی‪ ،‬سه خاستگاه مارکسیسم است‪ .‬اما انچه مارکسیسم از این سه خاستگاه برگرفته عبارتند از‪:‬‬ ‫ماتریالیسم البته با قرائت دیالکتیکی و تاریخی مارکس‪ ،‬دکترین ارزش افزوده که مبنای نظریه اقتصادی مارکس است و‬ ‫نهایتا سوسیالیسم با تحولی که ایده مبارزه طبقاتی مارکس بدان تزریق کرد‪ .‬در نوشتار بعدی‪ ،‬لنین «سرنوشت تاریخی‬ ‫دکترین مارکس» را بررس��ی می کند‪ .‬او مهم ترین موضوع این دکترین را نقش تاریخی پرولتاریا به عنوان س��ازنده‬ ‫جامعه سوسیالیستی می داند و تاریخ متاخر جهان را به سه دوره با محوریت اتفاقات کمونیستی تقسیم می کند‪ .‬در‬ ‫این سه دوره به طور اختصار‪ ،‬لنین نقش و تاثیر کمونیسم بر حوادث جهانی را بررسی می کند‪ .‬اخرین و طوالنی ترین‬ ‫مقاله کتاب به زندگی و اندیش��ه های کارل مارکس اختص��اص دارد‪ .‬این مقاله در فرهنگنامه گرانات در ‪ 1915‬با‬ ‫عنوان «مارکس» منتشر شد‪ .‬لنین پس از زندگینامه مختصری که برای مارکس می نویسد‪ ،‬اموزه های او را در قالب‬ ‫همان مولفه های مارکسیسم که در مقاله ششم گذشت‪ ،‬شرح و بسط می دهد‪ .‬ماتریالیسم فلسفی‪ ،‬دیالکتیک‪ ،‬مفهوم‬ ‫ماتریالیستی تاریخ‪ ،‬مبارزه طبقاتی‪ ،‬دکترین ارزش افزوده‪ ،‬سوسیالیسم و نهایتا تاکتیک های مبارزه طبقاتی پرولتاریا‬ ‫به عنوان اموزه های مارکس بررسی شده اند‪ .‬انچه به نظر می رسد بیش از هر چیز در مطالعه این کتاب جالب توجه‬ ‫است‪ ،‬نگاه لنین و دیدگاه های ارمان گرایانه مارکس و انگلس نسبت به اینده کمونیسم است‪ ،‬اینده ای که به ما می گوید‬ ‫یگانه پیامد حتمی و قطعی تحقق ارمان ها در اندیشه های انقالبی‪ ،‬قربانی کردن انسان هاست‪ .‬مارکس در نامه ای به‬ ‫انگلس می نویسد‪ ،‬علت شکست انقالب ‪ 1848‬این بود که بورژوازی‪ ،‬صلح همراه با بردگی را به دورنمای خشک‬ ‫و خالی جنگ برای ازادی ترجیح داده بود‪ .‬اما مارکس عمری چنان طوالنی نداشت تا شوروی پس از انقالب اکتبر‬ ‫را ببیند و این نکته را به دقت بسنجد که ایا تحقق دولت کمونیستی‪ ،‬برچیدن انچه او بردگی اش می خواند را در پی‬ ‫داشت یا از دست رفتن جان انسان هایی را که در پی ارمان ها و ارزش های انقالب کمونیستی بودند؟‬ ‫‪45‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫مالحظاتی انتقادی درباره گزاره های‬ ‫بنیادین مارکسیسم‬ ‫توس طهماسبی‬ ‫برای انکه بتوان یک نگاه تحلیلی به کارنامه و مسائل‬ ‫مارکسیسم در ایران داشت باید ابتدا سیر حرکت نظری‬ ‫و تاریخی و مسائل و مشکالت اساسی خود مارکسیسم‬ ‫را ش��ناخت‪ .‬در تمام کش��ورهای در حال توسعه نوع‬ ‫برخورد با مارکسیسم مشابهت های اساسی داشته است‪.‬‬ ‫از انجا که هیچ کدام از این کشورها دارای یک مکتب‬ ‫فکری سوسیالیستی خاص خود نبوده اند‪ ،‬مارکسیسم به‬ ‫عنوانیکمکتبسوسیالیستیهژمونیکتوسطنخبگان‬ ‫فکری و سیاسی عالقه مند به سوسیالیسم در این کشورها‬ ‫به شکل رونوشت اخذ شده است‪ .‬تنها در کشورهایی‬ ‫نظیر چین و کوبا در تاکتیک های سیاسی برای نیل به‬ ‫قدرت سیاس��ی نواوری هایی صورت گرفته است‪ .‬به‬ ‫دلیل شرایط خاص کشورهای در حال توسعه که بعدا‬ ‫به ان اشاره خواهیم کرد‪ ،‬نسخه لنینیستی مارکسیسم در‬ ‫این کشورها رونوشت شده است‪ .‬مارکسیسم در ایران‬ ‫از سال های اخر سلطنت احمدشاه قاجار ظهور کرده‬ ‫و در چهار برهه نقش افرینی نموده است‪ .‬اول به طور‬ ‫محدود و شکل نیافته در جریان انقالب مشروطیت و‬ ‫ت‬ ‫س��پس در جریان نهضت جنگل‪ ،‬دوم در دهه بیس ‬ ‫و جریان ملی ش��دن صنعت نفت‪ ،‬سوم از اواخر دهه‬ ‫چهل و ماجرای سیاهکل تا انقالب اسالمی و چهارم‬ ‫در جریانات پس از انقالب اسالمی‪.‬‬ ‫اگر بخواهیم صرفا مسائل خاص مارکسیسم در ایران‬ ‫‪46‬‬ ‫را م��ورد توجه قرار دهیم بحث محدود به حیطه تاریخ‬ ‫و جامعه شناس��ی سیاسی خواهد شد‪ ،‬چراکه ما در ایران‬ ‫متفکران��ی که خوانش��ی ویژه از مارکسیس��م یا به طور‬ ‫عام تر سوسیالیسم داشته باشند نداشته ایم‪ .‬بنابراین در این‬ ‫صورت ما از پرداختن به اساسی ترین مسائل و مشکالت‬ ‫مارکسیسم در عرصه های معرفت شناسی‪ ،‬فلسفه تاریخ‪،‬‬ ‫فلسفه اخالق‪ ،‬روانکاوی‪ ،‬فرهنگ و فلسفه زندگی محروم‬ ‫خواهیم شد‪.‬‬ ‫افکار مارکس با برداشت خاصی از فلسفه و معرفت شناسی‬ ‫هگل شکل می گیرد‪ .‬ایده بنیادینی که هگل در فلسفه و‬ ‫معرفت شناس��ی بنا نهاد‪ ،‬ان بود که قاعده و میدان بخش‬ ‫عمده بحث های معرفت شناختی پیشین که بر مبنای روابط‬ ‫فرازمانی و انتزاعی میان شناس��نده و موضوع شناسایی‬ ‫اس��توار بود را نفی کرد‪ .‬او شرایط و امکانات شناخت و‬ ‫عقالنی تر شدن انسان را تنها در فرایند تاریخ قابل بررسی‬ ‫می دانس��ت‪ ،‬نه در یک شرایط ایستا یا انتزاعی‪ .‬او معتقد‬ ‫بود برای اینکه فلسفه به طور کامل عقالنی و معضالتش‬ ‫حل شود‪ ،‬خود جامعه بشری نیز باید به مرحله عقالنیت‬ ‫کامل برسد و این امر مستلزم تکامل تاریخ بشری است‪ .‬او‬ ‫می گفت ‪« :‬ادمی به بیست و سه قرن نیاز داشت تا به این‬ ‫اگاهی برسد که ‪ ...‬مفهوم [مفاهیم] را چگونه باید فهمید‪».‬‬ ‫(شرت‪ :1387 ،‬ص ‪)264‬‬ ‫این نگاه تاریخی باید کل تاریخ جهان به ویژه تاریخ تمدن‬ ‫بشری را در برگیرد و معنایی یکپارچه ببخشید و تکامل‬ ‫ذهن به س��وی ش��ناخت و عقالنیت مطلق را از طریق‬ ‫تکاپوی تاریخ نشان دهد‪ .‬اندیشه ها و متون هگل پیچیده‬ ‫و در مواردی تا حدودی مبهم بود‪ .‬بعد از مرگ هگل دو‬ ‫تفسیر از ارای او به عمل امد‪ .‬یک تفسیر محافظه کارانه‬ ‫ب��ود‪ .‬این دیدگاه بر ضدیت اش��تی ناپذیر هگل با ارمان‬ ‫شهر گرایی تکیه می کرد‪ .‬هگل به صراحت نظرگاهی را‬ ‫محکوم می کرد که می خواست مصلحت هایی مبتنی بر‬ ‫ارمان های هنجاری‪ ،‬پیش فرض های اخالقی و مفاهیمی‬ ‫درباره چگونه باید بودن جهان را در برابر واقعیت تاریخی‬ ‫معینی قرار دهد‪ .‬بر این اس��اس این تفسیر تاکید می کرد‬ ‫که دیالکتیک هگل روشی برای درک تاریخ گذشته بود‪،‬‬ ‫اما داعیه نداش��ت که در مورد کیفیت اینده قضاوت کند‬ ‫و سودای تغییر مسیر امور انسانی را در سر نداشت‪ .‬این‬ ‫تفس��یر در امتدادش به اینجا می رسید که تاریخ و وضع‬ ‫موج��ود را باید واقعیت هایی بدانیم ک��ه به اندازه قواعد‬ ‫منطق خلل ناپذیرن��د‪ .‬در اینجا جمله معروف هگل که‪:‬‬ ‫«ان چه واقعی است‪ ،‬عقالنی است» چنین تفسیر می شد‬ ‫که هر وضعیت واقعی را صرفا به لحاظ وجود واقعی اش‬ ‫باید تایید کرد‪.‬‬ ‫تفسیر دوم که به هگلیسم چپ مشهور شد اما معتقد بود‬ ‫که هگل وجود جهانی عقالنی را اصلی مسلم می گیرد و‬ ‫خواس��تار ان است که واقعیت به صورت عقالنی دراید‬ ‫و تاریخ تجربی با مقتضیات روحی که برای ازادی خود‬ ‫تالش می کند متقارن ش��ود‪ .‬این تفسیر روحیه نقادی و‬ ‫ناباوری را تقویت می کرد‪ .‬روی��ارو قرار دادن هر جهان‬ ‫موجود را با احکام عقل الزم می دانست و معیارهایی به‬ ‫دس��ت می داد که به مدد انها انسان می توانست واقعیت‬ ‫را بس��نجد و ان را به نقد بکش��د و اصالحش را طلب‬ ‫کند‪ .‬در این تفس��یر جمله «انچه واقعی اس��ت‪ ،‬عقالنی‬ ‫است» چنین تعبیر می شد که واقعیت تجربی را تنها زمانی‬ ‫می توان به راس��تی «واقعی» خواند که با مقتضیات عقل‬ ‫تاریخی همخوانی کند و بر این اس��اس عناصر مغایر با‬ ‫عقل به راستی واقعی نیستند‪ ،‬حتی اگر از لحاظ تجربی‬ ‫اش��کارتر از عناصر عقالنی جلوه کنند‪ .‬مارکس ابتدا به‬ ‫هگلیسم چپ گرایش یافت اما هرگز این اندیشه برخی‬ ‫از هگلی های چپ را نپذیرفت که میان انچه باید باشد و‬ ‫انچه از لحاظ تاریخی وجود دارد‪ ،‬تقابلی در کار اس��ت‪.‬‬ ‫او از هم��ان اغ��از تالش کرد اص��ل انقالبی نفی دائمی‬ ‫روح را ب��ه نحوی تعبیر کن��د که با حاکمیت بی چون و‬ ‫چرای روح مالزمه نداشته باشد‪ .‬مطلق یا همان شناخت‬ ‫صحیح و عقالنیت کامل را در ش��کل معیاری اخالقی‬ ‫که ف��ارغ از واقعیت تاریخی‪ ،‬خود را از خارج بر جهان‬ ‫تحمیل می کند‪ ،‬نمی پذیرفت‪ .‬مارکس می کوشید موضع‬ ‫ضدارمانشهری هگل را حفظ کند‪ ،‬در عین حال که کامال‬ ‫تفسیری تحول طلبانه از ارای هگل داشت‪ .‬از سوی دیگر‪،‬‬ ‫مارکس استخوانبندی اصلی فلسفه تاریخ هگل را که هم‬ ‫ت تاثیر داستان‬ ‫زاده معرفت شناسی او و هم به شدت تح ‬ ‫خلقت در مسیحیت است‪ ،‬پذیرفت‪ .‬در روایت انجیلی از‬ ‫خلقت‪ ،‬ابتدا ادمی و خداوند در وحدت تفکیک ناپذیری‬ ‫با یکدیگر به سر می بردند‪ .‬دوران بی غل و غش باغ عدن‬ ‫نمایانگر همین دوره است‪ .‬مرحله دوم تکامل در داستان‬ ‫مسیحی خلقت جدایی اس��ت‪ .‬ادم و حوا میوه ممنوعه‬ ‫را می خورند و بدین ترتیب ادمیان به نخستین گناه الوده‬ ‫می ش��وند و در نتیجه ادمی از خداوند جدا و اراده او به‬ ‫طور کامل از خداوند منفک می ش��ود‪ .‬این مرحله همان‬ ‫هبوط است‪ .‬بنابر روایت مسیحیت پس از هبوط فرایندی‬ ‫طوالنی مدت و کند در جهت اشتی با خداوند در جریان‬ ‫اس��ت و این مرحله سوم است‪ .‬این مرحله تالش برای‬ ‫بازگشتن به وحدت با خداوند است‪ .‬این اشتی و وحدت‬ ‫تنها از طریق وجود عیس��ی مسیح ممکن است‪ .‬مسیح‬ ‫نشانگر این واقعیت است که خداوند به قالب بدن مقدس‬ ‫مسیح وارد شده و به این ترتیب ثابت می شود که وحدت‬ ‫انسان و الوهیت ممکن است‪ .‬روایت هگل از سیر حرکت‬ ‫تاریخی بش��ر چنین اس��ت؛ از نظر او مرحله اول همان‬ ‫حالت یکپارچگی و وحدتی اس��ت که در اساطیر امده‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫سیاست‬ ‫اندیشه‬ ‫اس��ت‪ .‬از نظر او جوامع دوران باستان یا کالسیک چنین‬ ‫بودند‪ .‬در این جوامع ادمیان به ش��کل خودانگیخته ای با‬ ‫جهان اطرافشان یگانه و یکپارچه بودند‪ .‬به عبارت دیگر‬ ‫انها به صورت طبیعی و بدون تامل به شکل صحیح عمل‬ ‫می کردند و هیچ انفصال و گسست یا تعارضی با نهادهای‬ ‫اجتماعی و قواعد جامعه شان احساس نمی کردند‪ .‬دومین‬ ‫مرحله یا همان مرحله هبوط به عقیده هگل هنگامی رخ‬ ‫می دهد که وحدت اس��طوره ای به واسطه تفکر و تامل‬ ‫گسس��ته می شود‪ .‬به اعتقاد او‪ ،‬سقراط نمایانگر اغاز این‬ ‫دوره است‪ ،‬یعنی زمانی که بشر صرفا جامعه پیرامونش را‬ ‫نمی پذیرفت بلکه درباره ان تامل می کرد‪ .‬فلسفه سقراط به‬ ‫فروپاشی اجتماعات کهنی منجر می شود که بر رفتارهای‬ ‫بدون تام��ل از روی عادت و خود انگیخته متکی بودند‪.‬‬ ‫امتداد این مرحله جدایی به مرحله بیگانگی می رسد که‬ ‫طی ان انسان اندیشه ورز با نهادهای اجتماعی و قواعد و‬ ‫صورت های مرجعیت و دانش در جامعه اش دچار تضاد‬ ‫می ش��ود‪ .‬هگل لحظه اوج این فرایند را انقالب فرانسه‬ ‫به ش��مار می اورد‪ ،‬جایی که جامع��ه نقادانه درباره رفتار‬ ‫غیرعقالنی و ناعادالن��ه صورت های مرجعیت و اقتدار‬ ‫تام��ل می کند و تالش کرده تا انها را برانداخته و نظامی‬ ‫عقالنی وضع کند‪ .‬مرحله اخر و اش��تی از دیدگاه هگل‬ ‫مرحله ای طوالنی است و بیشتر تاریخ بشر را دربرمی گیرد‪.‬‬ ‫این مرحله همان پیوند دوباره ادمیان با جهان پیرامون شان‬ ‫است‪ .‬این پیوند به این دلیل رخ می دهد که جهان به شکل‬ ‫فزاینده ای در حال عقالنی شدن است‪ .‬انسان ها به تدریج‬ ‫متوجه این واقعیت می ش��وند که جهان شان روز به روز‬ ‫عقالنی تر می شود‪ ،‬یعنی نهادهای اجتماعی شان‪ ،‬قواعد‬ ‫و صورت ه��ای مرجعیت و اقتدار و دانش برای اعضای‬ ‫جامع��ه عقالنی و عادالنه به نظر می رس��د‪ .‬بدین ترتیب‬ ‫اش��تی زمانی رخ می دهد که جامعه جهان پیرامون خود‬ ‫را عقالنی تش��خیص دهد‪ .‬پایان تاریخ بشر بدین ترتیب‬ ‫لحظه اش��تی است‪ .‬یعنی لحظه ای که از یکسو جهان به‬ ‫طور کامل عقالنی می شود و از سوی دیگر جامعه عقالنی‬ ‫نیز به عقالنی بودن خود پی می برد‪ .‬در اینجا به این نکته‬ ‫باید توجه کرد که اشتی نهایی از نظر هگل بازگشت به‬ ‫همان وحدت و یکپارچگی اسطوره ای اولیه نیست یعنی‬ ‫یگانگی بدون تامل بلکه برعکس نیل به نوع خاصی است‬ ‫از وحدت که در ان ادمیان در خود تامل می کنند‪ .‬جهان‬ ‫عقالنی تر و در عین حال وحدت و یکپارچگی نیز دوباره‬ ‫حاصل شده است‪ .‬روش موسوم به دیالکتیک هگل را نیز‬ ‫در چارچوب همین حرکت تاریخی می توان ش��ناخت‪.‬‬ ‫روش دیالکتی��ک‪ ،‬روش ش��ناخت از طریق تضاد و در‬ ‫یک سیر حرکتی اس��ت که با منطق صوری و فرازمانی‬ ‫تف��اوت دارد‪« .‬در این روش س��وژه نخس��تین یگانگی‬ ‫اصیل یا بی میانجی را فرو می ش��کند و خویشتن را نقطه‬ ‫مقابل دیگری قرار می دهد که ان را به عنوان چیزی کامال‬ ‫غیر از خود در نظر می اورد که نفی اوست اما سپس این‬ ‫تقابل در وحدت به خود بازاورنده ای ابطال می پذیرد که‬ ‫نفی نفی است‪( ».‬کالینیکوس‪ :1383 ،‬ص ‪)100‬‬ ‫مارکس نیز روش دیالکتیک را اساس کار خود قرار می دهد‬ ‫و سپس با تاثیرپذیری از جریان نوظهور ماتریالیستی در‬ ‫فلسفه المان به نمایندگی کسانی چون فوئرباخ‪ ،‬محتوا و‬ ‫س��وژه ساختار فلس��فی هگل را که روح و ذهنیت کلی‬ ‫تاریخی است با فرد انسانی واقعی و کار او به معنای رابطه‬ ‫واقعی اش با طبیعت برای تغییر ان جایگزین می کند‪ .‬ما‬ ‫اینجا به س��بب محدودیت این نوشتار ایده های مارکس‬ ‫را بسیار مختصر و بعضا در کنار نقدها مطرح می کنیم تا‬ ‫فرصت برای طرح برخی نقدهایی زیربنایی تر که کمتر‬ ‫مطرح ش��ده اند فراهم ش��ود و نیز فراموش نکنیم دامنه‬ ‫مباحث مارکس و خاستگاه های فکری اش که سنت های‬ ‫فکری متفاوتی را دربرمی گیرد انقدر گسترده است که ما‬ ‫در این نوش��تار کوتاه تنها می توانیم بخش هایی ا ز ان را‬ ‫مطرح کرده و نقد کنیم‪.‬‬ ‫مارکس به جای ساختار فرامادی و ذهنیت محور هگل که‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫در ان اساس ناعقالنیتی‪ ،‬سطح ناکافی رشد خرد و عقل‬ ‫بشری برای ش��ناخت کلیت جهان و وحدت با ان بود‪،‬‬ ‫ریشه ناعقالنیتی جهان موجود را در مخدوش بودن فرایند‬ ‫کار جسمانی بشر در مقابل طبیعت می دید‪ .‬از دیدگاه او‪،‬‬ ‫انسان با کار خود و نتیجه ان بیگانه است‪ .‬از دیدگاه او در‬ ‫کار‪ ،‬انسان خود و طبیعت را که موضوع خالقیت اوست‪،‬‬ ‫می افریند‪ .‬از دیدگاه معرفت شناسی او‪ ،‬جز از طریق رابطه‬ ‫عملی انسان با طبیعت‪ ،‬نمی توان درباره طبیعت تعمق کرد‪.‬‬ ‫اما در نظام های مشخص اجتماعی تاریخی‪ ،‬فراورده هایی‬ ‫که حاصل کار توامان ذهنی – جسمی بشرند‪ ،‬همچون‬ ‫امری بیگانه از او که گویا ریشه ای ازلی دارند بر او ظاهر‬ ‫می شوند‪ .‬انسان درک نمی کند که اینها ساخته دست اویند‬ ‫و تحت س��لطه انها قرار می گیرد‪ .‬ای��ن فرایند از طریق‬ ‫شکل گیری «تقس��یم کار» جابرانه رخ می دهد که در ان‬ ‫گروه معدودی مالک ابزار تولید و منابع تامین معیش��ت‬ ‫شده و اکثریت افراد انسانی برای تامین معیشت حداقل‬ ‫خود ناچار به کار کردن برای انها می شوند‪ .‬بدین ترتیب‬ ‫در دوره های تاریخی مختلف این وضعیت به تناس��ب‬ ‫رشد فنی ابزار و شیوه تولید‪ ،‬روابط اجتماعی تولید خاص‬ ‫خ��ود را میان صاحبان ابزار تولید و نیروی کار فاقد ابزار‬ ‫تولید ایجاد می کند‪ .‬به تدریج با رشد سرمایه داری تجاری‬ ‫و مالی‪ ،‬فروش نیروی کار انس��ان توسط او و کار فردی‬ ‫شاخصه روابط اجتماعی دوران جدید می شود‪ .‬مارکس‬ ‫ب��ه اعتق��اد ش��ارحانی چ��ون‬ ‫چارل��ز تیل��ور و ج��ان ری��ز‬ ‫«دیالکتی��ک خدایگان – بنده‬ ‫یک��ی از مهم ترین گفتارها در‬ ‫«پدیدارشناسی» هگل است‬ ‫زیرا این مضمون نه فقط برای‬ ‫فلس��فه هگل جنبه اساسی و‬ ‫بنیادی دارد بلکه این اندیشه‬ ‫بنیادی اش ک��ه بردگی زمینه‬ ‫رهای��ی نهای��ی ب��ردگان و در‬ ‫واق��ع رهایی کل��ی و همگانی‬ ‫را فراهم می اورد‪ ،‬اشکارا در‬ ‫مارکسیسم تداوم می یابد‬ ‫می نویس��د‪« :‬هرچه کارگر ثروت بیشتری تولید می کند‬ ‫و محصوالتش از لحاظ قدرت و مقدار بیش��تر می شود‪،‬‬ ‫خود از لحاظ انس��انی و مادی فقیرتر می ش��ود‪ .‬هرچه‬ ‫کارگر کاالی بیشتری می افریند‪ ،‬خود به کاالی ارزان تری‬ ‫تبدیل می شود‪ .‬افزایش ارزش جهان اشیاء نسبتی مستقیم‬ ‫با کاس��تن از ارزش جهان انسان ها دارد‪ .‬کارگر فقط کاال‬ ‫تولید نمی کند بلکه خود را نیز به عنوان کاال تولید می کند‪».‬‬ ‫(مارکس‪ :1377 ،‬ص ‪)125‬‬ ‫جزیی شدن هر چه بیشتر تقسیم کار سبب می شود کارگر‬ ‫حتی تصویر ذهنی ارتباط میان کار جزئی خود و کاالی‬ ‫کامل نهایی را از دست بدهد‪ .‬بنابراین باید گفت مارکس‬ ‫در اغاز و اس��اس کار خ��ود از مقوالتی اقتصادی چون‬ ‫س��رمایه‪ ،‬مالکیت‪ ،‬پول و کاال یک تحلیل فلس��فی ارائه‬ ‫می داد و حتی اندیشه موقعیت و رسالت خاص پرولتاریا‬ ‫به عنوان اصل تحول در تاریخ دوران جدید‪ ،‬نخست در‬ ‫اندیشه مارکس به شکل یک استنتاج فلسفی رخ نمود و نه‬ ‫به عنوان نتیجه مشاهده‪ .‬کوالکوفسکی‪ ،‬فیلسوف معاصر‬ ‫و یکی از معتبرترین شارحان اندیشه مارکس معتقد است‬ ‫زمانی که مارکس نخستین متونش را درباره طبقه کارگر‬ ‫(پرولتاریا) می نوشت اطالعات چندانی از جنبش واقعی‬ ‫کارگران نداشت‪( .‬کوالکوفسکی‪ ،1384 ،‬ج ‪ :1‬ص ‪)158‬‬ ‫اینجا در واق��ع مارکس یک عامل انس��انی و اجتماعی‬ ‫واقعی کشف می کند که فرایند تکاملی تاریخ از طریق او‪،‬‬ ‫وضعیت و جایگاه مشخصش در جهان موجود صورت‬ ‫می پذیرد‪ .‬به جرات می توان برای این اندیشه که طبقه ای‬ ‫که در نهایت فالکت و فشار است در عین حال به سبب‬ ‫موقعیت و قابلیتی ویژه تح��ول نهایی را رقم می زند‪،‬‬ ‫ریش��ه در تفکر هگل و در بحث دیالکتیک خدایگان‬ ‫و بن��ده اش یافت‪ .‬به اعتقاد ش��ارحانی چ��ون چارلز‬ ‫تیل��ور و جان ریز «دیالکتیک خدایگان – بنده یکی از‬ ‫مهم ترین گفتارها در «پدیدارشناسی» هگل است زیرا‬ ‫این مضمون نه فقط برای فلسفه هگل جنبه اساسی و‬ ‫بنیادی دارد بلکه این اندیشه بنیادی اش که بردگی زمینه‬ ‫رهایی نهایی بردگان و در واقع رهایی کلی و همگانی‬ ‫را فراهم می اورد‪ ،‬اشکارا در مارکسیسم تداوم می یابد‪.‬‬ ‫اما تصور مارکسیس��م از نقش کار نیز در اینجا بازتاب‬ ‫می یابد‪( ».‬ریز‪ :1380 ،‬ص ‪ )72‬بحث هگل توصیف یک‬ ‫رویداد تاریخی واقعی نیست‪ .‬این مبحث مانند وضعیت‬ ‫طبیعی روسو یا «رابینسون دارگی» اقتصاددانان کالسیک‬ ‫ب��ه عنوان حکایتی درباره سرش��ت جامعه طبقاتی به‬ ‫کار گرفته ش��ده است‪ .‬بنده در نبرد قدرت بر سر نوع‬ ‫رابطه و به رسمیت ش��ناخته شدن از ارباب شکست‬ ‫می خورد و ناچار می ش��ود کارهایی که لوازم زندگی‬ ‫و عی��ش ارباب را فراهم می کند‪ ،‬انجام دهد‪ .‬خدایگان‬ ‫اگاهی مستقلی است که سرشت اساسی اش این است‬ ‫که برای خود باش��د و بنده اگاهی وابسته ای است که‬ ‫سرشت اساسی اش این است که برای دیگری زندگی‬ ‫کند‪ .‬اما نکته متناقض نما اینجاست که در این سیر که در‬ ‫ان بنده با طبیعت و اش��یا سر و کار دارد‪ ،‬از طریق کار‬ ‫خود چیزی را به دست می اورد که ارباب نمی تواند به‬ ‫دست اورد‪ .‬او با شناخت و تغییر جهان اشیا به عنوان‬ ‫چیزی متفاوت بر خود بر ان سلطه می یابد و استقالل‬ ‫خود را از جهان چیزها به اثبات می رساند و بدین شکل‬ ‫ورق برمی گردد و حال ارباب فقط از رهگذر دیگری‬ ‫یعنی بنده وجود دارد‪ .‬مارکس به دو سبب این تحلیل‬ ‫هگل را تحسین کرده و به کار می گرفت‪ :‬اول انکه این‬ ‫تحلیل به این گزاره منتج می شود که «جاده بزرگ تکامل‬ ‫بش��ر‪ ،‬انسانی شدن انس��ان و اجتماعی شدن طبیعت‬ ‫تنه��ا می تواند از رهگذر کار عب��ور کند»‪ .‬و دوم اینکه‬ ‫«پیشرفت اگاهی از رهگذر ذهن بنده انجام می پذیرد‬ ‫و ن��ه از رهگذر ذهن ارباب»‪( .‬ریز‪ :1380 ،‬ص ‪ )74‬اما‬ ‫انتقاد تعیین کننده مارکس انجاس��ت که در این تحلیل‬ ‫فقط اگاهی بنده دگرگونی پذیرفته اس��ت و نه رابطه‬ ‫واقعی اش با ارباب‪ .‬انقالبی در اندیش��ه رخ داده است‬ ‫اما هیچ انقالبی در روابط اجتماعی رخ نداده اس��ت و‬ ‫از نظر او اینجا طرح نظری هگل عقیم می ماند‪ ،‬چرا که‬ ‫هگل در رابطه دیالکتیکی طرح خود به جای اینکه نقش‬ ‫اصلی را به واقعیت مادی و روابط اجتماعی مربوط به‬ ‫ان بدهد‪ ،‬به ذهنیت داده است‪ .‬مارکس این اندیشه اش‬ ‫را محوری می کند که نیروی تحول و حرکت تاریخی‬ ‫پرولتاریاس��ت‪ .‬به اعتقاد او انق�لاب اجتماعی را تنها‬ ‫طبقه ای می تواند به انجام برساند که منافع خاص ان با‬ ‫منافع کل جامعه متقارن است و خواست هایش تجسم‬ ‫خواس��ت ها و نیازهای کلی اس��ت و از طرفی دیگر‬ ‫«تجسم نابودی تام و تمام انسان است و ناچار با نجات‬ ‫تام و تمام انس��ان خود را باز می تواند یافت‪ .‬پرولتاریا‬ ‫به اعتبار جهانی بودن مصائبش‪ ،‬سرشتی جهانی دارد؛‬ ‫هیچ حق خاصی را مدعی نیست زیرا ان بی عدالتی که‬ ‫بر او رفته خاص نیست و سرشتی عمومی دارد و نیز‬ ‫نمی تواند بدون رها شدن از همه طبقات دیگر جامعه‬ ‫یعنی بدون رهایی بخش��یدن به همه انها‪ ،‬خود را رها‬ ‫کند‪( ».‬کوالکوفسکی‪ ،1384 ،‬ج ‪ :1‬ص ‪.)158‬‬ ‫اینج��ا پی��ش از انکه به طرح و نق��د مباحث عینی تر‬ ‫اقتص��ادی و اجتماع��ی مارکس بپردازی��م‪ ،‬برخی از‬ ‫اساس��ی ترین نقدهایی را که به مباحث فلسفی او اعم‬ ‫از معرفت شناس��ی و فلس��فه اخالق وارد است‪ ،‬طرح‬ ‫می کنیم‪ .‬اولین نقد اساس��ی مربوط ب��ه دیدگاه پایه ای‬ ‫‪47‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫معرفت شناختی ای است که مارکس از ابتدا از برخی‬ ‫از هگلیست های چپ اخذ کرده بود‪ .‬پیش تر گفتیم که‬ ‫در این دیدگاه قاعده هگلی «انچه واقعی است‪ ،‬عقالنی‬ ‫اس��ت» چنین تفسیر می شد که واقعیت تجربی را در‬ ‫صورت مغایرتش با عقالنیت واقعی باید به سمت ان‬ ‫تغییر داد‪ .‬نقد مهمی که اینجا وجود دارد ان است که‬ ‫اوال فلسفه هگل به طور کلی با این مشکل روبه روست‬ ‫که در دستگاه او با چه معیاری می توان تشخیص داد‬ ‫که دوران زوال نهاد یا وضع اجتماعی معینی فرا رسیده‬ ‫و ان نظم یا نهاد به قول خود هگل دیگر سرش��ار از‬ ‫زندگی نیست و دیگر هیچ قوه و نیرویی ندارد؟ چون‬ ‫در دستگاه فلس��فی هگل‪ ،‬شناخت بی نقص و کامل‬ ‫در انتهای تاریخ به دست می اید پس اینجا معیارهای‬ ‫صرفا تجربی پاس��خگو نخواهد بود و از سوی دیگر‬ ‫عقل ان دوره تاریخی مشخص نیز در این مورد کاری‬ ‫از پیش نمی برد‪ .‬هگل در پیش گفتار «فلسفه حق» خود‬ ‫به صراحت می گوید‪ « :‬فلس��فه همواره دیر به صحنه‬ ‫می اید و تنها قادر است فرایندی کامل شده را تفسیر‬ ‫کند‪( ».‬کوالکوفس��کی‪ ،1384 ،‬ج ‪ :1‬ص ‪ )99‬در انجا‬ ‫هگل تاکید می کند که با فلسفه هیچ واقعیتی را از نو‬ ‫نمی توان نیرو بخشید‪ ،‬تنها می توان ان را درک کرد‪ .‬از‬ ‫این دیدگاه درباره اینده داوری نمی توانیم کرد و تنها‬ ‫می توانیمبکوشیمگذشتهرابفهمیم‪.‬بنابراینمی بینیمکه‬ ‫تنها خوانش محافظه کارانه هگل می تواند به این معضل‬ ‫بنیادی پاسخ دهد‪ .‬این نقد برای دستگاه فکری مارکس‬ ‫ویرانگر اس��ت چراکه چارچوب معرفت شناختی و‬ ‫فلسفه تاریخ ان از دیدگاه دیالکتیکی هگل اخذ شده‬ ‫و تغییراتی که در برخی محتواهای درون اسکلت کلی‬ ‫توسط مارکس صورت گرفته ربطی به درونمایه این‬ ‫نقد ن��دارد‪ .‬مارکس بارها تکرار کرده که طرح نظری‬ ‫او اندیش��ه هایی ذهنی نیس��ت که بخواه��د بر روند‬ ‫حقیقی تاریخ به ش��کل توهم الودی تحمیل شود‪ ،‬اما‬ ‫این تاکیدات در این زمینه فایده ای نداشته است چراکه‬ ‫دس��تگاه نظری او کامال رو به اینده و تغییر جهان با‬ ‫محتوای مشخصی اس��ت که در ان دالیل مشخص‬ ‫طرح می شود که نظم اجتماعی سرمایه داری صنعتی‬ ‫رو ب��ه زوال اس��ت و طبق��ه اجتماع��ی معینی‪ ،‬نظم‬ ‫اجتماعی معینی را که هرچن��د جزئیات ان تصریح‬ ‫نشده اما محتوای کلی ان مشخص است‪ ،‬پی خواهد‬ ‫ریخت‪ .‬انقالب معرفت شناختی هگل ظرفیت اهدافی‬ ‫که مارکس می خواهد از طریق ان بدان ها مشروعیت‬ ‫نظری بدهد‪ ،‬ندارد‪.‬‬ ‫دوما اینکه تفس��یر هگلیس��ت های چپ پاسخگوی‬ ‫این مس��اله نیست که به کمک کدام نشانه ها می توان‬ ‫جنبه ه��ای عقالنی جه��ان را از جنبه ه��ای منفی و‬ ‫غیرعقالنی ان بازش��ناخت؟ هگل تمایزی که کانت‬ ‫می��ان عرصه اخالق و علم یا اخالق و واقعیت ایجاد‬ ‫می کند کامال مردود می شمارد و در دیدگاه او حقانیت‬ ‫اخالقی هم راستا و منطبق با سیر حرکت پیش رونده‬ ‫تاریخ��ی و تکامل عقالنیت کلی بش��ری اس��ت‪ .‬از‬ ‫این دیدگاه در واق��ع وحدت میان اخالق و واقعیت‬ ‫یا اخالق و علم اس��تنتاج می شود که نتایج مهمی به‬ ‫دنبال دارد‪ .‬اینجا فرد احکامی اخالقی در دست ندارد‬ ‫که بتواند برابر برتری فرایند تاریخی قرارش��ان دهد‪.‬‬ ‫در نظ��ام هگل ظاهرا طغیان علیه جه��ان موجود در‬ ‫موارد معینی ممکن اس��ت اما تا زمانی که سرنوشت‬ ‫این طغیان کامال رقم نخورده باش��د‪ ،‬وسیله ای برای‬ ‫شناخت و قضاوت در مورد اینکه بر حق و موجه بوده‬ ‫است یا نه در دست نداریم‪ .‬اگر طغیان با موفقیت قرین‬ ‫شد‪ ،‬پیروزی اش نش��ان می دهد که از لحاظ تاریخی‬ ‫برحق بوده اس��ت و اگر شکست خورد‪ ،‬چیزی بیش‬ ‫از واکنش عقیم و ناهمخوان با منطق تاریخی نسبت‬ ‫به «انچه می بایست باشد» نخواهد بود‪ .‬وحدت میان‬ ‫اخ�لاق و واقعیت یا اخالق و علم به س��بب منطق‬ ‫‪48‬‬ ‫دیالکتیکی و تاریخی شاکله دستگاه نظری مارکس است‪.‬‬ ‫او باره��ا و بارها تاکید می کند که نظریاتش به هیچ وجه‬ ‫مانند برخی از سوسیالیس��ت های تخیل��ی هم دوره اش‪،‬‬ ‫موعظه هایی اخالقی نیس��تند که باید با اراده انسانی انها‬ ‫را به واقعیت ناهمخوان تحمیل کرد‪ ،‬بلکه منطق حرکت‬ ‫تاریخند‪ .‬این نقد بنیادین پس از مرگ مارکس عمده شد‬ ‫و موضوع بحث های نظری فراوانی قرار گرفت و حتی‬ ‫نحله ای به نام سوسیالیس��ت های کانتی به وجود امد که‬ ‫نظریه پردازان قابلی چون اتوباوئر (‪ ،)1881-1938‬کارل‬ ‫رن��ر (‪ ،)1870-1950‬مارک��س ادل��ر (‪ )1873-1937‬و‬ ‫رودلف هیلفردینگ (‪ )1877-1943‬در ان حضور داشتند‬ ‫و بخش عمده ای از محافل مارکسیستی اتریش را در خود‬ ‫مس��تحیل کرد‪ .‬در ان زمان بح��ث مهمی در جریان بود‬ ‫که ایا مارکسیس��م یک نظریه علمی است یا ایدئولوژی‬ ‫پرولتاریا؟ مارکسیست های ارتدوکس پاسخ می دادند که‬ ‫هر دو اس��ت و دیدگاه طبقاتی و علمی در مارکسیس��م‬ ‫تطابق کامل یافته اس��ت‪ .‬منتقدان در پاسخ می گفتند اگر‬ ‫مارکسیسم یک نظریه علمی است‪ ،‬برای شناخت حقیقت‬ ‫ان اس��تفاده از قواعد متعارف اندیشه علمی کافی است‬ ‫و لزومی ندارد که نخس��ت دیدگاه طبقاتی و سیاس��ی‬ ‫خاصی را بپذیریم و بدین ش��کل باید مارکسیسم مانند‬ ‫نظریه تکامل برای هر فردی قابل دس��تیابی باشد‪ .‬پاسخ‬ ‫ارتدوکس ها چنین بود که گرچه مارکسیسم از جنبه علمی‬ ‫حقیقت دارد اما چون برای طبقات صاحب س��رمایه به‬ ‫شدت زیانمند است ناچار با مخالفت این طبقات روبه رو‬ ‫می ش��ود‪ .‬اما در این حال باز معضل فلس��فه اخالق رخ‬ ‫می نمود و این مساله پیش می امد که زمانی که مارکسیسم‬ ‫مدعی رهایی همه انسان ها از بیگانگی و بت وارگی کاالیی‬ ‫و رهنمون کردن همه انسان ها به سوی یک زندگی بهتر و‬ ‫زمانی که مارکسیس��م مدعی‬ ‫رهای��ی هم��ه انس��ان ها از‬ ‫بیگانگی و بت وارگی کاالیی و‬ ‫رهنمون کردن همه انسان ها‬ ‫ب��ه س��وی ی��ک زندگ��ی بهتر‬ ‫و کام�لا انس��انی اس��ت‪ ،‬پس‬ ‫چگونه است که طبقات صاحب‬ ‫مال در این میان از لحاظ مادی‬ ‫و عینی به شدت زیان کرده و‬ ‫افول می کنند و از سوی دیگر‬ ‫چگون��ه باید ای��ن موضوع را‬ ‫به ان��ان قبوالند که این زیان‬ ‫عم��ده را به خاطر ی��ک اینده‬ ‫بهت��ر ذهنیت محور و نس��بتا‬ ‫مبهم بپذیرند؟‬ ‫کامال انسانی است‪ ،‬پس چگونه است که طبقات صاحب‬ ‫مال در این میان از لحاظ مادی و عینی به شدت زیان کرده‬ ‫و افول می کنند و از سوی دیگر چگونه باید این موضوع‬ ‫را به انان قبوالند که این زیان عمده را به خاطر یک اینده‬ ‫بهتر ذهنیت محور و نسبتا مبهم بپذیرند؟ به نظر می رسد‬ ‫مارکسیسم در مقابل این سوال ها پاسخ قانع کننده ای ندارد‪.‬‬ ‫در این میان سوسیالیست های کانتی که بیشتر یک محفل‬ ‫روشنفکری معتبر بودند تا یک جنبش قابل توجه سیاسی‬ ‫و اجتماعی‪ ،‬اندیشه سوسیالیسم اخالقی را مطرح کردند‪.‬‬ ‫انان معتقد بودند که حتی اگر فلس��فه تاریخ مارکسیسم‬ ‫درس��ت و در نتیجه سوسیالیسم اجتناب ناپذیر باشد‪ ،‬به‬ ‫معنی ان نیست که سوسیالیسم را باید به عنوان یک چیز‬ ‫خ��وب پذیرفت‪ .‬انان معتقد بودند که علم اخالق کانتی‬ ‫می تواند این مشکل را حل کند زیرا از طریق ان می توان‬ ‫گفت نظام سوسیالیستی چون هدفی جز شخص انسان‬ ‫ندارد‪ ،‬ارزش��ی واقعی است‪ .‬باوئر مثال کارگر بیکاری را‬ ‫می زد که از طرف صاحب کارخانه به او پیشنهاد شده در‬ ‫ازای دریافت پول نقش اعتصاب شکن را ایفا کند و باید‬ ‫برای او توضیح داد چنین کاری خطاست‪ .‬کارگر تصدیق‬ ‫می کند که منافع او به طور کلی با منافع کل پرولتاریا تقارن‬ ‫دارد‪ ،‬ام��ا می گوید در این مورد خاص‪ ،‬برخورد منافعی‬ ‫در کار اس��ت و او نمی داند که چ��را باید منافع خود را‬ ‫فدای همبستگی طبقاتی کند‪ .‬به گفته باوئر این مساله هیچ‬ ‫راه ح��ل علمی ندارد چ��را که علم حکم اخالقی صادر‬ ‫نمی کند‪( .‬کوالکوفسکی‪ ،1384 ،‬ج ‪ :2‬ص ‪)311‬‬ ‫اما باید توجه داش��ت که سوسیالیسم کانتی نمی تواند به‬ ‫گزاره هایی نظی��ر‪« :‬نیروهای تاریخی و اجتماعی معینی‬ ‫در جه��ت نیل به سوسیالیس��م در کارند» ی��ا «پرولتاریا‬ ‫طبقه ای اس��ت که اینده را رقم می زند و تمام معضالت‬ ‫شناخت شناسنامه فلسفه را حل می کند» باور داشته باشد‬ ‫و بدین شکل از اساس با مارکسیسم تضاد پیدا می کند و‬ ‫قدرت تهییجی و امیدبخش ان را هم نخواهد داشت‪.‬‬ ‫مارک��س در نیم��ه دوم فعالیت فکری خود به س��مت‬ ‫بررس��ی و تحلیل موشکافانه س��از و کار اقتصادی نظام‬ ‫سرمایه داری رفت‪ .‬یکی از عوامل اصلی این امر شکست‬ ‫موج بزرگ انقالب های اروپایی ‪ 1848‬بود که مارکس را‬ ‫ترغیب کرد تا تحلیل دقیقی از ساز و کار سرمایه داری و‬ ‫زمینه های بحران و اضمح�لال در ان ارائه دهد‪ .‬در این‬ ‫دوره هم��کاری مارکس و انگلس اوج می گیرد‪ .‬انگلس‬ ‫خاستگاه فکری نسبتا متفاوتی با مارکس داشت اما انها‬ ‫معموال به نتایج مشترکی می رسند‪ .‬انگلس تا حدود قابل‬ ‫توجهی تحت تاثیر جبرگرایی عملی و تفکر تکامل گرای‬ ‫امثال چارلز داروین قرار داشت که این تا حدودی فضای‬ ‫فکری او را با مارکس متفاوت می کرد‪ ،‬اما او هم ساختمان‬ ‫فکری خود را با هگلیس��ت های چ��پ اغاز کرده بود و‬ ‫تف��اوت تعیین کننده ای میان این دو خاس��تگاه نمی دید‪.‬‬ ‫می توان گفت انگلس تا حدودی در جلب توجه مارکس‬ ‫به مطالعات عینی و انضمامی درباره ساز و کار سرمایه داری‬ ‫موثر بود‪ .‬البته بررسی زمینه های فکری خاص انگلس از‬ ‫مجال این مقاله محدود خارج است‪.‬‬ ‫در اینجا تالش می کنیم به طور بسیار خالصه به محورهای‬ ‫اصل��ی ارای مارک��س در ای��ن دوره و برخی نقدهای‬ ‫اساس��ی وارد بر ان اشاره کنیم‪ .‬مارکس با الهام گرفتن از‬ ‫اقتصاددانان کالس��یک انگلستان یعنی ادام اسمیت و به‬ ‫خصوص ریکاردو تئوری اقتصادی مفصل و پردامنه ای‬ ‫را پی ریخت؛ او نظریه س��نتی ارزش در اقتصاد را تغییر‬ ‫داد‪ .‬مارکس معتقد بود کار هم مالک و منش��ا ارزش در‬ ‫اقتصاد اس��ت و سرمایه نیز چیزی جز کار گذشته ای که‬ ‫اکنون تجسد پیدا کرده نیست‪ .‬از سوی دیگر مدعی شد‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫سیاست‬ ‫اندیشه‬ ‫که ارزش مبادله که از دید اقتصاددانان کالس��یک جدا از‬ ‫ص��رف ارزش مصرف بود و موضوع اصلی مورد عالقه‬ ‫اقتصاد به شمار می رفت‪ ،‬جزیی طبیعی و تفکیک ناپذیر از‬ ‫جامعه نیست‪ ،‬بلکه شکل تاریخی و گذرای سازمان دهی‬ ‫تولید و توزیع است‪.‬‬ ‫از نظ��ر مارکس‪ ،‬ارزش واقعی و اصلی هر کاال در میزان‬ ‫کاری بود که صرف س��اخت ان شده بود‪ .‬در جلد اول‬ ‫س��رمایه‪ ،‬مارکس میان نرخ سود و مفهوم مهمش به نام‬ ‫ش اضافی» تمایز می گذارد‪ .‬ارزش اضافی میزانی از‬ ‫«ارز ‬ ‫ارزش اقتصادی تولیدشده توسط کارگر است که عالوه‬ ‫بر مزدی است که دریافت می کند و این در واقع جوهره‬ ‫استثمار است‪ .‬نرخ سود نسبت ارزش اضافی به کل سرمایه‬ ‫صرف شده است که شامل س��رمای ه ثابت (ابزاراالت و‬ ‫مواد خام) و س��رمایه متغیر (دستمزد کارگر) است‪ .‬نرخ‬ ‫ارزش اضافی نیز نس��بت ارزش اضافی به سرمایه تغییر‬ ‫اس��ت‪( .‬مارکس‪ :1386 ،‬ص ‪ 242‬و ‪ .)243‬تنها سرمایه‬ ‫متغیر است که ارزش اضافی می افریند اما شرط انجام این‬ ‫کار وجود سرمایه ثابت است یعنی وجود کار مرده ای که‬ ‫به شکل ابزار و مواد تولید است‪.‬‬ ‫سپس مارکس وارد بحث خود پیرامون دینامیسم درونی‬ ‫سرنگونی سرمایه داری می شود‪ .‬گرایش ذاتی سرمایه داری‬ ‫به س��مت سود و گسترش هرچه بیش��تر ان را به ورطه‬ ‫تضادهایی حل نش��دنی فرو می برد‪ .‬با رش��د فناوری و‬ ‫افزایش سرمایه ثابت‪ ،‬تولید هر کاال به طور روزافزون به‬ ‫کار کمتری نیاز پیدا می کند‪ .‬نسبت سرمایه متغیر به سرمایه‬ ‫ثابت و به همراه ان نرخ سود کاهش پیدا می کند‪ .‬از سوی‬ ‫دیگر رقابت روزافزون صاحبان سرمایه و رشد فناوری‬ ‫پیشرفته و گران‪ ،‬سبب می ش��ود صاحبان سرمایه برای‬ ‫جلوگیری از کاهش نرخ س��ود‪ ،‬استثمار را تشدید کنند‪،‬‬ ‫ساعات کاری را طوالنی تر کرده و مزد کمتری به کارگران‬ ‫بپردازند‪ .‬حاصل این روند تش��دید استثمار و حرکت به‬ ‫سمت تمرکز سرمایه است زیرا برای سرمایه داران کوچک‬ ‫بقا هر روز دشوارتر می شود و سرمایه داران بزرگ تر انها‬ ‫را می بلعند‪ .‬از س��وی دیگر صاحبان حرفه های کوچک‬ ‫و مش��اغل قدیمی ناچار به صف پرولترها می پیوندند و‬ ‫این همان تئوری مش��هور جامعه شناختی مارکس یعنی‬ ‫دو قطبی ش��دن جامعه در دوران سرمایه داری جدید و‬ ‫از میان رفتن طبقات میانی است که خود یکی از شروط‬ ‫انقالب سوسیالیس��تی به ش��مار می رود‪ .‬از سوی دیگر‬ ‫مص��رف نمی تواند پا به پ��ای افزایش تولیدی که نتیجه‬ ‫حرص س��یری ناپذیر برای ارزش اضافی اس��ت‪ ،‬پیش‬ ‫برود‪ ،‬زیرا همین حرص مانع از ان می ش��ود که قدرت‬ ‫خرید توده ها افزایش یابد و این همان بحران رکود است‪.‬‬ ‫ب��ه نظر مارکس همین بحران که به بیان دیگر اوج تضاد‬ ‫میان ارزش مصرف و ارزش مبادله است‪ ،‬سرمایه داری را‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫محکوم به فنا می کند‪ .‬در این میان کارگران هم به سبب‬ ‫همین وضع ساختار اگاهی طبقاتی پیدا کرده و برای مبارزه‬ ‫با سرمایه داری متشکل می شوند‪ .‬قدرت انها به سبب این‬ ‫واقعیت که اکثریت قاطع جامعه را تشکیل می دهند قاهر‬ ‫می ش��ود‪ .‬کالم اخر انکه‪ ،‬بحران های سرمایه داری بیان‬ ‫تضاد سطح فنی با شرایط اجتماعی پیشرفت فنی و بیان‬ ‫تضاد میان نیروهای مولد و نظامی است که این نیروها در‬ ‫چارچوبش کار می کنند‪ .‬یعنی همان چیزی که شیوه تولید‬ ‫فئودالی دچار ان شد و زوال یافت‪.‬‬ ‫ح��ال نقده��ای وارده را از نظری��ه ارزش مارکس اغاز‬ ‫می کنیم؛ اول انکه بسیاری از منتقدان گفته اند «ارزش» در‬ ‫مفهومی که مراد مارکس بود قابل اندازه گیری نیست یعنی‬ ‫نمی توان ارزش هیچ کاالیی را به واحد ساعات کار انجام‬ ‫ش��ده بیان کرد به دو دلیل اساسی؛ دلیل اول ان است که‬ ‫بنابر نظریه مارکس ارزش هر فراورده‪ ،‬ارزش همه ابزار‬ ‫و موادی که در تولیدش به کار رفته را در برمی گیرد و در‬ ‫عین حال دربرگیرنده ارزش ابزار و موادی اس��ت که در‬ ‫تولید این ابزار و مواد استفاده شده و این دور تا بی نهایت‬ ‫ادامه دارد و محاسبه ان اشکارا ناممکن است‪ .‬دلیل دوم ان‬ ‫است که کارهای گوناگون را نمی توان به مقیاس مشترکی‬ ‫تبدیل کرد‪ .‬کار انس��انی مدارج تخصصی و کیفیت های‬ ‫گوناگونی دارد‪ .‬اینجا این مساله مطرح است که ساعات‬ ‫کار را می توان محاس��به کرد اما کیفیت و فشردگی کار‬ ‫قابل محاسبه نیست‪ .‬براساس استدالل مارکس باید میزان‬ ‫کاری که در ترتیب کارگر مصرف ش��ده بر حجم کاری‬ ‫که در تولید فراورده ب��ه کار رفته افزود و این نیز کاری‬ ‫ناممکن است‪.‬‬ ‫نقد دیگری که بر نظریه ارزش وارد ش��ده ان اس��ت که‬ ‫چگونه می توان این حکم را اثبات کرد که «قیمت واقعی»‬ ‫سوسیالیس��ت های کانتی که‬ ‫بیشتر یک محفل روشنفکری‬ ‫معتب��ر بودند تا ی��ک جنبش‬ ‫قابل توجه سیاسی و اجتماعی‪،‬‬ ‫اندیشه سوسیالیسم اخالقی‬ ‫را مطرح کردن��د‪ .‬انان معتقد‬ ‫بودن��د ک��ه حتی اگر فلس��فه‬ ‫تاری��خ مارکسیس��م درس��ت‬ ‫و در نتیج��ه سوسیالیس��م‬ ‫اجتناب ناپذیر باشد‪ ،‬به معنی‬ ‫ان نیست که سوسیالیسم را‬ ‫باید به عن��وان یک چیز خوب‬ ‫پذیرفت‪ .‬ان��ان معتقد بودند‬ ‫که علم اخالق کانتی می تواند‬ ‫این مشکل را حل کند‬ ‫یک کاال (نه قیمت مبادله ای ان) را س��اعات کار مصرف‬ ‫شده در ان تعیین می کند‪ .‬بس��یاری از منتقدان از جمله‬ ‫لش��ک کوالکوفسکی معتقدند که این یک قانون نیست‬ ‫بلکه تعریفی است متافیزیکی که قابل اثبات نیست و برای‬ ‫توصیف تجربی پدیده های اقتصادی به درد نمی خورد‪.‬‬ ‫از انجا که در نظری��ه مارکس از ارزش به قیمت گذاری‬ ‫صورت نمی گیرد‪ ،‬پس گذاری هم از نظریه ارزش به شرح‬ ‫هیچ یک از فرایندهای واقعی اقتصادی در کار نیس��ت‪.‬‬ ‫به همین سبب اقتصاددانان تجربی مسلک نظری ه ارزش‬ ‫مارکس را بی استفاده می دانند‪ ،‬چون نمی توان ان را برای‬ ‫توصیف تجربی پدیده هابه کار بست‪ .‬نکته مورد نظر انها‬ ‫این نیست که مارکس به مساله «ارزش واقعی چیست؟»‬ ‫پاسخ نادرستی داده‪ ،‬بلکه می گویند اگر این تز به چیزی‬ ‫سوای عوامل تعیین کننده قیمت اشاره دارد در ان صورت‬ ‫دیگ��ر در علم اقتصاد اصوال محل��ی از اعراب ندارد‪.‬‬ ‫پس بدین سان نظریه ارزش مارکس توضیح چگونگی‬ ‫کارکرد اقتصاد سرمایه داری نیست‪ ،‬بلکه نقدی است‬ ‫بیشتر فلسفی بر انسانیت زدایی در اقتصاد سرمایه داری‪.‬‬ ‫در مورد نظریه «نرخ کاهش یابنده سود» هم گفته شد‬ ‫که هم فن��اوری از طریق کمک به کاهش هزینه های‬ ‫تولید و کم کردن اهمیت نسبی دستمزد در کل مخارج‬ ‫و هم دخالت های تنظیم کننده دولتی از جمله عواملی‬ ‫هس��تند که می توانند مانع کاهش نرخ سود باشند‪ .‬به‬ ‫عالوه نقدهای محکمی نیز پیرامون عدم توجه مارکس‬ ‫به نقش سرمایه در تولید ارزش مبادله مطرح شده که‬ ‫از مجال بحث ما خارج است‪.‬‬ ‫از س��وی دیگر این مس��اله مطرح ش��ده که تمرکز‬ ‫موسسات با تمرکز ثروت یکی نیست‪ ،‬اولی از اواخر‬ ‫عم��ر مارکس به بعد به وجود امد اما دومی رخ نداد‪.‬‬ ‫به علت نظام شرکت های س��هامی‪ ،‬رشد واحدهای‬ ‫صنعتی عظیم دیگر مترادف رش��د ثروت های عظیم‬ ‫نیست‪ .‬برعکس از اواخر قرن نوزدهم شمار صاحبا ن‬ ‫مال هم به طور نس��بی و هم ب��ه طور مطلق در حال‬ ‫افزایش بوده اس��ت‪ .‬در عرصه اجتماعی نیز طبقات‬ ‫میانی نه تنها از میان نرفته اند بلکه تعدادشان زیادتر شده‬ ‫و تنوع شان افزایش یافته است‪ .‬برخالف گفته مارکس‬ ‫نرخ مزد کارگران در مجموع نه تنها کاهش نیافته بلکه‬ ‫افزایش هم یافته است و این فرایند افزایش از اواخر‬ ‫عمر مارکس اغاز شد به طوری که مارکس ناچار شد‬ ‫در چاپ اول و دوم سرمایه امار دستمزدها را از ‪1850‬‬ ‫به بعد درج نکند‪ ،‬حال انکه بقیه امارها تا سال ‪1873‬‬ ‫درج شده بود‪ .‬درج امار دستمزدها نظریه فقر فزاینده‬ ‫مارکس را زیر سوال می برد‪ .‬این یک مورد کمیاب اما‬ ‫مهم از بی صداقتی مارکس در به کار گرفتن داده های‬ ‫واقعی بود‪( .‬کوالکوفسکی‪ ،1384 ،‬ج ‪ :1‬ص ‪)342‬‬ ‫ما در این نوشتار فرصت پرداختن به برخی از نقدهای‬ ‫اساس��ی دیگر به ارای مارک��س را نیافتیم‪ .‬به عنوان‬ ‫مث��ال فقدان جنبه روان کاوانه در اثار او که نتایج قابل‬ ‫توجهی را به بار می اورد که در دنیای امروز ما هر چه‬ ‫بیشتر قابل لمس است و نیز فقدان امکان پاسخگویی‬ ‫دستگاه نظری او به نیاز جاودانگی ادمی و ترس او از‬ ‫فقدان‪ ،‬در شرایطی که دستگاه نظری او ادعای یگانه‬ ‫کردن عین و ذهن ادمی و شکوفایی و براورده شدن‬ ‫تمام استعدادها و نیازهای او را دارد‪ .‬تالش ما در این‬ ‫نوشتار ان بود که بستری کوچک و مقدماتی برای نقد‬ ‫ریش��ه ای و منصفانه ارای مارکس و اخالفش فراهم‬ ‫کنیم‪ ،‬چراکه نمی توان کتمان کرد که انها نقش مهمی‬ ‫در تکوین تفکر اجتماعی دوران جدید داش��ته اند و‬ ‫از ای��ن مهم تر انکه به قول ماکس وبر وظیفه اخالقی‬ ‫دانش اجتماعی که در سرشت ان تنیده است ان است‬ ‫که افکار و عقاید اندیشمندان و کنشگران را برای خود‬ ‫انها وضوح بخشد و در مورد نتایج عملی خواسته و‬ ‫ناخواسته ای که ممکن اس��ت افکار انها به بار اورد‪،‬‬ ‫هشدار دهد‪.‬‬ ‫استنادات‬ ‫ جریان های اصلی در مارکسیسم؛ لشک کوالکوفسکی‪،‬‬‫ترجمه عباس میالنی‪ ،‬جلد اول و دوم‪ ،‬انتش��ارات اگاه‪،‬‬ ‫‪1384‬‬ ‫ س��رمایه؛ کارل مارک��س‪ ،‬ترجمه حس��ن مرتضوی‪،‬‬‫انتشارات اگاه‪1386 ،‬‬ ‫ جبر انقالب؛ جان ریز‪ ،‬ترجمه اکبر معصوم بیگی‪ ،‬نشر‬‫دیگر‪1380 ،‬‬ ‫ درامدی تاریخی بر نظریه اجتماعی؛ الکس کالینیکوس‪،‬‬‫ترجمه اکبر معصوم بیگی‪ ،‬انتشارات اگاه‪1383 ،‬‬ ‫ فلس��فه علوم اجتماعی قاره ای؛ ایون ش��رت‪ ،‬ترجمه‬‫هادی جلیلی‪ ،‬نشر نی‪1387 ،‬‬ ‫دست نوشته های اقتصادی و فلس��فی؛ کارل مارکس‪،‬‬‫ن مرتضوی‪ ،‬نشر اگه‪1377 ،‬‬ ‫ترجمه حس ‬ ‫‪49‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫تاملی در «تظاهر به مارکسیسم در دانشگاه های ایران»‬ ‫مارکسیسم دانشجویی‬ ‫امیر حسین ترکش دوز‬ ‫چند س��ال پس از دوم خرداد ‪ 76‬با کم فرو غ ش��دن‬ ‫ش��عارهای لیبرال��ی در دانش��گاه ها ش��اهد عالئم‬ ‫جس��ته گریخته ای از تظاهر به مارکسیسم در برخی‬ ‫دانش��کده ها بودیم‪ .‬در وهله نخست قابل انتظار بود‬ ‫که پس از افول جهانی مارکسیس��م و کم رنگ شدن‬ ‫بسیاری از داعیه های چپ گرایانه در سطح جهان و‬ ‫اضمحالل شاخه های مختلف این جریان در میهنمان‬ ‫و عدول سازمان های پیشکسوت چپ از مارکسیسم‬ ‫به سوس��یال دموکراس��ی و حتی لیبرال دموکراسی‪،‬‬ ‫تظاهرات پیش گفته در نگاه ناظران غریب جلوه کند‬ ‫و از ماهیت و معنای ان پرسش کنند‪.‬تردیدی نیست‬ ‫که پیش از موضع گیری در مقابل این جریان می باید‬ ‫تصویری نسبتا منقح از ماهیت ان پیدا کنیم‪.‬‬ ‫‪-1‬گام نخست در تحلیل جریان پیش گفته دستیابی‬ ‫به تصویری نزدیک به واقع از اندازه های ان اس��ت‪.‬‬ ‫واقعیت ان است که جمعیت دانشجویانی که در میان‬ ‫کل دانشجویان دانشگاه ها و موسسات اموزش عالی‬ ‫از انگیزه ها و دغدغه های سیاسی برخوردارند نسبت‬ ‫به کل دانش��جویان اقلیتی بیش نیست و شعارهای‬ ‫چپ از جانب اقلیتی از این اقلیت است که به گوش‬ ‫می رسد‪.‬‬ ‫‪ -2‬تظاهر موجود به مارکسیسم در حوزه مورد بحث‬ ‫ما به رغم همه نمودهای فعال تشکیالتی به شهادت‬ ‫گفتار و جهت گیری ان‪ ،‬به ش��دت احساسی است‬ ‫و تاکنون س��خنی ج��دی و اثبات��ی از جانب ان در‬ ‫حوزه های مختلف فلسفی‪ ،‬سیاسی و اقتصادی ارائه‬ ‫نشده است‪ .‬یعنی مشخص نیست که مثال در حوزه‬ ‫معرفت شناس��ی چه می گویند یا متفکر مورد استناد‬ ‫ایشان در این حوزه کیست یا در حوزه اقتصاد برنامه‬ ‫اثباتی انها چیست‪.‬‬ ‫‪ -3‬گرچه این جمع‪ ،‬اصرار به تمایز خود از مجموعه‬ ‫جریان های لیبرال بورژوا در عرصه حرف و س��خن‬ ‫دارد‪ ،‬ام��ا در عرصه عمل از پیوند وثیقی با س��بک‬ ‫زندگی بورژوای��ی برخوردار اس��ت‪ .‬انها در نحوه‬ ‫پوشش‪ ،‬مراودات فی مابین‪ ،‬انگاره های زیباشناختی‬ ‫و ‪ ...‬نه تنها با لیبرال ها در سطح زندگی روزمره همسو‬ ‫و همراهن��د بلکه گاه از انها نی��ز در فاصله گیری از‬ ‫ایرانیت و اسالمیت رادیکال تر عمل کرده اند‪.‬‬ ‫‪ -4‬تظاهر یاد ش��ده به مارکسیس��م را به رغم انکه‬ ‫عام�لان ان گاه از نمادهای��ی همچ��ون «ماج��رای‬ ‫سیاهکل» و امثال ان بهره می برند نمی توان بهره مند‬ ‫از زه��د انقالبی و اعراض از زندگی بورژوایی حتی‬ ‫در سطحی ترین الیه ها به حساب اورد‪.‬‬ ‫اگ��ر قرار بر تش��بیه باش��د بای��د انه��ا را در عداد‬ ‫مارکسیس��ت های کان��ون پرورش فک��ری پیش از‬ ‫انقالب قرار داد که تحت حمایت های فرح پهلوی‪،‬‬ ‫مارکسیسم شان عمال به معنای فاصله گیری رادیکال‬ ‫از دین و سنت های دیرین مردم ما بود‪.‬‬ ‫‪ -5‬فعاالن جریان مورد بحث از مساله سرمایه داری‬ ‫و بورژوازی درک��ی ارائه می دهند که حتی از درک‬ ‫مارکس و مارکسیست ها در این باره نیز تک بعدی تر‬ ‫و ناژرف تر است‪.‬‬ ‫سرمایه داری بیش از انکه به معنای حاکمیت مالکان‬ ‫وسایل تولید بر جبهه کارمزدی باشد‪ ،‬ریشه در نگاهی‬ ‫ویژه به جهان و انس��ان و مب��دا و معاد این دو دارد‪.‬‬ ‫‪50‬‬ ‫مارکسیست ها گرچه در متفرعات این نگاه با لیبرال ها‬ ‫متفاوتند اما در مبادی‪ ،‬هر دو از ابشخور تجدد سیراب‬ ‫می شوند؛ از همین روست که انها از توان معرفتی الزم و‬ ‫از شجاعت اخالقی کافی برای درگیری ریشه ای با نظام‬ ‫سرمایه داری برخوردار نیستند‪ .‬سرمایه داری «هم بسته»‬ ‫با یک فرهنگ اس��ت و اتفاقا در همین موضع است که‬ ‫فعالیتی که تظاهر به هواخواهی از مارکسیسم می کنند در‬ ‫چالش با سرمایه داری نه تنها دستاوردی نداشته اند بلکه‬ ‫عمال در جهت تقویت س��رمایه داری و طبقه حامل ان‬ ‫یعنی بورژوازی گام برداشته اند‪.‬‬ ‫‪ -6‬جم��ع م��ورد بح��ث م��ا‪ ،‬عالقه مندن��د خ��ود را‬ ‫صلح دوست‪ ،‬ضدجنگ و خشونت جلوه دهند‪ .‬در عین‬ ‫حال چهره هایی را جزء اس�لاف خود معرفی می کنند‬ ‫که رنگ غلیظ خشونت (با همان روایتی که متجددین‬ ‫از ان به دست می دهند) بر تصویر زندگی ایشان هویدا‬ ‫است‪ .‬به عنوان تنها یک نمونه کوچک می توان به تصفیه‬ ‫خونین فیزیکی در کادر مرکزی س��ازمان چریک های‬ ‫فدایی خلق در میانه دهه ‪ 50‬شمس��ی اشاره کرد که در‬ ‫سال های اخیر در خارج از کشور موضوع مناقشه برخی‬ ‫از سابقه داران این گروه بوده است‪.‬‬ ‫‪ -7‬موض��ع این جمع ‪ ،‬در مقابل نظام سیاس��ی موجود‬ ‫پارادوکس��یکال به نظر می رس��د‪ .‬صداقت در عمل‪ ،‬از‬ ‫شروط اولیه فعالیت سالم سیاسی است‪ .‬انها از امکانات‬ ‫قانون��ی نظام همچ��ون برخی تش��کل های فرهنگی و‬ ‫نیز تشکل های اس�لامی همچون انجمن های اسالمی‬ ‫دانش��جویان اس��تفاده کرده اند و می کنن��د اما همزمان‬ ‫از نماده��ا و عالئم گروه های ضدقان��ون بهره می برند‬ ‫و مخاطب��ان خود را نه به اصالح نظ��ام که به مقابله با‬ ‫تمامیت ان فرا می خوانند‪ .‬س��خن م��ا در این میان این‬ ‫نیس��ت که انها کدامی��ک از این دو ش��ق را برگزینند‬ ‫ت‬ ‫س��خن این اس��ت که این گزینش به هر نحو صور ‬ ‫پذیرد نیازمند یک سلس��له لوازم اخالقی اس��ت که در‬ ‫رفتار جمع مورد بحث ما موجود نیست‪ .‬ایا وقتی رنگ‬ ‫صداقت را اینچنین در فعالیت جمعی نمی یابیم‪ ،‬نابجا‬ ‫است اگر سوال کنیم اینان هنوز به حکومت نرسیده به‬ ‫تز «هدف وس��یله را توجیه می کند» ملتزمند و از این رو‬ ‫از امکانات تش��کل های اسالمی برای رسیدن به هدف‬ ‫خود بهره می برند‪ ،‬حال اگر به حکومت می رسیدند چه‬ ‫می کردند؟‬ ‫‪ -8‬اندیشه ملیت از همان اغاز در مارکسیسم ایرانی به‬ ‫مثابه یک مشکل ظاهر شده است‪ .‬البته این نحله‪ ،‬تنها در‬ ‫جای دادن عنصر ملیت در دستگاه فکری خود با مشکل‬ ‫مواج��ه نبوده بلکه در عرصه عمل انچنان کارنامه ای از‬ ‫خود بر جای گذارده که گویی اساس��ا معیاری با عنوان‬ ‫ایرانیت برای ایشان مطرح نبوده است‪ .‬غائله پیشه وری‬ ‫در اذربایجان و ماجرای جانبداری حزب توده از اعطای‬ ‫امتیاز نفت ش��مال به ش��وروی از بارزترین نمونه ها بر‬ ‫این مدعاست‪ .‬صرفنظر از این‪ ،‬سابقه موضع جمع مورد‬ ‫بحث ما نیز در مورد مس��اله وطن مش��ترک به شدت‬ ‫مناقشه انگیز جلوه می کند‪ .‬اگر در چندسال گذشته بخش‬ ‫عظیمی از جریان لیبرال با اتکا به اهرم خارجی مرزهای‬ ‫ملی را در سیاس��ت ورزی خ��ود درمی نوردید جریان‬ ‫مورد بحث م��ا با پیوندهایی که از جمله با جریان های‬ ‫جدایی طلب قومی دارد نسبت به متحدان لیبرال خود در‬ ‫موقعیتی مساله انگیزتر نسبت به پاسداری از ایرانیت و‬ ‫حفظ کیان ملی قرار می گیرد‪.‬‬ ‫‪ -9‬واپس��ین مس��اله ای که باید بدان اش��اره داش��ت‪،‬‬ ‫چگونگی تکوین این جریان اس��ت‪ .‬به سخن دیگر‬ ‫بدین پرسش می باید پاسخ گفت که «این جریان در‬ ‫ش��کل گیری خود به کدام منابع متکی بوده است؟»‬ ‫یکی از عوامل موثر در ش��کل گیری و توسعه نسبی‬ ‫این جریان فعالیت فرزندان ان دسته از فعاالنی است‬ ‫که در س��ال های نخست پس از پیروزی انقالب در‬ ‫گروه های مارکسیس��تی بران��داز و محارب فعالیت‬ ‫داشته اند‪.‬‬ ‫دومین زمینه س��ربازگیری این جریان ش��اخه چپ‬ ‫نیروهای موسوم به ملی مذهبی یا روشنفکری دینی‬ ‫است‪ .‬طبیعی است با کم رنگ شدن جهت گیری دینی‬ ‫در چهره عمومی جریان های یاد شده و به خصوص‬ ‫نیروهای رده پایین ایشان‪ ،‬نیروهای یادشده با توجه‬ ‫به س��ابقه چپ گرایانه یا چپ نمایان��ه خود از میان‬ ‫اندیش��ه های غیردینی یا ضددینی برای مارکسیسم‬ ‫مستعدتر باشند‪ .‬طی سال های اخیر برخی نیروهای‬ ‫منس��وب به طیف ملی مذهبی ب��ه صراحت در کار‬ ‫ترویج و تقویت مارکسیس��ت ها بوده اند که در این‬ ‫می��ان از نش��ریه «دریچه گفتگ��و» در اوایل دهه ‪70‬‬ ‫می ت��وان نام برد که عمدتا از س��وی هواداران یکی‬ ‫از گروه های چپ گرای مذهبی اداره می شد و برخی‬ ‫از فعاالن ان بعدها از مس��ئوالن نشریه «ایران فردا»‬ ‫شدند‪ .‬در سال های اخیر نیز نشریه «نامه» چنین نقشی‬ ‫را به خصوص در سطح دانشجویی ایفا می کرد‪.‬‬ ‫سومین زمینه پاگیری این جریان را در ناکامی جریان‬ ‫راست مدرنیست (در دوران موسوم به اصالحات)‪،‬‬ ‫در عین بقای شرایط عینی چپ گرایی در جامعه (اعم‬ ‫از فقر و نابرابری و‪ )...‬باید دانست‪ .‬واقعیت ان است‬ ‫که اصالح طلبان با جهت گیری لیبرال خود از تبیین‬ ‫بسیاری از واقعیت های اجتماعی همچون فقر ناکام‬ ‫ماندند و لذا به نحو غیرمس��تقیم جوانانی که با این‬ ‫واقعیت ها مواجه ش��دند را برای اقبال به شعارهای‬ ‫غیردینی چپ گرا مستعد ساختند‪.‬‬ ‫مدرنیسم دینی با نقش افرینی امثال سروش‪ ،‬جوانان‬ ‫مخاطب خود را تا سست شدن علقه های دینی به دنبال‬ ‫خود کشاند و انگاه که فقر فلسفی اش و بیش از ان‬ ‫ناتوانی سیاس��ی اش در دوران موسوم به اصالحات‪،‬‬ ‫اشکار گش��ت انها را خواسته یا ناخواسته به دست‬ ‫انواع و اقسام جریان های غیردینی و ضددینی (حتی‬ ‫گرد و غبار گرفته ترین انها) سپرد‪.‬‬ ‫چهارمین زمینه تکوین این جریان را باید ناش��ی از‬ ‫موضع صریح ان در ضدیت با دین و نسبتی دانست‬ ‫که با رشد فضای غریزی در دانشگاه ها برقرار کرده‬ ‫اس��ت‪ .‬به سخن دیگر گریز از دین (که بعضا ناشی‬ ‫از برخی عوامل پیش گفته است) و طلب ازادی های‬ ‫غریزی در مواردی بیان توجیه مند خود را در تظاهر‬ ‫مارکسیسم یافته است‪.‬‬ ‫در اخری��ن ف��راز از این نگاش��ته‪ ،‬بدین پرس��ش‬ ‫می پردازیم که «با این جریان چگونه می باید مواجهه‬ ‫نمود؟» بهترین شیوه مواجهه با جریان مورد بحث‪ ،‬تا‬ ‫انجا که وارد فاز اشوب نشده باشد‪ ،‬مواجهه نظری‬ ‫و مبنایی اس��ت‪ .‬بدین نحو ک��ه فعاالن این جمع و‬ ‫بزرگان ایشان در بیرون از دانشگاه را دعوت کرد که‬ ‫چالش خود با جریان اس�لامی را به گونه ای اصولی‬ ‫و با اغازنمودن از مبادی صورت دهند‪ .‬برای سامان‬ ‫دادن بحثی سالم و البته عقالنی که متاسفانه تا کنون‬ ‫نشان ان را در فعالیت های جمع مورد بحث مشاهده‬ ‫نکرده ایم‪ ،‬می توان از پاسخ به پرسش های ذیل اغاز‬ ‫کرد‪ :‬دیدگاه انها در حوزه هستی شناس��ی چیست؟‬ ‫به مبدا عالم چگونه می اندیش��ند؟ ایا برای انسان و‬ ‫جهان غایتی قائلند؟ رای ایش��ان درباره ش��رایط و‬ ‫سازوکار تکوین معرفت در ادمی و ارزش معلومات‬ ‫او چیست؟‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫سیاست‬ ‫اندیشه‬ ‫نظریه انتقادی‪ ،‬از فرانکفورت تا تهران‬ ‫محمد مالعباسی‬ ‫«روشنگری در مقام پیشروی تفکر‪ ،‬در عام ترین مفهوم ان‪،‬‬ ‫همواره کوشیده است تا ادمیان را از قید و بند ترس رها و‬ ‫حاکمیت و س��روری انان را برقرار سازد‪ .‬با این حال‪ ،‬کره‬ ‫خاک که اکنون به تمامی روشن شده است‪ ،‬از درخشش‬ ‫ظفرمند فاجعه تابناک است‪ ».‬این جمله که به قلم سحرانگیز‬ ‫ادورنو و هورکهایمر در ام الکتاب متفکران مکتب انتقادی‬ ‫یعنی دیالکتیک روشنگری نوشته شده است‪ ،‬در واقع حاق‬ ‫نگاه این متفکران شورمند را نشان می دهد‪ .‬تشریح تباهی‬ ‫جهان امروز و برمال ساختن جنایات و ستمگری های جهان‬ ‫جدید‪ ،‬دغدغه ای بود که هیچ گاه اینان را رها نکرد‪ .‬مکتب‬ ‫فرانکفورت‪ ،‬موسسه ای که سال های پیش از جنگ جهانی‬ ‫دوم در المان بنیان نهاده ش��د‪ ،‬در مدتی نه چندان طوالنی‬ ‫به مرکز گردهمایی چندین تن از درخشان ترین متفکران‬ ‫ان دوره در جه��ان تبدیل ش��د‪ .‬تئ��ودور ادورنو‪ ،‬ماکس‬ ‫هورکهایمر‪ ،‬والتر بنیامین‪ ،‬هربرت مارکوزه و‪ ...‬همگی در‬ ‫جایگاهی بلندپایه در میان عالمان جهان برخوردار بودند‬ ‫و اندیش��ه های انان روی قش��ر وس��یعی از روشنفکران‪،‬‬ ‫دانشجویان و اهالی اندیشه در سرتاسر دنیا تاثیر داشت‪.‬‬ ‫مکت��ب فرانکفورت‪ ،‬کار خود را ب��ا انتقادهای کوبنده به‬ ‫مارکسیس��م می اغازد‪ .‬اگرچه اصلی ترین نمایندگان این‬ ‫مکتب خود مارکسیست هس��تند اما معتقدند که نظریه‬ ‫مارکسیس��تی در تفس��یر ان روزگار‪ ،‬از نواقص جدی ای‬ ‫رنج می برد‪ .‬انها بر خالف مارکسیست های روزگار خود‪،‬‬ ‫توجه محوری خود را از اقتصاد به س��وی فرهنگ سوق‬ ‫دادند‪ .‬روبنا‪ ،‬برای انها از اهمیتی بیشتر از زیربنا برخوردار‬ ‫بود و تکیه بر این موضوع‪ ،‬انها را به یکی از ش��اخه های‬ ‫نومارکسیسم مشهور نموده است‪ .‬خطوط اصلی تفکر این‬ ‫مکتب را می توان در ذیل چند مقوله دسته بندی کرد‪:‬‬ ‫نظریه انتقادی‪ :‬هورکهایمر در مقاله مش��هورش با عنوان‬ ‫«نظریه س��نتى و انتقادى» که بعدها به مانیفست ‪ ۱۹۳۷‬یا‬ ‫مانیفس��ت مکتب فرانکفورت مشهور ش��د‪ ،‬به بررسى‬ ‫وضعیت فلس��فه و علوم اجتماع��ى در جامعه علمى و‬ ‫دانش��گاهى المان ان زمان پرداخت‪ .‬او نظریه اسنتی را در‬ ‫برابر نظریه انتقادی تعریف کرد‪ .‬منظور کلی از نظریه سنتی‪،‬‬ ‫نظریه به معنای دکارتی ان بود‪ .‬او استدالل می کند که هدف‬ ‫واپسین انسان از دانش های طبیعی‪ ،‬چیرگی انسان برطبیعت‬ ‫و نیروهای ان بوده و هس��ت‪ .‬اما انچه در نظریه س��نتی‬ ‫فراموش شد‪ ،‬پیوستگی میان سرنوشت انسان و پیشرفت‬ ‫تمدن و فرهنگ اوست‪ .‬این نظریه که درقالب دانش های‬ ‫طبیعی و مبانی فلسفی انها متبلور شده است‪ ،‬از یاد می برد‬ ‫که میان شناخت و سود یا معرفت و منفعت‪ ،‬پیوندی استوار‬ ‫یافت می شود‪.‬به طور کلی هورکهایمر میان نظر یا نگرش‬ ‫سنتی و نگرش نقادانه تفاوت قائل می شد‪ .‬نگرش سنتی‪،‬‬ ‫همان نگرش علوم طبیعی و پوزیتیویستی است که درعلوم‬ ‫اجتماعی رواج یافته است‪ .‬در مقابل نگرش نقادانه اساسا‬ ‫نگرش هگلی و دیالکتیکی است که پدیده های اجتماعی را‬ ‫عینی‪ ،‬ساختاری و از پیش داده شده تلقی نمی کند‪ .‬نگرش‬ ‫سنتی‪ ،‬مفاهیم اجتماعی را به شکلی غیر تضادامیز و ایستا‬ ‫طبقه بندی می کند‪ .‬حال انکه نگرش انتقادی با بهره گیری‬ ‫از روش دیالکتیک‪ ،‬مفاهیم خود را از متن فرایند متحول‬ ‫پراکسیس تاریخی اس��تنتاج می کند‪ .‬تفاوت اصلی میان‬ ‫نظریه سنتی و نظریه انتقادی‪ ،‬تفاوت در موضوع شناخت‬ ‫نیست بلکه تفاوت در عامل شناخت است‪ .‬در نظریه سنتی‪،‬‬ ‫مهم ترینعاملیعنیپیوستگیورابطهبینسرنوشتانسان‬ ‫و پیشرفت فرهنگ و تمدن به فراموشی سپرده شده است‪.‬‬ ‫از نظر او بین ش��ناخت‪ ،‬معرفت و منفعت انسان رابطه ای‬ ‫محکم وجود دارد‪.‬‬ ‫صنع��ت فرهنگ‪ :‬این اصط�لاح را ادورنو برای توضیح‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫مکانیسم های مراکز فرهنگی در جهان مدرن به خصوص‬ ‫رسانه های جمعی مانند تلویزیون وضع کرد‪ .‬او این مراکز‬ ‫فرهنگی را تولیدکنندگان فرهنگ می نامید‪ .‬مهم ترین اصل‬ ‫در صنعت فرهنگ‪ ،‬یکسان سازی است‪ .‬محصوالت این‬ ‫صنعت به رغم ظاهر بسیار متنوع‪ ،‬در محتوا یکسانند واین‬ ‫باعثمی شودصنعتفرهنگبه عنوانیکدستگاهسرکوب‬ ‫وارد عمل شود تا هرگونه ذوق را از میان بردارد و جاده را‬ ‫ب��رای پذیرش تولیداتش هموار کند‪ .‬این صنعت موجب‬ ‫می شود تا اصالت فرهنگ در گذشته از میان برود و همه‬ ‫چیز به ابتذال و حقارت کشانده شود‪ .‬ادورنو در دیالکتیک‬ ‫روشنگری‪ ،‬صنعت فرهنگ را به عنوان سخیف ترین سبک‬ ‫زیباش��ناختی موجود تا به امروز‪ ،‬غایت لیبرالیسم قلمداد‬ ‫می کند‪ .‬باید توجه داشت که برداشت انها از فرهنگ اصیل‪،‬‬ ‫مفهومی خاص دارد‪ .‬بدین معنى که بر خالف زندگى هر‬ ‫روزه که استوار بر عادت هاست‪ ،‬فرهنگ علیه هر قاعده و‬ ‫عادت مرس��ومى واکنش نشان مى دهد‪ .‬فرهنگ‪ ،‬تا جایى‬ ‫فرهنگ به حساب مى اید که با نظام سلطه و سرکوب که‬ ‫در زندگى روزمره وجود دارد‪ ،‬همراه نشود‪ .‬بنابراین انجا‬ ‫که با زندگى روزمره همراه شود‪ ،‬دیگر فرهنگ نیست بلکه‬ ‫«صنعت فرهنگ» به حساب مى اید‪.‬‬ ‫دیالکتیک روش��نگری‪ :‬یکی دیگ��ر از مفاهیم محوری‬ ‫ادورنو و هورکهایمر است که نام یکی از کتاب هایشان را‬ ‫نیز به خود اختصاص داده است‪ .‬دغدغه اصلی ادورنو و‬ ‫هورکهایمر‪ ،‬ایستادن در درون شکاف ها و حفره هایی است‬ ‫که در کلیت روشنگری وجود دارند و اتفاقا همین حفره ها‬ ‫هس��تند که ذات روشنگری را برمال می س��ازند و نشان‬ ‫می دهند هویت روشنگری به ان چیزهایی بسته است که‬ ‫روشنگری در گریز از انها تالش می کند‪ .‬نام کتاب به خوبی‬ ‫بیانگر رویکرد نویسندگان ان است؛ نشان دادن دیالکتیکی‬ ‫که در درون روشنگری اتفاق می افتد و نتیجه ان‪ ،‬رسیدن‬ ‫به جایی است که نقطه مقابل تمام ارمان های روشنگری‬ ‫است‪ ،‬نقطه ای که مشخص می شود روشنگری درست به‬ ‫همان چیزهایی ختم شده که ادعای گریز از انها را داشت‪.‬‬ ‫رسالت اصلی این دو متفکر سرشناس المانی همان طور که‬ ‫در مقدمه کتاب امده‪ ،‬نشان دادن تخریب خستگی ناپذیر‬ ‫روشنگری به دست خویش است‪.‬‬ ‫انتقاد از مکتب اثبات گرایی یا پوزیتیویس��م‪ :‬تاختن به‬ ‫جوانب مختلف اندیش��ه پوزیتیویسم‪ ،‬یکی از مهم ترین‬ ‫دغدغه های متفک��ران انتقادی بوده اس��ت‪ .‬انها معتقدند‬ ‫اثبات گرایی‪ ،‬گرایش به چیزواره کردن جهان اجتماعی دارد‬ ‫و ان را مانن��د یک اتفاق طبیعی مطالع ه می کند‪ .‬در مقابل‬ ‫این نظریه پردازان ترجیح می دهند که بر فعالیت انس��انی‬ ‫و نیز شیوه های تاثیرگذاری این فعالیت ها بر ساختارهای‬ ‫اجتماعی گسترده تر تاکید کنند‪ .‬به نظر انها‪ ،‬پوزیتیویسم‬ ‫کنش گ��ران را نادیده می گی��رد و انها را تا حد موجودات‬ ‫منفعل و تحت تاثیر تعیین کنن��ده نیروهای طبیعی پایین‬ ‫می کشاند اما طبق نظریه انتقادی‪ ،‬نمی توان در کنش انسانی‬ ‫از قوانین عام علمی نام برد که همه انسان ها بی چون و چرا‬ ‫از انها پیروی می کنند‪.‬‬ ‫ع��دم عقالنیت عقالنی��ت‪ :‬اگرچه مارک��س مهم ترین‬ ‫الهام دهن��ده اعض��ای مکتب فرانکفورت ب��ود اما نظریه‬ ‫انتقادی‪ ،‬تاکید فراوانی بر مطالعات گس��ترده و چندجانبه‬ ‫در حوزه های متفاوت علوم داشت‪ .‬از جمله خود ادورنو‬ ‫در فلسفه‪ ،‬جامعه شناسی‪ ،‬روان شناسی و موسیقی‪ ،‬استادی‬ ‫بی بدیل بود‪ .‬همین موجب ش��ده است تا اغلب نظریات‬ ‫این اندیشمندان را عمدتا ترکیبی از ارای مارکس‪ ،‬هگل‪،‬‬ ‫فروید و وبر بدانند‪ .‬مهم ترین اس��تفاده انها از وبر‪ ،‬مربوط‬ ‫به مباحث برجس��ته وبر در باب عقالنیت ابزاری است‪.‬‬ ‫نظر مکتب انتقادی این است که در جامعه نوین‪ ،‬سرکوبی‬ ‫ناشی از عقالنیت‪ ،‬جای استثمار اقتصادی به عنوان مساله‬ ‫اجتماعی غالب را گرفته است‪ .‬مکتب انتقادی‪ ،‬تفکیکی‬ ‫را که وبر میان عقالنیت صوری و عقالنیت ذاتی یا انچه‬ ‫نظریه پردازان انتقادی «خرد» می انگارند‪ ،‬اش��کارا پذیرفته‬ ‫است‪ .‬نظریه پردازان انتقادی‪ ،‬نازیسم و به ویژه اردوگاه های‬ ‫کشتار جمعی نازی ها را نمونه های عقالنیت صوری در نبرد‬ ‫مرگبار با خرد می دانند‪ .‬به گفته جورج فریدمن‪« ،‬اردوگاه‬ ‫اشویتز یک مکان عقالنی است‪ ،‬ولی یک جای خردمندانه‬ ‫نیست‪».‬‬ ‫مکتب فرانکفورت در ایران‪ :‬اندیش��ه های نظریه انتقادی و‬ ‫مکتب فرانکفورت با تاخیری قابل مالحظه در ایران مطرح‬ ‫ش��دند‪ .‬در واقع اگرچه حزب توده و جریانات چپ‪ ،‬مدتی‬ ‫طوالنی در ایران سابقه حضور و فعالیت داشتند‪ ،‬اما تنها بعد از‬ ‫انقالباسالمیبودکهدسته ایازروشنفکرانومتفکرانایرانی‪،‬‬ ‫اندک اندک با افکار این گروه اشنایی یافته و به ترویج ارای‬ ‫انها و ترجمه تدریجی اثارشان پرداختند‪ .‬به طوری که امروزه‬ ‫نام این متفکران و اندیشه های انها در مراکز اموزش عالی و‬ ‫مطبوعاتایراناشناست‪.‬اناندراغازبهنقدخویشپرداختند‬ ‫و نسل های گذشته خود را مورد نقد و بررسی قرار دادند‪ .‬البته‬ ‫این روند نش��ان از «خوداگاهی طبقاتی» و داشتن تعریف و‬ ‫هویت انان از خود به عنوان روشنفکر است‪ ،‬زیرا تا پیش از‬ ‫ان‪،‬درروشنفکریایرانییکجریانتهاجمیوتخریبیغلبه‬ ‫داشتکهحتیتحملرقیبروشنفکرخودرانداشتوکمتر‬ ‫بهمعایبونارسایی هایجریانروشنفکریتوجهمی شد‪،‬در‬ ‫حالیکه«نقدخویش»مقدمههویت یابیاست‪.‬طیفیاد شده‪،‬‬ ‫نو اندیشی‪ ،‬باز اندیشی و نوگرایی و غرب پژوهی را استراتژی‬ ‫خودقرار داده است‪ .‬نو اندیشی به معنای انتقادپذیری بنیادی‬ ‫اندیشه ها‪ ،‬روش های گذشته و سامان دادن به ان از طریق عقل‬ ‫انتقادیبرگرفتهازمکتبفرانکفورتاست‪.‬دراینجریانیک‬ ‫واژه فعال است و ان مساله «نقد» است‪ .‬طیف جدید‪ ،‬اندیشه‬ ‫وفکرجدیدیراواردایراننمی کند‪،‬بلکهمعرفتزمانیخود‬ ‫را نقد می کند و در این راه مقدمه نقد را بر گذش��ته تس��ری‬ ‫می دهد‪.‬‬ ‫این گروه به علل تاریخی عقب ماندگی در ایران و استبداد‬ ‫ایران واقف بوده و به تئوری های شکست خورد ه «توسعه»‬ ‫به دیده تردید می نگرند‪ .‬توسعه درون زا و بومی شدن ان را‬ ‫بهترین اس��تراتژی می دانند و از این سو‪ ،‬خواستار تجدید‬ ‫س��نت ها و ارزش های بومی در جهت نو س��ازی هستند‪.‬‬ ‫انان نه به توس��عه خطی اعتقاد دارند (مخالف طرفداران‬ ‫عصرمدرنیسم)ونهبریکتاانگاریتمدن هاتاکیدمی ورزند‪،‬‬ ‫بلکه گزینش از تجربیات مثبت بشری و درونی کردن انها با‬ ‫ارزش های بومی و محلی را بهترین راهکار می دانند‪ .‬همین‬ ‫عقاید موجب ش��د تا مناقش��ات نظری فراوانی میان این‬ ‫«چپ های انتقادی» و چپ های کالسیک ایرانی در بگیرد‬ ‫که هنوز که هنوز است ادامه دارد‪.‬‬ ‫‪51‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫کتاب شناسی‬ ‫جریان چپ در ایران‬ ‫‪ .1‬س��رمایه‪ ،‬کارل مارک��س ‪ .‬ترجمه حس��ن مرتضوی‪.‬‬ ‫انتشارات اگاه‪1386 ،‬‬ ‫این کتاب ش��اید مشهورترین و‬ ‫تاثیرگذارترین کت��اب مارکس‬ ‫باشد و مربوط به دوره پایانی کار‬ ‫فکری مارکس است که در ان او‬ ‫قصد داشت اندیشه های فلسفی‬ ‫قبل��ی خود را با تحلیلی دقیق و‬ ‫انضمام��ی از س��از و کار نظام‬ ‫سرمایه داری صنعتی قرن نوزدهم غنا بخشد‪ .‬در این اثر‬ ‫مارک��س قصد دارد با ارائه داده ه��ای فراوان از عملکرد‬ ‫اقتص��اد س��رمایه داری فرضیه ه��ای خ��ود را در مورد‬ ‫استثماری بودن و زوال پذیری ان اثبات کند‪.‬‬ ‫‪ .2‬دست نوش��ته های اقتصادی و فلسفی‪ .‬کارل مارکس ‪.‬‬ ‫ترجمه حسن مرتضوی‪ .‬نشر اگاه‪1377 ،‬‬ ‫این کتاب به دوران نسبتا اغازین‬ ‫تفکر مارکس تعلق دارد که کامال‬ ‫دارای زبان��ی فلس��فی و‬ ‫شناخت شناسانه است حتی انجا‬ ‫که درباره اقتصاد سخن می گوید‪.‬‬ ‫در ای��ن کتاب مارک��س نظریه‬ ‫بیگانگی خود را ش��رح و بسط‬ ‫می دهد‪ .‬نکته جالب در مورد کتاب اینکه تا س��ال ‪1932‬‬ ‫کس��ی از وجود کتاب اطالع نداشت و کشف ان نقش‬ ‫مهمی در ش��کل گیری بحث های مربوط به مارکسیسم‬ ‫غربی و مکتب فرانکفورت ایفا کرد‪.‬‬ ‫‪ .3‬جریان های اصلی در مارکسیسم‪ ،‬لشک کوالکوفسکی‪.‬‬ ‫ ترجمه عباس میالنی‪ .‬نشر اگاه‪ .1384 .‬سه جلد‬ ‫به جرات می توان گفت بهترین‬ ‫کتاب برای معرفی و تامل عمیق‬ ‫در تم��ام ش��اخه های نظری��ه‬ ‫مارکسیستیاست‪.‬کوالکوفسکی‬ ‫فیلس��وف معاص��ر به گون��ه ای‬ ‫منصفانه و عمیق درباره جنبه ها و‬ ‫تعارضات جریان های مختلف‬ ‫سخن می گوید که عالوه بر اشنایی عمیق با اندیشه های‬ ‫مارکسیستی خواننده می تواند متفکرانه اندیشیدن و نقد‬ ‫کردن را نیز بیاموزد‪ .‬نثر کتاب نیز به نسبت عمق مطالب‬ ‫مطرح ش��ده روان و اس��ان فهم اس��ت‪ .‬در این میان از‬ ‫ ترجمه خوب کتاب نیز نباید غافل شد‪.‬‬ ‫‪ .5‬مارکسیسم و فلسفه‪ ،‬الکس کالینیکوس‪ .‬ترجمه اکبر‬ ‫معصوم بیگی‪ .‬نشر دیگر‪ 1384 .‬‬ ‫در ای��ن کت��اب الک��س‬ ‫کالینیک��وس از برجس��ته ترین‬ ‫نظریه پردازان مارکسیس��ت دو‬ ‫ دهه اخیر که عالوه بر کرس��ی‬ ‫اس��تادی دانش��گاه ی��ورک‪،‬‬ ‫دانش اموخت��ه اقتص��اد و نیز‬ ‫دارای درجه دکترای فلسفه از‬ ‫دانش��گاه اکس��فورد نیز هس��ت تالش دارد عالوه بر‬ ‫مشخص کردن مختصات مارکسیسم در تاریخ فلسفه‬ ‫جدید بابی را در پیوند فلسفه تحلیلی و فلسفه زبان با‬ ‫مارکسیسم بگشاید که کم سابقه و حتی شاید بی سابقه‬ ‫است‪.‬‬ ‫‪ .6‬تاری��خ روس��یه ش��وروی‪ .‬ال اچ کار ‪ .‬ترجمه نجف‬ ‫دریابندری‪ .‬نشر زمرد‪1371 .‬سه جلد‬ ‫می توان گفت عمیق ترین کتاب ترجمه ش��ده پیرامون‬ ‫مسائل و چالش های پیاده کردن مارکسیسم در روسیه در‬ ‫‪52‬‬ ‫دوران حکومت لنین است‪ .‬کار با بیانی عمیق و موشکافانه‬ ‫تمام زوایای مس��ائل ارتباط مارکسیسم نظری با مسائل‬ ‫عملی یک حکومت در بحران را م��ی کاود‪ .‬اما می توان‬ ‫گفت همدلی نسبی او با بلشویک ها اجازه نمی دهد عمق‬ ‫فجایع انسانی ان دوران را به ما بنمایاند‬ ‫‪ .7‬جب��ر انقالب‪ .‬جان ریز‪ .‬ترجم��ه اکبر معصوم بیگی‬ ‫نشر دیگر‪1380 .‬‬ ‫نظریه پرداز و متفکر انگلیس��ی‬ ‫مارکسیست در این کتاب تالش‬ ‫می کند میراث های کنش افرین‬ ‫مارکسیس��م را عمده ک��رده و‬ ‫ضمن مرور بحث ها و جدال های‬ ‫پیرامون ان ادعا می کند جوهره‬ ‫اصلی حرکت و طرح افکنی برای‬ ‫تغییر جهان است و بر همین مبنا کسانی چون التوسر و‬ ‫مکت��ب فرانکف��ورت را وارثان مناس��بی ب��رای نظریه‬ ‫مارکسیستینمی داند‪.‬‬ ‫‪ .8‬نظریه انقالب مارک��س‪ :‬دولت و انقالب ‪ .‬هال دریپر‪.‬‬ ‫نشرمرکز‪1382 .‬‬ ‫هال دریپر یکی از برجسته ترین‬ ‫محققان مارکسیسم است‪ .‬این اثر‬ ‫یکی از چهار جلد کتاب قطوری‬ ‫اس��ت که او در هر کدام از انها‬ ‫تالش داش��ته ضمن برجس��ته‬ ‫کردن و استخراج ابعاد مشخصی‬ ‫از اندیشه مارکس تحریف های‬ ‫نظری و سیاسی نسخه های چینی و روسی مارکسیسم را‬ ‫نسبت به نص اثار مارکس نشان دهد‪ .‬دریپر که خود یک‬ ‫مارکسیست امریکایی است برای تالیف این چهار جلد‪،‬‬ ‫سیزده س��ال کار مطالعاتی و نظری کرده است تا بتواند‬ ‫دفاعی��ه ای نظ��ری از مارکسیس��م در مقاب��ل عملکرد‬ ‫حکومت های مارکسیست موجود ارائه دهد‪.‬‬ ‫‪ .9‬مدرنیته شبهه دموکراسی‪ :‬بر مبنای یک بررسی موردی‬ ‫درباره حزب توده ایران‪ .‬اصغرش��یرازی‪ .‬نش��ر اختران‪.‬‬ ‫‪1386‬‬ ‫از نخس��تین کارهایی اس��ت‬ ‫ک��ه در زمینه تاریخ سیاس��ی‬ ‫ای��ران انجام گرفته چرا که او‬ ‫ی��ک تحلی��ل گفتم��ان کیفی‬ ‫قابل توج��ه از مولفات اصلی‬ ‫ن��گاه حزب توده ب��ه جامعه‬ ‫ای��ران و تح��والت ان انجام‬ ‫داده اس��ت‪ .‬او در ای��ن تحقی��ق مدع��ی اس��ت‬ ‫قش��ری گری ایدئولوژیک و سلب گفتمان سیاسی ‪-‬‬ ‫اجتماع��ی حزب ت��وده مان��ع از توج��ه و ارزیابی‬ ‫درس��ت از واقعیت های جامعه ایران و دوران مدرن‬ ‫ش��دهاس��ت‪.‬‬ ‫‪ .10‬شورش��یان ارمانخواه‪ .‬بررسی ناکامی چپ در ایران‪.‬‬ ‫مازیار بهروز‪ .‬ترجمه مهدی پرتوی‪ .‬نشر ققنوس‪1380 .‬‬ ‫در این کتاب مازیار بهروز یک‬ ‫بررسی جامعه شناختی تحلیلی از‬ ‫جریانات مارکسیس��تی ایران از‬ ‫دهه چهل تا ش��صت و دو ارائه‬ ‫می دهد که بیشتر حول سازمان‬ ‫فدایی��ان متمرکز اس��ت‪ .‬ارزش‬ ‫کتاب او به تحلیلی اس��ت که از‬ ‫دالیل ناکامی جریان چپ ارائه می دهد که هرچند شاید‬ ‫کام��ل و جامع نباش��د‪ ،‬اما کار او نخس��تین اثر تحلیلی‬ ‫جامعه شناختی از جریانات چپ در ایران بود‪.‬‬ ‫‪ .11‬ایران بین دو انقالب‪ .‬یرواند ابراهامیان ‪ .‬ترجمه کاظم‬ ‫فیروزمند و حسن شمس اوری و محسن مدیر شانه چی‪.‬‬ ‫نشرمرکز‪1377 .‬‬ ‫یک��ی از بهتری��ن کتاب های‬ ‫موج��ود در زمین��ه ن��گاه‬ ‫جامعه شناس��انه به تاریخ ایران‬ ‫پس از مش��روطه است‪ .‬بخش‬ ‫عمده ای��ن کتاب به بررس��ی‬ ‫پای��گاه اجتماع��ی جریان��ات‬ ‫مارکسیستی ایرانی به خصوص‬ ‫ح��زب توده می پردازد و گونه جدیدی از نگاه کارامد‬ ‫به تاریخ برای علوم انس��انی را به خوانندگان نش��ان‬ ‫می دهد‪.‬‬ ‫‪ .12‬خاطرات نورالدین کیانوری‪ .‬انتش��ارات اطالعات‪.‬‬ ‫‪1371‬‬ ‫در این کت��اب اخرین دبیرکل‬ ‫ح��زب ت��وده ایران و س��رامد‬ ‫مارکسیس��ت های ایران��ی در‬ ‫واقع نگری و حیله گری سیاسی‬ ‫تم��ام اس��تعداد خ��ود را به کار‬ ‫می برد تا از گذشته پر از حادثه و‬ ‫مساله خود و حزبش دفاع کند‪.‬‬ ‫کیانوری اندیشمند نیست اما یک رهبر سیاسی کارکشته‬ ‫است‪ .‬بیان و مدل بحث او جذاب است و تقریبا در زمان‬ ‫خود به عنوان دفاعی ماهرانه مورد توجه قرار گرفت‪.‬‬ ‫‪ .13‬نظ��ر از درون ب��ه نقش ح��زب توده ای��ران‪ .‬بابک‬ ‫امیرخسروی‪ .‬انتشارات اطالعات‪1375 .‬‬ ‫در ای��ن کت��اب باب��ک‬ ‫امیرخس��روی از رده ه��ای‬ ‫میانی حزب ت��وده در دوران‬ ‫پ��س از انقالب ک��ه پیش از‬ ‫دس��تگیری ها از ایران خارج‬ ‫شده بود و در برهه فروپاشی‬ ‫ش��وروی از مارکسیس��م‬ ‫لنینیسم گسیخت به نقد خاطرات کیانوری می پردازد‬ ‫و ب��ا داده ه��ای ف��راوان و تدوینی مس��تدل نش��ان‬ ‫می دهد کیانوری برخالف ادعاهایش در خاطراتش‬ ‫چندان صادق نبوده اس��ت‪.‬‬ ‫‪ .14‬تاریخ سوسیالسم ها‪ .‬رنه سدی یو‪ .‬ترجمه عبدالرضا‬ ‫هوشنگ مهدوی‪ .‬نشر نو‪1363 .‬‬ ‫این کتاب که پس از س��ال ها س��ال گذش��ته دوباره‬ ‫تجدید چاپ شده است تا قبل از کتاب کوالکوفسکی‬ ‫تنها کتاب ترجمه ش��ده به فارسی بود که به جریانات‬ ‫سوسیالیستی غیر مارکسی و پیشا مارکسی می پرداخت‪.‬‬ ‫او در این کتاب می کوش��د ریش��ه ها و عناصر اندیشه‬ ‫سوسیالیستی را از دوران باستان ردیابی و بررسی کند‪.‬‬ ‫او در این کتاب تالش می کند که ثابت کند که محدود‬ ‫کردن سوسیالیسم به یک نوع منحصر به فرد به منزله‬ ‫عدم شناسایی و حذف ان از تاریخ است‪ .‬او برخالف‬ ‫بس��یاری از متفکران معتبر معتقد اس��ت که در دوران‬ ‫قدیم و پیش��ا مدرن هم می توان از سوسیالیسم سخن‬ ‫گفت‪.‬‬ ‫‪ .15‬مارکسیس��ت ها‪ .‬س��ی رایت میلز‪ .‬ترجمه خشایار‬ ‫دیهیمی‪ .‬نشر لوح فکر‪1381 .‬‬ ‫جامع ش��ناس چپ گرا و منتقد‬ ‫مشهوردیدگاه هایمحافظه کارانه‬ ‫ساختی کارکردی در این کتاب‬ ‫تالش می کند ضمن بر شمردن‬ ‫برخی از نقد های مطرح بر اثار‬ ‫مارکس نش��ان دهد که چگونه‬ ‫می توانبهیکروشغیر لنینیستی‬ ‫از اثار مارکس برای کمک به یک جامعه شناسی نقادانه‬ ‫کمک گرفت‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫چپ گرایی‬ ‫فراز و فرود‬ ‫در ایران‬ ‫‪3‬‬ ‫‪7‬‬ ‫تشکیل حزب توده پس از ورود متفقین به‬ ‫ایران و سقوط رضاشاه‪ .‬این حزب تلفیقی‬ ‫از بازماندگان معدود احزاب سوسیالیست‬ ‫و کمونیس��ت و نیز اکثر اعض��ای گروه‬ ‫اران��ی بود‪ .‬این حزب با مش��ی معتدل و‬ ‫اصالحگرایانه شروع به فعالیت می کند که‬ ‫منطبق با سیاست ان دوره دولت شوروی‬ ‫در ایران و جهان بود که در اتحاد با امریکا‬ ‫و انگلستان علیه المان هیتلری می جنگید‪.‬‬ ‫در س��ال های اغازین دهه بیس��ت حزب‬ ‫توده موفقیت قابل توجه��ی در جذب و‬ ‫س��ازماندهی طبقه کارگر و طبقه متوسط‬ ‫جدید شامل دانش��گاهیان و روشنفکران‬ ‫به دست می اورد‪ .‬تنها مشکل حزب توده‬ ‫ان بود که این اقشار در ایران ان روز نسبتا‬ ‫کوچک بودند‪ .‬حزب توده در جذب طبقه‬ ‫متوسطسنتیوروستاییانموفقیتیبه دست‬ ‫نمی اورد‪ .‬در این راه جامعه مذهبی ایران نیز‬ ‫روی خوشی به حزب نشان نمی داد‪.‬‬ ‫تش��کیل حزب عدالت توسط سوسیال‬ ‫ی هوادار بلشویک ها‬ ‫دموکرات های قدیم ‬ ‫پس از انقالب روس��یه در باکو در سال‬ ‫‪ 1298‬هجری شمسی‪.‬‬ ‫‪4‬‬ ‫اتحاد ح��زب عدالت با نهضت جنگل‬ ‫و تش��کیل جمهوری انقالب��ی گیالن‬ ‫و س��پس کودت��ای این ح��زب علیه‬ ‫کوچک خان که به شهادت برخی یاران‬ ‫او و جنگ داخلی در گیالن منجر شد‪.‬‬ ‫‪5‬‬ ‫محمد یزدی و نورالدین کیانوری دو تن از سران حزب توده هنگام حضور در دادگاه نظامی پیش از کودتای ‪ 28‬مرداد‬ ‫پ��س از شکس��ت ماج��رای گی�لان‪،‬‬ ‫میانه رو ه��ا ح��زب سوسیالیس��ت را‬ ‫تش��کیل دادند که تا پیش از اس��تبداد‬ ‫رضاخانی در مجلس هم نماینده داشتند‬ ‫و چپ ه��ای تندرو که عمدتا متعلق به‬ ‫ح��زب عدال��ت‪ ،‬اکثریت قاط��ع انها‬ ‫ ترک زبان بودند حزب کمونیست ایران‬ ‫را تشکیل دادند‪ .‬استبداد رضاخانی هر‬ ‫دو حزب را از هم پاشید با اینکه هر دو‬ ‫حزب و به خصوص سوسیالیس��ت ها‬ ‫در ابت��دا ب��ه رضاخان به عن��وان یک‬ ‫تجددگرای ملی خوش بین بودند‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫تش��کیل حزب اجتماعیون عامیون در‬ ‫س��ال ‪ 1283‬هجری شمس��ی در شهر‬ ‫باکو توسط جمعی از مهاجران ایرانی‬ ‫که مدتی در حزب سوسیال دموکرات‬ ‫روس��یه که بخش منشعب بلشویک ان‬ ‫بعدها همان حزب کمونیست شوروی‬ ‫شد‪ ،‬فعال بودند‪ .‬محل فعالیظت اصلی‬ ‫این حزب جمعیت قابل توجه کارگران‬ ‫ایرانی ساکن باکو بود‪.‬‬ ‫شرکت افرادی از این حزب در جریانات‬ ‫مش��روطه ک��ه چه��ره ش��اخص ان��ان‬ ‫نترورموفق‬ ‫حیدر عمواوغلیبودکهچندی ‬ ‫علیه حکوم��ت از جمله ترور صدر اعظم‬ ‫امین السلطان را سازمان داد‪ .‬پس از سقوط‬ ‫محمدعلیشاهاعضایاینحزبدرحزب‬ ‫دموکراتکهمدرنیست هایلیبرالراهمدر‬ ‫بر می گرفت سازمان یافتند و در مجلس دوم‬ ‫هم شرکت کردند‪.‬‬ ‫تشکیلوبازداشتگروهموسومبهپنجاهوسه‬ ‫نفردراواسطدورانرضاخان‪.‬اینگروهبیشتر‬ ‫یک محفل روشنفکری و مطالعاتی بود‪ .‬غیر‬ ‫از حزب سوسیالیست‪ ،‬این گروه اولین گروه‬ ‫مارکسیستی در ایران بود که از روشنفکران‬ ‫غیر اذری و غیر ارمنی تشکیل می شد‪ .‬رهبر‬ ‫این گروه‪ ،‬دکتر تقی ارانی در زندان رضاخان‬ ‫کشتهشد‪.‬ازمیان‪ 53‬بسیاریپسازشهریور‬ ‫‪ 1320‬جذب حزب توده شدند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫‪8‬‬ ‫پایان دوره فعالیت قانونی و کم تنش حزب‬ ‫تودهباوقایعیچونسرکوبفرقهدموکرات‬ ‫اذربایجان‪ ،‬اغاز جنگ سرد میان شوروی و‬ ‫بلوک غرب و باالخ��ر ه ترور محمدرضا‬ ‫پهلوی در سال‪ 1327‬که به غیر قانونی شدن‬ ‫حزب توده و سرکوب نسبی ان منجر شد‪،‬‬ ‫همراه است جریان رادیکالی و کمونیستی‬ ‫از س��ال ‪ 25‬در حزب توده غالب ش��ده و‬ ‫بسیاری از عناصر معتدل تر در این دوران از‬ ‫حزبکنارهگرفتندکهمشهورترینانهاگروه‬ ‫خلیل ملکی بودند که به نوعی از سوسیال‬ ‫دموکراسی موجود در اروپای غربی معتقد‬ ‫بودند که البته در عرصه سیاس��ت ان روز‬ ‫ایران کاری از پیش نبردند‪ .‬در این س��ال ها‬ ‫حزب عمدتا پیرو سیاست های شوروی در‬ ‫ایران بود‪.‬‬ ‫حیدر عمو اوغلی‬ ‫‪53‬‬ ‫تقی ارانی‬ ‫خسرو روزبه مسئول شاخه نظامی حزب توده‬ ‫تظاهرات حزب توده‬ ‫‪9‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪13‬‬ ‫بازش��دن عرصه ب��رای فعالیت حزب‬ ‫ت��وده در دول��ت دکت��ر مص��دق و‬ ‫مخالفت ه��ای تن��د حزب ت��وده با او‬ ‫ک��ه از طری��ق تظاه��رات پی در پ��ی‬ ‫خیابانی دنبال می ش��د و به دلیل مقابله‬ ‫خشونت امیز احزابی چون زحمتکشان‬ ‫و پان ایرانیست ها و گاهی نیز نیروهای‬ ‫پلیس تلفاتی هم به دنبال داشت‪ .‬اعمال‬ ‫خش��ونت بار حزب در دولت مصدق‬ ‫باعث تعقی��ب برخی از اعضای حزب‬ ‫توسط دستگاه قضایی وقت شد‪.‬‬ ‫حدود سال ‪ 44‬و پس از سرکوب قیام‬ ‫‪ 15‬خرداد هسته های کوچکی از فعاالن‬ ‫مارکسیست شکل می گیرند که نسبت‬ ‫به برخورد حزب توده در مقابل دولت‬ ‫مصدق و کودتای ‪ 28‬مرداد و س��پس‬ ‫عدم مقاومت و خارج شدن رهبران از‬ ‫کشور انتقاد شدید دارند‪ .‬انها همچنین‬ ‫وابستگی حزب به شوروی را نیز مورد‬ ‫انتقاد ق��رار می دهند‪ ،‬چرا که به اعتقاد‬ ‫انان منجر به انقالبی عمل نکردن حزب‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫پ��س از ماجرای س��یاهکل‪ ،‬س��ازمان‬ ‫چریک ه��ای فدای��ی خل��ق اع�لام‬ ‫موجودی��ت ک��رده و از راه ترور ها و‬ ‫بمب گذاری ه��ای کوچک ش��هری با‬ ‫رژیم شاه مبارزه را اغاز می کند‪ .‬انان با‬ ‫ ترور سرلشکر فرسیو‪ ،‬دادستان ارتشی‬ ‫که اح��کام اعدام س��یاهکل را صادر‬ ‫کرده بود کار خود را ش��روع می کنند‪.‬‬ ‫طی پنج سال اینده انها یک افسر ارشد‬ ‫دیگر‪ ،‬چند افس��ر ساواک‪ ،‬یک نفوذی‬ ‫بسیار موثر س��اواک درون حزب توده‬ ‫و ی��ک س��رمایه دار ک��ه در تظاهرات‬ ‫کارگرانش با دعوت او ماموران رژیم‬ ‫تعدادی از کارگران را به قتل رس��انده‬ ‫بودن��د را ترور می کنن��د و در مقابل‪،‬‬ ‫رژیم شاه نیز بسیاری از نیرو های انان‬ ‫را از میان می برد‪.‬‬ ‫شریف واقفی‬ ‫‪14‬‬ ‫تقی شهرام‬ ‫بیژن جزنی‬ ‫خلیل ملکی‬ ‫سلیمان میرزا اسکندری‬ ‫صمدیه لباف‬ ‫‪54‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪12‬‬ ‫کودتای ‪ 28‬مرداد و س��رکوب شدید و‬ ‫کامل حزب ت��وده‪ .‬حزب که در مقابل‬ ‫مصدق و دش��منانش از یک سیاس��ت‬ ‫متزل��زل و ناکارام��د رنج می ب��رد‪ ،‬در‬ ‫حالی که پشتوانه واقعی حرکت انقالبی‬ ‫نداشت با تندروی ها و شعارهای افراطی‬ ‫ناخواس��ته باع��ث وحدت و انس��جام‬ ‫دش��منان مصدق و تضعی��ف دولت او‬ ‫ش��د‪ .‬پس از کودتا تمام س��ازمان های‬ ‫ان متالشی ش��دند و اعضای باقیمانده‬ ‫به ش��وروی و المان ش��رقی مهاجرت‬ ‫کردند‪.‬‬ ‫از سه محفل جزنی‪ ،‬احمد زاده و گروه‬ ‫صفایی فراهانی زمینه های ش��کل گیری‬ ‫سازمان چریک های فدایی خلق ایران‬ ‫و نیز ش��ورش مس��لحانه در سیاهکل‬ ‫ش��کل می گی��رد ک��ه عمدت��ا گ��روه‬ ‫صفایی فراهانی که در فلسطین اموزش‬ ‫نظامی دیده بودن��د در ان نقش افرینی‬ ‫کردند‪ .‬شورش س��یاهکل پس از یک‬ ‫موفقی��ت کوچک در تصرف پاس��گاه‬ ‫ژاندارمری منطقه توسط نیروهای ویژه‬ ‫رژیم شاه س��رکوب شده و تمام افراد‬ ‫ش��رکت کننده در ان کش��ته یا اعدام‬ ‫شدند‪.‬‬ ‫در سال ‪ 1354‬بخش عمده ای از نیروهای‬ ‫سازمان مجاهدین خلق(منافقین) اعالم‬ ‫تغییر ایدئولژی کرده و به مارکسیس��م‬ ‫می گروند‪ .‬انان به رهبری تقی ش��هرام‬ ‫و بهرام ارام سه نفر از رهبران بلند پایه‬ ‫مسلمان مخالف خود را از جمله مجید‬ ‫شریف واقفی و مرتضی صمدیه لباف‬ ‫را به قتل می رسانند‪ .‬این تنها برگ سیاه‬ ‫از کارنامه جنبش چریکی مارکسیستی‬ ‫ایران نیس��ت‪ .‬همین انشعاب کنندگان‬ ‫مارکسیس��ت که بعد از انقالب به نام‬ ‫سازمان پیکار ش��ناخته می شوند یکی‬ ‫از اعض��ای خود به نام هودش��تیان را‬ ‫در عراق به سبب سوءظن زیر شکنجه‬ ‫به قتل می رس��انند‪ .‬سازمان فداییان نیز‬ ‫س��ه نفر از اعضای خ��ود را به خاطر‬ ‫خروج از سازمان ترور می کنند و یک‬ ‫نفر دیگر به نام عبداهلل پنجه ش��اهی را‬ ‫به سبب روابط عاشقانه در خانه تیمی‬ ‫ اع��دام کرده و دو ک��ودک بازمانده از‬ ‫اعضای کش��ته شده سازمان را در یک‬ ‫درگیری برای انکه به دس��ت س��اواک‬ ‫نیفتند به قتل می رسانند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪22‬‬ ‫در سال ‪ 1355‬رژیم شاه موفق می شود‬ ‫رهب��ر س��ازمان فداییان به ن��ام حمید‬ ‫اش��رف را به همراه اکث��ر کادر رهبری‬ ‫س��ازمان در ی��ک خانه تیم��ی به دام‬ ‫انداخته و به قتل برساند‪ .‬همچنین اکثر‬ ‫اعضای مجاهدین مارکسیس��ت نیز در‬ ‫درگیری کش��ته یا اعدام می شوند‪ .‬این‬ ‫سال‪ ،‬س��ال پایان مبارزه چریکی و از‬ ‫نفس افتادن این دو سازمان است‪.‬‬ ‫برخ��ی گروه ها نیز در این میان متزلزل‬ ‫بودن��د‪ .‬علت ای��ن تزلزل ع��دم توان‬ ‫انها ب��رای به دس��ت دادن یک تحلیل‬ ‫اجتماعی ‪ -‬سیاس��ی کارامد از شرایط‬ ‫ان روز ایران به وس��یله منابع تئوریک‬ ‫مارکسیستی ش��ان بود‪ .‬اوج این تزلزل‬ ‫در چریک های فدایی خلق بروز می کند‬ ‫که تا سال ‪ 60‬تا ‪ 7‬انشعاب در ان رخ‬ ‫می دهد که مهمترین ان همان انشعاب‬ ‫سال ‪ 59‬به دو سازمان اکثریت و اقلیت‬ ‫است‪ .‬اقلیت به سیاست خصمانه علیه‬ ‫جمهوری اسالمی روی می اورد و پس‬ ‫از اع�لان جنگ مس��لحانه مجاهدین‬ ‫خل��ق علیه نظ��ام این س��ازمان نیز به‬ ‫مبارزه مسلحانه می پیوندد‪ ،‬هرچند که‬ ‫امادگی چندانی برای ان ندارد هر یک‬ ‫از گروه های انش��عابی از اقلیت به نام‬ ‫ارتش ازادیبخش در ماجرای حمله به‬ ‫امل نقش موثری ایفا می کنند‪.‬‬ ‫می توان گفت در اردیبهش��ت سال ‪62‬‬ ‫که جمهوری اس�لامی به دس��تگیری‬ ‫گس��ترده اعضا و انحالل حزب توده و‬ ‫س��ازمان اکثریت دست می زند تمامی‬ ‫ گروه های مارکسیستی متالشی شده و‬ ‫اعضای باقیمانده که دس��تگیر نشده اند‬ ‫از ایران خارج می شوند‪.‬‬ ‫سید حسن تقی زاده و حسین قلی نواب(ایستاده)‬ ‫‪16‬‬ ‫ی حرکت مس��لحانه و‬ ‫پ��س از ناکام�� ‬ ‫چریکی برخی اعضای فداییان و برخی‬ ‫دیگ��ر از مارکسیس��ت ها از حرک��ت‬ ‫چریکی روی برمی گردانند‪ .‬در استانه‬ ‫انق�لاب برخی از انها ب��ه حزب توده‬ ‫می پیوندن��د و برخ��ی دیگر س��ازمان‬ ‫کوچک راه کارگر را تشکیل می دهند‪.‬‬ ‫‪17‬‬ ‫در جری��ان انق�لاب گروه ه��ای چپ‬ ‫نمی توانن��د نق��ش موثری ایف��ا کنند‪.‬‬ ‫در ای��ن زم��ان گروه ه��ای مختل��ف‬ ‫مارکسیس��تی ایجاد ش��ده اند که اکثرا‬ ‫کوچک هس��تند و عدم امکان وحدت‬ ‫عمل میان انها لطمه ای جدی به امکان‬ ‫تاثیر گذاری انها در فضای س��ال های‬ ‫نخست پس از انقالب می زند‪ .‬سه نوع‬ ‫برخورد در مقابل حکومت برخاس��ته‬ ‫از انق�لاب در میان ای��ن گروه ها دیده‬ ‫می شود‪ .‬نخس��ت برخورد خصمانه و‬ ‫مس��لحانه ابتدا توس��ط اشرف دهقانی‬ ‫که با گ��روه کوچکی ب��ا متهم کردن‬ ‫فداییان به تزلزل و مشی غیر انقالبی از‬ ‫انها جدا شده و در کردستان و یکی از‬ ‫استان های جنوبی به مبارزه مسلحانه با‬ ‫ی می پردازد‪.‬‬ ‫جمهوری اسالم ‬ ‫‪19‬‬ ‫خط مشی سوم که توسط حزب توده و‬ ‫از تابستان ‪ 59‬به وسیله فداییان انشعابی‬ ‫موس��وم ب��ه اکثریت در پی��ش گرفته‬ ‫می ش��ود حمایت و ه��واداری کلی از‬ ‫جمهوری اس�لامی به همراه نقد برخی‬ ‫سیاس��ت های اقتص��ادی و اجتماعی‬ ‫ان به منظور س��وق دادن هر چه بیش��تر‬ ‫جمهوری اسالمی به سمت چپ است‪.‬‬ ‫البته نی��ت دوم و نهانی این سیاس��ت‬ ‫انتظ��ار ب��رای قدرت گیری بیش��تر و‬ ‫فرصت های مناس��ب برای نقش افرینی‬ ‫بهتر به ش��کلی است که رهبران بلوک‬ ‫مس��کو صالح بدانند‪ ،‬چرا که رهبران‬ ‫سالمند و با تجربه حزب توده برخالف‬ ‫اکث��ر گروه های جوان و ت��ازه کار به‬ ‫ی‬ ‫ی عظیم جمهوری اسالم ‬ ‫پایگاه مردم ‬ ‫پی ب��رده بودن��د‪ .‬در این می��ان حزب‬ ‫توده با فرس��تادن اطالع��ات نظامی و‬ ‫غیرنظامی برای شوروی و نیز فرستادن‬ ‫اطالعات علیه گروهای راست و چپ‬ ‫به مخال��ف خود ب��ا دس��تگاه امنیتی‬ ‫ی ادامه می دهد‪.‬‬ ‫جمهوری اسالم ‬ ‫‪23‬‬ ‫در اغاز دهه هفتاد شمسی با فروپاشی‬ ‫ش��وروی و بل��وک ش��رق اح��زاب‬ ‫مارکسیستی ایرانی هرچه بیشتر اهمیت‬ ‫خود را به عنوان حتی یک اپوزیس��یون‬ ‫خارج از کشور هم از دست می دهند‪.‬‬ ‫‪21‬‬ ‫در این میان گروه های مائوئیس��تی هم‬ ‫حضور دارند که اصلی ترین انها یعنی‬ ‫رنجبران ابتدا سیاستی شبیه حزب توده‬ ‫در پی��ش می گیرد ولی برخالف حزب‬ ‫توده از جناح بنی صدر حمایت می کند‪.‬‬ ‫ولی پ��س از حوادث ‪ 30‬خرداد ‪ 60‬به‬ ‫مبارزه مس��لحانه در کردستان و نیز در‬ ‫کنار خان های قش��قایی می پردازد که‬ ‫به دلیل کوچک ب��ودن این گروه تاثیر‬ ‫چندانی نمی گذارد‪ .‬گروه مائوئیس��تی‬ ‫دیگر به نام س��ربداران به دنبال تصرف‬ ‫یک روزه ش��هر امل متالشی می شود‪.‬‬ ‫گروه پیکار نیز که به خط بسیار افراطی‬ ‫انور خوجه رهب��ر البانی گرایش دارد‬ ‫پس از ‪ 30‬خرداد به مبارزه مس��لحانه‬ ‫روی می اورد و به س��رعت متالش��ی‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫سرگرد عطار عضو شاخه نظامی حزب توده‬ ‫‪18‬‬ ‫خط مش��ی بعدی مخالفت اساس��ی با‬ ‫جمهوری اسالمی اما بدون دست زدن به‬ ‫عملیات مسلحانه است‪ .‬این خط مشی‬ ‫توسط سازمان های کوچکی چون راه‬ ‫کارگر و س��ازمان وحدت کمونیستی‬ ‫دنبال می شود‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫حسین ازموده و تیمور بختیار در حال بازدید از مخفیگاه های مکشوفه حزب توده‬ ‫‪55‬‬ ‫هفت‬ ‫جزئیاتی از نود و نهمین اجالس ‪ILO‬‬ ‫تصویب کمک‬ ‫مالی به ایران‬ ‫سید ابراهیم علیزاده‬ ‫خ��روج پرون��ده ای��ران از پاراگ��راف وی��ژه کمیت��ه‬ ‫اس��تانداردهای س��ازمان بین الملل��ی کار (‪ )ILO‬ک��ه‬ ‫نهای��ت مج��ازات برای کش��ورهای رعای��ت نکننده‬ ‫مقاوله نامه های بنیادین کار ب��ود‪ ،‬اعتراض به ایران در‬ ‫س��الن اجتماعات اجالس ‪ ILO‬کم��ک مالی ‪ ILO‬به‬ ‫ایران و ارائه پیش��نهاد تشکیل گروه دائمی وزرای کار‬ ‫ی از جمله اتفاقات مهم نودونهمین‬ ‫کش��ورهای اسالم ‬ ‫اجالس ‪ ILO‬بود‪.‬‬ ‫اج�لاس نودونهم س��ازمان بین الملل��ی کار در حالی‬ ‫امسال شروع به کار کرد که قبل از ان مسئوالن وزارت‬ ‫کار از زیر س��وال رفتن ایران در کمیته استانداردهای‬ ‫‪ ILO‬ب��ه دلیل مقاوله نامه ‪ 111‬در مورد منع تبعیض در‬ ‫اش��تغال و نماینده های کارگری از اعتراض به ایران به‬ ‫بهانه اعدام یک معلم ابراز نگرانی کرده بودند‪.‬‬ ‫برگ��زاری اجالس هم نش��ان داد که ای��ن نگرانی ها‬ ‫بی م��ورد نبودن��د و در حالی که اعت��راض به ایران به‬ ‫ش��کلی کامال متف��اوت در این اجالس بیان ش��د‪ ،‬اما‬ ‫نگران��ی دیگر ایران در مورد قرار گرفتن در پاراگراف‬ ‫ویژه رفع شد‪.‬‬ ‫گزارش ه��ا حاک��ی از ان اس��ت ک��ه امس��ال نحوه‬ ‫اعتراض به حضور ایران در اجالس ‪ ILO‬از سال های‬ ‫قبل ش��دیدتر ب��ود و دامنه این اعتراض��ات از جلوی‬ ‫س��اختمان ‪ ILO‬فراتر رفته و معترضان که اعالم شده‬ ‫گروه��ک منافقین و دیگر مخالفان ای��ران بودند وارد‬ ‫س��الن اجتماعات ‪ ILO‬شدند که هرچند این اتفاق به‬ ‫نظر هماهنگ شده می رسید اما پلیس های حاضر‪ ،‬این‬ ‫معترضان را خارج کردند‪.‬‬ ‫محم��د حمزه ای که ب��ه نمایندگی از خان��ه کارگر و‬ ‫به دع��وت اتحادیه جهانی کارگ��ران در این اجالس‬ ‫حاضر بود‪ ،‬این بی احترامی به ایران را اینگونه روایت‬ ‫می کند‪« :‬امس��ال ش��دیدا به موضوع اعدام یک معلم‬ ‫در ایران اعتراض داش��تند‪ .‬البته همه ساله این مسائل‬ ‫ب��وده و از اول انقالب هم بود اما در دوران نمایندگی‬ ‫خانه کارگر چون گروه های قوی ای از ایران در اجالس‬ ‫‪ ILO‬حضور داش��تند جرات نمی کردند این مسائل را‬ ‫بیان کنند‪ .‬به هر حال در اجالس امس��ال معترضان با‬ ‫هماهنگی وارد س��الن ش��دند و به ایران و نمایندگان‬ ‫ایران فحاشی کردند که سازمان بین المللی کار باید در‬ ‫این مورد پاسخگو باشد‪».‬‬ ‫وی در م��ورد اینکه این معترضان چه کس��انی بودند‬ ‫نیز اظهار می کند‪« :‬همه گروه های مخالف و گروه های‬ ‫هدایت ش��ده و بخشی از انها هم از منافقان بودند‪ .‬اما‬ ‫موضوع قابل توجه انکه این اتفاقات هماهنگ شده و‬ ‫هرچند پلیس انها را گرفت اما با انها برخورد نکرد‪» .‬‬ ‫اولیاء علی بیگی‪ ،‬نماین��ده صاحب حق رای کارگران‬ ‫‪56‬‬ ‫ای��ران در ای��ن اجالس نی��ز در این م��ورد می گوید‪:‬‬ ‫«بح��ث اقای کمان گیر یک بحث سیاس��ی و خالف‬ ‫رویه س��ازمان بین المللی کار است و اعتراضی هم که‬ ‫صورت گرفت از طرف یک س��ری کمونیس��ت هایی‬ ‫ب��ود ک��ه مدع��ی فعالی��ت در بخش ه��ای کارگری‬ ‫هستند‪».‬‬ ‫وی تصریح می کند‪« :‬براساس ایین نامه ای که در خود‬ ‫س��ازمان ‪ ILO‬است با صراحت عنوان شده کسانی که‬ ‫در گروه های صنفی فعالیت می کنند نباید عملکرد انها‬ ‫امنیت کش��وری را به خطر بیندازد‪ .‬س��ازمان ملل این‬ ‫ح��ق را به افراد نمی دهد که وقتی در بخش صنفی در‬ ‫کشوری مشغول به فعالیت هستند کارهایی انجام دهند‬ ‫که امنیت ان کشور را به خطر بیندازند‪ .‬در مورد اقای‬ ‫کمان گیر هم ش��واهد هست و مستندات ان نیز وجود‬ ‫دارد که وی با گروه پژاک همکاری هایی داشته و خانه‬ ‫ی برای انها فراهم کرده و موجب شده امنیت ملی‬ ‫تیم ‬ ‫به خطر بیفتد‪».‬‬ ‫توضیح��ات قائم مقام وزی��ر کار در امور بین الملل در‬ ‫این مورد نیز قابل توجه است که می گوید‪« :‬در روابط‬ ‫کار در ه��ر حال ممکن اس��ت اتفاقاتی رخ دهد‪ .‬اوال‬ ‫درص��د این اتفاق��ات با توجه به مجموع گس��ترده و‬ ‫پیچیده روابط کار و فعالیت هزاران کارگاه و کارخانه‬ ‫و چندین میلیون کارگر در بخش های مختلف‪ ،‬ناچیز‬ ‫است‪ .‬ثانیا متاسفانه گاهی برخی حوادث جزیی که در‬ ‫محیط کار رخ می دهد‪ ،‬موجبات سوء اس��تفاده برخی‬ ‫جریانات سیاس��ی را فراهم می کند‪ .‬ثالثا‪ ،‬موضوعاتی‬ ‫مانند اعدام یک فرد ارتباطی به تشکالت صنفی ندارد‪.‬‬ ‫اما موضوعی که بسیار مهم است اینکه اصوال عضویت‬ ‫یک فرد در یک تش��کل صنفی کارگری یا کارفرمایی‬ ‫مصونیت��ی برای ان فرد ایج��اد نمی کند و بنابراین هر‬ ‫فردی مرتکب جرمی ش��ود‪ ،‬طبق قانون با ان برخورد‬ ‫می ش��ود‪ .‬این افراد پرونده هایی داشتند که در دستگاه‬ ‫قضای��ی بررس��ی و در چارچ��وب موازی��ن قضایی‬ ‫رسیدگی شده است‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫خروج پرونده ایران از پاراگراف ویژه ‪ILO‬‬ ‫ام��ا در مورد پرون��ده ایران در م��ورد مقاوله نامه ‪111‬‬ ‫اتفاقی مشابه اجالس چهار سال اخیر ‪ ILO‬برای ایران‬ ‫رخ ن��داد که به گفته نمایندگان دوره های قبل به دلیل‬ ‫اجرا نش��دن مناس��ب این مقاوله نامه در ایران‪ ،‬پرونده‬ ‫ایران را در پاراگراف ویژه قرار می دادند‪.‬‬ ‫پاراگراف ویژه به گفته نماینده های ایران اشد مجازاتی‬ ‫است که برای کش��وری که مقاوله نامه های بین المللی‬ ‫را رعای��ت نمی کند‪ ،‬در نظر می گیرند‪ .‬امس��ال کمیته‬ ‫اس��تاندارد های س��ازمان ‪ ILO‬پس از اس��تماع دفاعیه‬ ‫نماین��دگان وزارت کار‪ ،‬کارگ��ران و کارفرمای��ان‬ ‫کش��ورمان‪ ،‬با ص��دور بیانیه ای ای��ران را از پاراگراف‬ ‫ویژه در خصوص این مقاوله نامه و تحوالت مربوط به‬ ‫تشکل های کارگری و کارفرمایی خارج کرد‪.‬‬ ‫قائم مقام وزیر کار در امور بین الملل در این مورد قبل از‬ ‫برگزاری این اجالس این گونه ابراز نگرانی کرده بود‪:‬‬ ‫«وقتی کشورها در پاراگراف ویژه قرار می گیرند‪ ،‬باید‬ ‫در مورد اجرای مقاوله نام��ه مربوطه گزارش مکتوبی‬ ‫را در مهلت های مقرر ارائ��ه دهند‪ .‬در طول برگزاری‬ ‫اجالس نی��ز معموال فرصت��ی برای قرائ��ت بیانیه ای‬ ‫وجود دارد و اگر س��واالتی مطرح ش��د به انها پاسخ‬ ‫داده می شود‪ ».‬با وجود این‪ ،‬به نظر می رسد توضیحات‬ ‫ایران برای کمیته اس��تاندارد س��ازمان بین المللی کار‬ ‫قانع کنن��ده بوده که پرونده ای��ران را از پاراگراف ویژه‬ ‫خارج کردند‪.‬‬ ‫علی بیگی در این مورد نیز توضیح می دهد‪« :‬این پرونده‬ ‫مربوط ب��ه مواردی در مورد عدم اش��تغال بهایی ها و‬ ‫زنان در بخش هایی از کش��ور بود و در انجا در مورد‬ ‫استخدام زنان عنوان شد که به هر حال شرع مقدس و‬ ‫ی ما ایجاب نمی کند زنان در‬ ‫معیارهای انسانی و اسالم ‬ ‫هر بخش��ی مشغول به فعالیت شوند‪ .‬در کاری هم که‬ ‫ی و جنسی انها باشد هیچ‬ ‫متناس��ب با وضعیت جسم ‬ ‫منع قانونی ای برای اش��تغال انها وجود ندارد و دولت‬ ‫هم هیچ گاه بخش خصوصی را اجبار نمی کند که فقط‬ ‫از مردان استفاده کند‪».‬‬ ‫کمک مالی ‪ ILO‬به ایران‬ ‫جدای از این موارد‪ ،‬کمیته اس��تاندارد ‪ ILO‬توصیه ای‬ ‫کرده که براس��اس ان کش��ورمان می توان��د با توافق‬ ‫س��ازمان ‪ ILO‬در جهت توس��عه و بس��ط تشکل های‬ ‫کارگ��ری و کارفرمایی‪ ،‬حق��وق کار‪ ،‬تامین اجتماعی‬ ‫و تدوین سیاست های اش��تغال همکاری های خود را‬ ‫با این س��ازمان توس��عه دهد‪ .‬در همین مورد نماینده‬ ‫کارگران ایران در اجالس امسال خبر می دهد که قرار‬ ‫شده کمک مالی ای از این سازمان به ایران داده شود‪.‬‬ ‫وی در ای��ن مورد بیان می کند‪« :‬مقرر ش��ده در بخش‬ ‫ارتق��ای دانش فنی و کمک های فنی که س��ازمان ملل‬ ‫کارشناس��انی در اختی��ار دارد‪ ،‬رابط��ه نزدیک تری با‬ ‫جمهوری اس�لامی ایران داشته باش��ند و فعالیت های‬ ‫نزدیکتری صورت بگیرد‪».‬‬ ‫علی بیگی در پاس��خ به این س��وال که ایا این سخنان‬ ‫ب��ه منزله این اس��ت که س��ازمان ‪ ILO‬قصد کمک به‬ ‫ای��ران را دارد؟ می گوید‪« :‬بله‪ .‬از این جهت قول دادند‬ ‫که فعالی��ت نزدیک تر و بهتری ص��ورت بگیرد‪ .‬البته‬ ‫حمایت های مالی هم در دستور کار است‪ .‬یعنی مقرر‬ ‫شده س��ازمان ‪ ILO‬به تناس��ب نیازها و واقعیت ها به‬ ‫دولت ها کمک کند‪ .‬منتها ما چگونگی این کمک ها را‬ ‫پیگیری کردیم که ایا این کمک ها مستقیم به تشکالت‬ ‫است یا به دولت ها داده می شود که هنوز این موضوع‬ ‫مش��خص نشده است‪ .‬البته پیشنهاد ما این بود که اگر‬ ‫کمک هایی می خواهد برای تقویت تشکالت صورت‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫بگیرد‪ ،‬مستقیما به تشکالت داده شود و اگر قرار است‬ ‫س��ازمان ‪ ILO‬کمک های مالی داشته باشد‪ ،‬بهتر است‬ ‫ب��ه جای اینکه این کمک ها را در اختیار دولت ها قرار‬ ‫بدهد در اختیار تشکالت قرار بدهد که بهتر بتوانند در‬ ‫این زمینه برنامه ریزی و فعالیت داشته باشند‪» .‬‬ ‫به گفته این مقام کارگری تاکنون چنین کمکی از ‪ILO‬‬ ‫به ایران نشده است‪.‬‬ ‫ی در ‪ILO‬‬ ‫شیخ االسالم ‬ ‫در کنار این اتفاقات‪ ،‬امس��ال برخالف س��ال گذشته‬ ‫ی ای��ران به اج�لاس ‪ ILO‬وزیر کار‬ ‫در هی��ات اعزام ‬ ‫کش��ورمان نیز حضور داش��ت که عالوه بر مذاکره با‬ ‫وزرای کار چندین کشور‪ ،‬پیشنهاد تشکیل گروه دایمی‬ ‫ی را ارائه کرد‪ .‬عبدالرضا‬ ‫ وزیران کار کشورهای اسالم ‬ ‫شیخ االسالمی این پیش��نهاد را در دیدار با وزیران کار‬ ‫کشورهای لبنان‪ ،‬قطر‪ ،‬افغانستان‪ ،‬سریالنکا‪ ،‬اندونزی‪،‬‬ ‫ ترکی��ه‪ ،‬مالزی و چین مطرح ک��رد و در نهایت توافق‬ ‫شد براساس محورهای همکاری و نیازمندی های بازار‬ ‫کار این کشورها‪ ،‬کمیته فنی مشترکی تشکیل و اسناد‬ ‫و توافقنامه های اصولی ک��ه دارای یک برنامه اجرایی‬ ‫مش��خص و زمانبندی شده باش��د‪ ،‬تهیه و به امضای‬ ‫وزرای کار این کشورها برسد‪.‬‬ ‫ی در جمع وزیران کار کشورهای اسیا و‬ ‫شیخ االسالم ‬ ‫اقیانوسیه نیز با تشریح برنامه های وزارت کار در حوزه‬ ‫اش��تغال و حمایت های اجتماعی‪ ،‬از جمله طرح های‬ ‫ای��ن وزارتخانه را ارتقای اموزش های فنی و حرفه ای‬ ‫و توانمند سازی جوانان و زنان برای ورود به بازار کار‬ ‫عنوان و از افزایش اعطای اعتبار به بنگاه های کوچک‬ ‫و متوسط اقتصادی دفاع کرد‪.‬‬ ‫از جمل��ه موارد قابل توج��ه در دیدار وزی��ر کار در‬ ‫حاشیه اجالس امسال ‪ ،ILO‬دیدار او با مقامات کشور‬ ‫افغانستان بود که وی در نشست و مذاکره با وزیر کار‬ ‫افغانستان توافق کرد به منظور قانونمند کردن حضور‬ ‫نیروی کار کشور افغانستان در جمهوری اسالمی ایران‬ ‫با همکاری دو کش��ور تالش ش��ود متقاضیان کار در‬ ‫ایران از طریق مبادی رسمی با دارا بودن گذرنامه وارد‬ ‫ایران شده و وزارت کار و امور اجتماعی نیز تسهیالت‬ ‫الزم را برای صدور روادید کار براس��اس درخواست‬ ‫دولت افغانستان و براورد نیازهای بازار کار ارائه کند‪.‬‬ ‫ع�لاوه بر ای��ن‪ ،‬نماین��ده وزارت کار ایران از س��وی‬ ‫کشورهای اسیا و اقیانوس��یه به عنوان نماینده قاره ای‬ ‫در کمیته تنظیم کننده سند اشتغال جهانی انتخاب شد‬ ‫و وزارت کار ب��ا ارائه چندین بیانیه و پیش��نهاد تاکید‬ ‫کرد‪« :‬براساس تقویت بهره وری‪ ،‬کیفیت کار‪ ،‬اشاعه و‬ ‫اشتراک دانش فنی و همگرایی سیاستی در کشورهای‬ ‫در حال توسعه و ایجاد یک استراتژی واحد در مقابله‬ ‫با سیاس��ت های یک جانبه نهادهای مالی جهانی که به‬ ‫بیانیه عدال��ت اجتماعی برای جهانی ش��دن منصفانه‬ ‫توجه نکرده و همچنان ادام��ه دهنده برنامه های خود‬ ‫هس��تند‪ ،‬می ت��وان به ی��ک رهیافت یکپارچه دس��ت‬ ‫یافت‪».‬‬ ‫‪ ،ILO‬سازمانی صنفی با مالحظات سیاسی‬ ‫هر زمان که مسائلی مانند بحث سندیکای اتوبوسرانی‬ ‫ش��رکت واحد ی��ا کان��ون عالی انجمن ه��ای صنفی‬ ‫کارفرمای��ی و مس��ائلی از ای��ن قبیل و بعد تش��کیل‬ ‫پرونده ای ب��رای ایران در س��ازمان بین المللی کار در‬ ‫سال های گذشته مطرح می شد‪ ،‬خیلی از مقامات انها را‬ ‫مسائل سیاسی اطالق می کردند که به دلیل مالحظات‬ ‫سیاسی توس��ط ‪ ILO‬این مس��ائل عنوان می شدند‪ .‬با‬ ‫وجود این‪ ،‬به نظر می رس��د امس��ال ن��گا ه نمایندگان‬ ‫کارگری و کارفرمایی و حتی مقامات دولتی ایران نیز‬ ‫ی تغییر کرده است‪.‬‬ ‫در این مورد کم ‬ ‫علی بیگ��ی‪ ،‬نماینده کارگران ای��ران در این مورد بیان‬ ‫می کند‪« :‬گرچه ما معتقدیم نگاه سازمان بین المللی کار‬ ‫باید غیرسیاسی باشد و برای رفع مشکالت تالش کند‬ ‫اما همواره نگاه های سیاسی را مطرح می کنند‪ .‬خواسته‬ ‫من به عن��وان یک نماینده کارگری این اس��ت که به‬ ‫موضوعات نگاه سیاسی نکنند‪».‬‬ ‫در کنار او‪ ،‬منوچهر اقبال��ی‪ ،‬نماینده کارفرمایان ایران‬ ‫در ‪ ILO‬موضع��ی کامال متفاوت از خود بروز می دهد‬ ‫و می گوید‪« :‬اصال بحث مس��ائل سیاسی به کارفرماها‬ ‫و کارگره��ا مربوط نمی ش��ود و دول��ت باید جواب‬ ‫بدهد‪ .‬چرا که موضوعات سازمان بین المللی کار باید‬ ‫بحث های غیرسیاس��ی باشد و ما تبادل نظر می کنیم و‬ ‫وارد مس��ائل سیاسی نمی شویم‪ ».‬از مقامات دولتی نیز‬ ‫می توان به سخنان توکل حبیب زاده‪ ،‬قائم مقام وزیر کار‬ ‫در امور بین الملل اشاره کرد که می گوید‪« :‬اصرار ما بر‬ ‫این اس��ت که باید بین فعالیت های سیاس��ی و صنفی‬ ‫حتما تفکیک صورت بگیرد‪».‬‬ ‫مقاوله نامه های بنیادین سازمان بین المللی کار‬ ‫شماره مقاوله نامه‬ ‫مقاوله نامه‬ ‫وضعیت‬ ‫‪87‬‬ ‫ازادی تشکل ها‬ ‫ایران به ان ملحق نشده است‬ ‫‪98‬‬ ‫نحوه بدترین وضعیت کار کودک‬ ‫ایران به ان ملحق نشده است‬ ‫‪29‬‬ ‫پیمان های دسته جمعی‬ ‫ایران به ان ملحق شده است‬ ‫‪100‬‬ ‫کار اجباری‬ ‫ایران به ان ملحق شده است‬ ‫‪105‬‬ ‫دستمزد مساوی‬ ‫ایران به ان ملحق شده است‬ ‫‪111‬‬ ‫نحوه کار اجباری‬ ‫ایران به ان ملحق شده است‬ ‫‪138‬‬ ‫نبود تبعیض در اشتغال‬ ‫ایران به ان ملحق شده است‬ ‫‪182‬‬ ‫حداقل سن کار‬ ‫ایران به ان ملحق شده است‬ ‫‪57‬‬ ‫هفت‬ ‫‪ ILO‬چگونه سازمانی است؟‬ ‫جبار علی سلیمیان ‪ /‬نماینده اسبق کارگران ایران در ‪ILO‬‬ ‫سازمان بین المللی کار در سال ‪ 1918‬میالدی در‬ ‫حالی تشکیل شد که کشور ایران جزو بنیانگذاران‬ ‫و اعضای اولیه این سازمان بین المللی بود‪ .‬از نظر‬ ‫ساختاری نیز کنفرانس این س��ازمان بین المللی‪،‬‬ ‫پارلمان جهانی کارگری عنوان دارد‪.‬‬ ‫از جمله ویژگی های خاصی که این س��ازمان در‬ ‫مقایس��ه با س��ازمان های بین الملل��ی دیگر دارد‪،‬‬ ‫س��ه جانبه بودن ان اس��ت‪ ،‬چرا که همه اعضای‬ ‫س��ازمان های جهانی دیگری که زیر چتر سازمان‬ ‫ملل قرار دارند دولتی هستند اما در ‪ ILO‬این گونه‬ ‫نیست و از نظر س��اختاری هیات مدیره سازمان‬ ‫‪ ILO‬متشکل از نمایندگان دولت‪ ،‬کارگر‬ ‫و کارفرماست‪.‬‬ ‫در هیات مدیره این س��ازمان‪ ،‬دولت ها‬ ‫‪ 28‬عضو دارند که یک سری کشورهای‬ ‫صنعتی عضو دائم ان هس��تند و برخی‬ ‫دیگ��ر نیز یا ب��ه صورت چرخش��ی و‬ ‫گاهی هم توس��ط انتخاب��ات برای این‬ ‫موضوع انتخاب می شوند‪.‬‬ ‫اما گروه کارفرمایی هیات مدیره ‪ ILO‬را‬ ‫س��ازمان بین المللی کارفرمایی(‪ )IOE‬و‬ ‫گروه کارگری را نیز خود گروه کارگری‬ ‫انتخاب می کن��د که در مجموع هرکدام‬ ‫‪ 14‬عضو اصل��ی و ‪ 14‬عضو علی البدل‬ ‫دارند که اکثر نمایندگان بخش کارگران‬ ‫عض��و اتحادی��ه بین الملل��ی کارگ��ری‬ ‫( ‪ ) ITUC‬هستند‪.‬‬ ‫مصوبات این سازمان نیز در کمیته های‬ ‫ان و براس��اس اص��ل س��ه جانبه گرایی‬ ‫ص��ورت می گی��رد‪ .‬کنفرانس س��ازمان‬ ‫‪ ILO‬یک سری کمیته های دائم دارد که‬ ‫بحث ه��ا دائمی در ان مطرح اس��ت‪ .‬از‬ ‫جمله ان‪ ،‬گ��زارش دبیر کل به کنفرانس‬ ‫است که تمام نمایندگان دولت‪ ،‬کارگر و کارفرما‬ ‫در س��خنرانی های خ��ود به ان موض��وع توجه‬ ‫می کنن��د‪ .‬گ��زارش دیگری هم دبی��ر کل دارد که‬ ‫هرساله در مورد وضعیت کارگران منطقه اشغالی‬ ‫فلس��طین بیان می کند‪ .‬عالوه بر ای��ن‪ ،‬یک بیانیه‬ ‫بنی��ادی نیز وجود دارد که در س��ال ‪ 1998‬مورد‬ ‫تصویب کنفرانس قرار گرفت و معروف به بیانیه‬ ‫حقوق بنیادی کار است‪.‬‬ ‫در ای��ن بیانیه‪ ،‬حدود هش��ت مقاوله نام��ه در چهار‬ ‫گروه مربوط به بحث کار اجباری‪ ،‬کار کودک‪ ،‬ازادی‬ ‫تش��کالت و تبعیض در اشتغال مدنظر قرار گرفته که‬ ‫کش��ورهای عضو ‪ ،ILO‬به رغم اینکه به این هش��ت‬ ‫مقاوله نامه هم ملحق نش��ده باشند اما ملزم به رعایت‬ ‫این مقاوله نامه ها هستند‪.‬‬ ‫کش��ور ایران نیز از این هشت مقاوله نامه‪ ،‬تنها به دو‬ ‫مقاوله نامه ‪ 98‬و ‪ 87‬که در مورد ازادی تش��کالت و‬ ‫ازادی بیان است‪ ،‬هنوز ملحق نشده است‪.‬‬ ‫یکی دیگر از ای��ن مقاوله نامه های بنیادین مقاوله نامه‬ ‫‪ 111‬در مورد منع تبعیض در اش��تغال است که ایران‬ ‫در چندین س��ال اخیر در مورد ان مورد س��وال قرار‬ ‫گرفته اس��ت‪ .‬در این مورد می ت��وان به این موضوع‬ ‫اش��اره کرد که در سال های اخیر کمیته استانداردهای‬ ‫‪ ILO‬جمع بندی ای را اعالم کرده اس��ت‪ .‬این کمیته با‬ ‫توجه به توضیحات و صحبت هایی که نماینده دولت‬ ‫کرده یا یک س��ری اطالعاتی ک��ه دولت به صورت‬ ‫کتب��ی داده و بحث هایی که در کمیته انجام ش��ده و‬ ‫حرف هایی ک��ه نماینده های کارگ��ری و کارفرمایی‬ ‫زده ان��د جمع بندی های��ی انجام می ده��د‪ .‬البته گاهی‬ ‫هم دیده ش��ده ک��ه نماینده های بعضی از کش��ورها‬ ‫مثل دولت هند ی��ا کوبا در کمیته ناظر بر اجرای‬ ‫مقاوله نامه ه��ا از ایران حمای��ت کردند اما به هر‬ ‫ح��ال یک جمع بندی ش��ده و حتی کارشناس��ان‬ ‫‪ ILO‬به ایران مکرر سفر و این موضوع را بررسی‬ ‫کردند‪.‬‬ ‫یک س��ری مسائل هم‪ ،‬سیاسی هس��تند‪ ،‬مثال در‬ ‫مورد بهاییت واقعا مس��اله سیاس��ی اس��ت یا در‬ ‫مورد زن��ان و اقلیت ها که در این موارد نیز ایران‬ ‫یک س��ری اقدامات انجام داده و در گزارش های‬ ‫خود نیز اورده اس��ت‪ .‬مثال در مورد بهاییت خود‬ ‫کارشناس��ان ‪ ILO‬اذعان کردند که این یک مساله‬ ‫ملی اس��ت و امتیاز دادن ب��ه بهایی ها موضوعی‬ ‫نیست که عوام پسند باشد و این براساس خواسته‬ ‫خود مردم اس��ت‪ ،‬اما دول��ت هم یک‬ ‫س��ری پوئن به انها داده است‪ ،‬مثال در‬ ‫مورد اصناف که انها می توانند ش��غلی‬ ‫داشته باشند‪.‬‬ ‫موضوع قاب��ل توجه دیگ��ر مربوط به‬ ‫نماین��دگان کارگران ای��ران در ‪ ILO‬و‬ ‫نحوه گزینش انها است که قانون برای‬ ‫نماینده کارگری یک س��ری چارچوب‬ ‫را مش��خص ک��رده ک��ه یک��ی از انها‬ ‫دانستن زبان انگلیسی است‪ .‬با توجه به‬ ‫ش��ناختی که من از اعضای کانون عالی‬ ‫ش��وراهای اس�لامی کار دارم‪ ،‬می دانم‬ ‫هی��چ ک��دام از نماین��دگان کارگری به‬ ‫زبان انگلیس��ی مسلط نیس��تند‪ .‬در دو‬ ‫س��ال گذش��ته از کارکنان خود وزارت‬ ‫کار به عنوان مترجم استفاده شده که این‬ ‫واقعا ضعف تش��کل کارگری است که‬ ‫واقعا جای تاسف دارد که ما از مترجم‬ ‫دولتی استفاده کنیم‪.‬‬ ‫از طرفی هم یکی از توصیه های سازمان‬ ‫بین الملل��ی کار این اس��ت ک��ه افرادی‬ ‫که اعزام می ش��وند‪ ،‬بر مس��ائل مرتبط‬ ‫مسلط باش��ند تا در بحث های مطرح در کمیته ها‬ ‫اظهار نظر کنند‪.‬‬ ‫بحث دیگر این است که مثال در سال های گذشته‬ ‫کان��ون عال��ی کارفرمای��ان کش��ور در ارتباط با‬ ‫انتخ��اب نماینده های خود در ‪ ILO‬یک اگهی در‬ ‫روزنامه ای منتشر کرد‪ ،‬اما ایا تشکیالت کارگری‬ ‫این قدر ضعیف بوده اند که نتوانس��ته اند این کار‬ ‫را انجام دهند؟‬ ‫‪ ،ILO‬سازمانی سه جانبه‬ ‫توکل حبیب زاده ‪ /‬قائم مقام وزیر کار در امور بین الملل‬ ‫سازمان بین المللی کار به عنوان یک سازمان تخصصی‪،‬‬ ‫فنی و صنفی ش��کل گرفته که از حقوق صنف کارگر‬ ‫و کارفرم��ا در مقابل دولت حمایت کن��د‪ .‬در مقابل‪،‬‬ ‫دولت ه��ا نیز مالحظ��ات بحقی دارند ک��ه باید مورد‬ ‫توجه قرار بگیرد‪ .‬بنابراین در س��ازمان بین المللی کار‬ ‫اصل موسوم به سه جانبه گرایی حاکم است‪ .‬به موجب‬ ‫این اصل س��ه عنصر کارگ��ر‪ ،‬کارفرما و دولت مکمل‬ ‫‪58‬‬ ‫ه��م عمل می کنند تا بتوانند در امر تولید و روابط کار‬ ‫به یکدیگر کمک کرده و در راس��تای توس��عه کشور‬ ‫قدم بردارند‪ .‬بنابراین س��ازمان بین المللی کار سازمانی‬ ‫اس��ت که در عین توجه و حمای��ت از منافع کارگران‬ ‫و کارفرمای��ان‪ ،‬منافع دولت ه��ا را نیز باید مورد توجه‬ ‫قرار دهد‪.‬‬ ‫وقتی بی��ن حقوق یا مطالبات کارگ��ری و کارفرمایی‬ ‫تعارضات��ی پیش می اید‪ ،‬دولت به عن��وان حکم باید‬ ‫بتواند مش��کل انها را حل کند‪ .‬اصوال مدیریت روابط‬ ‫کار یکی از اهداف س��ازمان بین المللی کار اس��ت و‬ ‫دولت ها با نظارت سازمان بین المللی کار این مدیریت‬ ‫را برعهده دارند‪.‬‬ ‫برای اجالس امسال سازمان بین المللی کار نیز تدابیری‬ ‫از س��وی وزارت کار اتخاذ ش��د که نشان داد به اصل‬ ‫س��ه جانبه گرایی اعتق��اد دارد و به تعه��دات خود در‬ ‫چارچوب س��ازمان بین المللی کار احترام می گذارد و‬ ‫با مشارکت ش��رکای اجتماعی در سازمان بین المللی‬ ‫کار حض��ور یافت‪ .‬ما این س��ه عنص��ر را مکمل هم‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫جهانی شدن‪ ،‬ارزوی محرومان را برای تامین حداقل های‬ ‫زندگی تحقق نبخشیده است و تالش سازمان بین المللی‬ ‫کار در فقرزدایی‪ ،‬توس��عه اش��تغال و تضمین پایداری‬ ‫بنگاه های صنعتی ب��دون اعمال مدیری��ت منصفانه و‬ ‫عادالنه امکان پذیر نیس��ت‪ .‬رویای محو فقر در اجالس‬ ‫س��ال ‪ 2001‬اکوس��وک تنها در خالل چند سال پس از‬ ‫انعقاد سند اهداف هزاره سوم در اثر بحران های عامدانه‬ ‫کارتل ه��ای بین الملل��ی و نهاده��ای مال��ی حریص و‬ ‫بی ترحم انها در ش��رف تبدیل به ارزویی دست نیافتنی‬ ‫است‪ .‬تحلیل علل بروز بحران های یادشده تفاوت بین‬ ‫ارزش های واالی انسانی و ارزش های حاکم بر اقتصاد‬ ‫منفعت طلب را نش��ان می دهد‪ .‬نتیجه این تحلیل درک‬ ‫تفاوت بین س��رمایه گذاری مولد و قمارهای مشکوک‬ ‫نهادهای مالی وال استریت است‪.‬‬ ‫متاس��فانه باید اعتراف کرد جهانی ش��دن‪ ،‬زورق های‬ ‫ب��ه گل نشس��ته فقیران و محروم��ان را از گل بیرون‬ ‫نکش��ید و ارزوی انان برای دستیابی به حداقل های‬ ‫الزم کار و زندگی ش��رافتمندانه را تحقق نبخش��ید‪.‬‬ ‫ریش��ه بس��یاری از اختالفات و منازعات در اطراف‬ ‫و اکن��اف جهان از جمله بر س��ر منابع اب و اراضی‬ ‫مزروعی و حتی گس��ترش پدیده ش��وم تروریسم و‬ ‫حض��ور قدرت های زورگو در خلی��ج فارس را باید‬ ‫بی��ش از هر چیز در حرص ورزی لجام گس��یخته در‬ ‫تحصیل منافع مادی جس��ت وجو کرد که نمونه بارز‬ ‫این س��ود جویی بی ترحم‪ ،‬جنایات رژیم اش��غالگر و‬ ‫نژادپرس��ت صهیونیس��تی در فلسطین اس��ت‪ .‬انها با‬ ‫مص��ادره زمین ه��ا‪ ،‬ویران کردن کارخانه ها‪ ،‬س��تاندن‬ ‫فرصت های ش��غلی‪ ،‬تخریب منابع اب و ایجاد مانع‬ ‫در دسترس��ی به امکانات بهداش��تی و پزشکی و نیز‬ ‫ساخت دیوار ‪ 700‬کیلومتری حائل و محاصره کامل‬ ‫ن��وار غزه‪ ،‬تمامی امکانات بازس��ازی و رش��د با کار‬ ‫شایسته را از مردم مظلوم ان سلب کرده است‪.‬‬ ‫تالش های س��ازمان های بین المللی از جمله س��ازمان‬ ‫بین المللی کار در فقر زدایی‪ ،‬امحای کار کودک‪ ،‬توسعه‬ ‫اش��تغال‪ ،‬تضمین پایداری بنگاه ه��ای صنعتی و تحقق‬ ‫ارمان عدالت اجتماعی اساس��ا ب��دون اعمال مدیریتی‬ ‫منصفانه و عادالنه امکان پذیر نیس��ت‪ .‬بلکه این عدالت‬ ‫است که باید مبنای مدیریت جهانی قرار گیرد‪ .‬در چنین‬ ‫مدیریتی باید همه کش��ورهای جهان نقش��ی واقعی و‬ ‫جدی داشته باشند‪ .‬انهایی که سایر کشورهای جهان را‬ ‫در تنظیم و تدوین ترتیبات جدید اجتماعی و اقتصادی‬ ‫نادی��ده می انگارند و از هر اب��زاری برای تحقق اهداف‬ ‫نامش��روع خود س��ود می جویند‪ ،‬نمی توانند منادیان و‬ ‫حافظان واقعی کرامت انسانی باشند‪.‬‬ ‫همچنین دولت جمهوری اس�لامی ای��ران برنامه های‬ ‫توس��عه اجتماع��ی و اقتص��ادی خ��ود را ب��ر تعالیم‬ ‫عدالت افرین اسالم بنا نهاده است‪ .‬ما برنامه های توسعه‬ ‫اقتص��ادی خود را هرگز ب��ه بهای رنج و االم اقش��ار‬ ‫اسیب پذیر اجرا نمی کنیم‪ .‬بلکه همواره مرز مشخصی‬ ‫بین صیانت از ارزش های واالی انس��انی‪ ،‬شرافت کار‪،‬‬ ‫توس��عه حمایت های اجتماعی‪ ،‬حفظ کی��ان خانواده‪،‬‬ ‫انسجام اجتماعی و کاس��تن از فاصله شدید طبقاتی با‬ ‫اقتصاد مبتنی بر ارزش های مادی صرف قائل هستیم‪.‬‬ ‫در بخش مالی‪ ،‬بانک ها بخش قابل توجهی از منابع خود‬ ‫را برای سرمایه گذاری های مولد و توسعه شرکت های‬ ‫کوچ��ک و متوس��ط و کمک ب��ه پای��داری بنگاه های‬ ‫اقتصادی اختصاص داده اند‪.‬‬ ‫دول��ت همچنین با پیگیری تهیه و تدوین س��ند جامع‬ ‫ن اجتماعی درصدد توس��عه‬ ‫اش��تغال و نظام جامع تامی ‬ ‫فرصت های شغلی و حمایت های اجتماعی برای تمامی‬ ‫ اقشار جامعه به ویژه گروه های اسیب پذیر است‪.‬‬ ‫همچنین تدوین نظام مل��ی صالحیت های حرفه ای و‬ ‫تاسیس سازمان ملی مهارت برای ارتقای اموزش های‬ ‫فنی و حرفه ای و توانمند سازی و مشارکت هرچه بیشتر‬ ‫عموم م��ردم به ویژه زنان‪ ،‬جوان��ان و دانش اموختگان‬ ‫مراکز اموزش عالی از جمله برنامه های دیگر ماست‪.‬‬ ‫توزیع س��هام و سود شرکت های سوداور دولتی تحت‬ ‫عنوان «س��هام عدال��ت» به کارگ��ران‪ ،‬معلم��ان‪ ،‬زنان‬ ‫سرپرس��ت خانوار و سایر اقشار اسیب پذیر هم بخش‬ ‫دیگری از اقدامات دولت در تسری پوشش حمایت های‬ ‫اجتماعی و فقرزدایی است‪.‬‬ ‫همچنین بیمه کارگران ساختمانی و ممنوعیت استفاده از‬ ‫روش های مغایر با اصول کار شایس��ته و در راس همه‬ ‫انها اجرای طرح هدفمند کردن یارانه ها در دستور کار‬ ‫ی ایران است‪ .‬طرحی که‬ ‫جدی دولت جمهوری اسالم ‬ ‫به موجب ان ضمن اصالح ساختار اقتصادی‪ ،‬هدایت و‬ ‫تخصیص هدفمند یارانه ها به اقشار کم درامد را در نظر‬ ‫دارد‪ .‬دولت مصمم است با اجرای سریع این اقدامات‪،‬‬ ‫عدالت اجتماعی‪ ،‬زندگی شرافتمندانه و کار شایسته را‬ ‫برای احاد اقشار اسیب پذیر تحقق بخشد‪.‬‬ ‫می دانیم و در راس��تای تقویت اصل س��ه جانبه گرایی‬ ‫قدم بر می داری��م‪ .‬به همین دلیل نماین��دگان کارگران‬ ‫و کارفرمای��ان و دولت با هم اعزام ش��دند که اصوال‬ ‫اعزام هیات ها در همه کشورها این گونه است و حتی‬ ‫هزینه های س��فر ش��رکای اجتماعی دولت نیز توسط‬ ‫دولت ها تامین می ش��ود‪ .‬چراکه هیات سه جانبه است‪.‬‬ ‫یعن��ی هیاتی که اعزام می ش��ود مرک��ب از نمایندگان‬ ‫گروه های کارفرمایی‪ ،‬کارگری و دولت اس��ت‪ .‬تعداد‬ ‫نمایندگان گروه کارگری و کارفرمایی در مجموع باید‬ ‫به تعداد نمایندگان گروه دولت باشد‪ .‬هنگام رای گیری‬ ‫هر یک از دولت های عضو سازمان دو رای و کارگران‬ ‫و کارفرمایان هر یک از یک رای برخوردارند و بهترین‬ ‫حالت این است که گروه کارگری و کارفرمایی با دولت‬ ‫تنش و اختالفی نداشته باشند و روابط انها سنجیده و‬ ‫مدیریت ش��ده باشد و دولت به مطالبات انها و انها به‬ ‫خواس��ته دولت و منافع ملی توجه کنند‪ .‬همچنین در‬ ‫اجالس امسال کنفرانس سازمان بین المللی کار بعد از‬ ‫جلسه افتتاحیه‪ ،‬کمیته های کارشناسی برنامه های خود‬ ‫را ش��روع کردند که چهار کمیته تخصصی تش��کیل‬ ‫ش��ده بود‪ .‬این کمیته ها عبارتند از کمیته های اصول و‬ ‫حقوق بنیادین کار‪ ،‬اقدام برای اس��تانداردگذاری ایدز‬ ‫در کارگاه ه��ا‪ ،‬کار شایس��ته برای کارگ��ران خانگی و‬ ‫اهداف استرتژیک اشتغال‪ .‬البته در این کمیته ها بحث‬ ‫کار شایس��ته برای کارگران خانگی قابل توجه اس��ت‬ ‫که نباید این را با مش��اغل خانگی که توس��ط وزارت‬ ‫کار مطرح ش��ده است‪ ،‬اشتباه گرفت‪ .‬با توجه به اینکه‬ ‫اکثر ای��ن افراد در من��ازل و اماکن خصوصی فعالیت‬ ‫می کنند‪ ،‬نگرانی هایی جدی در مورد رعایت اصول و‬ ‫حق��وق بنیادین کار در مورد انها وجود دارد‪ .‬از جمله‬ ‫کمیته های فعال دیگر اجالس امسال ‪ ILO‬کمیته اجرای‬ ‫اس��تانداردهای بین المللی کار بود که این کمیته نحوه‬ ‫اجرای مقاوله نامه های بین المللی کار توس��ط کشورها‬ ‫را بررس��ی ک��رد‪ .‬در این کمیته هر س��ال به صورت‬ ‫تصادفی ‪ 25‬کشور برای این موضوع انتخاب می شوند‬ ‫که باید در مورد اج��رای برخی مقاوله نامه ها گزارش‬ ‫خود را ارائه کنند‪ .‬کش��ورهایی برای ارائه گزارش در‬ ‫اجالس انتخاب می شوند که در مورد اجرای بعضی از‬ ‫مقاوله نامه ها توس��ط انها ادعاها و اعتراضاتی صورت‬ ‫گرفته یا شکایتی علیه ان کشور شده باشد‪.‬‬ ‫متن سخنان وزیر کار ایران در اجالس ‪ILO‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫‪59‬‬ ‫هفت‬ ‫جابجایی ژنرال ها بدست باراک اوباما‬ ‫طعم خوش برکناری مک کریستال‬ ‫تغییر شگفت انگیز یک ژنرال با ژنرالی دیگر بیش‬ ‫از ی��ک اخت�لاف تاریخی در دوره ب��اراک اوباما‬ ‫به ش��مار می رود‪ .‬این تغییر در واق��ع تاکیدی بر‬ ‫سیاست های کنونی افغانستان و قطعه ای از نمایش‬ ‫رئیس جمهور امریکاس��ت‪ .‬بعد از برکناری ژنرال‬ ‫مک کریس��تال و جایگزین��ی او ب��ا ژن��رال دیوید‬ ‫پترائ��وس‪ ،‬جمهوری خواهان ن��ه تنها این تصمیم‬ ‫اوبام��ا را س��تودند بلکه از نحوه قض��اوت او نیز‬ ‫خرس��ند ش��دند‪ .‬دموکرات ها هم از این مس��اله‬ ‫خوش��حالند‪ .‬گروه های چپ و راس��ت در کنگره‬ ‫نی��ز رضایت خود را از این تغییرات اعالم کردند‪.‬‬ ‫زمانی که افرادی مانند لیز چینی و بیل کریستول از‬ ‫محافظ��ه کاران امریکایی اقدامی از اقدامات اوباما‬ ‫را تایید کنند به معنای ان است که اتفاقی متفاوت‬ ‫در شرف وقوع است‪.‬‬ ‫چنین عکس العمل معق��ول و منطقی ای و اقدامی‬ ‫ س��ریع که تحیر همه را برانگیخته در عمل همان‬ ‫ش��عار اوباما در همکاری های دو حزبی اس��ت که‬ ‫وع��ده اش را پی��ش از ای��ن داده ب��ود‪ .‬در جوامع‬ ‫موازی‪ ،‬چنین نمایش��ی از س��وی اوباما می تواند‬ ‫ی در موضوع��ات دیگر عم��ل کند‪.‬‬ ‫مانن��د اهرم�� ‬ ‫ام��ا عالوه بر حمایت هر دو ح��زب در ارتباط با‬ ‫موضوع افغانس��تان‪ ،‬همچن��ان موضوعات اصلی‬ ‫دیگ��ری وج��ود دارد ک��ه دو حزب بر س��ر انها‬ ‫نمی توانن��د توافق کنند؛ فاجعه بریتیش پترولیوم و‬ ‫مبارزه ب��ا بیکاری‪ .‬هیچ امیدی برای تغییر مس��یر‬ ‫جمهوری خواهان بر س��ر این مسائل وجود ندارد‪.‬‬ ‫ح��زب مخالف مصمم اس��ت تا نگ��رش خود را‬ ‫‪60‬‬ ‫تغییر نده��د و اوباما را به عنوان ی��ک رئیس جمهور‬ ‫لیبرال شکست خورده نشان دهد‪.‬‬ ‫با وج��ود انک��ه رئیس جمهور دس��تاوردهای بزرگی‬ ‫در بخ��ش قانونگ��ذاری از جمله کم��ک به صنعت‬ ‫خودرو سازی‪ ،‬بیمه درمانی و کنترل مالی داشته است‪،‬‬ ‫اما ای��ن موفقیت ها تنها و تنها با رای دموکرات ها در‬ ‫کنگره به دس��ت امده اس��ت‪ .‬اهداف باقیمانده ای که‬ ‫اوباما در پی رسیدن به انهاست دیگر به تنهایی قابل‬ ‫رس��یدن نیس��ت‪ ،‬اکنون اوباما نیازمند یک همکاری‬ ‫دوحزبی اس��ت تا بتواند به اهداف خود برس��د؛ این‬ ‫همکاری همان چیزی است که در زمان کاندیداتوری‬ ‫خود نیز اعالم کرده بود‪ .‬لیس��ت هدف های او کامال‬ ‫مش��خص اس��ت‪ :‬بخش انرژی‪ ،‬مهاج��رت‪ ،‬کاهش‬ ‫بودج��ه و اگر همه چیز طب��ق برنامه ریزی های انجام‬ ‫ش��ده پی��ش رود‪ ،‬جمهوری خواه��ان می توانن��د در‬ ‫انتخاب��ات می��ان دوره ای موفقی��ت بزرگ��ی را به نام‬ ‫خود به ثبت برس��انند‪ .‬رسیدگی به مشاغل و اموزش‬ ‫نیز از جمله مس��ائلی اس��ت که نیازمن��د همکاری و‬ ‫حمایت دو جانبه اس��ت؛ هم از بعد سیاس��ی و هم از‬ ‫بع��د منطقی‪ .‬اگر دولت می خواهد که پیش از س��ال‬ ‫‪ 2012‬اقدامی انجام دهد‪ ،‬به دست اوردن رای حزب‬ ‫جمهوری خواه بسیار ضروری است‪.‬‬ ‫اگر سیاستمداران به طور معجزه اسایی بتوانند در این‬ ‫موارد به توافق برس��ند‪ ،‬اوباما می تواند با رای تعداد‬ ‫قابل مالحظه ای از جمهوری خواهان به اهداف خود‬ ‫برسد اما اشتباهاتی که در هر دو گروه از سال ‪2008‬‬ ‫به دلیل کاهش اعتماد می��ان رئیس جمهور و رهبران‬ ‫جمهوری خواه کنگره به وجود امده‪ ،‬چنین توافقاتی‬ ‫را غیرممکن س��اخته است‪ .‬حزب جمهوری خواه‬ ‫از ابع��اد مختلفی همچنان ضعی��ف باقی مانده و‬ ‫همچنان به عوامل ایدئولوژیکی خود پایبند است‬ ‫و نمی خواهد پلکانی برای موفقیت اوباما باش��د‪.‬‬ ‫رئیس جمه��ور نی��ز همچنان درگی��ر موضوعات‬ ‫داخل��ی حزب خود اس��ت و توانایی این را ندارد‬ ‫که بخواهد حزب مخالف را متقاعد کند‪.‬‬ ‫از ابت��دای روی کار امدن اوبام��ا هم هیچ تالش‬ ‫جدی ای برای پایان دادن به این روابط س��رد میان‬ ‫دو حزب انجام نشده است‪.‬‬ ‫اما تسلیم ش��دن در میان گزینه های رئیس جمهور‬ ‫وجود ندارد‪ .‬راه های زیادی برای پیش��برد دولت‬ ‫اوباما پیش روی اوست‪ .‬اما هیچ کدام از این گزینه ها‬ ‫نمی تواند به اندازه حمایت جمهوری خواهان موثر‬ ‫باشد‪ ،‬چنین شرایطی تنها در مواردی خاص خود‬ ‫را نش��ان می دهد که یکی از این شرایط‪ ،‬موضوع‬ ‫افغانس��تان بود‪ .‬به اعتقاد کاخ س��فید چنین اقدامی ‬ ‫در کوت��اه مدت می توان��د همکاری های دوجانبه‬ ‫خوبی را رقم بزند‪ .‬چهارشنبه هفته گذشته‪ ،‬اوباما‬ ‫قرار مالقاتی با س��ناتورهای کلی��دی ترتیب داده‬ ‫ب��ود تا بتواند ‪ 60‬رای کلی��دی را از ان خود کند‪.‬‬ ‫استراتژیس��ت های اوباما با مهارت و تیزهوش��ی‬ ‫س��ناتورهای جمهوری خواه زیادی را در لیس��ت‬ ‫میهمانان قرار دادند که برخی از این افراد ایده های‬ ‫زی��ادی در ارتب��اط با سیاس��ت های بخش انرژی‬ ‫دارند و ج��زو جمهوری خواهانی هس��تند که در‬ ‫ش��رایط ضعف بریتیش پترولیوم به همکاری های‬ ‫بیش��تر داخل��ی معتقدند‪ .‬اما برکن��اری اضطراری‬ ‫مک کریس��تال این جلس��ه را به تعویق انداخت‪،‬‬ ‫اما قرار است این تیم به زودی با یکدیگر مالقات‬ ‫کنند‪ .‬کس��ی نمی داند اما ش��اید موفقیت اوباما در‬ ‫این مرحل��ه برای یک هم��کاری دوحزبی بتواند‬ ‫برخی از ناکامی های ش��خصی اوباما را پوش��ش‬ ‫دهد و فرصتی باشد تا دو حزب بتوانند مشکالت‬ ‫دردسرساز را حل کنند‪.‬‬ ‫اوباما میلیون ها طرفدار لیبرال دارد که از همکاری‬ ‫او با جمهوری خواهان برای به تصویب رس��اندن‬ ‫قوانی��ن چندان هم خش��نود نیس��تند‪ .‬این گروه‪،‬‬ ‫دموکرات های خوش��نام کنگره هس��تند‪ .‬میلیون ها‬ ‫محافظه کار نیز هس��تند که معتقدن��د همکاری با‬ ‫اوباما پی��ش از انتخابات میان دوره ای غیراخالقی‬ ‫و بی تدبیری است‪.‬‬ ‫ای��ن گ��روه ش��امل استراتژیس��ت های اصل��ی‬ ‫جمهوری خواه��ان هس��تند‪ .‬البته اوبام��ا می داند‬ ‫ک��ه هیچ چ��اره ای ب��ه ج��ز تغییر سیاس��ت های‬ ‫حکوم��ت داری خ��ود ندارد‪ .‬سیاس��ت های او در‬ ‫م��ورد افغانس��تان مورد تایید اس��ت چ��را که هر‬ ‫دو گ��روه از ای��ن سیاس��ت ها حمای��ت می کنند‪.‬‬ ‫ام��ا اوبام��ا می داند ک��ه هیچ اق��دام بزرگی بدون‬ ‫‪ 60‬رای مطمئن در س��نا قابل اجرا نیست‪ .‬بعد از‬ ‫انتخابات میان دوره ای‪ ،‬رس��یدن به چنین تعدادی‬ ‫از ارا حتی از امروز س��خت تر خواهد شد‪ ،‬چراکه‬ ‫تعداد بیشتری از جمهوری خواهان در کنگره روی‬ ‫صندلی ها خواهند نشست‪.‬‬ ‫پ��س از اینک��ه ای��ن چند ماه به س��ختی س��پری‬ ‫ش��د‪ ،‬به خصوص پس از بح��ران خلیج مکزیک‪،‬‬ ‫اوباما هفته خوبی را پشت س��ر گذاشت‪ .‬حوادث‬ ‫رز گاردن و برکن��اری م��ک کریس��تان اتفاق��ی‬ ‫ب��ه یاد ماندن��ی برای اوباماس��ت اما دی��دار او با‬ ‫‪ 60‬عضو جمهوری خواه ممکن اس��ت برای اوباما‬ ‫که در مرکز دولت قرار دارد پایانی بر خوشی هفته‬ ‫گذشته باشد‪.‬‬ ‫منبع‪ :‬هفته نامه تایم‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫بین الملل‬ ‫رئیس جمهور باید رهبری کند‪ ،‬نه هنرپیشگی‬ ‫فرید زکریا ‪ /‬نیوزویک‬ ‫ب��اراک اوبام��ا‪ ،‬رئیس جمه��ور‬ ‫امریکا در سومین دیدار خود از‬ ‫خلیج مکزیک با لبخندی بر لب‬ ‫رو به روی دوربین ها حاضر شد‪.‬‬ ‫من تقریبا با تمامی کسانی که چه‬ ‫در مقابل دوربین ها حاضر شدند‬ ‫و گفتند‪ ،‬چه در رس��انه های نوش��تاری اعالم کردند که‬ ‫اقدامات «ما» در مقابل با نش��ت نفت در خلیج مکزیک‬ ‫بسیار بد بود‪ ،‬موافقم‪ .‬منظور من از «ما» دولت یا کشور‬ ‫امریکا نیست‪ ،‬بلکه منظورم رسانه هاست‪ .‬گزارش هایی‬ ‫که طی هفته های گذش��ته منتشر ش��ده بیش از انکه به‬ ‫این مس��اله بزرگ زیس��ت محیطی توجه داش��ته باشد‪،‬‬ ‫تمرکز خود را روی این مس��اله قرار داده اس��ت که ایا‬ ‫رئیس جمهور احساسات خود را در این مورد نشان داده‬ ‫است یا خیر؟‬ ‫چنی��ن درخواس��تی از رئیس جمه��ور از طرف مردم‬ ‫عادی جامعه مطرح نشده اس��ت‪ .‬تحلیلگر نیویورک‬ ‫تایم��ز‪ ،‬می خواه��د اوباما را عصبانی ببیند؛ اس��پایک‬ ‫ل��ی‪ ،‬کارگردان س��ینما می خواهد اوبام��ا داد و فریاد‬ ‫به راه بیندازد‪ ،‬جیمز کارویل‪ ،‬استراتژیس��ت دموکرات‬ ‫می خواه��د خش��م اوبام��ا را ببین��د‪ .‬تمام ش��وهای‬ ‫تلویزیون��ی می خواهند صحنه های عصبانیت اوباما را‬ ‫نش��ان دهند‪ .‬مجری شبکه فاکس توضیح می دهد که‬ ‫اوباما در س��فر خود به خلیج مکزیک چه لباس��ی به‬ ‫تن داشت‪...‬‬ ‫ای��ا «ما» عقلمان را از دس��ت داده ایم؟ ما با یک چالش‬ ‫سرنوشت س��از رو به رو هس��تیم‪ :‬باید در اعماق خلیج‬ ‫حفره ای را مسدود کنیم‪ ،‬اب را از نفت جدا کنیم‪ ،‬خلیج‬ ‫را از الودگی های نفتی پاک کنیم و خلیج را به شکل اولیه‬ ‫خود دراوریم‪ .‬اما بهتر است گفت و گو با تحلیلگران را‬ ‫کناری بگذاریم و به دنبال راه حل های تکنیکی نگردیم‪.‬‬ ‫چنین تحلیل ها و راه حل هایی به درد ادم های بی عرضه‬ ‫می خورد‪.‬‬ ‫گزارشگران رسانه ها به دنبال این هستند تا اوباما به طور‬ ‫س��مبلیک راه حلی ارائه دهد‪ .‬مانند جورج بوش که در‬ ‫روز ‪ 11‬سپتامبر در محل ساختمان تجارت جهانی ایستاد‬ ‫و ق��ول داد انتقام این حمله را خواهد گرفت‪ .‬اگر امروز‬ ‫رئیس جمهور کشور دیگری را متهم و تهدید می کرد که‬ ‫می خواهد به انجا لشگر کش��ی کند نشاندهنده این بود‬ ‫که این مساله برای او از اهمیت بسیار باالیی برخوردار‬ ‫است؟‬ ‫واقعی��ت این اس��ت که دول��ت مرک��زی ظرفیت های‬ ‫محدودی برای مسدود کردن این حفره دارد‪ .‬خبرنگاران‬ ‫بارها سعی کرده اند او را عصبانی کنند‪ ،‬بارها از او سوال‬ ‫کرده اند تا بریتیش پترولیوم را از مس��یر خارج کند‪ ،‬انها‬ ‫را حذف کند و رئیس جمهور پاس��خ داده اس��ت‪« :‬چه‬ ‫کس��ی را جایگزین کنیم؟ برای کار کردن در عمق دریا‬ ‫به ماشین االت کنترل از راه دور بسیار مجهز نیازمندیم‪،‬‬ ‫باید کارهای بسیار تکنیکی در عمق پنج هزار فیتی انجام‬ ‫ش��ود‪ ،‬به متخصصان و تجهیزات زی��اد نیازمندیم‪ .‬این‬ ‫چیزی نیست که دولت مرکزی ظرفیت‪ ،‬توانایی و تبحر‬ ‫ان را داشته باشد‪».‬‬ ‫دولت می تواند از تالش برای حل مشکل حمایت کند‪.‬‬ ‫در ح��ال حاضر نیروهای امریکای��ی در خلیج مکزیک‬ ‫مستقر شده اند؛ ‪ 15‬هزار و ‪ 500‬نیروی گارد ملی به عالوه‬ ‫‪ 20‬هزار دیگر و یک هزار و ‪ 900‬قایق در این منطقه در‬ ‫تالش هستند‪ .‬حضور چنین نیروهایی در خلیج مکزیک‬ ‫بزرگترین حمایت دولتی از چنین فاجعه زیست محیطی‬ ‫در تاریخ امریکاس��ت؟ دولت چه کار دیگری می تواند‬ ‫انجام دهد؟‬ ‫اما همچنان برخی معتقدند که پاک کردن خلیج مکزیک‬ ‫از الودگی مس��ئولیت دولتی اس��ت و باید انجام شود‪.‬‬ ‫درحالی که یکی از مشاوران جورج بوش اعالم می کند‬ ‫دولت هیچ مسئولیتی در قبال این فاجعه زیست محیطی‬ ‫ندارد‪ ،‬مش��اور دیگری تمام مسئولیت این فاجعه را به‬ ‫گردن دولت می اندازد‪.‬‬ ‫این درحالی است که اگر این فاجعه در زمان جورج بوش‬ ‫اتفاق افت��اده بود‪ ،‬بعید به نظر می رس��ید که او حتی به‬ ‫منطقه س��فر می کرد‪ .‬این درحالی اس��ت که اوباما سفر‬ ‫خود به اس��یا را لغو کرد‪ ،‬مالقات های��ی را در ارتباط با‬ ‫ای��ن موضوع ترتی��ب دارد و منحص��را در ارتباط با این‬ ‫فاجعه سخنرانی کرد‪ .‬مقامات دولتی هر روز در ارتباط با‬ ‫این فاجعه اطالعات الزم را ارائه می دهند‪ .‬این درحالی‬ ‫اس��ت که تعداد بیکاران در کشور رو به افزایش است‪.‬‬ ‫نگرانی از احتمال گسترش بحران اقتصادی اروپا افزایش‬ ‫یافته اس��ت‪ ،‬هم پیمانان ما در اسیا ناامید شده اند‪ ،‬طالبان‬ ‫همچنان تاثیر گذار هستند و تنش با ایران و کره شمالی‬ ‫عمیق تر شده است‪ .‬اینها مسائلی است که دولت مرکزی‬ ‫در ارتباط با انها مس��ئولیت های وی��ژه ای دارد‪ .‬اما برای‬ ‫مطبوعات اهمیت ندارد‪ .‬رئیس جمهور امروز لباس های‬ ‫رسمی خود را نپوشیده است! این اهمیت دارد! بنابراین‬ ‫باید از مطبوعات ازاد تشکر کرد‪...‬‬ ‫چرا اوباما ‪ ،‬هالبروک را اخراج نمی کند؟‬ ‫حاال که ژنرال مک کریستال از کار برکنار شده است‪،‬‬ ‫کارشناس��ان و سیاس��تمداران از جمله س��ناتورهای‬ ‫بلندپایه جمهوری خواهان مانند جان مک کین‪ ،‬لیندزی‬ ‫گراه��ام و کیت بان��د در ارتباط ب��ا کارل ایکنبری و‬ ‫ریچارد هالبروک‪ ،‬فرستادگان ویژه اوباما در افغانستان‬ ‫و پاکستان هیاهو به راه انداخته اند‪.‬‬ ‫تئوری چیس��ت‪ :‬زمانی که اوباما از دست بخشی از‬ ‫سیس��تم لجام گسیخته تیم مس��تقر در کابل خالص‬ ‫می ش��ود‪ ،‬انتظار می رود که تغیی��رات دیگری نیز در‬ ‫این سیس��تم رخ دهد‪ .‬ایکنبری روابط خوبی با حامد‬ ‫کرزای‪ ،‬رئیس جمهور افغانس��تان ندارد‪ ،‬به خصوص‬ ‫پس از انکه در ماه ژانویه اعالم کرد کرزای ش��ریک‬ ‫استراتژیک قابلی نیست‪ .‬هالبروک هم همینطور‪ ،‬او هم‬ ‫زیر نگاه موشکافانه قرار دارد‪.‬‬ ‫اکن��ون با خروج م��ک کریس��تال و جایگزینی او با‬ ‫پترائوس‪ ،‬شرایط در افغانستان بهتر از گذشته خواهد‬ ‫شد و به نظر می رسد که بین گروه مستقر در افغانستان‬ ‫روابط بهت��ری برقرار می ش��ود‪ .‬هالب��روک و ژنرال‬ ‫پترائوس روابط گرم و دوستانه ای دارند که این مساله‬ ‫ه��م برای هالبروک و هم برای کل گروه مس��تقر در‬ ‫افغانستان یک امتیاز اس��ت‪ .‬مایکل اوانلون‪ ،‬یکی از‬ ‫کارشناس��ان حوزه سیاس��ت خارجی امریکا معتقد‬ ‫اس��ت که پترائوس و هالب��روک با یکدیگر به خوبی‬ ‫کار می کنند‪ .‬به نظر می رس��د که روش مک کریستال‬ ‫به خصوص در سیاست های بخش کشاورزی و نقش‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫حیاتی این مساله مشکالتی را به همراه داشت‪.‬‬ ‫هالبروک هم در س��هم خود ارزیابی های خودیش را در‬ ‫ارتب��اط با پترائوس ارائه ک��رد‪ .‬وی در ماه اوریل در یک‬ ‫کنفرانس اع�لام کرد که چگونه عملیات ضد ش��ورش‬ ‫پترائوس تغییرات ش��گرفی در منطقه داشته است‪ .‬وی‬ ‫همچنین ارزیابی خود را از همکاری پترائوس با همرزمان‬ ‫نظامی به خوبی توصیف کرد‪ .‬کامال مشخص است که‬ ‫انها روابط خوبی دارند؛ انها در ماه اوریل با یکدیگر‬ ‫به کابل رفتند تا با حامد کرزای مالقات کنند و به طور‬ ‫مشترک در کنفرانس های خبری مختلفی شرکت کردند‬ ‫تا در ارتباط با استراتژی های امریکا سخنرانی کنند‪.‬‬ ‫منبع‪ :‬هفته نامه تایم‬ ‫‪61‬‬ ‫هفت‬ ‫جوزف نای‪ ،‬استاد دانشگاه هاروارد در گفت و گو با اشپیگل‪:‬‬ ‫نباید حتی یک گلوله شلیک شود‬ ‫جوزف نای‪ ،‬اس��تاد دانش��گاه هاروارد در گفت وگو‬ ‫با هفته نامه اش��پیگل به بحث در رابطه با موضوعات‬ ‫مختل��ف در ارتب��اط با سیاس��ت خارج��ی امریکا‬ ‫پرداخت‪ .‬او در این گفت وگو سعی می کند با تئوری‬ ‫معروف خود یعنی؛ «قدرت نرم»‪ ،‬به بررسی مهمترین‬ ‫مسائل در خاورمیانه بپردازد‪.‬‬ ‫طالبان در افغانس��تان و پاکس��تان در حال پیشرفت‬ ‫است‪ ،‬کره ش��مالی بمب اتمی دارد‪ ،‬با ایران هم سر‬ ‫مس��ائل هسته ای مش��کل داریم‪ .‬ایا زمان ان نرسیده‬ ‫است که از قدرت سخت استفاده کنیم؟‬ ‫ه��ر رئیس جمهوری در امریکا س��ه گزین��ه پیش رو‬ ‫دارد؛ می تواند از زور اس��تفاده کن��د یا به عبارت دیگر‬ ‫از قدرت س��خت‪ ،‬می تواند س��رمایه گذاری کند و یا با‬ ‫مجذوب س��ازی رهبری کند‪ .‬ان چیزی که من از ان به‬ ‫عنوان قدرت نرم نام می برم در واقع ارزش های فرهنگی‬ ‫امریکاست‪ .‬من موافق نیستم که تجهیزات قدرت سخت‬ ‫یک ابر قدرت مانند ارتش‪ ،‬سرویس های اطالعاتی و یا‬ ‫تحریم های اقتصادی می توانند جایگزین یکدیگر شوند‪.‬‬ ‫به نظر من همواره باید از یک چینش درست و هماهنگ‬ ‫میان قدرت سخت و قدرت نرم استفاده کرد‪.‬‬ ‫ایا در ش��رایط کنونی قدرت نظامی تاثیر بیش��تری‬ ‫خواهد داشت؟‬ ‫تو گو با القاعد معنایی ندارد‪.‬‬ ‫مسلما در شرایط کنونی گف ‬ ‫‪62‬‬ ‫ارزش های امریکایی رهبران القاعده را مجذوب نمی کند‪.‬‬ ‫ت‬ ‫اما جوانانی که بن الدن سعی می کند انها را برای عملیا ‬ ‫تروریستی اماده کند‪ ،‬قابل دسترس هستند‪ .‬اینجا‪ ،‬جایی‬ ‫است که قدرت نرم می تواند تاثیرگذار باشد‪.‬‬ ‫این افراد چگونه قابل دسترسی هستند؟ ایا همان طور‬ ‫که اقای اوباما اشاره کرده بود‪ ،‬احترام به دنیای اسالم‬ ‫برای این منظور کافی است؟‬ ‫به عن��وان مث��ال س��خنرانی اوباما در قاهره س��خنرانی‬ ‫تاثیرگ��ذاری بود‪ .‬چنین مس��ائلی مانند یک قدرت نرم‬ ‫می تواند در راس��تای قدرت سخت مورد استفاده قرار‬ ‫گیرد‪.‬‬ ‫ایا مثال تاریخی وجود دارد که نشان دهد که قدرت‬ ‫نرم در سیاست می تواند موثرواقع شود؟‬ ‫پایان جنگ س��رد را به خاطر بیاورید‪ .‬حتی یک گلوله‬ ‫ش��لیک نشد‪ .‬برای چند دهه‪ ،‬ارتش امریکا باید جلوی‬ ‫تهاجم و حمله روسیه را می گرفت‪ .‬اما در واقع ابزارهای‬ ‫قدرت نرم بود که در پرده اهنین نفوذ کرد و سبب شد‬ ‫تا مردم ان س��و ایمان خود به ان سیس��تم را از دست‬ ‫بدهند‪.‬‬ ‫منابع قدرت نرم چیست؟‬ ‫قدرت نرم س��ه ریش��ه اصلی دارد‪ :‬یکی فرهنگ یک‬ ‫کشور است؛ در امریکا این فرهنگ از هاروارد ت ا هالیوود‬ ‫گسترده شده اس��ت‪ .‬دوم‪ ،‬ارزش های سیاسی است که‬ ‫می تواند برای س��ایر کشورها بس��یار جذاب باشد؛ که‬ ‫از دموکراس��ی تا ازادی کالم را ش��امل می شود‪ .‬سوم‬ ‫حقانیت سیاس��ت خارجی یک کشور است‪ ،‬بدان معنا‬ ‫که اگر سیاس��ت خارجی شما توسط کشورهای دیگر‬ ‫پذیرفته شود شما بیشتر مورد پذیرش هستید‪ .‬به عنوان‬ ‫مثال سیاس��ت خارجی ک��ه در دوران جورج بوش در‬ ‫امری��کا حاکم بود ق��درت ارزش ها و فرهنگ را نیز از‬ ‫بین برده بود‪.‬‬ ‫دونالد رامس��فلد‪ ،‬وزیر دفاع س��ابق امریکا در مورد‬ ‫نظریه شما در ارتباط با قدرت نرم اعالم کرده بود که‬ ‫معنای صحبت های شما را درک نمی کند‪.‬‬ ‫او این حرف را در اواس��ط دولت بوش بیان کرد‪ .‬فکر‬ ‫می کنم ط��ی دوره اول ریاس��ت جمهوری او بود‪ .‬انها‬ ‫ظرفیت های قدرت نرم را درک نکردند و نمی توانستند‬ ‫از ان استفاده کنند‪ .‬انها باید به این نتیجه می رسیدند که‬ ‫قدرت سخت به تنهایی کارایی ندارد‪.‬‬ ‫اوباما از قدرت سخت در مقابل پاکستان و افغانستان‬ ‫استفاده می کند‪ ،‬این روش او تفاوت چندانی با روش‬ ‫جورج بوش ندارد‪.‬‬ ‫ما نباید اس��تراتژی های نرم را جایگزین استراتژی های‬ ‫س��خت کنیم‪ .‬ما باید به یک درجه قابل قبولی از امنیت‬ ‫در افغانستان برس��یم و پس از ان به ساختن مدرسه و‬ ‫بیمارس��تان اقدام کنیم‪ .‬در این شرایط قدرت سخت بر‬ ‫قدرت نرم مقدم اس��ت‪ .‬هیالری کلینت��ون‪ ،‬وزیر امور‬ ‫خارجه‪ ،‬اس��ترتژی دفاع‪ ،‬دیپلماسی و توسعه را مطرح‬ ‫کرده اس��ت و طب��ق این اس��تراتژی در منطقه ای مانند‬ ‫افغانستان باید پیش رفت‪.‬‬ ‫ایا باراک اوباما واقعا استراتژی های سیاست خارجی‬ ‫امریکا را تغییر داده است؟‬ ‫او این روند را پیش گرفته است‪.‬‬ ‫اوباما با یک حس همدردی و تیزبینی سخن می گوید‬ ‫ایا این از سیاست های اوست؟‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫بین الملل‬ ‫س��خنرانی های او بسیار موثر است‪ .‬اما این سخنرانی ها‬ ‫باید با سیاست های سخت دیگر همگام شود‪ .‬اینکه در‬ ‫راس امور سیاس��ی یک شخص جذاب حضور داشته‬ ‫باشد کافی نیست در سیاست این مساله جذابیت ندارد‪.‬‬ ‫بنابراین بخش س��خت مس��اله همچن��ان پیش روی‬ ‫رئیس جمهور است؟‬ ‫بله و این مساله ای طبیعی است‪.‬‬ ‫ایا بحران اقتصادی را که امریکا پشت سر گذاشت‪،‬‬ ‫روی جاذبه های سیاسی امریکا تاثیر گذاشته است؟‬ ‫ش��کی نیس��ت که بحران های سیس��تم س��رمایه داری‬ ‫توانایی های قدرت نرم امریکا را کاهش می دهد‪ .‬هنوز‬ ‫با وجود انکه این بحران س��پری ش��ده اس��ت اما وال‬ ‫استریت همچنان در سایر نقاط جهان محبوبیتی ندارد‪.‬‬ ‫اکنون دولت امریکا باید به اصالحات در این زمینه ادامه‬ ‫دهد تا جلوی تکرار ان را بگیرد‪ .‬این مسیری است که‬ ‫باید پیش گرفت‪ .‬اگر سیاس��ت مداران ما در این زمینه‬ ‫شکست بخورند‪ ،‬امریکا ضعیف تر خواهد شد‪.‬‬ ‫شما به اهمیت استفاده از قدرت نرم و قدرت سخت‬ ‫به طور همزمان اش��اره کردید‪ .‬اما ایا استفاده از یکی‬ ‫از این دو قدرت توان استفاده از قدرت دیگر را فلج‬ ‫نمی کند؟‬ ‫استفاده بیش از حد از قدرت سخت بی اثر است‪ .‬اکنون‬ ‫باید در مناطقی مانند افغانس��تان و پاکستان در حدی از‬ ‫قدرت سخت استفاده کرد که غیرنظامیان اسیبی نبینند‪.‬‬ ‫هرچند این مساله خود مشکالت و سختی هایی دارد‪.‬‬ ‫ایا بن الدن پیام جذابی برای مردم این منطقه از جهان‬ ‫ندارد؟‬ ‫چ��را؛ او از قدرت نرم اس��تفاده می کند‪ .‬او این مس��اله‬ ‫را زمان��ی ثابت کرد که برج ه��ای دوقلو را منفجر کرد‪.‬‬ ‫بن الدن با تفنگ افرادی را که هواپیما را به سمت برج ها‬ ‫بردند مجبور نکرده بود‪ .‬حتی به انها پولی هم نداده بود‬ ‫چرا که انها تنها جذب استدالل های او شده بودند‪.‬‬ ‫ای��ا قدرت نرم ب��ن الدن از ان زم��ان افزایش یافته‬ ‫است؟‬ ‫من فکر می کنم که قدرت نرم در س��ال ‪ 2001‬بیش از‬ ‫ام��روز بود‪ .‬در ان دوران اس��تفاده بیش از حد از ترور‪،‬‬ ‫به خصوص انفجارهای انتحاری که منجر به مرگ زنان‬ ‫و کودکان می شد‪ ،‬بیش از امروز بود‪.‬‬ ‫اوباما پیش��رفت بزرگی در سیاست خارجی را تا به‬ ‫امروز رقم نزده اس��ت‪ ،‬البته این کار ساده ای نیست‬ ‫به عنوان مثال امریکا تا کجا باید با کره شمالی مدارا‬ ‫کند؟‬ ‫در مورد کره شمالی‪ ،‬برای استفاده از قدرت سخت باید‬ ‫همکاری چین را هم در نظر گرفت‪ .‬چین بخش بزرگی‬ ‫از نیازهای غذایی و سوختی کره شمالی را تامین می کند‪.‬‬ ‫بسیار س��خت است که بتوانیم چین را قانع کنیم که از‬ ‫قدرت سخت خود بیشتر استفاده کند‪ .‬برای رسیدن به‬ ‫این هدف باید از یک دیپلماسی زیرکانه استفاده کرد‪ .‬ما‬ ‫باید به چینی ها اطمینان دهیم که نیروهای امریکایی به‬ ‫کره شمالی لشکر کشی نخواهند کرد‪.‬‬ ‫سیاس��ت مداران چگون��ه می توانند ق��درت نرم را‬ ‫بیاموزند؟‬ ‫هر سیاست مداری باید این نکته را به خاطر داشته باشد‬ ‫که در مرحله اول چگونه به این موقعیت رسیده است‪.‬‬ ‫یک کاندی��دای جوان کنگره تنها با تکیه بر قدرت نرم‬ ‫می تواند پیروز ش��ود‪ .‬انها نمی توانند دیگران را مجبور‬ ‫کنند تا به انها رای دهند‪ .‬انها باید رای دهندگان خود را‬ ‫متقاعد کنند‪ .‬و جذاب باشند‪ .‬دموکراسی بهترین مدرسه‬ ‫برای فراگیری قدرت نرم است‪.‬‬ ‫ایا اوباما بیش از حد نرم است؟‬ ‫ط سیاسی شیگاگو بزرگ شده باشید‪،‬‬ ‫اگر ش��ما در محی ‬ ‫ی��اد می گیرید که از قدرت نرم به جای قدرت س��خت‬ ‫استفاده کنید‪ .‬اوباما می تواند هم نرم و هم سخت باشد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫گورباچف ‪ ،‬جام جهانی و هاکی روی یخ‬ ‫مرد اصالحات یا فروپاشی؟!‬ ‫ترجمه‪ :‬ارزو دیلمقانی‬ ‫تقریبا یک نسل پس از ترک کاخ کرملین‪ ،‬میخائیل‬ ‫گورباچف‪ ،‬خود را از ان جهت که اصالحات را‬ ‫در ش��وروی سابق با چنان س��رعتی اغاز کرد که‬ ‫کشور نتوانست این اصالحات را برتابد‪ ،‬سرزنش‬ ‫می کند‪.‬‬ ‫اکن��ون میخائیل گورباچف برای جش��ن افتتاحیه‬ ‫خیری��ه ای که ب��ه یادبود همس��رش برپا کرده در‬ ‫لندن به سر می برد‪ .‬این یادداشت حاصل مالقات‬ ‫نویسنده با وی در یکی از هتل های لندن است‪.‬‬ ‫حدود ‪ 19‬سال از روزی که گورباچف کناره گیری‬ ‫خود را از مق��ام ریاس��ت جمهوری اعالم کرده‪،‬‬ ‫می گذرد؛ ‪ 19‬س��ال از روزی ک��ه اتحاد جماهیر‬ ‫ش��وروی تکه تکه ش��د‪ ،‬ام��ا با وجود گذش��ت‬ ‫تم��ام این س��ال ها و تمامی حوادث��ی که در این‬ ‫‪ 19‬س��ال روی صفح��ات تاری��خ نقش بس��ته‪،‬‬ ‫همچنان چیزی غیر منتظ��ره در او وجود دارد‪ .‬او‬ ‫اکنون کمی چاق تر شده است‪ ،‬چاالکی گذشته را‬ ‫ندارد و همان خستگی در چهره اش موج می زند‬ ‫که پس از نجات از کودتای اگوست سال ‪1991‬‬ ‫در بازگشت از مسکو در چهره اش نمایان بود‪.‬‬ ‫در این سال ها همه چیز تغییر کرده است؛ فوروس‬ ‫جایی که ویالی تابس��تانی او در کنار دریای سیاه‬ ‫قرار داشت امروز بخشی از کشور اوکراین است؛‬ ‫امروز روسای جمهور روسیه در منطقه سوشی‪ ،‬با‬ ‫شهروندان پوست کلف تری سر و کله می زنند‪.‬‬ ‫او هنوز همان چش��م های مهربان‪ ،‬نگاه تیز و نافز‬ ‫و رفتار مهربانی را دارد که توانس��ت در سال های‬ ‫اخ��ر حکوم��ت کمونیس��تی در اتح��اد جماهیر‬ ‫شوروی چهره ای انسانی از خود به جای بگذارد‪.‬‬ ‫او هنوز هم از اینکه کس��ی حرف��ش را نیمه تمام‬ ‫قط��ع کند متنفر اس��ت‪ ،‬من ای��ن خصوصیت او‬ ‫را از س��اعت های زی��ادی که در کنگ��ره پارلمان‬ ‫اتحاد جماهیر ش��وروی می گذراندم به یاد دارم‪.‬‬ ‫اندره گرومیکو‪ ،‬وزیر امور خارجه پیش��ین اتحاد‬ ‫جماهیر شوروی بیهوده نگفته بود که گورباچف‬ ‫خنده ای زیبا اما دندان هایی اهنین دارد‪ .‬او اکنون‬ ‫دولتمردی کهن سال اس��ت که با قدرت در خانه‬ ‫نشسته‪.‬‬ ‫رهبر سابق اتحاد جماهیر شوروی‪ ،‬برای واقعه ای‬ ‫در لندن اس��ت که اکنون چند سالی است به طور‬ ‫ساالنه برگزار می شود؛ «جشن تابستانی خیریه ای‬ ‫که او برای همس��رش برگزار می کند‪ .‬بنیاد خیریه‬ ‫رایسا گورباچف‪ ،‬برای کمک به کودکان سرطانی‬ ‫راه اندازی شده است‪ .‬این خیریه بیمارستانی را به‬ ‫همین منظور در سن پترزبورگ راه اندازی کرده که‬ ‫گنجایش ‪ 80‬بیمار جوان را دارد‪».‬‬ ‫رایس��ا که در سال ‪ 1999‬به دلیل سرطان خون از‬ ‫دنی��ا رفت همواره در اتحادیه جماهیر ش��وروی‬ ‫ب��ا کمد لباس ه��ای ب��ه روزش در روزگاری که‬ ‫س��ایر زنان در فقر و قطحی به سر می بردند مورد‬ ‫بحث و جدل بود‪ .‬اما در عین حال او از موقعیت‬ ‫خود اس��تفاده کرد تا بخش��ش های داوطلبانه را‬ ‫در کش��وری که طبق قوانین کش��وری خیریه ها‬ ‫مساله ای غیر ضروری به شمار می رفتند جابیندازد‪».‬‬ ‫میخائیل و رایسا در دانش��گاه مسکو با یکدیگر اشنا‬ ‫شدند و در سرزمین ازدواج ها و طالق های زودهنگام‬ ‫از یکدیگر جدا نشدند‪ .‬مرگ او پس از سال ها بیماری‪،‬‬ ‫میخائل را شکسته کرد‪ .‬او در مسکو همراه با دختر و‬ ‫نوه اش زندگی می کند‪ ،‬دوباره ازدواج نکرده است‪ .‬او‬ ‫تمایل چندانی ندارد تا در رابطه با رایس��ا حرفی بزند‬ ‫مگر در قالب خیریه‪.‬‬ ‫به طور کلی او بیش��تر یک سیاس��تمدار است‪ ،‬فردی‬ ‫که خ��ود را توجیه می کند؛ برنامه ه��ای زیادی دارد‪،‬‬ ‫جش��ن ها و س��الگردهای متعدد؛ بیس��ت و پنجمین‬ ‫سالگرد ریاس��ت جمهوری او به عنوان معمار سیاست‬ ‫اصالح طلبی و بازس��ازی اقتصادی و اداری‪ ،‬سی امین‬ ‫س��الگرد ورود او به کمیته اجرایی حزب کمونیست‬ ‫–پولیت بورو ‪ ،-‬و بیستمین سالگرد جایزه نوبلش‪.‬‬ ‫او مس��تقیم به سراغ پاسخ به س��والی می رود که از او‬ ‫پرس��یده ام؛ چگونه میان س��ال ها عضویت در حزب‬ ‫کمونیست و دموکراس��ی ارتباط برقرار کرده است؟‬ ‫می گوید‪« :‬من یک دموکرات هس��تم» اصرار می کند‪:‬‬ ‫«یک سوسیال دموکرات» او زمانی به حزب کمونیست‬ ‫پیوست که هنوز یک بچه مدرسه ای و معتقد بود که‬ ‫کمونیس��ت بهترین اندیشه موجود در جهان است‪ .‬او‬ ‫از پدرش در ارتباط با پیوس��تن به حزب سوال کرده‬ ‫ب��ود و پدرش که تازه از جنگ بازگش��ته بود و مانند‬ ‫ی حزب کمونیست‬ ‫پدربزرگش یکی از اعضای قدیم ‬ ‫بودند هر دو پاس��خ مثبت داده بودند‪ .‬او درخواست‬ ‫عضویت داده بود‪ .‬اما امروز اذعان می کند که «من در‬ ‫ان زمان انسان دیگری بودم‪».‬‬ ‫مس��لما چنین اس��ت‪ ،‬ام��روز ه��م انس��ان متفاوتی‬ ‫اس��ت؛ مردی ‪ 79‬ساله‪ ،‬پرش��ور که خود را در تمام‬ ‫مسئولیت هایش غرق کرده بود‪.‬‬ ‫می گوید‪« :‬ابتدا به ش��اخه جوانان حزب پیوستم‪ ،‬پس‬ ‫از ان مرحله به مرحله جلو رفتم تا به قله رسیدم‪».‬‬ ‫مانند بسیاری از اصالح طلبان اتحادیه جماهیر شوروی‪،‬‬ ‫گورباچف مس��یر اولین تغییر اصل��ی را در نکوهش‬ ‫خروش��چف از اس��تالین در س��ال ‪ 1956‬یافته بود و‬ ‫دریافته بود که اصالحات مس��اله مردم نیس��ت بلکه‬ ‫مساله سیستم است‪.‬‬ ‫اینه��ا نتایج��ی بود که او هنگامی که در س��ال ‪1985‬‬ ‫به عن��وان رهب��ر حزب کمونیس��ت ب��ه کاخ کرملین‬ ‫پا گذاش��ت با خود به همراه ب��رد‪ .‬امروز گورباچف‬ ‫می گوید به سمت سوسیال دموکراسی چرخیده است‬ ‫چراکه سوسیال دموکراس��ی توان کنار هم قرار دادن‬ ‫نظام سرمایه داری و اولویت های اجتماعی را دارد‪ .‬او‬ ‫نظام س��رمایه داری را پایان یافته نمی داند و می گوید‬ ‫که س��رمایه داری یک محرک اس��ت‪ ،‬دس��تاوردهای‬ ‫بسیاری داشته و نباید اینگونه به عقب رانده شود‪.‬‬ ‫در عم��ق ماجرا‪ ،‬م��ن احتمال می دهم ک��ه اندکی از‬ ‫لنینیس��م همچنان در او به جای مانده اس��ت‪ .‬هرچند‬ ‫اعتراف می کند رابطه لنین با دموکراس��ی تنها در حد‬ ‫یک ارزو باقی مان��د‪ .‬گورباچف می گوید‪« :‬راهی که‬ ‫او به قدرت رس��ید‪ ،‬راه دموکراس��ی نبود‪ ».‬اما از نظر‬ ‫او‪ ،‬لنین دو خصوصیت بارز مصمم بودن و ذکاوت را‬ ‫به همراه داشت‪ .‬او به موقع اشتباه بولشویک را متوجه‬ ‫می شود و مس��یر را تغییر می دهد‪ .‬میخائیل می گوید‪:‬‬ ‫‪63‬‬ ‫هفت‬ ‫«تصور کنید در بحبوحه همه بحران ها‪ ،‬زمانی که هیچ‬ ‫چیز در مس��یر خودش نیست‪ ،‬ما مس��یر اشتباهی را‬ ‫پیمودیم و مجبور ش��دیم خودمان را با سوسیالیست‬ ‫تطبیق دهیم‪ .‬این همان کاری بود که من در سیاس��ت‬ ‫اصالح طلبی خودم انج��ام دادم؛ این همان تجربه ای‬ ‫بود که من هم ان را دنبال کردم‪».‬‬ ‫ب��رای گورباچ��ف امروز فک��ر کردن به مب��ارزه در‬ ‫می��دان نب��ردی ک��ه او می بایس��ت در دنبال ک��ردن‬ ‫سیاست اصالح طلبی و بازس��ازی اقتصادی و اداری‬ ‫با محافظه کاران بلند پایه حزب از یک س��و و با رهبر‬ ‫گزافه گوی روس��یه‪ ،‬بوریس یلتس��ین از سوی دیگر‬ ‫انجام می داد مانند هم��ان مبارزات اواخر دهه ‪1980‬‬ ‫عذاب اور اس��ت‪ .‬او نمی تواند یلتسین را ببخشد‪ ،‬نه‬ ‫به خاطر امتناع از مصالحه برای فروپاش��ی ش��وروی‬ ‫بلک��ه به دلیل ناارام��ی و بی نظمی ک��ه رئیس جمهور‬ ‫روس��یه زمانی که بر ان سرزمین حکومت می کرد به‬ ‫وجود اورده بود؛ س��رمایه داری بی س��رو ته و تاراج‬ ‫کشور‪.‬‬ ‫اما برای فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی او همچنان‬ ‫خ��ود را س��رزنش می کن��د‪ ،‬می گوید «م��ا» ‪ -‬و من‬ ‫فک��ر می کنم ک��ه منظورش همان گ��روه کوچکی از‬ ‫اصالح طلبان کرملین هس��تند‪ -‬باید جلوی این ماجرا‬ ‫را می گرفتی��م‪ .‬او ادام��ه می دهد‪« :‬من حتی امروز هم‬ ‫‪64‬‬ ‫خودم را س��رزنش می کنم‪ ،‬ما انتخاب��ات ازاد اعالم‬ ‫کردی��م‪ ،‬اصالح��ات سیاس��ی اعمال کردیم‪ ،‬س��عی‬ ‫کردیم پارلمانی مدرن بسازیم اما واقعیت این بود که‬ ‫کمونیست تحمل دموکراسی و ازادی را ندارد‪».‬‬ ‫ممکن اس��ت گورباچ��ف خودش را س��رزنش کند‬ ‫ام��ا انچه او را جریحه دار می کن��د‪ ،‬قضاوت دیگران‬ ‫اس��ت‪ ،‬می گوید‪« :‬مردم م��ن را به ع��دم توانایی در‬ ‫تصمیم گیری متهم می کنن��د‪ .‬اما به طور کلی من فکر‬ ‫می کنم ما این مس��یر را خیلی با سرعت طی کردیم‪،‬‬ ‫کشوری با تاریخ ما باید اهسته حرکت کند‪ .‬من اعالم‬ ‫ک��رده بودم که اصالحات ‪ 20‬یا ‪ 30‬س��ال زمان الزم‬ ‫دارد‪ ...‬اما ان ش��وق و اشتیاق از بین رفت‪ ،‬زمانی که‬ ‫پرسترویکا و سیاست بحث ازاد سرعت گرفت فقط‬ ‫به تندتر و تندتر پیش رفتن می اندیشیدیم‪».‬‬ ‫از او می پرسم که با والدیمیر پوتین‪ ،‬نخست وزیر امروز‬ ‫شوروی موافق است که زمانی به عنوان رئیس جمهور‬ ‫اعالم کرده بود که فروپاش��ی اتحاد جماهیر شوروی‬ ‫یک��ی از بزرگ ترین فاجعه های بزرگ ژئوپلتیک قرن‬ ‫بیستم به ش��مار می رفت؟ گورباچف می گوید‪« :‬من‬ ‫فکر می کن��م که ادبی��ات او کمی عجیب اس��ت؛ اما‬ ‫خرابی ه��ا و تخریب ها‪ ...‬فروپاش��ی اتح��اد جماهیر‬ ‫ش��وروی چیزی اس��ت که ارزش بحث کردن دارد‪.‬‬ ‫در معنای کالس��یک یک امپراتوری نبود‪ ،‬اصالحات‬ ‫شیب خوبی داشت و دستاورهایی واقعی به دست‬ ‫امده بود‪ 20 .‬درصد از جمعیت ما مسلمان بودند‪،‬‬ ‫در این س��رزمین از تمام مذاه��ب دنیا گروه هایی‬ ‫زندگی می کردند‪ ،‬بنابراین هیچ حرکتی به سادگی‬ ‫و اسانی نبود‪ ،‬اما همبستگی و دوستی این انسان ها‬ ‫ب��ی ارزش نبود‪ .‬واقعیت داش��ت‪ »...‬او فروپاش��ی‬ ‫شوروی را بداقبالی بزرگی می داند‪.‬‬ ‫از او می پرس��م حاال که می بین��د که روند مدرنیزه‬ ‫کند پیش می رود‪ ،‬ناامید شده است؟ می گوید‪« :‬نه‪،‬‬ ‫ای��ن ان چیزی نیس��ت که م��ن را ناامید کند‪ ،‬من‬ ‫از روندی که یلتس��ین پیش گرفت ناامید شدم‪ .‬او‬ ‫همه چیز را از هم پاش��ید‪ ،‬بنیان های کشور‪ ،‬ارتش‪،‬‬ ‫فرهنگ‪ ،‬عل��وم پزش��کی‪ ،‬ام��وزش‪ ...‬همه چیز‪.‬‬ ‫بی انضباطی اولین مشکل کشور شده بود‪».‬‬ ‫او چنی��ن قض��اوت می کند‪« :‬روس��یه همچنان در‬ ‫مس��یر دموکراسی اس��ت‪ .‬هنوز راه زیادی را باید‬ ‫بپیماید و مس��لما در این مس��یر اشتباهاتی نیز رخ‬ ‫خواهد داد‪».‬‬ ‫«م��ن معتق��دم که م��ا در میانه راه هس��تیم‪ ».‬او به‬ ‫دوره اول ریاس��ت جمهوری پوتین اشاره می کند‬ ‫و می گوید‪« :‬من فکر می کنم این بخش��ی از تاریخ‬ ‫مدرن روسیه است که بسیار هم مثبت است‪».‬‬ ‫اما او می بایس��ت این ثبات��ی را که پایه ریزی کرده‬ ‫بود اس��تمرار می بخش��ید‪ ...‬اما ای��ن روند را ادامه‬ ‫نداد و تاریخ کش��ورهای دیگ��ر را کنکاش کرد و‬ ‫تاریخ کش��ور خودمان را هم‪ ...‬تا ثابت کند مدرن‬ ‫شدن تنها زیر سایه دیکتاتورها‪ ،‬تزارها و پادشاهان‬ ‫صورت می گیرد‪ .‬این یک اشتباه بود‪.‬‬ ‫او می گوی��د امروز پوتین متوجه ش��ده اس��ت که‬ ‫بدون دموکراسی هیچ کاری نمی تواند بکند‪ .‬اگر او‬ ‫طبق این باور خود حرکت کند‪ ،‬در مس��یر درستی‬ ‫قرار خواهد گرفت اما او س��ختی های این مس��یر‬ ‫را نمی دان��د‪ .‬ما نمی توانیم تنها اقتصادمان را مدرن‬ ‫کنی��م‪ ،‬جامعه باید به طور کل��ی و هماهنگ مدرن‬ ‫شود‪ ...‬و این بسیار سخت است‪.‬‬ ‫اما او امروز چه می کند؟ رهبر سابق اتحاد جماهیر‬ ‫شوروی‪ ،‬خودش را سرگرم کرده است؛ موسسات‬ ‫شخصی زیست بوم شناس��ی و سیاست بین الملل‪،‬‬ ‫تینک تنک های سیاس��ی در مسکو‪ ،‬خیریه رایسا و‬ ‫حزب جدید سیاس��ی – حزب مستقل دموکراتیک‬ ‫روس��یه از فعالیت ه��ای اوس��ت‪ .‬او معتقد اس��ت‬ ‫ک��ه غرب همچنان مس��یر اش��تباهی را می پیماید؛‬ ‫نه تنها با توس��عه ناتو تا مرزهای روس��یه‪ ،‬بلکه با‬ ‫شکست هایش در توسعه سیستم امنیت فرااقیانوسی‬ ‫برای احاطه روسیه‪.‬‬ ‫من یاداوری می کنم که در س��خنرانی جایزه صلح‬ ‫نوبل در س��ال های پرتنش س��ال ‪ 1991‬او خود را‬ ‫به عنوان یک خوشبین معرفی کرده بود و می پرسم‬ ‫ایا هنوز هم چنین اس��ت؟ می گوید‪« :‬مسلما‪ ،‬یک‬ ‫سیاس��تمدار چاره دیگ��ری ن��دارد‪ ».‬او می گوید‬ ‫«مردم در روس��یه و اروپای مرکزی و ش��رقی در‬ ‫گران بهایی را به دس��ت اورده ان��د‪ ،‬انها به ازادی‬ ‫رس��یده اند‪ .‬اکنون زمان ان رس��یده است که با ان‬ ‫زندگی کنند‪ ».‬گورباچف می گوید همیش��ه به این‬ ‫سادگی ها هم نیست اما امروز مردم در این منطقه‬ ‫سرنوشت خودشان را می نویسند‪.‬‬ ‫زمان تمام ش��ده اس��ت‪ ،‬وقت رفتن است اخرین‬ ‫س��والم را مطرح می کنم و می پرس��م در مسابقات‬ ‫جام جهان��ی فوتبال طرف��دار کدام تیم هس��تید؟‬ ‫می گوید‪« :‬یک شانس دارید؛ یا امریکای التینی ها‬ ‫ی��ا المانی ها‪ .‬ام��ا حیف که هاک��ی روی یخ جام‬ ‫جهانی ندارد‪».‬‬ ‫منبع‪ :‬ایندیپندنت‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫امریکا در اینه تحلیل‬ ‫سیاست خارجی امریکا و نهادهای چندجانبه‬ ‫پلورالیسم بینالمللی‬ ‫دکتر سیدمحمدکاظم سجادپور‬ ‫*‬ ‫برگزاری دو کنفرانس در سطح‬ ‫سران در اخرین روزهای ژوئن‬ ‫‪( 2010‬روزهای اغازین تیر ماه‬ ‫‪ )1389‬در تورنت��وی کان��ادا‬ ‫س��روصدای زیادی ایجاد کرد‪.‬‬ ‫اجالس س��ران گروه هش��ت‬ ‫(‪ )G-8‬و گروه بیست (‪)G-20‬‬ ‫ب��رای دول��ت کانادا ح��دود یک میلی��ارد دالر هزینه‬ ‫امنیتی در برداش��ت‪ .‬گروه های مخالف جهانی ش��دن‬ ‫مانند سایر اجالس های سران گروه هشت‪ ،‬تظاهرات‬ ‫ضدس��رمایه داری برگزار کردند و سدهای حفاظتی و‬ ‫پلیس را شکس��تند‪ .‬پلیس نیز از گاز اشک اور استفاده‬ ‫کرد‪ .‬اخبار جنبی این دو نشست پی درپی شاید بیش از‬ ‫اصل مطلب جلب نظر کرد‪ .‬در ورای این دو کنفرانس‬ ‫که در عالی ترین سطح تشکیل می شود پدیده ای جدی‬ ‫و قاب��ل دقت وجود دارد و ان ماهیت رفتار سیاس��ت‬ ‫خارجی در نهادهای چند جانبه است‪ .‬این رفتار چگونه‬ ‫قابل تحلیل اس��ت؟ برای پاس��خ به این پرسش باید‬ ‫به «چالش های نهادهای چندجانبه س��نتی»‪« ،‬برامدن‬ ‫نهادهای چندجانبه جدی��د» و «نهادهای چندجانبه و‬ ‫رهبری امریکا» دقت داشت‪.‬‬ ‫چالش های نهادهای چندجانبه سنتی‬ ‫منظ��ور از نهاده��ای چند جانبه س��نتی‪ ،‬ان دس��ته از‬ ‫نهادها و سازمان های بین المللی هستند که عمدتا بعد از‬ ‫جنگ جهانی دوم راه اندازی شده و باوجود فعالیت ها و‬ ‫مشارکت های گوناگونی که در مسائل بین المللی داشته اند‬ ‫با چالش های متنوع و متعددی روبه رو هس��تند‪ .‬سازمان‬ ‫ملل متحد و مجموعه نهادهای مرسوم به برتون وودز در‬ ‫زمره نهادهای چندجانبه سنتی قرار می گیرند‪.‬‬ ‫تمام این نهادها محصول ش��رایط اقتصادی و سیاس��ی‬ ‫جهانی بعد از جنگ عالمگیر دوم در بیش از ش��ش دهه‬ ‫پی��ش هس��تند‪ .‬در بین چالش ها حداق��ل دو چالش در‬ ‫چارچوب نهادهای چندجانبه قابل ذکر است؛ یکی چالش‬ ‫عدم تناسب نیازها و ساختارهای این نهاد با شرایط کنونی‬ ‫جامعه جهانی و دیگ��ری چالش امریکا با این نهادهای‬ ‫سنتی است‪.‬‬ ‫امریکا در سازمان ملل متحد و نهادهای بین المللی وابسته‬ ‫ مخصوصا در سازمان هایی که مثل شورای امنیت نیست‬‫و از حق وتوی مخصوص برخوردار نیس��تند ‪ -‬باید با‬ ‫چالش های متعددی دست و پنجه نرم کند‪.‬‬ ‫برخی کارشناسان امریکایی سازمان ملل ‪ -‬به جز شورای‬ ‫امنیت ‪ -‬را محل جوالن و عرض اندام کشورهای جهان‬ ‫س��وم می بینند‪ .‬لذا امریکا و سایر کشورهای غربی‪ ،‬در‬ ‫کنار تحوالتی ک��ه در جهت منافع خ��ود در نهادهای‬ ‫س��نتی چند جانبه دنبال می کنند‪ ،‬س��عی دارند از طریق‬ ‫نهادهای چندجانبه ‪ -‬که دیگر مانند سازمان ملل متحد‬ ‫از عضویت فراگیر جهانی برخوردار نیس��تند ‪ -‬مسائل‬ ‫جهان��ی را مدیری��ت کنند‪ .‬نهادهایی چ��ون گروه ‪ 8‬و‬ ‫گروه ‪ ،20‬به رغم تفاوت ها در زمان و فضای تاس��یس‬ ‫و سیرتحول متفاوت از یکدیگر از این زاویه دید باید‬ ‫مدنظر قرار گیرند‪.‬‬ ‫برامدن نهادهای چندجانبه جدید‬ ‫در دنی��ای روابط بین الملل‪ ،‬دیپلماس��ی چند جانبه از‬ ‫پویایی خاصی برخوردار بوده و در ش��مال و جنوب‪،‬‬ ‫پیوسته نهادهای جدید چندجانبه شکل می گیرند‪ .‬گروه‬ ‫‪ ،8‬گروه‪ ،20‬پیمان شانگهای‪ ،‬اتحادیه مرکوسور‪ ،‬اتحادیه‬ ‫اروپایی‪ ،‬گروه بر یک (برزیل‪ ،‬روسیه‪ ،‬چین و افریقای‬ ‫جنوبی) ‪ ،‬گروه ‪ 15‬و جامعه دموکراسی ها نمونه هایی از‬ ‫رشد نهادهای چندجانبه در دهه ها و سنوات اخیر در‬ ‫بین کشورهای پیش��رفته‪ ،‬در جهان سوم و بین جهان‬ ‫صنعتی و در حال توسعه است‪ .‬مخرج مشترک همگی‬ ‫انها‪ ،‬نهادگرایی و چندجانبه گرایی است‪.‬‬ ‫این مخرج مشترک خود بازتاب دگرگونی در جامعه‬ ‫بین المللی است‪ .‬مرزها و تقسیم بندی های جنگ سردی‬ ‫درحال تغییر و دگرگونی است‪ .‬اکونومیست ‪ 12‬ژوئن‬ ‫‪ )89/3/22( 2010‬در مقال��ه قاب��ل توجه��ی باعنوان‬ ‫«بازنگری مفهوم جهان سوم» روشن می کند که چگونه‬ ‫در حال حاضر برخی کشورهای صنعتی‪ ،‬با معضالتی‬ ‫چون افزایش کسری بودجه روبه رو هستند در صورتی‬ ‫که پدیده کسری بودجه‪ ،‬عمدتا خصلتی جهان سومی‬ ‫قلمداد می ش��ود‪ .‬در دنیای امروز‪ ،‬اقتصاد و مناس��بات‬ ‫اقتصادی اهمیت و برجستگی یافته و برخی کشورهای‬ ‫جهان سومی از گردونه گذشته خارج شده اند؛ برزیل‪،‬‬ ‫ص در این رابطه‬ ‫ترکی��ه و اندونزی نمونه های ش��اخ ‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫در اینجاس��ت که غرب در قالب عام و امریکا به طور‬ ‫خاص ب��ه نهادهای جدی��د بین المللی توج��ه دارد‪.‬‬ ‫امریکای اوباما در نگرشی ویژه‪ ،‬همکاری و همراهی‬ ‫با بازیگران کهن و جدید بین المللی در نهادهای جهانی‬ ‫را شرط اصلی اعمال رهبری خود در سیاست بین الملل‬ ‫می بیند‪.‬‬ ‫رهبری امریکا و نهادهای چندجانبه‬ ‫اوبام��ا و تی��م او چند جانبه گرای��ی و نهادگرایی را از‬ ‫اصلی ترین ابزارهای موجود برای کسب جایگاه واقعی‬ ‫رهبریامریکادرنظام کنونی جهانیمی بینند‪.‬اینمفهوم‪،‬‬ ‫از اساسی ترین پایه های مطرح شده در سند استراتژی‬ ‫امنیت ملی امریکا در ‪ 27‬ماه مه ‪ )89/3/6( 2010‬است‪.‬‬ ‫در این قالب‪ ،‬کنفرانس سران گروه ‪ 8‬کشور ‪ -‬که ریشه‬ ‫در تحوالت دهه ‪ 70‬میالدی‪ ،‬سده بیستم میالدی دارد‪-‬‬ ‫و کنفرانس س��ران گروه ‪ - 20‬که در چند سال گذشته‬ ‫ش��کل گرفته و عمری بسیار محدود داشته و در سال‬ ‫‪ 1999‬از دل اجالس س��ران گروه ‪ 8‬تولد یافته ‪ -‬برای‬ ‫دولت اوباما معبرهای مهم تامین رهبری جهانی امریکا‬ ‫قلمداد می شوند‪.‬‬ ‫در ای��ن اج�لاس‪ ،‬امریکا در همراه��ی و همکاری با‬ ‫ت جهانی خود اس��تحکام‬ ‫دیگ��ر بازیگران ب��ه موقعی ‬ ‫می بخشد‪ .‬دقیقا در این بعد است که بین اوباما و بوش‪،‬‬ ‫در به کارگیری ابزار در سیاس��ت خارجی‪ ،‬سلیقه های‬ ‫متفاوتی مشاهده می ش��ود‪ .‬هرچند که هر دو ترکیب‬ ‫ق��درت نظامی و ق��درت دیپلماتی��ک را مدنظر قرار‬ ‫می دادند‪ ،‬به نظر می رسد که وزنه فعالیت های دیپلماتیک‬ ‫مخصوصا در قال��ب نهادهای چندجانبه گرا در دولت‬ ‫اوباما بیشتر است‪.‬‬ ‫*عضوهیات علمیدانشکدهروابطبین الملل‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫‪65‬‬ ‫هفت‬ ‫ایتالیا از احتمال تهاجم اسرائیل به‬ ‫ایران می گوید‬ ‫سناریوی حمله‬ ‫مریم یوسفی‬ ‫برنامه هس��ته ای ایران همچنان محور مذاکرات س��ران‬ ‫کشورهای جهان و در صدر اخبار رسانه های جهان قرار‬ ‫دارد‪ .‬از حمایت هایی که برخی سران کشورها از برنامه‬ ‫هسته ای انجام می دهند تا ادعاهای تکراری که هرازچند‬ ‫گاهی شبیه به یک سریال دنباله دار‪ ،‬تکرار می شود‪ .‬صدور‬ ‫قطعنامه و اعمال تحریم های جدید با اینکه اعمال کنندگان‬ ‫تحریم ها اعم از کنگره امریکا‪ ،‬س��نای امریکا‪ ،‬شورای‬ ‫امنیت و اتحادیه اروپا از عدم تاثیر پذیری ان خبر دارند‬ ‫نیز از دیگر رویکردها در قبال برنامه هسته ای صلح امیز‬ ‫کشورمان است‪.‬‬ ‫در عین ح��ال ایران همچنان مح��ور گفت وگو ها قرار‬ ‫دارد‪ .‬رئیس جمهور امریکا با پادش��اه عربستان در رابطه‬ ‫تو گو هایی انجام داده اس��ت‪ .‬مایک مولن‬ ‫با ای��ران گف ‬ ‫رئیس ستاد مشترک ارتش نیز با برخی مقامات تل اویو‬ ‫در این رابطه مذاکره کرد همچنان که بشار اسد در سفری‬ ‫ک��ه به امریکای التین داش��ت در دیدار با هوگو چاوز‪،‬‬ ‫رئیس جمه��ور ونزوئال رویکرد غ��رب را در قبال ایران‬ ‫نادرست خواند‪.‬‬ ‫همچنین اخیرا برنامه هسته ای ایران و روند ان نیز یکی‬ ‫از موضوعات نشست سران هشت کشور صنعتی بود که‬ ‫این بار هم برنامه هسته ای ایران یکی دیگر از بهانه های‬ ‫تکرای برای شکس��ت در نتیجه این اج�لاس بود‪ .‬اما‬ ‫همانطور که پیش بینی می ش��د حاشیه های فراوانی را به‬ ‫خود اختصاص داد‪ ،‬یکی از این حاشیه ها ادعاهای جدید‬ ‫مطرح شده توسط نخست وزیر ایتالیا بود‪ .‬ادعاهایی که‬ ‫رنگ و بوی دیگری به خود گرفته است‪ .‬تکرار این ادعاها‬ ‫و پافشاری روی انها خبر از اقدامات یک جانبه گرایی و‬ ‫نظامی علیه ایران می دهد‪.‬‬ ‫در همین ارتباط‪ ،‬سیلویو برلوسکونی‪ ،‬نخست وزیر ایتالیا‬ ‫با بیان جمالتی تحریک امیز علیه ایران در نشست هشت‬ ‫کشور صنعتی جهان در کانادا مدعی شد که رهبران جهان‬ ‫بر این باور هستند که رژیم صهیونیستی برای جلوگیری از‬ ‫پیشرفت هسته ای ایران‪ ،‬ممکن است از اقدام نظامی علیه‬ ‫ایران اس��تفاده کند‪ .‬نخست وزیر ایتالیا پس از گفت وگو‬ ‫با دیگر رهبران گروه هش��ت در شمال «تورنتو» مدعی‬ ‫شد‪« :‬ایران تضمین نکرده که انرژی صلح امیز هسته ای‬ ‫تولید می کند‪ ،‬بنابراین اعضای گروه هشت نگران هستند‬ ‫و کامال معتقدند که احتماال اسرائیل علیه ایران به صورت‬ ‫حمله ای پیش دستانه واکنش نشان می دهد‪».‬‬ ‫برلوس��کونی در حال��ی این اظه��ارات تحریک امیز را‬ ‫مطرح کرده اس��ت که ای��ران یکی از اعضای پیمان منع‬ ‫گسترش تسلیحات هسته ای (ان پی تی) است و اژانس‬ ‫بین الملل��ی انرژی اتمی نیز بارها بر عدم انحراف برنامه‬ ‫هسته ای این کش��ور تاکید کرده است‪ ،‬حال انکه رژیم‬ ‫صهیونیستی که خود دارای زرادخانه های هسته ای است‬ ‫و سالح گسترش می دهد‪ ،‬حاضر به پیوستن به ان پی تی‬ ‫نشده است‪.‬‬ ‫اما در برابر این صف ارایی هوگو چاوز‪ ،‬رئیس جمهور‬ ‫ونزوئال با اشاره به تحریم های جدید امریکا علیه ایران‪،‬‬ ‫نسبت به تهدید به جنگ حتی هس��ته ای هشدار داد و‬ ‫گفت که ملت و ارتش ایران مانع اسانی نیستند و مقامات‬ ‫واش��نگتن درباره این کشور اشتباه نکنند‪ .‬رئیس جمهور‬ ‫ونزوئال تصریح کرد‪« :‬واش��نگتن و تل اویو می خواهند‬ ‫ایران را به خاطر تصمیمش برای ادامه برنامه هس��ته ای‬ ‫جنگ روانی‬ ‫دکتر علی خرم ‪ /‬سفیر اسبق ایران در سازمان ملل‬ ‫روسیه‪ ،‬چین و سایر کشورها‬ ‫بر اساس منافع و امنیت ملی‬ ‫خ��ود درباره ای��ران تصمیم‬ ‫می گیرند‪ .‬به خاطر دوس��تی‬ ‫با ای��ران تصمی��م نمی گیرد‬ ‫بنابراین زمان��ی که قطعنامه‬ ‫تحریم ایران مطرح می شود‪،‬‬ ‫گروه های دیپلماتیک تالش های خودشان را می کنند‬ ‫تا قطعنامه را تعدیل کنند‪ .‬اما اینکه ما فکر کنیم روسیه‬ ‫و چین در مقابل این قطعنامه ایس��تادگی کنند اشتباه‬ ‫اس��ت‪ ،‬چراکه انها پنج قدرتی هس��تند که در سطح‬ ‫شورای امنیت س��ازمان ملل متحد با جامعه جهانی‬ ‫مراوده دارند‪ ،‬بنابراین در این چارچوب هرگز جلوی‬ ‫قطعنامهایستادگینمی کنند‪.‬‬ ‫مگر اینکه مانند قطعنامه کره شمالی نقش حیاتی داشته‬ ‫باشد‪ .‬موضوع ایران برای روسیه و چین حیاتی نیست‬ ‫‪66‬‬ ‫اما جزو منافع ملی انها به حساب می اید‪ .‬تا انجایی که به‬ ‫تحریم های چند جانبه مربوط می شود‪ ،‬روسیه و چین از‬ ‫یک قطعنامه تعدیل شده حمایت می کنند‪ ،‬اما اگر امریکا‬ ‫و اتحادی��ه اروپا تحریم های خاص یکجانبه خودش��ان‬ ‫را اجرا کنند‪ ،‬روس��یه و چین ب��ه احتمال زیاد همراهی‬ ‫نخواهند کرد‪ .‬چراکه بر اساس منافع ملی انها بهتر است‬ ‫که همراهی نکنند‪.‬‬ ‫در شورای امنیت سازمان ملل هم بنابه منافع ملی خود‬ ‫بهتر است که همراهی کنند‪ .‬اگر این موضوع را به خوبی‬ ‫درک کنیم متوجه می ش��ویم که چرا روسیه و چین در‬ ‫مرحله ای از تحریم ها حمایت می کنند و در مرحله دیگر‬ ‫حمایتنمی کنند‪».‬‬ ‫از س��وی دیگ��ر در گزارش ‪ CIA‬امده اس��ت که ایران‬ ‫شاید تا دو سال اینده به بمب اتمی دست پیدا کند‪ .‬این‬ ‫گزارش جمالت قطعی ب��ه کار نمی برد‪ ،‬چراکه امریکا‬ ‫نسبت به ایران مشکوک اس��ت که ایا ایران می خواهد‬ ‫سالح هسته ای تولید کند یا خیر‪ .‬زمانی که هنوز نسبت‬ ‫به این مس��اله اگاه نیس��ت به طور قطع نظر نمی دهد‪،‬‬ ‫صلح امی��ز خود محاصره کنن��د‪ ».‬از طرفی دیگر‪ ،‬فیدل‬ ‫کاس��ترو رهبر انقالب کوبا‪ ،‬معتقد است که تحریم های‬ ‫اتخاذ شده علیه ایران که از سوی شورای امنیت سازمان‬ ‫ملل متحد صادر ش��ده می تواند به یک جنگ گس��ترده‬ ‫هسته ای منجر شود!‬ ‫کاس��ترو در مقاله «به موقع از حقیقت مطلع شویم» که‬ ‫توسط رس��انه های گروهی کوبا منتشر شد‪ ،‬مدعی شد‪:‬‬ ‫« تردیدی ندارم که به محض ان که کش��ورهای امریکا‬ ‫و اس��رائیل مواض��ع خود را اتخاذ ک��رده و تالش کنند‬ ‫تا اولین کش��تی ایران را بازرس��ی کنند‪ ،‬ب��اران اتش از‬ ‫س��وی دو طرف ش��روع خواهد شد‪ .‬ان وقت است که‬ ‫وحشتناک ترین جنگ اغاز خواهد شد‪».‬‬ ‫وی در ادامه نوش��ت‪« :‬نمی توان پیش بینی کرد که چند‬ ‫کشتی و تحت چه پرچم هایی غرق خواهند شد‪».‬‬ ‫کاس��ترو نوشت که این عین حقیقت است که نیروهای‬ ‫هسته ای مانند بریتانیا و فرانسه که متفقین امریکا محسوب‬ ‫می شوند‪ ،‬با شور و شوقی از قطعنامه سازمان ملل متحد‬ ‫حمایت می کنند که بدو ن تردید متعاقبا به جنگ احتمالی‬ ‫مبدل خواهد ش��د‪ ».‬کاس��ترو در ماه ژوئن در برخی از‬ ‫مقاالتش با عنوان «تفکرات» که توس��ط مطبوعات کوبا‬ ‫منتشر ش��دند‪ ،‬هشدار داده است که تالش برای تحریم‬ ‫علیه تهران می تواند به یک مناقشه گسترده منجر شود‪.‬‬ ‫بنابرای��ن ای��ن بحث‪ ،‬بح��ث جنگ روانی نیس��ت‪.‬‬ ‫مجموعه فعالیت های هسته ای ایران به گونه ای است‬ ‫که تمام مقامات بلندپایه کش��ور اعالم کرده اند که ما‬ ‫نمی خواهیم سالح تولید کنیم‪ ،‬اما می خواهیم فعالیت‬ ‫هسته ای داشته باشیم‪ .‬برای افراد بدبین به این صورت‬ ‫است که ممکن است پیش بینی کنند که ایران به سمت‬ ‫بمب هس��ته ای می رود‪ .‬این می تواند ی��ک ارزیابی‬ ‫کارشناس��ی از دیدگاه انها باشد‪ .‬چراکه به نیت ایران‬ ‫مشکوک هستند و این طور قضاوت می کنند‪.‬‬ ‫برلوسکونی هشدار داده بود که احتمال حمله اسرائیل‬ ‫ب��ه ایران وجود دارد‪ ،‬تهدید اس��رائیل همواره وجود‬ ‫دارد‪ ،‬بنابرای��ن اینکه فکر کنیم تهدیدی وجود ندارد‬ ‫اشتباه است‪ ،‬اما اینکه اقای برلوسکونی می گوید این‬ ‫احتمال وجود دارد بخش��ی از این مس��اله اطالعات‬ ‫کارشناسی انهاست‪ ،‬گاهی هم ممکن است که جنگ‬ ‫روانی باشد و اقای برلوسکونی به جای اسرائیلی ها‬ ‫این مس��اله را مطرح می کند تا یک جنگ روانی در‬ ‫ایران به وجود اورد‪ .‬اما در عمل دیده شده که چه این‬ ‫مس��ائل بلوف باشد و چه تهدید ایران مسیر خود را‬ ‫طی کرده و خواهد کرد‪ .‬بنابراین چنین مسائلی روی‬ ‫ایران تاثیرگذار نیست‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫بین الملل‬ ‫امریکا ‪ ،‬شورای امنیت را دور می زند‬ ‫یک جانبه گرایی در تحریم‬ ‫حانیه پرما‬ ‫پس از انکه امریکا توانس��ت ب��ا رایزنی و امتیاز دهی‬ ‫به اعضای ش��ورای امنیت‪ ،‬سازمان ملل را برای اعمال‬ ‫دور جدی��دی از تحریم ها علیه ای��ران متقاعد کند‪ ،‬به‬ ‫س��مت تحریم های یک جانبه رفت و بسته جدیدی از‬ ‫تحریم ها علیه ایران را در کنگره به تصویب رساند‪.‬‬ ‫کنگ��ره امریکا با اتخاذ تحریم ه��ای جدید یک جانبه‬ ‫تنش های موجود میان دو کش��ور را افزایش داد‪ .‬این‬ ‫مصوبه با رای موافق ‪ 408‬عضو و هشت رای مخالف‬ ‫در مجل��س نمایندگان امریکا و ب��ا ‪ 99‬رای موافق در‬ ‫س��نای امریکا تصویب شد‪ .‬در س��نا نیز کسی به این‬ ‫الیحه رای مخالف نداد‪.‬‬ ‫تحریم ه��ای جدید امریکا با ه��دف تالش برای قطع‬ ‫دسترس��ی ایران ب��ه واردات محصوالت نفت پاالیش‬ ‫شده همچون بنزین و سوخت هواپیما و همچنین قطع‬ ‫دستیابی تهران به سیستم بانکداری بین المللی تصویب‬ ‫شد‪.‬‬ ‫بر اس��اس این مصوبه‪ ،‬هر شرکتی که از طریق فروش‬ ‫فراورده های نفتی تصفیه شده به ایران عوایدی معادل‬ ‫یک میلیون دالر یا بیش��تر کس��ب کند یا در طول یک‬ ‫س��ال به تدریج ب��ه تامین یکی از ای��ن فراورده ها به‬ ‫ارزش بیش از پنج میلیون دالر به ایران مبادرت ورزد‬ ‫مشمول تحریم های امریکا خواهد شد‪.‬‬ ‫چنین شرکت هایی اجازه فعالیت در بخش های مالی‪،‬‬ ‫بانکی یا بازارهای سهام امریکا را نخواهند داشت‪.‬‬ ‫این مصوبه عم�لا بانک های خارجی را در صورت‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫معامله با بانک های عمده ایران یا نهادهای وابس��ته‬ ‫به سپاه پاس��داران‪ ،‬از دسترسی به نظام مالی امریکا‬ ‫مح��روم می کن��د‪ .‬ای��ن مصوبه ش��رکت هایی را نیز‬ ‫ک��ه ابزار محدود س��ازی اطالع رس��انی و تجهیزات‬ ‫فیلترین��گ اینترنت و ش��نود مکالمات و تماس های‬ ‫تلفن��ی ب��ه ای��ران بفروش��ند‪ ،‬تحریم کرده اس��ت‪.‬‬ ‫ش��رکت های خارجی تامین کننده ای��ن نوع ابزار و‬ ‫وسایل با محدودیت هایی در عقد قراردادهای عمده‬ ‫دولتی و دسترس��ی به سایر امکانات مالی موسسات‬ ‫امریکایی مواجه می شوند‪.‬‬ ‫این مصوب��ه به زودی برای امضا ب��رای باراک اوباما‪،‬‬ ‫رئیس جمهوری امریکا فرستاده می شود و در صورت‬ ‫امضای ان‪ ،‬به قانون الزم االجرا تبدیل خواهد شد‪.‬‬ ‫کنگره به اوباما اجازه داده که در صورت صالحدید‪،‬‬ ‫تحریم های تصویب شده علیه شرکت های متعلق به‬ ‫کش��ورهای «همکاری کننده علیه ای��ران» را البته به‬ ‫ش��کل مورد به مورد‪ ،‬حداکثر تا دوازده ماه به اجرا‬ ‫نگ��ذارد‪.‬‬ ‫قانونگذران امریکا میزان جریمه نقدی اش��خاصی را‬ ‫ک��ه تحریم ایران را نقض کنند از ده هزار دالر به یک‬ ‫ی را‬ ‫میلی��ون دالر و مجازات حبس ب��رای چنین اقدام ‬ ‫هم از حداکثر ‪ 10‬سال به حداکثر بیست سال افزایش‬ ‫داده اند‪.‬‬ ‫کنگره امریکا دولت ب��اراک اوباما را موظف کرده که‬ ‫ظرف ‪ 90‬روز پس از امضای این مصوبه‪ ،‬گزارشی را‬ ‫درباره روابط تجاری و نفتی ایران با کش��ورهای گروه‬ ‫بیست که شامل کشورهای توسعه یافته ای مثل کانادا و‬ ‫بریتانیا و نیز کش��ورهای در حال توسعه مهم از جمله‬ ‫برزیل و هند است به کنگره ارائه کند‪.‬‬ ‫ب��ا انکه این مصوبه در ادام��ه تالش های امریکایی ها‬ ‫ب��رای جلوگیری از دس��تیابی کش��ورمان ب��ه انرژی‬ ‫هس��ته ای صورت پذیرفته‪ ،‬قانونگ��ذاران در بند ‪۱۰۵‬‬ ‫طرح مصوب خود‪ ،‬رئیس جمهوری امریکا را موظف‬ ‫کرده ان��د حداکثر ظرف ‪ 90‬روز پ��س از امضای این‬ ‫مصوبه‪ ،‬طی گزارشی‪ ،‬اسامی مقام ها یا افرادی در ایران‬ ‫را که مس��ئول صدور دستور‪ ،‬اجرا یا هدایت اقداماتی‬ ‫در «نقض جدی حقوق بش��ر» پس از وقایع انتخابات‬ ‫خرداد ‪ ۸۸‬ای��ران بوده اند به اگاهی کنگره برس��اند و‬ ‫در این زمینه‪ ،‬به گروه انصار حزب اهلل و بس��یج اشاره‬ ‫کرده اند‪.‬‬ ‫براس��اس این مصوبه‪ ،‬گزارش رئیس جمهوری در این‬ ‫زمینه باید در وب سایت وزارت امور خارجه و وزارت‬ ‫خزانه داری امریکا منتش��ر و اس��امی افراد مندرج در‬ ‫این گزارش به فهرست اشخاص تحت تحریم اضافه‬ ‫شود‪.‬‬ ‫مصوب��ه کنگ��ره ایاالت متح��ده از دولت این کش��ور‬ ‫می خواه��د برای مقام ه��ای ایران ک��ه «ناقض جدی‬ ‫حقوق بش��ر» تشخیص داده می شوند ویزا صادر نکند‬ ‫و در صورت امکان‪ ،‬به مس��دود کردن دارایی های انها‬ ‫مبادرت ورزد‪.‬‬ ‫کنگ��ره همچنی��ن خواه��ان افزایش بودج��ه وزارت‬ ‫امور خارجه امریکا برای اطالع رس��انی بیشتر درباره‬ ‫وضعیت حقوق بش��ر در ایران و به ویژه درباره وقایع‬ ‫پس از انتخابات خرداد ‪ ۸۸‬شده است‪.‬‬ ‫‪67‬‬ ‫هفت‬ ‫احمدی نژاد برای مذاکره با غرب شرط و شروط گذاشت‬ ‫در روی یک پاشنه می چرخد و غربی ها دست از تالش‬ ‫بر نمی دارند و به گفته خودشان با اعمال تحریم ها قصد‬ ‫دارند پای ایران را به مذاکره باز کنند‪ .‬این در حالی است‬ ‫که به اذعان بس��یاری از کارشناسان امضای بیانیه تهران‬ ‫توس��ط روسای جمهور سه کشور ایران‪ ،‬ترکیه و برزیل‬ ‫بهتری��ن فرصت برای اغاز مذاکره با ایران بود‪ .‬به همین‬ ‫دلی��ل رئیس جمهور ترتیب یک کنفران��س خبری را با‬ ‫حضور خبرنگاران داخلی و خارجی داد و این نشست‬ ‫تو گو قرار‬ ‫خبری نیز تحت تاثیر شرایط ایران برای گف ‬ ‫گرفت‪ .‬اما این بار این احمدی نژاد بود که ش��رط تعیین‬ ‫کرد و س��ازی زد که غرب و همپیمانانش در قبال ایران‬ ‫با ان برقصند‪ .‬رئیس جمهور در نشس��ت خبری از اغاز‬ ‫مذاک��ره در پایان مرداد ماه خب��ر داد و علت این تاخیر‬ ‫را بی اخالقی غربی ها عنوان کرد؛ بد اخالقی که اتحادیه‬ ‫اروپا‪ ،‬شورای امنیت و سنا و کنگره امریکا همچنان بر ان‬ ‫پافشاری می کنند‪ ،‬اصراری که باعث شد مذاکره با ایران‬ ‫به تعویق بیفتد‪.‬‬ ‫در نشست خبری‪ ،‬رئیس جمهوری در خصوص شرایط‬ ‫ته��ران برای گفت وگو با گ��روه ‪ 5+1‬گفت که به دلیل‬ ‫بی اخالقی طرف مقاب��ل و تنبیه انها تاریخ مذاکرات به‬ ‫عقب می افتد و پایان م��رداد ماه زمان مذاکرات خواهد‬ ‫بود‪.‬‬ ‫گفتو گو با گروه ‪ 5+1‬را‬ ‫احمدی نژاد یکی از ش��رایط ‬ ‫این دانس��ت که انها نظرشان را در خصوص تسلیحات‬ ‫هس��ته ای رژیم صهیونیس��تی اعالم کنند‪ .‬ایران یکی از‬ ‫اعضای پیمان منع گسترش تسلیحات هسته ای (ان پی تی)‬ ‫اس��ت و اژانس بین المللی انرژی اتمی نیز بارها بر عدم‬ ‫انحراف برنامه هسته ای این کشور تاکید کرده است‪ .‬حال‬ ‫انکه رژیم صهیونیس��تی که خ��ود دارای زرادخانه های‬ ‫هسته ای اس��ت و سالح گس��ترش می دهد‪ ،‬حاضر به‬ ‫پیوستن به ان پی تی نشده است‪.‬‬ ‫رئیس جمهوری دومین شرط را این دانست که اعالم کنند‬ ‫ایا از مقررات ان پی تی به عنوان یک معاهده بین المللی‬ ‫تبعیت می کنند یا نه‪ .‬احمدی نژاد شرط سوم برای گفت و‬ ‫گو با گروه ‪ 5+1‬را این امر ذکر کرد که انها منظورشان را‬ ‫‪ 40‬روز دیگر‬ ‫از گفت وگو بیان کنند که ایا به دنبال دوستی یا دشمنی با‬ ‫ما هستند‪ .‬رئیس جمهوری خاطر نشان کرد که گفت وگو‬ ‫با طرف مقابل به اعضای گروه ‪ 5+1‬محدود نمی شود‪ .‬اما‬ ‫سخنرانی احمدی نژاد در نشست خبری و اعالم شرایط‬ ‫ایران بازتاب های فراوانی نزد مقامات کشورهای مختلف‬ ‫و رسانه های جهان داشت‪ .‬روسیه اولین کشوری بود که‬ ‫نس��بت به این پیشنهاد واکنش نش��ان داد و ایران را به‬ ‫نشس��ت سه جانبه دعوت کرد؛ نشستی با حضور ایران‪،‬‬ ‫روس��یه‪ ،‬امریکا و اژانس و موضوعی که قرار است در‬ ‫رابطه با ان گفت و گو انجام ش��ود بر سر مبادله سوخت‬ ‫هسته ای خواهد بود؛ مبادله سوختی که ایران با نمایندگان‬ ‫ ترکی��ه و برزیل به تفاهم رس��یده بود ام��ا این تفاهم با‬ ‫منطق در رفتار‬ ‫دکتر مجید صفاتاج ‪ /‬کارشناس مسائل بین الملل‬ ‫تصوی��ب تحریم جدید توس��ط کنگ��ره امریکا نه‬ ‫اولین بار و نه اخرین بار خواهد بود‪ .‬از ابتدای پیروزی‬ ‫انقالب سیاست تحریم و بحران س��ازی در انقالب‬ ‫همواره یکی از سیاس��ت های امری��کا و متحدانش‬ ‫علیه ایران بوده اس��ت‪ .‬طی س��ه دهه گذشته و حتی‬ ‫در زمان جنگ تحمیلی ما با این مساله درگیر بودیم‬ ‫و با ان دست و پنجه نرم می کردیم‪ .‬این مساله نه تنها‬ ‫باعث عقب ماندن ما نشد بلکه قوه اندیشه‪ ،‬خالقیت‬ ‫و نو اوری را در جامعه باال برد‪ .‬این اقدامات هر چند با‬ ‫هدف براندازی نظام انجام می شود اما در حال حاضر‬ ‫کارایی خود را از دست داده است‪ .‬جمهوری اسالمی‬ ‫ ایران هم بعد از تجربه تاریخی و به لحاظ عقالنیت‬ ‫سیاسی و هم به لحاظ دینی همچون گذشته راه مقابله‬ ‫ب��ا تحریم ها و عدم کوتاهی در مقاب��ل امریکا را در‬ ‫پی��ش گرفت و در این دوره هم این رویکرد را ادامه‬ ‫خواهیم داد‪ .‬در گذشته ما ضعیف تر بودیم و توانستیم‬ ‫‪68‬‬ ‫مقاومت کنیم‪ .‬واضح اس��ت که در شرایط فعلی کامال‬ ‫قدرت مقاومت و ایستادگی داریم‪ .‬چراکه در حال حاضر‬ ‫ب��ه لحاظ نظامی و دفاعی و در عرصه بین الملل بس��یار‬ ‫قوی هستیم‪.‬‬ ‫بنابراین عقل حکم می کند بدون توجه به تهدیدات امریکا‬ ‫به برنامه هسته ای مان ادامه دهیم تا به توسعه علمی دست‬ ‫پیدا کنیم‪ .‬در ش��رایط حاضر شتاب توسعه در ایران ‪11‬‬ ‫برابر جهان است‪ ،‬لذا نباید از اقدامات خود دست بکشیم‬ ‫و این تحریم ها نشان می دهد که نه تنها تحریم ها ایران را‬ ‫عقب نبرده بلکه باعث پیشرفت ما شده است‪.‬‬ ‫این تحریم ها در گذش��ته وجود داش��ته و چیز تازه ای‬ ‫نیست‪ ،‬اقدامات ایران در این رابطه متناسب با نوع رفتار‬ ‫و واکنش بین المللی در قبال ایران است‪ .‬بنابراین تعامل با‬ ‫کشور ها بر اساس نوع نگرش کشور هاست‪.‬‬ ‫به جز امریکا دیگر کشورهای عضو شورای امنیت که‬ ‫علیه ایران رای دادند در عمل موافق با تحریم نیستند و‬ ‫بنابراین می توان نتیجه گرفت ایران بر اساس هر یک از‬ ‫کشورها برنامه خاصی باید اعمال کند یعنی یک برنامه‬ ‫کارشکنی های غربی ها روبه رو شد و رئیس جمهور هم‬ ‫دقیقا بر این نکته دست گذاشت و ان را بی اخالقی تعبیر‬ ‫کرد‪ .‬اما واکنش ها در پی سخنان رئیس جمهور همچنان‬ ‫ط بان کی مون‪ ،‬دبیرکل سازمان‬ ‫ادامه دارد‪ ،‬در همین ارتبا ‬ ‫ملل هم اعالم کرده است که وضع تحریم های جدید به‬ ‫گفتو گو ها‬ ‫تو گو ها نیست بلکه در ‬ ‫منظور بستن باب گف ‬ ‫با ایران همچنان باز است‪.‬‬ ‫اما اظهارات تحریک امیز علیه برنامه هسته ای صلح امیز‬ ‫ایران همچنان ادام��ه دارد و غرب قصد اصالح خود را‬ ‫ندارد‪ ،‬اما در عین حال باید منتظر ماند تا پایان مرداد ماه‬ ‫که زمان مذاکره جدید فرا خواهد رس��ید؛ مذاکره ای که‬ ‫زمان ان را ایران تعیین کرده است‪.‬‬ ‫کلی نمی تواند کارس��از شود‪ .‬این اعمال باید در یک‬ ‫منحنی تعریف شود‪ .‬مثال منحنی عمل در یک کشور‬ ‫به صورت صعودی و در کشوری به صورت نزولی‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫اقای احمدی نژاد به تازگی بسته ای را پیشنهاد داده و‬ ‫مذاکرات را به اواس��ط ماه مرداد موکول کرده است‪.‬‬ ‫این بسته پیشنهادی ایران متناسب با شرایطی است که‬ ‫کشور های ‪ 5+1‬در رابطه با ایران انجام دادند‪.‬‬ ‫ی علیه جنایات‬ ‫در زمانی که شورای امنیت هیچ اقدام ‬ ‫غ��زه انجام ن��داد در مقابل ایران که نس��بت به تمام‬ ‫نا لملل و ان پی تی متعهد بوده است‪ ،‬قطعنامه‬ ‫ن بی ‬ ‫قوانی ‬ ‫صادر می کند‪ .‬چنین واکنش��ی از جانب ایران بسیار‬ ‫س��نجیده و درست است‪ .‬به نظر بنده این اقدام اقای‬ ‫رئیس جمهور کامال سیاسی و از موضع عزت و اراده‬ ‫بوده اس��ت‪ .‬صحبت های اقای احمدی نژاد در رابطه‬ ‫با ان پی تی‪ ،‬غزه‪ ،‬رژیم صهیونیستی و در پایان تعیین‬ ‫م��رداد ماه به عنوان زمان مذاکره بس��یار خردمندانه و‬ ‫درست بوده است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫بین الملل‬ ‫افکار عمومی‬ ‫باید توجیه شود‬ ‫حسن بهشتی پور ‪ /‬استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل‬ ‫این س��خنان مطالبی است‬ ‫که بیشتر برای خالی نبودن‬ ‫عریض��ه مطرح می ش��ود‬ ‫وگرنه م��ا روابط فرهنگی‬ ‫گس��ترده ای ب��ا انگلی��س‬ ‫نداری��م که ب��ا کاهش ان‬ ‫انگلیس واکنش نشان دهد‬ ‫و همچنی��ن این نمی تواند واکنش��ی به اقدامات‬ ‫ناشایس��ت انگلیس در قبال ایران باشد‪ .‬حتی اگر‬ ‫ما روابط خود را با این کشور کاهش دهیم فشار‬ ‫خاصی به انگلیس وارد نخواهد شد‪.‬‬ ‫س��طوح مختلفی از مناسبات کشور ها در روابط‬ ‫دیپلماتیک تعریف شده اس��ت که این مناسبات‬ ‫ش��امل روابط سیاسی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬نظامی و دفاعی‬ ‫است‪ .‬ما در زمینه مناس��بات فرهنگی با انگلیس‬ ‫روابط مح��دودی داریم‪ ،‬کم ک��ردن یا قطع این‬ ‫می��زان‪ ،‬واکنش قابل توجهی از جانب انگلیس به‬ ‫همراه نخواهد داشت‪.‬‬ ‫برای بررس��ی اینکه کاهش رواب��ط با بریتانیا چه‬ ‫پیامدهای��ی برای ایران دارد‪ ،‬ابت��دا باید ببینیم که‬ ‫رواب��ط ایران و بریتانیا در چه س��طحی اس��ت‪.‬‬ ‫اگ��ر رفتن دانش��جویان ب��ه انگلی��س را در نظر‬ ‫بگیریم‪ ،‬بله محدودیت هایی را شامل می شود که‬ ‫مش��کالتی در این زمینه به هم��راه دارد‪ .‬اما این‬ ‫نکته بسیار مهمی نیس��ت‪ .‬دانشجویان می توانند‬ ‫ب��رای ادامه تحصی�لات کش��ورهای دیگری را‬ ‫انتخاب کنند و هیچ مش��کلی پی��ش نمی اید‪ .‬در‬ ‫صورتی ک��ه ما روابط تعریف ش��ده کاملی را با‬ ‫انگلیس در س��طوح باال در نظر داش��ته باشیم که‬ ‫اوال نفع متقابل در ان وجود داش��ته باشد و ثانیا‬ ‫در زمینه و با هدف همکاری باشد‪ ،‬بسیار خوب‬ ‫است اما این طور نباشد که روابط فرهنگی منجر‬ ‫به دخالت در امور داخلی ایران شود‪.‬‬ ‫سیاست خارجی در کشور در واقع ادامه سیاست‬ ‫داخلی اس��ت‪ .‬به این معنا که اقدامات سیاس��ی‬ ‫خارج��ی باید هماهنگ با سیاس��ت داخلی عمل‬ ‫کند‪ .‬این دو کامال از یکدیگر تاثیر می پذیرند‪ .‬در‬ ‫چارچوب بندی ارتباط با کش��وری مثل انگلیس‬ ‫ابت��دا بای��د حمایت اف��کار عمومی را به دس��ت‬ ‫بیاوریم‪ .‬یعن��ی افکار عمومی باید توجیه ش��ود‬ ‫که چرا باید در مناس��بات با انگلیس تجدید نظر‬ ‫کنیم‪ .‬در ادامه توجیه افکار عمومی یک پشتیبانی‬ ‫گس��ترده ای در حمایت از سیاس��ت های دولت‬ ‫بوجود می اید‪ .‬دولت بدون پش��تیبانی مردم قادر‬ ‫نخواهد بود تا در سیاس��ت هایش پیروز شود‪ .‬به‬ ‫طور مثال‪ ،‬در حال حاضر کاالهای انگلیس��ی در‬ ‫کش��ور ما بس��یار اس��ت و در این زمینه با مازاد‬ ‫کاالی انگلیسی مواجه هستیم‪.‬‬ ‫اگر افکار عمومی با دولت همراه شود در نهایت‬ ‫می ت��وان از ورورد کااله��ای انگلیس��ی ممانعت‬ ‫کرد‪ .‬با توجه به رکودی که در اروپا حاکم است‪.‬‬ ‫قطعا بر انگلیس فشار خواهد امد اگر به صورت‬ ‫یکپارچ��ه در زمین��ه اقتصادی عم��ل کنیم خیلی‬ ‫بیشتر از مناسبات سیاسی و فرهنگی نتیجه بخش‬ ‫خواهد بود‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫دیدگاه منوچهر متکی در مورد کاهش سطح روابط با استعمار پیر‬ ‫انگلیس دارالشفا نیست‬ ‫منوچهر متکی‪ ،‬وزیر امور خارجه کشورمان در کنفرانس‬ ‫مطبوعاتی که سه ش��نبه هفته گذشته در خبرگزاری ایرنا‬ ‫برگزار شد‪ ،‬در پاس��خ به سوال خبرنگاری در خصوص‬ ‫سخنان بان کی مون دبیرکل سازمان ملل درباره تحریم های‬ ‫جدید ش��ورای امنیت علیه ای��ران و نیز موضوع حمله‬ ‫نظامی به جمهوری اسالمی ایران از سوی امریکا و رژیم‬ ‫صهیونیستی و جنگ روانی اخیر در منطقه گفت‪« :‬برخی‬ ‫اظهار کردند که تحریم ها راه حل دیپلماتیک را مس��دود‬ ‫نمی کن د و برخی پا را فراتر گذاشته و اعالم کردند که این‬ ‫قطعنامه برای دنبال کردن راه حل دیپلماتیک است‪».‬‬ ‫وی با بیان اینکه مواضع جمهوری اس�لامی مش��خص‬ ‫اس��ت‪ ،‬یاداور شد‪« :‬بداخالقی هایی در این خصوص در‬ ‫مورد ایران انجام می ش��ود و انها می خواهند تجربه های‬ ‫ت خورده را دوباره تکرار کنند اما دنیا نمی تواند‬ ‫شکس�� ‬ ‫منتظر همه تست های غلط امریکا باشد‪».‬‬ ‫وزیر امور خارجه کش��ورمان با اش��اره به هش��ت سال‬ ‫رویکرد غلط امریکا در منطقه گفت‪« :‬انها به اعدام یک‬ ‫قاتل یا جانی افغان اعتراض می کنند اما صدها هزار نفر در‬ ‫افغانستان را به خاک و خون کشید ه و پس از هشت سال‬ ‫اعالم می کنند که سیاست هایشان غلط بوده است‪».‬‬ ‫متکی با طرح این سوال که جامعه جهانی تا چه زمانی باید‬ ‫تاوان اش��تباهات انها را بپردازد؟ خاطرنشان کرد‪« :‬حرب ه‬ ‫تهدید و پس از ان جلب همکاری ناکارامد شده است‪».‬‬ ‫متکی در پاس��خ به س��والی درباره کاهش روابط ایران‬ ‫با انگلیس‪ ،‬با اش��اره به بازیگ��ری و نقش افرینی منفی‬ ‫دولت های بریتانیا در ‪ 200‬س��ال گذش��ته علیه منافع و‬ ‫مصالح کشورمان خاطرنش��ان کرد‪« :‬کارنامه قطوری از‬ ‫عملکردهای مغرضانه و خصمانه دولت های انگلیس را‬ ‫شاهدیم‪».‬‬ ‫وی با بیان اینکه در یک سال اخیر در فتنه های ایجاد شده‬ ‫در داخل کش��ور شاهد بازیگری انگلیس بوده ایم‪ ،‬اظهار‬ ‫داشت‪«:‬انگلیسی هامناسباتاختاپوسیوروابطپیچیده ای‬ ‫را داشته اند و کماکان تصور می کنند که حوزه های مختلف‬ ‫روابط با ملت ها و کش��ورها که سیستمی و نهادینه شده‬ ‫می تواند تداوم یابد‪».‬‬ ‫وزیر خارجه ادامه داد‪« :‬انچه وزارت خارجه و دس��تگاه‬ ‫دیپلماسی کشور به تبعیت از ارمان های نظام و انقالب از‬ ‫یکسو و رهنمودهای مقامات عالیه کشور از سوی دیگر‬ ‫تعقیب می کند‪ ،‬این است که مناسبات ایران و انگلیس باید‬ ‫در یک فضای شفاف و جایگاه برابر قرار گیرد‪».‬‬ ‫متک��ی گفت‪« :‬ما از قطع هم��ه ان اتصاالت و ارتباطات‬ ‫قدیمی ش��ده که در عرصه های اموزش��ی‪ ،‬فرهنگی و‪...‬‬ ‫تالش کردند که با بخش محدودی از نخبگان ایجاد کنند‪،‬‬ ‫حمایتمی کنیم‪».‬‬ ‫وی با اش��اره به برخوردی که سه سال پیش بین روسیه‬ ‫و انگلیس در مورد کنسولگری انگلستان رخ داد‪ ،‬اظهار‬ ‫داشت‪« :‬در این جا نیز همین گونه است ما معتقدیم این‬ ‫روابط باید باز تعریف شود‪».‬‬ ‫متکی ادامه داد‪« :‬انچه ما از س��وی نظام به ان ماموریت‬ ‫داریم تنظیم روابط با کشورهاس��ت‪ .‬گاهی کاهش و یا‬ ‫افزایش است‪ ،‬تنظیم یعنی اینکه روابط به قاعده دراید‪».‬‬ ‫وزیر خارجه خاطرنشان کرد‪« :‬به دنیا این گونه القا کردند‬ ‫که هر که مریض باشد قطعا دارالشفای ان انگلیس است‪،‬‬ ‫الق��ا کردند هر کس می خواهد دکترا و تحصیالت عالیه‬ ‫بگیرد باید به اکسفورد و کمبریج برود‪ .‬دانشجویانی که‬ ‫به انگلیس رفته و در انجا تحصیل کردند‪ ،‬روی تزهایی‬ ‫هدای��ت و متمرکز ش��دند که خروار خ��روار مطلب از‬ ‫کشورهایشان برای انها ببرند و این در حالی بود که اگر‬ ‫انگلیس��ی ها می خواستند هزینه کنند باید میلیون ها دالر‬ ‫هزینهمی کردند‪».‬‬ ‫وی اف��زود‪« :‬خوش��بختانه در حال حاض��ر حوزه هایی‬ ‫در خص��وص روابط ب��ا انگلیس در دس��تور کار برای‬ ‫کالبد ش��کافی قرار گرفته و انگلیس باید به قد و قامت‬ ‫واقعی خود برگردد‪».‬‬ ‫وزیر خارجه کشورمان در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه‬ ‫اگر ‪ 5+1‬ش��رایط ایران برای گفت وگو را نپذیرد واکنش‬ ‫ی اس�لامی چه خواهد بود‪ ،‬اظهار‬ ‫و اقدام بعدی جمهور ‬ ‫ داش��ت‪« :‬ش��رایط مطرح شده روش��ن تر از افتاب است‬ ‫و نکات خیلی روش��نی است‪ .‬غربی ها باید به بدیهیات‬ ‫جواب دهند‪ ،‬اگر کسی مدعی بحث هسته ای است اینکه‬ ‫از او پرس��یده ش��ود نظرش را نسبت به سالح هسته ای‬ ‫رژیم صهیونیس��تی اعالم کند‪ ،‬ایا خواس��ته غیرمنطقی‬ ‫است؟»‬ ‫وی گفت‪« :‬اجازه دهید ما پاسخ های انها را داشته باشیم‬ ‫و بعد از ان پاسخ ها‪ ،‬صرف نظر از انکه پاسخ ها چه باشد‪،‬‬ ‫دیدگاه هایمان را مطرح می کنیم‪».‬‬ ‫وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه‪ ،‬با گرامیداشت یاد‬ ‫ش��هدای رسانه که طی ‪ 31‬س��ال گذشته در عرصه های‬ ‫گ تحمیلی و پوشش‬ ‫مختلف انقالب اسالمی از جمله جن ‬ ‫صحنه های مختلف از تالش‪ ،‬نشاط و مقاومت ملت ایران‬ ‫اطالع رسانی کرده و سرانجام شربت شهادت نوشیدند‪،‬‬ ‫ی گفت‪« :‬بیان این جمالت به‬ ‫به خصوص ش��هید صارم ‬ ‫معنای نوعی سپاس و قدرشناسی از تالشی است که انها‬ ‫در افکار عمومی‪ ،‬اطالع رسانی و تولید شناخت نسبت به‬ ‫تحوالت در عرصه های گوناگون برای ملل مختلف جهان‬ ‫و مردم ایران دارند‪».‬‬ ‫‪69‬‬ ‫قدمگاه‬ ‫به مناسبت سالمرگ مجاهد کبیر‪ ،‬عالمه امینی‬ ‫یادی از یک یادنامه‬ ‫مسلم نادعلی زاده‬ ‫زندگی بزرگان سرشار از تعالیم و تجربیات ارزنده است‪.‬‬ ‫هیچ انسانی قادر نیست تا به تنهایی همه راز و رمزهای‬ ‫زندگی را دریابد و فراز و نش��یب های ان را تجربه کند‪.‬‬ ‫ناچار باید از اموزه های دیگران بهره گیرد و سر بر استان‬ ‫بزرگان فرود ارد و با مردان‪ ،‬همنشین شود و اثار و افکار‬ ‫انان را ارج نهد‪.‬‬ ‫نار خندان‪ ،‬باغ را خندان کند‬ ‫صحبت مردانت از مردان کند‬ ‫زنده کردن یاد بزرگان و تجلیل از خدمات ایشان‪ ،‬امری‬ ‫ستودنی است‪ .‬باید مشعل داران حماسه جاوید را شناخت‬ ‫و شناس��اند و از نیکان به نیکی یاد کرد و ابعاد مختلف‬ ‫زندگ��ی علمی و اجتماعی انان را کاوید و تحلیل کرد و‬ ‫ستود‪.‬‬ ‫یکی از زیباترین اقدامات در این باره‪ ،‬گرداوری مقاالت‬ ‫و مکتوباتی اس��ت از عالمان و دانش��مندان‪ ،‬به نام و یاد‬ ‫عالمی درگذشته و استادی رخت از جهان بربسته‪ .‬چنین‬ ‫مجموعه ای را «یادنامه» می خوانند که در سال های اخیر‪،‬‬ ‫نمونه های متعددی از ان را می توان یافت‪ .‬از ماندگارترین‬ ‫ای��ن اثار‪ ،‬می توان به یادنامه عالمه ش��یخ عبدالحس��ین‬ ‫امینی(‪ 1320-1390‬ه‪ .‬ق) اشاره کرد که به اهتمام مرحوم‬ ‫استاد دکتر سید جعفر شهیدی و استاد محمدرضا حکیمی‬ ‫گرداوری و الگویی برای ایندگان شد‪ .‬این یادنامه قرار بود‬ ‫در دو مجلد منتشر شود که متاسفانه امکان چاپ مجلد‬ ‫دوم حاصل نگشت‪.‬‬ ‫مرحوم استاد شهیدی در مقدمه کوتاهی که به تاریخ بهمن‬ ‫ماه ‪ 1351‬هجری شمس��ی بر این مجموعه نگاشته اند‪،‬‬ ‫می نویسند‪:‬‬ ‫«کتابی که اینک در دس��ترس دانش��مندان قرار می گیرد‪،‬‬ ‫‪70‬‬ ‫مجلد نخست از مجموعه مقاالتی است که به همت چند‬ ‫تن از دانش��مندان ایرانی‪ ،‬به خاطر یادبود و بزرگداشت‬ ‫محق��ق جلیل الق��در‪ ،‬عال��م ربان��ی‪ ،‬حجت االس�لام‪،‬‬ ‫عالمه بزرگوار‪ ،‬مرحوم حاج ش��یخ عبدالحس��ین امینی‬ ‫– رحمه اهلل علیه – نوش��ته شده اس��ت‪ .‬نویسندگان این‬ ‫مقاله ه��ا‪ ،‬با قب��ول دعوت و با فرس��تادن مقاله‪ ،‬منتی بر‬ ‫خدمتگزاران علم نهاده و روح ان دانشمند بزرگوار را شاد‬ ‫و عالم علم و ادب را از خویش ممنون فرموده اند‪.‬‬ ‫غیرت دینی و ش��ور مذهبی دوس��ت عزی��ز و فاضل‪،‬‬ ‫اقای حکیمی‪ ،‬سبب شد که این مقاالت به صورت کتابی‬ ‫در حدود ‪ 600‬صفحه به طبعی منقح دراید‪»....‬‬ ‫س��پس ش��رح زندگانی‪ ،‬اثار و احوال عالم��ه امینی در‬ ‫‪ 10‬صفحه و به قلم استاد حکیمی اورده شده و چکامه‬ ‫«محمد عبدالغنی حسن» در مدح ان بزرگمرد چاپ شده‬ ‫است‪.‬‬ ‫مقاالتی که در این مجموعه گرد امده‪ ،‬به شرح ذیل است‪:‬‬ ‫ «کتابشناسی» از استاد مرحوم دکتر احمد ارام‬‫ایشان در اغاز مقاله ارزنده خویش می نویسد‪« :‬مرحوم امینی‬ ‫که این یادبودنامه‪ ،‬به عنوان قدردانی از خدمت بزرگ او در‬ ‫تالیف اثر گرانمایه «الغدیر» منتشر می شود‪ ،‬مردی بود که‬ ‫عمری را با کتاب گذراند و از ان بهره جست و به دیگران‬ ‫بهره بخشید؛ تغمده اهلل برحمته و غفرانه»‬ ‫ «هجده هزار عالم» از مرحوم محمد پروین گنابادی‬‫ «فهرست ش��یخ منتجب الدین» از ایت اهلل سید موسی‬‫شبیریزنجانی‬ ‫ «سیمای انسان صالح د ر تربیت اسالمی» از دکتر حسین‬‫رزمجو‬ ‫در اغاز این مقاله نیز امده اس��ت‪« :‬به ان ابرمرد که خود‬ ‫نمودار کاملی از سیمای انسان صالح بود‪».‬‬ ‫‪« -‬سیر تدریجی علم مصطلح الحدیث (علم درایه)» از‬ ‫مرحوم استاد کاظم مدیر شانه چی‬ ‫ «چند سند درباره سید جمال الدین» از محمد گلبن‬‫ «نقش شخصیت ها در امید و تحرک انسان ها» از مرحوم‬‫عالمه محمدتقی جعفری‬ ‫در اغاز این مقاله امده است‪« :‬به یاد عالمه فقید مجاهد‪،‬‬ ‫شادروان عبدالحسین امینی که یکی از موثرترین گام های‬ ‫بلن��د را در زدودن گرد و غبار تاریخ از چهره امیدبخش‬ ‫علی بن ابیطالب برداشته است‪ ،‬این مقاله مختصر را تقدیم‬ ‫می کنم‪».‬‬ ‫ «ایات موزون افتاده قران کریم» از شاعر بزرگ معاصر‪،‬‬‫مرحوم مهدی اخوان ثالث‪ .‬او می نویسد‪« :‬هدیتی کوچک‪،‬‬ ‫از کمتر کمترینان‪ ،‬برای یادنامه پاکمرد بزرگوار و گرانمایه‪:‬‬ ‫عالمه امین��ی‪ ،‬ارجمندی عالی مقدار ک��ه تمامت بود و‬ ‫نبود خویش وقف هدف بزرگ و معنویت پرش��کوه و‬ ‫ی و پرارج و‬ ‫درخش��انی کرد که برای همگنان عالم گرام ‬ ‫عزت است و سودمند و کرامند‪».‬‬ ‫ «جلوه های تش��یع در تفسیر کشف االسرار» از مرحوم‬‫دکتر محمدمهدی رکنی یزدی‬ ‫ایش��ان در پایان مقاله خویش می نویسند‪« :‬ایا شناساندن‬ ‫شیعه و پیشوایانش‪ ،‬ان ارزش اعتقادی و فایده اجتماعی‬ ‫را ندارد که دانش��مندان ما در راه ان‪ ،‬قلم به دست گیرند‬ ‫و تبلیغی جهانی را اغاز کنند؟ (کاری که صاحب الغدیر‪،‬‬ ‫یکی از عظیم ترین گام های موثر را در ان باره برداشت)‬ ‫باش��د که از این رهگذر تفرقه به توحید کلمه – که اثر‬ ‫اجتماعی کلمه توحید است – بدل شود و مسلمانان از‬ ‫زبونی و درماندگی به عزت و سرافرازی که قران برایشان‬ ‫خواسته است‪ ،‬نایل شوند؟‬ ‫ «الغدیر و وحدت اس�لامی» از مرحوم ش��هید اس��تاد‬‫مرتضیمطهری‬ ‫مقال��ه با این عب��ارات اغاز می ش��ود‪« :‬کتاب ش��ریف‬ ‫«الغدیر»‪ ،‬موجی عظیم در جهان اسالم پدید اورده است‪.‬‬ ‫اندیشمندان اس�لامی از زوایا و جوانب مختلف‪ :‬ادبی‪،‬‬ ‫تاریخی‪ ،‬کالمی‪ ،‬حدیثی‪ ،‬تفس��یری‪ ،‬اجتماعی بدان نظر‬ ‫افکنده اند‪ .‬انچه از زاویه اجتماعی می توان بدان نظر افکند‪،‬‬ ‫«وحدت اسالمی» است‪».‬‬ ‫در ادامه این مقاله ارزش��مند که همه خوانندگان عزیز را‬ ‫به مطالعه دقیق ان دعوت می کنم‪ ،‬امده است‪ :‬مصلحان‬ ‫و دانش��مندان روش��نفکر اس�لامی عصر م��ا‪ ،‬اتحاد و‬ ‫همبستگی ملل و فرق اسالمی را خصوصا در اوضاع و‬ ‫احوال کنونی که دش��من از همه جوانب بدان ها هجوم‬ ‫اورده و پیوسته با وسایل مختلف در پی توسعه خالفات‬ ‫که��ن و اختراع خالفات نوین اس��ت‪ ،‬از ضروری ترین‬ ‫نیازهای اسالمی می دانند‪ .‬اساسا چنانکه می دانیم وحدت‬ ‫اسالمی و اخوت اسالمی‪ ،‬سخت مورد عنایت و اهتمام‬ ‫شارع مقدس اس�لام بوده و از اهم مقاصد اسالم است‪.‬‬ ‫قران و س��نت و تاریخ اس�لام گواه ان می باشد‪ ...‬هیچ‬ ‫ضرورت��ی ایجاب نمی کند که مس��لمین به خاطر اتحاد‬ ‫اس�لامی‪ ،‬صلح و مصالحه و گذشتی در مورد اصول یا‬ ‫فروع مذهبی خود بنمایند‪ .‬همچنا ن که ایجاب نمی کند‬ ‫که مس��لمین درب��اره اصول و ف��روع اختالفی فیمابین‪،‬‬ ‫بحث و استدالل نکنند و کتاب ننویسند‪ .‬تنها چیزی که‬ ‫وحدت اسالمی‪ ،‬از این نظر ایجاب می کند‪ ،‬این است که‬ ‫مسلمین – برای اینکه احساسات کینه توزی در میانشان‬ ‫پیدا نش��ود یا ش��عله ور نگردد – متان��ت را حفظ کنند‪،‬‬ ‫یکدیگر را سب و شتم ننمایند‪ ،‬به یکدیگر تهمت نزنند‬ ‫و دروغ نبندند‪ ،‬منطق یکدیگر را مسخره نکنند و باالخره‬ ‫عواطف یکدیگر را مجروح نسازند و از حدود منطق و‬ ‫استدالل خارج نشوند‪ .‬و در حقیقت – الاقل‪ -‬حدودی‬ ‫را که اسالم در دعوت غیر مسلمان به اسالم‪ ،‬الزم دانسته‬ ‫دع الی َسبیل َر َ‬ ‫بک‬ ‫است‪ ،‬درباره خودشان رعایت کنند‪« :‬ا ُ ُ‬ ‫بالحک َمه َو ال َم َ‬ ‫احسن‪».‬‬ ‫هی‬ ‫بالتی‬ ‫الح َسنَه َو جادل ْ ُهم‬ ‫وعظه َ‬ ‫َ َ‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫معارف‬ ‫درودی از ساحل نیل‬ ‫محمد عبدالغنی حسن (شاعر االهرام)‪ ،‬شاعر و ناقد مشهور و معاصر مصری‪،‬‬ ‫قصیده ای از ّ‬ ‫در تجلیل از مقام شامخ صاحب «الغدیر»‬ ‫مرحوم ش��هید مطهری سپس با نقل جمالت و عباراتی‬ ‫از عالم�� ه امینی در «الغدی��ر»‪ ،‬اثبات می کنند که نگارش‬ ‫این کتاب نه تنها لطمه ای به وحدت اسالمی نزده‪ ،‬بلکه‬ ‫موجب نزدیک تر شدن اندیشمندان و محققان مسلمان به‬ ‫یکدیگر نیز خواهد ش��د‪ ،‬چنان که بسیاری از دانشمندان‬ ‫مسلمان غیر شیعه‪ ،‬پس از مطالعه کتاب‪ ،‬با نوشتن مقاالت‬ ‫و نامه ها کار بزرگ صاحب «الغدیر» را ستودند و از ایشان‬ ‫و اثر گرانقدرشان به شایستگی تجلیل کردند‪ .‬اری چنان که‬ ‫خود مرحوم عالمه امینی در مقدمه جلد هش��تم کتاب‬ ‫نوشته است‪« ،‬الغدیر» س��هم مهمی در وحدت اسالمی‬ ‫دارد‪« :‬الغدیر یوحد الصفوف فی ال َم اَل االسالمی»‬ ‫ «ابن ابی الحدید» از استاد عبدالمحمد ایتی‬‫ «قیاس از نظر عامه و خاصه» از مرحوم دکتر سید جواد‬‫مصطفویخراسانی‬ ‫ «نثر بیهقی» از مرحوم استاد دکتر علی اکبر فیاض‬‫«حسین منی َو انا من ُح َسین» از محمدباقر بهبودی‬ ‫‬‫ٌ‬ ‫ «قران و اقبال» از مرحوم احمد احمدی بیرجندی‬‫ «چهار کتاب اصلی علم رجال» از سید علی خامنه ای‬‫(مقام معظم رهبری)‬ ‫ «غدیریه های فارسی» از مرحوم دکتر سید ضیاء الدین‬‫سجادی‬ ‫ «تحقی��ق عقای��د و علوم ش��یعی» از مرحوم اس��تاد‬‫دکتر عبدالجواد فالطوری‬ ‫ «نجوم در فلسفه ارسطو» از دکتر غالمعلی حداد عادل‬‫و باالخره «‪ 400‬کتاب در شناخت شیعه» از استاد عالمه‬ ‫محمدرضاحکیمی‬ ‫این بود معرفی مختصر بیست مقاله در یادبود پاکمردی از‬ ‫سالله حکمت و رادمردی از تبار معرفت‪.‬‬ ‫مرح��وم عالمه امینی عالوه بر کتاب ش��ریف «الغدیر»‪،‬‬ ‫تالیفات دیگری نیز دارند که از جمله انان است‪:‬‬ ‫ شهدا ُء ال َفضی َله‬‫ سیرتُنا و سنتُنا سیر ُه ن َبینا َو ُسنتُه‬‫ادب الزائر لمن یمم الحائر‬ ‫ ُ‬‫ تحقیق و تعلیق «کامل الزیارات» ابن قولویه‬‫ اع�لام االنام فی معرفه الملک الع�لام (در توحید) به‬‫فارسی‬ ‫ تفسیر سوره حمد‬‫ حاشیه بر «رسائل» شیخ انصاری‬‫ حاشیه بر «مکاسب» شیخ انصاری‬‫ُ‬ ‫ریاض االنس (در دو جلد‪ ،‬هر جلد ‪ 1000‬صفحه)‬ ‫‬‫ العتره الطاهره فی الکتاب العزیز‬‫ رساله در علم «درایه»‬‫ رساله در «نیت»‬‫الحسنی»‬ ‫ تفسیر ایه « َو هلل االسما ُء ُ‬‫«المیثاق االول» در تفس��یر ایه « َو اذ اخذ َ‬ ‫ُ‬ ‫ربک من بَنی‬ ‫‬‫ادم‪» . . .‬‬ ‫ و‪. . .‬‬‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫الج َ‬ ‫لیل و ُقل ل َ ُه‬ ‫َح ِّی‬ ‫االمینی َ‬ ‫َّ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّبی دفاعا‬ ‫احس َ‬ ‫نت عن ال الن ِّ‬ ‫َ‬ ‫فت لِلدَّ ف ِع َ‬ ‫الکری ِم َم ِ‬ ‫ناص َ‬ ‫ال‬ ‫اًر َه َ‬ ‫لح ِّق ال َهضی ِم یَراعا‬ ‫َو َش َه َ‬ ‫رت ل ِ َ‬ ‫ِ‬ ‫السنینِ َو َع ِ‬ ‫ِ‬ ‫رضها‬ ‫ل‬ ‫طو‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫عت‬ ‫َو َج َم‬ ‫َ‬ ‫ِّ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ً‬ ‫باح نصاعا‬ ‫ُح َجبا کایات َّ‬ ‫الص ِ‬ ‫بت مِن َعین َ‬ ‫َیک ُک َّل ُشعاع ٍه‬ ‫َو ا َذ َ‬ ‫کالنّورِ َومض ًا ‪ُّ ،‬‬ ‫والش ِ‬ ‫موس ُشعاعا‬ ‫ت مِن َمیمو ِن ُعمر َِک ِحقبَ ًه‬ ‫طویْ َ‬ ‫َو َ‬ ‫ِ‬ ‫مانَ‬ ‫ت ََس ُع ال ّز َرحاب َ ًه و ذراعا‬ ‫لت میدانَ البَیا ِن ُم ِ‬ ‫ناض ً‬ ‫ال‬ ‫َو ن َ َز َ‬ ‫ابطال َ‬ ‫َ‬ ‫الکالمِ ُشجاعا‬ ‫اوت‬ ‫َو َش َ‬ ‫ت یَوم ًا بالدَّ لیلِ و لَم ت َُکن‬ ‫ما ُض ْق َ‬ ‫ِ‬ ‫اقص َر باعا‬ ‫الح َّج ِه الغ َّراء َ‬ ‫بِ ُ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫موث ّ ٍق‬ ‫للِِهّ من َقل ٍم لدَیک َ‬ ‫السیلِ یَجری صا ِخب ًا َدفّاع ًا‬ ‫َک َّ‬ ‫الحقی َق َه فی ِ‬ ‫ثیاب بَال َغ ٍه‬ ‫جلوا‬ ‫َ‬ ‫یَ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫زیح عن َوجه الکالمِ قناعا‬ ‫َو یُ ُ‬ ‫یَشتَدُّ فی َسبَ ِ‬ ‫هج ًه‬ ‫ب الخُ صو َم ِه ل َ َ‬ ‫لکن یَر ُِّق خَ لی َق ًه َو ِطباعا‬ ‫َو کذلک ال ُع َلما ُء فی اَخالقِهِم‬ ‫یَتَبا َعدونَ َو یَلتَقونَ ِسراعا‬ ‫الح ِّق یَختَلِفونَ الاّ انَّ ُهم‬ ‫فی َ‬ ‫قوق ِ‬ ‫الح ِ‬ ‫ضیاعا‬ ‫ال یَبتَغونَ الَی ُ‬ ‫االمین تَح َّی ًه‬ ‫یا ایُّها الثّ َق ُه‬ ‫ُ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫نحوک بالعراق بقاعا‬ ‫تَجتا ُز َ‬ ‫تَطوی ال َ َ‬ ‫یک م ِ َن ال ِکنان َ ِه اربع ًا‬ ‫ن ال ُعروب َ ِه اًد ُورا ً َو رِباعا‬ ‫َو م ِ َ ‬ ‫ان ّا لَتَج َم ُعنَا ال َعقیدَ ُه ا ّم ًه‬ ‫دین ال ُهدی اَتباعا‬ ‫َو یَ ُض ُّمنا ُ‬ ‫َو یُوَلِّ ُ‬ ‫ین ُقلوبِنا‬ ‫ف االسال ُم ب َ َ‬ ‫َمهما َذ َهبنا فِی ال َهوی اَشیاعا‬ ‫هل البَ ِ‬ ‫ب اَ َ‬ ‫یت ُحبّ ًا خالِص ًا‬ ‫َو ن ُِح ُّ‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫لوب َعلیه َواالضالعا‬ ‫ن َطوِی الق َ‬ ‫جزیک بِاالحسا ِن َرب ُّ َ‬ ‫َ‬ ‫ک مِث َلما‬ ‫یَ‬ ‫ِ‬ ‫َّبی دِفاعا‬ ‫ن‬ ‫ال‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫عن‬ ‫نت‬ ‫احس‬ ‫َ‬ ‫ِّ‬ ‫َ‬ ‫ترجمه‬ ‫در پیش��گاه ِ امین��یِ بزرگوار بایس��ت و ب��ه او درود‬ ‫فرست و بگو‪ :‬چه خوب از حقانیت ال محمد(ص)‬ ‫دفاع کردی!‬ ‫تو برای دفاع از ارزش��ی ترین ارزش ها‪ ،‬اسلح ه منطق‬ ‫را به کار گرفتی و برای حمایت از «حق پایمال شده»‪،‬‬ ‫خامه را چونان شمشیر افراختی!‬ ‫از سراسر قرن ها و عصور اسالمی (از دل هزاران کتاب‪،‬‬ ‫که در این سده ها نوشته ش��ده بود)‪ ،‬دلیل هایی برای‬ ‫اثبات «حق»‪ ،‬گرد اوردی که همه مانند تشعش��ع های‬ ‫سیمگون فجر طالع می درخشند‪.‬‬ ‫ه��ر فروغ ک��ه در دیدگان داش��تی – ک��ه چون نور‬ ‫می درخش��ید و مانند خورش��ید تابنده بود – در راه‬ ‫خواندن این کتاب ها و مدرک ها گذاشتی‪.‬‬ ‫تو از عمر فرخنده خویش‪ ،‬س��ال های سال را در راه‬ ‫این تالیف سپری کردی که گویی به اندازه هم ه زمان‪،‬‬ ‫گنجایی و گستردگی داشت‪.‬‬ ‫ت��و پا در میدان این نبرد علمی و اعتقادی گذاش��تی‬ ‫و ش��جاعانه‪ ،‬پنجه در پنجه قهرمانان بحث و مناظره‬ ‫افکندی!‬ ‫یک روز نشد که تو نتوانی برای مدعای خود دلیل اقامه‬ ‫کنی‪ ،‬بلکه همواره قوی ترین و روشن ترین برهان ها را‬ ‫– برای هر مطلب – در چنگ داشتی‪.‬‬ ‫خداوند‪ ،‬باید‪ ،‬این قل ِم اطمینان اوری را که در دس��ت‬ ‫توست‪ ،‬پاداش دهد‪ ،‬قلمی که همچون سیل می خروشد‬ ‫و می غلتد و هر خس و خاری را نابود می کند‪.‬‬ ‫قلمی که با بالغت ویژه‪« ،‬حقیقت» را نشان می دهد و‬ ‫پنبه هر سخن شبهه امیز را می زند‪.‬‬ ‫صاحب این قلم‪ ،‬گاه گاه‪ ،‬به هنگام داوری‪ ،‬لحنی تند‬ ‫ب��ه خود می گیرد‪ ،‬لیکن دلی نازک و طبعی به لطافت‬ ‫نسیم دشت ها دارد‪.‬‬ ‫درست است‪ ،‬دانشمندان این چنین اند که گاه در مقام‬ ‫بحث و گفتگو‪ ،‬تند می شون د و از هم دور می گردند‪،‬‬ ‫لیکن به زودی – تندی برطرف می شود – و یکدیگر‬ ‫را در اغوش می گیرند‪.‬‬ ‫البته اختالف و درگیریش��ان هم ‪ ،‬درباره حق و اثبات‬ ‫حق است‪ ،‬اما هیچ گاه حق کسی را ضایع نمی کنند‪.‬‬ ‫ای دانش��مند موثق امین! به تو درود می فرس��تم‪ ،‬که‬ ‫همه جا را طی کند تا در «نجف» به پیشگاه تو برسد‪.‬‬ ‫درودی که س��احل نیل و دامنه اهرام را درنوردد و از‬ ‫سرزمین های عربی گذشته یکسره به حضور تو تقدیم‬ ‫گردد‪.‬‬ ‫ما مسلمانان‪ ،‬دارای یک عقیده (عقیده به اسالم) هستیم‬ ‫و همه فرقه های ما را زنجیر بزرگ دین راستین به هم‬ ‫پیوند می دهد‪.‬‬ ‫هرچه اعتقاد فرقه ِ‬ ‫ ای ما با هم متفاوت باشد‪ ،‬از هم جدا‬ ‫نخواهیم شد‪ ،‬زیرا دین اسالم‪ ،‬دل های ما را بهم بربسته‬ ‫و مرتبط ساخته است‪.‬‬ ‫و ما مس��لمانان همه‪ ،‬خاندان پیامبر را – بااخالص و‬ ‫ارادت – دوس��ت داریم؛ این محبّت سراسر دل های‬ ‫ما را تسخیر کرده و سراسر وجود ما را از خود اکنده‬ ‫است‪.‬‬ ‫در پایان باز می گویم‪ :‬پروردگار تو‪ ،‬به تو با احسان و‬ ‫کرمش پاداش دهد‪ ،‬ب��ه همان گونه که تو‪ ،‬به بهترین‬ ‫وج��ه‪ ،‬از حقانی��ت ال محم��د(ص) (و ش��یعه ال‬ ‫مح ّمد«ص») دفاع کردی‪...‬‬ ‫این استاد توانا پس از درگذشت عالمه امینی (به سال‬ ‫‪ 1390‬ه‪.‬ق = ‪ 1349‬ش) نیز شعری در سوگ صاحب‬ ‫«الغدیر» سروده که در چهارمین دیوان وی‪ ،‬به نام «سائر‬ ‫علی الدَّ رب»‪ ،‬در قاهره به چاپ رس��یده است‪ .‬عنوان‬ ‫شعر این است‪:‬‬ ‫« ما قیم ُه العل ِم ‪ ،‬بِال ضمیرٍ؟ »‬ ‫ دانش ‪ ،‬بدون داش��تن «وجدان علمی» ‪ ،‬چه ارزشی‬‫دارد؟‬ ‫به نقل از مقدمه استاد محمدرضا حکیمی‬ ‫بر کتاب «نگاهی به دریا از دور » تالیف امیرمهدی حکیمی‬ ‫‪71‬‬ ‫قدمگاه‬ ‫شعر امروز دلیجان‬ ‫پس پلک را به هم زد‬ ‫و باران ادامه داد‬ ‫گاهی بی هیچ دلیل و تحلیلی که ما بدانیم‪ ،‬تکه هایی‬ ‫از زمان و مکان این س��رزمین غری��ب‪ ،‬چنان کنار‬ ‫هم چیده می ش��وند که حاصلش کلماتی می شوند‬ ‫بی تکرار و همیشگی‪.‬‬ ‫دلیج��ان به عن��وان جغرافیای��ی نه چندان گس��ترده‬ ‫ب��ر خ��اک در دوران ما یکی از همی��ن دوره ها را‬ ‫می گذران��د ب��ا جوانانی ک��ه انگار پیش از ش��عر‬ ‫نوش��تن شاعر بوده اند‪ .‬در این شماره تنها به همین‬ ‫شهرس��تان بس��نده می کنیم و البته این‪ ،‬همه ش��عر‬ ‫دلیجان نیست‪.‬‬ ‫در حسرت چشم نگرانی که ندارم‬ ‫هی می رود از دست زمانی که ندارم‬ ‫با هر گذر اه‪ ...‬دم فاصله مانده ست‬ ‫بر سینه من داغ کسانی که ندارم‬ ‫پیشانی من داغ جنون خورده ولی باز‬ ‫شرمنده ام از نام و نشانی که ندارم‬ ‫گفتند که صید تو همین است بگیرش‬ ‫ای وای به من! تیر و کمانی که ندارم!‬ ‫علی مهدی زاده‬ ‫هرچه احساس َکر و کور به هم نزدیک است‬ ‫حبس هم در قفس و گور به هم نزدیک است‬ ‫در اینه چشمان کسی در پی من بود‬ ‫دنبال چه می گشت؟ همانی که ندارم؟‬ ‫بوسه بند است چه در قید‪ ،‬چه در بی قیدی‬ ‫َد َهنِ تُنگ و لب تور به هم نزدیک است‬ ‫من خسته ام از زندگی‪ ،‬از عشق‪ ،‬از ایمان‬ ‫ای کاش بگیرم سرطانی که بمیرم‬ ‫تا زمانی که س ِر سبز و زبا ِن سرخت‬ ‫نرسد بر سر منشور به هم نزدیک است‬ ‫ ‬ ‫خدیجه رحیمی(پاییز) ‪ -‬دلیجان‬ ‫طوفان بی مالحظه در راه است‪،‬‬ ‫فردا بلوط پیر چه خواهدکرد؟!‬ ‫باد زبان نفهم غضب الود‪،‬‬ ‫با بید سر به زیر چه خواهدکرد؟!‬ ‫شوری بغض به شیرینی فریاد خوش است‬ ‫ِ‬ ‫اشک شیرین و ِ‬ ‫لب شور به هم نزدیک است‬ ‫سرنوشت من و تو زی ِر لگد‪ ،‬له شدن است‬ ‫سرنوشت ملخ و مور به هم نزدیک است‬ ‫ما دو ابروی دو چشم ایم که در هر صورت‬ ‫هر َقدَ ر هم که زِ َهم دور به هم نزدیک است‬ ‫طبق اصل «وصل خوب است و صبوری خوب تر»‬ ‫دوستی ها می شود با درد دوری خوب تر‬ ‫انکه را که دست نشناسد ز سرخی ترنج‬ ‫در نمایشگاه یوسف هست کوری خوب تر‬ ‫غافل از پیوند وصل و مرگ گرچه نیستم‬ ‫غیر اغوشش برایم نیست گوری خوب تر‬ ‫سنگالخ جاده ی وصل از رقیبان خالی است‬ ‫یافتند ایشان مگر راه عبوری خوب تر؟‬ ‫دوستی را می کند هرچند دوری خوب تر‬ ‫می توان زیباتر ان را دید جوری خوب تر‬ ‫دست باید برد در اصلی که اول گفته شد‬ ‫«وصل خوب است و وصال بعد دوری خوب تر»‬ ‫‪72‬‬ ‫ان روزها ردیف صنوبرها‬ ‫در گیجگاه جاده امیدی بود‬ ‫فردا که رد هیچ درختی نیست‪،‬‬ ‫گم کرده ی مسیر چه خواهدکرد؟!‬ ‫فانوس های سرخ ترک خورده‪،‬‬ ‫در باغ مه گرفته تماشایی ست‬ ‫با این چراغ های «انارینه»‬ ‫باد بهانه گیر چه خواهد کرد؟!‬ ‫این تکه سنگ از همه جامانده‪،‬‬ ‫بیهوده در مدار نمی چرخد‬ ‫گیرم هزار سال دگر‪....‬اما‪،‬‬ ‫باروز ناگزیر چه خواهدکرد؟!‬ ‫روزی که کوه ها بدود در باد‪،‬‬ ‫بارانی از ستاره فرو ریزد‬ ‫در رقص خاک و صاعقه و اتش‪،‬‬ ‫در بهت ان کویر چه خواهدکرد؟!‬ ‫با یال اسبهای رها درباد‪،‬‬ ‫بوی جنون زلف تو می اید‬ ‫در التهاب سرخ نفسهایت‪،‬‬ ‫این جاده ‪ -‬این مسیر‪ -‬چه خواهدکرد؟!‬ ‫شاعر به سمت جاده نگاهی کرد‪،‬‬ ‫غیر از صدای باد صدایی نیست‬ ‫تو نیستی و شاعر درد الود‪،‬‬ ‫با این غم خطیر چه خواهد کرد؟!‬ ‫پرنده فکر نمی کرد بی ثمر بشود‬ ‫شبیه کاسه و بشقاب و میزودر بشود‬ ‫که رفته رفته اسیر نشستگی باشد‬ ‫دچار منطق پوچ قضا قدر بشود!‬ ‫پرنده می اندیشید‪ :‬شب چه طوالنیست؟‬ ‫و او چه کار کند زودتر سحر بشود؟‬ ‫و او چه کارکند این خطوط صاف و دقیق‪،‬‬ ‫به هم بریزد و دنیا وسیع تر بشود؟‬ ‫نمی شود که قفس ارزو کند یکبار‬ ‫پرنده باشد و با باد هم سفر بشود؟!‬ ‫پرنده خنده تلخی به لب نشانده و گفت‪:‬‬ ‫چه سود عمر کسی در قفس هدر بشود؟!‬ ‫پرندگی که نباشد چه فرق خواهد کرد‬ ‫بهار سر برسد یا بهار سر بشود؟!!‬ ‫شماره ‪40‬‬ ‫‪39‬‬ ‫مثلث شماره‬ ‫مثلث‬ ‫جنگ شعر‬ ‫تو با درد من عادت کرده ای که دیر می ایی‬ ‫پرستار جوان سر می زند هر شب به بیمارش‬ ‫هر انسانی که استعداد یاری داشت یاری داشت‬ ‫خودم دیدم گذشت از پیش چشمم یار با یارش‬ ‫تا مالک سربلندی ها بلند دارهاست‬ ‫بهترین کس مستحق بدترین کشتارهاست‬ ‫بی گمان بین بلندی و بزرگی فرق هست‬ ‫گاهگاهی زادگاه خارها دیوارهاست‬ ‫محمد زارعی‬ ‫چه زیبا زیر لب می گفت محکومی س ِر دارش‬ ‫که گل هر قدر زیباتر مالل انگیزتر خارش‬ ‫دلم ویران شد و در خاطر تاریخ مدفون شد‬ ‫و روزی کشف خواهد شد از این ویرانه اثارش‬ ‫تو را انی تماشا کردم و عمری پرستیدم‬ ‫کمش بسیار بود ان عشق اگر کم بود بسیارش‬ ‫قیامت کن‪ ،‬بیا‪ ،‬تا با هم از این خانه بگریزیم‬ ‫که اهلش مرده اند و مثل تابوت است دیوارش‬ ‫غم موی سپید و خاطرات تلخ یعنی این‬ ‫که هر بامی که برفش بیشتر سنگین تر اوارش‬ ‫به یعقوب عرض کن هر جا فراوانی است ارزانی است‬ ‫برادر داشت یوسف‪ ،‬گر نه رونق داشت بازارش‬ ‫‪39‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫چند تا سطر بعد در این شعر‪،‬‬ ‫سمت ن ّقاره خانه مى چرخم‬ ‫تو شفا داده اى و باز شده اند‪،‬‬ ‫اهوان رها‪ ،‬کبوترها‬ ‫لقمه کفتار هرگز باب طبع شیر نیست‬ ‫گرچه صید شیر گاهی لقمه کفتارهاست‬ ‫هر کسی از عشق گفت و رفت دنبال هوس‬ ‫اه‪ ،‬مصداق دروغ ما همین رفتارهاست‬ ‫هى رد شد از کنار تو دستى تکان نداد‬ ‫وقتی کسی به او حرمت را نشان نداد‬ ‫عشق یعنی (دردم از یار است و درمان نیز هم)‬ ‫پادزهر مارها هم گاه زهر مارهاست‬ ‫مى خواست درددل بکند با شما ولی‬ ‫ان قفل های بسته به او هم دهان نداد‬ ‫فکر کن با جذبه باغ سیب حاصل می شود‬ ‫فکر کن‪ ،‬یک دانه گندم بذر گندمزارهاست‬ ‫پس پلک را به هم زد و باران ادامه داد‬ ‫ان دردها که سوخت‪ ،‬به شاعر زبان نداد‬ ‫کوه ها را منطق باال و پایین ساخته‬ ‫لطف اهنگ اختالف سطح بین تارهاست‬ ‫مى خواست پر بگیرد و دور تو پر زند‬ ‫اما مجال بال زدن اسمان نداد‬ ‫من به زیبا شعر گفتن دارم عادت می کنم‬ ‫این تب شعر است و هذیان عادت بیمارهاست‬ ‫رفت و نشست گوشه ای از غربت بهشت‬ ‫پنهان شد اشک های خودش را نشان نداد‬ ‫تقدیم به امام رضا(ع)‬ ‫صدای همهمه ی خانه باز اجازه نداد‬ ‫کسی از این همه اندوه باخبر بشود!!!‬ ‫دستهایت چرا دراز نشد‪،‬‬ ‫اهوى خسته تو ناز نشد‬ ‫بال هایم دوباره باز نشد‪،‬‬ ‫خوش به حال شما کبوترها‬ ‫تقدیم به حضرت فاطمه(س)‬ ‫محمد توکلی‪ -‬دلیجان‬ ‫پرنده می خواهد ارزو کند ای کاش‪:‬‬ ‫فقط پرنده بماند‪ .‬ولی اگر بشود!!!‬ ‫عهد بستیم بر لب هر جو‬ ‫پس چرا از تو دور تر شده ایم؟‬ ‫پس چرا؟ پس چرا؟ کبوترها‬ ‫اسمان را دوباره پر کردند‪،‬‬ ‫رد پروازها‪ ،‬کبوترها‬ ‫صحن هاى حرم سپید شدند‪،‬‬ ‫بال در بال با کبوترها‬ ‫صید رم کرده در پى صیاد‪،‬‬ ‫پلک بر روى هم زد و افتاد‬ ‫گفت در کنج صحن گوهرشاد‪،‬‬ ‫ما کجا و کجا کبوترها‬ ‫ما کجا و کجا حریم شما‪،‬‬ ‫شعرهایم پر از نسیم شما‬ ‫دل من هست یاکریم شما‪،‬‬ ‫که پریدست تا کبوترها‬ ‫چشمه در چشمه عشق از هرسو‪،‬‬ ‫مى تراود زچشمه ها اهو‬ ‫که بگویند دست بر زانو‪،‬‬ ‫التماس دعا کبوترها‬ ‫اسمان زیر بال هاى شما‪،‬‬ ‫ما گرفتار این زمین هستیم‬ ‫سهم ما خاک سنگ فرش حرم‪،‬‬ ‫سهم گلدسته ها‪ ،‬کبوترها‬ ‫قرنها مى شود که ما با تو‪،‬‬ ‫چشمی به چشمهای بقیع تو زل زد و‬ ‫گریه به شانه غزل من امان نداد‬ ‫به پدر بزرگ های منتظر‬ ‫دست ها را گرفته بر زانو‬ ‫دلش از صورتش شکسته تر است‬ ‫پیرمردی نشسته کنج اتاق‬ ‫از خودش خسته نیست‪ ،‬خسته تر است‬ ‫درخیالش به بچه ها دارد‬ ‫زیر لب با گالیه می گوید‬ ‫خانه وقتی پر است از خالی‬ ‫قفل درهای باز‪ ،‬بسته تر است‬ ‫کفنش زیر بالشش پیداست‬ ‫دوست دارد به پیله برگردد‬ ‫قبل ترها چشیده پروانه‬ ‫صبح در پیله اش خجسته تر است‬ ‫ادمی که درون زندان است‬ ‫تنش از نور و سایه پنهان است‬ ‫کرم ابریشمی میان قفس‬ ‫گاه از اغوش شمع رسته تر است‬ ‫قوری اما دوباره قل قل کرد‬ ‫ساعتش خواند و بحثشان گل کرد‬ ‫لقمه اش را گذاشت در دهن و‬ ‫گفت‪ ،‬مرگ از تو هم شکسته تر است‬ ‫‪73‬‬ ‫قدمگاه‬ ‫تازگی های شعر مهدی رحیمی (م‪ .‬زمستان)‬ ‫به رنگ اب‬ ‫یک��ی از بزرگ تری��ن مش��کالت و افت های��ی که‬ ‫همواره گریبانگیر شعر متعهد و ایینی در ایران بوده‬ ‫و بنا به اس��تخدام قالب غزل در س��ال های پس از‬ ‫انقالب از سوی بسیاری از شاعران متعهد‪ ،‬به ناحق‬ ‫به کلیت غزل نیز تسری داده شده‪ ،‬تکرار در ساخت‬ ‫و محتواس��ت؛ تکراری که اگر وجود داشته باشد‪،‬‬ ‫خواه ناخواه باعث می ش��ود س��راینده از نوشته اش‬ ‫انتظ��اری بی��ش از اهنگ و القای ارمان ها نداش��ته‬ ‫باش��د و به همان نس��بت از دس��تیابی به یک اتفاق‬ ‫ادبی – هنری بازبماند‪ .‬در سال های پس از جنگ اما‬ ‫گروهی از ش��اعران جوان با انتظارات و دانسته های‬ ‫بیشتری از شعر و ارزش ها به پیوند این دو اندیشیدند‬ ‫تا نمونه هایی درخشان در ادبیات ایینی افریده شود‬ ‫و البته مهدی رحیمی نیز یکی از این شاعران است‬ ‫که در این شماره به او و شعرش خواهیم پرداخت‪.‬‬ ‫وقتی قرار باشد از یک شاعر مستقل بنویسی‪ ،‬چاره ای‬ ‫نداری که پابه پای شعرش راه بیفتی و انچه طی سالیان‬ ‫تجربه کرده را به عنوان دستاوردش از شعر استخراج‬ ‫کنی؛ چنین شاعرانی نه مانیفست دارند‪ ،‬نه از نظریه و‬ ‫تئوری خاصی دم می زنند و نه دنبال کسی راه می افتند؛‬ ‫انچه دارند ش��عر است و شعر و به همین خاطر بیشتر‬ ‫می سرایند و کمتر حرف می زنند‪.‬‬ ‫بی تردی��د مهدی رحیم��ی به عنوان یکی از ش��اعران‬ ‫مستقل غزلس��را در س��ال های اخیر همین گونه عمل‬ ‫کرده و فارغ از محتوای غالب اثارش یعنی تجربه های‬ ‫ایینی نیز ش��اعری موفق و رستگار بوده است‪ ،‬چراکه‬ ‫کمت��ر انچه دیگران گفته بوده اند و می گویند را تکرار‬ ‫کرده و حرف های خودش را زده است؛ حرف هایی که‬ ‫اگر شاعر باشی می توانی بفهمی که از خود شاعر است‬ ‫و سابقه ای ندارد‪.‬‬ ‫او در وهله اول یک ش��اعر مذهبی سراس��ت و در این‬ ‫بین نیز به دو دلیل رس��تگارتر از خیلی از شاعران این‬ ‫حیطه بوده اس��ت؛ ابت��دا اینکه مذهب ب��رای او یک‬ ‫هستی باورپذیر و بودنی است و دوم اینکه او فارغ از‬ ‫مضمون‪ ،‬کارش را خوب بلد است و با جانش به سراغ‬ ‫زوایایی می رود که اوال شاعرانه باشند و بعد هم مجالی‬ ‫برای کشف باشند و اینچنین است که گاهی در مورد‬ ‫کس��انی که دیگر شاعران همیشه فکر می کرده اند تنها‬ ‫چن��د تصویر و مضمون بیش��تر در م��ورد انان وجود‬ ‫ندارد‪ ،‬چنان ش��اعری می کند که حرفی برای گفتن و‬ ‫نوشتن باقی نمی گذارد‪.‬‬ ‫رحیمی حواسش هست که مخاطب باید بوی تازگی‬ ‫را از دور حس کند تا به طرف مشکدان شعرش کشیده‬ ‫ش��ود و به همین خاطر هم هس��ت که سراغ تصاویر‬ ‫دل انگیز ش��عر فارسی می رود؛ تصاویر و مضامینی که‬ ‫ش��اید هر کس��ی در وهله اول فکر کند هیچ ربطی به‬ ‫ش��عر ایینی ندارند‪ .‬او وقتی می خواهد از پیامبر اسالم‬ ‫بنویسد‪ ،‬اینگونه می اغازد‪:‬‬ ‫باید چهل شبانه بر انگور سر شود‬ ‫تا «می» به هر پیاله بریزد‪ ،‬سحر شود‬ ‫ش��اعر‪ ،‬مخاط��ب را جایی نمک گی��ر می کند که قبال‬ ‫میهمان بوده و نمک چش��یده اس��ت‪ .‬ای��ن فضا برای‬ ‫مخاطبی که مثال منوچهری خوانده باش��د و از ش��عر‬ ‫فارس��ی دور نباشد‪ ،‬نه تنها غریبه نیست که جذاب هم‬ ‫هست پس باعث می شود چنین مخاطبی پابه پای غزل‪،‬‬ ‫راه بیفتد‪.‬‬ ‫‪74‬‬ ‫اما رحیمی با کاربلدی‪ ،‬مخاطب را انجا که می خواهد‬ ‫می ب��رد‪ .‬چگونه؟ با یک تکنیک نه چن��دان پیچیده اما‬ ‫پخت��ه و پ��رورده؛ مونتاژ موازی‪ .‬ت��ا اینجا صحبت از‬ ‫انگور و می و ش��راب و قدح اس��ت ام��ا به این بیت‬ ‫دقت کنید‪:‬‬ ‫انگاه شب به شب که بپیچد به خویشتن‬ ‫اندوهناک راهی کوه و کمر شود‬ ‫مخاطب هن��وز فکر می کند که صحبت از باده خواری‬ ‫و پیاله کش��ی مرسوم است اما ش��اعر‪ ،‬کار خودش را‬ ‫کرده اس��ت؛ در یک وضعیت موازی؛ در «پیچیدن به‬ ‫خویشتن» و از همین جا به بیت بعدی رسیده است‪:‬‬ ‫«یا ایها المز ّم ِل» و‪ ...‬پیمانه بشکند‬ ‫مرد از شراب تازه تری سربه سر شود‬ ‫و جالب اینکه مخاطب هم تازه متوجه می شود که این‬ ‫شرابی دیگر است‪.‬‬ ‫و چنین ترفندهایی در پرداختن به موضوعاتی که بارها‬ ‫و بارها به انها پرداخته ش��ده می تواند تازگی بیافریند‪.‬‬ ‫ش��اعر البته به ان��دازه کافی به تجربه های خوش��ایند‬ ‫مخاطب نیز نظر دارد تا بتواند از داشته های مشترک او‬ ‫بهره بردارد؛ مثال بیت معروف «که ای صوفی ش��راب‬ ‫انگه شود صاف‪ /‬که در شیشه بماند اربعینی»‪.‬‬ ‫جالب اینکه پیش از این نیز شاعران مذهبی سرایی که‬ ‫حال و هوای ش��ور و جذبه عرفانی به س��ر داشته اند‪،‬‬ ‫جالب اینکه پیش از این نیز‬ ‫ش��اعران مذهبی س��رایی که‬ ‫ح��ال و ه��وای ش��ور و جذبه‬ ‫عرفانی به س��ر داش��ته اند‪،‬‬ ‫درس��ت از همی��ن ترفن��د‬ ‫برای ترجم��ان مضامین مورد‬ ‫نظرشان بهره می برده اند که در‬ ‫بین متاخرین انها می توان به‬ ‫ عمان سامانی و موافقعلیشاه‬ ‫نعمت الله��ی اش��اره ک��رد و‬ ‫البته ساقی نامه های بسیاری‬ ‫که در این باره س��روده شده‬ ‫است‬ ‫درس��ت از همی��ن ترفن��د ب��رای ترجم��ان مضامین‬ ‫مورد نظرشان بهره می برده اند که در بین متاخرین انها‬ ‫می توان به عمان س��امانی و موافقعلیشاه نعمت اللهی‬ ‫اشاره کرد و البته ساقی نامه های بسیاری که در این باره‬ ‫سروده شده است‪.‬‬ ‫رحیمی وقتی به موضوع غدیر می رسد نیز باز تصویری‬ ‫کامال امروزی ارائه می کند‪:‬‬ ‫دستی به هوا رفت و دو پیمانه به هم خورد‬ ‫و البت��ه باز هم با س��یر در فضاه��ای زمانی و مکانی‬ ‫گوناگون مواظب اس��ت که روایتش خطی نش��ود‪ .‬او‬ ‫در این س��یر تا حد زیادی به اس��تفاده از دایره واژگان‬ ‫متناس��ب نیز نظر دارد؛ طوری که این واژگان بتوانند‬ ‫مخاطب را اس��وده تر در فضاه��ای تاریخی گوناگون‬ ‫ج��والن دهند و البت��ه از تداعی ها نیز غافل نیس��ت؛‬ ‫چنان که مث�لا «پیمانه» بالفاصله «پیم��ان» را به ذهن‬ ‫متبادر می کند‪ .‬شاید دوستان ادیب اشکال کنند که این‬ ‫جناس است و تداعی نیست ولی باید گفت که اینجا‬ ‫اتفاقا انتظار از جناس همان قدر که ش��نیداری اس��ت‪،‬‬ ‫دیداری و مفهومی نیز هست‪ ،‬پس این جناس فراتر از‬ ‫یک جناس یا حتی تداعی تک وجهی اس��ت و خیلی‬ ‫کارکردها دارد‪.‬‬ ‫مس��اله مهم دیگر اینکه معم��وال در غزل های رحیمی‬ ‫ردیف و قافیه کارکردی بس��یار موث��ر دارند‪ .‬مثال در‬ ‫همین غزل‪ ،‬ردیف بهانه ای می ش��ود برای اینکه شاعر‬ ‫به مهم ترین برهه های تاریخی پس از غدیر نیز سرک‬ ‫بکش��د و نهایتا نی��ز در نگفتنی نجیبانه به س��رانجام‬ ‫کشاکش قوم و دست موصوف برسد‪.‬‬ ‫نکته مهم دیگر اینکه تش��بیه در چنین غزلی‪ ،‬س��اده و‬ ‫تک بعدی نیست و به گونه ای پرداخته شده که از سطح‬ ‫به حجم می رسد؛ چنان که وقتی شاعر در بیت اول از‬ ‫می و پیمانه نام می برد تا اخر هم برای بیان مقصود از‬ ‫فضای میگس��اری و سرمستی و البته بدمستی استفاده‬ ‫می کن��د‪ .‬رحیمی حت��ی وقتی به مضامی��ن امروزی تر‬ ‫از قبیل جنگ و خانواده ش��هدا می رس��د نیز اسلوب‬ ‫شعر کالس��یک را با فضاهای امروزی در می امیزد تا‬ ‫بتواند معجونی جانبخش بپرورد‪ .‬یکی از معروف ترین‬ ‫غزل های او درباره این موضوع‪ ،‬همانی است که خیلی‬ ‫بیشتر از دیگر اثارش شنیده شده است‪:‬‬ ‫هی دست می رود به کمرها یکی یکی‬ ‫وقتی که می رسند خبرها یکی یکی‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫شعر‬ ‫معرفی‪:‬‬ ‫مهدی رحیمی متولد س��ال‪ 1360‬در شهرستان دلیجان است‪ .‬او کارشناس رشته زبان و ادبیات‬ ‫فارسی است و این روزها خدمت سربازی اش را می گذراند‪.‬‬ ‫از این ش��اعر جوان تاکنون کتاب های «ارواح در ترخیص»‪« ،‬رقص بر پل چینود»‪« ،‬پاییزهای‬ ‫بی چمدان» و «انار پابه ماه» به چاپ رسیده است‪.‬‬ ‫وی مجموعه های «دریای تاویل (مجموعه شعر بهار تاویل)» و «مجموعه شعر ‪ »text‬را نیز در‬ ‫دست انتشار دارد‪.‬‬ ‫شعرهایی از م‪.‬زمستان‬ ‫هی دست می رود به کمرها یکی یکی‬ ‫وقتی که می رسند خبرها یکی یکی‬ ‫خم گشته است قد پدرها دوتادوتا‬ ‫وقتی که می رسند پسرها یکی یکی‬ ‫باب نیاز‪ ،‬باب شهادت‪ ،‬درِ بهشت‬ ‫روی تو باز شد همه درها یکی یکی‬ ‫سردار بی سر امده ای تا که خم شوند‬ ‫از روی دارها همه سرها یکی یکی‬ ‫رفتی که واشوند پس از تو به افتضاح‬ ‫ُم ِ‬ ‫شت پُرِ قضا و قدرها یکی یکی‬ ‫رفتی که بین مردم دنیا عوض شود‬ ‫درباره بهشت‪ ،‬نظرها یکی یکی‬ ‫در اسمان دهیم به هم ما نشان شان‬ ‫انان که گم شدند سحرها یکی یکی‬ ‫انان که تا سحر به تماشای یادشان‬ ‫قد راست می کنند پدرها یکی یکی‬ ‫مطلع غزل ی��ک روایت کامال دراماتی��ک دارد؛ انگار‬ ‫مخاطب بازیگران را در حرکات اسلوموش��ن می بیند‬ ‫و هیچ چیزی از قلم نمی افتد‪.‬‬ ‫رحیمی اینجا هم به ایهام تناس��ب نظر دارد و ضمن‬ ‫اینکه «دوتا دوتا» را در تناسب با «یکی یکی» می اورد‬ ‫ب��ه معنی دیگ��ر «دوتا» یعنی «خمی��ده» نیز نظر دارد‬ ‫و همین ظرایف اس��ت که ش��عر را هرچ��ه پربارتر‬ ‫می کند‪.‬‬ ‫جال��ب اینکه این غزل ب��رای مخاطب اه��ل‪ ،‬یاداور‬ ‫یکی از قصاید کمال الدین اسماعیل با مطلع «همرهان‬ ‫نازنینم از س��فر بازامدند» نیز هس��ت و می تواند یک‬ ‫قیاس تاریخی را نیز باعث شود‪.‬‬ ‫در بیت پایانی نیز یک ردالمطلع امروزی رخ می بندد؛‬ ‫جایی که این بار در ی��ک اتفاق فرمال‪ ،‬پدرانی که در‬ ‫بیت اول خمیده ش��ده اند به شوق دیدن پسرانشان در‬ ‫اس��مان‪ ،‬در یک فضای س��وررئال قد راست می کنند‬ ‫و چه نیازی هس��ت که در ادامه لحن انتقادی ش��اعر‬ ‫اشاره شود که البته این قد راست کردن ها موقتی و انی‬ ‫است؟!‬ ‫خالصه اینکه رحیمی با دو ابزار باور و تبحر(ش��امل‬ ‫س��واد و ش��هود و تجربه و‪ )...‬توانس��ته انچه را شعر‬ ‫می پن��دارد از درون خویش ترجم��ه کن��د و بی تردید‬ ‫مخاطب��ان او نیز در ای��ن بین او را و اث��ارش را باور‬ ‫دارند‪ .‬باشد که چنین باشد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫دستی به هوا رفت و دو پیمانه به هم خورد‬ ‫در لحظه ی «می» نظم دوتا شانه به هم خورد‬ ‫دستور رسید از ته مجلس به تسلسل‬ ‫پیمانه «می» تا سر میخانه به هم خورد‬ ‫دستی به هوا رفت و به تایید همان دست‬ ‫دست هم ه قوم‪ ،‬صمیمانه به هم خورد‬ ‫«لبیک علی» قطره باران به زمین ریخت‬ ‫«لبیک علی» نور و تن دانه به هم خورد‬ ‫یک روز گذشت و شب مستی به سر امد‬ ‫یعنی سر سنگ و سرِ دیوانه به هم خورد‬ ‫پس باده پرید از سرمستان و پس از ان‬ ‫بادی نوزید و درِ یک خانه به هم خورد‬ ‫باید چهل شبانه بر انگور سر شود‬ ‫تا «می» به هر پیاله بریزد‪ ،‬سحر شود‬ ‫امشب اگر که بگذرد انگور در بغل‬ ‫فردا‪ ،‬شراب‪ ،‬ساعت ن ُه‪ ،‬بارور شود‬ ‫از این خروش و همهمه من حدس می زنم‬ ‫نوزاد این قدح که بیفتد‪ ،‬پسر شود‬ ‫انگاه شب به شب که بپیچد به خویشتن‬ ‫اندوهناک راهی کوه و کمر شود‬ ‫المزم ِل» و‪ ...‬پیمانه بشکند‬ ‫«یا ایها‬ ‫ّ‬ ‫مرد از شراب تازه تری سربه سر شود‬ ‫«یا ایها المدثر» و‪ ...‬در این مسیر‪ ،‬هان‬ ‫ان کس که بی خبر بشود باخبر شود‬ ‫این راه را چو دایره بسته ای‪ ،‬بزرگ‬ ‫هر سو که بیشتر بروی‪ ،‬بیشتر شود‬ ‫انگاه راه ها به لبی که بنوشدت‬ ‫اندازه دو قاب کمان مختصر شود‬ ‫باید چهل پرنده به تایید اسمان‬ ‫باید چهل شبانه بر انگور سر شود‬ ‫دست مرا گرفت و به گفتن ادامه داد‬ ‫تغییر شکل داده و در من ادامه داد‬ ‫از عشق گفت‪ ،‬حرف دلش را تمام باغ‬ ‫لبخند زد‪ ،‬شکوف ه سوسن ادامه داد‬ ‫بر سطح دستمال‪ ،‬سخن های خویش را‬ ‫قطره به قطره با نخ و سوزن ادامه داد‬ ‫در استکان چایی من ریخت عشق را‬ ‫خندید‪ ،‬گریه کرد‪ ،‬به خوردن ادامه داد‬ ‫با عشق گفت‪ ،‬گاه به اجبار می شود‬ ‫بی عشق نیز یک تنه با تن ادامه داد‬ ‫می گفت چشم عاشق تاریخ‪ ،‬شاهد است‬ ‫هرجا که مرد اینه شد‪ ،‬زن ادامه داد‬ ‫امد پدربزرگ ز عشق تو گفت و بعد‬ ‫برگشت توی قاب و به مردن ادامه داد‬ ‫شعری‪ ،‬بخوان که عاقبت از بر کنم تو را‬ ‫تا اخرت نخوانده مکرر کنم تو را‬ ‫نه‪ ،‬شعر نیستی که تو خاک مقدسی‬ ‫ای خاک! خاک باش که بر سر کنم تو را‬ ‫نه‪ ،‬خاک نیستی‪ ،‬عطشی‪ ،‬اتشی که من‬ ‫باید که در بگیرم و در بر کنم تو را‬ ‫نه اتشی‪ ،‬تو ابی و سوگند خورده ام‬ ‫در شاخه های خویش‪ ،‬شناور کنم تو را‬ ‫نه شعری و نه خاکی و نه اتشی‪ ،‬نه اب‬ ‫من مانده ام که با چه برابر کنم تو را‬ ‫تو هیچ چیزی و همه چیزی برای من‬ ‫حیف است در حدود «تو» باور کنم تو را‬ ‫باید خدا شوم که شوم خالقت‪ ،‬مگر‬ ‫یک شب برای خویش مقدر کنم تو را‬ ‫‪75‬‬ ‫قدمگاه‬ ‫علت این تعداد زیاد ش��هید و مجروح در طول یک‬ ‫روز ه��م این بود که وقتی ش��ب قب��ل بچه ها برای‬ ‫ش��روع عملیات می روند به خاطر مه شدیدی که در‬ ‫کوه ها بوده‪ ،‬اش��تباها روی تپه ‪ 222‬مستقر می شوند‪.‬‬ ‫بعد که متوجه می ش��وند تپه را اشتباه گرفته اند و تپه‬ ‫پدافندی شان ان نبوده سعی می کنند روی تپه ‪ 223‬که‬ ‫بلندتر از ان یکی بود بروند‪ .‬متاسفانه دشمن اشراف‬ ‫کاملی روی تپه ما داش��ته و متاس��فانه توانس��ته بود‬ ‫تلفات زیادی از ما بگیرد‪.‬‬ ‫دیده بان بهشت‬ ‫م��ن همواره ان جمله ش��هید افالط��ون که می گفت‬ ‫«دیده ب��ان باید خاکری��ز خود را بهش��ت و خاکریز‬ ‫دشمن را جهنم کند» را به یاد داشتم و حاال می دیدم‬ ‫که برعکس ش��ده اس��ت و کس��ی جرات تحرک در‬ ‫پش��ت تپه را نداش��ت‪ .‬به غیرت من خیلی برخورد‪.‬‬ ‫دی��دم اقای حمامی که جزو اکیپ دیده بانی جلوتر از‬ ‫ما بودند‪ ،‬کاله اهنی س��رش نیس��ت و با او برخورد‬ ‫ک��ردم و گفت��م تو وظیفه داری کاله به س��ر داش��ته‬ ‫باش��ی و جانت را بی خود از دس��ت ندهی! ش��اید‬ ‫این حساس��یت من به این خاطر بود که دو سال اول‬ ‫جن��گ را با برادران ارتش ب��ودم و این تاکید و نظم‬ ‫را از افس��ران ارتش یاد گرفته بودم‪ .‬از این رو سعی‬ ‫می کردم انها را مراع��ات کنم و به دیگران هم تذکر‬ ‫بده��م‪ .‬اکیپ قبلی را به عقب فرس��تادیم و خودمان‬ ‫مستقر شدیم‪.‬‬ ‫خاطراتی از دیده بان جنگ‪ ،‬تقی عزیزی‪ ،‬درباره عملیات کربالی یک‬ ‫سنگری به اهمیت پیروزی‬ ‫علیرضا کمیلی‬ ‫ابتدای جنگ به عنوان س��رباز وارد ارتش ش��ده‪،‬‬ ‫اموزش ه��ای تخصص��ی دیده بان��ی دی��ده و در‬ ‫عملیات های مهم دو س��ال اول نیز ش��رکت داشته‬ ‫اس��ت‪ .‬بعد از ان به عنوان بسیجی به جبهه ها امده‬ ‫و تقریبا در همه عملیات های مهم نقش��ی موثر را‬ ‫ایفا کرده اس��ت‪ .‬این نقش همیشه از منظر دوربین‬ ‫دیده بانی بوده و این خود نگاهی متفاوت به جنگ‬ ‫اس��ت‪ .‬خاطرات ایشان مفصل و شنیدنی است که‬ ‫اینک بخشی از ان را خدمتتان تقدیم می کنیم‪.‬‬ ‫ورود به عملیات‬ ‫طبق معمول نزدیک عملیات از طرف لشگر فراخوان‬ ‫ش��دیم‪ .‬به منطقه کوهستانی مهران‪ ،‬حوالی کله قندی‬ ‫‪76‬‬ ‫رفتیم‪ .‬روز اول‪ ،‬قبل از ما‪ ،‬یک اکیپ دیده بانی اعزام‬ ‫ش��د و بع��د از انها اکیپ م��ا به خط رف��ت‪ .‬اقایان‬ ‫مجتبی اسکندری و جعفر سعیدیان که جوانی الغر و‬ ‫اس��تخوانی ولی مقاوم و خوش خلق و متعبد بود‪ ،‬در‬ ‫اکیپ بنده بودند‪ .‬پش��ت یک تویوتا سوار شدیم و از‬ ‫کنار کله قندی‪ ،‬جاده ای را پی گرفتیم و به طرف خط‬ ‫رفتی��م‪ .‬جاده‪ ،‬کم کم رو ب��ه ارتفاعات باالتر می رفت‬ ‫ولی ب��ه خاطر گرمای هوا م��دام خیس عرق بودیم‪.‬‬ ‫نزدیک غروب شد‪ .‬به جایی رسیدیم که دیگر نزدیک‬ ‫خط بود و باید پیاده می رفتیم‪ .‬وقتی ما رسیدیم‪ ،‬روز‬ ‫اول عملیات به اتمام رس��یده بود‪ .‬یعنی از شب قبل‪،‬‬ ‫عملیات اغاز شده بود و بچه ها به خط زده بودند‪.‬‬ ‫وقتی رسیدم پشت تپه ‪ ،223‬که جزو تپه های قالویزان‬ ‫بود‪ ،‬صحنه بسیار متاثرکننده ای را دیدم‪ .‬تعداد بسیار‬ ‫زیادی شهید و مجروح از بچه های خودمان را دیدم‪.‬‬ ‫سنگر محافظ وفادار‬ ‫به اقای س��عیدیان گفت��م‪ :‬ما باید ب��رای صبح اماده‬ ‫باشیم و باید کاری کنیم که با وجود پایین تر بودن ما‪،‬‬ ‫اوضاع برعکس ش��ود‪ .‬گفت‪ :‬خب چه کنیم؟ گفتم‪:‬‬ ‫ه��ر کار بگویم انج��ام می دهید؟ گفتن��د‪ :‬بله! گفتم‪:‬‬ ‫هنوز هوا تاریک نش��ده‪ ،‬بروی��د ان طرف قله ببینید‬ ‫بیلی ی��ا کلنگی می یابید؟ خودم ه��م به طرف دیگر‬ ‫رفتم‪ .‬برگش��تم و دیدم فقط یک بیل ارتش��ی که یک‬ ‫طرفش کلن��گ و یک طرفش بیل اس��ت‪ ،‬پیدا کرده‬ ‫بودند‪ .‬غروب ش��د‪ .‬نماز مغرب و عشاء را خواندیم‬ ‫و مش��غول به کندن سنگر ش��دیم که اصلی مهم در‬ ‫دیده بانی است‪.‬‬ ‫چون ان تپه‪ ،‬عقبه دشمن محسوب می شد‪ ،‬سنگرهای‬ ‫محکم فرماندهان عراقی روی ان وجود داشت‪ .‬یکی‬ ‫از همین س��نگرها که نوک قل��ه و در خط الراس بود‬ ‫را نشان کردم‪ .‬درس��ت زیر تیراهن های همان سنگر‬ ‫محکم عراقی‪ ،‬س��نگر خودمان را کندیم‪ .‬س��ه نفری‬ ‫کندیم و تا صبح طول کش��ید‪ .‬هم��ه اصول ایمنی را‬ ‫مراعات کردم‪ .‬س��نگر را ال ش��کل س��اختم و ان را‬ ‫ی��ک متر گود کردم و جای دیده بان و بیس��یم چی را‬ ‫پیش بین��ی کردم‪ .‬حتی کانالی هم برای رفت و امد به‬ ‫پایی��ن کندیم‪ .‬نماز صبح را خواندیم و هوا روش��ن‬ ‫ش��د که منطقه را شناسایی کردم و اماده شدیم‪ .‬محل‬ ‫سنگر دیده بانی و تانک ها و دوشکاهای شان را یافتم‪.‬‬ ‫قبضه ها را فرستادم و گراگیری کردم‪ .‬یک شانسی که‬ ‫اوردیم همان تیراهن های سنگر عراقی بود که باعث‬ ‫ش��ده بود موج بیس��یم ما مختل شده و ردیابی محل‬ ‫بیسیم ما برای عراقی ها سخت بشود‪ .‬به همین جهت‬ ‫دو سه س��اعت طول کشید تا جای ما را پیدا کردند‪.‬‬ ‫چ��ون اولین کاری که هر ط��رف می کند یافتن محل‬ ‫دیده بان و زدن اوست‪.‬‬ ‫اتش باران سنگر‬ ‫در ان چن��د س��اعت‪ ،‬گرای س��نگرهای حس��اس و‬ ‫تانک ها و دوشکاهای ش��ان را دادم و انها به ش��دت‬ ‫صدم��ه دیدند‪ .‬عراقی ها فهمیدند ک��ه دیده بانی امده‬ ‫و بای��د ان را بزنند و باالخ��ره ما را پیدا کرده بودند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫پایداری‬ ‫ان قدر با سیمینوف سنگر ما و ان تیراهن ها را زدند‬ ‫که کامال ابکش ش��ده بود‪ .‬دیدند فای��ده ای ندارد و‬ ‫با گلوله تانک به س��مت م��ا زدند‪ .‬برخی جلوی کوه‬ ‫می خ��ورد که فایده نداش��ت و برخی ه��م از روی‬ ‫سرمان رد می شد‪ .‬دیدند باز هم فایده ندارد و خمپاره‬ ‫زدند ولی چون ما داخل سنگر بودیم و ایمنی مان هم‬ ‫کامل بود ان هم کارگر نیفتاد‪ .‬تا غروب شاید هشت‬ ‫تا س�لاح مختلف برای زدن دی��دگاه ما به کار بردند‬ ‫ولی فایده نک��رد و ما مدام گرا دادیم و کار خودمان‬ ‫را کردی��م‪ .‬نهایتا دیدند که فق��ط هلی کوپتر می تواند‬ ‫کاری بکن��د لذا یک هلی کوپتر عراق��ی‪ ،‬مقداری که‬ ‫می توانس��ت جلو بیاید می امد و به سمت ما شلیک‬ ‫می کرد‪ .‬موش��ک هایش از نزدیکی ما می گذشت ولی‬ ‫نمی توانس��ت با دق��ت کافی بزند و س��نگر ما را که‬ ‫حفاظ خوبی داشت‪ ،‬بزند‪ .‬شب شد و اتش خوابید‪.‬‬ ‫تشکر کرد و شهید شد‬ ‫کار ما باعث ش��د که خاکریز خودی تقریبا امن شود‪.‬‬ ‫هم��ان بعد از ظهر که زیر ان��واع گلوله ها بودیم‪ ،‬دیدم‬ ‫یک فرد درش��ت هیکل با ریش های بور‪ ،‬سینه خیز به‬ ‫سمت ما می اید‪.‬‬ ‫نزدیک ما ش��د و خودش را داخل سنگر ما انداخت‬ ‫و ش��روع کرد به بوس��یدن من‪ .‬گفتم‪ :‬ببخش��ید شما‬ ‫کی هس��تید؟ گفت‪ :‬ش��ما عزیزی هستی؟ گفتم‪ :‬بله!‬ ‫گفت‪ :‬بجنوردی هستی؟ گفتم‪ :‬بله! گفت‪ :‬من فرمانده‬ ‫گردان اینجا هستم‪ .‬از صبح تا حاال دارم چک می کنم‬ ‫که چرا امروز اوضاع ما ارام شده است‪ .‬به من گفتند‬ ‫ی��ک دیده بان باتجربه اهل بجنورد امده و این کار را‬ ‫کرده اس��ت‪ .‬ایش��ان اقای براتی بود که برای تشکر‬ ‫از م��ا در ان وضعی��ت خطرناک‪ ،‬ان همه راه را پیش‬ ‫م��ا امده بود‪ .‬باالخره از م��ا خداحافظی کرد و رفت‬ ‫و س��ینه خیز برگش��ت‪ .‬هنوز ‪ 10‬متر از ما دور نشده‬ ‫بود که یک گلوله امد و درس��ت به وس��ط پشت اش‬ ‫خورد! متاسفانه بدن تکه تکه شد و ایشان به شهادت‬ ‫رسیدند!‬ ‫ترکیب نظم و ایمان‬ ‫یک��ی دو روز همانجا ماندیم‪ .‬یادم هس��ت که وقتی‬ ‫فرماندهان س��پاه برای فتح قل��ه ‪ 223‬امده بودند‪ ،‬به‬ ‫سنگر من که رسیدند‪ ،‬متعجب ماندند و پرسیدند که‬ ‫این نوع سنگر را کجا یاد گرفتی و چطور ساخته ای؟!‬ ‫که گفتم توی ارتش یاد گرفته ام‪ .‬من همیش��ه معتقد‬ ‫ب��ودم ک��ه باید ایم��ان و روحی��ه ش��هادت طلبی و‬ ‫سلحش��وری بس��یجی ها به ارتش و نظ��م و انضباط‬ ‫ارتش به بس��یجی ها منتقل ش��ود ت��ا کار ما موفق تر‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫ای��ن نظم و ایمنی ک��ه روال عادی ارتش بود برای‬ ‫یک دیده بان‪ ،‬اهمیت دوچندان دارد چراکه چش��م‬ ‫نیروهای پیاده به سرانگش��ت اوست‪ .‬او باید زنده‬ ‫بمان��د و کارش ک��ه ناام��ن کردن خط دش��من و‬ ‫ایمن س��ازی خط خودی اس��ت را به درستی انجام‬ ‫دهد‪ .‬درس��ت مثل زمانی ک��ه هواپیماهای خودی‬ ‫می امدن��د و خط دش��من را بمب��اران می کردند و‬ ‫شور و شعف در بچه ها پدید می امد‪ ،‬یک دیده بان‬ ‫هم با زدن هر هدف و حذف هر خطر‪ ،‬می توانست‬ ‫ش��وقی در دل نیروها ایجاد کند‪.‬‬ ‫اصال یکی از دالیل اصلی بازگشت بنده به بدنه بسیج‬ ‫ب��ا وجود اینکه ارتش متقاضی جدی حضور بنده در‬ ‫انجا بود‪ ،‬همین بود که می خواستم کوله بار تجربیاتم‬ ‫در انج��ا را به بس��یج بیاورم و در ح��د خودم جان‬ ‫بسیجیان عزیز را حفظ کنم‪ .‬نهایتا بعد از چند روز به‬ ‫عقب برگشتیم و گروه های دیگری به جای ما رفتند‬ ‫ولی خبر داش��تم که تا مدت ها ان سنگر باقی ماند و‬ ‫مورد استفاده قرار گرفت‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫به مناسبت ‪9‬تیر سالروز ازاد سازی مهران‬ ‫فاو ماند‪ ،‬مهران بازگشت‬ ‫پ��س از فت��ح فاو‪ ،‬تم��ام دغدغه دش��من‪ ،‬بازپس گیری ان بود‪ .‬چرا که بخش��ی از خ��اک عراق که‬ ‫منطقه ای اس��تراتژیک هم بود با ابتکار و ش��جاعت رزمندگان ایرانی در عملیات الهی والفجر هشت‪،‬‬ ‫به دس��ت نیروهای ایرانی افتاده بود و حال‪ ،‬رجزهای عراقی ها بی معنا می کرد‪ .‬دش��من در چارچوب‬ ‫اس��تراتژی دف��اع متحرک مب��ادرت به تعرضاتی کرد تا ش��اید جانی دوباره ب��ه روحیه ارتش عراق‬ ‫ببخش��د‪ .‬تصرف نابهنگام مهران‪ ،‬گرچه با فتح فاو برابری نمی کرد اما برای پوش��ش روحیه عراقی ها‬ ‫بزرگ نمایی ش��د‪.‬‬ ‫ع��راق اع�لام کرد که اگر ایران از فاو عقب نش��ینی کند‪ ،‬از مهران عقب خواهد نشس��ت! به خاطر تبلیغ‬ ‫گسترده ای که روی منطقه مهران شد‪ ،‬ایران نیز تصمیم گرفت ان را از چنگال دشمن برهاند‪ .‬تبعا دشمن‬ ‫نیز تجهیزات و نیروی فراوانی برای حفظ انجا پای کار اورده بود و اماده حمالت رزمندگان ایرانی بود‬ ‫و این کار را دشوارتر می ساخت‪.‬‬ ‫باالخره نهم تیرماه رسید و شب هنگام عملیات کربالی یک با رمز «یا اباالفضل العباس ادرکنی» اغاز شد‪.‬‬ ‫از ابتدا دس��ت الهی پش��ت نیروهای ایرانی دیده می شد‪ .‬توفان نسبتا شدیدی همراه با گرد و غبار سطح‬ ‫منطقه عملیاتی و عقبه نیروهای خودی را پوش��اند‪ ،‬به طوری که دش��من امکان دید خود را از دست داد‬ ‫و کار برای نیروهای ایرانی اسان تر شد‪.‬‬ ‫ضربه نیروهای ایرانی همچون همیش��ه در ش��ب و ناگهانی و قاطع بود‪ .‬از همین رو بود که در برخی‬ ‫خطوط عملیاتی وقتی رزمنده ها به نقاط هدف خود رسیدند‪ ،‬اجاق های گرم عراقی ها را مشاهده کردند‬ ‫که نشان از عدم امادگی و غافلگیری انان داشت‪ .‬تنها روی ارتفاعات قالویزان‪ ،‬به دلیل مواضع مستحکم‬ ‫دش��من‪ ،‬توقفی صورت گرفت که بالفاصله با تدبیر مناس��ب از سوی فرماندهی یگان‪ ،‬به صورت قابل‬ ‫توجه و کم نظیری‪ ،‬ان نیز برطرف شد و اکثر خطوط به اهداف از پیش تعیین شده دست یافتند‪.‬‬ ‫در ش��ب اول عملیات‪ ،‬دش��من بیش از ‪ 10‬گردان نیروی پیاده در محدوده منطقه عملیاتی داشت که ‪80‬‬ ‫درصد انها به طور کامل منهدم شدند‪ .‬همچنین نیروهای تیپ یک کماندویی سپاه چهارم که در ساعت‬ ‫شش صبح روز اول عملیات وارد درگیری شده بودند‪ ،‬به کلی منهدم شدند‪ .‬گذشته از این‪ ،‬تالش دشمن‬ ‫در محور امامزاده سید حسن(ع)‪ ،‬با مقاومت نیروهای خودی خنثی شد‪.‬‬ ‫طی ‪ 10‬روز جنگ‪ ،‬بخش وسیعی از مناطق اشغالی در منطقه مهران ازاد شد که در این میان‪ ،‬ازادسازی‬ ‫جاده دهلران ‪ -‬ایالم‪ ،‬ش��هر مهران‪ ،‬ارتفاعات حس��اس قالویزان و حمرین و به خصوص بلندترین قله‬ ‫منطقه به نام قله ‪ 223‬از جمله انها بود‪ .‬ازادسازی مهران‪ ،‬به منزله شکست استراتژی دفاع متحرک بود‪.‬‬ ‫طرحی که قرار بود به نقطه قوت عراق برای چانه زنی با ایران بدل شود‪.‬‬ ‫به همین دلیل بود که وقتی مهران پس گرفته ش��د‪ ،‬رس��انه های جهانی به انحای مختلف به بعد روانی‬ ‫مس��اله اش��اره کردند‪ .‬از جمله نشریه فارین رپیورت‪ ،‬چاپ لندن نوش��ت‪« :‬مهران به خودی خود فاقد‬ ‫اهمی��ت اس��ت‪ ،‬تهاجم به مهران ن��ه از جهت اس��تراتژیکی‪ ،‬بلکه از نظر روانی‪ ،‬اهمی��ت زیادی دارد‪».‬‬ ‫رادیو امریکا نیز به نقل از کارشناس��ان نظامی اظهار داش��ت‪« :‬شکس��ت عراق از نظر روانی اثر مهم و‬ ‫ش��گفت انگیزی داشته است زیرا عراقی ها بیشتر به خاطر جبران شرمساری ناشی از تصرف بندر عراقی‬ ‫فاو به دست ایرانی ها‪ ،‬دست به حمله زده بودند‪».‬‬ ‫‪77‬‬ ‫مطالعات نظری رسانه‬ ‫قدمگاه‬ ‫قدمگاه‬ ‫چگونه رسانه ملی در ایجاد همبستگی سیاسی موفق می شود؟‬ ‫هادی اسماعیلی‬ ‫چه نقشی را می توان برای رسانه ها در ایجاد و تقویت‬ ‫همبس��تگی سیاسی قائل ش��د؟ برای پاس��خ به این‬ ‫سوال باید رابطه میان رس��انه ها و یک واحد سیاسی‬ ‫را مورد توجه قرار داد‪ .‬ش��رایط حاک��م بر هر واحد‬ ‫سیاس��ی می تواند نوع رابطه رس��انه ها را با ان تبیین‬ ‫کند‪ .‬این شرایط می توانند ناظر به وجود یا عدم ازادی‬ ‫فعالیت های رسانه ای باشند‪ .‬عامل دیگر نوع رابطه ای‬ ‫است که رسانه ها با حکومت و سایر الیه های اجتماعی‬ ‫در یک واحد سیاسی دارند‪ .‬خصوصی یا دولتی بودن‬ ‫رس��انه ها‪ ،‬دایره نفوذ و تاثیر گ��ذاری انها و همچنین‬ ‫نحوه تعامل مخاطبان با رس��انه ها از جمله این عوامل‬ ‫می توانند به شمار ایند‪ .‬مساله برای ما این است که در‬ ‫صورت نبود رس��انه های سمعی ‪ -‬بصری خصوصی‬ ‫در کشور و حکمرانی قدرتمند رسانه دولتی در عرصه‬ ‫فعالیت های رسانه ای‪ ،‬چه عواملی را باید در نظر داشت‬ ‫تا حفظ همبستگی سیاسی محقق شود؟ برای پاسخ به‬ ‫این سوال الزم است نکاتی را مد نظر قرار داد‪:‬‬ ‫‪ -1‬همبس��تگی سیاس��ی به معنای تالش برای حفظ‬ ‫وحدت میان یک واحد سیاسی است‪ .‬واحد سیاسی‬ ‫را می ت��وان در قالب مفهوم مل��ت تبیین کرد‪ .‬انتونی‬ ‫اسمیت برای ملت پنج ویژگی را ذکر کرده است‪:‬‬ ‫• محدودیت سرزمینی جمعیت های فرهنگی جدا از‬ ‫هم در سرزمین خودشان؛‬ ‫• وجود اس��طوره های اصی��ل و حافظه های تاریخی‬ ‫مشترک متعلق به اجتماع؛‬ ‫• ربط مشترک میان فرهنگ توده ای همسان شده؛‬ ‫• تقسیم قلمروی کاری همراه با پویایی همه اعضا و‬ ‫امکان مالکیت منابع برای همه اعضای سرزمینی؛‬ ‫• برخ��ورداری هم��ه اعضای یک سیس��تم متحد از‬ ‫حقوق و وظایف قانونی مش��ترک تح��ت قوانین و‬ ‫نهادهای مشترک (‪.)06 .p ،2991 ،htimS‬‬ ‫‪ -2‬در این صورت همبس��تگی سیاسی نیز به معنای‬ ‫حفظ تمام شرایطی اس��ت که بقای ملت را تضمین‬ ‫ت ترکیبی‬ ‫می کنن��د‪ .‬اما نکته اصلی این اس��ت که مل ‬ ‫از هویت های مختلف اس��ت‪ .‬این هویت های متنوع‬ ‫می توانند در قالب فرهنگ های مسلط و خرده فرهنگ ها‬ ‫نمود داشته باشند‪ .‬انچه می تواند ناگزیر باشد وجود‬ ‫تعارض ها و احیانا مخالفت هایی اس��ت که میان این‬ ‫هویت های متنوع شکل می گیرد‪ .‬دالیل متعددی سبب‬ ‫ش��کل گیری این تعارض هاست‪ .‬در یک حالت کلی‬ ‫هنگامی که خرده فرهنگ ها احساس عدالت در توزیع‬ ‫و دسترس��ی به منابع نکنند‪ ،‬تضاد با دولت به عنوان‬ ‫هویت مس��لط به وجود خواهد امد‪ .‬در این صورت‬ ‫دولت الزم اس��ت راهکارهایی را برای ایجاد سازش‬ ‫میان تمام گروه ه��ای درون یک ملت فراهم کند‪ .‬در‬ ‫اینجا «غرض همس��از کردن منافع مورد نزاع است تا‬ ‫از این رهگذر مبارزه پایان پذیرد‪ .‬برقراری س��ازش‬ ‫یکی از وظایف اساس��ی سیاست اس��ت» (دوورژه‪،‬‬ ‫‪ ،2731‬ص ‪ .)363‬در نتیجه این س��ازش «مردمی که‬ ‫ممکن است به لحاظ سرزمینی یا فرهنگی از یکدیگر‬ ‫جدا باشند تحت حکومتی مرکزی کنار یکدیگر جای‬ ‫می گیرند» (‪ .)22:4991 ،nosduhcS‬اما در صورتی که‬ ‫تعارض ادامه یابد‪ ،‬فضای واحد سیاسی به قطبی شدن‬ ‫مبتال خواهد شد‪ .‬قطبی شدن به معنای «متقاعد شدن‬ ‫نسبت به درستی یک جنبش و نادرستی طرف مقابل»‬ ‫است(‪.)083 :6891 ،hcsriH‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪ -3‬به هنگام بروز تع��ارض و به منظور جلوگیری از‬ ‫قطبی ش��دن‪ ،‬دولت می تواند اقدام��ات متعددی را‬ ‫انجام دهد‪« .‬با تعیین قواعد و ایین ها‪ ،‬با س��ازماندهی‬ ‫به خدم��ات جمع��ی و اداره کلی جامع��ه‪ ،‬با تامین‬ ‫شو پرورش شهروندان و باالخره با به کارگیری‬ ‫اموز ‬ ‫اجبار در مورد گردنکش��ان» دول��ت زمینه الزم برای‬ ‫ایجاد همبستگی و همگونی را فراهم می کند (دوورژه‪،‬‬ ‫‪ ،2731‬ص ‪.)373‬‬ ‫‪ -4‬در جوامعی ک��ه تلویزیون های خصوصی حضور‬ ‫ندارند و این دولت است که با اداره رسانه ملی فضای‬ ‫غالب رسانه ای را تعریف می کند‪ ،‬نادیده انگاشتن شرایط‬ ‫اجتماعی یک نتیجه بزرگ به همراه خواهد داشت و ان‬ ‫تک صدایی شدن عرصه رسانه ای است‪ .‬در این صورت‬ ‫صداهای دیگر انعکاس پیدا نمی کنند و جریان های دیگر‬ ‫دیده نمی شوند‪ .‬نتیجه طبیعی چنین مدیریتی چیزی جز‬ ‫تقویت تعارض های برخاسته از وجود خرده فرهنگ ها‬ ‫نیست‪ .‬چرا که رسانه با عدم فعل خود‪ ،‬شکل گیری یک‬ ‫جبهه مخالف را در فضای سیاس��ی امکان پذیر ساخته‬ ‫است‪ .‬این جبهه مخالف نیز‪ ،‬برای دستیابی به مشروعیت‬ ‫خود نیازمند صرف هزینه زیادی نخواهد بود‪ .‬به تعبیر‬ ‫دیگر تمام ش��رایط الزم برای کسب مشروعیت از قبل‬ ‫فراهم بوده و این عدم فعل رس��انه دولتی نیز امکانات‬ ‫الزم را فراهم کرده است‪.‬‬ ‫‪ -5‬انعکاس ندادن توس��ط رس��انه دولت��ی به معنای‬ ‫هویت س��ازی اس��ت‪ .‬در این صورت می توان به این‬ ‫نتیجه دس��ت یافت که هویت های مخالف توس��ط‬ ‫رسانه برساخته می شوند‪ .‬یعنی به صورت هویت های‬ ‫منزوی و مطرود در می ایند‪ .‬انچه سبب شده تا رسانه‬ ‫دولتی اقدام به مس��کوت گذاش��تن برخی صداهای‬ ‫مخالف کند‪ ،‬نادیده انگاش��تن ش��رایط فعلی است‪.‬‬ ‫از یک س��و وجود رسانه های جایگزین و هم عرض‬ ‫داخلی (مانند سایت های اینترنتی و مطبوعات) کمک‬ ‫زیادی ب��ه خرده فرهنگ های معارض می کند‪ .‬عالوه‬ ‫بر ان رسانه های جایگزین خارجی (مانند شبکه های‬ ‫خب��ری ماهواره ای) نیز این ام��کان را فراهم می کنند‬ ‫که خرده فرهنگ های مخالف دیده شوند‪ .‬این رسانه ها‬ ‫نیز متناس��ب با اهداف خود اقدام به تصویر سازی از‬ ‫خرده فرهنگ های مخالف می کنن��د‪ .‬در این صورت‬ ‫ی برای این خرده فرهنگ ها ساخته می شود‪.‬‬ ‫هویت دوم ‬ ‫یعنی حمایت شبکه های بیگانه از خرده فرهنگ ها‪.‬‬ ‫‪ -6‬انعکاس این خرده فرهنگ ها از س��وی رسانه های‬ ‫بیگانه می تواند به تدریج موجبات انزوای رسانه دولتی‬ ‫را فراهم سازد‪ .‬قوت و قدرت رسانه های خارجی در‬ ‫تصویر س��ازی و اقناع مخاطب به تدریج این تصور‬ ‫را به وجود می اورد که رس��انه دولت��ی مجرای قابل‬ ‫اعتمادی برای کسب خبر و اطالع نیست‪ .‬در نتیجه از‬ ‫اطمینان نسبت به ان کاسته خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ -7‬اما رس��انه دولتی چه باید بکند تا اوال هویت های‬ ‫مطرود را نسازد و ثانیا این عملیات به انزوای خود رسانه‬ ‫دولتی نینجامد؟ نکته اول این اس��ت که رسانه دولتی‬ ‫می تواند ‪ -‬همانند س��ایر رسانه ها ‪ -‬چارچوب سازی‬ ‫کند؛ به جای اینکه انعکاس ندهد‪ .‬چارچوب س��ازی‬ ‫یعنی «ویژگی های خاصی از یک روایت که در ارتباط‬ ‫ب��ا رویدادهای مختلف‪ ،‬اندیش��ه ها و تصوراتی را بر‬ ‫می انگیزانند [و این اندیش��ه ها] شناختی خاص از ان‬ ‫رویدادها را ایجاد می کنند» (‪.)731 ،2002 ،nosnibor‬‬ ‫نکته دوم هم این اس��ت که الزم نیست رسانه دولتی‬ ‫همیشه شرایط را برای خود انچنان امنیتی جلوه دهد‬ ‫که حتی دس��ت خود را نیز برای بررسی و ریشه یابی‬ ‫مسائل بس��ته نگاه دارد‪ .‬در این صورت رسانه دولتی‬ ‫خواهد توانست گاه به تحلیل عینی وقایع بپردازد و از‬ ‫ذکر اش��تباه هایی که رخ داده‪ ،‬ابایی نداشته باشد‪ .‬نکته‬ ‫سوم که اخرین و شاید مهم ترین نکته است ان است‬ ‫که رسانه دولتی مسئولیت پذیر باشد‪ .‬مسئولیت پذیری‬ ‫به این معناس��ت که عواقب فعل ها و عدم فعل هایی‬ ‫را ک��ه از ان س��ر می زند‪ ،‬متوجه خ��ود بداند و از بار‬ ‫اطالع رس��انی که بر دوشش نهاده ش��ده شانه خالی‬ ‫نکند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫پاورقی نویسی در ایران(‪)4‬‬ ‫از تواریخ ایام‬ ‫ورود روزنامه به ایران‬ ‫حمیدرضا امیدی سرور‬ ‫اگ��ر تغیی��ر و تحول نظ��ام ادبی این دیار در س��ده‬ ‫اخیر را س��ر منشا ش��کل گیری ادبیات نوین ایران‬ ‫بنامیم‪ ،‬باید س��راغاز این تح��ول تدریجی را تقریبا‬ ‫همزمان با طلیعه تجدد خواهی ایرانیان در حوزه‪‎‬های‬ ‫سیاس��ی و اجتماعی و فرهنگ��ی بدانیم که حاصل‬ ‫اش��نایی ایرانی��ان ب��ا پیش��رفت‪‎‬های اروپاییان در‬ ‫اغل��ب حوزه‪‎‬ه��ا و قیاس ان ب��ا عقب ماندگی‪‎‬های‬ ‫داخلی ب��ود‪ .‬وقتی عباس‪‎‬می��رزا در جنگ با روس‬ ‫شکس��ت خورد‪ ،‬سخت به اندیش��ه فرو رفت که‬ ‫راز این این شکس��ت‪‎‬ها برای ملت��ی که روزگاری‬ ‫قدرتی بی بدیل در جهان بودند چیس��ت و در این‬ ‫س��ال ها که ایرانیان در خواب غفلت به سر برده و‬ ‫انحطاط اغاز کرده بودند‪ ،‬در غرب چه حرکت ها و‬ ‫پیشرفت‪‎‬هایی صورت گرفته بود‪ .‬عباس‪‎‬میرزا برای‬ ‫جبران این عقب ماندگی از جهات مختلف دس��ت‬ ‫به کار ش��د؛ ارتش��ی منظم و متحد الشکل به سبک‬ ‫اروپایی تدارک دید‪ ،‬مستشارانی را به کشور دعوت‬ ‫و دانش��جویانی را روانه فرنگ کرد و از همه مهمتر‬ ‫دستور داد دس��تگاه چاپ جهت انتشار روزنامه و‬ ‫کتاب به ایران وارد ش��ود‪ ،‬با اشاره وی برخی متون‬ ‫غربی ترجمه ش��د تا شاید از طریق انها به شناخت‬ ‫دالیل این شکس��ت‪‎‬ها و عقب ماندگی‪‎‬ها نایل اید‪.‬‬ ‫به این ترتیب این شاهزاده قاجار که برخالف دیگر‬ ‫ش��اهان و شاهزادگان ایل و تبارش از همتی بلند و‬ ‫طبعی ش��یفته ایران برخوردار بود‪ ،‬سهم بسزایی در‬ ‫شکل گیری تغییر و تحوالت بعدی در ایران داشت‬ ‫هرچن��د که عمر کوتاهش مجال دیدن ثمره کارش‬ ‫و البته به انحراف کش��یده شدن ان توسط دیگران‬ ‫را به او نداد‪.‬‬ ‫تقریب��ا در همین دوران بود که برخی از ایرانیانی‬ ‫که گذرش��ان به فرنگ افتاده یا به دلیل اگاهی از‬ ‫زبان‪‎‬های خارجی با متون فلسفی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬علمی‬ ‫ و فرهنگی غرب اش��نا شده بودند‪ ،‬هریک به زعم‬ ‫خود کوش��یدند دس��ت روی دالیل عقب ماندگی‬ ‫ایرانیان گذاش��ته و انها را با پیش��رفت‪‎‬های غرب‬ ‫در حوزه‪‎‬های مختلف اشنا ساخته و زمینه جبران‬ ‫این عقب‪‎‬ماندگی ها را فراهم اورند‪ .‬به این ترتیب‬ ‫همزم��ان ب��ا ورود مفاهیم‪ ،‬واژه‪‎‬های ت��ازه‪‎‬ای به‬ ‫ادبیات سیاس��ی و اجتماعی ایران همچون قانون‪،‬‬ ‫مل��ت‪ ،‬مجل��س‪ ،‬عدالتخان��ه و‪ ...‬همچنین صنایع‬ ‫تازه‪‎‬ای همچون چاپ کتاب یا روزنامه‪ ،‬تحوالتی‬ ‫در حوزه‪‎‬های مختلف اغاز‪‎‬شد‪ .‬ترجمه‪‎‬هایی که از‬ ‫متون گوناگون غربی ص��ورت می‪‎‬گرفت‪ ،‬نه تنها‬ ‫زمینه‪‎‬ه��ای اگاهی از فرهن��گ و تاریخ غرب را‬ ‫به وج��ود‪‎‬اورد‪ ،‬بلکه ادبیات ایران را نیز به جهت‬ ‫اش��نایی با گونه‪‎‬های ادبی تازه دستخوش تغییر و‬ ‫دگرگونیس��اخت‪.‬‬ ‫مجموع��ه این حرکت‪‎‬ها در دهه ه��ای بعد ادبیات‬ ‫نوینی را در ایران پایه گذاری کرد‪ .‬در حوزه ش��عر‬ ‫فارس��ی این تغیی��ر و تحوالت س��رانجام به ظهور‬ ‫و بروز ش��عر نو در اغاز س��ده چهاردهم انجامید؛‬ ‫اشنایی با رمان نویسی غربی و امتزاج ان سنت‪‎‬های‬ ‫داس��تان‪‎‬گویی در نث��ر فارس��ی‪ ،‬رمان‪‎‬نویس��ی (و‬ ‫پاورقی نویسی) و سپس پایه‪‎‬گذاری داستان کوتاه و‬ ‫اش��نایی با نمایشنامه‪‎‬نویسی و نقد ادبی نیز حاصل‬ ‫همین حرکت‪‎‬ها و تحوالت ناشی از ان بود‪.‬‬ ‫اگرچه رویکرده��ای تجددخواهانه در عصر قاجار‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫ک��ه به نیت اصالحات سیاس��ی‪ ،‬اجتماعی و فرهنگی‬ ‫انجام می ش��د به ش��کل غیر مس��تقیم در پایه‪‎‬گذاری‬ ‫بسترهای فکری تغییر و تحوالت نظام ادبی ایران موثر‬ ‫بود‪ ،‬اما بیشترین تاثیر در این زمینه را که از ابعاد عملی‬ ‫هم برخوردار بود‪ ،‬اغاز انتش��ار روزنام��ه در ایران به‬ ‫همراه داش��ت که هم در شکل‪‎‬گیری گونه‪‎‬های جدید‬ ‫ادبی موثر بود و هم تثبیت انها به عنوان بازتاب دهنده‬ ‫ادبیات نوین نقش تعیین کننده داشت‪.‬‬ ‫ای��ن تاثیرگ��ذاری را در چند راس��تا می‪‎‬توان مورد‬ ‫توجه قرار داد؛ اول انکه نه تنها ایده انتشار روزنامه‪‎‬‬ ‫در ای��ران از غرب گرفته ش��د بلکه ن��وع مطالب و‬ ‫چگونگی رویکرد در نوش��تن انها نیز با الگو گرفتن‬ ‫از روزنامه‪‎‬های غربی ص��ورت گرفت‪ .‬بنابراین این‬ ‫دس��ت مقاالت و همچنی��ن ترجمه‪‎‬هایی که از روی‬ ‫متون مختلف اروپایی در روزنامه‪‎‬ها منتشر می‪‎‬شدند‪،‬‬ ‫در حقیق��ت پیش��نهاد دهندگان اصلی ان��واع جدید‬ ‫ادبی هس��تند‪ .‬دوم انکه به دلیل عدم گسترش کافی‬ ‫صنع��ت چاپ و نبود ناش��ران حرفه‪‎‬ای که به چاپ‬ ‫کتاب ها بپردازن��د این روزنامه‪‎‬ها بودن��د که پایگاه‬ ‫اصلی ادبیات ایران به حس��اب امده و امکان انتشار‬ ‫تجربه‪‎‬ه��ای جدید نویس��ندگان ایران��ی را به وجود‬ ‫می‪‎‬اورند‪ .‬پاورقی داس��تانی نیز یکی از همین انواع‬ ‫ادبی بود که ایرانیان از طریق روزنامه‪‎‬ها با ان اش��نا‬ ‫ش��ده و سپس امکان نخستین تجربه‪‎‬ها در این زمینه‬ ‫را به وجود اوردند؛ چه ان اثاری که نوش��ته ش��ده‬ ‫و بعد به صورت پاورقی منتش��ر ش��دند و چه انها‬ ‫که هنگام انتشار در نش��ریات نوشته می‪‎‬شدند‪ .‬پس‬ ‫به همان نس��بت که انتش��ار روزنامه‪‎‬های ایرانی در‬ ‫قیاس با کشورهای اروپایی با تاخیر صورت گرفت‪،‬‬ ‫انتش��ار پاورقی‪ ‎‬نیز در ایران نزدیک به یک سده بعد‬ ‫از این کشورها اغاز شد که تقریبا همزمان با انتشار‬ ‫نخس��تین روزنامه‪‎‬ها در ایران بود‪.‬‬ ‫اولین روزنامه فارسی در ایران «کاغذ اخبار» بود که به‬ ‫همت میرزا صالح شیرازی به سال ‪ 1216‬منتشر شد و‬ ‫بعد از ان نیز س��رو کله روزنامه‪‎‬های دیگری در داخل‬ ‫و خارج از ایران پیدا ش��د‪ .‬وقای��ع اتفاقیه (بعدا با نام‬ ‫ی دولت‬ ‫روزنامه دولت علیه ایران)‪ ،‬روزنامه رس��م ‬ ‫ایران‪ ،‬روزنامه شرف‪ ،‬روزنامه اختر (در استامبول)‪،‬‬ ‫قان��ون (در لندن)‪ ،‬روزنامه ملت��ی‪ ،‬روزنامه دولتی‪،‬‬ ‫روزنامه خالصه الح��وادث‪ ،‬روزنامه علمیه دولت‬ ‫ایران‪ ،‬روزنامه علمی‪ ،‬روزنامه بهار‪ ،‬روزنامه مریخ‪،‬‬ ‫روزنام��ه صور اس��رافیل و‪ ...‬ازجمله روزنامه‪‎‬هایی‬ ‫بودند که در عهد قاجار منتشر شدند و جالب اینکه‬ ‫برخی با وجود یدک کش��یدن نام روزنامه ‪ ،‬ترتیب‬ ‫انتشارشان هفتگی یا حتی با وقفه بیشتر بود!‬ ‫در میان این روزنامه‪‎‬ها انها که در خارج از ایران‬ ‫منتشر می‪‎‬شدند‪ ،‬به دلیل ازادی‪‎‬هایی که داشتند به‬ ‫مراتب بیشتر به سراغ مطالب سیاسی یا اجتماعی‬ ‫در نقد اوضاع و احوال حاکم بر ایران می‪‎‬رفتند و‬ ‫از همین رو توزیع برخی از انها در داخل کشور‬ ‫ممنوع بود‪ ،‬اما روزنامه‪‎‬هایی که در داخل کش��ور‬ ‫منتش��ر می‪‎‬ش��دند‪ ،‬به دلیل اینکه یا روزنامه‪‎‬هایی‬ ‫وابس��ته به دول��ت بودن��د یا تحت نظ��ر وزارت‬ ‫اطالعات و دس��تگاه سانسور قرار داشته و عمال‬ ‫فضای باز سیاس��ی در ایران نیز وجود نداش��ت‪،‬‬ ‫امکان پرداختن مباحث یا انتقادات سیاس��ی پیدا‬ ‫نک��رده و ناگزیر خود نیز به س��راغ چنین مطالبی‬ ‫نمی‪‎‬رفتند‪ ،‬بنابراین بیش��تر حجم صفحات انها را‬ ‫مطالب غیر سیاس��ی و به خص��وص ادبی به خود‬ ‫اختص��اص می‪‎‬داد‪ .‬بدین س��بب ناخ��وداگاه این‬ ‫فش��ارهای موج��ود و ع��دم ام��کان پرداختن به‬ ‫مطالب انتقادی سیاسی و اجتماعی به نفع ادبیات‬ ‫تمام شد و فضای بیشتری را برای انتشار مطالب‬ ‫ادبی در روزنامه‪‎‬ه��ای داخلی فراهم اورد که در‬ ‫س��رعت گرفت��ن تغییر و تحوالت نظ��ام ادبی و‬ ‫تحقق ادبیات نوین ایران موثر واقع ش��د‪.‬‬ ‫ام��ا در عین ح��ال کارک��رد این دس��ت مطالب‬ ‫محدود به اشنایی با گونه‪‎‬های ادبی و هنری تازه‬ ‫نظیر رمان‪ ،‬نمایش��نامه‪ ،‬نقد ادب��ی و‪ ...‬نبود‪ .‬این‬ ‫قس��م مطالعه‪ ،‬مخاطبان را با افکار و اندیشه‪‎‬های‬ ‫علمی‪ ،‬فلس��فی و حتی به طور ضمنی مسلک‪‎‬های‬ ‫سیاسی و اجتماعی جدید اشنا می‪‎‬کرد که به رشد‬ ‫افق‪‎‬های فکری انها انجامیده و بر مطالبات‪‎‬ش��ان‬ ‫در حیات ش��خصی و اجتماعی یا حتی سیاس��ی‬ ‫می‪‎‬افزود و در شکوفایی فضای فکری زمانه خود‬ ‫موثر می‪‎‬افتاد که نتایج ان را به ش��کل غیرمستقیم‬ ‫و تدریجی در تغیی��ر و تحوالتی که در دهه‪‎‬های‬ ‫بع��د به لح��اظ فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و سیاس��ی به‬ ‫وقوع پیوست‪ ،‬ش��اهد بودیم‪ .‬در یک جمع‪‎‬بندی‪‎‬‬ ‫کلی مجموعه این روزنام��ه (داخلی و خارجی)‬ ‫هریک به ان��دازه خود‪ ،‬یکی از اصلی‪‎‬ترین ارکان‬ ‫ش��کل‪‎‬گیری حرکت‪‎‬هایی بودند که در سال های‬ ‫بعد به انقالب مش��روطه ایران ختم ش��د‪ .‬تقریبا‬ ‫از حدود دهه سوم سده سیزدهم هجری شمسی‬ ‫گردانندگان روزنامه‪‎‬ها متاثر از نش��ریات فرنگی‬ ‫به فک��ر چاپ مطالب طوالنی به صورت پاورقی‬ ‫افتادند‪ .‬اولین پاورقی‪‎‬ها البته داستانی نبودند‪ ،‬برای‬ ‫نمونه «تاریخ سیستان» از متون قدیمی پارسی در‬ ‫روزنامه ایران به صورت پاورقی منتش��ر ش��د یا‬ ‫روزنامه ملتی پاورقی را به شرح احوال کریستف‬ ‫کلمب کاش��ف امری��کا اختصاص داد‪ .‬اما مدت‬ ‫زمانی طول نکش��ید که پاورقی‪‎‬های داستانی هم‬ ‫از راه رسیدند و سهمی از صفحات روزنامه‪‎‬ها و‬ ‫نش��ریات را به تصرف خود دراوردند‪.‬‬ ‫ادامه دارد‪...‬‬ ‫‪79‬‬ ‫قدمگاه‬ ‫فراموش شده ها‬ ‫درباره ترجمه ای فراموش نشدنی از اسماعیل فصیح‬ ‫برای ماندن در وضعیت اخر‬ ‫سجاد محقق‬ ‫قطع��ا برای کس��انی ک��ه در دهه ش��صت دوران‬ ‫جوانی خ��ود را می گذراندند و اهل مطالعه بودند‬ ‫وضعیت اخر نام بسیار اشنایی است‪ .‬کتابی روانشناسی‪،‬‬ ‫البته ن��ه از ان دس��ته کتاب های روانشناس��ی که فقط‬ ‫عالقه مندان به این ح��وزه می خوانند بلکه کتابی که از‬ ‫همه تی��پ ان را خوانده اند و لذت برده اند‪ .‬اس��ماعیل‬ ‫فصیح مترجم این کتاب در کار خود بس��یار تواناست‪.‬‬ ‫بی ش��ک ترجمه بدون نقص او همراه با نثر بسیار شیوا‬ ‫و روانش که به دلیل ذوق نویسندگی اش بود (چراکه او‬ ‫در نویسندگی هم بسیار توانمند بود) کمک بسیار زیادی‬ ‫به جاودانه بودن این کتاب کرده اس��ت‪ .‬وضعیت اخر‬ ‫نوشته (تامس هریس) یکی از برجسته ترین روانشناسان‬ ‫و روانپزش��کان امریکایی در سال ‪ 1361‬برای اولین بار‬ ‫چاپ ش��د‪ .‬این کتاب بعدها بیش از بیست بار تجدید‬ ‫چاپ ش��د اما چند سالی بود که در بازار پرتب و تاب‬ ‫کتاب های روانشناس��ی جای خود را از دست داده بود‬ ‫و هیچ ناش��ری رغبتی برای چاپ مجدد ان نداش��ت‪.‬‬ ‫ب��ا این حال با چاپ مجدد وضعی��ت اخر و ماندن در‬ ‫وضعیت اخر در س��ال ‪ 87‬یک بار دیگر ثابت ش��د که‬ ‫هنوز هم این کت��اب جای لذت بردن دارد‪ .‬خوانندگان‬ ‫این اثر معتقدند برای کسانی که عالقه دارند به کندوکاو‬ ‫در میان خود و اطرافیان ش��ان بپردازند این کتاب کاری‬ ‫متفاوت اس��ت‪ .‬در واقع می توان گف��ت که این کتاب‬ ‫جس��ت وجویی است برای یافتن جواب‪ .‬یافتن جواب‬ ‫مردمی که س��وال می کنند و می خواهند بدانند که مغز‬ ‫ادمی چگون��ه کار می کند و تصمی��م می گیرد‪ .‬چرا ما‬ ‫دس��ت به انجام کاری می زنی��م و از انجام کار دیگری‬ ‫سر باز می زنیم‪ .‬این کتاب تحلیل رفتار متقابل است‪ .‬در‬ ‫واقع انالیز رفتار متقابل است‪ .‬مخاطب اصلی این کتاب‬ ‫کسانی هستند که می خواهند تغییر کنند‪ .‬به انها کمک‬ ‫سفارش سر اشپز‬ ‫می شود تا مجموعه ای از رفتارهای خود را تغییر دهند‬ ‫و به انها یاداور می شود که تغییر رفتار و تغییر نگرش و‬ ‫دید گرچه همیشه سخت تر و طوالنی تر است اما نسبت‬ ‫به سازش رفتاری بس��یار سودمندتر است و اثر بهتری‬ ‫دارد‪ .‬تامس هریس شخصیت ادمی را به سه بخش والد‪،‬‬ ‫کودک و بالغ تقسیم می کند‪ .‬او عقیده دارد کودک و والد‬ ‫تا پنج سالگی شکل می گیرند‪ .‬والد ان دنیایی است که‬ ‫در کودکی س��عی کردند به ما نشان بدهند و کودک ان‬ ‫دنیایی اس��ت که خود ما در کودکی احساس کردیم و‬ ‫درک کردیم‪ .‬پس با این وضع بالغ می شود ان دنیایی که‬ ‫انسان هرچه بزرگ تر می شود استنباط و کشف می کند‪.‬‬ ‫ای��ن کتاب به این می پردازد که ما چگونه کودک درون‬ ‫خود را پرورش دهیم تا تفکرات و احساس��ات غلطی‬ ‫را ک��ه از دوران کودکی با خود هم��راه کرده ایم از بین‬ ‫ببریم‪ .‬ما با شناخت این سه رکن روان ادمی هر روز و‬ ‫همیشه می توانیم به تحلیل رفتارهای خودمان بپردازیم‪.‬‬ ‫ما می توانیم به این نکته پی ببریم کاری که از ما سر زده‬ ‫است و یا خشمی که داشتیم و یا لبخندی که زده ایم از‬ ‫وال��د ما یا کودک ما و یا حتی از بالغ ما نش��ات گرفته‬ ‫است‪ .‬این کتاب در هر صفحه پر است از مثال های نغز‬ ‫و ش��گفت انگیز که روان ادمی را تحلیل می کند و فرد‬ ‫را به س��وی رفتار اگاهانه و س��الم سوق می دهد‪ .‬یکی‬ ‫از شاخصه های دیگر این کتاب مقدم ه بسیار اساسی و‬ ‫کارامد ان اس��ت‪ .‬این مقدمه که حدود بیس��ت صفحه‬ ‫و به قلم تامس هریس اس��ت‪ ،‬گرچه برای خوانندگان‬ ‫معمولی کمی خسته کننده اس��ت اما توضیحات بسیار‬ ‫عمیق و دقیق پزشکی و علمی ان باعث می شود تا قبول‬ ‫کنیم که نوش��ته های صفحات اتی ش��عار نیست‪ .‬به ما‬ ‫می فهماند که روش های علمی و پزشکی نیز این سه بعد‬ ‫روان ادمی را تش��خیص می دهند و قبول دارند‪ .‬در کل‬ ‫می توان گفت اگر هدف از خواندن این کتاب سرگرمی‬ ‫باشد که هیچ‪ ،‬اما اگر کسی بخواهد با کتاب مانوس شود‬ ‫و ان را خوب بفهمد خواندن مقدمه ان بسیار حیاتی و‬ ‫الزم است‪ .‬بد نیست در اخر‪ ،‬بار دیگر یاداور شویم که‬ ‫گرچه در این دوران که روانشناسی در بورس قرار دارد‬ ‫و بازار هم از کتاب های روانشناسانه بازاری لبریز است‬ ‫اما بد نیست همچنان تاملی روی اثار دقیق و خوب این‬ ‫عرصه داشته باش��یم تا بتوانیم همچون وضعیت اخر‪،‬‬ ‫راه حل عملی برای حل مش��کالت خویش پیدا کنیم‪.‬‬ ‫همچنین تامس هریس با پیگیری عواقب و بازبینی های‬ ‫کتاب وضعیت اخ��ر‪ ،‬کتاب ماندن در وضعیت اخر را‬ ‫نوش��ت که در ادامه کتاب قبلی بود‪ .‬گرچه عده ای این‬ ‫کتاب را قابل قیاس با وضعیت اخر نمی دانند اما باید به‬ ‫یاد داش��ته باشیم که ماندن در وضعیت اخر هرچند که‬ ‫شاید نسبت به وضعیت اخر ضعیف تر باشد اما نسبت به‬ ‫بسیاری از کارهای موجود پرمحتواتر و کارامدتر است‬ ‫و بدون ش��ک ارزش خواندن را دارد‪ ،‬گرچه وضعیت‬ ‫اخر چیز دیگری است‪.‬‬ ‫عکسخان ه شهر ‪ :‬عکس های «میرزا عبداهلل قاجار»‬ ‫در صدوچهلمین نمایش��گاه عکس عکسخانه شهر‬ ‫‪66‬قطعه عکس قدیم��ی در ابعاد ‪ 20×30‬و ‪13×18‬‬ ‫از میرزاعب��داهلل قاجار به نمایش درامده اس��ت‪ .‬این‬ ‫مجموع��ه عکس ک��ه از محمدعلی جدیداالس�لام‬ ‫(مجموعه دار عکس ها و دوربین های قدیمی تبریز)‬ ‫به امانت گرفته شده تا تاریخ ‪ 25‬تیر ماه برپا خواهد‬ ‫بود‪ .‬این نمایشگاه که با نام «ایران ما» برگزار می شود‬ ‫عکس های میرزاعبداهلل قاجار از ش��هرهای مختلف‬ ‫ایران از جمله امل‪ ،‬سمنان‪ ،‬کرمان‪ ،‬ساری‪ ،‬قم‪ ،‬تهران‬ ‫و تبریز اس��ت و از س��اعت ‪ 9‬صبح تا ‪ 13‬و ‪ 14‬تا‬ ‫‪ 17‬میزب��ان عالقه مندان خواهد بود‪ .‬اما بد نیس��ت‬ ‫بدانیم که عکاس این نماشگاه چه کسی بوده است؟‬ ‫می��رزا عب��داهلل قاجار‪ ،‬فرزن��د جهانگیر می��رزا نوه‬ ‫فتحعلی شاه بوده‪ .‬پس از انکه ناصرالدین شاه اولین‬ ‫عکاس ایران لقب گرفت‪ ،‬عده ای از شاگردان ممتاز‬ ‫دارالفن��ون را به اروپا برای اموزش عکاس��ی اعزام‬ ‫کرد ک��ه در این بین نام میرزا عب��داهلل قاجار هم به‬ ‫چش��م می خورد‪ .‬او را می توان پدر عکاس��ی ایران‬ ‫نامید چراکه بس��یاری از عکس های مربوط به دوره‬ ‫قاجار توس��ط او گرفته شده است‪ .‬او در شرح حال‬ ‫خود می نویسد‪« :‬یک سال و نیم در پاریس مشغول‬ ‫اموزش عکاسی و رتوش عکس بودم و از ان جا که‬ ‫‪80‬‬ ‫تمام امکانات فراهم نبود به توصیه دوستان و اشنایان‬ ‫ب��ه اتریش رفتم و س��فارش نامه خود را ب��ه «لوکارد»‬ ‫عکاس امپراتور اتریش و نایب اول مجلس عکاس��ی‬ ‫وین تحویل دادم و ایشان هم مرا به مدرسه دارالفنون‬ ‫س��الزبورگ فرس��تاد‪ ».‬او پس از بازگشت از عکاسان‬ ‫خاص دربار و در اکثر س��فرها از مالزمان ناصرالدین‬ ‫شاه بود‪ .‬الزم به یاداوری است که عکاسخان ه شهر در‬ ‫میدان هفتم تیر – خیابان بهارشیراز – نبش بهار شمالی‬ ‫واقع است‪.‬‬ ‫موزه هنرهای معاصر فلسطین ‪ :‬نمایشگاه عکس غزه در خون‬ ‫هنوز مدت زمان زیادی از حادثه تلخ و دردناک حمله به‬ ‫ی که در ان اسرائیل‬ ‫کاروان ازادی غزه نگذشته است‪ .‬اقدام ‬ ‫با حمله به کش��تی هایی که با اهداف غیرسیاسی و فقط‬ ‫برای کمک به مردم مظلوم غزه به سمت این سرزمین به‬ ‫حرکت درامده بودند‪ ،‬یکی از تلخ ترین حوادث چند ماه‬ ‫اخیر را رقم زد‪ .‬به شهادت رسیدن عده ای از صلح طلبان‬ ‫حاضر در این کشتی بهانه ای شده است تا موزه هنرهای‬ ‫معاصر فلسطین وابسته به فرهنگستان هنر اقدام به برپایی‬ ‫نمایشگاهی کند تا یاد این ش��هدا را زنده نگه دارد‪ .‬این‬ ‫نمایش��گاه که از هفته گذش��ته اغاز به کار کرده است‬ ‫تا س��ی ام تیر پذی��رای عالقه من��دان اس��ت و در ان‬ ‫‪ 41‬عکس خب��ری از جنگ ‪ 22‬روزه و ‪ 40‬کاریکاتور‬ ‫در مورد کاروان ازادی و غزه به نمایش در امده است‪.‬‬ ‫این نمایش��گاه همه روزه به ج��ز روزهای تعطیل از‬ ‫س��اعت ‪ 10‬تا ‪ 19‬و پنج شنبه ها ‪ 10‬تا ‪ 15‬اماده میزبانی‬ ‫از عالقه مندان اس��ت‪ .‬در ضمن موزه هنرهای معاصر‬ ‫فلسطین هم در میدان فلسطین – خیابان برادران مظفر‬ ‫– تقاطع بزرگمهر – شماره ‪ 74‬واقع است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫پیشنهاد‬ ‫میهمان این هفته‪:‬‬ ‫محمدعلیبهمنی‬ ‫چنین کنند بزرگان‬ ‫قطار هنوز به ش��هر دزفول نرسیده بود که محمد‬ ‫علی بهمنی در داخل قطار به دنیا امد‪ .‬فروردین ماه‬ ‫س��ال ‪ 1321‬ب��ود‪ .‬محمدعل��ی بهمنی‪ ،‬ش��اعر و‬ ‫غزلس��رای توان��ای معاصر از کودکی به ش��عر و‬ ‫ش��اعری عالقه مند بود‪ .‬به طوری که در س��ن ‪9‬‬ ‫س��الگی اولین ش��عر خود را به چاپ رسانید‪ .‬او‬ ‫پله های ترقی را به س��رعت طی ک��رد تا به یکی‬ ‫از بهترین ترانه س��رایان و غزلسرایان کشور تبدیل‬ ‫ش��ود‪ .‬در س��ال ‪ 1378‬تندیس خورشید مهر را با‬ ‫به عنوان برترین غزلس��رای ایران کسب کرد و در‬ ‫س��ال ‪ 1382‬به همت اداره فرهنگ و ارش��اد اس�لامی‬ ‫هرمزگان مراسم نکوداشتی برای او برگزار شد‪ .‬بهمنی‬ ‫هم اکن��ون در بندرعباس زندگی می کند و صاحب اثار‬ ‫متعددی قبل و بعد از انقالب اس��ت‪ .‬از اثار او می توان‬ ‫به «باغ الل»‪« ،‬در بی وزنی»‪« ،‬گاهی دلم برای خودم تنگ‬ ‫می شود»‪« ،‬شاعر ش��نیدنی است»‪« ،‬عشق است» و «من‬ ‫زنده ام هنوز و غزل فکر می کنم» اشاره کرد‪.‬‬ ‫عمران صالحی درباره بهمنی گفته است‪« :‬دلیل توفیق‬ ‫شعر بهمنی سادگی بیان و طنز شیرینی است که در تمام‬ ‫شعرهایش کم و بیش دیده می شود‪ .‬او به زبان مردم اگاه‬ ‫است و با زبان خود انها حرف می زند و‪»...‬‬ ‫دکتر بهروز یاس��می پا را از این هم فراتر گذاشته است‬ ‫و بهمنی را به همراه حس��ین منزوی پرچمداران غزل‬ ‫عاشقانه امروز دانسته است‪.‬‬ ‫از ترانه های به یادماندنی او در سال های گذشته می توان‬ ‫به ترانه «دهاتی» اش��اره کرد ک��ه از دالیل اصلی توفیق‬ ‫البوم شادمهر عقیلی بود‪ .‬بهمنی اما در کتاب اخر خود‬ ‫به نام «من زنده ام هنوز و غزل فکر می کنم» که توس��ط‬ ‫انتش��ارات فصل پنجم به چاپ رسید‪ ،‬شعری در مدح‬ ‫امام رضا(ع) دارد که بس��یار شنیدی است‪ .‬شرمنده ام که‬ ‫همت اهو نداش��تم ‪ /‬شصت و سه س��ال راه به این سو‬ ‫نداشتم‪...‬‬ ‫با این توضیحات فرصت را غنیمت شمرده و از ایشان‬ ‫خواه��ش کردیم که برای م��ا از اثار پرخاطره صحبت‬ ‫کنند‪ .‬ایشان هم لطف کردند و پاسخ ما را دادند‪ .‬گرچه‬ ‫‪ 14‬اینچ خبر‬ ‫سعادت لرزان‬ ‫احمد رنجبر‬ ‫«هفت دقیقه تا پاییز» را می توان اغاز فعالیت جدی علیرضا‬ ‫امینی در سینما دانست‪ .‬سینما با مخاطب معنا می یابد و‬ ‫امینی با این فیلم است که به مخاطب معرفی می شود‪ ،‬نه‬ ‫شش اثر قبلی اش‪ .‬فیلم برشی است از زندگی دو خانواده‬ ‫ج��وان تهرانی که هر ک��دام از اعضای ان گرفتاری های‬ ‫خودش��ان را دارند تا اینکه حادثه از راه می رسد و جمع‬ ‫انها از هم می پاش��د‪ .‬دختر کوچک خانواده بر اثر چپ‬ ‫ش��دن خودرو و انفجار ان در اتش می س��وزد و رابطه‬ ‫والدینش (هدیه تهرانی و محس��ن تنابنده) دستخوش‬ ‫اشوب می شود‪ .‬به طور موازی زندگی و مشکالت زوج‬ ‫دیگر «مینا» (خاطره اسدی) و «فرهاد» (حامد بهداد) نیز در‬ ‫متن قصه و در تقابل با سایر شخصیت ها قرار می گیرد‪.‬‬ ‫«هفت دقیقه تا پاییز» به س��راغ این قشر از جامعه رفته؛‬ ‫قشری که در مناس��بات جامعه استحکام کافی ندارد و‬ ‫به قولی س��عادتش لرزان است‪ .‬در این فیلم هم از همان‬ ‫ابتدا اضطراب حاکم بر مناسبات این قشر هویدا است‪.‬‬ ‫چه بسا اگر فرهاد از قشر مرفه بود اصال پایان بندی فیلم‬ ‫معنای دیگری می یافت (و به احتمال زیاد پروانه نمایش‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬ ‫به مصداق های مورد نظر ما به طور موردی نپرداختند اما‬ ‫ان قدر صحبت های جذاب و جالبی کردند که خواندن‬ ‫انها را حتما به شما توصیه می کنیم‪.‬‬ ‫«در زمان کودک��ی ما در اکثر خانه ها کتاب هایی وجود‬ ‫داشت که به طور دسته جمعی خوانده می شد‪ .‬مثل فلک‬ ‫ناز و امیرارس�لان‪ .‬در خانه ما برادر بزرگ امیر ارسالن‬ ‫می خواند و ما پیش او می نشستیم و گوش می دادیم‪ .‬بین‬ ‫قدیمی ها معروف بود که می گفتند هر کس امیرارسالن‬ ‫را بخواند اواره می ش��ود‪ ،‬گرچ��ه این موضوع برای ما‬ ‫ترس داش��ت ام��ا ان قدر ای��ن کتاب ج��ذاب بود که‬ ‫نمی توانستیم از ان دل بکنیم‪ .‬چند صفحه بیشتر از کتاب‬ ‫باقی نمانده بود که شبی برادرم به خانه برنگشت‪ .‬نگرانی‬ ‫بسیار زیادی داشتیم و فکر می کردیم که اواره شده‪ ،‬اما‬ ‫مادرم که زنی روش��ن بود به م��ا یاداوری کرد که همه‬ ‫اینها خیاالت است‪ .‬با این حال وقتی صبح شد یکی از‬ ‫دوس��تانش امد و گفت که برادر ما به اهواز رفته است‪.‬‬ ‫ان زمان ما در ته��ران زندگی می کردیم‪ .‬چند روز بعد‬ ‫هم نامه ای از برادرم امد با این مضمون که حاال حاالها‬ ‫به خانه برنخواهد گشت‪ .‬او نوشته بود که ان شب اخر‬ ‫وقتی شما بچه ها خوابتان برد من چند صفحه اخر کتاب‬ ‫را هم خواندم و این اتفاق افتاد‪ .‬در واقع او خودش هم‬ ‫باور کرده بود که اواره ش��ده اس��ت‪ .‬با این حال او در‬ ‫اهواز دوس��تی داشت و مش��غول کار شد و سال ها در‬ ‫اهواز ماند‪ .‬برادر ما بیکار به اهواز رفت اما به لطف کتاب‬ ‫امیرارسالن سرکار رفت و مشغول شد‪».‬‬ ‫وقت��ی درب��اره موس��یقی از ایش��ان س��ئوال کردیم از‬ ‫ناصرعبداللهی یاد کرد و نحوه وام گرفتن مضمون یکی‬ ‫از اشعارش را از گفته های او بیان کرد‪« :‬یک روز ناصر‬ ‫با م��ن تماس گرفت و گفت موافقی ل��ب دریا برویم‬ ‫و صحب��ت کنیم‪ ...‬دریا خواه��ره‪ .‬فکر کردم حرفش را‬ ‫درس��ت نشنیدم‪ .‬با این حال وقتی لب دریا و به ساحل‬ ‫رفت��م دیدم که تنهاس��ت‪ .‬فکر می کردم گفته اس��ت با‬ ‫خواه��رم می ایم‪ .‬گفتم پس خواه��رت کو؟ خندید و‬ ‫گفت خواهر من دریاس��ت‪ .‬لحظه ای فکر کردم‪ .‬تشبیه‬ ‫بسیار زیبایی بود‪ .‬او ارامش دریا را به خواهر و ارامش‬ ‫او تشبیه کرده بود‪ .‬این عبارت مایه اصلی سرودن شعر‬ ‫«دریا ش��ده اس��ت خواهر و من هم برادرش‪ »...‬شد و‬ ‫خاطره بسیار دوست داشتنی برایم هست‪».‬‬ ‫بهمنی خاطره دیگری را نیز به یاد اورد و گفت‪« :‬پدرم‬ ‫برخالف مادرمان مردی عصبی و خشن بود و هر شب‬ ‫که به خانه بر می گشت می گفت کالغ ها برای من خبر‬ ‫اوردند که ش��ما ش��یطنت کردید و ما را تنبیه می کرد‪.‬‬ ‫با وصف این که کاری نمی کردیم اما نمی دانس��تیم چرا‬ ‫کالغ ها به او خبر می دادند‪ .‬این فکر دلیلی شده بود که‬ ‫تا س��الیان دراز از کالغ نفرت داش��تم و حتی در کتاب‬ ‫بی وزن��ی این نفرت از کالغ را به تصویر کش��یدم‪ .‬اما‬ ‫بعد ت��ر دیدم ک��ه کالغ بهانه ای بود ب��رای تنبیه ما و نه‬ ‫خبرچین کارهای کودکیمان‪».‬‬ ‫نمی گرفت)‪« .‬هفت دقیقه ت��ا پاییز» به خوبی اضطراب و‬ ‫سرگشتگی فردی و استیصال اجتماعی طبقه متوسط را در‬ ‫بستر یک قصه خانوادگی روایت می کند و اسیب پذیری و‬ ‫معلق بودن این طبقه را در جامعه مدرن به تصویر می کشد‪.‬‬ ‫امین��ی با «هفت دقیقه ت��ا پاییز» از فض��ای ضد قصه اثار‬ ‫گذش��ته اش به روایت پردازی رئالیستی رسیده‪ .‬هرچند در‬ ‫روایت همچنان مقید به فرم است و عقیده دارد سینما با فرم‬ ‫معنا می یابد‪ .‬هفت دقیقه این پتانسیل را هم داشت که نام‬ ‫امینی را همطراز با کارگردان بزرگ قرار دهد‪( .‬مثل اتفاقی‬ ‫که سال گذشته برای اصغر فرهادی رخ داد) اما به چند دلیل‬ ‫این اتفاق شکل نمی گیرد و نمی توان فیلم را اثری ماندگار‬ ‫در سینمای ایران عنوان کرد‪ .‬علت نخست فرم گرایی است‬ ‫که گاهی تا سردرگم شدن مخاطب پیش می رود‪ .‬دلیل دیگر‬ ‫به خصوصیت فردی امینی برمی گردد‪ .‬توجه بیش از حد به‬ ‫نظر دیگران همیش��ه هم خوب نیست‪ .‬اگر او در این فیلم‬ ‫طرح خود را اجرا می کرد و برای پایان اصلی داستان (مردی‬ ‫که در سانحه تصادف در اولویت برای نجات فرزند خود‬ ‫و باجناقش مردد است) به حرف فیلمنامه نویس (علیرضا‬ ‫نادری) گوش نمی داد و دو اپیزود خودش را می س��اخت‪،‬‬ ‫هم��کاری نو ارائه می کرد و هم از اصل قصه این قدر دور‬ ‫نمی شد‪ .‬در نسخه حاضر فیلم چندان به این مساله که به‬ ‫گفته امینی شاکله اصلی فیلم است‪ ،‬اشاره نمی شود‪ .‬یا در‬ ‫صورت عدم اجابت خواسته هدیه تهرانی برای ساخت‬ ‫ان س��کانس مبهم (صحبت تهرانی با حامد بهداد) چه‬ ‫لطمه ای به فیلم وارد می شد؟‬ ‫«هفت دقیقه تا پاییز» از این عالمت س��وال ها (به ویژه‬ ‫درباره رابطه ادم های فیلم که بعضا اضافی و مجهولند)‬ ‫کم ندارد‪ .‬فیلم به جای اینکه عالمت سوال منطقی در‬ ‫ذهن مخاطب ایجاد کند‪ ،‬او را با چراهایی مواجه می سازد‬ ‫که جوابش را فقط کارگردان می داند؛ اگر بداند!‬ ‫‪81‬‬ ‫‪82‬‬ ‫مثلث شماره ‪40‬‬