ماهنامه مثلث شماره 44

‫ایت به دنبال حکومت‬ ‫شیعیان بود‬ ‫زحمتکشان برای اخراج ایت‬ ‫تحت فشار بود‬ ‫پرونده ای درباره حسن ایت؛‬ ‫اسناد منتشر نشده در مثلث‬ ‫هفته نامه خبری‪،‬تحلیلی‪ /‬سال اول‪ /‬شماره چهل وچهارم ‪10/‬مرداد ‪ 84/1389‬صفحه‪ 1000 /‬تومان‬ ‫گفت و گوی جنجالی با فاطمه رجبی‬ ‫درباره‬ ‫هاشمی‪ ،‬خاتمی‬ ‫و احمدی نژاد‬ ‫مبارزه هاشمی با رژیم پهلوی برای رسیدن به قدرت بود‬ ‫به انتخابات مجلس ششم اعتماد نداشتم ولی نگفتم تقلب شده‬ ‫از وقتی خاتمی روی کار امد‪ ،‬فاجعه ای این مملکت را در بر گرفت‬ ‫ی را از صحنه بیرون کنیم‬ ‫رای دادیم بلک ه هاشم ‬ ‫گفت وگو با احمد دهقان؛ ما از جنگ پشیمان نیستیم‬ ‫گفت وگو با عباس ملکی؛ اتحاد با برزیل و ترکیه معادله برد – برداست‬ ‫ناگفته های مالقات احمدی نژاد و عسگراوالدی‬ ‫گفت وگو با نویسنده کتاب معمای مشایی‬ ‫پرونده ای درباره منشوری ها در صفحات مثلث‬ ‫‪iSSN: 2008-5281‬‬ ‫‪mosalas.ir‬‬ ‫ﻣﺠﻬﺰﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﺩﻧﺪﺍﻧﭙﺰﺷﻜﻰ ﺯﻳﺒﺎﻳﻰ ﺩﻛﺘﺮ ﺁﻗﺎﺯﺍﺩﻩ‬ ‫ﻟﺒﺨﻨﺪﻯ ﺑﻪ ﺩﺭﺧﺸﻨﺪﮔﻰ ﺍﻟﻤﺎﺱ‬ ‫ﻥ‪.‬پ‬ ‫‪65 :‬‬ ‫ﺵ ‪.‬ﻡ‪514 53 :‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪15/2‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫‪3‬‬ ‫بی شکتغزلاصلی ترینویژگیدفتر«خانمیکهشما‬ ‫باشید»است‪.‬دراینشمارهب هشعرحامدعسگری‬ ‫پرداخته ایم؛شاعریکهقدمزدن هایدلتنگیدارد‪.‬‬ ‫دراواخرهفتهگذشتهدرمحافلسیاسیخبریمنتشرشدکهحبیب اهلل‬ ‫عسگراوالدیبامحموداحمدی نژاددیداریخصوصیداشتهاست‪.‬ایندیدار‬ ‫بعدازانصورتگرفتکهعسگراوالدیازاحمدی نژادانتقادکردهبود‪.‬‬ ‫سیدحسنایتیکیازسیاستمدارانسخنوریبودکهدرمیاننیروهایانقالبمخالفانجدیداشت‪.‬شاید‬ ‫تانرا‬ ‫شبرانگیز ترینمقطعزندگیایتحضوراودرحزبزحمتکشانبود؛جاییکهمخالفانای ‬ ‫چال ‬ ‫دستاویزیبرایانتقادازاومی کردند‪.‬دراینشمارهمثلثبهبررسیدیدگاه هایسیاسیاومی پردازیم‪.‬‬ ‫هفت‬ ‫خبرنامه‬ ‫همه چیز درباره ایت‬ ‫سیاه کاری روسی‬ ‫مطالعه تاریخ معاصر نشان می دهد که روابط ایران با همسایه های خود‬ ‫همواره با فراز و نشیب هایی همراه بوده که البته شاید این پدیده در همه‬ ‫کشورهای جهان بر اساس ش��رایط زمانی و منافع کشورها قابل تفسیر‬ ‫باش��د که رابطه ایران با روسیه و پیش از ان با اتحاد جماهیر شوروی نیز‬ ‫از این مساله مستثنی نبوده است‪..‬‬ ‫ایم�ان و اگاهی انگیزه ای برای کاره�ای بزرگ و ممتاز اس�ت‪6............‬‬ ‫برخ�ی تنه�ا عن�وان اصولگرای�ی را ی�دک می کش�ند‪8...............‬‬ ‫زیر بار حرف زور نمی روی�م‪11................................................................‬‬ ‫خبرس�ازان در ق�اب تصوی�ر‪12..........................................................‬‬ ‫وروددوهزارمبلغوهابیبهکشور‪15..........................................................‬‬ ‫تیتر یک‬ ‫معمای رجال‬ ‫از سال های اغازین دهه هفتاد رسمی جدید در عرصه سیاست ایرانی مرسوم‬ ‫ش��د و ان کتاب نویس��ی سیاسی بود‪ .‬البته ریش��ه این اتفاق به دوره قاجاریه‬ ‫بازمی گردد؛ انجا که کتاب هایی در مدح پادش��اهان نوش��ته می شد و پس از‬ ‫ان ت��ا دوره پهلوی این رس��م ادامه یافت اما از ابتدای دهه هفتاد ش��کلی نو‬ ‫به خود گرفت‪.‬‬ ‫کتاب هایی که در این دوره درباره روسای جمهور و نزدیکان انها نوشته شده‪،‬‬ ‫گاه بیشتر از دیگر کتاب های سیاس��ی مورد توجه قرار گرفته اند‪ .‬کتاب هایی‬ ‫در خصوص اکبر هاشمی رفسنجانی‪ ،‬سید محمد خاتمی‪ ،‬محمود احمدی نژاد و‬ ‫امروز اسفندیار رحیم مشایی‪.‬‬ ‫انتقادازچرخشفرهنگیدولت‪16...............................................................‬‬ ‫ازنوشتنرجالتانوشتنبرایرجال‪20.......................................................‬‬ ‫تغییر معادالت سیاسی ایران‪22...............................................................‬‬ ‫ناگفته های یک دیدار ‪24.........................................................................‬‬ ‫اتحاد با برزیل و ترکیه معادله برد‪ -‬برد است‪26.......................................‬‬ ‫این س�ه وزیر‪30.........................................................................................‬‬ ‫عنصر نامطلوب‪31.....................................................................................‬‬ ‫منشوراخالقیفوتبالایرانبااغازلیگبرتردهم‬ ‫همچنانبهعنوانیکیازموضوعاتمحوریفوتبال‬ ‫ایران در متن و حاشیه ان قرار دارد‪.‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫نویسنده صادق‬ ‫احمد دهقان نامی اشناس��ت در عرصه داستان نویسی دفاع مقدس‪ .‬سفر‬ ‫ب��ه گرای ‪ 270‬درجه او تحس��ین منتقدان داخل و خ��ارج را برانگیخت و‬ ‫ترجمه ان بازتاب خوبی در خارج از کش��ور داش��ت‪ .‬این نویسنده که خود‬ ‫از بسیجی های زمان جنگ اس��ت همواره در این عرصه خصوصا خاطرات‬ ‫رزمندگان کار کرده اس��ت و همیش��ه با دید تازه اش بحث های فراوانی در‬ ‫این ژانر افریده اس��ت‪ .‬کتاب من قاتل پس��رتان هستم مدت ها محل بحث‬ ‫و ج��دل در م��ورد اثار دفاع مقدس ش��د ولی او هم��واره صادقانه به این‬ ‫مقول��ه پرداخته و دغدغه ای جز اعتالی داس��تان های دفاع مقدس ندارد‪.‬‬ ‫ما از جنگ پشیمان نیستیم‪32...........................................................‬‬ ‫پرده برداری از چهره مظلوم بسیجی زمان جنگ‪35.............................‬‬ ‫در جست و جوی روح گمشده‪36.........................................................‬‬ ‫وقتی که هیچکس نگران عشق نیست‪38............................................‬‬ ‫جنگ بود دیگر!‪40............................................................................‬‬ ‫تفاوت لحن داستانی و نثر انشایی‪41....................................................‬‬ ‫س�فر به گرای ذهن دهقان‪42..........................................................‬‬ ‫حسن ایت و زندگی سیاسی اش‪ ،‬از ان جهت محل تامل و پرسش قرار می گیرد که‬ ‫اوباسابقه ایسوال برانگیزدرسال هایقبلازانقالب‪،‬درزمرهمهمترینچهره های‬ ‫تاثیر گذار انقالب اس�لامی قرار گرفت‪ .‬ش��اید به همین دلیل بود که اعتبارنامه‬ ‫حسن ایت در مجلس اول مورد اعتراض قرار گرفت‪.‬‬ ‫جنجا ل افری�ن‪44..............................................................‬‬ ‫اینفوگراف�ی‪46..........................................................................‬‬ ‫ایتبهدنبالحکومتشیعیانبود‪48......................................................‬‬ ‫زحمتکش�ان برای اخراج ایت تحت فشار بود‪49...............................‬‬ ‫ایت‪ ،‬طرف�دار مبارزه مس�لحانه ب�ود‪51...........................................‬‬ ‫بعد از اعدام شیخ علما احتیاط بیشتری کردند‪52.............................‬‬ ‫چهاردهمین فرمانده‪54........................................................................‬‬ ‫شریک با وفا‪55..................................................................................‬‬ ‫به زودی از گرما می میریم‪56...................................................................‬‬ ‫دست از اتهام بردارید‪57.......................................................................‬‬ ‫س�ایه بحران‪58..............................................................................‬‬ ‫مثلث استراتژیک‪59............................................................................‬‬ ‫بعضی ها تبرئه شدند‪ ،‬بعضی ها نه‪60......................................................‬‬ ‫دلیل و مدرکی ندارند‪61...................................................................‬‬ ‫منشوری ابدی‪62..................................................................................‬‬ ‫من را تهدید کردند‪64..........................................................................‬‬ ‫دیروز‪،‬امروزوفردایمنشوری‏ها‪66.........................................................‬‬ ‫منشوری ها خودشان منشوری هستند‪67............................................‬‬ ‫اساسنامه جدید‪ ،‬حیاط خلوت وزیر را تهدید می کند‪68.......................‬‬ ‫مجلس و تدوین چند اساس�نامه نفتی‪69.........................................‬‬ ‫اساس�نامه زیر پای وزیر نفت را خالی می کن�د‪70..............................‬‬ ‫خاورمیانه از نظر استراتژیک برای امریکا و غرب بسیار مهم است‪ .‬با این حال‬ ‫چین رقیب اقتصادی غرب حاال خارج از حوزه بازرگانی از نظر سیاسی نگاه‬ ‫جدی به خاورمیانه دارد‪.‬‬ ‫و کذلک جعلنکم امه وسطا لتکون شهدا علی الناس‬ ‫و یکون الرسول علیکم شهیدا‬ ‫مثلث‬ ‫هفته نامه سیاسی‪ ،‬فرهنگی با رویکرد خبری‪ ،‬تحلیلی‬ ‫صاحب امتیاز و مدیر مسئول‪ :‬مصطفی اجورلو‬ ‫شورای سیاست گذاری‪ :‬موسسه فرهنگی‪ ،‬هنری سیمای مهر‬ ‫زیر نظر شورای سردبیری‬ ‫تحریریه‪:‬‬ ‫دبیر اجرایی‪ :‬مصطفی شوق ‬ ‫ی‬ ‫دبیر بین الملل‪ :‬هادی خسروشاهین‬ ‫ی‬ ‫دبیر سیاست‪ :‬مصطفی صادق ‬ ‫دبیر اقتصاد‪ :‬محمدهیراد حاتمی‬ ‫ ‬ ‫دبیر فرهنگ و قدمگاه‪:‬زهیر توکلی‬ ‫دبیر ورزش‪ :‬مصطفی شوقی‬ ‫دبیر خبرنامه‪ :‬سیده امنه موسوی ‬ ‫دبیر اینفوگرافی‪ :‬ایمان اوجیان‬ ‫ ‬ ‫دبیردین وتاریخ‪ :‬علیرضا شاکر‬ ‫اعضای تحریریه و همکاران‪ :‬احسان ابطحی‪ -‬مهدی افضلی‪ -‬مریم اسماعیل پور ‪ -‬امید کرمانی ها ‪ -‬علی حاجی ناصری‬ ‫فاطمه میرزایی ‪ -‬مریم میرزایی‪ -‬س��جاد محقق ‪ -‬محس��ن فرجی ‪ -‬ابراهیم اس��ماعیلی اراضی ‪ -‬کیوان امجدیان ‪ -‬مهدی‬ ‫فاطمهرجبیدرگفت وگویاخیرخودباهفته نامهمثلثهمانندموضع گیری های‬ ‫رعنایی ‪ -‬محمدحس��ین مهرزاد‪ -‬نرگس رس��ولی‪ -‬حس��ین نجاتی‪ -‬س��ید حجت س��جادی زاده ‪ -‬حمیدرضا امیدی سرور‬ ‫گذشته اشبی پروابهنقدمخالفانرئیس جمهورپرداختهاست‪.‬دراینمیاناوبعداز‬ ‫س��عید مروت��ی ‪ -‬رض��ا صائم��ی ‪ -‬س��عید نوای��ی ‪ -‬زین��ب حقی ‪ -‬س��میه علیپ��ور ‪ -‬الناز محم��دی ‪ -‬هوم��ن مرادی‬ ‫انتخاباتدایرهانتقاداتخودرابهجمعحامیاناحمدی نژادنیزکشاندهاست‪.‬‬ ‫مهدی ربوشه‪ -‬محمدرضا موحدی‪ -‬علیرضا خلیفه‪ -‬محمد جواد پاینده ‪ -‬علی بیهقی ‪-‬‬ ‫قدمگاه‬ ‫می دونی چیه؟‬ ‫«می دون��ی چیه؟ بگذار برات بگ��م‪ ،‬از گاری کوپر خبری نیس��ت هیچ وقت هم دیگه پیدا نمی ش��ه‪ ،‬امریکایی‬ ‫خونسردی که محکم روی پاهایش می ایستاد و با ناکسا می جنگید اون ممه رو لولو برد‪».‬‬ ‫بادهای شرقی‪72.............................................................................................................................‬‬ ‫ثنویت اندیشیایدئولوژیکدرتفسیرفردیدازهایدگر‪74......................................................................‬‬ ‫گفتند امروز مهران فردا ته�ران!‪76.............................................................................................‬‬ ‫لب�ه تاریک�ی‪78..........................................................................................................‬‬ ‫تولد رم�ان فارس�ی‪79................................................................................................................‬‬ ‫جاییکهکلکادمدرستوحسابیکندهمی شود‪80..............................................................................‬‬ ‫بسی تیر و مرداد و اردیبهشت‪81......................................................................................................‬‬ ‫فنی‪:‬‬ ‫گرافیک و صفحه ارایی‪ :‬نیما ملک نیازی‪ -‬فاطمه قنائی‬ ‫پردازش تصاویر‪ :‬هومن سلیمیان‬ ‫تصحیح‪ :‬ژیال شاکری‬ ‫حروفچینی‪ :‬داود حشمتی‬ ‫امور اداری ‪ :‬سمانه مومنی‪ -‬سمیه قلی زاده‬ ‫امور مالی‪ :‬بیتا برازنده نیا‬ ‫با تشکر از‪ :‬امیر طالیی‬ ‫چاپ‪ :‬رواق‬ ‫توزیع‪ :‬نامه امروز‬ ‫نشانی ‪ :‬تهران‪ ،‬انتهای خیابان سعادت اباد‪ ،‬خیابان دشت بهشت‪ ،‬بعد از تقاطع بهزاد‪ ،‬پالک ‪5‬‬ ‫تلفن‪22357035 :‬‬ ‫عکس‪:‬مهدی ابراهیمی‬ ‫‪5‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫رهبر معظم انقالب اسالمی‪:‬‬ ‫ایمان و اگاهی انگیزه ای برای کارهای بزرگ و ممتاز است‬ ‫در اس��تانه والدت حض��رت ام��ام حس��ین(ع) و روز‬ ‫پاس��دار‪ ،‬کارکنان دفتر رهبری و اعضای س��پاه حفاظت‬ ‫ولی امر به همراه خانواده ه��ای خود‪ ،‬با حضرت ایت اهلل‬ ‫خامن��ه ای دی��دار کردند‪ .‬در این جلس�� ه صمیمی رهبر‬ ‫معظ��م انقالب‪ ،‬دو عنصر «ایم��ان و اگاهی» را از عوامل‬ ‫ایجادکنند ه انگیزه برای انج��ام «کارهای بزرگ و ممتاز»‬ ‫دانس��تند و تاکید کردند‪« :‬کارهای ممتاز و خوب‪ ،‬فقط با‬ ‫انگیزه ه��اى ممتاز و از اعماق دل برامده انجام می گیرد و‬ ‫نمی توان این کارها را به صورت دس��تورى و تشریفاتى‬ ‫و ادارى انجام داد‪ ».‬مش��روح این س��خنان که راهکاری‬ ‫عملی برای تحقق شعار «همت مضاعف و کار مضاعف»‬ ‫است‪ ،‬از سوی پایگاه اطالع رسانی دفتر حفظ و نشر اثار‬ ‫حضرت ایت اهلل خامنه ای منتشر می شود‪:‬‬ ‫نا ّلرحی م‬ ‫ اللا ّلرحم ‬ ‫بسم هَّ ‬ ‫اوال خوش��امد ع��رض می کنیم به همه ش��ما ب��رادران‪،‬‬ ‫خواهران‪ ،‬خانواده هاى محترم؛ و تبریک عرض می کنیم‬ ‫این عید س��عید و شریف را‪ ،‬بلکه این اعیاد شریفه را که‬ ‫به تقدیر الهى در ماه مبارک ش��عبان گنجانده شده است‪.‬‬ ‫خود ماه شعبان هم عزیزان من! با قطع نظر از این تولدها‬ ‫و والدت هاى مبارک‪ ،‬عید اس��ت؛ عید تقرب و توجه به‬ ‫خداوند و توسل قلبى به ساحت ربوبى؛ فرصت بزرگى‬ ‫اس��ت براى نورانى کردن دل و جان انسان و اماده شدن‬ ‫انس��ان براى ورود در ضیافت ماه مبارک رمضان‪ .‬با این‬ ‫چشم نگاه کنیم به ماه شعبان؛ ماه فرصت عبودیت خداوند‬ ‫و فرصت خودسازى‪.‬‬ ‫ان چیزى که من در این جمع خواستم عرض بکنم‪ ،‬همین‬ ‫مسال ه انگیزه هاست‪ .‬کارهاى خوب‪ ،‬کارهاى بزرگ‪ ،‬فقط‬ ‫با انگیزه هاى ممتاز و از اعماق دل برامده انجام می گیرد‪.‬‬ ‫کارهاى بزرگ را به صورت دستورى و تشریفاتى و ادارى‬ ‫و اینها نمی ش��ود انجام داد‪ .‬کار مقرراتى و دستورى‪ ،‬در‬ ‫همان حد کار متعارف انجام می گیرد؛ در صورتى که کار‬ ‫برجسته و ممتاز‪ ،‬تابع انگیزه است‪ .‬ان کسى که از لحاظ‬ ‫کمیت کار خیلى وقت خود را صرف می کند و از وقت‬ ‫استراحت خودش می زند‪ ،‬انگیز ه باالئى دارد؛ این یک چیز‬ ‫برجسته اى است‪ .‬ما چنین روحیه اى را دیده ایم؛ در همین‬ ‫جا هم هس��ت‪ .‬در طول این س��ى سال‪ ،‬بنده درجاهاى‬ ‫مختلف که بودم ‪ -‬چه در زمان ریاس��ت جمهورى‪ ،‬چه‬ ‫قبل از ان در نیروهاى مسلح و جاهاى دیگر ‪ -‬از نزدیک‬ ‫کسانى را مشاهده کرده ام که واقعا تعطیلى نمی شناسند‪،‬‬ ‫استراحت نمی شناسند؛ مایلند همه لحظاتشان را صرف‬ ‫همین کارى که بر عهده انها محول است‪ ،‬قرار بدهند‪ .‬البته‬ ‫من همین جا به شما عرض بکنم؛ موافق اینجور کار کردن‬ ‫نیستم‪ .‬بنده معتقدم کار بایستى جورى برنامه ریزى و تنظیم‬ ‫بش��ود که انسان بتواند به خانواده خود‪ ،‬به فرزندان خود‪،‬‬ ‫ب��ه روابط عاطفى بپردازد؛ خودش را له نکند‪ .‬ولى خب‪،‬‬ ‫بعضى هستند؛ حاال واقعا یا ظرفیت زیادى دارند‪ ،‬به همه‬ ‫چیز در جاى خود می پردازند و ظرف کار را لبریز می کنند‪،‬‬ ‫ی��ا اینکه از جاهاى دیگر ک��م می گذارند و به کار اضافه‬ ‫می کنند‪ .‬این حجم کار و کمیت کار اس��ت که سنگین و‬ ‫بزرگ و فراگیر است؛ این یکى از کارهاى برجسته است؛‬ ‫این احتیاج به انگیزه دارد‪.‬‬ ‫تا انگیزه قلبى نباشد‪ ،‬هیچ کس به خاطر دستور و به خاطر‬ ‫حک��م و به خاطر مقررات‪ ،‬اینج��ور کار نمی کند‪ .‬گاهى‬ ‫هیچ ک��س هم این حجم کار را نمی فهم��د‪ .‬من بارها در‬ ‫جمع هاى ادارى که اینجا امدند‪ ،‬گفته ام‪ :‬شما یک پرونده‬ ‫دس��تتان است‪ ،‬یک پروژه دستتان است‪ ،‬یک کار دستتان‬ ‫‪6‬‬ ‫اس��ت‪ ،‬می گوئید تمامش کن��م‪ .‬وق��ت ادارى هم تمام‬ ‫می ش��ود‪ ،‬شما هم خسته هس��تید‪ ،‬اما می گویید من این‬ ‫کار را باید تمام کنم و بروم‪ .‬نیم س��اعت‪ ،‬یک س��اعت‪،‬‬ ‫دو س��اعت بیشتر از وقت می مانید؛ نه به رئیستان اطالع‬ ‫می دهید‪ ،‬نه اضافه کار می گیرید‪ ،‬نه کسى می فهمد؛ اما شما‬ ‫این کار را انجام دادید؛ این خیلى ارزش دارد؛ این در دفتر‬ ‫کرام الکاتبینمحفوظمی ماند‪.‬‬ ‫کاتبان عمل ما ‪ -‬که ماموران س��احت ربوبى هس��تند ‪-‬‬ ‫اینطور کارهاى اینجورى را به خصوص برجسته می کنند‪.‬‬ ‫خوب‪ ،‬این یک نوع کار برجسته است‪.‬‬ ‫یک نوع کار برجس��ته‪ ،‬کارهاى کیفیتى اس��ت؛ کار را با‬ ‫کیفیت خوب انجام دادن‪ ،‬به ش��کل عالى تر انجام دادن‪.‬‬ ‫انس��ان می تواند یک رس��یدگى را‪ ،‬ی��ک کار را دو جور‬ ‫انجام بدهد‪ :‬جور اسانترى هم وجود دارد‪ ،‬اما انسان جور‬ ‫س��خت تر را انتخاب می کند‪ ،‬ب��راى اینکه کیفیت کار را‬ ‫باال ببرد‪ .‬این هم انگیزه می خواهد‪ ،‬این هم کار برجس��ته‬ ‫است‪.‬‬ ‫یک نوع کار‪ ،‬ابتکار و افرینش کار است؛ پیدا کردن راه هاى‬ ‫نو‪ ،‬ش��یوه هاى نو‪ ،‬ش��یوه هاى کارامدتر؛ چه در کارهاى‬ ‫محدود‪ ،‬چه در کارهاى کالن‪ .‬فکر الزم دارد‪ ،‬تالش الزم‬ ‫دارد‪ .‬بعضى ها می گویند حاال ولش کن؛ همان کارى که‬ ‫دیگران می کنند‪ ،‬ما هم می کنیم‪.‬‬ ‫بعضى می گویند نه؛ به خودش��ان می قبوالنند که کارى‬ ‫مبتکرانه وخالقانه ارائه بدهند‪ .‬اینها انگیزه می خواهد‪ .‬بدون‬ ‫انگیزه‪ ،‬بدون یک عامل درونى‪ ،‬اینجور کارهاى برجسته‪،‬‬ ‫چه از لحاظ ک ّمى‪ ،‬چه از لحاظ کیفى‪ ،‬امکانپذیر نیست‪.‬‬ ‫این انگیزه چیس��ت؟ این انگیزه‪ ،‬ترکیبى است از ایمان و‬ ‫اگاهى‪ .‬این دو چیز به انسان انگیزه می دهد‪ :‬ایمان داشته‬ ‫باشد‪ ،‬اگاهى هم داشته باشد‪.‬‬ ‫اگر خداى نکرده ش��ما بیمارى داش��ته باشید؛ وقتى که‬ ‫نمی دانید این بیمارى وجود دارد‪ ،‬یا نمی دانید که طبیبى‬ ‫براى این بیمارى وج��ود دارد‪ ،‬یک جور عمل می کنید؛‬ ‫اما وقتى که می دانید این بیمارى هس��ت‪ ،‬می دانید طبیبى‬ ‫هم هس��ت‪ ،‬اعتقاد هم دارید که این طبیب می تواند این‬ ‫بیمارى را مرتفع کند‪ ،‬اینجا چه کار می کنید؟ اینجا دیگر‬ ‫معطل نمی شوید‪ .‬دور باش��د‪ ،‬نزدیک باشد‪ ،‬اسان باشد‪،‬‬ ‫سخت باشد‪ ،‬این عزیز بیمار را می کشانید‪ ،‬می برید انجا‪.‬‬ ‫این انگیزه اس��ت‪ .‬انسان براى کار انگیزه دارد‪ .‬یک عامل‬ ‫درونى‪ ،‬انسان را وادار می کند‪.‬‬ ‫انسان نیاز را بفهمد‪ ،‬به نتیجه ایمان داشته باشد ‪ -‬و براى‬ ‫مردم موم��ن‪ ،‬در زیر نظر خدا ب��ودن را هم بداند ‪ -‬این‬ ‫می ش��ود انگیزه کامل‪ .‬بعضى ها این اعتقاد را دارند‪ ،‬این‬ ‫اگاهى را دارند‪ ،‬این ایمان به نتیجه را دارند‪ ،‬اما خدا ندارند؛‬ ‫انها انگیزه شان کمتر است‪.‬‬ ‫اما وقتى من و ش��ما می دانیم کارى که می خواهیم انجام‬ ‫بدهیم‪ ،‬کارى که داریم انجام می دهیم‪ ،‬کارى است براى‬ ‫خدا‪ ،‬کارى اس��ت براى نظام اسالمى‪ ،‬کارى است براى‬ ‫مردم و به سود مردم‪ ،‬و خدا این را مى بیند‪ ،‬و اگر دیگران‬ ‫نفهمند‪ ،‬دیگران ما را تحسین نکنند‪ ،‬افرین نگویند‪ ،‬براى‬ ‫ما کف نزنند‪ ،‬اما خ��داى متعال مى بیند و قدر می داند و‬ ‫پاداش می دهد‪ .‬امام حس��ین در روز عاشورا فرمود‪« :‬انّ‬ ‫ذلک بعین هَّ‬ ‫الل»؛ مى بینم که کار من زیر نظر خداس��ت‪ .‬با‬ ‫این دید‪ ،‬این می ش��ود ان انگیزه اى که با وجود ان‪ ،‬انسان‬ ‫هرگز دیگر بیکار نمی ماند‪ .‬و اس�لام و تاریخ اس�لام و‬ ‫وجود مقدس خاتم االنبیاء (ص ّلى هَّ‬ ‫الل علی هو ال هو ّ‬ ‫ س��لم) در‬ ‫تقویت این انگیزه و ش��ناخت مواقع وجود این انگیزه و‬ ‫بهره بردارى از ان به نفع اهداف و ارمان ها‪ ،‬غوغایى کردند‪.‬‬ ‫انسان وقتى که تاریخ اسالم را نگاه می کند‪ ،‬مى بیند در این‬ ‫خصوص غوغاس��ت‪ .‬یک نمونه ان را من عرض بکنم‪.‬‬ ‫در جنگ احد ‪ -‬همین طور که اطالع دارید؛ ش��نیده اید یا‬ ‫خوانده اید ‪ -‬مس��لمان ها اول پیروز شدند؛ بعد به خاطر‬ ‫دنیاطلبى یک عده از خودش��ان‪ ،‬دچار شکس��ت شدند‪.‬‬ ‫کس��انى از اینها به شهادت رسیدند ‪ -‬مثل جناب حمزه‬ ‫سیدالشهداء و دیگران ‪ -‬بقیه هم فرار کردند و رفتند روى‬ ‫ان کوه؛ دشمنان هم در اخر ان روزى که این جنگ انجام‬ ‫گرفت‪ ،‬با دست پر و با خوشحالى انجا را ترک کردند و‬ ‫این غصه و این عقده در دل مسلمان ها ماند‪ .‬پیغمبر فرمود‬ ‫ش��هدا را بردارند و به مدینه بیاورند ‪ -‬احد نزدیک مدینه‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫امام‬ ‫گفتوگو‬ ‫راه‬ ‫است ‪ -‬راه افتادند‪ ،‬امدند وارد مدینه شدند‪.‬‬ ‫در میان افراد بازگش��ته به مدینه‪ ،‬مجروح هست‪ ،‬جانباز‬ ‫هست‪ ،‬اجساد مطهر شهدا هس��ت‪ ،‬خانواده هاى داغدار‬ ‫هستند‪ .‬مدینه غوغا ش��د از لحاظ گریه و نوحه و زارى‬ ‫براى کشته شده ها‪ ،‬و بعد هم ناکامى در این جنگ؛ اینها‬ ‫همه تلخ بود‪ .‬شب ان روزى که این حادثه تلخ اتفاق افتاده‬ ‫بود‪ ،‬براى پیغمبر خبر اوردند که یک عده از مشرکین بعد‬ ‫از انکه از مدینه دور شدند‪ ،‬به این فکر افتاده اند که حاال که‬ ‫مسلمان ها شکست خوردند‪ ،‬خوب است ما حمله کنیم و‬ ‫کار مسلمان ها را تمام کنیم‪ .‬این خبر که به مدینه رسید‪،‬‬ ‫یک ع��ده از ادم هاى دهن لق ‪ -‬ی��ا مغرض یا جاهل که‬ ‫ش��ایعات بد را بالفاصله مثل برق و باد منتشر می کنند ‪-‬‬ ‫شروع کردند این را منتشر کردن‪.‬‬ ‫اینگونه افراد همین قدر که خبر به گوششان برسد ‪ -‬چه‬ ‫راست باش��د‪ ،‬چه دروغ ‪ -‬بالفاصله شروع می کند ان را‬ ‫پخش کردن‪ .‬ان زمان هم ای��ن افراد بودند‪ ،‬امروز هم از‬ ‫این قبیل افراد هستند‪ .‬اینها شروع کردند توى مدینه خبر‬ ‫را منتشر کردن‪ .‬گفتند اقا پدرمان درامد؛ اینها به ما حمله‬ ‫می کنند؛ بترسیم‪ ،‬چه‪ ،‬چه‪ ،‬چه‪ .‬بنا کردند توى دل مردم را‬ ‫خالى کردن‪ .‬اینجا پیغمبر اکرم امد وس��ط میدان‪ .‬در یک‬ ‫چنین جاهایى‪ ،‬اعمال ان روح نبوت الزم است‪ .‬پیغمبر‬ ‫مردم را جمع کردند‪ ،‬گفتند همه بیائید توى مسجد‪ .‬امدند‬ ‫توى مسجد‪ .‬فرمود‪ :‬شنیدم دشمن در فالن نقطه اجتماع‬ ‫کرده؛ منتظر اس��ت که ش��ما غفلت کنید‪ ،‬به شما حمله‬ ‫کند‪ .‬باید همین امشب بروید انها را تارومار کنید‪ .‬گفتند‪:‬‬ ‫حاضریم یا رس��ول هَّ‬ ‫ الل! فرمود‪ :‬نه؛ فقط کسانى که امروز‬ ‫در جن��گ احد بودند‪ ،‬انه��ا باید بروند‪ .‬یعنى همان هایى‬ ‫که خس��ته اند‪ ،‬همان هایى که از صبح تا شب جنگیدند‪،‬‬ ‫همان های��ى که بدنش��ان هم زخمى اس��ت‪ ،‬باید بروند؛‬ ‫هیچ کس غیر از اینها نباید برود‪ .‬اول یک عده اى ش��اید‬ ‫تعجب کردند‪ ،‬بعد دیدند عجب حکمى اس��ت‪ .‬کسانى‬ ‫که ان روز در جنگ احد بودند‪ ،‬اس��یب هم دیده بودند‪،‬‬ ‫خسته هم بودند‪ ،‬بالفاصله جمع شدند‪ .‬پیغمبر گفت بروید‬ ‫این قضیه را تمام کنید و برگردید‪ .‬کسانى که ان زخم را‬ ‫امروز خورده اند و ضربه اى را که دشمن وارد اورده‪ ،‬مایلند‬ ‫جبران کنند و ضربه متقابل بزنند‪ ،‬خودشان دستشان توى‬ ‫کار بوده‪ ،‬نه اینکه خبر را از دهن این و ان شنیده باشند‪،‬‬ ‫همین ها را پیغمبر به خط کرد‪ ،‬بسیج کرد و گفت شماها‬ ‫بای��د بروید‪ .‬اینها یک عده اى بودند ‪ -‬خیلى هم نبودند‪-‬‬ ‫سوار شدند و راه افتادند طرف همان منطقه و دشمنى را‬ ‫که کمین گرفته بود‪ ،‬غافلگیر کردند و به او ضربه زدند و‬ ‫تارومار کردند و برگشتند‪.‬‬ ‫ایه ش��ریفه نازل شد‪« :‬الّذین قال لهم النّاس انّ النّاس قد‬ ‫جمعوا لکم فاخشوهم»‪ .‬مومنین ان کسانى هستند که وقتى‬ ‫شایعه پراکن ها امدند گفتند علیه شما انجا جمع شدند و‬ ‫بترسید‪« ،‬فزادهم ایمانا»؛ اما این ترس که به وجود نیامد‪،‬‬ ‫انگیزه و ایمان انها تقویت و بیشتر هم شد‪« .‬و قالوا حسبنا‬ ‫هَّ‬ ‫الل و نعم الوکیل»؛ گفتند خدا کافى است‪ ،‬کار موکول به‬ ‫خداست‪ .‬ببینید این چه معرفت عظیمى است‪ .‬کار را شما‬ ‫دارى می کنى‪ ،‬بازوى ش��ما دارد کار می کند‪ ،‬فکر ش��ما‬ ‫دارد کار می کند‪ ،‬قلم ش��ما دارد کار می کند؛ اما کار‪ ،‬کار‬ ‫خداست؛ موکول به اوست‪ .‬موکول به خدا بودن معنایش‬ ‫این نیست که ما کنار بنشینیم‪ ،‬بگوئیم خدا خودش درست‬ ‫کند؛ نه‪ ،‬خدا اینجورى درست نمی کند‪ .‬اینکه من و شما‬ ‫یک کارى را انجام بدهیم‪ ،‬مغرور بشویم و خیال کنیم ما‬ ‫بودیم که کردیم‪ ،‬خیال کنیم که ما یک کار برجسته انجام‬ ‫دادیم‪ ،‬این هم غلط اس��ت‪ ،‬این هم نادرس��ت است‪ .‬اگر‬ ‫خداى متع��ال کمک نکند‪ ،‬اگر هدایت نکند‪ ،‬اگر توفیق‬ ‫ندهد‪ ،‬هیچ کارى نمی توانید بکنید؛ هیچ نتیجه اى را هم به‬ ‫دست نخواهید اورد‪.‬‬ ‫وقتى دو عنصر همراه ش��د؛ یعنى شما از یک طرف به‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫خدا توکل کردید‪ ،‬از خداى متعال اس��تمداد کردید‪ ،‬خدا‬ ‫را حاضر و ناظر دانس��تید‪ ،‬خ��دا را صاحب کار خودتان‬ ‫دانستید‪ ،‬و از طرف دیگر همه نیرویتان را پاى کار اوردید‪،‬‬ ‫این می شود همان شکل درست‪.‬‬ ‫«قالوا حس��بنا هَّ‬ ‫الل و نعم الوکیل»؛ این توصیف اینهاست‪.‬‬ ‫نتیجه کارش��ان ه��م در ایه بعد ذکر می ش��ود‪« :‬فانقلبوا‬ ‫بنعمه من هَّ‬ ‫الل و فضل لم یمسس��هم سوء و اتّبعوا رضوان‬ ‫هَّ‬ ‫الل»‪ .‬رفتند و برگش��تند‪ ،‬بدون اینکه کوچکترین ضربه و‬ ‫زخمى بر انها وارد ش��ده باشد‪ .‬انها توانستند دشمن را‬ ‫تارومار کنند و همه موجودى هاى دشمن را مصادره کنند‬ ‫و غنیم��ت بگیرند و بیاورند‪ .‬انها نه فقط توطئه را خنثى‬ ‫کردن��د‪ ،‬بلکه یک درامدى هم ب��راى مدینه و حکومت‬ ‫پیغمبر در سال سوم ‪ -‬که سال جنگ احد است ‪ -‬درست‬ ‫کردند‪ .‬می خواهند ما اینها را به یاد داشته باشیم‪ .‬اینها فقط‬ ‫تاریخ نیست‪ ،‬خاطره نیست؛ اینها درس است‪ .‬می خواهند‬ ‫من و ش��ما این حقایق را به یاد داش��ته باشیم و اینها را‬ ‫در زندگى مان اعمال کنی��م‪ .‬چهار تا ایه در تعقیب نماز‬ ‫صبح ذکر شده ‪ -‬که در کتاب مفاتیح الجنان هم هست‪-‬‬ ‫می توانی��د مراجعه کنید و انها را بخوانید‪ .‬هر کدام از این‬ ‫ایات هم که ذکر شده‪ ،‬یک نتیجه اى دنبالش امده است‪« :‬و‬ ‫الل بصیر بالعباد‪ .‬فوقیه هَّ‬ ‫الل انّ هَّ‬ ‫اف ّوض امرى الى هَّ‬ ‫الل سیئات‬ ‫ّ‬ ‫ما مکروا»‪« .‬ال ال هالاّ انت سبحانک ان ّى کنت من الظالمین‪.‬‬ ‫الغم و کذلک ننجى المومنین»‪،‬که‬ ‫فاستجبنا له و نجیّناه من ّ‬ ‫ایه جناب یونس است‪ .‬ایه دیگر‪ ،‬همین ایه اى است که‬ ‫قبال تالوت کردم‪« :‬حسبنا هَّ‬ ‫ الل و نعم الوکیل‪ .‬فانقلبوا بنعمه‬ ‫من هَّ‬ ‫الل و فضل لم یمسسهم سوء»‪ .‬ایه چهارم هم «ما شاء‬ ‫الل ال ق ّوه ا هَّ‬ ‫هَّ‬ ‫لاّ بالل» است که مال ان قضیه دو برادر است‪ .‬اینها‬ ‫براى ما درس است‪ .‬وقتى انسان احساس می کند که کار‬ ‫بزرگ است‪ ،‬کار باارزش است‪ ،‬کار داراى تاثیر اجتماعى‬ ‫کالن است‪ ،‬انگیزه اش بیشتر می شود‪.‬‬ ‫ب��ه هر حال ان چیزى که از بین م��ی رود‪ ،‬همین گذران‬ ‫روزانه ما و شماس��ت‪ .‬خوبش‪ ،‬بدش‪ ،‬برطبق وظیفه اش‪،‬‬ ‫خالف وظیفه اش‪ ،‬صوابش‪ ،‬اینها از بین می رود‪ .‬طبیعت‬ ‫عالم‪ ،‬طبیعت زوال است؛ «العالم متغیر»‪ .‬انچه که می ماند‪،‬‬ ‫اثر این کار اس��ت در دیوان الهى؛ این از بین نمی رود‪« .‬ال‬ ‫یعزب عنه مثقال ذ ّره»؛ به قدر س��نگینى یک ذره ‪ -‬حاال‬ ‫ذره چه به معناى ذرات غبار منتشر در هوا‪ ،‬چه به معناى‬ ‫مورچه ‪ -‬از دید محاسبه الهى مخفى نمی ماند‪ .‬دوربین هاى‬ ‫مخفى الهى ذره ذره اعمال ما را نگاه می کنند و می سنجند؛ و‬ ‫سخت ترش این است که بر دل هاى ما هم تسلط دارند‪.‬‬ ‫دوربین مخفى فقط توى س��اختمان و توى محیط کار و‬ ‫داخل خانه و اینها نیست؛ توى دل ما هم یک دوربین مخفى‬ ‫هست‪ .‬انچه بر دل ما می گذرد‪ ،‬انچه بر ذهن ما می گذرد‪،‬‬ ‫انچه در خلوات انجام می دهیم‪ ،‬همه بدون هیچگونه کم و‬ ‫زیادى منعکس است و در روز قیامت اینها اشکار می شود؛‬ ‫«فمن یعمل مثق��ال ذ ّره خیرا یره‪ .‬و من یعمل مثقال ذ ّره‬ ‫ش��را یره»‪ .‬ظاهر ایه این اس��ت که این عمل تجسم پیدا‬ ‫ّ‬ ‫می کند و انسان خود ان عمل را مى بیند‪ .‬عمده این است‬ ‫که این عمل می ماند؛ به فکر این ماندنى باشیم‪ .‬حوادث‬ ‫روزگار و گ��ذران و روزم��ره عمر ما‪ ،‬خوبش‪ ،‬بدش‪ ،‬در‬ ‫اوج احترام‪ ،‬در حضیض بى احترامى‪ ،‬با جیب پر‪ ،‬با جیب‬ ‫خالى‪ ،‬همه جورش می گذرد و باقى نمی ماند‪ .‬خوبش هم‬ ‫قابل دلبستن نیست‪ ،‬چون باقى ماندنى نیست؛ بدش هم‬ ‫شکوه و شکایت انچنانى ندارد‪ ،‬چون باقى ماندنى نیست‪،‬‬ ‫چون گذراست‪ .‬ان چیزى که می ماند‪ ،‬اثر این عمل است‪،‬‬ ‫نتیجه این عمل است‪ ،‬ثواب الهى است‪ ،‬عقاب الهى است؛‬ ‫به فکر این باید بود‪ .‬خوب‪ ،‬خیلى خوش��حال شدیم از‬ ‫زیارت شما برادران و خواهران‪ ،‬مخصوصا جوان هایتان که‬ ‫هَّ‬ ‫الحمدلل در این جلسه خانوادگى حضور دارند‪ .‬امیدواریم‬ ‫هَّ‬ ‫ شاءالل همه شما موفق و موید باشید و در خط راست و‬ ‫ان‬ ‫درست و صراط مستقیم الهى به پیش بروید‪.‬‬ ‫توطئه ایجاد اختالف‬ ‫بین مردم و روحانیت‬ ‫باید تشکر کنم از همه اقایان علمای اعالم استان فارس‬ ‫که زحمت کشیدند و اینجا در این منزل محقر تشریف‬ ‫اوردند که در خدمتشان استفاده بکنیم و عرض ارادت‪.‬‬ ‫بنده راجع به مس��ائلی که در ایران هس��ت گفته ام‪ ،‬لکن‬ ‫باز ه��م در خدمت اقایان عرض می کن��م که تمام این‬ ‫ی‬ ‫توطئه هایی که درس��ت کرده اند برای جمهوری اسالم ‬ ‫ک��ه این اس��اس را که به خط��ر انداخته اس��ت‪ ،‬منافع‬ ‫قدرت ه��ای بزرگ را از بین ببرند‪ ،‬اینها تاکنون به نتیجه‬ ‫نرسیده است و منتهی ش��ده اند اینها به اینکه به حسب‬ ‫ظاهر که باید اخت�لاف در خود داخل ایجاد کنند که از‬ ‫داخل اگر چنانچه یک اختالفی پیدا بشود‪ ،‬دیگر محتاج‬ ‫به اینکه از خارج هم یک کاری بکنند ندارند‪.‬‬ ‫در داخل هم دو جور اختالف شاید در راس اختالفات‬ ‫باش��د‪ :‬یکی اینک��ه بین مردم با روحانی��ت یک جدایی‬ ‫بیندازند که این چیزی بود که در زمان رضاخان هم بود‬ ‫ای��ن مطلب‪ .‬بعدها هم بود که در هر جا اگر فرض کنید‬ ‫ک��ه یک روحانی یک کاری می کرد‪ ،‬انها برخالفش یک‬ ‫شایعاتی درس��ت می کردند و این طایفه را می کوبیدند‪.‬‬ ‫و بین مردم و اینها خواس��تند جدای��ی بیندازند‪ .‬تا یک‬ ‫حدودی هم نس��بت به بعضی قشرها موفق شدند‪ .‬االن‬ ‫احس��اس این مطلب [را] بیش��تر می کنن��د؛ یعنی‪ ،‬االن‬ ‫این معنا را فهمیده اند که ایران یکپارچه ش��ده اس��ت و‬ ‫همه هم در هر بلدی‪ ،‬تابع روحانیتش��ان به حسب نوع‬ ‫هستند و اگر چنانچه کاری بخواهد بشود با دست همین‬ ‫روحانیون کاره��ای مثبت انجام می گیرد‪ .‬از این جهت‪،‬‬ ‫االن بیش��تر از س��ابق توجه به این معنا ک��رده اند و در‬ ‫بس��یاری از بالد‪ ،‬این مس��ائل را و ایجاد اختالف را بین‬ ‫روحانیون و مردم می خواهند بکنند‪.‬‬ ‫البته ان چیزی که الزم اس��ت این است که خود اقایان‬ ‫توجه بکنن��د در هر جا که تش��ریف دارند که اگر یک‬ ‫همچو دستهایی پیدا شد که به واسطه یک فضولی هایی‬ ‫که می کنند‪ ،‬بخواهند اخت�لاف بین روحانی و روحانی‬ ‫بیندازند یا روحانی و مردم بیندازند و اینها توجه بکنند به‬ ‫اینکه نگذارند این کار بشود‪ ،‬از اول جلویش را بگیرند؛‬ ‫نگذارند ریشه دار بشود‪ .‬این از مسائل بسیار مهمی است‬ ‫که باید به ان توجه بش��ود؛ هم از طرف ائمه جمعه که‬ ‫هر جمعه خطبه می خوانند برای مردم تنبه داده بش��ود و‬ ‫هم بر ائمه جماعت [اس��ت ] ک��ه با مردم تماس دارند‪.‬‬ ‫و توجه [کنند] به اینکه مبادا یک وقتی ما بیدار بشویم و‬ ‫اختالف حاصل شده باشد‪ .‬باید از حاال جلویش را‪ ،‬اولی‬ ‫که می خواهند یک کاری‪ ،‬یک فضولی می خواهند بکنند‪،‬‬ ‫جلویش را بگیرند‪ .‬من جمله‪ ،‬از این چیزی که از همین‬ ‫رش��ته است این است که بعضی شاید از همین منافقین‬ ‫و از همین منحرفین باش��ند که نسبت به بعضی مراجع‬ ‫اهانت می کنند و این خودش مبداء یک اختالفی می شود‬ ‫با اسم اینکه من با فالن مرجع یا فالن شخص دوستم‪ .‬با‬ ‫این اسم‪ ،‬می خواهند یک روحانی بزرگ را اهانت کنند‬ ‫و این مبداء بش��ود که دودس��تگی پیدا بشود در کشور‪.‬‬ ‫و ای��ن از امور مهمی اس��ت که باید جلوگیری بش��ود‪.‬‬ ‫اقای��ان در هر جا یک همچو چیزی دیدند و همین طور‬ ‫اقای��ان بالد هرجا که هس��تند‪ ،‬ائمه جمعه ‪ -‬خصوصا‪-‬‬ ‫احس��اس این معنا را کردند که می خواهند اینها یک کار‬ ‫اختالف انگیز و فتنه انگیز ایجاد کنند‪ ،‬خودشان جلویش‬ ‫را بگیرند‪.‬‬ ‫‪7‬‬ ‫یادداشت‬ ‫عزت اهلل یوسفیان ‪ /‬عضو فراکسیون اصولگرایان مجلس شورای اسالمی‬ ‫حذف دیدگاه های‬ ‫افراطی منجر به وحدت‬ ‫اصولگرایان می شود‬ ‫در هر جریان سیاسی سالیق مختلفی وجود دارد که‬ ‫در کنار ان اعضای جریان موردنظر در اصولی نیز با‬ ‫یکدیگر تفاهم دارند‪ .‬اصولگرایان طیف گس��ترده ای‬ ‫هس��تند که وجود نق��د درون گفتمانی در میان انان‬ ‫طبیعی اس��ت‪ .‬انها باید با کنار گذاش��تن اختالفات‬ ‫در جهت بقای وحدتش��ان بکوش��ند‪ .‬البته نمی توان‬ ‫وجود س�لایق و دیدگاه های مختل��ف در اردوگاه‬ ‫اصولگرایان را انکار کرد‪ ،‬اما باید توجه داش��ت که‬ ‫این اختالف سالیق به معنای وجود انشعاب در میان‬ ‫اصولگرایان نیست‪ .‬انش��عاب زمانی در یک جریان‬ ‫سیاس��ی اتفاق خواهد افتاد که اعض��ای ان جریان‬ ‫سیاس��ی با یکدیگر تعامل نداشته و نظرات یکدیگر‬ ‫را نیز قبول نداشته باشند‪ .‬هر جریان سیاسی نیازمند‬ ‫نقد درون گفتمانی به منظور بقای خود است‪ ،‬ارکانی‬ ‫که جری��ان اصولگرا را به یکدیگ��ر پیوند می دهد‪،‬‬ ‫م��واردی همچ��ون اعتقاد ب��ه اص��ول و ارمان های‬ ‫رشد جریان اصولگرا با تحمل دیدگاه های رقیب‬ ‫غالمرضا مصباحی مقدم‪ /‬نماینده سابق مجلس شورای اسالمی‬ ‫این یک س��نت الهی است که خداوند با هیچ قومی خویشاوندی‬ ‫ندارد‪ ،‬ملت ها هم همین طورند‪ .‬مردم با هیچ گروه و جناح خاصی‬ ‫تعارف ندارند و اگر میانشان اختالف و انحراف دیدند انها را طرد‬ ‫می کنند‪ .‬در گذشته هم طرد اصالح طلبان معلول عملکرد خودشان‬ ‫بود‪ .‬این عملکردهای انها بود که باعث ش��د مردم در مقابلش��ان‬ ‫واکنش نشان دهند‪ .‬در انتخابات شوراها دیدید که مردم انها را پس‬ ‫زدند‪ .‬اتفاقا در ان انتخابات شورای نگهبان هیچ دخالتی نداشت و‬ ‫سیاست‬ ‫مجلس ششم ناظر انتخابات بود‪ ،‬ضمن اینکه این اتفاق زمانی افتاد‬ ‫که این جریان هنوز از گردونه حاکمیت تصفیه نشده بود‪ .‬در مجلس هفتم هم کسی انها‬ ‫را حذف نکرد‪ .‬اما خودشان از سوی مردم کنار رفتند‪ .‬در همین حوزه تهران یک نفر از‬ ‫اصالح طلب��ان رای نیاورد‪ .‬انتخابات را هم دولت خاتمی برگزار می کرد‪ .‬اصولگرایان از‬ ‫جریانات مختلفی تشکیل شده اند‪ .‬همه جریانات اصولگرا با حذف کامل اصالح طلبان‬ ‫موافق نبودند و هرگز هم کل اصولگرایان از کنار رفتن اصالح طلبان اس��تقبال نکردند‪.‬‬ ‫من هم که عضو جریان اصولگرایی هس��تم‪ ،‬می گویم مردم با ما خویش��اوندی ندارند‪.‬‬ ‫مهم عملکرد اس��ت‪ .‬البته صرفا ثبات خوب کافی نیس��ت‪ .‬ثبات خوب باید با عملکرد‬ ‫خوب توامان باش��د و این است که باعث استمرار یک جریان سیاسی می شود‪ .‬جریان‬ ‫اصولگرایی باید مواظب باشد تا اختالفات داخلی در این جریان عمیق نشود‪ .‬اختالف‬ ‫الزم است و باید باشد‪ ،‬حتی دو نفر هم نمی توانند مثل هم فکر کنند اما اختالف نباید‬ ‫به اختالف در اصول بینجامد و نتیجه اش باید به وحدت برسد که این اتفاق در پیروزی‬ ‫انقالب اسالمی هم افتاد‪ .‬انچه مهم است‪ ،‬اینکه اختالف دیدگاه ها نباید موجب غرور و‬ ‫غفلت شود تا یک جریان فکر کند مردم به او اقبال پیدا کرده اند و این اقبال بعدا هم ادامه‬ ‫خواهد یافت‪ .‬این تحلیل درست نیست بلکه باید با سعه صدر و مدارا به نتایج بهتری‬ ‫دست یافت‪ .‬با بازگشت به اصول‏‪ ،‬رقیق کردن اختالفات و تحمل دیدگاه های مختلف و‬ ‫سعه صدر‪ ،‬می توان از رشد انها جلوگیری کرد‪ .‬درباره احتمال انشعاب میان اصولگرایان‬ ‫در شرایط عدم وجود رقیبی جدی برای این جریان‪ ،‬نیز که برخی از ان سخن می گویند‬ ‫باید گفت این یک پدیده جامعه شناختی است که گفته می شود‪ .‬یک جناح سیاسی وقتی‬ ‫رقیبی ندارد‪ ،‬درون ان انشعاب به وجود می اید‪ .‬یک دلیلش هم هواهای نفسانی است‪،‬‬ ‫نه اینکه الزمه فعالیت سیاسی لزوما وجود خصم باشد‪ .‬این تحلیل جامعه شناختی مبتنی‬ ‫بر واقعیات اجتماعی است‪ ،‬این اتفاق در جامعه رخ داده و می دهد‪ .‬این اتفاق(انشعاب)‬ ‫در جریان اصولگرایی هم می افتد‪ .‬این یک تحلیل واقع گرایانه است‪ .‬الیه هایی از جریان‬ ‫اصولگرایی‪ ،‬سعی در ایجاد رقابت دارد که علت این امر فعال و پویا نگه داشتن جریان‬ ‫سیاسی اصولگراست اما در عین حال ریشه این تقسیمات اصولی نیست‪ .‬با بازگشت به‬ ‫اصول و رقیق کردن اختالفات و البته تحمل دیدگاه های مختلف و سعه صدر‪ ،‬می توان این‬ ‫اختالفات را به عامل رشد تبدیل کرد‪ .‬در این صورت تهدید را به فرصت تبدیل کرده ایم‪.‬‬ ‫به اعتقاد بنده در جریان اصولگرایی می تواند گروه های متفاوتی ظهور و بروز کنند و با‬ ‫به وجود اوردن یک فضای س��الم‪ ،‬به مناقشه درست و ابراز نظر و استدالل و برهان در‬ ‫مقابل یکدیگر بپردازند‪.‬‬ ‫‪8‬‬ ‫مقدس اس�لامی‪ ،‬فصل الخطاب دانس��تن فرمایشات‬ ‫رهبری و اعتقاد به فرمایش��ات ایش��ان است‪ .‬دلیل‬ ‫برخی اختالفات اصولگرایان تنها اختالف س�لایق‬ ‫موج��ود در می��ان انهاس��ت ک��ه در ص��ورت کنار‬ ‫گذاش��تن این اختالفات و در نظ��ر گرفتن مصالح‪،‬‬ ‫همه مس��ائل حل می ش��ود‪ .‬در هر جریان سیاس��ی‬ ‫افراط گ��ری وجود دارد و باید با گفت وگو و ارتباط‬ ‫و تعامل بیش تر اختالف س��لیقه ها را کنار گذاشته و‬ ‫با توجه به ش��رایط ویژه کش��ور‪ ،‬همه تالش��مان را‬ ‫برای حف��ظ وحدت به کار ببندی��م‪ .‬در حال حاضر‬ ‫نیز انشقاقی میان اصولگرایان به وجود نیامده‪ ،‬برخی‬ ‫اختالفات میان دولت و مجلس اختالف س��لیقه در‬ ‫نحوه اداره کش��ور اس��ت‪ .‬اینها اختالف سلیقه هایی‬ ‫است که در رابطه با نحوه اداره کشور وجود دارد و‬ ‫این بحث ها هم مربوط به کلیات نیس��ت‪.‬‬ ‫تنه��ا اتفاق��ی ک��ه افتاده این اس��ت ک��ه ارایش‬ ‫نیروهای سیاس��ی با انچه در گذشته بوده متفاوت‬ ‫ش��ده اس��ت‪ .‬اما در کلیات قضای��ا همان وحدتی‬ ‫برخی تنها عنوان اصولگرایی را یدک می کشند‬ ‫حمیدرضا ترقی‪ /‬عضو شورای مرکزی حزب موتلفه اسالمی‬ ‫بعید است کسی که واقعا اصولگرا نیست و ادعای اصولگرایی می کند به گونه ای رفتار کند‬ ‫که شائبه جدایی و انشقاق اصولگرایان از عملکردش نمایان شود‪.‬‬ ‫یکپارچگی قوا و نظام در شرایط کنونی که دشمن خارجی مکررا نظام اسالمی را تهدید‬ ‫می کند یک ضرورت به ش��مار می اید و حفظ انس��جام داخلی و پیروی همه گروه ها و‬ ‫احزاب از مقام معظم رهبری یک واجب ضروری محسوب می شود‪ ،‬زیرا حفظ وحدت‬ ‫و یکپارچگی در میان اقشار مختلف ملت عالوه بر این که موجب خنثی شدن توطئه های‬ ‫دشمنان در اشکال مختلف می شود نوعی بازدارندگی را نیز به همراه خواهد داشت که در‬ ‫نتیجه موجب ایستادگی نظام در برابر بدخواهان خواهد شد‪.‬‬ ‫اینکه گفته می شود هر سه قوای نظام امروز در اختیار اصولگرایان است؛ طبیعی است که‬ ‫با کمرنگ شدن حضور رقابتی اصالحات در صحنه سیاسی کشور اصولگرایی حضور‬ ‫بیش��تری باید پیدا کند‪ ،‬اما متقابال ضروری اس��ت که اصولگرایان برای حفظ مشارکت‬ ‫سیاس��ی م��ردم در این��ده و فراهم کردن زمینه رقابت سیاس��ی س��الم و در چارچوب‬ ‫پذیرفته شده اصولگرایی‪ ،‬یک رقابت سالم‪ ،‬قانونمند و شفافی بین خود را پدید بیاورند‪.‬‬ ‫به طور طبیعی سالیق و روش های مدیریتی گوناگون میان اصولگرایان‪ ،‬می تواند منشا و‬ ‫مبدا این رقابت باشد و نباید ان را اختالف یا انشعاب در جریان اصولگرایان نامید‪ ،‬زیرا‬ ‫این نوع اختالف‪ ،‬همان اختالف «امتی رحمته» است که پیامبر اکرم نیز به ان سفارش کرده‬ ‫و ان را عامل رشد و نشاط جامعه ایمانی تلقی کرده اند‪.‬‬ ‫اما اگر همین تفاوت نظرها و سالیق از مسیر اصولی و معیارهای اخالقی و ارزشی خارج‬ ‫شود و جنبه تنازع و حذفی به خود بگیرد عالوه بر اینکه از دایره شاخص های اصولگرایی‬ ‫خارج می ش��ود‪ ،‬مضر به حال جامعه نیز خواهد بود‪ .‬بنابراین انچه در این مقطع متوجه‬ ‫حال اصولگرایان است‪ ،‬انسجام اصولی و وحدت انها حول شاخص های بازتعریف شده‬ ‫اصولگرایی است؛ به نحوی که در عین حال هم بسترهای الزم برای رقابت سالم جهت‬ ‫حضور در صحنه های سیاسی را فراهم کند و هم دربردارنده سالیق گوناگون و جمیع‬ ‫افراد در درون جریان باشد‪.‬البته برای بازتعریف در شاخص های اصولگرایی باید مبنایی‬ ‫ارائه داد که بتوان براساس ان عملکرد همه اشخاص و حتی گروه های اصولگرا را با ان‬ ‫ش��اخص ها تطبیق و بررس��ی کنیم تا ارزیابی دقیق تری از اصولگرایی و صحت ادعای‬ ‫مدعیان ان ارائه داد به نحوی که مشخص شود کدام گروه نماد اصیل و واقعی اصولگرایی‬ ‫اس��ت و کدام گروه تنها این عنوان را با خود یدک می کشد‪.‬البته در مجموعه افرادی که‬ ‫دارای ش��اخص های اصولگرایی هستند ممکن است سالیق و دیدگاه های متفاوتی هم‬ ‫یافت شود اما این امر هیچ گاه دلیل بر ان نمی شود که انها را از دایره اصولگرایی خارج‬ ‫کنیم یا به اتهام رفتار خارج از اصول‪ ،‬وی را کنار بزنیم؛ زیرا همین که فردی شاخص های‬ ‫اصولگرایی را قبول داشته باشد می توان ان را اصولگرا نامید‪.‬هنوز این گفته را قبول ندارم‬ ‫که عده ای مدعی اصولگرایی باش��ند و برخ�لاف اصول اصولگرایی حرکت کنند‪ .‬زیرا‬ ‫رسیدن به این تحلیل نیازمند به تعیین شاخص هایی دقیق و ارزیابی رفتار اشخاص نسبت‬ ‫به ان شاخص هاست‪ .‬اینکه کسی واقعا اصولگرا نباشد و ادعای اصولگرایی کند را نیز‬ ‫نمی پذیرم چراکه شاخص های اصولگرایی به قدری اشکار و مشخص است که نمی توان‬ ‫ادعای اصولگرایی کرد اما در عمل رفتاری خالف ان داشت‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫شماره‪44‬‬ ‫که یکس��ال پیش و در پی برخی حوادث به وجود‬ ‫امد همچنان وجود دارد‪ .‬یک س��ال پیش با توجه‬ ‫به تحرکات بی��رون از مرزها و همراهی جریانات‬ ‫داخل��ی با انها‪ ،‬ی��ک هماهنگ��ی و همراهی میان‬ ‫نیروه��ای انقالب به وجود ام��د‪ .‬خصوصا پس از‬ ‫س��خنان مقام معظم رهبری این خیلی مشهود بود‪.‬‬ ‫البته چنی��ن وحدتی منحصر به جریان اصولگرایی‬ ‫هم نب��ود و جریانات دیگر ه��م همراهی کردند‪،‬‬ ‫خ��ود مردم هم در صحنه بودند که این مورد یکی‬ ‫از افتخارات نظام جمهوری اس�لامی ایران اس��ت‪.‬‬ ‫اصولگرایان براس��اس تعاریف خاص خودش��ان‬ ‫همیش��ه بر وحدت ح��ول فرمایش��ات رهبری و‬ ‫اصول انق�لاب تاکید می کنن��د‪ .‬در مورد افراط و‬ ‫تفریط های��ی هم که صورت می گی��رد باید بگویم‬ ‫ک��ه اینه��ا م��ورد نظر م��ا و هیچ ی��ک از اعضا و‬ ‫احزاب جریانات اصولگرا نیس��ت‪ .‬معتقدم که کل‬ ‫جری��ان اصولگرایی باید خ��ود را با رهبر انقالب‬ ‫هماهن��گ کنند که تدابیرش��ان راهگشاس��ت‪ .‬در‬ ‫ی��ک س��ال گذش��ته و پ��س از انتخاب��ات ‪ 88‬به‬ ‫وضوح چندین بار مش��اهده ش��د که دش��من چه‬ ‫دسیس��ه هایی علی��ه نظ��ام طراح��ی ک��رده و چه‬ ‫نقش��ه هایی را در س��ر می پروران��د‪ .‬از همی��ن رو‬ ‫می بایس��ت اصولگرای��ان منس��جم تر ش��وند و بر‬ ‫وح��دت تکیه کنند‪ .‬بی توجهی به مس��ائل و منافع‬ ‫ملی یکی از دالیل ایجاد اختالف اس��ت‪ .‬چنانچه‬ ‫در یک تش��کیالت افراد کورکورانه عمل نکنند و‬ ‫نقدهایی نیز به عملکرد خودش��ان داش��ته باشند‪،‬‬ ‫امر مثبتی اس��ت‪ .‬اما چنانچ��ه این نقدها خارج از‬ ‫چارچوب تشکیالت باشد و اختال ف نظرها تنها با‬ ‫هدف بر هم ریختن انس��جام یک تشکیالت باشد‪،‬‬ ‫پس��ندیده نیس��ت و اصولگرایان باید از ان دوری‬ ‫کنند‪ .‬بس��یاری از اختالفات که گاهی در رسانه ها‬ ‫مطر ح می ش��ود در ان حد نیس��ت که مطرح شود‬ ‫و ب��ه ان دامن بزنند‪ .‬بیش��تر فضاس��از ی هایی که‬ ‫از س��وی برخ��ی از رس��انه ها ص��ورت می گیرد‬ ‫صحی��ح نیس��ت و اصولگرای��ان نی��ز بای��د توجه‬ ‫خانه احزاب وابسته به تشکل های سیاسی نیست‬ ‫حسین کاشفی‪ /‬رئیس خانه احزاب‬ ‫برخی درصددند تا گالیه هایی را که نسبت به عملکرد بعضی از احزاب دارند با ارائه‬ ‫قانونی جدید با س��رفصل هایی که خود می خواهند تغییر دهند‪ ،‬اما بدون شک قانون‬ ‫جدی��د احزاب باید بتواند فضا را برای فعالیت کمی و کیفی بیش��تر و بهتر احزاب‬ ‫ب��از کن��د‪ .‬از انجایی که هنوز هم خودم��ان نمی دانیم با اج��رای قانون جدیدی که‬ ‫تدوینش به عهده دولت سپرده شده است چه اتفاقی خواهد افتاد نمی توانیم اظهارنظر‬ ‫کاملی داش��ته باشیم اما در فضای سیاسی پیش رو مشغول بررسی موانع و مشکالت‬ ‫هس��تیم تا بعدا انها را در قالب پیش��نهاد مطرح کنیم‪ .‬زمینه برای انجام فعالیت های‬ ‫حزبی و تش��کیالتی باید روز به روز بهتر ش��ود؛ امری که الاقل برای پاسخگویی به‬ ‫ایندگان هم که ش��ده به هیچ وجه نمی توان از ان غافل ش��د و این از وظایف قانون‬ ‫جدید اس��ت که باید موضوع مورد توجه کارشناس��انی که به اتکای خرد جمعی به‬ ‫تدوین مواد قانون جدید مشغول هستند‪ ،‬برسد‪.‬‬ ‫بدون ش��ک باال بردن هزینه فعالیت های حزبی نه تنها به نفع هیچ گروه و دس��ته ای‬ ‫نیس��ت بلکه تجربه تاریخی محک خوبی برای س��نجش میزان صحت این موضوع‬ ‫ی را دارد که در مس��یری حس��اس‬ ‫اس��ت‪ ،‬چرا که چنی��ن اقدامی حکم باری اضاف ‬ ‫بر دوش گرفته می شود و در عمل باعث افزودن به مسائل و مشکالت کنونی احزاب‬ ‫و گروه های سیاسی خواهد شد‪.‬‬ ‫برای همین معتقدیم که قانون جدید احزاب باید بتواند در چارچوب قانون اساسی‬ ‫پاس��خگوی الزامات مورد نیاز فضای فعالیت های سیاسی باشد‪ ،‬یعنی همانگونه که‬ ‫قانونگذار در اصل ‪ 168‬قانون اساسی در خصوص نحوه رسیدگی به جرایم سیاسی‬ ‫اش��اره کرده اس��ت‪ ،‬باید به همه چیز از جرم سیاسی گرفته تا نحوه رسیدگی و نوع‬ ‫مجازات ها پاسخ داده شود‪.‬‬ ‫اگر احزاب را مسئول پیشرفت جامعه بدانیم باید انتظار داشته باشیم که قانون جدید‬ ‫بتواند زمینه الزم برای فعالیت تشکیالتی و حزبی و کار جمعی را بهتر فراهم کند و‬ ‫در این خصوص احزاب و گروه های سیاسی باید بتوانند با یکدیگر تعامل خوب و‬ ‫س��ازنده ای داشه باشند‪ ،‬درست همانگونه که تاکنون در خانه احزاب مرسوم بوده و‬ ‫اعضای خانه برای رس��یدن به پیشرفت و ترقی همواره در تعامل با یکدیگر بوده اند‬ ‫و در همین ساختار همیشه نقطه نظرات و انتقادهای خود را در خصوص مسائل و‬ ‫موضوعات مختلف بیان کرده اند‪.‬‬ ‫در خصوص اختالفی که میان اعضای این تش��کل با مس��ئوالن کمیس��یون ماده ‪10‬‬ ‫اح��زاب در وزارت کش��ور پیش امده‪ ،‬باید گفت که از یک س��و خان��ه احزاب با‬ ‫‪ 168‬تش��کل سیاس��ی و غیر سیاس��ی نیازی به تمدید پروانه فعالیت��ش ندارد چون‬ ‫مجوزش را یک بار و برای همیش��ه از وزارت کشور گرفته ‪ ،‬از سوی دیگر نمی توان‬ ‫رویکرد این تش��کل را به پیروی از یک جناح یا یک گروه سیاس��ی خاص نس��بت‬ ‫داد‪ ،‬چرا که به واس��طه تعاملی که پیش��تر به وجودش میان گروه های مختلف عضو‬ ‫خانه اشاره شد تا کنون همه تالش گردانندگان خانه احزاب بر این بوده تا از اتخاذ‬ ‫رویکردی که ممکن است این تشکل را به یک کانون سیاسی تبدیل کند پرهیز شود‬ ‫چون معتقد بوده و هستیم که خانه احزاب برابر اساسنامه اش رسالتی صنفی دارد‪.‬‬ ‫‪44‬‬ ‫شماره‪44‬‬ ‫مثلث شماره‬ ‫داش��ته باش��ند که وح��دت باید تنها ب��ر محور‬ ‫فرمایش��ات رهب��ری ص��ورت گی��رد‪ .‬از جمله‬ ‫مهمتری��ن مواردی که موجب انش��عاب در میان‬ ‫اصولگرایان ش��ده‪ ،‬نگاه افراطی برخی از انان به‬ ‫مس��ائل اس��ت‪ .‬از جمله دالیلی که موجب بروز‬ ‫اختال ف نظرهای��ی میان اصولگرایان می ش��ود ان‬ ‫اس��ت که افراد به صورت افراطی معتقد به نقد‬ ‫دول��ت باش��ند یا ع��د ه ای نیز هیچ نق��دی را به‬ ‫دول��ت برنتابن��د‪ ،‬این تفاوت دیدگاه هاس��ت که‬ ‫باید مطرح و س��پس حل و فصل شود‪ .‬چنانچه‬ ‫خردورزی س��رلوحه کار اف��راد قرار گیرد دیگر‬ ‫این مش��کالت به وجود نخواه��د امد‪ ،‬اینده از‬ ‫ان جری��ان اعتدال اس��ت‪ .‬اصولگرایی نیز بدون‬ ‫اعتدال معنایی ن��دارد‪ .‬وحدت در دیدگاه افراد‬ ‫با نگا ه های تند و افراطی وجود نخواهد داشت‪.‬‬ ‫چنانچ��ه رویکرد افراط��ی از جریان اصولگرایی‬ ‫حذف ش��ود‪ ،‬می توان وحدت را در این جریان‬ ‫پایدار نگاه داش��ت‪.‬‬ ‫دولت در تعامل با احزاب به قانون توجه کند‬ ‫ضیااهلل اعزازی‪ /‬نماینده مجلس شورای اسالمی‬ ‫دیر یا زود موضوعی که بر سر فعالیت خانه احزاب میان متولیان‬ ‫این خانه با مسئوالن کمیسیون ماده ‪ 10‬احزاب وزارت کشور به‬ ‫وجود امده‪ ،‬می گذرد و انچه این روزها از ان به عنوان اختالف‬ ‫نظر یاد می ش��ود مانند خیلی مسائل ناشی از تفاوت سالیق و‬ ‫اختالف دیدگاه ها که در سال های گذشته شاهدش بودیم پایان‬ ‫می گیرد‪ ،‬شرایط و مناسبات به حالت عادی خود بازمی گردد و‬ ‫انچه روی داد در بایگانی اذهان از یادها محو می شود‪ ،‬انگار که‬ ‫سیاست‬ ‫اصال از ابتدا چنین اتفاقی نیفتاده بود‪.‬‬ ‫رسالت احزاب درست مانند بازویی است که جامعه را به سمت پویایی و تکامل هل‬ ‫می دهد و به همین دلیل برای پویایی و پیشرفت جامعه به فعالیت احزابی نیازمند است‬ ‫که درچارچوب قانون عمل کنند یعنی در عین داشتن اختالف و تناقض با یکدیگر که به‬ ‫نوع مرام و نگاهشان به مسائل مختلف مربوط می شود؛ چه با یکدیگر و چه با مجریان‬ ‫قانون بر سر رعایت حداقل های قانونی توافق داشته باشند‪.‬‬ ‫اگر این را بپذیریم باید بگوییم ماجرای اخیر خانه احزاب و کمیسیون ماده ‪ 10‬احزاب‬ ‫وزارت کشور هم نمی تواند از این قاعده خارج باشد و هر دو باید عملکردشان را مطابق‬ ‫قانون تنظیم کنند‪ ،‬چه سروکار هر دو نهاد با احزاب است یعنی همان عواملی که وظیفه‬ ‫هدایت جامعه به سوی پویایی را برعهده دارند‪.‬‬ ‫چون به تجربه تاریخ از اس��یب های نظام تک قطبی بر جوامع مختلف به نیکی اگاهیم‬ ‫و خوب می دانیم از اجتماع و تعدد احزاب با س��لیقه ها و نگاه های مختلف اس��ت که‬ ‫جامعه ای به پویایی می رسد‪ .‬بجاست که از احزاب و متولیان انها انتظار داشته باشیم تا‬ ‫ی هم که شده عملکرد خود را با چارچوبی‬ ‫برای تضمین سعادت و تعالی جامعه اسالم ‬ ‫که در قانون اساس��ی و قانون احزاب برای انها مشخص شده وفق دهند و از ورود به‬ ‫فضاهایی که می تواند بر پویایی جامعه تاثیر منفی بگذارد پرهیز و دوری کنند‪.‬‬ ‫ی به دست امده‪ ،‬ثابت کرده‬ ‫تجربه هایی که امروز با گذشت سه دهه از عمر انقالب اسالم ‬ ‫که در صورت تبعیت همه گروه ها و احزاب سیاسی از قانون تمامی فرصت ها برای سوء‬ ‫استفاده سوخته خواهد شد چرا که هم در چرخه قانونگذاری و هم درمجاری نظارتی‬ ‫بر روند تصویب و اجرای قوانین مربوط به حوزه احزاب (مجلس ‪ ،‬شورای نگهبان قانون‬ ‫اساسی و مجمع تشخیص مصلحت نظام و دولت) راه های سوءاستفاده از ابتدا مسدود‬ ‫شده اند‪.‬فراموش نکنیم که اجرای قانون برای همه به عنوان یک وظیفه تعریف شد ه و‬ ‫همگان از مردم عادی و عامی گرفته تا قانونگذار و مجری و ناظر قانون باید در مقابل‬ ‫قانون گرایی و قانون پذیری سر تعظیم فروداورند و صد البته در این میان باید از جریان‬ ‫اصولگرایی که در حال حاضر به عنوان حزب و جریان سیاس��ی حاکم بر کشور اداره‬ ‫امور را بر عهده دارد انتظار داش��ت تا همانگونه که خود را ملزم به رعایت و تبعیت از‬ ‫اصول اسالمی‪ ،‬انقالبی‪ ،‬قانونی و اخالقی می داند به رسالت و وظیفه خود نیز عمل کند؛‬ ‫یعنی در امور مربوط به اجرای قوانین مربوط به احزاب که س��خن از تعامل گروه ها و‬ ‫احزاب سیاس��ی متعدد و بعضا متفاوت برای سوق داد جامعه به سمت پویای در میان‬ ‫است‪ ،‬بیشترین مراقبت را داشته باشد‪.‬‬ ‫‪9‬‬ ‫خبر نامه‬ ‫نمایشنامه جدید غرب برای پرونده هسته ای ایران‬ ‫سیاه کاری مدودف در خیمه شب بازی امریکا‬ ‫زینب حقی‬ ‫مطالعه تاریخ معاصر نش��ان می دهد که روابط ایران با‬ ‫همسایه های خود همواره با فراز و نشیب هایی همراه‬ ‫بوده که البته شاید این پدیده در همه کشورهای جهان‬ ‫بر اساس ش��رایط زمانی و منافع کشورها قابل تفسیر‬ ‫باش��د که رابطه ایران با روس��یه و پیش از ان با اتحاد‬ ‫جماهیر شوروی نیز از این مساله مستثنی نبوده است‪.‬‬ ‫روحیه اس��تعماری روس��یه هم��واره تنش هایی را در‬ ‫روابط ما با این کش��ور ایجاد کرده اس��ت‪ .‬از تحمیل‬ ‫قراردادهای ترکمنچای و گلستان و جنگ های تحمیلی‬ ‫این کش��ور علیه مردم ایران و دخالت های مس��تقیم و‬ ‫غیر مس��تقیم این کش��ور در امور داخلی کشورمان در‬ ‫دوران پی��ش از پیروزی انق�لاب گرفته تا کمک های‬ ‫ان ب��ه عراق متجاوز در جنگ هش��ت س��اله ایران و‬ ‫ع��راق‪ ،‬کمتر زمانی بوده اس��ت که روس��یه به دور از‬ ‫زیاده خواهی های خود بس��تر تعامل دوجانبه در سایه‬ ‫احترام متقابل با ایران را فراهم اورده باشد‪.‬‬ ‫استعمار روس ها در عصر نوین‬ ‫مس��اله پرونده هسته ای ایران و تالش کشورمان برای‬ ‫دستیابی به حق مسلم خود که همان استفاده صلح امیز‬ ‫از انرژی هس��ته ای اس��ت از موضوعاتی است که بار‬ ‫دیگر نقش اس��تعماری روسیه را بیش از گذشته برای‬ ‫افکار عمومی اشکار می کند‪.‬‬ ‫روسیه به عنوان یکی از کشورهای دارای حق وتو در‬ ‫ش��ورای امنیت به رغم تالش برای نش��ان دادن چهره‬ ‫هم��راه با ایران در جریان پرونده هس��ته ای‪ ،‬زمانی که‬ ‫با تالش های کش��ورهای اس��تکباری پرونده هسته ای‬ ‫ای��ران به ش��ورای امنیت می رود نه تنها تالش��ی برای‬ ‫به س��رانجام نرسیدن این پروژه و حمایت از حقانیت‬ ‫برنامه های هس��ته ای ما انجام نمی دهد‪ ،‬بلکه با اغوش‬ ‫باز از قطعنامه ش��ورای امنیت علیه کشورمان حمایت‬ ‫می کن��د البته این نداش��تن حس��ن نیت در برخورد با‬ ‫ایران از س��وی روسیه به اینجا ختم نمی شود و پس از‬ ‫مدتی سکوت این کشور در مقابل انتقادات بحق ایران‬ ‫مبنی ب��ر همراهی در صدور قطعنامه علیه کش��ورمان‬ ‫س��خنان رئیس جمهور روسیه بار دیگر چهره غیر قابل‬ ‫اعتماد این کشور را نمایان می کند‪.‬‬ ‫سیاسی کاری اقای رئیس جمهور‬ ‫دیمیتری مدودف‪ ،‬رئیس جمهور روس��یه در جلسه‬ ‫سفرای روسیه در کش��ورهای خارجی و نمایندگان‬ ‫دائمی روس��یه در س��ازمان های بین الملل��ی با تاکید‬ ‫ب��ر اینکه «م��ا به تش��کیل ائتالف ه��ای مخصوص‬ ‫‪10‬‬ ‫ مدرنیس��تی با ش��رکای اساس��ی بین المللی خود و‬ ‫ قبل از هم��ه با کش��ورهایی چون المان‪ ،‬فرانس��ه‪،‬‬ ‫ ایتالیا‪ ،‬تمام اتحادیه اروپ��ا و ایاالت متحده امریکا‪،‬‬ ‫ نیاز داریم» می گوید‪« :‬مایل��م به صورت جداگانه به‬ ‫ یک موضوع پیچیده دیگر اش��اره کن��م و ان برنامه‬ ‫ هس��ته ای ایران اس��ت‪ .‬باید از راهکارهای ساده در‬ ‫ ای��ن زمینه فاصله گرفت‪ .‬بدیهی اس��ت که ایران به‬ ‫دریافت توانی نزدیک می ش��ود ک��ه اصوال می تواند‬ ‫ برای ساخت سالح های هسته ای مورد استفاده قرار‬ ‫ گیرد‪ ».‬رئیس جمهور روسیه مقداری محتاطانه ادامه‬ ‫می دهد‪« :‬برخورداری از این توان فی نفسه به وسیله‬ ‫قرارداد عدم اش��اعه س�لاح های هس��ته ای (‪)NPT‬‬ ‫ ممنوع اعالم نش��ده که یکی از مسایل همین است‪.‬‬ ‫ ول��ی این مس��اله حالت سیس��تمی دارد و با ناقص‬ ‫ بودن مقررات معاصر بین المللی در زمینه عدم اشاعه‬ ‫ ارتب��اط دارد و بالطبع برخورد با کش��ورهای منفرد و‬ ‫ حل و فصل این مس��اله باید نه گزینشی بلکه عمومی‬ ‫ باش��د‪ ».‬مدودف البته معتقد اس��ت‪ « :‬نبای��د فراموش‬ ‫ کرد ک��ه رفتار طرف ایرانی ه��م بهترین رفتار ممکن‬ ‫ نیست‪ .‬ما از تهران پیگیرانه دعوت کرده و می کنیم که‬ ‫ درجه مطلوب رفتار باز و «همکاری پذیری» با اژانس‬ ‫ بین الملل��ی انرژی اتمی را از خود نش��ان دهد و همه‬ ‫ س��واالت باقیمانده را روش��ن کند که این امر حقیقتا‬ ‫ جوابگوی منافع خود طرف ایرانی خواهد بود‪».‬‬ ‫واکنش به گستاخی مدودف‬ ‫پ��س از ای��ن س��خنان رئیس جمهور روس��یه بود که‬ ‫احمدی نژاد با انتقاد از عملکرد روس ها در قبال ایران‬ ‫تاکی��د می کند‪« :‬رهبران روس��یه اجازه ندهند که ملت‬ ‫ایران انها را در صف دشمنان تاریخی خود به حساب‬ ‫بیاورن��د‪ ».‬احمدی نژاد درجمع م��ردم کرمان خطاب‬ ‫ب��ه رئیس جمهور روس��یه گفت‪« :‬ایران و روس��یه دو‬ ‫همسایه هستند و البته به طور طبیعی ما با هم دوست‬ ‫هس��تیم و دو همسایه نمی توانند با هم دوست نباشند‬ ‫ام��ا باید گفت ک��ه این رابطه دوس��تانه لوازمی دارد‪».‬‬ ‫احمدی نژاد با بیان اینکه این جمله را می گوید تا اقای‬ ‫مدودف‪ ،‬رئیس جمهور روس��یه بشنود‪ ،‬اظهار می دارد‪:‬‬ ‫«امروز توضیح رفتار م��دودف برای ملت ایران‪ ،‬برای‬ ‫ما مشکل شده اس��ت‪ .‬مردم نمی دانند اینها دوست ما‬ ‫هس��تند‪ ،‬در کنار ما هستند‪ ،‬با ما هستند یا اینکه دنبال‬ ‫چیز دیگری هستند؟!» احمدی نژاد در ادامه می افزاید‪:‬‬ ‫«من اگر رئیس جمهور روس��یه بودم در اظهار نظرها و‬ ‫تصمیم گیری ها درباره موضوعاتی که به ملت بزرگ و‬ ‫تمدن ساز ایران مربوط می شود تامل بیشتری می کردم‪».‬‬ ‫وی می گوی��د‪« :‬اگر انها قبال می گفتن��د غربی ها به ما‬ ‫فش��ار می اورند ما نیز یک کار مه��م کردیم و حرف‬ ‫بسیار مهمی را زدیم‪ .‬می گویند ما تحت فشاریم خب‬ ‫ما هم تحت فش��اریم‪،‬ما نمی توانیم به حساب اینکه از‬ ‫ی تحت فشار هس��تیم علیه منافع روسیه‬ ‫س��وی برخ ‬ ‫اقدام کنیم‪».‬‬ ‫تکرار هجمه های ابر قدرت شرقی‬ ‫پ��س از موضعگی��ری رئیس جمه��ور‪« ،‬س��رگی‬ ‫پریخودکا» مش��اور رئیس جمهوری روسیه در اولین‬ ‫واکنش به این سخنان تاکید کرد که موضع روسیه در‬ ‫قبال ایران تنها تامین کننده منافع ملی روس��یه است‪،‬‬ ‫اما گویی این ن��وع اظهار نظرها و فراز و فرودها در‬ ‫رابطه ایران و روسیه به اینجا ختم نمی شود‪ .‬مدودف‬ ‫س��ه روز پس از این اظهارات نی��ز یک بار دیگر به‬ ‫انتقاد از برنامه هسته ای ایران پرداخت و از مقام های‬ ‫ایرانی خواس��ت تا درب��اره «اجزای نظام��ی برنامه‬ ‫هس��ته ای خود توضیح دهند‪ ».‬رئیس جمهور روسیه‬ ‫ب��ا بیان این که ایران باید «ش��هامت همکاری کامل‬ ‫ب��ا جامعه جهانی» را پیدا کن��د‪ ،‬گفته بود‪« :‬ما نه در‬ ‫برابر روند پیشرفت برنامه هسته ای ایران بی تفاوتیم‬ ‫و ن��ه در برابر اجزای نظامی این برنامه‪ ».‬پیش تر نیز‬ ‫رئیس جمهوری روس��یه در حاش��یه کنفرانس گروه‬ ‫بیس��ت در کانادا با اس��تناد به اطالعاتی که سازمان‬ ‫اطالعات امریکا (س��یا) در اختیارش گذاش��ته بود‪،‬‬ ‫ضم��ن «نگران کنن��ده» خوان��دن این هش��دارها در‬ ‫خصوص کافی ب��ودن ذخیره اورانی��وم ایران برای‬ ‫تولی��د دو بمب‪ ،‬این اطالعات را «در صورت تایید»‬ ‫موجب وخیم تر ش��دن مساله هسته ای ایران ارزیابی‬ ‫کرده بود‪ .‬این اظه��ارات تند رئیس جمهوری جوان‬ ‫روس��یه در خصوص برنامه هس��ته ای ایران پس از‬ ‫سفر اخیر وی به امریکا صورت گرفته بود‪.‬‬ ‫روس ها عروسک خیمه شب بازی غرب علیه ایران‬ ‫پس از این س��خنان وقیحانه مدودف‪ ،‬احمدی نژاد در‬ ‫س��خنرانی دیگری در واکنش نس��بت به موضع اخیر‬ ‫روس��یه در قبال برنامه هسته ای ایران‪ ،‬ضمن تاکید بر‬ ‫اینکه ملت ایران و روسیه دوست هم هستند و تهران‬ ‫مایل است تا این دوستی همچنان ادامه یابد‪ ،‬می گوید‪:‬‬ ‫«حرفی که رئیس جمهوری روس��یه زد‪ ،‬در واقع اگهی‬ ‫نمایشنامه تبلیغاتی اس��ت که قرار است امریکا ان را‬ ‫علیه ایران اجرا کند‪ .‬این نمایش��نامه به نویس��ندگی و‬ ‫کارگردانی امریکاس��ت‪ ،‬ولی متاسفانه برخی از روی‬ ‫بی اطالعی یا تحلیل غلط دارند در این نمایشنامه علیه‬ ‫منافع خود بازی می کنند و س��وال این اس��ت که چرا‬ ‫رئیس جمهوری روسیه باید در نمایشنامه امریکایی ها‬ ‫بازی کند؟» روسیه نیز در واکنش به گفته های محمود‬ ‫احمدی نژاد اعالم کرد که این گفته ها «غیرقابل قبول و‬ ‫غیرمسئوالنه» است و مقام های ایرانی بهتر است برای‬ ‫حل مشکل فکری بکنند‪ .‬در هر صورت ظاهرا بناست‬ ‫این کشمش های سیاسی بین تهران و مسکو همچنان‬ ‫ادامه پیدا کند‪ .‬ولی نباید این نکته را از نظر دور داشت‬ ‫که سرنوش��ت تعهدات روسیه در قبال ایران از جمله‬ ‫نیروگاه بوش��هر و ف��روش ‪ S-300‬از جمله مواردی‬ ‫است که در این فراز و فرودها مسکوت مانده و گویی‬ ‫بناست روسیه عمل به این تعهدات در قبال ایران را به‬ ‫عن��وان حربه ای علیه ما به کار ببرد‪ .‬ولی انچه بیش از‬ ‫همه اهمیت دارد حرکت مسئوالن در چارچوب منافع‬ ‫ملی و پرهیز از متشنج شدن فضای بین اللملی با هدف‬ ‫دستیابی به منافع ملت ایران است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫گزارش‬ ‫واکنش مجلس به قطعنامه‬ ‫زیر بار حرف زور نمی رویم‬ ‫اسماعیل سلطنت پور‬ ‫در دوره هفتم مجلس زمانی که قطعنامه ای از سوی‬ ‫ش��ورای امنیت علیه ایران صادر ش��ده بود به عنوان‬ ‫خبرنگار از حداد عادل رئیس مجلس وقت س��والی‬ ‫کردم با این مضمون که «برای مقابله با این قطعنامه ها‬ ‫که ممکن است در جامعه اثار روانی منفی ایجاد کند‬ ‫چ��ه اقداماتی باید صورت بگیرد؟» که حداد با همان‬ ‫مزه پرانی همیش��گی اش گفت‪« :‬ایا کسی در ایران به‬ ‫خاط��ر قطعنامه ها روانی ش��ده!؟ فک��ر نمی کنم این‬ ‫قطعنامه ها اثری داشته باش��د!» وقتی دوباره پرسیدم‬ ‫ق��دری قطعا تاثیر دارد با خنده گف��ت‪« :‬انقدر عیب‬ ‫ندارد!»این فقط حداد شوخ طبع نبود که قطعنامه های‬ ‫ش��ورای امنیت را به ش��وخی می گرفت بلکه رئیس‬ ‫دولت نهم هم بع��د از صدور یکی از این قطعنامه ها‬ ‫جمله طالیی اش را که انقدر قطعنامه بدهید تا‪ ...‬عنوان‬ ‫کرده بود اما در س��وی دیگر‪ ،‬قطعنامه ها در ش��ورای‬ ‫امنیت مسیر دلخواه امریکا را طی کرد و فصل به فصل‬ ‫و ماده به ماده صفحات منشور ملل متحد در راهی که‬ ‫امریکا و متحدانش مد نظرش��ان بوده ورق خورده و‬ ‫این قطعنامه ها را به تصویب رسانده‪ ،‬هرچند هنوز هم‬ ‫برخی در ایران معتقدند که این قطعنامه ها بی تاثیر است‬ ‫و چه جای ش��کر دارد که حداد ان موقع به شوخی‬ ‫قدری از اثار تحریم ها را پذیرفت‪.‬‬ ‫انچه مس��لم اس��ت روند قطعنامه ها رو به تش��دید‬ ‫فشار علیه ایران است و اگرچه همچنان امریکا برای‬ ‫ضرب��ه زدن به ایران راهی طوالن��ی در پیش دارد اما‬ ‫فرصت های پیش رو قطعا فرصت هایی نیس��ت که‬ ‫بخواهیم با بی تاثیر دانستن تالش های غرب و با پاک‬ ‫کردن صورت مساله به خود طیب خاطر بدهیم‪.‬‬ ‫تاکنون چهار یا به روایتی پنج قطعنامه از سوی شورای‬ ‫امنیت سازمان ملل علیه ایران به تصویب رسیده و بعد‬ ‫از هر کدام از این قطعنامه ها مجلس ایران طرح کاهش‬ ‫همکاری با اژانس را در دستور کار قرار داده است و‬ ‫اخیرا نیز با تصویب قطعنامه ‪ 1929‬در شورای امنیت بار‬ ‫دیگر نمایندگان مجلس طرحی را مطرح کردند که به‬ ‫اصطالح واکنشی نسبت به اقدام خصمانه غرب نشان‬ ‫داده باشند اما انچه بین واکنش مجلس به این قطعنامه‬ ‫نسبت به قطعنامه های پیشین تمایز ایجاد می کند این‬ ‫است که در مورد اخیر نمایندگان کار احساسی انجام‬ ‫نداده بلکه مصوب��ه ای اجرایی و عملیاتی را به عنوان‬ ‫قانون در دستور کار دولت قرار دادند‪.‬‬ ‫از بیانیه تا مصوبه‬ ‫نمایندگان پیش از ورود به فاز قانونگذاری با صدور‬ ‫بیانیه ای عصبانیت خود را از اقدام امریکا و همپیمانانش‬ ‫در صدور قطعنامه علیه ایران نشان داده و تاکید کرده‬ ‫بودند‪« :‬این حرکت مزورانه‪ ،‬ناشیانه و شتابانه امریکا‬ ‫و انگلیس عالوه بر ابروریزی‪ ،‬منتج به نفرت بیش��تر‬ ‫از این دو کش��ور‪ ،‬موجب بی حیثیتی افزونتر سازمان‬ ‫ملل متحد نیز ش��ده تا جایی که می توان صدور این‬ ‫قطعنامه جدید را به مثابه به مسلخ بردن ساختار قدرت‬ ‫بین المللی و به محاکمه کشاندن سازمان ملل و گواه‬ ‫روشنی بر ناکارامدی ان دانست‪».‬‬ ‫نمایندگان مجلس در ب��دو صدور قطعنامه اخیر در‬ ‫واکنش به ان فوریت طرح مقابله با توطئه های امریکا‬ ‫و انگلیس به منظور صیانت از دستاوردهای صلح امیز‬ ‫هس��ته ای را با ‪ 180‬رای مواف��ق‪ 4 ،‬رای مخالف و ‪4‬‬ ‫رای ممتن��ع از ‪ 197‬نفر نماینده حاضر تصویب کرده‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫بودن��د‪ ،‬اما رفتن این طرح به کمیس��یون های تخصصی‬ ‫باعث چکش کاری و پخته ش��دن ان ش��د و عالوه بر‬ ‫کمیس��یون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس که به‬ ‫عنوان کمیس��یون اصلی این طرح را بررس��ی کرد سایر‬ ‫کمیس��یون ها نیز به بررس��ی ان پرداختند و حتی برخی‬ ‫همچون کمیسیون انرژی ان را به تصویب رساندند‪.‬‬ ‫ای��ن طرح در اخرین هفت��ه کاری مجلس پیش از انکه‬ ‫نمایندگان به تعطیالت تابستانی بروند در صحن علنی‬ ‫مجلس برای تصویب کلیات بار دیگر مطرح شد و کلیات‬ ‫ان با ‪ 171‬رای به تصویب رسید‪.‬‬ ‫مصوبه مجلس چیست؟‬ ‫طرح صیانت از دس��تاورد های هس��ته ای ب��ا ‪46‬امضای‬ ‫نمایندگان تحویل هیات رئیسه مجلس شد و حضور اکثر‬ ‫نمایندگان عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی‬ ‫مجلس از جمله رئیس این کمیس��یون‪ ،‬خود از عملیاتی‬ ‫بودن و تخصصی بودن ان حکایت دارد و از سوی دیگر‬ ‫حضور نمایندگانی از فراکسیون اقلیت از جمله رئیس این‬ ‫فراکسیون در جمع امضاکنندگان نشانه ای از اراده مجلس‬ ‫بدون گرایش جناحی ‪ -‬سیاسی است‪.‬‬ ‫این مصوبه را پاسخی به اقدامات ظالمانه و غیرقانونی‬ ‫امریکا درخصوص فشار بر شورای امنیت در جهت‬ ‫صدور قطعنامه ‪ 1929‬این ش��ورا دانست‪ .‬بروجردی‬ ‫با اشاره به طرح صیانت از دستاوردهای هسته ای که‬ ‫در مجلس به تصویب رسید‪ ،‬گفت‪« :‬طرح ارائه شده‬ ‫در جهت صیانت از دستاوردهای هسته ای ایران ارائه‬ ‫شده چرا که ما این راه پرفراز و نشیب را طی کردیم و‬ ‫انچه انجام دادیم حق ما بود که بر اس��اس ماده چهار‬ ‫ان‪.‬پی‪.‬تی مبنی بر اینکه کشورهای عضو حق غنی سازی‬ ‫دارند‪ ،‬قرار گرفته است‪».‬‬ ‫نماین��ده بروج��رد در مجلس گف��ت‪« :‬امریکایی ها‬ ‫عالقه مند نیستند ما از توانمندی غنی سازی برخوردار‬ ‫باش��یم اما انها از قافله عقب هستند چرا که ما به این‬ ‫فناوری دس��ت یافته ایم‪ ».‬بروجردی درخصوص پیام‬ ‫این طرح به اژانس گف��ت‪« :‬پیام این طرح به اژانس‬ ‫این اس��ت که با توجه به بازرس��ی ها‪ ،‬اژانس فراتر از‬ ‫اختی��ارات خود عمل نکند چرا که متاس��فانه برخی‬ ‫از بازرس��ان اطالعات خود را در اختیار کش��ورها و‬ ‫رسانه ها قرار می دادند‪».‬وی یاداور شد‪« :‬سازمان انرژی‬ ‫اتمی ایران موظف ش��د هر بازرسی این کار را انجام‬ ‫دهد از ورود وی جلوگیری کند‪ ».‬بروجردی تصریح‬ ‫کرد‪« :‬اگر بازرسی کشتی بخواهد انجام شود ملت ایران‬ ‫با این کار مقابله متقابل می کند و از کش��تی های انها‬ ‫بازرسی به عمل می اورد‪».‬‬ ‫این هم کاری بود‬ ‫همچنین نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست‬ ‫خارجی مجلس ش��ورای اسالمی در رابطه با مصوبه‬ ‫مجل��س در واکنش ب��ه تحریم های ش��ورای امنیت‬ ‫علیه ای��ران و اینکه ایا این مصوبه می تواند در مقابل‬ ‫قطعنامه های احتمالی بعدی بازدارنده باشد‪ ،‬می گوید‪:‬‬ ‫«نمی شود گفت برای قطعنامه های اینده بازدارنده است‬ ‫اما در مقابل تالش ها و تهدید ها و تحریم های انان ما‬ ‫نمی توانیم ساکت باشیم‪ .‬در مقابل اقدامات انان مصوبه‬ ‫مجلس هم یک کار و یک عکس العمل است‪».‬‬ ‫ی در خص��وص واکنش های بعدی‬ ‫حس��ین ابراهیم ‬ ‫مجلس در صورت تش��دید فشار ها علیه ایران عنوان‬ ‫می کند‪« :‬مجلس مطابق شرایط تصمیم گیری می کند‪».‬‬ ‫بررسی این طرح در مجلس با پیشنهادات زیادی از سوی‬ ‫نمایندگان مواجه ش��د اما به دلیل بررسی قبلی طرح در‬ ‫کمیسیون های مختلف و نیز رایزنی های صورت گرفته‬ ‫با مراجع مسئول از جمله وزارت امور خارجه هیچ کدام‬ ‫از پیشنهادها رای الزم را کسب نکرد‪ .‬در جریان بررسی‬ ‫کلیات این طرح منوچهر متکی‪ ،‬وزیر امور خارجه شخصا‬ ‫به بهارستان رفت تا به عنوان نماینده دولت در مخالفت با‬ ‫برخی پیشنهادات و موافقت با کلیات و مصوبه کمیسیون‬ ‫سخن بگوید‪ .‬از میان پیشنهادات مطرح شده شاید یکی از‬ ‫مهمترین پیشنهادات از سوی ابطحی‪ ،‬نماینده خمینی شهر‬ ‫مطرح شد‪.‬‬ ‫وی در پیش��نهاد خود تاکید کرده ب��ود‪« :‬چنانچه اژانس‬ ‫تحت تاثیر قدرت های استکباری بر روند غیرقانونی خود‬ ‫تاکید کند دولت موظف است الیحه خروج از اژانس را‬ ‫جهت اخذ تصمیم به مجلس ارائه کند‪».‬‬ ‫پیام مجلس به امریکا و اژانس‬ ‫با این حال این مصوبه با واکنش هایی در مجلس مواجه‬ ‫شد از جمله عالءالدین بروجردی رای مثبت نمایندگان به‬ ‫همکاری با اژانس ادامه می یابد‬ ‫اسماعیل کوثری‪ ،‬نایب رئیس دیگر کمیسیون امنیت‬ ‫ملی و سیاست خارجی مجلس هم با اشاره به طرح‬ ‫صیانت از دستاوردهای هسته ای ایران می گوید‪« :‬بحث‬ ‫ما این است که اقداماتی را که در زمینه هسته ای انجام‬ ‫داده ایم در چارچوب ‪ NPT‬بوده و فعالیت هایمان را در‬ ‫این راستا ادامه می دهیم‪».‬کوثری تاکید می کند‪« :‬طرح‬ ‫صیانت از دستاوردهای هسته ای ایران متمرکز بر بحث‬ ‫ادامه فعالیت ها در چارچوب ‪ NPT‬است‪».‬‬ ‫وی می افزاید‪« :‬بازرس��ی های اژانس نیز از تاسیسات‬ ‫هسته ای محدود نشده و همکاری ها در چوب قانون‬ ‫ادام��ه دارد‪».‬در هر صورت به نظر می رس��د در کنار‬ ‫انجام این دست اقدامات واکنشی نسبت به تحرکات‬ ‫خارجی‪ ،‬می بایس��ت ایران به عنوان یک کنشگر در‬ ‫تح��والت پیش رو وارد ش��ده و نه اینکه تصمیماتی‬ ‫منفعالنه صورت دهد البته در شرایط فعلی ادامه روند‬ ‫ائت�لاف با قدرت های منطقه ای مث��ل برزیل و ترکیه‬ ‫می تواند با ورود برخی دیگر از کش��ورهای خوشنام‬ ‫همچون ژاپ��ن روند فزاینده اقدامات علیه ایران را نه‬ ‫متوقف بلکه کند و نه بی اثر که کم اثر کند‪.‬‬ ‫‪11‬‬ ‫ویترین‬ ‫خبرسازان در قاب تصویر‬ ‫ای��ن هفته به علت حجیم بودن مطال��ب هفته نامه عکس های خود را با دقت‬ ‫بیشتری به شما عرضه خواهیم کرد‪ .‬در نخستین تصویر دیدار شهردار تهران‬ ‫با شهردار هانوفر را به نمایش گذاشته ایم‪ .‬شهردار تهران که به دعوت رسمی‬ ‫شهردار هانوفر المان و همچنین به منظور حضور در مراسم دهمین سالگرد‬ ‫تاس��یس مرکز مغز و اعصاب پروفسور س��میعی در هانوفر به این شهر سفر‬ ‫کرده بود با «گرهارد ش��رودر» صدر اعظم پیشین این کشور و «اشتفان ویلی»‬ ‫ش��هردار این ش��هر دیدار و گفت وگو کرد‪ .‬در تصویر دیگر صالح زواوی‬ ‫در کن��ار غالمعلی حداد عادل و کمی انس��وتر مس��عود زریبافان را می بینید‬ ‫که در مراس��م یادبود عالمه فضل اهلل در ته��ران گردهم امده اند‪ .‬زریبافان و‬ ‫حداد عادل دیگر مانند گذش��ته در انظار عمومی ظاهر نمی ش��وند و تنها در‬ ‫معدود برنامه هایی می توانیم ش��اهد حضور انها باش��یم که به نظر می رس��د‬ ‫برگزاری مراس��م یادبود عالمه فضل اهلل پتانس��یل موردنظر را داش��ته باشد‪.‬‬ ‫انتقادهایی که از بی توجهی برنامه سازان صداو سیما نسبت به اصول اسالمی‬ ‫و بنی��ان خان��واده حکایت دارد موجب ش��د تا مجمع نماین��دگان روحانی‬ ‫مجلس ش��ورای اس�لامی عزم خود را جزم کنند و به دیدار ضرغامی بروند‬ ‫که در این دیدار نیز رئیس س��ازمان صداو س��یما با تاکی��د بر نقش خانواده‬ ‫در س�لامت جامعه گفت‪« :‬تخریب نهاد خانواده در دس��تور کار ش��بکه های‬ ‫رادیویی و تلویزیونی وابسته به غرب قرار گرفته است‪ ».‬در یکی از تصاویر‬ ‫اعتراض محس��ن قرائتی را مشاهده می کنید که خطاب به یکی از عکاسانی‬ ‫ک��ه در همایش دکتری��ن مهدویت با فلش زدن های پی در پی ارامش فکری‬ ‫او را بر هم زده بود ابراز ش��د و در نهایت در تصویر پایانی دیدار س��ه جانبه‬ ‫احم��د داوود اوغلو وزیر خارجه ترکیه‪ ،‬منوچهر متکی وزیر خارجه ایران و‬ ‫سلس��و اموریم وزیر خارجه برزیل برای بررس��ی راهکارهای اجرایی بیانیه‬ ‫تهران پیش از اغاز مذاکرات ایران با گروه ‪ 5+1‬نش��ان داده ش��ده است‪ .‬در‬ ‫عکس��ی دیگر س��قوط هواپیمای مسافربری پاکس��تان در حوالی اسالم اباد‬ ‫نش��ان داده شده اس��ت این هواپیما با حدود ‪ 150‬سرنش��ین در جنگل های‬ ‫پاکستان س��قوط کرده بود‪ .‬لحظه شادی غالمرضا رضایی مهاجم پرسپولیس‬ ‫را در یک��ی از عکس ه��ا می بینیم که پس از به ثمر رس��یدن گل پیروزی به‬ ‫ثبترس��یدهاس��ت‪.‬‬ ‫شهردار تهران که به دعوت رسمی شهردار هانوفر المان و همچنین به منظور حضور در مراسم دهمین سا‬ ‫شرودر» صدراعظم پیشین این کشور و «اشتفان ویلی» شهردار این شهر دیدار و گفت وگو کرد‪.‬‬ ‫عزت اهلل ضرغامی در دیدار با اعضای مجمع نمایندگان روحانی مجلس شورای اسالمی‪.‬‬ ‫رئیس سازمان صداو سیما با تاکید بر نقش خانواده در سالمت جامعه گفت ‪« :‬تخریب نهاد‬ ‫خانواده در دستور کار شبکه های رادیویی و تلویزیونی وابسته به غرب قرار گرفته است‪».‬‬ ‫سقوط یک هواپیمای مسافربری متعلق به‬ ‫خطوط هوایی پاکستان در نزدیکی اسالم اباد‬ ‫‪12‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫اعتراض محسن قرائتی به یکی از عکاسانی که در همایش دکترین مهدویت با‬ ‫فلش زدن های پی در پی ارامش فکری او را بر هم زده بود‪.‬‬ ‫الگرد تاسیس مرکز مغز و اعصاب پروفسور سمیعی در هانوفر به این شهر سفر کرده بود با «گرهارد‬ ‫دیدار سه جانبه احمد داوود اوغلو‪ ،‬وزیر خارجه ترکیه‪ ،‬منوچهر متکی وزیر خارجه‬ ‫ایران و سلسو اموریم وزیر خارجه برزیل برای بررسی راهکارهای اجرایی بیانیه‬ ‫تهران پیش از اغاز مذاکرات ایران با گروه ‪.5+1‬‬ ‫لحظه شادی غالمرضا رضایی پس از به ثمر رسیدن گل پیروزی پرسپولیس بر تیم تراکتورسازی تبریز‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫صالح زواوی در کنار غالمعلی‬ ‫حداد عادل و کمی ان سوتر مسعود‬ ‫زریبافان‪ ،‬در مراسم یادبود عالمه فضل اهلل‬ ‫در تهران ‪ /‬زریبافان و حداد عادل دیگر‬ ‫مانند گذشته در انظار عمومی ظاهر‬ ‫نمی شوند و تنها در معدود برنامه هایی‬ ‫می توانیم شاهد حضور انها باشیم‪.‬‬ ‫‪13‬‬ ‫خبرنامه‬ ‫خونخواهی سران القاعده‬ ‫از فرانسوی ها‬ ‫اسوش��یتدپرس‪ :‬رهب��ر القاعده در‬ ‫ی شمالی با انتشار نوارصوتی‬ ‫افریقا ‬ ‫از کشته ش��دن گروگان فرانسوی به‬ ‫دست عوامل این سازمان تروریستی‬ ‫خبر داد‪« .‬عبدالمال��ک دورکدل» که‬ ‫خود را رهبر القاعده در شمال افریقا‬ ‫خوان��ده اعالم کرد که در پاس��خ به‬ ‫کشته ش��دن شش تن از اعضای این‬ ‫گروه توس��ط ارتش فرانسه‪« ،‬میشل‬ ‫ژرمانو»‪ ،‬گروگان ‪ 78‬ساله فرانسوی‬ ‫توس��ط اعضای این س��ازمان کشته‬ ‫شده است‪ .‬ژرمانو‪ ،‬مهندس فرانسوی‬ ‫است که ماه اوریل در نیجریه توسط‬ ‫عوامل القاعده به اسارت گرفته شده‬ ‫و این سازمان تروریستی پیش از این‬ ‫با درخواس��ت ازادی برخی اعضای‬ ‫خ��ود در براب��ر ازادی ژرمانو اعالم‬ ‫ک��رده بودند که «نیکال س��ارکوزی»‪،‬‬ ‫رئیس جمهوری فرانسه مسئول جان‬ ‫وی خواه��د بود‪ .‬دورک��دل در این‬ ‫پیام صوتی اعالم کرد‪« :‬سارکوزی نه‬ ‫تنها در ازادی هم وطن خود شکست‬ ‫خورد‪ ،‬بلکه درهای جهنم را بر روی‬ ‫خود و مردم فرانسه گشود‪».‬‬ ‫‪14‬‬ ‫اخبار متناقض در رابطه با‬ ‫وخامت حال حسنی مبارک‬ ‫رویترز‪ :‬به رغم ان که مقام های دولتی‬ ‫مصر با رد شایعه هایی درباره سالمتی‬ ‫«حس��نی مبارک» از حضور وی در‬ ‫نشس��ت اتحادیه افریقا خب��ر داده ‬ ‫بودند‪ ،‬رس��انه های دولتی این کشور‬ ‫امروز گزارش دادن��د که مبارک در‬ ‫این نشست حضور نخواهد داشت‪.‬‬ ‫روزنامه دولتی «االهرام» نوش��ت که‬ ‫مبارک «احمد نظیف»‪ ،‬نخست وزیر‬ ‫مصر را برای حضور در این نشست‬ ‫راهی اوگاندا کرده اس��ت؛ نشس��تی‬ ‫که انتظار می رود مس��ائل کلیدی از‬ ‫جمل��ه سرنوش��ت اب رود نیل در‬ ‫ان ب��ه بحث گذاش��ته ش��ود‪ .‬بنا بر‬ ‫این گزارش‪ ،‬رسانه های دولتی مصر‬ ‫اواس��ط نیم��ه ماه ج��والی گزارش‬ ‫دادن��د که حس��نی مب��ارک ممکن‬ ‫اس��ت در نشس��ت اتحادی��ه افریقا‬ ‫ش��رکت کند و روزنام��ه «المصری‬ ‫الیوم» در واکنش به ش��ایعاتی مبنی‬ ‫بر تشدید وخامت شرایط جسمانی‬ ‫مب��ارک ‪ 82‬س��اله تیت��ر زد ک��ه‬ ‫رئیس جمهوری با سفر به اوگاندا به‬ ‫شایعه ها پاسخ خواهد داد‪.‬‬ ‫بازداشت ‪ 102‬ژنرال ارتش‬ ‫ترکیه به جرم کودتا علیه دولت‬ ‫بی بی سی‪ :‬دادگاهی در ترکیه دستور‬ ‫بازداش��ت ‪ 102‬نظامی از جمله س��ه‬ ‫فرمانده ارش��د ارتش ک��ه به تازگی‬ ‫بازنشسته ش��ده اند را به اتهام تالش‬ ‫ب��رای کودتا صادر کرد‪ .‬گفت ه ش��ده‬ ‫ک��ه ‪52‬تن از ای��ن اف��راد ژنرال های‬ ‫بازنشس��ته و در ح��ال فعالی��ت در‬ ‫ارتش ترکیه هستند‪ .‬شبکه تلویزیونی‬ ‫«س��ی ان ان » ترکیه گزارش داد که در‬ ‫پرونده بررسی این واقعه نام ‪ 196‬تن‬ ‫بوده که فقط ‪ 102‬تن از انان دستگیر‬ ‫می شوند‪.‬‬ ‫بنا بر این گ��زارش‪« ،‬چتین دوغان»‬ ‫فرمان��ده پیش��ین ارت��ش‪« ،‬ابراهی��م‬ ‫فیرتینا» فرمانده پیشین نیروی هوایی‬ ‫و «اوزدن اورن��ک» فرمانده پیش��ین‬ ‫نی��روی دریایی ارتش ترکیه از جمله‬ ‫نظامیان بازداشت شده به اتهام تالش‬ ‫برای س��رنگونی دولت «رجب طیب‬ ‫اردوغان»‪ ،‬نخس��ت وزیر اسالم گرای‬ ‫ترکی��ه از حزب «عدالت و توس��عه»‬ ‫هستند‪ .‬گفته شده که دادگاه رسیدگی‬ ‫به اتهام های این افراد ‪ 16‬دسامبر اغاز‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫همکاری اطالعاتی عربستان و‬ ‫اسرائیل‬ ‫هاارتص‪ :‬عربستان سعودی و اسرائیل‬ ‫در حال افزایش همکاری های محرمانه‬ ‫از جمله در حوزه هایی مانند هماهنگی‬ ‫دفاعی در موضوعاتی مربوط به ایران‬ ‫هس��تند‪ .‬در صورتی که گزارش های‬ ‫اخیر س��ایت اینترنت��ی وردنت دیلی‬ ‫که بر اساس اطالعات منابع عربی به‬ ‫رش��ته تحریر در امده درست باشد‪،‬‬ ‫ظاهرا «مئی��ر داگان» رئیس س��ازمان‬ ‫موساد اخیرا از عربستان دیدار کرده و‬ ‫با مقام های این کشور درباره موضوع‬ ‫هسته ای ایران گفت وگو کرده است‪.‬‬ ‫این روزنام��ه در ادامه مدعی برنامه‬ ‫رژی��م اس��رائیل ب��رای ماجراجویی‬ ‫علیه ایران با استفاده از حریم هوایی‬ ‫عربستان می ش��ود‪ .‬گفتنی است‪ ،‬در‬ ‫گذشته نیز اخباری به نقل از مقامات‬ ‫صهیونیستی در رابطه با همکاری های‬ ‫اطالعاتی عربس��تان و اس��رائیل در‬ ‫رس��انه ها درج ش��ده بود که مقامات‬ ‫س��عودی ان را رد ک��رده بودند اما با‬ ‫این حال به نظر می رس��د مناس��بات‬ ‫اطالعات��ی دولت س��عودی با رژیم‬ ‫صهیونیستی حقیقت داشته باشد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫جهان در یک نگاه‬ ‫تخریب جایگاه مرجعیت به معنای نفی امام زمان(عج) است‬ ‫مهر‪ :‬امام جمعه قم‪ ،‬مراجع تقلید را واسطه بین مردم و امام زمان(عج) عنوان کرد‬ ‫و تخریب جایگاه انان را به معنای نفی حضرت حجت دانس��ت‪ .‬حجت االس�لام‬ ‫سید محمد سعیدی با بیان اینکه دشمنان متوجه شده اند سه عنصر عاشورا‪ ،‬مهدویت‬ ‫و مرجعیت عامل اصلی موفقیت ش��یعه بوده اند و درصدد تخریب انها هس��تند‪،‬‬ ‫گفت‪« :‬انها به منظور تخریب جایگاه مرجعیت و مراجع که نیابت از امام زمان(ع)‬ ‫را بر عهده دارند و بدون هیچ گونه نفوذ پذیری با دشمنان مبارزه می کنند‪ ،‬درصدد‬ ‫تخریب جایگاه انها برامده اند‪ ».‬س��عیدی رابطه با امام زمان(عج) را تنها از طریق‬ ‫مرجعیت دانست و ابراز داشت‪« :‬تالش برای حفظ این جایگاه به معنی پاسداشت‬ ‫طریق وصل به امام مهدی(ع) اس��ت‪ » .‬وی تصریح کرد‪« :‬اگر کس��ی این جایگاه‬ ‫را تخریب کند در واقع واس��طه بین حضرت قائم(ع��ج) و مردم را از بین برده و‬ ‫این کار به معنای نفی وجود ش��ریف امام زمان است»‪ .‬سعیدی مراجع تقلید را به‬ ‫سک ان داران کشتی اهل بیت(ع) تشبیه کرد و گفت‪« :‬باید با پیروی از مراجع برای‬ ‫پذیرش حکومت حضرت حجت(ع) جانفشانی کنیم‪».‬‬ ‫ورود دوهزار مبلغ وهابی به کشور‬ ‫افش��انیوز‪ :‬در اس��تانه نزدیک ش��دن به م��اه رمضان اخیرا تع��داد دو هزار‬ ‫نف��ر از روحانی��ون وهاب��ی تحت عن��وان طرح هج��رت وارد اس��تان های‬ ‫سنی نش��ین ایران ش��د ه اند‪ .‬این گروه یک دوره اموزش��ی در کش��ور چچن‬ ‫گذراند ه ان��د و ب��رای بیس��ت هزار پای��گاه تبلیغات��ی برنامه ری��زی کرده و‬ ‫وس��ایلی چ��ون دوربین و برخی وس��ایل جاسوس��ی نی��ز در اختیار دارند‪.‬‬ ‫دول��ت عربس��تان ب��ا اقدام��ات ضدش��یعی و ضدایرانی خود ب��ا هماهنگی‬ ‫کش��ورهایی چون امری��کا و انگلیس اقدام به بس��یج چریک های وهابی در‬ ‫ای��ران ک��رده و قصد دارد در م��اه مبار ک رمض��ان فعالیت تبلیغی ش��دیدی‬ ‫را اغ��از کن��د‪ .‬در امت��داد ورود ای��ن اف��راد ب��ه داخ��ل کش��ور اقدامات‬ ‫ضد ش��یعی دولت عربس��تان علیه ایران قوت گرفت��ه و خبرها حاکی از این‬ ‫اس��ت که ملک عبداهلل‪ ،‬پادش��اه این کش��ور بودجه هنگفت��ی برای اقدامات‬ ‫ضد ش��یعی و ضد ایرانی اختصاص داده اس��ت‪.‬‬ ‫خط و نشان های پوتین برای‬ ‫افشاکنندگان هویت جاسوسان روس‬ ‫خبرگ��زاری الم��ان‪ :‬نخس��ت وزیر‬ ‫روسیه با خائن توصیف کردن کسانی‬ ‫که س��بب لو رفتن هویت جاسوسان‬ ‫این کشور در غرب شده اند‪ ،‬در دیدار‬ ‫با ‪ 10‬نفر از این جاس��وس های ازاد‬ ‫ش��ده‪ ،‬به انان نوید ادامه همکاری و‬ ‫اینده ای روشن داده است‪« .‬والدیمیر‬ ‫پوتین» گفت با ‪ 10‬جاسوس روسی‬ ‫که اخیرا با ش��ماری از جاسوس های‬ ‫غرب��ی مبادل��ه ش��ده اند‪ ،‬دی��دار و‬ ‫گفت وگ��و کرده و حتی ب��ا انها اواز‬ ‫خوانده است‪.‬‬ ‫وی در این دیدار به جاس��وس های‬ ‫ازاد ش��ده گفته اس��ت‪« :‬شما باز هم‬ ‫برای م��ا کار خواهید کرد و ما برای‬ ‫ای��ن کار جایگاه درخ��وری برایتان‬ ‫خواهیم یافت‪».‬‬ ‫پوتین افزود‪« :‬ما درباره اینده زندگی‬ ‫ان��ان صحب��ت ک��رده و اهنگ��ی را‬ ‫نی��ز با ه��م زمزمه کردی��م‪ ».‬به گفته‬ ‫نخست وزیر روسیه‪« ،‬خائنین» عامل‬ ‫لو رفتن هویت این جاس��وس ها در‬ ‫غ��رب بوده اند و به��ای این خیانت‬ ‫خود را نیز خواهند پرداخت‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫عدم حمایت رهبران شیعی از‬ ‫نخست وزیری مجدد مالکی‬ ‫دویچه وله‪ :‬رهبران گروه های شیعه‬ ‫از «ن��وری المالکی»‪ ،‬نخس��ت وزیر‬ ‫کنونی ع��راق خواس��تند از نامزدی‬ ‫خ��ود ب��رای تص��دی مج��دد مقام‬ ‫نخست وزیری صرف نظر کند‪ .‬چهار‬ ‫ماه پس از برگزاری انتخابات عراق و‬ ‫ادامه بن بست سیاسی‪ ،‬اخرین دیدار‬ ‫«ایاد عالوی»‪ ،‬رهبر ائتالف «العراقیه»‬ ‫و ن��وری المالک��ی‪ ،‬رئی��س ائتالف‬ ‫«دولت قانون» برای تش��کیل دولت‬ ‫اینده بی نتیجه ماند‪ .‬بنا بر این گزارش‪،‬‬ ‫«مقت��دی ص��در» پش��تیبانی خود از‬ ‫نامزدی نوری المالک��ی برای احراز‬ ‫سمت نخست وزیری را قویا رد کرد‪.‬‬ ‫پیش از این گفته ش��ده بود که صدر‬ ‫در ص��ورت کس��ب وزارتخانه های‬ ‫دفاع و دارای��ی حاضر به حمایت از‬ ‫المالکی اس��ت‪ .‬ص��در تصریح کرد‪:‬‬ ‫«نامزدی مالکی رد ش��ده چرا که وی‬ ‫از محبوبی��ت گس��ترده ای در عراق‬ ‫برخوردار نیست‪ ».‬وی ضمن تکذیب‬ ‫دیدار با اعضای ائتالف قانون افزود‪:‬‬ ‫« نامزدی مالکی را به این صورت یا‬ ‫به هر روش دیگری نمی پذیرم‪».‬‬ ‫ارسال مرگ به ایران از طریق سیگارهای الوده‬ ‫ایس��نا‪ :‬ش��رکت دخانیات ایران نمونه های مختلفی از س��یگارهای قاچاق شده به‬ ‫کشور را برای بررسی احتمال وجود اورانیوم ضعیف شده در توتون انها به سازمان‬ ‫انرژی اتمی برای تس��ت ارسال می کند‪ .‬رژیم صهیونیستی اخیرا از شرکت صنایع‬ ‫دخانی فیلیپ موریس به دلیل صادرات سیگارهای الوده به پولونیوم (رادیو اکتیو‬ ‫ضعیف شده) به این رژیم شکایت کرده و گفته می شود توتون های به کار رفته در‬ ‫سیگارهای تولیدی شرکت فیلیپ موریس در زمین هایی کشت شده اند که الوده به‬ ‫اورانیوم ضعیف شده بوده اند‪ .‬از سوی دیگر جان مک کین‪ ،‬سناتور جمهوری خواه‬ ‫و نامزد س��ابق ریاس��ت جمهوری امریکا نیز یک بار گفته بود که ما باید از طریق‬ ‫س��یگارهای امریکایی‪ ،‬مرگ را برای ایرانیان ارس��ال کنیم‪ .‬با در نظر گفتن جمیع‬ ‫جهات ش��رکت دخانیات ایران تصمیم گرفت تا نمونه های مختلفی از سیگارهای‬ ‫قاچاق ش��ده به کشور را به سازمان انرژی اتمی ایران ارسال کند تا احتمال وجود‬ ‫اورانیوم ضعیف شده در این نمونه به طور دقیق بررسی شود‪.‬‬ ‫ارزیابی الهام از چهره جدید فتنه گران‬ ‫جه��ان نی��وز‪ :‬س��خنگوی دولت نه��م معتقد‬ ‫اس��ت‪« :‬نباید جریانات فتن��ه را فراموش کرده و‬ ‫پای��ان یافته تلق��ی کرد‪ ،‬چرا که ای��ن افراد برای‬ ‫دوره ه��ای بعدی به وی��ژه انتخاب��ات اینده تنها‬ ‫ب��ا عوض کردن چهره ها و مط��رح کردن همین‬ ‫گفتمان س��عی در فریب مردم خواهد داش��ت‪».‬‬ ‫غالمحس��ین الهام‪ ،‬اظهار داشت‪« :‬باید با هوشمندی و بصیرت مراقب برنامه ریزی‬ ‫جریان در دوره های بعدی انتخابات بود و در راس��تای پایداری بیش از پیش این‬ ‫گفتمان گام برداشت و در همین جهت مردم را به مبانی اعتقادی گره بزنیم‪ ».‬وی با‬ ‫بیان اینکه تصمیم انتخاباتی به معنای تعیین سرنوشت است‪ ،‬تصریح کرد‪« :‬ارزش‬ ‫یک رای در انتخابات معادل ایستادن در برابر دشمن است‪ ».‬سخنگوی دولت نهم‬ ‫با تاکید بر اینکه خنثی کردن فتنه هشت ماهه به اندازه یک جنگ هشت ساله ارزش‬ ‫دارد‪ ،‬خاطر نش��ان کرد‪« :‬پیچیدگی این جریان از این باب بیشتر بوده که دشمن در‬ ‫خانه و دوست و مدیر ارشد ادوار گذشته بود‪ ».‬الهام از یک شبکه سیصدهزار نفری‬ ‫سایبری با فرماندهی عوامل خارج از کشور خبر داد و گفت‪« :‬با هوشیاری ملت و‬ ‫اقدامات شایس��ته دستگاه های امنیتی کشور این شبکه که قصد انجام عملیات های‬ ‫انتشار اخبار کذب و بدگویی از دولت و در نهایت نظام را داشته‪ ،‬متالشی شد‪».‬‬ ‫‪15‬‬ ‫تیتر یک‬ ‫تو گو با فاطمه رجبی درباره انتخابات های ایران و سیاست های دولت های مختلف‬ ‫گف ‬ ‫انتقاد از چرخش فرهنگی دولت دهم‬ ‫مبارزه هاشمی با رژیم پهلوی برای رسیدن به قدرت بود‬ ‫از وقتی که خاتمی روی کار امد‪ ،‬فاجعه ای این مملکت را در بر گرفت‬ ‫به انتخابات مجلس ششم اعتماد نداشتم ولی نگفتم تقلب شده‬ ‫ی را از صحنه بیرون کنیم‬ ‫رای دادیم بلک ه هاشم ‬ ‫مصطفی صادقی‬ ‫اگر موافق باش��ید برای ش��روع مصاحبه کمی به‬ ‫عقب برگردیم و از قبل تر شروع کنیم‪ .‬چرا تصمیم‬ ‫به نگارش کتاب احمدی نژاد‪ ،‬معجزه هزاره س��وم‬ ‫گرفتید و دغدغه نگارش چنین کتابی ان هم با این‬ ‫مضمون از کجا پدید امد؟‬ ‫کتابی که من در مورد انتخابات نهم نوش��تم‪ ،‬از خیلی‬ ‫قب��ل انگیزه من بود یعنی از وقتی که خاتمی بر روی‬ ‫کار ام��د و فاجعه ای این مملکت‪ ،‬اس�لام‪ ،‬تش��یع و‬ ‫نظام اس�لامی را در برگرفت و معتقدم که اگر وجود‬ ‫مق��ام عظمای والی��ت نبود این فاجع��ه قطعا تاکنون‬ ‫مضرات بسیاری را بیش از انچه به جای گذاشته بود‪،‬‬ ‫برجای می گذاشت‪ .‬من دنبال این بودم که کتابی را در‬ ‫مورد انتخابات و دموکراسی در ایران بنویسم که بعد‬ ‫از انق�لاب انتخابات از اولی��ن دوره تا ان روزها چه‬ ‫س��یری را پیموده است که یک فاجعه ای مثل خاتمی‬ ‫‪16‬‬ ‫ از دل انتخابات��ی که قرار بود بنا به فرموده و اندیش��ه‬ ‫امام جز حاکمیت دین از ان حاصل نشود بیرون امد‪.‬‬ ‫بی دینی و دین ستیزی از ان درامد‪ .‬واقعیت این است‬ ‫که فرصتی نشده بود یعنی نتوانسته بودم کاری بکنم‪.‬‬ ‫در مقاله ه��ا حرف هایی را زده بودم‪ .‬در این کتاب من‬ ‫نظر بسیاری از مراجع و بزرگان را هم نوشتم که انها‬ ‫هم از کلمه معجزه راجع به اصل انتخابات نهم استفاده‬ ‫کرده اند‪ .‬یک معج��زه ای بود که بیداد اصالح طلبی را‬ ‫در هم شکس��ت و چهره های اصل��ی انها را به زمین‬ ‫زد و احمدی نژاد با گفتمانی که در س��ال ‪ 84‬داش��ت‬ ‫یعنی گفتمان مهدویت‪ ،‬گفتمان عدالت‪ ،‬گفتمان اسالم‬ ‫ن��اب از دل ان بیرون زد‪ .‬این یک بهانه ای ش��د برای‬ ‫خیلی ها که در داخل و خارج با شگفتی به این مساله‬ ‫نگاه کردند و نوش��تند و انقالب عظیمی را در جهان‬ ‫در حال حرکت دیدند‪ .‬به واسطه انتخابات نهم ایران‪،‬‬ ‫من هم با این رویکرد و انگیزه ای که از قبل داشتم این‬ ‫کتاب را نوش��تم‪ .‬بخش های اول کتاب را که هر کس‬ ‫مطالعه بکند می بیند که یک مروری بر تمام انتخابات‬ ‫ی هست تا انتخابات‬ ‫از همه پرس��ی جمهوری اسالم ‬ ‫مجلس ها‪ ،‬قانون اساس��ی‪ ،‬خبرگان تا رسیدیم به انجا‬ ‫یعن��ی انتخابات نهم و مس��ائل ان انتخابات را هم در‬ ‫ان ذکر کردم‪.‬‬ ‫در ای��ن کت��اب وقتی ب��ه دوران انتخاب��ات زمان‬ ‫ی‬ ‫ی هاش��می می رس��ید نوش��ته اید ک ه هاش��م ‬ ‫اقا ‬ ‫رقیب جدی نداش��ته و فق��ط اقای احمد توکلی تا‬ ‫حدودی رقابت جدی داش��ته اس��ت و بقیه همه از‬ ‫رفقا بودند‪.‬‬ ‫هن��ور هم من ب��ر باور خ��ود تاکید می کن��م‪ .‬اما ان‬ ‫زمان که مطرح کردم ی��ک جوی به وجود امد انگار‬ ‫خط ش��کنی کرده و گناه کبیره مرتکب شده بودم که‬ ‫راجع به انتخابات گذشته و در مورد شخص هاشمی‬ ‫مطلب نوش��ته بودم‪ .‬می بینید که بسیاری از مسائل را‬ ‫در این م��ورد مطرح کردم‪ .‬حاال ه��م می گویم اصال‬ ‫ی واقعا بدون رقیب وارد صحنه می شد‪ .‬همیشه‬ ‫هاشم ‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫سیاست‬ ‫همین جور بوده اس��ت و تنها زمانی که رقیب جدی‬ ‫داش��ت همین انتخابات ‪ 84‬بود ک��ه از صحنه اخراج‬ ‫ش��د‪ .‬این مطلبی نبود که من بگویم‪ ،‬شما همین حاال‬ ‫هم ک��ه ان دوران را رصد کنید‪ ،‬می بینید فقط توکلی‬ ‫رقیب ایشان بود که اصال نمی توانست رقابت بکند و‬ ‫ی برای خودش‬ ‫این به دلیل جو و فضایی بود ک ه هاشم ‬ ‫از ابتدای انقالب پیش اورده بود والبته با اس��تفاده از‬ ‫همه امکاناتی که در دس��ت داش��ت‪ .‬این را هم باید‬ ‫بگویم که از روز اول انقالب ایشان دنبال جمع کردن‬ ‫امکانات ب��ود‪ .‬امکانات اعم از افراد‪ ،‬تریبون ها و همه‬ ‫فضا سازان و فرهنگ سازانی که در جامعه بودند‪ .‬دلیل‬ ‫ی حتی بار‬ ‫ان هم این است که خود ایشان با ارای کم ‬ ‫اول انتخاب شد‪ .‬یعنی انتخاباتی که هاشمی رای اورد‬ ‫نباید اس��مش را افکار عموم��ی ارای مردم به معنایی‬ ‫حداکث��ری یعنی ان چیزی که هاش��می االن روی ان‬ ‫تاکید می کند گذاشت‪.‬‬ ‫ب��رای این اس��ت که من چیز عجیب��ی نگفتم‪ ،‬نه تنها‬ ‫من بلکه همه این مس��اله را رص��د کرده بودند‪ .‬منتها‬ ‫کسی به خودش اجازه نمی داد حرف بزند‪ .‬ولی من به‬ ‫خودم اجازه دادم و گفتم‪.‬‬ ‫اما انتقادات و نقد های احمد توکلی بس��یار جدی‬ ‫ب��ود‪ ،‬او حرف های��ی زد و نقدهای��ی را مط��رح‬ ‫ک��رد که تا ان زمان کس��ی بیان نک��رده بود و این‬ ‫نش��ان دهنده یک رقابت جدی بود‪ .‬شما این مساله‬ ‫را نمی پذیرید؟‬ ‫من این مس��اله را قبول دارم‪ .‬به همین دلیل به توکلی‬ ‫رای دادم‪ .‬در واقع من به دو دلیل به اقای توکلی رای‬ ‫دادم‪ .‬یک اینکه نقدهایی در ان زمان ایش��ان کردند و‬ ‫کم و بیش بن��ده مطلع بودم‪ ،‬و تنه��ا صدای انتقادی‬ ‫که در می امد و ایشان حرف می زدند‪ .‬نقدهای ایشان‬ ‫را قبول داش��تم‪ .‬دوم اینکه به عنوان یک رقیب برای‬ ‫بیرون کردن هاش��می از صحنه به ایش��ان رای دادم‪.‬‬ ‫کال ایش��ان را قبول داش��تم‪ .‬بنابراین من این مساله را‬ ‫قبول دارم‪.‬‬ ‫پس قبول دارید که در ان دوره ای که اقای توکلی‬ ‫امدند یک رقابت جدی بین ایشان و اقای هاشمی‬ ‫ وجود داشت؟‬ ‫بله و مردم هم به صورت جدی یعنی انهایی هم که از‬ ‫مساله اگاه و ان قشری که دردمند بودند حول محور‬ ‫توکلی جمع شدند‪.‬‬ ‫ی‬ ‫پ��س می توانیم به این نقطه برس��یم که با هر دلیل ‬ ‫هاشمی در یک رقابت جدی پیروز شد؟‬ ‫من ای��ن را پی��روزی ب��ا رقاب��ت ج��دی نمی دانم‪.‬‬ ‫ی هاش��می ب��ا ان حرف هایی ک��ه از قبل زدند و‬ ‫اقا ‬ ‫بیش از انها که االن افش��ا می شود پیروز شد‪ .‬در واقع‬ ‫ی از روز اول پیروزی انقالب و ش��اید‬ ‫ی هاش��م ‬ ‫اق��ا ‬ ‫قبل از پیروزی انقالب برای خودش زمینه سازی کرده‬ ‫ب��ود‪ .‬فضا و امکاناتی را به وجود اورده بود و خیلی ها‬ ‫هم دور ایش��ان جمع ش��ده بودند یعنی خیلی ها هم‬ ‫منافعشان با منافع هاش��می با هم گره خورده بود‪ .‬ما‬ ‫حرف های احمد توکلی را باور داشتیم و در ان زمان‬ ‫ی را از صحنه بیرون کنیم ولی‬ ‫رای دادیم بلک ه هاش��م ‬ ‫ان رقابت جدی برای یک انتخاب نبود‪.‬‬ ‫یعن��ی اقای احم��د توکلی به عنوان ی��ک رقیب از‬ ‫لحاظ سیاس��ی در حد و اندازه رقابت ب ا هاش��می‬ ‫ نبود؟‬ ‫نه‪ ،‬من نمی خواهم بگویم توکلی قد کوتاه بود و اقای‬ ‫ هاشمی خیلی قد بلند بود‪.‬‬ ‫س��والم را طور دیگ��ری مطرح می کن��م‪ .‬اگر فرد‬ ‫قدرتری جلوی ایش��ان می ایستاد و قدرتمندتر بود‬ ‫به نظر شما موفق می شد؟‬ ‫نه‪ ،‬من فک��ر می کنم ان زمان و در ش��رایطی که بعد‬ ‫از رحلت حضرت امام به وجود امده بود و اش��فتگی‬ ‫ملت که االن چه خواهد شد‪ ،‬فضاسازی هایی شده بود‬ ‫بر این محور که کسی هم نمی تواند ب ا هاشمی رقابت‬ ‫بکند و به ناچار هیچ کس نمی توانست شرایط رقابت‬ ‫جدی را پیدا کند‪.‬‬ ‫یعنی می خواهیم به اینجا برس��یم که هر کس��ی هم‬ ‫غیر از توکلی بود در این دو گان ه هاشمی و هر کس‬ ‫دیگری قطع ا هاشمی پیروز می شد؟‬ ‫بله‪ .‬برای همین اس��ت که م��ا می گوییم بدون رقیب‬ ‫بود‪.‬‬ ‫و به همین دلیل اس��ت که ک��س دیگری هم برای‬ ‫رقابت وارد نشد؟‬ ‫بله‪ ،‬چون کسان دیگری اگر قدر بودند در ان جوی که‬ ‫من به ان جو خودسانسوری می گویم و اتفاقا نسبت‬ ‫به شخص هاش��می بود در بین این جناحی که به ان‬ ‫اصولگرا می گویند‪ ،‬این خود سانسوری اجازه نمی داد‬ ‫که کسی وارد بش��ود و خودش را مطرح بکند‪ .‬اصال‬ ‫ش��رایط را باحاال مقایس��ه نکنید‪ .‬هنوز افراد بسیاری‬ ‫وابس��تگی ها و ارزش های زمان انق�لاب و جنگ را‬ ‫داش��تند و انقدر حرص و ولع ب��رای گرفتن مقام و‬ ‫منص��ب نبود به همین دلیل ه��م من تاکید می کنم که‬ ‫مقام معظم رهب��ری تنها رئیس جمه��وری بودند که از‬ ‫ابتدا تا االن در دو دوره ریاس��ت جمهوری شان طبق‬ ‫ی و چیزهایی ک��ه ما ان زمان‬ ‫خاطرات خو د هاش��م ‬ ‫می شنیدیم با اصرار دیگران کاندیدای ریاست جمهوری‬ ‫ش��دند‪ .‬بنابراین یک دلیل هم این بود کسانی که قدر‬ ‫خانم رجبی؛ منتقد تمام عیار‬ ‫فاطم��ه رجبی با اظهارات جنجالی خود به یکی از‬ ‫خبر سازترین چهره‏های مطبوعاتی کشور تبدیل شده‬ ‫است‪ .‬او همسر غالمحسین الهام و فرزند عالمه علی‬ ‫دوانی است‪ .‬نوشته‏های او در هفته‏نامه‏های صبح و‬ ‫یالثارات الحس��ین بارها به چاپ رس��یده و سایت‬ ‫منتس��ب به وی به نام نوس��ازی به دلیل توهین به‬ ‫سید حسن خمینی فیلتر شد‪.‬‬ ‫برادران��ش محم��د و محمدحس��ن رجبی نیز در‬ ‫اظهارات��ی از مواضع او انتق��اد کرده‏اند‪ .‬یکی از‬ ‫برادران��ش در مورد نوش��ته های خواهرش گفته‬ ‫اس��ت‪« :‬جریان از انجا اغاز شد که در سال ‪،76‬‬ ‫ایشان را از دبیرستانی که تدریس می کرد‪ ،‬اخراج‬ ‫کردند‪ .‬علت اخراج هم این بود که ایش��ان درس‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫تاریخ سیاسی ایران را که به صورت حق التدریسی‪،‬‬ ‫تدریس می کرد به تفس��یر سیاسی و شخصی تبدیل‬ ‫کرده بود که ش��اگردان ایش��ان که عمدتا از خانواده‬ ‫ش��هدا بودند‪ ،‬به این مساله اعتراض کردند و باعث‬ ‫اخراج ایشان شدند‪.‬‬ ‫پس از این مساله‪ ،‬تلقی خواهر بنده این بود که دولت‬ ‫اصالحات تحمل انتقادات ایشان را ندارد! لذا انتقادات‬ ‫ایشان بیشتر به سمت و سوی اصالح طلبان و شخص‬ ‫اقای خاتمی پیش رفت‪.‬‬ ‫البته به دلیل کس��الت پدرم‪ ،‬س��عی می کردیم ایشان‬ ‫حتی المقدور مطلع نشوند‪ ،‬اما بر اثر تماس های تلفنی‬ ‫و دیدن برخی جراید‪ ،‬اندک اندک پدرم از این مس��اله‬ ‫مطلع ش��دند و خواه��رم را بارها از ادام��ه این کارها‬ ‫هم بودند حاال خیلی اصرار هم نداشتند‪ .‬اقای توکلی‬ ‫هم براس��اس وظیفه و اینکه البد فکر می کردند کس‬ ‫دیگری وارد صحنه نمی شود‪ ،‬وارد صحنه شدند‪ .‬ولی‬ ‫ هاشمی طوری وارد صحنه شده بودند که هم شرایط‬ ‫بعد از رحلت امام و هم با فضا س��ازی ها برای ایشان‬ ‫رقیب جدی نمی توانست باشد‪.‬‬ ‫اگر ایش��ان به قول ش��ما حتی از قب��ل از انقالب‬ ‫برنامه هایی برای قدرت داش��تند پس چرا حضرت‬ ‫امام این جور از ایشان دفاع می کردند؟ ایا به خاطر‬ ‫مصالح نظام بوده است؟‬ ‫م��ا نمی خواهیم بگویی��م بد بودند یا خ��وب بودند‪،‬‬ ‫بعضی ه��ا می گویند هاش��می عوض ش��ده ولی من‬ ‫معتقدم ایشان از اول همین بوده است‪.‬‬ ‫یعنی این هاشمی همان هاشمی ‪ 57‬است؟‬ ‫ی همان هاش��می ‪ 57‬اس��ت‪ ،‬هما ن‬ ‫بل��ه‪ ،‬این هاش��م ‬ ‫هاش��می قبل از انقالب اس��ت‪ .‬اگر خاطراتش را هم‬ ‫بخوانی��د می بینید ان طور ک��ه می گویند چیزی تغییر‬ ‫نک��رده اس��ت‪ .‬او به دنبال تغییر رژیم س��لطنت برای‬ ‫قدرت یابی خود و همفکران خودش بوده است‪.‬‬ ‫یعنی همراهی ایش��ان با نهضت امام برای کس��ب‬ ‫قدرت برای خودش بود؟‬ ‫بل��ه‪ ،‬این دی��دگاه من اس��ت‪ .‬براس��اس خاطرات و‬ ‫زندگینامه ایشان و همه را که خود ایشان هم گفته اند‬ ‫می خوانی��م چیزی غیر از این به دس��ت نمی اید‪ .‬البته‬ ‫چون اینها اس��م اسالمی را هم اورده اند‪ ،‬یک چیزهای‬ ‫اسالمی هم قاطی ان بوده است‪.‬‬ ‫اما اقای هاش��می در خاطراتش��ان همواره از نگاه‬ ‫خاص امام به ایش��ان و حمایت هایش��ان از او نقل‬ ‫کرده اند‪ ،‬مثال نقل ش��ده اس��ت که امام برای اقای‬ ‫هاش��می پس از بازگشت از سفرها گوسفند قربانی‬ ‫می کردن��د یا م��واردی اینچنین‪ .‬اگر ایش��ان چنین‬ ‫فرد قدرت طلب��ی بودند چرا این چنین مورد توجه‬ ‫حضرت امام بودند؟‬ ‫شما می بینید بیش��تر این حرف هایی که زده می شود‪،‬‬ ‫همه از قول خو د هاش��می یا از قول اطرافیان ایش��ان‬ ‫اس��ت‪ .‬اما من معتقدم هاش��می بعضی از مسائلی که‬ ‫در خاطراتش��ان گفته دروغ اس��ت‪ .‬اینکه به تنهایی با‬ ‫امام مالق��ات می کردند که امام این را می گفتند ان را‬ ‫می گفتند‪ ،‬این یک مس��اله و دوم هم اینکه حاال بعید‬ ‫هم نیس��ت و اش��کالی هم ندارد‪ .‬اگر اخبار پنهانی و‬ ‫ماج��رای قربانی کردن گوس��فند و‪ ...‬را کنار بگذاریم‬ ‫پیام امام هس��ت برای ترور ایش��ان ک��ه انقالب زنده‬ ‫است تا هاشمی زنده است‪ .‬و امام هم این را گفته اند‬ ‫و نمی ش��ود ای��ن را انکار کرد‪ .‬ولی ام��ام یک جمله‬ ‫منع کردن��د‪ ».‬عالمه دوانی اندکی قب��ل از وفاتش‬ ‫در اطالعیه‏ای تاکید کرد که «ضمن عذرخواهی از‬ ‫اقایان محترمی که در مق��االت دخترم مورد انتقاد‬ ‫قرار گرفته اند‪ ،‬به عنوان پدری که بیش از بس��یاری‬ ‫از کسان با بیان و قلم به انقالب و خط امام خدمت‬ ‫کرده اس��ت‪ ،‬به دخترم تذکر می ده��م از این گونه‬ ‫موضع گیری ها در گفتار و نوشتار خودداری نموده‬ ‫و طوری نش��ود که خدای ناک��رده رابطه پدری و‬ ‫فرزندی ما قطع شود‪».‬‬ ‫فاطمه رجبی پس از روی کار امدن دولت محمود‬ ‫احمدی ن��ژاد‪ ،‬با نگارش کتاب احمدی نژاد؛ معجزه‬ ‫هزاره سوم و همچنین انتشار مقاالتی علیه برخی از‬ ‫رجال سیاسی کشور (از جمله هاشمی رفسنجانی‪،‬‬ ‫سید محمد خاتمی و میرحسین موسوی) در کانون‬ ‫توجه رسانه ها قرار گرفت‪.‬‬ ‫‪17‬‬ ‫تیتر یک‬ ‫معیار دارند و مقام معظم رهبری هم چند وقت پیش‬ ‫برای اولین بار به ان اش��اره کردند‪ :‬میزان حال فعلی‬ ‫افراد اس��ت‪ .‬دیدگاه من را که نمی شود به همه جامعه‬ ‫رس��وخ داد‪ .‬ول��ی االن ببینیم‪ ،‬از ‪ 16 ،15‬س��ال پیش‬ ‫ببینیم‪ .‬به خصوص از انتخابات ‪ 84‬تا االن‪ .‬ایا هاشمی‬ ‫کس��ی هستند که اگر امام زنده بودند برای ایشان دعا‬ ‫می کردند یا برخوردی بسیار شدید و سرنوشت ساز با‬ ‫ایشان می کردند؟‬ ‫ش��ما در ادامه کتابتان به ماج��رای انتخابات هفتم‬ ‫پرداخته ای��د‪ .‬بع��د اق��ای هاش��می را در پیروزی‬ ‫اقای خاتمی تاثیر گذار دانس��ته اید‪ ،‬همان ماجرای‬ ‫نمازجمع��ه و جمل��ه مع��روف هاش��می در مورد‬ ‫تقلب‪....‬‬ ‫من نوش��ته ام خاتم��ی دور اول با خنده امد‪ ،‬دور دوم‬ ‫با گریه‪.‬‬ ‫اقای هاش��می بارها اشاره کردند که اگر من ان خطبه‬ ‫را نخوان��ده بودم و تردید در تقلب پیش نمی اوردم و‬ ‫مطرح نمی کردم خاتمی این رای را نمی اورد‪ .‬هاشمی‬ ‫قبل از انتخابات گفت ممکن است تقلب بشود‪ .‬کلمه‬ ‫ب تردید در ذه��ن مردم را به وج��ود اورد‪ .‬او با‬ ‫تقل�� ‬ ‫این خطبه ارا را به نفع ایش��ان تغیی��ر دادند‪ .‬البته من‬ ‫در جاه��ای دیگر هم گفتم که یک مس��اله مهم دیگر‬ ‫هم هست که مردم از هاشمی در فرهنگ‪ ،‬سیاست و‬ ‫اقتصاد به س��توه امده بودند‪ .‬از خاندان هاشمی همان‬ ‫زمان به س��توه امده بودند‪ .‬از مس��ائل مافیایی که در‬ ‫اذهان م��ردم بود و در زبان های م��ردم می چرخید و‬ ‫در حدی که می توانستند بگویند به ستوه امده بودند‪.‬‬ ‫اقای ناطق را که رقیب جدی بود همان هاشمی تصور‬ ‫ی‬ ‫می کردند و اشتباه کردند و فریب خوردند که خاتم ‬ ‫کسی غیر از هاشمی است‪.‬‬ ‫چه طور به اینجا رس��یدید ک��ه مردم فکر می کردند‬ ‫ناط��ق همان هاش��می اس��ت؟ چ��ه خصوصیات‬ ‫مشترکی را در این دو نفر دیدند؟‬ ‫برای اینکه اوال ناطق جزو گروه هاش��می بود‪ ،‬و این‬ ‫را ه��م همه مردم می دانس��تند‪ .‬می دانس��تند که فرقی‬ ‫بی��ن این دو نفر نیس��ت‪ .‬انها با هم بودند و هس��تند‪.‬‬ ‫برنامه های��ی را هم که ارائ��ه می کردند البته امثال ما یا‬ ‫باالتر از ما‪ ،‬نخبگان می دیدند که این مس��ائل چگونه‬ ‫است که اقای خاتمی چیزی اضافه بر هاشمی ندارد‪.‬‬ ‫غی��ر از اینکه مس��اله ازادی را مط��رح کردند و مردم‬ ‫ب��ه دنبال این به خصوص انهایی ک��ه فکر می کردند‬ ‫ان جو خود سانس��وری نمی گوی��م جو خفقان که در‬ ‫زمان هاشمی بود شکسته می شود و واقعا هم شکسته‬ ‫ش��د‪ .‬این هم دنبال کردند‪ .‬خب مردم روی خاتمی به‬ ‫خصوص روی ش��عارهایی که می داد و طرز ورودش‬ ‫در انتخابات حس��اب باز کردند‪ .‬غیر از اینکه امثال ما‬ ‫و باالتر از ما انهایی که کارش��ناس بودند می فهمیدند‬ ‫ک��ه خاتمی ه��م در برنامه ه��ا‪ ،‬ع�لاوه ب��ر بی دینی‪،‬‬ ‫دین س��تیزی هم خواهد کرد‪ .‬ول��ی خیلی ها بودند که‬ ‫دو تا مس��اله مهم برایش��ان وجود داشت‪ ،‬یکی اینکه‬ ‫اقتصاد زمان هاش��می که فلج کننده بود تغییر می کند‬ ‫و یک کارگش��ایی برای مردم پیش می اید‪ .‬دوم اینکه‬ ‫دست هاش��می ها از قدرت کوتاه می ش��ود که هر دو‬ ‫انجام نشد ولی در مورد ناطق این دو مساله را تصور‬ ‫نمی کردند‪.‬‬ ‫اینج��ا ی��ک تناقض وج��ود دارد‪ .‬ش��ما می گویید‬ ‫هاش��می و ناط��ق از اول با هم بودند و در مقابلش‬ ‫می گویید هاشمی طرفدار خاتمی است و یک کاری‬ ‫کرد که قضیه به سمت خاتمی برود؟‬ ‫االن هم هاشمی و هم ناطق با اقای خاتمی هستند‪.‬‬ ‫نه‪ ،‬من ان دوران را بررسی می کنم‪.‬‬ ‫انهایی که کارشناسی سیاس��ی می کنند متوجه شدند‬ ‫ک��ه خطبه نهایی هاش��می برای دف��اع از خاتمی بوده‬ ‫اس��ت‪ .‬و بعد هم اقای هاش��می به تدریج گفتند که‬ ‫‪18‬‬ ‫این مهره خودش بود ک��ه وارد صحنه کرد و افرادی‬ ‫مثل سعید حجاریان هم دست پرورده هاشمی بودند و‬ ‫دور خاتمی جمع شدند‪ .‬دیگر مردم فهمیدند که اشتباه‬ ‫کردند یعنی فرقی بین ناطق و خاتمی از نظر وابستگی‬ ‫به هاشمی نبود‪.‬‬ ‫یعنی هر دوی این افراد نیروی زیر دس��ت هاشمی‬ ‫بودند؟‬ ‫بله‪ ،‬اما با این توضیح که ان زمان هاشمی رفسنجانی‬ ‫خیل��ی بیش��تر و جدی تر می خواس��ت ک��ه خاتمی‬ ‫ رئیس جمهور بش��ود‪ .‬با اینک��ه ناطق نیروی خودش‬ ‫ب��ود اما ان زمان فکر می کنم یک ش��کافی بود که به‬ ‫صالح بود خاتمی برنده شود‪ .‬حاال شاید دین ستیزی‬ ‫خاتمی بیشتر بود و برای هاشمی بهتر بود که خاتمی‬ ‫ رئیس جمهور بش��ود‪ .‬من فکر می کنم که چون ناطق‬ ‫ج��رات این را داش��ت که اگر به ه��ر دلیلی در یک‬ ‫مس��اله ای بخواهد جدای از هاش��می فک��ر بکند در‬ ‫مقابلش ایس��تادگی می کرد و خاتم��ی این جرات را‬ ‫نداشت و کامال هماهنگ کرده بود‪.‬‬ ‫ی دو‬ ‫شما در ادامه کتابتان به ارای ‪ 22‬میلیونی خاتم ‬ ‫ش��بهه وارد کرده اید‪ .‬البته برای این مساله دو دلیل‬ ‫مطرح کرده اید‪ ،‬یک��ی مصاحبه محمد رضا خاتمی‬ ‫ قبل از انتخابات که از میزان ارای او خبر داده بود‬ ‫و دیگری ماجرای شناسنامه های باطله‪.‬‬ ‫بله‪ ،‬این مس��اله ب��ود و همان زمان هم در نش��ریات‬ ‫مطرح ش��د‪ ،‬البته نش��ریات اصالح طلب با پررویی و‬ ‫طل��ب کاری نوش��تند و قبل از انتخاب��ات محمدرضا‬ ‫خاتمی گفت که باید محمد خاتمی با ‪ 22‬میلیون رای‬ ‫پیروز ش��ود و بعد هم س��ازمان ثبت اسناد اعالم کرد‬ ‫پنج میلیون شناسنامه اموات در دست مردم است‪.‬‬ ‫یعنی در اینجا شبهه تقلب را مطرح کرده اید؟‬ ‫هیچ وقت نخواس��تیم این مساله را بگوییم‪ .‬ولی من‬ ‫ب��ه انتخابات مجلس شش��م هم اعتماد نداش��تم اما‬ ‫هیچ وقت هم نگفتم تقلب شده است‪ .‬من ساز و کار‬ ‫تقل��ب را نمی توانم بفهمم چ��ون هیچ وقت هم در‬ ‫کار اجرایی نبودم‪ .‬ادم هایی مثل ما تحلیلگر هستند‪.‬‬ ‫فرق می کند با کس��انی که دستش��ان در کار اجرایی‬ ‫اس��ت و س��از و کار تقلب را هم می دانند و بیایند‬ ‫بگویند تقلب ش��ده اس��ت‪ .‬من ان جوری نمی دانم‬ ‫واقعا این مس��ائل در انتخابات مجلس شش��م بود‪.‬‬ ‫اگر مق��االت من را ن��گاه کنید درب��اره نمایندگان‬ ‫اصالح طلب مجلس شش��م نوش��تم لیس��تی که از‬ ‫صندوق ها بیرون امد‪ ،‬شورای شهر اول را می گفتم‪،‬‬ ‫کس��انی ک��ه از صندوق ها بیرون امدن��د بدون این‬ ‫بوده که مردم اصال نس��بت به اینها ش��ناختی داشته‬ ‫باشند و پشتشان بایستند‪.‬‬ ‫من واقعا نمی دانم ساز و کار تقلب قابل انجام هست‬ ‫یا نیس��ت‪ .‬در همان زمان یعن��ی انتخابات خاتمی که‬ ‫من فاجعه ای برای مملکت می دانم مسئوالن می گویند‬ ‫که تقلب نشده است‪ .‬اصال بحث تقلب نیست‪ .‬تایید‬ ‫انتخابات است‪ .‬شما می دانید امثال ما منتقدان تا اخر‬ ‫هم معت��رض می مانیم ول��ی هیچ وقت ش��بهه ایجاد‬ ‫نمی کنیم‪.‬‬ ‫ام��ا در انتخاب��ات اخیر هم یک��ی از نماینده های‬ ‫طرف��دار اق��ای احمدی ن��ژاد اعالم ک��رده بود که‬ ‫اقای احمدی ن��ژاد دقیقا ‪ 24‬میلیون رای می اورد و‬ ‫دقیقا همان هم ش��د‪ .‬اینکه دلیل شبهه در انتخابات‬ ‫نمی شود؟‬ ‫واقعا نمی دانم این مطلبی که ش��ما می گویید صحت‬ ‫دارد یا نه‪ ،‬ام��ا خیلی فرق می کند با ماجرای خاتمی‪.‬‬ ‫من نمی خواهم بگویم ولی واقعیت این است که دکتر‬ ‫حداد عادل یک بحث زیبایی برای همه سطوح جامعه‬ ‫مطرح کردند و ان این ب��ود که در مورد احمدی نژاد‬ ‫دالیل متعددی وجود داشت که رایش را بسیار باالتر‬ ‫از رای اول نشان می داد‪ .‬همین سفرهای استانی‪ ،‬همین‬ ‫رفتن به میان مردم و االن هم نمی خواهم نتیجه های ان‬ ‫را بگویم‪ .‬ولی خاتمی اصال چنین چیزی را نداش��ت‪.‬‬ ‫خاتمی فقط می رفت یک ورزش��گاهی می ایستاد یک‬ ‫مش��ت دختر و پسر را هم از تلویزیون نشان می دادند‬ ‫می امدند با پایکوبی و دین ستیزی‪ .‬رئیس جمهور هم‬ ‫یک انشایی را می خواندند و می رفتند‪ .‬یک بار ایشان‬ ‫ب��ه معنای واقعی در میان م��ردم در کوچه و خیابانی‪،‬‬ ‫روستایی و شهری نرفته بود‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫سیاست‬ ‫من خودم س��ال گذش��ته ب��رای تبلی��غ احمدی نژاد‬ ‫و س��خنرانی به مس��اجد‪ ،‬حس��ینیه ها ودانشگاه های‬ ‫ش��هرهای مختل��ف رفتم‪ .‬خدا ش��اهد اس��ت که در‬ ‫ش��هرهای کوچک هم دیدم م��ردم می گویند این کار‬ ‫برای ما ش��ده است‪ ،‬اب ش��ور داشتیم‪ ،‬شیرین شده‪،‬‬ ‫خانه برای ما س��اخته شده اس��ت‪ .‬خب یک کارهای‬ ‫عینی ه��م دیده بودند‪ .‬ان خانم ه��م اگر گفته با این‬ ‫حساب رقمشان را من نمی دانم که چطور ایشان گفته‬ ‫است ولی خیلی بیش��تر از اینها هم رای احمدی نژاد‬ ‫تخمین زده می شد‪.‬‬ ‫پ��س جن��س این اتف��اق را ب��ا ان ماج��رای زمان‬ ‫خاتمی متفاوت می دانید؟‬ ‫بل��ه‪ ،‬خاتمی چه کرده بود؟ حت��ی در بم کاری انجام‬ ‫ن��داده بود و تعداد کم��ی از خانه های انجا س��اخته‬ ‫ش��د و کنار رفت‪ .‬حاال بم در مرحله دوم ایشان بود‪.‬‬ ‫من در طول ‪ 8‬س��ال ایشان می خواهم بگویم در دور‬ ‫اول کاری نش��ده بود‪ .‬اقتصاد که همان اقتصاد دوران‬ ‫هاش��می بود‪ ،‬بقیه مسائل هم همان جوری مانده بود‬ ‫و دین س��تیزی هم که از طرف شخص رئیس جمهور‬ ‫بیداد می کرد‪.‬‬ ‫ش��ما احمدی ن��ژاد را قب��ل از انتخاب��ات نه��م‬ ‫می شناختید؟‬ ‫اصال نمی شناختم‪ .‬حتی به یک خبرنگار خارجی هم‬ ‫گفتم من نمی دانس��تم که ایش��ان از دوستان همسرم‬ ‫است‪ .‬فراموش هم کرده بودم که در دوره مجلس ششم‬ ‫اینها همه در یک لیس��ت انتخاباتی بودند‪ .‬ولی وقتی‬ ‫که ش��هردار ش��دند واقعا در کوچه و خیابان و مغازه‬ ‫و تاکس��ی و اتوبوس می دیدم بازخوردهای اقدامات‬ ‫ایشان را‪ .‬خود من هیچ ارتباطی و کاری با شهرداری‬ ‫نداشتم که ببینم کار انجام می شود یا نه ولی هر جا که‬ ‫می رفتم می دیدم مردم می گویند از وقتی احمدی نژاد‬ ‫امده کار شده است‪ .‬مالقات های عمومی اش را مردم‬ ‫استقبال و تعریف ایشان را می کنند‪.‬‬ ‫اینجا مس��اله ای وجود دارد‪ .‬چ��را احمدی نژاد که‬ ‫امروز منتقد ش��ماره یک هاش��می اس��ت یک روز‬ ‫مدیر هاشمی و جزو مدافعان سرسخت ایشان بوده‬ ‫است؟ حتی اسالیدهای روزنامه هایی منتشر شد که‬ ‫ایشان در حمایت از هاشمی نامه نوشته و صحبت‬ ‫کرده است‪.‬‬ ‫اینک��ه مدیر ایش��ان ب��وده ان هم مدیری در س��طح‬ ‫اس��تاندار‪ ،‬نه در س��طح وزیر و معاون وزیر و معاون‬ ‫رئیس جمهور و اینها و‪ ...‬من اش��کالی در ان نمی بینم‬ ‫ولی من هم وقت��ی دیدم مطلب احمدی نژاد در مورد‬ ‫هاش��می منتشر شده است تعجب کردم‪ .‬چون مثال از‬ ‫یک منتقدی مثل من هرگز نمی بینید مطلبی را در دفاع‬ ‫از هاش��می بلکه همیش��ه انتقاد و اعتراض داشتم‪ ،‬اما‬ ‫احمدی نژاد ش��اید تا ان زمان به نکات حادی نرسیده‬ ‫بودند چون ما یک تحلیلگر هستیم و ایشان یک مدیر‬ ‫اجرایی‪.‬‬ ‫به عنوان یک رصدگر علت این تغییر فاز احمدی نژاد‬ ‫از مدافع به منتقد را در چه چیزی می بینید؟‬ ‫فکر می کنم س��ر اغ��از این ماجرا از وقتی اس��ت که‬ ‫احمدی نژاد وارد عرصه سیاست می شوند‪.‬‬ ‫اما ایش��ان چندین سال از هاش��می دفاع می کرده‬ ‫است؟‬ ‫نه‪ ،‬احمدی نژاد چند س��ال فرماندار ایشان بوده است‪.‬‬ ‫مگر چه قدر طول کش��یده است‪ .‬استاندار بوده و فکر‬ ‫کنم فرماندار خوی هم بوده است‪.‬‬ ‫اما زمانی که احمدی نژاد کار تش��کیالتی و حزبی‬ ‫هم می کردند از مدافعان ایشان بودند‪.‬‬ ‫ح��اال من واقعا نمی دانم‪ ،‬م��ن که جای احمدی نژاد‬ ‫نیس��تم‪ .‬ش��ما نظر من را می خواهید‪ .‬من با س��وال‬ ‫ش��ما تحلیل می کنم و فکر می کن��م که از وقتی که‬ ‫وارد ش��دند و به دقت برخالف ان جوی که برای‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫بعض��ی از سیاس��یون به خود‬ ‫م��ن می گفتن��د که ب��رای چه‬ ‫می خواهی به احمدی نژاد رای‬ ‫بدهی‪ ،‬ایش��ان رای نمی اورد‪.‬‬ ‫و من جواب می دادم‪ ،‬من رای‬ ‫دینیمی دهمهمانگونهکهامام‬ ‫برایمان تعیین تکلیف کردند‪.‬‬ ‫به همین دلیل رای ‪ 5‬میلیونی‬ ‫مرحله اول احمدی نژاد را رای‬ ‫دین م��داران و والیت مداران‬ ‫ناب می دانم‬ ‫هاش��می س��اخته ش��ده بود خالف ان مظاهری که‬ ‫ایش��ان مطرح می کردن��د‪ ،‬البته خودش��ان هم همه‬ ‫خطبه هایشان تمجید و تعریف است احمدی نژاد یا‬ ‫ه��ر کس دیگر هم می تواند با دقت و با فراس��ت و‬ ‫تیزبینی برنامه ها را کنترل کند‪ .‬شاید از همان دوران‬ ‫خاتمی‪ ،‬انتقادی که به خاتمی داش��تند زیربنایش را‬ ‫دیدند که همان مس��ائل هاشمی است‪ .‬من نمی دانم‬ ‫اینها را باید خودش��ان بگوین��د ولی من تحلیل این‬ ‫جوری می کنم‪ .‬اش��کالی هم ن��دارد که فردی یک‬ ‫وقت از مدافعان باشد و به عکسش از مخالفان باشد‬ ‫البته هیچ کس نباید مخالفت بی دلیل بکند‪.‬‬ ‫حاال می رس��یم به دوگانه هاشمی و احمدی نژاد!‬ ‫ش��ما می گویید در انتخابات نه��م همه کاندیدا ها‬ ‫ادم هاش��می بودن��د‪ .‬چه ط��ور ب��ه ای��ن تحلیل‬ ‫رسیدید؟‬ ‫ی مثل من‬ ‫بل��ه‪ .‬البته م��ن این را بگویم که واقع��ا ادم ‬ ‫که دوس��ت ندارد با مس��ائل سیاس��ی برخ��ورد کند‬ ‫خیلی برایم س��خت اس��ت که چط��ور بعضی از انها‬ ‫منتقد س��خت هاشمی شده بودند‪ .‬من به احمدی نژاد‬ ‫رای دادم‪ .‬ولی مردمی که کاله بر سرش��ان رفت فکر‬ ‫می کردند که اینها جدا هس��تند ولی االن بیش��تر ثابت‬ ‫ش��ده که اینها مهره های هاشمی بودند و هستند‪ ،‬حاال‬ ‫یکی مهره مس��تقیم ب��وده و یکی مهره غیرمس��تقیم‪،‬‬ ‫ولی همان برنامه های هاش��می بوده و چیزی کمتر یا‬ ‫اضافه تر نداشته است‪.‬‬ ‫چرا در دوگانه هاشمی ‪ -‬احمدی نژاد‪ ،‬احمدی نژاد‬ ‫پیروز ش��د؟ وقتی من در وزارت کشور بودم زمان‬ ‫ثبت نام کاندیدا ها خیلی از خبرنگارها اصال سراغ‬ ‫احمدی نژاد نمی رفتند چون فکر می کردند ش��انس‬ ‫ایشان خیلی کم است‪.‬‬ ‫بله‪ .‬بعضی از سیاسیون به خود من می گفتند که برای‬ ‫چه می خواهی به احمدی نژاد رای بدهی‪ ،‬ایشان رای‬ ‫نمی اورد‪ .‬و من جواب می دادم‪ ،‬من رای دینی می دهم‬ ‫همانگونه ک��ه امام برایمان تعیی��ن تکلیف کردند‪ .‬به‬ ‫همی��ن دلیل رای ‪ 5‬میلیونی مرحل��ه اول احمدی نژاد‬ ‫را رای دین م��داران و والیت م��داران ن��اب می دان��م‬ ‫ب��رای اینکه هاش��می را از صحنه خ��ارج کنند چون‬ ‫هاش��می را دیگر در خط والیت نمی دیدند‪ .‬هاشمی‬ ‫را ب��ا برنامه هایش ب��رای والیت م��داری مردم خطر‬ ‫می دانس��تند‪ .‬امثال من همه می گفتیم که احمدی نژاد‬ ‫رای بیاورد یا نیاورد ما رای ش��رعی می دهیم‪ .‬ما رای‬ ‫مشروع می دادیم همه انهایی که سری اول رای دادند‬ ‫اگاهان��ه از بین ‪ 9‬گزینه احمدی نژاد را انتخاب کردند‬ ‫برای اینکه احمدی نژاد هم شعارهای اسالمی و انقالبی‬ ‫می داد که همه باورمان شده بود که گفتمان اسالم ناب‬ ‫را می خواهد حاکم بکند‪.‬‬ ‫ش��ما هم مثل اقای احمدی نژاد معتقدید که ایشان‬ ‫بدون حمایت شخصیت ها‪ ،‬احزاب و تشکل ها رای‬ ‫اورد؟‬ ‫بله‪ ،‬البت��ه ای��ن در دور انتخابات نهم بس��یار صادق‬ ‫است‪.‬‬ ‫ام��ا این حرف ش��ما را اح��زاب اصولگ��را قبول‬ ‫ندارند‪.‬‬ ‫بله‪ ،‬می دانم‪ .‬مثال موتلفه که کاندیدایش الریجانی بود‬ ‫االن قبول ندارد با اینک��ه کاندیدای موتلفه الریجانی‬ ‫بود و زیر تمام پوس��ترها می نوشتند و اسم حزب را‬ ‫هم می نوش��تند ولی مدعی ش��دند که احمدی نژاد با‬ ‫پشتوانه حزبی انتخاب شد چرا حاال می گوید احزاب‬ ‫اصولگرا پشت ایشان نبوده است‪.‬‬ ‫یعنی اگر احزاب هم نمی امدند‪ ،‬مردم به ایشان رای‬ ‫می دادند؟‬ ‫بله‪ .‬م��ن معتقدم چون در فاصل��ه مرحله اول و دوم‬ ‫ه��م موتلفه اعالم کرد م��ا برایمان هر دو طرف یعنی‬ ‫هاشمی و احمدی نژاد مساوی هستند‪.‬‬ ‫اما برخی می گویند ایشان به این خاطر این حرف را‬ ‫می گویند که به احزاب اصولگرا س��هم ندهند‪ .‬شما‬ ‫این را قبول دارید؟‬ ‫بحث حمایت از احزاب االن دیگر فرق می کند‪ .‬در ان‬ ‫زم��ان نخیر‪ ،‬من فکر می کنم که احزاب هیچ پایگاهی‬ ‫در بین مردم نداشته و ندارند‪ .‬با این وجود سهم گیری‬ ‫احزاب یک س��م مهلک است و هیچ مسئولی نباید به‬ ‫ان الوده شود‪.‬‬ ‫خان��م رجب��ی! احمدی ن��ژاد در پنجمی��ن س��ال‬ ‫ریاس��ت جمه��وری چ��ه تفاوت��ی با اولین س��ال‬ ‫ریاست جمهوری اش دارد؟ ایا احمدی نژاد امروز‪،‬‬ ‫احمدی نژاد سال ‪ 84‬است؟‬ ‫من در کل احمدی نژاد را همان احمدی نژاد س��ال ‪84‬‬ ‫می دانم‪.‬‬ ‫در همه زمینه ها؟‬ ‫در مس��ائل فرهنگی نه‪ ،‬چرا که چرخ��ش بدی دارد‬ ‫پیدا می شود‪.‬‬ ‫علت ان چیست؟‬ ‫عل��ت ان را نمی دان��م‪ .‬ول��ی خود من و ه��زاران و‬ ‫میلیون ها نفر مثل من که رای ریاست جمهوری نهم و‬ ‫ده��م به خصوص رای دهم به احمدی نژاد را به خاطر‬ ‫ی عدالتخواهانه و اصولگرایانه‪ ،‬دادیم‬ ‫گفتمان اس�لام ‬ ‫فکر می کنیم تغییرات بارزی به وجود امده است‪ .‬حاال‬ ‫این تغییرات از خود احمدی نژاد است یا چیزهایی که‬ ‫می گویند متاثر از کس��ی اس��ت اصال افرادی که دور‬ ‫و برش��ان پیدا ش��دند برای ادم هایی مث��ل ما تفاوت‬ ‫اشکاری با احمدی نژاد دارند‪.‬‬ ‫این همان هشداری است که شما و یکسری از افراد‬ ‫در مورد بحث لیبرالیسم فرهنگی می دهند؟‬ ‫ن��ه‪ ،‬من حرف های مطهری را اصال قبول ندارم‪ .‬چون‬ ‫خودش��ان هم خودش��ان را قبول ندارند‪ .‬لیبرالیسم را‬ ‫نمی گوی��م ول��ی تفاوت های زیادی داری��م می بینیم‪.‬‬ ‫از ‪ 86 ،85 ،84‬اگ��ر احمدی ن��ژاد را با االن مش��اهده‬ ‫کنی��د گفتمانش را می گویم‪ ،‬به ش��خص کاری ندارم‬ ‫تفاوت های فرهنگی زیادی داریم می بینیم‪.‬‬ ‫این به خاطر نقش برخی افراد خاص است؟‬ ‫واقعا نمی دان��م‪ ،‬به خاطر نقش افراد اس��ت که اکثرا‬ ‫ای��ن مطل��ب را مط��رح می کنن��د‪ .‬یعن��ی می گویند‬ ‫تاثیرگذاری ه��ای بعض��ی از افراد در انجا یا مس��اله‬ ‫دیگ��ری اتفاق می افتد چون من در درون که نیس��تم‪.‬‬ ‫م��ن یک ادم بیرونی هس��تم که تحلی��ل می کنم ولی‬ ‫انچه مشخص اس��ت نتیجه تفاوت احمدی نژاد االن‬ ‫با احمدی نژاد ‪ 84‬است‪.‬‬ ‫گفتنی اس��ت مثلث امادگی دارد پاس��خ و واکنش‬ ‫افرادی که در این مصاحبه نامی از انها برده ش��ده‬ ‫است را درج کند و درج این مصاحبه نیز به معنای‬ ‫تایید سخنان فاطمه رجبی نیست‪.‬‬ ‫‪19‬‬ ‫تیتر یک‬ ‫نگاهی به کتاب های منتشر شده درباره شخصیت های سیاسی‬ ‫از نوشتن رجال تا نوشتن برای رجال‬ ‫از سال های اغازین دهه هفتاد رسمی جدید در عرصه سیاست ایرانی مرسوم شد و ان کتاب نویسی سیاسی بود‪ .‬البته ریشه این اتفاق به‬ ‫دوره قاجاریه بازمی گردد؛ انجا که کتاب هایی در مدح پادشاهان نوشته می شد و پس از ان تا دوره پهلوی این رسم ادامه یافت اما از‬ ‫ابتدای دهه هفتاد شکلی نو به خود گرفت‪ .‬کتاب هایی که در این دوره درباره روسای جمهور و نزدیکان انها نوشته شده‪ ،‬گاه بیشتر از دیگر‬ ‫کتاب های سیاسی مورد توجه قرار گرفته اند‪ .‬کتاب هایی در خصوص اکبر هاشمی رفسنجانی‪ ،‬سید محمد خاتمی‪ ،‬محمود احمدی نژاد و امروز‬ ‫اسفندیار رحیم مشایی‪.‬‬ ‫اولین کتاب های سیاس��ی در ایران‪ ،‬خاطرات سیاسی‬ ‫دولتمردان ایرانی بود؛ خاطراتی که گاه با مسائل شخصی‬ ‫همراه می ش��د‪ .‬کتاب هایی همچون ش��رح زندگانی و‬ ‫خاطرات عبداهلل مس��توفی از دولتمردان دوره قاجار و‬ ‫دست نوشته های امیر اسداهلل علم از نزدیکان محمدرضا‬ ‫پهل��وی‪ ،‬از برجس��ته ترین و مهم ترین اثار سیاس��ی‬ ‫دوران قبل از انقالب اس�لامی هستند‪ .‬پس از پیروزی‬ ‫انقالب اسالمی سنت خاطره نویسی در ایران به شکلی‬ ‫دیگر ادامه یافت‪ .‬ابوالحس��ن بنی صدر‪ ،‬رئیس جمهور‬ ‫مخلوع ایران خاطرات روزانه اش را در روزنامه ای که‬ ‫در اختیار داش��ت می نوش��ت و بعدها ان را در کتابی‬ ‫تحت عنوان روزها بر رئیس جمهور چگونه می گذرد‪،‬‬ ‫منتش��ر کرد‪ .‬محمدعلی رجایی اگرچ��ه خود خاطره‬ ‫نمی نوشت اما غالمعلی رجایی کتاب «ایینه سادگی ها»‬ ‫را که ح��اوی خاطراتی از رئیس جمهور ش��هید بود‬ ‫منتش��ر کرد و سپس به جمع اوری خاطراتی از شهید‬ ‫ایت اهلل دکتر بهشتی اهتمام ورزید‪.‬‬ ‫خاطره نویسی رجال‬ ‫خاطره نویس��ی افرادی چون ص��ادق خلخالی‪ ،‬محمد‬ ‫محم��دی ری ش��هری‪ ،‬علی اکب��ر ناطق ن��وری‪ ،‬علی‬ ‫اردش��یر الریجانی و برخی دیگر از سیاس��یون پس از‬ ‫انقالب نیز برای بس��یاری از تحلیلگ��ران مورد توجه‬ ‫قرار گرفته اس��ت‪ .‬اما جدی تری��ن خاطره نویس پس‬ ‫‪20‬‬ ‫از انق�لاب اس�لامی را باید اکب ر هاشمی رفس��نجانی‬ ‫دانست‪ .‬به گفته خودش هنوز خاطراتش را به صورت‬ ‫روزانه می نویسد تا در زمان مناسب انها را منتشر کند‪.‬‬ ‫تا کنون ‪ 9‬جلد از خاطرات او در دس��ترس مردم قرار‬ ‫گرفته اس��ت‪ .‬کتاب های مربوط ب ه هاشمی رفسنجانی‬ ‫اما به خاطراتش محدود نمی شود‪ .‬در دوره اصالحات‬ ‫یعن��ی از میان��ه دهه هفت��اد کتاب های��ی در نقد وی‬ ‫نوش��ته ش��د که برخی حتی جنبه تخریب��ی پیدا کرد‪.‬‬ ‫مش��هورترین کتاب ها در این خص��وص‪ ،‬کتاب های‬ ‫اکبر گنجی اس��ت که ن��ام «عالیجناب س��رخپوش و‬ ‫عالیجنابان خاکس��تری» و «تاریکخانه اش��باح» برای‬ ‫انها انتخاب ش��د‪ .‬دو کتاب مش��هور دیگر نیز درباره‬ ‫او منتشر ش��ده؛ «هاشمی بدون روتوش» گفت وگوی‬ ‫صادق زیبا کالم با رئیس مجمع تش��خیص مصلحت‬ ‫است و «بی پرده با هاشمی رفسنجانی» گفت وگوی ‪16‬‬ ‫ساعته روزنامه کیهان با او را منعکس می کند‪.‬‬ ‫اصالح طلبان کاتب‬ ‫دوره س��ید محمد خاتم��ی تحولی انتش��ار کتاب های‬ ‫سیاسی در ایران بود‪ .‬پس از دوم خرداد ‪ 76‬کتاب هایی‬ ‫در خصوص رئیس دولت اصالحات نوشته شد که از‬ ‫مهم ترین انها می توان به «صد روز با خاتمی» و «عبور‬ ‫ی روایت‬ ‫از خاتمی» اشاره کرد‪ .‬کتاب صد روز با خاتم ‬ ‫باب��ک داد از اتفاقات مهم دولت هفتم اس��ت و کتاب‬ ‫«عبور از خاتمی» مقاالتی از محس��ن ارمین‪ ،‬هاش��م‬ ‫اغاجری‪ ،‬حسین بشیریه‪ ،‬محمدرضا تاجیک‪ ،‬حمیدرضا‬ ‫جالیی پور‪ ،‬سعید حجاریان و علیرضا علوی تبار را در‬ ‫خود ج��ای داده و همان طور که از نامش پیداس��ت‪،‬‬ ‫در نقد سیاس��ت های رئیس دولت اصالحات اس��ت‪.‬‬ ‫با روی کار امدن محم��ود احمدی نژاد‪ ،‬کتاب هایی از‬ ‫سال ‪ 84‬درباره انتخابات نهم‪ ،‬شخصیت رئیس دولت‬ ‫عدالتخواه و سیاست های وی نوشته شد و به سرعت‬ ‫به بازار کتاب راه یافت‪.‬‬ ‫احمدی نژاد؛ معجزه هزاره سوم‬ ‫«احمدی نژاد معجزه هزاره س��وم» جنجالی ترین کتاب‬ ‫در خص��وص انتخاب��ات نه��م و ش��خصیت محمود‬ ‫احمدی نژاد اس��ت‪ .‬این کتاب که به قلم فاطمه رجبی‪،‬‬ ‫همسر غالمحسین الهام به رشته تحریر درامده است‪،‬‬ ‫در ابتدا انتخابات را بارزترین نماد دموکراسی می داند‬ ‫و س��پس روایت شخصی خود از انتخابات های انجام‬ ‫شده تا سال ‪ 84‬را بیان می کند‪ .‬وی هاشمی رفسنجانی‬ ‫را فردی بی رقیب در دوره اول ریاس��ت جمهوری اش‬ ‫معرفی می کن��د و احمد توکل��ی را تنها رقیب رئیس‬ ‫دول��ت س��ازندگی در انتخابات ریاس��ت جمهوری‬ ‫شش��م می دان��د‪ .‬رجبی مب��ارزات توکل��ی در دوران‬ ‫ستمش��اهی را امتیازی بزرگ برای او تلقی می کند اما‬ ‫در عین حال معتقد است که چرخش دیدگاه اقتصادی‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫سیاست‬ ‫توکلی‪ ،‬اطمینان به ثبات نظر در عرصه های مختلف را‬ ‫خدشه دار کرده بود‪.‬‬ ‫او همچنین کاهش ارای هاشمی رفس��نجانی در دوره‬ ‫دوم ریاس��ت جمهوری اش را دلیل بارز ناخش��نودی‬ ‫مردم از تضعیف فرهنگ اسالمی و ارزش های انقالبی‬ ‫در دوره اول ریاست وی بر دولت عنوان می کند‪.‬‬ ‫رجب��ی انتخابات ریاس��ت جمه��وری هفت��م را نیز‬ ‫چنی��ن روایت می کن��د‪« :‬محمد خاتم��ی نامزد طیف‬ ‫غربزدگان و روش��نفکرانی بود که اساس تفکر اسالم‬ ‫ن��اب محم��دی را به چال��ش گرفته بودن��د‪ .‬انقالب‬ ‫اس�لامی و فرهنگ درخش��ان ان که دوره س��ازندگی‬ ‫ان را مورد خدش��ه‪ ،‬تضعیف و اس��تحاله ق��رار داده‬ ‫بود در اس��تبداد و اس��تبداد زدگی خالصه گردید‪ ...‬از‬ ‫طیف مقابل گروه هایی با طرفداری از انقالب اسالمی‬ ‫ناط��ق نوری را ب��ه میدان اوردند اما به لحاظ س��ابقه‬ ‫حمایت از هاش��می در هشت س��ال گذشته مقبولیت‬ ‫مردمی نداش��تند‪ ...‬چهره جدید خاتمی برای بسیاری‬ ‫از م��ردم جال��ب ب��ود و می پنداش��تند ب��ا برگزیدن‬ ‫خاتمی دولت خویشاوند س��االر و مدیریت تبار گرای‬ ‫دورا ن هاش��می پای��ان خواهد یاف��ت‪ ...‬گروه هایی از‬ ‫مردم دین مدار از ده سال عملکرد بد و ناموفق خاتمی‬ ‫ در وزارت ارش��اد و فرهنگ اس�لامی غفلت کردند و‬ ‫گروه های زیادی از س��ر لجبازی رای هایشان را برای‬ ‫او به صندوق ریختند‪ .‬مس��ائل فوق ارای ‪ 18‬میلیونی‬ ‫خاتمی را رقم زد‪ ...‬ری ش��هری ب��رای برخی خواص‬ ‫مایه امیدواری بود‪ .‬نه غربزدگان و دین س��تیزان حامی‬ ‫ خاتمی‪ ،‬او را می پس��ندیدند و نه همس��ویی ظاهری‬ ‫در ش��عارها و برنامه های وی ب ا هاشمی علنی بود‪ .‬ده‬ ‫س��ال تصدی وزارت اطالعات‪ ،‬بررس��ی پرونده های‬ ‫مفس��ده انگیز و تقابل با جریان های انحرافی خطرناک‬ ‫برای بسیاری از افتخارات گذشته ری شهری به شمار‬ ‫می رفت اما در عرصه تبلیغاتی این گذش��ته انقالبی از‬ ‫سوی ری شهری نادیده گرفته شد! عالوه بر این شعار‬ ‫و برنامه امیدوارکننده ای هم از س��وی او برای توده ها‬ ‫ارائه نگردی��د‪ ...‬اقای زواره ای اصوال در میدان رقابت‬ ‫چهره ای قابل مالحظه نبود‪».‬‬ ‫او همچنین در خصوص انتخابات هش��تم می نویسد‪:‬‬ ‫«انتخاب خاتمی برای چهار سال دوم قطعی می نماید‪.‬‬ ‫وج��ود نامزدهای ‪ 9‬گان��ه نه تنها کارس��از نبود بلکه‬ ‫پراکندگ��ی گروه ه��ای مقابل اصالح طلب��ی و ناتوانی‬ ‫از معرفی یک نامزد مش��خص و ع��دم حضور نامزد‬ ‫ی تمام ش��د‪ .‬ش��عارهای‬ ‫مطلوب همه به س��ود خاتم ‬ ‫بمبارانی و تبلیغات عوام فریبانه نیز کارساز بود‪ ...‬توکلی‬ ‫با شعارها و برنامه های متفاوت از گذشته به میدان امد‪.‬‬ ‫حساسیت های دینی و تاکید بر ارزش های انقالبی در‬ ‫تبلیغات او رنگ نداش��ت‪ .‬گوشزدهای وی به تبعیض‬ ‫و فقر و فس��اد لیبرالی دوران گذش��ته تنها برجستگی‬ ‫فکری و سیاس��ی وی بود‪ .‬نبود پیام اس�لام خواهی و‬ ‫فقدان راهکار جدی و بنیادین عدالت طلبی در برنامه ها‬ ‫و ش��عارهای توکل��ی برای مردم امی��دواری جدی به‬ ‫همراه نداش��ت‪ ».‬رجبی پروژه «مظلوم نمایی خاتمی»‬ ‫و «ترویج این فریب را که دست هایی نمی گذارند کار‬ ‫انجام بش��ود» را از راهکارها و ابزارهای خاتمی برای‬ ‫پی��روزی در انتخاب��ات هش��تم معرف��ی می کند و در‬ ‫جمالتی تامل برانگیز می نویس��د‪« :‬باید پرس��ید ارای‬ ‫‪ 22‬میلیونی خاتمی در دوره دوم چگونه به دست امد؟‬ ‫ریش��ه یابی این ماجرا قطعا نیازمند بررسی های بسیار‬ ‫در زمینه های گوناگون اس��ت‪ .‬اما دو مطلب اساسی و‬ ‫اش��کار در همان دوره این انتخاب را کامال مخدوش‬ ‫جلوه م��ی داد که با تردس��تی مس��ئوالن و مس��امحه‬ ‫و سیاس��ی بازی طی��ف مقابل نادیده گرفته ش��د‪-1 :‬‬ ‫محمدرضا خاتمی‪ ،‬برادر رئیس جمهور و رئیس حزب‬ ‫دولتی مش��ارکت پیش از انجام انتخابات هشتم اعالم‬ ‫ی باید با ‪ 22‬میلیون رای پیروز‬ ‫ک��رده بود محمد خاتم ‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫ش��ود‪ -2 .‬در اخری��ن هفته مانده ب��ه انتخابات رئیس‬ ‫س��ازمان ثبت احوال در مصاحبه ای نس��بت به وجود‬ ‫پنج میلیون شناس��نامه اموات در دس��ت مردم هشدار‬ ‫داد!»‬ ‫احمدی نژاد فریادگر جنگ فقر و غنا‬ ‫رجبی س��پس ب��ه بحث انتخاب��ات نهم می پ��ردازد و‬ ‫ش��وراهای دوم و مجل��س هفت��م را پیش درامده��ای‬ ‫ان می دان��د و احمدی ن��ژاد را عام��ل اصل��ی پیروزی‬ ‫اصولگرایان در انتخابات مجلس هفتم معرفی می کند‪.‬‬ ‫وی همچنی��ن با روای��ت خاص خ��ود انتخابات نهم‬ ‫ریاست جمهوری را روایت و تاکید می کند که گفتمان‬ ‫اصالح طلبی در این انتخابات شکس��ت خورد‪ .‬رجبی‬ ‫در ادامه‪ ،‬س��وم تیر را شکست کامل احزاب‪ ،‬جریان ها‬ ‫و روش��نفکران می خواند‪ .‬در بخ��ش پایانی کتاب نیز‬ ‫فاطمه رجبی‪ ،‬احمدی نژاد را معجزه هزاره سوم معرفی‬ ‫می کن��د و در بیان علت این س��خن می نویس��د‪« :‬یقینا‬ ‫پیروزی احمدی ن��ژاد در میدان سیاس��تی که از حیث‬ ‫الودگی و پلیدی های مخرب ش��اید در جهان کم مانند‬ ‫باش��د معجزه ای عظیم بود‪ .‬این معجزه به لحاظ داخلی‬ ‫معجزه س��وم تیر ماه ‪ 84‬بود و از بعد تبعات و تاثیرات‬ ‫خارجی ان معجزه هزاره سوم است‪ .‬ابزارهایی که برای‬ ‫خنثی س��ازی تخریب دنیاگرایان قدرت پرست از سوی‬ ‫طرف��داران احمدی ن��ژاد به کار رف��ت و بارزه هایی که‬ ‫همگان به عینه دیدند ای��ن انتخابات را به یک معجزه‬ ‫تمام عیار بدل کرد‪ .‬به کارگیری ابزارهای دعا‪ ،‬مناجات‪،‬‬ ‫روزه و نمازهای توسل به ائمه اطهار از سوی گروه های‬ ‫«احمدی نژاد‬ ‫معجزه‬ ‫هزاره سوم»‬ ‫جنجالی ترین‬ ‫کتاب در‬ ‫خصوص‬ ‫انتخابات نهم‬ ‫و شخصیت‬ ‫محمود‬ ‫احمدی نژاد‬ ‫است‬ ‫دوره‬ ‫سید محمد‬ ‫خاتمی تحولی‬ ‫در انتشار‬ ‫کتاب های‬ ‫سیاسی در‬ ‫ایران بود‬ ‫معمای مشایی‬ ‫کتابی است در‬ ‫دفاع از مواضع‬ ‫رئیس دفتر‬ ‫رئیس جمهور‬ ‫که به زودی‬ ‫روانه بازار‬ ‫کتاب خواهد‬ ‫شد‬ ‫بی ش��مار مردم برای خنثی ش��دن حربه ه��ا‪ ،‬حیله ها و‬ ‫تخریب مخالفان و دش��منان احمدی نژاد در انتخابات‬ ‫نه��م امری بدیع و بی نظیر بود‪ .‬ع�لاوه بر ان برگزاری‬ ‫مراسم احیا در مساجد و حسینیه های شهرهای مختلف‬ ‫و استغاثه به درگاه خداوند از یک سو نشان از دینمداری‬ ‫ویژه احمدی نژاد داشت و از سوی دیگر ماهیت احزاب‬ ‫ش��یطانی را که در تقابل با او بودند بیش از پیش افش��ا‬ ‫می کرد‪ .‬این همه دعا و توسل برای براورده شدن حاجتی‬ ‫سیاسی و اجتماعی در تاریخ انقالب اسالمی بی سابقه‬ ‫بود‪ ».‬نویس��نده کتاب‪ ،‬احمدی نژاد را منادی اسالم ناب‬ ‫محم��دی می خواند و او را فریادگ��ر جنگ فقر و غنا‬ ‫معرفی می نماید‪.‬سید امیر سیاح که سردبیر سایت خبری‬ ‫تحلیلی الف است نیز کتاب دیگری با عنوان نقش افرینان‬ ‫س��وم تیر منتش��ر کرده اس��ت تا روایتی بی طرفانه از‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری نهم داشته باشد‪ .‬این کتاب‬ ‫با مس��تنداتی که ارائه می کند حوادث سیاسی مرتبط با‬ ‫انتخاب��ات را از س��ال ‪ 83‬تا پس از انتخابات به رش��ته‬ ‫تحریر دراورده است‪.‬‬ ‫پدیده انتخاب نهم‬ ‫در این میان کتابی با عن��وان پدیده انتخاب نهم به قلم‬ ‫ی هاشمی تبار به انتشار رسیده است که به بیان‬ ‫سید موس ‬ ‫ویژگی های انتخابات نهم‪ ،‬فرایند پیروزی احمدی نژاد‪،‬‬ ‫یهاشمی رفسنجانی‪،‬بد اخالقی هایانتخاباتی‬ ‫فرایندناکام ‬ ‫و درس های انتخابات ‪ 84‬می پردازد ‪ .‬هاشمی تبار با بیان‬ ‫دیدگاه های اساس��ی احمدی نژاد و هاشمی رفسنجانی‬ ‫و نیز عل��ل پیروزی رئیس جمهور و شکس��ت رئیس‬ ‫دولت سازندگی‪ ،‬پیروزی احمدی نژاد را موفقیت نظام‬ ‫و روحانیت عنوان می کن��د و در بخش بداخالقی های‬ ‫انتخاباتی به بازخوانی پرونده تقلب و تخریب پرداخته‬ ‫است‪ .‬وی در تبیین درس های انتخابات نهم نیز به اشتباه‬ ‫تاریخی جریان روش��نفکری اش��اره می کند و پیروزی‬ ‫گفتمان عدالت خواهی را بطالن ادعاهای اصالح طلبان‬ ‫تن��درو قلمداد می نماید‪ .‬او همچنی��ن تحریک اقوام و‬ ‫مذاهب را تهدیدی برای امنیت ملی می داند و همگان را‬ ‫به پرهیز از تکرار چنین مواضعی توصیه می کند‪.‬‬ ‫کتاب های دولتی‬ ‫در طول چهار س��ال فعالیت دولت نهم نیز کتاب هایی‬ ‫در خصوص ش��خصیت محمود احمدی نژاد نوش��ته‬ ‫ش��د و بیشتر انها از س��وی نهادهای وابسته به دولت‬ ‫به انتشار رسید‪ .‬در استانه انتخابات ریاست جمهوری‬ ‫دهم به جز کتاب هایی که به بازتاب فعالیت های دولت‬ ‫می پرداخت باز هم کتاب هایی در خصوص شخصیت‬ ‫احمدی نژاد منتش��ر ش��د‪ .‬فرزند ملت یک��ی از این‬ ‫کتاب ها بود که به بیان خاطراتی کوتاه از رئیس دولت‬ ‫نهم می پرداخت‪.‬‬ ‫معمای مشایی‬ ‫این بار اما کتابی جدید در راه اس��ت‪ .‬بر خالف انتظار‪،‬‬ ‫محم��ود احمدی ن��ژاد در کت��اب جایی ن��دارد بلکه‬ ‫اس��فندیار رحیم مش��ایی س��وژه کتاب جدید است‪.‬‬ ‫رئی��س دفتر رئیس جمه��ور به خاطر اتخ��اذ مواضع‬ ‫جنجالی اش از دوران ش��هرداری محمود احمدی نژاد‬ ‫س��وژه رسانه هاس��ت‪ .‬ام��ا امیر طاهر حس��ین خان که‬ ‫از خبرنگاران س��ابق خبرگزاری جمهوری اس�لامی‬ ‫ اس��ت و س��ایت پیام خ��رداد را مدیری��ت می کند با‬ ‫جم��ع اوری مواضع مش��ایی سرس��ختانه از او دفاع‬ ‫کرده اس��ت‪ .‬معمای مشایی نامی اس��ت که برای این‬ ‫کتاب انتخاب ش��ده و ش��اید اقتباس��ی از ن��ام کتابی‬ ‫باشد که عباس میالنی در خصوص امیر عباس هویدا‪،‬‬ ‫نخس��ت وزیر رژیم پهلوی نگاش��ته است‪ .‬باید منتظر‬ ‫ماند و دید انتشار این کتاب چه واکنش هایی را در پی‬ ‫خواهد داشت‪.‬‬ ‫‪21‬‬ ‫تیتر یک‬ ‫گفت و گو با نویسنده کتاب معمای مشایی درباره هدف این کتاب‬ ‫تغییر معادالت سیاسی ایران‬ ‫نویسنده کتاب معمای مشایی می گوید این کتاب را برای‬ ‫شناخت بیش��تر مردم از رئیس دفتر رئیس جمهور نوشته‬ ‫است‪ .‬امیر طاهر حسین خان که خبرنگار سابق خبرگزاری‬ ‫جمهوری اسالمی است و اکنون سایت پیام خرداد را در‬ ‫اختیار دارد معتقد اس��ت که «برخی جریان های سیاس��ی‬ ‫خاص» اظهارات اس��فندیار رحیم مش��ایی را به صورتی‬ ‫نامناس��ب در جامعه منعکس می کنند‪ .‬او در عین حال که‬ ‫می گوید این کتاب را به شکلی بی طرفانه نوشته‪ ،‬اما دفاع‬ ‫سرسختانه او از مشایی در سخنانش مشهود است‪.‬‬ ‫هدف شما از نوشتن کتاب معمای مشایی چیست؟‬ ‫باتوجه به ابهاماتی که نس��بت به مواض ع اقای مشایی وجود‬ ‫داش��ت و برخی جریانات سیاسی نیز قصد داشتند به طرق‬ ‫مختلف این ابهامات را در جامعه برجس��ته کنند تا به ایشان‬ ‫ضربه بزنن��د یا به نوعی تصویری گنگ و ناموزون با جریان‬ ‫اصولگرایی از ش��خصیت ایشان به نمایش بگذارند‪ ،‬تصمیم‬ ‫گرفتیم با جمع اوری مواضع اقای مش��ایی از سال ‪ 82‬یعنی‬ ‫زمان��ی که معاونت فرهنگی – هنری ش��هرداری تهران را بر‬ ‫عهده داشت این کتاب را منتشر کنیم تا بتوانیم چهره واقعی‬ ‫ایش��ان را چه به لحاظ س��یرتی و چه به لحاظ دیدگاه های‬ ‫سیاسی برای مردم تبیین کنیم‪.‬‬ ‫هدف اصلی ما این بود که اقای مشایی انگونه که هست به‬ ‫مردم معرفی شود‪.‬‬ ‫البته ش��خصیت هر کس با س��خنرانی های او برای مردم‬ ‫ش��ناخته می ش��ود و این در خصوص اقای مش��ایی نیز‬ ‫صادق است‪.‬‬ ‫ما دیدیم که جریان های خاص سیاسی پس از سخنرانی های‬ ‫ایش��ان به برخی مسائل دامن می زند و لب کالم را منعکس‬ ‫نمی کنند و درحقیقت خواس��ته ها و منوی��ات قلبی خود را‬ ‫‪22‬‬ ‫انع��کاس می دهن��د‪ .‬یعن��ی در حقیقت با هم��ان بازی های‬ ‫رس��انه ای که ما به انها اش��راف داریم‪ ،‬درص��دد ایجاد یک‬ ‫عالمت سوال در مقابل اقای مشایی هستند‪ .‬احساس من این‬ ‫است که انتشار این کتاب یقینا معادالت سیاسی ایران اینده‬ ‫را تغییر خواهد داد‪.‬‬ ‫برخ��ی مواضع اقای مش��ایی به قدری واضح اس��ت که‬ ‫نی��ازی به توضیح ندارد‪ .‬تعبیر بهتر این اس��ت که ش��اید‬ ‫توضیحات جدید‪ ،‬مس��اله را پیچیده تر کند‪ .‬به عنوان مثال‬ ‫برخی موضع گیری های ایش��ان مانند مطرح کردن مساله‬ ‫دوستی با مردم اسرائیل یا مواضع فرهنگی ایشان موجب‬ ‫اعتراض علما و روحانیون شده است‪.‬‬ ‫همانطور ک��ه عرض کردم‪ ،‬انعکاس این کتاب بس��یاری از‬ ‫دیدگاه ه��ای مردم درباره اقای مش��ایی را تغییر خواهد داد‪.‬‬ ‫اگر ش��ما به این کتاب مراجعه کنی��د‪ ،‬خواهید دید دیدگاه‬ ‫ایش��ان از س��ال ‪ 82‬درخصوص رژیم صهیونیستی چگونه‬ ‫بوده است‪ .‬مردم با مطالعه صحبت های اقای مشایی در این‬ ‫کتاب‪ ،‬متوجه خواهند شد ایشان از مخالفین سرسخت رژیم‬ ‫غاصب صهیونیستی است و در برهه های مختلف این موضع‬ ‫را اتخاذ کرده‪ .‬ما هم به صورت دقیق و مس��تند‪ ،‬سخنرانی ها‬ ‫و گفت وگوهای رس��انه ای ایشان را منتشر کرده ایم که هیچ‬ ‫تردیدی نسبت به این مسائل پیش نیاید‪.‬‬ ‫در مس��ائل فرهنگی نی��ز اقای مش��ایی دیدگاه های خاص‬ ‫خ��ود را دارد‪ .‬ما در دایره اصولگرایی مش��اهده می کنیم که‬ ‫دیدگاه ه��ای متفاوتی درباره مس��ائل مختل��ف وجود دارد‪.‬‬ ‫همانط��ور که اق��ای علی مطهری در بحث فرهنگ س��لیقه‬ ‫خاص خود را دارد‪ ،‬س��لیقه اقای مش��ایی ه��م در این باره‬ ‫منحصر به فرد است‪ .‬مشایی با برخوردهای قهری در زمینه‬ ‫فرهنگی مخالف اس��ت و اعتقاد دارد باید در بحث فرهنگی‬ ‫برخورده��ا هم فرهنگی باش��د‪ .‬به عب��ارت دیگر عده ای به‬ ‫دنبال جنگ سخت فرهنگی اند اما مشایی معتقد به برخورد‬ ‫س��خت افزاری است‪ .‬همین دیدگا ه و نوع نگرشی که برخی‬ ‫نسبت به مسائل فرهنگی دارند باعث شد اقای مشایی سیبل‬ ‫باش��د و دیدگاه های ایشان دس��تاویزی برای ضربه زدن به‬ ‫دولت خدمتگزار و رئیس دفتر رئیس جمهور قرار گیرد‪.‬‬ ‫به دیدگاه های خاص اقای مشایی در حوزه فرهنگ اشاره‬ ‫کردید‪ .‬اقای شریفی نیا اخیرا در مصاحبه ای گفته است که‬ ‫اقای مشایی نگاهی باز به مسائل فرهنگی دارد و دیدگاه‬ ‫فرهنگی ایش��ان به فرهنگ ترکیه بسیار نزدیک است‪ .‬ایا‬ ‫این نوع تاییدات نشانه مش��کالتی در دیدگاه های رئیس‬ ‫دفتر رئیس جمهور نیست؟‬ ‫اظهارات اقای شریفی نیا در سایتی منتشر شده که به تازگی‬ ‫راه اندازی ش��ده و ما هنوز نس��بت به صحت و س��قم این‬ ‫اظهارات یقین پیدا نکرده ایم‪ .‬من کاری به اظهارات ایش��ان‬ ‫ندارم و اقای شریفی نیا باید خودشان درباره این صحبت ها‬ ‫اظهار نظر کنند و حتم��ا درباره این صحبت ها ادله و برهان‬ ‫خاصی دارد‪ .‬بحث من بر سر اقای مشایی و دولت خدمتگزار‬ ‫اس��ت ک��ه دیدگاه ها‪ ،‬فرم��ول و راه و روش خاص خود را‬ ‫دارن��د و معتقدند باید از تمام ظرفیت ها‪ ،‬پتانس��یل و انرژی‬ ‫موجود و نهفته در کشور و در میان هنرمندان به بهترین وجه‬ ‫اس��تفاده ش��ود تا در نهایت از ان در جهت تحکیم و تثبیت‬ ‫فرهنگ کشور و شهره شدن ان در سطح جهانی استفاده کرد‪.‬‬ ‫اقای مشایی مخالف بگیر و ببند و زد و خورد است و اعتقاد‬ ‫دارد باید در چارچوب خط قرمزهای نظام‪ ،‬هنرمندان فعالیت‬ ‫کنند‪ .‬یعنی کسانی که به نظام مقدس جمهوری اسالمی التزام‬ ‫دارند این بس��تر برایشان فراهم ش��ود که در حوزه فرهنگی‬ ‫ایفای نقش کنند تا چهره ای تلطیف شده‪ ،‬زیبا و نرم از نظام‬ ‫در سطح بین المللی منعکس شود‪.‬‬ ‫اما روالی که اکنون وجود دارد‪ ،‬خالف ان چیزی اس��ت‬ ‫که ش��ما می گویید‪ .‬یعنی هنرمندانی که رابطه صمیمانه و‬ ‫نزدیکی با اقای مشایی دارند‪ ،‬نزدیکی چندانی با گفتمان‬ ‫دولت و نظام ندارن��د‪ .‬به عنوان مثال کمک مالی به خانم‬ ‫هدیه تهرانی و دعوت از خوانندگان لس انجلس��ی زیبنده‬ ‫و در ش��ان نظام جمهوری اسالمی نیست‪ .‬ایا بهتر نیست‬ ‫به جای این کاره��ا به هنرمندان متعهد و انهایی که خط‬ ‫فکری انقالب اسالمی را دنبال می کنند‪ ،‬بها داده شود؟‬ ‫یعنی ش��ما معتقدی��د خانه هدیه تهرانی ب��ا نظام جمهوری‬ ‫اسالمی مشکلی دارد؟ من فکر می کنم بسیاری از افرادی که‬ ‫شما نام بردید در انتخابات سال گذشته به اقای احمدی نژاد‬ ‫رای داده اند‪.‬‬ ‫هنرمن��دان متعهد ه��م در دولت اقای خاتم��ی و هم در‬ ‫دولت اق��ای احمدی نژاد منتقد هس��تند و زمینه ای برای‬ ‫فعالی��ت نمی بینند‪ ،‬چرا باید چنین اتفاقی بیفتد؟ چرا باید‬ ‫هنرمندانی که در خط فکری انقالب اسالمی هستند جایی‬ ‫برای عرض اندام نداشته باشند؟‬ ‫اصال اینطور نیست‪ .‬من می بینم که رسیدگی می شود‪ .‬خیلی‬ ‫از هنرمندان ارزش��ی مثل اقای سلحشور هستند که با دولت‬ ‫همکاری می کنند و به انان عالقه مندند‪ .‬البته این مسائلی که‬ ‫شما اشاره کردید‪ ،‬سیاست هایی است که ما چندان نمی توانیم‬ ‫انها را بشکافیم و دولتمردان بهتر تشخیص می دهند‪ .‬مجامع‬ ‫بین المللی نسبت به هنرمندانی که نام بردید‪ ،‬حساسیت دارند‬ ‫و ش��اید بهتر است این افراد جذب شوند تا خارج نشینان از‬ ‫این افراد برای ضربه زدن به نظام استفاده نکنند‪.‬‬ ‫اینها به سیاس��تگذاری کالن دولت بر می گردد و دولت بهتر‬ ‫می داند چ��ه تصمیماتی اتخاذ کند‪ .‬ام��ا هنرمندان مکتبی و‬ ‫ارزش��ی زیادی وج��ود دارند که امروز ب��ا دولت همکاری‬ ‫می کنند‪ .‬در انتخابات سال گذشته دیدیم که بیشتر هنرمندان‬ ‫والی��ی و مکتبی از اقای احمدی نژاد حمایت کردند‪ .‬ما باید‬ ‫هم��ه ملت ایران را به یک چش��م ببینیم و خط کش��ی میان‬ ‫مردم ایجاد نکنیم‪ .‬اینها باعث ش��کاف و دودستگی در ملت‬ ‫می ش��ود‪ .‬ما باید همه را جذب کنیم‪ ،‬همه را دوست داشته‬ ‫باش��یم و تفکیک قائل نشویم تا همه حامی و پشتیبان نظام‬ ‫باشند‪ .‬نظر مقام معظم رهبری هم همین است‪ .‬این نیاز امروز‬ ‫کش��ور است و ش��رایط سیاس��ی اقتضا می کند ما همه را با‬ ‫خودمان همراه کنیم‪ .‬در انتخابات س��ال گذش��ته فقط افراد‬ ‫مکتبی و بس��یجی ها به اقای احمدی نژاد رای نداند‪ .‬در میان‬ ‫‪ 24‬میلیون رای دهنده به رئیس جمهور از هر قشری حضور‬ ‫داشتند‪ .‬حتی جوانانی که چندان اعتقادی به حجاب و مسائل‬ ‫دینی نداشتند به ایشان رای دادند‪.‬‬ ‫ب معمای مش��ایی بپردازیم‪ .‬ش��ما در این کتاب ا ز‬ ‫به کتا ‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫سیاست‬ ‫اقای مشایی دفاع کرده اید یا روایتی بی طرفانه از سخنان‬ ‫ایشان داشته اید؟‬ ‫هدف من دفاع از اقای مش��ایی نبوده؛ مشایی نیازی به دفاع‬ ‫ندارد‪ .‬وقتی اقای احمدی نژاد با پشتوانه ‪ 24‬میلیون رای سر‬ ‫کار امده‪ ،‬به قدری درایت دارد که در انتخابات نزدیک ترین‬ ‫افراد به خ��ودش با بصیرت عمل کند‪ .‬اقای احمدی نژاد که‬ ‫توانس��ته با عملکرد و رفتارهای خاص خ��ود‪ ،‬تمام دنیا را‬ ‫مبه��وت کند‪ ،‬ایا اینقدر درایت ن��دارد که یک نفر را از نظر‬ ‫شخصیتی تجزیه و تحلیل کند؟‬ ‫می خواهم دولت را کوچک نکنیم؛ وقتی ما از اقای مش��ایی‬ ‫انتقاد می کنی��م در حقیقت اقای احمدی نژاد را زیر س��وال‬ ‫می بریم‪ .‬رئیس جمهور به ق��دری درایت و زیرکی دارد که‬ ‫دنیا نسبت به او حسادت می کند‪.‬‬ ‫م��ا باید به رئیس جمهور اطمینان کنی��م و به انتخاب های او‬ ‫احترام بگذاریم؛ همان گونه که رهبر معظم انقالب به ایشان‬ ‫اعتماد و وثوق دارند‪ .‬رئیس جمهور‪ ،‬مورد تایید اقاس��ت و‬ ‫منصوب��ان او هم مورد تایید رهبری هس��تند‪ .‬ما هم باید در‬ ‫خط رهبری حرکت کنیم‪ .‬ضرب المثل «شترسواری دوالدوال‬ ‫نمی ش��ود» در اینجا مصداق دارد‪ .‬اگ��ر ما رئیس جمهور را‬ ‫قبول داریم باید به انتخاب های او هم احترام بگذاریم‪.‬‬ ‫مگ��ر اقای احمدی نژاد خود را یک رئیس جمهور انقالبی‬ ‫و والیتمدار نمی داند؟‬ ‫بله‪.‬‬ ‫ام��ا این تلقی وجود داش��ت که در برکناری مش��ایی از‬ ‫معاون اولی تاخیر وجود داشت؟‬ ‫ایشان به دستور رهبری عمل کردند‪.‬‬ ‫رهبری ب��ه اقای احمدی نژاد فرمودن��د که حضور اقای‬ ‫مشایی در دولت به مصلحت شما و هوادارانتان نیست‪ .‬اما‬ ‫اقای احمدی نژاد‪ ،‬ایشان را در جای دیگری که اختیارات‬ ‫بیشتری از معاون اولی داشت به کار گرفتند‪.‬‬ ‫ما صحبت های اقا را داریم‪ .‬در همین کتاب معمای مش��ایی‬ ‫به این سخنان اشاره شده است‪ .‬ایشان فرمودند که من اقای‬ ‫مشایی را در این مقام مناسب نمی بینم‪ ،‬ولی نفرمودند که از‬ ‫ایشان در جای دیگری استفاده نشود‪ .‬حتی اقای شریعتمداری‬ ‫در روزنامه کیهان بعد از صحبت های اقا یادداش��تی نوشت‬ ‫و ابراز ندامت کرد‪.‬‬ ‫اما پس��ت های دیگری ک��ه در اختیار دارن��د‪ ،‬اختیارات‬ ‫بیشتری هم دارد‪.‬‬ ‫اقای مش��ایی اختیارات بیش��تری ندارد‪ .‬ایش��ان در ش��بکه‬ ‫تهران گفت که من چند ش��غله نیس��تم‪ ،‬اینها وظایفی است‬ ‫که به من محول ش��ده اس��ت‪ .‬علت تفویض این اختیارات‬ ‫به اقای مش��ایی این اس��ت که بدنه دولت گسترده تر نشود‪.‬‬ ‫تمام اختیارات نیز در دست رئیس جمهور است و ایشان تنها‬ ‫به عنوان رئیس دفتر و مشاور در کنار اقای احمدی نژاد است‪.‬‬ ‫اقای مشایی با ویژگی های خاص خود توجه رئیس جمهور‬ ‫را جلب کرده و این در تمام دنیا موسوم است‪.‬‬ ‫شما گفتید کسانی که به رئیس جمهور رای داده اند‪ ،‬باید به‬ ‫انتخاب های ایشان اعتماد کنند‪ ،‬اما بسیاری از روحانیون‬ ‫برجس��ته چه در حوزه علمیه و چه در جامعه مدرسین و‬ ‫جاهای دیگر‪ ،‬به خاطر مواضع بحث برانگیز اقای مشایی‪،‬‬ ‫دید دیگری نس��بت به دولت پیدا کرده اند و این در میان‬ ‫مردم مذهبی نیز به چشم می خورد‪.‬‬ ‫احس��اس من این اس��ت که تمام فضال‪ ،‬علما و روحانیون‬ ‫همچن��ان از اق��ای احمدی نژاد حمای��ت می کنند و مواضع‬ ‫سیاس��ی‪ ،‬مذهبی و فرهنگی ایشان را تایید می کنند‪ .‬اگر هم‬ ‫صحبتی می ش��ود‪ ،‬در راس��تای کمک به دولت است‪ .‬یعنی‬ ‫شاید حوزوی ها دیدگاه دیگری داشته باشند و درعین حال‬ ‫ان را هم بیان می کنند‪.‬‬ ‫نباید تصور کنیم اگر کس��ی از روحانیون به عملکرد دولت‬ ‫انتق��ادی وارد می کند‪ ،‬مخالف رئیس جمهور اس��ت و زاویه‬ ‫ایجاد ش��ده؛ ب��ه هیچ وجه اینطور نیس��ت‪ .‬حمایت علما از‬ ‫رئیس جمهور در سخنان علما کامال دیده می شود اما در عین‬ ‫حال گاهی دیدگاه های خاصی در میان روحانیون وجود دارد‬ ‫که ان را بیان می کنند‪.‬‬ ‫م��ن اطمینان خاط��ر دارم که هیچ دولتی مث��ل دولت اقای‬ ‫احمدی ن��ژاد این‪ ،‬قرابت و تعامل را با ح��وزه و روحانیون‬ ‫و علما نداش��ته و اگر ش��ما تاریخ سیاس��ی کشور را رصد‬ ‫کنید‪ ،‬کامال مش��خص است که رئیس جمهور فعلی ارتباطی‬ ‫تنگاتنگ با علم��ا و روحانیون دارد و همچنان حمایت انها‬ ‫را خواهد داشت‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫اما حمایت روحانیون عم�لا از دولت که نمی تواند یک‬ ‫طرفه باشد و رئیس جمهور هم باید از نظرات انها استفاده‬ ‫کند‪ .‬به عنوان مثال هنگامی که روحانیون به رئیس جمهور‬ ‫پیش��نهاد می کنند که اقای مش��ایی در کنار ایشان نباشد‪،‬‬ ‫ایشان نباید به این نظرات توجه کند؟‬ ‫اوال باید ببینیم چه کس��انی این پیشنهادات را می دهند‪ .‬ثانیا‬ ‫روحانیون هیچ گاه پیش��نهاد حذف اقای مشایی را نداده اند‪.‬‬ ‫انه��ا باتوجه ب��ه دیدگاه هایی که پیرامون مس��ائل دارند‪ ،‬به‬ ‫رئیس جمهور پیشنهاد دادند که اقای مشایی در بیان نظرات‬ ‫و دیدگاه ه��ای خودش تامل و تعمق بیش��تری کند‪ .‬هیچ گاه‬ ‫پیش��نهاد برکناری اقای مش��ایی ارائه نشده‪ ،‬بلکه گفته شده‬ ‫که ایش��ان در حوزه دین با حساس��یت بیشتری دیدگاه های‬ ‫خود را بیان کند‪.‬‬ ‫پس چرا هیچ ترتیب اثری داده نشده است؟ اقای مشایی‬ ‫همچنان بر مواضع گذش��ته خود پافش��اری می کند و بر‬ ‫انتقادات علما و روحانیون از او افزوده ش��ده است‪ .‬مثال‬ ‫انهم س��خنرانی جدید ایشان در جمع وعاظ است که در‬ ‫سایت مشرق منتشر شد‪.‬‬ ‫احساس من این اس��ت که اقای مشایی نسبت به سیاسیون‬ ‫ده قدم جلوتر است‪ .‬فردا ممکن است به خاطر همین حرف‬ ‫انتقاداتی هم به من وارد ش��ود؛ اما درک مواضع ایشان شاید‬ ‫برای ما کمی س��خت باش��د و از فهم کامل س��خنان ایشان‬ ‫عاجز باشیم‪ .‬در صورتی که اگر ما واقعا از دید و علوم الزم‬ ‫برخوردار باشیم خیلی راحت تر می توانیم صحبت های اقای‬ ‫مشایی را تجزیه و تحلیل کنیم‪ .‬اما مشکل اینجاست که چون‬ ‫ما از علم الزم برخوردار نیستیم با نگاه خودمان صحبت های‬ ‫ایش��ان را تبیین و تش��ریح می کنیم و همین موضوع باعث‬ ‫اختالف و بحث و جدل های موجود در جامعه می ش��ود‪ .‬به‬ ‫نظر من چندین و چند س��ال دیگر ش��اید اقای مشایی بهتر‬ ‫برای سیاس��یون ش��ناخته ش��ود و زمان همه چیز را در این‬ ‫قضیه ثابت خواهد کرد‪.‬‬ ‫یعن��ی قش��ر مذهبی جامعه ک��ه طیف اصل��ی طرفداران‬ ‫اقای احمدی نژاد در دو انتخابات ریاست جمهوری نهم و‬ ‫دهم بودند هم در این خصوص اشتباه می کنند؟‬ ‫اش��تباه نمی کنند‪ .‬اما به اعتقاد من چون تمام برداشت های ما‬ ‫درس��ت نیست و صحبت های اقای مشایی را با دیدگاه های‬ ‫خودمان می سنجیم چنین اختالفاتی ایجاد شده است‪ .‬چرا ما‬ ‫همه دیدگاه های خود را درس��ت می دانیم و از دیگران انتقاد‬ ‫می کنیم؟ ش��اید ما اشتباه می کنیم‪ .‬چرا اشتباهات را به گردن‬ ‫دیگران می اندازیم؟‬ ‫شاید درک درستی نداریم‪ .‬اگر ما صحبت های اقای مشایی‬ ‫را به درستی تبیین کنیم بسیاری از مشکالت حل شود‪.‬‬ ‫ح��وزه تخصصی اقای مش��ایی‪ ،‬حوزه فرهن��گ و دین‬ ‫نیست‪ .‬برای من به عنوان یک ایرانی این سوال وجود دارد‬ ‫که چرا ایش��ان اینقدر اصرار دارد در حوزه غیرتخصصی‬ ‫خود اظهارنظر کند؟‬ ‫فالن فرد هم حوزه تخصصی شان چیز دیگری است اما روز‬ ‫ماما پیام صادر می کند‪.‬‬ ‫این قیاس مع الفارق است و هیچ ارتباطی با موضوع بحث‬ ‫ما ندارد‪.‬‬ ‫این در مسائل سیاسی ما متداول است‪.‬‬ ‫اما ش��ما دقت کنید که این به روال مشخص تبدیل شده‬ ‫است‪.‬‬ ‫اگر حوزه تخصصی کس��ی مس��ائل اجتماعی باشد‪ ،‬ایا این‬ ‫اجازه را ندارد که در مس��ائل سیاس��ی بح��ث و گفت وگو‬ ‫کند؟‬ ‫در مس��ائل عام اظهارنظر برای هر کسی ازاد است‪ ،‬اما به‬ ‫صورت تخصصی باید از کس��انی که در ان حوزه خبره‬ ‫هستند سوال کرد‪.‬‬ ‫اقای مش��ایی با توجه به گفته های خودش از دوره نوجوانی‬ ‫در مسائل دینی فعالیت داشته‪ ،‬قاری قران بوده‪ ،‬در جلسات‬ ‫و مس��اجد پای منبر روحانیون نشس��ته‪ ،‬بحث دینی کرده و‬ ‫شخصا معتقد است که در مسائل دینی اشراف اولیه را دارد‪.‬‬ ‫اما این ها ملزومات اولیه مسلمانی است‪.‬‬ ‫م��ا نمی توانیم بگوییم که ایش��ان حق ن��دارد در خصوص‬ ‫مس��ائل دینی صحبت کند‪ .‬هر فردی حق دارد در مس��ائلی‬ ‫که به انها عالقه مند اس��ت و نسبت به انها اشراف دارد وارد‬ ‫شود و اظهار نظر نماید‪.‬‬ ‫همه این ها باز هم باعث نمی ش��ود که ف��ردی در حوزه‬ ‫غیر تخصص��ی خود تئوری پردازی کن��د‪ .‬ما هم به خیلی‬ ‫مس��ائل عالقه مندیم اما به خود اجازه نمی دهیم در مورد‬ ‫انها اظهار نظری کنیم که بحث برانگیز شود‪.‬‬ ‫اقای مشایی نظریه پردازی نکرده‪ ،‬بلکه در خصوص مسائل‬ ‫دینی نظرات و منویات قلبی خود را بیان کرده است‪ .‬نظریه‬ ‫بعد از پدید امدن فرضیه است‪ .‬اقای مشایی هنوز فرضیه را‬ ‫هم بیان نکرده که اثبات ش��ود و نظریه ای پدید بیاید‪ .‬ایشان‬ ‫نس��بت به مس��ائل فرهنگی و دینی برداشتی داشته که ان را‬ ‫بیان کرده است‪ .‬ایا حرف زدن جرم است؟ ایا اظهار نظر در‬ ‫خصوص مسائل دینی اشکالی دارد؟ هر انسانی حق صحبت‬ ‫ک��ردن دارد‪ .‬چرا باید این حق را از اقای مش��ایی بگیرند؟‬ ‫هم��ه م��ا چارچوب هایی داری��م‪ .‬وقتی در ای��ن چارچوب‬ ‫بحث می کنیم می توانیم نتیجه بگیریم‪ .‬من اقای مش��ایی را‬ ‫در این چارچوب می بینم‪ .‬ایش��ان نس��بت به اسالم‪ ،‬تشیع و‬ ‫نظام جمهوری اسالمی تعلق خاطر دارد‪ .‬پس ایشان در این‬ ‫چارچوب می گنجد و اج��ازه اظهار نظر دارد‪ .‬در مقابل باید‬ ‫پاس��خ اظهارات ایش��ان ب ه صورت منطقی داده شود و او را‬ ‫منصفانه نقد کنند‪ .‬ما امروز می بینیم که اقای مشایی مغرضانه‬ ‫نقد می ش��ود و به او توهین می کنند‪ .‬او که معصوم نیس��ت؛‬ ‫طبعا اش��تباهاتی هم دارد و انتقاداتی هم به ایشان وارد است‬ ‫اما این انتقادات باید منصفانه و از سر دلسوزی باشد تا برایند‬ ‫ان به نفع جامعه باشد‪.‬‬ ‫البته امروز بسیاری از طرفداران شخص اقای احمدی نژاد‬ ‫هم به خاطر اقای مشایی به دولت انتقاد می کنند‪.‬‬ ‫بحث انتقادات طرفداران دولت از اقای مشایی کامال سیاسی‬ ‫اس��ت و من نمی خواهم وارد چنین بحثی بشوم‪ .‬اما منظور‬ ‫شما از عرف جامعه را متوجه نمی شوم‪.‬‬ ‫من ب��ا یک مثال منظور خودم را توضیح می دهم‪ .‬تا کنون‬ ‫هیچ ک��س به خود اجازه نداده اس��ت که درباره مدیریت‬ ‫پیامبران بحث کند و بگوید که انها نتوانسته اند عدالت را‬ ‫در جامعه خود برقرار کنند‪ .‬اگر در مساله مهدویت نیز به‬ ‫عقاید و نظرات اقای مش��ایی نگاه کنید متوجه می شوید‬ ‫که ایشان نگاه جدیدی در این رابطه دارد‪.‬‬ ‫همه ما عاش��ق امام زمان(عج) هستیم‪ .‬اقای مشایی می گوید‬ ‫که من دعای عهد م ترک نمی شود‪.‬‬ ‫ایشان می گوید که همه پیامبران و امامان امده اند تا زمینه ساز‬ ‫حکومت حضرت مهدی(عج) باشند‪ .‬ایا این اشکالی دارد؟‬ ‫اقای مش��ایی عاش��ق امام زمان(عج) است و می گوید تمام‬ ‫زندگی ام را برای حضرت ولی عصر(ع) داده ام و خواهم داد‪.‬‬ ‫این که ایرادی ندارد‪ .‬ما باید در مسائل دینی با دقت و ظرافت‬ ‫وارد ش��ویم‪ .‬چرا که یک لغزش و اش��تباه هم خودمان را به‬ ‫گناه می اندازد و هم سیگنال های منفی به جامعه می فرستد‪ .‬ما‬ ‫اجازه نداریم در خصوص اعتقادات دیگران اظهار نظر کنیم‬ ‫چرا که هرگز در چنین جایگاهی نیستیم‪ .‬باید این کار را به‬ ‫خبرگان بس��پاریم تا انها با حساسیت های خاص خودشان‬ ‫این مسائل را بررسی کنند‪.‬‬ ‫من اصال با این توضیحات شما قانع نمی شوم و نمی توانم‬ ‫انها را بپذیرم؛ چرا که نس��بت به اظهار نظرها و انتقادات‬ ‫افراد خبره و متخصص از جمله در حوزه دین هیچ ترتیب‬ ‫اثری داده نمی شود‪.‬‬ ‫چه ترتیب اثری؟ دولت که کار خود را انجام می دهد‪.‬‬ ‫همین که ش��ما می گویید دولت به کار خود ادامه می دهد‬ ‫ی ترتیب اثر ندادن است‪ .‬اقای مشایی هم‬ ‫یکی از نشانه ها ‬ ‫که بر مواضع پیش��ین خود اصرار دارد و در همان جهت‬ ‫پیشروی می کند‪.‬‬ ‫همان طور که گفتم ایشان نسبت به برخی مسائل دیدگاه های‬ ‫خاص خودشان را دارند‪ .‬ما چرا باید به مسائل ریز و جزیی‬ ‫توج��ه کنیم؟ ما باید اقای مش��ایی را در چارچوبی که نظام‬ ‫و دولت تعیین کرده اند بررس��ی کنیم‪ .‬ایا اقای مش��ایی در‬ ‫چارچوب نظام و دولت مکتبی اقای احمدی نژاد هس��ت یا‬ ‫نه؟ به هر حال ایش��ان ویژگی هایی داش��ته که امروز در این‬ ‫جایگاه قرار گرفته است‪.‬‬ ‫ما نباید با خرده گرفتن نسبت به برخی مسائل‪ ،‬محتوا را تغییر‬ ‫دهیم‪ .‬برخی امروز در این جهت حرکت می کنند‪ .‬من با توجه‬ ‫به ش��ناخت اندکی که از اقای مشایی دارم احساس می کنم‬ ‫که ایشان فردی بسیار والیتمدار‪ ،‬مکتبی و حزب اللهی است؛‬ ‫منتها در برخی مس��ائل دیدگاه ه��ای خاصی دارد که ان هم‬ ‫در نهایت در همان چارچوبی اس��ت که همه ما قبول داریم‪.‬‬ ‫شاید راهی که ما انتخاب می کنیم با راه اقای مشایی متفاوت‬ ‫باش��د اما هدف و مقصود همه ما یکی است‪ .‬اختالفاتی هم‬ ‫که مشاهده می کنیم بر سر همین انتخاب راه هاست‪.‬‬ ‫‪23‬‬ ‫تیتر یک‬ ‫گزارشی در مورد مالقات خصوصی عسگر اوالدی و احمدی نژاد‬ ‫ناگفته های یک دیدار‬ ‫حبیب اهلل عسگر اوالدی با محمود احمدی نژاد دیداری‬ ‫خصوصی انجام داد‪.‬‬ ‫راوی ای��ن خب��ر مری��م به��روزی‪ ،‬دبی��ر کل‬ ‫جامعه زینب(س) بود‪ .‬این دیدار در حالی انجام شد‬ ‫که عرصه سیاسی کشور شاهد برخی اختالفات دولت‬ ‫با اصولگرایان خارج از دولت است‪.‬‬ ‫اختالف بر س��ر مس��ائلی همچون برخی اظهارات‬ ‫احمدی نژاد در زمینه فرهنگ‪ ،‬خط مش��ی و س��خنان‬ ‫جدید مشایی و نیز برخی دیگر از اقدامات دولت که‬ ‫این روزها بحث غالب محافل سیاسی اصولگراست‪.‬‬ ‫در رابطه با دیدار اخیر احمدی نژاد و عسگر اوالدی با‬ ‫مریم بهروزی گفت وگو کردیم‪ .‬او می گوید‪« :‬از زمانی‬ ‫که احمدی نژاد رئیس دولت دهم شد تقاضای مالقات‬ ‫داده ش��د ولی از یک سال گذشته تاکنون تعیین زمان‬ ‫دیدار به تعویق افتاده بود‪» .‬‬ ‫این در حالی اس��ت که عسگراوالدی از قدیمی ترین‬ ‫و اصیل ترین چهره های حزبی و تش��کیالتی کشور‬ ‫شناخته می شود و در منظر سیاسیون فردی با قدرت‬ ‫تحلیل قوی به حساب می اید به طوری که دوم خرداد‬ ‫نیز وی با نامه نگاری های خود باب گفت وگو با جبهه‬ ‫مش��ارکت را باز کرد و نامه های مکرری میان وی و‬ ‫محمدرضا خاتمی‪ ،‬دبیرکل وقت حزب مشارکت رد‬ ‫و بدل شد‪.‬‬ ‫بهروزی‪ ،‬عضو شورای مرکزی جبهه پیروان خط امام‬ ‫و رهبری در مورد نتای��ج دیدار اخیر گفت‪« :‬امیدوار‬ ‫به کسب نتایج مطلوب هستیم‪ .‬اگر جلسات مکرری‬ ‫برگزار ش��ود ارتب��اط رئیس دولت ب��ا احزاب بهبود‬ ‫خواهد یافت‪ .‬از این حیث احزاب برای ایجاد تعامل و‬ ‫ارتباط گیری تقاضای دیدار و جلسه با دکتر احمدی نژاد‬ ‫را دارند ولی باید ایشان موافقت نماید‪».‬‬ ‫‪24‬‬ ‫دبیرکل جامعه زینب(س) با اش��اره به انکه دیدار انجام‬ ‫ش��ده در زمانی رخ داد که سه واقعه مهم اعتصاب بازار‪،‬‬ ‫اظه��ار نظر رئی��س جمهور راجع به احزاب و هش��دار‬ ‫بزرگان اصولگرا نس��بت به دی��دگاه اصولگرایی منهای‬ ‫روحانیت در کشور به وقوع پیوست‪ ،‬افزود‪« :‬حسن رفتار‬ ‫سیاسیون اصولگرا ان است که نقاط قوت رئیس جمهور‬ ‫را می گویند‪ ،‬نقاط ضعف وی را هم می گویند به عبارت‬ ‫دیگر انتقادات راجع به دولت را به راحتی بیان می کنند‪.‬‬ ‫من در طرح این مباحث اش��کالی نمی بینم و انقدر هم‬ ‫تعجب اور نیست‪ ،‬یک امر طبیعی است که انجام شد‪».‬‬ ‫وی با بیان اینکه در دوره نهم تعامل بین دولت و احزاب‬ ‫بیشتر از حال حاضر بود خاطرنشان کرد‪« :‬این مسائل که‬ ‫از نگاه احزاب مطرح شد حتما روی اصالح رویه دولت‬ ‫تاثیرگذار خواهد بود‪ .‬ضمن انکه تش��کل های سیاسی‬ ‫یکسری وظایفی دارند که باید انچه به نظرشان می رسد‬ ‫خواه انتقاد و خواه پیشنهاد به سمع و نظر رئیس جمهور‬ ‫برسانند فارغ از اینکه ایشان در چه جایگاهی هست و چه‬ ‫نگرشی نسبت به احزاب دارد‪».‬‬ ‫نظام تک حزبی و نگرانی اصولگرایان‬ ‫ماجرا از انجا اغاز شد که احمدی نژاد بار دیگر دیدگاهش‬ ‫را در خصوص احزاب بیان کرد‪ .‬البته این نخستین باری‬ ‫نبود ک��ه رئیس جمهور در خصوص نق��ش احزاب در‬ ‫جامعه صحبت می کرد اما سخنان او این بار بازخورد های‬ ‫فراوانی داشت و از اهمیت مضاعفی برخوردار بود‪.‬‬ ‫احمدی نژاد با بیان اینکه با تشکیل جناح بندی های سیاسی‪،‬‬ ‫فاتحه بعضی از ارزش های انقالب خوانده ش��د‪ ،‬گفت‪:‬‬ ‫«نظام ما تنها یک حزب دارد و ان والیت است‪».‬‬ ‫این سخنان در حالی بیان شد که در انتخابات اخیر اکثریت‬ ‫احزاب اصولگرا برخالف انتخابات نهم به طور قاطع از‬ ‫احمدی نژاد دفاع کردند‪.‬‬ ‫در این میان‪ ،‬دبیرکل حزب موتلفه اس�لامی به اظهارات‬ ‫رئیس جمهور چنین واکنش نشان داد‪« :‬در قانون اساسی‬ ‫به تعدد و تکثر احزاب به دیده یک فرصت نگریسته شده‬ ‫و ان را نیز به رسمیت می شناسد‪ .‬نفی ارزش های انقالب‬ ‫در وجود احزاب و جناح بندی ها نیست‪ ،‬در عدم التزام به‬ ‫والیت‪ ،‬اسالم‪ ،‬انقالب و نظام است‪».‬‬ ‫حبیبی با بی��ان اینکه نظام جمهوری اس�لامی یک نظام‬ ‫تک حزبی نیست‪ ،‬خاطرنش��ان کرد‪« :‬امام خمینی (ره) و‬ ‫رهبر معظم انقالب طی سه دهه گذشته وجود جناح بندی‬ ‫و قطب بندی سیاسی را مورد تایید و حتی حمایت قرار‬ ‫داده ان��د‪ .‬لذا ط��رح موضوعی که خ��ارج از اراده امام و‬ ‫رهبری است نوعی خروج از مشی رهبری است که باید‬ ‫در ان دقت نظر داش��ت‪ .‬در فعالیت سیاسی اهل ایمان‬ ‫نباید به انها ادرسی داد که وجود ندارد‪« .‬حزب والیت»‬ ‫وجود خارجی ندارد و امام و رهبری معظم انقالب حتی‬ ‫یک بار هم به ان تفوه نکرده اند‪ .‬البته اینکه هر حزبی سعی‬ ‫کن��د خود را به معیارهای حزب اللهی نزدیک کند امری‬ ‫پس��ندیده است اما هرگز نمی تواند خود را تنها مصداق‬ ‫واقعی حزب اللهی بداند‪.‬‬ ‫باید به همه عالئق و سالیق اصولگرایی در خیم ه والیت‬ ‫احترام گذاشت‪ .‬هر ضلع از اضالع اصولگرایی به اندازه‬ ‫فهم خود از اما م و رهبری اطاعت می کنند‪ .‬هنر ما باید در‬ ‫فرایند اجماع سازی و تحقق فرامین رهبری خود را نشان‬ ‫دهد‪ ،‬نه در منها کردن اضالع اصولگرایی از هم‪.‬‬ ‫ش��ما بر اساس نقلی که روزنامه ایران اورده است اظهار‬ ‫داشته اید جناح بندی های سیاس��ی به ارزش ها لطمه زده‬ ‫است‪ .‬اقای رئیس جمهور‪ ،‬در اینکه برخی از جناح بندی ها‬ ‫و احزاب به اس�لام و کش��ور خیانت کرده اند تردیدی‬ ‫نیست‪ ،‬ولی تعمیم دادن این قضاوت به هر نوع جناح بندی‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫سیاست‬ ‫سیاسی و هر حزبی حرف ناصوابی است که انشاءاهلل به‬ ‫ان توجه خواهید داشت‪».‬‬ ‫اما بادامچیان‪ ،‬دیگر عضو موتلفه نیز واکنش��ی متفاوت‬ ‫نس��بت به سخنان احمدی نژاد نش��ان دادو گفت‪« :‬خود‬ ‫دوس��تان اقای احمدی نژاد یک حزب اند‪ .‬رایحه خوش‬ ‫خدم��ت اس��ت و نیز درون خ��ود چند ح��زب دارند‪.‬‬ ‫اق��ای احمدی ن��ژاد تنها برخی اوق��ات تعارف می کند‬ ‫و می گوید که من به هیچ حزبی وابس��ته نیس��تم‪ .‬خب‪،‬‬ ‫رئیس جمهور باید به هیچ حزبی وابسته نباشد ولی این‬ ‫وابستگی به معنای عدم عضویت نیست‪».‬‬ ‫روایتی دیگر از دیدار خصوصی‬ ‫س��ایت مش��رق در مورد دیدار خصوصی احمدی نژاد‬ ‫و عس��گر اوالدی نوشته اس��ت‪« :‬در پی نگارش نامه ای‬ ‫منتقدانه از سوی حبیب اهلل عسگراوالدی‪ ،‬دبیرکل جبهه‬ ‫پیروان خط امام و رهبری خطاب به احمدی نژاد‪ ،‬این دو‬ ‫تن در جلسه ای از نقطه نظرات یکدیگر اگاه شدند‪».‬‬ ‫اخیرا حبیب اهلل عس��گراوالدی اقدام به ارس��ال نامه ای‬ ‫در ش��ش بند به رئیس جمهور نموده است که در ان به‬ ‫مهمترین نقاط ضعف دولت دهم و همچنین تهدیدات‬ ‫ی اشاراتی شده است‪.‬‬ ‫فراروی نظام اسالم ‬ ‫براس��اس این گزارش‪ ،‬مهمترین بندهای این نامه درباره‬ ‫لزوم تعامل قوای سه گانه‪ ،‬پاسداشت حرمت روحانیون‬ ‫و حوزه های علمیه‪ ،‬انتقاد ب��ه برخی انتصابات دولت و‬ ‫دیدگاه های برخی اطرافیان رئیس جمهور و همچنین لزوم‬ ‫برنامه ریزی دقیق برای اجرای طرح هدفمند کردن یارانه ها‬ ‫بوده اس��ت‪ .‬دکتر احمدی نژاد پ��س از دریافت این نامه‪،‬‬ ‫زمان��ی را تعیین کرد و در دیداری حضوری با حبیب اهلل‬ ‫عسگراوالدی‪ ،‬نقطه نظرات وی را جویا شد‪.‬‬ ‫جزئیات دیدار‬ ‫در رابطه با جزئیات این دیدار‪ ،‬عضو دیگر جبهه پیروان‬ ‫خط ام��ام و رهبری گفت‪« :‬در ای��ن مالقات مطالبی به‬ ‫دکتر احمدی نژاد تذکر داده شد تا در مشی رئیس جمهور‪،‬‬ ‫حامیان و دولت وی اصالح رویه ای صورت گیرد‪» .‬‬ ‫ابوالقاسم رئوفیان در گفت وگو با خبرنگار مثلث چنین‬ ‫گفت‪« :‬ایشان هر از چند گاهی با اتخاذ مواضعی مجلس‬ ‫را به چالش می کشد و برخی طیف های اصولگرا را دچار‬ ‫زحمت می کند یا انکه به قانون از باب انجام وظیفه توجه‬ ‫الزم صورت نمی گیرد‪».‬‬ ‫وی ادامه داد‪« :‬برای حل ریشه ای مسائل اقتصادی کشور‪،‬‬ ‫تنگناهای معیشتی مردم و مشکالتی که دامن گیر جامعه‬ ‫ش��ده اس��ت تدبیر مناسبی اندیشیده نمی ش��ود‪ .‬برخی‬ ‫تندرو های حامی دولت چنان به اعالم دیدگاه ها و نظرات‬ ‫خود می پردازند ک��ه اختالفات میان گروه های اصولگرا‬ ‫بیش از پیش نمود پیدا می کند و رخ می نماید‪».‬‬ ‫دبیرکل حزب ایران زمین تصریح کرد‪« :‬به واسطه تشتت‬ ‫نظرات و تفاوت دیدگاه ها‪ ،‬دش��من جس��ورتر می شود‬ ‫چ��ون با اعمال تحریم های اقتصادی درصدد ان اس��ت‬ ‫که روی معادالت داخلی تاثیرگذار باش��د و عمیق شدن‬ ‫شکاف ها میان طیف های اصولگرا به نوعی دشمن را به‬ ‫ادامه رویکرد خود تشویق می کند‪ .‬اینها مواردی هستند‬ ‫که در سیاس��ت داخلی و سیاست خارجی وجود دارد و‬ ‫چهره های مطرح جبهه بزرگ اصولگرایی نسبت به انها‬ ‫حساس شده اند‪».‬‬ ‫وی اضاف��ه کرد‪« :‬اظهارات رئیس جمه��ور در ارتباط با‬ ‫احزاب و گروه های سیاس��ی و نوع ادبیاتی که در عتاب‬ ‫و خطاب احزاب به کار گرفت باعث ش��د تا شخصیتی‬ ‫نظیر عسگراوالدی رس��الت حزبی خود بداند تا در این‬ ‫ارتباط مطالبی را به ایش��ان متذکر ش��ود‪ .‬امید است این‬ ‫هش��دارها موثر بیفتد و بیش از این ش��اهد اصطکاک و‬ ‫برخورد میان مسئوالن‪ ،‬شخصیت ها و دستگاه های نظام‬ ‫باالخص مجلس و دولت نباشیم‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫حمیدرضا ترقی اظهار داشت‪:‬‬ ‫«حقیقت این است که ریشه‬ ‫اختالفات اصولگرایان با دولت‬ ‫بر س��ر یک موضوع نیست اما‬ ‫عمده اخت�لاف اصولگرایان با‬ ‫دول��ت در روش ه��ای اجرایی‬ ‫و بعض��ا برخ��ی موضوع��ات‬ ‫کارشناس��ی و همچنی��ن‬ ‫تفاوت نظ��ر در رابطه با بعضی‬ ‫موضوعات فرهنگی است‪».‬‬ ‫رئوفی��ان افزود‪« :‬انتظار م��ی رود احمدی نژاد با عبرت از‬ ‫گذشته یک اسیب شناسی جدی در رویکرد خود و دولت‬ ‫انجام دهد و نقد دلسوزانه شخصیت های اصولگرا را در‬ ‫تصمیمات لحاظ کند تا منافع و مصالح کشور در حداکثر‬ ‫انتظار تامین شود‪».‬‬ ‫دیدار قبل از انتخابات‬ ‫در بررسی دیدار احمدی نژاد و عسگر اوالدی باید به دیدار‬ ‫و مذاکره پیشین این دو شخصیت نیز اشاره کرد‪ .‬دیداری‬ ‫که در اردیبهش��ت ماه سال گذش��ته و پیش از برگزاری‬ ‫دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری صورت گرفت‪.‬‬ ‫عسگر اوالدی در مورد این نشست می گوید‪ « :‬ما تصمیم‬ ‫گرفتی��م نتایج بررس��ی های خ��ود را در جبهه خدمت‬ ‫اق��ای احمدی نژاد اعالم کنیم؛ اق��ای باهنر با صراحت‬ ‫حدود پنج موضوع را با ایشان در میان گذاشتند و بنده نیز‬ ‫دو موضوع را تش��ریح کردم‪ .‬اقای احمدی نژاد به برخی‬ ‫از س��واالت جواب دادند‪ ،‬برخی از انها را توضیح دادند‬ ‫و برخی از انها را توجیه کردند و برخی نیز جواب داده‬ ‫نشد‪ .‬مطلبی را اقای احمدی نژاد در این جلسه گفتند که‬ ‫ما باید در جلسه خانوادگی مان مرور کنیم‪ .‬ایشان گفتند‬ ‫اگر این گفته های شما شرط برای حمایت و رای است‪،‬‬ ‫من معتقدم که من برای رای ش��رط نپذیرم‪ .‬گفتم که ما‬ ‫برای شرط و شروط نیامده ایم‪ ،‬امده ایم دغدغه های خود‬ ‫را منتقل کنیم و صحبت های خود را بگوییم‪.‬‬ ‫ما در این جلس��ه با اقای احمدی نژاد دغدغه ها را مطرح‬ ‫کردیم‪ .‬جلس��ه با صحبت های خوبی به پایان رسید؛ ما‬ ‫توجیهات‪ ،‬توضیحات و جواب های اقای احمدی نژاد را‬ ‫در جلسه شورای مرکزی جبهه بررسی کردیم و در جلسه‬ ‫ش��ورای مرکزی تصمیم بر این ش��د که نشست دبیران‬ ‫اس��تانی برگزار شود‪ .‬در این جلسه نیز اقای احمدی نژاد‬ ‫به عنوان نامزد ما انتخاب شد‪» .‬‬ ‫یک نامه انتقادی‬ ‫چند ماه بعد از ان دی��دار و پس از پیروزی احمدی نژاد‬ ‫در انتخابات‪ ،‬عس��گر اوالدی در نامه ای انتقادی خطاب‬ ‫به احمدی نژاد نوشت‪« :‬متاسفانه بعضی از عملکردهای‬ ‫جنابعالی که از طریق رس��انه ها به گوش رسید نگرانی‬ ‫جدید و مهمتری را در افکار عمومی‪ ،‬خصوصا کسانی‬ ‫که با عش��ق به اصولگرایی و رهبری به حضرتعالی رای‬ ‫داده بودند به وجود اورد که بار مضاعفی بر گرفتاری ها‬ ‫گذاشته شد‪.‬‬ ‫انتخاب معاون اول توسط جنابعالی با توجه به اطالعاتتان‬ ‫از وضعیت ایش��ان در اف��کار عمومی خصوصا مراجع‬ ‫و علم��ا و نخبگان و فعاالن سیاس��ی اصولگرا بس��یار‬ ‫حی��رت اور بود و مقاومت حضرتعالی در عزل ایش��ان‬ ‫به رغم دس��تور مکتوب مقام معظ��م رهبری این حیرت‬ ‫را به تردی��د در مواضع اعالم ش��ده جنابعالی در قبل از‬ ‫انتخابات تبدیل نمود‪.‬‬ ‫تردید نداریم که جنابعالی مطلعید که رویکرد مردم به‬ ‫شما به دلیل تالشتان در احیای گفتمان امام و انقالب‪،‬‬ ‫تبعیت از مقام والیت و پیگیری مسیر خدمت رسانی‬ ‫صادقانه و بدون منت به خلق خدا بوده و اگر خدای‬ ‫ناکرده جنابعالی با بعضی بی دقتی ها و عدم مشورت‬ ‫با یاران صدیق انقالب‪ ،‬روش��ی غیر از اهنگ والیت‬ ‫را اتخاذ نمایید یا خدای نکرده با غره ش��دن به رای‬ ‫صادقانه و هوشیارانه مردم به خودتان‪ ،‬موجب ریزش‬ ‫اعتماد مردم به مواضع اصولی و خداجویانه قبلی تان‬ ‫شوید خوف ان را داریم که در ادامه حرکت هماهنگ‬ ‫دولت‪ ،‬مجلس‪ ،‬قوه قضائیه و دیگر ظرفیت های مثبت‬ ‫نظام خلل جبران ناپذیری وارد ش��ود که به هیچ وجه‬ ‫راضی به ان نیستیم و از جنابعالی هم مصرانه تقاضا‬ ‫می کنیم به ایجاد این معضل بزرگ راضی نباشید‪».‬‬ ‫ماجرای مشایی‬ ‫یکی از مسائلی که گفته می شود از محورهای اصلی‬ ‫مذاک��رات احمدی نژاد و عس��گر اوالدی ب��وده رویه‬ ‫فرهنگی اخیر دولت و اظهارات جدید اسفندیار رحیم‬ ‫مش��ایی است‪ ،‬دو مس��اله ای که اخیرا مورد اعتراض‬ ‫شدید طیف هایی از جریان اصولگرا قرار گرفته بود‪.‬‬ ‫مهدی محمدی‪ ،‬دبیر سیاسی کیهان در انتقاد از اظهارات‬ ‫اخیر مشایی گفت‪« :‬در مقطعی اتفاقاتی افتاد که نباید‬ ‫می افت��اد‪ ،‬با این همه هزینه ای ک��ه نظام پرداخته بود‪،‬‬ ‫س��زاوار نبود که در این دولت بعضی اقدامات اتفاق‬ ‫بیفتد‪ .‬البته اینها مربوط به حاال نیست بلکه مربوط به‬ ‫سال دوم اغاز کار این دولت به بعد است که حاال ارام‬ ‫ارام خود را علنی می کند و بی جهت نیست که فالن‬ ‫اقا سخنرانی می کند و می گوید‪« :‬کار به جایی خواهد‬ ‫رسید که یک سال دیگر حزب اللهی ها احمدی نژاد را‬ ‫تکفیرکنند‪».‬‬ ‫مگر اینها قرار اس��ت در دولت چه کاری انجام دهند‬ ‫که توسط حزب اللهی ها تکفیر شوند؟ مگر برنامه شما‬ ‫چیس��ت که از حاال پیش بینی می کنید‪ .‬انها پیش بینی‬ ‫نمی کنند‪ ،‬بلکه خبر از برنامه خودشان می دهند اقای‬ ‫مش��ایی!» گفته می ش��ود در این دیدار به تفصیل به‬ ‫ماجرای مشایی پرداخته شده و حبیب اهلل عسگر اوالدی‬ ‫تذکراتی را به احمدی نژاد داده است‪.‬‬ ‫ریشه اختالفات‬ ‫در همین راس��تا‪ ،‬حمیدرضا ترق��ی‪ ،‬معاون بین الملل‬ ‫دبیرکل ح��زب موتلفه اظهار داش��ت‪« :‬حقیقت این‬ ‫است که ریشه اختالفات اصولگرایان با دولت بر سر‬ ‫یک موضوع نیست اما عمده اختالف اصولگرایان با‬ ‫دولت در روش های اجرایی و بعضا برخی موضوعات‬ ‫کارشناسی و همچنین تفاوت نظر در رابطه با بعضی‬ ‫موضوعات فرهنگی است‪».‬‬ ‫وی اضافه کرد‪« :‬انتق��ادات خیرخواهانه و تبادل نظر‬ ‫در فضایی دوستانه همیشه اثربخش است‪ .‬در رابطه با‬ ‫انتقادات اصولگرایان از برخی اقدامات دولت نیز چون‬ ‫این انتقادات بحق و در جهت پیشبرد امور صحیح کشور‬ ‫بوده‪ ،‬دولت به انها توجه کرده است‪ .‬نقد و بررسی به‬ ‫دور از جوس��ازی و با نگاهی منصفانه اقدامی بوده که‬ ‫همیشه از س��وی اصولگرایان صورت گرفته است‪».‬‬ ‫عضو شورای مرکزی حزب موتلفه خاطرنشان کرد‪:‬‬ ‫«نام بردن مصداقی از انتقاد اصولگرایان که دولت به ان‬ ‫توجه کرده است‪ ،‬کار درستی نیست‪ .‬اصل این است‬ ‫که دولت در جهت اصالح روش نادرست گام بردارد‬ ‫که این اقدام از سوی دولت انجام شده و اکنون نیز به‬ ‫ان توجه می ش��ود‪ .‬اگر بخواهیم از اقدامات نام ببریم‬ ‫دیگر احزاب یا تشکل ها دلگیر می شوند که چرا فقط‬ ‫به انتقادات موتلفه توجه شده و این باعث جوسازی‬ ‫می شود‪».‬‬ ‫‪25‬‬ ‫تیتر دو‬ ‫گفت و گوی مثلث با دکتر عباس ملکی درباره دیپلماسی هسته ای ایران و بیانیه تهران‬ ‫اتحاد با برزیل و ترکیه معادله برد‪ -‬برد است‬ ‫مریم جمشیدی‬ ‫دکتر عباس ملک��ی بنابر تجربه ای ک��ه در وزارت‬ ‫خارج��ه به عن��وان مع��اون وزیر داش��ته‪ ،‬در طول‬ ‫مصاحبه باره��ا تاکید می کند که کار دیپلماس��ی‪،‬‬ ‫کار سخت و پراسترس��ی است‪ .‬این دانشیار انرژی‬ ‫دانشگاه ش��ریف در توضیح س��خنش این مثال را‬ ‫می زند‪« :‬خانم کلینتون یا اقای متکی خیلی دلش��ان‬ ‫می خواهد ساعت هفت شب خانه باشند و کمتر به‬ ‫س��فر بروند اما واقعیت این است که کار دیپلماسی‬ ‫کار س��خت و پرفش��اری اس��ت‪ .‬خالء مربوط به‬ ‫اختالف افق که حین س��فرهای خارجه رخ می دهد‬ ‫قدری بر انسان فشار می اورد اما انها ناگزیر از انجام‬ ‫این س��فر هس��تند‪ ،‬چرا؟ برای اینکه کار دیپلماسی‬ ‫یعنی دائما سفر کردن و با کشورهای متعدد ارتباط‬ ‫گرفتن‪».‬‬ ‫ملکی که در حال حاضر رئیس موسس��ه مطالعات‬ ‫دریای خزر اس��ت‪ ،‬تاکید دارد ای��ران یک تنهایی‬ ‫اس��تراتژیک دارد‪ ،‬یعنی یک کش��ور در دنیا با این‬ ‫موقعیت نظیر زبان و حتی نوع حکومت وجود دارد‪.‬‬ ‫ب��ه گفته او‪ ،‬ایران در عین حال که دوس��تان زیادی‬ ‫دارد اما تنها روی پای خودش ایستاده است‪.‬‬ ‫‪26‬‬ ‫وقتی مقابل دکتر ملکی می نش��ینم تا ب��ا او درباره‬ ‫ش��رایط جدید ایران برای انجام مذاکرات هسته ای‬ ‫صحب��ت کنم‪ ،‬ارامش��ش به عنوان ی��ک دیپلمات‬ ‫س��ابق برایم جالب اس��ت‪ .‬موقع رفت��ن از دفترش‬ ‫در دانش��گاه شریف عکسی قدیمی از نماز جماعت‬ ‫امام را نش��انم می دهد ک��ه روی دیوار نصب کرده‬ ‫اس��ت‪ .‬وقتی می گوید این عکس ساده را به خاطر‬ ‫دو نف��ر‪ ،‬یک��ی امام و دیگ��ری دای��ی اش در اتاق‬ ‫کارش گذاش��ته‪ ،‬متوجه می ش��وم ک��ه خواهرزاده‬ ‫ایت اهلل فاضل لنکرانی است‪.‬‬ ‫ایران ش��رایط جدی��دی را برای انج��ام مذاکرات‬ ‫هس��ته ای در نظر گرفته است که یکی از انها اضافه‬ ‫ش��دن کش��ورهای دیگری نظیر ترکیه و برزیل در‬ ‫نشست های هسته ای است تا بدین ترتیب جمع ‪5+1‬‬ ‫افزای��ش یابد‪ .‬می خواهم بپرس��م انچه درخصوص‬ ‫مذاک��رات و گفت و گو ها در دنیا مرس��وم اس��ت‬ ‫چگونه اس��ت و چه روالی دارد؟ کشورها به دنبال‬ ‫ان بوده اند که تعداد کشورهای مذاکره کننده افزایش‬ ‫یابد یا کاهش؟‬ ‫ای��ن برمی گردد ب��ه ه��دف هرکش��وری از مذاکره‪.‬‬ ‫مذاکرات بین المللی یا چندجانبه سخت تر از مذاکرات‬ ‫دو جانبه است‪ .‬اگر فرض کنیم مذاکرات دوجانبه مثل‬ ‫فوتبال با دو تیم است مذاکرات چندجانبه مثل فوتبال‬ ‫ب��ازی کردن در یک زمین با چند تیم اس��ت‪ .‬بنابراین‬ ‫این ش��رطی که شما به ان اشاره کردید به هدف ایران‬ ‫برمی گ��ردد‪ .‬اگر هدف ایران اطاله و به تاخیر انداختن‬ ‫هرگونه اقدام بین المللی علیه ایران است و اینکه مثال‬ ‫ما در زمینه تکنولوژی هسته ای صلح امیز می خواهیم‬ ‫به یک نقطه بدون بازگش��ت برس��یم که برای تحقق‬ ‫ای��ن هدف نیازمند زمان هس��تیم ک��ه در این صورت‬ ‫افزایش کش��ورهای مذاکره کننده به نفع ماس��ت‪ .‬اما‬ ‫برخی اوقات هست که کشورهایی مایلند خیلی سریع‬ ‫به نتیجه برس��ند و اینکه امروز به نتیجه برسند‪ ،‬خیلی‬ ‫بهتر از فرداست‪ .‬در این صورت بیشتر شدن کشورها‬ ‫به معنی ‪ - 1‬بیش��تر شدن کش��ورهای تصمیم گیرنده‬ ‫‪ – 2‬اجماع بس��یار س��خت تر خواهد ش��د ‪ -3‬نباید‬ ‫فراموش کرد که همه کش��ورها منافع ملی خودشان را‬ ‫در نظر دارند و منافع ملی هر کش��وری با کشور دیگر‬ ‫حتما متفاوت خواهد بود و همواره همپوشانی اهداف‬ ‫چیزی کمتر از ‪ 50‬درصد خواهد بود‪ ،‬لذا وقتی تعداد‬ ‫کشورها زیاد شد‪ ،‬ان تفاوت ها زیادتر شده و در نتیجه‬ ‫احتمال رس��یدن به یک تصمیم گیری واحد‪ ،‬اجماع یا‬ ‫یک مصوبه کمتر خواهد شد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫اما در بحث هسته ای ایران ما دیدیم به رغم توافقی‬ ‫ک��ه تهران با انکارا و برزیل به دس��ت اورد باز این‬ ‫اجماع جهان��ی علیه ایران ب��رای تصویب قطعنامه‬ ‫تحریم‪ ،‬خیلی سریع اتفاق افتاد و فکر می کنم هدفی‬ ‫که شما حدس می زنید ایران از افزایش کشورهای‬ ‫مذاکره کننده دنبال می کند‪ ،‬عمال محقق نشد!‬ ‫این دو موضوع کامال مجزاست‪.‬‬ ‫از چه نظر؟‬ ‫کاری ک��ه ایران با ترکیه و برزی��ل کرد توافقی بود برای‬ ‫دستیابی به سوخت ‪20‬درصد راکتور تحقیقاتی تهران‪ .‬در‬ ‫این زمینه وزارت امور خارجه و دیپلمات های ایران خیلی‬ ‫زحمت کشیدند و به نظر من قبل از اجالس تهران یکی‬ ‫از پرکارترین روزها و ماه ها را داشتند‪ .‬در این بین دو نکته‬ ‫را نباید فراموش کرد‪ .‬اولین نکته اینکه در سال ‪ 1992‬که‬ ‫سوخت راکتور تهران تمام شده بود ایران همین سوخت‬ ‫را به مبلغ پنج میلیون دالر و بدون هیچ گونه تنش سیاسی‬ ‫جهانی از ارژانتین خریداری کرد چرا که خرید یک کاالی‬ ‫نسبتا متعارف بود‪ .‬لذا توافق ایران و برزیل و ترکیه که من‬ ‫ان را خیلی ارزش��مند به لحاظ دیپلماتیک می دانم‪ ،‬کار‬ ‫بسیار خوبی راجع به س��وخت راکتور بود‪ .‬اما قطعنامه‬ ‫‪ 1929‬و مس��ائل مربوط به ان موضوع دیگری اس��ت‪.‬‬ ‫یو‬ ‫ریشه این قطعنامه در گزارش های سازمان انرژی اتم ‬ ‫گزارش هایی است که در شورای حکام درباره ایران ارائه‬ ‫شد‪ .‬نمی دانم چرا ولی ایران به هر حال نتوانست از ارسال‬ ‫پرونده اش از شورای حکام به شورای امنیت جلوگیری‬ ‫کند‪ .‬در ش��ورای امنیت تا کنون چهار قطعنامه مستقیم و‬ ‫یک قطعنامه غیر مس��تقیم درمورد این قضیه مطرح شده‬ ‫اس��ت لذا این دو کامال از یکدیگر مجزا هس��تند و شما‬ ‫اگر قطعنامه های مورد اشاره را ببینید‪ ،‬یکی از مواردی که‬ ‫غربی ها درباره اش نگرانی دارند‪ ،‬همین غنی سازی است‪.‬‬ ‫این طور که من از صحبت های ش��ما متوجه ش��دم‪،‬‬ ‫توافقنامه تهران را در اینک��ه قطعنامه ای علیه ایران‬ ‫صادر بشود یا نه موثر نمی دانید‪ .‬درست است؟‬ ‫این توافقنامه دو تاثیر داش��ت‪ :‬یکی اینکه به هر حال‬ ‫م��ا موظفیم تکلی��ف خودمان را انج��ام دهیم که این‬ ‫بخش را وزارت خارجه مان ب��ه خوبی انجام داد‪ .‬البته‬ ‫ش��اید مذاکره با این دو کشور نتیجه ای فراتر از خرید‬ ‫سوخت هم داشت مثل بازیگری کشورهای جدیدی‬ ‫نظی��ر ترکیه و برزی��ل که تا چند وقت پی��ش انها را‬ ‫جزو کش��ورهای جهان س��وم می دانستیم‪ .‬به هر حال‬ ‫این دو کش��ور االن جزو بازیگران اصلی ش��ده اند که‬ ‫این موضوع مهمی اس��ت چرا که ب��ه نظر من باعث‬ ‫شده تا در کنار روسیه‪ ،‬امریکا‪ ،‬چین‪ ،‬المان‪ ،‬فرانسه و‬ ‫تو گو از دایره‬ ‫انگلی��س قرار بگیرند یعنی انحصار گف ‬ ‫کش��ورهای دارای حق وتو ( البته ب��ه جز المان) رفته‬ ‫ش��ود و این مثل ان می ماند که در ب��ازار و بنگاه های‬ ‫چندجانب��ه از ورود اعضای جدید جلوگیری می کنند‪.‬‬ ‫نکته مهم دیگر ان اس��ت که ترکی��ه و برزیل در عین‬ ‫ح��ال که برای ایران در زمینه هس��ته ای تالش کرده و‬ ‫بس��یار زحمت کش��یدند‪ ،‬باید دید نگاهشان در اینده‬ ‫چگونه است‪ .‬ترکیه با تمام تالشی که می کند تا روابط‬ ‫خوبی با جهان اس�لام و کشورهای منطقه خاورمیانه‬ ‫از جمله ایران داشته باشد‪ ،‬اما به نظر من همه هدف و‬ ‫ه��م و غمش بدون هیچ ش��کی اروپاس��ت و ش��اید‬ ‫حتی اینکه وارد موضوع هس��ته ای ایران ش��ده‪ ،‬به ان‬ ‫خاطر اس��ت که از ایران به عنوان اهرم فشاری به نفع‬ ‫خود اس��تفاده کند‪ .‬برزیل هم یک��ی از مقروض ترین‬ ‫کشورهای جهان است و من هم اگر رئیس جمهور این‬ ‫کشور بودم به مسائل داخلی برزیل بیشتر بها می دادم تا‬ ‫حق و عدالت و مساوات و انصاف در جهان‪ .‬مجموعه‬ ‫این موارد اس��ت که باعث شده تا این دو کشور وارد‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫موضوع هس��ته ای ایران ش��وند‪ .‬نکته دیگ��ر انکه در‬ ‫چارچوب انرژی می شد به گونه ای دیگر این بحث را‬ ‫پیش برد‪ .‬به نظر من اگر دیپلماسی انرژی فعال می شد‬ ‫می توانس��تیم از کش��ورهایی که تولید کننده و مصرف‬ ‫کننده سوخت های نفتی و گازی هستند کمک بگیریم‪.‬‬ ‫البته این موضوع کارهای تئوریک الزم دارد‪.‬‬ ‫منظور شما چه کشورهایی است؟‬ ‫کشورهای تولید کننده نفت اگرچه رقیب ایران هستند‬ ‫ام��ا چون منافع مش��ترک به خص��وص در انرژی های‬ ‫هیدروکربن��ی و فس��یلی دارن��د‪ ،‬می توانند یک متحد‬ ‫اس��تراتژیک برایمان محسوب ش��وند مثل عربستان‪.‬‬ ‫من واقعا نمی دانم چرا روابطمان با عربستان این گونه‬ ‫است و مش��کالت خاص خود را دارد‪ .‬روسیه‪ ،‬عراق‬ ‫و قطر نیز از این نوع کش��ورها هستند‪ .‬در کشورهای‬ ‫مصرف کننده هم پتانس��یل خوبی هس��ت مثل چین‪،‬‬ ‫کش��ورهای تولید کننده نفت‬ ‫اگرچه رقیب ایران هس��تند‬ ‫ام��ا چ��ون مناف��ع مش��ترک‬ ‫ب��ه خص��وص در انرژی ه��ای‬ ‫هیدروکربن��ی و فس��یلی‬ ‫دارن��د‪ ،‬می توانن��د یک متحد‬ ‫استراتژیک برایمان محسوب‬ ‫ش��وند مث��ل عربس��تان‪ .‬من‬ ‫واقعا نمی دانم چرا روابطمان‬ ‫با عربستان این گونه است و‬ ‫مشکالت خاص خود را دارد‬ ‫برزی��ل و اتحادیه اروپ��ا‪ .‬در اتحادیه اروپ��ا به غیر از‬ ‫پاری��س و برلین ک��ه نگرش های منفی درب��اره ایران‬ ‫وجود دارد‪ ،‬بقیه کش��ورهای عض��و اتحادیه به خوبی‬ ‫می دانند که نقش ایران چیست‪ .‬به نظر من االن هم که‬ ‫ما داریم صحبت می کنیم عدم قطعیت در پروژه هایی‬ ‫مثل ناباکو‪ ،‬جریان ش��مالی از روس��یه یا خط مستقیم‬ ‫دریای بالتیک‪ ،‬خیلی بیش��تر از این است که یک خط‬ ‫لوله از ایران مثال به عراق و سوریه و از انجا به دریای‬ ‫مدیترانه و بعد ایتالیا کشیده شود‪ .‬لذا اروپا تنها فرانسه‬ ‫و المان نیس��ت‪ .‬اروپا دارای ‪ 27‬عضو اس��ت که قرار‬ ‫اس��ت اقتصادش��ان توس��عه پیدا کند ولی اشکالی که‬ ‫هست این اس��ت که دیپلماسی ما در وزارت خارجه‬ ‫اس��ت و مس��ائل انرژی ما در وزارت نف��ت‪ .‬یعنی از‬ ‫زمان کش��ف نفت این مشکل وجود داشته که این دو‬ ‫وزارتخانه جدا از هم کار می کرده اند و سیاست هایشان‬ ‫با هم هماهنگ نمی شده است‪ .‬هرچند همیشه راهبری‬ ‫استراتژی در مسائل مربوط به موضوعات امنیت ملی‬ ‫کشور با وجود ش��ورای امنیت ملی‪ ،‬تنظیم و هدایت‬ ‫ش��ده اما هنوز در جاهایی هماهنگ نش��ده و نفت و‬ ‫دیپلماسی ما جدا از یکدیگر حرکت داشته اند‪.‬‬ ‫شما فرمودید اینکه ایران دو کشور دیگر را به جمع‬ ‫کش��ورهای مذاکره کننده اضافه کرد باعث شد تا‬ ‫جمع محدود این کش��ورها شکسته شود‪ .‬اما برخی‬ ‫منتق��دان معتقدند این اقدام تهران‪ ،‬لطفی بود که در‬ ‫حق ترکیه و برزیل کرد و فقط باعث مطرح ش��دن‬ ‫نام انان ش��د بدون اینکه به همان میزان‪ ،‬برای خود‬ ‫ایران منفعت داش��ته باشد‪ .‬اگر از این منظر به قضیه‬ ‫نگاه کنیم ایا این اتفاق نمی تواند اشتباه ایران تلقی‬ ‫شود؟‬ ‫خی��ر‪ .‬این اتفاق بازی برد‪ -‬برد ب��رای طرفین بود‪ .‬در‬ ‫دیپلماس��ی در حوزه نظر و تئ��وری می توان هرمدل‬ ‫س��خن گفت اما در حوزه عمل دیگر به اسانی حرف‬ ‫زدن نیست چرا که متغیرهای زیادی در عالم واقعیت‬ ‫وجود دارد‪ .‬برای همین باید تالش های ش��بانه روزی‬ ‫انجام بدهی تا به نتایج خیلی کم اما ملموس برس��ی‪.‬‬ ‫م��ن می دانم که اقای متکی چن��د وقت تالش کرد تا‬ ‫مثال اقای اردوغان را به تهران بیاورد‪ .‬خاطرم هس��ت‬ ‫ی ک��ه به نوعی اقبال‬ ‫ک��ه در دوره جن��اب اقای خاتم ‬ ‫ش��ده بود به ایران اما باز هم مشکالت زیادی درزمینه‬ ‫رف��ت و امدهای دیپلماتیک وجود داش��ت‪ .‬البته این‬ ‫ذات این کار است و دلیل اصلی اش وجود متغیرهای‬ ‫متعدد است‪.‬‬ ‫از سوی دیگر به رفتارهای شخصی ادم ها هم بستگی‬ ‫دارد‪ .‬مثال شما می بینید که در موضع گیری های مخالف‬ ‫منافع ای��ران‪ ،‬اق��ای رئیس جمهور روس��یه صریح تر‬ ‫هستند از نخست وزیر این کشور‪ .‬بنابراین شما در عین‬ ‫حال که باید منافع ملی روس��یه را هم در نظر داش��ته‬ ‫باش��ید باید ش��خصیت افراد را هم در نظر بگیرید که‬ ‫با هر کسی چگونه برخورد کنید‪ .‬یادم هست در سال‬ ‫‪1994‬بنده و اقای والیتی به سوئیس رفته بودیم‪ .‬انجا از‬ ‫وزیر خارجه روسیه تقاضای وقت کرده بودیم اما ایشان‬ ‫دائما به تاخیر می انداخت تا اینکه اقای کوزیرف را در‬ ‫جایی دیدیم و درباره جلس��ه مذاکره صحبت کردیم‬ ‫ک��ه وی گفت اص�لا فرصت ندارد و لیس��ت بلندی‬ ‫از برنامه های��ش را برایمان ردیف ک��رد و ما هم باور‬ ‫کردیم‪ .‬بعد یادم اس��ت که بعد از ناهار که راهی محل‬ ‫کنفرانس می شدیم این اقای وزیر را دیدیم که در حال‬ ‫تنیس بازی با چند خانم بود‪ .‬البته االن تحلیل این قضیه‬ ‫کار راحتی ش��ده چون بعدها متوجه شدیم کوزیرف‬ ‫معتقد بود روس��یه یک کش��ور اتالنس��ی است یعنی‬ ‫کش��وری اس��ت بین امریکا و اروپای غربی که نباید‬ ‫کاری به اس��یا داشته باشد بنابراین از نظر وی اهمیتی‬ ‫نداشت که با وزیر خارجه ایران گفت وگو داشته باشد‬ ‫و ای��ن کار را هم نکرد‪ .‬اما چند ماه بعد که کریماکف‪،‬‬ ‫وزیر خارجه روس��یه شد‪ ،‬ما ش��اهد شکوفایی روابط‬ ‫تهران و مس��کو شدیم‪ ،‬چرا که وی دیدگاهی متفاوت‬ ‫با وزیر خارجه قبلی داشت‪.‬‬ ‫درباره ترکی��ه و برزیل هم هیچ عیب��ی ندارد که مثال‬ ‫اق��ای لوال یا اردوغان از ای��ن اقدام ایران منفعت برده‬ ‫باش��د‪ ،‬زیرا اق��ای اردوغان به عنوان یک مس��لمان و‬ ‫مسئول ارش��د ترکیه‪ ،‬خیلی خوب در رابطه با کشتی‬ ‫ازادی عمل کرد و با اقتدار مقابل اس��رائیل ایستاد‪ .‬من‬ ‫‪27‬‬ ‫تیتر دو‬ ‫معتقدم نمی شود منکر این قضیه شد که همین رفت و‬ ‫امدش به ایران و صحبت کردن با مقامات کش��ورمان‬ ‫و قرار گرفتن در جو ایران باعث شد تا اقای اردوغان‬ ‫استقامت بیشتری داشته باشد‪.‬‬ ‫یعنی ش��ما معتقدید که اق��ای اردوغان تحت تاثیر‬ ‫رفت وامدهایش به ته��ران‪ ،‬به این دیدگاه در قبال‬ ‫اسرائیل دست یافته؟‬ ‫بی هیچ تردیدی جز این نمی تواند باشد‪.‬‬ ‫اما خیلی قبل تر از اینکه مقامات ارشد ترکیه به ایران‬ ‫رفت و امد خاصی داشته باشند‪ ،‬چنین مواضعی را‬ ‫در مواجهه با اس��رائیل داشته اند و در مقابل ظلم و‬ ‫جنایات این رژیم‪ ،‬س��کوت نکرده اند مثل اجالس‬ ‫داووس که غائله بزرگی علیه اسرائیل به راه افتاد و‬ ‫ی را مقابل این رژیم قرار داد‪.‬‬ ‫افکار عموم ‬ ‫خب شما اطالعات تان کامل نیست‪ .‬اقای اردوغان قبل‬ ‫از اینکه به قدرت برس��د کارهای اقتصادی و تجاری‬ ‫کوچکی را برای مردم ترکی��ه انجام می داد‪ .‬با ایران و‬ ‫اندیشه های دکتر شریعتی و شهید مطهری اشنا بود‪ .‬او‬ ‫و حتی اقای گل کامال از تحوالت فکری ما اس��تفاده‬ ‫می کنن��د کما اینکه ما نیز از تح��والت فکری ترک ها‬ ‫اس��تفاده می کنیم‪ .‬درباره اسرائیل هم در ذهن بسیاری‬ ‫از اندیشمندان اسالمی این س��وال مطرح است که ایا‬ ‫می شود علیه اس��رائیل کاری کرد یا نه؟ برخی از انها‬ ‫معتقدند بله می شود‪ .‬از نظر همه اندیشمندان اسالمی‪،‬‬ ‫ اس��رائیل یک غده سرطانی است برای همین است که‬ ‫حتی مقامات ترک نیز جز این فکر نمی کنند‪.‬‬ ‫چطور می ش��ود که ابداعات ترکی��ه در خصوص‬ ‫مقابله با اس��رائیل خیلی خوب ج��واب می دهد و‬ ‫باعث می شود تا اجماع جهانی در محکومیت رژیم‬ ‫صهیونیستی ایجاد شود؟‬ ‫این طور نیس��ت‪ .‬در خصوص کش��تی ازادی ترکیه‪،‬‬ ‫ش��اید ندانید که ما سال قبل چنین کشتی را راهی غزه‬ ‫کردیم اما کشتی ایران در مکانی‪ ،‬از روبه رو با نیرو های‬ ‫اس��رائیلی مواجه شد که قصد حمله داشتند واز پشت‬ ‫سر نیروی دریایی مصر اماده حمله به کشتی ایران بود‪.‬‬ ‫در نهایت این کش��تی به س��ختی توانست از ان نقطه‬ ‫بیرون بیاید و مجبور شد تا محموله اش را در نقطه ای‬ ‫در لبنان تخلیه کند‪.‬‬ ‫واقعا؟ پس چرا این موضوع رسانه ای نشد؟ چرا که‬ ‫قابلیت بهره ب��رداری خوبی به نفع مردم غزه و علیه‬ ‫جنایات اسرائیل و همدستی مصر با انان داشت!‬ ‫حرف من نیز همین است‪ .‬کشتی ایرانی انقدر فضای‬ ‫رس��انه ای ایجاد نکرد که کش��تی ترکی��ه ای کرد‪ .‬البته‬ ‫بخش��ی از جنجالی ک��ه کاروان ازادی به راه انداخت‬ ‫به خاطر خون انس��ان هایی بود که جانشان را از دست‬ ‫دادند ولی یکی دیگر از دالیل جهانی شدن این واقعه‪،‬‬ ‫رفتار دولتمردان ترکیه بود‪ .‬به هر حال انها توانس��تند‬ ‫به همه م��ردم جهان بفهمانند که اس��رائیل موجودی‬ ‫اس��ت که در بح��ران زندگی می کند‪ .‬پ��س این یک‬ ‫موفقیت است و چرا ما نباید خوشحال باشیم؟ ما باید‬ ‫خوشحال هم باشیم که کشور ترکیه توانسته پرچمدار‬ ‫مبارزه با جنایات اسرائیل باشد‪.‬‬ ‫اما من به ش��خصه االن با شنیدن این قضیه نه تنها‬ ‫خوش��حال نش��دم بلکه ناراحت هم ش��دم‪ .‬چون‬ ‫ش��ما می گویید ما یک س��ال قبل از کشتی ازادی‪،‬‬ ‫کشتی ای مملو از کمک های انسان دوستانه را راهی‬ ‫غزه می کنیم‪ .‬اما درست بعد از اینکه کاروان ازادی‬ ‫ترکیه اینطور جریان ساز شد‪ ،‬ما شروع به تقلید از‬ ‫این اقدام کردیم‪ ،‬بدین ش��کل ک��ه ایران نیز یک‬ ‫کشتی را راهی غزه کرد و حتی نمایندگان مجلسمان‬ ‫نیز درصدد س��فر ب��ه غزه برامدند‪ .‬ای��ن اقدامات‬ ‫این گونه القا می کند که تهران از انکارا الگو گرفته‬ ‫ن��ه برعکس! این اتفاقات نش��ان دهنده چیس��ت؟‬ ‫ باهوش نبودن مس��ئوالن سیاست خارجی ایران یا‬ ‫‪28‬‬ ‫برخی ب��ه ما خ��رده می گیرند‬ ‫که چ��را زمانی ک��ه در وزارت‬ ‫خارج��ه بودی��م در پ��ی ایجاد‬ ‫رابطه با بورکینافاس��و بودیم‪.‬‬ ‫در حال��ی ک��ه این کش��ور در‬ ‫ان��دازه خ��ودش بس��یار مهم‬ ‫اس��ت‪ .‬یکی از انتقادهایی که‬ ‫ی داش��تم‬ ‫به دولت اقای خاتم ‬ ‫ای��ن بود ک��ه چ��را نمایندگی‬ ‫ایران در ‪ 17‬کشور را تعطیل‬ ‫کردی��د؟ ان هم وقت��ی که با‬ ‫حداقل نفرات یعنی س��ه نفر‬ ‫می ت��وان نمایندگ��ی در ی��ک‬ ‫کشور افریقایی را اداره کرد‬ ‫بی تدبیری یا تحلیل های اشتباه؟‬ ‫تاکید دارم که اقدامات ترکیه ابداعات خودش��ان بود‬ ‫اما ش��ک نکنی��د که رفت و امدها ب��ه ایران و گفت‬ ‫وگو ها در خلق این ایده ها خیلی تاثیر داش��ته است‪.‬‬ ‫اما اش��کالی که به نظر من وجود دارد ان اس��ت که‬ ‫دیپلماس��ی ما به خصوص از نظر رس��انه ای غیر فعال‬ ‫اس��ت‪ .‬البته نزدیک به ‪ 13‬سال اس��ت که بنده دیگر‬ ‫در دس��تگاه سیاست خارجی کش��ور فعال نیستم اما‬ ‫به نظر من دیپلماس��ی ما زحمتش را می کش��د ولی‬ ‫یک جای کار می لنگد‪ .‬سفیر اسرائیل در المان به طور‬ ‫هفتگی با صدراعظم این کش��ور جلس��ه دارد و این‬ ‫اتفاق خیلی مهمی است در حالی که در این دو سال‬ ‫گذش��ته س��فیر ما در المان هرکجا که رفته سخنرانی‬ ‫کند‪ ،‬البی یهودی جلویش را گرفته است‪ .‬می خواهم‬ ‫بگویم که من می دانم چه مش��کالتی وجود دارد اما‬ ‫مشکلی که ما داریم برمی گردد به یک روند تاریخی‬ ‫که به رس��انه اهمیت چندانی نمی دهیم و وقتی به یاد‬ ‫رس��انه می افتیم که کار از کار گذشته است‪ .‬در حالی‬ ‫که مس��ئوالن باید با رس��انه ارتباط صریح و منطقی‬ ‫داشته باش��ند و صادقانه مشکالت را توضیح بدهند‬ ‫و رس��انه این را می پذیرد‪ .‬اما رسانه فقط این نیست‬ ‫و مث��ل هر چیز دیگ��ری یک بخش اش��کار دارد و‬ ‫یک بخش پنهان‪ .‬بخش اشکارش ان است که رسانه‬ ‫یک صنعت است و نیروهای خودش را دارد‪ .‬زمانی‬ ‫هست که من یک مقاله عالی می نویسم اما نیویورک‬ ‫تایمز چاپش نمی کند ام��ا وقتی از کانال برخی افراد‬ ‫که کارشان ارتباط گیری با رسانه های معروف است‪،‬‬ ‫وارد می ش��وم‪ ،‬نیویورک تایمز‪ ،‬واش��نگتن پس��ت و‬ ‫هرال��د تریب��ون و‪ ...‬همان را چ��اپ می کنند‪ .‬به این‬ ‫صنعت می گویند ‪ PR‬ی��ا روابط عمومی‪ .‬در یک نگاه‬ ‫این صنعت مش��روعی اس��ت بدین ترتیب که ش��ما‬ ‫مشاوران یا ش��رکتی را استخدام می کنی که در طول‬ ‫س��اعات شبانه روز تمام فکرشان این است که از چه‬ ‫طریق می توان فالن مطلب را در فالن روزنامه منتشر‬ ‫کرد تا بدین طریق افکار عمومی از نظرات شما باخبر‬ ‫ش��وند‪ .‬اج��ازه بدهید مثالی بگوی��م‪ .‬از ‪ 18‬نفری که‬ ‫درباره حادثه یازده سپتامبر دستگیر شدند ‪ 15‬نفرشان‬ ‫س��عودی بودند‪ .‬این یعنی اینکه حادثه تروریستی با‬ ‫ابعادی به ان بزرگی توسط گروهی رخ داد که اکثریتش‬ ‫را اتباع کشوری خاص یعنی عربستان تشکیل می داد‪.‬‬ ‫ش��ما نگاه کنید بعد از چند ماه‪ ،‬به تدریج این مساله‬ ‫که این افراد سعودی و مربوط به خانواده های خیلی‬ ‫مع��روف بودند کمرنگ می ش��ود و بعد در حالی که‬ ‫هیچ ایرانی در این قضیه دخالت نداش��ت‪ ،‬وقتی یک‬ ‫روزنامه مثال در افریقا تا اس��م یازده س��پتامبر می اید‬ ‫ای��ران را متهم به تروریس��ت می کند و وقتی س��وال‬ ‫می کنی چرا چنین فک��ر می کنی می گوید خب برای‬ ‫اینکه فالن رس��انه مثال نیویورک تایم��ز مقاله ای در‬ ‫این زمینه نوش��ته بود‪ .‬ببینید کار رسانه خیلی مهم تر‬ ‫از دیپلماس��ی است‪ .‬در همه جای دنیا همه مسئوالن‬ ‫گزارش های سری و محرمانه می خوانند اما فراموش‬ ‫می کنیم که همین مس��ئوالن روزنامه هم می خوانند و‬ ‫انچ��ه را نیویورک تایمز ب��ه انها تلقین می کند خیلی‬ ‫مهم تر از ان چیزی اس��ت که گزارش های محرمانه‬ ‫می گوی��د‪ .‬ما فراموش کردیم که لوموند مهم اس��ت‪،‬‬ ‫چاینا دیلی مهم اس��ت‪ ،‬واشنگتن پس��ت مهم است‪.‬‬ ‫ب��رای همین انها را رها کرده ای��م بعد می گوییم چرا‬ ‫علیه ما مطلب می نویسند‪.‬‬ ‫شما اش��اره داش��تید بی توجهی ما به رس��انه ریشه‬ ‫تاریخی دارد‪ .‬لطفا بیشتر توضیح بدهید!‬ ‫عل��ت اصل��ی اش به ای��ن برمی گردد که ش��اه قبل از‬ ‫پیروزی انقالب ب��رای معکوس جلوه دادن رفتارهای‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫خودش خیلی از روابط عمومی ‪ PR‬اس��تفاده می کرد‬ ‫و ما بعد از انقالب فکر کردیم این ابزارش بد اس��ت‬ ‫در حالی که اش��تباه بود‪ .‬ابزار ‪ PR‬درست مثل چاقو و‬ ‫خودرو است؛ می توان هم از ان استفاده درست داشت‬ ‫و هم نادرست‪ .‬در حال حاضر عربستان سعودی خیلی‬ ‫از این ابزار اس��تفاده می کند و کش��ورهای دیگر نظیر‬ ‫روسیه و جمهوری اذربایجان نیز بدین گونه اند‪.‬‬ ‫پیش��نهاد شما چیست و در حال حاضر چه می توان‬ ‫کرد؟‬ ‫باید روابطمان با رسانه ها تعریف جدیدی داشته باشد‪.‬‬ ‫معتقدم اگر خبرنگاری اش��تباه کرد نباید او را دستگیر‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫اگر ان خبرنگار خارجی اس��ت چنانچه اشتباهی کرد‬ ‫باید از او خواست تا با اتمام ویزایش ایران را ترک کند‬ ‫و اگر ایرانی است اگر مثال در حوزه سیاست خارجی‬ ‫کار می کرده باید برخورد با او این باشد که دیگر اجازه‬ ‫نداش��ته باش��د در این حوزه کار کند‪ .‬دقت کنید همه‬ ‫اینها در صورتی پیشنهاد می شود که طرف واقعا اشتباه‬ ‫کرده باش��د‪ ،‬اشتباهی که غیر قابل جبران هم باشد‪ .‬ما‬ ‫باید رس��انه ها را خیلی جدی بگیریم و چون این کار‬ ‫را نکرده ایم وقتی کشتی ایران یک سال قبل راهی غزه‬ ‫می شود‪ ،‬خبرش انعکاس نمی یابد‪ .‬ترکیه ابزار این کار‬ ‫را س��اخته یا تحمل می کند‪ .‬یعنی چه؟ یعنی اینکه در‬ ‫ترکیه س��ی ان ان ترک فعال است‪ .‬درست است که این‬ ‫ش��بکه هنگام دعوای امری��کا و ترکیه احتماال جانب‬ ‫واش��نگتن را می گیرد اما همین رس��انه باعث می شود‬ ‫تا حادثه کش��تی ازادی ترکیه انعکاس وس��یعی بیابد‪.‬‬ ‫البته حاال باید از ترک ها پرس��ید که چطور این رسانه‬ ‫امریکایی را کنترل و از تجربیاتشان استفاده می کنند‪.‬‬ ‫فکر می کنی��د ایران برای موفق ش��دن در موضوع‬ ‫هسته ای چه کاری باید انجام دهد؟‬ ‫برای موفقیت دیپلماسی هسته ای باید با همه کشورها‬ ‫ارتباط برقرار کرد یعنی همان طور که با چین و روسیه‬ ‫ه��م باید کار کرد‪ ،‬باید ب��ا ترکیه و برزیل هم کار کرد‬ ‫و حتی باید با المان و سایر کشورها هم ارتباط داشته‬ ‫باشد‪ .‬واقعیت این است که کشورهای اندکی از ما دفاع‬ ‫می کنند‪ .‬حتی می بینیم که ایرانی های مقیم کشورهای‬ ‫دیگ��ر نیز از موضوع هس��ته ای کشورش��ان حمایت‬ ‫نمی کنن��د‪ .‬یک��ی از علت ها می تواند مس��ائل داخلی‬ ‫کشورمان باش��د‪ .‬ایرانی های س��اکن خارج از کشور‬ ‫ممکن اس��ت درباره برخی مس��ائل با ما متفاوت فکر‬ ‫کنند‪ ،‬اما همگی دلش��ان می خواهد ایران پیشرفت کند‬ ‫و جلو برود‪ .‬باید برنامه ریزی ش��ود که زمان و بودجه‬ ‫معینی داش��ته باش��د تا مثال وقتی مسئولی در نقطه ای‬ ‫از جه��ان علیه ایران ح��رف می زند‪ ،‬حداقل چندهزار‬ ‫نامه برود‪ .‬با کارهایی اینچنینی اس��ت که شما می بینید‬ ‫اگر من از یک تریبون دانش��گاهی نظری درباره کابینه‬ ‫رژیم صهیونیس��تی بدهم‪ ،‬دانشجویان زیادی اعتراض‬ ‫می کنند و این کامال مش��خص است که حساب شده‬ ‫است‪.‬‬ ‫اج��ازه بدهید برگردی��م به بح��ث توافقنامه تهران‬ ‫و اینک��ه انتقادی در این خص��وص وجود دارد که‬ ‫می گوید ایران با ترکیه و برزیل قراردادی را بس��ت‬ ‫که می توانس��ت یک سال قبل با کش��ورهای ‪5+1‬‬ ‫داش��ته باش��د تا بدین طریق هزینه های کمتری هم‬ ‫به کش��ور تحمیل شود‪ .‬البته شما توضیح دادید که‬ ‫محاس��ن این توافق چه بود‪ ،‬اما راس��تش نمی تواند‬ ‫توضیح قانع کننده ای باشد!‬ ‫در کار همیش��ه این مس��اله هس��ت‪ .‬فرض کنید پلی‬ ‫روی رودخانه ای وجود دارد و یک مهندس��ی می اید‬ ‫می گوید که این پل مشکلی دارد که باید خراب شود و‬ ‫این کار را می کند اما مهندسی دیگر می اید و می گوید‬ ‫خراب کردن پل لزومی نداشت و می شد یک سال بعد‬ ‫این کار را کرد‪ .‬هر دو درست می گویند‪ .‬شما هم کامال‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫درست می گویید‪ .‬توافق درباره تحویل گرفتن میله های‬ ‫سوخت ‪ 20‬درصد راکتور تهران با روسیه و فرانسه نیز‬ ‫حاصل شد اما دو نکته درباره این توافق وجود داشت‬ ‫یکی اینکه نمی دانید در مذاکرات تا چه اندازه می توانید‬ ‫از طرف مقابل امتیاز بگیرید و چون نمی دانید حدس‬ ‫می زنید‪ .‬برای همین با خود می گویید برای این خرید‬ ‫چانه بزنید‪ .‬نکته دوم اینکه ایران‪ ،‬کره شمالی نیست که‬ ‫یک نفر مثل رهبر کره ش��مالی تصمیم بگیرد و کسی‬ ‫حق اعتراض نداشته باشد‪ .‬شما دیدید که وقتی بحث‬ ‫مبادل��ه اورانیوم با ‪ 5+1‬مطرح ش��د اقای الریجانی و‬ ‫جناب اقای هاشمی رفسنجانی از جمله افرادی بودند‬ ‫که به صراحت با ان مخالفت کردند‪ .‬در کش��وری به‬ ‫پیچیدگ��ی ایران اگر نتوانید ب��ه اجماع یا حداقل یک‬ ‫اجماع نسبی برس��ید‪ ،‬امکان ندارد بتوانید کاری انجام‬ ‫دهید‪ .‬یعنی مخالفت نخبگان بسیار تاثیرگذار است‪.‬‬ ‫و نکته پایانی؟‬ ‫م��ن برخالف بس��یاری که معتقدند باید کش��ورهای‬ ‫کوچک را رها ک��رد و به اصلی ها پرداخت‪ ،‬می گویم‬ ‫اتفاقا باید با این کشورها هم رابطه برقرار کرد‪ .‬به عقیده‬ ‫من تمام کش��ورها‪ ،‬افراد تاثیرگذار در عالم سیاست و‬ ‫حتی کوچکترین ه��ا ‪ NGO‬ها نیز اهمیت دارند و باید‬ ‫از ظرفیت هایشان بهره برد‪ .‬برخی به ما خرده می گیرند‬ ‫که چرا زمانی که در وزارت خارجه بودیم در پی ایجاد‬ ‫رابطه با بورکینافاسو بودیم‪ .‬در حالی که این کشور در‬ ‫اندازه خودش بسیار مهم است‪ .‬یکی از انتقادهایی که‬ ‫ی داشتم این بود که چرا نمایندگی‬ ‫به دولت اقای خاتم ‬ ‫ایران در ‪ 17‬کشور را تعطیل کردید؟ ان هم وقتی که با‬ ‫حداقل نفرات یعنی سه نفر می توان نمایندگی در یک‬ ‫کشور افریقایی را اداره کرد‪.‬‬ ‫پس اینکه گفته می ش��ود اگر مش��کل رابطه ایران و‬ ‫امریکا برطرف ش��ود‪ ،‬پرونده هس��ته ای ایران بسته‬ ‫می شود را قبول ندارید‪ .‬درست است؟‬ ‫دقیق��ا همین طور اس��ت‪ .‬اوال همه کش��ورهایی که با‬ ‫امریکا رابطه دارند اینگونه نیس��ت که بدون مش��کل‬ ‫باش��ند‪ .‬انها ه��م مش��کالت خودش��ان را دارند‪ .‬به‬ ‫عبارتی کشورهایی که در واشنگتن سفارت دارند هم‬ ‫مش��کل دارند‪ .‬شما مصر را در نظر بگیرید که امریکا‬ ‫چهار میلیارد دالر در سال به این کشور کمک می کند اما‬ ‫هنوز یک میلیون نفر از مردم قاهره در قبرستان زندگی‬ ‫می کنند‪ .‬می خواهم بگویم که امریکا حالل مشکالت‬ ‫ایران نیست کمااینکه شما خاطرات وابستگان دربار و‬ ‫دولتمردان زمان شاه مثل اعلم و زاهدی را می خوانید‬ ‫که به مش��کالت اشاره داش��ته اند‪ .‬از سوی دیگر اگر‬ ‫بخواهیم دیپلماس��ی فعال داشته باشیم‪ ،‬باید یک نکته‬ ‫را در نظر داشت‪.‬‬ ‫اینکه تصور ش��ود اندازه اهمیت هر کش��ور به اندازه‬ ‫مس��احت ان کش��ور اس��ت‪ ،‬اش��تباه کرده ای��د‪ .‬قطر‬ ‫نمونه خوبی اس��ت‪ .‬نقش این کش��ور اصال با اندازه‬ ‫جغرافیایی اش و حتی جمعیتش قابل مقایس��ه نیست‪.‬‬ ‫باید در دیپلماس��ی انچ��ه را در قانون اساس��ی مورد‬ ‫تاکی��د قرار دارد‪ ،‬در نظر گرفت یعن��ی اول از همه با‬ ‫همسایگان رابطه خوبی داشت بعد کشورهای اسالمی ‪،‬‬ ‫س��وم کشورهای در حال توسعه و چهارم کشورهایی‬ ‫که می توانند نیاز ما را رفع کنند‪.‬‬ ‫‪29‬‬ ‫تیتر دو‬ ‫اولین دیدار وزرای امور خارجه ایران‪ ،‬ترکیه و برزیل پس از قطعنامه شورای امنیت‬ ‫این سه وزیر‬ ‫وزرای امور خارجه ایران‪ ،‬ترکیه و برزیل هفته گذش��ته‬ ‫برای ب��ار دوم گ��رد هم امدند ت��ا تاکید دوب��اره ای بر‬ ‫توافقنامه تهران داشته باشند‪ .‬توافقنامه تهران که در تاریخ‬ ‫‪ 27‬اردیبهش��ت به امضای این سه کش��ور رسیده بود‪،‬‬ ‫موافق��ت تهران برای ارس��ال ‪ 1200‬کیلوگرم از اورانیوم‬ ‫غنی ش��ده خود به ترکیه را در بر داشت که در مقابل ان‬ ‫تهران ‪ 120‬کیلوگرم سوخت هسته ای مورد نیاز راکتور‬ ‫تحقیقاتی تهران را با غنای ‪ 20‬درصد دریافت کند‪.‬‬ ‫بنابرای��ن توافقنام��ه‪ ،‬اورانیوم غنی ش��ده ضعیف ایران‬ ‫به ص��ورت امان��ت در ترکیه نگهداری خواهد ش��د اما‬ ‫همچنان در مالکیت ای��ران خواهد بود و ایران و اژانس‬ ‫ام��کان نظارت ب��ر ان را دارند‪ .‬با وج��ود این امریکا و‬ ‫هم پیمان��ان اروپایی اش در اقدامی عجوالنه در ش��ورای‬ ‫امنیت س��ازمان ملل‪ ،‬قطعنامه پیشنهادی واشنگتن برای‬ ‫اعمال تحریم های بیشتر علیه ایران را تصویب کردند‪.‬‬ ‫پس از توافقنامه تهران تبلیغات برای به چالش کش��یدن‬ ‫این توافقنامه از سوی کشورهای غربی اغاز شد و اعمال‬ ‫دور جدی��د تحریم ها در ش��ورای امنیت س��ازمان ملل‬ ‫بهانه ای بود تا کشورهای امضا کننده به خصوص امریکا‬ ‫و برخی از کشورهای اروپایی بر شکست توافقنامه تهران‬ ‫اصرار ورزند‪ .‬اما هفته گذشته وزرای امور خارجه ایران‪،‬‬ ‫ترکیه و برزیل ب��رای بار دوم گرد هم امدند تا عالوه بر‬ ‫تو گوهای بیشتر در مورد این مساله اعالم کنند که هیچ‬ ‫گف ‬ ‫کدام از طرفین از اجرای این توافقنامه طفره نرفته اند‪.‬‬ ‫پس از این نشست‪ ،‬داوود اوغلو‪ ،‬وزیر امور خارجه ترکیه‬ ‫از قص��د ایران برای مذاکره با اتحادیه اروپا درباره برنامه‬ ‫هسته ای پس از پایان ماه رمضان صحبت کرد‪.‬‬ ‫وزی��ر امور خارجه ترکیه پیش از ضیافت ناهار با متکی‬ ‫و اموریم اظهار کرد که انکارا در تالش اس��ت مذاکرات‬ ‫بین المللی را در سریع ترین زمان ممکن احیا کند‪ .‬داوود‬ ‫اوغلو گفت‪« :‬متکی تاکید کرد که به برگزاری نشس��ت‬ ‫حسن بهشتی پور ‪ /‬کارشناس مسائل بین الملل‬ ‫زمان برگزاری نشست وزرای‬ ‫ام��ور خارجه ای��ران‪ ،‬ترکیه‬ ‫و برزی��ل اهمی��ت ویژه ای‬ ‫داش��ت‪ ،‬چراکه ی��ک روز‬ ‫قبل از اجالس وزرای امور‬ ‫خارجه اتحادیه اروپا برگزار‬ ‫ش��د و در واق��ع تالش ایران برای ای��ن بود تا بتواند‬ ‫اتحادیه اروپا را برای بازگش��ت به مسیری که دنبال‬ ‫راه حل اس��ت متقاعد کند تا موضوع برنامه هسته ای‬ ‫ایران پیچیده تر نش��ود؛ بدان معنا که با زبان تهدید و‬ ‫زبان تحریم نمی توان به مقاصد رس��ید‪ .‬بنابراین این‬ ‫نشست س��ه جانبه یک روز پیش از نشست وزرای‬ ‫امور خارجه توانس��ت در این فضا سازی کمک کند‪.‬‬ ‫احم��د داوود اوغلو‪ ،‬وزی��ر امور خارجه ترکیه پس از‬ ‫نشست روز یکشنبه سه مرداد ماه اعالم کرد که ایران‬ ‫نامه اژان��س را ظرف یک روز پاس��خ خواهد داد و‬ ‫چنین نیز شد و ایران روز دوشنبه ‪ 4‬مرداد ماه نامه را‬ ‫تو گو‬ ‫تسلیم کرد‪ .‬این نشان می دهد که ایران اهل گف ‬ ‫و مذاکره است و اقای متکی نیز اعالم کرده است که‬ ‫ایران اماده مذاکرات پس از ماه مبارک رمضان است‪.‬‬ ‫‪30‬‬ ‫پس از ماه رمضان تمایل دارد‪ .‬قطعا این مساله به جریان‬ ‫تحوالت بس��تگی دارد اما هیچ کس در اصل با برگزاری‬ ‫نشس��ت مخالف نیس��ت‪ ».‬وی همچنین تاکید کرد که‬ ‫منوچه��ر متکی نامه ای را در پاس��خ به گ��روه وین روز‬ ‫دوشنبه چهار مرداد ماه به انها تسلیم خواهد کرد‪ .‬دوشنبه‬ ‫رامین مهمانپرست‪ ،‬س��خنگوی وزارت امور خارجه در‬ ‫حالی از پاسخ ایران به اعضای گروه وین سخن گفت که‬ ‫محتوای نامه مشخص نشد‪ .‬مهمانپرست همچنین گفت‪:‬‬ ‫«نامه ایران به گروه وین از طریق سفارت ایران در وین و‬ ‫اقای سلطانیه در اختیار انها قرار می گیرد‪».‬‬ ‫سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین نشست استانبول‬ ‫را بس��یار مثبت ارزیابی و بر امادگی ایران برای مذاکره با‬ ‫گروه وین تاکید کرد‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬احمد داوود اوغلو‪،‬‬ ‫وزیر امور خارج ه ترکیه و سلسو اموریم‪ ،‬وزیر امورخارجه‬ ‫برزیل قبل از دیدار با منوچهر متکی در اس��تانبول درباره‬ ‫مسال ه هسته ای ایران گفت وگو کردند‪ .‬در این دیدار داوود‬ ‫کثرت گرایی در دیپلماسی‬ ‫ام��ا در درجه اول برای اغاز این مذاکرات باید هدف‪،‬‬ ‫چارچوب و موضوع دقیق ان روش��ن باش��د و نتیجه‬ ‫مذاک��رات هم بر مبنای برد‪ -‬برد باش��د و هر دو طرف‬ ‫احس��اس شکست نکنند‪ .‬وجه دوم نشست سه جانبه‬ ‫وزرای امور خارجه ایران‪ ،‬ترکیه و برزیل نش��ان داد که‬ ‫بحث های مطرح شده در ارتباط با اینکه ترکیه و برزیل‬ ‫خودشان را کنار کشیده اند و بیانیه تهران به تاریخ سپرده‬ ‫شده است‪ ،‬تنها جو رسانه ای غربی بود‪ .‬برزیل اگر هم‬ ‫اعالم کرد که دیگر در این توافقنامه مس��ئولیتی ندارد‪،‬‬ ‫بیشتر به عنوان اعتراض به طرف غربی بود که توافق های‬ ‫خود را زیر پا گذاشته بود‪ .‬چراکه اقای اوباما رسما طی‬ ‫نامه ای به اقای اردوغان‪ ،‬نخس��ت وزیر ترکیه و اقای‬ ‫داس��یلوا‪ ،‬رئیس جمهور برزیل اعالم کرده بود که «اگر‬ ‫شما به توافق برسید ما هم توافقات شما را می پذیریم» و‬ ‫از انجا که خالف این را عمل کردند‪ ،‬برزیل در اعتراض‬ ‫ب��ه این خلف وعده از این ماج��را کنار رفت‪ .‬اجالس‬ ‫سه جانبه نشان داد که برزیل و ترکیه همچنان در مسیر‬ ‫بیانیه تهران هس��تند و این پرونده را کنار نگذاش��ته اند‪.‬‬ ‫چنین نشس��تی تبلیغات رسانه های غربی را خنثی کرد‪.‬‬ ‫این مذاکرات جنبه س��ومی هم داش��ت و ان این بود که‬ ‫ایران و ترکیه و برزیل بار دیگر تاکید خودشان را بر این‬ ‫مساله که راه حلی به جز مذاکره در بحث پرونده هسته ای‬ ‫اوغلو اعالم کرد‪« :‬یکی از اصول اعتقادی ترکیه این است‬ ‫که بحران های بین المللی را می توان از طریق دیپلماس��ی‬ ‫حل ک��رد‪».‬داوود اوغلو در کنفرانس خبری مش��ترک با‬ ‫اموریم گفت‪« :‬در این دیدار راه های الزم برای ادامه روند‬ ‫دیپلماتیک میان گروه ‪ 5+1‬با ایران مورد بحث و بررسی‬ ‫ق��رار گرفت‪ ».‬وزیر امور خارج ه ترکیه ادامه داد‪« :‬ما برای‬ ‫حل مسال ه صلح امیز هسته ای ایران تالش می کنیم‪ .‬در واقع‬ ‫بیانیه تهران گامی در جهت اعتمادس��ازی است و نباید‬ ‫این بیانیه به عنوان تنها راه حل برای حل مساله هسته ای‬ ‫ایران تلقی شود‪ ».‬در حین این جلسه دو طرف در مقابل‬ ‫رس��انه های خبری دست یکدیگر را فشردند‪ .‬وزیر امور‬ ‫خارج ه ترکیه گفت‪« :‬هر موضوعی دربار ه ایران به صورت‬ ‫مستقیم ترکیه را تحت تاثیر قرار می دهد؛ به همین دلیل ما‬ ‫نمی توانیم منتظر بمانیم‪ ».‬وزیر امور خارجه برزیل ادامه داد‪:‬‬ ‫«بعضی ها می گویند برزیل‪ ،‬ترکیه را دربار ه مسال ه هسته ای‬ ‫ایران تنها گذاشته است اما این موضوع درست نیست‪».‬‬ ‫ایران وجود ندارد اعالم کردند و بازهم اگر چه کنفرانس‬ ‫مطبوعاتی سه جانبه پس از این نشست برگزار نشد اما‬ ‫در همان چارچوب توافق هایی که پیش تر در تهران بیان‬ ‫شده بود مورد تاکید قرار گرفت که می توان راهکارهای‬ ‫جدیدی پیدا کرد و نقش افرینی ترکیه و برزیل تاکیدی‬ ‫بر این بود که گروه ‪ 5+1‬باید به گروه ‪ 5+3‬تبدیل شود و‬ ‫ترکیه و برزیل هم برای توازن بخشی و تسریع در روند‬ ‫توافق های احتمالی حضورشان بسیار مهم است‪ .‬اگرچه‬ ‫این مساله با مخالفت امریکایی ها مواجه شده است اما‬ ‫در اخر امریکایی ها هم با این مساله موافقت خواهند‬ ‫کرد‪ .‬نکته دیگر اینکه ایران همچنان نش��ان داده است‬ ‫که به مذاکره با اتحادیه اروپا تمایل دارد‪ .‬ایران‪ ،‬اتحادیه‬ ‫اروپا‪ ،‬امریکا‪ ،‬روسیه و چین را به یک چشم نمی بیند‪.‬‬ ‫برای ایران تفاوت ها قابل لمس است و رفتارهای ایران‬ ‫نش��ان می دهد انگونه که با امریکا برخورد می کند‪ ،‬با‬ ‫اتحادی��ه اروپا برخورد نمی کن��د‪ .‬به رغم نامهربانی ها‬ ‫و عمل نکردن به وعده ها ایران همچنان مصر اس��ت‬ ‫که ضم��ن حفظ مواضع اصولی خ��ود در چارچوب‬ ‫مذاکرات و همکاری همچنان مسیر دیپلماسی را ادامه‬ ‫دهد چراکه راه حل دیگری وجود ندارد‪ .‬این مساله تنها‬ ‫در مورد ایران صدق نمی کند‪ ،‬غرب نیز راه حل دیگری‬ ‫به جز مذاکره ندارد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫سیاست خارجی‬ ‫سفیر صالحیت ندارد‬ ‫جواد جهانگیرزاده ‪ /‬عضو کمیسیون سیاست خارجی مجلس‬ ‫تیره شدن روابط ایران و انگلیس پس از اظهارات اقای سفیر‬ ‫عنصر نامطلوب‬ ‫درحال��ی که بحث برای کاهش روابط با بریتانیا میان‬ ‫مجلس و وزارت امور خارجه در حرکت بود‪ ،‬س��فیر‬ ‫بریتانی��ا در ای��ران که هنوز یک س��ال از حضورش‬ ‫در تهران نمی گذرد اظهاراتی را بیان کرد که بس��یار‬ ‫تعجب برانگیز بود‪.‬‬ ‫سفیر این کشور در حالی که نامه اش مبنی بر درخواست‬ ‫دیدار با سید احمد خاتمی بی پاسخ ماند‪ ،‬در گفت و گو‬ ‫با ش��بکه تلویزیونی بی بی سی فارسی طی اظهارات‬ ‫گستاخانه ای گفت‪« :‬مهم ترین مساله این است که هزینه‬ ‫سرپیچی ایران از خواسته های جامعه بین المللی را باید‬ ‫باال برد‪ ».‬سایمون گس ادامه داد‪« :‬ان وقت امیدواریم‬ ‫رهبران ایران به این نتیجه برس��ند که در ازای رسیدن‬ ‫به توافقی با جامعه جهانی‪ ،‬چه امتیازات و منافعی در‬ ‫انتظارشان است‪ .‬تحریم ها در وضعیت کنونی اقتصاد‬ ‫ایران نقش بسزایی دارد‪ ،‬اما همه گرفتاری های اقتصادی‬ ‫این کشور ناشی از تحریم های شورای امنیت سازمان‬ ‫ملل متحد نیست‪».‬‬ ‫هر چند این اولین باری نیس��ت که تنش میان روابط‬ ‫ای��ران و بریتانیا باال می گیرد اما این اظهارات در جای‬ ‫خود قابل تامل است‪.‬‬ ‫رواب��ط دیپلماتی��ک ای��ران و انگلس��تان بع��د از‬ ‫انقالب اسالمی به خاطر سیاست های خصمانه لندن‬ ‫در قبال ملت ایران همواره دستخوش تحوالت بسیار‬ ‫بود‪.‬طی سی سال گذشته حداقل سه بار انگلستان به‬ ‫بهانه های مختلف کارکنان سفارتش در ایران را خارج‬ ‫کرده است‪ .‬از اخرین بار که دو کشور ایران و انگلستان‬ ‫سطح روابط خود را به اعزام سفیر ارتقا دادند‪ ،‬حدود‬ ‫یازده سال می گذرد‪.‬‬ ‫سفارت این کشور در اخرین مورد متهم به دخالت در‬ ‫امور داخلی ایران در جریان حوادث بعد از انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری سال گذشته شد که این موضوع تا‬ ‫بررس��ی کاهش روابط با این کشور توسط مجلس‬ ‫شورای اسالمی پیش رفت‪ .‬حتی در این زمینه سفیر‬ ‫این کشور طی نامه ای به رئیس کمیسیون امنیت ملی‬ ‫و سیاست خارجی کاهش روابط دو کشور را اسفبار‬ ‫خوانده و تقاضای بررسی بیشتر کرد‪.‬‬ ‫عالءالدین بروجردی ‪ ،‬رئیس کمیسیون امنیت ملی و‬ ‫سیاست خارجی مجلس با تاکید بر اینکه سایمون گس‪،‬‬ ‫سفیر انگلیس در تهران باید ادب سخن گفتن با ملت‬ ‫ب��زرگ ایران را بیاموزد‪ ،‬اظهارات اخیر او درباره ایران‬ ‫را مصداق عنصر نامطلوب شدن در عرصه بین المللی‬ ‫دانست و نسبت به سخنان او واکنش نشان داد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫بروجردی گفت‪« :‬انچه س��فیر انگلی��س در ارتباط با‬ ‫مس��ائل ایران در مصاحبه با بی بی سی فارسی عنوان‬ ‫کرده ‪ ،‬نش��ان دهنده متاثربودن مواضع این کش��ور از‬ ‫گزارشاتی است که «سایمون گس» ارائه می دهد‪».‬‬ ‫معمو ال سفرای کش��ورهای مختلف تالش می کنند‪،‬‬ ‫نقش موثر و مثبتی در تنظیم روابط کشور متبوع خود‬ ‫با کش��ور محل ماموریت داشته باش��ند و برای حل‬ ‫مشکالت پیش��نهاداتی ارائه دهند و مسائل مثبت را‬ ‫محور فعالیت های خویش قرار دهند‪ .‬به اعتقاد رئیس‬ ‫کمیس��یون امنیت ملی و سیاس��ت خارجی مجلس‪،‬‬ ‫اتهامات سفیر انگلیس در تهران در خصوص گرایش‬ ‫فعالیت های هس��ته ای ایران در خ��ارج از چارچوب‬ ‫ان‪.‬پی‪.‬تی و مق��ررات اژانس بین المللی انرژی اتمی‪،‬‬ ‫یک اتهام دروغ و غیرواقعی است‪.‬‬ ‫رئیس کمیس��یون امنیت ملی و سیاس��ت خارجی‬ ‫مجل��س در واکن��ش ب��ه ای��ن بخ��ش از اظهارات‬ ‫«س��ایمون گس» اعالم ک��رد که س��فیر انگلیس در‬ ‫ایران خوب اس��ت که به فکر اقتصاد ورشکس��ته و‬ ‫اش��فتگی های کشور خویش باش��د و برای رهایی‬ ‫کش��ورش از این مش��کالت که اعتراضات گسترد ه‬ ‫مردمی دلیل بارز ان است‪ ،‬فکری کند‪.‬‬ ‫این مس��اله البته همین جا خاتمه پیدا نکرد و وزارت‬ ‫امور خارجه‪ ،‬کاردار بریتانیا در غیاب سفیر این کشور‬ ‫را به این وزارتخانه احضار کرد‪.‬‬ ‫پاتریک دیوی��س‪ ،‬کاردار انگلیس در تهران در غیاب‬ ‫سفیر این کشور توسط رئیس اداره اول غرب اروپای‬ ‫وزارت امور خارج��ه احض��ار و مرات��ب اعت��راض‬ ‫کش��ورمان در خصوص اظهارات سفیر این کشور به‬ ‫وی اعالم شد‪.‬‬ ‫این مقام وزارت خارجه با اشاره به نکات مطروحه از‬ ‫سوی سایمون گس در مصاحبه با بی بی سی فارسی‪،‬‬ ‫اظهارات مذکور را غیرواقع��ی و نامتعارف خواند و‬ ‫تاکید کرد لندن هرچه س��ریع تر درب��اره نکات مورد‬ ‫اشاره سفیر توضیح دهد‪.‬‬ ‫کاردار انگلیس در پاس��خ با اشاره به اینکه سفیر این‬ ‫کشور در سفر به سر می برد‪ ،‬قول داد ضمن انعکاس‬ ‫مراتب به لندن‪ ،‬موضوع را بررسی و نتیجه را متعاقبا‬ ‫اعالم کند‪.‬‬ ‫چنین اظهاراتی ان هم در شرایطی که روابط دو کشور‬ ‫در مرز خطرناکی به سر می برد می تواند تاثیرات منفی‬ ‫بر تصمیم گیری های طرف ایرانی در بررسی روابط دو‬ ‫کشور داشته باشد‪.‬‬ ‫س��فیر انگلی��س در پ��ی رد‬ ‫درخواس��ت خود برای مالقات‬ ‫با ای��ت اهلل احمد خاتم��ی‪ ،‬در‬ ‫مصاحبه ای با ش��بکه بی بی سی‬ ‫فارسی سخنانی را بر زبان رانده‬ ‫بود که در حد یک سفیر نیست‪.‬‬ ‫وی هم در ارتباط با تحریم ها س��خن گفته بود و هم در‬ ‫رابطه با وضعیت اقتصادی ایران‪.‬‬ ‫اینکه سفیر انگلیس در ایران که باید زمینه توسعه روابط را‬ ‫میان دو کشور تنظیم کند به چنین شکلی می اید و سخنانی‬ ‫را بیان می کند که با ابتدایی ترین اصول دیپلماسی و توسعه‬ ‫روابط در تناقض است خود به خود از صالحیت سفارت‬ ‫در کش��ور ما فاقد می شود‪ .‬البته تعیین سفیر انگلیس در‬ ‫ایران برعهده خود انگلیسی هاست و زمان معرفی ما باید‬ ‫اعالم کنیم که وی را می پذیریم یا خیر‪ .‬اما اساس��ا چنین‬ ‫اظهار نظراتی از س��وی کسی که مسئولیت تنظیم روابط‬ ‫را برعهده دارد و ش��اخ و شانه کشیدن از یک دیپلمات‬ ‫حرفه ای کامال بعید اس��ت‪ .‬مش��خص اس��ت که سفیر‬ ‫انگلیس برای بهبود روابط به ایران نیامده است‪ ،‬بلکه برای‬ ‫پیشبرد سیاست های مکارانه ای است که امکان دارد ریشه‬ ‫در برخی از البی های غیر انگلیسی هم داشته باشد‪ .‬باید در‬ ‫مورد چنین اظهار نظرهایی واکنش دقیقی نشان داد‪ .‬اینکه‬ ‫اقتص��اد ما دارای چه ظرفیت و چه توانی اس��ت را همه‬ ‫می توانند در دنیا در مورد ان اظهار نظر کنند اما اینکه حد‬ ‫تحریم ها و سطح تحریم ها یا کارامدی یا غیر کارامدی‬ ‫انها به چه شکلی است در حد اظهار نظر سفیر نیست و به‬ ‫نظر می رسد که سفیر انگلیس خودش را در حد و اندازه‬ ‫یکی از مخالفین جمهوری اسالمی در پارلمان یا یکی از‬ ‫احزاب مخالف جمهوری اس�لامی فرض کرده است و‬ ‫این مس��اله برای خود انگلیسی ها هم تحقیرامیز است‪.‬‬ ‫اگر انگلیس��ی ها واقعا بخواهند از چنین افرادی استفاده‬ ‫کنند‪ ،‬به نظر می رس��د که در ادامه پذیرش این س��فیر یا‬ ‫هر شخص دیگری با چنین دیدگاه هایی باید دقت کافی‬ ‫را داشته باشیم‪ .‬اما در ارتباط با بحث مدیریت روابط ما‬ ‫نیازمند مدیریت روابط هستیم‪ .‬انگلیس برای ما ظرفیت‬ ‫خوبی برای پیگیری اهدافمان در غرب به شمار می رود‪.‬‬ ‫ضمن اینکه ایجاد ارتباطات گس��ترده می تواند برای ما‬ ‫اسیب پذیری داشته باش��د اما ارتباطات مدیریت شده‬ ‫می تواند به بهره برداری سیاس��ی و اقتص��ادی از ان در‬ ‫چارچوب اروپا کمک کند‪ .‬لندن یکی از مراکز پر رفت‬ ‫و امد به شمار می رود‪ .‬اما این نکته را هم نباید فراموش‬ ‫کرد که همه روابط به انگلیس ختم نمی شود و اگر همین‬ ‫امروز روابطمان با انگلیس را قطع کنیم‪ ،‬لطمه اساسی در‬ ‫پیکره رواب��ط بین المللی ما ایجاد نمی کند‪ .‬اما مدیریت‬ ‫روابط بس��یار بهتر از کاستن سطح روابط یا افزودن بر‬ ‫سطح روابط اس��ت‪ .‬می توان در این رابطه بخش هایی‬ ‫را فعال ت��ر کرد و بخش هایی را کمتر به ان توجه کرد‪.‬‬ ‫به نظر می رسد که امروزه بخش های اقتصادی در رابطه‬ ‫با انگلیس ضروری تر اس��ت ت��ا بخش های فرهنگی و‬ ‫سیاس��ی‪ .‬توجه به این مسائل می تواند به تنظیم روابط‬ ‫کمک کند اما در مقابل برخی از اظهار نظرهای اخیر که‬ ‫هم غیر کارشناسی و هم غیر دیپلماتیک است حتما باید‬ ‫وزارت امور خارجه واکنش مناس��ب نشان دهد‪ .‬گاهی‬ ‫وزارت ام��ور خارجه در ای��ن خصوص واکنش هایش‬ ‫انقالبی نیس��ت و قدری به عمل زدگی بیش��تر ش��بیه‬ ‫است‪ .‬از انجا که سیاست خارجی ما مبتنی بر سه اصل‬ ‫حکمت‪ ،‬عزت و مصلحت است بهتر است که جدی تر‬ ‫با این مسائل برخورد شود‪.‬‬ ‫‪31‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫گفت وگو با احمد دهقان در مورد «پرسه در خاک غریبه» اخرین رمان منتشر شده او‬ ‫ما از جنگ پشیمان نیستیم‬ ‫محمدعلی اقا میرزایی‬ ‫احمد دهقان نامی اشناست در عرصه داستان نویسی دفاع مقدس‪ .‬سفر به گرای ‪ 270‬درجه او تحسین منتقدان داخل و خارج را برانگیخت و ترجمه ان بازتاب خوبی در‬ ‫خارج از کشور داشت‪ .‬این نویسنده که خود از بسیجی های زمان جنگ است همواره در این عرصه خصوصا خاطرات رزمندگان کار کرده است و همیشه با دید تازه اش‬ ‫بحث های فراوانی در این ژانر افریده است‪ .‬کتاب من قاتل پسرتان هستم مدت ها محل بحث و جدل در مورد اثار دفاع مقدس شد ولی او همواره صادقانه به این مقوله‬ ‫پرداخته و دغدغه ای جز اعتالی داستان های دفاع مقدس ندارد‪ .‬هرچند صداقت و جسارتش گاه سبب واکنش های تندی شده اما همچنان در این عرصه کار می کند و بی اعتنا‬ ‫به انتقادهای گاه بی انصافانه راه خود را می پیماید‪ .‬با او درباره اخرین کارش پرسه در خاک غریبه گفت وگویی کرده ایم که می خوانید‪.‬‬ ‫‪32‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫ادبیات‬ ‫ایده داستان «پرسه در خاک غریبه» چگونه شکل گرفت؟‬ ‫حدود ‪ 10‬سالی بود که دوست داشتم داستانی در حال و هوای‬ ‫غرب و فضای سرد و کوهستانی بنویسیم و ان فضا را ترسیم‬ ‫کنم؛ یعنی قصه ام با فضایی که در س��فر ب��ه گرای ‪ 270‬درجه‬ ‫تصوی��ر کرده بودم متفاوت باش��د و این بار جنگ در میان کوه‬ ‫و برف در جبهه های غرب بگذرد‪ .‬داستان گام به گام در ذهنم‬ ‫ش��کل می گرفت‪ ،‬ولی به تولد نمی انجامید تا اینکه باالخره با‬ ‫پختگی مناس��ب لحظه تولد ان فرا رسید و نوشتن ان را اغاز‬ ‫کردم‪.‬‬ ‫از لحظه تولد داستان برایمان بگو‪ .‬کی بود؟ چگونه کار اغاز‬ ‫شد؟‬ ‫دوسال پیش بود که شروع به نوشتن کردم‪ .‬روی دو چیز خیلی‬ ‫کار کردم و حقیقتا اذیت شدم تا از کار در بیاید‪ .‬اول لحن راوی‬ ‫داس��تان و چگونگی روایت و دوم فرم کار‪ .‬نمی خواستم راوی‬ ‫در بین کس��انی باشد که داستان برایش��ان اتفاق می افتد‪ .‬یعنی‬ ‫نمی خواستم راوی اول شخص باشد‪ .‬شاید دو ماه با این مساله‬ ‫کلنجار رفتم تا بتوانم ان را دربیاورم و باالخره فرم روایتی کامال‬ ‫شخصی به دست اوردم‪ .‬فرمی درهم تنیده از راوی دانای کل و‬ ‫اول شخص به شکل کامال ظریف و نهان‪ .‬این شکل از روایت‬ ‫به خودم اختصاص داش��ت‪ .‬می خواستم فرمی ترکیب شده از‬ ‫روایت اول شخص و سوم شخص بسازم که گاه راوی به شکل‬ ‫پنهان در داستان حضور داشته باشد و پیدا هم نباشد‪ .‬اینها را در‬ ‫ذهن داشتم‪ ،‬باالخره به این نوع از روایت رسیدم‪ .‬شروع داستان‬ ‫هم برایم مهم بود که می خواستم خیلی متفاوت باشد‪ .‬به همین‬ ‫دلیل داس��تان از ایستگاه متروک شروع شد و تا اخر هم به این‬ ‫شکل پیش رفت‪.‬‬ ‫فرم دانای کل ‪ -‬من راوی محدود به بچه های دسته را چگونه‬ ‫شکل دادی؟‬ ‫من همیش��ه فکر می کردم ما می توانیم نوع روایت مخصوص‬ ‫خودمان را به دس��ت بیاوریم‪ .‬در نوع غربی برمبنای تحوالت‬ ‫و س��بک های اجتماعی خ��ود روایتگری می کنن��د‪ .‬حتی در‬ ‫پست مدرن روایت هجو اویز می شود و به نوعی مدرنیسمی که‬ ‫در روایت قبلی و گذشته جای گرفته‪ ،‬اکنون در روایت جدید‬ ‫هجو می ش��ود‪ .‬انها بنا به تعهدات کاری و اجتماعی داستان و‬ ‫نوع روایتش��ان متفاوت عمل می کنند؛ مثال مدت ها بود که در‬ ‫داس��تان من راوی کمتر به کار می رفت ول��ی امروز من روای‪،‬‬ ‫نوعی روایت ذهنیت و زبان امروزی انهاست‪.‬‬ ‫دوست داشتم خودم به نوع روایتی مبتنی بر ادبیات شرقی برسم‪.‬‬ ‫در س��بک داستان های کالسیک شرق‪ ،‬قصه گویی ما را به انجا‬ ‫می رساند که بتوانیم سبک خاص داستانی را به کار بریم ولی ان‬ ‫را فراموش کرده ایم چرا که مقهور روایات غرب شده ایم‪.‬‬ ‫با این روش روایت من توانس��تم بدون اینکه دانای کل نش��ان‬ ‫دهد طرفداری یا جانبداری می کند‪ ،‬حضور یابد‪ ،‬گاه پنهان و گاه‬ ‫پیدا‪ ،‬مثال جایی در ابتدای داستان راوی می گوید‪« :‬تا اینکه یک‬ ‫روز صبح ‪ -‬بدون انکه خدا وکیلی کسی انتظارش را داشته باشد‬ ‫پیک ها مثل اجل معلق سر رسیدند و خبر دادند که باید باروبنه را‬ ‫جمع کنند و راه بیفتند‪ ».‬یعنی نشان می دهد که قصه گویی در باال‬ ‫وجود دارد‪ .‬خدا وکیلی نقش ندارد ولی تاکید می کند که من این‬ ‫را می گویم‪ .‬یک قصه گو دارد این داستان را تعریف می کند‪ .‬این‬ ‫نوع روایت هم دفعتا به وجود نیامد‪ ،‬در طول زمان به ان رسیدم‪.‬‬ ‫مثال شما دشتبان را هم که بخوانید می بینید رگه هایی از این نوع‬ ‫روایت انجا وجود دارد‪ .‬در دشتبان من راوی داستان را روایت‬ ‫می کند ولی نوع روایت بسیار به این کتاب شبیه است‪ .‬در پرسه‬ ‫نمی خواستم من راوی داستان را از زبان اول شخص روایت کند‪.‬‬ ‫و تولد این نوع خاص از روایت را در این رمان تجربه کردم‪.‬‬ ‫این نوع روایت به نوعی‪ ،‬خاص خود شماس��ت و گویی به‬ ‫امضای احمد دهقان تبدیل شده است‪ .‬ایا عامدانه می خواستی‬ ‫به سمت این نوع روایت بروی؟‬ ‫من می خواستم این اتفاق بیفتد‪ .‬بعد از دوره ای که کمتر می نوشتم‬ ‫دلم می خواس��ت کار متفاوتی بنویسم و احتیاج داشتم تا زبان‬ ‫و ش��گردهای خاص روایی خودم را بسازم‪ .‬یعنی به نوعی از‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫قصه گویی برسم و سرانجام به این شکل از روایت رسیدم‪.‬‬ ‫از نتیجه راضی هستی؟‬ ‫کامال راضی هستم‪ .‬این روایت شخصی خودم است‪ .‬از بیرون‬ ‫نیس��ت و ریشه در ادبیات کالس��یک و کهن خودمان دارد‪ ،‬در‬ ‫روایت های پهلوانی که در دوره ای از تاریخ ما بسیار به چشمم‬ ‫می ای��د‪ ،‬این نوع نقالی و داس��تان گویی وجود دارد‪ .‬ما س��نت‬ ‫داستان گویی قدرتمندی داریم و حتی در ادبیات شفاهی خود نیز‬ ‫نمونه های ان را می بینیم‪ .‬من تالش کردم در اینجا ان را بیابم و‬ ‫استفاده کنم و فکر می کنم تا حد زیادی نتیجه بخش بوده است‪.‬‬ ‫نگاه انسانی به کاراکترهای این داستان و کنش ها و واکنش ها‬ ‫بس��یار خوب از اب درامده‪ .‬چگونه این حس را به وجود‬ ‫اوردی؟‬ ‫گ ما هم‬ ‫جنگ های بزرگ در جهان بس��یار اتف��اق افتاده و جن ‬ ‫یکی از بزرگترین جنگ ه��ای تاریخ معاصر بوده‪ .‬در جنگ ما‬ ‫هم کشت و کش��تا ر و ویرانی مثل تمام جنگ ها وجود داشته‬ ‫اما جنگ ما مش��خصه هایی داشته که کمتر به ان توجه شده‪ .‬یا‬ ‫کاریکاتور و نمونه اغراق ش��ده ان را داش��ته ایم‪ ،‬یا توجه بیش‬ ‫از ح��د به ویرانی ها و فجایع جن��گ در حالی که جنگ ما پر‬ ‫از س��وژه های بکر و انسانی است‪ .‬از طرفی برخی موضوعات‬ ‫مذهب��ی و اعتقادی را بزرگ می کنن��د و ان را غیرواقعی جلوه‬ ‫می دهند‪.‬‬ ‫این جنگ یکی از بزرگترین جنگ های دنیاس��ت و ش��اخص‬ ‫مناسبی است برای داس��تان پردازی‪ .‬زمان طوالنی‪ ،‬ادم هایی را‬ ‫می سازد که متفاوت می شوند‪ .‬در جنگ جهانی دوم که متفقین‬ ‫به کش��ور ما امدند‪ ،‬ما نجنگیدیم‪ .‬روایتی هست که وقتی رضا‬ ‫ش��اه از سپاه ایران س��ان می دیده یکی از سفرا در جواب سوال‬ ‫شاه که این لشکر چقدر می تواند تاب بیاورد گفته بود دو روز‪.‬‬ ‫رضاش��اه دلخور می شود و در خلوت‪ ،‬همان شخص می گوید‬ ‫برای دلخوشی شاه گفتم دو روز‪ ،‬این سپاه دو ساعت هم دوام‬ ‫نمی اورد‪ .‬وقتی متفقین وارد کش��ور ما می ش��وند‪ ،‬ماشین های‬ ‫اتش نش��انی به بیابان های اطراف تهران و قم می رفتند تا اب به‬ ‫س��ربازانی که از تشنگی به حال مرگ افتاده بودند برسانند و از‬ ‫تلف شدنشان جلوگیری کنند‪ .‬اینها در تاریخ هست‪ .‬ولی ما در‬ ‫جنگ هشت ساله‪ ،‬در زمانی طوالنی دفاع کردیم و شخصیت های‬ ‫بزرگی در تاریخ ماندگار شدند‪ .‬یعنی برخالف شکست ارتش‬ ‫م��ا در جنگ دوم جهانی که اتفاق درخ��وری در ان نیفتاده در‬ ‫بزرگترین جنگ مذهبی عصر حاضر با حدود ‪ 200‬هزار بسیجی‬ ‫فرازی بزرگ افریدیم و با اینکه نسبت به ارتش کالسیک کشور‬ ‫خیلی کم بودند ولی این داوطلبان با ایده های بزرگ مذهبی وارد‬ ‫جنگ شدند و خرده فرهنگ هایی را به وجود اوردند‪.‬‬ ‫خرده فرهنگ جبهه در این سال ها شکل گرفت‪ .‬محققین خارجی‬ ‫که بر جنگ ما کار و تحقیق کرده اند این وجه تمایز را دیده اند‬ ‫و دریافته اند که رزمنده ما برای کشتن دشمن به جنگ نمی رود‬ ‫بلکه برای مبارزه با نفس خ��ودش می رود‪ .‬یک نوع جنگ در‬ ‫جنگ که بسیجی ما با خودش انجام می دهد و این در تحقیقات‬ ‫انها بسیار به چشم امده است‪.‬‬ ‫جایی عبداهلل می گوید که در جنگ شما کشته شدن فضیلت‬ ‫بیش��تری از کش��تن دارد و این دقیقا به این موضوع اشاره‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫بله‪ .‬جنگی که اینگونه و کامال با فضای عرفانی و صوفی گرایان ه‬ ‫ما در تاریخ خودمان پیوند دارد باید هم صبغه انسانی اش برجسته‬ ‫شود‪ .‬در خاطرات بسیجی ها که در این زمینه کار کرده ام‪ ،‬بسیجی‬ ‫همواره از ش��هر فراری اس��ت و وقتی ان را توصیف می کند‪،‬‬ ‫کدر و چرک می بیند و به همین دلیل می شتابد به سوی جبهه‬ ‫و منطقه‪.‬‬ ‫منطقه خانقاه بسیجی هاست‪ .‬در انجا و در کنار هم لذت می برند‬ ‫و در این محیط گویی به تهذیب نفس می پردازند‪ .‬جبهه محل‬ ‫پ��رورش ادم ها بود و این جنگ م��ا را متفاوت می کند‪ .‬وقتی‬ ‫عملیات نبود‪ ،‬گروه های بس��یجی در اردوگاه ها و اجتماع های‬ ‫خود فضای خاصی را به وجود اورده بودند که مطلوبشان بود‪.‬‬ ‫جنگ ایران و عراق یکی از انسانی ترین جنگ های معاصر بوده‬ ‫است و سوژه های انسانی در این جنگ به وفور یافت می شود‪.‬‬ ‫کس��ی برای کش��تن به جنگ نمی رفت و همه به نوعی طلب‬ ‫شهادت داشتند‪ .‬شاید امروز کمی شعاری به نظر بیاید ولی ان‬ ‫سال ها این یک واقعیت بود‪.‬‬ ‫عبداهلل به نوعی انگارمخاطب امروزی ماست‪ ،‬حتی پختگی اش‬ ‫را هم می توان با اگاهی نسل عصر انفجار اطالعات مقایسه‬ ‫ک��رد‪ .‬خواننده امروز همپای او جن��گ را درک می کند‪ .‬ایا‬ ‫عامدانه این شخصیت را انتخاب کردید؟‬ ‫هر داستان یک ساخت پنهان دارد که به نظر من مهم تر از شکل‬ ‫ظاهری و بیرونی داستان است‪ .‬عبداهلل ادمی امروزی و دیروزی‬ ‫اس��ت‪ .‬گذش��ته ای دارد‪ ،‬دنیا را دیده و س��رد و گرم روزگار را‬ ‫چش��یده و با نوعی ثبات عقیده‪ ،‬پیرمرد وار عمل می کند‪ ،‬حتی‬ ‫جایی راوی داستان به این اشاره می کند و می گوید مگر نیست؟‬ ‫حض��ور او فانتزی اس��ت‪ .‬عبداهلل مثل یک س��یاح وارد جنگ‬ ‫ش��ده و حتی واژه های او بسیار بیرونی است ولی به تدریج با‬ ‫فضای جنگ اشنا می شود‪ .‬مثل جهانگردی که وارد محیط جبهه‬ ‫ش��ده‪ ،‬دنیاهای دیگر را دیده و می خواهد دنیای بس��یجی ها را‬ ‫هم بشناس��د‪ .‬در ابتدا چیز زیادی نمی بیند‪ ،‬حتی تالش پسرک‬ ‫سبزه رو را به خرکاری تعبیر می کند و به تدریج در فضای جنگ‬ ‫حل می ش��ود‪ .‬حتی گاه سوال دارد‪ .‬سواالتی که از بیرون است‪.‬‬ ‫مثال کس��ی که داوطلبانه وارد جنگ ش��ده اصال این سوال ها‬ ‫برایش مطرح نیس��ت‪ .‬عبداهلل در طول داستان همپای خواننده‬ ‫به کش��ف و شهود می رسد و این مساله در رفتار و شخصیت‬ ‫او تاثیر می گذارد و می فهمد که چه اتفاقی افتاده است‪ .‬بعضی‬ ‫گمان می کنند داستان جنگ باید مانیفست ارائه دهد ولی من فکر‬ ‫می کنم مخاطب ابتدا باید از خواندن داستان لذت ببرد و بعد او‬ ‫را به فکر وا دارد‪.‬‬ ‫برای من در پرسه‪ ...‬همین که عبداهلل وارد جنگ می شود و تحول‬ ‫عظیمی در او ایجاد می ش��ود بسیار مهم است‪ .‬او به این نتیجه‬ ‫می رسد که کشتن در جنگ شما هیچ افتخاری ندارد و در انتها‬ ‫می گوید سعی کن قیمتی شوی‪.‬‬ ‫ما در ادبیات دفاع مقدس��مان از س��ویی نگاه سطحی نگر و‬ ‫ش��عاری داریم و یک نوع اغ��راق و غلو بیش از حد که به‬ ‫شکل کلیشه در امده و از س��وی دیگر ادبیات ضدجنگ و‬ ‫روش��نفکری که می خواهد فقط به وجه ویرانی و پلیدی در‬ ‫جنگ توجه کند‪ .‬تو خیلی خوب توانسته ای با تعادل روی لبه‬ ‫تیغ راه بروی و از هیچ سو سقوط نکنی و داستانی در تقدیس‬ ‫انسانیت و دفاع بنویسی‪ .‬چطور این کار را کردی؟‬ ‫من خود را وابسته به نسل ادم های جنگ کرده می دانم و خودم‬ ‫را در ادامه انها می بینم‪ .‬نه از ان می خواهم به گذشته خود پشت‬ ‫کنم‪ .‬گذشته در کوله پشتی من وجود دارد‪.‬‬ ‫در داستان نویسی دو جریان متفاوت وجود دارد‪ .‬گروهی فقط‬ ‫تلخی های جنگ را می بینند‪ .‬ما منکر این نمی شویم که در جنگ‬ ‫پلیدی وجود داش��ت‪ .‬در جنگ ما اتفاقی که افتاده این اس��ت‬ ‫که گروهی با نگاه مذهبی و اعتقادی وارد جنگ شده اند‪ ،‬همان‬ ‫گروهی که خرده فرهنگ جبهه را افریده اند‪.‬‬ ‫کس��انی که فقط جنگ را پلید می بینند ان را دستمایه نگاه های‬ ‫سیاسی امروز و سانتی مانتالیسم روشنفکری قرار می دهند‪ .‬من‬ ‫همواره گفته ام جنگ ایران و عراق نمی تواند داستان ضدجنگ‬ ‫تولید کند‪ .‬وقتی داس��تان ضدجنگ نوشته می شود که سربازان‬ ‫بازگش��ته از جنگ احساس ندامت کنند‪ .‬پس از جنگ جهانی‬ ‫دوم نویسندگان المانی که متجاوز بودند بیشترین اثار ضدجنگ‬ ‫را نوشتند‪ ،‬نویسندگانی مثل هاینریش بل و گوانترگراس‪ .‬انها‬ ‫روح زخم خورده ای دارند‪ ،‬چرا که متجاوز بوده اند و به دیگران‬ ‫خنجر کشیده اند و در اخر زمین سوخته ای نصیبشان شده است‪.‬‬ ‫س��رباز عراقی وقتی از جنگ با ایران یا کویت باز می گردد نادم‬ ‫است و نگاه تلخی دارد‪ .‬ما نگاه تلخی را در خاطرات و گویش‬ ‫بچه های رزمنده نمی بینیم‪ .‬بچه های جنگ همواره از ان دوران‬ ‫با شیرینی نوس��تالژیکی یاد می کنند و این نشان می دهد که ما‬ ‫دفاع کرده ایم ولی این حرف انقدر به شعار الوده شده که بدل‬ ‫به کلیشه شده ولی هنوز هم می تواند یک نگاه واقعگرا و بدون‬ ‫‪33‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫اغراق که ارزوهای بشریت را که می خواهد ارمانی زندگی کند‬ ‫بازتاب دهد و نویسنده قادر به خلق این جامعه ارمانی است‪.‬‬ ‫و شما چقدر به این جامعه ارمانی نزدیک شدی؟‬ ‫من هیچ وقت نخواستم خارج از واقعیت جنگ بنویسیم‪ ،‬یعنی‬ ‫همواره رزمندگان را به شکلی ترسیم کرده ام که بوده اند‪ .‬همین‬ ‫م��ردم کوچه و بازار‪ ،‬نه موجودی فراتر از انس��ان‪ .‬همین ادم ها‬ ‫امدند که نه پلید بودند و نه فرشته ولی در جبهه ها رشد کردند‪،‬‬ ‫چرا که ارمان های بزرگ داشتند‪.‬‬ ‫روی ف��رم قصه چقدر کار ک��ردی؟ کال قصه هم از لحاظ‬ ‫شخصیت و هم از لحاظ محیط در طول داستان بسط می یابد‪.‬‬ ‫از فرم قصه برایمان بگو‪.‬‬ ‫داس��تانی را که می خواستم ش��روع کنم‪ ،‬کلیات ان را در ذهن‬ ‫داشتم ولی نمی دانستم چطور به انجا می رسند‪ .‬داستان را شروع‬ ‫کردم‪ .‬یادداشت هایی هم برداشتم ولی رشد شخصیت ها در طول‬ ‫داستان شکل گرفت‪ .‬می خواستم از جنوب شروع کنم و وارد‬ ‫فضای سرد غرب بش��وم‪ .‬می خواستم ادم ها و حتی حیوانات‬ ‫را در ابتدای داس��تان معرفی کنم‪ .‬عمد داش��تم تا اق ماشال و‬ ‫حیوانات در فصل های ابتدایی معرفی شوند‪ .‬فکر کرده بودم که‬ ‫چه اتفاقی می خواهد بیفتد ولی بس��یاری از شخصیت ها حین‬ ‫داستان گس��ترش یافتند و متفاوت از چیزی که فکر می کردم‬ ‫از اب درامدند‪ .‬مثال پسرک سبزه رو چیزی بود که می خواستم‬ ‫اتفاق بیفتد ولی بعضی از شخصیت ها بعدا وارد داستان شده و‬ ‫خود را بسط دادند‪ .‬مثال برای عبداهلل اینقدر نقش در نظر نگرفته‬ ‫بودم و خودش نقش خود را بسط داد‪ .‬برای بهرام من ترمز بودم‬ ‫ولی داس��تان به تدریج پیش رفت و در طول ان ش��خصیت ها‬ ‫امدند و رفتند‪.‬‬ ‫تو با انها زندگی می کنی؟‬ ‫بله‪ ،‬دقیقا با انها زندگی می کنم‪ .‬اصال به ش��کل مهندسی شده‬ ‫نیس��تند‪ .‬با انها می خن��دم‪ ،‬گریه می کنم‪ .‬با انه��ا بازی می کنم‪.‬‬ ‫درجاهایی که انها سرنوش��ت تلخی دارند انگار خودم حضور‬ ‫دارم و تجربه می کنم‪.‬‬ ‫ایا عبداهلل و زکریا ما به ازای بیرونی داشتند؟‬ ‫مطمئنا تجربیات نویس��نده در داستان بسیار اهمیت دارد‪ .‬مثال‬ ‫عبداهلل یا زکریا ترکیبی از چند عبداهلل و زکریا هستند و انها از‬ ‫مجموع یکسری ادم که هرکدام جنبه ای را دارا بودند به وجود‬ ‫امدند‪.‬‬ ‫چقدر روی طلبه بودن زکریا فکر کردی؟‬ ‫حتما می خواس��تم طلبه باش��د‪ .‬یک مرد خدا‪ .‬در س��فر به گرا‬ ‫نتوانستم‪ .‬نه تجربه داشتم و نه ساختار داستان اجازه داد که چنین‬ ‫شخصیتی را وارد کنم‪ .‬اینجا می خواستم یک مرد خدای امروزی‬ ‫را خلق کنم که انسان امروز او را بپذیرد‪ .‬زکریا از اینجا شروع شد‪.‬‬ ‫نمی خواستم روحانی باشد‪ .‬طلبه یعنی کسی که در جست وجو‬ ‫و پویاست‪ .‬او شکل گرفته و مثل عبداهلل در جست وجوی خدا‬ ‫نیست‪ .‬او راه را پیدا کرده و انتها را می بیند‪ .‬می خواستم شکلی‬ ‫پیدا کند که جامعه امروز ما او را بپذیرد و باور کند‪.‬‬ ‫پیرمرد چطور؟‬ ‫پیرمرد متعلق به گذشته ماست‪ .‬او در مورد امروز حرف نمی زند‪.‬‬ ‫او در مورد انس��ان حرف می زن��د ولی با این حال ایینه دیروز‪،‬‬ ‫امروز و فردای ماس��ت‪ .‬او وجهی پیامبرگ��ون دارد‪ .‬از همه جا‬ ‫حرف می زند و از تمام متون مقدس و پیامبران‪ ،‬به نوعی نماینده‬ ‫خدا در روی زمین است و می خواهد بشارت بدهد و هشدار‪ .‬او‬ ‫نسل های گذشته را پیش روی انسان امروز می گذارد و چون در‬ ‫خاک عراق است‪ ،‬از سرنوشت تمدن نینوا مثال می زند که نینوا‬ ‫روزی چنان بزرگ بود که در عظمت ش��هره بود ولی به جایی‬ ‫رسید که به مرز فروپاشی رسید‪ .‬پیرمرد می خواهد فرو ریختن‬ ‫نینوا را در مقابل همه ما قرار دهد‪.‬‬ ‫و تاکید روی حقیقت؟‬ ‫می خواهد بگوید که هرگاه به خود و خدایت بی تفاوت شدی‬ ‫حتی اگر بر حق هم باشی مثل سلیمان که موریانه ای عصایش را‬ ‫می جود‪ ،‬فرو می ریزی و گاه دنیا چنان در شما رخنه می کند که‬ ‫خودتان هم نمی فهمید‪ .‬پیام پیرمرد ساده است؛ رحم و انصاف‬ ‫داشته باشید مثل پیامبران‪.‬‬ ‫زبان پیرمرد و متون کالسیک را چگونه انتخاب کردی؟‬ ‫چون خودم عالقه داش��تم‪ ،‬قران‪ ،‬عهد عتیق و جدید را خوانده‬ ‫‪34‬‬ ‫بودم و باتسلط سعی کردم انتخاب کنم تا در داستان به کار بیاید و‬ ‫درست بنشیند‪ .‬او همیشه نمی ترساند‪ ،‬بشارت هم می دهد‪ .‬وقتی‬ ‫از یونس می گوید دنیای امروز ما را به تصویر می کشد‪ .‬انجا که‬ ‫در مورد زن زانی می گوید اگر خود گناه نکرده اید سنگ بزنید؟‬ ‫پیرمرد ادم باستانی ما بود‪ .‬وقتی خداوند در قران حرف می زند‪،‬‬ ‫صدای او را از اس��مان می شنویم‪ .‬س��عی کردم پیرمرد صدای‬ ‫طنین داری داشته باشد به همین دلیل زبانی برای خواننده به دست‬ ‫اوردم که او را به یاد خاطراتی از کتاب های مقدس بیندازد‪.‬‬ ‫چرا داستان دسته محور است‪ ،‬نه شخصیت محور؟‬ ‫در این داستان قصد داشتم مجموعه ای از واقعیت های جنگ را‬ ‫نشان دهم‪ .‬وقتی سفر به گرا منتشر شد خیلی ها می گفتند این‬ ‫کتاب واقعیت محض جنگ اس��ت ولی تمام واقعیت نیست‪.‬‬ ‫حوادث تلخ را اورده ای ولی پرده دوم ادم ها و ش��خصیت انها‬ ‫را بازگو نکرده ای‪ .‬می دانستم که در یک داستان نمی شود به همه‬ ‫ابعاد یک موضوع پرداخت‪ .‬در پرس��ه می خواستم به الیه دوم‬ ‫ادم ها بیش��تر بپردازم‪ .‬حادثه ها هرچند در جاده ماوت تلخ بود‬ ‫ولی می خواستم حوادث در پیشبرد شخصیت های داستان موثر‬ ‫باش��د‪ .‬حادثه ها هولناک بود ولی در موقعیت های سخت مثل‬ ‫گلوله باران‪ ،‬بمباران‪ ،‬رگبار مسلسل ها می شود شخصیت پردازی‬ ‫کرد و نشان داد که چه اتفاقی دارد برای ادم های داستان می افتد‪.‬‬ ‫خواستم الیه دیگری از جنگ را نشان دهم‪ .‬چه ادم هایی بودند‪.‬‬ ‫نگاه اعتقادی ش��ان چطور بود‪ ،‬چطور دنیا را می دیدند‪ .‬اینها به‬ ‫جنگ رفته بودند ولی نمی خواس��تند ادم بکشند‪ ،‬می خواستند‬ ‫زندگ��ی را در جنگ پیدا کنند حتی ار پی جی زن بیمار که بعد‬ ‫مجروح و شهید ش��د به دنبال زندگی بود‪ .‬می خواستند مردم‬ ‫ک��رد را نجات دهن��د‪ .‬حرکت انها اس��طوره ای بود‪ .‬یک نفر‬ ‫نمی توانست جمیع شخصیت ها را در جنگ نشان دهد‪ .‬به همین‬ ‫دلیل روی یک دسته زوم کردم و در دسته روی برخی ادم ها و‬ ‫حیوان ها‪ .‬نخواستم پراکنده شوم‪ .‬حتی مرگ یک قاطر تاکید بر‬ ‫انسانی بودن جنگ بود‪.‬‬ ‫چگونه فضاسازی کردی؟‬ ‫سعی کردم فضای واقعیت جنگ را نشان دهم‪ .‬می گویند وقتی‬ ‫اس��پیلبرگ فیلم نجات س��رباز رایان را در کنار سربازان جنگ‬ ‫نورماندی دید و تایید انها را ش��نید‪ ،‬غرق لذت ش��د‪ .‬من هم‬ ‫می خواستم هر کس که جنگ را دیده بگوید این خودش است‪.‬‬ ‫همین بود‪ .‬خیلی ها جنگ را اغراق امیز یا کاریکاتوری می بینند‪.‬‬ ‫واقعیت جنگ درست در میان اتش است‪ .‬در اینجاست که ادم ها‬ ‫ماهیت درونی خود و جوهرشان را نشان می دهند‪ .‬در این جنگ‬ ‫و اتش اس��ت که مادری پس از چند روز فرزندش را به زمین‬ ‫می گذارد و می بیند چند روز اس��ت این بچه مرده‪ .‬تمام سعی‬ ‫من این بود که جنگ را واقعی نش��ان دهم‪ .‬صحنه گلوله باران‬ ‫جاده ماوت‪ .‬صحنه ای که لشکر و گردان ها و گروهان ها پشت‬ ‫جاده در برف دراز کش��یده و بمباران می ش��دند‪ .‬حتی صحنه‬ ‫لیسیدن خون تاز ه توسط سگ ها‪ ،‬همه چهره زمخت جنگ را‬ ‫نشان می دهد و در این میان زکریاست که دائم در پی کمک به‬ ‫زخمی هاست و بهرام سعی می کند خنده به لب دیگران بیاورد‪.‬‬ ‫اگر زکریا امدادگر خوبی در این اشوب باشد همه عمر می تواند‬ ‫برای انسان ها امدادگر مناسبی باشد‪ .‬یا جمال فرمانده ای است که‬ ‫همه فکر و ذکرش بچه های دسته است و می خواهد انها اسیبی‬ ‫نبینند‪ .‬اهلل مرادی که فقط به فکر حیوان هاست و با نگاه روستایی‬ ‫وارد جنگ ش��ده و بقیه را شهری و دست و پا چلفتی می بیند‪.‬‬ ‫تمام تالش��م این بود که صحنه ها واقعی باشند و ادم ها واقعی‬ ‫کنش و واکنش نشان دهند ‪ .‬مصنوعی نباشند‪ .‬بترسند‪ .‬بلرزند ولی‬ ‫وقتی از صحنه ها بیرون امدند بفهمند که چه اتفاقی افتاده است‪.‬‬ ‫این می تواند برای همه ادم ها تکرار شود‪.‬‬ ‫جان الک رم��ان را حاصل تجربه می داند‪ .‬چقدر تجربه در‬ ‫نوشتن این رمان نقش داشت‪ ،‬خاصه در مورد حیوانات؟‬ ‫وقتی نوجوان بودم و رفتم به جبهه غرب به ما قاطر دادند و از‬ ‫این حیوان هم خودم و هم دوستانم خاطرات مختلفی داشتیم‪.‬‬ ‫دیده و ش��نیده بودم‪ .‬وقتی داس��تان را شروع کردم این حس را‬ ‫داش��تم که حض��ور حیوان ها می تواند حس انس��انی جنگ را‬ ‫برجس��ته تر کند و بعد دیگری به جن��گ بدهد و تصاویر نابی‬ ‫عرضه کند‪ .‬مثال وقتی عبداهلل برای زدن تیر خالص به س��وی‬ ‫قاطر می رود‪ ،‬زجر کشیدن اهلل مراد که به جنگ امده کنتراست‬ ‫بسیار قدرتمندی ایجاد کرد‪.‬‬ ‫در مورد اخر قصه تا یخ زدن کره خر داستان را نوشتم‪ .‬هنوز در‬ ‫ذهنم قصه داشتم که نیروها به شهر برگردند و بمباران شوند و‬ ‫دوباره تا ایستگاه متروک بروند ولی دیدم گویی قصه در همانجا‬ ‫تمام شده و هرچه بنویسم چیزی به داستانم اضافه نمی شود‪.‬‬ ‫چرا به گذشته برخی از شخصیت ها مثل عبداهلل کمتر پرداخته‬ ‫می شود؟‬ ‫چیزی که بود من اصرار داش��تم داس��تان خود را بنویسم‪ .‬باید‬ ‫در جنگ می گذش��ت این داستان و تنها شخصیت‪ ،‬کاراکتری‬ ‫که مقداری از گذش��ته او اطالع پیدا می کنیم عبداهلل اس��ت‪ .‬او‬ ‫با خاطرات ش��یرین وارد قصه می شود و ابتدا باحسرت به این‬ ‫خاطرات در کنار دریاچه اب کنار ایستگاه متروک فکر می کند‬ ‫و حتی بغض می کند‪ .‬در طول داستان به این اشاره می شود که‬ ‫خسرو‪ ،‬شیرین را با خود می برد‪ .‬در اسطوره های ما قصه شیرین‬ ‫و فرهاد و خسر و کوه کنی فرهاد امده و من با مستمسک قرار‬ ‫دادن این قصه و یک عش��ق مثلثی می خواستم به جایی برسم‬ ‫که عبداهلل دیگر از اواس��ط داس��تان چنان در فضا حل شود که‬ ‫هرچقدر فکر می کند نمی تواند چهره ش��یرین را به یاد بیاورد‪.‬‬ ‫از یک گذشته خاص به کشف و شهود جدیدی می رسد‪ .‬این‬ ‫فالش بک ها می توانست داستان مرا گسترش دهد ولی چیزی‬ ‫به اصل کار اضافه نمی کرد‪ .‬خواننده باید تا حدودی از گذشته‬ ‫عبداهلل مطلع می ش��د ول��ی بقیه نوجوانانی بودند که گذش��ته‬ ‫برجسته اینداشتند‪.‬‬ ‫عبداهلل است که کاباره داریوش را می شناسد‪ .‬عاشق شیرین است‬ ‫و روزهای اول انقالب‪ ،‬اتش زدن کاباره داریوش را دیده‪ .‬عبداهلل‬ ‫با این گذشته وارد جنگ می شود و در طول داستان خواننده او را‬ ‫می شناسد و همپای او به درک دیگری از زندگی می رسد‪.‬‬ ‫و حرف اخر‪ ،‬می خواهم تلق��ی خودت را در مورد لزوم‬ ‫واقع گرایی در ادبیات دف��اع مقدس برایمان بگویی‪ ،‬چرا‬ ‫که همه می دانیم هم نگاه کلیش��ه ای و ش��عاری وهم نگاه‬ ‫ضدجنگ دو روی یک س��که اند و ب��رای این گونه ادبی‬ ‫مفید نیس��تند و جلوی رش��د ان را می گیرند‪ .‬تو در پرسه‬ ‫داس��تان زیبایی را در تقدیس دفاع نوش��ته ای بی انکه به‬ ‫وادی کلیشه فرو غلتی‪.‬‬ ‫وقتی من به گذش��ته زمان جنگ خودم فکر می کنم‪ ،‬همواره‬ ‫خاطرات خوش ان روزها را در ذهن دارم و گاه فرو می روم‬ ‫در ان گذش��ته و وقتی بیرون می ایم تمام ذهنم سرش��ار از‬ ‫ش��یرینی اس��ت‪ ،‬چرا؟ چون ما متجاوز نبودیم و برای دفاع‬ ‫جلو رفتیم با ارمان های خود وارد جنگ شدیم و این موجب‬ ‫می شود داستان جدیدی خلق شود‪ .‬روس ها با دفاع‪ ،‬ادبیات‬ ‫خ��ود را پایه ریزی کردند مثال رم��ان جنگ و صلح یکی از‬ ‫درخشان ترین داستان های جنگ است که بر پایه دفاع شکل‬ ‫گرفت��ه‪ .‬متجاوز و کال خوی تج��اوز نمی تواند زیبایی خلق‬ ‫کند‪ .‬هرچند اشغالگران همیشه پیروز وارد شهرهای اشغالی‬ ‫می ش��وند ولی در نهایت شکسته و فرو می ریزند‪ .‬جنگ ما‬ ‫ب��ا خصلت دفاع و ارمان های دینی‪ ،‬مذهبی و انقالبی همراه‬ ‫است و این دفاع می تواند سوژه های بزرگ و نابی برای تولید‬ ‫داستان ایجاد کند‪.‬‬ ‫داس��تان در این فضا تولید می شود اما گویا ما خود فراموش‬ ‫می کنیم و گاه فکر می کنیم باش��عار دادن و ش��عارزدگی این‬ ‫اتفاق ممکن است بیفتد و بعضی نهادهای فرهنگی تبلیغ کننده‬ ‫این فکر هس��تند و گاه روشنفکری مفرط نیز از سوی دیگر‬ ‫می خواهد چشم بر جنبه های انسانی این سال ها ببندد و این‬ ‫ه��ر دو به یک اندازه به ادبیات ناب پایداری ضربه می زنند‪.‬‬ ‫ادبیات ناب می تواند مسائل بزرگ انسان تنها و منزوی امروز‬ ‫را در جهان صنعتی طرح کند‪ .‬بشر امروز از همیشه بیشتر به‬ ‫ادبیات نیاز دارد تا خالءهای خود را پر کند و ادبیات جنگ‬ ‫و داستان های دفاع ما را به روزنه های سبز خیال برساند و به‬ ‫نظر می رس��د این اتفاق با همه خطرات و فراز و فرودها در‬ ‫حال افتادن است‪ .‬ادم هایی که در این عرصه هستند در حال‬ ‫ازمون و خطا هستند و بی پناه تر از همه‪ ،‬نویسنده های جنگ‬ ‫هس��تند که خود تجربه می کنند تا ای��ن عرصه را به بهترین‬ ‫شکل بدون خیانت و با یک دنیا ارزو و با تمام عشقی که به‬ ‫ان کوله پشتی خود دارند‪ ،‬ارتقا دهند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫ادبیات‬ ‫پرسه ای کوتاه در اخرین رمان احمد دهقان‬ ‫پرده برداری از چهره مظلوم بسیجی زمان جنگ‬ ‫محمدعلی اقامیرزایی‬ ‫احمد دهقان از ان دس��ت نویس��نده هایی است که‬ ‫بی پروا نظراتش��ان را در مورد جن��گ و خاطرات‬ ‫رزمن��دگان در قال��ب داس��تان های کوت��اه و رمان‬ ‫می نویسند‪.‬‬ ‫او که تقریبا در اکثر س��ال های هشت سال پایداری‬ ‫در جبهه ها حضور داش��ته و کوله باری از تجربه در‬ ‫زمین ه خاطرات رزمندگان در دفاع مقدس به واسط ه‬ ‫کار مس��تقیم با این خاطرات در دفتر ادبیات و هنر‬ ‫مقاومت با خود دارد و هیچ وقت نخواس��ته تا نان‬ ‫به نرخ روز خوردن را پیش��ه کند‪ ،‬گاه چنان عریان‬ ‫از جنگ می نویسد که به مذاق دوستان اهل شعار و‬ ‫کلیشه که بیشتر دوست دارند بر طبل تقدس گرایی‬ ‫در جنگ و ش��خصیت های درگیر در ان روزهای‬ ‫طالیی و وقایع خاصی که از منظر انها یگانه زاوی ه‬ ‫دید محسوب می شود بکوبند‪ ،‬خوش نمی اید‪.‬‬ ‫هرچند انها چندی است می کوشند احمد دهقان را‬ ‫از دایر ه نویس��ندگان به زعم خود خودی برانند اما‬ ‫ب��اور کنید نمی توان احمد دهقان را از ادبیات دفاع‬ ‫مقدس جدا کرد‪ ،‬چرا که او خود بارها گفته اس��ت‬ ‫که در کوله بار خاطراتش نوستالژی زیبای سال های‬ ‫جنگ در دوران بسیجی رفتن به جبه ه را چون گنج‬ ‫ارزش��مندی حفظ می کند و چون صادقانه به دفاع‬ ‫مقدس می پردازد و از س��ر دل و درد‪ ،‬نوشته هایش‬ ‫بر دل می نشینند و مخاطب با ان احساس نزدیکی‬ ‫می کن��د و این یک��ی از دالیل اقب��ال روزافزون به‬ ‫نوشته های اوست‪.‬‬ ‫دهقان سال های سال به شکل بسیجی در جبهه ها‬ ‫حضور داش��ته و ب��ه واس��طه تجربیاتش و ذوق‬ ‫و اس��تعداد ذاتی به س��مت نگاش��تن دیده هایش‬ ‫شتافته و چون هیچ وقت اسیر نگاه های سلیقه ای‬ ‫و کلیش��ه ای نش��ده هم��واره در داس��تان هایش‬ ‫تصویره��ای بدی��ع و زیبایی درس��ت مثل خود‬ ‫جنگ خلق کرده است‪.‬‬ ‫اگرچه کتاب «من قاتل پسرتان هستم» موج پوچی‬ ‫ی را ب��ا خود ب��ه همراه‬ ‫از کج فهمی ه��ا و بدفهم�� ‬ ‫داش��ت اما خیلی ها کتاب را نخوانده او را مالمت‬ ‫کرده اند‪ .‬احمد دهقان را نمی توان با بر چس��ب زدن‬ ‫از گردون�� ه نویس��ندگان متعهد این کش��ور خارج‬ ‫ک��رد‪ ،‬چرا که کارنام ه او چ��ه در زمان رزمندگی و‬ ‫چه زمان نویس��ندگی بهترین گ��واه بر صداقت او‬ ‫و نوش��ته های اوس��ت‪ .‬طرفه این که رمان «سفر به‬ ‫گ��رای ‪ 270‬درجه» او مورد توجه منتقدان خارجی‬ ‫هم قرار گرفته باشد و ان را چون نوشته ای درخور‬ ‫به مخاطبان انگلیسی عرضه کرده باشند‪.‬‬ ‫کسانی که دم از گسترش فرهنگ پایداری می زنند‬ ‫اگر صادق باشند می بینند که نشر و حفظ اثار دفاع‬ ‫مقدس توس��ط دهقان بسیار بیشتر از سازمان هایی‬ ‫ت سازمانی یا متولی این‬ ‫بوده که به ظاهر یا مسئولی ‬ ‫امور و این قسم فعالیت ها بوده اند‪.‬‬ ‫باری «پرس��ه در خاک غریبه» اخرین کار داستانی‬ ‫احمد دهقان رمانی است پرقدرت و جذاب‪ .‬دهقان‬ ‫در ای��ن اثر ب��ا در امیختن نظ��رگاه دانای کل و من‬ ‫راوی‪ ،‬لحن روایتی بدیع و نو ساخته است‪ .‬هرچند‬ ‫که نویس��ندگان قدرتمندی چون بهرام صادقی و‪...‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫قبال این شیوه را ازموده اند ولی دهقان سنگ بنای رمان‬ ‫خ��ود را بر این نظرگاه اس��توار کرده اس��ت‪ .‬مثال در‬ ‫صفحه ‪ 10‬رمان می نویس��د‪« :‬ت��ا اینکه یک روز صبح‬ ‫– ب��دون ان که خداوکیلی کس��ی انتظارش را داش��ته‬ ‫باشد‪ -‬پیک ها مثل اجل معلق سر رسیدند و خبر دادند‬ ‫که باید باروبنه را جمع کنند و راه بیفتند‪».‬‬ ‫یا در صفحه ‪« :13‬حاال کدام ش��یر پاک خورده ای توی‬ ‫دهن ها انداخت که در ان اب می ش��ود ماهی گرفت‪،‬‬ ‫اخرش هم هیچ کس نفهمید‪».‬‬ ‫یا در صفحه ‪« :188‬تیربارچی پدر نامرد کمی خودش را‬ ‫کشیده بود عقب تا در تیررس نباشد‪ ».‬سبکی از روایت‬ ‫که به جز نویس��ندگان ایرانی‪ ،‬صاحب نامان پراوازه ای‬ ‫همچون دکتروف در رمان تحسین برانگیزش «رگتایم»‬ ‫از ان سود جسته ولی دهقان با بومی کردن این نظرگاه‬ ‫و مهر خود را بر پای ان زدن‪ ،‬توانس��ته در کل روایتی‬ ‫خاص خود و جذاب ارائه دهد‪.‬‬ ‫دهقان به واسطه حضور در جبهه های مختلف خاصه‬ ‫در غ��رب در توصیف فضا و وقایع بس��یار اس��تادانه‬ ‫عمل کرده اس��ت‪ ،‬چنان که می ت��وان به جرات گفت‬ ‫ک��ه این رمان از لحاظ توصی��ف در اثار دفاع مقدس‬ ‫کم نظیر اس��ت و توصی��ف او از صحنه های بارگیری‬ ‫قطار‪ ،‬س��وار ش��دن االغ ها و قاطرها و انفجار بس��یار‬ ‫خ��وش س��اخت و قابل توجه و پرق��درت از کار در‬ ‫امده اند‪.‬‬ ‫در پرسه ما با چهر ه دیگری از جنگ روبه رو می شویم‪.‬‬ ‫چهره ای انسانی و سرشار از مظلومیت بچه های بسیج‪.‬‬ ‫گسترش ش��خصیت ها در طول داس��تان بسیار بجا و‬ ‫هوش��مندانه طراحی ش��ده و دهقان توانسته با وجود‬ ‫صحنه های فجیع کشتار بس��یجیان زندگی را در متن‬ ‫اثر به ش��دت برجس��ته کند‪ .‬در این رم��ان برخالف‬ ‫بسیاری از داس��تان های جنگ زندگی بسیار پرقدرت‬ ‫جریان دارد‪ .‬این جری��ان قدرتمند زندگی را می توان‬ ‫در صحن��ه پس از قتل عام بچه ه��ا در گردنه‪ ،‬در میان‬ ‫سفیدی یکدست برف دید و این خصلت بشر است؛‬ ‫عادت پذیری فوق العاده و چیرگی انسان برنامالیمات‪.‬‬ ‫ش��خصیت عبداهلل اگرچ��ه باس��مه ای از کاراکترهای‬ ‫فیلمفارس��ی به نظر می اید ولی مهره ای کلیدی است‬ ‫که خواننده همپای او بسیجیان دوره جنگ را شناخته‬ ‫از ارزوها و امالش��ان مطلع ش��ده و به تدریج انها‬ ‫را کش��ف می کن��د و این ش��خصیت و کنش ها و‬ ‫واکنش های او در پیش��برد قص��ه به یاری مخاطب‬ ‫و فضای کلی اثر نقش��ی چشمگیر و اساسی دارد‪،‬‬ ‫خاصه صحنه انتهایی و ماندن او نزد پیرفرزانه که به‬ ‫نوعی قصه سردرگمی ما ادم های امروز را به دیگر‬ ‫زبانی دوباره روایت می کند و جست وجوی مداوم‬ ‫بشریت برای یافتن حقیقت‪.‬‬ ‫صحنه های نفسگیر انفجارهای موشک در گردنه به‬ ‫ش��دت واقعگرایانه از کار درامده اند و به شدت از‬ ‫شعار و سطحی نگری دورند‪.‬‬ ‫روابط انس��انی بین بس��یجیان خصوصا پرس��وناژ‬ ‫اهلل م��راد و رابطه اش ب��ا حیوان��ات و اصوال ورود‬ ‫حیوان��ات به قصه و تضاد انها با انس��ان ها‪ ،‬همه و‬ ‫همه نقاط قوت این واپس��ین اثر دهقان به حساب‬ ‫می ایند که با وجود ضعف های کوچک می توان در‬ ‫مورد ان ساعت ها و صفحه ها نوشت و چه منتقدی‬ ‫بهتر از مردم و خوانندگان این اثار که خود‪ ،‬داستان‬ ‫را از غیر ان تش��خیص می دهند و داوری انها مثل‬ ‫همیشه درست و به مثابه مهر تایید نهایی است‪.‬‬ ‫از طنز حساب شده دهقان در تعامل عده ای جوان‬ ‫بس��یجی و بهرام شخصیت شیرین داستان و االغ ها‬ ‫نیز نمی توان به سادگی گذشت و صحنه بدیع نهایی‬ ‫که بسیار تاثیرگذار و ماندگار نوشته شده است‪.‬‬ ‫احمد دهقان داستان نویس��ی اس��ت ک��ه نمی توان‬ ‫ب��ه عمد یا ب��ه هر علت دیگ��ر او را نادیده گرفت‬ ‫و ب��ا هزاران حیله و بدخواهی نی��ز نمی توان او را‬ ‫از ادبی��ات دف��اع مقدس ما جدا ک��رد چرا که او با‬ ‫گوشت و خونش با این گونه ادبی پاگرفته و اکنون‬ ‫بالیده است‪.‬‬ ‫دهقان در این اثر با در امیختن نظرگاه دانای‬ ‫کل و من راوی‪ ،‬لحن روایتی بدیع و نو ساخته‬ ‫است‪ .‬هرچند که نویسندگان قدرتمندی چون‬ ‫بهرام صادقی و‪ ...‬قبال این شیوه را ازموده اند ولی‬ ‫دهقان سنگ بنای رمان خود را بر این نظرگاه‬ ‫استوار کرده است‬ ‫‪35‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫درامدی بر چارچوب نظری بحث‪:‬‬ ‫نقادی به منزله وجدان ادبیات‬ ‫ ‬ ‫«هردر» و «هگل» را می توان نخستین کسانی دانست که به درستی روند بررسی اثار‬ ‫ادبی را به عنوان ماهیتی که از روح مردم(‪ )volksgeist‬یا روح زمانه(‪)zeitgeist‬‬ ‫نشات می گیرد‪ ،‬تشویق می کردند و بسیاری از مورخان ادبی به راه انها رفته بودند‪.‬‬ ‫ب��ه ط��ور کلی می توان از نیمه تا اواخر س��ده نوزدهم را عص��ر طالیی تاریخ های‬ ‫فراگیری دانس��ت که «تح��ول ادبیات یا نوع ادبی مل��ی را در ارتباط با تاریخ یک‬ ‫جامع��ه خاص توصی��ف می کنند» (درامدی تاریخی بر نظری��ه ادبی از افالطون تا‬ ‫بارت‪ ،‬ریچارد هارلند‪،‬ص‪ .)153‬این س��راغاز اندیش��ه ای است ک ادبیات را تجلی‬ ‫جامعه می داند‪ .‬ادبیات در یک نگاه به واقع شکلی دوسویه دارد‪ .‬از یک سو جریانی‬ ‫است که گاه پیشرو جامعه و عامل تاثیر گذار بر ان است و از سوی دیگر نیز قالبی‬ ‫است برای انعکاس هویت های فردی و جمعی و تجلی روح و تاریخ ملت ها‪ .‬همین‬ ‫ویژگی ادبیات اس��ت که س��بب ش��ده تا ادبیات ملل نیز در کنار دیگر جریان های‬ ‫جامعه پا به پای تحوالت تاریخی ملت ها سیر تطور خود را طی کند‪.‬‬ ‫با ش��روع جنگ تحمیلی در ایران در پایان تابس��تان ‪ 1359‬ش��کل جدیدی در‬ ‫عرص��ه ادب ایران متولد می ش��ود که به ن��ام «ادبیات جنگ» ی��ا «ادبیات دفاع‬ ‫مقدس» ش��ناخته می ش��ود‪ .‬داس��تان هایی از مجموعه های «دو چشم بی سو» از‬ ‫محسن مخملباف و «شش تابلو» از عبدالحی شماسی و داستان بلند «مرغ امین»‬ ‫از س��یروس طاهباز از نخستین اثاری اس��ت که در ‪ 1360‬در این زمینه منتشر‬ ‫ش��د‪ .‬در س��ال های بعد روند چاپ اثار متاثر از جنگ شتاب گرفت و «تا سال‬ ‫‪ 70‬نزدیک به ‪ 1600‬عنوان داس��تان کوتاه در مجالت و مجموعه داس��تان ها و‬ ‫‪ 46‬رمان و داس��تان بلند انتش��ار یافت» (نگاه اماری به قصه های جنگ‪ ،‬حسین‬ ‫حداد‪ ،‬ص ‪ .)38‬ش��کل گیری قالب ها و فرم های جدید و نیز تغییرات عمده در‬ ‫س��اختارهای محتوایی در ادبیات از اثار مهم پدیده جنگ درکشورمان بود‪ .‬در‬ ‫این میان ادبیات داس��تانی و به طور کلی نثر ب��ه دلیل ظرفیت هایش در نمایاندن‬ ‫جزئی��ات و حاالت عینی ادمیان درگیر جنگ و نیز ورود به عرصه ها و زوایای‬ ‫پنهان و خاص پدیده ها در مقایس��ه با شعر نقشی اساسی در بازتاب رویداد های‬ ‫جنگ بر عهده داشت‪ .‬ادبیات دفاع مقدس در حوزه ادبیات داستانی از نخستین‬ ‫تالش ها تا کنون تحوالت عمده ای را پش��ت سر گذاشته و با فراز و نشیب های‬ ‫بس��یاری همراه بوده است‪ .‬همین امر ضرورت نقد و اسیب شناسی را به عنوان‬ ‫«وجدان ادبیات» در این حوزه نش��ان می دهد‪.‬‬ ‫اسیب شناسی ادبیات داستانی دفاع مقدس و نگاهی به ارتباط نسل امروز با ان‬ ‫در جست و جوی روح گمشده‬ ‫امین بختیاری‬ ‫نخس��تین گ��روه از نویس��ندگان ای��ن عرص��ه که‬ ‫کار خ��ود را با ش��روع جنگ اغ��از می کنند اغلب‬ ‫نوقلمانی هس��تند که بس��یاری از انها در جنگ نیز‬ ‫حضور داش��تند‪ .‬اغلب این گروه ت��ا پیش از جنگ‬ ‫تجربه نوشتن را نداش��تند و سعی داشتند تا با شور‬ ‫وهیج��ان خاص خود که برخاس��ته از فضای جنگ‬ ‫ب��ود ان را روایت کنند‪ .‬این ام��ر و نیز بی تجربگی‬ ‫این نویس��ندگان در به کار گیری اس��لوب های نوین‬ ‫داستان نویسی باعث ایجاد ضعف هایی در نوشته های‬ ‫انها می ش��د‪ .‬در اثار انان معم��وال تجربه های جنگ‬ ‫بدون هیچ پیچش و پرداخت هنری ای ارائه می شد‪.‬‬ ‫این نویس��ندگان ک��ه گویی نگران فراموش ش��دن‬ ‫ارزش ه��ای جنگ هس��تد با ش��تاب هر چ��ه تمام‬ ‫می نوش��تند و کمتر موفق می ش��دند جهانی داستانی‬ ‫ب��ا ادم هایی زنده و ملم��وس را خلق کنند و از این‬ ‫رو «کمتر داس��تانی در ادبیات جنگ یافت می ش��ود‬ ‫که تفس��یرها و تعبیرهای مختلف را برتابد یا اساسا‬ ‫پیچیدگی س��اختاری ان خواننده را به تفکر و تکاپو‬ ‫وادارد» (بررسی ساختار داس��تان های کوتاه جنگ‪،‬‬ ‫بلقیس س��لیمانی‪ ،‬ص ‪ .)35‬س��ید حس��ن حس��ینی‬ ‫جمله جالبی دارد که می گوید‪« :‬ش��ما وقتی دستتان‬ ‫الی در گی��ر می کند تنها کاری ک��ه می توانید بکنید‬ ‫این است که جیغ بکشید‪ ».‬حکایت نویسندگان این‬ ‫دوره همین اس��ت‪ .‬از همین رو عده نویس��ندگانی‬ ‫که با نوع��ی «تقلیل گرایی» بغرنجی های جهان را به‬ ‫ش��کلی قرار دادی ساده می کنند تا «الگوی مشخصی‬ ‫برای رفتار انسان ها ارائه دهند‪ ،‬در عرصه ادب دهه‬ ‫‪ 60‬بسیار اس��ت» (صد س��ال داستان نویسی ایران‪،‬‬ ‫حس��ن میرعابدینی‪ ،‬ص ‪ .)908‬به عبارت دیگر در‬ ‫اثاراغلب این نویس��ندگان نگاه های ایدئولوژیک به‬ ‫ش��دت بر معیارهای زیباشناختی سایه افکنده بود و‬ ‫همین امر باعث می شد تا این اثار به نحوی از شکل‬ ‫داس��تانی (با تعاریف خاص خود) دور شود‪.‬ادبیات‬ ‫داس��تانی دفاع مقدس به این ش��کل اغاز می شود‪.‬‬ ‫هرچند در دهه ‪ 70‬چاشنی «تخیل» و توجه بیشتر به‬ ‫عناصر زیبایی ش��ناختی مورد توجه نویسندگان این‬ ‫‪36‬‬ ‫عرص��ه قرار می گیرد اما هنوز هم ادب جنگ دارای‬ ‫ضعف های بسیار است‪.‬‬ ‫از مهتری��ن نقاط ضع��ف مهم موج��ود در اثار این‬ ‫حوزه ک��ه تقریبا در همه دوره ه��ا کم و بیش وجود‬ ‫داشته مساله «کلیشه پردازی» و یکنواختی در سبک‪،‬‬ ‫محت��وا و دیگر عناصر داس��تانی اس��ت‪ .‬طرح اغلب‬ ‫داستان های ادبیات جنگ ساده و فارغ از پیچیدگی ها‬ ‫و کشمکش های الزم است‪ .‬نویسندگان جنگ در اثار‬ ‫خود مرتبا از الگو های تکرار شونده استفاده می کنند‪.‬‬ ‫این کلیشه گرایی در رابطه با دو عنصر یعنی مضمون‬ ‫و محت��وای کلی داس��تان ها و نیز ش��خصیت پردازی‬ ‫بیش��تر نمایان است‪ .‬بس��یاری از اثار دفاع مقدس از‬ ‫مضمون��ی واحد به��ره برده اند و تقریب��ا همه انها با‬ ‫اختالفات اندک از مفاهیم مش��ابهی سخن می گویند‪.‬‬ ‫در واقع نوعی «س��اختار گرایی مضمونی» گریبان گیر‬ ‫ادبیات جنگ ش��ده است‪ .‬این س��اختار گرایی که در‬ ‫واقع نظام ادبی داس��تان جنگ را تشکیل می دهد در‬ ‫نهایت منجر به همسانی کتاب ها می شود‪ .‬بسیاری از‬ ‫داستان ها از نیمه راه خود را لو می دهند و خواننده به‬ ‫ادامه دادن داستان عالقه ای نشان نمی دهد‪ .‬داستان ها‬ ‫معموال انتظاری ایجاد نمی کنند‪ ،‬بر اساس یک عقیده‬ ‫ش��کل می گیرند و به نتیجه ای می رسند که نویسنده‬ ‫خواسته اس��ت؛ و «چون نویسنده به جای به نمایش‬ ‫گذاش��تن زندگ��ی‪ ،‬بر مس��یری از پیش تعیین ش��ده‬ ‫پیش رفته‪ ،‬داوری و نتیجه گیری کرده‪ ،‬نه تنها به کشف‬ ‫تازه ای نمی رسد بلکه راه را بر شناخت پیچید گی های‬ ‫وجود انس��ان نیز می بندد»(هم��ان‪،‬ص‪ .)909‬در باب‬ ‫ش��خصیت پردازی نی��ز وضعیت مش��خص اس��ت‪.‬‬ ‫ش��خصیت ها معموال ش��خصیت هایی تیپیک و سیاه‬ ‫و سفید هستند‪ .‬وجود ش��خصیت های فردیت نیافته‬ ‫در داستان‪ ،‬عدم زمینه چینی برای تحول شخصیت ها‪،‬‬ ‫تصویر پردازی های اغراق گونه‪ ،‬شاعرانه و دست نیافتنی‬ ‫از نیروه��ای خودی و‪ ...‬همگ��ی زمینه ضعف اثار و‬ ‫عدم اقبال مخاطبان را فراهم س��اخته و سبب شده اند‬ ‫تا نویس��نده نتواند خواننده را ش��ریک اضطراب ها‪،‬‬ ‫دلهره ه��ا‪ ،‬تردیدها و باورهای قهرمانان خود س��ازد‪.‬‬ ‫نخس��تین و ویرانگرترین اس��یب «کلیش��ه گرایی» از‬ ‫ک��ف رفتن جذابیت متن برای خواننده ای اس��ت که‬ ‫پیشاپیش دست نویس��نده را خوانده است و داستان‬ ‫را ب��ه فرمی از پیش معی��ن و قاب��ل پیش بینی تبدیل‬ ‫کرده اس��ت‪ .‬داس��تانی که گاه بیشتر ش��بیه به سنت‬ ‫حماسه س��رایی می ش��ود که در ان هر اتفاقی بی هیچ‬ ‫پیش شرطی امکان تحقق دارد‪.‬‬ ‫به عبارت دیگر «در ادبیات جنگ استفاده صحیحی‬ ‫از نس��بت های دیالکتیک عوامل اجتماعی و عوامل‬ ‫فردی نش��ده اس��ت‪ .‬فرد عمل می کند‪ ،‬بدون اینکه‬ ‫زمین��ه اجتماعی حرکت و تحول او نمایانده ش��ود‬ ‫و ب��دون ای��ن که فراینده��ای حاکم ب��ر اجتماع از‬ ‫رهگ��ذر حرکت های ف��ردی بازنموده ش��وند یا به‬ ‫تعبیری ش��خصیت های ادبیات داستانی جنگ نه از‬ ‫طریق دیالکتیک س��قوط و ظهور که بیشتر از طریق‬ ‫موقعیت فراهم امده‪ ،‬عرضه ش��وند(‪ )...‬الف شهید‬ ‫می ش��ود‪ ،‬چون ایمان دارد یا ال��ف مقاومت می کند‬ ‫چ��ون به خداوند و نیروه��ای ماوراءالطبیعی اعتقاد‬ ‫دارد‪( ».‬تفنگ و ترازو‪ ،‬بلقیس سلیمانی‪ ،‬ص‪)28‬‬ ‫اصرار ورزی نویسندگان بر جنبه های اموزشی و تربیتی‬ ‫داستان ها و رمان ها ان هم به طور مستقیم یکی دیگر از‬ ‫معضالت این عرصه اس��ت‪ .‬این امر سبب شده تا در‬ ‫سر تا سر اثر‪ ،‬نویسنده به عنوان یک «عامل مداخله گر»‬ ‫در س��یر طبیعی داستان شناخته ش��ود و به مثابه یک‬ ‫«روح نصیحت گر» در همه جا حضور داش��ته باش��د‪.‬‬ ‫این در حالی اس��ت که از منظر روان ش��ناختی انتقال‬ ‫نکات وپیام در جهت تاثیر گذاری‪ ،‬باید به شکلی نرم و‬ ‫نس��یم اس��ا به خواننده منتقل ش��ود ونه با بیانی سرد‬ ‫و مس��تقیم‪ .‬اساس��ا نویس��ندگان جن��گ «ب��ه ندرت‬ ‫می توانس��تند طرز تلقی خود را ورای ساختار روایی‬ ‫به شکلی غیرمس��تقیم به نمایش دراورند‪( ».‬صد سال‬ ‫داستان نویسی ایران‪ ،‬ص‪)902‬‬ ‫موض��وع «بازنمایی واقعیت» و مهت��ر از ان بازنمایی‬ ‫مفاهی��م مهمی چون «ملیت»‪« ،‬دی��ن»‪« ،‬قومیت» و‪ ...‬از‬ ‫مس��ائل مهم در این حوزه داس��تانی اس��ت‪ .‬بازنمایی‬ ‫واقعی��ت در غالب اث��ار این جریان در ش��کل نوعی‬ ‫«رئالیس��م خام و ابتدایی» بروز کرده است که معموال‬ ‫بیشتر تصویر پردازی وقایع است و نه انتقال و بازنمایی‬ ‫مفاهی��م‪ .‬این امر این نویس��ندگان را بیش��تر به نوعی‬ ‫«وقایع نگار» تبدیل کرده است‪.‬‬ ‫از اس��یب های بزرگ ادبیات جنگ پرهیز نویسندگان‬ ‫ما از نگاه های عقالنی و انتقادی اس��ت‪ .‬جنگ در اثار‬ ‫اغلب نویس��ندگان با نگرشی احساسی و عاطفی و به‬ ‫عبارت دیگر یک سویه روایت شده است‪ .‬شاید خلط‬ ‫میان دو مفهوم «تخیل» و «اغراق» یکی از عوامل چنین‬ ‫نگرش��ی باشد‪ .‬تخیل اساسا به معنای «قدرت افرینش‬ ‫واقعیات بالقوه» است؛ در حالی که اغراق‪ ،‬نوعی بزرگ‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫ادبیات‬ ‫نمایی افراطی و در برخی اوقات حتی «وارونه س��ازی‬ ‫واقعیت» اس��ت‪ .‬انچه ازنویسنده جنگ انتظار می رود‬ ‫همین «تخیل خالق و پویا» اس��ت ک��ه با واقع گرایی‬ ‫به ش��کلی که قبال توضیح دادیم پیون��د می خورد‪ ،‬و‬ ‫نه اغراق گویی های اش��فته چرا که اساس��ا «در زبان و‬ ‫تمامی هنرها اگر در پی ان باش��یم که حس��ی فزون تر‬ ‫از انچه در واقع است نشان دهیم‪ ،‬سبک‪ ،‬تباه می شود»‬ ‫(اواره و سایه اش‪ ،‬نیچه‪،‬ص ‪ .)608‬در این حوزه کمتر‬ ‫اثری دیده می شود که ترکیبی ازاحساس وعقالنیت را‬ ‫در خود جای داده باش��د‪ .‬در کنار این ضعف‪ ،‬مس��اله‬ ‫«تک س��احتی بودن» اثار نیز یکی دیگر از مشکالت‬ ‫ادب جنگ است‪ .‬نویس��ندگان کمتر وارد عرصه های‬ ‫متفاوت تری ازملموس��ات و عینیات جنگ می شوند‪.‬‬ ‫در واق��ع دیگر س��احت های مرتبط ب��ا فضای جنگ‬ ‫مثل عش��ق یا دیگر مس��ائل فردی رزمندگان درطول‬ ‫جن��گ‪،‬و پس از ان‪ ،‬اس��یب های اجتماع��ی و روانی‬ ‫جنگ‪ ،‬واقعیاتی درمورد نگاه رزمندگان به جنگ پس‬ ‫از ان و‪ ...‬به ندرت به عنوان بن مایه اثار نویس��ندگان‬ ‫ای��ن حوزه مورد اس��تفاده ق��رار می گی��رد‪ .‬جدای از‬ ‫نویس��ندگانی که کمتر وارد این موضوعات می شوند‪،‬‬ ‫برخی نویس��ندگانی هم که دست به کار هایی در این‬ ‫ی‬ ‫عرصه زده اند با عکس العمل هایی رسمی و غیررسم ‬ ‫مواجه شده اند؛ و بدین صورت است که نه تنها «اداب‬ ‫زیارت» تقی مدرسی و «زمین سوخته» احمد محمود‬ ‫بلکه حتی «من قاتل پس��رتان هستم» احمد دهقان نیز‬ ‫مورد بی مهری قرار می گیرد و همین امر خود یکی از‬ ‫دالی��ل عدم وجود تکثر روای��ات در حوزه ادب دفاع‬ ‫مقدس می ش��ود‪ .‬به نظر می رس��د انچه هم در حوزه‬ ‫روایت داس��تانی دفاع مقدس و هم در حوزه نقد ادبی‬ ‫نیازمندی��م‪ ،‬رس��یدن به نوعی «فرهن��گ دموکراتیک»‬ ‫اس��ت‪ .‬نگاهی که ش��الود ه ان مبتنی بر «کوشش برای‬ ‫راه ب��ردن به امر بیان نش��ده و تبیی��ن ان با وقوف و‬ ‫ایمان به این اس��ت که ان امر بیان ناش��ده را می توان‬ ‫از منظ��ری دیگر و در پرتویی دیگر نیز نگریس��ت و‬ ‫مورد بحث قرار داد‪( ».‬نقد ادبی و دموکراسی‪ ،‬حسین‬ ‫پاینده‪ ،‬ص‪)230‬‬ ‫اکنون س��وال این اس��ت که دلیل عدم اقبال نوجوانان‬ ‫وجوان��ان (از طیف های مختلف) به ادبیات داس��تانی‬ ‫دف��اع مق��دس چیس��ت؟ و چ��را در قیاس ب��ا دیگر‬ ‫حوزه های نثر داس��تانی این حوزه از استقبال کمتری‬ ‫برخوردار است؟‬ ‫در ی��ک نگاه کلی باید ارتباط اث��ار دفاع مقدس را با‬ ‫جنبه ه��ا و نیاز های روحی و ش��خصیتی یک جوان یا‬ ‫نوجوان امروزی مشخص کرد‪ .‬نوجوان امروز همواره‬ ‫طالب تنوع اس��ت‪ .‬کلیش��ه را نمی توان��د تحمل کند‪.‬‬ ‫نوجوان امروزی در خواندن یک اثر جذابیت و تخیل‬ ‫برایش از هر چیزی مهمتر اس��ت؛ چی��زی که غالب‬ ‫داستان های این حوزه فارغ از ان هستند‪ .‬نوجوان عاشق‬ ‫«حیرت» است و عالقه دارد تا اخرین لحظه داستان در‬ ‫حیرت باشد نه اینکه از میانه ان شروع کند به حدس‬ ‫زدن پایان داستان‪ .‬شخصیت نوجوان با محافظه کاری‬ ‫میانه ای ندارد‪ .‬او مایل اس��ت چیزی فراتر از گزارش‬ ‫جنگ به شکل همیشگی اش را تجربه کند‪ .‬سخن این‬ ‫نیس��ت که جنگ را تغییر دهیم تا مطابق میل جوانان‬ ‫و نوجوانان شود‪ .‬سخن این است که نویسندگان باید‬ ‫کمی جرات به خرج دهند و از قالب ها و س��بک های‬ ‫جدید برای انتقال هم��ان واقعیت بهره جویند‪ .‬عالوه‬ ‫بر این‪ ،‬نوع نگاه به واقعیت و بهره گیری از ان در یک‬ ‫نثر داستانی نیز همان گونه که گفتیم شکل خاصی دارد‬ ‫و بسیار مهم است‪.‬‬ ‫موضوع بازنمایی نیز همانگونه که اش��اره کردم بسیار‬ ‫مهم اس��ت‪ .‬مثال چرا ش��خصیت ها به ویژه شخصیت‬ ‫پیشنهادی برای نگریستن در ادبیات داستانی دفاع مقدس‬ ‫یادی از بلینسکی و تفسیر او از واقع گرایی‬ ‫ویساریون بلینسکی که در واقع مهمترین منتقد ادبی‬ ‫روس��یه در قرن ‪ 19‬است و رویکردی رئالیستی دارد‪،‬‬ ‫تفسیر خوبی از «واقع گرایی» ارائه می دهد‪ .‬بلینسکی‬ ‫در ش��ورش علیه نهضت رمانتیسم قرن ‪ 19‬نخست‬ ‫بر ضرورت پرداختن به دل مشغولی های دنیای بیرون‪،‬‬ ‫یعنی دنیای اجتماعی و انس��انی در کنار دنیای ذهنی‬ ‫فرد اش��اره می کند و معتقد است که این ذهن گرایی‬ ‫در نهایت باید به اموری گس��ترده تر ختم ش��ود‪ .‬این‬ ‫امور گس��ترده ت��ر از نظر او مخصوص��ا «امور ملی»‬ ‫هستند‪ .‬بلینس��کی بنابراین خواس��تار ان بود تا یک‬ ‫ادبیات ملی به وجود بیاید که بیانگر «روح راس��تین‬ ‫روسیه معاصر» باشد‪ .‬از نظر او این روح هنوز تعریف‬ ‫نش��ده و نا محقق باقی مانده بود(هرچند منتسکیو نیز‬ ‫از چیزی به ن��ام «روح کلی» ملت ها نام برده بود‪ ،‬اما‬ ‫او ای��ن مفهوم را در پیوند با ادبیات مطرح نمی کند)‪.‬‬ ‫این همان چیزی اس��ت که در اثار ادبیات جنگ نیز‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫نبود ان احس��اس می شود‪ .‬ادبیات جنگ که در واقع در‬ ‫ادامه انقالب اس�لامی و اغاز «نگاه نو به انسان و عالم»‬ ‫تعریف و فهم می شود‪ ،‬با وجود کمیت قابل توجهش و‬ ‫حتی تکثر موضوعی اش هنوز نتوانسته است تصویری‬ ‫روش��ن‪ ،‬ساختارمند و دقیق از «روح کلی» دفاع مقدس‬ ‫به عنوان یکی از عناصر مهم سازنده «روح راستین ایران‬ ‫اسالمی معاصر» ارائه دهد‪ .‬روح کلی جنگ روحی است‬ ‫«الهوتی و در عین حال ناسوتی»‪ ،‬روحی است مبتنی بر‬ ‫«احساس و عقالنیت»‪ ،‬روحی است ناظر بر «امر فردی‬ ‫و اجتماعی»‪ ،‬روحی است «متکی به گذشته وامیدوار به‬ ‫اینده»‪ ،‬روحی است متکی بر «نظر وعمل»‪ ،‬روحی است‬ ‫استوار بر «شور و شعور»‪ ،‬روحی است بر پایه «اعتراض‬ ‫و مقاومت» و‪ ....‬از همین جاست که «واقع گرایی» معنای‬ ‫دیگری می یابد‪ .‬به بیان بلینسکی واقع گرایی تا ان اندازه‬ ‫الزم است که ادبیات را با زندگی پیوند دهد و بعد‪ ،‬این‬ ‫پیوند به شکلی منطقی و کارامد‪ ،‬برای دست یابی به یک‬ ‫«تاثیر اجتماعی» به کار برده شود‪ .‬در واقع بلینسکی به‬ ‫درستی «به واقع گرایی به عنوان یک هدف دل نبسته‬ ‫اس��ت؛ و میل ندارد اثر ادبی را بر پایه دقت نسبی ان‬ ‫به منزله «تصویر دقیق» زندگی ارزیابی کند»(درامدی‬ ‫تاریخی بر نظریه ادبی از افالطون تا بارت‪،‬ص ‪.)145‬‬ ‫بن��ا بر چنین نگاه��ی‪ ،‬اثار ادبی جنگ ن��ه باید مانند‬ ‫گزارشات مستند به ارائه جزییات واقعیت بپردازند و‬ ‫ن��ه باید به تکه پاره ک��ردن ان رو بیاورند‪ ،‬بلکه باید‬ ‫با تلفیق متعادل و متناس��ب دنی��ای ذهنی و عینی در‬ ‫کنار چاشنی عناصر زیبایی شناسی سعی کنند اثاری‬ ‫را عرضه کنند که «از نظر شکل و ماهیت نشان زمان‬ ‫خود را داشته باشد و حاجات و خواسته های ان زمان‬ ‫را براورده سازد» (همان‪،‬ص‪ .)145‬انچه سبب می شود‬ ‫تا همه این امور محقق ش��ود از نظر بلینسکی بینش‬ ‫سیاسی‪ ،‬اجتماعی هنرمند است‪ ،‬چیزی که ضعف ان‬ ‫در نویسندگان دفاع مقدس کامال مشاهده می شود‪.‬‬ ‫‪37‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫رزمندگان همواره از طبقات اجتماعی خاصی هستند؟‬ ‫چرا «ایران اسالمی» در اثار نویسندگان با همه عناصر‬ ‫سازنده اش‪-‬اعم از طیف ها و طبقات مختلف اجتماعی‬ ‫و گروه ه��ا و نهادهای تاثیر گذار در جنگ و‪ - ...‬دیده‬ ‫نمی ش��ود؟ این عدم تنوع و تکثر در بازنمایی ها خود‪،‬‬ ‫س��بب شده تا دیالکتیک میان خواننده و داستان بسیار‬ ‫ضعیف و س��طحی و محدود باشد و خواننده ارتباط‬ ‫عمیقی با داس��تان برق��رار نکند‪ .‬اوکتاویو پاز از س��ه‬ ‫نوع دیالوگ در فرایند خوان��دن یک رمان نام می برد‬ ‫با دیالوگ میان ش��خصیت های داس��تان‪ ،‬دیالوگ بین‬ ‫خوانن��ده با رم��ان و ش��خصیت ها و دیالوگ ذهنی و‬ ‫درون��ی خواننده باخودش‪ .‬در اغل��ب رمان های دفاع‬ ‫مق��دس دیالوگی بین خواننده و اثر برقرار نمی ش��ود‪.‬‬ ‫در بهترین حال��ت نیز اگر این دیالوگ برقرار ش��ود‪،‬‬ ‫مهمترین بخش یعن��ی دیالوگ خواننده باخودش رخ‬ ‫نمی ده��د و این گونه می ش��ود که نوج��وان و جوان‬ ‫نمی تواند «خود» را در اثر بیابد و با ان احساس قرابت‬ ‫کند‪ .‬همان طور که اشاره شد در این رابطه نویسندگان‬ ‫به تنهایی مقصر نیستند‪ .‬نوجوان و جوان امروز نوجوان‬ ‫و جوان دهه ‪ 60‬نیس��ت که با ش��نیدن یک س��رود یا‬ ‫س��خن یک بزرگ شور حماسی وجودش را فراگیرد؛‬ ‫اگر در وجود جوان دهه ‪ 60‬احساس��ات غلبه داشتند‪،‬‬ ‫نوجوان و جوان امروز امیزه ای اس��ت از احس��اس و‬ ‫عقالنیت و البته ب��ا غلبه عقالنیت‪ .‬چگونه می توان او‬ ‫را ب��ا اثاری سرش��ار از عاطفه و ته��ی از نگرش های‬ ‫انتق��ادی و عقالن��ی اقناع کرد؟ نوجوان امروز ش��اید‬ ‫در کنش ه��ا و تصمیم های��ش کلی نگ��ر وکلی اندیش‬ ‫باش��د اما پس از گذشت دو دهه از پایان جنگ طالب‬ ‫جزئیات و زوایایی جدید اس��ت‪ .‬نوجوانی که در دهه‬ ‫‪ 80‬زندگی می کند‪ ،‬طیف های مختلف رزمندگانی که‬ ‫جنگ را تجربه کرده ان��د و تفاوت رویکرد انها را در‬ ‫مورد گذشته و حتی مسائل روز می بیند ولی تنها یک‬ ‫نمونه ایده ال و بسته بندی ش��ده از این رزمندگان را در‬ ‫اثار دفاع مقدس مش��اهده می کند‪ ،‬چرا باید به سمت‬ ‫این اثار گرایش داشته باشد؟‬ ‫در مورد نقش کتب درسی و مدارس و به طور کلی‬ ‫سیس��تم اموزش��ی در اقبال به ادبیات دفاع مقدس‬ ‫باید گفت که اساس��ا اش��تباهی که رخ می دهد این‬ ‫اس��ت که بر خالف انچه اغلب می اندیش��ند نقش‬ ‫مدارس و کتب درسی در اقبال دانش اموزان به ادب‬ ‫دفاع مقدس تنها ب��ه کالس و درس ادبیات مربوط‬ ‫نمی شود‪ .‬همه مواد درس��ی و به طور کلی تر اساسا‬ ‫کل س��اختار اموزش��ی در این موضوع س��هیم اند‪.‬‬ ‫اساسا این مساله که «جریان جنگ» و «دفاع مقدس»‬ ‫بای��د به عنوان یک��ی از «عناصر هویت��ی» نوجوان و‬ ‫جوان ایرانی ش��ناخته ش��ود و اینکه ادبیات عالوه‬ ‫بر کارکرده��ای گوناگونش‪ ،‬یک��ی از مجاری موثر‬ ‫در جهت «اجتماعی ش��دن» فرد اس��ت هنوز مورد‬ ‫غفلت اس��ت‪ .‬از همین روس��ت که دفاع مقدس در‬ ‫اغلب مواد درس��ی به شکلی ناقص ارائه می شود‪ .‬در‬ ‫درس ادبیات دانش اموز صرفا با گزارشی احساسی‬ ‫از جن��گ روبه رو می ش��ود و در درس تاریخ نیز با‬ ‫ش��رح رس��می و خش��ک و تکه پاره ای از تحوالت‬ ‫رس��می جنگ‪ .‬به واق��ع جنگ‪ ،‬انگونه ک��ه باید‪ ،‬به‬ ‫مثابه یک «بس��ته هویتی و مفهومی» در مواد درسی‬ ‫و کلیت سیس��تم اموزشی دیده نمی شود‪ .‬به عبارت‬ ‫دیگ��ر مولفان و نیز دبیران به این نکته توجه ندارند‬ ‫که برای یک نوجوان که قرار اس��ت نخستین بار به‬ ‫صورت سیستماتیک از دریچه کتاب و معلم با دفاع‬ ‫مقدس به طور جدی اش��نا شود چگونه از واقعیت‬ ‫دس��ت به گزینش بزنند و قسمت هایی مطابق نیاز و‬ ‫روحی��ه نوجوان امروز را ب��ه او ارائه کنند‪ .‬انچه در‬ ‫این میان گم ش��ده اس��ت همان «روح کلی» جنگ‬ ‫اس��ت‪ .‬ایا این روح پیدا خواهد ش��د؟‬ ‫‪38‬‬ ‫مسعود میری‬ ‫وقتی که هیچکس‬ ‫نگران عشق نیست‬ ‫خوانش کاری است که من به اغاز می رسانم‪ ،‬چرا که‬ ‫پایانی در پیش نیست‪ .‬خوانشگر حتما حق دارد بگوید‬ ‫قصه را با «پرسه در خاک غریبه» اغازیده است؛ جایی‬ ‫که با نویسنده مفروض داستان – که روی جلد هم نام‬ ‫و عکس اوس��ت – هنوز هم عقیده است‪ .‬اما از همان‬ ‫ابتدا یکی – از همان کسانی که در داستان مستورند –‬ ‫هی مصر است بگویم‪ ،‬قصه قصه «دسته یکی هاست ‪،‬‬ ‫ چرا باید در همین شروع دچار فاصله از احمد دهقان‬ ‫بش��ویم؟ تقدیر این نوش��ته چنین رقم خورده است‪.‬‬ ‫احمد دهقان به چیزی که در درون اش‪ ،‬در نهانی ترین‬ ‫جای ضمیرش به ان خیره ش��د و حتی ممکن است‬ ‫لحظاتی هم به ان اندیشیده باشد‪ ،‬توجه کرده و همان‬ ‫را گذاشته روی جلد کتابی که اسم اش «دسته یکی ها»‬ ‫اس��ت‪ .‬و او هی با رنجی جانکاه با واقعیتی صعب و‬ ‫لب سوز دست و پنجه نرم کرده و گفته است؛ پرسه در‬ ‫خاک غریبه‪ .‬هنوز خیلی زود است که به اعتراف های‬ ‫درخش��انی تن بدهیم که ما را از حس و حال جنگ‬ ‫کنده و پرت مان می کند به واقعیتی جانکاه؛ جنگیدن‬ ‫در خاک دیگری‪ .‬حتی اگر ش��ریر باشد‪ ،‬حتی اگر به‬ ‫قصد رهایی و ازادی باشد‪ ،‬حتی اگر در ان واویالی‬ ‫تیغ و درفش و گلوله‪ ،‬س��خن از معنویت و ازادی و‬ ‫مهر بر زبان اید‪ .‬اما ان کس��ی که احمد دهقان است‬ ‫به «پرس��ه در خاک غریبه» می اندیشد و اینکه در این‬ ‫سمت در نقش خوانشگر ظاهر می شود هنوز جرات‬ ‫ندارد بگوید‪ ،‬می گوید‪ :‬دسته یکی ها‪.‬‬ ‫توصیف لخت و ساده ای از تلخی جنگ در پیش روست‪.‬‬ ‫نویس��نده بیش از انکه به چی��زی چون حیله ها و فنون‬ ‫نویس��ندگی فکر کند‪ ،‬به هیچ چیزی به جز خود ماجرا‬ ‫فکر نکرده است‪ .‬مثل کس��ی که ناگزیر بوده تاکنون به‬ ‫تکلف مضمون و الزام های ایینی و تابوها ملتزم و متعهد‬ ‫باش��د‪ .‬کسی که خسته شده از اینکه مدام به نویسندگی‬ ‫ت و بی پروا ادبیت اثر به‬ ‫مضمون های ممنوع بیندیشد‪ .‬لخ ‬ ‫بروز نهایی خود نائل امده‪ .‬اثر هیچ وجه التزامی ندارد –‬ ‫هرچند چند جا کوشیده خودش را در کریدور ایدئولوژی‬ ‫تعریف کند و البته ناموفق بوده – به خود انسان متعهد‬ ‫اس��ت‪ ،‬از این رو رفتار انسان را در بشری ترین وجه ان‬ ‫عریان نش��ان داده است‪ .‬تنها واقعیت را بیان نکرده‪ ،‬که‬ ‫این هنر نیس��ت‪ ،‬واقعیت را در صورتی بیان کرده که به‬ ‫ان منطق درونی می گویند‪ .‬توماس اس��پرینگز به خوبی‬ ‫می گوید ما با دو منطق روبه رو هس��تیم؛ منطق درونی و‬ ‫منطق بازسازی شده‪ .‬درک منطق درونی در بازنمایی ان‪،‬‬ ‫ما را با وجه عیان زندگی و حیات بشر روبه رو می کند‪.‬‬ ‫هنر درخشان‪ ،‬ساده و به دور از غلو و اغالق در شناخت‬ ‫و لمس کامل درک منطق درونی ممکن می شود‪ .‬منطق‬ ‫بازس��ازی شده چیزی است که ما فکر می کنیم واقعیت‬ ‫چنین بوده‪ ،‬یا چنین باید می بود‪ .‬درک منطق درونی اثر را‬ ‫دچار سیاست گریزی‪ ،‬سانسورزدایی و سرشار از روایت‬ ‫بی پایان می کند‪ .‬روایت بی پایان همان قبول تاویل پذیری‬ ‫اثر اس��ت‪ ،‬یعنی اثر برای قضاوت پذیری امادگی دارد‪،‬‬ ‫اثر متهم اس��ت به همه سویه ها پشت کرده‪ ،‬در حالیکه‬ ‫اثر تنها به منطق بازس��ازی ش��ده پشت کرده است و به‬ ‫واقعیت – الاقل به پاره ای از ان – چنانکه محتمل است‬ ‫چش��م دوخته است‪( .‬صفحه ‪ ،157‬از سطر ‪ 12‬تا ‪ 18‬را‬ ‫بخوانید)‬ ‫دو داستان به موازات هم پیش رفته اند‪ .‬داستان عبداهلل و‬ ‫شیرین و سید ولی در یک بخش و داستان دسته یکی ها‬ ‫در بخ��ش دیگر‪ .‬بخش دوم چون مدخل اس��ت حجم‬ ‫وسیعی از قصه را اشغال کرده وگرنه سیطره بخش اول‬ ‫بیشتر حس می شود؛ ثقل داستان مرگ و عشق است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫ادبیات‬ ‫مرگ در جنگ تنها دوباره می ش��ود وگرنه پیش��تر هم‬ ‫وجود داش��ته اس��ت‪ ،‬مرگ در جنگ عریان و عیان به‬ ‫تماشا می اید‪ ،‬خشن و بی رحم‪ .‬مرگ در جنگ واسطه ها‬ ‫را بر می دارد‪ ،‬بی واس��طه می ش��ود‪ ،‬همه عوامل موجه و‬ ‫غیرموج��ه را در یک پ��رده درام می نمایاند و می گذرد‪.‬‬ ‫احم��د دهقان به این وجه نمایش��ی مرگ بارها تن داده‬ ‫اس��ت‪ .‬انجا که بارها تکرار کرده اس��ت‪« :‬کار به همین‬ ‫شکل تمام شد‪( ».‬ص ‪)190‬‬ ‫و تک��رار این پایان بندی ها در ه��ر فصل چند بار اتفاق‬ ‫می افتد‪ .‬و عش��ق خون جاری در رگ های قصه اس��ت‬ ‫که بی ان قصه وجود نداش��ت‪ ،‬از قضا باوجود انکه به‬ ‫ظاهر کم رنگ دیده می شود‪ ،‬ولی کوچک‪ ،‬ساده و سنگین‬ ‫نشسته روی س��ینه قهرمان داستان‪ .‬شیرین یک هستن‬ ‫پایان ناپذیر در وجود عبداهلل اس��ت‪ .‬عب��داهلل را به متن‬ ‫قص�� ه هل می دهد‪ ،‬قصه را پا به پای عبداهلل پیش می برد‬ ‫ش نامفهوم عبداهلل در عشق‬ ‫و همه ادم ها با همان س��نج ‬ ‫او به شیرین شکل می گیرند‪ .‬شیرین انقدر فریب کارانه‬ ‫بی چهره دیده می ش��ود که این بی چهر گی مرگ را هم‬ ‫گاه در انقیاد خود در می اورد انجا که قهرمان ما – عبداهلل‬ ‫– برای عش��ق کوچک تعریف نشده اش با مرگ مواجه‬ ‫می ش��ود‪ ،‬فقط مواجه می ش��ود و ما نمی نگریم اساس‬ ‫ماج��را را‪ .‬چرا؟ چون روایت کننده مکتوب ما هنوز در‬ ‫فراشد عشق و زندگی در حال و هوای جنگ و ادبیات‬ ‫تابع ان نفس می کشد و عشق در جهان جنگ قالب دارد‪.‬‬ ‫دهقان نمی تواند به قالب های عشق مالوف وفادار بماند‪،‬‬ ‫او همچنین نمی تواند تمام اسلوب های مقرره را هم دفع‬ ‫کند‪ .‬به ناچار لرزان لرزان عش��ق شیرین و عبداهلل را به‬ ‫مس��توری می برد‪ .‬پس پرده ناعیانی می نشاند و فقط به‬ ‫سایه گردان مغازله اشارتی دارد و بس‪.‬‬ ‫هرچه خش��ونت و خشم و مرگ بی پرده در قصه لخت‬ ‫و عیان است‪ ،‬عشق و مهر و زیست افسونگر پنهان و در‬ ‫بغض است‪ .‬همین است که انرژی متراکم عشق عبداهلل‬ ‫همه قصه را در برمی گیرد‪ .‬چنانکه خواننده در پایان هنوز‬ ‫می خواهد بداند سیدولی از شیرین خبری داده است یا‬ ‫نه!دس��ته یکی ها همیشه در جنگ گم می شوند‪ .‬بدتر از‬ ‫انها قدرت ویرانگر کشتن بی مالحظه است که ضرورت‬ ‫حفظ تعادل در قوای دو طرف اس��ت‪ .‬اخالق حاکم بر‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫جنگ بر «حذف» و «کش��تن» ش��کل می گیرد و غیر ان‬ ‫تعادل و توازن در جنگ را از بین می برد‪ .‬جنگ ادم ها را‬ ‫بی چهره می کند‪ .‬نقاب روی صورت می کشد‪ .‬ضرورت‬ ‫جن��گ با نقاب ان اس��ت ک��ه روی ادم ه��ای جنگجو‬ ‫می نشاند وگرنه کسی به جنگ تن نخواهد داد‪ .‬اگر ترس‬ ‫که ویژگی هر ادم س��المی است در جنگ انکار نشود‪،‬‬ ‫چه بسا امکان ایستادگی در برابر هجمه دشمن ناممکن‬ ‫شود و مرگ در شکل دیگرش غلبه یابد‪.‬‬ ‫«‪....‬جوون‪ ،‬ما امده ایم تا با زندگی کردن قیمت پیدا کنیم‪،‬‬ ‫نه اینکه با هر قیمتی زندگی کنیم‪( ».‬ص ‪)232‬‬ ‫همین خصلت تندمزاج ایدئولوژیک جنگ هاس��ت که‬ ‫ادم ها را بی چهره می کند‪ .‬نقاب های قهرمانانه ناش��ی از‬ ‫همین خصلت جنگ اس��ت‪ .‬ادم ها یا مطلقا خوبند که‬ ‫شهید می شوند یا مطلقا بدند که روبه روی تواند‪ .‬نقاب ها‬ ‫از اساس ادم ها نیستند‪.‬‬ ‫به همین دلیل اس��ت که دولت ها خود را متولی ادبیات‬ ‫جنگ می کنن��د تا این قالب ها جابه جا نش��ود‪ .‬در همه‬ ‫دنیا همین طور است‪ .‬نظم اجتماعی و سیاسی وابسته به‬ ‫همین بهم نریختن نظم اجتماعی است‪ .‬اما وقتی متولی‬ ‫جنگ مردم اند‪ ،‬یا هنرمندان و شاعران و نویسندگان اند‪،‬‬ ‫خوب و بد جنگ از ان خودشان است‪ .‬الزم باشد از ابراز‬ ‫بدی های جنگ نمی هراسند‪.‬‬ ‫ یکی از بدی های جنگ بی چهره کردن ادم هاست‪ .‬قهرمان‬ ‫بی چهره ترین بشر قصه ها‪ ،‬چهره برتر‪ ،‬پرتاب ادم به اینده‬ ‫موهوم کمال یافتگی است‪ .‬دور شدن از بشری که خطا‬ ‫می کند و کنش انس��انی ساده ای دارد‪ .‬این گم کرد گی و‬ ‫گم گشتگی در قصه دو بار به صراحت خود را بازنمایی‬ ‫می کند‪ .‬یکی‪ :‬انجا که امدادگران می میرند‪:‬‬ ‫«ت��وی برف ها – کم��ی دورتر و زیر ی��ک بلوط کمر‬ ‫شکس��ته – چیزهایی س��یاهی می زد‪ .‬جمال‪ ،‬ابراهیم را‬ ‫فرستاد تا برود ببیند چه هستند‪ .‬در میان برف ها که ارتفاع‬ ‫ان از س��اق چکمه اش هم بیشتر بود و مجبور شده بود‬ ‫ارام و پا شتری جلو برود‪ ،‬رفت و خبر اورد جنازه های‬ ‫تکه پاره ای هستند که موج انفجار تا انجا پرت شان کرده‪.‬‬ ‫جمال دو تا حمل مجروح های کم حرف را فرستاد سراغ‬ ‫جنازه ها‪ .‬دو س��ر برانکارد را گرفتند و وسط برف های‬ ‫پانخ��ورده‪ ،‬راه افتادند‪ .‬بیچاره ه��ا هن هن کنان و با هزار‬ ‫مکافات س��ه بار رفتند و امدند و جنازه ها را روی جاده‬ ‫کنار هم چیدند تا کسانی که کارشان این بود‪ ،‬سر برسند‬ ‫و انها را ببرند عقب‪.‬‬ ‫از خستگی نفس شان در نمی امد‪ .‬کارشان که تمام شد‪،‬‬ ‫رفتند ته ستون دسته‪ ،‬سر جاهاشان نشستند‪ .‬البته مراد که‬ ‫حال و روزش��ان را دید‪ ،‬گوشه یکی از گونی های اذوقه‬ ‫را باز کرد و بی اجازه به هر کدام ش��ان دو تا ش��کالت‬ ‫جنگی داد‪ .‬یکی شان با رنگ و روی عینهو مرده ها فقط‬ ‫گفت‪ :‬اب‪( ».‬ص ‪ ...« )119‬انها هم دیگر نفس نکشیدند‪.‬‬ ‫جنازه های یخ زده شان را روی برف ها چیدند کنار بقیه‪.‬‬ ‫هیچ کس هم درباره ش��ان حرفی ن��زد‪ .‬انقدر کم حرف‬ ‫بودند که هرکدام از نیروهای دس��ته در ذهن شان دنبال‬ ‫خاطره ای ازشان گشتند‪ .‬چیزی نیافتند‪ .‬انگار که از اول‬ ‫هم وجود نداشته اند!» (ص‪ )121‬انچه به ادامه زندگی و‬ ‫حیات مربوط می شود‪ ،‬در جنگ از حواشی است‪ :‬نجات‬ ‫زندگ��ی! حتی زکریا هم زمانی معنی می گیرد که وظیفه‬ ‫شلیک ار پی جی هفت را عهده دار می شود‪ ،‬همچنان که‬ ‫ناجی اس��ت چریک هم هست‪ .‬جنگ چریک ناجی را‬ ‫می پس��ندد و به چنین فردی نقاب قهرمانی می بخشد‪.‬‬ ‫زکریا خیلی زود در هویت دوگانه جدید با فضا هم سنخ‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫اما دیگری در قضیه گم کرد گی و گم گش��تگی ماجرای‬ ‫عبداهلل است‪.‬‬ ‫ماجرای عبداهلل ام��ا در این میانه حکایتی دارد عجیب‪.‬‬ ‫عبداهلل در پایان فصل تمام‪ ،‬یعنی فصل دوازدهم‪:‬‬ ‫«زکریا با لحنی التماس امیز تکرار کرد‪:‬‬ ‫‪ -‬کجا می خواهی بری تو؟‬ ‫عبداهلل معل��وم بود زورکی لبخندی کجک��ی زد و ارام‬ ‫گفت‪« :‬می رم شاید توانس��تم این مرد پیر و مردمش را‬ ‫راضی کنم بیایند عقب‪ .‬اگر نیامدند خودم می ایم‪».‬‬ ‫از روز هم روش��ن تر بود که دارد دروغ می گوید‪ .‬بهرام‬ ‫خواست مچش را بگیرد‪.‬‬ ‫گفت‪ :‬پس من هم با تو می ایم‪ .‬عبداهلل ازشان جدا شد‪.‬‬ ‫س پس رفت و گفت‪ :‬اینج��ا را باید تنها برم‬ ‫دو ق��دم پ ‬ ‫جوون‪ .‬شماها برید‪ ...‬جوری گفت که جای هیچ حرفی‬ ‫باقی نگذاش��ت‪ .‬برای ب��ار دوم ان دو را یک لحظه بغل‬ ‫گرفت و بی انکه کالمی بگوید کج کرد سمت دهکده‪».‬‬ ‫(ص ‪ )29‬و قهرمان داستان بر نمی گردد‪ .‬به کجا می رود؟‬ ‫ناگزیر است باز نگردد‪ .‬قهرمان باید به طور مطلق بی چهره‬ ‫ش��ود وگرنه ناگزیر می ش��وی در ادامه او را انگونه که‬ ‫هست باز بنمایانی و این به معنای ترک خوردن در هیکل‬ ‫و مجس��مه قهرمان است‪ .‬داستان های ما هنوز جسارت‬ ‫ترک نشاندن در مجسمه قهرمان را پیدا نکرده اند‪ .‬هنوز‬ ‫زمان می خواهد تا همچون خورخه لوئیس بورخس در‬ ‫داس��تان «مرگ دیگر (در کتاب الف)» قهرمان داس��تان‬ ‫ناگزیر شود به زبونی و ناتوانی هایش هم اعتراف کند و‬ ‫به بی چهره بودن قهرمان اشاره نماید‪ .‬قهرمانی که در افواه‬ ‫عام همچون «پدرو دامیان» یک گلوله وسط سینه اش را‬ ‫ش��کافت‪ .‬روی رکاب راست ش��د‪ ،‬فریادش را به پایان‬ ‫برد و همانجا نقش زمین شد‪ ،‬درست زیر سم اسب ها‪،‬‬ ‫مرده بود و اخرین یورش ماس��وییر از روی او رد شد‪.‬‬ ‫چه س��ر نترسی و هنوز بیست س��الش تمام نشده بود‪.‬‬ ‫(کتاب الف ص ‪ – 93‬نشر نیلوفر)‪ .‬اما واقع اش «دامیان‬ ‫در میدان کارزار ما س��وییر رفت��اری از خود بروز داد که‬ ‫ی شرم اورش‬ ‫باقی عمرش را وقف اصالح ضعف و زبون ‬ ‫کرد‪( ».‬ص ‪)95‬‬ ‫عبداهلل به غیاب می رود چرا که قهرمان نباید بمیرد‪ ،‬قهرمان‬ ‫چه بمیرد و چه بماند اما چون ادمیزاد اس��ت می ش��ود‬ ‫درباره چهره واقعی او سخن گفت‪ .‬عبداهلل اما روند قصه‬ ‫را ب��ه محاق می برد‪ ،‬غیاب چهره با حذف قهرمان کامل‬ ‫می شود‪ .‬در داس��تان بورخس‪ ،‬فاجعه را لخت و عریان‬ ‫می نگریم‪ ،‬فاجعه قهرمان را در جنگ‪ ،‬در کشاکش مرگ‬ ‫و زندگی‪ .‬در داستان احمد دهقان‪ ،‬عبداهلل تن به عریانی‬ ‫فاجعه نمی دهد‪ ،‬چرا که هنوز داستان قهرمان می طلبد‪.‬‬ ‫داس��تان جای حرف دارد‪ .‬بس��یار هم‪ .‬موضوع ادبیات‬ ‫الهیات نجات بخش یکی از موضوع هاس��ت‪ .‬هم کیشی‬ ‫در نجات که ادیان را به هم می پیوندد‪ .‬نقش ان پس��رک‬ ‫سبزه رو (زکریا) خیلی جای بحث دارد‪ .‬طرح فاجعه وار‬ ‫طنزها باید مس��تقال به بحث کشانده شود‪ .‬عشق و مادر‬ ‫یکی دیگر از مس��اله های قصه است‪ .‬از همه مهمتر این‬ ‫است که قص ه نشان می دهد جنگ قصه زندگی نیست‪،‬‬ ‫قصه مرگ است و ترس‪ ،‬برخالف عشق که قصه زندگی‬ ‫است و مرگ در متن به استثنا می گراید‪ .‬زندگی‪ ،‬هیجان‪،‬‬ ‫شور و اضطراب در عشق لبریز می شود‪ .‬وقتی هیچ کس‬ ‫نگران زندگی نباشد مرگ اتفاق می افتد‪ .‬وقتی هیچ کس‬ ‫نگران صلح نباشد جنگ از راه می رسد‪.‬‬ ‫ادبیات جنگ ادبیات زیستن ش��ادمانه نیست‪ .‬اندوه در‬ ‫اغوش ش��ادمانی زاده می شود اما فاجعه نه غم است و‬ ‫اندوه و نه با ش��ادمانی نس��بتی دارد‪ .‬فاجعه وقتی کلون‬ ‫در خان��ه زندگ��ی را بر م��ی دارد که زندگی از عش��ق‬ ‫تهی می شود‪ :‬از دوست داشتن‪ ،‬از دیگری را دریافتن‪.‬‬ ‫تراژدی اینجاس��ت که زندگی در دو س��وی جنگ قرار‬ ‫دارد و جنگ همچنان پررنگ تر از همه رخدادهاس��ت‪،‬‬ ‫انجا که زندگی رخدادها را پوشش نمی دهد و در اغوش‬ ‫نمی گیرد‪ .‬ادبیات جنگ در پرس��ه خاک غریبه معترف‬ ‫است لختی و عریانی خشونت را‪ ،‬اما هنوز به شگرفی در‬ ‫کالم نائل نیامده است‪.‬‬ ‫احمد دهقان زبان را لخت کرده اس��ت‪ ،‬به س��ود ادمی‪،‬‬ ‫بی انکه ادبیت و ش��اعرانگی اثر کاستی بگیرد ولی من‬ ‫تا ش��کل گرفتن ادبی��ات مردمی جنگ راه��ی دور را‬ ‫پیش چشم دارم‪.‬‬ ‫‪39‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫نگاهی به شخصیت های رمان «پرسه در خاک غریبه» احمد دهقان‬ ‫جنگ بود دیگر!‬ ‫نوید صالحی‬ ‫احم��د دهقان‪ ،‬همانند س��ایر اث��ارش نگاهی نو و‬ ‫جدید دارد به وقایع سال های دفاع مقدس‪ .‬از جمله‬ ‫مش��خصه های اثار دهقان تلخی جنگ است که به‬ ‫صراح��ت به نمایش درمی اید و این رمان نیز از ان‬ ‫مستثنی نیست‪ .‬در این نوش��تار به دو مقوله به طور‬ ‫خاص پرداخته خواهد ش��د‪ .‬نخست نگاه دهقان به‬ ‫شخصیت ها و ادم های داستان است‪ .‬شخصیت های‬ ‫ای��ن رم��ان در واقع ب��ه نوعی بازگوکننده س��خن‬ ‫بیانگذار جمهوری اس�لامی هستند که معتقد بودند‬ ‫جبهه ها دانشگاه است و در بخش دیگر این نوشتار‬ ‫به نوعی ح��وادث و روایت جنگ پرداخته خواهد‬ ‫شد‪ .‬با این نگاه که چگونه تلخی حوادث جنگ را‬ ‫می توان در کنار بحث معنوی ان فضا بیان داش��ت‪.‬‬ ‫در ابتدای کالم نیز به اجبار باید نگاهی کرد به انچه‬ ‫مخاطب و خواننده می خواهد و کمتر در دس��ترس‬ ‫او قرار می گیرد‪.‬‬ ‫رمان «پرس��ه در خ��اک غریبه» روای��ت ادم های یک‬ ‫دس��ته از یک گروهان است که برای حمایت از مردم‬ ‫کرد عراق که به دس��ت گارد ریاست جمهوری عراق‬ ‫قتل عام می شوند‪ ،‬راهی شهر ماوت عراق می شوند‪ .‬در‬ ‫واقع رمان سیر دو س��فر را بیان می کند؛ نخست سفر‬ ‫زمینی گروهان و دسته یک که راهی منطقه ای می شوند‬ ‫که کمترین تجربه ای از ان ندارند و س��فر دیگر‪ ،‬سفر‬ ‫معنوی افراد این دسته است‪.‬‬ ‫در واق��ع داس��تان حول محور ش��خصی به نام عبداهلل‬ ‫می گردد‪ .‬عبداهلل امده اس��ت ت��ا ببیند در این دیار چه‬ ‫خبر اس��ت و ش��اید برای فرار از عشق زنی خواننده‬ ‫به نام ش��یرین که در کاب��اره داریوش کار می کرده و با‬ ‫پیروزی انقالب ناپدید می ش��ود‪ .‬برای عبداهلل در اغاز‬ ‫س��فر هنوز خاطرات ش��یرین‪ ،‬تازه و دوست داشتنی‬ ‫اس��ت ولی به مرور زمان به جایی می رس��د که دیگر‬ ‫حتی چهره شیرین را هم به یاد نمی اورد‪.‬‬ ‫عبداهلل مس��ن ترین فرد دسته یک است‪ .‬در اغاز سفر‪،‬‬ ‫بس��یاری از ح��رکات دوس��تان و همرزمانش برایش‬ ‫عجیب و غریب است‪.‬‬ ‫به خص��وص حرکات جوان��ی به نام زکریا که س��عی‬ ‫می کند همه جا حاضر باش��د و کمک حال همرزمان‬ ‫خود‪ .‬عبداهلل امده اس��ت تا دنی��ای جدیدی را تجربه‬ ‫کن��د‪ ،‬می خواهد بداند در این دنیا چه اتفاقی افتاده که‬ ‫مردم این گونه به دامن مرگ می روند؟‬ ‫گذشته اش در اغاز سفر‪ ،‬هرلحظه به سراغش می اید‪.‬‬ ‫خاطراتش با شیرین – همان خواننده کاباره داریوش–‬ ‫گاه او را چن��ان از فض��ای جنگ دور می کند که انگار‬ ‫اصال انجا نیست‪.‬‬ ‫عبداهلل بارها به س��راغ جوانی می رود که در تمام طول‬ ‫سفر کاری به جز کمک کردن به دیگران ندارد و بارها‬ ‫از خود پرسیده اس��ت که دلیل این همه فداکاری این‬ ‫پسر چیست؟‬ ‫«‪ ....‬پس��رک س��بزه رو مثل دم جنبانک‪ ،‬از این ور به‬ ‫ان ور می دوی��د‪ .‬گاهی کمک به��رام می کرد و گاهی‬ ‫می دوی��د و با دس��ت هل م��ی داد‪ ،‬نمی گذاش��ت در‬ ‫تراورس ها از هم باز شود‪ .‬بعد می رفت کمک انهایی‬ ‫که قاطرها را از پش��ت هل می دادند و زور می زدند تا‬ ‫ببرندشان توی واگن‪»...‬‬ ‫«‪ ....‬پس��رک سبزه رو – همان باال‪ ،‬یک گوشه– ایستاد‬ ‫‪40‬‬ ‫ب��ه نماز‪ .‬چن��ان در خ��ودش غرق بود و چن��ان ارام‬ ‫می نشست و می ایس��تاد و قنوت می گرفت که عبداهلل‬ ‫حس��ودی اش ش��د‪ .‬ان بچه بدجوری او را توی فکر‬ ‫برده بود‪ .‬او را چند بار توی چادر زیرچشم گرفته بود‪.‬‬ ‫بعضی شب ها – سه شنبه ها یا پنج شنبه شب ها – وقتی‬ ‫دعا خوانده می ش��د‪ ،‬می رفت تو نخ او‪ .‬راستی راستی‬ ‫دعا کردنش با بقیه فرق داشت‪»...‬‬ ‫عبداهلل‪ ،‬ب��ه دنبال تفاوت امده اس��ت و وجود همین‬ ‫تفاوت ها او را کنجکاو می کند‪.‬‬ ‫«‪ .....‬روای��ت ای��ن جور ادم ها بود که بیش��تر گیجش‬ ‫می کرد‪ .‬یواش یواش عادت کرده بود بنشیند کناری و‬ ‫نگاه شان کند‪ .‬نمی دانست میان انها چه می کند‪ .‬دست‬ ‫سرنوشت او را کشانده بود به انجاها؟»‬ ‫عبداهلل‪ ،‬هرچند که مسن ترین فرد دسته یک است ولی‬ ‫حیران اس��ت؛ به دنبال واقعیت می گ��ردد‪ .‬حقیقتی را‬ ‫می جوید که گاهی در مرگ می بیند و گاهی در زندگی‬ ‫و در این میان‪ ،‬پسرک سبزه رو برای او یک سوال است‬ ‫و نه فقط پسرک که تمامی افراد دسته یک فکر و خیال‬ ‫او را پر کرده بودند‪.‬‬ ‫«‪ ....‬فکر و خیاالت عبداهلل را ول نمی کرد‪ :‬برای چه امده‬ ‫ب��ود؟ این ادم هایی که دور و برش بودند با کس��انی که‬ ‫قبل ترها می شناخت از زمین تا اسمان تفاوت داشتند‪ .‬مثال‬ ‫همین پسرک سبزه رو‪ ،‬چه فکری تو کله اش بود که این‬ ‫رفتار و حرکات را داش��ت‪ :‬چرا باید همه اش خرحمالی‬ ‫دیگران را بکند؟! برای چه؟! برای که؟!»‬ ‫همانطور که گفته شد‪ ،‬عبداهلل در طول سفر به پسرک‬ ‫س��بزه رو – زکریا – نزدیک می ش��ود و این دوس��تی‬ ‫باعث رشد فکری اوس��ت‪ .‬نویسنده تالش می کند به‬ ‫مرور و اهس��تگی شخصیت اصلی خود را در جریان‬ ‫ح��وادث به تکامل رس��اند‪ .‬گفتارهای کمی تند و گاه‬ ‫بدبینانه عبداهلل در ابتدای رمان تغییر می یابد و در پایان‬ ‫چهره دیگری از او را نش��ان می دهد‪ .‬رفتار و گفتار او‬ ‫چنان به ارامی تغییر می کند که خواننده ازار نمی بیند و‬ ‫اگر تحولی هست از سرعجله و بی حوصلگی نبوده و‬ ‫در واقع دهقان شخصیت اصلی رمان خود را به خوبی‬ ‫پرورش داده است‪.‬‬ ‫دو اتفاق در طول رمان هم زمان با هم رخ می دهد؛ اغاز‬ ‫تحول عبداهلل و ش��روع خشونت های جنگ‪ .‬در واقع‬ ‫دهقان شخصیت اصلی خود را در میدان نبرد می سازد‪.‬‬ ‫با اغاز حرکت دس��ته یک به سمت منطقه عملیاتی و‬ ‫شروع درگیری با نیروهای عراقی‪ ،‬عبداهلل نیز با ظرافت‬ ‫تمام به نبرد با خود می پردازد‪ .‬از وقتی نیروها از شهر‬ ‫مرزی خارج می شوند تا زمانی که به روستا می رسند‪،‬‬ ‫عبداهلل‪ ،‬تصاویر بس��یار تلخی را می بیند‪ .‬کش��ته شدن‬ ‫ادم ها‪ ،‬دس��ته و پنجه نرم کردن با مرگ و تالش افراد‬ ‫برای مقابله با ان او را ابدیده می کند‪.‬‬ ‫برخورد عبداهلل و زکریا با «پیرمرد» در روستا‪ ،‬شاید بخش‬ ‫ی رمان است‪ .‬سخنان‬ ‫پایانی تکامل روحی شخصیت اصل ‬ ‫پیامبرگونه پیرمرد‪ .‬هرچند گاه چندان طبق روال داستان‬ ‫نیست ولی نمادی از تحول روحی است‪.‬‬ ‫« ‪ ...‬عبداهلل از روز قبل رفته بود تو بحر ان دو مرد خدا‬ ‫– زکریا و ان پیر‪ -‬بدجوری فکرش را مش��غول کرده‬ ‫بودند‪ .‬این نماینده های خدا روی زمین – خودش هم‬ ‫خنده اش می گرفت از این اسم گذاری – کسانی نبودند‬ ‫ک��ه فکرش را می ک��رد‪ .‬زکریا را ت��وی جنگ خوب‬ ‫خوب دیده بود‪ .‬کس��ی بود که ام��ده بود خودش را‬ ‫وقف دیگران کند و مگر نکرد؟‪»....‬‬ ‫به ج��ز عبداهلل و زکریا‪ ،‬دیگر ادم های رمان نیز هرکدام‬ ‫در به تصویر کشیدن این تحول سهمی دارند و نویسنده‬ ‫به خوبی توانس��ته از عه��ده کار براید‪ .‬بهرام‪ ،‬اهلل مراد‪،‬‬ ‫ابراهیم‪ ،‬جوان ارپی جی زن‪ ،‬جمال و حتی س��ی د ولی‬ ‫قهوه چ��ی و زن صاحبخانه ش��هر‪ ،‬هرک��دام عهده دار‬ ‫بخشی از حوادثند و بی سرانجام رها نشده اند‪.‬‬ ‫به جز شخصیت های داس��تان‪ ،‬سیر حوادث در «پرسه‬ ‫در خاک غریبه» نیز بس��یار زیبا و حساب شده در نظر‬ ‫گرفته ش��ده اس��ت‪ .‬اگر رمان با شوخی و طنز اغاز و‬ ‫ادامه یافته ولی کم نیست صحنه های تلخ و جانسوزی‬ ‫که از جنگ روایت می شود‪.‬‬ ‫نویسنده بدون ش��عار زدگی های متداول در این عرصه‪،‬‬ ‫جنگ را همانگونه که بوده اس��ت به تصویر می کش��د‪.‬‬ ‫ادم های داستانش در ساعات و مواقعی که درگیر جنگ‬ ‫نیستند‪ ،‬همین افراد جامعه اند‪ ،‬شوخی می کنند و می خندند‬ ‫و در صحنه نبرد هم انسان های زمینی هستند‪ .‬صحنه نبرد‬ ‫نیز واقعی اس��ت‪ .‬انفجار کش��ته می گذارد‪ .‬در این رمان‬ ‫گویا قرار نیس��ت از خش��ونت جنگ حرفی زده نشود‬ ‫و اگر س��خن هم به میان می اید به همان اندازه خودش‬ ‫ناخوشایند است‪ .‬به تصویر کشیدن کشته شدن انسان ها‬ ‫و تالش برای زنده ماندن از جمله ویژگی های کار دهقان‬ ‫است حتی وقتی عبداهلل مصمم می شود تا در روستا و نزد‬ ‫پیرمرد بماند نیز نوعی تالش برای ماندن است‪.‬‬ ‫نویس��نده به خوبی توانس��ته تا خش��ونت جنگ را به‬ ‫تصویر بکشد و شاید ش��اهکار او در این رمان فصل‬ ‫پایانی کار است که گوشه ای از حمالت شیمیایی رژیم‬ ‫بعث را نمایش می دهد‪ .‬البته یکی از مشخصه های اثار‬ ‫دهق��ان‪ ،‬نمایش فجایع جنگ اس��ت ک��ه کمتر به ان‬ ‫پرداخته ش��ده و نوعی س��کوت در برابر ان از سوی‬ ‫نویسندگان صورت گرفته است‪.‬‬ ‫به هرحال انچه در «پرس��ه در خاک غریبه» می خوانیم‪،‬‬ ‫روایتی است صادقانه از روزگاری که حادثه اش امکان‬ ‫تبدیل به یک اثر هنری را دارد‪ .‬دهقان کوش��یده است‬ ‫تا راوی صادقی باش��د از یکی از اتفاقات دوران دفاع‬ ‫مقدس! او گفته اس��ت که نگارش این رمان نزدیک به‬ ‫دو س��ال به طول انجامیده و بخش��ی از حوادث نیز از‬ ‫جمله خاطرات خود اوست‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫ادبیات‬ ‫بازخوانش سه قطعه کوتاه از اخرین اثر احمد دهقان‬ ‫تفاوت لحن داستانی و نثر انشایی‬ ‫بهمن اهنگران‬ ‫امروزه از پی بی��ش از یک قرن که از طول عمر ادبیات‬ ‫داستانی مدرن فارسی گذش��ته است‪ ،‬گذشته از صادق‬ ‫هدایت و تعداد انگشت شماری از داستان نویسان امروز‬ ‫ایران‪ ،‬هنوز بسیاری از داستان نویسان ما با استفاده از نثر‬ ‫انشایی داستان های خود را به رشته تحریر درمی اورند‪.‬‬ ‫نگاهی گذرا به اثار این داستان نویسان نشان می دهد که‬ ‫انان هنوز تفاوتی میان نثر معمول و انشایی و نثر داستانی‬ ‫قایل نیستند‪ .‬انان وقایعی را با تکیه بر نثری انشایی و گاه‬ ‫حتی شکیل و احساس برانگیز برای ما تعریف می کنند‪،‬‬ ‫اما تاثیر این گونه نثرها تاثیری گذرا و ایستاس��ت‪ .‬مانند‬ ‫تاثیری که زیبایی یک شاخه گل بر ذهن انسان می گذارد‪.‬‬ ‫حال ان که نثر و در واقع لحن داس��تانی تاثیری پویا بر‬ ‫ذهن می گذارد؛ تاثیری که دقیقا از جنس تاثیر اثر هنری‬ ‫است‪.‬‬ ‫احمد دهقان در کتاب «پرس��ه در خاک غریبه» نش��ان‬ ‫می دهد که به خوبی توانس��ته میان نثر انش��ایی و لحن‬ ‫داس��تانی تف��اوت قای��ل ش��ود‪ .‬او در این اثر داس��تان‬ ‫تاثیرگذاری را با اس��تفاده از لحنی پرتحرک و دینامیک‬ ‫ب��رای ما روایت می کند‪ .‬به همی��ن دلیل تاثیر زبان او بر‬ ‫خواننده تاثیری ماندگار و عمیق اس��ت‪ .‬برای این که به‬ ‫رمز کار دهقان و توجه عمیق او به لحن درست داستانی‬ ‫پی ببریم‪ ،‬چند قطع ه بس��یار تاثیرگ��ذار از اثر اخیر او را‬ ‫باز خوانیمی کنیم‪.‬‬ ‫«اول��ی‪ ،‬جا در جا ُمرد‪ .‬کله اش ترکیده بود‪ .‬دو س��ه تای‬ ‫دیگر‪ ،‬افتاده بودند روی برف ها‪ .‬یکی شان تاقباز افتاده بود‬ ‫و – با رنگ و روی سفید‪ ،‬عینهو مرده ها – سر باال گرفته‬ ‫بود تا ببیند پایش چه شده‪ .‬تیر خورده بود به پایین ِ‬ ‫ساق‬ ‫چپش و استخوان را چنان خرد کرده بود که پنجه اش به‬ ‫پوست اویزان بود‪».‬‬ ‫داستان نویس قرار نیست همواره از طریق ایجاد زیبایی بر‬ ‫ذهن مخاطبان خود تاثیر بگذارد‪ .‬در عالم داستان‪ ،‬اغلب‪،‬‬ ‫این زش��تی ها‪ ،‬تلخی ها و گاه حتی پلیدی ها هستند که‬ ‫در خوانن��ده موثر می افتند‪ .‬تاثیراتی که از قضا به مراتب‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫ماندگارتر و عمیق تر از تاثیرات ایستا و ساکن در قطعات‬ ‫زیبای ادبی هس��تند و بی تردید‪ ،‬داستان نویس نمی تواند‬ ‫با نگارش انش��اهایی زیبا و چش��م نواز و قطعات ادبی‬ ‫پرطمطراق و شکیل‪ ،‬زشتی های موجود در عالم خارج از‬ ‫داستان را – خاصه در اثار واقع گرایانه ‪ -‬به تصویر بکشد‪.‬‬ ‫بسیاری از منتقدان ادبیات داستانی امروز ایران هستند که‬ ‫هنگام ستایش اثار داستانی از نثر سلیس و زیبا و انشای‬ ‫پاکیزه و بدون دس��ت انداز سخن می گویند و با اتکا بر‬ ‫این خصیصه غیر س��اختاری‪ ،‬اثر داستانی مورد بحثشان‬ ‫را جزو اثار برتر و برجسته داستانی برمی شمارند‪ ،‬حال‬ ‫انکه چنین نیست‪ .‬زبان داستان امروز‪ ،‬نثر صرف نیست‪.‬‬ ‫انش��ا و قطعه زیبای ادبی هم نیس��ت‪ .‬بلکه نثری است‬ ‫که با تاثیر گرفتن از فضای داس��تان و موضوع روایت‪،‬‬ ‫درون مایه اثر و از همه مهم تر ذهن کاراکتر یا کاراکترهای‬ ‫محوری داستان به لحن داستانی سنجیده و مناسب بدل‬ ‫شده است‪ .‬نویسنده ای که قصد دارد زشتی های جنگی‬ ‫خون ب��ار و ویران گر را به تصویر بکش��د‪ ،‬یقینا خواهد‬ ‫کوش��ید تا لح��ن روایت خود را نیز به تناس��ب چنین‬ ‫درون مایه ای پرداخت کند‪ .‬لحنی که بالطبع به تناس��ب‬ ‫روایت وقایع تلخ اثر‪ ،‬لحنی است اثرگذار‪ ،‬لیکن تاثیری‬ ‫نه از جنس تاثیر قطعات ادبی‪ .‬از جمله در این قطعه از‬ ‫روایت دهقان می بینیم که مطلقا از واژگان زیبا و با شکوه‬ ‫در انشاهای ادبی خبری نیست؛ «مرگ» و «کله ترکیده»‬ ‫و «رنگ و روی سفید عینهو مرده ها» و «پنجه اویخته به‬ ‫پوست»‪ ...‬همین‪ .‬این واژگان بیش از ان که بیانگر کیفیاتی‬ ‫حسی و عاطفی باشند‪ ،‬نشانگر حالت هایی فیزیکی اند‪.‬‬ ‫انچنان که به جای ایجاد احساس��اتی عاطفی و دلپذیر‬ ‫تولیدکننده فضایی سرد و بی روح هستند؛ و از قضا راز‬ ‫ماندگاری این قطعه نیز همین اس��ت‪ ،‬زیرا بی احساسی‬ ‫واژگان و در نتیجه سردی هوشمندانه لحن روایت سبب‬ ‫می شود تا همه بار عاطفی واقعه بی کم و کاست به ذهن‬ ‫خود خواننده منتقل ش��ود و بی کوچک ترین قضاوتی‬ ‫و کامال بدون واس��طه عاطفی‪ ،‬ذهن مخاطب به صحنه‬ ‫روایت برود و با ان درگیر شود‪.‬‬ ‫«مجروح همچنان ِخر ِخر می کرد‪ .‬عبداهلل دست گذاشت‬ ‫روی زخم‪ .‬خون‪ ،‬داغ بود و لزج‪ .‬فشار داد‪ .‬خون از الی‬ ‫انگش��تانش زد بیرون و کم کم قطع شد‪ ،‬دست دیگرش‬ ‫را زد زی ِر س�� ِر مجروح‪ .‬مجروح‪ ،‬با نگاهی پر از خشم‪،‬‬ ‫چشم به او دوخت‪ :‬انگار که دردی طاقت فرسا بر جانش‬ ‫نشسته‪ .‬بعد یک دفعه خون از دهان و دماغش زد بیرون و‬ ‫ِ‬ ‫از دو ورِ‬ ‫صورت بی مویش‪ ،‬شره کرد روی برف ها‪.‬‬ ‫چش��م های مجروح حالت عوض کرد و چنان مهربان‬ ‫ش��د که پن��داری می خواس��ت بگوی��د از هیچ کس و‬ ‫هی��چ چیز گل��ه ای ندارد‪ .‬خ��ون که اول با ان ش��دت‬ ‫می خواس��ت از رگ ه��ا بزند بیرون‪ ،‬قطع ش��د‪ .‬عبداهلل‬ ‫مش��کوک به چش��م های او نگاه کرد‪ .‬دس��ت از روی‬ ‫زخم برداشت و روی سینه گذاشت‪ .‬راستی راستی ُمرده‬ ‫بود‪».‬‬ ‫در این قطعه نیز مرگ بدون هیچ واس��طه ای به تصویر‬ ‫کشیده می شود و صرف نظر از یکی‪ ،‬دو اشکال که نتیجه‬ ‫دخالت بی دلیل و نابه هنگام عامل های عاطفی‪ -‬از جمله‬ ‫واژگان «خشم»‪« ،‬دردی طاقت فرسا» و «مهربان»‪ -‬است‪،‬‬ ‫استفاده نویسنده از لحنی متناسب با درون مایه مورد نظرش‬ ‫و حضور واژگان فیزیکی که فقط بیانگر پارامترهای عینی‬ ‫هس��تند‪ ،‬مثل زخم‪ ،‬لزج‪ ،‬خون‪ ،‬دهان و دماغ و‪ ...‬سبب‬ ‫شده تا نویسنده در به تصویر کشیدن صحنه زشت مورد‬ ‫نظرش به دقت و هوشمندانه رفتار کند‪.‬‬ ‫«عبداهلل رفت تا پای مجروح را بلند کند که یک دفعه بادِ‬ ‫داغی خورد به صورتش و انگار که زور فیل را داش��ته‬ ‫باش��د‪ ،‬بلندش کرد و کوبید زمین‪ .‬بوی باروت و خاک‬ ‫داغ‪ ،‬دماغش را پر کرد‪ .‬یک لحظه نفس��ش بند امد‪ .‬سر‬ ‫بلند کرد ببیند چه ش��ده و چه بالیی سرش امده‪ .‬سالم‬ ‫بود! چیزی که اصال باورش نمی شد‪».‬‬ ‫این قطعه به گمان من یکی از کامل ترین تصاویری است‬ ‫که در یک اثر داس��تانی از صحنه یک انفجار ارائه شده‬ ‫است‪ .‬خصوصا با دقت به این نکته که نویسنده هیچ گاه‬ ‫به طور مس��تقیم اشاره ای به واژه انفجار‪ ،‬شلیک خمپاره‬ ‫یا‪ ...‬نکرده اس��ت و این دقیقا همان معجزه حیات بخش‬ ‫لحن مناسب در روایت است‪« .‬اوضاع و احوا ِل ان یکی‬ ‫که پایش اول بار زخم برداش��ته بود‪ ،‬اصال دیدنی نبود‪:‬‬ ‫پهل��وی او‪ ،‬از باال تا پایین دریده بود و یک چیزی مثل‬ ‫بادکنک صورتی رنگ ‪ -‬زیر دنده های خرد شده اش‪ -‬پر‬ ‫و خالی می شد‪ .‬کم کم خون تمام سینه اش را پر کرد‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ترکش ریز خورده بود به دس��ت و‬ ‫زکریا که دو س��ه تا‬ ‫بالش‪ ،‬مانده بود چه کار کند‪ .‬از روی ناچاری و درماندگی‪،‬‬ ‫کوله اش را خالی کرد تا بلکه چیزی پیدا کند‪ -‬شاید هم‬ ‫فکری به ذهنش برسد‪ -‬و بتواند مجروح اش و الش را‬ ‫ببندد‪ .‬چند تکه گاز جنگی و باند برداشت که عبداهلل مچ‬ ‫دستش را چسبید‪ »...:‬در صحنه باال زکریا را می بینیم که‬ ‫به عنوان یکی از کاراکترهای محوری روایت با تصویر‬ ‫زشت و عذاب اور یک مجروحیت جنگی رو در رو شده‬ ‫اس��ت‪ .‬خونسردی او در این صحنه دقیقا همان الگویی‬ ‫اس��ت که می توان از خونسردی یک نویسنده برجسته‬ ‫در مواجهه با فجایع ارائه کرد‪ .‬خونس��ردی تاثیرگذاری‬ ‫که نه تنها از احس��اس برانگیزی این صحنه پر خشونت‬ ‫و خون ب��ار نمی کاهد‪ ،‬بلکه حتی زش��تی فاجعه را نیز‬ ‫دو چندان جلوه می دهد‪ .‬لحنی به دور از ش��عارگویی و‬ ‫مرثیه س��رایی های معمول و مرس��وم این قبیل اثار که با‬ ‫انشا نویسی کامال متفاوت است‪.‬‬ ‫اما یکی از تاثیرگذارترین قطعات کتاب دهقان‪ ،‬صحنه ای‬ ‫اس��ت که طی ان پسری در اغوش پدرش جان می دهد‬ ‫و به گمان من این بخش از روایت می تواند یک قطعه‬ ‫اموزشی باش��د برای هنرجویان داستان نویسی‪ ،‬خاصه‬ ‫داستان نویسان جوانی که قصد دارند درباره جنگ داستان‬ ‫بنویس��ند‪ .‬لحن خونس��ردانه و بسیار س��نجیده روایت‬ ‫س��بب شده تا بدون هیچ گونه شعارگویی و اندوه زدگی‬ ‫و اشارات مستقیم و غیرداستانی‪ ،‬عاطفه انباشته شده در‬ ‫این تصویر تاثیرگذار به تمامی به ذهن مخاطبان اثر منتقل‬ ‫ِ‬ ‫جماعت فراری‪.‬‬ ‫ش��ود‪« :‬اولین رگبار خورد بی��ن او و‬ ‫دومین رگبار‪ ،‬فقط و فقط برای او نشانه رفته بود‪ .‬تیرها‬ ‫ چهار تا‪ -‬خوردند به سینه و شکمش‪ .‬دو سه قدم دیگر‬‫هم رفت و انگار که تازه تازه متوجه شده باشد چه بالیی‬ ‫سرش امده‪ ،‬سر جایش ایستاد‪ .‬فقط چشم داشت به پدر‬ ‫پیر و قوز کرده اش و منتظر بود که کی می رسد‪.‬‬ ‫نخواست جلوی او زمین بیفتد‪ .‬یک کم دیگر‪ -‬منتها با‬ ‫کمر خم کرده و س��ینه و ش��کمی که دم به دم خونی تر‬ ‫می شد‪ -‬ایستاد‪ .‬خیلی هم سعی کرد نیفتد اما نتوانست‬ ‫خواس��ته دلش را عملی کند‪ .‬تحملش تمام شد و هنوز‬ ‫پدرش نرسیده‪ ،‬روی دو زانو نشست‪ .‬امد چیزی به پدر‬ ‫بگوید‪ .‬نتوانس��ت و مثل ماهی ای که از اب بیرون افتاده‬ ‫باشد‪ ،‬فقط لب زد‪.‬‬ ‫پدر سر رسید و نگذاشت که روی برف ها بیفتد‪ .‬نشست‬ ‫و زیر بغلش را گرفت‪ .‬یک بار دیگر جمال س��عی کرد‬ ‫چیزی بگوید‪ .‬زورش نرسید حتی لب ها را از هم باز کند‪.‬‬ ‫انجا بود که دو قطرۀ اش��ک از دو ورِ صورتش سرازیر‬ ‫شد‪ .‬بعد نگاه ِ ماتش را دوخت به صورت پدری که گنگ‬ ‫و الل‪ ،‬چش��م به او داشت و شانه هایش می لرزید‪ .‬برای‬ ‫ِ‬ ‫خوب‬ ‫اولین بار در تمام عمرش‪ ،‬توی چشم های پدرش‬ ‫خ��وب می دید که چه ق��در ارزو دارد یک کلمه حرف‬ ‫بزند‪ -‬فقط یک کلمه‪ -‬و چقدر هم زور می زند کلمه ای‬ ‫بگوید و نمی تواند‪».‬‬ ‫‪41‬‬ ‫پرونده ویژه‬ ‫نگاهی به زندگی و اثار احمد دهقان‬ ‫سفر به گرای ذهن دهقان‬ ‫محمد امین ناهید‬ ‫احمد دهقان در س��ال ‪ 1345‬ه‪ .‬ش در کرج متولد‬ ‫شد‪ .‬در سال ‪ 1368‬با ورود به دانشگاه مدرک خود‬ ‫را ابتدا در رش��ته مهندس��ی برق گرفت‪ .‬در مقطع‬ ‫فوق لیس��انس رشته مورد عالقه اش (مردم شناسی)‬ ‫را تحصی��ل ک��رد‪ .‬وی سال هاس��ت که ب��ه عنوان‬ ‫کارش��ناس ادب��ی در دفتر ادبی��ات و هنر مقاومت‬ ‫و مرک��ز افرینش ه��ای ادبی حوزه هن��ری فعالیت‬ ‫می کند‪ .‬اولین رمانش با عنوان «س��فر به گرای ‪270‬‬ ‫درجه» در س��ال ‪ 1375‬منتش��ر ش��د‪ .‬دو سال بعد‪،‬‬ ‫همی��ن رمان ابت��دا یکی از اثار برگزیده ‪ 20‬س��ال‬ ‫داستان نویسی ش��ده و مدتی به عنوان برگزیده ‪20‬‬ ‫س��ال ادبیات پایداری معرفی شد‪« .‬پال اسپراکمن»‬ ‫نایب رئیس مرکز مطالعات دانشگاهی خاورمیانه در‬ ‫دانشگاه راتجرز نیوجرسی امریکا‪ ،‬این کتاب را به‬ ‫زبان انگلیس��ی ترجمه کرده اس��ت‪ .‬درحال حاضر‬ ‫دانشگاه جرج واشنگتن‪ ،‬کتابخانه کنگره‪ ،‬کتابخانه‬ ‫دانشکده هاروارد‪ ،‬دانشگاه برکلی کالیفرنیا‪ ،‬دانشگاه‬ ‫ماریلند‪( ،‬دانشکده پارک کالج) و دانشگاه ورمونت‬ ‫(کتابخان��ه بیلی هوو و برلینگتن) از جمله مراکزی‬ ‫هستند که این کتاب را در دسترس عالقه مندان قرار‬ ‫داده اند‪ .‬از اثار دیگر احمد دهقان می توان به «گردان‬ ‫چهار نف��ره»‪« ،‬ناگفته های جن��گ»‪« ،‬نگین هامون»‬ ‫و «پرن��ده و تان��ک»‪« ،‬روزهای اخ��ر»‪« ،‬من قاتل‬ ‫پسرتان هستم»‪« ،‬ستاره شلمچه»‪« ،‬هجوم» و‪ ...‬اشاره‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫مردان جنگ و نویسندگان جنگی ان را به عنوان خاطره‬ ‫داس��تانی یا به صورت رمان جنگی نوشته اند‪ .‬این مقوله‬ ‫پس از جنگ هشت س��اله ایران و عراق و ادبیات و هنر‬ ‫دفاع مقدس به صورت اش��کار خود را نش��ان می دهد‪.‬‬ ‫یعنی کمتر می توان رمان و داستانی یافت که به صورت‬ ‫منتقدانه مانند جنگ و صلح تولستوی به جنگ پرداخته‬ ‫باشد‪ .‬احمد دهقان از نویسنده هایی است که در اثارش با‬ ‫عبور از الیه های ترد و شکننده‪ ،‬به اعماق جنگ راه پیدا‬ ‫می کند‪ .‬راوی این داس��تان با «سفر به گرای ‪ 270‬درجه»‬ ‫مخاطب را با خود به فراس��وی انچه اتفاق افتاده اس��ت‬ ‫می برد‪ .‬کتاب حاضر نگاهی اس��ت جدید به جنگ‪ ،‬اگر‬ ‫چ��ه هنوز ردپای دلتنگی جنگ در ان دیده می ش��ود اما‬ ‫قدرت مانور نویسندگی احمد دهقان توانسته داستان رمان‬ ‫را از یک جایگاه سطحی به سطح باالتری از نگریستن به‬ ‫هشت سال دفاع مقدس ببرد‪ .‬پایداری‪ ،‬ایثار‪ ،‬روبه رو شدن‬ ‫با وقایع و حوادث جنگ‪ ،‬یاد یاران‪ ،‬سفر به فراسوی جنگ‬ ‫و زیبا شناختی جنگ با نگاه جدید به حوزه درگیری های‬ ‫نظامی از محتوای اصلی کتاب است‪.‬‬ ‫گردان چهار نفره‬ ‫شخصیت اصلی داستان رزمنده ای است به نام ناصر که‬ ‫به همراه سه رزمنده دیگر به دستور حاج نصرت‪ ،‬فرمانده‬ ‫و مس��ئول خط برای شناس��ایی منطقه ای قبل از شروع‬ ‫عملیات راهی خطوط دشمن می شوند‪ .‬انها به دو گروه‬ ‫دو نفره تبدیل می شوند‪ .‬ناصر و سعید حین شناسایی وارد‬ ‫سنگر دوشکا شده و از کانال دشمن عبور می کنند و پس‬ ‫از شناسایی هنگام بازگش��ت با نیروهای عراقی مواجه‬ ‫می ش��وند‪.‬برای اطالع از تجهیزات و ارایش دش��من‬ ‫ضم��ن درگیری با ی��ک عراقی‪ ،‬بیس��یم او را غنیمت‬ ‫گرفته و نیروه��ای ایرانی را در جریان وقایع پش��ت‬ ‫خطوط مقدم دشمن قرار می دهند‪ .‬سعید در درگیری با‬ ‫افسر عراقی مجروح شده و به اسارت می افتد‪ .‬دوست‬ ‫دیگر حسن به کمک انها رسیده و پس از درگیری و‬ ‫ازادسازی سعید از چنگال عراقی ها به جهت جراحات‬ ‫ش��دیدش او را موقتا در مکان امن��ی مخفی می کنند‪.‬‬ ‫در ادامه داس��تان با رس��یدن نیروهای ایرانی و شروع‬ ‫عملیات‪ ،‬به کمک و امداد سعید می پردازند و با ورود‬ ‫به خاک دشمن داستان با پیروزی به پایان می رسد‪.‬‬ ‫ناگفته های جنگ‬ ‫این کتاب خاطرات شهید «علی صیاد شیرازی» فرمانده‬ ‫نی��روی زمینی ارتش در دوران جن��گ ایران و عراق‪،‬‬ ‫سفر به گرای ‪ 270‬درجه‬ ‫جنگ واقعیتی اس��ت که بیش��تر نویسندگان به طور‬ ‫مس��تقیم و غیرمس��تقیم به ان پرداخته اند‪ .‬نه تنها در‬ ‫ای��ران که در اکثر جهان ادبیات چه به صورت نفرت‬ ‫از جنگ و بازبینی واقعیت ها و تبعات انسانی و مالی‬ ‫ان مانند جنگ و صلح تولس��توی که نگاهی اس��ت‬ ‫منتقدانه به جنگ و سرنوش��ت م��ردان جنگی و چه‬ ‫به صورت نگاه زیباش��ناختی به جنگ های بزرگ که‬ ‫‪42‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫ادبیات‬ ‫از زم��ان پیروزی انقالب اس�لامی‪ ،‬رویدادهای اوایل‬ ‫انقالب و جنگ ایران و عراق تا سال ‪ 1362‬است‪.‬‬ ‫پیش��نهاد تدوین خاطرات سردار صیادشیرازی در سال‬ ‫‪ 1371‬به ایشان داده شد و در اولین قدم‪ ،‬گفت وگوهای‬ ‫سعید فخرزاده با این شهید که روی ‪ 22‬نوار کاست در‬ ‫روزهای پایانی جنگ ضبط ش��ده بود‪ ،‬روی کاغذ امد‪.‬‬ ‫محصول کار در س��ال ‪ 1373‬به ایشان ارائه شد تا نظر‬ ‫نهایی ش��ان را در متن اعمال کنند‪ ،‬که در همین سال به‬ ‫شهادت رسیدند‪ .‬خاطراتی از پیروزی انقالب اسالمی‪،‬‬ ‫مبارزه با منافقان و نیروهای ضدانقالب در اوایل پیروزی‬ ‫انقالب و طرح ریزی و شرکت در عملیات های گوناگون‬ ‫به عنوان فرمانده‪ ،‬برای پاکسازی شهرها و مناطقی چون‬ ‫سنندج‪ ،‬بانه‪ ،‬جوانرود‪ ،‬اش��نویه‪ ،‬بوکان و‪ ...‬از عوامل و‬ ‫نیروهای ضدانقالب‪ ،‬بررسی نتایج جنگ با ضدانقالب‬ ‫در کردس��تان‪ ،‬اختالف ش��هید صیاد ب��ا رئیس جمهور‬ ‫وق��ت «بنی صدر»‪ ،‬توطئه هایی که علیه انقالب صورت‬ ‫می گرفت‪ ،‬خاطرات��ی از جنگ با عراق و عملیات های‬ ‫ثامن االئم��ه(ع)‪ ،‬طریق الق��دس‪ ،‬فتح المبی��ن‪ ،‬رمضان‪،‬‬ ‫کربالی ده‪ ،‬محرم‪ ،‬عملیات محدود مس��لم بن عقیل و‬ ‫نب��رد بیت المقدس و‪ ...‬از جمله موارد مطرح ش��ده در‬ ‫این کتاب است که در ‪ 226‬گفتار تدوین و در پایان نیز‬ ‫‪ 13‬قطعه عکس ارائه شده اس��ت‪( .‬چاپ اول‪)1378 :‬‬ ‫این کتاب توسط دفتر ادبیات و هنر مقاومت‪ ،‬تدوین و‬ ‫با جلد شمیز منتشر شده است‪.‬‬ ‫روزهای اخر‬ ‫موضوع‪ :‬تاریخ دفاع مقدس ‪ -‬ادبیات انقالب ‪ -‬انتشارات‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫س��وره مهر ‪ 7 -‬تی��ر ‪- 1385‬مجموعه خاط��رات دفاع‬ ‫مقدس و روزهای اخر فرصتی زیبا و دست نیافتنی برای‬ ‫چند روز زندگی با بچه های جنگ از صبح تا ش��ام‪ ،‬در‬ ‫همراهی با احمد دهق��ان‪ ،‬و درکی ‪ -‬هرچند اندک ‪ -‬از‬ ‫سختی های اتش و عطش در روزهایی که دیگر شیرینی‬ ‫فتح خرمشهر و فاو را ندارد و غمی پنهان که روح تمام‬ ‫لحظات روزهای اخر جنگ تحمیلی شده است‪ ،‬گزارش‬ ‫مسئوالن از این روزها منجر به نوشیدن جام زهر توسط‬ ‫حضرت روح اهلل(ره) شد‪.‬‬ ‫ازادی خرمشهر‬ ‫ازادی خرمشهر کتابی است به روایت سپهبد شهید علی‬ ‫صیادشیرازی‪ .‬کتاب با روایت چگونگی انجام عملیات‬ ‫فتح المبی��ن و پیروزی در این عملیات اغاز می ش��ود‪.‬‬ ‫در این قسمت شهید صیاد شیرازی‪ ،‬سازمان قرارگاه های‬ ‫عملیات بیت المقدس را نام می برد و ویژگی های عملیات‬ ‫بیت المق��دس را بیان می کند‪ .‬مراحل انجام این عملیات‬ ‫نیز از مواردی است که ناگفته نمی ماند‪ .‬قسمت بعدی‪،‬‬ ‫ازادی خونین شهر است‪ .‬راهکارهای ازادی خونین شهر‬ ‫و انتخاب نیروها برای انجام این عملیات از نکات بارزی‬ ‫است که در این قسمت مورد بررسی قرار می گیرد‪.‬‬ ‫دشتبان‬ ‫دشتبان رمان ماقبل اخر احمد دهقان است که در سال‬ ‫‪ 1388‬توس��ط انتشارات نیستان به چاپ رسیده است‪.‬‬ ‫این کتاب از س��ری کتاب های «متون فاخر» است که‬ ‫انتشارات نیستان مدتی اس��ت اقدام به نشر انها کرده‬ ‫و داس��تان ها و رمان های نویس��ندگان پیشکسوت‬ ‫کشور را در قالبی یکسان منتشر می کند‪.‬‬ ‫احمد دهقان ماجرای رمان را از یک صبح معمولی‬ ‫ش��روع می کند‪ ،‬درحالی که هر یک از اعضای یک‬ ‫خانواده روس��تایی مثل هر روز س��رگرم کار خود‬ ‫هس��تند و اما به ناگاه وقتی زندگی درجریان است‬ ‫و هم��ه چیز به خوبی پیش می رود‪ ،‬جنگ ش��روع‬ ‫می ش��ود و موش��ک ها بی رحمان��ه زندگی درحال‬ ‫جریان را با تمام زیبایی هایش نابود می کنند‪ .‬فصل‬ ‫اول کتاب با تمام س��ادگی هایش در بیان انقدر که‬ ‫همه چی��ز را واقعی به تصویر می کش��د به خوبی‬ ‫عمق فاجعه ش��روع جنگ را به نس��ل سومی ها که‬ ‫هیچ تصوی��ر و خاط��ره ای از ان روزهای ابتدایی‬ ‫ندارند نش��ان می دهد و به خوبی می تواند به درک‬ ‫درست این نسل از جنگ یاری کند‪.‬‬ ‫از دیگر اثار دهقان می توان به این کتاب ها اشاره کرد‪:‬‬ ‫‪ - 1‬من قاتل پسرتان هستم (مجموعه داستان کوتاه)‬ ‫نشر افق ‪ 30‬دی ‪1387‬‬ ‫‪ - 2‬پل چوبی‪ :‬خاطرات س��ردار شهید حاج احمد‬ ‫امینی‪ ،‬فرمان��ده گردان ‪ 40‬خاتم االنبیا لش��کر ‪41‬‬ ‫ثاراهلل‪ .‬ناشر سوره مهر‪ 7 .‬تیر ‪1385‬‬ ‫‪ - 3‬چهار مجلس‪ ،‬هزار حدیث‪ :‬شامل چهل مجلس‬ ‫به ضمیمه چهل حدیث از هر معصوم ناشر‪ :‬قدس‪،‬‬ ‫‪ 19‬مرداد ‪ .1388‬گرداورنده‪ :‬احمد دهقان‬ ‫‪ - 4‬شهید چمران‬ ‫ناشر‪ :‬مدرسه‪ 27 ،‬تیر ‪1388‬‬ ‫‪ - 5‬روایت ها و حکایت ها‬ ‫گرداورنده‪ :‬احمد دهقان‪ 4 ،‬بهمن ‪1384‬‬ ‫‪ - 6‬مقام دختران در اسالم‬ ‫پدیداورنده‪ :‬احمد دهقان ناشر‪ :‬الهیجی ‪1381‬‬ ‫‪ - 7‬پرنده و تانک‬ ‫ناشر کنگره سرداران کرمان‬ ‫‪ - 8‬ستاره های شلمچه‪ ،‬سوره مهر‬ ‫‪ - 9‬نگین هامون‬ ‫‪ - 10‬هجوم‬ ‫همچنین مجموعه پنج جلدی تاریخ جنگ به روایت‬ ‫حس��ن باقری که جزو مهمترین اثار منتشر شده در‬ ‫م��ورد دفاع مقدس و مجموع�� ه گزارش های نوبه ای‬ ‫و یادداشت های جنگ ش��هید باقری است به همت‬ ‫احمد دهقان به زودی به دس��ت چاپ س��پرده و به‬ ‫یاری خدا در هفته دفاع مقدس به عالقه مندان تقدیم‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫‪43‬‬ ‫هفت‬ ‫زندگی سیاسی حسن ایت؛ از زحمتکشان تا حزب جمهوری اسالمی‬ ‫جنجال افرین‬ ‫محمد رضا موحدی‬ ‫حس��ن ای��ت و زندگ��ی سیاس��ی اش‪ ،‬از ان جه��ت‬ ‫محل تامل و پرس��ش قرار می گیرد که او با س��ابقه ای‬ ‫س��وال برانگیز در س��ال های قبل از انقالب‪ ،‬در زمره‬ ‫مهمترین چهره ه��ای تاثیر گذار انقالب اس�لامی قرار‬ ‫گرف��ت‪ .‬ش��اید به همی��ن دلیل ب��ود ک��ه اعتبارنامه‬ ‫حسن ایت در مجلس اول مورد اعتراض قرار گرفت‬ ‫و چن��ان جنجالی پدی��د امد که هاشمی رفس��نجانی‪،‬‬ ‫رئیس وقت مجلس در خاطرات خود روز پنجش��نبه‬ ‫دوم مردادم��اه ‪ 59‬را چنین به یاد می اورد‪« :‬تقریبا هیچ‬ ‫جلس��ه ای در این ارتباط (تصویب اعتبارنامه) با چنین‬ ‫جار و جنجالی روبه رو نشد‪ .‬قطعا اداره چنین جلسه ای‬ ‫با ش��رایط ان روز مجلس کار سختی بود که به لطف‬ ‫خداوند به نحو قابل قبولی انجام شد‪».‬‬ ‫صف ارایی مخالفان و موافقان‬ ‫در ان جلس��ه ع�لاوه ب��ر چهره های مل��ی و اعضای‬ ‫نهض��ت ازادی برخ��ی روحانیون هم ب��ه مخالفت با‬ ‫حس��ن ایت پرداختند‪ .‬از چهره ه��ای مطرح مخالف‬ ‫ای��ت می توان ب��ه صادق خلخالی‪ ،‬ش��هید محالتی و‬ ‫محمد جواد حجتی کرمانی اشاره کرد‪ .‬اما علت اصلی‬ ‫‪44‬‬ ‫مخالفت نیروهای ملی و نمایندگان وابسته به نهضت‬ ‫ازادی به رابطه ایت با مظفر بقایی و عضویت وی در‬ ‫حزب زحمتکش��ان ایران بر می گردد‪ .‬هاشم صباغیان‪،‬‬ ‫نماینده مخالف ایت در بی��ان دالیل مخالفت خود و‬ ‫دیگ��ر حامیان تفکر مصدق با ای��ت می گوید‪« :‬مظفر‬ ‫بقایی در س��ال های بعد از ملی شدن صنعت نفت در‬ ‫برابر نهضت ایس��تاد و یکی از دالی��ل اصلی از میان‬ ‫رفتن اتحاد در نهضت ملی و نهایتا شکست این جبهه‬ ‫اقدامات��ی بود که مظفر بقایی انجام داد‪ .‬دکتر ایت هم‬ ‫دقیق��ا این تفکر را تایید می ک��رد و به پیش می برد‪ .‬او‬ ‫ستونی هم در روزنامه جمهوری اسالمی ارگان حزب‬ ‫جمه��وری داش��ت و در مقاله های خود به ش��دت به‬ ‫مصدق و هواداران او و نهضت ملی حمله می کرد‪».‬‬ ‫از دیگر مخالفان ایت‪ ،‬احمد سالمتیان‪ ،‬نماینده مجلس‬ ‫و مس��ئول دفتر هماهنگ��ی رئیس جمهور ( بنی صدر)‬ ‫بود‪ .‬وی توطئه ایت‪ ،‬علیه بنی صدر را دلیل مخالفت با‬ ‫وی عنوان کرده و سند این ادعای وی نیز موضوع نوار‬ ‫ی به‬ ‫س��خنرانی ایت بود که در روزنامه انقالب اسالم ‬ ‫عنوان سند کودتا علیه رئیس جمهور‪ ،‬بنی صدر منتشر‬ ‫شده بود‪.‬‬ ‫سالمتیان اما تنها ان سخنرانی را دلیل مخالفت با ایت‬ ‫ذکر نکرد و مواردی هم چون تدریس انقالب س��فید‬ ‫توسط ایت را هم دالیل دیگر مخالفت خویش اعالم‬ ‫کرد‪ .‬اما در ان جلسه جنجالی مجلس شورای اسالمی‬ ‫ تنها احمد سالمتیان از در مخالفت با ایت درنیامد که‬ ‫دیگر نمایندگان هم به مقابله با ایت برخاستند و دلیل‬ ‫این مقابله را هم مشکالت اخالقی حسن ایت عنوان‬ ‫کردند‪ .‬مشکالتی که البته در صحن مجلس مطرح شد‬ ‫و چند روز بعدتر‪ ،‬روز یکشنبه‪ ،‬پنج مردادماه‪ ،‬ابراهیم‬ ‫یزدی در سرمقاله روزنامه کیهان و ذیل عنوان «گزارش‬ ‫به موکلین رای کبود به ایت» با موکالن خویش در میان‬ ‫گذاش��ت‪ .‬در مقابل نمایندگانی مانند مرتضی الویری‬ ‫نیز در حمایت از اعتبارنامه ایت سخن گفتند و نهایتا‬ ‫هم حس��ن ایت به دف��اع از خود پرداخت و با قرائت‬ ‫گزارش های ساواک درباره خود‪ ،‬شاهد گرفتن برخی‬ ‫نمایندگان و البته بدون بد گفتن از حزب زحمتکشان‬ ‫موفق به کسب رای اعتماد نمایندگان شد‪.‬‬ ‫چهره جنجالی‬ ‫این چهره جنجالی س��ال های ابتدای انقالب در سوم‬ ‫تیرماه س��ال ‪ 1317‬در شهرستان نجف اباد اصفهان به‬ ‫دنیا امد‪ .‬او در خانواده ای روستایی و مذهبی پرورش‬ ‫یافت و پس از گذراندن دوران دبس��تان و دبیرس��تان‬ ‫در نجف اباد‪ ،‬تحصیالت عالیه خود را در رش��ته های‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫دین و تاریخ‬ ‫عل��وم اجتماعی‪ ،‬حق��وق‪ ،‬ادبیات‪ ،‬جامعه شناس��ی و‬ ‫روزنامه نگاری در تهران به اتمام رس��اند و همزمان با‬ ‫تحصیل در دانش��گاه‪ ،‬دروس حوزوی را نیز اموخت‬ ‫و به زبان های عربی‪ ،‬انگلیسی و فرانسه نیز تسلط پیدا‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫انچه از ق��ول خود ایت در کتب منتش��ره امده‪ ،‬وی از‬ ‫‪ 15‬س��الگی که وارد سیاست شد و مسائل کالن ایران را‬ ‫بررسی و دنبال می کرد‪ ،‬طرفدار سرسخت ایت اهلل کاشانی‬ ‫شده بود و تقریبا به هر مناسبتی از ان مرحوم حمایت و‬ ‫علیه مخالفان ایت اهلل کاشانی موضع گیری می کرد‪ .‬پس از‬ ‫درگذشت ایت اهلل کاشانی‪ ،‬به هواداری حزب زحمتکشان‬ ‫ایران ب��ه رهب��ری دکتر بقای��ی ک��ه حامی پروپاقرص‬ ‫ایت اهلل کاشانی شده بود‪ ،‬دس��ت زد و به صورت فعال‬ ‫در راه این حزب و رهبر ان گام برمی داشت و در مراسم‬ ‫انها حضور همه جانبه داش��ت‪ .‬در سال ‪ ،1342‬در کنگره‬ ‫حزب زحمتکشان که در چهارمحال و بختیاری تشکیل‬ ‫شده شرکت کرد و برای اصالح اساسنامه ان پیشنهاداتی‬ ‫داد که این پیش��نهادات پذیرفته نشد و همین امر باعث‬ ‫ش��د نتواند خود را با ان تطبیق دهد‪ .‬البته اعضای حزب‬ ‫زحمتکشان طی سال های اخیر در مصاحبه های مختلف‬ ‫مدعی ش��ده اند تندروی های ایت و تمایل وی به مبارزه‬ ‫مسلحانه دلیل اصلی اخراج وی از حزب بوده است‪.‬‬ ‫درباره زحمتکشان‬ ‫اما حزبی که اینقدر برای حس��ن ایت جنجال افرید‪،‬‬ ‫کی و چگونه تاس��یس شد و دبیر کل ان‪ ،‬مظفر بقایی‬ ‫کیست؟ پس از انکه نفت‪ ،‬ملی شد و مدتی بعد دکتر‬ ‫محم��د مص��دق فرم��ان نخس��ت وزیری را دریافت‬ ‫ک��رد‪ ،‬بقایی خود را در این موفقیت ها ش��ریک اصلی‬ ‫ی هم داش��ت‬ ‫می دانس��ت و از انج��ا که وجهه مردم ‬ ‫و روزنام��ه ای هم به نام ش��اهد در اختی��ارش بود و‬ ‫هوادارانی در طول مبارزه در اطرافش گرد امده بودند‪،‬‬ ‫تصمیم گرفت بنیان حزبی را بریزد و تشکیالتی برای‬ ‫فعالیت سیاسی به وجود اورد‪.‬‬ ‫ب��ه همین دلی��ل روز چهارش��نبه ‪ 25‬اردیبهش��ت ماه‬ ‫‪ 1330‬در روزنامه ش��اهد اعالنی تحت عنوان «اخطار‬ ‫مهم» با امض��ای مظفر بقایی کرمانی‪ ،‬تاس��یس حزب‬ ‫زحمتکش��ان ملت ایران اعالم ش��د‪ .‬فردای ان روز و‬ ‫در همان روزنامه اساس��نامه موقت حزب زحمتکشان‬ ‫ملت ایران و بیانیه تش��کیل حزب مذکور درج شد و‬ ‫از همان تاریخ‪ ،‬روزنامه ش��اهد به عنوان ارگان حزب‬ ‫زحمتکشان ملت ایران خوانده شد‪.‬‬ ‫در اساس��نامه موقت حزب‪ ،‬هدف از تش��کیل ان اوال‬ ‫پشتیبانی از جبهه ملی و ثانیا تثبیت هدف های خاص‬ ‫طبقات محروم کش��ور اعالم شده بود‪ .‬البته باید گفت‬ ‫که این‪ ،‬ارمان حزب زحمتکشان بود ولی انچه بقایی‬ ‫و ملکی را به همکاری کشانده بود و هدف های فوری‬ ‫حزب تلقی می ش��د حمایت از دول��ت دکتر مصدق‬ ‫در اجرای قانون ملی ش��دن صنع��ت نفت و مبارزه با‬ ‫فعالیت های ح��زب توده بود که رهب��ر حزب‪ ،‬یعنی‬ ‫مظفر بقایی کرمانی کرارا به انها اشاره کرده است‪.‬‬ ‫اگرچ��ه حزب زحمتکش��ان مل��ت ایران ت��ا اخرین‬ ‫لحظ��ات حیات خود با حزب توده درگیری داش��ت‬ ‫و ب��ه روش های مختلف با رهب��ران این حزب طرف‬ ‫می ش��د اما موض��ع ان در قبال دول��ت دکتر مصدق‬ ‫مستدام نبود‪ .‬حزب زحمتکشان در طول فعالیت خود‬ ‫عملکرد بسیار متفاوتی داشت از جمله در طول مدت‬ ‫کمتر از دو سال از هواداری سرسختانه از دکتر مصدق‬ ‫دست کشید و به مخالفت با او پرداخت‪.‬‬ ‫در واقع��ه ‪ 30‬تیر‪ ،‬بقایی بیش��تر علیه ق��وام بود تا علیه‬ ‫محمدرض��ا پهلوی‪ .‬حتی پ��س از انکه قوام کنار رفت‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫و مصدق روی کار امد‪ ،‬بقایی همچنان با ش��دت تمام‬ ‫احمد قوام را مورد انتقاد قرار می داد‪ .‬تاکید بقایی روی‬ ‫احمد قوام و درخواس��ت تسریع در محاکمه وی و در‬ ‫عین ح��ال بی توجهی کامل به نقش محمدرضا پهلوی‬ ‫در بروز این ماجراهای بی علت نبوده است و مهمترین‬ ‫علتی که برای ان می توان ذکر کرد این است که بقایی با‬ ‫بزرگ جلوه دادن نقش قوام می خواست کسی معترض‬ ‫مقام سلطنت نشود‪ .‬ش��اهد این ادعا اظهارات شخص‬ ‫دکت��ر بقایی اس��ت ک��ه در جریان یکی از جلس��ات‬ ‫دادگاه س��ال ‪ 1344‬مطرح نم��ود‪ .‬هیات اجرائیه حزب‬ ‫زحمتکش��ان ملت ایران هم ب��رای ممانعت از خروج‬ ‫محمدرضا پهلوی از کش��ور فعالیت گسترده ای کرد و‬ ‫به وی��ژه دکتر مظفر بقایی افتخ��ار می کند که چون اهل‬ ‫توطئه علیه رژیم پهلوی نبود مورد غضب دولت مصدق‬ ‫قرار گرفت‪ .‬یکی از برنامه هایی که برای تضعیف دولت‬ ‫دکتر مصدق از سوی مخالفین وی تدارک دیده شد ولی‬ ‫چگونگی اجرای این برنامه هرگز فاش نشده است‪ ،‬قتل‬ ‫محمود افشارطوس‪ ،‬رئیس شهربانی کل کشور بود‪.‬‬ ‫قتل محمود افشارطوس برای حزب زحمتکشان ملت‬ ‫ایران و به ویژه برای دکت��ر مظفر بقایی کرمانی هزینه‬ ‫س��نگینی داشت و هواداران حزب‪ ،‬همیشه با سواالتی‬ ‫در اطراف قتل افش��ارطوس روب��ه رو بودند‪ ،‬هر چند‬ ‫پاس��خ انها بیشتر این بود که دلیلی ندارد ما خود را از‬ ‫ای��ن اتهام تبرئه کنیم بلکه مدعیان اگر دلیلی دارند که‬ ‫نشانگر دخالت حزب در این قضیه است‪ ،‬ارائه دهند‪.‬‬ ‫حزب زحمتکشان بعد از کودتای ‪ 28‬مرداد و تا زمانی‬ ‫که مظفر بقایی درگذشت فعالیت مستمر نداشت‪ ،‬فقط‬ ‫در زمان هایی ک��ه دولت ها از جان��ب نیروهای فعال‬ ‫سیاس��ی به چالش طلبیده می شدند بقایی هم با انتشار‬ ‫بیانیه هایی و جمع اوری نیروهای پراکنده خود دست‬ ‫به فعالیت می زد و هنگامی که فعالیت سیاسی کاهش‬ ‫می یافت حزب زحمتکشان هم مانند دیگر گروه های‬ ‫سیاسی در انزوا فرو می رفت‪.‬‬ ‫حزب زحمتکشان پس از ان توفیق چندانی در مبارزات‬ ‫سیاسی نیافت و تنها در سال ‪ 1357‬حزب مذکور اجازه‬ ‫فعالیت سیاسی یافت و این در حالی بود که در ان زمان‬ ‫فعالیت های حزب به شدت از رونق افتاده بود و مقامات‬ ‫امنیت��ی اجازه فعالیت ازاد به احزاب نمی دادند‪ .‬با وجود‬ ‫این تا س��ال ‪ 1357‬که نامه هایی از طرف بقایی به عنوان‬ ‫رئیس جمهور امریکا منتشر می شد یا مصاحبه هایی که با‬ ‫جراید می کرد این حزب نتوانست موقعیتی کسب کند‬ ‫و فعالی��ت زیادی نماید‪ .‬در دوره انقالب هم الجرم در‬ ‫پی ح��وادث و جریانات‪ ،‬در انزوای مطلق فرو رفت و‬ ‫وصیتنامه سیاس��ی رهبر حزب هم بعدها تحت عنوان‬ ‫«افول یک مبارز» چاپ شد‪ .‬انگاه هم که به امریکا سفر‬ ‫نمود و مورد توجه محافل امنیتی و جاسوسی امریکا قرار‬ ‫گرفت به تمامه اعتبار خود را از دست داد و در بازگشت‬ ‫از امریکا توسط دادگاه انقالب دستگیر و زندانی شد و‬ ‫در بررس��ی اعتبار نامه عالوه‬ ‫ب��ر چهره ه��ای مل��ی و اعضای‬ ‫نهضت ازادی برخی روحانیون‬ ‫هم به مخالفت با حس��ن ایت‬ ‫پرداختند‪ .‬از چهره های مطرح‬ ‫مخال��ف ای��ت می ت��وان ب��ه‬ ‫صادق خلخالی‪ ،‬شهید محالتی‬ ‫و محم��د ج��واد حجتی کرمانی‬ ‫اشاره کرد‬ ‫عاقبت در روز ‪ 26‬ابان ‪ 1366‬در تهران درگذشت‪ .‬با این‬ ‫حال عضویت حسن ایت در زحمتکشان طی سال های‬ ‫‪ 1340‬الی ‪ 1343‬نام این حزب را در محافل سیاسی بعد‬ ‫از انقالب بارها مطرح کرد‪ .‬حسن ایت با وجود اینکه از‬ ‫زحمتکشان جدا شده بود ولی روابط خود را با برخی از‬ ‫اعضای حزب حفظ کرده بود‪ .‬وی به همراه برخی دیگر‬ ‫از اعضای سابق حزب زحمتکشان مانند دیالمه و نامجو‬ ‫به عضویت حزب جمهوری اسالمی در امد‪ ،‬حزبی که‬ ‫پس از پیروزی انقالب اس�لامی در ‪ ۲۹‬اس��فند ‪۱۳۵۷‬‬ ‫ی چون ایت اهلل‬ ‫ اعالم موجودیت ک��رد‪ .‬روحانیون مهم ‬ ‫محمد حسینی بهش��تی‪ ،‬ایت اهلل س��ید علی خامنه ای‪،‬‬ ‫ای��ت اهلل عبدالکری��م موس��وی اردبیل��ی‪ ،‬اکب��ر‬ ‫ هاشمی رفس��نجانی و محم��د جواد باهن��ر از اعضای‬ ‫ی‬ ‫ش��ورای مرک��زی اولی�� ه ح��زب جمهوری اس�لام ‬ ‫بودند‪.‬‬ ‫این ح��زب قدرتمندترین تش��کل س��ال های ابتدای‬ ‫انقالب بود و بهش��تی‪ ،‬دبیر کل این حزب نیز همچون‬ ‫مظفر بقایی در کادر س��ازی اس��تعداد فراوانی به خرج‬ ‫داد‪ .‬حزب در همان دوره نیز در تدوین قانون اساسی‬ ‫جمهوری اسالمی نقش بسزایی داشت و نیروهای ان‬ ‫در قوای مختلف حضور داشتند‪.‬‬ ‫و سرانجام شهادت‬ ‫حسن ایت نیز از جمله نیروهای موثر حزب جمهوری‬ ‫بود‪ .‬او پس از پیروزی انقالب عالوه بر کار تدریس‪،‬‬ ‫نمایندگی مردم نجف اباد در مجلس خبرگان را به عهده‬ ‫گرفت و با عضویت در هیات رئیسه نقشی اساسی در‬ ‫تصویب اصل والیت فقیه ایفا کرد‪ .‬او س��پس از طرف‬ ‫م��ردم تهران به نمایندگی مجلس ش��ورای اس�لامی‬ ‫ انتخاب ش��د‪ .‬ایت از همان ابتدا عضو شورای مرکزی‬ ‫حزب جمهوری اسالمی ایران و عهده دار سمت دبیری‬ ‫سیاسی در این حزب شد‪ .‬حسن ایت را ساعت هشت‬ ‫صبح روز چهارشنبه ‪ ۱۴‬مرداد ‪ ۱۳۶۰‬در مقابل منزلش‬ ‫با شلیک ‪ 60‬گلوله ترور و شهید کردند‪.‬‬ ‫اکبر هاشمی رفس��نجانی از جمله کسانی بود که او را‬ ‫می ستود و حتی پس از شهادتش نوشت‪« :‬شهید ایت‬ ‫حق بزرگی بر انقالب اس�لامی دارد‪ .‬پیش از پیروزی‬ ‫انقالب و به خصوص س��ال اخر مب��ارزات در جمع‬ ‫دانشگاهیان و نظامیان همراه انقالب‪ ،‬نفوذ و حضوری‬ ‫چشمگیر داشت و یکی از شخصیت هایی بود که افکار‬ ‫و اهداف انقالب را – ک��ه در محیط روحانیت مبارز‬ ‫می گرفت – به درون عالم بسته ارتش منتقل می کرد‪...‬‬ ‫پس از پیروزی انقالب‪ ،‬با عضویت در شورای مرکزی‬ ‫ح��زب جمهوری اس�لامی‪ ،‬در مرک��ز نیروهای خط‬ ‫امام ق��رار گرفت و از این رهگ��ذر در تداوم انقالب‬ ‫و جلوگی��ری از انح��راف انقالب به راس��ت یا چپ‬ ‫نقش قابل توجهی ایفا می کرد‪ ...‬در مجلس خبرگان از‬ ‫اعضای بس��یار فعال و هدایتگر بود و در اسالمی شدن‬ ‫قان��ون اساس��ی و به خص��وص در اص��ول مربوط به‬ ‫هلل منتظری و ش��هید مظلوم‬ ‫والیت فقی��ه در کنار ایت ا ‬ ‫ایت اهلل دکتر بهشتی و سایر شخصیت های پیشتاز خط‬ ‫امام‪ ،‬صاحب نقش��ی ش��ایان توجه بود‪ ...‬با ش��ناخت‬ ‫وس��یع و عمیقی که از جریان های سیاسی ‪ -‬اجتماعی‬ ‫معاصر داشت‪ ،‬توانس��ت چهره استتارشده بسیاری از‬ ‫افراد و گروه ها و جریان ه��ای خطرناک را که پس از‬ ‫پی��روزی انقالب‪ ،‬منافقانه دم از اس�لام و رهبری امام‬ ‫می زدند‪ ،‬بنمایاند و با افشاگری های به موقع خود نسل‬ ‫جوان و نیروه��ای خط امام را از خطر عظیم انحراف‬ ‫انقالب اگاه سازد‪( ».‬مقدمه کتاب درس هایی از تاریخ‬ ‫سیاس��ی ایران‪ ،‬تهیه ش��ده در رواب��ط عمومی مجلس‬ ‫شورای اسالمی‪)1363 ،‬‬ ‫‪45‬‬ ‫هفت‬ ‫مث‬ ‫لث برا‬ ‫پرون‬ ‫ی نخس‬ ‫تین بار‬ ‫ده‬ ‫پرسنلی‬ ‫منتشر م‬ ‫حس‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫ی کند‬ ‫درحز‬ ‫ب‬ ‫ز‬ ‫ح‬ ‫م‬ ‫تکشا‬ ‫نایران‬ ‫ان‬ ‫چه پی ‬ ‫شرو دا‬ ‫ری‬ ‫ح‬ ‫د‬ ‫س‬ ‫؛‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫ایت‬ ‫نادی‬ ‫م ‬ ‫یرسد‪ ،‬ای در اختیار مثل است ک‬ ‫ه‬ ‫ت‬ ‫ح‬ ‫ث قرار‬ ‫ت عنوا‬ ‫ن پرون‬ ‫ای‬ ‫ب ت در حزب نی ده ناقص بوده گرفته است‪ .‬با ن پرونده‬ ‫پ‬ ‫ر‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫ای‬ ‫ی‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫خ‬ ‫ش‬ ‫ت‪.‬‬ ‫ح‬ ‫ی‬ ‫ان‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫در این ز اعضای سابق ر اساس انچه گر تمام ابعاد ع ل به نظر‬ ‫د‬ ‫م‬ ‫ر‬ ‫ل‬ ‫ز‬ ‫خاطرات و کرد‬ ‫حزب برا‬ ‫حمتکشا‬ ‫یا‬ ‫مصا‬ ‫رگیری می کرد ی خود گروهی ن منتشر‬ ‫ح‬ ‫ب‬ ‫ش‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫ب‬ ‫ی‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫‪،‬‬ ‫م‬ ‫را‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫ح‬ ‫در ه‬ ‫ان‬ ‫ت‪ .‬ب‬ ‫حزب ا و پس از ان بدل ه همین دلیل و داخته و از اع سن ایت‬ ‫ض‬ ‫ی‬ ‫ا‬ ‫ض‬ ‫ل‬ ‫خرا‬ ‫روی تابل ج شده است‪ .‬اصرار ایت ب عیت وی به حال ی حزب‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫گ‬ ‫ف‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫ر‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫ع‬ ‫س‬ ‫م‬ ‫ت‬ ‫یک‬ ‫ ‬ ‫پر‬ ‫عفا‬ ‫یشو‬ ‫النات‬ ‫رد خ‬ ‫د‬ ‫و‬ ‫ح‬ ‫‪،‬‬ ‫د‬ ‫‪،‬‬ ‫ز‬ ‫ای سنلی ای‬ ‫ای‬ ‫و‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ی‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ح‬ ‫ص‬ ‫ر‬ ‫ز‬ ‫ک‬ ‫ا‬ ‫ای‬ ‫ح‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫م در ا‬ ‫زب ز‬ ‫شد هان‬ ‫ن ادعاه‬ ‫ای شفاهی را ت حمتکشان ‪ ،‬فاق د ‪ .‬در هر صور ن زمان بر‬ ‫د‬ ‫ائ‬ ‫ی‬ ‫ا‬ ‫د کند‪.‬‬ ‫سناد مکتوبی ا ت پرونده‬ ‫ست که‬ ‫‪46‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫دین و تاریخ‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫‪47‬‬ ‫هفت‬ ‫حمید سیف زاده‪ ،‬عضو ارشد حزب زحمتکشان‪:‬‬ ‫ایت به دنبال حکومت شیعیان بود‬ ‫حمید سیف زاده از اعضای سابق حزب زحمتکشان که هم اکنون در کانادا زندگی می کند از اشنایی‬ ‫خود با دکتر حسن ایت‪ ،‬عضو اخراجی این حزب سخن گفته و معتقد است اقدامات ایت در پس از‬ ‫انقالب با هماهنگی مظفر بقایی صورت نگرفته است‬ ‫سید جوادمیر خلیلی‬ ‫ش��اید همان اندازه که مظفر بقایی‪ ،‬دبیر کل حزب‬ ‫زحمتکش��ان ایران به چهره ای پیچی��ده در تاریخ‬ ‫تحوالت سیاس��ی معاصر کشور تبدیل شده است‪،‬‬ ‫رویکرد سیاس��ی حس��ن ایت‪ ،‬عضو مستعفی این‬ ‫حزب نی��ز در مظان حدث و گمان های بی ش��مار‬ ‫ق��رار دارد‪« .‬مثل��ث» به بهانه س��الگرد ش��هادت‬ ‫دکت��ر ای��ت‪ ،‬دیدگاه ه��ای سیاس��ی و روابط وی‬ ‫با ح��زب زحمتکش��ان را در گفت وگ��و با حمید‬ ‫س��یف زاده‪ ،‬عضو ارشد حزب زحمتکشان ایران و‬ ‫ایرانی مقیم کانادا مورد بررسی قرار داده است‪.‬‬ ‫شما در حزب چه سمتی داشتید؟‬ ‫من بعد از ‪ 28‬مرداد مس��ئول کمیته قم حزب ش��دم‬ ‫و س��پس به اجبار حکومت از ق��م به تهران منتقل و‬ ‫رئیس دفتر تش��کیالت کل حزب زحمتکشان شدم‪.‬‬ ‫البت��ه حزب از س��ال ‪ 1342‬به بعد دیگ��ر به حالت‬ ‫‪48‬‬ ‫نیمه تعطی��ل درامده بود و فعالیت بس��یار محدود و‬ ‫مختص��ری داش��ت به خصوص بع��د از بیانیه حزب‬ ‫در ‪ 15‬خ��رداد ‪ 1342‬ب��ه نفع ام��ام (ره) دیگر رژیم‬ ‫نگذاش��ت حزب فعالیت کند و مدت��ی بعد از ان با‬ ‫«س��ازمان نگاهبانان ازادی» فعالی��ت می کردیم‪ .‬البته‬ ‫ایت در سال ‪ 45-46‬تشکیالت‬ ‫خودشراراه اندازیوعضوگیری‬ ‫خودرابه صورتشفاهیوپنهانی‬ ‫اغاز کرد و در عمل مسیر خود را‬ ‫از حزب زحمتکشان جدا کرد به‬ ‫همین دلیل دیگر بازگشت وی‬ ‫به حزب منتفی و استعفای او به‬ ‫اخراج تبدیل شد‬ ‫جلسات دکتر بقایی به صورت ماهی یک بار تشکیل‬ ‫می ش��د و من هم اگر فرصت می کردم در جلس��ات‬ ‫شرکت می کردم‪.‬‬ ‫دکتر س��ید احمد فردید هم رابطه ای با حزب شما‬ ‫داشت؟‬ ‫فردید اس��تاد فلس��فه بود و ارتباط حزبی و سیاسی‬ ‫نداش��ت‪ .‬ولی ش��اید با بقایی رفیق ب��ود‪ .‬البته دکتر‬ ‫بقای��ی ب��ا خیلی ها رفیق بود و اص��وال معتقد بود که‬ ‫اعتقاد سیاس��ی نباید موجب اختالف شخصی بشود‪.‬‬ ‫اگر ارتباطی هم بوده در کارهای علمی و دانشگاهی‬ ‫بوده است‪.‬‬ ‫دکتر ایت هم عضو حزب در تهران بود؟‬ ‫مرحوم ایت اول اصفهان بود و بعد تهران امد‪ .‬اتفاقا‬ ‫بعد از اینکه من تهران رفتم با ایشان خیلی اشنا شدم‪.‬‬ ‫ایت انس��انی زحمتکش و خودس��اخته بود‪ .‬در سال‬ ‫‪ 1343‬م��ن در بانک س��په کار می کردم ک��ه از قم به‬ ‫تهران تبعید شدم‪ .‬دفتر حزب زحمتکشان در خیابان‬ ‫شیخ هادی بود به نام سازمان نگهبانان ازادی‪ .‬من در‬ ‫ت اش��نا و دوست ش��دم‪ .‬من یک اتاق در‬ ‫انجا با ای ‬ ‫امیری��ه گرفته بودم و ایت می ام��د انجا و مفصل با‬ ‫هم صحبت می کردی��م‪ .‬یادم می اید در مباحث خود‬ ‫روزی گف��ت که صفویه خدمت بزرگی به ایران کرد‬ ‫چرا که ایران را یکدست شیعه کرد‪ .‬من در جواب به‬ ‫او گفتم اینکه خوب نیس��ت‪ .‬این مساله باعث شد ما‬ ‫از جهان اس�لام جدا افتادیم‪ .‬ایت گفت اگر ما شیعه‬ ‫نبودیم با دولت عثمانی از بین رفته بودیم که من بعدا‬ ‫فهمیدم حرف درس��تی م��ی زد‪ .‬و مطلب دیگر اینکه‬ ‫وی معتقد بود که برای مقابله با رژیم پهلوی باید کار‬ ‫مس��لحانه کرد البته اوایل این تندروی را نداشت‪ ،‬از‬ ‫س��ال ‪ 45‬به بعد می گفت و من در پاسخ او می گفتم‬ ‫ک��ه اوال کار خالف قانون تا وقت��ی که عضو حزب‬ ‫هس��تیم نباید بکنی��م و ثانیا ما هر چق��در هم مجهز‬ ‫ش��ویم به اندازه رژیم که تجهیزات و امکانات نظامی‬ ‫نداریم‪.‬‬ ‫ایت به همراه شخصی به نام شکری با اقای دیوشلی‬ ‫که رئیس تش��کیالت کل حزب بود اختالف داشتند‬ ‫و بعد از اینکه ش��کری از حزب اخراج شد از طریق‬ ‫ش��خصی به نام منوچهر نیرومند به ایت هشدار داده‬ ‫شده بود که ممکن است شما هم اخراج بشوید‪ .‬البته‬ ‫ایش��ان در نهایت که فکر کنم سال ‪ 47‬بود از حزب‬ ‫اخراج ش��د‪ .‬البته ارتباط شخصی من با ایت تا اوایل‬ ‫انقالب هم ادامه داشت‪.‬‬ ‫چرا استعفای ایت به اخراج تبدیل شد؟‬ ‫ایت در سال ‪ 45-46‬تشکیالت خودش را راه اندازی‬ ‫و عضوگیری خود را به صورت شفاهی و پنهانی اغاز‬ ‫کرد و در عمل مس��یر خ��ود را از حزب جدا کرد به‬ ‫همین دلیل دیگر بازگش��ت وی ب��ه حزب منتفی و‬ ‫استعفای او به اخراج تبدیل شد‪.‬‬ ‫شما و مرحوم ایت فعالیت مشترک حزبی هم علیه‬ ‫رژیم پهلوی داشتید؟‬ ‫بله‪ .‬ی��ادم می اید یک روز قرار بود امام در مدرس��ه‬ ‫فیضیه قم س��خنرانی کند‪ .‬فکر می کنم س��ال ‪ 42‬بود‪.‬‬ ‫دکت��ر بقایی پیغام داد که من بروم تهران‪ .‬رفتم حزب‬ ‫به م��ن گفت می خواهم تو و ای��ت بروید قم و این‬ ‫چم��دان جزوه ها را بین مردم پخش کنید‪ .‬کوش��ش‬ ‫کنید که دستگیر نشوید و هیچ فکر نکنید که مصونیت‬ ‫دارید ول��ی اگر گیر افتادید فقط بگویی��د اینها را از‬ ‫دکتر بقایی گرفته ای��م‪ .‬اتفاقا ما امدیم قم و به کمک‬ ‫ای��ت و برادرم که اوض��اع را دورادور کنترل می کرد‬ ‫بیانیه ه��ا را می��ان مردم پخش کردیم و خوش��بختانه‬ ‫اتفاقی هم برای ما نیفتاد‪.‬‬ ‫ش��ما در مصاحب��ه ای ارتباط حس��ن ایت و مظفر‬ ‫بقای��ی در س��ال های پس از انقالب را س��اختگی‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫دین و تاریخ‬ ‫خوانده و نفی کرده اید‪ .‬چرا به این موضوع اصرار‬ ‫دارید؟‬ ‫انها هیچ مس��تندی برای تایید سخنان خود ندارند‪.‬‬ ‫فقط جوس��ازی رس��انه ای و سیاسی بوده است‪ .‬من‬ ‫در ابت��دای انقالب در کانادا بودم که ش��نیدم اقای‬ ‫بازرگان طی یک س��خنرانی در عی��د مبعث گفته اند‬ ‫ک��ه در جریان��ات انق�لاب در حال��ی که م��ا برای‬ ‫دموک��رات کردن قانون اساس��ی در مب��ارزه بودیم‪،‬‬ ‫ش��خص روش��نفکری که ح��زب و دفتر داش��ت‪،‬‬ ‫در حزب خود س��خنرانی کرد و گف��ت که تاکنون‬ ‫به روحانیت ظلم ش��ده و باید به انها امکان ویژه ای‬ ‫داد که در اداره مملکت سهیم باشند‪ .‬اقای بازرگان‪،‬‬ ‫این فرد را مظفر بقایی معرفی کرده و گفته بود نوار‬ ‫سخنرانی ایشان نزد اقای س��حابی است‪ .‬من وقتی‬ ‫این س��خن را شنیدم‪ ،‬مصمم ش��دم که متن ان نوار‬ ‫را بیابم‪ .‬خدمت اقای س��حابی رس��یدم و از ایشان‬ ‫خواس��تم که نس��خه ای از ان نوار را داشته باشم یا‬ ‫حداقل ان را برای من بگذارید تا بش��نوم‪ .‬اما چنین‬ ‫نواری را به من ندادند‪ .‬من ان نوار را خواستم و انها‬ ‫پاس��خی نداشتند‪ .‬اقای س��حابی گفت که من چنین‬ ‫نواری ندارم‪ .‬بنابراین از انها خواس��تم که این جمله‬ ‫را مکتوب برای من بنویس��ند‪ .‬انها م��را به فرصتی‬ ‫دیگ��ر حوالت دادن��د‪ .‬این را هم بگوی��م که جزوه‬ ‫اصالح پیش نویس قانون اساسی که از سوی حزب‬ ‫زحمتکش��ان برای مجلس خبرگان فرس��تاده شده و‬ ‫مورد اس��تناد این اقایان قرار می گیرد‪ ،‬هم جزوه ای‬ ‫اس��ت که توسط دکتر پارسی و اقای وحیدی تنظیم‬ ‫ش��ده و با اضافاتی از سوی انها همراه شده بود که‬ ‫دکتر بقایی انها را تایید نکرده بوده اس��ت‪.‬‬ ‫ولی ایا ان پیش نویس اولیه از نظر بقایی مش��کلی‬ ‫داشت؟‬ ‫او معتقد بود که ای��ن پیش نویس جدی د مخالفانی را‬ ‫ب��ه همراه خواهد داش��ت‪ ،‬بنابراین هم به یک جنگ‬ ‫داخلی بر س��ر قانون اساسی می انجامد‪ .‬ان جزوه هم‬ ‫ک��ه از طرف حزب ب��ه خبرگان قانون اساس��ی داده‬ ‫ش��د‪ ،‬مورد تایید بقایی نبود‪ .‬کاری بود که الشریف‪،‬‬ ‫پارسی و وحیدی انجام دادند و برای همین هم منجر‬ ‫به س��خنرانی بقایی و اعالم وصیت نامه سیاسی شد‪.‬‬ ‫چرا که یک عده خواهان همراهی با نهضت اس�لامی‬ ‫بودن��د و دکتر مخالف بود‪ .‬برخ��ی نکات مطرح در‬ ‫ان ج��زوه اصالحیه پیش نویس قانون اساس��ی را که‬ ‫از طرف حزب برای خبرگان قانون اساس��ی فرستاده‬ ‫بودن��د‪ ،‬بقایی خط زده بود و برخی اعضا با این حال‬ ‫اضافه کرده بودند‪.‬‬ ‫ایا ش��هید ایت با ان جریان مقابل در داخل حزب‬ ‫ارتباطاتی داشت؟‬ ‫بله‪ ،‬داش��ت‪ .‬ولی در کل ش��ما توجه داشته باشید که‬ ‫اقای ایت از قب��ل از انقالب به دنبال اداره حکومت‬ ‫توسط شیعیان بود و تز صفویه را تایید می کرد‪.‬‬ ‫ش��ما با دکتر ایت در اس��تانه انق�لاب نیز ارتباط‬ ‫داشتید؟‬ ‫یادم هس��ت سال ‪ 56‬بود که یک روز دیدم ایشان در‬ ‫مسجد جواداالئمه(ع) سخنرانی دارد‪ .‬من نتوانستم به‬ ‫ان جلس��ه بروم ولی شب ان روز با او تماس گرفتم‬ ‫و پرس��یدم ک��ه در چه راهی هس��تی و چه می کنی؟‬ ‫او گف��ت در راه انقالب‪ .‬گفتم یعنی چه؟ مگر ش��ما‬ ‫االن می توانید کاندیدایی برای نخس��ت وزیری داشته‬ ‫باش��ید؟ او گفت که پیدا می ش��ود‪ .‬از او پرسیدم که‬ ‫ای��ا بقایی را صاحب صالحیت می دانی‪ ،‬که او گفت‬ ‫بقایی پیر ش��ده اس��ت‪ .‬وقتی هم من گفتم که بقایی‬ ‫انقدرها هم پیر نش��ده اس��ت‪ ،‬او از صحبت های من‬ ‫اظهار ناراحتی کرد‪ .‬البته من خودم هم در ان زمان بر‬ ‫بقایی خ��رده می گرفتم که چرا برای همراهی با موج‬ ‫انقالب تعلل می ورزد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫سید حسین میردامادی‪:‬‬ ‫زحمتکشان برای اخراج ایت تحت فشار بود‬ ‫مریم هدیه لو‬ ‫همیشه خواندن خاطرات یک نفر از زبان دیگری که با وی همنشین بوده است شیرین تر از دانستن از زبان‬ ‫کتاب است‪ .‬سیدحسین میردامادی متولد ‪ 29‬اسفند ‪ 1320‬از اصفهان است‪ .‬وی قرار است به عنوان یکی از‬ ‫دوستان شهید دکتر ایت از اعضای مهم و تاثیرگذار حزب جمهوری اسالمی خاطرات خود را در خصوص‬ ‫این شهید با هفته نامه مثلت در میان بگذارد‪ .‬میردامادی تحصیالتش را در دبستان طهوری و دبیرستان هدف و‬ ‫در دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران به پایان رسانده است‪ .‬اشنایی او با دکتر ایت به سال ‪ 1339‬بر می گردد‪.‬‬ ‫وی می گوید‪« :‬در قضیه کاپیتاالسیون که مربوط به سال ‪ 1342‬بود با جزوه ای که تهیه شد و متن ان را‬ ‫مرحوم سلطان محمد فریدونی از مجلس به صورت محرمانه بیرون اورد که در افشاگری مصونیت‬ ‫امریکایی ها نقش زیادی داشت‪ .‬در این موضوع با دکتر ایت تالش زیادی کردیم‪».‬دوست دوران مبارزات‬ ‫دکتر ایت معتقد است‪« :‬مساله ترور شخصیت و توطئه سکوت درمورد ایت به شدت اعمال شده است‪».‬وی‬ ‫در حال حاضر در دفتر اسناد رسمی ‪ 49‬تهران مشغول فعالیت است و به صورت جدی از انهایی که وقایع‬ ‫نگار نما ها می نامد و تاریخ را تحریف می کنند گالیه دارد و معتقد است باید در مناسبت های مختلف تا ان‬ ‫جایی که ممکن است حقایق را به سمع و نظر مردم و جوانان برساند‪.‬‬ ‫برای ش��روع بحث‪ ،‬خوشحال می شویم شهید ایت‬ ‫را از زبان ش��ما که دوس��ت صمیمی ایشان بودید‪،‬‬ ‫بشناسیم‪.‬‬ ‫بله متوجه ش��دم‪ .‬قبل از همه باید تشکر کنم که شما‬ ‫پس از مدت ها به فکر این ش��هدا افتاده اید‪ .‬در مورد‬ ‫دکتر ایت دو بعد مطرح اس��ت‪:‬یکی وجود جس��می‬ ‫ایش��ان و دیگری وج��ود روحی ان ش��هید بزرگوار‪.‬‬ ‫البته ایش��ان متولد ‪ 1316‬در نجف اب��اد اصفهان بود‪.‬‬ ‫تحصی�لات ابتدایی را در همان جا و متوس��طه را در‬ ‫اصفهان به اتمام رساند‪ .‬وقتی دیپلم گرفت وارد حزب‬ ‫زحمتکش��ان ش��عبه اصفهان ش��د و در انجا با اقایان‬ ‫دکتر میر عمادی استاد دانشگاه اصفهان‪ ،‬دکتر واعظی‬ ‫رئیس بیمه های اجتماعی اس��تان و اقای خسروی نژاد‬ ‫هم��کاری خود را اغاز کرد‪ .‬پ��س از ان به تهران امد‬ ‫و در دانشس��رای عالی و در رشته ادبیات درس خواند‬ ‫ولی به دلیل س��وابق سیاس��ی اش ممکن ب��ود گرفتار‬ ‫س��ربازی و مشکالت ان ش��ود به همین دلیل مرتب‬ ‫در دانش��کده های مختلف ثبت نام کرد و پس از رشته‬ ‫ادبیات در فوق لیس��انس جامعه شناسی شرکت کرد و‬ ‫در انجا با رتبه خوب قبول شد‪.‬‬ ‫وی از ش��اگردان دکتر نهاوندی بود‪ .‬س��ال ‪ 41‬یا ‪42‬‬ ‫ب��ود که به دانش��کده حقوق و رش��ته قضای��ی وارد‬ ‫ش��د و با من هم دانشکده ای ش��د‪ .‬از همان زمان که‬ ‫دکت��ر اقبال انتخابات را ش��روع کرد وارد فعالیت های‬ ‫سیاس��ی ش��دیم که پس از ان شریف امامی روی کار‬ ‫ام��د و به بازداش��ت دکتر بقایی منجر ش��د‪ .‬در زمان‬ ‫دکت��ر امینی نی��ز محاکمه وی اغاز ش��د‪ .‬همان موقع‬ ‫دکتر امینی با یکس��ری مخالفت های دانشجویی رو به‬ ‫رو ش��د و روزنامه اطالعات و اقای مسعودی کرسی‬ ‫ازاد دانش��جویی تشکیل دادند که بحث و انتقاداتی از‬ ‫حکومت وقت بود‪.‬‬ ‫من‪ ،‬اقای مرتضوی و اقای ایت و دو نفر از دانشجویان‬ ‫‪49‬‬ ‫هفت‬ ‫که وابس��تگی به جبهه ملی داش��تند هیات رئیسه این‬ ‫کرس��ی ازاد را تشکیل دادیم و از همان جا نیز دوباره‬ ‫افشاگری هایی که در حکومت زاهدی و مصدق اغاز‬ ‫شده بود توسط دکتر ایت و سایر دوستان به راه افتاد‪.‬‬ ‫ماجرای منتشر شدن اسم دانشجویان حادثه ‪ 16‬اذر‬ ‫توسط دکتر ایت چه بود؟‬ ‫اسم سه دانشجو به نام های احمد قندچی‪ ،‬مهدی (اذر)‬ ‫ش��ریعت رضوی و مصطفی بزرگ نیا که در مراس��م‬ ‫‪16‬اذر کشته شده بودند برای اولین بار توسط دکتر ایت‬ ‫در روزنامه اطالعات به عنوان ش��هید یاد شده و ایه وال‬ ‫تحس��بن الذین قتلو امواتا‪ ...‬را برای انها نوش��تند که با‬ ‫واکنش شدید سازمان امنیت در ان زمان مواجه شد‪.‬‬ ‫البت��ه به دلیل حمایت مس��عودی از ای��ن جریانات و‬ ‫تضمین های��ی ک��ه داده بود موضوع ب��ه خوبی رفع و‬ ‫رجوع شد‪.‬‬ ‫در همان زمان دکتر ایت یک تاریخچه سیار از اتفاقاتی‬ ‫بود که از حوالی س��ال ‪ 42‬به بعد در این کش��ور رخ‬ ‫داده بود زیرا غالب افراد و س��وابق و کارهایشان را از‬ ‫نزدیک می شناخت‪.‬‬ ‫پ��س از ‪ 15‬خرداد ‪ 1342‬من‪ ،‬ایش��ان و یکی دیگر از‬ ‫دوس��تان اولین کس��انی بودیم که اعالم جرمی را که‬ ‫اقای بقایی علیه اقای «علم» به دادس��تان کل کش��ور‬ ‫داده بود در ‪ 10‬هزار نس��خه منتشر کردیم که متاسفانه‬ ‫چاپخانه به مسئوالن امنیتی خبر داده بود‪.‬‬ ‫مهمتری��ن دلیل دکتر ایت برای پیوس��تن به حزب‬ ‫زحمتکشان چه بود؟‬ ‫مطابق مرامنامه حزب‪ ،‬ایش��ان به این حزب پیوس��ت‬ ‫و گویندگ��ی ح��وزه حزب را در اختی��ار گرفت‪ .‬این‬ ‫حزب بر خالف س��ایر احزاب دران موقع که مبادرت‬ ‫به فروش جواز کرده یا تبدیل به بنگاه کارگشایی شده‬ ‫بودند‪ ،‬به این فعالیت ها وارد نشدند و در واقع به دنبال‬ ‫ایده بودند‪.‬‬ ‫در س��ال ‪ 1329‬که این حزب تشکیل شد در ان زمان‬ ‫س��ه هدف را سرلوحه کارش قرار داده که در روزنامه‬ ‫ش��اهد ان زمان ذکر شده اس��ت‪ .‬در واقع این حزب‬ ‫در ان زمان س��ه هدف ملی شدن صنعت نفت‪ ،‬قانون‬ ‫انتخابات و قانون مطبوعات را دنبال می کرد‪.‬‬ ‫حزب زحمتکشان در سال های ‪ 39‬و ‪ 40‬که جو مبارزاتی‬ ‫ایجاد شد برای مسائل ازادی انتخابات فعالیت می کرد‬ ‫و در واقع فعالیت س��ازمان نگهبانان ازادی که تعطیل‬ ‫ش��ده بود را دنبال می کرد که اقایان مکی‪ ،‬غالمحسین‬ ‫رحیمیان و اردالن‪ ،‬سید حس��ن وحیدی و دکتر بقایی‬ ‫رهبری سازمان را بر عهده داشت‪.‬‬ ‫ایت در حزب گوینده و مسئول ارشاد و روشن شدن‬ ‫افراد بود و کیس��ه ای هم برای پس��ت و مقام ندوخته‬ ‫بود‪ .‬همان زمان که لیسانس گرفت و با وجود این که‬ ‫تعهد خدمت به وزارت ارش��اد داشت و انها هم تعهد‬ ‫استخدام داشتند با مخالفت های زیادی برای استخدام‬ ‫رو به رو ش��د و وی را با داشتن مدرک فوق لیسانس‬ ‫علوم اجتماعی و لیس��انس قضای��ی و روزنامه نگاری‬ ‫ب��رای تدریس به دامغان فرس��تادند و وی نیز با کمال‬ ‫میل این مساله را پذیرفت‪.‬‬ ‫یکی از مهمترین مس��ائلی ک��ه در مورد دکتر ایت‬ ‫دوس��ت داشتم بپرسم علت واقعی جدایی ایشان از‬ ‫حزب زحمتکشان بود‪ .‬برخی می گویند عدم موفقیت‬ ‫دکتر ایت در اصالح اساسنامه حزب موجب خروج‬ ‫ایشان از حزب شد‪.‬‬ ‫علت جدایی دکتر ایت از حزب زحمتکشان این بود‬ ‫که وی معتقد به مبارزه مس��لحانه ش��د و اقایان دکتر‬ ‫دیالم��ه و نامج��و را در این میان پیدا ک��رد‪ .‬ان زمان‬ ‫س��ایر رفقا تحت فشار ش��دید بودند تا وی از حزب‬ ‫کناره گیری کند‪ .‬بنا بر مصلحت نیز دکتر ایت از حزب‬ ‫جدا شد و مبارزه مخفی اش را شروع کرد که تا پس از‬ ‫انقالب و تشکیل حزب جمهوری نیز ادامه داشت‪.‬‬ ‫‪50‬‬ ‫عل��ت جدای��ی دکتر ای��ت از‬ ‫حزب زحمتکش��ان این بود که‬ ‫وی معتقد به مبارزه مسلحانه‬ ‫ش��د و اقایان دکت��ر دیالمه و‬ ‫نامج��و را در این می��ان پیدا‬ ‫کرد‪ .‬ان زمان سایر رفقا تحت‬ ‫فشار ش��دید بودند تا وی از‬ ‫حزب کناره گیری کند‬ ‫بنابر ای��ن در واقع عذر ایش��ان را خواس��تند‪ .‬حال‬ ‫سوالم این اس��ت که دلیل پیوستن ایشان به حزب‬ ‫جمهوری اسالمی چه بود؟‬ ‫قبل از اینکه حزب جمهوری اس�لامی تش��کیل شود‬ ‫ایش��ان به قول معروف ب��ا توافق طرفین��ی از حزب‬ ‫زحمتکشان بیرون امده بود و همان طور که گفتم این‬ ‫مساله به علت مبارزات مسلحانه ای بود که دکتر ایت‬ ‫و همراهانش به ان اعتقاد پیدا کرده بودند‪.‬‬ ‫می خواهم بر ای��ن نکته دوباره تاکی��د کنم که حزب‬ ‫زحمتکش��ان به همی��ن علت تحت فش��ار بود و این‬ ‫حزب تش��خیص داد که محترمانه از ایشان بخواهد به‬ ‫حزب نیاید‪ .‬دکت��ر ایت برخالف برخی از افراد که با‬ ‫جار و جنجال می خواستند دالیل اخراجشان گفته شود‬ ‫یا ش برود‪ .‬زمانی که‬ ‫تصمی��م گرفت به دنبال کار مخف ‬ ‫حزب جمهوری پس از انقالب تشکیل شد نیز ایشان‬ ‫به این حزب پیوست‪.‬‬ ‫درب��اره عضویت دکتر ایت ب��ه حزب جمهوری و‬ ‫فعالیت های وی بعد از انقالب چه ارزیابی دارید؟‬ ‫ایشان جزو تئوریسین ها و یکی از باسواد ترین اعضای‬ ‫حزب جمهوری بود‪ .‬پس از انقالب بر حسب وظیفه‬ ‫دکتر ایت به دبیری مجلس موسس��ان انتخاب و وارد‬ ‫مجلس هم شد‪.‬‬ ‫ایش��ان مخالف حکومت موقت بودند و این مخالفت‬ ‫اصولی و ریشه ای بود که حتی به حکومت دکتر مصدق‬ ‫هم باز می گشت‪ .‬دکتر مصدق کسانی که سوابق بسیار‬ ‫بدی از نظر سیاس��ی و خیانت به جامعه داشتند را به‬ ‫کارهای مهم گمارد و اعتراضات گس��ترده ای توس��ط‬ ‫افرادی مانند ایت اهلل کاش��انی‪ ،‬دکت��ر بقایی و غیره به‬ ‫وی شد‪ .‬اما دکتر مصدق گفت من به اینها ایمان دارم‬ ‫و حتی نامه ای نوش��ت که شما باید من را در انتخاب‬ ‫افرادم ازاد بگذارید و در کارها دخالت نکنید‪.‬‬ ‫مهندس بازرگان نیز همین اش��تباهات را به پیروی از‬ ‫دکتر مص��دق انجام داد و در ی��ک خیابان یک طرفه‬ ‫حرکت می کرد‪ .‬مهندس بازرگان می گفت افراد من یا‬ ‫باید از نهضت ازادی یا جبهه ملی باشند و سایر افراد‬ ‫نباید بیایند‪ .‬نگاهی اجمالی به لیست وزرای ایشان که‬ ‫برخی افراد با س��ن های باال نیز بودند‪ ،‬نش��ان می دهد‬ ‫برخی که برای خودشان کیسه ای هم دوخته بودند از‬ ‫همان قماش جبهه ملی به حساب می امدند‪.‬‬ ‫دکتر ایت به این مس��ائل اعتراض داش��ت‪ .‬در ضمن‬ ‫اگر یادتان باش��د پیش نویس قانون اساسی فوق العاده‬ ‫ناق��ص بود که یکی از اف��رادی که در پیش نویس این‬ ‫قانون نقش داش��ت بنی صدر ب��ود که یکی از اعضای‬ ‫جبهه ملی بود‪ .‬در این پیش نویس بس��یاری مسائل در‬ ‫اختی��ار رئیس جمهوری بود و رهبر اختیارات چندانی‬ ‫نداشت‪ .‬به همین دلیل دیدیم که در موضوع اعتبارنامه‬ ‫دکتر ای��ت‪ ،‬اف��رادی از اعضای جبهه مل��ی که وارد‬ ‫مجلس ش��ده بودند مانند ابراهیم یزدی‪ ،‬س�لامتیان و‬ ‫حتی صباغیان یا اقای خلخالی با وی مخالفت کردند‬ ‫و دلیلش��ان نیز این ب��ود که دکتر ای��ت عضو حزب‬ ‫زحمتکش��ان و پیرو ایت اهلل کاشانی است و به همین‬ ‫دلیل نیز انتخاب وی مخدوش است‪.‬‬ ‫مس��اله والیت فقیه دراین میان به چه شکلی مطرح‬ ‫شد؟‬ ‫در مورد مساله والیت فقیه‪ ،‬اقای ایت و ایت اهلل منتظری‬ ‫دنب��ال ای��ن کار را گرفتن��د‪ .‬ام��ام خمین��ی در کتاب‬ ‫کشف االسرار خود‪ ،‬این نظریه را چند سال قبل مطرح‬ ‫کرده بود و این دو نفر تنها دنبال این مساله را گرفته و‬ ‫ان را پی��اده کردند‪ .‬در واقع اصل این نظریه از این دو‬ ‫نفر نبود بلکه نظریه امام بود که توسط اینها دنبال شد‪.‬‬ ‫مس��اله ای که دو یا سه سال قبل شبهه ایجاد کرده بود‬ ‫که والیت فقیه را دکتر ایت به ایت اهلل منتظری تلقین‬ ‫کرده است‪ ،‬درست نیست زیرا ایت اهلل منتظری نظریه‬ ‫امام خمینی را پیگیری می کرد‪.‬‬ ‫دکت��ر ایت بعد از اخراج از حزب زحمتکش��ان با‬ ‫اعضای حزب قطع رابطه کرد؟‬ ‫ایش��ان طبق یک نامه و دس��تور‪ ،‬از حزب اخراج شد‬ ‫ول��ی دکتر ایت در مق��ام دفاع یا برخ��ورد برنیامد و‬ ‫دوس��تی اش را ب��ا اعضای حزب حفظ ک��رد‪ .‬حتی تا‬ ‫روز قبل از این که ترور ش��ود‪ ،‬بر سر بسیاری مسائل‬ ‫تبادل نظر داش��تیم‪ .‬در اوایل انقالب که ایشان یکی از‬ ‫کاندیداهای ریاست جمهوری هم شد یکی از دوستان‬ ‫به نام اقای موسوی زاده از اعضای حزب زحمتکشان‬ ‫مطب خودش��ان را س��تاد انتخاباتی دکتر ایت کرد در‬ ‫حالیکه ان زمان و تا به حال نیز ایش��ان از اعضای این‬ ‫حزب است‪.‬‬ ‫شما به عنوان دوست و همفکر شهید ایت‪ ،‬بررسی ها‬ ‫و پژوهش های تاریخی صورت گرفته در باره ایشان‬ ‫را چطور ارزیابی می کنید؟‬ ‫الزم اس��ت در همین جا از بس��یاری مراجع دولتی و‬ ‫غیر دولتی گله کنم‪ .‬در کش��ور ما زمانی که سندی پیدا‬ ‫می شود که حاوی اس��م اشخاص است‪ ،‬برخی سعی‬ ‫می کنند در اصالت این اس��ناد ش��ک و شبهه کنند‪ .‬در‬ ‫مورد ایش��ان درحال حاضر سه س��ند وجود دارد که‬ ‫شامل اسناد خانه س��دان بوده که کتابش هم به عنوان‬ ‫اسرار خانه س��دان نوشته اسماعیل رائین توسط بنگاه‬ ‫نشر کتاب چاپ و سپس انتشارات امیرکبیر با تحریفی‬ ‫ی امدند و گفتند‬ ‫ان را تجدی��د چاپ کرد‪ .‬ول��ی برخ ‬ ‫اسامی افرادی که در اس��ناد خانه سندان امده اصالت‬ ‫ندارد و درس��ت نیست‪ .‬سند دیگر کتاب فراماسونری‬ ‫بود که اس��ماعیل رائین ان را نوش��ت و دوباره برخی‬ ‫امدند و گفتند که اینها جعلی اس��ت و می خواستند با‬ ‫ابروی افراد بازی کنند‪ .‬سند بعدی نیز اطالعاتی است‬ ‫که از سفارت امریکا بیرون امد‪ ،‬عده ای گفتند که این‬ ‫اسناد برای خراب کردن ماست‪.‬‬ ‫مس��اله بعدی ترور ش��خصیت و توطئه س��کوت در‬ ‫برابر این ماجراست که در مورد ایت و بسیاری دیگر‬ ‫این توطئه به ش��دت اعمال شده است‪ .‬به طور مثال در‬ ‫کتاب های تاریخی که اخیرا در دبیرستان ها تنظیم شده‬ ‫و جای بحث توسط خود اموزش و پرورش دارد‪ ،‬در‬ ‫زمانی که قرار بوده قرارداد نفتی منعقد شود اقای مکی‬ ‫و عبدالقدی��ر ازاد و بقایی و حایری زاده امدند دولت‬ ‫را اس��تیضاح کردن��د‪ .‬اقای مکی انق��در در مورد این‬ ‫قرارداد به سخنرانی اش ادامه داد که وقت مجلس تمام‬ ‫و تعطیل شد‪ .‬اما متاسفانه در کتاب های تاریخ مدرسه‬ ‫تنها نوش��ته شده که مجلس الیحه «گس گلشاییان» را‬ ‫رد کرد و ش��خصیت پردازی ها و بت سازی هایی را در‬ ‫کنار ان شروع کرده است‪.‬‬ ‫چهره افراد و واقعیت انها و حقیقت ش��ان باید دیده و‬ ‫گفته ش��ود‪ .‬در حال حاضر برخی مورخ نماها درصدد‬ ‫هستند که ایجاد شک و شبهه کنند و حقایق را از میان‬ ‫ببرن��د یا وارونه جلوه بدهن��د‪ .‬باید تا ان جایی که در‬ ‫توان است سعی کرد حقایق گفته شود‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫دین و تاریخ‬ ‫علی قنایان‪:‬‬ ‫ایت‪ ،‬طرفدار مبارزه مسلحانه بود‬ ‫حسن نظری‬ ‫جوانی که در حادثه ‪ 30‬تیر فدایی مصدق ش��ده و‬ ‫بعد از تنظیم وصیت نامه خود راهی خیابان می شود‬ ‫تا شعار «یا مرگ یا مصدق» سر دهد‪ ،‬بعدها جذب‬ ‫یک��ی از اح��زاب به س��ردمداری مخالفان مصدق‬ ‫می ش��ود‪ .‬علی قنایان مدیر مالی حزب زحمتکشان‬ ‫اس��ت که در عین مخالفت با افکار توده از فحوای‬ ‫کالمش مخالفت با س��ران و تش��کل های نزدیک‬ ‫مصدق نی��ز درک می ش��ود‪ .‬بقای��ی‪ ،‬رهبر حزب‬ ‫زحمتکشان به خاطر رفت و امد و ارتباطی که با بیت‬ ‫ایت اهلل کاشانی داشت‪ ،‬توانست بخشی از مبارزان‬ ‫مذهبی را جذب کند‪ .‬یکی از این مذهبی های حزب‬ ‫ن ایت بود که بعدها به خاطر تمایل به مبارزه‬ ‫حس�� ‬ ‫مسلحانه از «زحمتکشان» اخراج شد‪ .‬قنایان یکی از‬ ‫اعضای زحمتکشان بود که ارتباط نزدیکی با ایت‬ ‫داشت و از نقشه وی برای ترور شاه باخبر شد‪.‬‬ ‫اق��ای قنایان! جنابعال��ی از چه زم��ان وارد حزب‬ ‫زحمتکشانشدید؟‬ ‫حزب زحمتکش��ان سال ‪ 1330‬تاسیس ش��د‪ .‬در ان‬ ‫زم��ان نمایندگان جبهه ملی مانن��د دکتر بقایی‪ ،‬مکی‪،‬‬ ‫حائری زاده و ایت اهلل کاشانی جلساتی داشتند که بیشتر‬ ‫منزل ایت اهلل کاشانی بود که طی این جلسات با حزب‬ ‫زحمتکشان اشنا شدیم‪ .‬من از ابتدا طرفدار زحمتکشان‬ ‫بودم ولی به خاطر پدرم نمی توانستم به صورت جدی‬ ‫وارد کار تشکیالتی شوم‪ .‬گمان می کنم بعد از سال های‬ ‫‪ 35‬و ‪ 36‬رس��ما وارد حزب ش��ده و بعد از چند سال‬ ‫مدیر مالی حزب انتخاب شدم‪ .‬خاطرم هست حدود‬ ‫س��ال ‪ 39‬خلیل ملکی از حزب توده جدا ش��ده و به‬ ‫حزب زحمتکشان پیوست که از سوی برخی اعضای‬ ‫مذهبی تر حزب متهم به این می شدند که ملکی دارای‬ ‫افکار توده منهای مسکو اس��ت و راغب به همراهی‬ ‫ملکی نبودند‪ .‬نام حزب زحمتکشان ابتکار خود ملکی‬ ‫برای مبارزه با توده ای ها بود‪.‬‬ ‫ایت از چه هنگام وارد حزب زحمتکشان شد؟‬ ‫حدود س��ال ‪ 39‬ج��و خفقانی بر اوض��اع حاکم بود‪.‬‬ ‫دکتر بقایی وارد مبارزه شده بود و اعالم کرد که یا این‬ ‫گفته ش��اه را عملیاتی می کنیم یا خ�لاف ان را اثبات‬ ‫می کنیم‪ .‬مهندس حامی و شقاقی که از مبارزان گذشته‬ ‫بودند‪ ،‬محوطه بزرگی را در شیخ هادی به میتینگ دکتر‬ ‫بقایی اختصاص دادند‪ .‬اما نه به نام حزب زحمتکشان‬ ‫بلکه به نام س��ازمان نگهبانان ازادی که پیش از ان در‬ ‫زمان رزم ارا جلوی تقلب انتخاباتی را گرفته بود‪ .‬برای‬ ‫اینکه همه جمعیت ها در مبارزه حضور پیدا کنند از نام‬ ‫زحمتکشان استفاده نشد‪ ،‬بلکه از نام سازمان استفاده‬ ‫ش��د‪ .‬روزی که به این سخنرانی ها رفته بودم‪ ،‬ایت را‬ ‫همراه مرتضوی میان جمعیت دیدم‪ .‬من از اینجا با ایت‬ ‫اشنا شدم‪.‬‬ ‫مرتضوی که بود؟‬ ‫مرتضوی اصفهانی بود که هنوز نیز در این شهر است‪.‬‬ ‫وی با رفقای اصفهانی ما در ارتباط بود‪ .‬گویا ایت پیش‬ ‫از این در اصفهان عضو دانش اموزی حزب بود‪ .‬بعد از‬ ‫انجا وی را به دفتر بردم و فرم عضویت سازمان را پر‬ ‫کرد و بعدها به زحمتکشان ملحق شد‪ .‬ایت یک ادم‬ ‫بسیار زحمتکش و خاص بود‪ .‬می توانم بگویم که نوع‬ ‫دکت��ر بقایی و ایت مثل هم بود‪ .‬وی از اول که اش��نا‬ ‫شدیم مرض قند داشت‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫ایت چطور شخصیتی داشت؟‬ ‫ایت بعد از ‪ 28‬مرداد بسیار فعالیت داشت‪ .‬مثال تالش زیاد‬ ‫داشت تا در ارتش نفوذ کند‪ .‬به خاطر این هم در دانشکده‬ ‫افسری درس می داد‪ .‬خاطرم هست روزی ایت را دم دکه‬ ‫شیخ رضا دوغ فروش در مولوی دیدم‪ .‬داستان شیخ رضا‬ ‫که یکی از طرفداران ایت اهلل کاشانی بود‪ ،‬طوالنی است‪.‬‬ ‫وی که از مبارزین و ناطق زبردس��تی بود‪ ،‬در مولوی دوغ‬ ‫می فروخت‪ .‬اخیرا اقای رفیقدوس��ت به تاثیر این اقا در‬ ‫جذب مذهبیان به انقالب اشاره کرد و گفت سال ‪ 42‬من‬ ‫اولین بار تصویر اقای امام خمینی را از شیخ رضا دوغی‬ ‫که معروف به ایت اهلل دوغی بود گرفتم‪ .‬ولی بعد از انقالب‬ ‫نهمین نفری که اعدام ش��د‪ ،‬شیخ رضا بود‪ .‬گفته می شود‬ ‫طیب در ‪ 15‬خرداد ‪ 42‬به شیخ رضا می گوید به وی گفتند‬ ‫چند نفری برای برهم زدن مراسم مذهبیون جمع کند که‬ ‫شیخ رضا به وی می گوید‪ ،‬تو عزادار امام حسین(ع) هستی‬ ‫ولی می خواهی به جنگ امام حس��ین(ع) بروی و طیب‬ ‫با این جمله جذب مذهبیون ش��د و تغییر رویکرد کرد‪.‬‬ ‫روزی دکه شیخ رضا بودم که ایت عرق ریزان امد‪ .‬گفتم‬ ‫چه شده؟ گفت می خواهم بروم دانشکده قم درس بدهم‪.‬‬ ‫ماشین های ارزان از مولوی عازم قم می شدند‪ .‬فهمیدم ایت‬ ‫می خواهد از ان ماشین ها استفاده کند‪ .‬بعدها ایت خیابان‬ ‫تخت طاووس باالی داروخانه ش��بانه روزی منزلی اجاره‬ ‫کرد که اثاثیه اش را من بردم‪ .‬چون خانه من در سید خندان‬ ‫بود بیشتر همراه هم بودیم و مراسم ها را با هم می رفتیم‪.‬‬ ‫بعده��ا وزارت فرهنگ ‪ 250‬تومان به ایت وام داد تا یک‬ ‫خانه در نارمک بخرد‪ .‬ایت می بایست جمعا ‪ 400‬تومان‬ ‫یعن��ی ‪ 150‬تومان اضافه از باب��ت وام پس می داد‪ .‬اواخر‬ ‫توس��ط مهندس نورایی‪ ،‬رئیس طرح برنامه متوجه شدم‬ ‫که ایت گفته بود که س��ود این وام ربح مرکب اس��ت و‬ ‫من نمی دهم که سازمان قصد داشت خانه را از ایت پس‬ ‫بگیرد‪ .‬خالصه ایت تا اخر پ��ول خانه را نداد که بعد از‬ ‫انقالب خبر ندارم چه کار کرد‪.‬‬ ‫در خصوص ویژگی های شخصیتی ایت بگویید؟‬ ‫برخی از اعضای جبهه ملی سیاستمدار و برخی ابن الوقت‬ ‫بودند‪ .‬اعلم توانس��ته بود این دس��ته دوم را زیر بال و پر‬ ‫خود گرفته و مقابل دکتر بقایی قرار دهد‪ .‬این افراد مانند‬ ‫حزب ایرانیان در دانشگاه با ایت درگیر می شدند‪ .‬ایت هم‬ ‫اطالعات خوبی داش��ت‪ .‬وی برای تمامی ادعاهای خود‬ ‫مس��تند داشت‪ .‬روزی ایت برای من تعریف کرد که بعد‬ ‫از کشته شدن لومومبا دسته گلی برای وی در دانشگاه قرار‬ ‫دادند که ساواکیان با همراهی این دسته از طرفداران مصدق‬ ‫اعالم کردند این دسته گل با پول ما خریداری شده تا چهره‬ ‫ای��ت را تخریب کنند‪ .‬ایت یکی از اعضای فعال حزب‬ ‫بود‪ .‬وی طرفدار مبارزه مسلحانه بود‪ .‬به خاطر همین هم‬ ‫محترمانه کنار گذاشته شد‪ .‬حزب زحمتکشان بر مبارزه‬ ‫منفی تکیه داش��ت و در عین حال قانون اساسی را قبول‬ ‫داشت‪.‬‬ ‫اما ایت؟‬ ‫ایت طرفدار مبارزه مسلحانه بود‪.‬‬ ‫چرا ایت به این نتیجه رسیده بود؟‬ ‫فکر می کرد تمامی مفاسد زیر دست شاه است‪ .‬خودم بارها‬ ‫این بحث را با وی انج��ام دادم‪ .‬در حالی که من طرفدار‬ ‫قانون اساس��ی بودم وی طرفدار مبارزه مس��لحانه بود و‬ ‫می گفت باید عامالن فساد را فیزیکی از صحنه به در برد‬ ‫چون به قانون پایبند نیستند‪.‬‬ ‫به نظر می رس��د ایت توانس��ته بود به سرعت در کار‬ ‫تشکیالتی پیشرفت کند‪ .‬ایا اینطور نیست؟‬ ‫ی بود‪ .‬از هر کسی‬ ‫اوال استعداد عجیبی داشت‪ .‬ادم محکم ‬ ‫مدارک داشت و نمی توانستند وی را به راحتی کنار بزنند‪.‬‬ ‫ادعاهای وی عمق داشت‪ .‬ماجرایی که هم اکنون برای شما‬ ‫تعریف می کنم تنها من می دانم‪ .‬زمانی که شاه هنوز کاخ‬ ‫پایین بود و به کاخ صاحبقرانی��ه نمی رفت‪ ،‬وی هر روز‬ ‫ساعت یک ظهر از خیابان کاخ به کاخ سعداباد می رفت‬ ‫تا ناهار را انجا بخورد‪ .‬محل کار من هم خیابان کاخ بود‬ ‫که اثاثیه منزل حمل می کردیم‪ .‬ایت و دوستانش محل کار‬ ‫ما می امدند و گاهی اوقات انجا جلسه می گذاشتند‪ .‬چون‬ ‫دوست نداشتم از کارهایش اطالع پیدا کنم هنگام جلسه‬ ‫بیرون می رفتم‪ .‬ایت در بحث هایی که داشتیم به مبارزات‬ ‫مسلحانه رسیده بود‪ .‬چون حزب معتقد به قانون اساسی بود‬ ‫ایت را ابتدا اخراج موقت کرد تا در نظرات خود تجدید‬ ‫‪51‬‬ ‫هفت‬ ‫نظر کند‪.‬‬ ‫بعد از انقالب هم ایت‪ ،‬نفوذ زیادی روی اقای منتظری‬ ‫داشت‪ .‬وی به خاطر همین تاثیر و نفوذ خود را حاکم‬ ‫بعدیمی دانست‪.‬‬ ‫یعنی بر ایت اهلل منتظری نفوذ داشت؟‬ ‫بله‪ .‬اقای دکتر میرعمادی که پسرش از فرانسه زن گرفته‬ ‫بود روزی از ایت خواس��ته بود یکی از روحانیون را‬ ‫برای اموزش اداب مذهبی به وی معرفی کند‪ .‬ایت هم‬ ‫اقای حیدری را به دکتر میرعمادی معرفی کرد که بعدها‬ ‫جذب حزب ما شد‪ .‬بعدها در جلساتی که در اصفهان با‬ ‫حیدری داشتیم به ما گفت که ایت وی را مامور کرد تا‬ ‫نفرات حزب را جذب ایت کند ولی وی جذب حزب‬ ‫زحمتکشان شد‪ .‬ایت با ما مخالف نبود ولی با روش‬ ‫مبارزاتی ما مخالف بود‪.‬‬ ‫داشتید بحث عبور ش��اه از خیابان کاخ را تعریف‬ ‫می کردید؟‬ ‫بله‪ .‬حدود سال ‪ 56‬بود‪ .‬همه می دانستند که شاه یک‬ ‫بعد از ظهر از انجا عبور می کرد‪ .‬یکی از مقامات یا‬ ‫هویدا به پاس��بان می گفت که چراغ را سبز کنید تا‬ ‫ماش��ین شاه پشت چراغ قرمز نماند‪ .‬اتومبیل های ما‬ ‫نیز کنار خیابان کاخ بود‪ .‬مخصوصا ماشین های ‪ 608‬‬ ‫ما که اتاق بار داش��ت انجا پارک بود‪ .‬روزی با ایت‬ ‫بحث می کردیم که وی به صورت ش��وخی به من‬ ‫یک دس��تی زد‪ .‬گفت می توان عقب این کامیونت ها‬ ‫یک مسلس��ل قرار داد و شاه را ترور کرد‪ .‬این را به‬ ‫ش��وخی گفت ولی من فورا همان جا برخورد کردم‬ ‫و گفتم اقای ایت این حرف ش��ما مخالف اهداف‬ ‫حزب اس��ت‪ .‬من این حرف ش��ما را به دکتر بقایی‬ ‫نمی گویم ولی دیگر شما به جلسات حزب نیایید و‬ ‫چون فهمیدم که می خواهد چنین نقشه ای را از اینجا‬ ‫عملی کند ازش خواستم که دفتر ما را ترک کند‪ .‬بعد‬ ‫هم با امضای دکتر بقایی از حزب محترمانه اخراج‬ ‫ش��د‪ .‬رفقای حزبی نیز با اگاه شدن از رویکرد ایت‬ ‫و اینکه مبارزات به خاطر برخورد حکومت متوقف‬ ‫نشود‪ ،‬با حضور ایت مخالفت کردند‪.‬‬ ‫البته بعدها هم ایت را میان دوستان دیگر دیدم ولی در‬ ‫حزب همکاری نمی کرد‪.‬‬ ‫ایت بعد از اخراج از زحمتکشان چه رویکردی در‬ ‫پیش گرفت؟‬ ‫وی بعد از جدا ش��دن از زحمتکشان سعی کرد افراد‬ ‫حزب را جذب کند‪ .‬ول��ی افراد حزب دکتر بقایی را‬ ‫خوب شناخته بودند و کسانی نبودند که جذب ایت‬ ‫شوند‪.‬‬ ‫ایا در س��فرهایی که به قم برای تدریس داش��ت با‬ ‫ایت اهلل منتظری اشنا شد؟‬ ‫بله‪ .‬منتظری نجف ابادی بود و با هم در ارتباط بودند‪.‬‬ ‫با پسر منتظری نزدیک بود‪ .‬مدافع سخت منتظری بود‪.‬‬ ‫برای اینکه فعالیت ایت را خنثی کنند ساواک شایعاتی‬ ‫کرده بود که دار و دس��ته مصدق و س��حابی ها ان را‬ ‫پیراهن عثمان کردند‪.‬‬ ‫بعد از خروج ایت از زحمتکش��ان ایا باز با بقایی‬ ‫ارتباط داشت؟‬ ‫اقای دکتر موسوی زادگان طبیب معالجه تقی شریعتی‬ ‫پدر دکتر شریعتی بود‪ .‬وی عضو حزب ما بود‪ .‬اواخر‬ ‫قبل از انقالب‪ ،‬اقای ش��ریعتی در خیابان زمردگان که‬ ‫االن به خیابان شهید ناطق نوری تبدیل شده است منزلی‬ ‫داش��ت‪ .‬دکتر موسوی زادگان هم به وی سر می زد که‬ ‫گاهی اوقات همراهش می رفتم‪ .‬یکی از این ش��ب ها‬ ‫هم دکتر بقایی‪ ،‬امید نجف ابادی‪ ،‬دکتر موسوی زادگان‬ ‫و من به منزل مرحوم ش��ریعتی رفتی��م‪ .‬دیدم ایت و‬ ‫دکتر ش��ریعتی هم حضور دارند‪ .‬ان ش��ب ایت تنها‬ ‫سخنران جلس��ه بود که راجع به میرزا رضای کرمانی‬ ‫صحبت کرد که فکر می کنم این ش��ب اخرین دیدار‬ ‫دکتر بقایی و ایت بود‪.‬‬ ‫‪52‬‬ ‫دکتر موسی حقانی‪:‬‬ ‫بعد از اعدام شیخ‬ ‫علما احتیاط بیشتری کردند‬ ‫گرچ��ه برخ��ی از صاحب نظ��ران بر ای��ن باورند‬ ‫که س��کوت علم��ا و مراجع وق��ت به خصوص‬ ‫اخوند خراسانی در اعدام شیخ فضل اهلل نوری موثر‬ ‫بوده‪ ،‬ولی دکتر موسی حقانی‪ ،‬نویسنده و پژوهشگر‬ ‫تاریخ معاصر بر این باور است که عموم علمایی که‬ ‫درگیر مسائل مشروطه بوده اند در کلیات با یکدیگر‬ ‫اتفاق نظر داشتند و در استانه اعدام شیخ نیز اختالف‬ ‫عمیقی بین اخوند و شیخ در جریان نبوده است‪ .‬در‬ ‫پرونده هفته گذشته مثلث نگاهی به موضوع اعدام‬ ‫شیخ فضل اهلل نوری از زوایای مختلف به عمل امد‪.‬‬ ‫به دنبال چاپ این پرونده و بازتاب های ان مثلث در‬ ‫گفت وگو با حقانی روابط روحانیت و شیخ فضل اهلل‬ ‫نوری را مورد بررسی قرار داده است‪.‬‬ ‫اعدام شیخ فضل اهلل نوری یکی از تلخ ترین برگ های‬ ‫تاریخ معاصر ایران است‪ .‬برخی از مورخین بر این‬ ‫باورند اگر شیخ بر مواضع خود اصرار نمی کرد کار‬ ‫به اعدام منجر نمی شد و در نتیجه تبعات ناشی از‬ ‫این اعدام از جمله انزوا و حجره نش��ینی روحانیت‬ ‫هم پدید نمی امد؟‬ ‫این استدالل برای من قابل درک نیست‪ .‬بر اساس چه‬ ‫منطقی به این نتیجه می رس��یم که چون اعدام ش��یخ‬ ‫روحانیت و علما را خانه نشین کرد‪ ،‬پس بهتر بود شیخ‬ ‫از مواضع خود کوتاه می امد؟ این در حالی اس��ت که‬ ‫پایبندی به اصول و اعتقادات مهمترین چیزی اس��ت‬ ‫ک��ه از یک روحانی انتظار می رود‪ .‬در احادیث ما هم‬ ‫امده است که وقتی بدعت ظهور می کند بر عالم دینی‬ ‫واجب اس��ت که در مقابل ان ایستادگی کند و اجازه‬ ‫ندهد جامعه به سوی انحراف برود«ا ِ َذا َظ َه َر ِ‬ ‫دَع فِی‬ ‫ت الْب ِ ُ‬ ‫اُ َّمتِی َف ْلیُ ْظهِ ِر ال ْ َعال ِ ُم ِع ْل َم ُه‪َ ،‬ف َم ْن ل َ ْم یَ ْف َع ْل َف َع َلیْ ِه ل َ ْعنَ ُه هَّ‬ ‫اللِ»‪.‬‬ ‫در جریان مشروطیت ملت ایران وارد ماجرایی شد که‬ ‫به گمان خود اس��تبداد کمتر و رفاه رعیت‪ ،‬امنیت کشور‬ ‫و مش��ارکت مردم در امور سیاسی افزایش پیدا می کرد‪.‬‬ ‫همه علما و مراجع با این فرض که مشروطیت بر طریق‬ ‫ش��رع مبین حرکت خواهد کرد از این حرکت حمایت‬ ‫کردند‪ .‬مفروض همه علما‪ ،‬از اخوند خراس��انی‪ ،‬عالمه‬ ‫نائینی تا شیخ فضل اهلل نوری این بود که مشروطیت ایران‬ ‫مبتنی براسالم بوده و تضادی با ان نخواهد داشت‪ .‬اما در‬ ‫عمل مشاهده می کنیم که انحرافات زیادی دامن حرکت‬ ‫مشروطه خواهی را می گیرد‪ .‬برای مثال در تدوین قانون‬ ‫اساس��ی مشاهده می شود که یک عده شریعت را نادیده‬ ‫می گیرند و به جای اینکه به دنبال تدوین قانون اساسی بر‬ ‫مدار شرعیت باشند با نادیده گرفتن این مساله به دنبال الگو‬ ‫گیری از قانون اساسی کشورهای سکوالر مانند فرانسه‪،‬‬ ‫انگلستان و بلژیک می روند‪.‬‬ ‫مساله بعدی که عمدتا در تحلیل تحوالت دوره مشروطه‬ ‫م��ورد غفلت قرار می گیرد‪ ،‬حضور عناصر بابی و بهایی‬ ‫و نهیلیس��ت و سوس��یال دموکرات در این عرصه است‬ ‫که شیخ فضل اهلل به فراس��ت این موضوع را دریافته بود‬ ‫ومرحوم مال عبداهلل مازندرانی و اخوندخراسانی هم بعد‬ ‫از فتح تهران وشهادت شیخ به این موضوع پی بردند‪ .‬در‬ ‫گیرودار مش��روطه گروه های مختلف از بابی و بهایی تا‬ ‫ت خط حاکم کردن سکوالریسم‬ ‫سوسیالیست و دموکرا ‬ ‫را پی گرفته بودند‪.‬‬ ‫در این مس��یر اردش��یر جی نیز به عنوان هماهنگ کننده‬ ‫سیستم جاسوسی انگلیس این روابط را مدیریت می کرد‪.‬‬ ‫ش��یخ می دید که اینها نهضت را از مسیر اصلی منحرف‬ ‫کرده و س��م خطرناک غرب گرایی را وارد بدنه نهضت‬ ‫می کنند‪ .‬خارج کردن مشروطیت از مسیر اصلی ان و نیز‬ ‫حاکم کردن تفکرات سکوالریستی که به مشروطه کردن‬ ‫اسالم هم منجر می شد از نظر علما بدعت بود و بایستی‬ ‫با ان مقابله می شد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫دین و تاریخ‬ ‫عناصر سکوالر و بابی و بهایی‪ ،‬به اسالم و استقالل کشور‬ ‫اعتقاد نداشتند لذا شیخ فضل اهلل نوری برای دفاع ازاسالم‬ ‫و تشیع و‪ ...‬تمامیت ایران مقابل انها ایستادگی کرد‪.‬‬ ‫چرا علما از شیخ حمایت نکردند و نهایتا کار به اینجا‬ ‫منتهی شد؟‬ ‫بس��یاری از علما از ش��یخ فضل اهلل حمایت می کردند‪.‬‬ ‫ی سید کاظم طباطبایی‬ ‫صاحب عروه‪ ،‬مرحوم ایت اهلل العظم ‬ ‫در نجف‪ .‬میراحسن اقا مجتهد تبریزی از تبریز‪ ،‬مرحوم‬ ‫خمامی‪ ،‬سیداحمد طباطبایی برادر سید محمد طباطبائی‪،‬‬ ‫ش��یخ علی فومن��ی‪ ،‬اخوندرس��تم ابادی و‪ ...‬از ش��یخ‬ ‫حمایت می کنند و اعتقاد دارند که شیخ مسیر صحیحی‬ ‫را می رود‪.‬‬ ‫مرحوم ش��یخ فضل اهلل در راس این جریان قرار داشت‪.‬‬ ‫ما می بینیم یک س��ال پس از ای��ن ماجرا مرحوم اخوند‬ ‫خراس��انی و مال عب��داهلل مازندرانی ب��ا جریان منحرف‬ ‫غربگرا درگیر شده و مقابله جدی می کنند‪ .‬اعالمیه های‬ ‫اخوند را بخوانید‪ .‬می گوید «استبدادی شنیع تر از استبداد‬ ‫سابق حاکم شده است‪ .‬استبداد سابق هر چه بود با دین‬ ‫مردم کاری نداشت‪ .‬این استبداد جدید بی دینی را ترویج‬ ‫می دهد‪».‬‬ ‫یا مال عبداهلل مازندرانی درباره بهایی ها می گویند که انها‬ ‫در نجف انجمن مخفی دارند و قصد ترور من و اخوند‬ ‫را داش��ته اند و اغلب انحراف��ات را نتیجه تحرکات انان‬ ‫می دانند‪.‬‬ ‫مرح��وم اخوند خراس��انی درنامه ای که علی��ه تقی زاده‬ ‫می نویسند خطاب به سکوالر ها می گوید‪ :‬عشاق ازادی‬ ‫پاری��س از ایران بروند و ملت را با دردش تنها بگذارند‪.‬‬ ‫درهمین نام��ه اخوند حک��م اخراج تق��ی زاده و دیگر‬ ‫غربگرایان را از مراکز حساس کشور صادر می نماید‪ .‬اینها‬ ‫همان گروه هایی بودند که مرحوم شیخ با انها درگیر بود‪.‬‬ ‫ب��ا باالرفتن پرده نفاق مراجع نجف نیز با این گروه ها به‬ ‫مقابله پرداختند‪ .‬بنابراین روشن است که علما با بدعت در‬ ‫دین مخالف بوده و جلوی ان می ایستند‪.‬‬ ‫فضای سیاسی ان دوره به گونه ای بود که احتمال اعدام‬ ‫شیخ می رفت‪ .‬حتی محاکمه و صدور حکم اعدام شیخ‬ ‫توس��ط یک روحانی دلیل مهمی بر این ادعاست که‬ ‫برخی از علما نیز نسبت به اعدام شیخ حساس نبودند‪.‬‬ ‫چرا شیخ فضل اهلل با مراعات فضای سیاسی ان دوره‬ ‫مصلحت اندیشینکرد؟‬ ‫ش��یخ معتقد بود که موظف است به تکلیف خود عمل‬ ‫کند‪ .‬او یک جا می گوید‪ :‬من حق را می گویم تا صد سال‬ ‫دیگر نسل های بعدی بگویند یک شیخ نوری بود که در‬ ‫مقابل اینها ایستاد‪ .‬باالخره نسل های بعدی سوال می کنند‬ ‫که در مقابل این بدعت ها علما چه کردند‪ .‬و فراتر از این‬ ‫عالم دینی در محضر خدا و رسول اهلل (ص) باید پاسخگو‬ ‫باشد‪ .‬اما در پاسخ شما باید بگویم که برعکس اتفاقا در ان‬ ‫زمان شرایط اجتماعی برای اعدام شیخ مهیا نبود به همین‬ ‫دلیل‪ ،‬موضوع دادگاه شیخ را از مردم پنهان کرده و وی را‬ ‫به شکل غیرمنتظره ای اعدام کردند‪.‬‬ ‫وقتی حاج شیخ فضل اهلل بازداشت شد‪ ،‬مرحوم علیرضا‬ ‫خان عضدالملک نایب السلطنه بارها مراجعه کرده و پیگیر‬ ‫وضعیت شیخ می شود‪ ،‬می گویند مساله مهمی نیست و‬ ‫شیخ برای یک پرسش و پاسخ معمولی دعوت شده است‬ ‫و به زودی ازاد خواهد شد‪.‬‬ ‫انها درصدد بودند ضمن دادن اطمینان به مردم و نیروهای‬ ‫طرفدار مرحوم ش��یخ دائر براینکه به جان ایشان اسیبی‬ ‫وارد نخواهدش��د‪ ،‬انها را فریب داده و با سرعت و بدون‬ ‫سروصدا ایش��ان را از بین ببرند‪ .‬این اتفاق در عصر ‪13‬‬ ‫رجب رخ داده و انها شیخ را به طور ناگهانی بدون اینکه‬ ‫بیشتر افراد اطالع داشته باشند به شهادت می رسانند‪.‬‬ ‫بعد هم نتوانس��تند دیگر روحانیون همراه ش��یخ مانند‬ ‫خمامی‪ ،‬فومنی و علمای مخالف مش��روطه غربی نظیر‬ ‫مالقربانعل��ی زنجان��ی را اعدام کنند‪ .‬اینه��ا مرحوم مال‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫قربانعلی را از ایران اخراج می کنند و ایش��ان به کاظمین‬ ‫می رود‪ .‬دیگر علما را نیز از طریق ترور و ایجاد رعب و‬ ‫وحشت از دور خارج می کنند‪.‬‬ ‫از ط��رف دیگر‪ ،‬س��ید محمد طباطبایی و س��ید عبداهلل‬ ‫بهبهانی در ایران نبودند‪ .‬سید عبداهلل بهبهانی وقتی به ایران‬ ‫برمی گردد با عتاب به فرزندش می گوید تو در ایران بودی‬ ‫که شیخ را دار زدند‪.‬‬ ‫خاط��رات نزدیکان اخوند نیز حکای��ت از ان دارد که‬ ‫وقتی خبر شهادت شیخ به اخوند می رسد‪ ،‬رنگ اخوند‬ ‫دگرگون می ش��ود و نزدیک بوده به زمین بخورد‪ .‬دو بار‬ ‫چنین حالتی به اخوند خراسانی دست می دهد؛ یک بار‬ ‫زمان شنیدن خبر ش��هادت شیخ فضل اهلل نوری و دیگر‬ ‫زمانی که ایران توسط قوای روس اشغال شد‪.‬‬ ‫یکی از ش��خصیت های موثر در اعدام شیخ فضل اهلل‬ ‫نوری‪ ،‬شیخ ابراهیم زنجانی‪ ،‬رئیس دادگاه شیخ است‪.‬‬ ‫درباره ش��خصیت ایشان چه س��خن خاصی می توان‬ ‫گفت؟‬ ‫ش��یخ ابراهیم زنجانی در نجف درس خوانده و به مقام‬ ‫اجتهاد رسیده بود اما رفته رفته دچار انحرافات فکری ‪-‬‬ ‫اعتقادی می ش��ود‪ .‬دالیل این انحراف را عالوه برمسائل‬ ‫ش��خصی می ت��وان در ارتباط او با کانون های ماس��ونی‬ ‫نظیر لژ بیداری وافراد منحرفی نظیرس��یدجمال واعظ و‬ ‫ملک المتکلمین دانست که وابستگی به فرقه ضاله ازلیه و‬ ‫بابیه داشتند‪ .‬لژ بیداری وابسته به الیگارشی یهود و مروج‬ ‫بی دینی و سکوالریسم بوده است‪ .‬البته برخی از تحلیلگران‬ ‫مسائل تاریخی مسائل نفسانی‪ ،‬فقر شدید و قدرت طلبی‬ ‫را از دیگر عوامل بروز انحراف در شیخ ابراهیم زنجانی‬ ‫می دانند‪ .‬بنابراین ش��یخ ابراهیم یک شخصیت منحرف‬ ‫به لحاظ سیاسی و فاس��د به لحاظ اعتقادی و وابسته به‬ ‫کانون ه��ای فراماس��ونری بوده و از انج��ا که با مرحوم‬ ‫ش��یخ فضل اهلل نوری هم مخالفت داشته است برای این‬ ‫ماموریت مهم انتخاب می ش��ود‪ .‬شیخ با تفکرغربگرایی‬ ‫و انحرافات دینی مخالفت داشت که شیخ ابراهیم حائز‬ ‫هر دو مورد بود‪ .‬اگر ش��یخ را یک غیر روحانی و فردی‬ ‫لیبرال و سکوالر به اعدام محکوم می کرد تبعات سنگینی‬ ‫برای مشروطه خواهان به جا می گذاشت لذا فردی با لباس‬ ‫روحانیت برای انجام این جنایت انتخاب شد‪.‬‬ ‫به عضویت شیخ ابراهیم زنجانی در کانون های ماسونی‬ ‫اش��اره کردید‪ .‬ایا روحانیون دیگری مانند سید اسداهلل‬ ‫خرقانی نیز چنین وابستگی هایی داشتند؟‬ ‫اساسا روحانیت از علمای اسالم تا کشیش های مسیحیت‬ ‫و علمای یهود با توجه به ماهیت ضددینی فراماسونری‬ ‫نمی توانند وارد فراماسونری ش��وند و با ورود به لژ های‬ ‫فراماس��ونری مخالف ان��د چرا که ای��ن کانون ها ماهیت‬ ‫ضددینی و سکوالر دارند‪ .‬ولی افرادی نظیر شیخ ابراهیم‬ ‫زنجانی وخرقانی وارد این لژها ش��دند‪ .‬ش��خصیت‬ ‫دیگری که وارد لژ بیداری می شود‪ ،‬سید محمد طباطبایی‬ ‫است‪ .‬بعدها سید صادق طباطبایی‪ ،‬فرزند سید محمد‬ ‫در این باره می گوید؛ پدرم با خوش بینی فکر می کرد با‬ ‫این تشکیالت می توان ازادی را به کشور اورد اما بعدها‬ ‫فهمید که فراماسونری دکان سیاسی انگلستان است و از‬ ‫لژ خارج می شود‪ .‬سیدمحمد طباطبایی وقتی به اهداف‬ ‫پنهان این لژها پی می برد دیگر با انها همکاری نمی کند‬ ‫ول��ی عضویت افرادی مانند ش��یخ ابراهیم زنجانی و‬ ‫سید اسداهلل خرقانی ادامه پیدا می کند‪.‬‬ ‫اما اسداهلل خرقانی اواخر عمر خود و بعد از بازگشت‬ ‫به ایران از اقدامات گذشته اظهار پشیمانی کرده و به‬ ‫تدریس و تحقیق فقه می پردازد‪.‬‬ ‫اقای خرقانی یک جاهایی اظهار پش��یمانی و تاسف‬ ‫ازسرنوشت مشروطه می کند اما از جنبه دیگری فساد‬ ‫اعتقادی پیدا می کند‪ .‬مشکل جدی خرقانی زیر سئوال‬ ‫بردن برخی اصول اساس��ی تش��یع نظیر وجود نص‬ ‫بر امامت امیرالمومنین اس��ت‪ .‬در واقع او دچارنوعی‬ ‫برداشت وهابی مابانه از اسالم می شود‪.‬‬ ‫تحلیل ش��ما از انفعال روحانیت بعد از اعدام شیخ‬ ‫فضل اهلل چیست؟‬ ‫لفظ انفعال درباره عملکرد علما چندان گویا نیس��ت‪.‬‬ ‫علما به دلیل اعدام شیخ و مجموع حوادثی که در خالل‬ ‫مشروطه رخ داد که منجربه غلبه غربگرایان ان هم به‬ ‫طرز خشونت باری شد در مسائل اجتماعی و سیاست‬ ‫احتیاط بیشتری می کردند‪ .‬اتفاقا بعد از اعدام شیخ به‬ ‫ان صورت انفعال نمی بینیم‪ .‬حتی اخوند خراسانی به‬ ‫س��ید عبداهلل بهبهانی ماموریت می ده��د برای اجرای‬ ‫اصل دوم قانون اساس��ی که تش��کیل هیاتی از علما‬ ‫ت‬ ‫برای نظارت بر قوانین مجلس بود به ایران برود‪ .‬عل ‬ ‫ترور سید عبداهلل بهبهانی اصرار جدی ایشان بر تشکیل‬ ‫همین هیات اس��ت‪ .‬در همان دوره یک اتفاق دیگری‬ ‫می افتد‪ .‬تیم تروری برای کشتن ایات عظام مال عبداهلل‬ ‫مازندرانی و اخوند خراس��انی به نجف می رود‪ .‬از ان‬ ‫ی علمای نجف نظیر س��تارخان و‬ ‫طرف بازوی نظام ‬ ‫باقرخان در تهران سرکوب می شوند‪ .‬این فشارها باعث‬ ‫می شود که علما نتوانند مانند گذشته در تحوالت کشور‬ ‫نقش افرین��ی کنند‪ .‬با این همه بعد از جنایت روس ها‬ ‫در اذربایجان‪ ،‬اخوند برای بررسی دقیق تر اوضاع ایران‬ ‫اماده عزیمت به ایران می شود که به طرزمشکوکی ازدنیا‬ ‫می روند‪ .‬شرکت گسترده علما در قیام ‪1918‬نجف و‬ ‫قیام ‪ 1920‬عراق علیه انگلستان که استقالل عراق را به‬ ‫ارمغان می اورد‪ ،‬مخالفت گسترده انها با قرارداد‪،1919‬‬ ‫مبارزه با رضاخان در قالب اقدامات شهید مدرس وقیام‬ ‫ایت اهلل حاج اقا نوراهلل اصفهانی و‪ ...‬بیانگر موضع فعال‬ ‫روحانیت درتحوالت ایران و منطقه است‪ .‬البته به طور‬ ‫طبیعی وقایع مشروطه باعث شد علما احتیاط بیشتری‬ ‫را لحاظ کنند‪.‬‬ ‫شرکت گسترده علما در قیام ‪1918‬نجف‬ ‫و قیام ‪ 1920‬عراق علیه انگلستان که استقالل‬ ‫عراق را به ارمغان می اورد‪ ،‬مخالفت گسترده‬ ‫انها با قرارداد‪ ،1919‬مبارزه با رضاخان در‬ ‫قالب اقدامات شهید مدرس وقیام ایت اهلل‬ ‫حاج اقا نوراهلل اصفهانی و‪ ...‬بیانگر موضع فعال‬ ‫روحانیت درتحوالت ایران و منطقه است‬ ‫اعدام شیخ و مجموع حوادثی که در خالل‬ ‫مشروطه رخ داد منجربه غلبه غربگرایان ان هم‬ ‫به طرز خشونت باری شد‬ ‫‪53‬‬ ‫هفت‬ ‫ژنرال کیانی بر مسند قدرت باقی ماند‬ ‫ژن��رال کیانی که متاه��ل و صاحب دو فرزند اس��ت‪،‬‬ ‫ریاست انجمن گلف پاکستان را نیز بر عهده دارد و یکی‬ ‫از شیفتگان بازی گلف است‪.‬‬ ‫او در ارت��ش به عنوان یک س��رباز حرفه ای که همواره‬ ‫ت�لاش می کند با تفک��ر و تعمق و پرهی��ز از اقدامات‬ ‫رسانه ای و جنجال امیز مدیریت کند شناخته می شود و‬ ‫مورد احترام است‪.‬‬ ‫این در شرایطی است که تفاوت بسیار زیادی میان ژنرال‬ ‫کیانی و ژنرال مش��رف‪ ،‬فرمانده پیشین ارتش پاکستان‬ ‫وجود دارد‪.‬‬ ‫با وج��ود اینکه ژنرال کیانی هم��واره تالش می کند تا‬ ‫ارام و به دور از هیاهو مش��کالت و مسائل را حل کند‪،‬‬ ‫اما این روحیه او به این معنا نیس��ت که ژنرال کیانی از‬ ‫تصمیم گیری ها و اقدامات علنی و همگانی شرم دارد‪.‬‬ ‫چهره ای که از ژنرال کیانی در میان مردم پاکستان وجود‬ ‫دارد چه��ره یک مرد تواناس��ت که ه��ر کاری بخواهد‬ ‫می تواند به درس��تی انجام دهد‪ .‬در زمان ریاست ژنرال‬ ‫پرویز مش��رف بر ارتش‪ ،‬ژنرال کیانی هیچ گاه در حلقه‬ ‫افراد نزدیک به او به شمار نمی رفت‪ .‬اما رئیس جمهور‬ ‫پیش��ین پاکس��تان هر زمانی که اوضاع رو به دشواری‬ ‫دیدند‪.‬‬ ‫دهلی نو گروه ش��به نظامی لشکر طیبه را که در پاکستان‬ ‫مستقر اس��ت مسئول این عملیات تروریستی توصیف‬ ‫کرد‪ .‬اندکی بعد این دو همس��ایه مسلح به بمب اتم در‬ ‫مرز مشترکشان که ‪ 1500‬کیلومتر است نیروهایشان را به‬ ‫حالت اماده باش دراوردند و تا استانه یک جنگ ویرانگر‬ ‫پیش رفتند‪ .‬فضای حاکم بر روابط هند و پاکس��تان هر‬ ‫روز متشنج تر می شد و هر تحرک کوچکی ممکن بود‬ ‫اتش جنگ را شعله ور کند‪ .‬در ان زمان سر لشکر اشفق‬ ‫کیانی مسئولیت همه تحرکات ارتش را بر عهده داشت‪.‬‬ ‫بس��یاری از نزدیکان ارت��ش می گویند این تخصص و‬ ‫تجرب��ه ژنرال کیانی بود که اوض��اع را مدیریت کرد و‬ ‫تماس های او با فرماندهان ارتش هند بود که باعث شد‬ ‫بحران هش��ت ماهه روابط هند و پاکستان به یک جنگ‬ ‫تمام عیار و ش��اید اتمی تبدیل نشود‪ .‬مدیریت مدبرانه‬ ‫کیانی بود که باعث ش��د او بیش از گذشته مورد توجه‬ ‫ژنرال مش��رف قرار بگیرد‪ .‬به دنبال این تحوالت بود که‬ ‫ژنرال کیانی به فرماندهی سپاه ویژه ‪ 10‬ارتش پاکستان‬ ‫مستقر در راولپندی منصوب شد‪.‬‬ ‫هنگام��ی که حمله ای تروریس��تی در این ش��هر علیه‬ ‫ژنرال مشرف انجام ش��د‪ ،‬ژنرال کیانی انتخاب طبیعی‬ ‫رئیس جمهور وقت پاکستان برای یافتن امران و عامالن‬ ‫این ت��رور ناکام بود‪ .‬این تحقیق��ات منجر به برگزاری‬ ‫دادگاه نظامی محرمانه ای شد که ‪ 11‬نفر را برای طراحی‬ ‫و انجام عملیات تروریستی علیه مشرف محاکمه می کرد‪.‬‬ ‫اندک زمانی پس از ان بود که ژنرال کیانی به ریاس��ت‬ ‫می گذاشت ناچار به ژنرال کیانی روی می اورد‪.‬‬ ‫این ژنرال کیانی بود که در دس��امبر سال ‪ 2003‬میالدی‬ ‫مسئولیت نظارت بر تحقیقات در مورد ترور ناکام پرویز‬ ‫مش��رف را بر عهده گرفت‪ .‬مش��رف در کتاب مشهور‬ ‫خود به ن��ام «در خط اتش» از ناکامی ها و مش��کالت‬ ‫تحقیق درباره انجام این ترور به دلیل رقابت های داخلی‬ ‫سرویس اطالعات و امنیت پاکستان می نویسد‪.‬‬ ‫اما رئیس جمهور پیشین پاکس��تان در عین حال اضافه‬ ‫می کند‪« :‬اما زمانی که من ژنرال کیانی را به عنوان مسئول‬ ‫این تحقیقات منصوب کردم‪ ،‬همه این مشکالت از بین‬ ‫رفت‪».‬‬ ‫تحلیلگ��ران بر این باورند ک��ه از ان زمان بود که ژنرال‬ ‫مشرف به ش��دت به ژنرال کیانی برای مدیریت بحران‬ ‫اعتماد کرد‪.‬‬ ‫اما ش��ماری دیگ��ر نیز بر ای��ن باورند که از زمس��تان‬ ‫‪ 2001-2002‬ب��ود که ژنرال کیانی توانایی های خود را‬ ‫نشان داد‪ .‬در ان زمان او دبیرکل عملیات نظامی پاکستان‬ ‫یا به عبارت دیگر فرمانده عملیات ارتش بود‪ .‬زمانی که‬ ‫روابط پاکستان و هند هر لحظه بدتر از گذشته می شد‪،‬‬ ‫ش��به نظامیان حمالتی مرگبار علیه پارلمان هند تدارک‬ ‫مهمترین سازمان اطالعاتی موسوم به ‪ ISI‬منصوب شد‪.‬‬ ‫در ماه مارس س��ال ‪ 2007‬می�لادی‪ ،‬او یک روز پیش‬ ‫از بر کن��اری افتخار محمد چودری‪ ،‬رئیس دادگاه عالی‬ ‫پاکس��تان‪ ،‬توسط مش��رف به همراه گروهی از روسای‬ ‫سازمان اطالعاتی پاکستان به دیدار چودری رفت‪.‬‬ ‫بعد ها گفته شد که او تنها شخصی بود که در این دیدار‬ ‫ساکت بود و هیچ سخنی نگفت‪ .‬ژنرال کیانی همچنین‬ ‫تنها شخصی بود که علیه رئیس دستگاه قضایی پاکستان‬ ‫شهادت نداد‪ .‬این در حالی بود که ژنرال مشرف از این‬ ‫دیدار و از مدرکی که برای ش��هادت علیه چودری تهیه‬ ‫ش��ده بود اس��تفاده و او را از کار بر کنار کرد‪ .‬این اقدام‬ ‫مشرف البته باعث ایجاد یک توفان سیاسی در پاکستان‬ ‫و در نهایت توافق مشرف با بی نظیر بوتو و نواز شریف‪،‬‬ ‫نخست وزیران پیشین پاکستان شد‪ .‬گفته می شود ژنرال‬ ‫کیانی یکی از مهمترین افرادی بود که برای ایجاد توافق‬ ‫میان مش��رف از سویی و بوتو و شریف از سوی دیگر‬ ‫نقشی بسیار کلیدی ایفا کرد‪ .‬او بعد ها و در نوامبر سال‬ ‫‪ 2007‬میالدی در ش��رایطی به ریاست ارتش پاکستان‬ ‫رس��ید که پیش از این هیچ کدام از روس��ای ‪ ISI‬این‬ ‫سمت را در اختیار نداشتند‪.‬‬ ‫چهاردهمین فرمانده‬ ‫احسان ابطحی‬ ‫ژنرال کیانی بار دیگر برای یک دوره سه ساله به عنوان‬ ‫فرمانده ارتش پاکس��تان منصوب شد‪ .‬او در ‪ 27‬نوامبر‬ ‫سال ‪ 2007‬جانشین ژنرال پرویز مشرف‪ ،‬رئیس جمهور‬ ‫و فرمانده پیشین ارتش پاکستان شد‪ .‬کیانی پیش از این‬ ‫سمت هایی همچون ریاست سرویس اطالعاتی پاکستان‬ ‫موس��وم به ‪ ISI‬و همچنین دبیر کل��ی عملیات نظامی‬ ‫ارتش را بر عهده داشت‪.‬‬ ‫بسیاری از تحلیلگران امور ش��به قاره بر این باورند که‬ ‫ژنرال کیانی فعاالنه همه تصمیم گیری های پاکس��تان را‬ ‫کنترل می کند‪ .‬او که اهل ایالت پنجاب پاکس��تان است‬ ‫علیه نیروهای پش��تون که عمده ترین طرفداران طالبان‬ ‫به شمار می روند از خشونت و زور استفاده کرده است‪.‬‬ ‫ژن��رال کیان��ی ب��ه دلی��ل ش��خصیت ارام و همچنین‬ ‫خودداری اش از مصاحبه با رسانه های داخلی و خارجی‬ ‫به عنوان « مرد ساکت» شهرت یافته‪ ،‬اما مسلم است که‬ ‫در عالم حقیقت چندان هم ساکت نیست‪ .‬روز پنجشنبه‬ ‫‪ 31‬تیرماه – ‪ 22‬ژوییه‪ -‬امس��ال‪ ،‬یوسف رضا گیالنی‪،‬‬ ‫نخس��ت وزیر پاکس��تان ژنرال کیانی را برای یک دوره‬ ‫سه ساله دیگر به عنوان فرمانده ارتش پاکستان منصوب‬ ‫کرد‪ .‬پیش تر قرار بود ژنرال کیانی در ماه نوامبر امس��ال‬ ‫‪ -2010‬بازنشسته شود‪.‬‬‫این در حالی اس��ت که بس��یاری از تحلیلگران بر این‬ ‫باورند که رش��د و ترقی ژنرال کیانی در ارتش پاکستان‬ ‫اگر غیر عادی نباشد‪ ،‬دست کم بسیار سریع بوده است‪.‬‬ ‫مردی که جانش��ین ژنرال مش��رف شد تا چهاردهمین‬ ‫فرمانده ارتش پاکستان باشد به شکیبایی‪ ،‬پشتکار‪ ،‬هوش‬ ‫و عزم راسخش شهرت دارد‪.‬‬ ‫دیگر شاخصه مشهور ژنرال کیانی توانایی او برای انجام‬ ‫کار ها در س��کوت و بدون جنجال و هیاهو اس��ت‪ ،‬در‬ ‫حالی که او این توانایی را نیز دارد تا در ش��رایط مورد‬ ‫نیاز تصمیم های سرنوشت سازی اتخاذ کند‪.‬‬ ‫ژنرال کیانی متعلق به بزرگترین و قدرتمندترین طایفه‬ ‫پاکس��تان موس��وم به طایفه جهل��م در ایالت پنجاب‬ ‫پاکستان‪ ،‬پهناورترین ایالت این کشور است‪.‬‬ ‫ایالت پنجاب پاکس��تان که ایالتی بس��یار خشک و در‬ ‫عین حال نا ارام است در سرتاسر شبه قاره به تولید یک‬ ‫محصول شهرت دارد؛ سرباز!‬ ‫بنابر این به نظر می رسد به دالیل بسیار متعدد ژنرال کیانی‬ ‫برای داشتن شغلی نظامی به دنیا امده باشد‪.‬‬ ‫ژنرال کیانی ابتدا در کالج محلی نظامی در جهلم مشغول‬ ‫به تحصیل شد و سپس از اکادمی نظامی ارتش در شهر‬ ‫شمالی کاکول پذیرش گرفت‪.‬‬ ‫پدر ژنرال کیانی هم یک نظامی بود‪.‬‬ ‫در اوت سال ‪ 1971‬میالدی ژنرال کیانی به درجه ستوان‬ ‫دومی رسید و به هنگ مشهور بلوچ پیوست‪.‬‬ ‫این برای اولین بار بود که کیانی وارد جنگ شد و طعم‬ ‫تلخ شکست از هند را در همان سال چشید‪.‬‬ ‫اولین س��مت سیاس��ی ژنرال کیانی زمانی ب��ود که او‬ ‫به عن��وان معاون مش��اور امور نظام��ی در اولین دولت‬ ‫بی نظیر بوتو‪ ،‬نخست وزیر پیش��ین و فقید پاکستان در‬ ‫سال ‪ 1988‬مشغول فعالیت شد‪.‬‬ ‫از ان زمان بود که ژنرال کیانی در س��مت ها و س��طوح‬ ‫مختلف فرماندهی مش��غول به کار شد‪ .‬او سپس موفق‬ ‫ش��د در کالج های نظامی کویته و اسالم اباد و همچنین‬ ‫کال��ج نظام��ی ف��ورت لیون��وورث در ایاالت متحده‬ ‫فارغ التحصیل شود‪.‬‬ ‫‪54‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫امریکا در اینه تحلیل‬ ‫امریکا و چین در خاورمیانه؛ پیچیده ترین روابط دیپلماتیک در جهان معاصر‬ ‫مثلث استراتژیک‬ ‫دکتر سیدمحمدکاظم سجادپور‬ ‫*‬ ‫رواب��ط امری��کا به عن��وان‬ ‫هژمونی بین الملل��ی و چین‬ ‫به عن��وان قدرتی جهانی یکی‬ ‫ی تعیین کننده‬ ‫از عناصر اصل ‬ ‫مناسبات منطقه ای بین المللی‬ ‫در اینده سیاس��ت بین المللی‬ ‫اس��ت‪ .‬روابط امریکا و چین‬ ‫از پیچیده تری��ن روابط دوجانبه کنون��ی در کنش و‬ ‫واکنش های دیپلماتیک در جهان معاصر هستند‪.‬‬ ‫به م��رور زمزمه رقابت امریکا ب��ا چین در حوزه های‬ ‫مختلف جغرافیایی نظیر رقاب��ت ان دو در امریکای‬ ‫التین و رقابت در افریقا در محافل سیاسی و رسانه ای‬ ‫مطرح ش��ده و هرچند نمی توان از رویارویی امریکا‬ ‫و چی��ن در مناطق مختلف س��خن گفت اما ماهیت‬ ‫متفاوت مناف��ع ان دو در حوزه هایی چون خاورمیانه‬ ‫در خور توجه و دقت اس��ت‪ .‬ب��ا در نظر گرفتن این‬ ‫واقعیت که هنوز خاورمیانه‪ ،‬حساس ترین منطقه جهان‬ ‫از زوایای اس��تراتژیک‪ ،‬ژئوپلتی��ک‪ ،‬ژئواکونومیک و‬ ‫مناسبات پر الیه فرهنگی و تمدنی است‪ ،‬این پرسش‬ ‫جدی است که چگونه می توان روابط امریکا و چین‬ ‫در ح��وزه خاورمیانه را مورد تجزی��ه و تحلیل قرار‬ ‫داد؟ «پایداری حساس��یت های استراتژیک»‪« ،‬تفاوت‬ ‫رویکردهای امریکا و چین» و «چالش های همکاری‬ ‫چی��ن با امری��کا» مفاهیمی گویا ب��رای درک مثلث‬ ‫استراتژیک امریکا‪ ،‬چین و خاورمیانه هستند‪.‬‬ ‫پایداری حساسیت های استراتژیک‬ ‫به رغم گس��تردگی روابط امریکا و چین و وابستگی‬ ‫متقاب��ل اقتصادی بی��ن ای��ن دو‪ ،‬در چش��م اندازی‬ ‫استراتژیک‪ ،‬امریکا و چین نسبت به یکدیگر حساس‬ ‫هستند و این تداوم حساسیت استراتژیک در جلوه های‬ ‫گوناگون قابل مشاهده است‪.‬‬ ‫وابس��تگی متقابل اقتصاد چین و امریکا بسیار عمیق‬ ‫اس��ت‪ .‬فرگوس��ن اقتصاددان امریکای��ی در تبیین و‬ ‫روشن کردن گس��تردگی وابستگی متقابل اقتصادی‬ ‫بین چین و امریکا‪ ،‬واژه ه��ای ‪ China‬و ‪ America‬را‬ ‫در هم ادغام ک��رده و واژه ‪ Chemerica‬را ابداع کرده‬ ‫است‪ .‬او بر این باور است که پیوستگی متقابل اقتصاد‬ ‫امریکا و چین‪ ،‬واحد اقتصادی جدیدی را شکل داده‬ ‫که بدون یکدیگر نمی توانند به حیات اقتصادی خود‬ ‫به راحتی ادامه دهند‪ .‬اما در عین این وابستگی هر دو‬ ‫کشور نسبت به نیت های استراتژیک یکدیگر عمیقا‬ ‫حساس هستند‪ .‬در سند استراتژی امنیت ملی دولت‬ ‫اوباما ضمن تاکید بر همکاری روبه گسترش دو کشور‬ ‫امده است که «ما برنامه نوسازی نیروهای مسلح چین‬ ‫را زیر نظر خواهیم داشت و برای اطمینان از اینکه ان‬ ‫برنامه بر منافع منطقه ای و بین المللی امریکا و متحدان‬ ‫ان اثرگذاری نکند اماده خواهیم شد‪».‬‬ ‫بی جهت نیست که مرکز فرماندهی نظامی امریکا در‬ ‫اسیا و پاسفیک موسوم به ‪ Pacom‬از مرکز فرماندهی‬ ‫مرکزی امریکا موسوم به ‪ CENTCOM‬که مسئولیت‬ ‫اداره جن��گ و عملیات گس��ترده نظام��ی در عراق‬ ‫و افغانس��تان را به عه��ده دارد‪ ،‬بزرگت��ر و بزرگترین‬ ‫فرماندهی نظامی امریکا در جهان است‪ .‬اصلی ترین‬ ‫ماموریت ‪ Pacom‬کنترل و نظارت بر تحوالت نظامی‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫و استراتژیک چین است‪.‬‬ ‫متقاب�لا چینی ها نیز نس��بت به حرکت ه��ای نظامی و‬ ‫اس��تراتژیک امریکا عمیقا حساس هس��تند و برخی از‬ ‫کارشناسان نظامی چین‪ ،‬حضور نظامی امریکا و ناتو در‬ ‫افغانستان را جزیی از برنامه مهار استراتژیک پکن توسط‬ ‫ایاالت متحده امریکا قلمداد می کنند‪ .‬پیمان شانگهای که‬ ‫بعض��ا از ان به عنوان ناتوی ش��رق یاد می کنند در قالب‬ ‫حساسیت استراتژیک امریکا و چین قابل مالحظه است‪.‬‬ ‫این حساسیت استراتژیک به حوزه خاورمیانه نیز تسری‬ ‫ی بین امری��کا و چین در‬ ‫می یابد‪ .‬ام��ا تفاوت های جد ‬ ‫خاورمیانه نیز وجود دارد‪.‬‬ ‫تفاوت رویکردهای چین و امریکا‬ ‫خاورمیانه منطقه ای اس��ت که امریکا از نظر استراتژیک‬ ‫دهه ها در ان درگیر بوده و کمتر مساله نظامی و استراتژیکی‬ ‫در خاومیانه می ت��وان یافت که امریکا به صور مختلف‬ ‫در ان حضور و اثر نداشته باشد‪ .‬اما چین در خاورمیانه‪،‬‬ ‫در کنار س��ابقه طوالنی تعامالت فرهنگی و انسانی‪ ،‬در‬ ‫دو ده��ه اخیر عمدتا حضور اقتصادی داش��ته و به مرور‬ ‫تبدیل به جزیی پایدار از اقتصاد منطقه شده است‪ .‬حداقل‬ ‫دو بعد از این حضور اقتصادی چین را به بازیگری جدی‬ ‫در خاورمیانه تبدیل نموده است‪ .‬بعد اول وابستگی به نفت‬ ‫و منابع انرژی خاورمیانه برای تداوم رشد اقتصادی چین‬ ‫است‪ .‬وابستگی انرژی چین به منابع انرژی خلیج فارس‪،‬‬ ‫برای پکن دیگر صرفا مساله ای تجاری و اقتصادی نیست‪.‬‬ ‫نوع��ی اتکای غیرقابل جایگزی��ن در این زمینه به وجود‬ ‫امده است‪ .‬بعد دوم‪ ،‬صادرات چین به منطقه است‪ .‬این‬ ‫صادرات رو ب��ه افزایش بوده و بعضا باعث چالش های‬ ‫جدی برای صنایع بومی در این منطقه شده است‪ .‬تفاوت‬ ‫رویکردهای چین و امریکا از نظر استراتژیک در منطقه‬ ‫خاورمیانه‪ ،‬در مناسبات چند جانبه نظامی و تمایالت‬ ‫هژمونیک نیز مشخص می شود‪ .‬در حالی که واشنگتن‬ ‫سعی در معماری نظامی منطقه از طریق قراردادهای‬ ‫دو جانبه و ترکیبات منطق��ه ای دارد‪ ،‬چین عمدتا بر‬ ‫رواب��ط دو جانبه با همه کش��ورهای منطقه – حتی‬ ‫کشورهایی که تضادهای بنیادین دارند ‪ -‬تاکید دارد‪.‬‬ ‫در عین حال در س��طح کالن چین با امریکا از زاویه‬ ‫امنیت بین المللی در مناسبات استراتژیک مربوط به این‬ ‫منطقه همکاری می کند‪.‬‬ ‫چالش های همکاری چین و امریکا‬ ‫عمده ترین منتظر همکاری امنیت بین المللی چین و‬ ‫امریکا در منطقه خاورمیانه‪ ،‬مشارکت و همراهی چین‬ ‫با قطع نامه ‪ 1929‬ش��ورای امنیت علیه ایران در تداوم‬ ‫همکاری های قبلی است‪ .‬البته این همکاری از سال های‬ ‫اغازین دهه ‪ 90‬میالدی ش��روع ش��د و به مرور اوج‬ ‫گرفت‪ .‬اولین بار چین در مذاکرات گروه پاریس برای‬ ‫کنترل فروش تسلیحات به خاورمیانه شرکت و نهایتا‬ ‫در ‪ 1991‬با تشویق امریکا در رژیم کنترل تکنولوژی‬ ‫موشکی موسوم به ‪ MTCR‬شرکت جست و بعد در‬ ‫تمام قطعنامه های مربوط به عراق و افغانستان و بالکان‬ ‫ب��ا امریکا همکاری کرد‪ .‬همکاری چین با امریکا در‬ ‫قضیه پرونده هسته ای ایران در دوره اوباما اوج گرفته‬ ‫است‪ .‬در عین حال چین با چالش های عمده ای در این‬ ‫همکاری ها روبه رو است که برجسته ترین انها به وجود‬ ‫امدن این نگاه در خاورمیانه است که چین به مرور که‬ ‫قدرت بیش��تری در عرصه جهانی می گیرد‪ ،‬با امریکا‬ ‫همراه تر می ش��ود‪ .‬مردم خاورمیانه درحال دگرگون‬ ‫کردن دید خود در مورد دگردیسی استراتژیک چین‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫*‬ ‫عضو هیات علمی دانشکده روابط بین الملل‬ ‫‪55‬‬ ‫هفت‬ ‫سرنوشت محیط زیست در امریکا افتضاح است‬ ‫به زودی از گرما می میریم‬ ‫توماس فریدمن‪ /‬نیویورک تایمز‬ ‫دموکرات های سنا دست از‬ ‫ت�لاش برای تامی��ن بودجه‬ ‫ب��رای ان��رژی و اب و هوا‬ ‫کش��یدند‪ .‬مس��ائل گازهای‬ ‫گلخان��ه ای س��بب گ��رم‬ ‫ش��دن کره زمین شده است‪.‬‬ ‫همچنین استفاده از انرژی های قابل تبدیل می تواند‬ ‫از وابس��تگی ما به نفت بکاهد‪ .‬تا این خبر را شنیدم‬ ‫یاد ای��ن گفته یکی از فعاالن محیط زیس��ت افتادم‬ ‫که می گفت‪« :‬بهترین مس��اله در مورد پیشرفت های‬ ‫سالمت بش��ری این است که ان دسته از افرادی که‬ ‫تغیی��رات اب و هوایی را ج��دی نمی گیرند امروز‬ ‫عمری طوالنی تر خواهند داش��ت و خواهند دید که‬ ‫چه اشتباهی می کردند‪».‬‬ ‫بنابه برخ��ی دالیل‪ ،‬نیویورک تایمز بخش بزرگی را‬ ‫به تحلیلگران مسائل گرمایش زمین اختصاص داده‬ ‫است‪ .‬چند هفته پیش نیکوالس کریستف‪ ،‬مقاله ای‬ ‫نوش��ته بود با عنوان «صبحانه هایمان می جوشد!» که‬ ‫در ارتب��اط با گرمایش زمین بود‪ .‬دیوید برش��ییر نیز‬ ‫مقاله دیگری در همین ارتباط منتشر کرده بود‪.‬‬ ‫در ح��ال حاض��ر اب ش��دن یخچال ه��ای طبیعی‬ ‫کش��اورزی را ب��ه ش��دت تهدی��د می کن��د‪ .‬نتیجه‬ ‫تحقیقاتی که ماه گذشته در مجله ساینس منتشر شده‬ ‫بود نش��ان می دهد که اب شدن یخچال های طبیعی‬ ‫برای رودخانه های براهامپوترا (که از کوه های هیمالیا‬ ‫سرچش��مه می گیرد و از تبت وارد هند می شود) و‬ ‫هند الزم است‪ ،‬این درحالی است که رودخانه گنگ‪،‬‬ ‫‪56‬‬ ‫زرد و یانگ (که در هند و بنگالدش جاری است) نیازی‬ ‫به اب این یخچال ها ندارد‪ .‬این تحقیق می افزاید اما اب‬ ‫شدن این یخچال ها امنیت غذایی حدود ‪ 60‬میلیون نفر‬ ‫را در این منطقه تهدید می کند‪.‬‬ ‫ما امریکایی ها در حال حاضر در معرض ش��وک نشت‬ ‫نفت در خلیج مکزیک قرار داریم چراکه به چشم می بینیم‬ ‫بی توجهی در عمق دریا چه بر س��ر سواحل این منطقه‬ ‫و پرندگان اورده اس��ت‪ .‬اب شدن یخچال های طبیعی‬ ‫می تواند هشدار مشابهی باشد به این بی توجهی های ما و‬ ‫پیامدهای ان می تواند قرن ها ادامه داشته باشد‪ ،‬مگر اینکه‬ ‫ما امروز توجهی به این گازهای کربنی بکنیم‪.‬‬ ‫ما همچنان به تولید گازهای گلخانه ای ادامه می دهیم و‬ ‫این درحالی است که بسیاری از دانشمندان در مورد این‬ ‫گازها هشدار داده اند‪ .‬کمربندهای خود را محکم ببندید؛‬ ‫همانطور که راب وس��تون هم گفته است با این گازها‬ ‫نمی توان ش��وخی کرد چرا که عملک��رد انها بر مبنای‬ ‫شیمی و فیزیک و زیست شناسی است‪ .‬هرچقدر هم که‬ ‫شرکت های نفتی بگویند تغییرات اب و هوایی تنها یک‬ ‫شوخی است‪ ،‬گازهای گلخانه ای گوش نخواهند داد‪.‬‬ ‫از انجایی که حرف دیگ��ری برای گفتن ندارم در این‬ ‫مقاله چند خبر و ایمیلی را که در همین رابطه به دستم‬ ‫رسیده اضافه می کنم‪:‬‬ ‫ چاینا دیلی نوشت‪ :‬کشور برنامه های کاهش گاز کربن‬‫را از س��ال های ‪ 2011 -2015‬اغاز می کند تا به هدف‬ ‫خود برای کاهش گاز کربن در سال ‪ 2020‬نزدیک شود‪.‬‬ ‫این تصمیم در پشت درهای بسته گرفته شد‪ ...‬در ادامه‬ ‫خبر امده بود که تحلیلگران می گویند چین در راستای‬ ‫کاهش گازهای کربنی به دنبال اقتصاد بر مبنای کاهش‬ ‫کربن است‪.‬‬ ‫ همانطور که ساکنین س��احل شرقی می دانند این‬‫تابس��تان به شدت تابستان گرمی بود‪ .‬این ارتباطی با‬ ‫محل زندگی ش��ما ندارد‪ ...‬ان بی سی گزارش داد که‬ ‫ساکنان روس��یه گرمترین تابستان ‪ 130‬سال گذشته‬ ‫را سپری کردند‪ .‬در بخش هایی از کشور‪ ،‬درجه هوا‬ ‫به ‪ 105‬درجه فارنهایت رسیده بود‪ ...‬طی این روزها‬ ‫درجه هوای مس��کو ‪ 93‬درجه فارنهایت بود و این‬ ‫درحالی است که به طور معمول درجه هوای مسکو‬ ‫از ‪ 76‬درجه فارنهایت تج��اوز نمی کند‪ .‬مردم برای‬ ‫خنک شدن به رودخانه ها و دریاچه های اطراف شهر‬ ‫پناه بردند و نتیجه ان غرق شدن ‪ 233‬شهروند روس‬ ‫طی هفته گذشته بود‪.‬‬ ‫ یک روز پیش از اینکه دموکرات ها عقب نش��ینی‬‫کنند‪ ،‬مدیر عامل ش��رکت نکترا ان��رژی که یکی از‬ ‫بزرگترین شرکت های کاروری است در ایمیلی نوشته‬ ‫بود که اگر سنا بتواند بودجه ای را برای کاهش کربن‬ ‫و استفاده از تجهیزات تبدیل انرژی مد نظر قرار دهد‬ ‫کاروری هایی مانند ش��رکت او می توانند هزینه الزم‬ ‫برای سرمایه گذاری های بزرگی برای نسل بعد انجام‬ ‫دهند‪ .‬او می نویسد‪« :‬اگر ما بتوانیم ساالنه سه میلیارد‬ ‫دالر روی انرژی های تمیز س��رمایه گذاری کنیم‪ ،‬در‬ ‫‪ 5‬سال اینده ‪ 50‬هزار شغل جدید خواهیم داشت‪».‬‬ ‫ ژنرال اس��تیو اندرس��ون که همراه ژن��رال دیوید‬‫پترائ��وس در عراق بود در ایمیل خود می نویس��د‪:‬‬ ‫«بی��ش از ه��زار امریکای��ی در عراق و افغانس��تان‬ ‫ج��ان خود را از دس��ت دادند چرا که س��وخت به‬ ‫ایر کاندیشنر های چادرها و ساختمان ها حمل می کردند‪.‬‬ ‫اگر ارتش تجهیرات خود را عایق بندی کرده بود‪ ،‬نه تنها‬ ‫میلیاردها دالر صرفه جویی می کردیم بلکه از ان مهم تر‬ ‫می توانستیم جان این سربازان را نجات دهیم‪».‬‬ ‫ اخر از همه هم نامه ای داشتم از گرمی گرانهام که در‬‫نامه خود اشاره کرده است تئوری توطئه که گفته می شود‬ ‫توسط دانشمندان در مورد گرمای کره زمین مطرح شده‬ ‫اس��ت چه هدفی را دنبال می کند؟ من پاسخی به این‬ ‫سوال ندارم‪ .‬انها هدفی به جز نجات کره زمین ندارند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫بین الملل‬ ‫ترکیه و اروپا به یکدیگر احتیاج دارند‬ ‫دست از اتهام بردارید‬ ‫دنیس مک شین‬ ‫*‬ ‫در س��ال های جن��گ س��رد‪ ،‬ب��دون ش��ک ترکیه‬ ‫به عنوان مهمترین سرزمین مرزی غربی ها به شمار‬ ‫می رفت‪ .‬اکنون هم به نظر می رسد که با مالطفت‬ ‫به تهران نزدیک ش��ده اس��ت‪ .‬هرچند در شرایط‬ ‫کنونی روابط خوبی با اس��رائیل ندارد اما از سوی‬ ‫دیگر با کش��ورهای منطقه وارد بازی دوس��تانه ای‬ ‫ش��ده است و روادید میان انکارا و دمشق برداشته‬ ‫ش��ده اس��ت‪ .‬داخل ترکیه‪ ،‬این ترس وجود دارد‬ ‫که حزب حاکم اعتدال و توس��عه درصدد اس��ت‬ ‫تا نقش کشورهای مس��لمان در سیاست خارجی‬ ‫خود را پررنگ کند و با سیاست های مذهبی جایی‬ ‫برای سکوالریسم نگذارد‪.‬‬ ‫سیاس��تمداران در ه��ر کجای دنیا به دنبال کس��ی‬ ‫هس��تند تا تغییرات سیاس��ی انکارا را به گردن او‬ ‫بیندازن��د‪ .‬ماه گذش��ته رابرت گیت��س‪ ،‬وزیر دفاع‬ ‫امریکا انگشت اتهام خود را به سوی سیاستمداران‬ ‫اروپای��ی دراز کرد که ترکی��ه را در اتحادیه خود‬ ‫جای نداده اند‪ .‬البی های صهیونیستی می گویند که‬ ‫حزب اسالم گرای اعتدال و توسعه تاثیر زیادی در‬ ‫افزایش تنفر عمومی نس��بت به اسرائیل داشته اند‪.‬‬ ‫یهودی های قبرس و یونان به مساله ترکیه و قبرس‬ ‫اش��اره می کنند و عدم پذیرش ترکیه برای جبران‬ ‫تهاج��م به ش��به جزیره قبرس در س��ال ‪ 1974‬را‬ ‫پررنگ جلوه می دهند‪ .‬در داخل ترکیه کش��مکش‬ ‫میان اس�لامگرایان و سکوالرهای کشور همچنان‬ ‫موضوع العالجی است‪.‬‬ ‫واقعیت این است که همه از زیر بار مسئولیت شانه‬ ‫خالی می کنند‪ .‬امریکا هیچ سیاست تاثیرگذاری در‬ ‫مقابل ترکیه ندارد‪ .‬جورج بوش پس از انکه ترکیه‬ ‫با استفاده از خاک کش��ورش برای تهاجم امریکا‬ ‫به عراق مخالفت کرد نتوانس��ت طبقه سیاسی این‬ ‫کش��ور را با خود همراه کند‪ .‬پس از ان واشنگتن‬ ‫نس��بت به دیپلماسی باز این کشور نسبت به ایران‬ ‫خرده گرفت‪ .‬اروپایی ها هم از جمله انگال مرکل‪،‬‬ ‫صدراعظم المان و نیکوال سارکوزی‪ ،‬رئیس جمهور‬ ‫فرانسه همواره سیاست هایی را پیشه کردند که تنها‬ ‫ان��کارا را از اروپا دور می کرد‪ .‬ترکیه می تواند هر‬ ‫انچه که می خواهد از اروپا به دست بیاورد به جز‬ ‫یک چیز؛ مذاکراتی واقع گرایانه برای قرار گرفتن‬ ‫انکارا در مسیر پیوستن به اتحادیه اروپا‪.‬‬ ‫البت��ه ترکیه هم بی تقصیر نیس��ت‪ .‬هرچند مس��یر‬ ‫روابط با ارمنس��تان مس��یر تقریبا درستی است اما‬ ‫این کشور هنوز نتوانسته است با مشکالت کردها‬ ‫کنار بیاید و همچنان درگیر حزب کارگران کرد در‬ ‫مرزهای جنوبی خود است‪.‬‬ ‫از س��وی دیگر در اوایل تابستان شوک بزرگی به‬ ‫ترکیه وارد ش��د؛ کشته ش��دن ‪ 9‬شهروند ترک در‬ ‫کشتی حامل کمک های بشردوستانه به غزه روابط‬ ‫ترکیه و اس��رائیل را وارد فاز جدیدی کرد‪ .‬ترکیه‬ ‫اع�لام کرد تا معذرت خواهی اس��رائیل از مواضع‬ ‫خود کوتاه نخواهد امد‪ .‬اس��رائیل نیز زیر بار این‬ ‫پش��یمانی نمی رود‪ ،‬همانطور که ترکی��ه از ارامنه‬ ‫معذرت خواهی نمی کند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫مس��یر رو به جلو مسیری است که بتوان ترکیه را در‬ ‫راه اتحادیه اروپا قرار داد‪ .‬این حرکت اسان نخواهد‬ ‫بود‪ .‬دوستان انکارا در اروپا در حال کم شدن هستند‪.‬‬ ‫سیاس��ت های جدی��د اروپا در ملی گرایی به ش��دت‬ ‫ضد اس�لام هس��تند‪ .‬در اروپ��ا‪ ،‬به ای��ن توهم دامن‬ ‫می زنند که حض��ور ترکیه در اتحادیه اروپا به معنای‬ ‫س��رازیر ش��دن ‪ 80‬میلیون مهاجر فقی��ر در اتحادیه‬ ‫اروپاس��ت‪ .‬بریتانیا که هیچ مهاج��ر ترکیه ای ندارد و‬ ‫یکی از دورترین کش��ورهای اروپایی به ترکیه است‬ ‫نقش بهترین دوست اروپایی انکارا را برعهده گرفته‬ ‫اس��ت‪ .‬این مس��اله تنها در دولت حزب کارگر نمود‬ ‫نداش��ت بلکه با حضور دیوید کامرون‪ ،‬نخست وزیر‬ ‫ت��ازه انتخ��اب ش��ده بریتانیا نیز این نق��ش همچنان‬ ‫پابرجاست‪ .‬اما به دلیل مسائل داخلی‪ ،‬دیوید کامرون‬ ‫از حضور در بحث ترکیه خود را عقب کشیده است‪.‬‬ ‫ام��روز فعال ترین حامی��ان ترکی��ه در اتحادیه اروپا‬ ‫سوس��یال دموکرات ها هس��تند که در حال حاضر در‬ ‫نقش اپوزیسیون قرار دارند‪.‬‬ ‫اما با وجود تمام این مسائل‪ ،‬تالش ها برای پیشرفت‬ ‫روند پیوس��تن ترکی��ه به اتحادیه اروپ��ا ادامه دارد و‬ ‫ای��ن تالش ها تنها در داخل ترکیه رقم نمی خورد‪.‬‬ ‫در کنفرانس اخیر موسس��ه س��لطنتی لندن که در‬ ‫استانبول برگزار ش��د‪ ،‬اگمن باگیس‪ ،‬مذاکره کننده‬ ‫ارش��د ترکی��ه در اتحادیه اروپ��ا‪ ،‬از اتحادیه اروپا‬ ‫به عنوان پروژه ای در راه صلح در تمام تاریخ بشر‬ ‫نام برد‪ .‬چنین ادبیاتی ان هم از زبان یک مس��ئول‬ ‫اتحادیه اروپا جالب اس��ت اما نباید فراموش کرد‬ ‫که ق��درت اقتصادی امروز ترکیه‪ ،‬این کش��ور را‬ ‫شش��مین اقتصاد بزرگ اتحادیه اروپا کرده است‪.‬‬ ‫خیابان های اس��تانبول چه در بخش اروپایی و چه‬ ‫در بخش اس��یایی پر است از جوان های پر انرژی‬ ‫و مدرن��ی که هر چند مس��لمانند ام��ا ترکیه قرن‬ ‫بیس��ت و یکم را بیش از انکه ش��بیه به سوریه و‬ ‫عربستان سعودی بسازند شبیه به اسپانیا ساخته اند‪.‬‬ ‫بروکسل‪ ،‬انکارا و واشنگتن باید به این مساله دقت‬ ‫کنند که انگش��ت اتهام را در مورد مسیر برعکس‬ ‫ترکیه به سوی یکدیگر نشانه نروند‪.‬‬ ‫منبع‪ :‬نیوزویک‬ ‫* نماینده پارلمان بریتانیا و وزیر پیشین اتحادیه اروپا‬ ‫‪57‬‬ ‫هفت‬ ‫گفت و گو با وزیر دفاع انگلیس‬ ‫سایه بحران‬ ‫فرید زکریا ‪ /‬سردبیر نیوزویک‬ ‫لیام فاکس از س��ال ‪ ۲۰۰۵‬وزیر دفاع حزب رقیب دولت‬ ‫کارگر در حزب محافظه کار بود‪.‬‬ ‫دیدگاه ه��ای لیام فاکس درباره تح��والت جهانی تقریبا‬ ‫روشن اس��ت‪ .‬اگر بخواهیم در یک جمله او را طرفدار‬ ‫دیپلماسی یا جنگ بدانیم‪ ،‬دیدگاه های او در یک دهه اخیر‬ ‫نشان می دهد او از طرفداران جنگ در مواجهه با مسائل‬ ‫بین المللی اس��ت‪ .‬او از هر دو جنگ��ی که دولت حزب‬ ‫رقیب��ش اغازگر انها بود حمایت کرد‪ .‬او حتی در س��ال‬ ‫‪ ۲۰۰۳‬در حالی که عده زیادی از مردم و سیاس��تمداران‬ ‫بریتانی��ا با حمله به عراق مخالف بودند از حمله به عراق‬ ‫طرف��داری کرد‪ .‬او در انتقادهای��ش از دولت در رابطه با‬ ‫جن��گ با عراق فقط یاداور می ش��د نیروهای بریتانیایی‬ ‫به تجهیزات بیش��تری نیاز دارند‪ .‬لیام فاکس از حمله به‬ ‫افغانستان و حضور نیروهای بریتانیایی در این کشور نیز‬ ‫همواره حمایت کرده است‪ .‬انتقادهای او درباره حمله به‬ ‫افغانستان نه از حزب رقیب بلکه از عدم مشارکت فعالتر‬ ‫کشورهای دیگر ناتو در افغانستان بوده است‪.‬‬ ‫لیام فاکس‪ ،‬وزیر دفاع بریتانیا می گوید که کشورش دیگر‬ ‫پ��ول نقدی برای دف��اع از خود در مقاب��ل هر تهدیدی‬ ‫ندارد‪.‬‬ ‫وی در گفت و گو با دیلی تلگراف هش��دار داد که این‬ ‫‪58‬‬ ‫وضعیت وحشتناک بدان معناست که بریتانیا نمی تواند در‬ ‫مقابل هر خطر قابل تصوری خود را تجهیز کند‪.‬‬ ‫از زم��ان جنگ جهانی دوم‪ ،‬کش��ور نیروه��ای خود را‬ ‫در وضعیتی حفظ کرده اس��ت ک��ه می تواند یک جنگ‬ ‫همه جانبه را اجرا کند‪.‬‬ ‫اما دکتر فاکس معتقد است که در شرایط کنونی بریتانیا‬ ‫باید از این ظرفیت های خود بکاهد‪ .‬او می گوید‪ :‬ما پول‬ ‫کافی برای حفاظت خود از هر تهدید احتمالی در اینده‬ ‫نداریم‪ .‬این سرمایه در اختیارمان نیست‪.‬‬ ‫ارتش باید تنها برای تهدید های احتمالی واقعی خودش‬ ‫را تقویت می کرد‪ .‬ما باید نگاهی به این مساله بیندازیم که‬ ‫خطرهای اصلی از کجا و چگونه ما را تهدید می کنند و‬ ‫ما چگونه باید در مقابل ای��ن تهدیدها خودمان را اماده‬ ‫کنیم‪ .‬روس ها به ای��ن زودی ها در جبهه اروپایی ها قرار‬ ‫نخواهندگرفت‪.‬‬ ‫وزیر دفاع با اش��اره به حضور ‪ 25‬هزار نیروی بریتانیایی‬ ‫در المان می گوید که احتمال عقب نشینی انها وجود دارد‪.‬‬ ‫او این س��وال را مطرح می کند که هزینه های تانک ها و‬ ‫نیروهایی که در این کش��ور مستقر هستند چه تاثیری بر‬ ‫انچه در افغانستان در حال وقوع است می گذارد؟‬ ‫در واقع وزیر دفاع در مقابل ازمونی است که دولت برای‬ ‫بودجه در نظر دارد و ‪ 30‬هزار نیروی این بخش را تحت‬ ‫تاثیر قرار خواهد داد‪.‬‬ ‫وی در مانور هوایی اخیر بریتانیا نیز به این نکته اش��اره‬ ‫کرده بود که ممکن است ناوگان کشتی های جنگی بریتانیا‪،‬‬ ‫جنگنده ها و تانک ها کاهش یابند چراکه برنامه تجهیزات‬ ‫مدرن نظامی با هزینه های غیر قابل پرداختی مواجه شده‬ ‫است‪.‬‬ ‫این درحالی اس��ت که مرکز حسابرس��ی مل��ی بریتانیا‬ ‫نیز هفته گذش��ته اعالم کرد تجهی��زات مدرن مورد نیاز‬ ‫‪ 500‬میلیون پوند باالتر از حد بودجه اس��ت‪ .‬در چنین‬ ‫ش��رایطی گمانه زنی ها بر س��ر کاهش یک چهارم توان‬ ‫دفاعی بریتانیا باال گرفته است‪.‬‬ ‫اما دکتر فاکس تاکید می کند تا زمانی که جنگ افغانستان به‬ ‫پایان نرسیده است هیچ فعالیتی بیشتر از نیاز انجام نخواهد‬ ‫ش��د‪ .‬وی می گوید‪« :‬هر تغییری که قرار باشد در ارتش‬ ‫اتفاق بیفتد‪ ،‬بر اس��اس انچه در افغانستان اتفاق می افتد‬ ‫برنامه ریزی خواهد شد‪ .‬هر تغییری باید مرحله به مرحله‬ ‫انجام ش��ود‪ .‬اما در مورد ارتش به طور خاص مشکالت‬ ‫از وضعیتی اغاز می ش��ود که در حال حاضر برای تامین‬ ‫نیرو در افغانستان داریم‪ ».‬وی اضافه می کند که من وارد‬ ‫سیاست نشده ام که شاهد کاهش نیروهای ارتش باشم اما‬ ‫از سوی دیگر پا به سیاست نگذاشته ام که تباهی اقتصاد‬ ‫را ببینم‪.‬‬ ‫او این ای��ده را که وزارت دفاع‪ ،‬نیروهای خود را قربانی‬ ‫تجهیزات خواهد کرد تا بتواند کسری بودجه ‪ 36‬میلیارد‬ ‫پون��دی را در دهه اینده تامین کند کامال بی معنا می داند‬ ‫و می گوی��د‪« :‬من هیچ برنامه ای برای رس��یدن به تعداد‬ ‫نیروه��ای خ��اص در ارتش ندارم‪ .‬این ای��ده که باید در‬ ‫م��ورد نیروهای زمینی‪ ،‬نیروی دریای��ی و نیروی هوایی‬ ‫تجدید نظر کرد به نظر من کامال بی معناست‪».‬‬ ‫در هفته های گذش��ته‪ ،‬وزی��ر دفاع ب��رای تامین بودجه‬ ‫س�لاح های دفاعی هس��ته ای جنگیده بود‪ .‬وقت��ی از او‬ ‫پرس��یدیم که اگر به انچه مد نظر ندارد برس��د‪ ،‬استعفا‬ ‫خواهد داد یا خیر‪ ،‬گفت‪« :‬من در حال مذاکره هستم و به‬ ‫دیپلماسی حاکم بر وزارت دارایی کاری ندارم‪ .‬کشور در‬ ‫یک بحران اقتصادی به سر می برد و وزارت دفاع از این‬ ‫مسالهمستثنینیست‪».‬‬ ‫با وجود احتمال کاهش ‪ 20‬درصدی از بودجه س��االنه‪،‬‬ ‫وزیر دفاع تاکید دارد که بریتانیا همچنان در مورد نیروهای‬ ‫ارتش در مقام بعدی پس از امریکا قرار دارد و می گوید‪:‬‬ ‫«ما باید به اندازه کافی نیروهای زمینی برای حفظ حریم‬ ‫خود داشته باشیم‪ .‬نیروهای دریایی و هوایی ما باید قدرت‬ ‫برتر باشند‪».‬‬ ‫وی امیدوار است که بتوانند در مذاکره با شرکت هایی که‬ ‫تامین کننده تجهیزات مدرن هس��تند بخشی از بودجه را‬ ‫به حداقل برسانند‪ ،‬چراکه این شرکت ها هم تا زمانی که‬ ‫قیمت های کمتری ارائه ندهند خود در معرض تهدیدهای‬ ‫اقتصادی قرار دارند‪.‬‬ ‫او می گوید‪« :‬یا این شرکت ها قیمت های خود را کاهش‬ ‫می دهند یا ما تمام پروژه های خود را کنس��ل می کنیم‪ .‬یا‬ ‫هزینه ها را کاهش می دهیم یا برنامه ها را‪ .‬صنعت دفاعی‬ ‫این مساله را درک می کند و می داند که اگر در کوتاه مدت‬ ‫به ما کمک کند ما در بلند مدت با انها همکاری خواهیم‬ ‫کرد‪».‬‬ ‫او در مورد انواع تجهیزات نظامی بر این عقیده است که‬ ‫افزای��ش ناوگان ها و تجهیزات نظامی مختلف به معنای‬ ‫افزایش افراد اموزش دیده در این زمینه است‪.‬‬ ‫وزی��ر دفاع بریتانیا می گوید برای کس��ی مثل من خیلی‬ ‫سخت اس��ت که زمانی وارد سیاست شوم که دولت با‬ ‫یک بحران مالی دس��ت و پنجه نرم می کند‪ .‬این مرحله‪،‬‬ ‫مرحله بس��یار سختی است و باید انتخاب های دشواری‬ ‫انجام دهیم‪.‬‬ ‫حزب کارگر ما را در ش��رایطی قرار داده اس��ت که سال‬ ‫کو نیم برابر بودجه دفاعی خواهد بود‪.‬‬ ‫اینده‪ ،‬بدهی ملی ی ‬ ‫این مساله غیر قابل تحمل است‪.‬‬ ‫منبع‪ :‬دیلی تلگراف‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫‪59‬‬ ‫هفت‬ ‫تو گو با مثلث از مربیان منشوری می گوید‪:‬‬ ‫عزیز محمدی در گف ‬ ‫بعضی ها تبرئه شدند‪ ،‬بعضی ها نه‬ ‫جدیدترین خبر از فهرس��ت منشوری ها در حالی‬ ‫منتش��ر ش��ده که غی��ر از ف‪ -‬ک ها که ش��ایعات‬ ‫بسیاری درباره منش��وری بودن یا نبودنش مطرح‬ ‫اس��ت‪ ،‬از مربیان سرش��ناس دیگری هم به عنوان‬ ‫مربیان ممنوع الفعالیت جدید نام برده می شود‪.‬‬ ‫در این میان یک چالش بزرگ پیش روی باشگاه ها‬ ‫ق��رار داد‪ .‬تیم ها نام مربیان مورد نظرش��ان را طرح‬ ‫می کردن��د و این طرح موضوع س��بب می ش��د تا‬ ‫ی��ک به یک نام های قرار گرفته در لیس��ت س��یاه‬ ‫ ل��و برود‪ .‬مرب��ی یکی از تیم های لی��گ برتری که‬ ‫امسال درباره اش شایعات فراوانی مطرح بود و در‬ ‫هفته های پایانی لیگ‪ ،‬بارها از س��وی سایت های‬ ‫حام��ی دولت به او وصله تبانی چس��بید‪ ،‬حاال در‬ ‫لیست سیاه قرار گرفته و نمی تواند برای سال بعد‬ ‫مثل پنج مربی محروم از سال قبل‪ ،‬فعالیت کند‪.‬‬ ‫منش��ور تا زمانی که باش��گاهی درخواست استعالم‬ ‫نکند‪ ،‬لیست منشوری ها مشخص نمی شود و اسامی ‬ ‫که این روزها از انها نام برده می ش��ود‪ ،‬کذب محض‬ ‫است‪.‬‬ ‫یک��ی از مربیانی که فصل گذش��ته به لیگ یک تبعید‬ ‫ش��ده بود‪ ،‬اکبر میثاقیان بود‪ .‬خود اکبر میثاقیان معتقد‬ ‫بود که منش��وری نیست و فقط به دلیل اخالق تندش‬ ‫در چن��د بازی و نیز یک��ی‪ ،‬دو مصاحبه به لیگ یک‬ ‫رفته بود‪.‬‬ ‫رئیس س��تاد منش��ور هم این قضیه را تایید می کند‬ ‫و متذکر می ش��ود میثاقیان پرونده منشوری نداشته و‬ ‫فقط به خاطر مصاحبه هایش پس از یک سال حضور‬ ‫بدون حاش��یه در لیگ دسته اول دیگر مشکلی برای‬ ‫سرمربیگری در لیگ برتر ندارد و مجوز کار او صادر‬ ‫ش��ده و می تواند ش��هرداری را در لیگ برتر همراهی‬ ‫تنها کس��ی که می توانس��ت به صراحت جوابگو‬ ‫باشد و به بسیاری از شایعات پایان دهد و تکلیف‬ ‫را روشن کند‪ ،‬سردار عزیزمحمدی‪ ،‬رئیس سازمان‬ ‫لیگ برتر و رئیس س��تاد منشور بود‪ .‬عزیزمحمدی‬ ‫بر یک اصل مهم در این مس��اله اش��اره داشت و‬ ‫ان چیزی نبود جز اینکه انها خود به خود لیس��ت‬ ‫منشوری ندارند‪ ،‬چرا که باشگاه ها باید درخواست‬ ‫اس��تعالم درخصوص افراد مختلف را به این ستاد‬ ‫بدهند تا پس از بررس��ی های الزم مشخص شود‬ ‫ایا ان فرد مجوز کار دارد یا نه‪.‬‬ ‫پس از این استعالم ها لیست منشوری ها مشخص‬ ‫خواهد ش��د‪ .‬پس با توجه به صحبت رئیس ستاد‬ ‫کند‪ .‬عزیزمحمدی می گوید که باش��گاه شهرداری از‬ ‫ما اس��تعالم گرفت و ما هم پس از بررسی های الزم‬ ‫مجوز کار میثاقیان را صادر کردیم و تشخیص دادیم‬ ‫او مشکلی برای کار در لیگ برتر ندارد‪.‬‬ ‫نادر دست نش��ان یکی دیگر از مربیان منش��وری بود‬ ‫که ب��ه لیگ یک امده بود‪ .‬او ک��ه در ابتدای فصل با‬ ‫نس��اجی کارش را ش��روع کرده ب��ود‪ ،‬در میانه راه با‬ ‫جدایی از ای��ن تیم به نفت تهران رفت تا با قهرمانی‬ ‫بر انها به لیگ برتر صعود کند‪.‬‬ ‫عزیزمحمدی درخصوص دست نش��ان می گوید‪« :‬او‬ ‫هم جزو منشوری ها نبوده بلکه مثل میثاقیان به علت‬ ‫بعض��ی از مصاحبه هایی که نبای��د انجام می داده یک‬ ‫‪60‬‬ ‫فصل را در لیگ یک س��پری کرده است و مشکل‬ ‫خاصی ن��دارد‪ ».‬او در ادامه می افزاید که باش��گاه‬ ‫نفت درخواست استعالم کرده که در حال بررسی‬ ‫هس��تیم و طی یک��ی‪ ،‬دو روز این��ده به صورت‬ ‫رس��می پاسخ باش��گاه نفت تهران را درخصوص‬ ‫این مربی می دهیم‪.‬‬ ‫البته ش��فاها اعالم کرده ایم که او مشکلی ندارد و‬ ‫حت��ی با خود او هم صحبت کرده ایم که مش��کل‬ ‫خاصی نیس��ت و ب��ه احتمال ق��وی می تواند در‬ ‫لیگ برتر کار کند‪.‬‬ ‫حمی��د درخش��ان‪ ،‬مربی که به او ان��گ تبانی زده‬ ‫ش��ده بود و می گفتند نمی توان��د در لیگ برتر کار‬ ‫کند اما عزیزمحم��دی با صراحت این موضوع را‬ ‫تکذیب می کند و می گوید‪« :‬حمید درخشان از ان‬ ‫دس��ت مربیان خوب ایرانی است که هیچ مشکلی‬ ‫ندارد و می توان��د به راحتی در لیگ برتر به کارش‬ ‫ادامه دهد‪».‬‬ ‫عزیزمحمدی با توضیح بیش��تر گفت‪« :‬درخشان‬ ‫به همراه مدیرعامل باش��گاه پیکان به ستاد منشور‬ ‫امدند و م��دارک خود را ارائه دادند و ما هم پس‬ ‫از بررسی های الزم در پرونده ایشان به این نتیجه‬ ‫رس��یدیم که تمام تهمت های زده ش��ده به ایشان‬ ‫کذب محض اس��ت و اصال تبان��ی در کار نبوده‬ ‫است‪ .‬به همین جهت هر تیمی که بخواهد می تواند‬ ‫با او در فصل جدید در لیگ برتر همکاری کند‪».‬‬ ‫اما وقتی صحبت از فیروز کریمی و فرهاد کاظمی‬ ‫ می شود‪ ،‬عزیزمحمدی می گوید‪« :‬این دو مربی هنوز‬ ‫هیچ جا مشغول به کار نش��ده اند و هیچ باشگاهی‬ ‫هم به ما درخواس��ت اس��تعالم نداده است‪ .‬برای‬ ‫همین درخصوص این دو نفر نمی شود اظهار نظر‬ ‫کرد‪ .‬هرگاه این دو نفر خواس��تند جایی مش��غول‬ ‫به کار ش��وند‪ ،‬باشگاه های موردنظرشان باید به ما‬ ‫درخواست استعالم دهند تا ما هم متعاقبا وضعیت‬ ‫و تکلیف انها را روشن کنیم‪».‬‬ ‫عزیزمحم��دی در پای��ان صحبت هایش باز هم به‬ ‫این نکته اش��اره می کند‪« :‬ما جواب اس��تعالم ها را‬ ‫به خود مربی و باشگاه ارائه می کنیم و اگر باشگاه‬ ‫بخواه��د در ص��ورت لزوم می تواند مس��اله را به‬ ‫مطبوع��ات بگوید‪ ،‬چون وظیفه ما این نیس��ت که‬ ‫این مس��اله را مطبوعاتی کنی��م‪ ،‬بلکه فقط باید به‬ ‫باشگاه ها جواب بدهیم‪ .‬ما تاکنون لیست جدیدی‬ ‫منتش��ر نکرده ایم و به صراحت می گویم لیس��ت‬ ‫منشوری در حال حاضر نداریم‪ .‬باشگاه ها استعالم‬ ‫بخواهند و بعد ما جواب می دهیم‪».‬‬ ‫عزی��ز محم��دی‪ ،‬رئیس س��ازمان لی��گ برتر که‬ ‫سال قبل مسئول مس��تقیم اجرای منشور اخالقی‬ ‫بود درباره س��تاد جدیدی که تشکیل شده است‪،‬‬ ‫می گوی��د‪« :‬در چ��ارت جدی��د کارها ش��ورایی‬ ‫پی��ش می رود‪ .‬همین حاال چند پرونده در دس��ت‬ ‫داری��م‪ .‬نمی خواهیم جنجال ب��ه راه بیفتد اما اگر‬ ‫به حکم برس��یم حتما امسال هم افرادی منشوری‬ ‫می شوند و ممنوعیت فعالیت خواهند داشت البته‬ ‫فعال که در این ارتباط به حکمی قطعی نرسیده ایم‬ ‫ام��ا تش��کیالت جدی��د کارش را اغ��از کرده و‬ ‫ب��ا قدرت هم ب��ه کارش ادامه می ده��د‪ .‬من فکر‬ ‫می کنم امسال هم مواردی را داشتیم که نتوانستند‬ ‫در لیگ فعالیت کنند‪».‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫ورزش‬ ‫ناگفته های یک مربی منشوری؛‬ ‫دلیل و مدرکی ندارم‬ ‫مربی منشوری که نمی خواهد نامش فاش شود خود را بی گناه می داند‪ :‬زیاد عالقه ای به صحبت در مورد مسائل‬ ‫منشوری و اینکه چرا این مسائل در فوتبال ایران به وجود امد و ادامه پیدا کرد ندارم‪ .‬هر زمانی که مسئوالن اسم‬ ‫افراد منشوری و علت ان را واضح اعالم کردند در مورد ان صحبت خواهم کرد‬ ‫بحث منش��ور اخالقی از مس��ائلی است که از دو‬ ‫س��ال گذش��ته در عرصه فوتبال مطرح شده و با‬ ‫ایجاد ستادی برای این اقدام با مربیان و بازیکنان‬ ‫متخل��ف (البت��ه باید تخلف را از زبان مس��ئوالن‬ ‫معنی ک��رد!) برخورد صورت گرفت و انها را از‬ ‫حض��ور در رقابت ه��ای لیگ برت��ر و عرصه های‬ ‫فوتب��ال محروم کردن��د‪ .‬البته بازیکنان با س��پری‬ ‫کردن دوران محرومیت خود بار دیگر به تیم های‬ ‫فوتبال بازگشتند‪ ،‬اما مربیان همچنان با محرومیت‬ ‫دس��ت و پنج��ه نرم می کنند و اج��ازه حضور در‬ ‫رقابت ه��ایلی��گبرت��رراپی��دانکردن��د‪.‬‬ ‫حرف و حدیث ه��ای فراوانی درب��اره این اقدام‬ ‫فدراس��یون وجود دارد از جمله اینکه چرا نام و‬ ‫تخلف انها به وضوح ذکر نمی ش��ود و همیشه با‬ ‫کده��ای ن‪ .‬د‪ ،‬ف‪ .‬ک و ا‪ .‬م ن��ام مربیان را متذکر‬ ‫ش��ده اند و اهالی فوتبال و باشگاه ها با این مساله‬ ‫دچار مش��کل ش��ده اند‪ ،‬چرا که برای همکاری با‬ ‫انها تکلیف خ��ود را نمی دانند‪ .‬این صحبت ها از‬ ‫زبان مربیانی مطرح می ش��ود که نام انها بین افراد‬ ‫منش��وری است و خود انها تقاضا دارند که نام و‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫دلیل منش��وری بودن را بدانند‪.‬‬ ‫خبرن��گار مثلث که به دنب��ال مصاحبه با این افراد‬ ‫بود با امتناع انها روبه رو شد و انها راضی نبودند‬ ‫تا در مورد مباحث منش��ور اخالقی صحبت کنند‪.‬‬ ‫اما به اصرار وی با یکی از این افراد صحبت هایی‬ ‫را مط��رح کرد ول��ی او راضی نش��د نامش ذکر‬ ‫شود‪ .‬در زیر مطالب این مربی را در مورد منشور‬ ‫اخالقی می خوانید‪.‬‬ ‫ایا جان تری منش��وری ش��د؟‬ ‫رفتارهای غیر اخالقی جان تری و رونالدینیو را همه‬ ‫فهمیدند و ان را مذمت کردند‪ ،‬اما ایا انها منشوری‬ ‫ش��دند و نتوانستند فوتبال خود را ادامه دهند؟ خیر‪،‬‬ ‫انها حتی به جام جهانی هم رفتند و فوتبال حرفه ای‬ ‫خ��ودرانی��زدنب��الکردن��د‪.‬‬ ‫به نظر م��ن این اقدامات فقط بهانه اس��ت تا جلوی‬ ‫اف��راد موف��ق را در فوتبال بگیرن��د و اجازه فعالیت‬ ‫ب��ه انها ندهند‪ .‬زمانی که نگاهی اجمالی به اقدامات‬ ‫ص��ورت گرفته می کنیم متوجه می ش��ویم که مربیان‬ ‫و اف��رادی را ب��ا محرومی��ت روب��ه رو می کنند که‬ ‫توانس��ته اند موفقیت های زی��ادی در عرصه فوتبال‬ ‫کس��بکنند‪.‬‬ ‫زمانی که مربیان ناکارامد و ناموفق نتوانند در عرصه‬ ‫فوتب��ال فعالیت خود را ادامه دهند به دنبال تخریب‬ ‫و نابودی افراد موفق هس��تند تا در نبود انها خود را‬ ‫واردای��نعرص��هکنن��د‪.‬‬ ‫زمان��ی که دوس��تان این اف��راد از ای��ن موفقیت ها‬ ‫ناراحت هس��تند دست به دست یکدیگر می دهند تا‬ ‫مربیان ضعیف و ناتوان به راحتی خود را در‬ ‫فوتبال پرورش می دهند و با به وجود اوردن دم‬ ‫و دستگاه هایی به فوتبال اسیب می رسانند‬ ‫دالل بازیکن را تهدید می کند به اینکه‬ ‫اگر انچه او می گوید انجام ندهد وی را در‬ ‫روزنامه ها و تلویزیون خراب خواهد کرد‪ .‬دالل‬ ‫نمی تواند به تنهایی خواسته های خود را عملی‬ ‫کند و به انها دست یابد‬ ‫‪61‬‬ ‫هفت‬ ‫ب��ه طریقی جلوی این موفقیت ها را بگیرند‪ .‬مگر در‬ ‫‪ 10‬س��ال گذش��ته چند مربی موفق در فوتبال ایران‬ ‫توانس��ته ایم معرفی کنیم‪.‬‬ ‫باید دلیل و مدرک ارائه دهند‬ ‫همه اهالی فوتبال باید دست به دست یکدیگر دهند‬ ‫ت��ا بتوانیم فوتبال س��الم و پاکی را در ایران ش��اهد‬ ‫باشیم‪.‬‬ ‫باید اقدامات اساس��ی دراین زمینه صورت گیرد و‬ ‫ب��ا دلیل و مدرک با افراد برخورد ش��ود‪ .‬نه اینکه با‬ ‫تهمت و افترا گناه دیگران را بشویند و ابرو و اینده‬ ‫زندگی افراد را دچار مش��کل کنند‪ .‬اگر مساله ای را‬ ‫مط��رح می کنند باید با دلیل و مدرک باش��د تا تمام‬ ‫اهالی فوتبال با علت ان اش��نا باش��ند‪.‬‬ ‫هم اکنون در جامعه فوتبال ایران یک بدبینی به وجود‬ ‫امده و طرفداران فوتبال به هیچ شخصی در این رشته‬ ‫اعتماد ندارند‪ .‬خبرنگاران‪ ،‬مربیان‪ ،‬مطبوعات‪ ،‬رسانه ها‬ ‫و بازیکنان همه دچار مش��کل شده اند و مورد اعتماد‬ ‫مردم نیستند‪ .‬طرفداران فوتبال متصورند که خبرنگاران‬ ‫پول دریافت می کنند‪ ،‬مربیان با اصحاب رس��انه زد و‬ ‫بند دارند و نس��بت به بازیکنان نیز دید منفی به وجود‬ ‫امده است‪.‬‬ ‫همچنین داورها از این موضوع مس��تثنی نیس��تند و‬ ‫حتی دیگر هیچ اعتمادی به فدراس��یون و مسئوالن‬ ‫ان وج��ود ندارد‪ .‬به چه عل��ت این اتفاق در فوتبال‬ ‫ایران افتاده اس��ت؟ جواب این سوال اسان است و‬ ‫به راحت��ی می توان به این موضوع رس��ید که چون‬ ‫تم��ام اهالی که در فوتبال ایران مش��غول به فعالیتند‬ ‫ب��ه دنبال تخریب یکدیگر هس��تند و هیچ گاه راضی‬ ‫نیس��تند پیشرفت فرد دیگر را مشاهده کنند‪ ،‬این امر‬ ‫باعث ش��ده تا تمام افراد به عرصه فوتبال مشکوک‬ ‫ش��وند و امیدی به این رشته ورزشی وجود نداشته‬ ‫باش��د‪ .‬باید با کمک سالم س��ازی محیط فوتبال این‬ ‫دیدگاه را بین افراد تغییر داد‪.‬‬ ‫برخوردهای دوگانه‬ ‫مس��ئوالن فوتبالی نمی توانند اف��راد را با محرومیت‬ ‫روبه رو کنند و به همین دلیل نیز راضی نمی ش��وند‬ ‫اس��م افراد را اعالم کنند و دو پهلو صحبت می کنند‪.‬‬ ‫چرا اق��ای عزیزمحمدی و علیپ��ور هیچ گاه نامه ای‬ ‫نمی نویس��ند تا به طور مکتوب اع�لام کنند که این‬ ‫اف��راد به علت ای��ن اقدامات از حض��ور در عرصه‬ ‫ورزش محروم هس��تند؟‬ ‫ج��واب ای��ن س��وال معلوم اس��ت زیرا انه��ا دلیل‬ ‫و مدرک��ی برای ای��ن اقدام خود ندارن��د و فقط به‬ ‫ص��ورت ش��فاهی ان هم نه ب��ه خود ف��رد بلکه به‬ ‫مس��ئوالن باش��گاه ها اعالم می کنند‪.‬‬ ‫زمان��ی ه��م که به دفت��ر اقایان مراجع��ه می کنیم تا‬ ‫وضعی��ت خ��ود را بدانی��م با این صحب��ت روبه رو‬ ‫می ش��ویم که تا کنون اس��می اعالم نشده و در هیچ‬ ‫برنامه ای نام برده نمی ش��ود‪ .‬اما نکته قابل توجه در‬ ‫رفتار انها این موضوع است که به مدیران باشگاه ها‬ ‫و دوس��تان خود اس��امی را اع�لام می کنند و اجازه‬ ‫فعالی��ت به افراد نمی دهند‪ ،‬در حالی که زمانی علت‬ ‫این رفتار را جویا می ش��ویم با تکذیب انها روبه رو‬ ‫می ش��ویم‪.‬‬ ‫زمان��ی که تخلف فرد مش��خص باش��د جریمه وی‬ ‫نی��ز تعیین خواهد ش��د و ش��خص تکلیف خود را‬ ‫خواهد دانست‪.‬‬ ‫در زندان ها نیز جایگاه هر فردی مش��خص اس��ت‬ ‫و هی��چ گاه تمام افراد را در ی��ک محیط نگهداری‬ ‫نمی کنن��د‪ .‬ف��رد قاتل از بدهکار و اف��راد تبهکار در‬ ‫زندان از یکدیگر جدا هس��تند و تش��خیص انها نیز‬ ‫اسان است‪ ،‬اما مس��ئوالن فدراسیون فوتبال ایران با‬ ‫برخ��ورد دوگان��ه خود تمام س��واالت را بی جواب‬ ‫‪62‬‬ ‫می گذارند‪ .‬معلوم نیس��ت مس��ئوالن ب��ه دنبال چه‬ ‫هدفی هس��تند که ن��ه دلیل فعالیت خ��ود را اعالم‬ ‫می کنند و نه راضی می شوند از این اقدام خود کنار‬ ‫ایند‪.‬‬ ‫از اقدام��ات فدراس��یون فوتبال تم��ام ارگان ها‬ ‫متضرر می شوند‬ ‫فعالیت های صورت گرفته فدراس��یون فوتبال زیبا‬ ‫نیس��ت‪ ،‬زیرا تمام ارگان ها و اف��راد از این اقدامات‬ ‫متضرر خواهند ش��د‪ .‬دالل زمان��ی می تواند فعالیت‬ ‫خود را در عرصه ورزش ادامه دهد که مطبوعات و‬ ‫رس��انه هابااوباش��ند‪.‬‬ ‫دالل بازیک��ن را تهدی��د می کند ب��ه اینکه اگر انچه‬ ‫او می گوی��د انج��ام نده��د وی را در روزنامه ها و‬ ‫تلویزی��ون خ��راب خواهد ک��رد‪ .‬دالل نمی تواند به‬ ‫تنهای��ی خواس��ته های خود را عملی کن��د و به انها‬ ‫دس��تیابد‪.‬‬ ‫با ای��ن فعالیت ه��ا تمام س��ازمان ها و اف��راد ضرر‬ ‫خواهند کردند و مردم نس��بت به انها دیدگاه منفی‬ ‫پیدا خواهند کرد‪.‬‬ ‫تیم ملی نیز از این فعالیت ها اسیب خواهد دید‬ ‫این فعالیت ها هیچ س��ودی نخواهد داش��ت به جز‬ ‫اینک��ه به تی��م ملی و باش��گاه ضرب��ه وارد خواهد‬ ‫ک��رد‪ ،‬زی��را بازیکن��ان و مربی��ان موف��ق از عرصه‬ ‫فوتبال کنار گذاش��ته می شوند و این به سود فوتبال‬ ‫نیس��ت‪ .‬در حال��ی که مربی��ان ضعی��ف و ناتوان به‬ ‫راحتی خود را در فوتب��ال پرورش می دهند و با به‬ ‫وجود اوردن دم و دس��تگاه هایی به فوتبال اس��یب‬ ‫می رس��انند‪ .‬همین ام��ر باعث می ش��ود طراوت و‬ ‫ش��ادابی از بازیکن��ان گرفته ش��ود و محیط ورزش‬ ‫بس��ته باش��د و با افراد محدودی اداره ش��ود‪ .‬باید‬ ‫گردونه این رش��ته را افزایش داد تا در اینده شاهد‬ ‫پیش��رفت فوتبال ایران بود‪.‬‬ ‫امیدوارم کار به مطرح کردن موضوع به فیفا نرسد‬ ‫امی��دوارم این موضوع بین خود مس��ئوالن فوتبال‬ ‫ای��ران حل ش��ود تا کار به ش��کایت و مطرح کردن‬ ‫موضوع به مقامات باالتر و فیفا کش��یده نش��ود‪ .‬این‬ ‫موضوع درس��ت نیس��ت فردی را به علت حوادث‬ ‫و اتفاقات��ی که احتمال دارد در جام جهانی گذش��ته‬ ‫افتاده باش��د‪ ،‬محروم کرد‪ .‬افراد برای اینکه دس��ت‬ ‫خودش��ان رو نشود مسائلی را برای س��ایر افراد به‬ ‫وج��ود می اورند تا مش��کالت خود را بپوش��انند‪.‬‬ ‫زمانی که فرد برای دیگران پرونده س��ازی می کند ما‬ ‫نیز مجبور می شویم دس��ت افراد را رو و مسائل را‬ ‫مطرح کنیم‪.‬‬ ‫دوس��ت ن��دارم در م��ورد منش��ور اخالقی زیاد‬ ‫صحبت کنم‬ ‫زیاد عالقه ای به صحبت در مورد مس��ائل منشوری‬ ‫و اینک��ه چرا این مس��ائل در فوتبال ایران به وجود‬ ‫امد و ادامه پیدا کرد ندارم‪ .‬هر زمانی که مس��ئوالن‬ ‫اس��م اف��راد منش��وری و عل��ت ان را واضح اعالم‬ ‫کردن��د در م��ورد ان صحبت خواهم ک��رد‪ .‬ترجیح‬ ‫می ده��م تا مطبوع��ات و کارشناس��ان در مورد این‬ ‫مس��ائل صحبت کنند و تصمیم گیری را به مسئوالن‬ ‫واگذار می کنم‪ .‬من شغلم مربیگری است و می توانم‬ ‫در این زمینه فعالیت کنم‪.‬‬ ‫حرف ه��ای زی��ادی برای گفت��ن دارم‪ ،‬ام��ا ترجیح‬ ‫می ده��م هم اکنون صحبتی در این زمینه انجام ندهم‬ ‫و به وقت خود تمام موضوعات مشکوک و دوپهلو‬ ‫را بازگ��و خواهم کرد تا مردم با ش��رایط ورزش به‬ ‫خصوص فوتبال بیشتر اشنا شوند‪.‬‬ ‫واگویی مجاهد خذیراوی از محرومیتش‬ ‫منشوری ابدی‬ ‫بعد از ظهر سرد زمس��تان سال ‪ 79‬فرصت درهم‬ ‫شکس��تن ارزوهای او بود‪ .‬مجاهد خذیراوی به‬ ‫خوب��ی ان روز را در خاطر دارد‪ .‬خیلی خوب‬ ‫ب��ه خاط��ر دارد که ف��ردای ان روز‪ ،‬جلد تمام‬ ‫نشریات با عکس های ش��طرنجی او مزین شده‬ ‫ب��ود‪ .‬خذی��راوی خیل��ی زود بنای ناب��ودی را‬ ‫گذاش��ت‪ .‬او در س��ن ‪ 18‬س��الگی‪ ،‬در حالیکه‬ ‫به تازگی راهی اس��تقالل ش��ده بود و به عقیده‬ ‫کارشناسان می توانست بزرگترین ستاره فوتبال‬ ‫ایران باش��د‪ ،‬اس��یر حاش��یه ش��د‪ .‬مجاهد در‬ ‫گفت و گو با سعید اکبری‪ ،‬روزنامه نگار ورزشی‬ ‫ت�لاش می کند تمام حرف هایی را که تا به حال‬ ‫نزده‪ ،‬بگوید‪ .‬بگوید که اگر او محروم شده باید‬ ‫نصفی از بازیکنان اس��تقالل و پرس��پولیس هم‬ ‫محروم می ش��دند‪ .‬مجاهد اعتراف می کند تمام‬ ‫گناهش این بوده که به یک میهمانی رفته؛ جایی‬ ‫که تنها فوتبالیست حاضر در ان نبود‪.‬‬ ‫من یک بازیکن بودم‪ .‬نمی دانس��تم در استقالل و‬ ‫فدراسیون فوتبال چه می گذرد‪ .‬از علی دایی بپرسید‬ ‫ک��ه من چطور ادمی بودم؛ یک پس��ر خجالتی که‬ ‫فقط به تمرین می رفتم و با کس��ی حرف نمی زدم‪.‬‬ ‫اگ��ر همان موقع که محروم��م کردند به تلویزیون‬ ‫می رفتم ی��ا در روزنامه ها حقایق را می گفتم‪ ،‬االن‬ ‫چنین شرایطی نداشتم‪ .‬دوست ندارم همه چیز را‬ ‫بگویم چون هیچ فایده ای ن��دارد‪ .‬اما وقتی با تیم‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫ورزش‬ ‫پنج س��ال محرومم کردند اما‬ ‫ای کاش من را می کش��تند تا‬ ‫این روزها را نبینم‪ .‬خذیراوی‬ ‫بازیکنی بود که می توانس��ت‬ ‫س��تاره فوتبال ایران باش��د‬ ‫ولی االن باید بنش��یند جلوی‬ ‫تلویزی��ون و بازیکنان��ی را‬ ‫ببیند که کوچکند اما پول های‬ ‫قلمبه ای می گیرند‬ ‫مل��ی به ایرلند رفته بودیم یک��ی از بازیکنان که االن‬ ‫بهترین بازیکن تیم ملی اس��ت به من گفت‪« :‬مجاهد‬ ‫حواست باشد‪ ،‬دارند زیر پایت را خالی می کنند‪ ».‬االن‬ ‫که فکر می کنم می بینم تمام ان حرف ها درست بود و‬ ‫اگر تجربه امروز را داشتم نمی گذاشتم اینطور نابودم‬ ‫کنند‪ .‬نوجوان بودم و هیچ وقت حدس نمی زدم چنین‬ ‫کاری با من کنند‪ .‬فکر می کردم همه این حرف ها یک‬ ‫شوخی است اما خیلی زود اتفاقات تازه ای رخ داد و‬ ‫ان بال را سر من اوردند‪.‬‬ ‫س��ر من را بریدند‪ .‬یک عده چش��م نداش��تند من را‬ ‫در تیم مل��ی ببینند‪ .‬به همین خاط��ر علیه من توطئه‬ ‫کردن��د‪ .‬بالژویچ اعتماد زیادی به من داش��ت‪ ،‬همه‬ ‫بازیکنان تیم ملی ش��اهد بودن��د‪ .‬او می گفت مجاهد‬ ‫تنها بازیکنی اس��ت که مث��ل برزیلی ها بازی می کند‪.‬‬ ‫یادم می اید ع��ادل فردوس��ی پور در برنامه ‪ 90‬از او‬ ‫پرس��ید که در مقدماتی جام جهانی از چه بازیکنانی‬ ‫استفاده می کنید که او جواب داد‪« :‬فقط این را بگویم‬ ‫ک��ه رحمان رضایی‪ ،‬مجاهد خذی��راوی و علی دایی‬ ‫در ترکیب ثابت تیم من هستند‪ ».‬دقیقا از همان زمان‬ ‫توطئه چینی علیه من شروع شد‪ .‬وقتی هم که مصدوم‬ ‫ش��دم بالهای مختلفی سرم اوردند و باعث شدند از‬ ‫فوتبال محروم شوم‪.‬‬ ‫می گفتند پلیس مجاهد را دس��تگیر کرده ولی به خدا‬ ‫این حرف دروغ اس��ت‪ .‬تنها اش��تباهم این بود که به‬ ‫یک جش��ن تولد رفتم‪ .‬من سن و سالی نداشتم و در‬ ‫یک خوابگاه تنها زندگ��ی می کردم‪ .‬یادم می اید بعد‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫از بازی اس��تقالل و پرس��پولیس که ما با گل علیرضا‬ ‫اکبرپ��ور برنده ش��دیم‪ ،‬بازیکنان تیم م��ن را به یک‬ ‫میهمانی دع��وت کردند‪ .‬هر کس دیگ��ری هم جای‬ ‫من بود می رفت چون از تنهایی خس��ته ش��ده بودم‪.‬‬ ‫در ان میهمانی اغلب بازیکنان استقالل و پرسپولیس‬ ‫حضور داش��تند؛ این نبود که تنها من باش��م‪ .‬یکی از‬ ‫طرفداران دو تیم این جش��ن را گرفته بود و به دلیل‬ ‫ارتباط خوبی که با بازیکنان داش��ت‪ ،‬اغلب انها امده‬ ‫بودند‪ .‬وقتی این جشن تمام شد اتفاقات عجیبی برایم‬ ‫رخ داد‪.‬‬ ‫چند روز بعد یک فرد ناشناس با من تماس گرفت و‬ ‫گفت ‪ 10‬میلیون به ما بده تا نگذاریم نابود شوی‪ .‬من‬ ‫اصال نمی دانستم جریان چیست‪ .‬گفتم مگر از باشگاه‬ ‫اس��تقالل چقدر پول می گیرم ک��ه ‪ 10‬میلیون تومان‬ ‫به ش��ما بدهم‪ .‬فکر می کردم این تماس یک شوخی‬ ‫است ولی واقعا قصد داشتند از من اخاذی کنند‪.‬‬ ‫به ف��ردی که تماس گرفته بود گفتم واهمه ای ندارم‬ ‫و هر کاری که دوست دارد می تواند بکند‪ .‬چند روز‬ ‫بعد از این ماجرا دعوتنامه ای از باش��گاه استقالل به‬ ‫دس��ت من رس��ید‪ .‬وقتی به انجا رفت��م فهمیدم تمام‬ ‫حرف های ان ش��خص ناش��ناس درست بوده‪ ،‬چون‬ ‫من را از فوتبال محروم کرده بودند‪.‬‬ ‫یک نفر در مراس��م از من فیلم گرفته بود‪ .‬همین فیلم‬ ‫را به مس��ئوالن رس��انده بودند‪ .‬تنها به خاطر حضور‬ ‫در این مراس��م پنج س��ال از فوتبال محرومم کردند‪.‬‬ ‫حرف من این بود که چرا تنها مجاهد خذیراوی باید‬ ‫محروم شود‪ .‬خیلی از بازیکنان استقالل و پرسپولیس‬ ‫در ان مجلس بودند ولی بدون اینکه محروم شوند به‬ ‫زندگی شان ادامه دادند‪.‬‬ ‫ب��ه همین خاطر اس��ت که می گویم تم��ام اینها یک‬ ‫توطئ��ه بود و تنها می خواس��تند مجاه��د خذیراوی‬ ‫را نابود کنند‪ .‬باش��د‪ ،‬ش��ما مرا ناب��ود کردید اما فکر‬ ‫می کنید همه چیز تمام شده؟ نه‪ ،‬من یک روز حقم را‬ ‫از فوتبال ایران و ای��ن ادم ها می گیرم‪ .‬اگر در دوران‬ ‫بازیگری به ان نرس��یدم در دوران مربیگری می رسم‪.‬‬ ‫اگر من نتوانس��تم برادرم احمد که هس��ت‪ .‬اصال اگر‬ ‫او هم نتوانس��ت پس��رم ماهان حق مرا از این فوتبال‬ ‫می گیرد‪ .‬شما مجاهد را از بین بردید اما خذیراوی ها‬ ‫نمرده اند‪.‬‬ ‫پنج سال محرومم کردند اما ای کاش من را می کشتند‬ ‫ت��ا این روزه��ا را نبینم‪ .‬خذی��راوی بازیکنی بود که‬ ‫می توانس��ت س��تاره فوتبال ایران باشد ولی االن باید‬ ‫بنش��یند جلوی تلویزی��ون و بازیکنان��ی را ببیند که‬ ‫کوچکند اما پول های قلمبه ای می گیرند‪ .‬من به خاطر‬ ‫پول ناراحت نیستم؛ ناراحتم چون می توانستم بهترین‬ ‫باشم و نگذاشتند‪ .‬من االن هر چه بگویم اب رفته به‬ ‫ج��وی بازنمی گردد‪ .‬بعدها یکی از مربیان معروف به‬ ‫م��ن گفت‪ ،‬مجاهد این بازیک��ن و ان بازیکن در تیم‬ ‫ملی و استقالل زیر اب تو را می زدند‪ .‬دوست ندارم‬ ‫اس��می از این ادم ها بیاورم اما امیدوارم در زندگی‬ ‫موفق نباشند‪ .‬این واقعیت هایی بود که پنهان ماند و‬ ‫االن همه فکر می کنند مجاهد خذیراوی مشکالت‬ ‫اخالقی داشت‪ .‬اما به جان بچه هایم قسم می خورم‬ ‫واقعیت همانی بود که گفتم‪.‬‬ ‫من باید از تک تک اعضای خانواده ام تش��کر کنم‬ ‫چ��ون خیلی چیزها را تحمل کردند‪ .‬باید به همان‬ ‫اندازه از همسرم و خانواده اش تشکر کنم‪ .‬انها به‬ ‫من اعتماد کردند و می دانس��تند تمام این اتفاقات‬ ‫برنامه ریزی شده بود‪.‬‬ ‫هیچکس پش��ت من نبود و کمرم شکست‪ .‬قانون‬ ‫می گوید اگر شما فالن خطا را کرده باشید اینقدر‬ ‫زن��دان می افتید و اینق��در هم جریم��ه پرداخت‬ ‫می کنی��د‪ .‬اگر من کاری کرده بودم پس چرا زندان‬ ‫نیفت��ادم؟ اصال این موضوع به فوتبال چه ارتباطی‬ ‫داش��ت؟ برای چه مجاهد خذیراوی را پنج س��ال‬ ‫از فوتبال محروم کردید؟ درد من همین هاس��ت‪.‬‬ ‫ای کاش واقعا کاری می کردم چون االن راحت تر‬ ‫بودم و اینقدر حسرت نمی خوردم‪.‬‬ ‫اگ��ر ان اتفاق ب��رای من نمی افتاد و این مس��ائل‬ ‫پیش نمی امد‪ ،‬امروز در یک��ی از بهترین تیم های‬ ‫اروپا بازی می کردم‪ .‬همان موقع بارسلونای اسپانیا‬ ‫و نانت فرانس��ه به من پیش��نهاد داده بودند‪ .‬ولی‬ ‫محرومیت و مصدومیت پیاپی اجازه نداد به اروپا‬ ‫بروم‪ .‬االن هم دیر نش��ده‪ .‬من ‪ 29‬سال دارم و اگر‬ ‫حمایت ش��وم می توانم هم��ان مجاهد خذیراوی‬ ‫سابق باشم‪.‬‬ ‫من مظل��وم واقع ش��دم‪ .‬مجاهد خذی��راوی یک‬ ‫ادم مظل��وم بود که برای ناب��ود کردنش هر کاری‬ ‫کردند‪ .‬هر جا می روم ای��ن حرف را می زنند‪ .‬من‬ ‫بازیکنی بودم که تکنیک داش��تم و س��رعتی بودم‪.‬‬ ‫قصد ندارم از خودم تعریف کنم اما االن در فوتبال‬ ‫ایران یک نف��ر را می بینم مانند م��ن فوتبال بازی‬ ‫می کند؛ خس��رو حیدری بازیکن استقالل که تازه‬ ‫کند اس��ت و سرعت من را ندارد‪ .‬کی بود اینها را‬ ‫درک کن��د؟ بعد از اتفاقی که در زندگی ام رخ داد‬ ‫ان حمایتی که باید از س��وی باش��گاه‪ ،‬فدراسیون‬ ‫فوتبال و اش��خاص مختلف می ش��د‪ ،‬از من نشد‪.‬‬ ‫نگذاشتند که دوباره به فوتبال برگردم‪.‬‬ ‫م��ن یک بچه ‪ 18‬س��اله ب��ودم که از اب��ادان بلند‬ ‫ش��دم امدم تهران‪ .‬باید از من حمایت می کردند‪.‬‬ ‫من اص�لا کمک نمی خواس��تم‪ ،‬ای کاش حداقل‬ ‫شرایطم را بدتر نمی کردند‪.‬‬ ‫خیل��ی حرف ها دارم که بزن��م‪ .‬مجاهد خذیروای‬ ‫مگر چ��ه هیزم تری فروخته بود ک��ه باید اینطور‬ ‫با او برخورد می کردی��د‪ .‬باید کاری می کردند که‬ ‫برگ��ردم و دوباره بازی کن��م‪ .‬فوتبال در ذات من‬ ‫بود و هس��ت‪ .‬انگار ‪ 100‬سال برایم گذشت‪ .‬اگر‬ ‫از ش��ما زندگ��ی و کارتان را بگیرن��د چه اتفاقی‬ ‫می افتاد؟م��ن در اکبات��ان خانه داش��تم و تنها راه‬ ‫درامدم ارایش��گاهی بود که در ولیعصر داش��تم‪.‬‬ ‫اموراتم می گذش��ت و تا مدتی از تمرینات به دور‬ ‫بودم‪.‬‬ ‫وقتی محرومیتم تمام ش��د به اس��تقالل برگشتم و‬ ‫قرارداد بس��تم‪ .‬بعد از ان به ف��والد رفتم‪ .‬واقعا از‬ ‫مس��ئوالن این تیم ممنون هستم چون در استقالل‬ ‫شرایطی بحرانی داشتم‪ .‬اگر فوالد نبود معلوم نبود‬ ‫چه بالیی سر من می امد‪ .‬مایلی کهن در این تیم به‬ ‫من فرصت داد و داشتم اماده می شدم که متاسفانه‬ ‫در بازی فوالد و پیکان دوباره مصدوم ش��دم‪ .‬اگر‬ ‫ان موقع اسیب نمی دیدم شاید االن همان مجاهد‬ ‫اماده بودم‪.‬‬ ‫‪63‬‬ ‫هفت‬ ‫سید جالل یحیی زاده از مبارزه علیه فساد در فوتبال می گوید‪:‬‬ ‫من را تهدید کردند‬ ‫سید جالل یحیی زاده‪ ،‬رئیس کمیته تربیت بدنی و جوانان مجلس شورای اسالمی ضمن اینکه از‬ ‫مسئوالن فدراسیون فوتبال می خواهد در اعالم اسامی منشوری ها شفاف باشند‪ ،‬خواستار برخورد‬ ‫شدیدتر با مفسدان فوتبالی است‪ .‬این نماینده روحانی مجلس در عین حال معتقد است باید‬ ‫مراقب ابروی افراد بود‬ ‫نماینده روحانی مجلس ش��ورای اس�لامی ایران این‬ ‫روزها مشغول تهیه گزارشی است که به قول خودش‬ ‫فاسدان فوتبال را سرجایش��ان می نشاند‪ .‬یحیی زاده‬ ‫که رئیس کمیته تربیت بدنی و جوانان مجلس اس��ت‬ ‫همواره در موضع گیری های ش��خصی س��عی کرده‬ ‫مواضع انتقادی خود را به ش��کلی س��اده و البته تند‬ ‫و ش��فاف بیان کند‪ .‬او از مسئوالن فدراسیون فوتبال‬ ‫می خواهد که در اعالم منش��وری ها ش��فاف باشند‪:‬‬ ‫اصال دین مبین اس�لام یک دین اخالقی با اصول و‬ ‫روش های اخالقی د ر تربیت انسان هاست‪ .‬این سخن‬ ‫بسیار درست و منطقی است؛ جایی که ابروی فردی‬ ‫م��ی رود‪ ،‬باید به مقابله با جریانی که دس��ت به این‬ ‫کار زده برخاس��ت‪ .‬نزد اسالم بدترین چیزها ریختن‬ ‫‪64‬‬ ‫ابروی افراد اس��ت‪ .‬اما این همه واقعیت های موجود‬ ‫نیست‪ .‬اسالم در مقابل اموزه های اخالقی و پرهیز و‬ ‫هش��داری که در مورد ابروی افراد داده‪ ،‬دستورات‬ ‫صریح��ی هم در مورد مقابله س��خت ب��ا مجرمان و‬ ‫متهمان اخالقی دارد‪.‬‬ ‫لیگ دهم اغاز شد و شاید یکی از اصلی ترین مباحث‬ ‫حاشیه ای ان مربیان منشوری است‪.‬‬ ‫من بارها اعالم کردم که فدراسیون فوتبال موظف است‬ ‫منشوری ها را به مردم معرفی کند‪ .‬این یک عیب نیست‬ ‫بلکه مبارزه با فس��اد در ورزش باید از درون فدراسیون‬ ‫اغاز شود‪ .‬متاسفانه برخی‪ ،‬منشوری ها را وسیله ای برای‬ ‫ایجاد حاشیه کرده اند‪ ،‬البته این به ان معنا نیست که نباید‬ ‫با فس��اد مبارزه کرد بلکه معتقدم مبارزه با فساد باید از‬ ‫درون خود فدراسیون باشد‪ .‬ما در تحقیق و تفحصی که‬ ‫انجام داده ایم به بخشی از فسادهای فوتبال رسیده ایم‪.‬‬ ‫به هر حال همین حرف ش��ما باعث حاشیه می شود‬ ‫و نق��ض جمله خودتان مبنی بر عدم جنجال س��ازی‬ ‫است‪.‬‬ ‫ای��ن دو مس��اله جدا از ه��م اس��ت‪ .‬اول اهالی فوتبال‬ ‫به عن��وان یک��ی از پرطرفدارتری��ن ورزش های داخل‬ ‫کشور موظف به رعایت اصول اخالقی نسبت به سایر‬ ‫ورزش��کاران رشته های دیگر هستند‪ .‬منشور اخالقی یا‬ ‫هر چیز دیگری که هس��ت طرح بسیار خوبی است که‬ ‫در فدراس��یون فوتبال به اجرا درامده اس��ت‪ ،‬زیرا باید‬ ‫دست مفسدان از این رشته ورزشی کوتاه شود‪ .‬متاسفانه‬ ‫مشکالت اخالقی فوتبال نسبت به سایر رشته ها بیشتر‬ ‫است و مسئوالن باید فکری به حال این رشته کنند‪ .‬اما‬ ‫مساله دوم‪،‬فدارسیون باید شفاف عمل کند‪ .‬باید بگوید‬ ‫چه کسی تخلف کرده‪،‬حتی اگر از درون خانواده خود‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫یعنی در فدراسیون افراد فاسد حضور دارند؟‬ ‫همین را می گویم‪ ،‬س��ر بسته بعضی از دست اندرکاران‬ ‫فوتبال کشور مشکالت اخالقی بسیار بدتری نسبت به‬ ‫بازیکنان دارند‪ .‬مس��ئوالن فدراسیون فوتبال باید بدانند‬ ‫مردم حق دارند مفسدان فوتبال را بشناسند و به همین‬ ‫خاطر باید به طور شفاف انها را معرفی کنند‪ .‬زمینه فساد‬ ‫توس��ط مدیران فاسد به وجود می اید که فالن مربی یا‬ ‫بازیکن به خود اجازه می دهد از موقعیتی که در ان قرار‬ ‫دارد سوءاستفاده کند‪.‬‬ ‫ای��ن خواس��ت برخ��ی از اعضای فدراس��یون مثل‬ ‫عزیز محمدی هم است‪.‬‬ ‫خواس��ت او به تنهایی بسیار محترم است اما باید همه‬ ‫مسئوالن فدراسیون به مبارزه عملی با فساد اقدام کنند‪.‬‬ ‫ام��ا برخی هم معتقدند ک��ه ورود به موضوعاتی که‬ ‫ابروی افراد را می برد در دین ما نکوهش شده است‪.‬‬ ‫این حرف بسیار درست و منطقی است‪ .‬اصال دین مبین‬ ‫اس�لام یک دین اخالقی با اصول و روش های اخالقی‬ ‫در تربیت انسان هاس��ت‪ .‬این س��خن بس��یار درست و‬ ‫منطقی اس��ت‪ ،‬جایی که ابروی ف��ردی می رود‪ ،‬باید به‬ ‫مقابله با جریانی که دست به این کار زده برخاست‪ .‬نزد‬ ‫اسالم بدترین چیزها ریختن ابروی افراد است‪ .‬اما این‬ ‫همه واقعیت های موجود نیست‪.‬‬ ‫اسالم در مقابل اموزه های اخالقی و پرهیز و هشداری‬ ‫که در مورد ابروی افراد داده‪ ،‬دستورات صریحی هم در‬ ‫مورد مقابله س��خت با مجرمان و متهمان اخالقی دارد‪.‬‬ ‫ام��ا هر کدام از این دو ضابطه و س��اختار اجرای حکم‬ ‫خود را دارد‪.‬‬ ‫ب��ه طور مثال در همین فوتبال‪ ،‬مربی اس��ت که از یک‬ ‫باش��گاه حقوق می گی��رد‪ ،‬در مقاب��ل از بازیکنی که به‬ ‫باش��گاه اورده پول می گیرد‪ .‬این نمونه یک کار زشت‬ ‫اخالقی و خیانت در امانت است‪ .‬اسالم می گوید با این‬ ‫فرد که از موقعیت خود سوء اس��تفاده کرده که مالی را‬ ‫کسب کند باید به شدت برخورد شود‪.‬‬ ‫پس شما هم اعتقاد به برخورد سخت دارید؟‬ ‫افراد متخلف باید به طور کامل و مادام العمر از حضور‬ ‫در فوتبال محروم شوند تا دیگر شاهد فساد در فوتبال‬ ‫نباش��یم‪ .‬البته بنده معتقد به اجرای عدالت در حکم هم‬ ‫هستم‪ .‬مربی فاسد باید برود‪ ،‬مدیر فاسد باید خلع شود‬ ‫و بازیکن فاسد هم باید محروم شود اما با یک سازوکار‬ ‫درست و منطقی‪ .‬اتفاقا در حال حاضر هیچ کس نمی داند‬ ‫که منشوری ها بر چه اساسی محروم می شوند‪.‬‬ ‫این کار فدراس��یون فوتبال اس��ت‪ .‬دس��تگاه عریض و‬ ‫طوی��ل فوتبال ما باید برای خود برنامه داش��ته باش��د؛‬ ‫برنامه در اجرای عدالت و حکم‪ .‬متاس��فانه در این راه‬ ‫مخالف خوانی هایی هم ش��د‪ ،‬برخی از مدیران ورزش‬ ‫دوجانبه بازی می کنند‪ .‬هم با منش��وری ها هستند هم با‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫ورزش‬ ‫مبارزه کنندگان‪ .‬عدم موضع گیری شفاف از سوی مدیران‬ ‫ورزش تنها به مس��ائل موجود دامن می زند‪ .‬باید دندان‬ ‫خراب را او ل ترمیم کرد و بعد اگر مشکلی برای سیستم‬ ‫بدن به وجود می اورد باید او را کند‪ .‬ما باید اول جامعه‬ ‫فوتبال را ترمیم کنیم در غیر این صورت برخورد سلبی‬ ‫که در قانون پیش بینی ش��ده الزم اس��ت‪ .‬حکم یعنی‬ ‫باید بر اس��اس قانون باش��د‪ .‬در این مملکت تا انجایی‬ ‫که هست‪ ،‬حقوقدان وجود دارد‪ ،‬بررسی کرده و قانون‬ ‫تهیه کنند‪.‬‬ ‫در نهایت نگفتید که موافق شرایط موجود و منشوری‬ ‫اعالم کردن مربیان هستید؟‬ ‫بله‪ ،‬بنده موافق هس��تم و باید منشوری ها را طبق قانون‬ ‫محروم کنند‪ .‬البته باید در کنار اینها کسانی که زمینه ساز‬ ‫فساد در ورزش هم هستند از بین برد‪.‬‬ ‫منظورتان چه کسانی هستند؟‬ ‫برخی از مدیران از هر مربی و بازیکن دیگری فاسد تر‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫این را که جدی نمی گویید؟‬ ‫با انتش��ار گزارش کمیته تحقیق و تفحص بس��یاری از‬ ‫متخلفان و سوء استفاده کنندگان از امکانات ورزشی رسوا‬ ‫خواهند شد‪.‬‬ ‫پس گزارش بسیار جنجالی خواهد بود؟‬ ‫جنجالی برای شما‪.‬‬ ‫واقعا می خواهید اینها را در گزارش کمیته تحقیق و‬ ‫تفحص مجلس بیاورید؟‬ ‫بله‪ .‬وقتی ما می گوییم مدیران فدراس��یون فوتبال باید‬ ‫ش��فاف تر باش��ند‪ ،‬بنده نیز به عنوان نماینده ملت باید‬ ‫ب��ه حق مردم در م��ورد هزینه های کالنی که در فوتبال‬ ‫می شود پاسخ بدهم‪.‬‬ ‫در گزارش شما چه چیزهایی وجود دارد؟‬ ‫مص��داق ان بع��دا اعالم می ش��ود‪ .‬در ماه ه��ای اخیر‬ ‫هم��کاری خوبی از س��وی س��ازمان تربی��ت بدنی و‬ ‫برخی فدراس��یون های ورزش��ی با کارشناس��ان کمیته‬ ‫تحقیق و تفحص انجام نش��د و حتی در برخی مواقع‬ ‫با کارش��کنی های روبه رو بودیم ولی اعتقاد دارم انتشار‬ ‫گزارش نهایی کمیته تحقیق دست بسیاری از مسئوالنی‬ ‫که در حیطه س��ازما ن تربیت بدنی ورزش کشور دچار‬ ‫تخلفات هنگفت شده اند رو خواهد کرد‪.‬‬ ‫محورهای گزارش شما چیست؟‬ ‫زد و بنده��ای مالی‪ ،‬مس��ائل اخالقی‪ ،‬ناهنجاری ها و‬ ‫س��وء مدیریت برخ��ی مدیران ورزش��ی از جمله این‬ ‫تخلف��ات اس��ت که برای ما اثبات ش��ده ک��ه درصدد‬ ‫تکمیل و نهایی کردن انها هس��تیم تا در قالب گزارش‬ ‫کمیته تحقیق در اختیار رس��انه ها و افکار عمومی قرار‬ ‫گی��رد‪ .‬در ورزش هیچ تخلفی پنهان نمی ماند و ماهیت‬ ‫ورزش به گونه ای اس��ت که دیر یا زود دست متخلفان‬ ‫و سوء استفاده کنندگان از اموال عمومی و کسانی که از‬ ‫موقعیت خود در جهت منافع شخصی استفاده کرده اند‬ ‫رو خواهد شد‪.‬‬ ‫در مورد فوتبال می گویید برخ��ی از مدیران فوتبال‬ ‫فاسد هستند‪ ،‬به شخص خاصی هم رسیده اید؟‬ ‫مجلس به عنوان یک نهاد نظارتی موظف است تا پایان‬ ‫اینگونه تخلفات را پیگیری کند و به مسئوالن ورزشی‬ ‫متذکر ش��ود که مراقب اعمال و رفت��ار مدیریتی خود‬ ‫باش��ند چرا که اعمال و رفتار مدیران در مقابل دیدگان‬ ‫مردم و جامعه ورزش قرار دارد‪.‬‬ ‫اخیرا کارشناسان کمیته تحقیق اطالعات خوبی در مورد‬ ‫مفاس��د مالی برخی مدی��ران ورزش و برخی تیم های‬ ‫فوتب��ال جمع اوری کرده اند که انها را به زودی منتش��ر‬ ‫خواهیم کرد تا برخوردهای قضایی متناسبی با متخلفان‬ ‫صورت بگیرد‪.‬‬ ‫ام��ا برخ��ی از رس��انه ها در ای��ن م��ورد گمانه زنی‬ ‫کرده اند‪.‬‬ ‫هیچ گمانه زنی ای درست نیست‪ .‬تنها کسانی می دانند در‬ ‫گزارش ما چه چیزی منتشر می شود که خود از نزدیک‬ ‫در اج��رای کار بوده ان��د‪ .‬کارشناس��ان صدیقی در این‬ ‫پرونده حضور داشتند که متاسفانه برخوردهای خوبی‬ ‫با انها نشد‪.‬‬ ‫چه برخوردهایی؟‬ ‫به عنوان مثال از س��وی برخی افراد که می دانند در این‬ ‫گزارش مفاس��د انها رو خواهد ش��د‪ ،‬تطمیع و تهدید‬ ‫شدند‪ .‬برخوردهای زننده ای کردند که هنوز ادامه دارد‬ ‫البته بنده این برخوردها را ب��ه جناب اقای حدادعادل‬ ‫گزارش داده ام‪.‬‬ ‫یعنی به ماموران شما پیشنهاد رشوه دادند؟‬ ‫بله‪ .‬انواع بسته های حمایتی و تشویقی را پیشنهاد دادند‬ ‫که متاسفانه در کار ما اختالل هایی را ایجاد کرد‪ .‬البته ما‬ ‫همه اینها را می دانیم و در گزارش خود می اوریم‪ .‬فوتبال‬ ‫ایران بسیار فاسد است‪.‬‬ ‫خود شما چطور؟‬ ‫یعنی چی؟!‬ ‫پیشنهادی به شما نشد؟‬ ‫ما را تهدید کردند و گفتند اینها را فاش نکنید‪.‬‬ ‫چه کسانی هستند؟‬ ‫انها را می شناسم‪.‬‬ ‫پس گزارش ما بسیار جنجالی خواهد بود؟‬ ‫برای شما جنجالی است و برای فوتبال ایران تاسف اور‬ ‫که مدیرانی در ان حضور دارند که بسیار فاسد هستند و‬ ‫متاسفانه برخوردی در نهادهای مسئول با انها نمی شود‪.‬‬ ‫ورزش ایران امروز جوالنگاه فس��اد شده است‪ .‬باید با‬ ‫فساد عمیقی که در الیه های پیچ در پیچ ورزش کشور‬ ‫وجود دارد مبارزه جدی کرد‪.‬‬ ‫به عنوان س��وال اخر این گزارش جنجالی کی منتشر‬ ‫می شود؟‬ ‫بن��ده از دوس��تان مجلس مهلت خواس��ته ام اما برخی‬ ‫مخالف هستند‪ .‬به هر حال فکر کنم تا نیمه دوم این ماه‬ ‫گزارش منتشر می شود‪.‬‬ ‫پس تابستان داغی برای فوتبال خواهد بود؟‬ ‫فوتبال همیشه داغ است‪ .‬ما داغ تر ش می کنیم‪.‬‬ ‫رئیس سابق کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال‪:‬‬ ‫منشور غیرقانونی است‬ ‫رحمان شاه حس��ینی‪ ،‬رئیس سابق کمیته انضباطی‬ ‫فدراس��یون فوتب��ال را می ت��وان از مخالفان نوع‬ ‫اجرای طرح منش��ور اخالقی دانس��ت‪ .‬وی برای‬ ‫اثبات ادعای خود به ماده ‪ 60‬اساس��نامه فدراسیون‬ ‫فوتب��ال اس��تناد می کن��د و می گوید‪« :‬براس��اس‬ ‫این ماده‪ ،‬ارکان قضایی فدراس��یون ش��امل کمیته‬ ‫انضباطی و کمیته اس��تیناف هس��تند‪ ،‬وظایف دو‬ ‫نهاد قضای��ی فوتبال براس��اس ائین نامه انضباطی‬ ‫تعیین می ش��ود که باید با مق��ررات انضباطی فیفا‬ ‫مطابقت داشته باشد‪ .‬مواد ‪ 62 ،61‬و ‪ 63‬اساسنامه‪،‬‬ ‫حدود اختیارات‪ ،‬ترکیب و نحوه انتصاب اعضا و‬ ‫انواع جرایم انضباطی اش��خاص حقیقی و حقوقی‬ ‫را مش��خص نموده است‪ .‬به عبارتی مرجع بدوی‬ ‫رس��یدگی به تخلفات فوتبال کمیت��ه انضباطی و‬ ‫مرجع تجدیدنظر کمیته استیناف است‪».‬‬ ‫وی با ط��رح این ادعا به نوعی از اس��تقالل کمیته‬ ‫انضباط��ی دفاع کرده اما نکت��ه جالب این که این‬ ‫کارش��ناس حقوقی با اصل اجرای طرح یادش��ده‬ ‫موافق نیس��ت‪ .‬در طرف مقابل مربی ای مثل دکتر‬ ‫ذوالفقار نس��ب به ش��دت از اجرای طرح منش��ور‬ ‫اخالق��ی دفاع می کن��د و می گوید که این طرح از‬ ‫ملزومات فوتبال ایران اس��ت و باید از اجرای ان‬ ‫حمایت کرد‪ .‬مربی اسبق تیم ملی فوتبال می گوید‪:‬‬ ‫«اینکه بخواهیم مشکالت اخالقی فوتبال را نادیده‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫بگیریم به بیراهه رفته ایم‪ .‬باید بپذیریم که مش��کالت‬ ‫اخالقی فوتبال ما بس��یار فراتر از انتظار است و برای‬ ‫برطرف کردن ان نیازمند منش��ور اخالقی قدرتمندی‬ ‫هس��تیم‪ .‬به ط��ور حتم منش��ور اخالقی نی��از اصلی‬ ‫فوتبال ماس��ت‪ ».‬ذوالفقار نس��ب که همواره بر حفظ‬ ‫ارزش های اخالقی در فوتبال و خارج از محدوده ان‬ ‫تاکید فراوان دارد براین باور است که باید منشور‬ ‫اخالقی محکم تری داش��ته باش��یم تا مش��کالت‬ ‫برطرف شود‪».‬‬ ‫وی در پاسخ به این پرسش که چرا برخی نسبت به‬ ‫اجرای این طرح واکنش نشان می دهند‪ ،‬می گوید‪:‬‬ ‫«همیش��ه از وجود منشور اخالقی حمایت کرده ام‬ ‫و امیدوارم ای��ن طرح مورد حمایت تمام خانواده‬ ‫فوتب��ال ایران قرار گیرد‪ .‬ب��ه نظر من افرادی که با‬ ‫این طرح مشکل دارند خودشان دچار بی اخالقی‬ ‫هستند‪ .‬ضمن اینکه طراحان این طرح باید بدانند‬ ‫این موضوع نباید در چند اصل کوتاه خالصه شود‬ ‫بلکه باید دید وسیع تری داشت و ان را گسترده تر‬ ‫اجرا کرد‪ .‬مش��کالت اخالق��ی در فوتبال ما رو به‬ ‫افزایش اس��ت و تا زمانی که ب��ا جدیت برخورد‬ ‫نکنیم شاهد بدتر شدن وضعیت خواهیم بود‪».‬‬ ‫طرح منش��ور اخالقی ک��ه این روزها ب��ار دیگر‬ ‫مورد توجه اهالی ورزش قرار گرفته یک پرس��ش‬ ‫بی پاسخ هم دارد که در یک سال گذشته به کرات‬ ‫از مسئوالن فدراسیون پرس��یده شده است‪ .‬اینکه‬ ‫ب��رای اخالق طبقه بن��دی ایجاد ک��رد و تنها لیگ‬ ‫برتر را م��ورد توجه قرارداد چندان منطقی به نظر‬ ‫نمی رس��د‪ .‬چگونه اس��ت که یک مربی منشوری‬ ‫حق فعالیت در لیگ برتر را ندارد اما همان فرد در‬ ‫لیگ یک می تواند مربیگری کند؟‬ ‫‪65‬‬ ‫هفت‬ ‫دیروز‪ ،‬امروز و فردای منشوری‏ها‬ ‫ناصر فریادشیران ‪ /‬مدیرفنی تیم های پای ‏ه باشگاه استقالل‬ ‫ت��ا دی��روز می گفتن��د که ف�لان مدیر‪ ،‬س��رمربی یا‬ ‫سرپرست به کار شریف(!) و پردرامد داللی مشغول‬ ‫اس��ت و خیلی بااحتیاط و در محافل ورزش��ی در‬ ‫گفت وگوهای خصوصی به یکدیگر انتقال می‏دادند‬ ‫که شنیده ای که فالن سرمربی‪ ،‬از قرارداد با بازیکنان‬ ‫در تیم های��ی که مس��ئولیت دارد‪ ،‬درصدی دریافت‬ ‫می کند‪.‬‬ ‫البت��ه در ابت��دای این کار خالف قان��ون و اخالق‪،‬‬ ‫س��رمربی به یک یا دو بازیک��ن کامال قانع و راضی‬ ‫بود ولی تفکر درامد بیش��تر و بی‏متولی بودن فوتبال‬ ‫کش��ور در این حوزه باعث شد تا در این اشفته بازار‬ ‫س��رمربیان‪ ،‬سرپرس��تان و مدیران با تعداد زیادی از‬ ‫بازیکنان به طرق مختلف باواس��طه و بی واس��طه و‬ ‫حت��ی برخی اوقات به خاط��ر رد گم کردن چندین‬ ‫نفر به نوبت وارد مذاکره می شدند تا درصد بیشتری‬ ‫از بازیک��ن که او هم در ای��ن تخلف و جرم مقصر‬ ‫اس��ت دریافت کنند‪ .‬تعداد این سرمربیان در گذشته‬ ‫یعنی س��ال‏های پس از انقالب اندک و ناچیز بود و‬ ‫به قول سیاسیون چراغ خاموش‪ ،‬اهسته حرام خوری‬ ‫می کردند! البته این اقایان که اسم معلم و سرمربی را‬ ‫یدک می کش��یدند در این کار ناصواب تنها نبودند و‬ ‫از این چرخه ناس��الم کسب درامد خوبی می کردند‪.‬‬ ‫سازمان لیگ و ماموران امنیتی‪ ،‬مربیان‬ ‫منشوری را به لیگ یک فرستادند و هر کدام‬ ‫در مصاحبه های خود به حکم صادره از سوی‬ ‫محمدی و علیپور و سازمان لیگ اعتراض داشتند‬ ‫تا جایی که اعالم می کردند از این دو چهره‬ ‫معتقد به نهادهای قضایی شکایت خواهند کرد‬ ‫ولی این مساله تنها در حد حرف بود و نه کسی‬ ‫شاکی بود و نه حکمی از سوی مراجع قضایی‬ ‫صادر شد و از این حیث دقت نظر مسئوالن‬ ‫امنیتی و گروه ستاد منشور اخالقی را باید ستود‬ ‫‪66‬‬ ‫در ای��ن اوضاع برخی مربیان و س��رمربیان به راحتی‬ ‫از بازیکنانش��ان درص��د می گیرند و کس��ب درامد‬ ‫می کنند‪.‬‬ ‫در محاف��ل ورزش��ی به صورت گس��ترده ای پیچیده‬ ‫ک��ه تع��دادی از مربی��ان ک��ه نتیجه خوب��ی در لیگ‬ ‫فوتبال به دس��ت اورده بودند ب��دون ترس از قانون‬ ‫از تع��داد بیش��تری از بازیکنان پورس��انت دریافت‬ ‫کردند؛ ش��غلی ش��ریف‪ ،‬درام��دی کالن‪ ،‬با کمترین‬ ‫تحصیالت و پایین ترین مدرک مربیگری که حتی به‬ ‫خاطر نداش��تن مدرک ‪ A‬حق نشستن روی نیمکت‬ ‫ذخیره های تیم را نداش��تند و به عنوان تدارکات چی‬ ‫روی این نیمکت پردرامد می نشستند و سازمان لیگ‬ ‫و فدراسیون فوتبال هم کاری نداشت! مساله داللی و‬ ‫واس��طه گری به دلیل همین فضای باز برای این عده‬ ‫به شغل پردرامدی بدل ش��ده و حتی افرادی خارج‬ ‫از ورزش و فوتبال هس��تند که تقاضای ورود به این‬ ‫عرصه ناسالم را دارند‪.‬‬ ‫یکی از دوستان و همکاران در نفت همیشه می گفت‬ ‫که قانون را نمی ش��ود شکس��ت ولی می شود ان را‬ ‫خم کرد‪ .‬دوس��تان و همفکران این دس��ته از مربیان‬ ‫همین کار را به سادگی تمام انجام داده اند و قانون را‬ ‫به راحتی خم کرده اند! البته فصل گذش��ته قانون خم‬ ‫نش��د و در اقدامی جدی و انقالبی از سوی سازمان‬ ‫لیگ برتر فوتبال و ش��خص س��ردار عزیزمحمدی و‬ ‫حجت االس�لام علیپور نام مخفف «ف‪.‬ک»‪« ،‬ن‪.‬د» و‬ ‫‪ ...‬و ی��ک ی��ا دو مربی خارجی با س��رعت نور همه‬ ‫جا را فراگرفت و از ورزش��ی ها گرفته تا عوام‪ ،‬همه‬ ‫و همه دریافتند که این مربیان معروف به منش��وری‪،‬‬ ‫به واس��طه همین بی‏اخالقی‏ها به لیگ یک تبعید و از‬ ‫حضور در لیگ برتر محروم شدند‪.‬‬ ‫سازمان لیگ و ماموران امنیتی‪ ،‬مربیان منشوری را به‬ ‫لیگ یک فرس��تادند و هر کدام در مصاحبه های خود‬ ‫به حکم صادره از سوی محمدی و علیپور و سازمان‬ ‫لیگ اعتراض داش��تند تا جایی ک��ه اعالم می کردند‬ ‫از این دو چهره معتقد به نهادهای قضایی ش��کایت‬ ‫خواهن��د کرد ولی این مس��اله تنها در حد حرف بود‬ ‫و نه کس��ی ش��اکی بود و نه حکمی از سوی مراجع‬ ‫قضایی صادر شد و از این حیث دقت نظر مسئوالن‬ ‫امنیتی و گروه س��تاد منش��ور اخالقی را باید ستود و‬ ‫این گروه ارزش��ی را باید تحسین کرد که قدرتمندانه‬ ‫با این موج ناسالم مبارزه می کند‪.‬‬ ‫با این حال هنوز مشکل مرتفع نشده و تعداد مربیان‪،‬‬ ‫سرپرس��تان و مدیران منشوری فوتبال هر روز بیشتر‬ ‫و بیشتر می شود و اینکه فساد در فوتبال بیداد می کند‬ ‫را حتی رئیس س��ابق فدراسیون فوتبال بارها و بارها‬ ‫اعالم ک��رده و به خاطر همین موض��وع در ان دوره‬ ‫حاضر نش��د تا مسئولیتی در فدراسیون فوتبال داشته‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫امروز که می بینیم هنوز تعدادی از مربیان منش��وری‬ ‫در لی��گ برتر می تازند س��والی که ذهن را مش��غول‬ ‫می‏کند‪ ،‬این است که اگر این مربیان در جرایم داللی‬ ‫و واس��طه گری درگیرند و اموری خ�لاف و خارج‬ ‫از اص��ول اخالقی و حرفه ای پیگی��ری کرده‏اند و به‬ ‫مس��ئوالن سازمان لیگ و مس��ئوالن امنیتی و نظارتی‬ ‫ثابت ش��ده‪ ،‬چ��را تنها ان��ان را به لیگ ی��ک تبعید‬ ‫کرده اند؟!‬ ‫حضور مربیان ب��ی ادب و بی کفایت در تیم های پایه‪،‬‬ ‫سرکیسه کردن مردم به خصوص شهرستانی‏ها به نام‬ ‫استعدادیابی‪ ،‬تبانی با ‪ 22‬گل خورده‪ ،‬شرب خمر شب‬ ‫قبل از مسابقه‪ ،‬تبانی صد میلیونی سرمربی تیم صنعتی‪،‬‬ ‫کادوی چک رمز چهل میلیونی‪ ،‬پنالتی های مشکوک‪،‬‬ ‫مش��کالت داوری‪ ،‬تماس‏های دالل ها با بازیکنان که‬ ‫پس از شناس��ایی دالل‏ها در کمیته انضباطی برایشان‬ ‫حکمی صادر نشد‪ ،‬هدایت لیدرها و فحاشی و شعار‬ ‫به س��رمربی و مدیرعامالن باشگاه‏ها‪ ،‬ورود بازیکنان‬ ‫بی کیفیت خارجی درجه ‪ 3‬و ‪ 4‬و تحمیلش��ان توسط‬ ‫واسطه ها به باشگاه ها‪ ،‬دوپینگ بازیکنان توسط برخی‬ ‫از مربیان که جریمه اش را مترجم‪ ،‬دستیار یا شخص‬ ‫بازیک��ن بدهد‪ ،‬اندکی از فجایع فوتبال ایران اس��ت‬ ‫که رئیس فدراس��یون فوتبال انها را نمی‏بیند و مدعی‬ ‫می‏شود فوتبال ایران پاک است! در یکی از گروه های‬ ‫لیگ س��ه فوتبال کشور‪ ،‬پس از گذشت هشت هفته‪،‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫ورزش‬ ‫تیم��ی تازه وارد مس��ابقات می ش��ود؛ ش��ما تعجب‬ ‫نمی کنید در کجای دنیا بعد از گذش��ت هشت هفته‬ ‫تیم جدید وارد مس��ابقات می ش��ود؟ پاسخش را من‬ ‫می دان��م؛ تنها در فوتبال ایران که رئیس��ش می‏گوید‬ ‫محتوایی پاک دارد!‬ ‫البته متاس��فانه بعضی از افراد صاحب نفوذ برای حل‬ ‫مش��کل این دسته از مربیان منشوری وارد عمل شده‬ ‫و از نفوذ و قدرت خود برای بازگرداندن انان به لیگ‬ ‫برتر اقدام کردند و در نهایت یکی از مربیان منشوری‬ ‫در لیگ برتر باقی ماند‪ .‬در همین زمینه حجت االسالم‬ ‫علیپور‪ ،‬روحانی مبارز با مفاس��د فوتبال در مصاحبه‬ ‫اخیر خود اعالم کرده که از فصل اینده این دس��ته از‬ ‫مربیان حت��ی حق حضور در لیگ ی��ک را نخواهند‬ ‫داشت‪.‬‬ ‫ایا نیروهای صاحب قدرت و بانفوذ خواهند گذاشت‬ ‫تا دوستان منشوری‏شان از چرخه پردرامدترین حرفه‬ ‫دستشان کوتاه بماند یا همان داستان خم کردن قانون‬ ‫را پیاده می‏کنند؟‬ ‫در انتقاد از منشور اخالقی انتقادهای فراوانی صورت‬ ‫پذیرفته و بسیاری از مدیران‪ ،‬کارشناسان و مربیان با‬ ‫منش��ور اخالقی به تندی مخالفت کردند و هرگز ان‬ ‫را برنتابیدند اما واقعیت این است با گذشت یک سال‬ ‫از ابالغ منش��ور قضاوت بهتری می توان در مورد ان‬ ‫داشت و نکات مثبت ان را در همین لیگ برتر دید‪.‬‬ ‫با همه انتقادها منشور اخالقی تنها ناجی فوتبال پاک‬ ‫است و نه تنها برای این فوتبال کثیف الزم و ضروری‬ ‫است بلکه تصور می کنم با قوانینی سخت گیرانه تر و‬ ‫ب��ا ورود مس��ئوالن نهادهای امنیتی در همه س��طوح‬ ‫ورزش‪ ،‬الزم و حیاتی است که باید نمایندگان محترم‬ ‫مجلس نیز در همین چارچوب حمایت جدی داشته‬ ‫باش��ند‪ ،‬نه اینکه مربی بدنام حاضر در لیس��ت سیاه‬ ‫(منش��وری) فقط یک درجه نزول کند و به لیگ یک‬ ‫تبعید شود‪.‬به زعم نگارنده‪ ،‬این حکم عین این است‬ ‫ک��ه فردی در باالی ش��هر خالفی کرده و از س��وی‬ ‫مام��وران انتظامی دس��تگیر و دادگاه حکم صادر کند‬ ‫که ش��ما دیگر حق ندارید باالی ش��هر خالف کنید‪،‬‬ ‫بروی��د و در مرکز ش��هر یا در جنوب ته��ران با این‬ ‫مج��وز خالف کنی��د؟! تبعید این دس��ته از مربیان به‬ ‫لی��گ یک همین حک��م را دارد‪ .‬مربیان��ی که دچار‬ ‫اش��تباه های اخالقی و مالی و داللی می ش��وند بدانند‬ ‫که چش��م هایی انان را زیر نظر دارند و ممکن است‬ ‫هزینه س��نگینی بابت ان پرداخت نمایند و در همین‬ ‫چارچوب باید منشور اخالقی قانونی تقویت شود و‬ ‫البته برای جنگیدن و مبارزه با چنین مفاس��دی صرفا‬ ‫اخم کردن و تبعید و تنبیه کارس��از نیس��ت و بهبود‬ ‫قوانین و فرهنگ سازی در جهت حل این معضل در‬ ‫بلندمدت نیز ضروری است‪.‬‬ ‫س��رپوش گذاش��تن در راس��تای محافظ��ه کاری یا‬ ‫پارتی ب��ازی باع��ث ترویج همین مفاس��د اخالقی و‬ ‫مال��ی مورد اش��اره در فوتبال و ورزش ش��ده و در‬ ‫اخر باید این درخواس��ت را ش��فاف مطرح کرد که‬ ‫متخلفان به ش��کل علنی معرفی ش��وند و اگر تخلف‬ ‫انان ثابت ش��ده‪ ،‬تک تک این تخلفات منشوری‏ها را‬ ‫همچون س��ایر نقاط دنیا رسانه ای کرد تا مردم بدانند‬ ‫که دانس��تن‪ ،‬ح��ق مردم انقالبی اس��ت و اگر مربیان‬ ‫منش��وری خالفی نکرده اند با ابروی انان بازی نشود‬ ‫و می��ان گمانه‏زنی‏ها ابرویش��ان له نش��ود‪ .‬حال که‬ ‫انس��انیت‪ ،‬مردانگی‪ ،‬تعهد و رعایت مس��ائل اخالقی‬ ‫و اس�لامی رنگ باخت��ه و هر روز بر تع��داد مربیان‬ ‫خالفکار افزوده و از تعداد مربیان س��الم اخالق مدار‬ ‫کاسته می شود‪ ،‬س��کان داران فوتبال و ورزش کشور‬ ‫باید برای ف��ردای این فوتبال تدبیری بیندیش��ند که‬ ‫ش��اید با این اوضاع چندی دیگر منشور اخالقی نیز‬ ‫کفاف رفع معضلش را ندهد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫فرهاد کاظمی‪:‬‬ ‫منشوری ها خودشان منشوری هستند‬ ‫داستان مربیان منشوری در فوتبال ایران همچنان ادامه‬ ‫دارد و هر روز رسانه های ایرانی از مربیان مختلفی نام‬ ‫می برند که نمی توانند در لیگ برتر یا در رقابت های‬ ‫لیگ دس��ته اول مربیگری کنند‪ .‬در بین مربیانی که از‬ ‫انها به عنوان منشوری نام برده می شود‪ ،‬فرهاد کاظمی‬ ‫تنها کسی است که هرچند وقت یکبار علیه مسئوالن‬ ‫سازمان لیگ صحبت می کند و مربیان دیگر نیز مثل‬ ‫فیروز کریمی‪ ،‬نادر دست نشان‪ ،‬فراز کمالوند‪ ،‬فرشاد‬ ‫پیوس و‪ ...‬ترجیح می دهند سیاست سکوت در پیش‬ ‫بگیرند‪ .‬فرهاد کاظمی یکی از این مربیان در مظان اتهام‬ ‫اس��ت‪ .‬او درباره اتهام��ش می گوید‪« :‬چند روز پیش‬ ‫یکی از سایت های سیاسی اسم چند مربی منشوری‬ ‫را براساس حدس و گمان منتشر کرد و من به همین‬ ‫دلی��ل و با توجه به اینکه اس��مم در میان انها بود‪ ،‬از‬ ‫این سایت شکایت کردم‪ .‬دادگاه مطبوعات باید به این‬ ‫مسائل رسیدگی کند تا هر کس هرچه دلش می خواهد‬ ‫ننویسد‪ .‬در ضمن رسانه ها باید همیشه اخبار را باتوجه‬ ‫به منابع موثق منتشر کنند و بازی کردن با ابروی افراد‬ ‫به هیچ عنوان درست نیست‪».‬‬ ‫کاظمی اتش انتقاد خود را تند تر می کند و می گوید‪:‬‬ ‫«مدام با کنایه و طعن��ه و مبهم حرف می زنند‪ .‬اینها‬ ‫فق��ط ابرو می برن��د و مدام از اس��تعالم و نهادهای‬ ‫ذی ربط حرف می زنند‪ .‬س��وال من این است که ایا‬ ‫پاسخ یک استعالم در این مملکت باید دوسال طول‬ ‫بکشد؟ چرا این اقایان باید مدام پشت سر من حرف‬ ‫بزنند و در رسانه ها جو سازی کنند؟» وی حرف اخر‬ ‫را می زند و با طرح ادعایی می گوید‪« :‬ان کسانی که‬ ‫ماجرای منشور اخالقی را به راه انداختند خودشان‬ ‫منشوری هس��تند‪ .‬من اصال نمی دانم چرا منشوری‬ ‫ش��ده ام‪ .‬کسی هم جواب درس��تی به من نمی دهد‪.‬‬ ‫اصال حرف من این اس��ت که اگر من منش��وری ام‬ ‫چرا دلیل ان را عنوان نمی کنند؟ من می خواهم همه‬ ‫چیز رسانه ای ش��ود‪ .‬چرا مدام در مطبوعات عنوان‬ ‫می کنن��د «ف‪-‬ک» اگ��ر منظور انه��ا فرهاد کاظمی‬ ‫اس��ت بیایند و همه چیز را رس��انه ای کنند تا ببینیم‬ ‫چه کس��ی منشوری اس��ت! خود انهایی که منشور‬ ‫اخالقی را به راه انداخته اند منش��وری اند‪ .‬انها ثابت‬ ‫کنند من منش��وری ام ت��ا من هم خیل��ی چیز ها را‬ ‫بازگو کنم‪».‬‬ ‫فرهاد کاظمی که به دلیل منشوری بودن نتوانست در‬ ‫لیگ برتر مربیگری کند حرف هایش را این طور ادامه‬ ‫می دهد‪« :‬چه کسی این حرف را زده؟ من همین امسال‬ ‫هم می توانستم در لیگ برتر مربیگری کنم‪ .‬حرف من‬ ‫این اس��ت‪ ،‬اگر اجازه فعالی��ت در لیگ برتر را به من‬ ‫نمی دهند و عنوان می کنند منشوری ام‪ ،‬من حقم را از‬ ‫این فوتبال می گیرم‪ .‬انقدر پیگیر کارهایم هستم تا به‬ ‫حقم در این زمینه برسم‪ .‬دیگر به هیچ عنوان از کنار این‬ ‫موضوع به راحتی عبور نمی کنم‪».‬‬ ‫او امس��ال تیمی ندارد‪ .‬راس��تی ایا مش��کلی داشته؟‬ ‫عزیزمحمدی درباره اش گفته بود کاظمی را هیچ تیمی‬ ‫نمی خواسته موضوعی که سرمربی سابق سپاهان درباره‬ ‫ان می گوید‪« :‬مگر اقای عزیزمحمدی مدیر برنامه های‬ ‫من اس��ت که بداند پیش��نهاد دارم یا نه؟ من هم اگر‬ ‫به مدیران باش��گاه ها بگویم که شاید جواب استعالم‬ ‫کاظمی در هفته اول یا دوم بیاید این اتفاقات خواهد‬ ‫افتاد‪ .‬من مربیگری نمی کنم ولی به دنبال کارم می روم‬ ‫و هر روز هم راجع به این اقایان حرف می زنم‪ .‬راجع‬ ‫به اقایانی که با ابروی مردم بازی می کنند‪».‬‬ ‫فیروز کریمی‪ :‬دیگر از این حرف ها خسته شدم‬ ‫فیروز کریمی‪ ،‬مربی نام اش��نای فوتب��ال ایران هنوز‬ ‫وضعیت��ش برای مربیگری در فصل اینده مش��خص‬ ‫نیست‪ .‬گویا این مربی در بین منشوری ها قرار دارد و‬ ‫در چند روز اخیر هم تالش های کریمی برای مشخص‬ ‫شدن وضعیتش نتیجه نداده است‪ .‬کریمی هم مثل اکثر‬ ‫مربیانی که از انها به عنوان منشوری نام برده می شود‪،‬‬ ‫معتقد اس��ت که مش��کل خاصی ندارد و باید مجوز‬ ‫مربیگری اش صادر شود‪ .‬در این میان اما موضع سازمان‬ ‫لیگ نسبت به س��ال گذشته تغییر نکرده و بد نیست‬ ‫این را بدانید که اختالف شدیدی بین عزیز محمدی و‬ ‫اق��ا فیروز وجود دارد‪ .‬کریمی با س��فر به کربال فعال‬ ‫نمی تواند چند روزی پیگیر کارهایش باش��د‪ ،‬او البته‬ ‫امیدوار است که پس از بازگشت به ایران بتواند بدون‬ ‫مش��کل خاصی مربیگری کند‪ .‬کریم��ی عالقه ای به‬ ‫حرف زدن درباره این مسائل ندارد و می گوید‪« :‬دیگر‬ ‫خسته ش��دم از این بحث ها‪ .‬حتی نمی خواهم به این‬ ‫حرف های خنده دار گوش کنم‪ .‬نهایتش این است که‬ ‫بازنشستهمی شوم‪» .‬‬ ‫‪67‬‬ ‫هفت‬ ‫علی اکبر ترکان در گفت وگو با مثلت‪:‬‬ ‫اساسنامه جدید‪ ،‬حیاط خلوت وزیر را تهدید می کند‬ ‫اساس��نامه فعلی ش��رکت ملی نفت ای��ران قدیمی‬ ‫ اس��ت و نکات��ی در ان وج��ود دارد ک��ه به زعم‬ ‫صاحب نظران ممکن اس��ت به خدش��ه دار ش��دن‬ ‫منافع ملی و بخشی نگری به درامد نفت منجر شده‬ ‫و به عالوه به صنعت نفت اس��یب برس��اند و ان را‬ ‫در ردیف گروه های سیاس��ی ق��رار دهد‪ .‬از این رو‬ ‫از سال ‪1366‬بحث تغییر اساسنامه شرکت ملی نفت‬ ‫در دس��تور کار دولت ها قرار گرفت؛ اما اکنون که‬ ‫‪23‬سال از ان زمان می گذرد‪ ،‬هیچ دولتی با وجود سر‬ ‫و صداهای فراوان‪ ،‬حاضر به تقدیم اساسنامه جدید‬ ‫به مجلس نشده است‪.‬‬ ‫دولت دوم خاتمی در س��ال ‪ 1384‬یک اساس��نامه‬ ‫جدید برای ش��رکت ملی نفت ای��ران تدوین کرد؛‬ ‫ام��ا انقدر جنج��ال در پی ان به وی��ژه در موضوع‬ ‫«بهره مالکانه» مطرح شد که ظاهرا دولت یاد شده از‬ ‫تقدیم ان به مجلس منصرف شد‪ .‬احتماال علت عدم‬ ‫تقدیم اساسنامه‪ ،‬اخالل در پروسه استخراج و فروش‬ ‫و صادرات نفت بوده که برای کش��ور بسیار حیاتی‬ ‫اس��ت‪ ،‬بنابراین دولت ها ترجیح داده اند با اساسنامه‬ ‫فعلی کار کنند و اصالح و جنجال های پیرامونی ان‬ ‫را به اینده موکول کنند؛ اینده ای که اکنون ‪23‬سال‬ ‫از ان می گذرد‪.‬‬ ‫پس از ان نیز اوایل دولت نهم و در زمان وزارت‬ ‫ هامانه در نفت‪ ،‬مس��ئوالن دولتی از تهیه اساسنامه‬ ‫جدیدی خبر دادند که در ان تمام س��اختار فعلی‬ ‫وزارت نف��ت و ش��رکت ملی نفت دچ��ار تغییر‬ ‫می شد‪ ،‬به گونه ای که برخی اختیارات وزیر نفت‬ ‫به ش��رکت های هلدین��گ و مادرتخصصی ایجاد‬ ‫ش��ده چون ش��رکت مادرتخصصی پتروش��یمی ‪،‬‬ ‫شرکت مادرتخصصی گاز و شرکت مادرتخصصی‬ ‫اکتش��اف و اس��تخراج واگ��ذار می ش��د‪ .‬اگرچه‬ ‫هیچ زمانی در خصوص جزئیات این اساس��نامه‬ ‫توضیحاتی ارائه نش��د اما تا کن��ون هر بار که از‬ ‫مس��ئوالن نفتی برای ارائه این اساسنامه به مجلس‬ ‫سوال می شود‪ ،‬اصالح ان در دولت بهانه ای است‬ ‫که تقریبا ‪ 5‬س��الی است مطرح می شود و این بار‬ ‫‪68‬‬ ‫نیز با وجود اتمام مهلت ارائه اساس��نامه به مجلس‬ ‫باز هم دولتمردان علت عدم ارائه این اساس��نامه را‬ ‫اصالحات جزیی می دانند‪.‬‬ ‫در این بین علی اکبر ترکان‪ ،‬معاون سابق برنامه ریزی‬ ‫وزی��ر نفت در گفت وگو با مثلث که مش��روح ان را‬ ‫در ادامه می خوانید‪ ،‬دلیل ارائه نشدن این اساسنامه به‬ ‫مجلس توسط دولت های پیشین و فعلی را در چیزی‬ ‫غیر از اصالحات جست وجو می کند و معتقد است‪:‬‬ ‫شرکت ملی نفت حیاط خلوت وزیر نفت است و اگر‬ ‫خ��ودش هم وزیر نفت بود این حی��اط خلوت را به‬ ‫هیچ وجه از دست نمی داد‪.‬‬ ‫اقای ترکان! به نظر ش��ما چرا هیچ یک از دولت های‬ ‫پیشین و حتی دولت فعلی رغبتی برای ارائه اساسنامه‬ ‫شرکت ملی نفت به مجلس ندارند؟‬ ‫شاید بتوان دلیل اصلی عدم ارائه اساسنامه طی ‪ 23‬سال‬ ‫گذشته توس��ط دولت های مختلف را در تاریخچه این‬ ‫موضوع یاف��ت‪ .‬صنعت نفت در ایران با ق��راردادی که‬ ‫دارسی در زمان مظفرالدین شاه بست‪ ،‬شروع شد و اولین‬ ‫چاه نفت در کشور در سال ‪ 1908‬به تولید رسید‪.‬‬ ‫ی‪‎‬ها از مخازن ایران‬ ‫براس��اس قرارداد دارسی‪ ،‬انگلیس�� ‬ ‫برداش��ت کردند؛ به‪‎‬طوری که در مقطعی دارس��ی سهام‬ ‫خودش را به دولت انگلس��تان فروخ��ت و دولت این‬ ‫کش��ور هم متکی به نفت ایران و قراردادی که از دارسی‬ ‫به ان منتقل ش��ده بود‪ ،‬در س��ال ‪ 1912‬یعنی چهار سال‬ ‫بعد از اولین تولید نفت در مسجدسلیمان‪ ،‬دستور می دهد‬ ‫ی‪‎‬های نیروی دریایی انگلیس از ذغال‪‎‬سنگ‬ ‫سوخت کشت ‬ ‫به نفت تبدیل شود‪ .‬این دس��تور از سال ‪ 1913‬در تمام‬ ‫ی‪‎‬های نیروی دریایی انگلیس به اجرا درمی اید‪ .‬این‬ ‫کشت ‬ ‫زمان درست قبل از جنگ اول جهانی است‪.‬‬ ‫بدین ترتیب‪ ،‬اغاز جنگ اول جهانی در سال ‪ ،1914‬بعد‬ ‫از این اتفاق مهمی اس��ت که در نیروی دریایی انگلیس‬ ‫می افت��د و در واقع یک��ی از عوامل اصلی برتری نیروی‬ ‫دریایی انگلیس در این جنگ‪ ،‬اس��تفاده از نفت به‪‎‬جای‬ ‫ذغال‪‎‬سنگ بوده و می توان نفت را کلید موفقیت انگلیس‬ ‫در این جنگ دانست‪.‬‬ ‫ت‪‎‬های دنیا‬ ‫از اینج��ا نفت اهمیت خودش را ب��رای قدر ‬ ‫پیدا می کند؛ در حالی‪‎‬که در کش��ور ما نسبت به اهمیت‬ ‫ای��ن کاالی اس��تراتژیک غفلت ص��ورت می گرفت و‬ ‫ت‪‎‬های سلطنتی وقت نسبت به ان بی توجه بودند‪.‬‬ ‫حکوم ‬ ‫این وضعیت تا زمان ملی ش��دن صنعت نفت در س��ال‬ ‫‪ 1329‬ادام��ه پیدا می کند‪ .‬در این س��ال‪ ،‬همزمان با ملی‬ ‫ش��دن صنعت نفت‪ ،‬شرکت ملی نفت تشکیل می شود‪.‬‬ ‫در قانون ملی شدن صنعت نفت در ان زمان تکلیف شد‬ ‫که یک اساس��نامه موقت برای شرکت ملی نفت تدوین‬ ‫ش��ود‪ .‬اساسنامه اول در س��ال ‪ 1334‬تدوین و بعد از ان‬ ‫در دو مرحله تکمیل و اصالح شد که اخرین ان مربوط‬ ‫به اصالح اساسنامه نفت قبل از پیروزی انقالب اسالمی‬ ‫ است‪.‬‬ ‫در این اساس��نامه‪‎‎‬ها جهت گیری اینگونه است که تمام‬ ‫مخازن نفتی ایران متعلق به ش��رکت ملی نفت است و‬ ‫تمام درامد‪‎‬های نفتی هم به این شرکت تعلق دارد‪ .‬شیوه‬ ‫اداره نفت قبل از پیروزی انقالب اس�لامی طوری است‬ ‫که نفت در درون دولت نبوده‪ ،‬بلکه شرکت ملی نفت و‬ ‫مدیر عامل این شرکت از شخص شاه دستور می گرفت‬ ‫ولی در جلسات اوپک از طرف ایران وزیر دارایی شرکت‬ ‫می کرد‪.‬‬ ‫در واق��ع قبل از پیروزی انقالب اس�لامی وزارت نفت‬ ‫وجود خارجی نداشت و تنها شرکت ملی نفت به عنوان‬ ‫مالک مخزن و مخازن نفتی کشور محسوب می شد‪ .‬پس‬ ‫از پیروزی انقالب شکوهمند اسالمی با تصویب شورای‬ ‫انقالب وزارت نفت ایجاد شد و مالکیت نفت کشور به‬ ‫ی در اختیار این وزارتخانه‬ ‫نمایندگی از حکومت اسالم ‬ ‫قرار گرفت‪.‬‬ ‫براساس اساسنامه موجود که از پیش از تاسیس وزارت‬ ‫نفت وجود داشته شرکت ملی نفت مالک مخازن نفتی‬ ‫اس��ت و درامدهای ناش��ی از فروش نفت نیز متعلق به‬ ‫همین شرکت است‪ .‬این در حالی است که قانون تصویب‬ ‫ش��ده در س��ال ‪ 1366‬می گوید نفت متعلق به حکومت‬ ‫ی اس��ت و وزارت نفت این مالکیت را مدیریت‬ ‫اس�لام ‬ ‫می کند‪ .‬بنابراین از ‪ 23‬سال پیش تا کنون بارها تاکید شده‬ ‫که برای شفاف شدن مالکیت وزارت نفت باید اساسنامه‬ ‫جدید ش��رکت ملی نفت به مجلس ارائه ش��ود و نقش‬ ‫مالکیتی شرکت ملی نفت به نقش بهره بردار تغییر کند‪.‬‬ ‫در واقع اساسی ترین مساله ای که باید در اساسنامه جدید‬ ‫حل ش��ود تعیین تکلیف نقش شرکت ملی نفت است‪.‬‬ ‫وگرنه مسائلی چون تغییر تعداد اعضای هیات مدیره از ‪5‬‬ ‫به ‪ 3‬نفر یا شروع سال مالی از اسفندماه یا شهریورماه در‬ ‫حاش��یه این امر قرار دارند‪ .‬با این توضیحات باید به این‬ ‫نکته برسیم که مسلما شرکت ملی نفت راغب نخواهد‬ ‫بود تا اقتدار خود را از دست بدهد‪.‬‬ ‫منظورتان این است که طی سال های گذشته وزارت‬ ‫نفت به طور مستقیم جوابگوی دیوان محاسبات نبوده‬ ‫و در واقع براساس اساسنامه قدیمی وزیر این اختیار‬ ‫را داشته که به هر شکلی از درامدهای نفت در جهت‬ ‫اهداف خود و وزارتخانه اش برداشت کند؟‬ ‫دقیقا همین طور اس��ت‪ .‬شاید باید اینگونه بگویم که در‬ ‫حال حاضر حتی حقوق وزیر نفت نیز توس��ط شرکت‬ ‫ملی نفت ایران پرداخت می ش��ود و این نش��ان از نقش‬ ‫حاکمیتی این شرکت دارد‪ .‬براین اساس در شرایطی که‬ ‫تمام درامد نفتی توسط شرکت ملی نفت اداره می شود‬ ‫و وزیر نفت هر زمان به منابع مالی نیاز داش��ته باشد این‬ ‫ش��رکت توان پرداخ��ت ان را دارد‪ ،‬هیچ وزیری تالش‬ ‫نمی کند تا این منبع مالی بدون دردسر را از دست بدهد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫ب��ه یاد دارم زمانی که در وزارت را هو ترابری به عنوان‬ ‫وزیر مش��غول به فعالیت بودم به دلیل انکه همزمان‬ ‫مدیریت فدراس��یون کش��تی را نیز در اختیار داشتم‬ ‫هدی��ه ای از منابع مالی وزارت راه به اعضای این تیم‬ ‫اختصاص دادم که ش��امل ‪ 33‬س��که بهارازادی بود‪.‬‬ ‫در ان زمان دیوان محاس��بات با احضار من خواستار‬ ‫برگش��ت این پ��ول به منابع مالی وزارت راه ش��د و‬ ‫باالخره مجبور ش��دیم پ��ول را از جیب خودمان به‬ ‫وزارت راه بر گردانی��م‪ .‬در صورتیکه در حال حاضر‬ ‫وزیر نفت تنها وزیری محسوب می شود که به دلیل‬ ‫داشتن حیاط خلوتی چون شرکت ملی نفت با چنین‬ ‫مش��کالتی مواجه نیس��ت‪ .‬چرا که این شرکت بدون‬ ‫هیچ دغدغه ای پول مورد نی��از وزیر را در اختیارش‬ ‫می گذارد در حالیکه اگر اساسنامه جدید تدوین شود‬ ‫و نقش مالکیتی ش��رکت ملی نف��ت به وزارت نفت‬ ‫داده شود تمام هزینه های وزیر زیرنظر مستقیم دیوان‬ ‫محاسبات قرار می گیرد و در واقع قدرت عمل وزیر‬ ‫کم خواهد شد‪ .‬البته باید تاکید کنم شاید اگر من هم‬ ‫وزیر نفت بودم دوست نداشتم این اختیار را از دست‬ ‫بدهم‪.‬‬ ‫اما چ��ه دولت خاتمی و چه دول��ت احمدی نژاد‬ ‫هر یک سعی داشتند پیش��نهادهای مختلفی را در‬ ‫اساسنامه جدید لحاظ کنند‪ .‬ایا تصویب اساسنامه‬ ‫جدی��د نیاز ب��ه تغییرات گس��ترده چ��ون تبدیل‬ ‫زیرمجموعه های نفت به شرکت های مادرتخصصی‬ ‫دارد یا می توان تنها با تبدیل ش��رکت ملی نفت به‬ ‫بهره بردار و وزارت نفت به عنوان مالک اساسنامه‬ ‫جدید شرکت ملی نفت را به تصویب رساند؟‬ ‫واقعا نیازی به این همه طرح و پیش��نهاد یا تغییرات‬ ‫گسترده در اساسنامه نیست‪ .‬انچه در حال حاضر مهم‬ ‫است شفاف نبودن رابطه مالی وزارت نفت و شرکت‬ ‫ملی نفت اس��ت که باید هر چه زودتر این روابطه را‬ ‫شفاف کرد‪ .‬اینکه اعضای هیات مدیره چند نفر باشند‬ ‫و مواردی از این دس��ت در حاش��یه قرار دارند‪ ،‬چرا‬ ‫که مهمتر از تمام این موارد این است که روابط مالی‬ ‫شرکت ملی نفت ‪ 23‬سال است شفاف نیست و هیچ‬ ‫دولتی هم حاضر نیست این حیاط خلوت را از دست‬ ‫بدهد و حاضر به ارائه ان به مجلس نمی شود‪ .‬در واقع‬ ‫اصلی ترین تغییر در اساس��نامه این است که شرکت‬ ‫ملی نفت پس از تاس��یس وزارت نفت به‪‎‬عنوان یک‬ ‫ش��رکت بهره‪‎‬بردار تعریف ش��ده و بر اساس قوانین‬ ‫جمهوری اسالمی‪ ،‬نفت متعلق به شرکت ملی نفت‬ ‫نیس��ت‪ .‬درامد‪‎‬های نفتی هم متعلق به این ش��رکت‬ ‫نیس��ت‪ .‬بلکه این درامد‪‎‬ها به دولت تعلق داش��ته و‬ ‫ب‪‎‬های ان در خزانه واریز شود‪ .‬مخازن‬ ‫باید به حس��ا ‬ ‫نفتی ای هم که در زیر زمین است متعلق به دولت بوده‬ ‫و البت��ه مالکیت این مخازن را وزارت نفت از جانب‬ ‫دولت تصدی‪‎‬گری می کند‪.‬‬ ‫ی که اساسنامه جدید تصویب نشده‪ ،‬اساسنامه‬ ‫تا زمان ‪‎‬‬ ‫قدیم معتبر است‪ .‬بر اساس اساسنامه قدیم‪ ،‬نفت متعلق‬ ‫به شرکت ملی نفت و درامد‪‎‬های نفتی هم متعلق به‬ ‫همین شرکت اس��ت‪ .‬قانون بعد از انقالب می گوید‬ ‫نفت متعلق اس��ت به دولت و وزارت نفت از طرف‬ ‫دول��ت مالکیت نفت را تصدی می کن��د‪ .‬درامد‪‎‬های‬ ‫نفتی هم به خزانه متعلق است‪ .‬طبق قانون اساسی باید‬ ‫درامد‪‎‬های نفتی به خزانه واریز شود‪ .‬یعنی در جریان‬ ‫اکتشاف‪ ،‬استحصال و فروش نفت‪ ،‬شرکت ملی نفت‬ ‫تنها نقش بهره‪‎‬بردار را ایفا می کند‪ .‬اما این مساله طی‬ ‫‪ 23‬س��ال اجرایی نشده و قطعا تا زمانی که این رابطه‬ ‫مالی بدین ش��کل است و وزیر نفت اختیارات کامل‬ ‫برای هزینه کرد درامدهای ش��رکت ملی نفت را دارد‬ ‫اساس��نامه شرکت ملی نفت توس��ط هیچ وزیری به‬ ‫مجلس ارائه نخواهد شد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫مجلس و تدوین چند اساسنامه نفتی‬ ‫علی ادیانی راد‬ ‫*‬ ‫بنابر قانون بودجه سال ‪ 1389‬دولت مکلف بود تا پایان تیرماه سال جاری اساسنامه شرکت های ملی نفت‪،‬گاز‬ ‫و پتروش��یمی را تقدیم مجلس کند تا مجلس نیز پس از بررسی های الزم لباس قانون بر این الیحه بپوشاند‬ ‫که البته این امر محقق نشد‪.‬‬ ‫البته شاید بتوان دلیل اصلی عدم ارائه اساسنامه از جانب دولت به مجلس را در محدودیت تصدی گری دولت‬ ‫در شرکت نفت جست وجو کرد‪ .‬برهمین اساس است که بسیاری از کارشناسان عدم ارائه این اساسنامه به‬ ‫مجلس را پیش بینی می کردند‪.‬‬ ‫تا جایی که همین احتماالت باعث ش��د تا مجلس از سال گذشته یکی از اولویت های خود را تدوین قانون‬ ‫جامع انرژی و تدوین اساسنامه وزارت نفت و شرکت های تابعه قرارداده و برای این منظور نیز کارگروهی‬ ‫تشکیل دهد‪.‬‬ ‫برهمین اس��اس سال گذشته کمیسیون انرژی مجلس اینجانب را مامور کرد تا پیگیر اساسنامه قانون نفت و‬ ‫گاز باشم که پس از تشکیل یک کارگروه با حضور کارشناسان مرکز پژوهش های مجلس‪ ،‬دیوان محاسبات‪،‬‬ ‫سازمان بازرسی کل کشور و کارشناسان وزارت نفت اساسنامه مذکور را تهیه کردیم‪ .‬براین اساس اساسنامه‬ ‫قانون نفت و گاز در مجلس تهیه شده بود اما ما منتظر پایان مهلت قانونی بودیم و در واقع به قانون احترام‬ ‫گذاشتیم تا پس از پایان مهلت این اساسنامه را تقدیم مجلس کنیم که به محض شروع به کار مجلس تقدیم‬ ‫مجلس خواهد شد‪.‬‬ ‫براین اساس از انجا که دولت و وزارت نفت همچون گذشته اساسنامه مذکور را ارائه نکردند این اساسنامه‬ ‫در راستای شفاف سازی و تنظیم روابط مالی دولت با وزارت نفت تقدیم مجلس می شود‪.‬‬ ‫در عین حال‪ ،‬کارگروه مربوطه که کار خود را از مدت ها پیش اغاز کرده با بررسی های متعدد کارشناسی به‬ ‫این نتیجه رسیده است که صنعت نفت و گاز کشور به تدوین چند اساسنامه نیازمند است‪.‬‬ ‫با توجه به اهمیت صنعت گاز و اینکه هم اکنون ایران دارای دومین منابع ذخایر گازی در دنیاست و احتمال‬ ‫می رود با کشف و استخراج های جدید به جایگاه نخست برسد تقویت صنعت گاز در اولویت قرار دارد‪.‬‬ ‫به همین دلیل ما نیازمند ایجاد دو شرکت جدید شامل شرکت ملی نفت و گاز و شرکت بازرگانی و تجارت‬ ‫نفت و گاز هستیم و باید برای هر کدام از این شرکت ها اساسنامه جدید تدوین کنیم‪.‬‬ ‫برهمین اس��اس بعد از بازگش��ایی مجلس شورای اسالمی ابتدا طرحی در این راستا تقدیم کمیسیون انرژی‬ ‫مجلس خواهد شد و پس از ان طرح مذکور به صحن مجلس ارائه می شود‪.‬‬ ‫پیشنهاد ما این است که طرح مذکور با قید یک فوریت تقدیم مجلس شورای اسالمی شود‪ .‬در مرحله اول‬ ‫اساسنامه قانون نفت و گاز تقدیم صحن مجلس خواهد شد و پس از ان اساسنامه وزارت نفت که شاکله ان‬ ‫اماده است و در مرحله بعدی اساسنامه شرکت نفت نیز تقدیم مجلس خواهد شد‪.‬‬ ‫در این میان ما هنوز امیدواریم که دولت از فرصت تعطیالت مجلس اس��تفاده کند و هرچه زودتر اساسنامه‬ ‫شرکت ملی نفت را تقدیم مجلس کند و بتوان اساسنامه مورد تاکید دولت را بررسی و تصویب کرد‪.‬‬ ‫*رئیس کارگروه تدوین اساسنامه قانون نفت و گاز در مجلس‬ ‫‪69‬‬ ‫هفت‬ ‫اساسنامه زیر پای‬ ‫وزیر نفت را خالی می کند‬ ‫اساسنامه شرکت ملی نفت امسال مانند ‪ 23‬سال گذشته‬ ‫به مجلس نرفت تا باز هم به یکی از بحث های اساس��ی‬ ‫میان دولت و مجلس بدل شود تا جایی که بهارستانی ها‬ ‫هشدار می دهند در صورت عدم ارائه این اساسنامه تا پس‬ ‫از تعطیالت مجلس‪ ،‬قطعا اساسنامه ای اجرایی خواهد شد‬ ‫که مجلس نشینان ان را نگاشته اند‪.‬‬ ‫این اساس��نامه ق��رار بود تا پای��ان تیرماه امس��ال روانه‬ ‫مجلس ش��ود و به اذعان وزیر نفت در ‪ 10‬تیرماه امسال‬ ‫این اساس��نامه که برای اصالح مجدد ب��ه وزارت نفت‬ ‫برگشت خورده بود تکمیل و برای ارائه به مجلس تقدیم‬ ‫دولت ش��ده بود اما با این حال نیز تا کنون دولتمردان به‬ ‫دالیلی چون اصالحات جزی��ی در دولت از ارائه ان به‬ ‫بهارستانی ها خودداری می کنند‪ .‬کارشناسان اقتصاد انرژی‬ ‫دو ایراد بزرگ بر اساسنامه فعلی شرکت ملی نفت ایران‬ ‫وارد می کنند؛ نخس��تین ایراد مش��خص کردن موضوع‬ ‫مالکیت و حاکمیت بر منابع نفتی ایران اس��ت‪ .‬براساس‬ ‫اساسنامه فعلی‪ ،‬حاکمیت و مالکیت نفت متعلق به شرکت‬ ‫ملی نفت است‪ .‬این مساله‪ ،‬نگرانی هایی را درباره قبضه‬ ‫منابع نفتی در دست یک وزارتخانه و احتمال سوءاستفاده‬ ‫جریان های سیاسی و اقتصادی که وزیر احتماال برخاسته‬ ‫از دل انهاست‪ ،‬ایجاد می کند‪ .‬منتقدان این بند می گویند‪:‬‬ ‫«اساسنامه فعلی‪ ،‬نفت را به معنای حقیقی و واقعی کلمه‬ ‫«ملی» نکرده‪ ،‬بلکه ان را در س��یطره گروه هایی خاص و‬ ‫پرنفوذ و وزارتخانه ای تحت کنترل انان قرار داده است‪،‬‬ ‫در حال��ی که مالکیت و حاکمیت منابع نفتی باید متعلق‬ ‫ی و شورایی اداره‬ ‫به بیت المال باش��د و با مدیریت عموم ‬ ‫ش��ود‪».‬دومین ایرادی که بر اساسنامه فعلی شرکت ملی‬ ‫نفت ایران وارد است‪ ،‬نحوه تعامل رئیس جمهور به عنوان‬ ‫ارشدترین مقام سیاسی کشور با نفت است‪.‬‬ ‫براس��اس وضع فعلی‪ ،‬رئیس جمه��ور‪ ،‬حضوری تقریبا‬ ‫ی در تشکیالت‬ ‫تشریفاتی به عنوان رئیس مجمع عموم ‬ ‫نفت دارد‪ .‬البته وی با انتصاب وزیر نفت‪ ،‬به طور طبیعی‬ ‫قدرت حض��ور در این عرص��ه را دارد‪ ،‬اما این احتمال‬ ‫وج��ود دارد که عوامل دیگری در تصمیم رئیس جمهور‬ ‫در انتخاب وزیر نفت تاثیر گذاشته و در نتیجه اشراف و‬ ‫حضور مدیریت ارش��د سیاسی را بر نفت کمرنگ کرده‬ ‫و زمینه سوءاس��تفاده های زیادی را از درامد این صنعت‬ ‫فراهم کند‪ .‬این دو ایراد بزرگ اس��ت که بهارستانی ها را‬ ‫بر ان داش��ته تا برای اصالح اساسنامه تدبیری بیندیشند‪.‬‬ ‫این در حالی است که اوایل دولت نهم در دوران وزارت‬ ‫وزیری هامانه در نفت اساسنامه ای تدوین شد که براساس‬ ‫ان ش��رکت های زیرمجموعه وزارت نفت همانند یک‬ ‫هلدینگ عمل می کردند و در واقع تمام س��اختار فعلی‬ ‫وزارت نفت و زیرمجموعه هایش دچار تغییرات گسترده‬ ‫می شدند‪ ،‬البته این اساسنامه از ان زمان تاکنون با اصالحات‬ ‫زیادی هم��راه بوده و تاکنون هیچ یک از مقامات دولتی‬ ‫جزئیات این اصالحات را ارائه نکرده اند اما ظاهرا کلیات‬ ‫این طرح دستخوش تغییر نشده و قرار است در صورت‬ ‫تصویب اساس��نامه دولت در مجلس‪ ،‬برخی اختیارات‬ ‫وزیر نفت به شرکت های هلدینگ و مادرتخصصی ایجاد‬ ‫شده واگذار شود‪ .‬سه شرکت مادر تخصصی عبارتند از‪:‬‬ ‫شرکت مادرتخصصی پتروشیمی ‪ ،‬شرکت مادرتخصصی‬ ‫گاز و شرکت مادرتخصصی اکتشاف و استخراج‪.‬‬ ‫سایر امور بازاریابی‪ ،‬فروش‪ ،‬سرمایه گذاری و دیگر امور‬ ‫مالی مربوط به نفت به شرکت هلدینگ یاد شده واگذار‬ ‫شده اس��ت‪ .‬همچنین تفکیکی میان رابطه وزیر نفت با‬ ‫شرکت ملی نفت ایران صورت گرفته است‪ .‬بدین ترتیب‬ ‫که وظایف مدیرعامل و رئیس هیات مدیره شرکت ملی‬ ‫نفت ایران تفکیک شده و وزیر نفت صرفا رئیس هیات‬ ‫‪70‬‬ ‫مدیره این شرکت خواهد بود‪ .‬از سوی دیگر مدیرعامل‬ ‫شرکت ملی نفت نیز از این پس از سوی رئیس جمهور‬ ‫و با پیشنهاد وزیر نفت انتخاب می شود‪ ،‬مانند پروسه ای‬ ‫که اکنون درباره رئیس کل بانک مرکزی در وزارت امور‬ ‫اقتصادی و دارایی اتفاق افتاده است‪ .‬دولت تصمیم دارد تا‬ ‫صد درصد درامد نفت به خزانه واریز شود و شرکت ملی‬ ‫نفت ایران بابت هزینه های جاری و سرمایه گذاری اش از‬ ‫دول��ت و در قالب بودجه‪ ،‬پول دریافت کند‪ .‬این قید در‬ ‫واقع تصمیم گیری درباره عبارت جنجالی «بهره مالکانه»‬ ‫اس��ت‪ .‬براس��اس پیش��نهادی که دولت دوم خاتمی در‬ ‫اساسنامه شرکت ملی نفت گنجانده بود‪ ،‬حدود ‪ 94‬درصد‬ ‫درامد نفت تحت عنوان س��ود سهام و مالیات به خزانه‬ ‫واریز و ش��ش درصد باقیمانده تحت عنوان بهره مالکانه‬ ‫برای هزینه های جاری و سرمایه گذاری و چرخاندن امور‬ ‫با صالحدید به شرکت ملی نفت ایران تعلق می گرفت‪.‬‬ ‫این پیش��نهاد به این شرکت یک استقالل عمل نسبی از‬ ‫دولت می بخشید اما بسیاری از گروه ها و فعاالن تاثیرگذار‬ ‫سیاسی این استقالل را نپذیرفتند و ظاهرا اساسنامه جدید‬ ‫نیز به چسبندگی کامل شرکت ملی نفت به دولت تاکید‬ ‫کرده است‪ .‬براین اساس گفته می شود بندی در اساسنامه‬ ‫قبلی ش��رکت ملی نفت ایران وجود دارد مبنی بر ان که‬ ‫قوانین عادی کش��ور در زمینه مالی‪ ،‬مالیاتی‪ ،‬معامالتی‪،‬‬ ‫اداری و اس��تخدامی ش��امل این شرکت نمی شود و این‬ ‫شرکت صرفا براساس تصمیماتی که مجمع عمومی اش‬ ‫می گی��رد‪ ،‬رفتار می کند‪ .‬این بن��د از مدت ها پیش مورد‬ ‫اعتراض بوده و ظاهرا در اساسنامه جدید تصور شده که‬ ‫شرکت ملی نفت در شمول تمام قوانین عادی کشور قرار‬ ‫ی مصرف و تاثیرگذاری‬ ‫گیرد و تصمیمات مجمع عموم ‬ ‫داخلی داشته باشد‪ .‬با این حال این جزئیات تاکنون تنها از‬ ‫سوی برخی مقامات نفتی اعالم شده که حاضر به درج‬ ‫نام خود نبوده اند و هنوز مشخص نیست تا چه اندازه این‬ ‫جزئیات اعالم شده به واقعیت نزدیک است‪.‬‬ ‫در ای��ن بین نکته ای که حائز اهمیت اس��ت‪ ،‬عزم جدی‬ ‫بهارستانی ها برای تصویب اساسنامه شرکت ملی نفت در‬ ‫سال جاری است تا شاید بتوان از این طریق طلسم ‪23‬ساله‬ ‫این مساله را شکست‪.‬‬ ‫در این بین با وجود انکه وزیر نفت اعالم کرده اساسنامه‬ ‫از س��وی وزارت نف��ت به دولت تقدیم ش��ده اما با این‬ ‫حال مجلس نشینان علت اصلی عدم ارائه این اساسنامه‬ ‫به مجلس را از چش��م میرکاظمی می بینند‪ .‬براین اساس‬ ‫نمایندگان مجلس در تالشند تا با احضار میرکاظمی به‬ ‫صحن مجلس دالیل دولت برای عدم ارائه این اساسنامه‬ ‫به مجلس را جویا شوند‪ .‬اگرچه به نظر می رسد موضوع‬ ‫به همین س��وال ختم نش��ود و این ب��ار وزیر نفت باید‬ ‫پاسخگوی سواالتی باشد که به گفته حسینی سخنگوی‬ ‫کمیسیون انرژی‪ ،‬تا کنون بسیاری از نمایندگان خواستار‬ ‫طرح انها در صحن مجلس بوده اند اما کمیسیون انرژی‬ ‫جلوی انها را گرفته است‪ .‬براین اساس‪ ،‬میرکاظمی این‬ ‫بار بدون حمایت اعضای کمیسیون انرژی باید به صحن‬ ‫مجلس برود و پاس��خگوی سواالتی باشد که شاید تنها‬ ‫یکی از این سواالت و قانع نشدن مجلس بتواند صندلی‬ ‫وزارت را از وی بگیرد‪.‬‬ ‫ش��اید بتوان اظهارات حسینی را در سواالت ‪ 64‬نماینده‬ ‫مجلس در اوایل اردیبهشت ماه از وزیر نفت جست وجو‬ ‫کرد‪ .‬در ان زمان میرکاظمی خود را اماده می کرد تا برای‬ ‫پاسخگویی به حجم وسیعی از سواالت که قرار بود وی‬ ‫پاسخگوی دو تا از این سواالت در صحن مجلس و مابقی‬ ‫در کمیسیون های انرژی‪ ،‬صنایع و معادن و کمیسیون اصل‬ ‫‪ 90‬باشد به بهارستان برود‪ .‬در این بین براساس اظهارات‬ ‫موید حس��ینی صدر‪ ،‬یک عضو کمیسیون انرژی‪ ،‬وزیر‬ ‫نفت تنها برای پاسخگویی در کمیسیون انرژی حاضر شد‬ ‫که البته بسیاری از جواب های وی نیز نتوانست نمایندگان‬ ‫را قان��ع کند‪ .‬وزیر نف��ت دو هفته زمان یافت تا بتواند با‬ ‫تحقیق هر چه بیشتر در خصوص س��واالت طرح شده‬ ‫نمایندگان را قانع کند که البته پس از این دو هفته نیز غالب‬ ‫نمایندگان اعالم کردند از پاسخ وزیر نفت قانع نشده اند‬ ‫و خواس��تار پیگیری ان در صحن مجلس شدند‪ .‬براین‬ ‫اساس با استناد به اظهارات سخنگوی کمیسیون انرژی به‬ ‫نظر می رسد طی دو ماه گذشته میرکاظمی حاضر نشدن‬ ‫خود برای پاسخگویی به سواالت نمایندگان در صحن‬ ‫مجلس را مدیون اعضای کمیسیون انرژی است‪ .‬در این‬ ‫بین به نظر می رسد این بار میرکاظمی در استانه عزل از‬ ‫سمت وزارت قرار گرفته باشد‪ ،‬چرا که براساس قانون اگر‬ ‫وزیری به هر دلیلی برای سه بار متوالی نتواند نمایندگان را‬ ‫در خصوص سواالت طرح شده در صحن مجلس قانع‬ ‫کند از این سمت عزل می شود و دولت موظف خواهد‬ ‫بود نامزدی دیگر را جهت گرفتن رای برای وزارت اعالم‬ ‫کند‪.‬‬ ‫این در حالی اس��ت که دی ماه س��ال گذشته وزیر نفت‬ ‫اولین کارت زرد خود را از مجلس گرفت‪ .‬در این شرایط‬ ‫پیش بینی می شود در صورت احضار میرکاظمی به صحن‬ ‫مجلس‪ ،‬اساسنامه ش��رکت ملی نفت دومین کارت زرد‬ ‫را به دس��ت این وزیر دولت دهم بدهد‪ .‬براین اساس در‬ ‫صورت انکه این وزیر نتواند رضایت نمایندگان کمیسیون‬ ‫انرژی در جهت ادامه روند حمایتی را جلب کند قطعا در‬ ‫استانه عزل قرار خواهد گرفت‪ .‬از سویی دیگر‪ ،‬بارها تاکید‬ ‫شده است که اساسنامه شرکت ملی نفت به دولت ارائه‬ ‫شده و تاخیر در ارائه ان به وزارت نفت برنمی گردد اما با‬ ‫این حال وزیر نفت باید خود را برای پاسخگویی به این‬ ‫تصمیم دولت در مجلس اماده کند و جوابگوی تاخیری‬ ‫باشد که از سوی وزارتخانه وی صورت نگرفته است‪ .‬در‬ ‫عین حال بحث اساسنامه شرکت ملی نفت قطعا به یکی‬ ‫از بزرگترین مس��ائل روز بهارستانی ها پس از تعطیالت‬ ‫مجلس بدل خواهد شد و احتمال دارد این بار نمایندگان‬ ‫مجلس اساسنامه شرکت ملی نفت را تدوین و دولت را‬ ‫ملزم به اجرای اساسنامه ای کنند که خود ان را به نگارش‬ ‫درخواهند اورد‪ .‬البته این هشدار از سوی بهارستانی ها با‬ ‫تشکیل کمیته ای در مجلس از یک سال پیش تا کنون به‬ ‫دولتمردان داده شده‪ ،‬اما حتی همین هشدار نیز نتوانست‬ ‫دلیلی باشد تا دولت تالش خود را برای ارائه این اساسنامه‬ ‫به مجلس افزایش دهد‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫‪71‬‬ ‫قدمگاه‬ ‫بحثی درباره تاثیرپذیری هایدگر از شرق دور‬ ‫بادهای شرقی‬ ‫سید مجید کمالی‬ ‫اگرچه خود هایدگر هیچ گاه به صراحت به بهره گیری‬ ‫از تفکرات اسیای شرقی اعتراف نکرده‪ ،‬اما همواره‬ ‫این ظن وجود داشته که او بسیاری از ایده های مهم‬ ‫خود را از اثار کالس��یک ش��رق دور برگرفته و در‬ ‫منظومه فک��ری اش وارد کرده اس��ت‪ .‬اهمیت این‬ ‫مساله انگاه رخ می نمایاند که ما توجه داشته باشیم‪،‬‬ ‫عموما غربی ها برای اندیشه اسیایی جایگاه ویژه ای‬ ‫قائل نیس��تند‪ .‬در این میان‪ ،‬اثبات چنین تاثیرپذیری‬ ‫مهمی در اندیشه هایدگر – که بی تردید بزرگ ترین‬ ‫منتق��د متافیزیک غرب و داعی به س��نخی دیگر از‬ ‫تفکر است – منش��ا اثر بودن اندیشه اسیایی را بار‬ ‫دیگر نشان می دهد‪.‬‬ ‫اگرچه درباره نسبت تفکر هایدگر با اندیشه های شرقی‬ ‫مقاالت و کتاب هایی منتش��ر ش��ده‪ ،‬ای��ن موضوع به‬ ‫نحوی مقتضی و جدی در ارای مفسران هایدگر ورود‬ ‫نیافته و حتی در اکثر موارد بر ان س��رپوش گذاش��ته‬ ‫ش��ده است‪ .‬این درحالی است که خود هایدگر هم به‬ ‫نحوی اشکار به تاثیر تفکر شرق دور بر اندیشه هایش‬ ‫اذعان نکرده اس��ت‪ .‬اش��نایی هایدگر ب�� ا ترجمه های‬ ‫المانی متون کالس��یک بودایی‪ ،‬چینی و ژاپنی و حتی‬ ‫‪72‬‬ ‫تالش او برای ترجمه فقراتی از این متون با همکاری‬ ‫دوس��تان و ش��اگردان ش��رقی اش با توجه به مدارک‬ ‫موجود‪ ،‬امری محرز اس��ت‪ .‬عالوه بر این با تحقیق در‬ ‫لغات و اصطالح��ات و گزین گویه های او به ویژه در‬ ‫دوره موسوم به دوره پس از گشت فکری اش‪ ،‬روشن‬ ‫می شود که بس��یاری از این گفته ها به نوعی برگردان‬ ‫توام با تفس��یر برخی از جمالت رازگون اندیشه های‬ ‫شرق دور است‪.‬‬ ‫از جمله متونی که با اس��تناد به ان می توان ریشه های‬ ‫ش��رقی اما پنهان تفکر هایدگر را پیگیری کرد‪ ،‬کتاب‬ ‫راهی به سوی زبان اوست‪ .‬فصل سوم این کتاب‪ ،‬متن‬ ‫تو گو‬ ‫تو گوی او با فیلسوفی ژاپنی است‪ .‬این گف ‬ ‫گف ‬ ‫اگرچ��ه درب��اره ماهیت زبان اس��ت‪ ،‬ح��اوی نکات‬ ‫ارزش��مندی درباره فرهنگ اسیای ش��رقی بوده و در‬ ‫عین حال متنی است بسیار عمیق و پر معنا که فهم ان‬ ‫نیازمند تدقیق و تامل فراوان اس��ت‪ .‬در این متن و در‬ ‫برخی دیگر از اثار مرب��وط به دوره متاخر فکری اش‬ ‫شباهت ها و همس��ویی هایی دیده می شود که در این‬ ‫باره نظرات بعضا متعارضی از سوی مفسرین به دست‬ ‫داده شده است‪.‬‬ ‫با مالحظه در انچه گفته شد طرح این پرسش معقول‬ ‫به نظر می رس��د که ایا این مطابقت ها و شباهت های‬ ‫اش��کار صرفا امری اتفاقی است یا اینکه اندیشمندانه‬ ‫توس��ط هایدگر پ��رورش یافته و از ای��ن رو نمایانگر‬ ‫پذیریش اندیش��ه اسیای شرقی از جانب او و انضمام‬ ‫ان با تفکر خودش است؛ نتیجه ای غیرقابل شناخت یا‬ ‫ناگفته! به هر صورت نمی توان پرسش��ی را که درباره‬ ‫تاثیر اندیش��ه اسیای ش��رقی بر هایدگر شکل گرفته‪،‬‬ ‫نادیده گرفت به ویژه از زمانی که هس��یاو (فیلس��وف‬ ‫چینی) متذکر ش��ده است‪ ،‬مشارکت د ر ترجمه ناتمام‬ ‫الئوتس��ه که به تقاضای خود هایدگر صورت گرفت‪،‬‬ ‫بر وی تاثیراتی چند گذاشته است‪.‬‬ ‫هسیاو تا حدودی درباره همکاری خود با هایدگر در‬ ‫س��ال ‪ 1946‬در دو نوش��ته گزارش داده است‪ .‬اولین‬ ‫گزارش در س��ال ‪ 1977‬یک سال پس از مرگ هایدگر‬ ‫منتش��ر شد که البته حیرت بس��یاری را برانگیخت‪ .‬به‬ ‫هرح��ال هر دو گزارش اش��کار می کنند که همکاری‬ ‫انها برای ترجمه هش��ت بخش از الئوتس��ه‪ ،‬تاثیراتی‬ ‫بر هایدگر گذاش��ته است‪ .‬البته این دو پس از تابستان‬ ‫‪ 1946‬همکاری در این پروژه را ادامه ندادند‪ .‬هایدگر‬ ‫مت��ن از ترجمه ه��ا را در اختیار هس��یاو ق��رار نداد و‬ ‫درب��اره اینکه انها هنوز وجود داش��ته باش��ند‪ ،‬تردید‬ ‫وج��ود دارد‪ .‬طبق گفته پوگلر‪ ،‬این ترجمه ها هنوز در‬ ‫میان دست نوش��ته های هایدگر یافت نشده اند‪ .‬زمانی‬ ‫یک��ی از فیلس��وفان چینی گفته بود ک��ه هایدگر تنها‬ ‫فیلسوف غربی است که اندیشه تائو را به نحوی کامال‬ ‫عقالنی درک نکرد بلکه ان را به صورتی ش��هودی به‬ ‫فهم دراورد‪ .‬پوگل��ر در مقاله ای تحت عنوان دیالوگ‬ ‫غرب– شرق‪ ،‬به بررسی حدود نسبت میان تفکر هایدگر‬ ‫با اندیشه اسیای شرقی (تائوئیسم و ذن بودیسم) و اثار‬ ‫متاخر هایدگر می پردازد‪ .‬او به این نتیجه می رس��د که‬ ‫هایدگر در مقام تلفیق انگیزش های سنت اسیای شرقی‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫اندیشه‬ ‫با تالش های فکری خودش بود و از این طریق درصدد‬ ‫ب��ود محرکی قاطع برای دیالوگ ش��رق و غرب فراهم‬ ‫اورد‪ .‬به بیان پوگلر‪ ،‬هایدگر فراتر از فیلسوف دیگری‪،‬‬ ‫دیالوگ بین غرب و خاور دور را اغاز کرده است‪ .‬برخی‬ ‫از مفس��ران از جمله پارکز براین عقیده اند که مس��اله‬ ‫تاثیر اندیش��ه شرقی بر هایدگر اگرچه جذاب است اما‬ ‫در مقایس��ه با تجانس مس��تقل ایده ها از اهمیتی ثانوی‬ ‫ی ترجیح می دهد از نوعی هماهنگی‬ ‫برخوردار است‪ .‬و ‬ ‫پیش��ین بنیاد تفکر هایدگر با تائوئیس��م سخن گفته و‬ ‫بر تمامیت اندیش��ه او صحه بگذارد‪ .‬پارکز در مقاله ای‬ ‫حض��ور برخی از ایده های تائویی را در اثار هایدگر به‬ ‫وی��ژه در وجود و زمان نش��ان می ده��د‪ .‬البته او بر این‬ ‫عقیده اس��ت که وجود و زمان برامده از دوره ای پیش‬ ‫از مواجهه هایدگر بر فلسفه چینی است‪ .‬اما هنگامی که‬ ‫او به مس��اله تاثیر می پردازد‪ ،‬برهانی نسبتا دقیق درباره‬ ‫نوعی تاثیر فلسفه چینی و ژاپنی بر ارای متاخر هایدگر‬ ‫اقام��ه می کند‪ .‬با توجه ب��ه روش اتیمولوژی هایدگر و‬ ‫گرایش معمول او به امر شاعرانه‪ ،‬پارکز تصدیق می کند‬ ‫که هایدگر تحت تاثیر مطالعات درباره زبان چینی بوده‬ ‫اس��ت‪ .‬این امر هم مسلم است که سال های متمادی با‬ ‫فالس��فه ژاپنی برخورد داشته و به طور کلی به فرهنگ‬ ‫ژاپنی عالقه مند بود‪.‬‬ ‫با افزایش این نشانه ها و اشارات‪ ،‬مساله تاثیرپذیری‬ ‫قوت بیشتری می یابد‪ .‬اهمیت این مساله را با توجه‬ ‫ب��ه اینک��ه نتایج بس��یاری در تفس��یر ارای هایدگر‬ ‫ب��ه دنب��ال دارد‪ ،‬هنوز نمی ت��وان ان را به طور دقیق‬ ‫ارزیاب��ی کرد‪ ،‬ام��ا بای��د پذیرفت ک��ه صرفنظر از‬ ‫پوگلر دیگر شاگردان هایدگر این موضوع را جدی‬ ‫نگرفتند‪ .‬البته گفت��ه خود هایدگر در مصاحبه اش با‬ ‫اشپیگل‪ ،‬سدی محکم در برابر توجه به این موضوع‬ ‫س��اخته و از این رو مانع بسط معانی ضمنی ان شده‬ ‫اس��ت‪ .‬هایدگر در این گفت و گو می گوید‪« :‬به باور‬ ‫من‪ ،‬بازگش��ت تنها از همان بخشی از عالم که عالم‬ ‫تکنیکی مدرن در ان ریش��ه دارد‪ ،‬ممکن می ش��ود‪.‬‬ ‫بازاندیش��ی‪ ،‬نیازمند یاری سنت اروپایی و اقتضای‬ ‫دوباره ان اس��ت‪ .‬تفکر تنها به واسطه اندیشه ای که‬ ‫همان اصل و تقدیر را دارد‪ ،‬تغییر ش��کل می یابد‪».‬‬ ‫شاید منطقی تر ان است که به جای مساله تاثیرپذیری‬ ‫به همس��ویی های معنادار و نه صرف��ا اتفاقی اهتمام‬ ‫ورزیم و ب��ر هماهنگی تفکر هایدگر ب��ا انها تاکید‬ ‫کنی��م‪ .‬این تلق��ی به ما اج��ازه می دهد ب��ر اهمیت‬ ‫جهانش��مول تفکر او صحه بگذاریم‪ .‬به هر حال اگر‬ ‫او برخی از ایده های ش��رقی را به طور ساختاری در‬ ‫تفکرش وارد کرده اس��ت‪ ،‬چرا در اثارش به بحث‬ ‫تجارب ش��رقی از عالم نپرداخته و ان را به راحتی‬ ‫کنار گذاشته است‪.‬‬ ‫با توجه به انچه گفته ش��د‪ ،‬چهار نکت ه ذیل‪ ،‬راهنمای‬ ‫مناسبی برای تحقیق درباره مساله تاثیرپذیری هایدگر‬ ‫از تفکر اسیای شرقی هس��تند‪ :‬نخست؛ عالقه محرز‬ ‫هایدگ��ر ب��ه ایده ه��ای تائوی��ی در اثار الئوتس��ه و‬ ‫ژوانگزی‪ ،‬به ویژه در نس��خه بوب��ر‪ .‬دوم؛ همکاری با‬ ‫هسیاو‪ ،‬درخواست و پیگیری او برای ترجمه الئوتسه‬ ‫به زبان المانی و اش��نایی عمیقی ک��ه از این طریق با‬ ‫تفکر اسیای شرقی به دست اورد‪ .‬سوم؛ همسویی های‬ ‫بس��یاری که بین اثار متاخر او با تفکر اس��یای شرقی‬ ‫تشخیص داده شده است‪ .‬چهارم ؛ ترجمه و تفسیرهای‬ ‫خاص یا بازنگارش های شاعرانه ای که از بخش های از‬ ‫الئوتس��ه انجام داده است‪ .‬تحت این شرایط نمی توان‬ ‫این امکان را منتفی دانست که هایدگر برخی ایده های‬ ‫فکری اس��یای شرقی را به طریقی رمزگون در اثارش‬ ‫وارد کرده است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫نگاهی به کتاب ترجمه نشده «منابع پنهان تفکر هایدگر»‬ ‫نوری از شرق‬ ‫کتاب��ی اس��ت ک��ه اگرچه‬ ‫«منابع پنه��ان تفکر هایدگر»‬ ‫ترجم��ه و نش��ر ان به زبان‬ ‫سالیانی از انتشار ان می گذرد‪،‬‬ ‫پیش روی متعاطی��ان ایرانی‬ ‫فارس��ی افق های ت��ازه ای را‬ ‫می گشاید‪ .‬این روزها اگرچه‬ ‫فکر و اندیشه مارتین هایدگر‬ ‫درب��اره او رونق بیش��تری‬ ‫بازار ترجمه اثار او یا اثاری‬ ‫به ساحت قرائت انتقادی و‬ ‫گرفته‪ ،‬اما محققین ایرانی هنوز‬ ‫ورودی نیافته ان��د‪ .‬این اثر از‬ ‫تفسیر غیرسیاسی از ارای او‬ ‫فکر هایدگ��ر پرداخته و به‬ ‫انجا که به ریش��ه های شرقی‬ ‫می کند‪ ،‬مالک هایی را فراهم‬ ‫نحوی مس��تند انها را برمال‬ ‫بتوانیم با نوعی نگاه تطبیقی‬ ‫م��ی اورد که به واس��طه انها‬ ‫که امروز ش��ایع است – با‬ ‫فع��ال و نه منفع��ل – انطور‬ ‫مواجه شویم‪.‬‬ ‫اندیشه های این متفکر المانی‬ ‫س��ال ‪ 1989‬به زبان المانی‬ ‫ای��ن کتاب نخس��تین بار در‬ ‫تاثیر اسیای ش��رقی بر اثار‬ ‫و با عنوان «نوری از ش��رق‪:‬‬ ‫در ‪ 1996‬توس��ط گراه��ام‬ ‫هایدگر» منتشر شد و بعدها‬ ‫پارکز به انگلیسی درامد‪« .‬راینهارد می»‪ ،‬نویسنده این اثر اگرچه در اینجا به عنوان یک فیلسوف قلم فرسایی‬ ‫می کند‪ ،‬به دلیل انکه حقوقدان اس��ت‪ ،‬این رس��اله را به نحوی موشکافانه و مستند به ارای هایدگر و متون‬ ‫کالس��یک اسیای شرقی می نگارد تا از این طریق ش��واهدی متقن برای اثبات این مدعای خود عرضه کند‪:‬‬ ‫هایدگر تحت تاثیر تفکرات اس��یای ش��رقی است‪ .‬رجوع نویسنده بیش��تر به ایده اصلی و مرکزی هایدگر‬ ‫درباب س��یطره فرادهش متافیزیک غربی اس��ت و به همین منظور به اثاری از هایدگر می پردازد که دستمایه‬ ‫نظریه پردازی های بس��یاری از فالسفه و نقل هر محفل اندیش��مندانه ای شده اند‪ .‬هایدگر را بسیاری‪ ،‬برترین‬ ‫اندیش��مند معاصر می دانند و اتفاقا نوش��ته انتقادی «می»‪ ،‬مبانی فکری همین فیلسوف شهیر را نشانه گرفته‬ ‫اس��ت‪ :‬بسیاری از بن مایه های اندیش��ه هایدگر را می توانید در منابع اسیای ش��رقی بیابید! اما خود هایدگر‬ ‫همواره می کوش��د تا بقبوالند‪ ،‬اندیش��ه هایش ریشه در غرب دارد؛ در یونان باستان و در برخی از چهره های‬ ‫خاص در سنت یهودی‪ -‬مسیحی‪ ،‬افرادی همچون‪ :‬اناکسیمندر‪ ،‬هراکلیتوس‪ ،‬پارمنیدس‪ ،‬سوفوکل‪ ،‬افالطون‪،‬‬ ‫ارسطو‪ ،‬دکارت‪ ،‬الیبنیتس‪ ،‬کانت‪ ،‬هولدرلین‪ ،‬هگل‪ ،‬نیچه و ریلکه و‪ ....‬او در مجموعه اثار خود‪ ،‬تنها یک بار‬ ‫به فیلس��وفی ژاپنی به نام کوکی شوزو و ایده هایش اشاره کرده و چندبار از فیلسوف‪-‬شاعر چینی‪ ،‬الئوتسه‬ ‫نام می برد‪ .‬راینهارد می نشان می دهد که عالقه هایدگر به تفکر اسیای شرقی بسیار دیرپاتر و مهم تر از این‬ ‫اشارات اندک است‪ .‬فصول این کتاب را با هم مرور می کنیم‪.‬‬ ‫تحقیقات و پژوهش های گس��ترده و البته پراکنده ای درباره نس��بت اندیشه هایدگر با تفکرات اسیای شرقی‬ ‫به انجام رسیده؛ با این حال ویژگی این اثر – که در هفت فصل سامان یافته است ‪ -‬طرح این دعوی است‬ ‫که تامالت هایدگر به طور کلی تحت تاثیر تفکرات اس��یای ش��رقی است‪ .‬نویسنده می کوشد ابعاد ناشناخته‬ ‫این تاثیر را به ویژه در فصل نخست کتاب با عنوان اشارات به نمایش بگذارد‪ .‬راینهارد می با تطبیق متن از‬ ‫گفت وگویی درباره زبان نوشته هایدگر با گزارشی که تزوکا تومیو – زبان شناس مشهور ژاپنی در حوزه زبان‬ ‫المانی – از همین گفت وگو به دست داده تحقیق خود را اغاز می کند (در واقع این نوشته هایدگر راجع به‬ ‫مباحثه ای است که هایدگر در سال ‪ 1954‬با استاد ژاپنی فوق الذکر انجام داده است)‪ .‬اشارات و سررشته های‬ ‫مهمی در این گفت وگو وجود دارد که به مدد انها می توان مس��اله تاثیر هایدگر از تفکرات اس��یای ش��رقی‬ ‫را پی گرفت‪ .‬نویس��نده این موضوع را در فصل های دوم و س��وم با عناوین گفت وگو و ساعتی با هایدگر به‬ ‫بررس��ی نشس��ته است‪ .‬اما «می» در فصول سوم و چهارم کتاب‪ ،‬گام در راهی می گذارد که اگرچه در برخی‬ ‫موارد جانبدارانه به نظر می رسد‪ ،‬به نتایجی بدیع در حوزه هایدگرپژوهی منجر می شود‪ .‬او از متون مختلف‬ ‫هایدگر‪ ،‬برخی عبارات و واژگان کلیدی را برمی گزیند و با تدقیق در انها می کوش��د تا اندیش��ه های پنهان‬ ‫هایدگر را اش��کار کند‪ .‬به عبارتی‪ ،‬روش او‪ ،‬تفس��یر هایدگر از طریق به کارگیری تفاس��یری است که خود‬ ‫هایدگر از اندیش��ه هایش به دس��ت داده است‪ .‬توجه به ساختار جمله ها‪ ،‬انتخاب واژگان و کلماتی که جعل‬ ‫می کند‪ ،‬این امکان را می گشاید که معانی مستور در نوشته های هایدگر برمال شود‪ .‬نویسنده در فصول «هیچ»‪،‬‬ ‫ی بودگی و تسطیح» و «تائو‪ :‬راه و گفتن»‪ ،‬با دقتی مثال زدنی به کشف این معانی اهتمام می ورزد‪ .‬اما این‬ ‫«ته ‬ ‫مالحظات انگاه به نتایج مطلوب نویسنده راه می برد که او می کوشد برخی تراجم المانی از متون کالسیک‬ ‫اس��یای شرقی را به عنوان منابع تفکر هایدگر بشناس��اند‪ .‬در فصول پنجم و ششم‪« ،‬نوعی اعتراف و نتایج»‪،‬‬ ‫سعی مولف بر ان است که نشان دهد‪ ،‬خود هایدگر با اشارت به طریق تازه اش در تفکر‪ ،‬به شیوه خاص به‬ ‫خودش ‪ ،‬دست به گونه ای اعتراف زده است‪.‬‬ ‫اما نتیجه ای که نویس��نده در پایان به ان می رس��د از این قرار است‪ :‬اثار و اندیشه هایدگر‪ ،‬عمیقا تحت تاثیر‬ ‫منابع و مراجع اسیای شرقی است‪ .‬حتی می توان نشان داد که هایدگر در برخی موارد خاص‪ ،‬عباراتی را عینا‬ ‫از تراجم متون کالس��یک تائو و ذن بودیست اخذ کرده است‪ .‬این نکته اگرچه مدت ها پوشیده مانده‪ ،‬معانی‬ ‫ضمنی گسترده و حتی دور از ذهنی را در بردارد که می تواند بر اینده هایدگرپژوهی تاثیر بگذارد‪.‬‬ ‫کتابشناسی‪:‬‬ ‫‪Heidegger’s hidden sources, reinhard may, tr. Graham Parkes, Routlege,1996.‬‬ ‫‪73‬‬ ‫قدمگاه‬ ‫ثنویت اندیشی ایدئولوژیک در تفسیر فردید از هایدگر‬ ‫متن کوتاه زیر‪ ،‬فرازهایی از بخش نتیجه گیری و پایانی جلد اول کتاب اخیر دکتر بیژن عبدالکریمی‪ ،‬با عنوان‬ ‫«هایدگر در ایران» است که به درخواست مثلث در اختیار خوانندگان قرار می گیرد‪.‬‬ ‫بیژن عبدالکریمی‬ ‫پاسخ به پرسش از دالیل اولیه و اصلی توجه فردید به‬ ‫تفکر هایدگر و به تبع وی استقبال و پذیریش پاره ای‬ ‫از متفکران و روش��نفکران ایرانی از این تفکر‪ ،‬در یک‬ ‫جمله عبارت است از‪ :‬ناخرسندی به عقالنیت مدرن و‬ ‫دغدغه حفظ میراث دینی و معنوی در جهان معاصر‪.‬‬ ‫این ناخرسندی و دغدغه‪ ،‬محرک نظری کربن‪ ،‬فردید‬ ‫و نیز همه گروندگان به پروژه فکری ان دوست‪ ،‬امری‬ ‫که به هیچ وجه به ما محدود نگش��ته‪ ،‬در دیگر جوامع‬ ‫همچون ژاپن و هند نی��ز دغدغه دفاع از امکان حفظ‬ ‫میراث دینی و معن��وی در جهان علمی‪ ،‬تکنولوژیک‬ ‫و نهیلیس��تیک کنونی دیده می ش��ود‪ .‬کرب��ن و به تبع‬ ‫وی‪ ،‬فردید خواهان گفت وگویی میان س��نت معنوی‬ ‫ش��رق و تفکر متافیزیکی غرب بودن��د‪ ،‬و در روزگار‬ ‫م ا ‪ -‬اگر نگوییم در کل تاریخ متافیزیک غربی تا زمان‬ ‫حاض�� ر ‪ -‬هیچ متفکری همچون هایدگر امکان چنین‬ ‫گفت وگویی را فراهم نمی اورد‪.‬‬ ‫تفکر هایدگر راه معاصری را برای فهم و شرح تجاربی‬ ‫هموار می کند که در س��نت تاریخی ما ش��رقیان از ان‬ ‫به عرفان‪ ،‬مکاشفه یا وحی تعبیر می شود‪ ،‬یعنی گشوده‬ ‫شدن نگاه بشر معاصر به ساحتی که بدون ان زندگی‬ ‫ادمی از معنا و اصالت تهی شده‪ ،‬انسان حتی از زندگی‬ ‫بشری و روزمره خویش باز می ماند و بی تردید هایدگر‬ ‫ن ‪-‬اگر نگوییم یگانه ‪ -‬متفکر غربی است‬ ‫قدرتمندتری ‬ ‫که نحوه تفکرش امکان برخورداری تجربه ای زنده از‬ ‫این ساحت را برای انسان معاصر میسر می سازد‪.‬‬ ‫تفک��ر هایدگر به واس��طه کرب��ن و از هم��ان اغاز با‬ ‫‪74‬‬ ‫تفسیری دینی و معنوی وارد ایران شد‪ .‬مسئولیت فهم‬ ‫حکمت ایرانی ـ اس�لامی را‬ ‫ ‬ ‫و تفس��یر هایدگر در افق‬ ‫بیش��تر برعهده وی باید دانست تا فردید؛ تفسیری که‬ ‫به هیچ وجه امری گزافی‪ ،‬دلبخواهانه و تحمیل ش��ده‬ ‫ب��ه متن نبود‪ .‬نبوغ فردید و ارزش وی برای جامعه ما‬ ‫ایرانیان‪ ،‬نه در بدیع بودن تفسیرش از هایدگر‪ ،‬بلکه در‬ ‫توانایی اش در درک عمیق طرحی بود که کربن اغازگر‬ ‫ان بود‪ .‬در مورد فردید باید گفته ش��ود درست است‬ ‫که اثاری بس��یار اندک‪ ،‬ان هم به نحوی بسیار پراکنده‬ ‫و نامنس��جم به صورت پاره ای از نوارهای ضبط شده‬ ‫س��خنرانی ها و درس گفتاره��ا و مصاحبه ها از وی در‬ ‫دست است‪ ،‬با این وصف‪ ،‬نمی توانیم وجود تاریخی‬ ‫و اثر گ��ذاری وی را بر تاری��خ تفکر معاصرمان نادیده‬ ‫بگیریم‪ .‬برای شناخت فردید چند نوع منبع مستقیم و‬ ‫دقیقا هم��ان تمایزی که میان‬ ‫تفک��ر تاریخی هگل و هایدگر‬ ‫وج��ود دارد‪ ،‬تمایزبخش تفکر‬ ‫تاریخ��ی فردید با هایدگر نیز‬ ‫هس��ت‪ .‬تالش فردی��د برای‬ ‫ارائه یک فلسفه تاریخ را هنوز‬ ‫باید ربقه هایی از گرایش��ات‬ ‫متافیزیک��ی ی��ا تئولوژیک در‬ ‫اندیشه وی دانست‬ ‫غیرمستقیم وجود دارند که روی هم شبکه ای از دال ها‬ ‫را برای پی بردن به مدلول تفکر وی شکل می دهند‪.‬‬ ‫اندیش��ه عرفان��ی یا حکمت اُنس��ی‪ ،‬تفک��ر تاریخی‬ ‫ب��ر اس��اس نگ��رش علم االس��مایی ابن عرب��ی‪ ،‬نقد‬ ‫هایدگ��ر از متافیزیک و تفس��یر وی از تاریخ س��نت‬ ‫متافیزیک‪ ،‬مس��اوق قرار گرفتن مفهوم غرب زدگی با‬ ‫متافیزیک زدگی و تاس��یس نوعی «فلسفه تاریخ»گونه‬ ‫بر اساس مفهوم غرب زدگی و اتیمولوژی (زبان شناسی‬ ‫تاریخ��ی) و ترکیب ان با همین «فلس��فه تاریخ» گونه‬ ‫را بای��د از مهم ترین عناصر قوام بخش در تفکر فردید‬ ‫برش��مرد‪ .‬در تفکر فردید‪ ،‬مش��خصا در فلسفه تاریخ‬ ‫وی‪ ،‬مناب��ع تفک��ر هندی و باور ان��ان به وجود چهار‬ ‫دوره تاریخی‪ ،‬با اس�لام و قران (اعتقاد به وجود امت‬ ‫واحده اولیه به منزله اغاز تاریخ) و نیز با تشیع و اعتقاد‬ ‫ب��ه مهدویت (تلقی دوران ظهور موعود به منزله پایان‬ ‫تاریخ) ترکیب شده است‪ .‬در این فلسفه تاریخ‪ ،‬خلط‬ ‫مفه��وم تاریخ‪ ،‬در معنایی ک��ه در تفکر مدرن و فرضا‬ ‫در اندیش��ه های متفکرانی چون هگل‪ ،‬مارکس‪ ،‬ویکو‪،‬‬ ‫نیچه یا هایدگر‪ ...‬دیده می شود‪ ،‬با تاریخ اگزیستانسیل‪،‬‬ ‫یعنی تاریخ احواالت وجودی بشر و امکانات فراروی‬ ‫اگزیستانس ادمی‪ ،‬انگونه که در اندیشه های غیرمدرن‬ ‫و فرضا در اندیش��ه های هندی‪ ،‬زرتش��تی‪ ،‬ش��یعی یا‬ ‫عرف��ان ابن عرب��ی فهم می ش��ود‪ ،‬ص��ورت می گیرد‪.‬‬ ‫همچنین‪ ،‬در فلسفه تاریخ فردید از مفاهیم اسطوره ای‬ ‫همچون «امت واحده» یا «جامعه اخرالزمان» برای فهم‬ ‫تاریخ تجربی بهره گرفته می ش��ود‪ .‬به تعبیر دیگر‪ ،‬در‬ ‫تفکر فردید خلط تاریخ و اس��طوره صورت می گیرد‪.‬‬ ‫فردید از پدیدارهایی چون پست مدرنیس��م‪ ،‬انقالب یا‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫اندیشه‬ ‫از برخی از شخصیت ها‪ ،‬ان چیزی را مراد می کرد که‬ ‫خود می خواست و در چارچوب تفکر و فلسفه تاریخ‬ ‫خویش از این پدیدارها و ش��خصیت ها انتظار داشته‪،‬‬ ‫انها را معنا می ک��رد‪ .‬این نحوه مواجهه‪ ،‬یعنی حرکت‬ ‫از س��وی مفاهیم به س��وی واقعیت‪ ،‬و تحمیل مفاهیم‬ ‫ذهنی کلی‪ ،‬یکدس��ت و وحدت بخش به واقعیت های‬ ‫جزیی‪ ،‬متکثر و ناهمگون‪ ،‬نطفه انس��داد تفکر و سنگ‬ ‫بنای رویکردهای ایدئولوژیک و تئولوژیک اس��ت که‬ ‫در فردید دیده می ش��ود‪ ،‬بی انکه این سخن بدین معنا‬ ‫باشد که وی اهل ایدئولوژی یا تئولوژی بود‪.‬‬ ‫در تفک��ر فردی��د‪ ،‬به خوبی حض��ور تفک��ر هایدگر‬ ‫هویداس��ت‪ .‬هایدگر تاریخ متافیزیک را تاریخ بس��ط‬ ‫غفل��ت از وج��ود می داند‪ ،‬غفلتی که دی��وار به دیوار‬ ‫بس��ط نهیلیسم اس��ت‪ .‬اما فردید‪ ،‬بر اساس فهم و نقد‬ ‫هایدگ��ر از س��نت متافیزی��ک غربی به منزل��ه تاریخ‬ ‫بس��ط نهیلیس��م و غفلت از وجود‪ ،‬یک فلسفه تاریخ‬ ‫تم��ام عی��ار ارائه می دهد ک��ه یکی از مب��ادی ان نیز‬ ‫تمس��ک تئولوژیک به ایات قرانی و باورهای شیعی‬ ‫است‪.‬فردید خواهان است تمام تاریخ بشر را بر اساس‬ ‫ثنویت و دوگانه انگاری مفاهیم حق و باطل‪ ،‬توحید و‬ ‫شرک‪ ،‬اهلل و طاغوت یا وجودانگاری و نیست انگاری‬ ‫تفسیر کند‪ .‬فردید به رازالودی تاریخ و سیطره ناپذیری‬ ‫ان و نی��ز به شکس��ت همه فلس��فه های تاریخ که از‬ ‫قرن هجده به این سو شکل گرفته است‪ ،‬توجه ندارد‪.‬‬ ‫دقیقا هم��ان تمایزی که میان تفک��ر تاریخی هگل و‬ ‫هایدگر وجود دارد‪ ،‬تمایزبخش تفکر تاریخی فردید با‬ ‫هایدگر نیز هست‪ .‬تالش فردید برای ارائه یک فلسفه‬ ‫تاریخ را هنوز باید ربقه هایی از گرایشات متافیزیکی یا‬ ‫تئولوژیک در اندیشه وی دانست‪.‬‬ ‫ی‬ ‫همی��ن گرایش ش��دید فردید به نوعی ثنویت س��از ‬ ‫و دوقطب��ی ک��ردن امور‪ ،‬تفک��ر وی را با انس��داد و‬ ‫محدودی��ت بس��یار و ب��ا خط��ر درغلتیدن به ش��یوه‬ ‫اندیشیدن ایدئولوژیک مواجه می سازد‪ .‬همین وصف‬ ‫ایدئولوژی��ک در تفکر فردید اس��ت که وی را از فهم‬ ‫این حقیقت ناتوان می گرداند که پدیدارها و واقعیت ها‬ ‫پیچیده ت��ر و سرش��ارتر از انند که ب��ه تمامی در ذیل‬ ‫مفاهیم ثنوی و قطب های دوگانه و متقابل در تفکر وی‬ ‫قرار گیرند‪ .‬در عین حال‪ ،‬فراموش نکنیم که در حوزه‬ ‫تفک��ر اونتولوژیک و نه در حوزه تفکرات سیاس��ی و‬ ‫اجتماعی‪ ،‬یعنی انجا که هر پرسش��ی را تا بنیانی ترین‬ ‫مفروضات و هویدا ساختن اصول و مفروضات پنهان‬ ‫بررسی می کنیم‪ ،‬ثنویت و تقابل مفاهیمی چون حق و‬ ‫باطل‪ ،‬اهلل و طاغوت یا وجودانگاری و نیست انگاری‪،‬‬ ‫حکایت گر نوعی تفکر ایدئولوژیک نبوده‪ ،‬بلکه نشان گر‬ ‫نوعی جدیت و رادیکالیس��م وجودشناختی‪ ،‬به معنای‬ ‫ادامه پژوهش فلسفی در بنیانی ترین سطح‪ ،‬یعنی پاسخ‬ ‫به پرس��ش از وجود یا عدم وجود خود بنیاد است‪ .‬اما‬ ‫زمانی که این ثنویت اندیشی از عرصه اونتولوژی وارد‬ ‫دیگر عرصه ها‪ ،‬به خص��وص عرصه های اجتماعی و‬ ‫تاریخی می شود ما را با خطر درغلتیدن به اندیشه های‬ ‫ایدئولوژی��ک مواجه می کند‪ .‬به همین دلیل اس��ت که‬ ‫م��ا در مواجه��ه با فردید ب��ا نوعی احس��اس دوگانه‬ ‫روبه رویی��م؛ یعنی خود را از س��ویی با نوعی جدیت‬ ‫و رادیکالیسم فلسفی احترام برانگیز و از سوی دیگر با‬ ‫نوعی انسداد تفکر در عرصه تفکر تاریخی‪ ،‬سیاسی و‬ ‫اجتماعی مواجه می بینیم‪.‬‬ ‫«غرب زدگی» مفهومی اس��ت که پوسته ای فردیدی و‬ ‫درون مایه ای هایدگری دارد‪ .‬این اصطالح را فردید خود‬ ‫ش��خصا وضع کرده‪ ،‬به همین دلیل بسیار دل شیفته ان‬ ‫است‪ .‬فردید همه جا از این مفهوم‪ ،‬همچون شاه کلیدی‬ ‫برای فهم و تفسیر پدیدارها و شخصیت های تاریخی‬ ‫و اجتماع��ی گوناگ��ون همچون فقه‪ ،‬عرف��ان‪ ،‬کالم‪،‬‬ ‫تفسیر‪ ،‬قران‪ ،‬فلسفه اش��راق‪ ،‬عرفان نظری ابن عربی‪،‬‬ ‫مالصدرا‪ ،‬موالنا‪ ،‬حافظ‪ ،‬مشروطیت‪ ،‬سیدجمال الدین‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫اس��دابادی‪ ،‬شیخ فضل اهلل نوری‪ ،‬صادق هدایت‪ ،‬شعر‬ ‫نو و ‪ ...‬بهره می جوید‪ .‬حتی می توان گفت از نظر وی‬ ‫تمام تاریخ بش��ر‪ ،‬به استثنای امت های واحده در اغاز‬ ‫و انجام تاریخ‪ ،‬اس��یر غرب زدگی بوده و هستند‪ .‬باید‬ ‫توجه داش��ت که مفاهیم «غ��رب» و «غرب زدگی» در‬ ‫تفک��ر فردید‪ ،‬به هیچ وجه نبایس��ت به منزله مفاهیمی‬ ‫جغرافیایی‪ ،‬سیاس��ی‪ ،‬اقتص��ادی‪ ،‬تئولوژیک‪ ،‬اخالقی‪،‬‬ ‫فرهنگ��ی یا حتی به معنای مدرنیته و مدرنیس��م فهم‬ ‫ش��وند‪ ،‬بلکه ای��ن دو مفه��وم را می بای��د در معنای‬ ‫اونتولوژی��ک و ب��ه منزله غفلت از وج��ود فهمید‪ .‬به‬ ‫تعبیر دیگر‪ ،‬تحت تاثیر تفکر ش��یخ اش��راق که غرب‬ ‫و ش��رق برایش نه مفاهیمی جغرافیایی بلکه مفاهیمی‬ ‫وجودی (اگزیستانسیل) بوده‪ ،‬یعنی صرفا به احواالت‬ ‫و س��احات گوناگون درونی‪ ،‬فک��ری و معنوی ادمی‬ ‫اشاره داشتند و ش��رق و غرب تعابیری مجازی برای‬ ‫اش��اره به طلوع و اش��راق افتاب حقیقت یا ظلمت و‬ ‫غروب نور حقیقت در وجود ادمی بودند‪ ،‬برای فردید‬ ‫نیز غرب اشاره به غفلت از وجود به دلیل مرگ تفکر‬ ‫حضوری و معنوی و سیطره تفکر مفهومی و حصولی‬ ‫و به تعبیر دیگر‪ ،‬مس��اوق با مفهوم متافیزیک است؛ و‬ ‫غرب زدگی به معنای غلبه تفکر متافیزیکی بر هر گونه‬ ‫تفکر ش��هودی‪ ،‬قلبی‪ ،‬معنوی و حضوری و لذا فقدان‬ ‫حض��ور ادمی به وجود‪ ،‬و ب��ه تعبیر هایدگر‪ ،‬غفلت از‬ ‫وجود است‪ .‬از نظر فردید‪ ،‬و به درستی‪ ،‬همین از دست‬ ‫رفتن تفکر حضوری و غیرمفهومی در واقع اغاز‪ ،‬بنیاد‬ ‫و مس��اوق با نیست انگاری یا نهیلیس��م است‪ .‬معنا و‬ ‫مفه��وم غرب زدگی و نیس��ت انگاری در تفکر فردید‪،‬‬ ‫برخالف اش��تباه رایج بسیاری از منتقدین وی یا حتی‬ ‫روش��نفکرانی چون جالل ال احمد که از فردید تاثیر‬ ‫پذیرفته بودند‪ ،‬به هیچ وجه نباید در معنایی روان شناختی‬ ‫یا جامعه ش��ناختی فهم شود‪ ،‬بلکه این مفاهیم به دلیل‬ ‫سرشت فلسفی‪ ،‬وجودشناختی و معرفت شناختی شان‪،‬‬ ‫انچنان معنای گسترده ای می یابند که حتی بسیاری از‬ ‫به ظاهر غرب ستیزان و مخالفان غرب یا حتی به ظاهر‬ ‫اهل دین و ش��ریعت را به دلیل سیطره تفکر مفهومی‬ ‫و فق��دان معرفت حضوری و قلب��ی‪ ،‬از نظر فردید از‬ ‫مصادیق بارز غرب زدگی و نهیلیس��م قرار می دهد‪ .‬در‬ ‫واقع تحت تاثی��ر تفکر هایدگر‪ ،‬ب��رای فردید مفهوم‬ ‫غرب‪ ،‬مس��اوق با متافیزیک اس��ت‪ .‬لذا‪ ،‬بر اساس این‬ ‫تلق��ی‪ ،‬تاریخ غرب و غرب زدگ��ی نه از دوران جدید‬ ‫و مواجهه ما ش��رقی ها با غرب جدید در دوران اخیر‪،‬‬ ‫بلک��ه از زمان ظهور متافیزیک در ق��رن پنجم قبل از‬ ‫میالد مسیح و با نخستین مواجهه ها و اثرپذیری های ما‬ ‫از فرهنگ یونانی اغاز می شود‪.‬‬ ‫همچنین‪ ،‬نقد رادیکال و بنیادین هایدگر از متافیزیک‬ ‫در فردی��د به صورت نقد از غ��رب و غرب زدگی در‬ ‫می اید و انچه فردید از ان به غرب زدگی مراد می کند‬ ‫همان چیزی اس��ت ک��ه هایدگر در اث��ارش از ان به‬ ‫«متافیزیکی ش��دن» یا «تحت سیطره تفکر متافیزیکی‬ ‫در امدن» تعبیر می کند‪.‬‬ ‫هایدگ��ر‪ ،‬تاری��خ تفکر غ��رب را تاریخ بس��ط تفکر‬ ‫متافیزیک��ی دانس��ته‪ ،‬می کوش��د تا با تام��ل بر نحوه‬ ‫حدوث‪ ،‬مراحل بس��ط و بن بس��ت های سنت تفکر‬ ‫متافیزیک��ی به مس��ائل و بحران های فرهنگ و تمدن‬ ‫غربی پاس��خ گوید‪ .‬هایدگر در تام�لات خویش بر‬ ‫سرچشمه ها و مراحل اغازین سنت تفکر متافیزیکی‪،‬‬ ‫درمی یابد که از همان اغاز در موضوع فلس��فه نوعی‬ ‫ابه��ام و خَ لط می��ان وجود و موجود وجود داش��ته‪،‬‬ ‫س��نت تاریخی تفکر مابعدالطبیعی را بر اس��اس سیر‬ ‫غفلت از وجود و بسط سوبژکتیویسم تفسیر می کند‪.‬‬ ‫لیک��ن‪ ،‬فردید تفس��یر هایدگ��ر از س��نت متافیزیک‬ ‫غربی را به ش��کل یک فلس��فه تاری��خ دراورده‪ ،‬این‬ ‫تفس��یر را به نحوی گزافی به کل تاریخ بش��ر تسری‬ ‫می دهد‪ .‬به تعبیر س��اده تر‪ ،‬در نظر فردید‪ ،‬تمام تاریخ‬ ‫بش��ر پس از دوران امت واحده اولیه‪ ،‬به منزله تاریخ‬ ‫بسط نیس��ت انگاری و غفلت از وجود تلقی می شود‬ ‫تا زمانی که مج��ددا‪ ،‬تاریخ فردا‪ ،‬یعنی تاریخ تجدید‬ ‫عه��د دوباره با وج��ود اغاز ش��ود‪ .‬بی تردید‪ ،‬چنین‬ ‫کلیت بخش��ی و تعمیمی از تفس��یر هایدگر از تاریخ‬ ‫انضمام��ی غرب به کل تاریخ بش��ری ما را در تبیین‬ ‫س��نن نظ��ری و تاریخی دیگر از جمله س��نن نظری‬ ‫شرقی یا ماقبل متافیزیکی دچار مشکل می سازد‪.‬‬ ‫نحوه کاربرد وسیع مفهوم «غرب زدگی» در تفکر فردید‬ ‫بالقوه از امکان ایدئولوژیک شدن و مسدود کردن تفکر‬ ‫برخوردار است‪.‬‬ ‫‪75‬‬ ‫قدمگاه‬ ‫بازخوانی عملکرد منافقین در جنگ به بهانه سالگرد عملیات مرصاد‬ ‫*‬ ‫گفتند امروز مهران فردا تهران!‬ ‫علی کمیلی‬ ‫برخی از زوایای عملیات مرصاد برای من دارای ابهاماتی بود‪ .‬مثال اینکه چرا منافقین دست به چنین عملیاتی‬ ‫زدند که انگونه تار و مار شدند؟! ایا واقعا انان این پیش بینی را می کردند و باز اقدام نمودند!؟ ایا تصورشان‬ ‫از شرایط کشور غلط بود؟! سواالت مان را با جناب رزاق زاده‪ ،‬کارشناس مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ‬ ‫سپاه مطرح کردیم و خواستیم تا توضیح دهند منافقینی که در جنگ‪ ،‬عمدتا در حد نیروی مخبر و جاسوس‬ ‫نقش افرینی داشتند‪ ،‬چرا یکباره هوس چنین اقدامی را کردند؟! ایشان با یک تحلیل تاریخی از روند فعالیت‬ ‫منافقین‪ ،‬ابعاد نویی از عملکرد گذشته و تاریخچه فعالیت های انان‪ ،‬خصوصا در جنگ را نمایاندند و‬ ‫زاویه هایی جدیدی را گشودند که بهتر مشخص شد کار منافقین انچنان هم بی گدار به اب زدن نبود و پیوند‬ ‫الهی امام و مردم‪ ،‬بار دیگر یاریگر ما شد‪.‬‬ ‫اغاز همکاری با عراق از دهه چهل‬ ‫اگ��ر بخواهیم این اقدام را بهتر بفهمیم باید ماهیت این‬ ‫گروهک را بهتر بشناسیم‪ .‬اینها همیشه داعیه مبارزه علیه‬ ‫امپریالیسم جهانی را داشتند و بهترین نوع ان مبارزه را‬ ‫ی می دانستند‪ .‬این رویکرد‬ ‫نیز از نوع مس��لحانه و نظام ‬ ‫از همان بدو تاس��یس این گروه در دهه ‪ 40‬نیز مشهود‬ ‫بوده اس��ت‪ .‬در سال ‪ 44‬که این گروه اعالم موجودیت‬ ‫کرد‪ ،‬اعالم کرد می خواهد نواقص مبارزات گذش��تگان‬ ‫را تکمی��ل نم��وده و جریان مبارزه علی��ه رژیم پهلوی‬ ‫را هدایت کند‪ .‬لذا خودش��ان را با اله��ام از امیزه ای از‬ ‫اموزه های دینی و تجارب مبارزات مسلحانه انقالبیون‬ ‫مارکسیس��ت و خصوصا مب��ارزان کوب��ا و الجزایر و‬ ‫فلس��طین‪ ،‬به علم مبارزه مجهز کردند‪ .‬از همین رو بود‬ ‫که ب��رای انتقال تجربیات با س��اف یا همان س��ازمان‬ ‫ازادی بخش فلس��طین به رهبری یاسر عرفات و فتح و‬ ‫همچنین حزب بعث عراق‪ ،‬ارتباطاتی برقرار کردند‪ .‬پس‬ ‫همکاری های تاکتیکی و استراتژیک این گروه با حزب‬ ‫بعث عراق به دهه چهل برمی گردد که در دهه پنجاه به‬ ‫اوج خودش رسید بدین ترتیب که فردی به نام محسن‬ ‫نجات حسینی‪ ،‬از طرف سازمان مجاهدین خلق پایگاهی‬ ‫نظامی را در عراق تشکیل می دهد که به طور مشخص‬ ‫‪76‬‬ ‫ایش��ان در کتاب «بر فراز خلیج ف��ارس» خاطرات این‬ ‫دوره را ذکر کرده است‪ .‬ایشان در انجا عنوان می کند که‬ ‫یک فرستنده رادیویی در اختیار ما قرار گرفت و تعدادی‬ ‫گذرنامه عراقی به نیروهای ما دادند‪ .‬در واقع این فرصت‬ ‫از اخت�لاف موجود میان رژیم بعث و حکومت پهلوی‬ ‫ایجاد ش��ده بود‪ .‬بعد از ان بود که ابونضال که ان زمان‬ ‫نماینده ساف در عراق بود‪ ،‬برای همکاری با اینان تمایل‬ ‫نش��ان داد‪ ،‬به ویژه در زمین��ه هواپیما ربایی که ان زمان‬ ‫فلسطینی ها زیاد از این اقدام استفاده می کردند‪ .‬در زمینه‬ ‫تبلیغاتی و فنی و کار با فرستنده های رادیویی و همچنین‬ ‫نظامی نیز اموزش های��ی در بغداد دیدند‪ .‬از جمله انها‬ ‫می توان به حس��ین خوش��رو و مرتضی خاموش��ی که‬ ‫گویندگان بخش فارسی رادیو بغداد بودند‪ ،‬اشاره کرد‪.‬‬ ‫فردی به نام حس��ین روحانی که مسئول بخش خارج‬ ‫کش��ور س��ازمان بود نیز به انجا رفته بود‪ .‬در مجموع‪،‬‬ ‫ایش��ان به مبارزه مسلحانه در روش مبارزاتی خودشان‬ ‫معتق��د بودند که برای متقاعد س��اختن ب��زرگان برای‬ ‫تجویز ای��ن روش‪ ،‬اقدامات متعددی را نیز انجام دادند‬ ‫و به توفیقاتی نیز دست یافتند که البته حضرت امام «ره»‬ ‫گول س��خنان ایش��ان را نخوردند و کار ایشان را تایید‬ ‫نکردند‪.‬‬ ‫موضع گیری در مقابل عراق!‬ ‫عراق برای تجاوز خود یک سناریوی بلند مدت داشت که‬ ‫بعد تبلیغاتی ان خیلی پیش از جنگ اغاز شده بود‪ .‬بیان‬ ‫سوابق مبارزاتی سازمان مجاهدین خلق و تمجید از انها‬ ‫و شرح زندگینامه بنیانگذاران و کشته شدگان این سازمان‬ ‫به دست رژیم پهلوی‪ ،‬از جمله اقداماتی بود که رادیو فارسی‬ ‫عراق‪ ،‬در زمستان ‪ 58‬و بهار و تابستان ‪ 59‬در راستای ایجاد‬ ‫زمینه برای فعالیت مشترک با این سازمان انجام داد چرا که‬ ‫انان را یک فرصت می دید‪ .‬واکنش سازمان در برابر این‬ ‫ض بود!‬ ‫اقدام جالب توجه و با رفتارهای دیگرشان متناق ‬ ‫مثال دولت عراق در ‪ 18‬فروردین ‪ 1359‬موضعی درباره‬ ‫تس��لط ایران بر جزایر سه گانه گرفت و ایران را متهم به‬ ‫اشغال انان نمود‪ .‬سازمان‪ ،‬در اطالعیه ها و نشریه خود در‬ ‫مقابل این موضع گیری می ایس��تد و اعالم می کند که «ما‬ ‫خواستار توقف این فتنه انگیزی دولت بعث هستیم تا بیش‬ ‫از این اسباب رضایت امپریالیسم و تفرقه خلق نگردد»‪.‬‬ ‫در نشریه مجاهد مورخ ‪ 23‬فروردین ‪ 59‬در ستون نگاهی‬ ‫به اخب��ار و رویداده��ای دنیا تحت عن��وان «در حرف‬ ‫ضدامپریالیسم در عمل‪ »...‬صریحا اعالم می کند که «اقدام‬ ‫دولت عراق در طرح مباحثی مثل دعاوی ارضی‪ ،‬سعی در‬ ‫منحرف کردن اذهان مردم از دشمن اصلی یعنی امریکا‬ ‫دارد‪ ».‬در قبال ان تعریف و تمجیدها هم چنین موضعی‬ ‫می گیرند‪« :‬ما به مسئوالن رادیو بغداد هشدار می دهیم که‬ ‫سازمان مجاهدین را اسباب ترفندها و معامله گری های‬ ‫سیاسی خود قرار ندهند و‪ ...‬وانگهی مسئوالن عراقی باید‬ ‫فهمیده باشند که نمی توان به هیچ وجه سازمان مجاهدین‬ ‫را خرید و نه حتی ان را بازیچه معامالت سیاس��ی قرار‬ ‫داد!» در ‪ 28‬فروردین هم نش��ریه مجاهد پس از مواضع‬ ‫مسعود رجوی بیان می دارد که حرف های صدام حسین‬ ‫توخالی و صرفا تبلیغاتی است و اقای سعدون حمادی‬ ‫(وزیر خارجه وقت عراق) می خواهد در اذهان بین المللی‬ ‫موجه جلوه کرده و ایران را مقصر نشان دهد ‪ ...‬چنانچه‬ ‫وزیر خارجه عراق قصد انحراف افکار عمومی را ندارد‬ ‫و به راس��تی به احترام متقابل کشورها و عدم مداخله به‬ ‫ام��ور داخلی ایران اعتقاد داش��ته و واقعا نمی خواهد که‬ ‫هدف جنگ افروزان بین المللی به نتیجه برسد و به توصیه‬ ‫انقالبیون فلسطینی و شخص برادر یاسر عرفات مبنی بر‬ ‫مایوس کردن امپریالیسم بین المللی گوش فرادهد‪ .‬ششم‬ ‫ش��هریور هم موضع گیری دیگری به مناسبت شهادت‬ ‫ایت اهلل صدر و خواهر ایش��ان در نش��ریه مجاهد درج‬ ‫می ش��ود که در ان عمال بعثی عراق را به داش��تن خلق‬ ‫و خوی فاشیستی متهم می کنند‪ .‬تجاوزات اولیه عراقی ها‬ ‫پیش از شروع رسمی جنگ به مناطق غربی کشور نیز از‬ ‫طرف س��ازمان به مردم منطقه تسلیت گفته شده و اقدام‬ ‫عراق محکوم می شود‪.‬‬ ‫تناقضات رفتاری و اقدامات مشکوک‬ ‫به رغ��م اتخاد چنان مواضعی‪ ،‬پس از ش��روع رس��می‬ ‫ جنگ تحمیلی‪ ،‬س��ازمان برای حضور در مناطق جنگی‬ ‫و مش��ارکت در دفاع‪ ،‬مدام ش��رط و شروط می گذارد و‬ ‫همزمان به تنش های داخلی کش��ور نیز به ش��دت دامن‬ ‫می زن��د‪ .‬تنش هایی که حض��رت امام«ره» و مس��ئوالن‬ ‫رده ی��ک ان زمان کش��ور از جمله اقای��ان خامنه ای و‬ ‫ هاش��می مدام بر دامن نزدن به انها تاکید می کردند ولی‬ ‫منافقین توجهی نمی کردند و با همراهی بنی صدر‪ ،‬به ان‬ ‫اختالفات دامن می زدند! این مساله در تعارض جدی با‬ ‫ادعای ایجاد امنیت و حفظ اتحاد ملی بود که مدام بر ان‬ ‫تاکید می کردند از جمله در اطالعیه پنجم مهرماه ‪1359‬‬ ‫که در ان از همه خواسته بودند برای مقابله با دشمن متحد‬ ‫ش��وند! از جمله شرایطی که منافقین برای حضور اعالم‬ ‫می کردند در اختیار گذاشتن مراکز و پایگاه های اموزشی‬ ‫مس��تقل‪ ،‬مقرهای نظامی خاص‪ ،‬تجهیزات و تسلیحات‬ ‫س��نگین بود! به عالوه‪ ،‬نیروهای انان جدا از رزمندگان‪،‬‬ ‫اقدام به تهیه گسترده اطالعات مناطق عملیاتی می کنند و‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫پایداری‬ ‫تصاویر بسیاری نیز از امکانات و مقرهای ارتش می گیرند‬ ‫ک��ه در یکی از موارد‪ ،‬ارتش با انها مخالفت کرده و مقر‬ ‫انها را محاصره می کند و متوجه می شود که انها اطالعات‬ ‫بسیار گسترده و حساسی را از شرایط استراتژیک ارتش و‬ ‫نیروهای ان جمع اوری کرده اند! دادستانی این اقدام انان‬ ‫را محکوم کرد که س��ازمان در مقابل ان موضع گرفت و‬ ‫از ان پس هست که شاهد همکاری انان با ارتش عراق‬ ‫هس��تیم! از جمله باورهای خطرناک منافقین این بود که‬ ‫ارتش ایران به دلیل اینکه در مقابل انقالب مردم اسلحه‬ ‫کشیده باید منحل شود که حضرت امام به شدت در مقابل‬ ‫ان ایستادند‪.‬‬ ‫اغاز جاسوسی برای ارتش عراق!‬ ‫از همان سال ‪ ،59‬تخلیه تلفنی و جاسوسی برای کسب‬ ‫اطالعات‪ ،‬با ش��یوه های مختلف از جمله زیرپاکش��ی و‬ ‫تهدید و تطمیع و اس��تنطاق تجاهل و‪ ...‬توسط نیروهای‬ ‫س��ازمان اغاز می شود‪ .‬حتی دستورالعملی برای ان تهیه‬ ‫می کنند که بر اساس ان می توانند درباره سوژه های خاص‬ ‫از ارگان ها اطالعات بگیرند و برای اینکه موفق بشوند هم‬ ‫اموزش های متعددی به اعضای شان می دهند تا بتوانند از‬ ‫پش��ت تلفن طوری برخورد کنند که طرف مقابل اصال‬ ‫شک نکند‪ .‬در دستورالعمل ها تاکید می کنند که نظام ان قدر‬ ‫پیچیده نیست که بتواند اطالعاتش را حفظ کند و تخلیه‬ ‫اطالعاتی میسر است! در ایام درگیری های کردستان نیز از‬ ‫فرصت تعارضات ایجاد شده برای این مساله بهره بردند‬ ‫و اعالم کردند که باید از برنامه نظام برای ارتقای سیستم‬ ‫ی ‪ -‬امنیتی خود مطلع شد‪ ،‬فرمان های فرماندهی کل‬ ‫نظام ‬ ‫قوا به سیاس��ت گذاران نیروهای مسلح را فهمید‪ ،‬زمان و‬ ‫انگیزه و نوع مذاکرات هیات های سیاسی نظامی خارجی‬ ‫را یافت‪ ،‬تحوالت پادگان های هوایی‪ ،‬مراکز نظامی‪ ،‬نقل‬ ‫و انتقاالت به خطوط عملیاتی و‪ ...‬را نیز به دست اورد و‬ ‫موارد متعدد دیگر که در اسناد موجود است‪ .‬تخلیه تلفنی‬ ‫از این جهت که سریعتر‪ ،‬کم خطرتر و سهل الوصول تر بود‬ ‫و نیروهای مخاطب شان نیز گس��ترده و عمدتا اموزش‬ ‫ ندیده بودند به عنوان اقدامی ثابت تا سال ها در دستور کار‬ ‫سازمان قرار داشت‪ .‬بعدها رجوی اعالم کرد که ‪80‬درصد‬ ‫مکالمات ما با داخل کشور موفقیت امیز بود ه است! عمده‬ ‫ان تماس ها هم از خارج کشور بودند‪.‬‬ ‫امیر رزاق زاده‪ ،‬متولد سال ‪ 1341‬و کارشناس‬ ‫ارشد مدیریت مراکز اطالع رسانی‪ ،‬از معدود‬ ‫کارشناسان تخصصی مطالعات تاریخ جنگ‬ ‫به شمار می رود که مقاالت متعددی از او در‬ ‫فصلنامه پژوهشی نگین (ویژه تاریخ و مطالعات‬ ‫جنگ‪ ،‬از انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات‬ ‫سپاه) خوانده ایم‪ .‬او در کنار ان عضو هیات‬ ‫نویسندگان دایره المعارف دفاع مقدس (از منشور‬ ‫بنیاد حفظ اثار و نشر ارزش های دفاع مقدس)‬ ‫نیز بوده است و مدخل های پرشماری از این‬ ‫دایره المعارف‪ ،‬تالیف این پژوهشگر است‪ .‬از میان‬ ‫تالیفات او می شود به کتاب های «ایالم در جنگ»‪،‬‬ ‫«مهران درجنگ» و «دهالویه در جنگ» اشاره‬ ‫کرد و نیز از جمله اثار در دست انتشار او این دو‬ ‫کتاب است‪:‬‬ ‫«نبرد طریق القدس» و «زندگی و خاطرات‬ ‫سردار مرتضی قربانی»‬ ‫س��ازمان به فرانس��ه رفتند‪ .‬در انجا نیروهای انان دچار‬ ‫مشکالت هویتی شدند و از نظر مالی نیز در مضیقه قرار‬ ‫گرفتند‪ .‬در دی ماه سال ‪ 61‬دیداری میان مسعود رجوی با‬ ‫طارق عزیز‪ ،‬نایب نخس��ت وزیر عراق صورت گرفت تا‬ ‫بتواند تغییری در ش��رایط رو به رکود منافقین ایجاد کند‪.‬‬ ‫طی توافقات صورت گرفته در ان دیدار خدمات رسانی‬ ‫رس��می و جدی س��ازمان به دولت عراق در دستور کار‬ ‫قرار می گیرد و س��ازمان با حمایت انان شروع به ترمیم‬ ‫و بازسازی خود می کند‪ .‬در سال ‪ 63‬رجوی از پاریس به‬ ‫بغداد عزیمت و به فراخوان نیروهای س��ازمان اقدام کرد‪.‬‬ ‫از حدود نیمه دوم س��ال ‪ 64‬پادگان هایی را هم از دولت‬ ‫عراق می گیرند و از ‪ 20‬دی ماه همان س��ال عملیات های‬ ‫خودش��ان در جبهه را علیه ایران اغاز می کنند که عمدتا‬ ‫ایذای��ی‪ ،‬شناس��ایی و مح��دود بوده اند‪ .‬تع��داد انها طی‬ ‫دو سال به ‪ 114‬عملیات می رسد‪ .‬کم کم اموزش و تسلیح‬ ‫نیروهای شان را گسترش می بخشند تا حدی که در سال‪66‬‬ ‫وارد فاز عملیات های نامنظم گسترده شده و در ذیل شورای‬ ‫ملی مقاومت‪ ،‬ارتش ازادی بخش ملی را شکل می دهند و‬ ‫دو عملیات پارتیزانی را رقم می زنند که یکی از انها سمت‬ ‫مهران و دیگری سمت فکه به انجام رسید‪.‬‬ ‫ترور و ارعاب گسترده در کشور‬ ‫از س��ال ‪ 60‬اینها با این تحلیل که نظام در خارج‪ ،‬درگیر‬ ‫جن��گ اس��ت و در داخل هم بنی صدر که حامی ش��ان‬ ‫بود‪ ،‬رئیس جمهور است‪ ،‬شبکه ای شامل خودشان‪ ،‬دفتر‬ ‫ریاس��ت جمهوری و همچنین گروه های تندرویی چون‬ ‫پیکار و چریک ه��ای فدایی خلق اقلیت را ایجاد کردند‬ ‫و ب��ه ناامن کردن کش��ور مبادرت نمودن��د‪ .‬بعد از عزل‬ ‫بنی صدر در ‪ 25‬خرداد ‪ 60‬وارد فاز نظامی هم ش��دند و‬ ‫در ‪ 30‬خرداد فاجعه کشتار مردم را افریدند و برای ساقط‬ ‫کردن نظام به خیابان ها ریختند‪ .‬بعد از نتیجه نگرفتن در‬ ‫دو مرحله یعنی ‪ 7‬تیر و ‪ 8‬ش��هریور وارد عمل ش��ده و‬ ‫مسئوالن عالی رتبه کش��ور را ترور کردند‪ .‬این اقدامات‬ ‫نظ��ام را بی ثبات نکرد بلکه باعث ش��د منافقین به ترور‬ ‫ی و مردم عادی روی اورند تا ترس��ی را‬ ‫چهره های مردم ‬ ‫در دل ها ایجاد کنند و فضای کلی کشور را ناامن نمایند‪.‬‬ ‫ی که در جبهه ها انجام ش��د نیز‬ ‫بعد از هر عملیات مهم ‬ ‫چند ت��رور صورت دادند‪ .‬بعد از عملی��ات ثامن االئمه‪،‬‬ ‫حجت االسالم هاشمی نژاد و ایت اهلل مدنی را زدند‪ .‬بعد‬ ‫از طریق القدس‪ ،‬ش��هید دس��تغیب‪ ،‬امام جمعه شیراز را‬ ‫به ش��هادت رس��اندند‪ .‬این اقدامات برای تلخ کردن این‬ ‫ش��یرینی ها و جلوگیری از امیدوار ش��دن مردم صورت‬ ‫می گرفت‪.‬‬ ‫انجام عملیات های بزرگ‬ ‫در س��ال ‪ 67‬که قضایای جنگ وارد س��یر جدیدی شد‬ ‫و عراق مجددا تهاجم گس��ترده خ��ودش را اغاز کرد و‬ ‫برخی مناطق خودش مانند فاو و جزایر مجنون را بازپس‬ ‫گرفت‪ ،‬س��ازمان هم وارد انج��ام عملیات های بزرگ تر‬ ‫شد‪ .‬ارتش��ی مجهز و کالسیک را شکل داده بودند ولی‬ ‫سعی می کردند با سبک مبارزاتی ملهم از کوبا و فلسطین‬ ‫ت بزرگ ش��ان را س��اعت یک‬ ‫بجنگند‪ .‬لذا اولین عملیا ‬ ‫نیمه ش��ب ‪18‬فروردین‪ 67‬در منطقه فکه انجام دادند که‬ ‫چون نیروه��ای ما عمدتا روزها ام��اده حمله عراقی ها‬ ‫بودند‪ ،‬به دلیل عدم امادگی‪ ،‬غافلگیر ش��دند و تعدادی‬ ‫کش��ته و مجروح و ‪ 450‬نفر نیز اسیر دادند چرا که اینان‬ ‫به دلیل تس��لط به زبان فارسی‪ ،‬به پشت خطوط ما نفوذ‬ ‫کرده بودند‪ .‬مدتی بعد‪ ،‬عملیات بعدی که در واقع برنامه‬ ‫ازمایش��ی سازمان برای سنجش توان نیروهای شان بوده‬ ‫به نام چلچراغ در س��الگرد تش��کیل ارتش ازادی بخش‬ ‫ملی‪ ،‬در منطقه عمومی مهران‪ ،‬باز هم شب هنگام صورت‬ ‫گرفت‪ .‬این عملیات نیز با موفقیت نسبی صورت گرفت‬ ‫که با تصرف مهران و اس��ارت ‪ 1500‬نفر و کسب غنائم‬ ‫همراه بود که روی ان خیلی هم تبلیغات کردند‪ .‬ان زمان‬ ‫بود که شعار امروز مهران فردا تهران را سر دادند!‬ ‫اغاز درگیری نظامی با ایران‬ ‫ی از نیروهای‬ ‫از سال ‪ 61‬و با حذف بنی صدر‪ ،‬بخش مهم ‬ ‫قطعنامه بساط شان را به هم ریخت‬ ‫عملیاتی که در ‪ 28‬تیر ‪ 67‬اغاز ش��د و ‪ 4‬مرداد صورت‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫گرفت‪ ،‬قرار بود اخر ش��هریورماه صورت بگیرد اما به‬ ‫این دلیل که مسئوالن نظام جمهوری اسالمی‪ ،‬قطعنامه‬ ‫‪ 598‬را پذیرفتن��د‪ ،‬اینها دچار یک ش��وک ش��دند! انها‬ ‫تحلیل ش��ان این بود که سرنوش��ت نظام به جنگ گره‬ ‫خ��ورده و از انجا که سیاس��ت هر دو ابرقدرت در این‬ ‫مورد خاص یکی است و هر دو در صدد انند که ایران‪،‬‬ ‫به عنوان پیروز از این میدان بیرون نرود‪ ،‬خود را به هر‬ ‫نحوی وارد این معادالت کردند تا در صورت شکست‬ ‫نظ��ام‪ ،‬به عنوان الترناتیو این نظ��ام و به عنوان نیروهای‬ ‫ایرانی‪ ،‬نقش افرینی کنند و قدرت را به دس��ت بگیرند!‬ ‫از همین رو همه تالش ش��ان را برای پیروزی عراق در‬ ‫جنگ انجام دادند اما پذیرش قطعنامه تمام این ارزوها را‬ ‫بر باد داد‪ .‬پیش از ان قرار بر این بود که قبل از عملیات‪،‬‬ ‫نیروهای انها در داخل س��اماندهی شوند و مقرهایی را‬ ‫راه بیندازند و فضاهایی را در ش��هرها ایجاد کنند که با‬ ‫شروع عملیات‪ ،‬مسیر پیش بینی شده به خوبی طی شود‪.‬‬ ‫در واقع تدبیر بسیار خوبی پشت عملیات بوده که به دلیل‬ ‫تغییر زمان و جلوافتادن ان خراب شد! قرار بود طی پنج‬ ‫مرحله به اس�لام اباد‪ ،‬کرمانشاه‪ ،‬همدان‪ ،‬قزوین و تهران‬ ‫برسند و نظام را سرنگون کنند! دستورالعمل های دقیقی‬ ‫ی داخل کشورشان داده بودند که قرار بود‬ ‫به همه نیروها ‬ ‫با شروع عملیات همه انها اجرایی بشوند‪ .‬تحلیل شان از‬ ‫ذهنیت مردم هم عدم همراهی با نظام به دلیل هش��ت‬ ‫سال جنگ سخت و نارضایتی از مسئوالن بود و انتظار‬ ‫ایجاد ش��ورش و درگیری های گسترده با تحریک انان‬ ‫را داش��تند‪ .‬بر این مبنا به نظر می رس��د عملیات فروغ‬ ‫جاویدان بسیار سنجیده بوده است‪.‬‬ ‫امام و مردم‪ ،‬پیروز حقیقی میدان‬ ‫نهایتا عملیات فروغ جاوی��دان‪ 10 ،‬روز پس از پذیرش‬ ‫قطعنامه با تعجیل انجام ش��د‪ .‬همزمان‪ ،‬ارتش عراق در‬ ‫جنوب وارد خاک ما ش��د تا نیروهای مسلح ما را درگیر‬ ‫خود کند و راه را برای منافقین هموار نماید‪ .‬بنده خاطرم‬ ‫هس��ت که عمده امکانات و نیروهای ما نیز در ان زمان‬ ‫متوجه جنوب ش��ده بودن��د و در پادگانی مثل دوکوهه‬ ‫موجود بودند‪ .‬اذهان عمده فرماندهان هم معطوف به ان‬ ‫جبهه بود تا بتواند ورود عراقی ها به خاک کشور را پاسخ‬ ‫ده��د اما در واقع ان اقدام ارت��ش عراق‪ ،‬حرکتی ایذایی‬ ‫برای انجام عملیات اصلی بود که توس��ط منافقین انجام‬ ‫می ش��د‪ .‬تحلیل منافقین از غرب و کردها هم معارضه با‬ ‫نظام و بریدن از ان بود لذا توقع مقابله مردمی با خودشان‬ ‫را نداشتند و راهشان را باز می دیدند!‬ ‫یو‬ ‫ولی در چهارزبر با رشادت و مقاومت نیروهای مردم ‬ ‫بسیجی و نقش افرینی دالورانه امیر سپهبد صیاد شیرازی‬ ‫و حضور به موقع بسیاری از فرماندهان سپاه و نیروهای‬ ‫جان بر کف انها از جمله س��ردار دکتر محسن رضایی‪،‬‬ ‫سردار سرلشکر غالمعلی رشید‪ ،‬دریادار شمخانی‪ ،‬سردار‬ ‫رحیم صفوی‪ ،‬سردار محمد کرمی راد‪ ،‬سردار نقدی‪ ،‬سردار‬ ‫حمیدی نیا‪ ،‬سردار شعبانی و‪ ...‬متوقف شدند‪ .‬منافقین از‬ ‫چند سال قبل برای هدف مهم شان که سرنگونی نظام بود‬ ‫کار کرده بودند که پذیرش قطعنامه معادالت شان را بر هم‬ ‫زد و انان مجبور شدند عجوالنه‪ ،‬تا زمان از دست نرفته و‬ ‫نیروهای بین المللی سازمان ملل ‪-‬که بعدا در مرز مستقر‬ ‫شدند و موارد نقض اتش بس را گزارش می دادند‪ -‬مستقر‬ ‫نش��ده اند‪ ،‬اقدام به عملیات کنند و به خیال خود کار را‬ ‫یکسره کنند‪ ،‬اما حضرت امام «ره» ابروی خودشان را به‬ ‫میدان اوردند و بار دیگر مردم را فراخواندند که بر خالف‬ ‫تص��ور برخی‪ ،‬مردم بار دیگر به طور گس��ترده به میدان‬ ‫امدند و پیروز حقیقی میدان شدند‪.‬‬ ‫*این گفت و گو که هفته پیش در اخرین ساعات امور فنی به‬ ‫دست ما رسید به مناسبت سالگرد عملیات مرصاد می بایست‬ ‫هفت��ه پیش تقدیم خوانندگان می ش��د اما به دلیل اهمیت و‬ ‫تازه بودن اطالعات ان حیف مان امد که از انتشار ان چشم‬ ‫بپوشیم ‪.‬‬ ‫‪77‬‬ ‫داستان‬ ‫قدمگاه‬ ‫نگاهی به مجموعه داستان «یک نفر و ادم های دیگر»‬ ‫لبهتاریکی‬ ‫مهدی سهرابی‬ ‫نشر تکا اقدام به انتشار مجموعه داستان های رحمت‬ ‫حقی پ��ور ب ا عن��وان این یک نف��ر و ادم های دیگر‬ ‫کرده که این مقاله نگاهی دارد به داس��تان های این‬ ‫مجموعه‪ .‬کتاب از س��ه بخش اصلی تشکیل شده؛‬ ‫بخش اول داستان های کوتاه یا داستانک ها و بخش‬ ‫دوم و س��وم دو داس��تان بلند به اسم فاطمه فاطمه‬ ‫و س��نگ رودی ها‪ .‬نویسنده اش��کارا به همان راهی‬ ‫می رود که نویسندگان واقعگرای ادبیات داستانی در‬ ‫ای��ران رفته اند؛ روایتی گزارش گونه و تا حد زیادی‬ ‫نزدیک ب��ه واقعیت که از عناص��ر خیال پردازانه یا‬ ‫فضاس��ازی های ذهنی خالی اس��ت اما مخاطب هر‬ ‫روز با انها روبه رو می شود‪.‬‬ ‫احمد محمود در شمال‬ ‫در زمان مطالعه داستان های کوتاه بخش اول مجموعه‬ ‫مدام احس��اس می ک��ردم که ادم ها و ش��خصیت های‬ ‫داس��تان را قبال و در کتاب های دیگر دیده ام‪ .‬ادم های‬ ‫رحم��ت تقی پور از جن��س ادم های احم��د محمود‬ ‫هس��تند تنها با این تفاوت که احمد محمود از گرمای‬ ‫جنوب می امد و رحمت تقی پور از شرجی شمال ولی‬ ‫ادم های او هم مثل شخصیت های داستان های محمود‬ ‫فقیرند و با عزت نفس‪.‬‬ ‫این از شوربختی ماس��ت که ادم های رمان همسایه ها‬ ‫در دهه پنج��اه مثل ادم هایی که در این کتاب می بینیم‬ ‫دغدغه نان دارند؛ ادم هایی که برای زنده ماندن تالش‬ ‫می کنند نه زندگی‪ .‬ش��اید مهمترین تفاوت نویس��نده‬ ‫ایرانی با نویس��ندگان غربی این باش��د که حتی وقتی‬ ‫همینگ��وی در پیرمرد و دریا از فق��ر پیر مرد ماهیگیر‬ ‫می نویس��د‪ ،‬با وجود تمام تالش��ی ک��ه می کند تا فقر‬ ‫را واقعی نش��ان بدهد باز از نگاه ارنس��ت همینگوی‬ ‫و ب��ا فاصله به فقر ن��گاه می کند اما نویس��نده ایرانی‬ ‫‪78‬‬ ‫فقر را زندگی می کن��د و حتی اگر خودش گرفتار ان‬ ‫نباش��د انچنان این مس��اله ازارش می دهد که از کنار‬ ‫ان نمی توان��د عبور کند‪ .‬از این منظر غم معاش گاهی‬ ‫انچنان جدی می ش��ود که تمام مناس��بات هنرمند را‬ ‫تحت تاثیر خودش قرار می دهد‪ .‬در داستان های کوتاه‬ ‫به شخصیتی برمی خوریم به اسم جالل‪ ،‬نویسنده گمنام‬ ‫و دردمندی که پنج یا ش��ش داس��تان از داس��تان های‬ ‫مجموع��ه را به خ��ود اختصاص داده اس��ت‪ .‬جالل‬ ‫انچنان واقع��ی و باور پذیر از اب درامده که مخاطب‬ ‫حس می کند جالل یا خود نویسنده است یا بخشی از‬ ‫وجود او که در زمان مشکالت از او کمک می گرفته تا‬ ‫درد و رنجش را نشان دهد‪.‬‬ ‫خنکای شعله ای مر هم زخمی‬ ‫ادبی��ات در زمانه م��ا تبدیل به چی��زی در حد اجیل‬ ‫شب عید یا پفک و اب نبات قندی بچه ها شده‪ .‬امری‬ ‫غیرضروری و اضافی که باید وجود داشته داشته باشد‪.‬‬ ‫شعر تفنن است و داستان حکایتی که وقتت را پرکند‪.‬‬ ‫همه چیز فدای سر سیاستمداران و هنر پیشه های سینما‬ ‫و بازیکنان فوتبال‪ .‬هفته نامه ه��ا هم بخش ادبی دارند‬ ‫ام��ا همان طور که گفته ام از س��ر اجب��ار و اکراه‪ ،‬پس‬ ‫ادبیات برود اخر مجله جایی که کس��ی چش��مش به‬ ‫ان نیفتد‪ .‬ادبیات می ش��ود همان ش��عرهای حافظ که‬ ‫مجریان تلویزیون اشتباه می خوانند یا همان شعرهایی‬ ‫که بچه های پانزده تا هجده س��اله امروزی از نوارهای‬ ‫رپ یاد می گیرند و حتی یک بار شنیدنشان عرق شرم‬ ‫بر پیشانی انسان می نشاند‪.‬‬ ‫در چنی��ن فضایی انس��ان هایی هر چن��د کمیاب هنوز‬ ‫وجود دارند که نوشتن برایشان عین زندگی است‪ .‬این‬ ‫ادم ها اگر می نویسند برای این نیست که کسی بخواند‬ ‫بلکه درست برای این است که خودشان احساس زنده‬ ‫بودن می کنند‪ .‬اخر یک نفر باید بگوید بر انسان یعنی‬ ‫این اش��رف مخلوقات در این وانفس��ا چه می رود‪ .‬اما‬ ‫صدایت به جایی نمی رسد اگر هم نگویی که خفه ات‬ ‫می کند پ��س بنویس‪ ،‬بنویس برای دل خودت بنویس‬ ‫و انبار کن دفتر پش��ت دفتر‪ .‬رحمت حقی پور از این‬ ‫دست نویسندگان است‪ .‬درد انچنان تمام زندگی او را‬ ‫گرفته که دردمندانه نمی نویسد بلکه درد را می نویسد‪.‬‬ ‫او در تاب��ه ارتباط با مردم افت��اده و زندگی را تمام و‬ ‫کم��ال تجربه کرده اما ش��تاب زندگی انچنان بوده که‬ ‫مج��ال تقویت نثر را از او گرفته‪ .‬نثر رحمت حقی پور‬ ‫به اندازه داستان هایش پیشرفت نکرده و همین ضعف‬ ‫مخصوصا در داس��تان بلند س��نگ رودی ها خودش را‬ ‫نش��ان می دهد‪ .‬نویسنده حرف گفتنی بس��یار دارد و‬ ‫داستان هم تمام لوازم یک درام کامل را دارد اما به دلیل‬ ‫ضعف نثر داس��تان فاقد جذابیت و کشش الزم برای‬ ‫مخاطب ش��ده و این امر گاهی روابط ادم ها را تا حد‬ ‫سریال های تلویزیونی تنزل می دهد‪ .‬ای کاش نویسنده‬ ‫روی نثرش تمرکز بیش��تری ص��رف می کرد تا بتواند‬ ‫مخاطب را ترغیب به همراهی با داستان کند‪.‬‬ ‫نکته دیگ��ری که در اثار رحمت حقی پور به چش��م‬ ‫می خ��ورد بومی بودن انهاس��ت‪ .‬در زمانی که اثار ما‬ ‫به سمت شهری و تهرانی شدن پیش می روند و لهجه‬ ‫غالب ش��عرا و نویس��ندگان در نوشته هایش��ان لهجه‬ ‫تهرانی شده داستان های رحمت حقی پور از این منظر‬ ‫که در گی�لان اتفاق می افتد و تم��ام ویژگی های یک‬ ‫داستان بومی را دارد قابل توجه است‪ .‬هوای غالبا ابری‬ ‫و بارانی گیالن در فضاس��ازی داستان ها کمک زیادی‬ ‫کرده و انچنان که بعضی از داستان های کوتاه به جهت‬ ‫اینکه در ان جغرافیای خاص اتفاق می افتند‪ ،‬دلنش��ین‬ ‫می شوند‪.‬‬ ‫لبه تاریکی‬ ‫داس��تان انگاه اتفاق می افتد که قهرمان یا ش��خصیت‬ ‫اصلی داس��تان در موقعیتی خاص قرار می گیرد و باید‬ ‫با انتخابش مس��یر زندگی و داستان را تعیین کند‪ .‬این‬ ‫نقطه جایی اس��ت که من ان را لب��ه تاریکی می نامم‪.‬‬ ‫تفاوت ه��ای موج��ود در عقیده و نگاه نویس��ندگان‬ ‫از همین نقطه ش��روع می ش��ود‪ .‬تم��ام انچه به عنوان‬ ‫فضاسازی‪ ،‬شخصیت پردازی یا ایجاد گره در داستان‬ ‫به کار می رود بدین منظور است که نویسنده مخاطب‬ ‫را ب��ا خ��ودش همراه کن��د و او را همراه ب��ا قهرمان‬ ‫داس��تان تا انتها ببرد‪ .‬در واقع انچه ما به عنوان منظومه‬ ‫فک��ری نویس��ندگان می دانی��م تصمیماتی اس��ت که‬ ‫شخصیت های انها در زمان های بحرانی می گیرند و از‬ ‫این راه جهان بینی خاص خودش��ان را نشان می دهند‪،‬‬ ‫انچنان که وقتی تمام اثار یک نویس��نده را می خوانیم‬ ‫به نظر می رس��د فردی یکسان در مکان ها و زمان های‬ ‫متفاوت قرار گرفته‪.‬‬ ‫نکته قابل ذکر در مورد ادم های رحمت حقی پور این‬ ‫اس��ت که زندگی انها را در وضعیت��ی تیره و تار قرار‬ ‫می دهد اما انها نمی لغزند‪ ،‬در داستان شب از پشت میز‬ ‫تحری��ر وضعیت مال��ی و زندگ��ی قهرمان داس��تان‬ ‫(جالل) به گونه ای اس��ت ک��ه نمی تواند کوچک ترین‬ ‫خواس��ته فرزندش را براورده کن��د‪ ،‬حاال تصور کنید‬ ‫چنین موضوعی دس��تمایه یک نویسنده پوچگرا قرار‬ ‫می گرفت‪ ،‬خودکش��ی کمترین کاری بود که از جالل‬ ‫سر می زد‪ .‬ادم های رحمت حقی پور اگرچه مشکالت‬ ‫زی��ادی دارن��د اما بزهکار نیس��تند و به فحش��ا روی‬ ‫نمی اورند‪ .‬این نا امید نبودن از انس��ان نعمتی است که‬ ‫بس��یاری از ان محرومند و تمام اثارشان صرف نشان‬ ‫دادن تباهی می ش��ود‪ ،‬او نه تنها نا امید نیست بلکه در‬ ‫داستان هایی مثل سونات الله یا شب هفتم نشان می دهد‬ ‫که این دنیا را جزیی از یک عالم بزرگتر می بیند‪.‬‬ ‫در حقیقت داس��تان های این مجموعه نشان دهنده این‬ ‫است که نویس��نده دچار انسداد روحی نشده و هنوز‬ ‫جهان را از دریچه ایمان می بیند‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫پاورقی‪‎‬نویسی در ایران (‪)8‬‬ ‫حمید رضا امیدی سرور‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫تولد رمان فارسی‬ ‫اهمیت کار او نه تنها به دلیل اغاز گر بودن‪ ،‬بلکه از ان‬ ‫روست که با شناخت و اگاهی از شیوه‪‎‬ها و اسلوب‪‎‬ها‬ ‫در این حوزه‪‎‬ها و به ویژه رمان‪‎‬نویسی کار خود را ارائه‬ ‫کرده است‪.‬‬ ‫ی اس��ت که دیگر چهره ها ک��ه پس از او‬ ‫ای��ن در حال ‪‎‬‬ ‫و البته به زبان فارس��ی به س��راغ رمان‪‎‬نویس��ی‪‎‬رفتند‪،‬‬ ‫فاقد این شناخت از قواعد رمان‪‎‬نویسی و بالطبع توان‬ ‫به کار گی��ری ان در خدم��ت بازگویی اثری داس��تانی‬ ‫بودند‪ .‬ای��ن نکته حکای��ت از ان دارد که تجربه‪‎‬های‬ ‫نویسندگان بعدی الاقل تا چند دهه پس از ان و پیش‬ ‫از انکه در ابتدای سده چهاردم شکل جدی پیدا کنند‪،‬‬ ‫از کیفیتی تجربی و منفرد برخوردارند تا انکه در ادامه‬ ‫و متکی بر تجربه‪‎‬های پیش از خود باشند‪.‎‬‬ ‫رمانواره‪‎‬های��ی همچون «س��یاحتنامه ابراهیم‪‎‬بیک» اثر‬ ‫زین العابدین مراغه‪‎‬ای (‪ )1274‬و «مسالک المحسنین»‬ ‫اث��ر طالبوف تبریزی (‪ )1283‬با رویکردی انتقادی‪ ،‬در‬ ‫جهت ارائه اگاهی‪‎‬های سیاسی و اجتماعی به مخاطبان‬ ‫طالب اوف‬ ‫درب��اره دالی��ل و زمینه‪‎‬های تولد رمان فارس��ی در‬ ‫بخش‪‎‬های پیش س��خن گفتیم‪ .‬مختص��ر اینکه در‬ ‫میانه روزگار قاجار و به ویژه حکومت ناصرالدین‬ ‫ش��اه‪ ،‬ایرانیان با رم��ان به عنوان ش��یوه‪‎‬ای تازه در‬ ‫داس��تانگویی که از اروپا بدین دیار امده بود اش��نا‬ ‫شدند که چند عامل بیشترین تاثیر را در شکل‪‎‬گیری‬ ‫این اش��نایی برعهده داش��تند‪ ،‬نخست به راه افتادن‬ ‫نهض��ت ترجم��ه ب��ا عنای��ت و فرمان ش��اهزاده‬ ‫عب��اس می��رزا به نیت اش��نایی با غرب و کش��ف‬ ‫دالیل پیش��رفت انان در مقابل عقب‪‎‬ماندگی ایران‪،‬‬ ‫م��دت زمان��ی بعد در درب��ار رونق��ی گرفت و به‬ ‫س��فارش و با هزین��ه برخی ش��اهزادگان قاجاری‬ ‫رمان هایی به فارس��ی برگردانده شد که در ان میان‬ ‫اثار معروف الکساندر دومای پدر نظیر سه تفنگدار‬ ‫و ‪ ...‬به چش��م می خ��ورد‪ .‬چنی��ن ترجمه‪‎‬هایی در‬ ‫ابتدا حکم مایملک شخصی س��فارش دهندگان را‬ ‫داشته و جز عده‪‎‬ای انگشت شمار بدان‪‎‬ها دسترسی‬ ‫نمی‪‎‬یافتند‪ .‬ام��ا رفته رفته ترجمه‪‎‬ها به نیت برقراری‬ ‫ارتباط با مخاطب بیش��تر عمومی‪‎‬ش��د‪ .‬عامل مهم‬ ‫دیگر ورود و گس��ترش صنعت چاپ بود که زمینه‬ ‫انتش��ار (هرچند محدود) این رمان ها را به صورت‬ ‫چاپ س��نگی و س��ربی به وجود اورد و در نهایت‬ ‫نیز انتش��ار روزنامه‪‎‬ها و مج�لات که از اصلی‪‎‬ترین‬ ‫پایگاه‪‎‬ه��ای چ��اپ و ترجمه رمان ه��ا به صورت‬ ‫پاورقی بود و در عمومیت یافتن مطالعه این رمان ها‬ ‫نفش کلیدی داش��تند‪ .‬ام��ا روزنامه‪‎‬ها در یک زمینه‬ ‫دیگ��ر نیز تاثیرگ��ذار بودند و ان نث��ر رایج در انها‬ ‫ب��ود که در تغییر و تحول نثر فارس��ی که بعدها در‬ ‫رمان نویسی به کار گرفته شد نقش بسزایی داشت‪.‬‬ ‫درب��اره اینکه کدام اثر را نخس��تین رمان فارس��ی‬ ‫بنامی��م اخت�لاف عقیده‪‎‬های��ی در می��ان اهل نظر‬ ‫وج��ود دارد که عمده دلیل ان ریش��ه در رمان به‬ ‫حس��اب اوردن یا نیاوردن نخستین اثاری ا‪‎‬ست که‬ ‫با چنین رویکردهایی نوش��ته ش��ده‪‎‬اند و از پاره‪‎‬ای‬ ‫جنبه‪‎‬ه��ا به رمان پهلو می‪‎‬زنند‪ .‬به هر روی با اندکی‬ ‫اغم��اض می‪‎‬توان س��ال ‪ 1253‬را که میرزا فتحعلی‬ ‫اخون��دزاده رمان کوت��اه س��تارگان فریب خورده‬ ‫(حکایت یوس��ف ش��اه) را بر اساس اسلوب رمان‬ ‫اروپایی می‪‎‬نویسد‪ ،‬نقطه اغاز این تاریخ به حساب‬ ‫اورد‪ .‬البته باید توجه داشت این رمان‪‎‬کوتاه اگر چه‬ ‫توس��ط یک ایرانی نوشته شده‪ ،‬اما اصل ان به زبان‬ ‫ی اس��ت که چهار سال بعد توسط میرزا جعفر‬ ‫ترک ‪‎‬‬ ‫قرچه داغی (‪ )1257‬به زبان فارسی برگردانده شده‬ ‫است‪ .‬میرزا فتحعلی اخوندزاده ایرانی‪‎‬تباری بود که‬ ‫اگرچه س��اکن تفلیس روس��یه و کارمند این کشور‬ ‫نیز محسوب می‪‎‬شد‪ ،‬اما تغییرات فرهنگی‪ ،‬سیاسی‬ ‫و اجتماع��ی زادگاه خود را به دقت دنبال می‪‎‬کرد و‬ ‫به س��بب اشنایی با زبان خارجی در جریان تغییر و‬ ‫تحوالت و پیشرفت‪‎‬های کشورهای اروپایی نیز قرار‬ ‫داش��ت و در کتاب ها و مقاالتش تاکید ویژه‪‎‬ای هم‬ ‫در دنباله روی ایرانیان از غربیان و پیمودن مس��یری‬ ‫ک��ه انها طی کرده بودند‪ ،‬برای جبران عقب ماندگی‬ ‫ایرانیان در قیاس با این کشورها داشت‪ .‬نقد ادبی (یا‬ ‫به قول او کرتیکا)‪ ،‬نمایشنامه‪‎‬نویسی و رمان‪‎‬نویسی‬ ‫در حوزه ادبیات از جمله فعالیت‪‎‬های مهم او در این‬ ‫زمینه بود که اغلب انها نیز نقطه اغاز این جریان در‬ ‫ایران (یا توسط یک ایرانی) محسوب می‪‎‬شد‪ .‬البته‬ ‫از تواریخ ایام‬ ‫به نگارش درامده که اول��ی به مراتب تندتر از دومی‬ ‫ا‪‎‬ست که از لحنی مالیم برخوردار است‪ .‬در این دواثر‬ ‫از قالب س��فرنامه‪‎‬ای که در ادبیات ایران س��ابقه دارد‪،‬‬ ‫اس��تفاده ش��ده‪ ،‬اما تفاوت عمد‪‎‬ه انها با سفرنامه‪‎‬های‬ ‫پیشین (مثال سفرنامه میرزا صالح شیرازی به فرنگ) که‬ ‫باعث شده سیاحتنامه ابراهیم بیک و مسالک المحسنین‬ ‫را رمان محس��وب کنند و انهای دیگر را نه‪ ،‬نخس��ت‬ ‫در خیال��ی ب��ودن ای��ن دو و دیگری در اس��تفاده از‬ ‫روایت داستانی برای بازگویی مضمون انهاست‪ .‬البته‬ ‫ه��م طالبوف و ه��م زین العابدین مراغه‪‎‬ای از تس��لط‬ ‫می��رزا اقاخان در به کارگیری اس��لوب رمان‪‎‬نویس��ی‬ ‫بی‪‎‬بهره‪‎‬ان��د و در واق��ع در بخش‪‎‬ه��ای مختلفش��ان‪،‬‬ ‫پان��دول‪‎‬وار در ح��ال دور و نزدیک ش��دن به روایتی‬ ‫‪‎‬نویسی هستند‪ .‬در کنار این دو اثر‬ ‫‪‎‎‬‬ ‫مبتنی بر قواعد رمان‬ ‫«کتاب احمد» یا «سفینه طالبی» را هم داریم که اگر چه‬ ‫این بار طالبوف تبریزی به جای الگوی سفرنامه‪‎‬ای‪ ،‬از‬ ‫شیوه روس��و در کتاب معروفش «امیل» استفاده کرده‪،‬‬ ‫اما در کتاب احمد نیز این کیفیت نوسانی قابل مشاهده‬ ‫است و زبان داس��تان گاه شکل روایی و داستانی پیدا‬ ‫ی می شود بدین ترتیب‬ ‫می‪‎‬کند و گاه خطابی و توضیح ‪‎‬‬ ‫در نهایت نمی‪‎‬توان کتاب احمد را نیز به عنوان اثری‬ ‫یکپارچه مبتنی بر شگردها و شیوه‪‎‬های رمان‪‎‬نویسی‬ ‫به حساب اورد‪.‬‬ ‫اما چندی بعد از نوشته شدن این رمانواره‪‎‬ها‪ ،‬باالخره‬ ‫نخستین رمان به مفهوم درست ان که دارای روایتی‬ ‫داس��تانی و مبتنی بر زمان و مکان و البته برخوردار‬ ‫ی است‪،‬‬ ‫از س��اختاری مبتنی بر الگوهای رمان‪‎‬نویس ‪‎‬‬ ‫به زبان فارسی و توسط یک ایرانی نوشته می‪‎‬شود‪.‬‬ ‫این رمان که در گونه تاریخی جای می‪‎‬گیرد‪ ،‬توسط‬ ‫محمدباقر میرزا خسروی و با عنوان شمس و طغرا‬ ‫(‪ )1287‬نوشته شده‪‎‬است؛ نویسنده این رمان دستی‬ ‫ه��م در ترجمه دارد و رمانی از جرجی زیدان را به‬ ‫فارسی برگردانده‪ .‬به این ترتیب ظاهرا اشنایی نسبی‬ ‫با شگردهای رمان‪‎‬نویسی دارد‪ .‬او مقطع زمانی حمله‬ ‫مغول به ایران را انتخاب و می‪‎‬کوشد با دستمایه قرار‬ ‫دادن داس��تانی عاش��قانه و در عین حال برخوردار‬ ‫از باف��ت ماجرایی اثری پرکش��ش را خلق کند‪ ،‬اما‬ ‫اینکه چ��ر ا گونه تاریخی متضمن خلق نخس��تین‬ ‫رمان ایرانی‪‎‬ست‪ ،‬با رونق ترجمه رمان های تاریخی‬ ‫اروپایی و مقبولیت ان در میان مخاطبان و همچنین‬ ‫اوضاع و احوال زمان نگارش این اثار (س��ال های‬ ‫مش��روطه) بی‪‎‬ارتباط نیس��ت‪ .‬راهی که محمد باقر‬ ‫میرزا خسروی با «شمس و طغرا» اغاز می‪‎‬کند‪ ،‬یک‬ ‫دهه بعد توسط شیخ موسی کبودر اهنگی با «رمان‬ ‫عش��ق و س��لطنت» (یا فتوحات کوروش کبیر) در‬ ‫‪ 1296‬شمس��ی‪ ،‬میرزا حس��ن خان بدیع(شیرازی)‬ ‫با انتشار «داستان باستان» (یا سرگذشت کوروش)‬ ‫در ‪1299‬شمسی و عبدالحسین صنعتی زاده کرمانی‬ ‫با انتش��ار «دامگستران» (یا انتقامخواهان مزدک) در‬ ‫‪ 1299‬شمس��ی ادامه می‪‎‬یابد‪ .‬اثار مورد اش��اره که‬ ‫همواره از انها به عنوان نخس��تین رم ان های فارسی‬ ‫یاد می‪‎‬ش��ود رمان هایی هستند که به صورت کتاب‬ ‫انتش��ار یافته و هنوز نیز محققان در صورت تمایل‬ ‫امکان دس��تیابی به انها را دارند‪ .‬اما درکنار این اثار‬ ‫رمان‪‎‬هایی نیز به زبان فارسی در نشریات به صورت‬ ‫پاورقی منتش��ر ش��ده‪‎‬اند که به دلیل انکه کمتر در‬ ‫دس��ترس بوده‪‎‬اند (یا در دس��ترس نبوده‪‎‬اند) از انها‬ ‫نامی به میان نمی‪‎‬اید‪ .‬برای نمونه در سال ‪ 1295‬در‬ ‫روزنامه صدای ایران‪ ،‬در کنار پاورقی‪‎‬های ترجمه‪‎‬ای‪،‬‬ ‫ی��ک پاورقی تحت عنوان «نتیجه س��وءاخالق» به‬ ‫قلم غالمحس��ین کاشف منتشر می‪‎‬ش��ود‪ .‬درسال‬ ‫‪ 1299‬عباس خلیلی روزنامه «اقدام» را پایه‪‎‬گذاری‬ ‫کرده و ش��روع به انتشار رمان های خود به صورت‬ ‫پاورقی در این روزنام ‪‎‬ه می‪‎‬کند‪ .‬اثار او نظیر روزگار‬ ‫س��یاه‪ ،‬انتقام و اسرار شب‪ ،‬بعد از مدتی به صورت‬ ‫کتاب هم منتشر می‪‎‬شوند‪ .‬همچنین در سال ‪1300‬‬ ‫مجل��ه حقیقت چاپ اصفهان یک پاورقی با عنوان‬ ‫«س��انحه علیمراد» به قلم میرزا محمدرضا عبرت‬ ‫منتش��ر می‪‎‬کند‪ .‬نکته جالب در این میان ان اس��ت‬ ‫که بس��یاری از محققان‪ ،‬در سال های دور و نزدیک‬ ‫اثاری را که به صورت پاورقی منتش��ر شده‪‎‬اند‪ ،‬در‬ ‫زمره رمان ها مورد اش��اره قرار نداده‪‎‬اند‪ ،‬مگر انکه‬ ‫مدتی بعد در قالب کتاب نیز منتشر شده باشند!‬ ‫ادامه دارد‪...‬‬ ‫منابع‪:‬‬ ‫‪ -1‬س��یر تحول ادبیات داس��تانی و نمایش��ی‪ ،‬حسن‬ ‫میر عابدینی‪ -2 ،‬تاریخ جراید و مجالت ایران‪ ،‬محمد‬ ‫صدر هاش��می‪ -3 ،‬رمان تاریخی‪ ،‬دکتر محمد غالم‪،‬‬ ‫‪ -4‬پایه‪‎‬گذاران نثر جدید فارسی‪ ،‬دکتر حسن کامشاد‬ ‫‪79‬‬ ‫قدمگاه‬ ‫ازچهارسوق کتاب‬ ‫جایی که کلک ادم درست و حسابی کنده می شود‬ ‫مهدی سهرابی‬ ‫«می دون��ی چیه؟ بگذار برات بگم‪ ،‬از گاری کوپر‬ ‫خبری نیس��ت هیچ وقت هم دیگه پیدا نمی شه‪،‬‬ ‫امریکایی خونس��ردی که محک��م روی پاهایش‬ ‫می ایس��تاد و با ناکسا می جنگید اون ممه رو لولو‬ ‫برد‪».‬‬ ‫اگر تا به حال عاش��ق شده اید یا فکر می کنید در اینده‬ ‫عاشق می ش��وید یا این که عاشق هستید حتی اگر از‬ ‫عشق متنفرید و هنوز ‪ 25‬سالتان نشده باید خداحافظ‬ ‫گاری کوپر را بخوانید‪.‬‬ ‫باید را به این خاطر می گویم که اگر کتاب را نخوانید‬ ‫هیچ وقت نمی فهمید «مغولس��تان خارجی» چه جور‬ ‫جایی اس��ت‪ .‬هرچند اگر هم کت��اب را بخوانید دقیقا‬ ‫نمی فهمید کجاست‪ ،‬درست مثل لنی (قهرمان کتاب)‬ ‫که همیشه نگران رسیدن به مغولستان خارجی است‪.‬‬ ‫مغولستان خارجی جایی است که کلک ادم درست و‬ ‫حسابی کنده می شود‪.‬‬ ‫کتاب حکایت عصیان اس��ت‪ ،‬عصیان نسل جوانی که‬ ‫در تاریخ انها را با عنوان نسل ‪ 1968‬می شناسند‪ .‬نسلی‬ ‫ک��ه از باید و نباید‪ ،‬س��یاه و س��فید و دنیای دو قطبی‬ ‫زم��ان خودش به س��توه امده بود و ب��ه دنبال ارامش‬ ‫می گش��ت و برای رس��یدن به ان به هر چیزی چنگ‬ ‫می زد‪ ،‬به همه چیز بی اعتقاد بود و همزمان می توانست‬ ‫معتقد باش��د‪ .‬جوانان کتاب خداحافظ گاری کوپر از‬ ‫هر اعتقادی که وا می داردشان تا بکشند یا کشته شوند‬ ‫ف��رار می کنند اما دنی��ا را هم جای چندان دلچس��بی‬ ‫برای زندگی نمی بینند‪ ،‬پس به کوهستان های پر برف‬ ‫سفارش سراشپز‬ ‫محسن فرجی‬ ‫ای��ن محمدهاش��م اکبریان��ی ه��م از ان‬ ‫موجودات غریب و نازنین روزگار است؛ انها‬ ‫که در کنار او کار روزنامه ن��گاری کرده اند می دانند‬ ‫که چقدر منعطف و کار یاد ده اس��ت‪ .‬اما همین ادم‬ ‫در عرصه داستان نویس��ی خیلی سخت گیر است و‬ ‫سالیان سال طول کش��یده تا داستان ها و شعرهایش‬ ‫را به دس��ت چاپ بسپارد‪ .‬این است که اولین رمان‬ ‫لو پنج‬ ‫او یعنی «باید بروم» تازه همین امسال در چه ‬ ‫سالگی نویس��نده اش به چاپ رسیده‪ .‬حاال هم خبر‬ ‫رس��یده که جلس��ه نقد ان روز یکش��نبه ‪ 10‬مرداد‬ ‫در فرهنگس��رای انقالب برپا می ش��ود‪ .‬ب��رای این‬ ‫نشس��ت هم خود اکبریانی می ای��د‪ ،‬هم رضا نجفی‬ ‫و محمدرضا گ��ودرزی‪ .‬اگر دوس��ت دارید از این‬ ‫کتاب بیشتر بدانید‪ ،‬س��اعت پنج عصر در روزی که‬ ‫گفتیم‪ ،‬اینجا باش��ید‪ :‬بزرگراه نواب صفوی‪ ،‬ابتدای‬ ‫کمیل ش��رقی‪ ،‬فرهنگسرای انقالب‪ ،‬واحد فرهنگی‪،‬‬ ‫ تاالر سپیده‪.‬‬ ‫البته که ش��عر س��رودن‪ ،‬اموختنی نیست و‬ ‫تا جنم و جوهر و اس��تعدادش در بنی بشری‬ ‫نباشد‪ ،‬هزار نوع کالس و جلسه و کارگاه هم‬ ‫کارگ��ر نمی افتد‪ .‬اما از طرف��ی دیگر هم بی مایه‪،‬‬ ‫فطیر اس��ت‪ .‬یعنی نمی توان فقط به عصای استعداد‬ ‫و الهام تکیه کرد و ش��عر گفت‪ .‬خاصه برای نس��ل‬ ‫جوان که باید حس��ابی بخواند و بش��نود تا تخیل و‬ ‫اس��تعدادش ورز بیاید و شاعرانه تر شود‪ .‬اینجاست‬ ‫که برای پویندگان و جویندگان ش��عر و ش��اعری‪،‬‬ ‫‪80‬‬ ‫س��وئیس می روند «قله های بلند‪ ،‬اس��مان پاک‪،‬غافل‬ ‫بش��وی یاد خدا می افتی» انها دنبال ازادی از قید تعلق‬ ‫هس��تند «نه طرفدار کس��ی نه ضد کسی‪ ،‬همین» گروه‬ ‫لنی و دوستانش ان چیزی را که تمدن غرب می نامند‬ ‫ره��ا می کنند و به زندگی کولی وار در ارتفاعات باالی‬ ‫س��ه هزار متر می پردازند‪ ،‬جایی ک��ه خبری از ویتنام‪،‬‬ ‫کمونیست و جان‪ .‬اف‪ .‬کندی نیست‪.‬‬ ‫همه چیز درست پیش می رود تا این که تابستان می اید‬ ‫و دیگر نمی شود با اموزش اسکی گذران روزگار کرد‪،‬‬ ‫لنی و دوس��تانش مجبور می شوند از کوه پایین بیایند‬ ‫و برون��د دنبال یک کاری روی زمین بگردند‪ ،‬لنی هم‬ ‫که هیچ کاری جز اسکی بلد نیست و صورتش به قول‬ ‫باگی که حکم بزرگتر جمع را دارد «یک چیز ملکوتی‬ ‫توش هس��ت پدر سوخته!» کس��ی که چنین صورتی‬ ‫داش��ته باشد کاری نمی تواند بکند جز این که دیگران‬ ‫عاشقش بشوند‪ .‬این اتفاقی است که برای لنی می افتد‬ ‫و هر چه س��عی می کند از این عش��ق فرار کند بیشتر‬ ‫گرفتار می شود‪.‬‬ ‫اگر اهل جوانی کردن باش��ید برایتان بسیار پیش امده‬ ‫که بخواهید قدم از دایره تعلقات و اگاهی های خودتان‬ ‫فراتر بگذارید و ببینید ان طرف دایره ای که دور ش��ما‬ ‫کشیده شده چه می گذرد؟ کتاب خداحافظ گاری کوپر‬ ‫دعوت به سفری است که هر مسافری حتی برای یک‬ ‫ب��ار ارزوی ان را دارد‪ ،‬در ط��ول خواندن کتاب مدام‬ ‫ب��ه این فکر می کنید که مگر می ش��ود ادم در این دنیا‬ ‫زندگی کند و از تمام پلیدی ها به دور باشد یا ادای ان‬ ‫را در بیاورد؟‬ ‫ی��ا حضرت جرجیس! این جواب را باید خودتان پیدا‬ ‫کنید فقط مراقب مغولستان خارجی باشید‪.‬‬ ‫خداحاف��ظ گاری کوپ��ر‪ ،‬اث��ر روم��ن گاری اس��ت‬ ‫نویسنده ای که مجموعه داستان کوتاهی دیگری از او‬ ‫با عنوان پرندگان می روند در پرو می میرند‪ ،‬به ترجمه‬ ‫دکتر ابوالحسن نجفی به بازار امده است‪ .‬برای خرید‬ ‫ای��ن رمان‪ ،‬ترجمه اقای س��روش حبیبی را پیش��نهاد‬ ‫می کنیم‪.‬‬ ‫دوره های اموزش��ی دفتر ش��عر ج��وان می تواند یک‬ ‫پیش��نهاد و فرصت مناسب باش��د‪ .‬در دوره تابستانی‬ ‫ای��ن کالس ها قرار اس��ت این س��رفصل ها به بحث‬ ‫گذاشته شود‪ :‬شعر معاصر‪ ،‬شعر جهان و ترجمه ادبی‪،‬‬ ‫مکتب های ادبی‪ ،‬کارگاه شعر‪ ،‬شعر عرب‪ ،‬شعر کودک‪،‬‬ ‫عروض‪ ،‬قافیه و موسیقی و شعر نو‪...‬‬ ‫ادم هایی هم که برای تدریس دعوت شده اند‪ ،‬همه از‬ ‫چهره های درست و درمان این عرصه هستند‪ :‬شمس‬ ‫لنگرودی‪ ،‬احمد پوری‪ ،‬گروس عبدالملکیان‪ ،‬موس��ی‬ ‫بیدج‪ ،‬اسماعیل امینی و مصطفی رحماندوست‪.‬‬ ‫پ��س فرصت را از دس��ت ندهید و اگر جانی ش��یفته‬ ‫دارید که با ش��عر‪ ،‬گره خورده است بشتابید به خیابان‬ ‫شریعتی‪ ،‬خیابان شهید کالهدوز (دولت)‪ ،‬نبش خیابان‬ ‫شهید نعمتی‪ ،‬خانه شاعران ایران‪ ،‬دفتر شعر جوان‪.‬‬ ‫فرض کنیم که منابع کتابخانه ها مجهز است و‬ ‫کتابداران مسلطند و همه چیز رو به راه است؛‬ ‫ح��اال بچه ه��ای ما چ��ه کار کنند که بتوانند اس��تفاده‬ ‫مطلوب یا به قول امروزی ها «بهینه» از این کتابخانه ها‬ ‫داش��ته باش��ند؟ جوابش حداقل برای تهرانی ها و در‬ ‫همین مدت تابس��تان‪ ،‬خیلی دشوار و پیچیده نیست‪:‬‬ ‫نشس��ت های اموزش «اس��تفاده صحیح از کتابخانه»‬ ‫روزهای یکش��نبه اول هر ماه در خانه کتابدار کودک‬ ‫و نوج��وان برگزار می ش��ودزمان برگزاری جلس��ات‬ ‫اموزش صحیح اس��تفاده از کتابخانه هم ساعت ‪ 15‬تا‬ ‫‪ 17‬اس��ت‪ .‬یعنی کافی است بچه ها در این روز و این‬ ‫س��اعت ها در خانه کتابدار باشند تا یاد بگیرند چگونه‬ ‫استفاده مطلوبی از کتابخانه ها داشته باشند‪ .‬انصافا هم‬ ‫اگر از حق نگذریم‪ ،‬کتابخانه ها خیلی در این س��ال ها‬ ‫پیش��رفت و گس��ترش یافته اند و وقت گذاشتن برای‬ ‫استفاده صحیح از انها‪ ،‬راه دوری نمی رود‪.‬‬ ‫خان�� ه کتاب��دار ک��ه خ��ودش دارای چندی��ن‬ ‫کتابخان ه تخصصی اس��ت هر تابس��تان برنامه های‬ ‫اموزش��ی مختلفی برای بچه ها برگ��زار می کند که‬ ‫برپایی کارگاه های ادبی و هنری از دیگر برنامه های‬ ‫خانه کتابدار در تابس��تان امس��ال ب��رای کودکان و‬ ‫نوجوان است‪.‬‬ ‫خیاب��ان ولی عصر‪ ،‬باالتر از می��دان منیریه‪ ،‬خیابان‬ ‫اس��دی منش‪ ،‬کوچه دهستانی‪ ،‬ش��ماره ‪ 20‬نشانی‬ ‫خانه کتابدار کودک و نوجوان است‪.‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫میهمان این هفته‪:‬‬ ‫امین اهلل رشیدی‬ ‫پیشنهاد‬ ‫چنین کنند بزرگان‬ ‫ازاده صالحی‬ ‫اس��تاد امین اهلل رش��یدی متولد اردیبهشت ‪1304‬‬ ‫شمسی در روستای زیبای راوند از توابع کاشان‬ ‫است‪ .‬او که از کودکی به موسیقی عالقه مند بود‬ ‫در س��ال ‪ 1325‬با دیدن اگهی کالس های شبانه‬ ‫و رایگان هنرس��تان موس��یقی راهی ت��ازه را فرا‬ ‫روی خود دید‪ .‬خود ایشان در این باره می گوید‪:‬‬ ‫«در س��ال ‪ 1321‬بعد از دو سال اموزش تار نزد‬ ‫استاد موسی خان معروفی و همزمان اموزش اواز نزد‬ ‫دکتر مهدی فروغ توس��ط اس��تاد موسی خان معروفی‬ ‫به رادیو ایران معرفی ش��دم‪ .‬موس��ی خان مرا نزد علی‬ ‫محم��د خادم میثاق که رئیس ارکس��تر رادیو بود‪ ،‬برد‬ ‫و گفت که این هم همان خواننده ای که می خواستی‪».‬‬ ‫ایش��ان گفت در ان زمان ب��رای ورود به رادیو معرفی‬ ‫یک اس��تاد صاحبنام نیاز بود که موسی خان و معروفی‬ ‫این کار را برای من انجام دادند‪ .‬امین اهلل رشیدی اولین‬ ‫خوانند ه ایرانی اس��ت که با خط بین المللی موس��یقی‬ ‫(نت) اشنا شد‪.‬‬ ‫او که شغل اصلی اش سردفتر اسناد رسمی بود از سال‬ ‫‪ 1327‬ت��ا ‪ 1333‬که هنوز ضبط صوت به ایران نیامده‬ ‫بود ‪ 120‬اهنگ س��اخت و خواند که متاسفانه اثری از‬ ‫نیمی از اهنگ ها نیس��ت زیرا به صورت زنده پخش‬ ‫می شدند و امکانات ضبط ان سال ها وجود نداشت‪.‬‬ ‫امین اهلل رش��یدی تنها خوانند ه باقیمانده از ده ه س��ی‬ ‫و چهل اوج ش��کوفایی موس��یقی ایران اس��ت که از‬ ‫البوم های او می توان به عطر گیس��و‪ ،‬افسونگر‪ ،‬چشم‬ ‫ش��ب و بخت گمشده اش��اره کرد‪ .‬او همچنین دستی‬ ‫هم در نویس��ندگی و شاعری دارد‪ .‬به طوری که اشعار‬ ‫بعضی از اهنگ هایش س��روده خود اوست‪ .‬همچنین‬ ‫کتابی باعنوان «از کاشان تا کاناری (جزایر قناری)» که‬ ‫س��فرنامه او به چند کشور است در سال ‪ 72‬با مقدمه‬ ‫دکتر باستانی پاریزی توسط انتشارات سنایی به چاپ‬ ‫‪ 14‬اینچ خبر‬ ‫رسیده اس��ت‪ .‬جلد دوم این کتاب با عنوان «مرزهای‬ ‫بی سرانجامی» نیز در دست چاپ است‪.‬‬ ‫همچنین کت��اب «خاطره ه��ا و نغمه ها» از ایش��ان به‬ ‫چاپ رس��یده اس��ت‪ .‬این کتاب با چاپی نفیس شامل‬ ‫‪ 650‬صفحه و ‪ 260‬تصویر اس��ت و به خاطرات استاد‬ ‫رشیدی در زمینه های مختلف مربوط می شود‪.‬‬ ‫با ای��ن اوصاف بر خود الزم دیدیم ک��ه در این هفته‬ ‫سواالت خود را در مورد اثار پرخاطره با ایشان مطرح‬ ‫کنیم‪ .‬با هم پاسخ های استاد را می خوانیم‪:‬‬ ‫«اولی��ن کتاب های غیر درس��ی را که من دیدم منتخب‬ ‫اش��عار شاعران بزرگ بود‪ ،‬در مدرسه خواندم‪ .‬اما بعد‬ ‫از این که در س��ال های اغازی��ن تحصیل‪ ،‬حکایتی از‬ ‫گلس��تان س��عدی را در کتاب درس��ی خواندم عالقه‬ ‫زیادی در م��ن به وجود امد‪ .‬این گرایش در من باقی‬ ‫بود تا در نیمه دوم دبیرستان در بازار کاشان از یکی دو‬ ‫کتابفروشی که در بازار بود سراغ این کتاب را گرفتم‪.‬‬ ‫یکی از کتابفروشی ها گلستان سعدی را به من داد‪.‬‬ ‫این کتاب چاپ س��ال ‪ 1307‬شمسی است و به دلیل‬ ‫اینک��ه برگ برگ ش��ده بود به ص��ورت خیلی خوبی‬ ‫دوباره صحافی ش��ده بود و به دس��ت من رسید‪ .‬من‬ ‫هن��وز این گلس��تان را دارم و چون ج��ان خود ان را‬ ‫دوست می دارم‪.‬‬ ‫درباره فیلم سینمایی «ادم» به بهانه توزیع در شبکه نمایش خانگی‬ ‫بسی تیر و مرداد و اردیبهشت‪...‬‬ ‫محمد صابری‬ ‫فیلم سینمایی «ادم» به عنوان اولین تجربه کارگردانی‬ ‫عبدالرضا کاهانی بی تردید اثری است که می توان ان‬ ‫را در زمره اثار قاب��ل بحث و نقد در کارنامه کاری‬ ‫ای��ن کارگردان قرار داد‪ .‬کارگردان جوانی که اگرچه‬ ‫پس از ناکام ماندن در اکران نخستین ساخته هایش‪،‬‬ ‫س��رانجام در س��ومین و چهارمین نوبت کارگردانی‬ ‫طعم مواجهه با مخاطب را چش��ید‪ ،‬اما ذوق سرشار‬ ‫و عالقه من��دی قابل تحس��ینش در ورود به عرصه‬ ‫فیلمس��ازی و س��ینما او را از همان گام نخست در‬ ‫قامت یک کارگردان پویا قرار داد‪ .‬انتخاب سوژه ای‬ ‫چ��ون س��وژه فیلمنامه «ادم» برای نخس��تین تجربه‬ ‫فیلمسازی ا ن هم در مدیوم سینمای بلند‪ ،‬خود بهترین‬ ‫دلیل برای تاکید بر بلندپروازی او در فیلمس��ازی و‬ ‫ایمانش به سینماس��ت‪« .‬ادم» با داستانی کامال ساده‬ ‫اغاز می ش��ود و پیش می رود؛ زنی ج��وان به دنبال‬ ‫مردی میانس��ال به نام «ادم» است‪ .‬این جست وجو‬ ‫اغازگر داس��تان یکنواخت اما به شدت گیرای فیلم‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬ ‫بعد از دو سال بود که کلیات سعدی را چاپخانه علمی‬ ‫در ‪ 1311‬منتشر کرد‪ .‬با خط نستعلیق و چاپ سنگی‪.‬‬ ‫م��ن هنوز هم بعد از گذش��ت این س��ال ها به این دو‬ ‫کتاب رجوع کرده و هر بار نکات جدیدی را کش��ف‬ ‫می کنم‪ .‬ادم تا جوان اس��ت خیلی چیزها را نمی تواند‬ ‫بفهمد!!»ایشان اضافه کردند که «به کتاب های تاریخی‬ ‫و ادبی عالقه زیادی دارم و خاطرات س��عید نفیسی و‬ ‫عارف نغمه س��رای ملی ایران نیز از این جمله اس��ت‪،‬‬ ‫همچنین لبه تیغ سامرس��ت موام و ماه و ش��ش پشیز‬ ‫را بس��یار می پسندم‪».‬پاسخ ایشان به سوال ما در مورد‬ ‫اثار پرخاطره سینمایی چنین بود‪« :‬چند سالی است که‬ ‫دیگر به سینما نمی روم‪ .‬سینمای امروز ما مثل موسیقی‬ ‫دچار مریضی است به نام نداشتن سوژه‪ .‬اگر بخواهم‬ ‫به سال های دور نگاه کنم شاهکارهای سینمایی جهان‬ ‫چون‪« :‬الفی»‪« ،‬ده فرمان» و «لورنس عربستان» فوق العاده‬ ‫بودند‪ .‬این اخری را چهار بار به سینما رفتم‪».‬ایشان در‬ ‫انتها در زمینه موسیقی اثار اساتیدی چون بنان‪ ،‬قوامی‬ ‫و گلپایگانی را مورد قبول دانس��ته و گفتند که به اثار‬ ‫این بزرگواران عالقه مندند‪ .‬همچنین اضافه کردند که‬ ‫‪ 40‬اهنگ اماده دارند که به دلیل نداشتن کنسرت اجرا‬ ‫نش��ده اند‪ ،‬هرچند بارها چنین تقاضایی را کرده اند اما‬ ‫هنوز پاسخی نشنیده اند‪.‬‬ ‫اس��ت‪ .‬تکاپوی «خان��م» برای یافت��ن «ادم» در همان‬ ‫ابتدای فیلم او را در مس��یر روستایی به نام «عیش اباد»‬ ‫قرار می دهد و در میانه راه‪ ،‬به موازات تیتراژ هرکس با‬ ‫حسرتی ملموس‪ ،‬نسبت به «عیش اباد» و شخص ادم‪،‬‬ ‫راهنمای او می شود‪ .‬در میان تمامی ساکنان روستاهای‬ ‫اطراف شایع اس��ت در عیش اباد سال هاست کسی از‬ ‫دنی��ا نرفته و این اتفاق به برکت حض��ور ادم در این‬ ‫ابادی محقق شده است‪ .‬بی مرگی‪ ،‬شادی و شادمانی را‬ ‫مش��غله اهالی عیش اباد و نوازندگی را پیشه شان کرده‬ ‫اس��ت‪ .‬هیچ کس اینجا ناخوش نیست‪ .‬رشد زاد و ولد‬ ‫بر مرگ و میر س��ایه انداخته است‪« .‬زندگی» با قدرت‬ ‫تمام در جریان است و اوای دهلش تا دوردست ها را‬ ‫ش صدایی کرده و در حس��رت و ای کاش‬ ‫مبهوت خو ‬ ‫فروبرده اس��ت‪ .‬ورود خانم (ب��ا بازی مهتاب کرامتی)‬ ‫اما س��کون و روزمرگی را به حاش��یه می راند و اهالی‬ ‫را به تکاپویی کش��ف کیس��تی او می اندازد‪ .‬اویی که‬ ‫زیباروس��ت و از ادم بی تصویر‪ ،‬تصوی��ری به همراه‬ ‫دارد‪ .‬نس��بت خانم با ادم چیس��ت؟ او کیست که در‬ ‫میان حیرت اهالی عیش اباد‪ ،‬ادم به حضورش می طلبد‬ ‫و «جهان افروز» (با بازی فرشته صدرعرفایی) پرچم‬ ‫حس��ادت در برابرش علم می کند؟ و داستانی که با‬ ‫سوال درباره «ادم» اغاز شده بود با پرسش از کیستی‬ ‫«خانم» ادامه می یابد و داستان ادامه دارد‪ .‬فیلم «ادم»‬ ‫با همین داس��تان س��اده (و البته با م��دد پایان بندی‬ ‫متفاوت) از ان دس��ت اثاری اس��ت که ش��اید در‬ ‫زمره اثار س��رگرم کننده نگنجد‪ ،‬اما اثری محترم و‬ ‫درگیرکننده اس��ت‪ .‬دیدن این اثر به خصوص امروز‬ ‫که ما به مدد کج س��لیقگی برخی مدیران به واسطه‬ ‫تماش��ای فیلم هایی چون «بیست» و «هیچ» بیش از‬ ‫گذش��ته با فضای ذهنی کاهانی اشنا شده ایم‪ ،‬قطعا‬ ‫تجربه ای ناب اس��ت‪ .‬تجربه ای ک��ه فراتر از لذت‬ ‫تماش��ای یک فیلم س��ینمایی خوب ما را با دنیایی‬ ‫از سواالت و ابهامات درباره مرگ و زندگی مواجه‬ ‫می کن��د و در پایان با ان نم��ای ماندگار از غروب‬ ‫افتاب چیزی را در پس پشت ذهنتان حک می کند‪.‬‬ ‫گویی صدای مکرر همان روضه خوانی است که بر‬ ‫مزار «ادم» اواز براورده اس��ت‪« :‬بسی تیر و مرداد و‬ ‫اردیبهشت‪ /‬بیاید و ما خاک باشیم و خشت»‬ ‫‪81‬‬ ‫‪82‬‬ ‫مثلث شماره ‪44‬‬